📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
17. чатта̄лӣсанипа̄то
[521] 1. тесакун̣аджа̄такаван̣н̣ана̄
вессантарам̣ ¶ ¶ ¶ там̣ пуччха̄мӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о ова̄давасена катхеси. тан̃хи ра̄джа̄нам̣ дхаммассаванаттха̄йа а̄гатам̣ саттха̄ а̄мантетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ран̃н̃а̄ на̄ма дхаммена раджджам̣ ка̄ретаббам̣, йасмин̃хи самайе ра̄джа̄но адхаммика̄ хонти, ра̄джайутта̄пи тасмим̣ самайе адхаммика̄ хонтӣ’’ти чатукканипа̄те (а. ни. 4.70) а̄гатасуттанайена овадитва̄ агатигамане агатиагамане ча а̄дӣнаван̃ча а̄нисам̣сан̃ча катхетва̄ ‘‘супинакӯпама̄ ка̄ма̄’’тиа̄дина̄ найена ка̄месу а̄дӣнавам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, имесан̃хи сатта̄нам̣ –
‘маччуна̄ сан̇гаро наттхи, лан̃джагга̄хо на виджджати;
йуддхам̣ наттхи джайо наттхи, саббе маччупара̄йан̣а̄’.
тесам̣ паралокам̣ гаччханта̄нам̣ т̣хапетва̄ аттана̄ катам̣ калйа̄н̣акаммам̣ ан̃н̃а̄ патит̣т̣ха̄ на̄ма наттхи. евам̣ иттарапаччупат̣т̣ха̄нам̣ авассам̣ паха̄таббам̣, на йасам̣ нисса̄йа пама̄дам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, аппаматтенева хутва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретум̣ ват̣т̣ати. пора̄н̣акара̄джа̄но ануппаннепи буддхе пан̣д̣ита̄нам̣ ова̄де т̣хатва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретва̄ деванагарам̣ пӯрайама̄на̄ гамим̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатто раджджам̣ ка̄ренто апуттако ахоси, паттхентопи путтам̣ ва̄ дхӣтарам̣ ва̄ на лабхи. со екадивасам̣ махантена парива̄рена уййа̄нам̣ гантва̄ дивасабха̄гам̣ уййа̄не кӣл̣итва̄ ман̇галаса̄ларуккхамӯле ¶ сайанам̣ аттхара̄петва̄ тхокам̣ нидда̄йитва̄ пабуддхо са̄ларуккхам̣ олокетва̄ таттха сакун̣акула̄вакам̣ пасси, саха дассаненевасса синехо уппаджджи. со екам̣ пурисам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘имам̣ руккхам̣ абхирухитва̄ етасмим̣ кула̄ваке кассачи аттхитам̣ ва̄ наттхитам̣ ва̄ джа̄на̄хӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дху, дева̄’’ти ватва̄ абхирухитва̄ таттха ¶ тӣн̣и ан̣д̣ака̄ни ¶ дисва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ ‘‘тена хи етесам̣ упари на̄сава̄там̣ ма̄ виссаджджесӣ’’ти ватва̄ ‘‘чан̇кот̣аке каппа̄сапичум̣ аттхаритва̄ таттхева та̄ни ан̣д̣ака̄ни т̣хапетва̄ сан̣икам̣ отара̄хӣ’’ти ота̄ра̄петва̄ чан̇кот̣акам̣ хаттхена гахетва̄ ‘‘катарасакун̣ан̣д̣ака̄ни на̄мета̄нӣ’’ти амачче пуччхи. те ‘‘майам̣ на джа̄на̄ма, неса̄да̄ джа̄ниссантӣ’’ти вадим̣су. ра̄джа̄ неса̄де паккоса̄петва̄ пуччхи. неса̄да̄, ‘‘маха̄ра̄джа, тесу екам̣ улӯкаан̣д̣ам̣, екам̣ са̄лика̄ан̣д̣ам̣, екам̣ сувакаан̣д̣а’’нти катхайим̣су. ким̣ пана екасмим̣ кула̄ваке тин̣н̣ам̣ сакун̣ика̄нам̣ ан̣д̣а̄ни хонтӣти. а̄ма, дева, парипантхе асати суниккхитта̄ни на нассантӣти. ра̄джа̄ тусситва̄ ‘‘име мама путта̄ бхависсантӣ’’ти та̄ни тӣн̣и ан̣д̣а̄ни тайо амачче пат̣иччха̄петва̄ ‘‘име майхам̣ путта̄ бхависсанти, тумхе са̄дхукам̣ пат̣иджаггитва̄ ан̣д̣акосато никкхантака̄ле мама̄рочеййа̄тха̄’’ти а̄ха. те та̄ни са̄дхукам̣ раккхим̣су.
тесу пат̣хамам̣ улӯкаан̣д̣ам̣ бхиджджи. амаччо екам̣ неса̄дам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘твам̣ иттхибха̄вам̣ ва̄ пурисабха̄вам̣ ва̄ джа̄на̄хӣ’’ти ватва̄ тена там̣ вӣмам̣ситва̄ ‘‘пурисо’’ти вутте ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘путто те, дева, джа̄то’’ти а̄ха. ра̄джа̄ тут̣т̣хо тасса бахум̣ дханам̣ датва̄ ‘‘путтакам̣ ме са̄дхукам̣ пат̣иджагга, ‘вессантаро’ти часса на̄мам̣ карохӣ’’ти ватва̄ уййоджеси. со татха̄ ака̄си. тато катипа̄хаччайена са̄лика̄ан̣д̣ам̣ бхиджджи. сопи амаччо там̣ неса̄дена вӣмам̣са̄петва̄ ‘‘иттхӣ’’ти сутва̄ ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘дхӣта̄ те, дева, джа̄та̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ тут̣т̣хо тассапи бахум̣ дханам̣ датва̄ ‘‘дхӣтарам̣ ¶ ме са̄дхукам̣ пат̣иджагга, ‘кун̣д̣алинӣ’ти часса̄ на̄мам̣ карохӣ’’ти ватва̄ уййоджеси. сопи татха̄ ака̄си. пуна катипа̄хаччайена сувакаан̣д̣ам̣ бхиджджи. сопи амаччо неса̄дена там̣ вӣмам̣ситва̄ ‘‘пурисо’’ти вутте ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘путто те, дева, джа̄то’’ти а̄ха. ра̄джа̄ тут̣т̣хо тассапи бахум̣ дханам̣ датва̄ ‘‘путтасса ме махантена парива̄рена ман̇галам̣ катва̄ ‘джамбуко’тисса на̄мам̣ карохӣ’’ти ватва̄ уййоджеси. сопи татха̄ ака̄си. те тайопи сакун̣а̄ тин̣н̣ам̣ амачча̄нам̣ гехесу ра̄джакума̄рапариха̄ренева вад̣д̣ханти. ра̄джа̄ ‘‘мама путто, мама дхӣта̄’’ти вохарати. атхасса амачча̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ авахасанти ‘‘пассатха, бхо, ран̃н̃о ¶ кирийам̣, тираччха̄нагатепи ‘путто ме, дхӣта̄ ме’ти ваданто вичаратӣ’’ти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ чинтеси – ‘‘име амачча̄ етесам̣ мама путта̄нам̣ пан̃н̃а̄сампадам̣ на джа̄нанти, па̄кат̣ам̣ несам̣ карисса̄мӣ’’ти. атхекам̣ амаччам̣ вессантарасса сантикам̣ песеси – ‘‘тумха̄кам̣ пита̄ пан̃хам̣ пуччхитука̄мо, када̄ кира а̄гантва̄ пуччхатӯ’’ти. со амаччо гантва̄ вессантарам̣ ¶ вандитва̄ там̣ са̄санам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ вессантаро аттано пат̣иджаггакам̣ амаччам̣ паккоситва̄ ‘‘майхам̣ кира пита̄ мам̣ пан̃хам̣ пуччхитука̄мо, тасса идха̄гатасса сакка̄рам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, када̄ а̄гаччхатӯ’’ти пуччхи. амаччо ‘‘ито саттаме дивасе тава пита̄ а̄гаччхатӯ’’ти а̄ха. там̣ сутва̄ вессантаро ‘‘пита̄ ме ито саттаме дивасе а̄гаччхатӯ’’ти ватва̄ уййоджеси. со а̄гантва̄ ран̃н̃о а̄чиккхи. ра̄джа̄ саттаме дивасе нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ путтасса нивесанам̣ агама̄си. вессантаро ран̃н̃о махантам̣ сакка̄рам̣ ка̄реси, антамасо да̄сакаммака̄ра̄нампи сакка̄рам̣ ка̄реси. ра̄джа̄ вессантарасакун̣асса гехе бхун̃джитва̄ махантам̣ йасам̣ анубхавитва̄ сакам̣ нивесанам̣ а̄гантва̄ ра̄джан̇ган̣е махантам̣ ман̣д̣апам̣ ка̄ра̄петва̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ алан̇катаман̣д̣апамаджджхе маха̄джанапарива̄ро нисӣдитва̄ ‘‘вессантарам̣ ¶ а̄нетӯ’’ти амаччасса сантикам̣ песеси. амаччо вессантарам̣ суван̣н̣апӣт̣хе нисӣда̄петва̄ а̄неси. вессантарасакун̣о питу ан̇ке нисӣдитва̄ питара̄ саха кӣл̣итва̄ гантва̄ таттхева суван̣н̣апӣт̣хе нисӣди. атха нам̣ ра̄джа̄ маха̄джанамаджджхе ра̄джадхаммам̣ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘вессантарам̣ там̣ пуччха̄ми, сакун̣а бхаддаматтху те;
раджджам̣ ка̄ретука̄мена, ким̣ су киччам̣ катам̣ вара’’нти.
таттха сакун̣а̄ти там̣ а̄лапати. ким̣ сӯти катарам̣ киччам̣ катам̣ варам̣ уттамам̣ хоти, катхехи ме, та̄та, сакалам̣ ра̄джадхамманти евам̣ кира там̣ со пуччхи.
там̣ сутва̄ вессантаро пан̃хам̣ акатхетва̄ва ра̄джа̄нам̣ та̄ва пама̄дена чоденто дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘чирассам̣ вата мам̣ та̄то, кам̣со ба̄ра̄н̣асиггахо;
паматто аппаматтам̣ мам̣, пита̄ путтам̣ ачодайӣ’’ти.
таттха ¶ та̄тоти пита̄. кам̣соти идам̣ тасса на̄мам̣. ба̄ра̄н̣асиггахоти чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи ба̄ра̄н̣асим̣ сан̇гахетва̄ ваттанто. паматтоти еварӯпа̄нам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ сантике васанто пан̃хасса апуччханена паматто. аппаматтам̣ манти сӣла̄дигун̣айогена мам̣ аппаматтам̣. пита̄ти посакапита̄. ачодайӣти амаччехи ‘‘тираччха̄нагате путте катва̄ вохаратӣ’’ти авахасийама̄но пама̄дам̣ а̄паджджитва̄ чирассам̣ аджджа чодеси, пан̃хам̣ пуччхӣти вадати.
евам̣ ¶ со има̄йа га̄тха̄йа чодетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ран̃н̃а̄ на̄ма тӣсу дхаммесу т̣хатва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретабба’’нти ватва̄ ра̄джадхаммам̣ катхенто има̄ га̄тха̄йо а̄ха –
‘‘пат̣хаменева витатхам̣, кодхам̣ ха̄сам̣ нива̄райе;
тато кичча̄ни ка̄реййа, там̣ ватам̣ а̄ху кхаттийа.
‘‘йам̣ твам̣ та̄та тапокаммам̣, пуббе катамасам̣сайам̣;
ратто дут̣т̣хо ча йам̣ кайира̄, на там̣ кайира̄ тато пуна.
‘‘кхаттийасса паматтасса, рат̣т̣хасмим̣ рат̣т̣хавад̣д̣хана;
саббе бхога̄ винассанти, ран̃н̃о там̣ вуччате агхам̣.
‘‘сирӣ та̄та алаккхӣ ча, пуччхита̄ етадабравум̣;
ут̣т̣ха̄навӣрийе посе, рама̄хам̣ анусӯйаке.
‘‘усӯйаке ¶ духадайе, пурисе каммадуссаке;
ка̄л̣акан̣н̣ӣ маха̄ра̄джа, рамати чаккабхан̃джанӣ.
‘‘со твам̣ саббе сухадайо, саббесам̣ раккхито бхава;
алаккхим̣ нуда маха̄ра̄джа, лаккхйа̄ бхава нивесанам̣.
‘‘са лаккхӣдхитисампанно, пурисо хи махаггато;
амитта̄нам̣ ка̄сипати, мӯлам̣ агган̃ча чхиндати.
‘‘саккопи хи бхӯтапати, ут̣т̣ха̄не наппамаджджати;
са калйа̄н̣е дхитим̣ катва̄, ут̣т̣ха̄не куруте мано.
‘‘гандхабба̄ ¶ питаро дева̄, са̄джӣва̄ хонти та̄дино;
ут̣т̣ха̄хато аппамаджджато, анутит̣т̣ханти девата̄.
‘‘со ¶ аппаматто аккуддхо, та̄та кичча̄ни ка̄райа;
ва̄йамассу ча киччесу, на̄ласо виндате сукхам̣.
‘‘таттхева те ваттапада̄, еса̄ва ануса̄санӣ;
алам̣ митте сукха̄петум̣, амитта̄нам̣ дукха̄йа ча̄’’ти.
таттха пат̣хаменева витатханти, та̄та, ра̄джа̄ на̄ма а̄дитова муса̄ва̄дам̣ нива̄райе. муса̄ва̄дино хи ран̃н̃о рат̣т̣хам̣ нироджам̣ хоти, патхавийа̄ оджа̄ каммакаран̣ат̣т̣ха̄нато саттаратанаматтам̣ хет̣т̣ха̄ бхассати, тато а̄ха̄ре ва̄ теламадхупха̄н̣ита̄дӣсу ва̄ осадхесу оджа̄ на хоти. нироджа̄ха̄рабходжана̄ манусса̄ бахва̄ба̄дха̄ хонти, рат̣т̣хе тхаладжалапатхесу а̄йо нуппаджджати, тасмим̣ ануппаджджанте ра̄джа̄но дуггата̄ хонти. те севаке сан̇ган̣хитум̣ на сакконти, асан̇гахита̄ севака̄ ра̄джа̄нам̣ гаручиттена на олокенти. евам̣, та̄та, муса̄ва̄до на̄меса нироджо, на со джӣвитахетупи ка̄таббо, саччам̣ пана са̄дутарам̣ раса̄нанти тадева пат̣иггахетаббам̣. апича муса̄ва̄до на̄ма гун̣апаридхам̣сако випаттипарийоса̄но, дутийачиттава̄ре авӣчипара̄йан̣ам̣ кароти. имасмим̣ панаттхе ‘‘дхаммо хаве хато хантӣ’’ти четийаджа̄такам̣ (джа̄. 1.8.45 а̄дайо) катхетаббам̣.
кодханти, та̄та, ра̄джа̄ на̄ма пат̣хамамева куджджханалаккхан̣ам̣ кодхампи нива̄реййа. та̄та, ан̃н̃есан̃хи кодхо кхиппам̣ маттхакам̣ на па̄пун̣а̄ти, ра̄джӯнам̣ па̄пун̣а̄ти. ра̄джа̄но на̄ма ва̄ча̄вудха̄ куджджхитва̄ олокитаматтена̄пи парам̣ вина̄сенти, тасма̄ ран̃н̃а̄ ан̃н̃ехи мануссехи атирекатарам̣ никкодхена бхавитаббам̣, кхантиметта̄нуддайа̄сампаннена аттано пийапуттам̣ вийа локам̣ волокентена бхавитаббам̣. та̄та, атикодхано на̄ма ра̄джа̄ уппаннам̣ йасам̣ раккхитум̣ на саккоти. имасса панаттхасса дӣпанаттхам̣ кхантива̄диджа̄така- (джа̄. 1.4.49 а̄дайо) чӯл̣адхаммапа̄ладжа̄така̄ни (джа̄. 1.5.44 а̄дайо) катхетабба̄ни. чӯл̣адхаммапа̄ладжа̄такасмин̃хи маха̄пата̄пано на̄ма ра̄джа̄ путтам̣ гха̄тетва̄ ¶ путтасокена хадайена пхалитена мата̄йа девийа̄ сайампи девим̣ анусочанто ¶ хадайена пхалитенева мари. атха те тайопи екаа̄л̣а̄ханева джха̄песум̣. тасма̄ ран̃н̃а̄ пат̣хамамева муса̄ва̄дам̣ ваджджетва̄ дутийам̣ кодхо ваджджетаббо.
ха̄санти хассам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. тесу тесу киччесу уппила̄витачиттата̄йа кел̣исӣлатам̣ париха̄сам̣ нива̄реййа. та̄та, ран̃н̃а̄ на̄ма кел̣исӣлена на бхавитаббам̣, апарапаттийена хутва̄ сабба̄ни кичча̄ни аттапаччаккхенева ка̄табба̄ни. уппила̄витачитто хи ра̄джа̄ атулетва̄ ¶ камма̄ни каронто ладдхам̣ йасам̣ вина̄сети. имасмим̣ панаттхе сарабхан̇гаджа̄таке (джа̄. 2.17.50 а̄дайо) пурохитасса вачанам̣ гахетва̄ дан̣д̣акиран̃н̃о кисаваччхе апараджджхитва̄ саха рат̣т̣хена уччхиджджитва̄ куккул̣анирайе ниббаттабха̄во ча ма̄тан̇гаджа̄таке (джа̄. 1.15.1 а̄дайо) маджджхаран̃н̃о бра̄хман̣а̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ ма̄тан̇гата̄пасе апараджджхитва̄ саха рат̣т̣хена уччхиджджитва̄ нирайе ниббаттабха̄во ча гхат̣апан̣д̣итаджа̄таке (джа̄. 1.10.165 а̄дайо) дасабха̄тикара̄джада̄рака̄нам̣ мохамӯл̣ха̄нам̣ вачанам̣ гахетва̄ кан̣хадӣпа̄йане апараджджхитва̄ ва̄судевакуласса на̄ситабха̄во ча катхетаббо.
тато кичча̄ни ка̄реййа̄ти евам̣, та̄та, пат̣хамам̣ муса̄ва̄дам̣ дутийам̣ кодхам̣ татийам̣ адхаммаха̄сам̣ ваджджетва̄ тато паччха̄ ра̄джа̄ рат̣т̣хава̄сӣнам̣ каттаббакичча̄ни ка̄реййа. там̣ ватам̣ а̄ху кхаттийа̄ти, кхаттийамаха̄ра̄джа, йам̣ майа̄ вуттам̣, етам̣ ран̃н̃о ватасама̄да̄нанти пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ катхайим̣су.
на там̣ кайира̄ти йам̣ тайа̄ ра̄га̄дивасена паччха̄ та̄пакарам̣ каммам̣ катам̣ хоти, тато пуббе катато пуна та̄дисам̣ каммам̣ на кайира̄, ма̄ кареййа̄си, та̄та̄ти. вуччатети там̣ ран̃н̃о агханти вуччати, евам̣ пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ катхайим̣су. сирӣти идам̣ вессантарасакун̣о пуббе ба̄ра̄н̣асийам̣ паваттитака̄ран̣ам̣ а̄харитва̄ дассенто а̄ха. таттха абравунти сучипарива̄расет̣т̣хина̄ пуччхита̄ катхайим̣су. ут̣т̣ха̄навӣрийети йо посо ут̣т̣ха̄не вӣрийе ча патит̣т̣хито, на ча паресам̣ сампаттим̣ дисва̄ усӯйати, тасмим̣ ахам̣ абхирама̄мӣти а̄ха. евам̣ та̄ва та̄та сирӣ катхеси. усӯйакети алаккхӣ пана, та̄та, пуччхита̄ ахам̣ парасампаттиусӯйаке духадайе дучитте калйа̄н̣акаммадӯсаке йо калйа̄н̣акаммам̣ дуссанто ¶ аппийа̄йанто ат̣т̣ӣйанто на кароти, тасмим̣ абхирама̄мӣти а̄ха. евам̣ са̄ ка̄л̣акан̣н̣ӣ, маха̄ра̄джа, рамати патирӯпадесава̄са̄дино кусалачаккасса бхан̃джанӣ.
сухадайоти сундарачитто хитачиттако. нуда̄ти нӣхара. нивесананти лаккхийа̄ пана нивесанам̣ бхава патит̣т̣ха̄ хохи. са лаккхӣдхитисампанноти, маха̄ра̄джа, ка̄сипати со пурисо пан̃н̃а̄йа чева вӣрийена ча сампанно. махаггатоти махаджджха̄сайо чора̄нам̣ паччайабхӯте ган̣ханто амитта̄нам̣ мӯлам̣ чоре ган̣ханто амитта̄нам̣ аггам̣ чхиндатӣти вадати. саккоти ¶ индо. бхӯтапатӣти ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. ут̣т̣ха̄нети ут̣т̣ха̄навӣрийе. наппамаджджатӣти на памаджджати, саббакичча̄ни кароти. са калйа̄н̣ети со девара̄джа̄ ут̣т̣ха̄навӣрийе манам̣ каронто па̄пакаммам̣ акатва̄ ¶ калйа̄н̣е пун̃н̃акаммасмин̃н̃ева дхитим̣ катва̄ аппаматто ут̣т̣ха̄не манам̣ кароти, тасса пана калйа̄н̣акамме вӣрийакаран̣абха̄вадассанаттхам̣ сарабхан̇гаджа̄таке двӣсу девалокесу девата̄хи саддхим̣ капит̣т̣ха̄ра̄мам̣ а̄гантва̄ пан̃хам̣ пуччхитва̄ дхаммасса сутабха̄во, маха̄кан̣хаджа̄таке (джа̄. 1.12.61 а̄дайо) аттано а̄нубха̄вена джанам̣ та̄сетва̄ осаккантасса са̄санасса паваттитабха̄во ча̄ти евама̄дӣни ваттхӯни катхетабба̄ни.
гандхабба̄ти ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ хет̣т̣ха̄ чатуйоника̄ дева̄, чатуйоникатта̄йева кира те гандхабба̄ на̄ма джа̄та̄. питароти брахма̄но. дева̄ти упапаттидевавасена чха ка̄ма̄вачарадева̄. та̄диноти татха̄видхасса кусала̄бхиратасса ран̃н̃о. са̄джӣва̄ хонтӣти сама̄наджӣвика̄ упаджӣвитабба̄. та̄диса̄ хи ра̄джа̄но да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни каронта̄ девата̄нам̣ паттим̣ денти, та̄ там̣ паттим̣ анумодитва̄ сампат̣иччхитва̄ диббайасена вад̣д̣ханти. анутит̣т̣хантӣти та̄дисасса ран̃н̃о вӣрийам̣ каронтасса аппама̄дам̣ а̄паджджантасса девата̄ анутит̣т̣ханти анугаччханти, дхаммикам̣ раккхам̣ сам̣видахантӣти аттхо.
соти со твам̣. ва̄йамассӯти та̄ни рат̣т̣хакичча̄ни каронто туланавасена тӣран̣авасена паччаккхакаммавасена тесу тесу киччесу вӣрийам̣ карассу. таттхева те ваттапада̄ти, та̄та, йам̣ мам̣ твам̣ ким̣су киччам̣ катам̣ варанти ¶ пуччхи, таттха тава пан̃хейева ете майа̄ ‘‘пат̣хаменева витатха’’нтиа̄дайо вутта̄, ете ваттапада̄ ваттакот̣т̣ха̄са̄, евам̣ таттха ваттассу. еса̄ти йа̄ те майа̄ катхита̄, еса̄ва тава ануса̄санӣ. аланти евам̣ ваттама̄но хи ра̄джа̄ аттано митте сукха̄петум̣, амитта̄нан̃ча дуккха̄йа алам̣ парийатто саматтхоти.
евам̣ вессантарасакун̣ена ека̄йа га̄тха̄йа ран̃н̃о пама̄дам̣ чодетва̄ ека̄дасахи га̄тха̄хи дхамме катхите ‘‘буддхалӣл̣а̄йа пан̃хо катхито’’ти маха̄джано аччхарийаббхутачиттаджа̄то са̄дхука̄расата̄ни паваттеси. ра̄джа̄ соманассаппатто амачче а̄мантетва̄ пуччхи – ‘‘бхонто! амачча̄ мама путтена вессантарена евам̣ катхентена кена каттаббам̣ киччам̣ ката’’нти. маха̄сенагуттена, дева̄ти. ‘‘тена хисса маха̄сенагуттат̣т̣ха̄нам̣ даммӣ’’ти вессантарам̣ т̣ха̄нантаре т̣хапеси. со тато пат̣т̣ха̄йа маха̄сенагуттат̣т̣ха̄не т̣хито питу каммам̣ ака̄сӣти.
вессантарапан̃хо нит̣т̣хито.
пуна ¶ ¶ ра̄джа̄ катипа̄хаччайена пуриманайенева кун̣д̣алинийа̄ сантикам̣ дӯтам̣ песетва̄ саттаме дивасе таттха гантва̄ пачча̄гантва̄ таттхева ман̣д̣апамаджджхе нисӣдитва̄ кун̣д̣алиним̣ а̄хара̄петва̄ суван̣н̣апӣт̣хе нисиннам̣ ра̄джадхаммам̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘саккхиси твам̣ кун̣д̣алини, ман̃н̃аси кхаттабандхуни;
раджджам̣ ка̄ретука̄мена, ким̣ су киччам̣ катам̣ вара’’нти.
таттха саккхисӣти майа̄ пут̣т̣хапан̃хам̣ катхетум̣ саккхиссасӣти пуччхати. кун̣д̣алинӣти тасса̄ салин̇гато а̄гатана̄мена̄лапати. тасса̄ кира двӣсу кан̣н̣апит̣т̣хесу кун̣д̣аласан̣т̣ха̄на̄ две лекха̄ ахесум̣, тенасса̄ ‘‘кун̣д̣алинӣ’’ти на̄мам̣ ка̄реси. ман̃н̃асӣти джа̄ниссаси майа̄ пут̣т̣хапан̃хасса аттханти. кхаттабандхунӣти кхаттасса маха̄сенагуттасса бхагинибха̄вена нам̣ евам̣ а̄лапати. касма̄ панеса вессантарасакун̣ам̣ евам̣ апуччхитва̄ имамева пуччхатӣти? иттхибха̄вена. иттхийо хи париттапан̃н̃а̄, тасма̄ ‘‘саче саккоти, пуччхисса̄ми, но че, на пуччхисса̄мӣ’’ти вӣмам̣санавасена евам̣ пуччхитва̄ тан̃н̃ева пан̃хам̣ пуччхи.
са̄ ¶ евам̣ ран̃н̃а̄ ра̄джадхамме пуччхите, ‘‘та̄та, твам̣ мам̣ ‘иттхика̄ на̄ма ким̣ катхессатӣ’ти вӣмам̣саси ман̃н̃е, сакалам̣ те ра̄джадхаммам̣ двӣсуйева падесу паккхипитва̄ катхесса̄мӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘двева та̄та падака̄ни, йаттха саббам̣ патит̣т̣хитам̣;
аладдхасса ча йо ла̄бхо, ладдхасса ча̄нураккхан̣а̄.
‘‘амачче та̄та джа̄на̄хи, дхӣре аттхасса ковиде;
анаккха̄китаве та̄та, асон̣д̣е авина̄саке.
‘‘йо ча там̣ та̄та раккхеййа, дханам̣ йан̃чева те сийа̄;
сӯтова ратхам̣ сан̇ган̣хе, со те кичча̄ни ка̄райе.
‘‘сусан̇гахитантаджано, сайам̣ виттам̣ авеккхийа;
нидхин̃ча ин̣ада̄нан̃ча, на каре парапаттийа̄.
‘‘сайам̣ ¶ а̄йам̣ вайам̣ джан̃н̃а̄, сайам̣ джан̃н̃а̄ ката̄катам̣;
нигган̣хе ниггаха̄рахам̣, пагган̣хе паггаха̄рахам̣.
‘‘сайам̣ ¶ джа̄нападам̣ аттхам̣, ануса̄са ратхесабха;
ма̄ те адхаммика̄ йутта̄, дханам̣ рат̣т̣хан̃ча на̄сайум̣.
‘‘ма̄ ча вегена кичча̄ни, кароси ка̄райеси ва̄;
вегаса̄ хи катам̣ каммам̣, мандо паччха̄нутаппати.
‘‘ма̄ те адхисаре мун̃ча, суба̄л̣хамадхикопитам̣;
кодхаса̄ хи бахӯ пхӣта̄, кула̄ акулатам̣ гата̄.
‘‘‘ма̄ та̄та иссаромхӣ’ти, анаттха̄йа пата̄райи;
иттхӣнам̣ пуриса̄нан̃ча, ма̄ те а̄си дукхудрайо.
‘‘апеталомахам̣сасса, ран̃н̃о ка̄ма̄нуса̄рино;
саббе бхога̄ винассанти, ран̃н̃о там̣ вуччате агхам̣.
‘‘таттхева те ваттапада̄, еса̄ва ануса̄санӣ;
даккхассуда̄ни пун̃н̃акаро, асон̣д̣о авина̄сако;
сӣлава̄ссу маха̄ра̄джа, дуссӣло винипа̄тико’’ти.
таттха ¶ падака̄нӣти ка̄ран̣апада̄ни. йаттха̄ти йесу двӣсу падесу саббам̣ аттхаджа̄там̣ хитасукхам̣ патит̣т̣хитам̣. аладдхасса̄ти йо ча пуббе аладдхасса ла̄бхасса ла̄бхо, йа̄ ча ладдхасса анураккхан̣а̄. та̄та, ануппаннасса хи ла̄бхасса уппа̄данам̣ на̄ма на бха̄ро, уппаннасса пана анураккхан̣амева бха̄ро. екаччо хи йасам̣ уппа̄детва̄пи йасе паматто пама̄дам̣ уппа̄детва̄ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни кароти, маха̄чоро хутва̄ рат̣т̣хам̣ вилумпама̄но чарати. атха нам̣ ра̄джа̄но га̄ха̄петва̄ маха̄вина̄сам̣ па̄пенти. атха ва̄ уппаннарӯпа̄дӣсу ка̄магун̣есу паматто айонисо дханам̣ на̄сенто саббаса̄патеййе кхӣн̣е капан̣о хутва̄ чӣракавасано капа̄лама̄да̄йа чарати. паббаджито ва̄ пана гантхадхура̄дивасена ла̄бхасакка̄рам̣ ниббаттетва̄ паматто хӣна̄йа̄ваттати. апаро пат̣хамаджха̄на̄дӣни ¶ ниббаттетва̄пи мут̣т̣хассатита̄йа татха̄рӯпе а̄рамман̣е баджджхитва̄ джха̄на̄ париха̄йати. евам̣ уппаннасса йасасса ва̄ джха̄на̄дила̄бхасса ва̄ раккхан̣амева дуккарам̣. тадаттхадӣпанаттхам̣ пана девадаттасса ваттху ча, мудулаккхан̣а- (джа̄. 1.1.66) ломасакассапа- (джа̄. 1.9.60 а̄дайо) харитачаджа̄така- (джа̄. 1.9.40 а̄дайо) сан̇каппаджа̄така̄дӣни (джа̄. 1.3.1 а̄дайо) ча катхетабба̄ни. еко пана ла̄бхасакка̄рам̣ уппа̄детва̄ аппама̄де т̣хатва̄ калйа̄н̣акаммам̣ кароти, тасса со йасо суккапаккхе чандо вийа вад̣д̣хати, тасма̄ твам̣, маха̄ра̄джа, аппаматто пайогасампаттийа̄ т̣хатва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ренто тава уппаннам̣ йасам̣ анураккха̄хӣти.
джа̄на̄хӣти бхан̣д̣а̄га̄рикакамма̄дӣнам̣ каран̣аттхам̣ упадха̄рехи. анаккха̄китавети анаккхе акитаве аджутакаре чева акера̄т̣ике ча ¶ . асон̣д̣ети пӯвасура̄гандхама̄ла̄сон̣д̣абха̄варахите. авина̄сакети тава сантака̄нам̣ дханадхан̃н̃а̄дӣнам̣ авина̄саке. йоти йо амаччо. йан̃чева̄ти йан̃ча те гхаре дханам̣ сийа̄, там̣ раккхеййа. сӯтова̄ти ратхаса̄ратхи вийа. йатха̄ са̄ратхи висамамагганива̄ран̣аттхам̣ ассе сан̇ган̣ханто ратхам̣ сан̇ган̣хеййа, евам̣ йо саха бхогехи там̣ раккхитум̣ саккоти, со те амаччо на̄ма та̄дисам̣ сан̇гахетва̄ бхан̣д̣а̄га̄рика̄дикичча̄ни ка̄райе.
сусан̇гахитантаджаноти, та̄та, йасса хи ран̃н̃о аттано антоджано аттано валан̃джанакапариджано ча да̄на̄дӣхи асан̇гахито хоти, тасса антонивесане суван̣н̣ахиран̃н̃а̄дӣни тесам̣ асан̇гахитаманусса̄нам̣ васена ¶ нассанти, антоджана̄ бахи гаччханти, тасма̄ твам̣ сут̣т̣хусан̇гахитаантоджано хутва̄ ‘‘еттакам̣ на̄ма ме витта’’нти сайам̣ аттано дханам̣ авеккхитва̄ ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма нидхим̣ нидхема, асукасса ин̣ам̣ дема̄’’ти идам̣ убхайампи на каре парапаттийа̄, парапаттийа̄пи твам̣ ма̄ кари, саббам̣ аттапаччаккхамева кареййа̄сӣти вадати.
а̄йам̣ вайанти тато уппаджджанакам̣ а̄йан̃ча тесам̣ тесам̣ да̄таббам̣ вайан̃ча сайамева джа̄неййа̄сӣти. ката̄катанти сан̇га̄ме ва̄ навакамме ва̄ ан̃н̃есу ва̄ киччесу ‘‘имина̄ идам̣ на̄ма майхам̣ катам̣, имина̄ на ката’’нти етампи сайамева джа̄неййа̄си, ма̄ парапаттийо хохи. нигган̣хети, та̄та, ра̄джа̄ на̄ма сандхиччхеда̄дика̄ракам̣ ниггаха̄рахам̣ а̄нетва̄ дасситам̣ упапариккхитва̄ содхетва̄ пора̄н̣акара̄джӯхи т̣хапитадан̣д̣ам̣ олокетва̄ доса̄нурӯпам̣ нигган̣хеййа. пагган̣хети йо пана паггаха̄рахо хоти, абхиннасса ва̄ парабаласса бхедета̄, бхиннасса ва̄ сакабаласса а̄ра̄дхако, аладдхасса ва̄ раджджасса а̄харако, ладдхасса ва̄ тха̄варака̄рако, йена ва̄ ¶ пана джӣвитам̣ диннам̣ хоти, еварӯпам̣ паггаха̄рахам̣ паггахетва̄ махантам̣ сакка̄расамма̄нам̣ кареййа. евам̣ хисса киччесу ан̃н̃епи урам̣ датва̄ каттаббам̣ кариссанти.
джа̄нападанти джанападава̄сӣнам̣ аттхам̣ сайам̣ аттапаччаккхенева ануса̄са. адхаммика̄ йутта̄ти адхаммика̄ таттха таттха нийутта̄ а̄йуттака̄ лан̃джам̣ гахетва̄ виниччхайам̣ бхинданта̄ тава дханан̃ча рат̣т̣хан̃ча ма̄ на̄сайум̣. имина̄ ка̄ран̣ена аппаматто хутва̄ сайамева ануса̄са. вегена̄ти сахаса̄ атулетва̄ атӣретва̄. вегаса̄ти атулетва̄ атӣретва̄ чханда̄дивасена сахаса̄ катам̣ камман̃хи на са̄дху на сундарам̣. ким̣ка̄ран̣а̄? та̄дисан̃хи катва̄ мандо паччха̄ виппат̣иса̄равасена идха локе апа̄йадуккхам̣ анубхаванто паралоке ча анутаппати. айам̣ панеттха аттхо ‘‘исӣнамантарам̣ катва̄, бхарура̄джа̄ти ме сута’’нти бхаруджа̄такена (джа̄. 1.2.125-126) дӣпетаббо ¶ .
ма̄ те адхисаре мун̃ча, суба̄л̣хамадхикопитанти, та̄та, тава хадайам̣ кусалам̣ адхисаритва̄ атиккамитва̄ паватте паресам̣ акусалакамме сут̣т̣ху ба̄л̣хам̣ адхикопитам̣ куджджха̄питам̣ хутва̄ ма̄ мун̃ча, ма̄ патит̣т̣ха̄йатӯти аттхо. идам̣ ¶ вуттам̣ хоти – та̄та, йада̄ те виниччхайе т̣хитасса имина̄ пурисо ва̄ хато сандхи ва̄ чхинноти чорам̣ дассенти, тада̄ те паресам̣ вачанехи сут̣т̣ху копитампи хадайам̣ кодхавасена ма̄ мун̃ча, апариггахетва̄ ма̄ дан̣д̣ам̣ пан̣ехи. ким̣ка̄ран̣а̄? ачорампи хи ‘‘чоро’’ти гахетва̄ а̄ненти, тасма̄ акуджджхитва̄ убхиннам̣ аттапаччаттхика̄нам̣ катхам̣ сутва̄ сут̣т̣ху содхетва̄ аттапаччаккхена тасса чорабха̄вам̣ н̃атва̄ павен̣ийа̄ т̣хапитадан̣д̣авасена каттаббам̣ карохи. ран̃н̃а̄ хи уппаннепи кодхе хадайам̣ сӣталам̣ акатва̄ каммам̣ на ка̄таббам̣. йада̄ панасса хадайам̣ ниббутам̣ хоти мудукам̣, тада̄ виниччхайакаммам̣ ка̄таббам̣. пхарусе хи читте паккутхите удаке мукханимиттам̣ вийа ка̄ран̣ам̣ на пан̃н̃а̄йати. кодхаса̄ хӣти, та̄та, кодхена хи бахӯни пхӣта̄ни ра̄джакула̄ни акулабха̄вам̣ гата̄ни маха̄вина̄самева патта̄нӣти. имасса панаттхасса дӣпанаттхам̣ кхантива̄диджа̄така- (джа̄. 1.4.49 а̄дайо) на̄л̣икерара̄джаваттхусахассаба̄хуаджджунаваттхуа̄дӣни катхетабба̄ни.
ма̄, та̄та, иссаромхӣти, анаттха̄йа пата̄райӣти, та̄та, ‘‘ахам̣ патхависсаро’’ти ма̄ маха̄джанам̣ ка̄йадуччарита̄дианаттха̄йа пата̄райи ма̄ ота̄райи, йатха̄ там̣ анаттхам̣ сама̄да̄йа ваттати, ма̄ евамака̄сӣти аттхо. ма̄ те а̄сӣти, та̄та, тава виджите мануссаджа̄тика̄нам̣ ва̄ тираччха̄наджа̄тика̄нам̣ ва̄ иттхипуриса̄нам̣ дукхудрайо дуккхуппатти ма̄ а̄си. йатха̄ хи адхаммикара̄джӯнам̣ ¶ виджите манусса̄ ка̄йадуччарита̄дӣни катва̄ нирайе уппаджджанти, тава рат̣т̣хава̄сӣнам̣ там̣ дуккхам̣ йатха̄ на хоти, татха̄ карохӣти аттхо.
апеталомахам̣сасса̄ти атта̄нува̄да̄дибхайехи ниббхайасса. имина̄ имам̣ дассети – та̄та, йо ра̄джа̄ кисмин̃чи а̄сан̇кам̣ акатва̄ аттано ка̄мамева ануссарати, чхандавасена йам̣ йам̣ иччхати, там̣ там̣ кароти, виссат̣т̣хайат̣т̣хи вийа андхо ниран̇кусо вийа ча чан̣д̣ахаттхӣ хоти, тасса саббе бхога̄ винассанти, тасса там̣ бхогабйасанам̣ агхам̣ дуккханти вуччати.
таттхева те ваттапада̄ти пуриманайенева йоджетаббам̣. даккхассуда̄нӣти, та̄та, твам̣ имам̣ ануса̄саним̣ сутва̄ ида̄ни даккхо аналасо пун̃н̃а̄нам̣ каран̣ена ¶ пун̃н̃акаро сура̄дипарихаран̣ена. асон̣д̣о дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикасса аттхасса авина̄санена авина̄сако бхавеййа̄сӣти. сӣлава̄ссӯти сӣлава̄ а̄ча̄расампанно бхава, дасасу ра̄джадхаммесу патит̣т̣ха̄йа раджджам̣ ка̄рехи. дуссӣло винипа̄тикоти дуссӣло хи, маха̄ра̄джа, атта̄нам̣ нирайе винипа̄тенто винипа̄тико на̄ма хотӣти.
евам̣ ¶ кун̣д̣алинӣпи ека̄дасахи га̄тха̄хи дхаммам̣ десеси. ра̄джа̄ тут̣т̣хо амачче а̄мантетва̄ пуччхи – ‘‘бхонто! амачча̄ мама дхӣта̄йа кун̣д̣алинийа̄ евам̣ катхайама̄на̄йа кена каттаббам̣ киччам̣ ката’’нти. бхан̣д̣а̄га̄рикена, дева̄ти. ‘‘тена хисса̄ бхан̣д̣а̄га̄рикат̣т̣ха̄нам̣ даммӣ’’ти кун̣д̣алиним̣ т̣ха̄нантаре т̣хапеси. са̄ тато пат̣т̣ха̄йа бхан̣д̣а̄га̄рикат̣т̣ха̄не т̣хатва̄ питу каммам̣ ака̄сӣти.
кун̣д̣алинипан̃хо нит̣т̣хито.
пуна ра̄джа̄ катипа̄хаччайена пуриманайенева джамбукапан̣д̣итасса сантикам̣ дӯтам̣ песетва̄ саттаме дивасе таттха гантва̄ сампаттим̣ анубхавитва̄ пачча̄гато таттхева ман̣д̣апамаджджхе нисӣди. амаччо джамбукапан̣д̣итам̣ кан̃чанабхаддапӣт̣хе нисӣда̄петва̄ пӣт̣хам̣ сӣсена̄да̄йа а̄гаччхи. пан̣д̣ито питу ан̇ке нисӣдитва̄ кӣл̣итва̄ гантва̄ кан̃чанапӣт̣хейева нисӣди. атха нам̣ ра̄джа̄ пан̃хам̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘апуччхимха косийаготтам̣, кун̣д̣алиним̣ татхева ча;
твам̣ да̄ни вадехи джамбука, бала̄нам̣ баламуттама’’нти.
тассаттхо ¶ – та̄та, джамбука, ахам̣ тава бха̄тарам̣ косийаготтам̣ вессантарам̣ бхагинин̃ча те кун̣д̣алиним̣ ра̄джадхаммам̣ апуччхим̣, те аттано балена катхесум̣, йатха̄ пана те пуччхим̣, татхева ида̄ни, путта джамбука, там̣ пуччха̄ми, твам̣ ме ра̄джадхамман̃ча бала̄нам̣ уттамам̣ балан̃ча катхехӣти.
евам̣ ра̄джа̄ маха̄саттам̣ пан̃хам̣ пуччханто ан̃н̃есам̣ пуччхитанийа̄мена апуччхитва̄ висесетва̄ пуччхи. атхасса пан̣д̣ито ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, охитасото сун̣а̄хи, саббам̣ те катхесса̄мӣ’’ти паса̄ритахаттхе сахассаттхавикам̣ т̣хапенто вийа дхаммадесанам̣ а̄рабхи –
‘‘балам̣ ¶ пан̃чавидхам̣ локе, пурисасмим̣ махаггате;
таттха ба̄хубалам̣ на̄ма, чаримам̣ вуччате балам̣.
‘‘бхогабалан̃ча дӣгха̄ву, дутийам̣ вуччате балам̣;
амаччабалан̃ча дӣгха̄ву, татийам̣ вуччате балам̣.
‘‘абхиджаччабалан̃чева, там̣ чатуттхам̣ асам̣сайам̣;
йа̄ни чета̄ни сабба̄ни, адхиган̣ха̄ти пан̣д̣ито.
‘‘там̣ ¶ бала̄нам̣ балам̣ сет̣т̣хам̣, аггам̣ пан̃н̃а̄балам̣ балам̣;
пан̃н̃а̄баленупаттхаддхо, аттхам̣ виндати пан̣д̣ито.
‘‘апи че лабхати мандо, пхӣтам̣ дхаран̣имуттамам̣;
ака̄масса пасайхам̣ ва̄, ан̃н̃о там̣ пат̣ипаджджати.
‘‘абхиджа̄топи че хоти, раджджам̣ ладдха̄на кхаттийо;
дуппан̃н̃о хи ка̄сипати, саббенапи на джӣвати.
‘‘пан̃н̃а̄ва сутам̣ виниччхинӣ, пан̃н̃а̄ киттисилокавад̣д̣ханӣ;
пан̃н̃а̄сахито наро идха, апи дуккхе сукха̄ни виндати.
‘‘пан̃н̃ан̃ча ¶ кхо асуссӯсам̣, на кочи адхигаччхати;
бахуссутам̣ ана̄гамма, дхаммат̣т̣хам̣ авиниббхуджам̣.
‘‘йо ча дхаммавибхан̇ган̃н̃ӯ, ка̄лут̣т̣ха̄йӣ атандито;
анут̣т̣хахати ка̄лена, каммапхалам̣ тассиджджхати.
‘‘ана̄йатанасӣласса, ана̄йатанасевино;
на ниббиндийака̄рисса, саммадаттхо випаччати.
‘‘аджджхаттан̃ча пайуттасса, татха̄йатанасевино;
аниббиндийака̄рисса, саммадаттхо випаччати.
‘‘йогаппайогасан̇кха̄там̣, самбхатасса̄нураккхан̣ам̣;
та̄ни твам̣ та̄та севассу, ма̄ акамма̄йа рандхайи;
акаммуна̄ хи думмедхо, нал̣а̄га̄рам̣ва сӣдатӣ’’ти.
таттха ¶ махаггатети, маха̄ра̄джа, имасмим̣ сатталоке махаджджха̄сайе пурисе пан̃чавидхам̣ балам̣ хоти. ба̄хубаланти ка̄йабалам̣. чариманти там̣ атимахантампи сама̄нам̣ ла̄макамева. ким̣ка̄ран̣а̄? андхаба̄лабха̄вена. саче хи ка̄йабалам̣ махантам̣ на̄ма бхавеййа, ва̄ран̣абалато лат̣укика̄йа балам̣ кхуддакам̣ бхавеййа, ва̄ран̣абалам̣ пана андхаба̄лабха̄вена маран̣асса паччайам̣ джа̄там̣, лат̣укика̄ аттано н̃а̄н̣акусалата̄йа ва̄ран̣ам̣ джӣвитаккхайам̣ па̄песи. имасмим̣ панаттхе ‘‘на хева саббаттха балена киччам̣, балан̃хи ба̄ласса вадха̄йа хотӣ’’ти суттам̣ (джа̄. 1.5.42) а̄харитаббам̣.
бхогабаланти упаттхамбханавасена саббам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣а̄ди упабхогаджа̄там̣ бхогабалам̣ на̄ма, там̣ ка̄йабалато махантатарам̣. амаччабаланти абхеджджамантасса сӯрасса сухадайасса амаччаман̣д̣аласса аттхита̄, там̣ балам̣ сан̇га̄масӯрата̄йа пуримехи балехи махантатарам̣. абхиджаччабаланти тӣн̣и кула̄ни атиккамитва̄ кхаттийакулавасена джа̄тисампатти ¶ , там̣ итарехи балехи махантатарам̣. джа̄тисампанна̄ ева хи суджджханти, на итарети. йа̄ни чета̄нӣти йа̄ни ча ета̄ни чатта̄рипи бала̄ни пан̣д̣ито пан̃н̃а̄нубха̄вена адхиган̣ха̄ти абхибхавати, там̣ саббабала̄нам̣ пан̃н̃а̄балам̣ сет̣т̣ханти ча агганти ча вуччати. ким̣ка̄ран̣а̄? тена хи балена упаттхаддхо пан̣д̣ито аттхам̣ виндати, вуд̣д̣хим̣ па̄пун̣а̄ти ¶ . тадаттхаджотанаттхам̣ ‘‘пун̣н̣ам̣ надим̣ йена ча пеййама̄хӯ’’ти пун̣н̣анадӣджа̄такан̃ча (джа̄. 1.2.127 а̄дайо) сирӣка̄л̣акан̣н̣ипан̃хам̣ пан̃чапан̣д̣итапан̃хан̃ча саттубхастаджа̄така- (джа̄. 1.7.46 а̄дайо) самбхаваджа̄така- (джа̄. 1.16.138 а̄дайо) сарабхан̇гаджа̄така̄дӣни (джа̄. 2.17.50 а̄дайо) ча катхетабба̄ни.
мандоти мандапан̃н̃о ба̄ло. пхӣтанти, та̄та, мандапан̃н̃о пуггало саттаратанапун̣н̣ам̣ чепи уттамам̣ дхаран̣им̣ лабхати, тасса аниччхама̄нассева пасайхака̄рам̣ ва̄ пана катва̄ ан̃н̃о пан̃н̃а̄сампанно там̣ пат̣ипаджджати. мандо хи ладдхам̣ йасам̣ раккхитум̣ куласантакам̣ ва̄ пана павен̣иа̄гатампи раджджам̣ адхигантум̣ на саккоти. тадаттхаджотанаттхам̣ ‘‘аддха̄ па̄дан̃джалӣ саббе, пан̃н̃а̄йа атирочатӣ’’ти па̄дан̃джалӣджа̄такам̣ (джа̄. 1.2.194-195) катхетаббам̣. ладдха̄на̄ти джа̄тисампаттим̣ нисса̄йа куласантакам̣ раджджам̣ лабхитва̄пи. саббенапӣти тена сакаленапи раджджена на джӣвати, анупа̄йакусалата̄йа дуггатова хотӣти.
евам̣ ¶ маха̄сатто еттакена т̣ха̄нена апан̣д̣итасса агун̣ам̣ катхетва̄ ида̄ни пан̃н̃ам̣ пасам̣санто ‘‘пан̃н̃а̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сутанти сутапарийатти. тан̃хи пан̃н̃а̄ва виниччхинати. киттисилокавад̣д̣ханӣти киттигхосасса ча ла̄бхасакка̄расса ча вад̣д̣ханӣ. дуккхе сукха̄ни виндатӣти дуккхе уппаннепи ниббхайо хутва̄ упа̄йакусалата̄йа сукхам̣ пат̣илабхати. тадаттхадӣпанаттхам̣ –
‘‘йассете чатуро дхамма̄, ва̄наринда йатха̄ тава’’. (джа̄. 1.1.57);
аламетехи амбехи, джамбӯхи панасехи ча̄’’ти. (джа̄. 1.2.115) –
а̄дӣни джа̄така̄ни катхетабба̄ни.
асуссӯсанти пан̣д̣итапуггале апайирупа̄санто ассун̣анто. дхаммат̣т̣ханти сабха̄вака̄ран̣е т̣хитам̣ бахуссутам̣ ана̄гамма там̣ асаддаханто. авиниббхуджанти аттха̄наттхам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣ам̣ анога̄ханто атӣренто на кочи пан̃н̃ам̣ адхигаччхати, та̄та̄ти.
дхаммавибхан̇ган̃н̃ӯти дасакусалакаммапатхавибхан̇гакусало. ка̄лут̣т̣ха̄йӣти вӣрийам̣ ка̄тум̣ йуттака̄ле вӣрийасса ка̄рако. анут̣т̣хахатӣти тасмим̣ тасмим̣ ка̄ле там̣ там̣ киччам̣ кароти. тасса̄ти тасса пуггаласса ¶ каммапхалам̣ самиджджхати ниппхаджджати. ана̄йатанасӣласса̄ти ана̄йатанам̣ вуччати ла̄бхайасасукха̄нам̣ ана̄каро дуссӣлйакаммам̣, там̣сӣласса тена дуссӣлйакаммена саманна̄гатасса, ана̄йатанабхӯтамева дуссӣлапуггалам̣ севантасса, кусаласса каммасса каран̣ака̄ле ниббиндийака̄рисса ниббиндитва̄ уккан̣т̣хитва̄ каронтасса еварӯпасса, та̄та, пуггаласса камма̄нам̣ аттхо самма̄ на випаччати на сампаджджати, тӣн̣и кулагга̄ни ча чха ка̄масагга̄ни ча на упанетӣти аттхо. аджджхаттан̃ча̄ти ¶ аттано нийакаджджхаттам̣ аниччабха̄вана̄дивасена пайуттасса. татха̄йатанасевиноти татхева сӣлаванте пуггале севама̄насса. випаччатӣти сампаджджати махантам̣ йасам̣ дети.
йогаппайогасан̇кха̄танти йоге йун̃джитаббайуттаке ка̄ран̣е пайогакот̣т̣ха̄сабхӯтам̣ пан̃н̃ам̣. самбхатасса̄ти ра̄сикатасса дханасса анураккхан̣ам̣. та̄ни тванти ета̄ни ча две пурима̄ни ча майа̄ вуттака̄ран̣а̄ни сабба̄ни, та̄та, твам̣ севассу, майа̄ вуттам̣ ова̄дам̣ хадайе катва̄ аттано гхаре ¶ дханам̣ раккха. ма̄ акамма̄йа рандхайӣти айуттена ака̄ран̣ена ма̄ рандхайи, там̣ дханам̣ ма̄ джха̄пайи ма̄ на̄сайи. ким̣ка̄ран̣а̄? акаммуна̄ хӣти айуттакаммакаран̣ена думмедхо пуггало сакам̣ дханам̣ на̄сетва̄ паччха̄ дуггато. нал̣а̄га̄рам̣ва сӣдатӣти йатха̄ нал̣а̄га̄рам̣ мӯлато пат̣т̣ха̄йа джӣрама̄нам̣ аппатит̣т̣хам̣ патати, евам̣ ака̄ран̣ена дханам̣ на̄сетва̄ апа̄йесу ниббаттатӣти.
евампи бодхисатто еттакена т̣ха̄нена пан̃ча бала̄ни ван̣н̣етва̄ пан̃н̃а̄балам̣ уккхипитва̄ чандаман̣д̣алам̣ нӣхаранто вийа катхетва̄ ида̄ни дасахи га̄тха̄хи ран̃н̃о ова̄дам̣ денто а̄ха –
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, ма̄та̄питӯсу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, путтада̄ресу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, митта̄маччесу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, ва̄ханесу балесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ ¶ чара маха̄ра̄джа, га̄месу нигамесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, рат̣т̣хе джанападесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, саман̣е бра̄хман̣есу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, мигапаккхӣсу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ ¶ чара маха̄ра̄джа, дхаммо чин̣н̣о сукха̄вахо;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, саинда̄ дева̄ сабрахмака̄;
сучин̣н̣ена дивам̣ патта̄, ма̄ дхаммам̣ ра̄джа па̄мадо’’ти.
