📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

кхуддаканика̄йе

джа̄така-ат̣т̣хакатха̄

(татийо бха̄го)

4. чатукканипа̄то

1. ка̄лин̇гавагго

[301] 1. чӯл̣ака̄лин̇гаджа̄такаван̣н̣ана̄

виваратхима̄сам̣ два̄ранти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чатуннам̣ парибба̄джика̄нам̣ паббаджджам̣ а̄раббха катхеси. веса̄лийам̣ кира личчхавира̄джӯнам̣ сатта сахасса̄ни сатта сата̄ни сатта ча личчхавӣ васим̣су. те саббепи пуччха̄пат̣ипуччха̄читтака̄ ахесум̣. атхеко пан̃часу ва̄дасатесу бйатто ниган̣т̣хо веса̄лийам̣ сампа̄пун̣и, те тасса сан̇гахам̣ акам̣су. апара̄пи еварӯпа̄ ниган̣т̣хӣ сампа̄пун̣и. ра̄джа̄но двепи джане ва̄дам̣ ка̄ресум̣, убхопи садиса̄ва ахесум̣. тато личчхавӣнам̣ етадахоси ‘‘име двепи пат̣ичча уппанно путто бйатто бхависсатӣ’’ти. тесам̣ вива̄хам̣ ка̄ретва̄ двепи екато ва̄сесум̣. атха несам̣ сам̣ва̄саманва̄йа пат̣ипа̄т̣ийа̄ чатассо да̄рика̄йо еко ча да̄рако джа̄йи. да̄рика̄нам̣ ‘‘сачча̄, лола̄, авадха̄рика̄, пат̣иччха̄да̄’’ти на̄мам̣ акам̣су, да̄ракасса ‘‘саччако’’ти. те пан̃чапи джана̄ вин̃н̃утам̣ патта̄ ма̄тито пан̃ча ва̄дасата̄ни, питито пан̃ча ва̄дасата̄нӣти ва̄дасахассам̣ угган̣хим̣су. ма̄та̄питаро да̄рика̄нам̣ евам̣ овадим̣су ‘‘саче кочи гихӣ тумха̄кам̣ ва̄дам̣ бхиндиссати, тасса па̄дапарича̄рика̄ бхавеййа̄тха. саче паббаджито бхиндиссати, тасса сантике паббаджеййа̄тха̄’’ти.

апарабха̄ге ма̄та̄питаро ка̄ламакам̣су. тесу ка̄лакатесу саччаканиган̣т̣хо таттхева веса̄лийам̣ личчхавӣнам̣ сиппам̣ сиккха̄пенто васи. бхагинийо джамбуса̄кхам̣ гахетва̄ ва̄даттха̄йа нагара̄ нагарам̣ чарама̄на̄ са̄ваттхим̣ патва̄ нагарадва̄ре са̄кхам̣ никхан̣итва̄ ‘‘йо амха̄кам̣ ва̄дам̣ а̄ропетум̣ саккоти гихӣ ва̄ паббаджито ва̄, со етам̣ пам̣супун̃джам̣ па̄дехи викиритва̄ па̄дехева са̄кхам̣ маддатӯ’’ти да̄рака̄нам̣ ватва̄ бхиккха̄йа нагарам̣ пависим̣су. атха̄йасма̄ са̄рипутто асаммат̣т̣хат̣т̣ха̄нам̣ саммаджджитва̄ риттагхат̣есу па̄нӣйам̣ упат̣т̣хапетва̄ гила̄не ча пат̣иджаггитва̄ дива̄тарам̣ са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа пависанто там̣ са̄кхам̣ дисва̄ да̄раке пуччхи, да̄рака̄ там̣ паваттим̣ а̄чиккхим̣су. тхеро да̄ракехева па̄та̄петва̄ мадда̄петва̄ ‘‘йехи айам̣ са̄кха̄ т̣хапита̄, те катабхаттакичча̄ва а̄гантва̄ джетаванадва̄ракот̣т̣хаке мам̣ пассантӯ’’ти да̄рака̄нам̣ ватва̄ нагарам̣ пависитва̄ катабхаттакиччо виха̄радва̄ракот̣т̣хаке ат̣т̣ха̄си. та̄пи парибба̄джика̄ бхиккха̄йа чаритва̄ а̄гата̄ са̄кхам̣ маддитам̣ дисва̄ ‘‘кена̄йам̣ маддита̄’’ти ватва̄ ‘‘са̄рипуттаттхерена, саче тумхе ва̄даттхика̄, джетаванадва̄ракот̣т̣хакам̣ гаччхатха̄’’ти да̄ракехи вутта̄ пуна нагарам̣ пависитва̄ маха̄джанам̣ саннипа̄тетва̄ виха̄радва̄ракот̣т̣хакам̣ гантва̄ тхерам̣ ва̄дасахассам̣ пуччхим̣су. тхеро там̣ виссаджджетва̄ ‘‘ан̃н̃ам̣ кин̃чи джа̄на̄тха̄’’ти пуччхи. ‘‘на джа̄на̄ма, са̄мӣ’’ти. ‘‘ахам̣ пана во кин̃чи пуччха̄мӣ’’ти. ‘‘пуччха, са̄ми, джа̄нантийо катхесса̄ма̄’’ти.

тхеро ‘‘екам̣ на̄ма ки’’нти пуччхи. та̄ на джа̄ним̣су. тхеро виссаджджеси. та̄ ‘‘амха̄кам̣, са̄ми, пара̄джайо, тумха̄кам̣ джайо’’ти а̄хам̣су. ‘‘ида̄ни ким̣ кариссатха̄’’ти? ‘‘амха̄кам̣ ма̄та̄питӯхи айам̣ ова̄до динно ‘саче во гихӣ ва̄дам̣ бхиндиссати, тасса паджа̄патийо бхавеййа̄тха. саче паббаджито, тасса сантике паббаджеййа̄тха̄’ти, паббаджджам̣ но детха̄’’ти. тхеро ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ та̄ уппалаван̣н̣а̄йа тхерийа̄ сантике пабба̄джеси. та̄ сабба̄пи на чирассева арахаттам̣ па̄пун̣им̣су. атхекадивасам̣ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, са̄рипуттаттхеро чатуннам̣ парибба̄джика̄нам̣ авассайо хутва̄ сабба̄ арахаттам̣ па̄песӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса ета̄сам̣ авассайо ахоси, ида̄ни пана паббаджджа̄бхисекам̣ да̄песи, пуббе ра̄джамахесит̣т̣ха̄не т̣хапесӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ка̄лин̇гарат̣т̣хе дантапуранагаре ка̄лин̇гара̄дже раджджам̣ ка̄ренте ассакарат̣т̣хе па̄т̣алинагаре ассако на̄ма ра̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. ка̄лин̇го сампаннабалава̄хано сайампи на̄габало пат̣ийодхам̣ на пассати. со йуджджхитука̄мо хутва̄ амачча̄нам̣ а̄рочеси ‘‘ахам̣ йуддхаттхико, пат̣ийодхам̣ пана на пасса̄ми, ким̣ карома̄’’ти. амачча̄ ‘‘аттхеко, маха̄ра̄джа, упа̄йо, дхӣтаро те чатассо уттамарӯпадхара̄, та̄ паса̄дхетва̄ пат̣иччханнайа̄не нисӣда̄петва̄ балапаривута̄ га̄манигамара̄джадха̄нийо чара̄петха. йо ра̄джа̄ та̄ аттано гехе ка̄тука̄мо бхависсати, тена саддхим̣ йуддхам̣ карисса̄ма̄’’ти вадим̣су. ра̄джа̄ татха̄ ка̄реси. та̄хи гатагатат̣т̣ха̄не ра̄джа̄но бхайена та̄сам̣ нагарам̣ пависитум̣ на денти, пан̣н̣а̄ка̄рам̣ песетва̄ бахинагарейева васа̄пенти. евам̣ сакаладжамбудӣпам̣ вичаритва̄ ассакарат̣т̣хе па̄т̣алинагарам̣ па̄пун̣им̣су. ассакопи нагарадва̄ра̄ни пидаха̄петва̄ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ песеси. тасса нандисено на̄ма амаччо пан̣д̣ито бйатто упа̄йакусало. со чинтеси ‘‘има̄ кира ра̄джадхӣтаро сакаладжамбудӣпам̣ вичаритва̄ пат̣ийодхам̣ на лабхим̣су, евам̣ санте джамбудӣпо туччхо на̄ма ахоси, ахам̣ ка̄лин̇гена саддхим̣ йуджджхисса̄мӣ’’ти. со нагарадва̄рам̣ гантва̄ дова̄рике а̄мантетва̄ та̄сам̣ два̄рам̣ вивара̄петум̣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

1.

‘‘виваратхима̄сам̣ два̄рам̣, нагарам̣ пависанту арун̣ара̄джасса;

сӣхена сусит̣т̣хена, сураккхитам̣ нандисенена̄’’ти.

таттха арун̣ара̄джасса̄ти со хи радждже патит̣т̣хитака̄ле рат̣т̣хана̄мавасена ассако на̄ма джа̄то, куладаттийам̣ панасса на̄мам̣ арун̣оти. тена̄ха ‘‘арун̣ара̄джасса̄’’ти. сӣхена̄ти пурисасӣхена. сусит̣т̣хена̄ти а̄чарийехи сут̣т̣ху ануса̄ситена. нандисенена̄ти майа̄ нандисенена на̄ма.

со евам̣ ватва̄ два̄рам̣ вивара̄петва̄ та̄ гахетва̄ ассакаран̃н̃о датва̄ ‘‘тумхе ма̄ бха̄йиттха, йуддхе сати ахам̣ джинисса̄ми, има̄ уттамарӯпадхара̄ ра̄джадхӣтаро махесийо каротха̄’’ти та̄сам̣ абхисекам̣ да̄петва̄ та̄хи саддхим̣ а̄гате пурисе ‘‘гаччхатха, тумхе ра̄джадхӣтӯнам̣ ассакара̄джена махесит̣т̣ха̄не т̣хапитабха̄вам̣ тумха̄кам̣ ран̃н̃о а̄чиккхатха̄’’ти уййоджеси. те гантва̄ а̄рочесум̣. ка̄лин̇го ‘‘на хи нӯна со майхам̣ балам̣ джа̄на̄тӣ’’ти ватва̄ та̄вадева махатийа̄ сена̄йа никкхами. нандисено тасса а̄гаманам̣ н̃атва̄ ‘‘аттано кира раджджасӣма̄йамева хоту, ма̄ амха̄кам̣ ран̃н̃о раджджасӣмам̣ оккамату, убхиннам̣ раджджа̄нам̣ антаре йуддхам̣ бхависсатӣ’’ти са̄санам̣ песеси. со са̄санам̣ сутва̄ аттано раджджапарийантейева ат̣т̣ха̄си. ассакопи аттано раджджапарийанте ат̣т̣ха̄си. тада̄ бодхисатто исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ тесам̣ двиннам̣ раджджа̄нам̣ антаре пан̣н̣аса̄ла̄йам̣ васати. ка̄лин̇го чинтеси ‘‘саман̣а̄ на̄ма кин̃чи джа̄ниссанти, ко джа̄на̄ти, ким̣ бхависсати, касса джайо ва̄ пара̄джайо ва̄ бхависсати, та̄пасам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти ан̃н̃а̄такавесена бодхисаттам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ ‘‘бханте, ка̄лин̇го ча ассако ча йуджджхитука̄ма̄ аттано аттано раджджасӣма̄йамева т̣хита̄, етесу касса джайо бхависсати, касса пара̄джайо’’ти пуччхи. маха̄пун̃н̃а, ахам̣ ‘‘асукасса джайо, асукасса пара̄джайо’’ти на джа̄на̄ми, сакко пана девара̄джа̄ идха̄гаччхати, тамахам̣ пуччхитва̄ катхесса̄ми, све а̄гаччхеййа̄сӣти. сакко бодхисаттасса упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ нисӣди, атха нам̣ бодхисатто таматтхам̣ пуччхи. бханте, ка̄лин̇го джиниссати, ассако пара̄джиссати, идан̃чидан̃ча пуббанимиттам̣ пан̃н̃а̄йиссатӣти.

ка̄лин̇го пунадивасе а̄гантва̄ пуччхи, бодхисаттописса а̄чиккхи. со ‘‘ким̣ на̄ма пуббанимиттам̣ бхависсатӣ’’ти апуччхитва̄ва ‘‘ахам̣ кира джинисса̄мӣ’’ти ут̣т̣ха̄йа тут̣т̣хийа̄ пакка̄ми. са̄ катха̄ виттха̄рика̄ ахоси. там̣ сутва̄ ассако нандисенам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘ка̄лин̇го кира джиниссатим̣, майам̣ пара̄джисса̄ма, ким̣ ну кхо ка̄табба’’нти а̄ха. со ‘‘ко етам̣ джа̄на̄ти маха̄ра̄джа, касса джайо ва̄ пара̄джайо ва̄, тумхе ма̄ чинтайиттха̄’’ти ра̄джа̄нам̣ асса̄сетва̄ бодхисаттам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисинно ‘‘бханте, ко джиниссати, ко пара̄джиссатӣ’’ти пуччхи. ‘‘ка̄лин̇го джиниссати, ассако пара̄джиссатӣ’’ти? ‘‘бханте, джинантасса пуббанимиттам̣ ким̣ бхависсати, ким̣ пара̄джинантасса̄’’ти? ‘‘маха̄пун̃н̃а, джинантасса а̄раккхадевата̄ саббасето усабхо бхависсати, итарасса саббака̄л̣ако, убхиннампи а̄раккхадевата̄ йуджджхитва̄ джайапара̄джайам̣ кариссантӣ’’ти. нандисено там̣ сутва̄ ут̣т̣ха̄йа гантва̄ ран̃н̃о саха̄йе сахассаматте маха̄йодхе гахетва̄ авидӯре паббатам̣ абхируйха ‘‘амбхо, амха̄кам̣ ран̃н̃о джӣвитам̣ да̄тум̣ саккхиссатха̄’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма, саккхисса̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи имасмим̣ папа̄те пататха̄’’ти. те патитум̣ а̄рабхим̣су. атха не ва̄ретва̄ ‘‘алам̣ еттха патанена, амха̄кам̣ ран̃н̃о джӣвитам̣ да̄тум̣ сухадайа̄ аниваттино хутва̄ йуджджхатха̄’’ти а̄ха. те сампат̣иччхим̣сум̣.

атха сан̇га̄ме упат̣т̣хите ка̄лин̇го ‘‘ахам̣ кира джинисса̄мӣ’’ти воса̄нам̣ а̄паджджи, балака̄йа̄писса ‘‘амха̄кам̣ кира джайо’’ти воса̄нам̣ а̄паджджитва̄ санна̄хам̣ акатва̄ ваггавагга̄ хутва̄ йатха̄ручи паккамим̣су, вӣрийакаран̣ака̄ле вӣрийам̣ на карим̣су. убхопи ра̄джа̄но ассам̣ абхирухитва̄ ‘‘йуджджхисса̄ма̄’’ти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упасан̇каманти. убхиннам̣ а̄раккхадевата̄ пурато гантва̄ ка̄лин̇гаран̃н̃о а̄раккхадевата̄ саббасето усабхо ахоси, итарасса саббака̄л̣ако. та̄ девата̄пи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ йуджджхана̄ка̄рам̣ дассента̄ упасан̇камим̣су. те пана усабха̄ убхиннам̣ ра̄джӯнам̣йева пан̃н̃а̄йанти, на ан̃н̃есам̣. нандисено ассакам̣ пуччхи ‘‘пан̃н̃а̄йати те, маха̄ра̄джа, а̄раккхадевата̄’’ти. ‘‘а̄ма, пан̃н̃а̄йатӣ’’ти. ‘‘кена̄ка̄рена̄’’ти. ‘‘ка̄лин̇гаран̃н̃о а̄раккхадевата̄ саббасето усабхо хутва̄ пан̃н̃а̄йати, амха̄кам̣ а̄раккхадевата̄ саббака̄л̣ако киламанто хутва̄ тит̣т̣хатӣ’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, тумхе ма̄ бха̄йатха, майам̣ джинисса̄ма, ка̄лин̇го пара̄джиссати, тумхе ассапит̣т̣хито отаритва̄ имам̣ саттим̣ гахетва̄ сусиккхитасиндхавам̣ ударапассе ва̄махаттхена уппӣл̣етва̄ имина̄ пурисасахассена саддхим̣ вегена гантва̄ ка̄лин̇гаран̃н̃о а̄раккхадеватам̣ саттиппаха̄рена па̄тетха, тато майам̣ сахассаматта̄ саттисахассена пахарисса̄ма, евам̣ ка̄лин̇гасса а̄раккхадевата̄ нассиссати, тато ка̄лин̇го пара̄джиссати, майам̣ джинисса̄ма̄’’ти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти нандисенена диннасан̃н̃а̄йа гантва̄ саттийа̄ пахари, сӯрайодхасахасса̄пи амачча̄ саттисахассена пахарим̣су. а̄раккхадевата̄ таттхева джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣и, та̄вадева ка̄лин̇го пара̄джитва̄ пала̄йи. там̣ пала̄йама̄нам̣ дисва̄ сахассаматта̄ амачча̄ ‘‘ка̄лин̇го пала̄йатӣ’’ти уннадим̣су. ка̄лин̇го маран̣абхайабхӣто пала̄йама̄но там̣ та̄пасам̣ аккосанто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

2.

‘‘джайо калин̇га̄намасайхаса̄хинам̣, пара̄джайо анайо ассака̄нам̣;

иччева те бха̄ситам̣ брахмача̄ри, на уджджубхӯта̄ витатхам̣ бхан̣антӣ’’ти.

таттха асайхаса̄хинанти асайхам̣ дуссахам̣ сахитум̣ саматтха̄нам̣. иччева те бха̄ситанти евам̣ тайа̄ кӯт̣ата̄паса лан̃джам̣ гахетва̄ пара̄джинакара̄джа̄нам̣ джиниссати, джинанара̄джа̄нан̃ча пара̄джиссатӣти бха̄ситам̣. на уджджубхӯта̄ти йе ка̄йена ва̄ча̄йа манаса̄ ча уджубхӯта̄, на те муса̄ бхан̣антӣти.

евам̣ со та̄пасам̣ аккосанто пала̄йанто аттано нагарамева гато, ниваттитва̄ олокетумпи на̄саккхи. тато катипа̄хаччайена сакко та̄пасасса упат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. та̄пасо тена саддхим̣ катхенто татийам̣ га̄тхама̄ха –

3.

‘‘дева̄ муса̄ва̄дамупа̄тиватта̄, саччам̣ дханам̣ парамам̣ тесу сакка;

там̣ те муса̄ бха̄ситам̣ девара̄джа, ким̣ ва̄ пат̣ичча магхава̄ махинда̄’’ти.

таттха там̣ те муса̄ бха̄ситанти йам̣ тайа̄ майхам̣ бха̄ситам̣, там̣ аттхабхан̃джанакамуса̄ва̄дам̣ катхентена тайа̄ муса̄ бха̄ситам̣, тайа̄ ким̣ ка̄ран̣ам̣ пат̣ичча евам̣ бха̄ситанти?

там̣ сутва̄ сакко чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

4.

‘‘нану те сутам̣ бра̄хман̣а бхан̃н̃ама̄не, дева̄ на иссанти пурисапараккамасса;

дамо сама̄дхи манасо абхеджджо, абйаггата̄ никкаманан̃ча ка̄ле;

дал̣хан̃ча вирийам̣ пурисапараккамо ча, тенева а̄си виджайо ассака̄на’’нти.

тассаттхо – ким̣ тайа̄, бра̄хман̣а, таттха таттха вачане бхан̃н̃ама̄не идам̣ на сутапуббам̣, йам̣ дева̄ пурисапараккамасса на иссанти на усӯйанти, ассакаран̃н̃о вӣрийакаран̣авасена аттадаманасан̇кха̄то дамо, самаггабха̄вена манасо абхеджджо, абхеджджасама̄дхи, ассакаран̃н̃о саха̄йа̄нам̣ вӣрийакаран̣ака̄ле абйаггата̄ йатха̄ ка̄лин̇гасса манусса̄ ваггавагга̄ хутва̄ осакким̣су, евам̣ аносакканам̣ самаггабха̄вена абхеджджачитта̄нам̣ вӣрийан̃ча пурисапараккамо ча тхиро ахоси, тенева ка̄ран̣ена ассака̄нам̣ джайо ахосӣти.

пала̄те ча пана ка̄лин̇ге ассакара̄джа̄ вилопам̣ га̄ха̄петва̄ аттано нагарам̣ гато. нандисено ка̄лин̇гасса са̄санам̣ песеси ‘‘има̄сам̣ чатуннам̣ ра̄джакан̃н̃а̄нам̣ да̄йаджджакот̣т̣ха̄сам̣ песету, саче на песети, ка̄таббаметтха джа̄нисса̄мӣ’’ти. со там̣ са̄санам̣ сутва̄ бхӣтатасито та̄хи ладдхаббада̄йаджджам̣ песеси, тато пат̣т̣ха̄йа самаггава̄сам̣ васим̣су.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ка̄лин̇гаран̃н̃о дхӣтаро има̄ дахарабхиккхунийо ахесум̣, нандисено са̄рипутто, та̄пасо пана ахамева ахоси’’нти.

чӯл̣ака̄лин̇гаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[302] 2. маха̄асса̄рохаджа̄такаван̣н̣ана̄

адеййесум̣ дадам̣ да̄нанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто а̄нандаттхерам̣ а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху хет̣т̣ха̄ катхитамева. саттха̄ ‘‘пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи аттано упака̄равасенева кирим̣сӯ’’ти ватва̄ идха̄пи атӣтам̣ а̄хари.

атӣте бодхисатто ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ хутва̄ дхаммена самена раджджам̣ ка̄рети, да̄нам̣ дети, сӣлам̣ раккхати. со ‘‘паччантам̣ купитам̣ вӯпасамесса̄мӣ’’ти балава̄ханапаривуто гантва̄ пара̄джито ассам̣ абхирухитва̄ пала̄йама̄но екам̣ паччантага̄мам̣ па̄пун̣и. таттха тим̣са джана̄ ра̄джасевака̄ васанти. те па̄това га̄мамаджджхе саннипатитва̄ га̄макиччам̣ каронти. тасмим̣ кхан̣е ра̄джа̄ ваммитам̣ ассам̣ абхирухитва̄ алан̇катапат̣ийатто га̄мадва̄рена антога̄мам̣ па̄виси. те ‘‘ким̣ ну кхо ида’’нти бхӣта̄ пала̄йитва̄ сакасакагеха̄ни пависим̣су. еко панеттха аттано гехам̣ агантва̄ ран̃н̃о паччуггаманам̣ катва̄ ‘‘ра̄джа̄ кира паччантам̣ гато’’ти суййати, коси твам̣ ра̄джапурисо чорапурисоти? ‘‘ра̄джапурисо, самма̄’’ти. ‘‘тена хи етха̄’’ти ра̄джа̄нам̣ гехам̣ нетва̄ аттано пӣт̣хаке нисӣда̄петва̄ ‘‘ехи, бхадде, саха̄йакасса па̄де дхова̄’’ти бхарийам̣ тасса па̄де дхова̄петва̄ аттано бала̄нурӯпена а̄ха̄рам̣ датва̄ ‘‘мухуттам̣ виссаматха̄’’ти сайанам̣ пан̃н̃а̄песи, ра̄джа̄ нипаджджи. итаро ассасса санна̄хам̣ мочетва̄ чан̇кама̄петва̄ удакам̣ па̄йетва̄ пит̣т̣хим̣ телена маккхетва̄ тин̣ам̣ ада̄си. евам̣ тайо чатта̄ро дивасе ра̄джа̄нам̣ пат̣иджаггитва̄ ‘‘гаччха̄махам̣, самма̄’’ти вутте пуна ран̃н̃о ча ассасса ча каттаббайуттакам̣ саббамака̄си. ра̄джа̄ тусситва̄ гаччханто ‘‘ахам̣, самма, маха̄асса̄рохо на̄ма, нагарамаджджхе амха̄кам̣ гехам̣, саче кеначи киччена нагарам̣ а̄гаччхаси, даккхин̣адва̄ре т̣хатва̄ дова̄рикам̣ ‘маха̄асса̄рохо катарагехе васатӣ’ти пуччхитва̄ дова̄рикам̣ гахетва̄ амха̄кам̣ гехам̣ а̄гаччхеййа̄сӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми.

балака̄йопи ра̄джа̄нам̣ адисва̄ бахинагаре кхандха̄ва̄рам̣ бандхитва̄ т̣хито ра̄джа̄нам̣ дисва̄ паччуггантва̄ парива̄реси. ра̄джа̄ нагарам̣ пависанто два̄рантаре т̣хатва̄ дова̄рикам̣ паккоса̄петва̄ маха̄джанам̣ пат̣иккама̄петва̄ ‘‘та̄та, еко паччантага̄мава̄сӣ мам̣ дат̣т̣хука̄мо а̄гантва̄ ‘маха̄асса̄рохасса гехам̣ каха’нти там̣ пуччхиссати, там̣ твам̣ хаттхе гахетва̄ а̄нетва̄ мам̣ дассеййа̄си, тада̄ твам̣ сахассам̣ лабхиссасӣ’’ти а̄ха. со на̄гаччхати, тасмим̣ ана̄гаччханте ра̄джа̄ тасса васанага̄ме балим̣ вад̣д̣ха̄песи, балимхи вад̣д̣хите на̄гаччхати. евам̣ дутийампи татийампи балим̣ вад̣д̣ха̄песи, нева а̄гаччхати. атха нам̣ га̄мава̄сино саннипатитва̄ а̄хам̣су ‘‘аййа, тава саха̄йасса маха̄асса̄рохасса а̄гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа майам̣ балина̄ пӣл̣ийама̄на̄ сӣсам̣ уккхипитум̣ на саккома, гаччха тава саха̄йасса маха̄асса̄рохасса ватва̄ амха̄кам̣ балим̣ виссаджджа̄пехӣ’’ти. са̄дху гаччхисса̄ми, на пана сакка̄ туччхахаттхена гантум̣, майхам̣ саха̄йасса две да̄рака̄ аттхи, тесан̃ча бхарийа̄йа часса саха̄йакасса ча ме нива̄санапа̄рупанапил̣андхана̄дӣни саджджетха̄ти. ‘‘са̄дху саджджисса̄ма̄’’ти те саббам̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ саджджайим̣су.

со тан̃ча аттано гхаре паккапӯван̃ча а̄да̄йа гантва̄ даккхин̣адва̄рам̣ патва̄ дова̄рикам̣ пуччхи ‘‘кахам̣, самма, маха̄асса̄рохасса геха’’нти. со ‘‘ехи дассеми те’’ти там̣ хаттхе гахетва̄ ра̄джадва̄рам̣ гантва̄ ‘‘дова̄рико екам̣ паччантага̄мава̄сим̣ гахетва̄ а̄гато’’ти пат̣иведеси. ра̄джа̄ там̣ сутва̄ а̄сана̄ ут̣т̣ха̄йа ‘‘майхам̣ саха̄йо ча тена саддхим̣ а̄гата̄ ча пависантӯ’’ти паччуггаманам̣ катва̄ дисва̄ва нам̣ париссаджитва̄ ‘‘майхам̣ саха̄йика̄ ча да̄рака̄ ча арога̄’’ти пуччхитва̄ хаттхе гахетва̄ маха̄талам̣ абхирухитва̄ сетаччхаттасса хет̣т̣ха̄ ра̄джа̄сане нисӣда̄петва̄ аггамахесим̣ паккоса̄петва̄ ‘‘бхадде, саха̄йасса ме па̄де дхова̄’’ти а̄ха. са̄ тасса па̄де дхови, ра̄джа̄ суван̣н̣абхин̇ка̄рена удакам̣ а̄син̃чи. девӣпи па̄де дховитва̄ гандхателена маккхеси. ра̄джа̄ ‘‘ким̣, самма, аттхи, кин̃чи амха̄кам̣ кха̄данӣйа’’нти пуччхи. со ‘‘аттхӣ’’ти пасиббакато пӯве нӣхара̄песи. ра̄джа̄ суван̣н̣атат̣т̣акена гахетва̄ тасса сан̇гахам̣ каронто ‘‘мама саха̄йена а̄нӣтам̣ кха̄датха̄’’ти девийа̄ ча амачча̄нан̃ча кха̄да̄петва̄ сайампи кха̄ди. итаро итарампи пан̣н̣а̄ка̄рам̣ дассеси. ра̄джа̄ тасса сан̇гахаттхам̣ ка̄сикаваттха̄ни апанетва̄ тена а̄бхатаваттхайугам̣ нива̄сесим̣. девӣпи ка̄сикаваттхан̃чева а̄бхаран̣а̄ни ча апанетва̄ тена а̄бхатаваттхам̣ нива̄сетва̄ а̄бхаран̣а̄ни пил̣андхи.

атха нам̣ ра̄джа̄ ра̄джа̄рахам̣ бходжанам̣ бходжа̄петва̄ екам̣ амаччам̣ а̄н̣а̄песи ‘‘гаччха имасса мама каран̣анийа̄менева массукаммам̣ ка̄ретва̄ гандходакена нха̄петва̄ сатасахассаггханикам̣ ка̄сикаваттхам̣ нива̄са̄петва̄ ра̄джа̄лан̇ка̄рена алан̇ка̄ра̄петва̄ а̄нехӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. ра̄джа̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ амачче саннипа̄та̄петва̄ сетаччхаттасса маджджхе джа̄тихин̇гулакасуттам̣ па̄тетва̄ упад̣д̣хараджджам̣ ада̄си. те тато пат̣т̣ха̄йа екато бхун̃джанти пиванти сайанти, висса̄со тхиро ахоси кеначи абхеджджо. атхасса ра̄джа̄ путтада̄репи паккоса̄петва̄ антонагаре нивесанам̣ ма̄петва̄ ада̄си. те самагга̄ саммодама̄на̄ раджджам̣ ка̄ренти.

атха амачча̄ куджджхитва̄ ра̄джапуттам̣ а̄хам̣су ‘‘кума̄ра, ра̄джа̄ екасса гахапатикасса упад̣д̣хараджджам̣ датва̄ тена саддхим̣ екато бхун̃джати пивати сайати, да̄раке ча ванда̄пети, имина̄ ран̃н̃а̄ катакаммам̣ на джа̄на̄ма, ким̣ кароти ра̄джа̄, майам̣ ладжджа̄ма, твам̣ ран̃н̃о катхехӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ саббам̣ там̣ катхам̣ ран̃н̃о а̄рочетва̄ ‘‘ма̄ евам̣ карохи, маха̄ра̄джа̄’’ти а̄ха. ‘‘та̄та, ахам̣ йуддхапара̄джито кахам̣ васим̣, апи ну джа̄на̄тха̄’’ти. ‘‘на джа̄на̄ма, дева̄’’ти. ‘‘ахам̣ етасса гхаре васанто арого хутва̄ а̄гантва̄ раджджам̣ ка̄ресим̣, евам̣ мама упака̄рино касма̄ сампаттим̣ на дасса̄мӣ’’ти евам̣ ватва̄ ча пана бодхисатто ‘‘та̄та, йо хи ада̄таббайуттакасса дети, да̄таббайуттакасса на дети, со а̄падам̣ патва̄ кин̃чи упака̄рам̣ на лабхатӣ’’ти дассенто има̄ га̄тха̄ а̄ха –

5.

‘‘адеййесу дадам̣ да̄нам̣, деййесу наппавеччхати;

а̄па̄су бйасанам̣ патто, саха̄йам̣ на̄дхигаччхати.

6.

‘‘на̄деййесу дадам̣ да̄нам̣, деййесу йо павеччхати;

а̄па̄су бйасанам̣ патто, саха̄йамадхигаччхати.

7.

‘‘сан̃н̃огасамбхогависесадассанам̣, анарийадхаммесу сат̣хесу нассати;

катан̃ча арийесу ча аджджавесу, махаппхалам̣ хоти ан̣умпи та̄дису.

8.

‘‘йо пуббе катакалйа̄н̣о, ака̄ локе судуккарам̣;

паччха̄ кайира̄ на ва̄ кайира̄, аччантам̣ пӯджана̄рахо’’ти.

таттха адеййесӯти пуббе акатӯпака̄ресу. деййесӯти пуббе катӯпака̄ресу. наппавеччхатӣти на павесети на дети. а̄па̄сӯти а̄пада̄су. бйасананти дуккхам̣. сан̃н̃огасамбхогависесадассананти йо миттена като сан̃н̃ого чева самбхого ча, тасса висесадассанам̣ гун̣адассанам̣ сукатам̣ майхам̣ имина̄ти етам̣ саббам̣ асуддхадхамматта̄ анарийадхаммесу кера̄т̣икатта̄ сат̣хесу нассати. арийесӯти аттано катагун̣аджа̄нанена арийесу парисуддхесу. аджджавесӯти тенева ка̄ран̣ена уджукесу акут̣илесу. ан̣умпӣти аппаматтакампи. та̄дисӯти йе та̄диса̄ пуггала̄ хонти арийа̄ уджубхӯта̄, тесу аппампи катам̣ махаппхалам̣ хоти маха̄джутикам̣ маха̄виппха̄рам̣, сукхетте вуттабӣджамива на нассати, итарасмим̣ пана па̄пе бахумпи катам̣ аггимхи кхиттабӣджамива нассатӣти аттхо. вуттампи четам̣ –

‘‘йатха̄пи бӣджамаггимхи, д̣айхати на вирӯхати;

евам̣ катам̣ асаппурисе, нассати на вирӯхати.

‘‘катан̃н̃умхи ча посамхи, сӣлаванте арийавуттине;

сукхетте вийа бӣджа̄ни, катам̣ тамхи на нассатӣ’’ти. (джа̄. 1.10.77-78);

пуббе катакалйа̄н̣оти пат̣хаматарам̣ упака̄рам̣ катва̄ т̣хито. ака̄ти акари, айам̣ локе судуккарам̣ на̄ма ака̄сӣти аттхо. паччха̄ кайира̄ти со паччха̄ ан̃н̃ам̣ кин̃чи гун̣ам̣ кароту ва̄ ма̄ ва̄, тенева пат̣хамакатена гун̣ена аччантам̣ пӯджана̄рахо хоти, саббам̣ сакка̄расамма̄нам̣ арахатӣти.

идам̣ пана сутва̄ нева амачча̄, на ра̄джапутто пуна кин̃чи катхесӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ паччантага̄мава̄сӣ а̄нандо ахоси, ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

маха̄асса̄рохаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[303] 3. екара̄джаджа̄такаван̣н̣ана̄

ануттаре ка̄магун̣е самиддхети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ косалара̄джасевакам̣ а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху хет̣т̣ха̄ сеййаджа̄таке (джа̄. 1.3.94 а̄дайо) катхитамева. идха пана саттха̄ ‘‘на тван̃н̃ева анаттхена аттхам̣ а̄хари, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи аттано анаттхена аттхам̣ а̄харим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о упат̣т̣ха̄ко амаччо ра̄джантепуре дуббхи. ра̄джа̄ паччаккхатова тасса досам̣ дисва̄ там̣ рат̣т̣ха̄ пабба̄джеси. со дуббхисенам̣ на̄ма косалара̄джа̄нам̣ упат̣т̣хахантоти саббам̣ маха̄сӣлаваджа̄таке (джа̄. 1.1.51) катхитамева. идха пана дуббхисено маха̄тале амаччамаджджхе нисиннам̣ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄нам̣ ган̣ха̄петва̄ сикка̄йа паккхипа̄петва̄ уттарумма̄ре хет̣т̣ха̄сӣсакам̣ оламба̄песи. ра̄джа̄ чорара̄джа̄нам̣ а̄раббха меттам̣ бха̄ветва̄ касин̣апарикаммам̣ катва̄ джха̄нам̣ ниббаттеси, бандханам̣ чхиджджи, тато ра̄джа̄ а̄ка̄се паллан̇кена нисӣди. чорара̄джасса сарӣре да̄хо уппаджджи, ‘‘д̣айха̄ми д̣айха̄мӣ’’ти бхӯмийам̣ апара̄парам̣ париваттати. ‘‘кимета’’нти вутте ‘‘маха̄ра̄джа, тумхе еварӯпам̣ дхаммикара̄джа̄нам̣ нирапара̄дхам̣ два̄расса уттарумма̄ре хет̣т̣ха̄сӣсакам̣ оламба̄петха̄’’ти вадим̣су. тена хи вегена гантва̄ мочетха нанти. пуриса̄ гантва̄ ра̄джа̄нам̣ а̄ка̄се паллан̇кена нисиннам̣ дисва̄ а̄гантва̄ дуббхисенасса а̄рочесум̣. со вегена гантва̄ там̣ вандитва̄ кхама̄петум̣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

9.

‘‘ануттаре ка̄магун̣е самиддхе, бхутва̄на пуббе васи екара̄джа;

сода̄ни дугге наракамхи кхитто, наппаджджахе ван̣н̣абалам̣ пура̄н̣а’’нти.

таттха васӣти вуттхо. екара̄джа̄ти бодхисаттам̣ на̄мена̄лапати. сода̄нӣти со твам̣ ида̄ни. дуггети висаме. наракамхӣти а̄ва̄т̣е. оламбитат̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. наппаджджахе ван̣н̣абалам̣ пура̄н̣анти еварӯпе висамат̣т̣ха̄не кхиттопи пора̄н̣акаван̣н̣ан̃ча балан̃ча наппаджахасӣти пуччхати.

там̣ сутва̄ бодхисатто сесага̄тха̄ авоча –

10.

‘‘пуббева кхантӣ ча тапо ча майхам̣, сампаттхита̄ дуббхисена ахоси;

там̣да̄ни ладдха̄на катхам̣ ну ра̄джа, джахе ахам̣ ван̣н̣абалам̣ пура̄н̣ам̣.

11.

‘‘сабба̄ киревам̣ паринит̣т̣хита̄ни, йасассинам̣ пан̃н̃авантам̣ висайха;

йасо ча ладдха̄ пуримам̣ ул̣а̄рам̣, наппаджджахе ван̣н̣абалам̣ пура̄н̣ам̣.

12.

‘‘пануджджа дуккхена сукхам̣ джанинда, сукхена ва̄ дуккхамасайхаса̄хи;

убхайаттха санто абхиниббутатта̄, сукхе ча дуккхе ча бхаванти тулйа̄’’ти.

таттха кхантӣти адхива̄санакханти. тапоти тапачаран̣ам̣. сампаттхита̄ти иччхита̄ абхикан̇кхита̄. дуббхисена̄ти там̣ на̄мена̄лапати. там̣да̄ни ладдха̄на̄ти там̣ паттханам̣ ида̄на̄хам̣ лабхитва̄. джахети кена ка̄ран̣ена ахам̣ джахеййам̣. йасса хи дуккхам̣ ва̄ доманассам̣ ва̄ хоти, со там̣ джахеййа̄ти дӣпети.

‘‘сабба̄ киревам̣ паринит̣т̣хита̄нӣ’’ти ануссававасена аттано сампаттим̣ дассенто а̄ха. идам̣ вуттам̣ хоти – сабба̄нева мама каттаббакичча̄ни да̄насӣлабха̄вана̄упосатхакамма̄ни пуббева нит̣т̣хита̄нӣти. йасассинам̣ пан̃н̃авантам̣ висайха̄ти парива̄расампаттийа̄ йасасси, пан̃н̃а̄сампада̄йа пан̃н̃аванта, асайхаса̄хита̄йа висайха. евам̣ тӣн̣ипета̄ни а̄лапана̄нева. нанти панеттха нипа̄то. бйан̃джанасилит̣т̣хата̄васенантака̄расса са̄нуна̄сиката̄ ката̄ти паччетабба̄. йасо ча̄ти йасан̃ча, айамева ва̄ па̄т̣хо. ладдха̄ пуриманти лабхитва̄ пуримам̣ пуббе аладдхапуббам̣. ул̣а̄ранти махантам̣. килесавиккхамбханаметта̄бха̄вана̄джха̄нуппаттийо сандха̄йевама̄ха. наппаджджахети еварӯпам̣ йасам̣ ладдха̄ ким̣ка̄ран̣а̄ пура̄н̣аван̣н̣абалам̣ джахисса̄мӣти аттхо.

дуккхена̄ти тайа̄ уппа̄дитена наракамхи кхипанадуккхена мама раджджасукхам̣ панудитва̄. сукхена ва̄ дуккханти джха̄насукхена ва̄ там̣ дуккхам̣ панудитва̄. убхайаттха сантоти йе санто хонти ма̄диса̄, те двӣсупи етесу кот̣т̣ха̄сесу абхиниббутасабха̄ва̄ маджджхатта̄ сукхе ча дуккхе ча бхаванти тулйа̄, екасадиса̄ ниббика̄ра̄ва хонтӣти.

идам̣ сутва̄ дуббхисено бодхисаттам̣ кхама̄петва̄ ‘‘тумха̄кам̣ раджджам̣ тумхева ка̄ретха, ахам̣ во чоре пат̣иба̄хисса̄мӣ’’ти ватва̄ тасса дут̣т̣ха̄маччасса ра̄джа̄н̣ам̣ ка̄ретва̄ пакка̄ми. бодхисаттопи раджджам̣ амачча̄нам̣ ниййа̄детва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ дуббхисено а̄нандо ахоси, ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

екара̄джаджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[304] 4. даддараджа̄такаван̣н̣ана̄

има̄ни манти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ кодханам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ катхитамева. тада̄ хи дхаммасабха̄йам̣ тасса кодханабха̄вакатха̄йа самут̣т̣хита̄йа саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху кодханосӣ’’ти ватва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса кодханойева, кодханабха̄веневасса пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ парисуддха̄ на̄гара̄джабха̄ве т̣хита̄пи тӣн̣и васса̄ни гӯтхапӯрита̄йа укка̄рабхӯмийам̣ васим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто химавантападесе даддарапаббатапа̄де даддарана̄габхаванам̣ на̄ма аттхи, таттха раджджам̣ ка̄рентасса даддараран̃н̃о путто маха̄даддаро на̄ма ахоси, канит̣т̣хабха̄та̄ панасса чӯл̣ададдаро на̄ма. со кодхано пхарусо на̄гама̄н̣аваке аккосанто парибха̄санто пахаранто вичарати. на̄гара̄джа̄ тасса пхарусабха̄вам̣ н̃атва̄ на̄габхаванато там̣ нӣхара̄петум̣ а̄н̣а̄песи. маха̄даддаро пана питарам̣ кхама̄петва̄ нива̄реси. дутийампи ра̄джа̄ тасса куджджхи, дутийампи кхама̄песи. татийава̄ре пана ‘‘твам̣ мам̣ имам̣ ана̄ча̄рам̣ нӣхара̄пентам̣ нива̄реси, гаччхатха двепи джана̄ имамха̄ на̄габхавана̄ никкхамитва̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ укка̄рабхӯмийам̣ тӣн̣и васса̄ни васатха̄’’ти на̄габхавана̄ никкад̣д̣ха̄песи. те таттха гантва̄ васим̣су. атха не укка̄рабхӯмийам̣ удакапарийанте гочарам̣ парийесама̄не га̄мада̄рака̄ дисва̄ пахаранта̄ лед̣д̣удан̣д̣а̄дайо кхипанта̄ ‘‘ке име путхуласӣса̄ сӯчинан̇гут̣т̣ха̄ удакадед̣д̣убха̄ ман̣д̣ӯкабхаккха̄’’тиа̄дӣни ватва̄ аккосанти парибха̄санти.

чӯл̣ададдаро чан̣д̣апхарусата̄йа тесам̣ там̣ авама̄нам̣ асаханто ‘‘бха̄тика, име да̄рака̄ амхе парибхаванти, а̄сӣвисабха̄вам̣ но на джа̄нанти, ахам̣ тесам̣ авама̄нам̣ сахитум̣ на саккоми, на̄са̄ва̄тена те на̄сесса̄мӣ’’ти бха̄тара̄ саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

13.

‘‘има̄ни мам̣ даддара та̄пайанти, ва̄ча̄дурутта̄ни мануссалоке;

ман̣д̣ӯкабхаккха̄ удакантасевӣ, а̄сӣвисам̣ мам̣ ависа̄ сапантӣ’’ти.

таттха та̄пайантӣти дуккха̄пенти. ман̣д̣ӯкабхаккха̄ удакантасевӣти ‘‘ман̣д̣ӯкабхаккха̄’’ти ча ‘‘удакантасевӣ’’ти ча ваданта̄ ете ависа̄ га̄мада̄рака̄ мам̣ а̄сӣвисам̣ сама̄нам̣ сапанти аккосантӣти.

тасса вачанам̣ сутва̄ маха̄даддаро сесага̄тха̄ абха̄си –

14.

‘‘сака̄ рат̣т̣ха̄ пабба̄джито, ан̃н̃ам̣ джанападам̣ гато;

махантам̣ кот̣т̣хам̣ кайира̄тха, дурутта̄нам̣ нидхетаве.

15.

‘‘йаттха посам̣ на джа̄нанти, джа̄тийа̄ винайена ва̄;

на таттха ма̄нам̣ кайира̄тха, васаман̃н̃а̄таке джане.

16.

‘‘видесава̄сам̣ васато, джа̄таведасаменапи;

кхамитаббам̣ сапан̃н̃ена, апи да̄сасса таджджита’’нти.

таттха дурутта̄нам̣ нидхетавети йатха̄ дхан̃н̃анидха̄наттха̄йа махантам̣ кот̣т̣хам̣ катва̄ пӯретва̄ кичче уппанне дхан̃н̃ам̣ вал̣ан̃дженти, евамевам̣ видесам̣ гато антохадайе пан̣д̣ито посо дурутта̄нам̣ нидха̄наттха̄йа махантам̣ кот̣т̣хам̣ кайира̄тха. таттха та̄ни дурутта̄ни нидахитва̄ пуна аттано пахонакака̄ле ка̄таббам̣ кариссати. джа̄тийа̄ винайена ва̄ти ‘‘айам̣ кхаттийо бра̄хман̣о’’ти ва̄ ‘‘сӣлава̄ бахуссуто гун̣асампанно’’ти ва̄ евам̣ йаттха джа̄тийа̄ винайена ва̄ на джа̄нантӣти аттхо. ма̄нанти еварӯпам̣ мам̣ ла̄макавоха̄рена вохаранти, на саккаронти на гарум̣ каронтӣти ма̄нам̣ на кареййа. васаман̃н̃а̄таке джанети аттано джа̄тиготта̄дӣни аджа̄нантасса джанасса сантике васанто. васатоти васата̄, айамева ва̄ па̄т̣хо.

евам̣ те таттха тӣн̣и васса̄ни васим̣су. атха не пита̄ паккоса̄песи. те тато пат̣т̣ха̄йа нихатама̄на̄ джа̄та̄.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не кодхано бхиккху ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахи. ‘‘тада̄ чӯл̣ададдаро кодхано бхиккху ахоси, маха̄даддаро пана ахамева ахоси’’нти.

даддараджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[305] 5. сӣлавӣмам̣санаджа̄такаван̣н̣ана̄

наттхи локе рахо на̄ма̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто килесаниггахам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ека̄дасаканипа̄те па̄нӣйаджа̄таке (джа̄. 1.11.59 а̄дайо) а̄ви бхависсати. айам̣ панеттха сан̇кхепо – пан̃часата̄ бхиккхӯ антоджетаване васанта̄ маджджхимайа̄масаманантаре ка̄мавитаккам̣ витаккайим̣су. саттха̄ чхасупи раттидива̄кот̣т̣ха̄сесу йатха̄ екачаккхуко чаккхум̣, екапутто путтам̣, ча̄марӣ ва̄лам̣ аппама̄дена раккхати, евам̣ ниччака̄лам̣ бхиккхӯ олокети. со раттибха̄ге диббачаккхуна̄ джетаванам̣ олокенто чаккаваттиран̃н̃о аттано нивесане уппанначоре вийа те бхиккхӯ дисва̄ гандхакут̣им̣ виваритва̄ а̄нандаттхерам̣ а̄мантетва̄ ‘‘а̄нанда, антоджетаване кот̣исантха̄ре васанакабхиккхӯ саннипа̄та̄петва̄ гандхакут̣идва̄ре а̄санам̣ пан̃н̃а̄пехӣ’’ти а̄ха. со татха̄ катва̄ саттху пат̣иведеси. саттха̄ пан̃н̃атта̄сане нисӣдитва̄ саббасан̇га̄хикавасена а̄мантетва̄ ‘‘бхиккхаве, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ ‘па̄пакаран̣е рахо на̄ма наттхӣ’ти па̄пам̣ на карим̣сӯ’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таттхева ба̄ра̄н̣асийам̣ диса̄па̄моккхасса а̄чарийасса сантике пан̃чаннам̣ ма̄н̣авакасата̄нам̣ джет̣т̣хако хутва̄ сиппам̣ угган̣ха̄ти. а̄чарийасса пана вайаппатта̄ дхӣта̄ аттхи. со чинтеси ‘‘имесам̣ ма̄н̣авака̄нам̣ сӣлам̣ вӣмам̣ситва̄ сӣласампаннассева дхӣтарам̣ дасса̄мӣ’’ти. со екадивасам̣ ма̄н̣аваке а̄мантетва̄ ‘‘та̄та̄, майхам̣ дхӣта̄ вайаппатта̄, вива̄хамасса̄ ка̄ресса̄ми, ваттха̄лан̇ка̄рам̣ ладдхум̣ ват̣т̣ати, гаччхатха тумхе аттано аттано н̃а̄така̄нам̣ апассанта̄нан̃н̃ева тхенетва̄ ваттха̄лан̇ка̄ре а̄харатха, кеначи адит̣т̣хамева ган̣ха̄ми, дассетва̄ а̄бхатам̣ на ган̣ха̄мӣ’’ти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа н̃а̄така̄нам̣ апассанта̄нам̣ тхенетва̄ ваттхапил̣андхана̄дӣни а̄харанти. а̄чарийо а̄бхата̄бхатам̣ висум̣ висум̣ т̣хапеси. бодхисатто пана на кин̃чи а̄хари. атха нам̣ а̄чарийо а̄ха ‘‘твам̣ пана, та̄та, на кин̃чи а̄харасӣ’’ти. ‘‘а̄ма, а̄чарийа̄’’ти. ‘‘касма̄, та̄та̄’’ти. ‘‘тумхе на кассачи пасссантасса а̄бхатам̣ ган̣хатха, ахам̣ пана па̄пакаран̣е рахо на̄ма на пасса̄мӣ’’ти дӣпенто има̄ две га̄тха̄ а̄ха –

17.

‘‘наттхи локе рахо на̄ма, па̄пакаммам̣ пакуббато;

пассанти ванабхӯта̄ни, там̣ ба̄ло ман̃н̃атӣ рахо.

18.

‘‘ахам̣ рахо на пасса̄ми, сун̃н̃ам̣ ва̄пи на виджджати;

йаттха ан̃н̃ам̣ на пасса̄ми, асун̃н̃ам̣ хоти там̣ майа̄’’ти.

таттха рахоти пат̣иччханнат̣т̣ха̄нам̣. ванабхӯта̄нӣти ване ниббаттабхӯта̄ни. там̣ ба̄лоти там̣ па̄пакаммам̣ рахо майа̄ катанти ба̄ло ман̃н̃ати. сун̃н̃ам̣ ва̄пӣти йам̣ ва̄ т̣ха̄нам̣ саттехи сун̃н̃ам̣ туччхам̣ бхавеййа, тампи наттхӣти а̄ха.

а̄чарийо тасса пасӣдитва̄ ‘‘та̄та, на майхам̣ гехе дханам̣ наттхи, ахам̣ пана сӣласампаннасса дхӣтарам̣ да̄тука̄мо име ма̄н̣аваке вӣмам̣санто евамака̄сим̣, мама дхӣта̄ туйхамева ануччхавика̄’’ти дхӣтарам̣ алан̇каритва̄ бодхисаттасса ада̄си. сесама̄н̣аваке ‘‘тумхехи а̄бхата̄бхатам̣ тумха̄кам̣ гехамева нетха̄’’ти а̄ха.

саттха̄ ‘‘ити кхо, бхиккхаве, те дуссӣлама̄н̣авака̄ аттано дуссӣлата̄йа там̣ иттхим̣ на лабхим̣су, итаро пан̣д̣итама̄н̣аво сӣласампанната̄йа лабхӣ’’ти ватва̄ абхисамбуддхо хутва̄ итара̄ две га̄тха̄ абха̄си –

19.

‘‘дуджджаччо ча суджаччо ча, нандо ча сукхавад̣д̣хито;

ваджджо ча аддхувасӣло ча, те дхаммам̣ джахуматтхика̄.

20.

‘‘бра̄хман̣о ча катхам̣ джахе, саббадхамма̄на па̄рагӯ;

йо дхаммаманупа̄лети, дхитима̄ саччаниккамо’’ти.

таттха дуджджаччотиа̄дайо чха джет̣т̣хакама̄н̣ава̄, тесам̣ на̄мам̣ ган̣хи, авасеса̄нам̣ на̄мам̣ аггахетва̄ саббасан̇га̄хикавасенева ‘‘те дхаммам̣ джахуматтхика̄’’ти а̄ха. таттха тети саббепи те ма̄н̣ава̄. дхамманти иттхипат̣ила̄бхасабха̄вам̣. джахуматтхика̄ти джахум̣ аттхика̄, айамева ва̄ па̄т̣хо. мака̄ро падабйан̃джанасандхивасена вутто. идам̣ вуттам̣ хоти – саббепи те ма̄н̣ава̄ та̄йа иттхийа̄ аттхика̄ва хутва̄ аттано дуссӣлата̄йа там̣ иттхипат̣ила̄бхасабха̄вам̣ джахим̣су.

бра̄хман̣о ча̄ти итаро пана сӣласампанно бра̄хман̣о. катхам̣ джахети кена ка̄ран̣ена там̣ иттхипат̣ила̄бхасабха̄вам̣ джахиссати. саббадхамма̄нанти имасмим̣ т̣ха̄не локийа̄ни пан̃ча сӣла̄ни, даса сӣла̄ни, тӣн̣и сучарита̄ни ча, саббадхамма̄ на̄ма, тесам̣ со па̄рам̣ гатоти па̄рагӯ. дхамманти вуттаппака̄рамева дхаммам̣ йо анупа̄лети раккхати. дхитима̄ти сӣлараккханадхитийа̄ саманна̄гато. саччаниккамоти сачче сабха̄вабхӯте йатха̄вутте сӣладхамме никкамена саманна̄гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не та̄ни пан̃ча бхиккхусата̄ни арахатте патит̣т̣хахим̣су.

тада̄ а̄чарийо са̄рипутто ахоси, пан̣д̣итама̄н̣аво пана ахамева ахосинти.

сӣлавӣмам̣санаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[306] 6. суджа̄та̄джа̄такаван̣н̣ана̄

киман̣д̣ака̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто малликам̣ девим̣ а̄раббха катхеси. екадивасам̣ кира ран̃н̃о та̄йа саддхим̣ сиривива̄до ахоси, ‘‘сайанакалахо’’типи вадантийева. ра̄джа̄ куджджхитва̄ тасса̄ аттхибха̄вампи на джа̄на̄ти. маллика̄ девӣпи ‘‘саттха̄ ран̃н̃о майи куддхабха̄вам̣ на джа̄на̄ти ман̃н̃е’’ти чинтеси. саттха̄пи н̃атва̄ ‘‘имесам̣ самаггабха̄вам̣ карисса̄мӣ’’ти пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа пан̃чабхиккхусатапарива̄ро са̄ваттхим̣ пависитва̄ ра̄джадва̄рам̣ агама̄си. ра̄джа̄ татха̄гатасса паттам̣ гахетва̄ нивесанам̣ павесетва̄ пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄петва̄ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса даккхин̣одакам̣ датва̄ йа̄гукхаджджакам̣ а̄хари. саттха̄ паттам̣ хаттхена пидахитва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, кахам̣ девӣ’’ти а̄ха. ‘‘ким̣, бханте, та̄йа аттано йасена матта̄йа̄’’ти? ‘‘маха̄ра̄джа, сайамева йасам̣ датва̄ ма̄туга̄мам̣ уккхипитва̄ та̄йа катасса апара̄дхасса асаханам̣ на̄ма на йутта’’нти. ра̄джа̄ саттху вачанам̣ сутва̄ там̣ паккоса̄песи, са̄ саттха̄рам̣ паривиси. саттха̄ ‘‘ан̃н̃аман̃н̃ам̣ самаггехи бхавитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти са̄маггирасаван̣н̣ам̣ катхетва̄ пакка̄ми. тато пат̣т̣ха̄йа убхо самаггава̄сам̣ васим̣су. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, саттха̄ екавачаненева убхо самагге ака̄сӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепа̄хам̣ ете екава̄денева самагге ака̄си’’нти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аттхадхамма̄нуса̄сако амаччо ахоси. атхекадивасам̣ ра̄джа̄ ва̄тапа̄нам̣ виваритва̄ ра̄джан̇ган̣ам̣ олокайама̄но ат̣т̣ха̄си. тасмим̣ кхан̣е ека̄ пан̣н̣икадхӣта̄ абхирӯпа̄ пат̣хамавайе т̣хита̄ суджа̄та̄ на̄ма бадарапаччхим̣ сӣсе катва̄ ‘‘бадара̄ни ган̣хатха, бадара̄ни ган̣хатха̄’’ти вадама̄на̄ ра̄джан̇ган̣ена гаччхати. ра̄джа̄ тасса̄ саддам̣ сутва̄ та̄йа пат̣ибаддхачитто хутва̄ аса̄микабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ паккоса̄петва̄ аггамахесит̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ махантам̣ йасам̣ ада̄си. са̄ ран̃н̃о пийа̄ ахоси мана̄па̄. атхекадивасам̣ ра̄джа̄ суван̣н̣атат̣т̣аке бадара̄ни кха̄данто нисӣди. тада̄ суджа̄та̄ девӣ ра̄джа̄нам̣ бадара̄ни кха̄дантам̣ дисва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ким̣ на̄ма тумхе кха̄датха̄’’ти пуччхантӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

21.

‘‘киман̣д̣ака̄ име дева, никкхитта̄ кам̣самаллаке;

упалохитака̄ ваггӯ, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

таттха киман̣д̣ака̄ти ким̣пхала̄ни на̄мета̄ни, париман̣д̣алавасена пана ан̣д̣ака̄ти а̄ха. кам̣самаллакети суван̣н̣атат̣т̣аке. упалохитака̄ти раттаван̣н̣а̄. ваггӯти чоккха̄ ниммала̄.

ра̄джа̄ куджджхитва̄ ‘‘бадарава̄н̣иджаке пан̣н̣икагахапатикасса дхӣте аттано куласантака̄ни бадара̄нипи на джа̄на̄сӣ’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

22.

‘‘йа̄ни пуре тувам̣ деви, бхан̣д̣у нантакава̄синӣ;

уччхан̇гахаттха̄ пачина̄си, тасса̄ те колийам̣ пхалам̣.

23.

‘‘уд̣д̣айхате на рамати, бхога̄ виппаджаханти там̣;

таттхевимам̣ пат̣инетха, йаттха колам̣ пачиссатӣ’’ти.

таттха бхан̣д̣ӯти мун̣д̣асӣса̄ хутва̄. нантакава̄синӣти джин̣н̣апилотиканиваттха̄. уччхан̇гахаттха̄ пачина̄сӣти ат̣авим̣ пависитва̄ ан̇кусакена са̄кхам̣ она̄метва̄ очиточитам̣ хаттхена гахетва̄ уччхан̇ге паккхипанавасена уччхан̇гахаттха̄ хутва̄ пачина̄си очина̄си. тасса̄ те колийам̣ пхаланти тасса̄ тава евам̣ пачинантийа̄ очинантийа̄ йамахам̣ ида̄ни кха̄да̄ми, идам̣ колийам̣ куладаттийам̣ пхаланти аттхо.

уд̣д̣айхате на раматӣти айам̣ джаммӣ имасмим̣ ра̄джакуле васама̄на̄ лохакумбхийам̣ паккхитта̄ вийа д̣айхати на̄бхирамати. бхога̄ти ра̄джабхога̄ имам̣ алаккхикам̣ виппаджаханти. йаттха колам̣ пачиссатӣти йаттха гантва̄ пуна бадарамева пачинитва̄ виккин̣антӣ джӣвикам̣ каппессати, таттхева нам̣ нетха̄ти вадати.

бодхисатто ‘‘т̣хапетва̄ мам̣ ан̃н̃о име самагге ка̄тум̣ на саккхиссатӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ сан̃н̃а̄петва̄ ‘‘имисса̄ аниккад̣д̣ханам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

24.

‘‘хонти хете маха̄ра̄джа, иддхиппатта̄йа на̄рийа̄;

кхама дева суджа̄та̄йа, ма̄сса̄ куджджха ратхесабха̄’’ти.

тассаттхо – маха̄ра̄джа, ете еварӯпа̄ пама̄дадоса̄ йасам̣ патта̄йа на̄рийа̄ хонтийева, етам̣ еварӯпе учче т̣ха̄не т̣хапетва̄ ида̄ни ‘‘еттакасса апара̄дхасса асаханам̣ на̄ма на йуттам̣ тумха̄кам̣, тасма̄ кхама, дева, суджа̄та̄йа, етисса̄ ма̄ куджджха ратхесабха ратхаджет̣т̣хака̄ти.

ра̄джа̄ тасса вачанена девийа̄ там̣ апара̄дхам̣ сахитва̄ йатха̄т̣ха̄нейева нам̣ т̣хапеси. тато пат̣т̣ха̄йа убхо самаггава̄сам̣ васим̣сӯти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ косалара̄джа̄ ахоси, суджа̄та̄ маллика̄, амаччо пана ахамева ахоси’’нти.

суджа̄та̄джа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[307] 7. пала̄саджа̄такаван̣н̣ана̄

ачетанам̣ бра̄хман̣а ассун̣антанти идам̣ саттха̄ паринибба̄наман̃че нипанно а̄нандаттхерам̣ а̄раббха катхеси. соха̄йасма̄ ‘‘аджджа раттийа̄ паччӯсасамайе саттха̄ паринибба̄йиссатӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘ахан̃чамхи секкхо сакаран̣ӣйо, саттху ча ме паринибба̄нам̣ бхависсати, пан̃чавӣсати васса̄ни саттху катам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ ниппхалам̣ бхависсатӣ’’ти сока̄бхибхӯто уййа̄наовараке каписӣсам̣ а̄ламбитва̄ пароди. саттха̄ там̣ апассанто ‘‘кахам̣, бхиккхаве, а̄нандо’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘катапун̃н̃оси твам̣, а̄нанда, падха̄намануйун̃джа, кхиппам̣ хохиси ана̄саво, ма̄ чинтайи, ида̄ни тайа̄ мама катам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ ким̣ка̄ран̣а̄ ниппхалам̣ бхависсати, йасса те пуббе сара̄га̄дика̄лепи мама катам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ ниппхалам̣ на̄хосӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ба̄ра̄н̣асито авидӯре пала̄саруккхадевата̄ хутва̄ ниббатти. тада̄ ба̄ра̄н̣асива̄сино манусса̄ девата̄ман̇галика̄ ахесум̣ ниччам̣ баликаран̣а̄дӣсу пайутта̄. атхеко дуггатабра̄хман̣о ‘‘ахампи екам̣ деватам̣ пат̣иджаггисса̄мӣ’’ти екасмим̣ уннатаппадесе т̣хитасса махато пала̄саруккхасса мӯлам̣ самам̣ ниттин̣ам̣ катва̄ париккхипитва̄ ва̄лукам̣ окиритва̄ва саммаджджитва̄ руккхе гандхапан̃чан̇гулика̄ни датва̄ ма̄ла̄гандхадхӯмехи пӯджетва̄ дӣпам̣ джа̄летва̄ ‘‘сукхам̣ сайа̄’’ти ватва̄ руккхам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ паккамати. дутийадивасе па̄това гантва̄ сукхасеййам̣ пуччхати. атхекадивасам̣ руккхадевата̄ чинтеси ‘‘айам̣ бра̄хман̣о ативийа мам̣ пат̣иджаггати, имам̣ бра̄хман̣ам̣ вӣмам̣ситва̄ йена ка̄ран̣ена мам̣ пат̣иджаггати, там̣ дасса̄мӣ’’ти. са̄ тасмим̣ кхан̣е бра̄хман̣е а̄гантва̄ руккхамӯле саммаджджанте махаллакабра̄хман̣авесена самӣпе т̣хатва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

25.

‘‘ачетанам̣ бра̄хман̣а ассун̣антам̣, джа̄но аджа̄нантамимам̣ пала̄сам̣;

а̄раддхавирийо дхувам̣ аппаматто, сукхасеййам̣ пуччхаси кисса хетӯ’’ти.

таттха ассун̣антанти ачетанатта̄ва асун̣антам̣. джа̄ноти тувам̣ джа̄нама̄но хутва̄ дхувам̣ аппаматтоти ниччам̣ аппаматто.

там̣ сутва̄ бра̄хман̣о дутийам̣ га̄тхама̄ха –

26.

‘‘дӯре суто чева браха̄ ча руккхо, десе т̣хито бхӯтанива̄сарӯпо;

тасма̄ намасса̄ми имам̣ пала̄сам̣, йе четтха бхӯта̄ те дханасса хетӯ’’ти.

таттха дӯре сутоти бра̄хман̣а айам̣ руккхо дӯре суто виссуто, на а̄саннат̣т̣ха̄нейева па̄кат̣о. браха̄ ча̄ти маханто ча. десе т̣хитоти уннате саме бхӯмиппадесе т̣хито. бхӯтанива̄сарӯпоти девата̄нива̄сасабха̄во, аддха̄ еттха махесаккха̄ девата̄ нивуттха̄ бхависсати. те дханасса хетӯти иман̃ча руккхам̣ йе четтха нивуттха̄ бхӯта̄, те дханасса хету намасса̄ми, на никка̄ран̣а̄ти.

там̣ сутва̄ руккхадевата̄ бра̄хман̣асса пасанна̄ ‘‘ахам̣, бра̄хман̣а, имасмим̣ руккхе ниббаттадевата̄, ма̄ бха̄йи, дханам̣ те дасса̄мӣ’’ти там̣ асса̄сетва̄ аттано вима̄надва̄ре махантена девата̄нубха̄вена а̄ка̄се т̣хатва̄ итара̄ две га̄тха̄ абха̄си –

27.

‘‘со те карисса̄ми йатха̄нубха̄вам̣, катан̃н̃утам̣ бра̄хман̣а пеккхама̄но;

катхан̃хи а̄гамма сатам̣ сака̄се, могха̄ни те ассу парипхандита̄ни.

28.

‘‘йо тиндукаруккхасса паро пилаккхо, парива̄рито пуббайан̃н̃о ул̣а̄ро;

тассеса мӯласмим̣ нидхи никха̄то, ада̄йа̄до гаччха там̣ уддхара̄хӣ’’ти.

таттха йатха̄нубха̄ванти йатха̄сатти йатха̄балам̣. катан̃н̃утанти тайа̄ майхам̣ катагун̣ам̣ джа̄нанто там̣ аттани виджджама̄нам̣ катан̃н̃утам̣ пеккхама̄но. а̄гамма̄ти а̄гантва̄. сатам̣ сака̄сети саппуриса̄нам̣ сантике. могха̄ни те ассу парипхандита̄нӣти сукхасеййапуччханавасена ва̄ча̄пхандита̄ни саммаджджана̄дикаран̣ена ка̄йапхандита̄ни ча тава катхам̣ апхала̄ни бхависсанти.

йо тиндукаруккхасса паро пилаккхоти йо еса тиндукаруккхасса парато пилаккхаруккхо т̣хитоти вима̄надва̄ре т̣хита̄ва хаттхам̣ паса̄ретва̄ дассети. парива̄ритотиа̄дӣсу тасса пилаккхаруккхасса мӯле еса там̣ руккхамӯлам̣ париккхипитва̄ нихитата̄йа парива̄рито, пуббе йит̣т̣хайан̃н̃авасена пуримаса̄мика̄нам̣ уппанната̄йа пуббайан̃н̃о, анеканидхикумбхи бха̄вена махантатта̄ ул̣а̄ро, бхӯмим̣ кхан̣итва̄ т̣хапитатта̄ никха̄то, ида̄ни да̄йа̄да̄нам̣ абха̄вато ада̄йа̄до. идам̣ вуттам̣ хоти – еса там̣ руккхамӯлам̣ париккхипитва̄ гӣва̄йа гӣвам̣ пахарантӣнам̣ нидхикумбхӣнам̣ васена маха̄нидхи никха̄то аса̄мико, гаччха там̣ уддхаритва̄ ган̣ха̄ти.

еван̃ча пана ватва̄ са̄ девата̄ ‘‘бра̄хман̣а, твам̣ етам̣ уддхаритва̄ ган̣ханто киламиссаси, гаччха твам̣, ахамева там̣ тава гхарам̣ нетва̄ асукасмим̣ асукасмин̃ча т̣ха̄не нидахисса̄ми, твам̣ етам̣ дханам̣ йа̄ваджӣвам̣ парибхун̃джанто да̄нам̣ дехи, сӣлам̣ раккха̄хӣ’’ти бра̄хман̣асса ова̄дам̣ датва̄ там̣ дханам̣ аттано а̄нубха̄вена тасса гхаре патит̣т̣ха̄песи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ бра̄хман̣о а̄нандо ахоси, руккхадевата̄ пана ахамева ахоси’’нти.

пала̄саджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[308] 8. сакун̣аджа̄такаван̣н̣ана̄

акарамхаса те киччанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто девадаттасса акатан̃н̃утам̣ а̄раббха катхеси. ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи девадатто акатан̃н̃ӯйева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто химавантападесе руккхакот̣т̣акасакун̣о хутва̄ ниббатти. атхекасса сӣхасса мам̣сам̣ кха̄дантасса ат̣т̣хи гале лагги, гало уддхума̄йи, гочарам̣ ган̣хитум̣ на саккоти, кхара̄ ведана̄ паваттати. атха нам̣ со сакун̣о гочараппасуто дисва̄ са̄кха̄йа нилӣно ‘‘ким̣ те, самма, дуккха’’нти пуччхи. со таматтхам̣ а̄чиккхи. ‘‘ахам̣ те, самма, етам̣ ат̣т̣хим̣ апанеййам̣, бхайена пана те мукхам̣ пависитум̣ на висаха̄ми, кха̄деййа̄сипи ма’’нти. ‘‘ма̄ бха̄йи, самма, на̄хам̣ там̣ кха̄да̄ми, джӣвитам̣ ме дехӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти там̣ ва̄мапассена нипаджджа̄петва̄ ‘‘ко джа̄на̄ти, кимпеса кариссатӣ’’ти чинтетва̄ йатха̄ мукхам̣ пидахитум̣ на саккоти, татха̄ тасса адхарот̣т̣хе ча уттарот̣т̣хе ча дан̣д̣акам̣ т̣хапетва̄ мукхам̣ пависитва̄ ат̣т̣хикот̣им̣ тун̣д̣ена пахари, ат̣т̣хи патитва̄ гатам̣. со ат̣т̣хим̣ па̄тетва̄ сӣхасса мукхато никкхаманто дан̣д̣акам̣ тун̣д̣ена пахаритва̄ па̄тентова никкхамитва̄ са̄кхагге нилӣйи. сӣхо нирого хутва̄ екадивасам̣ екам̣ ванамахим̣сам̣ вадхитва̄ кха̄дати. сакун̣о ‘‘вӣмам̣сисса̄ми на’’нти тасса упарибха̄ге са̄кха̄йа нилӣйитва̄ тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

29.

‘‘акарамхаса те киччам̣, йам̣ балам̣ ахувамхасе;

мигара̄джа намо тйаттху, апи кин̃чи лабха̄масе’’ти.

таттха акарамхаса те киччанти бхо, сӣха, майампи тава екам̣ киччам̣ акаримха. йам̣ балам̣ ахувамхасети йам̣ амха̄кам̣ балам̣ ахоси, тена балена тато кин̃чи аха̄петва̄ акаримхайева.

там̣ сутва̄ сӣхо дутийам̣ га̄тхама̄ха –

30.

‘‘мама лохитабхаккхасса, ниччам̣ лудда̄ни куббато;

дантантарагато санто, там̣ бахум̣ йампи джӣвасӣ’’ти.

там̣ сутва̄ сакун̣о итара̄ две га̄тха̄ абха̄си –

31.

‘‘акатан̃н̃умакатта̄рам̣, катасса аппат̣ика̄ракам̣;

йасмим̣ катан̃н̃ута̄ наттхи, нираттха̄ тасса севана̄.

32.

‘‘йасса саммукхачин̣н̣ена, миттадхаммо на лаббхати;

анусӯйаманаккосам̣, сан̣икам̣ тамха̄ апаккаме’’нти.

таттха акатан̃н̃унти катагун̣ам̣ аджа̄нантам̣. акатта̄ранти йам̣кин̃чи акаронтам̣. саммукхачин̣н̣ена̄ти саммукхе катена гун̣ена. анусӯйаманаккосанти там̣ пуггалам̣ на усӯйанто на аккосанто сан̣икам̣ тамха̄ па̄папуггала̄ апагаччхеййа̄ти. евам̣ ватва̄ со сакун̣о пакка̄ми.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сӣхо девадатто ахоси, сакун̣о пана ахамева ахоси’’нти.

сакун̣аджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[309] 9. чхаваджа̄такаван̣н̣ана̄

саббамидам̣ чаримам̣ катанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чхаббаггийе бхиккхӯ а̄раббха катхеси. ваттху винайе (па̄чи. 646) виттха̄рато а̄гатамева. айам̣ панеттха сан̇кхепо – саттха̄ чхаббаггийе паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира тумхе, бхиккхаве, нӣче а̄сане нисӣдитва̄ учче а̄сане нисиннасса дхаммам̣ десетха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘евам̣, бханте’’ти вутте те бхиккхӯ гарахитва̄ ‘‘айуттам̣, бхиккхаве, тумха̄кам̣ мама дхамме ага̄равакаран̣ам̣, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ хи нӣче а̄сане нисӣдитва̄ ба̄хиракамантепи ва̄ченте гарахим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто чан̣д̣а̄лакуле ниббаттитва̄ вайаппатто кут̣умбам̣ сан̣т̣хапеси. тасса бхарийа̄ амбадохал̣инӣ хутва̄ там̣ а̄ха ‘‘са̄ми, иччха̄махам̣ амбам̣ кха̄диту’’нти. ‘‘бхадде, имасмим̣ ка̄ле амбам̣ наттхи, ан̃н̃ам̣ кин̃чи амбилапхалам̣ а̄харисса̄мӣ’’ти. ‘‘са̄ми, амбапхалам̣ лабхама̄на̄ва джӣвисса̄ми, алабхама̄на̄йа ме джӣвитам̣ наттхӣ’’ти. со тасса̄ пат̣ибаддхачитто ‘‘кахам̣ ну кхо амбапхалам̣ лабхисса̄мӣ’’ти чинтеси. тена кхо пана самайена ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о уййа̄не амбо дхувапхало хоти. со ‘‘тато амбапаккам̣ а̄харитва̄ имисса̄ дохал̣ам̣ пат̣иппассамбхесса̄мӣ’’ти раттибха̄ге уййа̄нам̣ гантва̄ амбам̣ абхирухитва̄ нилӣно са̄кха̄йа са̄кхам̣ амбам̣ олокенто вичари. тасса татха̄ каронтассева ратти вибха̄йи. со чинтеси ‘‘саче ида̄ни отаритва̄ гамисса̄ми, дисва̄ мам̣ ‘чоро’ти ган̣хиссанти, раттибха̄ге гамисса̄мӣ’’ти. атхекам̣ вит̣апам̣ абхирухитва̄ нилӣно аччхи.

тада̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ ‘‘пурохитасса сантике манте угган̣хисса̄мӣ’’ти уййа̄нам̣ пависитва̄ амбаруккхамӯле учче а̄сане нисӣдитва̄ а̄чарийам̣ нӣче а̄сане нисӣда̄петва̄ манте угган̣хи. бодхисатто упари нилӣно чинтеси – ‘‘йа̄ва адхаммико айам̣ ра̄джа̄, йо учча̄сане нисӣдитва̄ манте угган̣ха̄ти. айам̣ бра̄хман̣опи адхаммико, йо нӣча̄сане нисӣдитва̄ манте ва̄чети. ахампи адхаммико, йо ма̄туга̄масса васам̣ гантва̄ мама джӣвитам̣ аган̣етва̄ амбам̣ а̄хара̄мӣ’’ти. со руккхато отаранто екам̣ оламбанаса̄кхам̣ гахетва̄ тесам̣ убхиннампи антаре патит̣т̣ха̄йа ‘‘маха̄ра̄джа, ахам̣ нат̣т̣хо, твам̣ мӯл̣хо, пурохито мато’’ти а̄ха. со ран̃н̃а̄ ‘‘ким̣ка̄ран̣а̄’’ти пут̣т̣хо пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

33.

‘‘саббамидам̣ чаримам̣ катам̣, убхо дхаммам̣ на пассаре;

убхо пакатийа̄ чута̄, йо ча̄йам̣ мантеджджха̄пети;

йо ча мантам̣ адхӣйатӣ’’ти.

таттха саббамидам̣ чаримам̣ катанти йам̣ амхехи тӣхи джанехи катам̣, саббам̣ идам̣ киччам̣ ла̄макам̣ ниммарийа̄дам̣ адхаммикам̣. евам̣ аттано чорабха̄вам̣ тесан̃ча мантесу ага̄равам̣ гарахитва̄ пуна итаре двейева гараханто ‘‘убхо дхаммам̣ на пассаре’’тиа̄дима̄ха. таттха убхоти име двепи джана̄ гарука̄ра̄рахам̣ пора̄н̣акадхаммам̣ на пассанти, тато дхаммапакатито чута̄. дхаммо хи пат̣хамуппаттивасена пакати на̄ма. вуттампи четам̣ –

‘‘дхаммо хаве па̄турахоси пуббе;

паччха̄ адхаммо удапа̄ди локе’’ти. (джа̄. 1.11.28);

йо ча̄йанти йо ча айам̣ нӣча̄сане нисӣдитва̄ манте аджджха̄пети, йо ча учче а̄сане нисӣдитва̄ адхӣйатӣти.

там̣ сутва̄ бра̄хман̣о дутийам̣ га̄тхама̄ха –

34.

‘‘са̄лӣнам̣ оданам̣ бхун̃дже, сучим̣ мам̣сӯпасечанам̣;

тасма̄ етам̣ на сева̄ми, дхаммам̣ исӣхи севита’’нти.

тассаттхо – ахан̃хи бхо имасса ран̃н̃о сантакам̣ са̄лӣнам̣ оданам̣ сучим̣ пан̣д̣арам̣ на̄наппака̄ра̄йа мам̣савикатийа̄ ситтам̣ мам̣сӯпасечанам̣ бхун̃джа̄ми, тасма̄ ударе баддхо хутва̄ етам̣ еситагун̣ехи исӣхи севитам̣ дхаммам̣ на сева̄мӣти.

там̣ сутва̄ итаро две га̄тха̄ абха̄си –

35.

‘‘париббаджа маха̄ локо, пачантан̃н̃епи па̄н̣ино;

ма̄ там̣ адхаммо а̄чарито, асма̄ кумбхамива̄бхида̄.

36.

‘‘дхираттху там̣ йасала̄бхам̣, дханала̄бхан̃ча бра̄хман̣а;

йа̄ вутти винипа̄тена, адхаммачаран̣ена ва̄’’ти.

таттха париббаджа̄ти ито ан̃н̃аттха гаччха. маха̄ти айам̣ локо на̄ма маха̄. пачантан̃н̃епи па̄н̣иноти имасмим̣ джамбудӣпе ан̃н̃епи па̄н̣ино пачанти, на̄йамевеко ра̄джа̄. асма̄ кумбхамива̄бхида̄ти па̄са̄н̣о гхат̣ам̣ вийа. идам̣ вуттам̣ хоти – йам̣ твам̣ ан̃н̃аттха агантва̄ идха васанто адхаммам̣ а̄чараси, со адхаммо евам̣ а̄чарито па̄са̄н̣о гхат̣ам̣ вийа ма̄ там̣ бхинди.

‘‘дхираттхӯ’’ти га̄тха̄йа айам̣ сан̇кхепаттхо – бра̄хман̣а йо еса евам̣ тава йасала̄бхо ча дханала̄бхо ча дхираттху, там̣ гараха̄ма майам̣. касма̄? йасма̄ айам̣ тайа̄ ладдхала̄бхо а̄йатим̣ апа̄йесу винипа̄танахетуна̄ сампати ча адхаммачаран̣ена джӣвитавутти на̄ма хоти, йа̄ чеса̄ вутти имина̄ а̄йатим̣ винипа̄тена идха адхаммачаран̣ена ва̄ ниппаджджати, ким̣ та̄йа, тена там̣ евам̣ вада̄мӣти.

атхасса дхаммакатха̄йа ра̄джа̄ пасӣдитва̄ ‘‘бхо, пуриса, ким̣джа̄тикосӣ’’ти пуччхи. ‘‘чан̣д̣а̄ло ахам̣, дева̄’’ти. бхо ‘‘саче твам̣ джа̄тисампанно абхависса, раджджам̣ те ахам̣ адассам̣, ито пат̣т̣ха̄йа пана ахам̣ дива̄ ра̄джа̄ бхависса̄ми, твам̣ раттим̣ ра̄джа̄ хохӣ’’ти аттано кан̣т̣хе пил̣андханам̣ пуппхада̄мам̣ тасса гӣва̄йам̣ пил̣андха̄петва̄ там̣ нагарагуттикам̣ ака̄си. айам̣ нагарагуттика̄нам̣ кан̣т̣хе раттапуппхада̄мапил̣андханавам̣со. тато пат̣т̣ха̄йа пана ра̄джа̄ тассова̄де т̣хатва̄ а̄чарийе га̄равам̣ каритва̄ нӣче а̄сане нисинно манте угган̣хӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, чан̣д̣а̄лапутто пана ахамева ахоси’’нти.

чхаваджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[310] 10. сеййаджа̄такаван̣н̣ана̄

сасамуддапарийа̄йанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со хи са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаранто екам̣ абхирӯпам̣ алан̇катапат̣ийаттам̣ иттхим̣ дисва̄ уккан̣т̣хито са̄сане на̄бхирами. атха бхиккхӯ бхагавато а̄рочесум̣. со бхагавата̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пут̣т̣хо ‘‘саччам̣, бханте’’ти ватва̄ ‘‘ко там̣ уккан̣т̣ха̄песӣ’’ти вутте таматтхам̣ а̄рочеси. саттха̄ ‘‘касма̄ твам̣ еварӯпе ниййа̄никаса̄сане паббаджитва̄ уккан̣т̣хитоси, пуббе пан̣д̣ита̄ пурохитат̣т̣ха̄нам̣ лабханта̄пи там̣ пат̣иккхипитва̄ паббаджим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто пурохитасса бра̄хман̣ийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хитва̄ ран̃н̃о путтена саддхим̣ екадивасе виджа̄йи. ра̄джа̄ ‘‘аттхи ну кхо кочи ме путтена саддхим̣ екадивасе джа̄то’’ти амачче пуччхи. ‘‘аттхи, маха̄ра̄джа, пурохитасса путто’’ти. ра̄джа̄ там̣ а̄хара̄петва̄ дха̄тӣнам̣ датва̄ путтена саддхим̣ екатова пат̣иджагга̄песи. убхиннам̣ а̄бхаран̣а̄ни чева па̄набходжана̄дӣни ча екасадиса̄нева ахесум̣. те вайаппатта̄ екатова таккасилам̣ гантва̄ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ а̄гамам̣су. ра̄джа̄ путтасса опараджджам̣ ада̄си, маха̄йасо ахоси. тато пат̣т̣ха̄йа бодхисатто ра̄джапуттена саддхим̣ екатова кха̄дати пивати сайати, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ висса̄со тхиро ахоси.

апарабха̄ге ра̄джапутто питу аччайена радждже патит̣т̣ха̄йа маха̄сампаттим̣ анубхави. бодхисатто чинтеси ‘‘майхам̣ саха̄йо раджджамануса̄сати, саллаккхитаккхан̣ейева кхо пана майхам̣ пурохитат̣т̣ха̄нам̣ дассати, ким̣ ме гхара̄ва̄сена, паббаджитва̄ вивекаманубрӯхесса̄мӣ’’ти? со ма̄та̄питаро вандитва̄ паббаджджам̣ ануджа̄на̄петва̄ маха̄сампаттим̣ чхад̣д̣етва̄ екакова никкхамитва̄ химавантам̣ пависитва̄ манораме бхӯмибха̄ге пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ джха̄накӣл̣ам̣ кӣл̣анто виха̄си. тада̄ ра̄джа̄ там̣ ануссаритва̄ ‘‘майхам̣ саха̄йо на пан̃н̃а̄йати, кахам̣ со’’ти пуччхи. амачча̄ тасса паббаджитабха̄вам̣ а̄рочетва̄ ‘‘раман̣ӣйе кира ванасан̣д̣е васатӣ’’ти а̄хам̣су. ра̄джа̄ тасса васанока̄сам̣ пуччхитва̄ сеййам̣ на̄ма амаччам̣ ‘‘гаччха саха̄йам̣ ме гахетва̄ ехи, пурохитат̣т̣ха̄намасса дасса̄мӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ ба̄ра̄н̣асито никкхамитва̄ анупуббена паччантага̄мам̣ патва̄ таттха кхандха̄ва̄рам̣ т̣хапетва̄ ваначаракехи саддхим̣ бодхисаттасса васанока̄сам̣ гантва̄ бодхисаттам̣ пан̣н̣аса̄ладва̄ре суван̣н̣апат̣имам̣ вийа нисиннам̣ дисва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ катапат̣исантха̄ро ‘‘бханте, ра̄джа̄ туйхам̣ пурохитат̣т̣ха̄нам̣ да̄тука̄мо, а̄гаманам̣ те иччхатӣ’’ти а̄ха.

бодхисатто ‘‘тит̣т̣хату пурохитат̣т̣ха̄нам̣, ахам̣ сакалам̣ ка̄сикосаладжамбудӣпараджджам̣ чаккаваттисиримева ва̄ лабхантопи на гаччхисса̄ми, на хи пан̣д̣ита̄ саким̣ джахитакилесе пуна ган̣ханти, саким̣ джахитан̃хи нит̣т̣хубхакхел̣асадисам̣ хотӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

37.

‘‘сасамуддапарийа̄йам̣, махим̣ са̄гаракун̣д̣алам̣;

на иччхе саха нинда̄йа, евам̣ сеййа виджа̄нахи.

38.

‘‘дхираттху там̣ йасала̄бхам̣, дханала̄бхан̃ча бра̄хман̣а;

йа̄ вутти винипа̄тена, адхаммачаран̣ена ва̄.

39.

‘‘апи че паттама̄да̄йа, анага̄ро париббадже;

са̄йева джӣвика̄ сеййо, йа̄ ча̄дхаммена есана̄.

40.

‘‘апи че паттама̄да̄йа, анага̄ро париббадже;

ан̃н̃ам̣ ахим̣сайам̣ локе, апи раджджена там̣ вара’’нти.

таттха сасамуддапарийа̄йанти парийа̄йо вуччати парива̄ро, самуддам̣ парива̄ретва̄ т̣хитена чаккава̄л̣апаббатена саддхим̣, самуддасан̇кха̄тена ва̄ парива̄рена саддхинти аттхо. са̄гаракун̣д̣аланти са̄гарамаджджхе дӣпавасена т̣хитатта̄ тасса кун̣д̣алабхӯтанти аттхо. нинда̄йа̄ти джха̄насукхасампаннам̣ паббаджджам̣ чхад̣д̣етва̄ иссарийам̣ ган̣хӣти има̄йа нинда̄йа. сеййа̄ти там̣ на̄мена̄лапати. виджа̄нахӣти дхаммам̣ виджа̄на̄хи. йа̄ вутти винипа̄тена̄ти йа̄ пурохитат̣т̣ха̄навасена ладдха̄ йасала̄бхадханала̄бхавутти джха̄насукхато аттавинипа̄танасан̇кха̄тена винипа̄тена ито гантва̄ иссарийамадаматтасса адхаммачаран̣ена ва̄ хоти, там̣ вуттим̣ дхираттху.

паттама̄да̄йа̄ти бхиккха̄бха̄джанам̣ гахетва̄. анага̄роти апи ахам̣ ага̄равирахито паракулесу чареййам̣. са̄йева джӣвика̄ти са̄ ева ме джӣвика̄ сеййо варатара̄. йа̄ ча̄дхаммена есана̄ти йа̄ ча адхаммена есана̄. идам̣ вуттам̣ хоти – йа̄ адхаммена есана̄, тато еса̄ва джӣвика̄ сундаратара̄ти. ахим̣сайанти авихет̣хенто. апи раджджена̄ти евам̣ парам̣ авихет̣хенто капа̄лахаттхасса мама джӣвикакаппанам̣ раджджена̄пи варам̣ уттаманти.

ити со пунаппунам̣ йа̄чантампи там̣ пат̣иккхипи. сеййопи тасса манам̣ алабхитва̄ там̣ вандитва̄ гантва̄ тасса ана̄гаманабха̄вам̣ ран̃н̃о а̄рочеси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, апарепи бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни саччхикарим̣су.

тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, сеййо са̄рипутто, пурохитапутто пана ахамева ахосинти.

сеййаджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

ка̄лин̇гавагго пат̣хамо.

2. пучимандавагго

[311] 1. пучимандаджа̄такаван̣н̣ана̄

ут̣т̣хехи чора̄ти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ а̄раббха катхеси. тхере кира ра̄джагахам̣ упанисса̄йа аран̃н̃акут̣ика̄йа вихаранте еко чоро нагарадва̄рага̄ме екасмим̣ гехе сандхим̣ чхиндитва̄ хаттхаса̄рам̣ а̄да̄йа пала̄йитва̄ тхерасса кут̣ипаривен̣ам̣ пависитва̄ ‘‘идха майхам̣ а̄раккхо бхависсатӣ’’ти тхерасса пан̣н̣аса̄ла̄йа памукхе нипаджджи. тхеро тасса памукхе сайитабха̄вам̣ н̃атва̄ тасмим̣ а̄сан̇кам̣ катва̄ ‘‘чорасам̣сагго на̄ма на ват̣т̣атӣ’’ти никкхамитва̄ ‘‘ма̄ идха сайӣ’’ти нӣхари. со чоро тато никкхамитва̄ падам̣ мохетва̄ пала̄йи. манусса̄ уккам̣ а̄да̄йа чорасса пада̄нуса̄рена таттха а̄гантва̄ тасса а̄гатат̣т̣ха̄нат̣хитат̣т̣ха̄нанисиннат̣т̣ха̄насайитат̣т̣ха̄на̄дӣни дисва̄ ‘‘чоро ито а̄гато, идха т̣хито, идха нисинно, имина̄ т̣ха̄нена апагато, на дит̣т̣хо но’’ти ито чито ча паккхандитва̄ адисва̄ва пат̣игата̄. пунадивасе тхеро пуббан̣хасамайам̣ ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто вел̣уванам̣ гантва̄ там̣ паваттим̣ саттху а̄рочеси. саттха̄ ‘‘на кхо, моггалла̄на, тван̃н̃ева а̄сан̇китаббайуттакам̣ а̄сан̇ки, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи а̄сан̇ким̣сӯ’’ти ватва̄ тхерена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто нагарасса суса̄наване нимбаруккхадевата̄ хутва̄ ниббатти. атхекадивасам̣ нагарадва̄рага̄ме катакаммачоро там̣ суса̄наванам̣ па̄виси. тада̄ ча пана таттха нимбо ча ассаттхо ча̄ти две джет̣т̣хакаруккха̄. чоро нимбаруккхамӯле бхан̣д̣икам̣ т̣хапетва̄ нипаджджи. тасмим̣ пана ка̄ле чоре гахетва̄ нимбасӯле утта̄сенти. атха са̄ девата̄ чинтеси ‘‘саче манусса̄ а̄гантва̄ имам̣ чорам̣ ган̣хиссанти, имассева нимбаруккхасса са̄кхам̣ чхиндитва̄ сӯлам̣ катва̄ етам̣ утта̄сессанти, евам̣ санте руккхо нассиссати, ханда нам̣ ито нӣхарисса̄мӣ’’ти. са̄ тена саддхим̣ саллапантӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

41.

‘‘ут̣т̣хехи чора ким̣ сеси, ко аттхо супанена те;

ма̄ там̣ гахесум̣ ра̄джа̄но, га̄ме киббисака̄рака’’нти.

таттха ра̄джа̄ноти ра̄джапурисе сандха̄йа вуттам̣. киббисака̄раканти да̄рун̣аса̄хасикачоракаммака̄ракам̣.

ити нам̣ ватва̄ ‘‘йа̄ва там̣ ра̄джапуриса̄ на ган̣ханти, та̄ва ан̃н̃аттха гаччха̄’’ти бха̄йа̄петва̄ пала̄песи. тасмим̣ пала̄те ассаттхадевата̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

42.

‘‘йам̣ ну чорам̣ гахессанти, га̄ме киббисака̄ракам̣;

ким̣ таттха пучимандасса, ване джа̄тасса тит̣т̣хато’’ти.

таттха ване джа̄тасса тит̣т̣хатоти нимбо ване джа̄то чева т̣хито ча. девата̄ пана таттха ниббаттатта̄ руккхасамуда̄ча̄ренева самуда̄чари.

там̣ сутва̄ нимбадевата̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

43.

‘‘на твам̣ ассаттха джа̄на̄си, мама чорасса чантарам̣;

чорам̣ гахетва̄ ра̄джа̄но, га̄ме киббисака̄ракам̣;

аппенти нимбасӯласмим̣, тасмим̣ ме сан̇кате мано’’ти.

таттха ассаттха̄ти пуриманайенева тасмим̣ ниббаттадеватам̣ самуда̄чарати. мама чорасса чантаранти мама ча чорасса ча екато авасанака̄ран̣ам̣. аппенти нимбасӯласминти имасмим̣ ка̄ле ра̄джа̄но чорам̣ нимбасӯле а̄вун̣анти. тасмим̣ ме сан̇кате маноти тасмим̣ ка̄ран̣е мама читтам̣ сан̇кати. саче хи имам̣ сӯле а̄вун̣иссанти, вима̄нам̣ ме нассиссати, атха са̄кха̄йа оламбессанти, вима̄не ме кун̣апагандхо бхависсати, тена̄хам̣ етам̣ пала̄песинти аттхо.

евам̣ та̄сам̣ девата̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ саллапанта̄нан̃н̃ева бхан̣д̣аса̄мика̄ укка̄хаттха̄ пада̄нуса̄рена а̄гантва̄ чорасса сайитат̣т̣ха̄нам̣ дисва̄ ‘‘амбхо ида̄нева чоро ут̣т̣ха̄йа пала̄то, на ладдхо но чоро, саче лабхисса̄ма, имассева нам̣ нимбасса сӯле ва̄ а̄вун̣итва̄ са̄кха̄йа ва̄ оламбетва̄ гамисса̄ма̄’’ти ватва̄ ито чито ча паккхандитва̄ чорам̣ адисва̄ва гата̄.

тесам̣ вачанам̣ сутва̄ ассаттхадевата̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

44.

‘‘сан̇кеййа сан̇китабба̄ни, раккхеййа̄на̄гатам̣ бхайам̣;

ана̄гатабхайа̄ дхӣро, убхо локе авеккхатӣ’’ти.

таттха раккхеййа̄на̄гатам̣ бхайанти две ана̄гатабхайа̄ни дит̣т̣хадхаммикан̃чева сампара̄йикан̃ча̄ти. тесу па̄памитте паривадждженто дит̣т̣хадхаммикам̣ раккхати, тӣн̣и дуччарита̄ни паривадждженто сампара̄йикам̣ раккхати. ана̄гатабхайа̄ти ана̄гатабхайахетутам̣ бхайам̣ бха̄йама̄но дхӣро пан̣д̣ито пурисо па̄памиттасам̣саггам̣ на кароти, тӣхипи два̄рехи дуччаритам̣ на чарати. убхо локети евам̣ бха̄йанто хеса идхалокапаралокасан̇кха̄те убхо локе авеккхати олокети, олокайама̄но идхалокабхайена па̄памитте виваджджети, паралокабхайена па̄пам̣ на каротӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ассаттхадевата̄ а̄нандо ахоси, нимбадевата̄ пана ахамева ахоси’’нти.

пучимандаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[312] 2. кассапамандийаджа̄такаван̣н̣ана̄

апи кассапа мандийа̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ махаллакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. са̄ваттхийам̣ киреко кулапутто ка̄месу а̄дӣнавам̣ дисва̄ саттху сантике паббаджитва̄ каммат̣т̣ха̄не ануйутто на чирассева арахаттам̣ па̄пун̣и. тасса апарабха̄ге ма̄та̄ ка̄ламака̄си. со ма̄ту аччайена питаран̃ча канит̣т̣хабха̄таран̃ча пабба̄джетва̄ джетаване васитва̄ вассӯпана̄йикасамайе чӣварапаччайасса сулабхатам̣ сутва̄ екам̣ га̄мака̄ва̄сам̣ гантва̄ тайопи таттхева вассам̣ упагантва̄ вуттхавасса̄ джетаванамева а̄гамам̣су. дахарабхиккху джетаванасса а̄саннат̣т̣ха̄не ‘‘са̄ман̣ера твам̣ тхерам̣ висса̄метва̄ а̄неййа̄си, ахам̣ пуретарам̣ гантва̄ паривен̣ам̣ пат̣иджаггисса̄мӣ’’ти джетаванам̣ па̄виси. махаллакаттхеро сан̣икам̣ а̄гаччхати. са̄ман̣еро пунаппунам̣ сӣсена уппӣл̣енто вийа ‘‘гаччха, бханте, гаччха, бханте’’ти там̣ балакка̄рена нети. тхеро ‘‘твам̣ мам̣ аттано васам̣ а̄несӣ’’ти пуна ниваттитва̄ кот̣ито пат̣т̣ха̄йа а̄гаччхати. тесам̣ евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ калахам̣ каронта̄нан̃н̃ева сӯрийо аттхан̇гато, андхака̄ро джа̄то.

итаропи паривен̣ам̣ саммаджджитва̄ удакам̣ упат̣т̣хапетва̄ тесам̣ а̄гаманам̣ апассанто уккам̣ гахетва̄ паччуггаманам̣ катва̄ те а̄гаччханте дисва̄ ‘‘ким̣ чира̄йиттха̄’’ти пуччхи. махаллако там̣ ка̄ран̣ам̣ катхеси. со те двепи висса̄метва̄ сан̣икам̣ а̄неси. там̣ дивасам̣ буддхупат̣т̣ха̄насса ока̄сам̣ на лабхи. атха нам̣ дутийадивасе буддхупат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ вандитва̄ нисиннам̣ саттха̄ ‘‘када̄ а̄гатосӣ’’ти пуччхи. ‘‘хиййо, бханте’’ти. ‘‘хиййо а̄гантва̄ аджджа буддхупат̣т̣ха̄нам̣ каросӣ’’ти? со ‘‘а̄ма, бханте’’ти ватва̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ а̄чиккхи. саттха̄ махаллакам̣ гарахитва̄ ‘‘на еса ида̄нева еварӯпам̣ каммам̣ кароти, пуббепи ака̄си. ида̄ни пана тена твам̣ киламито, пуббепи пан̣д̣ите киламесӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄синигаме бра̄хман̣акуле ниббатти. тасса вайаппаттака̄ле ма̄та̄ ка̄ламака̄си. со ма̄ту сарӣракиччам̣ катва̄ ма̄саддхама̄саччайена гхаре виджджама̄нам̣ дханам̣ да̄нам̣ датва̄ питаран̃ча канит̣т̣хабха̄таран̃ча гахетва̄ химавантападесе девадаттийам̣ ваккалам̣ гахетва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ ун̃чха̄чарийа̄йа ванамӯлапхала̄пхалехи йа̄пенто раман̣ӣйе ванасан̣д̣е васи. химаванте пана вассака̄ле аччхиннадха̄ре деве вассанте на сакка̄ хоти кандамӯлам̣ кхан̣итум̣, пхала̄ни ча пан̣н̣а̄ни ча патанти. та̄паса̄ йебхуййена химавантато никкхамитва̄ мануссапатхе васанти. тада̄ бодхисатто питаран̃ча канит̣т̣хабха̄таран̃ча гахетва̄ мануссапатхе васитва̄ пуна химаванте пуппхитапхалите те убхопи гахетва̄ химаванте аттано ассамападам̣ а̄гаччханто ассамасса̄видӯре сӯрийе аттхан̇гате ‘‘тумхе сан̣икам̣ а̄гаччхеййа̄тха, ахам̣ пурато гантва̄ ассамам̣ пат̣иджаггисса̄мӣ’’ти ватва̄ те оха̄йа гато. кхуддаката̄пасо питара̄ саддхим̣ сан̣икам̣ гаччханто там̣ кат̣иппадесе сӣсена уппӣл̣енто вийа гаччха гаччха̄ти там̣ балакка̄рена нети. махаллако ‘‘твам̣ мам̣ аттано ручийа̄ а̄несӣ’’ти пат̣иниваттитва̄ кот̣ито пат̣т̣ха̄йа а̄гаччхати. евам̣ тесам̣ калахам̣ каронта̄нан̃н̃ева андхака̄ро ахоси.

бодхисаттопи пан̣н̣аса̄лам̣ саммаджджитва̄ удакам̣ упат̣т̣хапетва̄ уккама̄да̄йа пат̣ипатхам̣ а̄гаччханто те дисва̄ ‘‘еттакам̣ ка̄лам̣ ким̣ кариттха̄’’ти а̄ха. кхуддаката̄пасо питара̄ катака̄ран̣ам̣ катхеси. бодхисатто убхопи те сан̣икам̣ нетва̄ париккха̄рам̣ пат̣иса̄метва̄ питарам̣ нха̄петва̄ па̄дадхованапит̣т̣хисамба̄хана̄дӣни катва̄ ан̇га̄ракапаллам̣ упат̣т̣хапетва̄ пат̣иппассаддхакиламатхам̣ питарам̣ упанисӣдитва̄ ‘‘та̄та, тарун̣ада̄рака̄ на̄ма маттика̄бха̄джанасадиса̄ мухуттанева бхиджджанти, саким̣ бхиннака̄лато пат̣т̣ха̄йа пуна на сакка̄ хонти гхат̣етум̣, те аккосанта̄пи парибха̄санта̄пи махаллакехи адхива̄сетабба̄’’ти ватва̄ питарам̣ оваданто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

45.

‘‘апи кассапа мандийа̄, йува̄ сапати ханти ва̄;

саббам̣ там̣ кхамате дхӣро, пан̣д̣ито там̣ титиккхати.

46.

‘‘сачепи санто виваданти, кхиппам̣ сантӣйаре пуна;

ба̄ла̄ патта̄ва бхиджджанти, на те саматхамаджджхагӯ.

47.

‘‘ете бхиййо сама̄йанти, сандхи тесам̣ на джӣрати;

йо ча̄дхипаннам̣ джа̄на̄ти, йо ча джа̄на̄ти десанам̣.

48.

‘‘есо хи уттаритаро, бха̄равахо дхураддхаро;

йо пареса̄дхипанна̄нам̣, сайам̣ сандха̄тумарахатӣ’’ти.

таттха кассапа̄ти питарам̣ на̄мена̄лапати. мандийа̄ти мандӣбха̄вена тарун̣ата̄йа. йува̄ сапати ханти ва̄ти тарун̣ада̄рако аккосатипи пахаратипи. дхӣроти дхиккатапа̄по, дхӣ ва̄ вуччати пан̃н̃а̄, та̄йа саманна̄гатотипи аттхо. итарам̣ пана имассева вевачанам̣. убхайена̄пи саббам̣ там̣ ба̄лада̄ракехи катам̣ апара̄дхам̣ махаллако дхӣро пан̣д̣ито сахати титиккхатӣти дассети.

сандхӣйарети пуна миттабха̄вена сандхӣйанти гхат̣ӣйанти. ба̄ла̄ патта̄ва̄ти ба̄лака̄ пана маттика̄патта̄ва бхиджджанти. на те саматхамаджджхагӯти те ба̄лака̄ аппаматтакампи вива̄дам̣ катва̄ верӯпасаманам̣ на винданти на̄дхигаччханти. ете бхиййоти ете две джана̄ бхинна̄пи пуна сама̄гаччханти. сандхӣти миттасандхи. тесанти тесан̃н̃ева двиннам̣ сандхи на джӣрати. йо ча̄дхипаннанти йо ча аттана̄ адхипаннам̣ атиккантам̣ ан̃н̃асмим̣ катадосам̣ джа̄на̄ти. десананти йо ча тена аттано досам̣ джа̄нантена деситам̣ аччайадесанам̣ пат̣игган̣хитум̣ джа̄на̄ти.

йо пареса̄дхипанна̄нанти йо паресам̣ адхипанна̄нам̣ досена абхибхӯта̄нам̣ апара̄дхака̄рака̄нам̣. сайам̣ сандха̄тумарахатӣти тесу акхама̄пентесупи ‘‘ехи, бхадрамукха, уддесам̣ ган̣ха, ат̣т̣хакатхам̣ сун̣а, бха̄ванамануйун̃джа, касма̄ париба̄хиро хосӣ’’ти евам̣ сайам̣ сандха̄тум̣ арахати миттабха̄вам̣ гхат̣ети, есо еварӯпо метта̄виха̄рӣ уттаритаро миттабха̄расса миттадхурасса ча ваханато ‘‘бха̄равахо’’ти ‘‘дхураддхаро’’ти ча сан̇кхам̣ гаччхатӣти.

евам̣ бодхисатто питу ова̄дам̣ ада̄си, сопи тато пабхути данто ахоси суданто.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ пита̄ та̄пасо махаллако ахоси, кхуддаката̄пасо са̄ман̣еро, питу ова̄дада̄йако пана ахамева ахоси’’нти.

кассапамандийаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[313] 3. кхантива̄дӣджа̄такаван̣н̣ана̄

йо те хаттхе ча па̄де ча̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ кодханабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ катхитамева. саттха̄ пана там̣ бхиккхум̣ ‘‘касма̄, твам̣ бхиккху, аккодханасса буддхасса са̄сане паббаджитва̄ кодхам̣ кароси, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ сарӣре паха̄расахассе патанте хаттхапа̄дакан̣н̣ана̄са̄су чхиджджама̄на̄су парасса кодхам̣ на карим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ кала̄бу на̄ма ра̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. тада̄ бодхисатто асӣтикот̣ивибхаве бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ кун̣д̣алакума̄ро на̄ма ма̄н̣аво хутва̄ вайаппатто таккасилам̣ гантва̄ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ кут̣умбам̣ сан̣т̣хапетва̄ ма̄та̄питӯнам̣ аччайена дханара̄сим̣ олокетва̄ ‘‘имам̣ дханам̣ уппа̄детва̄ мама н̃а̄така̄ аггахетва̄ва гата̄, майа̄ панетам̣ гахетва̄ гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти саббам̣ дханам̣ вичеййада̄навасена йо йам̣ а̄харати, тасса там̣ датва̄ химавантам̣ пависитва̄ паббаджитва̄ пхала̄пхалена йа̄пенто чирам̣ васитва̄ лон̣амбиласеванаттха̄йа мануссапатхам̣ а̄гантва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе нагаре бхиккха̄йа чаранто сена̄патисса нива̄санадва̄рам̣ сампа̄пун̣и. сена̄пати тасса ирийа̄патхесу пасӣдитва̄ гхарам̣ павесетва̄ аттано пат̣ийа̄дитабходжанам̣ бходжетва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ таттхева ра̄джуййа̄не васа̄песи.

атхекадивасам̣ кала̄бура̄джа̄ сура̄мадаматто чхекана̄т̣акапаривуто махантена йасена уййа̄нам̣ гантва̄ ман̇галасила̄пат̣т̣е сайанам̣ аттхара̄петва̄ екисса̄ пийамана̄па̄йа иттхийа̄ ан̇ке сайи. гӣтава̄дитаначчесу чхека̄ на̄т̣акиттхийо гӣта̄дӣни пайоджесум̣, саккасса деваран̃н̃о вийа маха̄сампатти ахоси, ра̄джа̄ ниддам̣ окками. атха та̄ иттхийо ‘‘йассаттха̄йа майам̣ гӣта̄дӣни пайоджайа̄ма, со ниддам̣ упагато, ким̣ но гӣта̄дӣхӣ’’ти вӣн̣а̄дӣни тӯрийа̄ни таттха таттхева чхад̣д̣етва̄ уййа̄нам̣ пакканта̄ пуппхапхалапаллава̄дӣхи палобхийама̄на̄ уййа̄не абхирамим̣су. тада̄ бодхисатто тасмим̣ уййа̄не супуппхитаса̄ламӯле паббаджджа̄сукхена вӣтина̄менто маттаварава̄ран̣о вийа нисинно хоти. атха та̄ иттхийо уййа̄не чарама̄на̄ там̣ дисва̄ ‘‘етха, аййа̄йо, етасмим̣ руккхамӯле паббаджито нисинно, йа̄ва ра̄джа̄ на пабуджджхати, та̄васса сантике кин̃чи сун̣ама̄на̄ нисӣдисса̄ма̄’’ти гантва̄ вандитва̄ парива̄ретва̄ нисинна̄ ‘‘амха̄кам̣ катхетаббайуттакам̣ кин̃чи катхетха̄’’ти вадим̣су. бодхисатто та̄сам̣ дхаммам̣ катхеси. атха са̄ иттхӣ ан̇кам̣ ча̄летва̄ ра̄джа̄нам̣ пабодхеси. ра̄джа̄ пабуддхо та̄ апассанто ‘‘кахам̣ гата̄ васалийо’’ти а̄ха. ета̄, маха̄ра̄джа, гантва̄ екам̣ та̄пасам̣ парива̄ретва̄ нисӣдим̣сӯти. ра̄джа̄ купито кхаггам̣ гахетва̄ ‘‘сиккха̄песса̄ми нам̣ кӯт̣аджат̣ила’’нти вегена агама̄си.

атха та̄ иттхийо ра̄джа̄нам̣ куддхам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ та̄су валлабхатара̄ гантва̄ ран̃н̃о хаттха̄ асим̣ гахетва̄ ра̄джа̄нам̣ вӯпасамесум̣. со а̄гантва̄ бодхисаттасса сантике т̣хатва̄ ‘‘ким̣ва̄дӣ твам̣, саман̣а̄’’ти пуччхи. ‘‘кхантива̄дӣ, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘ка̄ еса̄ кханти на̄ма̄’’ти? ‘‘аккосантесу парибха̄сантесу пахарантесу акуджджханабха̄во’’ти. ра̄джа̄ ‘‘пассисса̄ми да̄ни те кхантийа̄ аттхибха̄ва’’нти чорагха̄такам̣ паккоса̄песи. со аттано ча̄риттена пхарасун̃ча кан̣т̣акакасан̃ча а̄да̄йа ка̄са̄йанивасано раттама̄ла̄дхаро а̄гантва̄ ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ ‘‘ким̣ кароми, дева̄’’ти а̄ха. имам̣ чорам̣ дут̣т̣хата̄пасам̣ гахетва̄ а̄кад̣д̣хитва̄ бхӯмийам̣ па̄тетва̄ кан̣т̣акакасам̣ гахетва̄ пурато ча паччхато ча убхосу пассесу ча̄ти чатӯсупи пассесу двепаха̄расахассамасса дехӣти. со татха̄ ака̄си. бодхисаттасса чхави бхиджджи. чаммам̣ бхиджджи, мам̣сам̣ чхиджджи, лохитам̣ паггхарати.

пуна ра̄джа̄ ‘‘ким̣ва̄дӣ твам̣ бхиккхӯ’’ти а̄ха. ‘‘кхантива̄дӣ, маха̄ра̄джа’’. ‘‘твам̣ пана майхам̣ чаммантаре кхантӣ’’ти ман̃н̃аси, наттхи майхам̣ чаммантаре кханти, тайа̄ пана дат̣т̣хум̣ асаккун̣еййе хадайаббхантаре мама кханти патит̣т̣хита̄. ‘‘маха̄ра̄джа̄’’ти. пуна чорагха̄тако ‘‘ким̣ каромӣ’’ти пуччхи. ‘‘имасса кӯт̣аджат̣иласса убхо хаттхе чхинда̄’’ти. со пхарасум̣ гахетва̄ ган̣д̣ийам̣ т̣хапетва̄ хаттхе чхинди. атха нам̣ ‘‘па̄де чхинда̄’’ти а̄ха, па̄депи чхинди. хаттхапа̄дакот̣ӣхи гхат̣ачхиддехи ла̄кха̄расо вийа лохитам̣ паггхарати. пуна ра̄джа̄ ‘‘ким̣ва̄дӣсӣ’’ти пуччхи. ‘‘кхантива̄дӣ, маха̄ра̄джа’’. ‘‘твам̣ пана майхам̣ хаттхапа̄дакот̣ӣсу ‘кханти аттхӣ’ти ман̃н̃аси, наттхеса̄ еттха, майхам̣ кханти гамбхӣрат̣т̣ха̄не патит̣т̣хита̄’’ти. со ‘‘кан̣н̣ана̄самасса чхинда̄’’ти а̄ха. итаро кан̣н̣ана̄сам̣ чхинди, сакаласарӣре лохитам̣ ахоси. пуна нам̣ ‘‘ким̣ва̄дӣ на̄ма тва’’нти пуччхи. ‘‘маха̄ра̄джа, кхантива̄дӣ на̄ма’’. ‘‘ма̄ кхо пана твам̣ ‘кан̣н̣ана̄сикакот̣ӣсу патит̣т̣хита̄ кхантӣ’ти ман̃н̃аси, мама кханти гамбхӣре хадайаббхантаре патит̣т̣хита̄’’ти. ра̄джа̄ ‘‘кӯт̣аджат̣ила тава кхантим̣ твамева уккхипитва̄ нисӣда̄’’ти бодхисаттасса хадайам̣ па̄дена пахаритва̄ пакка̄ми.

тасмим̣ гате сена̄пати бодхисаттасса сарӣрато лохитам̣ пун̃чхитва̄ хаттхапа̄дакан̣н̣ана̄сакот̣ийо са̄т̣акакан̣н̣е катва̄ бодхисаттам̣ сан̣икам̣ нисӣда̄петва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ ‘‘саче, бханте, тумхе куджджхитука̄ма̄, тумхесу ката̄пара̄дхасса ран̃н̃ова куджджхеййа̄тха, ма̄ ан̃н̃еса’’нти йа̄чанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

49.

‘‘йо те хаттхе ча па̄де ча, кан̣н̣ана̄сан̃ча чхедайи;

тасса куджджха маха̄вӣра, ма̄ рат̣т̣хам̣ винаса̄ ида’’нти.

таттха маха̄вӣра̄ти маха̄вӣрийа. ма̄ рат̣т̣хам̣ винаса̄ иданти идам̣ нирапара̄дхам̣ ка̄сират̣т̣хам̣ ма̄ вина̄сехи.

там̣ сутва̄ бодхисатто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

50.

‘‘йо ме хаттхе ча па̄де ча, кан̣н̣ана̄сан̃ча чхедайи;

чирам̣ джӣвату со ра̄джа̄, на хи куджджханти ма̄диса̄’’ти.

таттха ма̄диса̄ти мама садиса̄ кхантибалена саманна̄гата̄ пан̣д̣ита̄ ‘‘айам̣ мам̣ аккоси парибха̄си пахари, чхинди бхиндӣ’’ти там̣ на куджджханти.

ран̃н̃о уййа̄на̄ никкхамантасса бодхисаттасса чаккхупатхам̣ виджаханака̄лейева айам̣ чатунахута̄дхика̄ двийоджанасатасахассабахала̄ маха̄патхавӣ кхалибаддхаса̄т̣ако вийа пхалита̄, авӣчито джа̄ла̄ никкхамитва̄ ра̄джа̄нам̣ куладаттийена раттакамбалена па̄рупантӣ вийа ган̣хи. со уййа̄надва̄рейева патхавим̣ пависитва̄ авӣчимаха̄нирайе патит̣т̣хахи. бодхисаттопи там̣ дивасамева ка̄ламака̄си. ра̄джапариса̄ ча на̄гара̄ ча гандхама̄ла̄дхӯмахаттха̄ а̄гантва̄ бодхисаттасса сарӣракиччам̣ акам̣су. кечи пана̄ху ‘‘бодхисатто пуна химавантамева гато’’ти, там̣ абхӯтам̣.

51.

‘‘ахӯ атӣтамаддха̄нам̣, саман̣о кхантидӣпано;

там̣ кхантийа̄йева т̣хитам̣, ка̄сира̄джа̄ ачхедайи.

52.

‘‘тасса каммапхарусасса, випа̄ко кат̣уко аху;

йам̣ ка̄сира̄джа̄ ведеси, нирайамхи самаппито’’ти. –

има̄ две абхисамбуддхага̄тха̄.

таттха атӣтамаддха̄нанти атӣте аддха̄не. кхантидӣпаноти адхива̄санакхантисам̣ван̣н̣ано. ачхедайӣти ма̄ра̄песи. екачче пана ‘‘бодхисаттасса пуна хаттхапа̄дакан̣н̣ана̄са̄ гхат̣ита̄’’ти ваданти, тампи абхӯтамева. самаппитоти патит̣т̣хито.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не кодхано бхиккху ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахи, ан̃н̃е бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су.

тада̄ кала̄бура̄джа̄ девадатто ахоси, сена̄пати са̄рипутто, кхантива̄дӣ та̄пасо пана ахамева ахосинти.

кхантива̄дӣджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[314] 4. лохакумбхиджа̄такаван̣н̣ана̄

дуджджӣвитамаджӣвимха̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косалара̄джа̄нам̣ а̄раббха катхеси. тада̄ кира косалара̄джа̄ раттибха̄ге чатуннам̣ нерайикасатта̄нам̣ саддам̣ сун̣и. еко ду-ка̄рамева бхан̣и, еко са-ка̄рам̣, еко на-ка̄рам̣, еко со-ка̄рамева̄ти. те кира атӣтабхаве са̄ваттхийам̣йева па̄рада̄рика̄ ра̄джапутта̄ ахесум̣. те паресам̣ раккхитагопитама̄туга̄месу апараджджхитва̄ читтакел̣им̣ кӣл̣анта̄ бахум̣ па̄пакаммам̣ катва̄ маран̣ачаккена чхинна̄ са̄ваттхиса̄манте чатӯсу лохакумбхӣсу ниббатта̄ сат̣т̣хи вассасахасса̄ни таттха паччитва̄ уггата̄ лохакумбхимукхават̣т̣им̣ дисва̄ ‘‘када̄ ну кхо имамха̄ дуккха̄ муччисса̄ма̄’’ти чатта̄ропи махантена саддена анупат̣ипа̄т̣ийа̄ виравим̣су. ра̄джа̄ тесам̣ саддам̣ сутва̄ маран̣абхайатаджджито нисиннакова арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄песи.

арун̣уггаманавела̄йа бра̄хман̣а̄ а̄гантва̄ ра̄джа̄нам̣ сукхасайитам̣ пуччхим̣су. ра̄джа̄ ‘‘куто ме а̄чарийа̄ сукхасайитам̣, аджджа̄хам̣ еварӯпе чатта̄ро бхим̣санакасадде сун̣и’’нти. бра̄хман̣а̄ хаттхе видхуним̣су. ‘‘ким̣ а̄чарийа̄’’ти? ‘‘са̄хасикасадда̄, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘сапат̣икамма̄ аппат̣икамма̄’’ти? ‘‘ка̄мам̣ аппат̣икамма̄, майам̣ пана сусиккхита̄, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘ким̣ катва̄ пат̣иба̄хиссатха̄’’ти? ‘‘маха̄ра̄джа, пат̣икаммам̣ махантам̣ на сакка̄ ка̄тум̣, майам̣ пана саббачатуккам̣ йан̃н̃ам̣ йаджитва̄ ха̄ресса̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи кхиппам̣ чатта̄ро хаттхӣ чатта̄ро ассе чатта̄ро усабхе чатта̄ро мануссети лат̣укикасакун̣ика̄ а̄дим̣ катва̄ чатта̄ро чатта̄ро па̄н̣е гахетва̄ саббачатуккайан̃н̃ам̣ йаджитва̄ мама соттхибха̄вам̣ каротха̄’’ти. ‘‘са̄дху, маха̄ра̄джа̄’’ти сампат̣иччхитва̄ йенаттхо, там̣ гахетва̄ йан̃н̃а̄ва̄т̣ам̣ паччупат̣т̣хапесум̣, бахупа̄н̣е тхӯн̣ӯпанӣте катва̄ т̣хапесум̣. ‘‘бахум̣ маччхамам̣сам̣ кха̄дисса̄ма, бахум̣ дханам̣ лабхисса̄ма̄’’ти усса̄хаппатта̄ хутва̄ ‘‘идам̣ ладдхум̣ ват̣т̣ати, идам̣ ладдхум̣ ват̣т̣ати, дева̄’’ти апара̄парам̣ чаранти.

маллика̄ девӣ ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘ким̣ ну кхо, маха̄ра̄джа, бра̄хман̣а̄ ативийа усса̄хайанта̄ вичарантӣ’’ти пуччхи. ‘‘деви ким̣ туйхимина̄, твам̣ аттано йасенева матта̄ паматта̄, дуккхам̣ пана амха̄камева на джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘деви, ахам̣ еварӯпам̣ на̄ма асотаббам̣ сун̣им̣, тато имесам̣ садда̄нам̣ сутатта̄ ‘‘ким̣ бхависсатӣ’’ти бра̄хман̣е пуччхим̣, бра̄хман̣а̄ ‘‘тумха̄кам̣ маха̄ра̄джа раджджасса ва̄ бхога̄нам̣ ва̄ джӣвитасса ва̄ антара̄йо пан̃н̃а̄йати, саббачатуккена йан̃н̃ам̣ йаджитва̄ соттхибха̄вам̣ карисса̄ма̄’’ти вадим̣су, те майхам̣ вачанам̣ гахетва̄ йан̃н̃а̄ва̄т̣ам̣ катва̄ йена йенаттхо, тасса тасса ка̄ран̣а̄ а̄гаччхантӣ’’ти. ‘‘ким̣ пана дева, имесам̣ садда̄нам̣ ниппхаттим̣ садеваке локе аггабра̄хман̣ам̣ пуччхиттха̄’’ти? ‘‘ко еса деви, садеваке локе аггабра̄хман̣о на̄ма̄’’ти? ‘‘маха̄готамо самма̄самбуддхо’’ти. ‘‘деви, самма̄самбуддхо ме на пуччхито’’ти? ‘‘тена хи гантва̄ пуччхатха̄’’ти.

ра̄джа̄ тасса̄ вачанам̣ гахетва̄ бхуттапа̄тара̄со ратхаварама̄руйха джетаванам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ пуччхи ‘‘ахам̣, бханте, раттибха̄ге чатта̄ро садде сутва̄ бра̄хман̣е пуччхим̣, те ‘саббачатуккайан̃н̃ам̣ йаджитва̄ соттхим̣ карисса̄ма̄’ти ватва̄ йан̃н̃а̄ва̄т̣е каммам̣ каронти, тесам̣ садда̄нам̣ сутатта̄ майхам̣ ким̣ бхависсатӣ’’ти. ‘‘на кин̃чи, маха̄ра̄джа, нерайикасатта̄ дуккхаманубхаванта̄ евам̣ виравим̣су, на име садда̄ ида̄ни тайа̄ ева сута̄, пора̄н̣акара̄джӯхипи сута̄йева, тепи бра̄хман̣е пуччхитва̄ пасугха̄тайан̃н̃ам̣ каттука̄ма̄ хутва̄ пан̣д̣ита̄нам̣ катхам̣ сутва̄ на карим̣су, пан̣д̣ита̄ тесам̣ садда̄нам̣ антарам̣ катхетва̄ маха̄джанам̣ виссаджджа̄петва̄ соттхимакам̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ан̃н̃атарасмим̣ ка̄сига̄ме бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто ка̄месу а̄дӣнавам̣ дисва̄ ка̄ме паха̄йа исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча уппа̄детва̄ джха̄накӣл̣ам̣ кӣл̣анто химаванте раман̣ӣйе ванасан̣д̣е васати. тада̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ чатуннам̣ нерайика̄нам̣ имева чатта̄ро садде сутва̄ бхӣтатасито имина̄ва нийа̄мена бра̄хман̣ехи ‘‘тин̣н̣ам̣ антара̄йа̄нам̣ ан̃н̃атаро бхависсати, саббачатуккайан̃н̃ена там̣ вӯпасамесса̄ма̄’’ти вутте сампат̣иччхи. пурохито бра̄хман̣ехи саддхим̣ йан̃н̃а̄ва̄т̣ам̣ паччупат̣т̣ха̄песи, маха̄джано тхӯн̣ӯпанӣто ахоси. тада̄ бодхисатто метта̄бха̄ванам̣ пуреча̄рикам̣ катва̄ диббачаккхуна̄ локам̣ олокенто имам̣ ка̄ран̣ам̣ дисва̄ ‘‘аджджа, майа̄ гантум̣ ват̣т̣ати, маха̄джанасса соттхи бхависсатӣ’’ти иддхибалена веха̄сам̣ уппатитва̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о уййа̄не отаритва̄ ман̇галасила̄пат̣т̣е кан̃чанарӯпакам̣ вийа нисӣди. тада̄ пурохитасса джет̣т̣хантева̄сико а̄чарийам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘нану, а̄чарийа, амха̄кам̣ ведесу парам̣ ма̄ретва̄ соттхикаран̣ам̣ на̄ма наттхӣ’’ти а̄ха. пурохито ‘‘твам̣ ра̄джадханам̣ раккхаси, бахум̣ маччхамам̣сам̣ кха̄дисса̄ма, дханам̣ лабхисса̄ма, тун̣хӣ хохӣ’’ти там̣ пат̣иба̄хи.

со ‘‘на̄хам̣ еттха саха̄йо бхависса̄мӣ’’ти никкхамитва̄ ра̄джуййа̄нам̣ гантва̄ бодхисаттам̣ дисва̄ вандитва̄ катапат̣исантха̄ро екамантам̣ нисӣди. бодхисатто ‘‘ким̣, ма̄н̣ава, ра̄джа̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретӣ’’ти пуччхи. ‘‘бханте, ра̄джа̄ дхаммена раджджам̣ ка̄рети, раттибха̄ге пана чатта̄ро садде сутва̄ бра̄хман̣е пуччхи. бра̄хман̣а̄ ‘саббачатуккайан̃н̃ам̣ йаджитва̄ соттхим̣ карисса̄ма̄’’’ти вадим̣су. ра̄джа̄ пасугха̄такаммам̣ катва̄ аттано соттхим̣ ка̄тука̄мо маха̄джано тхӯн̣ӯпанӣто, ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, тумха̄диса̄нам̣ сӣлаванта̄нам̣ тесам̣ садда̄нам̣ ниппхаттим̣ ватва̄ маха̄джанам̣ маран̣амукха̄ мочетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘ма̄н̣ава, ра̄джа̄ амхе на джа̄на̄ти, майампи там̣ на джа̄на̄ма, имесам̣ пана садда̄нам̣ ниппхаттим̣ джа̄на̄ма, саче ра̄джа̄ амхе упасан̇камитва̄ пуччхеййа, ра̄джа̄нам̣ никкан̇кхам̣ катва̄ катхесса̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи, бханте, мухуттам̣ идхева хотха, ахам̣ ра̄джа̄нам̣ а̄несса̄мӣ’’ти. ‘‘са̄дху, ма̄н̣ава̄’’ти. со гантва̄ ран̃н̃о таматтхам̣ а̄рочетва̄ ра̄джа̄нам̣ а̄неси.

атха ра̄джа̄ бодхисаттам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисинно пуччхи ‘‘саччам̣ кира тумхе майа̄ сутасадда̄нам̣ ниппхаттим̣ джа̄на̄тха̄’’ти? ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘катхетха, бханте’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, ете пуримабхаве паресам̣ раккхитагопитесу да̄ресу ча̄риттам̣ а̄паджджитва̄ ба̄ра̄н̣асиса̄манте чатӯсу лохакумбхӣсу ниббатта̄ паккутхите кха̄ралоходаке пхен̣уддехакам̣ паччама̄на̄ тим̣са вассасахасса̄ни адхо гантва̄ кумбхиталам̣ а̄хачча уддхам̣ а̄роханта̄ тим̣савассасахассенева ка̄лена кумбхимукхам̣ дисва̄ бахи олокетва̄ чатта̄ро джана̄ чатассо га̄тха̄ парипун̣н̣ам̣ катва̄ ваттука̄ма̄пи татха̄ ка̄тум̣ асакконта̄ екекамева аккхарам̣ ватва̄ пуна лохакумбхӣсуйева нимугга̄. тесу ду-ка̄рам̣ ватва̄ нимуггасатто евам̣ ваттука̄мо ахоси –

53.

‘дуджджӣвитамаджӣвимха, йе санте на дадамхасе;

виджджама̄несу бхогесу, дӣпам̣ на̄камха аттано’ти. –

там̣ га̄тхам̣ парипун̣н̣ам̣ ка̄тум̣ на̄саккхӣ’’ти ватва̄ бодхисатто аттано н̃а̄н̣ена там̣ га̄тхам̣ парипун̣н̣ам̣ катва̄ катхеси. сеса̄супи есева найо.

тесу са-ка̄рам̣ ватва̄ ваттука̄масса айам̣ га̄тха̄ –

54.

‘‘сат̣т̣хи вассасахасса̄ни, парипун̣н̣а̄ни саббасо;

нирайе паччама̄на̄нам̣, када̄ анто бхависсатӣ’’ти.

на-ка̄рам̣ ватва̄ ваттука̄масса айам̣ га̄тха̄ –

55.

‘‘наттхи анто куто анто, на анто пат̣идиссати;

тада̄ хи пакатам̣ па̄пам̣, мама туйхан̃ча ма̄риса̄’’ти.

со-ка̄рам̣ ватва̄ ваттука̄масса айам̣ га̄тха̄ –

56.

‘‘сохам̣ нӯна ито гантва̄, йоним̣ ладдха̄на ма̄нусим̣;

вадан̃н̃ӯ сӣласампанно, ка̄ха̄ми кусалам̣ баху’’нти.

таттха дуджджӣвитанти тӣн̣и дуччарита̄ни чаранто дуджджӣвитам̣ ла̄макаджӣвитам̣ джӣвати на̄ма, сопи тадева сандха̄йа̄ха ‘‘дуджджӣвитамаджӣвимха̄’’ти. йе санте на дадамхасети йе майам̣ деййадхамме ча пат̣игга̄хаке ча сам̣виджджама̄нейева на да̄нам̣ дадимха. дӣпам̣ на̄камха аттаноти аттано патит̣т̣хам̣ на каримха. парипун̣н̣а̄нӣти анӯна̄ни анадхика̄ни. саббасоти сабба̄ка̄рена. паччама̄на̄нанти амха̄кам̣ имасмим̣ нирайе паччама̄на̄нам̣.

наттхи антоти ‘‘амха̄кам̣ асукака̄ле на̄ма моккхо бхависсатӣ’’ти евам̣ ка̄лапариччхедо наттхи. куто антоти кена ка̄ран̣ена анто пан̃н̃а̄йиссати. на антоти антам̣ дат̣т̣хука̄ма̄нампи но дуккхасса анто на пат̣идиссати. тада̄ хи пакатанти тасмим̣ ка̄ле ма̄риса̄ мама ча туйхан̃ча пакатам̣ па̄пам̣ пакат̣т̣хам̣ катам̣ атибахумева катам̣. ‘‘татха̄ хи паката’’нтипи па̄т̣хо, тена ка̄ран̣ена катам̣, йенасса анто дат̣т̣хум̣ на сакка̄ти аттхо. ма̄риса̄ти майа̄ садиса̄, пийа̄лапанаметам̣ етесам̣. нӯна̄ти екам̣саттхе нипа̄то, со ахам̣ ито гантва̄ йоним̣ ма̄нусим̣ ладдха̄на вадан̃н̃ӯ сӣласампанно хутва̄ екам̣сенева бахум̣ кусалам̣ карисса̄мӣти айаметтха аттхо.

ити бодхисатто екамекам̣ га̄тхам̣ ватва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, со нерайикасатто имам̣ га̄тхам̣ парипун̣н̣ам̣ катва̄ ваттука̄мо аттано па̄пасса махантата̄йа татха̄ катхетум̣ на̄саккхи, ити со аттано каммавипа̄кам̣ анубхаванто вирави. тумха̄кам̣ етасса саддасса саванапаччайа̄ антара̄йо на̄ма наттхи, тумхе ма̄ бха̄йиттха̄’’ти ра̄джа̄нам̣ сан̃н̃а̄песи. ра̄джа̄ маха̄джанам̣ виссаджджа̄петва̄ суван̣н̣абхерим̣ чара̄петва̄ йан̃н̃а̄ва̄т̣ам̣ виддхам̣са̄песи. бодхисатто маха̄джанасса соттхим̣ катва̄ катипа̄хам̣ васитва̄ таттхева гантва̄ апарихӣнаджджха̄но брахмалоке уппаджджи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ пурохитасса джет̣т̣хантева̄сикама̄н̣аво са̄рипутто ахоси, та̄пасо пана ахамева ахоси’’нти.

лохакумбхиджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[315] 5. саббамам̣сала̄бхаджа̄такаван̣н̣ана̄

пхаруса̄ вата те ва̄ча̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто са̄рипуттаттхерена пӣтавиречана̄нам̣ диннарасапин̣д̣апа̄там̣ а̄раббха катхеси. тада̄ кира джетаване екачче бхиккхӯ снехавиречанам̣ пивим̣су. тесам̣ расапин̣д̣апа̄тена аттхо хоти, гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄ ‘‘расабхаттам̣ а̄харисса̄ма̄’’ти са̄ваттхим̣ пависитва̄ оданикагхаравӣтхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄пи расабхаттам̣ алабхитва̄ ниваттим̣су. тхеро дива̄тарам̣ пин̣д̣а̄йа пависама̄но те бхиккхӯ дисва̄ ‘‘ким̣, а̄вусо, атипагева ниваттатха̄’’ти пуччхи. те таматтхам̣ а̄рочесум̣. тхеро ‘‘тена хи етха̄’’ти те гахетва̄ тамева вӣтхим̣ агама̄си, манусса̄ пӯретва̄ расабхаттам̣ адам̣су. гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄ расабхаттам̣ а̄харитва̄ гила̄на̄нам̣ адам̣су, те парибхун̃джим̣су. атхекадивасам̣ дхаммасабха̄йам̣ бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, тхеро кира пӣтавиречана̄нам̣ упат̣т̣ха̄ке расабхаттам̣ алабхитва̄ никкхаманте гахетва̄ оданикагхаравӣтхийам̣ чаритва̄ бахум̣ расапин̣д̣апа̄там̣ песесӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄ни са̄рипуттова мам̣сам̣ лабхи, пуббепи мудува̄ча̄ пийавачана̄ ваттум̣ чхека̄ пан̣д̣ита̄ лабхим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сет̣т̣хипутто ахоси. атхекадивасам̣ еко мигалуддако бахум̣ мам̣сам̣ лабхитва̄ йа̄накам̣ пӯретва̄ ‘‘виккин̣исса̄мӣ’’ти нагарам̣ а̄гаччхати. тада̄ ба̄ра̄н̣асива̄сика̄ чатта̄ро сет̣т̣хипутта̄ нагара̄ никкхамитва̄ екасмим̣ маггасабха̄гат̣т̣ха̄не кин̃чи дит̣т̣хам̣ сутам̣ саллапанта̄ нисӣдим̣су. етесу еко сет̣т̣хипутто там̣ мам̣сайа̄накам̣ дисва̄ ‘‘етам̣ луддакам̣ мам̣сакхан̣д̣ам̣ а̄хара̄пемӣ’’ти а̄ха. ‘‘гаччха а̄хара̄пехӣ’’ти. со там̣ упасан̇камитва̄ ‘‘аре, луддака, дехи ме мам̣сакхан̣д̣а’’нти а̄ха. луддако ‘‘ма̄риса, парам̣ кин̃чи йа̄чантена на̄ма пийавачанена бхавитаббам̣, тайа̄ катхитава̄ча̄йа ануччхавикам̣ мам̣сакхан̣д̣ам̣ лабхиссасӣ’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

57.

‘‘пхаруса̄ вата те ва̄ча̄, мам̣сам̣ йа̄чанако аси;

киломасадисӣ ва̄ча̄, киломам̣ самма дамми те’’ти.

таттха киломасадисӣти пхарусата̄йа киломасадисӣ. киломам̣ самма дамми тети ханда ган̣ха, идам̣ те ва̄ча̄йа садисам̣ киломам̣ даммӣти нирасам̣ нимам̣салохитам̣ киломакакхан̣д̣ам̣ уккхипитва̄ ада̄си.

атха нам̣ апаро сет̣т̣хипутто ‘‘кинти ватва̄ йа̄часӣ’’ти пуччхи. ‘‘аре’’ти ватва̄ти. со ‘‘ахампи нам̣ йа̄чисса̄мӣ’’ти ватва̄ гантва̄ ‘‘джет̣т̣хабха̄тика, мам̣сакхан̣д̣ам̣ ме дехӣ’’ти а̄ха. итаро ‘‘тава вачанасса ануччхавикам̣ мам̣сакхан̣д̣ам̣ лабхиссасӣ’’ти ватва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

58.

‘‘ан̇гаметам̣ манусса̄нам̣, бха̄та̄ локе павуччати;

ан̇гасса садисӣ ва̄ча̄, ан̇гам̣ самма дада̄ми те’’ти.

тассаттхо – имасмим̣ локе манусса̄нам̣ ан̇гасадисатта̄ ан̇гаметам̣ йадидам̣ бха̄та̄ бхагинӣти, тасма̄ тавеса̄ ан̇гасадисӣ ва̄ча̄ти етисса̄ ануччхавикам̣ ан̇гамева дада̄ми тети. еван̃ча пана ватва̄ ан̇гамам̣сам̣ уккхипитва̄ ада̄си.

тампи апаро сет̣т̣хипутто ‘‘кинти ватва̄ йа̄часӣ’’ти пуччхи. ‘‘бха̄тика̄’’ти ватва̄ти. со ‘‘ахампи нам̣ йа̄чисса̄мӣ’’ти ватва̄ гантва̄ ‘‘та̄та, мам̣сакхан̣д̣ам̣ ме дехӣ’’ти а̄ха. луддако тава вачана̄нӯрӯпам̣ лаччхасӣ’’ти ватва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

59.

‘‘та̄та̄ти путто вадама̄но, кампети хадайам̣ питу;

хадайасса садисӣ ва̄ча̄, хадайам̣ самма дамми те’’ти.

еван̃ча пана ватва̄ хадайамам̣сена саддхим̣ мадхурамам̣сам̣ уккхипитва̄ ада̄си.

там̣ чатуттхо сет̣т̣хипутто ‘‘кинти ватва̄ йа̄часӣ’’ти пуччхи. со ‘‘та̄та̄’’ти ватва̄ти. со ‘‘ахампи йа̄чисса̄мӣ’’ти ватва̄ гантва̄ ‘‘саха̄йа мам̣сакхан̣д̣ам̣ ме дехӣ’’ти а̄ха. луддако ‘‘тава вачана̄нурӯпам̣ лаччхасӣ’’ти ватва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

60.

‘‘йасса га̄ме сакха̄ наттхи, йатха̄ран̃н̃ам̣ татхева там̣;

саббасса садисӣ ва̄ча̄, саббам̣ самма дада̄ми те’’ти.

тассаттхо – йасса пурисасса га̄ме сукхадуккхесу саха айанато саха̄йасан̇кха̄то сакха̄ наттхи, тасса там̣ т̣ха̄нам̣ йатха̄ амануссам̣ аран̃н̃ам̣ татхева хоти, ити айам̣ тава ва̄ча̄ саббасса садисӣ, саббена аттано сантакена вибхавена садисӣ, тасма̄ саббамева имам̣ мама сантакам̣ мам̣сайа̄накам̣ дада̄ми тети.

еван̃ча пана ватва̄ ‘‘ехи, самма, саббамева идам̣ мам̣сайа̄накам̣ тава гехам̣ а̄харисса̄мӣ’’ти а̄ха. сет̣т̣хипутто тена йа̄накам̣ па̄джа̄пенто аттано гхарам̣ гантва̄ мам̣сам̣ ота̄ра̄петва̄ луддакасса сакка̄расамма̄нам̣ катва̄ путтада̄рамписса паккоса̄петва̄ луддакаммато апанетва̄ аттано кут̣умбамаджджхе васа̄пенто тена саддхим̣ абхеджджасаха̄йо хутва̄ йа̄ваджӣвам̣ самаггава̄сам̣ васи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ луддако са̄рипутто ахоси, саббамам̣сала̄бхӣ сет̣т̣хипутто пана ахамева ахоси’’нти.

саббамам̣сала̄бхаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[316] 6. сасапан̣д̣итаджа̄такаван̣н̣ана̄

сатта ме рохита̄ маччха̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто саббапариккха̄рада̄нам̣ а̄раббха катхеси. са̄ваттхийам̣ кира еко кут̣умбико буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса саббапариккха̄рада̄нам̣ саджджетва̄ гхарадва̄ре ман̣д̣апам̣ ка̄ретва̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантетва̄ сусаджджитаман̣д̣апе пан̃н̃аттавара̄сане нисӣда̄петва̄ на̄наггарасам̣ пан̣ӣтада̄нам̣ датва̄ пуна сва̄тана̄йа̄ти сатта̄хам̣ нимантетва̄ саттаме дивасе буддхаппамукха̄нам̣ пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ саббапариккха̄ре ада̄си. саттха̄ бхаттакичча̄васа̄не анумоданам̣ каронто ‘‘упа̄сака, тайа̄ пӣтисоманассам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, идан̃хи да̄нам̣ на̄ма пора̄н̣акапан̣д̣ита̄нам̣ вам̣со, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ хи сампаттайа̄чака̄нам̣ джӣвитам̣ париччаджитва̄ аттано мам̣сампи адам̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сасайонийам̣ ниббаттитва̄ аран̃н̃е васи. тасса пана аран̃н̃асса екато паббатапа̄до екато надӣ екато паччантага̄мако ахоси. апареписса тайо саха̄йа̄ ахесум̣ маккат̣о ча син̇га̄ло ча уддо ча̄ти. те чатта̄ропи пан̣д̣ита̄ екатова васанта̄ аттано аттано гочарат̣т̣ха̄не гочарам̣ гахетва̄ са̄йанхасамайе екато саннипатанти. сасапан̣д̣ито ‘‘да̄нам̣ да̄таббам̣, сӣлам̣ раккхитаббам̣, упосатхакаммам̣ ка̄табба’’нти тин̣н̣ам̣ джана̄нам̣ ова̄давасена дхаммам̣ десети. те тасса ова̄дам̣ сампат̣иччхитва̄ аттано аттано нива̄сагумбам̣ пависитва̄ васанти. евам̣ ка̄ле гаччханте екадивасам̣ бодхисатто а̄ка̄сам̣ олокетва̄ чандам̣ дисва̄ ‘‘све упосатхадивасо’’ти н̃атва̄ итаре тайо а̄ха ‘‘све упосатхо, тумхепи тайо джана̄ сӣлам̣ сама̄дийитва̄ упосатхика̄ хотха, сӣле патит̣т̣ха̄йа диннада̄нам̣ махаппхалам̣ хоти, тасма̄ йа̄чаке сампатте тумхехи кха̄дитабба̄ха̄рато да̄нам̣ датва̄ кха̄деййа̄тха̄’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ аттано аттано васанат̣т̣ха̄несу васим̣су.

пунадивасе тесу уддо па̄това ‘‘гочарам̣ парийесисса̄мӣ’’ти никкхамитва̄ ган̇га̄тӣрам̣ гато. атхеко ба̄лисико сатта рохитамаччхе уддхаритва̄ валлийа̄ а̄вун̣итва̄ нетва̄ ган̇га̄тӣре ва̄лукам̣ вийӯхитва̄ ва̄лика̄йа пат̣иччха̄детва̄ пуна маччхе ган̣ханто адхоган̇гам̣ гаччхи. уддо маччхагандхам̣ гха̄йитва̄ ва̄лукам̣ вийӯхитва̄ маччхе дисва̄ нӣхаритва̄ ‘‘аттхи ну кхо етесам̣ са̄мико’’ти тиккхаттум̣ гхосетва̄ са̄микам̣ апассанто валликот̣им̣ д̣ам̣ситва̄ нетва̄ аттано васанагумбе т̣хапетва̄ ‘‘вела̄йамева кха̄дисса̄мӣ’’ти аттано сӣлам̣ а̄вадждженто нипаджджи. син̇га̄лопи васанат̣т̣ха̄нато никкхамитва̄ гочарам̣ парийесанто екасса кхеттагопакасса кут̣ийам̣ две мам̣сасӯла̄ни екам̣ годхам̣ екан̃ча дадхива̄ракам̣ дисва̄ ‘‘аттхи ну кхо етесам̣ са̄мико’’ти тиккхаттум̣ гхосетва̄ са̄микам̣ адисва̄ дадхива̄ракасса уггахан̣араджджукам̣ гӣва̄йа павесетва̄ две мам̣сасӯле ча годхан̃ча мукхена д̣ам̣ситва̄ нетва̄ аттано васанагумбе т̣хапетва̄ ‘‘вела̄йамева кха̄дисса̄мӣ’’ти аттано сӣлам̣ а̄вадждженто нипаджджи. маккат̣опи васанат̣т̣ха̄нато никкхамитва̄ ванасан̣д̣ам̣ пависитва̄ амбапин̣д̣ам̣ а̄харитва̄ аттано васанагумбе т̣хапетва̄ ‘‘вела̄йамева кха̄дисса̄мӣ’’ти аттано сӣлам̣ а̄вадждженто нипаджджи.

бодхисатто пана ‘‘вела̄йамева васанат̣т̣ха̄нато никкхамитва̄ даббатин̣а̄ни кха̄дисса̄мӣ’’ти аттано васанагумбейева нипанно чинтеси ‘‘мама сантикам̣ а̄гата̄нам̣ йа̄чака̄нам̣ тин̣а̄ни да̄тум̣ на сакка̄, тилатан̣д̣ула̄дайопи майхам̣ наттхи, саче ме сантикам̣ йа̄чако а̄гаччхиссати, аттано сарӣрамам̣сам̣ дасса̄мӣ’’ти. тасса сӣлатеджена саккасса пан̣д̣укамбаласила̄санам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. со а̄ваджджама̄но идам̣ ка̄ран̣ам̣ дисва̄ ‘‘сасара̄джа̄нам̣ вӣмам̣сисса̄мӣ’’ти пат̣хамам̣ уддасса васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бра̄хман̣авесена ат̣т̣ха̄си. ‘‘бра̄хман̣а, киматтхам̣ т̣хитосӣ’’ти вутте пан̣д̣ита саче кин̃чи а̄ха̄рам̣ лабхеййам̣, упосатхико хутва̄ васеййанти. со ‘‘са̄дху дасса̄ми те а̄ха̄ра’’нти тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

61.

‘‘сатта ме рохита̄ маччха̄, удака̄ тхаламуббхата̄;

идам̣ бра̄хман̣а ме аттхи, етам̣ бхутва̄ ване васа̄’’ти.

таттха тхаламуббхата̄ти удакато тхале т̣хапита̄, кеват̣т̣ена ва̄ уддхат̣а̄. етам̣ бхутва̄ти етам̣ мама сантакам̣ маччха̄ха̄рам̣ пачитва̄ бхун̃джитва̄ саман̣адхаммам̣ каронто раман̣ӣйе руккхамӯле нисинно имасмим̣ ване васа̄ти.

бра̄хман̣о ‘‘пагева та̄ва хоту, паччха̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти син̇га̄ласса сантикам̣ гато. тена̄пи ‘‘киматтхам̣ т̣хитосӣ’’ти вутто татхева̄ха. син̇га̄ло ‘‘са̄дху дасса̄мӣ’’ти тена саддхим̣ саллапанто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

62.

‘‘дусса ме кхеттапа̄ласса, раттибхаттам̣ апа̄бхатам̣;

мам̣сасӯла̄ ча две годха̄, екан̃ча дадхива̄ракам̣;

идам̣ бра̄хман̣а ме аттхи, етам̣ бхутва̄ ване васа̄’’ти.

таттха дусса мети йо еса мама авидӯре кхеттапа̄ло васати, дусса амусса̄ти аттхо. апа̄бхатанти а̄бхатам̣ а̄нӣтам̣. мам̣сасӯла̄ ча две годха̄ти ан̇га̄рапакка̄ни две мам̣сасӯла̄ни ча ека̄ ча годха̄. дадхива̄раканти дадхива̄рако. иданти идам̣ еттакам̣ мама аттхи, етам̣ саббампи йатха̄бхиручитена па̄кена пачитва̄ парибхун̃джитва̄ упосатхико хутва̄ раман̣ӣйе руккхамӯле нисӣдитва̄ саман̣адхаммам̣ каронто имасмим̣ ванасан̣д̣е васа̄ти аттхо.

бра̄хман̣о ‘‘пагева та̄ва хоту, паччха̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти маккат̣асса сантикам̣ гато. тена̄пи ‘‘киматтхам̣ т̣хитосӣ’’ти вутто татхева̄ха. маккат̣о ‘‘са̄дху дасса̄мӣ’’ти тена саддхим̣ саллапанто татийам̣ га̄тхама̄ха –

63.

‘‘амбапаккам̣ дакам̣ сӣтам̣, сӣтаччха̄йа̄ манорама̄;

идам̣ бра̄хман̣а ме аттхи, етам̣ бхутва̄ ване васа̄’’ти.

таттха амбапакканти мадхураамбапхалам̣. дакам̣ сӣтанти ган̇га̄йа удакам̣ сӣталам̣. етам̣ бхутва̄ ване васа̄ти бра̄хман̣а етам̣ амбапаккам̣ парибхун̃джитва̄ сӣталам̣ удакам̣ пивитва̄ йатха̄бхиручите раман̣ӣйе руккхамӯле нисинно саман̣адхаммам̣ каронто имасмим̣ ванасан̣д̣е васа̄ти.

бра̄хман̣о ‘‘пагева та̄ва хоту, паччха̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти сасапан̣д̣итасса сантикам̣ гато. тена̄пи ‘‘киматтхам̣ т̣хитосӣ’’ти вутто татхева̄ха. там̣ сутва̄ бодхисатто соманассаппатто ‘‘бра̄хман̣а, сут̣т̣ху те катам̣ а̄ха̄раттха̄йа мама сантикам̣ а̄гаччхантена, аджджа̄хам̣ адиннапуббам̣ да̄нам̣ дасса̄ми. твам̣ пана сӣлава̄ па̄н̣а̄типа̄там̣ на кариссаси, гаччха, бра̄хман̣а, на̄на̄да̄рӯни сан̇кад̣д̣хитва̄ ан̇га̄ре катва̄ майхам̣ а̄рочехи, ахам̣ атта̄нам̣ париччаджитва̄ ан̇га̄рамаджджхе патисса̄ми. мама сарӣре пакке твам̣ мам̣сам̣ кха̄дитва̄ саман̣адхаммам̣ кареййа̄сӣ’’ти тена саддхим̣ саллапанто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

64.

‘‘на сасасса тила̄ аттхи, на мугга̄ напи тан̣д̣ула̄;

имина̄ аггина̄ паккам̣, мамам̣ бхутва̄ ване васа̄’’ти.

таттха мамам̣ бхутва̄ти йам̣ там̣ ахам̣ аггим̣ карохӣти вада̄ми, имина̄ аггина̄ паккам̣ мам̣ бхун̃джитва̄ имасмим̣ ване васа, екасса сасасса сарӣрам̣ на̄ма екасса пурисасса йа̄панаматтам̣ хотӣти.

сакко тасса вачанам̣ сутва̄ аттано а̄нубха̄вена екам̣ ан̇га̄рара̄сим̣ ма̄петва̄ бодхисаттасса а̄рочеси. со даббатин̣асайанато ут̣т̣ха̄йа таттха гантва̄ ‘‘саче ме ломантаресу па̄н̣ака̄ аттхи, те ма̄ марим̣сӯ’’ти тиккхаттум̣ сарӣрам̣ видхунитва̄ сакаласарӣрам̣ да̄намукхе т̣хапетва̄ лан̇гхитва̄ падумасаре ра̄джахам̣со вийа памудитачитто ан̇га̄рара̄симхи пати. со пана агги бодхисаттасса сарӣре ломакӯпаматтампи ун̣хам̣ ка̄тум̣ на̄саккхи, химагаббхам̣ павит̣т̣хо вийа ахоси. атха саккам̣ а̄мантетва̄ ‘‘бра̄хман̣а, тайа̄ като агги атисӣтало, мама сарӣре ломакӯпаматтампи ун̣хам̣ ка̄тум̣ на саккоти, ким̣ на̄мета’’нти а̄ха. ‘‘сасапан̣д̣ита, на̄хам̣ бра̄хман̣о, саккохамасми, тава вӣмам̣санаттха̄йа а̄гатомхӣ’’ти. ‘‘сакка, твам̣ та̄ва тит̣т̣ха, сакалопи че локасаннива̄со мам̣ да̄нена вӣмам̣сеййа, нева ме ада̄тука̄матам̣ пассеййа̄’’ти бодхисатто сӣхана̄дам̣ нади. атха нам̣ сакко ‘‘сасапан̣д̣ита, тава гун̣о сакалакаппам̣ па̄кат̣о хотӯ’’ти паббатам̣ пӣл̣етва̄ паббатарасам̣ а̄да̄йа чандаман̣д̣але сасалаккхан̣ам̣ ликхитва̄ бодхисаттам̣ а̄нетва̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е тасмим̣йева ванагумбе тарун̣адаббатин̣апит̣т̣хе нипаджджа̄петва̄ аттано васанат̣т̣ха̄намева гато. тепи чатта̄ро пан̣д̣ита̄ самагга̄ саммодама̄на̄ сӣлам̣ пӯретва̄ да̄нам̣ датва̄ упосатхакаммам̣ катва̄ йатха̄каммам̣ гата̄.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не саббапариккха̄рада̄нада̄йако гахапати сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ уддо а̄нандо ахоси, син̇га̄ло моггалла̄но, маккат̣о са̄рипутто, сакко ануруддхо, сасапан̣д̣ито пана ахамева ахосинти.

сасапан̣д̣итаджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[317] 7. матароданаджа̄такаван̣н̣ана̄

матам̣ матам̣ ева родатха̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ са̄ваттхива̄сим̣ кут̣умбикам̣ а̄раббха катхеси. тасса кира бха̄та̄ ка̄ламака̄си. со тасса ка̄лакирийа̄йа сока̄бхибхӯто на нха̄йати на бхун̃джати на вилимпати, па̄това суса̄нам̣ гантва̄ сокасамаппито родати. саттха̄ паччӯсасамайе локам̣ олокенто тасса сота̄паттипхалӯпаниссайам̣ дисва̄ ‘‘имасса атӣтака̄ран̣ам̣ а̄харитва̄ сокам̣ вӯпасаметва̄ сота̄паттипхалам̣ да̄тум̣ т̣хапетва̄ мам̣ ан̃н̃о кочи саматтхо наттхи, имасса майа̄ авассайена бхавитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пунадивасе паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто паччха̄саман̣ам̣ а̄да̄йа тасса гхарадва̄рам̣ гантва̄ ‘‘саттха̄ а̄гато’’ти сутва̄ а̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ ‘‘павесетха̄’’ти кут̣умбикена вутто пависитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. кут̣умбикопи а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ кут̣умбика чинтесӣ’’ти а̄ха. ‘‘а̄ма, бханте, мама бха̄ту матака̄лато пат̣т̣ха̄йа чинтемӣ’’ти. ‘‘а̄вусо, саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄, бхиджджитаббайуттакам̣ бхиджджати, на таттха чинтетаббам̣, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи бха̄тари матепи ‘бхиджджитаббайуттакам̣ бхиджджатӣ’ти на чинтайим̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто асӣтикот̣ивибхаве сет̣т̣хикуле ниббатти, тасса вайаппаттасса ма̄та̄питаро ка̄ламакам̣су. тесу ка̄лакатесу бодхисаттасса бха̄та̄ кут̣умбам̣ вича̄рети, бодхисатто там̣ нисса̄йа джӣвати. со апарабха̄ге татха̄рӯпена бйа̄дхина̄ ка̄ламака̄си. н̃а̄тимитта̄ сухаджджа̄ саннипатитва̄ ба̄ха̄ паггайха канданти роданти, екопи сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ на̄саккхи, бодхисатто пана нева кандати на родати. манусса̄ ‘‘пассатха бхо, имасса бха̄тари мате мукхасан̇кочанаматтампи наттхи, ативийа тхаддхахадайо, ‘двепи кот̣т̣ха̄се ахамева парибхун̃джисса̄мӣ’ти бха̄ту маран̣ам̣ иччхати ман̃н̃е’’ти бодхисаттам̣ гарахим̣су. н̃а̄така̄пи нам̣ ‘‘твам̣ бха̄тари мате на родасӣ’’ти гарахим̣суйева. со тесам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘тумхе аттано андхаба̄лабха̄вена ат̣т̣ха локадхамме аджа̄нанта̄ ‘мама бха̄та̄ мато’ти родатха, ахампи марисса̄ми, тумхепи мариссатха, атта̄нампи ‘майампи марисса̄ма̄’ти касма̄ на родатха. саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄ хутва̄ нируджджханти, тенева сабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ саматтхо екасан̇кха̄ропи наттхи. тумхе андхаба̄ла̄ ан̃н̃а̄н̣ата̄йа ат̣т̣ха локадхамме аджа̄нитва̄ родатха, ахам̣ киматтхам̣ родисса̄мӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

65.

‘‘матам̣ матам̣ ева родатха, на хи там̣ родатха йо мариссати;

саббепи сарӣрадха̄рино, анупуббена джаханти джӣвитам̣.

66.

‘‘деваманусса̄ чатуппада̄, паккхиган̣а̄ урага̄ ча бхогино;

самхи сарӣре аниссара̄, рамама̄на̄ва джаханти джӣвитам̣.

67.

‘‘евам̣ чалитам̣ асан̣т̣хитам̣, сукхадуккхам̣ мануджесвапеккхийа;

кандитарудитам̣ нираттхакам̣, ким̣ во сокаган̣а̄бхикӣраре.

68.

‘‘дхутта̄ ча сон̣д̣а̄ аката̄, ба̄ла̄ сӯра̄ айогино;

дхӣрам̣ ман̃н̃анти ба̄лоти, йе дхаммасса аковида̄’’ти.

таттха матам̣ матам̣ ева̄ти матам̣ матам̣йева. анупуббена̄ти аттано аттано маран̣ава̄ре сампатте пат̣ипа̄т̣ийа̄ джаханти джӣвитам̣, на екатова саббе маранти, йади евам̣ мареййум̣, локаппаватти уччхиджджеййа. бхогиноти махантена сарӣрабхогена саманна̄гата̄. рамама̄на̄ва̄ти таттха таттха ниббатта̄ саббепи ете дева̄дайо сатта̄ аттано аттано ниббаттат̣т̣ха̄не абхирамама̄на̄ва ануккан̣т̣хита̄ва джӣвитам̣ джаханти. евам̣ чалитанти евам̣ тӣсу бхавесу ниччалабха̄васса ча сан̣т̣хитабха̄васса ча абха̄ва̄ чалитам̣ асан̣т̣хитам̣. ким̣ во сокаган̣а̄бхикӣрарети ким̣ка̄ран̣а̄ тумхе сокара̄сӣ абхикиранти аджджхоттхаранти.

дхутта̄ ча сон̣д̣а̄ аката̄ти иттхидхутта̄ сура̄дхутта̄ аккхадхутта̄ ча сура̄сон̣д̣а̄дайо сон̣д̣а̄ ча акатабуддхино асиккхитака̄ ча. ба̄ла̄ти ба̄лйена саманна̄гата̄ авиддасуно. сӯра̄ айогиноти айонисоманасика̄рена сӯра̄, йогесу айуттата̄йа айогино. ‘‘айодхино’’типи па̄т̣хо, килесама̄рена саддхим̣ йуджджхитум̣ асаматтха̄ти аттхо. дхӣрам̣ ман̃н̃анти ба̄лоти, йе дхаммасса аковида̄ти йе еварӯпа̄ дхутта̄дайо ат̣т̣хавидхасса локадхаммасса аковида̄, те аппаматтакепи дуккхадхамме уппанне аттана̄ кандама̄на̄ родама̄на̄ ат̣т̣ха локадхамме катхато джа̄нитва̄ н̃а̄тимаран̣а̄дӣсу акандантам̣ ародантам̣ ма̄дисам̣ дхӣрам̣ пан̣д̣итам̣ ‘‘ба̄ло айам̣ на родатӣ’’ти ман̃н̃антӣти.

евам̣ бодхисатто тесам̣ дхаммам̣ десетва̄ саббепи те ниссоке ака̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не кут̣умбико сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ маха̄джанасса дхаммам̣ десетва̄ ниссокабха̄вакарапан̣д̣ито пана ахамева ахосинти.

матароданаджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[318] 8. кан̣авераджа̄такаван̣н̣ана̄

йам̣ там̣ васанта самайети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. ваттху индрийаджа̄таке (джа̄. 1.8.60 а̄дайо) а̄ви бхависсати. саттха̄ пана там̣ бхиккхум̣ ‘‘пуббе твам̣ бхиккху етам̣ нисса̄йа асина̄ сӣсаччхедам̣ пат̣илабхӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄сига̄маке екасса гахапатикасса гхаре чоранаккхаттена джа̄то вайаппатто чоракаммам̣ катва̄ джӣвикам̣ каппенто локе па̄кат̣о ахоси сӯро на̄габало, кочи нам̣ ган̣хитум̣ на̄саккхи. со екадивасам̣ екасмим̣ сет̣т̣хигхаре сандхим̣ чхиндитва̄ бахум̣ дханам̣ авахари. на̄гара̄ ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘дева, еко маха̄чоро нагарам̣ вилумпати, там̣ ган̣ха̄петха̄’’ти вадим̣су. ра̄джа̄ тасса гахан̣аттха̄йа нагарагуттикам̣ а̄н̣а̄песи. со раттибха̄ге таттха таттха ваггабандханена мануссе т̣хапетва̄ там̣ саход̣д̣хам̣ га̄ха̄петва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ ‘‘сӣсамасса чхинда̄’’ти нагарагуттикан̃н̃ева а̄н̣а̄песи. нагарагуттико там̣ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандха̄петва̄ гӣва̄йасса раттакан̣авӣрама̄лам̣ лаггетва̄ сӣсе ит̣т̣хакачун̣н̣ам̣ окиритва̄ чатукке чатукке каса̄хи та̄л̣а̄пенто кхарассарена пан̣авена а̄гха̄танам̣ нети. ‘‘имасмим̣ кира нагаре вилопака̄рако чоро гахито’’ти сакаланагарам̣ сан̇кхубхи.

тада̄ ча ба̄ра̄н̣асийам̣ сахассам̣ ган̣хантӣ са̄ма̄ на̄ма ган̣ика̄ хоти ра̄джаваллабха̄ пан̃часатаван̣н̣ада̄сӣпарива̄ра̄. са̄ па̄са̄датале ва̄тапа̄нам̣ виваритва̄ т̣хита̄ там̣ нӣйама̄нам̣ пасси. со пана абхирӯпо па̄са̄дико ативийа собхаггаппатто деваван̣н̣о саббесам̣ маттхакаматтхакена пан̃н̃а̄йати. са̄ма̄ там̣ дисва̄ пат̣ибаддхачитта̄ хутва̄ ‘‘кена ну кхо упа̄йена̄хам̣ имам̣ пурисам̣ аттано са̄микам̣ кареййа’’нти чинтайантӣ ‘‘аттхеко упа̄йо’’ти аттано аттхачарика̄йа екисса̄ хаттхе нагарагуттикасса сахассам̣ песеси ‘‘айам̣ чоро са̄ма̄йа бха̄та̄, ан̃н̃атра са̄ма̄йа ан̃н̃о етасса авассайо наттхи, тумхе кира идам̣ сахассам̣ гахетва̄ етам̣ виссаджджетха̄’’ти. са̄ гантва̄ татха̄ ака̄си. нагарагуттико ‘‘айам̣ чоро па̄кат̣о, на сакка̄ етам̣ виссаджджетум̣, ан̃н̃ам̣ пана мануссам̣ лабхитва̄ имам̣ пат̣иччханнайа̄наке нисӣда̄петва̄ песетум̣ сакка̄’’ти а̄ха. са̄ гантва̄ тасса̄ а̄рочеси.

тада̄ панеко сет̣т̣хипутто са̄ма̄йа пат̣ибаддхачитто девасикам̣ сахассам̣ дети. со там̣ дивасампи сӯрийаттхан̇гаманавела̄йа сахассам̣ ган̣хитва̄ там̣ гхарам̣ агама̄си. са̄ма̄пи сахассабхан̣д̣икам̣ гахетва̄ ӯрӯсу т̣хапетва̄ пародантӣ нисинна̄ хоти. ‘‘ким̣ ета’’нти ча вутта̄ ‘‘са̄ми, айам̣ чоро мама бха̄та̄, ‘ахам̣ нӣчакаммам̣ каромӣ’ти майхам̣ сантикам̣ на ети, нагарагуттикасса пахитам̣ ‘сахассам̣ лабхама̄но виссаджджесса̄ми на’нти са̄санам̣ песеси. ида̄ни имам̣ сахассам̣ а̄да̄йа нагарагуттикасса сантикам̣ гаччхантам̣ на лабха̄мӣ’’ти а̄ха. со тасса̄ пат̣ибаддхачиттата̄йа ‘‘ахам̣ гамисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘тена хи тайа̄ а̄бхатамева гахетва̄ гаччха̄хӣ’’ти. со там̣ гахетва̄ нагарагуттикасса гехам̣ ган̃чхи. со там̣ сет̣т̣хипуттам̣ пат̣иччханнат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ чорам̣ пат̣иччханнайа̄наке нисӣда̄петва̄ са̄ма̄йа пахин̣итва̄ ‘‘айам̣ чоро рат̣т̣хе па̄кат̣о, тамандхака̄рам̣ та̄ва хоту, атха нам̣ манусса̄нам̣ пат̣исаллӣнавела̄йа гха̄та̄песса̄мӣ’’ти ападесам̣ катва̄ мухуттам̣ вӣтина̄метва̄ мануссесу пат̣исаллӣнесу сет̣т̣хипуттам̣ махантена̄раккхена а̄гха̄танам̣ нетва̄ асина̄ сӣсам̣ чхиндитва̄ сарӣрам̣ сӯле а̄ропетва̄ нагарам̣ па̄виси.

тато пат̣т̣ха̄йа са̄ма̄ ан̃н̃есам̣ хаттхато кин̃чи на ган̣ха̄ти, тенева саддхим̣ абхирамама̄на̄ вичарати. со чинтеси ‘‘саче айам̣ ан̃н̃асмим̣ пат̣ибаддхачитта̄ бхависсати, мампи ма̄ра̄петва̄ тена саддхим̣ абхирамиссати, аччантам̣ миттадуббхинӣ еса̄, майа̄ идха аваситва̄ кхиппам̣ пала̄йитум̣ ват̣т̣ати, гаччханто ча пана туччхахаттхо агантва̄ етисса̄ а̄бхаран̣абхан̣д̣ам̣ гахетва̄ гаччхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ екасмим̣ дивасе там̣ а̄ха – ‘‘бхадде, майам̣ пан̃джаре паккхиттакуккут̣а̄ вийа ниччам̣ гхарейева хома, екадивасам̣ уййа̄накӣл̣ам̣ карисса̄ма̄’’ти. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ кха̄данӣйабходжанӣйа̄дим̣ саббам̣ пат̣ийа̄детва̄ сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣ита̄ тена саддхим̣ пат̣иччханнайа̄не нисӣдитва̄ уййа̄нам̣ агама̄си. со таттха та̄йа саддхим̣ кӣл̣анто ‘‘ида̄ни майхам̣ пала̄йитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти та̄йа саддхим̣ килесаратийа̄ рамитука̄мо вийа екам̣ кан̣авӣрагаччхантарам̣ пависитва̄ там̣ а̄лин̇ганто вийа ниппӣл̣етва̄ висан̃н̃ам̣ катва̄ па̄тетва̄ сабба̄бхаран̣а̄ни омун̃читва̄ тасса̄йева уттара̄сан̇гена бандхитва̄ бхан̣д̣икам̣ кхандхе т̣хапетва̄ уййа̄наватим̣ лан̇гхитва̄ пакка̄ми.

са̄пи пат̣иладдхасан̃н̃а̄ ут̣т̣ха̄йа парича̄рика̄нам̣ сантикам̣ а̄гантва̄ ‘‘аййапутто каха’’нти пуччхи. ‘‘на джа̄на̄ма, аййе’’ти. ‘‘мам̣ мата̄ти сан̃н̃а̄йа бха̄йитва̄ пала̄то бхависсатӣ’’ти анаттамана̄ хутва̄ татойева гехам̣ гантва̄ ‘‘мама пийаса̄микасса адит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йева алан̇катасайане на сайисса̄мӣ’’ти бхӯмийам̣ нипаджджи. тато пат̣т̣ха̄йа мана̄пам̣ са̄т̣акам̣ на нива̄сети, две бхатта̄ни на бхун̃джати, гандхама̄ла̄дӣни на пат̣исевати, ‘‘йена кеначи упа̄йена аййапуттам̣ парийеситва̄ паккоса̄песса̄мӣ’’ти нат̣е паккоса̄петва̄ сахассам̣ ада̄си. ‘‘ким̣ карома, аййе’’ти вутте ‘‘тумха̄кам̣ агаманат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма наттхи, тумхе га̄манигамара̄джадха̄нийо чаранта̄ самаджджам̣ катва̄ самаджджаман̣д̣але пат̣хамамева имам̣ гӣтам̣ га̄йеййа̄тха̄’’ти нат̣е сиккха̄пентӣ пат̣хамам̣ га̄тхам̣ ватва̄ ‘‘тумхехи имасмим̣ гӣтаке гӣте саче аййапутто тасмим̣ парисантаре бхависсати, тумхехи саддхим̣ катхессати, атхасса мама арогабха̄вам̣ катхетва̄ там̣ а̄да̄йа а̄гаччхеййа̄тха, но че а̄гаччхати, са̄санам̣ песеййа̄тха̄’’ти париббайам̣ датва̄ нат̣е уййоджеси. те ба̄ра̄н̣асито никкхамитва̄ таттха таттха самаджджам̣ каронта̄ екам̣ паччантага̄макам̣ агамим̣су. сопи чоро пала̄йитва̄ таттха васати. те таттха самаджджам̣ каронта̄ пат̣хамамева имам̣ гӣтакам̣ га̄йим̣су –

69.

‘‘йам̣ там̣ васантасамайе, кан̣авересу бха̄н̣усу;

са̄мам̣ ба̄ха̄йа пӣл̣еси, са̄ там̣ а̄рогйамабравӣ’’ти.

таттха кан̣авересӯти каравӣресу. бха̄н̣усӯти раттаван̣н̣а̄нам̣ пуппха̄нам̣ пабха̄йа сампаннесу. са̄манти евам̣на̄микам̣. пӣл̣есӣти килесаратийа̄ рамитука̄мо вийа а̄лин̇ганто пӣл̣еси. са̄ танти са̄ са̄ма̄ арога̄, твам̣ пана ‘‘са̄ мата̄’’ти сан̃н̃а̄йа бхӣто пала̄йаси, са̄ аттано а̄рогйам̣ абрави катхеси, а̄рочесӣти аттхо.

чоро там̣ сутва̄ нат̣ам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘твам̣ ‘са̄ма̄ джӣватӣ’ти вадаси, ахам̣ пана на саддаха̄мӣ’’ти тена саддхим̣ саллапанто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

70.

‘‘амбхо на кира саддхеййам̣, йам̣ ва̄то паббатам̣ вахе;

паббатан̃че вахе ва̄то, саббампи патхавим̣ вахе;

йаттха са̄ма̄ ка̄лаката̄, са̄ мам̣ а̄рогйамабравӣ’’ти.

тассаттхо – амбхо нат̣а, идам̣ кира на саддахеййам̣ на саддахитаббам̣. йам̣ ва̄то тин̣апан̣н̣а̄ни вийа паббатам̣ вахеййа, сачепи со паббатам̣ вахеййа, саббампи патхавим̣ вахеййа, йатха̄ четам̣ асаддахеййам̣, татха̄ иданти. йаттха са̄ма̄ ка̄лаката̄ти йа̄ на̄ма са̄ма̄ ка̄лаката̄, са̄ мам̣ а̄рогйам̣ абравӣти ким̣ка̄ран̣а̄ саддахеййам̣. мата̄ на̄ма на кассачи са̄санам̣ песентӣти.

тасса вачанам̣ сутва̄ нат̣о татийам̣ га̄тхама̄ха –

71.

‘‘на чева са̄ ка̄лаката̄, на ча са̄ ан̃н̃амиччхати;

екабхаттикинӣ са̄ма̄, тамева абхикан̇кхатӣ’’ти.

таттха тамева абхикан̇кхатӣти ан̃н̃ам̣ пурисам̣ на иччхати, тан̃н̃ева кан̇кхати иччхати паттхетӣти.

там̣ сутва̄ чоро ‘‘са̄ джӣвату ва̄ ма̄ ва̄, на та̄йа майхам̣ аттхо’’ти ватва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

72.

‘‘асантхутам̣ мам̣ чирасантхутена, нимӣни са̄ма̄ адхувам̣ дхувена;

майа̄пи са̄ма̄ ниминеййа ан̃н̃ам̣, ито ахам̣ дӯратарам̣ гамисса’’нти.

таттха асантхутанти акатасам̣саггам̣. чирасантхутена̄ти чиракатасам̣саггена. нимӣнӣти париваттеси. адхувам̣ дхувена̄ти мам̣ адхувам̣ тена дхуваса̄микена париваттетум̣ нагарагуттикасса сахассам̣ датва̄ мам̣ ган̣хӣти аттхо. майа̄пи са̄ма̄ ниминеййа ан̃н̃анти са̄ма̄ майа̄пи ан̃н̃ам̣ са̄микам̣ париваттетва̄ ган̣хеййа. ито ахам̣ дӯратарам̣ гамиссанти йаттха на сакка̄ тасса̄ са̄санам̣ ва̄ паваттим̣ ва̄ сотум̣, та̄дисам̣ дӯратарам̣ т̣ха̄нам̣ гамиссам̣, тасма̄ мама ито ан̃н̃аттха гатабха̄вам̣ тасса̄ а̄рочетха̄ти ватва̄ тесам̣ пассанта̄нан̃н̃ева га̄л̣хатарам̣ нива̄сетва̄ вегена пала̄йи.

нат̣а̄ гантва̄ тена катакирийам̣ тасса̄ катхайим̣су. са̄ виппат̣иса̄ринӣ хутва̄ аттано пакатийа̄ ева вӣтина̄меси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ сет̣т̣хипутто айам̣ бхиккху ахоси, са̄ма̄ пура̄н̣адутийика̄, чоро пана ахамева ахосинти.

кан̣авераджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[319] 9. титтираджа̄такаван̣н̣ана̄

сусукхам̣ вата джӣва̄мӣти идам̣ саттха̄ косамбийам̣ нисса̄йа бадарика̄ра̄ме вихаранто ра̄хулаттхерам̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ типаллаттхаджа̄таке (джа̄. 1.1.16) виттха̄ритамева. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, ра̄хуло сиккха̄ка̄мо куккуччако ова̄даккхамо’’ти. тасса̄йасмато гун̣акатха̄йа самут̣т̣ха̄пита̄йа саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи ра̄хуло сиккха̄ка̄мо куккуччако ова̄даккхамойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасилам̣ гантва̄ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ никкхамма химавантападесе исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ джха̄накӣл̣ам̣ кӣл̣анто раман̣ӣйе ванасан̣д̣е васитва̄ лон̣амбиласеванаттха̄йа ан̃н̃атарам̣ паччантага̄макам̣ агама̄си. таттха нам̣ манусса̄ дисва̄ пасанначитта̄ ан̃н̃атарасмим̣ аран̃н̃е пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ паччайехи упат̣т̣хаханта̄ ва̄са̄песум̣. тада̄ тасмим̣ га̄маке еко са̄кун̣ико екам̣ дӣпакатиттирам̣ гахетва̄ сут̣т̣ху сиккха̄петва̄ пан̃джаре паккхипитва̄ пат̣иджаггати. со там̣ аран̃н̃ам̣ нетва̄ тасса саддена а̄гата̄гате титтире гахетва̄ виккин̣итва̄ джӣвикам̣ каппеси. титтиро ‘‘мам̣ екам̣ нисса̄йа бахӯ мама н̃а̄така̄ нассанти, майхаметам̣ па̄па’’нти ниссаддо ахоси. со тасса ниссаддабха̄вам̣ н̃атва̄ вел̣упесика̄йа нам̣ сӣсе пахарати. титтиро дуккха̄турата̄йа саддам̣ кароти. евам̣ со са̄кун̣ико там̣ нисса̄йа титтире гахетва̄ джӣвикам̣ каппеси.

атха со титтиро чинтеси ‘‘име марантӯти майхам̣ четана̄ наттхи, пат̣иччакаммам̣ пана мам̣ пхусати, майи саддам̣ акаронте ете на̄гаччханти, каронтейева а̄гаччханти, а̄гата̄гате айам̣ гахетва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пети, аттхи ну кхо еттха майхам̣ па̄пам̣, наттхӣ’’ти. со тато пат̣т̣ха̄йа ‘‘ко ну кхо ме имам̣ кан̇кхам̣ чхиндеййа̄’’ти татха̄рӯпам̣ пан̣д̣итам̣ упадха̄ренто чарати. атхекадивасам̣ со са̄кун̣ико бахӯ титтире гахетва̄ паччхим̣ пӯретва̄ ‘‘па̄нӣйам̣ пивисса̄мӣ’’ти бодхисаттасса ассамам̣ гантва̄ там̣ пан̃джарам̣ бодхисаттасса сантике т̣хапетва̄ па̄нӣйам̣ пивитва̄ ва̄лука̄тале нипанно ниддам̣ окками. титтиро тасса ниддоккантабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘мама кан̇кхам̣ имам̣ та̄пасам̣ пуччхисса̄ми, джа̄нанто ме катхессатӣ’’ти пан̃джаре нисиннойева там̣ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

73.

‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ми, лабха̄ми чева бхун̃джитум̣;

парипантхе ча тит̣т̣ха̄ми, ка̄ ну бханте гатӣ мама̄’’ти.

таттха сусукхам̣ вата джӣва̄мӣти ахам̣, бханте, имам̣ са̄кун̣икам̣ нисса̄йа сут̣т̣ху сукхам̣ джӣва̄ми. лабха̄мӣти йатха̄ручитам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ бхун̃джитумпи лабха̄ми. парипантхе ча тит̣т̣ха̄мӣти апича кхо йаттха мама н̃а̄така̄ мама саддена а̄гата̄гата̄ винассанти, тасмим̣ парипантхе тит̣т̣ха̄ми. ка̄ ну, бханте, гатӣ мама̄ти ка̄ ну кхо, бханте, мама гати, ка̄ ниппхатти бхависсатӣти пуччхи.

тасса пан̃хам̣ виссадждженто бодхисатто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

74.

‘‘мано че те наппан̣амати, паккхи па̄пасса каммуно;

абйа̄ват̣асса бхадрасса, на па̄памупалимпатӣ’’ти.

таттха па̄пасса каммуноти йади тава мано па̄пакаммассаттха̄йа на пан̣амати, па̄пакаран̣е таннинно таппон̣о таппаббха̄ро на хоти. абйа̄ват̣асса̄ти евам̣ санте па̄пакаммакаран̣аттха̄йа абйа̄ват̣асса уссуккам̣ ана̄паннасса тава бхадрасса суддхассева сато па̄пам̣ на упалимпати на аллӣйатӣти.

там̣ сутва̄ титтиро татийам̣ га̄тхама̄ха –

75.

‘‘н̃а̄тако но нисинноти, баху а̄гаччхате джано;

пат̣иччакаммам̣ пхусати, тасмим̣ ме сан̇кате мано’’ти.

тассаттхо – бханте, сача̄хам̣ саддам̣ на кареййам̣, айам̣ титтираджано на а̄гаччхеййа, майи пана саддам̣ каронте ‘‘н̃а̄тако но нисинно’’ти айам̣ баху джано а̄гаччхати, там̣ а̄гата̄гатам̣ луддо гахетва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пенто мам̣ пат̣ичча нисса̄йа етам̣ па̄н̣а̄типа̄такаммам̣ пхусати пат̣илабхати виндати, тасмим̣ мам̣ пат̣ичча кате па̄пе мама ну кхо етам̣ па̄панти евам̣ ме мано сан̇кате парисан̇кати куккуччам̣ а̄паджджатӣти.

там̣ сутва̄ бодхисатто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

76.

‘‘на пат̣иччакаммам̣ пхусати, мано че наппадуссати;

аппоссуккасса бхадрасса, на па̄памупалимпатӣ’’ти.

тассаттхо – йади тава па̄пакирийа̄йа мано на падуссати, таннинно таппоно таппаббха̄ро на хоти, евам̣ санте луддена а̄йасмантам̣ пат̣ичча катампи па̄пакаммам̣ там̣ на пхусати на аллӣйати, па̄пакирийа̄йа хи аппоссуккасса нира̄лайасса бхадрасса парисуддхассева сато тава па̄н̣а̄типа̄тачетана̄йа абха̄ва̄ там̣ па̄пам̣ на упалимпати, тава читтам̣ на аллӣйатӣти.

евам̣ маха̄сатто титтирам̣ сан̃н̃а̄песи, сопи там̣ нисса̄йа никкуккуччо ахоси. луддо пабуддхо бодхисаттам̣ вандитва̄ пан̃джарам̣ а̄да̄йа пакка̄ми.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ титтиро ра̄хуло ахоси, та̄пасо пана ахамева ахоси’’нти.

титтираджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[320] 10. суччаджаджа̄такаван̣н̣ана̄

суччаджам̣ вата наччаджӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ кут̣умбикам̣ а̄раббха катхеси. со кира ‘‘га̄маке уддха̄рам̣ са̄дхесса̄мӣ’’ти бхарийа̄йа саддхим̣ таттха гантва̄ са̄дхетва̄ дханам̣ а̄харитва̄ ‘‘паччха̄ несса̄мӣ’’ти екасмим̣ куле т̣хапетва̄ пуна са̄ваттхим̣ гаччханто антара̄магге екам̣ паббатам̣ аддаса. атха нам̣ бхарийа̄ а̄ха ‘‘саче, са̄ми, айам̣ паббато суван̣н̣амайо бхавеййа, дадеййа̄си пана ме кин̃чӣ’’ти. ‘‘ка̄си твам̣, на кин̃чи дасса̄мӣ’’ти. са̄ ‘‘йа̄ва тхаддхахадайо вата̄йам̣, паббате суван̣н̣амайе джа̄тепи майхам̣ кин̃чи на дассатӣ’’ти анаттамана̄ ахоси. те джетаванасамӣпам̣ а̄гантва̄ ‘‘па̄нӣйам̣ пивисса̄ма̄’’ти виха̄рам̣ пависитва̄ па̄нӣйам̣ пивим̣су. саттха̄пи паччӯсака̄лейева тесам̣ сота̄паттипхаласса упаниссайам̣ дисва̄ а̄гаманам̣ олокайама̄но гандхакут̣ипаривен̣е нисӣди чхаббан̣н̣арасмийо виссадждженто. тепи па̄нӣйам̣ пивитва̄ а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисӣдим̣су. саттха̄ техи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ ‘‘кахам̣ гата̄ттха̄’’ти пуччхи. ‘‘амха̄кам̣ га̄маке уддха̄рам̣ са̄дханаттха̄йа, бханте’’ти. ‘‘ким̣, упа̄сике тава са̄мико туйхам̣ хитам̣ пат̣икан̇кхати, упака̄рам̣ те каротӣ’’ти. бханте, ахам̣ имасмим̣ сасинеха̄, айам̣ пана майи ниссинехо, аджджа майа̄ паббатам̣ дисва̄ ‘‘сача̄йам̣ паббато суван̣н̣амайо асса, кин̃чи ме дадеййа̄сӣ’’ти вутто ‘‘ка̄си твам̣, на кин̃чи дасса̄мӣ’’ти а̄ха, евам̣ тхаддхахадайо айанти. ‘‘упа̄сике, евам̣ на̄меса вадати, йада̄ пана тава гун̣ам̣ сарати, тада̄ саббиссарийам̣ те детӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхетха, бханте’’ти техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса саббакиччака̄рако амаччо ахоси. атхекадивасам̣ ра̄джа̄ путтам̣ упара̄джа̄нам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ мама антепуре дуббхеййа̄’’ти там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘та̄та, йа̄ва̄хам̣ джӣва̄ми, та̄ва нагаре васитум̣ на лаччхаси, ан̃н̃аттха васитва̄ мамаччайена раджджам̣ ка̄рехӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти питарам̣ вандитва̄ джет̣т̣хабхарийа̄йа саддхим̣ нагара̄ никкхамитва̄ паччантам̣ гантва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ ванамӯлапхала̄пхалехи йа̄пенто васи. апарабха̄ге ра̄джа̄ ка̄ламака̄си. упара̄джа̄ наккхаттам̣ олокенто тасса ка̄лакатабха̄вам̣ н̃атва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ а̄гаччханто антара̄магге екам̣ паббатам̣ аддаса. атха нам̣ бхарийа̄ а̄ха ‘‘саче, дева, айам̣ паббато суван̣н̣амайо асса, дадеййа̄си ме кин̃чӣ’’ти. ‘‘ка̄си твам̣, на кин̃чи дасса̄мӣ’’ти. са̄ ‘‘ахам̣ имасмим̣ синехам̣ чхиндитум̣ асакконтӣ аран̃н̃ам̣ па̄висим̣, айан̃ча евам̣ вадати, ативийа тхаддхахадайо, ра̄джа̄ хутва̄пи еса майхам̣ ким̣ калйа̄н̣ам̣ кариссатӣ’’ти анаттамана̄ ахоси. со а̄гантва̄ радждже патит̣т̣хито там̣ аггамахесит̣т̣ха̄не т̣хапеси, идам̣ йасаматтакамева ада̄си. уттари пана сакка̄расамма̄но наттхи, тасса̄ аттхибха̄вампи на джа̄на̄ти.

бодхисатто ‘‘айам̣ девӣ имасса ран̃н̃о упака̄рика̄ дуккхам̣ аган̣етва̄ аран̃н̃ава̄сам̣ васи. айам̣ панетам̣ аган̣етва̄ ан̃н̃а̄хи саддхим̣ абхираманто вичарати, йатха̄ еса̄ саббиссарийам̣ лабхати, татха̄ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ екадивасам̣ там̣ упасан̇камитва̄ ‘‘маха̄деви майам̣ тумха̄кам̣ сантика̄ пин̣д̣апа̄таматтампи на лабха̄ма, касма̄ амхесу памаджджиттха, ативийа тхаддхахадайа̄ аттха̄’’ти а̄ха. ‘‘та̄та, сача̄хам̣ аттана̄ лабхеййам̣, туйхампи дадеййам̣, алабхама̄на̄ пана ким̣ дасса̄ми, ра̄джа̄пи майхам̣ ида̄ни ким̣ на̄ма дассати, со антара̄магге ‘имасмим̣ паббате суван̣н̣амайе джа̄те майхам̣ кин̃чи дассасӣ’ти вутто ‘ка̄си твам̣, на кин̃чи дасса̄мӣ’ти а̄ха, супариччаджампи на париччаджӣ’’ти. ‘‘ким̣ пана ран̃н̃о сантике имам̣ катхам̣ катхетум̣ саккхиссатха̄’’ти? ‘‘саккхисса̄ми, та̄та̄’’ти. ‘‘тена хи ахам̣ ран̃н̃о сантике т̣хито пуччхисса̄ми, тумхе катхеййа̄тха̄’’ти. ‘‘са̄дху, та̄та̄’’ти. бодхисатто девийа̄ ран̃н̃о упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ т̣хитака̄ле а̄ха ‘‘нану, аййе, майам̣ тумха̄кам̣ сантика̄ кин̃чи на лабха̄ма̄’’ти? ‘‘та̄та, ахам̣ лабхама̄на̄ туйхам̣ дадеййам̣, ахамева кин̃чи на лабха̄ми, алабхама̄на̄ туйхам̣ ким̣ дасса̄ми, ра̄джа̄пи ида̄ни майхам̣ ким̣ на̄ма дассати, со аран̃н̃ато а̄гаманака̄ле екам̣ паббатам̣ дисва̄ ‘сача̄йам̣ паббато суван̣н̣амайо асса, кин̃чи ме дадеййа̄сӣ’ти вутто ‘ка̄си твам̣, на кин̃чи дасса̄мӣ’ти вадати, супариччаджампи на париччаджӣ’’ти етаматтхам̣ дӣпентӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

77.

‘‘суччаджам̣ вата наччаджи, ва̄ча̄йа ададам̣ гирим̣;

кин̃хи тассачаджантасса, ва̄ча̄йа адада паббата’’нти.