таттха пат̣хамага̄тха̄йа та̄ва идха дхамманти ма̄та̄питупат̣т̣ха̄надхаммам̣. там̣ ка̄лассева вут̣т̣ха̄йа ма̄та̄питӯнам̣ мукходакадантакат̣т̣хада̄нама̄дим̣ катва̄ саббасарӣракиччапарихаран̣ам̣ каронтова пӯрехӣти вадати. путтада̄ресӯти путтадхӣтаро та̄ва па̄па̄ нива̄ретва̄ калйа̄н̣е нивесенто сиппам̣ угган̣ха̄пенто ¶ вайаппаттака̄ле патирӯпакулавам̣сена а̄ва̄хавива̄хам̣ каронто самайе дханам̣ денто путтесу дхаммам̣ чарати на̄ма, бхарийам̣ самма̄ненто анавама̄ненто анатичаранто иссарийам̣ воссадждженто алан̇ка̄рам̣ ануппаденто да̄ресу дхаммам̣ чарати на̄ма. митта̄маччесӯти митта̄мачче чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи сан̇ган̣ханто ависам̣ва̄денто етесу дхаммам̣ чарати на̄ма. ва̄ханесу балесу ча̄ти хаттхиасса̄дӣнам̣ ва̄хана̄нам̣ балака̄йасса ча да̄таббайуттакам̣ денто сакка̄рам̣ каронто хаттхиасса̄дайо махаллакака̄ле каммесу айодженто тесу дхаммам̣ чарати на̄ма.
га̄месу нигамесу ча̄ти га̄манигамава̄сино дан̣д̣абалӣхи апӣл̣ентова тесу дхаммам̣ чарати на̄ма. рат̣т̣хе джанападесу ча̄ти рат̣т̣хан̃ча джанападан̃ча ака̄ран̣ена киламенто хитачиттам̣ апаччупат̣т̣хапенто ¶ таттха адхаммам̣ чарати на̄ма, апӣл̣енто пана хитачиттена пхаранто таттха дхаммам̣ чарати на̄ма. саман̣е бра̄хман̣есу ча̄ти тесам̣ чатта̄ро паччайе дентова тесу дхаммам̣ чарати на̄ма. мигапаккхӣсӯти саббачатуппадасакун̣а̄нам̣ абхайам̣ денто тесу дхаммам̣ чарати на̄ма. дхаммо чин̣н̣оти сучаритадхаммо чин̣н̣о. сукха̄вахоти тӣсу куласампада̄су чхасу ка̄масаггесу сукхам̣ а̄вахати. сучин̣н̣ена̄ти идха чин̣н̣ена ка̄йасучарита̄дина̄ сучин̣н̣ена. дивам̣ патта̄ти девалокабрахмалокасан̇кха̄там̣ дивам̣ гата̄, таттха диббасампаттила̄бхино джа̄та̄. ма̄ дхаммам̣ ра̄джа па̄мадоти тасма̄ твам̣, маха̄ра̄джа, джӣвитам̣ джахантопи дхаммам̣ ма̄ памаджджӣти.
евам̣ ¶ даса дхаммачарийага̄тха̄йо ватва̄ уттарипи оваданто оса̄нага̄тхама̄ха –
‘‘таттхева те ваттапада̄, еса̄ва ануса̄санӣ;
саппан̃н̃асевӣ калйа̄н̣ӣ, саматтам̣ са̄ма там̣ видӯ’’ти.
таттха таттхева те ваттапада̄ти идам̣ пуриманайенева йоджетаббам̣. саппан̃н̃асевӣ калйа̄н̣ӣ, саматтам̣ са̄ма там̣ видӯти, маха̄ра̄джа, там̣ майа̄ вуттам̣ ова̄дам̣ твам̣ ниччака̄лам̣ саппан̃н̃апуггаласевӣ калйа̄н̣агун̣асаманна̄гато хутва̄ саматтам̣ парипун̣н̣ам̣ са̄мам̣ видӯ аттапаччаккхатова джа̄нитва̄ йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджа̄ти.
евам̣ маха̄сатто а̄ка̄саган̇гам̣ ота̄ренто вийа буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десеси. маха̄джано маха̄сакка̄рам̣ ака̄си, са̄дхука̄расахасса̄ни ада̄си. ра̄джа̄ тут̣т̣хо амачче а̄мантетва̄ пуччхи – ‘‘бхонто! амачча̄ мама путтена ¶ тарун̣аджамбупхаласама̄натун̣д̣ена джамбукапан̣д̣итена евам̣ катхентена кена каттаббам̣ киччам̣ ката’’нти. сена̄патина̄, дева̄ти. ‘‘тена хисса сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ даммӣ’’ти джамбукам̣ т̣ха̄нантаре т̣хапеси. со тато пат̣т̣ха̄йа сена̄патит̣т̣ха̄не т̣хатва̄ питу камма̄ни ака̄си. тин̣н̣ам̣ сакун̣а̄нам̣ маханто сакка̄ро ахоси. тайопи джана̄ ран̃н̃о аттхан̃ча дхамман̃ча ануса̄сим̣су. маха̄саттассова̄де т̣хатва̄ ра̄джа̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ саггапара̄йан̣о ахоси. амачча̄ ран̃н̃о сарӣракиччам̣ катва̄ сакун̣а̄нам̣ а̄рочетва̄ ‘‘са̄ми, джамбукасакун̣а ра̄джа̄ тумха̄кам̣ чхаттам̣ усса̄петаббам̣ ака̄сӣ’’ти вадим̣су. маха̄сатто ‘‘на майхам̣ радждженаттхо, тумхе аппаматта̄ раджджам̣ ка̄ретха̄’’ти маха̄джанам̣ сӣлесу патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘евам̣ виниччхайам̣ паваттеййа̄тха̄’’ти виниччхайадхаммам̣ суван̣н̣апат̣т̣е ликха̄петва̄ аран̃н̃ам̣ па̄виси. тассова̄до чатта̄лӣса вассасахасса̄ни паваттати.
саттха̄ ¶ ран̃н̃о ова̄давасена имам̣ дхаммадесанам̣ десетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, кун̣д̣алинӣ уппалаван̣н̣а̄, вессантаро са̄рипутто, джамбукасакун̣о пана ахамева ахоси’’нти.
тесакун̣аджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.
[522] 2. сарабхан̇гаджа̄такаван̣н̣ана̄
алан̇ката̄ ¶ кун̣д̣алино суваттха̄ти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто маха̄моггалла̄наттхерасса паринибба̄нам̣ а̄раббха катхеси. са̄рипуттаттхеро татха̄гатам̣ джетаване вихарантам̣ аттано паринибба̄нам̣ ануджа̄на̄петва̄ гантва̄ на̄л̣акага̄маке джа̄товараке паринибба̄йи. тасса париниббутабха̄вам̣ сутва̄ саттха̄ ра̄джагахам̣ гантва̄ вел̣уване виха̄си. тада̄ маха̄моггалла̄наттхеро исигилипассе ка̄л̣асила̄йам̣ вихарати. со пана иддхибалена кот̣иппаттабха̄вена девалокача̄рикан̃ча уссаданирайача̄рикан̃ча гаччхати. девалоке буддхаса̄вака̄нам̣ махантам̣ иссарийам̣ дисва̄ уссаданирайесу ча титтхийаса̄вака̄нам̣ махантам̣ дуккхам̣ дисва̄ мануссалокам̣ а̄гантва̄ ‘‘асуко упа̄сако асука̄ ча упа̄сика̄ асукасмим̣ на̄ма девалоке ниббаттитва̄ маха̄сампаттим̣ анубхаванти, титтхийаса̄вакесу асуко ча асука̄ ча нирайа̄дӣсу асукаапа̄йе ¶ на̄ма ниббатта̄’’ти манусса̄нам̣ катхеси. манусса̄ са̄сане пасӣданти, титтхийе паривадждженти. буддхаса̄вака̄нам̣ сакка̄ро маханто ахоси, титтхийа̄нам̣ париха̄йати.
те тхере а̄гха̄там̣ бандхитва̄ ‘‘имасмим̣ джӣванте амха̄кам̣ упат̣т̣ха̄ка̄ бхиджджанти, сакка̄ро ча париха̄йати, ма̄ра̄песса̄ма на’’нти тхерасса ма̄ран̣аттхам̣ саман̣агуттакасса на̄ма чорасса сахассам̣ адам̣су. со ‘‘тхерам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти махантена парива̄рена саддхим̣ ка̄л̣асилам̣ агама̄си. тхеро там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ва иддхийа̄ уппатитва̄ пакка̄ми. чоро там̣ дивасам̣ тхерам̣ адисва̄ ниваттитва̄ пунадивасепӣти чха дивасе агама̄си. тхеропи татхева иддхийа̄ пакка̄ми. саттаме пана дивасе тхерасса пуббе катам̣ апара̄парийаведанӣйакаммам̣ ока̄сам̣ лабхи. со кира пуббе бхарийа̄йа вачанам̣ гахетва̄ ма̄та̄питаро ма̄ретука̄мо йа̄накена аран̃н̃ам̣ нетва̄ чора̄нам̣ ут̣т̣хита̄ка̄рам̣ катва̄ ма̄та̄питаро потхеси пахари. те чаккхудуббалата̄йа рӯпадассанарахита̄ там̣ аттано путтам̣ асан̃джа̄нанта̄ ‘‘чора̄ ева ете’’ти сан̃н̃а̄йа, ‘‘та̄та, асука̄ на̄ма чора̄ но гха̄тенти, твам̣ пат̣иккама̄хӣ’’ти тассеваттха̄йа паридевим̣су. со чинтеси – ‘‘име майа̄ потхийама̄на̄пи майхам̣ йеваттха̄йа паридеванти, айуттам̣ каммам̣ каромӣ’’ти. атха не асса̄сетва̄ чора̄нам̣ пала̄йана̄ка̄рам̣ ¶ дассетва̄ тесам̣ хаттхапа̄де самба̄хитва̄ ‘‘амма ¶ , та̄та̄, ма̄ бха̄йиттха, чора̄ пала̄та̄’’ти ватва̄ пуна аттано гехамева а̄неси. там̣ каммам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ ока̄сам̣ алабхитва̄ бхасмапат̣иччханно ан̇га̄рара̄си вийа т̣хатва̄ имам̣ антимасарӣрам̣ упадха̄витва̄ ган̣хи. йатха̄ хи пана сунакхалуддакена мигам̣ дисва̄ сунакхо виссаджджито мигам̣ анубандхитва̄ йасмим̣ т̣ха̄не па̄пун̣а̄ти, тасмим̣йева ган̣ха̄ти, евам̣ идам̣ каммам̣ йасмим̣ т̣ха̄не ока̄сам̣ лабхати, тасмим̣ випа̄кам̣ дети, тена мутто на̄ма наттхи.
тхеро аттана̄ катакаммасса а̄кад̣д̣хитабха̄вам̣ н̃атва̄ на апагаччхи. тхеро тасса ниссандена а̄ка̄се уппатитум̣ на̄саккхи. нандопанандадаманасаматтхаведжайантакампанасаматтха̄писса иддхи каммабалена дуббалатам̣ патта̄. чоро тхерам̣ гахетва̄ тхерасса ат̣т̣хӣни тан̣д̣улакан̣аматта̄ни каронто бхиндитва̄ сан̃чун̣н̣етва̄ пала̄лапит̣т̣хикакаран̣ам̣ на̄ма катва̄ ‘‘мато’’ти сан̃н̃а̄йа екасмим̣ гумбапит̣т̣хе кхипитва̄ сапарива̄ро пакка̄ми. тхеро сатим̣ пат̣илабхитва̄ ‘‘саттха̄рам̣ пасситва̄ паринибба̄йисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ сарӣрам̣ джха̄навет̣ханена вет̣хетва̄ тхирам̣ катва̄ а̄ка̄сам̣ уппатитва̄ а̄ка̄сена саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘бханте, а̄йусан̇кха̄ро ме оссат̣т̣хо, паринибба̄йисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘паринибба̄йиссаси, моггалла̄на’’а̄ти. ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘каттха гантва̄ паринибба̄йиссасӣ’’ти. ‘‘ка̄л̣асила̄пат̣т̣е, бханте’’ти. тена хи, моггалла̄на, дхаммам̣ майхам̣ катхетва̄ йа̄хи, та̄дисасса са̄вакасса ида̄ни дассанам̣ наттхӣти. со ‘‘евам̣ карисса̄ми, бханте’’ти саттха̄рам̣ вандитва̄ та̄лаппама̄н̣ам̣ а̄ка̄се уппатитва̄ паринибба̄надивасе са̄рипуттаттхеро вийа на̄наппака̄ра̄ иддхийо катва̄ дхаммам̣ катхетва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ка̄л̣асила̄йам̣ ат̣авийам̣ паринибба̄йи.
тан̇кхан̣ан̃н̃ева чха девалока̄ екакола̄хала̄ ахесум̣, ‘‘амха̄кам̣ кира а̄чарийо париниббуто’’ти диббагандхама̄ла̄ва̄садхӯмачанданачун̣н̣а̄ни чева на̄на̄да̄рӯни ча гахетва̄ а̄гамим̣су, екӯнасатаратаначанданачитака̄ ¶ ахоси. саттха̄ тхерасса сантике т̣хатва̄ сарӣраниккхепам̣ ка̄реси. а̄л̣а̄ханасса самантато йоджанаматте падесе пуппхавассам̣ васси. дева̄нам̣ антаре манусса̄, манусса̄нам̣ антаре дева̄ ахесум̣. йатха̄ккамена дева̄нам̣ антаре йаккха̄ тит̣т̣ханти, йаккха̄нам̣ антаре гандхабба̄ тит̣т̣ханти, гандхабба̄нам̣ антаре на̄га̄ тит̣т̣ханти, на̄га̄нам̣ антаре венатеййа̄ тит̣т̣ханти, венатеййа̄нам̣ антаре киннара̄ тит̣т̣ханти, киннара̄нам̣ антаре чхатта̄ тит̣т̣ханти, чхатта̄нам̣ антаре суван̣н̣ача̄мара̄ ¶ тит̣т̣ханти, тесам̣ антаре дхаджа̄ тит̣т̣ханти, тесам̣ антаре пат̣а̄ка̄ тит̣т̣ханти. сатта диваса̄ни са̄дхукӣл̣ам̣ кӣл̣им̣су. саттха̄ тхерасса дха̄тум̣ га̄ха̄петва̄ вел̣уванадва̄ракот̣т̣хаке четийам̣ ка̄ра̄песи. тада̄ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, са̄рипуттаттхеро татха̄гатасса сантике ¶ апариниббутатта̄ буддха̄нам̣ сантика̄ махантам̣ самма̄нам̣ на лабхи, моггалла̄наттхеро пана буддха̄нам̣ самӣпе париниббутатта̄ маха̄самма̄нам̣ лабхӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева моггалла̄но мама сантика̄ самма̄нам̣ лабхати, пуббепи лабхийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто пурохитасса бра̄хман̣ийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хитва̄ дасама̄саччайена паччӯсасамайе ма̄тукуччхито никкхами. тасмим̣ кхан̣е два̄дасайоджанике ба̄ра̄н̣асинагаре сабба̄вудха̄ни паджджалим̣су. пурохито путтасса джа̄таккхан̣е бахи никкхамитва̄ а̄ка̄сам̣ олокенто наккхаттайогам̣ дисва̄ ‘‘имина̄ наккхаттена джа̄татта̄ есо кума̄ро сакаладжамбудӣпе дхануггаха̄нам̣ агго бхависсатӣ’’ти н̃атва̄ ка̄лассева ра̄джакулам̣ гантва̄ ра̄джа̄нам̣ сукхасайитабха̄вам̣ пуччхи. ‘‘куто ме, а̄чарийа, сукхам̣, аджджа сакаланивесане а̄вудха̄ни паджджалита̄нӣ’’ти вутте ‘‘ма̄ бха̄йи, дева, на тумха̄кам̣ нивесанейева, сакаланагарепи паджджалим̣суйева, аджджа амха̄кам̣ гехе кума̄расса джа̄татта̄ евам̣ ахосӣ’’ти. ‘‘а̄чарийа, евам̣ джа̄такума̄расса пана ким̣ бхависсатӣ’’ти? ‘‘на кин̃чи, маха̄ра̄джа, со пана сакаладжамбудӣпе дхануггаха̄нам̣ агго бхависсатӣ’’ти. ‘‘са̄дху, а̄чарийа, тена хи нам̣ пат̣иджаггитва̄ вайаппаттака̄ле амха̄кам̣ дассеййа̄сӣ’’ти ватва̄ кхӣрамӯлам̣ та̄ва сахассам̣ да̄песи. пурохито там̣ гахетва̄ нивесанам̣ гантва̄ бра̄хман̣ийа̄ датва̄ путтасса на̄маггахан̣адивасе джа̄таккхан̣е а̄вудха̄нам̣ паджджалитатта̄ ‘‘джотипа̄ло’’тисса на̄мам̣ ака̄си.
со махантена парива̄рена вад̣д̣хама̄но сол̣асавассака̄ле уттамарӯпадхаро ахоси. атхасса пита̄ сарӣрасампаттим̣ олокетва̄ сахассам̣ датва̄, ‘‘та̄та, таккасилам̣ гантва̄ ¶ диса̄па̄моккхасса а̄чарийасса сантике сиппам̣ уппан̣ха̄хӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ а̄чарийабха̄гам̣ гахетва̄ ма̄та̄питаро вандитва̄ таттха гантва̄ сахассам̣ датва̄ ¶ сиппам̣ пат̣т̣хапетва̄ сатта̄хенева ниппхаттим̣ па̄пун̣и. атхасса а̄чарийо тусситва̄ аттано сантакам̣ кхаггаратанам̣ сандхийуттам̣ мен̣д̣акасин̇гадханум̣ сандхийуттам̣ тӯн̣ӣрам̣ аттано санна̄хакан̃чукам̣ ун̣хӣсан̃ча датва̄ ‘‘та̄та джотипола, ахам̣ махаллако, ида̄ни твам̣ име ма̄н̣аваке сиккха̄пехӣ’’ти пан̃часатама̄н̣авакепи тассева ниййа̄деси. бодхисатто саббам̣ упакаран̣ам̣ гахетва̄ а̄чарийам̣ вандитва̄ ба̄ра̄н̣асимева а̄гантва̄ ма̄та̄питаро вандитва̄ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ вандитва̄ т̣хитам̣ пита̄ авоча ‘‘уггахитам̣ те, та̄та, сиппа’’нти. ‘‘а̄ма, та̄та̄’’ти. со тасса вачанам̣ сутва̄ ра̄джакулам̣ гантва̄ ‘‘путто ме ¶ , дева, сиппам̣ сиккхитва̄ а̄гато, ким̣ каротӯ’’ти а̄ха. ‘‘а̄чарийа, амхе упат̣т̣хахатӯ’’ти. ‘‘париббайамасса джа̄на̄тха, дева̄’’ти. ‘‘со девасикам̣ сахассам̣ лабхатӯ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ гехам̣ гантва̄ кума̄рам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘та̄та, ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хаха̄’’ти а̄ха. со тато пат̣т̣ха̄йа девасикам̣ сахассам̣ лабхитва̄ ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хахи.
ра̄джапа̄дамӯлика̄ уджджха̄йим̣су – ‘‘майам̣ джотипа̄лена катакаммам̣ на пасса̄ма, девасикам̣ сахассам̣ ган̣ха̄ти, майамасса сиппам̣ пасситука̄ма̄’’ти. ра̄джа̄ тесам̣ вачанам̣ сутва̄ пурохитасса катхеси. пурохито ‘‘са̄дху, дева̄’’ти путтасса̄рочеси. со ‘‘са̄дху, та̄та, ито саттаме дивасе дассесса̄ми сиппам̣, апича ра̄джа̄ аттано виджите дхануггахе саннипа̄та̄петӯ’’ти а̄ха. пурохито гантва̄ ран̃н̃о таматтхам̣ а̄рочеси. ра̄джа̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ дхануггахе саннипа̄та̄песи. сат̣т̣хисахасса̄ дхануггаха̄ саннипатим̣су. ра̄джа̄ тесам̣ саннипатитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘нагарава̄сино джотипа̄ласса сиппам̣ пассантӯ’’ти нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ ра̄джан̇ган̣ам̣ саджджа̄петва̄ маха̄джанапаривуто паллан̇каваре ¶ нисӣдитва̄ дхануггахе паккоса̄петва̄ ‘‘джотипа̄ло а̄гаччхатӯ’’ти песеси. со а̄чарийена динна̄ни дханутӯн̣ӣрасанна̄хакан̃чукаун̣хӣса̄ни нива̄санантаре т̣хапетва̄ кхаггам̣ га̄ха̄петва̄ пакативесена ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си.
дхануггаха̄ ‘‘джотипа̄ло кира дханусиппам̣ дассетум̣ а̄гато, дханум̣ аггахетва̄ пана а̄гататта̄ амха̄кам̣ хаттхато дханум̣ гахетука̄мо бхависсати ¶ , на̄сса дасса̄ма̄’’ти катикам̣ карим̣су. ра̄джа̄ джотипа̄лам̣ а̄мантетва̄ ‘‘сиппам̣ дассехӣ’’ти а̄ха. со са̄н̣им̣ париккхипа̄петва̄ антоса̄н̣ийам̣ т̣хито са̄т̣акам̣ апанетва̄ санна̄хакан̃чукам̣ павесетва̄ ун̣хӣсам̣ сӣсе пат̣имун̃читва̄ мен̣д̣акасин̇гадханумхи пава̄лаван̣н̣ам̣ джийам̣ а̄ропетва̄ тӯн̣ӣрам̣ пит̣т̣хе бандхитва̄ кхаггам̣ ва̄мато катва̄ ваджираггам̣ на̄ра̄чам̣ накхапит̣т̣хена париваттетва̄ са̄н̣им̣ виваритва̄ патхавим̣ бхиндитва̄ алан̇катана̄гакума̄ро вийа никкхамитва̄ гантва̄ ран̃н̃о апачитим̣ дассетва̄ ат̣т̣ха̄си. там̣ дисва̄ маха̄джана̄ вагганти наданти аппхот̣енти сел̣енти. ра̄джа̄ ‘‘дассехи, джотипа̄ла, сиппа’’нти а̄ха. дева, тумха̄кам̣ дхануггахесу аккхан̣аведхива̄лаведхисараведхисаддаведхино чатта̄ро дхануггахе паккоса̄пехӣти. атха ра̄джа̄ паккоса̄песи.
маха̄сатто ра̄джан̇ган̣е чатурассапариччхедаббхантаре ман̣д̣алам̣ катва̄ чатӯсу кан̣н̣есу чатта̄ро дхануггахе т̣хапетва̄ екекасса тим̣са тим̣са кан̣д̣асахасса̄ни да̄петва̄ екекасса сантике екекам̣ кан̣д̣ада̄йакам̣ т̣хапетва̄ сайам̣ ваджираггам̣ на̄ра̄чам̣ гахетва̄ ман̣д̣аламаджджхе т̣хатва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, име чатта̄ро ¶ дхануггаха̄ екаппаха̄ренева саре кхипитва̄ мам̣ виджджханту, ахам̣ етехи кхиттакан̣д̣а̄ни нива̄ресса̄мӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘евам̣ каротха̄’’ти а̄н̣а̄песи. дхануггаха̄ а̄хам̣су, ‘‘маха̄ра̄джа, майам̣ аккхан̣аведхива̄лаведхисараведхисаддаведхино, джотипа̄ло тарун̣ада̄рако, на майам̣ виджджхисса̄ма̄’’ти. маха̄сатто ‘‘саче саккотха, виджджхатха ма’’нти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ екаппаха̄ренева кан̣д̣а̄ни кхипим̣су. маха̄сатто та̄ни на̄ра̄чена пахаритва̄ йатха̄ ва̄ татха̄ ¶ ва̄ на па̄теси, бодхикот̣т̣хакам̣ пана париккхипанто вийа та̄лена та̄лам̣, ва̄лена ва̄лам̣, дан̣д̣акена дан̣д̣акам̣, ва̄джена ва̄джам̣ анатиккаманто кхипитва̄ сарагаббхам̣ ака̄си. дхануггаха̄нам̣ кан̣д̣а̄ни кхӣн̣а̄ни. со тесам̣ кан̣д̣акхӣн̣абха̄вам̣ н̃атва̄ сарагаббхам̣ авина̄сентова уппатитва̄ гантва̄ ран̃н̃о сантике ат̣т̣ха̄си. маха̄джано унна̄денто вагганто аппхот̣енто сел̣енто аччхарам̣ пахаранто маха̄кола̄халам̣ катва̄ ваттха̄бхаран̣а̄дӣни кхипи. евам̣ екара̄сибхӯтам̣ ат̣т̣ха̄расакот̣исан̇кхйам̣ дханам̣ ахоси.
атха ¶ нам̣ ра̄джа̄ пуччхи – ‘‘ким̣ сиппам̣ на̄метам̣ джотипа̄ла̄’’ти? сарапат̣иба̄ханам̣ на̄ма, дева̄ти. ан̃н̃е етам̣ джа̄нанта̄ аттхӣти. сакаладжамбудӣпе мам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃о наттхи, дева̄ти. апарам̣ дассехи, та̄та̄ти. дева, ете та̄ва чатӯсу кан̣н̣есу т̣хатва̄ чатта̄ропи джана̄ мам̣ виджджхитум̣ на саккхим̣су, ахам̣ панете чатӯсу кан̣н̣есу т̣хите екенева сарена виджджхисса̄мӣти. дхануггаха̄ т̣ха̄тум̣ на уссахим̣су. маха̄сатто чатӯсу кан̣н̣есу чатассо кадалийо т̣хапа̄петва̄ на̄ра̄чапун̇кхе раттасуттакам̣ бандхитва̄ екам̣ кадалим̣ сандха̄йа кхипи. на̄ра̄чо там̣ кадалим̣ виджджхитва̄ тато дутийам̣, тато татийам̣, тато чатуттхам̣, тато пат̣хамам̣ виддхамева виджджхитва̄ пуна тасса хаттхейева патит̣т̣хахи. кадалийо суттапариккхитта̄ ат̣т̣хам̣су. маха̄джано унна̄дасахасса̄ни паваттеси. ра̄джа̄ ‘‘ким̣ сиппам̣ на̄метам̣, та̄та̄’’ти? чаккавиддхам̣ на̄ма, дева̄ти. апарампи дассехи, та̄та̄ти. маха̄сатто саралат̣т̣хим̣ на̄ма, сарараджджум̣ на̄ма, сараведхим̣ на̄ма дассеси, сарапа̄са̄дам̣ на̄ма, сарасопа̄нам̣ на̄ма, сараман̣д̣апам̣ на̄ма, сарапа̄ка̄рам̣ на̄ма, сарапоккхаран̣им̣ на̄ма ака̄си, сарападумам̣ на̄ма пуппха̄песи, саравассам̣ на̄ма васса̄песи. ити ан̃н̃ехи аса̄дха̄ран̣а̄ни ¶ има̄ни два̄даса сиппа̄ни дассетва̄ пуна ан̃н̃ехи аса̄дха̄ран̣ейева сатта маха̄ка̄йе пада̄леси, ат̣т̣хан̇гулабахалам̣ удумбарападарам̣ виджджхи, чатуран̇гулабахалам̣ асанападарам̣, дван̇гулабахалам̣ тамбапат̣т̣ам̣, екан̇гулабахалам̣ айапат̣т̣ам̣, ека̄баддхам̣ пхалакасатам̣ винивиджджхитва̄ пала̄ласакат̣ава̄лукасакат̣ападарасакат̣а̄нам̣ пуримабха̄гена сарам̣ кхипитва̄ паччха̄бха̄гена никкхама̄песи, паччха̄бха̄гена сарам̣ кхипитва̄ пуримабха̄гена никкхама̄песи, удаке чатуусабхам̣, тхале ат̣т̣хаусабхат̣т̣ха̄нам̣ кан̣д̣ам̣ песеси. ва̄тин̇ган̣асан̃н̃а̄йа усабхаматтаке ва̄лам̣ виджджхи. бодхисатто саре кхипитва̄ а̄ка̄се сарапа̄са̄да̄дӣни катва̄ пуна екена сарена те саре ¶ па̄тенто бхан̇гавибхан̇ге ака̄сӣти ‘‘сарабхан̇го’’ти на̄ма пан̃н̃а̄то. тасса еттака̄ни сиппа̄ни дассентассева сӯрийо аттхан̇гато.
атхасса ра̄джа̄ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄нитва̄ ‘‘джотипа̄ла, аджджа вика̄ло, све твам̣ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ сакка̄рам̣ ган̣хиссаси, кесамассум̣ ка̄ретва̄ нхатва̄ ехӣ’’ти там̣ дивасам̣ париббайаттха̄йа сатасахассам̣ ада̄си. маха̄сатто ¶ ‘‘имина̄ майхам̣ аттхо наттхӣ’’ти ат̣т̣ха̄расакот̣исан̇кхйам̣ дханам̣ са̄мика̄нан̃н̃ева датва̄ махантена парива̄рена нха̄йитум̣ надим̣ гантва̄ кесамассум̣ ка̄ретва̄ нхатва̄ сабба̄лан̇ка̄раппат̣иман̣д̣ито анопама̄йа сирийа̄ нивесанам̣ пависитва̄ на̄наггарасабходжанам̣ бхун̃джитва̄ сирисайанам̣ абхируйха нипанно две йа̄ме сайитва̄ паччхимайа̄ме пабуддхо ут̣т̣ха̄йа паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ сайанапит̣т̣хе нисиннова аттано сиппасса а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ олокенто ‘‘мама сиппасса а̄дитова парама̄ран̣ам̣ пан̃н̃а̄йати, маджджхе килесапарибхого, парийоса̄не нирайамхи пат̣исандхи, па̄н̣а̄типа̄то килесапарибхогесу ча адхиматтаппама̄до нирайе пат̣исандхим̣ дети, ран̃н̃а̄ майхам̣ махантам̣ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ диннам̣, махантам̣ ме иссарийам̣ бхависсати, бхарийа̄ ча путтадхӣтаро ча бахӯ бхависсанти. килесаваттху кхо пана вепуллагатам̣ дуччаджам̣ хоти, ида̄нева никкхамитва̄ екакова аран̃н̃ам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ ¶ паббаджитум̣ йуттам̣ майха’’нти маха̄сайанато ут̣т̣ха̄йа кан̃чи аджа̄на̄пенто па̄са̄да̄ оруйха аггадва̄рена никкхамитва̄ екакова аран̃н̃ам̣ пависитва̄ годха̄варинадӣтӣре тийоджаникам̣ капит̣т̣хаванам̣ сандха̄йа па̄йа̄си.
тасса никкхантабха̄вам̣ н̃атва̄ сакко виссакаммам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘та̄та, джа̄типа̄ло абхиниккхаманам̣ никкханто, маха̄сама̄гамо бхависсати, годха̄варинадӣтӣре капит̣т̣хаване ассамам̣ ма̄петва̄ паббаджитапариккха̄ре пат̣ийа̄дехӣ’’ти а̄ха. со татха̄ ака̄си. маха̄сатто там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ екападикамаггам̣ дисва̄ ‘‘паббаджита̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нена бхавитабба’’нти тена маггена таттха гантва̄ кан̃чи апассанто пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ паббаджитапариккха̄ре дисва̄ ‘‘сакко девара̄джа̄ мама никкхантабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си ман̃н̃е’’ти чинтетва̄ са̄т̣акам̣ апанетва̄ раттава̄качирам̣ нива̄сетва̄ ча па̄рупитва̄ ча аджиначаммам̣ екам̣сагатам̣ ака̄си, джат̣а̄ман̣д̣алам̣ бандхитва̄ кха̄рика̄джам̣ ам̣се катва̄ каттарадан̣д̣ам̣ гахетва̄ пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ чан̇камам̣ а̄руйха катипайава̄ре апара̄парам̣ чан̇камитва̄ паббаджджа̄сирийа̄ ванам̣ упасобхайама̄но касин̣апарикаммам̣ катва̄ паббаджитато саттаме дивасе ат̣т̣ха сама̄паттийо пан̃ча абхин̃н̃а̄йо ча ниббаттетва̄ ун̃чха̄чарийа̄йа ванамӯлапхала̄ха̄ро екакова виха̄си. ма̄та̄питаро миттасухаджджа̄дайо н̃а̄тивагга̄писса там̣ апассанта̄ роданта̄ паридеванта̄ вичаранти.
атхеко ¶ ¶ ваначарако аран̃н̃ам̣ пависитва̄ капит̣т̣хакаассамападе нисиннам̣ маха̄саттам̣ дисва̄ сан̃джа̄нитва̄ гантва̄ тена саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ нагарам̣ гантва̄ тасса ма̄та̄питӯнам̣ а̄рочеси. те ран̃н̃о а̄рочайим̣су. ра̄джа̄ ‘‘етха нам̣ пассисса̄ма̄’’ти тасса ма̄та̄питаро гахетва̄ маха̄джанапаривуто ваначаракена деситена маггена годха̄варинадӣтӣрам̣ па̄пун̣и. бодхисатто надӣтӣрам̣ а̄гантва̄ а̄ка̄се нисинно дхаммам̣ десетва̄ те саббе ассамападам̣ ¶ павесетва̄ татрапи тесам̣ а̄ка̄се нисиннова ка̄месу а̄дӣнавам̣ пака̄сетва̄ дхаммам̣ десеси. ра̄джа̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ саббева паббаджим̣су. бодхисатто исиган̣апаривуто таттхева васи. атхасса таттха васанабха̄во сакаладжамбудӣпе па̄кат̣о ахоси. ан̃н̃епи ра̄джа̄но рат̣т̣хава̄сӣхи саддхим̣ а̄гантва̄ тасса сантике паббаджим̣су, сама̄гамо маха̄ ахоси. анупуббена анекасатасахассапариса̄ ахесум̣. йо ка̄мавитаккам̣ ва̄ бйа̄па̄давитаккам̣ ва̄ вихим̣са̄витаккам̣ ва̄ витаккети, маха̄сатто гантва̄ тасса пурато а̄ка̄се нисӣдитва̄ дхаммам̣ десети, касин̣апарикаммам̣ а̄чиккхати. тассова̄де т̣хатва̄ ат̣т̣ха сама̄паттийо уппа̄детва̄ джха̄наниппхаттим̣ патта̄ са̄лиссаро мен̣д̣иссаро паббато ка̄л̣адевило кисаваччхо анусиссо на̄радоти сатта джет̣т̣хантева̄сино ахесум̣. апарабха̄ге капит̣т̣хакаассамо парипӯри. исиган̣асса васанока̄со наппахоти.
атха маха̄сатто са̄лиссарам̣ а̄мантетва̄ ‘‘са̄лиссара, айам̣ ассамо исиган̣асса наппахоти, твам̣ имам̣ исиган̣ам̣ гахетва̄ маджджхаран̃н̃о виджите калаппачуллаканигамам̣ упанисса̄йа васа̄хӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти тасса вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ анекасахассам̣ исиган̣ам̣ гахетва̄ гантва̄ таттха ва̄сам̣ каппеси. мануссесу а̄гантва̄ паббаджантесу пуна ассамо парипӯри. бодхисатто мен̣д̣иссарам̣ а̄мантетва̄, ‘‘мен̣д̣иссара, твам̣ имам̣ исиган̣ам̣ а̄да̄йа сурат̣т̣хаджанападасса сӣмантаре са̄тодика̄ на̄ма надӣ аттхи, тасса̄ тӣре васа̄хӣ’’ти уййоджеси, пуна капит̣т̣хакаассамо парипӯри. етенупа̄йена татийава̄ре паббатам̣ а̄мантетва̄ ‘‘паббата, твам̣ маха̄ат̣авийам̣ ан̃джанапаббато на̄ма аттхи, там̣ упанисса̄йа васа̄хӣ’’ти песеси. чатуттхава̄ре ка̄л̣адевилам̣ а̄мантетва̄ ‘‘ка̄л̣адевила, твам̣ даккхин̣апатхе авантират̣т̣хе гханаселапаббато на̄ма аттхи, там̣ упанисса̄йа васа̄хӣ’’ти ¶ песеси. пуна капит̣т̣хакаассамо парипӯри, пан̃часу т̣ха̄несу анекасатасахассаисиган̣о ахоси. кисаваччхо пана маха̄саттам̣ а̄пуччхитва̄ дан̣д̣акиран̃н̃о ¶ виджите кумбхаватинагарам̣ на̄ма аттхи, там̣ упанисса̄йа уййа̄не виха̄си. на̄радо маджджхимадесе ан̃джанагирина̄маке паббатаджа̄лантаре виха̄си. анусиссо пана маха̄саттасса сантикева ахоси.
тасмим̣ ка̄ле дан̣д̣акира̄джа̄ екам̣ ладдхасакка̄рам̣ ган̣икам̣ т̣ха̄на̄ ча̄веси. са̄ аттано дхаммата̄йа ¶ вичарантӣ уййа̄нам̣ гантва̄ кисаваччхата̄пасам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ ка̄л̣акан̣н̣ӣ бхависсати, имасса сарӣре калим̣ пава̄хетва̄ нхатва̄ гамисса̄мӣ’’ти дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ саббапат̣хамам̣ тассӯпари бахалакхел̣ам̣ нит̣т̣хубхантӣ кисаваччхата̄пасасса джат̣антаре нит̣т̣хубхитва̄ дантакат̣т̣хамписса сӣсейева кхипитва̄ сайам̣ сӣсам̣ нха̄йитва̄ гата̄. ра̄джа̄пи там̣ саритва̄ пуна па̄катикамева ака̄си. са̄ мохамӯл̣ха̄ хутва̄ ‘‘ка̄л̣акан̣н̣исарӣре калим̣ пава̄хетва̄ мампи ра̄джа̄ пуна т̣ха̄не т̣хапети майа̄ йасо ладдхо’’ти сан̃н̃амака̄си. тато начирассева ра̄джа̄ пурохитам̣ т̣ха̄нато ча̄веси. со тасса̄ сантикам̣ гантва̄ ‘‘твам̣ кена ка̄ран̣ена пуна т̣ха̄нам̣ лабхасӣ’’ти пуччхи. атхасса са̄ ‘‘ра̄джуййа̄не ка̄л̣акан̣н̣исарӣре калисса пава̄хитатта̄’’ти а̄рочеси. пурохито гантва̄ татхева тасса сарӣре калим̣ пава̄хеси, тампи ра̄джа̄ пуна т̣ха̄не т̣хапеси. атхасса апарабха̄ге паччанто куппи. со сенан̇гапаривуто йуддха̄йа никкхами. атха нам̣ мохамӯл̣хо пурохито, ‘‘маха̄ра̄джа, ким̣ тумхе джайам̣ иччхатха, уда̄ху пара̄джайа’’нти пуччхитва̄ ‘‘джайа’’нти вутте – ‘‘тена хи ра̄джуййа̄не ка̄л̣акан̣н̣ӣ васати, тасса сарӣре калим̣ пава̄хетва̄ йа̄хӣ’’ти а̄ха. со тасса катхам̣ гахетва̄ ‘‘йе майа̄ саддхим̣ а̄гаччханти, те уййа̄не ка̄л̣акан̣н̣исарӣре калим̣ пава̄хентӯ’’ти ватва̄ уййа̄нам̣ пависитва̄ дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ саббапат̣хамам̣ сайамева тасса джат̣антаре кхел̣ам̣ нит̣т̣хубхитва̄ дантакат̣т̣хан̃ча кхипитва̄ сӣсам̣ нха̄йи. балака̄йописса татха̄ ака̄си.
тасмим̣ пакканте сена̄пати гантва̄ та̄пасам̣ дисва̄ дантакат̣т̣ха̄дӣни нӣхаритва̄ са̄дхукам̣ нха̄петва̄ ‘‘бханте, ран̃н̃о ким̣ бхависсатӣ’’ти пуччхи. а̄вуса̄ ¶ майхам̣ манопадосо наттхи, девата̄ пана купита̄ ¶ ито саттаме дивасе сакаларат̣т̣хам̣ арат̣т̣хам̣ кариссанти, твам̣ путтада̄рам̣ гахетва̄ сӣгхам̣ пала̄йитва̄ ан̃н̃аттха йа̄хӣти. со бхӣтатасито гантва̄ ран̃н̃о а̄рочеси, ра̄джа̄ тасса вачанам̣ на ган̣хи. со ниваттитва̄ аттано гехам̣ гантва̄ путтада̄рам̣ а̄да̄йа пала̄йитва̄ ан̃н̃ам̣ рат̣т̣хам̣ агама̄си. сарабхан̇гасаттха̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ две тарун̣ата̄пасе песетва̄ ‘‘кисаваччхам̣ ман̃часивика̄йа а̄нетха̄’’ти а̄ка̄сена а̄н̣а̄песи. ра̄джа̄ йуджджхитва̄ чоре гахетва̄ нагарамева пачча̄гами. тасмим̣ а̄гате девата̄ пат̣хамам̣ девам̣ васса̄песум̣, вассогхена саббакун̣апесу авахат̣есу суддхава̄лукавассам̣ васси, суддхава̄лукаматтхаке диббапуппхавассам̣ васси, диббапуппхаматтхаке ма̄сакавассам̣, ма̄сакаматтхаке каха̄пан̣авассам̣, каха̄пан̣аматтхаке дибба̄бхаран̣авассам̣ васси, манусса̄ соманассаппатта̄ хиран̃н̃асуван̣н̣а̄бхаран̣а̄ни ган̣хитум̣ а̄рабхим̣су. атха несам̣ сарӣре сампаджджалитам̣ на̄наппака̄рам̣ а̄вудхавассам̣ васси, манусса̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиджджим̣су. атха несам̣ упари махантамаханта̄ вӣтаччитан̇га̄ра̄ патим̣су ¶ , тесам̣ упари махантамаханта̄ни паджджалитапаббатакӯт̣а̄ни патим̣су, тесам̣ упари сат̣т̣хихаттхат̣т̣ха̄нам̣ пӯрайантам̣ сукхумава̄лукавассам̣ васси. евам̣ сат̣т̣хийоджанат̣т̣ха̄нам̣ арат̣т̣хам̣ ахоси, тасса евам̣ арат̣т̣хабха̄во сакаладжамбудӣпе пан̃н̃а̄йи.
атха тасса рат̣т̣хасса анантарарат̣т̣ха̄дхипатино ка̄лин̇го, ат̣т̣хако, бхӣмаратхоти тайо ра̄джа̄но чинтайим̣су – ‘‘пуббе ба̄ра̄н̣асийам̣ кала̄бука̄сикара̄джа̄ кхантива̄дита̄пасе апараджджхитва̄ патхавим̣ павит̣т̣хоти сӯйати, татха̄ ‘‘на̄л̣икерара̄джа̄ та̄пасе сунакхехи кха̄да̄петва̄, сахассаба̄ху аджджуно ча ан̇гӣрасе апараджджхитва̄, ида̄ни дан̣д̣акира̄джа̄ кисаваччхе апараджджхитва̄ саха рат̣т̣хена вина̄сам̣ патто’’ти сӯйати. имесам̣ пана чатуннам̣ ра̄джӯнам̣ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ майам̣ на джа̄на̄ма, там̣ но т̣хапетва̄ сарабхан̇гасаттха̄рам̣ ан̃н̃о катхетум̣ саматтхо на̄ма наттхи, там̣ упасан̇камитва̄ име пан̃хе пуччхисса̄ма̄’’ти ¶ . те тайопи махантена парива̄рена пан̃хапуччханаттха̄йа никкхамим̣су. те пана ‘‘асукопи никкханто’’ти на джа̄нанти, екеко ‘‘ахамева гаччха̄мӣ’’ти ман̃н̃ати, тесам̣ годха̄варинадито авидӯре сама̄гамо ¶ ахоси. те ратхехи отаритва̄ тайопи екамева ратхам̣ абхируйха годха̄варинадӣтӣрам̣ сампа̄пун̣им̣су.
тасмим̣ кхан̣е сакко пан̣д̣укамбаласила̄сане нисинно сатта пан̃хе чинтетва̄ ‘‘име пан̃хе т̣хапетва̄ сарабхан̇гасаттха̄рам̣ ан̃н̃о садеваке локе катхетум̣ саматтхо на̄ма наттхи, там̣ име пан̃хе пуччхисса̄ми, имепи тайо ра̄джа̄но сарабхан̇гасаттха̄рам̣ пан̃хам̣ пуччхитум̣ годха̄варинадӣтӣрам̣ патта̄, етесам̣ пан̃хепи ахамева пуччхисса̄мӣ’’ти двӣсу девалокесу девата̄хи паривуто девалокато отари. там̣ дивасамева кисаваччхо ка̄ламака̄си. тасса сарӣракиччам̣ ка̄ретум̣ чатӯсу т̣ха̄несу анекасахасса̄ исайо таттхева гантва̄ пан̃часу т̣ха̄несу ман̣д̣апан̃ча ка̄ретва̄ анекасахасса̄ исиган̣а̄ кисаваччхасса та̄пасасса чанданачитакам̣ катва̄ сарӣрам̣ джха̄песум̣. а̄л̣а̄ханасса саманта̄ ад̣д̣хайоджанаматте т̣ха̄не диббакусумавассам̣ васси. маха̄сатто тасса сарӣраниккхепам̣ ка̄ра̄петва̄ ассамам̣ пависитва̄ техи исиган̣ехи паривуто нисӣди. тесампи ра̄джӯнам̣ надӣтӣрам̣ а̄гатака̄ле маха̄сена̄ва̄ханатӯрийасаддо ахоси. маха̄сатто там̣ сутва̄ анусиссам̣ та̄пасам̣ а̄мантетва̄ ‘‘та̄та, твам̣ гантва̄ та̄ва джа̄на̄хи, ким̣ саддо на̄месо’’ти а̄ха. со па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄да̄йа таттха гантва̄ те ра̄джа̄но дисва̄ пуччханавасена пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘алан̇ката̄ кун̣д̣алино суваттха̄, вел̣урийамутта̄тхарукхаггабандха̄;
ратхесабха̄ тит̣т̣хатха ке ну тумхе, катхам̣ во джа̄нанти мануссалоке’’ти.
таттха вел̣урийамутта̄тхарукхаггабандха̄ти ¶ вел̣урийаман̣ӣхи чева мутта̄ламбакехи ча алан̇кататхарӯхи кхаггаратанехи саманна̄гата̄. тит̣т̣хатха̄ти екасмим̣ ратхе тит̣т̣хатха. ке нӯти ке на̄ма тумхе, катхам̣ во сан̃джа̄нантӣти?
те ¶ тасса вачанам̣ сутва̄ ратха̄ отаритва̄ вандитва̄ ат̣т̣хам̣су. тесу ат̣т̣хакара̄джа̄ тена саддхим̣ саллапанто дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ахамат̣т̣хако ¶ бхӣмаратхо пана̄йам̣, ка̄лин̇гара̄джа̄ пана уггатойам̣;
сусан̃н̃ата̄нам̣ исӣнам̣ дассана̄йа, идха̄гата̄ пуччхита̄йемха пан̃хе’’ти.
таттха уггатоти чандо вийа сӯрийо вийа ча па̄кат̣о пан̃н̃а̄то. сусан̃н̃ата̄нам̣ исӣнанти, бханте, на майам̣ ванакӣл̣а̄дӣнам̣ аттха̄йа а̄гата̄, атха кхо ка̄йа̄дӣхи сусан̃н̃ата̄нам̣ сӣласампанна̄нам̣ исӣнам̣ дассанаттха̄йа идха̄гата̄. пуччхита̄йемха пан̃хети сарабхан̇гасаттха̄рам̣ пан̃хе пуччхитум̣ емха, а̄гата̄мха̄ти аттхо. йа-ка̄ро бйан̃джанасандхикароти ведитаббо.
атха не та̄пасо ‘‘са̄дху маха̄ра̄джа̄, а̄гантаббат̣т̣ха̄нан̃н̃ева а̄гата̄ттха, тена хи нхатва̄ виссамитва̄ ассамападам̣ пависитва̄ исиган̣ам̣ вандитва̄ сарабхан̇гасаттха̄рамева пан̃хам̣ пуччхатха̄’’ти техи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ па̄нӣйагхат̣ам̣ уккхипитва̄ удакатхеве пун̃чханто а̄ка̄сам̣ олокенто саккам̣ девара̄джа̄нам̣ деваган̣апаривутам̣ ера̄ван̣аккхандхаварагатам̣ отарантам̣ дисва̄ тена саддхим̣ саллапанто татийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘веха̄йасам̣ тит̣т̣хаси анталиккхе, патхаддхуно паннарасева чандо;
пуччха̄ми там̣ йаккха маха̄нубха̄ва, катам̣ там̣ джа̄нанти мануссалоке’’ти.
таттха веха̄йасанти аббхуггантва̄ анталиккхе а̄ка̄се тит̣т̣хаси. патхаддхуноти патхаддхагато, аддхапатхе гаганамаджджхе т̣хитоти аттхо.
там̣ сутва̄ сакко чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йама̄ху ¶ девесу ‘суджампатӣ’ти, ‘магхава̄’ти там̣ а̄ху мануссалоке;
са девара̄джа̄ идамаджджа патто, сусан̃н̃ата̄нам̣ исӣнам̣ дассана̄йа̄’’ти.
таттха ¶ са девара̄джа̄ти со ахам̣ сакко девара̄джа̄. идамаджджа паттоти идам̣ т̣ха̄нам̣ аджджа а̄гато. дассана̄йа̄ти дассанаттха̄йа ванданаттха̄йа сарабхан̇гасаттха̄ран̃ча пан̃хам̣ пуччханаттха̄йа̄ти а̄ха.
атха ¶ нам̣ анусиссо ‘‘са̄дху, маха̄ра̄джа, тумхе паччха̄ а̄гаччхатха̄’’ти ватва̄ па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄да̄йа ассамападам̣ пависитва̄ па̄нӣйагхат̣ам̣ пат̣иса̄метва̄ тин̣н̣ам̣ ра̄джӯнам̣ девара̄джасса ча пан̃хапуччханаттха̄йа а̄гатабха̄вам̣ маха̄саттасса а̄рочеси. со исиган̣апаривуто маха̄виса̄лама̄л̣аке нисӣди. тайо ра̄джа̄но а̄гантва̄ исиган̣ам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. саккопи отаритва̄ исиган̣ам̣ упасан̇камитва̄ ан̃джалим̣ паггайха т̣хито исиган̣ам̣ ван̣н̣етва̄ вандама̄но пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘дӯре сута̄ но исайо сама̄гата̄, махиддхика̄ иддхигун̣ӯпапанна̄;
ванда̄ми те айире пасанначитто, йе джӣвалокеттха мануссасет̣т̣ха̄’’ти.
таттха дӯре сута̄ ноти, бханте, амхехи тумхе дӯре девалоке т̣хитехийева сута̄ти мама̄йанто евама̄ха. идам̣ вуттам̣ хоти – име идха сама̄гата̄ амха̄кам̣ исайо дӯре сута̄ йа̄ва брахмалока̄ виссута̄ па̄кат̣а̄ти. махиддхика̄ти маха̄нубха̄ва̄. иддхигун̣ӯпапанна̄ти пан̃чавидхена иддхигун̣ена саманна̄гата̄. айирети, аййе. йети йе тумхе имасмим̣ джӣвалоке мануссесу сет̣т̣ха̄ти.
евам̣ исиган̣ам̣ ван̣н̣етва̄ сакко чха нисаджджадосе парихаранто екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ исӣнам̣ адхова̄те нисиннам̣ дисва̄ анусиссо чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘гандхо исӣнам̣ чирадиккхита̄нам̣, ка̄йа̄ чуто гаччхати ма̄лутена;
ито пат̣иккамма сахассанетта, гандхо исӣнам̣ асучи девара̄джа̄’’ти.
таттха чирадиккхита̄нанти чирапаббаджита̄нам̣. пат̣иккамма̄ти пат̣иккама апехи. сахассанетта̄ти а̄лапанаметам̣. сакко хи амаччасахассехи чинтитам̣ аттхам̣ екакова пассати, тасма̄ ‘‘сахассанетто’’ти вуччати ¶ . атха ва̄ сахассанетта̄нам̣ пана дева̄нам̣ дассанӯпача̄ра̄тиккаманасаматтхоти ¶ сахассанетта̄ ¶ . асучӣти седамала̄дӣхи парибха̄витатта̄ дуггандхо, тумхе ча сучика̄ма̄, тена во еса гандхо ба̄дхатӣти.
там̣ сутва̄ сакко итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘гандхо исӣнам̣ чирадиккхита̄нам̣, ка̄йа̄ чуто гаччхату ма̄лутена;
вичиттапуппхам̣ сурабхим̣ва ма̄лам̣, гандхан̃ча етам̣ па̄т̣икан̇кха̄ма бханте;
на хеттха дева̄ пат̣иккӯласан̃н̃ино’’ти.
таттха гаччхатӯти йатха̄сукхам̣ паваттату, на̄сапут̣ам̣ но пахаратӯти аттхо. па̄т̣икан̇кха̄ма̄ти иччха̄ма паттхема. еттха̄ти етасмим̣ гандхе дева̄ джигуччхасан̃н̃ино на хонти. дуссӣлейева хи дева̄ джигуччханти, на сӣлавантети.
еван̃ча пана ватва̄ ‘‘бханте, анусисса ахам̣ махантена усса̄хена пан̃хам̣ пуччхитум̣ а̄гато, ока̄сам̣ ме карохӣ’’ти а̄ха. со тасса вачанам̣ сутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ исиган̣ам̣ ока̄сам̣ каронто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘пуриндадо бхӯтапатӣ йасассӣ, дева̄наминдо сакко магхава̄ суджампати;
са девара̄джа̄ асураган̣аппамаддано, ока̄сама̄кан̇кхати пан̃ха пуччхитум̣.
‘‘ко невимесам̣ идха пан̣д̣ита̄нам̣, пан̃хе пут̣т̣хо нипун̣е бйа̄кариссати;
тин̣ан̃ча ран̃н̃ам̣ мануджа̄дхипа̄нам̣, дева̄наминдасса ча ва̄савасса̄’’ти.
таттха ‘‘пуриндадо’’тиа̄дӣни саккассева гун̣ана̄ма̄ни. со хи пуре да̄нам̣ диннатта̄ пуриндадо, бхӯтесу джет̣т̣хакатта̄ бхӯтапати, парива̄расампада̄йа йасассӣ, парамиссарата̄йа дева̄наминдо, саттаннам̣ ваттапада̄нам̣ сут̣т̣ху кататта̄ сакко, пуримаджа̄тивасена магхава̄, суджа̄йа асуракан̃н̃а̄йа патибха̄вена ¶ суджампати, дева̄нам̣ ран̃джаната̄йа девара̄джа̄. ко нева̄ти ко ну ева. нипун̣ети сан̣хасукхуме пан̃хе. ран̃н̃анти ра̄джӯнам̣. имесам̣ чатуннам̣ ра̄джӯнам̣ манам̣ гахетва̄ ко имесам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ исӣнам̣ пан̃хе катхессати, пан̃хам̣ несам̣ катхетум̣ саматтхам̣ джа̄на̄тха̄ти вадати.
там̣ ¶ ¶ сутва̄ исиган̣о, ‘‘ма̄риса, анусисса твам̣ патхавийам̣ т̣хатва̄ патхавим̣ апассанто вийа катхеси, т̣хапетва̄ сарабхан̇гасаттха̄рам̣ ко ан̃н̃о етесам̣ пан̃хам̣ катхетум̣ саматтхо’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘айам̣ иси сарабхан̇го тапассӣ, йато джа̄то вирато метхунасма̄;
а̄черапутто сувинӣтарӯпо, со несам̣ пан̃ха̄ни вийа̄кариссатӣ’’ти.
таттха сарабхан̇готи саре кхипитва̄ а̄ка̄се сарапа̄са̄да̄дӣни катва̄ пуна екена сарена те саре па̄тенто бхан̇гавибхан̇ге ака̄сӣти сарабхан̇го. метхунасма̄ти метхунадхаммато. со кира метхунам̣ асевитва̄ паббаджито. а̄черапуттоти ран̃н̃о а̄чарийасса пурохитасса путто.
еван̃ча пана ватва̄ исиган̣о анусиссам̣ а̄ха – ‘‘ма̄риса, твамева саттха̄рам̣ вандитва̄ исиган̣асса вачанена саккена пуччхитапан̃хакатхана̄йа ока̄сам̣ ка̄рехӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ока̄сам̣ ка̄ренто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘кон̣д̣ан̃н̃а пан̃ха̄ни вийа̄карохи, йа̄чанти там̣ исайо са̄дхурӯпа̄;
кон̣д̣ан̃н̃а есо мануджесу дхаммо, йам̣ вуддхама̄гаччхати еса бха̄ро’’ти.
таттха кон̣д̣ан̃н̃а̄ти там̣ готтена̄лапати. дхаммоти сабха̄во. йам̣ вуддханти йам̣ пан̃н̃а̄йа вуддхам̣ пурисам̣ еса пан̃ха̄нам̣ виссаджджанабха̄ро на̄ма а̄гаччхати, есо мануджесу сабха̄во, тасма̄ чандимасӯрийасахассам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа па̄кат̣ам̣ катва̄ деваран̃н̃о пан̃хе катхехӣти.
тато ¶ маха̄пурисо ока̄сам̣ каронто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ката̄вака̄са̄ пуччханту бхонто, йам̣ кин̃чи пан̃хам̣ манаса̄бхипаттхитам̣;
ахан̃хи там̣ там̣ во вийа̄кариссам̣, н̃атва̄ сайам̣ локамимам̣ паран̃ча̄’’ти.
таттха ¶ йам̣ кин̃чӣти на кевалам̣ тумха̄кам̣йева, атха кхо садевакассапи локасса йам̣ манаса̄бхипаттхитам̣, там̣ мам̣ бхаванто пуччханту. ахан̃хи во идхалоканисситам̣ ва̄ паралоканисситам̣ ва̄ саббам̣ пан̃хам̣ иман̃ча паран̃ча локам̣ сайам̣ пан̃н̃а̄йа саччхикатва̄ катхесса̄мӣти саббан̃н̃упава̄ран̣ам̣ сампава̄реси.
евам̣ ¶ тена ока̄се кате сакко аттана̄ абхисан̇кхатам̣ пан̃хам̣ пуччхи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тато ча магхава̄ сакко, аттхадассӣ пуриндадо;
апуччхи пат̣хамам̣ пан̃хам̣, йан̃ча̄си абхипаттхитам̣.
‘‘ким̣ сӯ вадхитва̄ на када̄чи сочати, киссаппаха̄нам̣ исайо ван̣н̣айанти;
кассӣдха вуттам̣ пхарусам̣ кхаметха, аккха̄хи ме кон̣д̣ан̃н̃а етаматтха’’нти.
таттха йан̃ча̄сӣти йам̣ тасса манаса̄ абхипаттхитам̣ а̄си, там̣ пуччхӣти аттхо. етанти етам̣ майа̄ пуччхитаматтхам̣ аккха̄хи мети екага̄тха̄йа тайо пан̃хе пуччхи.
тато парам̣ бйа̄каронто а̄ха –
‘‘кодхам̣ вадхитва̄ на када̄чи сочати, маккхаппаха̄нам̣ исайо ван̣н̣айанти;
саббесам̣ вуттам̣ пхарусам̣ кхаметха, етам̣ кхантим̣ уттамама̄ху санто’’ти.
таттха кодхам̣ вадхитва̄ти кодхам̣ ма̄ретва̄ чхад̣д̣етва̄. сочанто хи пат̣игхачиттенева сочати, кодха̄бха̄ва̄ куто соко. тена вуттам̣ ¶ ‘‘на када̄чи сочатӣ’’ти. маккхаппаха̄нанти парехи аттано катагун̣амаккханалаккхан̣асса акатан̃н̃убха̄васан̇кха̄тасса маккхасса паха̄нам̣ исайо ван̣н̣айанти. саббесанти хӣнамаджджхимуккат̣т̣ха̄нам̣ саббесампи пхарусам̣ вачанам̣ кхаметха. сантоти пора̄н̣ака̄ пан̣д̣ита̄ евам̣ катхенти.
сакко а̄ха –
‘‘сакка̄ убхиннам̣ вачанам̣ титиккхитум̣, садисасса ва̄ сет̣т̣хатарасса ва̄пи;
катхам̣ ну хӣнасса вачо кхаметха, аккха̄хи ме кон̣д̣ан̃н̃а етаматтха’’нти.
сарабхан̇го а̄ха –
‘‘бхайа̄ ¶ хи сет̣т̣хасса вачо кхаметха, са̄рамбхахетӯ пана са̄дисасса;
йо ¶ чӣдха хӣнасса вачо кхаметха, етам̣ кхантим̣ уттамама̄ху санто’’ти. –
евама̄дӣнам̣ га̄тха̄нам̣ вачанаппат̣ивачанавасена самбандхо ведитаббо.
таттха аккха̄хи мети, бханте кон̣д̣ан̃н̃а, тумхехи две пан̃ха̄ сукатхита̄, еко ме читтам̣ на ган̣ха̄ти, катхам̣ сакка̄ аттано хӣнатарасса вачанам̣ адхива̄сетум̣, там̣ мама аккха̄хӣти пуччханто евама̄ха. етам̣ кхантинти йадетам̣ джа̄тиготта̄дихӣнасса вачанам̣ кхаманам̣, етам̣ кхантим̣ уттаманти пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ ваданти. йам̣ панетам̣ джа̄тиа̄дӣхи сет̣т̣хасса бхайена, садисасса каран̣уттарийалаккхан̣е са̄рамбхе а̄дӣнавадассанена кхаманам̣, неса̄ адхива̄санакханти на̄ма̄ти аттхо.
евам̣ вутте сакко маха̄саттам̣ а̄ха – ‘‘бханте, пат̣хамам̣ тумхе ‘саббесам̣ вуттам̣ пхарусам̣ кхаметха, етам̣ кхантим̣ уттамама̄ху санто’ти ватва̄ ида̄ни ‘йо чӣдха хӣнасса вачо кхаметха, етам̣ кхантим̣ уттамама̄ху санто’ти вадатха, на во пуримена паччхимам̣ саметӣ’’ти. атха нам̣ маха̄сатто, ‘‘сакка, паччхимам̣ майа̄ ‘айам̣ хӣно’ти н̃атва̄ пхарусавачанам̣ адхива̄сентасса васена вуттам̣, йасма̄ пана на сакка̄ рӯпадассанаматтена сатта̄нам̣ сет̣т̣ха̄дибха̄во н̃а̄тум̣, тасма̄ ¶ пуримам̣ вутта’’нти ватва̄ сатта̄нам̣ ан̃н̃атра сам̣ва̄са̄ рӯпадассанаматтена сет̣т̣ха̄дибха̄васса дувин̃н̃еййатам̣ пака̄сенто га̄тхама̄ха –
‘‘катхам̣ виджан̃н̃а̄ чатупаттхарӯпам̣, сет̣т̣хам̣ сариккхам̣ атхава̄пи хӣнам̣;
вирӯпарӯпена чаранти санто, тасма̄ хи саббесам̣ вачо кхаметха̄’’ти.
таттха чатупаттхарӯпанти чатӯхи ирийа̄патхехи пат̣иччханнасабха̄вам̣. вирӯпарӯпена̄ти вирӯпа̄нам̣ ла̄макапуггала̄нам̣ рӯпена уттамагун̣а̄ сантопи вичаранти. имасмим̣ панаттхе маджджхантикаттхерасса ваттху катхетаббам̣.
там̣ сутва̄ сакко никкан̇кхо хутва̄, ‘‘бханте, ета̄йа но кхантийа̄ а̄нисам̣сам̣ катхехӣ’’ти йа̄чи. атхасса маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ хетаматтхам̣ махатӣпи сена̄, сара̄джика̄ йуджджхама̄на̄ лабхетха;
йам̣ ¶ кхантима̄ саппурисо лабхетха, кхантӣбалассӯпасаманти вера̄’’ти.
таттха етаматтханти етам̣ веравӯпасаманиппат̣игхасабха̄васан̇кха̄там̣ аттхам̣.
евам̣ маха̄саттена кхантигун̣е катхите те ра̄джа̄но чинтайим̣су – ‘‘сакко аттанова пан̃хе пуччхати, амха̄кам̣ пуччханока̄сам̣ на дассатӣ’’ти. атха несам̣ аджджха̄сайам̣ видитва̄ сакко аттана̄ абхисан̇кхате чатта̄ро пан̃хе т̣хапетва̄ва тесам̣ кан̇кхам̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘субха̄ситам̣ те анумодийа̄на, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ми тадин̇гха брӯхи;
йатха̄ ахум̣ дан̣д̣акӣ на̄л̣икеро, атхаджджуно кала̄бу ча̄пи ра̄джа̄;
тесам̣ гатим̣ брӯхи супа̄пакамминам̣, каттхӯпапанна̄ исӣнам̣ вихет̣хака̄’’ти.
таттха ¶ анумодийа̄на̄ти идам̣ майа̄ пут̣т̣ха̄нам̣ тин̣н̣ам̣ пан̃ха̄нам̣ виссаджджанасан̇кха̄там̣ тава субха̄ситам̣ анумодитва̄. йатха̄ ахунти йатха̄ чатта̄ро джана̄ ахесум̣. кала̄бу ча̄ти кала̄бура̄джа̄ ча. атхаджджуноти атха аджджунара̄джа̄.
атхасса виссадждженто маха̄сатто пан̃ча га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘кисан̃хи ваччхам̣ авакирийа дан̣д̣акӣ, уччхиннамӯло саджано сарат̣т̣хо;
куккул̣ана̄ме нирайамхи паччати, тасса пхулин̇га̄ни патанти ка̄йе.
‘‘йо сан̃н̃ате паббаджите ахет̣хайи, дхаммам̣ бхан̣анте саман̣е адӯсаке;
там̣ на̄л̣икерам̣ сунакха̄ параттха, сан̇гамма кха̄данти випхандама̄нам̣.
‘‘атхаджджуно нирайе саттисӯле, авам̣сиро патито уддхам̣па̄до;
ан̇гӣрасам̣ ¶ готамам̣ хет̣хайитва̄, кхантим̣ тапассим̣ чирабрахмача̄рим̣.
‘‘йо кхан̣д̣асо паббаджитам̣ ачхедайи, кхантим̣ вадантам̣ саман̣ам̣ адӯсакам̣;
кала̄бувӣчим̣ упападжджа паччати, маха̄пата̄пам̣ кат̣укам̣ бхайа̄накам̣.
‘‘ета̄ни ¶ сутва̄ нирайа̄ни пан̣д̣ито, ан̃н̃а̄ни па̄пит̣т̣хатара̄ни четтха;
дхаммам̣ чаре саман̣абра̄хман̣есу, евам̣каро саггамупети т̣ха̄на’’нти.
таттха кисанти аппамам̣салохитатта̄ кисасарӣрам̣. авакирийа̄ти авакиритва̄ нит̣т̣хубханадантакат̣т̣хапа̄танена тасса сарӣре калим̣ пава̄хетва̄. уччхиннамӯлоти ¶ уччхиннамӯло хутва̄. саджаноти сапарисо. куккул̣ана̄ме нирайамхӣти йоджанасатаппама̄н̣е каппасан̣т̣хите ун̣хачха̄риканирайе. пхулин̇га̄нӣти вӣтаччитан̇га̄ра̄. тасса кира таттха ун̣хакуккул̣е нимуггасса навахи ван̣амукхехи ун̣ха̄ чха̄рика̄ пависанти, сӣсе махантамаханта̄ ан̇га̄ра̄ патанти. тесам̣ пана патанака̄ле сакаласарӣрам̣ дӣпаруккхо вийа джалати, балававедана̄ ваттанти. со адхива̄сетум̣ асакконто маха̄виравам̣ равати. сарабхан̇гасаттха̄ патхавим̣ бхиндитва̄ там̣ таттха татха̄паччама̄нам̣ дассеси, маха̄джано бхайасанта̄сама̄паджджи. тасса ативийа бхӣтабха̄вам̣ н̃атва̄ маха̄сатто там̣ нирайам̣ антарадха̄песи.
дхаммам̣ бхан̣антети дасакусалакаммапатхадхаммам̣ бха̄санте. саман̣ети самитапа̄пе. адӯсакети нирапара̄дхе. на̄л̣икеранти евам̣на̄макам̣ ра̄джа̄нам̣. параттха̄ти паралоке нирайе ниббаттам̣. сан̇гамма̄ти ито чито ча сама̄гантва̄ чхиндитва̄ махантамаханта̄ сунакха̄ кха̄данти. тасмим̣ кира калин̇гарат̣т̣хе дантапуранагаре на̄л̣икере на̄ма ран̃н̃е раджджам̣ ка̄райама̄не еко маха̄та̄пасо пан̃часатата̄пасапаривуто химаванта̄ а̄гамма ра̄джуййа̄не ва̄сам̣ каппетва̄ маха̄джанасса дхаммам̣ десеси. ‘‘дхаммиката̄пасо уййа̄не васатӣ’’ти ран̃н̃опи а̄рочайим̣су. ра̄джа̄ пана адхаммико адхаммена раджджам̣ ка̄реси. со амаччесу та̄пасам̣ пасам̣сантесу ‘‘ахампи дхаммам̣ сун̣исса̄мӣ’’ти уййа̄нам̣ гантва̄ та̄пасам̣ вандитва̄ нисӣди. та̄пасо ран̃н̃а̄ саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронто ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа, дхаммена раджджам̣ ка̄реси, джанам̣ на пӣл̣есӣ’’ти а̄ха. со тасса куджджхитва̄ ‘‘айам̣ кӯт̣аджат̣ило еттакам̣ ка̄лам̣ на̄гара̄нам̣ сантике маман̃н̃ева агун̣ам̣ катхеси ман̃н̃е, хоту джа̄нисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘све амха̄кам̣ гхарадва̄рам̣ а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти нимантетва̄ пунадивасе пура̄н̣агӯтхасса ча̄т̣ийо парипӯра̄петва̄ та̄пасесу а̄гатесу тесам̣ бхиккха̄бха̄джана̄ни гӯтхасса пӯра̄петва̄ два̄рам̣ пидаха̄петва̄ мусала̄ни ча лохадан̣д̣е ча га̄ха̄петва̄ ¶ исӣнам̣ сӣса̄ни бхинда̄петва̄ джат̣а̄су га̄ха̄петва̄ кад̣д̣ха̄петва̄ сунакхехи кха̄да̄петва̄ таттхева бхиннам̣ патхавим̣ пависитва̄ сунакхамаха̄нирайе ниббаттати, татрасса тига̄вутаппама̄н̣асарӣрам̣ ¶ ахоси. атха нам̣ махантамаханта̄ маха̄хаттхиппама̄н̣а̄ пан̃чаван̣н̣а̄ сунакха̄ анубандхитва̄ д̣ам̣ситва̄ навайоджана̄йа джалитаайапатхавийа̄ па̄тетва̄ мукхапӯрам̣ лун̃чанта̄ виппхандама̄нам̣ кха̄дим̣су. маха̄сатто патхавим̣ двидха̄ бхиндитва̄ там̣ нирайам̣ дассетва̄ маха̄джанасса бхӣтабха̄вам̣ н̃атва̄ антарадха̄песи.
атхаджджуноти ¶ сахассаба̄хура̄джа̄. ан̇гӣрасанти ан̇гехи рам̣сӣнам̣ ниччхаран̣ато евам̣ладдхана̄мам̣. хет̣хайитва̄ти вихет̣хетва̄ висапӣтакан̣д̣ена виджджхитва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄петва̄. со кира аджджуно на̄ма ра̄джа̄ махисакарат̣т̣хе кетакара̄джадха̄нийам̣ раджджам̣ ка̄ренто мигавам̣ гантва̄ миге вадхитва̄ ан̇га̄рапаккамам̣сам̣ кха̄данто вичари. атхекадивасам̣ мига̄нам̣ а̄гаманат̣т̣ха̄не кот̣т̣хакам̣ катва̄ миге олокайама̄но ат̣т̣ха̄си. тада̄ со та̄пасо тасса ран̃н̃о авидӯре екам̣ ка̄раруккхам̣ абхирухитва̄ пхала̄ни очинанто очинитапхаласа̄кхам̣ мун̃чи. тасса̄ виссат̣т̣ха̄йа саддена там̣т̣ха̄нам̣ патта̄ мига̄ пала̄йим̣су. ра̄джа̄ куджджхитва̄ та̄пасам̣ висамисситена саллена виджджхи. со паригалитва̄ патанто маттхакена кхадиракха̄н̣укам̣ а̄са̄детва̄ сӯлаггейева ка̄ламака̄си. ра̄джа̄ тан̇кхан̣ейева двидха̄ бхиннам̣ патхавим̣ пависитва̄ саттисӯланирайе ниббатти, тига̄вутаппама̄н̣ам̣ сарӣрам̣ ахоси. татра там̣ нирайапа̄ла̄ джалитехи а̄вудхехи кот̣т̣етва̄ джалитам̣ айапаббатам̣ а̄ропенти. паббатаматтхаке т̣хитака̄ле ва̄то пахарати, со ва̄таппаха̄рена паригалитва̄ патати. тасмим̣ кхан̣е хет̣т̣ха̄ навайоджана̄йа джалитаайапатхавийа̄ маха̄та̄лаккхандхаппама̄н̣ам̣ джалитам̣ айасӯлам̣ ут̣т̣хахати. со сӯлаггаматтхакейева а̄са̄детва̄ сӯла̄вуто тит̣т̣хати. тасмим̣ кхан̣е патхавӣ джалати, сӯлам̣ джалати, тасса сарӣрам̣ джалати. со таттха маха̄равам̣ раванто паччати. маха̄сатто патхавим̣ двидха̄ катва̄ там̣ нирайам̣ дассетва̄ маха̄джанасса бхӣтабха̄вам̣ н̃атва̄ антарадха̄песи.
кхан̣д̣асоти чатта̄ро хаттхапа̄де кан̣н̣ана̄сан̃ча кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ катва̄. адӯсаканти нирапара̄дхам̣. татха̄ чхеда̄петва̄ двӣхи каса̄хи паха̄расахассехи та̄л̣а̄петва̄ джат̣а̄су гахетва̄ а̄кад̣д̣ха̄петва̄ пат̣икуджджам̣ нипаджджа̄петва̄ ¶ пит̣т̣хийам̣ пан̣хийа̄ пахаритва̄ маха̄дуккхасамаппитам̣ ака̄си. кала̄бувӣчинти кала̄бу авӣчим̣. кат̣уканти тикхин̣аведанам̣, еварӯпам̣ нирайам̣ упападжджитва̄ чханнам̣ джа̄ла̄нам̣ антаре паччати. виттха̄рато пана кала̄буран̃н̃о ваттху кхантива̄диджа̄таке (джа̄. 1.4.49-52) катхитамева. ан̃н̃а̄ни па̄пит̣т̣хатара̄ни четтха̄ти етехи нирайехи па̄пит̣т̣хатара̄ни ча ан̃н̃а̄ни нирайа̄ни сутва̄. дхаммам̣ чарети, сакка девара̄джа, пан̣д̣ито кулапутто на кевалам̣ етейева чатта̄ро нирайа̄, етейева ча ра̄джа̄но нерайика̄, атха кхо ан̃н̃епи нирайа̄, ан̃н̃епи ча ра̄джа̄но нирайесу уппанна̄ти видитва̄ чатупаччайада̄надхаммика̄раккха̄варан̣асам̣видха̄насан̇кха̄там̣ саман̣абра̄хман̣есу дхаммам̣ чареййа̄ти.
евам̣ ¶ маха̄саттена чатуннам̣ ра̄джӯнам̣ ниббаттат̣т̣ха̄не дассите тайо ра̄джа̄но никкан̇кха̄ ахесум̣. тато сакко авасесе чатта̄ро пан̃хе пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘субха̄ситам̣ ¶ те анумодийа̄на, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ми тадин̇гха брӯхи;
катхам̣видхам̣ сӣлавантам̣ ваданти, катхам̣видхам̣ пан̃н̃авантам̣ ваданти;
катхам̣видхам̣ саппурисам̣ ваданти, катхам̣видхам̣ но сири но джаха̄тӣ’’ти.
таттха катхам̣видхам̣ но сири но джаха̄тӣти катхам̣видхам̣ ну пурисам̣ пат̣иладдхасирӣ на джаха̄тӣти.
атхасса виссадждженто маха̄сатто чатассо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘ка̄йена ва̄ча̄йа ча йодха сан̃н̃ато, манаса̄ ча кин̃чи на кароти па̄пам̣;
на аттахетӯ аликам̣ бхан̣ети, татха̄видхам̣ сӣлавантам̣ ваданти.
‘‘гамбхӣрапан̃хам̣ ¶ манаса̄бхичинтайам̣, на̄чча̄хитам̣ камма кароти луддам̣;
ка̄ла̄гатам̣ аттхападам̣ на рин̃чати, татха̄видхам̣ пан̃н̃авантам̣ ваданти.
‘‘йо ве катан̃н̃ӯ катаведи дхӣро, калйа̄н̣амитто дал̣хабхатти ча хоти;
дукхитасса саккачча кароти киччам̣, татха̄видхам̣ саппурисам̣ ваданти.
‘‘етехи саббехи гун̣ехупето, саддхо мудӯ сам̣вибха̄гӣ вадан̃н̃ӯ;
сан̇га̄хакам̣ сакхилам̣ сан̣хава̄чам̣, татха̄видхам̣ но сири но джаха̄тӣ’’ти.
таттха ¶ ‘‘ка̄йена̄’’тиа̄дӣни пада̄ни тивидхасучаритадва̄равасена вутта̄ни. на аттахетӯти десана̄сӣсамеветам̣, аттахету ва̄ парахету ва̄ йасахету ва̄ дханахету ва̄ ла̄бхахету ва̄ а̄мисакин̃чиккхахету ва̄ аликам̣ на катхетӣти аттхо. ка̄ман̃чеса аттхо ‘‘ва̄ча̄йа сан̃н̃ато’’ти имина̄ва сиддхо, муса̄ва̄дино пана акаттаббам̣ па̄пам̣ на̄ма наттхӣти гарубха̄вадӣпанаттхам̣ пуна евама̄ха̄ти ведитаббо. там̣ пуггалам̣ сӣлавантам̣ ваданти.
гамбхӣрапан̃ханти аттхато ча па̄л̣ито ча гамбхӣрам̣ гул̣хам̣ пат̣иччханнам̣ саттубхастаджа̄така- (джа̄. 1.7.46 а̄дайо) самбхаваджа̄така- (джа̄. 1.16.138 а̄дайо) маха̄уман̇гаджа̄такесу (джа̄. 2.22.590 а̄дайо) а̄гатасадисам̣ пан̃хам̣. манаса̄бхичинтайанти манаса̄ абхичинтенто аттхам̣ пат̣ивиджджхитва̄ чандасахассам̣ сӯрийасахассам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа па̄кат̣ам̣ катва̄ йо катхетум̣ саккотӣти ¶ аттхо. на̄чча̄хитанти на атиахитам̣, хита̄тиккантам̣ луддам̣ пхарусам̣ са̄хасикакамман̃ча йо на каротӣти аттхо. имасса панаттхасса а̄вибха̄ваттхам̣ –
‘‘на ¶ пан̣д̣ита̄ аттасукхасса хету, па̄па̄ни камма̄ни сама̄чаранти;
дуккхена пхут̣т̣ха̄ пил̣ита̄пи санта̄, чханда̄ доса̄ ча на джаханти дхамма’’нти. –
бхӯрипан̃хо катхетаббо.
ка̄ла̄гатанти еттха да̄нам̣ да̄таббака̄ле, сӣлам̣ раккхан̣ака̄ле, упосатхам̣ упава̄сака̄ле, саран̣есу патит̣т̣ха̄нака̄ле, паббаджитака̄ле, саман̣адхаммакаран̣ака̄ле, випассана̄ча̄расмим̣ йун̃джанака̄ле ча̄ти има̄ни да̄на̄дӣни сампа̄денто ка̄ла̄гатам̣ аттхападам̣ на рин̃чати на ха̄пети на гал̣а̄пети на̄ма. татха̄видханти сакка саббан̃н̃убуддха̄ ча паччекабуддха̄ ча бодхисатта̄ ча пан̃н̃авантам̣ катхента̄ еварӯпам̣ пуггалам̣ катхенти.
‘‘йо ве’’ти га̄тха̄йа парена аттано катагун̣ам̣ джа̄на̄тӣти катан̃н̃ӯ. евам̣ н̃атва̄ пана йенасса гун̣о като, тасса гун̣ам̣ пат̣икаронто катаведӣ на̄ма. дукхитасса̄ти аттано саха̄йасса дуккхаппаттасса дуккхам̣ аттани а̄ропетва̄ йо тасса уппаннакиччам̣ сахаттхена саккаччам̣ кароти, буддха̄дайо еварӯпам̣ саппурисам̣ на̄ма катхенти. апича саппуриса̄ на̄ма катан̃н̃ӯ катаведино хонтӣти сатапаттаджа̄така- (джа̄. 1.3.85-87) чӯл̣ахам̣саджа̄така- (джа̄. 1.15.133 а̄дайо) маха̄хам̣саджа̄така̄дӣни (джа̄. 2.21.89 а̄дайо) катхетабба̄ни. етехи саббехӣти сакка йо етехи хет̣т̣ха̄ вуттехи сӣла̄дӣхи саббехипи гун̣ехи упето. саддхоти окаппанасаддха̄йа саманна̄гато. мудӯти пийабха̄н̣ӣ. сам̣вибха̄гӣти сӣласам̣вибха̄гада̄насам̣вибха̄га̄бхирататта̄ сам̣вибха̄гӣ. йа̄чака̄нам̣ вачанам̣ н̃атва̄ да̄навасена вадан̃н̃ӯ. чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи тесам̣ тесам̣ сан̇ган̣ханато сан̇га̄хакам̣, мадхуравачаната̄йа сакхилам̣, мат̣т̣хавачаната̄йа сан̣хава̄чам̣ татха̄видхам̣ ну пуггалам̣ адхигатайасасобхаггасан̇кха̄та̄ сирӣ но джаха̄ти, на̄сса сирӣ винассатӣти.
евам̣ ¶ маха̄сатто гаганатале пун̣н̣ачандам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа чатта̄ро пан̃хе виссаджджеси. тато парам̣ сесапан̃ха̄нам̣ пуччха̄ ча виссаджджанан̃ча хоти –
‘‘субха̄ситам̣ ¶ ¶ те анумодийа̄на, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ми тадин̇гха брӯхи;
сӣлам̣ сирин̃ча̄пи сатан̃ча дхаммам̣, пан̃н̃ан̃ча кам̣ сет̣т̣хатарам̣ ваданти.
‘‘пан̃н̃а̄ хи сет̣т̣ха̄ кусала̄ ваданти, наккхаттара̄джа̄рива та̄рака̄нам̣;
сӣлам̣ сирӣ ча̄пи сатан̃ча дхаммо, анва̄йика̄ пан̃н̃авато бхаванти.
‘‘субха̄ситам̣ те анумодийа̄на, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ми тадин̇гха брӯхи;
катхам̣каро кинтикаро кима̄чарам̣, ким̣ севама̄но лабхатӣдха пан̃н̃ам̣;
пан̃н̃а̄йа да̄ниппат̣ипадам̣ вадехи, катхам̣каро пан̃н̃ава̄ хоти маччо.
‘‘севетха вуддхе нипун̣е бахуссуте, угга̄хако ча парипуччхако сийа̄;
сун̣еййа саккачча субха̄сита̄ни, евам̣каро пан̃н̃ава̄ хоти маччо.
‘‘са пан̃н̃ава̄ ка̄магун̣е авеккхати, аниччато дуккхато рогато ча;
евам̣ випассӣ паджаха̄ти чхандам̣, дуккхесу ка̄месу махаббхайесу.
‘‘са вӣтара̄го павинеййа досам̣, меттам̣ читтам̣ бха̄вайе аппама̄н̣ам̣;
саббесу бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣ам̣, аниндито брахмамупети т̣ха̄на’’нти.
таттха ¶ сӣланти а̄ча̄расӣлам̣. сиринти иссарийасирим̣. сатан̃ча дхамманти саппурисадхаммам̣. пан̃н̃анти супан̃н̃ам̣. евам̣ имесам̣ чатуннам̣ дхамма̄нам̣ катарам̣ дхаммам̣ сет̣т̣хатарам̣ вадантӣти пуччхати. пан̃н̃а̄ хӣти, сакка, етесу чатӯсу дхаммесу йа̄ еса̄ пан̃н̃а̄ ¶ на̄ма, са̄ва сет̣т̣ха̄, ити буддха̄дайо кусала̄ ваданти. йатха̄ хи та̄ракаган̣а̄ чандам̣ парива̄ренти, чандова тесам̣ уттамо. евам̣ сӣлан̃ча сирӣ ча̄пи сатан̃ча дхаммоти ете тайопи анва̄йика̄ пан̃н̃авато бхаванти пан̃н̃авантамева анугаччханти, пан̃н̃а̄йа ева парива̄ра̄ хонтӣти аттхо.
‘‘катхам̣каро’’тиа̄дӣни ан̃н̃аман̃н̃авевачана̄нева. катхам̣кароти ким̣ на̄ма каммам̣ каронто ким̣ а̄чаранто ким̣ севама̄но бхаджама̄но пайирупа̄сама̄но идхалоке пан̃н̃ам̣ лабхати, пан̃н̃а̄йамева пат̣ипадам̣ вадехи, джа̄нитука̄момхи, катхам̣каро маччо пан̃н̃ава̄ на̄ма хотӣти пуччхати. вуддхети пан̃н̃а̄вуддхиппатте пан̣д̣ите. нипун̣ети сукхумака̄ран̣аджа̄нанасаматтхе. евам̣кароти йо пуггало евам̣ вуттаппака̄ре ¶ пуггале севати бхаджати пайирупа̄сати, па̄л̣им̣ угган̣ха̄ти, пунаппунам̣ аттхам̣ пуччхати, па̄са̄н̣е лекхам̣ кхан̣анто вийа кан̃чанана̄л̣ийа̄ сӣхавасам̣ сампат̣иччханто вийа охитасото саккаччам̣ субха̄сита̄ни сун̣а̄ти, айам̣ евам̣каро маччо пан̃н̃ава̄ хотӣти.
евам̣ маха̄сатто па̄чӣналокадха̄туто сӯрийам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа пан̃н̃а̄йа пат̣ипадам̣ катхетва̄ ида̄ни тасса̄ пан̃н̃а̄йа гун̣ам̣ катхенто ‘‘са пан̃н̃ава̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ка̄магун̣ети ка̄макот̣т̣ха̄се хутва̄ абха̄ват̣т̣хена аниччато, дит̣т̣хадхаммикасампара̄йика̄нам̣ дуккха̄нам̣ ваттхубха̄вена дуккхато, ат̣т̣ханавутийа̄ рогамукха̄нам̣ ка̄ме нисса̄йа уппаттисамбхавена рогато ча авеккхати олокети, со евам̣ випассӣ етехи ка̄ран̣ехи ка̄ма̄нам̣ аничча̄дитам̣ пассанто ‘‘ка̄ме нисса̄йа уппаджджанакадуккха̄нам̣ анто наттхи, ка̄ма̄нам̣ паха̄намева сукха’’нти видитва̄ дуккхесу ка̄месу махаббхайесу чхандам̣ паджаха̄ти. са вӣтара̄готи, ‘‘сакка, со пуггало евам̣ вӣтара̄го нава̄гха̄таваттхувасена уппаджджанакасабха̄вадосам̣ винетва̄ меттачиттам̣ бха̄веййа, аппама̄н̣асатта̄рамман̣атта̄ аппама̄н̣ам̣ там̣ бха̄ветва̄ апарихӣнаджджха̄но агарахито брахмалоке уппаджджатӣ’’ти.
евам̣ маха̄сатте ка̄ма̄нам̣ досам̣ катхентейева тесам̣ тин̣н̣ампи ра̄джӯнам̣ сабалака̄йа̄нам̣ тадан̇гаппаха̄нена пан̃чака̄магун̣ара̄го пахӣно. там̣ н̃атва̄ маха̄сатто тесам̣ пахам̣санавасена га̄тхама̄ха –
‘‘махаттхийам̣ ¶ а̄гаманам̣ ахоси, тавамат̣т̣хака̄ бхӣмаратхасса ча̄пи;
ка̄лин̇гара̄джасса ча уггатасса, саббеса во ка̄мара̄го пахӣно’’ти.
таттха ¶ махаттхийанти махаттхам̣ маха̄виппха̄рам̣ маха̄джутикам̣. тавамат̣т̣хака̄ти тава ат̣т̣хака̄. пахӣноти тадан̇гаппаха̄нена пахӣно.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄но маха̄саттасса тхутим̣ каронта̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘еваметам̣ парачиттаведи, саббеса но ка̄мара̄го пахӣно;
карохи ока̄самануггаха̄йа, йатха̄ гатим̣ те абхисамбхавема̄’’ти.
таттха ануггаха̄йа̄ти паббаджджаттха̄йа ока̄сам̣ но карохи. йатха̄ майам̣ паббаджитва̄ тава гатим̣ ниппхаттим̣ абхисамбхавема па̄пун̣еййа̄ма, тайа̄ пат̣ивиддхагун̣ам̣ пат̣ивиджджхеййа̄ма̄ти вадим̣су.
атха ¶ несам̣ ока̄сам̣ каронто маха̄сатто итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘кароми ока̄самануггаха̄йа, татха̄ хи во ка̄мара̄го пахӣно;
пхара̄тха ка̄йам̣ випула̄йа пӣтийа̄, йатха̄ гатим̣ ме абхисамбхаветха̄’’ти.
таттха пхара̄тха ка̄йанти джха̄напӣтийа̄ випула̄йа ка̄йам̣ пхаратха̄ти.
там̣ сутва̄ те сампат̣иччханта̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘саббам̣ карисса̄ма тава̄нуса̄саним̣, йам̣ йам̣ тувам̣ ваккхаси бхӯрипан̃н̃а;
пхара̄ма ка̄йам̣ випула̄йа пӣтийа̄, йатха̄ гатим̣ те абхисамбхавема̄’’ти.
атха несам̣ сабалака̄йа̄нам̣ маха̄сатто паббаджджам̣ да̄петва̄ исиган̣ам̣ уййодженто га̄тхама̄ха –
‘‘ката̄йа ¶ ваччхасса кисасса пӯджа̄, гаччханту бхонто исайо са̄дхурӯпа̄;
джха̄не рата̄ хотха сада̄ сама̄хита̄, еса̄ ратӣ паббаджитасса сет̣т̣ха̄’’ти.
таттха гаччхантӯти аттано аттано васанат̣т̣ха̄на̄ни гаччханту.
исайо ¶ тасса сарабхан̇гасаттхуно вачанам̣ сираса̄ сампат̣иччхитва̄ вандитва̄ а̄ка̄сам̣ уппатитва̄ сака̄ни васанат̣т̣ха̄на̄ни гамим̣су. саккопи ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ маха̄саттасса тхутим̣ катва̄ ан̃джалим̣ паггайха сӯрийам̣ намассанто вийа маха̄саттам̣ намассама̄но сапарисо пакка̄ми. етаматтхам̣ видитва̄ саттха̄ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘сутва̄на га̄тха̄ параматтхасам̣хита̄, субха̄сита̄ исина̄ пан̣д̣итена;
те ведаджа̄та̄ анумодама̄на̄, пакка̄му дева̄ девапурам̣ йасассино.
‘‘га̄тха̄ има̄ аттхаватӣ субйан̃джана̄, субха̄сита̄ исина̄ пан̣д̣итена;
йо кочима̄ ат̣т̣хикатва̄ сун̣еййа, лабхетха пубба̄парийам̣ висесам̣;
ладдха̄на пубба̄парийам̣ висесам̣, адассанам̣ маччура̄джасса гаччхе’’ти.
таттха ¶ параматтхасам̣хита̄ти аничча̄дидӣпанена нибба̄наниссита̄. га̄тха̄ има̄ти идам̣ саттха̄ сарабхан̇гасаттхуно нибба̄нада̄йакам̣ субха̄ситам̣ ван̣н̣енто а̄ха. таттха аттхаватӣти нибба̄нада̄йакат̣т̣хена параматтханиссита̄. субйан̃джана̄ти парисуддхабйан̃джана̄. субха̄сита̄ти сукатхита̄. ат̣т̣хикатва̄ти аттано аттхикабха̄вам̣ катва̄ аттхико хутва̄ саккаччам̣ сун̣еййа. пубба̄парийанти пат̣хамаджджха̄нам̣ пуббависесо, дутийаджджха̄нам̣ апарависесо. дутийаджджха̄нам̣ пуббависесо, татийаджджха̄нам̣ апарависесоти евам̣ ат̣т̣хасама̄паттичатумаггавасена пубба̄парабха̄вена т̣хитам̣ висесам̣. адассананти парийоса̄не апарависесам̣ ¶ арахаттам̣ лабхитва̄ нибба̄нам̣ па̄пун̣еййа. нибба̄наппатто хи пуггало маччура̄джасса адассанам̣ гато на̄ма хотӣти.
евам̣ саттха̄ арахаттена десана̄йа кӯт̣ам̣ ган̣хитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи моггалла̄насса а̄л̣а̄хане пуппхавассам̣ вассӣ’’ти ватва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄ненто а̄ха –
‘‘са̄лиссаро са̄рипутто, мен̣д̣иссаро ча кассапо;
паббато ануруддхо ча, качча̄йано ча девало;
‘‘анусиссо ча а̄нандо, кисаваччхо ча колито;
на̄радо уда̄йиттхеро, париса̄ буддхапариса̄;
сарабхан̇го локана̄тхо, евам̣ дха̄ретха джа̄така’’нти.
сарабхан̇гаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.
[523] 3. аламбуса̄джа̄такаван̣н̣ана̄
атхабравӣти ¶ идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. ваттху индрийаджа̄таке (джа̄. 1.8.60 а̄дайо) виттха̄ритамева. саттха̄ пана там̣ бхиккхум̣ ‘‘саччам̣ кира твам̣, бхиккху, уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘кена уккан̣т̣ха̄питосӣ’’ти ватва̄ ‘‘пура̄н̣адутийика̄йа̄’’ти вутте ‘‘бхиккху еса̄ иттхӣ туйхам̣ анаттхака̄рика̄, твам̣ етам̣ нисса̄йа джха̄нам̣ на̄сетва̄ тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни мӯл̣хо висан̃н̃ӣ нипаджджитва̄ уппанна̄йа сан̃н̃а̄йа маха̄паридевам̣ паридевӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ¶ ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄сират̣т̣хе бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто саббасиппесу ниппхаттим̣ патва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ аран̃н̃а̄йатане ванамӯлапхала̄ха̄ро йа̄песи. атхека̄ мигӣ тасса пасса̄ват̣т̣ха̄не самбхавамиссакам̣ тин̣ам̣ кха̄дитва̄ удакам̣ пиви. еттакенева ча тасмим̣ пат̣ибаддхачитта̄ габбхам̣ пат̣илабхитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа каттхачи агантва̄ таттхева тин̣ам̣ кха̄дитва̄ ассамасса са̄мантейева вичарати ¶ . маха̄сатто паригган̣ханто там̣ ка̄ран̣ам̣ ан̃н̃а̄си. са̄ апарабха̄ге мануссада̄ракам̣ виджа̄йи. маха̄сатто там̣ путтасинехена пат̣иджагги, ‘‘исисин̇го’’тисса на̄мам̣ ака̄си. атха нам̣ маха̄сатто вин̃н̃утаппаттам̣ пабба̄джетва̄ аттано махаллакака̄ле там̣ а̄да̄йа на̄риванам̣ на̄ма гантва̄, ‘‘та̄та, имасмим̣ химаванте имехи пуппхехи садиса̄ иттхийо на̄ма хонти, та̄ аттано васам̣ гате маха̄вина̄сам̣ па̄пенти, на та̄сам̣ васам̣ на̄ма гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти овадитва̄ апарабха̄ге брахмалокапара̄йан̣о ахоси.
исисин̇гопи джха̄накӣл̣ам̣ кӣл̣анто химавантаппадесе ва̄сам̣ каппеси. гхоратапо парамадхитиндрийо ахоси. атхасса сӣлатеджена саккасса бхаванам̣ кампи, сакко а̄вадждженто там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ ‘‘айам̣ мам̣ саккатта̄ ча̄веййа, екам̣ аччхарам̣ песетва̄ сӣламасса бхинда̄песса̄мӣ’’ти сакаладевалокам̣ упапариккханто аттано ад̣д̣хатеййакот̣исан̇кха̄нам̣ парича̄рика̄нам̣ маджджхе екам̣ аламбусам̣ на̄ма аччхарам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ тасса сӣлам̣ бхиндитум̣ саматтхам̣ адисва̄ там̣ паккоса̄петва̄ тасса сӣлабхедам̣ ка̄тум̣ а̄н̣а̄песи. таматтхам̣ ¶ а̄викаронто саттха̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘атхабрави браха̄ индо, ватрабхӯ джайатам̣ пита̄;
девакан̃н̃ам̣ пара̄бхетва̄, судхамма̄йам̣ аламбуса’’нти.
таттха браха̄ти маха̄. ватрабхӯти ватрасса на̄ма асурасса абхибхавита̄. джайатам̣ пита̄ти джайанта̄нам̣ джайаппатта̄нам̣ сеса̄нам̣ теттим̣са̄йа девапутта̄нам̣ питукиччаса̄дханена пита̄. пара̄бхетва̄ти хадайам̣ бхиндитва̄ олокенто вийа там̣ ‘‘пат̣ибала̄ айа’’нти н̃атва̄ти аттхо. судхамма̄йанти судхамма̄йам̣ девасабха̄йам̣.
пан̣д̣укамбаласила̄сане нисинно там̣ аламбусам̣ паккоса̄петва̄ идама̄ха –
‘‘миссе ¶ дева̄ там̣ йа̄чанти, та̄ватим̣са̄ саиндака̄;
исиппалобхане гаччха, исисин̇гам̣ аламбусе’’ти.
таттха ¶ миссети там̣ а̄лапати, идан̃ча тасса̄ на̄мам̣, сабба̄ паниттхийо пурисе килесамиссанена миссанато ‘‘мисса̄’’ти вуччанти, тена са̄дха̄ран̣ена гун̣ана̄мена̄лапанто евама̄ха. исиппалобханети исӣнам̣ палобханасаматтхе. исисин̇ганти тасса кира маттхаке мигасин̇га̄ка̄рена две чӯл̣а̄ ут̣т̣хахим̣су, тасма̄ евам̣ вуччати.
ити сакко ‘‘гаччха исисин̇гам̣ упасан̇камитва̄ аттано васам̣ а̄нетва̄ сӣламасса бхинда̄’’ти аламбусам̣ а̄н̣а̄песи.
‘‘пура̄йам̣ амхе аччети, ваттава̄ брахмачарийава̄;
нибба̄на̄бхирато вуддхо, тасса магга̄ни а̄вара̄’’ти. – вачанам̣ а̄ха;
таттха пура̄йанти айам̣ та̄пасо ваттасампанно ча брахмачарийава̄ ча, со панеса дӣгха̄йуката̄йа нибба̄насан̇кха̄те магге абхирато гун̣авуддхийа̄ ча вуддхо. тасма̄ йа̄ва еса амхе на̄тиккамати, на абхибхавитва̄ имамха̄ т̣ха̄на̄ ча̄вети, та̄вадева твам̣ гантва̄ тасса девалокагамана̄ни магга̄ни а̄вара, йатха̄ идха на̄гаччхати, евам̣ карохӣти аттхо.
там̣ сутва̄ аламбуса̄ га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘девара̄джа кимева твам̣, мамева тувам̣ сиккхаси;
исиппалобхане гаччха, санти ан̃н̃а̄пи аччхара̄.
‘‘ма̄дисийо павара̄ чева, асоке нандане ване;
та̄сампи хоту парийа̄йо, та̄пи йанту палобхана̄’’ти.
таттха ¶ кимева тванти ким̣ на̄метам̣ твам̣ каросӣти дӣпети. мамева тувам̣ сиккхасӣти имасмим̣ сакаладевалоке мамева тувам̣ иккхаси, ан̃н̃ам̣ на пассасӣти адхиппа̄йена вадати. са-ка̄ро панеттха бйан̃джанасандхикаро. исиппалобхане гаччха̄ти ким̣ка̄ран̣а̄ ман̃н̃ева евам̣ вадесӣти адхиппа̄йо ¶ . павара̄ чева̄ти майа̄ уттаритара̄ чева. асокети сокарахите. нанданети нандиджанаке. парийа̄йоти гаманава̄ро.
тато ¶ сакко тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘аддха̄ хи саччам̣ бхан̣аси, санти ан̃н̃а̄пи аччхара̄;
та̄дисийо павара̄ чева, асоке нандане ване.
‘‘на та̄ евам̣ паджа̄нанти, па̄ричарийам̣ пумам̣ гата̄;
йа̄дисам̣ твам̣ паджа̄на̄си, на̄ри саббан̇гасобхане.
‘‘твамева гаччха калйа̄н̣и, иттхӣнам̣ павара̄ часи;
тавева ван̣н̣арӯпена, савасама̄найиссасӣ’’ти.
таттха пумам̣ гата̄ти пурисам̣ упасан̇каманта̄ сама̄на̄ пурисапалобхинипа̄ричарийам̣ на джа̄нанти. ван̣н̣арӯпена̄ти сарӣраван̣н̣ена чева рӯпасампаттийа̄ ча. савасама̄найиссасӣти там̣ та̄пасам̣ аттано васам̣ а̄нессасӣти.
там̣ сутва̄ аламбуса̄ две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘на ва̄хам̣ на гамисса̄ми, девара̄джена песита̄;
вибхеми четам̣ а̄са̄дум̣, уггатеджо хи бра̄хман̣о.
‘‘анеке нирайам̣ патта̄, исима̄са̄дийа̄ джана̄;
а̄панна̄ мохасам̣са̄рам̣, тасма̄ лома̄ни хам̣сайе’’ти.
таттха на ва̄ханти на ве ахам̣. вибхемӣти бха̄йа̄ми. а̄са̄дунти а̄са̄дитум̣. идам̣ вуттам̣ хоти – на̄хам̣, дева, тайа̄ песита̄ на гамисса̄ми, апича̄хам̣ там̣ исим̣ сӣлабхеданаттха̄йа аллӣйитум̣ бха̄йа̄ми, уггатеджо хи соти. а̄са̄дийа̄ти а̄са̄детва̄. мохасам̣са̄ранти мохена сам̣са̄рам̣, мохена исим̣ палобхетва̄ сам̣са̄рам̣ а̄панна̄ ват̣т̣адуккхе патит̣т̣хита̄ сатта̄ ган̣анапатхам̣ атикканта̄ ¶ . тасма̄ти тена ка̄ран̣ена. лома̄ни хам̣сайети ахам̣ лома̄ни ут̣т̣хапеми, ‘‘тасса кира̄хам̣ сӣлам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти чинтайама̄на̄йа ме лома̄ни пахам̣сантӣти вадати.
‘‘идам̣ ватва̄на пакка̄ми, аччхара̄ ка̄маван̣н̣инӣ;
мисса̄ мисситумиччхантӣ, исисин̇гам̣ аламбуса̄.
‘‘са̄ ¶ ¶ ча там̣ ванамогайха, исисин̇гена раккхитам̣;
бимбиджа̄лакасан̃чханнам̣, саманта̄ аддхайоджанам̣.
‘‘па̄това па̄тара̄самхи, удан̣хасамайам̣ пати;
аггит̣т̣хам̣ паримаджджантам̣, исисин̇гам̣ упа̄гамӣ’’ти. – има̄ абхисамбуддхага̄тха̄;
таттха пакка̄мӣти тена хи, девара̄джа, а̄ваджджеййа̄си манти аттано сайанагаббхам̣ пависитва̄ алан̇каритва̄ исисин̇гам̣ килесена мисситум̣ иччхантӣ пакка̄ми, бхиккхаве, са̄ аччхара̄ тасса ассамам̣ гата̄ти. бимбиджа̄лакасан̃чханнанти раттан̇кураванена сан̃чханнам̣. па̄това па̄тара̄самхӣти, бхиккхаве, па̄тара̄савела̄йа па̄това пагейева атипагева. удан̣хасамайам̣ патӣти сӯрийуггаманавела̄йамева. аггит̣т̣ханти аггиса̄лам̣. раттим̣ падха̄намануйун̃джитва̄ па̄това нхатва̄ удакакиччам̣ катва̄ пан̣н̣аса̄ла̄йам̣ тхокам̣ джха̄насукхена вӣтина̄метва̄ никкхамитва̄ аггиса̄лам̣ саммаджджантам̣ там̣ исисин̇гам̣ са̄ упа̄гами, иттхивила̄сам̣ дассентӣ тасса пурато ат̣т̣ха̄си.
атха нам̣ та̄пасо пуччханто а̄ха –
‘‘ка̄ ну виджджурива̄бха̄си, осадхӣ вийа та̄рака̄;
вичиттахаттха̄бхаран̣а̄, а̄муттаман̣икун̣д̣ала̄.
‘‘а̄диччаван̣н̣асан̇ка̄са̄, хемачанданагандхинӣ;
сан̃н̃атӯрӯ маха̄ма̄йа̄, кума̄рӣ ча̄рудассана̄.
‘‘вилагга̄ мудука̄ суддха̄, па̄да̄ те суппатит̣т̣хита̄;
гамана̄ ка̄манӣйа̄ те, харантийева ме мано.
‘‘анупубба̄ ¶ ча те ӯрӯ, на̄гана̄сасамӯпама̄;
вимат̣т̣ха̄ туйхам̣ суссон̣ӣ, аккхасса пхалакам̣ йатха̄.
‘‘уппалассева кин̃джаккха̄, на̄бхи те са̄дхусан̣т̣хита̄;
пура̄ кан̣хан̃джанассева, дӯрато патидиссати.
‘‘дувидха̄ ¶ джа̄та̄ ураджа̄, аван̣т̣а̄ са̄дхупаччуда̄;
пайодхара̄ апатита̄, ад̣д̣хала̄бусама̄ тхана̄.
‘‘дӣгха̄ камбутала̄бха̄са̄, гӣва̄ ен̣еййака̄ йатха̄;
пан̣д̣ара̄варан̣а̄ ваггу, чатуттхаманасаннибха̄.
‘‘уддхагга̄ ¶ ча адхагга̄ ча, думаггапаримаджджита̄;
дувиджа̄ неласамбхӯта̄, данта̄ тава судассана̄.
‘‘апан̣д̣ара̄ лохитанта̄, джин̃джӯкапхаласаннибха̄;
а̄йата̄ ча виса̄ла̄ ча, нетта̄ тава судассана̄.
‘‘на̄тидӣгха̄ сусаммат̣т̣ха̄, канакабйа̄самочита̄;
уттаман̇гаруха̄ туйхам̣, кеса̄ чанданагандхика̄.
‘‘йа̄вата̄ касигораккха̄, ва̄н̣иджа̄нан̃ча йа̄ гати;
исӣнан̃ча параккантам̣, сан̃н̃ата̄нам̣ тапассинам̣.
‘‘на те самасамам̣ пассе, асмим̣ патхавиман̣д̣але;
ко ва̄ твам̣ касса ва̄ путто, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.
таттха вичиттахаттха̄бхаран̣а̄ти вичиттехи хаттха̄бхаран̣ехи саманна̄гата̄. хемачанданагандхинӣти суван̣н̣аван̣н̣ачанданагандхавилепана̄. сан̃н̃атӯрӯти суват̣т̣итагханаӯру сампаннаӯрулаккхан̣а̄. вилагга̄ти сам̣кхиттамаджджха̄. мудука̄ти муду сукхума̄ла̄. суддха̄ти ниммала̄. суппатит̣т̣хита̄ти самам̣ патхавим̣ пхусанта̄ ¶ сут̣т̣ху патит̣т̣хита̄. гамана̄ти гаччхама̄на̄. ка̄манӣйа̄ти канта̄ ка̄митаббайуттака̄. харантийева ме маноти ете еварӯпена парамена иттхивила̄сена чан̇камантийа̄ тава па̄да̄ мама читтам̣ харантийева. вимат̣т̣ха̄ти виса̄ла̄. суссон̣ӣти сундарасон̣ӣ. аккхасса̄ти сундараван̣н̣асса аккхасса суван̣н̣апхалакам̣ вийа виса̄ла̄ те сон̣ӣти вадати. уппалассева кин̃джаккха̄ти нӣлуппалакан̣н̣ика̄ вийа. кан̣хан̃джанассева̄ти сукхумакан̣халомачиттатта̄ евама̄ха.
‘‘дувидха̄’’тига̄тхам̣ тхане ван̣н̣айанто а̄ха. те хи две хутва̄ уре джа̄та̄ ван̣т̣асса абха̄ва̄ аван̣т̣а̄, уре лагга̄ ева хутва̄ сут̣т̣ху никкхантатта̄ ¶ са̄дхупаччуда̄, пайасса дха̄ран̣ато пайодхара̄, апатита̄ти на патита̄, амила̄тата̄йа ва̄ аламбаната̄йа ва̄ на анто павит̣т̣ха̄ти апатита̄, суван̣н̣апхалаке т̣хапитасуван̣н̣амайават̣т̣аала̄буно ад̣д̣хена садисата̄йа ад̣д̣хала̄бусама̄ тхана̄. ен̣еййака̄ йатха̄ти ен̣ӣмигасса хи дӣгха̄ ча ват̣т̣а̄ ча гӣва̄ собхати йатха̄, евам̣ тава гӣва̄ тхокам̣ дӣгха̄. камбутала̄бха̄са̄ти суван̣н̣а̄лин̇гаталасаннибха̄ гӣва̄ти аттхо. пан̣д̣ара̄варан̣а̄ти данта̄варан̣а̄. чатуттхаманасаннибха̄ти чатуттхамано вуччати чатуттхаманаваттхубхӯта̄ дживха̄. абхираттабха̄вена дживха̄садисам̣ те от̣т̣хапарийоса̄нанти вадати. уддхагга̄ти хет̣т̣химаданта̄. адхагга̄ти упаримаданта̄. думаггапаримаджджита̄ти ¶ дантакат̣т̣хапаримаджджита̄ парисуддха̄. дувиджа̄ти двиджа̄. неласамбхӯта̄ти ниддосесу ханумам̣сапарийоса̄несу самбхӯта̄.
апан̣д̣ара̄ти кан̣ха̄. лохитанта̄ти раттапарийанта̄. джин̃джӯкапхаласаннибха̄ти раттат̣т̣ха̄не джин̃джукапхаласадиса̄. судассана̄ти пассанта̄нам̣ атиттикара̄ пан̃чапаса̄дасаманна̄гата̄. на̄тидӣгха̄ти пама̄н̣айутта̄. сусаммат̣т̣ха̄ти сут̣т̣ху саммат̣т̣ха̄. канакабйа̄самочита̄ти канакабйа̄ вуччати суван̣н̣апхан̣ика̄, та̄йа гандхателам̣ а̄да̄йа пахарита̄ сурачита̄. касигораккха̄ти имина̄ касин̃ча гораккхан̃ча нисса̄йа джӣванакасатте дассети. йа̄ гатӣти йаттака̄ ниппхатти. параккантанти йаттакам̣ исӣнам̣ параккантам̣, виттха̄рӣката̄ имасмим̣ химаванте йаттака̄ исайо васантӣти аттхо. на те самасаманти тесу саббесу екампи рӯпалӣл̣а̄вила̄са̄дисамата̄йа тайа̄ сама̄нам̣ на пасса̄ми. ко ва̄ тванти идам̣ тасса̄ иттхибха̄вам̣ джа̄нанто пурисавоха̄равасена пуччхати.