таттха суччаджам̣ вата̄ти сукхена чаджитум̣ саккун̣еййампи на чаджи. ададанти вачанаматтена̄пи паббатам̣ ададама̄но. кин̃хи тассачаджантасса̄ти тасса на̄метасса майа̄ йа̄читасса на чаджантасса кин̃хи чаджеййа. ва̄ча̄йа адада паббатанти сача̄йам̣ майа̄ йа̄чито мама вачанена суван̣н̣амайампи хонтам̣ там̣ паббатам̣ ва̄ча̄йа адада, вачанаматтена адасса̄ти аттхо.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

78.

‘‘йан̃хи кайира̄ тан̃хи ваде, йам̣ на кайира̄ на там̣ ваде;

акаронтам̣ бха̄сама̄нам̣, париджа̄нанти пан̣д̣ита̄’’ти.

тассаттхо – йадева хи пан̣д̣ито пурисо ка̄йена кареййа, там̣ ва̄ча̄йа вадеййа. йам̣ на кайира̄, на там̣ вадеййа, да̄тука̄мова даммӣти вадеййа, на ада̄тука̄моти адхиппа̄йо. ким̣ка̄ран̣а̄? йо хи ‘‘дасса̄мӣ’’ти ватва̄пи паччха̄ на дада̄ти, там̣ акаронтам̣ кевалам̣ муса̄ бха̄сама̄нам̣ париджа̄нанти пан̣д̣ита̄. айам̣ ‘‘дасса̄мӣ’’ти вачанаматтамева бха̄сати, на пана дети, йан̃хи кхо пана адиннампи вачанаматтенева диннам̣ хоти, там̣ пуретарамева ладдхам̣ на̄ма бхависсатӣти евам̣ тасса муса̄ва̄дибха̄вам̣ париджа̄нанти пан̣д̣ита̄, ба̄ла̄ пана вачанаматтенева туссантӣти.

там̣ сутва̄ девӣ ран̃н̃о ан̃джалим̣ паггахетва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

79.

‘‘ра̄джапутта намо тйаттху, сачче дхамме т̣хито часи;

йасса те бйасанам̣ патто, саччасмим̣ рамате мано’’ти.

таттха сачче дхаммети вачӣсачче ча сабха̄вадхамме ча. бйасанам̣ паттоти йасса тава рат̣т̣ха̄ пабба̄джанӣйасан̇кха̄там̣ бйасанам̣ паттопи мано саччасмим̣йева рамати.

евам̣ ран̃н̃о гун̣акатхам̣ катхайама̄на̄йа девийа̄ там̣ сутва̄ бодхисатто тасса̄ гун̣акатхам̣ катхенто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

80.

‘‘йа̄ далиддӣ далиддасса, ад̣д̣ха̄ ад̣д̣хасса киттима;

са̄ хисса парама̄ бхарийа̄, сахиран̃н̃асса иттхийо’’ти.

таттха киттима̄ти киттисампанна̄ти аттхо. са̄ хисса парама̄ти йа̄ далиддасса са̄микасса далиддака̄ле сайампи далиддӣ хутва̄ там̣ на париччаджати. ад̣д̣хасса̄ти ад̣д̣хака̄ле ад̣д̣ха̄ хутва̄ са̄микамева ануваттати, сама̄насукхадуккха̄ва хоти, са̄ хи тасса парама̄ уттама̄ бхарийа̄ на̄ма. сахиран̃н̃асса пана иссарийе т̣хитасса иттхийо на̄ма хонтийева, аначчхарийамева етанти.

еван̃ча пана ватва̄ бодхисатто ‘‘айам̣, маха̄ра̄джа, тумха̄кам̣ дуккхитака̄ле аран̃н̃е сама̄надуккха̄ хутва̄ васи, имисса̄ самма̄нам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти девийа̄ гун̣ам̣ катхеси. ра̄джа̄ тасса вачанена девийа̄ гун̣ам̣ саритва̄ ‘‘пан̣д̣ита, тава катха̄йа̄хам̣ девийа̄ гун̣ам̣ ануссари’’нти ватва̄ тасса̄ саббиссарийамада̄си. ‘‘тайа̄хам̣ девийа̄ гун̣ам̣ сара̄пито’’ти бодхисаттассапи махантам̣ сакка̄рам̣ ака̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не убхо джайампатика̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су.

тада̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ айам̣ кут̣умбико ахоси, девӣ айам̣ упа̄сика̄, пан̣д̣ита̄маччо пана ахамева ахосинти.

суччаджаджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

пучимандавагго дутийо.

3. кут̣идӯсакавагго

[321] 1. кут̣идӯсакаджа̄такаван̣н̣ана̄

мануссассева те сӣсанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄кассапаттхерасса пан̣н̣аса̄ладжха̄пакам̣ дахарабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху пана ра̄джагахе самут̣т̣хитам̣. тада̄ кира тхеро ра̄джагахам̣ нисса̄йа аран̃н̃акут̣ийам̣ вихарати, тасса две дахара̄ упат̣т̣ха̄нам̣ каронти. тесу еко тхерасса упака̄рако, еко дуббачо итарена катам̣ аттана̄ катасадисам̣ кароти. тена мукходака̄дӣсу упат̣т̣ха̄питесу тхерасса сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ ‘‘бханте, удакам̣ т̣хапитам̣, мукхам̣ дховатха̄’’тиа̄дӣни вадати. тена ка̄лассева вут̣т̣ха̄йа тхерасса паривен̣е саммат̣т̣хе тхерасса никкхаманавела̄йа ито чито ча пахаранто сакалапаривен̣ам̣ аттана̄ саммат̣т̣хам̣ вийа кароти. ваттасампанно чинтеси ‘‘айам̣ дуббачо майа̄ катам̣ аттана̄ катасадисам̣ кароти, етасса сат̣хакаммам̣ па̄кат̣ам̣ карисса̄мӣ’’ти.

тасмим̣ антога̄ме бхутва̄ а̄гантва̄ нидда̄йантева нха̄нодакам̣ та̄петва̄ пит̣т̣хикот̣т̣хаке т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ ад̣д̣хана̄л̣иматтам̣ удакам̣ уддхане т̣хапеси. итаро пабуджджхитва̄ва гантва̄ усумам̣ ут̣т̣хахантам̣ дисва̄ ‘‘удакам̣ та̄петва̄ кот̣т̣хаке т̣хапитам̣ бхависсатӣ’’ти тхерасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘бханте, нха̄накот̣т̣хаке удакам̣ т̣хапитам̣, нха̄йатха̄’’ти а̄ха. тхеро ‘нха̄йисса̄мӣ’’ти тена саддхим̣йева а̄гантва̄ кот̣т̣хаке удакам̣ адитва̄ ‘‘кахам̣ удака’’нти пуччхи. со вегена аггиса̄лам̣ гантва̄ туччхабха̄джане ул̣ун̇кам̣ ота̄реси, ул̣ун̇ко туччхабха̄джанасса тале пат̣ихато ‘‘тата̄’’ти саддамака̄си. тато пат̣т̣ха̄йа тасса ‘‘ул̣ун̇касаддако’’твева на̄мам̣ джа̄там̣.

тасмим̣ кхан̣е итаро пит̣т̣хикот̣т̣хакато удакам̣ а̄харитва̄ ‘‘нха̄йатха, бханте’’ти а̄ха. тхеро нхатва̄ а̄вадждженто ул̣ун̇касаддакасса дуббачабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ са̄йам̣ тхерупат̣т̣ха̄нам̣ а̄гатам̣ овади ‘‘а̄вусо, саман̣ена на̄ма аттана̄ катамева ‘катам̣ ме’ти ваттум̣ ват̣т̣ати, ан̃н̃атха̄ сампаджа̄намуса̄ва̄до хоти, ито пат̣т̣ха̄йа еварӯпам̣ ма̄ ака̄сӣ’’ти. со тхерасса куджджхитва̄ пунадивасе тхерена саддхим̣ пин̣д̣а̄йа га̄мам̣ на па̄виси. тхеро итаренева саддхим̣ па̄виси. ул̣ун̇касаддакопи тхерасса упат̣т̣ха̄какулам̣ гантва̄ ‘‘бханте, тхеро каха’’нти вутте ‘‘апха̄сукена виха̄рейева нисинно’’ти ватва̄ ‘‘ким̣, бханте, ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вутте ‘‘идан̃чидан̃ча детха̄’’ти гахетва̄ аттано ручитат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бхун̃джитва̄ виха̄рам̣ агама̄си.

пунадивасе тхеро там̣ кулам̣ гантва̄ нисӣди. мануссехи ‘‘ким̣, бханте, аййасса апха̄сукам̣, хиййо кираттха виха̄рейева нисинна̄, асукадахарасса хаттхе а̄ха̄рам̣ песайимха, парибхутто аййена̄’’ти вутте тхеро тун̣хӣбхӯтова бхаттакиччам̣ катва̄ виха̄рам̣ гантва̄ са̄йам̣ тхерупат̣т̣ха̄нака̄ле а̄гатам̣ а̄мантетва̄ ‘‘а̄вусо, асукага̄ме на̄ма асукакуле ‘тхерасса идан̃чидан̃ча ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’ти вин̃н̃а̄петва̄ кира те бхутта’’нти ватва̄ ‘‘вин̃н̃атти на̄ма на ват̣т̣ати, ма̄ пуна еварӯпам̣ ана̄ча̄рам̣ чара̄’’ти а̄ха. со еттакена тхере а̄гха̄там̣ бандхитва̄ ‘‘айам̣ хиййопи удакаматтам̣ нисса̄йа майа̄ саддхим̣ калахам̣ кари, ида̄ни панасса упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ гехе майа̄ бхаттамут̣т̣хи бхутта̄ти асаханто пуна калахам̣ кароти, джа̄нисса̄мисса каттаббайуттака’’нти пунадивасе тхере пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хе муггарам̣ гахетва̄ парибхогабха̄джана̄ни бхиндитва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ джха̄петва̄ пала̄йи. со джӣвама̄нова мануссапето хутва̄ сусситва̄ ка̄лам̣ катва̄ авӣчимаха̄нирайе ниббатти. со тена като ана̄ча̄ро маха̄джанасса маджджхе па̄кат̣о джа̄то.

атхекачче бхиккхӯ ра̄джагаха̄ са̄ваттхим̣ гантва̄ сабха̄гат̣т̣ха̄не паттачӣварам̣ пат̣иса̄метва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ нисӣдим̣су. саттха̄ техи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ ‘‘куто а̄гататтха̄’’ти пуччхи. ‘‘ра̄джагаха̄, бханте’’ти. ‘‘ко таттха ова̄дада̄йако а̄чарийо’’ти. ‘‘маха̄кассапаттхеро, бханте’’ти. ‘‘сукхам̣, бхиккхаве, кассапасса̄’’ти. ‘‘а̄ма, бханте, тхерасса сукхам̣, саддхивиха̄рико панасса ова̄де динне куджджхитва̄ тхерасса пан̣н̣аса̄лам̣ джха̄петва̄ пала̄йӣти. там̣ сутва̄ саттха̄ ‘‘бхиккхаве, кассапасса еварӯпена ба̄лена саддхим̣ чаран̣ато екачарийа̄ва сеййо’’ти ватва̄ имам̣ дхаммападе га̄тхама̄ха –

‘‘чаран̃че на̄дхигаччхеййа, сеййам̣ садисаматтано;

екачарийам̣ дал̣хам̣ кайира̄, наттхи ба̄ле саха̄йата̄’’ти. (дха. па. 61);

идан̃ча пана ватва̄ пуна те бхиккхӯ а̄мантетва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева со кут̣идӯсако, пуббепи кут̣идӯсакойева, на ча ида̄нева ова̄дада̄йакасса куджджхати, пуббепи куджджхийева̄’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто син̇гиласакун̣айонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто аттано мана̄пам̣ ановассакам̣ кула̄вакам̣ катва̄ химавантападесе васати. атхеко маккат̣о вассака̄ле аччхиннадха̄ре деве вассанте сӣтапӣл̣ито данте кха̄данто бодхисаттасса авидӯре нисӣди. бодхисатто там̣ татха̄ киламантам̣ дисва̄ тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

81.

‘‘мануссассева те сӣсам̣, хаттхапа̄да̄ ча ва̄нара;

атха кена ну ван̣н̣ена, ага̄рам̣ те на виджджатӣ’’ти.

таттха ван̣н̣ена̄ти ка̄ран̣ена. ага̄ранти тава нива̄сагехам̣ кена ка̄ран̣ена наттхӣти пуччхи.

там̣ сутва̄ ва̄наро дутийам̣ га̄тхама̄ха –

82.

‘‘мануссассева ме сӣсам̣, хаттхапа̄да̄ ча син̇гила;

йа̄ху сет̣т̣ха̄ мануссесу, са̄ ме пан̃н̃а̄ на виджджатӣ’’ти.

таттха син̇гила̄ти там̣ сакун̣ам̣ на̄мена̄лапати. йа̄ху сет̣т̣ха̄ мануссесӯти йа̄ мануссесу сет̣т̣ха̄ти катхенти, са̄ мама вича̄ран̣апан̃н̃а̄ наттхи. сӣсахаттхапа̄дака̄йабала̄ни хи локе аппама̄н̣ам̣, вича̄ран̣апан̃н̃а̄ва сет̣т̣ха̄, са̄ мама наттхи, тасма̄ ме ага̄рам̣ на виджджатӣти.

там̣ сутва̄ бодхисатто итарам̣ га̄тха̄двайама̄ха –

83.

‘‘анават̣т̣хитачиттасса, лахучиттасса дуббхино;

ниччам̣ аддхувасӣласса, сукхабха̄во на виджджати.

84.

‘‘со карассу а̄нубха̄вам̣, вӣтиваттассу сӣлийам̣;

сӣтава̄тапаритта̄н̣ам̣, карассу кут̣авам̣ капӣ’’ти.

таттха анават̣т̣хитачиттасса̄ти аппатит̣т̣хитачиттасса. дуббхиноти миттадуббхисса. аддхувасӣласса̄ти на саббака̄лам̣ сӣлараккхакасса. со карассу а̄нубха̄ванти со твам̣ самма маккат̣а пан̃н̃а̄йа уппа̄данаттхам̣ а̄нубха̄вам̣ балам̣ упа̄йам̣ карохи. вӣтиваттассу сӣлийанти аттано дуссӣлабха̄васан̇кха̄там̣ сӣлийам̣ атиккамитва̄ сӣлава̄ хоти. кут̣авам̣ капӣти сӣтава̄тасса паритта̄н̣асаматтхам̣ аттано кут̣авам̣ кула̄вакам̣ екам̣ васана̄га̄ракам̣ карохӣти.

маккат̣о чинтеси ‘‘айам̣ та̄ва аттано ановассакат̣т̣ха̄не нисиннабха̄вена мам̣ парибха̄сати, на нисӣда̄песса̄ми нам̣ имасмим̣ кула̄ваке’’ти. тато бодхисаттам̣ ган̣хитука̄мо паккханди, бодхисатто уппатитва̄ ан̃н̃аттха гато. маккат̣о кула̄вакам̣ виддхам̣сетва̄ чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ катва̄ пакка̄ми.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ маккат̣о кут̣иджха̄пако ахоси, син̇гиласакун̣о пана ахамева ахоси’’нти.

кут̣идӯсакаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[322] 2. дуддубхаджа̄такаван̣н̣ана̄

дуддубха̄йати бхаддантети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атиттхийе а̄раббха катхеси. титтхийа̄ кира джетаванасса самӣпе тасмим̣ тасмим̣ т̣ха̄не кан̣т̣ака̄пассайе сеййам̣ каппенти, пан̃ча̄тапам̣ тапенти, на̄наппака̄рам̣ миччха̄тапам̣ чаранти. атха самбахула̄ бхиккхӯ са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ джетаванам̣ а̄гаччханта̄ антара̄магге те дисва̄ гантва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘аттхи ну кхо, бханте, ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ ватасама̄да̄не са̄ро’’ти пуччхим̣су. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, тесам̣ ватасама̄да̄не са̄ро ва̄ висесо ва̄ аттхи, тан̃хи нигхам̣сийама̄нам̣ упапариккхийама̄нам̣ укка̄рабхӯмимаггасадисам̣ сасакасса дуддубхасадисам̣ хотӣ’’ти ватва̄ ‘‘дуддубхасадисабха̄вамасса майам̣ на джа̄на̄ма, катхетха но, бханте’’ти техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сӣхайонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто аран̃н̃е пат̣ивасати. тада̄ пана паччхимасамуддасамӣпе белувамиссаката̄лаванам̣ хоти. татреко сасако белуваруккхамӯле екасса та̄лагаччхасса хет̣т̣ха̄ васати. со екадивасам̣ гочарам̣ а̄да̄йа а̄гантва̄ та̄лапан̣н̣асса хет̣т̣ха̄ нипанно чинтеси ‘‘саче айам̣ патхавӣ сам̣ват̣т̣еййа, кахам̣ ну кхо гамисса̄мӣ’’ти. тасмим̣ кхан̣е екам̣ белувапаккам̣ та̄лапан̣н̣асса упари пати. со тасса саддена ‘‘аддха̄ патхавӣ сам̣ват̣т̣атӣ’’ти уппатитва̄ паччхато анолокентова пала̄йи. там̣ маран̣абхайабхӣтам̣ вегена пала̄йантам̣ ан̃н̃о сасако дисва̄ пуччхи ‘‘ким̣ бхо, ативийа бхӣто пала̄йасӣ’’ти. ‘‘ма̄ пуччхи, бхо’’ти. со ‘‘ким̣ бхо, ким̣ бхо’’ти паччхато дха̄ватева. итаро ниваттитва̄ анолокентова ‘‘еттха патхавӣ сам̣ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. сопи тасса паччхато пала̄йи. евам̣ таман̃н̃о аддаса, таман̃н̃оти евам̣ сасакасахассам̣ екато хутва̄ пала̄йи. те екопи миго дисва̄ екато хутва̄ пала̄йи. еко сӯкаро, еко гокан̣н̣о, еко махим̣со, еко гавайо, еко кхагго, еко бйаггхо, еко сӣхо, еко хаттхӣ дисва̄ ‘‘кимета’’нти пуччхитва̄ ‘‘еттха патхавӣ сам̣ват̣т̣атӣ’’ти вутте пала̄йи. евам̣ ануккамена йоджанаматтам̣ тираччха̄набалам̣ ахоси.

тада̄ бодхисатто там̣ балам̣ пала̄йантам̣ дисва̄ ‘‘кимета’’нти пуччхитва̄ ‘‘еттха патхавӣ сам̣ват̣т̣атӣ’’ти сутва̄ чинтеси ‘‘патхавӣсам̣ват̣т̣анам̣ на̄ма на када̄чи аттхи, аддха̄ етесам̣ кин̃чи дуссутам̣ бхависсати, майи кхо пана уссуккам̣ ана̄паджджанте саббе нассиссанти, джӣвитам̣ несам̣ дасса̄мӣ’’ти сӣхавегена пурато паббатапа̄дам̣ гантва̄ тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ нади. те сӣхабхайатаджджита̄ ниваттитва̄ пин̣д̣ита̄ ат̣т̣хам̣су. сӣхо тесам̣ антарам̣ пависитва̄ ‘‘киматтхам̣ пала̄йатха̄’’ти пуччхи. ‘‘патхавӣ сам̣ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘кена сам̣ват̣т̣ама̄на̄ дит̣т̣ха̄’’ти? ‘‘хаттхӣ джа̄нантӣ’’ти. хаттхӣ пуччхи. те ‘‘майам̣ на джа̄на̄ма, сӣха̄ джа̄нантӣ’’ти вадим̣су, сӣха̄пи ‘‘майам̣ на джа̄на̄ма, бйаггха̄ джа̄нантӣ’’ти, бйаггха̄пи ‘‘майам̣ на джа̄на̄ма, кхагга̄ джа̄нантӣ’’ти, кхагга̄пи ‘‘гавайа̄ джа̄нантӣ’’ти, гавайа̄пи ‘‘махим̣са̄ джа̄нантӣ’’ти, махим̣са̄пи ‘‘гокан̣н̣а̄ джа̄нантӣ’’ти, гокан̣н̣а̄пи ‘‘сӯкара̄ джа̄нантӣ’’ти, сӯкара̄пи ‘‘мига̄ джа̄нантӣ’’ти, мига̄пи ‘‘майам̣ на джа̄на̄ма, сасака̄ джа̄нантӣ’’ти, сасакесу пуччхийама̄несу ‘‘айам̣ катхетӣ’’ти там̣ сасакам̣ дассесум̣. атха нам̣ ‘‘евам̣ кира, самма, пассаси патхавӣ сам̣ват̣т̣атӣ’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма, са̄ми майа̄ дит̣т̣ха̄’’ти. ‘‘каттха васанто пассасӣ’’ти? ‘‘паччхимасамуддасамӣпе белувамиссаката̄лаване васа̄ми. ахан̃хи таттха белуваруккхамӯле та̄лагаччхе та̄лапан̣н̣асса хет̣т̣ха̄ нипанно чинтесим̣ ‘‘саче патхавӣ сам̣ват̣т̣ати, кахам̣ гамисса̄мӣ’’ти, атха тан̇кхан̣ан̃н̃ева патхавийа̄ сам̣ват̣т̣анасаддам̣ сутва̄ пала̄томхӣ’’ти.

сӣхо чинтеси ‘‘аддха̄ тасса та̄лапан̣н̣асса упари белувапаккам̣ патитва̄ дуддубха̄йанасаддамака̄си, сва̄йам̣ там̣ саддам̣ сутва̄ ‘патхавӣ сам̣ват̣т̣атӣ’ти сан̃н̃ам̣ уппа̄детва̄ пала̄йи, татхато джа̄нисса̄мӣ’’ти. со там̣ сасакам̣ гахетва̄ маха̄джанам̣ асса̄сетва̄ ‘‘ахам̣ имина̄ дит̣т̣хат̣т̣ха̄не патхавийа̄ сам̣ват̣т̣анабха̄вам̣ ва̄ асам̣ват̣т̣анабха̄вам̣ ва̄ татхато джа̄нитва̄ а̄гамисса̄ми, йа̄ва мама̄гамана̄ тумхе еттхева хотха̄’’ти сасакам̣ пит̣т̣хийам̣ а̄ропетва̄ сӣхавегена паккхандитва̄ та̄лаване сасакам̣ ота̄ретва̄ ‘‘ехи тайа̄ дит̣т̣хат̣т̣ха̄нам̣ дассехӣ’’ти а̄ха. ‘‘на висаха̄ми са̄мӣ’’ти. ‘‘ехи ма̄ бха̄йӣ’’ти. со белуваруккхам̣ упасан̇камитум̣ асакконто авидӯре т̣хатва̄ ‘‘идам̣ са̄ми дуддубха̄йанат̣т̣ха̄на’’нти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

85.

‘‘дуддубха̄йати бхадданте, йасмим̣ десе васа̄махам̣;

ахампетам̣ на джа̄на̄ми, киметам̣ дуддубха̄йатӣ’’ти.

таттха дуддубха̄йатӣти дуддубхасаддам̣ кароти. бхаддантети бхаддам̣ тава аттху. киметанти йасмим̣ падесе ахам̣ васа̄ми, таттха дуддубха̄йати, ахампи на джа̄на̄ми ‘‘ким̣ ва̄ етам̣ дуддубха̄йати, кена ва̄ ка̄ран̣ена дуддубха̄йати, кевалам̣ дуддубха̄йанасаддам̣ ассоси’’нти.

евам̣ вутте сӣхо белуваруккхамӯлам̣ гантва̄ та̄лапан̣н̣асса хет̣т̣ха̄ сасакена нипаннат̣т̣ха̄нан̃чева та̄лапан̣н̣аматтхаке патитам̣ белувапаккан̃ча дисва̄ патхавийа̄ асам̣ват̣т̣анабха̄вам̣ татхато джа̄нитва̄ сасакам̣ пит̣т̣хийам̣ а̄ропетва̄ сӣхавегена кхиппам̣ мигасан̇гха̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ саббам̣ паваттим̣ а̄рочетва̄ ‘‘тумхе ма̄ бха̄йатха̄’’ти мигаган̣ам̣ асса̄сетва̄ виссаджджеси. саче хи тада̄ бодхисатто на бхавеййа, саббе самуддам̣ пависитва̄ нассеййум̣. бодхисаттам̣ пана нисса̄йа саббе джӣвитам̣ лабхим̣сӯти.

86.

‘‘белувам̣ патитам̣ сутва̄, дуддубханти сасо джави;

сасасса вачанам̣ сутва̄, сантатта̄ мигава̄хинӣ.

87.

‘‘аппатва̄ падавин̃н̃а̄н̣ам̣, парагхоса̄нуса̄рино;

пана̄дапарама̄ ба̄ла̄, те хонти парапаттийа̄.

88.

‘‘йе ча сӣлена сампанна̄, пан̃н̃а̄йӯпасаме рата̄;

а̄рака̄ вирата̄ дхӣра̄, на хонти парапаттийа̄’’ти. –

има̄ тиссо абхисамбуддхага̄тха̄.

таттха белуванти белувапаккам̣. дуддубхантӣти евам̣ саддам̣ курума̄нам̣. сантатта̄ти утраста̄. мигава̄хинӣти анекасахассасан̇кха̄ мигасена̄. падавин̃н̃а̄н̣анти вин̃н̃а̄н̣ападам̣, сотавин̃н̃а̄н̣акот̣т̣ха̄сам̣ апа̄пун̣итва̄ти аттхо. те хонти парапаттийа̄ти те парагхоса̄нуса̄рино тамева парагхосасан̇кха̄там̣ пана̄дам̣ ‘‘парама’’нти ман̃н̃ама̄на̄ ба̄ла̄ андхапутхуджджана̄ вин̃н̃а̄н̣ападасса аппаттата̄йа парапаттийа̄ва хонти, паресам̣ вачанам̣ саддахитва̄ йам̣ ва̄ там̣ ва̄ каронти.

сӣлена̄ти арийамаггена а̄гатасӣлена саманна̄гата̄. пан̃н̃а̄йӯпасаме рата̄ти маггенева а̄гатапан̃н̃а̄йа килесӯпасаме рата̄, йатха̄ ва̄ сӣлена, евам̣ пан̃н̃а̄йапи сампанна̄, килесӯпасаме рата̄типи аттхо. а̄рака̄ вирата̄ дхӣра̄ти па̄пакирийато а̄рака̄ вирата̄ пан̣д̣ита̄. на хонтӣти те еварӯпа̄ сота̄панна̄ па̄пато оратабха̄вена килесӯпасаме абхиратабха̄вена ча екава̄рам̣ магган̃а̄н̣ена пат̣ивиддхадхамма̄ ан̃н̃есам̣ катхента̄нампи на саддаханти на ган̣ханти. касма̄? аттано паччаккхатта̄ти. тена вуттам̣ –

‘‘ассаддхо акатан̃н̃ӯ ча, сандхиччхедо ча йо наро;

хата̄вака̄со ванта̄со, са ве уттамапорисо’’ти. (дха. па. 97);

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сӣхо ахамева ахоси’’нти.

дуддубхаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[323] 3. брахмадаттаджа̄такаван̣н̣ана̄

двайам̣ йа̄чанакоти идам̣ саттха̄ а̄л̣авим̣ нисса̄йа агга̄л̣аве четийе вихаранто кут̣ика̄расиккха̄падам̣ а̄раббха катхеси. ваттху пана хет̣т̣ха̄ ман̣икан̣т̣хаджа̄таке (джа̄. 1.3.7 а̄дайо) а̄гатамева. идха пана саттха̄ ‘‘саччам̣ кира тумхе, бхиккхаве, йа̄чанабахула̄ вин̃н̃аттибахула̄ вихаратха̄’’ти ватва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте те бхиккхӯ гарахитва̄ ‘‘бхиккхаве, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ патхависсарена ран̃н̃а̄ пава̄рита̄пи пан̣н̣аччхаттан̃ча екапат̣аликам̣ упа̄ханайуган̃ча йа̄читука̄ма̄ хироттаппабхеданабхайена маха̄джанамаджджхе акатхетва̄ рахо катхайим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте капиларат̣т̣хе уттарапан̃ча̄ланагаре уттарапан̃ча̄лара̄дже раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто екасмим̣ нигамага̄ме бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ апарабха̄ге та̄пасапаббаджджам̣ паббаджитва̄ химаванте ун̃чха̄чарийа̄йа ванамӯлапхала̄пхалена йа̄пенто чирам̣ васитва̄ лон̣амбиласеванаттха̄йа мануссапатхам̣ вичаранто уттарапан̃ча̄ланагарам̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе бхиккхам̣ парийесама̄но нагарам̣ пависитва̄ ра̄джадва̄рам̣ сампа̄пун̣и. ра̄джа̄ тасса̄ча̄ре ча виха̄ре ча пасӣдитва̄ маха̄тале нисӣда̄петва̄ ра̄джа̄рахам̣ пан̣ӣтабходжанам̣ бходжетва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ уййа̄нейева васа̄песи. со нибаддхам̣ ра̄джагхарейева бхун̃джанто васса̄насса аччайена химавантамева гантука̄мо хутва̄ чинтеси ‘‘майхам̣ маггам̣ гаччхантасса екапат̣алика̄ упа̄хана̄ чева пан̣н̣аччхаттан̃ча ладдхум̣ ват̣т̣ати, ра̄джа̄нам̣ йа̄чисса̄мӣ’’ти. со екадивасам̣ ра̄джа̄нам̣ уййа̄нам̣ а̄гантва̄ вандитва̄ нисиннам̣ дисва̄ ‘‘упа̄ханан̃ча чхаттан̃ча йа̄чисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ пуна чинтеси ‘‘парам̣ ‘имам̣ на̄ма дехӣ’ти йа̄чанто родати на̄ма, паропи ‘наттхӣ’ти ваданто пат̣иродати на̄ма, ‘ма̄ кхо пана мам̣ родантам̣ маха̄джано аддаса, ма̄ ра̄джа̄на’’нти рахо пат̣иччханнат̣т̣ха̄не убхопи родитва̄ тун̣хӣ бхависса̄ма̄’’ти. атха нам̣ ‘‘маха̄ра̄джа, рахо пачча̄сӣса̄мӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ там̣ сутва̄ ра̄джапурисе апасакки. бодхисатто ‘‘саче майи йа̄чанте ра̄джа̄ на дассати, метти но бхиджджиссати, тасма̄ на йа̄чисса̄мӣ’’ти там̣ дивасам̣ на̄мам̣ гахетум̣ асакконто ‘‘гаччха, та̄ва, маха̄ра̄джа, пунекадивасам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти а̄ха.

пунекадивасам̣ ран̃н̃о уййа̄нам̣ а̄гатака̄ле татхева пуна татхева̄ти евам̣ йа̄читум̣ асакконтассева два̄даса сам̣ваччхара̄ни атикканта̄ни. тато ра̄джа̄ чинтеси ‘‘майхам̣ аййо ‘маха̄ра̄джа, рахо пачча̄сӣса̄мӣ’ти ватва̄ париса̄йа апагата̄йа кин̃чи ваттум̣ на висахати, ваттука̄массевасса два̄даса васса̄ни атикканта̄ни, чирам̣ кхо панасса брахмачарийам̣ чарантасса уккан̣т̣хитва̄ бхоге бхун̃джитука̄мо раджджам̣ пачча̄сӣсати ман̃н̃е, раджджасса пана на̄мам̣ гахетум̣ асакконто тун̣хӣ хоти, аджджа да̄нисса̄хам̣ раджджам̣ а̄дим̣ катва̄ йам̣ иччхати, там̣ дасса̄мӣ’’ти. со уййа̄нам̣ гантва̄ вандитва̄ нисинно бодхисаттена ‘‘рахо пачча̄сӣса̄мӣ’’ти вутте париса̄йа апагата̄йа там̣ кин̃чи ваттум̣ асакконтам̣ а̄ха ‘‘тумхе два̄даса васса̄ни ‘рахо пачча̄сӣса̄мӣ’ти ватва̄ рахо ладдха̄пи кин̃чи ваттум̣ на саккотха, ахам̣ во раджджам̣ а̄дим̣ катва̄ саббам̣ пава̄реми, ниббхайа̄ хутва̄ йам̣ во руччати, там̣ йа̄чатха̄’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, йамахам̣ йа̄ча̄ми, там̣ дассасӣ’’ти? ‘‘дасса̄ми, бханте’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, майхам̣ маггам̣ гаччхантасса екапат̣алика̄ упа̄хана̄ ча пан̣н̣аччхаттан̃ча ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘еттакам̣, бханте, тумхе два̄даса сам̣ваччхара̄ни йа̄читум̣ на саккотха̄’’ти. ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘ким̣ка̄ран̣а̄, бханте, евамакаттха̄’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, ‘имам̣ на̄ма ме дехӣ’ти йа̄чанто родати на̄ма, ‘наттхӣ’ти ваданто пат̣иродати на̄ма. ‘саче твам̣ майа̄ йа̄чито на дадеййа̄си, там̣ но родитапат̣иродитам̣ на̄ма маха̄джано ма̄ пассатӯ’ти етадаттхам̣ рахо пачча̄сӣса̄мӣ’’ти ватва̄ а̄дито тиссо га̄тха̄ абха̄си –

89.

‘‘двайам̣ йа̄чанако ра̄джа, брахмадатта нигаччхати;

ала̄бхам̣ дханала̄бхам̣ ва̄, евам̣дхамма̄ хи йа̄чана̄.

90.

‘‘йа̄чанам̣ роданам̣ а̄ху, пан̃ча̄ла̄нам̣ ратхесабха;

йо йа̄чанам̣ паччаккха̄ти, тама̄ху пат̣ироданам̣.

91.

‘‘ма̄ маддасам̣су родантам̣, пан̃ча̄ла̄ сусама̄гата̄;

тувам̣ ва̄ пат̣иродантам̣, тасма̄ иччха̄махам̣ рахо’’ти.

таттха ра̄джа брахмадатта̄ти двӣхипи ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. нигаччхатӣти лабхати виндати. евам̣дхамма̄ти евам̣сабха̄ва̄. а̄хӯти пан̣д̣ита̄ катхенти. пан̃ча̄ла̄нам̣ ратхесабха̄ти пан̃ча̄ларат̣т̣хасса иссара ратхапавара. йо йа̄чанам̣ паччаккха̄тӣти йо пана йам̣ йа̄чанакам̣ ‘‘наттхӣ’’ти пат̣иккхипати. тама̄хӯти там̣ пат̣иккхипанам̣ ‘‘пат̣иродана’’нти ваданти. ма̄ маддасам̣сӯти тава рат̣т̣хава̄сино пан̃ча̄ла̄ сусама̄гата̄ мам̣ родантам̣ ма̄ аддасам̣сӯти.

ра̄джа̄ бодхисаттасса га̄равалаккхан̣е пасӣдитва̄ варам̣ дадама̄но чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

92.

‘‘дада̄ми те бра̄хман̣а рохин̣ӣнам̣, гавам̣ сахассам̣ саха пун̇гавена;

арийо хи арийасса катхам̣ на даджджа̄, сутва̄на га̄тха̄ тава дхаммайутта̄’’ти.

таттха рохин̣ӣнанти раттаван̣н̣а̄нам̣. арийоти а̄ча̄расампанно. арийасса̄ти а̄ча̄расампаннасса. катхам̣ на даджджа̄ти кена ка̄ран̣ена на дадеййа. дхаммайутта̄ти ка̄ран̣айутта̄.

бодхисатто пана ‘‘на̄хам̣, маха̄ра̄джа, ваттхука̄мехи аттхико, йам̣ ахам̣ йа̄ча̄ми, тадева ме дехӣ’’ти екапат̣алика̄ упа̄хана̄ ча пан̣н̣аччхаттан̃ча гахетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, аппаматто хохи, да̄нам̣ дехи, сӣлам̣ раккха̄хи, упосатхакаммам̣ карохӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ овадитва̄ тасса йа̄чантассева химавантамева гато. таттха абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, та̄пасо пана ахамева ахоси’’нти.

брахмадаттаджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[324] 4. чаммаса̄т̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄

калйа̄н̣арӯпо ватайанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чаммаса̄т̣акам̣ на̄ма парибба̄джакам̣ а̄раббха катхеси. тасса кира чаммамева нива̄санан̃ча па̄рупанан̃ча хоти. со екадивасам̣ парибба̄джака̄ра̄ма̄ никкхамитва̄ са̄ваттхийам̣ бхиккха̄йа чаранто ел̣ака̄нам̣ йуджджханат̣т̣ха̄нам̣ сампа̄пун̣и. ел̣ако там̣ дисва̄ пахаритука̄мо осакки. парибба̄джако ‘‘еса майхам̣ апачитим̣ дассетӣ’’ти на пат̣икками. ел̣ако вегена̄гантва̄ там̣ ӯрумхи пахаритва̄ па̄теси. тасса там̣ асантапаггахан̣ака̄ран̣ам̣ бхиккхусан̇гхе па̄кат̣ам̣ ахоси. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, чаммаса̄т̣акапарибба̄джако асантапаггахам̣ катва̄ вина̄сам̣ патто’’ти саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса асантапаггахам̣ катва̄ вина̄сам̣ паттойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто екасмим̣ ва̄н̣иджакуле ниббаттитва̄ вайаппатто ван̣иджджам̣ кароти. тада̄ еко чаммаса̄т̣акапарибба̄джако ба̄ра̄н̣асийам̣ бхиккха̄йа чаранто ел̣ака̄нам̣ йуджджханат̣т̣ха̄нам̣ патва̄ ел̣акам̣ осаккантам̣ дисва̄ ‘‘апачитим̣ ме каротӣ’’ти сан̃н̃а̄йа апат̣иккамитва̄ ‘‘имесам̣ еттака̄нам̣ манусса̄нам̣ антаре айам̣ еко ел̣ако амха̄кам̣ гун̣ам̣ джа̄на̄тӣ’’ти тасса ан̃джалим̣ паггахетва̄ т̣хитова пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

93.

‘‘калйа̄н̣арӯпо ватайам̣ чатуппадо, субхаддако чева супесало ча;

йо бра̄хман̣ам̣ джа̄тимантӯпапаннам̣, апача̄йати мен̣д̣аваро йасассӣ’’ти.

таттха калйа̄н̣арӯпоти калйа̄н̣аджа̄тико. супесалоти сут̣т̣ху пийасӣло. джа̄тимантӯпапаннанти джа̄тийа̄ ча мантехи ча сампаннам̣. йасассӣти ван̣н̣абхан̣анаметам̣.

тасмим̣ кхан̣е а̄пан̣е нисинно пан̣д̣итава̄н̣иджо там̣ парибба̄джакам̣ ниседхенто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

94.

‘‘ма̄ бра̄хман̣а иттарадассанена, висса̄сама̄паджджи чатуппадасса;

дал̣хаппаха̄рам̣ абхикан̇кхама̄но, авасаккатӣ дассати суппаха̄ра’’нти.

таттха иттарадассанена̄ти кхан̣икадассанена.

тасса пан̣д̣итава̄н̣иджасса катхентассева со мен̣д̣ако вегена̄гантва̄ ӯрумхи пахаритва̄ там̣ таттхева ведана̄ппаттам̣ катва̄ па̄теси. со паридевама̄но нипаджджи. саттха̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ пака̄сенто татийам̣ га̄тхама̄ха –

95.

‘‘ӯрут̣т̣хи бхаггам̣ ват̣т̣ито кха̄рибха̄ро, саббан̃ча бхан̣д̣ам̣ бра̄хман̣асса бхиннам̣;

убхопи ба̄ха̄ паггайха кандати, атидха̄ватха хан̃н̃ате брахмача̄рӣ’’ти.

тассаттхо – бхиккхаве, тасса парибба̄джакасса ӯрут̣т̣хикам̣ бхаггам̣, кха̄рибха̄ро ват̣т̣ито пават̣т̣ито, тасмим̣ пават̣т̣ама̄не йам̣ таттха тасса бра̄хман̣асса упакаран̣абхан̣д̣ам̣, тампи саббам̣ бхиннам̣, сопи убхо ба̄ха̄ уккхипитва̄ парива̄ретва̄ т̣хитапарисам̣ сандха̄йа ‘‘абхидха̄ватха, хан̃н̃ате брахмача̄рӣ’’ти ваданто кандати родати паридеватӣти.

парибба̄джако чатуттхам̣ га̄тхам̣ а̄ха –

96.

‘‘евам̣ со нихато сети, йо апӯджам̣ пасам̣сати;

йатха̄хамаджджа пахато, хато мен̣д̣ена думматӣ’’ти.

таттха апӯджанти апӯджанӣйам̣. йатха̄хамаджджа̄ти йатха̄ ахам̣ аджджа асантапаггахам̣ катва̄ т̣хито мен̣д̣ена дал̣хаппаха̄рена пахато еттхева ма̄рито. думматӣти дуппан̃н̃о. евам̣ йо ан̃н̃опи асантапаггахам̣ кариссати, сопи ахам̣ вийа дуккхам̣ анубхависсатӣти со паридеванто таттхева джӣвитаккхайам̣ паттоти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ чаммаса̄т̣ако етарахи чаммаса̄т̣ако ахоси, пан̣д̣итава̄н̣иджо пана ахамева ахоси’’нти.

чаммаса̄т̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[325] 5. годхара̄джаджа̄такаван̣н̣ана̄

саман̣ам̣ там̣ ман̃н̃ама̄ноти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ кухакам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ виттха̄ритамева. идха̄пи бхиккхӯ там̣ бхиккхум̣ а̄нетва̄ ‘‘айам̣, бханте, бхиккху кухако’’ти саттху дассесум̣. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса кухакойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто годхайонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто ка̄йабалена сампанно аран̃н̃е васати. еко дусӣлата̄пасопи тасса авидӯре пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ ва̄сам̣ каппеси. бодхисатто гочара̄йа чаранто там̣ дисва̄ ‘‘сӣлавантата̄пасасса пан̣н̣аса̄ла̄ бхависсатӣ’’ти таттха гантва̄ там̣ вандитва̄ аттано васанат̣т̣ха̄намева гаччхати. атхекадивасам̣ со кӯт̣ата̄пасо упат̣т̣ха̄какуле сампа̄дитам̣ мадхурамам̣сам̣ лабхитва̄ ‘‘ким̣ мам̣сам̣ на̄мета’’нти пуччхитва̄ ‘‘годхамам̣са’’нти сутва̄ расатан̣ха̄йа абхибхӯто ‘‘майхам̣ ассамападам̣ нибаддхам̣ а̄гаччхама̄нам̣ годхам̣ ма̄ретва̄ йатха̄ручи пачитва̄ кха̄дисса̄мӣ’’ти саппидадхикат̣укабхан̣д̣а̄дӣни гахетва̄ таттха гантва̄ муггарам̣ гахетва̄ ка̄са̄вена пат̣иччха̄детва̄ бодхисаттасса а̄гаманам̣ олокенто пан̣н̣аса̄ладва̄ре упасантӯпасанто вийа нисӣди.

со а̄гантва̄ там̣ падут̣т̣хиндрийам̣ дисва̄ ‘‘имина̄ амха̄кам̣ саджа̄тикамам̣сам̣ кха̄дитам̣ бхависсати, паригган̣хисса̄ми на’’нти адхова̄те т̣хатва̄ сарӣрагандхам̣ гха̄йитва̄ саджа̄тимам̣сасса кха̄дитабха̄вам̣ н̃атва̄ та̄пасам̣ анупагамма пат̣иккамитва̄ чари. та̄пасопи тасса ана̄гаманабха̄вам̣ н̃атва̄ муггарам̣ кхипи, муггаро сарӣре апатитва̄ нан̇гут̣т̣хакот̣им̣ па̄пун̣и. та̄пасо ‘‘гаччха вираддхосмӣ’’ти а̄ха. бодхисатто ‘‘мам̣ та̄ва вираддхоси, чатта̄ро пана апа̄йе на вираддхосӣ’’ти ватва̄ пала̄йитва̄ чан̇каманакот̣ийам̣ т̣хитам̣ ваммикам̣ пависитва̄ ан̃н̃ена чхиддена сӣсам̣ нӣхаритва̄ тена саддхим̣ саллапанто две га̄тха̄ абха̄си –

97.

‘‘саман̣ам̣ там̣ ман̃н̃ама̄но, упагаччхимасан̃н̃атам̣;

со мам̣ дан̣д̣ена па̄ха̄си, йатха̄ ассаман̣о татха̄.

98.

‘‘ким̣ те джат̣а̄хи думмедха, ким̣ те аджинаса̄т̣ийа̄;

аббхантарам̣ те гаханам̣, ба̄хирам̣ паримаджджасӣ’’ти.

таттха асан̃н̃атанти ахам̣ ка̄йа̄дӣхи асан̃н̃атам̣ ассаман̣амева сама̄нам̣ там̣ ‘‘саман̣о есо’’ти самитапа̄пата̄йа саман̣ам̣ ман̃н̃ама̄но упагаччхим̣. па̄ха̄сӣти пахари. аджинаса̄т̣ийа̄ти екам̣сам̣ катва̄ па̄рутена аджиначаммена туйхам̣ ко аттхо. аббхантарам̣ те гахананти тава сарӣраббхантарам̣ висапӯра̄ вийа ала̄бу, гӯтхапӯро вийа а̄ва̄т̣о, а̄сӣвисапӯро вийа ваммико килесагаханам̣. ба̄хиранти кевалам̣ бахисарӣрам̣ паримаджджаси, там̣ антопхарусата̄йа бахимат̣т̣хата̄йа хаттхилан̣д̣ам̣ вийа ассалан̣д̣ам̣ вийа ча хотӣти.

там̣ сутва̄ та̄пасо татийам̣ га̄тхама̄ха –

99.

‘‘ехи годха ниваттассу, бхун̃джа са̄лӣнамоданам̣;

телам̣ лон̣ан̃ча ме аттхи, пахӯтам̣ майха пиппхалӣ’’ти.

таттха пахӯтам̣ майха пиппхалӣти на кевалам̣ са̄лӣнамоданам̣ телалон̣амева, хин̇гуджӣракасин̇гивераласун̣амаричапиппхалиппабхедам̣ кат̣укабхан̣д̣ампи майхам̣ баху аттхи, тена̄бхисан̇кхатам̣ са̄лӣнамоданам̣ бхун̃джа̄хӣти.

там̣ сутва̄ бодхисатто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

100.

‘‘еса бхиййо павеккха̄ми, ваммикам̣ сатапорисам̣;

телам̣ лон̣ан̃ча киттеси, ахитам̣ майха пиппхалӣ’’ти.

таттха павеккха̄мӣти пависисса̄ми. ахитанти йам̣ етам̣ тава кат̣укабхан̣д̣асан̇кха̄там̣ пиппхали, етам̣ майхам̣ ахитам̣ асаппа̄йанти.

еван̃ча пана ватва̄ ‘‘аре, кӯт̣аджат̣ила, саче идха васиссаси, гочарага̄ме мануссехева там̣ ‘айам̣ чоро’ти га̄ха̄петва̄ виппака̄рам̣ па̄песса̄ми, сӣгхам̣ пала̄йассӯ’’ти сантаджджеси. кӯт̣аджат̣ило тато пала̄йи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ кӯт̣аджат̣ило айам̣ кухакабхиккху ахоси, годхара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

годхара̄джаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[326] 6. какка̄руджа̄такаван̣н̣ана̄

ка̄йена йо на̄вахарети идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто девадаттам̣ а̄раббха катхеси. тасса хи сан̇гхам̣ бхиндитва̄ гатасса аггаса̄вакехи саддхим̣ париса̄йа пакканта̄йа ун̣хам̣ лохитам̣ мукхато угган̃чхи. атха бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, девадатто муса̄ва̄дам̣ катва̄ сан̇гхам̣ бхиндитва̄ ида̄ни гила̄но хутва̄ маха̄дуккхам̣ анубхотӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса муса̄ва̄дӣйева, на чеса ида̄нева муса̄ва̄дам̣ катва̄ маха̄дуккхам̣ анубхоти, пуббепи анубхосийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто та̄ватим̣сабхаване ан̃н̃атаро девапутто ахоси. тена кхо пана самайена ба̄ра̄н̣асийам̣ маха̄уссаво ахоси. бахӯ на̄га̄ ча супан̣н̣а̄ ча бхӯмат̣т̣хака̄ ча дева̄ а̄гантва̄ уссавам̣ олокайим̣су. та̄ватим̣сабхаванатопи чатта̄ро девапутта̄ какка̄рӯни на̄ма диббапуппха̄ни техи катачумбат̣акам̣ пил̣андхитва̄ уссавадассанам̣ а̄гамим̣су. два̄дасайоджаникам̣ ба̄ра̄н̣асинагарам̣ тесам̣ пуппха̄нам̣ гандхена екагандхам̣ ахоси. манусса̄ ‘‘има̄ни пуппха̄ни кена пил̣андхита̄нӣ’’ти упадха̄рента̄ вичаранти. те девапутта̄ ‘‘амхе ете упадха̄рентӣ’’ти н̃атва̄ ра̄джан̇ган̣е уппатитва̄ махантена дева̄нубха̄вена а̄ка̄се ат̣т̣хам̣су. маха̄джано саннипати, ра̄джа̄пи саддхим̣ упара̄джа̄дӣхи агама̄си. атха не ‘‘катарадевалокато, са̄ми, а̄гаччхатха̄’’ти пуччхим̣су. ‘‘та̄ватим̣садевалокато а̄гаччха̄ма̄’’ти. ‘‘кена каммена а̄гататтха̄’’ти. ‘‘уссавадассанаттха̄йа̄’’ти. ‘‘ким̣пуппха̄ни на̄мета̄нӣ’’ти? ‘‘диббакакка̄рупуппха̄ни на̄ма̄’’ти. ‘‘са̄ми, тумхе девалоке ан̃н̃а̄ни пил̣андхеййа̄тха, има̄ни амха̄кам̣ детха̄’’ти. девапутта̄ ‘‘диббакакка̄рупуппха̄ни маха̄нубха̄ва̄ни дева̄нан̃н̃ева ануччхавика̄ни, мануссалоке ла̄мака̄нам̣ дуппан̃н̃а̄нам̣ хӣна̄дхимуттика̄нам̣ дуссӣла̄нам̣ на̄нуччхавика̄ни. йе пана манусса̄ имехи ча имехи ча гун̣ехи саманна̄гата̄, тесам̣ ета̄ни ануччхавика̄нӣ’’ти а̄хам̣су.

еван̃ча пана ватва̄ тесу джет̣т̣хакадевапутто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

101.

‘‘ка̄йена йо на̄вахаре, ва̄ча̄йа на муса̄ бхан̣е;

йасо ладдха̄ на маджджеййа, са ве какка̄румарахатӣ’’ти.

тассаттхо – йо ка̄йена парасса сантакам̣ тин̣асала̄кампи на̄вахарати, ва̄ча̄йа джӣвитам̣ париччаджама̄нопи муса̄ва̄дам̣ на бхан̣ати. десана̄сӣсамеветам̣, ка̄йадва̄равачӣдва̄раманодва̄рехи пана йо дасапи акусалакаммапатхе на каротӣти айаметтха адхиппа̄йо. йасо ладдха̄ти иссарийан̃ча лабхитва̄ йо иссарийамадаматто сатим̣ виссаджджетва̄ па̄пакаммам̣ на кароти, са ве еварӯпо имехи гун̣ехи йутто пуггало имам̣ диббапуппхам̣ арахати. тасма̄ йо имехи гун̣ехи саманна̄гато, со има̄ни пуппха̄ни йа̄читум̣ арахати, тасса дасса̄мӣти.

там̣ сутва̄ пурохито чинтеси ‘‘майхам̣ имесу гун̣есу екопи наттхи, муса̄ва̄дам̣ пана ватва̄ ета̄ни пуппха̄ни гахетва̄ пил̣андхисса̄ми, евам̣ мам̣ маха̄джано ‘гун̣асампанно айа’нти джа̄ниссатӣ’’ти. со ‘‘ахам̣ етехи гун̣ехи саманна̄гато’’ти ватва̄ та̄ни пуппха̄ни а̄хара̄петва̄ пил̣андхитва̄ дутийам̣ девапуттам̣ йа̄чи. со дутийам̣ га̄тхама̄ха –

102.

‘‘дхаммена виттамесеййа, на никатйа̄ дханам̣ харе;

бхоге ладдха̄ на маджджеййа, са ве какка̄румарахатӣ’’ти.

тассаттхо – дхаммена парисуддха̄джӣвена суван̣н̣араджата̄дивиттам̣ парийесеййа. на никатйа̄ти на ван̃чана̄йа дханам̣ хареййа, ваттха̄бхаран̣а̄дике бхоге лабхитва̄ пама̄дам̣ на̄паджджеййа, еварӯпо има̄ни пуппха̄ни арахатӣти.

пурохито ‘‘ахам̣ етехи гун̣ехи саманна̄гато’’ти ватва̄ та̄ни а̄хара̄петва̄ пил̣андхитва̄ татийам̣ девапуттам̣ йа̄чи. со татийам̣ га̄тхама̄ха –

103.

‘‘йасса читтам̣ аха̄лиддам̣, саддха̄ ча авира̄гинӣ;

еко са̄дум̣ на бхун̃джеййа, са ве какка̄румарахатӣ’’ти.

тассаттхо – йасса пуггаласса читтам̣ аха̄лиддам̣ халиддира̄го вийа кхиппам̣ на вираджджати, тхирамева хоти. саддха̄ ча авира̄гинӣти каммам̣ ва̄ випа̄кам̣ ва̄ окаппанӣйасса ва̄ пуггаласса вачанам̣ саддахитва̄ аппаматтакенева на вираджджати на бхиджджати. йо йа̄чаке ва̄ ан̃н̃е ва̄ сам̣вибха̄га̄рахе пуггале бахи катва̄ екакова са̄дурасабходжанам̣ на бхун̃джати, несам̣ сам̣вибхаджитва̄ бхун̃джати, со има̄ни пуппха̄ни арахатӣти.

пурохито ‘‘ахам̣ етехи гун̣ехи саманна̄гато’’ти ватва̄ та̄ни пуппха̄ни а̄хара̄петва̄ пил̣андхитва̄ чатуттхам̣ девапуттам̣ йа̄чи. со чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

104.

‘‘саммукха̄ ва̄ тироккха̄ ва̄, йо санте на парибха̄сати;

йатха̄ва̄дӣ татха̄ка̄рӣ, са ве какка̄румарахатӣ’’ти.

тассаттхо – йо пуггало саммукха̄ ва̄ параммукха̄ ва̄ сӣла̄дигун̣айутте санте уттамапан̣д̣итапурисе на аккосати на парибха̄сати, йам̣ ва̄ча̄йа вадати, тадева ка̄йена кароти, со има̄ни пуппха̄ни арахатӣти.

пурохито ‘‘ахам̣ етехи гун̣ехи саманна̄гато’’ти ватва̄ та̄нипи а̄хара̄петва̄ пил̣андхи. чатта̄ро девапутта̄ чатта̄ри пуппхачумбат̣ака̄ни пурохитасса датва̄ девалокамева гата̄. тесам̣ гатака̄ле пурохитасса сӣсе махатӣ ведана̄ уппаджджи, тикхин̣асикхарена нимматхитам̣ вийа ча айапат̣т̣ена пӣл̣итам̣ вийа ча сӣсам̣ ахоси. со ведана̄ппатто апара̄парам̣ париваттама̄но маха̄саддена вирави, ‘‘кимета’’нти ча вутте ‘‘ахам̣ мамаббхантаре авиджджама̄нейева гун̣е ‘аттхӣ’ти муса̄ва̄дам̣ катва̄ те девапутте има̄ни пуппха̄ни йа̄чим̣, харатхета̄ни мама сӣсато’’ти а̄ха. та̄ни харанта̄пи харитум̣ на̄саккхим̣су, айапат̣т̣ена баддха̄ни вийа ахесум̣. атха нам̣ уккхипитва̄ гехам̣ найим̣су. таттха тасса виравантасса сатта диваса̄ вӣтиватта̄.

ра̄джа̄ амачче а̄мантетва̄ ‘‘дуссӣлабра̄хман̣о мариссати, ким̣ карома̄’’ти а̄ха. ‘‘дева, пуна уссавам̣ ка̄рема, девапутта̄ пуна а̄гаччхиссантӣ’’ти. ра̄джа̄ пуна уссавам̣ ка̄реси. девапутта̄ пуна а̄гантва̄ сакаланагарам̣ пуппхагандхена екагандхам̣ катва̄ татхева ра̄джан̇ган̣е ат̣т̣хам̣су, маха̄джано саннипатитва̄ дуссӣлабра̄хман̣ам̣ а̄нетва̄ тесам̣ пурато утта̄нам̣ нипаджджа̄песи. со ‘‘джӣвитам̣ ме детха, са̄мӣ’’ти девапутте йа̄чи. девапутта̄ ‘‘туйхам̣ дуссӣласса па̄падхаммасса анануччхавика̄невета̄ни пуппха̄ни, твам̣ пана ‘амхе ван̃чесса̄мӣ’ти сан̃н̃ӣ ахоси, аттано муса̄ва̄дапхалам̣ ладдха’’нти маха̄джанамаджджхе дуссӣлабра̄хман̣ам̣ гарахитва̄ сӣсато пуппхачумбат̣акам̣ апанетва̄ маха̄джанасса ова̄дам̣ датва̄ сакат̣т̣ха̄намева агамам̣су.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ бра̄хман̣о девадатто ахоси, тесу девапуттесу еко кассапо, еко моггалла̄но, еко са̄рипутто, джет̣т̣хакадевапутто пана ахамева ахоси’’нти.

какка̄руджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[327] 7. ка̄каватӣджа̄такаван̣н̣ана̄

ва̄ти ча̄йам̣ тато гандхоти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тада̄ хи саттха̄ там̣ бхиккхум̣ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхи. ‘‘саччам̣, бханте’’ти. ‘‘касма̄ уккан̣т̣хитосӣ’’ти? ‘‘килесавасена, бханте’’ти. ‘‘бхиккху ма̄туга̄мо на̄ма араккхийо, на сакка̄ раккхитум̣, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ пана ма̄туга̄мам̣ маха̄самуддамаджджхе симбалируккхавима̄не васа̄пента̄пи раккхитум̣ на̄саккхим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхисмим̣ ниббаттитва̄ вайаппатто питу аччайена раджджам̣ ка̄реси. ка̄каватӣ на̄масса аггамахесӣ ахоси абхирӯпа̄ деваччхара̄ вийа. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄рато пана атӣтаваттху кун̣а̄ладжа̄таке (джа̄. 2.21.кун̣а̄ладжа̄така) а̄ви бхависсати. тада̄ панеко супан̣н̣ара̄джа̄ мануссавесена а̄гантва̄ ран̃н̃а̄ саха джӯтам̣ кӣл̣анто ка̄каватийа̄ аггамахесийа̄ пат̣ибаддхачитто там̣ а̄да̄йа супан̣н̣абхаванам̣ нетва̄ та̄йа саддхим̣ абхирами. ра̄джа̄ девим̣ апассанто нат̣акуверам̣ на̄ма гандхаббам̣ ‘‘твам̣ вичина̄хи на’’нти а̄ха. со там̣ супан̣н̣ара̄джа̄нам̣ париггахетва̄ екасмим̣ саре еракаване нипаджджитва̄ тато супан̣н̣асса гаманака̄ле паттантаре нисӣдитва̄ супан̣н̣абхаванам̣ патва̄ паттантарато никкхамитва̄ та̄йа саддхим̣ килесасам̣саггам̣ катва̄ пуна тассева паттантаре нисинно а̄гантва̄ супан̣н̣асса ран̃н̃а̄ саддхим̣ джӯтакӣл̣анака̄ле аттано вӣн̣ам̣ гахетва̄ джӯтаман̣д̣алам̣ гантва̄ ран̃н̃о сантике т̣хито гӣтавасена пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

105.

‘‘ва̄ти ча̄йам̣ тато гандхо, йаттха ме васатӣ пийа̄;

дӯре ито хи ка̄каватӣ, йаттха ме нирато мано’’ти.

таттха гандхоти тасса̄ диббагандхавилитта̄йа сарӣрагандхо. йаттха мети йаттха супан̣н̣абхаване мама пийа̄ васати, тато имина̄ саддхим̣ катака̄йасам̣сагга̄йа тасса̄ имасса ка̄йена саддхим̣ а̄гато гандхо ва̄йатӣти адхиппа̄йо. дӯре итоти имамха̄ т̣ха̄на̄ дӯре. хи-ка̄ро нипа̄таматто. ка̄каватӣти ка̄каватӣ девӣ. йаттха мети йасса̄ упари мама мано нирато.

там̣ сутва̄ супан̣н̣о дутийам̣ га̄тхама̄ха –

106.

‘‘катхам̣ самуддаматарӣ, катхам̣ атари кепукам̣;

катхам̣ сатта самудда̄ни, катхам̣ симбалима̄рухӣ’’ти.

тассаттхо – твам̣ имам̣ джамбудӣпасамуддам̣ тасса парато кепукам̣ на̄ма надим̣ паббатантаресу т̣хита̄ни сатта самудда̄ни ча катхам̣ атари, кенупа̄йена тин̣н̣о сатта самудда̄ни атиккамитва̄ т̣хитам̣ амха̄кам̣ бхаванам̣ симбалируккхан̃ча катхам̣ а̄рухӣти.

там̣ сутва̄ нат̣акуверо татийам̣ га̄тхама̄ха –

107.

‘‘тайа̄ самуддаматарим̣, тайа̄ атари кепукам̣;

тайа̄ сатта самудда̄ни, тайа̄ симбалима̄рухи’’нти.

таттха тайа̄ти тайа̄ каран̣абхӯтена тава паттантаре нисинно ахам̣ саббаметам̣ ака̄синти аттхо.

тато супан̣н̣ара̄джа̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

108.

‘‘дхираттху мам̣ маха̄ка̄йам̣, дхираттху мам̣ ачетанам̣;

йаттха джа̄йа̄йахам̣ джа̄рам̣, а̄ваха̄ми ваха̄ми ча̄’’ти.

таттха дхираттху манти атта̄нам̣ гараханто а̄ха. ачетананти маха̄сарӣрата̄йа лахубха̄вагарубха̄васса аджа̄наната̄йа ачетанам̣. йаттха̄ти йасма̄. идам̣ вуттам̣ хоти – йасма̄ ахам̣ аттано джа̄йа̄йа джа̄рам̣ имам̣ гандхаббам̣ паттантаре нисиннам̣ а̄ненто а̄ваха̄ми ненто ча ваха̄ми, тасма̄ дхираттху манти. со там̣ а̄нетва̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о датва̄ пуна нагарам̣ на̄гама̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ нат̣акуверо уккан̣т̣хитабхиккху ахоси, ра̄джа̄ пана ахамева ахосинти.

ка̄каватӣджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[328] 8. ананусочийаджа̄такаван̣н̣ана̄

бахӯнам̣ виджджатӣ бхотӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ матабхарийам̣ кут̣умбикам̣ а̄раббха катхеси. со кира бхарийа̄йа мата̄йа на нха̄йи на пиви на лимпи на бхун̃джи, на камманте пайоджеси, ан̃н̃адаттху сока̄бхибхӯто а̄л̣а̄ханам̣ гантва̄ паридевама̄но вичари. аббхантаре панасса кут̣е падӣпо вийа сота̄паттимаггасса упаниссайо джалати. саттха̄ паччӯсасамайе локам̣ олокенто там̣ дисва̄ ‘‘имасса мам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃о кочи сокам̣ нӣхаритва̄ сота̄паттимаггасса да̄йако наттхи, бхависса̄мисса авассайо’’ти паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто паччха̄саман̣ам̣ а̄да̄йа тасса гехадва̄рам̣ гантва̄ кут̣умбикена сута̄гамано катапаччуггамана̄дисакка̄ро пан̃н̃атта̄сане нисинно кут̣умбикам̣ а̄гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисиннам̣ ‘‘ким̣, упа̄сака, чинтесӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте, бхарийа̄ ме ка̄лаката̄, тамахам̣ анусочанто чинтемӣ’’ти вутте ‘‘упа̄сака, бхиджджанадхаммам̣ на̄ма бхиджджати, тасмим̣ бхинне на йуттам̣ чинтетум̣, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи бхарийа̄йа мата̄йа ‘бхиджджанадхаммам̣ бхиджджатӣ’ти на чинтайим̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари. атӣтаваттху дасаканипа̄те чӯл̣абодхиджа̄таке (джа̄. 1.10.49 а̄дайо) а̄ви бхависсати, айам̣ панеттха сан̇кхепо.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ ма̄та̄питӯнам̣ сантикам̣ агама̄си. имасмим̣ джа̄таке бодхисатто кома̄рабрахмача̄рӣ ахоси. атхасса ма̄та̄питаро ‘‘тава да̄рикапарийесанам̣ карома̄’’ти а̄рочайим̣су. бодхисатто ‘‘на майхам̣ гхара̄ва̄сенаттхо, ахам̣ тумха̄кам̣ аччайена паббаджисса̄мӣ’’ти ватва̄ техи пунаппунам̣ йа̄чито екам̣ кан̃чанарӯпакам̣ ка̄ретва̄ ‘‘еварӯпам̣ кума̄рикам̣ лабхама̄но ган̣хисса̄мӣ’’ти а̄ха. тасса ма̄та̄питаро там̣ кан̃чанарӯпакам̣ пат̣иччханнайа̄не а̄ропетва̄ ‘‘гаччхатха джамбудӣпаталам̣ вичаранта̄ йаттха еварӯпам̣ бра̄хман̣акума̄рикам̣ пассатха, таттха имам̣ кан̃чанарӯпакам̣ датва̄ там̣ а̄нетха̄’’ти махантена парива̄рена мануссе песесум̣.

тасмим̣ пана ка̄ле еко пун̃н̃ава̄ сатто брахмалокато чавитва̄ ка̄сират̣т̣хейева нигамага̄ме асӣтикот̣ивибхавасса бра̄хман̣асса гехе кума̄рика̄ хутва̄ ниббатти, ‘‘саммиллаха̄синӣ’’тисса̄ на̄мам̣ акам̣су. са̄ сол̣асавассака̄ле абхирӯпа̄ ахоси па̄са̄дика̄ деваччхараппат̣ибха̄га̄ саббан̇гасампанна̄. тасса̄пи килесавасена читтам̣ на̄ма на уппаннапуббам̣, аччантабрахмача̄ринӣ ахоси. кан̃чанарӯпакам̣ а̄да̄йа вичаранта̄ манусса̄ там̣ га̄мам̣ па̄пун̣им̣су. таттха манусса̄ там̣ дисва̄ ‘‘асукабра̄хман̣асса дхӣта̄ саммиллаха̄синӣ ким̣ка̄ран̣а̄ идха т̣хита̄’’ти а̄хам̣су. манусса̄ там̣ сутва̄ бра̄хман̣акулам̣ гантва̄ саммиллаха̄синим̣ ва̄ресум̣. са̄ ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ аччайена паббаджисса̄ми, на ме гхара̄ва̄сенаттхо’’ти ма̄та̄питӯнам̣ са̄санам̣ песеси. те ‘‘ким̣ кароси кума̄рике’’ти ватва̄ кан̃чанарӯпакам̣ гахетва̄ там̣ махантена парива̄рена песайим̣су. бодхисаттасса ча саммиллаха̄синийа̄ ча убхиннампи аниччханта̄нан̃н̃ева ман̇галам̣ карим̣су. те екагаббхе васама̄на̄ екасмим̣ сайане сайанта̄пи на ан̃н̃аман̃н̃ам̣ килесавасена олокайим̣су, две бхиккхӯ две бра̄хма̄но вийа ча екасмим̣ т̣ха̄не васим̣су.

апарабха̄ге бодхисаттасса ма̄та̄питаро ка̄ламакам̣су. со тесам̣ сарӣракиччам̣ катва̄ саммиллаха̄синим̣ паккоса̄петва̄ ‘‘бхадде, мама куласантака̄ асӣтикот̣ийо, тава куласантака̄ асӣтикот̣ийоти имам̣ еттакам̣ дханам̣ гахетва̄ имам̣ кут̣умбам̣ пат̣ипаджджа̄хи, ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘аййапутта, тайи паббаджанте ахампи паббаджисса̄ми, на саккоми там̣ джахиту’’нти. ‘‘тена хи ехӣ’’ти саббам̣ дханам̣ да̄намукхе виссаджджетва̄ кхел̣апин̣д̣ам̣ вийа сампаттим̣ паха̄йа химавантам̣ пависитва̄ убхопи та̄пасапаббаджджам̣ паббаджитва̄ ванамӯлапхала̄ха̄ра̄ таттха чирам̣ васитва̄ лон̣амбиласеванаттха̄йа химаванта̄ отаритва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васим̣су.

тесам̣ таттха васанта̄нам̣ сукхума̄ла̄йа парибба̄джика̄йа нироджам̣ миссакабхаттам̣ парибхун̃джантийа̄ лохитапаккхандика̄ба̄дхо уппаджджи. са̄ саппа̄йабхесаджджам̣ алабхама̄на̄ дуббала̄ ахоси. бодхисатто бхиккха̄ча̄равела̄йа там̣ париггахетва̄ нагарадва̄рам̣ нетва̄ екисса̄ са̄ла̄йа пхалаке нипаджджа̄петва̄ сайам̣ бхиккха̄йа па̄виси. са̄ тасмим̣ аниккхантейева ка̄ламака̄си. маха̄джано парибба̄джика̄йа рӯпасампаттим̣ дисва̄ парива̄ретва̄ родати паридевати. бодхисатто бхиккхам̣ чаритва̄ а̄гато тасса̄ матабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘бхиджджанадхаммам̣ бхиджджати, саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄ евам̣гатика̄йева̄’’ти ватва̄ та̄йа нипаннапхалакейева нисӣдитва̄ миссакабходжанам̣ бхун̃джитва̄ мукхам̣ виккха̄леси. парива̄ретва̄ т̣хитамаха̄джано ‘‘айам̣ те, бханте, парибба̄джика̄ ким̣ хотӣ’’ти пуччхи. ‘‘гихика̄ле ме па̄дапарича̄рика̄ ахосӣ’’ти. ‘‘бханте, майам̣ та̄ва на сан̣т̣ха̄ма рода̄ма паридева̄ма, тумхе касма̄ на родатха̄’’ти? бодхисатто ‘‘джӣвама̄на̄ та̄ва еса̄ мама кин̃чи хоти, ида̄ни паралокасаман̇гита̄йа на кин̃чи хоти, маран̣авасам̣ гата̄, ахам̣ кисса рода̄мӣ’’ти маха̄джанасса дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

109.

‘‘бахӯнам̣ виджджатӣ бхотӣ, техи ме ким̣ бхависсати;

тасма̄ етам̣ на соча̄ми, пийам̣ саммиллаха̄синим̣.

110.

‘‘там̣ там̣ че анусочеййа, йам̣ йам̣ тасса на виджджати;

атта̄наманусочеййа, сада̄ маччувасам̣ патам̣.

111.

‘‘на хева т̣хитам̣ на̄сӣнам̣, на сайа̄нам̣ на паддхагум̣;

йа̄ва бйа̄ти нимисати, татра̄пи расатӣ вайо.

112.

‘‘таттхаттани ватаппаддхе, вина̄бха̄ве асам̣сайе;

бхӯтам̣ сесам̣ дайитаббам̣, вӣтам̣ ананусочийа’’нти.

таттха бахӯнам̣ виджджатӣ бхотӣти айам̣ бхотӣ амхе чхад̣д̣етва̄ ида̄ни ан̃н̃есам̣ бахӯнам̣ матакасатта̄нам̣ антаре виджджати аттхи упалаббхати. техи ме ким̣ бхависсатӣти техи матакасаттехи саддхим̣ ваттама̄на̄ ида̄невеса̄ майхам̣ ким̣ бхависсати, техи ва̄ матакасаттехи атирекасамбандхавасенеса̄ майхам̣ ким̣ бхависсати, ка̄ на̄ма бхависсати, ким̣ бхарийа̄, уда̄ху бхагинӣти? ‘‘техи мека’’нтипи па̄т̣хо, техи матакехи саддхим̣ идампи ме кал̣еварам̣ екам̣ бхависсатӣти аттхо. тасма̄ти йасма̄ еса̄ матакесу сан̇кхам̣ гата̄, майхам̣ са̄ на кин̃чи хоти, тасма̄ етам̣ на соча̄ми.

йам̣ йам̣ тасса̄ти йам̣ йам̣ тасса анусочанакасса саттасса на виджджати наттхи, матам̣ нируддхам̣, там̣ там̣ саче анусочеййа̄ти аттхо. ‘‘йасса̄’’типи па̄т̣хо, йам̣ йам̣ йасса на виджджати, там̣ там̣ со анусочеййа̄ти аттхо. маччувасам̣ патанти евам̣ санте ниччам̣ маччувасам̣ патантам̣ гаччхантам̣ атта̄намева анусочеййа, тенасса асочанака̄лойева на бхавеййа̄ти аттхо.

татийага̄тха̄йа на хева т̣хитам̣ на̄сӣнам̣, на сайа̄нам̣ на паддхагунти кан̃чи саттам̣ а̄йусан̇кха̄ро анугаччхатӣти па̄т̣хасесо. таттха паддхагунти париваттетва̄ чарама̄нам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – име сатта̄ чатӯсупи ирийа̄патхесу паматта̄ вихаранти, а̄йусан̇кха̄ра̄ пана раттин̃ча дива̄ ча саббирийа̄патхесу аппаматта̄ аттано кхайагаманакаммамева каронтӣти. йа̄ва бйа̄тӣти йа̄ва уммисати. айан̃хи тасмим̣ ка̄ле воха̄ро. идам̣ вуттам̣ хоти – йа̄ва уммисати ча нимисати ча, татра̄пи евам̣ аппаматтаке ка̄ле имесам̣ сатта̄нам̣ расатӣ вайо, тӣсу вайесу со со вайо ха̄йатева на вад̣д̣хатӣти.

таттхаттани ватаппаддхети таттха вата аттани паддхе. идам̣ вуттам̣ хоти тасмим̣ вата евам̣ расама̄не вайе айам̣ ‘‘атта̄’’ти сан̇кхйам̣ гато аттабха̄во паддхо хоти, вайена ад̣д̣хо упад̣д̣хо апарипун̣н̣ова хоти. евам̣ таттха имасмим̣ аттани паддхе йо чеса таттха таттха ниббатта̄нам̣ сатта̄нам̣ вина̄бха̄во асам̣сайо, тасмим̣ вина̄бха̄вепи асам̣сайе ниссам̣сайе йам̣ бхӯтам̣ сесам̣ аматам̣ джӣвама̄нам̣, там̣ джӣвама̄намева дайитаббам̣ пийа̄йитаббам̣ метта̄йитаббам̣, ‘‘айам̣ сатто арого хоту абйа̄паджджо’’ти евам̣ тасмим̣ метта̄бха̄вана̄ ка̄табба̄. йам̣ панетам̣ вӣтам̣ вигатам̣ матам̣, там̣ ананусочийам̣ на анусочитаббанти.

евам̣ маха̄сатто чатӯхи га̄тха̄хи аничча̄ка̄рам̣ дӣпенто дхаммам̣ десеси. маха̄джано парибба̄джика̄йа сарӣракиччам̣ ака̄си. бодхисатто химавантамева пависитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄сама̄паттийо ниббаттетва̄ брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не кут̣умбико сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ саммиллаха̄синӣ ра̄хулама̄та̄ ахоси, та̄пасо пана ахамева ахосинти.

ананусочийаджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[329] 9. ка̄л̣аба̄худжа̄такаван̣н̣ана̄

йам̣ аннапа̄насса̄ти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто хатала̄бхасакка̄рам̣ девадаттам̣ а̄раббха катхеси. девадаттена хи татха̄гате ат̣т̣ха̄накопам̣ бандхитва̄ дхануггахесу пайоджитесу на̄л̣а̄гиривиссаджджанена тасса досо па̄кат̣о джа̄то. атхасса пат̣т̣хапита̄ни дхувабхатта̄дӣни манусса̄ на карим̣су, ра̄джа̄пи нам̣ на олокеси. со хатала̄бхасакка̄ро кулесу вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джанто вичари. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, девадатто ‘ла̄бхасакка̄рам̣ уппа̄десса̄мӣ’ти уппаннампи тхирам̣ ка̄тум̣ на̄саккхӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса хатала̄бхасакка̄ро ахосӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ дханан̃джайе раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ра̄дхо на̄ма суко ахоси маха̄сарӣро парипун̣н̣агатто, канит̣т̣хо панасса пот̣т̣хапа̄до на̄ма. еко луддако те двепи джане бандхитва̄ нетва̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о ада̄си. ра̄джа̄ убхопи те суван̣н̣апан̃джаре паккхипитва̄ суван̣н̣атат̣т̣акена мадхула̄дже кха̄да̄пенто саккхародакам̣ па̄йенто пат̣иджагги. сакка̄ро ча маха̄ ахоси, ла̄бхаггайасаггаппатта̄ ахесум̣. атхеко ваначарако ка̄л̣аба̄хум̣ на̄мекам̣ маха̄ка̄л̣амаккат̣ам̣ а̄нетва̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о ада̄си. тасса паччха̄ а̄гататта̄ махантатаро ла̄бхасакка̄ро ахоси, сука̄нам̣ париха̄йи. бодхисатто та̄дилаккхан̣айогато на кин̃чи а̄ха, канит̣т̣хо панасса та̄дилаккхан̣а̄бха̄ва̄ там̣ маккат̣асса сакка̄рам̣ асаханто ‘‘бха̄тика, пуббе имасмим̣ ра̄джакуле са̄дхурасакха̄данӣйа̄дӣни амха̄камева денти, ида̄ни пана майам̣ на лабха̄ма, ка̄л̣аба̄хумаккат̣ассева денти. майам̣ дханан̃джайаран̃н̃о сантика̄ ла̄бхасакка̄рам̣ алабханта̄ имасмим̣ т̣ха̄не ким̣ карисса̄ма, ехи аран̃н̃амева гантва̄ васисса̄ма̄’’ти тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

113.

‘‘йам̣ аннапа̄насса пуре лабха̄ма, там̣ да̄ни са̄кхамигамева гаччхати;

гаччха̄ма да̄ни ванамева ра̄дха, асакката̄ часма дханан̃джайа̄йа̄’’ти.

таттха йам̣ аннапа̄насса̄ти йам̣ аннапа̄нам̣ асса ран̃н̃о сантика̄. упайогаттхе ва̄ са̄мивачанам̣. дханан̃джайа̄йа̄ти каран̣аттхе сампада̄навачанам̣, дханан̃джайена. асакката̄ часма̄ти аннапа̄нам̣ на лабха̄ма, имина̄ ча на саккатамха̄ти аттхо.

там̣ сутва̄ ра̄дхо дутийам̣ га̄тхама̄ха –

114.

‘‘ла̄бхо ала̄бхо йасо айасо ча, нинда̄ пасам̣са̄ ча сукхан̃ча дуккхам̣;

ете аничча̄ мануджесу дхамма̄, ма̄ сочи ким̣ сочаси пот̣т̣хапа̄да̄’’ти.

таттха йасоти иссарийапарива̄ро. айасоти тасса̄бха̄во. етети ете ат̣т̣ха локадхамма̄ мануджесу аничча̄, ла̄бхаггайасаггаппатта̄ хутва̄пи апарена самайена аппала̄бха̄ аппасакка̄ра̄ хонти, ниччала̄бхино на̄ма на хонти. йаса̄дӣсупи есева найо.

там̣ сутва̄ пот̣т̣хапа̄до маккат̣е усӯйам̣ апанетум̣ асакконто татийам̣ га̄тхама̄ха –

115.

‘‘аддха̄ тувам̣ пан̣д̣итакоси ра̄дха, джа̄на̄си аттха̄ни ана̄гата̄ни;

катхам̣ ну са̄кха̄мигам̣ даккхиса̄ма, ниддха̄витам̣ ра̄джакулатова джамма’’нти.

таттха катхам̣ нӯти кена ну кхо упа̄йена. даккхиса̄ма̄ти даккхисса̄ма. ниддха̄витанти нивут̣т̣ха̄питам̣ никкад̣д̣ха̄питам̣. джамманти ла̄макам̣.

там̣ сутва̄ ра̄дхо чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

116.

‘‘ча̄лети кан̣н̣ам̣ бхакут̣им̣ кароти, мухум̣ мухум̣ бха̄йайате кума̄ре;

сайамева там̣ ка̄хати ка̄л̣аба̄ху, йена̄рака̄ т̣хассати аннапа̄на̄’’ти.

таттха бха̄йайате кума̄рети ра̄джакума̄ре утра̄сети. йена̄рака̄ т̣хассати аннапа̄на̄ти йена ка̄ран̣ена имамха̄ аннапа̄на̄ дӯре т̣хассати, сайамева там̣ ка̄ран̣ам̣ кариссати, ма̄ твам̣ етасса чинтайӣти аттхо.

ка̄л̣аба̄хупи катипа̄хенева ра̄джакума̄ра̄нам̣ пурато т̣хатва̄ кан̣н̣ачалана̄дӣни каронто кума̄ре бха̄йа̄песи. те бхӣтатасита̄ виссарамакам̣су. ра̄джа̄ ‘‘ким̣ ета’’нти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ ‘‘никкад̣д̣хатха на’’нти маккат̣ам̣ никкад̣д̣ха̄песи. сука̄нам̣ ла̄бхасакка̄ро пуна па̄катико ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ка̄л̣аба̄ху девадатто ахоси, пот̣т̣хапа̄до а̄нандо, ра̄дхо пана ахамева ахоси’’нти.

ка̄л̣аба̄худжа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[330] 10. сӣлавӣмам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄

сӣлам̣ кирева калйа̄н̣анти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сӣлавӣмам̣сакабра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси. двепи ваттхӯни хет̣т̣ха̄ катхита̄нева. идха пана бодхисатто ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о пурохито ахоси. со аттано сӣлам̣ вӣмам̣санто тӣн̣и диваса̄ни херан̃н̃икапхалакато каха̄пан̣ам̣ ган̣хи. там̣ ‘‘чоро’’ти гахетва̄ ран̃н̃о дассесум̣. со ран̃н̃о сантике т̣хито –

117.

‘‘сӣлам̣ кирева калйа̄н̣ам̣, сӣлам̣ локе ануттарам̣;

пасса гхорависо на̄го, сӣлава̄ти на хан̃н̃атӣ’’ти. –

има̄йа пат̣хамага̄тха̄йа сӣлам̣ ван̣н̣етва̄ ра̄джа̄нам̣ паббаджджам̣ ануджа̄на̄петва̄ паббаджитум̣ гаччхати.

атхекасмим̣ дивасе сӯна̄пан̣ато сено мам̣сапесим̣ гахетва̄ а̄ка̄сам̣ паккханди. таман̃н̃е сакун̣а̄ парива̄ретва̄ па̄данакхатун̣д̣ака̄дӣхи пахаранти. со там̣ дуккхам̣ сахитум̣ асакконто мам̣сапесим̣ чхад̣д̣еси, апаро ган̣хи. сопи татхева вихет̣хийама̄но чхад̣д̣еси, атхан̃н̃о ган̣хи. евам̣ йо йо ган̣хи, там̣ там̣ сакун̣а̄ анубандхим̣су. йо йо чхад̣д̣еси, со со сукхито ахоси. бодхисатто там̣ дисва̄ ‘‘име ка̄ма̄ на̄ма мам̣сапесӯпама̄, ете ган̣ханта̄нам̣йева дуккхам̣, виссаджджента̄нам̣ сукха’’нти чинтетва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

118.

‘‘йа̄вадевассахӯ кин̃чи, та̄вадева акха̄дисум̣;

сан̇гамма кулала̄ локе, на хим̣санти акин̃чана’’нти.

тассаттхо – йа̄вадева асса сенасса аху кин̃чи мукхена гахитам̣ мам̣сакхан̣д̣ам̣, та̄вадева нам̣ имасмим̣ локе кулала̄ сама̄гантва̄ акха̄дим̣су. тасмим̣ пана виссат̣т̣хе таменам̣ акин̃чанам̣ ниппалибодхам̣ паккхим̣ сесапаккхино на хим̣сантӣти.

со нагара̄ никкхамитва̄ антара̄магге екасмим̣ га̄ме са̄йам̣ екасса гехе нипаджджи. таттха пана пин̇гала̄ на̄ма да̄сӣ ‘‘асукавела̄йа а̄гаччхеййа̄сӣ’’ти екена пурисена саддхим̣ сан̇кетамака̄си. са̄ са̄мика̄нам̣ па̄де дховитва̄ тесу нипаннесу тасса̄гаманам̣ олокентӣ умма̄ре нисӣдитва̄ ‘‘ида̄ни а̄гамиссати, ида̄ни а̄гамиссатӣ’’ти пат̣хамайа̄мампи маджджхимайа̄мампи вӣтина̄меси. паччӯсасамайе пана ‘‘на со ида̄ни а̄гамиссатӣ’’ти чхинна̄са̄ хутва̄ нипаджджитва̄ ниддам̣ окками. бодхисатто идам̣ ка̄ран̣ам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ да̄сӣ ‘со пурисо а̄гамиссатӣ’ти а̄са̄йа еттакам̣ ка̄лам̣ нисинна̄, ида̄нисса ана̄гаманабха̄вам̣ н̃атва̄ чхинна̄са̄ хутва̄ сукхам̣ супати. килесесу хи а̄са̄ на̄ма дуккхам̣, нира̄сабха̄вова сукха’’нти чинтетва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

119.

‘‘сукхам̣ нира̄са̄ супати, а̄са̄ пхалаватӣ сукха̄;

а̄сам̣ нира̄сам̣ катва̄на, сукхам̣ супати пин̇гала̄’’ти.

таттха пхалаватӣти йасса̄ а̄са̄йа пхалам̣ ладдхам̣ хоти, са̄ тасса пхаласса сукхата̄йа сукха̄ на̄ма. нира̄сам̣ катва̄на̄ти ана̄сам̣ катва̄ чхиндитва̄ паджахитва̄ти аттхо. пин̇гала̄ти еса̄ пин̇галада̄сӣ ида̄ни сукхам̣ супатӣти.

со пунадивасе тато га̄ма̄ аран̃н̃ам̣ пависанто аран̃н̃е екам̣ та̄пасам̣ джха̄нам̣ аппетва̄ нисиннам̣ дисва̄ ‘‘идхалоке ча паралоке ча джха̄насукхато уттаритарам̣ сукхам̣ на̄ма наттхӣ’’ти чинтетва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

120.

‘‘на сама̄дхипаро аттхи, асмим̣ локе парамхи ча;

на парам̣ на̄пи атта̄нам̣, вихим̣сати сама̄хито’’ти.

таттха на сама̄дхипароти сама̄дхито паро ан̃н̃о сукхадхаммо на̄ма наттхӣти.

со аран̃н̃ам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ уппа̄детва̄ брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ пурохито ахамева ахоси’’нти.

сӣлавӣмам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

кут̣идӯсакавагго татийо.

4. кокилавагго

[331] 1. кокиладжа̄такаван̣н̣ана̄

йо ве ка̄ле асампаттети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кока̄ликам̣ а̄раббха катхеси. ваттху такка̄рийаджа̄таке виттха̄ритамева.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса амаччо ова̄дако ахоси, ра̄джа̄ бахубха̄н̣ӣ ахоси. бодхисатто ‘‘тасса бахубха̄н̣итам̣ ниседхесса̄мӣ’’ти екам̣ упамам̣ упадха̄ренто вичарати. атхекадивасам̣ ра̄джа̄ уййа̄нам̣ гато ман̇галасила̄пат̣т̣е нисӣди, тассупари амбаруккхо аттхи. татрекасмим̣ ка̄какула̄ваке ка̄л̣акокила̄ аттано ан̣д̣акам̣ никкхипитва̄ агама̄си. ка̄кӣ там̣ кокилаан̣д̣акам̣ пат̣иджагги, апарабха̄ге тато кокилапотако никкхами. ка̄кӣ ‘‘путто ме’’ти сан̃н̃а̄йа мукхатун̣д̣акена гочарам̣ а̄харитва̄ там̣ пат̣иджагги. со авирӯл̣хапаккхо ака̄лейева кокиларавам̣ рави. ка̄кӣ ‘‘айам̣ ида̄нева та̄ва ан̃н̃ам̣ равам̣ равати, вад̣д̣ханто ким̣ кариссатӣ’’ти тун̣д̣акена кот̣т̣етва̄ ма̄ретва̄ кула̄вака̄ па̄теси. со ран̃н̃о па̄дамӯле пати.

ра̄джа̄ бодхисаттам̣ пуччхи ‘‘киметам̣ саха̄йа̄’’ти? бодхисатто ‘‘ахам̣ ра̄джа̄нам̣ нива̄ретум̣ екам̣ упамам̣ парийеса̄ми, ладдха̄ да̄ни ме са̄’’ти чинтетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, атимукхара̄ ака̄ле бахубха̄н̣ино еварӯпам̣ лабханти. айам̣ маха̄ра̄джа, кокилапотако ка̄кийа̄ пут̣т̣хо авирӯл̣хапаккхо ака̄лейева кокиларавам̣ рави. атха нам̣ ка̄кӣ ‘на̄йам̣ мама путтако’ти н̃атва̄ мукхатун̣д̣акена кот̣т̣етва̄ ма̄ретва̄ кула̄вака̄ па̄теси. манусса̄ ва̄ хонту тираччха̄на̄ ва̄, ака̄ле бахубха̄н̣ино еварӯпам̣ дуккхам̣ лабхантӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

121.

‘‘йо ве ка̄ле асампатте, ативелам̣ пабха̄сати;

евам̣ со нихато сети, кокила̄йива атраджо.

122.

‘‘на хи саттхам̣ суниситам̣, висам̣ хала̄хала̄мива;

евам̣ никат̣т̣хе па̄тети, ва̄ча̄ дуббха̄сита̄ йатха̄.

123.

‘‘тасма̄ ка̄ле ака̄ле ва̄, ва̄чам̣ раккхеййа пан̣д̣ито;

на̄тивелам̣ пабха̄сеййа, апи аттасамамхи ва̄.

124.

‘‘йо ча ка̄ле митам̣ бха̄се, матипуббо вичаккхан̣о;

саббе амитте а̄дети, супан̣н̣о урага̄мива̄’’ти.

таттха ка̄ле асампаттети аттано вачанака̄ле асампатте. ативеланти вела̄тиккантам̣ катва̄ атирекаппама̄н̣ам̣ бха̄сати. хала̄хала̄мива̄ти хала̄халам̣ ива. никат̣т̣хети тасмим̣йева кхан̣е аппаматтаке ка̄ле. тасма̄ти йасма̄ суниситасаттхахала̄халависатопи кхиппатарам̣ дуббха̄ситавачанамева па̄теси, тасма̄. ка̄ле ака̄ле ва̄ти ваттум̣ йуттака̄ле ча ака̄ле ча ва̄чам̣ раккхеййа, ативелам̣ на бха̄сеййа апи аттана̄ саме нинна̄на̄каран̣епи пуггалети аттхо.

матипубботи матим̣ пуреча̄рикам̣ катва̄ катханена матипуббо. вичаккхан̣оти н̃а̄н̣ена вича̄ретва̄ аттхавинданапуггало вичаккхан̣о на̄ма. урага̄мива̄ти урагам̣ ива. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ супан̣н̣о самуддам̣ кхобхетва̄ маха̄бхогам̣ урагам̣ а̄дети ган̣ха̄ти, а̄дийитва̄ ча тан̇кхан̣ан̃н̃ева нам̣ симбалим̣ а̄ропетва̄ мам̣сам̣ кха̄дати, евамева йо матипуббан̇гамо вичаккхан̣о ваттум̣ йуттака̄ле митам̣ бха̄сати, со саббе амитте а̄дети ган̣ха̄ти, аттано васе ваттетӣти.

ра̄джа̄ бодхисаттасса дхаммадесанам̣ сутва̄ тато пат̣т̣ха̄йа митабха̄н̣ӣ ахоси, йасан̃часса вад̣д̣хетва̄ махантатарам̣ ада̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ кокилапотако кока̄лико ахоси, пан̣д̣ита̄маччо пана ахамева ахоси’’нти.

кокиладжа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[332] 2. ратхалат̣т̣хиджа̄такаван̣н̣ана̄

апи хантва̄ хато брӯтӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о пурохитам̣ а̄раббха катхеси. со кира ратхена аттано бхогага̄мам̣ гаччханто самба̄дхе магге ратхам̣ па̄дженто екам̣ сакат̣асаттхам̣ дисва̄ ‘‘тумха̄кам̣ сакат̣ам̣ апанетха̄’’ти гаччханто сакат̣е анапанӣйама̄не куджджхитва̄ патодалат̣т̣хийа̄ пуримасакат̣е са̄кат̣икасса ратхадхуре пахари. са̄ ратхадхуре пат̣ихата̄ ниваттитва̄ тассева нала̄т̣ам̣ пахари. та̄вадевасса нала̄т̣е ган̣д̣о ут̣т̣хахи. со ниваттитва̄ ‘‘са̄кат̣икехи пахат̣омхӣ’’ти ран̃н̃о а̄рочеси. са̄кат̣ике паккоса̄петва̄ виниччхинанта̄ тассева досам̣ аддасам̣су. атхекадивасам̣ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, ран̃н̃о кира пурохито ‘са̄кат̣икехи пахат̣омхӣ’ти ад̣д̣ам̣ каронто сайамева параджджӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса еварӯпам̣ ака̄сийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тассева виниччхайа̄маччо ахоси. атха ран̃н̃о пурохито ратхена аттано бхогага̄мам̣ гаччхантоти саббам̣ пуримасадисамева. идха пана тена ран̃н̃о а̄рочите ра̄джа̄ сайам̣ виниччхайе нисӣдитва̄ са̄кат̣ике паккоса̄петва̄ каммам̣ асодхетва̄ва ‘‘тумхехи мама пурохитам̣ кот̣т̣етва̄ нала̄т̣е ган̣д̣о ут̣т̣ха̄пито’’ти ватва̄ ‘‘саббассахаран̣ам̣ тесам̣ каротха̄’’ти а̄ха. атха нам̣ бодхисатто ‘‘тумхе, маха̄ра̄джа, каммам̣ асодхетва̄ва етесам̣ саббассам̣ хара̄петха, екачче пана аттана̄ва атта̄нам̣ пахаритва̄пи ‘парена пахат̣амха̄’ти ваданти, тасма̄ авичинитва̄ ка̄тум̣ на йуттам̣, раджджам̣ ка̄рентена на̄ма ниса̄метва̄ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си.

125.

‘‘апи хантва̄ хато брӯти, джетва̄ джитоти бха̄сати;

пуббамаккха̄йино ра̄джа, ан̃н̃адаттху на саддахе.

126.

‘‘тасма̄ пан̣д̣итаджа̄тийо, сун̣еййа итарассапи;

убхиннам̣ вачанам̣ сутва̄, йатха̄ дхаммо татха̄ каре.

127.

‘‘аласо гихӣ ка̄мабхогӣ на са̄дху, асан̃н̃ато паббаджито на са̄дху;

ра̄джа̄ на са̄дху анисаммака̄рӣ, йо пан̣д̣ито кодхано там̣ на са̄дху.

128.

‘‘нисамма кхаттийо кайира̄, на̄нисамма дисампати;

нисаммака̄рино ра̄джа, йасо китти ча вад̣д̣хатӣ’’ти.

таттха апи хантва̄ти апи еко аттана̄ва атта̄нам̣ хантва̄ ‘‘парена пахат̣омхӣ’’ти брӯти катхети. джетва̄ джитоти сайам̣ ва̄ пана парам̣ джитва̄ ‘‘ахам̣ джитомхӣ’’ти бха̄сати. ан̃н̃адаттхӯти маха̄ра̄джа, пуббамева ра̄джакулам̣ гантва̄ аккха̄йантасса пуббамаккха̄йино ан̃н̃адаттху на саддахе, екам̣сена вачанам̣ на саддахеййа. тасма̄ти йасма̄ пат̣хаматарам̣ а̄гантва̄ катхентасса екам̣сена вачанам̣ на саддаха̄таббам̣, тасма̄. йатха̄ дхаммоти йатха̄ виниччхайасабха̄во т̣хито, татха̄ кареййа.

асан̃н̃атоти ка̄йа̄дӣхи асан̃н̃ато дуссӣло. там̣ на са̄дхӯти йам̣ тасса пан̣д̣итасса н̃а̄н̣авато пуггаласса а̄дха̄нагга̄хивасена дал̣хакопасан̇кха̄там̣ кодханам̣, там̣ на са̄дху. на̄нисамма̄ти на аниса̄метва̄. дисампатӣти диса̄нам̣ пати, маха̄ра̄джа. йасо китти ча̄ти иссарийапарива̄ро чева киттисаддо ча вад̣д̣хатӣти.

ра̄джа̄ бодхисаттасса вачанам̣ сутва̄ дхаммена виниччхини, дхаммена виниччхийама̄не бра̄хман̣ассева досо джа̄тоти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ бра̄хман̣о етарахи бра̄хман̣ова ахоси, пан̣д̣ита̄маччо пана ахамева ахоси’’нти.

ратхалат̣т̣хиджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[333] 3. паккагодхаджа̄такаван̣н̣ана̄

тадева ме тванти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ кут̣умбикам̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ виттха̄ритамева. идха пана тесам̣ уддха̄рам̣ са̄дхетва̄ а̄гаччханта̄нам̣ антара̄магге луддако ‘‘убхопи кха̄датха̄’’ти екам̣ паккагодхам̣ ада̄си. со пурисо бхарийам̣ па̄нӣйаттха̄йа песетва̄ саббам̣ годхам̣ кха̄дитва̄ тасса̄ а̄гатака̄ле ‘‘бхадде, годха̄ пала̄та̄’’ти а̄ха. ‘‘са̄дху, са̄ми, паккагодха̄йа пала̄йантийа̄ ким̣ сакка̄ ка̄ту’’нти? са̄ джетаване па̄нӣйам̣ пивитва̄ саттху сантике нисинна̄ саттха̄ра̄ ‘‘ким̣ упа̄сике, айам̣ те хитака̄мо сасинехо упака̄рако’’ти пуччхита̄ ‘‘бханте, ахам̣ етасса хитака̄ма̄ сасинеха̄, айам̣ пана майи ниссинехо’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘хоту ма̄ чинтайи, евам̣ на̄меса кароти. йада̄ пана те гун̣ам̣ сарати, тада̄ туйхамева саббиссарийам̣ детӣ’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣтампи хет̣т̣ха̄ вуттасадисамева. идха пана тесам̣ ниваттанта̄нам̣ антара̄магге луддако килантабха̄вам̣ дисва̄ ‘‘двепи джана̄ кха̄датха̄’’ти екам̣ паккагодхам̣ ада̄си. ра̄джадхӣта̄ там̣ валлийа̄ бандхитва̄ а̄да̄йа маггам̣ пат̣ипаджджи. те екам̣ сарам̣ дисва̄ магга̄ оккамма ассаттхамӯле нисӣдим̣су. ра̄джапутто ‘‘гаччха бхадде, сарато падуминипаттена удакам̣ а̄хара, мам̣сам̣ кха̄дисса̄ма̄’’ти а̄ха. са̄ годхам̣ са̄кха̄йа лаггетва̄ па̄нӣйаттха̄йа гата̄. итаро саббам̣ годхам̣ кха̄дитва̄ агганан̇гут̣т̣хам̣ гахетва̄ параммукхо нисӣди. со та̄йа па̄нӣйам̣ гахетва̄ а̄гата̄йа ‘‘бхадде, годха̄ са̄кха̄йа отаритва̄ ваммикам̣ па̄виси, ахам̣ дха̄витва̄ агганан̇гут̣т̣хам̣ аггахесим̣, гахитат̣т̣ха̄нам̣ хаттхейева катва̄ чхиджджитва̄ билам̣ павит̣т̣ха̄’’ти а̄ха. ‘‘хоту, дева, паккагодха̄йа пала̄йантийа̄ ким̣ карисса̄ма, ехи гаччха̄ма̄’’ти. те па̄нӣйам̣ пивитва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ агамам̣су.

ра̄джапутто раджджам̣ патва̄ там̣ аггамахесит̣т̣ха̄наматте т̣хапеси, сакка̄расамма̄но панасса̄ наттхи. бодхисатто тасса̄ сакка̄рам̣ ка̄ретука̄мо ран̃н̃о сантике т̣хатва̄ ‘‘нану майам̣ аййе тумха̄кам̣ сантика̄ кин̃чи на лабха̄ма, ким̣ но на олокетха̄’’ти а̄ха. ‘‘та̄та, ахамева ран̃н̃о сантика̄ кин̃чи на лабха̄ми, туйхам̣ ким̣ дасса̄ми, ра̄джа̄пи майхам̣ ида̄ни ким̣ дассати, со аран̃н̃ато а̄гаманака̄ле паккагодхам̣ екакова кха̄дӣ’’ти. ‘‘аййе, на дево еварӯпам̣ кариссати, ма̄ евам̣ авачуттха̄’’ти. атха нам̣ девӣ ‘‘туйхам̣ там̣, та̄та, на па̄кат̣ам̣, ран̃н̃ойева майхан̃ча па̄кат̣а’’нти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

129.

‘‘тадева ме твам̣ видито, ванамаджджхе ратхесабха;

йасса те кхаггабаддхасса, саннаддхасса тирӣт̣ино;

ассаттхадумаса̄кха̄йа, паккагодха̄ пала̄йатха̄’’ти.

таттха тадева̄ти тасмим̣йева ка̄ле ‘‘айам̣ майхам̣ ада̄йако’’ти евам̣ твам̣ видито. ан̃н̃е пана тава сабха̄вам̣ на джа̄нантӣти аттхо. кхаггабаддхасса̄ти баддхакхаггасса. тирӣт̣иноти тирӣт̣аваттханиваттхасса магга̄гаманака̄ле. паккагодха̄ти ан̇га̄рапакка̄ годха̄ пала̄йатха̄ти.

евам̣ ран̃н̃а̄ катадосам̣ парисамаджджхе па̄кат̣ам̣ катва̄ катхеси. там̣ сутва̄ бодхисатто ‘‘аййе, девасса аппийака̄лато пабхути убхиннампи апха̄сукам̣ катва̄ касма̄ идха васатха̄’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

130.

‘‘наме намантасса бхадже бхаджантам̣, кичча̄нукуббасса кареййа киччам̣;

на̄наттхака̄масса кареййа аттхам̣, асамбхаджантампи на самбхаджеййа.

131.

‘‘чадже чаджантам̣ ванатхам̣ на кайира̄, апетачиттена на самбхаджеййа;

диджо думам̣ кхӣн̣апхаланти н̃атва̄, ан̃н̃ам̣ самеккхеййа маха̄ хи локо’’ти.

таттха наме намантасса̄ти йо аттани мудучиттена намати, тассева пат̣инамеййа. кичча̄нукуббасса̄ти аттано уппаннам̣ киччам̣ анукуббантассева. анаттхака̄масса̄ти авад̣д̣хика̄масса. ванатхам̣ на кайира̄ти тасмим̣ чаджанте тан̣ха̄снехам̣ на кареййа. апетачиттена̄ти апагатачиттена вираттачиттена. на самбхаджеййа̄ти на сама̄гаччхеййа. ан̃н̃ам̣ самеккхеййа̄ти ан̃н̃ам̣ олокеййа, йатха̄ диджо кхӣн̣апхалам̣ думам̣ руккхам̣ н̃атва̄ ан̃н̃ам̣ пхалабхаритам̣ руккхам̣ гаччхати, татха̄ кхӣн̣ара̄гам̣ пурисам̣ н̃атва̄ ан̃н̃ам̣ сасинехам̣ упагаччхеййа̄ти адхиппа̄йо.

ра̄джа̄ бодхисатте катхенте ева тасса̄ гун̣ам̣ саритва̄ ‘‘бхадде, еттакам̣ ка̄лам̣ тава гун̣ам̣ на саллаккхесим̣, пан̣д̣итассайева катха̄йа саллаккхесим̣, мама апара̄дхам̣ сахантийа̄ идам̣ сакалараджджам̣ туйхамева даммӣ’’ти ватва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

132.

‘‘со те карисса̄ми йатха̄нубха̄вам̣, катан̃н̃утам̣ кхаттийе пеккхама̄но;

саббан̃ча те иссарийам̣ дада̄ми, йассиччхасӣ тасса тувам̣ дада̄мӣ’’ти.

таттха соти со ахам̣. йатха̄нубха̄ванти йатха̄сатти йатха̄балам̣. йассиччхасӣти йасса иччхаси, тасса идам̣ раджджам̣ а̄дим̣ катва̄ йам̣ твам̣ иччхаси, там̣ дада̄мӣти.

еван̃ча пана ватва̄ ра̄джа̄ девийа̄ саббиссарийам̣ ада̄си, ‘‘имина̄хам̣ етисса̄ гун̣ам̣ сара̄пито’’ти пан̣д̣итассапи махантам̣ иссарийам̣ ада̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не убхо джайампатика̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су.

тада̄ джайампатика̄ етарахи джайампатика̄ва ахесум̣, пан̣д̣ита̄маччо пана ахамева ахосинти.

паккагодхаджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[334] 4. ра̄джова̄даджа̄такаван̣н̣ана̄

гавам̣ че тарама̄на̄нанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ра̄джова̄дам̣ а̄раббха катхеси. ваттху тесакун̣аджа̄таке (джа̄. 2.17.1 а̄дайо) а̄ви бхависсати. идха пана саттха̄ ‘‘маха̄ра̄джа, пора̄н̣акара̄джа̄нопи пан̣д̣ита̄нам̣ катхам̣ сутва̄ дхаммена самена раджджам̣ ка̄рента̄ саггапурам̣ пӯрайама̄на̄ гамим̣сӯ’’ти ватва̄ ран̃н̃а̄ йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто сиккхитасаббасиппо исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ раман̣ӣйе химавантападесе ванамӯлапхала̄ха̄ро виха̄си. атха ра̄джа̄ агун̣апарийесако хутва̄ ‘‘аттхи ну кхо ме кочи агун̣ам̣ катхенто’’ти парийесанто антоджане ча бахиджане ча антонагаре ча бахинагаре ча кан̃чи аттано аван̣н̣ава̄дим̣ адисва̄ ‘‘джанападе ну кхо катха’’нти ан̃н̃а̄такавесена джанападам̣ чари. татра̄пи аван̣н̣ава̄дим̣ апассанто аттано гун̣акатхамева сутва̄ ‘‘химавантападесе ну кхо катха’’нти аран̃н̃ам̣ пависитва̄ вичаранто бодхисаттасса ассамам̣ патва̄ там̣ абхива̄детва̄ катапат̣исантха̄ро екамантам̣ нисӣди.

тада̄ бодхисатто аран̃н̃ато парипакка̄ни нигродхапхала̄ни а̄харитва̄ парибхун̃джи, та̄ни хонти мадхура̄ни оджаванта̄ни саккхарачун̣н̣асамараса̄ни. со ра̄джа̄нампи а̄мантетва̄ ‘‘имам̣ маха̄пун̃н̃а, нигродхапаккапхалам̣ кха̄дитва̄ па̄нӣйам̣ пива̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ татха̄ катва̄ бодхисаттам̣ пуччхи ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, имам̣ нигродхапаккам̣ ати вийа мадхура’’нти? ‘‘маха̄пун̃н̃а, нӯна ра̄джа̄ дхаммена самена раджджам̣ ка̄рети, тенетам̣ мадхуранти. ран̃н̃о адхаммикака̄ле амадхурам̣ ну кхо, бханте, хотӣ’’ти. ‘‘а̄ма, маха̄пун̃н̃а, ра̄джӯсу адхаммикесу теламадхупха̄н̣ита̄дӣнипи ванамӯлапхала̄нипи амадхура̄ни хонти нироджа̄ни, на кевалам̣ ета̄ни, сакалампи рат̣т̣хам̣ нироджам̣ касат̣ам̣ хоти. тесу пана дхаммикесу сабба̄ни та̄ни мадхура̄ни хонти оджаванта̄ни, сакалампи рат̣т̣хам̣ оджавантамева хотӣ’’ти. ра̄джа̄ ‘‘евам̣ бхависсати, бханте’’ти аттано ра̄джабха̄вам̣ аджа̄на̄петва̄ва бодхисаттам̣ вандитва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ ‘‘та̄пасасса вачанам̣ вӣмам̣сисса̄мӣ’’ти адхаммена раджджам̣ ка̄ретва̄ ‘‘ида̄ни джа̄нисса̄мӣ’’ти кин̃чи ка̄лам̣ вӣтина̄метва̄ пуна таттха гантва̄ там̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди.

бодхисаттописса татхева ватва̄ нигродхапаккам̣ ада̄си, там̣ тасса титтакарасам̣ ахоси. ра̄джа̄ ‘‘амадхурам̣ нираса’’нти саха кхел̣ена чхад̣д̣етва̄ ‘‘титтакам̣, бханте’’ти а̄ха. бодхисатто ‘‘маха̄пун̃н̃а, нӯна ра̄джа̄ адхаммико бхависсати. ра̄джӯнан̃хи адхаммикака̄ле аран̃н̃е пхала̄пхалам̣ а̄дим̣ катва̄ саббам̣ амадхурам̣ нироджам̣ джа̄та’’нти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

133.

‘‘гаве че тарама̄на̄нам̣, джимхам̣ гаччхати пун̇гаво;

сабба̄ та̄ джимхам̣ гаччханти, нетте джимхам̣ гате сати.

134.

‘‘евамева мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;

со че адхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;

саббам̣ рат̣т̣хам̣ дукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти адхаммико.

135.

‘‘гавам̣ че тарама̄на̄нам̣, уджум̣ гаччхати пун̇гаво;

сабба̄ га̄вӣ уджум̣ йанти, нетте уджум̣ гате сати.

136.

‘‘евамева мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;

со саче дхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;

саббам̣ рат̣т̣хам̣ сукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти дхаммико’’ти.

таттха гаванти гуннам̣. тарама̄на̄нанти надим̣ отаранта̄нам̣. джимханти кут̣илам̣ ван̇кам̣. неттети на̄йаке гахетва̄ гаччханте гаваджет̣т̣хаке усабхе пун̇гаве. пагева итара̄ паджа̄ти итаре сатта̄ пуретарамева адхаммам̣ чарантӣти аттхо. дукхам̣ сетӣти на кевалам̣ сети, чатӯсупи ирийа̄патхесу дуккхамева виндати. адхаммикоти йади ра̄джа̄ чханда̄диагатигаманавасена адхаммико хоти. сукхам̣ сетӣти саче ра̄джа̄ агатигаманам̣ паха̄йа дхаммико хоти, саббам̣ рат̣т̣хам̣ чатӯсу ирийа̄патхесу сукхаппаттамева хотӣти.

ра̄джа̄ бодхисаттасса дхаммам̣ сутва̄ аттано ра̄джабха̄вам̣ джа̄на̄петва̄ ‘‘бханте, пуббе нигродхапаккам̣ ахамева мадхурам̣ катва̄ титтакам̣ ака̄сим̣, ида̄ни пуна мадхурам̣ карисса̄мӣ’’ти бодхисаттам̣ вандитва̄ нагарам̣ гантва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ренто саббам̣ пат̣ипа̄катикам̣ ака̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, та̄пасо пана ахамева ахоси’’нти.

ра̄джова̄даджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[335] 5. джамбукаджа̄такаван̣н̣ана̄

браха̄ павад̣д̣хака̄йо соти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто девадаттасса сугата̄лайакаран̣ам̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ виттха̄ритамева, айам̣ панеттха сан̇кхепо. саттха̄ра̄ ‘‘са̄рипутта, девадатто тумхе дисва̄ ким̣ ака̄сӣ’’ти вутто тхеро а̄ха ‘‘бханте, со тумха̄кам̣ анукаронто мама хаттхе бӣджаним̣ датва̄ нипаджджи. атха нам̣ кока̄лико уре джан̣н̣уна̄ пахари, ити со тумха̄кам̣ анукаронто дуккхам̣ анубхавӣ’’ти. там̣ сутва̄ саттха̄ ‘‘на кхо, са̄рипутта, девадатто ида̄нева мама анукаронто дуккхам̣ анубхоти, пуббепеса анубхосийева̄’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сӣхайонийам̣ ниббаттитва̄ химаванте гуха̄йам̣ васанто екадивасам̣ махим̣сам̣ вадхитва̄ мам̣сам̣ кха̄дитва̄ па̄нӣйам̣ пивитва̄ гухам̣ а̄гаччхати. еко син̇га̄ло там̣ дисва̄ пала̄йитум̣ асакконто урена нипаджджи, ‘‘ким̣ джамбука̄’’ти ча вутте ‘‘упат̣т̣хахисса̄ми там̣, бхадданте’’ти а̄ха. сӣхо ‘‘тена хи ехӣ’’ти там̣ аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ нетва̄ дивасе дивасе мам̣сам̣ а̄харитва̄ посеси. тасса сӣхавигха̄сена тхӯласарӣратам̣ паттасса екадивасам̣ ма̄но уппаджджи. со сӣхам̣ упасан̇камитва̄ а̄ха ‘‘ахам̣, са̄ми, ниччака̄лам̣ тумха̄кам̣ палибодхо, тумхе ниччам̣ мам̣сам̣ а̄харитва̄ мам̣ посетха, аджджа тумхе идхева хотха, ахам̣ екам̣ ва̄ран̣ам̣ вадхитва̄ мам̣сам̣ кха̄дитва̄ тумха̄кампи а̄харисса̄мӣ’’ти. сӣхо ‘‘ма̄ те, джамбука, етам̣ руччи, на твам̣ ва̄ран̣ам̣ вадхитва̄ мам̣сакха̄дакайонийам̣ ниббатто, ахам̣ те ва̄ран̣ам̣ вадхитва̄ дасса̄ми, ва̄ран̣о на̄ма маха̄ка̄йо павад̣д̣хака̄йо, ма̄ ва̄ран̣ам̣ ган̣хи, мама вачанам̣ карохӣ’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха.

137.

‘‘браха̄ павад̣д̣хака̄йо со, дӣгхада̄т̣хо ча джамбука;

на твам̣ таттха куле джа̄то, йаттха ган̣ханти кун̃джара’’нти.

таттха браха̄ти маханто. павад̣д̣хака̄йоти уддхам̣ уггатака̄йо. дӣгхада̄т̣хоти дӣгхаданто техи дантехи тумха̄дисе пахаритва̄ джӣвитаккхайе па̄пети. йаттха̄ти йасмим̣ сӣхакуле джа̄та̄ маттава̄ран̣ам̣ ган̣ханти, твам̣ на таттха джа̄то, син̇га̄лакуле пана джа̄тосӣти аттхо.

син̇га̄ло сӣхена ва̄ритойева гуха̄ никкхамитва̄ тиккхаттум̣ ‘‘букка букка̄’’ти син̇га̄ликам̣ надам̣ надитва̄ паббатакӯт̣е т̣хито паббатапа̄дам̣ олокенто екам̣ ка̄л̣ава̄ран̣ам̣ паббатапа̄дена а̄гаччхантам̣ дисва̄ уллан̇гхитва̄ ‘‘тасса кумбхе патисса̄мӣ’’ти париваттитва̄ па̄дамӯле пати. ва̄ран̣о пуримапа̄дам̣ уккхипитва̄ тасса маттхаке патит̣т̣ха̄песи, сӣсам̣ бхиджджитва̄ чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ джа̄там̣. со таттхева ануттхунанто сайи, ва̄ран̣о кон̃чана̄дам̣ каронто пакка̄ми. бодхисатто гантва̄ паббатаматтхаке т̣хито там̣ вина̄саппаттам̣ дисва̄ ‘‘аттано ма̄нам̣ нисса̄йа нат̣т̣хо син̇га̄ло’’ти тиссо га̄тха̄ абха̄си –

138.

‘‘асӣхо сӣхама̄нена, йо атта̄нам̣ викуббати;

коттхӯва гаджама̄саджджа, сети бхӯмйа̄ ануттхунам̣.

139.

‘‘йасассино уттамапуггаласса, сан̃джа̄такхандхасса махаббаласса;

асамеккхийа тха̄мабалӯпапаттим̣, са сети на̄гена хатойам̣ джамбуко.

140.

‘‘йо чӣдха каммам̣ куруте пама̄йа, тха̄маббалам̣ аттани сам̣видитва̄;

джаппена мантена субха̄ситена, париккхава̄ со випулам̣ джина̄тӣ’’ти.

таттха викуббатӣти париваттети. коттхӯва̄ти син̇га̄ло вийа. ануттхунанти ануттхунанто. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ айам̣ коттху махантам̣ гаджам̣ патва̄ ануттхунанто бхӯмийам̣ сети, евам̣ йо ан̃н̃о дуббало балавата̄ виггахам̣ кароти, сопи еварӯпова хотӣти.

йасассиноти иссарийавато. уттамапуггаласса̄ти ка̄йабалена ча н̃а̄н̣абалена ча уттамапуггаласса. сан̃джа̄такхандхасса̄ти сусан̣т̣хитамаха̄кхандхасса. махаббаласса̄ти маха̄тха̄масса. тха̄мабалӯпапаттинти еварӯпасса сӣхасса тха̄масан̇кха̄там̣ балан̃чева сӣхаджа̄тисан̇кха̄там̣ упапаттин̃ча аджа̄нитва̄, ка̄йатха̄ман̃ча н̃а̄н̣абалан̃ча сӣхаупапаттин̃ча аджа̄нитва̄ти аттхо. са сетӣти атта̄нампи сӣхена садисам̣ ман̃н̃ама̄но, со айам̣ джамбуко на̄гена хато матасайанам̣ сети.

пама̄йа̄ти паминитва̄ упапариккхитва̄. ‘‘пама̄н̣а̄’’типи па̄т̣хо, аттано пама̄н̣ам̣ гахетва̄ йо аттано пама̄н̣ена каммам̣ курутети аттхо. тха̄маббаланти тха̄масан̇кха̄там̣ балам̣, ка̄йатха̄ман̃ча н̃а̄н̣абалан̃ча̄типи аттхо. джаппена̄ти джапена, аджджхенена̄ти аттхо. мантена̄ти ан̃н̃ехи пан̣д̣итехи саддхим̣ мантетва̄ каран̣ена. субха̄ситена̄ти сачча̄дигун̣айуттена анаваджджавачанена. париккхава̄ти париккха̄сампанно. со випулам̣ джина̄тӣти йо еварӯпо хоти, йам̣ кин̃чи каммам̣ курума̄но аттано тха̄ман̃ча балан̃ча н̃атва̄ джаппамантавасена париччхиндитва̄ субха̄ситам̣ бха̄санто кароти, со випулам̣ махантам̣ аттхам̣ джина̄ти на париха̄йатӣти.

евам̣ бодхисатто има̄хи тӣхи га̄тха̄хи имасмим̣ локе каттаббайуттакам̣ каммам̣ катхеси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ син̇га̄ло девадатто ахоси, сӣхо пана ахамева ахоси’’нти.

джамбукаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[336] 6. браха̄чхаттаджа̄такаван̣н̣ана̄

тин̣ам̣ тин̣анти лапасӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кухакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху катхитамева.

атӣте пана ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аттхадхамма̄нуса̄сако амаччо ахоси. ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ махатийа̄ сена̄йа косалара̄джа̄нам̣ аббхуггантва̄ са̄ваттхим̣ патва̄ йуддхена нагарам̣ пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ ган̣хи. косаларан̃н̃о пана путто чхатто на̄ма кума̄ро аттхи. со ан̃н̃а̄такавесена никкхамитва̄ таккасилам̣ гантва̄ тайо веде ча ат̣т̣ха̄раса сиппа̄ни ча угган̣хитва̄ таккасилато никкхамма саббасамайасиппа̄ни сиккханто екам̣ паччантага̄мам̣ па̄пун̣и. там̣ нисса̄йа пан̃часатата̄паса̄ аран̃н̃е пан̣н̣аса̄ла̄су васанти. кума̄ро те упасан̇камитва̄ ‘‘имесампи сантике кин̃чи сиккхисса̄мӣ’’ти паббаджитва̄ йам̣ те джа̄нанти, там̣ саббам̣ угган̣хи. со апарабха̄ге ган̣асаттха̄ джа̄то.

атхекадивасам̣ исиган̣ам̣ а̄мантетва̄ ‘‘ма̄риса̄, касма̄ маджджхимадесам̣ на гаччхатха̄’’ти пуччхи. ‘‘ма̄риса, маджджхимадесе манусса̄ на̄ма пан̣д̣ита̄, те пан̃хам̣ пуччханти, анумоданам̣ ка̄ра̄пенти, ман̇галам̣ бхан̣а̄пенти, асакконте гараханти, майам̣ тена бхайена на гаччха̄ма̄’’ти. ‘‘ма̄ тумхе бха̄йатха, ахаметам̣ саббам̣ карисса̄мӣ’’ти. ‘‘тена хи гаччха̄ма̄’’ти саббе аттано аттано кха̄рививидхама̄да̄йа анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ патта̄. ба̄ра̄н̣асира̄джа̄пи косалараджджам̣ аттано хаттхагатам̣ катва̄ таттха ра̄джайутте т̣хапетва̄ сайам̣ таттха виджджама̄нам̣ дханам̣ гахетва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ уййа̄не лохача̄т̣ийо пӯра̄петва̄ нидахитва̄ тасмим̣ самайе ба̄ра̄н̣асийамева васати. атха те исайо ра̄джуййа̄не раттим̣ васитва̄ пунадивасе нагарам̣ бхиккха̄йа пависитва̄ ра̄джадва̄рам̣ агамам̣су. ра̄джа̄ тесам̣ ирийа̄патхессу пасӣдитва̄ паккоса̄петва̄ маха̄тале нисӣда̄петва̄ йа̄гукхаджджакам̣ датва̄ йа̄ва бхаттака̄ла̄ там̣ там̣ пан̃хам̣ пуччхи. чхатто ран̃н̃о читтам̣ а̄ра̄дхенто саббапан̃хе виссаджджетва̄ бхаттакичча̄васа̄не вичитрам̣ анумоданам̣ ака̄си. ра̄джа̄ сут̣т̣хутарам̣ пасанно пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ саббепи те уййа̄не ва̄са̄песи.

чхатто нидхиуддхаран̣амантам̣ джа̄на̄ти. со таттха васанто ‘‘кахам̣ ну кхо имина̄ мама питу сантакам̣ дханам̣ нидахита’’нти мантам̣ париваттетва̄ олокенто уййа̄не нидахитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘идам̣ дханам̣ гахетва̄ мама раджджам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ та̄пасе а̄мантетва̄ ‘‘ма̄риса̄, ахам̣ косаларан̃н̃о путто, ба̄ра̄н̣асиран̃н̃а̄ амха̄кам̣ радждже гахите ан̃н̃а̄такавесена никкхамитва̄ еттакам̣ ка̄лам̣ аттано джӣвитам̣ анураккхим̣, ида̄ни куласантакам̣ дханам̣ ладдхам̣, ахам̣ етам̣ а̄да̄йа гантва̄ аттано раджджам̣ ган̣хисса̄ми, тумхе ким̣ кариссатха̄’’ти а̄ха. ‘‘майампи тайа̄ва саддхим̣ гамисса̄ма̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти маханте маханте чаммапасиббаке ка̄ретва̄ раттибха̄ге бхӯмим̣ кхан̣итва̄ дханача̄т̣ийо уддхаритва̄ пасиббакесу дханам̣ паккхипитва̄ ча̄т̣ийо тин̣асса пӯра̄петва̄ пан̃ча ча исисата̄ни ан̃н̃е ча мануссе дханам̣ га̄ха̄петва̄ пала̄йитва̄ са̄ваттхим̣ гантва̄ саббе ра̄джайутте га̄ха̄петва̄ раджджам̣ гахетва̄ па̄ка̄раат̣т̣а̄лака̄дипат̣исан̇кхаран̣ам̣ ка̄ра̄петва̄ пуна сапаттаран̃н̃а̄ йуддхена аггахетаббам̣ катва̄ нагарам̣ аджджха̄васати. ба̄ра̄н̣асиран̃н̃опи ‘‘та̄паса̄ уййа̄нато дханам̣ гахетва̄ пала̄та̄’’ти а̄рочайим̣су. со уййа̄нам̣ гантва̄ ча̄т̣ийо вивара̄петва̄ тин̣амева пасси, тасса дханам̣ нисса̄йа маханто соко уппаджджи. со нагарам̣ гантва̄ ‘‘тин̣ам̣ тин̣а’’нти виппалапанто чарати, на̄сса кочи сокам̣ нибба̄петум̣ саккоти.

бодхисатто чинтеси ‘‘ран̃н̃о маханто соко, виппалапанто чарати, т̣хапетва̄ кхо пана мам̣ на̄сса ан̃н̃о кочи сокам̣ винодетум̣ саматтхо, ниссокам̣ нам̣ карисса̄мӣ’’ти. со екадивасам̣ тена саддхим̣ сукханисинно тасса виппалапанака̄ле пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

141.

‘‘тин̣ам̣ тин̣анти лапаси, ко ну те тин̣ама̄хари;

ким̣ ну те тин̣акиччаттхи, тин̣амева пабха̄сасӣ’’ти.

таттха ким̣ ну те тин̣акиччаттхӣти ким̣ ну тава тин̣ена киччам̣ ка̄таббам̣ аттхи. тин̣амева пабха̄сасӣти тван̃хи кевалам̣ ‘‘тин̣ам̣ тин̣а’’нти тин̣амева пабха̄саси, ‘‘асукатин̣ам̣ на̄ма̄’’ти на катхеси, тин̣ана̄мам̣ та̄васса катхехи ‘‘асукатин̣ам̣ на̄ма̄’’ти, майам̣ те а̄харисса̄ма, атха пана те тин̣енаттхо наттхи, никка̄ран̣а̄ ма̄ виппалапӣти.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

142.

‘‘идха̄гама̄ брахмача̄рӣ, браха̄ чхатто бахуссуто;

со ме саббам̣ сама̄да̄йа, тин̣ам̣ никкхиппа гаччхатӣ’’ти.

таттха браха̄ти дӣгхо. чхаттоти тасса на̄мам̣. саббам̣ сама̄да̄йа̄ти саббам̣ дханам̣ гахетва̄. тин̣ам̣ никкхиппа гаччхатӣти ча̄т̣ӣсу тин̣ам̣ никкхипитва̄ гатоти дассенто евама̄ха.

там̣ сутва̄ бодхисатто татийам̣ га̄тхама̄ха –

143.

‘‘еветам̣ хоти каттаббам̣, аппена бахумиччхата̄;

саббам̣ сакасса а̄да̄нам̣, ана̄да̄нам̣ тин̣асса ча̄’’ти.

тассаттхо – аппена тин̣ена бахудханам̣ иччхата̄ евам̣ етам̣ каттаббам̣ хоти, йадидам̣ питу сантакатта̄ сакасса дханасса саббам̣ а̄да̄нам̣ агайхӯпагасса тин̣асса ча ана̄да̄нам̣. ити, маха̄ра̄джа, со браха̄ чхатто гахетаббайуттакам̣ аттано питу сантакам̣ дханам̣ гахетва̄ аггахетаббайуттакам̣ тин̣ам̣ ча̄т̣ӣсу паккхипитва̄ гато, таттха ка̄ паридевана̄ти.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

144.

‘‘сӣлаванто на куббанти, ба̄ло сӣла̄ни куббати;

аниччасӣлам̣ дуссӣлйам̣, ким̣ пан̣д̣иччам̣ кариссатӣ’’ти.

таттха сӣлавантоти йе сӣласампанна̄ брахмача̄райо, те еварӯпам̣ на куббанти. ба̄ло сӣла̄ни куббатӣти ба̄ло пана дура̄ча̄ро еварӯпа̄ни аттано ана̄ча̄расан̇кха̄та̄ни сӣла̄ни кароти. аниччасӣланти аддхувена дӣгхараттам̣ аппаваттена сӣлена саманна̄гатам̣. дуссӣлйанти дуссӣлам̣. ким̣ пан̣д̣иччам̣ кариссатӣти еварӯпам̣ пуггалам̣ ба̄хусаччапарибха̄витам̣ пан̣д̣иччам̣ ким̣ кариссати ким̣ сампа̄дессати, випаттимевасса кариссатӣти. там̣ гараханто ватва̄ со та̄йа бодхисаттасса катха̄йа ниссоко хутва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ браха̄чхатто кухакабхиккху ахоси, пан̣д̣ита̄маччо пана ахамева ахоси’’нти.

браха̄чхаттаджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[337] 7. пӣт̣хаджа̄такаван̣н̣ана̄

на те пӣт̣хамада̄йимха̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кира джанападато джетаванам̣ гантва̄ паттачӣварам̣ пат̣иса̄метва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ са̄ман̣ерадахаре пуччхи ‘‘а̄вусо, са̄ваттхийам̣ а̄гантукабхиккхӯнам̣ ке упака̄рака̄’’ти. ‘‘а̄вусо, ана̄тхапин̣д̣ико на̄ма маха̄сет̣т̣хи, виса̄кха̄ на̄ма маха̄упа̄сика̄ ете бхиккхусан̇гхасса упака̄рака̄ ма̄та̄питут̣т̣ха̄нийа̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти пунадивасе па̄това екабхиккхуссапи апавит̣т̣хака̄ле ана̄тхапин̣д̣икасса гхарадва̄рам̣ агама̄си. там̣ авела̄йа гататта̄ кочи на олокеси. со тато кин̃чи алабхитва̄ виса̄кха̄йа гхарадва̄рам̣ гато. татра̄пи атипа̄това гататта̄ кин̃чи на лабхи. со таттха таттха вичаритва̄ пуна̄гаччханто йа̄гуйа̄ нит̣т̣хита̄йа гато, пунапи таттха таттха вичаритва̄ бхатте нит̣т̣хите гато. со виха̄рам̣ гантва̄ ‘‘двепи кула̄ни ассаддха̄ни аппасанна̄ни ева, име бхиккхӯ пана ‘саддха̄ни пасанна̄нӣ’ти катхентӣ’’ти та̄ни кула̄ни парибхаванто чарати.

атхекадивасам̣ дхаммасабха̄йам̣ бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, асуко кира джа̄нападо бхиккху атика̄лассева куладва̄рам̣ гато бхиккхам̣ алабхитва̄ кула̄ни парибхаванто чаратӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте там̣ бхиккхум̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира бхиккхӯ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘касма̄ твам̣ бхиккху куджджхаси, пуббе ануппанне буддхе та̄паса̄пи та̄ва куладва̄рам̣ гантва̄ бхиккхам̣ алабхитва̄ на куджджхим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ апарабха̄ге та̄пасапаббаджджам̣ паббаджитва̄ химаванте чирам̣ васитва̄ лон̣амбиласеванаттха̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ уййа̄не васитва̄ пунадивасе нагарам̣ бхиккха̄йа па̄виси. тада̄ ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хи саддхо хоти пасанно. бодхисатто ‘‘катарам̣ кулагхарам̣ саддха’’нти пуччхитва̄ ‘‘сет̣т̣хигхара’’нти сутва̄ сет̣т̣хино гхарадва̄рам̣ агама̄си. тасмим̣ кхан̣е сет̣т̣хи ра̄джупат̣т̣ха̄нам̣ гато, манусса̄пи нам̣ на пассим̣су, со ниваттитва̄ гаччхати. атха нам̣ сет̣т̣хи ра̄джакулато ниваттанто дисва̄ вандитва̄ бхиккха̄бха̄джанам̣ гахетва̄ гхарам̣ нетва̄ нисӣда̄петва̄ па̄дадхованателамаккханайа̄гукхаджджака̄дӣхи сантаппетва̄ антара̄бхатте кин̃чи ка̄ран̣ам̣ апуччхитва̄ катабхаттакиччам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисинно ‘‘бханте, амха̄кам̣ гхарадва̄рам̣ а̄гата̄ на̄ма йа̄чака̄ ва̄ дхаммикасаман̣абра̄хман̣а̄ ва̄ сакка̄расамма̄нам̣ алабхитва̄ гатапубба̄ на̄ма наттхи, тумхе пана аджджа амха̄кам̣ да̄ракехи адит̣т̣хатта̄ а̄санам̣ ва̄ па̄нӣйам̣ ва̄ па̄дадхованам̣ ва̄ йа̄губхаттам̣ ва̄ алабхитва̄ва гата̄, айам̣ амха̄кам̣ досо, там̣ но кхамитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

145.

‘‘на те пӣт̣хамада̄йимха̄, на па̄нам̣ напи бходжанам̣;

брахмача̄ри кхамассу ме, етам̣ пасса̄ми аччайа’’нти.

таттха на те пӣт̣хамада̄йимха̄ти пӣт̣хампи те на да̄пайимха.

там̣ сутва̄ бодхисатто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

146.

‘‘нева̄бхисаджджа̄ми на ча̄пи куппе, на ча̄пи ме аппийама̄си кин̃чи;

атхопи ме а̄си мановитакко, ета̄дисо нӯна куласса дхаммо’’ти.

таттха нева̄бхисаджджа̄мӣти нева лагга̄ми. ета̄дисоти ‘‘имасса куласса ета̄дисо нӯна сабха̄во, ада̄йакавам̣со еса бхависсатӣ’’ти евам̣ ме мановитакко уппанно.

там̣ сутва̄ сет̣т̣хи итара̄ две га̄тха̄ абха̄си –

147.

‘‘есасма̄кам̣ куле дхаммо, питупита̄махо сада̄;

а̄санам̣ удакам̣ паджджам̣, саббетам̣ нипада̄масе.

148.

‘‘есасма̄кам̣ куле дхаммо, питупита̄махо сада̄;

саккаччам̣ упатит̣т̣ха̄ма, уттамам̣ вийа н̃а̄така’’нти.

таттха дхаммоти сабха̄во. питупита̄махоти питӯнан̃ча пита̄маха̄нан̃ча сантако. удаканти па̄дадхованаудакам̣. паджджанти па̄дамаккханателам̣. саббетанти саббам̣ етам̣. нипада̄масети ника̄рапака̄ра̄ упасагга̄, да̄масети аттхо, дада̄ма̄ти вуттам̣ хоти. имина̄ йа̄ва саттама̄ кулапариват̣т̣а̄ да̄йакавам̣со амха̄кам̣ вам̣соти дассети. уттамам̣ вийа н̃а̄таканти ма̄тарам̣ вийа питарам̣ вийа ча майам̣ дхаммикам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ дисва̄ саккаччам̣ сахаттхена упат̣т̣хаха̄ма̄ти аттхо.

бодхисатто пана катипа̄хам̣ ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хино дхаммам̣ десенто таттха васитва̄ пуна химавантамева гантва̄ абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хи а̄нандо ахоси, та̄пасо пана ахамева ахосинти.

пӣт̣хаджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[338] 8. тхусаджа̄такаван̣н̣ана̄

видитам̣ тхусанти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто аджа̄тасаттум̣ а̄раббха катхеси. тасмим̣ кира ма̄тукуччхигате тасса ма̄ту косалара̄джадхӣта̄йа бимбиса̄раран̃н̃о даккхин̣аджа̄н̣улохитапиванадохал̣о уппаджджитва̄ пан̣д̣у ахоси. са̄ парича̄рика̄хи пуччхита̄ та̄сам̣ таматтхам̣ а̄рочеси. ра̄джа̄пи сутва̄ немиттаке паккоса̄петва̄ ‘‘девийа̄ кира еварӯпо дохал̣о уппанно, тасса ка̄ ниппхаттӣ’’ти пуччхи. немиттака̄ ‘‘девийа̄ куччхимхи ниббаттакасатто тумхе ма̄ретва̄ раджджам̣ ган̣хиссатӣ’’ти а̄хам̣су. ра̄джа̄ ‘‘саче мама путто мам̣ ма̄ретва̄ раджджам̣ ган̣хиссати, ко еттха досо’’ти даккхин̣аджа̄н̣ум̣ саттхена пха̄ла̄петва̄ лохитам̣ суван̣н̣атат̣т̣акена га̄ха̄петва̄ девийа̄ па̄йеси. са̄ чинтеси ‘‘саче мама куччхийам̣ ниббатто путто питарам̣ ма̄рессати, ким̣ ме тена̄’’ти. са̄ габбхапа̄танаттхам̣ куччхим̣ мадда̄песи.

ра̄джа̄ н̃атва̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘бхадде майхам̣ кира путто мам̣ ма̄ретва̄ раджджам̣ ган̣хиссати, на кхо пана̄хам̣ аджаро амаро, путтамукхам̣ пасситум̣ ме дехи, ма̄ ито пабхути еварӯпам̣ каммам̣ ака̄сӣ’’ти а̄ха. са̄ тато пат̣т̣ха̄йа уййа̄нам̣ гантва̄ куччхим̣ мадда̄песи. ра̄джа̄ н̃атва̄ тато пат̣т̣ха̄йа уййа̄нагаманам̣ нива̄реси. са̄ парипун̣н̣агаббха̄ путтам̣ виджа̄йи. на̄маггахан̣адивасе часса аджа̄тассева питу саттубха̄вато ‘‘аджа̄тасатту’’твева на̄мамакам̣су. тасмим̣ кума̄рапариха̄рена вад̣д̣ханте саттха̄ екадивасам̣ пан̃часатабхиккхупаривуто ран̃н̃о нивесанам̣ гантва̄ нисӣди. ра̄джа̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ пан̣ӣтена кха̄данӣйабходжанӣйена паривиситва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ дхаммам̣ сун̣анто нисӣди. тасмим̣ кхан̣е кума̄рам̣ ман̣д̣етва̄ ран̃н̃о адам̣су. ра̄джа̄ балавасинехена путтам̣ гахетва̄ ӯрумхи нисӣда̄петва̄ путтагатена пемена путтамева мама̄йанто на дхаммам̣ сун̣а̄ти. саттха̄ тасса пама̄дабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, пуббе ра̄джа̄но путте а̄сан̇кама̄на̄ пат̣иччханне ка̄ретва̄ ‘амха̄кам̣ аччайена нӣхаритва̄ радждже патит̣т̣ха̄пеййа̄тха̄’ти а̄н̣а̄песу’’нти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто таккасила̄йам̣ диса̄па̄моккхаа̄чарийо хутва̄ бахӯ ра̄джакума̄ре ча бра̄хман̣акума̄ре ча сиппам̣ ва̄чеси. ба̄ра̄н̣асиран̃н̃опи путто сол̣асавассака̄ле тасса сантикам̣ гантва̄ тайо веде ча саббасиппа̄ни ча угган̣хитва̄ парипун̣н̣асиппо а̄чарийам̣ а̄пуччхи. а̄чарийо ан̇гавиджджа̄васена там̣ олокенто ‘‘имасса путтам̣ нисса̄йа антара̄йо пан̃н̃а̄йати, тамахам̣ аттано а̄нубха̄вена харисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ чатассо га̄тха̄ бандхитва̄ ра̄джакума̄расса ада̄си, еван̃ча пана там̣ вадеси ‘‘та̄та, пат̣хамам̣ га̄тхам̣ радждже патит̣т̣ха̄йа тава путтасса сол̣асавассака̄ле бхаттам̣ бхун̃джанто вадеййа̄си, дутийам̣ маха̄упат̣т̣ха̄нака̄ле, татийам̣ па̄са̄дам̣ абхирухама̄но сопа̄насӣсе т̣хатва̄, чатуттхам̣ сайанасиригаббхам̣ пависанто умма̄ре т̣хатва̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ а̄чарийам̣ вандитва̄ гато опарадждже патит̣т̣ха̄йа питу аччайена радждже патит̣т̣ха̄си. тасса путто сол̣асавассака̄ле ран̃н̃о уййа̄накӣл̣а̄дӣнам̣ аттха̄йа никкхамантасса сиривибхавам̣ дисва̄ питарам̣ ма̄ретва̄ раджджам̣ гахетука̄мо хутва̄ аттано упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ катхеси. те ‘‘са̄дху дева, махаллакака̄ле ладдхена иссарийена ко аттхо, йена кеначи упа̄йена ра̄джа̄нам̣ ма̄ретва̄ раджджам̣ ган̣хитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вадим̣су. кума̄ро ‘‘висам̣ кха̄да̄петва̄ ма̄ресса̄мӣ’’ти питара̄ саддхим̣ са̄йама̄сам̣ бхун̃джанто висам̣ гахетва̄ нисӣди. ра̄джа̄ бхаттапа̄тийам̣ бхатте аччхупантейева пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

149.

‘‘видитам̣ тхусам̣ ундура̄нам̣, видитам̣ пана тан̣д̣улам̣;

тхусам̣ тхусам̣ виваджджетва̄, тан̣д̣улам̣ пана кха̄даре’’ти.

таттха видитанти ка̄л̣аваддалепи андхака̄ре ундура̄нам̣ тхусо тхусабха̄вена тан̣д̣уло ча тан̣д̣улабха̄вена видито па̄кат̣ойева. идха пана лин̇гавипалла̄савасена ‘‘тхусам̣ тан̣д̣ула’’нти вуттам̣. кха̄дарети тхусам̣ тхусам̣ ваджджетва̄ тан̣д̣уламева кха̄данти. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та кума̄ра, йатха̄ ундура̄нам̣ андхака̄репи тхусо тхусабха̄вена тан̣д̣уло ча тан̣д̣улабха̄вена па̄кат̣о, те тхусам̣ ваджджетва̄ тан̣д̣уламева кха̄данти, евамева мамапи тава висам̣ гахетва̄ нисиннабха̄во па̄кат̣оти.

кума̄ро ‘‘н̃а̄томхӣ’’ти бхӣто бхаттапа̄тийам̣ висам̣ па̄тетум̣ ависахитва̄ ут̣т̣ха̄йа ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ гато. со таматтхам̣ аттано упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ а̄рочетва̄ ‘‘аджджа та̄вамхи н̃а̄то, ида̄ни катхам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти пуччхи. те тато пат̣т̣ха̄йа уййа̄не пат̣иччханна̄ хутва̄ никан̣н̣икавасена мантайама̄на̄ ‘‘аттхеко упа̄йо, кхаггам̣ саннайхитва̄ маха̄упат̣т̣ха̄нам̣ гатака̄ле амачча̄нам̣ антаре т̣хатва̄ ран̃н̃о паматтабха̄вам̣ н̃атва̄ кхаггена пахаритва̄ ма̄ретум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваваттхапесум̣. кума̄ро ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ маха̄упат̣т̣ха̄нака̄ле саннаддхакхагго хутва̄ гантва̄ ито чито ча ран̃н̃о пахаран̣ока̄сам̣ упадха̄рети. тасмим̣ кхан̣е ра̄джа̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

150.

‘‘йа̄ мантана̄ аран̃н̃асмим̣, йа̄ ча га̄ме никан̣н̣ика̄;

йан̃четам̣ ити чӣти ча, етампи видитам̣ майа̄’’ти.

таттха аран̃н̃асминти уййа̄не. никан̣н̣ика̄ти кан̣н̣амӯле мантана̄. йан̃четам̣ ити чӣти ча̄ти йан̃ча етам̣ ида̄ни мама пахаран̣ока̄сапарийесанам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та кума̄ра, йа̄ еса̄ тава аттано упат̣т̣ха̄кехи саддхим̣ уййа̄не ча га̄ме ча никан̣н̣ика̄ мантана̄, йан̃четам̣ ида̄ни мама ма̄ран̣аттха̄йа ити чӣти ча каран̣ам̣, етампи саббам̣ майа̄ н̃а̄танти.

кума̄ро ‘‘джа̄на̄ти ме верибха̄вам̣ пита̄’’ти тато пала̄йитва̄ упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ а̄рочеси. те саттат̣т̣ха дивасе атиккамитва̄ ‘‘кума̄ра, на те пита̄, верибха̄вам̣ джа̄на̄ти, таккаматтена твам̣ евам̣сан̃н̃ӣ ахоси, ма̄рехи на’’нти вадим̣су. со екадивасам̣ кхаггам̣ гахетва̄ сопа̄наматтхаке габбхадва̄ре ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ сопа̄наматтхаке т̣хито татийам̣ га̄тхама̄ха –

151.

‘‘дхаммена кира джа̄тасса, пита̄ путтасса маккат̣о;

дахарассева сантасса, дантехи пхаламаччхида̄’’ти.

таттха дхаммена̄ти сабха̄вена. пита̄ путтасса маккат̣оти пита̄ маккат̣о путтасса маккат̣апотакасса. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ аран̃н̃е джа̄то маккат̣о аттано йӯтхапарихаран̣ам̣ а̄сан̇канто тарун̣асса маккат̣апотакасса дантехи пхалам̣ чхиндитва̄ пурисабха̄вам̣ на̄сети, татха̄ тава атираджджака̄масса пхала̄ни уппа̄т̣а̄петва̄ пурисабха̄вам̣ на̄сесса̄мӣти.

кума̄ро ‘‘ган̣ха̄петука̄мо мам̣ пита̄’’ти бхӣто пала̄йитва̄ ‘‘питара̄мхи сантаджджито’’ти упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ а̄рочеси. те ад̣д̣хама̄саматте вӣтиватте ‘‘кума̄ра, саче ра̄джа̄ джа̄неййа, еттакам̣ ка̄лам̣ на̄дхива̄сеййа, таккаматтена тайа̄ катхитам̣, ма̄рехи на’’нти вадим̣су. со екадивасам̣ кхаггам̣ гахетва̄ упарипа̄са̄де сирисайанам̣ пависитва̄ ‘‘а̄гаччхантамева нам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти хет̣т̣ха̄паллан̇ке нисӣди. ра̄джа̄ бхуттаса̄йама̄со париджанам̣ уййоджетва̄ ‘‘нипаджджисса̄мӣ’’ти сиригаббхам̣ пависанто умма̄ре т̣хатва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

152.

‘‘йаметам̣ парисаппаси, аджака̄н̣ова са̄сапе;

йопа̄йам̣ хет̣т̣хато сети, етампи видитам̣ майа̄’’ти.

таттха парисаппасӣти бхайена ито чито ча саппаси. са̄сапети са̄сапакхетте. йопа̄йанти йопи айам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йампи етам̣ твам̣ са̄сапаванам̣ павит̣т̣хака̄н̣аел̣ако вийа бхайена ито чито ча сам̣саппаси, пат̣хамам̣ висам̣ гахетва̄ а̄гатоси, дутийам̣ кхаггена пахаритука̄мо хутва̄ а̄гатоси, татийам̣ кхаггам̣ а̄да̄йа сопа̄наматтхаке ат̣т̣ха̄си, ида̄ни мам̣ ‘‘ма̄ресса̄мӣ’’ти хет̣т̣ха̄сайане нипанноси, саббаметам̣ джа̄на̄ми, на там̣ ида̄ни виссаджджеми, гахетва̄ ра̄джа̄н̣ам̣ ка̄ра̄песса̄мӣти. евам̣ тасса аджа̄нантассева са̄ са̄ га̄тха̄ там̣ там̣ аттхам̣ дӣпети.

кума̄ро ‘‘н̃а̄томхи питара̄, ида̄ни мам̣ на̄ссессатӣ’’ти бхайаппатто хет̣т̣ха̄сайана̄ никкхамитва̄ кхаггам̣ ран̃н̃о па̄дамӯле чхад̣д̣етва̄ ‘‘кхама̄хи ме, дева̄’’ти па̄дамӯле урена нипаджджи. ра̄джа̄ ‘‘на майхам̣ кочи каммам̣ джа̄на̄тӣти твам̣ чинтесӣ’’ти там̣ таджджетва̄ сан̇кхаликабандханена бандха̄петва̄ бандхана̄га̄рам̣ павеса̄петва̄ а̄раккхам̣ т̣хапеси. тада̄ ра̄джа̄ бодхисаттасса гун̣ам̣ саллаккхеси. со апарабха̄ге ка̄ламака̄си, тасса сарӣракиччам̣ катва̄ кума̄рам̣ бандхана̄га̄ра̄ нӣхаритва̄ радждже патит̣т̣ха̄песум̣.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ таккасила̄йам̣ диса̄па̄моккхо а̄чарийо ахамева ахоси’’нти.

тхусаджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[339] 9. ба̄веруджа̄такаван̣н̣ана̄

адассанена морасса̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто хатала̄бхасакка̄ре титтхийе а̄раббха катхеси. титтхийа̄ хи ануппанне буддхе ла̄бхино ахесум̣, уппанне пана буддхе хатала̄бхасакка̄ра̄ сӯрийуггамане кхаджджопанака̄ вийа джа̄та̄. тесам̣ там̣ паваттим̣ а̄раббха бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи йа̄ва гун̣аванта̄ на уппаджджанти, та̄ва ниггун̣а̄ ла̄бхаггайасаггаппатта̄ ахесум̣, гун̣авантесу пана уппаннесу ниггун̣а̄ хатала̄бхасакка̄ра̄ джа̄та̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто морайонийам̣ ниббаттитва̄ вуд̣д̣химанва̄йа собхаггаппатто аран̃н̃е вичари. тада̄ екачче ва̄н̣иджа̄ диса̄ка̄кам̣ гахетва̄ на̄ва̄йа ба̄верурат̣т̣хам̣ агамам̣су. тасмим̣ кира ка̄ле ба̄верурат̣т̣хе сакун̣а̄ на̄ма наттхи. а̄гата̄гата̄ рат̣т̣хава̄сино там̣ пан̃джаре нисиннам̣ дисва̄ ‘‘пассатхимасса чхавиван̣н̣ам̣ галапарийоса̄нам̣ мукхатун̣д̣акам̣ ман̣игул̣асадиса̄ни аккхӣнӣ’’ти ка̄камева пасам̣ситва̄ те ва̄н̣иджаке а̄хам̣су ‘‘имам̣, аййа̄, сакун̣ам̣ амха̄кам̣ детха, амха̄кам̣ имина̄ аттхо, тумхе аттано рат̣т̣хе ан̃н̃ам̣ лабхиссатха̄’’ти. ‘‘тена хи мӯлена ган̣хатха̄’’ти. ‘‘каха̄пан̣ена но детха̄’’ти. ‘‘на дема̄’’ти. анупуббена вад̣д̣хитва̄ ‘‘сатена детха̄’’ти вутте ‘‘амха̄кам̣ еса бахӯпака̄ро, тумхехи саддхим̣ метти хотӯ’’ти каха̄пан̣асатам̣ гахетва̄ адам̣су. те там̣ нетва̄ суван̣н̣апан̃джаре паккхипитва̄ на̄наппака̄рена маччхамам̣сена чева пхала̄пхалена ча пат̣иджаггим̣су. ан̃н̃есам̣ сакун̣а̄нам̣ авиджджама̄нат̣т̣ха̄не дасахи асаддхаммехи саманна̄гато ка̄ко ла̄бхаггайасаггаппатто ахоси.

пунава̄ре те ва̄н̣иджа̄ екам̣ морара̄джа̄нам̣ гахетва̄ йатха̄ аччхарасаддена вассати, па̄н̣иппахаран̣асаддена наччати, евам̣ сиккха̄петва̄ ба̄верурат̣т̣хам̣ агамам̣су. со маха̄джане саннипатите на̄ва̄йа дхуре т̣хатва̄ паккхе видхунитва̄ мадхурассарам̣ ниччха̄ретва̄ наччи. манусса̄ там̣ дисва̄ соманассаджа̄та̄ ‘‘етам̣, аййа̄, собхаггаппаттам̣ сусиккхитам̣ сакун̣ара̄джа̄нам̣ амха̄кам̣ детха̄’’ти а̄хам̣су. амхехи пат̣хамам̣ ка̄ко а̄нӣто, там̣ ган̣хиттха, ида̄ни екам̣ морара̄джа̄нам̣ а̄найимха̄, етампи йа̄чатха, тумха̄кам̣ рат̣т̣хе сакун̣ам̣ на̄ма гахетва̄ а̄гантум̣ на сакка̄ти. ‘‘хоту, аййа̄, аттано рат̣т̣хе ан̃н̃ам̣ лабхиссатха, имам̣ но детха̄’’ти мӯлам̣ вад̣д̣хетва̄ сахассена ган̣хим̣су. атха нам̣ саттаратанавичитте пан̃джаре т̣хапетва̄ маччхамам̣сапхала̄пхалехи чева мадхула̄джасаккарапа̄нака̄дӣхи ча пат̣иджаггим̣су, майӯрара̄джа̄ ла̄бхаггайасаггаппатто джа̄то, тасса̄гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа ка̄касса ла̄бхасакка̄ро париха̄йи, кочи нам̣ олокетумпи на иччхи. ка̄ко кха̄данӣйабходжанӣйам̣ алабхама̄но ‘‘ка̄ка̄’’ти вассанто гантва̄ укка̄рабхӯмийам̣ отаритва̄ гочарам̣ ган̣хи.

саттха̄ две ваттхӯни гхат̣етва̄ самбуддхо хутва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

153.

‘‘адассанена морасса, сикхино ман̃джубха̄н̣ино;

ка̄кам̣ таттха апӯджесум̣, мам̣сена ча пхалена ча.

154.

‘‘йада̄ ча сарасампанно, моро ба̄верума̄гама̄;

атха ла̄бхо ча сакка̄ро, ва̄йасасса аха̄йатха.

155.

‘‘йа̄ва нуппаджджатӣ буддхо, дхаммара̄джа̄ пабхан̇каро;

та̄ва ан̃н̃е апӯджесум̣, путхӯ саман̣абра̄хман̣е.

156.

‘‘йада̄ ча сарасампанно, буддхо дхаммам̣ адесайи;

атха ла̄бхо ча сакка̄ро, титтхийа̄нам̣ аха̄йатха̄’’ти.

таттха сикхиноти сикха̄йа саманна̄гатасса. ман̃джубха̄н̣иноти мадхурассарасса. апӯджесунти апӯджайим̣су. мам̣сена ча пхалена ча̄ти на̄наппака̄рена мам̣сена пхала̄пхалена ча. ба̄верума̄гама̄ти ба̄верурат̣т̣хам̣ а̄гато. ‘‘бха̄верӯ’’типи па̄т̣хо. аха̄йатха̄ти парихӣно. дхаммара̄джа̄ти навахи локуттарадхаммехи парисам̣ ран̃джетӣти дхаммара̄джа̄. пабхан̇кароти сатталокаока̄салокасан̇кха̄ралокесу а̄локасса кататта̄ пабхан̇каро. сарасампанноти брахмассарена саманна̄гато. дхаммам̣ адесайӣти чатусаччадхаммам̣ пака̄сесӣти.

ити има̄ чатассо га̄тха̄ бха̄ситва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ка̄ко ниган̣т̣хо на̄т̣апутто ахоси, морара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

ба̄веруджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[340] 10. висайхаджа̄такаван̣н̣ана̄

ада̄си да̄на̄нӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ана̄тхапин̣д̣икам̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ кхадиран̇га̄раджа̄таке (джа̄. 1.1.40) виттха̄ритамева. идха пана саттха̄ ана̄тхапин̣д̣икам̣. а̄мантетва̄ ‘‘пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи гахапати ‘да̄нам̣ ма̄ дада̄сӣ’ти а̄ка̄се т̣хатва̄ ва̄рентам̣ саккам̣ дева̄наминдам̣ пат̣иба̄хитва̄ да̄нам̣ адам̣суйева̄’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто асӣтикот̣ивибхаво висайхо на̄ма сет̣т̣хи хутва̄ пан̃чахи сӣлехи саманна̄гато да̄наджджха̄сайо да̄на̄бхирато ахоси. со чатӯсу нагарадва̄ресу, нагарамаджджхе, аттано гхарадва̄рети чхасу т̣ха̄несу да̄наса̄ла̄йо ка̄ретва̄ да̄нам̣ паваттеси, дивасе дивасе чха сатасахасса̄ни виссаджджети. бодхисаттасса ча ваниббакайа̄чака̄нан̃ча екасадисамева бхаттам̣ хоти. тасса джамбудӣпам̣ уннан̇галам̣ катва̄ да̄нам̣ дадато да̄на̄нубха̄вена саккасса бхаванам̣ кампи, саккасса деваран̃н̃о пан̣д̣укамбаласила̄санам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. сакко ‘‘ко ну кхо мам̣ т̣ха̄на̄ ча̄ветука̄мо’’ти упадха̄ренто маха̄сет̣т̣хим̣ дисва̄ ‘‘айам̣ висайхо ативийа паттхаритва̄ сакаладжамбудӣпам̣ уннан̇галам̣ каронто да̄нам̣ дети, имина̄ да̄нена мам̣ ча̄ветва̄ сайам̣ сакко бхависсати ман̃н̃е, дханамасса на̄сетва̄ етам̣ далиддам̣ катва̄ йатха̄ да̄нам̣ на дети, татха̄ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ саббам̣ дханадхан̃н̃ам̣ теламадхупха̄н̣итасаккара̄дӣни антамасо да̄сакаммакарапорисампи антарадха̄песи.

тада̄ да̄набйа̄ват̣а̄ а̄гантва̄ ‘‘са̄ми да̄наггам̣ паччхиннам̣, т̣хапитат̣хапитат̣т̣ха̄не на кин̃чи пасса̄ма̄’’ти а̄рочайим̣су. ‘‘ито париббайам̣ харатха, ма̄ да̄нам̣ паччхиндатха̄’’ти бхарийам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘бхадде, да̄нам̣ паватта̄пехӣ’’ти а̄ха. са̄ сакалагехам̣ вичинитва̄ ад̣д̣хама̄сакаматтампи адисва̄ ‘‘аййа, амха̄кам̣ ниваттхаваттхам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ кин̃чи на пасса̄ми, сакалагехам̣ туччха’’нти а̄ха. саттаратанагаббхесу два̄рам̣ вивара̄петва̄ на кин̃чи аддаса, сет̣т̣хин̃ча бхарийан̃ча т̣хапетва̄ ан̃н̃е да̄сакаммакара̄пи на пан̃н̃а̄йим̣су. пуна маха̄сатто. бхарийам̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхадде, на сакка̄ да̄нам̣ паччхиндитум̣, сакаланивесанам̣ вичинитва̄ кин̃чи упадха̄рехӣ’’ти а̄ха. тасмим̣ кхан̣е еко тин̣аха̄рако аситан̃ча ка̄джан̃ча тин̣абандханараджджун̃ча два̄рантаре чхад̣д̣етва̄ пала̄йи. сет̣т̣хибхарийа̄ там̣ дисва̄ ‘‘са̄ми, идам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ на пасса̄мӣ’’ти а̄харитва̄ ада̄си. маха̄сатто ‘‘бхадде, майа̄ еттакам̣ ка̄лам̣ тин̣ам̣ на̄ма на ла̄йитапуббам̣, аджджа пана тин̣ам̣ ла̄йитва̄ а̄харитва̄ виккин̣итва̄ йатха̄нуччхавикам̣ да̄нам̣ дасса̄мӣ’’ти да̄нупаччхедабхайена аситан̃чева ка̄джан̃ча раджджун̃ча гахетва̄ нагара̄ никкхамитва̄ тин̣аваттхум̣ гантва̄ тин̣ам̣ ла̄йитва̄ ‘‘еко амха̄кам̣ бхависсати, екена да̄нам̣ дасса̄мӣ’’ти две тин̣акала̄пе бандхитва̄ ка̄дже лаггетва̄ а̄да̄йа гантва̄ нагарадва̄ре виккин̣итва̄ ма̄саке гахетва̄ екам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ йа̄чака̄нам̣ ада̄си. йа̄чака̄ бахӯ, тесам̣ ‘‘майхампи дехи, майхампи дехӣ’’ти ваданта̄нам̣ итарампи кот̣т̣ха̄сам̣ датва̄ там̣ дивасам̣ саддхим̣ бхарийа̄йа ана̄ха̄ро вӣтина̄меси. имина̄ нийа̄мена чха диваса̄ вӣтиватта̄.

атхасса саттаме дивасе тин̣ам̣ а̄харама̄насса сатта̄хам̣ нира̄ха̄расса атисукхума̄ласса нала̄т̣е сӯрийа̄тапена пахат̣аматте аккхӣни бхамим̣су. со сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ асакконто тин̣ам̣ аваттхаритва̄ пати. сакко тасса кирийам̣ упадха̄райама̄но вичарати. со тан̇кхан̣ан̃н̃ева а̄гантва̄ а̄ка̄се т̣хатва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

157.

‘‘ада̄си да̄на̄ни пуре висайха, дадато ча те кхайадхаммо ахоси;

ито парам̣ че на дадеййа да̄нам̣, тит̣т̣хеййум̣ те сам̣йамантасса бхога̄’’ти.

тассаттхо – амбхо висайха твам̣ ито пуббе тава гехе дхане виджджама̄не сакаладжамбудӣпам̣ уннан̇галам̣ каритва̄ да̄на̄ни ада̄си. тасса ча те евам̣ дадато бхога̄нам̣ кхайадхаммо кхайасабха̄во ахоси, саббам̣ са̄патеййам̣ кхӣн̣ам̣, ито парам̣ чепи твам̣ да̄нам̣ на дадеййа, кассачи кин̃чи на дадеййа̄си, тава сам̣йамантасса ададантасса бхога̄ татхева тит̣т̣хеййум̣, ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа на дасса̄мӣ’’ти твам̣ майхам̣ пат̣ин̃н̃ам̣ дехи, ахам̣ те бхоге дассесса̄мӣти.

маха̄сатто тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘коси тва’’нти а̄ха. ‘‘саккохамасмӣ’’ти. бодхисатто ‘‘сакко на̄ма сайам̣ да̄нам̣ датва̄ сӣлам̣ сама̄дийитва̄ упосатхакаммам̣ катва̄ сатта ваттапада̄ни пӯретва̄ саккаттам̣ патто, твам̣ пана аттано иссарийака̄ран̣ам̣ да̄нам̣ ва̄реси, анарийам̣ вата каросӣ’’ти ватва̄ тиссо га̄тха̄ абха̄си –

158.

‘‘анарийамарийена сахассанетта, судуггатена̄пи акиччама̄ху;

ма̄ во дханам̣ там̣ аху девара̄джа, йам̣ бхогахету виджахему саддхам̣.

159.

‘‘йена еко ратхо йа̄ти, йа̄ти тенапаро ратхо;

пора̄н̣ам̣ нихитам̣ ваттам̣, ваттатан̃н̃ева ва̄сава.

160.

‘‘йади хессати дасса̄ма, асанте ким̣ дада̄масе;

евам̣бхӯта̄пи дасса̄ма, ма̄ да̄нам̣ памадамхасе’’ти.

таттха анарийанти ла̄макам̣ па̄пакаммам̣. арийена̄ти парисуддха̄ча̄рена арийена. судуггатена̄пӣти судалиддена̄пи. акиччама̄хӯти акаттаббанти буддха̄дайо арийа̄ ваданти, твам̣ пана мам̣ анарийам̣ маггам̣ а̄рочесӣти адхиппа̄йо. воти нипа̄таматтам̣. йам̣ бхогахетӯти йасса дханасса парибхун̃джанахету майам̣ да̄насаддхам̣ виджахему париччаджеййа̄ма, там̣ дханамева ма̄ аху, на но тена дханена аттхоти дӣпети.

ратхоти йам̣кин̃чи йа̄нам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йена маггена еко ратхо йа̄ти, ан̃н̃опи ратхо ‘‘ратхасса гатамагго есо’’ти тенева маггена йа̄ти. пора̄н̣ам̣ нихитам̣ ваттанти йам̣ майа̄ пуббе нихитам̣ ваттам̣, там̣ майи дхаранте ваттатуйева, ма̄ тит̣т̣хатӯти аттхо. евам̣бхӯта̄ти евам̣ тин̣аха̄ракабхӯта̄пи майам̣ йа̄ва джӣва̄ма, та̄ва дасса̄майева. ким̣ка̄ран̣а̄? ма̄ да̄нам̣ памадамхасети. ададанто хи да̄нам̣ памаджджати на̄ма на сарати на саллаккхети, ахам̣ пана джӣвама̄но да̄нам̣ памусситум̣ на иччха̄ми, тасма̄ да̄нам̣ дасса̄мийева̄ти дӣпети.

сакко там̣ пат̣иба̄хитум̣ асакконто ‘‘киматтха̄йа да̄нам̣ дада̄сӣ’’ти пуччхи. бодхисатто ‘‘нева саккаттам̣, на брахматтам̣ паттхайама̄но, саббан̃н̃утам̣ паттхенто пана̄хам̣ дада̄мӣ’’ти а̄ха. сакко тасса вачанам̣ сутва̄ тут̣т̣хо хаттхена пит̣т̣хим̣ паримаджджи. бодхисаттасса тан̇кхан̣ан̃н̃ева паримаджджитаматтассева сакаласарӣрам̣ парипӯри. сакка̄нубха̄вена часса саббо вибхавапариччхедо пат̣ипа̄катикова ахоси. сакко ‘‘маха̄сет̣т̣хи, твам̣ ито пат̣т̣ха̄йа дивасе дивасе два̄даса сатасахасса̄ни виссадждженто да̄нам̣ дада̄хӣ’’ти тасса гехе апарима̄н̣ам̣ дханам̣ катва̄ там̣ уййоджетва̄ сакат̣т̣ха̄намева гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сет̣т̣хибхарийа̄ ра̄хулама̄та̄ ахоси, висайхо пана сет̣т̣хи ахамева ахоси’’нти.

висайхаджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

кокилавагго чатуттхо.

5. чӯл̣акун̣а̄лавагго

[341] 1. кан̣д̣арӣджа̄такаван̣н̣ана̄

нара̄нама̄ра̄макара̄сӯти имасса джа̄такасса виттха̄ракатха̄ кун̣а̄ладжа̄таке (джа̄. 2.21.кун̣а̄ладжа̄така) а̄ви бхависсати.

кан̣д̣арӣджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[342] 2. ва̄нараджа̄такаван̣н̣ана̄

асаккхим̣ вата атта̄нанти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто девадаттасса вадха̄йа парисакканам̣ а̄раббха катхеси. ваттху (джа̄. ат̣т̣ха. 2.2.сусума̄раджа̄такаван̣н̣ана̄) хет̣т̣ха̄ виттха̄ритамева.

атӣте пана ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто химавантападесе капийонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто ган̇га̄тӣре васи. атхека̄ антоган̇га̄йам̣ сам̣сума̄рӣ бодхисаттасса хадайамам̣се дохал̣ам̣ уппа̄детва̄ сам̣сума̄расса катхеси. со ‘‘там̣ капим̣ удаке нимуджджа̄петва̄ ма̄ретва̄ хадайамам̣сам̣ гахетва̄ сам̣сума̄рийа̄ дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ маха̄саттам̣ а̄ха – ‘‘ехи, самма, антарадӣпаке пхала̄пхале кха̄дитум̣ гаччха̄ма̄’’ти. ‘‘катхам̣, самма, ахам̣ гамисса̄мӣ’’ти. ‘‘ахам̣ там̣ мама пит̣т̣хийам̣ нисӣда̄петва̄ несса̄мӣ’’ти. со тасса читтам̣ аджа̄нанто лан̇гхитва̄ пит̣т̣хийам̣ нисӣди. сам̣сума̄ро тхокам̣ гантва̄ нимуджджитум̣ а̄рабхи. атха нам̣ ва̄наро ‘‘ким̣ка̄ран̣а̄, бхо, мам̣ удаке нимуджджа̄песӣ’’ти а̄ха. ‘‘ахам̣ там̣ ма̄ретва̄ тава хадайамам̣сам̣ мама бхарийа̄йа дасса̄мӣ’’ти. ‘‘дандха твам̣ мама хадайамам̣сам̣ уре аттхӣти ман̃н̃асӣ’’ти? ‘‘атха кахам̣ те т̣хапита’’нти? ‘‘етам̣ удумбаре оламбантам̣ на пассасӣ’’ти? ‘‘пасса̄ми, дассаси пана ме’’ти. ‘‘а̄ма, дасса̄мӣ’’ти. сам̣сума̄ро дандхата̄йа там̣ гахетва̄ надӣтӣре удумбарамӯлам̣ гато. бодхисатто тасса пит̣т̣хито лан̇гхитва̄ удумбараруккхе нисинно има̄ га̄тха̄ абха̄си –

161.

‘‘асаккхим̣ вата атта̄нам̣, уддха̄тум̣ удака̄ тхалам̣;

на да̄на̄хам̣ пуна туйхам̣, васам̣ гаччха̄ми ва̄риджа.

162.

‘‘аламетехи амбехи, джамбӯхи панасехи ча;

йа̄ни па̄рам̣ самуддасса, варам̣ майхам̣ удумбаро.

163.

‘‘йо ча уппатитам̣ аттхам̣, на кхиппаманубуджджхати;

амиттавасаманвети, паччха̄ ча анутаппати.

164.

‘‘йо ча уппатитам̣ аттхам̣, кхиппамева нибодхати;

муччате саттусамба̄дха̄, на ча паччха̄нутаппатӣ’’ти.

таттха асаккхим̣ вата̄ти саматтхо вата ахосим̣. уддха̄тунти уддхаритум̣. ва̄риджа̄ти сам̣сума̄рам̣ а̄лапати. йа̄ни па̄рам̣ самуддасса̄ти ган̇гам̣ самуддана̄мена̄лапанто ‘‘йа̄ни самуддасса па̄рам̣ гантва̄ кха̄дитабба̄ни, алам̣ техӣ’’ти вадати. паччха̄ ча анутаппатӣти уппаннам̣ аттхам̣ кхиппам̣ аджа̄нанто амиттавасам̣ гаччхати, паччха̄ ча анутаппати.

ити со чатӯхи га̄тха̄хи локийакичча̄нам̣ ниппхаттика̄ран̣ам̣ катхетва̄ ванасан̣д̣амева па̄виси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сам̣сума̄ро девадатто ахоси, ва̄наро пана ахамева ахоси’’нти.

ва̄нараджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[343] 3. кунтинӣджа̄такаван̣н̣ана̄

авасимха тава̄га̄рети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о гехе нивуттхам̣ кунтинӣсакун̣икам̣ а̄раббха катхеси. са̄ кира ран̃н̃о дӯтеййаха̄рика̄ ахоси. две потака̄писса̄ аттхи, ра̄джа̄ там̣ сакун̣икам̣ екасса ран̃н̃о пан̣н̣ам̣ га̄ха̄петва̄ песеси. тасса̄ гатака̄ле ра̄джакуле да̄рака̄ те сакун̣апотаке хаттхехи паримадданта̄ ма̄ресум̣. са̄ а̄гантва̄ те потаке мате пассантӣ ‘‘кена ме путтака̄ ма̄рита̄’’ти пуччхи. ‘‘асукена ча асукена ча̄’’ти. тасмин̃ча ка̄ле ра̄джакуле поса̄ваникабйаггхо аттхи каккхал̣о пхарусо, бандханабалена тит̣т̣хати. атха те да̄рака̄ там̣ бйаггхам̣ дассана̄йа агамам̣су. са̄пи сакун̣ика̄ техи саддхим̣ гантва̄ ‘‘йатха̄ имехи мама путтака̄ ма̄рита̄, татхева не карисса̄мӣ’’ти те да̄раке гахетва̄ бйаггхасса па̄дамӯле кхипи, бйаггхо мура̄мура̄петва̄ кха̄ди. са̄ ‘‘ида̄ни ме маноратхо парипун̣н̣о’’ти уппатитва̄ химавантамева гата̄. там̣ ка̄ран̣ам̣ сутва̄ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, ра̄джакуле кира асука̄ на̄ма кунтинӣ сакун̣ика̄ йе хисса̄ потака̄ ма̄рита̄, те да̄раке бйаггхасса па̄дамӯле кхипитва̄ химавантамева гата̄’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса̄ аттано потакагха̄таке да̄раке гахетва̄ бйаггхасса па̄дамӯле кхипитва̄ химавантамева гата̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ бодхисатто дхаммена самена раджджам̣ ка̄реси. тасса нивесане ека̄ кунтинӣ сакун̣ика̄ дӯтеййаха̄рика̄ти саббам̣ пуримасадисамева. айам̣ пана висесо. айам̣ кунтинӣ бйаггхена да̄раке ма̄ра̄петва̄ чинтеси ‘‘ида̄ни на сакка̄ майа̄ идха васитум̣, гамисса̄ми, гаччхантӣ ча пана ран̃н̃о ана̄рочетва̄ на гамисса̄ми, а̄рочетва̄ва гамисса̄мӣ’’ти. са̄ ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ т̣хита̄ ‘‘са̄ми, тумха̄кам̣ пама̄дена мама путтаке да̄рака̄ ма̄ресум̣, ахам̣ кодхавасика̄ хутва̄ те да̄раке пат̣има̄ресим̣, ида̄ни майа̄ идха васитум̣ на сакка̄’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

165.

‘‘авасимха тава̄га̄ре, ниччам̣ саккатапӯджита̄,

твамева да̄нимакари, ханда ра̄джа ваджа̄маха’’нти.

таттха твамева да̄нимакарӣти мам̣ пан̣н̣ам̣ га̄ха̄петва̄ песетва̄ аттано пама̄дена мама пийапуттаке араккханто тван̃н̃ева ида̄ни етам̣ мама доманассака̄ран̣ам̣ акари. ханда̄ти вавассаггаттхе нипа̄то. ра̄джа̄ти бодхисаттам̣ а̄лапати. ваджа̄маханти ахам̣ химавантам̣ гаччха̄мӣти.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

166.

‘‘йо ве кате пат̣икате, киббисе пат̣икиббисе;

евам̣ там̣ самматӣ верам̣, васа кунтини ма̄гама̄’’ти.

тассаттхо – йо пуггало парена кате киббисе аттано путтама̄ран̣а̄дике да̄рун̣е камме кате пуна аттано тасса пуггаласса пат̣икате пат̣икиббисе ‘‘пат̣икатам̣ майа̄ тасса̄’’ти джа̄на̄ти. евам̣ там̣ самматӣ веранти еттакена там̣ верам̣ саммати вӯпасантам̣ хоти, тасма̄ васа кунтини ма̄гама̄ти.

там̣ сутва̄ кунтинӣ татийам̣ га̄тхама̄ха –

167.

‘‘на катасса ча катта̄ ча, метти сандхӣйате пуна;

хадайам̣ на̄нуджа̄на̄ти, гаччхан̃н̃ева ратхесабха̄’’ти.

таттха на катасса ча катта̄ ча̄ти катасса ча абхибхӯтасса упапӣл̣итасса пуггаласса, ида̄ни вибхаттивипарин̣а̄мам̣ катва̄ йо катта̄ тасса ча̄ти имесам̣ двиннам̣ пуггала̄нам̣ пуна миттабха̄во на̄ма на сандхӣйати на гхат̣ӣйатӣти аттхо. хадайам̣ на̄нуджа̄на̄тӣти тена ка̄ран̣ена мама хадайам̣ идха ва̄сам̣ на̄нуджа̄на̄ти. гаччхан̃н̃ева ратхесабха̄ти тасма̄ ахам̣ маха̄ра̄джа гамисса̄мийева̄ти.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

168.

‘‘катасса чева катта̄ ча, метти сандхӣйате пуна;

дхӣра̄нам̣ но ча ба̄ла̄нам̣, васа кунтини ма̄гама̄’’ти.

тассаттхо – катасса чева пуггаласса, йо ча катта̄ тасса метти сандхӣйате пуна, са̄ пана дхӣра̄нам̣, но ча ба̄ла̄нам̣. дхӣра̄нан̃хи метти бхинна̄пи пуна гхат̣ӣйати, ба̄ла̄нам̣ пана саким̣ бхинна̄ бхинна̄ва хоти, тасма̄ васа кунтини ма̄гама̄ти.

сакун̣ика̄ ‘‘евам̣ сантепи на сакка̄ майа̄ идха васитум̣ са̄мӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ уппатитва̄ химавантамева гата̄.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ кунтинӣйева етарахи кунтинӣ ахоси, ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

кунтинӣджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[344] 4. амбаджа̄такаван̣н̣ана̄

йо нӣлийам̣ ман̣д̣айатӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ амбагопакаттхерам̣ а̄раббха катхеси. со кира махаллакака̄ле паббаджитва̄ джетаванапаччанте амбаване пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ амбе раккханто патита̄ни амбапакка̄ни кха̄данто вичарати, аттано самбандхаманусса̄нампи дети. тасмим̣ бхиккха̄ча̄рам̣ павит̣т̣хе амбачорака̄ амба̄ни па̄тетва̄ кха̄дитва̄ ча гахетва̄ ча гаччханти. тасмим̣ кхан̣е чатассо сет̣т̣хидхӣтаро ачираватийам̣ нха̄йитва̄ вичарантийо там̣ амбаванам̣ пависим̣су. махаллако а̄гантва̄ та̄ дисва̄ ‘‘тумхехи ме амба̄ни кха̄дита̄нӣ’’ти а̄ха. ‘‘бханте, майам̣ ида̄нева а̄гата̄, на тумха̄кам̣ амба̄ни кха̄да̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи сапатхам̣ каротха̄’’ти? ‘‘карома, бханте’’ти сапатхам̣ карим̣су. махаллако та̄ сапатхам̣ ка̄ретва̄ ладжджа̄петва̄ виссаджджеси. тасса там̣ кирийам̣ сутва̄ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, асуко кира махаллако аттано васанакам̣ амбаванам̣ павит̣т̣ха̄ сет̣т̣хидхӣтаро сапатхам̣ ка̄ретва̄ ладжджа̄петва̄ виссаджджесӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса амбагопако хутва̄ чатассо сет̣т̣хидхӣтаро сапатхам̣ ка̄ретва̄ ладжджа̄петва̄ виссаджджесӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто саккаттам̣ ка̄реси. тада̄ еко кӯт̣аджат̣ило ба̄ра̄н̣асим̣ упанисса̄йа надӣтӣре амбаване пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ амбе раккханто патита̄ни амбапакка̄ни кха̄данто самбандхаманусса̄нампи денто на̄наппака̄рена миччха̄джӣвена джӣвикам̣ каппенто вичарати. тада̄ сакко девара̄джа̄ ‘‘ке ну кхо локе ма̄та̄питаро упат̣т̣хаханти, куле джет̣т̣ха̄пачайанакаммам̣ каронти, да̄нам̣ денти, сӣлам̣ раккханти, упосатхакаммам̣ каронти, ке паббаджита̄ саман̣адхамме йуттапайутта̄ вихаранти, ке ана̄ча̄рам̣ чарантӣ’’ти локам̣ волокенто имам̣ амбагопакам̣ ана̄ча̄рам̣ кӯт̣аджат̣илам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ кӯт̣аджат̣ило касин̣апарикамма̄дим̣ аттано саман̣адхаммам̣ паха̄йа амбаванам̣ раккханто вичарати, сам̣веджесса̄ми на’’нти тасса га̄мам̣ бхиккха̄йа павит̣т̣хака̄ле аттано а̄нубха̄вена амбе па̄тетва̄ чорехи вилумбите вийа ака̄си.

тада̄ ба̄ра̄н̣асито чатассо сет̣т̣хидхӣтаро там̣ амбаванам̣ пависим̣су. кӯт̣аджат̣ило та̄ дисва̄ ‘‘тумхехи ме амба̄ни кха̄дита̄нӣ’’ти палибуддхи. ‘‘бханте, майам̣ ида̄нева а̄гата̄, на те амба̄ни кха̄да̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи сапатхам̣ каротха̄’’ти? ‘‘катва̄ ча пана гантум̣ лабхисса̄ма̄’’ти? ‘‘а̄ма, лабхиссатха̄’’ти. ‘‘са̄дху, бханте’’ти та̄су джет̣т̣хика̄ сапатхам̣ каронтӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

169.

‘‘йо нӣлийам̣ ман̣д̣айати, сан̣д̣а̄сена вихан̃н̃ати;

тасса са̄ васаманвету, йа̄ те амбе ава̄харӣ’’ти.

тассаттхо – йо пурисо палита̄нам̣ ка̄л̣аван̣н̣акаран̣аттха̄йа нӣлапхала̄дӣни йоджетва̄ катам̣ нӣлийам̣ ман̣д̣айати, нӣлакесантаре ча ут̣т̣хитам̣ палитам̣ уддхаранто сан̣д̣а̄сена вихан̃н̃ати киламати, тасса еварӯпасса махаллакасса са̄ васам̣ анвету, татха̄рӯпам̣ патим̣ лабхату, йа̄ те амбе ава̄харӣти.

та̄пасо ‘‘твам̣ екамантам̣ тит̣т̣ха̄хӣ’’ти ватва̄ дутийам̣ сет̣т̣хидхӣтарам̣ сапатхам̣ ка̄реси. са̄ сапатхам̣ каронтӣ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

170.

‘‘вӣсам̣ ва̄ пан̃чавӣсам̣ ва̄, ӯнатим̣сам̣ва джа̄тийа̄;

та̄диса̄ пати ма̄ ладдха̄, йа̄ те амбе ава̄харӣ’’ти.

тассаттхо – на̄рийо на̄ма паннарасасол̣асавассикака̄ле пуриса̄нам̣ пийа̄ хонти. йа̄ пана тава амба̄ни ава̄хари, са̄ еварӯпе йоббане патим̣ алабхитва̄ джа̄тийа̄ вӣсам̣ ва̄ пан̃чавӣсам̣ ва̄ екена двӣхи ӯната̄йа ӯнатим̣сам̣ ва̄ васса̄ни патва̄ та̄диса̄ парипаккавайа̄ хутва̄пи патим̣ ма̄ ладдха̄ти.

та̄йапи сапатхам̣ катва̄ екамантам̣ т̣хита̄йа татийа̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

171.

‘‘дӣгхам̣ гаччхату аддха̄нам̣, екика̄ абхиса̄рика̄;

сан̇кете пати ма̄ адда, йа̄ те амбе ава̄харӣ’’ти.

тассаттхо – йа̄ те амбе ава̄хари, са̄ патим̣ паттхайама̄на̄ тасса сантикам̣ абхисаран̣ата̄йа абхиса̄рика̄ на̄ма хутва̄ екика̄ адутийа̄ га̄вутадвига̄вутаматтам̣ дӣгхам̣ аддха̄нам̣ гаччхату, гантва̄пи ча тасмим̣ асукат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма а̄гаччхеййа̄сӣти кате сан̇кете там̣ патим̣ ма̄ аддаса̄ти.

та̄йапи сапатхам̣ катва̄ екамантам̣ т̣хита̄йа чатуттха̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

172.

‘‘алан̇ката̄ сувасана̄, ма̄линӣ чандануссада̄;

екика̄ сайане сету, йа̄ те амбе ава̄харӣ’’ти. – са̄ утта̄наттха̄йева;

та̄пасо ‘‘тумхехи атибха̄рийа̄ сапатха̄ ката̄, ан̃н̃ехи амба̄ни кха̄дита̄ни бхависсанти, гаччхатха да̄ни тумхе’’ти та̄ уййоджеси. сакко бхераварӯпа̄рамман̣ам̣ дассетва̄ кӯт̣ата̄пасам̣ тато пала̄песи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ кӯт̣аджат̣ило айам̣ амбагопако махаллако ахоси, чатассо сет̣т̣хидхӣтаро ета̄йева, сакко пана ахамева ахоси’’нти.

амбаджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[345] 5. ра̄джакумбхаджа̄такаван̣н̣ана̄

ванам̣ йадагги дахатӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ аласабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кира са̄ваттхива̄сӣ кулапутто са̄сане урам̣ датва̄ паббаджитва̄пи аласо ахоси уддесапарипуччха̄йонисоманасика̄раваттапат̣иватта̄дӣхи париба̄хиро нӣваран̣а̄бхибхӯто. нисиннат̣т̣ха̄на̄дӣсу ирийа̄патхесу татха̄ ева хоти. тасса там̣ а̄ласийабха̄вам̣ а̄раббха бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, асуко на̄ма бхиккху еварӯпе ниййа̄никаса̄сане паббаджитва̄ а̄ласийо кусӣто нӣваран̣а̄бхибхӯто вихаратӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса а̄ласийойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса амаччаратанам̣ ахоси, ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ а̄ласийаджа̄тико ахоси. бодхисатто ‘‘ра̄джа̄нам̣ пабодхесса̄мӣ’’ти екам̣ упамам̣ упадха̄ренто вичарати. атхекадивасам̣ ра̄джа̄ уййа̄нам̣ гантва̄ амаччаган̣апаривуто таттха вичаранто екам̣ ра̄джакумбхам̣ на̄ма а̄ласийам̣ пасси. татха̄рӯпа̄ кира а̄ласийа̄ сакаладивасам̣ гаччханта̄пи екадван̇гуламаттамева гаччханти. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ ‘‘вайасса ко на̄ма со’’ти бодхисаттам̣ пуччхи. маха̄сатто ‘‘ра̄джакумбхо на̄меса, маха̄ра̄джа, а̄ласийо. еварӯпо хи сакаладивасам̣ гаччхантопи екан̇гуладван̇гуламаттамева гаччхатӣ’’ти ватва̄ тена саддхим̣ саллапанто ‘‘амбхо, ра̄джакумбха, тумха̄кам̣ дандхагаманам̣ имасмим̣ аран̃н̃е да̄ваггимхи ут̣т̣хите ким̣ каротха̄’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

173.

‘‘ванам̣ йадагги дахати, па̄вако кан̣хаваттанӣ;

катхам̣ кароси пачалака, евам̣ дандхапараккамо’’ти.

таттха йадаггӣти йада̄ агги. па̄вако кан̣хаваттанӣти аггино вевачанам̣. пачалака̄ти там̣ а̄лапати. со хи чаланто чаланто гаччхати, ниччам̣ ва̄ пачала̄йати, тасма̄ ‘‘пачалако’’ти вуччати. дандхапараккамоти гарувӣрийо.

там̣ сутва̄ ра̄джакумбхо дутийам̣ га̄тхама̄ха –

174.

‘‘бахӯни руккхачхидда̄ни, патхабйа̄ вивара̄ни ча;

та̄ни че на̄бхисамбхома, хоти но ка̄лапарийа̄йо’’ти.

тассаттхо – пан̣д̣ита, амха̄кам̣ ито уттаригаманам̣ на̄ма наттхи. имасмим̣ пана аран̃н̃е руккхачхидда̄ни патхавийам̣ вивара̄ни ча бахӯни. йади та̄ни на па̄пун̣а̄ма, хоти но ка̄лапарийа̄йоти маран̣амева но хотӣти.

там̣ сутва̄ бодхисатто итара̄ две га̄тха̄ абха̄си –

175.

‘‘йо дандхака̄ле тарати, таран̣ӣйе ча дандхати;

суккхапан̣н̣ам̣ва аккамма, аттхам̣ бхан̃джати аттано.

176.

‘‘йо дандхака̄ле дандхети, таран̣ӣйе ча та̄райи;

сасӣва раттим̣ вибхаджам̣, тассаттхо парипӯратӣ’’ти.

таттха дандхака̄лети тесам̣ тесам̣ камма̄нам̣ сан̣икам̣ каттаббака̄ле. таратӣти туритатурито вегена та̄ни камма̄ни кароти. суккхапан̣н̣ам̣ва̄ти йатха̄ ва̄та̄тапасуккхам̣ та̄лапан̣н̣ам̣ балава̄ пурисо аккамитва̄ бхан̃джеййа, таттхева чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ кареййа, евам̣ со аттано аттхам̣ вуддхим̣ бхан̃джати. дандхетӣти дандхайати дандхака̄табба̄ни камма̄ни дандхамева кароти. та̄райӣти туритака̄табба̄ни камма̄ни туритова кароти. сасӣва раттим̣ вибхаджанти йатха̄ чандо джун̣хапаккхам̣ раттим̣ джотайама̄но ка̄л̣апаккхараттито раттим̣ вибхаджанто дивасе дивасе парипӯрати, евам̣ тасса пурисасса аттхо парипӯратӣти вуттам̣ хоти.

ра̄джа̄ бодхисаттасса вачанам̣ сутва̄ тато пат̣т̣ха̄йа аналасо джа̄то.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ра̄джакумбхо а̄ласийабхиккху ахоси, пан̣д̣ита̄маччо пана ахамева ахоси’’нти.

ра̄джакумбхаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[346] 6. кесаваджа̄такаван̣н̣ана̄

мануссиндам̣ джахитва̄на̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто висса̄сабходжанам̣ а̄раббха катхеси. ана̄тхапин̣д̣икасса кира гехе пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ нибаддхабхаттам̣ хоти, гехам̣ ниччака̄лам̣ бхиккхусан̇гхасса опа̄набхӯтам̣ ка̄са̄вападжджотам̣ исива̄тапат̣ива̄там̣. атхекадивасам̣ ра̄джа̄ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ каронто сет̣т̣хино нивесане бхиккхусан̇гхам̣ дисва̄ ‘‘ахампи арийасан̇гхасса нибаддхам̣ бхиккхам̣ дасса̄мӣ’’ти виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ нибаддхам̣ бхиккхам̣ пат̣т̣хапеси. тато пат̣т̣ха̄йа ра̄джанивесане нибаддхам̣ бхиккха̄ диййати, тивассикагандхаса̄либходжанам̣ пан̣ӣтам̣. висса̄сенапи синехенапи сахаттха̄ да̄йака̄ наттхи, ра̄джайутте да̄песи. бхиккхӯ нисӣдитва̄ бхун̃джитум̣ на иччханти, на̄наггарасабхаттам̣ гахетва̄ аттано аттано упат̣т̣ха̄какулам̣ гантва̄ там̣ бхаттам̣ тесам̣ датва̄ техи диннам̣ лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ бхун̃джанти.