евам̣ па̄дато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва кеса̄ аттано ван̣н̣ам̣ бха̄санте та̄пасе аламбуса̄ тун̣хӣ хутва̄ тасса̄ катха̄йа йатха̄нусандхим̣ гата̄йа тасса саммӯл̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ пан̃хака̄ло бхадданте, кассапевам̣ гате сати;
ехи самма рамисса̄ма, убхо асма̄камассаме;
ехи там̣ упагӯхиссам̣, ратӣнам̣ кусало бхава̄’’ти.
таттха ¶ кассапевам̣ гате сатӣти кассапаготта евам̣ тава читте паватте сати пан̃хака̄ло на хоти. самма̄ти вайасса, пийавачана̄лапанаметам̣. ратӣнанти пан̃чака̄магун̣аратӣнам̣.
евам̣ ватва̄ аламбуса̄ чинтеси – ‘‘на̄йам̣ майи т̣хита̄йа хаттхапа̄сам̣ а̄гамиссати, гаччхантӣ вийа бхависса̄мӣ’’ти. са̄ иттхима̄йа̄кусалата̄йа та̄пасам̣ анупасан̇камитва̄ а̄гатамагга̄бхимукхӣ па̄йа̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘идам̣ ватва̄на пакка̄ми, аччхара̄ ка̄маван̣н̣инӣ;
мисса̄ мисситумиччхантӣ, исисин̇гам̣ аламбуса̄’’ти.
атха ¶ нам̣ та̄пасо гаччхантим̣ дисва̄ ‘‘айам̣ гаччхатӣ’’ти аттано дандхапараккамам̣ мандагаманам̣ чхиндитва̄ вегена дха̄витва̄ кесесу хаттхена пара̄маси. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘со ча вегена никкхамма, чхетва̄ дандхапараккамам̣;
тамуттама̄су вен̣ӣсу, аджджхаппатто пара̄маси.
‘‘тамуда̄ватта калйа̄н̣ӣ, палиссаджи сусобхана̄;
чавитамхи брахмачарийа̄, йатха̄ там̣ атха тосита̄.
‘‘манаса̄ агама̄ индам̣, васантам̣ нандане ване;
тасса̄ сан̇каппаман̃н̃а̄йа, магхава̄ девакун̃джаро.
‘‘паллан̇кам̣ пахин̣ӣ кхиппам̣, сован̣н̣ам̣ сопава̄ханам̣;
сауттараччхадапан̃н̃а̄сам̣, сахассапат̣ийаттхатам̣.
‘‘таменам̣ ¶ таттха дха̄реси, уре катва̄на собхана̄;
йатха̄ екамухуттам̣ва, тӣн̣и васса̄ни дха̄райи.
‘‘вимадо тӣхи вассехи, пабуджджхитва̄на бра̄хман̣о;
аддаса̄си харитаруккхе, саманта̄ аггийа̄йанам̣.
‘‘навапаттаванам̣ пхуллам̣, кокилагган̣агхоситам̣;
саманта̄ павилокетва̄, рудам̣ ассӯни ваттайи.
‘‘на ¶ джухе на джапе манте, аггихуттам̣ паха̄питам̣;
ко ну ме па̄ричарийа̄йа, пуббе читтам̣ палобхайи.
‘‘аран̃н̃е ме вихарато, йо ме теджа̄ ха самбхутам̣;
на̄на̄ратанапарипӯрам̣, на̄вам̣ва ган̣хи ан̣н̣аве’’ти.
таттха аджджхаппаттоти сампатто. тамуда̄ватта калйа̄н̣ӣти там̣ кесе пара̄маситва̄ т̣хитам̣ исим̣ уда̄ваттитва̄ ниваттитва̄ калйа̄н̣адассана̄ са̄ сут̣т̣ху собхана̄. палиссаджӣти а̄лин̇ги. чавитамхи брахмачарийа̄, йатха̄ там̣ атха тосита̄ти, бхиккхаве, тасса исино та̄вадева джха̄нам̣ антарадха̄йи. тасмим̣ тамха̄ джха̄на̄ брахмачарийа̄ чавите йатха̄ там̣ саккена паттхитам̣, татхева ахоси. атха саккасса паттхана̄йа самиддхабха̄вам̣ видитва̄ са̄ девакан̃н̃а̄ тосита̄, тасса тена брахмачарийавина̄сена сан̃джанитапӣтипа̄моджджа̄ти аттхо.
манаса̄ агама̄ти са̄ там̣ а̄лин̇гитва̄ т̣хита̄ ‘‘ахо вата сакко паллан̇кам̣ ме песеййа̄’’ти евам̣ паваттена манаса̄ индам̣ агама̄. нандане ванети нандиджананасаматтхата̄йа нанданаванасан̇кха̄те та̄ватим̣сабхаване васантам̣. девакун̃джароти девасет̣т̣хо ¶ . пахин̣ӣти песеси. ‘‘па̄хин̣ӣ’’типи па̄т̣хо. сопава̄хананти сапарива̄рам̣. сауттараччхадапан̃н̃а̄санти пан̃н̃а̄са̄йа уттараччхадехи пат̣иччха̄дитам̣. сахассапат̣ийаттхатанти сахассадиббакоджаваттхатам̣. таменам̣ таттха̄ти там̣ исисин̇гам̣ таттха диббапаллан̇ке нисинна̄ са̄ уре катва̄ дха̄реси. тӣн̣и васса̄нӣти екамухуттам̣ вийа мануссаган̣ана̄йа тӣн̣и васса̄ни там̣ уре нипаджджа̄петва̄ таттха нисинна̄ дха̄реси.
вимадоти ¶ ниммадо вигатасан̃н̃абха̄во. со хи тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни висан̃н̃о сайитва̄ паччха̄ пат̣иладдхасан̃н̃о пабуджджхи. тасмим̣ пабуджджхама̄не хаттха̄дипханданам̣ дисва̄ва аламбуса̄ тасса пабуджджханабха̄вам̣ н̃атва̄ паллан̇кам̣ антарадха̄петва̄ сайампи антарахита̄ ат̣т̣ха̄си. аддаса̄сӣти со ассамападам̣ олокенто ‘‘кена ну кхомхи сӣлавина̄сам̣ па̄пито’’ти чинтетва̄ махантена саддена паридевама̄но аддаса̄си. харитаруккхети аггийа̄йанасан̇кха̄там̣ аггиса̄лам̣ саманта̄ парива̄ретва̄ т̣хите харитапаттаруккхе. навапаттавананти тарун̣ехи навапаттехи сан̃чханнам̣ ванам̣. руданти паридеванто.
на ¶ джухе на джапе мантети айамасса паридеванага̄тха̄. паха̄питанти ха̄питам̣, па-ка̄ро упасаггаматтам̣. па̄ричарийа̄йа̄ти ко ну килесапа̄ричарийа̄йа ито пуббе мама читтам̣ палобхайӣти паридевати. йо ме теджа̄ ха самбхутанти ха-ка̄ро нипа̄таматтам̣. йо мама саман̣атеджена самбхӯтам̣ джха̄нагун̣ам̣ на̄на̄ратанапарипун̣н̣ам̣ махантам̣ махан̣н̣аве на̄вам̣ вийа ган̣хи, вина̄сам̣ па̄песи, ко на̄месоти паридеватӣти.
там̣ сутва̄ аламбуса̄ чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ на катхесса̄ми, айам̣ ме абхисаписсати, хандасса катхесса̄мӣ’’ти. са̄ диссама̄нена ка̄йена т̣хатва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘ахам̣ те па̄ричарийа̄йа, девара̄джена песита̄;
авадхим̣ читтам̣ читтена, пама̄до твам̣ на буджджхасӣ’’ти.
со тасса̄ катхам̣ сутва̄ питара̄ диннаова̄дам̣ саритва̄ ‘‘питу вачанам̣ акатва̄ маха̄вина̄сам̣ паттомхӣ’’ти паридеванто чатассо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘има̄ни кира мам̣ та̄то, кассапо ануса̄сати;
камала̄садиситтхийо, та̄йо буджджхеси ма̄н̣ава.
‘‘уреган̣д̣а̄йо буджджхеси, та̄йо буджджхеси ма̄н̣ава;
ичча̄нуса̄си мам̣ та̄то, йатха̄ мам̣ анукампако.
‘‘тасса̄хам̣ ¶ вачанам̣ на̄кам̣, питу вуддхасса са̄санам̣;
аран̃н̃е ниммануссамхи, сваджджа джха̄йа̄ми екако.
‘‘сохам̣ ¶ татха̄ карисса̄ми, дхираттху джӣвитена ме;
пуна ва̄ та̄дисо хессам̣, маран̣ам̣ ме бхависсатӣ’’ти.
таттха има̄нӣти има̄ни вачана̄ни. камала̄садиситтхийоти камала̄ вуччати на̄рипуппхалата̄, та̄сам̣ пуппхасадиса̄ иттхийо. та̄йо буджджхеси ма̄н̣ава̄ти ма̄н̣ава твам̣ та̄йо джа̄неййа̄си, н̃атва̄ дассанапатхам̣ агантва̄ пала̄пеййа̄сӣти йа̄ни еварӯпа̄ни вачана̄ни тада̄ мам̣ та̄то ануса̄сати, има̄ни кира та̄нӣти. уреган̣д̣а̄йоти урамхи двӣхи ган̣д̣ехи саманна̄гата̄. та̄йо буджджхеси, ма̄н̣ава̄ти, ма̄н̣ава, та̄йо аттано ¶ васам̣ гате вина̄сам̣ па̄пентӣти твам̣ джа̄неййа̄си. на̄канти на̄карим̣. джха̄йа̄мӣти паджджха̄йа̄ми паридева̄ми. дхираттху джӣвитена мети дхираттху гарахитам̣ мама джӣвитам̣, джӣвитена ме ко аттхо. пуна ва̄ти татха̄ карисса̄ми, йатха̄ пуна ва̄ та̄дисо бхависса̄ми, нат̣т̣хам̣ джха̄нам̣ уппа̄детва̄ вӣтара̄го бхависса̄ми, маран̣ам̣ ва̄ ме бхависсатӣти.
со ка̄мара̄гам̣ паха̄йа пуна джха̄нам̣ уппа̄деси. атхасса саман̣атеджам̣ дисва̄ джха̄насса ча уппа̄дитабха̄вам̣ н̃атва̄ аламбуса̄ бхӣта̄ кхама̄песи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ две га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘тасса теджам̣ вӣрийан̃ча, дхитим̣ н̃атва̄ ават̣т̣хитам̣;
сираса̄ аггахӣ па̄де, исисин̇гам̣ аламбуса̄.
‘‘ма̄ ме куджджха маха̄вӣра, ма̄ ме куджджха маха̄исе;
маха̄ аттхо майа̄ чин̣н̣о, тидаса̄нам̣ йасассинам̣;
тайа̄ пакампитам̣ а̄си, саббам̣ девапурам̣ тада̄’’ти.
атха нам̣ со ‘‘кхама̄ми те, бхадде, йатха̄сукхам̣ гаччха̄’’ти виссадждженто га̄тхама̄ха –
‘‘та̄ватим̣са̄ ча йе дева̄, тидаса̄нан̃ча ва̄саво;
тван̃ча бхадде сукхӣ хохи, гаччха кан̃н̃е йатха̄сукха’’нти.
са̄ там̣ вандитва̄ тенева суван̣н̣апаллан̇кена девапурам̣ гата̄. таматтхам̣ ¶ пака̄сенто саттха̄ тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘тасса ¶ па̄де гахетва̄на, катва̄ ча нам̣ падаккхин̣ам̣;
ан̃джалим̣ паггахетва̄на, тамха̄ т̣ха̄на̄ апакками.
‘‘йо ча тасса̄си паллан̇ко, сован̣н̣о сопава̄хано;
сауттараччхадапан̃н̃а̄со, сахассапат̣ийаттхато;
тамева паллан̇кама̄руйха, ага̄ дева̄на сантике.
‘‘тамоккамива а̄йантим̣, джалантим̣ виджджутам̣ йатха̄;
патӣто сумано витто, девиндо адада̄ вара’’нти.
таттха ¶ оккамива̄ти дӣпакам̣ вийа. ‘‘патӣто’’тиа̄дӣхи тут̣т̣ха̄ка̄рова дассито адада̄ варанти а̄гантва̄ вандитва̄ т̣хита̄йа тут̣т̣хо варам̣ ада̄си.
са̄ тасса сантике варам̣ ган̣хантӣ оса̄нага̄тхама̄ха –
‘‘варан̃че ме адо сакка, саббабхӯта̄намиссара;
нисиппалобхика̄ гаччхе, етам̣ сакка варам̣ варе’’ти.
тассаттхо – ‘‘сакка девара̄джа, саче ме твам̣ варам̣ адо, пуна исипалобхика̄йа на гаччхеййам̣, ма̄ мам̣ етадаттха̄йа пахин̣еййа̄си, етам̣ варам̣ варе йа̄ча̄мӣ’’ти.
саттха̄ тасса бхиккхуно имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ аламбуса̄ пура̄н̣адутийика̄ ахоси, исисин̇го уккан̣т̣хитабхиккху, пита̄ маха̄иси пана ахамева ахосинти.
аламбуса̄джа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.
[524] 4. сан̇кхапа̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄
арийа̄вака̄сосӣти ¶ идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто упосатхакаммам̣ а̄раббха катхеси. тада̄ хи саттха̄ упосатхике упа̄саке сампахам̣сетва̄ ‘‘пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ махатим̣ на̄гасампаттим̣ паха̄йа упосатхава̄сам̣ упавасим̣суйева̄’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ра̄джагахе магадхара̄джа̄ на̄ма раджджам̣ ка̄реси. тада̄ бодхисатто тасса ран̃н̃о аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатти, ‘‘дуййодхано’’тисса на̄мам̣ карим̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ а̄гантва̄ питу сиппам̣ дассеси. атха нам̣ пита̄ радждже абхисин̃читва̄ исипаббаджджам̣ ¶ паббаджитва̄ уййа̄не васи. бодхисатто дивасасса тиккхаттум̣ питу сантикам̣ агама̄си. тасса маха̄ла̄бхасакка̄ро удапа̄ди. со тенева палибодхена касин̣апарикаммаматтампи ка̄тум̣ асакконто чинтеси – ‘‘маха̄ ме ¶ ла̄бхасакка̄ро, на сакка̄ майа̄ идха васантена имам̣ джат̣ам̣ чхиндитум̣, путтасса ме ана̄рочетва̄ва ан̃н̃аттха гамисса̄мӣ’’ти. со кан̃чи аджа̄на̄петва̄ уййа̄на̄ никкхамитва̄ магадхарат̣т̣хам̣ атиккамитва̄ махисакарат̣т̣хе сан̇кхапа̄ладахато на̄ма никкханта̄йа кан̣н̣авен̣н̣а̄йа надийа̄ ниваттане чандакапаббатам̣ упанисса̄йа пан̣н̣аса̄лам̣ катва̄ таттха васанто касин̣апарикаммам̣ катва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ ун̃чха̄чарийа̄йа йа̄песи. таменам̣ сан̇кхапа̄ло на̄ма на̄гара̄джа̄ махантена парива̄рена кан̣н̣авен̣н̣анадито никкхамитва̄ антарантара̄ упасан̇камати. со тасса дхаммам̣ десеси. атхасса путто питарам̣ дат̣т̣хука̄мо гатат̣т̣ха̄нам̣ аджа̄нанто анувича̄ра̄петва̄ ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма васатӣ’’ти н̃атва̄ тасса дассанаттха̄йа махантена парива̄рена таттха гантва̄ екаманте кхандхава̄рам̣ нива̄сетва̄ катипайехи амаччехи саддхим̣ ассамапада̄бхимукхо па̄йа̄си.
тасмим̣ кхан̣е сан̇кхапа̄ло махантена парива̄рена дхаммам̣ сун̣анто нисӣди. со там̣ ра̄джа̄нам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ исим̣ вандитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. ра̄джа̄ питарам̣ вандитва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ нисӣдитва̄ пуччхи – ‘‘бханте, катарара̄джа̄ на̄меса тумха̄кам̣ сантикам̣ а̄гато’’ти. та̄та, сан̇кхапа̄лана̄гара̄джа̄ на̄месоти. со тасса сампаттим̣ нисса̄йа на̄габхаване лобхам̣ катва̄ катипа̄хам̣ васитва̄ питу бхиккха̄ха̄рам̣ нибаддхам̣ да̄петва̄ аттано нагарамева гантва̄ чатӯсу два̄ресу да̄наса̄ла̄йо ка̄ретва̄ сакаладжамбудӣпам̣ сан̇кхобхенто да̄нам̣ датва̄ сӣлам̣ раккхитва̄ упосатхакаммам̣ катва̄ на̄габхаванам̣ паттхетва̄ а̄йупарийоса̄не на̄габхаване ниббаттитва̄ сан̇кхапа̄лана̄гара̄джа̄ ахоси ¶ . со гаччханте ка̄ле та̄йа сампаттийа̄ виппат̣иса̄рӣ хутва̄ тато пат̣т̣ха̄йа мануссайоним̣ паттхенто ¶ упосатхава̄сам̣ васи. атхасса на̄габхаване васантасса упосатхава̄со на сампаджджати, сӣлавина̄сам̣ па̄пун̣а̄ти. со тато пат̣т̣ха̄йа на̄габхавана̄ никкхамитва̄ кан̣н̣авен̣н̣а̄йа надийа̄ авидӯре маха̄маггасса ча екападикамаггасса ча антаре екам̣ ваммикам̣ париккхипитва̄ упосатхам̣ адхит̣т̣ха̄йа сама̄диннасӣло ‘‘мама чаммамам̣са̄дӣхи аттхика̄ чаммамам̣са̄дӣни харантӯ’’ти атта̄нам̣ да̄намукхе виссаджджетва̄ ваммикаматтхаке нипанно саман̣адхаммам̣ каронто ча̄туддасе паннарасе васитва̄ па̄т̣ипаде на̄габхаванам̣ гаччхати.
тасмим̣ ¶ екадивасам̣ евам̣ сӣлам̣ сама̄дийитва̄ нипанне паччантага̄мава̄сино сол̣аса джана̄ ‘‘мам̣сам̣ а̄харисса̄ма̄’’ти а̄вудхахаттха̄ аран̃н̃е вичаранта̄ кин̃чи алабхитва̄ никкханта̄ там̣ ваммикаматтхаке нипаннам̣ дисва̄ ‘‘майам̣ аджджа годха̄потакампи на лабхимха̄, имам̣ на̄гара̄джа̄нам̣ вадхитва̄ кха̄дисса̄ма̄’’ти чинтетва̄ ‘‘маха̄ кхо панеса гайхама̄но пала̄йеййа, йатха̄нипаннамева там̣ бхогесу сӯлехи виджджхитва̄ дуббалам̣ катва̄ ган̣хисса̄ма̄’’ти сӯла̄ни а̄да̄йа упасан̇камим̣су. бодхисаттасса сарӣрам̣ махантам̣ екадон̣икана̄ваппама̄н̣ам̣ ват̣т̣етва̄ т̣хапитасуманапуппхада̄мам̣ вийа джин̃джукапхаласаннибхехи аккхӣхи джайасуманапуппхасадисена ча сӣсена саманна̄гатам̣ ативийа собхати. со тесам̣ сол̣асаннам̣ джана̄нам̣ падасаддена бхогантарато сӣсам̣ нӣхаритва̄ раттаккхӣни уммӣлетва̄ те сӯлахаттхе а̄гаччханте дисва̄ чинтеси – ‘‘аджджа майхам̣ маноратхо маттхакам̣ па̄пун̣иссати, ахам̣ атта̄нам̣ да̄намукхе ниййа̄детва̄ вӣрийам̣ адхит̣т̣хахитва̄ нипанно, име мама сарӣрам̣ саттӣхи кот̣т̣етва̄ чхидда̄вачхиддам̣ каронте кодхавасена аккхӣни уммӣлетва̄ на олокесса̄мӣ’’ти аттано сӣлабхедабхайена дал̣хам̣ адхит̣т̣ха̄йа ¶ сӣсам̣ бхогантарейева павесетва̄ нипаджджи. атха нам̣ те упагантва̄ нан̇гут̣т̣хе гахетва̄ кад̣д̣ханта̄ бхӯмийам̣ потхетва̄ тикхин̣асӯлехи ат̣т̣хасу т̣ха̄несу виджджхитва̄ сакан̣т̣акака̄л̣аветтайат̣т̣хийо паха̄рамукхехи павесетва̄ ат̣т̣хасу т̣ха̄несу ка̄джена̄да̄йа маха̄маггам̣ пат̣ипаджджим̣су, маха̄сатто сӯлехи виджджханато пат̣т̣ха̄йа екат̣т̣ха̄непи кодхавасена аккхӣни уммӣлетва̄ те на олокеси. тасса ат̣т̣хахи ка̄джехи а̄да̄йа нӣйама̄насса сӣсам̣ оламбетва̄ бхӯмийам̣ пахари. атха нам̣ ‘‘сӣсамасса оламбатӣ’’ти маха̄магге нипаджджа̄петва̄ тарун̣асӯлена на̄са̄пут̣ам̣ виджджхитва̄ раджджукам̣ павесетва̄ сӣсам̣ уккхипитва̄ ка̄джакот̣ийам̣ лаггитва̄ пунапи уккхипитва̄ маггам̣ пат̣ипаджджим̣су.
тасмим̣ кхан̣е видехарат̣т̣хе митхиланагарава̄сӣ а̄л̣а̄ро на̄ма кут̣умбико пан̃ча сакат̣асата̄ни а̄да̄йа сукхайа̄наке нисӣдитва̄ гаччханто те бходжапутте бодхисаттам̣ татха̄ ган̣хитва̄ гаччханте дисва̄ тесам̣ сол̣асаннампи сол̣асахи ва̄хагон̣ехи саддхим̣ пасатам̣ пасатам̣ суван̣н̣ама̄саке саббесам̣ нива̄санапа̄рупана̄ни ¶ бхарийа̄нампи несам̣ ваттха̄бхаран̣а̄ни датва̄ виссаджджа̄песи. атха со на̄габхаванам̣ гантва̄ таттха папан̃чам̣ акатва̄ махантена ¶ парива̄рена никкхамитва̄ а̄л̣а̄рам̣ упасан̇камитва̄ на̄габхаванасса ван̣н̣ам̣ катхетва̄ там̣ а̄да̄йа на̄габхаванам̣ гантва̄ тӣхи на̄гакан̃н̃а̄сатехи саддхим̣ махантамасса йасам̣ датва̄ диббехи ка̄мехи сантаппеси. а̄л̣а̄ро на̄габхаване екавассам̣ васитва̄ диббака̄ме парибхун̃джитва̄ ‘‘иччха̄махам̣, самма, паббаджиту’’нти на̄гара̄джасса катхетва̄ паббаджитапариккха̄ре гахетва̄ на̄габхаванато химавантаппадесам̣ гантва̄ паббаджитва̄ таттха чирам̣ васитва̄ апарабха̄ге ча̄рикам̣ чаранто ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе бхиккха̄йа нагарам̣ пависитва̄ ра̄джадва̄рам̣ агама̄си. атха нам̣ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ дисва̄ ирийа̄патхе пасӣдитва̄ паккоса̄петва̄ пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄петва̄ на̄наггарасабходжанам̣ бходжетва̄ ¶ ан̃н̃атарасмим̣ нӣче а̄сане нисинно вандитва̄ тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘арийа̄вака̄соси пасаннанетто, ман̃н̃е бхавам̣ паббаджито куламха̄;
катхам̣ ну витта̄ни паха̄йа бхоге, паббаджи никкхамма гхара̄ сапан̃н̃а̄’’ти.
таттха арийа̄вака̄сосӣти ниддосасундарасарӣра̄вака̄соси, абхирӯпосӣти аттхо. пасаннанеттоти пан̃чахи паса̄дехи йуттанетто. куламха̄ти кхаттийакула̄ ва̄ бра̄хман̣акула̄ ва̄ сет̣т̣хикула̄ ва̄ паббаджитосӣти ман̃н̃а̄ми. катхам̣ нӯти кена ка̄ран̣ена ким̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ дханан̃ча упабхоге ча паха̄йа гхара̄ никкхамитва̄ паббаджитоси сапан̃н̃а пан̣д̣итапуриса̄ти пуччхати.
тато парам̣ та̄пасасса ча ран̃н̃о ча вачанаппат̣ивачанавасена га̄тха̄нам̣ самбандхо ведитаббо –
‘‘сайам̣ вима̄нам̣ нарадева дисва̄, маха̄нубха̄васса махорагасса;
дисва̄на пун̃н̃а̄на маха̄випа̄кам̣, саддха̄йахам̣ паббаджитомхи ра̄джа.
‘‘на ¶ ка̄мака̄ма̄ на бхайа̄ на доса̄, ва̄чам̣ муса̄ паббаджита̄ бхан̣анти;
аккха̄хи ме пуччхито етаматтхам̣, сутва̄на ме джа̄йихитиппаса̄до.
‘‘ва̄н̣иджджа рат̣т̣ха̄дхипа гаччхама̄но, патхе аддаса̄симхи бходжапутте;
павад̣д̣хака̄йам̣ урагам̣ махантам̣, а̄да̄йа гаччханте памодама̄не.
‘‘сохам̣ ¶ сама̄гамма джанинда техи, пахат̣т̣халомо авачамхи бхӣто;
кухим̣ айам̣ нӣйати бхӣмака̄йо, на̄гена ким̣ ка̄хатха бходжапутта̄.
‘‘на̄го ¶ айам̣ нӣйати бходжанаттха̄, павад̣д̣хака̄йо ураго маханто;
са̄дун̃ча тхӯлан̃ча мудун̃ча мам̣сам̣, на твам̣ расан̃н̃а̄си видехапутта.
‘‘ито майам̣ гантва̄ сакам̣ никетам̣, а̄да̄йа саттха̄ни викопайитва̄;
мам̣са̄ни бхоккха̄ма памодама̄на̄, майан̃хи ве саттаво паннага̄нам̣.
‘‘саче айам̣ нӣйати бходжанаттха̄, павад̣д̣хака̄йо ураго маханто;
дада̄ми во балибадда̄ни сол̣аса, на̄гам̣ имам̣ мун̃чатха бандханасма̄.
‘‘аддха̄ хи но бхаккхо айам̣ мана̄по, бахӯ ча но урага̄ бхуттапубба̄;
карома те там̣ вачанам̣ ал̣а̄ра, миттан̃ча но хохи видехапутта.
‘‘тада̄ссу ¶ те бандхана̄ мочайим̣су, йам̣ наттхуто пат̣имоккасса па̄се;
мутто ча со бандхана̄ на̄гара̄джа̄, пакка̄ми па̄чӣнамукхо мухуттам̣.
‘‘гантва̄на па̄чӣнамукхо мухуттам̣, пун̣н̣ехи неттехи палокайӣ мам̣;
тада̄ссахам̣ пит̣т̣хито анвагаччхим̣, дасан̇гулим̣ ан̃джалим̣ паггахетва̄.
‘‘гаччхева кхо твам̣ тарама̄нарӯпо, ма̄ там̣ амитта̄ пунараггахесум̣;
дуккхо хи луддехи пуна̄ сама̄гамо, адассанам̣ бходжапутта̄на гаччха.
‘‘агама̄си со рахадам̣ виппасаннам̣, нӣлобха̄сам̣ раман̣ӣйам̣ сутиттхам̣;
самотатам̣ ¶ джамбухи ветаса̄хи, па̄веккхи ниттин̣н̣абхайо патӣто.
‘‘со там̣ пависса начирасса на̄го, диббена ме па̄турахӯ джанинда;
упат̣т̣хахӣ мам̣ питарам̣ва путто, хадайан̇гамам̣ кан̣н̣асукхам̣ бхан̣анто.
‘‘твам̣ ¶ меси ма̄та̄ ча пита̄ ал̣а̄ра, аббхантаро па̄н̣ададо саха̄йо;
сакан̃ча иддхим̣ пат̣ила̄бхакосми, ал̣а̄ра пасса ме нивесана̄ни;
пахӯтабхаккхам̣ бахуаннапа̄нам̣, масаккаса̄рам̣ вийа ва̄савасса̄’’ти.
таттха вима̄нанти сан̇кхапа̄лана̄гаран̃н̃о анекасатана̄т̣акасампаттисампаннам̣ кан̃чанаман̣ивима̄нам̣. пун̃н̃а̄нанти тена катапун̃н̃а̄нам̣ махантам̣ випа̄кам̣ дисва̄ камман̃ча ¶ пхалан̃ча паралокан̃ча саддахитва̄ паватта̄йа саддха̄йа ахам̣ паббаджито. на ка̄мака̄ма̄ти на ваттхука̄менапи бхайенапи досенапи муса̄ бхан̣анти. джа̄йихитӣти, бханте, тумха̄кам̣ вачанам̣ сутва̄ майхампи паса̄до соманассам̣ джа̄йиссати. ва̄н̣иджджанти ва̄н̣иджджакаммам̣ карисса̄мӣти гаччханто. патхе аддаса̄симхӣти пан̃чаннам̣ сакат̣асата̄нам̣ пурато сукхайа̄наке нисӣдитва̄ гаччханто маха̄магге джанападамануссе аддасам̣. павад̣д̣хака̄йанти вад̣д̣хитака̄йам̣. а̄да̄йа̄ти ат̣т̣хахи ка̄джехи гахетва̄. авачамхӣти абха̄сим̣. бхӣмака̄йоти бхайаджанакака̄йо. бходжапутта̄ти луддапуттаке пийасамуда̄ча̄рена̄лапати. видехапутта̄ти видехарат̣т̣хава̄сита̄йа а̄л̣а̄рам̣ а̄лапим̣су. викопайитва̄ти чхиндитва̄. майан̃хи во саттавоти майам̣ пана на̄га̄нам̣ верино на̄ма. бходжанаттха̄ти бходжанаттха̄йа. миттан̃ча но хохӣти твам̣ амха̄кам̣ митто хохи, катагун̣ам̣ джа̄на.
тада̄ссу тети, маха̄ра̄джа, техи бходжапуттехи евам̣ вутте ахам̣ тесам̣ сол̣аса ва̄хагон̣е нива̄санапа̄рупана̄ни пасатам̣ пасатам̣ суван̣н̣ама̄саке бхарийа̄нан̃ча несам̣ ваттха̄лан̇ка̄рам̣ ада̄сим̣, атха те сан̇кхапа̄лана̄гара̄джа̄нам̣ бхӯмийам̣ нипаджджа̄петва̄ аттано каккхал̣ата̄йа сакан̣т̣акака̄л̣аветталата̄йа кот̣ийам̣ гахетва̄ а̄кад̣д̣хитум̣ а̄рабхим̣су. атха̄хам̣ на̄гара̄джа̄нам̣ киламантам̣ дисва̄ акиламентова асина̄ та̄ лата̄ чхиндитва̄ да̄рака̄нам̣ кан̣н̣аведхато ват̣т̣инӣхаран̣анийа̄мена адуккха̄пенто сан̣икам̣ нӣхарим̣, тасмим̣ ка̄ле те бходжапутта̄ йам̣ бандханам̣ асса наттхуто павесетва̄ па̄се пат̣имоккам̣, тасма̄ бандхана̄ там̣ ¶ урагам̣ мочайим̣су. тасса на̄сато саха па̄сена там̣ раджджукам̣ нӣхарим̣сӯти дӣпети. ити те урагам̣ виссаджджетва̄ тхокам̣ гантва̄ ‘‘айам̣ ураго дуббало, матака̄ле нам̣ гахетва̄ гамисса̄ма̄’’ти нилӣйим̣су.
пун̣н̣ехӣти сопи мухуттам̣ па̄чӣна̄бхимукхо гантва̄ ассупун̣н̣ехи неттехи мам̣ палокайи. тада̄ссаханти тада̄ асса ахам̣. гаччхева̄ти евам̣ там̣ авачанти вадати. рахаданти кан̣н̣авен̣н̣адахам̣. самотатанти убхайатӣресу джамбуруккхаветасаруккхехи отатам̣ витатам̣. ниттин̣н̣абхайо патӣтоти со ¶ кира там̣ дахам̣ пависанто а̄л̣а̄расса нипаччака̄рам̣ дассетва̄ йа̄ва нан̇гут̣т̣ха̄ отари, удаке ¶ павит̣т̣хат̣т̣ха̄намевасса ниббхайам̣ ахоси, тасма̄ ниттин̣н̣абхайо патӣто хат̣т̣хатут̣т̣хо па̄веккхӣти. пависса̄ти пависитва̄. диббена мети на̄габхаване пама̄дам̣ ана̄паджджитва̄ майи кан̣н̣авен̣н̣атӣрам̣ анатиккантейева диббена парива̄рена мама пурато па̄турахоси. упат̣т̣хахӣти упа̄гами. аббхантароти хадайамам̣сасадисо. твам̣ мама бахупака̄ро, сакка̄рам̣ те карисса̄ми. пасса ме нивесана̄нӣти мама на̄габхаванам̣ пасса. масаккаса̄рам̣ вийа̄ти масаккаса̄ро вуччати осакканапарисаккана̄бха̄вена гханаса̄рата̄йа ча синерупаббатара̄джа̄. айам̣ таттха ма̄питам̣ та̄ватим̣сабхаванам̣ сандха̄йевама̄ха.
маха̄ра̄джа! евам̣ ватва̄ со на̄гара̄джа̄ уттари аттано на̄габхаванам̣ ван̣н̣енто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘там̣ бхӯмибха̄гехи упетарӯпам̣, асаккхара̄ чева мудӯ субха̄ ча;
нӣчаттин̣а̄ аппараджа̄ ча бхӯми, па̄са̄дика̄ йаттха джаханти сокам̣.
‘‘ана̄вакула̄ вел̣урийӯпанӣла̄, чатуддисам̣ амбаванам̣ сураммам̣;
пакка̄ ча песӣ ча пхала̄ супхулла̄, ниччотука̄ дха̄райантӣ пхала̄нӣ’’ти.
таттха асаккхара̄ти йа̄ таттха бхӯми па̄са̄н̣асаккхарарахита̄ муду субха̄ кан̃чанараджатаман̣имайа̄ саттаратанава̄лука̄кин̣н̣а̄. нӣчаттин̣а̄ти индагопакапит̣т̣хисадисаван̣н̣ехи нӣчатин̣ехи саманна̄гата̄. аппараджа̄ти пам̣сурахита̄. йаттха джаханти соканти йаттха павит̣т̣хаматта̄ва ниссока̄ хонти. ана̄вакула̄ти ¶ на авакула̄ акха̄н̣ума̄ упари уккулавикулабха̄варахита̄ ва̄ самасан̣т̣хита̄. вел̣урийӯпанӣла̄ти вел̣урийена упанӣла̄, тасмим̣ на̄габхаване вел̣урийамайа̄ пасаннасалила̄ нӣлобха̄са̄ анекаван̣н̣акамалуппаласан̃чханна̄ поккхаран̣ӣти аттхо. чатуддисанти тасса̄ поккхаран̣ийа̄ чатӯсу диса̄су. пакка̄ ча̄ти тасмим̣ амбаване амбаруккха̄ паккапхала̄ ча ¶ ад̣д̣хапаккапхала̄ ча тарун̣апхала̄ ча пхуллита̄йева̄ти аттхо. ниччотука̄ти чханнампи утӯнам̣ анурӯпехи пуппхапхалехи саманна̄гата̄ти.
тесам̣ вана̄нам̣ нарадева маджджхе, нивесанам̣ бхассарасанника̄сам̣;
раджатаггал̣ам̣ сован̣н̣амайам̣ ул̣а̄рам̣, обха̄сатӣ виджджуриванталиккхе.
‘‘ман̣ӣмайа̄ ¶ сон̣н̣амайа̄ ул̣а̄ра̄, анекачитта̄ сататам̣ суниммита̄;
парипӯра̄ кан̃н̃а̄хи алан̇ката̄хи, суван̣н̣ака̄йӯрадхара̄хи ра̄джа.
‘‘со сан̇кхапа̄ло тарама̄нарӯпо, па̄са̄дама̄руйха аномаван̣н̣о;
сахассатхамбхам̣ атула̄нубха̄вам̣, йаттхасса бхарийа̄ махесӣ ахоси.
‘‘ека̄ ча на̄рӣ тарама̄нарӯпа̄, а̄да̄йа вел̣урийамайам̣ махаггхам̣;
субхам̣ ман̣им̣ джа̄тимантӯпапаннам̣, ачодита̄ а̄санамаббхиха̄си.
‘‘тато мам̣ ураго хаттхе гахетва̄, нисӣдайӣ па̄мукхаа̄санасмим̣;
идама̄санам̣ атра бхавам̣ нисӣдату, бхаван̃хи ме ан̃н̃атаро гарӯнам̣.
‘‘ан̃н̃а̄ ча на̄рӣ тарама̄нарӯпа̄, а̄да̄йа ва̄рим̣ упасан̇камитва̄;
па̄да̄ни паккха̄лайӣ ме джанинда, бхарийа̄ва бхаттӯ патино пийасса.
‘‘апара̄ ¶ ¶ ча на̄рӣ тарама̄нарӯпа̄, паггайха сован̣н̣амайа̄йа па̄тийа̄;
анекасӯпам̣ вивидхам̣ вийан̃джанам̣, упана̄майӣ бхатта манун̃н̃арӯпам̣.
‘‘турийехи мам̣ бха̄рата бхуттавантам̣, упат̣т̣хахум̣ бхатту мано видитва̄;
татуттарим̣ мам̣ нипатӣ махантам̣, диббехи ка̄мехи анаппакехӣ’’ти.
таттха нивесананти па̄са̄до. бхассарасанника̄санти пабхассарадассанам̣. раджатаггал̣анти раджатадва̄ракава̄т̣ам̣. ман̣ӣмайа̄ти еварӯпа̄ таттха кӯт̣а̄га̄ра̄ ча габбха̄ ча. парипӯра̄ти сампун̣н̣а̄. со сан̇кхапа̄лоти, маха̄ра̄джа, ахам̣ евам̣ тасмим̣ на̄габхаванам̣ ван̣н̣енте там̣ дат̣т̣хука̄мо ахосим̣, атха мам̣ таттха нетва̄ со сан̇кхапа̄ло хаттхе гахетва̄ тарама̄но вел̣урийатхамбхехи сахассатхамбхам̣ па̄са̄дам̣ а̄руйха йасмим̣ т̣ха̄не асса махесӣ ахоси, там̣ т̣ха̄нам̣ нетӣти дӣпети. ека̄ ча̄ти майи па̄са̄дам̣ абхирул̣хе ека̄ иттхӣ ан̃н̃ехи ман̣ӣхи джа̄тимахантехи упетам̣ субхам̣ вел̣урийа̄санам̣ тена на̄гара̄джена авутта̄ва. аббхиха̄сӣти абхихари, аттхарӣти вуттам̣ хоти.
па̄мукхаа̄санасминти памукха̄санасмим̣, уттама̄сане нисӣда̄песӣти аттхо. гарӯнанти ма̄та̄питӯнам̣ ¶ ме твам̣ ан̃н̃атароти евам̣ ватва̄ нисӣда̄песи. вивидхам̣ вийан̃джананти вивидхам̣ бйан̃джанам̣. бхатта манун̃н̃арӯпанти бхаттам̣ манун̃н̃арӯпам̣. бха̄рата̄ти ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. бхуттавантанти бхутта̄вим̣ катабхаттакиччам̣. упат̣т̣хахунти анекасатехи турийехи гандхаббам̣ курума̄на̄ упат̣т̣хахим̣су. бхатту мано видитва̄ти аттано патино читтам̣ джа̄нитва̄. татуттаринти тато гандхаббакаран̣ато уттарим̣. мам̣ нипатӣти со на̄гара̄джа̄ мам̣ упасан̇ками. махантам̣ диббехӣти махантехи ул̣а̄рехи диббехи ка̄мехи техи ча анаппакехи.
евам̣ упасан̇камитва̄ ча пана га̄тхама̄ха –
‘‘бхарийа̄ мамета̄ тисата̄ ал̣а̄ра, саббаттамаджджха̄ падумуттара̄бха̄;
ал̣а̄ра ета̄ссу те ка̄мака̄ра̄, дада̄ми те та̄ парича̄райассӯ’’ти.
таттха ¶ саббаттамаджджха̄ти сабба̄ аттамаджджха̄, па̄н̣ина̄ гахитаппама̄н̣амаджджха̄ти аттхо. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘сумаджджха̄’’ти па̄т̣хо. падумуттара̄бха̄ти ¶ падумаван̣н̣ауттара̄бха̄, падумаван̣н̣ауттараччхавийоти аттхо. парича̄райассӯти та̄ аттано па̄дапарича̄рика̄ карохӣти ватва̄ тӣхи иттхисатехи саддхим̣ маха̄сампаттим̣ майхам̣ ада̄си.
со а̄ха –
‘‘сам̣ваччхарам̣ диббараса̄нубхутва̄, тада̄ссухам̣ уттаримаджджхабха̄сим̣;
на̄гассидам̣ кинти катхан̃ча ладдхам̣, катхаджджхагама̄си вима̄насет̣т̣хам̣.
‘‘адхиччаладдхам̣ парин̣а̄маджам̣ те, сайам̣катам̣ уда̄ху девехи диннам̣;
пуччха̄ми там̣ на̄гара̄джетаматтхам̣, катхаджджхагама̄си вима̄насет̣т̣ха’’нти.
таттха диббараса̄нубхутва̄ти диббе ка̄магун̣арасе анубхавитва̄. тада̄ссуханти тада̄ ассу ахам̣. на̄гассиданти бхадрамукхасса сан̇кхапа̄лана̄гара̄джасса идам̣ сампаттиджа̄там̣ кинти ким̣ на̄ма каммам̣ катва̄ катхан̃ча катва̄ ладдхам̣, катхаметам̣ вима̄насет̣т̣хам̣ твам̣ аджджхагама̄си, ити нам̣ ахам̣ пуччхим̣. адхиччаладдханти ахетуна̄ ладдхам̣. парин̣а̄маджам̣ тети кеначи тава аттха̄йа парин̣а̄митатта̄ парин̣а̄мато джа̄там̣. сайам̣катанти ка̄раке паккоса̄петва̄ ратана̄ни датва̄ ка̄ританти.
тато ¶ пара̄ двиннампи вачанаппат̣ивачанага̄тха̄ва –
‘‘на̄дхиччаладдхам̣ на парин̣а̄маджам̣ ме, на сайам̣катам̣ на̄пи девехи диннам̣;
сакехи каммехи апа̄пакехи, пун̃н̃ехи ме ладдхамидам̣ вима̄нам̣.
‘‘ким̣ ¶ те ватам̣ ким̣ пана брахмачарийам̣, кисса сучин̣н̣асса айам̣ випа̄ко;
аккха̄хи ме на̄гара̄джетаматтхам̣, катхам̣ ну те ладдхамидам̣ вима̄нам̣.
‘‘ра̄джа̄ ахосим̣ магадха̄намиссаро, дуййодхано на̄ма маха̄нубха̄во;
со ¶ иттарам̣ джӣвитам̣ сам̣видитва̄, асассатам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣.
‘‘аннан̃ча па̄нан̃ча пасанначитто, саккачча да̄нам̣ випулам̣ ада̄сим̣;
опа̄набхӯтам̣ ме гхарам̣ тада̄си, сантаппита̄ саман̣абра̄хман̣а̄ ча.
‘‘ма̄лан̃ча гандхан̃ча вилепанан̃ча, падӣпийам̣ йа̄намупассайан̃ча;
аччха̄данам̣ сайанаматханнапа̄нам̣, саккачча да̄на̄ни адамха таттха.
‘‘там̣ ме ватам̣ там̣ пана брахмачарийам̣, тасса сучин̣н̣асса айам̣ випа̄ко;
тенева ме ладдхамидам̣ вима̄нам̣, пахӯтабхаккхам̣ бахуаннапа̄нам̣;
наччехи гӣтехи чупетарӯпам̣, чират̣т̣хитикам̣ на ча сассата̄йам̣.
‘‘аппа̄нубха̄ва̄ там̣ маха̄нубха̄вам̣, теджассинам̣ ханти атеджаванто;
кимева да̄т̣ха̄вудха ким̣ пат̣ичча, хаттхаттама̄гаччхи ваниббака̄нам̣.
‘‘бхайам̣ ну те анвагатам̣ махантам̣, теджо ну те на̄нвагам̣ дантамӯлам̣;
кимева да̄т̣ха̄вудха ким̣ пат̣ичча, килесама̄паджджи ваниббака̄нам̣.
‘‘на ¶ ме бхайам̣ анвагатам̣ махантам̣, теджо на сакка̄ мама техи хантум̣;
сатан̃ча дхамма̄ни сукиттита̄ни, самуддавела̄ва дураччайа̄ни.
‘‘ча̄туддасим̣ ¶ пан̃чадасим̣ ал̣а̄ра, упосатхам̣ ниччамупа̄васа̄ми;
атха̄гамум̣ сол̣аса бходжапутта̄, раджджум̣ гахетва̄на дал̣хан̃ча па̄сам̣.
‘‘бхетва̄на ¶ на̄сам̣ атикасса раджджум̣, найим̣су мам̣ сампаригайха лудда̄;
ета̄дисам̣ дуккхамахам̣ титиккхам̣, упосатхам̣ аппат̣икопайанто.
‘‘ека̄йане там̣ патхе аддасам̣су, балена ван̣н̣ена чупетарӯпам̣;
сирийа̄ пан̃н̃а̄йа ча бха̄витоси, ким̣ паттхайам̣ на̄га тапо кароси.
‘‘на путтахетӯ на дханасса хетӯ, на а̄йуно ча̄пи ал̣а̄ра хету;
мануссайоним̣ абхипаттхайа̄но, тасма̄ параккама тапо кароми.
‘‘твам̣ лохитаккхо вихатантарам̣со, алан̇като каппитакесамассу;
суросито лохитачанданена, гандхаббара̄джа̄ва диса̄ пабха̄саси.
‘‘девиддхипаттоси маха̄нубха̄во, саббехи ка̄мехи саман̇гибхӯто;
пуччха̄ми там̣ на̄гара̄джетаматтхам̣, сеййо ито кена мануссалоко.
‘‘ал̣а̄ра ¶ на̄н̃н̃атра мануссалока̄, суддхӣва сам̣виджджати сам̣йамо ва̄;
ахан̃ча ладдха̄на мануссайоним̣, ка̄ха̄ми джа̄тимаран̣асса антам̣.
‘‘сам̣ваччхаро ме васато тавантике, аннена па̄нена упат̣т̣хитосми;
а̄мантайитва̄на палеми на̄га, чираппавут̣т̣хосми ахам̣ джанинда.
‘‘путта̄ ча да̄ра̄ ануджӣвино ча, ничча̄нусит̣т̣ха̄ упатит̣т̣хатхетам̣;
каччинну ¶ там̣ на̄бхисапиттха кочи, пийан̃хи ме дассанам̣ туйхам̣ ал̣а̄ра.
‘‘йатха̄пи ма̄тӯ ча питӯ ага̄ре, путто пийо пат̣ивихито васеййа;
татопи майхам̣ идхамева сеййо, читтан̃хи те на̄га майӣ пасаннам̣.
‘‘ман̣ӣ ¶ мамам̣ виджджати лохитан̇ко, дхана̄харо ман̣иратанам̣ ул̣а̄рам̣;
а̄да̄йа твам̣ гаччха сакам̣ никетам̣, ладдха̄ дханам̣ там̣ ман̣имоссаджассӯ’’ти.
таттха ким̣ те ватанти ким̣ тава ватасама̄да̄нам̣. брахмачарийанти сет̣т̣хачарийам̣. опа̄набхӯтанти чатумаха̄патхе кхатапоккхаран̣ӣ вийа дхаммикасаман̣абра̄хман̣а̄нам̣ йатха̄сукхам̣ парибхун̃джитаббавибхавам̣. на ча сассата̄йанти чират̣т̣хитикам̣ сама̄нампи че там̣ майхам̣ сассатам̣ на хотӣти ме катхети.
аппа̄нубха̄ва̄ти бходжапутте сандха̄йа̄ха. хантӣти ат̣т̣хасу т̣ха̄несу сӯлехи виджджханта̄ ким̣ка̄ран̣а̄ ханим̣су. ким̣ пат̣ичча̄ти ким̣ сандха̄йа твам̣ тада̄ тесам̣ хаттхаттам̣ а̄гаччхи васам̣ упагато. ваниббака̄нанти бходжапутта̄ идха ‘‘ваниббака̄’’ти вутта̄. теджо ну те на̄нвагам̣ дантамӯланти ким̣ ну тава теджо ¶ бходжапутте дисва̄ тада̄ бхайам̣ махантам̣ анвагатам̣, уда̄ху висам̣ дантамӯлам̣ на анвагатам̣. килесанти дуккхам̣. ваниббака̄нанти бходжапутта̄нам̣ сантике, бходжапутте нисса̄йа̄ти аттхо.
теджо на сакка̄ мама техи хантунти мама висатеджо ан̃н̃асса теджена абхихантумпи на сакка̄. сатанти буддха̄дӣнам̣. дхамма̄нӣти сӣласама̄дхипан̃н̃а̄кхантиануддайаметта̄бха̄вана̄сан̇кха̄та̄ни дхамма̄ни. сукиттита̄нӣти суван̣н̣ита̄ни сукатхита̄ни. кинти катва̄? самуддавела̄ва дураччайа̄нӣти техи самуддавела̄ вийа саппурисехи джӣвитаттхампи дураччайа̄нӣти ван̣н̣ита̄ни, тасма̄ ахам̣ сӣлабхедабхайена кхантиметта̄дисаманна̄гато хутва̄ мама копасса сӣлавелантам̣ атиккамитум̣ на ада̄синти а̄ха.
‘‘имисса̄ пана сан̇кхапа̄ладхаммадесана̄йа дасапи па̄рамийо лаббханти. тада̄ хи маха̄саттена сарӣрасса париччаттабха̄во да̄напа̄рамӣ на̄ма хоти, татха̄рӯпена̄пи висатеджена сӣласса абхинната̄ сӣлапа̄рамӣ, на̄габхаванато никкхамитва̄ саман̣адхаммакаран̣ам̣ неккхаммапа̄рамӣ, ‘идан̃чидан̃ча ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’ти сам̣видаханам̣ пан̃н̃а̄па̄рамӣ, адхива̄санавӣрийам̣ вӣрийапа̄рамӣ, адхива̄санакханти кхантипа̄рамӣ, саччасама̄да̄нам̣ саччапа̄рамӣ, ‘мама сӣлам̣ на бхиндисса̄мӣ’ти адхит̣т̣ха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄напа̄рамӣ, ануддайабха̄во ¶ метта̄па̄рамӣ, ведана̄йа маджджхаттабха̄во упеккха̄па̄рамӣ’’ти.
атха̄гамунти атхекадивасам̣ ваммикаматтхаке нипаннам̣ дисва̄ сол̣аса бходжапутта̄ кхарараджджун̃ча дал̣хапа̄сан̃ча ¶ сӯла̄ни ча гахетва̄ мама сантикам̣ а̄гата̄. бхетва̄на̄ти мама сарӣрам̣ ат̣т̣хасу т̣ха̄несу бхиндитва̄ сакан̣т̣акака̄л̣аветталата̄ павесетва̄. на̄сам̣ атикасса раджджунти тхокам̣ гантва̄ сӣсам̣ ме оламбантам̣ дисва̄ маха̄магге нипаджджа̄петва̄ пуна на̄сампи ме бхиндитва̄ ват̣т̣араджджум̣ атикасса а̄вунитва̄ ка̄джакот̣ийам̣ лаггетва̄ самантато париггахетва̄ мам̣ найим̣су.
аддасам̣сӯти, самма сан̇кхапа̄ла, те бходжапутта̄ ека̄йане екагамане джан̇гхападикамагге там̣ балена ча ван̣н̣ена ча упетарӯпам̣ пассим̣су, твам̣ пана иссарийасобхаггасирийа̄ ча пан̃н̃а̄йа ча бха̄вито вад̣д̣хито, со твам̣ еварӯпо сама̄нопи ¶ киматтхам̣ тапам̣ кароси, кимиччханто упосатхава̄сам̣ васаси, сӣлам̣ раккхаси. ‘‘аддаса̄си’’нтипи па̄т̣хо, ахам̣ ека̄йане маха̄магге там̣ аддасинти аттхо. абхипаттхайа̄ноти паттхенто. тасма̄ти йасма̄ мануссайоним̣ паттхеми, тасма̄ вӣрийена параккамитва̄ тапокаммам̣ кароми.
суроситоти сут̣т̣ху манулитто. итоти имамха̄ на̄габхавана̄ мануссалоко кена уттаритаро. суддхӣти маггапхаланибба̄насан̇кха̄та̄ висуддхи. сам̣йамоти сӣлам̣. идам̣ со мануссалокейева буддхапаччекабуддха̄нам̣ уппаттим̣ сандха̄йа̄ха. ка̄ха̄мӣти аттано аппат̣исандхикабха̄вам̣ каронто джа̄тиджара̄маран̣ассантам̣ карисса̄мӣти. евам̣, маха̄ра̄джа, со сан̇кхапа̄ло мануссалокам̣ ван̣н̣еси. сам̣ваччхаро мети евам̣, маха̄ра̄джа, тасмим̣ мануссалокам̣ ван̣н̣енте ахам̣ паббаджджа̄йа синехам̣ катва̄ етадавочам̣. таттха упат̣т̣хитосмӣти аннапа̄нена чева диббехи ча ка̄магун̣ехи паричин̣н̣о ма̄нито асми. палемӣти пареми гаччха̄ми. чираппавут̣т̣хосмӣти ахам̣ мануссалокато чираппавут̣т̣хо асми.
на̄бхисапиттха̄ти каччи ну кхо мама путта̄дӣсу кочи там̣ на аккоси на парибха̄сӣти пуччхати. ‘‘на̄бхисаджджетха̄’’типи па̄т̣хо, на копесӣти аттхо. пат̣ивихитоти пат̣иджаггито. ман̣ӣ маманти саче, самма а̄л̣а̄ра, гаччхасийева, евам̣ санте мама лохитан̇ко дханаха̄рако саббака̄мададо ман̣и сам̣виджджати, там̣ ул̣а̄рам̣ ман̣иратанам̣ а̄да̄йа тава гехам̣ гаччха, таттха имасса̄нубха̄вена йа̄вадиччхакам̣ дханам̣ ладдха̄ пуна имам̣ ман̣им̣ оссаджассу, оссаджанто ча ан̃н̃аттха аноссаджитва̄ аттано удакача̄т̣ийам̣ оссаджеййа̄сӣти ватва̄ майхам̣ ман̣иратанам̣ упанесӣти вадати.
евам̣ ватва̄ а̄л̣а̄ро ‘‘атха̄хам̣, маха̄ра̄джа, на̄гара̄джа̄нам̣ етадавочам̣ – ‘самма, на̄хам̣ дханенаттхико, паббаджитум̣ пана иччха̄мӣ’ти ¶ паббаджитапариккха̄рам̣ йа̄читва̄ тенева саддхим̣ на̄габхавана̄ ¶ никкхамитва̄ там̣ ниваттетва̄ химавантам̣ пависитва̄ паббаджитомхӣ’’ти ватва̄ ран̃н̃о дхаммакатхам̣ катхенто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄ ма̄нусака̄пи ка̄ма̄, асассата̄ випарин̣а̄мадхамма̄;
а̄дӣнавам̣ ка̄магун̣есу дисва̄, саддха̄йахам̣ паббаджитомхи ра̄джа.
‘‘думаппхала̄нӣва ¶ патанти ма̄н̣ава̄, дахара̄ ча вуддха̄ ча сарӣрабхеда̄;
етампи дисва̄ паббаджитомхи ра̄джа, апан̣н̣акам̣ са̄ман̃н̃амева сеййо’’ти.
таттха саддха̄йа̄ти камман̃ча пхалан̃ча нибба̄нан̃ча саддахитва̄. думаппхала̄нӣва патантӣти йатха̄ руккхапхала̄ни пакка̄нипи апакка̄нипи патанти, татха̄ ма̄н̣ава̄ дахара̄ ча вуддха̄ ча патанти. апан̣н̣аканти авираддхам̣ ниййа̄никам̣. са̄ман̃н̃амева сеййоти паббаджджа̄ва уттама̄ти паббаджджа̄йа гун̣ам̣ дисва̄ паббаджитомхи, маха̄ра̄джа̄ти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аддха̄ хаве севитабба̄ сапан̃н̃а̄, бахуссута̄ йе бахут̣ха̄начинтино;
на̄ган̃ча сутва̄на таван̃чал̣а̄ра, ка̄ха̄ми пун̃н̃а̄ни анаппака̄нӣ’’ти.
таттха йе бахут̣ха̄начинтиноти йе бахӯни ка̄ран̣а̄ни джа̄нанти. на̄ган̃ча̄ти татха̄ аппама̄давиха̄ринам̣ на̄гара̄джа̄нан̃ча тава ча вачанам̣ сутва̄.
атхасса усса̄хам̣ джаненто та̄пасо оса̄нага̄тхама̄ха –
‘‘аддха̄ хаве севитабба̄ сапан̃н̃а̄, бахуссута̄ йе бахут̣ха̄начинтино;
на̄ган̃ча сутва̄на маман̃ча ра̄джа, карохи пун̃н̃а̄ни анаппака̄нӣ’’ти.
евам̣ ¶ со ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ таттхева чатта̄ро васса̄нама̄се васитва̄ пуна химавантам̣ гантва̄ йа̄ваджӣвам̣ чатта̄ро брахмавиха̄ре бха̄ветва̄ брахмалокӯпаго ахоси. сан̇кхапа̄лопи йа̄ваджӣвам̣ упосатхава̄сам̣ васитва̄ ра̄джа̄ ча да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни каритва̄ йатха̄каммам̣ гата̄.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ пита̄ та̄пасо кассапо ахоси, ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ а̄нандо, а̄л̣а̄ро са̄рипутто, сан̇кхапа̄лана̄гара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.
сан̇кхапа̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.
[525] 5. чӯл̣асутасомаджа̄такаван̣н̣ана̄
а̄мантайа̄ми ¶ нигаманти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто неккхаммапа̄рамим̣ а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху маха̄на̄радакассападжа̄такасадисамева (джа̄. 2.22.1153 а̄дайо). атӣте пана ба̄ра̄н̣асӣ судассанам̣ на̄ма нагарам̣ ахоси, таттха брахмадатто на̄ма ра̄джа̄ аджджха̄васи. бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатти, дасама̄саччайена ма̄тукуччхито никкхами. тасса пана пун̣н̣ачандасассирикам̣ мукхам̣ ахоси, тенасса ‘‘сомакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. со вин̃н̃утам̣ патто сутавиттако саванасӣло ахоси, тена нам̣ ‘‘сутасомо’’ти сан̃джа̄ним̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни уггахетва̄ а̄гато питу сантакам̣ сетаччхаттам̣ лабхитва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси, махантам̣ иссарийам̣ ахоси. тасса чанда̄девиппамукха̄ни сол̣аса иттхисахасса̄ни ахесум̣. со апарабха̄ге путтадхӣта̄хи вад̣д̣ханто гхара̄ва̄се анабхирато аран̃н̃ам̣ пависитва̄ паббаджитука̄мо ахоси.
со екадивасам̣ каппакам̣ а̄мантетва̄ ‘‘йада̄ ме, самма, сирасмим̣ палитам̣ пассеййа̄си, тада̄ ме а̄рочеййа̄сӣ’’ти а̄ха. каппако тасса вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ апарабха̄ге палитам̣ дисва̄ а̄рочетва̄ ‘‘тена хи нам̣, самма каппака, уддхаритва̄ мама хаттхе патит̣т̣хапехӣ’’ти вутте суван̣н̣асан̣д̣а̄сена уддхаритва̄ ран̃н̃о хаттхе т̣хапеси. там̣ дисва̄ маха̄сатто ‘‘джара̄йа ме сарӣрам̣ абхибхӯта’’нти бхӣто там̣ палитам̣ гахетва̄ва па̄са̄да̄ отаритва̄ маха̄джанасса ¶ дассанат̣т̣ха̄не пан̃н̃атте ра̄джапаллан̇ке нисӣдитва̄ сена̄патиппамукха̄ни асӣтиамаччасахасса̄ни пурохитаппамукха̄ни сат̣т̣хибра̄хман̣асахасса̄ни ан̃н̃е ча рат̣т̣хикаджа̄нападанегама̄дайо бахӯ джане паккоса̄петва̄ ‘‘сирасмим̣ ме палитам̣ джа̄там̣, ахам̣ махаллакосми, мама паббаджитабха̄вам̣ джа̄на̄тха̄’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘а̄мантайа̄ми нигамам̣, митта̄мачче париссадже;
сирасмим̣ палитам̣ джа̄там̣, паббаджджам̣ да̄ни рочаха’’нти.
таттха ¶ а̄мантайа̄мӣти джа̄на̄пеми. рочаханти ‘‘рочеми ахам̣, тасса ме, бхонто! паббаджитабха̄вам̣ джа̄на̄тха̄’’ти.
там̣ ¶ сутва̄ тесу еко виса̄радаппатто хутва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘абхум̣ ме катхам̣ ну бхан̣аси, саллам̣ ме дева ураси каппеси;
саттасата̄ те бхарийа̄, катхам̣ ну те та̄ бхависсантӣ’’ти.
таттха абхунти авад̣д̣хим̣. ураси каппесӣти урасмим̣ суниситадхотасаттим̣ ча̄реси. саттасата̄ти самаджа̄тика̄ кхаттийакан̃н̃а̄ сандха̄йетам̣ вуттам̣. катхам̣ ну те та̄ бхависсантӣти та̄ тава бхарийа̄ тайи паббаджите ана̄тха̄ ниппаччайа̄ катхам̣ бхависсанти, ета̄ ана̄тха̄ катва̄ тумха̄кам̣ паббаджджа̄ на̄ма на йутта̄ти.
тато маха̄сатто татийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пан̃н̃а̄йихинти ета̄, дахара̄ ан̃н̃ампи та̄ гамиссанти;
сагган̃ча паттхайа̄но, тена ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти.
таттха пан̃н̃а̄йихинтӣти аттано каммена пан̃н̃а̄йиссанти. ахам̣ ета̄сам̣ ким̣ хоми, сабба̄пета̄ дахара̄, йо ан̃н̃о ра̄джа̄ бхависсати, там̣ ета̄ гамиссантӣти.
амачча̄дайо бодхисаттасса пат̣ивачанам̣ да̄тум̣ асакконта̄ тасса ма̄ту сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. са̄ туритатурита̄ а̄гантва̄ ¶ ‘‘саччам̣ кира твам̣, та̄та, паббаджитука̄мосӣ’’ти ватва̄ две га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘дулладдхам̣ ме а̄си сутасома, йасса те хомахам̣ ма̄та̄;
йам̣ ме вилапантийа̄, анапеккхо паббаджаси дева.
‘‘дулладдхам̣ ме а̄си сутасома, йам̣ там̣ ахам̣ виджа̄йиссам̣;
йам̣ ме вилапантийа̄, анапеккхо паббаджаси дева̄’’ти.
таттха ¶ ¶ дулладдханти йам̣ етам̣ майа̄ лабхантийа̄ путтам̣ джаммам̣ ладдхам̣ дулладдхам̣. йам̣ мети йена ка̄ран̣ена майи на̄наппака̄ракам̣ випалантийа̄ твам̣ паббаджитум̣ иччхаси, тена ка̄ран̣ена та̄дисасса путтасса лабханам̣ мама дулладдхам̣ на̄ма̄ти.
бодхисатто евам̣ паридевама̄на̄йапи ма̄тара̄ саддхим̣ кин̃чи на катхеси. са̄ родитва̄ кандитва̄ сайамева екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атхасса питу а̄рочесум̣. со а̄гантва̄ екам̣ та̄ва га̄тхама̄ха –
‘‘ко на̄месо дхаммо, сутасома ка̄ ча на̄ма паббаджджа̄;
йам̣ но амхе джин̣н̣е, анапеккхо паббаджаси дева̄’’ти.
таттха йам̣ но амхети йам̣ твам̣ амха̄кам̣ путто сама̄но амхе джин̣н̣е пат̣иджаггитаббака̄ле аппат̣иджаггитва̄ папа̄те силам̣ пават̣т̣енто вийа чхад̣д̣етва̄ анапеккхо паббаджаси, тена там̣ вада̄ми ко на̄месо тава дхаммоти адхиппа̄йо.
там̣ сутва̄ маха̄сатто тун̣хӣ ахоси. атха нам̣ пита̄, ‘‘та̄та сутасома, сачепи те ма̄та̄питӯсу синехо наттхи, путтадхӣтаро те бахӯ тарун̣а̄, тайа̄ вина̄ ваттитум̣ на саккхиссанти, тесам̣ вуд̣д̣хиппаттака̄ле паббаджиссасӣ’’ти ватва̄ саттамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘путта̄пи ¶ туйхам̣ бахаво, дахара̄ аппаттайоббана̄;
ман̃джӯ тепитам̣ апассанта̄, ман̃н̃е дуккхам̣ нигаччхантӣ’’ти.
таттха ман̃джӯти мадхуравачана̄. нигаччхантӣти нигаччхиссанти ка̄йикачетасикадуккхам̣ пат̣илабхиссантӣти ман̃н̃а̄ми.
там̣ сутва̄ маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘путтехи ча ме етехи, дахарехи аппаттайоббанехи;
ман̃джӯхи саббехипи тумхехи, чирампи т̣хатва̄ вина̄сабха̄во’’ти.
таттха ¶ ¶ саббехипи тумхехӣти, та̄та, на кевалам̣ путтехева, атха кхо тумхехипи ан̃н̃ехипи саббасан̇кха̄рехи чирам̣ т̣хатва̄пи дӣгхамаддха̄нам̣ т̣хатва̄пи вина̄сабха̄вова нийато. сакаласмимпи хи локасаннива̄се екасан̇кха̄ропи ниччо на̄ма наттхӣти.
евам̣ маха̄сатто питу дхаммакатхам̣ катхеси. со тасса дхаммакатхам̣ сутва̄ тун̣хӣ ахоси. атхасса саттасата̄нам̣ бхарийа̄нам̣ а̄рочайим̣су. та̄ ча па̄са̄да̄ оруйха тасса сантикам̣ гантва̄ гоппхакесу гахетва̄ паридевама̄на̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘чхиннам̣ ну туйхам̣ хадайам̣, аду те карун̣а̄ ча наттхи амхесу;
йам̣ но викандантийо, анапеккхо паббаджаси дева̄’’ти.
тассаттхо – са̄ми сутасома, амхе видхава̄ катва̄ гаччхантасса аппаматтакассапи синехасса абха̄вена тава хадайам̣ амхесу чхиннам̣ ну, уда̄ху карун̣а̄йа абха̄вена ка̄рун̃н̃ам̣ ва̄ наттхи, йам̣ но евам̣ викандантийо паха̄йа паббаджасӣти.
маха̄сатто та̄сам̣ па̄дамӯле париваттитва̄ паридевама̄на̄нам̣ паридеванасаддам̣ сутва̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ ча майхам̣ чхиннам̣ хадайам̣, аттхи карун̣а̄пи майхам̣ тумхесу;
сагган̃ча паттхайа̄но, тена ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти.
таттха сагган̃ча̄ти ахам̣ сагган̃ча паттхайанто йасма̄ айам̣ паббаджджа̄ на̄ма буддха̄дӣхи ван̣н̣ита̄, тасма̄ паббаджисса̄ми, тумхе ма̄ чинтайиттха̄ти та̄ асса̄сеси.
атхасса аггамахесийа̄ а̄рочесум̣. са̄ гарубха̄ра̄ парипун̣н̣агаббха̄пи сама̄на̄ а̄гантва̄ маха̄саттам̣ вандитва̄ екамантам̣ т̣хита̄ тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘дулладдхам̣ ¶ ме а̄си сутасома, йасса те ахам̣ бхарийа̄;
йам̣ ме вилапантийа̄, анапеккхо паббаджаси дева.
‘‘дулладдхам̣ ¶ ме а̄си сутасома, йасса те ахам̣ бхарийа̄;
йам̣ ме куччхипат̣исандхим̣, анапеккхо паббаджаси дева.
‘‘парипакко ме габбхо, куччхигато йа̄ва нам̣ виджа̄йа̄ми;
ма̄хам̣ ека̄ видхава̄, паччха̄ дуккха̄ни аддаккхи’’нти.
таттха йам̣ мети йасма̄ мама вилапантийа̄ твам̣ анапеккхо паббаджаси, тасма̄ йам̣ майа̄ тава сантика̄ аггамахесит̣т̣ха̄нам̣ ладдхам̣, там̣ дулладдхамева а̄си. дутийага̄тха̄йа йасма̄ мам̣ твам̣ куччхипат̣исандхим̣ паха̄йа анапеккхо паббаджаси, тасма̄ йам̣ майа̄ тава бхарийаттам̣ ладдхам̣, там̣ дулладдхам̣ мети аттхо. йа̄ва нанти йа̄ва̄хам̣ там̣ габбхам̣ виджа̄йа̄ми, та̄ва адхива̄сехӣти.
тато маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘парипакко те габбхо, куччхигато ин̇гха твам̣ виджа̄йассу;
путтам̣ ¶ аномаван̣н̣ам̣, там̣ хитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти.
таттха путтанти, бхадде, тава габбхо парипаккоти джа̄на̄ми, твам̣ пана виджа̄йама̄на̄ путтам̣ виджа̄йиссаси, на дхӣтарам̣, са̄ твам̣ соттхина̄ виджа̄йассу путтам̣, ахам̣ пана саддхим̣ тайа̄ там̣ путтам̣ хитва̄ паббаджисса̄мийева̄ти.
са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ сокам̣ сандха̄ретум̣ асакконтӣ ‘‘ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа, дева, амха̄кам̣ сирӣ на̄ма наттхӣ’’ти убхохи хаттхехи хадайам̣ дха̄райама̄на̄ ассӯни мун̃чантӣ маха̄саддена паридеви. атха нам̣ самасса̄сенто маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄ ¶ твам̣ чанде руди, ма̄ сочи ванатимираматтаккхи;
а̄роха варапа̄са̄дам̣, анапеккхо ахам̣ гамисса̄мӣ’’ти.
таттха ма̄ твам̣ чанде рудӣти, бхадде чанда̄деви, твам̣ ма̄ роди ма̄ сочи. ванатимираматтаккхӣти гирикан̣н̣икапуппхасама̄нанетте. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘ковил̣а̄ратамбаккхӣ’’ти ликхитам̣, тасса̄ ковил̣а̄рапуппхам̣ вийа тамбанеттети аттхо.
са̄ ¶ тасса вачанам̣ сутва̄ т̣ха̄тум̣ асакконтӣ па̄са̄дам̣ а̄руйха родама̄на̄ нисӣди. атха нам̣ бодхисаттасса джет̣т̣хапутто дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо ме ма̄та̄ родантӣ нисинна̄’’ти там̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘ко там̣ амма копеси, ким̣ родаси пеккхаси ча мам̣ ба̄л̣хам̣;
кам̣ аваджджхам̣ гха̄теми, н̃а̄тӣнам̣ удиккхама̄на̄на’’нти.
таттха копесӣти, амма! ко на̄ма там̣ копеси, ко те аппийам̣ ака̄си. пеккхаси ча̄ти мам̣ ба̄л̣хам̣ пеккхантӣ ким̣ка̄ран̣а̄ родасӣти адхиппа̄йо. кам̣ аваджджхам̣ гха̄темӣти агха̄тетаббампи кам̣ гха̄теми аттано н̃а̄тӣнам̣ удиккхама̄на̄нан̃н̃ева, аккха̄хи мети пуччхати.
тато девӣ га̄тхама̄ха –
‘‘на хи со сакка̄ хантум̣, виджита̄вӣ йо мам̣ та̄та копеси;
пита̄ ¶ те мам̣ та̄та авача, анапеккхо ахам̣ гамисса̄мӣ’’ти.
таттха виджита̄вӣти, та̄та, йо мам̣ имисса̄ патхавийа̄ виджита̄вӣ копеси, аппийасамуда̄ча̄рена ме хадайе копан̃ча сокан̃ча павесеси, со тайа̄ хантум̣ на сакка̄, ман̃хи, та̄та, тава пита̄ ‘‘ахам̣ раджджасирин̃ча тан̃ча паха̄йа аран̃н̃ам̣ пависитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти авача, идам̣ ме роданака̄ран̣анти.
со ¶ тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘амма! ким̣ на̄ма твам̣ катхеси, нану евам̣ санте майам̣ ана̄тха̄ на̄ма бхависса̄ма̄’’ти паридеванто га̄тхама̄ха –
‘‘йохам̣ пуббе ниййа̄ми, уййа̄нам̣ маттакун̃джаре ча йодхеми;
сутасоме паббаджите, катхам̣ ну да̄ни карисса̄мӣ’’ти.
тассаттхо – йо ахам̣ пуббе чатуа̄джан̃н̃айуттам̣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итам̣ ратхам̣ абхируйха уййа̄нам̣ гаччха̄ми, маттакун̃джаре ча йодхеми, ан̃н̃ехи ча ассакӣл̣а̄дӣхи кӣл̣а̄ми, сва̄хам̣ ида̄ни сутасоме паббаджите катхам̣ карисса̄мӣти?
атхасса ¶ канит̣т̣хабха̄та̄ саттавассико те убхопи роданте дисва̄ ма̄тарам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘амма! ким̣ка̄ран̣а̄ тумхе родатха̄’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ ‘‘тена хи ма̄ родатха, ахам̣ та̄тасса паббаджитум̣ на дасса̄мӣ’’ти убхопи те асса̄сетва̄ дха̄тийа̄ саддхим̣ па̄са̄да̄ оруйха питу сантикам̣ гантва̄, ‘‘та̄та, твам̣ кира амхе ака̄маке паха̄йа ‘паббаджа̄мӣ’ти вадаси, ахам̣ те паббаджитум̣ на дасса̄мӣ’’ти питарам̣ гӣва̄йа дал̣хам̣ гахетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄тучча ме рудантйа̄, джет̣т̣хасса ча бха̄туно ака̄масса;
хаттхепи те гахессам̣, на хи гаччхаси но ака̄ма̄на’’нти.
маха̄сатто чинтеси – ‘‘айам̣ ме парипантхам̣ кароти, кена ну кхо нам̣ упа̄йена пат̣иккама̄пеййа’’нти. тато дха̄тим̣ олокетва̄, ‘‘амма! дха̄ти хандимам̣ ман̣иккхандхапил̣андханам̣, тавесо хоту ¶ хаттхе, путтам̣ апанехи, ма̄ ме антара̄йам̣ карӣ’’ти сайам̣ путтам̣ хаттхе гахетва̄ апанетум̣ асакконто тасса̄ лан̃джам̣ пат̣иджа̄нетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘ут̣т̣хехи твам̣ дха̄ти, имам̣ кума̄рам̣ рамехи ан̃н̃аттха;
ма̄ ме парипантхамака̄си, саггам̣ мама паттхайа̄насса̄’’ти.
таттха ¶ имам̣ кума̄ранти, амма! дха̄ти твам̣ ут̣т̣хехи, имам̣ кума̄рам̣ апанетва̄ а̄гантва̄ имам̣ ман̣им̣ гахетва̄ ан̃н̃аттха нам̣ абхирамехӣти.
са̄ лан̃джам̣ лабхитва̄ кума̄рам̣ сан̃н̃а̄петва̄ а̄да̄йа ан̃н̃аттха гантва̄ паридевама̄на̄ га̄тхама̄ха –
‘‘йам̣ нӯнимам̣ дадеййам̣ пабхан̇карам̣, ко ну ме имина̄ттхо;
сутасоме паббаджите, ким̣ ну менам̣ карисса̄мӣ’’ти.
тассаттхо – йам̣ нӯна ахам̣ имам̣ лан̃джаттха̄йа гахитам̣ пабхан̇карам̣ суппабха̄сам̣ ман̣им̣ дадеййам̣, ко ну майхам̣ сутасоманаринде паббаджите имина̄ аттхо, ким̣ ну менам̣ карисса̄ми, ахам̣ тасмим̣ паббаджите имам̣ лабхисса̄ми, лабхантӣпи ча ким̣ ну кхо етам̣ карисса̄ми, пассатха ме камманти.
тато ¶ маха̄сенагутто чинтеси – ‘‘айам̣ ра̄джа̄ ‘‘гехе ме дханам̣ манда’нти сан̃н̃ам̣ кароти ман̃н̃е, бахубха̄вамасса катхесса̄мӣ’’ти. со ут̣т̣ха̄йа вандитва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘косо ча туйхам̣ випуло, кот̣т̣ха̄га̄ран̃ча туйхам̣ парипӯрам̣;
патхавӣ ча туйхам̣ виджита̄, рамассу ма̄ паббаджи дева̄’’ти.
там̣ сутва̄ маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘косо ча майхам̣ випуло, кот̣т̣ха̄га̄ран̃ча майхам̣ парипӯрам̣;
патхавӣ ча майхам̣ виджита̄, там̣ хитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти.
там̣ ¶ сутва̄ тасмим̣ апагате кулавад̣д̣ханасет̣т̣хи на̄ма ут̣т̣ха̄йа вандитва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘майхампи ¶ дханам̣ пахӯтам̣, сан̇кхйа̄тум̣ нопи дева саккоми;
там̣ те дада̄ми саббампи, рамассу ма̄ паббаджи дева̄’’ти.
там̣ сутва̄ маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘джа̄на̄ми дханам̣ пахӯтам̣, кулавад̣д̣хана пӯджито тайа̄ часми;
сагган̃ча паттхайа̄но, тена ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти.
там̣ сутва̄ кулавад̣д̣хане апагате маха̄сатто сомадаттам̣ канит̣т̣хабха̄тарам̣ а̄мантетва̄, ‘‘та̄та, ахам̣ пан̃джарапаккхитто ванакуккут̣о вийа уккан̣т̣хито, мам̣ гхара̄ва̄се анабхирати абхибхавати, аджджева паббаджисса̄ми, твам̣ имам̣ раджджам̣ пат̣ипаджджа̄’’ти раджджам̣ ниййа̄денто га̄тхама̄ха –
‘‘уккан̣т̣хитосми ба̄л̣хам̣, арати мам̣ сомадатта а̄висати;
бахука̄пи ме антара̄йа̄, аджджева̄хам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти.
там̣ сутва̄ сопи паббаджитука̄мо там̣ дӣпенто итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘идан̃ча ¶ туйхам̣ ручитам̣, сутасома аджджева да̄ни твам̣ паббаджа;
ахампи паббаджисса̄ми, на уссахе тайа̄ вина̄ ахам̣ т̣ха̄ту’’нти.
атха нам̣ со пат̣иккхипитва̄ упад̣д̣хам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на хи сакка̄ паббаджитум̣, нагаре на хи паччати джанападе ча̄’’ти.
таттха ¶ на хи паччатӣти ида̄нева та̄ва мама паббаджджа̄дхиппа̄йам̣ сутва̄ва имасмим̣ два̄дасайоджанике судассананагаре ча сакаладжанападе ча на паччати, кочи уддхане аггим̣ на джа̄лети, амхесу пана двӣсу паббаджитесу ана̄тха̄ва рат̣т̣хава̄сино бхависсанти, тасма̄ на хи сакка̄ тайа̄ паббаджитум̣, ахамева паббаджисса̄мӣти.
там̣ сутва̄ маха̄джано маха̄саттасса па̄дамӯле париваттитва̄ паридеванто упад̣д̣хага̄тхама̄ха –
‘‘сутасоме паббаджите, катхам̣ ну да̄ни карисса̄ма̄’’ти.
тато маха̄сатто ‘‘алам̣ ма̄ сочайиттха, ахам̣ чирампи т̣хатва̄ тумхехи вина̄ бхависса̄ми, уппаннасан̇кха̄ро хи ниччо на̄ма наттхӣ’’ти маха̄джанасса дхаммам̣ катхенто а̄ха –
‘‘упанӣйатидам̣ ¶ ман̃н̃е, париттам̣ удакам̣ва чан̇кава̄рамхи;
евам̣ супариттаке джӣвите, на ча памаджджитум̣ ка̄ло.
‘‘упанӣйатидам̣ ман̃н̃е, париттам̣ удакам̣ва чан̇кава̄рамхи;
евам̣ супариттаке джӣвите, андхаба̄ла̄ памаджджанти.
‘‘те вад̣д̣хайанти нирайам̣, тираччха̄найонин̃ча петтивисайан̃ча;
тан̣ха̄йа бандханабаддха̄, вад̣д̣хенти асурака̄йа’’нти.
таттха упанӣйатидам̣ ман̃н̃ети, та̄та, ‘‘идам̣ джӣвитам̣ упанӣйатӣ’’ти ахам̣ ман̃н̃а̄ми. ан̃н̃есу суттесу упасам̣харан̣аттхо упаниййанаттхо, идха пана парийа̄да̄наттхо. тасма̄ йатха̄ париттам̣ удакам̣ ¶ раджака̄нам̣ кха̄рачан̇кава̄ре паккхиттам̣ сӣгхам̣ парийа̄дийати, татха̄ джӣвитампи. евам̣ супариттаке джӣвите там̣ париттакам̣ а̄йусан̇кха̄рам̣ гахетва̄ вичаранта̄нам̣ сатта̄нам̣ на пун̃н̃акирийа̄йа памаджджитум̣ ка̄ло, аппама̄дова ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти айаметтха аттхо. андхаба̄ла̄ памаджджантӣти аджара̄мара̄ вийа хутва̄ гӯтхакалале сӯкара̄ вийа хутва̄ ка̄мапан̇ке нимуджджанта̄ ¶ памаджджанти. асурака̄йанти ка̄л̣акан̃джикаасурайонин̃ча вад̣д̣хентӣти аттхо.
евам̣ маха̄сатто маха̄джанасса дхаммам̣ десетва̄ пуббакам̣ на̄ма па̄са̄дам̣ а̄руйха саттама̄йа бхӯмийа̄ т̣хито кхаггена чӯл̣ам̣ чхиндитва̄ ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ кин̃чи на хоми, аттано ра̄джа̄нам̣ ган̣хатха̄’’ти савет̣ханам̣ чӯл̣ам̣ маха̄джанасса антаре кхипи. там̣ гахетва̄ маха̄джано бхӯмийам̣ париват̣т̣енто париват̣т̣енто паридеви. тасмим̣ т̣ха̄не махантам̣ раджаггам̣ ут̣т̣хахи. пат̣иккамитва̄ т̣хитаджано там̣ олокетва̄ ‘‘ран̃н̃а̄ чӯл̣ам̣ чхиндитва̄ савет̣хана̄ чӯл̣а̄ маха̄джанасса антаре кхитта̄ бхависсати, тена̄йам̣ па̄са̄дасса авидӯре раджават̣т̣и уггата̄’’ти паридеванто га̄тхама̄ха –
‘‘ӯхан̃н̃ате раджаггам̣ авидӯре, пуббакамхи ча па̄са̄де;
ман̃н̃е но кеса̄ чхинна̄, йасассино дхаммара̄джасса̄’’ти.
таттха ӯхан̃н̃атети ут̣т̣хахати. раджагганти раджаккхандхо. авидӯрети ито амха̄кам̣ т̣хитат̣т̣ха̄нато авидӯре. пуббакамхӣти пуббакапа̄са̄дасса самӣпе. ман̃н̃е ноти амха̄кам̣ дхаммара̄джасса кеса̄ чхинна̄ бхависсантӣти ман̃н̃а̄ма.
маха̄сатто ¶ парича̄рикам̣ песетва̄ паббаджитапариккха̄ре а̄хара̄петва̄ каппакена кесамассум̣ оха̄ра̄петва̄ алан̇ка̄рам̣ сайанапит̣т̣хе па̄тетва̄ раттапат̣а̄нам̣ даса̄ни чхиндитва̄ та̄ни ка̄са̄йа̄ни нива̄сетва̄ маттика̄паттам̣ ва̄маам̣сакӯт̣е лаггетва̄ каттарадан̣д̣ам̣ а̄да̄йа маха̄тале апара̄парам̣ чан̇камитва̄ па̄са̄да̄ отаритва̄ антаравӣтхим̣ пат̣ипаджджи. гаччхантам̣ пана нам̣ на кочи сан̃джа̄ни. атхасса саттасата̄ кхаттийакан̃н̃а̄ па̄са̄дам̣ абхирухитва̄ там̣ адисва̄ а̄бхаран̣абхан̣д̣амева дисва̄ отаритва̄ авасеса̄нам̣ сол̣асасахасса̄нам̣ иттхӣнам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘амха̄кам̣ пийаса̄мико сутасомамахиссаро паббаджито’’ти маха̄саддена паридевама̄на̄ва бахи никкхамим̣су. тасмим̣ кхан̣е маха̄джано ¶ тасса паббаджитабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си, сакаланагарам̣ сан̇кхубхитва̄ ‘‘ра̄джа̄ кира но паббаджито’’ти ра̄джадва̄ре саннипати, маха̄джано ‘‘идха ра̄джа̄ бхависсати, еттха бхависсатӣ’’ти па̄са̄да̄дӣни ран̃н̃о парибхогат̣т̣ха̄на̄ни гантва̄ ра̄джа̄нам̣ адисва̄ –
‘‘айамасса ¶ па̄са̄до, сован̣н̣апуппхама̄лйавӣтикин̣н̣о;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘айамасса па̄са̄до, сован̣н̣апуппхама̄лйавӣтикин̣н̣о;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса кӯт̣а̄га̄рам̣, сован̣н̣апуппхама̄лйавӣтикин̣н̣ам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса кӯт̣а̄га̄рам̣, сован̣н̣апуппхама̄лйавӣтикин̣н̣ам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘айамасса асокаваника̄, супуппхита̄ саббака̄лика̄ рамма̄;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘айамасса асокаваника̄, супуппхита̄ саббака̄лика̄ рамма̄;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса уййа̄нам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ¶ ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса ¶ уййа̄нам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса кан̣ика̄раванам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса кан̣ика̄раванам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса ¶ па̄т̣аливанам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса па̄т̣аливанам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса амбаванам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса амбаванам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘айамасса поккхаран̣ӣ, сан̃чханна̄ ан̣д̣аджехи вӣтикин̣н̣а̄;
йахиманувичари ¶ ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘айамасса поккхаран̣ӣ, сан̃чханна̄ ан̣д̣аджехи вӣтикин̣н̣а̄;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена̄’’ти. –
има̄хи га̄тха̄хи паридеванто вичари.
таттха вӣтикин̣н̣оти сован̣н̣апуппхехи ча на̄на̄ма̄лйехи ча самокин̣н̣о. парикин̣н̣оти парива̄рито. иттха̄га̄рехӣти да̄сийо упа̄да̄йа иттхийо иттха̄га̄ра̄ на̄ма. н̃а̄тисан̇гхена̄ти амачча̄пи идха н̃а̄тайо ева. кӯт̣а̄га̄ранти саттаратанавичитто сайанакӯт̣а̄га̄рагаббхо. асокаваника̄ти асокаванабхӯми. саббака̄лика̄ти саббака̄лапарибхогаккхама̄ ниччапуппхита̄ ва̄. уййа̄нанти нанданаваначитталата̄ванасадисам̣ уййа̄нам̣ ¶ . саббака̄ликанти чхасупи утӯсу уппаджджанакапуппхапхаласан̃чханнам̣. кан̣ика̄равана̄дӣсу саббака̄ликанти саббака̄ле супуппхитапхалитамева. сан̃чханна̄ти на̄на̄видхехи джаладжатхаладжакусумехи сут̣т̣ху сан̃чханна̄. ан̣д̣аджехи вӣтикин̣н̣а̄ти сакун̣асан̇гхехи окин̣н̣а̄.
евам̣ тесу тесу т̣ха̄несу паридевитва̄ маха̄джано пуна ра̄джан̇ган̣ам̣ а̄гантва̄ –
‘‘ра̄джа̄ ¶ во кхо паббаджито, сутасомо раджджам̣ имам̣ пахатва̄на;
ка̄са̄йаваттхавасано, на̄гова екако чаратӣ’’ти. –
га̄тхам̣ ватва̄ аттано гхаре вибхавам̣ паха̄йа путтадхӣтаро хаттхесу гахетва̄ никкхамитва̄ бодхисаттассева сантикам̣ агама̄си, татха̄ ма̄та̄питаро путтада̄ра̄ сол̣асасахасса̄ ча на̄т̣акиттхийо. сакаланагарам̣ туччхам̣ вийа ахоси, джанападава̄синопи тесам̣ паччхато паччхато гамим̣су. бодхисатто два̄дасайоджаникам̣ парисам̣ гахетва̄ химаванта̄бхимукхо па̄йа̄си. атхасса абхиниккхаманам̣ н̃атва̄ сакко виссакаммам̣ а̄мантетва̄, ‘‘та̄та виссакамма, сутасомамаха̄ра̄джа̄ абхиниккхаманам̣ никкханто, васанат̣т̣ха̄нам̣ ¶ ладдхум̣ ват̣т̣ати, сама̄гамо ча маха̄ бхависсати, гаччха химавантападесе ган̇га̄тӣре тим̣сайоджана̄йа̄мам̣ пан̃чадасайоджанавиттхатам̣ ассамападам̣ ма̄пехӣ’’ти песеси. со татха̄ катва̄ тасмим̣ ассамападе паббаджитапариккха̄ре пат̣ийа̄детва̄ екападикамаггам̣ ма̄петва̄ девалокамева гато.
маха̄сатто тена маггена гантва̄ там̣ ассамападам̣ пависитва̄ пат̣хамам̣ сайам̣ паббаджитва̄ паччха̄ сесе пабба̄джеси, апарабха̄ге бахӯ паббаджим̣су. тим̣сайоджаникам̣ т̣ха̄нам̣ парипӯри. виссакаммена пана ассамама̄питанийа̄мо ча бахӯнам̣ паббаджитанийа̄мо ча бодхисаттасса ассамападасам̣видахитанийа̄мо ча хаттхипа̄ладжа̄таке (джа̄. 1.15.337 а̄дайо) а̄гатанайенева ведитаббо. таттха маха̄сатто йасса йассева ка̄мавитакка̄ди миччха̄витакко уппаджджати, там̣ там̣ а̄ка̄сена упасан̇камитва̄ а̄ка̄се паллан̇кена нисӣдитва̄ оваданто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘ма̄ссу ¶ пуббе ратикӣл̣ита̄ни, хасита̄ни ча ануссариттха;
ма̄ во ка̄ма̄ ханим̣су, рамман̃хи судассанам̣ нагарам̣.
‘‘меттачиттан̃ча бха̄ветха, аппама̄н̣ам̣ дива̄ ча ратто ча;
агаччхиттха девапурам̣, а̄ва̄сам̣ пун̃н̃акаммина’’нти.
таттха ратикӣл̣ита̄нӣти ка̄маратийо ча ка̄йава̄ча̄кхид̣д̣а̄васена паваттакӣл̣ита̄ни ча. ма̄ во ка̄ма̄ ханим̣сӯти ма̄ тумхе ваттхука̄макилесака̄ма̄ ханим̣су. раммам̣ хӣти судассананагарам̣ на̄ма раман̣ӣйам̣, там̣ ма̄ ануссариттха. меттачиттанти идам̣ десана̄маттамева, со пана чатта̄ропи брахмавиха̄ре ¶ а̄чиккхи. аппама̄н̣анти аппама̄н̣асатта̄рамман̣ам̣. агаччхиттха̄ти гамиссатха. девапуранти брахмалокам̣.
сопи ¶ исиган̣о тассова̄де т̣хатва̄ брахмалокапара̄йан̣о ахосӣти саббам̣ хаттхипа̄ладжа̄таке а̄гатанайенева катхетаббам̣.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато маха̄бхиниккхаманам̣ никкхантойева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ма̄та̄питаро маха̄ра̄джакула̄ни ахесум̣, чанда̄девӣ ра̄хулама̄та̄, джет̣т̣хапутто са̄рипутто, канит̣т̣хапутто ра̄хуло, дха̄ти кхуджджуттара̄, кулавад̣д̣ханасет̣т̣хи кассапо, маха̄сенагутто моггалла̄но, сомадаттакума̄ро а̄нандо, сесапариса̄ буддхапариса̄, сутасомара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.
чӯл̣асутасомаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.
джа̄такудда̄нам̣ –
сувапан̣д̣итаджамбукакун̣д̣алино, варакан̃н̃амаламбусаджа̄такан̃ча;
паваруттамасан̇кхасирӣвхайако, сутасомаариндамара̄джаваро.
чатта̄лӣсанипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
18. пан̣н̣а̄санипа̄то
[526] 1. нил̣иника̄джа̄такаван̣н̣ана̄
уддайхате ¶ ¶ ¶ джанападоти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄рабба катхеси. катхенто ча там̣ бхиккхум̣ ‘‘кена уккан̣т̣ха̄питосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘пура̄н̣адутийика̄йа̄’’ти вутте ‘‘на еса̄ кхо, бхиккху, ида̄нева тава анаттхака̄рика̄, пуббепи твам̣ етам̣ нисса̄йа джха̄на̄ париха̄йитва̄ маха̄вина̄сам̣ патто’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто удиччабра̄хман̣амаха̄са̄лакуле ниббаттитва̄ вайаппатто уггахитасиппо исипаббаджджам̣ паббиджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ химавантападесе ва̄сам̣ каппеси. аламбуса̄джа̄таке вуттанайенева там̣ пат̣ичча ека̄ мигӣ габбхам̣ пат̣илабхитва̄ путтам̣ виджа̄йи, ‘‘исисин̇го’’твевасса на̄мам̣ ахоси. атха нам̣ пита̄ вайаппаттам̣ пабба̄джетва̄ касин̣апарикаммам̣ угган̣ха̄песи. со начирассева джха̄на̄бхин̃н̃а̄ уппа̄детва̄ джха̄насукхена кӣл̣и, гхоратапо парамадхитиндрийо ахоси. тасса сӣлатеджена саккасса бхаванам̣ кампи. сакко а̄вадждженто там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ ‘‘упа̄йенасса сӣлам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни сакалака̄сират̣т̣хе вут̣т̣хим̣ нива̄реси, рат̣т̣хам̣ аггидад̣д̣хам̣ вийа ахоси. сассе асампаджджама̄не дуббхиккхапӣл̣ита̄ манусса̄ саннипатитва̄ ра̄джан̇ган̣е упаккосим̣су. атха не ра̄джа̄ ва̄тапа̄не т̣хито ‘‘ким̣ ета’’нти пуччхи. ‘‘маха̄ра̄джа, тӣн̣и ¶ сам̣ваччхара̄ни девасса авассантатта̄ сакаларат̣т̣хам̣ уддайхати, манусса̄ дуккхита̄, девам̣ васса̄пехи, дева̄’’ти. ра̄джа̄ сӣлам̣ сама̄дийитва̄ упосатхам̣ упавасантопи вассам̣ васса̄петум̣ на̄саккхи.
тасмим̣ ка̄ле сакко ад̣д̣хараттасамайе тасса сиригаббхам̣ пависитва̄ екобха̄сам̣ катва̄ веха̄се ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ ‘‘коси тва’’нти пуччхи. ‘‘саккохамасмӣ’’ти. ‘‘кенаттхена̄гатосӣ’’ти? ‘‘вассати те, маха̄ра̄джа ¶ , рат̣т̣хе дево’’ти? ‘‘на вассатӣ’’ти. ‘‘джа̄на̄си панасса авассанака̄ран̣а’’нти? ‘‘на джа̄на̄ми, сакка̄’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, химавантападесе ¶ исисин̇го на̄ма та̄пасо пат̣ивасати гхоратапо парамадхитиндрийо. со нибаддхам̣ деве вассанте куджджхитва̄ а̄ка̄сам̣ олокеси, тасма̄ дево на вассатӣ’’ти. ‘‘ида̄ни панеттха ким̣ ка̄табба’’нти? ‘‘тасса тапе бхинне дево вассиссатӣ’’ти. ‘‘ко панасса тапам̣ бхиндитум̣ саматтхо’’ти? ‘‘дхӣта̄ те, маха̄ра̄джа, нил̣иника̄ саматтха̄, там̣ паккоса̄петва̄ ‘асукат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма гантва̄ та̄пасасса тапам̣ бхинда̄хӣ’ти песехӣ’’ти. евам̣ со ра̄джа̄нам̣ ануса̄ситва̄ сакат̣т̣ха̄намева агама̄си. ра̄джа̄ пунадивасе амаччехи саддхим̣ мантетва̄ дхӣтарам̣ паккоса̄петва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘уддайхате джанападо, рат̣т̣хан̃ча̄пи винассати;
ехи нил̣инике гаччха, там̣ ме бра̄хман̣ама̄найа̄’’ти.
таттха там̣ мети там̣ мама анаттхака̄рим̣ бра̄хман̣ам̣ аттано васам̣ а̄нехи, килесаративасенасса сӣлам̣ бхинда̄хӣти.
там̣ сутва̄ са̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на̄хам̣ дуккхаккхама̄ ра̄джа, на̄хам̣ аддха̄наковида̄;
катхам̣ ахам̣ гамисса̄ми, ванам̣ кун̃джарасевита’’нти.
таттха дуккхаккхама̄ти ахам̣, маха̄ра̄джа, дуккхасса кхама̄ на хоми, аддха̄нампи на джа̄на̄ми, са̄хам̣ катхам̣ гамисса̄мӣти.
тато ра̄джа̄ две га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘пхӣтам̣ джанападам̣ гантва̄, хаттхина̄ ча ратхена ча;
да̄русан̇гха̄т̣айа̄нена, евам̣ гаччха нил̣инике.
‘‘хаттхиассаратхе ¶ паттӣ, гаччхева̄да̄йа кхаттийе;
тавева ван̣н̣арӯпена, васам̣ тама̄найиссасӣ’’ти.
таттха ¶ да̄русан̇гха̄т̣айа̄нена̄ти, амма, нил̣инике на твам̣ падаса̄ гамиссаси, пхӣтам̣ пана субхиккхам̣ кхемам̣ аттано джанападам̣ хаттхива̄ханехи ча ратхава̄ханехи ча ¶ гантва̄ тато парампи аджджхока̄се пат̣иччханнена вайха̄дина̄ удакат̣т̣ха̄не на̄ва̄сан̇кха̄тена да̄русан̇гха̄т̣айа̄нена гаччха. ван̣н̣арӯпена̄ти евам̣ акиламама̄на̄ гантва̄ тава ван̣н̣ена чева рӯпасампада̄йа ча там̣ бра̄хман̣ам̣ аттано васам̣ а̄найиссасӣти.
евам̣ со дхӣтара̄ саддхим̣ акатхетаббампи рат̣т̣хапарипа̄ланам̣ нисса̄йа катхеси. са̄пи ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. атхасса̄ саббам̣ да̄таббайуттакам̣ датва̄ амаччехи саддхим̣ уййоджеси. амачча̄ там̣ а̄да̄йа паччантам̣ патва̄ таттха кхандха̄ва̄рам̣ нива̄са̄петва̄ ра̄джадхӣтарам̣ уккхипа̄петва̄ ваначаракена деситена маггена химавантам̣ пависитва̄ пуббан̣хасамайе тасса ассамападасса самӣпам̣ па̄пун̣им̣су. тасмим̣ кхан̣е бодхисатто путтам̣ ассамападе нива̄са̄петва̄ сайам̣ пхала̄пхалаттха̄йа аран̃н̃ам̣ павит̣т̣хо хоти. ваначарако сайам̣ ассамам̣ агантва̄ тасса пана дассанат̣т̣ха̄не т̣хатва̄ нил̣иника̄йа там̣ дассенто две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘кадалӣдхаджапан̃н̃а̄н̣о, а̄бхуджӣпарива̄рито;
есо падиссати раммо, исисин̇гасса ассамо.
‘‘есо аггисса сан̇кха̄то, есо дхӯмо падиссати;
ман̃н̃е но аггим̣ ха̄пети, исисин̇го махиддхико’’ти.
таттха кадалӣсан̇кха̄та̄ дхаджа̄ пан̃н̃а̄н̣ам̣ асса̄ти кадалӣдхаджапан̃н̃а̄н̣о. а̄бхуджӣпарива̄ритоти бхуджапаттаванапариккхитто. сан̇кха̄тоти есо агги асса исисин̇гасса джха̄нена сан̇кха̄то паччаккхагато джалати. ман̃н̃е но аггинти аггим̣ но ха̄пети джухати паричаратӣти ман̃н̃а̄ми.
амачча̄пи бодхисаттасса аран̃н̃ам̣ павит̣т̣хавела̄йа ассамам̣ парива̄ретва̄ а̄раккхам̣ т̣хапетва̄ ра̄джадхӣтарам̣ исивесам̣ га̄ха̄петва̄ ¶ суван̣н̣ачӣракена нива̄санапа̄рупанам̣ катва̄ сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ тантубаддхам̣ читтаген̣д̣укам̣ га̄ха̄петва̄ ассамападам̣ песетва̄ сайам̣ бахи раккханта̄ ат̣т̣хам̣су. са̄ тена ген̣д̣укена кӣл̣антӣ чан̇камакот̣ийам̣ отари. тасмим̣ кхан̣е исисин̇го пан̣н̣аса̄ладва̄ре па̄са̄н̣апхалаке нисинно хоти. со там̣ а̄гаччхантим̣ дисва̄ бхӣтатасито ут̣т̣ха̄йа пан̣н̣аса̄лам̣ ¶ пависитва̄ ат̣т̣ха̄си ¶ . са̄писса пан̣н̣аса̄ладва̄рам̣ гантва̄ кӣл̣ийева. саттха̄ тан̃ча тато уттари ча аттхам̣ пака̄сенто тиссо га̄тха̄ абха̄си –
‘‘тан̃ча дисва̄на а̄йантим̣, а̄муттаман̣икун̣д̣алам̣;
исисин̇го па̄виси бхӣто, ассамам̣ пан̣н̣ачха̄данам̣.
‘‘ассамасса ча са̄ два̄ре, ген̣д̣укенасса кӣл̣ати;
видам̣сайантӣ ан̇га̄ни, гуйхам̣ пака̄сита̄ни ча.
‘‘тан̃ча дисва̄на кӣл̣антим̣, пан̣н̣аса̄лагато джат̣ӣ;
ассама̄ никкхамитва̄на, идам̣ вачанамабравӣ’’ти.
таттха ген̣д̣укенасса̄ти асса исисин̇гасса ассамадва̄ре ген̣д̣укена кӣл̣ати. видам̣сайантӣти дассентӣ. гуйхам̣ пака̄сита̄ни ча̄ти гуйхан̃ча рахассан̇гам̣ пака̄сита̄ни ча па̄кат̣а̄ни мукхахаттха̄дӣни. абравӣти со кира пан̣н̣аса̄ла̄йа т̣хатва̄ чинтеси – ‘‘сача̄йам̣ йаккхо бхавеййа, пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ мам̣ мурумура̄петва̄ кха̄деййа, на̄йам̣ йаккхо, та̄пасо бхависсатӣ’’ти ассама̄ никкхамитва̄ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘амбхо ко на̄ма со руккхо, йасса тевам̣гатам̣ пхалам̣;
дӯрепи кхиттам̣ паччети, на там̣ оха̄йа гаччхатӣ’’ти.
таттха йасса тевам̣гатам̣ пхаланти йасса тава руккхасса евам̣гатикам̣ манорамам̣ пхалам̣. ко на̄ма со руккхоти читраген̣д̣укасса адит̣т̣хапуббатта̄ ‘‘руккхапхалена тена бхавитабба’’нти ман̃н̃ама̄но евам̣ пуччхати.
атхасса са̄ руккхам̣ а̄чиккхантӣ га̄тхама̄ха –
‘‘ассамасса мама брахме, самӣпе гандхама̄дане;
бахаво та̄диса̄ руккха̄, йасса тевам̣гатам̣ пхалам̣;
дӯрепи кхиттам̣ паччети, на мам̣ оха̄йа гаччхатӣ’’ти.
таттха ¶ ¶ самӣпе гандхама̄данети гандхама̄данапаббате мама ассамасса самӣпе. йасса тевам̣гатанти йасса евам̣гатам̣, та-ка̄ро бйан̃джанасандхикароти.
ити ¶ са̄ муса̄ва̄дам̣ абха̄си. итаропи саддахитва̄ ‘‘та̄пасо есо’’ти сан̃н̃а̄йа пат̣исантха̄рам̣ каронто га̄тхама̄ха –
‘‘етӯ бхавам̣ ассамимам̣ адету, паджджан̃ча бхаккхан̃ча пат̣иччха дамми;
идама̄санам̣ атра бхавам̣ нисӣдату, ито бхавам̣ мӯлапхала̄ни бхун̃джатӯ’’ти.
таттха ассамиманти ассамам̣ имам̣ бхавам̣ пависату. адетӯти йатха̄саннихитам̣ а̄ха̄рам̣ парибхун̃джату. паджджанти па̄даббхан̃джанам̣. бхаккханти мадхурапхала̄пхалам̣. пат̣иччха̄ти пат̣игган̣ха. идама̄сананти павит̣т̣хака̄ле евама̄ха.
тасса̄ пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ кат̣т̣хаттхаран̣е нисӣдантийа̄ суван̣н̣ачӣраке двидха̄ гате сарӣрам̣ аппат̣иччханнам̣ ахоси. та̄пасо ма̄туга̄масарӣрасса адит̣т̣хапуббатта̄ там̣ дисва̄ ‘‘ван̣н̣о есо’’ти сан̃н̃а̄йа евама̄ха –
‘‘ким̣ те идам̣ ӯрӯнамантарасмим̣, супиччхитам̣ кан̣хариваппака̄сати;
аккха̄хи ме пуччхито етаматтхам̣, косе ну те уттаман̇гам̣ павит̣т̣ха’’нти.
таттха супиччхитанти двиннам̣ ӯрӯнам̣ сама̄гамака̄ле супхуситам̣ сиппипут̣амукхасан̣т̣ха̄нам̣. субхалаккхан̣ена хи асаманна̄гата̄йа там̣ т̣ха̄нам̣ а̄ва̄т̣адха̄тукам̣ хоти, саманна̄гата̄йа аббхуннатам̣ сиппипут̣амукхасан̣т̣ха̄нам̣. кан̣хариваппака̄сатӣти убхосу пассесу ка̄л̣акам̣ вийа кха̄йати. косе ну те уттаман̇гам̣ павит̣т̣ханти тава уттаман̇гам̣ лин̇гасан̣т̣ха̄нам̣ на пан̃н̃а̄йати, ким̣ ну там̣ тава сарӣрасан̇кха̄те косе павит̣т̣ханти пуччхати.
атха нам̣ са̄ ван̃чайантӣ га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘ахам̣ ване мӯлапхалесанам̣ чарам̣, а̄са̄дайим̣ аччхам̣ сугхорарӯпам̣;
со ¶ мам̣ патитва̄ сахаса̄джджхапатто, пануджджа мам̣ аббахи уттаман̇гам̣.
‘‘сва̄йам̣ ¶ ¶ ван̣о кхаджджати кан̣д̣ува̄йати, саббан̃ча ка̄лам̣ на лабха̄ми са̄там̣;
пахо бхавам̣ кан̣д̣умимам̣ винетум̣, курутам̣ бхавам̣ йа̄чито бра̄хман̣аттха’’нти.
таттха а̄са̄дайинти гхат̣т̣есим̣, а̄гаччхантам̣ дисва̄ лед̣д̣уна̄ пахаринти аттхо. патитва̄ти упадха̄витва̄. сахаса̄джджхаппаттоти мамам̣ сахаса̄ аджджхаппатто сампатто. пануджджа̄ти атха мам̣ потетва̄. аббахӣти мукхена мама уттаман̇гам̣ лун̃читва̄ пакка̄ми, тато пат̣т̣ха̄йа имасмим̣ т̣ха̄не ван̣о джа̄то. сва̄йанти со айам̣ тато пат̣т̣ха̄йа майхам̣ ван̣о кхаджджати чева кан̣д̣уван̃ча кароти, таппаччайа̄ са̄хам̣ саббака̄лам̣ ка̄йикачетасикасукхам̣ на лабха̄ми. пахоти паху саматтхо. бра̄хман̣аттханти бхавам̣ майа̄ йа̄чито имам̣ бра̄хман̣асса аттхам̣ кароту, идам̣ ме дуккхам̣ хара̄хӣти вадати.
со тасса̄ муса̄ва̄дам̣ ‘‘сабха̄во’’ти саддахитва̄ ‘‘саче те евам̣ сукхам̣ хоти, карисса̄мӣ’’ти там̣ падесам̣ олокетва̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘гамбхӣрарӯпо те ван̣о салохито, апӯтико ван̣агандхо маха̄ ча;
кароми те кин̃чи каса̄йайогам̣, йатха̄ бхавам̣ парамасукхӣ бхавеййа̄’’ти.
таттха салохитоти раттобха̄со. апӯтикоти пӯтимам̣сарахито. ван̣агандхоти тхокам̣ дуггандхо. каса̄йайоганти ахам̣ кечи руккхакаса̄йе гахетва̄ тава екам̣ каса̄йайогам̣ каромӣти.
тато нил̣иника̄ га̄тхама̄ха
‘‘на мантайога̄ на каса̄йайога̄, на осадха̄ брахмача̄ри каманти;
йам̣ те муду тена винехи кан̣д̣ум̣, йатха̄ ахам̣ парамасукхӣ бхавеййа’’нти.
таттха ¶ ¶ камантӣти, бхо брахмача̄ри, имасмим̣ мама ван̣е нева мантайога̄, на каса̄йайога̄, на пуппхапхала̄дӣни осадха̄ни каманти, анекава̄рам̣ катехипи техи етасса пха̄сукабха̄во на бхӯтапуббо. йам̣ пана те етам̣ муду ан̇гаджа̄там̣, тена гхат̣т̣ийама̄нассева тасса кан̣д̣у на хоти, тасма̄ тена винехи кан̣д̣унти.
со ¶ ‘‘саччам̣ есо бхан̣атӣ’’ти саллаккхетва̄ ‘‘метхунасам̣саггена сӣлам̣ бхиджджати, джха̄нам̣ антарадха̄йатӣ’’ти аджа̄нанто ма̄туга̄масса адит̣т̣хапуббатта̄ метхунадхаммасса ча аджа̄нанабха̄вена ‘‘бхесаджджа’’нти вадантийа̄ та̄йа метхунам̣ пат̣исеви. та̄вадевасса сӣлам̣ бхиджджи, джха̄нам̣ париха̄йи. со две тайо ва̄ре сам̣саггам̣ катва̄ киланто хутва̄ никкхамитва̄ сарам̣ оруйха нхатва̄ пат̣иппассаддхадаратхо а̄гантва̄ пан̣н̣аса̄ла̄йам̣ нисӣдитва̄ пунапи там̣ ‘‘та̄пасо’’ти ман̃н̃ама̄но васанат̣т̣ха̄нам̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘ито ну бхото катамена ассамо, каччи бхавам̣ абхирамаси аран̃н̃е;
каччи ну те мӯлапхалам̣ пахӯтам̣, каччи бхавантам̣ на вихим̣санти ва̄л̣а̄’’ти.