атхекадивасам̣ ран̃н̃о бахум̣ пхала̄пхалам̣ а̄харим̣су. ра̄джа̄ ‘‘сан̇гхасса детха̄’’ти а̄ха. манусса̄ бхаттаггам̣ гантва̄ екабхиккхумпи адисва̄ ‘‘еко бхиккхупи наттхӣ’’ти ран̃н̃о а̄рочесум̣. ‘‘нану вела̄йева та̄ва̄’’ти? ‘‘а̄ма, вела̄, бхиккхӯ пана тумха̄кам̣ гехе бхаттам̣ гахетва̄ аттано аттано висса̄сика̄нам̣ упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ гехам̣ гантва̄ тесам̣ датва̄ техи диннам̣ лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ бхун̃джантӣ’’ти. ра̄джа̄ ‘‘амха̄кам̣ бхаттам̣ пан̣ӣтам̣, кена ну кхо ка̄ран̣ена абхутва̄ ан̃н̃ам̣ бхун̃джанти, саттха̄рам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ пуччхи. саттха̄ ‘‘маха̄ра̄джа, бходжанам̣ на̄ма висса̄сапарамам̣, тумха̄кам̣ гехе висса̄сам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ синехена да̄йака̄нам̣ абха̄ва̄ бхиккхӯ бхаттам̣ гахетва̄ аттано аттано висса̄сикат̣т̣ха̄не парибхун̃джанти. маха̄ра̄джа, висса̄сасадисо ан̃н̃о расо на̄ма наттхи, ависса̄сикена диннам̣ чатумадхурампи хи висса̄сикена диннам̣ са̄ма̄кабхаттам̣ на аггхати. пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи роге уппанне ран̃н̃а̄ пан̃ча веджджакула̄ни гахетва̄ бхесадждже ка̄ритепи роге авӯпасанте висса̄сика̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ алон̣акам̣ са̄ма̄канӣва̄райа̄гун̃чева удакаматтаситтам̣ алон̣акапан̣н̣ан̃ча парибхун̃джитва̄ нирога̄ джа̄та̄’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄сират̣т̣хе бра̄мхан̣акуле ниббатти, ‘‘каппакума̄ро’’тисса на̄мам̣ акам̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ апарабха̄ге исипаббаджджам̣ паббаджи. тада̄ кесаво на̄ма та̄пасо пан̃чахи та̄пасасатехи паривуто ган̣асаттха̄ хутва̄ химаванте васати. бодхисатто тасса сантикам̣ гантва̄ пан̃чаннам̣ антева̄сикасата̄нам̣ джет̣т̣хантева̄сико хутва̄ виха̄си, кесавата̄пасасса хитаджджха̄сайо сасинехо ахоси. те ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ативийа висса̄сика̄ ахесум̣. апарабха̄ге кесаво те та̄пасе а̄да̄йа лон̣амбиласеванаттха̄йа мануссапатхам̣ гантва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе нагарам̣ бхиккха̄йа пависитва̄ ра̄джадва̄рам̣ агама̄си. ра̄джа̄ исиган̣ам̣ дисва̄ паккоса̄петва̄ антонивесане бходжетва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ уййа̄не васа̄песи. атха васса̄ратте атикканте кесаво ра̄джа̄нам̣ а̄пуччхи. ра̄джа̄ ‘‘бханте, тумхе махаллака̄, амхе та̄ва упанисса̄йа васатха, дахарата̄пасе химавантам̣ песетха̄’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти джет̣т̣хантева̄сикена саддхим̣ те химавантам̣ песетва̄ сайам̣ екакова охийи. каппо химавантам̣ гантва̄ та̄пасехи саддхим̣ васи.

кесаво каппена вина̄ васанто уккан̣т̣хитва̄ там̣ дат̣т̣хука̄мо хутва̄ ниддам̣ на лабхати, тасса ниддам̣ алабхантасса самма̄ а̄ха̄ро на парин̣а̄мам̣ гаччхати, лохитапаккхандика̄ ахоси, ба̄л̣ха̄ ведана̄ ваттанти. ра̄джа̄ пан̃ча веджджакула̄ни гахетва̄ та̄пасам̣ пат̣иджагги, рого на вӯпасаммати. кесаво ра̄джа̄нам̣ а̄ха ‘‘маха̄ра̄джа, ким̣ майхам̣ маран̣ам̣ иччхатха, уда̄ху арогабха̄ва’’нти? ‘‘арогабха̄вам̣, бханте’’ти. ‘‘тена хи мам̣ химавантам̣ песетха̄’’ти. ‘‘са̄дху, бханте’’ти ра̄джа̄ на̄радам̣ на̄ма амаччам̣ пакка̄са̄петва̄ ‘‘на̄рада, амха̄кам̣ бхадантам̣ гахетва̄ ваначаракехи саддхим̣ химавантам̣ йа̄хӣ’’ти песеси. на̄радо там̣ таттха нетва̄ пачча̄гама̄си. кесавассапи каппе дит̣т̣хаматтейева четасикарого вӯпасанто, уккан̣т̣ха̄ пат̣иппассамбхи. атхасса каппо алон̣акена адхӯпанена удакаматтаситтапан̣н̣ена саддхим̣ са̄ма̄канӣва̄райа̄гум̣ ада̄си, тасса тан̇кхан̣ан̃н̃ева лохитапаккхандика̄ пат̣иппассамбхи.

пуна ра̄джа̄ на̄радам̣ песеси ‘‘гаччха кесавасса та̄пасасса паваттим̣ джа̄на̄хӣ’’ти. со гантва̄ там̣ арогам̣ дисва̄ ‘‘бханте, ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ пан̃ча веджджакула̄ни гахетва̄ пат̣иджагганто тумхе ароге ка̄тум̣ на̄саккхи, катхам̣ те каппо пат̣иджаггӣ’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

177.

‘‘мануссиндам̣ джахитва̄на, саббака̄масамиддхинам̣;

катхам̣ ну бхагава̄ кесӣ, каппасса рамати ассаме’’ти.

таттха мануссинданти манусса̄нам̣ индам̣ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄нам̣. катхам̣ ну бхагава̄ кесӣти кена ну кхо упа̄йена айам̣ амха̄кам̣ бхагава̄ кесавата̄пасо каппасса ассаме раматӣти.

евам̣ ан̃н̃ехи саддхим̣ саллапанто вийа кесавасса абхиратика̄ран̣ам̣ пуччхи. там̣ сутва̄ кесаво дутийам̣ га̄тхама̄ха –

178.

‘‘са̄дӯни раман̣ӣйа̄ни, санти ваккха̄ манорама̄;

субха̄сита̄ни каппасса, на̄рада рамайанти ма’’нти.

таттха ваккха̄ти руккха̄. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘руккха̄’’твева ликхитам̣. субха̄сита̄нӣти каппена катхита̄ни субха̄сита̄ни мам̣ рамайантӣти аттхо.

еван̃ча пана ватва̄ ‘‘евам̣ мам̣ абхирама̄пенто каппо алон̣акам̣ адхӯпанам̣ удакаситтапан̣н̣амиссам̣ са̄ма̄канӣва̄райа̄гум̣ па̄йеси, та̄йа ме сарӣре бйа̄дхи вӯпасамито, арого джа̄томхӣ’’ти а̄ха. там̣ сутва̄ на̄радо татийам̣ га̄тхама̄ха –

179.

‘‘са̄лӣнам̣ оданам̣ бхун̃дже, сучим̣ мам̣сӯпасечанам̣;

катхам̣ са̄ма̄канӣва̄рам̣, алон̣ам̣ чха̄дайанти та’’нти.

таттха бхун̃джети бхун̃джаси, айамева ва̄ па̄т̣хо. чха̄дайантӣти чха̄дайати пӣн̣ети тосети. га̄тха̄бандхасукхаттхам̣ пана ануна̄сико като. идам̣ вуттам̣ хоти – йо твам̣ сучим̣ мам̣сӯпасечанам̣ ра̄джакуле ра̄джа̄рахам̣ са̄либхаттам̣ бхун̃джаси, там̣ катхамидам̣ са̄ма̄канӣва̄рам̣ алон̣ам̣ пӣн̣ети тосети, катхам̣ те етам̣ руччатӣти.

там̣ сутва̄ кесаво чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

180.

‘‘са̄дум̣ ва̄ йади ва̄са̄дум̣, аппам̣ ва̄ йади ва̄ бахум̣;

виссаттхо йаттха бхун̃джеййа, висса̄сапарама̄ раса̄’’ти.

таттха йади ва̄са̄дунти йади ва̄ аса̄дум̣. виссаттхоти нира̄сан̇ко висса̄сапатто хутва̄. йаттха бхун̃джеййа̄ти йасмим̣ нивесане евам̣ бхун̃джеййа, таттха евам̣ бхуттам̣ йам̣кин̃чи бходжанам̣ са̄думева. касма̄? йасма̄ висса̄сапарама̄ раса̄, висса̄со парамо уттамо етесанти висса̄сапарама̄ раса̄. висса̄сасадисо хи ан̃н̃о расо на̄ма наттхи. ависса̄сикена хи диннам̣ чатумадхурампи висса̄сикена диннам̣ амбилакан̃джийам̣ на аггхатӣти.

на̄радо тасса вачанам̣ сутва̄ ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘кесаво идам̣ на̄ма катхесӣ’’ти а̄чиккхи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, на̄радо са̄рипутто, кесаво бакабрахма̄, каппо пана ахамева ахоси’’нти.

кесаваджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[347] 7. айакӯт̣аджа̄такаван̣н̣ана̄

сабба̄йасанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто локаттхачарийам̣ а̄раббха катхеси. ваттху маха̄кан̣хаджа̄таке (джа̄. 1.12.61 а̄дайо) а̄ви бхависсати.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхимхи ниббаттитва̄ вайаппатто уггахитасаббасиппо питу аччайена радждже патит̣т̣ха̄йа дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тада̄ манусса̄ деваман̇галика̄ хутва̄ бахӯ аджел̣ака̄дайо ма̄ретва̄ девата̄нам̣ баликаммам̣ каронти. бодхисатто ‘‘па̄н̣о на хантаббо’’ти бхерим̣ чара̄песи. йаккха̄ баликаммам̣ алабхама̄на̄ бодхисаттасса куджджхитва̄ химаванте йаккхасама̄гамам̣ гантва̄ бодхисаттасса ма̄ран̣аттха̄йа екам̣ каккхал̣ам̣ йаккхам̣ песесум̣. со кан̣н̣икаматтам̣ махантам̣ а̄диттам̣ айакӯт̣ам̣ гахетва̄ ‘‘имина̄ нам̣ пахаритва̄ ма̄ресса̄мӣ’’ти а̄гантва̄ маджджхимайа̄масаманантаре бодхисаттасса сайанаматтхаке ат̣т̣ха̄си. тасмим̣ кхан̣е саккасса а̄санам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. со а̄ваджджама̄но там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ индаваджирам̣ а̄да̄йа гантва̄ йаккхасса упари ат̣т̣ха̄си. бодхисатто йаккхам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо еса мам̣ раккхама̄но т̣хито, уда̄ху ма̄ретука̄мо’’ти тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

181.

‘‘сабба̄йасам̣ кӯт̣аматиппама̄н̣ам̣, паггайха йо тит̣т̣хаси анталиккхе;

раккха̄йа ме твам̣ вихито нусаджджа, уда̄ху ме четайасе вадха̄йа̄’’ти.

таттха вихито нусаджджа̄ти вихито ну аси аджджа.

бодхисатто пана йаккхамева пассати, на саккам̣. йаккхо саккасса бхайена бодхисаттам̣ пахаритум̣ на саккоти. со бодхисаттасса катхам̣ сутва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, на̄хам̣ тава раккхан̣аттха̄йа т̣хито, имина̄ пана джалитена айакӯт̣ена пахаритва̄ там̣ ма̄ресса̄мӣти а̄гатомхи, саккасса бхайена там̣ пахаритум̣ на саккомӣ’’ти етаматтхам̣ дӣпенто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

182.

‘‘дӯто ахам̣ ра̄джидха раккхаса̄нам̣, вадха̄йа туйхам̣ пахитохамасми;

индо ча там̣ раккхати девара̄джа̄, тенуттаман̇гам̣ на те пха̄лайа̄мӣ’’ти.

там̣ сутва̄ бодхисатто итара̄ две га̄тха̄ абха̄си –

183.

‘‘саче ча мам̣ раккхати девара̄джа̄, дева̄наминдо магхава̄ суджампати;

ка̄мам̣ писа̄ча̄ винаданту саббе, на сантасе раккхасийа̄ паджа̄йа.

184.

‘‘ка̄мам̣ канданту кумбхан̣д̣а̄, саббе пам̣суписа̄чака̄;

на̄лам̣ писа̄ча̄ йуддха̄йа, махатӣ са̄ вибхим̣сика̄’’ти.

таттха раккхасийа̄ паджа̄йа̄ти раккхасисан̇кха̄та̄йа паджа̄йа, раккхасасатта̄нанти аттхо. кумбхан̣д̣а̄ти кумбхаматтарахассан̇га̄ маходара̄ йаккха̄. пам̣суписа̄чака̄ти сан̇ка̄рат̣т̣ха̄не писа̄ча̄. на̄ланти писа̄ча̄ на̄ма майа̄ саддхим̣ йуддха̄йа на саматтха̄. махатӣ са̄ вибхим̣сика̄ти йам̣ панете йаккха̄ саннипатитва̄ вибхим̣сикам̣ дассенти, са̄ махатӣ вибхим̣сика̄ бхайака̄ран̣адассанаматтамева майхам̣, на пана̄хам̣ бха̄йа̄мӣти аттхо.

сакко йаккхам̣ пала̄петва̄ маха̄саттам̣ овадитва̄ ‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄ра̄джа, ито пат̣т̣ха̄йа тава раккха̄ мама̄йатта̄’’ти ватва̄ сакат̣т̣ха̄намева гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сакко ануруддхо ахоси, ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ ахамева ахоси’’нти.

айакӯт̣аджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[348] 8. аран̃н̃аджа̄такаван̣н̣ана̄

аран̃н̃а̄ га̄мама̄гамма̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тхуллакума̄рика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. ваттху чӯл̣ана̄радакассападжа̄таке (джа̄. 1.13.40 а̄дайо) а̄ви бхависсати.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ уггахитасиппо бхарийа̄йа ка̄лаката̄йа путтам̣ гахетва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ химаванте васанто путтам̣ ассамападе т̣хапетва̄ пхала̄пхалаттха̄йа гаччхати. тада̄ чоресу паччантага̄мам̣ пахаритва̄ карамаре гахетва̄ гаччхантесу ека̄ кума̄рика̄ пала̄йитва̄ там̣ ассамападам̣ патва̄ та̄пасакума̄рам̣ палобхетва̄ сӣлавина̄сам̣ па̄петва̄ ‘‘ехи гаччха̄ма̄’’ти а̄ха. ‘‘пита̄ та̄ва ме а̄гаччхату, там̣ пасситва̄ гамисса̄мӣ’’ти. ‘‘тена хи дисва̄ а̄гаччха̄’’ти никкхамитва̄ антара̄магге нисӣди. та̄пасакума̄ро питари а̄гате пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

185.

‘‘аран̃н̃а̄ га̄мама̄гамма, ким̣сӣлам̣ ким̣ватам̣ ахам̣;

пурисам̣ та̄та севеййам̣, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

таттха аран̃н̃а̄ га̄мама̄гамма̄ти та̄та ахам̣ ито аран̃н̃ато мануссапатхам̣ васанаттха̄йа гато васанага̄мам̣ патва̄ ким̣ каромӣти.

атхасса пита̄ ова̄дам̣ даданто тиссо га̄тха̄ абха̄си –

186.

‘‘йо там̣ висса̄сайе та̄та, висса̄сан̃ча кхамеййа те;

суссӯсӣ ча титиккхӣ ча, там̣ бхаджехи ито гато.

187.

‘‘йасса ка̄йена ва̄ча̄йа, манаса̄ наттхи дуккат̣ам̣;

урасӣва патит̣т̣ха̄йа, там̣ бхаджехи ито гато.

188.

‘‘халиддира̄гам̣ капичиттам̣, пурисам̣ ра̄гавира̄гинам̣;

та̄дисам̣ та̄та ма̄ севи, ниммануссампи че сийа̄’’ти.

таттха йо там̣ висса̄сайети йо пурисо там̣ висса̄сеййа на парисан̇кеййа. висса̄сан̃ча кхамеййа тети йо ча аттани кайирама̄нам̣ тава висса̄сам̣ патто нира̄сан̇ко там̣ кхамеййа. суссӯсӣти йо ча тава висса̄савачанам̣ сотумиччхати. титиккхӣти йо ча тайа̄ катам̣ апара̄дхам̣ кхамати. там̣ бхаджехӣти там̣ пурисам̣ бхаджеййа̄си пайирупа̄сеййа̄си. урасӣва патит̣т̣ха̄йа̄ти йатха̄ тасса ураси патит̣т̣ха̄йа вад̣д̣хито орасапутто твампи та̄дисо ураси патит̣т̣хитапутто вийа хутва̄ еварӯпам̣ пурисам̣ бхаджеййа̄сӣти аттхо.

халиддира̄ганти халиддира̄гасадисам̣ атхирачиттам̣. капичиттанти лахупариваттита̄йа маккат̣ачиттам̣. ра̄гавира̄гинанти мухуттенева раджджанавираджджанасабха̄вам̣. ниммануссампи че сийа̄ти сачепи сакалам̣ джамбудӣпаталам̣ ка̄йадуччарита̄дивирахитасса мануссасса абха̄вена ниммануссам̣ сийа̄, татха̄пи, та̄та, та̄дисам̣ лахучиттам̣ ма̄ севи, саббампи мануссапатхам̣ вичинитва̄ хет̣т̣ха̄ вуттагун̣асампаннамева бхаджеййа̄сӣти аттхо.

там̣ сутва̄ та̄пасакума̄ро ‘‘ахам̣, та̄та, имехи гун̣ехи саманна̄гатам̣ пурисам̣ каттха лабхисса̄ми, на гаччха̄ми, тумха̄кан̃н̃ева сантике васисса̄мӣ’’ти ватва̄ ниватти. атхасса пита̄ касин̣апарикаммам̣ а̄чиккхи. убхопи апарихӣнаджджха̄на̄ брахмалокапара̄йан̣а̄ ахесум̣.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ путто ча кума̄рика̄ ча етейева ахесум̣, пита̄ та̄пасо пана ахамева ахоси’’нти.

аран̃н̃аджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[349] 9. сандхибхедаджа̄такаван̣н̣ана̄

нева иттхӣсу са̄ман̃н̃анти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто песун̃н̃асиккха̄падам̣ а̄раббха катхеси. екасмим̣ кира самайе саттха̄ ‘‘чхаббаггийа̄ бхиккхӯ песун̃н̃ам̣ упасам̣харантӣ’’ти сутва̄ те паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира тумхе, бхиккхаве, бхиккхӯнам̣ бхан̣д̣анаджа̄та̄нам̣ калахаджа̄та̄нам̣ вива̄да̄панна̄нам̣ песун̃н̃ам̣ упасам̣харатха, тена ануппанна̄ни чева бхан̣д̣ана̄ни уппаджджанти, уппанна̄ни ча бхиййобха̄ва̄йа сам̣ваттантӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте те бхиккхӯ гарахитва̄ ‘‘бхиккхаве, писун̣а̄ ва̄ча̄ на̄ма тикхин̣асаттипаха̄расадиса̄, дал̣хо висса̄сопи та̄йа кхиппам̣ бхиджджати, тан̃ча пана гахетва̄ аттано меттибхинданакаджано сӣхаусабхасадисо хотӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса путто хутва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ уггахитасиппо питу аччайена дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тада̄ еко гопа̄лако аран̃н̃е гокулесу га̄во пат̣иджаггитва̄ а̄гаччханто екам̣ габбхиним̣ асаллаккхетва̄ паха̄йа а̄гато. тасса̄ ека̄йа сӣхийа̄ саддхим̣ висса̄со уппаджджи. та̄ убхопи дал̣хамитта̄ хутва̄ екато вичаранти. апарабха̄ге га̄вӣ ваччхакам̣, сӣхӣ сӣхапотакам̣ виджа̄йи. те убхопи джана̄ кулена а̄гатаметтийа̄ дал̣хамитта̄ хутва̄ екато вичаранти. атхеко ваначарако аран̃н̃ам̣ пависитва̄ тесам̣ висса̄сам̣ дисва̄ аран̃н̃е уппаджджанакабхан̣д̣ам̣ а̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ ран̃н̃о датва̄ ‘‘апи те, самма, кин̃чи аран̃н̃е аччхарийам̣ дит̣т̣хапубба’’нти ран̃н̃а̄ пут̣т̣хо ‘‘дева, ан̃н̃ам̣ кин̃чи на пасса̄ми, екам̣ пана сӣхан̃ча усабхан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ висса̄сике екато вичаранте аддаса’’нти а̄ха. ‘‘етесам̣ татийе уппанне бхайам̣ бхависсати, йада̄ тесам̣ татийам̣ пассати, атха ме а̄чиккхеййа̄сӣ’’ти. ‘‘са̄дху, дева̄’’ти.

ваначараке пана ба̄ра̄н̣асим̣ гате еко син̇га̄ло сӣхан̃ча усабхан̃ча упат̣т̣хахи. ваначарако аран̃н̃ам̣ гантва̄ там̣ дисва̄ ‘‘татийасса уппаннабха̄вам̣ ран̃н̃о катхесса̄мӣ’’ти нагарам̣ гато. син̇га̄ло чинтеси ‘‘майа̄ т̣хапетва̄ сӣхамам̣сан̃ча усабхамам̣сан̃ча ан̃н̃ам̣ акха̄дитапуббам̣ на̄ма наттхи, име бхиндитва̄ имесам̣ мам̣сам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти. со ‘‘айам̣ там̣ евам̣ вадати, айам̣ там̣ евам̣ вадатӣ’’ти убхопи те ан̃н̃аман̃н̃ам̣ бхиндитва̄ на чирассева калахам̣ ка̄ретва̄ маран̣а̄ка̄раппатте ака̄си. ваначаракопи гантва̄ ран̃н̃о ‘‘тесам̣, дева, татийо уппанно’’ти а̄ха. ‘‘ко со’’ти? ‘‘син̇га̄ло, дева̄’’ти. ра̄джа̄ ‘‘со убхо митте бхиндитва̄ ма̄ра̄пессати, майам̣ тесам̣ матака̄ле сампа̄пун̣исса̄ма̄’’ти ватва̄ ратхам̣ абхируйха ваначаракена маггадесакена гаччханто тесу ан̃н̃аман̃н̃ам̣ калахам̣ катва̄ джӣвитаккхайам̣ паттесу сампа̄пун̣и. син̇га̄ло пана хат̣т̣хатут̣т̣хо екава̄рам̣ сӣхасса мам̣сам̣ кха̄дати, екава̄рам̣ усабхасса мам̣сам̣ кха̄дати. ра̄джа̄ те убхопи джӣвитаккхайаппатте дисва̄ ратхе т̣хитова са̄ратхина̄ саддхим̣ саллапанто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

189.

‘‘нева иттхӣсу са̄ман̃н̃ам̣, на̄пи бхаккхесу са̄ратхи;

атхасса сандхибхедасса, пасса йа̄ва сучинтитам̣.

190.

‘‘аси тиккхова мам̣самхи, песун̃н̃ам̣ париваттати;

йаттхӯсабхан̃ча сӣхан̃ча, бхаккхайанти мига̄дхама̄.

191.

‘‘имам̣ со сайанам̣ сети, йамимам̣ пассаси са̄ратхи;

йо ва̄чам̣ сандхибхедасса, писун̣асса нибодхати.

192.

‘‘те джана̄ сукхамедханти, нара̄ саггагата̄рива;

йе ва̄чам̣ сандхибхедасса, на̄вабодханти са̄ратхӣ’’ти.

таттха нева иттхӣсӯти самма са̄ратхи, имесам̣ двиннам̣ джана̄нам̣ нева иттхӣсу са̄ман̃н̃ам̣ аттхи на, бхаккхесупи. ан̃н̃амева хи иттхим̣ сӣхо севати, ан̃н̃ам̣ усабхо, ан̃н̃ам̣ бхаккхам̣ сӣхо кха̄дати, ан̃н̃ам̣ усабхоти аттхо. атхасса̄ти евам̣ калахака̄ран̣е авиджджама̄непи атха имасса миттасандхибхедакасса дут̣т̣хасин̇га̄ласса ‘‘убхиннам̣ мам̣сам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ име ма̄рентасса пасса йа̄ва сучинтитам̣, сучинтитам̣ джа̄танти адхиппа̄йо. йаттха̄ти йасмим̣ песун̃н̃е париваттама̄не. усабхан̃ча сӣхан̃ча мига̄дхама̄ син̇га̄ла̄ кха̄данти, там̣ песун̃н̃ам̣ мам̣самхи тикхин̣о аси вийа миттабха̄вам̣ чхиндантамева париваттатӣти дӣпети.

йамимам̣ пассасӣти самма са̄ратхи, йам̣ имам̣ пассаси имесам̣ двиннам̣ матасайанам̣, ан̃н̃опи йо пуггало сандхибхедасса писун̣асса писун̣ава̄чам̣ нибодхати ган̣ха̄ти, со имам̣ сайанам̣ сети, евамевам̣ маратӣти дассети. сукхамедхантӣти сукхам̣ винданти лабханти. нара̄ саггагата̄рива̄ти саггагата̄ диббабхогасаман̇гино нара̄ вийа те сукхам̣ винданти. на̄вабодхантӣти на са̄рато пачченти, та̄дисам̣ пана вачанам̣ сутва̄ чодетва̄ са̄ретва̄ меттим̣ абхиндитва̄ па̄катика̄ва хонтӣти.

ра̄джа̄ има̄ га̄тха̄ бха̄ситва̄ сӣхасса кесарачамманакхада̄т̣ха̄ га̄ха̄петва̄ нагарамева гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ ахамева ахоси’’нти.

сандхибхедаджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[350] 10. девата̄пан̃хаджа̄такаван̣н̣ана̄

ханти хаттхехи па̄дехӣти айам̣ девата̄пуччха̄ уман̇гаджа̄таке (джа̄. 2.22.590 а̄дайо) а̄ви бхависсати.

девата̄пан̃хаджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

чӯл̣акун̣а̄лавагго пан̃чамо.

джа̄такудда̄нам̣

ка̄лин̇го асса̄рохо ча, екара̄джа̄ ча даддаро;

сӣлавӣмам̣сасуджа̄та̄, пала̄со сакун̣о чхаво;

сеййоти даса джа̄така̄.

пучимандо кассапо ча, кхантива̄дӣ лохакумбхӣ;

саббамам̣сала̄бхӣ сасо, мата̄родакан̣авера̄;

титтиро суччаджо даса.

кут̣идӯсо дуддабха̄йо, брахмадаттачаммаса̄т̣ако;

годхара̄джа̄ ча какка̄ру, ка̄каватӣ нану сочийо;

ка̄л̣аба̄ху сӣлавӣмам̣со даса.

кока̄лико ратхалат̣т̣хи, паккагодхара̄джова̄да̄;

джамбукабраха̄чхатто ча, пӣт̣хатхуса̄ ча ба̄веру;

висайхасет̣т̣хи дасадха̄.

киннарӣва̄наракунтинӣ, амбаха̄рӣ гаджакумбхо;

кесава̄йакӯт̣а̄ран̃н̃ам̣, сандхибхедо девата̄пан̃ха̄.

ваггудда̄нам̣ –

ка̄лин̇го пучимандо ча, кут̣идӯсакакокила̄;

чӯл̣акун̣а̄лавагготи, пан̃чавагга̄ чатуккамхи;

хонти пан̃н̃а̄са джа̄така̄.

чатукканипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. пан̃чаканипа̄то

1. ман̣икун̣д̣алавагго

[351] 1. ман̣икун̣д̣аладжа̄такаван̣н̣ана̄

джӣно ратхассам̣ ман̣икун̣д̣але ча̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о антепуре саббаттхаса̄дхакам̣ падут̣т̣ха̄маччам̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ виттха̄ритамева. идха пана бодхисатто ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ ахоси. падут̣т̣ха̄маччо косалара̄джа̄нам̣ а̄нетва̄ ка̄сираджджам̣ га̄ха̄петва̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄нам̣ бандха̄петва̄ бандхана̄га̄ре паккхипа̄песи. ра̄джа̄ джха̄нам̣ уппа̄детва̄ а̄ка̄се паллан̇кена нисӣди, чораран̃н̃о сарӣре д̣а̄хо уппаджджи. со ба̄ра̄н̣асира̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

1.

‘‘джӣно ратхассам̣ ман̣икун̣д̣але ча, путте ча да̄ре ча татхева джӣно;

саббесу бхогесу асесакесу, касма̄ на сантаппаси сокака̄ле’’ти.

таттха джӣно ратхассам̣ ман̣икун̣д̣але ча̄ти маха̄ра̄джа, твам̣ ратхан̃ча ассан̃ча ман̣икун̣д̣ала̄ни ча джӣно, ‘‘джӣно ратхассе ча ман̣икун̣д̣але ча̄’’типи па̄т̣хо. асесакесӯти ниссесакесу.

там̣ сутва̄ бодхисатто има̄ две га̄тха̄ абха̄си –

2.

‘‘пуббева маччам̣ виджаханти бхога̄, маччо ва̄ те пуббатарам̣ джаха̄ти;

асассата̄ бхогино ка̄мака̄ми, тасма̄ на соча̄махам̣ сокака̄ле.

3.

‘‘удети а̄пӯрати вети чандо, аттхам̣ тапетва̄на палети сӯрийо;

видита̄ майа̄ саттука локадхамма̄, тасма̄ на соча̄махам̣ сокака̄ле’’ти.

таттха пуббева маччанти маччам̣ ва̄ бхога̄ пуббева пат̣хаматаран̃н̃ева виджаханти, маччо ва̄ те бхоге пуббатарам̣ джаха̄ти. ка̄мака̄мӣти чорара̄джа̄нам̣ а̄лапати. амбхо, ка̄ме ка̄майама̄на ка̄мака̄ми бхогино на̄ма локе асассата̄, бхогесу ва̄ нат̣т̣хесу джӣвама̄на̄ва абхогино хонти, бхоге ва̄ паха̄йа сайам̣ нассанти, тасма̄ ахам̣ маха̄джанасса сокака̄лепи на соча̄мӣти аттхо. видита̄ майа̄ саттука локадхамма̄ти чорара̄джа̄нам̣ а̄лапати. амбхо, саттука, майа̄ ла̄бхо ала̄бхо йасо айасотиа̄дайо локадхамма̄ видита̄. йатхева хи чандо удети ча пӯрати ча пуна ча кхӣйати, йатха̄ ча сӯрийо андхака̄рам̣ видхаманто махантам̣ а̄локам̣ тапетва̄на пуна са̄йам̣ аттхам̣ палети аттхам̣ гаччхати на диссати, евамева бхога̄ уппаджджанти ча нассанти ча, таттха ким̣ сокена, тасма̄ на соча̄мӣти аттхо.

евам̣ маха̄сатто чораран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ ида̄ни тамева чорам̣ гараханто а̄ха –

4.

‘‘аласо гихӣ ка̄мабхогӣ на са̄дху, асан̃н̃ато паббаджито на са̄дху;

ра̄джа̄ на са̄дху анисаммака̄рӣ, йо пан̣д̣ито кодхано там̣ на са̄дху.

5.

‘‘нисамма кхаттийо кайира̄, на̄нисамма дисампати;

нисаммака̄рино ра̄джа, йасо китти ча вад̣д̣хатӣ’’ти.

има̄ пана две га̄тха̄ хет̣т̣ха̄ виттха̄рита̄йева. чорара̄джа̄ бодхисаттам̣ кхама̄петва̄ раджджам̣ пат̣иччха̄петва̄ аттано джанападамева гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ косалара̄джа̄ а̄нандо ахоси, ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

ман̣икун̣д̣аладжа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[352] 2. суджа̄таджа̄такаван̣н̣ана̄

ким̣ ну сантарама̄нова̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто матапитикам̣ кут̣умбикам̣ а̄раббха катхеси. со кира питари мате паридевама̄но вичарати, сокам̣ винодетум̣ на саккоти. атха саттха̄ тасса сота̄паттипхалӯпаниссайам̣ дисва̄ са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄саман̣ам̣ а̄да̄йа тасса гехам̣ гантва̄ пан̃н̃атта̄сане нисинно там̣ вандитва̄ нисиннам̣ ‘‘ким̣, упа̄сака, сочасӣ’’ти ватва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘а̄вусо, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ пан̣д̣ита̄нам̣ вачанам̣ сутва̄ питари ка̄лакате на сочим̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто кут̣умбикагехе ниббатти, ‘‘суджа̄такума̄ро’’тисса на̄мам̣ карим̣су. тасса вайаппаттасса пита̄махо ка̄ламака̄си. атхасса пита̄ питу ка̄лакирийато пат̣т̣ха̄йа сокасамаппито а̄л̣а̄ханам̣ гантва̄ а̄л̣а̄ханато ат̣т̣хӣни а̄харитва̄ аттано а̄ра̄ме маттика̄тхӯпам̣ катва̄ та̄ни таттха нидахитва̄ гатагатавела̄йа тхӯпам̣ пуппхехи пӯджетва̄ четийам̣ а̄виджджханто паридевати, нева нха̄йати на лимпати на бхун̃джати на камманте вича̄рети. там̣ дисва̄ бодхисатто ‘‘пита̄ ме аййакасса матака̄лато пат̣т̣ха̄йа сока̄бхибхӯто чарати, т̣хапетва̄ пана мам̣ ан̃н̃о етам̣ сан̃н̃а̄петум̣ на саккоти, екена нам̣ упа̄йена ниссокам̣ карисса̄мӣ’’ти бахига̄ме екам̣ матагон̣ам̣ дисва̄ тин̣ан̃ча па̄нӣйан̃ча а̄харитва̄ тасса пурато т̣хапетва̄ ‘‘кха̄да, кха̄да, пива, пива̄’’ти а̄ха. а̄гата̄гата̄ нам̣ дисва̄ ‘‘самма суджа̄та, ким̣ умматтакоси, матагон̣асса тин̣одакам̣ десӣ’’ти ваданти. со на кин̃чи пат̣ивадати. атхасса питу сантикам̣ гантва̄ ‘‘путто те умматтако джа̄то, матагон̣асса тин̣одакам̣ детӣ’’ти а̄хам̣су. там̣ сутва̄ кут̣умбикасса питусоко апагато, путтасоко патит̣т̣хито. со вегена̄гантва̄ ‘‘нану твам̣, та̄та суджа̄та, пан̣д̣итоси, ким̣ка̄ран̣а̄ матагон̣асса тин̣одакам̣ десӣ’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

6.

‘‘ким̣ ну сантарама̄нова, ла̄йитва̄ харитам̣ тин̣ам̣;

кха̄да кха̄да̄ти лапаси, гатасаттам̣ джараггавам̣.

7.

‘‘на хи аннена па̄нена, мато гон̣о самут̣т̣хахе;

тван̃ча туччхам̣ вилапаси, йатха̄ там̣ думматӣ татха̄’’ти.

таттха сантарама̄нова̄ти турито вийа хутва̄. ла̄йитва̄ти лунитва̄. лапасӣти вилапаси. гатасаттам̣ джараггаванти вигатаджӣвитам̣ джин̣н̣агон̣ам̣. йатха̄ танти еттха танти нипа̄таматтам̣, йатха̄ думмати аппапан̃н̃о вилапеййа, татха̄ твам̣ туччхам̣ вилапасӣти.

тато бодхисатто две га̄тха̄ абха̄си –

8.

‘‘татхева тит̣т̣хати сӣсам̣, хаттхапа̄да̄ ча ва̄ладхи;

сота̄ татхева тит̣т̣ханти, ман̃н̃е гон̣о самут̣т̣хахе.

9.

‘‘неваййакасса сӣсан̃ча, хаттхапа̄да̄ ча диссаре;

рудам̣ маттикатхӯпасмим̣, нану тван̃н̃ева думматӣ’’ти.

таттха татхева̄ти йатха̄ пуббе т̣хитам̣, татхева тит̣т̣хати. ман̃н̃ети етесам̣ сӣса̄дӣнам̣ татхева т̣хитатта̄ айам̣ гон̣о самут̣т̣хахеййа̄ти ман̃н̃а̄ми. неваййакасса сӣсан̃ча̄ти аййакасса пана сӣсан̃ча хаттхапа̄да̄ ча на диссанти. ‘‘пит̣т̣хипа̄да̄ на диссаре’’типи па̄т̣хо. нану тван̃н̃ева думматӣти ахам̣ та̄ва сӣса̄дӣни пассанто евам̣ кароми, твам̣ пана на кин̃чи пассаси, джха̄питат̣т̣ха̄нато ат̣т̣хӣни а̄харитва̄ маттика̄тхӯпам̣ катва̄ паридеваси. ити мам̣ пат̣ичча сатагун̣ена сахассагун̣ена сатасахассагун̣ена нану тван̃н̃ева думмати. бхиджджанадхамма̄ на̄ма сан̇кха̄ра̄ бхиджджанти, таттха ка̄ паридевана̄ти.

там̣ сутва̄ бодхисаттасса пита̄ ‘‘мама путто пан̣д̣ито идхалокапаралокакиччам̣ джа̄на̄ти, мама сан̃н̃а̄панаттха̄йа етам̣ каммам̣ ака̄сӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘та̄та суджа̄тапан̣д̣ита, ‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’ти ме н̃а̄та̄, ито пат̣т̣ха̄йа на сочисса̄ми, питусокахаран̣акапуттена на̄ма та̄дисена бхавитабба’’нти ватва̄ путтасса тхутим̣ каронто а̄ха –

10.

‘‘а̄диттам̣ вата мам̣ сантам̣, гхатаситтам̣ва па̄вакам̣;

ва̄рина̄ вийа осин̃чам̣, саббам̣ нибба̄пайе дарам̣.

11.

‘‘аббахӣ вата ме саллам̣, йама̄си хадайасситам̣;

йо ме сокапаретасса, питусокам̣ апа̄нуди.

12.

‘‘сохам̣ аббӯл̣хасаллосми, вӣтасоко ана̄вило;

на соча̄ми на рода̄ми, тава сутва̄на ма̄н̣ава.

13.

‘‘евам̣ каронти саппан̃н̃а̄, йе хонти анукампака̄;

виниваттенти сокамха̄, суджа̄то питарам̣ йатха̄’’ти.

таттха нибба̄пайети нибба̄пайи. даранти сокадаратхам̣. суджа̄то питарам̣ йатха̄ти йатха̄ мама путто суджа̄то мам̣ питарам̣ сама̄нам̣ аттано саппан̃н̃ата̄йа сокамха̄ виниваттайи, евам̣ ан̃н̃епи саппан̃н̃а̄ сокамха̄ виниваттайантӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не кут̣умбико сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ суджа̄то ахамева ахосинти.

суджа̄таджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[353] 3. венаса̄кхаджа̄такаван̣н̣ана̄

найидам̣ ниччам̣ бхавитаббанти идам̣ саттха̄ бхаггесу сам̣сума̄рагирам̣ нисса̄йа бхесакал̣а̄ване вихаранто бодхира̄джакума̄рам̣ а̄раббха катхеси. бодхира̄джакума̄ро на̄ма уденасса ран̃н̃о путто тасмим̣ ка̄ле сам̣сума̄рагире васанто екам̣ парийода̄тасиппам̣ вад̣д̣хаким̣ паккоса̄петва̄ ан̃н̃ехи ра̄джӯхи асадисам̣ катва̄ коканадам̣ на̄ма па̄са̄дам̣ ка̄ра̄песи. ка̄ра̄петва̄ ча пана ‘‘айам̣ вад̣д̣хакӣ ан̃н̃ассапи ран̃н̃о еварӯпам̣ па̄са̄дам̣ кареййа̄’’ти маччхара̄йанто тасса аккхӣни уппа̄т̣а̄песи. тенасса аккхӣнам̣ уппа̄т̣итабха̄во бхиккхусан̇гхе па̄кат̣о джа̄то. тасма̄ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, бодхира̄джакума̄ро кира татха̄рӯпасса вад̣д̣хакино аккхӣни уппа̄т̣а̄песи, ахо каккхал̣о пхарусо са̄хасико’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса каккхал̣о пхарусо са̄хасикова. на кевалан̃ча ида̄нева, пуббепеса кхаттийасахасса̄нам̣ аккхӣни уппа̄т̣а̄петва̄ ма̄ретва̄ тесам̣ мам̣сена баликаммам̣ ка̄ресӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто таккасила̄йам̣ диса̄па̄моккхо а̄чарийо ахоси. джамбудӣпатале кхаттийама̄н̣ава̄ бра̄хман̣ама̄н̣ава̄ ча тассева сантике сиппам̣ угган̣хим̣су. ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о путто брахмадаттакума̄ро на̄ма тасса сантике тайо веде угган̣хи. со пана пакатийа̄пи каккхал̣о пхарусо са̄хасико ахоси. бодхисатто ан̇гавиджджа̄васена тасса каккхал̣апхарусаса̄хасикабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘та̄та, твам̣ каккхал̣о пхарусо са̄хасико, пхарусена на̄ма ладдхам̣ иссарийам̣ ачират̣т̣хитикам̣ хоти, со иссарийе винат̣т̣хе бхиннана̄во вийа самудде патит̣т̣хам̣ на лабхати, тасма̄ ма̄ еварӯпо ахосӣ’’ти там̣ оваданто две га̄тха̄ абха̄си –

14.

‘‘найидам̣ ниччам̣ бхавитаббам̣ брахмадатта, кхемам̣ субхиккхам̣ сукхата̄ ча ка̄йе;

аттхаччайе ма̄ аху сампамӯл̣хо, бхиннаплаво са̄гарассева маджджхе.

15.

‘‘йа̄ни кароти пурисо, та̄ни аттани пассати;

калйа̄н̣ака̄рӣ калйа̄н̣ам̣, па̄пака̄рӣ ча па̄пакам̣;

йа̄дисам̣ вапате бӣджам̣, та̄дисам̣ харате пхала’’нти.

таттха сукхата̄ ча ка̄йети та̄та брахмадатта, йадетам̣ кхемам̣ ва̄ субхиккхам̣ ва̄ йа̄ ва̄ еса̄ сукхата̄ ка̄йе, идам̣ саббам̣ имесам̣ сатта̄нам̣ ниччам̣ саббака̄ламева на бхавати, идам̣ пана аниччам̣ хутва̄ абха̄вадхаммам̣. аттхаччайети со твам̣ аниччата̄васена иссарийе вигате аттано аттхасса аччайе йатха̄ на̄ма бхиннаплаво бхиннана̄во мануссо са̄гарамаджджхе патит̣т̣хам̣ алабханто сампамӯл̣хо хоти, евам̣ ма̄ аху сампамӯл̣хо. та̄ни аттани пассатӣти тесам̣ камма̄нам̣ випа̄кам̣ винданто та̄ни аттани пассати на̄ма.

со а̄чарийам̣ вандитва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ питу сиппам̣ дассетва̄ опарадждже патит̣т̣ха̄йа питу аччайена раджджам̣ па̄пун̣и. тасса пин̇гийо на̄ма пурохито ахоси каккхал̣о пхарусо са̄хасико. со йасалобхена чинтеси ‘‘йам̣нӯна̄хам̣ имина̄ ран̃н̃а̄ сакаладжамбудӣпе саббе ра̄джа̄но га̄ха̄пеййам̣, евамеса екара̄джа̄ бхависсати, ахампи екапурохито бхависса̄мӣ’’ти. со там̣ ра̄джа̄нам̣ аттано катхам̣ га̄ха̄песи. ра̄джа̄ махатийа̄ сена̄йа нагара̄ никкхамитва̄ екасса ран̃н̃о нагарам̣ рундхитва̄ там̣ ра̄джа̄нам̣ ган̣хи. етенупа̄йена сакаладжамбудӣпе раджджам̣ гахетва̄ ра̄джасахассапаривуто ‘‘таккасила̄йам̣ раджджам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти агама̄си. бодхисатто нагарам̣ пат̣исан̇кхаритва̄ парехи аппадхам̣сийам̣ ака̄си.

ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ ган̇га̄надӣтӣре махато нигродхаруккхасса мӯле са̄н̣им̣ париккхипа̄петва̄ упари вита̄нам̣ ка̄ра̄петва̄ сайанам̣ пан̃н̃апетва̄ нива̄сам̣ ган̣хи. со джамбудӣпатале сахассара̄джа̄но гахетва̄ йуджджхама̄нопи таккасилам̣ гахетум̣ асакконто аттано пурохитам̣ пуччхи ‘‘а̄чарийа, майам̣ еттакехи ра̄джӯхи саддхим̣ а̄гантва̄пи таккасилам̣ гахетум̣ на саккома, ким̣ ну кхо ка̄табба’’нти. ‘‘маха̄ра̄джа, сахассара̄джӯнам̣ аккхӣни уппа̄т̣етва̄ ма̄ретва̄ куччхим̣ пха̄летва̄ пан̃чамадхурамам̣сам̣ а̄да̄йа имасмим̣ нигродхе адхиваттха̄йа девата̄йа баликаммам̣ катва̄ антават̣т̣ӣхи руккхам̣ париккхипитва̄ лохитапан̃чан̇гулика̄ни карома, евам̣ но кхиппамева джайо бхависсатӣ’’ти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ антоса̄н̣ийам̣ маха̄бале малле т̣хапетва̄ екамекам̣ ра̄джа̄нам̣ паккоса̄петва̄ ниппӣл̣анена висан̃н̃ам̣ ка̄ретва̄ аккхӣни уппа̄т̣етва̄ ма̄ретва̄ мам̣сам̣ а̄да̄йа кал̣евара̄ни ган̇га̄йам̣ пава̄хетва̄ вуттаппака̄рам̣ баликаммам̣ ка̄ретва̄ балибхерим̣ а̄кот̣а̄петва̄ йуддха̄йа гато.

атхасса ат̣т̣а̄лакато еко йаккхо а̄гантва̄ даккхин̣аккхим̣ уппа̄т̣етва̄ агама̄си, атхасса махатӣ ведана̄ уппаджджи. со ведана̄ппатто а̄гантва̄ нигродхаруккхамӯле пан̃н̃атта̄сане утта̄нако нипаджджи. тасмим̣ кхан̣е еко гиджджхо екам̣ тикхин̣акот̣икам̣ ат̣т̣хим̣ гахетва̄ руккхагге нисинно мам̣сам̣ кха̄дитва̄ ат̣т̣хим̣ виссаджджеси, ат̣т̣хикот̣и а̄гантва̄ ран̃н̃о ва̄маккхимхи айасӯлам̣ вийа патитва̄ аккхим̣ бхинди. тасмим̣ кхан̣е бодхисаттасса вачанам̣ саллаккхеси. со ‘‘амха̄кам̣ а̄чарийо ‘име сатта̄ бӣджа̄нурӯпам̣ пхалам̣ вийа камма̄нурӯпам̣ випа̄кам̣ анубхонтӣ’ти катхенто идам̣ дисва̄ катхеси ман̃н̃е’’ти ватва̄ вилапанто две га̄тха̄ абха̄си –

16.

‘‘идам̣ тада̄чарийавачо, па̄ра̄сарийо йадабрави;

‘ма̄ су твам̣ акари па̄пам̣, йам̣ твам̣ паччха̄ катам̣ тапе’.

17.

‘‘айамева со пин̇гийа венаса̄кхо, йамхи гха̄тайим̣ кхаттийа̄нам̣ сахассам̣;

алан̇кате чанданаса̄ра̄нулитте, тамева дуккхам̣ пачча̄гатам̣ мама’’нти.

таттха идам̣ тада̄чарийавачоти идам̣ там̣ а̄чарийасса вачанам̣. па̄ра̄сарийоти там̣ готтена киттети. паччха̄ катанти йам̣ па̄пам̣ тайа̄ катам̣, паччха̄ там̣ тапеййа киламеййа, там̣ ма̄ карӣти ова̄дам̣ ада̄си, ахам̣ панасса вачанам̣ на каринти. айамева̄ти нигродхаруккхам̣ дассенто вилапати. венаса̄кхоти паттхат̣аса̄кхо. йамхи гха̄тайинти йамхи руккхе кхаттийасахассам̣ ма̄ресим̣. алан̇кате чанданаса̄ра̄нулиттети ра̄джа̄лан̇ка̄рехи алан̇кате лохитачанданаса̄ра̄нулитте те кхаттийе йаттха̄хам̣ гха̄тесим̣, айамева со руккхо ида̄ни майхам̣ кин̃чи паритта̄н̣ам̣ ка̄тум̣ на саккотӣти дӣпети. тамева дуккханти йам̣ майа̄ паресам̣ аккхиуппа̄т̣анадуккхам̣ катам̣, идам̣ ме татхева пат̣иа̄гатам̣, ида̄ни но а̄чарийасса вачанам̣ маттхакам̣ паттанти паридевати.

со евам̣ паридевама̄но аггамахесим̣ ануссаритва̄ –

18.

‘‘са̄ма̄ ча кхо чанданалиттагатта̄, лат̣т̣хӣва собхан̃джанакасса уггата̄;

адисва̄ ка̄лам̣ карисса̄ми уббарим̣, там̣ ме ито дуккхатарам̣ бхависсатӣ’’ти. –

га̄тхама̄ха –

тассаттхо – мама бхарийа̄ суван̣н̣аса̄ма̄ уббарӣ йатха̄ на̄ма сиггуруккхасса уджу уггата̄ са̄кха̄ мандама̄лутерита̄ кампама̄на̄ собхати, евам̣ иттхивила̄сам̣ курума̄на̄ собхати, тамахам̣ ида̄ни аккхӣнам̣ бхиннатта̄ уббарим̣ адисва̄ва ка̄лам̣ карисса̄ми, там̣ ме тасса̄ адассанам̣ ито маран̣адуккхатопи дуккхатарам̣ бхависсатӣти.

со евам̣ вилапантова маритва̄ нирайе ниббатти. на нам̣ иссарийалуддхо пурохито паритта̄н̣ам̣ ка̄тум̣ саккхи, на аттано иссарийам̣. тасмим̣ матаматтейева балака̄йо бхиджджитва̄ пала̄йи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ бодхира̄джакума̄ро ахоси, пин̇гийо девадатто, диса̄па̄моккха̄чарийо пана ахамева ахоси’’нти.

венаса̄кхаджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[354] 4. урагаджа̄такаван̣н̣ана̄

урагова тачам̣ джин̣н̣анти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто матапуттакам̣ кут̣умбикам̣ а̄раббха катхеси. ваттху пана матабхарийаматапитикаваттхусадисамева. идха̄пи татхева саттха̄ тасса нивесанам̣ гантва̄ там̣ а̄гантва̄ вандитва̄ нисиннам̣ ‘‘ким̣, а̄вусо, сочасӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте, путтасса ме матака̄лато пат̣т̣ха̄йа соча̄мӣ’’ти вутте ‘‘а̄вусо, бхиджджанадхаммам̣ на̄ма бхиджджати, нассанадхаммам̣ на̄ма нассати, тан̃ча кхо на екасмим̣йева куле, на̄пи екасмин̃н̃ева га̄ме, атха кхо апарима̄н̣есу чаккава̄л̣есу тӣсу бхавесу амаран̣адхаммо на̄ма наттхи, таббха̄венева т̣ха̄тум̣ саматтхо екасан̇кха̄ропи сассато на̄ма наттхи, саббе сатта̄ маран̣адхамма̄, саббе сан̇кха̄ра̄ бхиджджанадхамма̄, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи путте мате ‘маран̣адхаммам̣ матам̣, нассанадхаммам̣ нат̣т̣ха’нти на сочим̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ба̄ра̄н̣асийам̣ два̄рага̄маке бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ кут̣умбам̣ сан̣т̣хапетва̄ касикаммена джӣвикам̣ каппеси. тасса путто ча дхӣта̄ ча̄ти две да̄рака̄ ахесум̣. со путтасса вайаппаттасса сама̄накулато кума̄рикам̣ а̄харитва̄ ада̄си, ити те да̄сийа̄ саддхим̣ чха джана̄ ахесум̣ – бодхисатто, бхарийа̄, путто, дхӣта̄, сун̣иса̄, да̄сӣти. те самагга̄ саммодама̄на̄ пийасам̣ва̄са̄ ахесум̣. бодхисатто сеса̄нам̣ пан̃чаннам̣ евам̣ ова̄дам̣ дети ‘‘тумхе йатха̄ладдханийа̄менева да̄нам̣ детха, сӣлам̣ раккхатха, упосатхакаммам̣ каротха, маран̣ассатим̣ бха̄ветха, тумха̄кам̣ маран̣абха̄вам̣ саллаккхетха, имесан̃хи сатта̄нам̣ маран̣ам̣ дхувам̣, джӣвитам̣ аддхувам̣, саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄ кхайавайадхамминова, раттин̃ча дива̄ ча аппаматта̄ хотха̄’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти ова̄дам̣ сампат̣иччхитва̄ аппаматта̄ маран̣ассатим̣ бха̄венти.

атхекадивасам̣ бодхисатто путтена саддхим̣ кхеттам̣ гантва̄ касати. путто качаварам̣ сан̇кад̣д̣хитва̄ джха̄пети. тасса̄видӯре екасмим̣ ваммике а̄сӣвисо аттхи. дхӯмо тасса аккхӣни пахари. со куддхо никкхамитва̄ ‘‘имам̣ нисса̄йа майхам̣ бхайа’’нти чатассо да̄т̣ха̄ нимуджджа̄пенто там̣ д̣ам̣си, со париваттитва̄ патито. бодхисатто париваттитва̄ там̣ патитам̣ дисва̄ гон̣е т̣хапетва̄ гантва̄ тасса матабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ уккхипитва̄ екасмим̣ руккхамӯле нипаджджа̄петва̄ па̄рупитва̄ нева роди на паридеви – ‘‘бхиджджанадхаммам̣ пана бхиннам̣, маран̣адхаммам̣ матам̣, саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄ маран̣аниппхаттика̄’’ти аниччабха̄вамева саллаккхетва̄ каси. со кхеттасамӣпена гаччхантам̣ екам̣ пат̣ивиссакам̣ пурисам̣ дисва̄ ‘‘та̄та, гехам̣ гаччхасӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма̄’’ти вутте тена хи амха̄кампи гхарам̣ гантва̄ бра̄хман̣им̣ вадеййа̄си ‘‘аджджа кира пуббе вийа двиннам̣ бхаттам̣ ана̄харитва̄ екассева̄ха̄рам̣ а̄хареййа̄тха, пуббе ча екика̄ва да̄сӣ а̄ха̄рам̣ а̄харати, аджджа пана чатта̄ропи джана̄ суддхаваттханиваттха̄ гандхапуппхахаттха̄ а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти гантва̄ бра̄хман̣ийа̄ татхева катхеси. кена те, та̄та, имам̣ са̄санам̣ диннанти. бра̄хман̣ена, аййети. са̄ ‘‘путто ме мато’’ти ан̃н̃а̄си, кампанаматтамписса̄ на̄хоси. евам̣ субха̄витачитта̄ суддхаваттханиваттха̄ гандхапуппхахаттха̄ да̄сим̣ пана а̄ха̄рам̣ а̄хара̄петва̄ сесехи саддхим̣ кхеттам̣ агама̄си. екассапи родитам̣ ва̄ паридевитам̣ ва̄ на̄хоси.

бодхисатто путтасса нипанначха̄йа̄йамева нисӣдитва̄ бхун̃джи. бхутта̄васа̄не саббепи да̄рӯни уддхаритва̄ там̣ читакам̣ а̄ропетва̄ гандхапуппхехи пӯджетва̄ джха̄песум̣. екасса ча екабиндупи ассу на̄хоси, саббепи субха̄витамаран̣ассатино хонти. тесам̣ сӣлатеджена саккасса а̄санам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. со ‘‘ко ну кхо мам̣ т̣ха̄на̄ ча̄ветука̄мо’’ти упадха̄ренто тесам̣ гун̣атеджена ун̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ пасаннама̄насо хутва̄ ‘‘майа̄ етесам̣ сантикам̣ гантва̄ сӣхана̄дам̣ нада̄петва̄ сӣхана̄дапарийоса̄не етесам̣ нивесанам̣ саттаратанапарипун̣н̣ам̣ катва̄ а̄гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вегена таттха гантва̄ а̄л̣а̄ханапассе т̣хито ‘‘та̄та, ким̣ каротха̄’’ти а̄ха. ‘‘екам̣ мануссам̣ джха̄пема, са̄мӣ’’ти. ‘‘на тумхе мануссам̣ джха̄пессатха, екам̣ пана мигам̣ ма̄ретва̄ пачатха ман̃н̃е’’ти. ‘‘наттхетам̣ са̄ми, мануссамева джха̄пема̄’’ти. ‘‘тена хи веримануссо во бхависсатӣ’’ти. атха нам̣ бодхисатто ‘‘орасапутто но са̄ми, на верико’’ти а̄ха. ‘‘тена хи во аппийапутто бхависсатӣ’’ти? ‘‘ативийа пийапутто, са̄мӣ’’ти. ‘‘атха касма̄ на родасӣ’’ти? со ароданака̄ран̣ам̣ катхенто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

19.

‘‘урагова тачам̣ джин̣н̣ам̣, хитва̄ гаччхати сам̣ танум̣;

евам̣ сарӣре ниббхоге, пете ка̄лакате сати.

20.

‘‘д̣айхама̄но на джа̄на̄ти, н̃а̄тӣнам̣ паридевитам̣;

тасма̄ етам̣ на соча̄ми, гато со тасса йа̄ гатӣ’’ти.

таттха сам̣ танунти аттано сарӣрам̣. ниббхогети джӣвитиндрийасса абха̄вена бхогарахите. петети паралокам̣ пат̣игате. ка̄лакатети катака̄ле, матети аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – са̄ми, мама путто йатха̄ на̄ма ураго джин̣н̣атачам̣ ниччхиндитва̄ анолокетва̄ анапеккхо чхад̣д̣етва̄ гаччхеййа, евам̣ аттано сарӣрам̣ чхад̣д̣етва̄ гаччхати, тасса джӣвитиндрийарахите сарӣре евам̣ ниббхоге тасмин̃ча ме путте пете пуна пат̣игате маран̣ака̄лам̣ катва̄ т̣хите сати ко ка̄рун̃н̃ена ва̄ паридевена ва̄ аттхо. айан̃хи йатха̄ сӯлехи виджджхитва̄ д̣айхама̄но сукхадуккхам̣ на джа̄на̄ти, евам̣ н̃а̄тӣнам̣ паридевитампи на джа̄на̄ти, тена ка̄ран̣ена̄хам̣ етам̣ на соча̄ми. йа̄ тасса аттано гати, там̣ со гатоти.

сакко бодхисаттасса вачанам̣ сутва̄ бра̄хман̣им̣ пуччхи ‘‘амма, туйхам̣ со ким̣ хотӣ’’ти? ‘‘даса ма̄се куччхина̄ парихаритва̄ тхан̃н̃ам̣ па̄йетва̄ хаттхапа̄де сан̣т̣хапетва̄ вад̣д̣хитапутто ме, са̄мӣ’’ти. ‘‘амма, пита̄ та̄ва пурисабха̄вена ма̄ родату, ма̄ту хадайам̣ пана мудукам̣ хоти, твам̣ касма̄ на родасӣ’’ти? са̄ ароданака̄ран̣ам̣ катхентӣ –

21.

‘‘анавхито тато а̄га̄, ананун̃н̃а̄то ито гато;

йатха̄гато татха̄ гато, таттха ка̄ паридевана̄.

22.

‘‘д̣айхама̄но на джа̄на̄ти, н̃а̄тӣнам̣ паридевитам̣;

тасма̄ етам̣ на соча̄ми, гато со тасса йа̄ гатӣ’’ти. – га̄тха̄двайама̄ха –

таттха анавхитоти айам̣ та̄та майа̄ паралокато анавхито айа̄чито. а̄га̄ти амха̄кам̣ гехам̣ а̄гато. итоти ито мануссалокато гаччхантопи майа̄ ананун̃н̃а̄това гато. йатха̄гатоти а̄гаччхантопи йатха̄ аттанова ручийа̄ а̄гато, гаччхантопи татхева гато. таттха̄ти тасмим̣ тасса ито гамане ка̄ паридевана̄. д̣айхама̄ноти га̄тха̄ вуттанайена ведитабба̄.

сакко бра̄хман̣ийа̄ катхам̣ сутва̄ тасса бхагиним̣ пуччхи ‘‘амма, туйхам̣ со ким̣ хотӣ’’ти? ‘‘бха̄та̄ ме, са̄мӣ’’ти. ‘‘амма, бхагинийо на̄ма бха̄тӯсу синеха̄ хонти, твам̣ касма̄ на родасӣ’’ти? са̄ ароданака̄ран̣ам̣ катхентӣ –

23.

‘‘саче роде киса̄ ассам̣, тасса̄ ме ким̣ пхалам̣ сийа̄;

н̃а̄тимиттасухаджджа̄нам̣, бхиййо но аратӣ сийа̄.

24.

д̣айхама̄но на джа̄на̄ти, н̃а̄тӣнам̣ паридевитам̣;

тасма̄ етам̣ на соча̄ми, гато со тасса йа̄ гатӣ’’ти. – га̄тха̄двайама̄ха –

таттха сачети йади ахам̣ бха̄тари мате родеййам̣, кисасарӣра̄ ассам̣. бха̄ту пана ме таппаччайа̄ вуд̣д̣хи на̄ма наттхӣти дассети. тасса̄ мети тасса̄ майхам̣ родантийа̄ ким̣ пхалам̣ ко а̄нисам̣со бхавеййа. майхам̣ авуддхи пана пан̃н̃а̄йатӣти дӣпети. н̃а̄тимиттасухаджджа̄нанти н̃а̄тимиттасухада̄нам̣. айамева ва̄ па̄т̣хо. бхиййо ноти йе амха̄кам̣ н̃а̄тӣ ча митта̄ ча сухадайа̄ ча, тесам̣ адхикатара̄ арати сийа̄.

сакко бхагинийа̄ катхам̣ сутва̄ бхарийам̣ пуччхи ‘‘амма, туйхам̣ со ким̣ хотӣ’’ти? ‘‘пати ме, са̄мӣ’’ти. ‘‘иттхийо на̄ма патимхи мате видхава̄ хонти ана̄тха̄, твам̣ касма̄ на родасӣ’’ти. са̄писса ароданака̄ран̣ам̣ катхентӣ –

25.

‘‘йатха̄пи да̄рако чандам̣, гаччхантамануродати;

евам̣сампадамеветам̣, йо петаманусочати.

26.

‘‘д̣айхама̄но на джа̄на̄ти, н̃а̄тӣнам̣ паридевитам̣;

тасма̄ етам̣ на соча̄ми, гато со тасса йа̄ гатӣ’’ти. – га̄тха̄двайама̄ха –

тассаттхо – йатха̄ на̄ма йаттха каттхачи йутта̄йуттам̣ лаббханӣйа̄лаббханӣйам̣ аджа̄нанто ба̄лада̄рако ма̄ту уччхан̇ге нисинно пун̣н̣ама̄сийам̣ пун̣н̣ам̣ чандам̣ а̄ка̄се гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘амма, чандам̣ ме дехи, амма, чандам̣ ме дехӣ’’ти пунаппунам̣ родати, евам̣сампадамеветам̣, евам̣ниппхаттикамева етам̣ тасса рун̣н̣ам̣ хоти, йо петам̣ ка̄лакатам̣ анусочати. итопи ча ба̄латарам̣. ким̣ка̄ран̣а̄? со хи виджджама̄начандам̣ ануродати, майхам̣ пана пати мато етарахи авиджджама̄но сӯлехи виджджхитва̄ д̣айхама̄нопи на кин̃чи джа̄на̄тӣти.

сакко бхарийа̄йа вачанам̣ сутва̄ да̄сим̣ пуччхи ‘‘амма, туйхам̣ со ким̣ хотӣ’’ти? ‘‘аййо ме, са̄мӣ’’ти. ‘‘нану твам̣ имина̄ пӣл̣етва̄ потхетва̄ парибхутта̄ бхависсаси, тасма̄ ‘‘сумутта̄ аха’’нти на родасӣ’’ти. ‘са̄ми, ма̄ евам̣ авача, на етам̣ етасса ануччхавикам̣, кхантиметта̄нуддайасампанно ме аййапутто, уре сам̣вад̣д̣хитапутто вийа ахосӣ’ти. ‘‘атха касма̄ на родасӣ’’ти? са̄писса ароданака̄ран̣ам̣ катхентӣ –

27.

‘‘йатха̄пи удакакумбхо, бхинно аппат̣исандхийо;

евам̣сампадамеветам̣, йо петаманусочати.

28.

‘‘д̣айхама̄но на джа̄на̄ти, н̃а̄тӣнам̣ паридевитам̣;

тасма̄ етам̣ на соча̄ми, гато со тасса йа̄ гатӣ’’ти. – га̄тха̄двайама̄ха –

тассаттхо – йатха̄ на̄ма удакакумбхо уккхипийама̄но патитва̄ саттадха̄ бхинно пуна та̄ни капа̄ла̄ни пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хапетва̄ сам̣видахитва̄ пат̣ипа̄катикам̣ ка̄тум̣ на саккоти, йо петаманусочати, тассапи етаманусочанам̣ евам̣ниппхаттикамева хоти, матасса пуна джӣва̄петум̣ асаккун̣еййатта̄ иддхимато ва̄ иддха̄нубха̄вена бхиннам̣ кумбхам̣ сам̣видахитва̄ удакасса пӯретум̣ сакка̄ бхавеййа, ка̄лакато пана иддхибалена̄пи на сакка̄ пат̣ипа̄катитам̣ ка̄тунти. итара̄ га̄тха̄ вуттаттха̄йева.

сакко саббесам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ пасӣдитва̄ ‘‘тумхехи аппаматтехи маран̣ассати бха̄вита̄, тумхе ито пат̣т̣ха̄йа сахаттхена каммам̣ ма̄ кариттха, ахам̣, сакко девара̄джа̄, ахам̣ во гехе сатта ратана̄ни апарима̄н̣а̄ни карисса̄ми, тумхе да̄нам̣ детха, сӣлам̣ раккхатха, упосатхакаммам̣ каротха, аппаматта̄ хотха̄’’ти тесам̣ ова̄дам̣ датва̄ гехам̣ апаримитадханам̣ катва̄ пакка̄ми.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не кут̣умбико сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ да̄сӣ кхуджджуттара̄ ахоси, дхӣта̄ уппалаван̣н̣а̄, путто ра̄хуло, ма̄та̄ кхема̄, бра̄хман̣о пана ахамева ахосинти.

урагаджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[355] 5. гхат̣аджа̄такаван̣н̣ана̄

ан̃н̃е сочанти родантӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о екам̣ амаччам̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ катхитасадисамева. идха пана ра̄джа̄ аттано упака̄расса амаччасса махантам̣ йасам̣ датва̄ парибхедака̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ там̣ бандха̄петва̄ бандхана̄га̄ре павесеси. со таттха нисиннова сота̄паттимаггам̣ ниббаттеси. ра̄джа̄ тасса гун̣ам̣ саллаккхетва̄ моча̄песи. со гандхама̄лам̣ а̄да̄йа саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ нисӣди. атха нам̣ саттха̄ ‘‘анаттхо кира те уппанно’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте, анаттхена пана ме аттхо а̄гато, сота̄паттимагго ниббатто’’ти вутте ‘‘на кхо, упа̄сака, тван̃н̃ева анаттхена аттхам̣ а̄хари, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи а̄харим̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатти, ‘‘гхат̣акума̄ро’’тисса на̄мам̣ карим̣су. со апарена самайена таккасила̄йам̣ уггахитасиппо дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тасса антепуре еко амаччо дуббхи. со там̣ паччаккхато н̃атва̄ рат̣т̣ха̄ пабба̄джеси. тада̄ са̄ваттхийам̣ дхан̇кара̄джа̄ на̄ма раджджам̣ ка̄реси. со тасса сантикам̣ гантва̄ там̣ упат̣т̣хахитва̄ хет̣т̣ха̄ вуттанайена аттано вачанам̣ га̄ха̄петва̄ ба̄ра̄н̣асираджджам̣ ган̣ха̄песи. сопи раджджам̣ гахетва̄ бодхисаттам̣ сан̇кхалика̄хи бандха̄петва̄ бандхана̄га̄рам̣ павесеси. бодхисатто джха̄нам̣ ниббаттетва̄ а̄ка̄се паллан̇кена нисӣди, дхан̇касса сарӣре д̣а̄хо уппаджджи. со гантва̄ бодхисаттасса суван̣н̣а̄да̄сапхуллападумасассирикам̣ мукхам̣ дисва̄ бодхисаттам̣ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

29.

‘‘ан̃н̃е сочанти роданти, ан̃н̃е ассумукха̄ джана̄;

пасаннамукхаван̣н̣оси, касма̄ гхат̣а на сочасӣ’’ти.

таттха ан̃н̃ети там̣ т̣хапетва̄ сесаманусса̄.

атхасса бодхисатто асочанака̄ран̣ам̣ катхенто чатассо га̄тха̄ абха̄си –

30.

‘‘на̄ббхатӣтахаро соко, на̄на̄гатасукха̄вахо;

тасма̄ дхан̇ка на соча̄ми, наттхи соке дутӣйата̄.

31.

‘‘сочам̣ пан̣д̣у кисо хоти, бхаттан̃часса на руччати;

амитта̄ сумана̄ хонти, саллавиддхасса руппато.

32.

‘‘га̄ме ва̄ йади ва̄ран̃н̃е, нинне ва̄ йади ва̄ тхале;

т̣хитам̣ мам̣ на̄гамиссати, евам̣ дит̣т̣хападо ахам̣.

33.

‘‘йассатта̄ на̄ламекова, саббака̄мараса̄харо;

сабба̄пи патхавӣ тасса, на сукхам̣ а̄вахиссатӣ’’ти.

таттха на̄ббхатӣтахароти на̄ббхатӣта̄ха̄ро, айамева ва̄ па̄т̣хо. соко на̄ма аббхатӣтам̣ атиккантам̣ нируддхам̣ аттхан̇гатам̣ пуна на̄харати. дутӣйата̄ти саха̄йата̄. атӣта̄харан̣ена ва̄ ана̄гата̄харан̣ена ва̄ соко на̄ма кассачи саха̄йо на хоти, тена̄пи ка̄ран̣ена̄хам̣ на соча̄мӣти вадати. сочанти сочанто. саллавиддхасса руппатоти сокасаллена виддхасса тенева гхат̣т̣ийама̄насса ‘‘дит̣т̣ха̄ вата но пачча̄миттасса пит̣т̣хӣ’’ти амитта̄ сумана̄ хонтӣти аттхо.

т̣хитам̣ мам̣ на̄гамиссатӣти самма дхан̇кара̄джа, етесу га̄ма̄дӣсу йаттха каттхачи т̣хитам̣ мам̣ пан̣д̣укисабха̄ва̄дикам̣ сокамӯлакам̣ бйасанам̣ на а̄гамиссати. евам̣ дит̣т̣хападоти йатха̄ там̣ бйасанам̣ на̄гаччхати, евам̣ майа̄ джха̄нападам̣ дит̣т̣хам̣. ‘‘ат̣т̣халокадхаммапада’’нтипи вадантийева. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘на маттам̣ на̄гамиссатӣ’’ти ликхитам̣, там̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ наттхи. парийоса̄нага̄тха̄йа иччхитапаттхитаттхена джха̄насукхасан̇кха̄там̣ саббака̄марасам̣ а̄харатӣти саббака̄мараса̄харо. идам̣ вуттам̣ хоти – йасса ран̃н̃о паха̄йа ан̃н̃асаха̄йе атта̄ва еко саббака̄мараса̄харо на̄лам̣, саббам̣ джха̄насукхасан̇кха̄там̣ ка̄марасам̣ а̄харитум̣ асаматтхо, тасса ран̃н̃о сабба̄пи патхавӣ на сукхам̣ а̄вахиссати. ка̄ма̄турасса хи сукхам̣ на̄ма наттхи, йо пана килесадаратхарахитам̣ джха̄насукхам̣ а̄харитум̣ саматтхо, со ра̄джа̄ сукхӣ хотӣти. йо панета̄йа га̄тха̄йа ‘‘йассаттха̄ на̄ламеко’’типи па̄т̣хо, тассаттхо на диссати.

ити дхан̇ко има̄ чатассо га̄тха̄ сутва̄ бодхисаттам̣ кхама̄петва̄ раджджам̣ пат̣иччха̄петва̄ пакка̄ми. бодхисаттопи раджджам̣ амачча̄нам̣ пат̣иниййа̄детва̄ химавантападесам̣ гантва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ апарихӣнаджджха̄но брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ дхан̇кара̄джа̄ а̄нандо ахоси, гхат̣ара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

гхат̣аджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[356] 6. коран̣д̣ийаджа̄такаван̣н̣ана̄

еко аран̃н̃ети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто дхаммасена̄патим̣ а̄раббха катхеси. тхеро кира а̄гата̄гата̄нам̣ дуссӣла̄нам̣ мигалуддакамаччхабандха̄дӣнам̣ дит̣т̣хадит̣т̣ха̄нан̃н̃ева ‘‘сӣлам̣ ган̣хатха, сӣлам̣ ган̣хатха̄’’ти сӣлам̣ дети. те тхере гарубха̄вена тасса катхам̣ бхиндитум̣ асакконта̄ сӣлам̣ ган̣ханти, гахетва̄ ча пана на раккханти, аттано аттано каммамева каронти. тхеро саддхивиха̄рике а̄мантетва̄ ‘‘а̄вусо, име манусса̄ мама сантике сӣлам̣ ган̣хим̣су, ган̣хитва̄ ча пана на раккхантӣ’’ти а̄ха. ‘‘бханте, тумхе етесам̣ аручийа̄ сӣлам̣ детха, ете тумха̄кам̣ катхам̣ бхиндитум̣ асакконта̄ ган̣ханти, тумхе ито пат̣т̣ха̄йа еварӯпа̄нам̣ сӣлам̣ ма̄ адаттха̄’’ти. тхеро анаттамано ахоси. там̣ паваттим̣ сутва̄ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, са̄рипуттаттхеро кира дит̣т̣хадит̣т̣ха̄нан̃н̃ева сӣлам̣ детӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса дит̣т̣хадит̣т̣ха̄нам̣ айа̄чанта̄нан̃н̃ева сӣлам̣ детӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ диса̄па̄моккхасса а̄чарийасса джет̣т̣хантева̄сико коран̣д̣ийо на̄ма ахоси. тада̄ со а̄чарийо дит̣т̣хадит̣т̣ха̄нам̣ кеват̣т̣а̄дӣнам̣ айа̄чанта̄нан̃н̃ева ‘‘сӣлам̣ ган̣хатха, сӣлам̣ ган̣хатха̄’’ти сӣлам̣ дети. те гахетва̄пи на раккханти а̄чарийо таматтхам̣ антева̄сика̄нам̣ а̄рочеси. антева̄сика̄ ‘‘бханте, тумхе етесам̣ аручийа̄ сӣлам̣ детха, тасма̄ бхинданти, ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа йа̄чанта̄нан̃н̃ева дадеййа̄тха, ма̄ айа̄чанта̄на’’нти вадим̣су. со виппат̣иса̄рӣ ахоси, евам̣ сантепи дит̣т̣хадит̣т̣ха̄нам̣ сӣлам̣ детийева.

атхекадивасам̣ екасма̄ га̄ма̄ манусса̄ а̄гантва̄ бра̄хман̣ава̄чанакаттха̄йа а̄чарийам̣ нимантайим̣су. со коран̣д̣ийама̄н̣авам̣ паккоситва̄ ‘‘та̄та, ахам̣ на гаччха̄ми, твам̣ име пан̃часате ма̄н̣аве гахетва̄ таттха гантва̄ ва̄чанака̄ни сампат̣иччхитва̄ амха̄кам̣ диннакот̣т̣ха̄сам̣ а̄хара̄’’ти песеси. со гантва̄ пат̣иниваттанто антара̄магге екам̣ кандарам̣ дисва̄ чинтеси ‘‘амха̄кам̣ а̄чарийо дит̣т̣хадит̣т̣ха̄нам̣ айа̄чанта̄нан̃н̃ева сӣлам̣ дети, ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа йатха̄ йа̄чанта̄нан̃н̃ева дети, татха̄ нам̣ карисса̄мӣ’’ти. со тесу ма̄н̣авесу сукханисиннесу ут̣т̣ха̄йа махантам̣ махантам̣ селам̣ уккхипитва̄ кандара̄йам̣ кхипи, пунаппунам̣ кхипийева. атха нам̣ те ма̄н̣ава̄ ут̣т̣ха̄йа ‘‘а̄чарийа, ким̣ каросӣ’’ти а̄хам̣су. со на кин̃чи катхеси, те вегена гантва̄ а̄чарийасса а̄рочесум̣. а̄чарийо а̄гантва̄ тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

34.

‘‘еко аран̃н̃е гирикандара̄йам̣, паггайха паггайха силам̣ павеччхаси;

пунаппунам̣ сантарама̄нарӯпо, коран̣д̣ийа ко ну тава йидхаттхо’’ти.

таттха ко ну тава йидхаттхоти ко ну тава идха кандара̄йам̣ сила̄кхипанена аттхо.

со тасса вачанам̣ сутва̄ а̄чарийам̣ пабодхетука̄мо дутийам̣ га̄тхама̄ха –

35.

‘‘ахан̃химам̣ са̄гарасевитантам̣, самам̣ карисса̄ми йатха̄пи па̄н̣и;

викирийа са̄нӯни ча паббата̄ни ча, тасма̄ силам̣ дарийа̄ паккхипа̄мӣ’’ти.

таттха ахан̃химанти ахан̃хи имам̣ маха̄патхавим̣. са̄гарасевитантанти са̄гарехи севитам̣ ча̄турантам̣. йатха̄пи па̄н̣ӣти хаттхаталам̣ вийа самам̣ карисса̄ми. викирийа̄ти викиритва̄. са̄нӯни ча паббата̄ни ча̄ти пам̣супаббате ча сила̄паббате ча.

там̣ сутва̄ бра̄хман̣о татийам̣ га̄тхама̄ха –

36.

‘‘найимам̣ махим̣ арахати па̄н̣икаппам̣, самам̣ мануссо каран̣а̄йа меко;

ман̃н̃а̄миман̃н̃ева дарим̣ джигӣсам̣, коран̣д̣ийа ха̄хаси джӣвалока’’нти.

таттха каран̣а̄йа мекоти каран̣а̄йа еко ка̄тум̣ на саккотӣти дӣпети. ман̃н̃а̄миман̃н̃ева дарим̣ джигӣсанти ахам̣ ман̃н̃а̄ми тит̣т̣хату патхавӣ, иман̃н̃ева екам̣ дарим̣ джигӣсам̣ пӯран̣аттха̄йа ва̄йаманто сила̄ парийесанто упа̄йам̣ вичинантова твам̣ имам̣ джӣвалокам̣ ха̄хаси джахиссаси, мариссасӣти аттхо.

там̣ сутва̄ ма̄н̣аво чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

37.

‘‘саче айам̣ бхӯтадхарам̣ на сакка̄, самам̣ мануссо каран̣а̄йа меко;

евамева твам̣ брахме име мануссе, на̄на̄дит̣т̣хике на̄найиссаси те’’ти.

тассаттхо – саче айам̣ еко мануссо имам̣ бхӯтадхарам̣ патхавим̣ самам̣ ка̄тум̣ на сакка̄ на саматтхо, евамева твам̣ име дуссӣламануссе на̄на̄дит̣т̣хике на̄найиссаси, те евам̣ ‘‘сӣлам̣ ган̣хатха, сӣлам̣ ган̣хатха̄’’ти ваданто аттано васам̣ на а̄найиссаси, пан̣д̣итапуриса̄йева хи па̄н̣а̄типа̄там̣ ‘‘акусала’’нти гараханти. сам̣са̄рамочака̄дайо панеттха кусаласан̃н̃ино, те твам̣ катхам̣ а̄найиссаси, тасма̄ дит̣т̣хадит̣т̣ха̄нам̣ сӣлам̣ адатва̄ йа̄чанта̄нан̃н̃ева дехӣти.

там̣ сутва̄ а̄чарийо ‘‘йуттам̣ вадати коран̣д̣ийо, ида̄ни на еварӯпам̣ карисса̄мӣ’’ти аттано вираддхабха̄вам̣ н̃атва̄ пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

38.

‘‘сам̣кхиттарӯпена бхавам̣ маматтхам̣, аккха̄си коран̣д̣ийа еваметам̣;

йатха̄ на сакка̄ патхавӣ сама̄йам̣, каттум̣ мануссена татха̄ манусса̄’’ти.

таттха сама̄йанти самам̣ айам̣. евам̣ а̄чарийо ма̄н̣авасса тхутим̣ ака̄си, сопи нам̣ бодхетва̄ сайам̣ гхарам̣ неси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ бра̄хман̣о са̄рипутто ахоси, коран̣д̣ийама̄н̣аво пана ахамева ахоси’’нти.

коран̣д̣ийаджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[357] 7. лат̣укикаджа̄такаван̣н̣ана̄

ванда̄ми там̣ кун̃джара сат̣т̣хиха̄йананти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто девадаттам̣ а̄раббха катхеси. екасмин̃хи дивасе бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, девадатто каккхал̣о пхарусо са̄хасико, саттесу карун̣а̄маттамписса наттхӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса никкарун̣ойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто хаттхийонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто па̄са̄дико маха̄ка̄йо асӣтисахассава̄ран̣апарива̄ро йӯтхапати хутва̄ химавантападесе виха̄си. тада̄ ека̄ лат̣укика̄ сакун̣ика̄ хаттхӣнам̣ вичаран̣ат̣т̣ха̄не ан̣д̣а̄ни никкхипи, та̄ни парин̣ата̄ни бхиндитва̄ сакун̣апотака̄ никкхамим̣су. тесу авирул̣хапаккхесу уппатитум̣ асакконтесуйева маха̄сатто асӣтисахассава̄ран̣апаривуто гочара̄йа чаранто там̣ падесам̣ патто. там̣ дисва̄ лат̣укика̄ чинтеси ‘‘айам̣ хаттхира̄джа̄ мама потаке маддитва̄ ма̄рессати, ханда нам̣ путтака̄нам̣ паритта̄н̣аттха̄йа дхаммика̄раккхам̣ йа̄ча̄мӣ’’ти. са̄ убхо паккхе екато катва̄ тасса пурато т̣хатва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

39.

‘‘ванда̄ми там̣ кун̃джара сат̣т̣хиха̄йанам̣, а̄ран̃н̃акам̣ йӯтхапатим̣ йасассим̣;

паккхехи там̣ пан̃джаликам̣ кароми, ма̄ ме вадхӣ путтаке дуббала̄йа̄’’ти.

таттха сат̣т̣хиха̄йананти сат̣т̣хивассака̄ле ха̄йанабалам̣. йасассинти парива̄расампаннам̣. паккхехи там̣ пан̃чаликам̣ каромӣти ахам̣ паккхехи там̣ ан̃джаликам̣ каромӣти аттхо.

маха̄сатто ‘‘ма̄ чинтайи лат̣укике, ахам̣ те путтаке раккхисса̄мӣ’’ти сакун̣апотака̄нам̣ упари т̣хатва̄ асӣтийа̄ хаттхисахассесу гатесу лат̣укикам̣ а̄мантетва̄ ‘‘лат̣укике амха̄кам̣ паччхато еко екача̄рико хаттхӣ а̄гаччхати, со амха̄кам̣ вачанам̣ на кариссати, тасмим̣ а̄гате тампи йа̄читва̄ путтака̄нам̣ соттхибха̄вам̣ кареййа̄сӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми. са̄пи тасса паччуггаманам̣ катва̄ убхохи паккхехи ан̃джалим̣ катва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

40.

‘‘ванда̄ми там̣ кун̃джара екача̄рим̣, а̄ран̃н̃акам̣ паббатаса̄нугочарам̣;

паккхехи там̣ пан̃джаликам̣ кароми, ма̄ ме вадхӣ путтаке дуббала̄йа̄’’ти.

таттха паббатаса̄нугочаранти гханаселапаббатесу ча пам̣супаббатесу ча гочарам̣ ган̣хантам̣.

со тасса̄ вачанам̣ сутва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

41.

‘‘вадхисса̄ми те лат̣укике путтака̄ни, ким̣ ме тувам̣ ка̄хаси дуббала̄си;

сатам̣ сахасса̄нипи та̄дисӣнам̣, ва̄мена па̄дена папотхайеййа’’нти.

таттха вадхисса̄ми тети твам̣ касма̄ мама вичаран̣амагге путтака̄ни т̣хапеси, йасма̄ т̣хапеси, тасма̄ вадхисса̄ми те путтака̄нӣти вадати. ким̣ ме тувам̣ ка̄хасӣти майхам̣ маха̄тха̄масса твам̣ дуббала̄ ким̣ кариссаси. папотхайеййанти ахам̣ та̄диса̄нам̣ лат̣укика̄нам̣ сатасахассампи ва̄мена па̄дена сан̃чун̣н̣еййам̣, даккхин̣апа̄дена пана катха̄ва наттхӣти.

еван̃ча пана ватва̄ со тасса̄ путтаке па̄дена сан̃чун̣н̣етва̄ муттена пава̄хетва̄ надантова пакка̄ми. лат̣укика̄ руккхаса̄кха̄йа нилӣйитва̄ ‘‘ида̄ни та̄ва ва̄ран̣а наданто гаччхаси, катипа̄хенева ме кирийам̣ пассиссаси, ка̄йабалато н̃а̄н̣абаласса махантабха̄вам̣ на джа̄на̄си, хоту, джа̄на̄песса̄ми на’’нти там̣ сантаджджайама̄на̄ва чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

42.

‘‘на хева саббаттха балена киччам̣, балан̃хи ба̄ласса вадха̄йа хоти;

карисса̄ми те на̄гара̄джа̄ анаттхам̣, йо ме вадхӣ путтаке дуббала̄йа̄’’ти.

таттха балена̄ти ка̄йабалена. анаттханти авуд̣д̣хим̣. йо мети йо твам̣ мама дуббала̄йа путтаке вадхӣ гха̄теси.

са̄ евам̣ ватва̄ катипа̄хам̣ екам̣ ка̄кам̣ упат̣т̣хахитва̄ тена тут̣т̣хена ‘‘ким̣ те каромӣ’’ти вутта̄ ‘‘са̄ми, ан̃н̃ам̣ ме ка̄таббам̣ наттхи, екасса пана екача̄рикава̄ран̣асса тун̣д̣ена пахаритва̄ тумхехи аккхӣни бхинна̄ни пачча̄сӣса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ тена ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхита̄ екам̣ нӣламаккхикам̣ упат̣т̣хахи. та̄йапи ‘‘ким̣ те, каромӣ’’ти вутта̄ ‘‘имина̄ ка̄кена екача̄рикава̄ран̣асса аккхӣсу бхиннесу тумхехи таттха а̄са̄т̣икам̣ па̄тетум̣ иччха̄мӣ’’ти ватва̄ та̄йапи ‘‘са̄дхӯ’’ти вутте екам̣ ман̣д̣ӯкам̣ упат̣т̣хахитва̄ тена ‘‘ким̣ те, каромӣ’’ти вутта̄ ‘‘йада̄ екача̄рикава̄ран̣о андхо хутва̄ па̄нӣйам̣ парийесати, тада̄ паббатаматтхаке т̣хито саддам̣ катва̄ тасмим̣ паббатаматтхакам̣ абхируханте отаритва̄ папа̄те саддам̣ кареййа̄тха, ахам̣ тумха̄кам̣ сантика̄ еттакам̣ пачча̄сӣса̄мӣ’’ти а̄ха. сопи тасса̄ вачанам̣ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи.

атхекадивасам̣ ка̄ко ва̄ран̣асса двепи аккхӣни тун̣д̣ена бхинди, нӣламаккхика̄ а̄са̄т̣икам̣ па̄теси. со пул̣авехи кхаджджанто ведана̄ппатто пипа̄са̄бхибхӯто па̄нӣйам̣ парийесама̄но вичари. тасмим̣ ка̄ле ман̣д̣ӯко паббатаматтхаке т̣хатва̄ саддамака̄си. ва̄ран̣о ‘‘еттха па̄нӣйам̣ бхависсатӣ’’ти паббатаматтхакам̣ абхирухи. атха ман̣д̣ӯко отаритва̄ папа̄те т̣хатва̄ саддамака̄си. ва̄ран̣о ‘‘еттха па̄нӣйам̣ бхависсатӣ’’ти папа̄та̄бхимукхо гаччханто паригал̣итва̄ паббатапа̄де патитва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣и. лат̣укика̄ тасса матабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘дит̣т̣ха̄ ме пачча̄миттасса пит̣т̣хӣ’’ти хат̣т̣хатут̣т̣ха̄ тасса кхандхе чан̇камитва̄ йатха̄каммам̣ гата̄.

саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, кеначи саддхим̣ верам̣ на̄ма ка̄таббам̣, евам̣ баласампаннампи ва̄ран̣ам̣ име чатта̄ро джана̄ екато хутва̄ ва̄ран̣асса джӣвитаккхайам̣ па̄песу’’нти –

43.

‘‘ка̄кан̃ча пасса лат̣укикам̣, ман̣д̣ӯкам̣ нӣламаккхикам̣;

ете на̄гам̣ агха̄тесум̣, пасса верасса веринам̣;

тасма̄ хи верам̣ на кайира̄тха, аппийенапи кеначӣ’’ти. –

имам̣ абхисамбуддхага̄тхам̣ ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси.

таттха пасса̄ти анийа̄мита̄лапанаметам̣, бхиккхӯ пана сандха̄йа вуттатта̄ пассатха бхиккхавети вуттам̣ хоти. етети ете чатта̄ро екато хутва̄. агха̄тесунти там̣ вадхим̣су. пасса верасса веринанти пассатха верика̄нам̣ верасса гатинти аттхо.

тада̄ екача̄рикахаттхӣ девадатто ахоси, йӯтхапати пана ахамева ахосинти.

лат̣укикаджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[358] 8. чӯл̣адхаммапа̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄

ахамева дӯсийа̄ бхӯнахата̄ти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто девадаттасса вадха̄йа парисакканам̣ а̄раббха катхеси. ан̃н̃есу джа̄такесу девадатто бодхисаттасса та̄саматтампи ка̄тум̣ на̄саккхи, имасмим̣ пана чӯл̣адхаммапа̄ладжа̄таке бодхисаттасса саттама̄сикака̄ле хаттхапа̄де ча сӣсан̃ча чхеда̄петва̄ асима̄лакам̣ на̄ма ка̄реси. даддараджа̄таке (джа̄. 1.2.43-44) гӣвам̣ гахетва̄ ма̄ретва̄ уддхане мам̣сам̣ пачитва̄ кха̄ди. кхантӣва̄дӣджа̄таке (джа̄. 1.4.49 а̄дайо) двӣхипи каса̄хи паха̄расахассехи та̄л̣а̄петва̄ хаттхапа̄де ча кан̣н̣ана̄сан̃ча чхеда̄петва̄ джат̣а̄су гахетва̄ кад̣д̣ха̄петва̄ утта̄накам̣ нипаджджа̄петва̄ уре па̄дена пахаритва̄ гато. бодхисатто там̣ дивасам̣йева джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣и. чӯл̣анандийаджа̄такепи (джа̄. 1.2.143-144) маха̄капиджа̄такепи (джа̄. 1.7.83 а̄дайо) ма̄ресийева. евамева со дӣгхараттам̣ вадха̄йа парисакканто буддхака̄лепи парисаккийева. атхекадивасам̣ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, девадатто буддха̄нам̣ ма̄ран̣аттхамева упа̄йам̣ кароти, ‘самма̄самбуддхам̣ ма̄ра̄песса̄мӣ’ти дхануггахе пайоджеси, силам̣ павиджджхи, на̄л̣а̄гирим̣ виссаджджа̄песӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса майхам̣ вадха̄йа парисаккийева, ида̄ни пана та̄саматтампи ка̄тум̣ на саккоти, пуббе мам̣ чӯл̣адхаммапа̄лакума̄рака̄ле аттано путтам̣ сама̄нам̣ джӣватаккхайам̣ па̄петва̄ асима̄лакам̣ ка̄ресӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ маха̄пата̄пе на̄ма раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аггамахесийа̄ чанда̄девийа̄ куччхимхи ниббатти, ‘‘дхаммапа̄ло’’тисса на̄мам̣ карим̣су. таменам̣ саттама̄сикака̄ле ма̄та̄ гандходакена нха̄петва̄ алан̇каритва̄ кӣл̣а̄пайама̄на̄ нисӣди. ра̄джа̄ тасса̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. са̄ путтам̣ кӣл̣а̄пайама̄на̄ путтасинехена самаппита̄ хутва̄ ра̄джа̄нам̣ пасситва̄пи на ут̣т̣хахи. со чинтеси ‘‘айам̣ ида̄нева та̄ва путтам̣ нисса̄йа ма̄нам̣ кароти, мам̣ кисмин̃чи на ман̃н̃ати, путте пана вад̣д̣ханте майи ‘мануссо’типи сан̃н̃ам̣ на кариссати, ида̄нева нам̣ гха̄тесса̄мӣ’’ти. со ниваттитва̄ ра̄джа̄сане нисӣдитва̄ ‘‘аттано видха̄нена а̄гаччхатӯ’’ти чорагха̄такам̣ паккоса̄песи. со ка̄са̄йаваттханиваттхо раттама̄ла̄дхаро пхарасум̣ ам̣се т̣хапетва̄ упадха̄нагхат̣икам̣ хаттхапа̄дат̣хапанадан̣д̣акан̃ча а̄да̄йа а̄гантва̄ ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ ‘‘ким̣ кароми, дева̄’’ти ат̣т̣ха̄си. девийа̄ сиригаббхам̣ гантва̄ дхаммапа̄лам̣ а̄нехӣти. девӣпи ран̃н̃о куджджхитва̄ ниваттанабха̄вам̣ н̃атва̄ бодхисаттам̣ уре нипаджджа̄петва̄ родама̄на̄ нисӣди. чорагха̄тако гантва̄ там̣ пит̣т̣хийам̣ хаттхена пахаритва̄ хаттхато кума̄рам̣ аччхиндитва̄ а̄да̄йа ран̃н̃о сантикам̣ а̄гантва̄ ‘‘ким̣ кароми, дева̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ екам̣ пхалакам̣ а̄хара̄петва̄ пурато никкхипа̄петва̄ ‘‘идха нам̣ нипаджджа̄пехӣ’’ти а̄ха. со татха̄ ака̄си.

чанда̄девӣ путтасса паччхатова паридевама̄на̄ а̄гаччхи. пуна чорагха̄тако ‘‘ким̣ каромӣ, дева̄’’ти а̄ха. дхаммапа̄ласса хаттхе чхинда̄ти. чанда̄девӣ ‘‘маха̄ра̄джа, мама путто саттама̄сико ба̄лако на кин̃чи джа̄на̄ти, наттхетасса досо, досо пана хонто майи бхавеййа, тасма̄ майхам̣ хаттхе чхеда̄пехӣ’’ти имаматтхам̣ пака̄сентӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

44.

‘‘ахамева дӯсийа̄ бхӯнахата̄, ран̃н̃о маха̄пата̄пасса;

етам̣ мун̃чату дхаммапа̄лам̣, хаттхе ме дева чхедехӣ’’ти.

таттха дӯсийа̄ти дӯсика̄, тумхе дисва̄ анут̣т̣хахама̄на̄ досака̄рика̄ти аттхо. ‘‘дӯсика̄’’типи па̄т̣хо, айамеваттхо. бхӯнахата̄ти хатабхӯна̄, хатавуд̣д̣хӣти аттхо. ран̃н̃оти идам̣ ‘‘дӯсийа̄’’ти падена йоджетаббам̣. ахам̣ ран̃н̃о маха̄пата̄пасса апара̄дхака̄рика̄, на̄йам̣ кума̄ро, тасма̄ нирапара̄дхам̣ етам̣ ба̄лакам̣ мун̃чату дхаммапа̄лам̣, сачепи хаттхе чхеда̄петука̄мо, досака̄рика̄йа хаттхе ме, дева, чхедехӣти айаметтха аттхо.

ра̄джа̄ чорагха̄такам̣ олокеси. ‘‘ким̣ кароми, дева̄’’ти? ‘‘папан̃чам̣ акатва̄ хаттхе чхеда̄’’ти. тасмим̣ кхан̣е чорагха̄тако тикхин̣апхарасум̣ гахетва̄ кума̄расса тарун̣авам̣сакал̣ӣре вийа две хаттхе чхинди. со двӣсу хаттхесу чхиджджама̄несу нева роди на паридеви, кхантин̃ча меттан̃ча пуреча̄рикам̣ катва̄ адхива̄сеси. чанда̄ пана девӣ чхиннахаттхакот̣им̣ гахетва̄ уччхан̇ге катва̄ лохиталитта̄ паридевама̄на̄ вичари. пуна чорагха̄тако ‘‘ким̣ кароми, дева̄’’ти пуччхи. ‘‘двепи па̄де чхинда̄’’ти. там̣ сутва̄ чанда̄девӣ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

45.

‘‘ахамева дӯсийа̄ бхӯнахата̄, ран̃н̃о маха̄пата̄пасса;

етам̣ мун̃чату дхаммапа̄лам̣, па̄де ме дева чхедехӣ’’ти.

таттха адхиппа̄йо вуттанайенева ведитаббо.

ра̄джа̄пи пуна чорагха̄такам̣ а̄н̣а̄песи. со убхопи па̄де чхинди. чанда̄девӣ па̄дакот̣импи гахетва̄ уччхан̇ге катва̄ лохиталитта̄ паридевама̄на̄ ‘‘са̄ми маха̄пата̄па, чхиннахаттхапа̄да̄ на̄ма да̄рака̄ ма̄тара̄ посетабба̄ хонти, ахам̣ бхатим̣ катва̄ мама путтакам̣ посесса̄ми, дехи ме ета’’нти а̄ха. чорагха̄тако ‘‘ким̣ дева ката̄ ра̄джа̄н̣а̄, нит̣т̣хитам̣ мама кичча’’нти пуччхи. ‘‘на та̄ва нит̣т̣хита’’нти. ‘‘атха ким̣ кароми, дева̄’’ти? ‘‘сӣсамасса чхинда̄’’ти. там̣ сутва̄ чанда̄девӣ татийам̣ га̄тхама̄ха –

46.

‘‘ахамева дӯсийа̄ бхӯнахата̄, ран̃н̃о маха̄пата̄пасса;

етам̣ мун̃чату дхаммапа̄лам̣, сӣсам̣ ме дева чхедехӣ’’ти.

ватва̄ ча пана аттано сӣсам̣ упанеси.

пуна чорагха̄тако ‘‘ким̣ кароми, дева̄’’ти пуччхи. ‘‘сӣсамасса чхинда̄’’ти. со сӣсам̣ чхиндитва̄ ‘‘ката̄, дева, ра̄джа̄н̣а̄’’ти пуччхи. ‘‘на та̄ва ката̄’’ти. ‘‘атха ким̣ кароми, дева̄’’ти? ‘‘аситун̣д̣ена нам̣ сампат̣иччхитва̄ асима̄лакам̣ на̄ма карохӣ’’ти. со тасса кал̣еварам̣ а̄ка̄се кхипитва̄ аситун̣д̣ена сампат̣иччхитва̄ асима̄лакам̣ на̄ма катва̄ маха̄тале виппакири. чанда̄девӣ бодхисаттасса мам̣се уччхан̇ге катва̄ маха̄тале родама̄на̄ паридевама̄на̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

47.

‘‘на хи нӯнимасса ран̃н̃о, митта̄мачча̄ ча виджджаре сухада̄;

йе на ваданти ра̄джа̄нам̣, ма̄ гха̄тайи орасам̣ путтам̣.

48.

‘‘на хи нӯнимасса ран̃н̃о, н̃а̄тӣ митта̄ ча виджджаре сухада̄;

йе на ваданти ра̄джа̄нам̣, ма̄ гха̄тайи атраджам̣ путта’’нти.

таттха митта̄мачча̄ ча виджджаре сухада̄ти нӯна имасса ран̃н̃о дал̣хамитта̄ ва̄ саббакиччесу сахабха̄вино амачча̄ ва̄ мудухадайата̄йа сухада̄ ва̄ кечи на виджджанти. йе на вадантӣти йе адхуна̄ а̄гантва̄ ‘‘аттано пийапуттам̣ ма̄ гха̄тайӣ’’ти на ваданти, имам̣ ра̄джа̄нам̣ пат̣иседхенти, те наттхийева̄ти ман̃н̃е. дутийага̄тха̄йам̣ н̃а̄тӣти н̃а̄така̄.

има̄ пана две га̄тха̄ ватва̄ чанда̄девӣ убхохи хаттхехи хадайамам̣сам̣ дха̄райама̄на̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

49.

‘‘чанданаса̄ра̄нулитта̄, ба̄ха̄ чхиджджанти дхаммапа̄ласса;

да̄йа̄дасса патхабйа̄, па̄н̣а̄ ме дева руджджхантӣ’’ти.

таттха да̄йа̄дасса патхабйа̄ти питусантака̄йа ча̄туранта̄йа патхавийа̄ да̄йа̄дасса лохитачанданаса̄ра̄нулитта̄ хаттха̄ чхиджджанти, па̄да̄ чхиджджанти, сӣсан̃ча чхиджджати, асима̄лакопи като, тава вам̣сам̣ паччхиндитва̄ гатоси да̄нӣти евама̄дӣни вилапанти евама̄ха. па̄н̣а̄ ме дева руджджхантӣти дева, майхампи имам̣ сокам̣ сандха̄ретум̣ асакконтийа̄ джӣвитам̣ руджджхатӣти.

тасса̄ евам̣ паридевама̄на̄йа ева д̣айхама̄не вел̣уване вел̣у вийа хадайам̣ пхали, са̄ таттхева джӣвитаккхайам̣ патта̄. ра̄джа̄пи паллан̇ке т̣ха̄тум̣ асакконто маха̄тале пати, падараталам̣ двидха̄ бхиджджи, со татопи бхӯмийам̣ пати. тато чатунахута̄дхикадвийоджанасатасахассабахала̄пи гханапатхавӣ тасса агун̣ам̣ дха̄ретум̣ асакконтӣ бхиджджитва̄ виварамада̄си, авӣчито джа̄ла̄ ут̣т̣ха̄йа куладаттикена камбалена париккхипантӣ вийа там̣ гахетва̄ авӣчимхи кхипи. чанда̄йа ча бодхисаттасса ча амачча̄ сарӣракиччам̣ карим̣су.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ра̄джа̄ девадатто ахоси, чанда̄девӣ маха̄паджа̄патиготамӣ, дхаммапа̄лакума̄ро пана ахамева ахоси’’нти.

чӯл̣адхаммапа̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[359] 9. суван̣н̣амигаджа̄такаван̣н̣ана̄

виккама ре харипа̄да̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто са̄ваттхийам̣ екам̣ куладхӣтарам̣ а̄раббха катхеси. са̄ кира са̄ваттхийам̣ двиннам̣ аггаса̄вака̄нам̣ упат̣т̣ха̄какуласса дхӣта̄ саддха̄ пасанна̄ буддхама̄мака̄ дхаммама̄мака̄ сан̇гхама̄мака̄ а̄ча̄расампанна̄ пан̣д̣ита̄ да̄на̄дипун̃н̃а̄бхирата̄. там̣ ан̃н̃ам̣ са̄ваттхийамева сама̄наджа̄тикам̣ миччха̄дит̣т̣хикакулам̣ ва̄реси. атхасса̄ ма̄та̄питаро ‘‘амха̄кам̣ дхӣта̄ саддха̄ пасанна̄ тӣн̣и ратана̄ни мама̄йати да̄на̄дипун̃н̃а̄бхирата̄, тумхе миччха̄дит̣т̣хика̄ имисса̄пи йатха̄ручийа̄ да̄нам̣ ва̄ да̄тум̣ дхаммам̣ ва̄ сотум̣ виха̄рам̣ ва̄ гантум̣ сӣлам̣ ва̄ раккхитум̣ упосатхакаммам̣ ва̄ ка̄тум̣ на дассатха, на майам̣ тумха̄кам̣ дема, аттана̄ садисам̣ миччха̄дит̣т̣хикакула̄ва кума̄рикам̣ ган̣хатха̄’’ти а̄хам̣су. те техи пат̣иккхитта̄ ‘‘тумха̄кам̣ дхӣта̄ амха̄кам̣ гхарам̣ гантва̄ йатха̄дхиппа̄йена саббаметам̣ кароту, майам̣ на ва̄ресса̄ма, детха но ета’’нти ватва̄ ‘‘тена хи ган̣хатха̄’’ти вутта̄ бхаддакена наккхаттена ман̇галам̣ катва̄ там̣ аттано гхарам̣ найим̣су. са̄ ватта̄ча̄расампанна̄ патидевата̄ ахоси, сассусасураса̄микаватта̄ни ката̄нева хонти.

са̄ екадивасам̣ са̄микам̣ а̄ха – ‘‘иччха̄махам̣, аййапутта, амха̄кам̣ кулӯпакаттхера̄нам̣ да̄нам̣ да̄ту’’нти. са̄дху, бхадде, йатха̄джджха̄сайена да̄нам̣ дехӣти. са̄ тхере ниманта̄петва̄ махантам̣ сакка̄рам̣ катва̄ пан̣ӣтабходжанам̣ бходжетва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ ‘‘бханте, имам̣ кулам̣ миччха̄дит̣т̣хикам̣ ассаддхам̣ тин̣н̣ам̣ ратана̄нам̣ гун̣ам̣ на джа̄на̄ти, са̄дху, аййа̄, йа̄ва имам̣ кулам̣ тин̣н̣ам̣ ратана̄нам̣ гун̣ам̣ джа̄на̄ти, та̄ва идхева бхиккхам̣ ган̣хатха̄’’ти а̄ха. тхера̄ адхива̄сетва̄ таттха нибаддхам̣ бхун̃джанти. пуна са̄микам̣ а̄ха ‘‘аййапутта, тхера̄ идха нибаддхам̣ а̄гаччханти, ким̣ка̄ран̣а̄ тумхе на пассатха̄’’ти. ‘‘са̄дху, пассисса̄мӣ’’ти. са̄ пунадивасе тхера̄нам̣ бхаттакиччапарийоса̄не тасса а̄рочеси. со упасан̇камитва̄ тхерехи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ екамантам̣ нисӣди. атхасса дхаммасена̄пати дхаммакатхам̣ катхеси. со тхерасса дхаммакатха̄йа ча ирийа̄патхесу ча пасӣдитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа тхера̄нам̣ а̄санам̣ пан̃н̃апети, па̄нӣйам̣ парисса̄вети, антара̄бхатте дхаммакатхам̣ сун̣а̄ти, тасса апарабха̄ге миччха̄дит̣т̣хи бхиджджи.

атхекадивасам̣ тхеро двиннампи дхаммакатхам̣ катхенто сачча̄ни пака̄сеси, саччапарийоса̄не убхопи джайампатика̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су. тато пат̣т̣ха̄йа тасса ма̄та̄питаро а̄дим̣ катва̄ антамасо да̄сакаммакара̄пи саббе миччха̄дит̣т̣хим̣ бхиндитва̄ буддхадхаммасан̇гхама̄мака̄йева джа̄та̄. атхекадивасам̣ да̄рика̄ са̄микам̣ а̄ха – ‘‘аййапутта, ким̣ ме гхара̄ва̄сена, иччха̄махам̣ паббаджиту’’нти. со ‘‘са̄дху бхадде, ахампи паббаджисса̄мӣ’’ти махантена парива̄рена там̣ бхиккхунупассайам̣ нетва̄ пабба̄джетва̄ сайампи саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ паббаджджам̣ йа̄чи. там̣ саттха̄ пабба̄джеси. убхопи випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ на чирассева арахаттам̣ па̄пун̣им̣су. атхекадивасам̣ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, асука̄ на̄ма дахарабхиккхунӣ аттано чева паччайа̄ джа̄та̄ са̄микасса ча, аттана̄пи паббаджитва̄ арахаттам̣ патва̄ тампи па̄песӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева та̄ва еса̄ са̄микам̣ ра̄гапа̄са̄ мочеси, пуббепеса̄ пора̄н̣акапан̣д̣ите пана маран̣апа̄са̄ мочесӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто мигайонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто абхирӯпо ахоси па̄са̄дико дассанӣйо суван̣н̣аван̣н̣о ла̄кха̄расапарикаммакатехи вийа хаттхапа̄дехи раджатада̄масадисехи виса̄н̣ехи ман̣игул̣икапат̣ибха̄гехи аккхӣхи раттакамбалаген̣д̣усадисена мукхена саманна̄гато. бхарийа̄писса тарун̣амигӣ абхирӯпа̄ ахоси дассанӣйа̄. те самаггава̄сам̣ васим̣су, асӣтисахассачитрамига̄ бодхисаттам̣ упат̣т̣хахим̣су. тада̄ луддака̄ мигавӣтхӣсу па̄се од̣д̣есум̣. атхекадивасам̣ бодхисатто мига̄нам̣ пурато гаччханто па̄де па̄сена баджджхитва̄ ‘‘чхиндисса̄ми на’’нти а̄кад̣д̣хи, чаммам̣ чхиджджи, пуна а̄кад̣д̣хантасса мам̣сам̣ чхиджджи, пуна нха̄ру чхиджджи, па̄со ат̣т̣хима̄хачча ат̣т̣ха̄си. со па̄сам̣ чхиндитум̣ асакконто маран̣абхайатаджджито баддхаравам̣ рави. там̣ сутва̄ бхӣто мигаган̣о пала̄йи. бхарийа̄ панасса пала̄йитва̄ мига̄нам̣ антаре олокентӣ там̣ адисва̄ ‘‘идам̣ бхайам̣ майхам̣ пийаса̄микасса уппаннам̣ бхависсатӣ’’ти вегена тасса сантикам̣ гантва̄ ассумукхӣ родама̄на̄ ‘‘са̄ми, твам̣ махаббало, ким̣ етам̣ па̄сам̣ сандха̄ретум̣ на саккхиссаси, вегам̣ джанетва̄ чхинда̄хи на’’нти тасса усса̄хам̣ джанентӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

50.

‘‘виккама ре харипа̄да, виккама ре маха̄мига;

чхинда ва̄раттикам̣ па̄сам̣, на̄хам̣ ека̄ ване раме’’ти.

таттха виккама̄ти параккама, а̄кад̣д̣ха̄ти аттхо. рети а̄мантане нипа̄то. харипа̄да̄ти суван̣н̣апа̄да. сакаласарӣрампи тасса суван̣н̣аван̣н̣ам̣, айам̣ пана га̄равеневама̄ха. на̄хам̣ ека̄ти ахам̣ тайа̄ вина̄ екика̄ ване на рамисса̄ми, тин̣одакам̣ пана аггахетва̄ сусситва̄ марисса̄мӣти дассети.

там̣ сутва̄ миго дутийам̣ га̄тхама̄ха –

51.

‘‘виккама̄ми на па̄реми, бхӯмим̣ сумбха̄ми вегаса̄;

дал̣хо ва̄раттико па̄со, па̄дам̣ ме парикантатӣ’’ти.

таттха виккама̄мӣти бхадде, ахам̣ вӣрийам̣ кароми. на па̄ремӣти па̄сам̣ чхиндитум̣ пана на саккомӣти аттхо. бхӯмим̣ сумбха̄мӣти апи на̄ма чхиджджеййа̄ти па̄дена̄пи бхӯмим̣ пахара̄ми. вегаса̄ти вегена. парикантатӣти чамма̄дӣни чхинданто саманта̄ кантатӣти.

атха нам̣ мигӣ ‘‘ма̄ бха̄йи, са̄ми, ахам̣ аттано балена луддакам̣ йа̄читва̄ тава джӣвитам̣ а̄харисса̄ми. саче йа̄чана̄йа на саккхисса̄ми, мама джӣвитампи датва̄ тава джӣвитам̣ а̄харисса̄мӣ’’ти маха̄саттам̣ асса̄сетва̄ лохиталиттам̣ бодхисаттам̣ париггахетва̄ ат̣т̣ха̄си. луддакопи асин̃ча саттин̃ча гахетва̄ каппут̣т̣ха̄нагги вийа а̄гаччхати. са̄ там̣ дисва̄ ‘‘са̄ми, луддако а̄гаччхати, ахам̣ аттано балам̣ карисса̄ми, твам̣ ма̄ бха̄йӣ’’ти мигам̣ асса̄сетва̄ луддакасса пат̣ипатхам̣ гантва̄ пат̣иккамитва̄ екамантам̣ т̣хита̄ там̣ вандитва̄ ‘‘са̄ми, мама са̄мико суван̣н̣аван̣н̣о сӣла̄ча̄расампанно, асӣтисахасса̄нам̣ мига̄нам̣ ра̄джа̄’’ти бодхисаттасса гун̣ам̣ катхетва̄ мигара̄дже т̣хитейева аттано вадхам̣ йа̄чантӣ татийам̣ га̄тхама̄ха –

52.

‘‘аттхарассу пала̄са̄ни, асим̣ нибба̄ха луддака;

пат̣хамам̣ мам̣ вадхитва̄на, хана паччха̄ маха̄мига’’нти.

таттха пала̄са̄нӣти мам̣сат̣т̣хапанаттхам̣ пала̄сапан̣н̣а̄ни аттхарассу. асим̣ нибба̄ха̄ти асим̣ косато нӣхара.

там̣ сутва̄ луддако ‘‘мануссабхӯта̄ та̄ва са̄микасса аттха̄йа аттано джӣвитам̣ на париччаджанти, айам̣ тираччха̄нагата̄ джӣвитам̣ париччаджати, мануссабха̄са̄йа ча мадхурена сарена катхети, аджджа имисса̄ ча патино часса̄ джӣвитам̣ дасса̄мӣ’’ти пасанначитто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

53.

‘‘на ме сутам̣ ва̄ дит̣т̣хам̣ ва̄, бха̄сантим̣ ма̄нусим̣ мигим̣;

тван̃ча бхадде сукхӣ хохи, есо ча̄пи маха̄миго’’ти.

таттха сутам̣ ва̄ дит̣т̣хам̣ ва̄ти майа̄ ито пуббе еварӯпам̣ дит̣т̣хам̣ ва̄ сутам̣ ва̄ наттхи. бха̄сантим̣ ма̄нусим̣ мигинти ахан̃хи ито пуббе ма̄нусим̣ ва̄чам̣ бха̄сантим̣ мигим̣ нева аддасам̣ на ассосим̣. йесам̣ пана ‘‘на ме сута̄ ва̄ дит̣т̣ха̄ ва̄, бха̄сантӣ ма̄нусӣ мигӣ’’ти па̄л̣и, тесам̣ йатха̄па̄л̣имева аттхо диссати. бхаддети бхаддаке пан̣д̣ике упа̄йакусале. ити там̣ а̄лапитва̄ пуна ‘‘тван̃ча есо ча̄пи маха̄миготи двепи джана̄ сукхӣ ниддуккха̄ хотха̄’’ти там̣ самасса̄сетва̄ луддако бодхисаттасса сантикам̣ гантва̄ ва̄сийа̄ чаммапа̄сам̣ чхиндитва̄ па̄де лаггапа̄сакам̣ сан̣икам̣ нӣхаритва̄ нха̄руна̄ нха̄рум̣, мам̣сена мам̣сам̣, чаммена чаммам̣ пат̣ипа̄т̣етва̄ па̄дам̣ хаттхена паримаджджи. тан̇кхан̣ан̃н̃ева маха̄саттасса пӯритапа̄рамита̄нубха̄вена луддакасса ча меттачитта̄нубха̄вена мигийа̄ ча меттадхамма̄нубха̄вена нха̄румам̣сачамма̄ни нха̄румам̣сачаммехи гхат̣айим̣су. бодхисатто пана сукхӣ ниддуккхо ат̣т̣ха̄си.

мигӣ бодхисаттам̣ сукхитам̣ дисва̄ соманассаджа̄та̄ луддакасса анумоданам̣ каронтӣ пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

54.

‘‘евам̣ луддака нандассу, саха саббехи н̃а̄тибхи;

йатха̄хамаджджа нанда̄ми, муттам̣ дисва̄ маха̄мига’’нти.

таттха луддака̄ти да̄рун̣акаммакирийа̄йа ладдхана̄мавасена а̄лапати.

бодхисатто ‘‘айам̣ луддо майхам̣ авассайо джа̄то, майа̄писса авассайенева бхавитум̣ ват̣атӣ’’ти гочарабхӯмийам̣ дит̣т̣хам̣ екам̣ ман̣иккхандхам̣ тасса датва̄ ‘‘самма, ито пат̣т̣ха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни ма̄ кари, имина̄ кут̣умбам̣ сан̣т̣хапетва̄ да̄раке посенто да̄насӣла̄дӣни пун̃н̃а̄ни карохӣ’’ти тассова̄дам̣ датва̄ аран̃н̃ам̣ па̄виси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ луддако чханно ахоси, мигӣ дахарабхиккхунӣ, мигара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

суван̣н̣амигаджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[360] 10. суйонандӣджа̄такаван̣н̣ана̄

ва̄ти гандхо тимира̄нанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте ‘‘ким̣ дисва̄’’ти ватва̄ ‘‘алан̇катама̄туга̄ма’’нти вутте ‘‘ма̄туга̄мо на̄меса бхиккху на сакка̄ раккхитум̣, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ супан̣н̣абхаване катва̄ раккханта̄пи раккхитум̣ на̄саккхим̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ тамбара̄джа̄ на̄ма раджджам̣ ка̄реси. тасса суйонандӣ на̄ма аггамахесӣ ахоси уттамарӯпадхара̄. тада̄ бодхисатто супан̣н̣айонийам̣ ниббатти, тасмим̣ ка̄ле на̄гадӣпо седумадӣпо на̄ма ахоси. бодхисатто тасмим̣ дӣпе супан̣н̣абхаване васати. со ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ тамбара̄джена саддхим̣ ма̄н̣авакавесена джӯтам̣ кӣл̣ати. тасса рӯпасампаттим̣ дисва̄ парича̄рика̄ ‘‘амха̄кам̣ ран̃н̃а̄ саддхим̣ еварӯпо на̄ма ма̄н̣авако джӯтам̣ кӣл̣атӣ’’ти суйонандийа̄ а̄рочесум̣. са̄ сутва̄ там̣ дат̣т̣хука̄ма̄ хутва̄ екадивасам̣ алан̇каритва̄ джӯтаман̣д̣алам̣ а̄гантва̄ парича̄рика̄нам̣ антаре т̣хита̄ нам̣ олокеси. сопи девим̣ олокеси. двепи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пат̣ибаддхачитта̄ ахесум̣. супан̣н̣ара̄джа̄ аттано а̄нубха̄вена нагаре ва̄там̣ самут̣т̣ха̄песи, гехапатанабхайена ра̄джанивесана̄ манусса̄ никкхамим̣су. со аттано а̄нубха̄вена андхака̄рам̣ катва̄ девим̣ гахетва̄ а̄ка̄сена а̄гантва̄ на̄гадӣпе аттано бхаванам̣ па̄виси суйонандийа̄ гатат̣т̣ха̄нам̣ джа̄нанта̄ на̄ма на̄хесум̣. со та̄йа саддхим̣ абхирамама̄но гантва̄ ран̃н̃а̄ саддхим̣ джӯтам̣ кӣл̣ати.

ран̃н̃о пана сагго на̄ма гандхаббо аттхи, со девийа̄ гатат̣т̣ха̄нам̣ аджа̄нанто там̣ гандхаббам̣ а̄мантетва̄ ‘‘гаччха, та̄та, гандхабба саббам̣ тхаладжалапатхам̣ анувичаритва̄ девийа̄ гатат̣т̣ха̄нам̣ пасса̄’’ти уййоджеси. со париббайам̣ гахетва̄ два̄рага̄мато пат̣т̣ха̄йа вичинанто курукаччхам̣ па̄пун̣и. тада̄ курукаччхава̄н̣иджа̄ на̄ва̄йа суван̣н̣абхӯмим̣ гаччханти. со те упасан̇камитва̄ ‘‘ахам̣ гандхаббо на̄ва̄йа ветанам̣ кхан̣д̣етва̄ тумха̄кам̣ гандхаббам̣ карисса̄ми, мампи нетха̄’’ти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти тампи а̄ропетва̄ на̄вам̣ виссаджджесум̣. те сукхапайа̄та̄йа на̄ва̄йа там̣ паккоситва̄ ‘‘гандхаббам̣ но карохӣ’’ти а̄хам̣су. ‘‘ахам̣ че гандхаббам̣ кареййам̣, майи пана гандхаббам̣ каронте маччха̄ чалиссанти, атха во на̄во бхиджджиссатӣ’’ти. ‘‘мануссаматте гандхаббам̣ каронте маччха̄нам̣ чаланам̣ на̄ма наттхи, карохӣ’’ти. ‘‘тена хи ма̄ майхам̣ куджджхиттха̄’’ти вӣн̣ам̣ муччхитва̄ тантиссарена гӣтассарам̣, гӣтассарена тантиссарам̣ анатиккамитва̄ гандхаббам̣ ака̄си. тена саддена самматта̄ хутва̄ маччха̄ чалим̣су.

атхеко макаро уппатитва̄ на̄ва̄йа патанто на̄вам̣ бхинди. сагго пхалаке нипаджджитва̄ йатха̄ва̄там̣ гаччханто на̄гадӣпе супан̣н̣абхаванасса нигродхаруккхасса сантикам̣ па̄пун̣и. суйонандӣпи девӣ супан̣н̣ара̄джасса джӯтам̣ кӣл̣итум̣ гатака̄ле вима̄на̄ отаритва̄ веланте вичарантӣ саггам̣ гандхаббам̣ дисва̄ сан̃джа̄нитва̄ ‘‘катхам̣ а̄гатосӣ’’ти пуччхи. со саббам̣ катхеси. ‘‘тена хи ма̄ бха̄йӣ’’ти там̣ асса̄сетва̄ ба̄ха̄хи париггахетва̄ вима̄нам̣ а̄ропетва̄ сайанапит̣т̣хе нипаджджа̄петва̄ самассаттхака̄ле диббабходжанам̣ датва̄ диббагандходакена нха̄петва̄ диббаваттхехи аччха̄детва̄ диббагандхапуппхехи алан̇каритва̄ пуна диббасайане нипаджджа̄песи. евам̣ дивасам̣ париггахама̄на̄ супан̣н̣аран̃н̃о а̄гаманавела̄йа пат̣иччха̄детва̄ гатака̄ле тена саддхим̣ килесавасена абхирами. тато ма̄саддхама̄саччайена ба̄ра̄н̣асива̄сино ва̄н̣иджа̄ да̄рудакагахан̣аттха̄йа тасмим̣ дӣпе нигродхаруккхамӯлам̣ сампатта̄. со техи саддхим̣ на̄вам̣ абхируйха ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ ра̄джа̄нам̣ дисва̄ва тасса джӯтакӣл̣анавела̄йа вӣн̣ам̣ гахетва̄ ран̃н̃о гандхаббам̣ каронто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

55.

‘‘ва̄ти гандхо тимира̄нам̣, кусамуддо ча гхосава̄;

дӯре ито суйонандӣ, тамба ка̄ма̄ туданти ма’’нти.

таттха тимира̄нанти тимираруккхапуппха̄нам̣. там̣ кира нигродхам̣ парива̄ретва̄ тимираруккха̄ аттхи, те сандха̄йевам̣ вадати. кусамуддоти кхуддакасамуддо. гхосава̄ти маха̄раво. тассева нигродхасса сантике самуддам̣ сандха̄йевама̄ха. итоти имамха̄ нагара̄. тамба̄ти ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. атха ва̄ тамбака̄ма̄ти тамбена ка̄митака̄ма̄ тамбака̄ма̄ на̄ма. те мам̣ хадайе виджджхантӣти дӣпети.

там̣ сутва̄ супан̣н̣о дутийам̣ га̄тхама̄ха –

56.

‘‘катхам̣ самуддаматари, катхам̣ аддаккхи седумам̣;

катхам̣ тасса̄ ча туйхан̃ча, аху сагга сама̄гамо’’ти.

таттха седуманти седумадӣпам̣.

тато сагго тиссо га̄тха̄ абха̄си –

57.

‘‘курукаччха̄ пайа̄та̄нам̣, ва̄н̣иджа̄нам̣ дханесинам̣;

макарехи абхида̄ на̄ва̄, пхалакена̄хамаплавим̣.

58.

‘‘са̄ мам̣ сан̣хена мудуна̄, ниччам̣ чанданагандхинӣ;

ан̇гена уддхарӣ бхадда̄, ма̄та̄ путтам̣ва орасам̣.

59.

‘‘са̄ мам̣ аннена па̄нена, ваттхена сайанена ча;

аттана̄пи ча мандаккхӣ, евам̣ тамба виджа̄нахӣ’’ти.

таттха са̄ мам̣ сан̣хена мудуна̄ти евам̣ пхалакена тӣрам̣ уттин̣н̣ам̣ мам̣ самуддатӣре вичарантӣ са̄ дисва̄ ‘‘ма̄ бха̄йӣ’’ти сан̣хена мудуна̄ вачанена самасса̄сетва̄ти аттхо. ан̇гена̄ти ба̄хуйугал̣ам̣ идха ‘‘ан̇гена̄’’ти вуттам̣. бхадда̄ти дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄. са̄ мам̣ аннена̄ти са̄ мам̣ етена анна̄дина̄ сантаппесӣти аттхо. аттана̄пи ча̄ти на кевалам̣ анна̄дӣхева, аттана̄пи мам̣ абхираментӣ сантаппесӣти дӣпети. мандаккхӣти мандадассанӣ, мудуна̄ а̄ка̄рена олоканасӣла̄ти вуттам̣ хоти. ‘‘маттаккхӣ’’типи па̄т̣хо, мадаматтехи вийа аккхӣхи саманна̄гата̄ти аттхо. евам̣ тамба̄ти евам̣ тамбара̄джа джа̄на̄хӣти.

супан̣н̣о гандхаббасса катхентассева виппат̣иса̄рӣ хутва̄ ‘‘ахам̣ супан̣н̣абхаване васантопи раккхитум̣ на̄саккхим̣, ким̣ ме та̄йа дуссӣла̄йа̄’’ти там̣ а̄нетва̄ ран̃н̃о пат̣идатва̄ пакка̄ми, тато пат̣т̣ха̄йа пуна на̄гаччхӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, супан̣н̣ара̄джа̄ пана ахамева ахосинти.

суйонандӣджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

ман̣икун̣д̣алавагго пат̣хамо.

2. ван̣н̣а̄рохавагго

[361] 1. ван̣н̣а̄рохаджа̄такаван̣н̣ана̄

ван̣н̣а̄рохена̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто две аггаса̄ваке а̄раббха катхеси. екасмин̃хи самайе убхопи маха̄тхера̄ ‘‘имам̣ антовассам̣ сун̃н̃а̄га̄рам̣ анубрӯхесса̄ма̄’’ти саттха̄рам̣ а̄пуччхитва̄ ган̣ам̣ паха̄йа сайамева паттачӣварам̣ а̄да̄йа джетавана̄ никкхамитва̄ екам̣ паччантага̄мам̣ нисса̄йа аран̃н̃е вихарим̣су. ан̃н̃атаропи вигха̄са̄дапурисо тхера̄нам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ каронто таттхева екаманте васи. со тхера̄нам̣ самаггава̄сам̣ дисва̄ ‘‘име ативийа самагга̄ васанти, сакка̄ ну кхо ете ан̃н̃аман̃н̃ам̣ бхиндиту’’нти чинтетва̄ са̄рипуттаттхерам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, аййена маха̄моггалла̄наттхерена саддхим̣ тумха̄кам̣ кин̃чи верам̣ аттхӣ’’ти пуччхи. ‘‘ким̣ пана̄вусо’’ти. еса, бханте, мама а̄гатака̄ле ‘‘са̄рипутто на̄ма джа̄тиготтакулападесехи ва̄ сутагантхапат̣иведхаиддхӣхи ва̄ майа̄ саддхим̣ ким̣ пахотӣ’’ти тумха̄кам̣ агун̣амева катхесӣти. тхеро ситам̣ катва̄ ‘‘гаччха твам̣ а̄вусо’’ти а̄ха.

со апарасмимпи дивасе маха̄моггалла̄наттхерампи упасан̇камитва̄ татхева катхеси. сопи нам̣ ситам̣ катва̄ ‘‘гаччха, твам̣, а̄вусо’’ти ватва̄ са̄рипуттаттхерам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘а̄вусо, есо вигха̄са̄до тумха̄кам̣ сантике кин̃чи катхесӣ’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма̄вусо, майхампи сантике катхеси, имам̣ нӣхаритум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘са̄дху, а̄вусо, нӣхара̄’’ти вутте тхеро ‘‘ма̄ идха васӣ’’ти аччхарам̣ пахаритва̄ там̣ нӣхари. те убхопи самаггава̄сам̣ васитва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ нисӣдим̣су. саттха̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ ‘‘сукхена вассам̣ васиттха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘бханте, еко вигха̄са̄до амхе бхиндитука̄мо хутва̄ бхиндитум̣ асакконто пала̄йӣ’’ти вутте ‘‘на кхо со, са̄рипутта, ида̄нева, пуббепеса тумхе ‘бхиндисса̄мӣ’ти бхиндитум̣ асакконто пала̄йӣ’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто аран̃н̃е руккхадевата̄ ахоси. тада̄ сӣхо ча бйаггхо ча аран̃н̃е паббатагуха̄йам̣ васанти. еко син̇га̄ло те упат̣т̣хаханто тесам̣ вигха̄сам̣ кха̄дитва̄ маха̄ка̄йо хутва̄ екадивасам̣ чинтеси ‘‘майа̄ сӣхабйаггха̄нам̣ мам̣сам̣ на кха̄дитапуббам̣, майа̄ име две джане бхиндитум̣ ват̣т̣ати, тато несам̣ калахам̣ катва̄ мата̄нам̣ мам̣сам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти. со сӣхам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘ким̣, са̄ми, тумха̄кам̣ бйаггхена саддхим̣ кин̃чи верам̣ аттхӣ’’ти пуччхи. ‘‘ким̣ пана, самма̄’’ти? еса, бханте, мама̄гатака̄ле ‘‘сӣхо на̄ма сарӣраван̣н̣ена ва̄ а̄рохапарин̣а̄хена ва̄ джа̄тибалавӣрийехи ва̄ мама калабха̄гампи на па̄пун̣а̄тӣ’’ти тумха̄кам̣ агун̣амева катхесӣти. атха нам̣ сӣхо ‘‘гаччха твам̣, на со евам̣ катхессатӣ’’ти а̄ха. бйаггхампи упасан̇камитва̄ етенева упа̄йена катхеси. там̣ сутва̄ бйаггхопи сӣхам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘самма, твам̣ кира идан̃чидан̃ча вадесӣ’’ти пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

60.

‘‘ван̣н̣а̄рохена джа̄тийа̄, баланиккаманена ча;

суба̄ху на майа̄ сеййо, суда̄т̣ха ити бха̄сасӣ’’ти.

таттха баланиккаманена ча̄ти ка̄йабалена чева вӣрийабалена ча. суба̄ху на майа̄ сеййоти айам̣ суба̄ху на̄ма бйаггхо етехи ка̄ран̣ехи майа̄ нева садисо на уттаритароти саччам̣ кира твам̣ собхана̄хи да̄т̣ха̄хи саманна̄гата суда̄т̣ха мигара̄джа, евам̣ вадесӣти.

там̣ сутва̄ суда̄т̣хо сеса̄ чатассо га̄тха̄ абха̄си –

61.

‘‘ван̣н̣а̄рохена джа̄тийа̄, баланиккаманена ча;

суда̄т̣хо на майа̄ сеййо, суба̄ху ити бха̄саси.

62.

‘‘евам̣ че мам̣ вихарантам̣, суба̄ху самма дуббхаси;

на да̄на̄хам̣ тайа̄ саддхим̣, сам̣ва̄самабхирочайе.

63.

‘‘йо паресам̣ вачана̄ни, саддахеййа йатха̄татхам̣;

кхиппам̣ бхиджджетха миттасмим̣, веран̃ча пасаве бахум̣.

64.

‘‘на со митто йо сада̄ аппаматто, бхеда̄сан̇кӣ рандхамева̄нупассӣ;

йасмин̃ча сетӣ урасӣва путто, са ве митто йо абхеджджо парехӣ’’ти.

таттха самма̄ти вайасса. дуббхасӣти йади евам̣ тайа̄ саддхим̣ самаггава̄сам̣ васантам̣ мам̣ син̇га̄ласса катхам̣ гахетва̄ твам̣ дуббхаси ханитум̣ иччхаси, ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа ахам̣ тайа̄ саддхим̣ сам̣ва̄сам̣ на абхирочайе. йатха̄татханти татхато йатха̄татхам̣ йатха̄таччхам̣ ависам̣ва̄дакена арийена вуттавачанам̣ саддха̄таббам̣. евам̣ йо йесам̣ кесан̃чи паресам̣ вачана̄ни саддахетха̄ти аттхо. йо сада̄ аппаматтоти йо ниччам̣ аппаматто хутва̄ миттасса висса̄сам̣ на дети, со митто на̄ма на хотӣти аттхо. бхеда̄сан̇кӣти ‘‘аджджа бхиджджиссати, све бхиджджиссатӣ’’ти евам̣ миттасса бхедамева а̄сан̇кати. рандхамева̄нупассӣти чхиддам̣ виварамева пассанто. урасӣва путтоти йасмим̣ митте ма̄ту хадайе путто вийа нира̄сан̇ко ниббхайо сети.

ити има̄хи чатӯхи га̄тха̄хи сӣхена миттагун̣е катхите бйаггхо ‘‘майхам̣ досо’’ти сӣхам̣ кхама̄песи. те таттхева самаггава̄сам̣ васим̣су. син̇га̄ло пана пала̄йитва̄ ан̃н̃аттха гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ син̇га̄ло вигха̄са̄до ахоси, сӣхо са̄рипутто, бйаггхо моггалла̄но, там̣ ка̄ран̣ам̣ паччаккхато дит̣т̣ха̄ тасмим̣ ване нивуттхаруккхадевата̄ пана ахамева ахоси’’нти.

ван̣н̣а̄рохаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[362] 2. сӣлавӣмам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄

сӣлам̣ сеййоти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ сӣлавӣмам̣сакабра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси. там̣ кира ра̄джа̄ ‘‘еса сӣласампанно’’ти ан̃н̃ехи бра̄хман̣ехи атирекам̣ катва̄ пассати. со чинтеси ‘‘ким̣ ну кхо мам̣ ра̄джа̄ ‘сӣласампанно’ти ан̃н̃ехи атирекам̣ катва̄ пассати, уда̄ху ‘сутадхарайутто’ти, вӣмам̣сисса̄ми та̄ва сӣласса ва̄ сутасса ва̄ махантабха̄ва’’нти. со екадивасам̣ херан̃н̃икапхалакато каха̄пан̣ам̣ ган̣хи. херан̃н̃ико гарубха̄вена на кин̃чи а̄ха, дутийава̄репи на кин̃чи а̄ха. татийава̄ре пана там̣ ‘‘вилопакха̄дако’’ти га̄ха̄петва̄ ран̃н̃о дассетва̄ ‘‘ким̣ имина̄ ката’’нти вутте ‘‘кут̣умбам̣ вилумпатӣ’’ти а̄ха. ‘‘саччам̣ кира, бра̄хман̣а̄’’ти? ‘‘на, маха̄ра̄джа, кут̣умбам̣ вилумпа̄ми, майхам̣ пана ‘сӣлам̣ ну кхо махантам̣, сутам̣ ну кхо’ти куккуччам̣ ахоси, сва̄хам̣ ‘етесу катарам̣ ну кхо маханта’нти вӣмам̣санто тайо ва̄ре каха̄пан̣ам̣ ган̣хим̣, там̣ мам̣ еса бандха̄петва̄ тумха̄кам̣ дассети. ида̄ни ме сутато сӣласса махантабха̄во н̃а̄то, на ме гхара̄ва̄сенаттхо, паббаджисса̄маха’’нти паббаджджам̣ ануджа̄на̄петва̄ гхарадва̄рам̣ анолокетва̄ва джетаванам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ паббаджджам̣ йа̄чи. тасса саттха̄ паббаджджан̃ча упасампадан̃ча да̄песи. со ачирӯпасампанно випассанам̣ випасситва̄ аггапхале патит̣т̣хахи. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, асукабра̄хман̣о аттано сӣлам̣ вӣмам̣ситва̄ паббаджито випасситва̄ арахаттам̣ патто’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄ни айамева, пуббе пан̣д̣ита̄пи сӣлам̣ вӣмам̣ситва̄ паббаджитва̄ аттано патит̣т̣хам̣ карим̣суйева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ а̄гантва̄ ра̄джа̄нам̣ пасси. ра̄джа̄ тасса пурохитат̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. со пан̃ча сӣла̄ни раккхати. ра̄джа̄пи нам̣ ‘‘сӣлава̄’’ти гарум̣ катва̄ пасси. со чинтеси ‘‘ким̣ ну кхо ра̄джа̄ ‘сӣлава̄’ти мам̣ гарум̣ катва̄ пассати, уда̄ху ‘сутадхарайутто’’’ти. саббам̣ паччуппаннаваттхусадисамева. идха пана со бра̄хман̣о ‘‘ида̄ни ме сутато сӣласса махантабха̄во н̃а̄то’’ти ватва̄ има̄ пан̃ча га̄тха̄ абха̄си –

65.

‘‘сӣлам̣ сеййо сутам̣ сеййо, ити ме сам̣сайо аху;

сӣламева сута̄ сеййо, ити ме наттхи сам̣сайо.

66.

‘‘могха̄ джа̄ти ча ван̣н̣о ча, сӣламева кируттамам̣;

сӣлена анупетасса, сутенаттхо на виджджати.

67.

‘‘кхаттийо ча адхаммат̣т̣хо, вессо ча̄дхамманиссито;

те париччаджджубхо локе, упападжджанти дуггатим̣.

68.

‘‘кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ весса̄, судда̄ чан̣д̣а̄лапуккуса̄;

идха дхаммам̣ чаритва̄на, бхаванти тидиве сама̄.

69.

‘‘на веда̄ сампара̄йа̄йа, на джа̄ти на̄пи бандхава̄;

сакан̃ча сӣлам̣ сам̣суддхам̣, сампара̄йа̄йа сукха̄йа ча̄’’ти.

таттха сӣламева сута̄ сеййоти сутапарийаттито сатагун̣ена сахассагун̣ена сӣламева уттаритаранти. еван̃ча пана ватва̄ сӣлам̣ на̄метам̣ екавидхам̣ сам̣варавасена, дувидхам̣ ча̄риттава̄риттавасена, тивидхам̣ ка̄йикава̄часикама̄насикавасена, чатуббидхам̣ па̄тимоккхасам̣вараиндрийасам̣вараа̄джӣвапа̄рисуддхипаччайасаннисситавасена̄ти ма̄тикам̣ т̣хапетва̄ виттха̄ренто сӣласса ван̣н̣ам̣ абха̄си.

могха̄ти апхала̄ туччха̄. джа̄тӣти кхаттийакула̄дӣсу ниббатти. ван̣н̣оти сарӣраван̣н̣о абхирӯпабха̄во. йа̄ хи йасма̄ сӣларахитасса джа̄тисампада̄ ва̄ ван̣н̣асампада̄ ва̄ саггасукхам̣ да̄тум̣ на саккоти, тасма̄ убхайампи там̣ ‘‘могха’’нти а̄ха. сӣламева кира̄ти ануссававасена вадати, на пана сайам̣ джа̄на̄ти. анупетасса̄ти анупагатасса. сутенаттхо на виджджатӣти сӣларахитасса сутапарийаттиматтена идхалоке ва̄ паралоке ва̄ ка̄чи вад̣д̣хи на̄ма наттхи.

тато пара̄ две га̄тха̄ джа̄тийа̄ могхабха̄вадассанаттхам̣ вутта̄. таттха те париччаджджубхо локети те дуссӣла̄ девалокан̃ча мануссалокан̃ча̄ти убхопи локе париччаджитва̄ дуггатим̣ упападжджанти. чан̣д̣а̄лапуккуса̄ти чхавачхад̣д̣акачан̣д̣а̄ла̄ ча пуппхачхад̣д̣акапуккуса̄ ча. бхаванти тидиве сама̄ти ете саббепи сӣла̄нубха̄вена девалоке ниббатта̄ сама̄ хонти ниббисеса̄, дева̄твева сан̇кхйам̣ гаччханти.

пан̃чамага̄тха̄ саббесампи сута̄дӣнам̣ могхабха̄вадассанаттхам̣ вутта̄. тассаттхо – маха̄ра̄джа, ете веда̄дайо т̣хапетва̄ идхалоке йасаматтада̄нам̣ сампара̄йе дутийе ва̄ татийе ва̄ бхаве йасам̣ ва̄ сукхам̣ ва̄ да̄тум̣ на̄ма на сакконти, парисуддхам̣ пана аттано сӣламева там̣ да̄тум̣ саккотӣти.

евам̣ маха̄сатто сӣлагун̣е тхометва̄ ра̄джа̄нам̣ паббаджджам̣ ануджа̄на̄петва̄ там̣ дивасамева химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ апарихӣнаджджха̄но брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сӣлам̣ вӣмам̣ситва̄ исипаббаджджам̣ паббаджито ахамева ахоси’’нти.

сӣлавӣмам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[363] 3. хириджа̄такаван̣н̣ана̄

хирим̣ тарантанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ана̄тхапин̣д̣икасса саха̄йам̣ паччантава̄сисет̣т̣хим̣ а̄раббха катхеси. двепи ваттхӯни екаканипа̄те навамаваггасса парийоса̄наджа̄таке виттха̄рита̄нева. идха пана ‘‘паччантава̄сисет̣т̣хино манусса̄ аччхиннасаббаса̄патеййа̄ аттано сантакасса асса̄мино хутва̄ пала̄та̄’’ти ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хисса а̄рочите ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хи ‘‘аттано сантикам̣ а̄гата̄нам̣ каттаббам̣ акаронта̄ на̄ма пат̣ика̄раке на лабхантийева̄’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

70.

‘‘хирим̣ тарантам̣ виджигуччхама̄нам̣, тава̄хамасмӣ ити бха̄сама̄нам̣;

сеййа̄ни камма̄ни ана̄дийантам̣, несо маманти ити нам̣ виджан̃н̃а̄.

71.

‘‘йан̃хи кайира̄ тан̃хи ваде, йам̣ на кайира̄ на там̣ ваде;

акаронтам̣ бха̄сама̄нам̣, париджа̄нанти пан̣д̣ита̄.

72.

‘‘на со митто йо сада̄ аппаматто, бхеда̄сан̇кӣ рандхамева̄нупассӣ;

йасмин̃ча сетӣ урасӣва путто, са ве митто йо абхеджджо парехи.

73.

‘‘па̄моджджакаран̣ам̣ т̣ха̄нам̣, пасам̣са̄ваханам̣ сукхам̣;

пхала̄нисам̣со бха̄вети, ваханто порисам̣ дхурам̣.

74.

‘‘павивекарасам̣ питва̄, расам̣ упасамасса ча;

ниддаро хоти ниппа̄по, дхаммаппӣтирасам̣ пива’’нти.

таттха хирим̣ тарантанти ладжджам̣ атиккантам̣. виджигуччхама̄нанти миттабха̄вена джигуччхайама̄нам̣. тава̄хамасмӣти ‘‘тава ахам̣ митто’’ти кевалам̣ вачанаматтенева бха̄сама̄нам̣. сеййа̄ни камма̄нити ‘‘дасса̄ми карисса̄мӣ’’ти вачанасса анурӯпа̄ни уттамакамма̄ни. ана̄дийантанти акаронтам̣. несо маманти еварӯпам̣ пуггалам̣ ‘‘на есо мама митто’’ти виджан̃н̃а̄.

па̄моджджакаран̣ам̣ т̣ха̄нанти да̄нампи сӣлампи бха̄вана̄пи пан̣д̣итехи калйа̄н̣амиттехи саддхим̣ миттабха̄вопи. идха пана вуттаппака̄рам̣ миттабха̄вамева сандха̄йевама̄ха. пан̣д̣итена хи калйа̄н̣амиттена саддхим̣ миттабха̄во па̄моджджампи кароти, пасам̣сампи вахати. идхалокапаралокесу ка̄йикачетасикасукхахетуто ‘‘сукха’’нтипи вуччати, тасма̄ етам̣ пхалан̃ча а̄нисам̣сан̃ча сампассама̄но пхала̄нисам̣со кулапутто пурисехи вахитаббам̣ да̄насӣлабха̄вана̄миттабха̄васан̇кха̄там̣ чатуббидхампи порисам̣ дхурам̣ ваханто етам̣ миттабха̄васан̇кха̄там̣ па̄моджджакаран̣ам̣ т̣ха̄нам̣ пасам̣са̄ваханам̣ сукхам̣ бха̄вети вад̣д̣хети, на пан̣д̣итехи миттабха̄вам̣ бхиндатӣти дӣпети.

павивекарасанти ка̄йачиттаупадхививека̄нам̣ расам̣ те вивеке нисса̄йа уппаннам̣ соманассарасам̣. упасамасса ча̄ти килесӯпасамена ладдхасоманассасса. ниддаро хоти ниппа̄поти саббакилесадаратха̄бха̄вена ниддаро, килеса̄бха̄вена ниппа̄по хоти. дхаммаппӣтирасанти дхаммапӣтисан̇кха̄там̣ расам̣, вимуттипӣтим̣ пивантоти аттхо.

ити маха̄сатто па̄памиттасам̣саггато уббигго павивекарасена аматамаха̄нибба̄нам̣ па̄петва̄ десана̄йа кӯт̣ам̣ ган̣хи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ паччантава̄сӣ ида̄ни паччантава̄сӣйева, тада̄ ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хи ахамева ахоси’’нти.

хириджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[364] 4. кхаджджопанакаджа̄такаван̣н̣ана̄

75-79.

ко ну сантамхи паджджотети айам̣ кхаджджопанакапан̃хо маха̄уман̇ге виттха̄рато а̄ви бхависсати.

кхаджджопанакаджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[365] 5. ахитун̣д̣икаджа̄такаван̣н̣ана̄

дхуттомхӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ махаллакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ са̄лӯкаджа̄таке (джа̄. 1.3.106 а̄дайо) виттха̄ритам̣. идха̄пи со махаллако екам̣ га̄мада̄ракам̣ пабба̄джетва̄ аккосати пахарати. да̄рако пала̄йитва̄ виббхами. дутийампи нам̣ пабба̄джетва̄ татхева̄ка̄си. дутийампи виббхамитва̄ пуна йа̄чийама̄но олокетумпи на иччхи. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, асуко на̄ма махаллако аттано са̄ман̣ерена саха̄пи вина̄пи ваттитум̣ на саккоти, итаро тасса досам̣ дисва̄ пуна олокетумпи на иччхи, сухадайо кума̄рако’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса са̄ман̣еро сухадайова, саким̣ досам̣ дисва̄ пуна олокетумпи на иччхӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто дхан̃н̃ава̄н̣иджакуле ниббаттитва̄ вайаппатто дхан̃н̃авиккайена джӣвикам̣ каппеси. атхеко ахитун̣д̣ико маккат̣ам̣ гахетва̄ сиккха̄петва̄ ахим̣ кӣл̣а̄пенто ба̄ра̄н̣асийам̣ уссаве гхут̣т̣хе там̣ маккат̣ам̣ дхан̃н̃ава̄н̣иджакасса сантике т̣хапетва̄ ахим̣ кӣл̣а̄пенто сатта диваса̄ни вичари. сопи ва̄н̣иджо маккат̣асса кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ ада̄си. ахитун̣д̣ико саттаме дивасе уссавакӣл̣анато а̄гантва̄ там̣ маккат̣ам̣ вел̣упесика̄йа тиккхаттум̣ пахаритва̄ там̣ а̄да̄йа уййа̄нам̣ гантва̄ бандхитва̄ ниддам̣ окками. маккат̣о бандханам̣ мочетва̄ амбаруккхам̣ а̄руйха амба̄ни кха̄данто нисӣди. со пабуддхо руккхе маккат̣ам̣ дисва̄ ‘‘етам̣ майа̄ упала̄петва̄ гахетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

80.

‘‘дхуттомхи самма сумукха, джӯте аккхапара̄джито;

харехи амбапакка̄ни, вӣрийам̣ те бхаккхайа̄масе’’ти.

таттха аккхапара̄джитоти аккхехи пара̄джито. харехӣти па̄техи. айамева ва̄ па̄т̣хо.

там̣ сутва̄ маккат̣о сесага̄тха̄ абха̄си –

81.

‘‘аликам̣ вата мам̣ самма, абхӯтена пасам̣саси;

ко те суто ва̄ дит̣т̣хо ва̄, сумукхо на̄ма маккат̣о.

82.

‘‘аджджа̄пи ме там̣ манаси, йам̣ мам̣ твам̣ ахитун̣д̣ика;

дхан̃н̃а̄пан̣ам̣ пависитва̄, матто чха̄там̣ хана̄си мам̣.

83.

‘‘та̄хам̣ сарам̣ дуккхасеййам̣, апи раджджампи ка̄райе;

нева̄хам̣ йа̄чито даджджам̣, татха̄ хи бхайатаджджито.

84.

‘‘йан̃ча джан̃н̃а̄ куле джа̄там̣, габбхе титтам̣ амаччхарим̣;

тена сакхин̃ча миттан̃ча, дхӣро сандха̄тумарахатӣ’’ти.

таттха аликам̣ вата̄ти муса̄ вата. абхӯтена̄ти авиджджама̄нена. ко тети ква тайа̄. сумукхоти сундарамукхо. ахитун̣д̣ика̄ти там̣ а̄лапати. ‘‘ахикон̣д̣ика̄’’типи па̄т̣хо. чха̄танти джигхаччха̄бхибхӯтам̣ дуббалам̣ капан̣ам̣. хана̄сӣти вел̣упесика̄йа тиккхаттум̣ пахараси. та̄ханти там̣ ахам̣. саранти саранто. дуккхасеййанти тасмим̣ а̄пан̣е дуккхасайанам̣. апи раджджампи ка̄райети сачепи ба̄ра̄н̣асираджджам̣ гахетва̄ майхам̣ датва̄ мам̣ раджджам̣ ка̄реййа̄си, евампи там̣ нева̄хам̣ йа̄чито даджджам̣, там̣ екампи амбапаккам̣ ахам̣ тайа̄ йа̄чито на дадеййам̣. ким̣ка̄ран̣а̄? татха̄ хи бхайатаджджитоти, татха̄ хи ахам̣ тайа̄ бхайена таджджитоти аттхо.

габбхе титтанти субходжанарасена ма̄тукуччхийам̣йева алан̇катапат̣ийатте сайанагаббхейева ва̄ титтам̣ бхога̄са̄йа акапан̣ам̣. сакхин̃ча миттан̃ча̄ти сакхибха̄ван̃ча миттабха̄ван̃ча татха̄рӯпена куладжа̄тена титтена акапан̣ена амаччхарина̄ саддхим̣ пан̣д̣ито сандха̄тум̣ пуна гхат̣етум̣ арахати, тайа̄ пана капан̣ена ахитун̣д̣икена саддхим̣ ко миттабха̄вам̣ пуна гхат̣етунти аттхо. еван̃ча пана ватва̄ ва̄наро ванам̣ сахаса̄ па̄виси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ахитун̣д̣ико махаллако ахоси, маккат̣о са̄ман̣еро, дхан̃н̃ава̄н̣иджо пана ахамева ахоси’’нти.

ахитун̣д̣икаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[366] 6. гумбийаджа̄такаван̣н̣ана̄

мадхуван̣н̣ам̣ мадхурасанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘ким̣ дисва̄’’ти ватва̄ ‘‘алан̇катама̄туга̄ма’’нти вутте ‘‘бхиккху име пан̃ча ка̄магун̣а̄ на̄ма екена гумбийена йаккхена хала̄халависам̣ паккхипитва̄ магге т̣хапитамадхусадиса̄’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто саттхава̄хакуле ниббаттитва̄ вайаппатто ба̄ра̄н̣асито пан̃чахи сакат̣асатехи бхан̣д̣ам̣ а̄да̄йа воха̄раттха̄йа гаччханто маха̄ваттаниат̣авидва̄рам̣ патва̄ саттхаке саннипа̄та̄петва̄ ‘‘амбхо, имасмим̣ магге висапан̣н̣апуппхапхала̄дӣни аттхи, тумхе кин̃чи акха̄дитапуббам̣ кха̄данта̄ мам̣ апуччхитва̄ ма̄ кха̄диттха, аманусса̄пи висам̣ паккхипитва̄ бхаттапут̣амадхукапхала̄ни магге т̣хапенти, та̄нипи мам̣ ана̄пуччхитва̄ ма̄ кха̄диттха̄’’ти ова̄дам̣ датва̄ маггам̣ пат̣ипаджджи. атхеко гумбийо на̄ма йаккхо ат̣авийа̄ маджджхат̣т̣ха̄не магге пан̣н̣а̄ни аттхаритва̄ хала̄халависасам̣йутта̄ни мадхупин̣д̣а̄ни т̣хапетва̄ сайам̣ маггаса̄манте мадхум̣ ган̣ханто вийа руккхе кот̣т̣енто вичарати. аджа̄нанта̄ ‘‘пун̃н̃аттха̄йа т̣хапита̄ни бхависсантӣ’’ти кха̄дитва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣анти. аманусса̄ а̄гантва̄ те кха̄данти. бодхисаттасса саттхакаманусса̄пи та̄ни дисва̄ екачче лоладжа̄тика̄ адхива̄сетум̣ асакконта̄ кха̄дим̣су, пан̣д̣итаджа̄тика̄ ‘‘пуччхитва̄ кха̄дисса̄ма̄’’ти гахетва̄ ат̣т̣хам̣су. бодхисатто те дисва̄ хаттхагата̄ни чхад̣д̣а̄песи, йехи пат̣хаматарам̣ кха̄дита̄ни, те марим̣су. йехи ад̣д̣хакха̄дита̄ни, тесам̣ ваманавиречанам̣ датва̄ вантака̄ле чатумадхурам̣ ада̄си. ити те тасса а̄нубха̄вена джӣвитам̣ пат̣илабхим̣су. бодхисатто соттхина̄ иччхитат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бхан̣д̣ам̣ виссаджджетва̄ аттано гехамева агама̄си. таматтхам̣ катхенто саттха̄ има̄ абхисамбуддхага̄тха̄ абха̄си –

85.

‘‘мадхуван̣н̣ам̣ мадхурасам̣, мадхугандхам̣ висам̣ аху;

гумбийо гха̄самеса̄но, аран̃н̃е одахӣ висам̣.

86.

‘‘мадху ити ман̃н̃ама̄на̄, йе там̣ висамакха̄дисум̣;

тесам̣ там̣ кат̣укам̣ а̄си, маран̣ам̣ тенупа̄гамум̣.

87.

‘‘йе ча кхо пат̣исан̇кха̄йа, висам̣ там̣ париваджджайум̣;

те а̄туресу сукхита̄, д̣айхама̄несу ниббута̄.

88.

‘‘евамева мануссесу, висам̣ ка̄ма̄ самохита̄;

а̄мисам̣ бандханан̃четам̣, маччувесо гуха̄сайо.

89.

‘‘евамева име ка̄ме, а̄тура̄ парича̄рике;

йе сада̄ паривадждженти, сан̇гам̣ локе упаччагу’’нти.

таттха гумбийоти тасмим̣ ванагумбе вичаран̣ена евам̣ладдхана̄мо йаккхо. гха̄самеса̄ноти ‘‘там̣ висам̣ кха̄дитва̄ мате кха̄дисса̄мӣ’’ти евам̣ аттано гха̄сам̣ парийесанто. одахӣти там̣ мадхуна̄ сама̄наван̣н̣агандхарасам̣ висам̣ никкхипи. кат̣укам̣ а̄сӣти тикхин̣ам̣ ахоси. маран̣ам̣ тенупа̄гамунти тена висена те сатта̄ маран̣ам̣ упагата̄.

а̄туресӯти висавегена а̄саннамаран̣есу. д̣айхама̄несӯти висатедженева д̣айхама̄несу. висам̣ ка̄ма̄ самохита̄ти йатха̄ тасмим̣ ваттанимаха̄магге висам̣ самохитам̣ никкхиттам̣, евам̣ мануссесупи йе ете рӯпа̄дайо пан̃ча ваттхука̄ма̄ таттха таттха самохита̄ никкхитта̄, те ‘‘виса’’нти ведитабба̄. а̄мисам̣ бандханан̃четанти ете пан̃ча ка̄магун̣а̄ на̄ма евам̣ имасса маччхабхӯтасса локасса ма̄раба̄лисикена паккхиттам̣ а̄мисан̃чева, бхава̄бхавато никкхамитум̣ аппада̄нена андуа̄диппабхедам̣ на̄наппака̄рам̣ бандханан̃ча. маччувесо гуха̄сайоти сарӣрагуха̄йа васанако маран̣амаччувесо.

евамева име ка̄мети йатха̄ ваттанимаха̄магге висам̣ никкхиттам̣, евам̣ таттха таттха никкхитте име ка̄ме. а̄тура̄ти екантамаран̣адхаммата̄йа а̄тура̄ а̄саннамаран̣а̄ пан̣д̣итаманусса̄. парича̄рикети килесапарича̄рике килесабандхаке. йе сада̄ париваджджентӣти йе вуттаппака̄ра̄ пан̣д̣итапуриса̄ ниччам̣ еварӯпе ка̄ме вадждженти. сан̇гам̣ локети локе сан̇ганат̣т̣хена ‘‘сан̇га’’нти ладдхана̄мам̣ ра̄га̄дибхедам̣ килесаджа̄там̣. упаччагунти атӣта̄ на̄ма̄ти ведитабба̄, атиккамантӣти ва̄ аттхо.

саттха̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ саттхава̄хо ахамева ахосинти.

гумбийаджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[367] 7. са̄л̣ийаджа̄такаван̣н̣ана̄

йва̄йам̣ са̄л̣ийачха̄потӣти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто ‘‘а̄вусо, девадатто та̄сака̄ракопи бхавитум̣ на̄саккхӣ’’ти вачанам̣ а̄раббха катхеси. тада̄ хи саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса мама та̄сака̄ракопи бхавитум̣ на̄саккхӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто га̄маке кут̣умбикакуле ниббаттитва̄ тарун̣ака̄ле пам̣сукӣл̣акехи да̄ракехи саддхим̣ га̄мадва̄ре нигродхаруккхамӯле кӣл̣ати. тада̄ еко дуббалаведжджо га̄ме кин̃чи алабхитва̄ никкхаманто там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ екам̣ саппам̣ вит̣апаббхантарена сӣсам̣ нӣхаритва̄ нидда̄йантам̣ дисва̄ ‘‘майа̄ га̄ме кин̃чи на ладдхам̣, име да̄раке ван̃четва̄ саппена д̣ам̣са̄петва̄ тикиччхитва̄ кин̃чидева ган̣хисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ бодхисаттам̣ а̄ха ‘‘саче са̄л̣ийачха̄пам̣ пассеййа̄си, ган̣хеййа̄сӣ’’ти. ‘‘а̄ма, ган̣хеййа’’нти. ‘‘пассесо вит̣апаббхантаре сайито’’ти. со тасса саппабха̄вам̣ аджа̄нанто руккхам̣ а̄руйха там̣ гӣва̄йам̣ гахетва̄ ‘‘саппо’’ти н̃атва̄ ниваттитум̣ аденто суггахитам̣ гахетва̄ вегена кхипи. со гантва̄ веджджасса гӣва̄йам̣ патито гӣвам̣ паливет̣хетва̄ ‘‘кара кара̄’’ти д̣ам̣ситва̄ таттхева нам̣ па̄тетва̄ пала̄йи. манусса̄ парива̄райим̣су.

маха̄сатто сампаттапариса̄йа дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

90.

‘‘йва̄йам̣ са̄л̣ийачха̄поти, кан̣хасаппам̣ ага̄хайи;

тена саппенайам̣ дат̣т̣хо, хато па̄па̄нуса̄сако.

91.

‘‘аханта̄рамаханта̄рам̣, йо наро хантумиччхати;

евам̣ со нихато сети, йатха̄йам̣ пурисо хато.

92.

‘‘аханта̄рамагха̄тентам̣, йо наро хантумиччхати;

евам̣ со нихато сети, йатха̄йам̣ пурисо хато.

93.

‘‘йатха̄ пам̣сумут̣т̣хим̣ пурисо, пат̣ива̄там̣ пат̣иккхипе;

тамева со раджо ханти, татха̄йам̣ пурисо хато.

94.

‘‘йо аппадут̣т̣хасса нарасса дуссати, суддхасса посасса анан̇ган̣асса;

тамева ба̄лам̣ паччети па̄пам̣, сукхумо раджо пат̣ива̄там̣ва кхитто’’ти.

таттха йва̄йанти йо айам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. саппенайанти со айам̣ тена саппена дат̣т̣хо. па̄па̄нуса̄сакоти па̄пакам̣ ануса̄сако.

аханта̄ранти апахарантам̣. аханта̄ранти ама̄рентам̣. сетӣти матасайанам̣ сайати. агха̄тентанти ама̄рентам̣. суддхасса̄ти нирапара̄дхасса. посасса̄ти саттасса. анан̇ган̣асса̄ти идампи нирапара̄дхабха̄ван̃н̃ева сандха̄йа вуттам̣. паччетӣти каммасариккхакам̣ хутва̄ патиети.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ дуббалаведжджо девадатто ахоси, пан̣д̣итада̄рако пана ахамева ахоси’’нти.

са̄л̣ийаджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[368] 8. тачаса̄раджа̄такаван̣н̣ана̄

амиттахаттхаттхагата̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃н̃а̄па̄рамим̣ а̄раббха катхеси. тада̄ хи саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато пан̃н̃ава̄ упа̄йакусалойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто га̄маке кут̣умбикакуле ниббаттитва̄ти саббам̣ пуримаджа̄таканийа̄менева катхетаббам̣. идха пана ведждже мате га̄мава̄сино манусса̄ ‘‘мануссама̄рака̄’’ти те да̄раке кудан̣д̣акехи бандхитва̄ ‘‘ран̃н̃о дассесса̄ма̄’’ти ба̄ра̄н̣асим̣ найим̣су. бодхисатто антара̄маггейева сесада̄рака̄нам̣ ова̄дам̣ ада̄си ‘‘тумхе ма̄ бха̄йатха, ра̄джа̄нам̣ дисва̄пи абхӣта̄ тут̣т̣хиндрийа̄ бхавеййа̄тха, ра̄джа̄ амхехи саддхим̣ пат̣хаматарам̣ катхессати, тато пат̣т̣ха̄йа ахам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ татха̄ карим̣су. ра̄джа̄ те абхӣте тут̣т̣хиндрийе дисва̄ ‘‘име ‘мануссама̄рака̄’ти кудан̣д̣акабаддха̄ а̄нӣта̄, еварӯпам̣ дуккхам̣ патта̄пи на бха̄йанти, тут̣т̣хиндрийа̄йева, ким̣ ну кхо етесам̣ асочанака̄ран̣ам̣, пуччхисса̄ми не’’ти пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

95.

‘‘амиттахаттхаттхагата̄, тачаса̄расамаппита̄;

пасаннамукхаван̣н̣а̄ттха, касма̄ тумхе на сочатха̄’’ти.

таттха амиттахаттхаттхагата̄ти кудан̣д̣акехи гӣва̄йам̣ бандхитва̄ а̄нента̄нам̣ амитта̄нам̣ хаттхагата̄. тачаса̄расамаппита̄ти вел̣удан̣д̣акехи баддхатта̄ евама̄ха. касма̄ти ‘‘еварӯпам̣ бйасанам̣ патта̄пи тумхе ким̣ка̄ран̣а̄ на сочатха̄’’ти пуччхати.

там̣ сутва̄ бодхисатто сесага̄тха̄ абха̄си –

96.

‘‘на сочана̄йа паридевана̄йа, аттхова лаббхо апи аппакопи;

сочантаменам̣ дукхитам̣ видитва̄, паччаттхика̄ аттамана̄ бхаванти.

97.

‘‘йато ча кхо пан̣д̣ито а̄пада̄су, на ведхатӣ аттхавиниччхайан̃н̃ӯ;

паччаттхика̄сса дукхита̄ бхаванти, дисва̄ мукхам̣ авика̄рам̣ пура̄н̣ам̣.

98.

‘‘джаппена мантена субха̄ситена, ануппада̄нена павен̣ийа̄ ва̄;

йатха̄ йатха̄ йаттха лабхетха аттхам̣, татха̄ татха̄ таттха параккамеййа.

99.

‘‘йато ча джа̄неййа алаббханеййо, майа̄ва ан̃н̃ена ва̄ еса аттхо;

асочама̄но адхива̄сайеййа, каммам̣ дал̣хам̣ кинти кароми да̄нӣ’’ти.

таттха аттхоти вуд̣д̣хи. паччаттхика̄ аттамана̄ти етам̣ пурисам̣ сочантам̣ дуккхитам̣ видитва̄ пачча̄митта̄ тут̣т̣хачитта̄ хонти. тесам̣ туссанака̄ран̣ам̣ на̄ма пан̣д̣итена ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти дӣпети. йатоти йада̄. на ведхатӣти читтутра̄сабхайена на кампати. аттхавиниччхайан̃н̃ӯти тасса тасса аттхасса виниччхайакусало.

джаппена̄ти мантапариджаппанена. мантена̄ти пан̣д̣итехи саддхим̣ мантаггахан̣ена. субха̄ситена̄ти пийавачанена. ануппада̄нена̄ти лан̃джада̄нена. павен̣ийа̄ти кулавам̣сена. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, пан̣д̣итена на̄ма а̄пада̄су уппанна̄су на сочитаббам̣ на киламитаббам̣, имесу пана пан̃часу ка̄ран̣есу ан̃н̃атаравасена пачча̄митта̄ джинитабба̄. саче хи саккоти, мантам̣ париджаппитва̄ мукхабандханам̣ катва̄пи те джинитабба̄, татха̄ асакконтена пан̣д̣итехи саддхим̣ мантетва̄ екам̣ упа̄йам̣ саллаккхетва̄ джинитабба̄, пийавачанам̣ ваттум̣ сакконтена пийам̣ ватва̄пи те джинитабба̄, татха̄ асакконтена виниччхайа̄мачча̄нам̣ лан̃джам̣ датва̄пи джинитабба̄, татха̄ асакконтена кулавам̣сам̣ катхетва̄ ‘‘майам̣ асукапавен̣ийа̄ а̄гата̄, тумха̄кан̃ча амха̄кан̃ча екова пуббапурисо’’ти евам̣ виджджама̄нан̃а̄тикот̣им̣ гхат̣етва̄пи джинитабба̄ ева̄ти. йатха̄ йатха̄ти етесу пан̃часу ка̄ран̣есу йена йена ка̄ран̣ена йаттха йаттха аттано вуд̣д̣хим̣ лабхеййа. татха̄ татха̄ти тена тена ка̄ран̣ена таттха таттха параккамеййа, параккамам̣ катва̄ паччаттхике джинеййа̄ти адхиппа̄йо.

йато ча джа̄неййа̄ти йада̄ пана джа̄неййа, майа̄ ва̄ ан̃н̃ена ва̄ еса аттхо алаббханеййо на̄наппака̄рена ва̄йамитва̄пи на сакка̄ ладдхум̣, тада̄ пан̣д̣ито пурисо асочама̄но акиламама̄но ‘‘майа̄ пуббе катакаммам̣ дал̣хам̣ тхирам̣ на сакка̄ пат̣иба̄хитум̣, ида̄ни ким̣ сакка̄ ка̄ту’’нти адхива̄сайеййа̄ти.

ра̄джа̄ бодхисаттасса дхаммакатхам̣ сутва̄ каммам̣ содхетва̄ ниддосабха̄вам̣ н̃атва̄ кудан̣д̣аке хара̄петва̄ маха̄саттасса махантам̣ йасам̣ датва̄ аттано аттхадхаммаануса̄сакам̣ амаччаратанам̣ ака̄си, сесада̄рака̄нампи йасам̣ датва̄ т̣ха̄нантара̄ни ада̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ а̄нандо ахоси, да̄рака̄ тхера̄нутхера̄, пан̣д̣итада̄рако пана ахамева ахоси’’нти.

тачаса̄раджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[369] 9. миттавиндакаджа̄такаван̣н̣ана̄

кйа̄хам̣ дева̄намакаранти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ дуббачабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху маха̄миттавиндакаджа̄таке (джа̄. 1.5.100 а̄дайо) а̄ви бхависсати. айам̣ пана миттавиндако самудде кхитто атриччхо хутва̄ пурато гантва̄ нерайикасатта̄нам̣ паччанат̣т̣ха̄нам̣ уссаданирайам̣ дисва̄ ‘‘екам̣ нагара’’нти сан̃н̃а̄йа пависитва̄ кхурачаккам̣ асса̄деси. тада̄ бодхисатто девапутто хутва̄ уссаданирайача̄рикам̣ чарати. со там̣ дисва̄ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

100.

‘‘кйа̄хам̣ дева̄намакарам̣, ким̣ па̄пам̣ пакатам̣ майа̄;

йам̣ ме сирасмим̣ охачча, чаккам̣ бхамати маттхаке’’ти.

таттха кйа̄хам̣ дева̄намакаранти са̄ми девапутта, ким̣ на̄ма ахам̣ дева̄нам̣ акарим̣, ким̣ мам̣ дева̄ потхентӣти. ким̣ па̄пам̣ пакатам̣ майа̄ти дуккхамахантата̄йа ведана̄ппатто аттана̄ катам̣ па̄пам̣ асаллаккхенто евама̄ха. йам̣ мети йена па̄пена мама сирасмим̣ охачча оханитва̄ идам̣ кхурачаккам̣ мама маттхаке бхамати, там̣ ким̣ на̄ма̄ти?

там̣ сутва̄ бодхисатто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

101.

‘‘атиккамма раман̣акам̣, сада̄маттан̃ча дӯбхакам̣;

брахматтаран̃ча па̄са̄дам̣, кенаттхена идха̄гато’’ти.

таттха раман̣аканти пхаликапа̄са̄дам̣. сада̄маттанти раджатапа̄са̄дам̣. дӯбхаканти ман̣ипа̄са̄дам̣. брахматтаран̃ча па̄са̄данти суван̣н̣апа̄са̄дан̃ча. кенаттхена̄ти твам̣ етесу раман̣ака̄дӣсу чатассо ат̣т̣ха сол̣аса дваттим̣са̄ти ета̄ девадхӣтаро паха̄йа те па̄са̄де атиккамитва̄ кена ка̄ран̣ена идха а̄гатоти.

тато миттавиндако татийам̣ га̄тхама̄ха –

102.

‘‘ито бахутара̄ бхога̄, атра ман̃н̃е бхависсаре;

ити ета̄йа сан̃н̃а̄йа, пасса мам̣ бйасанам̣ гата’’нти.

таттха ито бахутара̄ти имесу чатӯсу па̄са̄десу бхогехи атирекатара̄ бхависсанти.

тато бодхисатто сесага̄тха̄ абха̄си –

103.

‘‘чатуббхи ат̣т̣хаджджхагама̄, ат̣т̣ха̄хипи ча сол̣аса;

сол̣аса̄хи ча ба̄ттим̣са, атриччхам̣ чаккама̄садо;

иччха̄хатасса посасса, чаккам̣ бхамати маттхаке.

104.

‘‘упаривиса̄ла̄ дуппӯра̄, иччха̄ висат̣ага̄минӣ;

йе ча там̣ анугиджджханти, те хонти чаккадха̄рино’’ти.

таттха упаривиса̄ла̄ти миттавиндака тан̣ха̄ на̄меса̄ а̄севийама̄на̄ упаривиса̄ла̄ хоти паттхат̣а̄, маха̄самуддо вийа дуппӯра̄, рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу там̣ там̣ а̄рамман̣ам̣ иччхама̄на̄йа иччха̄йа паттхат̣а̄йа висат̣ага̄минӣ, тасма̄ йе пуриса̄ там̣ еварӯпам̣ тан̣хам̣ анугиджджханти, пунаппунам̣ гиддха̄ хутва̄ ган̣ханти. те хонти чаккадха̄риноти те етам̣ кхурачаккам̣ дха̄рентӣти вадати.

миттавиндакам̣ пана катхентамева ниписама̄нам̣ там̣ кхурачаккам̣ бхасси, тена со пуна катхетум̣ на̄саккхи. девапутто аттано деват̣т̣ха̄намева гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ миттавиндако дуббачабхиккху ахоси, девапутто пана ахамева ахоси’’нти.

миттавиндакаджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[370] 10. пала̄саджа̄такаван̣н̣ана̄

хам̣со пала̄самавача̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто килесаниггахам̣ а̄раббха катхеси. ваттху пан̃н̃а̄саджа̄таке а̄ви бхависсати. идха пана саттха̄ бхиккхӯ а̄мантетва̄ ‘‘бхиккхаве, килесо на̄ма а̄сан̇китаббова, аппаматтако сама̄нопи нигродхагаччхо вийа вина̄сам̣ па̄пети, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи а̄сан̇китаббам̣ а̄сан̇ким̣суйева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто суван̣н̣ахам̣сайонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто читтакӯт̣апаббате суван̣н̣агуха̄йам̣ васанто химавантападесе джа̄тассаре сайам̣джа̄таса̄лим̣ кха̄дитва̄ а̄гаччхати. тасса гамана̄гаманамагге маха̄пала̄саруккхо ахоси. со гаччхантопи таттха виссамитва̄ гаччхати, а̄гаччхантопи таттха виссамитва̄ а̄гаччхати. атхасса тасмим̣ руккхе ниббаттадевата̄йа саддхим̣ висса̄со ахоси. апарабха̄ге ека̄ сакун̣ика̄ екасмим̣ нигродхаруккхе нигродхапаккам̣ кха̄дитва̄ а̄гантва̄ тасмим̣ пала̄саруккхе нисӣдитва̄ вит̣апантаре ваччам̣ па̄теси. таттха нигродхагаччхо джа̄то, со чатуран̇гуламаттака̄ле раттан̇курапала̄сата̄йа собхати. хам̣сара̄джа̄ там̣ дисва̄ руккхадеватам̣ а̄мантетва̄ ‘‘самма пала̄са, нигродхо на̄ма йамхи руккхе джа̄йати, вад̣д̣ханто там̣ на̄сети, имасса вад̣д̣хитум̣ ма̄ дети, вима̄нам̣ те на̄сессати, пат̣икаччева нам̣ уддхаритва̄ чхад̣д̣ехи, а̄сан̇китаббайуттакам̣ на̄ма а̄сан̇китум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пала̄садевата̄йа саддхим̣ мантенто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

105.

‘‘хам̣со пала̄самавача, нигродхо самма джа̄йати;

ан̇касмим̣ те нисиннова, со те мамма̄ни чхеччхатӣ’’ти.

пат̣хамапа̄до панеттха абхисамбуддхена хутва̄ саттха̄ра̄ вутто. пала̄санти пала̄садеватам̣. самма̄ти вайасса. ан̇касминти вит̣абхийам̣. со те мамма̄ни чхеччхатӣти со те ан̇ке сам̣вад̣д̣хо сапатто вийа джӣвитам̣ чхиндиссатӣти аттхо. джӣвитасан̇кха̄ра̄ хи идха ‘‘мамма̄нӣ’’ти вутта̄.

там̣ сутва̄ тасса вачанам̣ аган̣хантӣ пала̄садевата̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

106.

‘‘вад̣д̣хата̄мева нигродхо, патит̣т̣хасса бхава̄махам̣;

йатха̄ пита̄ ча ма̄та̄ ча, евам̣ ме со бхависсатӣ’’ти.

тассаттхо – самма, на твам̣ джа̄на̄си вад̣д̣хатамева еса, ахамасса йатха̄ ба̄лака̄ле путта̄нам̣ ма̄та̄питаро патит̣т̣ха̄ хонти, татха̄ бхависса̄ми, йатха̄ пана сам̣вад̣д̣ха̄ путта̄ паччха̄ махаллакака̄ле ма̄та̄питӯнам̣ патит̣т̣ха̄ хонти, майхампи паччха̄ махаллакака̄ле евамева со патит̣т̣хо бхависсатӣти.

тато хам̣со татийам̣ га̄тхама̄ха –

107.

‘‘йам̣ твам̣ ан̇касмим̣ вад̣д̣хеси, кхӣраруккхам̣ бхайа̄накам̣;

а̄манта кхо там̣ гаччха̄ма, вуд̣д̣хи масса на руччатӣ’’ти.

таттха йам̣ тванти йасма̄ твам̣ етан̃ча бхайада̄йакаттена бхайа̄накам̣ кхӣраруккхам̣ сапаттам̣ вийа ан̇ке вад̣д̣хеси. а̄манта кхо танти тасма̄ майам̣ там̣ а̄мантетва̄ джа̄на̄петва̄ гаччха̄ма. вуд̣д̣хи масса̄ти асса вуд̣д̣хи майхам̣ на руччатӣти.

еван̃ча пана ватва̄ хам̣сара̄джа̄ паккхе паса̄ретва̄ читтакӯт̣апаббатамева гато. тато пат̣т̣ха̄йа пуна на̄гаччхи. апарабха̄ге нигродхо вад̣д̣хим̣, тасмим̣ ека̄ руккхадевата̄пи ниббатти. со вад̣д̣ханто пала̄сам̣ бхан̃джи, са̄кха̄хи саддхим̣йева девата̄йа вима̄нам̣ пати. са̄ тасмим̣ ка̄ле хам̣саран̃н̃о вачанам̣ саллаккхетва̄ ‘‘идам̣ ана̄гатабхайам̣ дисва̄ хам̣сара̄джа̄ катхеси, ахам̣ панасса вачанам̣ на̄ка̄си’’нти паридевама̄на̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

108.

‘‘ида̄ни кхо мам̣ бха̄йети, маха̄нерунидассанам̣;

хам̣сасса анабхин̃н̃а̄йа, маха̄ ме бхайама̄гата’’нти.

таттха ида̄ни кхо мам̣ бха̄йетӣти айам̣ нигродхо тарун̣ака̄ле тосетва̄ ида̄ни мам̣ бха̄йа̄пети санта̄сети. маха̄нерунидассананти синерупаббатасадисам̣ махантам̣ хам̣сара̄джасса вачанам̣ сутва̄ аджа̄нитва̄ тарун̣ака̄лейева етасса ануддхат̣атта̄. маха̄ ме бхайама̄гатанти ида̄ни майхам̣ махантам̣ бхайам̣ а̄гатанти паридеви.

нигродхопи вад̣д̣ханто саббам̣ пала̄сам̣ бхан̃джитва̄ кха̄н̣укаматтамева ака̄си. девата̄йа вима̄нам̣ саббам̣ антарадха̄йи.

109.

‘‘на тасса вуд̣д̣хи кусалаппасаттха̄, йо вад̣д̣хама̄но гхасате патит̣т̣хам̣;

тассӯпародхам̣ парисан̇кама̄но, пата̄райӣ мӯлавадха̄йа дхӣро’’ти. –

пан̃чама̄ абхисамбуддхага̄тха̄.

таттха кусалаппасаттха̄ти кусалехи пасаттха̄. гхасатети кха̄дати, вина̄сетӣти аттхо. пата̄райӣти патарати ва̄йамати. идам̣ вуттам̣ хоти – бхиккхаве, йо вад̣д̣хама̄но аттано патит̣т̣хам̣ на̄сети, тасса вуд̣д̣хи пан̣д̣итехи на пасаттха̄, тасса пана аббхантарасса ва̄ ба̄хирасса ва̄ париссайасса ‘‘ито ме упародхо бхависсатӣ’’ти евам̣ упародхам̣ вина̄сам̣ парисан̇кама̄но вӣро н̃а̄н̣асампанно мӯлавадха̄йа параккаматӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не пан̃часата̄ бхиккхӯ арахаттам̣ па̄пун̣им̣су. тада̄ суван̣н̣ахам̣со ахамева ахосинти.

пала̄саджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

ван̣н̣а̄рохавагго дутийо.

3. ад̣д̣хавагго

[371] 1. дӣгхӣтикосаладжа̄такаван̣н̣ана̄

евам̣бхӯтасса те ра̄джа̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косамбаке бхан̣д̣анака̄раке а̄раббха катхеси. тесан̃хи джетаванам̣ а̄гантва̄ кхама̄панака̄ле саттха̄ те а̄мантетва̄ ‘‘бхиккхаве, тумхе майхам̣ ораса̄ мукхато джа̄та̄ путта̄ на̄ма, путтехи ча питара̄ диннам̣ ова̄дам̣ бхиндитум̣ на ват̣т̣ати, тумхе пана мама ова̄дам̣ на кариттха, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ аттано ма̄та̄питаро гха̄тетва̄ раджджам̣ гахетва̄ т̣хитачорепи аран̃н̃е хаттхапатхам̣ а̄гате ма̄та̄питӯхи диннам̣ ова̄дам̣ на бхиндисса̄ма̄ти на ма̄райим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

имасмим̣ пана джа̄таке двепи ваттхӯни. сан̇гхабхедакаккхандхаке виттха̄рато а̄ви бхависсанти. со пана дӣгха̄вукума̄ро аран̃н̃е аттано ан̇ке нипаннам̣ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄нам̣ чӯл̣а̄йа гахетва̄ ‘‘ида̄ни майхам̣ ма̄та̄питугха̄такам̣ чорам̣ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ катва̄ чхиндисса̄мӣ’’ти асим̣ уккхипанто тасмим̣ кхан̣е ма̄та̄питӯхи диннам̣ ова̄дам̣ саритва̄ ‘‘джӣвитам̣ чаджантопи тесам̣ ова̄дам̣ на бхиндисса̄ми, кевалам̣ имам̣ таджджесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

110.

‘‘евам̣бхӯтасса те ра̄джа, а̄гатасса васе мама;

аттхи ну кочи парийа̄йо, йо там̣ дуккха̄ памочайе’’ти.

таттха васе мама̄ти мама васам̣ а̄гатасса. парийа̄йоти ка̄ран̣ам̣.

тато ра̄джа̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

111.

‘‘евам̣бхӯтасса ме та̄та, а̄гатасса васе тава;

наттхи но кочи парийа̄йо, йо мам̣ дуккха̄ памочайе’’ти.

таттха ноти нипа̄таматтхам̣, наттхи кочи парийа̄йо, йо мам̣ етасма̄ дуккха̄ памочайети аттхо.

тато бодхисатто авасесага̄тха̄ абха̄си –

112.

‘‘на̄н̃н̃ам̣ сучаритам̣ ра̄джа, на̄н̃н̃ам̣ ра̄джа субха̄ситам̣;

та̄йате маран̣ака̄ле, евамевитарам̣ дханам̣.

113.

‘‘аккоччхи мам̣ авадхи мам̣, аджини мам̣ аха̄си ме;

йе ча там̣ упанайханти, верам̣ тесам̣ на саммати.

114.

‘‘аккоччхи мам̣ авадхи мам̣, аджини мам̣ аха̄си ме;

йе ча там̣ нупанайханти, верам̣ тесӯпасаммати.

115.

‘‘на хи верена вера̄ни, саммантӣдха куда̄чанам̣;

аверена ча самманти, еса дхаммо санантано’’нти.

таттха на̄н̃н̃ам̣ сучаританти на̄н̃н̃ам̣ сучарита̄, айамева ва̄ па̄т̣хо, т̣хапетва̄ сучаритам̣ ан̃н̃ам̣ на пасса̄мӣти аттхо. идха ‘‘сучарита’’нтипи ‘‘субха̄сита’’нтипи ма̄та̄питӯхи диннам̣ ова̄дам̣йева сандха̄йа̄ха. евамева̄ти нираттхакамева. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, ан̃н̃атра ова̄да̄нусит̣т̣хисан̇кха̄та̄ сучаритасубха̄сита̄ маран̣ака̄ле та̄йитум̣ раккхитум̣ саматтхо на̄ма ан̃н̃о наттхи, йам̣ етам̣ итарам̣ дханам̣, там̣ евамева нираттхакамева хоти, тван̃хи ида̄ни майхам̣ кот̣исатасахассаматтампи дханам̣ даданто джӣвитам̣ на лабхеййа̄си, тасма̄ ведитаббаметам̣ ‘‘дханато сучаритасубха̄ситамева уттаритара’’нти.

сесага̄тха̄супи айам̣ сан̇кхепаттхо – маха̄ра̄джа, йе пуриса̄ ‘‘айам̣ мам̣ аккоси, айам̣ мам̣ пахари, айам̣ мам̣ аджини, айам̣ мама сантакам̣ аха̄сӣ’’ти евам̣ верам̣ упанайханти бандхитва̄ вийа хадайе т̣хапенти, тесам̣ верам̣ на упасаммати. йе ча панетам̣ на упанайханти хадайе на т̣хапенти, тесам̣ вӯпасаммати. вера̄ни хи на када̄чи верена самманти, аверенева пана самманти. еса дхаммо санантаноти есо пора̄н̣ако дхаммо чирака̄лаппаватто сабха̄воти.

еван̃ча пана ватва̄ бодхисатто ‘‘ахам̣, маха̄ра̄джа, тайи на дуббха̄ми, твам̣ пана мам̣ ма̄рехӣ’’ти тасса хаттхе асим̣ т̣хапеси. ра̄джа̄пи ‘‘на̄хам̣ тайи дуббха̄мӣ’’ти сапатхам̣ катва̄ тена саддхим̣ нагарам̣ гантва̄ там̣ амачча̄нам̣ дассетва̄ ‘‘айам̣, бхан̣е, косаларан̃н̃о путто дӣгха̄вукума̄ро на̄ма, имина̄ майхам̣ джӣвитам̣ диннам̣, на лаббха̄ имам̣ кин̃чи ка̄ту’’нти ватва̄ аттано дхӣтарам̣ датва̄ питу сантаке радждже патит̣т̣ха̄песи. тато пат̣т̣ха̄йа убхопи самагга̄ саммодама̄на̄ раджджам̣ ка̄ресум̣.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ма̄та̄питаро маха̄ра̄джакула̄ни ахесум̣, дӣгха̄вукума̄ро пана ахамева ахоси’’нти.

дӣгхӣтикосаладжа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[372] 2. мигапотакаджа̄такаван̣н̣ана̄

ага̄ра̄ паччупетасса̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ махаллакам̣ а̄раббха катхеси. со кирекам̣ да̄ракам̣ пабба̄джеси. са̄ман̣еро там̣ саккаччам̣ упат̣т̣хахитва̄ апарабха̄ге апха̄сукена ка̄ламака̄си. тасса ка̄лакирийа̄йа махаллако сока̄бхибхӯто махантена саддена паридеванто вичари. бхиккхӯ сан̃н̃а̄петум̣ асакконта̄ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, асуко на̄ма махаллако са̄ман̣ерасса ка̄лакирийа̄йа паридеванто вичарати, маран̣ассатибха̄вана̄йа париба̄хиро есо бхависсатӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса етасмим̣ мате паридеванто вичарӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто саккаттам̣ ка̄реси. тада̄ еко ка̄сират̣т̣хава̄сӣ бра̄хман̣о химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ пхала̄пхалехи йа̄песи. со екадивасам̣ аран̃н̃е екам̣ матама̄тикам̣ мигапотакам̣ дисва̄ ассамам̣ а̄нетва̄ гочарам̣ датва̄ посеси. мигапотако вад̣д̣ханто абхирӯпо ахоси собхаггаппатто. та̄пасо там̣ аттано путтакам̣ катва̄ парихарати. екадивасам̣ мигапотако бахум̣ тин̣ам̣ кха̄дитва̄ аджӣракена ка̄ламака̄си. та̄пасо ‘‘путто ме мато’’ти паридеванто вичарати. тада̄ сакко девара̄джа̄ локам̣ паригган̣ханто там̣ та̄пасам̣ дисва̄ ‘‘сам̣веджесса̄ми на’’нти а̄гантва̄ а̄ка̄се т̣хито пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

116.

‘‘ага̄ра̄ паччупетасса, анага̄расса те сато;

саман̣асса на там̣ са̄дху, йам̣ петаманусочасӣ’’ти.

там̣ сутва̄ та̄пасо дутийам̣ га̄тхама̄ха –

117.

‘‘сам̣ва̄сена хаве сакка, мануссасса мигасса ва̄;

хадайе джа̄йате пемам̣, на там̣ сакка̄ асочиту’’нти.

таттха на там̣ сакка̄ти там̣ мануссам̣ ва̄ тираччха̄нам̣ ва̄ на сакка̄ асочитум̣, соча̄мийева̄ханти.

тато сакко две га̄тха̄ абха̄си –

118.

‘‘матам̣ мариссам̣ роданти, йе руданти лапанти ча;

тасма̄ твам̣ иси ма̄ роди, родитам̣ могхама̄ху санто.

119.

‘‘родитена хаве брахме, мато пето самут̣т̣хахе;

саббе сан̇гамма рода̄ма, ан̃н̃аман̃н̃асса н̃а̄таке’’ти.

таттха мариссанти йо ида̄ни мариссати, там̣. лапанти ча̄ти вилапанти ча. идам̣ вуттам̣ хоти – йе локе матан̃ча мариссантан̃ча роданти, те руданти чева вилапанти ча, тесам̣ ассупаччхиджджанадивасо на̄ма наттхи. ким̣ка̄ран̣а̄? сада̄пи мата̄нан̃ча мариссанта̄нан̃ча аттхита̄йа. тасма̄ твам̣ иси ма̄ роди. ким̣ка̄ран̣а̄? родитам̣ могхама̄ху сантоти, буддха̄дайо пана пан̣д̣ита̄ родитам̣ ‘‘могха’’нти ваданти. мато петоти йо еса мато петоти вуччати, йади со родитена самут̣т̣хахеййа, евам̣ санте ким̣ никкамма̄ аччха̄ма, саббева сама̄гамма ан̃н̃аман̃н̃асса н̃а̄таке рода̄ма. йасма̄ пана те родитака̄ран̣а̄ на ут̣т̣хаханти, тасма̄ родитасса могхабха̄вам̣ са̄дхети.