таттха катамена̄ти ито катамена диса̄бха̄гена бхото ассамо. бхаванти а̄лапанаметам̣.
тато нил̣иника̄ чатассо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘ито уджум̣ уттара̄йам̣ диса̄йам̣, кхема̄ надӣ химавата̄ пабха̄вӣ;
тасса̄ тӣре ассамо майха раммо, ахо бхавам̣ ассамам̣ майхам̣ пассе.
‘‘амба̄ ча са̄ла̄ тилака̄ ча джамбуйо, удда̄лака̄ па̄т̣алийо ча пхулла̄;
самантато кимпуриса̄бхигӣтам̣, ахо бхавам̣ ассамам̣ майхам̣ пассе.
‘‘та̄ла̄ ¶ ча мӯла̄ ча пхала̄ ча меттха, ван̣н̣ена гандхена упетарӯпам̣;
там̣ ¶ бхӯмибха̄гехи упетарӯпам̣, ахо бхавам̣ ассамам̣ майхам̣ пассе.
‘‘пхала̄ ча мӯла̄ ча пахӯтаметтха, ван̣н̣ена гандхена расенупета̄;
а̄йанти ча луддака̄ там̣ падесам̣, ма̄ ме тато мӯлапхалам̣ аха̄су’’нти.
таттха уттара̄йанти уттара̄йа. кхема̄ти евам̣на̄мика̄ надӣ. химавата̄ пабха̄вӣти химавантато паваттати. ахоти паттханаттхе нипа̄то. удда̄лака̄ти ва̄тагха̄така̄. кимпуриса̄бхигӣтанти самантато парива̄ретва̄ мадхурасаддена га̄йантехи кимпурисехи абхигӣтам̣. та̄ла̄ ча мӯла̄ ча пхала̄ ча меттха̄ти еттха мама ассаме па̄са̄дика̄ та̄ларуккха̄ ча тесан̃н̃ева ван̣н̣агандха̄дисампанна̄ кандасан̇кха̄та̄ ¶ мӯла̄ ча пхала̄ ча. пахӯтаметтха̄ти на̄на̄руккхапхала̄ ча руккхаваллимӯла̄ ча пахӯта̄ еттха. ма̄ ме татоти там̣ мама ассамападам̣ самбахула̄ луддака̄ а̄гаччханти, майа̄ четтха а̄харитва̄ т̣хапитам̣ баху мадхурасамӯлапхала̄пхалам̣ аттхи, те майи чира̄йанте мӯлапхала̄пхалам̣ хареййум̣. те тато мама мӯлапхала̄пхалам̣ ма̄ харим̣су, тасма̄ сачепи майа̄ саддхим̣ а̄гантука̄мо, ехи, но че, ахам̣ гамисса̄мӣти а̄ха.
там̣ сутва̄ та̄пасо йа̄ва питу а̄гамана̄ адхива̄са̄петум̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пита̄ мамам̣ мӯлапхалесанам̣ гато, ида̄ни а̄гаччхати са̄йака̄ле;
убхова гаччха̄масе ассамам̣ там̣, йа̄ва пита̄ мӯлапхалато етӯ’’ти.
таттха убхова гаччха̄масети мама питу а̄рочетва̄ убхова гамисса̄ма.
тато ¶ са̄ чинтеси – ‘‘айам̣ та̄ва аран̃н̃ева вад̣д̣хитабха̄вена мама иттхибха̄вам̣ на джа̄на̄ти, пита̄ панасса мам̣ дисва̄ва джа̄нитва̄ ‘твам̣ идха ким̣ каросӣ’ти ка̄джакот̣ийа̄ пахаритва̄ сӣсампи ме бхиндеййа, тасмим̣ ана̄гатейева майа̄ гантум̣ ват̣т̣ати, а̄гаманакаммампи ме нит̣т̣хита’’нти. са̄ тасса а̄гаманӯпа̄йам̣ а̄чиккхантӣ итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ан̃н̃е ¶ бахӯ исайо са̄дхурӯпа̄, ра̄джӣсайо анумагге васанти;
тейева пуччхеси мамассамам̣ там̣, те там̣ найиссанти мамам̣ сака̄се’’ти.
таттха ра̄джӣсайоти, самма, майа̄ на сакка̄ чира̄йитум̣, ан̃н̃е пана са̄дхусабха̄ва̄ ра̄джисайо ча бра̄хман̣исайо ча анумагге мама ассамамаггапассе васанти, ахам̣ тесам̣ а̄чиккхитва̄ гамисса̄ми, твам̣ те пуччхеййа̄си, те там̣ мама сантикам̣ найиссантӣти.
евам̣ са̄ аттано пала̄йанӯпа̄йам̣ катва̄ пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ там̣ олокентамева ‘‘твам̣ ниватта̄’’ти ватва̄ а̄гаманамаггенева амачча̄нам̣ сантикам̣ агама̄си. те там̣ гахетва̄ кхандха̄ва̄рам̣ гантва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ па̄пун̣им̣су. саккопи там̣ дивасамева тусситва̄ сакаларат̣т̣хе девам̣ васса̄песи, тато субхиккхам̣ джанападам̣ ахоси. исисин̇гата̄пасассапи та̄йа паккантаматта̄йа ева ка̄йе д̣а̄хо уппаджджи. со кампанто пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ ва̄качӣрам̣ па̄рупитва̄ ¶ сочанто нипаджджи. бодхисатто са̄йам̣ а̄гантва̄ путтам̣ апассанто ‘‘кахам̣ ну кхо гато’’ти ка̄джам̣ ота̄ретва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ там̣ нипаннакам̣ дисва̄ ‘‘та̄та, ким̣ каросӣ’’ти пит̣т̣хим̣ паримаджджанто тиссо га̄тха̄ абха̄си –
‘‘на те кат̣т̣ха̄ни бхинна̄ни, на те удакама̄бхатам̣;
аггӣпи те на ха̄пито, ким̣ ну мандова джха̄йаси.
‘‘бхинна̄ни кат̣т̣ха̄ни хуто ча агги, тапанӣпи те самита̄ брахмача̄рӣ;
пӣт̣хан̃ча майхам̣ удакан̃ча хоти, рамаси тувам̣ брахмабхӯто пураттха̄.
‘‘абхиннакат̣т̣хоси ¶ ана̄бхатодако, аха̄питаггӣси асиддхабходжано;
на ме тувам̣ а̄лапасӣ мамаджджа, нат̣т̣хам̣ ну ким̣ четасикан̃ча дуккха’’нти.
таттха ¶ бхинна̄нӣти аран̃н̃ато уддхат̣а̄ни. на ха̄питоти на джалито. бхинна̄нӣти пуббе тайа̄ мама̄гаманавела̄йа кат̣т̣ха̄ни уддхат̣а̄нева хонти. хуто ча аггӣти агги ча хуто хоти. тапанӣти висиббанааггисан̇кха̄та̄ тапанӣпи те самита̄ва сайамева сам̣видахита̄ва хоти. пӣт̣ханти мама а̄санаттха̄йа пӣт̣хан̃ча пан̃н̃аттамева хоти. удакан̃ча̄ти па̄дадхованаудакампи упат̣т̣ха̄питамева хоти. брахмабхӯтоти тувампи ито пураттха̄ сет̣т̣хабхӯто имасмим̣ ассаме абхирамаси. абхиннакат̣т̣хосӣти со да̄ни аджджа ануддхат̣акат̣т̣хоси. асиддхабходжаноти на те кин̃чи амха̄кам̣ кандамӯлам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ седитам̣. мамаджджа̄ти, мама путта, аджджа на ме твам̣ а̄лапаси. нат̣т̣хам̣ ну кинти ким̣ ну те нат̣т̣хам̣ ва̄, ким̣ четасикам̣ ва̄ дуккхам̣, аккха̄хи ме нипаннака̄ран̣анти пуччхати.
со питу вачанам̣ сутва̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ катхенто а̄ха –
‘‘идха̄гама̄ джат̣ило брахмача̄рӣ, судассанеййо сутанӯ винети;
нева̄тидӣгхо на пана̄тирассо, сукан̣хакан̣хаччхаданехи бхото.
‘‘амассуджа̄то апура̄н̣аван̣н̣ӣ, а̄дха̄рарӯпан̃ча панасса кан̣т̣хе;
две йама̄ ган̣д̣а̄ уре суджа̄та̄, суван̣н̣атиндуканибха̄ пабхассара̄.
‘‘мукхан̃ча ¶ тасса бхусадассанеййам̣, кан̣н̣есу ламбанти ча кун̃читагга̄;
те джотаре чарато ма̄н̣авасса, суттан̃ча йам̣ сам̣йаманам̣ джат̣а̄нам̣.
‘‘ан̃н̃а̄ ¶ ча тасса сам̣йама̄ни чатассо, нӣла̄ пӣта̄ лохитика̄ ча сета̄;
та̄ пим̣саре чарато ма̄н̣авасса, тирит̣исан̇гха̄рива па̄вусамхи.
‘‘на микхалам̣ мун̃джамайам̣ дха̄рети, на сантхаре но пана паббаджасса;
та̄ ¶ джотаре джагханантаре вилагга̄, сатерата̄ виджджуриванталиккхе.
‘‘акхӣлака̄ни ча аван̣т̣ака̄ни, хет̣т̣ха̄ набхйа̄ кат̣исамохита̄ни;
агхат̣т̣ита̄ ниччакӣл̣ам̣ каронти, хам̣ та̄та ким̣руккхапхала̄ни та̄ни.
‘‘джат̣а̄ ча тасса бхусадассанеййа̄, паросатам̣ веллитагга̄ сугандха̄;
дведха̄ сиро са̄дху вибхаттарӯпо, ахо ну кхо майха татха̄ джат̣а̄ссу.
‘‘йада̄ ча со пакирати та̄ джат̣а̄йо, ван̣н̣ена гандхена упетарӯпа̄;
нӣлуппалам̣ ва̄тасамеритам̣ва, татхева сам̣ва̄ти панассамо айам̣.
‘‘пан̇ко ча тасса бхусадассанеййо, нета̄дисо йа̄дисо майхам̣ ка̄йе;
со ва̄йати ерито ма̄лутена, ванам̣ йатха̄ аггагимхе супхуллам̣.
‘‘ниханти со руккхапхалам̣ патхабйа̄, сучиттарӯпам̣ ручирам̣ дассанеййам̣;
кхиттан̃ча тасса пунарехи хаттхам̣, хам̣ та̄та ким̣руккхапхалам̣ ну кхо там̣.
‘‘данта̄ ¶ ча тасса бхусадассанеййа̄, суддха̄ сама̄ сан̇кхаварӯпапанна̄;
мано паса̄денти виварийама̄на̄, на хи нӯна со са̄камакха̄ди техи.
‘‘акаккасам̣ аггал̣итам̣ мухум̣ мудум̣, уджум̣ ануддхатам̣ ачапаламасса бха̄ситам̣;
рудам̣ ¶ манун̃н̃ам̣ каравӣкасуссарам̣, хадайан̇гамам̣ ран̃джайатева ме мано.
‘‘биндуссаро ¶ на̄тивисат̣т̣хава̄кйо, на нӯна саджджха̄йаматиппайутто;
иччха̄ми бхо там̣ пунадева дат̣т̣хум̣, митто хи ме ма̄н̣авоху пураттха̄.
‘‘сусандхи саббаттха вимат̣т̣химам̣ ван̣ам̣, путхӯ суджа̄там̣ кхарапаттасаннибхам̣;
тенева мам̣ уттарийа̄на ма̄н̣аво, виваритам̣ ӯрум̣ джагханена пил̣айи.
‘‘тапанти а̄бханти вирочаре ча, сатерата̄ виджджуриванталиккхе;
ба̄ха̄ мудӯ ан̃джаналомаса̄диса̄, вичитрават̣т̣ан̇гулика̄сса собхаре.
‘‘акаккасан̇го на ча дӣгхаломо, накха̄сса дӣгха̄ апи лохитагга̄;
мудӯхи ба̄ха̄хи палиссаджанто, калйа̄н̣арӯпо рамайам̣ упат̣т̣хахи.
‘‘думасса тӯлӯпанибха̄ пабхассара̄, суван̣н̣акамбуталават̣т̣асуччхави;
хаттха̄ мудӯ техи мам̣ сампхуситва̄, ито гато тена мам̣ даханти та̄та.
‘‘на ¶ нӯна со кха̄ривидхам̣ аха̄си, на нӯна со кат̣т̣ха̄ни сайам̣ абхан̃джи;
на нӯна со ханти думе кут̣ха̄рийа̄, на хисса хаттхесу кхила̄ни аттхи.
‘‘аччхо ча кхо тасса ван̣ам̣ ака̄си, со мам̣брави ‘сукхитам̣ мам̣ карохи’;
та̄хам̣ ¶ карим̣ тена мама̄си сокхйам̣, со чабрави ‘сукхитосмӣ’ти брахме.
‘‘айан̃ча те ма̄лувапан̣н̣асантхата̄, викин̣н̣арӯпа̄ва майа̄ ча тена ча;
килантарӯпа̄ удаке рамитва̄, пунаппунам̣ пан̣н̣акут̣им̣ ваджа̄ма.
‘‘на маджджа манта̄ пат̣ибханти та̄та, на аггихуттам̣ напи йан̃н̃атантам̣;
на ча̄пи те мӯлапхала̄ни бхун̃дже, йа̄ва на пасса̄ми там̣ брахмача̄рим̣.
‘‘аддха̄ паджа̄на̄си тувампи та̄та, йассам̣ дисам̣ васате брахмача̄рӣ;
там̣ мам̣ дисам̣ па̄пайа та̄та кхиппам̣, ма̄ те ахам̣ амаримассамамхи.
‘‘вичитрапхуллан̃хи ¶ ванам̣ сутам̣ майа̄, диджа̄бхигхут̣т̣хам̣ диджасан̇гхасевитам̣;
там̣ мам̣ ванам̣ па̄пайа та̄та кхиппам̣, пура̄ те па̄н̣ам̣ виджаха̄ми ассаме’’ти.
таттха идха̄гама̄ти, та̄та, имам̣ ассамападам̣ а̄гато. судассанеййоти сут̣т̣ху дассанеййо. сутанӯти сут̣т̣ху тануко на̄тикисо на̄титхӯло ¶ . винетӣти аттано сарӣраппабха̄йа ассамападам̣ екобха̄сам̣ вийа винети пӯрети. сукан̣хакан̣хаччхаданехи бхототи, та̄та, тасса бхото сукан̣хехи кан̣хаччхаданехи бхамараван̣н̣ехи кесехи сукан̣хасӣсам̣ сумаджджитаман̣имайам̣ вийа кха̄йати. амассӯджа̄тоти на та̄васса массу джа̄йати, тарун̣ойева. апура̄н̣аван̣н̣ӣти ачирапаббаджито. а̄дха̄рарӯпан̃ча панасса кан̣т̣хети кан̣т̣хе ча панасса амха̄кам̣ бхиккха̄бха̄джанат̣т̣хапанам̣ патта̄дха̄расадисам̣ пил̣андханам̣ аттхӣти мутта̄ха̄рам̣ сандха̄йа вадати. ган̣д̣а̄ти тхане сандха̄йа̄ха. уре суджа̄та̄ти урамхи суджа̄та̄. ‘‘урато’’типи па̄т̣хо. пабхассара̄ти пабха̄сампанна̄. ‘‘пабха̄саре’’типи па̄т̣хо, обха̄сантӣти аттхо.
бхусадассанеййанти ативийа дассанӣйам̣. кун̃читагга̄ти сӣхакун̣д̣алам̣ сандха̄йа вадати. суттан̃ча̄ти йам̣ тасса джат̣а̄бандханасуттам̣, тампи джотати пабхам̣ мун̃чати. ‘‘сам̣йама̄ни чатассо’’ти имина̄ ман̣исуван̣н̣апава̄л̣араджатамайа̄ни чатта̄ри пил̣андхана̄ни дассети ¶ . та̄ пим̣сарети та̄ни пил̣андхана̄ни па̄вусамхи павут̣т̣хе деве тирит̣исан̇гха̄ вийа вираванти. микхаланти мекхалам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. идам̣ ниваттхакан̃чаначӣракам̣ сандха̄йа̄ха. на сантхарети на ва̄ке. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та, йатха̄ майам̣ тин̣амайам̣ ва̄ ва̄камайам̣ ва̄ чӣракам̣ дха̄рема, на татха̄ со, со пана суван̣н̣ачӣракам̣ дха̄ретӣти. акхӣлака̄нӣти атача̄ни ниппан̣н̣а̄ни. кат̣исамохита̄нӣти кат̣ийам̣ баддха̄ни. ниччакӣл̣ам̣ каронтӣти агхат̣т̣ита̄нипи ниччака̄лам̣ кӣл̣а̄йанти. хам̣, та̄та̄ти хамбхо, та̄та. ким̣ руккхапхала̄ни та̄нӣти та̄ни тасса ма̄н̣авасса сутта̄рул̣ха̄ни кат̣ийам̣ баддха̄ни катараруккхапхала̄ни на̄ма̄ти ман̣исан̇гха̄т̣им̣ сандха̄йа̄ха.
джат̣а̄ти джат̣а̄ман̣д̣ала̄ка̄рена баддхаратанамиссакакесават̣т̣ийо сандха̄йа̄ха. веллитагга̄ти кун̃читагга̄. дведха̄сироти тасса сӣсам̣ дведха̄ катва̄ баддха̄нам̣ джат̣а̄нам̣ васена сут̣т̣ху вибхаттарӯпам̣. татха̄ти йатха̄ тасса ма̄н̣авасса джат̣а̄, татха̄ тумхехи мама на баддха̄, ахо вата мамапи татха̄ ассӯти паттхенто а̄ха. упетарӯпа̄ти упетасабха̄ва̄. ва̄тасамеритам̣ва̄ти ¶ йатха̄ на̄ма нӣлуппалам̣ ва̄тена самӣритам̣, татхева айам̣ имасмим̣ ванасан̣д̣е ассамо сам̣ва̄ти. нета̄дисоти, та̄та, йа̄дисо ¶ мама ка̄йе пан̇ко, нета̄дисо тасса сарӣре. со хи дассанӣйо чева сугандхо ча. аггагимхети васантасамайе.
нихантӣти пахарати. ким̣ руккхапхалам̣ ну кхо танти катараруккхасса ну кхо там̣ пхалам̣. сан̇кхаварӯпапанна̄ти судхотасан̇кхапат̣ибха̄га̄. на хи нӯна со са̄камакха̄ди техӣти на нӯна со ма̄н̣аво майам̣ вийа техи дантехи руккхапан̣н̣а̄ни чева мӯлапхала̄пхала̄ни ча кха̄ди. амха̄кан̃хи та̄ни кха̄данта̄нам̣ сабала̄ пан̣н̣аван̣н̣а̄ данта̄ти дӣпети.
акаккасанти, та̄та, тасса бха̄ситам̣ апхарусам̣ агал̣итам̣, пунаппунам̣ вадантасса̄пи мадхурата̄йа мухум̣ мудум̣, апамуссата̄йа уджум̣, авиккхиттата̄йа ануддхат̣ам̣, патит̣т̣хитата̄йа ачапалам̣. руданти бха̄сама̄насса сарасан̇кха̄там̣ рудампи манохарам̣ каравӣкасса вийа суссарам̣ сумадхурам̣. ран̃джайатева̄ти мама мано ран̃джатийева. биндуссароти пин̣д̣итассаро. ма̄н̣авохӯти со хи ма̄н̣аво пураттха̄ мама митто аху.
сусандхи саббаттха вимат̣т̣химам̣ ван̣анти та̄та тасса ма̄н̣авасса ӯрӯнам̣ антаре екам̣ ван̣ам̣ аттхи, там̣ сусандхи супхуситам̣ сиппипут̣амукхасадисам̣, саббаттха вимат̣т̣хам̣ самантато мат̣т̣хам̣. путхӯти махантам̣. суджа̄танти сусан̣т̣хитам̣. кхарапаттасаннибханти ¶ супуппхитападумамакул̣асаннибхам̣. уттарийа̄на̄ти уттаритва̄ аваттхаритва̄. пил̣айӣти пӣл̣еси. тапантӣти тасса ма̄н̣авасса сарӣрато ниччхаранта̄ суван̣н̣аван̣н̣арам̣сийо джаланти обха̄санти вирочанти ча. ба̄ха̄ти ба̄ха̄писса мудӯ. ан̃джаналомаса̄диса̄ти ан̃джанасадисехи ломехи саманна̄гата̄. вичитрават̣т̣ан̇гулика̄сса собхарети хаттха̄писса варалаккхан̣авичитра̄хи пава̄лан̇курасадиса̄хи ват̣т̣ан̇гулӣхи саманна̄гата̄ собханти.
акаккасан̇готи каччхупӣл̣ака̄дирахитаан̇гапаччан̇го. рамайам̣ упат̣т̣хахӣти мам̣ рамайанто упат̣т̣хахи паричари. тӯлӯпанибха̄ти мудубха̄васса упама̄. суван̣н̣акамбуталават̣т̣асуччхавӣти суван̣н̣амайам̣ а̄да̄саталам̣ вийа ват̣т̣а̄ ча суччхави ча, париман̣д̣алатала̄ чева сундараччхави ча̄ти аттхо. сампхуситва̄ти сут̣т̣ху пхуситва̄ аттано хаттхасампхассам̣ мама сарӣре пхара̄петва̄. ито гатоти мама ¶ олокентассева ито гато. тена мам̣ дахантӣти тена тасса хаттхасампхассена ида̄ни мам̣ даханти. татха̄ хи тасса гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа мама сарӣре д̣а̄хо ут̣т̣хито, тенамхи доманассаппатто нипанноти.
на ¶ нӯна со кха̄ривидханти, та̄та, нӯна со ма̄н̣аво на кха̄рибха̄рам̣ уккхипитва̄ вичари. кхила̄нӣти кила̄ни, ‘‘айамева ва̄ па̄т̣хо. сокхйанти сукхам̣. ма̄лувапан̣н̣асантхата̄ викин̣н̣арӯпа̄ва̄ти, та̄та, айам̣ тава ма̄лувапан̣н̣асантхата̄ аджджа майа̄ ча тена ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пара̄масана̄лин̇ганавасена париваттантехи викин̣н̣а̄ вийа а̄кулабйа̄кула̄ джа̄та̄. пунаппунам̣ пан̣н̣акут̣им̣ ваджа̄ма̄ти, та̄та, ахан̃ча со ча абхирамитва̄ килантарӯпа̄ пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ удакам̣ пависитва̄ рамитва̄ вигатадаратха̄ пунаппунам̣ имамева кут̣им̣ пависа̄ма̄ти вадати.
на маджджа манта̄ти аджджа мама тасса гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа нева манта̄ пат̣ибханти на упат̣т̣хаханти на руччанти. на аггихуттам̣ напи йан̃н̃атантанти маха̄брахмуно а̄ра̄дханаттха̄йа каттаббахомавидхӯпана̄дийан̃н̃акирийа̄пи ме на пат̣ибха̄ти на упат̣т̣ха̄ти на руччати. на ча̄пи тети тайа̄ а̄бхатамӯлапхала̄пхала̄нипи на бхун̃джа̄ми. йассам̣ дисанти йассам̣ диса̄йам̣. вананти тасса ма̄н̣авасса ассамам̣ парива̄ретва̄ т̣хитавананти.
тассевам̣ вилапантасса там̣ вила̄пам̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘ека̄йа иттхийа̄ имасса сӣлам̣ бхиннам̣ бхависсатӣ’’ти н̃атва̄ там̣ оваданто чха га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘имасма̄хам̣ джотирасе ванамхи, гандхаббадеваччхарасан̇гхасевите;
исӣнама̄ва̄се ¶ санантанамхи, нета̄дисам̣ аратим̣ па̄пун̣етха.
‘‘бхаванти митта̄ни атхо на хонти, н̃а̄тӣсу миттесу каронти пемам̣;
айан̃ча джаммо кисса ва̄ нивит̣т̣хо, йо нева джа̄на̄ти ‘кутомхи а̄гато’.
‘‘сам̣ва̄сена ¶ хи митта̄ни, сандхӣйанти пунаппунам̣;
свева митто асам̣ганту, асам̣ва̄сена джӣрати.
‘‘саче тувам̣ даккхаси брахмача̄рим̣, саче тувам̣ саллапе брахмача̄рина̄;
сампаннасассам̣ва маходакена, тапогун̣ам̣ кхиппамимам̣ пахиссаси.
‘‘пунапи че даккхаси брахмача̄рим̣, пунапи че саллапе брахмача̄рина̄;
сампаннасассам̣ва маходакена, усма̄гатам̣ кхиппамимам̣ пахиссаси.
‘‘бхӯта̄ни ¶ хета̄ни чаранти та̄та, вирӯпарӯпена мануссалоке;
на та̄ни севетха наро сапан̃н̃о, а̄саджджа нам̣ нассати брахмача̄рӣ’’ти.
таттха имасма̄ти имасмим̣. ханти нипа̄таматтам̣. джотирасети хӯйама̄насса джотино рам̣сиобха̄сите. санантанамхӣти пора̄н̣аке. па̄пун̣етха̄ти па̄пун̣еййа. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та, еварӯпе ване васанто йам̣ аратим̣ твам̣ патто, ета̄дисам̣ на па̄пун̣еййа пан̣д̣ито кулапутто, паттум̣ на̄рахатӣти аттхо.
‘‘бхавантӣ’’ти имам̣ га̄тхам̣ маха̄сатто антогатамева бха̄сати. айаметтха адхиппа̄йо – локе сатта̄нам̣ митта̄ни на̄ма хонтипи на хонтипи таттха йесам̣ хонти, те аттано н̃а̄тӣсу ча миттесу ча пемам̣ каронти. айан̃ча джаммоти мигасин̇го ла̄мако. кисса ва̄ нивит̣т̣хоти кена на̄ма ка̄ран̣ена тасмим̣ ма̄туга̄ме миттасан̃н̃а̄йа нивит̣т̣хо, со мигийа̄ куччхисмим̣ ниббаттитва̄ аран̃н̃е вад̣д̣хитатта̄ ‘‘кутомхи а̄гато’’ти аттано а̄гатат̣т̣ха̄наматтампи ¶ на джа̄на̄ти, пагева н̃а̄тимиттети.
пунаппунанти, та̄та, митта̄ни на̄ма пунаппунам̣ сам̣ва̄сена сам̣севанена сандхӣйанти гхат̣ӣйанти. свева миттоти со ева митто асам̣ганту асама̄гаччхантасса пурисасса тена асама̄гамасан̇кха̄тена асам̣ва̄сена джӣрати винассати ¶ . сачети тасма̄, та̄та, саче твам̣ пунапи там̣ даккхаси, тена ва̄ саллаписсаси, атха йатха̄ на̄ма ниппханнасассам̣ махогхена харӣйати, евам̣ имам̣ аттано тапогун̣ам̣ пахиссаси ха̄рессасӣти аттхо. усма̄гатанти саман̣атеджам̣.
вирӯпарӯпена̄ти вивидхарӯпена. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та, мануссалокасмин̃хи ета̄ни йаккхинисан̇кха̄та̄ни бхӯта̄ни вивидхарӯпапат̣иччханнена аттано рӯпена аттано васам̣ гате кха̄дитум̣ чаранти, та̄ни сапан̃н̃о наро на севетха. та̄дисан̃хи бхӯтам̣ а̄саджджа нам̣ патва̄ нассати брахмача̄рӣ, дит̣т̣хоси та̄йа йаккхинийа̄ на кха̄дитоти путтам̣ овади.
со питу катхам̣ сутва̄ ‘‘йаккхинӣ кира са̄’’ти бхӣто читтам̣ ниваттетва̄ ‘‘та̄та, етто на гамисса̄ми, кхаматха ме’’ти кхама̄песи. сопи нам̣ самасса̄сетва̄ ‘‘ехи твам̣, ма̄н̣ава, меттам̣ бха̄вехи, карун̣ам̣, мудитам̣, упеккха’’нти брахмавиха̄рабха̄ванам̣ а̄чиккхи. со татха̄ пат̣ипаджджитва̄ пуна джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттеси.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ нил̣иника̄ пура̄н̣адутийика̄ ахоси, исисин̇го уккан̣т̣хитабхиккху, пита̄ пана ахамева ахосинти.
нил̣иника̄джа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.
[527] 2. умма̄дантӣджа̄такаван̣н̣ана̄
нивесанам̣ кассанудам̣ сунанда̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кирекадивасам̣ са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаранто екам̣ алан̇катапат̣ийаттам̣ уттамарӯпадхарам̣ иттхим̣ олокетва̄ пат̣ибаддхачитто хутва̄ читтам̣ ниваттетум̣ асакконто виха̄рамева а̄гантва̄ тато пат̣т̣ха̄йа саллавиддхо вийа ра̄га̄туро бхантамигапат̣ибха̄го кисо дхаманӣсантхатагатто уппан̣д̣уппан̣д̣укаджа̄то анабхирато екирийа̄патхепи ¶ читтасса̄дам̣ алабханто а̄чарийаватта̄дӣни паха̄йа уддесапарипуччха̄каммат̣т̣ха̄на̄нуйогарахито виха̄си. со саха̄йабхиккхӯхи ‘‘пуббе твам̣, а̄вусо, сантиндрийо виппасаннамукхаван̣н̣о, ида̄ни но татха̄, ким̣ ¶ ну кхо ка̄ран̣а’’нти пут̣т̣хо, ‘‘а̄вусо, анабхиратомхӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ те ‘‘абхирама̄вусо, са̄сане, буддхуппа̄до на̄ма дуллабхо, татха̄ саддхаммассаванам̣ мануссапат̣ила̄бхо ча, со твам̣ мануссапат̣ила̄бхам̣ пат̣илабхитва̄ дуккхассантакирийам̣ паттхайама̄но ассумукхам̣ н̃а̄тиджанам̣ паха̄йа саддха̄йа паббаджитва̄ ким̣ка̄ран̣а̄ килесавасам̣ йа̄си, килеса̄ на̄мете ган̣д̣уппа̄дакапа̄н̣акам̣ упа̄да̄йа саббаба̄ладжанаса̄дха̄ран̣а̄, йе тесам̣ ваттхубхӯта̄, тепи аппасса̄да̄ ка̄ма̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄, а̄дӣнаво еттха бхиййо. ат̣т̣хикан̇калӯпама̄ ка̄ма̄, мам̣сапесӯпама̄ ка̄ма̄, тин̣уккӯпама̄ ка̄ма̄, ан̇га̄рака̄сӯпама̄ ка̄ма̄, супинакӯпама̄ ка̄ма̄, йа̄читакӯпама̄ ка̄ма̄, руккхапхалӯпама̄ ка̄ма̄, асисӯнӯпама̄ ка̄ма̄, саттисӯлӯпама̄ ка̄ма̄, саппасирӯпама̄ ка̄ма̄, аггиккхандхӯпама̄ ка̄ма̄, твам̣ на̄ма еварӯпе буддхаса̄сане паббаджитва̄ евам̣ анаттхака̄рака̄нам̣ килеса̄нам̣ васам̣ гатосӣ’’ти овадитва̄ аттано катхам̣ га̄ха̄петум̣ асакконта̄ саттху сантикам̣ дхаммасабхам̣ нетва̄ ‘‘ким̣, бхиккхаве, аниччхама̄накам̣ бхиккхум̣ а̄найиттха̄’’ти вутте, ‘‘бханте, айам̣ кира бхиккху уккан̣т̣хито’’ти а̄хам̣су. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘бхиккху пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ раджджам̣ ануса̄санта̄пи килесе уппанне тасса васам̣ агантва̄ читтам̣ нива̄ретва̄ на айуттакам̣ карим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ¶ сивират̣т̣хе арит̣т̣хапуранагаре сиви на̄ма ра̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхисмим̣ ниббатти, ‘‘сивикума̄ро’’твевасса на̄мам̣ карим̣су. сена̄патиссапи путто джа̄йи, ‘‘абхипа̄рако’’тисса на̄мам̣ карим̣су. те убхопи саха̄йа̄ хутва̄ абхивад̣д̣ханта̄ сол̣асавассика̄ хутва̄ таккасилам̣ гантва̄ сиппам̣ угган̣хитва̄ а̄гамим̣су. ра̄джа̄ путтасса раджджам̣ ада̄си. сопи абхипа̄ракам̣ сена̄патит̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тасмим̣йева нагаре тирит̣иваччхасса на̄ма асӣтикот̣ивибхавасса сет̣т̣хино дхӣта̄ ниббатти уттамарӯпадхара̄ собхаггаппатта̄ субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄, тасса̄ на̄маггахан̣адивасе ‘‘умма̄дантӣ’’ти ¶ на̄мам̣ карим̣су. са̄ сол̣асавассикака̄ле атиккантама̄нусаван̣н̣а̄ деваччхара̄ вийа абхирӯпа̄ дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄ ахоси. йе йе путхуджджана̄ там̣ пассанти, те те сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ асакконта̄ ¶ сура̄па̄намадаматта̄ вийа килесамадена матта̄ хутва̄ сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ саматтха̄ на̄ма на̄хесум̣.
атхасса̄ пита̄ тирит̣иваччхо ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘дева, мама гехе иттхиратанам̣ уппаннам̣, ран̃н̃ова ануччхавикам̣, лаккхан̣апа̄т̣хаке бра̄хман̣е песетва̄ там̣ вӣмам̣са̄петва̄ йатха̄ручи карохӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ бра̄хман̣е песеси. те сет̣т̣хигехам̣ гантва̄ катасакка̄расамма̄на̄ па̄йа̄сам̣ парибхун̃джим̣су. тасмим̣ кхан̣е умма̄дантӣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ита̄ тесам̣ сантикам̣ агама̄си. те там̣ дисва̄ сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ асакконта̄ килесамадаматта̄ хутва̄ аттано виппакатабходжанабха̄вам̣ на джа̄ним̣су. екачче а̄лопам̣ гахетва̄ ‘‘бхун̃джисса̄ма̄’’ти сан̃н̃а̄йа сӣсе т̣хапесум̣, екачче упакаччхантаре кхипим̣су, екачче бхиттим̣ пахарим̣су, саббева умматтака̄ ахесум̣. са̄ те дисва̄ ‘‘име кира мама лаккхан̣ам̣ вӣмам̣сиссанти, гӣва̄йам̣ не гахетва̄ нӣхаратха̄’’ти нӣхара̄песи. те ман̇кубхӯта̄ ра̄джанивесанам̣ гантва̄ умма̄дантийа̄ куддха̄ ‘‘дева, са̄ иттхӣ ка̄л̣акан̣н̣ӣ, на тумха̄кам̣ ануччхавика̄’’ти вадим̣су. ра̄джа̄ ‘‘ка̄л̣акан̣н̣ӣ кира̄’’ти на там̣ а̄н̣а̄песи. са̄ там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘ахам̣ кира ка̄л̣акан̣н̣ӣти ран̃н̃а̄ на гахита̄, ка̄л̣акан̣н̣ийо на̄ма на еварӯпа̄ хонтӣ’’ти ватва̄ ‘‘хоту, саче пана там̣ ра̄джа̄нам̣ пассисса̄ми, джа̄нисса̄мӣ’’ти тасмим̣ а̄гха̄там̣ бандхи. атха нам̣ пита̄ абхипа̄ракасса ада̄си, са̄ тасса пийа̄ ахоси мана̄па̄.
касса пана каммасса ниссандена са̄ евам̣ абхирӯпа̄ ахосӣти? раттаваттхада̄насса ниссандена̄ти. са̄ кира атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ далиддакуле ниббаттитва̄ уссавадивасе пун̃н̃асампанна̄ иттхийо кусумбхараттаваттхам̣ нива̄сетва̄ алан̇ката̄ кӣл̣антийо дисва̄ та̄дисам̣ ваттхам̣ нива̄сетва̄ ¶ кӣл̣итука̄ма̄ хутва̄ ма̄та̄питӯнам̣ а̄рочетва̄ техи, ‘‘амма, майам̣ далидда̄, куто но еварӯпам̣ ваттха’’нти вутте ‘‘тена хи мам̣ екасмим̣ ад̣д̣хакуле бхатим̣ ка̄тум̣ ануджа̄на̄тха ¶ , те мама гун̣ам̣ н̃атва̄ дассантӣ’’ти ватва̄ техи ¶ анун̃н̃а̄та̄ екам̣ кулам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘кусумбхараттаваттхена бхатим̣ каромӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ те ‘‘тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни камме кате тава гун̣ам̣ н̃атва̄ дасса̄ма̄’’ти вадим̣су. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ каммам̣ пат̣ипаджджи. те тасса̄ гун̣ам̣ н̃атва̄ апарипун̣н̣есуйева тӣсу сам̣ваччхаресу тасса̄ гханакусумбхараттаваттхена саддхим̣ ан̃н̃ампи ваттхам̣ датва̄ ‘‘тава саха̄йика̄хи саддхим̣ гантва̄ нхатва̄ нива̄сехӣ’’ти там̣ песайим̣су. са̄ саха̄йика̄ а̄да̄йа гантва̄ раттаваттхам̣ надӣтӣре т̣хапетва̄ нха̄йи.
тасмим̣ кхан̣е еко кассападасабаласса са̄вако аччхинначӣваро са̄кха̄бхан̇гам̣ нива̄сетва̄ ча па̄рупитва̄ ча там̣ падесам̣ па̄пун̣и. са̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ бхаданто аччхинначӣваро бхависсати, пуббепи адиннабха̄вена ме нива̄санам̣ дуллабхам̣ джа̄та’’нти там̣ ваттхам̣ двидха̄ пха̄летва̄ ‘‘екам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ аййасса дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ уттаритва̄ аттано нива̄санам̣ нива̄сетва̄ ‘‘тит̣т̣хатха, бханте’’ти ватва̄ тхерам̣ вандитва̄ раттаваттхам̣ маджджхе пха̄летва̄ тассекам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ ада̄си. со екаманте пат̣иччханне т̣хатва̄ са̄кха̄бхан̇гам̣ чхад̣д̣етва̄ тассекам̣ кан̣н̣ам̣ нива̄сетва̄ екам̣ па̄рупитва̄ никкхами. атхасса ваттхобха̄сена сакаласарӣрам̣ тарун̣асӯрийо вийа екобха̄сам̣ ахоси. са̄ там̣ дисва̄ ‘‘майхам̣ аййо пат̣хамам̣ на собхати, ида̄ни тарун̣асӯрийо вийа вирочати, идампи етассева дасса̄мӣ’’ти дутийампи кот̣т̣ха̄сам̣ датва̄ ‘‘бханте, ахам̣ бхаве бхаве вичарантӣ уттамарӯпадхара̄ бхавеййам̣, мам̣ дисва̄ кочи пурисо сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ ма̄ асаккхи, майа̄ абхирӯпатара̄ на̄ма ан̃н̃а̄ ма̄ хотӯ’’ти паттханам̣ пат̣т̣хапеси. тхеропи анумоданам̣ катва̄ пакка̄ми.
са̄ девалоке сам̣сарантӣ тасмим̣ ка̄ле арит̣т̣хапуре ниббаттитва̄ татха̄ абхирӯпа̄ ахоси. атха тасмим̣ нагаре каттикачхан̣ам̣ гхосайим̣су, каттикапун̣н̣ама̄йам̣ нагарам̣ саджджайим̣су. абхипа̄рако аттано а̄раккхат̣т̣ха̄нам̣ гаччханто там̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхадде, умма̄данти ¶ аджджа каттикараттива̄ро чхан̣о, ра̄джа̄ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ каронто пат̣хамам̣ имам̣ гехадва̄рам̣ а̄гамиссати, ма̄ кхо тасса атта̄нам̣ дассеси, сопи там̣ дисва̄ сатим̣ упат̣т̣ха̄петум̣ на саккхиссатӣ’’ти а̄ха. са̄ ‘‘гаччха твам̣, са̄ми, ахам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти сампат̣иччхитва̄ ¶ тасмим̣ гате да̄сим̣ а̄н̣а̄песи ‘‘ран̃н̃о имам̣ гехадва̄рам̣ а̄гатака̄ле майхам̣ а̄рочеййа̄сӣ’’ти. атха сӯрийе аттхан̇гате уггахе пун̣н̣ачанде деванагаре вийа нагаре алан̇кате саббадиса̄су дӣпесу джалитесу ра̄джа̄ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито а̄джан̃н̃аратхаварагато ¶ амаччаган̣апаривуто махантена йасена нагарам̣ падаккхин̣ам̣ каронто пат̣хамамева абхипа̄ракасса гехадва̄рам̣ агама̄си. там̣ пана гехам̣ маносила̄ван̣н̣апа̄ка̄рапариккхиттам̣ алан̇катадва̄рат̣т̣а̄лакам̣ собхаггаппаттам̣ па̄са̄дикам̣. тасмим̣ кхан̣е да̄сӣ умма̄дантийа̄ а̄рочеси. са̄ пуппхасамуггам̣ га̄ха̄петва̄ киннарилӣл̣а̄йа ва̄тапа̄нам̣ нисса̄йа т̣хита̄ ран̃н̃о пуппха̄ни кхипи. со там̣ уллокетва̄ килесамадаматто сатим̣ упат̣т̣ха̄петум̣ асакконто ‘‘абхипа̄ракассетам̣ геха’’нти сан̃джа̄нитумпи на̄саккхи, атха са̄ратхим̣ а̄мантетва̄ пуччханто две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘нивесанам̣ касса нудам̣ сунанда, па̄ка̄рена пан̣д̣умайена гуттам̣;
ка̄ диссати аггисикха̄ва дӯре, веха̄йасам̣ паббатаггева аччи.
‘‘дхӣта̄ нвайам̣ касса сунанда хоти, сун̣иса̄ нвайам̣ касса атхопи бхарийа̄;
аккха̄хи ме кхиппамидхева пут̣т̣хо, ава̄ват̣а̄ йади ва̄ аттхи бхатта̄’’ти.
таттха касса нуданти касса ну идам̣. пан̣д̣умайена̄ти раттит̣т̣хакамайена. диссатӣти ва̄тапа̄не т̣хита̄ пан̃н̃а̄йати. аччӣти аналаджа̄лаккхандхо. дхӣта̄ ¶ нвайанти дхӣта̄ ну айам̣. ава̄ват̣а̄ти апета̄варан̣а̄ апариггаха̄. бхатта̄ти йади ва̄ асса̄ са̄мико аттхи, етам̣ ме аккха̄хӣти.
атхасса со а̄чиккханто две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘ахан̃хи джа̄на̄ми джанинда етам̣, матйа̄ ча петйа̄ ча атхопи асса̄;
тавева со пурисо бхӯмипа̄ла, раттиндивам̣ аппаматто таваттхе.
‘‘иддхо ¶ ча пхӣто ча сувад̣д̣хито ча, амаччо ча те ан̃н̃атаро джанинда;
тассеса̄ бхарийа̄бхипа̄ракасса, умма̄дантӣ на̄мадхеййена ра̄джа̄’’ти.
таттха матйа̄ ча петйа̄ ча̄ти ма̄тито ча питито четам̣ джа̄на̄ми. атхопи асса̄ти атха са̄микампи асса̄ джа̄на̄мӣти вадати. иддхоти самиддхо. пхӣтоти ваттха̄лан̇ка̄рехи супуппхито. сувад̣д̣хитоти сут̣т̣ху вуддхо. на̄мадхеййена̄ти на̄мена. айан̃хи йо нам̣ пассати, там̣ умма̄дети, сатимасса паччупат̣т̣ха̄петум̣ на дети, тасма̄ умма̄дантӣти вуччати.
там̣ ¶ сутва̄ ра̄джа̄ на̄мамасса̄ тхоменто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘амбхо амбхо на̄мамидам̣ имисса̄, матйа̄ ча петйа̄ ча катам̣ суса̄дху;
тада̄ хи майхам̣ авалокайантӣ, умматтакам̣ уммадантӣ ака̄сӣ’’ти.
таттха матйа̄ ча петйа̄ ча̄ти ма̄тара̄ ча питара̄ ча. майханти упайогаттхе сампада̄навачанам̣. авалокайантӣти майа̄ авалокита̄ сайампи мам̣ авалокайантӣ мам̣ умматтакам̣ ака̄сӣти аттхо.
са̄ тасса кампитабха̄вам̣ н̃атва̄ ва̄тапа̄нам̣ тхакетва̄ сиригаббхамева агама̄си. ран̃н̃опи тасса̄ дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа нагарам̣ падаккхин̣акаран̣е читтамева на̄хоси. со са̄ратхим̣ а̄мантетва̄, ‘‘самма сунанда, ратхам̣ ниваттехи, айам̣ чхан̣о ¶ амха̄кам̣ на̄нуччхавико, абхипа̄ракасса сена̄патиссева̄нуччхавико, раджджампи тассева̄нуччхавика’’нти ратхам̣ ниватта̄петва̄ па̄са̄дам̣ абхируйха сирисайане нипаджджитва̄ виппалапанто а̄ха –
‘‘йа̄ пун̣н̣ама̄се мигамандалочана̄, упа̄виси пун̣д̣арӣкаттачан̇гӣ;
две пун̣н̣ама̄йо тадахӯ аман̃н̃ахам̣, дисва̄на па̄ра̄ватараттава̄синим̣.
‘‘ал̣а̄рапамхехи ¶ субхехи ваггубхи, палобхайантӣ мам̣ йада̄ удиккхати;
виджамбхама̄на̄ харатева ме мано, джа̄та̄ ване кимпурисӣва паббате.
‘‘тада̄ хи брахатӣ са̄ма̄, а̄муттаман̣икун̣д̣ала̄;
екаччавасана̄ на̄рӣ, мигӣ бханта̄вудиккхати.
‘‘када̄ссу мам̣ тамбанакха̄ сулома̄, ба̄ха̄ мудӯ чанданаса̄ралитта̄;
ват̣т̣ан̇гулӣ саннатадхӣракуттийа̄, на̄рӣ упан̃н̃иссати сӣсато субха̄.
‘‘када̄ссу мам̣ кан̃чанаджа̄лураччхада̄, дхӣта̄ тирӣт̣исса вилаггамаджджха̄;
мудӯхи ба̄ха̄хи палиссаджиссати, браха̄ване джа̄тадумам̣ва ма̄лува̄.
‘‘када̄ссу ¶ ла̄кха̄расараттасуччхавӣ, биндуттханӣ пун̣д̣арӣкаттачан̇гӣ;
мукхам̣ мукхена упана̄майиссати, сон̣д̣ова сон̣д̣асса сура̄йа тха̄лам̣.
‘‘йада̄ддасам̣ там̣ тит̣т̣хантим̣, саббабхаддам̣ манорамам̣;
тато сакасса читтасса, на̄вабодха̄ми кан̃чинам̣.
‘‘умма̄дантимахам̣ дат̣т̣ха̄, а̄муттаман̣икун̣д̣алам̣;
на супа̄ми дива̄раттим̣, сахассам̣ва пара̄джито.
‘‘сакко ¶ че ме варам̣ даджджа̄, со ча лаббхетха ме варо;
екараттам̣ дираттам̣ ва̄, бхавеййам̣ абхипа̄рако;
умма̄дантйа̄ рамитва̄на, сивира̄джа̄ тато сийа’’нти.
таттха пун̣н̣ама̄сети пун̣н̣ачанда̄йа раттийа̄. мигамандалочана̄ти кан̣д̣асанта̄сена пала̄йитва̄ ванантаре т̣хатва̄ луддам̣ олокентийа̄ мигийа̄ вийа манда̄ни ¶ лочана̄ни асса̄ти мигамандалочана̄. упа̄висӣти падумаван̣н̣ена караталена пуппха̄ни кхипитва̄ мам̣ олокентӣ ва̄тапа̄не нисӣди. пун̣д̣арӣкаттачан̇гӣти раттападумаван̣н̣асарӣра̄. две пун̣н̣ама̄йоти ахам̣ тадаху тасмим̣ чхан̣адивасе там̣ па̄ра̄ватапа̄дасама̄наван̣н̣араттаваттханиваттхам̣ дисва̄ тасса̄ мукхасобхам̣ олокенто екасса па̄чӣналокадха̄туто екасса абхипа̄ракасса сена̄патино нивесанети двиннам̣ пун̣н̣ачанда̄нам̣ уггататта̄ две пун̣н̣ама̄йо аман̃н̃им̣. ал̣а̄рапамхехӣти виса̄лапакхумехи. субхехӣти парисуддхехи. ваггубхӣти мадхура̄ка̄рехи. удиккхатӣти еварӯпехи неттехи йасмим̣ кхан̣е олокети. паббатети йатха̄ химавантапаббате супуппхитаване вӣн̣ам̣ а̄да̄йа тантиссарена аттано сарам̣ сам̣сандантӣ кимпурисӣ кимпурисасса манам̣ харати, евам̣ харатева ме маноти виппалапати.
брахатӣти ул̣а̄ра̄. са̄ма̄ти суван̣н̣аван̣н̣аса̄ма̄. екаччавасана̄ти екаччикавасана̄, екаваттханиваттха̄ти аттхо. бханта̄вудиккхатӣти сан̣хакеса̄ путхунала̄т̣а̄ а̄йатабхамӯ виса̄лаккхӣ тун̇гана̄са̄ раттот̣т̣ха̄ сетаданта̄ тикхин̣ада̄т̣ха̄ суват̣т̣итагӣва̄ сутануба̄ху сусан̣т̣хитапайодхара̄ карамитамаджджха̄ виса̄ласон̣ӣ суван̣н̣акадалисама̄нору са̄ уттамиттхӣ тасмим̣ кхан̣е мам̣ удиккхантӣ бхайена ванам̣ пависитва̄ пуна ниваттитва̄ луддам̣ удиккхантӣ бханта̄ мигӣва мам̣ удиккхатӣти вадати. ба̄ха̄мудӯти мудуба̄ха̄. саннатадхӣракуттийа̄ти супхуситачхекакаран̣а̄. упан̃н̃иссати ¶ манти са̄ субха̄ на̄рӣ када̄ ну мам̣ техи тамбанакхехи сӣсато пат̣т̣ха̄йа саннатена дхӣрена каран̣ена паритосессатӣти паттхенто вилапати.
кан̃чанаджа̄лураччхада̄ти кан̃чанамайаураччхада̄лан̇ка̄ра̄. вилаггамаджджха̄ти вилаггасарӣра̄ танумаджджхима̄. браха̄ванети маха̄ване. ла̄кха̄расараттасуччхавӣти хаттхапа̄даталаагганакхаот̣т̣хамам̣сесу ла̄кха̄расараттаман̣ипава̄лаван̣н̣а̄. биндуттханӣти удакапуппхул̣апариман̣д̣алаттханӣ. татоти йада̄ там̣ тит̣т̣хантим̣ аддасам̣, тато пат̣т̣ха̄йа. сакасса читтасса̄ти аттано читтасса аниссаро джа̄томхӣти адхиппа̄йо. кан̃чинанти кан̃чи ‘‘айам̣ асуко на̄ма̄’’ти на джа̄на̄ми, умматтако джа̄томхӣти вадати. дат̣т̣ха̄ти дисва̄. на супа̄мӣти нева раттим̣, на дива̄ ниддам̣ лабха̄ми. со ча лаббхетха̄ти йам̣ ме сакко варам̣ дадеййа, со ча ме варо лаббхетха, лабхеййа̄хам̣ там̣ варанти аттхо.
атха ¶ те амачча̄ абхипа̄ракассапи а̄рочайим̣су – ‘‘са̄ми ра̄джа̄, нагарам̣ падаккхин̣ам̣ каронто тумха̄кам̣ гхарадва̄рам̣ патва̄ ниваттитва̄ ¶ па̄са̄дам̣ абхирухӣ’’ти. со аттано гехам̣ гантва̄ умма̄дантим̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхадде, каччи ран̃н̃о атта̄нам̣ дассесӣ’’ти пуччхи. ‘‘са̄ми, еко маходаро маха̄да̄т̣хико ратхе т̣хатва̄ а̄гато пурисо аттхи, ахам̣ там̣ ра̄джа̄ ва̄ ара̄джа̄ ва̄ти на джа̄на̄ми, еко иссароти пана вутте ва̄тапа̄не т̣хатва̄ пуппха̄ни кхипим̣, со та̄вадева ниваттитва̄ гато’’ти. со там̣ сутва̄ ‘‘на̄ситомхи тайа̄’’ти пунадивасе па̄това ра̄джанивесанам̣ а̄руйха сиригаббхадва̄ре т̣хатва̄ ран̃н̃о умма̄дантим̣ нисса̄йа виппала̄пам̣ сутва̄ ‘‘айам̣ умма̄дантийа̄ пат̣ибаддхачитто джа̄то, там̣ алабханто мариссати, ран̃н̃о ча мама ча агун̣ам̣ мочетва̄ имасса майа̄ джӣвитам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти аттано нивесанам̣ гантва̄ екам̣ дал̣хамантам̣ упат̣т̣ха̄кам̣ паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, асукат̣т̣ха̄не сусирачетийаруккхо аттхи, твам̣ кан̃чи аджа̄на̄петва̄ аттхан̇гате сӯрийе таттха гантва̄ анторуккхе нисӣда, ахам̣ таттха баликаммам̣ каронто там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ девата̄ намассанто, ‘са̄ми девара̄джа, амха̄кам̣ ра̄джа̄ нагарамхи чхан̣е ваттама̄не акӣл̣итва̄ сиригаббхам̣ пависитва̄ виппалапантова нипанно, майам̣ таттха ка̄ран̣ам̣ на джа̄на̄ма, ра̄джа̄ девата̄нам̣ бахӯпака̄ро, анусам̣ваччхарам̣ сахассам̣ виссаджджетва̄ баликаммам̣ кароти, идам̣ на̄ма нисса̄йа ра̄джа̄ виппалапатӣти а̄чиккхатха, ран̃н̃о но джӣвитада̄нам̣ детха̄’ти йа̄чисса̄ми, твам̣ тасмим̣ кхан̣е саддам̣ париваттитва̄, ‘сена̄пати, тумха̄кам̣ ран̃н̃о бйа̄дхи на̄ма наттхи, со пана тава бхарийа̄йа умма̄дантийа̄ пат̣ибаддхачитто. саче нам̣ лабхиссати, джӣвиссати, но че, мариссати. саче ¶ тасса джӣвитам̣ иччхаси, умма̄дантимасса дехӣ’ти вадеййа̄сӣ’’ти евам̣ там̣ угган̣ха̄петва̄ уййоджеси.
со гантва̄ тасмим̣ руккхе нисӣдитва̄ пунадивасе сена̄патина̄ амаччаган̣апаривутена там̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄ йа̄чито татха̄ абха̄си. сена̄пати ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ деватам̣ вандитва̄ амачче джа̄на̄петва̄ нагарам̣ пависитва̄ ра̄джанивесанам̣ а̄руйха сиригаббхадва̄рам̣ а̄кот̣еси. ра̄джа̄ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ ¶ ‘‘ко есо’’ти пуччхи. ахам̣, дева, абхипа̄ракоти. атхасса ра̄джа̄ два̄рам̣ вивари. со пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘бхӯта̄ни ¶ ме бхӯтапатӣ намассато, а̄гамма йаккхо идаметадабрави;
ран̃н̃о мано уммадантйа̄ нивит̣т̣хо, дада̄ми те там̣ парича̄райассӯ’’ти.
таттха намассатоти тумха̄кам̣ виппала̄пака̄ран̣аджа̄нанаттхам̣ баликаммам̣ катва̄ намассантасса. танти ахам̣ там̣ умма̄дантим̣ тумха̄кам̣ парича̄рикам̣ катва̄ дада̄мӣти.
атха нам̣ ра̄джа̄, ‘‘самма абхипа̄рака, мама умма̄дантийа̄ пат̣ибаддхачиттата̄йа виппалапитабха̄вам̣ йаккха̄пи джа̄нантӣ’’ти пуччхи. а̄ма, дева̄ти. со ‘‘саббалокена кира ме ла̄макабха̄во н̃а̄то’’ти ладжджидхамме патит̣т̣ха̄йа анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пун̃н̃а̄ ча дхам̣се амаро на чамхи, джано ча ме па̄памидан̃ча джан̃н̃а̄;
бхусо ча тйасса манасо вигха̄то, датва̄ пийам̣ уммадантим̣ адат̣т̣ха̄’’ти.
таттха дхам̣сети, самма абхипа̄рака, ахам̣ та̄йа саддхим̣ килесавасена парича̄ренто пун̃н̃ато ча дхам̣сеййам̣, та̄йа саддхим̣ парича̄ритаматтена амаро ча на хоми, маха̄джано ча ме имам̣ ла̄макабха̄вам̣ джа̄неййа, тато ‘‘айуттам̣ ран̃н̃а̄ ката’’нти гарахеййа, тан̃ча мама датва̄ паччха̄ пийабхарийам̣ адат̣т̣ха̄ тава манасо вигха̄то часса̄ти аттхо.
сеса̄ убхиннампи вачанапат̣ивачанага̄тха̄ хонти –
‘‘джанинда ¶ на̄н̃н̃атра тайа̄ майа̄ ва̄, сабба̄пи каммасса катасса джан̃н̃а̄;
йам̣ те майа̄ уммадантӣ падинна̄, бхусехи ра̄джа̄ ванатхам̣ саджа̄хи.
‘‘йо па̄пакам̣ каммакарам̣ мануссо, со ман̃н̃ати ма̄йида ман̃н̃им̣су ан̃н̃е;
пассанти ¶ бхӯта̄ни каронтаметам̣, йутта̄ ча йе хонти нара̄ патхабйа̄.
‘‘ан̃н̃о ¶ ну те кочи наро патхабйа̄, саддхеййа локасми на ме пийа̄ти;
бхусо ча тйасса манусо вигха̄то, датва̄ пийам̣ уммадантим̣ адат̣т̣ха̄.
‘‘аддха̄ пийа̄ майха джанинда еса̄, на са̄ мамам̣ аппийа̄ бхӯмипа̄ла;
гаччхева твам̣ уммадантим̣ бхаданте, сӣхова селасса гухам̣ упети.
‘‘на пӣл̣ита̄ аттадукхена дхӣра̄, сукхаппхалам̣ камма париччаджанти;
саммохита̄ ва̄пи сукхена матта̄, на па̄пакамман̃ча сама̄чаранти.
‘‘туван̃хи ма̄та̄ ча пита̄ ча майхам̣, бхатта̄ патӣ посако девата̄ ча;
да̄со ахам̣ туйха сапуттада̄ро, йатха̄сукхам̣ са̄ми карохи ка̄мам̣.
‘‘йо ‘иссаромхӣ’ти кароти па̄пам̣, катва̄ ча со нуттасате паресам̣;
на тена со джӣвати дӣгхама̄йу, дева̄пи па̄пена самеккхаре нам̣.
‘‘ан̃н̃а̄такам̣ са̄микехӣ падиннам̣, дхамме т̣хита̄ йе пат̣иччханти да̄нам̣;
пат̣иччхака̄ да̄йака̄ ча̄пи таттха, сукхаппхалан̃н̃ева каронти каммам̣.
‘‘ан̃н̃о ну те кочи наро патхабйа̄, саддхеййа локасми на ме пийа̄ти;
бхусо ¶ ча тйасса манасо вигха̄то, датва̄ пийам̣ уммадантим̣ адат̣т̣ха̄.
‘‘аддха̄ ¶ пийа̄ майха джанинда еса̄, на са̄ мамам̣ аппийа̄ бхӯмипа̄ла;
йам̣ те майа̄ уммадантӣ падинна̄, бхусехи ра̄джа̄ ванатхам̣ саджа̄хи.
‘‘йо ¶ аттадуккхена парасса дуккхам̣, сукхена ва̄ аттасукхам̣ даха̄ти;
йатхевидам̣ майха татха̄ паресам̣, йо евам̣ джа̄на̄ти са веди дхаммам̣.
‘‘ан̃н̃о ну те кочи наро патхабйа̄, саддхеййа локасми на ме пийа̄ти;
бхусо ча тйасса манасо вигха̄то, датва̄ пийам̣ уммадантим̣ адат̣т̣ха̄.
‘‘джанинда джа̄на̄си пийа̄ мамеса̄, на са̄ мамам̣ аппийа̄ бхӯмипа̄ла;
пийена те дамми пийам̣ джанинда, пийада̄йино дева пийам̣ лабханти.
‘‘со нӯна̄хам̣ вадхисса̄ми, атта̄нам̣ ка̄махетукам̣;
на хи дхаммам̣ адхаммена, ахам̣ вадхитумуссахе.
‘‘саче тувам̣ майха сатим̣ джанинда, на ка̄майа̄си наравӣра сет̣т̣ха;
чаджа̄ми нам̣ саббаджанасса сибйа̄, майа̄ памуттам̣ тато авхайеси нам̣.
‘‘адӯсийам̣ че абхипа̄рака твам̣, чаджа̄си катте ахита̄йа тйасса;
маха̄ ча те упава̄допи асса, на ча̄пи тйасса нагарамхи паккхо.
‘‘ахам̣ ¶ сахиссам̣ упава̄даметам̣, ниндам̣ пасам̣сам̣ гарахан̃ча саббам̣;
маметама̄гаччхату бхӯмипа̄ла, йатха̄сукхам̣ сиви карохи ка̄мам̣.
‘‘йо ¶ нева ниндам̣ на панаппасам̣сам̣, а̄дийати гарахам̣ нопи пӯджам̣;
сирӣ ча лаккхӣ ча апети тамха̄, а̄по сувут̣т̣хӣва йатха̄ тхаламха̄.
‘‘йам̣ кин̃чи дуккхан̃ча сукхан̃ча етто, дхамма̄тиса̄ран̃ча мановигха̄там̣;
ураса̄ ахам̣ паччуттарисса̄ми саббам̣, патхавӣ йатха̄ тха̄вара̄нам̣ таса̄нам̣.
‘‘дхамма̄тиса̄ран̃ча мановигха̄там̣, дуккхан̃ча ниччха̄ми ахам̣ паресам̣;
ековимам̣ ха̄райисса̄ми бха̄рам̣, дхамме т̣хито кин̃чи аха̄пайанто.
‘‘саггӯпагам̣ ¶ пун̃н̃акаммам̣ джанинда, ма̄ ме тувам̣ антара̄йам̣ ака̄си;
дада̄ми те уммадантим̣ пасанно, ра̄джа̄ва йан̃н̃е дханам̣ бра̄хман̣а̄нам̣.
‘‘аддха̄ тувам̣ катте хитеси майхам̣, сакха̄ мамам̣ уммадантӣ туван̃ча;
ниндеййу дева̄ питаро ча саббе, па̄пан̃ча пассам̣ абхисампара̄йам̣.
‘‘на хетадхаммам̣ сивира̄джа ваджджум̣, санегама̄ джа̄напада̄ ча саббе;
йам̣ те майа̄ уммадантӣ падинна̄, бхусехи ра̄джа̄ ванатхам̣ саджа̄хи.
‘‘аддха̄ ¶ тувам̣ катте хитеси майхам̣, сакха̄ мамам̣ уммадантӣ туван̃ча;
сатан̃ча дхамма̄ни сукиттита̄ни, самуддавела̄ва дураччайа̄ни.
‘‘а̄хунеййо меси хита̄нукампӣ, дха̄та̄ видха̄та̄ часи ка̄мапа̄ло;
тайӣ ¶ хута̄ ра̄джа махаппхала̄ хи, ка̄мена ме уммадантим̣ пат̣иччха.
‘‘аддха̄ хи саббам̣ абхипа̄рака твам̣, дхаммам̣ ача̄рӣ мама каттупутта;
ан̃н̃о ну те ко идха соттхикатта̄, двипадо наро арун̣е джӣвалоке.
‘‘тувам̣ ну сет̣т̣хо твамануттароси, твам̣ дхаммагутто дхаммавидӯ сумедхо;
со дхаммагутто чирамева джӣва, дхамман̃ча ме десайа дхаммапа̄ла.
‘‘тадин̇гха абхипа̄рака, сун̣охи вачанам̣ мама;
дхаммам̣ те десайисса̄ми, сатам̣ а̄севитам̣ ахам̣.
‘‘са̄дху дхаммаручӣ ра̄джа̄, са̄дху пан̃н̃а̄н̣ава̄ наро;
са̄дху митта̄намаддуббхо, па̄пасса̄каран̣ам̣ сукхам̣.
‘‘аккодханасса виджите, т̣хитадхаммасса ра̄джино;
сукхам̣ манусса̄ а̄сетха, сӣтаччха̄йа̄йа сан̇гхаре.
‘‘на ¶ ча̄хаметам̣ абхирочайа̄ми, каммам̣ асамеккхакатам̣ аса̄дху;
йе ва̄пи н̃атва̄на сайам̣ каронти, упама̄ има̄ майхам̣ тувам̣ сун̣охи.
‘‘гавам̣ ¶ че тарама̄на̄нам̣, джимхам̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ та̄ джимхам̣ гаччханти, нетте джимхам̣ гате сати.
‘‘евамева мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со че адхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ рат̣т̣хам̣ дукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти адхаммико.
‘‘гавам̣ че тарама̄на̄нам̣, уджум̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ га̄вӣ уджум̣ йанти, нетте уджум̣ гате сати.
‘‘евамева мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со саче дхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ рат̣т̣хам̣ сукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти дхаммико.
‘‘на ¶ ча̄па̄хам̣ адхаммена, амараттамабхипаттхайе;
имам̣ ва̄ патхавим̣ саббам̣, виджетум̣ абхипа̄рака.
‘‘йан̃хи кин̃чи мануссесу, ратанам̣ идха виджджати;
га̄во да̄со хиран̃н̃ан̃ча, ваттхийам̣ харичанданам̣.
‘‘асситтхийо ратанам̣ ман̣икан̃ча, йан̃ча̄пи ме чандимасӯрийа̄ абхипа̄лайанти;
на тасса хету висамам̣ чареййам̣, маджджхе сивӣнам̣ усабхомхи джа̄то.
‘‘нета̄ хита̄ уггато рат̣т̣хапа̄ло, дхаммам̣ сивӣнам̣ апача̄йама̄но;
со дхаммамева̄нувичинтайанто, тасма̄ саке читтавасе на ватто.
‘‘аддха̄ ¶ тувам̣ маха̄ра̄джа, ниччам̣ абйасанам̣ сивам̣;
кариссаси чирам̣ раджджам̣, пан̃н̃а̄ хи тава та̄дисӣ.
‘‘етам̣ те анумода̄ма, йам̣ дхаммам̣ наппамаджджаси;
дхаммам̣ памаджджа кхаттийо, рат̣т̣ха̄ чавати иссаро.
‘‘дхаммам̣ ¶ чара маха̄ра̄джа, ма̄та̄питӯсу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, путтада̄ресу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, митта̄маччесу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, ва̄ханесу балесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, га̄месу нигамесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, рат̣т̣хесу джанападесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, саман̣абра̄хман̣есу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, мигапаккхӣсу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ ¶ чара маха̄ра̄джа, дхаммо чин̣н̣о сукха̄вахо;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, саинда̄ дева̄ сабрахмака̄;
сучин̣н̣ена дивам̣ патта̄, ма̄ дхаммам̣ ра̄джа па̄мадо’’ти.
таттха ¶ сабба̄пӣти, джанинда, ахаметам̣ екакова пат̣иччха̄детва̄ а̄несса̄ми, тасма̄ т̣хапетва̄ маман̃ча туван̃ча ан̃н̃а̄ сабба̄пи паджа̄ имасса катасса а̄ка̄раматтампи на джан̃н̃а̄ на джа̄ниссанти. бхусехӣти та̄йа саддхим̣ абхираманто аттано тан̣ха̄ванатхам̣ бхусам̣ карохи вад̣д̣хехи маноратхам̣ пӯрехи. саджа̄хӣти маноратхам̣ пана пӯретва̄ саче те на руччати, атха нам̣ саджа̄хи майхамева пат̣идехи. каммакаранти, самма абхипа̄рака, йо мануссо па̄пакам̣ каммам̣ ¶ каронто, со паччха̄ ма̄ идха ан̃н̃е идам̣ па̄пакаммам̣ ман̃н̃им̣су ма̄ джа̄нантӯти ман̃н̃ати чинтети, дучинтитаметам̣ тасса. ким̣ка̄ран̣а̄? пассанти бхӯта̄ни каронтаметанти йе ча буддха̄ паччекабуддха̄ буддхапутта̄ иддхийа̄ йутта̄, те ча нам̣ пассантийева. на ме пийа̄ти, самма абхипа̄рака, ан̃н̃о ну те кочи ‘‘идха локасмим̣ сакала̄йапи патхавийа̄ на ме умма̄дантӣ пийа̄’’ти евам̣ саддахеййа.
сӣхова селасса гуханти, маха̄ра̄джа, саче твам̣ там̣ идха на а̄неси, атха йатха̄ сӣхо килесапарил̣а̄хе уппанне сӣхапотика̄йа васанат̣т̣ха̄нам̣ ман̣игухам̣ упети, евам̣ тасса̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ гаччха, таттха аттано паттханам̣ пӯрехӣти. сукхаппхаланти, самма абхипа̄рака, пан̣д̣ита̄ аттано дуккхена пхут̣т̣ха̄ сама̄на̄ на сукхавипа̄када̄йакакаммам̣ париччаджанти, саммохита̄ ва̄пи хутва̄ мохена мӯл̣ха̄ сукхена матта̄ па̄пакаммам̣ на̄ма на сама̄чаранти. йатха̄сукхам̣, са̄ми, карохи ка̄манти, са̄ми сивира̄джа, аттано да̄сим̣ парича̄рентасса гараха̄ на̄ма наттхи, твам̣ йатха̄сукхам̣ йатха̄джджха̄сайам̣ ка̄мам̣ карохи, аттано иччхам̣ пӯрехӣти. на тена со джӣватӣти, самма абхипа̄рака, йо ‘‘иссаромхӣ’’ти па̄пам̣ кароти, катва̄ ча ким̣ мам̣ деваманусса̄ ваккхантӣти на уттасати на оттаппати, со тена каммена на ча дӣгхака̄лам̣ джӣвати, кхиппамева марати, девата̄пи пана ‘‘ким̣ имасса па̄паран̃н̃о раджджена, варамасса ва̄л̣укагхат̣ам̣ гале бандхитва̄ маран̣а’’нти ла̄макена чаккхуна̄ олокенти.
ан̃н̃а̄таканти, маха̄ра̄джа, ан̃н̃есам̣ сантакам̣ техи са̄микехи падиннам̣ да̄нам̣ йе аттано дхамме ¶ т̣хита̄ пат̣иччханти, те таттха пат̣иччхака̄ ча да̄йака̄ ча саббепи сукхаппхаламева каммам̣ каронти. пат̣игга̄хаке хи пат̣игган̣ханте там̣ да̄нам̣ да̄йакасса махантам̣ випа̄кам̣ детӣти. йо аттадуккхена̄ти, самма абхипа̄рака, йо аттано дуккхена пӣл̣ито там̣ парасса дахати, аттано сарӣрато апанетва̄ парасса сарӣре кхипати, парасса ва̄ сукхена аттано сукхам̣ дахати, парасса сукхам̣ гахетва̄ аттани паккхипати, ‘‘аттано дуккхам̣ харисса̄мӣ’’ти парам̣ дуккхитам̣ кароти, ‘‘атта̄нам̣ сукхесса̄мӣ’’ти парам̣ дуккхитам̣ кароти, ‘‘атта̄нам̣ сукхесса̄мӣ’’ти парасса сукхам̣ на̄сети, на со дхаммам̣ джа̄на̄ти. йо пана евам̣ джа̄на̄ти ‘‘йатхевидам̣ майхам̣ ¶ сукхадуккхам̣, татха̄ пареса’’нти, са веди дхаммам̣ джа̄на̄ти на̄ма̄ти айаметисса̄ га̄тха̄йа аттхо.
пийена те даммӣти пийена ка̄ран̣абхӯтена пийам̣ пхалам̣ паттхенто даммӣти аттхо. пийам̣ лабхантӣти сам̣са̄ре сам̣саранта̄ пийамева лабханти. ка̄махетуканти, самма абхипа̄рака ¶ , ка̄махетукам̣ айуттам̣ катва̄ ‘‘атта̄нам̣ вадхисса̄мӣ’’ти ме паривитакко уппаджджати. майха сатинти мама сантакам̣. ‘‘майха сатӣ’’типи па̄т̣хо, мама сантака̄ти евам̣ ман̃н̃ама̄но саче твам̣ там̣ на ка̄месӣти аттхо. саббаджанасса̄ти сабба̄ сенийо саннипа̄та̄петва̄ тасса саббаджанасса айам̣ майхам̣ ахита̄ти париччаджисса̄ми. тато авхайесӣти тато там̣ апариггахитатта̄ а̄неййа̄си. адӯсийанти анапара̄дхам̣. каттети тамева апарена на̄мена а̄лапати. со хи ран̃н̃о хитам̣ кароти, тасма̄ ‘‘катта̄’’ти вуччати. на ча̄пи тйасса̄ти евам̣ акиччака̄рӣти нагаре тава кочи паккхопи на бхавеййа.
нинданти на кевалам̣ упава̄дамева, сачепи мам̣ кочи саммукха̄ ниндиссати ва̄ пасам̣сиссати ва̄, досам̣ ва̄ пана а̄ропенто гарахиссати, тампа̄хам̣ ниндам̣ пасам̣сам̣ гарахан̃ча саббам̣ сахисса̄ми, саббаметам̣ мама а̄гаччхатӯти вадати. тамха̄ти йо ете нинда̄дайо на ган̣ха̄ти, тамха̄ пуриса̄ иссарийасан̇кха̄та̄ сирӣ ча пан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄ лаккхӣ ча тхалат̣т̣ха̄нато сувут̣т̣хисан̇кха̄то а̄по вийа апети на патит̣т̣ха̄тӣти. еттоти ито мама тасса̄ париччаттака̄ран̣а̄. дхамма̄тиса̄ран̃ча̄ти дхаммам̣ атиккамитва̄ паваттам̣ акусалам̣ ва̄ йам̣ кин̃чи хоти. паччуттарисса̄мӣти сампат̣иччхисса̄ми дха̄райисса̄ми. тха̄вара̄нам̣ таса̄нанти йатха̄ маха̄патхавӣ кхӣн̣а̄сава̄нан̃ча путхуджджана̄нан̃ча кин̃чи сампат̣иччхати саббам̣ адхива̄сети, татхева̄хампи саббаметам̣ сампат̣иччхисса̄ми адхива̄сесса̄мӣти дӣпети. ековиманти ахам̣ екова имампи аттано дуккхабха̄рам̣ ха̄райисса̄ми дха̄райисса̄ми вахисса̄ми. дхамме т̣хитоти виниччхайадхамме павен̣идхамме тивидхасучаритадхамме ча т̣хито хутва̄.
саггӯпаганти ¶ , дева, пун̃н̃акаммам̣ на̄метам̣ саггӯпагам̣ хоти. йан̃н̃е дхананти йан̃н̃адханам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. сакха̄ти умма̄дантӣпи мама саха̄йика̄, твампи ¶ саха̄йако. питароти брахма̄но. саббети на кевалам̣ девабрахма̄нова, саббе рат̣т̣хава̄синопи мам̣ пассатха, ‘‘бхо, саха̄йакасса бхарийа̄ саха̄йика̄ имина̄ гехе ката̄’’ти ниндеййум̣. на хетадхамманти на хи етам̣ адхаммикам̣. йам̣ те майа̄ти йасма̄ майа̄ са̄ туйхам̣ динна̄, тасма̄ етам̣ адхаммоти на вадиссанти. сатанти санта̄нам̣ буддха̄дӣнам̣ кхантиметта̄бха̄вана̄сӣла̄ча̄расан̇кха̄та̄ни дхамма̄ни суван̣н̣ита̄ни самуддавела̄ва дураччайа̄ни, тасма̄ йатха̄ самуддо велам̣ на̄тиккамати, евамахампи сӣлавелам̣ на̄тиккамисса̄мӣти вадати.
а̄хунеййо месӣти, маха̄ра̄джа, твам̣ мама а̄хунапа̄хунасакка̄расса̄нуччхавико. дха̄та̄ видха̄та̄ часи ка̄мапа̄лоти твам̣ мама, дева, дха̄ран̣ато дха̄та̄ иссарийасукхасса видаханато видха̄та̄ иччхитапаттхита̄нам̣ ¶ ка̄ма̄нам̣ па̄ланато ка̄мапа̄ло. тайӣ хута̄ти туйхам̣ динна̄. ка̄мена мети мама ка̄мена мама паттхана̄йа умма̄дантим̣ пат̣иччха̄ти евам̣ абхипа̄рако ран̃н̃о дети. ра̄джа̄ ‘‘на майхам̣ аттхо’’ти пат̣иккхипати. бхӯмийам̣ патитам̣ са̄кун̣икапаччхим̣ пит̣т̣хипа̄дена пахаритва̄ ат̣авийам̣ кхипанта̄ вийа убхопи нам̣ джахантева. ида̄ни ра̄джа̄ пуна акатханаттха̄йа там̣ сантадждженто ‘‘аддха̄ хӣ’’ти га̄тхама̄ха. таттха каттупутта̄ти пита̄писса катта̄ва, тена нам̣ евам̣ а̄лапати. идам̣ вуттам̣ хоти – аддха̄ твам̣ ито пуббе майхам̣ саббадхаммам̣ ачари, хитамева вуд̣д̣химева ака̄си, ида̄ни пана пат̣ипаккхо хутва̄ бахум̣ катхеси, ‘‘ма̄ евам̣ виппалапаси, ан̃н̃о ну те двипадо наро, ко идха джӣвалоке арун̣ейева соттхикатта̄, саче хи ахам̣ вийа ан̃н̃о ра̄джа̄ тава бхарийа̄йа пат̣ибаддхачитто абхависса, антоарун̣ейева тава сӣсам̣ чхинда̄петва̄ там̣ аттано гхаре кареййа, ахам̣ пана акусалабхайенева на кароми, тун̣хӣ хохи, на ме ета̄йа аттхо’’ти там̣ сантаджджеси.
со там̣ сутва̄ пуна кин̃чи ваттум̣ асакконто ран̃н̃о тхутивасена ‘‘тувам̣ нӯ’’ти га̄тхама̄ха. тассаттхо – маха̄ра̄джа, тван̃н̃ева сакаладжамбудӣпе саббесам̣ наринда̄нам̣ сет̣т̣хо, твам̣ ануттаро, твам̣ виниччхайадхаммапавен̣идхаммасучаритадхамма̄нам̣ гопа̄йанена дхаммагутто, тесам̣ видитатта̄ дхаммавидӯ твам̣ сумедхо, со твам̣ йам̣ дхаммам̣ гопеси, тенева гутто чӣрам̣ джӣва, дхамман̃ча ме десехи дхаммапа̄лака, дхаммагопака, ра̄джавара̄ти.
атха ¶ ра̄джа̄ дхаммам̣ десенто ‘‘тадин̇гха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ин̇гха̄ти чоданаттхе нипа̄то, йасма̄ ¶ мам̣ твам̣ чодеси, тасма̄ти аттхо. сатанти буддха̄дӣхи саппурисехи а̄севитам̣. са̄дхӯти сундаро пасаттхо. виниччхайапавен̣исучаритадхамме рочетӣти дхаммаручи. та̄дисо хи джӣвитам̣ джахантопи акиччам̣ на кароти, тасма̄ са̄дху. пан̃н̃а̄н̣ава̄ти н̃а̄н̣асампанно. митта̄намаддуббхоти миттасса адуссанабха̄во. т̣хитадхаммасса̄ти патит̣т̣хитативидхадхаммасса. а̄сетха̄ти а̄сеййум̣ нисӣдеййум̣. десана̄сӣсамева четам̣, чатта̄ропи ирийа̄патхе сукхам̣ каппеййунти айам̣ панеттха аттхо. сӣтаччха̄йа̄йа̄ти путтада̄ран̃а̄тимитта̄нам̣ сӣтала̄йа чха̄йа̄йа. сан̇гхарети сакагхаре, аттано гехети аттхо. адхаммабалидан̣д̣а̄дӣхи анупаддута̄ сукхам̣ васеййунти дассети. на ча̄хаметанти, самма абхипа̄рака, йаметам̣ асамеккхитва̄ катам̣ аса̄дхукаммам̣, етам̣ ахам̣ на рочайа̄ми. йе ва̄пи н̃атва̄на̄ти йе ва̄ пана ра̄джа̄но н̃атва̄ тулетва̄ тӣретва̄ сайам̣ каронти, теса̄хам̣ каммам̣ рочемӣти адхиппа̄йо. упама̄ има̄ти имасмим̣ панаттхе твам̣ майхам̣ има̄ две упама̄ сун̣охи.
джимханти ван̇кам̣. неттети йо га̄вийо нети, тасмим̣ джет̣т̣хакаусабхе. пагева̄ти тасмим̣ адхаммам̣ чаранте итара̄ паджа̄ пагева чарати, ативийа каротӣти аттхо. дхаммикоти чатта̄ри агатигамана̄ни паха̄йа дхаммена раджджам̣ ка̄ренто. амараттанти деваттам̣. ратананти савин̃н̃а̄н̣ака̄вин̃н̃а̄н̣акаратанам̣. ваттхийанти ка̄сикаваттхамева. асситтхийоти ва̄тасамагатиассепи уттамарӯпадхара̄ иттхийопи. ратанам̣ ман̣икан̃ча̄ти саттавидхаратанан̃ча махаггхабхан̣д̣акан̃ча. абхипа̄лайантӣти ¶ а̄локам̣ каронта̄ раккханти. на тасса̄ти тасса чаккаваттираджджассапи хету на висамам̣ чареййам̣. усабхомхӣти йасма̄ ахам̣ сивӣнам̣ маджджхе джет̣т̣хакара̄джа̄ хутва̄ джа̄то, тасма̄ чаккаваттираджджака̄ран̣ампи на висамам̣ чара̄мӣти аттхо. нета̄ти маха̄джанам̣ кусале патит̣т̣ха̄петва̄ деванагарам̣ нета̄, хитакаран̣ена тасса хита̄, ‘‘сивира̄джа̄ кира дхаммача̄рӣ’’ти сакаладжамбудӣпе н̃а̄татта̄ уггато, самена рат̣т̣хапа̄ланато рат̣т̣хапа̄ло. апача̄йама̄ноти сивӣнам̣ пора̄н̣акара̄джӯнам̣ павен̣идхаммам̣ апача̄йама̄но. соти со ахам̣ тамева дхаммам̣ анувичинтайанто тасма̄ тена ка̄ран̣ена аттано читтасса васе на ватта̄ми.
евам̣ ¶ маха̄саттасса дхаммакатхам̣ сутва̄ абхипа̄рако тхутим̣ каронто ‘‘аддха̄’’тиа̄дима̄ха. наппамаджджасӣти аттана̄ катхитадхаммам̣ наппамаджджаси таттхева ваттеси. дхаммам̣ памаджджа̄ти дхаммам̣ памусситва̄ агативасена гантва̄. евам̣ со тасса тхутим̣ катва̄ ‘‘дхаммам̣ чара̄’’ти дхаммачарийа̄йа ниййодженто уттарипи даса ова̄дага̄тха̄ абха̄си. та̄саматтхо хет̣т̣ха̄ тесакун̣аджа̄таке (джа̄. 2.17.1 а̄дайо) ван̣н̣итова.
евам̣ ¶ абхипа̄ракасена̄патина̄ ран̃н̃о дхамме десите ра̄джа̄ умма̄дантийа̄ пат̣ибаддхачиттам̣ винодеси.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄си. тада̄ сунандаса̄ратхи а̄нандо ахоси, абхипа̄рако са̄рипутто, умма̄дантӣ уппалаван̣н̣а̄, сесапариса̄ буддхапариса̄, сивира̄джа̄ ахамева ахосинти.
умма̄дантӣджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.
[528] 3. маха̄бодхиджа̄такаван̣н̣ана̄
ким̣ ну дан̣д̣ам̣ кимаджинанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃н̃а̄па̄рамим̣ а̄раббха катхеси. ваттху маха̄уман̇гаджа̄таке (джа̄. 2.22.590 а̄дайо) а̄ви бхависсати. тада̄ пана саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато пан̃н̃ава̄ параппава̄даппамадданойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄сират̣т̣хе асӣтикот̣ивибхавасса удиччабра̄хман̣амаха̄са̄ласса куле ниббатти, ‘‘бодхикума̄ро’’тисса на̄мам̣ карим̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ уггахитасиппо пачча̄гантва̄ ага̄рамаджджхе васанто апарабха̄ге ка̄ме паха̄йа химавантападесам̣ пависитва̄ парибба̄джакапаббаджджам̣ паббаджитва̄ ¶ таттхева ванамӯлапхала̄ха̄ро чирам̣ васитва̄ васса̄раттасамайе химаванта̄ оруйха ча̄рикам̣ чаранто анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе парибба̄джакаса̄руппена нагаре бхиккха̄йа чаранто ра̄джадва̄рам̣ па̄пун̣и ¶ таменам̣ сӣхапан̃джаре т̣хито ра̄джа̄ дисва̄ тасса упасаме пасӣдитва̄ там̣ аттано бхаванам̣ павесетва̄ ра̄джапаллан̇ке нисӣда̄петва̄ катапат̣исантха̄ро тхокам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ на̄наггарасабходжанам̣ да̄песи. маха̄сатто бхаттам̣ гахетва̄ чинтеси – ‘‘идам̣ ра̄джакулам̣ на̄ма бахудосам̣ бахупачча̄миттам̣ хоти, ко ну кхо мама уппаннам̣ бхайам̣ ниттхариссатӣ’’ти. со авидӯре т̣хитам̣ ра̄джаваллабхам̣ екам̣ пин̇галасунакхам̣ дисва̄ махантам̣ бхаттапин̣д̣ам̣ гахетва̄ тасса да̄тука̄мата̄ка̄рам̣ дассеси. ра̄джа̄ н̃атва̄ сунакхасса бха̄джанам̣ а̄хара̄петва̄ бхаттам̣ га̄ха̄петва̄ да̄песи. маха̄саттопи тасса датва̄ бхаттакиччам̣ нит̣т̣хапеси. ра̄джа̄писса пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ антонагаре ра̄джуййа̄не пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ паббаджитапариккха̄ре ¶ датва̄ там̣ таттха ва̄са̄песи, девасикан̃часса две тайо ва̄ре упат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. бходжанака̄ле пана маха̄сатто ниччам̣ ра̄джапаллан̇кейева нисӣдитва̄ ра̄джабходжанамева бхун̃джати. евам̣ два̄даса сам̣ваччхара̄ни атӣта̄ни.
тасса пана ран̃н̃о пан̃ча амачча̄ аттхан̃ча дхамман̃ча ануса̄санти. тесу еко ахетукава̄дӣ, еко иссаракатава̄дӣ, еко пуббекатава̄дӣ, еко уччхедава̄дӣ, еко кхаттавиджджава̄дӣ. тесу ахетукава̄дӣ ‘‘име сатта̄ сам̣са̄расуддхика̄’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. иссаракатава̄дӣ ‘‘айам̣ локо иссараниммито’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. пуббекатава̄дӣ ‘‘имесам̣ сатта̄нам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ уппаджджама̄нам̣ пуббекатенева уппаджджатӣ’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. уччхедава̄дӣ ‘‘ито паралокам̣ гато на̄ма наттхи, айам̣ локо уччхиджджатӣ’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. кхаттавиджджава̄дӣ ‘‘ма̄та̄питаропи ма̄ретва̄ аттанова аттхо ка̄таббо’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. те ран̃н̃о виниччхайе нийутта̄ лан̃джакха̄дака̄ ¶ хутва̄ асса̄микам̣ са̄микам̣, са̄микам̣ асса̄микам̣ каронти.
атхекадивасам̣ еко пурисо кӯт̣ат̣т̣апара̄джито маха̄саттам̣ бхиккха̄йа чарантам̣ ра̄джагехам̣ пависантам̣ дисва̄ вандитва̄, ‘‘бханте, тумхе ра̄джагехе бхун̃джама̄на̄ виниччхайа̄мачче лан̃джам̣ гахетва̄ локам̣ вина̄сенте касма̄ аджджхупеккхатха, ида̄ни пан̃чахи амаччехи кӯт̣ат̣т̣ака̄ракасса хаттхато лан̃джам̣ гахетва̄ са̄микова сама̄но асса̄мико като’’ти паридеви. со ¶ тасмим̣ ка̄рун̃н̃авасена виниччхайам̣ гантва̄ дхаммена виниччхинитва̄ са̄микан̃н̃ева са̄микам̣ ака̄си. маха̄джано екаппаха̄ренева маха̄саддена са̄дхука̄рам̣ ада̄си. ра̄джа̄ там̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣саддо на̄ма̄йа’’нти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ катабхаттакиччам̣ маха̄саттам̣ упанисӣдитва̄ пуччхи – ‘‘бханте, аджджа кира во ат̣т̣о виниччхито’’ти. ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘бханте, тумхесу виниччхинантесу маха̄джанасса вуд̣д̣хи бхависсати, ито пат̣т̣ха̄йа тумхева виниччхинатха̄’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, майам̣ паббаджита̄ на̄ма, нетам̣ каммам̣ амха̄кам̣ камма’’нти. ‘‘бханте, маха̄джане ка̄рун̃н̃ена ка̄тум̣ ват̣т̣ати, тумхе сакаладивасам̣ ма̄ виниччхинатха, уййа̄нато пана идха̄гаччханта̄ виниччхайат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ па̄това чатта̄ро ат̣т̣е виниччхинатха, бхутва̄ уййа̄нам̣ гаччханта̄ чатта̄ро, евам̣ маха̄джанасса вуд̣д̣хи бхависсатӣ’’ти. со тена пунаппунам̣ йа̄чийама̄но ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа татха̄ ака̄си.
кӯт̣ат̣т̣ака̄рака̄ ока̄сам̣ на лабхим̣су. тепи амачча̄ лан̃джам̣ алабханта̄ дуггата̄ хутва̄ чинтайим̣су ¶ – ‘‘бодхипарибба̄джакасса виниччхинанака̄лато пат̣т̣ха̄йа майам̣ кин̃чи на лабха̄ма, ханда нам̣ ‘ра̄джаверико’ти ватва̄ ран̃н̃о антаре парибхиндитва̄ ма̄ра̄песса̄ма̄’’ти. те ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, бодхипарибба̄джако тумха̄кам̣ анаттхака̄мо’’ти ватва̄ асаддахантена ран̃н̃а̄ ‘‘сӣлава̄ еса н̃а̄н̣асампанно, на евам̣ кариссатӣ’’ти вутте, ‘‘маха̄ра̄джа, тена сакаланагарава̄сино аттано хаттхе катва̄ кевалам̣ амхейева пан̃ча ¶ джане ка̄тум̣ на сакка̄, саче амха̄кам̣ вачанам̣ на саддахатха, тасса идха̄гаманака̄ле парисам̣ олокетха̄’’ти а̄хам̣су. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сӣхапан̃джаре т̣хито там̣ а̄гаччхантам̣ олокенто парива̄рам̣ дисва̄ аттано ан̃н̃а̄н̣ена ат̣т̣ака̄ракамануссе ‘‘тасса парива̄ра̄’’ти ман̃н̃ама̄но бхиджджитва̄ те амачче паккоса̄петва̄ ‘‘кинти карома̄’’ти пуччхи. ‘‘ган̣ха̄петха нам̣, дева̄’’ти. ‘‘ол̣а̄рикам̣ апара̄дхам̣ апассанта̄ катхам̣ ган̣ха̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, пакатипариха̄рамасса ха̄петха, там̣ париха̄йантам̣ дисва̄ пан̣д̣ито парибба̄джако кассачи ана̄рочетва̄ сайамева пала̄йиссатӣ’’ти.
ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ анупуббена тасса париха̄рам̣ париха̄песи. пат̣хамадивасам̣ та̄ва нам̣ туччхапаллан̇кейева нисӣда̄песум̣. со туччхапаллан̇кам̣ дисва̄ва ¶ ран̃н̃о парибхиннабха̄вам̣ н̃атва̄ сайамева уййа̄нам̣ гантва̄ там̣ дивасамева паккамитука̄мо хутва̄пи ‘‘екантена н̃атва̄ паккамисса̄мӣ’’ти на пакка̄ми. атхасса пунадивасе туччхапаллан̇ке нисиннасса ран̃н̃опакатибхаттан̃ча ан̃н̃ан̃ча гахетва̄ миссакабхаттам̣ адам̣су. татийадивасе маха̄талам̣ пависитум̣ адатва̄ сопа̄насӣсейева т̣хапетва̄ миссакабхаттам̣ адам̣су. со тампи а̄да̄йа уййа̄нам̣ гантва̄ бхаттакиччам̣ ака̄си. чатуттхадивасе хет̣т̣ха̄па̄са̄де т̣хапетва̄ кан̣а̄джакабхаттам̣ адам̣су. со тампи гахетва̄ уййа̄нам̣ гантва̄ бхаттакиччам̣ ака̄си. ра̄джа̄ амачче пуччхи – ‘‘бодхипарибба̄джако сакка̄ре париха̄питепи на паккамати, кинти нам̣ карома̄’’ти? ‘‘дева, на со бхаттаттха̄йа чарати, чхаттаттха̄йа пана чарати. саче бхаттаттха̄йа чареййа, пат̣хамадивасам̣йева пала̄йеййа̄’’ти. ‘‘ида̄ни ким̣ карома̄’’ти? ‘‘све гха̄та̄петха нам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти тесан̃н̃ева хаттхе кхагге т̣хапетва̄ ‘‘све антарадва̄ре т̣хатва̄ пависантассевасса сӣсам̣ чхиндитва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ катва̄ кан̃чи аджа̄на̄петва̄ ваччакут̣ийам̣ паккхипитва̄ нхатва̄ а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ ‘‘све а̄гантва̄ евам̣ карисса̄ма̄’’ти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ¶ вича̄ретва̄ евам̣ аттано нивесанам̣ агамам̣су.
ра̄джа̄пи са̄йам̣ бхуттабходжано сирисайане нипаджджитва̄ маха̄саттасса гун̣е ануссари. атхасса та̄вадева соко уппаджджи, сарӣрато седа̄ муччим̣су, сайане асса̄сам̣ алабханто апара̄парам̣ ¶ париватти. атхасса аггамахесӣ упанипаджджи, со та̄йа саддхим̣ салла̄паматтампи на кари. атха нам̣ са̄ ‘‘ким̣ ну кхо, маха̄ра̄джа, салла̄паматтампи на каротха, апи ну кхо ме кочи апара̄дхо аттхӣ’’ти пуччхи. ‘‘наттхи деви, апича кхо бодхипарибба̄джако кира амха̄кам̣ паччаттхико джа̄тоти тасса све гха̄танаттха̄йа пан̃ча амачче а̄н̣а̄песим̣, те пана нам̣ ма̄ретва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ катва̄ ваччакӯпе паккхиписсанти, со пана амха̄кам̣ два̄даса сам̣ваччхара̄ни бахум̣ дхаммам̣ десеси, ека̄пара̄дхописса майа̄ паччаккхато на дит̣т̣хапуббо, парапаттийена хутва̄ тасса майа̄ вадхо а̄н̣атто, тена ка̄ран̣ена соча̄мӣ’’ти. атха нам̣ са̄ ‘‘саче те дева со паччаттхико джа̄то, там̣ гха̄тенто ким̣ сочаси, паччаттхикам̣ на̄ма путтампи гха̄тетва̄ аттано соттхибха̄во ка̄таббова, ма̄ сочиттха̄’’ти асса̄сеси. со тасса̄ вачанена пат̣иладдхасса̄со ниддам̣ окками.
тасмим̣ ¶ кхан̣е колеййако пин̇галасунакхо там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘све майа̄ аттано баленасса джӣвитам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ пунадивасе па̄това па̄са̄да̄ оруйха маха̄два̄рам̣ а̄гантва̄ умма̄ре сӣсам̣ катва̄ маха̄саттасса а̄гаманамаггам̣ олокентова нипаджджи. тепи амачча̄ па̄това кхаггахаттха̄ а̄гантва̄ два̄рантаре ат̣т̣хам̣су. бодхисаттопи велам̣ саллаккхетва̄ уййа̄на̄ никкхамма ра̄джадва̄рам̣ а̄ган̃чхи. атха нам̣ сунакхо дисва̄ мукхам̣ виваритва̄ чатассо да̄т̣ха̄ дассетва̄ ‘‘ким̣ твам̣, бханте, джамбудӣпатале ан̃н̃аттха бхиккхам̣ на лабхаси, амха̄кам̣ ра̄джа̄ тава ма̄ран̣аттха̄йа пан̃ча амачче кхаггахаттхе два̄рантаре т̣хапеси, ма̄ твам̣ нала̄т̣ена маччум̣ гахетва̄ а̄гами, сӣгхам̣ паккама̄’’ти маха̄саддена вирави. со саббарутан̃н̃ута̄йа таматтхам̣ н̃атва̄ татова ниваттитва̄ уййа̄нам̣ гантва̄ ¶ паккаманаттха̄йа париккха̄ре а̄дийи. ра̄джа̄ сӣхапан̃джаре т̣хито там̣ а̄гаччхантам̣ гаччхантан̃ча дисва̄ ‘‘саче айам̣ мама паччаттхико бхавеййа, уййа̄нам̣ гантва̄ балам̣ саннипа̄та̄петва̄ каммасаджджо бхависсати. но че, аттано париккха̄ре гахетва̄ гаманасаджджо бхависсати, джа̄нисса̄ми та̄васса кирийа’’нти уййа̄нам̣ гантва̄ маха̄саттам̣ аттано париккха̄ре а̄да̄йа ‘‘гамисса̄мӣ’’ти пан̣н̣аса̄лато никкхантам̣ чан̇каманакот̣ийам̣ дисва̄ва вандитва̄ екамантам̣ т̣хито пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ким̣ ну дан̣д̣ам̣ кимаджинам̣, ким̣ чхаттам̣ кимупа̄ханам̣;
киман̇кусан̃ча паттан̃ча, сан̇гха̄т̣ин̃ча̄пи бра̄хман̣а;
тарама̄нарӯпоха̄си, ким̣ ну паттхайасе диса’’нти.
тассаттхо ¶ – бханте, пуббе твам̣ амха̄кам̣ гхарам̣ а̄гаччханто дан̣д̣а̄дӣни на ган̣ха̄си, аджджа пана кена ка̄ран̣ена дан̣д̣ан̃ча аджинан̃ча чхаттӯпа̄ханан̃ча маттикапасиббаколамбанаан̇кусан̃ча маттикапаттан̃ча сан̇гха̄т̣ин̃ча̄ти саббепиме париккха̄ре тарама̄нарӯпо ган̣ха̄си, катарам̣ ну дисам̣ паттхеси, каттха гантука̄мосӣти пуччхи.
там̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘айам̣ аттана̄ катакаммам̣ на джа̄на̄тӣти ман̃н̃ати, джа̄на̄песса̄ми на’’нти две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘два̄дасета̄ни васса̄ни, вусита̄ни тавантике;
на̄бхиджа̄на̄ми сон̣ена, пин̇галена̄бхикӯджитам̣.
‘‘сва̄йам̣ ¶ диттова надати, суккада̄т̣хам̣ видам̣сайам̣;
тава сутва̄ сабхарийасса, вӣтасаддхасса мам̣ патӣ’’ти.
таттха абхикӯджитанти етена тава сунакхена евам̣ маха̄виравена виравитам̣ на джа̄на̄ми. дитто ва̄ти даппито вийа. сабхарийасса̄ти тава сабхарийасса мама ма̄ран̣аттха̄йа пан̃чаннам̣ амачча̄нам̣ а̄н̣аттабха̄вам̣ катхентасса сутва̄ ‘‘ким̣ твам̣ ан̃н̃аттха бхиккхам̣ на лабхаси, ран̃н̃а̄ те вадхо а̄н̣атто, идха ма̄гаччхӣ’’ти диттова надати. вӣтасаддхасса мам̣ патӣти мамантаре вигатасаддхасса тава вачанам̣ сутва̄ ева надатӣти а̄ха.
тато ра̄джа̄ аттано досам̣ сампат̣иччхитва̄ там̣ кхама̄пенто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аху ¶ еса като досо, йатха̄ бха̄саси бра̄хман̣а;
еса бхиййо пасӣда̄ми, васа бра̄хман̣а ма̄гама̄’’ти.
таттха бхиййоти саччам̣ майа̄ евам̣ а̄н̣аттам̣, айам̣ ме досо, еса пана̄хам̣ ида̄ни адхикатарам̣ тайи пасӣда̄ми, идхева васа, ма̄ ан̃н̃аттха гамӣти.
там̣ сутва̄ маха̄сатто, ‘‘маха̄ра̄джа, пан̣д̣ита̄ на̄ма та̄дисена парапаттийена апаччаккхака̄рина̄ саддхим̣ на васантӣ’’ти ватва̄ тасса ана̄ча̄рам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘саббасето ¶ пуре а̄си, татопи сабало аху;
саббалохитако да̄ни, ка̄ло паккамитум̣ мама.
‘‘аббхантарам̣ пуре а̄си, тато маджджхе тато бахи;
пура̄ ниддхамана̄ хоти, сайамева ваджа̄махам̣.
‘‘вӣтасаддхам̣ на севеййа, упада̄нам̣ванодакам̣;
сачепи нам̣ анукхан̣е, ва̄ри каддамагандхикам̣.
‘‘пасаннамева севеййа, аппасаннам̣ виваджджайе;
пасаннам̣ пайирупа̄сеййа, рахадам̣вудакаттхико.
‘‘бхадже бхаджантам̣ пурисам̣, абхаджантам̣ на бхаджджайе;
асаппурисадхаммо со, йо бхаджантам̣ на бхаджджати.
‘‘йо ¶ бхаджантам̣ на бхаджати, севама̄нам̣ на севати;
са ве мануссапа̄пит̣т̣хо, миго са̄кхассито йатха̄.
‘‘ачча̄бхиккхан̣асам̣сагга̄, асамосаран̣ена ча;
етена митта̄ джӣранти, ака̄ле йа̄чана̄йа ча.
‘‘тасма̄ на̄бхиккхан̣ам̣ гаччхе, на ча гаччхе чира̄чирам̣;
ка̄лена йа̄чам̣ йа̄чеййа, евам̣ митта̄ на джӣйаре.
‘‘атичирам̣ нива̄сена, пийо бхавати аппийо;
а̄манта кхо там̣ гаччха̄ма, пура̄ те хома аппийа̄’’ти.
таттха саббасетоти, маха̄ра̄джа, пат̣хамамева тава нивесане мама одано саббасето ахоси, йам̣ твам̣ бхун̃джаси, тамева да̄песӣти аттхо. татоти тато паччха̄ парибхедака̄нам̣ вачанам̣ гахетва̄ тава майи вираттака̄ле сабало миссакодано джа̄то. да̄нӣти ида̄ни саббалохитако джа̄то. ка̄лоти агун̣ан̃н̃усса ¶ тава сантика̄ ида̄ни мама паккамитум̣ ка̄ло. аббхантаранти пат̣хамам̣ мама аббхантарам̣ ¶ а̄санам̣ а̄си, алан̇катамаха̄таламхи усситасетаччхатте ра̄джапаллан̇кейева мам̣ нисӣда̄песум̣. маджджхети сопа̄наматтхаке. пура̄ ниддхамана̄ хотӣти йа̄ва гӣва̄йам̣ гахетва̄ никкад̣д̣хана̄ на хоти.
анукхан̣ети сачепи анудакам̣ удапа̄нам̣ патто пурисо удакам̣ апассанто калалам̣ вийӯхитва̄ анукхан̣еййа, татха̄пи там̣ ва̄ри каддамагандхикам̣ бхавеййа, аманун̃н̃ата̄йа на пивеййа, татхева вӣтасаддхам̣ пайирупа̄сантена ладдхапаччайа̄пи паритта̄ чева лӯкха̄ ча, аманун̃н̃а̄ апарибхога̄раха̄ти аттхо. пасаннанти патит̣т̣хитасаддхам̣. рахаданти гамбхӣрам̣ маха̄рахадам̣. бхаджантанти атта̄нам̣ бхаджантамева бхаджеййа. абхаджантанти паччаттхикам̣. на бхаджджайети на бхаджеййа. на бхаджджатӣти йо пурисо атта̄нам̣ бхаджантам̣ хитачиттам̣ пуггалам̣ на бхаджати, со асаппурисадхаммо на̄ма̄ти. мануссапа̄пит̣т̣хоти мануссала̄мако патикут̣т̣хо саббапаччхимако. са̄кхасситоти маккат̣о.
ачча̄бхиккхан̣асам̣сагга̄ти ¶ ативийа абхин̣хасам̣саггена. ака̄лети айуттаппаттака̄ле парасса пийабхан̣д̣ам̣ йа̄чана̄йа митта̄ джӣранти на̄ма, твампи атичирам̣ нива̄сена майи миттим̣ бхинди. тасма̄ти йасма̄ ачча̄бхиккхан̣асам̣саггена асамосаран̣ена ча митта̄ джӣранти, тасма̄. чира̄чиранти чирака̄лам̣ вӣтина̄метва̄ чирам̣ на гаччхе на упасан̇камеййа. йа̄чанти йа̄читаббам̣ бхан̣д̣акам̣ йуттака̄ле йа̄чеййа. на джӣйарети евам̣ митта̄ на джӣранти. пура̄ те хома аппийа̄ти йа̄ва тава аппийа̄ на хома, та̄ва а̄мантетва̄ва там̣ гаччха̄ма̄ти.
ра̄джа̄ а̄ха –
‘‘евам̣ че йа̄чама̄на̄нам̣, ан̃джалим̣ на̄вабуджджхаси;
парича̄рака̄нам̣ сатам̣, вачанам̣ на кароси но;
евам̣ там̣ абхийа̄ча̄ма, пуна кайира̄си парийа̄йа’’нти.
таттха на̄вабуджджхасӣти саче, бханте, евам̣ йа̄чантена майа̄ катам̣ ан̃джалим̣ на джа̄на̄си, на пат̣игган̣хасӣти аттхо. парийа̄йанти пуна идха̄гамана̄йа екава̄рам̣ кареййа̄сӣти йа̄чати.
бодхисатто а̄ха –
‘‘евам̣ ¶ че но вихаратам̣, антара̄йо на хессати;
туйхам̣ ва̄пи маха̄ра̄джа, майхам̣ ва̄ рат̣т̣хаваддхана;
аппева на̄ма пассема, ахоратта̄намаччайе’’ти.
таттха евам̣ че ноти саче, маха̄ра̄джа, евам̣ на̄на̄ хутва̄ вихаранта̄нам̣ амха̄кам̣ антара̄йо на хессати, туйхам̣ ва̄ майхам̣ ва̄ джӣвитам̣ паваттиссатӣти дӣпети. пассема̄ти апи на̄ма пассеййа̄ма.
евам̣ ¶ ватва̄ маха̄сатто ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ ‘‘аппаматто хохи, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ уййа̄на̄ никкхамитва̄ екасмим̣ сабха̄гат̣т̣ха̄не бхиккха̄йа чаритва̄ ба̄ра̄н̣асито никкхамма анупуббена химавантока̄самева гантва̄ кин̃чи ка̄лам̣ васитва̄ пуна отаритва̄ екам̣ паччантага̄мам̣ нисса̄йа аран̃н̃е васи. тасса пана гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа те амачча̄ пуна виниччхайе нисӣдитва̄ вилопам̣ каронта̄ чинтайим̣су – ‘‘саче маха̄бодхипарибба̄джако пуна̄гамиссати, джӣвитам̣ но наттхи, ким̣ ну кхвасса ана̄гаманака̄ран̣ам̣ кареййа̄ма̄’’ти. атха ¶ несам̣ етадахоси – ‘‘име сатта̄ пат̣ибаддхат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма джахитум̣ на сакконти, ким̣ ну кхвасса идха пат̣ибаддхат̣т̣ха̄на’’нти. тато ‘‘ран̃н̃о аггамахесӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджати, йам̣ со имам̣ нисса̄йа а̄гаччхеййа, пат̣икаччева нам̣ ма̄ра̄песса̄ма̄’’ти те ра̄джа̄нам̣ етадавочум̣ – ‘‘дева, имасмим̣ дивасе нагаре ека̄ катха̄ сӯйатӣ’’ти. ‘‘ким̣ катха̄ на̄ма̄’’ти? ‘‘маха̄бодхипарибба̄джако ча кира девӣ ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ са̄санапат̣иса̄санам̣ песентӣ’’ти. ‘‘кинти катва̄’’ти? тена кира девийа̄ песитам̣ ‘‘сакка̄ ну кхо аттано балена ра̄джа̄нам̣ ма̄ра̄петва̄ мама сетаччхаттам̣ да̄ту’’нти. та̄йаписса песитам̣ ‘‘ран̃н̃о ма̄ран̣ам̣ на̄ма мама бха̄ро, маха̄бодхипарибба̄джако кхиппам̣ а̄гаччхатӯ’’ти ра̄джа̄ тесам̣ пунаппунам̣ катхента̄нам̣ саддахитва̄ ‘‘ида̄ни ким̣ каттабба’’нти пуччхитва̄ ‘‘девим̣ ма̄ретум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вутте анупапариккхитва̄ва ‘‘тена хи нам̣ тумхева ма̄ретва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиндитва̄ ваччакӯпе кхипатха̄’’ти а̄ха. те татха̄ карим̣су. тасса̄ ма̄ритабха̄во сакаланагаре па̄кат̣о ахоси.
атхасса̄ чатта̄ро путта̄ ‘‘имина̄ но нирапара̄дха̄ ма̄та̄ ма̄рита̄’’ти ран̃н̃о паччаттхика̄ ахесум̣. ра̄джа̄ маха̄бхайаппатто ахоси. маха̄сатто парампара̄йа там̣ паваттим̣ сутва̄ чинтеси – ‘‘т̣хапетва̄ мам̣ ан̃н̃о те кума̄ре сан̃н̃а̄петва̄ питарам̣ кхама̄петум̣ саматтхо на̄ма наттхи, ран̃н̃о ча джӣвитам̣ дасса̄ми, кума̄ре ча па̄пато мочесса̄мӣ’’ти. со пунадивасе паччантага̄мам̣ пависитва̄ ¶ мануссехи диннам̣ маккат̣амам̣сам̣ кха̄дитва̄ тасса ¶ чаммам̣ йа̄читва̄ гахетва̄ ассамападе суккха̄петва̄ ниггандхам̣ катва̄ нива̄сесипи па̄рупесипи ам̣сепи т̣хапеси. ким̣ка̄ран̣а̄? ‘‘бахӯпака̄ро ме’’ти вачанаттха̄йа. со там̣ чаммам̣ а̄да̄йа анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ кума̄ре упасан̇камитва̄ ‘‘питугха̄такакаммам̣ на̄ма да̄рун̣ам̣, там̣ во на ка̄таббам̣, аджара̄маро сатто на̄ма наттхи, ахам̣ тумхе ан̃н̃аман̃н̃ам̣ самагге карисса̄миччева а̄гато, тумхе майа̄ пахите са̄сане а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти кума̄ре овадитва̄ антонагаре уййа̄нам̣ пависитва̄ маккат̣ачаммам̣ аттхаритва̄ сила̄пат̣т̣е нисӣди.