евам̣ саккасса катхентасса та̄пасо ‘‘нираттхакам̣ родита’’нти саллаккхетва̄ саккасса тхутим̣ каронто тиссо га̄тха̄ абха̄си –

120.

‘‘а̄диттам̣ вата мам̣ сантам̣, гхатаситтам̣ва па̄вакам̣;

ва̄рина̄ вийа осин̃чам̣, саббам̣ нибба̄пайе дарам̣.

121.

‘‘аббахи вата ме саллам̣, йама̄си хадайасситам̣;

йо ме сокапаретасса, путтасокам̣ апа̄нуди.

122.

‘‘сохам̣ аббӯл̣хасаллосми, вӣтасоко ана̄вило;

на соча̄ми на рода̄ми, тава сутва̄на ва̄сава̄’’ти.

таттха йама̄сӣти йам̣ ме а̄си. хадайасситанти хадайе нисситам̣. апа̄нудӣти нӣхари. сакко та̄пасасса ова̄дам̣ датва̄ сакат̣т̣ха̄намева гато.

саттха̄ идхам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ та̄пасо махаллако ахоси, миго са̄ман̣еро, сакко пана ахамева ахоси’’нти.

мигапотакаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[373] 3. мӯсикаджа̄такаван̣н̣ана̄

кухим̣ гата̄ каттха гата̄ти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто аджа̄тасаттум̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ тхусаджа̄таке (джа̄. 1.4.149 а̄дайо) виттха̄ритамева. идха̄пи саттха̄ татхева ра̄джа̄нам̣ саким̣ путтена саддхим̣ кӣл̣ама̄нам̣ саким̣ дхаммам̣ сун̣антам̣ дисва̄ ‘‘там̣ нисса̄йа ран̃н̃о бхайам̣ уппаджджиссатӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, пора̄н̣акара̄джа̄но а̄сан̇китаббам̣ а̄сан̇китва̄ аттано путтам̣ ‘амха̄кам̣ дхӯмака̄ле раджджам̣ ка̄ретӯ’ти екаманте акам̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто таккасила̄йам̣ бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ диса̄па̄моккха̄чарийо ахоси. тасса сантике ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о путто йавакума̄ро на̄ма саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ ануйогам̣ датва̄ гантука̄мо там̣ а̄пуччхи. а̄чарийо ‘‘путтам̣ нисса̄йа тасса антара̄йо бхависсатӣ’’ти ан̇гавиджджа̄васена н̃атва̄ ‘‘етамасса харисса̄мӣ’’ти екам̣ упамам̣ упадха̄ретум̣ а̄рабхи. тада̄ панасса еко ассо ахоси, тасса па̄де ван̣о ут̣т̣хахи, там̣ ван̣а̄нураккхан̣аттхам̣ гехейева карим̣су. тасса̄видӯре еко удапа̄но аттхи. атхека̄ мӯсика̄ геха̄ никкхамитва̄ ассасса па̄де ван̣ам̣ кха̄дати, ассо ва̄ретум̣ на саккоти. со екадивасам̣ веданам̣ адхива̄сетум̣ асакконто мӯсикам̣ кха̄дитум̣ а̄гатам̣ па̄дена пахаритва̄ ма̄ретва̄ удапа̄не па̄теси. ассагопака̄ мӯсикам̣ апассанта̄ ‘‘ан̃н̃есу дивасесу мӯсика̄ а̄гантва̄ ван̣ам̣ кха̄дати, ида̄ни на пан̃н̃а̄йати, кахам̣ ну кхо гата̄’’ти вадим̣су.

бодхисатто там̣ ка̄ран̣ам̣ паччаккхам̣ катва̄ ‘‘ан̃н̃е аджа̄нанта̄ ‘кахам̣ мӯсика̄ гата̄’ти ваданти, мӯсика̄йа пана ма̄ретва̄ удапа̄не кхиттабха̄вам̣ ахамева джа̄на̄мӣ’’ти идамева ка̄ран̣ам̣ упамам̣ катва̄ пат̣хамам̣ га̄тхам̣ бандхитва̄ ра̄джакума̄расса ада̄си. со апарам̣ упамам̣ упадха̄ренто тамева ассам̣ парул̣хаван̣ам̣ никкхамитва̄ екам̣ йававаттхум̣ гантва̄ ‘‘йавам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти ватиччхиддена мукхам̣ павесентам̣ дисва̄ тамева ка̄ран̣ам̣ упамам̣ катва̄ дутийам̣ га̄тхам̣ бандхитва̄ тасса ада̄си. татийага̄тхам̣ пана аттано пан̃н̃а̄баленева бандхитва̄ тампи тасса датва̄ ‘‘та̄та, твам̣ радждже патит̣т̣ха̄йа са̄йам̣ нха̄напоккхаран̣им̣ гаччханто йа̄ва дхурасопа̄на̄ пат̣хамам̣ га̄тхам̣ саджджха̄йанто гаччхеййа̄си, тава нивасанапа̄са̄дам̣ пависанто йа̄ва сопа̄напа̄дамӯла̄ дутийам̣ га̄тхам̣ саджджха̄йанто гаччхеййа̄си, тато йа̄ва сопа̄наматтхака̄ татийам̣ га̄тхам̣ саджджха̄йанто гаччхеййа̄сӣ’’ти ватва̄ песеси.

со кума̄ро гантва̄ упара̄джа̄ хутва̄ питу аччайена раджджам̣ ка̄реси, тассеко путто джа̄йи. со сол̣асавассака̄ле раджджалобхена ‘‘питарам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти чинтетва̄ упат̣т̣ха̄ке а̄ха ‘‘майхам̣ пита̄ тарун̣о, ахам̣ етасса дхӯмака̄лам̣ олокенто махаллако бхависса̄ми джара̄джин̣н̣о, та̄дисе ка̄ле ладдхенапи раджджена ко аттхо’’ти. те а̄хам̣су ‘‘дева, на сакка̄ паччантам̣ гантва̄ чораттам̣ ка̄тум̣, тава питарам̣ кеначи упа̄йена ма̄ретва̄ раджджам̣ ган̣ха̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти антонивесане ран̃н̃о са̄йам̣ нха̄напоккхаран̣ӣсамӣпам̣ гантва̄ ‘‘еттха нам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти кхаггам̣ гахетва̄ ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ са̄йам̣ мӯсикам̣ на̄ма да̄сим̣ ‘‘гантва̄ поккхаран̣ӣпит̣т̣хим̣ содхетва̄ ехи, нха̄йисса̄мӣ’’ти песеси. са̄ гантва̄ поккхаран̣ӣпит̣т̣хим̣ содхентӣ кума̄рам̣ пасси. кума̄ро аттано каммасса па̄кат̣абха̄вабхайена там̣ двидха̄ чхиндитва̄ поккхаран̣ийам̣ па̄теси. ра̄джа̄ нха̄йитум̣ агама̄си. сесаджано ‘‘аджджа̄пи мӯсика̄ да̄сӣ на пуна̄гаччхати, кухим̣ гата̄ каттха гата̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ –

123.

‘‘кухим̣ гата̄ каттха гата̄, ити ла̄лаппатӣ джано;

ахамевеко джа̄на̄ми, удапа̄не мӯсика̄ хата̄’’ти. –

пат̣хамам̣ га̄тхам̣ бхан̣анто поккхаран̣ӣтӣрам̣ агама̄си.

таттха кухим̣ гата̄ каттха гата̄ти ан̃н̃аман̃н̃авевачана̄ни. ити ла̄лаппатӣти евам̣ виппалапати. ити айам̣ га̄тха̄ ‘‘аджа̄нанто джано мӯсика̄ да̄сӣ кухим̣ гата̄ти виппалапати, ра̄джакума̄рена двидха̄ чхиндитва̄ мӯсика̄йа поккхаран̣ийам̣ па̄титабха̄вам̣ ахамева еко джа̄на̄мӣ’’ти ран̃н̃о аджа̄нантассева имаматтхам̣ дӣпети.

кума̄ро ‘‘майа̄ катакаммам̣ майхам̣ питара̄ н̃а̄та’’нти бхӣто пала̄йитва̄ таматтхам̣ упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ а̄рочеси. те саттат̣т̣хадивасаччайена пуна там̣ а̄хам̣су ‘‘дева, саче ра̄джа̄ джа̄неййа, на тун̣хӣ бхавеййа, таккага̄хена пана тена там̣ вуттам̣ бхависсати, ма̄рехи на’’нти. со пунекадивасам̣ кхаггахаттхо сопа̄напа̄дамӯле т̣хатва̄ ран̃н̃о а̄гаманака̄ле ито чито ча пахаран̣ока̄сам̣ олокеси. ра̄джа̄ –

124.

‘‘йан̃четам̣ ити чӣти ча, гадрабхова ниваттаси;

удапа̄не мӯсикам̣ хантва̄, йавам̣ бхаккхетумиччхасӣ’’ти. –

дутийам̣ га̄тхам̣ саджджха̄йанто агама̄си. айампи га̄тха̄ ‘‘йасма̄ твам̣ ити чӣти ча ито чито ча пахаран̣ока̄сам̣ олокенто гадрабхова ниваттаси, тасма̄ там̣ джа̄на̄ми ‘пуримадивасе поккхаран̣ийам̣ мӯсикам̣ да̄сим̣ хантва̄ аджджа мам̣ йавара̄джа̄нам̣ бхаккхетум̣ ма̄ретум̣ иччхасӣ’’’ти ран̃н̃о аджа̄нантассева имаматтхам̣ дӣпети.

кума̄ро ‘‘дит̣т̣хомхи питара̄’’ти утрасто пала̄йи. со пуна ад̣д̣хама̄саматтам̣ атиккамитва̄ ‘‘ра̄джа̄нам̣ даббийа̄ пахаритва̄ ма̄ресса̄мӣ’’ти екам̣ дӣгхадан̣д̣акам̣ даббипахаран̣ам̣ гахетва̄ олумбитва̄ ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ –

125.

‘‘дахаро ча̄си думмедха, пат̣хамуппаттико сусу;

дӣгхан̃четам̣ сама̄саджджа, на те дасса̄ми джӣвита’’нти. –

татийам̣ га̄тхам̣ саджджха̄йанто сопа̄напа̄даматтхакам̣ абхирухи.

таттха пат̣хамуппаттикоти пат̣хамавайена уппаттито упето, пат̣хамавайе т̣хитоти аттхо. сусӯти тарун̣о. дӣгханти дӣгхадан̣д̣акам̣ даббипахаран̣ам̣. сама̄саджджа̄ти гахетва̄, олумбитва̄ т̣хитосӣти аттхо. айампи га̄тха̄ ‘‘думмедха, аттано вайам̣ парибхун̃джитум̣ на лабхиссаси, на те да̄ни нилладжджасса джӣвитам̣ дасса̄ми, ма̄ретва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ чхиндитва̄ сӯлейева а̄вун̣а̄песса̄мӣ’’ти ран̃н̃о аджа̄нантассева кума̄рам̣ сантаджджайама̄на̄ имаматтхам̣ дӣпети.

со там̣ дивасам̣ пала̄йитум̣ асакконто ‘‘джӣвитам̣ ме дехи, дева̄’’ти ран̃н̃о па̄дамӯле нипаджджи. ра̄джа̄ там̣ таджджетва̄ сан̇кхалика̄хи бандха̄петва̄ бандхана̄га̄ре ка̄ретва̄ сетаччхаттасса хет̣т̣ха̄ алан̇катара̄джа̄сане нисӣдитва̄ ‘‘амха̄кам̣ а̄чарийо диса̄па̄моккхо бра̄хман̣о имам̣ майхам̣ антара̄йам̣ дисва̄ има̄ тиссо га̄тха̄ абха̄сӣ’’ти хат̣т̣хатут̣т̣хо уда̄нам̣ уда̄ненто сесага̄тха̄ абха̄си –

126.

‘‘на̄нталиккхабхаванена, на̄н̇гапуттапинена ва̄;

путтена хи паттхайито, силокехи памочито.

127.

‘‘саббам̣ сутамадхӣйетха, хӣнамуккат̣т̣хамаджджхимам̣;

саббасса аттхам̣ джа̄неййа, на ча саббам̣ пайоджайе;

хоти та̄дисако ка̄ло, йаттха аттха̄вахам̣ сута’’нти.

таттха на̄нталиккхабхаванена̄ти анталиккхабхаванам̣ вуччати диббавима̄нам̣, ахам̣ аджджа анталиккхабхаванампи на а̄рул̣хо, тасма̄ анталиккхабхаванена̄пи аджджа маран̣ато на памочитомхи. на̄н̇гапуттапинена ва̄ти ан̇гасариккхакена ва̄ путтапиненапи на памочито. путтена хи паттхайитоти ахам̣ пана аттано путтенева аджджа ма̄ретум̣ паттхито. силокехи памочитоти сохам̣ а̄чарийена бандхитва̄ динна̄хи га̄тха̄хи памочито.

сутанти парийаттим̣. адхӣйетха̄ти ган̣хеййа сиккхеййа. хӣнамуккат̣т̣хамаджджхиманти хӣнам̣ ва̄ хоту уттамам̣ ва̄ маджджхимам̣ ва̄, саббам̣ адхӣйитаббамева̄ти дӣпети. на ча саббам̣ пайоджайети хӣнам̣ мантам̣ ва̄ сиппам̣ ва̄ маджджхимам̣ ва̄ на пайоджайе, уттамамева пайоджайеййа̄ти аттхо. йаттха аттха̄вахам̣ сутанти йасмим̣ ка̄ле махосадхапан̣д̣итасса кумбхака̄ракаммакаран̣ам̣ вийа йам̣кин̃чи сиккхитасиппам̣ аттха̄вахам̣ хоти, та̄дисопи ка̄ло хотийева̄ти аттхо. апарабха̄ге ран̃н̃о аччайена кума̄ро радждже патит̣т̣ха̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ диса̄па̄моккхо а̄чарийо ахамева ахоси’’нти.

мӯсикаджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[374] 4. чӯл̣адхануггахаджа̄такаван̣н̣ана̄

саббам̣ бхан̣д̣анти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. тена бхиккхуна̄ ‘‘пура̄н̣адутийика̄ мам̣, бханте, уккан̣т̣ха̄петӣ’’ти вутте саттха̄ ‘‘еса̄ бхиккху, иттхӣ на ида̄нева туйхам̣ анаттхака̄рика̄, пуббепи те етам̣ нисса̄йа асина̄ сӣсам̣ чхинна’’нти ватва̄ бхиккхӯхи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто саккаттам̣ ка̄реси. тада̄ еко ба̄ра̄н̣асива̄сӣ бра̄хман̣ама̄н̣аво таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ дханукамме ниппхаттим̣ патто чӯл̣адхануггахапан̣д̣ито на̄ма ахоси. атхасса а̄чарийо ‘‘айам̣ майа̄ садисам̣ сиппам̣ угган̣хӣ’’ти аттано дхӣтарам̣ ада̄си. со там̣ гахетва̄ ‘‘ба̄ра̄н̣асим̣ гамисса̄мӣ’’ти маггам̣ пат̣ипаджджи. антара̄магге еко ва̄ран̣о екам̣ падесам̣ сун̃н̃амака̄си, там̣ т̣ха̄нам̣ абхирухитум̣ на кочи уссахи. чӯл̣адхануггахапан̣д̣ито манусса̄нам̣ ва̄рента̄нан̃н̃ева бхарийам̣ гахетва̄ ат̣авимукхам̣ абхирухи. атхасса ат̣авимаджджхе ва̄ран̣о ут̣т̣хахи, со там̣ кумбхе сарена виджджхи. саро винивиджджхитва̄ паччха̄бха̄гена никкхами. ва̄ран̣о таттхева пати, дхануггахапан̣д̣ито там̣ т̣ха̄нам̣ кхемам̣ катва̄ пурато ан̃н̃ам̣ ат̣авим̣ па̄пун̣и. таттха̄пи пан̃н̃а̄са чора̄ маггам̣ хананти. тампи со мануссехи ва̄рийама̄но абхируйха тесам̣ чора̄нам̣ миге вадхитва̄ маггасамӣпе мам̣сам̣ пачитва̄ кха̄данта̄нам̣ т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ па̄пун̣и.

тада̄ там̣ чора̄ алан̇катапат̣ийатта̄йа бхарийа̄йа саддхим̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘ган̣хисса̄ма на’’нти усса̄хам̣ карим̣су. чораджет̣т̣хако пурисалаккхан̣акусало, со там̣ олокетва̄ва ‘‘уттамапурисо айа’’нти н̃атва̄ екассапи ут̣т̣хахитум̣ на̄да̄си. дхануггахапан̣д̣ито ‘‘гаччха ‘амха̄кампи екам̣ мам̣сасӯлам̣ детха̄’ти ватва̄ мам̣сам̣ а̄хара̄’’ти тесам̣ сантикам̣ бхарийам̣ песеси. са̄ гантва̄ ‘‘екам̣ кира мам̣сасӯлам̣ детха̄’’ти а̄ха. чораджет̣т̣хако ‘‘анаггхо пурисо’’ти мам̣сасӯлам̣ да̄песи. чора̄ ‘‘амхехи кира паккам̣ кха̄дита’’нти апаккамам̣сасӯлам̣ адам̣су. дхануггахо атта̄нам̣ самбха̄ветва̄ ‘‘майхам̣ апаккамам̣сасӯлам̣ дадантӣ’’ти чора̄нам̣ куджджхи. чора̄ ‘‘ким̣ айамевеко пурисо, майам̣ иттхийо’’ти куджджхитва̄ ут̣т̣хахим̣су. дхануггахо екӯнапан̃н̃а̄са джане екӯнапан̃н̃а̄сакан̣д̣ехи виджджхитва̄ па̄теси. чораджет̣т̣хакам̣ виджджхитум̣ кан̣д̣ам̣ на̄хоси. тасса кира кан̣д̣ана̄л̣ийам̣ самапан̣н̣а̄сайева кан̣д̣а̄ни. тесу екена ва̄ран̣ам̣ виджджхи, екӯнапан̃н̃а̄сакан̣д̣ехи чоре виджджхитва̄ чораджет̣т̣хакам̣ па̄тетва̄ тасса уре нисинно ‘‘сӣсамасса чхиндисса̄мӣ’’ти бхарийа̄йа хаттхато асим̣ а̄хара̄песи. са̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева чораджет̣т̣хаке лобхам̣ катва̄ чорасса хаттхе тхарум̣, са̄микасса хаттхе дха̄рам̣ т̣хапеси. чоро тхарудан̣д̣ам̣ пара̄маситва̄ асим̣ нӣхаритва̄ дхануггахасса сӣсам̣ чхинди.

со там̣ гха̄тетва̄ иттхим̣ а̄да̄йа гаччханто джа̄тиготтам̣ пуччхи. са̄ ‘‘таккасила̄йам̣ диса̄па̄моккха̄чарийасса дхӣта̄мхӣ’’ти а̄ха. ‘‘катхам̣ твам̣ имина̄ ладдха̄’’ти. майхам̣ пита̄ ‘‘айам̣ майа̄ садисам̣ катва̄ сиппам̣ сиккхӣ’’ти тусситва̄ имасса мам̣ ада̄си, са̄хам̣ тайи синехам̣ катва̄ аттано куладаттийам̣ са̄микам̣ ма̄ра̄песинти. чораджет̣т̣хако ‘‘куладаттийам̣ та̄веса̄ са̄микам̣ ма̄реси, ан̃н̃ам̣ панекам̣ дисва̄ мампи евамевам̣ кариссати, имам̣ чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ гаччханто антара̄магге екам̣ куннадим̣ утта̄наталам̣ тан̇кхан̣одакапӯрам̣ дисва̄ ‘‘бхадде, имиссам̣ надийам̣ сусума̄ра̄ каккхал̣а̄, ким̣ карома̄’’ти а̄ха. ‘‘са̄ми, саббам̣ а̄бхаран̣абхан̣д̣ам̣ мама уттара̄сан̇гена бхан̣д̣икам̣ катва̄ паратӣрам̣ нетва̄ пуна а̄гантва̄ мам̣ гахетва̄ гаччха̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти саббам̣ а̄бхаран̣абхан̣д̣ам̣ а̄да̄йа надим̣ отаритва̄ таранто вийа паратӣрам̣ патва̄ там̣ чхад̣д̣етва̄ па̄йа̄си. са̄ там̣ дисва̄ ‘‘са̄ми, ким̣ мам̣ чхад̣д̣етва̄ вийа гаччхаси, касма̄ евам̣ кароси, ехи мампи а̄да̄йа гаччха̄’’ти тена саддхим̣ саллапантӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

128.

‘‘саббам̣ бхан̣д̣ам̣ сама̄да̄йа, па̄рам̣ тин̣н̣оси бра̄хман̣а;

пачча̄гаччха лахум̣ кхиппам̣, мампи та̄рехи да̄нито’’ти.

таттха лахум̣ кхиппанти лахум̣ пачча̄гаччха, кхиппам̣ мампи та̄рехи да̄ни итоти аттхо.

чоро там̣ сутва̄ паратӣре т̣хитойева дутийам̣ га̄тхама̄ха –

129.

‘‘асантхутам̣ мам̣ чирасантхутена, нимӣни бхотӣ адхувам̣ дхувена;

майа̄пи бхотӣ ниминеййа ан̃н̃ам̣, ито ахам̣ дӯратарам̣ гамисса’’нти.

са̄ хет̣т̣ха̄ вуттаттха̄йева –

чоро пана ‘‘ито ахам̣ дӯратарам̣ гамиссам̣, тит̣т̣ха тва’’нти ватва̄ тасса̄ виравантийа̄ва а̄бхаран̣абхан̣д̣икам̣ а̄да̄йа пала̄то. тато са̄ ба̄ла̄ атриччхата̄йа еварӯпам̣ бйасанам̣ патта̄ ана̄тха̄ хутва̄ авидӯре екам̣ ел̣агала̄гумбам̣ упагантва̄ родама̄на̄ нисӣди. тасмим̣ кхан̣е сакко девара̄джа̄ локам̣ олокенто там̣ атриччхата̄хатам̣ са̄мика̄ ча джа̄ра̄ ча парихӣнам̣ родама̄нам̣ дисва̄ ‘‘етам̣ нигган̣хитва̄ ладжджа̄петва̄ а̄гамисса̄мӣ’’ти ма̄талин̃ча пан̃часикхан̃ча а̄да̄йа таттха гантва̄ надӣтӣре т̣хатва̄ ‘‘ма̄тали, твам̣ маччхо бхава, пан̃часикха твам̣ сакун̣о бхава, ахам̣ пана син̇га̄ло хутва̄ мукхена мам̣сапин̣д̣ам̣ гахетва̄ етисса̄ саммукхат̣т̣ха̄нам̣ гамисса̄ми, твам̣ майи таттха гате удакато уллан̇гхитва̄ мама пурато пата, атха̄хам̣ мукхена гахитамам̣сапин̣д̣ам̣ чхад̣д̣етва̄ маччхам̣ гахетум̣ паккхандисса̄ми, тасмим̣ кхан̣е твам̣, пан̃часикха, там̣ мам̣сапин̣д̣ам̣ гахетва̄ а̄ка̄се уппата, твам̣ ма̄тали, удаке пата̄’’ти а̄н̣а̄песи. ‘‘са̄дху, дева̄’’ти, ма̄тали, маччхо ахоси, пан̃часикхо сакун̣о ахоси. сакко син̇га̄ло хутва̄ мам̣сапин̣д̣ам̣ мукхена̄да̄йа тасса̄ саммукхат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. маччхо удака̄ уппатитва̄ син̇га̄ласса пурато пати. со мукхена гахитамам̣сапин̣д̣ам̣ чхад̣д̣етва̄ маччхассаттха̄йа паккханди. маччхо уппатитва̄ удаке пати, сакун̣о мам̣сапин̣д̣ам̣ гахетва̄ а̄ка̄се уппати, син̇га̄ло убхопи алабхитва̄ ел̣агала̄гумбам̣ олокенто думмукхо нисӣди. са̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ атриччхата̄хато нева мам̣сам̣, на маччхам̣ лабхӣ’’ти кут̣ам̣ бхиндантӣ вийа маха̄хаситам̣ хаси. там̣ сутва̄ син̇га̄ло татийам̣ га̄тхама̄ха –

130.

‘‘ка̄йам̣ ел̣агала̄гумбе, кароти ахуха̄сийам̣;

найӣдха наччагӣтам̣ ва̄, та̄л̣ам̣ ва̄ сусама̄хитам̣;

анамхика̄ле сусон̣и, кинну джаггхаси собхане’’ти.

таттха ка̄йанти ка̄ айам̣. ел̣агала̄гумбети камбоджигумбе. ахуха̄сийанти дантавидам̣сакам̣ маха̄хаситам̣ вуччати, там̣ ка̄ еса̄ етасмим̣ гумбе каротӣти пуччхати. найӣдха наччагӣтам̣ ва̄ти имасмим̣ т̣ха̄не кассачи наччантасса наччам̣ ва̄ га̄йантасса гӣтам̣ ва̄ хаттхе сусама̄хите катва̄ ва̄дентасса сусама̄хитам̣ хаттхата̄л̣ам̣ ва̄ наттхи, кам̣ дисва̄ твам̣ хасеййа̄сӣти дӣпети. анамхика̄лети роданака̄ле. сусон̣ӣти сундарасон̣и. ким̣ ну джаггхасӣти кена ка̄ран̣ена твам̣ родитум̣ йуттака̄ле ародама̄на̄ва маха̄хаситам̣ хасаси. собханети там̣ пасам̣санто а̄лапати.

там̣ сутва̄ са̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

131.

‘‘син̇га̄ла ба̄ла думмедха, аппапан̃н̃оси джамбука;

джӣно маччхан̃ча песин̃ча, капан̣о вийа джха̄йасӣ’’ти.

таттха джӣноти джа̄ниппатто хутва̄. песинти мам̣сапесим̣. капан̣о вийа джха̄йасӣти сахассабхан̣д̣икам̣ пара̄джито капан̣о вийа джха̄йаси сочаси чинтеси.

тато син̇га̄ло пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

132.

‘‘судассам̣ ваджджаман̃н̃есам̣, аттано пана дуддасам̣;

джӣна̄ патин̃ча джа̄ран̃ча, ман̃н̃е тван̃н̃ева джха̄йасӣ’’ти.

таттха тван̃н̃ева джха̄йасӣти па̄падхамме дуссӣле ахам̣ та̄ва мама гочарам̣ на лабхисса̄ми, твам̣ пана атриччхата̄йа хата̄ там̣мухуттадит̣т̣хаке чоре пат̣ибаддхачитта̄ хутва̄ тан̃ча джа̄рам̣ куладаттийан̃ча патим̣ джӣна̄, мам̣ упа̄да̄йа сатагун̣ена сахассагун̣ена капан̣атара̄ хутва̄ джха̄йаси родаси паридевасӣти ладжджа̄петва̄ виппака̄рам̣ па̄пенто маха̄сатто евама̄ха.

са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ га̄тхама̄ха –

133.

‘‘еваметам̣ мигара̄джа, йатха̄ бха̄саси джамбука;

са̄ нӯна̄хам̣ ито гантва̄, бхатту хессам̣ васа̄нуга̄’’ти.

таттха нӯна̄ти екам̣саттхе нипа̄то. са̄ ахам̣ ито гантва̄ пуна ан̃н̃ам̣ бхатта̄рам̣ лабхитва̄ екам̣сенева тасса бхатту васа̄нуга̄ васаваттинӣ бхависса̄мӣти.

атхасса̄ ана̄ча̄ра̄йа дуссӣла̄йа вачанам̣ сутва̄ сакко девара̄джа̄ оса̄нага̄тхама̄ха –

134.

‘‘йо харе маттикам̣ тха̄лам̣, кам̣сатха̄лампи со харе;

катам̣йева тайа̄ па̄пам̣, пунапевам̣ кариссасӣ’’ти.

тассаттхо – ана̄ча̄ре ким̣ катхеси, йо маттикам̣ тха̄лам̣ харати, суван̣н̣атха̄лараджататха̄ла̄диппабхедам̣ кам̣сатха̄лампи со харатева, идан̃ча тайа̄ па̄пам̣ катамева, на сакка̄ тава саддха̄тум̣, са̄ твам̣ пунапи евам̣ кариссасийева̄ти. евам̣ со там̣ ладжджа̄петва̄ виппака̄рам̣ па̄петва̄ сакат̣т̣ха̄намева агама̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ дхануггахо уккан̣т̣хитабхиккху ахоси, са̄ иттхӣ пура̄н̣адутийика̄, сакко девара̄джа̄ пана ахамева ахосинти.

чӯл̣адхануггахаджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[375] 5. капотаджа̄такаван̣н̣ана̄

ида̄ни кхомхӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ лолабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. лолаваттху анекасо виттха̄ритамева. там̣ пана саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху, лоло’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘на кхо бхиккху ида̄нева, пуббепи твам̣ лолоси, лолата̄йа пана джӣвитаккхайам̣ патто’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто па̄ра̄ватайонийам̣ ниббаттитва̄ ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хино маха̄насе нӣл̣апаччхийам̣ васати. атхеко ка̄ко маччхамам̣салуддхо тена саддхим̣ меттим̣ катва̄ таттхева васи. со екадивасам̣ бахум̣ маччхамам̣сам̣ дисва̄ ‘‘имам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти ниттхунанто нӣл̣апаччхийам̣йева нипаджджитва̄ па̄ра̄ватена ‘‘ехи, самма, гочара̄йа гамисса̄ма̄’’ти вуччама̄нопи ‘‘аджӣракена нипанномхи, гаччха тва’’нти ватва̄ тасмим̣ гате ‘‘гато ме пачча̄миттакан̣т̣ако, ида̄ни йатха̄ручи маччхамам̣сам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти чинтенто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

135.

‘‘ида̄ни кхомхи сукхито арого, никкан̣т̣ако ниппатито капото;

ка̄ха̄ми да̄нӣ хадайасса тут̣т̣хим̣, татха̄ хи мам̣ мам̣саса̄кам̣ балетӣ’’ти.

таттха ниппатитоти ниггато. капототи па̄ра̄вато. ка̄ха̄ми да̄нӣти карисса̄ми да̄ни. татха̄ хи мам̣ мам̣саса̄кам̣ балетӣти татха̄ хи мам̣сан̃ча авасесам̣ са̄кан̃ча майхам̣ балам̣ кароти, ут̣т̣хехи кха̄да̄ти вадама̄нам̣ вийа усса̄хам̣ мамам̣ каротӣти аттхо.

со бхаттака̄раке маччхамам̣сам̣ пачитва̄ маха̄наса̄ никкхамма сарӣрато седам̣ пава̄хенте паччхито никкхамитва̄ расакарот̣ийам̣ нилӣйитва̄ ‘‘кири кирӣ’’ти саддамака̄си. бхаттака̄рако вегена̄гантва̄ ка̄кам̣ гахетва̄ саббапатта̄ни лун̃джитва̄ алласин̇гӣверан̃ча сиддхаттхаке ча писитва̄ ласун̣ам̣ пӯтитаккена маддитва̄ сакаласарӣрам̣ маккхетва̄ екам̣ кат̣халам̣ гхам̣ситва̄ виджджхитва̄ суттакена тасса гӣва̄йам̣ бандхитва̄ нӣл̣апаччхийам̣йева там̣ паккхипитва̄ агама̄си. па̄ра̄вато а̄гантва̄ там̣ дисва̄ ‘‘ка̄ еса̄ бала̄ка̄ мама саха̄йасса паччхийам̣ нипанна̄, чан̣д̣о хи со а̄гантва̄ гха̄теййа̄пи на’’нти париха̄сам̣ каронто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

136.

‘‘ка̄йам̣ бала̄ка̄ сикхинӣ, чорӣ лан̇гхипита̄маха̄;

орам̣ бала̄ке а̄гаччха, чан̣д̣о ме ва̄йасо сакха̄’’ти.

са̄ хет̣т̣ха̄ (джа̄. ат̣т̣ха. 2.3.70) вуттаттха̄йева.

там̣ сутва̄ ка̄ко татийам̣ га̄тхама̄ха –

137.

‘‘алан̃хи те джаггхита̄йе, мамам̣ дисва̄на едисам̣;

вилӯнам̣ сӯдапуттена, пит̣т̣хаман̣д̣ена маккхита’’нти.

таттха аланти пат̣иседхаттхе нипа̄то. джаггхита̄йети хаситум̣. идам̣ вуттам̣ хоти – ида̄ни мам̣ едисам̣ евам̣ дуккхаппаттам̣ дисва̄ тава алам̣ хаситум̣, ма̄ едисе ка̄ле париха̄сакел̣им̣ карохӣти.

со париха̄сакел̣им̣ каронтова пуна чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

138.

‘‘сунха̄то сувилиттоси, аннапа̄нена таппито;

кан̣т̣хе ча те вел̣урийо, агама̄ ну каджан̇гала’’нти.

таттха кан̣т̣хе ча те вел̣урийоти айам̣ те вел̣урийаман̣ипи кан̣т̣хе пил̣андхо, твам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ амха̄кам̣ етам̣ на дассесӣти капа̄лам̣ сандха̄йевама̄ха. каджан̇галанти идха ба̄ра̄н̣асӣйева ‘‘каджан̇гала̄’’ти адхиппета̄. ито никкхамитва̄ каччи антонагарам̣ гатосӣти пуччхати.

тато ка̄ко пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

139.

‘‘ма̄ те митто амитто ва̄, агама̄си каджан̇галам̣;

пин̃чха̄ни таттха ла̄йитва̄, кан̣т̣хе бандханти ват̣т̣ана’’нти.

таттха пин̃чха̄нӣти патта̄ни. таттха ла̄йитва̄ти тасмим̣ ба̄ра̄н̣асинагаре лун̃читва̄. ват̣т̣ананти кат̣халикам̣.

там̣ сутва̄ па̄ра̄вато оса̄нага̄тхама̄ха –

140.

‘‘пунапа̄паджджасӣ самма, сӣлан̃хи тава та̄дисам̣;

на хи ма̄нусака̄ бхога̄, субхун̃джа̄ хонти паккхина̄’’ти.

таттха пунапа̄паджджасӣти пунапи еварӯпам̣ а̄паджджиссаси. еварӯпан̃хи те сӣланти.

ити нам̣ со овадитва̄ таттха аваситва̄ паккхе паса̄ретва̄ ан̃н̃аттха агама̄си. ка̄копи таттхева джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣и.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не лолабхиккху ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ка̄ко лолабхиккху ахоси, капото пана ахамева ахосинти.

капотаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

ад̣д̣хавагго татийо.

джа̄такудда̄нам̣ –

ман̣икун̣д̣ала суджа̄та̄, венаса̄кхан̃ча орагам̣;

гхат̣ам̣ коран̣д̣и лат̣уки, дхаммапа̄лам̣ мигам̣ татха̄.

суйонандӣ ван̣н̣а̄роха, сӣлам̣ хирӣ кхаджджопанам̣;

ахи гумбийа са̄л̣ийам̣, тачаса̄рам̣ миттавиндам̣.

пала̄сан̃чева дӣгхити, мигапотака мӯсикам̣;

дхануггахо капотан̃ча, джа̄така̄ пан̃чавӣсати.

пан̃чаканипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. чхакканипа̄то

1. ава̄рийавагго

[376] 1. ава̄рийаджа̄такаван̣н̣ана̄

ма̄су куджджха бхӯмипатӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ титтхана̄викам̣ а̄раббха катхеси. со кира ба̄ло ахоси ан̃н̃а̄н̣о, нева со буддха̄дӣнам̣ ратана̄нам̣, на ан̃н̃есам̣ пуггала̄нам̣ гун̣ам̣ джа̄на̄ти, чан̣д̣о пхарусо са̄хасико. атхеко джа̄нападо бхиккху ‘‘буддхупат̣т̣ха̄нам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄гаччханто са̄йам̣ ачираватӣтиттхам̣ патва̄ там̣ евама̄ха ‘‘упа̄сака, паратӣрам̣ гамисса̄ми, на̄вам̣ ме дехӣ’’ти. ‘‘бханте, ида̄ни ака̄ло, екасмим̣ т̣ха̄не васассӯ’’ти. ‘‘упа̄сака, идха кухим̣ васисса̄ми, мам̣ ган̣хитва̄ гаччха̄’’ти. со куджджхитва̄ ‘‘ехи ре саман̣а, ваха̄мӣ’’ти тхерам̣ на̄вам̣ а̄ропетва̄ уджукам̣ агантва̄ хет̣т̣ха̄ на̄вам̣ нетва̄ уллол̣ам̣ катва̄ тасса паттачӣварам̣ теметва̄ киламетва̄ тӣрам̣ патва̄ андхака̄равела̄йам̣ уййоджеси. атха со виха̄рам̣ гантва̄ там̣ дивасам̣ буддхупат̣т̣ха̄насса ока̄сам̣ алабхитва̄ пунадивасе саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ саттха̄ра̄ катапат̣исантха̄ро ‘‘када̄ а̄гатосӣ’’ти вутте ‘‘хиййо, бханте’’ти ватва̄ ‘‘атха касма̄ аджджа буддхупат̣т̣ха̄нам̣ а̄гатосӣ’’ти вутте таматтхам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ саттха̄ ‘‘на кхо бхиккху ида̄нева, пуббепеса чан̣д̣о пхарусо са̄хасико, ида̄ни пана тена твам̣ киламито, пуббепеса пан̣д̣ите киламесӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ дӣгхамаддха̄нам̣ химаванте пхала̄пхалена йа̄петва̄ лон̣амбиласеванаттха̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе нагарам̣ бхиккха̄йа па̄виси. атха нам̣ ра̄джан̇ган̣аппаттам̣ ра̄джа̄ дисва̄ тасса ирийа̄патхе пасӣдитва̄ антепурам̣ а̄нетва̄ бходжетва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ ра̄джуййа̄не васа̄песи, девасикам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. таменам̣ бодхисатто ‘‘ран̃н̃а̄ на̄ма, маха̄ра̄джа, чатта̄ри агатигамана̄ни ваджджетва̄ аппаматтена кхантиметта̄нуддайасампаннена хутва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретабба’’нти ватва̄ девасикам̣ оваданто –

1.

‘‘ма̄су куджджха бхӯмипати, ма̄су куджджха ратхесабха;

куддхам̣ аппат̣икуджджханто, ра̄джа̄ рат̣т̣хасса пӯджито.

2.

‘‘га̄ме ва̄ йади ва̄ран̃н̃е, нинне ва̄ йади ва̄ тхале;

саббаттха ануса̄са̄ми, ма̄су куджджха ратхесабха̄’’ти. – две га̄тха̄ абха̄си;

таттха рат̣т̣хасса пӯджитоти еварӯпо ра̄джа̄ рат̣т̣хасса пӯджанӣйо хотӣти аттхо. саббаттха ануса̄са̄мӣти етесу га̄ма̄дӣсу йаттха каттхачи васантопа̄хам̣ маха̄ра̄джа, има̄йа ева анусит̣т̣хийа̄ тамануса̄са̄ми, етесу ва̄ га̄ма̄дӣсу йаттха каттхачи екасмимпи екасаттепи ануса̄са̄ми. ма̄су куджджха ратхесабха̄ти евамева̄хам̣ там̣ ануса̄са̄ми, ран̃н̃а̄ на̄ма куджджхатум̣ на ват̣т̣ати. ким̣ка̄ран̣а̄? ра̄джа̄но на̄ма ва̄ча̄вудха̄, тесам̣ куддха̄нам̣ вачанаматтенева бахӯ джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣антӣти.

евам̣ бодхисатто ран̃н̃о а̄гата̄гатадивасе има̄ две га̄тха̄ абха̄си. ра̄джа̄ анусит̣т̣хийа̄ пасанначитто маха̄саттасса сатасахассут̣т̣ха̄накам̣ екам̣ га̄маварам̣ ада̄си, бодхисатто пат̣иккхипи. ити со таттхева два̄дасасам̣ваччхарам̣ васитва̄ ‘‘атичирам̣ нивуттхомхи, джанападача̄рикам̣ та̄ва чаритва̄ а̄гамисса̄мӣ’’ти ран̃н̃о акатхетва̄ва уййа̄напа̄лам̣ а̄мантетва̄ ‘‘та̄та, уккан̣т̣хитарӯпосми, джанападам̣ чаритва̄ а̄гамисса̄ми, твам̣ ран̃н̃о катхеййа̄сӣ’’ти ватва̄ пакканто ган̇га̄йа на̄ва̄титтхам̣ па̄пун̣и. таттха ава̄рийапита̄ на̄ма на̄вико ахоси. со ба̄ло нева гун̣аванта̄нам̣ гун̣ам̣ джа̄на̄ти, на аттано а̄йа̄па̄йам̣ джа̄на̄ти, со ган̇гам̣ таритука̄мам̣ джанам̣ пат̣хамам̣ та̄ретва̄ паччха̄ ветанам̣ йа̄чати, ветанам̣ адентехи саддхим̣ калахам̣ каронто аккосаппаха̄рейева бахӯ лабхати, аппам̣ ла̄бхам̣, еварӯпо андхаба̄ло. там̣ сандха̄йа саттха̄ абхисамбуддхо хутва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

3.

‘‘ава̄рийапита̄ на̄ма, аху ган̇га̄йа на̄вико;

пуббе джанам̣ та̄ретва̄на, паччха̄ йа̄чати ветанам̣;

тенасса бхан̣д̣анам̣ хоти, на ча бхогехи вад̣д̣хатӣ’’ти.

таттха ава̄рийапита̄ на̄ма̄ти ава̄рийа̄ на̄ма тасса дхӣта̄, тасса̄ васена ава̄рийапита̄ на̄ма джа̄то. тенасса бхан̣д̣ананти тена ка̄ран̣ена, тена ва̄ паччха̄ йа̄чийама̄нена джанена саддхим̣ тасса бхан̣д̣анам̣ хоти.

бодхисатто там̣ на̄викам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘а̄вусо, паратӣрам̣ мам̣ нехӣ’’ти а̄ха. там̣ сутва̄ со а̄ха ‘‘саман̣а, ким̣ ме на̄ва̄ветанам̣ дассасӣ’’ти? ‘‘а̄вусо, ахам̣ бхогавад̣д̣хим̣ аттхавад̣д̣хим̣ дхаммавад̣д̣хим̣ на̄ма те катхесса̄мӣ’’ти. там̣ сутва̄ на̄вико ‘‘дхувам̣ еса майхам̣ кин̃чи дассатӣ’’ти там̣ паратӣрам̣ нетва̄ ‘‘дехи ме на̄ва̄йа ветана’’нти а̄ха. со тасса ‘‘са̄дху, а̄вусо’’ти пат̣хамам̣ бхогавад̣д̣хим̣ катхенто –

4.

‘‘атин̣н̣ам̣йева йа̄чассу, апа̄рам̣ та̄та на̄вика;

ан̃н̃о хи тин̣н̣асса мано, ан̃н̃о хоти па̄ресино’’ти. – га̄тхама̄ха;

таттха апа̄ранти та̄та, на̄вика паратӣрам̣ атин̣н̣амева джанам̣ ориматӣре т̣хитан̃н̃ева ветанам̣ йа̄чассу, тато ладдхан̃ча гахетва̄ гуттат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ паччха̄ мануссе паратӣрам̣ неййа̄си, евам̣ те бхогавад̣д̣хи бхависсати. ан̃н̃о хи тин̣н̣асса маноти та̄та на̄вика, паратӣрам̣ гатасса ан̃н̃о мано бхавати, адатва̄ва гантука̄мо хоти. йо панеса па̄ресӣ на̄ма паратӣрам̣ есати, паратӣрам̣ гантука̄мо хоти, со атирекампи датва̄ гантука̄мо хоти, ити па̄ресино ан̃н̃о мано хоти, тасма̄ твам̣ атин̣н̣амева йа̄чеййа̄си, айам̣ та̄ва те бхога̄нам̣ вад̣д̣хи на̄ма̄ти.

там̣ сутва̄ на̄вико чинтеси ‘‘айам̣ та̄ва ме ова̄до бхависсати, ида̄ни панеса ан̃н̃ам̣ кин̃чи майхам̣ дассатӣ’’ти. атха нам̣ бодхисатто ‘‘айам̣ та̄ва те, а̄вусо, бхогавад̣д̣хи, ида̄ни аттхадхаммавад̣д̣хим̣ сун̣а̄хӣ’’ти ватва̄ оваданто –

5.

‘‘га̄ме ва̄ йади ва̄ран̃н̃е, нинне ва̄ йади ва̄ тхале;

саббаттха ануса̄са̄ми, ма̄су куджджхиттха на̄вика̄’’ти. – га̄тхама̄ха;

итисса има̄йа га̄тха̄йа аттхадхаммавад̣д̣хим̣ катхетва̄ ‘‘айам̣ те аттхавад̣д̣хи ча дхаммавад̣д̣хи ча̄’’ти а̄ха. со пана дандхапурисо там̣ ова̄дам̣ на кин̃чи ман̃н̃ама̄но ‘‘идам̣, саман̣а, тайа̄ майхам̣ диннам̣ на̄ва̄ветана’’нти а̄ха. ‘‘а̄ма̄вусо’’ти. ‘‘майхам̣ имина̄ каммам̣ наттхи, ан̃н̃ам̣ ме дехӣ’’ти. ‘‘а̄вусо, идам̣ т̣хапетва̄ майхам̣ ан̃н̃ам̣ наттхӣ’’ти. ‘‘атха твам̣ касма̄ мама на̄вам̣ а̄рул̣хосӣ’’ти та̄пасам̣ ган̇га̄тӣре па̄тетва̄ уре нисӣдитва̄ мукхамевасса потхеси.

саттха̄ ‘‘ити со, бхиккхаве, та̄пасо йам̣ ова̄дам̣ датва̄ ран̃н̃о сантика̄ га̄маварам̣ лабхи, тамева ова̄дам̣ андхаба̄ласса на̄викасса катхетва̄ мукхапотханам̣ па̄пун̣и, тасма̄ ова̄дам̣ дентена йуттаджанассева да̄таббо, на айуттаджанасса̄’’ти ватва̄ абхисамбуддхо хутва̄ таданантарам̣ га̄тхама̄ха –

6.

‘‘йа̄йева̄нуса̄санийа̄, ра̄джа̄ га̄маварам̣ ада̄;

та̄йева̄нуса̄санийа̄, на̄вико пахарӣ мукха’’нти.

тасса там̣ пахарантассева бхарийа̄ бхаттам̣ гахетва̄ а̄гата̄ па̄папурисам̣ дисва̄ ‘‘са̄ми, айам̣ та̄пасо на̄ма ра̄джакулӯпако, ма̄ пахарӣ’’ти а̄ха. со куджджхитва̄ ‘‘твам̣ ме имам̣ кӯт̣ата̄пасам̣ пахаритум̣ на десӣ’’ти ут̣т̣ха̄йа там̣ пахаритва̄ па̄теси. атха бхаттапа̄ти патитва̄ бхиджджи, тасса̄ ча пана гаругаббха̄йа габбхо бхӯмийам̣ пати. атха нам̣ манусса̄ сампарива̄ретва̄ ‘‘пурисагха̄такачоро’’ти гахетва̄ бандхитва̄ ран̃н̃о дассесум̣. ра̄джа̄ виниччхинитва̄ тасса ра̄джа̄н̣ам̣ ка̄реси. саттха̄ абхисамбуддхо хутва̄ таматтхам̣ пака̄сенто оса̄нага̄тхама̄ха –

7.

‘‘бхаттам̣ бхиннам̣ хата̄ бхарийа̄, габбхо ча патито чхама̄;

мигова джа̄тарӯпена, на тенаттхам̣ абандхи сӯ’’ти.

таттха бхаттам̣ бхиннанти бхаттапа̄ти бхинна̄. хата̄ти пахата̄. чхама̄ти бхӯмийам̣. мигова джа̄тарӯпена̄ти йатха̄ миго суван̣н̣ам̣ ва̄ хиран̃н̃ам̣ ва̄ мутта̄ман̣иа̄дӣни ва̄ маддитва̄ гаччхантопи аттхаритва̄ нипаджджантопи тена джа̄тарӯпена аттано аттхам̣ вад̣д̣хетум̣ ниббаттетум̣ на саккоти, евамева со андхаба̄ло пан̣д̣итехи диннам̣ ова̄дам̣ сутва̄пи аттано аттхам̣ вад̣д̣хетум̣ ниббаттетум̣ на̄саккхӣти вуттам̣ хоти. абандхи сӯти еттха абандхи соти еваматтхо дат̣т̣хаббо. са-оити имесам̣ пада̄нан̃хи сӯти сандхи хоти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ на̄вико ида̄ни на̄викова ахоси, ра̄джа̄ а̄нандо, та̄пасо пана ахамева ахосинти.

ава̄рийаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[377] 2. сетакетуджа̄такаван̣н̣ана̄

ма̄ та̄та куджджхи на хи са̄дху кодхоти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кухакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси, паччуппаннаваттху удда̄ладжа̄таке (джа̄. 1.14.62 а̄дайо) а̄ви бхависсати.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ба̄ра̄н̣асийам̣ диса̄па̄моккхо а̄чарийо хутва̄ пан̃часате ма̄н̣аве манте ва̄чеси. тесам̣ джет̣т̣хако сетакету на̄ма удиччабра̄хман̣акуле ниббаттама̄н̣аво, тасса джа̄тим̣ нисса̄йа маханто ма̄но ахоси. со екадивасам̣ ан̃н̃ехи ма̄н̣авехи саддхим̣ нагара̄ никкхаманто нагарам̣ пависантам̣ екам̣ чан̣д̣а̄лам̣ дисва̄ ‘‘коси тва’’нти пуччхитва̄ ‘‘чан̣д̣а̄лохамасмӣ’’ти вутте тасса сарӣрам̣ пахаритва̄ а̄гатава̄тасса аттано сарӣре пхусанабхайена ‘‘насса, чан̣д̣а̄ла, ка̄л̣акан̣н̣ӣ, адхова̄там̣ йа̄хӣ’’ти ватва̄ вегена тасса упарива̄там̣ агама̄си. чан̣д̣а̄ло сӣгхатарам̣ гантва̄ тасса упарива̄те ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ со ‘‘насса ка̄л̣акан̣н̣ӣ’’ти сут̣т̣хутарам̣ аккоси парибха̄си. там̣ сутва̄ чан̣д̣а̄ло ‘‘твам̣ косӣ’’ти пуччхи. ‘‘бра̄хман̣ама̄н̣авохамасмӣ’’ти. ‘‘бра̄хман̣о хоту, майа̄ пана пут̣т̣хапан̃хам̣ катхетум̣ саккхиссасӣ’’ти. ‘‘а̄ма, саккхисса̄мӣ’’ти. ‘‘саче на саккоси, па̄дантарена там̣ гамемӣ’’ти. со атта̄нам̣ таккетва̄ ‘‘гамехӣ’’ти а̄ха.

чан̣д̣а̄лапутто тасса катхам̣ парисам̣ га̄ха̄петва̄ ‘‘ма̄н̣ава, диса̄ на̄ма катара̄’’ти пан̃хам̣ пуччхи. ‘‘диса̄ на̄ма пураттхима̄дайо чатассо диса̄’’ти. чан̣д̣а̄ло ‘‘на̄хам̣ там̣ етам̣ дисам̣ пуччха̄ми, твам̣ еттакампи аджа̄нанто мама сарӣре пахат̣ава̄там̣ джигуччхасӣ’’ти там̣ кхандхат̣т̣хике гахетва̄ онаметва̄ аттано па̄дантарена гамеси. ма̄н̣ава̄ там̣ паваттим̣ а̄чарийасса а̄чиккхим̣су. там̣ сутва̄ а̄чарийо ‘‘саччам̣ кира, та̄та, сетакету чан̣д̣а̄лена̄си па̄дантарена гамито’’ти? ‘‘а̄ма, а̄чарийа, со мам̣ чан̣д̣а̄лада̄сипутто диса̄маттампи на джа̄на̄сӣ’’ти аттано па̄дантарена гамеси, ида̄ни дисва̄ каттаббам̣ асса джа̄нисса̄мӣти куддхо чан̣д̣а̄лапуттам̣ аккоси парибха̄си. атха нам̣ а̄чарийо ‘та̄та, сетакету ма̄ тасса куджджхи, пан̣д̣ито чан̣д̣а̄лада̄сипутто, на со там̣ етам̣ дисам̣ пуччхати, ан̃н̃ам̣ дисам̣ пуччхи, тайа̄ пана дит̣т̣хасутавин̃н̃а̄тато адит̣т̣ха̄сута̄вин̃н̃а̄тамева бахутара’’нти оваданто две га̄тха̄ абха̄си –

8.

‘‘ма̄ та̄та куджджхи на хи са̄дху кодхо, бахумпи те адит̣т̣хамассутан̃ча;

ма̄та̄ пита̄ дисата̄ сетакету, а̄чарийама̄ху дисатам̣ пасаттха̄.

9.

‘‘ага̄рино аннадапа̄наваттхада̄, авха̄йика̄ тампи дисам̣ ваданти;

еса̄ диса̄ парама̄ сетакету, йам̣ патва̄ дуккхӣ сукхино бхавантӣ’’ти.

таттха на хи са̄дху кодхоти кодхо на̄ма уппаджджама̄но субха̄ситадуббха̄ситам̣ аттха̄наттхам̣ хита̄хитам̣ джа̄нитум̣ на детӣти на са̄дху на ладдхако. бахумпи те адит̣т̣ханти тайа̄ чаккхуна̄ адит̣т̣хам̣ сотена ча ассутамева бахутарам̣. дисата̄ти диса̄. ма̄та̄питаро путта̄нам̣ пуриматарам̣ уппаннатта̄ пураттхимадиса̄ на̄ма джа̄та̄ти вадати. а̄чарийама̄ху дисатам̣ пасаттха̄ти а̄чарийа̄ пана даккхин̣еййатта̄ дисатам̣ пасаттха̄ даккхин̣а̄ диса̄ти буддха̄дайо арийа̄ а̄ху катхенти дӣпенти.

ага̄риноти гахат̣т̣ха̄. аннадапа̄наваттхада̄ти аннада̄, па̄нада̄, ваттхада̄ ча. авха̄йика̄ти ‘‘етха деййадхаммам̣ пат̣игган̣хатха̄’’ти паккосанака̄. тампи дисам̣ вадантӣти тампи буддха̄дайо арийа̄ екам̣ дисам̣ ваданти. имина̄ чатупаччайада̄йака̄ гахат̣т̣ха̄ паччайе ападиситва̄ дхаммикасаман̣абра̄хман̣ехи упагантаббатта̄ ека̄ диса̄ на̄ма̄ти дӣпети. апаро найо – йе ете ага̄рино аннапа̄наваттхада̄, тесам̣ чхака̄масаггасампаттида̄йакат̣т̣хена упарӯпари авха̄йанато йе авха̄йика̄ дхаммикасаман̣абра̄хман̣а̄, тампи дисам̣ ваданти, буддха̄дайо арийа̄ упаримадисам̣ на̄ма вадантӣти дӣпети. вуттампи четам̣ –

‘‘ма̄та̄ пита̄ диса̄ пубба̄, а̄чарийа̄ даккхин̣а̄ диса̄;

путтада̄ра̄ диса̄ паччха̄, митта̄мачча̄ ча уттара̄.

‘‘да̄сакаммакара̄ хет̣т̣ха̄, уддхам̣ саман̣абра̄хман̣а̄;

ета̄ диса̄ намассеййа, аламатто куле гихӣ’’ти. (дӣ. ни. 3.273);

еса̄ диса̄ти идам̣ пана нибба̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. джа̄тиа̄дина̄ хи на̄наппака̄рена дуккхена дуккхита̄ сатта̄ йам̣ патва̄ ниддуккха̄ сукхино бхаванти, еса̄ ева ча саттехи агатапубба̄ диса̄ на̄ма. тенева ча нибба̄нам̣ ‘‘парама̄’’ти а̄ха. вуттампи четам̣ –

‘‘саматиттикам̣ анавасесакам̣, телапаттам̣ йатха̄ парихареййа;

евам̣ сачиттаманураккхе, паттхайа̄но дисам̣ агатапубба’’нти. (джа̄. 1.1.96);

евам̣ маха̄сатто ма̄н̣авасса диса̄ катхеси. со пана ‘‘чан̣д̣а̄ленамхи па̄дантарена гамито’’ти тасмим̣ т̣ха̄не аваситва̄ таккасилам̣ гантва̄ диса̄па̄моккха̄чарийасса сантике саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ а̄чарийена анун̃н̃а̄то таккасилато никкхамитва̄ саббасамайасиппам̣ сиккханто вичари. со екам̣ паччантага̄мам̣ патва̄ там̣ нисса̄йа васанте пан̃часате та̄пасе дисва̄ тесам̣ сантике паббаджитва̄ йам̣ те джа̄нанти сиппамантачаран̣ам̣, там̣ угган̣хитва̄ ган̣асаттха̄ хутва̄ техи парива̄рито ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ пунадивасе бхиккхам̣ чаранто ра̄джан̇ган̣ам̣ агама̄си. ра̄джа̄ та̄паса̄нам̣ ирийа̄патхе пасӣдитва̄ антонивесане бходжетва̄ те аттано уййа̄не васа̄песи. со екадивасам̣ та̄пасе паривиситва̄ ‘‘аджджа са̄йанхе уййа̄нам̣ гантва̄ аййе вандисса̄мӣ’’ти а̄ха.

сетакету уййа̄нам̣ гантва̄ та̄пасе саннипа̄тетва̄ ‘‘ма̄риса̄, аджджа ра̄джа̄ а̄гамиссати, ра̄джа̄но ча на̄ма саким̣ а̄ра̄дхетва̄ йа̄вата̄йукам̣ сукхам̣ джӣвитум̣ сакка̄, аджджа екачче ваггуливатам̣ чаратха, екачче кан̣т̣акасеййам̣ каппетха, екачче пан̃ча̄тапам̣ таппетха, екачче уккут̣икаппадха̄намануйун̃джатха, екачче удакорохан̣акаммам̣ каротха, екачче манте саджджха̄йатха̄’’ти вича̄ретва̄ сайам̣ паккаса̄ладва̄ре апассайапӣт̣хаке нисӣдитва̄ пан̃чаван̣н̣аран̇гасамуджджалава̄санам̣ екам̣ поттхакам̣ вичитраван̣н̣е а̄дха̄раке т̣хапетва̄ сусиккхитехи чатӯхи пан̃чахи ма̄н̣авехи пуччхите пуччхите пан̃хе катхеси. тасмим̣ кхан̣е ра̄джа̄ а̄гантва̄ те миччха̄тапам̣ каронте дисва̄ тут̣т̣хо сетакетум̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисинно пурохитена саддхим̣ саллапанто татийам̣ га̄тхама̄ха –

10.

‘‘кхара̄джина̄ джат̣ила̄ пан̇каданта̄, думмаккхарӯпа̄ йеме джаппанти манте;

каччи ну те ма̄нусаке пайоге, идам̣ видӯ паримутта̄ апа̄йа̄’’ти.

таттха кхара̄джина̄ти сакхурехи аджиначаммехи саманна̄гата̄. пан̇каданта̄ти дантакат̣т̣хасса акха̄данена малаггахитаданта̄. думмаккхарӯпа̄ти анан̃джита̄ман̣д̣италӯкханива̄санапа̄рупана̄ ма̄ла̄гандхавилепанаваджджита̄, килит̣т̣харӯпа̄ти вуттам̣ хоти. йеме джаппантӣти йе име манте саджджха̄йанти. ма̄нусаке пайогети мануссехи каттаббапайоге т̣хита̄. идам̣ видӯ паримутта̄ апа̄йа̄ти имасмим̣ пайоге т̣хатва̄ имам̣ локам̣ видитва̄ па̄кат̣ам̣ катва̄ ‘‘каччи ете исайо чатӯхи апа̄йехи мутта̄’’ти пуччхати.

там̣ сутва̄ пурохито чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

11.

‘‘па̄па̄ни камма̄ни каритва ра̄джа, бахуссуто че на чареййа дхаммам̣;

сахассаведопи на там̣ пат̣ичча, дуккха̄ памун̃че чаран̣ам̣ апатва̄’’ти.

таттха каритва̄ти катва̄. чаран̣анти саха сӣлена ат̣т̣ха сама̄паттийо. идам̣ вуттам̣ хоти. маха̄ра̄джа, ‘‘ахам̣ бахуссутомхӣ’’ти сахассаведопи че тивидхам̣ сучаритадхаммам̣ на чареййа, па̄па̄нева кареййа, со та̄ни па̄па̄ни камма̄ни катва̄ там̣ ба̄хусаччам̣ пат̣ичча сӣласама̄паттисан̇кха̄там̣ чаран̣ам̣ аппатва̄ дуккха̄ на памун̃че, апа̄йадуккхато на муччатева̄ти.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ та̄пасесу паса̄дам̣ хари. тато сетакету чинтеси ‘‘имасса ран̃н̃о та̄пасесу паса̄до удапа̄ди, там̣ панеса пурохито ва̄сийа̄ пахаритва̄ вийа чхинди, майа̄ етена саддхим̣ катхетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со тена саддхим̣ катхенто пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

12.

‘‘сахассаведопи на там̣ пат̣ичча, дуккха̄ памун̃че чаран̣ам̣ апатва̄;

ман̃н̃а̄ми веда̄ апхала̄ бхаванти, сасам̣йамам̣ чаран̣амева сачча’’нти.

тассаттхо – саче сахассаведопи там̣ ба̄хусаччам̣ пат̣ичча чаран̣ам̣ аппатва̄ атта̄нам̣ дуккха̄ на памун̃че, евам̣ санте ахам̣ ман̃н̃а̄ми ‘‘тайо веда̄ апхала̄ хонти, сасӣлам̣ сама̄паттичаран̣амева саччам̣ хотӣ’’ти.

там̣ сутва̄ пурохито чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

13.

‘‘на хева веда̄ апхала̄ бхаванти, сасам̣йамам̣ чаран̣амева саччам̣;

киттин̃хи паппоти адхичча веде, сантим̣ пун̣ети чаран̣ена данто’’ти.

тассаттхо – тайо веда̄ апхала̄ на бхаванти, сасам̣йамам̣ чаран̣амева саччам̣ сеййам̣ уттамам̣ паварам̣ на хева хоти. ким̣ка̄ран̣а̄? киттин̃хи паппоти адхичча ведети тайо веде адхичча дит̣т̣хадхамме киттиматтам̣ йасаматтам̣ ла̄бхаматтам̣ лабхати, ито парам̣ ан̃н̃ам̣ наттхи, тасма̄ на те апхала̄. сантим̣ пун̣ети чаран̣ена дантоти сӣле патит̣т̣ха̄йа сама̄паттийо ниббаттетва̄ сама̄паттипадат̣т̣ха̄нам̣ випассанам̣ вад̣д̣хенто аччантам̣ сантам̣ нибба̄нам̣ на̄ма там̣ ети па̄пун̣а̄ти.

ити пурохито сетакетуно ва̄дам̣ бхиндитва̄ те саббе гихӣ ка̄ретва̄ пхалака̄вудха̄ни га̄ха̄петва̄ махантатараке катва̄ ран̃н̃о упат̣т̣ха̄ке ка̄реси. айам̣ кира махантатарака̄нам̣ вам̣со.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сетакету кухакабхиккху ахоси, чан̣д̣а̄ло са̄рипутто, ра̄джа̄ а̄нандо, пурохито пана ахамева ахоси’’нти.

сетакетуджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[378] 3. дарӣмукхаджа̄такаван̣н̣ана̄

пан̇ко ча ка̄ма̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄бхиниккхаманам̣ а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху хет̣т̣ха̄ катхитамева.

атӣте ра̄джагаханагаре магадхара̄джа̄ на̄ма раджджам̣ ка̄реси. тада̄ бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатти, брахмадаттакума̄ротисса на̄мам̣ акам̣су. тасса джа̄тадивасейева пурохитассапи путто джа̄йи, тасса мукхам̣ ативийа собхати, тенасса дарӣмукхоти на̄мам̣ акам̣су. те убхопи ра̄джакулейева сам̣вад̣д̣ха̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пийасаха̄йа̄ хутва̄ сол̣асавассака̄ле таккасилам̣ гантва̄ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ ‘‘саббасамайасиппан̃ча сиккхисса̄ма, десача̄риттан̃ча джа̄нисса̄ма̄’’ти га̄манигама̄дӣсу чаранта̄ ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ девакуле васитва̄ пунадивасе ба̄ра̄н̣асим̣ бхиккха̄йа пависим̣су. таттха екасмим̣ куле ‘‘бра̄хман̣е бходжетва̄ ва̄чанакам̣ дасса̄ма̄’’ти па̄йа̄сам̣ пачитва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃атта̄ни хонти. манусса̄ те убхопи бхиккха̄йа чаранте дисва̄ ‘‘бра̄хман̣а̄ а̄гата̄’’ти гехам̣ павесетва̄ маха̄саттасса а̄сане суддхаваттхам̣ пан̃н̃а̄песум̣, дарӣмукхасса а̄сане раттакамбалам̣. дарӣмукхо там̣ нимиттам̣ дисва̄ ‘‘аджджа майхам̣ саха̄йо ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ бхависсати, ахам̣ сена̄патӣ’’ти ан̃н̃а̄си. те таттха бхун̃джитва̄ ва̄чанакам̣ гахетва̄ ман̇галам̣ ватва̄ никкхамма там̣ ра̄джуййа̄нам̣ агамам̣су. таттха маха̄сатто ман̇галасила̄пат̣т̣е нипаджджи, дарӣмукхо панасса па̄де паримаджджанто нисӣди.

тада̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о матасса саттамо дивасо хоти. пурохито ран̃н̃о сарӣракиччам̣ катва̄ апуттаке радждже саттаме дивасе пхуссаратхам̣ виссаджджеси. пхуссаратхависсаджджанакиччам̣ маха̄джанакаджа̄таке (джа̄. 2.22.123 а̄дайо) а̄ви бхависсати. пхуссаратхо нагара̄ никкхамитва̄ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа паривуто анекасатехи тӯрийехи ваджджама̄нехи уййа̄надва̄рам̣ па̄пун̣и. дарӣмукхо тӯрийасаддам̣ сутва̄ ‘‘саха̄йасса ме пхуссаратхо а̄гаччхати, аджджевеса ра̄джа̄ хутва̄ майхам̣ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ дассати, ко ме гхара̄ва̄сенаттхо, никкхамитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти бодхисаттам̣ ана̄мантетва̄ва екамантам̣ гантва̄ пат̣иччханне ат̣т̣ха̄си. пурохито уййа̄надва̄ре ратхам̣ т̣хапетва̄ уййа̄нам̣ павит̣т̣хо бодхисаттам̣ ман̇галасила̄пат̣т̣е нипаннам̣ дисва̄ па̄десу лаккхан̣а̄ни олокетва̄ ‘‘айам̣ пун̃н̃ава̄ сатто двисахассадӣпапарива̄ра̄нам̣ чатуннампи маха̄дӣпа̄нам̣ раджджам̣ ка̄ретум̣ саматтхо, дхити панасса кӣдиса̄’’ти саббатӯрийа̄ни пагган̣ха̄песи. бодхисатто пабуджджхитва̄ мукхато са̄т̣акам̣ апанетва̄ маха̄джанам̣ олокетва̄ пуна са̄т̣акена мукхам̣ пат̣иччха̄детва̄ тхокам̣ нипаджджитва̄ пассаддхадаратхо ут̣т̣ха̄йа сила̄пат̣т̣е паллан̇кена нисӣди. пурохито джа̄н̣укена патит̣т̣ха̄йа ‘‘дева, раджджам̣ тумха̄кам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти а̄ха. ‘‘апуттакам̣ бхан̣е раджджа’’нти. ‘‘а̄ма, дева̄’’ти. ‘‘тена хи са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. те тасса уййа̄нейева абхисекам̣ акам̣су. со йасамахантата̄йа дарӣмукхам̣ асаритва̄ва ратхам̣ абхируйха маха̄джанапаривуто нагарам̣ пависитва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ ра̄джадва̄ре т̣хитова амачча̄нам̣ т̣ха̄нантара̄ни вича̄ретва̄ па̄са̄дам̣ абхирухи.

тасмим̣ кхан̣е дарӣмукхо ‘‘сун̃н̃ам̣ да̄ни уййа̄на’’нти а̄гантва̄ ман̇галасила̄йа нисӣди, атхасса пурато пан̣д̣упала̄сам̣ пати. со тасмим̣йева пан̣д̣упала̄се кхайавайам̣ пат̣т̣хапетва̄ тилаккхан̣ам̣ саммаситва̄ патхавим̣ унна̄денто паччекабодхим̣ ниббаттеси. тасса тан̇кхан̣ан̃н̃ева гихилин̇гам̣ антарадха̄йи, иддхимайапаттачӣварам̣ а̄ка̄сато отаритва̄ сарӣре пат̣имун̃чи. та̄вадева ат̣т̣хапариккха̄радхаро ирийа̄патхасампанно вассасат̣т̣хикаттхеро вийа хутва̄ иддхийа̄ а̄ка̄се уппатитва̄ химавантападесе нандамӯлакапаббха̄рам̣ агама̄си. бодхисаттопи дхаммена раджджам̣ ка̄реси, йасамахантата̄йа пана йасена паматто хутва̄ чатта̄лӣса васса̄ни дарӣмукхам̣ на сари, чатта̄лӣсе пана сам̣ваччхаре атӣте там̣ саритва̄ ‘‘майхам̣ саха̄йо дарӣмукхо на̄ма аттхи, кахам̣ ну кхо со’’ти там̣ дат̣т̣хука̄мо ахоси. со тато пат̣т̣ха̄йа антепурепи парисамаджджхепи ‘‘кахам̣ ну кхо майхам̣ саха̄йо дарӣмукхо, йо ме тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ катхети, махантамасса йасам̣ дасса̄мӣ’’ти вадати. евам̣ тасса пунаппунам̣ там̣ сарантассева ан̃н̃а̄ни даса сам̣ваччхара̄ни атикканта̄ни.

дарӣмукхапаччекабуддхопи пан̃н̃а̄савассаччайена а̄вадждженто ‘‘мам̣ кхо саха̄йо саратӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘ида̄ни со махаллако путтадхӣта̄дӣхи вуддхиппатто, гантва̄ дхаммам̣ катхетва̄ пабба̄джесса̄ми на’’нти иддхийа̄ а̄ка̄сена а̄гантва̄ уййа̄не отаритва̄ суван̣н̣апат̣има̄ вийа сила̄пат̣т̣е нисӣди. уййа̄напа̄ло там̣ дисва̄ упасан̇камитва̄ ‘‘бханте, куто тумхе етха̄’’ти пуччхи. ‘‘нандамӯлакапаббха̄рато’’ти. ‘‘ке на̄ма тумхе’’ти? ‘‘дарӣмукхапаччекабуддхо на̄ма̄хам̣, а̄вусо’’ти. ‘‘бханте, амха̄кам̣ ра̄джа̄нам̣ джа̄на̄тха̄’’ти? ‘‘а̄ма джа̄на̄ми, гихика̄ле но саха̄йо’’ти. ‘‘бханте, ра̄джа̄ тумхе дат̣т̣хука̄мо, катхесса̄ми тасса тумха̄кам̣ а̄гатабха̄ва’’нти. ‘‘гаччха катхехӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ туритатуритова гантва̄ тасса сила̄пат̣т̣е нисиннабха̄вам̣ ран̃н̃о катхеси. ра̄джа̄ ‘‘а̄гато кира ме саха̄йо, пассисса̄ми на’’нти ратхам̣ а̄руйха махантена парива̄рена уййа̄нам̣ гантва̄ паччекабуддхам̣ вандитва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ паччекабуддхо ‘‘ким̣, брахмадатта, дхаммена раджджам̣ ка̄реси, агатигаманам̣ на гаччхаси, дханаттха̄йа локам̣ на пӣл̣еси, да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни каросӣ’’тиа̄дӣни ваданто пат̣исантха̄рам̣ катва̄ ‘‘брахмадатта, махаллакоси, етарахи ка̄ме паха̄йа паббаджитум̣ те самайо’’ти ватва̄ тасса дхаммам̣ десенто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

14.

‘‘пан̇ко ча ка̄ма̄ палипо ча ка̄ма̄, бхайан̃ча метам̣ тимӯлам̣ павуттам̣;

раджо ча дхӯмо ча майа̄ пака̄сита̄, хитва̄ тувам̣ паббаджа брахмадатта̄’’ти.

таттха пан̇коти удаке джа̄та̄ни тин̣асева̄лакумудагаччха̄дӣни адхиппета̄ни. йатха̄ хи удакам̣ тарантам̣ та̄ни лагга̄пенти саджджа̄пенти, татха̄ сам̣са̄раса̄гарам̣ тарантасса йога̄вачарасса пан̃ча ка̄магун̣а̄ саббе ва̄ пана ваттхука̄макилесака̄ма̄ лагга̄панавасена пан̇ко на̄ма. имасмин̃хи пан̇ке а̄сатта̄ висатта̄ дева̄пи манусса̄пи тираччха̄на̄пи киламанти роданти паридеванти. палипо ча ка̄ма̄ти палипо вуччати маха̄каддамо, йамхи лагга̄ сӯкарамига̄дайопи сӣха̄пи ва̄ран̣а̄пи атта̄нам̣ уддхаритва̄ гантум̣ на сакконти, ваттхука̄макилесака̄ма̄пи там̣сариккхата̄йа ‘‘палипа̄’’ти вутта̄. пан̃н̃авантопи хи сатта̄ тесу ка̄месу саким̣ лаггака̄лато пат̣т̣ха̄йа те ка̄ме пада̄летва̄ сӣгхам̣ ут̣т̣ха̄йа акин̃чанам̣ апалибодхам̣ раман̣ӣйам̣ паббаджджам̣ упагантум̣ на сакконти. бхайан̃ча метанти бхайан̃ча етам̣, ма-ка̄ро бйан̃джанасандхивасена вутто. тимӯланти тӣхи мӯлехи патит̣т̣хитам̣ вийа ачалам̣. балавабхайассетам̣ на̄мам̣. павуттанти маха̄ра̄джа, ете ка̄ма̄ на̄ма дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикасса атта̄нува̄дабхайа̄дикасса чева дваттим̣сакаммакаран̣ачханавутирогавасаппаваттасса ча бхайасса паччайат̣т̣хена балавабхайанти буддхапаччекабуддхабуддхаса̄вакехи чева саббан̃н̃убодхисаттехи ча павуттам̣ катхитам̣, дӣпитанти аттхо. атха ва̄ бхайан̃ча метанти бхайан̃ча майа̄ етам̣ тимӯлам̣ павуттанти еван̃четтха аттхо дат̣т̣хаббойева.

раджо ча дхӯмо ча̄ти раджадхӯмасадисатта̄ ‘‘раджо’’ти ча ‘‘дхӯмо’’ти ча майа̄ пака̄сита̄. йатха̄ хи сунха̄тасса сувилитта̄лан̇катасса пурисасса сарӣре сукхумараджам̣ патитам̣, там̣ сарӣрам̣ дуббан̣н̣ам̣ собха̄рахитам̣ килит̣т̣хам̣ кароти, евамева иддхибалена а̄ка̄сена а̄гантва̄ чандо вийа ча сӯрийо вийа ча локе пан̃н̃а̄та̄пи саким̣ ка̄мараджасса анто патитака̄лато пат̣т̣ха̄йа гун̣аван̣н̣агун̣асобха̄гун̣асуддхӣнам̣ упахататта̄ дуббан̣н̣а̄ собха̄рахита̄ килит̣т̣ха̄йева хонти. йатха̄ ча дхӯмена пахат̣ака̄лато пат̣т̣ха̄йа супарисуддха̄пи бхитти ка̄л̣аван̣н̣а̄ хоти, евам̣ атипарисуддхан̃н̃а̄н̣а̄пи ка̄мадхӯмена пахат̣ака̄лато пат̣т̣ха̄йа гун̣авина̄саппаттийа̄ маха̄джанамаджджхе ка̄л̣ака̄ва хутва̄ пан̃н̃а̄йанти. ити раджадхӯмасариккхата̄йа ете ка̄ма̄ ‘‘раджо ча дхӯмо ча̄’’ти майа̄ туйхам̣ пака̄сита̄, тасма̄ име ка̄ме хитва̄ тувам̣ паббаджа брахмадатта̄ти ра̄джа̄нам̣ паббаджджа̄йа усса̄хам̣ джанети.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ килесехи аттано баддхабха̄вам̣ катхенто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

15.

‘‘гадхито ча ратто ча адхимуччхито ча, ка̄месвахам̣ бра̄хман̣а бхим̣сарӯпам̣;

там̣ нуссахе джӣвикаттхо паха̄тум̣, ка̄ха̄ми пун̃н̃а̄ни анаппака̄нӣ’’ти.

таттха гадхитоти абхиджджха̄ка̄йагантхена баддхо. раттоти пакатиджаха̄панена ра̄гена ратто. адхимуччхитоти ативийа муччхито. ка̄месваханти дувидхесупи ка̄месу ахам̣. бра̄хман̣а̄ти дарӣмукхапаччекабуддхам̣ а̄лапати. бхим̣сарӯпанти балаварӯпам̣. там̣ нуссахети там̣ дувидхампи ка̄мам̣ на уссаха̄ми на саккоми. джӣвикаттхо паха̄тунти има̄йа джӣвика̄йа аттхико ахам̣ там̣ ка̄мам̣ паха̄тум̣ на саккомӣти вадати. ка̄ха̄ми пун̃н̃а̄нӣти ида̄ни да̄насӣлаупосатхакаммасан̇кха̄та̄ни пун̃н̃а̄ни анаппака̄ни бахӯни карисса̄мӣти.

евам̣ килесака̄мо на̄меса саким̣ аллӣнака̄лато пат̣т̣ха̄йа апанетум̣ на саккоти, йена сам̣килит̣т̣хачитто маха̄пурисо паччекабуддхена паббаджджа̄йа гун̣е катхитепи ‘‘паббаджитум̣ на саккомӣ’’ти а̄ха. йойам̣ дӣпан̇карапа̄дамӯле аттани самбхавена н̃а̄н̣ена буддхакарадхамме вичинанто татийам̣ неккхаммапа̄рамим̣ дисва̄ –

‘‘имам̣ твам̣ татийам̣ та̄ва, дал̣хам̣ катва̄ сама̄дийа;

неккхаммапа̄рамитам̣ гаччха, йади бодхим̣ паттумиччхаси.

‘‘йатха̄ андугхаре пурисо, чиравуттхо дукхат̣т̣ито;

на таттха ра̄гам̣ джанети, муттим̣йева гавесати.

‘‘татхева твам̣ саббабхаве, пасса андугхаре вийа;

неккхамма̄бхимукхо хутва̄, самбодхим̣ па̄пун̣иссасӣ’’ти. –

евам̣ неккхамме гун̣ам̣ парикиттеси, со паччекабуддхена паббаджджа̄йа ван̣н̣ам̣ ватва̄ ‘‘килесе чхад̣д̣етва̄ саман̣о хохӣ’’ти вуччама̄нопи ‘‘на̄хам̣ килесе чхад̣д̣етва̄ саман̣о бхавитум̣ саккомӣ’’ти вадати.

имасмим̣ кира локе ат̣т̣ха умматтака̄ на̄ма. тена̄ху пора̄н̣а̄ ‘‘ат̣т̣ха пуггала̄ умматтакасан̃н̃ам̣ пат̣илабханти, ка̄мумматтако лобхавасам̣ гато, кодхумматтако досавасам̣ гато, дит̣т̣хумматтако випалла̄савасам̣ гато, мохумматтако ан̃н̃а̄н̣авасам̣ гато, йаккхумматтако йаккхавасам̣ гато, питтумматтако питтавасам̣ гато, сурумматтако па̄навасам̣ гато, бйасанумматтако сокавасам̣ гато’’ти. имесу ат̣т̣хасу умматтакесу маха̄сатто имасмим̣ джа̄таке ка̄мумматтако хутва̄ лобхавасам̣ гато паббаджджа̄йа гун̣ам̣ на ан̃н̃а̄си.

евам̣ анаттхака̄ракам̣ пана имам̣ гун̣апаридхам̣сакам̣ лобхаджа̄там̣ касма̄ сатта̄ паримун̃читум̣ на сакконтӣти? анаматагге сам̣са̄ре анека̄ни каппакот̣исатасахасса̄ни екато бандхитабха̄вена. евам̣ сантепи там̣ пан̣д̣ита̄ ‘‘аппасса̄да̄ ка̄ма̄’’тиа̄дӣнам̣ анекесам̣ паччавеккхан̣а̄нам̣ васена паджаханти. тенева дарӣмукхапаччекабуддхо маха̄саттена ‘‘паббаджитум̣ на саккомӣ’’ти вуттепи дхураниккхепам̣ акатва̄ уттаримпи оваданто две га̄тха̄ а̄ха.

16.

‘‘йо аттхака̄масса хита̄нукампино, оваджджама̄но на кароти са̄санам̣;

идамева сеййо ити ман̃н̃ама̄но, пунаппунам̣ габбхамупети мандо.

17.

‘‘со гхорарӯпам̣ нирайам̣ упети, субха̄субхам̣ муттакарӣсапӯрам̣;

сатта̄ сака̄йе на джаханти гиддха̄, йе хонти ка̄месу авӣтара̄га̄’’ти.

таттха аттхака̄масса̄ти вуд̣д̣хика̄масса. хита̄нукампиноти хитена мудучиттена анукампантасса. оваджджама̄ноти овадийама̄но. идамева сеййоти йам̣ аттана̄ гахитам̣ асеййам̣ ануттамампи сама̄нам̣, там̣ идамева сеййо ити ман̃н̃ама̄но. мандоти со ан̃н̃а̄н̣апуггало ма̄тукуччхийам̣ ва̄сам̣ на̄тиккамати, пунаппунам̣ габбхам̣ упетийева̄ти аттхо.

со гхорарӯпанти маха̄ра̄джа, со мандо там̣ ма̄тукуччхим̣ упенто гхорарӯпам̣ да̄рун̣аджа̄тикам̣ нирайам̣ упети на̄ма. ма̄тукуччхи хи нирасса̄дат̣т̣хена идха ‘‘нирайо’’ти вутто, ‘‘чатукут̣т̣иканирайо’’ти вуччати. ‘‘чатукут̣т̣иканирайо на̄ма катаро’’ти вутте ма̄тукуччхимева ваттум̣ ват̣т̣ати. авӣчимаха̄нирайе ниббаттасаттасса хи апара̄парам̣ а̄дха̄ванапаридха̄ванам̣ хотийева, тасма̄ там̣ ‘‘чатукут̣т̣иканирайо’’ти ваттум̣ на лаббхати, ма̄тукуччхийам̣ пана нава ва̄ даса ва̄ ма̄се чатӯхипи пассехи ито чито ча дха̄витум̣ на̄ма на сакка̄, атисамба̄дхе ока̄се чатукот̣ена чатусан̇кут̣итенева хутва̄ аччхитаббам̣, тасма̄ еса ‘‘чатукут̣т̣иканирайо’’ти вуччати.

субха̄субханти субха̄нам̣ асубхам̣. субха̄нан̃хи сам̣са̄рабхӣрука̄нам̣ йога̄вачаракулапутта̄нам̣ ма̄тукуччхи екантам̣ асубхасаммато. тена вуттам̣ –

‘‘аджан̃н̃ам̣ джан̃н̃асан̇кха̄там̣, асучим̣ сучисамматам̣;

на̄на̄кун̣апапарипӯрам̣, джан̃н̃арӯпам̣ апассато.

‘‘дхираттхумам̣ а̄турам̣ пӯтика̄йам̣, джегуччхийам̣ ассучим̣ бйа̄дхидхаммам̣;

йаттхаппаматта̄ адхимуччхита̄ паджа̄, ха̄пенти маггам̣ сугатӯпапаттийа̄’’ти. (джа̄. 1.3.128-129);

сатта̄ти а̄сатта̄ висатта̄ лагга̄ лаггита̄ сака̄йе на джахантӣти там̣ ма̄тукуччхим̣ на париччаджанти. гиддха̄ти гадхита̄. йе хонтӣти йе ка̄месу авӣтара̄га̄ хонти, те етам̣ габбхава̄сам̣ на джахантӣти.

евам̣ дарӣмукхапаччекабуддхо габбхаоккантимӯлакан̃ча, париха̄рамӯлакан̃ча дуккхам̣ дассетва̄ ида̄ни габбхавут̣т̣ха̄намӯлакам̣ дассетум̣ дийад̣д̣хага̄тхама̄ха.

18.

‘‘мӣл̣хена литта̄ рухирена маккхита̄, семхена литта̄ упаниккхаманти;

йам̣ йан̃хи ка̄йена пхусанти та̄ваде, саббам̣ аса̄там̣ дукхамева кевалам̣.

19.

‘‘дисва̄ вада̄ми на хи ан̃н̃ато савам̣, пуббенива̄сам̣ бахукам̣ сара̄мӣ’’ти.

таттха мӣл̣хена литта̄ти маха̄ра̄джа, име сатта̄ ма̄тукуччхито никкхаманта̄ на чатуджджа̄тигандхехи вилимпитва̄ сурабхима̄лам̣ пил̣андхитва̄ никкхаманти, пура̄н̣агӯтхена пана маккхита̄ палибуддха̄ хутва̄ никкхаманти. рухирена маккхита̄ти ратталохитачандана̄нулитта̄пи ча хутва̄ на никкхаманти, ратталохитамаккхита̄ пана хутва̄ никкхаманти. семхена литта̄ти на ча̄пи сетачанданавилитта̄ никкхаманти, бахалапиччхиласемхалитта̄ пана хутва̄ никкхаманти. иттхӣнан̃хи габбхавут̣т̣ха̄нака̄ле ета̄ асучийо никкхаманти. та̄вадети тасмим̣ самайе. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, име сатта̄ тасмим̣ ма̄тукуччхито никкхаманасамайе евам̣ мӣл̣ха̄дилитта̄ никкхаманта̄ йам̣ йам̣ никкхаманамаггападесам̣ ва̄ хаттхам̣ ва̄ па̄дам̣ ва̄ пхусанти, там̣ саббам̣ аса̄там̣ амадхурам̣ кевалам̣ асаммиссам̣ дуккхамева пхусанти, сукхам̣ на̄ма тесам̣ тасмим̣ самайе наттхӣти.

дисва̄ вада̄ми на хи ан̃н̃ато саванти маха̄ра̄джа, ахам̣ имам̣ еттакам̣ ваданто на ан̃н̃ато савам̣, ан̃н̃асса саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ там̣ сутва̄ на вада̄ми, аттано пана паччекабодхин̃а̄н̣ена дисва̄ пат̣ивиджджхитва̄ паччаккхам̣ катва̄ вада̄мӣти аттхо. пуббенива̄сам̣ бахуканти идам̣ аттано а̄нубха̄вам̣ дассенто а̄ха. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, ахан̃хи пуббе нивуттхаккхандхапат̣ипа̄т̣исан̇кха̄там̣ пуббенива̄сам̣ бахукам̣ сара̄ми, сатасахассакаппа̄дхика̄ни две асан̇кхйеййа̄ни сара̄мӣти.

ида̄ни саттха̄ абхисамбуддхо хутва̄ ‘‘евам̣ со паччекабуддхо ра̄джа̄нам̣ субха̄ситакатха̄йа сан̇ган̣хӣ’’ти ватва̄ оса̄не упад̣д̣хага̄тхама̄ха –

‘‘читра̄хи га̄тха̄хи субха̄сита̄хи, дарӣмукхо ниджджха̄пайи сумедха’’нти.

таттха читра̄хӣти анекаттхасанниссита̄хи. субха̄сита̄хӣти сукатхита̄хи. дарӣмукхо ниджджха̄пайи сумедханти бхиккхаве, со дарӣмукхапаччекабуддхо там̣ сумедхам̣ сундарапан̃н̃ам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣аджа̄нанасаматтхам̣ ра̄джа̄нам̣ ниджджха̄песи сан̃н̃а̄песи, аттано вачанам̣ ган̣ха̄песӣти аттхо.

евам̣ паччекабуддхо ка̄месу досам̣ дассетва̄ аттано вачанам̣ га̄ха̄петва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ида̄ни паббаджа ва̄ ма̄ ва̄, майа̄ пана туйхам̣ ка̄месу а̄дӣнаво паббаджджа̄йа ча а̄нисам̣со катхито, твам̣ аппаматто хохӣ’’ти ватва̄ суван̣н̣ара̄джахам̣со вийа а̄ка̄се уппатитва̄ вала̄хакагаббхам̣ мадданто нандамӯлакапаббха̄рамева гато. маха̄сатто дасанакхасамодха̄насамуджджалам̣ ан̃джалим̣ сирасмим̣ т̣хапетва̄ намассама̄но тасмим̣ дассанависайе атӣте джет̣т̣хапуттам̣ паккоса̄петва̄ раджджам̣ пат̣иччха̄петва̄ маха̄джанасса родантасса паридевантасса ка̄ме паха̄йа химавантам̣ пависитва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ на чирассева абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ а̄йупарийоса̄не брахмалокӯпаго ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не бахӯ сота̄панна̄дайо ахесум̣. тада̄ ра̄джа̄ ахамева ахосинти.

дарӣмукхаджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[379] 4. неруджа̄такаван̣н̣ана̄

ка̄кола̄ ка̄касан̇гха̄ ча̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ екам̣ паччантага̄мам̣ агама̄си. манусса̄ тасса ирийа̄патхе пасӣдитва̄ там̣ бходжетва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ аран̃н̃е пан̣н̣аса̄лам̣ катва̄ таттха васа̄песум̣, ативийа часса сакка̄рам̣ карим̣су. атхеке сассатава̄да̄ а̄гамам̣су. те тесам̣ вачанам̣ сутва̄ тхерасса ва̄дам̣ виссаджджетва̄ сассатава̄дам̣ гахетва̄ тесан̃н̃ева сакка̄рам̣ карим̣су. тато уччхедава̄да̄ а̄гамам̣су те сассатава̄дам̣ виссаджджетва̄ уччхедава̄дамева ган̣хим̣су. атхан̃н̃е ачелака̄ а̄гамим̣су. те уччхедава̄дам̣ виссаджджетва̄ ачелакава̄дам̣ ган̣хим̣су. со тесам̣ гун̣а̄гун̣ам̣ аджа̄нанта̄нам̣ манусса̄нам̣ сантике дуккхена васитва̄ вуттхавассо пава̄ретва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ катапат̣исантха̄ро ‘‘кахам̣ вассам̣вуттхосӣ’’ти вутте ‘‘паччантам̣ нисса̄йа, бханте’’ти ватва̄ ‘‘сукхам̣ вуттхосӣ’’ти пут̣т̣хо ‘‘бханте, гун̣а̄гун̣ам̣ аджа̄нанта̄нам̣ сантике дуккхам̣ вуттхосмӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘бхиккху пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ тираччха̄найонийам̣ ниббатта̄пи гун̣а̄гун̣ам̣ аджа̄нантехи саддхим̣ екадивасампи на васим̣су, твам̣ аттано гун̣а̄гун̣ам̣ аджа̄нанат̣т̣ха̄не касма̄ васӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто суван̣н̣ахам̣сайонийам̣ ниббатти, канит̣т̣хабха̄та̄писса аттхи. те читтакӯт̣апаббате васанта̄ химавантападесе сайам̣джа̄таса̄лим̣ кха̄данти. те екадивасам̣ таттха чаритва̄ читтакӯт̣ам̣ а̄гаччханта̄ антара̄магге екам̣ нерум̣ на̄ма кан̃чанапаббатам̣ дисва̄ тасса маттхаке нисӣдим̣су. там̣ пана паббатам̣ нисса̄йа васанта̄ сакун̣асан̇гха̄ чатуппада̄ ча гочарабхӯмийам̣ на̄на̄ван̣н̣а̄ хонти, паббатам̣ павит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа те саббе тассобха̄сена суван̣н̣аван̣н̣а̄ хонти. там̣ дисва̄ бодхисаттасса канит̣т̣хо там̣ ка̄ран̣ам̣ аджа̄нитва̄ ‘‘ким̣ ну кхо еттха ка̄ран̣а’’нти бха̄тара̄ саддхим̣ саллапанто две га̄тха̄ абха̄си –

20.

‘‘ка̄кола̄ ка̄касан̇гха̄ ча, майан̃ча пататам̣ вара̄;

саббева садиса̄ хома, имам̣ а̄гамма паббатам̣.

21.

‘‘идха сӣха̄ ча бйаггха̄ ча, син̇га̄ла̄ ча мига̄дхама̄;

саббева садиса̄ хонти, айам̣ ко на̄ма паббато’’ти.

таттха ка̄кола̄ти ванака̄ка̄. ка̄касан̇гха̄ти пакатика̄касан̇гха̄ ча. пататам̣ вара̄ти паккхӣнам̣ сет̣т̣ха̄. садиса̄ хома̄ти садисаван̣н̣а̄ хома.

тасса вачанам̣ сутва̄ бодхисатто татийам̣ га̄тхама̄ха –

22.

‘‘имам̣ нерӯти джа̄нанти, манусса̄ паббатуттамам̣;

идха ван̣н̣ена сампанна̄, васанти саббапа̄н̣ино’’ти.

таттха идха ван̣н̣ена̄ти имасмим̣ нерупаббате обха̄сена ван̣н̣асампанна̄ хутва̄.

там̣ сутва̄ канит̣т̣хо сесага̄тха̄ абха̄си –

23.

‘‘ама̄нана̄ йаттха сийа̄, анта̄нам̣ ва̄ вима̄нана̄;

хӣнасамма̄нана̄ ва̄пи, на таттха висатим̣васе.

24.

‘‘йаттха̄ласо ча даккхо ча, сӯро бхӣру ча пӯджийа̄;

на таттха санто васанти, ависесакаре наре.

25.

‘‘на̄йам̣ неру вибхаджати, хӣнауккат̣т̣хамаджджхиме;

ависесакаро неру, ханда нерум̣ джаха̄масе’’ти.

таттха пат̣хамага̄тха̄йа айаматтхо – йаттха санта̄нам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ сӣласампанна̄нам̣ ма̄нанасса абха̄вена ама̄нана̄ аваман̃н̃ана̄ ча авама̄навасена вима̄нана̄ ва̄ хӣна̄нам̣ ва̄ дуссӣла̄нам̣ самма̄нана̄ сийа̄, таттха нива̄се на васеййа. пӯджийа̄ти ете еттха екасадиса̄йа пӯджа̄йа пӯджанӣйа̄ хонти, самакам̣ сакка̄рам̣ лабханти. хӣнауккат̣т̣хамаджджхимети джа̄тиготтакулаппадесасӣла̄ча̄ран̃а̄н̣а̄дӣхи хӣне ча маджджхиме ча уккат̣т̣хе ча айам̣ на вибхаджати. ханда̄ти вавассаггаттхе нипа̄то. джаха̄масети париччаджа̄ма. еван̃ча пана ватва̄ убхопи те хам̣са̄ уппатитва̄ читтакӯт̣амева гата̄.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ канит̣т̣хахам̣со а̄нандо ахоси, джет̣т̣хакахам̣со пана ахамева ахосинти.

неруджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[380] 5. а̄сан̇каджа̄такаван̣н̣ана̄

а̄са̄ватӣ на̄ма лата̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. ваттху индрийаджа̄таке (джа̄. 1.8.60 а̄дайо) а̄ви бхависсати. идха пана саттха̄ там̣ бхиккхум̣ ‘‘саччам̣ кира твам̣ уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘кена уккан̣т̣ха̄питосӣ’’ти ватва̄ ‘‘пура̄н̣адутийика̄йа, бханте’’ти вутте ‘‘бхиккху еса̄ иттхӣ туйхам̣ анаттхака̄рика̄, пуббепи твам̣ етам̣ нисса̄йа чатуран̇гинисенам̣ джахитва̄ химавантападесе махантам̣ дуккхам̣ анубхаванто тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни васӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄сига̄ме бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ уггахитасиппо исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ ванамӯлапхала̄ха̄ро абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ химавантападесе васи. тасмим̣ ка̄ле еко пун̃н̃асампанно сатто та̄ватим̣сабхаванато чавитва̄ тасмим̣ т̣ха̄не падумасаре екасмим̣ падумагаббхе да̄рика̄ хутва̄ ниббатти, сесападумесу пура̄н̣абха̄вам̣ патва̄ патантесупи там̣ маха̄куччхикам̣ хутва̄ тит̣т̣хатева. та̄пасо наха̄йитум̣ падумасарам̣ гато там̣ дисва̄ ‘‘ан̃н̃есу падумесу патантесупи идам̣ маха̄куччхикам̣ хутва̄ тит̣т̣хати, ким̣ ну кхо ка̄ран̣а’’нти чинтетва̄ удакаса̄т̣акам̣ нива̄сетва̄ отаранто гантва̄ там̣ падумам̣ виваритва̄ там̣ да̄рикам̣ дисва̄ дхӣтусан̃н̃ам̣ уппа̄детва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ а̄нетва̄ пат̣иджагги. са̄ апарабха̄ге сол̣асавассика̄ хутва̄ абхирӯпа̄ ахоси уттамарӯпадхара̄ атикканта̄ ма̄нусакаван̣н̣ам̣, апатта̄ деваван̣н̣ам̣. тада̄ сакко бодхисаттасса упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гаччхати, со там̣ да̄рикам̣ дисва̄ ‘‘куто еса̄’’ти пуччхитва̄ ладдханийа̄мам̣ сутва̄ ‘‘имисса̄ ким̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пуччхи. ‘‘нива̄сат̣т̣ха̄нам̣ ваттха̄лан̇ка̄рабходжанавидха̄нам̣, ма̄риса̄’’ти. со ‘‘са̄дху, бханте’’ти тасса̄ васанат̣т̣ха̄насса а̄санне пхаликапа̄са̄дам̣ ма̄петва̄ диббасайанадиббаваттха̄лан̇ка̄радиббаннапа̄на̄ни ма̄песи.

со па̄са̄до тасса̄ абхируханака̄ле отаритва̄ бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄ти, абхирул̣хака̄ле лан̇гхитва̄ а̄ка̄се тит̣т̣хати. са̄ бодхисаттасса ваттапат̣иваттам̣ курума̄на̄ па̄са̄де васати. тамеко ваначарако дисва̄ ‘‘айам̣, во бханте, ким̣ хотӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘дхӣта̄ ме’’ти сутва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ ‘‘дева, майа̄ химавантападесе еварӯпа̄ на̄ма екасса та̄пасасса дхӣта̄ дит̣т̣ха̄’’ти ран̃н̃о а̄рочеси. там̣ сутва̄ со саванасам̣саггена баджджхитва̄ ваначаракам̣ маггадесакам̣ катва̄ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа там̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄ кхандха̄ва̄рам̣ нива̄са̄петва̄ ваначаракам̣ а̄да̄йа амаччаган̣апаривуто ассамападам̣ пависитва̄ маха̄саттам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисинно ‘‘бханте, иттхийо на̄ма брахмачарийасса малам̣, тумха̄кам̣ дхӣтарам̣ ахам̣ пат̣иджаггисса̄мӣ’’ти а̄ха. бодхисатто пана ‘‘ким̣ ну кхо етасмим̣ падуме’’ти а̄сан̇кам̣ катва̄ удакам̣ отаритва̄ а̄нӣтабха̄вена тасса̄ кума̄рика̄йа а̄сан̇ка̄ти на̄мам̣ ака̄си. со там̣ ра̄джа̄нам̣ ‘‘имам̣ гахетва̄ гаччха̄’’ти уджукам̣ аватва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, има̄йа кума̄рика̄йа на̄мам̣ джа̄нанто ган̣хитва̄ гаччха̄’’ти а̄ха. ‘‘тумхехи катхите н̃асса̄ми, бханте’’ти. ‘‘ахам̣ те на катхеми, твам̣ аттано пан̃н̃а̄балена на̄мам̣ джа̄нантова гахетва̄ йа̄хӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа амаччехи саддхим̣ ‘‘кинна̄ма̄ ну кхо еса̄’’ти на̄мам̣ упадха̄рети. со йа̄ни дуджджа̄на̄ни на̄ма̄ни, та̄ни киттетва̄ ‘‘асука̄ на̄ма бхависсатӣ’’ти бодхисаттена саддхим̣ катхети. бодхисатто ‘‘на евам̣на̄ма̄’’ти пат̣иккхипати.

ран̃н̃о ча на̄мам̣ упадха̄рентасса сам̣ваччхаро атӣто. тада̄ хаттхиассамануссе сӣха̄дайо ва̄л̣а̄ ган̣ханти, дӣгхаджа̄тикапарипантхо хоти, маккхикапарипантхо хоти, сӣтена киламитва̄ бахӯ манусса̄ маранти. атха ра̄джа̄ куджджхитва̄ ‘‘ким̣ ме ета̄йа̄’’ти бодхисаттасса катхетва̄ па̄йа̄си. а̄сан̇ка̄ кума̄рика̄ там̣ дивасам̣ пхаликава̄тапа̄нам̣ виваритва̄ атта̄нам̣ дассентӣ ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ ‘‘майам̣ тава на̄мам̣ джа̄нитум̣ на саккома, твам̣ химавантейева васа, майам̣ гамисса̄ма̄’’ти а̄ха. ‘‘кахам̣, маха̄ра̄джа, гаччханто ма̄дисам̣ иттхим̣ лабхиссаси, мама вачанам̣ сун̣а̄хи, та̄ватим̣садевалоке читталата̄ване а̄са̄ватӣ на̄ма лата̄ аттхи, тасса̄ пхаласса аббхантаре диббапа̄нам̣ ниббаттам̣, там̣ екава̄рам̣ пивитва̄ чатта̄ро ма̄се матта̄ хутва̄ диббасайане сайанти, са̄ пана вассасахассена пхалати, сура̄сон̣д̣а̄ девапутта̄ ‘ито пхалам̣ лабхисса̄ма̄’ти диббапа̄напипа̄сам̣ адхива̄сетва̄ вассасахассам̣ нибаддхам̣ гантва̄ там̣ латам̣ ‘арога̄ ну кхо’ти олокенти, твам̣ пана екасам̣ваччхаренева уккан̣т̣хито, а̄са̄пхалаватӣ на̄ма сукха̄, ма̄ уккан̣т̣хӣ’’ти ватва̄ тиссо га̄тха̄ абха̄си –

26.

‘‘а̄са̄ватӣ на̄ма лата̄, джа̄та̄ читталата̄ване;

тасса̄ вассасахассена, екам̣ ниббаттате пхалам̣.

27.

‘‘там̣ дева̄ пайирупа̄санти, та̄ва дӯрапхалам̣ сатим̣;

а̄сӣсева тувам̣ ра̄джа, а̄са̄ пхалаватӣ сукха̄.

28.

‘‘а̄сӣсатева со паккхӣ, а̄сӣсатева со диджо;

тасса ча̄са̄ самиджджхати, та̄ва дӯрагата̄ сатӣ;

а̄сӣсева тувам̣ ра̄джа, а̄са̄ пхалаватӣ сукха̄’’ти.

таттха а̄са̄ватӣти евам̣на̄мика̄. са̄ хи йасма̄ тасса̄ пхале а̄са̄ уппаджджати, тасма̄ етам̣ на̄мам̣ лабхати. читталата̄ванети евам̣на̄маке уййа̄не. тасмим̣ кира уййа̄не тин̣аруккхалата̄дӣнам̣ пабха̄ таттха павит̣т̣хапавит̣т̣ха̄нам̣ девата̄нам̣ сарӣраван̣н̣ам̣ читтам̣ кароти, тенасса ‘‘читталата̄вана’’нти на̄мам̣ джа̄там̣. пайирупа̄сантӣти пунаппунам̣ упенти. а̄сӣсева̄ти а̄сӣса̄хийева паттхехийева, ма̄ а̄саччхедам̣ карохӣти.

ра̄джа̄ тасса̄ катха̄йа баджджхитва̄ пуна амачче саннипа̄та̄петва̄ дасана̄макам̣ ка̄ретва̄ на̄мам̣ гавесанто апарампи сам̣ваччхарам̣ васи. тасса̄ дасана̄макампи на̄мам̣ на̄хоси, ‘‘асука̄ на̄ма̄’’ти вутте бодхисатто пат̣иккхипатева. пуна ра̄джа̄ ‘‘ким̣ ме има̄йа̄’’ти туран̇гам̣ а̄руйха па̄йа̄си. са̄пи пуна ва̄тапа̄не т̣хатва̄ атта̄нам̣ дассеси. ра̄джа̄ ‘‘тит̣т̣ха твам̣, майам̣ гамисса̄ма̄’’ти а̄ха. ‘‘касма̄ йа̄си, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘тава на̄мам̣ джа̄нитум̣ на саккомӣ’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, касма̄ на̄мам̣ на джа̄ниссаси, а̄са̄ на̄ма асамиджджханака̄ на̄ма наттхи, еко кира бако паббатамуддхани т̣хито аттана̄ паттхитам̣ лабхи, твам̣ касма̄ на лабхиссаси, адхива̄сехи, маха̄ра̄джа̄’’ти. еко кира бако екасмим̣ падумасаре гочарам̣ гахетва̄ уппатитва̄ паббатаматтхаке нилӣйи. со там̣ дивасам̣ таттхева васитва̄ пунадивасе чинтеси ‘‘ахам̣ имасмим̣ паббатаматтхаке сукхам̣ нисинно, саче ито анотаритва̄ еттхева нисинно гочарам̣ гахетва̄ па̄нӣйам̣ пивитва̄ имам̣ дивасам̣ васеййам̣, бхадракам̣ вата асса̄’’ти. атха там̣ дивасамева сакко девара̄джа̄ асуранимматханам̣ катва̄ та̄ватим̣сабхаване девиссарийам̣ ладдха̄ чинтеси ‘мама та̄ва маноратхо маттхакам̣ патто, аттхи ну кхо ан̃н̃о кочи апарипун̣н̣аманоратхо’ти упадха̄ренто там̣ дисва̄ ‘имасса маноратхам̣ маттхакам̣ па̄песса̄мӣ’ти бакасса нисиннат̣т̣ха̄нато авидӯре ека̄ надӣ аттхи, там̣ надим̣ огхапун̣н̣ам̣ катва̄ паббатаматтхакена песеси. сопи бако таттхева нисинно маччхе кха̄дитва̄ па̄нӣйам̣ пивитва̄ там̣ дивасам̣ таттхева васи, удакампи бхасситва̄ гатам̣. ‘‘евам̣, маха̄ра̄джа, бакопи та̄ва аттано а̄са̄пхалам̣ лабхи, ким̣ твам̣ на лабхиссасӣ’’ти ватва̄ ‘‘а̄сӣсатева̄’’тиа̄дима̄ха.

таттха а̄сӣсатева̄ти а̄сӣсатийева паттхетийева. паккхӣти паккхехи йуттата̄йа паккхӣ. двиккхаттум̣ джа̄тата̄йа диджо. та̄ва дӯрагата̄ сатӣти паббатаматтхакато маччха̄нан̃ча удакасса ча дӯрабха̄вам̣ пасса, евам̣ дӯрагата̄ сама̄на̄ саккасса а̄нубха̄вена бакасса а̄са̄ пӯрийева̄ти.

атха ра̄джа̄ тасса̄ катхам̣ сутва̄ рӯпе баджджхитва̄ катха̄йа аллӣно гантум̣ асакконто амачче саннипа̄тетва̄ сатана̄мам̣ ка̄реси, сатана̄мавасена на̄мам̣ гавесатописса ан̃н̃ам̣ сам̣ваччхарам̣ атӣтам̣. со тин̣н̣ам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ аччайена бодхисаттам̣ упасан̇камитва̄ сатана̄мавасена ‘‘асука̄ на̄ма бхависсатӣ’’ти пуччхи. ‘‘на джа̄на̄си, маха̄ра̄джа̄’’ти. со ‘‘гамисса̄ма да̄ни майа’’нти бодхисаттам̣ вандитва̄ па̄йа̄си. а̄сан̇ка̄ кума̄рика̄ ча пуна пхаликава̄тапа̄нам̣ нисса̄йа т̣хита̄ва. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ ‘‘твам̣ аччха, майам̣ гамисса̄ма̄’’ти а̄ха. ‘‘касма̄, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘твам̣ мам̣ вачаненева сантаппеси, на ча ка̄маратийа̄, тава мадхуравачанена баджджхитва̄ васантасса мама тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни атикканта̄ни, ида̄ни гамисса̄мӣ’’ти има̄ га̄тха̄ а̄ха –

29.

‘‘сампеси кхо мам̣ ва̄ча̄йа, на ча сампеси каммуна̄;

ма̄ла̄ сереййакассева, ван̣н̣аванта̄ агандхика̄.

30.

‘‘апхалам̣ мадхурам̣ ва̄чам̣, йо миттесу пакуббати;

ададам̣ ависсаджам̣ бхогам̣, сандхи тенасса джӣрати.

31.

‘‘йан̃хи кайира̄ тан̃хи ваде, йам̣ на кайира̄ на там̣ ваде;

акаронтам̣ бха̄сама̄нам̣, париджа̄нанти пан̣д̣ита̄.

32.

‘‘балан̃ча вата ме кхӣн̣ам̣, па̄тхеййан̃ча на виджджати;

сан̇ке па̄н̣ӯпародха̄йа, ханда да̄ни ваджа̄маха’’нти.

таттха сампесӣти сантаппеси пӣн̣еси. сереййакасса̄ти суван̣н̣акуран̣д̣акасса. десана̄сӣсамеветам̣, йам̣кин̃чи пана суван̣н̣акуран̣д̣акаджайасумана̄дикам̣ ан̃н̃ампи пуппхам̣ ван̣н̣асампаннам̣ агандхакам̣, саббам̣ там̣ сандха̄йевама̄ха. ван̣н̣аванта̄ агандхика̄ти йатха̄ сереййака̄дӣнам̣ ма̄ла̄ ван̣н̣авантата̄йа дассанена таппети, агандхата̄йа гандхена на таппети, евам̣ твампи дассанена пийавачанена ча сантаппеси, на каммуна̄ти дӣпети. ададанти бхадде, йо ‘‘имам̣ на̄ма во бхогам̣ дасса̄мӣ’’ти мадхуравачанена ватва̄ там̣ бхогам̣ ададанто ависсадждженто кевалам̣ мадхуравачанамева кароти, тена саддхим̣ асса миттасса сандхи джӣрати, миттасантхаво на гхат̣ӣйати. па̄тхеййан̃ча̄ти бхадде, майхам̣ тава мадхуравачанена баджджхитва̄ тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни васантассева хаттхиассаратхапаттисан̇кха̄там̣ балан̃ча кхӣн̣ам̣, манусса̄нам̣ бхаттаветанасан̇кха̄там̣ па̄тхеййан̃ча наттхи. сан̇ке па̄н̣ӯпародха̄йа̄ти сва̄хам̣ идхева аттано джӣвитавина̄сам̣ а̄сан̇ка̄ми, ханда да̄на̄хам̣ гаччха̄мӣти.

а̄сан̇ка̄ кума̄рика̄ ран̃н̃о вачанам̣ сутва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, твам̣ майхам̣ на̄мам̣ джа̄на̄си, тайа̄ вуттамева мама на̄мам̣, идам̣ ме питу катхетва̄ мам̣ ган̣хитва̄ йа̄хӣ’’ти ран̃н̃а̄ саддхим̣ саллапантӣ а̄ха –

33.

‘‘етадева хи ме на̄мам̣, йам̣на̄масми ратхесабха;

а̄гамехи маха̄ра̄джа, питарам̣ а̄мантайа̄маха’’нти.

тассаттхо – йам̣на̄ма̄ ахам̣ асми, там̣ етам̣ а̄сан̇ка̄твева мама на̄манти.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ бодхисаттасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘бханте, тумха̄кам̣ дхӣта̄ а̄сан̇ка̄ на̄ма̄’’ти а̄ха. ‘‘на̄мам̣ н̃а̄така̄лато пат̣т̣ха̄йа там̣ гахетва̄ гаччха, маха̄ра̄джа̄’’ти. со маха̄саттам̣ вандитва̄ пхаликавима̄надва̄рам̣ а̄гантва̄ а̄ха – ‘‘бхадде, питара̄пи те майхам̣ динна̄, ехи да̄ни гамисса̄ма̄’’ти. ‘‘а̄гамехи, маха̄ра̄джа, питарам̣ а̄мантайа̄маха’’нти па̄са̄да̄ отаритва̄ маха̄саттам̣ вандитва̄ родитва̄ кхама̄петва̄ ран̃н̃о сантикам̣ а̄гата̄. ра̄джа̄ там̣ гахетва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ путтадхӣта̄хи вад̣д̣ханто пийасам̣ва̄сам̣ васи. бодхисатто апарихӣнаджджха̄но брахмалоке уппаджджи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ а̄сан̇ка̄ кума̄рика̄ пура̄н̣адутийика̄ ахоси, ра̄джа̄ уккан̣т̣хитабхиккху, та̄пасо пана ахамева ахосинти.

а̄сан̇каджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[381] 6. мига̄лопаджа̄такаван̣н̣ана̄

на ме руччӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ дуббачабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. саттха̄ там̣ бхиккхум̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху дуббачо’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘на кхо бхиккху ида̄нева, пуббепи твам̣ дуббачойева, дуббачабха̄ван̃ча пана нисса̄йа пан̣д̣ита̄нам̣ вачанам̣ акаронто верамбхава̄тамукхе бйасанам̣ гатосӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто гиджджхайонийам̣ ниббаттитва̄ апанандагиджджхо на̄ма ахоси. со гиджджхаган̣апаривуто гиджджхакӯт̣апаббате васи. путто панасса мига̄лопо на̄ма тха̄мабаласампанно ахоси, со ан̃н̃есам̣ гиджджха̄нам̣ сӣмам̣ атиккамитва̄ атиуччам̣ уппати. гиджджха̄ ‘‘путто те атидӯрам̣ уппататӣ’’ти гиджджхаран̃н̃о а̄чиккхим̣су. со там̣ паккосетва̄ ‘‘твам̣ кира, та̄та, атиуччам̣ гаччхаси, атиуччам̣ гаччханто джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣иссасӣ’’ти ватва̄ тиссо га̄тха̄ абха̄си –

34.

‘‘на ме руччи мига̄лопа, йасса те та̄дисӣ гатӣ;

атуччам̣ та̄та патаси, абхӯмим̣ та̄та севаси.

35.

‘‘чатуккан̣н̣ам̣ва кеда̄рам̣, йада̄ те патхавӣ сийа̄;

тато та̄та ниваттассу, ма̄ссу етто парам̣ гами.

36.

‘‘санти ан̃н̃епи сакун̣а̄, паттайа̄на̄ вихан̇гама̄;

аккхитта̄ ва̄тавегена, нат̣т̣ха̄ те сассатӣсама̄’’ти.

таттха мига̄лопа̄ти путтам̣ на̄мена а̄лапати. атуччам̣ та̄та патасӣти та̄та, твам̣ ан̃н̃есам̣ гиджджха̄нам̣ сӣмам̣ атиккамитва̄ атиуччам̣ гаччхаси. чатуккан̣н̣ам̣ва кеда̄ранти имина̄сса сӣмам̣ а̄чиккхати. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та, йада̄ те айам̣ маха̄патхавӣ чатуккан̣н̣ам̣ кеда̄рам̣ вийа сийа̄, евам̣ кхуддика̄ вийа хутва̄ пан̃н̃а̄йетха, атха твам̣ еттака̄ т̣ха̄на̄ ниваттеййа̄си, етто парам̣ ма̄ гамӣти. санти ан̃н̃епӣти на кевалам̣ твамева, ан̃н̃епи гиджджха̄ евам̣ карим̣сӯти дӣпети. аккхитта̄ти тепи гиджджха̄ амха̄кам̣ сӣмам̣ атиккамитва̄ гата̄ ва̄тавегена а̄кад̣д̣хита̄ нассим̣су. сассатӣсама̄ти сассатӣхи патхавӣпаббата̄дӣхи самам̣ атта̄нам̣ ман̃н̃ама̄на̄ аттано вассасахассапарима̄н̣ам̣ а̄йум̣ апӯретва̄пи антара̄ нат̣т̣ха̄ти аттхо.

мига̄лопо анова̄дакатта̄ питу вачанам̣ акатва̄ лан̇гханто питара̄ аккха̄там̣ сӣмам̣ дисва̄ там̣ атиккамма ка̄лава̄те патва̄ тепи чхиндитва̄ уппатито верамбхава̄тамукхам̣ паккханди, атха нам̣ верамбхава̄та̄ пахарим̣су. со техи пахат̣аматтова кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ хутва̄ а̄ка̄сейева антарадха̄йи.

37.

‘‘акатва̄ апанандасса, питу вуддхасса са̄санам̣;

ка̄лава̄те атиккамма, верамбха̄нам̣ васам̣ ага̄.

38.

‘‘тасса путта̄ ча да̄ра̄ ча, йе чан̃н̃е ануджӣвино;

саббе бйасанама̄па̄дум̣, анова̄дакаре дидже.

39.

‘‘евампи идха вуддха̄нам̣, йо ва̄кйам̣ на̄вабуджджхати;

атисӣмачаро дитто, гиджджхова̄тӣтаса̄сано;

саббе бйасанам̣ паппонти, акатва̄ вуддхаса̄сана’’нти. –

има̄ тиссо абхисамбуддхага̄тха̄.

таттха ануджӣвиноти там̣ нисса̄йа джӣванака̄. анова̄дакаре диджети тасмим̣ мига̄лопе гиджджхе ова̄дам̣ аган̣ханте саббепи те тена саддхим̣ атисӣмам̣ гантва̄ вина̄сам̣ па̄пун̣им̣су. евампӣти, бхиккхаве, йатха̄ со гиджджхо, евам̣ йо ан̃н̃опи гахат̣т̣хо ва̄ паббаджито ва̄ хита̄нукампака̄нам̣ вуддха̄нам̣ вачанам̣ на ган̣ха̄ти, сопи айам̣ сӣмам̣ атиккамитва̄ чаранто дитто габбито гиджджхова бйасанам̣ па̄пун̣а̄тӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ мига̄лопо дуббачабхиккху ахоси, апанандо пана ахамева ахоси’’нти.

мига̄лопаджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[382] 7. сирика̄л̣акан̣н̣иджа̄такаван̣н̣ана̄

ка̄ ну ка̄л̣ена ван̣н̣ена̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ана̄тхапин̣д̣икам̣ а̄раббха катхеси. со хи сота̄паттипхале патит̣т̣хитака̄лато пат̣т̣ха̄йа акхан̣д̣а̄ни пан̃ча сӣла̄ни раккхи, бхарийа̄писса путтадхӣтаропи да̄са̄пи бхатим̣ гахетва̄ каммам̣ каронта̄ каммакара̄пи саббе раккхим̣суйева. атхекадивасам̣ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, ана̄тхапин̣д̣ико сучийева сучипарива̄ро хутва̄ чаратӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббе пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи сучӣйева сучипарива̄ра̄ ахесу’’нти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сет̣т̣хи хутва̄ да̄нам̣ ада̄си, сӣлам̣ раккхи, упосатхакаммам̣ кари, бхарийа̄писса пан̃ча сӣла̄ни раккхи, путтадхӣтаропи да̄сакаммакарапориса̄пи пан̃ча сӣла̄ни раккхим̣су. со сучипарива̄расет̣т̣хитвева пан̃н̃а̄йиттха. атхекадивасам̣ со чинтеси ‘‘саче майа̄ сучипарива̄расӣло кочи а̄гамиссати, тасса мама нисӣданапаллан̇кам̣ ва̄ нипаджджанасайанам̣ ва̄ да̄тум̣ на йуттам̣, ануччхит̣т̣хам̣ апарибхуттам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти аттано васанат̣т̣ха̄нейева екапассе апарибхуттапаллан̇кан̃ча сена̄санан̃ча пан̃н̃а̄песи. тасмим̣ самайе ча̄тумаха̄ра̄джикадевалокато вирӯпаккхамаха̄ра̄джасса дхӣта̄ ка̄л̣акан̣н̣ӣ ча на̄ма дхатарат̣т̣хамаха̄ра̄джасса дхӣта̄ сирӣ ча на̄ма̄ти има̄ две бахум̣ гандхама̄лам̣ а̄да̄йа ‘‘анотатте кӣл̣исса̄ма̄’’ти анотаттатиттхам̣ а̄гаччхим̣су. тасмим̣ пана дахе бахӯни титтха̄ни, тесу буддха̄нам̣ титтхе буддха̄йева нха̄йанти, паччекабуддха̄нам̣ титтхе паччекабуддха̄ва нха̄йанти, бхиккхӯнам̣ титтхе бхиккхӯва нха̄йанти, та̄паса̄нам̣ титтхе та̄паса̄ва нха̄йанти, ча̄тумаха̄ра̄джика̄дӣсу чхасу ка̄масаггесу девапутта̄нам̣ титтхе девапутта̄ва нха̄йанти, девадхӣта̄нам̣ титтхе девадхӣта̄ва нха̄йанти.

татрима̄ две а̄гантва̄ ‘‘ахам̣ пат̣хамам̣ нха̄йисса̄ми, ахам̣ пат̣хама’’нти титтха̄йа калахам̣ карим̣су. ка̄л̣акан̣н̣ӣ ‘‘ахам̣ локам̣ па̄леми вича̄реми, тасма̄ пат̣хамам̣ на̄йитум̣ йутта̄мхӣ’’ти вадати. сирӣ ‘‘ахам̣ маха̄джанасса иссарийада̄йика̄йа пат̣ипада̄йа т̣хита̄, тасма̄ пат̣хамам̣ нха̄йитум̣ йутта̄мхӣ’’ти вадати. та̄ ‘‘амхесу пат̣хамам̣ нха̄йитум̣ йуттарӯпам̣ ва̄ айуттарӯпам̣ ва̄ чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но джа̄ниссантӣ’’ти тесам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘амхесу ка̄ пат̣хамам̣ анотаттадахе нха̄йитум̣ йуттарӯпа̄’’ти пуччхим̣су. дхатарат̣т̣хавирӯпаккха̄ ‘‘на сакка̄ амхехи виниччхиниту’’нти вирӯл̣хакавессаван̣а̄нам̣ бха̄рамакам̣су. те ‘‘амхепи на саккхисса̄ма, саккасса па̄дамӯле песесса̄ма̄’’ти та̄ саккасса сантикам̣ песесум̣. сакко та̄сам̣ вачанам̣ сутва̄ чинтеси ‘‘има̄ двепи мама пуриса̄нан̃н̃ева дхӣтаро, на сакка̄ майа̄ имам̣ ад̣д̣ам̣ виниччхиниту’’нти. атха та̄ сакко а̄ха ‘‘ба̄ра̄н̣асийам̣ сучипарива̄ро на̄ма сет̣т̣хи аттхи, тасса гхаре ануччхит̣т̣хасайанан̃ча пан̃н̃аттам̣, йа̄ таттха нисӣдитум̣ ва̄ сайитум̣ ва̄ лабхати, са̄ пат̣хамам̣ нха̄йитум̣ йуттарӯпа̄’’ти. там̣ сутва̄ ка̄л̣акан̣н̣ӣ тасмим̣ кхан̣ейева нӣлаваттхам̣ нива̄сетва̄ нӣлавилепанам̣ вилимпитва̄ нӣламан̣ипил̣андханам̣ пил̣андхитва̄ йантапа̄са̄н̣о вийа девалокато отаритва̄ маджджхимайа̄масаманантаре сет̣т̣хино па̄са̄дасса упат̣т̣ха̄надва̄ре сайанасса авидӯре т̣ха̄не нӣларасмим̣ виссаджджетва̄ а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си. сет̣т̣хи олокетва̄ там̣ аддаса, сахадассаненевасса са̄ аппийа̄ ахоси амана̄па̄. со та̄йа саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

40.

‘‘ка̄ ну ка̄л̣ена ван̣н̣ена, на ча̄пи пийадассана̄;

ка̄ ва̄ твам̣ касса ва̄ дхӣта̄, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.

таттха ка̄л̣ена̄ти нӣлена. ван̣н̣ена̄ти сарӣраваттха̄бхаран̣аван̣н̣ена. на ча̄пи пийадассана̄ти дха̄тусо, бхиккхаве, сатта̄ сам̣сандантӣти вуттам̣, айан̃ча девадхӣта̄ ана̄ча̄ра̄ дуссӣла̄, тасма̄ са̄ сахадассаненевасса аппийа̄ джа̄та̄, теневама̄ха. ка̄ ва̄ тванти ‘‘ка̄ ча твам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо.

там̣ сутва̄ ка̄л̣акан̣н̣ӣ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

41.

‘‘маха̄ра̄джассахам̣ дхӣта̄, вирӯпаккхасса чан̣д̣ийа̄;

ахам̣ ка̄л̣ӣ алаккхика̄, ка̄л̣акан̣н̣ӣти мам̣ видӯ;

ока̄сам̣ йа̄чито дехи, васему тава сантике’’ти.

таттха чан̣д̣ийа̄ти кодхана̄. кодхабха̄вена хи майхам̣ чан̣д̣ӣти на̄мам̣ карим̣су. алаккхика̄ти ниппан̃н̃а̄. мам̣ видӯти евам̣ мам̣ ча̄тумаха̄ра̄джикадевалоке джа̄нанти. васемӯти майам̣ аджджа екараттам̣ тава сантике васеййа̄ма, етасмим̣ ме ануччхит̣т̣ха̄санасайане ока̄сам̣ дехӣти.

тато бодхисатто татийам̣ га̄тхама̄ха –

42.

‘‘ким̣сӣле ким̣сама̄ча̄ре, пурисе нивисасе тувам̣;

пут̣т̣ха̄ ме ка̄л̣и аккха̄хи, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.

таттха нивисасети тава читтена нивисаси патит̣т̣хахасӣти.

тато са̄ аттано гун̣ам̣ катхентӣ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

43.

‘‘маккхӣ пал̣а̄сӣ са̄рамбхӣ, иссукӣ маччхарӣ сат̣хо;

со майхам̣ пурисо канто, ладдхам̣ йасса винассатӣ’’ти.

тассаттхо – йо пурисо аттано катагун̣ам̣ на джа̄на̄ти, гун̣амаккхӣ хоти, аттано кисмин̃чи ка̄ран̣е катхите ‘‘ким̣ ахам̣ етам̣ на джа̄на̄мӣ’’ти йугагга̄хам̣ ган̣ха̄ти, ан̃н̃ехи кин̃чи катам̣ дисва̄ са̄рамбхавасена каран̣уттарикам̣ кароти, паре ла̄бхам̣ лабханте на туссати, ‘‘майхам̣ иссарийам̣ паресам̣ ма̄ хоту, майхамева хотӯ’’ти сакасампаттим̣ гопетва̄ парасса тин̣аггена телабиндумпи на дети, кера̄т̣икалаккхан̣ена саманна̄гато хутва̄ аттано сантакам̣ парасса адатва̄ техи техи упа̄йехи парасантакамева кха̄дати, йасса ладдхам̣ дхан̃н̃ам̣ ва̄ дханам̣ ва̄ винассати на тит̣т̣хати, сура̄дхутто аккхадхутто иттхидхутто ва̄ хутва̄ ладдхам̣ ладдхам̣ вина̄сетийева, айам̣ етехи гун̣ехи саманна̄гато пурисо майхам̣ канто пийо мана̄по, еварӯпе ахам̣ читтена патит̣т̣хаха̄мӣти.

са̄йева пан̃чамачхат̣т̣хасаттамага̄тха̄ абха̄си –

44.

‘‘кодхано упана̄хӣ ча, писун̣о ча вибхедако;

кан̣д̣акава̄чо пхарусо, со ме кантатаро тато.

45.

‘‘аджджа сувети пурисо, садаттхам̣ на̄вабуджджхати;

оваджджама̄но куппати, сеййам̣ со атиман̃н̃ати.

46.

‘‘даваппалуддхо пурисо, саббамиттехи дхам̣сати;

со майхам̣ пурисо канто, тасмим̣ хоми ана̄майа̄’’ти.

та̄пи имина̄ва найена виттха̄ретабба̄. сан̇кхепаттхо панеттха – кодханоти аппаматтакена̄пи куджджханако. упана̄хӣти парасса апара̄дхам̣ хадайе т̣хапетва̄ сучиренапи тасса анаттхака̄рако. писун̣оти писун̣ава̄чо. вибхедакоти аппаматтакенапи миттабхинданако. кан̣д̣акава̄чоти садосава̄чо. пхарусоти тхаддхава̄чо. кантатароти со пурисо майхам̣ пурима̄пи кантатаро пийатаро. аджджа сувети ‘‘идам̣ каммам̣ аджджа ка̄таббам̣, идам̣ све, идам̣ татийадиваса̄дӣсӯ’’ти евам̣ со садаттхам̣ аттано киччам̣ на̄вабуджджхати на джа̄на̄ти. оваджджама̄ноти овадийама̄но. сеййам̣ со атиман̃н̃атӣти джа̄тиготтакулаппадесасӣла̄ча̄рагун̣ехи уттаритарам̣ уттамапуггалам̣ ‘‘твам̣ майхам̣ ким̣ пахосӣ’’ти атиккамитва̄ ман̃н̃ати. даваппалуддхоти рӯпа̄дӣсу ка̄магун̣есу нирантарадавена палуддхо абхибхӯто васам̣ гато. дхам̣сатӣти ‘‘тайа̄ майхам̣ ким̣ ката’’нтиа̄дӣни ватва̄ саббехева миттехи дхам̣сати париха̄йати. ана̄майа̄ти айам̣ етехи гун̣ехи саманна̄гате пуггале ниддуккха̄ ниссока̄ хоми, там̣ лабхитва̄ ан̃н̃аттха ана̄лайа̄ хутва̄ васа̄мӣ’’ти.

атха нам̣ гараханто маха̄сатто ат̣т̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

47.

‘‘апехи етто твам̣ ка̄л̣и, нетам̣ амхесу виджджати;

ан̃н̃ам̣ джанападам̣ гаччха, нигаме ра̄джадха̄нийо’’ти.

таттха апехӣти апагаччха. нетам̣ амхесӯти етам̣ маккха̄дикам̣ тава пийабха̄вакаран̣ам̣ амхесупи на виджджати наттхи. нигаме ра̄джадха̄нийоти ан̃н̃е нигамепи ан̃н̃а̄ ра̄джадха̄нийопи гаччха, йаттха майам̣ там̣ на пасса̄ма, таттха гаччха̄ти дӣпети.

там̣ сутва̄ ка̄л̣акан̣н̣ӣ аддита̄ хутва̄ анантарага̄тхама̄ха –

48.

‘‘ахампи кхо там̣ джа̄на̄ми, нетам̣ тумхесу виджджати;

санти локе алаккхика̄, сан̇гхаранти бахум̣ дханам̣;

ахам̣ дево ча ме бха̄та̄, убхо нам̣ видхама̄масе’’ти.

таттха нетам̣ тумхесӯти йам̣ мама пийабха̄вакаран̣ам̣ маккха̄дикам̣ йена ахам̣ аттана̄пи саманна̄гата̄, там̣ тумхесу наттхӣти ахампи етам̣ джа̄на̄ми. санти локе алаккхика̄ти ан̃н̃е пана локе ниссӣла̄ ниппан̃н̃а̄ санти. сан̇гхарантӣти те ниссӣла̄ ниппан̃н̃а̄пи сама̄на̄ етехи маккха̄дӣхи бахум̣ дханам̣ сан̇гхаранти пин̣д̣ам̣ каронти. убхо нанти там̣ пана етехи сан̇гхаритва̄ т̣хапитам̣ дханам̣ ахан̃ча майхамева бха̄та̄ дево ча на̄ма девапуттоти убхо екато хутва̄ видхама̄масе на̄сема, амха̄кам̣ пана девалоке бахӯ диббапарибхога̄ аттхи дибба̄ни сайана̄ни, твам̣ дадеййа̄си ва̄ но ва̄, ко ме тайа̄ аттхоти ватва̄ пакка̄ми.

тасса̄ паккантака̄ле сирӣ девадхӣта̄ суван̣н̣аван̣н̣ехи ваттхавилепанехи суван̣н̣а̄лан̇ка̄рена а̄гантва̄ упат̣т̣ха̄надва̄ре пӣтарасмим̣ виссаджджетва̄ самехи па̄дехи самам̣ патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа сага̄рава̄ ат̣т̣ха̄си. там̣ дисва̄ маха̄сатто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

49.

‘‘ка̄ ну диббена ван̣н̣ена, патхабйа̄ супатит̣т̣хита̄;

ка̄ ва̄ твам̣ касса ва̄ дхӣта̄, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.

таттха диббена̄ти висит̣т̣хена уттамена.

там̣ сутва̄ сирӣ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

50.

‘‘маха̄ра̄джассахам̣ дхӣта̄, дхатарат̣т̣хасса сирӣмато;

ахам̣ сирӣ ча лаккхӣ ча, бхӯрипан̃н̃а̄ти мам̣ видӯ;

ока̄сам̣ йа̄чито дехи, васему тава сантике’’ти.

таттха сирӣ ча лаккхӣ ча̄ти сирӣти ча лаккхӣти ча ахамевам̣на̄ма̄, на ан̃н̃а̄. бхӯрипан̃н̃а̄ти мам̣ видӯти мам̣ ча̄тумаха̄ра̄джикадевалоке патхавӣсама̄йа випула̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гата̄ти джа̄нанти. васему тава сантикети тава ануччхит̣т̣ха̄сане чева ануччхит̣т̣хасайане ча екараттим̣ васеййа̄ма, ока̄сам̣ ме дехӣти.

тато парам̣ бодхисатто а̄ха –

51.

‘‘ким̣сӣле ким̣сама̄ча̄ре, пурисе нивисасе тувам̣;

пут̣т̣ха̄ ме лаккхи аккха̄хи, катхам̣ джа̄нему там̣ майам̣.

52.

‘‘йо ча̄пи сӣте атха ва̄пи ун̣хе, ва̄та̄тапе д̣ам̣сасарӣсапе ча;

кхудхам̣ пипа̄сам̣ абхибхуййа саббам̣, раттиндивам̣ йо сататам̣ нийутто.

53.

‘‘ка̄ла̄гатан̃ча на ха̄пети аттхам̣, со ме мана̄по нивисе ча тамхи;

аккодхано миттава̄ ча̄гава̄ ча, сӣлӯпапанно асат̣ходжубхӯто.

54.

‘‘сан̇га̄хако сакхило сан̣хава̄чо, махаттапаттопи нива̄тавутти;

тасмим̣хам̣ посе випула̄ бхава̄ми, ӯми самуддасса йатха̄пи ван̣н̣ам̣.

55.

‘‘йо ча̄пи митте атха ва̄ амитте, сет̣т̣хе сариккхе атха ва̄пи хӣне;

аттхам̣ чарантам̣ атха ва̄ анаттхам̣, а̄вӣ рахо сан̇гахамева ватте.

56.

‘‘ва̄чам̣ на ваджджа̄ пхарусам̣ када̄чи, матасса джӣвасса ча тасса хоми;

етесам̣ йо ан̃н̃атарам̣ лабхитва̄, канта̄ сирӣ маджджати аппапан̃н̃о;

там̣ диттарӯпам̣ висамам̣ чарантам̣, карӣсат̣ха̄нам̣ва виваджджайа̄ми.

57.

‘‘аттана̄ куруте лаккхим̣, алаккхим̣ курутаттана̄;

на хи лаккхим̣ алаккхим̣ ва̄, ан̃н̃о ан̃н̃асса ка̄рако’’ти.

сет̣т̣хисса пуччха̄ хоти, сирийа̄ виссаджджана̄.

таттха д̣ам̣сасарӣсапе ча̄ти д̣ам̣са̄ вуччанти пин̇галамаккхика̄, сабба̄пи ва̄ маккхика̄джа̄тика̄ идха ‘‘д̣ам̣са̄’’ти адхиппета̄. сарӣсапа̄ти дӣгхаджа̄тика̄. д̣ам̣са̄ ча сарӣсапа̄ ча д̣ам̣сасарӣсапа̄, тасмим̣ д̣ам̣сасарӣсапе сати. идам̣ вуттам̣ хоти – йо маха̄сет̣т̣хи сӣте ва̄ ун̣хе ва̄ ва̄та̄тапе ва̄ д̣ам̣сасарӣсапе ва̄ сати етехи сӣта̄дӣхи пӣл̣ийама̄нопи ета̄ни чева сӣта̄дӣни кхудхан̃ча пипа̄сан̃ча̄ти саббампетам̣ париссайам̣ абхибхуййа абхибхавитва̄ тин̣ам̣ вийа аган̣етва̄ раттиндивам̣ касиван̣иджджа̄дӣсу чева да̄насӣла̄дӣсу ча сататам̣ аттано каммесу нийутто атта̄нам̣ йоджетва̄ ваттати.

ка̄ла̄гатан̃ча̄ти касика̄ла̄дӣсу касиа̄дӣни дханапаричча̄гасӣлараккхан̣адхаммассавана̄дика̄лесу ча дханапариччаджана̄диппабхедам̣ дит̣т̣хадхаммасампара̄йе сукха̄вахам̣ аттхам̣ на ха̄пети, йуттаппайуттака̄ле каротийева, со майхам̣ мана̄по тасмин̃ча пурисе ахам̣ нивиса̄мӣти. аккодханоти адхива̄санакхантийа̄ саманна̄гато. миттава̄ти калйа̄н̣амиттена саманна̄гато. ча̄гава̄ти дханапаричча̄гайутто.

сан̇га̄хакоти миттасан̇гахаа̄мисасан̇гахадхаммасан̇гаха̄нам̣ ка̄рако. сакхилоти мудува̄чо. сан̣хава̄чоти мадхуравачано. махаттапаттопи нива̄тавуттӣти махантам̣ т̣ха̄нам̣ випулам̣ иссарийам̣ паттопи йасена ануддхато нӣчавутти пан̣д̣ита̄нам̣ ова̄дакаро хоти. тасмим̣хам̣ посети тасмим̣ ахам̣ пурисе. випула̄ бхава̄мӣти акхуддака̄ хоми. со хи махатийа̄ сирийа̄ падат̣т̣ха̄нам̣. ӯми самуддасса йатха̄пи ван̣н̣анти йатха̄ на̄ма самуддасса ван̣н̣ам̣ олокента̄нам̣ упарӯпари а̄гаччхама̄на̄ ӯми випула̄ вийа кха̄йати, евамахам̣ тасмим̣ пуггале випула̄ хомӣти дӣпети.

а̄вӣ рахоти саммукха̄ ча параммукха̄ ча. сан̇гахамева ваттети етасмим̣ митта̄дибхеде пуггале чатуббидхам̣ сан̇гахамева ваттети паваттети.

на ваджджа̄ти йо када̄чи кисмин̃чи ка̄ле пхарусавачанам̣ на вадеййа, мадхуравачанова хоти. матасса джӣвасса ча̄ти тасса̄хам̣ пуггаласса матассапи джӣвантассапи бхаттика̄ хоми, идхалокепи паралокепи та̄дисамева бхаджа̄мӣти дассети. етесам̣ йоти етесам̣ сӣта̄бхибхавана̄дӣнам̣ хет̣т̣ха̄ вуттагун̣а̄нам̣ йо пуггало екампи гун̣ам̣ лабхитва̄ памаджджати памуссати, пуна на̄нуйун̃джатӣти аттхо. канта̄ сирӣ, кантасирим̣, кантам̣ сиринти тайопи па̄т̣ха̄, тесам̣ васена айам̣ аттхайоджана̄ – йо пуггало сирим̣ лабхитва̄ ‘‘канта̄ ме сири йатха̄т̣ха̄не т̣хита̄’’ти етесам̣ ан̃н̃атарам̣ гун̣ам̣ памаджджати, йо ва̄ пуггало кантасирим̣ пийасирим̣ иччханто етесам̣ гун̣а̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ лабхитва̄ памаджджати, йо ва̄ пуггало сирим̣ лабхитва̄ кантам̣ мана̄пам̣ сирим̣ етесам̣ гун̣а̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ памаджджати. аппапан̃н̃оти ниппан̃н̃о. там̣ диттарӯпам̣ висамам̣ чарантанти там̣ ахам̣ диттасабха̄вам̣ габбитасабха̄вам̣ ка̄йадуччарита̄дибхедам̣ висамам̣ чарантам̣ сучиджа̄тико мануссо гӯтхакӯпам̣ вийа дӯрато виваджджайа̄мӣти.

ан̃н̃о ан̃н̃асса ка̄ракоти евам̣ санте лаккхим̣ ва̄ алаккхим̣ ва̄ ан̃н̃о пурисо ан̃н̃асса ка̄рако на̄ма наттхи, йо кочи аттана̄ аттано лаккхим̣ ва̄ алаккхим̣ ва̄ каротӣти.

евам̣ маха̄сатто девийа̄ вачанам̣ абхинандитва̄ ‘‘идам̣ ануччхит̣т̣хам̣ а̄санан̃ча сайанан̃ча туйхам̣йева ануччхавикам̣, паллан̇ке ча сайане ча нисӣда чева нипаджджа ча̄’’ти а̄ха. са̄ таттха васитва̄ паччӯсака̄ле никкхамитва̄ ча̄тумаха̄ра̄джикадевалокам̣ гантва̄ анотаттадахе пат̣хамам̣ наха̄йи. тампи сайанам̣ сиридевата̄йа парибхуттабха̄ва̄ сирисайанам̣ на̄ма джа̄там̣. сирисайанасса айам̣ вам̣со, имина̄ ка̄ран̣ена йа̄ваджджатана̄ ‘‘сирисайана’’нти вуччати.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сиридевӣ уппалаван̣н̣а̄ ахоси, сучипарива̄расет̣т̣хи пана ахамева ахоси’’нти.

сирика̄л̣акан̣н̣иджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[383] 8. куккут̣аджа̄такаван̣н̣ана̄

сучиттапаттачхадана̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи бхиккхум̣ саттха̄ ‘‘касма̄ уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘екам̣ алан̇катапат̣ийаттам̣ иттхим̣ дисва̄ килесавасена, бханте’’ти вутте ‘‘бхиккху иттхийо на̄ма ван̃четва̄ упала̄петва̄ аттано васам̣ гатака̄ле вина̄сам̣ па̄пенти, лолабил̣а̄рӣ вийа хонтӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто аран̃н̃е куккут̣айонийам̣ ниббаттитва̄ анекасатакуккут̣апарива̄ро аран̃н̃е васати. тасса авидӯре ека̄ бил̣а̄рика̄пи васати. са̄ т̣хапетва̄ бодхисаттам̣ авасесе куккут̣е упа̄йена ван̃четва̄ кха̄ди. бодхисатто тасса̄ гахан̣ам̣ на гаччхати. са̄ чинтеси ‘‘айам̣ куккут̣о ативийа сат̣хо амха̄кан̃ча сат̣хабха̄вам̣ упа̄йакусалабха̄ван̃ча на джа̄на̄ти, имам̣ майа̄ ‘ахам̣ бхарийа̄ те бхависса̄мӣ’ти упала̄петва̄ аттано васам̣ а̄гатака̄ле кха̄дитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. са̄ тена нисиннаруккхасса мӯлам̣ гантва̄ ван̣н̣асамбха̄санапуббан̇гама̄йа ва̄ча̄йа там̣ йа̄чама̄на̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

58.

‘‘сучиттапаттачхадана, тамбачӯл̣а вихан̇гама;

ороха думаса̄кха̄йа, мудха̄ бхарийа̄ бхава̄ми те’’ти.

таттха сучиттапаттачхадана̄ти сучиттехи паттехи катаччхадана. мудха̄ти вина̄ мӯлена на кин̃чи гахетва̄ ахам̣ бхарийа̄ те бхава̄ми.

там̣ сутва̄ бодхисатто ‘‘има̄йа мама саббе н̃а̄така̄ кха̄дита̄, ида̄ни мам̣ упала̄петва̄ кха̄дитука̄ма̄ ахоси, уййоджесса̄ми на’’нти чинтетва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

59.

‘‘чатуппадӣ твам̣ калйа̄н̣и, двипада̄хам̣ манораме;

мигӣ паккхӣ асан̃н̃утта̄, ан̃н̃ам̣ парийеса са̄мика’’нти.

таттха мигӣти бил̣а̄рим̣ сандха̄йа̄ха. асан̃н̃утта̄ти джайампатика̄ бхавитум̣ айутта̄ асамбандха̄, наттхи тесам̣ ӣдисо самбандхоти дӣпети.

там̣ сутва̄ тато са̄ ‘‘айам̣ ативийа сат̣хо, йена кеначи упа̄йена ван̃четва̄ нам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

60.

‘‘кома̄рика̄ те хесса̄ми, ман̃джука̄ пийабха̄н̣инӣ;

винда мам̣ арийена ведена, са̄вайа мам̣ йадиччхасӣ’’ти.

таттха кома̄рика̄ти ахам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ ан̃н̃ам̣ пурисам̣ на джа̄на̄ми, тава кома̄рика̄ бхарийа̄ бхависса̄мӣти вадати. ман̃джука̄ пийабха̄н̣инӣти тава мадхуракатха̄ пийабха̄н̣инӣйева бхависса̄ми. винда манти пат̣илабха мам̣. арийена ведена̄ти сундарена пат̣ила̄бхена. ахампи хи ито пуббе пурисасампхассам̣ на джа̄на̄ми, твампи иттхисампхассам̣ на джа̄на̄си, ити пакатийа̄ брахмача̄рӣ брахмача̄риним̣ мам̣ ниддосена ла̄бхена лабха. йади мам̣ иччхаси, атха ме вачанам̣ на саддахаси, два̄дасайоджана̄йа ба̄ра̄н̣асийа̄ бхерим̣ чара̄петва̄ ‘‘айам̣ ме да̄сӣ’’ти са̄вайа, мам̣ аттано да̄сам̣ катва̄ ган̣ха̄хӣти вадати.

тато бодхисатто ‘‘имам̣ таджджетва̄ пала̄петум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

61.

‘‘кун̣апа̄дини лохитапе, чори куккут̣апотхини;

на твам̣ арийена ведена, мамам̣ бхатта̄рамиччхасӣ’’ти.

таттха на твам̣ арийена̄ти твам̣ арийена брахмачарийава̄сала̄бхена мам̣ бхатта̄рам̣ на иччхаси, ван̃четва̄ пана мам̣ кха̄дитука̄ма̄си, насса па̄пети там̣ пала̄песи. са̄ пана пала̄йитва̄ва гата̄, на пуна олокетумпи висахи.

62.

‘‘евампи чатура̄ на̄рӣ, дисва̄на садханам̣ нарам̣;

ненти сан̣ха̄хи ва̄ча̄хи, бил̣а̄рӣ вийа куккут̣ам̣.

63.

‘‘йо ча уппатитам̣ аттхам̣, на кхиппаманубуджджхати;

амиттавасаманвети, паччха̄ ча анутаппати.

64.

‘‘йо ча уппатитам̣ аттхам̣, кхиппамева нибодхати;

муччате саттусамба̄дха̄, куккут̣ова бил̣а̄рийа̄’’ти. – има̄ абхисамбуддхага̄тха̄;

таттха чатура̄ти ча̄турийена саманна̄гата̄. на̄рӣти иттхийо. нентӣти аттано васам̣ упаненти. бил̣а̄рӣ вийа̄ти йатха̄ са̄ бил̣а̄рӣ там̣ куккут̣ам̣ нетум̣ ва̄йамати, евам̣ ан̃н̃а̄пи на̄рийо нентийева. уппатитам̣ аттханти уппаннам̣ кин̃чидева аттхам̣. на анубуджджхатӣти йатха̄сабха̄вена на джа̄на̄ти, паччха̄ ча анутаппати. куккут̣ова̄ти йатха̄ со н̃а̄н̣асампанно куккут̣о бил̣а̄рито мутто, евам̣ саттусамба̄дхато муччатӣти аттхо.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ куккут̣ара̄джа̄ ахамева ахосинти.

куккут̣аджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[384] 9. дхаммадхаджаджа̄такаван̣н̣ана̄

дхаммам̣ чаратха н̃а̄тайоти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ кухакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тада̄ хи саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, айам̣ ида̄нева кухако, пуббепи кухакойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сакун̣айонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто сакун̣асан̇гхапаривуто самуддамаджджхе дӣпаке васи. атхекачче ка̄сират̣т̣хава̄сино ва̄н̣иджа̄ диса̄ка̄кам̣ гахетва̄ на̄ва̄йа самуддам̣ паккхандим̣су, самуддамаджджхе на̄ва̄ бхиджджи. со диса̄ка̄ко там̣ дӣпакам̣ гантва̄ чинтеси ‘‘айам̣ маха̄сакун̣асан̇гхо, майа̄ кухакакаммам̣ катва̄ етесам̣ ан̣д̣ака̄ни чева чха̄паке ча варам̣ варам̣ кха̄дитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со отаритва̄ сакун̣асан̇гхасса маджджхе мукхам̣ виваритва̄ екена па̄дена патхавийам̣ ат̣т̣ха̄си. ‘‘ко на̄ма твам̣, са̄мӣ’’ти сакун̣ехи пут̣т̣хо ‘‘ахам̣ дхаммико на̄ма̄’’ти а̄ха. ‘‘касма̄ пана екена па̄дена т̣хитосӣ’’ти? ‘‘майа̄ дутийе па̄де никкхитте патхавӣ дха̄ретум̣ на саккотӣ’’ти. ‘‘атха касма̄ мукхам̣ виваритва̄ тит̣т̣хасӣ’’ти? ‘‘ахам̣ ан̃н̃ам̣ а̄ха̄рам̣ на кха̄да̄ми, ва̄тамева кха̄да̄мӣ’’ти. еван̃ча пана ватва̄ те сакун̣е а̄мантетва̄ ‘‘ова̄дам̣ во дасса̄ми, там̣ сун̣а̄тха̄’’ти тесам̣ ова̄давасена пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

65.

‘‘дхаммам̣ чаратха н̃а̄тайо, дхаммам̣ чаратха бхаддам̣ во;

дхаммача̄рӣ сукхам̣ сети, асмим̣ локе парамхи ча̄’’ти.

таттха дхаммам̣ чаратха̄ти ка̄йасучарита̄дибхедам̣ дхаммам̣ каротха. н̃а̄тайоти те а̄лапати. дхаммам̣ чаратха бхаддам̣ воти екава̄рам̣ чаритва̄ ма̄ осаккатха, пунаппунам̣ чаратха, евам̣ бхаддам̣ во бхависсати. сукхам̣ сетӣти десана̄сӣсаметам̣, дхаммача̄рӣ пана сукхам̣ тит̣т̣хати гаччхати нисӣдати сети, саббирийа̄патхесу сукхито хотӣти дӣпети.

сакун̣а̄ ‘‘айам̣ ка̄ко кохан̃н̃ена ан̣д̣ака̄ни кха̄дитум̣ евам̣ вадатӣ’’ти аджа̄нитва̄ там̣ дуссӣлам̣ ван̣н̣ента̄ дутийам̣ га̄тхама̄хам̣су –

66.

‘‘бхаддако ватайам̣ паккхӣ, диджо парамадхаммико;

екапа̄дена тит̣т̣ханто, дхаммамева̄нуса̄сатӣ’’ти.

таттха дхаммамева̄ти сабха̄вамева. ануса̄сатӣти катхеси.

сакун̣а̄ тасса дуссӣласса саддахитва̄ ‘‘твам̣ кира са̄ми ан̃н̃ам̣ гочарам̣ на ган̣хаси, ва̄тамева бхаккхаси, тена хи амха̄кам̣ ан̣д̣ака̄ни ча чха̄паке ча олокеййа̄сӣ’’ти ватва̄ гочара̄йа гаччханти. со па̄по тесам̣ гатака̄ле ан̣д̣ака̄ни ча чха̄паке ча куччхипӯрам̣ кха̄дитва̄ тесам̣ а̄гаманака̄ле упасантӯпасанто хутва̄ мукхам̣ виваритва̄ екена па̄дена тит̣т̣хати. сакун̣а̄ а̄гантва̄ путтаке апассанта̄ ‘‘ко ну кхо кха̄датӣ’’ти маха̄саддена вираванти, ‘‘айам̣ ка̄ко дхаммико’’ти тасмим̣ а̄сан̇ка̄маттампи на каронти. атхекадивасам̣ маха̄сатто чинтеси ‘‘идха пуббе кочи парипантхо наттхи, имасса а̄гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа джа̄то, имам̣ паригган̣хитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со сакун̣ехи саддхим̣ гочара̄йа гаччханто вийа хутва̄ ниваттитва̄ пат̣иччханнат̣т̣ха̄не ат̣т̣ха̄си. ка̄копи ‘‘гата̄ сакун̣а̄’’ти нира̄сан̇ко хутва̄ ут̣т̣ха̄йа гантва̄ ан̣д̣ака̄ни ча чха̄паке ча кха̄дитва̄ пуна̄гантва̄ мукхам̣ виваритва̄ екена па̄дена ат̣т̣ха̄си.

сакун̣ара̄джа̄ сакун̣есу а̄гатесу саббе саннипа̄та̄петва̄ ‘‘ахам̣ во аджджа путтака̄нам̣ парипантхам̣ паригган̣ханто имам̣ па̄пака̄кам̣ кха̄дантам̣ аддасам̣, етха нам̣ ган̣ха̄ма̄’’ти сакун̣асан̇гхам̣ а̄мантетва̄ парива̄ретва̄ ‘‘саче пала̄йати, ган̣хеййа̄тха на’’нти ватва̄ сесага̄тха̄ абха̄си –

67.

‘‘на̄сса сӣлам̣ виджа̄на̄тха, анан̃н̃а̄йа пасам̣сатха;

бхутва̄ ан̣д̣ан̃ча потан̃ча, дхаммо дхаммоти бха̄сати.

68.

‘‘ан̃н̃ам̣ бхан̣ати ва̄ча̄йа, ан̃н̃ам̣ ка̄йена куббати;

ва̄ча̄йа но ча ка̄йена, на там̣ дхаммам̣ адхит̣т̣хито.

69.

‘‘ва̄ча̄йа сакхило мановидугго, чханно кӯпасайова кан̣хасаппо;

дхаммадхаджо га̄манигама̄су са̄дху, дуджджа̄но пурисена ба̄лисена.

70.

‘‘имам̣ тун̣д̣ехи паккхехи, па̄да̄ чимам̣ вихет̣хатха;

чхаван̃химам̣ вина̄сетха, на̄йам̣ сам̣ва̄сана̄рахо’’ти.

таттха на̄сса сӣланти на асса сӣлам̣. анан̃н̃а̄йа̄ти аджа̄нитва̄. бхутва̄ти кха̄дитва̄. ва̄ча̄йа но ча ка̄йена̄ти айан̃хи вачаненева дхаммам̣ чарати, ка̄йена пана на кароти. на там̣ дхаммам̣ адхит̣т̣хитоти тасма̄ джа̄нитаббо йатха̄йам̣ дхаммам̣ бхан̣ати, на там̣ адхит̣т̣хито, тасмим̣ дхамме на адхит̣т̣хито. ва̄ча̄йа сакхилоти вачанена муду. мановидугготи манаса̄ видугго дуппавесо висамо. чханноти йасмим̣ биле сайати, тена чханно. кӯпасайоти била̄сайо. дхаммадхаджоти сучаритадхаммам̣ дхаджам̣ катва̄ вичаран̣ена дхаммаддхаджо. га̄манигама̄су са̄дхӯти га̄месу ча нигамесу ча са̄дху бхаддако самбха̄вито. дуджджа̄ноти айам̣ еварӯпо дуссӣло пат̣иччханнакамманто ба̄лисена ан̃н̃а̄н̣ена пурисена на сакка̄ джа̄нитум̣. па̄да̄ чиманти аттано аттано па̄дена ча имам̣. вихет̣хатха̄ти пахаратха ханатха. чхаванти ла̄макам̣. на̄йанти айам̣ амхехи саддхим̣ екасмим̣ т̣ха̄не сам̣ва̄сам̣ на арахатӣти.

еван̃ча пана ватва̄ сакун̣аджет̣т̣хако сайамева лан̇гхитва̄ тасса сӣсам̣ тун̣д̣ена пахари, авасеса̄ сакун̣а̄ тун̣д̣анакхапа̄дапаккхехи пахарим̣су. со таттхева джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣и.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ кухакака̄ко ида̄ни кухакабхиккху ахоси, сакун̣ара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

дхаммадхаджаджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[385] 10. нандийамигара̄джаджа̄такаван̣н̣ана̄

саче бра̄хман̣а гаччхесӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ ма̄тупосакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху гихӣ посесӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘ким̣ те хонтӣ’’ти вутте ‘‘ма̄та̄питаро ме, бханте’’ти вутте ‘‘са̄дху са̄дху бхиккху пора̄н̣акапан̣д̣ита̄нам̣ вам̣сам̣ па̄леси, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ хи тираччха̄найонийам̣ ниббаттитва̄пи ма̄та̄питӯнам̣ джӣвитам̣ адам̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте косаларат̣т̣хе са̄кете косалара̄дже раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто мигайонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто нандийамиго на̄ма хутва̄ сӣла̄ча̄расампанно ма̄та̄питаро посеси. тада̄ косалара̄джа̄ мигавиттакова ахоси. со пана манусса̄нам̣ касикамма̄дӣни ка̄тум̣ адатва̄ маха̄парива̄ро девасикам̣ мигавам̣ гаччхати. манусса̄ саннипатитва̄ ‘‘аййа̄, айам̣ ра̄джа̄ амха̄кам̣ каммаччхедам̣ кароти, гхара̄ва̄сопи нассати, йам̣нӯна майам̣ аджджунаванам̣ уййа̄нам̣ париккхипитва̄ два̄рам̣ йоджетва̄ пораккхан̣им̣ кхан̣итва̄ тин̣а̄ни а̄ропетва̄ дан̣д̣амуггара̄дихаттха̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ гумбе пахаранта̄ миге нӣхаритва̄ парива̄ретва̄ горӯпа̄ни вийа ваджам̣ уййа̄нам̣ павесетва̄ два̄рам̣ пидахитва̄ ран̃н̃о а̄рочетва̄ аттано каммам̣ кареййа̄ма̄’’ти мантайим̣су. ‘‘аттхесо упа̄йо’’ти саббе екаччханда̄ хутва̄ уййа̄нам̣ саджджетва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ йоджанаматтат̣т̣ха̄нам̣ париккхипим̣су.

тасмим̣ кхан̣е нандийо екасмим̣ кхуддакагумбе ма̄та̄питаро гахетва̄ бхӯмийам̣ нипанно хоти. манусса̄ на̄на̄пхалака̄вудхахаттха̄ ба̄хуна̄ ба̄хум̣ пӣл̣етва̄ там̣ гумбам̣ париккхипим̣су. атхекачче миге олокента̄ там̣ гумбам̣ пависим̣су. нандийо те дисва̄ ‘‘аджджа майа̄ джӣвитам̣ париччаджитва̄ ма̄та̄питӯнам̣ джӣвитам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ ут̣т̣ха̄йа ма̄та̄питаро вандитва̄ ‘‘аммата̄та, име манусса̄ имам̣ гумбам̣ пависитва̄ амхе тайопи пассиссанти, тумхе екена упа̄йена джӣвеййа̄тха, джӣвитам̣ во сеййо, ахам̣ тумха̄кам̣ джӣвитада̄нам̣ датва̄ мануссехи гумбапарийанте т̣хатва̄ гумбе пахат̣аматтейева никкхамисса̄ми, атха те ‘имасмим̣ кхуддакагумбе екойева миго бхависсатӣ’ти ман̃н̃ама̄на̄ гумбам̣ на пависиссанти, тумхе аппаматта̄ хотха̄’’ти ма̄та̄питаро кхама̄петва̄ гаманасаджджо ат̣т̣ха̄си. со мануссехи гумбапарийанте т̣хатва̄ унна̄детва̄ гумбе пахат̣аматтейева тато никкхами. те ‘‘ековеттха миго бхависсатӣ’’ти гумбам̣ на пависим̣су. атха нандийо гантва̄ мига̄нам̣ антарам̣ па̄виси. манусса̄ парива̄ретва̄ саббе миге уййа̄нам̣ павесетва̄ два̄рам̣ тхакетва̄ ран̃н̃о а̄рочетва̄ сакасакат̣т̣ха̄на̄ни агамам̣су.

тато пат̣т̣ха̄йа ра̄джа̄ сайамева гантва̄ екам̣ мигам̣ виджджхитва̄ там̣ гахетва̄ ехӣти екам̣ песетва̄ а̄хара̄песи. мига̄ ва̄рам̣ т̣хапайим̣су, паттава̄ро миго екаманте тит̣т̣хати, там̣ виджджхитва̄ ган̣ханти. нандийо поккхаран̣ийам̣ па̄нӣйам̣ пивати, тин̣а̄ни кха̄дати, ва̄ро панасса на та̄ва па̄пун̣а̄ти. атха бахӯнам̣ диваса̄нам̣ аччайена тасса ма̄та̄питаро там̣ дат̣т̣хука̄ма̄ хутва̄ ‘‘амха̄кам̣ путто нандийамигара̄джа̄ на̄габало тха̄масампанно, саче джӣвати, авассам̣ ватим̣ лан̇гхитва̄ амха̄кам̣ дассанаттха̄йа а̄гамиссати, са̄санамасса песесса̄ма̄’’ти чинтетва̄ маггасамӣпе т̣хатва̄ екам̣ бра̄хман̣ам̣ дисва̄ ‘‘аййа, кахам̣ гаччхасӣ’’ти ма̄нусика̄йа ва̄ча̄йа пуччхитва̄ ‘‘са̄кета’’нти вутте путтасса са̄санам̣ пахин̣анта̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄хам̣су –

71.

‘‘саче бра̄хман̣а гаччхеси, са̄кете аджджунам̣ ванам̣;

ваджджа̄си нандийам̣ на̄ма, путтам̣ асма̄каморасам̣;

ма̄та̄ пита̄ ча те вуддха̄, те там̣ иччханти пасситу’’нти.

тассаттхо – саче, твам̣ бра̄хман̣а, са̄кетам̣ гаччхаси, са̄кете аджджунаванам̣ на̄ма уййа̄нам̣ аттхи, таттха амха̄кам̣ путто нандийо на̄ма миго аттхи, там̣ вадеййа̄си ‘‘ма̄та̄питаро те вуд̣д̣ха̄ йа̄ва на маранти, та̄ва там̣ пасситум̣ иччхантӣ’’ти.

со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ са̄кетам̣ гантва̄ пунадивасе уййа̄нам̣ пависитва̄ ‘‘нандийамиго на̄ма катаро’’ти пуччхи. миго а̄гантва̄ тасса самӣпе т̣хатва̄ ‘‘аха’’нти а̄ха. бра̄хман̣о таматтхам̣ а̄рочеси. нандийо там̣ сутва̄ ‘‘гаччхеййа̄махам̣, бра̄хман̣а, ватим̣ лан̇гхитва̄ но на гаччхеййам̣, майа̄ пана ран̃н̃о сантакам̣ нива̄папа̄набходжанам̣ бхуттам̣, там̣ ме ин̣ат̣т̣ха̄не т̣хитам̣, имесан̃ча мига̄нам̣ маджджхе чиравуттхосми, тасса ме ран̃н̃о чева етесан̃ча соттхибха̄вам̣ акатва̄ аттано балам̣ адассетва̄ гаманам̣ на̄ма на йуттам̣, аттано ва̄ре пана сампатте ахам̣ етесам̣ соттхибха̄вам̣ катва̄ сукхито а̄гаччхисса̄мӣ’’ти таматтхам̣ пака̄сенто две га̄тха̄ абха̄си –

72.

‘‘бхутта̄ майа̄ нива̄па̄ни, ра̄джино па̄набходжанам̣;

там̣ ра̄джапин̣д̣ам̣ авабхоттум̣, на̄хам̣ бра̄хман̣а муссахе.

73.

‘‘одахисса̄махам̣ пассам̣, кхураппа̄нисса ра̄джино;

тада̄хам̣ сукхито мутто, апи пассеййа ма̄тара’’нти.

таттха нива̄па̄нӣти тесу тесу т̣ха̄несу нивута̄ни нива̄па̄ни. па̄набходжананти па̄нӣйан̃ча авасесатин̣ан̃ча. там̣ ра̄джапин̣д̣анти там̣ ран̃н̃о сантакам̣ сан̇кад̣д̣хитва̄ самодха̄накат̣т̣хена пин̣д̣ам̣. авабхоттунти дуббхуттам̣ бхун̃джитум̣. ран̃н̃о хи киччам̣ аниппха̄денто там̣ авабхуттам̣ бхун̃джати на̄ма, сва̄хам̣ евам̣ авабхоттум̣ на уссаха̄мӣти вадати. бра̄хман̣а муссахети четтха бра̄хман̣а̄ти а̄лапанам̣, ма-ка̄ро падасандхивасена вутто.

одахисса̄махам̣ пассам̣, кхураппа̄нисса ра̄джиноти ахам̣, бра̄хман̣а, аттано ва̄ре сампатте кхураппам̣ саннайхитва̄ а̄гатасса ран̃н̃о мигайӯтхато никкхамитва̄ екаманте т̣хатва̄ ‘‘мам̣ виджджха, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ аттано маха̄пха̄сукапассам̣ одахисса̄ми од̣д̣есса̄ми. сукхито муттоти тада̄ ахам̣ маран̣абхайа̄ мутто сукхито ниддуккхо ран̃н̃а̄ анун̃н̃а̄то апи на̄ма ма̄тарам̣ пассеййанти.

там̣ сутва̄ бра̄хман̣о пакка̄ми. апарабха̄ге тасса ва̄радивасе ра̄джа̄ махантена парива̄рена уййа̄нам̣ а̄гаччхи. маха̄сатто екаманте ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ ‘‘мигам̣ виджджхисса̄мӣ’’ти кхураппам̣ саннайхи. маха̄сатто йатха̄ ан̃н̃е маран̣абхайатаджджита̄ пала̄йанти, евам̣ апала̄йитва̄ ниббхайо хутва̄ меттам̣ пуреча̄рикам̣ катва̄ маха̄пха̄сукапассам̣ одахитва̄ ниччалова ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ тасса метта̄нубха̄вена сарам̣ виссаджджетум̣ на̄саккхи. маха̄сатто ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа, сарам̣ на муччеси, мун̃ча̄хӣ’’ти а̄ха. ‘‘на саккоми, мигара̄джа̄’’ти. ‘‘тена хи гун̣аванта̄нам̣ гун̣ам̣ джа̄на, маха̄ра̄джа̄’’ти. тада̄ ра̄джа̄ бодхисатте пасӣдитва̄ дханум̣ чхад̣д̣етва̄ ‘‘имам̣ ачиттакам̣ калин̇гаракан̣д̣ампи та̄ва тава гун̣ам̣ джа̄на̄ти, ахам̣ сачиттако мануссабхӯтопи тава гун̣ам̣ на джа̄на̄ми, мигара̄джа, майхам̣ кхама, абхайам̣ те даммӣ’’ти а̄ха. ‘‘маха̄ра̄джа, майхам̣ та̄ва абхайам̣ деси, айам̣ пана уййа̄не мигаган̣о ким̣ кариссатӣ’’ти? ‘‘етассапи абхайам̣ даммӣ’’ти. евам̣ маха̄сатто нигродхаджа̄таке (джа̄. 1.1.12) вуттанайенева саббесам̣ аран̃н̃е мига̄нам̣ а̄ка̄сагатасакун̣а̄нам̣ джалачарамаччха̄нан̃ча абхайам̣ да̄петва̄ ра̄джа̄нам̣ пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ран̃н̃а̄ на̄ма агатигаманам̣ паха̄йа даса ра̄джадхамме акопентена дхаммена самена раджджам̣ ка̄ретум̣ ват̣т̣атӣ’’ти.

‘‘да̄нам̣ сӣлам̣ паричча̄гам̣, аджджавам̣ маддавам̣ тапам̣;

аккодхам̣ авихим̣сан̃ча, кхантин̃ча авиродханам̣.

‘‘иччете кусале дхамме, т̣хите пасса̄ми аттани;

тато ме джа̄йате пӣти, соманассан̃чанаппака’’нти. (джа̄. 2.21.176-177) –

евам̣ вутте ра̄джадхамме га̄тха̄бандхенева десетва̄ катипа̄хам̣ ран̃н̃о сантике васитва̄ нагаре саббасатта̄нам̣ абхайада̄напака̄санаттхам̣ суван̣н̣абхерим̣ чара̄петва̄ ‘‘аппаматто хохи, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ ма̄та̄питӯнам̣ дассанаттха̄йа гато.

74.

‘‘мигара̄джа̄ пуре а̄сим̣, косаласса никетане;

нандийо на̄ма на̄мена, абхирӯпо чатуппадо.

75.

‘‘там̣ мам̣ вадхитума̄гаччхи, да̄йасмим̣ аджджуне ване;

дханум̣ а̄раджджам̣ катва̄на, усум̣ саннайха косало.

76.

‘‘тасса̄хам̣ одахим̣ пассам̣, кхураппа̄нисса ра̄джино;

тада̄хам̣ сукхито мутто, ма̄тарам̣ дат̣т̣хума̄гато’’ти. –

има̄ тиссо абхисамбуддхага̄тха̄ хонти.

таттха косаласса никетанети косаласса ран̃н̃о никетане васанат̣т̣ха̄не, тасса сантике аран̃н̃асминти аттхо. да̄йасминти мига̄нам̣ васанаттха̄йа диннауййа̄не. а̄раджджам̣ катва̄на̄ти джийа̄йа саддхим̣ екато катва̄, а̄ропетва̄ти аттхо. саннайха̄ти саннайхитва̄ йоджетва̄. одахинти од̣д̣есим̣. ма̄тарам̣ дат̣т̣хума̄гатоти десана̄сӣсаметам̣, ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ саббасатта̄нам̣ абхайаттха̄йа суван̣н̣абхерим̣ чара̄петва̄ ма̄та̄питаро дат̣т̣хум̣ а̄гатосмӣти аттхо.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не ма̄тупосакабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ма̄та̄питаро маха̄ра̄джакула̄ни ахесум̣, бра̄хман̣о са̄рипутто, ра̄джа̄ а̄нандо, нандийамигара̄джа̄ пана ахамева ахосинти.

нандийамигара̄джаджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

ава̄рийавагго пат̣хамо.

2. кхарапуттавагго

[386] 1. кхарапуттаджа̄такаван̣н̣ана̄

саччам̣ киревама̄хам̣сӯти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи бхиккхум̣ саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘кена уккан̣т̣ха̄питосӣ’’ти ватва̄ ‘‘пура̄н̣адутийика̄йа̄’’ти вутте ‘‘бхиккху айам̣ те иттхӣ анаттхака̄рика̄, пуббепи твам̣ имам̣ нисса̄йа аггим̣ пависитва̄ маранто пан̣д̣ите нисса̄йа джӣвитам̣ лабхӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ сенаке на̄ма ран̃н̃е раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто саккаттам̣ ка̄реси. тада̄ сенакасса ран̃н̃о екена на̄гара̄джена саддхим̣ миттабха̄во хоти. со кира на̄гара̄джа̄ на̄габхавана̄ никкхамитва̄ тхале гочарам̣ ган̣ханто чарати. атха нам̣ га̄мада̄рака̄ дисва̄ ‘‘саппо айа’’нти лед̣д̣удан̣д̣а̄дӣхи пахарим̣су. атха ра̄джа̄ уййа̄нам̣ кӣл̣итум̣ гаччханто дисва̄ ‘‘ким̣ ете да̄рака̄ каронтӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘екам̣ саппам̣ пахарантӣ’’ти сутва̄ ‘‘пахаритум̣ ма̄ детха, пала̄петха не’’ти пала̄песи. на̄гара̄джа̄ джӣвитам̣ лабхитва̄ на̄габхаванам̣ гантва̄ бахӯни ратана̄ни а̄да̄йа ад̣д̣хараттасамайе ран̃н̃о сайанагхарам̣ пависитва̄ та̄ни ратана̄ни датва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, майа̄ тумхе нисса̄йа джӣвитам̣ ладдха’’нти ран̃н̃а̄ саддхим̣ миттабха̄вам̣ катва̄ пунаппунам̣ гантва̄ ра̄джа̄нам̣ пассати. со аттано на̄гама̄н̣авика̄су екам̣ ка̄месу атиттам̣ на̄гама̄н̣авикам̣ раккхан̣аттха̄йа ран̃н̃о сантике т̣хапетва̄ ‘‘йада̄ етам̣ на пассаси, тада̄ имам̣ мантам̣ париваттеййа̄сӣ’’ти тасса екам̣ мантам̣ ада̄си.

со екадивасам̣ уййа̄нам̣ гантва̄ на̄гама̄н̣авика̄йа саддхим̣ поккхаран̣ийам̣ удакакӣл̣ам̣ кӣл̣и. на̄гама̄н̣авика̄ екам̣ удакасаппам̣ дисва̄ аттабха̄вам̣ виджахитва̄ тена саддхим̣ асаддхаммам̣ пат̣исеви. ра̄джа̄ там̣ апассанто ‘‘кахам̣ ну кхо гата̄’’ти мантам̣ париваттетва̄ ана̄ча̄рам̣ каронтим̣ дисва̄ вел̣упесика̄йа пахари. са̄ куджджхитва̄ тато на̄габхаванам̣ гантва̄ ‘‘касма̄ а̄гата̄сӣ’’ти пут̣т̣ха̄ ‘‘тумха̄кам̣ саха̄йо мам̣ аттано вачанам̣ аган̣хантим̣ пит̣т̣хийам̣ пахарӣ’’ти паха̄рам̣ дассеси. на̄гара̄джа̄ татхато аджа̄нитва̄ва чатта̄ро на̄гама̄н̣аваке а̄мантетва̄ ‘‘гаччхатха, сенакасса сайанагхарам̣ пависитва̄ на̄сава̄тена там̣ бхусам̣ вийа виддхам̣сетха̄’’ти песеси. те гантва̄ ран̃н̃о сирисайане нипаннака̄ле габбхам̣ пависим̣су. тесам̣ пависанавела̄йамева ра̄джа̄ девим̣ а̄ха – ‘‘джа̄на̄си ну кхо бхадде, на̄гама̄н̣авика̄йа гатат̣т̣ха̄на’’нти? ‘‘на джа̄на̄ми, дева̄’’ти. ‘‘аджджа са̄ амха̄кам̣ поккхаран̣ийам̣ кӣл̣анака̄ле аттабха̄вам̣ виджахитва̄ екена удакасаппена саддхим̣ ана̄ча̄рам̣ ака̄си, атха нам̣ ахам̣ ‘евам̣ ма̄ карӣ’ти сиккха̄панаттха̄йа вел̣упесика̄йа пахарим̣, са̄ ‘на̄габхаванам̣ гантва̄ саха̄йасса ме ан̃н̃ам̣ кин̃чи катхетва̄ меттим̣ бхиндеййа̄’ти ме бхайам̣ уппаджджатӣ’’ти. там̣ сутва̄ на̄гама̄н̣авака̄ татова ниваттитва̄ на̄габхаванам̣ гантва̄ на̄гара̄джасса таматтхам̣ а̄рочесум̣. со сам̣вегаппатто хутва̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева ран̃н̃о сайанагхарам̣ а̄гантва̄ таматтхам̣ а̄чиккхитва̄ кхама̄петва̄ ‘‘идам̣ ме дан̣д̣акамма’’нти саббарутаджа̄нанам̣ на̄ма мантам̣ датва̄ ‘‘айам̣, маха̄ра̄джа, анаггхо манто, саче имам̣ мантам̣ ан̃н̃асса дадеййа̄си, датва̄ва аггим̣ пависитва̄ мареййа̄сӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. со тато пат̣т̣ха̄йа кипиллика̄нампи саддам̣ джа̄на̄ти.

тассекадивасам̣ маха̄тале нисӣдитва̄ мадхупха̄н̣итехи кха̄данӣйам̣ кха̄дантасса екам̣ мадхубинду ча пха̄н̣итабинду ча пӯвакхан̣д̣ан̃ча бхӯмийам̣ пати. ека̄ кипиллика̄ там̣ дисва̄ ‘‘ран̃н̃о маха̄тале мадхуча̄т̣и бхинна̄, пха̄н̣итасакат̣ам̣ пӯвасакат̣ам̣ никкуджджитам̣, мадхупха̄н̣итан̃ча пӯван̃ча кха̄датха̄’’ти виравантӣ вичарати. атха ра̄джа̄ тасса̄ равам̣ сутва̄ хаси. ран̃н̃о самӣпе т̣хита̄ девӣ ‘‘ким̣ ну кхо дисва̄ ра̄джа̄ хасӣ’’ти чинтеси. тасмим̣ кха̄данӣйам̣ кха̄дитва̄ нхатва̄ паллан̇ке нисинне екам̣ маккхикам̣ са̄мико ‘‘ехи бхадде, килесаратийа̄ рамисса̄ма̄’’ти а̄ха. атха нам̣ са̄ ‘‘адхива̄сехи та̄ва са̄ми, ида̄ни ран̃н̃о гандхе а̄хариссанти, тасса вилимпантасса па̄дамӯле гандхачун̣н̣ам̣ патиссати, ахам̣ таттха ват̣т̣етва̄ сугандха̄ бхависса̄ми, тато ран̃н̃о пит̣т̣хийам̣ нипаджджитва̄ рамисса̄ма̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ тампи саддам̣ сутва̄ хаси. девӣпи ‘‘ким̣ ну кхо дисва̄ хасӣ’’ти пуна чинтеси. пуна ран̃н̃о са̄йама̄сам̣ бхун̃джантасса екам̣ бхаттаситтхам̣ бхӯмийам̣ пати. кипиллика̄ ‘‘ра̄джакуле бхаттасакат̣ам̣ бхаггам̣, бхаттам̣ бхун̃джатха̄’’ти вирави. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ пунапи хаси. девӣ суван̣н̣акат̣аччхум̣ гахетва̄ ра̄джа̄нам̣ паривисантӣ ‘‘мам̣ ну кхо дисва̄ ра̄джа̄ хасатӣ’’ти витаккеси.

са̄ ран̃н̃а̄ саддхим̣ сайанам̣ а̄руйха нипаджджанака̄ле ‘‘ким̣ка̄ран̣а̄ дева, хасӣ’’ти пуччхи. со ‘‘ким̣ те мама хаситака̄ран̣ена̄’’ти ватва̄ пунаппунам̣ нибаддхо катхеси. атха нам̣ са̄ ‘‘тумха̄кам̣ джа̄нанамантам̣ майхам̣ детха̄’’ти ватва̄ ‘‘на сакка̄ да̄ту’’нти пат̣иккхитта̄пи пунаппунам̣ нибандхи. ра̄джа̄ ‘‘сача̄хам̣ имам̣ мантам̣ туйхам̣ дасса̄ми, марисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘марантопи майхам̣ дехи, дева̄’’ти. ра̄джа̄ ма̄туга̄мавасико хутва̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ ‘‘имисса̄ мантам̣ датва̄ аггим̣ пависисса̄мӣ’’ти ратхена уййа̄нам̣ па̄йа̄си.

тасмим̣ кхан̣е сакко локам̣ олокенто имам̣ ка̄ран̣ам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ ба̄лара̄джа̄ ма̄туга̄мам̣ нисса̄йа ‘аггим̣ пависисса̄мӣ’ти гаччхати, джӣвитамасса дасса̄мӣ’’ти суджам̣ асуракан̃н̃ам̣ а̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ а̄гантва̄ там̣ аджикам̣ катва̄ аттана̄ аджо хутва̄ ‘‘маха̄джано ма̄ пассатӯ’’ти адхит̣т̣ха̄йа ран̃н̃о ратхасса пурато ахоси. там̣ ра̄джа̄ чева ратхе йуттасиндхава̄ ча пассанти, ан̃н̃о кочи на пассати. аджо катха̄самут̣т̣ха̄панаттхам̣ ратхапурато аджика̄йа саддхим̣ метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исеванто вийа ахоси. тамеко ратхе йуттасиндхаво дисва̄ ‘‘самма аджара̄джа, майам̣ пуббе ‘аджа̄ кира ба̄ла̄ ахирика̄’ти ассумха, на ча там̣ пассимха, твам̣ пана рахо пат̣иччханнат̣т̣ха̄не каттаббам̣ ана̄ча̄рам̣ амха̄кам̣ еттака̄нам̣ пассанта̄нан̃н̃ева кароси, на ладжджаси, там̣ но пуббе сутам̣ имина̄ дит̣т̣хена саметӣ’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

77.

‘‘саччам̣ киревама̄хам̣су, вастам̣ ба̄лоти пан̣д̣ита̄;

пасса ба̄ло рахокаммам̣, а̄викуббам̣ на буджджхатӣ’’ти.

таттха вастанти аджам̣. пан̣д̣ита̄ти н̃а̄н̣асампанна̄ там̣ ба̄лоти ваданти, саччам̣ кира ваданти. пасса̄ти а̄лапанам̣, пассатха̄хи аттхо. на буджджхатӣти евам̣ ка̄тум̣ айуттанти на джа̄на̄ти.

там̣ сутва̄ аджо две га̄тха̄ абха̄си –

78.

‘‘твам̣ кхопи самма ба̄лоси, кхарапутта виджа̄нахи;

раджджуйа̄ хи париккхитто, ван̇кот̣т̣хо охитомукхо.

79.

‘‘апарампи самма те ба̄лйам̣, йо мутто на пала̄йаси;

со ча ба̄латаро самма, йам̣ твам̣ вахати сенака’’нти.

таттха твам̣ кхопи самма̄ти самма синдхава майа̄пи кхо твам̣ ба̄латаро. кхарапутта̄ти со кира гадрабхасса джа̄тако, тена там̣ евама̄ха. виджа̄нахӣти ахамева ба̄лоти евам̣ джа̄на̄хи. париккхиттоти йугена саддхим̣ гӣва̄йа париккхитто. ван̇кот̣т̣хоти ван̇каот̣т̣хо. охитомукхоти мукхабандханена пихитамукхо. йо мутто на пала̄йасӣти йо твам̣ ратхато мутто сама̄но муттака̄ле пала̄йитва̄ аран̃н̃ам̣ на пависаси, там̣ те апала̄йанам̣ апарампи ба̄лйам̣, со ча ба̄латароти йам̣ твам̣ сенакам̣ вахаси, со сенако тайа̄пи ба̄латаро.

ра̄джа̄ тесам̣ убхиннампи катхам̣ джа̄на̄ти, тасма̄ там̣ сун̣анто сан̣икам̣ ратхам̣ песеси. синдхавопи тасса катхам̣ сутва̄ пуна чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

80.

‘‘йам̣ ну самма ахам̣ ба̄ло, аджара̄джа виджа̄нахи;

атха кена сенако ба̄ло, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

таттха йанти каран̣аттхе паччаттавачанам̣. нӯти ануссаваттхе нипа̄то. идам̣ вуттам̣ хоти – самма аджара̄джа, йена та̄ва тираччха̄нагататтена ка̄ран̣ена ахам̣ ба̄ло, там̣ твам̣ ка̄ран̣ам̣ джа̄на̄хи, сакка̄ етам̣ тайа̄ н̃а̄тум̣, ахан̃хи тираччха̄нагататта̄ва ба̄ло, тасма̄ мам̣ кхарапутта̄тиа̄дӣни ваданто сут̣т̣ху вадаси, айам̣ пана сенако ра̄джа̄ кена ка̄ран̣ена ба̄ло, там̣ ме ка̄ран̣ам̣ пуччхито аккха̄хӣти.

там̣ сутва̄ аджо а̄чиккханто пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

81.

‘‘уттаматтхам̣ лабхитва̄на, бхарийа̄йа йо падассати;

тена джахиссататта̄нам̣, са̄ чевасса на хессатӣ’’ти.

таттха уттаматтханти саббарутаджа̄нанамантам̣. тена̄ти тасса̄ мантаппада̄насан̇кха̄тена ка̄ран̣ена там̣ датва̄ аггим̣ пависанто атта̄нан̃ча джахиссати, са̄ часса бхарийа̄ на бхависсати, тасма̄ еса тайа̄пи ба̄латаро, йо ладдхам̣ йасам̣ раккхитум̣ на саккотӣти.

ра̄джа̄ тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘аджара̄джа, амха̄кам̣ соттхим̣ каронтопи тван̃н̃ева кариссаси, катхехи та̄ва но каттаббайуттака’’нти а̄ха. атха нам̣ аджара̄джа̄ ‘‘маха̄ра̄джа, имесам̣ сатта̄нам̣ аттана̄ ан̃н̃о пийатаро на̄ма наттхи, екам̣ пийабхан̣д̣ам̣ нисса̄йа атта̄нам̣ на̄сетум̣ ладдхайасам̣ паха̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

82.

‘‘на ве пийаммети джанинда та̄дисо, аттам̣ нирам̣катва̄ пийа̄ни севати;

атта̄ва сеййо парама̄ ча сеййо, лаббха̄ пийа̄ очитаттхена паччха̄’’ти.

таттха пийаммети пийам̣ ме, айамева ва̄ па̄т̣хо. идам̣ вуттам̣ хоти – джанинда, та̄дисо тумха̄дисо йасамахатте т̣хито пуггало екам̣ пийабхан̣д̣ам̣ нисса̄йа ‘‘идам̣ пийам̣ ме’’ти аттам̣ нирам̣катва̄ атта̄нам̣ чхад̣д̣етва̄ та̄ни пийа̄ни на севатева. ким̣ка̄ран̣а̄? атта̄ва сеййо парама̄ ча сеййоти, йасма̄ сатагун̣ена сахассагун̣ена атта̄ва сеййо варо уттамо, парама̄ ча сеййо, парама̄ уттама̄пи ан̃н̃асма̄ пийабхан̣д̣а̄ти аттхо. еттха хи ча-ка̄ро пи-ка̄раттхе нипа̄тоти дат̣т̣хаббо. лаббха̄ пийа̄ очитаттхена паччха̄ти очитаттхена вад̣д̣хитаттхена йасасампаннена пурисена паччха̄ пийа̄ на̄ма сакка̄ ладдхум̣, на тасса̄ ка̄ран̣а̄ атта̄ на̄сетабботи.

евам̣ маха̄сатто ран̃н̃о ова̄дам̣ ада̄си. ра̄джа̄ тусситва̄ ‘‘аджара̄джа, куто а̄гатосӣ’’ти пуччхи. сакко ахам̣, маха̄ра̄джа, тава анукампа̄йа там̣ маран̣а̄ мочетум̣ а̄гатомхӣти. девара̄джа, ахам̣ етисса̄ ‘‘мантам̣ дасса̄мӣ’’ти авачам̣, ида̄ни ‘‘ким̣ каромӣ’’ти? ‘‘маха̄ра̄джа, тумха̄кам̣ убхиннампи вина̄сена киччам̣ наттхи, ‘сиппасса упача̄ро’ти ватва̄ етам̣ катипайе паха̄ре пахара̄пехи, имина̄ упа̄йена на ган̣хиссатӣ’’ти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. маха̄сатто ран̃н̃о ова̄дам̣ датва̄ сакат̣т̣ха̄намева гато. ра̄джа̄ уййа̄нам̣ гантва̄ девим̣ паккоса̄петва̄ а̄ха ‘‘ган̣хиссаси бхадде, манта’’нти? ‘‘а̄ма, дева̄’’ти. ‘‘тена хи упача̄рам̣ каромӣ’’ти. ‘‘ко упача̄ро’’ти? ‘‘пит̣т̣хийам̣ паха̄расате паваттама̄не саддам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти. са̄ манталобхена ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. ра̄джа̄ чорагха̄таке паккоса̄петва̄ каса̄ га̄ха̄петва̄ убхосу пассесу пахара̄песи. са̄ две тайо паха̄ре адхива̄сетва̄ тато парам̣ ‘‘на ме мантена аттхо’’ти рави. атха нам̣ ра̄джа̄ ‘‘твам̣ мам̣ ма̄ретва̄ мантам̣ ган̣хитука̄ма̄сӣ’’ти пит̣т̣хийам̣ ниччаммам̣ ка̄ретва̄ виссаджджа̄песи. са̄ тато пат̣т̣ха̄йа пуна катхетум̣ на̄саккхи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ра̄джа̄ уккан̣т̣хитабхиккху ахоси, девӣ пура̄н̣адутийика̄, ассо са̄рипутто, сакко пана ахамева ахосинти.

кхарапуттаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[387] 2. сӯчиджа̄такаван̣н̣ана̄

акаккасам̣ апхарусанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃н̃а̄па̄рамим̣ а̄раббха катхеси. ваттху маха̄уман̇гаджа̄таке (джа̄. 2.22.590 а̄дайо) а̄ви бхависсати. тада̄ пана саттха̄ бхиккхӯ а̄мантетва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато пан̃н̃ава̄ упа̄йакусалойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄сират̣т̣хе камма̄ракуле ниббаттитва̄ вайаппатто парийода̄тасиппо ахоси. ма̄та̄питаро панасса далидда̄, тесам̣ га̄мато авидӯре ан̃н̃о сахассакут̣ико камма̄рага̄мо. таттха камма̄расахассаджет̣т̣хако камма̄ро ра̄джаваллабхо ад̣д̣хо махаддхано, тассека̄ дхӣта̄ ахоси уттамарӯпадхара̄ деваччхара̄пат̣ибха̄га̄ джанападакалйа̄н̣илаккхан̣ехи саманна̄гата̄. са̄мантага̄месу манусса̄ ва̄сипхарасупха̄лапа̄чана̄дика̄ра̄панаттха̄йа там̣ га̄мам̣ гантва̄ йебхуййена там̣ кума̄рикам̣ пассанти, те аттано аттано га̄мам̣ гантва̄ нисиннат̣т̣ха̄на̄дӣсу тасса̄ рӯпам̣ ван̣н̣енти. бодхисатто там̣ сутва̄ саванасам̣саггена баджджхитва̄ ‘‘па̄дапарича̄рикам̣ нам̣ карисса̄мӣ’’ти уттамаджа̄тикам̣ айам̣ гахетва̄ екам̣ сукхумам̣ гханам̣ сӯчим̣ катва̄ па̄се виджджхитва̄ удаке уппила̄петва̄ апарампи татха̄рӯпамева тасса̄ косакам̣ катва̄ па̄се виджджхи. имина̄ нийа̄мена тасса̄ сатта косаке ака̄си, ‘‘катхам̣ ака̄сӣ’’ти на ваттаббам̣. бодхисатта̄нан̃хи н̃а̄н̣амахантата̄йа каран̣ам̣ самиджджхатийева. со там̣ сӯчим̣ на̄л̣ика̄йа паккхипитва̄ оват̣т̣ика̄йа катва̄ там̣ га̄мам̣ гантва̄ камма̄раджет̣т̣хакасса васанавӣтхим̣ пуччхитва̄ таттха гантва̄ два̄ре т̣хатва̄ ‘‘ко мама хаттхато еварӯпам̣ на̄ма сӯчим̣ мӯлена кин̣итум̣ иччхатӣ’’ти сӯчим̣ ван̣н̣енто джет̣т̣хакакамма̄расса гхарадва̄расамӣпе т̣хатва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

83.

‘‘акаккасам̣ апхарусам̣, кхарадхотам̣ супа̄сийам̣;

сукхумам̣ тикхин̣агган̃ча, ко сӯчим̣ кетумиччхатӣ’’ти.

тассаттхо – мама пат̣аласса ва̄ тилакасса ва̄ одхино ва̄ абха̄вена акаккасам̣, сумат̣т̣хата̄йа апхарусам̣, кхарена па̄са̄н̣ена дхотатта̄ кхарадхотам̣, сундарена сувиддхена па̄сена саманна̄гататта̄ супа̄сийам̣, сан̣хата̄йа сукхумам̣, аггасса тикхин̣ата̄йа тикхин̣аггам̣ сӯчим̣ мама хаттхато мӯлам̣ датва̄ ко кин̣итум̣ иччхатӣти.

еван̃ча пана ватва̄ пунапи там̣ ван̣н̣енто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

84.

‘‘сумаджджан̃ча супа̄сан̃ча, анупуббам̣ суват̣т̣итам̣;

гханагха̄тимам̣ пат̣итхаддхам̣, ко сӯчим̣ кетумиччхатӣ’’ти.

таттха сумаджджан̃ча̄ти курувиндакачун̣н̣ена сут̣т̣ху маджджитам̣. супа̄сан̃ча̄ти сан̣хена па̄саведхакена виддхатта̄ сундарапа̄сам̣. гханагха̄тиманти йа̄ гха̄тийама̄на̄ адхикаран̣им̣ анупависати, айам̣ ‘‘гханагха̄тима̄’’ти вуччати, та̄дисинти аттхо. пат̣итхаддханти тхаддхам̣ амудукам̣.

тасмим̣ кхан̣е са̄ кума̄рика̄ бхуттапа̄тара̄сам̣ питарам̣ даратхапат̣иппассамбханаттхам̣ чӯл̣асайане нипаннам̣ та̄лаван̣т̣ена бӣджайама̄на̄ бодхисаттасса мадхурасаддам̣ сутва̄ алламам̣сапин̣д̣ена хадайе пахат̣а̄ вийа гхат̣асахассена нибба̄питадаратха̄ вийа хутва̄ ‘‘ко ну кхо еса атимадхурена саддена камма̄ра̄нам̣ васанага̄ме сӯчим̣ виккин̣а̄ти, кена ну кхо каммена а̄гато, джа̄нисса̄ми на’’нти та̄лаван̣т̣ам̣ т̣хапетва̄ геха̄ никкхамма бахиа̄л̣индаке т̣хатва̄ тена саддхим̣ катхеси. бодхисатта̄нан̃хи паттхитам̣ на̄ма самиджджхати, со хи тасса̄йеваттха̄йа там̣ га̄мам̣ а̄гато. са̄ ча тена саддхим̣ катхентӣ ‘‘ма̄н̣ава, сакаларат̣т̣хава̄сино сӯчиа̄дӣнам̣ аттха̄йа имам̣ га̄мам̣ а̄гаччханти, твам̣ ба̄лата̄йа камма̄рага̄ме сӯчим̣ виккин̣итум̣ иччхаси, сачепи дивасам̣ сӯчийа̄ ван̣н̣ам̣ бха̄сиссаси, на те кочи хаттхато сӯчим̣ ган̣хиссати, саче твам̣ мӯлам̣ ладдхум̣ иччхаси, ан̃н̃ам̣ га̄мам̣ йа̄хӣ’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

84.

‘‘итода̄ни пата̄йанти, сӯчийо бал̣иса̄ни ча;

койам̣ камма̄рага̄масмим̣, сӯчим̣ виккетумиччхати.

85.

‘‘ито саттха̄ни гаччханти, камманта̄ вивидха̄ путхӯ;

койам̣ камма̄рага̄масмим̣, сӯчим̣ виккетумиччхатӣ’’ти.

таттха итода̄нӣти имасмим̣ рат̣т̣хе ида̄ни сӯчийо ча бал̣иса̄ни ча ан̃н̃а̄ни ча упакаран̣а̄ни имамха̄ камма̄рага̄ма̄ пата̄йанти никкхаманти, там̣ там̣ дисам̣ паттхаранта̄ ниггаччханти. койанти евам̣ санте ко айам̣ имасмим̣ камма̄рага̄ме сӯчим̣ виккин̣итум̣ иччхати. саттха̄нӣти ба̄ра̄н̣асим̣ гаччханта̄ни на̄наппака̄ра̄ни саттха̄ни итова гаччханти. вивидха̄ путхӯти на̄наппака̄ра̄ бахӯ камманта̄пи сакаларат̣т̣хава̄сӣнам̣ ито гахитаупакаран̣ехева паваттанти.

бодхисатто тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘бхадде, твам̣ аджа̄нантӣ ан̃н̃а̄н̣ена евам̣ вадесӣ’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

86.

‘‘сӯчим̣ камма̄рага̄масмим̣, виккетабба̄ паджа̄ната̄;

а̄чарийа̄ва джа̄нанти, каммам̣ сукатадуккат̣ам̣.

87.

‘‘иман̃че те пита̄ бхадде, сӯчим̣ джан̃н̃а̄ майа̄ катам̣;

тайа̄ ча мам̣ нимантеййа, йан̃чаттхан̃н̃ам̣ гхаре дхана’’нти.

таттха сӯчинти вибхаттивипалла̄со като. идам̣ вуттам̣ хоти – сӯчи на̄ма паджа̄ната̄ пан̣д̣итена пурисена камма̄рага̄масмим̣йева виккетабба̄. ким̣ка̄ран̣а̄? а̄чарийа̄ва джа̄нанти, каммам̣ сукатадуккат̣анти, тасса тасса сиппасса а̄чарийа̄ва тасмим̣ тасмим̣ сиппе сукатадуккат̣акаммам̣ джа̄нанти, сва̄хам̣ камма̄ракаммам̣ аджа̄нанта̄нам̣ гахапатика̄нам̣ га̄мам̣ гантва̄ мама сӯчийа̄ сукатадуккат̣абха̄вам̣ катхам̣ джа̄на̄песса̄ми, имасмим̣ пана га̄ме мама балам̣ джа̄на̄песса̄мӣти. евам̣ бодхисатто има̄йа га̄тха̄йа аттано балам̣ ван̣н̣еси.

тайа̄ ча мам̣ нимантеййа̄ти бхадде саче тава пита̄ имам̣ майа̄ катам̣ сӯчим̣ ‘‘ӣдиса̄ ва̄ еса̄, евам̣ ва̄ ката̄’’ти джа̄неййа, ‘‘имам̣ ме дхӣтарам̣ тава па̄дапарича̄рикам̣ дамми, ган̣ха̄хи на’’нти евам̣ тайа̄ ча мам̣ нимантеййа. йан̃чаттхан̃н̃ам̣ гхаре дхананти йан̃ча ан̃н̃ам̣ савин̃н̃а̄н̣акам̣ ва̄ авин̃н̃а̄н̣акам̣ ва̄ гхаре дханам̣ аттхи, тена мам̣ нимантеййа. ‘‘йан̃чассан̃н̃а’’нтипи па̄т̣хо, йан̃ча асса гхаре ан̃н̃ам̣ дханам̣ аттхӣти аттхо.

камма̄раджет̣т̣хако саббам̣ тесам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘амма̄’’ти дхӣтарам̣ паккоситва̄ ‘‘кена саддхим̣ саллапасӣ’’ти пуччхи. та̄та, еко пурисо сӯчим̣ виккин̣а̄ти, тена саддхим̣ саллапемӣти. ‘‘тена хи паккоса̄хи на’’нти. са̄ гантва̄ паккоси. бодхисатто гехам̣ пависитва̄ камма̄раджет̣т̣хакам̣ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ со ‘‘катарага̄мава̄сикосӣ’’ти пуччхи. ‘‘ахам̣ асукага̄мава̄сикомхи асукакамма̄расса путто’’ти. ‘‘касма̄ идха̄гатосӣ’’ти. ‘‘сӯчивиккайаттха̄йа̄’’ти. ‘‘а̄хара, сӯчим̣ те пасса̄ма̄’’ти. бодхисатто аттано гун̣ам̣ саббесам̣ маджджхе пака̄сетука̄мо ‘‘нану екака̄нам̣ олокитато саббесам̣ маджджхе олокетум̣ варатара’’нти а̄ха. со ‘‘са̄дху, та̄та̄’’ти саббе камма̄ре саннипа̄та̄петва̄ техи паривуто ‘‘а̄хара, та̄та, майам̣ пасса̄ма те сӯчи’’нти а̄ха. ‘‘а̄чарийа, екам̣ адхикаран̣ин̃ча удакапӯран̃ча кам̣сатха̄лам̣ а̄хара̄петха̄’’ти. со а̄хара̄песи. бодхисатто оват̣т̣икато сӯчина̄л̣икам̣ нӣхаритва̄ ада̄си. камма̄раджет̣т̣хако тато сӯчим̣ нӣхаритва̄ ‘‘та̄та, айам̣ сӯчӣ’’ти пуччхи. ‘‘на̄йам̣ сӯчи, косако есо’’ти. со упадха̄ренто нева антам̣, на кот̣им̣ аддаса. бодхисатто а̄хара̄петва̄ накхена косакам̣ апанетва̄ ‘‘айам̣ сӯчи, айам̣ косако’’ти маха̄джанасса дассетва̄ сӯчим̣ а̄чарийасса хаттхе, косакам̣ па̄дамӯле т̣хапеси. пуна тена ‘‘айам̣ ман̃н̃е сӯчӣ’’ти вутто ‘‘айампи сӯчикосакойева̄’’ти ватва̄ накхена пахаранто пат̣ипа̄т̣ийа̄ чха сӯчикосаке камма̄раджет̣т̣хакасса па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘‘айам̣ сӯчӣ’’ти тасса хаттхе т̣хапеси. камма̄расахасса̄ни ан̇гулийо пхот̣есум̣, челуккхепа̄ паваттим̣су.

атха нам̣ камма̄раджет̣т̣хако ‘‘та̄та, има̄йа сӯчийа̄ ким̣ бала’’нти пуччхи. ‘‘а̄чарийа балавата̄ пурисена адхикаран̣им̣ уккхипа̄петва̄ адхикаран̣ийа̄ хет̣т̣ха̄ удакапа̄тим̣ т̣хапа̄петва̄ адхикаран̣ийа̄ маджджхе имам̣ сӯчим̣ пахаратха̄’’ти. со татха̄ ка̄ретва̄ адхикаран̣ийа̄ маджджхе сӯчим̣ аггена пахари. са̄ адхикаран̣им̣ винивиджджхитва̄ удакапит̣т̣хе кесаггаматтампи уддхам̣ ва̄ адхо ва̄ ахутва̄ тирийам̣ патит̣т̣ха̄си. саббе камма̄ра̄ ‘‘амхехи еттакам̣ ка̄лам̣ ‘камма̄ра̄ на̄ма едиса̄ хонтӣ’ти сутивасенапи на сутапубба’’нти ан̇гулийо пхот̣етва̄ челуккхепасахассам̣ паваттайим̣су. камма̄раджет̣т̣хако дхӣтарам̣ паккоситва̄ тасмин̃н̃ева парисамаджджхе ‘‘айам̣ кума̄рика̄ туйхамева ануччхавика̄’’ти удакам̣ па̄тетва̄ ада̄си. со апарабха̄ге камма̄раджет̣т̣хакасса аччайена тасмим̣ га̄ме камма̄раджет̣т̣хако ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ камма̄раджет̣т̣хакасса дхӣта̄ ра̄хулама̄та̄ ахоси, пан̣д̣итакамма̄рапутто пана ахамева ахоси’’нти.

сӯчиджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[388] 3. тун̣д̣иладжа̄такаван̣н̣ана̄

навачханнакети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ маран̣абхӣрукам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кира са̄ваттхива̄сӣ кулапутто буддхаса̄сане паббаджитва̄ маран̣абхӣруко ахоси, аппаматтакампи са̄кха̄чаланам̣ дан̣д̣акапатанам̣ сакун̣ачатуппадасаддам̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ ва̄ татха̄рӯпам̣ сутва̄ маран̣абхайатаджджито хутва̄ куччхийам̣ виддхасасо вийа кампанто вичари. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, асуко кира бхиккху маран̣абхӣруко аппаматтакампи саддам̣ сутва̄ викампама̄но пала̄йати, имесан̃ча сатта̄нам̣ маран̣амева дхувам̣, джӣвитам̣ аддхувам̣, нану тадева йонисо манаси ка̄табба’’нти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте там̣ бхиккхум̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху маран̣абхӣруко’’ти ватва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти тена пат̣ин̃н̃а̄то ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса маран̣абхӣрукойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сӯкарийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хи. сӯкарӣ парин̣атагаббха̄ две путте виджа̄йи. са̄ екадивасам̣ те гахетва̄ екасмим̣ а̄ва̄т̣е нипаджджи. атхека̄ ба̄ра̄н̣асидва̄рага̄мава̄синӣ махаллика̄ каппа̄сакхеттато паччхипун̣н̣ам̣ каппа̄сам̣ а̄да̄йа йат̣т̣хийа̄ бхӯмим̣ а̄кот̣ентӣ а̄гаччхи. сӯкарӣ там̣ саддам̣ сутва̄ маран̣абхайена путтаке чхад̣д̣етва̄ пала̄йи. махаллика̄ сӯкарапотаке дисва̄ путтасан̃н̃ам̣ пат̣илабхитва̄ паччхийам̣ паккхипитва̄ гхарам̣ нетва̄ джет̣т̣хакасса маха̄тун̣д̣ило, канит̣т̣хасса чӯл̣атун̣д̣илоти на̄мам̣ каритва̄ те путтаке вийа посеси. те апарабха̄ге вад̣д̣хитва̄ тхӯласарӣра̄ ахесум̣. махаллика̄ ‘‘име но мӯлена дехӣ’’ти вуччама̄на̄пи ‘‘путта̄ ме’’ти ватва̄ кассачи на дети. атхекасмим̣ чхан̣ака̄ле дхутта̄ сурам̣ пиванта̄ мам̣се кхӣн̣е ‘‘куто ну кхо мам̣сам̣ лабхисса̄ма̄’’ти вӣмам̣санта̄ махаллика̄йа гехе сӯкара̄нам̣ аттхибха̄вам̣ н̃атва̄ мӯлам̣ гахетва̄ таттха гантва̄ ‘‘амма, мӯлам̣ гахетва̄ екам̣ но сӯкарам̣ дехӣ’’ти а̄хам̣су. са̄ ‘‘алам̣, та̄та̄, путта̄ ме ете, путтам̣ на̄ма мам̣сам̣ кха̄данаттха̄йа кин̣анта̄нам̣ даданта̄ на̄ма наттхӣ’’ти пат̣иккхипи. дхутта̄ ‘‘амма, манусса̄нам̣ сӯкара̄ на̄ма путта̄ на хонти, дехи но’’ти пунаппунам̣ йа̄чанта̄пи алабхитва̄ махалликам̣ сурам̣ па̄йетва̄ маттака̄ле ‘‘амма, сӯкарехи ким̣ кариссаси, мӯлам̣ гахетва̄ париббайам̣ карохӣ’’ти тасса̄ хаттхе каха̄пан̣е т̣хапайим̣су.

са̄ каха̄пан̣е гахетва̄ ‘‘та̄та̄, маха̄тун̣д̣илам̣ да̄тум̣ на саккоми. чӯл̣атун̣д̣илам̣ пана ган̣хатха̄’’ти а̄ха. ‘‘кахам̣ со’’ти? ‘‘айам̣ етасмим̣ гаччхети, саддамасса дехӣ’’ти. ‘‘а̄ха̄рам̣ на пасса̄мӣ’’ти. дхутта̄ мӯлена екам̣ бхаттапа̄тим̣ а̄хара̄песум̣. махаллика̄ там̣ гахетва̄ два̄ре т̣хапитам̣ сӯкарадон̣им̣ пӯретва̄ дон̣исамӣпе ат̣т̣ха̄си. тим̣саматта̄пи дхутта̄ па̄сахаттха̄ таттхева ат̣т̣хам̣су. махаллика̄ ‘‘та̄та, чӯл̣атун̣д̣ила, ехӣ’’ти тасса саддамака̄си. там̣ сутва̄ маха̄тун̣д̣ило ‘‘еттакам̣ ка̄лам̣ мама ма̄тара̄ чӯл̣атун̣д̣иласса саддо на диннапуббо, мам̣йева пат̣хамам̣ садда̄йати, авассам̣ аджджа амха̄кам̣ бхайам̣ уппаннам̣ бхависсатӣ’’ти ан̃н̃а̄си. со канит̣т̣хам̣ а̄мантеси ‘‘та̄та, мама ма̄та̄ там̣ паккосати, гаччха та̄ва джа̄на̄хӣ’’ти. со гаччха̄ никкхамитва̄ бхаттадон̣исамӣпе тесам̣ т̣хитабха̄вам̣ дисва̄ ‘‘аджджа ме маран̣ам̣ уппанна’’нти маран̣абхайатаджджито ниваттитва̄ кампама̄но бха̄ту сантикам̣ а̄гантва̄ тхамбхитум̣ на̄саккхи, кампама̄но париббхами. маха̄тун̣д̣ило там̣ дисва̄ ‘‘та̄та, твам̣ аджджа пана паведхаси париббхамаси, пависанат̣т̣ха̄нам̣ олокеси, ким̣ на̄метам̣ каросӣ’’ти пуччхи. со аттана̄ дит̣т̣хака̄ран̣ам̣ катхенто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

88.

‘‘навачханнакеда̄ни диййати, пун̣н̣а̄йам̣ дон̣и сува̄минӣ т̣хита̄;

бахуке джане па̄сапа̄н̣ике, но ча кхо ме пат̣ибха̄ти бхун̃джиту’’нти.

таттха навачханнакеда̄ни диййатӣти бха̄тика, пуббе амха̄кам̣ кун̣д̣акайа̄гу ва̄ джха̄мабхаттам̣ ва̄ диййати, аджджа пана навачханнакам̣ нава̄ка̄рам̣ да̄нам̣ диййати. пун̣н̣а̄йам̣ дон̣ӣти айам̣ амха̄кам̣ бхаттадон̣и суддхабхаттасса пун̣н̣а̄. сува̄минӣ т̣хита̄ти аййа̄пи но тасса̄ сантике т̣хита̄. бахуке джанети на кевалан̃ча аййа̄ва, ан̃н̃опи бахуко джано па̄сапа̄н̣ико т̣хито. но ча кхо ме пат̣ибха̄тӣти айам̣ евам̣ етесам̣ т̣хитабха̄вопи идам̣ бхаттам̣ бхун̃джитумпи майхам̣ на пат̣ибха̄ти, на руччатӣти аттхо.

там̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘та̄та чӯл̣атун̣д̣ила, мама кира ма̄та̄ еттхева сӯкаре посентӣ на̄ма йадаттхам̣ посети, сва̄сса̄ аттхо аджджа маттхакам̣ патто, твам̣ ма̄ чинтайӣ’’ти ватва̄ мадхурена сарена буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десенто две га̄тха̄ абха̄си –

89.

‘‘тасаси бхамаси лен̣амиччхаси, атта̄н̣оси кухим̣ гамиссаси;

аппоссукко бхун̃джа тун̣д̣ила, мам̣саттха̄йа хи посита̄мхасе.

90.

‘‘огаха рахадам̣ акаддамам̣, саббам̣ седамалам̣ пава̄хайа;

ган̣ха̄хи навам̣ вилепанам̣, йасса гандхо на када̄чи чхиджджатӣ’’ти.

таттха тасаси бхамасӣти маран̣абхайена уттасаси, тенева киламанто бхамаси. лен̣амиччхасӣти патит̣т̣хам̣ олокеси. атта̄н̣осӣти та̄та, пуббе амха̄кам̣ ма̄та̄ пат̣исаран̣ам̣ ахоси, са̄ аджджа пана нирапеккха̄ амхе чхад̣д̣еси, ида̄ни кухим̣ гамиссаси. огаха̄ти ога̄ха, айамева ва̄ па̄т̣хо. пава̄хайа̄ти пава̄хехи, ха̄рехӣти аттхо. на чхиджджатӣти на нассати. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та, саче маран̣ато тасаси, акаддамам̣ поккхаран̣им̣ отаритва̄ тава сарӣре саббам̣ седан̃ча малан̃ча пава̄хетва̄ сурабхигандхавилепанам̣ вилимпа̄ти.

тасса даса па̄рамийо а̄ваджджетва̄ метта̄па̄рамим̣ пуреча̄рикам̣ катва̄ пат̣хамам̣ падам̣ уда̄харантассева саддо сакалам̣ два̄дасайоджаникам̣ ба̄ра̄н̣асим̣ аджджхоттхаритва̄ гато. сутасутаккхан̣ейева ра̄джаупара̄джа̄дайо а̄дим̣ катва̄ ба̄ра̄н̣асива̄сино а̄гамам̣су. ана̄гата̄пи гехе т̣хита̄ва сун̣им̣су. ра̄джапуриса̄ гаччхе чхиндитва̄ бхӯмим̣ самам̣ катва̄ ва̄лукам̣ окирим̣су. дхутта̄нам̣ сура̄мадо чхиджджи. па̄се чхад̣д̣етва̄ дхаммам̣ сун̣ама̄на̄ ат̣т̣хам̣су. махаллика̄йапи сура̄мадо чхиджджи. маха̄сатто маха̄джанамаджджхе чӯл̣атун̣д̣иласса дхаммадесанам̣ а̄рабхи. там̣ сутва̄ чӯл̣атун̣д̣ило ‘‘майхам̣ бха̄та̄ евам̣ вадети, амха̄кан̃ча вам̣се поккхаран̣им̣ отаритва̄ наха̄нам̣, сарӣрато седамалапава̄ханам̣, пура̄н̣авилепанам̣ ха̄ретва̄ нававилепанагахан̣ан̃ча кисмин̃чи ка̄ле наттхи, ким̣ ну кхо сандха̄йа бха̄та̄ мам̣ ева ма̄ха̄’’ти пуччханто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

91.

‘‘катамо рахадо акаддамо, ким̣су седамаланти вуччати;

катаман̃ча навам̣ вилепанам̣, йасса гандхо на када̄чи чхиджджатӣ’’ти.

там̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘тена хи канит̣т̣ха охитасото сун̣а̄хӣ’’ти буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

92.

‘‘дхаммо рахадо акаддамо, па̄пам̣ седамаланти вуччати;

сӣлан̃ча навам̣ вилепанам̣, тасса гандхо на када̄чи чхиджджати.

93.

‘‘нанданти сарӣрагха̄тино, на ча нанданти сарӣрадха̄рино;

пун̣н̣а̄йа ча пун̣н̣ама̄сийа̄, рамама̄на̄ва джаханти джӣвита’’нти.

таттха дхаммоти пан̃часӣлаат̣т̣хасӣладасасӣла̄ни тӣн̣и сучарита̄ни саттатим̣сабодхипаккхийадхамма̄ аматамаха̄нибба̄нанти саббопеса дхаммо на̄ма. акаддамоти ра̄гадосамохама̄надит̣т̣хикилесакаддама̄нам̣ абха̄вена акаддамо. имина̄ сесадхаммато виниваттетва̄ нибба̄намева дассети. ‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, дхамма̄ сан̇кхата̄ ва̄ асан̇кхата̄ ва̄, вира̄го тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ маданиммадано пипа̄савинайо а̄лайасамуггха̄то ват̣т̣упаччхедо тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄на’’нти (а. ни. 4.34; итиву. 90) хи вуттам̣, тадева дассенто, та̄та чӯл̣атун̣д̣ила, ахам̣ нибба̄натал̣а̄кам̣ ‘‘рахадо’’ти катхеми. джа̄тиджара̄бйа̄дхимаран̣а̄дӣни хи таттха наттхи, саче маран̣ато мун̃читука̄мо, нибба̄нага̄миним̣ пат̣ипадам̣ ган̣ха̄ти. упаниссайапаччайавасена кира бодхисатто евам̣ катхеси.

па̄пам̣ седамаланти та̄та чӯл̣атун̣д̣ила, па̄пам̣ седамаласадисатта̄ ‘‘седамала’’нти пора̄н̣акапан̣д̣итехи катхитам̣. там̣ панетам̣ екавидхена па̄пам̣ йадидам̣ манопадосо, дувидхена па̄пам̣ па̄пакан̃ча сӣлам̣, па̄пика̄ ча дит̣т̣хи, тивидхена па̄пам̣ тӣн̣и дуччарита̄ни, чатуббидхена па̄пам̣ чатта̄ри агатигамана̄ни, пан̃чавидхена па̄пам̣ пан̃ча четокхила̄, чхаббидхена па̄пам̣ чха ага̄рава̄, саттавидхена па̄пам̣ сатта асаддхамма̄, ат̣т̣хавидхена па̄пам̣ ат̣т̣ха миччхатта̄, нававидхена па̄пам̣ нава а̄гха̄таваттхӯни, дасавидхена па̄пам̣ даса акусалакаммапатха̄, бахувидхена па̄пам̣ ра̄го досо мохоти екакадукатика̄дивасена вибхатта̄ акусала̄ дхамма̄, ити саббампетам̣ па̄пам̣ ‘‘сарӣранисситаседамаласадиса’’нти пан̣д̣итехи катхитам̣.

сӣланти пан̃часӣлам̣ дасасӣлам̣ чатупа̄рисуддхисӣлам̣. ‘‘идам̣, та̄та, сӣлам̣ чатуджджа̄тигандхавилепанасадиса’’нти вадати. тасса̄ти тасса силасса гандхо тӣсу вайесу када̄чи на чхиджджати, сакалалокам̣ паттхаритва̄ гаччхати.

‘‘на пуппхагандхо пат̣ива̄тамети, на чанданам̣ таггарамаллика̄ ва̄;

сатан̃ча гандхо пат̣ива̄тамети, сабба̄ диса̄ саппурисо пава̄йати.

‘‘чанданам̣ тагарам̣ ва̄пи, уппалам̣ атха вассикӣ;

етесам̣ гандхаджа̄та̄нам̣, сӣлагандхо ануттаро.

‘‘аппаматто айам̣ гандхо, йва̄йам̣ тагарачанданам̣;

йо ча сӣлаватам̣ гандхо, ва̄ти девесу уттамо’’ти. (дха. па. 54-56);

нанданти сарӣрагха̄тиноти та̄та чӯл̣атун̣д̣ила, име ан̃н̃а̄н̣аманусса̄ ‘‘мадхурамам̣сам̣ кха̄дисса̄ма, путтада̄рампи кха̄да̄песса̄ма̄’’ти па̄н̣а̄типа̄там̣ каронта̄ нанданти туссанти, па̄н̣а̄типа̄то а̄севито бха̄вито бахулӣкато нирайасам̣ваттанико хоти, тираччха̄найони…пе… петтивисайасам̣ваттанико хоти, йо саббалахуко па̄н̣а̄типа̄тасса випа̄ко, со мануссабхӯтасса аппа̄йукасам̣ваттанико хотӣти имам̣ па̄н̣а̄типа̄те а̄дӣнавам̣ на джа̄нанти. аджа̄нанта̄ –

‘‘мадхува̄ ман̃н̃ати ба̄ло, йа̄ва па̄пам̣ на паччати;

йада̄ ча паччати па̄пам̣, ба̄ло дуккхам̣ нигаччхатӣ’’ти. (дха. па. 69) –

мадхурасан̃н̃ино хутва̄ –

‘‘чаранти ба̄ла̄ думмедха̄, амиттенева аттана̄;

каронта̄ па̄пакам̣ каммам̣, йам̣ хоти кат̣укаппхала’’нти. (дха. па. 66) –

еттакампи на джа̄нанти.

‘‘на там̣ каммам̣ катам̣ са̄дху, йам̣ катва̄ анутаппати;

йасса ассумукхо родам̣, випа̄кам̣ пат̣исеватӣ’’ти. (дха. па. 67);

на ча нанданти сарӣрадха̄риноти та̄та чӯл̣атун̣д̣ила, йе панете сарӣрадха̄рино сатта̄, те аттано маран̣е а̄гаччханте т̣хапетва̄ сӣхамигара̄джахаттха̄джа̄нӣйаасса̄джа̄нӣйакхӣн̣а̄саве авасеса̄ бодхисаттам̣ а̄дим̣ катва̄ абха̄йанта̄ на̄ма наттхи.

‘‘саббе тасанти дан̣д̣асса, саббе бха̄йанти маччуно;

атта̄нам̣ упамам̣ катва̄, на ханеййа на гха̄тайе’’ти. (дха. па. 129);

пун̣н̣а̄йа̄ти гун̣апун̣н̣а̄йа. пун̣н̣ама̄сийа̄ти пун̣н̣ачандайутта̄йа, ма̄сам̣ ва̄ пӯретва̄ т̣хита̄йа. тада̄ кира пун̣н̣ама̄сӣ упосатхадивасо хоти. рамама̄на̄ва джаханти джӣвитанти та̄та чӯл̣атун̣д̣ила, ма̄ сочи ма̄ паридеви, маран̣асса на̄ма те бха̄йанти, йесам̣ аббхантаре сӣла̄дигун̣а̄ наттхи. майам̣ пана сӣла̄ча̄расампанна̄ пун̃н̃аванто, тасма̄ амха̄диса̄ сатта̄ рамама̄на̄ва джаханти джӣвитанти.

евам̣ маха̄сатто мадхурена сарена буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десеси. маха̄джанака̄йа̄ ан̇гулийо пхот̣есум̣, челуккхепа̄ ча паваттим̣су, са̄дхука̄расаддапун̣н̣ам̣ анталиккхам̣ ахоси. ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ бодхисаттам̣ раджджена пӯджетва̄ махаллика̄йа йасам̣ датва̄ убхопи те гандходакена нха̄петва̄ гандха̄дӣхи вилимпа̄петва̄ гӣва̄су ман̣иратана̄ни пил̣андха̄петва̄ гхарам̣ нетва̄ путтат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ махантена парива̄рена пат̣иджагги. бодхисатто ран̃н̃о пан̃ча сӣла̄ни ада̄си. саббе ба̄ра̄н̣асива̄сино ча ка̄сират̣т̣хава̄сино ча пан̃ча сӣла̄ни раккхим̣су. маха̄сатто несам̣ паккхадивасесу дхаммам̣ десеси, виниччхайе нисӣдитва̄ ад̣д̣е тӣреси. тасмим̣ дхарама̄не кӯт̣ад̣д̣ака̄рака̄ на̄ма на̄хесум̣. апарабха̄ге ра̄джа̄ ка̄ламака̄си. маха̄сатто тасса сарӣрапариха̄рам̣ ка̄ретва̄ виниччхайе поттхаке ликха̄петва̄ ‘‘имам̣ поттхакам̣ олокетва̄ ад̣д̣ам̣ тӣреййа̄тха̄’’ти ватва̄ маха̄джанасса дхаммам̣ десетва̄ аппама̄дена ова̄дам̣ датва̄ саббесам̣ роданта̄нам̣ паридеванта̄нан̃н̃ева саддхим̣ чӯл̣атун̣д̣илена аран̃н̃ам̣ па̄виси. тада̄ бодхисаттасса ова̄до сат̣т̣хи вассасахасса̄ни паватти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со маран̣абхӣруко бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, чӯл̣атун̣д̣ило маран̣абхӣруко бхиккху, париса̄ буддхапариса̄, маха̄тун̣д̣ило пана ахамева ахосинти.

тун̣д̣иладжа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[389] 4. суван̣н̣акаккат̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄

син̇гӣмиготи идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто а̄нандаттхерасса аттано аттха̄йа джӣвитапаричча̄гам̣ а̄раббха катхеси. ваттху йа̄ва дхануггахапайоджана̄ кхан̣д̣аха̄ладжа̄таке (джа̄. 2.22.982 а̄дайо) дханапа̄лависсаджджанам̣ чӯл̣ахам̣самаха̄хам̣саджа̄таке (джа̄. 1.15.133 а̄дайо) катхитам̣. тада̄ хи бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, дхаммабхан̣д̣а̄га̄рикаа̄нандаттхеро секкхапат̣исамбхида̄ппатто хутва̄ дханапа̄лаке а̄гаччханте самма̄самбуддхасса джӣвитам̣ париччаджӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи а̄нандо майхам̣ джӣвитам̣ париччаджийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ра̄джагахасса пуббапассе са̄линдийо на̄ма бра̄хман̣ага̄мо хоти. тада̄ бодхисатто тасмим̣ га̄ме кассакабра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто кут̣умбам̣ сан̣т̣хапетва̄ тасса га̄масса пуббуттара̄йа диса̄йа екасмим̣ га̄макхетте карӣсасахассаматтам̣ касим̣ ка̄реси. со екадивасам̣ мануссехи саддхим̣ кхеттам̣ гантва̄ каммака̄ре ‘‘касатха̄’’ти а̄н̣а̄петва̄ мукхадхованаттха̄йа кхеттакот̣ийам̣ махантам̣ соббхам̣ упасан̇ками. тасмим̣ кхо пана соббхе еко суван̣н̣аван̣н̣о каккат̣ако пат̣ивасати абхирӯпо па̄са̄дико. бодхисатто дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ там̣ соббхам̣ отари. тасса мукхадхованака̄ле каккат̣ако сантикам̣ а̄гама̄си. атха нам̣ со уккхипитва̄ аттано уттариса̄т̣акантаре нипаджджа̄петва̄ гахетва̄ кхетте каттаббакиччам̣ катва̄ гаччханто таттхева нам̣ соббхе паккхипитва̄ гехам̣ агама̄си. тато пат̣т̣ха̄йа кхеттам̣ а̄гаччханто пат̣хамам̣ там̣ соббхам̣ гантва̄ каккат̣акам̣ уккхипитва̄ уттариса̄т̣акантаре нипаджджа̄петва̄ паччха̄ каммантам̣ вича̄реси. ити тесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ висса̄со дал̣хо ахоси.

бодхисатто нибаддхам̣ кхеттам̣ а̄гаччхати, аккхӣсу ча панасса пан̃ча паса̄да̄ тӣн̣и ман̣д̣ала̄ни висуддха̄ни хутва̄ пан̃н̃а̄йанти. атхасса кхеттакот̣ийам̣ екасмим̣ та̄ле ка̄какула̄ваке ка̄кӣ аккхӣни дисва̄ кха̄дитука̄ма̄ хутва̄ ка̄кам̣ а̄ха – ‘‘са̄ми, дохал̣о ме уппанно’’ти. ‘‘ким̣ дохал̣о на̄ма̄’’ти? ‘‘етасса бра̄хман̣асса аккхӣни кха̄дитука̄ма̄мхӣ’’ти. ‘‘дуддохал̣о те уппанно, ко ета̄ни а̄харитум̣ саккхиссатӣ’’ти. ‘‘твам̣ на саккосӣ’’ти ахампетам̣ джа̄на̄ми, йо панеса та̄ласса авидӯре ваммико, еттха кан̣хасаппо васати. ‘‘там̣ упат̣т̣хаха, со етам̣ д̣ам̣ситва̄ ма̄рессати, атхасса аккхӣни уппа̄т̣етва̄ твам̣ а̄хариссасӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа кан̣хасаппам̣ упат̣т̣хахи. бодхисаттенапи ва̄питасасса̄нам̣ габбхаггахан̣ака̄ле каккат̣ако маха̄ ахоси. атхекадивасам̣ саппо ка̄кама̄ха ‘‘самма, твам̣ нибаддхам̣ мам̣ упат̣т̣хахаси, ким̣ те каромӣ’’ти. ‘‘са̄ми, тумха̄кам̣ да̄сийа̄ етасса кхеттаса̄микасса аккхӣсу дохал̣о уппаджджи, сва̄хам̣ тумха̄кам̣ а̄нубха̄вена тасса аккхӣни лабхисса̄мӣти тумхе упат̣т̣хаха̄мӣ’’ти. саппо ‘‘хоту, найидам̣ гарукам̣, лабхиссасӣ’’ти там̣ асса̄сетва̄ пуна дивасе бра̄хман̣асса а̄гаманамагге кеда̄рамарийа̄дам̣ нисса̄йа тин̣ехи пат̣иччханно хутва̄ тасса̄гаманам̣ олокенто нипаджджи.

бодхисатто а̄гаччханто пат̣хамам̣ соббхам̣ отаритва̄ мукхам̣ дховитва̄ синехам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ суван̣н̣акаккат̣акам̣ а̄лин̇гетва̄ уттариса̄т̣акантаре нипаджджа̄петва̄ кхеттам̣ па̄виси. саппо там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ва вегена паккхандитва̄ пин̣д̣икамам̣се д̣ам̣ситва̄ таттхева па̄тетва̄ ваммикам̣ сандха̄йа пала̄йи. бодхисаттасса патанан̃ча каккат̣акасса са̄т̣акантарато лан̇гханан̃ча ка̄касса а̄гантва̄ бодхисаттасса уре нилӣйанан̃ча апаччха̄апуримам̣ ахоси. ка̄ко нилӣйитва̄ аккхӣни тун̣д̣ена пахари. каккат̣ако ‘‘имам̣ ка̄кам̣ нисса̄йа мама саха̄йасса бхайам̣ уппаннам̣, етасмим̣ гахите саппо а̄гаччхиссатӣ’’ти сан̣д̣а̄сена ган̣ханто вийа ка̄кам̣ гӣва̄йам̣ ал̣ена дал̣хам̣ гахетва̄ киламетва̄ тхокам̣ ситхиламака̄си. ка̄ко ‘‘кисса мам̣ самма, чхад̣д̣етва̄ пала̄йаси, еса мам̣ каккат̣ако бхиййо вихет̣хети, йа̄ва на мара̄ми, та̄ва ехӣ’’ти саппам̣ паккосанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

94.

‘‘син̇гӣмиго а̄йатачаккхунетто, ат̣т̣хиттачо ва̄рисайо аломо;

тена̄бхибхӯто капан̣ам̣ руда̄ми, харе сакха̄ кисса ну мам̣ джаха̄сӣ’’ти.

таттха син̇гӣмиготи син̇гӣсуван̣н̣аван̣н̣ата̄йа ва̄ ал̣асан̇кха̄та̄нам̣ ва̄ син̇га̄нам̣ аттхита̄йа каккат̣ако вутто. а̄йатачаккхунеттоти дӣгхехи чаккхусан̇кха̄техи неттехи саманна̄гато. ат̣т̣химева тачо асса̄ти ат̣т̣хиттачо. харе сакха̄ти а̄лапанаметам̣, амбхо саха̄йа̄ти аттхо.

саппо там̣ сутва̄ махантам̣ пхан̣ам̣ катва̄ ка̄кам̣ асса̄сенто агама̄си. саттха̄ имаматтхам̣ дӣпенто абхисамбуддхо хутва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

95.

‘‘со пассасанто махата̄ пхан̣ена, бхуджан̇гамо каккат̣амаджджхапатто;

сакха̄ сакха̄рам̣ парита̄йама̄но, бхуджан̇гамам̣ каккат̣ако гахесӣ’’ти.

таттха каккат̣амаджджхапаттоти каккат̣акам̣ сампатто. сакха̄ сакха̄ранти саха̄йо саха̄йам̣. ‘‘сакам̣ сакха̄ра’’нтипи па̄т̣хо, аттано саха̄йанти аттхо. парита̄йама̄ноти раккхама̄но. гахесӣти дутийена ал̣ена гӣва̄йам̣ дал̣хам̣ гахеси.

атха нам̣ киламетва̄ тхокам̣ ситхиламака̄си. атха саппо ‘‘каккат̣ака̄ на̄ма нева ка̄камам̣сам̣ кха̄данти, на саппамам̣сам̣, атха кена ну кхо ка̄ран̣ена айам̣ амхе ган̣хӣ’’ти чинтетва̄ там̣ пуччханто татийам̣ га̄тхама̄ха –

96.

‘‘на ва̄йасам̣ но пана кан̣хасаппам̣, гха̄саттхико каккат̣ако адеййа;

пуччха̄ми там̣ а̄йатачаккхунетта, атха кисса хетумха убхо гахӣта̄’’ти.

таттха гха̄саттхикоти а̄ха̄раттхико хутва̄. адеййа̄тиа̄дийеййа, на-ка̄рена йоджетва̄ на ган̣хӣти аттхо.

там̣ сутва̄ каккат̣ако гахан̣ака̄ран̣ам̣ катхенто две га̄тха̄ абха̄си –

97.

‘‘айам̣ пурисо мама аттхака̄мо, йо мам̣ гахетва̄на дака̄йа нети;

тасмим̣ мате дуккхаманаппакам̣ ме, ахан̃ча есо ча убхо на хома.

98.

‘‘маман̃ча дисва̄на паваддхака̄йам̣, саббо джано хим̣ситумева миччхе;

са̄дун̃ча тхӯлан̃ча мудун̃ча мам̣сам̣, ка̄ка̄пи мам̣ дисва вихет̣хайеййу’’нти.

таттха айанти бодхисаттам̣ ниддисати. аттхака̄моти хитака̄мо. дака̄йа нетӣти йо мам̣ сампийа̄йама̄но уттариса̄т̣акена гахетва̄на удака̄йа нети, аттано васанакасоббхам̣ па̄пети. тасмим̣ матети саче со имасмим̣ т̣ха̄не мариссати, етасмим̣ мате мама ка̄йикам̣ четасикам̣ махантам̣ дуккхам̣ бхависсатӣти дӣпети. убхо на хома̄ти двепи джана̄ на бхависса̄ма. маман̃ча дисва̄на̄ти га̄тха̄йа айаматтхо – идан̃ча апарам̣ ка̄ран̣ам̣, имасмим̣ мате ана̄тхам̣ ниппаччайам̣ мам̣ павад̣д̣хитака̄йам̣ дисва̄ саббо джано ‘‘имасса каккат̣акасса са̄дун̃ча тхӯлан̃ча мудун̃ча мам̣са’’нти мам̣ ма̄ретум̣ иччхеййа, на кевалан̃ча джано мануссо, тираччха̄набхӯта̄ ка̄ка̄пи мам̣ дисва̄ вихет̣хайеййум̣ вихесеййум̣ ма̄реййум̣.

там̣ сутва̄ саппо чинтеси ‘‘екенупа̄йена имам̣ ван̃четва̄ ка̄кан̃ча атта̄нан̃ча мочесса̄мӣ’’ти. атха нам̣ ван̃четука̄мо чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

99.

‘‘сачетасса хетумха убхо гахӣта̄, ут̣т̣ха̄ту посе висама̄вама̄ми;

маман̃ча ка̄кан̃ча памун̃ча кхиппам̣, пуре висам̣ га̄л̣хамупети мачча’’нти.

таттха сачетасса хетӯти саче етасса ка̄ран̣а̄. ут̣т̣ха̄тӯти ниббисо хоту. висама̄вама̄мӣти ахамасса висам̣ а̄кад̣д̣ха̄ми, ниббисам̣ нам̣ кароми. пуре висам̣ га̄л̣хамупети маччанти иман̃хи маччам̣ майа̄ ана̄вамийама̄нам̣ висам̣ га̄л̣хам̣ балавам̣ хутва̄ упагаччхеййа, там̣ йа̄ва на упагаччхати, та̄вадева амхе двепи джане кхиппам̣ мун̃ча̄ти.

там̣ сутва̄ каккат̣ако чинтеси ‘‘айам̣ екенупа̄йена мам̣ двепи джане виссаджджа̄петва̄ пала̄йитука̄мо, майхам̣ упа̄йакосаллам̣ на джа̄на̄ти, ахам̣ да̄ни йатха̄ саппо сан̃чаритум̣ саккоти, евам̣ ал̣ам̣ ситхилам̣ карисса̄ми, ка̄кам̣ пана нева виссаджджесса̄мӣ’’ти евам̣ чинтетва̄ саттамам̣ га̄тхама̄ха –

100.

‘‘саппам̣ памоккха̄ми на та̄ва ка̄кам̣, пат̣ибандхако хохити та̄ва ка̄ко;

пурисан̃ча дисва̄на сукхим̣ арогам̣, ка̄кам̣ памоккха̄ми йатхева саппа’’нти.

таттха пат̣ибандхакоти па̄т̣ибхого. йатхева саппанти йатха̄ бхавантам̣ саппам̣ мун̃ча̄ми, татха̄ ка̄кам̣ памоккха̄ми, кевалам̣ твам̣ имасса бра̄хман̣асса сарӣрато сӣгхам̣ висам̣ а̄вама̄хӣти.

еван̃ча пана ватва̄ тасса сукхасан̃ча̄ран̣аттхам̣ ал̣ам̣ ситхиламака̄си. саппо висам̣ а̄вамитва̄ маха̄саттасса сарӣрам̣ ниббисам̣ ака̄си. со ниддуккхо ут̣т̣ха̄йа пакативан̣н̣енева ат̣т̣ха̄си. каккат̣ако ‘‘саче име двепи джана̄ арога̄ бхависсанти, майхам̣ саха̄йасса вад̣д̣хи на̄ма на бхависсати, вина̄сесса̄ми не’’ти чинтетва̄ каттарика̄йа уппаламакул̣ам̣ вийа ал̣ехи убхиннампи сӣсам̣ каппетва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄песи. ка̄кӣпи тамха̄ т̣ха̄на̄ пала̄йи. бодхисатто саппасса сарӣрам̣ дан̣д̣аке вет̣хетва̄ гумбапит̣т̣хе кхипи. суван̣н̣акаккат̣акам̣ соббхе виссаджджетва̄ нхатва̄ са̄линдийага̄мамева гато. тато пат̣т̣ха̄йа каккат̣акена саддхим̣ адхикатаро висса̄со ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄ненто оса̄нага̄тхама̄ха –

101.

‘‘ка̄ко тада̄ девадатто ахоси, ма̄ро пана кан̣хасаппо ахоси;

а̄нандабхаддо каккат̣ако ахоси, ахам̣ тада̄ бра̄хман̣о хоми саттха̄’’ти.

саччапарийоса̄не бахӯ сота̄панна̄дайо ахесум̣. ка̄кӣ пана га̄тха̄йа на вутта̄, са̄ чин̃чама̄н̣авика̄ ахосӣти.

суван̣н̣акаккат̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[390] 5. майхакаджа̄такаван̣н̣ана̄

сакун̣о майхако на̄ма̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто а̄гантукасет̣т̣хим̣ а̄раббха катхеси. са̄ваттхийан̃хи а̄гантукасет̣т̣хи на̄ма ад̣д̣хо ахоси махаддхано. со нева аттана̄ бхоге бхун̃джи, на паресам̣ ада̄си, на̄наггарасе пан̣ӣте бходжане упанӣте там̣ на бхун̃джати, билан̇гадутийам̣ кан̣а̄джакам̣ ева бхун̃джати, дхӯпитава̄ситесу ка̄сикаваттхесу упанӣтесу та̄ни ха̄ретва̄ тхӯлатхӯласа̄т̣аке нива̄сети, а̄джа̄нӣйайутте ман̣иканакавичитте ратхе упанӣте тампи хара̄петва̄ каттараратхакена гаччхати, суван̣н̣аччхатте дха̄рийама̄не там̣ апанетва̄ пан̣н̣аччхаттена дха̄рийама̄нена. со йа̄ваджӣвам̣ да̄на̄дӣсу пун̃н̃есу екампи акатва̄ ка̄лам̣ катва̄ роруванирайе ниббатти. тасса апуттакам̣ са̄патеййам̣ ра̄джабалам̣ саттахи раттидивасехи ра̄джакулам̣ павесеси. тасмим̣ павесите ра̄джа̄ бхуттапа̄тара̄со джетаванам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисинно ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа, буддхупат̣т̣ха̄нам̣ на каросӣ’’ти вутте ‘‘бханте, са̄ваттхийам̣ а̄гантукасет̣т̣хино на̄ма ка̄лакатасса асса̄микадхане амха̄кам̣ гхаре а̄харийама̄нейева сатта раттидиваса̄ гата̄, со пана етам̣ дханам̣ лабхитва̄пи нева аттана̄ парибхун̃джи, на паресам̣ ада̄си, раккхасапариггахитапоккхаран̣ӣ вийасса дханам̣ ахоси, со екадивасампи пан̣ӣтабходжана̄дӣнам̣ расам̣ ананубхавитва̄ва маран̣амукхам̣ павит̣т̣хо, евам̣ маччхарӣ апун̃н̃асатто ким̣ катва̄ еттакам̣ дханам̣ лабхи, кена часса бхогесу читтам̣ на рамӣ’’ти саттха̄рам̣ пуччхи. саттха̄ ‘‘маха̄ра̄джа, дханала̄бхо ча, дханам̣ ладдха̄ апарибхун̃джанака̄ран̣ан̃ча тенева ката’’нти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хи ассаддхо ахоси маччхарӣ, на кассачи кин̃чи дети, на кан̃чи сан̇ган̣ха̄ти. со екадивасам̣ ра̄джупат̣т̣ха̄нам̣ гаччханто тагарасикхим̣ на̄ма паччекабуддхам̣ пин̣д̣а̄йа чарантам̣ дисва̄ вандитва̄ ‘‘ладдха̄, бханте, бхиккха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘нану чара̄ма маха̄сет̣т̣хӣ’’ти вутте пурисам̣ а̄н̣а̄песи ‘‘гаччха, имам̣ амха̄кам̣ гхарам̣ а̄нетва̄ мама паллан̇ке нисӣда̄петва̄ амха̄кам̣ пат̣ийаттабхаттасса паттам̣ пӯретва̄ да̄пехӣ’’ти. со паччекабуддхам̣ гхарам̣ нетва̄ нисӣда̄петва̄ сет̣т̣хибхарийа̄йа а̄чиккхи. са̄ на̄наггарасабхаттасса паттам̣ пӯретва̄ тасса ада̄си. со бхаттам̣ гахетва̄ сет̣т̣хинивесана̄ никкхамитва̄ антаравӣтхийам̣ пат̣ипаджджи. сет̣т̣хи ра̄джакулато пачча̄гаччханто там̣ дисва̄ вандитва̄ ‘‘ладдхам̣, бханте, бхатта’’нти пуччхи. ‘‘ладдхам̣ маха̄сет̣т̣хӣ’’ти. со паттам̣ олокетва̄ читтам̣ паса̄детум̣ на̄саккхи, ‘‘имам̣ ме бхаттам̣ да̄са̄ ва̄ каммакара̄ ва̄ бхун̃джитва̄ дуккарампи каммам̣ кареййум̣, ахо вата ме джа̄нӣ’’ти апарачетанам̣ парипун̣н̣ам̣ ка̄тум̣ на̄саккхи. да̄нан̃хи на̄ма тиссо четана̄ парипун̣н̣ам̣ ка̄тум̣ сакконтассева махаппхалам̣ хоти.

‘‘пуббева да̄на̄ сумана̄ бхава̄ма, дадампи ве аттамана̄ бхава̄ма;

датва̄пи ве на̄нутаппа̄ма паччха̄, тасма̄ хи амхам̣ дахара̄ намиййаре. (джа̄. 1.10.95);

‘‘пуббева да̄на̄ сумано, дадам̣ читтам̣ паса̄дайе;

датва̄ аттамано хоти, еса̄ йан̃н̃асса сампада̄’’. (а. ни. 6.37; пе. ва. 305);

ити, маха̄ра̄джа, а̄гантукасет̣т̣хи тагарасикхипаччекабуддхасса диннапаччайена бахум̣ дханам̣ лабхи, датва̄ апарачетанам̣ пан̣ӣтам̣ ка̄тум̣ асаматтхата̄йа бхоге бхун̃джитум̣ на̄саккхӣти. ‘‘путтам̣ пана касма̄ на лабхи, бханте’’ти? саттха̄ ‘‘путтасса алабханака̄ран̣ампи тенева катам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто асӣтикот̣ивибхаве сет̣т̣хикуле ниббаттитва̄ вайаппатто ма̄та̄питӯнам̣ аччайена канит̣т̣хам̣ сан̇ган̣хитва̄ кут̣умбам̣ вича̄ренто гхарадва̄ре да̄наса̄лам̣ ка̄ретва̄ маха̄да̄нам̣ паваттенто ага̄рам̣ аджджха̄васи. атхасса еко путто джа̄йи. со тасса падаса̄ гаманака̄ле ка̄месу а̄дӣнавам̣ неккхамме ча̄нисам̣сам̣ дисва̄ саддхим̣ путтада̄рена саббам̣ гхаравибхавам̣ канит̣т̣хасса ниййа̄тетва̄ ‘‘аппаматто да̄нам̣ паваттехӣ’’ти ова̄дам̣ датва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ химавантападесе виха̄си. канит̣т̣хописса екам̣ путтам̣ пат̣илабхи. со там̣ вад̣д̣хантам̣ дисва̄ чинтеси ‘‘мама бха̄ту путте джӣванте кут̣умбам̣ бхиндитва̄ двидха̄ бхависсати, бха̄ту путтам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти. атха нам̣ екадивасам̣ надийам̣ опила̄петва̄ ма̄реси. таменам̣ нхатва̄ а̄гатам̣ бха̄ту джа̄йа̄ ‘‘кухим̣ мама путто’’ти пуччхи. ‘‘надийам̣ удакам̣ кӣл̣и, атха нам̣ удаке вичинанто на̄ддаса’’нти. са̄ родитва̄ кандитва̄ тун̣хӣ ахоси.

бодхисатто там̣ паваттим̣ н̃атва̄ ‘‘идам̣ киччам̣ па̄кат̣ам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ка̄сена̄гантва̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ отаритва̄ суниваттхо супа̄руто тасса гхарадва̄ре т̣хатва̄ да̄наса̄лам̣ адисва̄ ‘‘да̄наса̄ла̄пи имина̄ асаппурисена на̄сита̄’’ти чинтеси. канит̣т̣хо тасса а̄гатабха̄вам̣ н̃атва̄ а̄гантва̄ маха̄саттам̣ вандитва̄ па̄са̄дам̣ а̄ропетва̄ субходжанам̣ бходжеси. со бхаттакичча̄васа̄не сукхакатха̄йа нисинно ‘‘да̄рако на пан̃н̃а̄йати, кахам̣ ну кхо’’ти пуччхи. ‘‘мато, бханте’’ти. ‘‘кена ка̄ран̣ена̄’’ти? ‘‘удакакӣл̣анат̣т̣ха̄не асукака̄ран̣ена̄ти на джа̄на̄мӣ’’ти. ‘‘ким̣ твам̣ асаппуриса на джа̄ниссаси, тайа̄ катакиччам̣ майхам̣ па̄кат̣ам̣, нану твам̣ имина̄ на̄ма ка̄ран̣ена там̣ ма̄реси, ким̣ ну твам̣ ра̄джа̄дӣнам̣ васена нассама̄нам̣ дханам̣ раккхитум̣ саккун̣еййа̄си, майхакасакун̣асса ча туйхан̃ча ким̣ на̄на̄каран̣а’’нти? атхасса маха̄сатто буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

102.

‘‘сакун̣о майхако на̄ма, гириса̄нударӣчаро;

паккам̣ пиппхалима̄руйха, ‘майхам̣ майха’нти кандати.

103.

‘‘тассевам̣ вилапантасса, диджасан̇гха̄ сама̄гата̄;

бхутва̄на пиппхалим̣ йанти, вилапатвева со диджо.

104.

‘‘евамева идхекаччо, сан̇гхаритва̄ бахум̣ дханам̣;

неваттано на н̃а̄тӣнам̣, йатходхим̣ пат̣ипаджджати.

105.

‘‘на со аччха̄данам̣ бхаттам̣, на ма̄лам̣ на вилепанам̣;

анубхоти саким̣ кин̃чи, на сан̇ган̣ха̄ти н̃а̄таке.

106.

‘‘тассевам̣ вилапантасса, майхам̣ майханти раккхато;

ра̄джа̄но атха ва̄ чора̄, да̄йа̄да̄ йева аппийа̄;

дханама̄да̄йа гаччханти, вилапатвева со наро.

107.

‘‘дхӣро бхоге адхигамма, сан̇ган̣ха̄ти ча н̃а̄таке;

тена со киттим̣ паппоти, печча сагге памодатӣ’’ти.

таттха майхакоти ‘‘майхам̣ майха’’нти вираванавасена евам̣ладдхана̄мо. гириса̄нударӣсу чаратӣти гириса̄нударӣчаро. паккам̣ пиппхалинти химавантападесе екам̣ пхалабхаритам̣ пиппхалируккхам̣. кандатӣти диджаган̣е там̣ руккхам̣ парива̄ретва̄ пакка̄ни кха̄данте ва̄ретум̣ ‘‘майхам̣ майха’’нти паридеванто вичарати. тассевам̣ вилапантасса̄ти тасса вилапантассева. бхутва̄на виппхалим̣ йантӣти там̣ пиппхалируккхам̣ парибхун̃джитва̄ ан̃н̃ам̣ пхаласампаннам̣ руккхам̣ гаччханти. вилапатвева̄ти со пана диджо вилапатийева. йатходхинти йатха̄кот̣т̣ха̄сам̣, ма̄та̄пита̄бха̄тубхагинӣпуттадхӣта̄дӣнам̣ упабхогапарибхогавасена йо йо кот̣т̣ха̄со да̄таббо, там̣ там̣ на детӣти аттхо.

сакинти екава̄рампи на̄нубхоти. ‘‘сака’’нтипи па̄т̣хо, аттано сантакампӣти аттхо. на сан̇ган̣ха̄тӣти бхаттаччха̄данабӣджанан̇гала̄дида̄навасена на сан̇ган̣ха̄ти. вилапатвева со нароти етесу ра̄джа̄дӣсу дханам̣ гахетва̄ гаччхантесу кевалам̣ со пурисо вилапатийева. дхӣроти пан̣д̣ито. сан̇ган̣ха̄тӣти аттано сантикам̣ а̄гате дуббалан̃а̄таке бхаттаччха̄данабӣджанан̇гала̄дида̄нена сан̇ган̣ха̄ти. тена̄ти со пурисо тена н̃а̄тисан̇гахена чатупарисамаджджхе киттин̃ча аттано ван̣н̣абхан̣анан̃ча па̄пун̣а̄ти, печча сагге деванагаре памодати.

евам̣ маха̄сатто тасса дхаммам̣ десетва̄ да̄нам̣ па̄катикам̣ ка̄ретва̄ химавантамева гантва̄ апарихӣнаджджха̄но брахмалокӯпаго ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘ити кхо, маха̄ра̄джа, а̄гантукасет̣т̣хи бха̄ту путтасса ма̄ритатта̄ еттакам̣ ка̄лам̣ нева путтам̣, на дхӣтарам̣ алабхӣ’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ канит̣т̣хо а̄гантукасет̣т̣хи ахоси, джет̣т̣хако пана ахамева ахоси’’нти.

майхакаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[391] 6. виджджа̄дхараджа̄такаван̣н̣ана̄

дуббан̣н̣арӯпанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто локаттхачарийам̣ а̄раббха катхеси. ваттху маха̄кан̣хаджа̄таке (джа̄. 1.12.61 а̄дайо) а̄ви бхависсати. тада̄ пана саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато локаттхачарийам̣ чарийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сакко ахоси. тада̄ еко виджджа̄дхаро виджджам̣ париваттетва̄ ад̣д̣хараттасамайе а̄гантва̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о аггамахесийа̄ саддхим̣ атичарати, тасса̄ парича̄рика̄йо сан̃джа̄ним̣су. са̄ сайамева ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘дева, еко пурисо ад̣д̣хараттасамайе сиригаббхам̣ пависитва̄ мам̣ дӯсетӣ’’ти а̄ха. ‘‘саккхиссаси пана кин̃чи сан̃н̃а̄н̣ам̣ ка̄ту’’нти? ‘‘саккоми, дева̄’’ти са̄ джа̄тихин̇гуликапа̄тим̣ а̄хара̄петва̄ тасса пурисасса раттим̣ а̄гантва̄ абхирамитва̄ гаччхантасса пит̣т̣хийам̣ пан̃чан̇гуликам̣ датва̄ па̄това ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ мануссе а̄н̣а̄песи ‘‘гаччхатха, саббадиса̄су олокетва̄ пит̣т̣хийам̣ катаджа̄тихин̇гулапан̃чан̇гуликапурисам̣ ган̣хатха̄’’ти. виджджа̄дхаропи раттим̣ ана̄ча̄рам̣ катва̄ дива̄ суса̄не сӯрийам̣ намассанто екапа̄дена тит̣т̣хати. ра̄джапуриса̄ там̣ дисва̄ парива̄райим̣су. со ‘‘па̄кат̣ам̣ ме каммам̣ джа̄та’’нти виджджам̣ париваттетва̄ а̄ка̄сена уппатитва̄ гато.

ра̄джа̄ там̣ дисва̄ а̄гатапурисе ‘‘аддасатха̄’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма, аддаса̄ма̄’’ти. ‘‘ко на̄месо’’ти? ‘‘паббаджито, дева̄’’ти. ‘‘со хи раттим̣ ана̄ча̄рам̣ катва̄ дива̄ паббаджитавесена васати’’. ра̄джа̄ ‘‘име дива̄ саман̣авесена чаритва̄ раттим̣ ана̄ча̄рам̣ каронтӣ’’ти паббаджита̄нам̣ куджджхитва̄ миччха̄гахан̣ам̣ гахетва̄ ‘‘майхам̣ виджита̄ име саббе паббаджита̄ пала̄йанту, дит̣т̣хадит̣т̣хат̣т̣ха̄не ра̄джа̄н̣ам̣ кариссантӯ’’ти бхерим̣ чара̄песи. тийоджанасатика̄ ка̄сират̣т̣ха̄ пала̄йитва̄ саббе паббаджита̄ ан̃н̃ара̄джадха̄нийо агамим̣су. сакалака̄сират̣т̣хе манусса̄нам̣ ова̄дада̄йако екопи дхаммикасаман̣абра̄хман̣о на̄хоси. анова̄дака̄ манусса̄ пхаруса̄ ахесум̣, да̄насӣлавимукха̄ матамата̄ йебхуййена апа̄йе ниббаттим̣су, сагге ниббаттанака̄ на̄ма на̄хесум̣.

сакко наве девапутте апассанто ‘‘ким̣ ну кхо ка̄ран̣а’’нти а̄ваджджетва̄ виджджа̄дхарам̣ нисса̄йа ба̄ра̄н̣асиран̃н̃а̄ куддхена миччха̄гахан̣ам̣ гахетва̄ паббаджита̄нам̣ рат̣т̣ха̄ пабба̄джитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘т̣хапетва̄ мам̣ ан̃н̃о имасса ран̃н̃о миччха̄гахан̣ам̣ бхиндитум̣ саматтхо на̄ма наттхи, ран̃н̃о ча рат̣т̣хава̄сӣнан̃ча авассайо бхависса̄мӣ’’ти чинтетва̄ нандамӯлапаббха̄ре паччекабуддха̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ ‘‘бханте, майхам̣ екам̣ махаллакам̣ паччекабуддхам̣ детха, ка̄сират̣т̣хам̣ паса̄десса̄мӣ’’ти а̄ха. со сан̇гхаттхерамева лабхи, атхасса паттачӣварам̣ гахетва̄ там̣ пурато катва̄ сайам̣ паччхато хутва̄ сирасмим̣ ан̃джалим̣ т̣хапетва̄ паччекабуддхам̣ намассанто уттамарӯпадхаро ма̄н̣авако хутва̄ сакаланагарасса маттхакена тиккхаттум̣ вичаритва̄ ра̄джадва̄рам̣ а̄гантва̄ а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си. амачча̄ ран̃н̃о а̄рочесум̣ ‘‘дева, абхирӯпо ма̄н̣авако екам̣ саман̣ам̣ а̄нетва̄ ра̄джадва̄ре а̄ка̄се т̣хито’’ти. ра̄джа̄ а̄сана̄ ут̣т̣ха̄йа сӣхапан̃джаре т̣хатва̄ ‘‘ма̄н̣авака, касма̄ твам̣ абхирӯпо сама̄но етасса вирӯпасса саман̣асса паттачӣварам̣ гахетва̄ намассама̄но т̣хито’’ти тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

108.

‘‘дуббан̣н̣арӯпам̣ тувамарийаван̣н̣ӣ, пураккхатва̄ пан̃джалико намассаси;

сеййо ну тесо удава̄ сариккхо, на̄мам̣ парассаттано ча̄пи брӯхӣ’’ти.

таттха арийаван̣н̣ӣти сундарарӯпо. сеййо ну тесоти есо вирӯпо паббаджито ким̣ ну тайа̄ уттаритаро, уда̄ху сариккхо. на̄мам̣ парассаттано ча̄пӣти етасса парасса ча аттано ча на̄мам̣ брӯхӣти пуччхати.

атха нам̣ сакко ‘‘маха̄ра̄джа, саман̣а̄ на̄ма гарут̣т̣ха̄нийа̄, тена ме на̄мам̣ лапитум̣ на лаббхати, майхам̣ пана те на̄мам̣ катхесса̄мӣ’’ти ватва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

109.

‘‘на на̄маготтам̣ ган̣ханти ра̄джа, саммаггата̄нуджджугата̄на дева̄;

ахан̃ча те на̄мадхеййам̣ вада̄ми, саккохамасмӣ тидаса̄наминдо’’ти.

таттха саммаггата̄нуджджугата̄на дева̄ти маха̄ра̄джа, саббасан̇кха̄ре йатха̄ сабха̄васарасавасена саммаситва̄ аггапхалам̣ арахаттам̣ паттатта̄ саммаггата̄нам̣, уджуна̄ ча ат̣т̣хан̇гикена маггена нибба̄нам̣ гататта̄ уджугата̄нам̣ маха̄кхӣн̣а̄сава̄нам̣ упапаттидевехи уттаритара̄нам̣ висуддхидева̄нам̣ упапаттидева̄ на̄маготтам̣ на ган̣ханти. ахан̃ча те на̄мадхеййанти апича ахам̣ аттано на̄мадхеййам̣ туйхам̣ катхеми.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ татийага̄тха̄йа бхиккхунамассане а̄нисам̣сам̣ пуччхи –

110.

‘‘йо дисва̄ бхиккхум̣ чаран̣ӯпапаннам̣, пураккхатва̄ пан̃джалико намассати;

пуччха̄ми там̣ девара̄джетаматтхам̣, ито чуто ким̣ лабхате сукхам̣ со’’ти.

сакко чатуттхага̄тха̄йа катхеси –

111.

‘‘йо дисва̄ бхиккхум̣ чаран̣ӯпапаннам̣, пураккхатва̄ пан̃джалико намассати;

дит̣т̣хева дхамме лабхате пасам̣сам̣, сагган̃ча со йа̄ти сарӣрабхеда̄’’ти.

таттха бхиккхунти бхиннакилесам̣ парисуддхапуггалам̣. чаран̣ӯпапаннанти сӣлачаран̣ена упетам̣. дит̣т̣хева дхаммети на кевалам̣ ито чутойева, имасмим̣ пана аттабха̄ве со пасам̣сам̣ лабхати, пасам̣са̄сукхам̣ виндатӣти.

ра̄джа̄ саккасса катхам̣ сутва̄ аттано миччха̄гахан̣ам̣ бхиндитва̄ тут̣т̣хама̄насо пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

112.

‘‘лаккхӣ вата ме удапа̄ди аджджа, йам̣ ва̄савам̣ бхӯтапатиддаса̄ма;

бхиккхун̃ча дисва̄на туван̃ча сакка, ка̄ха̄ми пун̃н̃а̄ни анаппака̄нӣ’’ти.

таттха лаккхӣти сирӣ, пан̃н̃а̄типи ваданти. идам̣ вуттам̣ хоти – аджджа мама тава вачанам̣ сун̣антассева кусала̄кусалавипа̄каджа̄нанапан̃н̃а̄ удапа̄дӣти. йанти нипа̄таматтам̣. бхӯтапатиддаса̄ма̄ти бхӯтапатим̣ аддаса̄ма.

там̣ сутва̄ сакко пан̣д̣итасса тхутим̣ каронто чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

113.

‘‘аддха̄ хаве севитабба̄ сапан̃н̃а̄, бахуссута̄ йе бахут̣ха̄начинтино;

бхиккхун̃ча дисва̄на маман̃ча ра̄джа, карохи пун̃н̃а̄ни анаппака̄нӣ’’ти.

таттха бахут̣ха̄начинтиноти бахӯни ка̄ран̣а̄ни чинтанасаматтха̄.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ оса̄нага̄тхама̄ха –

114.

‘‘аккодхано ниччапасанначитто, сабба̄титхӣйа̄чайого бхавитва̄;

нихачча ма̄нам̣ абхива̄дайиссам̣, сутва̄на девинда субха̄сита̄нӣ’’ти.

таттха сабба̄титхӣйа̄чайого бхавитва̄ти саббесам̣ атитхӣнам̣ а̄гата̄нам̣ а̄гантука̄нам̣ йам̣ йам̣ те йа̄чанти, тасса тасса йутто ануччхавико бхавитва̄, саббам̣ техи йа̄читайа̄читам̣ дадама̄ноти аттхо. сутва̄на девинда субха̄сита̄нӣти тава субха̄сита̄ни сутва̄ ахам̣ еварӯпо бхависса̄мӣти вадати.

еван̃ча пана ватва̄ па̄са̄да̄ оруйха паччекабуддхам̣ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. паччекабуддхо а̄ка̄се паллан̇кена нисӣдитва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, виджджа̄дхаро на саман̣о, твам̣ ито пат̣т̣ха̄йа ‘атуччхо локо, аттхи дхаммикасаман̣абра̄хман̣а̄’ти н̃атва̄ да̄нам̣ дехи, сӣлам̣ раккха, упосатхакаммам̣ карохӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ овади. саккопи сакка̄нубха̄вена а̄ка̄се т̣хатва̄ ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа аппаматта̄ хотха̄’’ти на̄гара̄нам̣ ова̄дам̣ датва̄ ‘‘пала̄та̄ саман̣абра̄хман̣а̄ а̄гаччхантӯ’’ти бхерим̣ чара̄песи. атха те убхопи сакат̣т̣ха̄намева агамам̣су. ра̄джа̄ тасса ова̄де т̣хатва̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни ака̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ паччекабуддхо париниббуто, ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, сакко пана ахамева ахоси’’нти.

виджджа̄дхараджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[392] 7. син̇гхапуппхаджа̄такаван̣н̣ана̄

йаметанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кира джетавана̄ никкхамитва̄ косаларат̣т̣хе ан̃н̃атарам̣ аран̃н̃ам̣ нисса̄йа вихаранто екадивасам̣ падумасарам̣ отаритва̄ супуппхитападумам̣ дисва̄ адхова̄те т̣хатва̄ упасин̇гхи. атха нам̣ тасмим̣ ване адхиваттха̄ девата̄ ‘‘ма̄риса, твам̣ гандхатхено на̄ма, идам̣ те екам̣ тхеййан̇га’’нти сам̣веджеси. со та̄йа сам̣веджито пуна джетаванам̣ а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисинно ‘‘кахам̣ бхиккху нивуттхосӣ’’ти пут̣т̣хо ‘‘асукаванасан̣д̣е на̄ма, таттха ча мам̣ девата̄ евам̣ на̄ма сам̣веджесӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ саттха̄ ‘‘на кхо бхиккху пуппхам̣ упасин̇гханто твамева девата̄йа сам̣веджито, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи сам̣веджитапубба̄’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто екасмим̣ ка̄сикага̄ме бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ уггахитасиппо апарабха̄ге исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ екам̣ падумасарам̣ нисса̄йа упавасанто екадивасам̣ сарам̣ отаритва̄ супуппхитападумам̣ упасин̇гхама̄но ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ ека̄ девадхӣта̄ руккхаккхандхавиваре т̣хатва̄ сам̣веджайама̄на̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

115.

‘‘йаметам̣ ва̄риджам̣ пуппхам̣, адиннам̣ упасин̇гхаси;

екан̇гаметам̣ тхеййа̄нам̣, гандхатхеноси ма̄риса̄’’ти.

таттха екан̇гаметанти екакот̣т̣ха̄со еса.

тато бодхисатто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

116.

‘‘на хара̄ми на бхан̃джа̄ми, а̄ра̄ син̇гха̄ми ва̄риджам̣;

атха кена ну ван̣н̣ена, гандхатхеноти вуччатӣ’’ти.

таттха а̄ра̄ син̇гха̄мӣти дӯре т̣хито гха̄йа̄ми. ван̣н̣ена̄ти ка̄ран̣ена.

тасмим̣ кхан̣е еко пурисо тасмим̣ саре бхиса̄ни чева кхан̣ати, пун̣д̣арӣка̄ни ча бхан̃джати. бодхисатто там̣ дисва̄ ‘‘мам̣ а̄ра̄ т̣хатва̄ упасин̇гхантам̣ ‘чоро’ти вадаси, етам̣ пурисам̣ касма̄ на бхан̣асӣ’’ти та̄йа саддхим̣ саллапанто татийам̣ га̄тхама̄ха –

117.

‘‘йойам̣ бхиса̄ни кхан̣ати, пун̣д̣арӣка̄ни бхан̃джати;

евам̣ а̄кин̣н̣акамманто, касма̄ есо на вуччатӣ’’ти.

таттха а̄кин̣н̣акаммантоти каккхал̣акамманто да̄рун̣акамманто.

атхасса авачанака̄ран̣ам̣ а̄чиккхантӣ девата̄ чатуттхапан̃чамага̄тха̄ абха̄си –

118.

‘‘а̄кин̣н̣алуддо пурисо, дха̄тичелам̣ва маккхито;

тасмим̣ ме вачанам̣ наттхи, тан̃ча̄раха̄ми ваттаве.

119.

‘‘анан̇ган̣асса посасса, ниччам̣ сучигавесино;

ва̄лаггаматтам̣ па̄пасса, аббха̄маттам̣ва кха̄йатӣ’’ти.

таттха дха̄тичелам̣ва̄ти кхел̣асин̇гха̄н̣икамуттагӯтхамаккхитам̣ дха̄тида̄сийа̄ ниваттхачелам̣ вийа айам̣ па̄памаккхитойева, тена ка̄ран̣ена тасмим̣ мама вачанам̣ наттхи. тан̃ча̄раха̄мӣти саман̣а̄ пана ова̄даккхама̄ хонти пийасӣла̄, тасма̄ там̣ аппаматтакампи айуттам̣ каронтам̣ ваттум̣ араха̄ми саман̣а̄ти. анан̇ган̣асса̄ти ниддосасса тумха̄дисасса. аббха̄маттам̣ва кха̄йатӣти маха̄мегхаппама̄н̣ам̣ хутва̄ упат̣т̣ха̄ти, ида̄ни касма̄ еварӯпам̣ досам̣ аббоха̄рикам̣ каросӣти.

та̄йа пана сам̣веджито бодхисатто сам̣вегаппатто чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

120.

‘‘аддха̄ мам̣ йаккха джа̄на̄си, атхо мам̣ анукампаси;

пунапи йаккха ваджджа̄си, йада̄ пассаси едиса’’нти.

таттха йаккха̄ти деватам̣ а̄лапати. ваджджа̄сӣти вадеййа̄си. йада̄ пассаси едисанти йада̄ мама еварӯпам̣ досам̣ пассаси, тада̄ евам̣ мама вадеййа̄сӣти вадати.

атхасса са̄ девадхӣта̄ саттамам̣ га̄тхама̄ха –

121.

‘‘нева там̣ упаджӣва̄ми, напи те бхатака̄мхасе;

твамева бхиккху джа̄неййа, йена гаччхеййа суггати’’нти.

таттха бхатака̄мхасети тава бхатихата̄ каммакара̄пи на хома. ким̣ка̄ран̣а̄ там̣ саббака̄лам̣ раккхама̄на̄ вичарисса̄ма̄ти дӣпети. йена гаччхеййа̄ти бхиккху йена каммена твам̣ сугатим̣ гаччхеййа̄си, твамева там̣ джа̄неййа̄сӣти.

евам̣ са̄ тасса ова̄дам̣ датва̄ аттано вима̄намева павит̣т̣ха̄. бодхисаттопи джха̄нам̣ ниббаттетва̄ брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ девадхӣта̄ уппалаван̣н̣а̄ ахоси, та̄пасо пана ахамева ахосинти.

син̇гхапуппхаджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[393] 8. вигха̄са̄даджа̄такаван̣н̣ана̄

сусукхам̣ вата джӣвантӣти идам̣ саттха̄ пубба̄ра̄ме вихаранто кел̣исӣлаке бхиккхӯ а̄раббха катхеси. тесу хи маха̄моггалла̄наттхерена па̄са̄дам̣ кампетва̄ сам̣веджитесу дхаммасабха̄йам̣ бхиккхӯ тесам̣ агун̣ам̣ катхента̄ нисӣдим̣су. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепете кел̣исӣлака̄йева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сакко ахоси. атха ан̃н̃атарасмим̣ ка̄сикага̄ме сатта бха̄таро ка̄месу досам̣ дисва̄ никкхамитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ маджджха̄ран̃н̃е васанта̄ йоге йогам̣ акатва̄ ка̄йадал̣хӣбахула̄ хутва̄ на̄наппака̄рам̣ кӣл̣ам̣ кӣл̣анта̄ чарим̣су. сакко девара̄джа̄ ‘‘име сам̣веджесса̄мӣ’’ти суко хутва̄ тесам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ екасмим̣ руккхе нилӣйитва̄ те сам̣ведженто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

122.

‘‘сусукхам̣ вата джӣванти, йе джана̄ вигха̄са̄дино;

дит̣т̣хева дхамме па̄сам̣са̄, сампара̄йе ча суггатӣ’’ти.

таттха вигха̄са̄диноти бхутта̄тирекам̣ бхун̃джанте сандха̄йа̄ха. дит̣т̣хева дхаммети йе еварӯпа̄, те дит̣т̣хева дхамме па̄сам̣са̄, сампара̄йе ча тесам̣ сугати хоти, сагге уппаджджантӣти адхиппа̄йена вадати.

атха тесу еко тасса вачанам̣ сутва̄ авасесе а̄мантетва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

123.

‘‘сукасса бха̄сама̄насса, на ниса̄метха пан̣д̣ита̄;

идам̣ сун̣а̄тха содарийа̄, амхева̄йам̣ пасам̣сатӣ’’ти.

таттха бха̄сама̄насса̄ти ма̄нусика̄йа ва̄ча̄йа бхан̣антасса. на ниса̄метха̄ти на сун̣а̄тха. идам̣ сун̣а̄тха̄ти идамасса вачанам̣ сун̣а̄тха. содарийа̄ти сама̄не ударе вуттхабха̄вена те а̄лапанто а̄ха.

атха не пат̣иккхипанто суко татийам̣ га̄тхама̄ха –

124.

‘‘на̄хам̣ тумхе пасам̣са̄ми, кун̣апа̄да̄ сун̣а̄тха ме;

уччхит̣т̣хабходжино тумхе, на тумхе вигха̄са̄дино’’ти.

таттха кун̣апа̄да̄ти кун̣апакха̄дака̄ти те а̄лапати.

те тасса вачанам̣ сутва̄ саббепи чатуттхам̣ га̄тхама̄хам̣су –

125.

‘‘саттавасса̄ паббаджита̄, маджджха̄ран̃н̃е сикхан̣д̣ино;

вигха̄сенева йа̄пента̄, майан̃че бхото га̄райха̄;

ке ну бхото пасам̣сийа̄’’ти.

таттха сикхан̣д̣иноти чӯл̣а̄йа саманна̄гата̄. вигха̄сенева̄ти еттакам̣ ка̄лам̣ сатта васса̄ни сӣхабйаггхавигха̄сенева йа̄пента̄ йади бхото га̄райха̄, атха ке ну те пасам̣сийа̄ти.

те ладжджа̄пенто маха̄сатто пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

126.

‘‘тумхе сӣха̄нам̣ бйаггха̄нам̣, ва̄л̣а̄нан̃ча̄васит̣т̣хакам̣;

уччхит̣т̣хенева йа̄пента̄, ман̃н̃ивхо вигха̄са̄дино’’ти.

таттха ва̄л̣а̄нан̃ча̄васит̣т̣хаканти сесава̄л̣амига̄нан̃ча авасит̣т̣хакам̣ уччхит̣т̣хабходжанам̣.

там̣ сутва̄ та̄паса̄ ‘‘саче майам̣ на вигха̄са̄да̄, атха ке чарахи те вигха̄са̄да̄’’ти? атха тесам̣ со таматтхам̣ а̄чиккханто чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

127.

‘‘йе бра̄хман̣асса саман̣асса, ан̃н̃асса ва̄ ваниббино;

датва̄ва сесам̣ бхун̃джанти, те джана̄ вигха̄са̄дино’’ти.

таттха ваниббиноти там̣ там̣ бхан̣д̣ам̣ йа̄чанакасса. евам̣ те ладжджа̄петва̄ маха̄сатто сакат̣т̣ха̄намева гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сатта бха̄таро име кел̣исӣлака̄ бхиккхӯ ахесум̣, сакко пана ахамева ахоси’’нти.

вигха̄са̄даджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[394] 9. ват̣т̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄

пан̣ӣтанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ лолабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху лоло’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘на кхо бхиккху ида̄нева лоло, пуббепи твам̣ лолойева, лолата̄йа пана ба̄ра̄н̣асийам̣ хаттхигава̄ссапурисакун̣апехи атитто ‘ито уттаритарам̣ лабхисса̄мӣ’ти аран̃н̃ам̣ павит̣т̣хосӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ват̣т̣акайонийам̣ ниббаттитва̄ аран̃н̃е лӯкхатин̣абӣджа̄ха̄ро васи. тада̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ еко лолака̄ко хаттхикун̣апа̄дӣхи атитто ‘‘ито уттаритарам̣ лабхисса̄мӣ’’ти аран̃н̃ам̣ пависитва̄ пхала̄пхалам̣ кха̄данто бодхисаттам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ ват̣т̣ако ативийа тхӯласарӣро, мадхурам̣ гочарам̣ кха̄дати ман̃н̃е, етасса гочарам̣ пуччхитва̄ там̣ кха̄дитва̄ ахампи тхӯло бхависса̄мӣ’’ти чинтетва̄ бодхисаттасса упарибха̄ге са̄кха̄йа нилӣйитва̄ бодхисаттам̣ пуччхи ‘‘бхо ват̣т̣ака, ким̣ на̄ма пан̣ӣта̄ха̄рам̣ бхун̃джаси, тхӯласарӣро ахосӣ’’ти? бодхисатто тена пуччхито тена саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

128.

‘‘пан̣ӣтам̣ бхун̃джасе бхаттам̣, саппителан̃ча ма̄тула;

атха кена ну ван̣н̣ена, кисо твамаси ва̄йаса̄’’ти.

таттха бхаттанти манусса̄нам̣ бходжананийа̄мена пат̣ийа̄дитабхаттам̣. ма̄тула̄ти там̣ пийасамуда̄ча̄рена а̄лапати. кисоти аппамам̣салохито.

тасса вачанам̣ сутва̄ ка̄ко тиссо га̄тха̄ абха̄си –

129.

‘‘амиттамаджджхе васато, тесу а̄мисамесато;

ниччам̣ уббиггахадайасса, куто ка̄касса дал̣хийам̣.

130.

‘‘ниччам̣ уббегино ка̄ка̄, дхан̇ка̄ па̄пена каммуна̄;

ладдхо пин̣д̣о на пӣн̣ети, кисо тенасми ват̣т̣ака.

131.

‘‘лӯкха̄ни тин̣абӣджа̄ни, аппаснеха̄ни бхун̃джаси;

атха кена ну ван̣н̣ена, тхӯло твамаси ват̣т̣ака̄’’ти.

таттха дал̣хийанти еварӯпасса майхам̣ ка̄касса куто дал̣хӣбха̄во, куто тхӯланти аттхо. уббегиноти уббегаванто. дхан̇ка̄ти ка̄ка̄намева на̄мам̣. па̄пена каммуна̄ ладдхоти ка̄кена мануссасантакавилумпанасан̇кха̄тена па̄пена каммена ладдхо пин̣д̣о. на пӣн̣етӣти на таппети. тенасмӣти тена ка̄ран̣ена̄хам̣ кисо асми. аппаснеха̄нӣти мандоджа̄ни. идам̣ ка̄ко бодхисаттам̣ ‘‘пан̣ӣтабходжанам̣ кха̄датӣ’’ти сан̃н̃ӣ хутва̄пи ват̣т̣ака̄нам̣ гахитагочарам̣ пуччханто а̄ха.

там̣ сутва̄ бодхисатто аттано тхӯлабха̄вака̄ран̣ам̣ катхенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

132.

‘‘аппиччха̄ аппачинта̄йа, адӯрагаманена ча;

ладдха̄ладдхена йа̄пенто, тхӯло тенасми ва̄йаса.

133.

‘‘аппиччхасса хи посасса, аппачинтасукхасса ча;

сусан̇гахитама̄насса, вуттӣ сусамуда̄найа̄’’ти.

таттха аппиччха̄ти а̄ха̄ресу аппиччхата̄йа ниттан̣хата̄йа, кевалам̣ сарӣрайа̄панавасенева а̄ха̄ра̄харан̣ата̄йа̄ти аттхо. аппачинта̄йа̄ти ‘‘аджджа кахам̣ а̄ха̄рам̣ лабхисса̄ми, све каха’’нти евам̣ а̄ха̄рачинта̄йа абха̄вена. адӯрагаманена ча̄ти ‘‘асукасмим̣ на̄ма т̣ха̄не мадхурам̣ лабхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ авидӯрагаманена ча. ладдха̄ладдхена̄ти лӯкхам̣ ва̄ хоту пан̣ӣтам̣ ва̄, йам̣ ладдхам̣, тенева. тхӯло тенасмӣти тена чатуббидхена ка̄ран̣ена тхӯло асми. ва̄йаса̄ти ка̄кам̣ а̄лапати. аппачинтасукхасса̄ти а̄ха̄рачинта̄рахита̄нам̣ аппачинта̄намарийа̄нам̣ сукхам̣ ассаттхӣти аппачинтасукхо, тасса та̄дисена сукхена саманна̄гатасса. сусан̇гахитама̄насса̄ти ‘‘еттакам̣ бхун̃джитва̄ джӣра̄петум̣ саккхисса̄мӣ’’ти евам̣ сут̣т̣ху сан̇гахита̄ха̄рама̄насса. вуттӣ сусамуда̄найа̄ти еварӯпасса пуггаласса джӣвитавутти сукхена сакка̄ самуда̄нетум̣ сусамуда̄найа̄ суниббаттийа̄.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не лолабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ ка̄ко лолабхиккху ахоси, ват̣т̣ако пана ахамева ахосинти.

ват̣т̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[395] 10. па̄ра̄ватаджа̄такаван̣н̣ана̄

чирассам̣ вата пасса̄мӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто лолабхиккхум̣йева а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху хет̣т̣ха̄ вуттанайамева.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто па̄ра̄вато хутва̄ ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хино маха̄насе нӣл̣апаччхийам̣ васати. ка̄копи тена саддхим̣ висса̄сам̣ катва̄ таттхева васатӣти саббам̣ виттха̄ретаббам̣. бхаттака̄рако ка̄капатта̄ни лун̃читва̄ пит̣т̣хена там̣ маккхетва̄ екам̣ капа̄лакхан̣д̣ам̣ виджджхитва̄ кан̣т̣хе пил̣андхитва̄ паччхийам̣ паккхипи. бодхисатто аран̃н̃ато а̄гантва̄ там̣ дисва̄ париха̄сам̣ каронто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

134.

‘‘чирассам̣ вата пасса̄ми, саха̄йам̣ ман̣идха̄ринам̣;

суката̄ массукуттийа̄, собхате вата ме сакха̄’’ти.

таттха массукуттийа̄ти има̄йа массукирийа̄йа.

там̣ сутва̄ ка̄ко дутийам̣ га̄тхама̄ха –

135.

‘‘парӯл̣хакаччханакхаломо, ахам̣ каммесу бйа̄ват̣о;

чирассам̣ нха̄питам̣ ладдха̄, ломам̣ там̣ аджджа ха̄райи’’нти.

таттха ахам̣ каммесу бйа̄ват̣оти ахам̣ самма па̄ра̄вата, ра̄джакаммесу бйа̄ват̣о ока̄сам̣ алабханто парӯл̣хакаччханакхаломо ахосинти вадати. аджджа ха̄райинти аджджа ха̄ресим̣.

тато бодхисатто татийам̣ га̄тхама̄ха –

136.

‘‘йам̣ ну ломам̣ аха̄реси, дуллабхам̣ ладдха каппакам̣;

атха кин̃чарахи те самма, кан̣т̣хе кин̣икин̣а̄йатӣ’’ти.

тассаттхо – йам̣ та̄ва дуллабхам̣ каппакам̣ лабхитва̄ ломам̣ хара̄песи, там̣ хара̄пайа, атха кин̃чарахи те вайасса идам̣ кан̣т̣хе кин̣икин̣а̄йатӣти.

тато ка̄ко две га̄тха̄ абха̄си –

137.

‘‘мануссасукхума̄ла̄нам̣, ман̣и кан̣т̣хесу ламбати;

теса̄хам̣ анусиккха̄ми, ма̄ твам̣ ман̃н̃и дава̄ катам̣.

138.

‘‘сачепимам̣ пихайаси, массукуттим̣ сука̄ритам̣;

ка̄райисса̄ми те самма, ман̣ин̃ча̄пи дада̄ми те’’ти.

таттха ман̣ӣти еварӯпа̄нам̣ манусса̄нам̣ екам̣ ман̣иратанам̣ кан̣т̣хесу ламбати. теса̄ханти тесам̣ ахам̣. ма̄ твам̣ ман̃н̃ӣти твам̣ пана ‘‘етам̣ майа̄ дава̄ ката’’нти ма̄ ман̃н̃и. сачепимам̣ пихайасӣти саче имам̣ мама катам̣ массукуттим̣ твам̣ иччхаси.

там̣ сутва̄ бодхисатто чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

139.

‘‘тван̃н̃ева ман̣ина̄ чханно, суката̄йа ча массуйа̄;

а̄манта кхо там̣ гаччха̄ми, пийам̣ ме тавадассана’’нти.

таттха ман̣ина̄ти ман̣ино, айамева ва̄ па̄т̣хо. идам̣ вуттам̣ хоти – самма ва̄йаса, тван̃н̃ева имасса ман̣ино ануччхавико имисса̄ ча суката̄йа массуйа̄, мама пана тава адассанамева пийам̣, тасма̄ там̣ а̄мантайитва̄ гаччха̄мӣти.

еван̃ча пана ватва̄ бодхисатто уппатитва̄ ан̃н̃аттха гато. ка̄ко таттхева джӣвитаккхайам̣ патто.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не лолабхиккху ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ка̄ко лолабхиккху ахоси, па̄ра̄вато пана ахамева ахосинти.

па̄ра̄ватаджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

кхарапуттавагго дутийо нит̣т̣хито.

джа̄такудда̄нам̣ –

ава̄рийам̣ сетакету, дарӣмукхан̃ча неру ча;

а̄сан̇камига̄лопан̃ча, ка̄л̣акан̣н̣ӣ ча куккут̣ам̣.

дхаммадхаджан̃ча нандийам̣, кхарапуттам̣ сӯчи чева;

тун̣д̣илам̣ сон̣н̣акаккат̣ам̣, майхакам̣ виджджа̄дхаран̃чева.

син̇гхапуппхам̣ вигха̄са̄дам̣, ват̣т̣акан̃ча па̄ра̄ватам̣;

сан̇га̄йим̣су маха̄тхера̄, чхакке вӣсати джа̄таке.

чхакканипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. саттаканипа̄то

1. куккувагго

[396] 1. куккуджа̄такаван̣н̣ана̄

дийад̣д̣хакуккӯти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ра̄джова̄дам̣ а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху тесакун̣аджа̄таке (джа̄. 2.17.1 а̄дайо) а̄ви бхависсати.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аттхадхамма̄нуса̄сако амаччо ахоси. ра̄джа̄ агатигамане патит̣т̣ха̄йа адхаммена раджджам̣ ка̄реси, джанападам̣ пӣл̣етва̄ дханамева сам̣хари. бодхисатто ра̄джа̄нам̣ овадитука̄мо екам̣ упамам̣ упадха̄ренто вичарати, ран̃н̃о уййа̄не ва̄са̄га̄рам̣ виппакатам̣ хоти анит̣т̣хитаччхаданам̣, да̄рукан̣н̣икам̣ а̄ропетва̄ гопа̄насийо павеситаматта̄ хонти. ра̄джа̄ кӣл̣анаттха̄йа уййа̄нам̣ гантва̄ таттха вичаритва̄ там̣ гехам̣ пависитва̄ уллокенто кан̣н̣икаман̣д̣алам̣ дисва̄ аттано упарипатанабхайена никкхамитва̄ бахи т̣хито пуна олокетва̄ ‘‘ким̣ ну кхо нисса̄йа кан̣н̣ика̄ т̣хита̄, ким̣ нисса̄йа гопа̄насийо’’ти чинтетва̄ бодхисаттам̣ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

1.

‘‘дийад̣д̣хакуккӯ удайена кан̣н̣ика̄, видаттхийо ат̣т̣ха париккхипанти нам̣;

са̄ сим̣сапа̄, са̄рамайа̄ апхеггука̄, кухим̣ т̣хита̄ уппарито на дхам̣сатӣ’’ти.

таттха дийад̣д̣хакуккӯти дийад̣д̣харатана̄. удайена̄ти уччаттена. париккхипанти нанти там̣ панетам̣ ат̣т̣ха видаттхийо париккхипанти, париккхепато ат̣т̣хавидаттхипама̄н̣а̄ти вуттам̣ хоти. кухим̣ т̣хита̄ти каттха патит̣т̣хита̄ хутва̄. на дхам̣сатӣти на патати.

там̣ сутва̄ бодхисатто ‘‘ладдха̄ да̄ни ме ран̃н̃о ова̄даттха̄йа упама̄’’ти чинтетва̄ има̄ га̄тха̄ а̄ха –

2.

‘‘йа̄ тим̣сати са̄рамайа̄ ануджджука̄, парикирийа гопа̄насийо самам̣ т̣хита̄;

та̄хи сусан̇гахита̄ баласа̄ пӣл̣ита̄, самам̣ т̣хита̄ уппарито на дхам̣сати.

3.

‘‘евампи миттехи дал̣хехи пан̣д̣ито, абхеджджарӯпехи сучӣхи мантибхи;

сусан̇гахӣто сирийа̄ на дхам̣сати, гопа̄насӣбха̄раваха̄ва кан̣н̣ика̄’’ти.

таттха йа̄ тим̣сати са̄рамайа̄ти йа̄ ета̄ са̄раруккхамайа̄ тим̣сати гопа̄насийо. парикирийа̄ти парива̄ретва̄. самам̣ т̣хита̄ти самабха̄гена т̣хита̄. баласа̄ пӣл̣ита̄ти та̄хи та̄хи гопа̄насӣхи балена пӣл̣ита̄ сут̣т̣ху сан̇гахита̄ ека̄баддха̄ хутва̄. пан̣д̣итоти н̃а̄н̣асампанно ра̄джа̄. сучӣхӣти сучисама̄ча̄рехи калйа̄н̣амиттехи. мантибхӣти мантакусалехи. гопа̄насӣбха̄раваха̄ва кан̣н̣ика̄ти йатха̄ гопа̄насӣнам̣ бха̄рам̣ вахама̄на̄ кан̣н̣ика̄ на дхам̣сати на патати, евам̣ ра̄джа̄пи вуттаппака̄рехи мантӣхи абхиджджахадайехи сусан̇гахито сирито на дхам̣сати на патати на париха̄йати.

ра̄джа̄ бодхисатте катхентейева аттано кирийам̣ саллаккхетва̄ кан̣н̣ика̄йа асати гопа̄насийо на тит̣т̣ханти, гопа̄насӣхи асан̇гахита̄ кан̣н̣ика̄ на тит̣т̣хати, гопа̄насӣсу бхиджджантӣсу кан̣н̣ика̄ патати, евамева адхаммико ра̄джа̄ аттано митта̄мачче ча балака̄йе ча бра̄хман̣агахапатике ча асан̇ган̣ханто тесу бхиджджантесу техи асан̇гахито иссарийа̄ дхам̣сати, ран̃н̃а̄ на̄ма дхаммикена бхавитаббанти. атхасса тасмим̣ кхан̣е пан̣н̣а̄ка̄раттха̄йа ма̄тулун̇гам̣ а̄харим̣су. ра̄джа̄ ‘‘саха̄йа, имам̣ ма̄тулун̇гам̣ кха̄да̄’’ти бодхисаттам̣ а̄ха. бодхисатто там̣ гахетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, имам̣ кха̄дитум̣ аджа̄нанта̄ титтакам̣ ва̄ каронти амбилам̣ ва̄, джа̄нанта̄ пана пан̣д̣ита̄ титтакам̣ ха̄ретва̄ амбилам̣ анӣхаритва̄ ма̄тулун̇гарасам̣ ана̄сетва̄ва кха̄дантӣ’’ти ран̃н̃о има̄йа упама̄йа дханасан̇гхаран̣ӯпа̄йам̣ дассенто две га̄тха̄ абха̄си –

4.

‘‘кхараттачам̣ беллам̣ йатха̄пи саттхава̄, ана̄масантопи кароти титтакам̣;

сама̄харам̣ са̄дум̣ кароти паттхива, аса̄дум̣ кайира̄ танубандхамуддхарам̣.

5.

‘‘евампи га̄манигамесу пан̣д̣ито, аса̄хасам̣ ра̄джадхана̄ни сан̇гхарам̣;

дхамма̄нуваттӣ пат̣ипаджджама̄но, са пха̄ти кайира̄ авихет̣хайам̣ пара’’нти.

таттха кхараттачанти тхаддхатачам̣. белланти ма̄тулун̇гам̣. ‘бела’’нтипи па̄т̣хо, айамеваттхо. саттхава̄ти саттхакахаттхо. ана̄масантоти бахитачам̣ танукампи атаччханто идам̣ пхалам̣ титтакам̣ кароти. сама̄харанти сама̄харанто бахитачам̣ таччханто анто ча амбилам̣ анӣхаранто там̣ са̄дум̣ кароти. паттхива̄ти ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. танубандхамуддхаранти танукам̣ пана тачам̣ уддхаранто саббасо титтакасса анапанӣтатта̄ там̣ аса̄думева кайира̄. еванти евам̣ пан̣д̣ито ра̄джа̄пи аса̄хасам̣ са̄хасийа̄ тан̣ха̄йа васам̣ агаччханто агатигаманам̣ паха̄йа рат̣т̣хам̣ апӣл̣етва̄ упачика̄нам̣ ваммикавад̣д̣хананийа̄мена мадхукара̄нам̣ рен̣ум̣ гахетва̄ мадхукаран̣анийа̄мена ча дханам̣ сан̇гхаранто –

‘‘да̄нам̣ сӣлам̣ паричча̄гам̣, аджджавам̣ маддавам̣ тапам̣;

аккодхам̣ авихим̣сан̃ча, кхантин̃ча авиродхана’’нти. –

ити имесам̣ дасаннам̣ ра̄джадхамма̄нам̣ ануваттанена дхамма̄нуваттӣ хутва̄ пат̣ипаджджама̄но со аттано ча паресан̃ча пха̄тим̣ вад̣д̣хим̣ кареййа парам̣ авихет̣хентойева̄ти.

ра̄джа̄ бодхисаттена саддхим̣ мантенто поккхаран̣ӣтӣрам̣ гантва̄ супуппхитам̣ ба̄ласӯрийаван̣н̣ам̣ удакена анупалиттам̣ падумам̣ дисва̄ а̄ха – ‘‘саха̄йа, имам̣ падумам̣ удаке сан̃джа̄тамева удакена алимпама̄нам̣ т̣хита’’нти. атха нам̣ бодхисатто ‘‘маха̄ра̄джа, ран̃н̃а̄ на̄ма еварӯпена бхавитабба’’нти оваданто има̄ га̄тха̄ а̄ха –

6.

‘‘ода̄тамӯлам̣ сучива̄рисамбхавам̣, джа̄там̣ йатха̄ поккхаран̣ӣсу амбуджам̣;

падумам̣ йатха̄ аггиника̄сипха̄лимам̣, на каддамо на раджо на ва̄ри лимпати.

7.

‘‘евампи воха̄расучим̣ аса̄хасам̣, висуддхакаммантамапетапа̄пакам̣;

на лимпати каммакилеса та̄дисо, джа̄там̣ йатха̄ поккхаран̣ӣсу амбуджа’’нти.

таттха ода̄тамӯланти пан̣д̣арамӯлам̣. амбуджанти падумассева вевачанам̣. аггиника̄сипха̄лиманти аггиника̄сина̄ сӯрийена пха̄литам̣ викаситанти аттхо. на каддамо на раджо на ва̄ри лимпатӣти нева каддамо на раджо на удакам̣ лимпати, на маккхетӣти аттхо. ‘‘липпати’’ччева ва̄ па̄т̣хо, бхумматтхе ва̄ ета̄ни паччаттавачана̄ни, етесу каддама̄дӣсу на липпати, на аллӣйатӣти аттхо. воха̄расучинти пора̄н̣акехи дхаммикара̄джӯхи ликха̄петва̄ т̣хапитавиниччхайавоха̄ре сучим̣, агатигаманам̣ паха̄йа дхаммена виниччхайака̄раканти аттхо. аса̄хасанти дхаммикавиниччхайе т̣хитатта̄йева са̄хасикакирийа̄йа вирахитам̣. висуддхакаммантанти тенева аса̄хасикат̣т̣хена висуддхакаммантам̣ саччава̄дим̣ никкодхам̣ маджджхаттам̣ тула̄бхӯтам̣ локасса. апетапа̄паканти апагатапа̄пакаммам̣. на лимпати каммакилеса та̄дисоти там̣ ра̄джа̄нам̣ па̄н̣а̄типа̄то адинна̄да̄нам̣ ка̄месумиччха̄ча̄ро муса̄ва̄доти айам̣ каммакилесо на аллӣйати. ким̣ка̄ран̣а̄? та̄дисо джа̄там̣ йатха̄ поккхаран̣ӣсу амбуджам̣. та̄дисо хи ра̄джа̄ йатха̄ поккхаран̣ӣсу джа̄там̣ падумам̣ анупалиттам̣, евам̣ анупалитто на̄ма хоти.

ра̄джа̄ бодхисаттасса ова̄дам̣ сутва̄ тато пат̣т̣ха̄йа дхаммена раджджам̣ ка̄ренто да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ саггапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, пан̣д̣ита̄маччо пана ахамева ахоси’’нти.

куккуджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[397] 2. маноджаджа̄такаван̣н̣ана̄

йатха̄ ча̄по ниннаматӣти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто випаккхасевакам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху пана хет̣т̣ха̄ махил̣а̄мукхаджа̄таке (джа̄. 1.1.26) виттха̄ритамева. тада̄ пана саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса випаккхасевакойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто сӣхо хутва̄ сӣхийа̄ саддхим̣ сам̣васанто две потаке лабхи – путтан̃ча дхӣтаран̃ча. путтасса маноджоти на̄мам̣ ахоси, со вайаппатто екам̣ сӣхапотикам̣ ган̣хи. ити те пан̃ча джана̄ ахесум̣. маноджо ванамахим̣са̄дайо вадхитва̄ мам̣сам̣ а̄харитва̄ ма̄та̄питаро ча бхагинин̃ча паджа̄патин̃ча посети. со екадивасам̣ гочарабхӯмийам̣ гирийам̣ на̄ма син̇га̄лам̣ пала̄йитум̣ аппахонтам̣ урена нипаннам̣ дисва̄ ‘‘ким̣, самма̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘упат̣т̣ха̄тука̄момхи, са̄мӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху, упат̣т̣хахассӯ’’ти там̣ гахетва̄ аттано васанагухам̣ а̄неси. бодхисатто там̣ дисва̄ ‘‘та̄та маноджа, син̇га̄ла̄ на̄ма дуссӣла̄ па̄падхамма̄ акичче нийодженти, ма̄ етам̣ аттано сантике карӣ’’ти ва̄ретум̣ на̄саккхи.

атхекадивасам̣ син̇га̄ло ассамам̣сам̣ кха̄дитука̄мо маноджам̣ а̄ха – ‘‘са̄ми, амхехи т̣хапетва̄ ассамам̣сам̣ ан̃н̃ам̣ акха̄дитапуббам̣ на̄ма наттхи, ассам̣ ган̣хисса̄ма̄’’ти. ‘‘кахам̣ пана, самма, асса̄ хонтӣ’’ти? ‘‘ба̄ра̄н̣асийам̣ надӣтӣре’’ти. со тасса вачанам̣ гахетва̄ тена саддхим̣ асса̄нам̣ надийа̄ нха̄навела̄йам̣ гантва̄ екам̣ ассам̣ гахетва̄ пит̣т̣хийам̣ а̄ропетва̄ вегена аттано гуха̄два̄рамева а̄гато. атхасса пита̄ ассамам̣сам̣ кха̄дитва̄ ‘‘та̄та, асса̄ на̄ма ра̄джабхога̄, ра̄джа̄но ча на̄ма анекама̄йа̄ кусалехи дхануггахехи виджджха̄пенти, ассамам̣сакха̄данасӣха̄ на̄ма дӣгха̄йука̄ на хонти, ито пат̣т̣ха̄йа ма̄ ассам̣ ган̣хӣ’’ти а̄ха. со питу вачанам̣ акатва̄ ган̣хатева. ‘‘сӣхо ассе ган̣ха̄тӣ’’ти сутва̄ ра̄джа̄ антонагарейева асса̄нам̣ поккхаран̣им̣ ка̄ра̄песи. татопи а̄гантва̄ ган̣хийева. ра̄джа̄ ассаса̄лам̣ ка̄ретва̄ антоса̄ла̄йамева тин̣одакам̣ да̄песи. сӣхо па̄ка̄раматтхакена гантва̄ антоса̄ла̄топи ган̣хийева.

ра̄джа̄ екам̣ аккхан̣аведхим̣ дхануггахам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саккхиссаси та̄та, сӣхам̣ виджджхиту’’нти а̄ха. со ‘‘саккомӣ’’ти ватва̄ па̄ка̄рам̣ нисса̄йа сӣхасса а̄гаманамагге ат̣т̣акам̣ ка̄ретва̄ ат̣т̣ха̄си. сӣхо а̄гантва̄ бахисуса̄не син̇га̄лам̣ т̣хапетва̄ ассагахан̣аттха̄йа нагарам̣ паккханди. дхануггахо а̄гаманака̄ле ‘‘атитикхин̣о вего’’ти сӣхам̣ авиджджхитва̄ ассам̣ гахетва̄ гаманака̄ле гарубха̄рата̄йа олӣнавегам̣ сӣхам̣ тикхин̣ена на̄ра̄чена паччха̄бха̄ге виджджхи. на̄ра̄чо пуримака̄йена никкхамитва̄ а̄ка̄сам̣ паккханди. сӣхо ‘‘виддхосмӣ’’ти вирави. дхануггахо там̣ виджджхитва̄ асани вийа джийам̣ потхеси. син̇га̄ло сӣхасса ча джийа̄йа ча саддам̣ сутва̄ ‘‘саха̄йо ме дхануггахена виджджхитва̄ ма̄рито бхависсати, матакена хи саддхим̣ висса̄со на̄ма наттхи, ида̄ни мама пакатийа̄ васанаванамева гамисса̄мӣ’’ти аттана̄ва саддхим̣ саллапанто две га̄тха̄ абха̄си –

8.

‘‘йатха̄ ча̄по ниннамати, джийа̄ ча̄пи никӯджати;

хан̃н̃ате нӯна маноджо, мигара̄джа̄ сакха̄ мама.

9.

‘‘ханда да̄ни вананта̄ни, паккама̄ми йатха̄сукхам̣;

нета̄диса̄ сакха̄ хонти, лаббха̄ ме джӣвато сакха̄’’ти.

таттха йатха̄ти йена̄ка̄ренева ча̄по ниннамати. хан̃н̃ате нӯна̄ти нӯна хан̃н̃ати. нета̄диса̄ти еварӯпа̄ матака̄ саха̄йа̄ на̄ма на хонти. лаббха̄ мети джӣвато мама саха̄йо на̄ма сакка̄ ладдхум̣.

сӣхопи екавегена гантва̄ ассам̣ гуха̄два̄ре па̄тетва̄ сайампи маритва̄ пати. атхасса н̃а̄така̄ никкхамитва̄ там̣ лохитамаккхитам̣ паха̄рамукхехи паггхариталохитам̣ па̄паджанасевита̄йа джӣвитаккхайам̣ паттам̣ аддасам̣су, дисва̄ часса ма̄та̄ пита̄ бхагинӣ паджа̄патӣти пат̣ипа̄т̣ийа̄ чатассо га̄тха̄ бха̄сим̣су –

10.

‘‘на па̄паджанасам̣севӣ, аччантам̣ сукхамедхати;

маноджам̣ пасса сема̄нам̣, гирийасса̄нуса̄санӣ.

11.

‘‘на па̄пасампаван̇кена, ма̄та̄ путтена нандати;

маноджам̣ пасса сема̄нам̣, аччханнам̣ самхи лохите.

12.

‘‘евама̄паджджате посо, па̄пийо ча нигаччхати;

йо ве хита̄нам̣ вачанам̣, на кароти аттхадассинам̣.

13.

‘‘еван̃ча со хоти тато ча па̄пийо, йо уттамо адхамаджанӯпасевӣ;

пассуттамам̣ адхамаджанӯпасевитам̣, мига̄дхипам̣ сараваравеганиддхута’’нти.

таттха аччантам̣ сукхамедхатӣти на чирам̣ сукхам̣ лабхати. гирийасса̄нуса̄санӣти айам̣ еварӯпа̄ гирийасса̄нуса̄санӣти гараханто а̄ха. па̄пасампаван̇кена̄ти па̄песу сампаван̇кена па̄пасаха̄йена. аччханнанти нимуггам̣. па̄пийо ча нигаччхатӣти па̄пан̃ча виндати. хита̄нанти аттхака̄ма̄нам̣. аттхадассинанти ана̄гатааттхам̣ пассанта̄нам̣. па̄пийоти па̄патаро. адхамаджанӯпасевӣти адхамаджанам̣ упасевӣ. уттаманти сарӣрабалена джет̣т̣хакам̣.

паччхима̄ абхисамбуддхага̄тха̄ –

14.

‘‘нихӣйати пурисо нихӣнасевӣ, на ча ха̄йетха када̄чи тулйасевӣ;

сет̣т̣хамупагамам̣ удети кхиппам̣, тасма̄ттана̄ уттаритарам̣ бхаджетха̄’’ти.

таттха нихӣйатӣти бхиккхаве, нихӣнасевӣ на̄ма маноджо сӣхо вийа нихӣйати париха̄йати вина̄сам̣ па̄пун̣а̄ти. тулйасевӣти сӣла̄дӣхи аттана̄ садисам̣ севама̄но на ха̄йати, вад̣д̣хийева панасса хоти. сет̣т̣хамупагаманти сӣла̄дӣхи уттаритарам̣йева упагаччханто. удети кхиппанти сӣгхамева сӣла̄дӣхи гун̣ехи удети, вуддхим̣ упагаччхатӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не випаккхасевако сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ син̇га̄ло девадатто ахоси, маноджо випаккхасевако, бхагинӣ уппалаван̣н̣а̄, бхарийа̄ кхема̄ бхиккхунӣ, ма̄та̄ ра̄хулама̄та̄, пита̄ сӣхара̄джа̄ пана ахамева ахосинти.

маноджаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[398] 3. сутануджа̄такаван̣н̣ана̄

ра̄джа̄ те бхаттанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ма̄тупосакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху са̄маджа̄таке (джа̄. 2.22.296 а̄дайо) а̄ви бхависсати.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто дуггатагахапатикуле ниббатти, сутанӯтисса на̄мам̣ акам̣су. со вайаппатто бхатим̣ катва̄ ма̄та̄питаро посетва̄ питари ка̄лакате ма̄тарам̣ посети. тасмим̣ пана ка̄ле ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ мигавиттако ахоси. со екадивасам̣ махантена парива̄рена йоджанадвийоджанаматтам̣ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ ‘‘йасса т̣хитат̣т̣ха̄нена миго пала̄йати, со имам̣ на̄ма джито’’ти саббесам̣ а̄роча̄песи. амачча̄ ран̃н̃о дхувамаггат̣т̣ха̄не кот̣т̣хакам̣ чха̄детва̄ адам̣су. мануссехи мига̄нам̣ васанат̣т̣ха̄на̄ни парива̄ретва̄ унна̄дентехи ут̣т̣ха̄питесу мигесу еко ен̣имиго ран̃н̃о т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ пат̣ипаджджи. ра̄джа̄ ‘‘там̣ виджджхисса̄мӣ’’ти сарам̣ кхипи. уггахитама̄йо миго сарам̣ маха̄пха̄сука̄бхимукхам̣ а̄гаччхантам̣ н̃атва̄ париваттитва̄ сарена виддхо вийа хутва̄ пати. ра̄джа̄ ‘‘миго ме виддхо’’ти гахан̣аттха̄йа дха̄ви. миго ут̣т̣ха̄йа ва̄тавегена пала̄йи, амачча̄дайо ра̄джа̄нам̣ авахасим̣су. со мигам̣ анубандхитва̄ килантака̄ле кхаггена двидха̄ чхиндитва̄ екасмим̣ дан̣д̣аке лаггитва̄ ка̄джам̣ ваханто вийа а̄гаччханто ‘‘тхокам̣ виссамисса̄мӣ’’ти маггасамӣпе т̣хитам̣ ват̣аруккхам̣ упагантва̄ нипаджджитва̄ ниддам̣ окками.

тасмим̣ пана ват̣аруккхе ниббатто магхадево на̄ма йаккхо таттха павит̣т̣хе вессаван̣асса сантика̄ кха̄дитум̣ лабхи. со ра̄джа̄нам̣ ут̣т̣ха̄йа гаччхантам̣ ‘‘тит̣т̣ха бхаккхоси ме’’ти хаттхе ган̣хи. ‘‘твам̣ кона̄мосӣ’’ти? ‘‘ахам̣ идха ниббаттайаккхо, имам̣ т̣ха̄нам̣ павит̣т̣хаке кха̄дитум̣ лабха̄мӣ’’ти. ра̄джа̄ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ ‘‘ким̣ аджджева мам̣ кха̄диссаси, уда̄ху нибаддхам̣ кха̄диссасӣ’’ти пуччхи. ‘‘лабханто нибаддхам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти. ра̄джа̄ ‘‘имам̣ аджджа мигам̣ кха̄дитва̄ мам̣ виссаджджехи, ахам̣ те све пат̣т̣ха̄йа ека̄йа бхаттапа̄тийа̄ саддхим̣ екам̣ мануссам̣ песесса̄мӣ’’ти. ‘‘тена хи аппаматто хохи, апеситадивасе тан̃н̃ева кха̄дисса̄мӣ’’ти. ‘‘ахам̣ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄, майхам̣ авиджджама̄нам̣ на̄ма наттхӣ’’ти. йаккхо пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ там̣ виссаджджеси. со нагарам̣ пависитва̄ таматтхам̣ екасса аттхачаракасса амаччасса катхетва̄ ‘‘ида̄ни ким̣ ка̄табба’’нти пуччхи. ‘‘дивасапариччхедо като, дева̄’’ти? ‘‘на като’’ти. ‘‘айуттам̣ во катам̣, евам̣ сантепи ма̄ чинтайиттха, бахӯ бандхана̄га̄ре манусса̄’’ти. ‘‘тена хи твам̣ етам̣ каммам̣ кара, майхам̣ джӣвитам̣ дехӣ’’ти.

амаччо ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ девасикам̣ бандхана̄га̄рато мануссам̣ нӣхаритва̄ бхаттапа̄тим̣ гахетва̄ кан̃чи аджа̄на̄петва̄ва йаккхасса песеси. йаккхо бхаттам̣ бхун̃джитва̄ мануссам̣ кха̄дати. апарабха̄ге бандхана̄га̄ра̄ни нимманусса̄ни джа̄та̄ни. ра̄джа̄ бхаттаха̄ракам̣ алабханто маран̣абхайена кампи. атха нам̣ амаччо асса̄сетва̄ ‘‘дева, джӣвита̄са̄то дхана̄са̄ва балаватара̄, хаттхиккхандхе сахассабхан̣д̣икам̣ т̣хапетва̄ ‘ко имам̣ дханам̣ гахетва̄ йаккхасса бхаттам̣ а̄да̄йа гамиссатӣ’ти бхерим̣ чара̄пема̄’’ти ватва̄ татха̄ ка̄реси. атха там̣ сутва̄ бодхисатто чинтеси ‘‘ахам̣ бхатийа̄ ма̄сакад̣д̣хама̄сакам̣ сан̇гхаритва̄ киччхена ма̄тарам̣ посеми, имам̣ дханам̣ гахетва̄ ма̄ту датва̄ йаккхасса сантикам̣ гамисса̄ми, саче йаккхам̣ даметум̣ саккхисса̄ми, иччетам̣ кусалам̣, но че саккхисса̄ми, ма̄та̄ ме сукхам̣ джӣвиссатӣ’’ти. со таматтхам̣ ма̄ту а̄рочетва̄ ‘‘алам̣ та̄та, на мама аттхо дханена̄’’ти две ва̄ре пат̣иккхипитва̄ татийава̄ре там̣ ана̄пуччхитва̄ва ‘‘а̄харатха, аййа, сахассам̣, ахам̣ бхаттам̣ харисса̄мӣ’’ти сахассам̣ гахетва̄ ма̄ту датва̄ ‘‘амма, ма̄ чинтайи, ахам̣ йаккхам̣ даметва̄ маха̄джанасса соттхим̣ карисса̄ми, аджджева тава ассукилиннамукхам̣ ха̄са̄пентова а̄гаччхисса̄мӣ’’ти ма̄тарам̣ вандитва̄ ра̄джапурисехи саддхим̣ ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ ат̣т̣ха̄си.

тато ран̃н̃а̄ ‘‘та̄та, твам̣ бхаттам̣ хариссасӣ’’ти вутте ‘‘а̄ма, дева̄’’ти а̄ха. ‘‘ким̣ те ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘тумха̄кам̣ суван̣н̣апа̄дука̄, дева̄’’ти. ‘‘ким̣ка̄ран̣а̄’’ти? ‘‘дева, со йаккхо аттано руккхамӯле бхӯмийам̣ т̣хитаке кха̄дитум̣ лабхати, ахам̣ етасса сантакабхӯмийам̣ ат̣т̣хатва̄ па̄дука̄су т̣хасса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘тумха̄кам̣ чхаттам̣, дева̄’’ти. ‘‘идам̣ киматтха̄йа̄’’ти? ‘‘дева, йаккхо аттано руккхаччха̄йа̄йа т̣хитаке кха̄дитум̣ лабхати, ахам̣ тасса руккхаччха̄йа̄йа ат̣т̣хатва̄ чхаттаччха̄йа̄йа т̣хасса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘тумха̄кам̣ кхаггам̣, дева̄’’ти. ‘‘имина̄ ко аттхо’’ти? ‘‘дева, аманусса̄пи а̄вудхахаттха̄нам̣ бха̄йантийева̄’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘суван̣н̣апа̄тим̣ пӯретва̄ тумха̄кам̣ бхун̃джанакабхаттам̣ детха, дева̄’’ти. ‘‘ким̣ка̄ран̣а̄, та̄та̄’’ти? ‘‘дева, ма̄дисасса на̄ма пан̣д̣итасса пурисасса маттикапа̄тийа̄ лӯкхабходжанам̣ харитум̣ анануччхавика’’нти. ‘‘са̄дху, та̄та̄’’ти ра̄джа̄ саббам̣ да̄петва̄ тасса веййа̄ваччакаре пат̣ипа̄деси.

бодхисатто ‘‘маха̄ра̄джа, ма̄ бха̄йиттха, аджджа̄хам̣ йаккхам̣ даметва̄ тумха̄кам̣ соттхим̣ катва̄ а̄гамисса̄мӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ упакаран̣а̄ни га̄ха̄петва̄ таттха гантва̄ мануссе руккхасса̄видӯре т̣хапетва̄ суван̣н̣апа̄дукам̣ а̄руйха кхаггам̣ саннайхитва̄ сетаччхаттам̣ маттхаке катва̄ кан̃чанапа̄тийа̄ бхаттам̣ гахетва̄ йаккхасса сантикам̣ па̄йа̄си. йаккхо маггам̣ олокенто там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ пурисо на ан̃н̃есу дивасесу а̄гамананийа̄мена ети, ким̣ ну кхо ка̄ран̣а’’нти чинтеси. бодхисаттопи руккхасамӣпам̣ гантва̄ аситун̣д̣ена бхаттапа̄тим̣ анточха̄йа̄йа каритва̄ чха̄йа̄йа парийанте т̣хито пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха.

15.

‘‘ра̄джа̄ те бхаттам̣ па̄хеси, сучим̣ мам̣сӯпасечанам̣;

магхадевасмим̣ адхиваттхе, ехи никкхамма бхун̃джасӯ’’ти.

таттха па̄хесӣти пахин̣и. магхадевасмим̣ адхиваттхети магхадевоти ват̣аруккхо вуччати, тасмим̣ адхиваттхети деватам̣ а̄лапати.

там̣ сутва̄ йаккхо ‘‘имам̣ пурисам̣ ван̃четва̄ анточха̄йа̄йа павит̣т̣хам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

16.

‘‘ехи ма̄н̣ава орена, бхиккхама̄да̄йа сӯпитам̣;

тван̃ча ма̄н̣ава бхиккха̄ ча, убхо бхаккха̄ бхависсатха̄’’ти.

таттха бхиккханти мама нибаддхабхиккхам̣. сӯпитанти сӯпасампаннам̣.

тато бодхисатто две га̄тха̄ абха̄си –

17.

‘‘аппакена тувам̣ йаккха, тхулламаттхам̣ джахиссаси;

бхиккхам̣ те на̄хариссанти, джана̄ маран̣асан̃н̃ино.

18.

‘‘ладдха̄йа йаккха̄ тава ниччабхиккхам̣, сучим̣ пан̣ӣтам̣ расаса̄ упетам̣;

бхиккхан̃ча те а̄харийо наро идха, судуллабхо хехити бхаккхите майӣ’’ти.

таттха тхулламаттханти аппакена ка̄ран̣ена махантам̣ аттхам̣ джахиссасӣти дассети. на̄хариссантӣти ито пат̣т̣ха̄йа маран̣асан̃н̃ино хутва̄ на а̄хариссанти, атха твам̣ мила̄таса̄кхо вийа руккхо нира̄ха̄ро дуббало бхависсасӣти. ладдха̄йанти ладдхаайам̣ ладдха̄гаманам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – самма йаккха, йам̣ ахам̣ аджджа а̄харим̣, идам̣ тава ниччабхиккхам̣ сучим̣ пан̣ӣтам̣ уттамам̣ расена упетам̣ ладдха̄гаманам̣ девасикам̣ те а̄гаччхиссати. а̄харийоти а̄харан̣ако. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘саче твам̣ имам̣ бхиккхам̣ гахетва̄ а̄гатам̣ мам̣ бхаккхаси, атхевам̣ майи бхаккхите бхиккхан̃ча те а̄харан̣ако ан̃н̃о наро идха судуллабхо бхависсати. ким̣ка̄ран̣а̄? ма̄дисо хи ба̄ра̄н̣асийам̣ ан̃н̃о пан̣д̣итамануссо на̄ма наттхи, майи пана кха̄дите сутанупи на̄ма йаккхена кха̄дито, ан̃н̃асса касса со ладжджиссатӣ’’ти бхатта̄харан̣акам̣ на лабхиссаси, атха те ито пат̣т̣ха̄йа бходжанам̣ дуллабхам̣ бхависсати, амха̄кампи ра̄джа̄нам̣ ган̣хитум̣ на лабхиссаси. касма̄? руккхато бахибха̄вена. саче панидам̣ бхаттам̣ бхун̃джитва̄ мам̣ пахин̣иссаси, ахам̣ те ран̃н̃о катхетва̄ нибаддхам̣ бхаттам̣ песесса̄ми, атта̄нампи ча те кха̄дитум̣ на дасса̄ми, ахампи тава сантике т̣ха̄не на т̣хасса̄ми, па̄дука̄су т̣хасса̄ми, руккхаччха̄йа̄йампи те на т̣хасса̄ми, аттано чхаттаччха̄йа̄йамева т̣хасса̄ми, саче пана майа̄ саддхим̣ вируджджхиссаси, кхаггена там̣ двидха̄ бхиндисса̄ми, ахан̃хи аджджа етадаттхамева саджджо хутва̄ а̄гатоти. евам̣ кира нам̣ маха̄сатто таджджеси.

йаккхо ‘‘йуттарӯпам̣ ма̄н̣аво вадатӣ’’ти саллаккхетва̄ пасанначитто две га̄тха̄ абха̄си –

19.

‘‘мамева сутано аттхо, йатха̄ бха̄саси ма̄н̣ава;

майа̄ твам̣ саманун̃н̃а̄то, соттхим̣ пасса̄хи ма̄тарам̣.

20.

‘‘кхаггам̣ чхаттан̃ча па̄тин̃ча, гаччхама̄да̄йа ма̄н̣ава;

соттхим̣ пассату те ма̄та̄, тван̃ча пасса̄хи ма̄тара’’нти.

таттха сутаноти бодхисаттам̣ а̄лапати. йатха̄ бха̄сасӣти йатха̄ твам̣ бха̄саси, татха̄ йо еса тайа̄ бха̄сито аттхо, есо мамеваттхо, майхамева вад̣д̣хӣти.

йаккхасса катхам̣ сутва̄ бодхисатто ‘‘мама каммам̣ ниппханнам̣, дамито ме йаккхо, бахун̃ча дханам̣ ладдхам̣, ран̃н̃о ча вачанам̣ ката’’нти тут̣т̣хачитто йаккхасса анумоданам̣ каронто оса̄нага̄тхама̄ха –

21.

‘‘евам̣ йаккха сукхӣ хохи, саха саббехи н̃а̄тибхи;

дханан̃ча ме адхигатам̣, ран̃н̃о ча вачанам̣ ката’’нти. –

ватва̄ ча пана йаккхам̣ а̄мантетва̄ ‘‘самма, твам̣ пуббе акусалакаммам̣ катва̄ каккхал̣о пхарусо паресам̣ лохитамам̣сабхаккхо йаккхо хутва̄ ниббатто, ито пат̣т̣ха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни ма̄ карӣ’’ти сӣле ча а̄нисам̣сам̣, дуссӣлйе ча а̄дӣнавам̣ катхетва̄ йаккхам̣ пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘ким̣ те аран̃н̃ава̄сена, ехи нагарадва̄ре там̣ нисӣда̄петва̄ аггабхаттала̄бхим̣ каромӣ’’ти йаккхена саддхим̣ никкхамитва̄ кхагга̄дӣни йаккхам̣ га̄ха̄петва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ агама̄си. ‘‘сутану ма̄н̣аво йаккхам̣ гахетва̄ етӣ’’ти ран̃н̃о а̄рочесум̣. ра̄джа̄ амаччапаривуто бодхисаттасса паччуггаманам̣ катва̄ йаккхам̣ нагарадва̄ре нисӣда̄петва̄ аггабхаттала̄бхинам̣ катва̄ нагарам̣ пависитва̄ бхерим̣ чара̄петва̄ на̄гаре саннипа̄та̄петва̄ бодхисаттасса гун̣ам̣ катхетва̄ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. айан̃ча бодхисаттасса ова̄де т̣хатва̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ саггапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не ма̄тупосакабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ йаккхо ан̇гулима̄ло ахоси, ра̄джа̄ а̄нандо, ма̄н̣аво пана ахамева ахосинти.

сутануджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[399] 4. ма̄тупосакагиджджхаджа̄такаван̣н̣ана̄

те катхам̣ ну кариссантӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ ма̄тупосакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху са̄маджа̄таке (джа̄. 2.22.296 а̄дайо) а̄ви бхависсати.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто гиджджхайонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто вуддхе парихӣначаккхуке ма̄та̄питаро гиджджхагуха̄йам̣ т̣хапетва̄ гомам̣са̄дӣни а̄харитва̄ посеси. тасмим̣ ка̄ле ба̄ра̄н̣асийам̣ суса̄не еко неса̄до анийаметва̄ гиджджха̄нам̣ па̄се од̣д̣еси. атхекадивасам̣ бодхисатто гомам̣са̄дим̣ парийесанто суса̄нам̣ павит̣т̣хо па̄дена па̄се баджджхитва̄ аттано на чинтеси, вуддхе парихӣначаккхуке ма̄та̄питаро ануссаритва̄ ‘‘катхам̣ ну кхо ме ма̄та̄питаро йа̄пессанти, мама баддхабха̄вампи аджа̄нанта̄ ана̄тха̄ ниппаччайа̄ паббатагуха̄йамева сусситва̄ мариссанти ман̃н̃е’’ти вилапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

22.

‘‘те катхам̣ ну кариссанти, вуддха̄ гиридарӣсайа̄;

ахам̣ баддхосми па̄сена, нилӣйасса васам̣ гато’’ти.

таттха нилӣйасса̄ти евам̣на̄макасса неса̄дапуттасса.

атха неса̄дапутто гиджджхара̄джасса паридевитасаддам̣ сутва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

23.

‘‘ким̣ гиджджха паридеваси, ка̄ ну те паридевана̄;

на ме суто ва̄ дит̣т̣хо ва̄, бха̄санто ма̄нусим̣ диджо’’ти.

гиджджхо а̄ха –

24.

‘‘бхара̄ми ма̄та̄питаро, вуддхе гиридарӣсайе;

те катхам̣ ну кариссанти, ахам̣ васам̣ гато тава̄’’ти.

неса̄до а̄ха –

25.

‘‘йам̣ ну гиджджхо йоджанасатам̣, кун̣апа̄ни авеккхати;

касма̄ джа̄лан̃ча па̄сан̃ча, а̄саджджа̄пи на буджджхасӣ’’ти.

гиджджхара̄джа̄ а̄ха –

26.

‘‘йада̄ пара̄бхаво хоти, посо джӣвитасан̇кхайе;

атха джа̄лан̃ча па̄сан̃ча, а̄саджджа̄пи на буджджхатӣ’’ти.

27.

‘‘бхарассу ма̄та̄питаро, вуддхе гиридарӣсайе;

майа̄ твам̣ саманун̃н̃а̄то, соттхим̣ пасса̄хи н̃а̄таке.

28.

‘‘евам̣ луддака нандассу, саха саббехи н̃а̄тибхи;

бхариссам̣ ма̄та̄питаро, вуддхе гиридарӣсайе’’ти. –

неса̄дапуттена дутийа̄, гиджджхена татийа̄ти има̄ га̄тха̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ вутта̄.

таттха йам̣ нӯти йам̣ ну етам̣ локе катхӣйати. гиджджхо йоджанасатам̣, кун̣апа̄ни авеккхатӣти йоджанасатам̣ атиккамма т̣хита̄нипи кун̣апа̄ни пассати, там̣ йади татхам̣, атха касма̄ твам̣ имам̣ джа̄лан̃ча па̄сан̃ча а̄саджджа̄пи на буджджхаси, сантикам̣ а̄гантва̄пи на джа̄на̄сӣти.

пара̄бхавоти вина̄со. бхарассӯти идам̣ со бодхисаттасса дхаммакатхам̣ сутва̄ ‘‘пан̣д̣ито гиджджхара̄джа̄ паридеванто на аттано паридевати, ма̄та̄питӯнам̣ паридевати, на̄йам̣ ма̄ретум̣ йутто’’ти тусситва̄ а̄ха, ватва̄ ча пана пийачиттена мудучиттена па̄сам̣ мочеси.

атхасса бодхисатто маран̣амукха̄ памутто сукхито анумоданам̣ каронто оса̄нага̄тхам̣ ватва̄ мукхапӯрам̣ мам̣сам̣ а̄да̄йа ма̄та̄питӯнам̣ ада̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не ма̄тупосакабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ неса̄дапутто чханно ахоси, ма̄та̄питаро маха̄ра̄джакула̄ни, гиджджхара̄джа̄ пана ахамева ахосинти.

ма̄тупосакагиджджхаджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[400] 5. даббхапуппхаджа̄такаван̣н̣ана̄

анутӣрача̄рӣ бхаддантети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто упанандам̣ сакйапуттам̣ а̄раббха катхеси. со хи са̄сане паббаджитва̄ аппиччхата̄дигун̣е паха̄йа маха̄тан̣хо ахоси. вассӯпана̄йика̄йа две тайо виха̄ре париггахетва̄ екасмим̣ чхаттам̣ ва̄ упа̄ханам̣ ва̄ екасмим̣ каттарайат̣т̣хим̣ ва̄ удакатумбам̣ ва̄ т̣хапетва̄ екасмим̣ сайам̣ васати. со екасмим̣ джанападавиха̄ре вассам̣ упагантва̄ ‘‘бхиккхӯхи на̄ма аппиччхехи бхавитабба’’нти а̄ка̄се чандам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа бхиккхӯнам̣ паччайасантосадӣпакам̣ арийавам̣сапат̣ипадам̣ катхеси. там̣ сутва̄ бхиккхӯ мана̄па̄ни паттачӣвара̄ни чхад̣д̣етва̄ маттика̄патта̄ни чева пам̣сукӯлачӣвара̄ни ча ган̣хим̣су. со та̄ни аттано васанат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ вуттхавассо пава̄ретва̄ йа̄накам̣ пӯретва̄ джетаванам̣ гаччханто антара̄магге екасса аран̃н̃авиха̄расса пит̣т̣хибха̄ге па̄де валлийа̄ палибуддхо ‘‘аддха̄ еттха кин̃чи ладдхаббам̣ бхависсатӣ’’ти там̣ виха̄рам̣ па̄виси. таттха пана две махаллака̄ бхиккхӯ вассам̣ упагаччхим̣су. те две ча тхӯласа̄т̣аке екан̃ча сукхумакамбалам̣ лабхитва̄ бха̄джетум̣ асакконта̄ там̣ дисва̄ ‘‘тхеро но бха̄джетва̄ дассатӣ’’ти тут̣т̣хачитта̄ ‘‘майам̣, бханте, имам̣ васса̄ва̄сикам̣ бха̄джетум̣ на саккома, имам̣ но нисса̄йа вива̄до хоти, идам̣ амха̄кам̣ бха̄джетва̄ детха̄’’ти а̄хам̣су. со ‘‘са̄дху бха̄джесса̄мӣ’’ти две тхӯласа̄т̣аке двиннампи бха̄джетва̄ ‘‘айам̣ амха̄кам̣ винайадхара̄нам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти камбалам̣ гахетва̄ пакка̄ми.

тепи тхера̄ камбале са̄лайа̄ тенева саддхим̣ джетаванам̣ гантва̄ винайадхара̄нам̣ бхиккхӯнам̣ таматтхам̣ а̄рочетва̄ ‘‘лаббхати ну кхо, бханте, винайадхара̄нам̣ евам̣ вилопам̣ кха̄диту’’нти а̄хам̣су. бхиккхӯ упанандаттхерена а̄бхатам̣ паттачӣварара̄сим̣ дисва̄ ‘‘маха̄пун̃н̃оси твам̣ а̄вусо, бахум̣ те паттачӣварам̣ ладдха’’нти вадим̣су. со ‘‘куто ме а̄вусо, пун̃н̃ам̣, имина̄ ме упа̄йена идам̣ ладдха’’нти саббам̣ катхеси. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, упанандо сакйапутто маха̄тан̣хо маха̄лобхо’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, упанандена пат̣ипада̄йа ануччхавикам̣ катам̣, парасса пат̣ипадам̣ катхентена на̄ма бхиккхуна̄ пат̣хамам̣ аттано ануччхавикам̣ катва̄ паччха̄ паро овадитаббо’’ти.

‘‘атта̄намева пат̣хамам̣, патирӯпе нивесайе;

атхан̃н̃амануса̄сеййа, на килиссеййа пан̣д̣ито’’ти. (дха. па. 158) –

има̄йа дхаммападе га̄тха̄йа дхаммам̣ десетва̄ ‘‘на, бхиккхаве, упанандо ида̄нева, пуббепеса маха̄тан̣хо маха̄лобхова, на ча пана ида̄нева, пуббепеса имесам̣ сантакам̣ вилумпийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто надӣтӣре руккхадевата̄ ахоси. тада̄ еко син̇га̄ло ма̄йа̄вим̣ на̄ма бхарийам̣ гахетва̄ надӣтӣре екасмим̣ т̣ха̄не васи. атхекадивасам̣ син̇га̄лӣ син̇га̄лам̣ а̄ха ‘‘дохал̣о ме са̄ми, уппанно, алларохитамаччхам̣ кха̄дитум̣ иччха̄мӣ’’ти. син̇га̄ло ‘‘аппоссукка̄ хохи, а̄харисса̄ми те’’ти надӣтӣре чаранто валлийа̄ па̄де палибуджджхитва̄ анутӣрамева агама̄си. тасмим̣ кхан̣е гамбхӣрача̄рӣ ча анутӣрача̄рӣ ча̄ти две удда̄ маччхе парийесанта̄ тӣре ат̣т̣хам̣су. тесу гамбхӣрача̄рӣ махантам̣ рохитамаччхам̣ дисва̄ вегена удаке пависитва̄ там̣ нан̇гут̣т̣хе ган̣хи. балава̄ маччхо парикад̣д̣ханто йа̄си. со гамбхӣрача̄рӣ уддо ‘‘маха̄маччхо убхиннампи но пахоссати, ехи ме саха̄йо хохӣ’’ти итарена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

29.

‘‘анутӣрача̄рӣ бхадданте, саха̄йаманудха̄ва мам̣;

маха̄ ме гахито маччхо, со мам̣ харати вегаса̄’’ти.

таттха саха̄йаманудха̄ва манти саха̄йа анудха̄ва мам̣, сандхивасена ма-ка̄ро вутто. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄хам̣ имина̄ маччхена на сам̣хӣра̄ми, евам̣ мам̣ нан̇гут̣т̣хакхан̣д̣е гахетва̄ твам̣ анудха̄ва̄ти.

там̣ сутва̄ итаро дутийам̣ га̄тхама̄ха –

30.

‘‘гамбхӣрача̄рӣ бхадданте, дал̣хам̣ ган̣ха̄хи тха̄маса̄;

ахам̣ там̣ уддхарисса̄ми, супан̣н̣о урага̄мива̄’’ти.

таттха тха̄маса̄ти тха̄мена. уддхарисса̄мӣти нӣхарисса̄ми. супан̣н̣о урага̄мива̄ти гарул̣о саппам̣ вийа.

атха двепи те екато хутва̄ рохитамаччхам̣ нӣхаритва̄ тхале т̣хапетва̄ ма̄ретва̄ ‘‘твам̣ бха̄джехи, твам̣ бха̄джехӣ’’ти калахам̣ катва̄ бха̄джетум̣ асакконта̄ т̣хапетва̄ нисӣдим̣су. тасмим̣ ка̄ле син̇га̄ло там̣ т̣ха̄нам̣ ануппатто. те там̣ дисва̄ убхопи паччуггаманам̣ катва̄ ‘‘айам̣, самма, даббхапуппхамаччхо амхехи екато хутва̄ гахито, там̣ но бха̄джетум̣ асакконта̄нам̣ вива̄до уппанно, самабха̄гам̣ но бха̄джетва̄ дехӣ’’ти татийам̣ га̄тхама̄хам̣су –

31.

‘‘вива̄до но самуппанно, даббхапуппха сун̣охи ме;

самехи медхагам̣ самма̄, вива̄до вӯпасаммата’’нти.

таттха даббхапуппха̄ти даббхапуппхасама̄наван̣н̣ата̄йа там̣ а̄лапанти. медхаганти калахам̣.

тесам̣ вачанам̣ сутва̄ син̇га̄ло аттано балам̣ дӣпенто –

32.

‘‘дхаммат̣т̣хохам̣ пуре а̄сим̣, бахӯ ад̣д̣а̄ ме тӣрита̄;

самеми медхагам̣ самма̄, вива̄до вӯпасаммата’’нти. –

идам̣ га̄тхам̣ ватва̄ бха̄дженто –

33.

‘‘анутӣрача̄ри нан̇гут̣т̣хам̣, сӣсам̣ гамбхӣрача̄рино;

ачча̄йам̣ маджджхимо кхан̣д̣о, дхаммат̣т̣хасса бхависсатӣ’’ти. –

имам̣ га̄тхама̄ха –

таттха пат̣хамага̄тха̄йа айаматтхо – ахам̣ пуббе ра̄джӯнам̣ виниччхайа̄маччо а̄сим̣, тена майа̄ виниччхайе нисӣдитва̄ бахӯ ад̣д̣а̄ тӣрита̄, тесам̣ тесам̣ бра̄хман̣агахапатика̄дӣнам̣ бахӯ ад̣д̣а̄ тӣрита̄ виниччхита̄, сва̄хам̣ тумха̄диса̄нам̣ самаджа̄тика̄нам̣ чатуппада̄нам̣ ад̣д̣ам̣ тӣретум̣ ким̣ на саккхисса̄ми, ахам̣ во самеми медхагам̣, самма̄ мам̣ нисса̄йа тумха̄кам̣ вива̄до вӯпасамматӯти.

еван̃ча пана ватва̄ маччхам̣ тайо кот̣т̣ха̄се катва̄ анутӣрача̄ри твам̣ нан̇гут̣т̣хам̣ ган̣ха, сӣсам̣ гамбхӣрача̄рино хоту. ачча̄йам̣ маджджхимо кхан̣д̣оти апича айам̣ маджджхимо кот̣т̣ха̄со. атха ва̄ ачча̄ти атичча, име две кот̣т̣ха̄се атиккамитва̄ т̣хито айам̣ маджджхимо кхан̣д̣о дхаммат̣т̣хасса виниччхайаса̄микасса майхам̣ бхависсатӣти.

евам̣ там̣ маччхам̣ вибхаджитва̄ ‘‘тумхе калахам̣ акатва̄ нан̇гут̣т̣хан̃ча сӣсан̃ча кха̄датха̄’’ти ватва̄ маджджхимакхан̣д̣ам̣ мукхена д̣ам̣ситва̄ тесам̣ пассанта̄нам̣йева пала̄йи. те сахассам̣ пара̄джита̄ вийа думмукха̄ нисӣдитва̄ га̄тхама̄хам̣су –

34.

‘‘чирампи бхаккхо абхависса, саче на вивадемасе;

асӣсакам̣ анан̇гут̣т̣хам̣, син̇га̄ло харати рохита’’нти.

таттха чирампӣти две тайо дивасе сандха̄йа вуттам̣.

син̇га̄лопи ‘‘аджджа бхарийам̣ рохитамаччхам̣ кха̄да̄песса̄мӣ’’ти тут̣т̣хачитто тасса̄ сантикам̣ агама̄си. са̄ там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ абхинандама̄на̄ –

35.

‘‘йатха̄пи ра̄джа̄ нандеййа, раджджам̣ ладдха̄на кхаттийо;

ева̄хамаджджа нанда̄ми, дисва̄ пун̣н̣амукхам̣ пати’’нти. –

имам̣ га̄тхам̣ ватва̄ адхигамӯпа̄йам̣ пуччхантӣ –

36.

‘‘катхам̣ ну тхаладжо санто, удаке маччхам̣ пара̄маси;

пут̣т̣хо ме самма аккха̄хи, катхам̣ адхигатам̣ тайа̄’’ти. –

имам̣ га̄тхама̄ха –

таттха катхам̣ нӯти ‘‘кха̄да, бхадде’’ти маччхакхан̣д̣е пурато т̣хапите ‘‘катхам̣ ну твам̣ тхаладжо сама̄но удаке маччхам̣ ган̣хӣ’’ти пуччхи.

син̇га̄ло тасса̄ адхигамӯпа̄йам̣ а̄чиккханто анантарага̄тхама̄ха –

37.

‘‘вива̄дена киса̄ хонти, вива̄дена дханаккхайа̄;

джӣна̄ удда̄ вива̄дена, бхун̃джа ма̄йа̄ви рохита’’нти.

таттха вива̄дена киса̄ хонтӣти бхадде, име сатта̄ вива̄дам̣ каронта̄ вива̄дам̣ нисса̄йа киса̄ аппамам̣салохита̄ хонти. вива̄дена дханаккхайа̄ти хиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣнам̣ дхана̄нам̣ кхайа̄ вива̄денева хонти. двӣсупи вивадантесу еко пара̄джито пара̄джитатта̄ дханаккхайам̣ па̄пун̣а̄ти, итаро джайабха̄гада̄нена. джӣна̄ удда̄ти две удда̄пи вива̄денева имам̣ маччхам̣ джӣна̄, тасма̄ твам̣ майа̄ а̄бхатасса уппаттим̣ ма̄ пуччха, кевалам̣ имам̣ бхун̃джа ма̄йа̄ви рохитанти.

итара̄ абхисамбуддхага̄тха̄ –

38.

‘‘евамева мануссесу, вива̄до йаттха джа̄йати;

дхаммат̣т̣хам̣ пат̣идха̄вати, со хи несам̣ вина̄йако;

дхана̄пи таттха джӣйанти, ра̄джакосо павад̣д̣хатӣ’’ти.

таттха евамева̄ти бхиккхаве, йатха̄ ете удда̄ джӣна̄, евамева мануссесупи йасмим̣ т̣ха̄не вива̄до джа̄йати, таттха те манусса̄ дхаммат̣т̣хам̣ патидха̄ванти, виниччхайаса̄микам̣ упасан̇каманти. ким̣ка̄ран̣а̄? со хи несам̣ вина̄йако, со тесам̣ вива̄да̄панна̄нам̣ вива̄давӯпасамакоти аттхо. дхана̄пи таттха̄ти таттха те вива̄да̄панна̄ дханатопи джӣйанти, аттано сантака̄ париха̄йанти, дан̣д̣ена чева джайабха̄гаггахан̣ена ча ра̄джакосо павад̣д̣хатӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ син̇га̄ло упанандо ахоси, удда̄ две махаллака̄, тасса ка̄ран̣асса паччаккхака̄рика̄ руккхадевата̄ пана ахамева ахоси’’нти.

даббхапуппхаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[401] 6. пан̣н̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄

пан̣н̣акам̣ тикхин̣адха̄ранти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи бхиккхум̣ саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хито’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘кена уккан̣т̣ха̄пито’’ти ватва̄ ‘‘пура̄н̣адутийика̄йа̄’’ти вутте ‘‘бхиккху айам̣ иттхӣ туйхам̣ анаттхака̄рика̄, пуббепи твам̣ имам̣ нисса̄йа четасикарогена маранто пан̣д̣ите нисса̄йа джӣвитам̣ алаттха̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ маддавамаха̄ра̄дже раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббатти, сенакакума̄ротисса на̄мам̣ акам̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ пачча̄гантва̄ маддаваран̃н̃о аттхадхамма̄нуса̄сако амаччо ахоси, ‘‘сенакапан̣д̣ито’’ти вутте сакаланагаре чандо вийа сӯрийо вийа ча пан̃н̃а̄йи. тада̄ ран̃н̃о пурохитапутто ра̄джупат̣т̣ха̄нам̣ а̄гато сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итам̣ уттамарӯпадхарам̣ ран̃н̃о аггамахесим̣ дисва̄ пат̣ибаддхачитто хутва̄ гехам̣ гантва̄ нира̄ха̄ро нипаджджитва̄ саха̄йакехи пут̣т̣хо таматтхам̣ а̄рочеси. ра̄джа̄пи ‘‘пурохитапутто на диссати, кахам̣ ну кхо’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘ахам̣ те имам̣ сатта диваса̄ни дамми, сатта̄хам̣ гхаре катва̄ ат̣т̣хаме дивасе а̄неййа̄сӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ там̣ гехам̣ нетва̄ та̄йа саддхим̣ абхирами. те ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пат̣ибаддхачитта̄ хутва̄ кан̃чи аджа̄на̄петва̄ аггадва̄рена пала̄йитва̄ ан̃н̃асса ран̃н̃о виджитам̣ агамасум̣, кочи гатат̣т̣ха̄нам̣ на джа̄ни, на̄ва̄йа гатамагго вийа ахоси. ра̄джа̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ на̄наппака̄рена вичинантопи тасса гатат̣т̣ха̄нам̣ на ан̃н̃а̄си. атхасса там̣ нисса̄йа балавасоко уппаджджи, хадайам̣ ун̣хам̣ хутва̄ лохитам̣ паггхари. тато пат̣т̣ха̄йа часса куччхито лохитам̣ никкхами, бйа̄дхи маханто ахоси. маханта̄пи ра̄джаведжджа̄ тикиччхитум̣ на̄саккхим̣су.

бодхисатто ‘‘имасса ран̃н̃о бйа̄дхи наттхи, бхарийам̣ пана апассанто четасикарогена пхут̣т̣хо, упа̄йена там̣ тикиччхисса̄мӣ’’ти а̄йуран̃ча пуккусан̃ча̄ти две ран̃н̃о пан̣д̣ита̄мачче а̄мантетва̄ ‘‘ран̃н̃о девийа̄ адассанена четасикам̣ рогам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃о рого наттхи, бахӯпака̄ро ча кхо пана амха̄кам̣ ра̄джа̄, тасма̄ упа̄йена нам̣ тикиччха̄ма, ра̄джан̇ган̣е самаджджам̣ ка̄ретва̄ асим̣ гилитум̣ джа̄нантена асим̣ гила̄петва̄ ра̄джа̄нам̣ сӣхапан̃джаре катва̄ самаджджам̣ олока̄песса̄ма, ра̄джа̄ асим̣ гилантам̣ дисва̄ ‘аттхи ну кхо ито ан̃н̃ам̣ дуккаратара’нти пан̃хам̣ пуччхиссати. там̣ самма а̄йура, твам̣ ‘асукам̣ на̄ма дада̄мӣти вачанам̣ ито дуккаратара’нти бйа̄кареййа̄си, тато самма пуккуса, там̣ пуччхиссати, атхасса твам̣ ‘маха̄ра̄джа, дада̄мӣти ватва̄ ададато са̄ ва̄ча̄ апхала̄ хоти, татха̄рӯпам̣ ва̄чам̣ на кечи упаджӣванти на кха̄данти на пиванти, йе пана тасса вачанасса̄нуччхавикам̣ каронти, йатха̄пат̣ин̃н̃а̄таматтхам̣ дентийева, идам̣ тато дуккаратара’нти евам̣ бйа̄кареййа̄си, ито парам̣ каттаббам̣ ахам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти ватва̄ самаджджам̣ ка̄реси.

атха те тайопи пан̣д̣ита̄ ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ра̄джан̇ган̣е самаджджо ваттати, там̣ олокента̄нам̣ дуккхампи на дуккхам̣ хоти, ехи гаччха̄ма̄’’ти ра̄джа̄нам̣ нетва̄ сӣхапан̃джарам̣ виваритва̄ самаджджам̣ олока̄песум̣. бахӯ джана̄ аттано аттано джа̄нанакасиппам̣ дассесум̣. еко пана пурисо теттим̣сан̇гулам̣ тикхин̣адха̄рам̣ асиратанам̣ гилати. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ пурисо етам̣ асим̣ гилати, ‘аттхи ну кхо ито ан̃н̃ам̣ дуккаратара’нти име пан̣д̣ите пуччхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ а̄йурам̣ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

39.

‘‘пан̣н̣акам̣ тикхин̣адха̄рам̣, асим̣ сампаннапа̄йинам̣;

париса̄йам̣ пурисо гилати, ким̣ дуккаратарам̣ тато;

йадан̃н̃ам̣ дуккарам̣ т̣ха̄нам̣, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

таттха пан̣н̣аканти пан̣н̣акарат̣т̣хе уппаннам̣. сампаннапа̄йинанти сампаннам̣ паралохитапа̄йинам̣. париса̄йанти парисамаджджхе дханалобхена айам̣ пурисо гилати. йадан̃н̃анти ито асигиланато йам̣ ан̃н̃ам̣ дуккаратарам̣ ка̄ран̣ам̣, там̣ майа̄ пуччхито катхехӣти.

атхасса со там̣ катхенто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

40.

‘‘гилеййа пурисо лобха̄, асим̣ сампаннапа̄йинам̣;

йо ча ваджджа̄ дада̄мӣти, там̣ дуккаратарам̣ тато;

саббан̃н̃ам̣ сукарам̣ т̣ха̄нам̣, евам̣ джа̄на̄хи маддава̄’’ти.

таттха ваджджа̄ти вадеййа. там̣ дуккаратаранти ‘‘дада̄мӣ’’ти вачанам̣ тато асигиланато дуккаратарам̣. саббан̃н̃анти ‘‘асукам̣ на̄ма тава дасса̄мӣ’’ти вачанам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ саббампи ка̄ран̣ам̣ сукарам̣. маддава̄ти ра̄джа̄нам̣ готтена а̄лапати.

ран̃н̃о а̄йурапан̣д̣итасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘асигиланато кира ‘идам̣ на̄ма даммӣ’ти вачанам̣ дуккарам̣, ахан̃ча ‘пурохитапуттасса девим̣ даммӣ’ти авачам̣, атидуккарам̣ вата ме ката’’нти вӣмам̣сантассева хадайасоко тхокам̣ тануттам̣ гато. со тато ‘‘парасса имам̣ даммӣти вачанато пана ан̃н̃ам̣ дуккаратарам̣ аттхи ну кхо’’ти чинтетва̄ пуккусапан̣д̣итена саддхим̣ саллапанто татийам̣ га̄тхама̄ха –

41.

‘‘бйа̄ка̄си а̄йуро пан̃хам̣, аттхам̣ дхаммасса ковидо;

пуккусам̣ да̄ни пуччха̄ми, ким̣ дуккаратарам̣ тато;

йадан̃н̃ам̣ дуккарам̣ т̣ха̄нам̣, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

таттха пан̃хам̣ аттханти пан̃хасса аттхам̣ бйа̄ка̄сӣти вуттам̣ хоти. дхаммасса ковидоти тадаттхаджотаке гантхе кусало. татоти тато вачанато ким̣ дуккаратаранти.

атхасса бйа̄каронто пуккусапан̣д̣ито чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

42.

‘‘на ва̄чамупаджӣванти, апхалам̣ гирамудӣритам̣;

йо ча датва̄ ава̄кайира̄, там̣ дуккаратарам̣ тато;

саббан̃н̃ам̣ сукарам̣ т̣ха̄нам̣, евам̣ джа̄на̄хи маддава̄’’ти.

таттха датва̄ти ‘‘асукам̣ на̄ма даммӣ’’ти пат̣ин̃н̃ам̣ датва̄. ава̄кайира̄ти там̣ пат̣ин̃н̃а̄таматтхам̣ даданто тасмим̣ лобхам̣ ава̄кареййа чхиндеййа, там̣ бхан̣д̣ам̣ дадеййа̄ти вуттам̣ хоти. татоти тато асигиланато ‘‘асукам̣ на̄ма те даммӣ’’ти вачанато ча тадева дуккаратарам̣.

ран̃н̃о там̣ вачанам̣ сутва̄ ‘‘ахам̣ ‘пурохитапуттасса девим̣ даммӣ’ти пат̣хамам̣ ватва̄ ва̄ча̄йа ануччхавикам̣ катва̄ там̣ ада̄сим̣, дуккарам̣ вата ме ката’’нти паривитаккентасса соко танукатаро джа̄то. атхасса етадахоси ‘‘сенакапан̣д̣итато ан̃н̃о пан̣д̣итатаро на̄ма наттхи, имам̣ пан̃хам̣ етам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти. тато там̣ пуччханто пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

43.

‘‘бйа̄ка̄си пуккусо пан̃хам̣, аттхам̣ дхаммасса ковидо;

сенакам̣ да̄ни пуччха̄ми, ким̣ дуккаратарам̣ тато;

йадан̃н̃ам̣ дуккарам̣ т̣ха̄нам̣, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

атхасса бйа̄каронто сенако чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

44.

‘‘дадеййа пурисо да̄нам̣, аппам̣ ва̄ йади ва̄ бахум̣;

йо ча датва̄ на̄нутаппе, там̣ дуккаратарам̣ тато;

саббан̃н̃ам̣ сукарам̣ т̣ха̄нам̣, евам̣ джа̄на̄хи маддава̄’’ти.

таттха на̄нутаппети аттано атикантам̣ атимана̄пам̣ пийабхан̣д̣ам̣ парасса датва̄ ‘‘киматтхам̣ майа̄ идам̣ динна’’нти евам̣ там̣ пийабхан̣д̣ам̣ а̄раббха йо паччха̄ на таппати на сочати, там̣ асигиланато ча ‘‘асукам̣ на̄ма те даммӣ’’ти вачанато ча тасса да̄нато ча дуккаратарам̣.

ити маха̄сатто ра̄джа̄нам̣ сан̃н̃а̄пента̄ катхеси. да̄нан̃хи датва̄ апарачетана̄ва дуссандха̄рийа̄, тасса̄ сандха̄ран̣адуккарата̄ вессантараджа̄такена дӣпита̄. вуттан̃хетам̣ –

‘‘аду ча̄пам̣ гахетва̄на, кхаггам̣ бандхийа ва̄мато;

а̄несса̄ми саке путте, путта̄нан̃хи вадхо дукхо.

‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣ дуккхарӯпам̣, йам̣ кума̄ра̄ вихан̃н̃аре;

сатан̃ча дхаммаман̃н̃а̄йа, ко датва̄ анутаппатӣ’’ти. (джа̄. 2.22.2158-2159);

ра̄джа̄пи бодхисаттасса вачанам̣ сутва̄ саллаккхеси ‘‘ахам̣ аттано маненева пурохитапуттасса девим̣ датва̄ сакаманам̣ сандха̄ретум̣ на саккоми, соча̄ми килама̄ми, на ме идам̣ ануччхавикам̣, саче са̄ майи сасинеха̄ бхавеййа, имам̣ иссарийам̣ чхад̣д̣етва̄ на пала̄йеййа, майи пана синехам̣ акатва̄ пала̄та̄йа ким̣ та̄йа майха’’нти. тассевам̣ чинтентасса падумапатте удакабинду вийа саббасоко ниваттитва̄ гато, тан̇кхан̣ан̃н̃евасса куччхи парисан̣т̣ха̄си. со нирого сукхито хутва̄ бодхисаттасса тхутим̣ каронто оса̄нага̄тхама̄ха –

45.

‘‘бйа̄ка̄си а̄йуро пан̃хам̣, атхо пуккусапорисо;

саббе пан̃хе атибхоти, йатха̄ бха̄сати сенако’’ти.

таттха йатха̄ бха̄сатӣти йатха̄ пан̣д̣ито бха̄сати, татхеветам̣ да̄нам̣ на̄ма датва̄ нева анутаппитаббанти. имам̣ панасса тхутим̣ катва̄ тут̣т̣хо бахум̣ дханамада̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ра̄джамахесӣ пура̄н̣адутийика̄ ахоси, ра̄джа̄ уккан̣т̣хитабхиккху, а̄йурапан̣д̣ито моггалла̄но, пуккусапан̣д̣ито са̄рипутто, сенакапан̣д̣ито ахамева ахосинти.

пан̣н̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[402] 7. саттубхастаджа̄такаван̣н̣ана̄

виббхантачиттоти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто аттано пан̃н̃а̄па̄рамим̣ а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху уман̇гаджа̄таке (джа̄. 2.22.590 а̄дайо) а̄ви бхависсати.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ джанако на̄ма ра̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. тада̄ бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббатти, сенакакума̄ротисса на̄мам̣ карим̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ пачча̄гантва̄ ра̄джа̄нам̣ пасси, ра̄джа̄ там̣ амаччат̣т̣ха̄не т̣хапеси, махантан̃часса йасам̣ ануппада̄си. со ран̃н̃о аттхан̃ча дхамман̃ча ануса̄си, мадхуракатхо дхаммакатхико хутва̄ ра̄джа̄нам̣ пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄петва̄ да̄не упосатхакамме дасасу кусалакаммапатхесӯти има̄йа калйа̄н̣апат̣ипада̄йа патит̣т̣ха̄песи, сакаларат̣т̣хе буддха̄нам̣ уппаннака̄ло вийа ахоси. паккхадивасесу ра̄джа̄ ча упара̄джа̄дайо ча саббе саннипатитва̄ дхаммасабхам̣ садждженти. маха̄сатто саджджитадхаммасабха̄йам̣ ратанапаллан̇каварагато буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десети, буддха̄нам̣ дхаммакатха̄садиса̄васса катха̄ хоти.

атха ан̃н̃атаро махаллакабра̄хман̣о дханабхиккхам̣ чаритва̄ каха̄пан̣асахассам̣ лабхитва̄ екасмим̣ бра̄хман̣акуле никкхипитва̄ пуна ‘‘бхиккхам̣ чарисса̄мӣ’’ти гато. тасса гатака̄ле там̣ кулам̣ каха̄пан̣е вал̣ан̃джеси. со а̄гантва̄ каха̄пан̣е а̄хара̄песи. бра̄хман̣о каха̄пан̣е да̄тум̣ асакконто аттано дхӣтарам̣ тасса па̄дапарича̄рикам̣ катва̄ ада̄си. бра̄хман̣о там̣ гахетва̄ ба̄ра̄н̣асито авидӯре екасмим̣ бра̄хман̣ага̄ме ва̄сам̣ каппеси. атхасса бхарийа̄ дахарата̄йа ка̄месу атитта̄ ан̃н̃ена тарун̣абра̄хман̣ена саддхим̣ миччха̄ча̄рам̣ чари. сол̣аса хи атаппанӣйаваттхӯни на̄ма. катама̄ни сол̣аса? са̄гаро саббасавантӣхи на таппати, агги упа̄да̄нена на таппати, ра̄джа̄ рат̣т̣хена на таппати, ба̄ло па̄пехи на таппати, иттхӣ метхунадхаммена алан̇ка̄рена виджа̄йанена̄ти имехи тӣхи на таппати, бра̄хман̣о мантехи на таппати, джха̄йӣ виха̄расама̄паттийа̄ на таппати, секкхо апачайена на таппати, аппиччхо дхутан̇гагун̣ена на таппати, а̄раддхавӣрийо вӣрийа̄рамбхена на таппати, дхаммакатхико са̄каччха̄йа на таппати, виса̄радо париса̄йа на таппати, саддхо сан̇гхупат̣т̣ха̄нена на таппати, да̄йако паричча̄гена на таппати, пан̣д̣ито дхаммассаванена на таппати, чатассо париса̄ татха̄гатадассанена на таппантӣти.

са̄пи бра̄хман̣ӣ метхунадхаммена, атитта̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ нӣхаритва̄ виссаттха̄ па̄пакаммам̣ ка̄тука̄ма̄ хутва̄ екадивасам̣ думмана̄ нипаджджитва̄ ‘‘ким̣ бхотӣ’’ти вутта̄ ‘‘бра̄хман̣а, ахам̣ тава гехе каммам̣ ка̄тум̣ на саккоми, да̄сида̄сам̣ а̄нехӣ’’ти а̄ха. ‘‘бхоти дханам̣ ме наттхи, ким̣ датва̄ а̄немӣ’’ти. ‘‘бхиккхам̣ чаритва̄ дханам̣ парийеситва̄ а̄нехӣ’’ти. ‘‘тена хи бхоти па̄тхеййам̣ ме саджджехӣ’’ти. ‘‘са̄ тасса баддхасаттӯнан̃ча абаддхасаттӯнан̃ча чаммапасиббакам̣ пӯретва̄ ада̄си’’. бра̄хман̣о га̄манигамара̄джадха̄нӣсу чаранто сатта каха̄пан̣асата̄ни лабхитва̄ ‘‘алам̣ ме еттакам̣ дханам̣ да̄сида̄самӯла̄йа̄’’ти ниваттитва̄ аттано га̄мам̣ а̄гаччханто екасмим̣ удакапха̄сукат̣т̣ха̄не пасиббакам̣ мун̃читва̄ саттум̣ кха̄дитва̄ пасиббакамукхам̣ абандхитва̄ва па̄нӣйам̣ пивитум̣ отин̣н̣о. атхекасмим̣ руккхасусире еко кан̣хасаппо саттугандхам̣ гха̄йитва̄ пасиббакам̣ пависитва̄ бхогам̣ а̄бхуджитва̄ саттум̣ кха̄данто нипаджджи. бра̄хман̣о а̄гантва̄ пасиббакасса аббхантарам̣ анолокетва̄ пасиббакам̣ бандхитва̄ ам̣се катва̄ па̄йа̄си. антара̄магге екасмим̣ руккхе ниббаттадевата̄ кхандхавит̣апе т̣хатва̄ ‘‘бра̄хман̣а, саче антара̄магге васиссаси, сайам̣ мариссаси, саче аджджа гхарам̣ гамиссаси, бхарийа̄ те мариссатӣ’’ти ватва̄ антарадха̄йи. со олокенто деватам̣ адисва̄ бхӣто маран̣абхайатаджджито роданто паридеванто ба̄ра̄н̣асинагарадва̄рам̣ сампа̄пун̣и.

тада̄ ча паннарасупосатхо хоти алан̇катадхамма̄сане нисӣдитва̄ бодхисаттасса дхаммакатханадивасо. маха̄джано на̄на̄гандхапуппха̄дихаттхо ваггавагго хутва̄ дхаммим̣ катхам̣ сотум̣ гаччхати. бра̄хман̣о там̣ дисва̄ ‘‘кахам̣ гаччхатха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘бра̄хман̣а, аджджа сенакапан̣д̣ито мадхурассарена буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десети, ким̣ твампи на джа̄на̄сӣ’’ти вутте чинтеси ‘‘пан̣д̣ито кира дхаммакатхико, ахан̃чамхи маран̣абхайатаджджито, пан̣д̣ита̄ кхо пана махантампи сокам̣ харитум̣ сакконти, майа̄пи таттха гантва̄ дхаммам̣ сотум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со техи саддхим̣ таттха гантва̄ маха̄саттам̣ парива̄ретва̄ нисинна̄йа сара̄джика̄йа париса̄йа парийанте саттупасиббакена кхандхагатена дхамма̄санато авидӯре маран̣абхайатаджджито родама̄но ат̣т̣ха̄си. маха̄сатто а̄ка̄саган̇гам̣ отаранто вийа аматавассам̣ вассенто вийа ча дхаммам̣ десеси. маха̄джано сан̃джа̄тасоманассо са̄дхука̄рам̣ датва̄ дхаммам̣ ассоси.

пан̣д̣ита̄ ча на̄ма диса̄чаккхука̄ хонти. тасмим̣ кхан̣е маха̄сатто пасаннапан̃чапаса̄да̄ни аккхӣни уммӣлетва̄ самантато парисам̣ олокенто там̣ бра̄хман̣ам̣ дисва̄ чинтеси ‘‘еттака̄ париса̄ соманассаджа̄та̄ са̄дхука̄рам̣ датва̄ дхаммам̣ сун̣анти, айам̣ панеко бра̄хман̣о доманассаппатто родати, етасса аббхантаре ассуджананасаматтхена сокена бхавитаббам̣, тамасса амбилена пахаритва̄ тамбамалам̣ вийа падумапала̄сато удакабиндум̣ вийа виниваттетва̄ еттхева нам̣ ниссокам̣ тут̣т̣хама̄насам̣ катва̄ дхаммам̣ десесса̄мӣ’’ти. со там̣ а̄мантетва̄ ‘‘бра̄хман̣а, сенакапан̣д̣ито на̄ма̄хам̣, ида̄нева там̣ ниссокам̣ карисса̄ми, виссаттхо катхехӣ’’ти тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

46.

‘‘виббхантачитто купитиндрийоси, неттехи те ва̄риган̣а̄ саванти;

ким̣ те нат̣т̣хам̣ ким̣ пана паттхайа̄но, идха̄гама̄ брахме тадин̇гха брӯхӣ’’ти.

таттха купитиндрийосӣти чаккхундрийамева сандха̄йа ‘‘купитиндрийосӣ’’ти а̄ха. ва̄риган̣а̄ти ассубиндӯни. ин̇гха̄ти чоданаттхе нипа̄то. тан̃хи маха̄сатто чоденто евама̄ха ‘‘бра̄хман̣а, сатта̄ на̄ма двӣхи ка̄ран̣ехи сочанти паридеванти саттасан̇кха̄ресу кисмин̃чидева пийаджа̄тике нат̣т̣хе ва̄, кин̃чидева пийаджа̄тикам̣ паттхетва̄ алабханта̄ ва̄. таттха ким̣ те нат̣т̣хам̣, ким̣ ва̄ пана паттхайанто твам̣ идха а̄гато, идам̣ ме кхиппам̣ брӯхӣ’’ти.

атхасса аттано сокака̄ран̣ам̣ катхенто бра̄хман̣о дутийам̣ га̄тхама̄ха –

47.

‘‘миййетха бхарийа̄ ваджато мамаджджа, агаччхато маран̣ама̄ха йаккхо;

етена дуккхена паведхитосми, аккха̄хи ме сенака етаматтха’’нти.

таттха ваджатоти гехам̣ гаччхантасса. агаччхатоти агаччхантасса. йаккхоти антара̄магге ека̄ руккхадевата̄ евама̄ха̄ти вадати. са̄ кира девата̄ ‘‘пасиббаке те бра̄хман̣а, кан̣хасаппо’’ти ана̄чиккхантӣ бодхисаттасса н̃а̄н̣а̄нубха̄ваппака̄санаттхам̣ на̄чиккхи. етена дуккхена̄ти гаччхато бхарийа̄йа маран̣адуккхена, агаччхато аттано маран̣адуккхена, тенасми паведхито гхат̣т̣ито кампито. етаматтханти етам̣ ка̄ран̣ам̣. йена ме ка̄ран̣ена гаччхато бхарийа̄йа маран̣ам̣, агаччхато аттано маран̣ам̣ хоти, етам̣ ме ка̄ран̣ам̣ а̄чиккха̄хӣти аттхо.

маха̄сатто бра̄хман̣асса вачанам̣ сутва̄ самуддаматтхаке джа̄лам̣ кхипанто вийа н̃а̄н̣аджа̄лам̣ паттхаритва̄ ‘‘имесам̣ сатта̄нам̣ бахӯни маран̣ака̄ран̣а̄ни. самудде нимугга̄пи маранти, таттха ва̄л̣амаччхехи гахита̄пи, ган̇га̄йа патита̄пи, таттха сусума̄рехи гахита̄пи, руккхато патита̄пи, кан̣т̣акена виддха̄пи, на̄наппака̄рехи а̄вудхехи пахат̣а̄пи, висам̣ кха̄дитва̄пи, уббандхитва̄пи, папа̄те патита̄пи, атисӣта̄дӣхи ва̄ на̄наппака̄рехи ва̄ рогехи упаддута̄пи марантийева, евам̣ бахӯсу маран̣ака̄ран̣есу катарена ну кхо ка̄ран̣ена аджджеса бра̄хман̣о антара̄магге васанто сайам̣ мариссати, гехамасса ваджато бхарийа̄ мариссатӣ’’ти чинтеси. чинтенто ева бра̄хман̣асса кхандхе пасиббакам̣ дисва̄ ‘‘имасмим̣ пасиббаке екена саппена павит̣т̣хена бхавитаббам̣, пависанто ча панесо имасмим̣ бра̄хман̣е па̄тара̄сасамайе саттум̣ кха̄дитва̄ пасиббакамукхам̣ абандхитва̄ па̄нӣйам̣ па̄тум̣ гате саттугандхена саппо павит̣т̣хо бхависсати. бра̄хман̣опи па̄нӣйам̣ пивитва̄ а̄гато саппасса павит̣т̣хабха̄вам̣ аджа̄нитва̄ пасиббакам̣ бандхитва̄ а̄да̄йа пакканто бхависсати, сача̄йам̣ антара̄магге васанто са̄йам̣ васанат̣т̣ха̄не ‘‘саттум̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти пасиббакам̣ мун̃читва̄ хаттхам̣ павесессати, атха нам̣ саппо хаттхе д̣ам̣ситва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пессати, идамасса антара̄магге васантасса маран̣ака̄ран̣ам̣. саче пана гехам̣ гаччхеййа, пасиббако бхарийа̄йа хаттхагато бхависсати, са̄ ‘антобхан̣д̣ам̣ олокесса̄мӣ’’ти пасиббакам̣ мун̃читва̄ хаттхам̣ павесессати, атха нам̣ саппо д̣ам̣ситва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пессати, идамасса аджджа гехам̣ гатасса бхарийа̄йа маран̣ака̄ран̣а’’нти упа̄йакосаллан̃а̄н̣енева ан̃н̃а̄си.

атхасса етадахоси ‘‘имина̄ кан̣хасаппена сӯрена ниббхайена бхавитаббам̣. айан̃хи бра̄хман̣асса маха̄пха̄сукам̣ пахарантопи пасиббаке аттано чаланам̣ ва̄ пханданам̣ ва̄ на дассети, еварӯпа̄йа париса̄йа маджджхепи аттано аттхибха̄вам̣ на дассети, тасма̄ имина̄ кан̣хасаппена сӯрена ниббхайена бхавитабба’’нти. идампи со упа̄йакосаллан̃а̄н̣енева диббачаккхуна̄ пассанто вийа ан̃н̃а̄си. евам̣ сара̄джика̄йа париса̄йа маджджхе саппам̣ пасиббакам̣ пависантам̣ дисва̄ т̣хитапурисо вийа маха̄сатто упа̄йакосаллан̃а̄н̣енева париччхиндитва̄ бра̄хман̣асса пан̃хам̣ катхенто татийам̣ га̄тхама̄ха –

48.

‘‘бахӯни т̣ха̄на̄ни вичинтайитва̄, йаметтха ваккха̄ми тадева саччам̣;

ман̃н̃а̄ми те бра̄хман̣а саттубхастам̣, аджа̄нато кан̣хасаппо павит̣т̣хо’’ти.

таттха бахӯни т̣ха̄на̄нӣти бахӯни ка̄ран̣а̄ни. вичинтайитва̄ти пат̣ивиджджхитва̄ чинта̄васена паваттапат̣иведхо хутва̄. йаметтха ваккха̄мӣти йам̣ те ахам̣ етесу ка̄ран̣есу етам̣ ка̄ран̣ам̣ ваккха̄ми. тадева саччанти тадева татхам̣ диббачаккхуна̄ дисва̄ катхитасадисам̣ бхависсатӣти дӣпети. ман̃н̃а̄мӣти саллаккхеми. саттубхастанти саттупасиббакам̣. аджа̄натоти аджа̄нантассева еко кан̣хасаппо павит̣т̣хоти ман̃н̃а̄мӣти.

еван̃ча пана ватва̄ ‘‘аттхи те бра̄хман̣а, етасмим̣ пасиббаке саттӯ’’ти пуччхи. ‘‘аттхи, пан̣д̣ита̄’’ти. ‘‘аджджа па̄тара̄савела̄йа саттум̣ кха̄дӣ’’ти? ‘‘а̄ма, пан̣д̣ита̄’’ти. ‘‘каттха нисӣдитва̄’’ти? ‘‘аран̃н̃е руккхамӯласмим̣, пан̣д̣ита̄’’ти. ‘‘саттум̣ кха̄дитва̄ па̄нӣйам̣ па̄тум̣ гаччханто пасиббакамукхам̣ бандхи, на бандхӣ’’ти? ‘‘на бандхим̣, пан̣д̣ита̄’’ти. ‘‘па̄нӣйам̣ пивитва̄ а̄гато пасиббакам̣ олокетва̄ бандхӣ’’ти. ‘‘анолокетва̄ва бандхим̣, пан̣д̣ита̄’’ти. ‘‘бра̄хман̣а, тава па̄нӣйам̣ па̄тум̣ гатака̄ле аджа̄нантассева те саттугандхена пасиббакам̣ саппо павит̣т̣хоти ман̃н̃а̄ми, еваметтха а̄гато твам̣, тасма̄ пасиббакам̣ ота̄ретва̄ парисамаджджхе т̣хапетва̄ пасиббакамукхам̣ мочетва̄ пат̣иккамма т̣хито екам̣ дан̣д̣акам̣ гахетва̄ пасиббакам̣ та̄ва пахара, тато паттхат̣апхан̣ам̣ сусӯтисаддам̣ катва̄ никкхамантам̣ кан̣хасаппам̣ дисва̄ никкан̇кхо бхависсатӣ’’ти чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

49.

‘‘а̄да̄йа дан̣д̣ам̣ парисумбха бхастам̣, пассел̣амӯгам̣ урагам̣ дудживхам̣;

чхиндаджджа кан̇кхам̣ вичикиччхита̄ни, бхуджан̇гамам̣ пасса памун̃ча бхаста’’нти.

таттха парисумбха̄ти пахара. пассел̣амӯганти ел̣ам̣ паггхарантена мукхена ел̣амӯгам̣ пасиббакато никкхамантам̣ дудживхам̣ урагам̣ пасса. чхандаджджа кан̇кхам̣ вичикиччхита̄нӣти ‘‘аттхи ну кхо ме пасиббаке саппо, уда̄ху наттхӣ’’ти кан̇кхамева пунаппунам̣ уппаджджама̄на̄ни вичикиччхита̄ни ча аджджа чхинда, майхам̣ саддаха, авитатхан̃хи ме веййа̄каран̣ам̣, ида̄нева никкхамантам̣ бхуджан̇гамам̣ пасса памун̃ча бхастанти.

бра̄хман̣о маха̄саттасса катхам̣ сутва̄ сам̣вигго бхайаппатто татха̄ ака̄си. саппопи саттубхасте дан̣д̣ена пахат̣е пасиббакамукха̄ никкхамитва̄ маха̄джанам̣ олокенто ат̣т̣ха̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

50.

‘‘сам̣виггарӯпо париса̄йа маджджхе, со бра̄хман̣о саттубхастам̣ памун̃чи;

атха никкхами ураго уггатеджо, а̄сӣвисо саппо пхан̣ам̣ каритва̄’’ти.

саппасса пхан̣ам̣ катва̄ никкхантака̄ле ‘‘маха̄саттасса саббан̃н̃убуддхассева бйа̄каран̣ам̣ ахосӣ’’ти маха̄джано челуккхепасахасса̄ни паваттеси, ан̇гулипхот̣анасахасса̄ни париббхамим̣су, гханамегхавассам̣ вийа саттаратанавассам̣ васси, са̄дхука̄расахасса̄ни паваттим̣су, маха̄патхавӣбхиджджанасаддо вийа ахоси. идам̣ пана буддхалӣл̣а̄йа еварӯпасса пан̃хасса катханам̣ на̄ма нева джа̄тийа̄ балам̣, на готтакулаппадеса̄нам̣ балам̣, касса панетам̣ баланти? пан̃н̃а̄йа балам̣. пан̃н̃ава̄ хи пуггало випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арийамаггадва̄рам̣ виваритва̄ аматамаха̄нибба̄нам̣ пависати, са̄вакапа̄рамимпи паччекабодхимпи самма̄самбодхимпи пат̣ивиджджхати. аматамаха̄нибба̄насампа̄пакесу хи дхаммесу пан̃н̃а̄ва сет̣т̣ха̄, авасеса̄ тасса̄ парива̄ра̄ хонти. тенетам̣ вуттам̣ –

‘‘пан̃н̃а̄ хи сет̣т̣ха̄ кусала̄ ваданти, наккхаттара̄джа̄рива та̄рака̄нам̣;

сӣлам̣ сирӣ ча̄пи сатан̃ча дхаммо, анва̄йика̄ пан̃н̃авато бхавантӣ’’ти. (джа̄. 2.17.81);

евам̣ катхите ча пана маха̄саттена пан̃хе еко ахитун̣д̣ико саппасса мукхабандханам̣ катва̄ саппам̣ гахетва̄ аран̃н̃е виссаджджеси. бра̄хман̣о ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ джайа̄петва̄ ан̃джалим̣ паггайха ран̃н̃о тхутим̣ каронто упад̣д̣хага̄тхама̄ха –

51.

‘‘суладдхала̄бха̄ джанакасса ран̃н̃о;

йо пассатӣ сенакам̣ са̄дхупан̃н̃а’’нти.

тассаттхо – йо са̄дхупан̃н̃ам̣ уттамапан̃н̃ам̣ сенакапан̣д̣итам̣ аккхӣни уммӣлетва̄ иччхитиччхитаккхан̣е пийачаккхӯхи пасситум̣ лабхати, тасса ран̃н̃о джанакасса ете иччхитиччхитаккхан̣е дассанала̄бха̄ суладдхала̄бха̄ вата, етена ладдхесу саббала̄бхесу етева ла̄бха̄ суладдхала̄бха̄ на̄ма̄ти.

бра̄хман̣опи ран̃н̃о тхутим̣ катва̄ пуна пасиббакато сатта каха̄пан̣асата̄ни гахетва̄ маха̄саттасса тхутим̣ катва̄ тут̣т̣хида̄йам̣ да̄тука̄мо дийад̣д̣хага̄тхама̄ха –

‘‘виват̣т̣ачхаддо нуси саббадассӣ, н̃а̄н̣ам̣ ну те бра̄хман̣а бхим̣сарӯпам̣.

52.

‘‘има̄ни ме саттасата̄ни аттхи, ган̣ха̄хи сабба̄ни дада̄ми туйхам̣;

тайа̄ хи ме джӣвитамаджджа ладдхам̣, атхопи бхарийа̄йа мака̄си соттхи’’нти.

таттха виват̣т̣ачхаддо нуси саббадассӣти ким̣ ну кхо твам̣ саббесу дхамма̄ка̄ресу виват̣т̣ачхадано виват̣т̣анеййадхаммо саббан̃н̃убуддхоти тхутивасена пуччхати. н̃а̄н̣ам̣ ну те бра̄хман̣а бхим̣сарӯпанти уда̄ху асаббан̃н̃уссапи сато тава н̃а̄н̣ам̣ ативийа бхим̣сарӯпам̣ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ вийа балаванти. тайа̄ хи мети тайа̄ хи диннатта̄ аджджа майа̄ джӣвитам̣ ладдхам̣. атхопи бхарийа̄йа мака̄си соттхинти атхопи ме бхарийа̄йа твамева соттхим̣ ака̄си.

ити со ватва̄ ‘‘сачепи сатасахассам̣ бхавеййа, дадеййамева̄хам̣, еттакамева ме дханам̣, има̄ни ме сатта сата̄ни ган̣ха̄’’ти пунаппунам̣ бодхисаттам̣ йа̄чи. там̣ сутва̄ бодхисатто ат̣т̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

53.

‘‘на пан̣д̣ита̄ ветанама̄дийанти, читра̄хи га̄тха̄хи субха̄сита̄хи;

итопи те брахме даданту виттам̣, а̄да̄йа твам̣ гаччха сакам̣ никета’’нти.

таттха ветананти веттанам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. итопи те брахмети бра̄хман̣а, ито мама па̄дамӯлатопи туйхам̣ дханам̣ даданту. виттам̣ а̄да̄йа твам̣ гаччха̄ти ито ан̃н̃а̄ни тӣн̣и сата̄ни гахетва̄ сахассабхан̣д̣икам̣ а̄да̄йа саканивесанам̣ гаччха.

еван̃ча пана ватва̄ маха̄сатто бра̄хман̣асса сахассам̣ пӯра̄пенто каха̄пан̣е да̄петва̄ ‘‘бра̄хман̣а, кена твам̣ дханабхиккха̄йа песито’’ти пуччхи. ‘‘бхарийа̄йа ме пан̣д̣ита̄’’ти. ‘‘бхарийа̄ пана те махаллика̄, дахара̄’’ти. ‘‘дахара̄, пан̣д̣ита̄’’ти. ‘‘тена хи са̄ ан̃н̃ена саддхим̣ ана̄ча̄рам̣ каронтӣ ‘ниббхайа̄ хутва̄ карисса̄мӣ’ти там̣ песеси, саче име каха̄пан̣е гхарам̣ нессаси, са̄ те дуккхена ладдхакаха̄пан̣е аттано джа̄расса дассати, тасма̄ твам̣ уджукамева гехам̣ агантва̄ бахига̄ме руккхамӯле ва̄ йаттха каттхачи ва̄ каха̄пан̣е т̣хапетва̄ пависеййа̄сӣ’’ти ватва̄ там̣ уййоджеси. со га̄масамӣпам̣ гантва̄ екасмим̣ руккхамӯле каха̄пан̣е т̣хапетва̄ са̄йам̣ гехам̣ агама̄си. бхарийа̄писса тасмим̣ кхан̣е джа̄рена саддхим̣ нисинна̄ ахоси. бра̄хман̣о два̄ре т̣хатва̄ ‘‘бхотӣ’’ти а̄ха. са̄ тасса саддам̣ саллаккхетва̄ дӣпам̣ нибба̄петва̄ два̄рам̣ виваритва̄ бра̄хман̣е анто павит̣т̣хе итарам̣ нӣхаритва̄ два̄рамӯле т̣хапетва̄ гехам̣ пависитва̄ пасиббаке кин̃чи адисва̄ ‘‘бра̄хман̣а, ким̣ те бхиккхам̣ чаритва̄ ладдха’’нти пуччхи. ‘‘сахассам̣ ме ладдха’’нти. ‘‘кахам̣ пана та’’нти. ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма т̣хапитам̣, па̄това а̄харисса̄ми, ма̄ чинтайӣ’’ти. са̄ гантва̄ джа̄расса а̄чиккхи. со никкхамитва̄ аттана̄ т̣хапитам̣ вийа ган̣хи.

бра̄хман̣о пунадивасе гантва̄ каха̄пан̣е апассанто бодхисаттасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣, бра̄хман̣а̄’’ти вутте ‘‘каха̄пан̣е на пасса̄ми, пан̣д̣ита̄’’ти а̄ха. ‘‘бхарийа̄йа те а̄чиккхӣ’’ти? ‘‘а̄ма, пан̣д̣ита̄’’ти. маха̄сатто та̄йа джа̄расса а̄чиккхитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘аттхи пана те бра̄хман̣а, бхарийа̄йа кулӯпакабра̄хман̣о’’ти пуччхи. ‘‘аттхи, пан̣д̣ита̄’’ти. ‘‘туйхампи аттхӣ’’ти? ‘‘а̄ма, пан̣д̣ита̄’’ти. атхасса маха̄сатто саттаннам̣ диваса̄нам̣ париббайам̣ да̄петва̄ ‘‘гаччха пат̣хамадивасе тава сатта, бхарийа̄йа те сатта̄ти чуддаса бра̄хман̣е нимантетва̄ бходжетха, пунадивасато пат̣т̣ха̄йа екекам̣ ха̄петва̄ саттаме дивасе тава екам̣, бхарийа̄йа те еканти две бра̄хман̣е нимантетва̄ бхарийа̄йа те сатта дивасе нимантитабра̄хман̣асса нибаддхам̣ а̄гаманабха̄вам̣ н̃атва̄ майхам̣ а̄рочехӣ’’ти а̄ха. бра̄хман̣о татха̄ катва̄ ‘‘саллаккхито ме пан̣д̣ита, нибаддхам̣ бхун̃джанакабра̄хман̣о’’ти маха̄саттасса а̄рочеси.

бодхисатто тена саддхим̣ пурисе песетва̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ а̄хара̄петва̄ ‘‘асукаруккхамӯлато те имасса бра̄хман̣асса сантакам̣ каха̄пан̣асахассам̣ гахита’’нти пуччхи. ‘‘на ган̣ха̄ми, пан̣д̣ита̄’’ти. ‘‘твам̣ мама сенакапан̣д̣итабха̄вам̣ на джа̄на̄си, а̄хара̄песса̄ми те каха̄пан̣е’’ти. со бхӣто ‘‘гахита̄ ме’’ти сампат̣иччхи. ‘‘кухим̣ те т̣хапита̄’’ти? ‘‘таттхева, пан̣д̣ита, т̣хапита̄’’ти. бодхисатто бра̄хман̣ам̣ пуччхи ‘‘бра̄хман̣а, ким̣ те са̄йева бхарийа̄ хоту, уда̄ху ан̃н̃ам̣ ган̣хиссасӣ’’ти. ‘‘са̄йева ме хоту, пан̣д̣ита̄’’ти. бодхисатто мануссе песетва̄ бра̄хман̣асса каха̄пан̣е ча бра̄хман̣ин̃ча а̄хара̄петва̄ чорабра̄хман̣асса хаттхато каха̄пан̣е бра̄хман̣асса да̄петва̄ итарасса ра̄джа̄н̣ам̣ ка̄ретва̄ нагара̄ нӣхара̄петва̄ бра̄хман̣ийа̄пи ра̄джа̄н̣ам̣ ка̄ретва̄ бра̄хман̣асса махантам̣ йасам̣ датва̄ аттанойева сантике васа̄песи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни саччхикарим̣су. тада̄ бра̄хман̣о а̄нандо ахоси, руккхадевата̄ са̄рипутто, париса̄ буддхапариса̄, сенакапан̣д̣ито пана ахамева ахосинти.

саттубхастаджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[403] 8. ат̣т̣хисенаджа̄такаван̣н̣ана̄

йеме ахам̣ на джа̄на̄мӣти идам̣ саттха̄ а̄л̣авим̣ нисса̄йа агга̄л̣аве четийе вихаранто кут̣ика̄расиккха̄падам̣ а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху хет̣т̣ха̄ ман̣икан̣т̣хаджа̄таке (джа̄. 1.3.7 а̄дайо) катхитамева. саттха̄ пана те бхиккхӯ а̄мантетва̄ ‘‘бхиккхаве, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ пуббе ануппанне буддхе ба̄хиракапаббаджджа̄йа паббаджитва̄ ра̄джӯхи пава̄рита̄пи ‘йа̄чана̄ на̄ма паресам̣ аппийа̄ амана̄па̄’ти на йа̄чим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто екасмим̣ нигаме бра̄хман̣акуле ниббатти, ат̣т̣хисенакума̄ротисса на̄мам̣ карим̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ апарабха̄ге ка̄месу а̄дӣнавам̣ дисва̄ гхара̄ва̄сато никкхамитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄сама̄паттийо ниббаттетва̄ химавантападесе чирам̣ васитва̄ лон̣амбиласеванаттха̄йа мануссапатхам̣ отаритва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе бхиккха̄йа чаранто ра̄джан̇ган̣ам̣ агама̄си. ра̄джа̄ тасса̄ча̄равиха̄ре пасӣдитва̄ там̣ ниманта̄петва̄ па̄са̄датале паллан̇ке нисӣда̄петва̄ субходжанам̣ бходжетва̄ бходжана̄васа̄не анумоданам̣ сутва̄ пасанно пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ маха̄саттам̣ ра̄джуййа̄не васа̄песи, дивасасса ча две тайо ва̄ре упат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. со екадивасам̣ дхаммакатха̄йа пасанно раджджам̣ а̄дим̣ катва̄ ‘‘йена во аттхо, там̣ вадеййа̄тха̄’’ти пава̄реси. бодхисатто ‘‘идам̣ на̄ма ме дехӣ’’ти на вадати. ан̃н̃е йа̄чака̄ ‘‘идам̣ дехи, идам̣ дехӣ’’ти иччхитиччхитам̣ йа̄чанти, ра̄джа̄ асаджджама̄но детийева. со екадивасам̣ чинтеси ‘‘ан̃н̃е йа̄чанакаваниббака̄ ‘идан̃чидан̃ча амха̄кам̣ дехӣ’ти мам̣ йа̄чанти, аййо пана ат̣т̣хисено пава̄ритака̄лато пат̣т̣ха̄йа на кин̃чи йа̄чати, пан̃н̃ава̄ кхо панеса упа̄йакусало, пуччхисса̄ми на’’нти. со екадивасам̣ бхуттапа̄тара̄со гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисинно ан̃н̃есам̣ йа̄чанака̄ран̣ам̣ тасса ча айа̄чанака̄ран̣ам̣ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

54.

‘‘йеме ахам̣ на джа̄на̄ми, ат̣т̣хисена ваниббаке;

те мам̣ сан̇гамма йа̄чанти, касма̄ мам̣ твам̣ на йа̄часӣ’’ти.

таттха ваниббакети йа̄чанаке. сан̇гамма̄ти сама̄гантва̄. идам̣ вуттам̣ хоти – аййа, ат̣т̣хисена, йеме ваниббаке ахам̣ на̄маготтаджа̄тикулаппадесена ‘‘име на̄мете’’типи на джа̄на̄ми, те мам̣ сама̄гантва̄ иччхитиччхитам̣ йа̄чанти, твам̣ пана касма̄ мам̣ кин̃чи на йа̄часӣти.

там̣ сутва̄ бодхисатто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

55.

‘‘йа̄чако аппийо хоти, йа̄чам̣ ададамаппийо;

тасма̄хам̣ там̣ на йа̄ча̄ми, ма̄ ме видессана̄ ахӯ’’ти.

таттха йа̄чако аппийо хотӣти йо хи, маха̄ра̄джа, пуггало ‘‘идам̣ ме дехӣ’’ти йа̄чако, со ма̄та̄питӯнампи митта̄мачча̄дӣнампи аппийо хоти амана̄по. тасса аппийабха̄во ман̣икан̣т̣хаджа̄такена дӣпетаббо. йа̄чанти йа̄читабхан̣д̣ам̣. ададанти ададама̄но. идам̣ вуттам̣ хоти – йопи йа̄читам̣ на дети, со ма̄та̄питаро а̄дим̣ катва̄ ададама̄но пуггало йа̄чакасса аппийо хотӣти. тасма̄ти йасма̄ йа̄чакопи да̄йакасса, йа̄читам̣ бхан̣д̣ам̣ ададантопи йа̄чакасса аппийо хоти, тасма̄ ахам̣ там̣ на йа̄ча̄ми. ма̄ ме видессана̄ ахӯти саче хи ахам̣ йа̄чеййамева, тава видессо бхавеййа, са̄ ме тава сантика̄ уппанна̄ видессана̄, саче пана твам̣ на дадеййа̄си, мама видессо бхавеййа̄си, са̄ ча мама тайи видессана̄, евам̣ саббатха̄пи ма̄ ме видессана̄ аху, ма̄ но убхиннампи метта̄ бхиджджӣти етаматтхам̣ сампассанто ахам̣ там̣ на кин̃чи йа̄ча̄мӣти.

атхасса вачанам̣ сутва̄ ра̄джа̄ тиссо га̄тха̄ абха̄си –

56.

‘‘йо ве йа̄чанаджӣва̄но, ка̄ле йа̄чам̣ на йа̄чати;

паран̃ча пун̃н̃а̄ дхам̣сети, аттана̄пи на джӣвати.

57.

‘‘йо ча йа̄чанаджӣва̄но, ка̄ле йа̄чан̃хи йа̄чати;

паран̃ча пун̃н̃ам̣ лаббхети, аттана̄пи ча джӣвати.

58.

‘‘на ведессанти саппан̃н̃а̄, дисва̄ йа̄чакама̄гате;

брахмача̄ри пийо меси, вада твам̣ бхан̃н̃амиччхасӣ’’ти.

таттха йа̄чанаджӣва̄ноти йа̄чанаджӣвама̄но, айамева ва̄ па̄т̣хо. идам̣ вуттам̣ хоти – аййа, ат̣т̣хисена йо йа̄чанена джӣвама̄но дхаммико саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ йа̄читаббайуттапаттака̄ле кин̃чидева йа̄читаббам̣ на йа̄чати, со паран̃ча да̄йакам̣ пун̃н̃а̄ дхам̣сети париха̄пети, аттана̄пи ча сукхам̣ на джӣвати. пун̃н̃ам̣ лаббхетӣти ка̄ле пана йа̄читаббам̣ йа̄чанто паран̃ча пун̃н̃ам̣ адхигамети, аттана̄пи ча сукхам̣ джӣвати. на ведессантӣти йам̣ твам̣ вадеси ‘‘ма̄ ме видессана̄ ахӯ’’ти, там̣ касма̄ вадаси. саппан̃н̃а̄ хи да̄нан̃ча да̄напхалан̃ча джа̄нанта̄ пан̣д̣ита̄ йа̄чаке а̄гате дисва̄ на дессанти на куджджханти, ан̃н̃адаттху пана памудита̄ва хонтӣти дӣпети. йа̄чакама̄гатети ма-ка̄ро бйан̃джанасандхивасена вутто, йа̄чаке а̄гатети аттхо. брахмача̄ри пийо месӣти аййа ат̣т̣хисена, парисуддхача̄ри маха̄пун̃н̃а, твам̣ майхам̣ ативийа пийо, тасма̄ варам̣ твам̣ мам̣ вадехи йа̄ча̄хийева. бхан̃н̃амиччхасӣти йам̣кин̃чи ваттаббам̣ иччхаси, саббам̣ вада, раджджампи те дасса̄мийева̄ти.

евам̣ бодхисатто ран̃н̃а̄ раджджена̄пи пава̄рито нева кин̃чи йа̄чи. ран̃н̃о пана евам̣ аттано аджджха̄сайе катхите маха̄саттопи паббаджитапат̣ипаттим̣ дассетум̣ ‘‘маха̄ра̄джа, йа̄чана̄ хи на̄меса̄ ка̄мабхогӣнам̣ гихӣнам̣ а̄чин̣н̣а̄, на паббаджита̄нам̣, паббаджитена пана паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа гихӣхи асама̄напарисуддха̄джӣвена бхавитабба’’нти паббаджитапат̣ипадам̣ дассенто чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

59.

‘‘на ве йа̄чанти саппан̃н̃а̄, дхӣро ча ведитумарахати;

уддисса арийа̄ тит̣т̣ханти, еса̄ арийа̄на йа̄чана̄’’ти.

таттха саппан̃н̃а̄ти буддха̄ ча буддаса̄вака̄ ча бодхийа̄ пат̣ипанна̄ исипаббаджджам̣ паббаджита̄ бодхисатта̄ ча саббепи саппан̃н̃а̄ ча сусӣла̄ ча, ете еварӯпа̄ саппан̃н̃а̄ ‘‘амха̄кам̣ идан̃чидан̃ча детха̄’’ти на йа̄чанти. дхӣро ча ведитумарахатӣти упат̣т̣ха̄ко пана дхӣро пан̣д̣ито гила̄нака̄ле ча агила̄нака̄ле ча йена йенаттхо, там̣ саббам̣ сайамева ведитум̣ джа̄нитум̣ арахати. уддисса арийа̄ тит̣т̣хантӣти арийа̄ пана ва̄чам̣ абхиндитва̄ йенаттхика̄ хонти, там̣ уддисса кевалам̣ бхиккха̄ча̄раваттена тит̣т̣ханти, нева ка̄йан̇гам̣ ва̄ ва̄чан̇гам̣ ва̄ копенти. ка̄йавика̄рам̣ дассетва̄ нимиттам̣ каронто хи ка̄йан̇гам̣ копети на̄ма, вачӣбхедам̣ каронто ва̄чан̇гам̣ копети на̄ма, тадубхайам̣ акатва̄ буддха̄дайо арийа̄ тит̣т̣ханти. еса̄ арийа̄на йа̄чана̄ти еса̄ ка̄йан̇гава̄чан̇гам̣ акопетва̄ бхиккха̄йа тит̣т̣хама̄на̄ арийа̄нам̣ йа̄чана̄ на̄ма.

ра̄джа̄ бодхисаттасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘бханте, йади саппан̃н̃о упат̣т̣ха̄ко аттана̄ва н̃атва̄ кулӯпакасса да̄таббам̣ дети, ахампи тумха̄кам̣ идан̃чидан̃ча даммӣ’’ти ваданто саттамам̣ га̄тхама̄ха –

60.

‘‘дада̄ми те бра̄хман̣а рохин̣ӣнам̣, гавам̣ сахассам̣ саха пун̇гавена;

арийо хи арийасса катхам̣ на даджджа̄, сутва̄на га̄тха̄ тава дхаммайутта̄’’ти.

таттха рохин̣ӣнанти раттаван̣н̣а̄нам̣. гавам̣ сахассанти кхӣрададхиа̄димадхурарасапарибхогаттха̄йа еварӯпа̄нам̣ гуннам̣ сахассам̣ туйхам̣ дамми, там̣ ме пат̣игган̣ха. арийоти а̄ча̄раарийо. арийасса̄ти а̄ча̄раарийасса. катхам̣ на даджджа̄ти кена ка̄ран̣ена на дадеййа.

евам̣ вутте бодхисатто ‘‘ахам̣ маха̄ра̄джа, акин̃чано паббаджито, на ме га̄вӣхи аттхо’’ти пат̣иккхипи. ра̄джа̄ тассова̄де т̣хатва̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ саггапара̄йан̣о ахоси. сопи апарихӣнаджджха̄но брахмалоке уппаджджи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣсу патит̣т̣хита̄. тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, ат̣т̣хисено пана ахамева ахосинти.

ат̣т̣хисенаджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[404] 9. капиджа̄такаван̣н̣ана̄

йаттха верӣ нивасатӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто девадаттасса патхавипавесанам̣ а̄раббха катхеси. тасмин̃хи патхавим̣ павит̣т̣хе дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, девадатто саха париса̄йа нат̣т̣хо’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева девадатто саха париса̄йа нат̣т̣хо, пуббепи нассийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто капийонийам̣ ниббаттитва̄ пан̃часатакапипарива̄ро ра̄джуййа̄не васи. девадаттопи капийонийам̣ ниббаттитва̄ пан̃часатакапипарива̄ро таттхева васи. атхекадивасам̣ пурохите уййа̄нам̣ гантва̄ нхатва̄ алан̇каритва̄ никкхаманте еко лолакапи пуретарам̣ гантва̄ ра̄джуййа̄надва̄ре торан̣аматтхаке нисӣдитва̄ тасса маттхаке ваччапин̣д̣ам̣ па̄тетва̄ пуна уддхам̣ олокентасса мукхе па̄теси. со ниваттитва̄ ‘‘хоту, джа̄нисса̄ми тумха̄кам̣ каттабба’’нти маккат̣е сантаджджетва̄ пуна нхатва̄ пакка̄ми. тена верам̣ гахетва̄ маккат̣а̄нам̣ сантаджджитабха̄вам̣ бодхисаттасса а̄рочесум̣. со ‘‘верӣнам̣ нивасанат̣т̣ха̄не на̄ма васитум̣ на ват̣т̣ати, саббопи капиган̣о пала̄йитва̄ ан̃н̃аттха гаччхатӯ’’ти каписахассассапи а̄роча̄песи. дуббачакапи аттано парива̄рамаккат̣е гахетва̄ ‘‘паччха̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти таттхева нисӣди. бодхисатто аттано парива̄рам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ па̄виси. атхекадивасам̣ екисса̄ вӣхикот̣т̣ика̄йа да̄сийа̄ а̄тапе паса̄ритавӣхим̣ кха̄данто еко ел̣ако уммуккена паха̄рам̣ лабхитва̄ а̄диттасарӣро пала̄йанто екисса̄ хаттхиса̄лам̣ нисса̄йа тин̣акут̣ийа̄ кут̣т̣е сарӣрам̣ гхам̣си. со агги тин̣акут̣икам̣ ган̣хи, тато ут̣т̣ха̄йа хаттхиса̄лам̣ ган̣хи, хаттхиса̄ла̄йа хаттхӣнам̣ пит̣т̣хи джха̄йи, хаттхиведжджа̄ хаттхӣнам̣ пат̣иджагганти.

пурохитопи маккат̣а̄нам̣ гахан̣ӯпа̄йам̣ упадха̄ренто вичарати. атха нам̣ ра̄джупат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ нисиннам̣ ра̄джа̄ а̄ха ‘‘а̄чарийа, бахӯ но хаттхӣ ван̣ита̄ джа̄та̄, хаттхиведжджа̄ пат̣иджаггитум̣ на джа̄нанти, джа̄на̄си ну кхо кин̃чи бхесаджджа’’нти? ‘‘джа̄на̄ми, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘ким̣ на̄ма̄’’ти? ‘‘маккат̣аваса̄, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘кахам̣ лабхисса̄ма̄’’ти? ‘‘нану уййа̄не бахӯ маккат̣а̄’’ти? ра̄джа̄ ‘‘уййа̄не маккат̣е ма̄ретва̄ васам̣ а̄нетха̄’’ти а̄ха. дхануггаха̄ гантва̄ пан̃часатепи маккат̣е виджджхитва̄ ма̄ресум̣. еко пана джет̣т̣хакамаккат̣о пала̄йанто сарапаха̄рам̣ лабхитва̄пи таттхева апатитва̄ бодхисаттасса васанат̣т̣ха̄нам̣ патва̄ пати. ва̄нара̄ ‘‘амха̄кам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ патва̄ мато’’ти тасса паха̄рам̣ ладдха̄ матабха̄вам̣ бодхисаттасса а̄рочесум̣. со гантва̄ капиган̣амаджджхе нисинно ‘‘пан̣д̣ита̄нам̣ ова̄дам̣ акатва̄ верит̣т̣ха̄не васанта̄ на̄ма евам̣ винассантӣ’’ти капиган̣асса ова̄давасена има̄ га̄тха̄ абха̄си –

61.

‘‘йаттха верӣ нивасати, на васе таттха пан̣д̣ито;

екараттам̣ двираттам̣ ва̄, дуккхам̣ васати верису.

62.

‘‘дисо ве лахучиттасса, посасса̄нувидхӣйато;

екасса капино хету, йӯтхасса анайо като.

63.

‘‘ба̄лова пан̣д̣итама̄нӣ, йӯтхасса париха̄рако;

сачиттасса васам̣ гантва̄, сайетха̄йам̣ йатха̄ капи.

64.

‘‘на са̄дху балава̄ ба̄ло, йӯтхасса париха̄рако;

ахито бхавати н̃а̄тӣнам̣, сакун̣а̄нам̣ва четако.

65.

‘‘дхӣрова балава̄ са̄дху, йӯтхасса париха̄рако;

хито бхавати н̃а̄тӣнам̣, тидаса̄нам̣ва ва̄саво.

66.

‘‘йо ча сӣлан̃ча пан̃н̃ан̃ча, сутан̃чаттани пассати;

убхиннаматтхам̣ чарати, аттано ча парасса ча.

67.

‘‘тасма̄ тулеййа матта̄нам̣, сӣлапан̃н̃а̄сута̄мива;

ган̣ам̣ ва̄ парихаре дхӣро, еко ва̄пи париббадже’’ти.

таттха лахучиттасса̄ти лахучитто асса. идам̣ вуттам̣ хоти – йо посо лахучиттасса миттасса ва̄ н̃а̄тино ва̄ анувидхӣйати ануваттати, тасса посасса анувидхӣйато со лахучитто дисо хоти, верикиччам̣ кароти. екасса капиноти пассатха екасса лахучиттасса андхаба̄ласса капино хету айам̣ сакаласса йӯтхасса анайо авуд̣д̣хи маха̄вина̄со катоти. пан̣д̣итама̄нӣти йо сайам̣ ба̄ло хутва̄ ‘‘ахам̣ пан̣д̣ито’’ти атта̄нам̣ ман̃н̃ама̄но пан̣д̣ита̄нам̣ ова̄дам̣ акатва̄ сакасса читтасса васам̣ гаччхати, со сачиттасса васам̣ гантва̄ йатха̄йам̣ дуббачакапи матасайанам̣ сайито, евам̣ сайетха̄ти аттхо.

на са̄дхӯти ба̄ло на̄ма баласампанно йӯтхасса париха̄рако на са̄дху на ладдхако. ким̣ка̄ран̣а̄? со хи ахито бхавати н̃а̄тӣнам̣, вина̄самева вахати. сакун̣а̄нам̣ва четакоти йатха̄ хи титтирасакун̣а̄нам̣ дӣпакатиттиро дивасампи вассанто ан̃н̃е сакун̣е на ма̄рети, н̃а̄такева ма̄рети, тесан̃н̃ева ахито хоти, еванти аттхо. хито бхаватӣти ка̄йенапи ва̄ча̄йапи манаса̄пи хитака̄ракойева. убхиннаматтхам̣ чаратӣти йо идха пуггало ете сӣла̄дайо гун̣е аттани пассати, со ‘‘майхам̣ а̄ча̄расӣлампи аттхи, пан̃н̃а̄пи сутапарийаттипи аттхӣ’’ти татхато джа̄нитва̄ ган̣ам̣ парихаранто аттано ча паресан̃ча атта̄нам̣ парива̄ретва̄ чаранта̄нанти убхиннампи аттхамева чарати.

тулеййа матта̄нанти тулеййа атта̄нам̣. тулеййа̄ти тулетва̄. сӣлапан̃н̃а̄сута̄мива̄ти ета̄ни сӣла̄дӣни вийа. идам̣ вуттам̣ хоти – йасма̄ сӣла̄дӣни аттани саманупассанто убхиннаматтхам̣ чарати, тасма̄ пан̣д̣ито ета̄ни сӣла̄дӣни вийа атта̄нампи тесу тулетва̄ ‘‘патит̣т̣хито ну кхомхи сӣле пан̃н̃а̄йа суте’’ти тӣретва̄ патит̣т̣хитабха̄вам̣ паччаккхам̣ катва̄ дхӣро ган̣ам̣ ва̄ парихареййа, чатӯсу ирийа̄патхесу еко ва̄ хутва̄ париббаджеййа ваттеййа, парисупат̣т̣ха̄кенапи вивекача̄рина̄пи имехи тӣхи дхаммехи саманна̄гатенева бхавитаббанти. евам̣ маха̄сатто капира̄джа̄ хутва̄пи винайапарийаттикиччам̣ катхеси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ дуббачакапи девадатто ахоси, париса̄писса девадаттапариса̄, пан̣д̣итакапира̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

капиджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[405] 10. бакаджа̄такаван̣н̣ана̄

два̄саттатӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто бакабрахма̄нам̣ а̄раббха катхеси. тасса хи ‘‘идам̣ ниччам̣ дхувам̣ сассатам̣ ачаванадхаммам̣, ито ан̃н̃ам̣ локаниссаран̣ам̣ нибба̄нам̣ на̄ма наттхӣ’’ти евам̣ дит̣т̣хи уппаджджи. хет̣т̣хӯпапаттико киреса брахма̄ пуббе джха̄нам̣ бха̄ветва̄ вехаппхалесу ниббатто, таттха пан̃чакаппасатапарима̄н̣ам̣ а̄йум̣ кхепетва̄ субхакин̣хесу ниббаттитва̄ чатусат̣т̣хикаппам̣ кхепетва̄ тато чуто ат̣т̣хакаппа̄йукесу а̄бхассаресу ниббатти, татрасса еса̄ дит̣т̣хи уппаджджи. со хи нева упарибрахмалокато чутим̣, на таттха упапаттим̣ ануссари, тадубхайампи апассанто евам̣ дит̣т̣хим̣ ган̣хи. бхагава̄ тасса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамева джетаване антарахито тасмим̣ брахмалоке па̄турахоси. атха брахма̄ бхагавантам̣ дисва̄ ‘‘ехи кхо, ма̄риса, сва̄гатам̣ ма̄риса, чирассам̣ кхо, ма̄риса, имам̣ парийа̄йамака̄си, йадидам̣ идха̄гамана̄йа. идан̃хи ма̄риса, ниччам̣ идам̣ дхувам̣ идам̣ сассатам̣ идам̣ кевалам̣ идам̣ ачаванадхаммам̣, идан̃хи на ча джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, ито ча панан̃н̃ам̣ уттари ниссаран̣ам̣ наттхӣ’’ти а̄ха.

евам̣ вутте бхагава̄ бакам̣ брахма̄нам̣ етадавоча ‘‘авиджджа̄гато вата бхо бако брахма̄, авиджджа̄гато вата бхо бако брахма̄, йатра хи на̄ма аниччан̃н̃ева сама̄нам̣ ниччанти ваккхати…пе… сантан̃ча панан̃н̃ам̣ уттари ниссаран̣ам̣, наттхан̃н̃ам̣ уттари ниссаран̣анти ваккхатӣ’’ти (сам̣. ни. 1.175). там̣ сутва̄ брахма̄ ‘‘твам̣ евам̣ катхеси, твам̣ евам̣ катхеси, ити мам̣ еса ануйун̃джанто анубандхатӣ’’ти чинтетва̄ йатха̄ на̄ма дуббало чоро катипайе паха̄ре лабхитва̄ ‘‘ким̣ ахамева чоро, асукопи чоро асукопи чоро’’ти саббепи саха̄йаке а̄чиккхати, татхева бхагавато ануйогабхайена бхӣто ан̃н̃епи аттано саха̄йаке а̄чиккханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

68.

‘‘два̄саттати готама пун̃н̃акамма̄, васаваттино джа̄тиджарам̣ атӣта̄;

айамантима̄ ведагӯ брахмапатти, асма̄бхиджаппанти джана̄ анека̄’’ти. (сам̣. ни. 1.175);

таттха два̄саттатӣти на кевалам̣ бхо готама, ахамева, атха кхо имасмим̣ брахмалоке майам̣ два̄саттати джана̄ пун̃н̃акамма̄ ан̃н̃есам̣ упари аттхано васам̣ ваттанена васаваттино джа̄тин̃ча джаран̃ча атӣта̄, айам̣ но ведехи гататта̄ ведагӯ, айам̣ бхо готама антима̄ брахмапатти, паччхимакот̣иппатти сет̣т̣хабха̄ваппатти. асма̄бхиджаппанти джана̄ анека̄ти амхе ан̃н̃е бахӯ джана̄ пан̃джалика̄ хутва̄ – ‘‘айам̣ кхо бхавам̣ брахма̄ маха̄брахма̄’’тиа̄дӣни ваданта̄ намассанти паттхенти пихайанти, ‘‘ахо вата майампи еварӯпа̄ бхавеййа̄ма̄’’ти иччхантӣти аттхо.

тасса вачанам̣ сутва̄ саттха̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

69.

‘‘аппам̣ хи етам̣ на хи дӣгхама̄йу, йам̣ твам̣ бака ман̃н̃аси дӣгхама̄йум̣;

сатам̣ сахасса̄ни нираббуда̄нам̣, а̄йум̣ паджа̄на̄ми тава̄ха брахме’’ти. (сам̣. ни. 1.175);

таттха сатам̣ сахасса̄ни нираббуда̄нанти нираббудасан̇кха̄та̄нам̣ ган̣ана̄нам̣ сатасахасса̄ни. васса̄нан̃хи дасадасакам̣ сатам̣, даса сата̄нам̣ сахассам̣, сатам̣ сахасса̄нам̣ сатасахассам̣, сатам̣ сатасахасса̄нам̣ кот̣и на̄ма, сатам̣ кот̣исатасахасса̄нам̣ пакот̣и на̄ма, сатам̣ пакот̣исатасахасса̄нам̣ кот̣ипакот̣и на̄ма, сатам̣ кот̣ипакот̣исатасахасса̄нам̣ екам̣ нахутам̣ на̄ма, сатам̣ нахутасатасахасса̄нам̣ екам̣ ниннахутам̣ на̄ма. чхеко ган̣ако еттакам̣ ган̣етум̣ саккоти, тато парам̣ ган̣ана̄ на̄ма буддха̄намева висайо. таттха сатам̣ ниннахутасатасахасса̄нам̣ екам̣ аббудам̣, вӣсати аббуда̄ни екам̣ нираббудам̣, тесам̣ нираббудасатасахасса̄нам̣ екам̣ ахахам̣ на̄ма, еттакам̣ бакасса брахмуно тасмим̣ бхаве авасит̣т̣хам̣ а̄йу, там̣ сандха̄йа бхагава̄ евама̄ха.

там̣ сутва̄ бако татийам̣ га̄тхама̄ха –

70.

‘‘анантадассӣ бхагава̄хамасми, джа̄тиджджарам̣ сокамупа̄тиватто;

ким̣ ме пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣, а̄чиккха ме там̣ йамахам̣ виджан̃н̃а’’нти. (сам̣. ни. 1.175);

таттха бхагава̄ти бхагава̄ тумхе ‘‘а̄йум̣ паджа̄на̄ми тава̄ха’’нти ваданта̄ ‘‘ахам̣ анантадассӣ джа̄тиджаран̃ча сокан̃ча упа̄тиваттосмӣ’’ти вадатха. ватасӣлаваттанти ватасама̄да̄нан̃ча сӣлаваттан̃ча. идам̣ вуттам̣ хоти – йади тумхе саббан̃н̃убуддха̄, евам̣ санте ким̣ майхам̣ пура̄н̣ам̣ ватан̃ча сӣлаваттан̃ча, а̄чиккха ме там̣, йамахам̣ тайа̄ а̄чиккхитам̣ йа̄тха̄васарасато виджа̄неййанти.

атхасса бхагава̄ атӣта̄ни ваттхӯни а̄харитва̄ а̄чиккханто чатассо га̄тха̄ абха̄си –

71.

‘‘йам̣ твам̣ апа̄йеси бахӯ мануссе, пипа̄сите гхаммани сампарете;

там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣, суттаппабуддхова ануссара̄ми.

72.

‘‘йам̣ ен̣икӯласми джанам̣ гахӣтам̣, амочайӣ гайхака нӣйама̄нам̣;

там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣, суттаппабуддхова ануссара̄ми.

73.

‘‘ган̇га̄йа сотасмим̣ гахӣтана̄вам̣, луддена на̄гена мануссакаппа̄;

амочайи твам̣ баласа̄ пасайха, там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣;

суттаппабуддхова ануссара̄ми.

74.

‘‘каппо ча те баддхачаро ахосим̣, самбуддхимантам̣ ватинам̣ аман̃н̃ам̣;

там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣, суттаппабуддхова ануссара̄мӣ’’ти. (сам̣. ни. 1.175);

таттха апа̄йесӣти па̄йеси. гхаммани сампаретети гхаммена сампарете ативийа пхут̣т̣хе гхаммакиланте. суттаппабуддхова̄ти паччӯсака̄ле супанто супинам̣ пасситва̄ там̣ супинакам̣ вийа ануссара̄ми. со кира бакабрахма̄ екасмим̣ каппе та̄пасо хутва̄ маруканта̄ре васанто бахӯнам̣ канта̄рапат̣ипанна̄нам̣ па̄нӣйам̣ а̄харитва̄ ада̄си. атхекадивасам̣ еко саттхава̄хо пан̃чахи сакат̣асатехи маруканта̄рам̣ пат̣ипаджджи. манусса̄ диса̄ ваваттхапетум̣ асакконта̄ сатта диваса̄ни а̄хин̣д̣итва̄ кхӣн̣ада̄рудака̄ нира̄ха̄ра̄ ун̣ха̄бхибхӯта̄ ‘‘ида̄ни но джӣвитам̣ наттхӣ’’ти сакат̣е париваттетва̄ гон̣е мочетва̄ хет̣т̣ха̄сакат̣есу нипаджджим̣су. тада̄ та̄пасо а̄вадждженто те дисва̄ ‘‘майи пассанте ма̄ нассим̣сӯ’’ти чинтетва̄ аттано иддха̄нубха̄вена ган̇га̄сотам̣ уббаттетва̄ саттхава̄ха̄бхимукхам̣ ака̄си, авидӯре ча екам̣ ванасан̣д̣ам̣ ма̄песи. манусса̄ па̄нӣйам̣ пивитва̄ нхатва̄ гон̣е сантаппетва̄ ванасан̣д̣ато тин̣ам̣ ла̄йитва̄ да̄рӯни гахетва̄ дисам̣ саллаккхетва̄ арога̄ канта̄рам̣ атиккамим̣су, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.

ен̣икӯласминти ен̣ийа̄ на̄ма надийа̄ кӯле. гайхака нӣйама̄нанти карамарага̄хам̣ гахетва̄ нӣйама̄нам̣. со кира та̄пасо апарасмим̣ ка̄ле екам̣ паччантага̄мам̣ нисса̄йа надӣтӣре ванасан̣д̣е виха̄си. атхекасмим̣ дивасе паббатато чора̄ отаритва̄ там̣ га̄мам̣ пахаритва̄ маха̄джанам̣ гахетва̄ паббатам̣ а̄ропетва̄ антара̄магге ча̄ракамануссе т̣хапетва̄ паббатабилам̣ пависитва̄ а̄ха̄рам̣ пача̄пента̄ нисӣдим̣су. та̄пасо гомахим̣са̄дӣнан̃чева да̄ракада̄рика̄дӣнан̃ча махантам̣ ат̣т̣ассарам̣ сутва̄ ‘‘майи пассанте ма̄ нассим̣сӯ’’ти иддха̄нубха̄вена аттабха̄вам̣ джахитва̄ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа паривуто ра̄джа̄ хутва̄ йуддхабхерим̣ а̄кот̣а̄пенто там̣ т̣ха̄нам̣ агама̄си. ча̄ракаманусса̄ там̣ дисва̄ чора̄нам̣ а̄рочесум̣. чора̄ ‘‘ран̃н̃а̄ саддхим̣ виггахо на̄ма на йутто’’ти саббам̣ гахитагахитам̣ бхан̣д̣акам̣ чхад̣д̣етва̄ бхаттам̣ абхун̃джитва̄ва пала̄йим̣су. та̄пасо те саббе а̄нетва̄ сакага̄мейева патит̣т̣ха̄песи, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.

гахӣтана̄ванти ниггахитана̄вам̣. луддена̄ти каккхал̣ена. мануссакаппа̄ти мануссе вина̄сетука̄мата̄йа. баласа̄ти балена. пасайха̄ти абхибхавитва̄. апарасмим̣ ка̄ле со та̄пасо ган̇га̄тӣре виха̄си. тада̄ манусса̄ две тайо на̄ва̄сан̇гха̄т̣е бандхитва̄ сан̇гха̄т̣аматтхаке пуппхаман̣д̣апам̣ ка̄ретва̄ сан̇гха̄т̣е нисӣдитва̄ кха̄данта̄ пиванта̄ самбандхакулам̣ гаччханти. те пӣта̄васесам̣ сурам̣ бхуттакха̄дита̄васеса̄ни бхаттамаччхамам̣сатамбула̄дӣни ган̇га̄йамева па̄тенти. ган̇геййо на̄гара̄джа̄ ‘‘име уччхит̣т̣хакам̣ мама упари кхипантӣ’’ти куджджхитва̄ ‘‘саббе те джане гахетва̄ ган̇га̄йа осӣда̄песса̄мӣ’’ти махантам̣ екадон̣икана̄ваппама̄н̣ам̣ аттабха̄вам̣ ма̄петва̄ удакам̣ бхиндитва̄ пхан̣ам̣ дха̄райама̄но тесам̣ абхимукхо па̄йа̄си. те на̄гара̄джа̄нам̣ дисва̄ маран̣абхайатаджджита̄ екаппаха̄ренева маха̄саддам̣ карим̣су. та̄пасо тесам̣ паридевитасаддам̣ сутва̄ на̄гара̄джасса ча куддхабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘майи пассанте ма̄ нассим̣сӯ’’ти кхиппанисантийа̄ аттано а̄нубха̄вена кхиппам̣ супан̣н̣аван̣н̣ам̣ атта̄нам̣ ма̄петва̄ агама̄си. на̄гара̄джа̄ там̣ дисва̄ маран̣абхайатаджджито удаке нимуджджи. манусса̄ соттхибха̄вам̣ патва̄ агамам̣су, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.

баддхачароти антева̄сико. самбуддхимантам̣ ватинам̣ аман̃н̃анти буддхисампанно чева ватасампанно ча та̄пасоти там̣ ман̃н̃ама̄но. имина̄ ким̣ дассети? маха̄брахме ахам̣ атӣте тава кесавата̄пасака̄ле каппо на̄ма антева̄сико веййа̄ваччакаро хутва̄ туйхам̣ на̄радена на̄ма амаччена ба̄ра̄н̣асито химавантам̣ а̄нӣтасса рогам̣ вӯпасамесим̣. атха нам̣ на̄радо дутийава̄ре а̄гантва̄ нирогам̣ дисва̄ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘мануссиндам̣ джахитва̄на, саббака̄масамиддхинам̣;

катхам̣ ну бхагава̄ кеси, каппасса рамати ассаме’’ти. (джа̄. 1.4.181);

таменам̣ твам̣ етадавоча –

‘‘са̄дӯни раман̣ӣйа̄ни, санти ваккха̄ манорама̄;

субха̄сита̄ни каппасса, на̄рада рамайанти ма’’нти. (джа̄. 1.4.182);

итисса бхагава̄ имам̣ аттана̄ антева̄сикена хутва̄ рогасса вӯпасамитабха̄вам̣ дӣпенто евама̄ха. тан̃ча пана брахмуна̄ мануссалоке катакаммам̣ саббам̣ маха̄брахма̄нам̣ саллаккха̄пентова катхеси.

со саттху вачанена аттана̄ катакаммам̣ саритва̄ татха̄гатасса тхутим̣ каронто оса̄нага̄тхама̄ха –

75.

‘‘аддха̄ паджа̄на̄си маметама̄йум̣, ан̃н̃ампи джа̄на̄си татха̄ хи буддхо;

татха̄ хи та̄йам̣ джалита̄нубха̄во, обха̄сайам̣ тит̣т̣хати брахмалока’’нти.

таттха татха̄ хи буддхоти татха̄ хи твам̣ буддхо. буддха̄нан̃хи ан̃н̃а̄там̣ на̄ма наттхи, саббадхамма̄нам̣ буддхатта̄йева хи те буддха̄ на̄ма̄ти дассети. татха̄ хи та̄йанти буддхатта̄йева ча пана тава айам̣ джалито сарӣраппабха̄нубха̄во. обха̄сайам̣ тит̣т̣хатӣти имам̣ сакалампи брахмалокам̣ обха̄сенто тит̣т̣хати.

евам̣ саттха̄ аттано буддхагун̣ам̣ джа̄на̄пенто дхаммам̣ десетва̄ сачча̄ни пака̄сеси, саччапарийоса̄не сампатта̄нам̣ дасаматта̄нам̣ брахмасахасса̄нам̣ анупа̄да̄йа а̄савехи читта̄ни вимуччим̣су. ити бхагава̄ бахӯнам̣ брахма̄нам̣ авассайо хутва̄ брахмалока̄ джетаванам̣ а̄гантва̄ таттха катхитанийа̄менева там̣ дхаммадесанам̣ бхиккхӯнам̣ катхетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ кесавата̄пасо бакабрахма̄ ахоси, каппама̄н̣аво пана ахамева ахоси’’нти.

бакаджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

куккувагго пат̣хамо.

2. гандха̄равагго

[406] 1. гандха̄раджа̄такаван̣н̣ана̄

хитва̄ га̄масахасса̄нӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто бхесаджджасаннидхика̄расиккха̄падам̣ а̄раббха катхеси. ваттху пана ра̄джагахе самут̣т̣хитам̣. а̄йасмата̄ хи пилиндаваччхена а̄ра̄микакулам̣ мочетум̣ ра̄джанивесанам̣ гантва̄ ран̃н̃о па̄са̄де иддхибалена сован̣н̣амайе кате манусса̄ пасӣдитва̄ тхерасса пан̃ча бхесаджджа̄ни пахин̣им̣су. со та̄ни париса̄йа виссаджджеси. париса̄ панасса ба̄хуллика̄ ахоси, ладдхам̣ ладдхам̣ кол̣амбепи гхат̣епи паттаттхавика̄йопи пӯретва̄ пат̣иса̄меси. манусса̄ дисва̄ ‘‘махиччха̄ име саман̣а̄ антокот̣т̣ха̄га̄рика̄’’ти уджджха̄йим̣су. саттха̄ там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘йа̄ни кхо пана та̄ни гила̄на̄нам̣ бхиккхӯна’’нти (па̄ра̄. 622-623) сиккха̄падам̣ пан̃н̃апетва̄ ‘‘бхиккхаве, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ ануппанне буддхе ба̄хиракапаббаджджам̣ паббаджитва̄ пан̃часӣламаттакам̣ раккханта̄пи лон̣асаккхараматтакам̣ пунадивасаттха̄йа нидаханте гарахим̣су, тумхе пана еварӯпе ниййа̄никаса̄сане паббаджитва̄ дутийататийадивасаттха̄йа саннидхим̣ каронта̄ айуттам̣ каротха̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте гандха̄рарат̣т̣хе бодхисатто гандха̄раран̃н̃о путто хутва̄ питу аччайена радждже патит̣т̣ха̄йа дхаммена раджджам̣ ка̄реси. маджджхимападесепи видехарат̣т̣хе видехо на̄ма ра̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. те двепи ра̄джа̄но адит̣т̣хасаха̄йа̄ хутва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ тхирависса̄са̄ ахесум̣. тада̄ манусса̄ дӣгха̄йука̄ хонти, тим̣са вассасахасса̄ни джӣванти. атхекада̄ гандха̄рара̄джа̄ пун̣н̣амупосатхадивасе сама̄диннасӣло маха̄тале пан̃н̃аттаварапаллан̇камаджджхагато виват̣ена сӣхапан̃джарена па̄чӣналокадха̄тум̣ олокенто амачча̄нам̣ дхамматтхайуттакатхам̣ катхенто нисӣди. тасмим̣ кхан̣е гаганаталам̣ атилан̇гхантамива парипун̣н̣ам̣ чандаман̣д̣алам̣ ра̄ху аваттхари, чандаппабха̄ антарадха̄йи. амачча̄ чанда̄локам̣ апассанта̄ чандасса ра̄хуна̄ гахитабха̄вам̣ ран̃н̃о а̄рочесум̣. ра̄джа̄ чандам̣ олокетва̄ ‘‘айам̣ чандо а̄гантукаупаккилесена упаккилит̣т̣хо ниппабхо джа̄то, майхампеса ра̄джапарива̄ро упаккилесо, на кхо пана метам̣ патирӯпам̣, йа̄хам̣ ра̄хуна̄ гахитачандо вийа ниппабхо бхавеййам̣, висуддхе гаганатаре вирочантам̣ чандаман̣д̣алам̣ вийа раджджам̣ паха̄йа паббаджисса̄ми, ким̣ ме парена овадитена, куле ча ган̣е ча алагго хутва̄ атта̄намева оваданто вичарисса̄ми, идам̣ ме патирӯпа’’нти чинтетва̄ ‘‘йам̣ иччхатха, там̣ ра̄джа̄нам̣ каротха̄’’ти раджджам̣ амачча̄нам̣ ниййа̄деси. со раджджам̣ чхад̣д̣етва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄йо ниббаттетва̄ джха̄наратисамаппито химавантападесе ва̄сам̣ каппеси.

видехара̄джа̄пи ‘‘сукхам̣ ме саха̄йасса̄’’ти ва̄н̣идже пуччхитва̄ тасса паббаджитабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘мама саха̄йе паббаджите ахам̣ раджджена ким̣ карисса̄мӣ’’ти саттайоджанике митхиланагаре тийоджанасатике видехарат̣т̣хе сол̣асасу га̄масахассесу пӯрита̄ни кот̣т̣ха̄га̄ра̄ни, сол̣асасахасса̄ ча на̄т̣акиттхийо чхад̣д̣етва̄ путтадхӣтаро аманасикатва̄ химавантападесам̣ пависитва̄ паббаджитва̄ паваттапхалабходжано хутва̄ самаппаваттава̄сам̣ васанто вичари. те убхопи самаваттача̄рам̣ чаранта̄ апарабха̄ге сама̄гаччхим̣су, на пана ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃джа̄ним̣су, саммодама̄на̄ екатова самаппаваттава̄сам̣ васим̣су. тада̄ видехата̄пасо гандха̄рата̄пасасса упат̣т̣ха̄нам̣ кароти. тесам̣ екасмим̣ пун̣н̣амадивасе ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле нисӣдитва̄ дхамматтхайуттакатхам̣ катхента̄нам̣ гаганатале вирочама̄нам̣ чандаман̣д̣алам̣ ра̄ху аваттхари. видехата̄пасо ‘‘ким̣ ну кхо чандасса пабха̄ нат̣т̣ха̄’’ти олокетва̄ ра̄хуна̄ гахитам̣ чандам̣ дисва̄ ‘‘ко ну кхо еса а̄чарийа, чандам̣ аваттхаритва̄ ниппабхамака̄сӣ’’ти пуччхи. антева̄сика айам̣ ра̄ху на̄ма чандассеко упаккилесо, вирочитум̣ на дети, ахампи ра̄хугахитам̣ чандаман̣д̣алам̣ дисва̄ ‘‘идам̣ парисуддхасса чандаман̣д̣аласса а̄гантукена упаккилесена ниппабхам̣ джа̄там̣, майхампи идам̣ раджджам̣ упаккилесо, йа̄ва чандаман̣д̣алам̣ ра̄ху вийа идам̣ ниппабхам̣ на кароти, та̄ва паббаджисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ тадева ра̄хугахитам̣ чандаман̣д̣алам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ маха̄раджджам̣ чхад̣д̣етва̄ паббаджитоти. ‘‘а̄чарийа, твам̣ гандха̄рара̄джа̄’’ти? ‘‘а̄ма, аха’’нти. ‘‘а̄чарийа, ахампи видехарат̣т̣хе митхиланагаре видехара̄джа̄ на̄ма, нану майам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ адит̣т̣хасаха̄йа̄’’ти. ‘‘ким̣ пана те а̄рамман̣ам̣ ахосӣ’’ти? ахам̣ ‘‘тумхе паббаджита̄’’ти сутва̄ ‘‘аддха̄ паббаджджа̄йа махантам̣ гун̣ам̣ аддаса̄’’ти тумхейева а̄рамман̣ам̣ катва̄ раджджам̣ паха̄йа паббаджитоти. те тато пат̣т̣ха̄йа ативийа самагга̄ саммодама̄на̄ паваттапхалабходжана̄ хутва̄ вихарим̣су. таттха дӣгхараттам̣ васитва̄ ча пана лон̣амбиласеванаттха̄йа химавантато отаритва̄ екам̣ паччантага̄мам̣ сампа̄пун̣им̣су.

манусса̄ тесам̣ ирийа̄патхе пасӣдитва̄ бхиккхам̣ датва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ аран̃н̃е раттидиват̣т̣ха̄на̄дӣни ма̄петва̄ васа̄песум̣. антара̄маггепи несам̣ бхаттакиччакаран̣аттха̄йа удакапха̄сукат̣т̣ха̄не пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ресум̣. те паччантага̄ме бхиккхам̣ чаритва̄ та̄йа пан̣н̣аса̄ла̄йа нисӣдитва̄ парибхун̃джитва̄ аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ гаччханти. тепи манусса̄ тесам̣ а̄ха̄рам̣ дадама̄на̄ екада̄ лон̣ам̣ патте паккхипитва̄ денти, екада̄ пан̣н̣апут̣е бандхитва̄ денти, екада̄ алон̣ака̄ха̄рамева денти. те екадивасам̣ пан̣н̣апут̣е бахутарам̣ лон̣ам̣ адам̣су. видехата̄пасо лон̣ам̣ а̄да̄йа гантва̄ бодхисаттасса бхаттакиччака̄ле пахонакам̣ датва̄ аттанопи пама̄н̣айуттам̣ гахетва̄ атирекам̣ пан̣н̣апут̣е бандхитва̄ ‘‘алон̣акадивасе бхависсатӣ’’ти тин̣ават̣т̣икаантаре т̣хапеси. атхекадивасам̣ алон̣аке а̄ха̄ре ладдхе видехо гандха̄расса бхиккха̄бха̄джанам̣ датва̄ тин̣ават̣т̣икаантарато лон̣ам̣ а̄харитва̄ ‘‘а̄чарийа, лон̣ам̣ ган̣хатха̄’’ти а̄ха. ‘‘аджджа мануссехи лон̣ам̣ на диннам̣, твам̣ куто лабхасӣ’’ти? ‘‘а̄чарийа, пуримадивасе манусса̄ бахум̣ лон̣амадам̣су, атха̄хам̣ ‘алон̣акадивасе бхависсатӣ’ти атирекам̣ лон̣ам̣ т̣хапеси’’нти. атха нам̣ бодхисатто ‘‘могхапуриса, тийоджанасатикам̣ видехарат̣т̣хам̣ паха̄йа паббаджитва̄ акин̃чанабха̄вам̣ патва̄ ида̄ни лон̣асаккхара̄йа тан̣хам̣ джанесӣ’’ти таджджетва̄ оваданто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

76.

‘‘хитва̄ га̄масахасса̄ни, парипун̣н̣а̄ни сол̣аса;

кот̣т̣ха̄га̄ра̄ни пхӣта̄ни, саннидхим̣ да̄ни куббасӣ’’ти.

таттха кот̣т̣ха̄га̄ра̄нӣти суван̣н̣араджатаман̣имутта̄диратанакот̣т̣ха̄га̄ра̄ни чева дуссакот̣т̣ха̄га̄ра̄ни ча дхан̃н̃акот̣т̣ха̄га̄ра̄ни ча. пхӣта̄нӣти пӯра̄ни. саннидхим̣ да̄ни куббасӣти ида̄ни ‘‘све бхависсати, татийадивасе бхависсатӣ’’ти лон̣аматтам̣ саннидхим̣ каросӣти.

видехо евам̣ гарахийама̄но гарахам̣ асаханто пат̣ипаккхо хутва̄ ‘‘а̄чарийа, тумхе аттано досам̣ адисва̄ майхамева досам̣ пассатха, нану тумхе ‘ким̣ ме парена овадитена, атта̄намева овадисса̄мӣ’ти раджджам̣ чхад̣д̣етва̄ паббаджита̄, тумхе ида̄ни мам̣ касма̄ овадатха̄’’ти чоденто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

77.

‘‘хитва̄ гандха̄рависайам̣, пахӯтадханадха̄рийам̣;

паса̄санато никкханто, идха да̄ни паса̄сасӣ’’ти.

таттха паса̄санатоти ова̄да̄нуса̄санӣда̄нато. идха да̄нӣти ида̄ни идха аран̃н̃е касма̄ мам̣ овадатха̄ти.

там̣ сутва̄ бодхисатто татийам̣ га̄тхама̄ха –

78.

‘‘дхаммам̣ бхан̣а̄ми ведеха, адхаммо ме на руччати;

дхаммам̣ ме бхан̣ама̄насса, на па̄памупалимпатӣ’’ти.

таттха дхамманти сабха̄вам̣, буддха̄дӣхи ван̣н̣итам̣ пасаттхам̣ ка̄ран̣амева. адхаммо ме на руччатӣти адхаммо на̄ма асабха̄во майхам̣ када̄чипи на руччати. на па̄памупалимпатӣти мама сабха̄вамева ка̄ран̣амева бхан̣антасса па̄пам̣ на̄ма хадайе на лимпати на аллӣйати. ова̄дада̄нам̣ на̄метам̣ буддхапаччекабуддхаса̄вакабодхисатта̄нам̣ павен̣ӣ. техи диннова̄дам̣ ба̄ла̄ на ган̣ханти, ова̄дада̄йакасса пана па̄пам̣ на̄ма наттхи.

‘‘нидхӣнам̣ва паватта̄рам̣, йам̣ пассе ваджджадассинам̣;

ниггайхава̄дим̣ медха̄вим̣, та̄дисам̣ пан̣д̣итам̣ бхадже;

та̄дисам̣ бхаджама̄насса, сеййо хоти на па̄пийо.

‘‘овадеййа̄нуса̄сеййа, асаббха̄ ча нива̄райе;

сатан̃хи со пийо хоти, асатам̣ хоти аппийо’’ти. (дха. па. 76-77);

видехата̄пасо бодхисаттасса катхам̣ сутва̄ ‘‘а̄чарийа, аттханисситам̣ катхентенапи парам̣ гхат̣т̣етва̄ росетва̄ катхетум̣ на ват̣т̣ати, твам̣ мам̣ кун̣т̣хасаттхакена мун̣д̣енто вийа атипхарусам̣ катхесӣ’’ти ватва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

79.

‘‘йена кеначи ван̣н̣ена, паро лабхати руппанам̣;

махаттхийампи че ва̄чам̣, на там̣ бха̄сеййа пан̣д̣ито’’ти.

таттха йена кеначӣти дхаммайуттена̄пи ка̄ран̣ена. лабхати руппананти гхат̣т̣анам̣ дуссанам̣ куппанам̣ лабхатийева. на там̣ бха̄сеййа̄ти тасма̄ там̣ парапуггалам̣ йа̄йа со ва̄ча̄йа дуссати, там̣ махаттхийам̣ махантам̣ аттханисситампи ва̄чам̣ на бха̄сеййа̄ти аттхо.

атхасса бодхисатто пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

80.

‘‘ка̄мам̣ руппату ва̄ ма̄ ва̄, бхусам̣ва викирӣйату;

дхаммам̣ ме бхан̣ама̄насса, на па̄памупалимпатӣ’’ти.

таттха ка̄манти екам̣сена. идам̣ вуттам̣ хоти – айуттака̄рако пуггало ‘‘айуттам̣ те ката’’нти овадийама̄но екам̣сенева куджджхату ва̄ ма̄ ва̄ куджджхату, атха ва̄ бхусамут̣т̣хи вийа викирӣйату, майхам̣ пана дхаммам̣ бхан̣антасса па̄пам̣ на̄ма наттхӣти.

еван̃ча пана ватва̄ ‘‘на во ахам̣, а̄нанда, татха̄ параккамисса̄ми, йатха̄ кумбхака̄ро а̄маке а̄макаматте. ниггайха ниггайха̄хам̣ а̄нанда, ваккха̄ми, йо са̄ро со т̣хассатӣ’’ти (ма. ни. 3.196) имасса сугатова̄дасса анурӯпа̄йа пат̣ипаттийа̄ т̣хатва̄ ‘‘йатха̄ кумбхака̄ро бха̄джанесу пунаппунам̣ а̄кот̣етва̄ а̄кот̣етва̄ а̄макам̣ аггахетва̄ супаккамева бха̄джанам̣ ган̣ха̄ти, евам̣ пунаппунам̣ овадитва̄ нигган̣хитва̄ паккабха̄джанасадисо пуггало гахетаббо’’ти дассетум̣ пуна там̣ оваданто –

81.

‘‘но че асса сака̄ буддхи, винайо ва̄ сусиккхито;

ване андхамахим̣сова, чареййа бахуко джано.

82.

‘‘йасма̄ ча панидхекачче, а̄черамхи сусиккхита̄;

тасма̄ винӣтавинайа̄, чаранти сусама̄хита̄’’ти. – идам̣ га̄тха̄двайама̄ха;

тассаттхо – самма ведеха, имесан̃хи сатта̄нам̣ саче аттано буддхи ва̄ пан̣д̣ите ова̄дада̄йаке нисса̄йа а̄ча̄рапан̣н̣аттивинайо ва̄ сусиккхито на бхавеййа, евам̣ санте йатха̄ тин̣алата̄дигахане ване андхамахим̣со гочара̄гочарам̣ са̄сан̇канира̄сан̇кан̃ча т̣ха̄нам̣ аджа̄нанто чарати, татха̄ тумха̄дисо бахуко джано чареййа. йасма̄ пана идха екачче сака̄йа буддхийа̄ рахита̄ сатта̄ а̄чарийасантике а̄ча̄рапан̣н̣аттисусиккхита̄, тасма̄ а̄чарийехи аттано аттано анурӯпена винайена винӣтатта̄ винӣтавинайа̄ сусама̄хита̄ екаггачитта̄ хутва̄ чарантӣти.

имина̄ идам̣ дассети – имина̄ хи саттена гихина̄ хутва̄ аттано кула̄нурӯпа̄, паббаджитена паббаджита̄нурӯпа̄ сиккха̄ сиккхитабба̄. гихинопи хи аттано кула̄нурӯпесу касигораккха̄дӣсу сиккхита̄ва сампанна̄джӣва̄ хутва̄ сусама̄хита̄ чаранти, паббаджита̄пи паббаджита̄нурӯпесу па̄са̄дикесу абхиккантапат̣икканта̄дӣсу адхисӣлаадхичиттаадхипан̃н̃а̄сиккха̄су сиккхита̄ва вигатавиккхепа̄ сусама̄хита̄ чаранти. локасмин̃хи –

‘‘ба̄хусаччан̃ча сиппан̃ча, винайо ча сусиккхито;

субха̄сита̄ ча йа̄ ва̄ча̄, етам̣ ман̇галамуттама’’нти. (кху. па̄. 5.5; су. ни. 264);

там̣ сутва̄ ведехата̄пасо ‘‘а̄чарийа, ито пат̣т̣ха̄йа мам̣ овадатха ануса̄сатха, ахам̣ анадхива̄санаджа̄тиката̄йа тумхехи саддхим̣ катхесим̣, там̣ ме кхаматха̄’’ти вандитва̄ маха̄саттам̣ кхама̄песи. те самаггава̄сам̣ васитва̄ пуна химавантамева агамам̣су. татра бодхисатто ведехата̄пасасса касин̣апарикаммам̣ катхеси. со там̣ катва̄ абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттеси. ити те убхопи апарихӣнаджджха̄на̄ брахмалокапара̄йан̣а̄ ахесум̣.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ведехо а̄нандо ахоси, гандха̄рара̄джа̄ пана ахамева ахосӣ’’нти.

гандха̄раджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[407] 2. маха̄капиджа̄такаван̣н̣ана̄

атта̄нам̣ сан̇камам̣ катва̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто н̃а̄таттхачарийам̣ а̄раббха катхеси. ваттху бхаддаса̄ладжа̄таке (джа̄. 1.12.13 а̄дайо) а̄ви бхависсати. тада̄ пана дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, самма̄самбуддхо н̃а̄така̄нам̣ аттхам̣ чаратӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато н̃а̄тӣнам̣ аттхам̣ чарийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто капийонийам̣ ниббаттитва̄ вайаппатто а̄рохапарин̣а̄хасампанно тха̄мабалӯпето пан̃чахаттхибалапарима̄н̣о асӣтисахассакапиган̣апаривуто химавантападесе васати. таттха ган̇га̄тӣрам̣ нисса̄йа са̄кха̄вит̣апасампанно сандаччха̄йо бахалапатто паббатакӯт̣ам̣ вийа самуггато амбаруккхо ахоси ‘‘нигродхаруккхо’’типи ваданти. тасса мадхура̄ни пхала̄ни диббагандхараса̄ни маханта̄ни махантакумбхаппама̄н̣а̄ни. тасса екисса̄ са̄кха̄йа пхала̄ни тхале патанти, екисса̄ са̄кха̄йа ган̇га̄джале, двиннам̣ са̄кха̄нам̣ пхала̄ни маджджхе руккхамӯле патанти. бодхисатто капиган̣ам̣ а̄да̄йа таттха пхала̄ни кха̄данто ‘‘екасмим̣ ка̄ле имасса руккхасса удаке патитам̣ пхалам̣ нисса̄йа амха̄кам̣ бхайам̣ уппаджджиссатӣ’’ти удакаматтхаке са̄кха̄йа екапхалампи анавасесетва̄ пуппхака̄ле кал̣а̄йаматтака̄лато пат̣т̣ха̄йа кха̄да̄пети чева па̄та̄пети ча. евам̣ сантепи асӣтива̄нарасахассехи адит̣т̣хам̣ кипилликапут̣апат̣иччханнам̣ екам̣ паккапхалам̣ надийам̣ патитва̄ уддхан̃ча адхо ча джа̄лам̣ бандха̄петва̄ удакакӣл̣ам̣ кӣл̣антасса ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о уддхам̣джа̄ле лагги. ран̃н̃о дивасам̣ кӣл̣итва̄ са̄йам̣ гаманасамайе кеват̣т̣а̄ джа̄лам̣ уккхипанта̄ там̣ дисва̄ ‘‘асукапхалам̣ на̄ма̄’’ти аджа̄нанта̄ ран̃н̃о дассесум̣.

ра̄джа̄ ‘‘ким̣пхалам̣ на̄мета’’нти пуччхи. ‘‘на джа̄на̄ма, дева̄’’ти. ‘‘ке джа̄ниссантӣ’’ти? ‘‘ваначарака̄, дева̄’’ти. со ваначараке паккоса̄петва̄ тесам̣ сантика̄ ‘‘амбапакка’’нти сутва̄ чхурика̄йа чхиндитва̄ пат̣хамам̣ ваначараке кха̄да̄петва̄ паччха̄ аттана̄пи кха̄ди, иттха̄га̄расса̄пи амачча̄нампи да̄песи. ран̃н̃о амбапаккарасо сакаласарӣрам̣ пхаритва̄ ат̣т̣ха̄си. со расатан̣ха̄йа баджджхитва̄ тасса руккхасса т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ ваначараке пуччхитва̄ техи ‘‘химавантападесе надӣтӣре’’ти вутте бахӯ на̄ва̄сан̇гха̄т̣е бандха̄петва̄ ваначаракехи деситамаггена уддхам̣сотам̣ агама̄си. ‘‘еттака̄ни диваса̄нӣ’’ти париччхедо на катхито, анупуббена пана там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ ‘‘есо дева, руккхо’’ти ваначарака̄ ран̃н̃о а̄чиккхим̣су. ра̄джа̄ на̄вам̣ т̣хапетва̄ маха̄джанапаривуто падаса̄ таттха гантва̄ руккхамӯле сайанам̣ пан̃н̃апа̄петва̄ амбапакка̄ни кха̄дитва̄ на̄наггарасабходжанам̣ бхун̃джитва̄ нипаджджи, саббадиса̄су а̄раккхам̣ т̣хапетва̄ аггим̣ карим̣су.

маха̄сатто мануссесу ниддам̣ оккантесу ад̣д̣хараттасамайе париса̄йа саддхим̣ агама̄си. асӣтисахассава̄нара̄ са̄кха̄йа са̄кхам̣ чаранта̄ амба̄ни кха̄данти. ра̄джа̄ пабуджджхитва̄ капиган̣ам̣ дисва̄ мануссе ут̣т̣ха̄петва̄ дхануггахе паккоса̄петва̄ ‘‘йатха̄ ете пхалакха̄дака̄ ва̄нара̄ на пала̄йанти, татха̄ те париккхипитва̄ виджджхатха, све амба̄ни чева ва̄нарамам̣сан̃ча кха̄дисса̄мӣ’’ти а̄ха. дхануггаха̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ руккхам̣ парива̄ретва̄ саре саннайхитва̄ ат̣т̣хам̣су. те дисва̄ ва̄нара̄ маран̣абхайабхӣта̄ пала̄йитум̣ асакконта̄ маха̄саттам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘дева, ‘пала̄йанамаккат̣е виджджхисса̄ма̄’ти руккхам̣ парива̄ретва̄ дхануггаха̄ т̣хита̄, ким̣ карома̄’’ти пуччхитва̄ кампама̄на̄ ат̣т̣хам̣су. бодхисатто ‘‘ма̄ бха̄йиттха, ахам̣ во джӣвитам̣ дасса̄мӣ’’ти ва̄нараган̣ам̣ самасса̄сетва̄ уджукам̣ уггатаса̄кхам̣ а̄руйха ган̇га̄бхимукхам̣ гатаса̄кхам̣ гантва̄ тасса̄ парийантато паккхандитва̄ дханусатаматтам̣ т̣ха̄нам̣ атиккамма ган̇га̄тӣре екасмим̣ гумбаматтхаке патитва̄ тато оруйха ‘‘мама̄гатат̣т̣ха̄нам̣ еттакам̣ бхависсатӣ’’ти а̄ка̄сам̣ париччхиндитва̄ екам̣ ветталатам̣ мӯле чхиндитва̄ содхетва̄ ‘‘еттакам̣ т̣ха̄нам̣ руккхе баджджхиссати, еттакам̣ а̄ка̄сат̣т̣хам̣ бхависсатӣ’’ти има̄ни две т̣ха̄на̄ни ваваттхапетва̄ аттано кат̣ийам̣ бандханат̣т̣ха̄нам̣ на саллаккхеси.

со там̣ латам̣ а̄да̄йа екам̣ кот̣им̣ ган̇га̄тӣре патит̣т̣хитаруккхе бандхитва̄ екам̣ аттано кат̣ийам̣ бандхитва̄ ва̄таччхиннавала̄хако вийа вегена дханусатаматтам̣ т̣ха̄нам̣ лан̇гхитва̄ кат̣ийам̣ бандханат̣т̣ха̄насса асаллаккхитатта̄ руккхам̣ па̄пун̣итум̣ асакконто убхохи хаттхехи амбаса̄кхам̣ дал̣хам̣ ган̣хитва̄ ва̄нараган̣асса сан̃н̃амада̄си ‘‘сӣгхам̣ мама пит̣т̣хим̣ маддама̄на̄ ветталата̄йа соттхигаманам̣ гаччхатха̄’’ти. асӣтисахассава̄нара̄ маха̄саттам̣ вандитва̄ кхама̄петва̄ татха̄ агамам̣су. тада̄ девадаттопи маккат̣о хутва̄ тесам̣ аббхантаре хоти. со ‘‘айам̣ ме пачча̄миттасса пит̣т̣хим̣ пасситум̣ ка̄ло’’ти уччам̣ са̄кхам̣ а̄руйха вегам̣ джанетва̄ тасса пит̣т̣хийам̣ пати. маха̄саттасса хадайам̣ бхиджджи, балававедана̄ уппаджджи. сопи там̣ ведана̄ппаттам̣ катва̄ пакка̄ми. маха̄сатто екакова ахоси. ра̄джа̄ анидда̄йанто ва̄нарехи ча маха̄саттена ча катакирийам̣ саббам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ тираччха̄но хутва̄ аттано джӣвитам̣ аган̣етва̄ париса̄йа соттхибха̄вамева ака̄сӣ’’ти чинтенто нипаджджи.

со пабха̄та̄йа раттийа̄ маха̄саттасса тусситва̄ ‘‘на йуттам̣ имам̣ капира̄джа̄нам̣ на̄сетум̣, упа̄йена нам̣ ота̄ретва̄ пат̣иджаггисса̄мӣ’’ти антоган̇га̄йа на̄ва̄сан̇гха̄т̣ам̣ т̣хапетва̄ таттха ат̣т̣акам̣ бандха̄петва̄ сан̣икам̣ маха̄саттам̣ ота̄ра̄петва̄ пит̣т̣хийам̣ ка̄са̄ваваттхам̣ паттхара̄петва̄ ган̇годакена нха̄петва̄ пха̄н̣итодакам̣ па̄йетва̄ парисуддхасарӣрам̣ сахассапа̄кателена аббхан̃джа̄петва̄ сайанапит̣т̣хе ел̣акачаммам̣ сантхара̄петва̄ сан̣икам̣ таттха нипаджджа̄петва̄ аттана̄ нӣче а̄сане нисӣдитва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

83.

‘‘атта̄нам̣ сан̇камам̣ катва̄, йо соттхим̣ самата̄райи;

ким̣ твам̣ тесам̣ киме туйхам̣, хонти ете маха̄капӣ’’ти.

тассаттхо – амбхо маха̄капи, йо твам̣ атта̄нам̣ сан̇камам̣ катва̄ тулам̣ а̄ропетва̄ джӣвитам̣ париччаджитва̄ име ва̄наре соттхим̣ самата̄райи, кхемена санта̄реси; ким̣ твам̣ тесам̣ хоси, киме туйхам̣ ва̄ ким̣су ете хонтӣти?

там̣ сутва̄ бодхисатто ра̄джа̄нам̣ оваданто сесага̄тха̄ абха̄си –

84.

‘‘ра̄джа̄хам̣ иссаро тесам̣, йӯтхасса париха̄рако;

тесам̣ сокапарета̄нам̣, бхӣта̄нам̣ те ариндама.

85.

‘‘уллан̇гхайитва̄ атта̄нам̣, виссат̣т̣хадхануно сатам̣;

тато апарапа̄десу, дал̣хам̣ бандхам̣ лата̄гун̣ам̣.

86.

‘‘чхиннаббхамива ва̄тена, нун̣н̣о руккхам̣ упа̄гамим̣;

сохам̣ аппабхавам̣ таттха, са̄кхам̣ хаттхехи аггахим̣.

87.

‘‘там̣ мам̣ вийа̄йатам̣ сантам̣, са̄кха̄йа ча лата̄йа ча;

самануккаманта̄ па̄дехи, соттхим̣ са̄кха̄мига̄ гата̄.

88.

‘‘там̣ мам̣ на тапате бандхо, мато ме на тапессати;

сукхама̄харитам̣ тесам̣, йесам̣ раджджамака̄райим̣.

89.

‘‘еса̄ те упама̄ ра̄джа, там̣ сун̣охи ариндама;

ран̃н̃а̄ рат̣т̣хасса йоггасса, баласса нигамасса ча;

саббесам̣ сукхамет̣т̣хаббам̣, кхаттийена паджа̄ната̄’’ти.

таттха тесанти тесам̣ асӣтисахасса̄нам̣ ва̄нара̄нам̣. бхӣта̄нам̣ тети тава виджджханаттха̄йа а̄н̣а̄петва̄ т̣хитасса бхӣта̄нам̣. ариндама̄ти ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. ра̄джа̄ хи чора̄дӣнам̣ арӣнам̣ даманато ‘‘ариндамо’’ти вуччати. виссат̣т̣хадхануно сатанти ана̄ропитадханусатаппама̄н̣ам̣ т̣ха̄нам̣ атта̄нам̣ а̄ка̄се уллан̇гхайитва̄ виссаджджетва̄ тато имамха̄ руккха̄ лан̇гхайитва̄ гатат̣т̣ха̄нато. апарапа̄десӯти паччха̄па̄десу. идам̣ кат̣ибха̄гам̣ сандха̄йа вуттам̣. бодхисатто хи кат̣ибха̄ге там̣ лата̄гун̣ам̣ дал̣хам̣ бандхитва̄ паччхимапа̄дехи бхӯмийам̣ аккамитва̄ виссаджджетва̄ ва̄тавегена а̄ка̄сам̣ паккханди. нун̣н̣о руккхам̣ упа̄гаминти ва̄таччхиннам̣ аббхамива аттано вегаджанитена ва̄тена нун̣н̣о. йатха̄ ва̄таччхиннаббхам̣ ва̄тена, евам̣ аттано вегена нун̣н̣о хутва̄ имам̣ амбаруккхам̣ упа̄гамим̣. аппабхаванти со ахам̣ таттха а̄ка̄саппадесе руккхам̣ па̄пун̣итум̣ аппахонто тасса руккхасса са̄кхам̣ хаттхехи аггахесинти аттхо.

вийа̄йатанти руккхаса̄кха̄йа ча ветталата̄йа ча вӣн̣а̄йа бхамаратанти вийа витатам̣ а̄кад̣д̣хитасарӣрам̣. самануккаманта̄ти майа̄ анун̃н̃а̄та̄ мам̣ вандитва̄ па̄дехи ануккаманта̄ нирантарамева аккаманта̄ соттхим̣ гата̄. там̣ мам̣ на тапате бандхоти там̣ мам̣ на̄пи со валлийа̄ бандхо тапати, на̄пи ида̄ни маран̣ам̣ тапессати. ким̣ка̄ран̣а̄? сукхама̄харитам̣ тесанти йасма̄ йесам̣ ахам̣ раджджамака̄райим̣, тесам̣ майа̄ сукхама̄харитам̣. ете хи ‘‘маха̄ра̄джа, айам̣ но уппаннам̣ дуккхам̣ харитва̄ сукхам̣ а̄хариссатӣ’’ти мам̣ ра̄джа̄нам̣ акам̣су. ахампи ‘‘тумха̄кам̣ уппаннам̣ дуккхам̣ харисса̄ми’’ччева етесам̣ ра̄джа̄ джа̄то. там̣ аджджа майа̄ етесам̣ маран̣адуккхам̣ харитва̄ джӣвитасукхам̣ а̄хат̣ам̣, тена мам̣ на̄пи бандхо тапати, на маран̣авадхо тапессати.

еса̄ те упама̄ти еса̄ те маха̄ра̄джа, майа̄ катакирийа̄йа упама̄. там̣ сун̣охӣти тасма̄ има̄йа упама̄йа сам̣сандетва̄ аттано диййама̄нам̣ ова̄дам̣ сун̣а̄хи. ран̃н̃а̄ рат̣т̣хасса̄ти маха̄ра̄джа, ран̃н̃а̄ на̄ма уччхуйанте уччхум̣ вийа рат̣т̣хам̣ апӣл̣етва̄ чатуббидхам̣ агатигаманам̣ паха̄йа чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи сан̇ган̣хантена дасасу ра̄джадхаммесу патит̣т̣ха̄йа майа̄ вийа аттано джӣвитам̣ париччаджитва̄ ‘‘кинтиме рат̣т̣хава̄сино вигатабхайа̄ гимхака̄ле виват̣адва̄ре н̃а̄тӣхи ча парива̄ракехи ча парива̄рита̄ уре путте наччента̄ сӣтена ва̄тена бӣджийама̄на̄ йатха̄ручи аттано аттано сантакам̣ парибхун̃джанта̄ ка̄йикачетасикасукхасаман̇гино бхавеййу’’нти сакаларат̣т̣хасса ча ратхасакат̣а̄дийуттава̄ханасса йоггасса ча паттисан̇кха̄тасса баласса ча нигамаджанападасан̇кха̄тасса нигамасса ча саббесам̣ сукхамева еситаббам̣ гавеситаббанти аттхо. кхаттийена паджа̄ната̄ти кхетта̄нам̣ адхипатибха̄вена ‘‘кхаттийо’’ти ладдхана̄мена пана етена авасесасатте атиккамма паджа̄ната̄ н̃а̄н̣асампаннена бхавитаббанти.

евам̣ маха̄сатто ра̄джа̄нам̣ оваданто ануса̄сантова ка̄ламака̄си. ра̄джа̄ амачче паккоса̄петва̄ ‘‘имасса капира̄джасса ра̄джӯнам̣ вийа сарӣракиччам̣ каротха̄’’ти ватва̄ иттха̄га̄рампи а̄н̣а̄песи ‘‘тумхе раттаваттханиваттха̄ викин̣н̣акеса̄ дан̣д̣адӣпикахаттха̄ капира̄джа̄нам̣ парива̄ретва̄ а̄л̣а̄ханам̣ гаччхатха̄’’ти. амачча̄ да̄рӯнам̣ сакат̣асатаматтена читакам̣ каритва̄ ра̄джӯнам̣ каран̣анийа̄менева маха̄саттасса сарӣракиччам̣ катва̄ сӣсакапа̄лам̣ гахетва̄ ран̃н̃о сантикам̣ агамам̣су. ра̄джа̄ маха̄саттасса а̄л̣а̄хане четийам̣ ка̄ретва̄ дӣпе джа̄ла̄петва̄ гандхама̄ла̄дӣхи пӯджетва̄ сӣсакапа̄лам̣ суван̣н̣акхачитам̣ ка̄ретва̄ кунтагге т̣хапетва̄ пурато катва̄ гандхама̄ла̄дӣхи пӯдженто ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ антора̄джадва̄ре т̣хапетва̄ сакаланагарам̣ саджджа̄петва̄ сатта̄хам̣ дха̄тупӯджам̣ ка̄реси. атха нам̣ дха̄тум̣ гахетва̄ четийам̣ ка̄ретва̄ йа̄ваджӣвам̣ гандхама̄ла̄дӣхи пӯджетва̄ бодхисаттасса ова̄де патит̣т̣ха̄йа да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни каронто дхаммена раджджам̣ ка̄ретва̄ саггапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, дут̣т̣хакапи девадатто, париса̄ буддхапариса̄, капира̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

маха̄капиджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[408] 3. кумбхака̄раджа̄такаван̣н̣ана̄

амба̄хамаддам̣ ванамантарасминти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто килесаниггахам̣ а̄раббха катхеси. ваттху па̄нӣйаджа̄таке (джа̄. 1.11.59 а̄дайо) а̄ви бхависсати. тада̄ пана са̄ваттхийам̣ пан̃часата̄ саха̄йака̄ паббаджитва̄ антокот̣исантха̄ре васама̄на̄ ад̣д̣хараттасамайе ка̄мавитаккам̣ витаккайим̣су. саттха̄ аттано са̄ваке раттийа̄ тайо ва̄ре, дивасасса тайо ва̄рети раттиндивам̣ чха ва̄ре олокенто кикӣ ан̣д̣ам̣ вийа, чамарӣ ва̄ладхим̣ вийа, ма̄та̄ пийапуттам̣ вийа, екачаккхуко пурисо чаккхум̣ вийа раккхати, тасмим̣ тасмим̣йева кхан̣е уппаннакилесам̣ нигган̣ха̄ти. со там̣ дивасам̣ ад̣д̣хараттасамайе джетаванам̣ паригган̣ханто тесам̣ бхиккхӯнам̣ витаккасамуда̄ча̄рам̣ н̃атва̄ ‘‘имесам̣ бхиккхӯнам̣ аббхантаре айам̣ килесо вад̣д̣ханто арахаттасса хетум̣ бхиндиссати, ида̄нева несам̣ килесам̣ нигган̣хитва̄ арахаттам̣ дасса̄мӣ’’ти гандхакут̣ито никкхамитва̄ а̄нандаттхерам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘а̄нанда, антокот̣исантха̄ре васанакабхиккхӯ саббе саннипа̄техӣ’’ти саннипа̄та̄петва̄ пан̃н̃аттаварабуддха̄сане нисӣдитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, антопаваттакилеса̄нам̣ васе ваттитум̣ ват̣т̣ати, килесо хи вад̣д̣хама̄но пачча̄митто вийа маха̄вина̄сам̣ па̄пети, бхиккхуна̄ на̄ма аппаматтакампи килесам̣ нигган̣хитум̣ ват̣т̣ати, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ аппаматтакам̣ а̄рамман̣ам̣ дисва̄ аббхантаре паваттакилесам̣ нигган̣хитва̄ паччекабодхин̃а̄н̣ам̣ ниббаттесу’’нти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ба̄ра̄н̣асинагарасса два̄рага̄ме кумбхака̄ракуле ниббаттитва̄ вайаппатто кут̣умбам̣ сан̣т̣хапетва̄ екам̣ путтан̃ча дхӣтаран̃ча лабхитва̄ кумбхака̄ракаммам̣ нисса̄йа путтада̄рам̣ посеси. тада̄ калин̇гарат̣т̣хе дантапуранагаре каран̣д̣ако на̄ма ра̄джа̄ махантена парива̄рена уййа̄нам̣ гаччханто уййа̄надва̄ре пхалабха̄рабхаритам̣ мадхурапхалам̣ амбаруккхам̣ дисва̄ хаттхиккхандхаварагатойева хаттхам̣ паса̄ретва̄ екам̣ амбапин̣д̣ам̣ гахетва̄ уййа̄нам̣ пависитва̄ ман̇галасила̄йа нисинно да̄таббайуттака̄нам̣ датва̄ амбам̣ парибхун̃джи. ‘‘ран̃н̃а̄ гахитака̄лато пат̣т̣ха̄йа сесехи на̄ма гахетаббамева̄’’ти амачча̄пи бра̄хман̣агахапатика̄дайопи амба̄ни па̄тетва̄ кха̄дим̣су. паччха̄ а̄гата̄ руккхам̣ а̄руйха муггарехи потхетва̄ обхаггавибхаггаса̄кхам̣ катва̄ а̄макапхалампи асесетва̄ кха̄дим̣су.

ра̄джа̄ дивасам̣ уййа̄не кӣл̣итва̄ са̄йанхасамайе алан̇катахаттхиккхандхаваре нисӣдитва̄ гаччханто там̣ руккхам̣ дисва̄ хаттхито отаритва̄ руккхамӯлам̣ гантва̄ руккхам̣ олокетва̄ ‘‘айам̣ па̄това пассанта̄нам̣ атиттикаро пхалабха̄рабхарито собхама̄но ат̣т̣ха̄си, ида̄ни гахитапхало обхаггавибхагго асобхама̄но т̣хито’’ти чинтетва̄ пуна ан̃н̃ато олокенто апарам̣ ниппхалам̣ амбаруккхам̣ дисва̄ ‘‘еса руккхо аттано ниппхалабха̄вена мун̣д̣аман̣ипаббато вийа собхама̄но т̣хито, айам̣ пана сапхалабха̄вена имам̣ бйасанам̣ патто, идам̣ ага̄рамаджджхампи пхалитаруккхасадисам̣, паббаджджа̄ ниппхаларуккхасадиса̄, садханассева бхайам̣ аттхи, ниддханасса бхайам̣ наттхи, майа̄пи ниппхаларуккхена вийа бхавитабба’’нти пхаларуккхам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ руккхамӯле т̣хитакова тӣн̣и лаккхан̣а̄ни саллаккхетва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ паччекабодхин̃а̄н̣ам̣ ниббаттетва̄ ‘‘виддхам̣сита̄ да̄ни ме ма̄тукуччхикут̣ика̄, чхинна̄ тӣсу бхавесу пат̣исандхи, содхита̄ сам̣са̄раукка̄рабхӯми, сосито майа̄ ассусамуддо, бхинно ат̣т̣хипа̄ка̄ро, наттхи ме пуна пат̣исандхӣ’’ти а̄вадждженто сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итова ат̣т̣ха̄си.

атха нам̣ амачча̄ а̄хам̣су ‘‘атибахум̣ т̣хитаттха, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘на майам̣ маха̄ра̄джа̄но, паччекабуддха̄ на̄ма майа’’нти. ‘‘паччекабуддха̄ на̄ма тумха̄диса̄ на хонти, дева̄’’ти. ‘‘атха кӣдиса̄ хонтӣ’’ти? ‘‘оропитакесамассука̄са̄ваваттхапат̣иччханна̄ куле ва̄ ган̣е ва̄ алагга̄ ва̄таччхиннавала̄хакара̄хумуттачандаман̣д̣алапат̣ибха̄га̄ химаванте нандамӯлакапаббха̄ре васанти, еварӯпа̄ дева, паччекабуддха̄’’ти. тасмим̣ кхан̣е ра̄джа̄ хаттхам̣ уккхипитва̄ сӣсам̣ пара̄маси, та̄вадевасса гихилин̇гам̣ антарадха̄йи, саман̣алин̇гам̣ па̄турахоси.

‘‘тичӣваран̃ча патто ча, ва̄си сӯчи ча бандханам̣;

парисса̄ванена ат̣т̣хете, йуттайогасса бхиккхуно’’ти. –

евам̣ вутта̄ саман̣апариккха̄ра̄ ка̄йапат̣ибаддха̄ва ахесум̣. со а̄ка̄се т̣хатва̄ маха̄джанасса ова̄дам̣ датва̄ анилапатхена уттарахимаванте нандамӯлакапаббха̄рамева агама̄си.

гандха̄рарат̣т̣хепи таккасиланагаре наггаджи на̄ма ра̄джа̄ упарипа̄са̄де паллан̇камаджджхагато екам̣ иттхим̣ екекахаттхе екекам̣ ман̣ивалайам̣ пил̣андхитва̄ авидӯре нисӣдитва̄ гандхам̣ писама̄нам̣ дисва̄ ‘‘ета̄ни валайа̄ни екекабха̄вена на гхат̣т̣енти на виравантӣ’’ти олокенто нисӣди. атха са̄ даккхин̣ахаттхато валайам̣ ва̄махаттхейева пил̣андхитва̄ даккхин̣ахаттхена гандхам̣ сан̇кад̣д̣хитва̄ писитум̣ а̄рабхи, ва̄махаттхе валайам̣ дутийам̣ а̄гамма гхат̣т̣ийама̄нам̣ саддамака̄си. ра̄джа̄ та̄ни две валайа̄ни ан̃н̃аман̃н̃ам̣ гхат̣т̣ента̄ни вираванта̄ни дисва̄ чинтеси ‘‘идам̣ валайам̣ екекака̄ле на гхат̣т̣еси, дутийам̣ а̄гамма гхат̣т̣ети, саддам̣ кароти, евамева име сатта̄пи екека̄ на гхат̣т̣енти на виваданти, две тайо хутва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ гхат̣т̣енти, калахам̣ каронти. ахам̣ пана касмӣрагандха̄ресу двӣсу раджджесу рат̣т̣хава̄сино вича̄реми, майа̄пи екавалайасадисена хутва̄ парам̣ авича̄ретва̄ атта̄намева вича̄рентена васитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти сан̇гхат̣т̣анавалайам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ йатха̄нисиннова тӣн̣и лаккхан̣а̄ни саллаккхетва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ паччекабодхин̃а̄н̣ам̣ ниббаттеси. сесам̣ пуримасадисамева.

видехарат̣т̣хе митхиланагаре ними на̄ма ра̄джа̄ бхуттапа̄тара̄со амаччаган̣апаривуто виват̣асӣхапан̃джарена антаравӣтхим̣ пеккхама̄но ат̣т̣ха̄си. атхеко сено сӯна̄пан̣ато мам̣сапесим̣ гахетва̄ а̄ка̄сам̣ паккханди. таменам̣ ито чито ча гиджджха̄дайо сакун̣а̄ сампарива̄ретва̄ а̄ха̄рахету тун̣д̣ена виджджханта̄ паккхехи пахаранта̄ па̄дехи мадданта̄ агамам̣су. со аттано вадхам̣ асахама̄но там̣ мам̣сам̣ чхад̣д̣еси. ан̃н̃о ган̣хи, сакун̣а̄ имам̣ мун̃читва̄ там̣ анубандхим̣су. тенапи виссат̣т̣хам̣ ан̃н̃о аггахеси, тампи татхева вихет̣хесум̣. ра̄джа̄ те сакун̣е дисва̄ чинтеси ‘‘йо йо мам̣сапесим̣ ган̣хи, тасса тассева дуккхам̣, йо йо там̣ виссаджджеси, тасса тассева сукхам̣, имепи пан̃ча ка̄магун̣е йо йо ган̣ха̄ти, тасса тассева дуккхам̣, итарасса сукхам̣, име хи бахӯнам̣ са̄дха̄ран̣а̄, майхам̣ кхо пана сол̣аса иттхисахасса̄ни, майа̄ виссат̣т̣хамам̣сапин̣д̣ена вийа сенена пан̃ча ка̄магун̣е паха̄йа сукхитена бхавитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со йонисо манаси каронто йатха̄т̣хитова тӣн̣и лаккхан̣а̄ни саллаккхетва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ паччекабодхин̃а̄н̣ам̣ ниббаттеси. сесам̣ пуримасадисамева.

уттарапан̃ча̄ларат̣т̣хе капиланагаре думмукхо на̄ма ра̄джа̄ бхуттапа̄тара̄со сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито амаччаган̣апаривуто виват̣асӣхапан̃джаре ра̄джан̇ган̣ам̣ олокенто ат̣т̣ха̄си. тасмим̣ кхан̣е гопа̄лака̄ ваджадва̄рам̣ виварим̣су, усабха̄ ваджато никкхамитва̄ килесавасена екам̣ га̄вим̣ анубандхим̣су. таттхеко тикхин̣асин̇го маха̄усабхо ан̃н̃ам̣ усабхам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ килесамаччхера̄бхибхӯто тикхин̣ена син̇гена антарасаттхимхи пахари. тасса паха̄рамукхена анта̄ни никкхамим̣су, со таттхева джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣и. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ чинтеси ‘‘име сатта̄ тираччха̄нагате а̄дим̣ катва̄ килесавасена дуккхам̣ па̄пун̣анти, айам̣ усабхо килесам̣ нисса̄йа джӣвитаккхайам̣ патто, ан̃н̃епи сатта̄ килесехева кампанти, майа̄ имесам̣ сатта̄нам̣ кампанакилесе паха̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со т̣хитакова тӣн̣и лаккхан̣а̄ни саллаккхетва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ паччекабодхин̃а̄н̣ам̣ ниббаттеси. сесам̣ пуримасадисамева.

атхекадивасам̣ чатта̄ро паччекабуддха̄ бхиккха̄ча̄равелам̣ саллаккхетва̄ нандамӯлакапаббха̄ра̄ никкхамма анотаттадахе на̄галата̄дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ катасарӣрапат̣иджаггана̄ маносила̄тале т̣хатва̄ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа иддхийа̄ а̄ка̄се уппатитва̄ пан̃чаван̣н̣авала̄хаке маддама̄на̄ гантва̄ ба̄ра̄н̣асинагарадва̄рага̄макасса авидӯре отаритва̄ екасмим̣ пха̄сукат̣т̣ха̄не чӣварам̣ па̄рупитва̄ паттам̣ гахетва̄ два̄рага̄мам̣ пависитва̄ пин̣д̣а̄йа чаранта̄ бодхисаттасса гехадва̄рам̣ сампа̄пун̣им̣су. бодхисатто те дисва̄ тут̣т̣хачитто хутва̄ гехам̣ павесетва̄ пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄петва̄ даккхин̣одакам̣ датва̄ пан̣ӣтена кха̄данӣйена бходжанӣйена паривиситва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ сан̇гхаттхерам̣ вандитва̄ ‘‘бханте, тумха̄кам̣ паббаджджа̄ ативийа собхати, виппасанна̄ни во индрийа̄ни, парисуддхо чхавиван̣н̣о, ким̣ ну кхо а̄рамман̣ам̣ дисва̄ тумхе имам̣ бхиккха̄чарийапаббаджджам̣ упагата̄’’ти пуччхи. йатха̄ ча сан̇гхаттхерам̣, евам̣ сесепи упасан̇камитва̄ пуччхи. атхасса те чатта̄ропи джана̄ ‘‘ахам̣ асуканагаре асукарат̣т̣хе асукара̄джа̄ на̄ма хутва̄’’тиа̄дина̄ найена аттано аттано абхиниккхаманаваттхӯни катхетва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ екекам̣ га̄тхама̄хам̣су –

90.

‘‘амба̄хамаддам̣ ванамантарасмим̣, нилобха̄сам̣ пхалитам̣ сам̣вирӯл̣хам̣;

тамаддасам̣ пхалахету вибхаггам̣, там̣ дисва̄ бхиккха̄чарийам̣ чара̄ми.

91.

‘‘селам̣ сумат̣т̣хам̣ наравӣранит̣т̣хитам̣, на̄рӣ йугам̣ дха̄райи аппасаддам̣;

дутийан̃ча а̄гамма ахоси саддо, там̣ дисва̄ бхиккха̄чарийам̣ чара̄ми.

92.

‘‘диджа̄ диджам̣ кун̣апама̄харантам̣, екам̣ сама̄нам̣ бахука̄ самечча;

а̄ха̄рахетӯ парипа̄тайим̣су, там̣ дисва̄ бхиккха̄чарийам̣ чара̄ми.

93.

‘‘усабха̄хамаддам̣ йӯтхасса маджджхе, чалаккакум̣ ван̣н̣абалӯпапаннам̣;

тамаддасам̣ ка̄махету витуннам̣, там̣ дисва̄ бхиккха̄чарийам̣ чара̄мӣ’’ти.

таттха амба̄хамадданти амбаруккхам̣ ахам̣ аддасам̣. ванамантарасминти ванаантаре, амбаванамаджджхети аттхо. сам̣вирӯл̣ханти сувад̣д̣хитам̣. тамаддасанти там̣ уййа̄нато никкханто пхалахету вибхаггам̣ пуна аддасам̣. там̣ дисва̄ти там̣ пхалахету вибхаггам̣ дисва̄ пат̣иладдхасам̣вего паччекабодхин̃а̄н̣ам̣ ниббаттетва̄ имам̣ бхиккха̄чарийапаббаджджам̣ упагатосми, тасма̄ бхиккха̄чарийам̣ чара̄мӣти. идам̣ со пхалахету вибхаггам̣ амбаруккхам̣ дассанато пат̣т̣ха̄йа саббам̣ читта̄ча̄рам̣ катхеси. сеса̄нам̣ виссаджджанесупи есева найо. айам̣ панеттха анутта̄нападаван̣н̣ана̄ – селанти ман̣ивалайам̣. наравӣранит̣т̣хитанти вӣранарехи нит̣т̣хитам̣, пан̣д̣итапурисехи катанти аттхо. йуганти екекасмим̣ екекам̣ катва̄ екам̣ валайайугал̣ам̣. диджа̄ диджанти гахитамам̣сапин̣д̣ам̣ диджам̣ авасесадиджа̄. кун̣апама̄харантанти мам̣сапин̣д̣ам̣ а̄да̄йа а̄харантам̣. самечча̄ти сама̄гантва̄ саннипатитва̄. парипа̄тайим̣сӯти кот̣т̣ента̄ анубандхим̣су. усабха̄хамадданти усабхам̣ ахам̣ аддасам̣. чалаккакунти чалаккакудхам̣.

бодхисатто екекам̣ га̄тхам̣ сутва̄ ‘‘са̄дху, бханте, тумха̄камева там̣ а̄рамман̣ам̣ анурӯпа’’нти екекасса паччекабуддхасса тхутим̣ ака̄си. тан̃ча пана чатӯхи джанехи деситам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ гхара̄ва̄се анапеккхо хутва̄ паккантесу паччекабуддхесу бхуттапа̄тара̄со сукханисинно бхарийам̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхадде, ете чатта̄ро паччекабуддха̄ раджджам̣ паха̄йа паббаджитва̄ акин̃чана̄ апалибодха̄ паббаджджа̄сукхена вӣтина̄менти, ахам̣ пана бхатийа̄ джӣвикам̣ каппеми, ким̣ ме гхара̄ва̄сена, твам̣ путтаке сан̇ган̣хантӣ гехе васа̄’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

94.

‘‘каран̣д̣ако калин̇га̄нам̣, гандха̄ра̄нан̃ча наггаджи;

нимира̄джа̄ видеха̄нам̣, пан̃ча̄ла̄нан̃ча думмукхо;

ете рат̣т̣ха̄ни хитва̄на, паббаджим̣су акин̃чана̄.

95.

‘‘саббепиме девасама̄ сама̄гата̄, аггӣ йатха̄ паджджалито татхевиме;

ахампи еко чарисса̄ми бхаггави, хитва̄на ка̄ма̄ни йатходхика̄нӣ’’ти.

та̄сам̣ аттхо – бхадде, еса сан̇гхаттхеро паччекабуддхо дантапуре на̄ма нагаре каран̣д̣ако на̄ма калин̇га̄нам̣ джанападасса ра̄джа̄, дутийо таккасиланагаре наггаджи на̄ма гандха̄ра̄нам̣ джанападасса ра̄джа̄, татийо митхиланагаре ними на̄ма видеха̄нам̣ джанападасса ра̄джа̄, чатуттхо капиланагаре думмукхо на̄ма уттарапан̃ча̄ла̄нам̣ джанападасса ра̄джа̄, ете еварӯпа̄ни рат̣т̣ха̄ни хитва̄ акин̃чана̄ хутва̄ паббаджим̣су. саббепимети име пана саббепи висуддхидевехи пуримапаччекабуддхехи сама̄на̄ екато сама̄гата̄. аггӣ йатха̄ти йатха̄ хи агги паджджалито обха̄сати. татхевимети имепи татхева сӣла̄дӣхи пан̃чахи гун̣ехи обха̄санти. йатха̄ ете, татха̄ ахампи паббаджитва̄ еко чарисса̄мӣти аттхо. бхаггавӣти бхарийам̣ а̄лапати. хитва̄на ка̄ма̄нӣти рӯпа̄дайо ваттхука̄ме хитва̄. йатходхика̄нӣти аттано одхивасена т̣хита̄ни. идам̣ вуттам̣ хоти – рӯпа̄диодхивасена йатха̄т̣хите ка̄ме паха̄йа ахампи паббаджитва̄ еко чарисса̄мӣти. ‘‘йатодхика̄нӣ’’типи па̄т̣хо, тассаттхо – йато упарато одхи етесанти йатодхика̄ни, упаратакот̣т̣ха̄са̄ни. паббаджисса̄мӣти чинтитака̄лато пат̣т̣ха̄йа хи килесака̄ма̄нам̣ еко кот̣т̣ха̄со упарато на̄ма хоти нируддхо, тасса ваттхубхӯто ка̄макот̣т̣ха̄сопи упаратова хотӣти.

са̄ тасса катхам̣ сутва̄ ‘‘майхампи кхо са̄ми, паччекабуддха̄нам̣ дхаммакатхам̣ сутака̄лато пат̣т̣ха̄йа ага̄ре читтам̣ на сан̣т̣ха̄тӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

96.

‘‘айамева ка̄ло на хи ан̃н̃о аттхи, ануса̄сита̄ ме на бхавеййа паччха̄;

ахампи ека̄ чарисса̄ми бхаггава, сакун̣ӣва мутта̄ пурисасса хаттха̄’’ти.

таттха ануса̄сита̄ ме на бхавеййа паччха̄ти ануса̄сако ова̄дако на бхавеййа дуллабхатта̄ ова̄дака̄нам̣, тасма̄ айамева паббаджитум̣ ка̄ло, на хи ан̃н̃о аттхӣти дассети. сакун̣ӣва мутта̄ти йатха̄ са̄кун̣икена гахетва̄ сакун̣апаччхийам̣ кхитта̄су сакун̣ӣсу тасса хаттхато мутта̄ ека̄ сакун̣ӣ анилапатхам̣ лан̇гхайитва̄ йатха̄ручитат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ екика̄ва чареййа, татха̄ ахампи тава хаттхато мутта̄ екика̄ чарисса̄мӣти сайампи паббаджитука̄ма̄ хутва̄ евама̄ха.

бодхисатто тасса̄ катхам̣ сутва̄ тун̣хӣ ахоси. са̄ пана бодхисаттам̣ ван̃четва̄ пуретарам̣ паббаджитука̄ма̄ ‘‘са̄ми, па̄нӣйатиттхам̣ гамисса̄ми, да̄раке олокехӣ’’ти гхат̣ам̣ а̄да̄йа гаччхантӣ вийа пала̄йитва̄ нагараса̄манте та̄паса̄нам̣ сантике гантва̄ паббаджи. бодхисатто тасса̄ ана̄гаманам̣ н̃атва̄ сайам̣ да̄раке посеси. апарабха̄ге тесу тхокам̣ вад̣д̣хитва̄ аттано айа̄найаджа̄нанасаматтхатам̣ сампаттесу тесам̣ вӣмам̣санаттхам̣ екадивасам̣ бхаттам̣ пачанто тхокам̣ уттан̣д̣улам̣ пачи, екадивасам̣ тхокам̣ килиннам̣, екадивасам̣ супаккам̣, екадивасам̣ атикилиннам̣, екадивасам̣ алон̣акам̣, екадивасам̣ атилон̣акам̣. да̄рака̄ ‘‘та̄та, аджджа бхаттам̣ уттан̣д̣улам̣, аджджа килиннам̣, аджджа супаккам̣, аджджа атикилиннам̣, аджджа алон̣акам̣, аджджа атилон̣ака’’нти а̄хам̣су. там̣ сутва̄ бодхисатто ‘‘а̄ма, та̄та̄’’ти ватва̄ чинтеси ‘‘име да̄рака̄ ида̄ни а̄мапаккалон̣икаатилон̣ика̄ни джа̄нанти, аттано дхаммата̄йа джӣвитум̣ саккхиссанти, майа̄ паббаджитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. атха те да̄раке н̃а̄така̄нам̣ датва̄ пат̣иччха̄петва̄ ‘‘аммата̄та̄, име да̄раке са̄дхукам̣ посетха̄’’ти ватва̄ со н̃а̄така̄нам̣ паридеванта̄нан̃н̃ева нагара̄ никкхамитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ нагарасса са̄мантейева васи.

атха нам̣ екадивасам̣ ба̄ра̄н̣асийам̣ бхиккха̄йа чарантам̣ парибба̄джика̄ дисва̄ вандитва̄ ‘‘аййа, да̄рака̄ те на̄сита̄ ман̃н̃е’’ти а̄ха. маха̄сатто ‘‘на̄хам̣ да̄раке на̄семи, тесам̣ аттано айа̄найаджа̄нанака̄ле паббаджитомхи, твам̣ тесам̣ ачинтетва̄ паббаджджа̄йа абхирама̄’’ти ватва̄ оса̄нага̄тхама̄ха –

97.

‘‘а̄мам̣ паккан̃ча джа̄нанти, атхо лон̣ам̣ алон̣акам̣;

тамахам̣ дисва̄на паббаджим̣, чарева твам̣ чара̄маха’’нти.

таттха тамаханти там̣ ахам̣ да̄рака̄нам̣ кирийам̣ дисва̄ паббаджито. чарева твам̣ чара̄маханти твампи бхиккха̄чарийамева чара, ахампи бхиккха̄чарийамева чарисса̄мӣти.

ити со парибба̄джикам̣ овадитва̄ уййоджеси. са̄пи ова̄дам̣ гахетва̄ маха̄саттам̣ вандитва̄ йатха̄ручитам̣ т̣ха̄нам̣ гата̄. т̣хапетва̄ кира там̣ дивасам̣ на те пуна ан̃н̃аман̃н̃ам̣ аддасам̣су. бодхисатто ча джха̄на̄бхин̃н̃ам̣ ниббаттетва̄ брахмалокӯпаго ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не те пан̃часата̄ бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су. тада̄ дхӣта̄ уппалаван̣н̣а̄ ахоси, путто ра̄хулакума̄ро, парибба̄джика̄ ра̄хулама̄та̄, парибба̄джако пана ахамева ахосинти.

кумбхака̄раджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[409] 4. дал̣хадхаммаджа̄такаван̣н̣ана̄

ахам̣ че дал̣хадхаммасса̄ти идам̣ саттха̄ косамбим̣ нисса̄йа гхосита̄ра̄ме вихаранто уденасса ран̃н̃о бхаддаватикам̣ хаттхиним̣ а̄раббха катхеси. тасса̄ пана хаттхинийа̄ ладдхавидха̄нан̃ча уденасса ра̄джавам̣со ча ма̄тан̇гаджа̄таке (джа̄. 1.15.1 а̄дайо) а̄ви бхависсати. екадивасам̣ пана са̄ хаттхинӣ нагара̄ никкхамантӣ бхагавантам̣ па̄това арийаган̣апаривутам̣ анома̄йа буддхасирийа̄ нагарам̣ пин̣д̣а̄йа пависантам̣ дисва̄ татха̄гатасса па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘бхагава̄ саббан̃н̃у саббалоканиттхаран̣а удено вам̣сара̄джа̄ мам̣ тарун̣ака̄ле каммам̣ ниттхаритум̣ саматтхака̄ле ‘имам̣ нисса̄йа майа̄ джӣвитан̃ча раджджан̃ча девӣ ча ладдха̄’ти пийа̄йитва̄ махантам̣ париха̄рам̣ ада̄си, сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ гандхена парибхан̣д̣ам̣ ка̄ретва̄ маттхаке суван̣н̣ата̄ракакхачитавита̄нам̣ бандха̄петва̄ саманта̄ читраса̄н̣им̣ париккхипа̄петва̄ гандхателена дӣпам̣ джа̄ла̄петва̄ дхӯматат̣т̣акам̣ т̣хапа̄петва̄ карӣсачхад̣д̣анат̣т̣ха̄не суван̣н̣акат̣а̄хам̣ патит̣т̣хапа̄петва̄ мам̣ читтаттхаран̣апит̣т̣хе т̣хапеси, ра̄джа̄рахан̃ча ме на̄наггарасабходжанам̣ да̄песи. ида̄ни пана ме махаллакака̄ле каммам̣ ниттхаритум̣ асаматтхака̄ле саббам̣ там̣ париха̄рам̣ аччхинди, ана̄тха̄ ниппаччайа̄ хутва̄ аран̃н̃е кетака̄ни кха̄дантӣ джӣва̄ми, ан̃н̃ам̣ майхам̣ пат̣исаран̣ам̣ наттхи, уденам̣ мама гун̣ам̣ саллаккха̄петва̄ пора̄н̣акапариха̄рам̣ ме пат̣ипа̄катикам̣ ка̄ретха бхагава̄’’ти паридевама̄на̄ татха̄гатам̣ йа̄чи.

саттха̄ ‘‘гаччха твам̣, ахам̣ те ран̃н̃о катхетва̄ йасам̣ пат̣ипа̄катикам̣ ка̄ресса̄мӣ’’ти ватва̄ ран̃н̃о нивесанадва̄рам̣ агама̄си. ра̄джа̄ татха̄гатам̣ антонивесанам̣ павесетва̄ буддхаппамукхасса сан̇гхасса маха̄да̄нам̣ паваттеси. саттха̄ бхаттакиччапарийоса̄не анумоданам̣ каронто ‘‘маха̄ра̄джа, бхаддаватика̄ каха’’нти пуччхи. ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, упака̄рака̄нам̣ йасам̣ датва̄ махаллакака̄ле гахетум̣ на̄ма на ват̣т̣ати, катан̃н̃уна̄ катаведина̄ бхавитум̣ ват̣т̣ати. бхаддаватика̄ ида̄ни махаллика̄ джара̄джин̣н̣а̄ ана̄тха̄ хутва̄ аран̃н̃е кетака̄ни кха̄дантӣ джӣвати, там̣ джин̣н̣ака̄ле ана̄тхам̣ ка̄тум̣ тумха̄кам̣ айутта’’нти бхаддаватика̄йа гун̣ам̣ катхетва̄ ‘‘саббам̣ пора̄н̣акапариха̄рам̣ пат̣ипа̄катикам̣ карохӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми. ра̄джа̄ татха̄ ака̄си. ‘‘татха̄гатена кира бхаддаватика̄йа гун̣ам̣ катхетва̄ пора̄н̣акайасо пат̣ипа̄катико ка̄рито’’ти сакаланагарам̣ паттхари, бхиккхусан̇гхепи са̄ паватти па̄кат̣а̄ джа̄та̄. атха бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, саттха̄ра̄ кира бхаддаватика̄йа гун̣ам̣ катхетва̄ пора̄н̣акайасо пат̣ипа̄катико ка̄рито’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато етисса̄ гун̣ам̣ катхетва̄ нат̣т̣хайасам̣ пат̣ипа̄катикам̣ ка̄ресийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ дал̣хадхаммо на̄ма ра̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. тада̄ бодхисатто амаччакуле ниббаттитва̄ вайаппатто там̣ ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хахи. со тасса сантика̄ махантам̣ йасам̣ лабхитва̄ амаччаратанат̣т̣ха̄не ат̣т̣ха̄си. тада̄ тасса ран̃н̃о ека̄ от̣т̣хибйа̄дхи хаттхинӣ тха̄мабаласампанна̄ махаббала̄ ахоси. са̄ екадивасам̣ йоджанасатам̣ гаччхати, ран̃н̃о дӯтеййахаран̣акиччам̣ кароти, сан̇га̄ме йуддхам̣ катва̄ сатту мадданам̣ кароти. ра̄джа̄ ‘‘айам̣ ме бахӯпака̄ра̄’’ти тасса̄ сабба̄лан̇ка̄рам̣ датва̄ уденена бхаддаватика̄йа диннасадисам̣ саббам̣ париха̄рам̣ да̄песи. атхасса̄ джин̣н̣адуббалака̄ле ра̄джа̄ саббам̣ йасам̣ ган̣хи. са̄ тато пат̣т̣ха̄йа ана̄тха̄ хутва̄ аран̃н̃е тин̣апан̣н̣а̄ни кха̄дантӣ джӣвати. атхекадивасам̣ ра̄джакуле бха̄джанесу аппахонтесу ра̄джа̄ кумбхака̄рам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘бха̄джана̄ни кира наппахонтӣ’’ти а̄ха. ‘‘гомайа̄харан̣айа̄наке йоджетум̣ гон̣е на лабха̄ми, дева̄’’ти. ра̄джа̄ тасса катхам̣ сутва̄ ‘‘амха̄кам̣ от̣т̣хибйа̄дхи каха’’нти пуччхи. ‘‘аттано дхаммата̄йа чарати, дева̄’’ти. ра̄джа̄ ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа там̣ йоджетва̄ гомайам̣ а̄хара̄’’ти там̣ кумбхака̄расса ада̄си. кумбхака̄ро ‘‘са̄дху, дева̄’’ти татха̄ ака̄си.

атхекадивасам̣ са̄ нагара̄ никкхамама̄на̄ нагарам̣ пависантам̣ бодхисаттам̣ дисва̄ вандитва̄ тасса па̄дамӯле нипаджджитва̄ паридевама̄на̄ ‘‘са̄ми, ра̄джа̄ мам̣ ‘тарун̣ака̄ле бахӯпака̄ра̄’ти саллаккхетва̄ махантам̣ йасам̣ датва̄ ида̄ни махаллакака̄ле саббам̣ аччхиндитва̄ майи читтампи на кароти, ахам̣ пана ана̄тха̄ аран̃н̃е тин̣апан̣н̣а̄ни кха̄дантӣ джӣва̄ми, евам̣ дуккхаппаттам̣ мам̣ ида̄ни йа̄наке йоджетум̣ кумбхака̄расса ада̄си, т̣хапетва̄ тумхе ан̃н̃ам̣ майхам̣ пат̣исаран̣ам̣ наттхи, майа̄ ран̃н̃о катӯпака̄рам̣ тумхе джа̄на̄тха, са̄дху ида̄ни ме нат̣т̣хам̣ йасам̣ пат̣ипа̄катикам̣ каротха̄’’ти ватва̄ тиссо га̄тха̄ абха̄си –

98.

‘‘ахам̣ че дал̣хадхаммасса, вахантӣ на̄бхира̄дхайим̣;

дхарантӣ ураси саллам̣, йуддхе виккантача̄ринӣ.

99.

‘‘нӯна ра̄джа̄ на джа̄на̄ти, мама виккамапорисам̣;

сан̇га̄ме сукатанта̄ни, дӯтавиппахита̄ни ча.

100.

‘‘са̄ нӯна̄хам̣ марисса̄ми, абандху апара̄йинӣ;

тада̄ хи кумбхака̄расса, динна̄ чхакан̣аха̄рика̄’’ти.

таттха вахантӣти дӯтеййахаран̣ам̣ сан̇га̄ме балакот̣т̣хакабхинданам̣ там̣ там̣ киччам̣ вахантӣ ниттхарантӣ. дхарантӣ ураси салланти урасмим̣ баддхам̣ кан̣д̣ам̣ ва̄ асим̣ ва̄ саттим̣ ва̄ йуддхака̄ле саттӯнам̣ упари абхихарантӣ. виккантача̄ринӣти виккамам̣ параккамам̣ катва̄ парабалавиджайена йуддхе виккантага̄минӣ. идам̣ вуттам̣ хоти – саче са̄ми, ахам̣ има̄ни кичча̄ни каронтӣ ран̃н̃о дал̣хадхаммасса читтам̣ на̄ра̄дхайим̣ на паритосесим̣, ко да̄ни ан̃н̃о тасса читтам̣ а̄ра̄дхайиссатӣти.

мама виккамапорисанти майа̄ катам̣ пурисапараккамам̣. сукатанта̄нӣти суката̄ни. йатха̄ хи камма̄нева камманта̄ни, вана̄нева вананта̄ни, евамидха суката̄нева ‘‘сукатанта̄нӣ’’ти вутта̄ни. дӯтавиппахита̄ни ча̄ти гале пан̣н̣ам̣ бандхитва̄ ‘‘асукаран̃н̃о на̄ма дехӣ’’ти пахита̄йа майа̄ екадивасенева йоджанасатам̣ гантва̄ ката̄ни дӯтапесана̄ни ча. нӯна ра̄джа̄ на джа̄на̄тӣти нӯна тумха̄кам̣ еса ра̄джа̄ ета̄ни майа̄ ката̄ни кичча̄ни на джа̄на̄ти. апара̄йинӣти аппатит̣т̣ха̄ аппат̣исаран̣а̄. тада̄ хӣти татха̄ хи, айамева ва̄ па̄т̣хо. динна̄ти ахам̣ ран̃н̃а̄ чхакан̣аха̄рика̄ катва̄ кумбхака̄расса динна̄ти.

бодхисатто тасса̄ катхам̣ сутва̄ ‘‘твам̣ ма̄ сочи, ахам̣ ран̃н̃о катхетва̄ тава йасам̣ пат̣ипа̄катикам̣ карисса̄мӣ’’ти там̣ самасса̄сетва̄ нагарам̣ пависитва̄ бхуттапа̄тара̄со ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ катхам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, нану тумха̄кам̣ асука̄ на̄ма от̣т̣хибйа̄дхи асукат̣т̣ха̄не ча асукат̣т̣ха̄не ча уре саллам̣ бандхитва̄ сан̇га̄мам̣ ниттхари, асукадивасам̣ на̄ма гӣва̄йа пан̣н̣ам̣ бандхитва̄ песита̄ йоджанасатам̣ агама̄си, тумхеписса̄ махантам̣ йасам̣ адаттха, са̄ ида̄ни каха’’нти пуччхи. ‘‘тамахам̣ кумбхака̄расса гомайахаран̣аттха̄йа ада̄си’’нти. атха нам̣ бодхисатто ‘‘айуттам̣ кхо, маха̄ра̄джа, тумха̄кам̣ там̣ кумбхака̄расса йа̄наке йоджанаттха̄йа да̄ту’’нти ватва̄ ран̃н̃о ова̄давасена чатассо га̄тха̄ абха̄си –

101.

‘‘йа̄вата̄сӣсатӣ посо, та̄вадева павӣн̣ати;

аттха̄па̄йе джаханти нам̣, от̣т̣хибйа̄дхим̣ва кхаттийо.

102.

‘‘йо пуббе катакалйа̄н̣о, кататтхо на̄вабуджджхати;

аттха̄ тасса палуджджанти, йе хонти абхипаттхита̄.

103.

‘‘йо пуббе катакалйа̄н̣о, кататтхо манубуджджхати;

аттха̄ тасса павад̣д̣ханти, йе хонти абхипаттхика̄.

104.

‘‘там̣ во вада̄ми бхадданте, йа̄вантеттха сама̄гата̄;

саббе катан̃н̃уно хотха, чирам̣ саггамхи т̣хассатха̄’’ти.

таттха пат̣хамага̄тха̄йа та̄ва аттхо – идхекаччо ан̃н̃а̄н̣аджа̄тико посо йа̄вата̄сӣсатӣ, йа̄ва ‘‘идам̣ на̄ма ме айам̣ ка̄тум̣ саккхиссатӣ’’ти пачча̄сӣсати, та̄вадева там̣ пурисам̣ павӣн̣ати бхаджати севати, тасса пана аттха̄па̄йе вад̣д̣хийа̄ апагамане парихӣнака̄ле там̣ на̄на̄киччесу паттхитам̣ посам̣ екачче ба̄ла̄ имам̣ от̣т̣хибйа̄дхим̣ айам̣ кхаттийо вийа джаханти.

катакалйа̄н̣оти парена аттано катакалйа̄н̣акаммо. кататтхоти ниппха̄дитакиччо. на̄вабуджджхатӣти паччха̄пи там̣ парена катам̣ упака̄рам̣ тасса джара̄джин̣н̣ака̄ле асаматтхака̄ле на сарати, аттана̄ диннампи йасам̣ пуна ган̣ха̄ти. палуджджантӣти бхиджджанти нассанти. йе хонти абхипаттхита̄ти йе кечи аттха̄ иччхита̄ на̄ма хонти, саббе нассантӣти дӣпети. миттадуббхипуггаласса хи паттхитапаттхитам̣ аггимхи паккхиттабӣджам̣ вийа нассати. кататтхо манубуджджхатӣти кататтхо анубуджджхати, ма-ка̄ро бйан̃джанасандхивасена гахито. там̣ во вада̄мӣти тена ка̄ран̣ена тумхе вада̄ми. т̣хассатха̄ти катан̃н̃уно хутва̄ чирака̄лам̣ саггамхи диббасампаттим̣ анубхаванта̄ патит̣т̣хахиссатха.

евам̣ маха̄сатто ра̄джа̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ саннипатита̄нам̣ саббесам̣ ова̄дам̣ ада̄си. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ от̣т̣хибйа̄дхийа̄ йасам̣ пат̣ипа̄катикам̣ ака̄си. бодхисаттасса ча ова̄де т̣хатва̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ саггапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ от̣т̣хибйа̄дхи бхаддаватика̄ ахоси, ра̄джа̄ а̄нандо, амаччо пана ахамева ахоси’’нти.

дал̣хадхаммаджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[410] 5. сомадаттаджа̄такаван̣н̣ана̄

йо мам̣ пуре паччуд̣д̣етӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ махаллакам̣ а̄раббха катхеси. со кирекам̣ са̄ман̣ерам̣ пабба̄джеси, са̄ман̣еро тасса упака̄рако хутва̄ татха̄рӯпена рогена ка̄ламака̄си. махаллако тасмим̣ ка̄лакате роданто паридеванто вичарати. там̣ дисва̄ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, асукамахаллако са̄ман̣ерасса ка̄лакирийа̄йа роданто паридеванто вичарати, маран̣ассатикаммат̣т̣ха̄нарахито ман̃н̃е’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса имасмим̣ мате родийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто та̄ватим̣сабхаване саккаттам̣ ка̄реси. атхеко ка̄сига̄мава̄сӣ бра̄хман̣амаха̄са̄ло ка̄ме паха̄йа химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ ун̃чха̄чарийа̄йа ванамӯлапхала̄пхалехи йа̄пенто ва̄сам̣ каппеси. екадивасам̣ пхала̄пхалаттха̄йа гато екам̣ хаттхичха̄пам̣ дисва̄ аттано ассамам̣ а̄нетва̄ путтат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ сомадаттотисса на̄мам̣ катва̄ тин̣апан̣н̣а̄ни кха̄да̄пенто пат̣иджагги. со вайаппатто маха̄сарӣро хутва̄ екадивасам̣ бахум̣ бходжанам̣ гахетва̄ аджӣракена дуббало ахоси. та̄пасо там̣ ассамападе катва̄ пхала̄пхалаттха̄йа гато, тасмим̣ ана̄гатейева хаттхипотако ка̄ламака̄си. та̄пасо пхала̄пхалам̣ гахетва̄ а̄гаччханто ‘‘ан̃н̃есу дивасесу ме путто паччуггаманам̣ кароти, аджджа на диссати, кахам̣ ну кхо гато’’ти паридеванто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

105.

‘‘йо мам̣ пуре паччуд̣д̣ети, аран̃н̃е дӯрама̄йато;

со на диссати ма̄тан̇го, сомадатто кухим̣ гато’’ти.

таттха пурети ито пуре. паччуд̣д̣етӣти паччуггаччхати. аран̃н̃е дӯранти имасмим̣ ниммануссе аран̃н̃е мам̣ дӯрам̣ паччуд̣д̣ети. а̄йатоти а̄йа̄масампанно.

евам̣ паридевама̄но а̄гантва̄ там̣ чан̇каманакот̣ийам̣ патитам̣ дисва̄ гале гахетва̄ паридевама̄но дутийам̣ га̄тхама̄ха –

106.

‘‘айам̣ ва̄ со мато сети, алласин̇гам̣ва ваччхито;

бхӯмйа̄ нипатито сети, амара̄ вата кун̃джаро’’ти.

таттха айам̣ ва̄ти вибха̄ванаттхе ва̄-саддо. айамева со, на ан̃н̃оти там̣ вибха̄венто евама̄ха. алласин̇ганти ма̄лувалата̄йа аггапава̄лам̣. ваччхитоти чхинно, гимхака̄ле маджджханхикасамайе таттава̄лика̄пулине накхена чхиндитва̄ па̄тито ма̄лувалата̄йа ан̇куро вийа̄ти вуттам̣ хоти. бхӯмйа̄ти бхӯмийам̣. амара̄ вата̄ти мато вата, ‘‘амарӣ’’типи па̄т̣хо.

тасмим̣ кхан̣е сакко локам̣ олокенто там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ та̄пасо путтада̄рам̣ паха̄йа паббаджито, ида̄ни хаттхипотаке путтасан̃н̃ам̣ катва̄ паридевати, сам̣веджетва̄ нам̣ сатим̣ пат̣илабха̄песса̄мӣ’’ти тасса ассамападам̣ а̄гантва̄ а̄ка̄се т̣хитова татийам̣ га̄тхама̄ха –

107.

‘‘анага̄рийупетасса, виппамуттасса те сато;

саман̣асса на там̣ са̄дху, йам̣ петаманусочасӣ’’ти.

атхасса вачанам̣ сутва̄ та̄пасо чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

108.

‘‘сам̣ва̄сена хаве сакка, мануссасса мигасса ва̄;

хадайе джа̄йате пемам̣, там̣ на сакка̄ асочиту’’нти.

таттха мигасса ва̄ти имасмим̣ т̣ха̄не саббепи тираччха̄на̄ ‘‘мига̄’’ти вутта̄. танти пийа̄йитам̣ саттам̣.

атха нам̣ оваданто сакко две га̄тха̄ абха̄си –

109.

‘‘матам̣ мариссам̣ роданти, йе руданти лапанти ча;

тасма̄ твам̣ иси ма̄ роди, родитам̣ могхама̄ху санто.

110.

‘‘кандитена хаве брахме, мато пето самут̣т̣хахе;

саббе сан̇гамма рода̄ма, ан̃н̃аман̃н̃асса н̃а̄таке’’ти.

таттха йе руданти лапанти ча̄ти брахме йе сатта̄ роданти паридеванти ча, саббе те матам̣, йо ча мариссати, там̣ роданти, тесам̣йева евам̣ роданта̄нам̣ ассусуккханака̄ло наттхи, тасма̄ твам̣ иси ма̄ роди. ким̣ка̄ран̣а̄? родитам̣ могхама̄ху санто, пан̣д̣ита̄ хи ‘‘родитам̣ ниппхала’’нти ваданти. мато петоти йади еса петоти сан̇кхйам̣ гато мато родитена самут̣т̣хахеййа, евам̣ санте саббепи майам̣ сама̄гантва̄ ан̃н̃аман̃н̃асса н̃а̄таке рода̄ма, ким̣ никкамма̄ аччха̄ма̄ти.

та̄пасо саккасса вачанам̣ сутва̄ сатим̣ пат̣илабхитва̄ вигатасоко ассӯни пун̃чхитва̄ саккасса тхутивасена сесага̄тха̄ а̄ха –

111.

‘‘а̄диттам̣ вата мам̣ сантам̣, гхатаситтам̣ва па̄вакам̣;

ва̄рина̄ вийа осин̃чам̣, саббам̣ нибба̄пайе дарам̣.

112.

‘‘аббахӣ вата ме саллам̣, йама̄си хадайасситам̣;

йо ме сокапаретасса, путтасокам̣ апа̄нуди.

113.

‘‘сохам̣ аббӯл̣хасаллосми, вӣтасоко ана̄вило;

на соча̄ми на рода̄ми, тава сутва̄на ва̄сава̄’’ти.

та̄ хет̣т̣ха̄ вуттаттха̄йева. евам̣ сакко та̄пасасса ова̄дам̣ датва̄ сакат̣т̣ха̄намева гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ хаттхипотако са̄ман̣еро ахоси, та̄пасо махаллако, сакко пана ахамева ахоси’’нти.

сомадаттаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[411] 6. сусӣмаджа̄такаван̣н̣ана̄

ка̄л̣а̄ни кеса̄ни пуре ахесунти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄бхиниккхаманам̣ а̄раббха катхеси. тасмин̃хи самайе бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ нисӣдитва̄ дасабаласса никкхаманам̣ ван̣н̣айим̣су. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘аначчхарийам̣, бхиккхаве, майа̄ да̄ни анека̄ни каппакот̣исатасахасса̄ни пӯритапа̄рамина̄ маха̄бхиниккхаманам̣, пуббепа̄хам̣ тийоджанасатике ка̄сират̣т̣хе раджджам̣ чхад̣д̣етва̄ никкхантойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса пурохитасса аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатти, тасса джа̄тадивасейева ба̄ра̄н̣асиран̃н̃опи путто джа̄йи. тесам̣ на̄маггахан̣адивасе маха̄саттасса сусӣмакума̄роти на̄мам̣ акам̣су, ра̄джапуттасса брахмадаттакума̄роти. ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ ‘‘путтена ме саддхим̣ екадивасе джа̄то’’ти бодхисаттам̣ а̄н̣а̄петва̄ дха̄тийо датва̄ тена саддхим̣ екато вад̣д̣хеси. те убхопи вайаппатта̄ абхирӯпа̄ девакума̄раван̣н̣ино хутва̄ таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ пачча̄гамим̣су. ра̄джапутто упара̄джа̄ хутва̄ бодхисаттена саддхим̣ екато кха̄данто пиванто нисӣданто сайанто питу аччайена раджджам̣ патва̄ маха̄саттасса махантам̣ йасам̣ датва̄ пурохитат̣т̣ха̄не там̣ т̣хапетва̄ екадивасам̣ нагарам̣ саджджа̄петва̄ сакко девара̄джа̄ вийа алан̇като алан̇катаера̄ван̣апат̣ибха̄гасса маттаварава̄ран̣асса кхандхе нисӣдитва̄ бодхисаттам̣ паччха̄сане хаттхипит̣т̣хе нисӣда̄петва̄ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ ака̄си. ма̄та̄писса ‘‘путтам̣ олокесса̄мӣ’’ти сӣхапан̃джаре т̣хатва̄ тасса нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ а̄гаччхантасса паччхато нисиннам̣ пурохитам̣ дисва̄ пат̣ибаддхачитта̄ хутва̄ сайанагаббхам̣ пависитва̄ ‘‘имам̣ алабхантӣ еттхева марисса̄мӣ’’ти а̄ха̄рам̣ паччхиндитва̄ нипаджджи.

ра̄джа̄ ма̄тарам̣ апассанто ‘‘кухим̣ ме ма̄та̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘гила̄на̄’’ти сутва̄ тасса̄ сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ ‘‘ким̣ амма, апха̄сука’’нти пуччхи. са̄ ладжджа̄йа на катхеси. со гантва̄ ра̄джапаллан̇ке нисӣдитва̄ аттано аггамахесим̣ паккоситва̄ ‘‘гаччха амма̄йа апха̄сукам̣ джа̄на̄хӣ’’ти песеси. са̄ гантва̄ пит̣т̣хим̣ паримаджджантӣ пуччхи, иттхийо на̄ма иттхӣнам̣ рахассам̣ на нигуханти, са̄ тасса̄ таматтхам̣ а̄рочеси. итара̄пи там̣ сутва̄ гантва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ ‘‘хоту, гаччха нам̣ самасса̄сехи, пурохитам̣ ра̄джа̄нам̣ катва̄ тасса там̣ аггамахесим̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ а̄гантва̄ там̣ самасса̄сеси. ра̄джа̄пи пурохитам̣ паккоса̄петва̄ етаматтхам̣ а̄рочетва̄ ‘‘самма, ма̄ту ме джӣвитам̣ дехи, твам̣ ра̄джа̄ бхависсаси, са̄ аггамахесӣ, ахам̣ упара̄джа̄’’ти а̄ха. со ‘‘на сакка̄ евам̣ ка̄ту’’нти пат̣иккхипитва̄ тена пунаппунам̣ йа̄чийама̄но сампат̣иччхи. ра̄джа̄ пурохитам̣ ра̄джа̄нам̣, ма̄тарам̣ аггамахесим̣ ка̄ретва̄ сайам̣ упара̄джа̄ ахоси.

тесам̣ самаггава̄сам̣ васанта̄нам̣ апарабха̄ге бодхисатто ага̄рамаджджхе уккан̣т̣хито ка̄ме паха̄йа паббаджджа̄йа нинначитто килесаратим̣ аналлӣйанто екакова тит̣т̣хати, екакова нисӣдати, екакова сайати, бандхана̄га̄ре баддхо вийа пан̃джаре паккхиттакуккут̣о вийа ча ахоси. атхасса аггамахесӣ ‘‘айам̣ ра̄джа̄ майа̄ саддхим̣ на̄бхирамати, екакова тит̣т̣хати нисӣдати сеййам̣ каппети, айам̣ кхо пана дахаро тарун̣о, ахам̣ махаллика̄, сӣсе ме палита̄ни пан̃н̃а̄йанти, йам̣нӯна̄хам̣ ‘сӣсе те дева, екам̣ палитам̣ пан̃н̃а̄йатӣ’ти муса̄ва̄дам̣ катва̄ екенупа̄йена ра̄джа̄нам̣ паттийа̄петва̄ майа̄ саддхим̣ абхирама̄пеййа’’нти чинтетва̄ екадивасам̣ ран̃н̃о сӣсе ӯка̄ вичинантӣ вийа хутва̄ ‘‘дева, махаллакоси джа̄то, сӣсе те екам̣ палитам̣ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти а̄ха. ‘‘тена хи бхадде, етам̣ палитам̣ лун̃джитва̄ майхам̣ хаттхе т̣хапехӣ’’ти. са̄ тасса сӣсато екам̣ кесам̣ лун̃джитва̄ аттано сӣсе палитам̣ гахетва̄ ‘‘идам̣ те, дева, палита’’нти тасса хаттхе т̣хапеси. бодхисаттасса там̣ дисва̄ва бхӣтатаситасса кан̃чанапат̣т̣асадиса̄ нала̄т̣а̄ седа̄ муччим̣су.

со атта̄нам̣ оваданто ‘‘сусӣма, твам̣ дахаро хутва̄ махаллако джа̄то, еттакам̣ ка̄лам̣ гӯтхакалале нимугго га̄масӯкаро вийа ка̄макалале нимуджджитва̄ там̣ калалам̣ джахитум̣ на саккоси, нану ка̄ме паха̄йа химавантам̣ пависитва̄ паббаджитва̄ брахмачарийава̄сасса те ка̄ло’’ти чинтетва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

114.

‘‘ка̄л̣а̄ни кеса̄ни пуре ахесум̣, джа̄та̄ни сӣсамхи йатха̄падесе;

та̄наджджа сета̄ни сусӣма дисва̄, дхаммам̣ чара брахмачарийасса ка̄ло’’ти.

таттха йатха̄падесети тава сӣсе тасмим̣ тасмим̣ кеса̄нам̣ анурӯпе падесе ито пуббе ка̄л̣а̄ни бхамарапаттаван̣н̣а̄ни кеса̄ни джа̄та̄ни ахесунти вадати. дхаммам̣ чара̄ти дасакусалакаммапатхадхаммам̣ чара̄ти атта̄намева а̄н̣а̄пети. брахмачарийасса̄ти метхунавиратийа̄ те ка̄лоти аттхо.

евам̣ бодхисаттена брахмачарийава̄сасса гун̣е ван̣н̣ите итара̄ ‘‘ахам̣ ‘имасса лагганам̣ карисса̄мӣ’ти виссаджджанамева кари’’нти бхӣтатасита̄ ‘‘ида̄нисса апаббаджджанаттха̄йа сарӣраван̣н̣ам̣ ван̣н̣айисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

115.

‘‘мамева дева палитам̣ на туйхам̣, мамева сӣсам̣ мама уттаман̇гам̣;

‘аттхам̣ карисса’нти муса̄ абха̄н̣им̣, ека̄пара̄дхам̣ кхама ра̄джасет̣т̣ха.

116.

‘‘дахаро тувам̣ дассанийоси ра̄джа, пат̣хамуггато хоти йатха̄ кал̣ӣро;

раджджан̃ча ка̄рехи маман̃ча пасса, ма̄ ка̄ликам̣ анудха̄вӣ джанинда̄’’ти.

таттха мамева сӣсанти мамева сӣсе сан̃джа̄там̣ палитанти дӣпети. итарам̣ тассева вевачанам̣. аттханти аттано вуд̣д̣хим̣ карисса̄мӣти муса̄ катхесим̣. ека̄пара̄дханти. имам̣ майхам̣ екам̣ апара̄дхам̣. пат̣хамуггатоти пат̣хамавайена уггато. хохӣти хоси, пат̣хамавайе патит̣т̣хитосӣти аттхо. ‘‘хосӣ’’тийева ва̄ па̄т̣хо. йатха̄ кал̣ӣроти йатха̄ синиддхачхавитарун̣акал̣ӣро мандава̄терито ативийа собхати, еварӯпоси тванти дассети. ‘‘пат̣хамуггато хотӣ’’типи па̄т̣хо, тассаттхо – йатха̄ пат̣хамуггато тарун̣акал̣ӣро дассанӣйо хоти, евам̣ твампи дассанӣйоти. маман̃ча пасса̄ти маман̃ча олокехи, ма̄ мам̣ ана̄тхам̣ видхавам̣ карохӣти аттхо. ка̄ликанти брахмачарийачаран̣ам̣ на̄ма дутийе ва̄ татийе ва̄ аттабха̄ве випа̄када̄нато ка̄ликам̣ на̄ма, раджджам̣ пана имасмим̣йева аттабха̄ве ка̄магун̣асукхуппа̄данато ака̄ликам̣, со твам̣ имам̣ ака̄ликам̣ паха̄йа ма̄ ка̄ликам̣ анудха̄вӣти вадати.

бодхисатто тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘бхадде, твам̣ бхавитаббамеветам̣ катхам̣ катхеси, парин̣аманте хи мама вайе имехи ка̄л̣акесехи париваттетва̄ са̄н̣ава̄касадисехи пан̣д̣арехи бхавитаббам̣. ахан̃хи нӣлуппала̄дикусумада̄масадисакума̄ра̄нам̣ кан̃чанарӯпапат̣ибха̄га̄нам̣ уттамайоббанавила̄сасампатта̄нам̣ кхаттийакан̃н̃а̄дӣнам̣ вайе парин̣аманте джарам̣ патта̄нам̣ веван̣н̣ийан̃чева сарӣрабхан̇ган̃ча пасса̄ми. евам̣ випаттипарийоса̄новеса бхадде, джӣвалоко’’ти ватва̄ упари буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десенто га̄тха̄двайама̄ха –

117.

‘‘пасса̄ми вохам̣ дахарим̣ кума̄рим̣, са̄мат̣т̣хапассам̣ сутанум̣ сумаджджхам̣;

ка̄л̣аппава̄л̣а̄ва павеллама̄на̄, палобхайантӣва наресу гаччхати.

118.

‘‘тамена пасса̄мипарена на̄рим̣, а̄сӣтикам̣ на̄вутикам̣ва джачча̄;

дан̣д̣ам̣ гахетва̄на паведхама̄нам̣, гопа̄насӣбхоггасамам̣ чаранти’’нти.

таттха воти нипа̄таматтам̣. са̄мат̣т̣хапассанти саммат̣т̣хапассам̣. айамева ва̄ па̄т̣хо, саббапассесу мат̣т̣хачхавиван̣н̣анти аттхо. сутанунти сундарасарӣрам̣. сумаджджханти сусан̣т̣хитамаджджхам̣. ка̄л̣аппава̄л̣а̄ва павеллама̄на̄ти йатха̄ на̄ма тарун̣ака̄ле сусамуггата̄ ка̄л̣аваллӣ пава̄л̣а̄ ва̄ хутва̄ мандава̄терита̄ ито чито ча павеллати, евам̣ павеллама̄на̄ иттхивила̄сам̣ дассайама̄на̄ кума̄рика̄ палобхайантӣва наресу гаччхати. самӣпаттхе бхуммавачанам̣, пуриса̄нам̣ сантике те пурисе килесавасена палобхайантӣ вийа гаччхати.

тамена пасса̄мипарена на̄ринти таменам̣ на̄рим̣ апарена самайена джарам̣ паттам̣ антарахитарӯпасобхаггаппаттам̣ пасса̄ми. бодхисатто хи пат̣хамага̄тха̄йа рӯпе асса̄дам̣ катхетва̄ ида̄ни а̄дӣнавам̣ дассенто евама̄ха. а̄сӣтикам̣ на̄вутикам̣ва джачча̄ти асӣтисам̣ваччхарам̣ ва̄ навутисам̣ваччхарам̣ ва̄ джа̄тийа̄. гопа̄насӣбхоггасаманти гопа̄насӣсамам̣ бхоггам̣, гопа̄насӣа̄ка̄рена бхаггасарӣрам̣ онамитва̄ нат̣т̣хака̄кан̣икам̣ парийесантим̣ вийа чарама̄нанти аттхо. ка̄ман̃ча бодхисаттена дахарака̄ле дисва̄ пуна на̄вутикака̄ле дит̣т̣хапубба̄ на̄ма наттхи, н̃а̄н̣ена дит̣т̣хабха̄вам̣ сандха̄йа панетам̣ вуттам̣.

ити маха̄сатто има̄йа га̄тха̄йа рӯпасса а̄дӣнавам̣ дассетва̄ ида̄ни ага̄рамаджджхе аттано анабхиратим̣ пака̄сенто га̄тха̄двайама̄ха –

119.

‘‘сохам̣ тамева̄нувичинтайанто, еко сайа̄ми сайанасса маджджхе;

‘ахампи евам̣’ ити пеккхама̄но, на гахе раме брахмачарийасса ка̄ло.

120.

‘‘раджджува̄ламбанӣ чеса̄, йа̄ гехе васато рати;

етампи чхетва̄на ваджанти дхӣра̄, анапеккхино ка̄масукхам̣ паха̄йа̄’’ти.

таттха соханти со ахам̣. тамева̄нувичинтайантоти тамева рӯпа̄нам̣ асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча чинтенто. евам̣ ити пеккхама̄ноти ‘‘йатха̄ еса̄ парин̣ата̄, ахампи джарам̣ патто бхаггасарӣро бхависса̄мӣ’’ти пеккхама̄но. на гахе рамети гехе на рама̄ми. брахмачарийасса ка̄лоти бхадде, брахмачарийасса ме ка̄ло, тасма̄ паббаджисса̄мӣти дӣпети.

раджджува̄ламбанӣ чеса̄ти ча-ка̄ро нипа̄таматто, а̄ламбанараджджу вийа еса̄ти аттхо. катара̄? йа̄ гехе васато рати, йа̄ гехе васантасса рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу ка̄маратӣти аттхо. имина̄ ка̄ма̄нам̣ аппасса̄датам̣ дассети. айам̣ еттха̄дхиппа̄йо – йатха̄ гила̄насса мануссасса аттано балена париваттитум̣ асакконтасса ‘‘имам̣ а̄ламбитва̄ париваттеййа̄сӣ’’ти а̄ламбанараджджум̣ бандхеййум̣, тасса там̣ а̄ламбитва̄ париваттантасса аппаматтакам̣ ка̄йикачетасикасукхам̣ бхавеййа, евам̣ килеса̄тура̄нам̣ сатта̄нам̣ вивекасукхавасена париваттитум̣ асакконта̄нам̣ ага̄рамаджджхе т̣хапита̄ни ка̄маратида̄йака̄ни рӯпа̄дӣни а̄рамман̣а̄ни тесам̣ килесапарил̣а̄хака̄ле метхунадхаммапат̣исеванавасена та̄ни а̄раббха париваттама̄на̄нам̣ ка̄йикачетасикасукхасан̇кха̄та̄ ка̄марати на̄ма там̣ мухуттам̣ уппаджджама̄на̄ аппаматтика̄ хоти, евам̣ аппасса̄да̄ ка̄ма̄ти. етампи чхетва̄на̄ти йасма̄ пана бахудуккха̄ ка̄ма̄ бахупа̄йа̄са̄, а̄дӣнаво еттха бхиййо, тасма̄ там̣ а̄дӣнавам̣ сампассама̄на̄ пан̣д̣ита̄ етампи раджджум̣ чхетва̄ гӯтхакӯпе нимуггапурисо там̣ паджаханто вийа анапеккхино етам̣ аппаматтакам̣ бахудуккхам̣ ка̄масукхам̣ паха̄йа ваджанти, никкхамитва̄ манорамам̣ паббаджджам̣ паббаджантӣти.

евам̣ маха̄сатто ка̄месу асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча дассенто буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десетва̄ саха̄йам̣ паккоса̄петва̄ раджджам̣ пат̣иччха̄петва̄ н̃а̄тимиттасухаджджа̄нам̣ роданта̄нам̣ паридеванта̄намева сиривибхавам̣ чхад̣д̣етва̄ химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃ам̣ ниббаттетва̄ брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ бахӯ джане аматапа̄нам̣ па̄йетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ аггамахесӣ ра̄хулама̄та̄ ахоси, саха̄йара̄джа̄ а̄нандо, сусӣмара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

сусӣмаджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[412] 7. кот̣асимбалиджа̄такаван̣н̣ана̄

ахам̣ дасасатам̣бйа̄манти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто килесаниггахам̣ а̄раббха катхеси. ваттху пана па̄нӣйаджа̄таке (джа̄. 1.11.59 а̄дайо) а̄ви бхависсати. идха̄пи саттха̄ антокот̣исантха̄ре ка̄мавитакка̄бхибхӯте пан̃часате бхиккхӯ дисва̄ бхиккхусан̇гхам̣ саннипа̄та̄петва̄ ‘‘бхиккхаве, а̄сан̇китаббайуттакам̣ на̄ма а̄сан̇китум̣ ват̣т̣ати, килеса̄ на̄ма вад̣д̣ханта̄ ване нигродха̄дайо вийа руккхам̣, пурисам̣ бхан̃джанти, тенева пуббепи кот̣асимбалийам̣ ниббаттадевата̄ екам̣ сакун̣ам̣ нигродхабӣджа̄ни кха̄дитва̄ аттано руккхасса са̄кхантаре ваччам̣ па̄тентам̣ дисва̄ ‘ито ме вима̄насса вина̄со бхависсатӣ’ти бхайаппатта̄ ахосӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто кот̣асимбалийам̣ руккхадевата̄ хутва̄ ниббатти. атхеко супан̣н̣ара̄джа̄ дийад̣д̣хайоджанасатикам̣ аттабха̄вам̣ ма̄петва̄ паккхава̄техи маха̄самудде удакам̣ двидха̄ катва̄ екам̣ бйа̄масахасса̄йа̄мам̣ на̄гара̄джа̄нам̣ нан̇гут̣т̣хе гахетва̄ мукхенасса гахитагочарам̣ чхад̣д̣а̄петва̄ кот̣асимбалим̣ сандха̄йа ванаматтхакена па̄йа̄си. на̄гара̄джа̄ ‘‘оламбенто атта̄нам̣ мочесса̄мӣ’’ти нигродхаруккхе бхогам̣ павесетва̄ нигродхам̣ вет̣хетва̄ ган̣хи. супан̣н̣аран̃н̃о маха̄балата̄йа на̄гара̄джасса ча маха̄сарӣрата̄йа нигродхаруккхо самуггха̄т̣ам̣ агама̄си. на̄гара̄джа̄ нева руккхам̣ виссаджджеси, супан̣н̣ара̄джа̄ саддхим̣ нигродхаруккхена на̄гара̄джа̄нам̣ гахетва̄ кот̣асимбалим̣ патва̄ на̄гара̄джа̄нам̣ кхандхапит̣т̣хе нипаджджа̄петва̄ ударамасса пха̄летва̄ на̄гамедам̣ кха̄дитва̄ сесакал̣еварам̣ самудде виссаджджеси. тасмим̣ пана нигродхе ека̄ сакун̣ика̄ аттхи, са̄ нигродхаруккхе виссат̣т̣хе уппатитва̄ кот̣асимбалийа̄ са̄кхантаре нисӣди. руккхадевата̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ сакун̣ика̄ мама руккхаккхандхе ваччам̣ па̄тессати, тато нигродхагаччхо ва̄ пилаккхагаччхо ва̄ ут̣т̣хахитва̄ сакаларуккхам̣ оттхаритва̄ гаччхиссати, атха ме вима̄нам̣ нассиссатӣ’’ти бхӣтатасита̄ паведхи. тасса̄ паведхантийа̄ кот̣асимбалӣпи йа̄ва мӯла̄ паведхи. супан̣н̣ара̄джа̄ там̣ паведхама̄нам̣ дисва̄ ка̄ран̣ам̣ пуччханто две га̄тха̄ абха̄си –

121.

‘‘ахам̣ дасасатам̣бйа̄мам̣, урагама̄да̄йа а̄гато;

тан̃ча ман̃ча маха̄ка̄йам̣, дха̄райам̣ наппаведхаси.

122.

‘‘атхимам̣ кхуддакам̣ паккхим̣, аппамам̣сатарам̣ майа̄;

дха̄райам̣ бйатхаси бхӣта̄, каматтхам̣ кот̣асимбалӣ’’ти.

таттха дасасатам̣бйа̄манти сахассабйа̄маматта̄йа̄мам̣. урагама̄да̄йа а̄гатоти евам̣ махантам̣ урагам̣ а̄да̄йа идха а̄гато. тан̃ча ман̃ча̄ти тан̃ча урагам̣ ман̃ча. дха̄райанти дха̄райама̄на̄. бйатхасӣти кампаси. каматтханти ким̣ аттхам̣, кена ка̄ран̣ена̄ти пуччхати, кам̣ ва̄ аттхам̣ сампассама̄на̄типи аттхо. кот̣асимбалӣти руккхана̄мена девапуттам̣ а̄лапати. со хи симбалируккхо кхандхаса̄кхамахантата̄йа кот̣асимбалина̄мам̣ лабхати, тасмим̣ адхиваттхадевапуттассапи тадева на̄мам̣.

атхасса ка̄ран̣ам̣ катхенто девапутто чатассо га̄тха̄ абха̄си –

123.

‘‘мам̣сабхаккхо тувам̣ ра̄джа, пхалабхаккхо айам̣ диджо;

айам̣ нигродхабӣджа̄ни, пилаккхудумбара̄ни ча;

ассаттха̄ни ча бхаккхитва̄, кхандхе ме охадиссати.

124.

‘‘те руккха̄ сам̣вирӯханти, мама пассе нива̄таджа̄;

те мам̣ парийонандхиссанти, аруккхам̣ мам̣ кариссаре.

125.

‘‘санти ан̃н̃епи руккха̄ се, мӯлино кхандхино дума̄;

имина̄ сакун̣аджа̄тена, бӣджама̄харита̄ хата̄.

126.

‘‘аджджха̄рӯха̄бхивад̣д̣ханти, брахантампи ванаппатим̣;

тасма̄ ра̄джа паведха̄ми, сампассам̣на̄гатам̣ бхайа’’нти.

таттха охадиссатӣти ваччам̣ па̄тессати. те руккха̄ти техи бӣджехи джа̄та̄ нигродха̄дайо руккха̄. сам̣вирӯхантӣти сам̣вирухиссанти вад̣д̣хиссанти. мама пассети мама са̄кхантара̄дӣсу. нива̄таджа̄ти мама са̄кха̄хи ва̄тасса нива̄ритатта̄ нива̄те джа̄та̄. те мам̣ парийонандхиссантӣти ете евам̣ вад̣д̣хита̄ мам̣ парийонандхиссантӣти айаметтха̄дхиппа̄йо. кариссарети атхевам̣ парийонандхитва̄ мам̣ аруккхамева кариссанти саббасо бхан̃джиссанти. руккха̄ сети руккха̄. мӯлино кхандхиноти мӯласампанна̄ чева кхандхасампанна̄ ча. дума̄ти руккхавевачанамева. бӣджама̄харита̄ти бӣджам̣ а̄харитва̄. хата̄ти ан̃н̃епи имасмим̣ ване руккха̄ вина̄сита̄ санти. аджджха̄рӯха̄бхивад̣д̣хантӣти нигродха̄дайо руккха̄ аджджха̄рӯха̄ хутва̄ махантампи ан̃н̃ам̣ ванаппатим̣ атиккамма вад̣д̣хантӣти дассети. еттха пана ване пати, ванасса пати, ванаппатӣти тайопи па̄т̣ха̄йева. ра̄джа̄ти супан̣н̣ам̣ а̄лапати.

руккхадевата̄йа вачанам̣ сутва̄ супан̣н̣о оса̄нага̄тхама̄ха –

127.

‘‘сан̇кеййа сан̇китабба̄ни, раккхеййа̄на̄гатам̣ бхайам̣;

ана̄гатабхайа̄ дхӣро, убхо локе авеккхатӣ’’ти.

таттха ана̄гатам̣ бхайанти па̄н̣а̄типа̄та̄дӣхи вираманто дит̣т̣хадхаммикампи сампара̄йикампи ана̄гатам̣ бхайам̣ раккхати на̄ма, па̄памитте верипуггале ча анупасан̇каманто ана̄гатабхайам̣ раккхати на̄ма. евам̣ ана̄гатам̣ бхайам̣ раккхеййа. ана̄гатабхайа̄ти ана̄гатабхайака̄ран̣а̄ там̣ бхайам̣ пассанто дхӣро идхалокан̃ча паралокан̃ча авеккхати олокети на̄ма.

еван̃ча пана ватва̄ супан̣н̣о аттано а̄нубха̄вена там̣ паккхим̣ тамха̄ руккха̄ пала̄песи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘а̄сан̇китаббайуттакам̣ а̄сан̇китум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не пан̃часата̄ бхиккхӯ арахаттапхале патит̣т̣хахим̣су.

тада̄ супан̣н̣ара̄джа̄ са̄рипутто ахоси, руккхадевата̄ пана ахамева ахосинти.

кот̣асимбалиджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[413] 8. дхӯмака̄риджа̄такаван̣н̣ана̄

ра̄джа̄ апуччхи видхуранти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о а̄гантукасан̇гахам̣ а̄раббха катхеси. со кира екасмим̣ самайе павен̣иа̄гата̄нам̣ пора̄н̣акайодха̄нам̣ сан̇гахам̣ акатва̄ абхинава̄гата̄нам̣ а̄гантука̄нан̃н̃ева сакка̄расамма̄нам̣ ака̄си. атхасса паччанте купите йуджджханаттха̄йа гатасса ‘‘а̄гантука̄ ладдхасакка̄ра̄ йуджджхиссантӣ’’ти пора̄н̣акайодха̄ на йуджджхим̣су, ‘‘пора̄н̣акайодха̄ йуджджхиссантӣ’’ти а̄гантука̄пи на йуджджхим̣су. чора̄ ра̄джа̄нам̣ джиним̣су. ра̄джа̄ пара̄джито а̄гантукасан̇гахадосена аттано пара̄джитабха̄вам̣ н̃атва̄ са̄ваттхим̣ пачча̄гантва̄ ‘‘ким̣ ну кхо ахамева евам̣ каронто пара̄джито, уда̄ху ан̃н̃епи ра̄джа̄но пара̄джитапубба̄ти дасабалам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти бхуттапа̄тара̄со джетаванам̣ гантва̄ сакка̄рам̣ катва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ таматтхам̣ пуччхи. саттха̄ ‘‘на кхо, маха̄ра̄джа, твамевеко, пора̄н̣акара̄джа̄нопи а̄гантукасан̇гахам̣ катва̄ пара̄джита̄’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте курурат̣т̣хе индапаттханагаре йудхит̣т̣хилаготто дханан̃чайо на̄ма корабйара̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. тада̄ бодхисатто тасса пурохитакуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ индапаттхам̣ пачча̄гантва̄ питу аччайена пурохитат̣т̣ха̄нам̣ лабхитва̄ ран̃н̃о аттхадхамма̄нуса̄сако ахоси, видхурапан̣д̣итотисса на̄мам̣ карим̣су. тада̄ дханан̃чайара̄джа̄ пора̄н̣акайодхе аган̣етва̄ а̄гантука̄нан̃н̃ева сан̇гахам̣ ака̄си. тасса паччанте купите йуджджханаттха̄йа гатасса ‘‘а̄гантука̄ джа̄ниссантӣ’’ти нева пора̄н̣ака̄ йуджджхим̣су, ‘‘пора̄н̣ака̄ йуджджхиссантӣ’’ти на а̄гантука̄ йуджджхим̣су. ра̄джа̄ пара̄джито индапаттхамева пачча̄гантва̄ ‘‘а̄гантукасан̇гахасса катабха̄вена пара̄джитомхӣ’’ти чинтеси. со екадивасам̣ ‘‘ким̣ ну кхо ахамева а̄гантукасан̇гахам̣ катва̄ пара̄джито, уда̄ху ан̃н̃епи ра̄джа̄но пара̄джитапубба̄ аттхӣти видхурапан̣д̣итам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ там̣ ра̄джупат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ нисиннам̣ таматтхам̣ пуччхи. атхасса там̣ пуччхана̄ка̄рам̣ а̄викаронто саттха̄ упад̣д̣хам̣ га̄тхама̄ха –

128.

‘‘ра̄джа̄ апуччхи видхурам̣, дхаммака̄мо йудхит̣т̣хило’’ти.

таттха дхаммака̄моти сучаритадхаммаппийо.

‘‘апи бра̄хман̣а джа̄на̄си, ко еко баху сочатӣ’’ти –

сесаупад̣д̣хага̄тха̄йа пана айаматтхо – апи на̄ма, бра̄хман̣а, твам̣ джа̄на̄си ‘‘ко имасмим̣ локе

еко баху сочати, на̄на̄ка̄ран̣ена сочатӣ’’ти.

там̣ сутва̄ бодхисатто ‘‘маха̄ра̄джа, ким̣ соко на̄ма тумха̄кам̣ соко, пуббе дхӯмака̄рӣ на̄меко аджапа̄лабра̄хман̣о махантам̣ аджайӯтхам̣ гахетва̄ аран̃н̃е ваджам̣ катва̄ таттха аджа̄ т̣хапетва̄ аггин̃ча дхӯман̃ча катва̄ аджайӯтхам̣ пат̣иджагганто кхӣра̄дӣни парибхун̃джанто васи. со таттха а̄гате суван̣н̣аван̣н̣е сарабхе дисва̄ тесу синехам̣ катва̄ аджа̄ аган̣етва̄ аджа̄нам̣ сакка̄рам̣ сарабха̄нам̣ катва̄ сарадака̄ле сарабхесу пала̄йитва̄ химавантам̣ гатесу аджа̄супи нат̣т̣ха̄су сарабхе апассанто сокена пан̣д̣урогӣ хутва̄ джӣвитаккхайам̣ патто, айам̣ а̄гантукасан̇гахам̣ катва̄ тумхехи сатагун̣ена сахассагун̣ена сочитва̄ киламитва̄ вина̄сам̣ патто’’ти идам̣ уда̄харан̣ам̣ а̄нетва̄ дассенто има̄ га̄тха̄ а̄ха –

129.

‘‘бра̄хман̣о аджайӯтхена, пахӯтеджо ване васам̣;

дхӯмам̣ ака̄си ва̄сет̣т̣хо, раттиндиваматандито.

130.

‘‘тасса там̣дхӯмагандхена, сарабха̄ макасад̣д̣ита̄;

васса̄ва̄сам̣ упагаччхум̣, дхӯмака̄рисса сантике.

131.

‘‘сарабхесу манам̣ катва̄, аджа̄ со на̄вабуджджхатха;

а̄гаччхантӣ ваджантӣ ва̄, тасса та̄ винасум̣ аджа̄.

132.

‘‘сарабха̄ сараде ка̄ле, пахӣнамакасе ване;

па̄висум̣ гиридугга̄ни, надӣнам̣ пабхава̄ни ча.

133.

‘‘сарабхе ча гате дисва̄, аджа̄ ча вибхавам̣ гата̄;

кисо ча виван̣н̣о ча̄си, пан̣д̣урогӣ ча бра̄хман̣о.

134.

‘‘евам̣ йо сам̣ нирам̣катва̄, а̄гантум̣ куруте пийам̣;

со еко баху сочати, дхӯмака̄рӣва бра̄хман̣о’’ти.

таттха пахӯтеджоти пахӯтаиндхано. дхӯмам̣ ака̄сӣти маккхикапарипантхахаран̣аттха̄йа аггин̃ча дхӯман̃ча ака̄си. ва̄сет̣т̣хоти тасса готтам̣. атандитоти аналасо хутва̄. там̣дхӯмагандхена̄ти тена дхӯмагандхена. сарабха̄ти сарабхамига̄. макасад̣д̣ита̄ти макасехи упаддута̄ пӣл̣ита̄. сесамаккхика̄пи макасаггахан̣енева гахита̄. васса̄ва̄санти васса̄раттава̄сам̣ васим̣су. манам̣ катва̄ти синехам̣ уппа̄детва̄. на̄вабуджджхатха̄ти аран̃н̃ато чаритва̄ ваджам̣ а̄гаччхантӣ чева ваджато аран̃н̃ам̣ гаччхантӣ ча ‘‘еттака̄ а̄гата̄, еттака̄ ана̄гата̄’’ти на джа̄на̄ти. тасса та̄ винасунти тасса та̄ евам̣ апаччавеккхантасса сӣхапарипантха̄дито араккхийама̄на̄ аджа̄ сӣхапарипантха̄дӣхи винассим̣су, сабба̄ва винат̣т̣ха̄.

надӣнам̣ пабхава̄ни ча̄ти паббатеййа̄нам̣ надӣнам̣ пабхават̣т̣ха̄на̄ни ча павит̣т̣ха̄. вибхаванти абха̄вам̣. аджа̄ ча вина̄сам̣ патта̄ дисва̄ джа̄нитва̄. кисо ча виван̣н̣оти кхӣра̄дида̄йика̄ аджа̄ паха̄йа сарабхе сан̇ган̣хитва̄ тепи апассанто убхато парихӣно сока̄бхибхӯто кисо чева дуббан̣н̣о ча ахоси. евам̣ йо сам̣ нирам̣катва̄ти евам̣ маха̄ра̄джа, йо сакам̣ пора̄н̣ам̣ аджджхаттикам̣ джанам̣ нӣхаритва̄ паха̄йа кисмин̃чи аган̣етва̄ а̄гантукам̣ пийам̣ кароти, со тумха̄дисо еко баху сочати, айам̣ те майа̄ дассито дхӯмака̄рӣ бра̄хман̣о вийа баху сочатӣти.

евам̣ маха̄сатто ра̄джа̄нам̣ сан̃н̃а̄пенто катхеси. сопи сан̃н̃аттам̣ гантва̄ тасса пасӣдитва̄ бахум̣ дханам̣ ада̄си. тато пат̣т̣ха̄йа ча аджджхаттикасан̇гахамева каронто да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ саггапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ корабйара̄джа̄ а̄нандо ахоси, дхӯмака̄рӣ пасенадикосало, видхурапан̣д̣ито пана ахамева ахоси’’нти.

дхӯмака̄риджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[414] 9. джа̄гараджа̄такаван̣н̣ана̄

кодха джа̄гаратам̣ суттоти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ упа̄сакам̣ а̄раббха катхеси. со хи сота̄панно арийаса̄вако са̄ваттхито сакат̣асаттхена саддхим̣ канта̄рамаггам̣ пат̣ипаджджи. саттхава̄хо таттха екасмим̣ удакапха̄сукат̣т̣ха̄не пан̃ча сакат̣асата̄ни мочетва̄ кха̄данӣйабходжанӣйам̣ сам̣видахитва̄ ва̄сам̣ упагаччхи. те манусса̄ таттха таттха нипаджджитва̄ супим̣су, упа̄сако пана саттхава̄хасса сантике екасмим̣ руккхамӯле чан̇камам̣ адхит̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттхам̣ вилумпитука̄ма̄ пан̃часата̄ чора̄ на̄на̄вудха̄ни гахетва̄ саттхам̣ парива̄ретва̄ ат̣т̣хам̣су. те там̣ упа̄сакам̣ чан̇камантам̣ дисва̄ ‘‘имасса нидда̄йанака̄ле вилумписса̄ма̄’’ти таттха таттха ат̣т̣хам̣су, сопи тийа̄мараттим̣ чан̇камийева. чора̄ паччӯсасамайе гахитагахита̄ па̄са̄н̣амуггара̄дайо чхад̣д̣етва̄ ‘‘бхо саттхава̄ха, имам̣ аппама̄дена джаггантам̣ пурисам̣ нисса̄йа джӣвитам̣ лабхитва̄ тава сантакасса са̄мико джа̄то, етасса сакка̄рам̣ кареййа̄сӣ’’ти ватва̄ паккамим̣су. манусса̄ ка̄лассева вут̣т̣ха̄йа техи чхад̣д̣итапа̄са̄н̣амуггара̄дайо дисва̄ ‘‘имам̣ нисса̄йа амхехи джӣвитам̣ ладдха’’нти упа̄сакасса сакка̄рам̣ акам̣су. упа̄сакопи иччхитат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ катакиччо пуна са̄ваттхим̣ а̄гантва̄ джетаванам̣ гантва̄ татха̄гатам̣ пӯджетва̄ вандитва̄ нисинно ‘‘ким̣, упа̄сака, на пан̃н̃а̄йасӣ’’ти вутте таматтхам̣ а̄рочеси. саттха̄ ‘‘на кхо, упа̄сака, твам̣йева анидда̄йитва̄ джагганто висесам̣ лабхи, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи джагганта̄ висесам̣ гун̣ам̣ лабхим̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ пачча̄гантва̄ ага̄рамаджджхе васанто апарабха̄ге никкхамитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ на чирассева джха̄на̄бхин̃н̃ам̣ ниббаттетва̄ химавантападесе т̣ха̄начан̇камирийа̄патхо хутва̄ васанто ниддам̣ анупагантва̄ саббараттим̣ чан̇камати. атхасса чан̇каманакот̣ийам̣ ниббаттаруккхадевата̄ тусситва̄ руккхавит̣апе т̣хатва̄ пан̃хам̣ пуччхантӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

135.

‘‘кодха джа̄гаратам̣ сутто, кодха суттесу джа̄гаро;

ко маметам̣ виджа̄на̄ти, ко там̣ пат̣ибхан̣а̄ти ме’’ти.

таттха кодха̄ти ко идха. ко маметанти ко мама етам̣ пан̃хам̣ виджа̄на̄ти. ко там̣ пат̣ибхан̣а̄ти мети етам̣ майа̄ пут̣т̣хам̣ пан̃хам̣ майхам̣ ко пат̣ибхан̣а̄ти, ко бйа̄каритум̣ саккхиссатӣти пуччхати.

бодхисатто тасса̄ вачанам̣ сутва̄ –

136.

‘‘ахам̣ джа̄гаратам̣ сутто, ахам̣ суттесу джа̄гаро;

ахаметам̣ виджа̄на̄ми, ахам̣ пат̣ибхан̣а̄ми те’’ти. –

имам̣ га̄тхам̣ ватва̄ пуна та̄йа –

137.

‘‘катхам̣ джа̄гаратам̣ сутто, катхам̣ суттесу джа̄гаро;

катхам̣ етам̣ виджа̄на̄си, катхам̣ пат̣ибхан̣а̄си ме’’ти. –

имам̣ га̄тхам̣ пут̣т̣хо таматтхам̣ бйа̄каронто –

138.

‘‘йе дхаммам̣ наппаджа̄нанти, сам̣йамоти дамоти ча;

тесу суппама̄несу, ахам̣ джагга̄ми девате.

139.

‘‘йесам̣ ра̄го ча досо ча, авиджджа̄ ча вира̄джита̄;

тесу джа̄гарама̄несу, ахам̣ суттосми девате.

140.

‘‘евам̣ джа̄гаратам̣ сутто, евам̣ суттесу джа̄гаро;

еваметам̣ виджа̄на̄ми, евам̣ пат̣ибхан̣а̄ми те’’ти. – има̄ га̄тха̄ а̄ха;

таттха катхам̣ джа̄гаратам̣ суттоти катхам̣ твам̣ джа̄гаратам̣ сатта̄нам̣ антаре сутто на̄ма хоси. еса найо саббаттха. йе дхамманти йе сатта̄ нававидхам̣ локуттарадхаммам̣ на паджа̄нанти. сам̣йамоти дамоти ча̄ти ‘‘айам̣ сам̣йамо, айам̣ дамо’’ти еван̃ча йе маггена а̄гатам̣ сӣлан̃чева индрийасам̣варан̃ча на джа̄нанти. индрийасам̣варо хи маначчхат̣т̣ха̄нам̣ индрийа̄нам̣ даманато ‘‘дамо’’ти вуччати. тесу суппама̄несӯти тесу килесанидда̄васена супантесу саттесу ахам̣ аппама̄давасена джагга̄ми.

‘‘йесам̣ ра̄го ча̄’’ти га̄тха̄йа йесам̣ маха̄кхӣн̣а̄сава̄нам̣ падасатена ниддит̣т̣хадийад̣д̣хасахассатан̣ха̄лобхасан̇кха̄то ра̄го ча наваа̄гха̄таваттхусамут̣т̣ха̄но досо ча дуккха̄дӣсу ат̣т̣хасу ваттхӯсу ан̃н̃а̄н̣абхӯта̄ авиджджа̄ ча̄ти име килеса̄ вира̄джита̄ пахӣна̄, тесу арийесу сабба̄ка̄рена джа̄гарама̄несу те упа̄да̄йа ахам̣ сутто на̄ма деватети аттхо. евам̣ джа̄гаратанти евам̣ девате ахам̣ имина̄ ка̄ран̣ена джа̄гаратам̣ сутто на̄ма̄ти. еса найо саббападесу.

евам̣ маха̄саттена пан̃хе катхите тут̣т̣ха̄ девата̄ тасса тхутим̣ каронтӣ оса̄нага̄тхама̄ха –

141.

‘‘са̄дху джа̄гаратам̣ сутто, са̄дху суттесу джа̄гаро;

са̄дху метам̣ виджа̄на̄си, са̄дху пат̣ибхан̣а̄си ме’’ти.

таттха са̄дхӯти бхаддакам̣ катва̄ твам̣ имам̣ пан̃хам̣ катхеси, майампи нам̣ евамева катхема̄ти. евам̣ са̄ бодхисаттасса тхутим̣ катва̄ аттано вима̄намева па̄виси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ девадхӣта̄ уппалаван̣н̣а̄ ахоси, та̄пасо пана ахамева ахоси’’нти.

джа̄гараджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[415] 10. кумма̄сапин̣д̣иджа̄такаван̣н̣ана̄

на кираттхӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто малликам̣ девим̣ а̄раббха катхеси. са̄ хи са̄ваттхийам̣ екасса ма̄ла̄ка̄раджет̣т̣хакасса дхӣта̄ уттамарӯпадхара̄ маха̄пун̃н̃а̄ сол̣асавассикака̄ле екадивасам̣ кума̄рика̄хи саддхим̣ пуппха̄ра̄мам̣ гаччхантӣ тайо кумма̄сапин̣д̣е гахетва̄ пуппхапаччхийам̣ т̣хапетва̄ гаччхати. са̄ нагарато никкхаманака̄ле бхагавантам̣ сарӣраппабхам̣ виссаджджетва̄ бхиккхусан̇гхапаривутам̣ нагарам̣ пависантам̣ дисва̄ тайо кумма̄сапин̣д̣е упана̄меси. саттха̄ чатумаха̄ра̄джадаттийам̣ паттам̣ упанетва̄ пат̣иггахеси. са̄пи татха̄гатасса па̄де сираса̄ вандитва̄ буддха̄рамман̣ам̣ пӣтим̣ гахетва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. саттха̄ там̣ олокетва̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си. а̄йасма̄ а̄нандо ‘‘ко ну кхо, бханте, хету ко паччайо татха̄гатасса ситакаран̣е’’ти бхагавантам̣ пуччхи. атхасса саттха̄ ‘‘а̄нанда, айам̣ кума̄рика̄ имесам̣ кумма̄сапин̣д̣а̄нам̣ пхалена аджджева косаларан̃н̃о аггамахесӣ бхависсатӣ’’ти ситака̄ран̣ам̣ катхеси.

кума̄рика̄пи пуппха̄ра̄мам̣ гата̄. там̣ дивасамева косалара̄джа̄ аджа̄тасаттуна̄ саддхим̣ йуджджханто йуддхапара̄джито пала̄йитва̄ ассам̣ абхируйха а̄гаччханто тасса̄ гӣтасаддам̣ сутва̄ пат̣ибаддхачитто ассам̣ там̣ а̄ра̄ма̄бхимукхам̣ песеси. пун̃н̃асампанна̄ кума̄рика̄ ра̄джа̄нам̣ дисва̄ апала̄йитва̄ва а̄гантва̄ ассасса на̄сараджджуйа̄ ган̣хи, ра̄джа̄ ассапит̣т̣хийам̣ нисиннова ‘‘саса̄мика̄си, аса̄мика̄сӣ’’ти пуччхитва̄ аса̄микабха̄вам̣ н̃атва̄ асса̄ оруйха ва̄та̄тапакиланто тасса̄ ан̇ке нипанно мухуттам̣ виссамитва̄ там̣ ассапит̣т̣хийам̣ нисӣда̄петва̄ балака̄йапаривуто нагарам̣ пависитва̄ аттано кулагхарам̣ песетва̄ са̄йанхасамайе йа̄нам̣ пахин̣итва̄ махантена сакка̄расамма̄нена кулагхарато а̄хара̄петва̄ ратанара̄симхи т̣хапетва̄ абхисекам̣ датва̄ аггамахесим̣ ака̄си. тато пат̣т̣ха̄йа ча са̄ ран̃н̃о пийа̄ ахоси мана̄па̄, пуббут̣т̣ха̄йика̄дӣхи пан̃чахи калйа̄н̣адхаммехи саманна̄гата̄ патидевата̄, буддха̄нампи валлабха̄ ахоси. тасса̄ саттху тайо кумма̄сапин̣д̣е датва̄ там̣ сампаттим̣ адхигатабха̄во сакаланагарам̣ паттхаритва̄ гато.

атхекадивасам̣ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, маллика̄ девӣ буддха̄нам̣ тайо кумма̄сапин̣д̣е датва̄ тесам̣ пхалена там̣ дивасан̃н̃ева абхисекам̣ патта̄, ахо буддха̄нам̣ маха̄гун̣ата̄’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘аначчхарийам̣, бхиккхаве, маллика̄йа екасса саббан̃н̃убуддхасса тайо кумма̄сапин̣д̣е датва̄ косаларан̃н̃о аггамахесибха̄ва̄дхигамо. касма̄? буддха̄нам̣ гун̣амахантата̄йа. пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ пана паччекабуддха̄нам̣ алон̣акам̣ аснехам̣ апха̄н̣итам̣ кумма̄сам̣ датва̄ тасса пхалена дутийе аттабха̄ве тийоджанасатике ка̄сират̣т̣хе раджджасирим̣ па̄пун̣им̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто екасмим̣ далиддакуле ниббаттитва̄ вайаппатто екам̣ сет̣т̣хим̣ нисса̄йа бхатийа̄ каммам̣ каронто джӣвикам̣ каппеси. со екадивасам̣ ‘‘па̄тара̄саттха̄йа ме бхависсатӣ’’ти антара̄пан̣ато чатта̄ро кумма̄сапин̣д̣е гахетва̄ каммантам̣ гаччханто чатта̄ро паччекабуддхе бхиккха̄ча̄раттха̄йа ба̄ра̄н̣асинагара̄бхимукхе а̄гаччханте дисва̄ ‘‘име бхиккхам̣ сандха̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ гаччханти, майхампиме чатта̄ро кумма̄сапин̣д̣а̄ аттхи, йам̣нӯна̄хам̣ име имесам̣ дадеййа’’нти чинтетва̄ те упасам̣камитва̄ вандитва̄ ‘‘бханте, име ме хаттхе чатта̄ро кумма̄сапин̣д̣а̄, ахам̣ име тумха̄кам̣ дада̄ми, са̄дху ме, бханте, пат̣игган̣хатха, евамидам̣ пун̃н̃ам̣ майхам̣ бхависсати дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти ватва̄ тесам̣ адхива̄санам̣ видитва̄ ва̄ликам̣ усса̄петва̄ чатта̄ри а̄сана̄ни пан̃н̃апетва̄ тесам̣ упари са̄кха̄бхан̇гам̣ аттхаритва̄ паччекабуддхе пат̣ипа̄т̣ийа̄ нисӣда̄петва̄ пан̣н̣апут̣ена удакам̣ а̄харитва̄ даккхин̣одакам̣ па̄тетва̄ чатӯсу паттесу чатта̄ро кумма̄сапин̣д̣е патит̣т̣ха̄петва̄ вандитва̄ ‘‘бханте, етесам̣ ниссандена далиддагехе ниббатти на̄ма ма̄ хоту, саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣аппат̣иведхасса паччайо хотӯ’’ти а̄ха. паччекабуддха̄ парибхун̃джим̣су, парибхога̄васа̄не анумоданам̣ катва̄ уппатитва̄ нандамӯлакапаббха̄рамева агамам̣су.

бодхисатто ан̃джалим̣ паггайха паччекабуддхагатам̣ пӣтим̣ гахетва̄ тесу чаккхупатхам̣ атӣтесу аттано каммантам̣ гантва̄ йа̄вата̄йукам̣ да̄нам̣ ануссаритва̄ ка̄лам̣ катва̄ тасса пхалена ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатти, брахмадаттакума̄ротисса на̄мам̣ акам̣су. со аттано падаса̄ гаманака̄лато пат̣т̣ха̄йа ‘‘ахам̣ имасмим̣йева нагаре бхатако хутва̄ каммантам̣ гаччханто паччекабуддха̄нам̣ чатта̄ро кумма̄сапин̣д̣е датва̄ тасса да̄насса пхалена идха ниббатто’’ти пасанна̄да̄се мукханимиттам̣ вийа саббам̣ пуримаджа̄тикирийам̣ джа̄тиссаран̃а̄н̣ена па̄кат̣ам̣ катва̄ пасси. со вайаппатто таккасила̄йам̣ гантва̄ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ пачча̄гантва̄ сиккхитасиппам̣ питу дассетва̄ тут̣т̣хена питара̄ опарадждже патит̣т̣ха̄пито, апарабха̄ге питу аччайена радждже патит̣т̣ха̄си. атхасса уттамарӯпадхарам̣ косаларан̃н̃о дхӣтарам̣ а̄нетва̄ аггамахесим̣ акам̣су, чхаттаман̇галадивасе панасса сакаланагарам̣ деванагарам̣ вийа алан̇карим̣су.

со нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ алан̇катапа̄са̄дам̣ абхирухитва̄ маха̄таламаджджхе самусситасетаччхаттам̣ паллан̇кам̣ абхируйха нисинно парива̄ретва̄ т̣хите екато амачче, екато бра̄хман̣агахапатиа̄дайо на̄на̄вибхаве сиривила̄сасамуджджале, екато на̄на̄видхапан̣н̣а̄ка̄рахаттхе на̄гарамануссе, екато алан̇катадеваччхарасан̇гхам̣ вийа сол̣асасахассасан̇кхам̣ на̄т̣акиттхиган̣анти имам̣ атиманорамам̣ сиривибхавам̣ олокенто аттано пуббакаммам̣ ануссаритва̄ ‘‘идам̣ суван̣н̣апин̣д̣икам̣ кан̃чанама̄лам̣ сетаччхаттам̣, има̄ни ча анекасахасса̄ни хаттхива̄ханаассава̄ханаратхава̄хана̄ни, ман̣имутта̄дипӯрита̄ са̄рагаббха̄, на̄на̄видхадхан̃н̃апӯрита̄ маха̄патхавӣ, деваччхарапат̣ибха̄га̄ на̄рийо ча̄ти саббопеса майхам̣ сиривибхаво на ан̃н̃асса сантако, чатуннам̣ паччекабуддха̄нам̣ диннасса чатукумма̄сапин̣д̣ада̄нассева сантако, те нисса̄йа майа̄ еса ладдхо’’ти паччекабуддха̄нам̣ гун̣ам̣ ануссаритва̄ аттано каммам̣ па̄кат̣ам̣ ака̄си. тасса там̣ ануссарантасса сакаласарӣрам̣ пӣтийа̄ пӯри. со пӣтийа̄ темитахадайо маха̄джанасса маджджхе уда̄нагӣтам̣ га̄йанто две га̄тха̄ абха̄си –

142.

‘‘на кираттхи аномадассису, па̄ричарийа̄ буддхесу аппика̄;

суккха̄йа алон̣ика̄йа ча, пасса пхалам̣ кумма̄сапин̣д̣ийа̄.

143.

‘‘хаттхигава̄сса̄ чиме бахӯ, дханадхан̃н̃ам̣ патхавӣ ча кевала̄;

на̄рийо чима̄ аччхарӯпама̄, пасса пхалам̣ кумма̄сапин̣д̣ийа̄’’ти.

таттха аномадассисӯти аномасса ала̄макасса паччекабодхин̃а̄н̣асса дит̣т̣хатта̄ паччекабуддха̄ аномадассино на̄ма. па̄ричарийа̄ти абхива̄данапаччут̣т̣ха̄нан̃джаликамма̄дибхеда̄ са̄мӣчикирийа̄пи, сампатте дисва̄ аттано сантакам̣ аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄ лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ деййадхаммам̣ читтам̣ паса̄детва̄ гун̣ам̣ саллаккхетва̄ тиссо четана̄ висодхетва̄ пхалам̣ саддахитва̄ париччаджанакирийа̄пи. буддхесӯти паччекабуддхесу. аппика̄ти манда̄ паритта̄ на̄ма наттхи кира. суккха̄йа̄ти ниснеха̄йа. алон̣ика̄йа̄ти пха̄н̣итавирахита̄йа. ниппха̄н̣итатта̄ хи са̄ ‘‘алон̣ика̄’’ти вутта̄. кумма̄сапин̣д̣ийа̄ти чатта̄ро кумма̄сапин̣д̣е екато катва̄ гахитам̣ кумма̄сам̣ сандха̄йа евама̄ха. гун̣аванта̄нам̣ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ гун̣ам̣ саллаккхетва̄ читтам̣ паса̄детва̄ пхалуппаттим̣ па̄т̣икан̇кхама̄на̄нам̣ тиссо четана̄ висодхетва̄ диннападаккхин̣а̄ аппика̄ на̄ма наттхи, ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не маха̄сампаттимева детӣти вуттам̣ хоти. хоти четтха –

‘‘наттхи читте пасаннамхи, аппика̄ на̄ма даккхин̣а̄;

татха̄гате ва̄ самбуддхе, атха ва̄ тасса са̄ваке.

‘‘тит̣т̣ханте ниббуте ча̄пи, саме читте самам̣ пхалам̣;

четопан̣идхихету хи, сатта̄ гаччханти суггати’’нти. (ви. ва. 804, 806);

имасса панаттхасса дӣпанаттха̄йа –

‘‘кхӣроданам̣ ахамада̄сим̣, бхиккхуно пин̣д̣а̄йа чарантасса; (ви. ва. 413);

тасса̄ ме пасса вима̄нам̣, аччхара̄ ка̄маван̣н̣инӣхамасми. (ви. ва. 334);

‘‘аччхара̄сахассасса̄хам̣, павара̄ пасса пун̃н̃а̄нам̣ випа̄кам̣;

тена мета̄дисо ван̣н̣о, тена ме идха миджджхати.

‘‘уппаджджанти ча ме бхога̄, йе кечи манасо пийа̄;

тенамхи евам̣ джалита̄нубха̄ва̄, ван̣н̣о ча ме саббадиса̄ пабха̄сатӣ’’ти. (ви. ва. 334-336) –

евама̄дӣни вима̄наваттхӯни а̄харитабба̄ни.

дханадхан̃н̃анти мутта̄дидханан̃ча сатта дхан̃н̃а̄ни ча. патхавӣ ча кевала̄ти сакала̄ чеса̄ маха̄патхавӣти сакалапатхавим̣ хаттхагатам̣ ман̃н̃ама̄но вадати. пасса пхалам̣ кумма̄сапин̣д̣ийа̄ти аттано да̄напхалам̣ аттана̄ва дассенто евама̄ха. да̄напхалам̣ кира бодхисатта̄ ча саббан̃н̃убуддха̄йева ча джа̄нанти. тенева саттха̄ итивуттаке суттантам̣ катхенто –

‘‘еван̃че, бхиккхаве, сатта̄ джа̄неййум̣ да̄насам̣вибха̄гасса випа̄кам̣, йатха̄хам̣ джа̄на̄ми, на адатва̄ бхун̃джеййум̣, на ча несам̣ маччхерамалам̣ читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хеййа. йопи несам̣ асса чаримо а̄лопо чаримам̣ кабал̣ам̣, татопи на асам̣вибхаджитва̄ бхун̃джеййум̣, саче несам̣ пат̣игга̄хака̄ ассу. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, сатта̄ на евам̣ джа̄нанти да̄насам̣вибха̄гасса випа̄кам̣, йатха̄хам̣ джа̄на̄ми, тасма̄ адатва̄ бхун̃джанти, маччхерамалан̃ча несам̣ читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’’ти (итиву. 26).

бодхисаттопи аттано чхаттаман̇галадивасе сан̃джа̄тапӣтипа̄моджджо има̄хи двӣхи га̄тха̄хи уда̄нагӣтам̣ га̄йи. тато пат̣т̣ха̄йа ‘‘ран̃н̃о пийагӣта’’нти бодхисаттасса на̄т̣акиттхийо ча сесана̄т̣акагандхабба̄дайопи ча антепураджанопи антонагарава̄синопи бахинагарава̄синопи па̄на̄га̄ресупи амаччаман̣д̣алесупи ‘‘амха̄кам̣ ран̃н̃о пийагӣта’’нти тадева гӣтам̣ га̄йанти. евам̣ аддха̄не гате аггамахесӣ тасса гӣтасса аттхам̣ джа̄нитука̄ма̄ ахоси, маха̄саттам̣ пана пуччхитум̣ на висахати. атхасса̄ екасмим̣ гун̣е пасӣдитва̄ екадивасам̣ ра̄джа̄ ‘‘бхадде, варам̣ те дасса̄ми, варам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти а̄ха. ‘‘са̄дху, дева, ган̣ха̄мӣ’’ти. ‘‘хаттхиасса̄дӣсу те ким̣ даммӣ’’ти? ‘‘дева, тумхе нисса̄йа майхам̣ на кин̃чи наттхи, на ме етехи аттхо, саче пана да̄тука̄ма̄ттха, тумха̄кам̣ гӣтасса аттхам̣ катхетва̄ детха̄’’ти. ‘‘бхадде, ко те имина̄ варена аттхо, ан̃н̃ам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти. ‘‘дева, ан̃н̃ена ме аттхо наттхи, етадева ган̣ха̄мӣ’’ти. ‘‘са̄дху бхадде, катхесса̄ми, туйхам̣ пана екика̄йа рахо на катхесса̄ми, два̄дасайоджаника̄йа ба̄ра̄н̣асийа̄ бхерим̣ чара̄петва̄ ра̄джадва̄ре ратанаман̣д̣апам̣ ка̄ретва̄ ратанапаллан̇кам̣ пан̃н̃а̄петва̄ амаччабра̄хман̣а̄дӣхи ча на̄гарехи чева сол̣асахи иттхисахассехи ча паривуто тесам̣ маджджхе ратанапаллан̇ке нисӣдитва̄ катхесса̄мӣ’’ти. са̄ ‘‘са̄дху, дева̄’’ти сампат̣иччхи.

ра̄джа̄ татха̄ ка̄ретва̄ амараган̣апаривуто сакко девара̄джа̄ вийа маха̄джанака̄йапаривуто ратанапаллан̇ке нисӣди. девӣпи сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ита̄ кан̃чанабхаддапӣт̣хам̣ аттхаритва̄ екаманте аккхикот̣ийа̄ олокетва̄ татха̄рӯпе т̣ха̄не нисӣдитва̄ ‘‘дева, тумха̄кам̣ тусситва̄ га̄йанаман̇галагӣтасса та̄ва ме аттхам̣ гаганатале пун̣н̣ачандам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа па̄кат̣ам̣ катва̄ катхетха̄’’ти ватва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

144.

‘‘абхиккхан̣ам̣ ра̄джакун̃джара, га̄тха̄ бха̄саси косала̄дхипа;

пуччха̄ми там̣ рат̣т̣хавад̣д̣хана, ба̄л̣хам̣ пӣтимано пабха̄сасӣ’’ти.

таттха косала̄дхипа̄ти на со косаларат̣т̣ха̄дхипо, кусале пана дхамме адхипатим̣ катва̄ вихарати, тена нам̣ а̄лапантӣ евама̄ха, кусала̄дхипа кусаладжджха̄сайа̄ти аттхо. ба̄л̣хам̣ пӣтимано пабха̄сасӣти ативийа пӣтийуттачитто хутва̄ бха̄саси, тасма̄ катхетха та̄ва ме ета̄сам̣ га̄тха̄нам̣ аттханти.

атхасса га̄тха̄наматтхам̣ а̄ви каронто маха̄сатто чатассо га̄тха̄ абха̄си –

145.

‘‘имасмим̣йева нагаре, куле ан̃н̃атаре ахум̣;

паракаммакаро а̄сим̣, бхатако сӣласам̣вуто.

146.

‘‘камма̄йа никкхамантохам̣, чатуро саман̣еддасам̣;

а̄ча̄расӣласампанне, сӣтибхӯте ана̄саве.

147.

‘‘тесу читтам̣ паса̄детва̄, нисӣдетва̄ пан̣н̣асантхате;

адам̣ буддха̄нам̣ кумма̄сам̣, пасанно сехи па̄н̣ибхи.

148.

‘‘тасса каммасса кусаласса, идам̣ ме едисам̣ пхалам̣;

анубхоми идам̣ раджджам̣, пхӣтам̣ дхаран̣имуттама’’нти.

таттха куле ан̃н̃атарети на̄мена ва̄ готтена ва̄ апа̄кат̣е екасмим̣йева куле. ахунти ниббаттим̣. паракаммакаро а̄синти тасмим̣ куле джа̄това̄хам̣ далиддата̄йа парасса каммам̣ катва̄ джӣвикам̣ каппенто паракаммакаро а̄сим̣. бхатакоти параветанабхато. сӣласам̣вутоти пан̃часӣласам̣варе т̣хито, бхатийа̄ джӣвантопи дуссӣлйам̣ паха̄йа сӣласампаннова ахосинти дӣпети. камма̄йа никкхамантоханти там̣ дивасам̣ каттаббакиччасса каран̣аттха̄йа никкханто ахам̣. чатуро саман̣еддасанти бхадде, ахам̣ нагара̄ никкхамма маха̄маггам̣ а̄руйха аттано каммабхӯмим̣ гаччханто бхиккха̄йа ба̄ра̄н̣асинагарам̣ пависанте самитапа̄пе чатта̄ро паббаджите аддасам̣. а̄ча̄расӣласампаннети екавӣсатийа̄ анесана̄хи джӣвикакаппанам̣ ана̄ча̄ро на̄ма, тасса пат̣ипаккхена а̄ча̄рена чева маггапхалехи а̄гатена сӣлена ча саманна̄гате. сӣтибхӯтети ра̄га̄дипарил̣а̄хавӯпасамена чева ека̄дасааггинибба̄панена ча сӣтибха̄ваппатте. ана̄савети ка̄ма̄сава̄дивирахите. нисӣдетва̄ти ва̄лика̄сана̄нам̣ упари сантхате пан̣н̣асантхаре нисӣда̄петва̄. сантхаро хи идха сантхатоти вутто. аданти несам̣ удакам̣ датва̄ саккаччам̣ сакехи хаттхехи кумма̄сам̣ ада̄сим̣. кусаласса̄ти а̄рогйа̄наваджджат̣т̣хена кусаласса. пхаланти тасса ниссандапхалам̣. пхӣтанти саббасампаттипхуллитам̣.

еван̃ча маха̄саттасса аттано каммапхалам̣ виттха̄ретва̄ катхентасса сутва̄ девӣ пасаннамана̄ ‘‘саче, маха̄ра̄джа, евам̣ паччаккхато да̄напхалам̣ джа̄на̄тха, ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа екам̣ бхаттапин̣д̣ам̣ лабхитва̄ дхаммикасаман̣абра̄хман̣а̄нам̣ датва̄ва парибхун̃джеййа̄тха̄’’ти бодхисаттасса тхутим̣ каронтӣ –

149.

‘‘дадам̣ бхун̃джа ма̄ ча пама̄до, чаккам̣ ваттайа косала̄дхипа;

ма̄ ра̄джа адхаммико аху, дхаммам̣ па̄лайа косала̄дхипа̄’’ти. – имам̣ га̄тхама̄ха;

таттха дадам̣ бхун̃джа̄ти ан̃н̃есам̣ датва̄ва аттана̄ бхун̃джа. ма̄ ча пама̄доти да̄на̄дӣсу пун̃н̃есу ма̄ памаджджи. чаккам̣ ваттайа косала̄дхипа̄ти кусаладжджха̄сайа, маха̄ра̄джа, патирӯпадесава̄са̄дикам̣ чатуббидхам̣ дхаммачаккам̣ паваттехи. пакатиратхо хи двӣхи чаккехи гаччхати, айам̣ пана ка̄йо имехи чатӯхи чаккехи девалокам̣ гаччхати, тена те ‘‘дхаммачакка’’нти сан̇кхйам̣ гата̄, там̣ твам̣ чаккам̣ паваттехи. адхаммикоти йатха̄ ан̃н̃е чханда̄гатим̣ гаччханта̄ локам̣ уччхуйанте пӣл̣етва̄ вийа дханамева сам̣кад̣д̣ханта̄ адхаммика̄ хонти, татха̄ твам̣ ма̄ адхаммико аху. дхаммам̣ па̄лайа̄ти –

‘‘да̄нам̣ сӣлам̣ паричча̄гам̣, аджджавам̣ маддавам̣ тапам̣;

аккодхам̣ авихим̣сан̃ча, кхантин̃ча авиродхана’’нти. (джа̄. 2.21.176) –

имам̣ пана дасавидхам̣ ра̄джадхаммамева па̄лайа раккха, ма̄ париччаджи.

маха̄сатто тасса̄ вачанам̣ сампат̣иччханто –

150.

‘‘сохам̣ тадева пунаппунам̣, ват̣умам̣ а̄чарисса̄ми собхане;

арийа̄чаритам̣ сукосале, араханто ме мана̄па̄ва пасситу’’нти. – га̄тхама̄ха;

таттха ват̣уманти маггам̣. арийа̄чаританти арийехи буддха̄дӣхи а̄чин̣н̣ам̣. сукосалети собхане косаларан̃н̃о дхӣтети аттхо. арахантоти килесехи а̄ракатта̄, ара̄нан̃ча арӣнан̃ча хататта̄, паччайа̄нам̣ арахатта̄ евам̣ладдхана̄ма̄ паччекабуддха̄. идам̣ вуттам̣ хоти – бхадде, косалара̄джадхӣте со ахам̣ ‘‘да̄нам̣ ме динна’’нти титтим̣ акатва̄ пунаппунам̣ тадева арийа̄чаритам̣ да̄намаггам̣ а̄чарисса̄ми. майхан̃хи аггадаккхин̣еййатта̄ араханто мана̄падассана̄, чӣвара̄дӣни да̄тука̄мата̄йа тейева пасситум̣ иччха̄мӣти.

еван̃ча пана ватва̄ ра̄джа̄ девийа̄ сампаттим̣ олокетва̄ ‘‘бхадде, майа̄ та̄ва пуримабхаве аттано кусалакаммам̣ виттха̄ретва̄ катхитам̣, има̄сам̣ пана на̄рӣнам̣ маджджхе рӯпена ва̄ лӣл̣а̄вила̄сена ва̄ тайа̄ садисӣ ека̄пи наттхи, са̄ твам̣ ким̣ каммам̣ катва̄ имам̣ сампаттим̣ пат̣илабхӣ’’ти пуччханто пуна га̄тхама̄ха –

151.

‘‘девӣ вийа аччхарӯпама̄, маджджхе на̄риган̣асса собхаси;

ким̣ каммамака̄си бхаддакам̣, кена̄си ван̣н̣аватӣ сукосале’’ти.

тассаттхо – бхадде сукосале косаларан̃н̃о судхӣте твам̣ рӯпасампаттийа̄ аччхарӯпама̄ тидасапуре саккасса деваран̃н̃о ан̃н̃атара̄ девадхӣта̄ вийа имасса на̄рӣган̣асса маджджхе собхаси, пуббе ким̣ на̄ма бхаддакам̣ калйа̄н̣акаммам̣ ака̄си, кена̄си ка̄ран̣ена евам̣ ван̣н̣аватӣ джа̄та̄ти.

атхасса са̄ пуримабхаве калйа̄н̣акаммам̣ катхентӣ сесага̄тха̄двайама̄ха –

152.

‘‘амбат̣т̣хакуласса кхаттийа, да̄сйа̄хам̣ парапесийа̄ ахум̣;

сан̃н̃ата̄ ча дхаммаджӣвинӣ, сӣлаватӣ ча апа̄падассана̄.

153.

‘‘уддхат̣абхаттам̣ ахам̣ тада̄, чарама̄насса ада̄сим̣ бхиккхуно;

витта̄ сумана̄ сайам̣ ахам̣, тасса каммасса пхалам̣ мамедиса’’нти.

са̄пи кира джа̄тиссара̄ва ахоси, тасма̄ аттано джа̄тиссаран̃а̄н̣ена париччхиндитва̄ва катхеси.

таттха амбат̣т̣хакуласса̄ти кут̣умбийакуласса. да̄сйа̄ханти да̄сӣ ахам̣, ‘‘да̄са̄ха’’нтипи па̄т̣хо. парапесийа̄ти парехи тасса тасса киччасса каран̣аттха̄йа песитабба̄ песанака̄рика̄. сан̃н̃ата̄ти да̄сийо на̄ма дуссӣла̄ хонти, ахам̣ пана тӣхи два̄рехи сан̃н̃ата̄ сӣласампанна̄. дхаммаджӣвинӣти параван̃чана̄дӣни акатва̄ дхаммена самена паваттитаджӣвика̄. сӣлаватӣти а̄ча̄расампанна̄ гун̣аватӣ. апа̄падассана̄ти калйа̄н̣адассана̄ пийадхамма̄.

уддхат̣абхаттанти аттано паттакот̣т̣ха̄савасена уддхаритва̄ ладдхабха̄габхаттам̣. бхиккхуноти бхиннакилесасса паччекабуддхасса. витта̄ сумана̄ти тут̣т̣ха̄ соманассаджа̄та̄ каммапхалам̣ саддахантӣ. тасса каммасса̄ти тасса екабхиккха̄да̄накаммасса. идам̣ вуттам̣ хоти – ахам̣, маха̄ра̄джа, пуббе са̄ваттхийам̣ ан̃н̃атарасса кут̣умбийакуласса да̄сӣ хутва̄ аттано ладдхабха̄габхаттам̣ а̄да̄йа никкхамантӣ екам̣ паччекабуддхам̣ пин̣д̣а̄йа чарантам̣ дисва̄ аттано тан̣хам̣ мила̄петва̄ сан̃н̃ата̄дигун̣асампанна̄ каммапхалам̣ саддахантӣ тасса там̣ бхаттам̣ ада̄сим̣, са̄хам̣ йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ ка̄лам̣ катва̄ таттха са̄ваттхийам̣ косаларан̃н̃о аггамахесийа̄ куччхимхи ниббаттитва̄ ида̄ни тава па̄де паричарама̄на̄ еварӯпам̣ сампаттим̣ анубхава̄ми, тасса мама каммасса идамӣдисам̣ пхаланти. таттха гун̣асампанна̄нам̣ диннада̄насса махаппхалабха̄вадассанаттхам̣ –

‘‘аггато ве пасанна̄на’’нти (итиву. 90) ча.

‘‘еса деваманусса̄нам̣, саббака̄мададо нидхӣ’’ти (кху. па̄. 8.10) ча. –

а̄дига̄тха̄ виттха̄ретабба̄.

ити те убхопи аттано пуримакаммам̣ виттха̄рато катхетва̄ тато пат̣т̣ха̄йа чатӯсу нагарадва̄ресу нагарамаджджхе нивесанадва̄рети чха да̄наса̄ла̄йо ка̄ретва̄ сакаладжамбудӣпам̣ уннан̇галам̣ катва̄ маха̄да̄нам̣ паваттетва̄ сӣлам̣ раккхитва̄ упосатхакаммам̣ катва̄ джӣвитапарийоса̄не саггапара̄йан̣а̄ ахесум̣.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ девӣ ра̄хулама̄та̄ ахоси, ра̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

кумма̄сапин̣д̣иджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

[416] 11. парантападжа̄такаван̣н̣ана̄

а̄гамиссати ме па̄панти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто девадаттасса вадха̄йа парисакканам̣ а̄раббха катхеси. тада̄ хи дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, девадатто татха̄гатасса ма̄ран̣аттхамева парисаккати, дхануггахе пайоджеси, силам̣ павиджджхи, на̄л̣а̄гирим̣ виссаджджа̄песи, татха̄гатасса вина̄саттхамева упа̄йам̣ каротӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса мама вадха̄йа парисакки, та̄саматтампи пана ка̄тум̣ асакконто аттана̄ва дуккхам̣ анубхосӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхимхи ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни сиккхи, саббарутаджа̄нанамантам̣ угган̣хи. со а̄чарийасса ануйогам̣ датва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ пачча̄гаччхи, пита̄ там̣ опарадждже т̣хапеси. кин̃ча̄пи опарадждже т̣хапети, ма̄ра̄петука̄мо пана нам̣ хутва̄ дат̣т̣хумпи на иччхи. атхека̄ син̇га̄лӣ две потаке гахетва̄ раттим̣ мануссесу пат̣исаллӣнесу ниддхаманена нагарам̣ па̄виси. бодхисаттасса ча па̄са̄де сайанагаббхасса авидӯре ека̄ са̄ла̄ аттхи, таттхеко аддхикамануссо упа̄хана̄ омун̃читва̄ па̄дамӯле бхӯмийам̣ т̣хапетва̄ екасмим̣ пхалаке нипаджджи, на та̄ва нидда̄йати. тада̄ син̇га̄лийа̄ потака̄ чха̄та̄ виравим̣су. атха тесам̣ ма̄та̄ ‘‘та̄та̄, ма̄ саддам̣ кариттха, етисса̄ са̄ла̄йа еко мануссо упа̄хана̄ омун̃читва̄ бхӯмийам̣ т̣хапетва̄ пхалаке нипанно на та̄ва нидда̄йати, етасса нидда̄йанака̄ле ета̄ упа̄хана̄ а̄харитва̄ тумхе кха̄да̄песса̄мӣ’’ти аттано бха̄са̄йа а̄ха. бодхисатто манта̄нубха̄вена тасса̄ бха̄сам̣ джа̄нитва̄ сайанагаббха̄ никкхамма ва̄тапа̄нам̣ виваритва̄ ‘‘ко еттха̄’’ти а̄ха. ‘‘ахам̣, дева, аддхикамануссо’’ти. ‘‘упа̄хана̄ те кухи’’нти? ‘‘бхӯмийам̣, дева̄’’ти. ‘‘уккхитва̄ оламбетва̄ т̣хапехӣ’’ти. там̣ сутва̄ син̇га̄лӣ бодхисаттасса куджджхи.

пуна екадивасам̣ са̄ татхева нагарам̣ па̄виси. тада̄ чеко маттамануссо ‘‘па̄нӣйам̣ пивисса̄мӣ’’ти поккхаран̣им̣ отаранто патитва̄ нимугго нирасса̄со мари. ниваттха̄ панасса две са̄т̣ака̄ нива̄санантаре каха̄пан̣асахассам̣ ан̇гулийа̄ ча муддика̄ аттхи. тада̄пи са̄ путтаке ‘‘чха̄тамха̄, амма̄’’ти вираванте ‘‘та̄та̄, ма̄ саддам̣ кариттха, етисса̄ поккхаран̣ийа̄ мануссо мато, тасса идан̃чидан̃ча аттхи, со пана маритва̄ сопа̄нейева нипанно, тумхе етам̣ мануссам̣ кха̄да̄песса̄мӣ’’ти а̄ха. бодхисатто там̣ сутва̄ ва̄тапа̄нам̣ виваритва̄ ‘‘са̄ла̄йа ко аттхӣ’’ти ватва̄ екенут̣т̣ха̄йа ‘‘ахам̣, дева̄’’ти вутте ‘‘гаччха етисса̄ поккхаран̣ийа̄ матамануссасса са̄т̣аке ча каха̄пан̣асахассан̃ча ан̇гулимуддикан̃ча гахетва̄ сарӣрамасса йатха̄ на ут̣т̣хахати, евам̣ удаке осӣда̄пехӣ’’ти а̄ха. со татха̄ ака̄си. са̄ пунапи куджджхитва̄ ‘‘пуримадивасе та̄ва ме путтака̄нам̣ упа̄хана̄ кха̄дитум̣ на ада̄си, аджджа матамануссам̣ кха̄дитум̣ на дети, хоту, ито да̄ни татийадивасе еко сапаттара̄джа̄ а̄гантва̄ нагарам̣ париккхиписсати. атха нам̣ пита̄ йуддхаттха̄йа песессати, татра те сӣсам̣ чхиндиссанти, атха те галалохитам̣ пивитва̄ верам̣ мун̃чисса̄ми. твам̣ майа̄ саддхим̣ верам̣ бандхаси, джа̄нисса̄мӣ’’ти виравитва̄ бодхисаттам̣ таджджетва̄ путтаке гахетва̄ никкхамати.

татийадивасе еко сапаттара̄джа̄ а̄гантва̄ нагарам̣ парива̄реси. ра̄джа̄ бодхисаттам̣ ‘‘гаччха, та̄та, тена саддхим̣ йуджджха̄’’ти а̄ха. ‘‘майа̄, дева, екам̣ дит̣т̣хам̣ аттхи, гантум̣ на висаха̄ми, джӣвитантара̄йам̣ бха̄йа̄мӣ’’ти. ‘‘майхам̣ тайи мате ва̄ амате ва̄ ким̣, гаччха̄хева тва’’нти? со ‘‘са̄дху, дева̄’’ти маха̄сатто парисам̣ гахетва̄ сапаттаран̃н̃о т̣хитадва̄рена аниккхамитва̄ ан̃н̃ам̣ два̄рам̣ виваритва̄ никкхами. тасмим̣ гаччханте сакаланагарам̣ туччхам̣ вийа ахоси. саббе тенева саддхим̣ никкхамим̣су. со екасмим̣ сабха̄гат̣т̣ха̄не кхандха̄ва̄рам̣ нива̄сетва̄ аччхи. ра̄джа̄ чинтеси ‘‘упара̄джа̄ нагарам̣ туччхам̣ катва̄ балам̣ гахетва̄ пала̄йи, сапаттара̄джа̄пи нагарам̣ парива̄ретва̄ т̣хито, ида̄ни майхам̣ джӣвитам̣ наттхӣ’’ти. со ‘‘джӣвитам̣ раккхисса̄мӣ’’ти девин̃ча пурохитан̃ча парантапам̣ на̄мекам̣ па̄дамӯликан̃ча да̄сам̣ гахетва̄ раттибха̄ге ан̃н̃а̄такавесена пала̄йитва̄ аран̃н̃ам̣ па̄виси. бодхисатто тасса пала̄табха̄вам̣ н̃атва̄ нагарам̣ пависитва̄ йуддхам̣ катва̄ сапаттам̣ пала̄петва̄ раджджам̣ ган̣хи. пита̄писса екасмим̣ надӣтӣре пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ пхала̄пхалена йа̄пенто васи. ра̄джа̄ ча пурохито ча пхала̄пхалаттха̄йа гаччханти. парантапада̄со девийа̄ саддхим̣ пан̣н̣аса̄ла̄йамева хоти. татра̄пи ра̄джа̄нам̣ пат̣ичча девийа̄ куччхисмим̣ габбхо патит̣т̣ха̄си. са̄ абхин̣хасам̣саггавасена парантапена саддхим̣ атичари. са̄ екадивасам̣ парантапам̣ а̄ха ‘‘ран̃н̃а̄ н̃а̄те нева тава, на майхам̣ джӣвитам̣ аттхи, тасма̄ ма̄рехи на’’нти. ‘‘катхам̣ ма̄ремӣ’’ти? еса там̣ кхагган̃ча нха̄наса̄т̣акан̃ча га̄ха̄петва̄ нха̄йитум̣ гаччхати, татрасса нха̄нат̣т̣ха̄не пама̄дам̣ н̃атва̄ кхаггена сӣсам̣ чхиндитва̄ сарӣрам̣ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ катва̄ бхӯмийам̣ никхан̣а̄хӣти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи.

атхекадивасам̣ пурохитойева пхала̄пхалаттха̄йа гантва̄ авидӯре ран̃н̃о нха̄натиттхаса̄манте екам̣ руккхам̣ а̄руйха пхала̄пхалам̣ ган̣ха̄ти. ра̄джа̄ ‘‘нха̄йисса̄мӣ’’ти парантапам̣ кхагган̃ча нха̄наса̄т̣акан̃ча га̄ха̄петва̄ надӣтӣрам̣ агама̄си. таттха нам̣ нха̄нака̄ле пама̄дама̄паннам̣ ‘‘ма̄ресса̄мӣ’’ти парантапо гӣва̄йа гахетва̄ кхаггам̣ уккхипи. со маран̣абхайена вирави. пурохито там̣ саддам̣ сутва̄ олокенто парантапам̣ ра̄джа̄нам̣ ма̄рентам̣ дисва̄ бхӣтатасито са̄кхам̣ виссаджджетва̄ руккхато оруйха екам̣ гумбам̣ пависитва̄ нилӣйи. парантапо тасса са̄кха̄виссаджджанасаддам̣ сутва̄ ра̄джа̄нам̣ ма̄ретва̄ бхӯмийам̣ кхан̣итва̄ ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не са̄кха̄виссаджджанасаддо ахоси, ко ну кхо еттха̄’’ти вичинанто кан̃чи адисва̄ нхатва̄ гато. тасса гатака̄ле пурохито нисиннат̣т̣ха̄на̄ никкхамитва̄ ран̃н̃о сарӣрам̣ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиндитва̄ а̄ва̄т̣е никха̄табха̄вам̣ н̃атва̄ нхатва̄ аттано вадхабхайена андхавесам̣ гахетва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ агама̄си. там̣ дисва̄ парантапо ‘‘ким̣ те, бра̄хман̣а, ката’’нти а̄ха. со аджа̄нанто вийа ‘‘дева, аккхӣни ме на̄сетва̄ а̄гатомхи, уссанна̄сӣвисе аран̃н̃е екасмим̣ ваммикапассе ат̣т̣ха̄сим̣, татрекена а̄сӣвисена на̄сава̄то виссат̣т̣хо ме бхависсатӣ’’ти а̄ха. парантапо ‘‘на мам̣ сан̃джа̄на̄ти, ‘дева̄’ти вадати, самасса̄сесса̄ми на’’нти чинтетва̄ ‘‘бра̄хман̣а, ма̄ чинтайи, ахам̣ там̣ пат̣иджаггисса̄мӣ’’ти асса̄сетва̄ пхала̄пхалам̣ датва̄ сантаппеси. тато пат̣т̣ха̄йа парантапада̄со пхала̄пхалам̣ а̄хари, девӣпи путтам̣ виджа̄йи. са̄ путте вад̣д̣ханте екадивасам̣ паччӯсасамайе сукханисинна̄ сан̣икам̣ парантапада̄сам̣ етадавоча ‘‘твам̣ ра̄джа̄нам̣ ма̄ренто кеначи дит̣т̣хо’’ти. ‘‘на мам̣ кочи аддаса, са̄кха̄виссаджджанасаддам̣ пана ассосим̣, тасса̄ са̄кха̄йа мануссена ва̄ тираччха̄нена ва̄ виссат̣т̣хабха̄вам̣ на джа̄на̄ми, йада̄ када̄чи пана ме бхайам̣ а̄гаччхантам̣ са̄кха̄виссат̣т̣хат̣т̣ха̄нато а̄гамиссатӣ’’ти та̄йа саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

154.

‘‘а̄гамиссати ме па̄пам̣, а̄гамиссати ме бхайам̣;

тада̄ хи чалита̄ са̄кха̄, мануссена мигена ва̄’’ти.

таттха па̄панти ла̄макам̣ анит̣т̣хам̣ акантам̣. бхайанти читтутра̄сабхайампи ме а̄гамиссати, на сакка̄ на̄гантум̣. ким̣ка̄ран̣а̄? тада̄ хи чалита̄ са̄кха̄ мануссена мигена ва̄ти на пан̃н̃а̄йати, тасма̄ тато мам̣ бхайам̣ а̄гамиссати.

те ‘‘пурохито нидда̄йатӣ’’ти ман̃н̃им̣су. со пана анидда̄йама̄нова тесам̣ катхам̣ ассоси. атхекадивасам̣ пурохито парантапада̄се пхала̄пхалаттха̄йа гате аттано бра̄хман̣им̣ саритва̄ вилапанто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

155.

‘‘бхӣруйа̄ нӯна ме ка̄мо, авидӯре васантийа̄;

кариссати кисам̣ пан̣д̣ум̣, са̄ва са̄кха̄ парантапа’’нти.

таттха бхӣруйа̄ти иттхӣ ча на̄ма аппаматтакена̄пи бха̄йати, тасма̄ ‘‘бхӣрӯ’’ти вуччати. авидӯрети на̄тидӯре ито катипайайоджанаматтхаке васантийа̄ бхӣруйа̄ майхам̣ бра̄хман̣ийа̄ йо мама ка̄мо уппанно, со нӯна мам̣ кисан̃ча пан̣д̣ун̃ча кариссатӣти дассети. ‘‘са̄ва са̄кха̄’’ти имина̄ пана опаммам̣ дассети, йатха̄ са̄кха̄ парантапам̣ кисам̣ пан̣д̣ум̣ кароти, еванти аттхо.

ити бра̄хман̣о га̄тхамева вадати, аттхам̣ пана на катхети, тасма̄ има̄йа га̄тха̄йа киччам̣ девийа̄ апа̄кат̣ам̣. атха нам̣ ‘‘ким̣ катхеси бра̄хман̣а̄’’ти а̄ха. сопи ‘‘саллаккхитам̣ ме’’ти ватва̄ пуна екадивасам̣ татийам̣ га̄тхама̄ха –

156.

‘‘сочайиссати мам̣ канта̄, га̄ме васаманиндита̄;

кариссати кисам̣ пан̣д̣ум̣, са̄ва са̄кха̄ парантапа’’нти.

таттха сочайиссатӣти сокуппа̄данена суккха̄пессати. канта̄ти ит̣т̣хабхарийа̄. га̄ме васанти ба̄ра̄н̣асийам̣ васантӣти адхиппа̄йо. аниндита̄ти агарахита̄ уттамарӯпадхара̄.

пунекадивасам̣ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

157.

‘‘тайа̄ мам̣ асита̄пан̇ги, сита̄ни бхан̣ита̄ни ча;

кисам̣ пан̣д̣ум̣ кариссанти, са̄ва са̄кха̄ парантапа’’нти.

таттха тайа̄ мам̣ асита̄пан̇гӣти тайа̄ мам̣ асита̄ апан̇ги. идам̣ вуттам̣ хоти – бхадде, аккхикот̣ито ан̃джанасала̄ка̄йа нӣхаритва̄ абхисан̇кхатаасита̄пан̇ги тайа̄ паваттита̄ни мандахасита̄ни ча мадхурабха̄сита̄ни ча мам̣ са̄ виссат̣т̣хаса̄кха̄ виравама̄на̄ парантапам̣ вийа кисам̣ пан̣д̣ум̣ кариссатӣти. па-ка̄расса ва-ка̄рам̣ катва̄ ‘‘ван̇гӣ’’типи па̄т̣хойева.

апарабха̄ге кума̄ро вайаппатто ахоси сол̣асавассуддесико. атха нам̣ бра̄хман̣о йат̣т̣хикот̣им̣ га̄ха̄петва̄ нха̄натиттхам̣ гантва̄ аккхӣни уммӣлетва̄ олокеси. кума̄ро ‘‘нану твам̣ бра̄хман̣а, андхо’’ти а̄ха. со ‘‘на̄хам̣ андхо, имина̄ ме упа̄йена джӣвитам̣ раккха̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘тава питарам̣ джа̄на̄сӣ’’ти а̄ха. ‘‘айам̣ ме пита̄’’ти вутте ‘‘на̄йам̣ тава пита̄, пита̄ пана те ба̄ра̄н̣асира̄джа̄, айам̣ тумха̄кам̣ да̄со, со ма̄тари те виппат̣ипаджджитва̄ имасмим̣ т̣ха̄не тава питарам̣ ма̄ретва̄ никхан̣ӣ’’ти ат̣т̣хӣни нӣхаритва̄ дассеси. кума̄расса балавакодхо уппаджджи. атха нам̣ ‘‘ида̄ни ким̣ каромӣ’’ти пуччхи. ‘‘йам̣ те исмим̣йева титтхе питу тена катам̣, там̣ карохӣ’’ти саббам̣ паваттим̣ а̄чиккхитва̄ кума̄рам̣ катипа̄хам̣ тхаруган̣ханам̣ сиккха̄песи. атхекадивасам̣ кума̄ро кхагган̃ча нха̄наса̄т̣акан̃ча гахетва̄ ‘‘нха̄йитум̣ гаччха̄ма, та̄та̄’’ти а̄ха. парантапо ‘‘са̄дхӯ’’ти тена саддхим̣ гато. атхасса нха̄йитум̣ отин̣н̣ака̄ле даккхин̣ахаттхена асим̣, ва̄махаттхена чӯл̣ам̣ гахетва̄ ‘‘твам̣ кира имасмим̣йева титтхе мама питарам̣ чӯл̣а̄йа гахетва̄ виравантам̣ ма̄реси, ахампи там̣ татхева карисса̄мӣ’’ти а̄ха. со маран̣абхайабхӣто паридевама̄но две га̄тха̄ абха̄си –

158.

‘‘а̄гама̄ нӯна со саддо, асам̣си нӯна со тава;

аккха̄там̣ нӯна там̣ тена, йо там̣ са̄кхамакампайи.

159.

‘‘идам̣ кхо там̣ сама̄гамма, мама ба̄ласса чинтитам̣;

тада̄ хи чалита̄ са̄кха̄, мануссена мигена ва̄’’ти.

таттха а̄гама̄ти со са̄кхасаддо нӯна там̣ а̄гато сампатто. асам̣си нӯна со тава̄ти со саддо тава а̄рочеси ман̃н̃е. аккха̄там̣ нӯна там̣ тена̄ти йо сатто тада̄ там̣ са̄кхам̣ акампайи, тена ‘‘евам̣ те пита̄ ма̄рито’’ти нӯна там̣ ка̄ран̣ам̣ аккха̄там̣. сама̄гамма̄ти сан̇гамма, сама̄гатанти аттхо. йам̣ мама ба̄ласса ‘‘тада̄ чалита̄ са̄кха̄ мануссена мигена ва̄, тато ме бхайам̣ уппаджджиссатӣ’’ти чинтитам̣ паривитаккитам̣ ахоси, идам̣ тайа̄ саддхим̣ сама̄гатанти вуттам̣ хоти.

тато кума̄ро оса̄нага̄тхама̄ха –

160.

‘‘татхева твам̣ аведеси, аван̃чи питарам̣ мама;

хантва̄ са̄кха̄хи чха̄денто, а̄гамиссати ме бхайа’’нти.

таттха татхева твам̣ аведесӣти татхева твам̣ ан̃н̃а̄си. аван̃чи питарам̣ мама̄ти твам̣ мама питарам̣ ‘‘нха̄йитум̣ гаччха̄ма̄’’ти висса̄сетва̄ нха̄йантам̣ ма̄ретва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиндитва̄ никхан̣итва̄ ‘‘саче кочи джа̄ниссати, майхампи еварӯпам̣ бхайам̣ а̄гаччхиссатӣ’’ти ван̃чеси, идам̣ кхо пана маран̣абхайам̣ ида̄ни тава̄гатанти.

ити там̣ ватва̄ таттхева джӣвитаккхайам̣ па̄петва̄ никхан̣итва̄ са̄кха̄хи пат̣иччха̄детва̄ кхаггам̣ дховитва̄ нхатва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ гантва̄ тасса ма̄ритабха̄вам̣ пурохитасса катхетва̄ ма̄тарам̣ парибха̄ситва̄ ‘‘идха ким̣ карисса̄ма̄’’ти тайо джана̄ ба̄ра̄н̣асимева агамам̣су. бодхисатто канит̣т̣хасса опараджджам̣ датва̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ саггападам̣ пӯреси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ питура̄джа̄ девадатто ахоси, пурохито а̄нандо, путтара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

парантападжа̄такаван̣н̣ана̄ ека̄дасама̄.

гандха̄равагго дутийо.

джа̄такудда̄нам̣ –

кукку маноджа сутано, гиджджха даббхапуппха пан̣н̣ако;

саттубхаста ат̣т̣хисено, капи бакабрахма̄ даса.

гандха̄ро маха̄капи ча, кумбхака̄ро дал̣хадхаммо;

сомадатто сусӣмо ча, кот̣асимбали дхӯмака̄рӣ;

джа̄гаро кумма̄сапин̣д̣о, парантапа̄ ека̄даса.

саттаканипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. ат̣т̣хаканипа̄то

[417] 1. качча̄ниджа̄такаван̣н̣ана̄

ода̄таваттха̄ сучи аллакеса̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ ма̄тупосакам̣ упа̄сакам̣ а̄раббха катхеси. со кира са̄ваттхийам̣ кулада̄рако а̄ча̄расампанно питари ка̄лакате ма̄тудевато хутва̄ мукхадхованадантакат̣т̣хада̄нанха̄панапа̄дадхована̄дивеййа̄ваччакаммена чева йа̄губхатта̄дӣхи ча ма̄тарам̣ пат̣иджагги. атха нам̣ ма̄та̄ ‘‘та̄та, тава ан̃н̃а̄нипи гхара̄ва̄сакичча̄ни аттхи, екам̣ самаджа̄тикам̣ кулакума̄рикам̣ ган̣ха̄хи, са̄ мам̣ посессати, твампи аттано каммам̣ кариссасӣ’’ти а̄ха. ‘‘амма, ахам̣ аттано хитасукхам̣ апачча̄сӣсама̄но тумхе упат̣т̣хаха̄ми, ко ан̃н̃о евам̣ упат̣т̣хахиссатӣ’’ти? ‘‘кулавад̣д̣ханакаммам̣ на̄ма та̄та, ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘на майхам̣ гхара̄ва̄сена аттхо, ахам̣ тумхе упат̣т̣хахитва̄ тумха̄кам̣ дхӯмака̄ле паббаджисса̄мӣ’’ти. атхасса ма̄та̄ пунаппунам̣ йа̄читва̄пи манам̣ алабхама̄на̄ тасса чхандам̣ аггахетва̄ самаджа̄тикам̣ кулакума̄рикам̣ а̄неси. со ма̄тарам̣ аппат̣иккхипитва̄ та̄йа саддхим̣ сам̣ва̄сам̣ каппеси. са̄пи ‘‘майхам̣ са̄мико махантена усса̄хена ма̄тарам̣ упат̣т̣хахати, ахампи нам̣ упат̣т̣хахисса̄ми, евамасса пийа̄ бхависса̄мӣ’’ти чинтетва̄ там̣ саккаччам̣ упат̣т̣хахи. со ‘‘айам̣ ме ма̄тарам̣ саккаччам̣ упат̣т̣хахӣ’’ти тато пат̣т̣ха̄йа ладдхаладдха̄ни мадхуракха̄данӣйа̄дӣни тасса̄йева дети. са̄ апарабха̄ге чинтеси ‘‘айам̣ ладдхаладдха̄ни мадхуракха̄данӣйа̄дӣни майхан̃н̃ева дети, аддха̄ ма̄тарам̣ нӣхаритука̄мо бхависсати, нӣхаран̣ӯпа̄йамасса̄ карисса̄мӣ’’ти евам̣ айонисо уммуджджитва̄ екам̣ дивасам̣ а̄ха – ‘‘са̄ми, тайи бахи никкхаманте тава ма̄та̄ мам̣ аккосатӣ’’ти. со тун̣хӣ ахоси.

са̄ чинтеси – ‘‘имам̣ махалликам̣ уджджха̄петва̄ путтасса пат̣икӯлам̣ ка̄ресса̄мӣ’’ти. тато пат̣т̣ха̄йа йа̄гум̣ дадама̄на̄ аччун̣хам̣ ва̄ атисӣталам̣ ва̄ атилон̣ам̣ ва̄ алон̣ам̣ ва̄ дети. ‘‘амма, аччун̣ха̄’’ти ва̄ ‘‘атилон̣а̄’’ти ва̄ вутте пӯретва̄ сӣтодакам̣ паккхипати. пуна ‘‘атисӣтала̄, алон̣а̄йева̄’’ти вутте ‘‘ида̄нева ‘аччун̣ха̄, атилон̣а̄’ти ватва̄ пуна ‘атисӣтала̄, алон̣а̄’ти вадаси, ка̄ там̣ тосетум̣ саккхиссатӣ’’ти маха̄саддам̣ кароти. нха̄нодакампи аччун̣хам̣ катва̄ пит̣т̣хийам̣ а̄син̃чати. ‘‘амма, пит̣т̣хи ме дахатӣ’’ти ча вутте пуна пӯретва̄ сӣтодакам̣ паккхипати. ‘‘атисӣтам̣, амма̄’’ти вутте ‘‘ида̄нева ‘аччун̣ха’нти ватва̄ пуна ‘атисӣта’нти вадати, ка̄ етисса̄ авама̄нам̣ сахитум̣ саккхиссатӣ’’ти пат̣ивиссака̄нам̣ катхеси. ‘‘амма, ман̃чаке ме бахӯ ман̇гула̄’’ти ча вутта̄ ман̃чакам̣ нӣхаритва̄ тасса упари аттано ман̃чакам̣ потхетва̄ ‘‘потхито ме’’ти атихаритва̄ пан̃н̃апети. маха̄упа̄сика̄ дигун̣ехи ман̇гулехи кхаджджама̄на̄ саббараттим̣ нисинна̄ва вӣтина̄метва̄ ‘‘амма, саббараттим̣ ман̇гулехи кха̄дита̄мхӣ’’ти вадати. итара̄ ‘‘хиййо те ман̃чако потхито, ка̄ имисса̄ киччам̣ ниттхаритум̣ саккотӣ’’ти пат̣иватва̄ ‘‘ида̄ни нам̣ путтена уджджха̄песса̄мӣ’’ти таттха таттха кхел̣асин̇гха̄н̣ика̄дӣни виппакиритва̄ ‘‘ка̄ имам̣ сакалагехам̣ асучим̣ каротӣ’’ти вутте ‘‘ма̄та̄ те еварӯпам̣ кароти, ‘ма̄ карӣ’ти вуччама̄на̄ калахам̣ кароти, ахам̣ еварӯпа̄йа ка̄л̣акан̣н̣ийа̄ саддхим̣ екагехе васитум̣ на саккоми, етам̣ ва̄ гхаре васа̄пехи, мам̣ ва̄’’ти а̄ха.

со тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘бхадде, твам̣ тарун̣а̄ йаттха каттхачи гантва̄ джӣвитум̣ сакка̄, ма̄та̄ пана ме джара̄дуббала̄, ахамевасса̄ пат̣исаран̣ам̣, твам̣ никкхамитва̄ аттано кулагехам̣ гаччха̄хӣ’’ти а̄ха. са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ бхӣта̄ чинтеси ‘‘на сакка̄ имам̣ ма̄ту антаре бхиндитум̣, екам̣сенасса ма̄та̄ пийа̄, саче пана̄хам̣ кулагхарам̣ гамиссам̣, видхавава̄сам̣ васантӣ дуккхита̄ бхависса̄ми, пуриманайенева сассум̣ а̄ра̄дхетва̄ пат̣иджаггисса̄мӣ’’ти. са̄ тато пат̣т̣ха̄йа пуримасадисамева там̣ пат̣иджагги. атхекадивасам̣ со упосако дхаммассаванаттха̄йа джетаванам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. ‘‘ким̣, упа̄сака, твам̣ пун̃н̃акаммесу на памаджджаси, ма̄туупат̣т̣ха̄накаммам̣ пӯресӣ’’ти ча вутто ‘‘а̄ма, бханте, са̄ пана мама ма̄та̄ майхам̣ аручийа̄йева екам̣ кулада̄рикам̣ а̄неси, са̄ идан̃чидан̃ча ана̄ча̄ракаммам̣ ака̄сӣ’’ти саббам̣ саттху а̄чиккхитва̄ ‘‘ити бхагава̄ са̄ иттхӣ нева мам̣ ма̄ту антаре бхиндитум̣ саккхи, ида̄ни нам̣ саккаччам̣ упат̣т̣хахатӣ’’ти а̄ха. саттха̄ тасса катхам̣ сутва̄ ‘‘ида̄ни та̄ва твам̣ упа̄сака, тасса̄ вачанам̣ на ака̄си, пуббе панетисса̄ вачанена тава ма̄тарам̣ никкад̣д̣хитва̄ мам̣ нисса̄йа пуна гехам̣ а̄нетва̄ пат̣иджаггӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте ан̃н̃атарасса куласса путто питари ка̄лакате ма̄тудевато хутва̄ вуттанийа̄менева ма̄тарам̣ пат̣иджаггӣти саббам̣ хет̣т̣ха̄ катхитанайенева виттха̄ретаббам̣. ‘‘ахам̣ еварӯпа̄йа ка̄л̣акан̣н̣ийа̄ саддхим̣ васитум̣ на саккоми, етам̣ ва̄ гхаре васа̄пехи, мам̣ ва̄’’ти вутте тасса̄ катхам̣ гахетва̄ ‘‘ма̄туйева ме досо’’ти ма̄тарам̣ а̄ха ‘‘амма, твам̣ ниччам̣ имасмим̣ гхаре калахам̣ кароси, ито никкхамитва̄ ан̃н̃асмим̣ йатха̄ручите т̣ха̄не васа̄хӣ’’ти. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти родама̄на̄ никкхамитва̄ екам̣ самиддхакулам̣ нисса̄йа бхатим̣ катва̄ дуккхена джӣвикам̣ каппеси. сассуйа̄ гхара̄ никкхантака̄ле сун̣иса̄йа габбхо патит̣т̣хахи. са̄ ‘‘та̄йа ка̄л̣акан̣н̣ийа̄ гехе васама̄на̄йа габбхампи на пат̣илабхим̣, ида̄ни ме габбхо ладдхо’’ти патино ча пат̣ивиссака̄нан̃ча катхентӣ вичарати.

апарабха̄ге путтам̣ виджа̄йитва̄ са̄микам̣ а̄ха ‘‘тава ма̄тари гехе васама̄на̄йа путтам̣ на лабхим̣, ида̄ни ме ладдхо, имина̄пи ка̄ран̣ена тасса̄ ка̄л̣акан̣н̣ибха̄вам̣ джа̄на̄хӣ’’ти. итара̄ ‘‘мама кира никкад̣д̣хитака̄ле путтам̣ лабхӣ’’ти сутва̄ чинтеси ‘‘аддха̄ имасмим̣ локе дхаммо мато бхависсати, саче хи дхаммо мато на бхавеййа, ма̄тарам̣ потхетва̄ никкад̣д̣ханта̄ путтам̣ на лабхеййум̣, сукхам̣ на джӣвеййум̣, дхаммасса матакабхаттам̣ дасса̄мӣ’’ти. са̄ екадивасам̣ тилапит̣т̣хан̃ча тан̣д̣улан̃ча пачанатха̄лин̃ча даббин̃ча а̄да̄йа а̄макасуса̄нам̣ гантва̄ тӣхи мануссасӣсехи уддханам̣ катва̄ аггим̣ джа̄летва̄ удакам̣ оруйха сасӣсам̣ нхатва̄ са̄т̣акам̣ нива̄сетва̄ мукхам̣ виккха̄летва̄ уддханат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ кесе мочетва̄ тан̣д̣уле дховитум̣ а̄рабхи. тада̄ бодхисатто сакко девара̄джа̄ ахоси. бодхисатта̄ ча на̄ма аппаматта̄ хонти, со тасмим̣ кхан̣е локам̣ олокенто там̣ дуккхаппаттам̣ ‘‘дхаммо мато’’ти сан̃н̃а̄йа дхаммасса матакабхаттам̣ да̄тука̄мам̣ дисва̄ ‘‘аджджа майхам̣ балам̣ дассесса̄мӣ’’ти бра̄хман̣авесена маха̄маггам̣ пат̣ипанно вийа хутва̄ там̣ дисва̄ магга̄ оккамма тасса̄ сантике т̣хатва̄ ‘‘амма, суса̄не а̄ха̄рам̣ пачанта̄ на̄ма наттхи, твам̣ имина̄ идха паккена тилоданена ким̣ кариссасӣ’’ти катхам̣ самут̣т̣ха̄пенто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

1.

‘‘ода̄таваттха̄ сучи аллакеса̄, качча̄ни ким̣ кумбхимадхиссайитва̄;

пит̣т̣ха̄ тила̄ дховаси тан̣д̣ула̄ни, тилодано хехити киссахетӯ’’ти.

таттха качча̄нӣти там̣ готтена а̄лапати. кумбхимадхиссайитва̄ти пачанатха̄ликам̣ мануссасӣсуддханам̣ а̄ропетва̄. хехитӣти айам̣ тилодано кисса хету бхависсати, ким̣ аттана̄ бхун̃джиссаси, уда̄ху ан̃н̃ам̣ ка̄ран̣аматтхӣти.

атхасса са̄ а̄чиккхантӣ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

2.

‘‘на кхо айам̣ бра̄хман̣а бходжанаттха̄, тилодано хехити са̄дхупакко;

дхаммо мато тасса пахуттамаджджа, ахам̣ карисса̄ми суса̄намаджджхе’’ти.

таттха дхаммоти джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммо чева тивидхасучаритадхаммо ча. тасса пахуттамаджджа̄ти тасса̄хам̣ дхаммасса идам̣ матакабхаттам̣ карисса̄мӣти аттхо.

тато сакко татийам̣ га̄тхама̄ха –

3.

‘‘анувичча качча̄ни карохи киччам̣, дхаммо мато ко ну тавева сам̣си;

сахассанетто атула̄нубха̄во, на миййатӣ дхаммаваро када̄чӣ’’ти.

таттха анувичча̄ти упапариккхитва̄ джа̄нитва̄. ко ну тавева сам̣сӣти ко ну тава евам̣ а̄чиккхи. сахассанеттоти атта̄нам̣ дхаммаварам̣ уттамадхаммам̣ катва̄ дассенто евама̄ха.

там̣ вачанам̣ сутва̄ итара̄ две га̄тха̄ абха̄си –

4.

‘‘дал̣хаппама̄н̣ам̣ мама еттха брахме, дхаммо мато наттхи маметтха кан̇кха̄;

йе йева да̄ни па̄па̄ бхаванти, те тева да̄ни сукхита̄ бхаванти.

5.

‘‘сун̣иса̄ хи майхам̣ ван̃джха̄ ахоси, са̄ мам̣ вадхитва̄на виджа̄йи путтам̣;

са̄ да̄ни саббасса куласса иссара̄, ахам̣ панамхи апавиддха̄ екика̄’’ти.

таттха дал̣хаппама̄н̣анти дал̣хам̣ тхирам̣ ниссам̣сайам̣ бра̄хман̣а еттха мама пама̄н̣анти вадати. йе йети тасса матабха̄ве ка̄ран̣ам̣ дассентӣ евама̄ха. вадхитва̄на̄ти потхетва̄ никкад̣д̣хитва̄. апавиддха̄ти чхад̣д̣ита̄ ана̄тха̄ хутва̄ екика̄ васа̄ми.

тато сакко чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

6.

‘‘джӣва̄ми вохам̣ на матохамасми, тавева аттха̄йа идха̄гатосми;

йа̄ там̣ вадхитва̄на виджа̄йи путтам̣, саха̄ва путтена кароми бхасма’’нти.

таттха воти нипа̄таматтам̣.

итара̄ там̣ сутва̄ ‘‘дхӣ ахам̣ ким̣ катхесим̣, мама натту амаран̣ака̄ран̣ам̣ карисса̄мӣ’’ти саттамам̣ га̄тхама̄ха –

7.

‘‘еван̃ча те руччати девара̄джа, мамева аттха̄йа идха̄гатоси;

ахан̃ча путто сун̣иса̄ ча натта̄, саммодама̄на̄ гхарама̄васема̄’’ти.

атхасса̄ сакко ат̣т̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

8.

‘‘еван̃ча те руччати ка̄тийа̄ни, хата̄пи санта̄ на джаха̄си дхаммам̣;

туван̃ча путто сун̣иса̄ ча натта̄, саммодама̄на̄ гхарама̄васетха̄’’ти.

таттха хата̄пи санта̄ти йади твам̣ потхита̄пи никкад̣д̣хита̄пи сама̄на̄ тава да̄ракесу меттадхаммам̣ на джаха̄си, евам̣ санте йатха̄ твам̣ иччхаси, татха̄ хоту, ахам̣ те имасмим̣ гун̣е пасанноти.

еван̃ча пана ватва̄ алан̇катапат̣ийатто сакко аттано а̄нубха̄вена а̄ка̄се т̣хатва̄ ‘‘качча̄ни твам̣ ма̄ бха̄йи, путто ча те сун̣иса̄ ча мама̄нубха̄вена а̄гантва̄ антара̄магге там̣ кхама̄петва̄ а̄да̄йа гамиссанти, аппаматта̄ хохӣ’’ти ватва̄ аттано т̣ха̄намева гато. тепи сакка̄нубха̄вена тасса̄ гун̣ам̣ ануссаритва̄ ‘‘кахам̣ но ма̄та̄’’ти антога̄ме мануссе пуччхитва̄ ‘‘суса̄на̄бхимукхам̣ гата̄’’ти сутва̄ ‘‘амма, амма̄’’ти суса̄намаггам̣ пат̣ипаджджитва̄ там̣ дисва̄ва па̄десу патитва̄ ‘‘амма, амха̄кам̣ досам̣ кхама̄хӣ’’ти там̣ кхама̄песум̣. са̄пи натта̄рам̣ ган̣хи. ити те саммодама̄на̄ гехам̣ гантва̄ тато пат̣т̣ха̄йа самаггава̄сам̣ васим̣су.

9.

‘‘са̄ ка̄тийа̄нӣ сун̣иса̄йа саддхим̣, саммодама̄на̄ гхарама̄васиттха;

путто ча натта̄ ча упат̣т̣хахим̣су, дева̄наминдена адхиггахӣта̄’’ти. –

айам̣ абхисамбуддхага̄тха̄.

таттха са̄ ка̄тийа̄нӣти бхиккхаве, са̄ качча̄наготта̄. дева̄наминдена адхиггахӣта̄ти девиндена саккена ануггахита̄ хутва̄ тасса̄нубха̄вена самаггава̄сам̣ васим̣сӯти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со упа̄сако сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ма̄тупосако етарахи ма̄тупосако ахоси, бхарийа̄писса тада̄ бхарийа̄йева, сакко пана ахамева ахосинти.

качча̄ниджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[418] 2. ат̣т̣хасаддаджа̄такаван̣н̣ана̄

идам̣ пуре ниннама̄хӯти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о ад̣д̣хараттасамайе сутам̣ бхим̣санакам̣ авиниббхогасаддам̣ а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ лохакумбхиджа̄таке (джа̄. 1.4.53 а̄дайо) катхитасадисамева. идха пана саттха̄ ‘‘майхам̣, бханте, имесам̣ садда̄нам̣ сутатта̄ кинти бхависсатӣ’’ти вутте ‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄ра̄джа, на те етесам̣ сутапаччайа̄ кочи антара̄йо бхависсати, на хи, маха̄ра̄джа, еварӯпам̣ бхайа̄накам̣ авиниббхогасаддам̣ твамевеко сун̣и, пуббепи ра̄джа̄но еварӯпам̣ саддам̣ сутва̄ бра̄хман̣а̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ саббачатуккайан̃н̃ам̣ йаджитука̄ма̄ пан̣д̣ита̄нам̣ вачанам̣ сутва̄ йан̃н̃ахаран̣аттха̄йа гахитасатте виссаджджетва̄ нагаре ма̄гха̄табхерим̣ чара̄песу’’нти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто асӣтикот̣ивибхаве бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто таккасила̄йам̣ уггахитасиппо ма̄та̄питӯнам̣ аччайена ратанавилоканам̣ катва̄ саббам̣ вибхаваджа̄там̣ да̄намукхе виссаджджетва̄ ка̄ме паха̄йа химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄йо ниббаттетва̄ апарабха̄ге лон̣амбиласеванаттха̄йа мануссапатхам̣ чаранто ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васи. тада̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ сирисайане нисинно ад̣д̣хараттасамайе ат̣т̣ха садде ассоси – пат̣хамам̣ ра̄джанивесанаса̄манта̄ уййа̄не еко бако саддамака̄си, дутийам̣ тасмим̣ садде анупаччхиннейева хаттхиса̄ла̄йа торан̣анива̄синӣ ка̄кӣ саддамака̄си, татийам̣ ра̄джагехе кан̣н̣ика̄йам̣ нивуттхагхун̣апа̄н̣ако саддамака̄си, чатуттхам̣ ра̄джагехе поса̄ванийакокило саддамака̄си, пан̃чамам̣ таттхева поса̄ванийамиго саддамака̄си, чхат̣т̣хам̣ таттхева поса̄ванийава̄наро саддамака̄си, саттамам̣ таттхева поса̄ванийакиннаро саддамака̄си, ат̣т̣хамам̣ тасмим̣ садде анупаччхиннейева ра̄джанивесанаматтхакена уййа̄нам̣ гаччханто паччекабуддхо екам̣ уда̄нам̣ уда̄ненто саддамака̄си.

ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ име ат̣т̣ха садде сутва̄ бхӣтатасито пунадивасе бра̄хман̣е пуччхи. бра̄хман̣а̄ ‘‘антара̄йо те, маха̄ра̄джа, бхависсати, саббачатуккайан̃н̃ам̣ йаджисса̄ма̄’’ти ватва̄ ран̃н̃а̄ ‘‘йатха̄ручитам̣ каротха̄’’ти анун̃н̃а̄та̄ хат̣т̣хапахат̣т̣ха̄ ра̄джакулато никкхамитва̄ йан̃н̃акаммам̣ а̄рабхим̣су. атха несам̣ джет̣т̣хакасса йан̃н̃ака̄рабра̄хман̣асса антева̄сӣ ма̄н̣аво пан̣д̣ито бйатто а̄чарийам̣ а̄ха – ‘‘а̄чарийа, еварӯпам̣ каккхал̣ам̣ пхарусам̣ аса̄там̣ бахӯнам̣ сатта̄нам̣ вина̄сакаммам̣ ма̄ карӣ’’ти. ‘‘та̄та, твам̣ ким̣ джа̄на̄си, сачепи ан̃н̃ам̣ кин̃чи на бхависсати, маччхамам̣сам̣ та̄ва бахум̣ кха̄дитум̣ лабхисса̄ма̄’’ти. ‘‘а̄чарийа, куччхим̣ нисса̄йа нирайе ниббаттанакаммам̣ ма̄ каротха̄’’ти. там̣ сутва̄ сесабра̄хман̣а̄ ‘‘айам̣ амха̄кам̣ ла̄бхантара̄йам̣ каротӣ’’ти тасса куджджхим̣су. ма̄н̣аво тесам̣ бхайена ‘‘тена хи тумхева маччхамам̣сакха̄данӯпа̄йам̣ каротха̄’’ти ватва̄ никкхамитва̄ бахинагаре ра̄джа̄нам̣ нива̄ретум̣ саматтхам̣ дхаммикасаман̣абра̄хман̣ам̣ упадха̄ренто ра̄джуййа̄нам̣ гантва̄ бодхисаттам̣ дисва̄ вандитва̄ ‘‘бханте, ким̣ тумха̄кам̣ саттесу анукампа̄ наттхи, ра̄джа̄ бахӯ сатте ма̄ретва̄ йан̃н̃ам̣ йаджа̄пети, ким̣ во маха̄джанасса бандханамоккхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. ‘‘ма̄н̣ава, еттха нева ра̄джа̄ амхе джа̄на̄ти, на майам̣ ра̄джа̄нам̣ джа̄на̄ма̄’’ти. ‘‘джа̄на̄тха пана, бханте, ран̃н̃а̄ сутасадда̄нам̣ ниппхатти’’нти? ‘‘а̄ма, джа̄на̄мӣ’’ти. ‘‘джа̄нанта̄ ран̃н̃о касма̄ на катхетха̄’’ти? ‘‘ма̄н̣ава ким̣ сакка̄ ‘ахам̣ джа̄на̄мӣ’ти нала̄т̣е син̇гам̣ бандхитва̄ чаритум̣, саче идха̄гантва̄ пуччхиссати, катхесса̄мӣ’’ти.

ма̄н̣аво вегена ра̄джакулам̣ гантва̄ ‘‘ким̣, та̄та̄’’ти вутте ‘‘маха̄ра̄джа, тумхехи сутасадда̄нам̣ ниппхаттим̣ джа̄нанако еко та̄пасо тумха̄кам̣ уййа̄не ман̇галасила̄йам̣ нисинно ‘саче мам̣ пуччхиссати, катхесса̄мӣ’ти вадати, гантва̄ там̣ пуччхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ вегена таттха гантва̄ та̄пасам̣ вандитва̄ катапат̣исантха̄ро нисӣдитва̄ ‘‘саччам̣ кира, бханте, тумхе майа̄ сутасадда̄нам̣ ниппхаттим̣ джа̄на̄тха̄’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘тена хи катхетха там̣ ме’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, тесам̣ сутапаччайа̄ тава кочи антара̄йо наттхи, пора̄н̣уййа̄не пана те еко бако аттхи, со гочарам̣ алабханто джигхаччха̄йа парето пат̣хамам̣ саддамака̄сӣ’’ти тасса кирийам̣ аттано н̃а̄н̣ена париччхиндитва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

10.

‘‘идам̣ пуре ниннама̄ху, бахумаччхам̣ маходакам̣;

а̄ва̄со бакара̄джасса, петтикам̣ бхаванам̣ мама;

тйаджджа бхекена йа̄пема, окам̣ на виджаха̄масе’’ти.

таттха иданти ман̇галапоккхаран̣им̣ сандха̄йа вадати. са̄ хи пуббе удакатумбена удаке пависанте маходака̄ бахумаччха̄, ида̄ни пана удакасса паччхиннатта̄ на маходака̄ джа̄та̄. тйаджджа бхекена̄ти те майам̣ аджджа маччхе алабханта̄ ман̣д̣ӯкаматтена йа̄пема. оканти евам̣ джигхаччха̄йа пӣл̣ита̄пи васанат̣т̣ха̄нам̣ на виджаха̄ма.

ити, маха̄ра̄джа, со бако джигхаччха̄пӣл̣ито саддамака̄си. сачепи там̣ джигхаччха̄то мочетука̄мо, там̣ уййа̄нам̣ содха̄петва̄ поккхаран̣им̣ удакасса пӯрехӣти. ра̄джа̄ татха̄ ка̄ретум̣ екам̣ амаччам̣ а̄н̣а̄песи.

‘‘хаттхиса̄латоран̣е пана те, маха̄ра̄джа, ека̄ ка̄кӣ васама̄на̄ аттано путтасокена дутийам̣ саддамака̄си, татопи те бхайам̣ наттхӣ’’ти ватва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

11.

‘‘ко дутийам̣ асӣлисса, бандхарассаккхи бхеччхати;

ко ме путте кула̄вакам̣, ман̃ча соттхим̣ кариссатӣ’’ти.

ватва̄ ча пана ‘‘ко на̄ма те, маха̄ра̄джа, хаттхиса̄ла̄йа хаттхимен̣д̣о’’ти пуччхи. ‘‘бандхаро на̄ма, бханте’’ти. ‘‘екаккхика̄н̣о со, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘а̄ма, бханте’’ти. маха̄ра̄джа, хаттхиса̄ла̄йа те два̄раторан̣е ека̄ ка̄кӣ кула̄вакам̣ катва̄ ан̣д̣ака̄ни никкхипи. та̄ни парин̣ата̄ни ка̄капотака̄ никкханта̄, хаттхимен̣д̣о хаттхим̣ а̄руйха са̄лато никкхаманто ча пависанто ча ан̇кусакена ка̄кимпи путтакеписса̄ пахарати, кула̄вакампи виддхам̣сети. са̄ тена дуккхена пӣл̣ита̄ тасса аккхибхеданам̣ а̄йа̄чантӣ евама̄ха, саче те ка̄кийа̄ меттачиттам̣ аттхи, етам̣ бандхарам̣ паккоса̄петва̄ кула̄вакавиддхам̣санато ва̄рехӣти. ра̄джа̄ там̣ паккоса̄петва̄ парибха̄ситва̄ ха̄ретва̄ ан̃н̃асса там̣ хаттхим̣ ада̄си.

‘‘па̄са̄дакан̣н̣ика̄йа пана те, маха̄ра̄джа, еко гхун̣апа̄н̣ако васати. со таттха пхеггум̣ кха̄дитва̄ тасмим̣ кхӣн̣е са̄рам̣ кха̄дитум̣ на̄саккхи, со бхаккхам̣ алабхитва̄ никкхамитумпи асакконто паридевама̄но татийам̣ саддамака̄си, татопи те бхайам̣ наттхӣ’’ти ватва̄ тасса кирийам̣ аттано н̃а̄н̣ена париччхиндитва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

12.

‘‘сабба̄ париккхата̄ пхеггу, йа̄ва тасса̄ гатӣ аху;

кхӣн̣абхаккхо маха̄ра̄джа, са̄ре на раматӣ гхун̣о’’ти.

таттха йа̄ва тасса̄ гатӣ ахӯти йа̄ва тасса̄ пхеггуйа̄ ниппхатти ахоси, са̄ сабба̄ кха̄дита̄. на раматӣти ‘‘маха̄ра̄джа, со па̄н̣ако тато никкхамитва̄ гаманат̣т̣ха̄нампи апассанто паридевати, нӣхара̄пехи на’’нти а̄ха. ра̄джа̄ екам̣ пурисам̣ а̄н̣а̄петва̄ упа̄йена нам̣ нӣхара̄песи.

‘‘нивесане пана те, маха̄ра̄джа, ека̄ поса̄ванийа̄ кокила̄ аттхӣ’’ти? ‘‘аттхи, бханте’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, са̄ аттана̄ нивуттхапуббам̣ ванасан̣д̣ам̣ саритва̄ уккан̣т̣хитва̄ ‘када̄ ну кхо имамха̄ пан̃джара̄ муччитва̄ раман̣ӣйам̣ ванасан̣д̣ам̣ гаччхисса̄мӣ’ти чатуттхам̣ саддамака̄си, татопи те бхайам̣ наттхӣ’’ти ватва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

13.

‘‘са̄ нӯна̄хам̣ ито гантва̄, ран̃н̃о мутта̄ нивесана̄;

атта̄нам̣ рамайисса̄ми, думаса̄кханикетинӣ’’ти.

таттха думаса̄кханикетинӣти супуппхита̄су руккхаса̄кха̄су саканикета̄ хутва̄. еван̃ча пана ватва̄ ‘‘уккан̣т̣хита̄, маха̄ра̄джа, са̄ кокила̄, виссаджджехи на’’нти а̄ха. ра̄джа̄ татха̄ ка̄реси.

‘‘нивесане пана те, маха̄ра̄джа, еко поса̄ванийо миго аттхӣ’’ти? ‘‘аттхи, бханте’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, со еко йӯтхапати аттано мигим̣ ануссаритва̄ килесавасена уккан̣т̣хито пан̃чамам̣ саддамака̄си, татопи те бхайам̣ наттхӣ’’ти ватва̄ пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

14.

‘‘со нӯна̄хам̣ ито гантва̄, ран̃н̃о мутто нивесана̄;

аггодака̄ни писса̄ми, йӯтхасса пурато ваджа’’нти.

таттха аггодака̄нӣти аггаудака̄ни, ан̃н̃ехи мигехи пат̣хаматарам̣ апӣта̄ни ануччхит̣т̣ходака̄ни йӯтхасса пурато гаччханто када̄ ну кхо пивисса̄мӣти.

маха̄сатто тампи мигам̣ виссаджджа̄петва̄ ‘‘нивесане пана те, маха̄ра̄джа, поса̄ванийо маккат̣о аттхӣ’’ти пуччхи. ‘‘аттхи, бханте’’ти вутте ‘‘сопи, маха̄ра̄джа, химавантападесе йӯтхапати маккат̣ӣхи саддхим̣ ка̄магиддхо хутва̄ вичаранто бхаратена на̄ма луддена идха а̄нӣто, ида̄ни уккан̣т̣хитва̄ таттхева гантука̄мо чхат̣т̣хам̣ саддамака̄си, татопи те бхайам̣ наттхӣ’’ти ватва̄ чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

15.

‘‘там̣ мам̣ ка̄мехи самматтам̣, раттам̣ ка̄месу муччхитам̣;

а̄найӣ бхарато луддо, ба̄хико бхаддаматтху те’’ти.

таттха ба̄хикоти ба̄хикарат̣т̣хава̄сӣ. бхаддаматтху тети имаматтхам̣ со ва̄наро а̄ха, туйхам̣ пана бхаддаматтху, виссаджджехи нанти.

маха̄сатто там̣ ва̄нарам̣ виссаджджа̄петва̄ ‘‘нивесане пана те, маха̄ра̄джа, поса̄ванийо киннаро аттхӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘аттхӣ’’ти вутте ‘‘со, маха̄ра̄джа, аттано киннарийа̄ катагун̣ам̣ ануссаритва̄ килеса̄туро саддамака̄си. со хи та̄йа саддхим̣ екадивасам̣ тун̇гапаббатасикхарам̣ а̄рухи. те таттха ван̣н̣агандхарасасампанна̄ни на̄на̄пуппха̄ни очинанта̄ пил̣андханта̄ сӯрийам̣ аттхан̇гатам̣ на саллаккхесум̣, аттхан̇гате сӯрийе отаранта̄нам̣ андхака̄ро ахоси. татра нам̣ киннарӣ ‘са̄ми, андхака̄ро ваттати, апаккхаланто аппама̄дена отара̄хӣ’ти ватва̄ хаттхе гахетва̄ ота̄реси, со та̄йа там̣ вачанам̣ ануссаритва̄ саддамака̄си, татопи те бхайам̣ наттхӣ’’ти там̣ ка̄ран̣ам̣ аттано н̃а̄н̣абалена париччхиндитва̄ па̄кат̣ам̣ каронто саттамам̣ га̄тхама̄ха –

16.

‘‘андхака̄ратимиса̄йам̣, тун̇ге упарипаббате;

са̄ мам̣ сан̣хена мудуна̄, ма̄ па̄дам̣ кхали йасманӣ’’ти.

таттха андхака̄ратимиса̄йанти андхабха̄вака̄раке таме. тун̇гети тикхин̣е. сан̣хена мудуна̄ти мат̣т̣хена мудукена вачанена. ма̄ па̄дам̣ кхали йасманӣти йа-ка̄ро бйан̃джанасандхивасена гахито. идам̣ вуттам̣ хоти – са̄ мам̣ киннарӣ сан̣хена мудакена вачанена ‘‘са̄ми, аппаматто хохи, ма̄ па̄дам̣ кхали асмани, йатха̄ те упаккхалитва̄ па̄до па̄са̄н̣асмим̣ на кхалати, татха̄ отара̄’’ти ватва̄ хаттхена гахетва̄ ота̄ресӣти.

ити маха̄сатто киннарена катасаддака̄ран̣ам̣ катхетва̄ там̣ виссаджджа̄петва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ат̣т̣хамо уда̄насаддо ахоси. нандамӯлакапаббха̄расмим̣ кира еко паччекабуддхо аттано а̄йусан̇кха̄рапариккхайам̣ н̃атва̄ ‘мануссапатхам̣ гантва̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о уййа̄не паринибба̄йисса̄ми, тасса ме манусса̄ сарӣраниккхепам̣ ка̄ретва̄ са̄дхукӣл̣ам̣ кӣл̣итва̄ дха̄тупӯджам̣ катва̄ саггапатхам̣ пӯрессантӣ’ти иддха̄нубха̄вена а̄гаччханто тава па̄са̄дасса маттхакам̣ паттака̄ле кхандхабха̄рам̣ ота̄ретва̄ нибба̄напурапавесанадӣпанам̣ уда̄нам̣ уда̄несӣ’’ти паччекабуддхена вуттам̣ га̄тхама̄ха –

17.

‘‘асам̣сайам̣ джа̄тикхайантадассӣ, на габбхасеййам̣ пунара̄ваджиссам̣;

айамантима̄ паччхима̄ габбхасеййа̄, кхӣн̣о ме сам̣са̄ро пунаббхава̄йа̄’’ти.

тассаттхо – джа̄тийа̄ кхайантасан̇кха̄тасса нибба̄насса дит̣т̣хатта̄ джа̄тикхайантадассӣ ахам̣ асам̣сайам̣ пуна габбхасеййам̣ на а̄ваджиссам̣, айам̣ ме антима̄ джа̄ти, паччхима̄ габбхасеййа̄, кхӣн̣о ме пунаббхава̄йа кхандхапат̣ипа̄т̣исан̇кха̄то сам̣са̄роти.

‘‘идан̃ча пана со уда̄нам̣ ватва̄ имам̣ уййа̄наванам̣ а̄гамма екасса супуппхитасса са̄ласса мӯле париниббуто, ехи, маха̄ра̄джа, сарӣракиччамасса карисса̄ма̄’’ти маха̄сатто ра̄джа̄нам̣ гахетва̄ паччекабуддхасса париниббутат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ сарӣрам̣ дассеси. ра̄джа̄ тасса сарӣрам̣ дисва̄ саддхим̣ балака̄йена гандхама̄ла̄дӣхи пӯджетва̄ бодхисаттасса вачанам̣ нисса̄йа йан̃н̃ам̣ ха̄ретва̄ саббасатта̄нам̣ джӣвитада̄нам̣ датва̄ нагаре ма̄гха̄табхерим̣ чара̄петва̄ сатта̄хам̣ са̄дхукӣл̣ам̣ кӣл̣итва̄ саббагандхачитаке махантена сакка̄рена паччекабуддхасса сарӣрам̣ джха̄петва̄ дха̄туйо чатумаха̄патхе тхӯпам̣ ка̄реси. бодхисаттопи ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ ‘‘аппаматто хохӣ’’ти овадитва̄ химавантамева пависитва̄ брахмавиха̄ресу парикаммам̣ катва̄ апарихӣнаджджха̄но брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, тасса саддасса сутака̄ран̣а̄ тава кочи антара̄йо наттхӣ’’ти йан̃н̃ам̣ хара̄петва̄ ‘‘маха̄джанасса джӣвитам̣ дехӣ’’ти джӣвитада̄нам̣ да̄петва̄ нагаре дхаммабхерим̣ чара̄петва̄ дхаммам̣ десетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, ма̄н̣аво са̄рипутто, та̄пасо пана ахамева ахоси’’нти.

ат̣т̣хасаддаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[419] 3. суласа̄джа̄такаван̣н̣ана̄

идам̣ суван̣н̣ака̄йӯранти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ ана̄тхапин̣д̣икасса да̄сим̣ а̄раббха катхеси. са̄ кира екасмим̣ уссавадивасе да̄сиган̣ена саддхим̣ уййа̄нам̣ гаччхантӣ аттано са̄миним̣ пун̃н̃алаккхан̣адевим̣ а̄бхаран̣ам̣ йа̄чи. са̄ тасса̄ сатасахассамӯлам̣ аттано а̄бхаран̣ам̣ ада̄си. са̄ там̣ пил̣андхитва̄ да̄сиган̣ена саддхим̣ уййа̄нам̣ па̄виси. атхеко чоро тасса̄ а̄бхаран̣е лобхам̣ уппа̄детва̄ ‘‘имам̣ ма̄ретва̄ а̄бхаран̣ам̣ харисса̄мӣ’’ти та̄йа саддхим̣ саллапанто уййа̄нам̣ гантва̄ тасса̄ маччхамам̣сасура̄дӣни ада̄си. са̄ ‘‘килесавасена дети ман̃н̃е’’ти гахетва̄ уййа̄накӣл̣ам̣ кӣл̣итва̄ вӣмам̣санаттха̄йа са̄йанхасамайе нипанне да̄сиган̣е ут̣т̣ха̄йа тасса сантикам̣ агама̄си. со ‘‘бхадде, имам̣ т̣ха̄нам̣ аппат̣иччханнам̣, тхокам̣ пурато гаччха̄ма̄’’ти а̄ха. там̣ сутва̄ итара̄ ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не сакка̄ рахассакаммам̣ ка̄тум̣, айам̣ пана ниссам̣сайам̣ мам̣ ма̄ретва̄ пил̣андханабхан̣д̣ам̣ харитука̄мо бхависсати, хоту, сиккха̄песса̄ми на’’нти чинтетва̄ ‘‘са̄ми, сура̄мадена ме суккхам̣ сарӣрам̣, па̄нӣйам̣ та̄ва мам̣ па̄йехӣ’’ти екам̣ кӯпам̣ нетва̄ ‘‘ито ме па̄нӣйам̣ осин̃ча̄’’ти раджджун̃ча гхат̣ан̃ча дассеси. чоро раджджум̣ кӯпе ота̄реси, атха нам̣ онамитва̄ удакам̣ осин̃чантам̣ махаббалада̄сӣ убхохи хаттхехи а̄н̣исадам̣ пахаритва̄ кӯпе кхипитва̄ ‘‘на твам̣ еттакена мариссасӣ’’ти екам̣ махантам̣ ит̣т̣хакам̣ маттхаке а̄сумбхи. со таттхева джӣвитаккхайам̣ патто. са̄пи нагарам̣ пависитва̄ са̄минийа̄ а̄бхаран̣ам̣ дадама̄на̄ ‘‘манамхи аджджа имам̣ а̄бхаран̣ам̣ нисса̄йа мата̄’’ти саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочеси, са̄пи ана̄тхапин̣д̣икасса а̄рочеси, ана̄тхапин̣д̣ико татха̄гатасса а̄рочеси. саттха̄ ‘‘на кхо, гахапати, ида̄нева са̄ да̄сӣ т̣ха̄нуппаттика̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гата̄, пуббепи саманна̄гата̄ва, на ча ида̄нева та̄йа со ма̄рито, пуббепи нам̣ ма̄ресийева̄’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте суласа̄ на̄ма нагарасобхинӣ пан̃часатаван̣н̣ада̄сипарива̄ра̄ ахоси, сахассена раттим̣ гаччхати. тасмим̣йева нагаре саттуко на̄ма чоро ахоси на̄габало, раттибха̄ге иссарагхара̄ни пависитва̄ йатха̄ручим̣ вилумпати. на̄гара̄ саннипатитва̄ ран̃н̃о упаккосим̣су. ра̄джа̄ нагарагуттикам̣ а̄н̣а̄петва̄ таттха таттха гумбам̣ т̣хапа̄петва̄ чорам̣ ган̣ха̄петва̄ ‘‘сӣсамасса чхиндатха̄’’ти а̄ха. там̣ паччха̄ба̄хам̣ бандхитва̄ чатукке чатукке каса̄хи та̄л̣етва̄ а̄гха̄танам̣ ненти. ‘‘чоро кира гахито’’ти сакаланагарам̣ сан̇кхубхи. тада̄ суласа̄ ва̄тапа̄не т̣хатва̄ антаравӣтхим̣ олокентӣ там̣ дисва̄ пат̣ибаддхачитта̄ хутва̄ ‘‘саче имам̣ чороти гахитапурисам̣ мочетум̣ саккхисса̄ми, идам̣ килит̣т̣хакаммам̣ акатва̄ имина̄ва саддхим̣ самаггава̄сам̣ каппесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ хет̣т̣ха̄ кан̣авераджа̄таке (джа̄. 1.4.69 а̄дайо) вуттанайенева нагарагуттикасса сахассам̣ песетва̄ там̣ мочетва̄ тена саддхим̣ саммодама̄на̄ самаггава̄сам̣ васи. чоро тин̣н̣ам̣ чатуннам̣ ма̄са̄нам̣ аччайена чинтеси ‘‘ахам̣ имасмим̣йева т̣ха̄не васитум̣ на саккхисса̄ми, туччхахаттхена пала̄йитумпи на сакка̄, суласа̄йа пил̣андханабхан̣д̣ам̣ сатасахассам̣ аггхати, суласам̣ ма̄ретва̄ идам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти. атха нам̣ екадивасам̣ а̄ха – ‘‘бхадде, ахам̣ тада̄ ра̄джапурисехи нӣйама̄но асукапаббатаматтхаке руккхадевата̄йа баликаммам̣ пат̣иссун̣им̣, са̄ мам̣ баликаммам̣ алабхама̄на̄ бха̄йа̄пети, баликаммамасса̄ карома̄’’ти. ‘‘са̄дху, са̄ми, саджджетва̄ песехӣ’’ти. ‘‘бхадде, песетум̣ на ват̣т̣ати, майам̣ убхопи сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣ита̄ махантена парива̄рена гантва̄ дасса̄ма̄’’ти. ‘‘са̄дху, са̄ми, татха̄ карома̄’’ти.

атха нам̣ татха̄ ка̄ретва̄ паббатапа̄дам̣ гатака̄ле а̄ха – ‘‘бхадде, маха̄джанам̣ дисва̄ девата̄ баликаммам̣ на сампат̣иччхиссати, майам̣ убхова абхирухитва̄ дема̄’’ти. со та̄йа ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхито там̣ балипа̄тим̣ уккхипа̄петва̄ сайам̣ саннаддхапан̃ча̄вудхо хутва̄ паббатаматтхакам̣ абхирухитва̄ екам̣ сатапорисапапа̄там̣ нисса̄йа джа̄таруккхамӯле балибха̄джанам̣ т̣хапа̄петва̄ ‘‘бхадде, на̄хам̣ баликамматтха̄йа а̄гато, там̣ пана ма̄ретва̄ пил̣андханам̣ те гахетва̄ гамисса̄мӣти а̄гатомхи, тава пил̣андханам̣ омун̃читва̄ уттараса̄т̣акена бхан̣д̣икам̣ карохӣ’’ти а̄ха. ‘‘са̄ми, мам̣ касма̄ ма̄ресӣ’’ти? ‘‘дханака̄ран̣а̄’’ти. ‘‘са̄ми, майа̄ катагун̣ам̣ ануссара, ахам̣ там̣ бандхитва̄ нӣйама̄нам̣ сет̣т̣хипуттена париваттетва̄ бахум̣ дханам̣ датва̄ джӣвитам̣ лабха̄песим̣, девасикам̣ сахассам̣ лабхама̄на̄пи ан̃н̃ам̣ пурисам̣ на олокеми, еван̃хи тава упака̄рикам̣ ма̄ мам̣ ма̄рехи, бахун̃ча те дханам̣ дасса̄ми, тава да̄сӣ ча бхависса̄мӣ’’ти йа̄чантӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

18.

‘‘идам̣ суван̣н̣ака̄йӯрам̣, мутта̄ вел̣урийа̄ бахӯ;

саббам̣ харассу бхадданте, ман̃ча да̄сӣти са̄вайа̄’’ти.

таттха ка̄йӯранти гӣва̄йам̣ пил̣андханапаса̄дханам̣ ка̄йӯрам̣. са̄вайа̄ти маха̄джанамаджджхе са̄ветва̄ да̄сим̣ катва̄ ган̣ха̄ти.

тато саттукена –

19.

‘‘оропайассу калйа̄н̣и, ма̄ ба̄л̣хам̣ паридеваси;

на ча̄хам̣ абхиджа̄на̄ми, ахантва̄ дханама̄бхата’’нти. –

аттано аджджха̄сайа̄нурӯпам̣ дутийага̄тха̄йа вутта̄йа суласа̄ т̣ха̄нуппаттика̄ран̣ам̣ пат̣илабхитва̄ ‘‘айам̣ чоро майхам̣ джӣвитам̣ на дассати, упа̄йена нам̣ пат̣хаматарам̣ папа̄те па̄тетва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄песса̄мӣ’’ти чинтетва̄ га̄тха̄двайама̄ха –

20.

‘‘йато сара̄ми атта̄нам̣, йато патта̄сми вин̃н̃утам̣;

на ча̄хам̣ абхиджа̄на̄ми, ан̃н̃ам̣ пийатарам̣ тайа̄.

21.

‘‘ехи там̣ упагӯхиссам̣, кариссан̃ча падаккхин̣ам̣;

на хи да̄ни пуна аттхи, мама туйхан̃ча сан̇гамо’’ти.

саттуко тасса̄дхиппа̄йам̣ аджа̄нанто ‘‘са̄дху, бхадде, ехи упагӯхассу ма’’нти а̄ха. суласа̄ там̣ тиккхаттум̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ упагӯхитва̄ ‘‘ида̄ни там̣, са̄ми, чатӯсу пассесу вандисса̄мӣ’’ти ватва̄ па̄дапит̣т̣хийам̣ сӣсам̣ т̣хапетва̄ ба̄хупассе вандитва̄ паччхимапассам̣ гантва̄ вандама̄на̄ вийа хутва̄ на̄габала̄ ган̣ика̄ чорам̣ двӣсу паччха̄па̄десу гахетва̄ хет̣т̣ха̄ сӣсам̣ катва̄ сатапорисе нараке кхипи. со таттхева чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ патва̄ мари. там̣ кирийам̣ дисва̄ паббатаматтхаке ниббаттадевата̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

22.

‘‘на хи саббесу т̣ха̄несу, пурисо хоти пан̣д̣ито;

иттхӣпи пан̣д̣ита̄ хоти, таттха таттха вичаккхан̣а̄.

23.

‘‘на хи саббесу т̣ха̄несу, пурисо хоти пан̣д̣ито;

иттхӣпи пан̣д̣ита̄ хоти, лахум̣ аттхам̣ вичинтика̄.

24.

‘‘лахун̃ча вата кхиппан̃ча, никат̣т̣хе самачетайи;

мигам̣ пун̣н̣а̄йатенева, суласа̄ саттукам̣ вадхи.

25.

‘‘йодха уппатитам̣ аттхам̣, на кхиппаманубуджджхати;

со хан̃н̃ати мандамати, чорова гиригаббхаре.

26.

‘‘йо ча уппатитам̣ аттхам̣, кхиппамева нибодхати;

муччате саттусамба̄дха̄, суласа̄ саттука̄мива̄’’ти.

таттха пан̣д̣ита̄ хотӣти иттхӣпи пан̣д̣ита̄ таттха таттха вичаккхан̣а̄ хоти, атха ва̄ иттхӣ пан̣д̣ита̄ чева таттха таттха вичаккхан̣а̄ ча хоти. лахум̣ аттхам̣ вичинтика̄ти лахум̣ кхиппам̣ аттхам̣ вичинтика̄. лахун̃ча вата̄ти адандхан̃ча вата. кхиппан̃ча̄ти ачиренева. никат̣т̣хе самачетайӣти сантике т̣хита̄ва тасса маран̣ӯпа̄йам̣ чинтеси. пун̣н̣а̄йатенева̄ти пӯритадханусмим̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ чхеко мигалуддако сакан̣д̣апун̣н̣адханусмим̣ кхиппам̣ мигам̣ вадхати, евам̣ суласа̄ саттукам̣ вадхӣти. йодха̄ти йо имасмим̣ сатталоке. нибодхатӣти джа̄на̄ти. саттука̄мива̄ти саттука̄ ива, йатха̄ суласа̄ мутта̄, евам̣ муччатӣти аттхо.

ити суласа̄ чорам̣ вадхитва̄ паббата̄ оруйха аттано париджанасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘аййапутто каха’’нти пут̣т̣ха̄ ‘‘ма̄ там̣ пуччхатха̄’’ти ватва̄ ратхам̣ абхирухитва̄ нагарамева па̄виси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ те убхопи имейева ахесум̣, девата̄ пана ахамева ахоси’’нти.

суласа̄джа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[420] 4. суман̇галаджа̄такаван̣н̣ана̄

бхусамхи куддхоти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ра̄джова̄дасуттам̣ а̄раббха катхеси. тада̄ пана саттха̄ ран̃н̃а̄ йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатто вайаппатто питу аччайена раджджам̣ ка̄реси, маха̄да̄нам̣ паваттеси. тасса суман̇гало на̄ма уййа̄напа̄ло ахоси. атхеко паччекабуддхо нандамӯлакапаббха̄ра̄ никкхамитва̄ ча̄рикам̣ чарама̄но ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ уййа̄не васитва̄ пунадивасе нагарам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. таменам̣ ра̄джа̄ дисва̄ пасанначитто вандитва̄ па̄са̄дам̣ а̄ропетва̄ ра̄джа̄сане нисӣда̄петва̄ на̄наггарасехи кха̄данӣйабходжанӣйехи паривиситва̄ анумоданам̣ сутва̄ пасанно аттано уййа̄не васанаттха̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ га̄ха̄петва̄ уййа̄нам̣ павесетва̄ сайампи бхуттапа̄тара̄со таттха гантва̄ раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄на̄дӣни сам̣видахитва̄ суман̇галам̣ на̄ма уййа̄напа̄лам̣ веййа̄ваччакарам̣ катва̄ нагарам̣ па̄виси. паччекабуддхо тато пат̣т̣ха̄йа нибаддхам̣ ра̄джагехе бхун̃джанто таттха чирам̣ васи, суман̇галопи нам̣ саккаччам̣ упат̣т̣хахи.

атхекадивасам̣ паччекабуддхо суман̇галам̣ а̄мантетва̄ ‘‘ахам̣ катипа̄хам̣ асукага̄мам̣ нисса̄йа васитва̄ а̄гаччхисса̄ми, ран̃н̃о а̄рочехӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми. суман̇галопи ран̃н̃о а̄рочеси. паччекабуддхо катипа̄хам̣ таттха васитва̄ са̄йам̣ сӯрийе аттхан̇гате там̣ уййа̄нам̣ пачча̄гами. суман̇гало тасса а̄гатабха̄вам̣ аджа̄нанто аттано гехам̣ агама̄си. паччекабуддхопи паттачӣварам̣ пат̣иса̄метва̄ тхокам̣ чан̇камитва̄ па̄са̄н̣апхалаке нисӣди. там̣ дивасам̣ пана уййа̄напа̄ласса гхарам̣ па̄хунака̄ а̄гамим̣су. со тесам̣ сӯпабйан̃джанаттха̄йа ‘‘уййа̄не абхайаладдхам̣ мигам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти дханум̣ а̄да̄йа уййа̄нам̣ гантва̄ мигам̣ упадха̄ренто паччекабуддхам̣ дисва̄ ‘‘маха̄миго бхависсатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа сарам̣ саннайхитва̄ виджджхи. паччекабуддхо сӣсам̣ виваритва̄ ‘‘суман̇гала̄’’ти а̄ха. со сам̣вегаппатто вандитва̄ ‘‘бханте, ахам̣ тумха̄кам̣ а̄гатабха̄вам̣ аджа̄нанто ‘миго’ти сан̃н̃а̄йа виджджхим̣, кхаматха ме’’ти ватва̄ ‘‘хоту да̄ни ким̣ кариссаси, ехи сарам̣ лун̃читва̄ ган̣ха̄хӣ’’ти вутте вандитва̄ сарам̣ лун̃чи, махатӣ ведана̄ уппаджджи. паччекабуддхо таттхева паринибба̄йи. уййа̄напа̄ло ‘‘саче ра̄джа̄ джа̄ниссати, на̄сессатӣ’’ти путтада̄рам̣ гахетва̄ татова пала̄йи. та̄вадева ‘‘паччекабуддхо париниббуто’’ти девата̄нубха̄вена сакаланагарам̣ екакола̄халам̣ джа̄там̣.

пунадивасе манусса̄ уййа̄нам̣ гантва̄ паччекабуддхам̣ дисва̄ ‘‘уййа̄напа̄ло паччекабуддхам̣ ма̄ретва̄ пала̄то’’ти ран̃н̃о катхайим̣су. ра̄джа̄ махантена парива̄рена уййа̄нам̣ гантва̄ сатта̄хам̣ сарӣрапӯджам̣ катва̄ махантена сакка̄рена джха̄петва̄ дха̄туйо а̄да̄йа четийам̣ катва̄ там̣ пӯдженто дхаммена раджджам̣ ка̄реси. суман̇галопи екасам̣ваччхарам̣ вӣтина̄метва̄ ‘‘ран̃н̃о читтам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти а̄гантва̄ екам̣ амаччам̣ пасситва̄ ‘‘майи ран̃н̃о читтам̣ джа̄на̄хӣ’’ти а̄ха. амаччопи ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ тасса гун̣ам̣ катхеси. ра̄джа̄ асун̣анто вийа ахоси. пуна кин̃чи аватва̄ ран̃н̃о анаттаманабха̄вам̣ суман̇галасса катхеси. со дутийасам̣ваччхарепи а̄гантва̄ татхева ра̄джа̄ тун̣хӣ ахоси. татийасам̣ваччхаре а̄гантва̄ путтада̄рам̣ гахетва̄ва а̄гами. амаччо ран̃н̃о читтамудубха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ ра̄джадва̄ре т̣хапетва̄ тасса̄гатабха̄вам̣ ран̃н̃о катхеси. ра̄джа̄ там̣ паккоса̄петва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ ‘‘суман̇гала, касма̄ тайа̄ мама пун̃н̃аккхеттам̣ паччекабуддхо ма̄рито’’ти пуччхи. со ‘‘на̄хам̣, дева, ‘паччекабуддхам̣ ма̄ремӣ’ти ма̄ресим̣, апича кхо имина̄ на̄ма ка̄ран̣ена идам̣ на̄ма ака̄си’’нти там̣ паваттим̣ а̄чиккхи. атха нам̣ ра̄джа̄ ‘‘тена хи ма̄ бха̄йӣ’’ти самасса̄сетва̄ пуна уййа̄напа̄ламева ака̄си.

атха нам̣ со амаччо пуччхи ‘‘дева, касма̄ тумхе две ва̄ре суман̇галасса гун̣ам̣ сутва̄пи кин̃чи на катхайиттха, касма̄ пана татийава̄ре сутва̄ там̣ паккоситва̄ анукампиттха̄’’ти? ра̄джа̄ ‘‘та̄та, ран̃н̃а̄ на̄ма куддхена сахаса̄ кин̃чи ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, тена̄хам̣ пуббе тун̣хӣ хутва̄ татийава̄ре суман̇гале мама читтасса мудубха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ паккоса̄песи’’нти ра̄джаваттам̣ катхенто има̄ га̄тха̄ а̄ха –

27.

‘‘бхусамхи куддхоти авеккхийа̄на, на та̄ва дан̣д̣ам̣ пан̣айеййа иссаро;

ат̣т̣ха̄насо аппатирӯпаматтано, парасса дуккха̄ни бхусам̣ удӣрайе.

28.

‘‘йато ча джа̄неййа паса̄даматтано, аттхам̣ нийун̃джеййа парасса дуккат̣ам̣;

тада̄йаматтхоти сайам̣ авеккхийа, атхасса дан̣д̣ам̣ садисам̣ нивесайе.

29.

‘‘на ча̄пи джха̄пети парам̣ на аттанам̣, амуччхито йо найате найа̄найам̣;

йо дан̣д̣адха̄ро бхаватӣдха иссаро, са ван̣н̣агутто сирийа̄ на дхам̣сати.

30.

‘‘йе кхаттийа̄ се анисаммака̄рино, пан̣енти дан̣д̣ам̣ сахаса̄ памуччхита̄;

аван̣н̣асам̣йута̄ джаханти джӣвитам̣, ито вимутта̄пи ча йанти дуггатим̣.

31.

‘‘дхамме ча йе арийаппаведите рата̄, ануттара̄ те вачаса̄ манаса̄ каммуна̄ ча;

те сантисораччасама̄дхисан̣т̣хита̄, ваджанти локам̣ дубхайам̣ татха̄видха̄.

32.

‘‘ра̄джа̄хамасми нарапамада̄намиссаро, сачепи куджджха̄ми т̣хапеми аттанам̣;

ниседхайанто джанатам̣ татха̄видхам̣, пан̣еми дан̣д̣ам̣ анукампа йонисо’’ти.

таттха авеккхийа̄на̄ти авеккхитва̄ джа̄нитва̄. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та, патхависсаро ра̄джа̄ на̄ма ‘‘ахам̣ бхусам̣ куддхо балавакодха̄бхибхӯто’’ти н̃атва̄ ат̣т̣хаваттхука̄дибхедам̣ дан̣д̣ам̣ парасса на пан̣айеййа на ваттеййа. ким̣ка̄ран̣а̄? куддхо хи ат̣т̣хаваттхукам̣ сол̣асаваттхукам̣ катва̄ ат̣т̣ха̄нена ака̄ран̣ена аттано ра̄джабха̄васса ананурӯпам̣ ‘‘имам̣ еттакам̣ на̄ма а̄харатха, идан̃ча тасса каротха̄’’ти парасса бхусам̣ дуккха̄ни балавадуккха̄ни удӣрайе.

йатоти йада̄. идам̣ вуттам̣ хоти – йада̄ пана ра̄джа̄ парасмим̣ уппаннам̣ аттано паса̄дам̣ джа̄неййа, атха парасса дуккат̣ам̣ аттхам̣ нийун̃джеййа упапариккхеййа, тада̄ евам̣ нийун̃джанто ‘‘айам̣ на̄меттха аттхо, айам̣ етасса досо’’ти сайам̣ аттапаччаккхам̣ катва̄ атхасса апара̄дхака̄ракасса ат̣т̣хаваттхукахету ат̣т̣хева, сол̣асаваттхукахету сол̣асева каха̄пан̣е ган̣хама̄но дан̣д̣ам̣ садисам̣ катадоса̄нурӯпам̣ нивесайе т̣хапеййа паваттеййа̄ти.

амуччхитоти чханда̄дӣхи агатикилесехи амуччхито анабхибхӯто хутва̄ йо найа̄найам̣ найате упапариккхати, со нева парам̣ джха̄пети, на атта̄нам̣. чханда̄дивасена хи ахетукам̣ дан̣д̣ам̣ паваттенто парампи тена дан̣д̣ена джха̄пети дахати пӣл̣ети, атта̄нампи татонида̄нена па̄пена. айам̣ пана на парам̣ джха̄пети, на атта̄нам̣. йо дан̣д̣адха̄ро бхаватӣдха иссароти йо идха патхависсаро ра̄джа̄ идха сатталоке доса̄нуччхавикам̣ дан̣д̣ам̣ паваттенто дан̣д̣адха̄ро хоти. са ван̣н̣агуттоти гун̣аван̣н̣ена чева йасаван̣н̣ена ча гутто раккхито сирийа̄ на дхам̣сати на париха̄йати. аван̣н̣асам̣йута̄ джахантӣти адхаммика̄ лолара̄джа̄но аван̣н̣ена йутта̄ хутва̄ джӣвитам̣ джаханти.

дхамме ча йе арийаппаведитети йе ра̄джа̄но а̄ча̄раарийехи дхаммикара̄джӯхи паведите дасавидхе ра̄джадхамме рата̄. ануттара̄ тети те вачаса̄ манаса̄ каммуна̄ ча тӣхипи етехи ануттара̄ джет̣т̣хака̄. те сантисораччасама̄дхисан̣т̣хита̄ти те агатипаха̄нена килесасантийан̃ча сусӣлйасан̇кха̄те сорачче ча екаггата̄сама̄дхимхи ча сан̣т̣хита̄ патит̣т̣хита̄ дхаммикара̄джа̄но. ваджанти локам̣ дубхайанти дхаммена раджджам̣ ка̄ретва̄ мануссалокато девалокам̣, девалокато мануссалоканти убхайалокамева ваджанти, нирайа̄дӣсу на ниббаттанти. нарапамада̄нанти нара̄нан̃ча на̄рӣнан̃ча. т̣хапеми аттананти куддхопи кодхавасена агантва̄ атта̄нам̣ пора̄н̣акара̄джӯхи т̣хапитанайасмим̣йева дхамме т̣хапеми, виниччхайадхаммам̣ на бхинда̄мӣти.

евам̣ чхахи га̄тха̄хи ран̃н̃а̄ аттано гун̣е катхите сабба̄пи ра̄джапариса̄ тут̣т̣ха̄ ‘‘айам̣ сӣла̄ча̄рагун̣асампатти тумха̄кан̃н̃ева анурӯпа̄’’ти ран̃н̃о гун̣е катхесум̣. суман̇гало пана париса̄йа катхита̄васа̄не ут̣т̣ха̄йа ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ ан̃джалим̣ паггайха ран̃н̃о тхутим̣ каронто тиссо га̄тха̄ абха̄си –

33.

‘‘сирӣ ча лаккхӣ ча тавева кхаттийа, джана̄дхипа ма̄ виджахи куда̄чанам̣;

аккодхано ниччапасанначитто, анӣгхо тувам̣ вассасата̄ни па̄лайа.

34.

‘‘гун̣ехи етехи упета кхаттийа, т̣хитамарийаваттӣ сувачо акодхано;

сукхӣ ануппӣл̣а паса̄са мединим̣, ито вимуттопи ча йа̄хи суггатим̣.

35.

‘‘евам̣ сунӣтена субха̄ситена, дхаммена н̃а̄йена упа̄йасо найам̣;

нибба̄пайе сан̇кхубхитам̣ маха̄джанам̣, маха̄ва мегхо салилена медини’’нти.

таттха сирӣ ча лаккхӣ ча̄ти парива̄расампатти ча пан̃н̃а̄ ча. анӣгхоти ниддуккхо хутва̄. упета кхаттийа̄ти упето кхаттийа, айамева ва̄ па̄т̣хо. т̣хитамарийаваттӣти т̣хитаарийаватти, арийаватти на̄ма дасара̄джадхаммасан̇кха̄там̣ пора̄н̣ара̄джаваттам̣, таттха патит̣т̣хитатта̄ т̣хитара̄джадхаммо хутва̄ти аттхо. ануппӣл̣а паса̄са медининти ануппӣл̣ам̣ паса̄са мединин̃ча, айамева ва̄ па̄т̣хо. сунӣтена̄ти сунайена сут̣т̣ху ка̄ран̣ена. дхаммена̄ти дасакусалакаммапатхадхаммена. н̃а̄йена̄ти пуримападассева вевачанам̣. упа̄йасоти упа̄йакосаллена. найанти найанто раджджам̣ ануса̄санто дхаммикара̄джа̄. нибба̄пайети има̄йа пат̣ипаттийа̄ ка̄йикачетасикадуккхам̣ даратхам̣ апаненто ка̄йикачетасикадуккхасан̇кхубхитампи маха̄джанам̣ маха̄мегхо салилена мединим̣ вийа нибба̄пеййа, твампи татхева нибба̄пехӣти дассенто евама̄ха.

саттха̄ косаларан̃н̃о ова̄давасена имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ паччекабуддхо париниббуто, суман̇гало а̄нандо ахоси, ра̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

суман̇галаджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[421] 5. ган̇гама̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄

ан̇га̄раджа̄та̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто упосатхакаммам̣ а̄раббха катхеси. екадивасан̃хи саттха̄ упосатхике упа̄саке а̄мантетва̄ ‘‘упа̄сака̄ са̄дхурӯпам̣ во катам̣ упосатхам̣ упавасантехи, да̄нам̣ да̄таббам̣, сӣлам̣ раккхитаббам̣, кодхо на ка̄таббо, метта̄ бха̄ветабба̄, упосатхава̄со васитаббо, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ хи екам̣ упад̣д̣хупосатхакаммам̣ нисса̄йа маха̄йасам̣ лабхим̣сӯ’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте тасмим̣ нагаре сучипарива̄ро на̄ма сет̣т̣хи ахоси асӣтикот̣идханавибхаво да̄на̄дипун̃н̃а̄бхирато. тасса путтада̄ра̄пи париджанопи антамасо тасмим̣ гхаре ваччхапа̄лака̄пи саббе ма̄сасса чха дивасе упосатхам̣ упавасанти. тада̄ бодхисатто екасмим̣ далиддакуле ниббаттитва̄ бхатим̣ катва̄ киччхена джӣвати. со ‘‘бхатим̣ карисса̄мӣ’’ти тасса гехам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ т̣хито ‘‘ким̣ а̄гатосӣ’’ти вутте ‘‘тумха̄кам̣ гехе бхатийа̄ каммакаран̣аттха’’нти а̄ха. сет̣т̣хи ан̃н̃есам̣ бхатика̄нам̣ а̄гатадивасейева ‘‘имасмим̣ гехе каммам̣ каронта̄ сӣлам̣ раккханти, сӣлам̣ раккхитум̣ сакконта̄ каммам̣ каротха̄’’ти вадати, бодхисаттасса пана сӣлараккхан̣аа̄чиккхан̣е сан̃н̃ам̣ акатва̄ ‘‘са̄дху, та̄та, аттано бхатим̣ джа̄нитва̄ каммам̣ карохӣ’’ти а̄ха. со тато пат̣т̣ха̄йа сувачо хутва̄ урам̣ датва̄ аттано киламатхам̣ аган̣етва̄ тасса саббакичча̄ни кароти, па̄това каммантам̣ гантва̄ са̄йам̣ а̄гаччхати.

атхекадивасам̣ нагаре чхан̣ам̣ гхосесум̣. маха̄сет̣т̣хи да̄сим̣ а̄мантетва̄ ‘‘аджджупосатхадивасо, гехе каммакара̄нам̣ па̄това бхаттам̣ пачитва̄ дехи, ка̄лассева бхун̃джитва̄ упосатхика̄ бхависсантӣ’’ти а̄ха. бодхисатто ка̄лассева ут̣т̣ха̄йа каммантам̣ агама̄си, ‘‘аджджупосатхико бхавеййа̄сӣ’’ти тасса кочи на̄рочеси. сесакаммакара̄ па̄това бхун̃джитва̄ упосатхика̄ва ахесум̣. сет̣т̣хипи сапуттада̄ро сапариджано упосатхам̣ адхит̣т̣хахи, саббепи упосатхика̄ аттано аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ сӣлам̣ а̄ваджджента̄ нисӣдим̣су. бодхисатто сакаладивасам̣ каммам̣ катва̄ сӯрийаттхан̇гаманавела̄йа а̄гато. атхасса бхаттака̄рика̄ хаттхадхованам̣ датва̄ па̄тийам̣ бхаттам̣ вад̣д̣хетва̄ упана̄меси. бодхисатто ‘‘ан̃н̃есу дивасесу има̄йа вела̄йа маха̄саддо хоти, аджджа кахам̣ гата̄’’ти пуччхи. ‘‘саббе упосатхам̣ сама̄дийитва̄ аттано аттано васанат̣т̣ха̄на̄ни гата̄’’ти. там̣ сутва̄ бодхисатто чинтеси ‘‘еттака̄нам̣ сӣлаванта̄нам̣ антаре ахам̣ еко дуссӣло хутва̄ на васисса̄ми, ида̄ни упосатхан̇гесу адхит̣т̣хитесу хоти ну кхо упосатхакаммам̣, но’’ти. со гантва̄ сет̣т̣хим̣ пуччхи. атха нам̣ сет̣т̣хи ‘‘та̄та па̄това анадхит̣т̣хитатта̄ сакалам̣ упосатхакаммам̣ на хоти, упад̣д̣хупосатхакаммам̣ пана хотӣ’’ти а̄ха.

со ‘‘еттакампи хотӯ’’ти сет̣т̣хисса сантике сама̄диннасӣло хутва̄ упосатхакаммам̣ адхит̣т̣ха̄йа аттано васанока̄сам̣ пависитва̄ сӣлам̣ а̄вадждженто нипаджджи. атхасса сакаладивасам̣ нира̄ха̄рата̄йа паччхимайа̄масаманантаре саттхакава̄та̄ самут̣т̣хахим̣су. сет̣т̣хина̄ на̄на̄видха̄ни бхесаджджа̄ни а̄харитва̄ ‘‘бхун̃джа̄’’ти вуччама̄нопи ‘‘упосатхам̣ на бхиндисса̄ми, джӣвитапарийантикам̣ катва̄ сама̄дийи’’нти а̄ха. балававедана̄ уппаджджи, арун̣уггаманавела̄йа сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ на̄саккхи. атха нам̣ ‘‘ида̄ни мариссатӣ’’ти нӣхаритва̄ ‘‘оса̄раке нипаджджа̄песум̣. тасмим̣ кхан̣е ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ ратхаварагато махантена парива̄рена нагарам̣ падаккхин̣ам̣ каронто там̣ т̣ха̄нам̣ сампа̄пун̣и. бодхисатто тасса сирим̣ олокетва̄ тасмим̣ лобхам̣ уппа̄детва̄ раджджам̣ паттхеси. со чавитва̄ упад̣д̣хупосатхакамманиссандена тасса аггамахесийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хи. са̄ ладдхагаббхапариха̄ра̄ дасама̄саччайена путтам̣ виджа̄йи, ‘‘удайакума̄ро’’тисса на̄мам̣ акам̣су. со вайаппатто саббасиппесу ниппхаттим̣ па̄пун̣и, джа̄тиссаран̃а̄н̣ена аттано пуббакаммам̣ саритва̄ ‘‘аппакасса каммасса пхалам̣ мама ида’’нти абхиккхан̣ам̣ уда̄нам̣ уда̄неси. со питу аччайена раджджам̣ патва̄пи аттано махантам̣ сиривибхавам̣ олокетва̄ тадева уда̄нам̣ уда̄неси.

атхекадивасам̣ нагаре чхан̣ам̣ саджджайим̣су, маха̄джано кӣл̣а̄пасуто ахоси. тада̄ ба̄ра̄н̣асийа̄ уттарадва̄рава̄сӣ еко бхатико удакабхатим̣ катва̄ ладдхам̣ ад̣д̣хама̄сакам̣ па̄ка̄рит̣т̣хака̄йа антаре т̣хапетва̄ бхатим̣ каронто даккхин̣адва̄рам̣ патва̄ таттха удакабхатимева катва̄ джӣвама̄на̄йа ека̄йа капан̣иттхийа̄ саддхим̣ сам̣ва̄сам̣ каппеси. са̄ там̣ а̄ха – ‘‘са̄ми, нагаре чхан̣о ваттати, саче те кин̃чи аттхи, майампи кӣл̣еййа̄ма̄’’ти? ‘‘а̄ма, аттхӣ’’ти. ‘‘киттакам̣, са̄мӣ’’ти? ‘‘ад̣д̣хама̄сако’’ти. ‘‘кахам̣ со’’ти? ‘‘уттарадва̄ре ит̣т̣хакаббхантаре т̣хапитоти ито ме два̄дасайоджанантаре нидха̄нам̣, тава пана хаттхе кин̃чи аттхӣ’’ти? ‘‘а̄ма, аттхӣ’’ти. ‘‘киттака’’нти? ‘‘ад̣д̣хама̄сакова̄’’ти. ‘‘ити тава ад̣д̣хама̄сако, мама ад̣д̣хама̄сакоти ма̄сакова хоти, тато екена кот̣т̣ха̄сена ма̄лам̣, екена кот̣т̣ха̄сена гандхам̣, екена кот̣т̣ха̄сена сурам̣ гахетва̄ кӣл̣исса̄ма, гаччха тайа̄ т̣хапитам̣ ад̣д̣хама̄сакам̣ а̄хара̄’’ти. со ‘‘бхарийа̄йа ме сантика̄ катха̄ ладдха̄’’ти хат̣т̣хатут̣т̣хо ‘‘бхадде, ма̄ чинтайи, а̄харисса̄ми на’’нти ватва̄ пакка̄ми. на̄габало бхатико чха йоджана̄ни атиккамма маджджханхикасамайе вӣтаччикан̇га̄расантхатам̣ вийа ун̣хам̣ ва̄лукам̣ мадданто дханалобхена хат̣т̣хапахат̣т̣хо каса̄вараттанива̄сано кан̣н̣е та̄лапан̣н̣ам̣ пил̣андхитва̄ екена а̄йогаваттена гӣтам̣ га̄йанто ра̄джан̇ган̣ена па̄йа̄си.

удайара̄джа̄ сӣхапан̃джарам̣ виваритва̄ т̣хито там̣ татха̄ гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо еса еварӯпам̣ ва̄та̄тапам̣ аган̣етва̄ хат̣т̣хатут̣т̣хо га̄йанто гаччхати, пуччхисса̄ми на’’нти чинтетва̄ паккосанаттха̄йа екам̣ пурисам̣ пахин̣и. тена гантва̄ ‘‘ра̄джа̄ там̣ паккосатӣ’’ти вутте ‘‘ра̄джа̄ майхам̣ ким̣ хоти, на̄хам̣ ра̄джа̄нам̣ джа̄на̄мӣ’’ти ватва̄ балакка̄рена нӣто екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ ра̄джа̄ пуччханто две га̄тха̄ абха̄си –

36.

‘‘ан̇га̄раджа̄та̄ патхавӣ, куккул̣а̄нугата̄ махӣ;

атха га̄йаси ватта̄ни, на там̣ тапати а̄тапо.

37.

‘‘уддхам̣ тапати а̄диччо, адхо тапати ва̄лука̄;

атха га̄йаси ватта̄ни, на там̣ тапати а̄тапо’’ти.

таттха ан̇га̄раджа̄та̄ти бхо пуриса, айам̣ патхавӣ вӣтаччикан̇га̄ра̄ вийа ун̣хаджа̄та̄. куккул̣а̄нугата̄ти а̄диттачха̄рикасан̇кха̄тена куккул̣ена вийа ун̣хава̄лука̄йа анугата̄. ватта̄нӣти а̄йогаватта̄ни а̄ропетва̄ гӣтам̣ га̄йасӣти.

со ран̃н̃о катхам̣ сутва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

38.

‘‘на мам̣ тапати а̄тапо, а̄тапа̄ тапайанти мам̣;

аттха̄ хи вивидха̄ ра̄джа, те тапанти на а̄тапо’’ти.

таттха а̄тапа̄ти ваттхука̄макилесака̄ма̄. пурисан̃хи те абхитапанти, тасма̄ ‘‘а̄тапа̄’’ти вутта̄. аттха̄ хи вивидха̄ти, маха̄ра̄джа, майхам̣ ваттхука̄макилесака̄ме нисса̄йа каттабба̄ на̄на̄киччасан̇кха̄та̄ вивидха̄ аттха̄ аттхи, те мам̣ тапанти, на а̄тапоти.

атха нам̣ ра̄джа̄ ‘‘ко на̄ма те аттхо’’ти пуччхи. со а̄ха ‘‘ахам̣, дева, даккхин̣адва̄ре капан̣иттхийа̄ саддхим̣ сам̣ва̄сам̣ каппесим̣, са̄ мам̣ ‘чхан̣ам̣ кӣл̣исса̄ма, аттхи те кин̃чи хаттхе’ти пуччхи, атха нам̣ ахам̣ ‘мама нидха̄нам̣ уттарадва̄ре па̄ка̄рантаре т̣хапита’нти авачам̣, са̄ ‘гаччха там̣ а̄хара, убхопи кӣл̣исса̄ма̄’ти мам̣ пахин̣и, са̄ ме тасса̄ катха̄ хадайам̣ на виджахати, там̣ мам̣ ануссарантам̣ ка̄матапо тапати, айам̣ ме, дева, аттхо’’ти. атха ‘‘еварӯпам̣ ва̄та̄тапам̣ аган̣етва̄ ким̣ те туссанака̄ран̣ам̣, йена га̄йанто гаччхасӣ’’ти? ‘‘дева, там̣ нидха̄нам̣ а̄харитва̄ ‘та̄йа саддхим̣ абхирамисса̄мӣ’ти имина̄ ка̄ран̣ена тут̣т̣хо га̄йа̄мӣ’’ти. ‘‘ким̣ пана те, бхо пуриса, уттарадва̄ре т̣хапитанидха̄нам̣ сатасахассаматтам̣ аттхӣ’’ти? ‘‘наттхи, дева̄’’ти. ра̄джа̄ ‘‘тена хи пан̃н̃а̄са сахасса̄ни, чатта̄лӣса, тим̣са, вӣса, даса, сахассам̣, пан̃ча сата̄ни, чатта̄ри, тӣн̣и, две, екам̣, сатам̣, пан̃н̃а̄сам̣, чатта̄лӣсам̣, тим̣сам̣, вӣсам̣, даса, пан̃ча, чатта̄ри, тайо, две, еко каха̄пан̣о, ад̣д̣хо, па̄до, чатта̄ро ма̄сака̄, тайо, две, еко ма̄сако’’ти пуччхи. саббам̣ пат̣иккхипитва̄ ‘‘ад̣д̣хама̄сако’’ти вутто ‘‘а̄ма, дева, еттакам̣ майхам̣ дханам̣, там̣ а̄харитва̄ та̄йа саддхим̣ абхирамисса̄мӣти гаччха̄ми, та̄йа пӣтийа̄ тена соманассена на мам̣ еса ва̄та̄тапо тапатӣ’’ти а̄ха.

атха нам̣ ра̄джа̄ ‘‘бхо пуриса, еварӯпе а̄тапе таттха ма̄ гами, ахам̣ те ад̣д̣хама̄сакам̣ дасса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘дева, ахам̣ тумха̄кам̣ катха̄йа т̣хатва̄ тан̃ча ган̣хисса̄ми, итаран̃ча дханам̣ на на̄сесса̄ми, мама гаманам̣ аха̄петва̄ тампи гахесса̄мӣ’’ти. ‘‘бхо пуриса, ниватта, ма̄сакам̣ те дасса̄ми, две ма̄сакехи евам̣ вад̣д̣хетва̄ кот̣им̣ кот̣исатам̣ апаримитам̣ дханам̣ дасса̄ми, ниватта̄’’ти вуттепи ‘‘дева, там̣ гахетва̄ итарампи ган̣хисса̄ми’’иччева а̄ха. тато сет̣т̣хит̣т̣ха̄на̄дӣхи т̣ха̄нантарехи палобхито йа̄ва упараджджа̄ татхева ватва̄ ‘‘упад̣д̣хараджджам̣ те дасса̄ми, ниватта̄’’ти вутте сампат̣иччхи. ра̄джа̄ ‘‘гаччхатха мама саха̄йасса кесамассум̣ ка̄ретва̄ нха̄петва̄ алан̇каритва̄ а̄нетха на’’нти амачче а̄н̣а̄песи. амачча̄ татха̄ акам̣су. ра̄джа̄ раджджам̣ двидха̄ бхиндитва̄ тасса упад̣д̣хараджджам̣ ада̄си. ‘‘со пана там̣ гахетва̄пи ад̣д̣хама̄сакапемена уттарапассам̣ гатойева̄’’ти ваданти. со ад̣д̣хама̄сакара̄джа̄ на̄ма ахоси. те самагга̄ саммодама̄на̄ раджджам̣ ка̄рента̄ екадивасам̣ уййа̄нам̣ гамим̣су. таттха кӣл̣итва̄ удайара̄джа̄ ад̣д̣хама̄сакаран̃н̃о ан̇ке сӣсам̣ катва̄ нипаджджи. тасмим̣ ниддам̣ окканте парива̄раманусса̄ кӣл̣а̄нубхаванавасена таттха таттха агамам̣су.

ад̣д̣хама̄сакара̄джа̄ ‘‘ким̣ ме ниччака̄лам̣ упад̣д̣хараджджена, имам̣ ма̄ретва̄ ахамева сакалараджджам̣ ка̄ресса̄мӣ’’ти кхаггам̣ абба̄хитва̄ ‘‘пахарисса̄ми на’’нти чинтетва̄ пуна ‘‘айам̣ ра̄джа̄ мам̣ далиддакапан̣ам̣ мануссам̣ аттана̄ сама̄нам̣ катва̄ маханте иссарийе патит̣т̣хапеси, еварӯпам̣ на̄ма йасада̄йакам̣ ма̄ретва̄ раджджам̣ ка̄ресса̄мӣти мама иччха̄ уппанна̄, айуттам̣ вата ме камма’’нти сатим̣ пат̣илабхитва̄ асим̣ павесеси. атхасса дутийампи татийампи татхева читтам̣ уппаджджи. тато чинтеси ‘‘идам̣ читтам̣ пунаппунам̣ уппаджджама̄нам̣ мам̣ па̄пакамме нийоджеййа̄’’ти. со асим̣ бхӯмийам̣ кхипитва̄ ра̄джа̄нам̣ ут̣т̣ха̄петва̄ ‘‘кхама̄хи ме, дева̄’’ти па̄десу пати. ‘‘нану самма, тава мамантаре досо наттхӣ’’ти? ‘‘аттхи, маха̄ра̄джа, ахам̣ идам̣ на̄ма ака̄си’’нти. ‘‘тена хи самма, кхама̄ми те, иччханто пана раджджам̣ ка̄рехи, ахам̣ упара̄джа̄ хутва̄ там̣ упат̣т̣хахисса̄мӣ’’ти. со ‘‘на ме, дева, раджджена аттхо, айан̃хи тан̣ха̄ мам̣ апа̄йесу ниббатта̄пессати, тава раджджам̣ твамева ган̣ха, ахам̣ паббаджисса̄ми, дит̣т̣хам̣ ме ка̄масса мӯлам̣, айан̃хи сан̇каппена вад̣д̣хати, на да̄ни нам̣ тато пат̣т̣ха̄йа сан̇каппесса̄мӣ’’ти уда̄ненто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

39.

‘‘аддасам̣ ка̄ма те мӯлам̣, сан̇каппа̄ ка̄ма джа̄йаси;

на там̣ сан̇каппайисса̄ми, евам̣ ка̄ма на хехисӣ’’ти.

таттха еванти евам̣ мамантаре. на хехисӣти на уппаджджиссасӣти.

еван̃ча пана ватва̄ пуна ка̄месу ануйун̃джантасса маха̄джанасса дхаммам̣ десенто пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

40.

‘‘аппа̄пи ка̄ма̄ на алам̣, бахӯхипи на таппати;

ахаха̄ ба̄лалапана̄, париваджджетха джаггато’’ти.

таттха ахаха̄ти сам̣вегадӣпанам̣. джаггатоти джагганто. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, имасса маха̄джанасса аппака̄пи ваттхука̄макилесака̄ма̄ на алам̣ парийатта̄ва, бахӯхипи ча техи на таппатева, ‘‘ахо име мама рӯпа̄ мама садда̄’’ти лапанато ба̄лалапана̄ ка̄ма̄, име випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ бодхипаккхийа̄нам̣ дхамма̄нам̣ бха̄вана̄нуйогамануйутто джагганто кулапутто париваджджетха, парин̃н̃а̄паха̄на̄бхисамайехи абхисаметва̄ паджахеййа̄ти.

евам̣ со маха̄джанасса дхаммам̣ десетва̄ удайара̄джа̄нам̣ раджджам̣ пат̣иччха̄петва̄ маха̄джанам̣ ассумукхам̣ родама̄нам̣ паха̄йа химавантам̣ пависитва̄ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄йо ниббаттетва̄ виха̄си. тасса паббаджитака̄ле ра̄джа̄ там̣ уда̄нам̣ сакалам̣ катва̄ уда̄ненто чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

41.

‘‘аппасса каммасса пхалам̣ мамедам̣, удайо аджджха̄гама̄ махаттапаттам̣;

суладдхала̄бхо вата ма̄н̣авасса, йо паббаджӣ ка̄мара̄гам̣ паха̄йа̄’’ти.

таттха удайоти атта̄нам̣ сандха̄йа вадати. махаттапаттанти махантабха̄ваппаттам̣ випулам̣ иссарийам̣ аджджха̄гама̄. ма̄н̣авасса̄ти саттасса майхам̣ саха̄йасса суладдхала̄бхо, йо ка̄мара̄гам̣ паха̄йа паббаджитоти адхиппа̄йеневама̄ха.

имисса̄ пана га̄тха̄йа на кочи аттхам̣ джа̄на̄ти. атха нам̣ екадивасам̣ аггамахесӣ га̄тха̄йа аттхам̣ пуччхи, ра̄джа̄ на катхеси. еко панасса ган̇гама̄ло на̄ма ман̇галанха̄пито, со ран̃н̃о массум̣ каронто пат̣хамам̣ кхурапарикаммам̣ катва̄ паччха̄ сан̣д̣а̄сена лома̄ни ган̣ха̄ти, ран̃н̃о ча кхурапарикаммака̄ле сукхам̣ хоти, ломахаран̣ака̄ле дуккхам̣. со пат̣хамам̣ тасса варам̣ да̄тука̄мо хоти, паччха̄ сӣсаччхеданама̄кан̇кхати. атхекадивасам̣ ‘‘бхадде, амха̄кам̣ ган̇гама̄лакаппако ба̄ло’’ти девийа̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄ ‘‘ки пана, дева, ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вутте ‘‘пат̣хамам̣ сан̣д̣а̄сена лома̄ни гахетва̄ паччха̄ кхурапарикамма’’нти а̄ха. са̄ там̣ каппакам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘та̄та, ида̄ни ран̃н̃о массукаран̣адивасе пат̣хамам̣ лома̄ни гахетва̄ паччха̄ кхурапарикаммам̣ кареййа̄си, ран̃н̃а̄ ча ‘варам̣ ган̣ха̄хӣ’ти вутте ‘ан̃н̃ена, дева, ме аттхо наттхи, тумха̄кам̣ уда̄нага̄тха̄йа аттхам̣ а̄чиккхатха̄’ти вадеййа̄си, ахам̣ те бахум̣ дханам̣ дасса̄мӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ массукаран̣адивасе пат̣хамам̣ сан̣д̣а̄сам̣ ган̣хи. ‘‘ким̣, бхан̣е ган̇гама̄ла, апуббам̣ те каран̣а’’нти ран̃н̃а̄ вутте ‘‘дева, каппака̄ на̄ма апуббампи каронтӣ’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ лома̄ни гахетва̄ паччха̄ кхурапарикаммам̣ ака̄си. ра̄джа̄ ‘‘варам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти а̄ха. ‘‘дева, ан̃н̃ена ме аттхо наттхи, тумха̄кам̣ уда̄нага̄тха̄йа аттхам̣ катхетха̄’’ти. ра̄джа̄ аттано далиддака̄ле катам̣ катхетум̣ ладжджанто ‘‘та̄та, имина̄ те варена ко аттхо, ан̃н̃ам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти а̄ха. ‘‘етамева дехи, дева̄’’ти. со муса̄ва̄дабхайена ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ кумма̄сапин̣д̣иджа̄таке вуттанайенева саббам̣ сам̣видаха̄петва̄ ратанапаллан̇ке нисӣдитва̄ ‘‘ахам̣ ган̇гама̄ла, пуримабхаве имасмим̣йева нагаре’’ти саббам̣ пуримакирийам̣ а̄чиккхитва̄ ‘‘имина̄ ка̄ран̣ена упад̣д̣хага̄тхам̣, ‘саха̄йо пана ме паббаджито, ахам̣ паматто хутва̄ раджджамева ка̄ремӣ’ти имина̄ ка̄ран̣ена паччха̄ упад̣д̣хага̄тхам̣ вада̄мӣ’’ти уда̄насса аттхам̣ катхеси.

там̣ сутва̄ каппако ‘‘упад̣д̣хупосатхакаммена кира ран̃н̃а̄ айам̣ сампатти ладдха̄, кусалам̣ на̄ма ка̄таббамева, йам̣нӯна̄хам̣ паббаджитва̄ аттано патит̣т̣хам̣ кареййа’’нти чинтетва̄ н̃а̄тибхогапариват̣т̣ам̣ паха̄йа ра̄джа̄нам̣ паббаджджам̣ ануджа̄на̄петва̄ химавантам̣ гантва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ тилаккхан̣ам̣ а̄ропенто випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ паччекабодхим̣ патва̄ иддхийа̄ ниббаттапаттачӣварадхаро гандхама̄данапаббате пан̃чачхаббасса̄ни васитва̄ ‘‘ба̄ра̄н̣асира̄джа̄нам̣ олокесса̄мӣ’’ти а̄ка̄сена̄гантва̄ уййа̄не ман̇галасила̄йам̣ нисӣди. уййа̄напа̄ло сан̃джа̄нитва̄ гантва̄ ран̃н̃о а̄рочеси ‘‘дева, ган̇гама̄ло паччекабуддхо хутва̄ а̄ка̄сена̄гантва̄ уййа̄не нисинно’’ти. ра̄джа̄ там̣ сутва̄ ‘‘паччекабуддхам̣ вандисса̄мӣ’’ти вегена никкхами. ра̄джама̄та̄ ча путтена саддхим̣йева никкхами. ра̄джа̄ уййа̄нам̣ пависитва̄ там̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди саддхим̣ париса̄йа. со ран̃н̃а̄ саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронто ‘‘ким̣, брахмадатта, аппаматтоси, дхаммена раджджам̣ ка̄реси, да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни каросӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ кулана̄мена а̄лапитва̄ пат̣исантха̄рам̣ кароти. там̣ сутва̄ ран̃н̃о ма̄та̄ ‘‘айам̣ хӣнаджаччо маламаджджако нха̄питапутто атта̄нам̣ на джа̄на̄ти, мама путтам̣ патхависсарам̣ джа̄тикхаттийам̣ ‘брахмадатта̄’ти на̄мена̄лапатӣ’’ти куджджхитва̄ саттамам̣ га̄тхама̄ха –

42.

‘‘тапаса̄ паджаханти па̄пакаммам̣, тапаса̄ нха̄питакумбхака̄рабха̄вам̣;

тапаса̄ абхибхуййа ган̇гама̄ла, на̄мена̄лапасаджджа брахмадатта̄’’ти.

тассаттхо – име та̄ва сатта̄ тапаса̄ аттана̄ катена тапогун̣ена па̄пакаммам̣ джаханти, ким̣ панете тапаса̄ нха̄питакумбхака̄рабха̄вампи джаханти, йам̣ твам̣ ган̇гама̄ла, аттано тапаса̄ абхибхуййа мама путтам̣ брахмадаттам̣ на̄мена̄лапаси, патирӯпам̣ ну те етанти?

ра̄джа̄ ма̄тарам̣ ва̄ретва̄ паччекабуддхасса гун̣ам̣ пака̄сенто ат̣т̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

43.

‘‘сандит̣т̣хикамева амма пассатха, кхантӣсораччасса айам̣ випа̄ко;

йо саббаджанасса вандитоху, там̣ ванда̄ма сара̄джика̄ самачча̄’’ти.

таттха кхантӣсораччасса̄ти адхива̄санакхантийа̄ ча сораччасса ча. там̣ ванда̄ма̄ти там̣ ида̄ни майам̣ сара̄джика̄ самачча̄ саббе ванда̄ма, пассатха амма, кхантӣсорачча̄нам̣ випа̄канти.

ран̃н̃а̄ ма̄тари ва̄рита̄йа сесамаха̄джано ут̣т̣хахитва̄ ‘‘айуттам̣ вата, дева, еварӯпасса хӣнаджаччасса тумхе на̄мена̄лапана’’нти а̄ха. ра̄джа̄ маха̄джанампи пат̣иба̄хитва̄ тасса гун̣акатхам̣ катхетум̣ оса̄нага̄тхама̄ха –

44.

‘‘ма̄ кин̃чи авачуттха ган̇гама̄лам̣, мунинам̣ монапатхесу сиккхама̄нам̣;

есо хи атари ан̣н̣авам̣, йам̣ таритва̄ чаранти вӣтасока̄’’ти.

таттха мунинанти ага̄рика̄нага̄рикасеккха̄секкхапаччекамунӣсу паччекамуним̣. монапатхесу сиккхама̄нанти пуббабха̄гапат̣ипада̄бодхипаккхийадхаммасан̇кха̄тесу монапатхесу сиккхама̄нам̣. ан̣н̣аванти сам̣са̄рамаха̄самуддам̣.

еван̃ча пана ватва̄ ра̄джа̄ паччекабуддхам̣ вандитва̄ ‘‘бханте, майхам̣ ма̄ту кхаматха̄’’ти а̄ха. ‘‘кхама̄ми, маха̄ра̄джа̄’’ти. ра̄джапариса̄пи нам̣ кхама̄песи. ра̄джа̄ атта̄нам̣ нисса̄йа васанаттха̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ йа̄чи. паччекабуддхо пана пат̣ин̃н̃ам̣ адатва̄ сара̄джика̄йа париса̄йа пассантийа̄ва а̄ка̄се т̣хатва̄ ран̃н̃о ова̄дам̣ датва̄ гандхама̄данамева гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘еван̃ча упа̄сака̄ упосатхава̄со на̄ма васитаббайуттако’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ паччекабуддхо паринибба̄йи, ад̣д̣хама̄сакара̄джа̄ а̄нандо ахоси, ран̃н̃о ма̄та̄ маха̄ма̄йа̄, аггамахесӣ ра̄хулама̄та̄, удайара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

ган̇гама̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[422] 6. четийаджа̄такаван̣н̣ана̄

дхаммо хаве хато хантӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто девадаттасса патхавипавесанам̣ а̄раббха катхеси. тасмин̃хи дивасе бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, девадатто муса̄ва̄дам̣ катва̄ патхавим̣ павит̣т̣хо авӣчипара̄йан̣о джа̄то’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи патхавим̣ павит̣т̣хойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте пат̣хамакаппе маха̄саммато на̄ма ра̄джа̄ асан̇кхйеййа̄йуко ахоси. тасса путто роджо на̄ма, тасса путто варароджо на̄ма, тасса путто калйа̄н̣о на̄ма, калйа̄н̣асса путто варакалйа̄н̣о на̄ма, варакалйа̄н̣асса путто упосатхо на̄ма, упосатхасса путто вараупосатхо на̄ма, вараупосатхасса путто мандха̄та̄ на̄ма, мандха̄тусса путто варамандха̄та̄ на̄ма, варамандха̄тусса путто варо на̄ма, варасса путто упаваро на̄ма ахоси, упариваротипи тассева на̄мам̣. со четийарат̣т̣хе соттхийанагаре раджджам̣ ка̄реси, чатӯхи ра̄джиддхӣхи саманна̄гато ахоси упаричаро а̄ка̄сага̄мӣ, чатта̄ро нам̣ девапутта̄ чатӯсу диса̄су кхаггахаттха̄ раккханти, ка̄йато чанданагандхо ва̄йати, мукхато уппалагандхо. тасса капило на̄ма бра̄хман̣о пурохито ахоси. капилабра̄хман̣асса пана канит̣т̣хо коракаламбо на̄ма ран̃н̃а̄ саддхим̣ ека̄чарийакуле уггахитасиппо ба̄ласаха̄йо. со тасса кума̄рака̄лейева ‘‘ахам̣ раджджам̣ патва̄ туйхам̣ пурохитат̣т̣ха̄нам̣ дасса̄мӣ’’ти пат̣иджа̄ни. со раджджам̣ патва̄ питу пурохитам̣ капилабра̄хман̣ам̣ пурохитат̣т̣ха̄нато ча̄ветум̣ на̄саккхи. пурохите пана аттано упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гаччханте тасмим̣ га̄равена апачита̄ка̄рам̣ дассеси. бра̄хман̣о там̣ саллаккхетва̄ ‘‘раджджам̣ на̄ма самавайехи саддхим̣ супариха̄рам̣ хоти, ахам̣ ра̄джа̄нам̣ а̄пуччхитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘дева, ахам̣ махаллако, гехе кума̄рако аттхи, там̣ пурохитам̣ карохи, ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ ануджа̄на̄петва̄ путтам̣ пурохитат̣т̣ха̄не т̣хапа̄петва̄ ра̄джуййа̄нам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄йо ниббаттетва̄ путтам̣ нисса̄йа таттхева ва̄сам̣ каппеси.

коракаламбо ‘‘айам̣ паббаджантопи на майхам̣ т̣ха̄нантарам̣ да̄песӣ’’ти бха̄тари а̄гха̄там̣ бандхитва̄ екадивасам̣ сукхакатха̄йа нисиннасамайе ран̃н̃а̄ ‘‘коракаламба ким̣ твам̣ пурохитат̣т̣ха̄нам̣ на каросӣ’’ти вутте ‘‘а̄ма, дева, на кароми, бха̄та̄ ме каротӣ’’ти а̄ха. ‘‘нану те бха̄та̄ паббаджито’’ти? ‘‘а̄ма паббаджито, т̣ха̄нантарам̣ пана путтасса да̄песӣ’’ти. ‘‘тена хи твам̣ карохӣ’’ти? ‘‘дева, павен̣ийа̄ а̄гатам̣ т̣ха̄нантарам̣ мама бха̄тарам̣ апанетва̄ на сакка̄ майа̄ ка̄ту’’нти. ‘‘евам̣ санте ахам̣ там̣ махаллакам̣ катва̄ бха̄тарам̣ те канит̣т̣хам̣ карисса̄мӣ’’ти. ‘‘катхам̣, дева̄’’ти? ‘‘муса̄ва̄дам̣ катва̄’’ти. ‘‘ким̣ дева, на джа̄на̄тха, йада̄ мама бха̄та̄ махантена аббхутадхаммена саманна̄гато виджджа̄дхаро, со аббхутадхаммена тумхе ван̃чессати, чатта̄ро девапутте антарахите вийа кариссати, ка̄йато ча мукхато ча сугандхам̣ дуггандхам̣ вийа кариссати, тумхе а̄ка̄са̄ ота̄ретва̄ бхӯмийам̣ т̣хите вийа кариссати, тумхе патхавим̣ пависанта̄ вийа бхависсатха, тада̄ тумха̄кам̣ катха̄йа патит̣т̣ха̄тум̣ на саккхиссатха̄’’ти. ‘‘твам̣ евам̣ сан̃н̃ам̣ ма̄ кари, ахам̣ ка̄тум̣ саккхисса̄мӣ’’ти. ‘‘када̄ кариссатха, дева̄’’ти? ‘‘ито саттаме дивасе’’ти. са̄ катха̄ сакаланагаре па̄кат̣а̄ ахоси. ‘‘ра̄джа̄ кира муса̄ва̄дам̣ катва̄ махаллакам̣ кхуддакам̣, кхуддакам̣ махаллакам̣ кариссати, т̣ха̄нантарам̣ кхуддакасса да̄пессати, кӣдисо ну кхо муса̄ва̄до на̄ма, ким̣ нӣлако, уда̄ху пӣтака̄дӣсу ан̃н̃атараван̣н̣о’’ти евам̣ маха̄джанасса витакко удапа̄ди. тада̄ кира локасса саччава̄дӣка̄ло, ‘‘муса̄ва̄до на̄ма еварӯпо’’ти на джа̄нанти.

пурохитапуттопи там̣ катхам̣ сутва̄ питу сантикам̣ гантва̄ катхеси ‘‘та̄та, ра̄джа̄ кира муса̄ва̄дам̣ катва̄ тумхе кхуддаке катва̄ амха̄кам̣ т̣ха̄нантарам̣ мама чӯл̣апитусса дассатӣ’’ти. ‘‘та̄та, ра̄джа̄ муса̄ва̄дам̣ катва̄пи амха̄кам̣ т̣ха̄нантарам̣ харитум̣ на саккхиссати. катарадивасе пана кариссатӣ’’ти? ‘‘ито кира саттаме дивасе’’ти. ‘‘тена хи тада̄ майхам̣ а̄рочеййа̄сӣ’’ти. саттаме дивасе маха̄джана̄ ‘‘муса̄ва̄дам̣ пассисса̄ма̄’’ти ра̄джан̇ган̣е саннипатитва̄ ман̃ча̄тиман̃че бандхитва̄ ат̣т̣хам̣су. кума̄ро гантва̄ питу а̄рочеси. ра̄джа̄ алан̇катапат̣ийатто никкхамма маха̄джанамаджджхе ра̄джан̇ган̣е а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си. та̄пасо а̄ка̄сена̄гантва̄ ран̃н̃о пурато нисӣданачаммам̣ аттхаритва̄ а̄ка̄се паллан̇кена нисӣдитва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ маха̄ра̄джа, муса̄ва̄дам̣ катва̄ кхуддакам̣ махаллакам̣ катва̄ тасса т̣ха̄нантарам̣ да̄тука̄мосӣ’’ти? ‘‘а̄ма а̄чарийа, евам̣ ме катхита’’нти. атха нам̣ со оваданто ‘‘маха̄ра̄джа, муса̄ва̄до на̄ма бха̄рийо гун̣апаридхам̣сако чатӯсу апа̄йесу ниббатта̄пети. ра̄джа̄ на̄ма муса̄ва̄дам̣ каронто дхаммам̣ ханати, со дхаммам̣ ханитва̄ сайамева хан̃н̃атӣ’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

45.

‘‘дхаммо хаве хато ханти, на̄хато ханти кин̃чанам̣;

тасма̄ хи дхаммам̣ на хане, ма̄ твам̣ дхаммо хато ханӣ’’ти.

таттха дхаммоти джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммо идха̄дхиппето.

атха нам̣ уттарипи оваданто ‘‘саче, маха̄ра̄джа, муса̄ва̄дам̣ кариссаси, чатассо иддхийо антарадха̄йиссантӣ’’ти ватва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

46.

‘‘аликам̣ бха̄сама̄насса, апаккаманти девата̄;

пӯтикан̃ча мукхам̣ ва̄ти, сакат̣т̣ха̄на̄ ча дхам̣сати;

йо джа̄нам̣ пуччхито пан̃хам̣, ан̃н̃атха̄ нам̣ вийа̄каре’’ти.

таттха апаккаманти девата̄ти маха̄ра̄джа, саче аликам̣ бхан̣иссаси, чатта̄ро девапутта̄ а̄раккхам̣ чхад̣д̣етва̄ антарадха̄йиссантӣти адхиппа̄йенетам̣ вадати. пӯтикан̃ча мукхам̣ ва̄тӣти мукхан̃ча те ка̄йо ча убхо пӯтигандхам̣ ва̄йиссантӣти сандха̄йа̄ха. сакат̣т̣ха̄на̄ ча дхам̣сатӣти а̄ка̄сато бхасситва̄ патхавим̣ пависиссасӣти дӣпенто евама̄ха.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ бхӣто коракаламбам̣ олокеси. атха нам̣ со ‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄ра̄джа, нану майа̄ пат̣хамамева тумха̄кам̣ етам̣ катхита’’нти а̄ха. ра̄джа̄ капиласса вачанам̣ сутва̄пи ана̄дийитва̄ аттана̄ катхитамева пурато каронто ‘‘твам̣си, бханте, канит̣т̣хо, коракаламбо джет̣т̣хо’’ти а̄ха. атхасса саха муса̄ва̄дена чатта̄ро девапутта̄ ‘‘та̄дисасса муса̄ва̄дино а̄раккхам̣ на ган̣хисса̄ма̄’’ти кхагге па̄дамӯле чхад̣д̣етва̄ антарадха̄йим̣су, мукхам̣ бхиннакуккут̣ан̣д̣апӯти вийа, ка̄йо виват̣аваччакут̣ӣ вийа дуггандхам̣ ва̄йи, а̄ка̄сато бхасситва̄ патхавийам̣ патит̣т̣хахи, чатассопи иддхийо париха̄йим̣су. атха нам̣ маха̄пурохито ‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄ра̄джа, саче саччам̣ бхан̣иссаси, саббам̣ те па̄катикам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

47.

‘‘саче хи саччам̣ бхан̣аси, хохи ра̄джа йатха̄ пуре;

муса̄ че бха̄сасе ра̄джа, бхӯмийам̣ тит̣т̣ха четийа̄’’ти.

таттха бхӯмийам̣ тит̣т̣ха̄ти бхӯмийам̣йева патит̣т̣ха, пуна а̄ка̄сам̣ лан̇гхитум̣ на саккхиссасӣти аттхо.

со ‘‘пасса, маха̄ра̄джа, пат̣хамам̣ муса̄ва̄денева те чатассо иддхийо антарахита̄, саллаккхехи, ида̄нипи сакка̄ па̄катикам̣ ка̄ту’’нти вуттопи ‘‘евам̣ ватва̄ тумхе мам̣ ван̃четука̄ма̄’’ти дутийампи муса̄ва̄дам̣ бхан̣итва̄ йа̄ва гоппхака̄ патхавим̣ па̄виси. атха нам̣ пунапи бра̄хман̣о ‘‘саллаккхехи, маха̄ра̄джа, ида̄нипи сакка̄ па̄катикам̣ ка̄ту’’нти ватва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

48.

‘‘ака̄ле вассатӣ тасса, ка̄ле тасса на вассати;

йо джа̄нам̣ пуччхито пан̃хам̣, ан̃н̃атха̄ нам̣ вийа̄каре’’ти.

таттха тасса̄ти йо джа̄нанто пуччхитам̣ пан̃хам̣ муса̄ва̄дам̣ катва̄ ан̃н̃атха̄ бйа̄кароти, тасса ран̃н̃о виджите дево йуттака̄ле авасситва̄ ака̄ле вассатӣти аттхо.

атха нам̣ пунапи муса̄ва̄дапхалена йа̄ва джан̇гха̄ патхавим̣ павит̣т̣хам̣ ‘‘саллаккхехи, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

49.

‘‘саче хи саччам̣ бхан̣аси, хохи ра̄джа йатха̄ пуре;

муса̄ че бха̄сасе ра̄джа, бхӯмим̣ пависа четийа̄’’ти.

со татийампи ‘‘твам̣си, бханте, канит̣т̣хо, джет̣т̣хо коракаламбо’’ти муса̄ва̄дамева катва̄ йа̄ва джа̄н̣ука̄ патхавим̣ па̄виси. атха нам̣ пунапи ‘‘саллаккхехи, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

50.

‘‘дживха̄ тасса двидха̄ хоти, урагассева дисампати;

йо джа̄нам̣ пуччхито пан̃хам̣, ан̃н̃атха̄ нам̣ вийа̄каре.

51.

‘‘саче хи саччам̣ бхан̣аси, хохи ра̄джа йатха̄ пуре;

муса̄ че бха̄сасе ра̄джа, бхиййо пависа четийа̄’’ти.

има̄ две га̄тха̄ ватва̄ ‘‘ида̄ни сакка̄ па̄катикам̣ ка̄ту’’нти а̄ха. ра̄джа̄ тасса вачанам̣ сутва̄пи ана̄дийитва̄ ‘‘твам̣си, бханте, канит̣т̣хо, джет̣т̣хо коракаламбо’’ти чатуттхампи муса̄ва̄дам̣ катва̄ йа̄ва кат̣ито патхавим̣ па̄виси. атха нам̣ бра̄хман̣о ‘‘саллаккхехи, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ пуна две га̄тха̄ абха̄си –

52.

‘‘дживха̄ тасса на бхавати, маччхассева дисампати;

йо джа̄нам̣ пуччхито пан̃хам̣, ан̃н̃атха̄ нам̣ вийа̄каре.

53.

‘‘саче хи саччам̣ бхан̣аси, хохи ра̄джа йатха̄ пуре;

муса̄ че бха̄сасе ра̄джа, бхиййо пависа четийа̄’’ти.

таттха маччхассева̄ти ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не муса̄ва̄дино маччхасса вийа катханасаматтха̄ дживха̄ на хоти, мӯгова хотӣти аттхо.

со пан̃чамампи ‘‘твам̣си канит̣т̣хо, джет̣т̣хо коракаламбо’’ти муса̄ва̄дам̣ катва̄ йа̄ва на̄бхито патхавим̣ па̄виси. атха нам̣ бра̄хман̣о пунапи ‘‘саллаккхехи, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

54.

‘‘тхийова тасса джа̄йанти, на пума̄ джа̄йаре куле;

йо джа̄нам̣ пуччхито пан̃хам̣, ан̃н̃атха̄ нам̣ вийа̄каре.

55.

‘‘саче хи саччам̣ бхан̣аси, хохи ра̄джа йатха̄ пуре;

муса̄ че бха̄сасе ра̄джа, бхиййо пависа четийа̄’’ти.

таттха тхийова̄ти ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не муса̄ва̄дисса дхӣтарова джа̄йанти, путта̄ на джа̄йантӣти аттхо.

ра̄джа̄ тасса вачанам̣ ана̄дийитва̄ чхат̣т̣хампи татхева муса̄ва̄дам̣ бхан̣итва̄ йа̄ва тхана̄ патхавим̣ па̄виси. атха нам̣ пунапи бра̄хман̣о ‘‘саллаккхехи, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

56.

‘‘путта̄ тасса на бхаванти, паккаманти дисодисам̣;

йо джа̄нам̣ пуччхито пан̃хам̣, ан̃н̃атха̄ нам̣ вийа̄каре.

57.

‘‘саче хи саччам̣ бхан̣аси, хохи ра̄джа йатха̄ пуре;

муса̄ че бха̄сасе ра̄джа, бхиййо пависа четийа̄’’ти.

таттха паккамантӣти саче муса̄ва̄дисса путта̄ бхаванти, ма̄та̄питӯнам̣ анупака̄ра̄ хутва̄ пала̄йантӣти аттхо.

со па̄памиттасам̣саггадосена тасса вачанам̣ ана̄дийитва̄ саттамампи татхева муса̄ва̄дам̣ ака̄си. атхасса патхавӣ виварам̣ ада̄си, авӣчито джа̄ла̄ ут̣т̣хахитва̄ ган̣хи.

58.

‘‘са ра̄джа̄ исина̄ сатто, анталиккхачаро пуре;

па̄веккхи патхавим̣ чеччо, хӣнатто патва парийа̄йам̣.

59.

тасма̄ хи чханда̄гаманам̣, наппасам̣санти пан̣д̣ита̄;

адут̣т̣хачитто бха̄сеййа, гирам̣ саччӯпасам̣хита’’нти. –

има̄ две абхисамбуддхага̄тха̄ хонти.

таттха са ра̄джа̄ти бхиккхаве, со ра̄джа̄ четийо пуббе анталиккхачаро хутва̄ паччха̄ исина̄ абхисатто парихӣнасабха̄во хутва̄. патва парийа̄йанти аттано ка̄лапарийа̄йам̣ патва̄ патхавим̣ па̄висӣти аттхо. тасма̄ти йасма̄ четийара̄джа̄ чханда̄гаманена авӣчипара̄йан̣о джа̄то, тасма̄. адут̣т̣хачиттоти чханда̄дӣхи адӯситачитто хутва̄ саччамева бха̄сеййа.

маха̄джано ‘‘четийара̄джа̄ исим̣ аккоситва̄ муса̄ва̄дам̣ катва̄ авӣчим̣ павит̣т̣хо’’ти бхайаппатто ахоси. ран̃н̃о пан̃ча путта̄ а̄гантва̄ бра̄хман̣асса па̄десу патитва̄ ‘‘амха̄кам̣ авассайо хохӣ’’ти вадим̣су. бра̄хман̣о ‘‘та̄та̄, тумха̄кам̣ пита̄ дхаммам̣ на̄сетва̄ муса̄ва̄дам̣ катва̄ исим̣ аккоситва̄ авӣчим̣ упапанно, дхаммо на̄меса хато ханати, тумхехи на сакка̄ идха васиту’’нти ватва̄ тесу саббаджет̣т̣хакам̣ ‘‘ехи твам̣, та̄та, па̄чӣнадва̄рена никкхамитва̄ уджукам̣ гаччханто саббасетам̣ саттапатит̣т̣хам̣ хаттхиратанам̣ пассиссаси, та̄йа сан̃н̃а̄йа таттха нагарам̣ ма̄петва̄ васа, там̣ нагарам̣ хаттхипурам̣ на̄ма бхависсатӣ’’ти а̄ха. дутийам̣ а̄мантетва̄ ‘‘твам̣, та̄та, даккхин̣адва̄рена никкхамитва̄ уджукамева гаччханто саббасетам̣ ассаратанам̣ пассиссаси, та̄йа сан̃н̃а̄йа таттха нагарам̣ ма̄петва̄ васа, там̣ нагарам̣ ассапурам̣ на̄ма бхависсатӣ’’ти а̄ха. татийам̣ а̄мантетва̄ ‘‘твам̣, та̄та, паччхимадва̄рена никкхамитва̄ уджукамева гаччханто кесарасӣхам̣ пассиссаси, та̄йа сан̃н̃а̄йа таттха нагарам̣ ма̄петва̄ васа, там̣ нагарам̣ сӣхапурам̣ на̄ма бхависсатӣ’’ти а̄ха. чатуттхам̣ а̄мантетва̄ ‘‘твам̣, та̄та, уттарадва̄рена никкхамитва̄ уджукамева гаччханто саббаратанамайам̣ чаккапан̃джарам̣ пассиссаси, та̄йа сан̃н̃а̄йа таттха нагарам̣ ма̄петва̄ васа, там̣ нагарам̣ уттарапан̃ча̄лам̣ на̄ма бхависсатӣ’’ти а̄ха. пан̃чамам̣ а̄мантетва̄ ‘‘та̄та, тайа̄ имасмим̣ т̣ха̄не васитум̣ на сакка̄, имасмим̣ нагаре маха̄тхӯпам̣ катва̄ никкхамитва̄ паччхимуттара̄йа диса̄йа уджукамева гаччханто две паббате ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пахаритва̄ пахаритва̄ даддарасаддам̣ каронте пассиссаси, та̄йа сан̃н̃а̄йа таттха нагарам̣ ма̄петва̄ васа, там̣ нагарам̣ даддарапурам̣ на̄ма бхависсатӣ’’ти а̄ха. те пан̃чапи джана̄ та̄йа та̄йа сан̃н̃а̄йа гантва̄ тасмим̣ тасмим̣ т̣ха̄не нагара̄ни ма̄петва̄ васим̣су.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи девадатто муса̄ва̄дам̣ катва̄ патхавим̣ павит̣т̣хо’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ четийара̄джа̄ девадатто ахоси, капилабра̄хман̣о пана ахамева ахоси’’нти.

четийаджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[423] 7. индрийаджа̄такаван̣н̣ана̄

йо индрийа̄нанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. са̄ваттхийам̣ киреко кулапутто саттху дхаммадесанам̣ сутва̄ ‘‘на сакка̄ ага̄рамаджджхе васантена екантапарипун̣н̣ам̣ екантапарисуддхам̣ брахмачарийам̣ чаритум̣, ниййа̄никаса̄сане паббаджитва̄ дуккхассантам̣ карисса̄мӣ’’ти гхаре вибхавам̣ путтада̄расса ниййа̄детва̄ никкхамитва̄ саттха̄рам̣ паббаджджам̣ йа̄чи. саттха̄писса паббаджджам̣ да̄песи. тасса а̄чарийупаджджха̄йехи саддхим̣ пин̣д̣а̄йа чарато навакатта̄ чева бхиккхӯнам̣ бахубха̄вена ча кулагхаре ва̄ а̄санаса̄ла̄йа ва̄ а̄санам̣ на па̄пун̣а̄ти, сан̇гханавака̄нам̣ кот̣ийам̣ пӣт̣хакам̣ ва̄ пхалакам̣ ва̄ па̄пун̣а̄ти. а̄ха̄ропи ул̣ун̇капит̣т̣хена гхат̣т̣ита̄ бхиннаситтхакайа̄гу ва̄ пӯтисуккхакхаджджакам̣ ва̄ джха̄масуккхакӯро ва̄ па̄пун̣а̄ти, йа̄панапама̄н̣ам̣ на хоти. со аттана̄ ладдхам̣ гахетва̄ пура̄н̣адутийика̄йа сантикам̣ гаччхати. атхасса са̄ паттам̣ гахетва̄ вандитва̄ паттато бхаттам̣ нӣхаритва̄ сусампа̄дита̄ни йа̄губхаттасӯпабйан̃джана̄ни дети. махаллако расатан̣ха̄йа баджджхитва̄ пура̄н̣адутийикам̣ джахитум̣ на саккоти. са̄ чинтеси ‘‘баддхо ну кхо, ноти вӣмам̣сисса̄ми на’’нти.

атхекадивасам̣ джанападамануссам̣ сетаматтика̄йа нха̄петва̄ гехе нисӣда̄петва̄ ан̃н̃еписса катипайе парива̄рамануссе а̄н̣а̄петва̄ тхокатхокам̣ па̄набходжанам̣ да̄песи. те кха̄данта̄ бхун̃джанта̄ нисӣдим̣су. гехадва̄ре ча чаккесу гон̣е бандха̄петва̄ екам̣ сакат̣ампи т̣хапа̄песи, сайам̣ пана пит̣т̣хигаббхе нисӣдитва̄ пӯве пачи. махаллако а̄гантва̄ два̄ре ат̣т̣ха̄си. там̣ дисва̄ еко махаллакапурисо ‘‘аййе, еко тхеро два̄ре т̣хито’’ти а̄ха. ‘‘вандитва̄ атиччха̄пехӣ’’ти. со ‘‘атиччхатха, бханте’’ти пунаппунам̣ катхетва̄пи там̣ агаччхантам̣ дисва̄ ‘‘аййе, тхеро на гаччхатӣ’’ти а̄ха. са̄ а̄гантва̄ са̄н̣им̣ уккхипитва̄ олокетва̄ ‘‘амбхо айам̣ мама да̄ракапита̄’’ти ватва̄ никкхамитва̄ паттам̣ гахетва̄ гехам̣ павесетва̄ паривиситва̄ бходжанапарийоса̄не вандитва̄ ‘‘бханте, тумхе идхева паринибба̄йатха, майам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ ан̃н̃ам̣ кулам̣ на ган̣химха, аса̄мике пана гхаре гхара̄ва̄со на сан̣т̣ха̄ти, майам̣ ан̃н̃ам̣ кулам̣ ган̣ха̄ма, дӯрам̣ джанападам̣ гаччхисса̄ма, тумхе аппаматта̄ хотха, саче ме досо аттхи, кхаматха̄’’ти а̄ха. махаллакасса хадайапха̄ланака̄ло вийа ахоси. атха нам̣ ‘‘ахам̣ там̣ джахитум̣ на саккоми, ма̄ гаччха, виббхамисса̄ми, асукат̣т̣ха̄не ме са̄т̣акам̣ песехи, паттачӣварам̣ пат̣иччха̄петва̄ а̄гаччхисса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. махаллако виха̄рам̣ гантва̄ а̄чарийупаджджха̄йе паттачӣварам̣ пат̣иччха̄пенто ‘‘касма̄, а̄вусо, евам̣ каросӣ’’ти вутто ‘‘пура̄н̣адутийикам̣ джахитум̣ на саккоми виббхамисса̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ те аниччхантан̃н̃ева саттху сантикам̣ нетва̄ ‘‘ким̣, бхиккхаве, имам̣ аниччхантан̃н̃ева а̄найиттха̄’’ти вутте ‘‘бханте, айам̣ уккан̣т̣хитва̄ виббхамитука̄мо’’ти вадим̣су. атха нам̣ саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхи. ‘‘саччам̣, бханте’’ти. ‘‘ко там̣ уккан̣т̣ха̄песӣ’’ти? ‘‘пура̄н̣адутийика̄ бханте’’ти вутте ‘‘бхиккху на ида̄нева са̄ иттхӣ туйхам̣ анаттхака̄рика̄, пуббепи твам̣ там̣ нисса̄йа чатӯхи джха̄нехи парихӣно маха̄дуккхам̣ патва̄ мам̣ нисса̄йа тамха̄ дуккха̄ муччитва̄ нат̣т̣хаджджха̄нам̣ пат̣илабхӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса пурохитам̣ пат̣ичча тасса бра̄хман̣ийа̄ куччхимхи ниббатти. джа̄тадивасе часса сакаланагаре а̄вудха̄ни паджджалим̣су, тенасса ‘‘джотипа̄лакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ ран̃н̃о сиппам̣ дассетва̄ иссарийам̣ паха̄йа кан̃чи аджа̄на̄петва̄ аггадва̄рена никкхамитва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ саккадаттийе кавит̣т̣хакаассаме исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄йо ниббаттеси. там̣ таттха васантам̣ анека̄ни исисата̄ни парива̄ресум̣, маха̄сама̄гамо ахоси. со сарабхан̇гасаттха̄ на̄ма ахоси, тасса сатта антева̄сикаджет̣т̣хака̄ ахесум̣. тесу са̄лиссаро на̄ма иси кавит̣т̣хакаассама̄ никкхамитва̄ сурат̣т̣хаджанападе пураттхимаджанападе са̄тодика̄йа на̄ма надийа̄ тӣре анекасахассаисипарива̄ро васи. мен̣д̣иссаро на̄ма иси паджджотакапан̃ча̄ларан̃н̃о виджите калаббачӯл̣акам̣ на̄ма нигамам̣ нисса̄йа анекасахассаисипарива̄ро васи. паббато на̄ма иси екам̣ ат̣авиджанападам̣ нисса̄йа анекасахассаисипарива̄ро васи. ка̄л̣адевило на̄ма иси авантидаккхин̣а̄патхе екаггханаселам̣ нисса̄йа анекасахассаисипарива̄ро васи. кисаваччхо на̄ма иси екакова дан̣д̣акиран̃н̃о кумбхаватӣнагарам̣ нисса̄йа уййа̄не васи. анупийата̄пасо пана бодхисаттасса упат̣т̣ха̄ко тасса сантике васи. на̄радо на̄ма иси ка̄л̣адевиласса канит̣т̣хо маджджхимадесе а̄ран̃джарагиримхи паббатаджа̄лантаре екакова екасмим̣ гуха̄лен̣е васи.

а̄ран̃джарагирино на̄ма авидӯре еко а̄кин̣н̣амануссо нигамо аттхи, тесам̣ антаре махатӣ надӣ аттхи, там̣ надим̣ бахӯ манусса̄ отаранти. уттамарӯпадхара̄ ван̣н̣ада̄сийопи пурисе палобхайама̄на̄ тасса̄ надийа̄ тӣре нисӣданти. на̄радата̄пасо та̄су екам̣ дисва̄ пат̣ибаддхачитто хутва̄ джха̄нам̣ антарадха̄петва̄ нира̄ха̄ро парисуссанто килесавасам̣ гантва̄ сатта̄хам̣ васитва̄ нипаджджи. атхасса бха̄та̄ ка̄л̣адевило а̄вадждженто там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ а̄ка̄сена̄гантва̄ лен̣ам̣ па̄виси. на̄радо там̣ дисва̄ ‘‘касма̄ бхавам̣ а̄гатосӣ’’ти а̄ха. ‘‘бхавам̣ ‘акаллако’ти бхавантам̣ пат̣иджаггитум̣ а̄гатомхӣ’’ти. атха нам̣ со ‘‘абхӯтам̣ катхам̣ катхеси, аликам̣ туччхам̣ катхесӣ’’ти муса̄ва̄дена нигган̣хи. со ‘‘нетам̣ паха̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти са̄лиссарам̣ а̄неси, мен̣д̣иссарам̣ а̄неси, паббатампи а̄неси. итаропи те тайо муса̄ва̄дена нигган̣хи. ка̄л̣адевило ‘‘сарабхан̇гасаттха̄рам̣ а̄несса̄мӣ’’ти а̄ка̄сена̄гантва̄ там̣ а̄неси. со а̄гантва̄ там̣ дисва̄ ‘‘индрийавасам̣ гато’’ти н̃атва̄ ‘‘каччи на̄рада, индрийа̄нам̣ васам̣ гато’’ти пуччхи. итарена там̣ сутва̄ва ут̣т̣ха̄йа вандитва̄ ‘‘а̄ма, а̄чарийа̄’’ти вутте ‘‘на̄рада, индрийавасам̣ гата̄ на̄ма имасмим̣ аттабха̄ве суссанта̄ дуккхам̣ анубхавитва̄ дутийе аттабха̄ве нирайе ниббаттантӣ’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

60.

‘‘йо индрийа̄нам̣ ка̄мена, васам̣ на̄рада гаччхати;

со париччаджджубхо локе, джӣвантова висуссатӣ’’ти.

таттха йо индрийа̄нанти на̄рада, йо пурисо рӯпа̄дӣсу субха̄ка̄рам̣ гахетва̄ килесака̄мавасена чханнам̣ индрийа̄нам̣ васам̣ гаччхати. париччаджджубхо локети со мануссалокан̃ча девалокан̃ча̄ти убхолоке париччаджитва̄ нирайа̄дӣсу ниббаттантӣти аттхо. джӣвантова висуссатӣти джӣвантойева аттана̄ иччхитам̣ килесаваттхум̣ алабханто сокена висуссати, маха̄дуккхам̣ па̄пун̣а̄тӣти.

там̣ сутва̄ на̄радо ‘‘а̄чарийа, ка̄масеванам̣ на̄ма сукхам̣, еварӯпам̣ сукхам̣ ким̣ сандха̄йа дуккханти вадасӣ’’ти пуччхи. атхасса сарабхан̇го ‘‘тена хи сун̣а̄хӣ’’ти дутийам̣ га̄тхама̄ха –

61.

‘‘сукхасса̄нантарам̣ дуккхам̣, дуккхасса̄нантарам̣ сукхам̣;

соси патто сукха̄ дуккхам̣, па̄т̣икан̇кха варам̣ сукха’’нти.

таттха сукхасса̄нантаранти ка̄масукхасса анантарам̣ нирайадуккхам̣. дуккхасса̄ти сӣлараккхан̣адуккхасса анантарам̣ диббама̄нусакасукхан̃чева нибба̄насукхан̃ча. идам̣ вуттам̣ хоти – на̄рада, име хи сатта̄ ка̄масеванасамайе ка̄лам̣ катва̄ екантадуккхе нирайе ниббаттанти, сӣлам̣ раккханта̄ випассана̄йа каммам̣ каронта̄ ча пана киламанти, те дуккхена сӣлам̣ раккхитва̄ сӣлабалена вуттаппака̄рам̣ сукхам̣ лабханти, идам̣ дуккхам̣ сандха̄йа̄хам̣ евам̣ вада̄мӣти. соси паттоти со твам̣ на̄рада, ида̄ни джха̄насукхам̣ на̄сетва̄ тато сукха̄ махантам̣ ка̄манисситам̣ четасикадуккхам̣ патто. па̄т̣икан̇кха̄ти идам̣ килесадуккхам̣ чхад̣д̣етва̄ пуна тадева варам̣ уттамам̣ джха̄насукхам̣ иччха паттхехӣти.

на̄радо ‘‘идам̣ а̄чарийа, дуккхам̣ дуссахам̣, на там̣ адхива̄сетум̣ саккомӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ маха̄сатто ‘‘на̄рада, дуккхам̣ на̄ма уппаннам̣ адхива̄сетаббамева̄’’ти ватва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

62.

‘‘киччхака̄ле киччхасахо, йо киччхам̣ на̄тиваттати;

са киччхантам̣ сукхам̣ дхӣро, йогам̣ самадхигаччхатӣ’’ти.

таттха на̄тиваттатӣти на̄нуваттати, айамева ва̄ па̄т̣хо. идам̣ вуттам̣ хоти – на̄рада, йо ка̄йикачетасикадуккхасан̇кха̄тасса киччхасса уппаннака̄ле аппаматто тасса киччхасса харан̣ӯпа̄йам̣ каронто киччхасахо хутва̄ там̣ киччхам̣ на̄нуваттати, тасса васе аваттитва̄ техи техи упа̄йехи там̣ киччхам̣ абхибхавати вина̄сети, со дхӣро киччхасса антимасан̇кха̄там̣ нира̄мисасукхасан̇кха̄там̣ джха̄насукхам̣ адхигаччхати, там̣ ва̄ киччхантам̣ йогасукхам̣ адхигаччхати, акиламантова па̄пун̣а̄тӣти.

со ‘‘а̄чарийа, ка̄масукхам̣ на̄ма уттамасукхам̣, на там̣ джахитум̣ саккомӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ маха̄сатто ‘‘на̄рада, дхаммо на̄ма на кеначи ка̄ран̣ена на̄сетаббо’’ти ватва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

63.

‘‘на хева ка̄ма̄на ка̄ма̄, на̄наттха̄ на̄ттхака̄ран̣а̄;

на катан̃ча ниран̇катва̄, дхамма̄ чавитумарахасӣ’’ти.

таттха ка̄ма̄на ка̄ма̄ти ка̄ма̄нам̣ ка̄ма̄, ваттхука̄ма̄нам̣ паттхана̄йа̄ти аттхо. на̄наттха̄ на̄ттхака̄ран̣а̄ти на анаттхато на аттхака̄ран̣а̄. на катан̃ча ниран̇катва̄ти катан̃ча ниппха̄дитам̣ джха̄нам̣ нирам̣катва̄. идам̣ вуттам̣ хоти – на̄рада, на хева ваттхука̄мапаттхана̄йа дхамма̄ чавитумарахаси, екасмим̣ анаттхе уппанне там̣ пат̣иханитука̄мо на̄наттха̄ на аттхенапи ка̄ран̣абхӯтена дхамма̄ чавитумарахаси, ‘‘асуко на̄ма ме аттхо уппаджджиссатӣ’’ти евампи аттхака̄ран̣а̄пи на дхамма̄ чавитумарахаси, катам̣ пана ниппха̄дитам̣ джха̄насукхам̣ нирам̣катва̄ вина̄сетва̄ нева дхамма̄ чавитумарахасӣси.

евам̣ сарабхан̇гена чатӯхи га̄тха̄хи дхамме десите ка̄л̣адевило аттано канит̣т̣хам̣ оваданто пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

64.

‘‘даккхам̣ гахапатӣ са̄дху, сам̣вибхаджджан̃ча бходжанам̣;

аха̄со аттхала̄бхесу, аттхабйа̄патти абйатхо’’ти.

таттха даккхам̣ гахапатӣти на̄рада гхара̄ва̄сам̣ васанта̄нам̣ гахапатӣнам̣ бхогуппа̄данаттха̄йа аналасйачхекакусалабха̄васан̇кха̄там̣ даккхам̣ на̄ма са̄дху, даккхабха̄во бхаддако. сам̣вибхаджджан̃ча бходжананти дуккхена уппа̄дитабхога̄нам̣ дхаммикасаман̣абра̄хман̣ехи саддхим̣ сам̣вибхаджитва̄ парибхогакаран̣ам̣ дутийам̣ са̄дху. аха̄со аттхала̄бхесӯти маханте иссарийе уппанне аппама̄давасена аха̄со ануппила̄витаттам̣ татийам̣ са̄дху. аттхабйа̄паттӣти йада̄ пана аттано аттхабйа̄патти йасавина̄со хоти, тада̄ абйатхо акиламанам̣ чатуттхам̣ са̄дху, тасма̄ твам̣, на̄рада, ‘‘джха̄нам̣ ме антарахита’’нти ма̄ сочи, саче индрийа̄нам̣ васам̣ на гамиссаси, нат̣т̣хампи те джха̄нам̣ пуна па̄катикамева бхависсатӣти.

там̣ пуна ка̄л̣адевилена на̄радасса овадитабха̄вам̣ н̃атва̄ саттха̄ абхисамбуддхо хутва̄ чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

65.

‘‘етта̄ватетам̣ пан̣д̣иччам̣, апи со девило брави;

на йито кин̃чи па̄пийо, йо индрийа̄нам̣ васам̣ вадже’’ти.

тассаттхо – бхиккхаве, еттакам̣ етам̣ пан̣д̣иччам̣ сойам̣ девило абрави. йо пана килесавасена индрийа̄нам̣ васам̣ ваджати, ито ан̃н̃о па̄пийо наттхӣти.

атха нам̣ сарабхан̇го а̄мантетва̄ ‘‘на̄рада, идам̣ та̄ва сун̣а, йо хи пат̣хамамева каттаббайуттакам̣ на кароти, со аран̃н̃ам̣ павит̣т̣хама̄н̣авако вийа сочати паридеватӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте екасмим̣ ка̄синигаме еко бра̄хман̣ама̄н̣аво абхирӯпо ахоси тха̄масампанно на̄габало. со чинтеси – ‘‘ким̣ ме касикамма̄дӣни катва̄ ма̄та̄питӯхи пут̣т̣хехи, ким̣ путтада̄рена, ким̣ да̄на̄дӣхи пун̃н̃ехи катехи, кан̃чи апосетва̄ кин̃чи пун̃н̃ам̣ акатва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ миге ма̄ретва̄ атта̄нам̣йева посесса̄мӣ’’ти? со пан̃ча̄вудхасаннаддхо химавантам̣ гантва̄ на̄на̄миге вадхитва̄ кха̄данто антохимаванте видхава̄йа на̄ма надийа̄ тӣре гирипариккхиттам̣ махантам̣ паббатаджа̄лам̣ патва̄ таттха миге вадхитва̄ ан̇га̄ре паккамам̣сам̣ кха̄данто ва̄сам̣ каппеси. со чинтеси ‘‘ахам̣ саббада̄ тха̄масампанно на бхависса̄ми, дуббалака̄ле аран̃н̃е чаритум̣ на саккхисса̄ми, ида̄нева на̄на̄ван̣н̣е миге паббатаджа̄лам̣ павесетва̄ два̄рам̣ йоджетва̄ аран̃н̃ам̣ ана̄хин̣д̣антова йатха̄ручийа̄ миге вадхитва̄ кха̄дисса̄мӣ’’ти татха̄ ака̄си. атхасса ка̄ле атикканте там̣ каммам̣ маттхакаппаттам̣ дит̣т̣хадхаммаведанӣйам̣ джа̄там̣, аттано хаттхапа̄дехи на лабхи гантум̣, апара̄парам̣ париваттетум̣ на̄саккхи, нева кин̃чи кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣, на па̄нӣйам̣ пасси, сарӣрам̣ мила̄йи, мануссапето ахоси, гимхака̄ле патхавӣ вийа сарӣрам̣ бхиджджитва̄ ра̄джийо дассеси, со дурӯпо дуссан̣т̣хито маха̄дуккхам̣ анубхави.

евам̣ аддха̄не гате сивират̣т̣хе сивира̄джа̄ на̄ма ‘‘аран̃н̃е ан̇га̄рапаккамам̣сам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти амачча̄нам̣ раджджам̣ ниййа̄детва̄ пан̃ча̄вудхасаннаддхо аран̃н̃ам̣ пависитва̄ миге вадхитва̄ мам̣сам̣ кха̄дама̄но анупуббена там̣ падесам̣ патва̄ там̣ пурисам̣ дисва̄ бхӣтопи сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ ‘‘коси твам̣ амбхо пуриса̄’’ти пуччхи. ‘‘са̄ми, мануссапето ахам̣, аттано катакаммасса пхалам̣ анубхоми, твам̣ пана косӣ’’ти? ‘‘сивира̄джа̄хамасмӣ’’ти. ‘‘атха касма̄ идха̄гатосӣ’’ти? ‘‘мигамам̣сам̣ кха̄данаттха̄йа̄’’ти. атхасса со ‘‘ахампи маха̄ра̄джа, имина̄ва ка̄ран̣ена а̄гантва̄ мануссапето джа̄то’’ти саббам̣ виттха̄рена катхетва̄ аттано дуккхитабха̄вам̣ ран̃н̃о а̄чиккханто сесага̄тха̄ а̄ха –

66.

‘‘амитта̄нам̣ва хаттхаттхам̣, сиви паппоти ма̄мива;

каммам̣ виджджан̃ча даккхеййам̣, вива̄хам̣ сӣламаддавам̣;

ете ча йасе ха̄петва̄, ниббатто сехи каммехи.

67.

‘‘сохам̣ сахассаджӣнова, абандху апара̄йан̣о;

арийадхамма̄ апакканто, йатха̄ пето татхевахам̣.

68.

‘‘сукхака̄ме дуккха̄петва̄, а̄панносми падам̣ имам̣;

со сукхам̣ на̄дхигаччха̄ми, т̣хито бха̄н̣умата̄мива̄’’ти.

таттха амитта̄нам̣ва хаттхаттханти амитта̄нам̣ хаттхе аттхам̣ вина̄сам̣ вийа. сивӣти ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. паппоти ма̄мива̄ти ма̄дисо па̄пакаммена па̄пун̣а̄ти, аттанова каммена вина̄сам̣ па̄пун̣а̄тӣти вуттам̣ хоти. камманти касикамма̄дибхедам̣ а̄джӣваса̄дхакам̣ киччам̣. виджджанти на̄наппака̄ракам̣ хаттхисиппа̄дикам̣ сиппам̣. даккхеййанти на̄наппака̄рена бхогуппа̄данакосаллам̣. вива̄ханти а̄ва̄хавива̄хасамбандхам̣. сӣламаддаванти пан̃чавидхасӣлан̃чева мудувачанам̣ хитака̄мам̣ па̄панива̄ран̣ам̣ калйа̄н̣амиттатан̃ча. со хи идха маддавоти адхиппето. ете ча йасе ха̄петва̄ти ете еттаке йасада̄йаке дхамме ха̄петва̄ ча. ниббатто сехи каммехӣти аттано каммехи ниббатто. идам̣ вуттам̣ хоти – ахам̣, маха̄ра̄джа, имасмим̣ локе иссарийада̄йакам̣ каттаббайуттакам̣ каммам̣ акатва̄ сиппам̣ асиккхитва̄ упа̄йена бхоге ануппа̄детва̄ а̄ва̄хавива̄хам̣ акатва̄ сӣлам̣ араккхитва̄ мам̣ акиччам̣ каронтам̣ па̄панива̄ран̣асаматтхе калйа̄н̣амитте абхаджитва̄ име еттаке йасада̄йакатта̄ ‘‘йасе’’ти сан̇кхйам̣ гате локаппаваттидхамме ха̄петва̄ чхад̣д̣етва̄ имам̣ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ сайам̣ катехи па̄пакаммехи ида̄ни мануссапето хутва̄ ниббаттосмӣти.

сахассаджӣнова̄ти сахассаджӣнапурисо вийа̄ти аттхо. сва̄хам̣ самма̄ пат̣ипаджджитва̄ бхоге уппа̄деййам̣, техи анекасахассехи бхогехи джитотипи аттхо. апара̄йан̣оти асаран̣о, ниппатит̣т̣хоти аттхо. арийадхамма̄ти саппурисадхаммато. йатха̄ петоти йатха̄ мато пето хутва̄ уппаджджеййа, джӣвама̄нойева татха̄ мануссапето джа̄тосмӣти аттхо. сукхака̄ме дуккха̄петва̄ти сукхака̄ме сатте дуккха̄петва̄. ‘‘сукхака̄мо’’типи па̄т̣хо, сайам̣ сукхака̄мо парам̣ дуккха̄петва̄ти аттхо. а̄панносми падам̣ иманти еварӯпам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ паттосми. патхантипи па̄т̣хо, идам̣ дуккхасса патхабхӯтам̣ аттабха̄вам̣ паттосмӣти аттхо. т̣хито бха̄н̣умата̄мива̄ти бха̄н̣ума̄ вуччати агги, вӣтаччикан̇га̄рехи саманта̄ парикин̣н̣о вийа сарӣре ут̣т̣хитена маха̄да̄хена дайханто ка̄йикачетасикасукхам̣ на винда̄мӣти вадати.

еван̃ча пана ватва̄ ‘‘ахам̣, маха̄ра̄джа, сукхака̄мо парам̣ дуккха̄петва̄ дит̣т̣хева дхамме мануссапето джа̄то, тасма̄ твам̣ па̄пам̣ ма̄ кари, аттано нагарам̣ гантва̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни карохӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ татха̄ катва̄ саггапурам̣ пӯреси. сарабхан̇гасаттха̄ имам̣ ка̄ран̣ам̣ а̄харитва̄ та̄пасам̣ сан̃н̃а̄песи. со тасса дхаммакатха̄йа сам̣вегам̣ пат̣илабхитва̄ там̣ вандитва̄ кхама̄петва̄ касин̣апарикаммам̣ катва̄ нат̣т̣хам̣ джха̄нам̣ пат̣ипа̄катикам̣ ака̄си. сарабхан̇го тасса таттха васитум̣ адатва̄ там̣ а̄да̄йа аттано ассамам̣ гато.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ на̄радо уккан̣т̣хитабхиккху ахоси, нагарасобхин̣ӣ пура̄н̣адутийика̄, са̄лиссаро са̄рипутто, мен̣д̣иссаро кассапо, паббато ануруддхо, ка̄л̣адевило качча̄йано, анупийо а̄нандо, кисаваччхо маха̄моггалла̄но, сарабхан̇го пана ахамева ахосинти.

индрийаджа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[424] 8. а̄диттаджа̄такаван̣н̣ана̄

а̄диттасминти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто асадисада̄нам̣ а̄раббха катхеси. асадисада̄нам̣ маха̄говиндасуттаван̣н̣ана̄то (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.296) виттха̄ретва̄ катхетаббам̣. тасса пана диннадивасато дутийадивасе дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, косалара̄джа̄ вичинитва̄ва, пун̃н̃аккхеттам̣ н̃атва̄ буддхаппамукхасса арийасан̇гхасса асадисада̄нам̣ ада̄сӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘аначчхарийам̣, бхиккхаве, ран̃н̃о вичинитва̄ ануттаре пун̃н̃аккхетте да̄напатит̣т̣ха̄панам̣, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄пи вичинитва̄ва маха̄да̄нам̣ адам̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте сивират̣т̣хе роруванагаре рорувамаха̄ра̄джа̄ на̄ма даса ра̄джадхамме акопетва̄ чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи джанам̣ сан̇ган̣ханто маха̄джанасса ма̄та̄питут̣т̣ха̄не т̣хатва̄ капан̣аддхикаваниббакайа̄чака̄дӣнам̣ маха̄да̄нам̣ паваттеси. тасса самуддавиджайа̄ на̄ма аггамахесӣ ахоси пан̣д̣ита̄ н̃а̄н̣асампанна̄. со екадивасам̣ да̄наггам̣ олокенто ‘‘майхам̣ да̄нам̣ дуссӣла̄ лоласатта̄ бхун̃джанти, там̣ мам̣ на ха̄сети, ахам̣ кхо пана сӣлаванта̄нам̣ аггадаккхин̣еййа̄нам̣ паччекабуддха̄нам̣ да̄тука̄мо, те ча химавантападесе васанти, ко ну кхо те нимантетва̄ а̄нессати, кам̣ песесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ таматтхам̣ девийа̄ а̄рочеси. атха нам̣ са̄ а̄ха ‘‘маха̄ра̄джа, ма̄ чинтайиттха, амха̄кам̣ да̄таббада̄набалена сӣлабалена саччабалена пуппха̄ни песетва̄ паччекабуддхе нимантетва̄ тесам̣ а̄гатака̄ле саббапариккха̄расампаннада̄нам̣ дасса̄ма̄’’ти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ ‘‘сакаланагарава̄сино сӣлам̣ сама̄дийантӯ’’ти нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ сайампи сапариджано упосатхан̇га̄ни адхит̣т̣ха̄йа маха̄да̄нам̣ паваттетва̄ суманапуппхапун̣н̣ам̣ суван̣н̣асамуггам̣ га̄ха̄петва̄ па̄са̄да̄ оруйха ра̄джан̇ган̣е т̣хатва̄ пан̃чан̇га̄ни патхавийам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ па̄чӣнадиса̄бхимукхо вандитва̄ ‘‘па̄чӣнадиса̄йа араханте ванда̄ми, саче амха̄кам̣ кочи гун̣о аттхи, амхесу анукампам̣ катва̄ амха̄кам̣ бхиккхам̣ ган̣хатха̄’’ти ватва̄ сатта пуппхамут̣т̣хийо кхипи. па̄чӣнадиса̄йа паччекабуддха̄нам̣ абха̄вена пунадивасе на̄гамим̣су. дутийадивасе даккхин̣адисам̣ намасси, татопи на̄гата̄. татийадивасе паччхимадисам̣ намасси, татопи на̄гата̄. чатуттхадивасе уттарадисам̣ намасси, намасситва̄ ча пана ‘‘уттарахимавантападесава̄сино паччекабуддха̄ амха̄кам̣ бхиккхам̣ ган̣хантӯ’’ти сатта пуппхамут̣т̣хийо виссаджджеси. пуппха̄ни гантва̄ нандамӯлакапаббха̄ре пан̃чаннам̣ паччекабуддхасата̄нам̣ упари патим̣су.

те а̄ваджджама̄на̄ ран̃н̃а̄ аттано нимантитабха̄вам̣ н̃атва̄ пунадивасе сатта паччекабуддхе а̄мантетва̄ ‘‘ма̄риса̄, ра̄джа̄ во нимантети, тасса сан̇гахам̣ каротха̄’’ти вадим̣су. сатта паччекабуддха̄ а̄ка̄сена̄гантва̄ ра̄джадва̄ре отарим̣су. те дисва̄ ра̄джа̄ соманассаджа̄то вандитва̄ па̄са̄дам̣ а̄ропетва̄ махантам̣ сакка̄рам̣ катва̄ да̄нам̣ датва̄ бхаттакиччапарийоса̄не пунадивасаттха̄йа пунадивасаттха̄йа̄ти евам̣ чха дивасе нимантетва̄ саттаме дивасе саббапариккха̄рада̄нам̣ саджджетва̄ саттаратанакхачита̄ни ман̃чапӣт̣ха̄дӣни пан̃н̃апетва̄ тичӣвара̄дике саббасаман̣апарибхоге саттаннам̣ паччекабуддха̄нам̣ сантике т̣хапетва̄ ‘‘майам̣ име париккха̄ре тумха̄кам̣ дема̄’’ти ватва̄ тесам̣ бхаттакиччапарийоса̄не ра̄джа̄ ча девӣ ча убхопи намассама̄на̄ ат̣т̣хам̣су. атха несам̣ анумоданам̣ каронто сан̇гхаттхеро две га̄тха̄ абха̄си –

69.

‘‘а̄диттасмим̣ ага̄расмим̣, йам̣ нӣхарати бха̄джанам̣;

там̣ тасса хоти аттха̄йа, но ча йам̣ таттха д̣айхати.

70.

‘‘евама̄дӣпито локо, джара̄йа маран̣ена ча;

нӣхаретхева да̄нена, диннам̣ хоти сунӣхата’’нти.

таттха а̄диттасминти тан̇кхан̣е паджджалите. бха̄джананти упакаран̣ам̣. но ча йам̣ таттха д̣айхатӣти йам̣ пана таттха д̣айхати, антамасо тин̣асантха̄ропи, саббам̣ тасса анупакаран̣амева хоти. джара̄йа маран̣ена ча̄ти десана̄сӣсаметам̣, аттхато панеса ека̄дасахи аггӣхи а̄дӣпито на̄ма. нӣхаретхева̄ти тато ека̄дасати аггӣхи паджджалиталока̄ дасавидхада̄наваттхубхедам̣ там̣ там̣ париккха̄рада̄нам̣ четана̄йа никкад̣д̣хетхева. диннам̣ хотӣти аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄ йам̣ диннам̣, тадева сунӣхатам̣ на̄ма хотӣти.

евам̣ сан̇гхаттхеро анумоданам̣ катва̄ ‘‘аппаматто хохи, маха̄ра̄джа̄’’ти ран̃н̃о ова̄дам̣ датва̄ а̄ка̄се уппатитва̄ па̄са̄дакан̣н̣икам̣ двидха̄ катва̄ гантва̄ нандамӯлакапаббха̄рейева отари. тасса диннапариккха̄ропи тенева саддхим̣ уппатитва̄ нандамӯлакапаббха̄рейева отари. ран̃н̃о ча девийа̄ ча сакаласарӣрам̣ пӣтийа̄ пун̣н̣ам̣ ахоси. евам̣ тасмим̣ гате авасеса̄пи –

71.

‘‘йо дхаммаладдхасса дада̄ти да̄нам̣, ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатасса джанту;

атиккамма со ветаран̣им̣ йамасса, дибба̄ни т̣ха̄на̄ни упети маччо.

72.

‘‘да̄нан̃ча йуддхан̃ча сама̄нама̄ху, аппа̄пи санта̄ бахуке джинанти;

аппампи че саддаха̄но дада̄ти, тенева со хоти сукхӣ параттха.

73.

‘‘вичеййа да̄нам̣ сугатаппасаттхам̣, йе даккхин̣еййа̄ идха джӣвалоке;

етесу динна̄ни махаппхала̄ни, бӣджа̄ни вутта̄ни йатха̄ сукхетте.

74.

‘‘йо па̄н̣абхӯта̄ни ахет̣хайам̣ чарам̣, парӯпава̄да̄ на кароти па̄пам̣;

бхӣрум̣ пасам̣санти на таттха сӯрам̣, бхайа̄ хи санто на каронти па̄пам̣.

75.

‘‘хӣнена брахмачарийена, кхаттийе упападжджати;

маджджхимена ча деваттам̣, уттамена висуджджхати.

76.

‘‘аддха̄ хи да̄нам̣ бахудха̄ пасаттхам̣, да̄на̄ ча кхо дхаммападам̣ва сеййо;

пуббева хи пуббатарева санто, нибба̄намеваджджхагамум̣ сапан̃н̃а̄’’ти. –

евамекека̄йа га̄тха̄йа анумоданам̣ катва̄ татхева агамим̣су саддхим̣ париккха̄рехи.

таттха дхаммаладдхасса̄ти кхӣн̣а̄савам̣ а̄дим̣ катва̄ йа̄ва суккхавипассакайога̄вачаро пуггало дхаммасса ладдхатта̄ дхаммаладдхо на̄ма. свева ут̣т̣ха̄навӣрийена тасса дхаммасса адхигататта̄ ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигато на̄ма. тасса пуггаласса йо джанту дада̄ти да̄нанти аттхо, дхаммена ладдхасса ут̣т̣ха̄насан̇кха̄тена вӣрийена адхигатасса деййадхаммасса аггам̣ гахетва̄ йо джанту сӣлавантесу да̄нам̣ дада̄тӣтипи аттхо. упайогаттхе ва̄ са̄мивачанам̣ катва̄петтха аттхо ведитаббо. ветаран̣инти десана̄сӣсаметам̣, ат̣т̣ха маха̄нирайе сол̣аса ча уссаде атиккамитва̄ти аттхо. дибба̄ни т̣ха̄на̄ни упетӣти девалоке уппаджджати.

сама̄нама̄хӯти садисам̣ ваданти. кхайабхӣрукасса хи да̄нам̣ наттхи, бхайабхӣрукасса йуддхам̣ наттхи. джӣвите а̄лайам̣ виджахитва̄ йуджджантова йуджджхитум̣ саккоти, бхогесу а̄лайам̣ виджахитва̄ да̄йако да̄тум̣ саккоти, тенева там̣ убхайам̣ ‘‘сама̄на’’нти ваданти. аппа̄пи санта̄ти тхока̄пи сама̄на̄ париччаттаджӣвита̄ бахуке джинанти, евамева аппа̄пи мун̃чачетана̄ бахумпи маччхерачиттам̣ лобха̄дим̣ ва̄ килесагаханам̣ джина̄ти. аппампи чети тхокампи че деййадхаммам̣ камман̃ча пхалан̃ча саддаханто дети. тенева соти тена париттадеййадхаммаваттхукена париттакена̄пи ча̄гена со параттха сукхӣ хоти, маха̄ра̄джа̄ти.

вичеййа да̄нанти даккхин̣ан̃ча даккхин̣еййан̃ча вичинитва̄ диннада̄нам̣. таттха йам̣ ва̄ там̣ ва̄ адатва̄ аггам̣ пан̣ӣтам̣ деййадхаммам̣ вичинитва̄ даданто даккхин̣ам̣ вичина̄ти на̄ма, йесам̣ тесам̣ ва̄ адатва̄ сӣла̄дигун̣асампанне вичинитва̄ тесам̣ даданто даккхин̣еййам̣ вичина̄ти на̄ма. сугатаппасаттханти еварӯпам̣ да̄нам̣ буддхехи пасаттхам̣. таттха даккхин̣еййавичинанам̣ дассетум̣ ‘‘йе даккхин̣еййа̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха даккхин̣еййа̄ти даккхин̣а̄йа ануччхавика̄ буддха̄дайо.

па̄н̣абхӯта̄нӣти па̄н̣асан̇кха̄та̄ни бхӯта̄ни. ахет̣хайам̣ чаранти ка̄рун̃н̃ена авихет̣хайанто чарама̄но. парӯпава̄да̄ти парӯпава̄дабхайена па̄пам̣ на кароти. бхӣрунти упава̄дабхӣрукам̣. на таттха сӯранти йо пана айонисоманасика̄рена тасмим̣ упава̄де сӯро хоти, там̣ пан̣д̣ита̄ наппасам̣санти. бхайа̄ хӣти упава̄дабхайена хи пан̣д̣ита̄ па̄пам̣ на каронти.

хӣнена брахмачарийена̄ти ба̄хиратиттха̄йатане та̄ва метхунавиратисӣламаттакам̣ хӣнам̣ брахмачарийам̣ на̄ма, тена кхаттийакуле уппаджджати. джха̄насса упача̄раматтам̣ маджджхимам̣, тена девалоке уппаджджати. ат̣т̣ха сама̄паттийо уттамам̣, тена брахмалоке уппаджджанто висуджджхати на̄ма. са̄сане пана сӣлавантассева екам̣ деваника̄йам̣ пан̣идха̄йа брахмачарийам̣ хӣнам̣ на̄ма, парисуддхасӣлассева сама̄паттиниббаттанам̣ маджджхимам̣ на̄ма, парисуддхасӣле т̣хатва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахаттуппатти уттамам̣ на̄ма.

оса̄нага̄тха̄йа айаматтхо – маха̄ра̄джа, кин̃ча̄пи екам̣сенева да̄нам̣ бахудха̄ пасаттхам̣ ван̣н̣итам̣, да̄нато пана саматхавипассана̄сан̇кха̄там̣ нибба̄насан̇кха̄тан̃ча дхаммакот̣т̣ха̄сабхӯтам̣ дхаммападамева уттаритарам̣. ким̣ка̄ран̣а̄? пуббева хи имасмим̣ каппе кассападасабала̄дайо пуббатарева вессабхӯдасабала̄дайо санто саппуриса̄ сапан̃н̃а̄ саматхавипассанам̣ бха̄ветва̄ нибба̄намева аджджхагамум̣ адхигата̄ти.

евам̣ сатта паччекабуддха̄ анумодана̄йа ран̃н̃о аматамаха̄нибба̄нам̣ ван̣н̣етва̄ ра̄джа̄нам̣ аппама̄дена овадитва̄ вуттанайенева аттано васанат̣т̣ха̄намева гата̄. ра̄джа̄пи саддхим̣ аггамахесийа̄ да̄нам̣ датва̄ йа̄ваджӣвам̣ т̣хатва̄ тато чавитва̄ саггапурам̣ пӯреси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘евам̣ пуббепи пан̣д̣ита̄ вичеййа да̄нам̣ адам̣сӯ’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ паччекабуддха̄ паринибба̄йим̣су, самуддавиджайа̄ ра̄хулама̄та̄ ахоси, рорувамаха̄ра̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

а̄диттаджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[425] 9. ат̣т̣ха̄наджа̄такаван̣н̣ана̄

ган̇га̄ кумудинӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи бхиккхум̣ саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘ким̣ка̄ран̣а̄’’ти ватва̄ ‘‘килесавасена̄’’ти вутте ‘‘бхиккху ма̄туга̄мо на̄ма акатан̃н̃ӯ миттадуббхӣ ависса̄санӣйо. атӣте пан̣д̣ита̄ девасикам̣ сахассам̣ дента̄пи ма̄туга̄мам̣ тосетум̣ на̄саккхим̣су. са̄ екадивасаматтам̣ сахассам̣ алабхитва̄ва те гӣва̄йам̣ га̄ха̄петва̄ нӣхара̄песи, евам̣ акатан̃н̃ӯ ма̄туга̄мо, ма̄ тасса ка̄ран̣а̄ килесавасам̣ гаччха̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте тасса ча путто брахмадаттакума̄ро, ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хино ча путто маха̄дханакума̄ро на̄ма. те убхопи сахапам̣сукӣл̣ака̄ саха̄йака̄ ахесум̣, ека̄чарийакулейева сиппам̣ ган̣хим̣су. ра̄джакума̄ро питу аччайена радждже патит̣т̣ха̄си, сет̣т̣хипуттописса сантикейева ахоси. ба̄ра̄н̣асийан̃ча ека̄ нагарасобхин̣ӣ ван̣н̣ада̄сӣ абхирӯпа̄ ахоси собхаггаппатта̄. сет̣т̣хипутто девасикам̣ сахассам̣ датва̄ ниччака̄ле та̄йева саддхим̣ абхираманто питу аччайена сет̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣ лабхитва̄пи на там̣ виджахи, татхева девасикам̣ сахассам̣ датва̄ абхирами. сет̣т̣хипутто дивасасса тайо ва̄ре ра̄джупат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати. атхасса екадивасам̣ ра̄джупат̣т̣ха̄нам̣ гатасса ран̃н̃а̄ саддхим̣ самуллапантассева сӯрийо аттхан̇гами, андхака̄рам̣ джа̄там̣. со ра̄джакула̄ никкхамитва̄ ‘‘ида̄ни гехам̣ гантва̄ а̄гаманавела̄ наттхи, нагарасобхин̣ийа̄йева гехам̣ гамисса̄мӣ’’ти упат̣т̣ха̄ке уййоджетва̄ екакова тасса̄ гехам̣ па̄виси. атха нам̣ са̄ дисва̄ ‘‘аййапутта, сахассам̣ а̄бхата’’нти а̄ха. ‘‘бхадде, ахам̣ аджджева ативика̄ло джа̄то, тасма̄ гехам̣ агантва̄ мануссе уййоджетва̄ екакова павит̣т̣хосми, све пана те две сахасса̄ни дасса̄мӣ’’ти.

са̄ чинтеси ‘‘сача̄хам̣ аджджа ока̄сам̣ карисса̄ми, ан̃н̃есупи дивасесу туччхахаттхакова а̄гамиссати, евам̣ ме дханам̣ париха̄йиссати, на да̄нисса ока̄сам̣ карисса̄мӣ’’ти. атха нам̣ евама̄ха ‘‘са̄ми, майам̣ ван̣н̣ада̄сийо на̄ма, амха̄кам̣ сахассам̣ адатва̄ кел̣и на̄ма наттхӣ’’ти. ‘‘бхадде, све дигун̣ам̣ а̄харисса̄мӣ’’ти пунаппунам̣ йа̄чи. нагарасобхин̣ӣ да̄сийо а̄н̣а̄песи ‘‘етасса идха т̣хатва̄ мам̣ олокетум̣ ма̄ адаттха, гӣва̄йам̣ там̣ гахетва̄ нӣхаритва̄ два̄рам̣ пидахатха̄’’ти. там̣ сутва̄ да̄сийо татха̄ карим̣су. атха со чинтеси ‘‘ахам̣ има̄йа саддхим̣ асӣтикот̣идханам̣ кха̄дим̣, са̄ мам̣ екадивасам̣ туччхахаттхам̣ дисва̄ гӣва̄йам̣ гахетва̄ нӣхара̄песи, ахо ма̄туга̄мо на̄ма па̄по нилладжджо акатан̃н̃ӯ миттадуббхӣ’’ти. со ма̄туга̄масса агун̣ам̣ ануссарантова вираджджи, пат̣икӯласан̃н̃ам̣ пат̣илабхи, гхара̄ва̄сепи уккан̣т̣хито ‘‘ким̣ ме гхара̄ва̄сена, аджджева никкхамитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти пуна гехам̣ агантва̄ ра̄джа̄нампи адисва̄ва нагара̄ никкхамитва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ ган̇га̄тӣре ассамам̣ ма̄петва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄йо уппа̄детва̄ ванамӯлапхала̄ха̄ро таттха ва̄сам̣ каппеси.

ра̄джа̄ там̣ апассанто ‘‘кахам̣ мама саха̄йо’’ти пуччхи. нагарасобхин̣ийа̄пи катакаммам̣ сакаланагаре па̄кат̣ам̣ джа̄там̣. атхасса таматтхам̣ а̄чиккхитва̄ ‘‘ити те дева, саха̄йо ладжджа̄йа гхарампи агантва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ паббаджито бхависсатӣ’’ти а̄хам̣су. ра̄джа̄ там̣ сутва̄ нагарасобхин̣им̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ екадивасам̣ сахассам̣ алабхитва̄ мама саха̄йам̣ гӣва̄йам̣ га̄ха̄петва̄ нӣхара̄песӣ’’ти пуччхи. ‘‘саччам̣, дева̄’’ти. ‘‘па̄пе джаммӣ, сӣгхам̣ мама саха̄йасса гатат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ там̣ а̄нехи, но че а̄нессаси, джӣвитам̣ те наттхӣ’’ти. са̄ ран̃н̃о вачанам̣ сутва̄ бхӣта̄ ратхам̣ а̄руйха махантена парива̄рена нагара̄ никкхамитва̄ тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ парийесантӣ сутавасена там̣ т̣ха̄нам̣ сутва̄ таттха гантва̄ вандитва̄ ‘‘аййа, майа̄ андхаба̄лабха̄вена катам̣ досам̣ кхаматха, ахам̣ на пуневам̣ карисса̄мӣ’’ти йа̄читва̄ ‘‘са̄дху, кхама̄ми те, наттхи ме тайи а̄гха̄то’’ти вутте ‘‘саче ме кхаматха, майа̄ саддхим̣ ратхам̣ абхирухатха, нагарам̣ гаччхисса̄ма, гатака̄ле йам̣ мама гхаре дханам̣ аттхи, саббам̣ дасса̄мӣ’’ти а̄ха. со тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘бхадде, ида̄ни тайа̄ саддхим̣ гантум̣ на сакка̄, йада̄ пана имасмим̣ локе йена на бхавитаббам̣, там̣ бхависсати, апи на̄ма тада̄ гаччхеййа’’нти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

77.

‘‘ган̇га̄ кумудинӣ санта̄, сан̇кхаван̣н̣а̄ ча кокила̄;

джамбӯ та̄лапхалам̣ даджджа̄, атха нӯна тада̄ сийа̄’’ти.

тассаттхо – бхадде, йатха̄ хи кумудасара̄ кумудехи сан̃чханна̄ тит̣т̣ханти, татхева саче сакала̄пи маха̄ган̇га̄ кумудинӣ сӣгхасотам̣ паха̄йа санта̄ упасанта̄ сийа̄, саббе кокила̄ ча сан̇кхаван̣н̣а̄ бхавеййум̣, саббо джамбуруккхо ча та̄лапхалам̣ дадеййа. атха нӯна тада̄ сийа̄ти атха та̄дисе ка̄ле амха̄кампи сама̄гамо нӯна сийа̄, бхавеййа на̄ма̄ти вуттам̣ хоти.

еван̃ча ватва̄ пунапи та̄йа ‘‘ехи, аййа, гаччха̄ма̄’’ти вутте ‘‘гаччхисса̄ма̄’’ти ватва̄ ‘‘касмим̣ ка̄ле’’ти вутте ‘‘асукасмин̃ча асукасмин̃ча̄’’ти ватва̄ сесага̄тха̄ абха̄си –

78.

‘‘йада̄ каччхапалома̄нам̣, па̄ва̄ро тивидхо сийа̄;

хемантикам̣ па̄вуран̣ам̣, атха нӯна тада̄ сийа̄.

79.

‘‘йада̄ макасапа̄да̄нам̣, ат̣т̣а̄ло сукато сийа̄;

дал̣хо ча авикампӣ ча, атха нӯна тада̄ сийа̄.

80.

‘‘йада̄ сасависа̄н̣а̄нам̣, ниссен̣ӣ суката̄ сийа̄;

саггасса̄рохан̣аттха̄йа, атха нӯна тада̄ сийа̄.

81.

‘‘йада̄ ниссен̣има̄руйха, чандам̣ кха̄деййу мӯсика̄;

ра̄хун̃ча парипа̄теййум̣, атха нӯна тада̄ сийа̄.

82.

‘‘йада̄ сура̄гхат̣ам̣ питва̄, маккхика̄ ган̣ача̄рин̣ӣ;

ан̇га̄ре ва̄сам̣ каппеййум̣, атха нӯна тада̄ сийа̄.

83.

‘‘йада̄ бимбот̣т̣хасампанно, гадрабхо сумукхо сийа̄;

кусало наччагӣтасса, атха нӯна тада̄ сийа̄.

84.

‘‘йада̄ ка̄ка̄ улӯка̄ ча, мантайеййум̣ рахогата̄;

ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пихаййеййум̣, атха нӯна тада̄ сийа̄.

85.

‘‘йада̄ мул̣а̄лапатта̄нам̣, чхаттам̣ тхиратарам̣ сийа̄;

вассасса пат̣игха̄та̄йа, атха нӯна тада̄ сийа̄.

86.

‘‘йада̄ кулако сакун̣о, паббатам̣ гандхама̄данам̣;

тун̣д̣ена̄да̄йа гаччхеййа, атха нӯна тада̄ сийа̄.

87.

‘‘йада̄ са̄муддикам̣ на̄вам̣, сайантам̣ сават̣а̄карам̣;

чет̣о а̄да̄йа гаччхеййа, атха нӯна тада̄ сийа̄’’ти.

таттха тивидхоти еко каччхапаломамайена пуппхена, еко тӯлена, еко убхайена̄ти евам̣ типпака̄ро. хемантикам̣ па̄вуран̣анти химапа̄тасамайе па̄вуран̣а̄йа бхавитум̣ саматтхо. атха нӯна тада̄ сийа̄ти атха тасмим̣ ка̄ле мама тайа̄ саддхим̣ екам̣сенева сам̣сагго сийа̄. евам̣ саббаттха паччхимападам̣ йоджетаббам̣. ат̣т̣а̄ло сукатоти абхирухитва̄ йуджджхантам̣ пурисасатам̣ дха̄ретум̣ йатха̄ саккоти, евам̣ сукато. парипа̄теййунти пала̄пеййум̣. ан̇га̄рети вӣтаччикан̇га̄расантхаре. ва̄сам̣ каппеййунти екекам̣ сура̄гхат̣ам̣ пивитва̄ матта̄ васеййум̣. бимбот̣т̣хасампанноти бимбапхаласадисехи от̣т̣хехи саманна̄гато. сумукхоти суван̣н̣аа̄да̄сасадисо мукхо. пихайеййунти ан̃н̃аман̃н̃асса сампаттим̣ иччханта̄ пихайеййум̣ паттхеййум̣. мул̣а̄лапатта̄нанти сан̣ха̄нам̣ мул̣а̄лагаччхапатта̄нам̣. кулакоти еко кхуддакасакун̣о. са̄муддиканти самуддапаккханданамаха̄на̄вам̣. сайантам̣ сават̣а̄каранти йантена чева ват̣а̄карена ча саддхим̣ саббасамбха̄райуттам̣. чет̣о а̄да̄йа̄ти йада̄ еварӯпам̣ на̄вам̣ кхуддако га̄мада̄рако хаттхена гахетва̄ гаччхеййа̄ти аттхо.

ити маха̄сатто имина̄ ат̣т̣ха̄напарикаппена ека̄даса га̄тха̄ абха̄си. там̣ сутва̄ нагарасобхин̣ӣ маха̄саттам̣ кхама̄петва̄ нагарам̣ гантва̄ ран̃н̃о там̣ ка̄ран̣ам̣ а̄рочетва̄ аттано джӣвитам̣ йа̄читва̄ ган̣хи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘евам̣ бхиккху ма̄туга̄мо на̄ма акатан̃н̃ӯ миттадуббхӣ’’ти ватва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, та̄пасо пана ахамева ахосинти.

ат̣т̣ха̄наджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[426] 10. дӣпиджа̄такаван̣н̣ана̄

кхаманӣйам̣ йа̄панӣйанти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто екам̣ ел̣икам̣ а̄раббха катхеси. екасмин̃хи самайе маха̄моггалла̄наттхеро гирипариккхитте екадва̄ре гириббаджасена̄сане виха̄си. два̄расамӣпейевасса чан̇камо ахоси. тада̄ ел̣акапа̄лака̄ ‘‘ел̣ака̄ еттха чарантӯ’’ти гириббаджам̣ павесетва̄ кӣл̣анта̄ вихаранти. тесу екадивасам̣ са̄йам̣ а̄гантва̄ ел̣аке гахетва̄ гаччхантесу ека̄ ел̣ика̄ дӯре чарама̄на̄ ел̣аке никкхаманте адисва̄ охӣйи. там̣ паччха̄ никкхамантим̣ еко дӣпико дисва̄ ‘‘кха̄дисса̄ми на’’нти гириббаджадва̄ре ат̣т̣ха̄си. са̄пи ито чито ча олокентӣ там̣ дисва̄ ‘‘еса мам̣ ма̄ретва̄ кха̄дитука̄мата̄йа т̣хито, саче ниваттитва̄ пала̄йисса̄ми, джӣвитам̣ ме наттхи, аджджа майа̄ пурисака̄рам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ син̇га̄ни уккхипитва̄ тасса абхимукхам̣ вегена паккхандитва̄ дӣпикасса ‘‘ито ган̣хисса̄ми, ито ган̣хисса̄мӣ’’ти виппхандатова гахан̣ам̣ анупагантва̄ вегена пала̄йитва̄ ел̣ака̄нам̣ антарам̣ па̄виси. атха тхеро там̣ тесам̣ кирийам̣ дисва̄ пунадивасе гантва̄ татха̄гатасса а̄рочетва̄ ‘‘евам̣ бханте, са̄ ел̣ика̄ аттано упа̄йакусалата̄йа параккамам̣ катва̄ дӣпикато муччӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘моггалла̄на, ида̄ни та̄ва со дӣпико там̣ гахетум̣ на̄саккхи, пуббе пана нам̣ виравантим̣ ма̄ретва̄ кха̄дӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте магадхарат̣т̣хе бодхисатто екасмим̣ га̄ме маха̄бхогакуле ниббаттитва̄ вайаппатто ка̄ме паха̄йа исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄йо ниббаттетва̄ чирам̣ химаванте васитва̄ лон̣амбиласеванаттха̄йа ра̄джагахам̣ гантва̄ екасмим̣йева гириббадже пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ ва̄сам̣ каппеси. тада̄ имина̄ва нийа̄мена ел̣акапа̄лакесу ел̣аке чарантесу екадивасам̣ евамева екам̣ ел̣икам̣ паччха̄ никкхамантим̣ дисва̄ еко дӣпико ‘‘кха̄дисса̄ми на’’нти два̄ре ат̣т̣ха̄си. са̄пи там̣ дисва̄ ‘‘аджджа майхам̣ джӣвитам̣ наттхи, екенупа̄йена имина̄ саддхим̣ мадхурапат̣исантха̄рам̣ катва̄ хадайамасса мудукам̣ джанетва̄ джӣвитам̣ раккхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ дӯратова тена саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронтӣ а̄гаччхама̄на̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

88.

‘‘кхаманӣйам̣ йа̄панӣйам̣, каччи ма̄тула те сукхам̣;

сукхам̣ те амма̄ авача, сукхака̄ма̄ва те майа’’нти.

таттха сукхам̣ те амма̄ти майхам̣ ма̄та̄пи ‘‘тумха̄кам̣ сукхам̣ пуччхеййа̄сӣ’’ти аджджа мам̣ авача̄ти аттхо. майанти ма̄тула майампи тумха̄кам̣ сукхам̣ ева иччха̄ма̄ти.

там̣ сутва̄ дӣпико ‘‘айам̣ дхуттика̄ мам̣ ма̄тулава̄дена ван̃четука̄ма̄, на ме каккхал̣абха̄вам̣ джа̄на̄тӣ’’ти чинтетва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

89.

‘‘нан̇гут̣т̣хам̣ ме аваккамма, хет̣хайитва̄на ел̣ике;

са̄джджа ма̄тулава̄дена, мун̃читабба̄ ну ман̃н̃асӣ’’ти.

тассаттхо – твам̣ мама нан̇гут̣т̣хаман̣д̣алам̣ аккамитва̄ хет̣хайитва̄ а̄гаччхаси, са̄ твам̣ ‘‘аджджа ма̄тулава̄дена мун̃читабба̄хамасмӣ’’ти ман̃н̃аси ну, евам̣ ман̃н̃аси ман̃н̃ети.

там̣ сутва̄ итара̄ ‘‘ма̄тула, ма̄ евам̣ карӣ’’ти ватва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

90.

‘‘пураттха̄мукхо нисинноси, ахам̣ те мукхама̄гата̄;

паччхато туйхам̣ нан̇гут̣т̣хам̣, катхам̣ кхва̄хам̣ авакками’’нти.

таттха мукханти абхимукхам̣. катхам̣ кхва̄хам̣ аваккаминти тава паччхато т̣хитам̣ ахам̣ катхам̣ аваккаминти аттхо.

атха нам̣ со ‘‘ким̣ катхеси ел̣ике, мама нан̇гут̣т̣хасса ат̣т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

91.

‘‘йа̄вата̄ чатуро дӣпа̄, сасамудда̄ сапаббата̄;

та̄вата̄ майхам̣ нан̇гут̣т̣хам̣, катхам̣ кхо там̣ виваджджайӣ’’ти.

таттха та̄вата̄ти еттакам̣ т̣ха̄нам̣ мама нан̇гут̣т̣хам̣ париккхипитва̄ гатанти вадати.

там̣ сутва̄ ел̣ика̄ ‘‘айам̣ па̄по мадхуракатха̄йа на аллӣйати, пат̣исатту хутва̄ тасса катхесса̄мӣ’’ти ватва̄ пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

92.

‘‘пуббева метамаккхим̣су, ма̄та̄ пита̄ ча бха̄таро;

дӣгхам̣ дут̣т̣хасса нан̇гут̣т̣хам̣, са̄мхи веха̄йаса̄гата̄’’ти.

таттха аккхим̣сӯти пуббева ме етам̣ ма̄та̄ ча пита̄ ча бха̄таро ча а̄чиккхим̣су. са̄мхӣти са̄ ахам̣ н̃а̄така̄нам̣ сантика̄ тава нан̇гут̣т̣хасса дӣгхабха̄вам̣ сутва̄ тава нан̇гут̣т̣хам̣ парихарантӣ веха̄йаса̄ а̄ка̄сена а̄гата̄ти.

атха нам̣ со ‘‘джа̄на̄ми те ахам̣ а̄ка̄сена а̄гатабха̄вам̣, евам̣ а̄гаччхантӣ пана майхам̣ бхаккхе на̄сетва̄ а̄гата̄сӣ’’ти ватва̄ чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

93.

‘‘тан̃ча дисва̄на а̄йантим̣, анталиккхасми ел̣ике;

мигасан̇гхо пала̄йиттха, бхаккхо ме на̄сито тайа̄’’ти.

там̣ сутва̄ итара̄ маран̣абхайабхӣта̄ ан̃н̃ам̣ ка̄ран̣ам̣ а̄харитум̣ асакконтӣ ‘‘ма̄тула, ма̄ еварӯпам̣ каккхал̣акаммам̣ кари, джӣвитам̣ ме дехӣ’’ти вилапи. итаропи нам̣ вилапантин̃н̃ева кхандхе гахетва̄ ма̄ретва̄ кха̄ди.

94.

‘‘иччевам̣ вилапантийа̄, ел̣акийа̄ рухаггхасо;

галакам̣ анва̄вамадди, наттхи дут̣т̣хе субха̄ситам̣.

95.

‘‘нева дут̣т̣хе найо аттхи, на дхаммо на субха̄ситам̣;

никкамам̣ дут̣т̣хе йун̃джетха, со ча саббхим̣ на ран̃джатӣ’’ти. –

има̄ две абхисамбуддхага̄тха̄ –

таттха рухаггхасоти рухирабхаккхо лохитапа̄йӣ са̄хасикадӣпико. галакам̣ анва̄вамаддӣти гӣвам̣ мадди, д̣ам̣ситва̄ пха̄лесӣти аттхо. найоти ка̄ран̣ам̣. дхаммоти сабха̄во. субха̄ситанти сукатхитавачанам̣, саббаметам̣ дут̣т̣хе наттхӣти аттхо. никкамам̣ дут̣т̣хе йун̃джетха̄ти бхиккхаве, дут̣т̣хапуггале параккамамева йун̃джеййа. со ча саббхим̣ на ран̃джатӣти со пана пуггало саббхим̣ сундарам̣ субха̄ситам̣ на ран̃джати, на пийа̄йатӣти аттхо. та̄пасо тесам̣ кирийам̣ саббам̣ аддаса.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ ел̣ика̄ва етарахи ел̣ика̄ ахоси, дӣпикопи етарахи дӣпикова, та̄пасо пана ахамева ахоси’’нти.

дӣпиджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

джа̄такудда̄нам̣ –

качча̄нӣ ат̣т̣хасаддан̃ча, суласа̄ ча суман̇галам̣;

ган̇гама̄лан̃ча четийам̣, индрийан̃чева а̄диттам̣;

ат̣т̣ха̄нан̃чева дӣпи ча, даса ат̣т̣ханипа̄таке.

ат̣т̣хаканипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. наваканипа̄то

[427] 1. гиджджхаджа̄такаван̣н̣ана̄

парисан̇купатхо на̄ма̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ дуббачабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кира еко кулапутто ниййа̄никаса̄сане паббаджитва̄пи аттхака̄мехи а̄чарийупаджджха̄йехи чева сабрахмача̄рӣхи ча ‘‘евам̣ те абхиккамитаббам̣, евам̣ пат̣иккамитаббам̣, евам̣ а̄локитаббам̣, евам̣ вилокитаббам̣, евам̣ самин̃джитаббам̣, евам̣ паса̄ритаббам̣, евам̣ нива̄сетаббам̣, евам̣ па̄рупитаббам̣, евам̣ патто гахетаббо, йа̄панаматтам̣ бхаттам̣ гахетва̄ паччавеккхитва̄ва парибхун̃джитаббам̣, индрийесу гуттадва̄рена бходжане маттан̃н̃уна̄ джа̄гарийамануйуттена бхавитаббам̣, идам̣ а̄гантукаваттам̣ на̄ма джа̄нитаббам̣, идам̣ гамикаваттам̣ на̄ма, има̄ни чуддаса кхандхакаватта̄ни, асӣти маха̄ватта̄ни. таттха те самма̄ ваттитаббам̣, име тераса дхутан̇гагун̣а̄ на̄ма, ете сама̄да̄йа ваттитабба’’нти овадийама̄но дуббачо ахоси аккхамо аппадаккхин̣агга̄хӣ ануса̄саним̣. ‘‘ахам̣ тумхе на вада̄ми, тумхе пана мам̣ касма̄ вадатха, ахамева аттано аттхам̣ ва̄ анаттхам̣ ва̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти атта̄нам̣ авачанӣйам̣ ака̄си. атхасса дуббачабха̄вам̣ н̃атва̄ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ агун̣акатхам̣ катхента̄ нисӣдим̣су. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте там̣ бхиккхум̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху дуббачосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте ‘‘касма̄ бхиккху еварӯпе ниййа̄никаса̄сане паббаджитва̄ аттхака̄ма̄нам̣ вачанам̣ на кароси, пуббепи твам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ вачанам̣ акатва̄ верамбхава̄тамукхе чун̣н̣авичун̣н̣о джа̄то’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте гиджджхакӯт̣е паббате бодхисатто гиджджхайонийам̣ ниббатти. путто панасса супатто на̄ма гиджджхара̄джа̄ анекасахассагиджджхапарива̄ро тха̄масампанно ахоси. со ма̄та̄питаро посеси, тха̄масампаннатта̄ пана атидӯрам̣ уппатати. атха нам̣ пита̄ ‘‘та̄та, еттакам̣ на̄ма т̣ха̄нам̣ атиккамитва̄ на гантабба’’нти овади. со ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄пи екадивасам̣ пана вут̣т̣хе деве гиджджхехи саддхим̣ уппатитва̄ сесе оха̄йа атибхӯмим̣ гантва̄ верамбхава̄тамукхам̣ патва̄ чун̣н̣авичун̣н̣абха̄вам̣ па̄пун̣и. саттха̄ таматтхам̣ дассенто абхисамбуддхо хутва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

1.

‘‘парисан̇купатхо на̄ма, гиджджхапантхо санантано;

татра̄си ма̄та̄питаро, гиджджхо посеси джин̣н̣аке;

тесам̣ аджагарамедам̣, аччаха̄си бахуттасо.

2.

‘‘пита̄ ча путтам̣ авача, джа̄нам̣ уччам̣ папа̄тинам̣;

супаттам̣ тха̄масампаннам̣, теджассим̣ дӯрага̄минам̣.

3.

‘‘париплавантам̣ патхавим̣, йада̄ та̄та виджа̄нахи;

са̄гарена париккхиттам̣, чаккам̣ва париман̣д̣алам̣;

тато та̄та ниваттассу, ма̄ссу етто парам̣ гами.

4.

‘‘удапаттоси вегена, балӣ паккхӣ диджуттамо;

олокайанто ваккан̇го, паббата̄ни вана̄ни ча.

5.

‘‘аддасса патхавим̣ гиджджхо, йатха̄са̄си питуссутам̣;

са̄гарена париккхиттам̣, чаккам̣ва париман̣д̣алам̣.

6.

‘‘тан̃ча со саматиккамма, парамеваччаваттатха;

тан̃ча ва̄тасикха̄ тиккха̄, аччаха̄си балим̣ диджам̣.

7.

‘‘на̄саккха̄тигато посо, пунадева ниваттитум̣;

диджо бйасанама̄па̄ди, верамбха̄нам̣ васам̣ гато.

8.

‘‘тасса путта̄ ча да̄ра̄ ча, йе чан̃н̃е ануджӣвино;

саббе бйасанама̄па̄дум̣, анова̄дакаре дидже.

9.

‘‘евампи идха вуд̣д̣ха̄нам̣, йо ва̄кйам̣ на̄вабуджджхати;

атисӣмачаро дитто, гиджджхова̄тӣтаса̄сано;

са ве бйасанам̣ паппоти, акатва̄ вуд̣д̣хаса̄сана’’нти.

таттха парисан̇купатхоти сан̇купатхо. манусса̄ хиран̃н̃асуван̣н̣аттха̄йа гаччханта̄ тасмим̣ падесе кха̄н̣уке кот̣т̣етва̄ тесу раджджуйо бандхитва̄ гаччханти, тена со гиджджхапаббате джан̇гхамагго ‘‘сан̇купатхо’’ти вуччати. гиджджхапантхоти гиджджхапаббатаматтхаке маха̄магго. санантаноти пора̄н̣о. татра̄сӣти тасмим̣ гиджджхапаббатаматтхаке сан̇купатхе еко гиджджхо а̄си, со джин̣н̣аке ма̄та̄питаро посеси. аджагарамеданти аджагара̄нам̣ медам̣. аччаха̄сӣти ативийа а̄хари. бахуттасоти бахусо. джа̄нам̣ уччам̣ папа̄тинанти ‘‘путто те атиуччам̣ т̣ха̄нам̣ лан̇гхатӣ’’ти сутва̄ ‘‘учче папа̄тӣ айа’’нти джа̄нанто. теджассинти пурисатеджасампаннам̣. дӯрага̄минанти тенева теджена дӯрага̄мим̣. париплавантанти уппалапаттам̣ вийа удаке уплавама̄нам̣. виджа̄нахӣти виджа̄на̄си. чаккам̣ва париман̣д̣аланти йасмим̣ те падесе т̣хитасса самуддена париччхинно джамбудӣпо чаккаман̣д̣алам̣ва пан̃н̃а̄йати, тато та̄та ниватта̄хӣти оваданто евама̄ха.

удапаттосӣти питу ова̄дам̣ акатва̄ екадивасам̣ гиджджхехи саддхим̣ уппатито те оха̄йа питара̄ катхитат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. олокайантоти там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ хет̣т̣ха̄ олокенто. ваккан̇готи ван̇кагӣво. йатха̄са̄си питуссутанти йатха̄сса питу сантика̄ сутам̣ а̄си, татхева аддаса, ‘‘йатха̄сса̄сӣ’’типи па̄т̣хо. парамеваччаваттатха̄ти питара̄ аккха̄тат̣т̣ха̄нато парам̣ ативаттова. тан̃ча ва̄тасикха̄ тиккха̄ти там̣ анова̄дакам̣ балимпи сама̄нам̣ диджам̣ тикхин̣аверамбхава̄тасикха̄ аччаха̄си атихари, чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ ака̄си. на̄саккха̄тигатоти на̄саккхи атигато. посоти сатто. анова̄дакарети тасмим̣ дидже пан̣д̣ита̄нам̣ ова̄дам̣ акаронте саббепи те маха̄дуккхам̣ па̄пун̣им̣су. акатва̄ вуд̣д̣хаса̄сананти вуд̣д̣ха̄нам̣ хитака̄ма̄нам̣ вачанам̣ акатва̄ евамева бйасанам̣ маха̄дуккхам̣ па̄пун̣а̄ти. тасма̄ твам̣ бхиккху ма̄ гиджджхасадисо бхава, аттхака̄ма̄нам̣ вачанам̣ карохӣти. со саттха̄ра̄ евам̣ овадито тато пат̣т̣ха̄йа сувачо ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ дуббачагиджджхо етарахи дуббачабхиккху ахоси, гиджджхапита̄ пана ахамева ахоси’’нти.

гиджджхаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.

[428] 2. косамбийаджа̄такаван̣н̣ана̄

путхусаддоти идам̣ саттха̄ косамбим̣ нисса̄йа гхосита̄ра̄ме вихаранто косамбийам̣ бхан̣д̣анака̄раке бхиккхӯ а̄раббха катхеси. ваттху косамбакаккхандхаке (маха̄ва. 451 а̄дайо) а̄гатамева, айам̣ панеттха сан̇кхепо. тада̄ кира две бхиккхӯ екасмим̣ а̄ва̄се васим̣су винайадхаро ча суттантико ча. тесу суттантико екадивасам̣ сарӣравалан̃джам̣ катва̄ удакакот̣т̣хаке а̄чаманаудака̄васесам̣ бха̄джане т̣хапетва̄ никкхами. паччха̄ винайадхаро таттха павит̣т̣хо там̣ удакам̣ дисва̄ никкхамитва̄ итарам̣ пуччхи ‘‘а̄вусо, тайа̄ удакам̣ т̣хапита’’нти. ‘‘а̄ма̄вусо’’ти. ‘‘ким̣ панеттха а̄паттибха̄вам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘а̄ма̄вусо на джа̄на̄мӣ’’ти. ‘‘хоти, а̄вусо, еттха а̄паттӣ’’ти? ‘‘тена хи пат̣икарисса̄ми на’’нти. ‘‘саче пана те, а̄вусо, асан̃чичча асатийа̄ катам̣, наттхи а̄паттӣ’’ти. со тасса̄ а̄паттийа̄ ана̄паттидит̣т̣хи ахоси. винайадхаропи аттано нисситака̄нам̣ ‘‘айам̣ суттантико а̄паттим̣ а̄паджджама̄нопи на джа̄на̄тӣ’’ти а̄рочеси. те тасса нисситаке дисва̄ ‘‘тумха̄кам̣ упаджджха̄йо а̄паттим̣ а̄паджджитва̄пи а̄паттибха̄вам̣ на джа̄на̄тӣ’’ти а̄хам̣су. те гантва̄ аттано упаджджха̄йасса а̄рочесум̣. со евама̄ха – ‘‘айам̣ винайадхаро пуббе ‘ана̄паттӣ’ти ватва̄ ида̄ни ‘а̄паттӣ’ти вадати, муса̄ва̄дӣ есо’’ти. те гантва̄ ‘‘тумха̄кам̣ упаджджха̄йо муса̄ва̄дӣ’’ти евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ калахам̣ вад̣д̣хайим̣су. тато винайадхаро ока̄сам̣ лабхитва̄ тасса а̄паттийа̄ адассанена уккхепанӣйакаммам̣ ака̄си. тато пат̣т̣ха̄йа тесам̣ паччайада̄йака̄ упа̄сака̄пи две кот̣т̣ха̄са̄ ахесум̣. ова̄дапат̣игга̄хика̄ бхиккхунийопи а̄раккхадевата̄пи две кот̣т̣ха̄са̄ ахесум̣. та̄сам̣ сандит̣т̣хасамбхатта̄ а̄ка̄сат̣т̣хадевата̄пи йа̄ва брахмалока̄ саббе путхуджджана̄ две паккха̄ ахесум̣. йа̄ва аканит̣т̣хабхавана̄ пана идам̣ кола̄халам̣ агама̄си.

атхеко бхиккху татха̄гатам̣ упасан̇камитва̄ уккхепака̄нам̣ ‘‘дхаммикенева каммена айам̣ уккхитто, уккхитта̄нуваттака̄нам̣ адхаммикена каммена уккхитто’’ти ладдхим̣, уккхепакехи ва̄рийама̄на̄нампи тесам̣ там̣ анупарива̄ретва̄ чаран̣абха̄ван̃ча саттху а̄рочеси. бхагава̄ ‘‘самагга̄ кира хонтӯ’’ти две ва̄ре песетва̄ ‘‘на иччханти бханте самагга̄ бхавиту’’нти сутва̄ татийава̄ре ‘‘бхинно бхиккхусан̇гхо’’ти тесам̣ сантикам̣ гантва̄ уккхепака̄нам̣ уккхепане, итаресан̃ча асан̃чичча а̄паттийа̄ адассане а̄дӣнавам̣ ватва̄ пакка̄ми. пуна тесам̣ таттхева екасӣма̄йам̣ упосатха̄дӣни ка̄ретва̄ бхаттагга̄дӣсу бхан̣д̣анаджа̄та̄нам̣ ‘‘а̄санантарика̄йа нисӣдитабба’’нти бхаттагге ваттам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ‘‘ида̄нипи бхан̣д̣анаджа̄та̄ вихарантӣ’’ти сутва̄ таттха гантва̄ ‘‘алам̣, бхиккхаве, ма̄ бхан̣д̣ана’’нтиа̄дӣни ватва̄ ан̃н̃атарена бхиккхуна̄ дхаммава̄дина̄ бхагавато вихесам̣ аниччхантена ‘‘а̄гамету, бханте, бхагава̄ дхаммаса̄ми, аппоссукко бханте, бхагава̄ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄рам̣ ануйутто вихарату, майам̣ тена бхан̣д̣анена калахена виггахена вива̄дена пан̃н̃а̄йисса̄ма̄’’ти вутте –

бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатто на̄ма ка̄сира̄джа̄ ахосӣти брахмадаттена дӣгхӣтисса косаларан̃н̃о раджджам̣ аччхандитва̄ ан̃н̃а̄такавесена васантасса ма̄ритабха̄ван̃чева дӣгха̄вукума̄рена аттано джӣвите динне тато пат̣т̣ха̄йа тесам̣ самаггабха̄ван̃ча катхетва̄ ‘‘тесан̃хи на̄ма, бхиккхаве, ра̄джӯнам̣ а̄диннадан̣д̣а̄нам̣ а̄диннасаттха̄нам̣ еварӯпам̣ кхантисораччам̣ бхависсати. идха кхо там̣, бхиккхаве, собхетха, йам̣ тумхе евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе паббаджита̄ сама̄на̄ кхама̄ ча бхавеййа̄тха сората̄ ча̄’’ти овадитва̄ дутийампи татийампи ‘‘алам̣, бхиккхаве, ма̄ бхан̣д̣ана’’нти ва̄ретва̄ анораманте дисва̄ ‘‘парийа̄дин̣н̣арӯпа̄ кхо име могхапуриса̄, на йиме сукара̄ сан̃н̃а̄пету’’нти паккамитва̄ пунадивасе пин̣д̣апа̄тапат̣икканто гандхакут̣ийа̄ тхокам̣ виссамитва̄ сена̄санам̣ сам̣са̄метва̄ аттано паттачӣварама̄да̄йа сан̇гхамаджджхе а̄ка̄се т̣хатва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

10.

‘‘путхусаддо самаджано, на ба̄ло кочи ман̃н̃атха;

сан̇гхасмим̣ бхиджджама̄насмим̣, на̄н̃н̃ам̣ бхиййо аман̃н̃арум̣.

11.

‘‘паримут̣т̣ха̄ пан̣д̣ита̄бха̄са̄, ва̄ча̄гочарабха̄н̣ино;

йа̄виччханти мукха̄йа̄мам̣, йена нӣта̄ на там̣ видӯ.

12.

‘‘аккоччхи мам̣ авадхи мам̣, аджини мам̣ аха̄си ме;

йе ча там̣ упанайханти, верам̣ тесам̣ на саммати.

13.

‘‘аккоччхи мам̣ авадхи мам̣, аджини мам̣ аха̄си ме;

йе ча там̣ нупанайханти, верам̣ тесӯпасаммати.

14.

‘‘на хи верена вера̄ни, саммантӣдха куда̄чанам̣;

аверена ча самманти, еса дхаммо санантано.

15.

‘‘паре ча на виджа̄нанти, майаметтха йама̄масе;

йе ча таттха виджа̄нанти, тато самманти медхага̄.

16.

‘‘ат̣т̣хиччхинна̄ па̄н̣ахара̄, гава̄ссадханаха̄рино;

рат̣т̣хам̣ вилумпама̄на̄нам̣, тесампи хоти сан̇гати;

касма̄ тумха̄ка но сийа̄.

17.

‘‘саче лабхетха нипакам̣ саха̄йам̣, саддхим̣чарам̣ са̄дхувиха̄ридхӣрам̣;

абхибхуййа сабба̄ни париссайа̄ни, чареййа тенаттамано сатӣма̄.

18.

‘‘но че лабхетха нипакам̣ саха̄йам̣, саддхим̣чарам̣ са̄дхувиха̄ридхӣрам̣;

ра̄джа̄ва рат̣т̣хам̣ виджитам̣ паха̄йа, еко чаре ма̄тан̇гаран̃н̃ева на̄го.

19.

‘‘екасса чаритам̣ сеййо, наттхи ба̄ле саха̄йата̄;

еко чаре на па̄па̄ни кайира̄, аппоссукко ма̄тан̇гаран̃н̃ева на̄го’’ти.

таттха путху маха̄саддо асса̄ти путхусаддо. самаджаноти сама̄но екасадисо джано, саббова̄йам̣ бхан̣д̣анака̄ракаджано самантато садданиччха̄ран̣ена путхусаддо чева садисо ча̄ти вуттам̣ хоти. на ба̄ло кочи ман̃н̃атха̄ти таттха кочи екопи ‘‘ахам̣ ба̄ло’’ти на ман̃н̃иттха, саббе пан̣д̣итама̄нино, саббова̄йам̣ бхан̣д̣анака̄рако джанойева. на̄н̃н̃ам̣ бхиййо аман̃н̃арунти кочи екопи ‘‘ахам̣ ба̄ло’’ти на ман̃н̃иттха, бхиййо ча сан̇гхасмим̣ бхиджджама̄не ан̃н̃ампи екам̣ ‘‘майхам̣ ка̄ран̣а̄ сан̇гхо бхиджджатӣ’’ти идам̣ ка̄ран̣ам̣ на ман̃н̃иттха̄ти аттхо.

паримут̣т̣ха̄ти мут̣т̣хассатино. пан̣д̣ита̄бха̄са̄ти аттано пан̣д̣итама̄нена пан̣д̣итасадиса̄. ва̄ча̄гочарабха̄н̣иноти ра̄-ка̄расса расса̄десо като, ва̄ча̄гочара̄ ча на сатипат̣т̣ха̄на̄диарийадхаммагочара̄, бха̄н̣ино ча. катхам̣ бха̄н̣ино? йа̄виччханти мукха̄йа̄манти, йа̄ва мукхам̣ паса̄ретум̣ иччханти, та̄ва паса̄ретва̄ аггапа̄дехи т̣хатва̄ бха̄н̣ино, екопи сан̇гхага̄равена мукхасан̇кочанам̣ на каротӣти аттхо. йена нӣта̄ти йена бхан̣д̣анена имам̣ нилладжджабха̄вам̣ нӣта̄. на там̣ видӯти евам̣ ‘‘а̄дӣнавам̣ ида’’нти там̣ на джа̄нанти.

йе ча там̣ упанайхантӣти там̣ ‘‘аккоччхи ма’’нтиа̄дикам̣ а̄ка̄рам̣ йе упанайханти. санантаноти пора̄н̣о. парети пан̣д̣ите т̣хапетва̄ тато ан̃н̃е бхан̣д̣анака̄рака̄ паре на̄ма. те еттха сан̇гхамаджджхе кола̄халам̣ каронта̄ ‘‘майам̣ йама̄масе упайама̄ма насса̄ма, сататам̣ самитам̣ маччусантикам̣ гаччха̄ма̄’’ти на джа̄нанти. йе ча таттха виджа̄нантӣти йе таттха пан̣д̣ита̄ ‘‘майам̣ маччусамӣпам̣ гаччха̄ма̄’’ти виджа̄нанти. тато самманти медхага̄ти бхиккхаве, еван̃хи те джа̄нанта̄ йонисоманасика̄рам̣ уппа̄детва̄ медхага̄нам̣ калаха̄нам̣ вӯпасама̄йа пат̣ипаджджанти.

ат̣т̣хиччхинна̄ти айам̣ га̄тха̄ брахмадаттан̃ча дӣгха̄вукума̄ран̃ча сандха̄йа вутта̄. тесампи хоти сан̇гати. касма̄ тумха̄кам̣ на хоти? йесам̣ во нева ма̄та̄питӯнам̣ ат̣т̣хӣни чхинна̄ни, на па̄н̣а̄ хат̣а̄, на гава̄ссадхана̄ни хат̣а̄ни. идам̣ вуттам̣ хоти – бхиккхаве, тесан̃хи на̄ма а̄диннадан̣д̣а̄нам̣ а̄диннасаттха̄нам̣ ра̄джӯнам̣ еварӯпа̄ сан̇гати сама̄гамо а̄ва̄хавива̄хасамбандхам̣ катва̄ екато па̄набходжанам̣ хоти, тумхе еварӯпе са̄сане паббаджитва̄ аттано вераматтампи джахитум̣ на саккотха, ко тумха̄кам̣ бхиккхубха̄воти.

саче лабхетха̄тиа̄дига̄тха̄йо пан̣д̣итасаха̄йасса ча ба̄ласаха̄йасса ча ван̣н̣а̄ван̣н̣адӣпанаттхам̣ вутта̄. абхибхуййа сабба̄ни париссайа̄нӣти саббе па̄кат̣апариссайе ча пат̣иччханнапариссайе ча абхибхавитва̄ тена саддхим̣ аттамано сатима̄ чареййа. ра̄джа̄ва рат̣т̣хам̣ виджитам̣ паха̄йа̄ти йатха̄ аттано виджитам̣ рат̣т̣хам̣ маха̄джанакара̄джа̄ ча ариндамара̄джа̄ ча паха̄йа екакова чарим̣су, евам̣ чареййа̄ти аттхо. ма̄тан̇гаран̃н̃ева на̄готи ма̄тан̇го аран̃н̃е на̄гова. ма̄тан̇готи хаттхӣ вуччати, на̄готи маханта̄дхивачанаметам̣. йатха̄ хи ма̄тупосако ма̄тан̇гана̄го аран̃н̃е екако чари, на ча па̄па̄ни ака̄си, йатха̄ ча сӣлавахаттхина̄го. йатха̄ ча па̄лилеййако, евам̣ еко чаре, на ча па̄па̄ни кайира̄ти вуттам̣ хоти.

саттха̄ евам̣ катхетва̄пи те бхиккхӯ самагге ка̄тум̣ асакконто ба̄лакалон̣акага̄мам̣ гантва̄ бхагуттхерасса екӣбха̄ве а̄нисам̣сам̣ катхетва̄ тато тин̣н̣ам̣ кулапутта̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ тесам̣ са̄маггива̄се а̄нисам̣сам̣ катхетва̄ тато па̄лилеййакаванасан̣д̣ам̣ гантва̄ таттха тема̄сам̣ васитва̄ пуна косамбим̣ агантва̄ са̄ваттхимева агама̄си. косамбива̄синопи упа̄сака̄ ‘‘име кхо аййа̄, косамбака̄ бхиккхӯ бахуно амха̄кам̣ анаттхасса ка̄рака̄, имехи убба̄л̣хо бхагава̄ пакканто, имесам̣ нева абхива̄дана̄дӣни карисса̄ма, на упагата̄нам̣ пин̣д̣апа̄там̣ дасса̄ма, евам̣ име паккамиссанти ва̄ верам̣ вирамиссанти ва̄ бхагавантам̣ ва̄ паса̄дессантӣ’’ти саммантайитва̄ татхева акам̣су. те тена дан̣д̣акаммена пӣл̣ита̄ са̄ваттхим̣ гантва̄ бхагавантам̣ кхама̄песум̣.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘пита̄ суддходанамаха̄ра̄джа̄ ахоси, ма̄та̄ маха̄ма̄йа̄, дӣгха̄вукума̄ро пана ахамева ахоси’’нти.

косамбийаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.

[429] 3. маха̄суваджа̄такаван̣н̣ана̄

думо йада̄ хотӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ косаладжанападе ан̃н̃атарам̣ паччантага̄мам̣ упанисса̄йа аран̃н̃е виха̄си. манусса̄ тасса раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄на̄ни сампа̄детва̄ гамана̄гаманасампанне т̣ха̄не сена̄санам̣ катва̄ саккаччам̣ упат̣т̣хахим̣су. тасса вассӯпагатасса пат̣хамама̄сейева со га̄мо джха̄йи, манусса̄нам̣ бӣджаматтампи авасит̣т̣хам̣ на̄хоси. те тасса пан̣ӣтам̣ пин̣д̣апа̄там̣ да̄тум̣ на̄саккхим̣су. со саппа̄йасена̄санепи пин̣д̣апа̄тена киламанто маггам̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ ниббаттетум̣ на̄саккхи. атха нам̣ тема̄саччайена саттха̄рам̣ вандитум̣ а̄гатам̣ саттха̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ ‘‘каччи бхиккху пин̣д̣апа̄тена на киламантоси, сена̄санасаппа̄йан̃ча ахосӣ’’ти пуччхи. со таматтхам̣ а̄рочеси. саттха̄ ‘‘тасса сена̄санам̣ саппа̄йа’’нти н̃атва̄ ‘‘бхиккху саман̣ена на̄ма сена̄санасаппа̄йе сати лолуппача̄рам̣ паха̄йа кин̃чидева йатха̄ладдхам̣ парибхун̃джитва̄ сантут̣т̣хена саман̣адхаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ тираччха̄найонийам̣ ниббаттитва̄ аттано нива̄сасуккхаруккхе чун̣н̣ам̣ кха̄данта̄пи лолуппача̄рам̣ паха̄йа сантут̣т̣ха̄ миттадхаммам̣ абхиндитва̄ ан̃н̃аттха на гамим̣су, твам̣ пана касма̄ ‘пин̣д̣апа̄то паритто лӯкхо’ти саппа̄йасена̄санам̣ париччаджӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте химаванте ган̇га̄тӣре екасмим̣ удумбараване анекасатасахасса̄ сука̄ васим̣су. татра еко сувара̄джа̄ аттано нива̄саруккхасса пхалесу кхӣн̣есу йадева авасит̣т̣хам̣ хоти ан̇куро ва̄ паттам̣ ва̄ тачо ва̄ папат̣ика̄ ва̄, там̣ кха̄дитва̄ ган̇га̄йа па̄нӣйам̣ пивитва̄ парамаппиччхасантут̣т̣хо хутва̄ ан̃н̃аттха на гаччхати. тасса аппиччхасантут̣т̣хабха̄вагун̣ена саккасса бхаванам̣ кампи. сакко а̄ваджджама̄но там̣ дисва̄ тасса вӣмам̣санаттхам̣ аттано а̄нубха̄вена там̣ руккхам̣ суккха̄песи. руккхо кха̄н̣укаматто хутва̄ чхидда̄вачхиддо ва̄те пахаранте а̄кот̣ийама̄но вийа ат̣т̣ха̄си. тасса чхиддехи чун̣н̣а̄ни никкхаманти. сувара̄джа̄ та̄ни чун̣н̣а̄ни кха̄дитва̄ ган̇га̄йа па̄нӣйам̣ пивитва̄ ан̃н̃аттха агантва̄ ва̄та̄тапам̣ аган̣етва̄ удумбаракха̄н̣уке нисӣди. сакко тасса парамаппиччхабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘миттадхаммагун̣ам̣ катха̄петва̄ варамасса датва̄ удумбарам̣ аматапхалам̣ каритва̄ а̄гамисса̄мӣ’’ти еко хам̣сара̄джа̄ хутва̄ суджам̣ асуракан̃н̃ам̣ пурато катва̄ там̣ удумбараванам̣ гантва̄ авидӯре екаруккхасса са̄кха̄йа нисӣдитва̄ тена саддхим̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄пенто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

20.

‘‘думо йада̄ хоти пхалӯпапанно, бхун̃джанти нам̣ вихан̇гама̄ сампатанта̄;

кхӣн̣анти н̃атва̄на думам̣ пхалаччайе, дисодисам̣ йанти тато вихан̇гама̄’’ти.

тассаттхо – сувара̄джа, руккхо на̄ма йада̄ пхаласампанно хоти, тада̄ там̣ са̄кхато са̄кхам̣ сампатанта̄ва вихан̇гама̄ бхун̃джанти, там̣ пана кхӣн̣ам̣ н̃атва̄ пхала̄нам̣ аччайена тато руккхато дисодисам̣ вихан̇гама̄ гаччхантӣти.

еван̃ча пана ватва̄ тато нам̣ уййоджетум̣ дутийам̣ га̄тхама̄ха –

21.

‘‘чара ча̄рикам̣ лохитатун̣д̣а ма̄ мари, ким̣ твам̣ сува суккхадумамхи джха̄йаси;

тадин̇гха мам̣ брӯхи васантасаннибха, касма̄ сува суккхадумам̣ на рин̃часӣ’’ти.

таттха джха̄йасӣти ким̣ка̄ран̣а̄ суккхакха̄н̣уматтхаке джха̄йанто паджджха̄йанто тит̣т̣хаси. ин̇гха̄ти чоданаттхе нипа̄то. васантасаннибха̄ти васантака̄ле ванасан̣д̣о суваган̣асамокин̣н̣о вийа нӣлобха̄со хоти, тена там̣ ‘‘васантасаннибха̄’’ти а̄лапати. на рин̃часӣти на чхад̣д̣еси.

атха нам̣ сувара̄джа̄ ‘‘ахам̣ хам̣са аттано катан̃н̃укатаведита̄йа имам̣ руккхам̣ на джаха̄мӣ’’ти ватва̄ две га̄тха̄ абха̄си –

22.

‘‘йе ве сакхӣнам̣ сакха̄ро бхаванти, па̄н̣аччайе дуккхасукхесу хам̣са;

кхӣн̣ам̣ акхӣн̣ампи на там̣ джаханти, санто сатам̣ дхаммамануссаранта̄.

23.

‘‘сохам̣ сатам̣ ан̃н̃атаросми хам̣са, н̃а̄тӣ ча ме хоти сакха̄ ча руккхо;

там̣ нуссахе джӣвикаттхо паха̄тум̣, кхӣн̣анти н̃атва̄на на хеса дхаммо’’ти.

таттха йе ве сакхӣнам̣ сакха̄ро бхавантӣти йе саха̄йа̄нам̣ саха̄йа̄ хонти. кхӣн̣ам̣ акхӣн̣ампӣти пан̣д̣ита̄ на̄ма аттано саха̄йам̣ бхогапариккхайена кхӣн̣ампи акхӣн̣ампи на джаханти. сатам̣ дхаммамануссаранта̄ти пан̣д̣ита̄нам̣ павен̣им̣ ануссарама̄на̄. н̃а̄тӣ ча мети хам̣сара̄джа, айам̣ руккхо сампийа̄йанаттхена майхам̣ н̃а̄ти ча сама̄чин̣н̣ачаран̣ата̄йа сакха̄ ча. джӣвикаттхоти тамахам̣ джӣвика̄йа аттхико хутва̄ паха̄тум̣ на саккоми.

сакко тасса вачанам̣ сутва̄ тут̣т̣хо пасам̣ситва̄ варам̣ да̄тука̄мо две га̄тха̄ абха̄си –

24.

‘‘са̄дху саккхи катам̣ хоти, метти сам̣сати сантхаво;

сачетам̣ дхаммам̣ рочеси, па̄сам̣соси виджа̄натам̣.

25.

‘‘со те сува варам̣ дамми, паттайа̄на вихан̇гама;

варам̣ варассу ваккан̇га, йам̣ кин̃чи манасиччхасӣ’’ти.

таттха са̄дхӯти сампахам̣санам̣. саккхи катам̣ хоти, метти сам̣сати сантхавоти сакхибха̄во ча метти ча парисамаджджхе сантхаво ча̄ти тайа̄ миттам̣ катам̣ са̄дху хоти ладдхакам̣ бхаддакамева. сачетам̣ дхамманти саче етам̣ миттадхаммам̣. виджа̄натанти евам̣ санте вин̃н̃ӯнам̣ пасам̣ситаббайуттакосӣти аттхо. со тети со ахам̣ туйхам̣. варассӯти иччхассу. йам̣ кин̃чи манасиччхасӣти йам̣ кин̃чи манаса̄ иччхаси, саббам̣ там̣ варам̣ дада̄ми тети.

там̣ сутва̄ сувара̄джа̄ варам̣ ган̣ханто саттамам̣ га̄тхама̄ха –

26.

‘‘варан̃ча ме хам̣са бхавам̣ дадеййа, айан̃ча руккхо пунара̄йум̣ лабхетха;

со са̄кхава̄ пхалима̄ сам̣вирӯл̣хо, мадхуттхико тит̣т̣хату собхама̄но’’ти.

таттха са̄кхава̄ти са̄кхасампанно. пхалима̄ти пхалена упето. сам̣вирӯл̣хоти самантато вирӯл̣хапатто тарун̣апаттасампанно хутва̄. мадхуттхикоти сам̣виджджама̄намадхурапхалесу паккхиттамадху вийа мадхурапхало хутва̄ти аттхо.

атхасса сакко варам̣ дадама̄но ат̣т̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

27.

‘‘там̣ пасса самма пхалимам̣ ул̣а̄рам̣, саха̄ва те хоту удумбарена;

со са̄кхава̄ пхалима̄ сам̣вирӯл̣хо, мадхуттхико тит̣т̣хату собхама̄но’’ти.

таттха саха̄ва те хоту удумбарена̄ти тава удумбарена саддхим̣ саха екатова ва̄со хоту.

еван̃ча пана ватва̄ сакко там̣ аттабха̄вам̣ виджахитва̄ аттано ча суджа̄йа ча а̄нубха̄вам̣ дассетва̄ ган̇га̄то хаттхена удакам̣ гахетва̄ удумбаракха̄н̣укам̣ пахари. та̄вадева са̄кха̄вит̣апасаччханно мадхурапхало руккхо ут̣т̣хахитва̄ мун̣д̣аман̣ипаббато вийа вила̄сасампанно ат̣т̣ха̄си. сувара̄джа̄ там̣ дисва̄ соманассаппатто саккасса тхутим̣ каронто навамам̣ га̄тхама̄ха –

28.

‘‘евам̣ сакка сукхӣ хохи, саха саббехи н̃а̄тибхи;

йатха̄хамаджджа сукхито, дисва̄на сапхалам̣ дума’’нти.

саккопи тасса варам̣ датва̄ удумбарам̣ аматапхалам̣ катва̄ саддхим̣ суджа̄йа аттано т̣ха̄намева гато. таматтхам̣ дӣпайама̄на̄ оса̄не абхисамбуддхага̄тха̄ т̣хапита̄ –

29.

‘‘сувасса ча варам̣ датва̄, катва̄на сапхалам̣ думам̣;

пакка̄ми саха бхарийа̄йа, дева̄нам̣ нанданам̣ вана’’нти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘евам̣ бхиккху пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ тираччха̄найонийам̣ ниббатта̄пи алолуппача̄ра̄ ахесум̣. твам̣ пана касма̄ еварӯпе са̄сане паббаджитва̄ лолуппача̄рам̣ чараси, гаччха таттхева васа̄хӣ’’ти каммат̣т̣ха̄намасса катхетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси. со бхиккху таттха гантва̄ випассанам̣ вад̣д̣хенто арахаттам̣ па̄пун̣и. тада̄ сакко ануруддхо ахоси, сувара̄джа̄ пана ахамева ахосинти.

маха̄суваджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.

[430] 4. чӯл̣асуваджа̄такаван̣н̣ана̄

санти руккха̄ти идам̣ саттха̄ са̄ваттхийам̣ джетаване вихаранто веран̃джакан̣д̣ам̣ а̄раббха катхеси. саттхари веран̃джа̄йам̣ вассам̣ васитва̄ анупуббена са̄ваттхим̣ ануппатте бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, татха̄гато кхаттийасукхума̄ло буддхасукхума̄ло махантена иддха̄нубха̄вена саманна̄гатопи веран̃джабра̄хман̣ена нимантито тема̄сам̣ васанто ма̄ра̄ват̣т̣анавасена тасса сантика̄ екадивасампи бхиккхам̣ алабхитва̄ лолуппача̄рам̣ паха̄йа тема̄сам̣ паттхапулакапит̣т̣ходакена йа̄пенто ан̃н̃аттха на агама̄си, ахо татха̄гата̄нам̣ аппиччхасантут̣т̣хабха̄во’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘аначчхарийам̣, бхиккхаве, татха̄гатасса ида̄ни лолуппача̄раппаха̄нам̣, пуббепи тираччха̄найонийам̣ ниббаттопи лолуппача̄рам̣ паха̄си’’нти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари. саббампи ваттху пуриманайенева виттха̄ретаббам̣.

30.

‘‘санти руккха̄ харипатта̄, дума̄ некапхала̄ бахӯ;

касма̄ ну суккхе кол̣а̄пе, сувасса нирато мано.

31.

‘‘пхаласса упабхун̃джимха̄, некавассаган̣е бахӯ;

апхалампи видитва̄на, са̄ва метти йатха̄ пуре.

32.

‘‘суккхан̃ча руккхам̣ кол̣а̄пам̣, опаттамапхалам̣ думам̣;

оха̄йа сакун̣а̄ йанти, ким̣ досам̣ пассасе диджа.

33.

‘‘йе пхалаттха̄ самбхаджанти, апхалоти джаханти нам̣;

аттаттхапан̃н̃а̄ думмедха̄, те хонти паккхапа̄тино.

34.

‘‘са̄дху саккхи катам̣ хоти, метти сам̣сати сантхаво;

сачетам̣ дхаммам̣ рочеси, па̄сам̣соси виджа̄натам̣.

35.

‘‘со те сува варам̣ дамми, паттайа̄на вихан̇гама;

варам̣ варассу ваккан̇га, йам̣ кин̃чи манасиччхаси.

36.

‘‘апи на̄ма нам̣ пассеййам̣, сапаттам̣ сапхалам̣ думам̣;

далиддова нидхим̣ ладдха̄, нандеййа̄хам̣ пунаппунам̣.

37.

‘‘тато аматама̄да̄йа, абхисин̃чи махӣрухам̣;

тасса са̄кха̄ вирӯхим̣су, сӣтаччха̄йа̄ манорама̄.

38.

‘‘евам̣ сакка сукхӣ хохи, саха саббехи н̃а̄тибхи;

йатха̄хамаджджа сукхито, дисва̄на сапхалам̣ думам̣.

39.

‘‘сувасса ча варам̣ датва̄, катва̄на сапхалам̣ думам̣;

пакка̄ми саха бхарийа̄йа, дева̄нам̣ нанданам̣ вана’’нти. –

пан̃хапат̣ипан̃ха̄пи аттхопи пуриманайенева ведитабба̄, анутта̄нападамева пана ван̣н̣айисса̄ма.

харипатта̄ти нӣлапаттасаччханна̄. кол̣а̄пети ва̄те пахаранте а̄кот̣итасаддам̣ вийа мун̃чама̄не нисса̄ре. сувасса̄ти а̄йасмато сувара̄джасса касма̄ еварӯпе руккхе мано нирато. пхаласса̄ти пхалам̣ асса руккхасса. некавассаган̣ети анекавассаган̣е. бахӯти сама̄непи анекасате на две тайо, атха кхо бахӯва. видитва̄на̄ти хам̣сара̄джа ида̄ни амха̄кам̣ имам̣ руккхам̣ апхалам̣ видитва̄пи йатха̄ пуре етена саддхим̣ метти, са̄ва метти, тан̃хи майам̣ на бхинда̄ма, меттим̣ бхинданта̄ хи анарийа̄ асаппуриса̄ на̄ма хонтӣти пака̄сенто евама̄ха.

опаттанти авапаттам̣ ниппаттам̣ патитапаттам̣. ким̣ досам̣ пассасети ан̃н̃е сакун̣а̄ етам̣ оха̄йа ан̃н̃аттха гаччханти, твам̣ евам̣ гамане ким̣ на̄ма досам̣ пассаси. йе пхалаттха̄ти йе паккхино пхалаттха̄йа пхалака̄ран̣а̄ самбхаджанти упагаччханти, апхалоти н̃атва̄ етам̣ джаханти. аттаттхапан̃н̃а̄ти аттано аттха̄йа пан̃н̃а̄, парам̣ анолокетва̄ аттанийева ва̄ т̣хита̄ етесам̣ пан̃н̃а̄ти аттаттхапан̃н̃а̄. паккхапа̄тиноти те аттанойева вуд̣д̣хим̣ пачча̄сӣсама̄на̄ миттапаккхам̣ па̄тенти на̄сентӣти паккхапа̄тино на̄ма хонти. аттапаккхейева ва̄ патантӣти паккхапа̄тино.

апи на̄ма нанти хам̣сара̄джа, саче ме маноратхо ниппхаджджеййа, тайа̄ динно варо сампаджджеййа, апи на̄ма ахам̣ имам̣ руккхам̣ сапаттам̣ сапхалам̣ пуна пассеййам̣, тато далиддо нидхим̣ лабхитва̄ва пунаппунам̣ етам̣ абхинандеййам̣, там̣ дисва̄ва памодеййам̣. аматама̄да̄йа̄ти аттано а̄нубха̄вена т̣хито ган̇годакам̣ гахетва̄ абхисин̃чайӣти аттхо. имасмим̣ джа̄таке има̄йа саддхим̣ две абхисамбуддхага̄тха̄ хонти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ сакко ануруддхо ахоси, сувара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.

чӯл̣асуваджа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.

[431] 5. харитачаджа̄такаван̣н̣ана̄

сутам̣ метам̣ маха̄брахмети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи бхиккхум̣ екам̣ алан̇катама̄туга̄мам̣ дисва̄ уккан̣т̣хитам̣ дӣгхакесанакхаломам̣ виббхамитука̄мам̣ а̄чарийупаджджха̄йехи аручийа̄ а̄нӣтам̣. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘ким̣ка̄ран̣а̄’’ти ватва̄ ‘‘алан̇катама̄туга̄мам̣ дисва̄ килесавасена, бханте’’ти вутте ‘‘бхиккху килесо на̄ма гун̣авиддхам̣сако аппасса̄до нирайе ниббатта̄пети, еса пана килесо ким̣ка̄ран̣а̄ там̣ на киламессати? на хи синерум̣ пахаритва̄ пахаран̣ава̄то пура̄н̣апан̣н̣асса ладжджати, иман̃хи килесам̣ нисса̄йа бодхин̃а̄н̣асса анупадам̣ чарама̄на̄ пан̃чаабхин̃н̃аат̣т̣хасама̄паттила̄бхино висуддхамаха̄пуриса̄пи сатим̣ упат̣т̣хапетум̣ асакконта̄ джха̄нам̣ антарадха̄песу’’нти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто екасмим̣ нигаме асӣтикот̣ивибхаве бра̄хман̣акуле ниббатти, кан̃чаначхавита̄йа панасса ‘‘харитачакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. со вайаппатто таккасилам̣ гантва̄ уггахитасиппо кут̣умбам̣ сан̣т̣хапетва̄ ма̄та̄питӯнам̣ аччайена дханавилоканам̣ катва̄ ‘‘дханамева пан̃н̃а̄йати, дханасса уппа̄дака̄ на пан̃н̃а̄йанти, майа̄пи маран̣амукхе чун̣н̣авичун̣н̣ена бхавитабба’’нти маран̣абхайабхӣто маха̄да̄нам̣ датва̄ химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ саттаме дивасе абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ таттха чирам̣ ванамӯлапхала̄ха̄ро йа̄петва̄ лон̣амбиласеванаттха̄йа паббата̄ отаритва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе ба̄ра̄н̣асийам̣ бхиккха̄йа чаранто ра̄джадва̄рам̣ сампа̄пун̣и. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ пасанначитто паккоса̄петва̄ самусситасетаччхатте ра̄джапаллан̇ке нисӣда̄петва̄ на̄наггарасабходжанам̣ бходжетва̄ анумодана̄васа̄не атирекатарам̣ пасӣдитва̄ ‘‘кахам̣, бханте, гаччхатха̄’’ти ватва̄ ‘‘васса̄ва̄сат̣т̣ха̄нам̣ упадха̄рема, маха̄ра̄джа̄’’ти вутте ‘‘са̄дху, бханте’’ти бхуттапа̄тара̄со там̣ а̄да̄йа уййа̄нам̣ гантва̄ таттха раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄на̄дӣни ка̄ра̄петва̄ уййа̄напа̄лам̣ парича̄ракам̣ катва̄ датва̄ вандитва̄ никкхами. маха̄сатто тато пат̣т̣ха̄йа нибаддхам̣ ран̃н̃о гехе бхун̃джанто два̄даса васса̄ни таттха васи.

атхекадивасам̣ ра̄джа̄ паччантам̣ купитам̣ вӯпасаметум̣ гаччханто ‘‘амха̄кам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ ма̄ памаджджӣ’’ти маха̄саттам̣ девийа̄ ниййа̄детва̄ агама̄си. тато пат̣т̣ха̄йа са̄ маха̄саттам̣ сахаттха̄ паривисати. атхекадивасам̣ са̄ бходжанам̣ сампа̄детва̄ тасмим̣ чира̄йама̄не гандходакена нхатва̄ сан̣хам̣ мат̣т̣хаса̄т̣акам̣ нива̄сетва̄ сӣхапан̃джарам̣ вивара̄петва̄ сарӣре ва̄там̣ пахара̄пентӣ кхуддакаман̃чаке нипаджджи. маха̄саттопи дива̄тарам̣ суниваттхо супа̄руто бхиккха̄бха̄джанам̣ а̄да̄йа а̄ка̄сена̄гантва̄ сӣхапан̃джарам̣ па̄пун̣и. девийа̄ тасса ва̄качирасаддам̣ сутва̄ вегена ут̣т̣хахантийа̄ мат̣т̣хаса̄т̣ако бхасси, маха̄саттасса висабха̄га̄рамман̣ам̣ чаккхум̣ пат̣ихан̃н̃и. атхасса анекавассакот̣исатасахассака̄ле аббхантаре нивуттхакилесо каран̣д̣аке сайитаа̄сӣвисо вийа ут̣т̣хахитва̄ джха̄нам̣ антарадха̄песи. со сатим̣ упат̣т̣ха̄петум̣ асакконто гантва̄ девим̣ хаттхе ган̣хи, та̄вадева са̄н̣им̣ париккхипим̣су. со та̄йа саддхим̣ локадхаммам̣ севитва̄ бхун̃джитва̄ уййа̄нам̣ гантва̄ тато пат̣т̣ха̄йа девасикам̣ татхева ака̄си. тасса та̄йа саддхим̣ локадхаммапат̣исеванам̣ сакаланагаре па̄кат̣ам̣ джа̄там̣. амачча̄ ‘‘харитачата̄пасо евамака̄сӣ’’ти ран̃н̃о пан̣н̣ам̣ пахин̣им̣су. ра̄джа̄ ‘‘мам̣ бхиндитука̄ма̄ евам̣ вадантӣ’’ти асаддахитва̄ паччантам̣ вӯпасаметва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ пачча̄гантва̄ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ девийа̄ сантикам̣ гантва̄ ‘‘саччам̣, кира мама аййо харитачата̄пасо тайа̄ саддхим̣ локадхаммам̣ пат̣исеватӣ’’ти пуччхи. ‘‘саччам̣, дева̄’’ти. со тасса̄пи асаддахитва̄ ‘‘тамева пат̣ипуччхисса̄мӣ’’ти уййа̄нам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ там̣ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

40.

‘‘сутам̣ метам̣ маха̄брахме, ка̄ме бхун̃джати ха̄рито;

каччетам̣ вачанам̣ туччхам̣, каччи суддхо ириййасӣ’’ти.

таттха каччетанти каччи етам̣ ‘‘ха̄рито ка̄ме парибхун̃джатӣ’’ти амхехи сутам̣ вачанам̣ туччхам̣ абхӯтам̣, каччи твам̣ суддхо ириййаси вихарасӣти.

со чинтеси – ‘‘айам̣ ра̄джа̄ ‘на̄хам̣ парибхун̃джа̄мӣ’ти вуттепи мама саддахиссатева, имасмим̣ локе саччасадисӣ патит̣т̣ха̄ на̄ма наттхи. уджджхитасачча̄ хи бодхимӯле нисӣдитва̄ бодхим̣ па̄пун̣итум̣ на сакконти, майа̄ саччамева катхетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. бодхисаттасса хи екаччесу т̣ха̄несу па̄н̣а̄типа̄топи адинна̄да̄нампи ка̄месумиччха̄ча̄ропи сура̄мерайамаджджапа̄нампи хотийева, аттхабхедакависам̣ва̄данам̣ пураккхатва̄ муса̄ва̄до на̄ма на хоти, тасма̄ со саччамева катхенто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

41.

‘‘еваметам̣ маха̄ра̄джа, йатха̄ те вачанам̣ сутам̣;

куммаггам̣ пат̣ипанносми, моханеййесу муччхито’’ти.

таттха моханеййесӯти ка̄магун̣есу. ка̄магун̣есу хи локо муйхати, те ча локам̣ мохайанти, тасма̄ те ‘‘моханеййа̄’’ти вуччантӣти.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

42.

‘‘аду пан̃н̃а̄ киматтхийа̄, нипун̣а̄ са̄дхучинтинӣ;

йа̄йа уппатитам̣ ра̄гам̣, ким̣ мано на винодайе’’ти.

таттха адӯти нипа̄то. идам̣ вуттам̣ хоти – бханте, гила̄насса на̄ма бхесаджджам̣, пипа̄ситасса па̄нӣйам̣ пат̣исаран̣ам̣, тумха̄кам̣ панеса̄ нипун̣а̄ са̄дхӯнам̣ аттха̄нам̣ чинтинӣ пан̃н̃а̄ киматтхийа̄, йа̄йа пуна уппатитам̣ ра̄гам̣ ким̣ мано на винодайе, ким̣ читтам̣ винодетум̣ на̄саккхӣти.

атхасса килесабалам̣ дассенто ха̄рито чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

43.

‘‘чатта̄роме маха̄ра̄джа, локе атибала̄ бхуса̄;

ра̄го досо мадо мохо, йаттха пан̃н̃а̄ на га̄дхатӣ’’ти.

таттха йаттха̄ти йесу парийут̣т̣ха̄нам̣ паттесу махогхе патита̄ вийа пан̃н̃а̄ га̄дхам̣ патит̣т̣хам̣ на лабхати.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

44.

‘‘араха̄ сӣласампанно, суддхо чарати ха̄рито;

медха̄вӣ пан̣д̣ито чева, ити но саммато бхава’’нти.

таттха ити но самматоти евам̣ амха̄кам̣ саммато самбха̄вито бхавам̣.

тато ха̄рито чхат̣т̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

45.

‘‘медха̄вӣнампи хим̣санти, исим̣ дхаммагун̣е ратам̣;

витакка̄ па̄пака̄ ра̄джа, субха̄ ра̄гӯпасам̣хита̄’’ти.

таттха субха̄ти субханимиттаггахан̣ена паватта̄ти.

атха нам̣ килесаппаха̄не усса̄хам̣ ка̄ренто ра̄джа̄ саттамам̣ га̄тхама̄ха –

46.

‘‘уппанна̄йам̣ сарӣраджо, ра̄го ван̣н̣авидӯсано тава;

там̣ паджаха бхаддаматтху те, бахунна̄си медха̄висаммато’’ти.

таттха ван̣н̣авидӯсано тава̄ти тава сарӣраван̣н̣асса ча гун̣аван̣н̣асса ча видӯсано. бахунна̄сӣти бахӯнам̣ а̄си медха̄вӣти саммато.

тато маха̄сатто сатим̣ лабхитва̄ ка̄месу а̄дӣнавам̣ саллаккхетва̄ ат̣т̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

47.

‘‘те андхака̄раке ка̄ме, бахудуккхе маха̄висе;

тесам̣ мӯлам̣ гавесиссам̣, чхеччхам̣ ра̄гам̣ сабандхана’’нти.

таттха андхака̄ракети пан̃н̃а̄чаккхувина̄санато андхабха̄вакаре. бахудуккхети еттха ‘‘аппасса̄да̄ ка̄ма̄’’тиа̄дӣни (ма. ни. 1.234; па̄чи. 417; чӯл̣ава. 65) сутта̄ни харитва̄ тесам̣ бахудуккхата̄ дассетабба̄. маха̄висети сампайуттакилесависасса чева випа̄кависасса ча махантата̄йа маха̄висе. тесам̣ мӯланти те вуттаппака̄ре ка̄ме паха̄тум̣ тесам̣ мӯлам̣ гавесиссам̣ парийесисса̄ми. ким̣ пана тесам̣ мӯланти? айонисоманасика̄ро. чхеччхам̣ ра̄гам̣ сабандхананти маха̄ра̄джа, ида̄нева пан̃н̃а̄кхаггена пахаритва̄ субханимиттабандханена сабандханам̣ ра̄гам̣ чхиндисса̄мӣти.

идан̃ча пана ватва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ока̄сам̣ та̄ва ме карохӣ’’ти ока̄сам̣ ка̄ретва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ касин̣аман̣д̣алам̣ олокетва̄ пуна нат̣т̣хаджджха̄нам̣ уппа̄детва̄ пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ а̄ка̄се паллан̇кена нисӣдитва̄ ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ахам̣ ат̣т̣ха̄не вуттхака̄ран̣а̄ маха̄джанамаджджхе гарахаппатто, аппаматто хохи, пуна да̄ни ахам̣ аниттхигандхаванасан̣д̣амева гамисса̄мӣ’’ти ран̃н̃о родантасса паридевантасса химавантамева гантва̄ апарихӣнаджджха̄но брахмалокӯпаго ахоси.

саттха̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ –

48.

‘‘идам̣ ватва̄на ха̄рито, иси саччапараккамо;

ка̄мара̄гам̣ вира̄джетва̄, брахмалокӯпаго ахӯ’’ти. –

абхисамбуддхо хутва̄ имам̣ га̄тхам̣ ватва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху арахатте патит̣т̣хахи.

тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, харитачата̄пасо пана ахамева ахосинти.

харитачаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.

[432] 6. падакусалама̄н̣аваджа̄такаван̣н̣ана̄

бахуссутанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ да̄ракам̣ а̄раббха катхеси. со кира са̄ваттхийам̣ кут̣умбикапутто саттавассака̄лейева падакусало ахоси. атхасса пита̄ ‘‘имам̣ вӣмам̣сисса̄мӣ’’ти тасса аджа̄нантассева миттагхарам̣ агама̄си. со питу гатат̣т̣ха̄нам̣ апуччхитва̄ва тасса пада̄нуса̄рена гантва̄ питу сантике ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ пита̄ екадивасам̣ пуччхи ‘‘та̄та, твам̣ майи там̣ аджа̄на̄петва̄ гатепи мама гатат̣т̣ха̄нам̣ ким̣ джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘та̄та, падам̣ те сан̃джа̄на̄ми, падакусало аха’’нти. атхасса вӣмам̣санаттха̄йа пита̄ бхуттапа̄тара̄со гхара̄ никкхамитва̄ анантарам̣ пат̣ивиссакагхарам̣ гантва̄ тато дутийам̣, тато татийам̣ гхарам̣ пависитва̄ татийагхара̄ никкхамитва̄ пуна аттано гхарам̣ а̄гантва̄ тато уттарадва̄рена никкхамитва̄ нагарам̣ ва̄мам̣ каронто джетаванам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ дхаммам̣ сун̣анто нисӣди. да̄рако ‘‘кахам̣ ме пита̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘на джа̄на̄ма̄’’ти вутте тасса пада̄нуса̄рена анантарапат̣ивиссакасса гхарам̣ а̄дим̣ катва̄ питу гатамаггенева джетаванам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ питу сантике ат̣т̣ха̄си. питара̄ ча ‘‘катхам̣ та̄та, мама идха̄гатабха̄вам̣ ан̃н̃а̄сӣ’’ти пут̣т̣хо ‘‘падам̣ те сан̃джа̄нитва̄ пада̄нуса̄рена а̄гатомхӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘ким̣ катхеси упа̄сака̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘бханте, айам̣ да̄рако падакусало, ахам̣ имам̣ вӣмам̣санто имина̄ на̄ма упа̄йена а̄гато, айампи мам̣ гехе адисва̄ мама пада̄нуса̄рена а̄гато’’ти вутте ‘‘аначчхарийам̣, упа̄сака, бхӯмийам̣ падасан̃джа̄нанам̣, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ а̄ка̄се падам̣ сан̃джа̄ним̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте тасса аггамахесӣ атичаритва̄ ран̃н̃а̄ пуччхита̄ ‘‘саче ахам̣ тумхе атичара̄ми, ассамукхӣ йаккхинӣ хомӣ’’ти сапатхам̣ катва̄ тато ка̄лам̣ катва̄ екасмим̣ паббатапа̄де ассамукхӣ йаккхинӣ хутва̄ лен̣агуха̄йам̣ васама̄на̄ маха̄ат̣авийам̣ пуббантато апарантам̣ гаманамагге анусан̃чаранте мануссе гахетва̄ кха̄дати. са̄ кира тӣн̣и васса̄ни вессаван̣ам̣ упат̣т̣хахитва̄ а̄йа̄мато тим̣сайоджане виттха̄рато пан̃чайоджане т̣ха̄не мануссе кха̄дитум̣ лабхи. атхекадивасам̣ еко ад̣д̣хо махаддхано маха̄бхого абхирӯпо бра̄хман̣о бахӯхи мануссехи паривуто там̣ маггам̣ абхирухи. там̣ дисва̄ йаккхинӣ тусситва̄ паккханди, там̣ дисва̄ парива̄раманусса̄ пала̄йим̣су. са̄ ва̄тавегена гантва̄ бра̄хман̣ам̣ гахетва̄ пит̣т̣хийа̄ нипаджджа̄петва̄ гухам̣ гаччхантӣ пурисасампхассам̣ пат̣илабхитва̄ килесавасена тасмим̣ синехам̣ уппа̄детва̄ там̣ акха̄дитва̄ аттано са̄микам̣ ака̄си. те убхопи самаггасам̣ва̄сам̣ васим̣су тато пат̣т̣ха̄йа йаккхинӣ мануссе ган̣хантӣ ваттхатан̣д̣улатела̄дӣнипи гахетва̄ тасса на̄наггарасабходжанам̣ упанетва̄ аттана̄ мануссамам̣сам̣ кха̄дати. гаманака̄ле тасса пала̄йанабхайена махатийа̄ сила̄йа гуха̄два̄рам̣ пидахитва̄ гаччхати. евам̣ тесу саммодама̄несу васантесу бодхисатто ниббаттат̣т̣ха̄на̄ чавитва̄ бра̄хман̣ам̣ пат̣ичча тасса̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хи. са̄ дасама̄саччайена путтам̣ виджа̄йитва̄ путте ча бра̄хман̣е ча балавасинеха̄ хутва̄ убхопи посеси. са̄ апарабха̄ге путте вуд̣д̣хиппатте путтампи питара̄ саддхим̣ антогуха̄йам̣ павесетва̄ два̄рам̣ пидахи.

атхекадивасам̣ бодхисатто тасса̄ гатака̄лам̣ н̃атва̄ силам̣ апанетва̄ питарам̣ бахи ака̄си. са̄ а̄гантва̄ ‘‘кена сила̄ апанӣта̄’’ти ватва̄ ‘‘амма, майа̄ апанӣта̄, андхака̄ре нисӣдитум̣ на саккомӣ’’ти вутте путтасинехена на кин̃чи авоча. атхекадивасам̣ бодхисатто питарам̣ пуччхи ‘‘та̄та, майхам̣ ма̄ту мукхам̣ ан̃н̃а̄дисам̣, тумха̄кам̣ мукхам̣ ан̃н̃а̄дисам̣, ким̣ ну кхо ка̄ран̣а’’нти? ‘‘та̄та, тава ма̄та̄ мануссамам̣сакха̄дика̄ йаккхинӣ, майам̣ убхо манусса̄’’ти. ‘‘та̄та, йади евам̣, идха касма̄ васа̄ма, ехи мануссапатхам̣ гаччха̄ма̄’’ти. ‘‘та̄та, саче майам̣ пала̄йисса̄ма, убхопи амхе тава ма̄та̄ кха̄диссатӣ’’ти. бодхисатто ‘‘ма̄ бха̄йи, та̄та, тава мануссапатхасампа̄панам̣ мама бха̄ро’’ти питарам̣ самасса̄сетва̄ пунадивасе ма̄тари гата̄йа питарам̣ гахетва̄ пала̄йи. йаккхинӣ а̄гантва̄ те адисва̄ ва̄тавегена паккхандитва̄ те гахетва̄ ‘‘бра̄хман̣а, ким̣ пала̄йаси, ким̣ те идха наттхӣ’’ти ватва̄ ‘‘бхадде, ма̄ майхам̣ куджджхи, путто те мам̣ гахетва̄ пала̄йатӣ’’ти вутте путтасинехена кин̃чи аватва̄ те асса̄сетва̄ аттано васанат̣т̣ха̄нан̃н̃ева те гахетва̄ гантва̄ евам̣ пунапи катипайе дивасе пала̄йанте а̄неси.

бодхисатто чинтеси ‘‘майхам̣ ма̄ту париччхиннена ока̄сена бхавитаббам̣, йам̣нӯна̄хам̣ имисса̄ а̄н̣а̄паваттит̣т̣ха̄насӣмам̣ пуччхеййам̣, атха нам̣ атиккамитва̄ пала̄йисса̄ма̄’’ти. со екадивасам̣ ма̄тарам̣ гахетва̄ екамантам̣ нисинно ‘‘амма, ма̄тусантакам̣ на̄ма путта̄нам̣ па̄пун̣а̄ти, аккха̄хи та̄ва ме аттано сантака̄йа бхӯмийа̄ париччхеда’’нти а̄ха. са̄ саббадиса̄су паббатанадӣнимитта̄дӣни катхетва̄ а̄йа̄мато тим̣сайоджанам̣, виттха̄рато пан̃чайоджанам̣ путтасса катхетва̄ ‘‘идам̣ еттакам̣ т̣ха̄нам̣ саллаккхехи путта̄’’ти а̄ха. со две тайо дивасе атиккамитва̄ ма̄ту ат̣авигатака̄ле питарам̣ кхандхам̣ а̄ропетва̄ тасса̄ диннасан̃н̃а̄йа ва̄тавегена паккхандо париччхеданадӣтӣрам̣ сампа̄пун̣и. са̄пи а̄гантва̄ те апассантӣ анубандхи. бодхисатто питарам̣ гахетва̄ надӣмаджджхам̣ агама̄си. са̄ а̄гантва̄ надӣтӣре т̣хатва̄ аттано париччхедам̣ атиккантабха̄вам̣ н̃атва̄ таттхева т̣хатва̄ ‘‘та̄та, питарам̣ гахетва̄ ехи, ко майхам̣ досо, тумха̄кам̣ мам̣ нисса̄йа ким̣ на̄ма на сампаджджати, ниватта, са̄мӣ’’ти путтан̃ча патин̃ча йа̄чи. атха бра̄хман̣о надим̣ уттари. са̄ путтамева йа̄чантӣ ‘‘та̄та, ма̄ евам̣ кари, ниватта̄хӣ’’ти а̄ха. ‘‘амма, майам̣ манусса̄, твам̣ йаккхинӣ, на сакка̄ саббака̄лам̣ тава сантике васиту’’нти. ‘‘нева ниваттиссаси, та̄та̄’’ти. ‘‘а̄ма, амма̄’’ти. ‘‘та̄та, йади на ниваттиссаси, мануссалоке джӣвитам̣ на̄ма дуккхам̣, сиппам̣ аджа̄нанта̄ джӣвитум̣ на сакконти, ахам̣ екам̣ чинта̄ман̣им̣ на̄ма виджджам̣ джа̄на̄ми, тасса̄нубха̄вена два̄дасасам̣ваччхараматтхаке хат̣абхан̣д̣ампи пада̄нупадам̣ гантва̄ сакка̄ джа̄нитум̣. айам̣ те джӣвика̄ бхависсати, угган̣ха, та̄та, анаггхам̣ манта’’нти татха̄рӯпена дуккхена абхибхӯта̄пи путтасинехена мантам̣ ада̄си.

бодхисатто надийа̄ т̣хитакова ма̄тарам̣ вандитва̄ атисаккаччам̣ сутам̣ катва̄ мантам̣ гахетва̄ ма̄тарам̣ вандитва̄ ‘‘гаччхатха, амма̄’’ти а̄ха. ‘‘та̄та, тумхесу аниваттантесу майхам̣ джӣвитам̣ наттхӣ’’ти ватва̄ –

‘‘ехи путта ниваттассу, ма̄ ана̄тхам̣ карохи ме;

аджджа путтам̣ апассантӣ, йаккхинӣ маран̣ам̣ гата̄’’ти.

йаккхинӣ урам̣ пахари, та̄вадевасса̄ путтасокена хадайам̣ пхали. са̄ маритва̄ таттхева патита̄. тада̄ бодхисатто тасса̄ матабха̄вам̣ н̃атва̄ питарам̣ паккоситва̄ ма̄ту сантикам̣ гантва̄ читакам̣ катва̄ джха̄петва̄ а̄л̣а̄ханам̣ нибба̄петва̄ на̄на̄ван̣н̣ехи пуппхехи пӯджетва̄ вандитва̄ родитва̄ паридевитва̄ питарам̣ а̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ ра̄джадва̄ре т̣хатва̄ ‘‘падакусало ма̄н̣аво два̄ре т̣хито’’ти ран̃н̃о пат̣иведетва̄ ‘‘тена хи а̄гаччхатӯ’’ти вутте пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ ‘‘та̄та, ким̣ сиппам̣ джа̄на̄сӣ’’ти вутте ‘‘дева, два̄дасасам̣ваччхараматтхаке хат̣абхан̣д̣ам̣ пада̄нупадам̣ гантва̄ ган̣хитум̣ джа̄на̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘тена хи мам̣ упат̣т̣ха̄хӣ’’ти. ‘‘дева, девасикам̣ сахассам̣ лабханто упат̣т̣хахисса̄мӣ’’ти. ‘‘са̄дху та̄та, упат̣т̣хаха̄’’ти. ра̄джа̄ девасикам̣ сахассам̣ да̄песи.

атхекадивасам̣ пурохито ра̄джа̄нам̣ а̄ха – ‘‘маха̄ра̄джа, майам̣ тасса ма̄н̣авасса сиппа̄нубха̄вена кассачи каммасса акататта̄ ‘сиппам̣ аттхи ва̄ наттхи ва̄’ти на джа̄на̄ма, вӣмам̣сисса̄ма та̄ва на’’нти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ убхопи джана̄ на̄на̄ратанагопака̄нам̣ сан̃н̃ам̣ датва̄ ратанаса̄рабхан̣д̣икам̣ гахетва̄ па̄са̄да̄ оруйха ра̄джанивесанантаре тиккхаттум̣ а̄виджджхитва̄ ниссен̣им̣ аттхаритва̄ па̄ка̄раматтхакена бахи отаритва̄ виниччхайаса̄лам̣ пависитва̄ таттха нисӣдитва̄ пуна гантва̄ ниссен̣им̣ аттхаритва̄ па̄ка̄раматтхакена отаритва̄ антепуре поккхаран̣ийа̄ тӣрам̣ гантва̄ поккхаран̣им̣ тиккхаттум̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ отаритва̄ антопоккхаран̣ийам̣ бхан̣д̣икам̣ т̣хапетва̄ па̄са̄дам̣ абхирухим̣су. пунадивасе ‘‘ра̄джанивесанато кира ратанам̣ харим̣сӯ’’ти екакола̄халам̣ ахоси. ра̄джа̄ аджа̄нанто вийа хутва̄ бодхисаттам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘та̄та, ра̄джанивесанато бахуратанабхан̣д̣ам̣ хат̣ам̣, ханда нам̣ анувичинитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. ‘‘маха̄ра̄джа, два̄дасасам̣ваччхараматтхаке хат̣абхан̣д̣ам̣ чора̄нам̣ пада̄нупадам̣ гантва̄ а̄харан̣асаматтхасса мама аначчхарийам̣ аджджа раттим̣ хат̣абхан̣д̣ам̣ а̄харитум̣, а̄харисса̄ми там̣, ма̄ чинтайиттха̄’’ти. ‘‘тена хи а̄хара̄’’ти. со ‘‘са̄дху, дева̄’’ти ватва̄ ма̄тарам̣ вандитва̄ мантам̣ париваттетва̄ маха̄тале т̣хитова ‘‘маха̄ра̄джа, двиннам̣ чора̄нам̣ падам̣ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти ватва̄ ран̃н̃о ча пурохитасса ча пада̄нуса̄рена сиригаббхам̣ пависитва̄ тато никкхамитва̄ па̄са̄да̄ оруйха ра̄джанивесанантаре тиккхаттум̣ паригантва̄ пада̄нуса̄ренева па̄ка̄расамӣпам̣ гантва̄ па̄ка̄ре т̣хатва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, имасмим̣ т̣ха̄не па̄ка̄рато муччитва̄ а̄ка̄се падам̣ пан̃н̃а̄йати, ниссен̣им̣ аттхара̄петва̄ детха̄’’ти ниссен̣им̣ па̄ка̄раматтхакена отаритва̄ пада̄нуса̄ренева виниччхайаса̄лам̣ гантва̄ пуна ра̄джанивесанам̣ а̄гантва̄ ниссен̣им̣ аттхара̄петва̄ па̄ка̄раматтхакена оруйха поккхаран̣им̣ гантва̄ тиккхаттум̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, чора̄ имам̣ поккхаран̣им̣ отин̣н̣а̄’’ти ватва̄ аттана̄ т̣хапитам̣ вийа бхан̣д̣икам̣ нӣхаритва̄ ран̃н̃о датва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, име две чора̄ абхин̃н̃а̄тамаха̄чора̄ имина̄ маггена ра̄джанивесанам̣ абхирул̣ха̄’’ти а̄ха. маха̄джана̄ тут̣т̣хапахат̣т̣ха̄ ан̇гулийо пхот̣есум̣, челуккхепа̄ паваттим̣су.

ра̄джа̄ чинтеси – ‘‘айам̣ ма̄н̣аво пада̄нуса̄рена гантва̄ чорехи т̣хапитабхан̣д̣ат̣т̣ха̄намева ман̃н̃е джа̄на̄ти, чоре пана ган̣хитум̣ на саккотӣ’’ти. атха нам̣ а̄ха ‘‘чорехи хат̣абхан̣д̣ам̣ та̄ва но тайа̄ а̄хат̣ам̣, чора̄ пана на а̄хат̣а̄’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, идхева чора̄, на дӯре’’ти. ‘‘ко ча ко ча̄’’ти. ‘‘йо маха̄ра̄джа, иччхати, сова чоро хоти, тато тумха̄кам̣ бхан̣д̣икасса ладдхака̄лато пат̣т̣ха̄йа чорехи ко аттхо, ма̄ пуччхиттха̄’’ти. ‘‘та̄та, ахам̣ туйхам̣ девасикам̣ сахассам̣ дамми, чоре ме гахетва̄ дехӣ’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, дхане ладдхе ким̣ чорехӣ’’ти. ‘‘дханатопи но, та̄та, чоре ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, ‘име на̄ма чора̄’ти тумха̄кам̣ на катхесса̄ми, атӣте паваттака̄ран̣ам̣ пана те а̄харисса̄ми, саче тумхе пан̃н̃аванто, там̣ ка̄ран̣ам̣ джа̄на̄тха̄’’ти со евам̣ ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асито авидӯре надӣтӣрага̄маке па̄т̣али на̄ма еко нат̣о васати. со екасмим̣ уссавадивасе бхарийама̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ пависитва̄ наччитва̄ вӣн̣ам̣ ва̄дитва̄ га̄йитва̄ дханам̣ лабхитва̄ уссавапарийоса̄не бахум̣ сура̄бхаттам̣ га̄ха̄петва̄ аттано га̄мам̣ гаччханто надӣтӣрам̣ патва̄ наводакам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ бхаттам̣ бхун̃джанто сурам̣ пиванто нисӣдитва̄ матто хутва̄ аттано балам̣ аджа̄нанто ‘‘маха̄вӣн̣ам̣ гӣва̄йа бандхитва̄ надим̣ уттаритва̄ гамисса̄мӣ’’ти бхарийам̣ хаттхе гахетва̄ надим̣ отари. вӣн̣а̄чхиддехи удакам̣ па̄виси. атха нам̣ са̄ вӣн̣а̄ удаке осӣда̄песи. бхарийа̄ панасса осӣданабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ виссаджджетва̄ уттаритва̄ тӣре ат̣т̣ха̄си. нат̣апа̄т̣али саким̣ уммуджджати, саким̣ нимуджджати, удакам̣ пависитва̄ уддхума̄таударо ахоси. атхасса бхарийа̄ чинтеси ‘‘майхам̣ са̄мико ида̄ни мариссати, екам̣ нам̣ гӣтакам̣ йа̄читва̄ парисамаджджхе там̣ га̄йантӣ джӣвикам̣ каппесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘са̄ми, твам̣ удаке нимуджджаси, екам̣ ме гӣтакам̣ дехи, тена джӣвикам̣ каппесса̄мӣ’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –

49.

‘‘бахуссутам̣ читтакатхим̣, ган̇га̄ вахати па̄т̣алим̣;

вуйхама̄нака бхадданте, екам̣ ме дехи га̄тхака’’нти.

таттха га̄тхаканти кхуддакам̣ га̄тхам̣.

атха нам̣ нат̣апа̄т̣али ‘‘бхадде, катхам̣ тава гӣтакам̣ дасса̄ми, ида̄ни маха̄джанасса пат̣исаран̣абхӯтам̣ удакам̣ мам̣ ма̄ретӣ’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –

50.

‘‘йена син̃чанти дуккхитам̣, йена син̃чанти а̄турам̣;

тасса маджджхе марисса̄ми, джа̄там̣ саран̣ато бхайа’’нти.

бодхисатто имам̣ га̄тхам̣ ватва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, йатха̄ удакам̣ маха̄джанасса пат̣исаран̣ам̣, татха̄ ра̄джа̄нопи, тесам̣ сантика̄ бхайе уппанне там̣ бхайам̣ ко пат̣иба̄хиссатӣ’’ти ватва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, идам̣ ка̄ран̣ам̣ пат̣иччханнам̣, майа̄ пана пан̣д̣итаведанӣйам̣ катва̄ катхитам̣, джа̄на̄хи, маха̄ра̄джа̄’’ти а̄ха. ‘‘та̄та ахам̣ еварӯпам̣ пат̣иччханнакатхам̣ на джа̄на̄ми, чоре ме гахетва̄ дехӣ’’ти. атхасса маха̄сатто ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, идам̣ сутва̄ джа̄на̄хӣ’’ти апарампи ка̄ран̣ам̣ а̄хари. дева, пуббе имисса̄ва ба̄ра̄н̣асийа̄ два̄рага̄ме еко кумбхака̄ро бха̄джанаттха̄йа маттикам̣ а̄харанто екасмим̣йева т̣ха̄не нибаддхам̣ ган̣хитва̄ антопаббха̄рам̣ махантам̣ а̄ва̄т̣ам̣ кхан̣и. атхекадивасам̣ тасса маттикам̣ ган̣хантасса ака̄ламаха̄мегхо ут̣т̣хахитва̄ маха̄вут̣т̣хим̣ па̄теси. удакам̣ аваттхарама̄нам̣ а̄ва̄т̣ам̣ па̄теси, тенасса маттхако бхиджджи. со паридеванто га̄тхама̄ха –

51.

‘‘йаттха бӣджа̄ни рӯханти, сатта̄ йаттха патит̣т̣хита̄;

са̄ ме сӣсам̣ нипӣл̣ети, джа̄там̣ саран̣ато бхайа’’нти.

таттха нипӣл̣етӣти нипатитва̄ пӣл̣ети бхиндати.

йатха̄ хи дева, маха̄джанасса пат̣исаран̣абхӯта̄ маха̄патхавӣ кумбхака̄расса сӣсам̣ бхинди, евамева маха̄патхавӣсаме саббалокасса пат̣исаран̣е наринде ут̣т̣ха̄йа чоракаммам̣ каронте ко ба̄хиссати, саккхиссаси, маха̄ра̄джа, евам̣ пат̣иччха̄детва̄ катхитам̣ чорам̣ джа̄нитунти. та̄та, майхам̣ пат̣иччханнена ка̄ран̣ам̣ наттхи, айам̣ чороти евам̣ ме чорам̣ гахетва̄ дехӣти. со ра̄джа̄нам̣ раккханто ‘‘твам̣ чоро’’ти аватва̄ апарампи уда̄харан̣ам̣ а̄хари. маха̄ра̄джа, пуббе имасмим̣йева нагаре екасса пурисасса гехам̣ а̄диттам̣. со ‘‘анто пависитва̄ бхан̣д̣акам̣ нӣхара̄’’ти ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄песи. тасмим̣ пависитва̄ нӣхаранте гехадва̄рам̣ пидахи. со дхӯмандхо хутва̄ никкхаманамаггам̣ алабханто уппаннад̣а̄хадуккхо хутва̄ анто т̣хитова паридеванто га̄тхама̄ха –

52.

‘‘йена бхатта̄ни паччанти, сӣтам̣ йена вихан̃н̃ати;

со мам̣ д̣ахати гатта̄ни, джа̄там̣ саран̣ато бхайа’’нти.

таттха со мам̣ д̣ахатӣти со ме д̣ахати, айамева ва̄ па̄т̣хо.

‘‘маха̄ра̄джа, агги вийа маха̄джанасса пат̣исаран̣абхӯто еко мануссо ратанабхан̣д̣икам̣ хари, ма̄ мам̣ чорам̣ пуччха̄’’ти. ‘‘та̄та, майхам̣ чорам̣ дехийева̄’’ти. со ра̄джа̄нам̣ ‘‘твам̣ чоро’’ти аватва̄ апарампи уда̄харан̣ам̣ а̄хари. дева, пуббе имасмим̣йева нагаре еко пурисо атибахум̣ бхун̃джитва̄ джӣра̄петум̣ асакконто ведана̄ппатто хутва̄ паридеванто га̄тхама̄ха –

53.

‘‘йена бхуттена йа̄панти, путхӯ бра̄хман̣акхаттийа̄;

со мам̣ бхутто бйа̄па̄дети, джа̄там̣ саран̣ато бхайа’’нти.

таттха со мам̣ бхутто бйа̄па̄детӣти со одано бхутто мам̣ бйа̄па̄дети ма̄рети.

‘‘маха̄ра̄джа, бхаттам̣ вийа маха̄джанасса пат̣исаран̣абхӯто еко бхан̣д̣ам̣ хари, тасмим̣ ладдхе ким̣ чорам̣ пуччхасӣ’’ти? ‘‘та̄та, сакконто чорам̣ ме дехӣ’’ти. со тасса сан̃н̃а̄панаттхам̣ апарампи уда̄харан̣ам̣ а̄хари. маха̄ра̄джа, пуббепи имасмим̣йева нагаре екасса ва̄то ут̣т̣хахитва̄ гатта̄ни бхан̃джи. со паридеванто га̄тхама̄ха –

54.

‘‘гимха̄нам̣ паччхиме ма̄се, ва̄тамиччханти пан̣д̣ита̄;

со мам̣ бхан̃джати гатта̄ни, джа̄там̣ саран̣ато бхайа’’нти.

ити маха̄ра̄джа, саран̣ато бхайам̣ уппаннам̣, джа̄на̄хи там̣ ка̄ран̣анти. та̄та, чорам̣ ме дехӣти. со тасса сан̃н̃а̄панаттхам̣ апарампи уда̄харан̣ам̣ а̄хари. дева, атӣте химавантападесе са̄кха̄вит̣апасампанно маха̄руккхо ахоси пуппхапхаласампанно анекасахасса̄нам̣ сакун̣а̄нам̣ нива̄со тасса две са̄кха̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̇гхат̣т̣есум̣, тато дхӯмо уппаджджи, аггичун̣н̣а̄ни патим̣су. там̣ дисва̄ сакун̣аджет̣т̣хако га̄тхама̄ха –

55.

‘‘йам̣ ниссита̄ джагатирухам̣, сва̄йам̣ аггим̣ памун̃чати;

диса̄ бхаджатха ваккан̇га̄, джа̄там̣ саран̣ато бхайа’’нти.

таттха джагатируханти махӣрухам̣.

йатха̄ хи, дева, руккхо паккхӣнам̣ пат̣исаран̣ам̣, евам̣ ра̄джа̄ маха̄джанасса пат̣исаран̣ам̣, тасмим̣ чорикам̣ каронте ко пат̣иба̄хиссати, саллаккхехи, дева̄ти. та̄та, майхам̣ чорамева дехӣти. атхасса со апарампи уда̄харан̣ам̣ а̄хари. маха̄ра̄джа, екасмим̣ ка̄сига̄ме ан̃н̃атарасса кулагхарасса паччхимабха̄ге каккхал̣а̄ сусума̄ранадӣ аттхи, тасса ча куласса екова путто. со питари ка̄лакате ма̄тарам̣ пат̣иджагги. тасса ма̄та̄ аниччхама̄нассева екам̣ куладхӣтарам̣ а̄неси. са̄ пуббабха̄ге сассум̣ сампийа̄йитва̄ паччха̄ путтадхӣта̄хи вад̣д̣хама̄на̄ там̣ нӣхаритука̄ма̄ ахоси. тасса̄ пана ма̄та̄пи тасмим̣йева гхаре васати. са̄ са̄микасса сантике сассуйа̄ на̄наппака̄рам̣ досам̣ ватва̄ парибхиндитва̄ ‘‘ахам̣ те ма̄тарам̣ посетум̣ на саккоми, ма̄рехи на’’нти ватва̄ ‘‘мануссама̄ран̣ам̣ на̄ма бха̄рийам̣, катхам̣ нам̣ ма̄ремӣ’’ти вутте ‘‘ниддоккаманака̄ле нам̣ ман̃чакенева саддхим̣ гахетва̄ сусума̄ранадийам̣ кхиписса̄ма, атха нам̣ сусама̄ра̄ кха̄диссантӣ’’ти а̄ха. ‘‘туйхам̣ пана ма̄та̄ каха’’нти? ‘‘тасса̄йева сантике супатӣ’’ти. ‘‘тена хи гаччха, тасса̄ нипаннаман̃чаке раджджум̣ бандхитва̄ сан̃н̃ам̣ карохӣ’’ти. са̄ татха̄ катва̄ ‘‘ката̄ ме сан̃н̃а̄’’ти а̄ха. итаро ‘‘тхокам̣ адхива̄сехи, манусса̄ та̄ва нидда̄йантӯ’’ти нидда̄йанто вийа нипаджджитва̄ гантва̄ там̣ раджджукам̣ бхарийа̄йа ма̄ту ман̃чаке бандхитва̄ бхарийам̣ пабодхетва̄ убхопи гантва̄ там̣ ман̃чакенева саддхим̣ уккхипитва̄ надийам̣ кхипим̣су. таттха нам̣ нидда̄йама̄нам̣ сусума̄ра̄ виддхам̣сетва̄ кха̄дим̣су.

са̄ пунадивасе ма̄ту париваттитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘са̄ми, мама ма̄та̄ва ма̄рита̄, ида̄ни тава ма̄тарам̣ ма̄рехӣ’’ти ватва̄ ‘‘тена хи са̄дхӯ’’ти вутте ‘‘суса̄не читакам̣ катва̄ аггимхи нам̣ паккхипитва̄ ма̄ресса̄ма̄’’ти а̄ха. атха нам̣ нидда̄йама̄нам̣ убхопи суса̄нам̣ нетва̄ т̣хапайим̣су. таттха са̄мико бхарийам̣ а̄ха ‘‘агги те а̄бхато’’ти? ‘‘памут̣т̣ха̄сми, са̄мӣ’’ти. ‘‘тена хи гантва̄ а̄нехӣ’’ти. ‘‘на саккоми са̄ми, гантум̣, тайи гатепи т̣ха̄тум̣ на саккхисса̄ми, убхопи майам̣ гаччхисса̄ма̄’’ти. тесу гатесу махаллика̄ сӣтава̄тена пабодхита̄ суса̄набха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘име мам̣ ма̄ретука̄ма̄ аггиаттха̄йа гата̄’’ти ча упадха̄ретва̄ ‘‘на ме балам̣ джа̄нантӣ’’ти екам̣ матакал̣еварам̣ гахетва̄ ман̃чаке нипаджджа̄петва̄ упари пилотика̄йа пат̣иччха̄детва̄ сайам̣ пала̄йитва̄ таттхева лен̣агухам̣ па̄виси. итаре аггим̣ а̄харитва̄ ‘‘махаллика̄’’ти сан̃н̃а̄йа кал̣еварам̣ джха̄петва̄ паккамим̣су. екена чорена тасмим̣ гуха̄лен̣е пуббе бхан̣д̣ика̄ т̣хапита̄, со ‘‘там̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти а̄гантва̄ махалликам̣ дисва̄ ‘‘ека̄ йаккхинӣ бхависсати, бхан̣д̣ика̄ ме амануссапариггахита̄’’ти екам̣ бхӯтаведжджам̣ а̄неси. веджджо мантам̣ каронто гухам̣ па̄виси.

атха нам̣ са̄ а̄ха ‘‘на̄хам̣ йаккхинӣ, ехи убхопи имам̣ дханам̣ бха̄джесса̄ма̄’’ти. ‘‘катхам̣ саддахитабба’’нти? ‘‘тава дживхам̣ мама дживха̄йа т̣хапехӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. атхасса са̄ дживхам̣ д̣ам̣ситва̄ чхиндитва̄ па̄теси. бхӯтаведжджо ‘‘аддха̄ еса̄ йаккхинӣ’’ти дживха̄йа лохитам̣ паггхарантийа̄ виравама̄но пала̄йи. махаллика̄ пунадивасе мат̣т̣хаса̄т̣акам̣ нива̄сетва̄ на̄на̄ратанабхан̣д̣икам̣ гахетва̄ гхарам̣ агама̄си. сун̣иса̄ там̣ дисва̄ ‘‘кахам̣ те, амма, идам̣ ладдха’’нти пуччхи. ‘‘амма, етасмим̣ суса̄не да̄ручитака̄йа джха̄пита̄ еварӯпам̣ лабхантӣ’’ти. ‘‘амма, майа̄пи сакка̄ ладдху’’нти. ‘‘ма̄дисӣ хутва̄ лабхиссасӣ’’ти. са̄ ладдхабхан̣д̣икалобхена са̄микасса катхетва̄ таттха атта̄нам̣ джха̄песи. атха нам̣ пунадивасе са̄мико апассанто ‘‘амма, има̄йапи вела̄йа твам̣ а̄гата̄, сун̣иса̄ те на̄гаччхатӣ’’ти а̄ха. са̄ там̣ сутва̄ ‘‘аре па̄папуриса, ким̣ мата̄ на̄ма а̄гаччхантӣ’’ти там̣ таджджетва̄ га̄тхама̄ха –

56.

‘‘йама̄найим̣ соманассам̣, ма̄линим̣ чандануссадам̣;

са̄ мам̣ гхара̄ ниччхубхати, джа̄там̣ саран̣ато бхайа’’нти.

таттха соманассанти соманассам̣ уппа̄детва̄. ‘‘соманасса̄’’типи па̄т̣хо, соманассаватӣ хутва̄ти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – йамахам̣ ‘‘имам̣ ме нисса̄йа путто путтадхӣта̄хи вад̣д̣хиссати, ман̃ча махалликака̄ле посессатӣ’’ти ма̄линим̣ чандануссадам̣ катва̄ алан̇каритва̄ соманассаджа̄та̄ а̄несим̣. са̄ мам̣ аджджа гхара̄ нӣхарати, саран̣атойева ме бхайам̣ уппаннанти.

‘‘маха̄ра̄джа, сун̣иса̄ вийа сассуйа̄ маха̄джанасса ра̄джа̄ пат̣исаран̣ам̣, тато бхайе уппанне ким̣ сакка̄ ка̄тум̣, саллаккхехи, дева̄’’ти. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘та̄та, на̄хам̣ тайа̄ а̄нӣтака̄ран̣а̄ни джа̄на̄ми, чорамева ме дехӣ’’ти а̄ха. со ‘‘ра̄джа̄нам̣ раккхисса̄мӣ’’ти апарампи уда̄харан̣ам̣ а̄хари. дева, пуббе имасмим̣йева нагаре еко пурисо паттханам̣ катва̄ путтам̣ лабхи. со путтаджа̄така̄ле ‘‘путто ме ладдхо’’ти соманассаджа̄то там̣ посетва̄ вайаппаттака̄ле да̄рена сам̣йоджетва̄ апарабха̄ге джарам̣ патва̄ каммам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на̄саккхи. атха нам̣ путто ‘‘твам̣ каммам̣ ка̄тум̣ на саккоси, ито никкхама̄’’ти гехато нӣхари. со киччхена касирена джӣвикам̣ каппенто паридевама̄но га̄тхама̄ха –

57.

‘‘йена джа̄тена нандиссам̣, йасса ча бхавамиччхисам̣;

со мам̣ гхара̄ ниччхубхати, джа̄там̣ саран̣ато бхайа’’нти.

таттха со манти со путто мам̣ гхарато ниччхубхати нӣхарати. сва̄хам̣ бхиккхам̣ чаритва̄ дуккхена джӣва̄ми, саран̣атойева ме бхайам̣ уппаннанти.

‘‘маха̄ра̄джа, йатха̄ пита̄ на̄ма махаллако пат̣ибалена путтена раккхитаббо, евам̣ саббопи джанападо ран̃н̃а̄ раккхитаббо, идан̃ча бхайам̣ уппаджджама̄нам̣ саббасатте раккхантасса ран̃н̃о сантика̄ уппаннам̣, имина̄ ка̄ран̣ена ‘асуко на̄ма чоро’ти джа̄на̄хи, дева̄’’ти. ‘‘та̄та, на̄хам̣ ка̄ран̣ам̣ ва̄ ака̄ран̣ам̣ ва̄ джа̄на̄ми, чорам̣ ва̄ ме дехи, тван̃н̃ева ва̄ чоро хохӣ’’ти евам̣ ра̄джа̄ пунаппунам̣ ма̄н̣авам̣ ануйун̃джи. атха нам̣ со евама̄ха ‘‘ким̣ пана, маха̄ра̄джа, екам̣сена чорагахан̣ам̣ рочетха̄’’ти? ‘‘а̄ма, та̄та̄’’ти. тена хи ‘‘асуко ча асуко ча чоро’’ти парисамаджджхе пака̄семӣти. ‘‘евам̣ карохи, та̄та̄’’ти. со тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘айам̣ ра̄джа̄ атта̄нам̣ раккхитум̣ на дети, ган̣хисса̄ми да̄ни чора’’нти саннипатите маха̄джане а̄мантетва̄ има̄ га̄тха̄ а̄ха –

58.

‘‘сун̣анту ме джа̄напада̄, негама̄ ча сама̄гата̄;

йатодакам̣ тада̄диттам̣, йато кхемам̣ тато бхайам̣.

59.

‘‘ра̄джа̄ вилумпате рат̣т̣хам̣, бра̄хман̣о ча пурохито;

аттагутта̄ вихаратха, джа̄там̣ саран̣ато бхайа’’нти.

таттха йатодакам̣ тада̄диттанти йам̣ удакам̣ тадева а̄диттам̣. йато кхеманти йато ра̄джато кхемена бхавитаббам̣, татова бхайам̣ уппаннам̣. аттхагутта̄ вихаратха̄ти тумхе ида̄ни ана̄тха̄ джа̄та̄, атта̄нам̣ ма̄ вина̄сетха, аттана̄ва гутта̄ хутва̄ аттано сантакам̣ дханадхан̃н̃ам̣ раккхатха, ра̄джа̄ на̄ма маха̄джанасса пат̣исаран̣ам̣, тато тумха̄кам̣ бхайам̣ уппаннам̣, ра̄джа̄ ча пурохито ча вилопакха̄дакачора̄, саче чоре ган̣хитука̄маттха, име две гахетва̄ каммакаран̣ам̣ каротха̄ти.

те тасса катхам̣ сутва̄ чинтайим̣су ‘‘айам̣ ра̄джа̄ раккхан̣а̄рахопи сама̄но ида̄ни ан̃н̃асса упари досам̣ а̄ропетва̄ аттано бхан̣д̣икам̣ сайамева поккхаран̣ийам̣ т̣хапетва̄ чорам̣ парийеса̄пети, ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа пуна чоракаммасса акаран̣аттха̄йа ма̄рема нам̣ па̄пара̄джа̄на’’нти. те дан̣д̣амуггара̄дихаттха̄ ут̣т̣ха̄йа таттхева ра̄джа̄нан̃ча пурохитан̃ча потхетва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄петва̄ маха̄саттам̣ абхисин̃читва̄ радждже патит̣т̣хапесум̣.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘аначчхарийам̣, упа̄сака, патхавийам̣ падасан̃джа̄нанам̣, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ евам̣ а̄ка̄се падам̣ сан̃джа̄ним̣сӯ’’ти ватва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не упа̄сако ча путто ча сота̄паттипхале патит̣т̣хита̄. тада̄ пита̄ кассапо ахоси, падакусалама̄н̣аво пана ахамева ахосинти.

падакусалама̄н̣аваджа̄такаван̣н̣ана̄ чхат̣т̣ха̄.

[433] 7. ломасакассападжа̄такаван̣н̣ана̄

асса индасамо ра̄джа̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи бхиккхум̣ саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте ‘‘бхиккху синерукампанава̄то ким̣ пура̄н̣апан̣н̣а̄ни на кампессати, йасасаман̇гинопи саппуриса̄ а̄йасакйам̣ па̄пун̣анти, килеса̄ на̄мете парисуддхасаттепи сам̣килит̣т̣хе каронти, пагева та̄диса’’нти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте брахмадаттасса путто брахмадаттакума̄ро на̄ма пурохитапутто ча кассапо на̄ма две саха̄йака̄ хутва̄ ека̄чарийакуле саббасиппа̄ни угган̣хим̣су. апарабха̄ге брахмадаттакума̄ро питу аччайена радждже патит̣т̣ха̄си. кассапо чинтеси ‘‘майхам̣ саха̄йо ра̄джа̄ джа̄то, ида̄ни ме махантам̣ иссарийам̣ дассати, ким̣ ме иссарийена, ахам̣ ма̄та̄питаро ча ра̄джа̄нан̃ча а̄пуччхитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти. со ра̄джа̄нан̃ча ма̄та̄питаро ча а̄пуччхитва̄ химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ саттаме дивасе абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ ун̃чха̄чарийа̄йа йа̄пенто виха̄си. паббаджитам̣ пана нам̣ ‘‘ломасакассапо’’ти сан̃джа̄ним̣су. со парамаджитиндрийо гхоратапо та̄пасо ахоси. тасса теджена саккасса бхаванам̣ кампи. сакко а̄вадждженто там̣ дисва̄ чинтеси ‘‘айам̣ та̄пасо ативийа уггатеджо саккабха̄ва̄пи мам̣ ча̄веййа, ба̄ра̄н̣асиран̃н̃а̄ саддхим̣ екато хутва̄ тапамасса бхиндисса̄мӣ’’ти. со сакка̄нубха̄вена ад̣д̣хараттасамайе ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о сиригаббхам̣ пависитва̄ сакалагаббхам̣ сарӣраппабха̄йа обха̄сетва̄ ран̃н̃о сантике а̄ка̄се т̣хито ‘‘ут̣т̣хехи, маха̄ра̄джа̄’’ти ра̄джа̄нам̣ пабодхеси. ‘‘коси тва’’нти вутте ‘‘саккохамасмӣ’’ти а̄ха. ‘‘киматтхам̣ а̄гатосӣ’’ти? ‘‘маха̄ра̄джа, сакаладжамбудӣпе екараджджам̣ иччхаси, на иччхасӣ’’ти? ‘‘кисса на иччха̄мӣ’’ти? атха нам̣ сакко ‘‘тена хи ломасакассапам̣ а̄нетва̄ пасугха̄тайан̃н̃ам̣ йаджа̄пехи, саккасамо аджара̄маро хутва̄ сакаладжамбудӣпе раджджам̣ ка̄рессасӣ’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

60.

‘‘асса индасамо ра̄джа, аччантам̣ аджара̄маро;

саче твам̣ йан̃н̃ам̣ йа̄джеййа, исим̣ ломасакассапа’’нти.

таттха асса̄ти бхависсаси. йа̄джеййа̄ти саче твам̣ аран̃н̃а̄йатанато исим̣ ломасакассапам̣ а̄нетва̄ йан̃н̃ам̣ йаджеййа̄сӣти.

тасса вачанам̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. сакко ‘‘тена хи ма̄ папан̃чам̣ карӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми. ра̄джа̄ пунадивасе сеййам̣ на̄ма амаччам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘самма, майхам̣ пийасаха̄йакасса ломасакассапасса сантикам̣ гантва̄ мама вачанена евам̣ вадехи ‘ра̄джа̄ кира тумхехи пасугха̄тайан̃н̃ам̣ йаджа̄петва̄ сакаладжамбудӣпе екара̄джа̄ бхависсати, тумха̄кампи йаттакам̣ падесам̣ иччхатха, таттакам̣ дассати, майа̄ саддхим̣ йан̃н̃ам̣ йаджитум̣ а̄гаччхатха̄’’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дху, дева̄’’ти та̄пасасса васанока̄саджа̄нанаттхам̣ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ екена ваначаракена ‘‘ахам̣ джа̄на̄мӣ’’ти вутте там̣ пурато катва̄ махантена парива̄рена таттха гантва̄ исим̣ вандитва̄ екамантам̣ нисинно там̣ са̄санам̣ а̄рочеси. атха нам̣ со ‘‘сеййа ким̣ на̄метам̣ катхесӣ’’ти ватва̄ пат̣иккхипанто чатассо га̄тха̄ абха̄си –

61.

‘‘сасамуддапарийа̄йам̣, махим̣ са̄гаракун̣д̣алам̣;

на иччхе саха нинда̄йа, евам̣ сеййа виджа̄нахи.

62.

‘‘дхираттху там̣ йасала̄бхам̣, дханала̄бхан̃ча бра̄хман̣а;

йа̄ вутти винипа̄тена, адхаммачаран̣ена ва̄.

63.

‘‘апи че паттама̄да̄йа, анага̄ро париббадже;

са̄йева джӣвика̄ сеййо, йа̄ ча̄дхаммена есана̄.

64.

‘‘апи че паттама̄да̄йа, анага̄ро париббадже;

ан̃н̃ам̣ ахим̣сайам̣ локе, апи раджджена там̣ вара’’нти.

таттха сасамуддапарийа̄йанти сасамуддапариккхепам̣. са̄гаракун̣д̣аланти чатта̄ро дӣпе париккхипитва̄ т̣хитаса̄гарехи кан̣н̣авалийа̄ т̣хапитакун̣д̣алехи вийа саманна̄гатам̣. саха нинда̄йа̄ти ‘‘имина̄ пасугха̄такаммам̣ ката’’нти има̄йа нинда̄йа саха чаккава̄л̣апарийантам̣ маха̄патхавим̣ на иччха̄мӣти вадати. йа̄ вутти винипа̄тена̄ти нараке винипа̄такаммена йа̄ ча джӣвитавутти хоти, там̣ дхираттху, гараха̄ми там̣ вуттинти дӣпети. са̄йева джӣвика̄ти паббаджитасса маттика̄паттам̣ а̄да̄йа парагхара̄ни упасан̇камитва̄ а̄ха̄рапарийесанаджӣвика̄ва йасадханала̄бхато сатагун̣ена сахассагун̣ена варатара̄ти аттхо апи раджджена там̣ варанти там̣ анага̄расса сато ан̃н̃ам̣ авихим̣сантасса париббаджанам̣ сакаладжамбудӣпарадждженапи варанти аттхо.

амаччо тасса катхам̣ сутва̄ гантва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘ана̄гаччханте ким̣ сакка̄ ка̄ту’’нти тун̣хӣ ахоси. пуна сакко ад̣д̣хараттасамайе а̄гантва̄ а̄ка̄се т̣хатва̄ ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа, ломасакассапам̣ а̄нетва̄ йан̃н̃ам̣ на йаджа̄песӣ’’ти а̄ха. ‘‘майа̄ песитопи на̄гаччхатӣ’’ти. ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, аттано дхӣтарам̣ чандаватим̣ кума̄рикам̣ алан̇каритва̄ сеййам̣ татхева песетва̄ ‘саче кира а̄гантва̄ йан̃н̃ам̣ йаджиссаси, ра̄джа̄ те имам̣ кума̄рикам̣ дассатӣ’ти вада̄пехи, аддха̄ со кума̄рика̄йа пат̣ибаддхачитто хутва̄ а̄гаччхиссатӣ’’ти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ пунадивасе сеййасса хаттхе дхӣтарам̣ ада̄си. со ра̄джадхӣтарам̣ гахетва̄ таттха гантва̄ исим̣ вандитва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ деваччхарапат̣ибха̄гам̣ ра̄джадхӣтарам̣ тасса дассетва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха иси индрийа̄ни бхиндитва̄ там̣ олокеси, саха олоканенева пат̣ибаддхачитто хутва̄ джха̄на̄ париха̄йи. амаччо тасса пат̣ибаддхачиттабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘бханте, саче кира йан̃н̃ам̣ йаджиссатха, ра̄джа̄ те имам̣ да̄рикам̣ па̄дапарича̄рикам̣ катва̄ дассатӣ’’ти а̄ха. со килесавасена кампанто ‘‘имам̣ кира ме дассатӣ’’ти а̄ха. ‘‘а̄ма, йан̃н̃ам̣ йаджантасса те дассатӣ’’ти. со ‘‘са̄дху имам̣ лабханто йаджисса̄мӣ’’ти ватва̄ там̣ гахетва̄ сахева джат̣а̄хи алан̇катаратхам̣ абхируйха ба̄ра̄н̣асим̣ агама̄си. ра̄джа̄пи ‘‘а̄гаччхати кира̄’’ти сутва̄ йан̃н̃а̄ва̄т̣е каммам̣ пат̣т̣хапеси. атха нам̣ а̄гатам̣ дисва̄ ‘‘све йан̃н̃ам̣ йаджа̄хи, ахам̣ индасамо бхависса̄ми, йан̃н̃апарийоса̄не те дхӣтарам̣ дасса̄мӣ’’ти а̄ха. кассапо ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. атха нам̣ ра̄джа̄ пунадивасе там̣ а̄да̄йа чандаватийа̄ саддхим̣йева йан̃н̃а̄ва̄т̣ам̣ гато. таттха хаттхиассаусабха̄дисаббачатуппада̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хапита̄ва ахесум̣. кассапо те саббе ханитва̄ва гха̄тетва̄ йан̃н̃ам̣ йаджитум̣ а̄рабхи. атха нам̣ таттха саннипатито маха̄джано дисва̄ ‘‘идам̣ те ломасакассапа айуттам̣ аппатирӯпам̣, ким̣ на̄метам̣ каросӣ’’ти ватва̄ паридеванто две га̄тха̄ абха̄си –

65.

‘‘балам̣ чандо балам̣ сурийо, балам̣ саман̣абра̄хман̣а̄;

балам̣ вела̄ самуддасса, бала̄тибаламиттхийо.

66.

‘‘йатха̄ уггатапам̣ сантам̣, исим̣ ломасакассапам̣;

питу аттха̄ чандаватӣ, ва̄джапеййам̣ айа̄джайӣ’’ти.

таттха балам̣ чандо балам̣ сурийоти махандхака̄равидхамане ан̃н̃ам̣ балам̣ на̄ма наттхи, чандимасӯрийа̄веттха балавантоти аттхо. саман̣абра̄хман̣а̄ти ит̣т̣ха̄нит̣т̣хависайавегасахане кхантибалан̃а̄н̣абалена саманна̄гата̄ самитапа̄паба̄хитапа̄па̄ саман̣абра̄хман̣а̄. балам̣ вела̄ самуддасса̄ти маха̄самуддасса уттаритум̣ адатва̄ удакам̣ а̄варитва̄ вина̄сетум̣ саматтхата̄йа вела̄ балам̣ на̄ма. бала̄тибаламиттхийоти иттхийо пана висадан̃а̄н̣епи авӣтара̄ге аттано васам̣ а̄нетва̄ вина̄сетум̣ саматтхата̄йа техи саббехи балехипи атибала̄ на̄ма, саббабалехи иттхибаламева махантанти аттхо. йатха̄ти йасма̄. питу аттха̄ти питу вуд̣д̣хиаттха̄йа. идам̣ вуттам̣ хоти – йасма̄ имам̣ уггатапам̣ сама̄нам̣ сӣла̄дигун̣а̄нам̣ еситатта̄ исим̣ айам̣ чандаватӣ ниссӣлам̣ катва̄ питу вуд̣д̣хиаттха̄йа ва̄джапеййам̣ йан̃н̃ам̣ йа̄джети, тасма̄ джа̄нитаббаметам̣ ‘‘бала̄тибаламиттхийо’’ти.

тасмим̣ самайе кассапо йан̃н̃ам̣ йаджанаттха̄йа ‘‘ман̇галахаттхим̣ гӣва̄йам̣ пахарисса̄мӣ’’ти кхаггаратанам̣ уккхипи. хаттхӣ там̣ дисва̄ маран̣абхайатаджджито маха̄равам̣ рави. тасса равам̣ сутва̄ сеса̄пи хаттхиассаусабха̄дайо маран̣абхайатаджджита̄ бхайена виравим̣су. маха̄джанопи вирави. кассапо там̣ маха̄виравам̣ сутва̄ сам̣вегаппатто хутва̄ аттано джат̣а̄дӣни олокеси. атхасса джат̣а̄массукаччхалома̄ни па̄кат̣а̄ни ахесум̣. со виппат̣иса̄рӣ хутва̄ ‘‘ананурӯпам̣ вата ме па̄пакаммам̣ ката’’нти сам̣вегам̣ пака̄сенто ат̣т̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

67.

‘‘там̣ лобхапакатам̣ каммам̣, кат̣укам̣ ка̄махетукам̣;

тасса мӯлам̣ гавесиссам̣, чхеччхам̣ ра̄гам̣ сабандхана’’нти.

тассаттхо – маха̄ра̄джа, йам̣ етам̣ майа̄ чандаватийа̄ лобхам̣ уппа̄детва̄ тена лобхена пакатам̣ ка̄махетукам̣ па̄пакам̣, там̣ кат̣укам̣ тикхин̣авипа̄кам̣. тасса̄хам̣ айонисоманасика̄расан̇кха̄там̣ мӯлам̣ гавесиссам̣, алам̣ ме имина̄ кхаггена, пан̃н̃а̄кхаггам̣ нӣхаритва̄ субханимиттабандханена саддхим̣ сабандханам̣ ра̄гам̣ чхиндисса̄мӣти.

атха нам̣ ра̄джа̄ ‘‘ма̄ бха̄йи самма, ида̄ни те чандаватим̣ кума̄рин̃ча рат̣т̣хан̃ча саттаратанара̄син̃ча дасса̄ми, йаджа̄хи йан̃н̃а’’нти а̄ха. там̣ сутва̄ кассапо ‘‘на ме, маха̄ра̄джа, имина̄ килесена аттхо’’ти ватва̄ оса̄нага̄тхама̄ха –

68.

‘‘дхираттху ка̄ме субахӯпи локе, тапова сеййо ка̄магун̣ехи ра̄джа;

тапо карисса̄ми паха̄йа ка̄ме, тавева рат̣т̣хам̣ чандаватӣ ча хотӯ’’ти.

таттха субахӯпӣти атибахукепи. тапо карисса̄мӣти сӣласам̣йаматапамева карисса̄ми.

со евам̣ ватва̄ касин̣ам̣ саманна̄харитва̄ нат̣т̣хам̣ висесам̣ уппа̄детва̄ а̄ка̄се паллан̇кена нисӣдитва̄ ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ ‘‘аппаматто хохӣ’’ти овадитва̄ йан̃н̃а̄ва̄т̣ам̣ виддхам̣са̄петва̄ маха̄джанасса абхайада̄нам̣ да̄петва̄ ран̃н̃о йа̄чантассева уппатитва̄ аттано васанат̣т̣ха̄намева гантва̄ йа̄ваджӣвам̣ т̣хатва̄ а̄йупарийоса̄не брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ сеййо маха̄амаччо са̄рипутто ахоси, ломасакассапо пана ахамева ахосинти.

ломасакассападжа̄такаван̣н̣ана̄ саттама̄.

[434] 8. чаккава̄каджа̄такаван̣н̣ана̄

ка̄са̄йаваттхети идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ лолабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кира лоло ахоси паччайалуддхо, а̄чарийупаджджха̄йаватта̄дӣни чхад̣д̣етва̄ па̄това са̄ваттхим̣ пависитва̄ виса̄кха̄йа гехе анекакха̄данӣйапарива̄рам̣ йа̄гум̣ пивитва̄ на̄наггарасаса̄лимам̣соданам̣ бхун̃джитва̄пи тена атитто тато чӯл̣аана̄тхапин̣д̣икасса маха̄ана̄тхапин̣д̣икасса косаларан̃н̃оти тесам̣ тесам̣ нивесана̄ни сандха̄йа вичари. атхекадивасам̣ тасса лолабха̄вам̣ а̄раббха дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте там̣ бхиккхум̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху лоло’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘бхиккху касма̄ лолоси, пуббепи твам̣ лолабха̄вена ба̄ра̄н̣асийам̣ хаттхикун̣апа̄дӣни кха̄дитва̄ вичаранто техи атитто тато никкхамитва̄ ган̇га̄тӣре вичаранто химавантам̣ пават̣т̣хо’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте еко лолака̄ко ба̄ра̄н̣асийам̣ хаттхикун̣апа̄дӣни кха̄дитва̄ вичаранто техи атитто ‘‘ган̇га̄кӯле маччхаматам̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти гантва̄ таттха матамаччхе кха̄данто катипа̄хам̣ васитва̄ химавантам̣ пависитва̄ на̄на̄пхала̄пхала̄ни кха̄данто бахумаччхакаччхапам̣ махантам̣ падумасарам̣ патва̄ таттха суван̣н̣аван̣н̣е две чаккава̄ке сева̄лам̣ кха̄дитва̄ васанте дисва̄ ‘‘име ативийа ван̣н̣асампанна̄ собхаггаппатта̄, имесам̣ бходжанам̣ мана̄пам̣ бхависсати, имесам̣ бходжанам̣ пуччхитва̄ ахампи тадева бхун̃джитва̄ суван̣н̣аван̣н̣о бхависса̄мӣ’’ти чинтетва̄ тесам̣ сантикам̣ гантва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ екасмим̣ са̄кхапарийанте нисӣдитва̄ тесам̣ пасам̣санапат̣исам̣йуттам̣ катхам̣ катхенто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

69.

‘‘ка̄са̄йаваттхе сакун̣е вада̄ми, дуве дуве нандамане чаранте;

кам̣ ан̣д̣аджам̣ ан̣д̣аджа̄ ма̄нусесу, джа̄тим̣ пасам̣санти тадин̇гха брӯтха̄’’ти.

таттха ка̄са̄йаваттхети суван̣н̣аван̣н̣е ка̄са̄йаваттхе вийа. дуве дувети две две хутва̄. нандаманети тут̣т̣хачитте. кам̣ ан̣д̣аджам̣ ан̣д̣аджа̄ ма̄нусесу джа̄тим̣ пасам̣сантӣти амбхо ан̣д̣аджа̄ тумхе мануссесу пасам̣санта̄ кам̣ ан̣д̣аджам̣ джа̄тим̣ катарам̣ на̄ма ан̣д̣аджанти ватва̄ пасам̣санти, кам̣ сакун̣ам̣ на̄ма̄ти ватва̄ тумхе манусса̄нам̣ антаре ван̣н̣ентӣти аттхо. ‘‘кам̣ ан̣д̣аджам̣ ан̣д̣аджама̄нусесӯ’’типи па̄т̣хо. тассаттхо – тумхе ан̣д̣аджесу ча ма̄нусесу ча катарам̣ ан̣д̣аджанти ватва̄ пасам̣сантӣти.

там̣ сутва̄ чаккава̄ко дутийам̣ га̄тхама̄ха –

70.

‘‘амхе мануссесу мануссахим̣са, ануббате чаккава̄ке ваданти;

калйа̄н̣абха̄вамхе диджесу саммата̄, абхирӯпа̄ вичара̄ма ан̣н̣аве’’ти.

таттха мануссахим̣са̄ти ка̄ко мануссе хим̣сати вихет̣хети, тена нам̣ евам̣ а̄лапати. ануббатети ан̃н̃аман̃н̃ам̣ анугате саммодама̄не вийасам̣ва̄се. чаккава̄кети чаккава̄ка̄ на̄ма са̄ ан̣д̣аджаджа̄тӣти пасам̣санти ван̣н̣енти катхенти. диджесӯти йаттака̄ паккхино на̄ма, тесу майам̣ ‘‘калйа̄н̣абха̄ва̄’’типи мануссесу саммата̄. дутийе аттхавикаппе мануссесу амхе ‘‘чаккава̄ка̄’’типи ваданти, диджесу пана майам̣ ‘‘калйа̄н̣абха̄ва̄’’ти саммата̄, ‘‘калйа̄н̣абха̄ва̄’’ти но диджа̄ вадантӣти аттхо. ан̣н̣авети имасмим̣ т̣ха̄не саро ‘‘ан̣н̣аво’’ти вутто, имасмим̣ падумасаре майамева две джана̄ паресам̣ ахим̣санато абхирӯпа̄ вичара̄ма̄ти аттхо. имисса̄йа пана га̄тха̄йа чатуттхападам̣ ‘‘на гха̄сахетӯпи карома па̄па’’нти пат̣ханти. тассаттхо – йасма̄ майам̣ гха̄сахетӯпи па̄пам̣ на карома, тасма̄ ‘‘калйа̄н̣абха̄ва̄’’ти амхе мануссесу ча диджесу ча саммата̄.

там̣ сутва̄ ка̄ко татийам̣ га̄тхама̄ха –

71.

‘‘ким̣ ан̣н̣аве ка̄ни пхала̄ни бхун̃дже, мам̣сам̣ куто кха̄датха чаккава̄ка̄;

ким̣ бходжанам̣ бхун̃джатха во анома̄, балан̃ча ван̣н̣о ча анаппарӯпа̄’’ти.

таттха кинти пуччха̄васена а̄лапанам̣, ким̣ бхо чаккава̄ка̄ти вуттам̣ хоти. ан̣н̣авети имасмим̣ саре. бхун̃джети бхун̃джатха, ким̣ бхун̃джатха̄ти аттхо мам̣сам̣ куто кха̄датха̄ти катарапа̄н̣а̄нам̣ сарӣрато мам̣сам̣ кха̄датха. бхун̃джатха воти вока̄ро нипа̄таматтам̣, парападена ва̄сса самбандхо ‘‘балан̃ча ва̄ ван̣н̣о ча анаппарӯпа̄’’ти.

тато чаккава̄ко чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

72.

‘‘на ан̣н̣аве санти пхала̄ни дхан̇ка, мам̣сам̣ куто кха̄дитум̣ чаккава̄ке;

сева̄лабхаккхамха апа̄н̣абходжана̄, на гха̄сахетӯпи карома па̄па’’нти.

таттха чаккава̄кети чаккава̄касса. апа̄н̣абходжана̄ти па̄н̣акарахитаудакабходжана̄. амха̄кан̃хи сева̄лан̃чева удакан̃ча бходжананти дассети. на гха̄сахетӯти тумха̄диса̄ вийа майам̣ гха̄сахету па̄пам̣ на карома̄ти.

тато ка̄ко две га̄тха̄ абха̄си –

73.

‘‘на ме идам̣ руччати чаккава̄ка, асмим̣ бхаве бходжанасанника̄со;

ахоси пуббе тато ме ан̃н̃атха̄, иччева ме вимати еттха джа̄та̄.

74.

‘‘ахампи мам̣са̄ни пхала̄ни бхун̃дже, анна̄ни ча лон̣ийателийа̄ни;

расам̣ мануссесу лабха̄ми бхоттум̣, сӯрова сан̇га̄мамукхам̣ виджетва̄;

на ча ме та̄дисо ван̣н̣о, чаккава̄ка йатха̄ тава̄’’ти.

таттха иданти идам̣ тумха̄кам̣ бхун̃джанабходжанам̣ майхам̣ на руччати. асмим̣ бхаве бходжанасанника̄соти имасмим̣ бхаве бходжанасанника̄со йам̣ имасмим̣ чаккава̄кабхаве бходжанам̣, твам̣ тена санника̄со там̣садисо таданурӯпо ахоси, ативийа пасаннасарӣросӣти аттхо. тато ме ан̃н̃атха̄ти йам̣ майхам̣ пуббе тумхе дисва̄ва ете еттха на̄на̄видха̄ни пхала̄ни чева маччхамам̣сан̃ча кха̄данти, тена евам̣ собхаггаппатта̄ти ахоси, ида̄ни ме тато ан̃н̃атха̄ хотӣти аттхо. иччева мети етенева ме ка̄ран̣ена еттха тумха̄кам̣ сарӣраван̣н̣е вимати джа̄та̄ ‘‘катхам̣ ну кхо ете еварӯпам̣ лӯкхабходжанам̣ бхун̃джанта̄ ван̣н̣аванто джа̄та̄’’ти. ахампӣти ахан̃хи, айамева ва̄ па̄т̣хо. бхун̃джети бхун̃джа̄ми. анна̄ни ча̄ти бходжана̄ни ча. лон̣ийателийа̄нӣти лон̣ателайутта̄ни. расанти мануссесу парибхогам̣ пан̣ӣтарасам̣. виджетва̄ти йатха̄ сӯро вӣрайодхо сан̇га̄мамукхам̣ виджетва̄ вилумпитва̄ парибхун̃джати, татха̄ вилумпитва̄ парибхун̃джа̄мӣти аттхо. йатха̄ тава̄ти евам̣ пан̣ӣтам̣ бходжанам̣ бхун̃джантассапи мама та̄дисо ван̣н̣о наттхи, йа̄дисо тава ван̣н̣о, тена тава вачанам̣ на саддаха̄мӣти дӣпети.

атхасса ван̣н̣асампаттийа̄ абха̄вака̄ран̣ам̣ аттано ча бха̄вака̄ран̣ам̣ катхенто чаккава̄ко сесага̄тха̄ абха̄си –

75.

‘‘асуддхабхаккхоси кхан̣а̄нупа̄тӣ, киччхена те лаббхати аннапа̄нам̣;

на туссасӣ руккхапхалехи дхан̇ка, мам̣са̄ни ва̄ йа̄ни суса̄намаджджхе.

76.

‘‘йо са̄хасена адхигамма бхоге, парибхун̃джати дхан̇ка кхан̣а̄нупа̄тӣ;

тато упаккосати нам̣ сабха̄во, упаккут̣т̣хо ван̣н̣абалам̣ джаха̄ти.

77.

‘‘аппампи че ниббутим̣ бхун̃джатӣ йади, аса̄хасена апарӯпагха̄тӣ;

балан̃ча ван̣н̣о ча тадасса хоти, на хи саббо а̄ха̄рамайена ван̣н̣о’’ти.

таттха асуддхабхаккхосӣти твам̣ тхенетва̄ ван̃четва̄ бхаккханато асуддхабхаккхо аси. кхан̣а̄нупа̄тӣти пама̄даккхан̣е анупатанасӣло. киччхена тети тайа̄ дуккхена аннапа̄нам̣ лаббхати. мам̣са̄ни ва̄ йа̄нӣти йа̄ни ва̄ суса̄намаджджхе мам̣са̄ни, техи на туссаси. татоти паччха̄. упаккосати нам̣ сабха̄воти атта̄ва там̣ пуггалам̣ гарахи. упаккут̣т̣хоти аттана̄пи парехипи упаккут̣т̣хо гарахито виппат̣иса̄рита̄йа ван̣н̣ан̃ча балан̃ча джаха̄си. ниббутим̣ бхун̃джатӣ йадӣти йади пана парам̣ авихет̣хетва̄ аппакампи дхаммаладдхам̣ ниббутибходжанам̣ бхун̃джати. тадасса хотӣти тада̄ асса пан̣д̣итасса сарӣре балан̃ча ван̣н̣о ча хоти. а̄ха̄рамайена̄ти на̄наппака̄рена а̄ха̄ренева. идам̣ вуттам̣ хоти – бхо ка̄ка, ван̣н̣о на̄меса чатусамут̣т̣ха̄но, со на а̄ха̄раматтенева хоти, утучиттакаммехипи хотийева̄ти.

евам̣ чаккава̄ко анекапарийа̄йена ка̄кам̣ гарахи. ка̄ко хара̄йитва̄ ‘‘на майхам̣ тава ван̣н̣ена аттхо, ка̄ ка̄’’ти вассанто пала̄йи.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не лолабхиккху ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ка̄ко лолабхиккху ахоси, чаккава̄кӣ ра̄хулама̄та̄, чаккава̄ко пана ахамева ахосинти.

чаккава̄каджа̄такаван̣н̣ана̄ ат̣т̣хама̄.

[435] 9. халиддира̄гаджа̄такаван̣н̣ана̄

сутитиккханти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тхуллакума̄рика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. ваттху терасаканипа̄те чӯл̣ана̄рададжа̄таке (джа̄. 1.13.40 а̄дайо) а̄ви бхависсати. атӣтаваттхумхи пана са̄ кума̄рика̄ тасса та̄пасакума̄расса сӣлам̣ бхиндитва̄ аттано васе т̣хитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘имам̣ ван̃четва̄ мануссапатхам̣ несса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘рӯпа̄дика̄магун̣авирахите аран̃н̃е раккхитасӣлам̣ на̄ма на махаппхалам̣ хоти, мануссапатхе рӯпа̄дӣнам̣ паччупат̣т̣ха̄не махаппхалам̣ хоти, ехи майа̄ саддхим̣ таттха гантва̄ сӣлам̣ раккха̄хи, ким̣ те аран̃н̃ена̄’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

78.

‘‘сутитиккхам̣ аран̃н̃амхи, пантамхи сайана̄сане;

йе ча га̄ме титиккханти, те ул̣а̄ратара̄ тайа̄’’ти.

таттха сутитиккханти сут̣т̣ху адхива̄санам̣. титиккхантӣти сӣта̄дӣни адхива̄сенти.

там̣ сутва̄ та̄пасакума̄ро ‘‘пита̄ ме аран̃н̃ам̣ гато, тасмим̣ а̄гате там̣ а̄пуччхитва̄ гамисса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ чинтеси ‘‘пита̄ кирасса аттхи, саче мам̣ со пассиссати, ка̄джакот̣ийа̄ мам̣ потхетва̄ вина̄сам̣ па̄пессати, майа̄ пат̣хамамева гантабба’’нти. атха нам̣ са̄ ‘‘тена хи ахам̣ маггасан̃н̃ам̣ курума̄на̄ пат̣хаматарам̣ гамисса̄ми, твам̣ паччха̄ а̄гаччха̄хӣ’’ти ватва̄ агама̄си. со тасса̄ гатака̄ле нева да̄рӯни а̄хари, на па̄нӣйам̣, на парибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄песи, кевалам̣ паджджха̄йантова нисӣди, питу а̄гаманака̄ле паччуггаманам̣ на̄ка̄си. атха нам̣ пита̄ ‘‘иттхӣнам̣ васам̣ гато есо’’ти н̃атва̄пи ‘‘касма̄ та̄та, нева да̄рӯни а̄хари, на па̄нӣйам̣, на парибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄песи, паджджха̄йантойева пана нисинносӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ та̄пасакума̄ро ‘‘та̄та, аран̃н̃е кира раккхитасӣлам̣ на̄ма на махаппхалам̣ хоти, мануссапатхе махаппхалам̣, ахам̣ таттха гантва̄ сӣлам̣ раккхисса̄ми, саха̄йо ме мам̣ ‘а̄гаччхеййа̄сӣ’ти ватва̄ пурато гато, ахам̣ тенева саддхим̣ гамисса̄ми, таттха пана васантена майа̄ катаро пурисо севитаббо’’ти пуччханто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

79.

‘‘аран̃н̃а̄ га̄мама̄гамма, ким̣сӣлам̣ ким̣ватам̣ ахам̣;

пурисам̣ та̄та севеййам̣, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

атхасса пита̄ катхенто сесага̄тха̄ абха̄си –

80.

‘‘йо те висса̄сайе та̄та, висса̄сан̃ча кхамеййа те;

суссӯсӣ ча титиккхӣ ча, там̣ бхаджехи ито гато.

81.

‘‘йасса ка̄йена ва̄ча̄йа, манаса̄ наттхи дуккат̣ам̣;

урасӣва патит̣т̣ха̄йа, там̣ бхаджехи ито гато.

82.

‘‘йо ча дхаммена чарати, чарантопи на ман̃н̃ати;

висуддхака̄рим̣ саппан̃н̃ам̣, там̣ бхаджехи ито гато.

83.

‘‘халиддира̄гам̣ капичиттам̣, пурисам̣ ра̄гавира̄гинам̣;

та̄дисам̣ та̄та ма̄ севи, ниммануссампи че сийа̄.

84.

‘‘а̄сӣвисам̣ва купитам̣, мӣл̣халиттам̣ маха̄патхам̣;

а̄рака̄ париваджджехи, йа̄нӣва висамам̣ патхам̣.

85.

‘‘анаттха̄ та̄та вад̣д̣ханти, ба̄лам̣ аччупасевато;

ма̄ссу ба̄лена сам̣гаччхи, амиттенева саббада̄.

86.

‘‘там̣ та̄хам̣ та̄та йа̄ча̄ми, карассу вачанам̣ мама;

ма̄ссу ба̄лена сам̣гаччхи, дуккхо ба̄лехи сан̇гамо’’ти.

таттха йо те висса̄сайети йо тава висса̄сеййа. кхамеййа тети йо ча тава аттани тайа̄ катам̣ висса̄сам̣ кхамеййа. суссӯсӣ ча титиккхӣ ча̄ти тава вачанам̣ суссӯса̄йа чева вачана̄дхива̄санена ча саманна̄гато бхавеййа̄ти аттхо. урасӣва патит̣т̣ха̄йа̄ти йатха̄ ма̄ту ураси путто патит̣т̣ха̄ти, евам̣ патит̣т̣хахитва̄ аттано ма̄тарам̣ вийа ман̃н̃ама̄но там̣ бхаджеййа̄сӣти вадати. йо ча дхаммена чаратӣти йо тивидхена сучаритена дхаммена ирийати. на ман̃н̃атӣти татха̄ чарантопи ‘‘ахам̣ дхаммам̣ чара̄мӣ’’ти ма̄нам̣ на кароти. висуддхака̄ринти висуддха̄нам̣ дасакусалакаммапатха̄нам̣ ка̄ракам̣.

ра̄гавира̄гинанти ра̄гинан̃ча вира̄гинан̃ча раджджитва̄ там̣кхан̣ан̃н̃ева вираджджанасабха̄вам̣. ниммануссампи че сийа̄ти сачепи сакаладжамбудӣпаталам̣ ниммануссам̣ хоти, сойева еко мануссо тит̣т̣хати, татха̄пи та̄дисам̣ ма̄ севи. маха̄патханти гӯтхамаккхитам̣ маггам̣ вийа. йа̄нӣва̄ти йа̄нена гаччханто вийа. висаманти ниннауннатакха̄н̣упа̄са̄н̣а̄дивисамам̣. ба̄лам̣ аччупасеватоти ба̄лам̣ аппан̃н̃ам̣ атисевантасса. саббада̄ти та̄та, ба̄лена саха сам̣ва̄со на̄ма амиттасам̣ва̄со вийа саббада̄ ниччака̄ламева дуккхо. там̣ та̄ханти тена ка̄ран̣ена там̣ ахам̣.

со евам̣ питара̄ овадито ‘‘та̄та, ахам̣ мануссапатхам̣ гантва̄ тумха̄дисе пан̣д̣ите на лабхисса̄ми, таттха гантум̣ бха̄йа̄ми, идхева тумха̄кам̣ сантике васисса̄мӣ’’ти а̄ха. атхасса бхиййопи ова̄дам̣ датва̄ касин̣апарикаммам̣ а̄чиккхи. со на чирассева абхин̃н̃а̄сама̄паттийо ниббаттетва̄ саддхим̣ питара̄ брахмалокапара̄йан̣о ахоси.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

тада̄ та̄пасакума̄ро уккан̣т̣хитабхиккху ахоси, кума̄рика̄ тхуллакума̄рика̄ва, пита̄ та̄пасо пана ахамева ахосинти.

халиддира̄гаджа̄такаван̣н̣ана̄ навама̄.

[436] 10. самуггаджа̄такаван̣н̣ана̄

куто ну а̄гаччхатха̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. тан̃хи саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘касма̄ бхиккху ма̄туга̄мам̣ паттхеси, ма̄туга̄мо на̄меса асаббхо акатан̃н̃ӯ, пуббе да̄навараккхаса̄ гилитва̄ куччхина̄ парихаранта̄пи ма̄туга̄мам̣ раккхитум̣ екапурисанисситам̣ ка̄тум̣ на̄саккхим̣су, твам̣ катхам̣ саккхиссасӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄ме паха̄йа химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ абхин̃н̃а̄ ча сама̄паттийо ча ниббаттетва̄ пхала̄пхалена йа̄пенто виха̄си. тасса пан̣н̣аса̄ла̄йа авидӯре еко да̄навараккхасо васати. со антарантара̄ маха̄саттам̣ упасан̇камитва̄ дхаммам̣ сун̣а̄ти, ат̣авийам̣ пана манусса̄нам̣ сан̃чаран̣амагге т̣хатва̄ а̄гата̄гате мануссе гахетва̄ кха̄дати. тасмим̣ ка̄ле ека̄ ка̄сират̣т̣хе куладхӣта̄ уттамарӯпадхара̄ ан̃н̃атарасмим̣ паччантага̄ме нивуттха̄ хоти. тасса̄ екадивасам̣ ма̄та̄питӯнам̣ дассанаттха̄йа гантва̄ пачча̄гаманака̄ле парива̄рамануссе дисва̄ со да̄наво бхераварӯпена паккханди. манусса̄ бхӣта̄ гахитагахита̄вудха̄ни чхад̣д̣етва̄ пала̄йим̣су. да̄наво йа̄не нисиннам̣ абхирӯпам̣ ма̄туга̄мам̣ дисва̄ пат̣ибаддхачитто хутва̄ там̣ аттано гухам̣ нетва̄ бхарийам̣ ака̄си. тато пат̣т̣ха̄йа саппителатан̣д̣уламаччхамам̣са̄дӣни чева мадхурапхала̄пхала̄ни ча а̄харитва̄ там̣ посеси, ваттха̄лан̇ка̄рехи ча нам̣ алан̇каритва̄ раккхан̣аттха̄йа екасмим̣ каран̣д̣аке паккхипитва̄ каран̣д̣акам̣ гилитва̄ куччхина̄ парихарати. со екадивасам̣ нха̄йитука̄мата̄йа екам̣ сарам̣ гантва̄ каран̣д̣акам̣ уггилитва̄ там̣ тато нӣхаритва̄ нха̄петва̄ вилимпетва̄ алан̇ка̄ретва̄ ‘‘тхокам̣ тава сарӣрам̣ утум̣ ган̣ха̄пехӣ’’ти там̣ каран̣д̣акасамӣпе т̣хапетва̄ сайам̣ нха̄натиттхам̣ отаритва̄ там̣ ана̄сан̇кама̄но тхокам̣ дӯрам̣ гантва̄ нха̄йи.

тасмим̣ самайе ва̄йуссапутто на̄ма виджджа̄дхаро саннаддхакхагго а̄ка̄сена гаччхати. са̄ там̣ дисва̄ ‘‘ехӣ’’ти хаттхамуддам̣ ака̄си, виджджа̄дхаро кхиппам̣ отари. атха нам̣ са̄ каран̣д̣аке паккхипитва̄ да̄навасса а̄гаманам̣ олокентӣ каран̣д̣акӯпари нисӣдитва̄ там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ тасса атта̄нам̣ дассетва̄ тасмим̣ каран̣д̣акасамӣпам̣ асампаттейева каран̣д̣акам̣ виваритва̄ анто пависитва̄ виджджа̄дхарасса упари нипаджджитва̄ аттано са̄т̣акам̣ па̄рупи. да̄наво а̄гантва̄ каран̣д̣акам̣ асодхетва̄ ‘‘ма̄туга̄мойева ме’’ти сан̃н̃а̄йа каран̣д̣акам̣ гилитва̄ аттано гухам̣ гаччханто антара̄магге чинтеси ‘‘та̄пасо ме чирам̣ дит̣т̣хо, аджджа та̄ва нам̣ гантва̄ вандисса̄мӣ’’ти. со тасса сантикам̣ агама̄си. та̄пасопи нам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣ дисва̄ двиннам̣ джана̄нам̣ куччхигатабха̄вам̣ н̃атва̄ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

87.

‘‘куто ну а̄гаччхатха бхо тайо джана̄, сва̄гата̄ етха нисӣдатха̄сане;

каччиттха, бхонто кусалам̣ ана̄майам̣, чирассамаббха̄гаманан̃хи во идха̄’’ти.

таттха бхоти а̄лапанам̣. каччиттха̄ти каччи хотха бхаватха виджджатха. бхонтоти пуна а̄лапанто а̄ха. кусалам̣ ана̄майанти каччи тумха̄кам̣ кусалам̣ а̄рогйам̣. чирассамаббха̄гаманан̃хи во идха̄ти аджджа тумха̄кам̣ идха аббха̄гаманан̃ча чирам̣ джа̄там̣.

там̣ сутва̄ да̄наво ‘‘ахам̣ имасса та̄пасасса сантикам̣ екакова а̄гато, айан̃ча та̄пасо ‘тайо джана̄’ти вадати, ким̣ на̄меса катхети, ким̣ ну кхо сабха̄вам̣ н̃атва̄ катхети, уда̄ху умматтако хутва̄ вилапатӣ’’ти чинтетва̄ та̄пасам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ тена саддхим̣ саллапанто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

88.

‘‘ахамева еко идха маджджа патто, на ча̄пи ме дутийо кочи виджджати;

кимева сандха̄йа те бха̄ситам̣ исе, куто ну а̄гаччхатха бхо тайо джана̄’’ти.

таттха идха маджджа̄ти идха аджджа. кимева сандха̄йа те бха̄ситам̣ исети бханте, иси ким̣ на̄метам̣ сандха̄йа тайа̄ бха̄ситам̣, па̄кат̣ам̣ та̄ва ме катва̄ катхехӣти.

та̄пасо ‘‘екам̣сенева̄вусо сотука̄мосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘тена хи сун̣а̄хӣ’’ти ватва̄ татийам̣ га̄тхама̄ха –

89.

‘‘туван̃ча еко бхарийа̄ ча те пийа̄, самуггапаккхиттаникин̣н̣амантаре;

са̄ раккхита̄ куччхигата̄ва те сада̄, ва̄йуссапуттена саха̄ тахим̣ рата̄’’ти.

таттха туван̃ча екоти пат̣хамам̣ та̄ва твам̣ еко джано. паккхиттаникин̣н̣амантарети паккхитта̄никин̣н̣аантаре там̣ таттха бхарийам̣ раккхитука̄мена сада̄ тайа̄ самугге паккхитта̄ саддхим̣ самуггена никин̣н̣а̄ антаре, антокуччхийам̣ т̣хапита̄ти аттхо. ва̄йуссапуттена саха̄ти евам̣на̄макена виджджа̄дхарена саддхим̣. тахим̣ рата̄ти таттха тава антокуччхийан̃н̃ева килесаратийа̄ рата̄. со да̄ни твам̣ ма̄туга̄мам̣ ‘‘екам̣ пурисанисситам̣ карисса̄мӣ’’ти куччхина̄пи парихаранто тасса̄ джа̄рам̣ уккхипитва̄ чарасӣти.

там̣ сутва̄ да̄наво ‘‘виджджа̄дхара̄ на̄ма бахума̄йа̄ хонти, сачасса кхагго хаттхагато бхависсати, куччхим̣ ме пха̄летва̄пи пала̄йиссатӣ’’ти бхӣтатасито хутва̄ кхиппам̣ каран̣д̣акам̣ уггилитва̄ пурато т̣хапеси. саттха̄ абхисамбуддхо хутва̄ там̣ паваттим̣ пака̄сенто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

90.

‘‘сам̣виггарӯпо исина̄ вийа̄като, со да̄наво таттха самуггамуггили;

аддаккхи бхарийам̣ сучима̄ладха̄риним̣, ва̄йуссапуттена саха̄ тахим̣ рата’’нти.

таттха аддаккхӣти со каран̣д̣акам̣ виваритва̄ аддаса.

каран̣д̣аке пана виват̣аматтейева виджджа̄дхаро виджджам̣ джаппитва̄ кхаггам̣ гахетва̄ а̄ка̄сам̣ паккханди. там̣ дисва̄ да̄наво маха̄саттасса тусситва̄ тхутипуббан̇гама̄ сесага̄тха̄ абха̄си –

91.

‘‘судит̣т̣харӯпамуггатапа̄нуваттина̄, хӣна̄ нара̄ йе памада̄васам̣ гата̄;

йатха̄ хаве па̄н̣ариветтха раккхита̄, дут̣т̣ха̄ майӣ ан̃н̃амабхиппамодайи.

92.

‘‘дива̄ ча ратто ча майа̄ упат̣т̣хита̄, тапассина̄ джотирива̄ ване васам̣;

са̄ дхаммамуккамма адхаммама̄чари, акирийарӯпо памада̄хи сантхаво.

93.

‘‘сарӣрамаджджхамхи т̣хита̄ти ман̃н̃ахам̣, майхам̣ айанти асатим̣ асан̃н̃атам̣;

са̄ дхаммамуккамма адхаммама̄чари, акирийарӯпо памада̄хи сантхаво.

94.

‘‘сураккхитам̣ мети катхам̣ ну виссасе, анекачитта̄су на хаттхи раккхан̣а̄;

ета̄ хи па̄та̄лапапа̄тасаннибха̄, еттхаппаматто бйасанам̣ нигаччхати.

95.

‘‘тасма̄ хи те сукхино вӣтасока̄, йе ма̄туга̄мехи чаранти ниссат̣а̄;

етам̣ сивам̣ уттамама̄бхипаттхайам̣, на ма̄туга̄мехи кареййа сантхава’’нти.

таттха судит̣т̣харӯпамуггатапа̄нуваттина̄ти бханте, иси уггатапа̄нуваттина̄ тайа̄ судит̣т̣харӯпам̣ идам̣ ка̄ран̣ам̣. хӣна̄ти нӣча̄. йатха̄ хаве па̄н̣ариветтха раккхита̄ти айам̣ майа̄ аттано па̄н̣а̄ вийа еттха антокуччхийам̣ парихарантена раккхита̄. дут̣т̣ха̄ майӣти ида̄ни майи миттадуббхикаммам̣ катва̄ дут̣т̣ха̄ ан̃н̃ам̣ пурисам̣ абхиппамодати. джотирива̄ ване васанти ване васантена тапассина̄ агги вийа майа̄ упат̣т̣хита̄ паричарита̄. са̄ дхаммамуккамма̄ти са̄ еса̄ дхаммам̣ оккамитва̄ атиккамитва̄. акирийарӯпоти акаттаббарӯпо. сарӣрамаджджхамхи т̣хита̄ти ман̃н̃ахам̣, майхам̣ айанти асатим̣ асан̃н̃атанти имам̣ асатим̣ асаппурисадхаммасаманна̄гатам̣ асан̃н̃атам̣ дуссӣлам̣ ‘‘майхам̣ сарӣрамаджджхамхи т̣хита̄’’ти ча ‘‘майхам̣ айа’’нти ча ман̃н̃а̄ми.

сураккхитам̣ мети катхам̣ ну виссасети айам̣ майа̄ сураккхита̄ти катхам̣ пан̣д̣ито висса̄сеййа, йатра хи на̄ма ма̄дисопи антокуччхийам̣ раккханто раккхитум̣ на̄саккхи. па̄та̄лапапа̄тасаннибха̄ти локасса̄дена дуппӯран̣ӣйатта̄ маха̄самудде па̄та̄ласан̇кха̄тена папа̄тена садиса̄. еттхаппаматтоти ета̄су еварӯпа̄су ниггун̣а̄су паматто пурисо маха̄бйасанам̣ па̄пун̣а̄ти. тасма̄ хӣти йасма̄ ма̄туга̄мавасам̣ гата̄ маха̄вина̄сам̣ па̄пун̣анти, тасма̄ йе ма̄туга̄мехи ниссат̣а̄ хутва̄ чаранти, те сукхино. етам̣ сиванти йадетам̣ ма̄туга̄мато ниссат̣а̄нам̣ висам̣сат̣т̣ха̄нам̣ чаран̣ам̣, етам̣ джха̄насукхамева сивам̣ кхемам̣ уттамам̣ абхипаттхетаббам̣, етам̣ паттхайама̄но ма̄туга̄мехи саддхим̣ сантхавам̣ на кареййа̄ти.

еван̃ча пана ватва̄ да̄наво маха̄саттасса па̄десу нипатитва̄ ‘‘бханте, тумхе нисса̄йа майа̄ джӣвитам̣ ладдхам̣, ахам̣ има̄йа па̄падхамма̄йа виджджа̄дхарена ма̄ра̄пито’’ти маха̄саттам̣ абхиттхави. сописса дхаммам̣ десетва̄ ‘‘имисса̄ ма̄ кин̃чи па̄пам̣ ака̄си, сӣла̄ни ган̣ха̄хӣ’’ти там̣ пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄песи. да̄наво ‘‘ахам̣ куччхина̄ парихарантопи там̣ раккхитум̣ на саккоми, ан̃н̃о ко раккхиссатӣ’’ти там̣ уййоджетва̄ аттано аран̃н̃амева агама̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ диббачаккхуката̄пасо ахамева ахосинти.

самуггаджа̄такаван̣н̣ана̄ дасама̄.

[437] 11. пӯтимам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄

на кхо ме руччатӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто индрийаасам̣варам̣ а̄раббха катхеси. екасмин̃хи самайе бахӯ бхиккхӯ индрийесу агуттадва̄ра̄ ахесум̣. саттха̄ ‘‘име бхиккхӯ овадитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти а̄нандаттхерасса ватва̄ анийамавасена бхиккхусан̇гхам̣ саннипа̄та̄петва̄ алан̇катапаллан̇каварамаджджхагато бхиккхӯ а̄мантетва̄ ‘‘на, бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма рӯпа̄дӣсу субханимиттавасена нимиттам̣ гахетум̣ ват̣т̣ати, саче хи тасмим̣ самайе ка̄лам̣ кароти, нирайа̄дӣсу ниббаттати, тасма̄ рӯпа̄дӣсу субханимиттам̣ ма̄ ган̣хатха. бхиккхуна̄ на̄ма рӯпа̄дигочарена на бхавитаббам̣, рӯпа̄дигочара̄ хи дит̣т̣хева дхамме маха̄вина̄сам̣ па̄пун̣анти, тасма̄ варам̣, бхиккхаве, татта̄йа айосала̄ка̄йа а̄дитта̄йа сампаджджалита̄йа саджотибхӯта̄йа чаккхундрийам̣ сампалимат̣т̣ха’’нти виттха̄ретва̄ ‘‘тумха̄кам̣ рӯпам̣ олоканака̄лопи аттхи анолоканака̄лопи. олоканака̄ле субхавасена анолокетва̄ асубхавасенева олокеййа̄тха, евам̣ аттано гочара̄ на париха̄йиссатха. ко пана тумха̄кам̣ гочароти? чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄, чатта̄ро саммаппадха̄на̄, чатта̄ро иддхипа̄да̄, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, нава локуттарадхамма̄. етасмин̃хи во гочаре чаранта̄нам̣ на лаччхати ма̄ро ота̄рам̣, саче пана килесавасика̄ хутва̄ субханимиттавасена олокессатха, пӯтимам̣сасин̇га̄ло вийа аттано гочара̄ париха̄йиссатха̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте химавантападесе аран̃н̃а̄йатане паббатагуха̄йам̣ анекасата̄ ел̣ака̄ васанти. тесам̣ васанат̣т̣ха̄нато авидӯре екисса̄ гуха̄йа пӯтимам̣со на̄ма син̇га̄ло вен̣ийа̄ на̄ма бхарийа̄йа саддхим̣ васати. со екадивасам̣ бхарийа̄йа саддхим̣ вичаранто те ел̣аке дисва̄ ‘‘екена упа̄йена имесам̣ мам̣сам̣ кха̄дитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ упа̄йена екекам̣ ел̣акам̣ ма̄реси. те убхопи ел̣акамам̣сам̣ кха̄данта̄ тха̄масампанна̄ тхӯласарӣра̄ ахесум̣. анупуббена ел̣ака̄ париккхайам̣ агамам̣су. тесам̣ антаре мен̣д̣ама̄та̄ на̄ма ека̄ ел̣ика̄ бйатта̄ ахоси упа̄йакусала̄. син̇га̄ло там̣ ма̄ретум̣ асакконто екадивасам̣ бхарийа̄йа саддхим̣ саммантенто ‘‘бхадде, ел̣ака̄ кхӣн̣а̄, имам̣ ел̣икам̣ екена упа̄йена кха̄дитум̣ ват̣т̣ати, айам̣ панеттха упа̄йо, твам̣ екика̄ва гантва̄ ета̄йа саддхим̣ сакхӣ хохи, атха те та̄йа саддхим̣ висса̄се уппанне ахам̣ мата̄лайам̣ каритва̄ нипаджджисса̄ми, твам̣ етам̣ упасан̇камитва̄ ‘ел̣ике са̄мико ме мато, ахан̃ча ана̄тха̄, т̣хапетва̄ там̣ ан̃н̃о ме н̃а̄тако наттхи, ехи родитва̄ кандитва̄ тасса сарӣракиччам̣ карисса̄ма̄’ти ватва̄ там̣ гахетва̄ а̄гаччхеййа̄си, атха нам̣ ахам̣ уппатитва̄ гӣва̄йа д̣ам̣ситва̄ ма̄ресса̄мӣ’’ти а̄ха.

са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ та̄йа саддхим̣ сакхибха̄вам̣ катва̄ висса̄се уппанне ел̣икам̣ татха̄ авоча. ел̣ика̄ ‘‘а̄л̣и син̇га̄ли тава са̄микена саббе мама н̃а̄така̄ кха̄дита̄, бха̄йа̄ми на саккоми ганту’’нти а̄ха. ‘‘а̄л̣и, ма̄ бха̄йи, матако ким̣ кариссатӣ’’ти? ‘‘кхараманто те са̄мико, бха̄йа̄мева̄ха’’нти са̄ евам̣ ватва̄пи та̄йа пунаппунам̣ йа̄чийама̄на̄ ‘‘аддха̄ мато бхависсатӣ’’ти сампат̣иччхитва̄ та̄йа саддхим̣ па̄йа̄си. гаччхантӣ пана ‘‘ко джа̄на̄ти, ким̣ бхависсатӣ’’ти тасмим̣ а̄сан̇ка̄йа син̇га̄лим̣ пурато катва̄ син̇га̄лам̣ паригган̣хантӣйева гаччхати. син̇га̄ло та̄сам̣ падасаддам̣ сутва̄ ‘‘а̄гата̄ ну кхо ел̣ика̄’’ти сӣсам̣ уккхипитва̄ аккхӣни париваттетва̄ олокеси. ел̣ика̄ там̣ татха̄ каронтам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ па̄падхаммо мам̣ ван̃четва̄ ма̄ретука̄мо мата̄лайам̣ дассетва̄ нипанно’’ти ниваттитва̄ пала̄йантӣ син̇га̄лийа̄ ‘‘касма̄ пала̄йасӣ’’ти вутте там̣ ка̄ран̣ам̣ катхентӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

96.

‘‘на кхо ме руччати а̄л̣и, пӯтимам̣сасса пеккхана̄;

ета̄диса̄ сакха̄расма̄, а̄рака̄ париваджджайе’’ти.

таттха а̄л̣ӣти а̄лапанам̣, сакхи саха̄йикети аттхо. ета̄диса̄ сакха̄расма̄ти еварӯпа̄ саха̄йака̄ апаккамитва̄ там̣ саха̄йакам̣ а̄рака̄ париваджджеййа̄ти аттхо.

еван̃ча пана ватва̄ са̄ ниваттитва̄ аттано васанат̣т̣ха̄намева гата̄. син̇га̄лӣ там̣ ниваттетум̣ асакконтӣ тасса̄ куджджхитва̄ аттано са̄микассева сантикам̣ гантва̄ паджджха̄йама̄на̄ нисӣди. атха нам̣ син̇га̄ло гараханто дутийам̣ га̄тхама̄ха –

97.

‘‘умматтика̄ айам̣ вен̣ӣ, ван̣н̣ети патино сакхим̣;

паджджха̄йи пат̣игаччхантим̣, а̄гатам̣ мен̣д̣ама̄тара’’нти.

таттха вен̣ӣти тасса̄ на̄мам̣. ван̣н̣ети патино сакхинти пат̣хамамева аттано сакхим̣ ел̣икам̣ ‘‘майи синеха̄ висса̄сика̄ а̄гамиссати но сантикам̣, мата̄лайам̣ карохӣ’’ти патино сантике ван̣н̣ети. атха нам̣ са̄ ида̄ни а̄гатам̣ мама сантикам̣ ана̄гантва̄ва пат̣игаччхантим̣ мен̣д̣ама̄тарам̣ паджджха̄йати анусочатӣти.

там̣ сутва̄ син̇га̄лӣ татийам̣ га̄тхама̄ха –

98.

‘‘твам̣ кхоси самма умматто, думмедхо авичаккхан̣о;

йо твам̣ мата̄лайам̣ катва̄, ака̄лена випеккхасӣ’’ти.

таттха авичаккхан̣оти вича̄ран̣апан̃н̃а̄рахито. ака̄лена випеккхасӣти ел̣ика̄йа аттано сантикам̣ ана̄гата̄йева олокесӣти аттхо.

99.

‘‘на ака̄ле випеккхаййа, ка̄ле пеккхеййа пан̣д̣ито;

пӯтимам̣сова паджджха̄йи, йо ака̄ле випеккхатӣ’’ти. – айам̣ абхисамбуддхага̄тха̄;

таттха ака̄лети ка̄магун̣е а̄раббха субхавасена читтуппа̄дака̄ле. айан̃хи бхиккхуно рӯпам̣ олокетум̣ ака̄ло на̄ма. ка̄лети асубхавасена ануссативасена касин̣авасена ва̄ рӯпаггахан̣ака̄ле. айан̃хи бхиккхуно рӯпам̣ олокетум̣ ка̄ло на̄ма. таттха ака̄ле са̄раттака̄ле рӯпам̣ олокента̄ маха̄вина̄сам̣ па̄пун̣антӣти харитачаджа̄такаломасакассападжа̄така̄дӣхи дӣпетаббам̣. ка̄ле асубхавасена олокента̄ арахатте патит̣т̣хахантӣти асубхакаммикатиссаттхераваттхуна̄ катхетаббам̣. пӯтимам̣сова паджджха̄йӣти бхиккхаве, йатха̄ пӯтимам̣сасин̇га̄ло ака̄ле ел̣икам̣ олокетва̄ аттано гочара̄ парихӣно паджджха̄йати, евам̣ бхиккху ака̄ле субхавасена рӯпам̣ олокетва̄ сатипат̣т̣ха̄на̄дигочара̄ парихӣно дит̣т̣хадхамме сампара̄йепи сочати паджджха̄йати киламатӣти.

вен̣ӣпи кхо син̇га̄лӣ пӯтимам̣сам̣ асса̄сетва̄ ‘‘са̄ми, ма̄ чинтеси, ахам̣ там̣ пунапи упа̄йена а̄несса̄ми, твам̣ а̄гатака̄ле аппаматто ган̣хеййа̄сӣ’’ти ватва̄ тасса̄ сантикам̣ гантва̄ ‘‘а̄л̣и, тава а̄гатака̄лейева но аттхо джа̄то, тава а̄гатака̄ласмим̣йева хи ме са̄мико сатим̣ пат̣илабхи, ида̄ни джӣвати, ехи тена саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ карохӣ’’ти ватва̄ пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

100.

‘‘пийам̣ кхо а̄л̣и ме хоту, пун̣н̣апаттам̣ дада̄хи ме;

пати сан̃джӣвито майхам̣, еййа̄си пийапуччхика̄’’ти.

таттха пун̣н̣апаттам̣ дада̄хи мети пийаккха̄нам̣ аккха̄йика̄ майхам̣ тут̣т̣хида̄нам̣ дехи. пати сан̃джӣвито майханти мама са̄мико сан̃джӣвито ут̣т̣хито ароготи аттхо. еййа̄сӣти майа̄ саддхим̣ а̄гаччха.

ел̣ика̄ ‘‘айам̣ па̄падхамма̄ мам̣ ван̃четука̄ма̄, айуттам̣ кхо пана пат̣ипаккхакаран̣ам̣, упа̄йенева нам̣ ван̃чесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

101.

‘‘пийам̣ кхо а̄л̣и те хоту, пун̣н̣апаттам̣ дада̄ми те;

махата̄ парива̄рена, ессам̣ кайира̄хи бходжана’’нти.

таттха ессанти а̄гамисса̄ми. а̄гаччхама̄на̄ ча аттано а̄раккхам̣ катва̄ махантена парива̄рена а̄гамисса̄мӣти.

атха нам̣ син̇га̄лӣ парива̄рам̣ пуччхантӣ саттамам̣ га̄тхама̄ха –

102.

‘‘кӣдисо туйхам̣ парива̄ро, йесам̣ ка̄ха̄ми бходжанам̣;

ким̣ на̄мака̄ ча те саббе, те ме аккха̄хи пуччхита̄’’ти.

са̄ а̄чиккхантӣ ат̣т̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

103.

‘‘ма̄лийо чатураккхо ча, пин̇гийо атха джамбуко;

едисо майхам̣ парива̄ро, тесам̣ кайира̄хи бходжана’’нти.

таттха те мети те парива̄ре майхам̣ а̄чиккхи. ма̄лийотиа̄дӣни чатуннам̣ сунакха̄нам̣ на̄ма̄ни. ‘‘таттха екекасса пан̃ча пан̃ча сунакхасата̄ни парива̄ренти, евам̣ двӣхи сунакхасахассехи парива̄рита̄ а̄гамисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘саче те бходжанам̣ на лабхиссанти, тумхе двепи джане ма̄ретва̄ кха̄диссантӣ’’ти а̄ха.

там̣ сутва̄ син̇га̄лӣ бхӣта̄ ‘‘алам̣ имисса̄ таттха гаманена, упа̄йенасса̄ ана̄гаманамева карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ навамам̣ га̄тхама̄ха –

104.

‘‘никкханта̄йа ага̄расма̄, бхан̣д̣акампи винассати;

а̄рогйам̣ а̄л̣ино ваджджам̣, идхева васа ма̄гама̄’’ти.

тассаттхо – а̄л̣и, тава гехе бахубхан̣д̣акам̣ аттхи, там̣ те никкханта̄йа ага̄расма̄ ана̄раккхам̣ бхан̣д̣акам̣ винассати, ахамева те а̄л̣ино саха̄йакасса а̄рогйам̣ ваджджам̣ вадисса̄ми, твам̣ идхева васа ма̄гама̄ти.

еван̃ча пана ватва̄ маран̣абхайабхӣта̄ вегена са̄микасса сантикам̣ гантва̄ там̣ гахетва̄ пала̄йи. те пуна там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гантум̣ на̄саккхим̣су.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ахам̣ тасмим̣ т̣ха̄не ванаджет̣т̣хакаруккхе ниббаттадевата̄ ахоси’’нти.

пӯтимам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄ ека̄дасама̄.

[438] 12. даддараджа̄такаван̣н̣ана̄

йо те путтакети идам̣ саттха̄ гиджджхакӯт̣е вихаранто девадаттасса вадха̄йа парисакканам̣ а̄раббха катхеси. тасмин̃хи самайе дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘ахо а̄вусо девадатто нилладжджо анарийо евам̣ уттамагун̣адхарасса самма̄самбуддхасса аджа̄тасаттуна̄ саддхим̣ екато хутва̄ дхануггахапайоджанасила̄павиджджханана̄л̣а̄гиривиссаджджанехи вадха̄йа упа̄йам̣ каротӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи девадатто майхам̣ вадха̄йа парисакки, ида̄ни пана ме та̄саматтампи ка̄тум̣ на̄саккхӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте еко диса̄па̄моккхо а̄чарийо пан̃часата̄нам̣ ма̄н̣авака̄нам̣ сиппам̣ ва̄ченто екадивасам̣ чинтеси ‘‘майхам̣ идха васантасса палибодхо хоти, ма̄н̣авака̄нампи сиппам̣ на нит̣т̣ха̄ти, химавантападесе аран̃н̃а̄йатанам̣ пависитва̄ таттха васанто ва̄чесса̄мӣ’’ти. со ма̄н̣авака̄нам̣ катхетва̄ тилатан̣д̣улателаваттха̄дӣни га̄ха̄петва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ маггато авидӯре т̣ха̄не пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ нива̄сам̣ каппеси, ма̄н̣ава̄пи аттано пан̣н̣аса̄лам̣ карим̣су. ма̄н̣авака̄нам̣ н̃а̄така̄ телатан̣д̣ула̄дӣни песенти. рат̣т̣хава̄синопи ‘‘диса̄па̄моккхо а̄чарийо кира аран̃н̃е асукат̣т̣ха̄не на̄ма васанто сиппам̣ угган̣ха̄петӣ’’ти тасса тан̣д̣ула̄дӣни абхихаранти, канта̄раппат̣ипанна̄пи денти, ан̃н̃атаропи пурисо кхӣрапа̄наттха̄йа саваччхам̣ дхенум̣ ада̄си. а̄чарийасса пан̣н̣аса̄ла̄йа сантике двӣхи потакехи саддхим̣ ека̄ годха̄ васати, сӣхабйаггха̄писса упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гаччханти. еко титтиропи таттха нибаддхава̄со ахоси. со а̄чарийасса ма̄н̣ава̄нам̣ манте ва̄чентасса саддам̣ сутва̄ тайопи веде угган̣хи. ма̄н̣ава̄ тена саддхим̣ ативисса̄сика̄ ахесум̣.

апарабха̄ге ма̄н̣авесу ниппхаттим̣ аппаттесуйева а̄чарийо ка̄ламака̄си. ма̄н̣ава̄ тасса сарӣрам̣ джха̄петва̄ ва̄лука̄йа тхӯпам̣ катва̄ на̄на̄пуппхехи пӯджетва̄ роданти паридеванти. атха не титтиро ‘‘касма̄ родатха̄’’ти а̄ха. ‘‘а̄чарийо но сиппе анит̣т̣хитейева ка̄лакато, тасма̄ рода̄ма̄’’ти. ‘‘евам̣ санте ма̄ сочиттха, ахам̣ во сиппам̣ ва̄чесса̄мӣ’’ти. ‘‘твам̣ катхам̣ джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘ахам̣ а̄чарийе тумха̄кам̣ ва̄ченте саддам̣ сутва̄ тайо веде пагун̣е ака̄синти. тена хи аттано пагун̣абха̄вам̣ амхе джа̄на̄пехӣ’’ти. титтиро ‘‘тена хи сун̣а̄тха̄’’ти тесам̣ ган̣т̣хит̣т̣ха̄намева паббатаматтхака̄ надим̣ отаранто вийа оса̄реси. ма̄н̣ава̄ хат̣т̣хатут̣т̣ха̄ хутва̄ титтирапан̣д̣итасса сантике сиппам̣ пат̣т̣хапесум̣. сопи диса̄па̄моккха̄чарийасса т̣ха̄не т̣хатва̄ тесам̣ сиппам̣ ва̄чеси. ма̄н̣ава̄ тасса суван̣н̣апан̃джарам̣ каритва̄ упари вита̄нам̣ бандхитва̄ суван̣н̣атат̣т̣аке мадхула̄джа̄дӣни упахаранта̄ на̄на̄ван̣н̣ехи пуппхехи пӯджента̄ махантам̣ сакка̄рам̣ карим̣су. ‘‘титтиро кира аран̃н̃а̄йатане пан̃часате ма̄н̣аваке мантам̣ ва̄четӣ’’ти сакаладжамбудӣпе па̄кат̣о ахоси.

тада̄ джамбудӣпе гираггасамаджджасадисам̣ махантам̣ чхан̣ам̣ гхосайим̣су. ма̄н̣ава̄нам̣ ма̄та̄питаро ‘‘чхан̣адассанаттха̄йа а̄гаччхантӯ’’ти песесум̣. ма̄н̣ава̄ титтирасса а̄рочетва̄ титтирапан̣д̣итам̣ саббан̃ча ассамападам̣ годхам̣ пат̣иччха̄петва̄ аттано аттано нагарамева агамим̣су. тада̄ еко никка̄рун̣ико дут̣т̣хата̄пасо таттха таттха вичаранто там̣ т̣ха̄нам̣ сампа̄пун̣и. годха̄ там̣ дисва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ ‘‘асукат̣т̣ха̄не тан̣д̣ула̄, асукат̣т̣ха̄не тела̄дӣни аттхи, бхаттам̣ пачитва̄ бхун̃джа̄хӣ’’ти ватва̄ гочараттха̄йа гата̄. та̄пасо па̄това бхаттам̣ пачитва̄ две годха̄путтаке ма̄ретва̄ кха̄ди, дива̄ титтирапан̣д̣итан̃ча ваччхакан̃ча ма̄ретва̄ кха̄ди, са̄йам̣ дхенум̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ тампи ма̄ретва̄ мам̣сам̣ кха̄дитва̄ руккхамӯле нипаджджитва̄ гхуругхура̄йанто ниддам̣ окками. годха̄ са̄йам̣ а̄гантва̄ путтаке апассантӣ упадха̄райама̄на̄ вичари. руккхадевата̄ годхам̣ путтаке адисва̄ кампама̄нам̣ олокетва̄ кхандхавит̣апаббхантаре дибба̄нубха̄вена т̣хатва̄ ‘‘годхе ма̄ кампи, имина̄ па̄папурисена тава путтака̄ ча титтиро ча ваччхо ча дхену ча ма̄рита̄, гӣва̄йа нам̣ д̣ам̣ситва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пехӣ’’ти саллапантӣ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –

105.

‘‘йо те путтаке акха̄ди, диннабхатто адӯсаке;

тасмим̣ да̄т̣хам̣ нипа̄техи, ма̄ те муччиттха джӣвато’’ти.

таттха диннабхаттоти бхаттам̣ пачитва̄ бхун̃джа̄хӣти тайа̄ диннабхатто. адӯсакети ниддосе нирапара̄дхе. тасмим̣ да̄т̣хам̣ нипа̄техӣти тасмим̣ па̄папурисе чатассопи да̄т̣ха̄ нипа̄техӣти адхиппа̄йо. ма̄ те муччиттха джӣватоти джӣванто саджӣво хутва̄ тава хаттхато есо па̄падхаммо ма̄ муччиттха, моккхам̣ ма̄ лабхату, джӣвитаккхайам̣ па̄пехӣти аттхо.

тато годха̄ две га̄тха̄ абха̄си –

106.

‘‘а̄кин̣н̣алуддо пурисо, дха̄тичелам̣ва маккхито;

падесам̣ там̣ на пасса̄ми, йаттха да̄т̣хам̣ нипа̄тайе.

107.

‘‘акатан̃н̃усса посасса, ниччам̣ виварадассино;

саббам̣ че патхавим̣ даджджа̄, нева нам̣ абхира̄дхайе’’ти.

таттха а̄кин̣н̣алуддоти га̄л̣халуддо. виварадассиноти чхиддам̣ ота̄рам̣ парийесантасса. нева нам̣ абхира̄дхайети еварӯпам̣ пуггалам̣ сакалапатхавим̣ дентопи тосетум̣ на саккун̣еййа, киман̇гам̣ пана̄хам̣ бхаттаматтада̄йика̄ти дассети.

годха̄ евам̣ ватва̄ ‘‘айам̣ пабуджджхитва̄ мампи кха̄деййа̄’’ти аттано джӣвитам̣ раккхама̄на̄ пала̄йи. тепи пана сӣхабйаггха̄ титтирасса саха̄йака̄ва, када̄чи те а̄гантва̄ титтирам̣ пассанти, када̄чи со гантва̄ тесам̣ дхаммам̣ десетва̄ а̄гаччхати, тасмим̣ пана дивасе сӣхо бйаггхам̣ а̄ха – ‘‘самма, чирам̣ дит̣т̣хо но титтиро, аджджа саттат̣т̣хадиваса̄ хонти, гаччха, та̄васса паваттим̣ н̃атва̄ ехӣ’’ти. бйаггхо ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ годха̄йа пала̄йанака̄ле там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ там̣ па̄папурисам̣ нидда̄йантам̣ пасси. тасса джат̣антаре титтирапан̣д̣итасса лома̄ни пан̃н̃а̄йанти, дхенуйа̄ ча ваччхакасса ча ат̣т̣хӣни пан̃н̃а̄йанти. бйаггхара̄джа̄ там̣ саббам̣ дисва̄ суван̣н̣апан̃джаре ча титтирапан̣д̣итам̣ адисва̄ ‘‘имина̄ па̄папурисена ете ма̄рита̄ бхависсантӣ’’ти там̣ па̄дена пахаритва̄ ут̣т̣ха̄песи. сопи там̣ дисва̄ бхӣтатасито ахоси. атха нам̣ бйаггхо ‘‘твам̣ ете ма̄ретва̄ кха̄дасӣ’’ти пуччхи. ‘‘нева ма̄реми, на кха̄да̄мӣ’’ти. ‘‘па̄падхамма тайи ама̄ренте ан̃н̃о ко ма̄рессати, катхехи та̄ва ка̄ран̣ам̣, акатхентасса джӣвитам̣ те наттхӣ’’ти. со маран̣абхайабхӣто ‘‘а̄ма, са̄ми, годха̄путтаке ча ваччхакан̃ча дхенун̃ча ма̄ретва̄ кха̄да̄ми, титтирам̣ пана на ма̄ремӣ’’тиа̄ха. со тасса бахум̣ катхентассапи асаддахитва̄ ‘‘твам̣ куто а̄гатосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘са̄ми, калин̇гарат̣т̣хато ва̄н̣иджака̄нам̣ бхан̣д̣ам̣ ваханто джӣвикахету идан̃чидан̃ча каммам̣ катва̄ ида̄нимхи идха̄гато’’ти тена саббасмим̣ аттана̄ катакамме катхите ‘‘па̄падхамма тайи титтирам̣ ама̄ренте ан̃н̃о ко ма̄рессати, ехи сӣхасса мигаран̃н̃о сантикам̣ там̣ несса̄мӣ’’ти там̣ пурато катва̄ та̄сенто агама̄си. сӣхара̄джа̄ там̣ а̄нентам̣ бйаггхам̣ пуччханто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –

108.

‘‘ким̣ ну суба̄ху тарама̄нарӯпо, пачча̄гатоси саха ма̄н̣авена;

ким̣ киччаматтхам̣ идхаматтхи туйхам̣, аккха̄хи ме пуччхито етаматтха’’нти.

таттха суба̄хӯти бйаггхам̣ на̄мена̄лапати. бйаггхасса хи пуримака̄йо мана̄по хоти, тена там̣ евама̄ха. ким̣ киччаматтхам̣ идхаматтхи туйханти ким̣ каран̣ӣйам̣ аттхасан̃н̃итам̣ имина̄ ма̄н̣авена идха аттхи. ‘‘туйхам̣ ким̣ киччаматтха’’нтипи па̄т̣хо, айамеваттхо.

там̣ сутва̄ бйаггхо пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –

109.

‘‘йо те сакха̄ даддаро са̄дхурӯпо, тасса вадхам̣ парисан̇ка̄ми аджджа;

пурисасса камма̄йатана̄ни сутва̄, на̄хам̣ сукхим̣ даддарам̣ аджджа ман̃н̃е’’ти.

таттха даддароти титтиро. тасса вадханти тасса титтирапан̣д̣итасса имамха̄ пурисамха̄ аджджа вадхам̣ парисан̇ка̄ми. на̄хам̣ сукхинти ахам̣ аджджа даддарам̣ сукхим̣ арогам̣ на ман̃н̃а̄ми.

атха нам̣ сӣхо чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –

110.

‘‘ка̄нисса камма̄йатана̄ни ассу, пурисасса вуттисамодха̄ната̄йа;

кам̣ ва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ пурисасса сутва̄, парисан̇каси даддарам̣ ма̄н̣авена̄’’ти.

таттха ассӯти ассоси. вуттисамодха̄ната̄йа̄ти джӣвитавуттисамодха̄ната̄йа, ка̄ни на̄ма имина̄ аттано камма̄ни туйхам̣ катхита̄нӣти аттхо. ма̄н̣авена̄ти ким̣ сутва̄ имина̄ ма̄н̣авена ма̄ритам̣ парисан̇каси.

атхасса катхенто бйаггхара̄джа̄ сесага̄тха̄ абха̄си –

111.

‘‘чин̣н̣а̄ калин̇га̄ чарита̄ ван̣иджджа̄, ветта̄чаро сан̇купатхопи чин̣н̣о;

нат̣ехи чин̣н̣ам̣ саха ва̄курехи, дан̣д̣ена йуддхампи самаджджамаджджхе.

112.

‘‘баддха̄ кулӣка̄ митама̄л̣акена, аккха̄ джита̄ сам̣йамо аббхатӣто;

абба̄хитам̣ пуббакам̣ ад̣д̣хараттам̣, хаттха̄ дад̣д̣ха̄ пин̣д̣апат̣иггахена.

113.

‘‘та̄нисса камма̄йатана̄ни ассу, пурисасса вуттисамодха̄ната̄йа;

йатха̄ айам̣ диссати ломапин̣д̣о, га̄во хата̄ ким̣ пана даддарасса̄’’ти.

таттха чин̣н̣а̄ калин̇га̄ти ва̄н̣иджака̄нам̣ бхан̣д̣ам̣ вахантена кира тена калин̇гарат̣т̣хе чин̣н̣а̄. чарита̄ ван̣иджджа̄ти ван̣иджджа̄пи тена ката̄. ветта̄чароти веттехи сан̃чаритаббо. сан̇купатхопи чин̣н̣оти кха̄н̣укамаггопи валан̃джито. нат̣ехӣти джӣвикахетуйева нат̣ехипи саддхим̣. чин̣н̣ам̣ саха ва̄курехӣти ва̄курам̣ вахантена ва̄курехи саддхим̣ чаритам̣. дан̣д̣ена йуддханти дан̣д̣ена йуддхампи кира тена йуджджхитам̣.

баддха̄ кулӣка̄ти сакун̣ика̄пи кира тена баддха̄. митама̄л̣акена̄ти дхан̃н̃ама̄пакакаммампи кира тена катам̣. аккха̄ джита̄ти аккхадхутта̄нам̣ веййа̄ваччам̣ каронтена аккха̄ хат̣а̄. сам̣йамо аббхатӣтоти джӣвитавуттим̣ нисса̄йа паббаджантенева сӣласам̣йамо атикканто. абба̄хитанти апаггхаран̣ам̣ катам̣. пуббаканти лохитам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – имина̄ кира джӣвикам̣ нисса̄йа ра̄джа̄пара̄дхика̄нам̣ хаттхапа̄де чхиндитва̄ те а̄нетва̄ са̄ла̄йа нипаджджа̄петва̄ ван̣амукхехи паггхарантам̣ лохитам̣ ад̣д̣хараттасамайе таттха гантва̄ кун̣д̣акадхӯмам̣ датва̄ т̣хапитанти. хаттха̄ дад̣д̣ха̄ти а̄джӣвикапаббаджджам̣ паббаджитака̄ле ун̣хапин̣д̣апа̄тапат̣иггахан̣е хаттха̄пи кирасса дад̣д̣ха̄.

та̄нисса камма̄йатана̄нӣти та̄ни асса камма̄ни. ассӯти ассосим̣. йатха̄ айанти йатха̄ еса етасса джат̣антаре титтираломапин̣д̣опи диссати, имина̄ ка̄ран̣ена ведитаббаметам̣ ‘‘етенева со ма̄рито’’ти. га̄во хата̄ ким̣ пана даддарасса̄ти га̄вопи етена хата̄, даддарасса пана ким̣ на ханитаббам̣, касма̄ еса там̣ на ма̄рессатӣти.

сӣхо там̣ пурисам̣ пуччхи ‘‘ма̄рито те титтирапан̣д̣ито’’ти? ‘‘а̄ма, са̄мӣ’’ти. атхасса саччавачанам̣ сутва̄ сӣхо там̣ виссаджджетука̄мо ахоси. бйаггхара̄джа̄ пана ‘‘ма̄ретаббайуттако есо’’ти ватва̄ таттхева нам̣ да̄т̣ха̄хи пахаритва̄ ма̄ретва̄ а̄ва̄т̣ам̣ кхан̣итва̄ паккхипи. ма̄н̣ава̄ а̄гантва̄ титтирапан̣д̣икам̣ адисва̄ родитва̄ паридевитва̄ ниваттим̣су.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘евам̣, бхиккхаве, девадатто пуббепи майхам̣ вадха̄йа парисаккӣ’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ кӯт̣аджат̣ило девадатто ахоси, годха̄ уппалаван̣н̣а̄, бйаггхо моггалла̄но, сӣхо са̄рипутто, диса̄па̄моккхо а̄чарийо маха̄кассапо, титтирапан̣д̣ито пана ахамева ахоси’’нти.

даддараджа̄такаван̣н̣ана̄ два̄дасама̄.

джа̄такудда̄нам̣ –

гиджджхакосамбӣ суван̃ча, чӯл̣асӯвам̣ хариттачам̣;

кусалам̣ ломакассапам̣, чаккава̄кам̣ халидди ча.

самуггам̣ пӯтимам̣сан̃ча, даддаран̃чева два̄даса;

джа̄таке наванипа̄те, гӣйим̣су гӣтика̄рака̄.

наваканипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

(татийо бха̄го нит̣т̣хито.)