атха нам̣ уййа̄напа̄лако дисва̄ вегена гантва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ сутва̄ва сан̃джа̄тасоманассо хутва̄ те амачче а̄да̄йа ¶ таттха гантва̄ маха̄саттам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ пат̣исантха̄рам̣ ка̄тум̣ а̄рабхи. маха̄сатто тена саддхим̣ асаммодитва̄ маккат̣ачаммамева паримаджджи. атха нам̣ евама̄ха – ‘‘бханте, тумхе мам̣ акатхетва̄ маккат̣ачаммамева паримаджджатха, ким̣ во идам̣ майа̄ бахӯпака̄ратара’’нти? ‘‘а̄ма маха̄ра̄джа, бахӯпака̄ро ме еса ва̄наро, ахамасса пит̣т̣хе нисӣдитва̄ вичарим̣, айам̣ ме па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄хари, васанат̣т̣ха̄нам̣ саммаджджи, а̄бхисама̄ча̄рикаваттапат̣иваттам̣ мама ака̄си, ахам̣ пана аттано дуббалачиттата̄йа асса мам̣сам̣ кха̄дитва̄ чаммам̣ суккха̄петва̄ аттхаритва̄ нисӣда̄ми чева нипаджджа̄ми ча, евам̣ бахӯпака̄ро еса майха’’нти. ити со тесам̣ ва̄де бхинданаттха̄йа ва̄нарачамме ва̄наравоха̄рам̣ а̄ропетва̄ там̣ там̣ парийа̄йам̣ сандха̄йа имам̣ катхам̣ катхеси. со хи тасса нивуттхапуббатта̄ ‘‘пит̣т̣хе нисӣдитва̄ вичари’’нти а̄ха; там̣ ам̣се катва̄ па̄нӣйагхат̣асса а̄хат̣апуббатта̄ ‘‘па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄харӣ’’ти а̄ха; тена чаммена бхӯмийам̣ саммат̣т̣хапуббатта̄ ‘‘васанат̣т̣ха̄нам̣ саммаджджӣ’’ти а̄ха; нипаннака̄ле тена чаммена пит̣т̣хийа̄, аккантака̄ле па̄да̄нам̣ пхут̣т̣хапуббатта̄ ‘‘ваттапат̣иваттам̣ ме ака̄сӣ’’ти а̄ха. чха̄така̄ле пана тасса мам̣сам̣ лабхитва̄ кха̄дитатта̄ ‘‘ахам̣ пана ¶ аттано дуббалачиттата̄йа тасса мам̣сам̣ кха̄ди’’нти а̄ха.
там̣ сутва̄ те амачча̄ ‘‘па̄н̣а̄типа̄то тена като’’ти сан̃н̃а̄йа ‘‘пассатха, бхо, паббаджитасса каммам̣, маккат̣ам̣ кира ма̄ретва̄ мам̣сам̣ кха̄дитва̄ чаммам̣ гахетва̄ вичаратӣ’’ти па̄н̣им̣ пахаритва̄ париха̄самакам̣су. маха̄сатто те татха̄ каронте дисва̄ ‘‘име аттано ва̄дабхеданаттха̄йа мама чаммам̣ а̄да̄йа а̄гатабха̄вам̣ на джа̄нанти, джа̄на̄песса̄ми не’’ти ахетукава̄дим̣ та̄ва а̄мантетва̄ пуччхи – ‘‘а̄вусо, твам̣ касма̄ мам̣ парихасасӣ’’ти? ‘‘миттадуббхикаммасса чева па̄н̣а̄типа̄тасса ¶ ча кататта̄’’ти. тато маха̄сатто ‘‘йо пана гатийа̄ чева дит̣т̣хийа̄ ча те саддахитва̄ евам̣ кареййа, тена ким̣ дуккат̣а’’нти тасса ва̄дам̣ бхинданто а̄ха –
‘‘удӣран̣а̄ че сам̣гатйа̄, бха̄ва̄йамануваттати;
ака̄ма̄ акаран̣ӣйам̣ ва̄, каран̣ӣйам̣ ва̄пи куббати;
ака̄макаран̣ӣйамхи, квидха па̄пена липпати.
‘‘со ¶ че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха удӣран̣а̄ти катха̄. сам̣гатйа̄ти сам̣гатийа̄ чханнам̣ абхиджа̄тӣнам̣ там̣ там̣ абхиджа̄тим̣ упагаманена. бха̄ва̄йамануваттатӣти бха̄вена ануваттати, каран̣аттхе сампада̄нам̣. ака̄ма̄ти ака̄мена аниччха̄йа. акаран̣ӣйам̣ ва̄ каран̣ӣйам̣ ва̄пӣти акаттаббам̣ па̄пам̣ ва̄ каттаббам̣ кусалам̣ ва̄. куббатӣти кароти. квидха̄ти ко идха. идам̣ вуттам̣ хоти – твам̣ ахетукава̄дӣ ‘‘наттхи хету наттхи паччайо сатта̄нам̣ сам̣килеса̄йа̄’’тиа̄дидит̣т̣хико, айам̣ локо сам̣гатийа̄ чева сабха̄вена ча ануваттати парин̣амати, таттха таттха сукхадуккхам̣ пат̣исам̣ведети. ака̄макова па̄пам̣ ва̄ пун̃н̃ам̣ ва̄ каротӣти вадаси, айам̣ тава удӣран̣а̄ саче татха̄, евам̣ санте ака̄макаран̣ӣйасмим̣ аттано дхаммата̄йа паваттама̄не па̄пе ко идха сатто па̄пена липпати, саче хи аттана̄ акатена па̄пена липпати, на кочи на липпеййа̄ти.
со чети со ахетукава̄дасан̇кха̄то тава бха̄ситаттхо ча аттхаджотако дхаммо ча калйа̄н̣о на ча па̄пако. ‘‘ахетӯ аппаччайа̄ сатта̄ сам̣килиссанти, сукхадуккхам̣ пат̣исам̣ведийантӣ’’ти идам̣ бхото вачанам̣ ¶ саччам̣ че, сухато ва̄наро майа̄, ко еттха мама досоти аттхо. виджа̄нийа̄ти, самма, саче хи твам̣ аттано ва̄дасса апара̄дхам̣ джа̄неййа̄си, на мам̣ гарахеййа̄си. ким̣ка̄ран̣а̄? бхото ва̄до хи та̄дисо, тасма̄ айам̣ мама ва̄дам̣ каротӣти мам̣ пасам̣сеййа̄си, аттано пана ва̄дам̣ аджа̄нанто мам̣ гарахасӣти.
евам̣ ¶ маха̄сатто там̣ нигган̣хитва̄ аппат̣ибха̄н̣ам̣ ака̄си. сопи ра̄джапарисати ман̇кубхӯто паттаккхандхо нисӣди. маха̄саттопи тасса ва̄дам̣ бхиндитва̄ иссаракатава̄дим̣ а̄мантетва̄ ‘‘твам̣, а̄вусо, мам̣ касма̄ парихасаси, йади иссараниммитава̄дам̣ са̄рато паччесӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘иссаро саббалокасса, саче каппети джӣвитам̣;
иддхим̣ бйасанабха̄ван̃ча, каммам̣ калйа̄н̣апа̄пакам̣;
ниддесака̄рӣ пурисо, иссаро тена липпати.
‘‘со ¶ че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха каппети джӣвитанти саче брахма̄ ва̄ ан̃н̃о ва̄ кочи иссаро ‘‘твам̣ касийа̄ джӣва, твам̣ гораккхена̄’’ти евам̣ саббалокасса джӣвитам̣ сам̣видахати вича̄рети. иддхим̣ бйасанабха̄ван̃ча̄ти иссарийа̄дибхеда̄ иддхийо ча н̃а̄тивина̄са̄дикам̣ бйасанабха̄ван̃ча сесан̃ча калйа̄н̣апа̄пакам̣ каммам̣ саббам̣ йади иссарова каппети кароти. ниддесака̄рӣти йади тасса ниддесам̣ а̄н̣аттимева сесо йо кочи пурисо кароти, евам̣ санте йо кочи пурисо па̄пам̣ кароти, тасса иссарена кататта̄ иссарова тена па̄пена липпати. сесам̣ пуриманайенева ведитаббам̣. йатха̄ ча идха, евам̣ саббаттха.
ити со амбатова муггарам̣ гахетва̄ амбам̣ па̄тенто вийа иссаракаран̣енева иссаракатава̄дам̣ бхиндитва̄ пуббекатава̄дим̣ а̄мантетва̄ ‘‘твам̣, а̄вусо, мам̣ ким̣ парихасаси, йади пуббекатава̄дам̣ саччам̣ ман̃н̃асӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘саче пуббекатахету, сукхадуккхам̣ нигаччхати;
пора̄н̣акам̣ катам̣ па̄пам̣, тамесо муччате ин̣ам̣;
пора̄н̣ака ин̣амоккхо, квидха па̄пена липпати.
‘‘со ¶ ¶ че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха пуббекатахетӯти пуббакатахету пуримабхаве катакаммака̄ран̣енева. тамесо муччате ин̣анти йо вадхабандха̄дӣхи дуккхам̣ па̄пун̣а̄ти, йади со йам̣ тена пора̄н̣акам̣ катам̣ па̄пам̣, там̣ ида̄ни ин̣ам̣ муччати, евам̣ санте мамапи еса пора̄н̣акаин̣ато моккхо, анена хи маккат̣ена пуббе ¶ парибба̄джакена хутва̄ ахам̣ маккат̣о сама̄но ма̄ретва̄ кха̄дито бхависса̄ми, сва̄йам̣ идха маккат̣аттам̣ патто майа̄ парибба̄джакаттам̣ паттена ма̄ретва̄ кха̄дито бхависсати, ко идха па̄пена липпатӣти.
ити со тассапи ва̄дам̣ бхиндитва̄ уччхедава̄дим̣ абхимукхам̣ катва̄ ‘‘твам̣, а̄вусо, ‘иттхи динна’нтиа̄дӣни ватва̄ ‘идхева сатта̄ уччхиджджанти, паралокам̣ гата̄ на̄ма наттхӣ’ти ман̃н̃ама̄но касма̄ мам̣ парихасасӣ’’ти сантаджджетва̄ а̄ха –
‘‘чатуннам̣йевупа̄да̄йа, рӯпам̣ самбхоти па̄н̣инам̣;
йато ча рӯпам̣ самбхоти, таттхева̄нупагаччхати;
идхева джӣвати джӣво, печча печча винассати.
‘‘уччхиджджати айам̣ локо, йе ба̄ла̄ йе ча пан̣д̣ита̄;
уччхиджджама̄не локамхи, квидха па̄пена липпати.
‘‘со че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха ¶ чатуннанти патхавӣа̄дӣнам̣ бхӯта̄нам̣. рӯпанти рӯпаккхандхо. таттхева̄ти йато там̣ рӯпам̣ самбхоти, нируджджханака̄лепи таттхева анупагаччхати. имина̄ тасса ‘‘ча̄тумаха̄бхӯтико айам̣ пурисо йада̄ ка̄лам̣ кароти, тада̄ патхавӣ патхавӣка̄йам̣ анупети анупагаччхати, а̄по… теджо… ва̄йо ва̄йока̄йам̣ анупети анупагаччхати, а̄ка̄сам̣ индрийа̄ни сан̇каманти, а̄сандхипан̃чама̄ пуриса̄ матам̣ а̄да̄йа гаччханти, йа̄ва а̄л̣а̄хана̄ пада̄ни пан̃н̃а̄йанти, ка̄потака̄ни ат̣т̣хӣни бхаванти, бхасманта̄ а̄хутийо ¶ , даттупан̃н̃аттам̣ йадидам̣ да̄нам̣, тесам̣ туччха̄ муса̄ вила̄по, йе кечи аттхикава̄дам̣ ваданти, ба̄ле ча пан̣д̣ите ча ка̄йасса бхеда̄ уччхиджджанти винассанти, на хонти парам̣ маран̣а̄’’ти имам̣ дит̣т̣хим̣ патит̣т̣ха̄песи. идхева̄ти имасмим̣йева локе джӣво джӣвати. печча печча винассатӣти паралоке ниббатто сатто гативасена идха ана̄гантва̄ таттхева паралоке винассати ¶ уччхиджджати. евам̣ уччхиджджама̄не локасмим̣ ко идха па̄пена липпатӣти.
ити со тассапи ва̄дам̣ бхиндитва̄ кхаттавиджджава̄дим̣ а̄мантетва̄ ‘‘твам̣, а̄вусо, ‘ма̄та̄питаропи ма̄ретва̄ аттано аттхо ка̄таббо’ти имам̣ ладдхим̣ уккхипитва̄ вичаранто касма̄ мам̣ парихасасӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘а̄ху кхаттавида̄ локе, ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄нино;
ма̄тарам̣ питарам̣ хан̃н̃е, атхо джет̣т̣хампи бха̄тарам̣;
ханеййа путтада̄ре ча, аттхо че та̄дисо сийа̄’’ти.
таттха кхаттавида̄ти кхаттавиджджа̄, айамева ва̄ па̄т̣хо. кхаттавиджджа̄чарийа̄нам̣ етам̣ на̄мам̣. ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄ниноти ба̄ла̄ сама̄на̄пи ‘‘пан̣д̣ита̄ майам̣ аттано пан̣д̣итабха̄вам̣ пака̄сема̄’’ти ман̃н̃ама̄на̄ пан̣д̣итама̄нино хутва̄ евама̄ху. аттхо чети саче аттано йатха̄рӯпо кочи аттхо сийа̄, на кин̃чи париваджджеййа, саббам̣ ханеййева̄ти ваданти, твампи несам̣ ан̃н̃атароти.
евам̣ тасса ладдхим̣ патит̣т̣хапетва̄ аттано ладдхим̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘йасса руккхасса чха̄йа̄йа, нисӣдеййа сайеййа ва̄;
на тасса са̄кхам̣ бхан̃джеййа, миттадуббхо хи па̄пако.
‘‘атха ¶ аттхе самуппанне, самӯламапи аббахе;
аттхо ме самбалена̄пи, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘со че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха амбхо кхаттавида амха̄кам̣ пана а̄чарийа̄ евам̣ ван̣н̣айанти. аттана̄ парибхуттаччха̄йасса руккхассапи са̄кхам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ на бхан̃джеййа. ким̣ка̄ран̣а̄ ¶ ? миттадуббхо хи па̄пако. твам̣ пана евам̣ вадеси – ‘‘атха аттхе самуппанне самӯламапи ¶ аббахе’’ти, мама ча па̄тхеййена аттхо ахоси, тасма̄ сачепеса майа̄ хато, татха̄пи аттхо ме самбалена̄пи, сухато ва̄наро майа̄.
евам̣ со тассапи ва̄дам̣ бхиндитва̄ пан̃часу тесу апат̣ибха̄несу нисиннесу ра̄джа̄нам̣ а̄мантетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, твам̣ име пан̃ча рат̣т̣хавилопаке маха̄чоре гахетва̄ вичараси, ахо ба̄ло, еварӯпа̄нан̃хи сам̣саггена пурисо дит̣т̣хадхаммикампи сампара̄йикампи маха̄дуккхам̣ па̄пун̣еййа̄’’ти ватва̄ ран̃н̃о дхаммам̣ десенто а̄ха –
‘‘ахетува̄до пурисо, йо ча иссаракуттико;
пуббекатӣ ча уччхедӣ, йо ча кхаттавидо наро.
‘‘ете асаппуриса̄ локе, ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄нино;
кареййа та̄дисо па̄пам̣, атхо ан̃н̃ампи ка̄райе;
асаппурисасам̣сагго, дуккханто кат̣укудрайо’’ти.
таттха та̄дисоти, маха̄ра̄джа, йа̄диса̄ ете пан̃ча дит̣т̣хигатика̄, та̄дисо пурисо сайампи па̄пам̣ кареййа. йва̄сса вачанам̣ сун̣а̄ти, там̣ ан̃н̃ампи ка̄райе. дуккхантоти еварӯпехи асаппурисехи саддхим̣ сам̣сагго идхалокепи паралокепи дуккханто кат̣укудрайова хоти. имасса панаттхасса ¶ пака̄санаттхам̣ ‘‘йа̄ни ка̄ничи, бхиккхаве, бхайа̄ни уппаджджанти, сабба̄ни та̄ни ба̄лато’’ти суттам̣ (а. ни. 3.1) а̄харитаббам̣. годхаджа̄така- (джа̄. 1.1.138) сан̃джӣваджа̄така- (джа̄. 1.1.150) акиттиджа̄така̄дӣхи (джа̄. 1.13.83 а̄дайо) ча̄йаматтхо дӣпетаббо.
ида̄нӣ опаммадассанавасена дхаммадесанам̣ вад̣д̣хенто а̄ха –
‘‘ураббхарӯпена вакассу пуббе, асам̣кито аджайӯтхам̣ упети;
хантва̄ уран̣им̣ аджикам̣ аджан̃ча, утра̄сайитва̄ йенака̄мам̣ палети.
‘‘татха̄видхеке ¶ саман̣абра̄хман̣а̄се, чхаданам̣ катва̄ ван̃чайанти мануссе;
ана̄сака̄ тхан̣д̣иласеййака̄ ча, раджоджаллам̣ уккут̣икаппадха̄нам̣;
парийа̄йабхаттан̃ча ¶ апа̄накатта̄, па̄па̄ча̄ра̄ араханто вада̄на̄.
‘‘ете асаппуриса̄ локе, ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄нино;
кареййа та̄дисо па̄пам̣, атхо ан̃н̃ампи ка̄райе;
асаппурисасам̣сагго, дуккханто кат̣укудрайо.
‘‘йама̄ху наттхи вӣрийанти, ахетун̃ча паваданти йе;
парака̄рам̣ аттака̄ран̃ча, йе туччхам̣ самаван̣н̣айум̣.
‘‘ете асаппуриса̄ локе, ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄нино;
кареййа та̄дисо па̄пам̣, атхо ан̃н̃ампи ка̄райе;
асаппурисасам̣сагго, дуккханто кат̣укудрайо.
‘‘саче хи вӣрийам̣ на̄сса, каммам̣ калйа̄н̣апа̄пакам̣;
на бхаре вад̣д̣хаким̣ ра̄джа̄, напи йанта̄ни ка̄райе.
‘‘йасма̄ ча вӣрийам̣ аттхи, каммам̣ калйа̄н̣апа̄пакам̣;
тасма̄ йанта̄ни ка̄рети, ра̄джа̄ бхарати вад̣д̣хаким̣.
‘‘йади ¶ вассасатам̣ дево, на вассе на химам̣ пате;
уччхиджджеййа айам̣ локо, винассеййа айам̣ паджа̄.
‘‘йасма̄ ча вассатӣ дево, химан̃ча̄нупхуса̄йати;
тасма̄ сасса̄ни паччанти, рат̣т̣хан̃ча па̄лите чирам̣.
‘‘гавам̣ че тарама̄на̄нам̣, джимхам̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ та̄ джимхам̣ гаччханти, нетте джимхам̣ гате сати.
‘‘евамева ¶ мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со че адхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ рат̣т̣хам̣ дукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти адхаммико.
‘‘гавам̣ че тарама̄на̄нам̣, уджум̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ га̄вӣ уджум̣ йанти, нетте уджум̣ гате сати.
‘‘евамева мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со саче дхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ рат̣т̣хам̣ сукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти дхаммико.
‘‘маха̄руккхасса пхалино, а̄мам̣ чхиндати йо пхалам̣;
расан̃часса на джа̄на̄ти, бӣджан̃часса винассати.
‘‘маха̄руккхӯпамам̣ рат̣т̣хам̣, адхаммена паса̄сати;
расан̃часса на джа̄на̄ти, рат̣т̣хан̃часса винассати.
‘‘маха̄руккхасса пхалино, паккам̣ чхиндати йо пхалам̣;
расан̃часса виджа̄на̄ти, бӣджан̃часса на нассати.
‘‘маха̄руккхӯпамам̣ ¶ ¶ рат̣т̣хам̣, дхаммена йо паса̄сати;
расан̃часса виджа̄на̄ти, рат̣т̣хан̃джасса на нассати.
‘‘йо ча ра̄джа̄ джанападам̣, адхаммена паса̄сати;
саббосадхӣхи со ра̄джа̄, вируддхо хоти кхаттийо.
‘‘татхева негаме хим̣сам̣, йе йутта̄ кайавиккайе;
оджада̄набалӣка̄ре, са косена вируджджхати.
‘‘паха̄раваракхеттан̃н̃ӯ, сан̇га̄ме катаниссаме;
уссите хим̣сайам̣ ра̄джа̄, са балена вируджджхати.
‘‘татхева исайо хим̣сам̣, сан̃н̃ате брахмача̄рино;
адхаммача̄рӣ кхаттийо, со саггена вируджджхати.
‘‘йо ¶ ча ра̄джа̄ адхаммат̣т̣хо, бхарийам̣ ханти адӯсикам̣;
луддхам̣ пасавате т̣ха̄нам̣, путтехи ча вируджджхати.
‘‘дхаммам̣ чаре джа̄нападе, негамесу балесу ча;
исайо ча на хим̣сеййа, путтада̄ре самам̣ чаре.
‘‘са та̄дисо бхӯмипати, рат̣т̣хапа̄ло акодхано;
сапатте сампакампети, индова асура̄дхипо’’ти.
таттха вакассӯти вако ассу, ассӯти нипа̄таматтам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, пуббе еко ураббхарӯпо вако ахоси, тасса нан̇гут̣т̣хаматтамева дӣгхам̣, там̣ пана со антарасаттимхи паккхипитва̄ ураббхарӯпена асам̣кито аджайӯтхам̣ упети. таттха уран̣икан̃ча аджикан̃ча аджан̃ча хантва̄ йенака̄мам̣ палети. татха̄видхекети татха̄видха̄ еке саман̣абра̄хман̣а̄ паббаджджа̄лин̇гена чхаданам̣ катва̄ атта̄нам̣ чха̄детва̄ мадхуравачана̄дӣхи хитака̄ма̄ вийа хутва̄ локам̣ ван̃ченти. ‘‘ана̄сака̄’’тиа̄ди тесам̣ чхаданасса дассанаттхам̣ вуттам̣. екачче хи ‘‘майам̣ ана̄сака̄ на кин̃чи ¶ а̄ха̄рема̄’’ти мануссе ван̃ченти, апаре ‘‘майам̣ тхан̣д̣иласеййака̄’’ти. ан̃н̃есам̣ пана раджоджаллам̣ чхаданам̣, ан̃н̃есам̣ уккут̣икаппадха̄нам̣, те гаччханта̄пи уппатитва̄ уккут̣ика̄ва гаччханти. ан̃н̃есам̣ сатта̄хадаса̄ха̄дива̄рабходжанасан̇кха̄там̣ ¶ парийа̄йабхаттачхаданам̣, апаре апа̄накатта̄ хонти, ‘‘майам̣ па̄нӣйам̣ на пива̄ма̄’’ти ваданти. араханто вада̄на̄ти па̄па̄ча̄ра̄ хутва̄пи ‘‘майам̣ араханто’’ти ваданта̄ вичаранти. етети, маха̄ра̄джа, име ва̄ пан̃ча джана̄ хонту ан̃н̃е ва̄, йа̄ванто дит̣т̣хигатика̄ на̄ма, саббепи ете асаппуриса̄. йама̄хӯти йе а̄ху, йе ваданти.
саче хи вӣрийам̣ на̄сса̄ти, маха̄ра̄джа, саче н̃а̄н̣асампайуттам̣ ка̄йикачетасикавӣрийам̣ на бхавеййа. камманти калйа̄н̣апа̄пакам̣ каммампи йади на бхавеййа. на бхарети евам̣ санте вад̣д̣хаким̣ ва̄ ан̃н̃е ва̄ ка̄раке ра̄джа̄ на посеййа, напи йанта̄нӣти напи техи саттабхӯмикапа̄са̄да̄дӣни йанта̄ни ка̄реййа. ким̣ка̄ран̣а̄? вӣрийасса чева каммасса ча абха̄ва̄. уччхиджджеййа̄ти, маха̄ра̄джа, йади еттакам̣ ка̄лам̣ нева дево вассеййа, на химам̣ патеййа ¶ , атха каппут̣т̣ха̄нака̄ло вийа айам̣ локо уччхиджджеййа. уччхедава̄дина̄ катхитанийа̄мена пана уччхедо на̄ма наттхи. па̄литети па̄лайати.
‘‘гавам̣ че’’ти чатассо га̄тха̄ ран̃н̃о дхаммадесана̄йамева вутта̄, татха̄ ‘‘маха̄руккхасса̄’’тиа̄дика̄. таттха маха̄руккхасса̄ти мадхураамбаруккхасса. адхаммена̄ти агатигаманена. расан̃часса на джа̄на̄тӣти адхаммико ра̄джа̄ рат̣т̣хасса расам̣ оджам̣ на джа̄на̄ти, а̄йасампаттим̣ на лабхати. винассатӣти сун̃н̃ам̣ хоти, манусса̄ га̄манигаме чхад̣д̣етва̄ паччантам̣ паббатависамам̣ бхаджанти, сабба̄ни а̄йамукха̄ни паччхиджджанти. саббосадхӣхӣти саббехи мӯлатачапаттапуппхапхала̄дӣхи чева саппинаванӣта̄дӣхи ча осадхехи вируджджхати, та̄ни на сампаджджанти. адхаммикаран̃н̃о хи патхавӣ нироджа̄ хоти, тасса̄ нироджата̄йа осадха̄нам̣ оджа̄ на хоти, та̄ни роган̃ча вӯпасаметум̣ на сакконти. ити со техи вируддхо на̄ма хоти.
негамети нигамава̄сикут̣умбике. хим̣санти хим̣санто пӣл̣енто. йе йутта̄ти йе кайавиккайе йутта̄ а̄йа̄нам̣ мукха̄ тхаладжалапатхава̄н̣иджа̄, те ча хим̣санто. оджада̄набалӣка̄рети тато тато бхан̣д̣а̄харан̣асун̇када̄навасена оджада̄нан̃чева чхабха̄гадасабха̄га̄дибхедам̣ балин̃ча каронте. са косена̄ти со ете хим̣санто адхаммикара̄джа̄ дханадхан̃н̃ехи париха̄йанто косена вируджджхати на̄ма. паха̄раваракхеттан̃н̃ӯти ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не виджджхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти евам̣ паха̄равара̄нам̣ кхеттам̣ джа̄нанте дхануггахе. сан̇га̄ме катаниссамети йуддхе сукатакамме маха̄йодхе. усситети уггате пан̃н̃а̄те маха̄матте ¶ . хи сайанти еварӯпе сайам̣ ва̄ хим̣санто парехи ва̄ хим̣са̄пенто. балена̄ти балака̄йена. татха̄видхан̃хи ра̄джа̄нам̣ ‘‘айам̣ бахука̄ре аттано раджджада̄йакепи хим̣сати, киман̇гам̣ пана амхе’’ти авасеса̄пи йодха̄ виджахантийева. ити со балена вируддхо на̄ма хоти.
татхева исайо хим̣санти йатха̄ ча негама̄дайо, татхева еситагун̣е паббаджите аккосанапахаран̣а̄дӣхи ¶ хим̣санто адхаммача̄рӣ ра̄джа̄ ка̄йасса бхеда̄ апа̄йамева упети, сагге ниббаттитум̣ на саккотӣти ¶ саггена вируддхо на̄ма хоти. бхарийам̣ ханти адӯсиканти аттано ба̄хуччха̄йа̄йа вад̣д̣хитам̣ путтадхӣта̄хи сам̣вад̣д̣хам̣ сӣлаватим̣ бхарийам̣ миттапатирӯпака̄нам̣ чора̄нам̣ вачанам̣ гахетва̄ ма̄рети. луддхам̣ пасавате т̣ха̄нанти со аттано нирайӯпапаттим̣ пасавати ниппха̄дети. путтехи ча̄ти имасмин̃н̃ева аттабха̄ве аттано путтехи саддхим̣ вируджджхатӣти.
евамасса со тесам̣ пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ девийа̄ ма̄ритабха̄ван̃ча путта̄нам̣ вируддхабха̄ван̃ча сандхимукхе чорам̣ чӯл̣а̄йам̣ ган̣ханто вийа катхеси. маха̄сатто хи тесам̣ амачча̄нам̣ нигган̣ханан̃ча дхаммадесанан̃ча девийа̄ техи ма̄ритабха̄васса а̄викаран̣аттхан̃ча таттха анупуббена катхам̣ а̄харитва̄ ока̄сам̣ катва̄ етаматтхам̣ катхеси. ра̄джа̄ тасса вачанам̣ сутва̄ аттано апара̄дхам̣ джа̄ни. атха нам̣ маха̄сатто ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа, маха̄ра̄джа, еварӯпа̄нам̣ па̄па̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ ма̄ пуна евамака̄сӣ’’ти ватва̄ оваданто ‘‘дхаммам̣ чаре’’тиа̄дима̄ха.
таттха дхаммам̣ чарети, маха̄ра̄джа, ра̄джа̄ на̄ма джанападам̣ адхаммикена балина̄ апӣл̣енто джанападе дхаммам̣ чареййа, са̄мике аса̄мике акаронто негамесу дхаммам̣ чареййа, ат̣т̣ха̄не акиламенто балесу дхаммам̣ чареййа. вадхабандхааккосапарибха̄се парихаранто паччайе ча несам̣ даданто исайо на вихим̣сеййа, дхӣтаро йуттат̣т̣ха̄не патит̣т̣ха̄пенто путте ча сиппа̄ни сиккха̄петва̄ самма̄ парихаранто бхарийам̣ иссарийавоссаггаалан̇ка̄рада̄насамма̄нана̄дӣхи анугган̣ханто путтада̄ре самам̣ чареййа. са та̄дисоти со та̄дисо ра̄джа̄ павен̣им̣ абхиндитва̄ дхаммена самена раджджам̣ ка̄ренто ра̄джа̄н̣а̄йа ра̄джатеджена сапатте сампакампети та̄сети ча̄лети. ‘‘индова̄’’ти идам̣ упаматтхам̣ вуттам̣. йатха̄ асуре джетва̄ абхибхавитва̄ т̣хитака̄лато пат̣т̣ха̄йа асура̄дхипоти сан̇кхйам̣ гато индо аттано сапаттабхӯте асуре кампеси, татха̄ кампетӣти.
евам̣ маха̄сатто ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ чатта̄ропи кума̄ре паккоса̄петва̄ овадитва̄ ран̃н̃о катакаммам̣ пака̄сетва̄ ра̄джа̄нам̣ кхама̄петва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ито пат̣т̣ха̄йа атулетва̄ парибхедака̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ ¶ ма̄ еварӯпам̣ са̄хасикакаммам̣ ака̄си, тумхепи кума̄ра̄ ма̄ ран̃н̃о ¶ дуббхиттха̄’’ти саббесам̣ ова̄дам̣ ада̄си. атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, тумхесу ча девийа̄ ча апараджджханто име нисса̄йа етесам̣ катхам̣ гахетва̄ етам̣ па̄пакаммам̣ карим̣, име пан̃чапи ма̄ремӣ’’ти ¶ . на лаббха̄, маха̄ра̄джа, евам̣ ка̄тунти. тена хи тесам̣ хаттхапа̄де чхеда̄пемӣти. идампи на лаббха̄ ка̄тунти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дху, бханте’’ти сампат̣иччхитва̄ те саббасам̣харан̣е катва̄ пан̃чачӯл̣а̄каран̣агаддӯлабандханагомайа̄син̃чанехи авама̄нетва̄ рат̣т̣ха̄ пабба̄джеси. бодхисатто таттха катипа̄хам̣ васитва̄ ‘‘аппаматто хохӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ овадитва̄ химавантам̣йева гантва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ йа̄ваджӣвам̣ брахмавиха̄ре бха̄ветва̄ брахмалокӯпаго ахоси.
саттха̄ имам̣ десанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато пан̃н̃ава̄йева параппава̄даппамадданойева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ пан̃ча дит̣т̣хигатика̄ пӯран̣акассапамаккхалигоса̄лапакудхакачча̄нааджитакесакамбаланиган̣т̣хана̄т̣апутта̄ ахесум̣, пин̇галасунакхо а̄нандо, маха̄бодхипарибба̄джако пана ахамева ахоси’’нти.
маха̄бодхиджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.
джа̄такудда̄нам̣ –
санил̣ӣникамавхайано пат̣хамо, дутийо пана сауммадантиваро;
татийо пана бодхисирӣвхайано, катхита̄ пана тӣн̣и джинена субха̄ти.
пан̣н̣а̄санипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
19. сат̣т̣хинипа̄то
[529] 1. сон̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄
касса ¶ ¶ ¶ сутва̄ сатам̣ даммӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто неккхаммапа̄рамим̣ а̄раббха катхеси. тада̄ хи бхагава̄ дхаммасабха̄йам̣ неккхаммапа̄рамим̣ ван̣н̣айанта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ маджджхе нисӣдитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато маха̄бхиниккхаманам̣ никкхантойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ра̄джагахе магадхара̄джа̄ на̄ма раджджам̣ ка̄реси. бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхисмим̣ ниббатти, на̄маггахан̣адивасе часса ‘‘ариндамакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. тасса джа̄тадивасейева пурохитассапи путто джа̄йи, ‘‘сон̣акакума̄ро’’тисса на̄мам̣ карим̣су. те убхопи екатова вад̣д̣хитва̄ вайаппатта̄ уттамарӯпадхара̄ рӯпена ниббисеса̄ хутва̄ таккасилам̣ гантва̄ уггахитасиппа̄ тато никкхамитва̄ ‘‘саббасамайасиппан̃ча десача̄риттан̃ча джа̄нисса̄ма̄’’ти анупуббена ча̄рикам̣ чаранта̄ ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе нагарам̣ пависим̣су. там̣ дивасан̃ча екачче манусса̄ ‘‘бра̄хман̣ава̄чанакам̣ карисса̄ма̄’’ти па̄йа̄сам̣ пат̣ийа̄детва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄петва̄ а̄гаччханте те кума̄ре дисва̄ гхарам̣ павесетва̄ пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄песум̣. таттха бодхисаттасса пан̃н̃атта̄сане суддхаваттхам̣ аттхатам̣ ахоси, сон̣акасса раттакамбалам̣. со там̣ нимиттам̣ дисва̄ва ‘‘аджджа ме пийасаха̄йо ариндамакума̄ро ¶ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ бхависсати, майхам̣ пана сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ дассатӣ’’ти ан̃н̃а̄си. те убхопи катабхаттакичча̄ уййа̄намева агамам̣су.
тада̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о ка̄лакатасса саттамо дивасо хоти, апуттакам̣ ра̄джакулам̣. амачча̄дайо па̄това сасӣсам̣ нха̄та̄ саннипатитва̄ ‘‘раджджа̄рахасса сантикам̣ гамиссатӣ’’ти пхуссаратхам̣ йоджетва̄ виссаджджесум̣. со нагара̄ никкхамитва̄ анупуббена ра̄джуййа̄нам̣ гантва̄ уййа̄надва̄ре ниваттитва̄ а̄рохан̣асаджджо хутва̄ ат̣т̣ха̄си. бодхисатто ман̇галасила̄пат̣т̣есасӣсам̣ па̄рупитва̄ ¶ нипаджджи, сон̣акакума̄ро тасса сантике нисӣди. со тӯрийасаддам̣ сутва̄ ‘‘ариндамасса пхуссаратхо а̄гаччхати, аджджеса ра̄джа̄ ¶ хутва̄ мама сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ дассати, на кхо пана майхам̣ иссарийенаттхо, етасмим̣ гате никкхамитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ екаманте пат̣иччханне ат̣т̣ха̄си. пурохито уййа̄нам̣ пависитва̄ маха̄саттам̣ нипаннакам̣ дисва̄ тӯрийа̄ни пагган̣ха̄песи. маха̄сатто пабуджджхитва̄ париваттитва̄ тхокам̣ нипаджджитва̄ ут̣т̣ха̄йа сила̄пат̣т̣е паллан̇кена нисӣди. атха нам̣ пурохито ан̃джалим̣ пагган̣хитва̄ а̄ха – ‘‘раджджам̣ те, дева, па̄пун̣а̄тӣ’’ти. ‘‘ким̣ апуттакам̣ ра̄джакула’’нти? ‘‘евам̣, дева̄’’ти. ‘‘тена хи са̄дхӯ’’ти. атха нам̣ те таттхева абхисин̃читва̄ ратхам̣ а̄ропетва̄ махантена парива̄рена нагарам̣ павесесум̣. со нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ па̄са̄дам̣ абхирӯхи. со йасамахантата̄йа сон̣акакума̄рам̣ на сари.
сопи тасмим̣ нагарам̣ павит̣т̣хе паччха̄ а̄гантва̄ сила̄пат̣т̣е нисӣди. атхасса пурато бандхана̄ павуттам̣ са̄ларуккхато пан̣д̣упала̄сам̣ пати. со там̣ дисва̄ва ‘‘йатхеветам̣, татха̄ мамапи сарӣрам̣ джарам̣ патва̄ патиссатӣ’’ти аничча̄дивасена випассанам̣ пат̣т̣хапетва̄ паччекабодхим̣ па̄пун̣и. там̣кхан̣ан̃н̃евасса гихилин̇гам̣ антарадха̄йи, паббаджиталин̇гам̣ па̄турахоси. со ‘‘наттхи да̄ни пунаббхаво’’ти уда̄нам̣ уда̄ненто нандамӯлакапаббха̄рам̣ агама̄си. маха̄саттопи чатта̄лӣсаматта̄нам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ аччайена саритва̄ ‘‘кахам̣ ну кхо ме саха̄йо сон̣ако’’ти сон̣акам̣ пунаппунам̣ сарантопи ‘‘майа̄ суто ¶ ва̄ дит̣т̣хо ва̄’’ти ватта̄рам̣ алабхитва̄ алан̇катамаха̄тале ра̄джапаллан̇ке нисинно гандхаббана̄т̣аканаччагӣта̄дӣхи паривуто сампаттиманубхаванто ‘‘йо ме кассачи сантике сутва̄ ‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма сон̣ако васатӣ’ти а̄чиккхиссати, тасса сатам̣ дасса̄ми, йо ме са̄мам̣ дисва̄ а̄рочессати, тасса сахасса’’нти екам̣ уда̄нам̣ абхисан̇кхаритва̄ гӣтавасена уда̄ненто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘касса сутва̄ сатам̣ дамми, сахассам̣ дит̣т̣ха сон̣акам̣;
ко ме сон̣акамаккха̄ти, саха̄йам̣ пам̣сукӣл̣ита’’нти.
атхасса мукхато лун̃чантӣ вийа гахетва̄ ека̄ на̄т̣акӣттхӣ там̣ га̄йи. атхан̃н̃а̄ атхан̃н̃а̄ти ‘‘амха̄кам̣ ран̃н̃о пийагӣта’’нти сабба̄ ородха̄ га̄йим̣су. ануккамена нагарава̄синопи джа̄напада̄пи тамева гӣтам̣ га̄йим̣су. ра̄джа̄пи ¶ пунаппунам̣ тамева гӣтам̣ га̄йати. пан̣н̣а̄саматта̄нам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ аччайена панасса бахӯ путтадхӣтаро ахесум̣, джет̣т̣хапутто дӣгха̄вукума̄ро на̄ма ахоси. тада̄ ¶ сон̣акапаччекабуддхо ‘‘ариндамара̄джа̄ мам̣ дат̣т̣хука̄мо, ахам̣ таттха гантва̄ ка̄месу а̄дӣнавам̣ неккхамме ча̄нисам̣сам̣ катхетва̄ паббаджджана̄ка̄рам̣ каромӣ’’ти чинтетва̄ иддхийа̄ а̄ка̄сена̄гантва̄ уййа̄не нисӣди. тада̄ еко саттавассико пан̃чачӯл̣акакума̄рако ма̄тара̄ пахито гантва̄ уййа̄наване да̄рӯни уддхаранто пунаппунам̣ тамева гӣтам̣ га̄йи. атха нам̣ со паккоситва̄ ‘‘кума̄рака, твам̣ ан̃н̃ам̣ ага̄йитва̄ екамева гӣтам̣ га̄йаси, ким̣ ан̃н̃ам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти пуччхи. ‘‘джа̄на̄ми, бханте, амха̄кам̣ пана ран̃н̃о идамева пийам̣, тена нам̣ пуннаппунам̣ га̄йа̄мӣ’’ти. ‘‘етасса пана те гӣтасса пат̣игӣтам̣ га̄йанто кочи дит̣т̣хапуббо’’ти. ‘‘на дит̣т̣хапуббо, бханте’’ти. ‘‘ахам̣ там̣ сиккха̄песса̄ми, саккхиссаси ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ пат̣игӣтам̣ га̄йиту’’нти. ‘‘а̄ма, бханте’’ти. атхасса со пат̣игӣтам̣ а̄чиккханто ‘‘майхам̣ сутва̄’’тиа̄дима̄ха. угган̣ха̄петва̄ ча пана ¶ там̣ уййоджеси – ‘‘гаччха, кума̄рака, имам̣ пат̣игӣтам̣ ран̃н̃а̄ саддхим̣ га̄йа̄хи, ра̄джа̄ те махантам̣ иссарийам̣ дассати, ким̣ те да̄рӯхи, вегена йа̄хӣ’’ти.
со ‘‘са̄дхӯ’’ти там̣ пат̣игӣтам̣ угган̣хитва̄ вандитва̄, ‘‘бханте, йа̄ва̄хам̣ ра̄джа̄нам̣ а̄неми, та̄ва идхева хотха̄’’ти ватва̄ вегена ма̄ту сантикам̣ гантва̄, ‘‘амма, кхиппам̣ мам̣ нха̄петва̄ алан̇каротха, аджджа там̣ далиддабха̄вато мочесса̄мӣ’’ти ватва̄ нха̄таман̣д̣ито ра̄джадва̄рам̣ гантва̄ ‘‘аййа дова̄рика, ‘еко да̄рако тумхехи саддхим̣ пат̣игӣтам̣ га̄йисса̄мӣти а̄гантва̄ два̄ре т̣хито’ти ран̃н̃о арочехӣ’’ти а̄ха. со вегена гантва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ ‘‘а̄гаччхатӯ’’ти паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, твам̣ майа̄ саддхим̣ пат̣игӣтам̣ га̄йиссасӣ’’ти а̄ха. ‘‘а̄ма, дева̄’’ти. ‘‘тена хи га̄йассӯ’’ти. ‘‘дева, имасмим̣ т̣ха̄не на га̄йа̄ми, нагаре пана бхерим̣ чара̄петва̄ маха̄джанам̣ саннипа̄та̄петха, маха̄джанамаджджхе га̄йисса̄мӣ’’ти. ра̄джа̄ татха̄ ка̄ретва̄ алан̇катаман̣д̣апе паллан̇камаджджхе нисӣдитва̄ тасса̄нурӯпам̣ а̄санам̣ да̄петва̄ ‘‘ида̄ни тава гӣтам̣ га̄йассӯ’’ти а̄ха. ‘‘дева, тумхе та̄ва га̄йатха, атха̄хам̣ пат̣игӣтам̣ га̄йисса̄мӣ’’ти. тато ра̄джа̄ пат̣хамам̣ га̄йанто га̄тхама̄ха –
‘‘касса ¶ сутва̄ сатам̣ дамми, сахассам̣ дит̣т̣ха сон̣акам̣;
со ме сон̣акамаккха̄ти, саха̄йам̣ пам̣сукӣл̣ита’’нти.
таттха сутва̄ти ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма те пийасаха̄йо сон̣ако васатӣ’’ти тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ сутва̄ а̄рочентасса касса сатам̣ дамми. дит̣т̣ха̄ти ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма майа̄ дит̣т̣хо’’ти дисва̄ а̄рочентасса касса сахассам̣ даммӣти.
евам̣ ¶ ран̃н̃а̄ пат̣хамам̣ уда̄нага̄тха̄йа гӣта̄йа пан̃чачӯл̣акада̄ракена пат̣игӣтабха̄вам̣ пака̄сенто саттха̄ абхисамбуддхо хутва̄ дӣйад̣д̣хага̄тха̄ абха̄си –
‘‘атхабравӣ ма̄н̣авако, дахаро пан̃чачӯл̣ако;
майхам̣ сутва̄ сатам̣ дехи, сахассам̣ дит̣т̣ха сон̣акам̣;
ахам̣ те сон̣акаккхиссам̣, саха̄йам̣ пам̣сукӣл̣ита’’нти.
тена вуттага̄тха̄йа пана айаматтхо – маха̄ра̄джа, йам̣ твам̣ ‘‘сутва̄ а̄рочентасса сатам̣ даммӣ’’ти вадаси, тампи мамева дехи, йам̣ ‘‘дисва̄ а̄рочентасса сахассам̣ ¶ даммӣ’’ти вадаси, тампи майхамева дехи, ахам̣ те пийасаха̄йам̣ ида̄нева паччаккхатова ‘‘айам̣ сон̣ако’’ти а̄чиккхиссанти.
ито парам̣ сувин̃н̃еййа̄ самбуддхага̄тха̄ па̄л̣инайенева ведитабба̄ –
‘‘катамасмим̣ со джанападе, рат̣т̣хесу нигамесу ча;
каттха сон̣акамаддаккхи, там̣ ме аккха̄хи пуччхито.
‘‘тавева дева виджите, тавевуййа̄набхӯмийам̣;
уджувам̣са̄ маха̄са̄ла̄, нӣлобха̄са̄ манорама̄.
‘‘тит̣т̣ханти мегхасама̄на̄, рамма̄ ан̃н̃он̃н̃аниссита̄;
тесам̣ мӯламхи сон̣ако, джха̄йатӣ анупа̄дано;
упа̄да̄несу локесу, д̣айхама̄несу ниббуто.
‘‘тато ¶ ча ра̄джа̄ па̄йа̄си, сена̄йа чатуран̇гийа̄;
ка̄ра̄петва̄ самам̣ маггам̣, агама̄ йена сон̣ако.
‘‘уййа̄набхӯмим̣ гантва̄на, вичаранто браха̄ване;
а̄сӣнам̣ сон̣акам̣ даккхи, д̣айхама̄несу ниббута’’нти.
таттха ¶ уджувам̣са̄ти уджуккхандха̄. маха̄са̄ла̄ти маха̄руккха̄. мегхасама̄на̄ти нӣламегхасадиса̄. рамма̄ти раман̣ӣйа̄. ан̃н̃он̃н̃аниссита̄ти са̄кха̄хи са̄кхам̣, мӯлена мӯлам̣ сам̣сиббитва̄ т̣хита̄. тесанти тесам̣ еварӯпа̄нам̣ тава уййа̄наване са̄ла̄нам̣ хет̣т̣ха̄. джха̄йатӣти лаккхан̣ӯпаниджджха̄наа̄рамман̣ӯпаниджджха̄насан̇кха̄техи джха̄нехи джха̄йати. анупа̄даноти ка̄мупа̄да̄на̄дивирахито. д̣айхама̄несӯти ека̄дасахи аггӣхи д̣айхама̄несу саттесу. ниббутоти те аггӣ нибба̄петва̄ сӣталена хадайена джха̄йама̄но тава уййа̄не ман̇галаса̄ларуккхамӯле сила̄пат̣т̣е нисинно еса те саха̄йо кан̃чанапат̣има̄ вийа собхама̄но пат̣има̄нетӣти. тато ча̄ти, бхиккхаве, тато со ариндамо ра̄джа̄ тасса вачанам̣ сутва̄ва ‘‘сон̣акапаччекабуддхам̣ пассисса̄мӣ’’ти чатуран̇гинийа̄ сена̄йа па̄йа̄си никкхами. вичарантоти уджукамева агантва̄ тасмим̣ маханте ванасан̣д̣е вичаранто тасса сантикам̣ гантва̄ там̣ а̄сӣнам̣ аддаккхи.
со там̣ авандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ аттано килеса̄бхирататта̄ там̣ ‘‘капан̣о’’ти ман̃н̃ама̄но имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘капан̣о ватайам̣ бхиккху, мун̣д̣о сан̇гха̄т̣ипа̄руто;
ама̄тико апитико, руккхамӯласми джха̄йатӣ’’ти.
таттха джха̄йатӣти нимма̄тико ниппитико ка̄рун̃н̃аппатто джха̄йати.
‘‘имам̣ ва̄кйам̣ ниса̄метва̄, сон̣ако етадабрави;
на ра̄джа капан̣о хоти, дхаммам̣ ка̄йена пхассайам̣.
‘‘йо ¶ ча дхаммам̣ нирам̣катва̄, адхаммамануваттати;
са ра̄джа капан̣о хоти, па̄по па̄папара̄йан̣о’’ти.
таттха ¶ иманти тасса килеса̄бхиратасса паббаджджам̣ арочентасса имам̣ паббаджджа̄гарахавачанам̣ сутва̄. етадабравӣти паббаджджа̄йа гун̣ам̣ пака̄сенто етам̣ абрави. пхассайанти пхассайанто йена арийамаггадхаммо на̄мака̄йена пхассито, со капан̣о на̄ма на хотӣти дассенто евама̄ха. нирам̣катва̄ти аттабха̄вато нӣхаритва̄. па̄по па̄папара̄йан̣оти сайам̣ па̄па̄нам̣ каран̣ена па̄по, ан̃н̃есампи каронта̄нам̣ патит̣т̣ха̄бха̄вена па̄папара̄йан̣оти.
евам̣ ¶ со бодхисаттам̣ гарахи. со аттано гарахитабха̄вам̣ аджа̄нанто вийа хутва̄ на̄маготтам̣ катхетва̄ тена саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронто га̄тхама̄ха –
‘‘ариндамоти ме на̄мам̣, ка̄сира̄джа̄ти мам̣ видӯ;
каччи бхото сукхассеййа̄, идха паттасса сон̣ака̄’’ти.
таттха каччӣти амха̄кам̣ та̄ва на кин̃чи апха̄сукам̣, бхото пана каччи идха паттасса имасмим̣ уййа̄не васато сукхавиха̄роти пуччхати.
атха нам̣ паччекабуддхо, ‘‘маха̄ра̄джа, на кевалам̣ идха, ан̃н̃атра̄пи васантасса ме асукхам̣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ тасса саман̣абхадрага̄тха̄йо на̄ма а̄рабхи –
‘‘сада̄пи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
на тесам̣ кот̣т̣хе опенти, на кумбхим̣ на кал̣опийам̣;
паранит̣т̣хитамеса̄на̄, тена йа̄пенти суббата̄.
‘‘дутийампи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
анаваджджапин̣д̣о бхоттаббо, на ча кочӯпародхати.
‘‘татийампи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
ниббуто пин̣д̣о бхоттаббо, на ча кочӯпародхати.
‘‘чатуттхампи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
муттасса рат̣т̣хе чарато, сан̇го йасса на виджджати.
‘‘пан̃чамампи ¶ бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
нагарамхи д̣айхама̄намхи, на̄сса кин̃чи ад̣айхатха.
‘‘чхат̣т̣хампи ¶ бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
рат̣т̣хе вилумпама̄намхи, на̄сса кин̃чи ахӣратха.
‘‘саттамампи ¶ бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
чорехи раккхитам̣ маггам̣, йе чан̃н̃е парипантхика̄;
паттачӣварама̄да̄йа, соттхим̣ гаччхати суббато.
‘‘ат̣т̣хамампи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
йам̣ йам̣ дисам̣ паккамати, анапеккхова гаччхатӣ’’ти.
таттха ана̄га̄расса̄ти, маха̄ра̄джа, гхара̄ва̄сам̣ паха̄йа ана̄га̄рийабха̄вам̣ паттасса адханасса акин̃чанасса бхиккхуно саббака̄лам̣ бхадрамева. на тесанти, маха̄ра̄джа, тесам̣ адхана̄нам̣ бхиккхӯнам̣ на кот̣т̣ха̄га̄ре дханадхан̃н̃а̄ни опенти, на кумбхийам̣, на паччхийам̣, те пана суббата̄ паранит̣т̣хитам̣ паресам̣ гхаре паккам̣ а̄ха̄рам̣ сан̇гха̄т̣им̣ па̄рупитва̄ капа̄лама̄да̄йа гхарапат̣ипа̄т̣ийа̄ еса̄на̄ парийесанта̄ тена тато ладдхена пин̣д̣ена там̣ а̄ха̄рам̣ наваннам̣ па̄т̣икулйа̄нам̣ васена паччавеккхитва̄ парибхун̃джитва̄ джӣвитавуттим̣ йа̄пенти.
анаваджджапин̣д̣о бхоттабботи веджджакамма̄дика̄йа анесана̄йа ва̄ кухана̄ лапана̄ немиттиката̄ ниппесиката̄ ла̄бхена ла̄бхам̣ ниджигӣсаната̄ти еварӯпена миччха̄джӣвена ва̄ уппа̄дита̄ чатта̄ро паччайа̄, дхаммена уппа̄дита̄пи апаччавеккхитва̄ парибхутта̄ са̄ваджджапин̣д̣о на̄ма. анесанам̣ пана паха̄йа миччха̄джӣвам̣ ваджджетва̄ дхаммена самена уппа̄дита̄ ‘‘пат̣исан̇кха̄ йонисо чӣварам̣ пат̣исева̄мӣ’’ти вуттанайенева паччавеккхитва̄ парибхутта̄ анаваджджапин̣д̣о на̄ма. йена еварӯпо анаваджджапин̣д̣о бхоттаббо парибхун̃джитаббо, йан̃ча еварӯпам̣ анаваджджам̣ пин̣д̣ам̣ бхун̃джама̄на̄нам̣ паччайе нисса̄йа кочи аппаматтакопи килесо на упародхати на пӣл̣ети, тасса дутийампи бхадрам̣ адханасса ана̄га̄расса бхиккхуно.
ниббутоти путхуджджанабхиккхуно дхаммена уппаннапин̣д̣опи паччавеккхитва̄ парибхун̃джийама̄но ниббутапин̣д̣о на̄ма, екантато пана кхӣн̣а̄савасса пин̣д̣ова ниббутапин̣д̣о на̄ма. ким̣ка̄ран̣а̄? со хи тхеййапарибхого, ин̣апарибхого ¶ , да̄йаджджапарибхого, са̄мипарибхоготи имесу чатӯсу парибхогесу са̄мипарибхогавасена там̣ бхун̃джати, тан̣ха̄да̄сабйам̣ атӣто са̄мӣ хутва̄ парибхун̃джати, на там̣ таппаччайа̄ кочи аппаматтакопи килесо упародхати.
муттасса рат̣т̣хе чаратоти упат̣т̣ха̄какула̄дӣсу алаггама̄насасса чхиннавала̄хакасса вийа ра̄хумукха̄ ¶ памуттасса вималачандаман̣д̣аласса вийа ча йасса га̄манигама̄дӣсу чарантасса ра̄гасан̇га̄дӣсу екопи сан̇го наттхи. екаччо хи кулехи сам̣сат̣т̣хо вихарати сахасокӣ саханандӣ, екаччо ма̄та̄питӯсупи алаггама̄насо вичарати корунагарага̄мава̄сӣ дахаро вийа, еварӯпасса путхуджджанассапи бхадрамева ¶ .
на̄сса кин̃чӣти йо хи бахупариккха̄ро хоти, со ‘‘ма̄ ме чора̄ париккха̄ре харим̣сӯ’’ти атирека̄ни ча чӣвара̄дӣни антонагаре упат̣т̣ха̄какуле никкхипати, атха нагарамхи д̣айхама̄не ‘‘асукакуле на̄ма агги ут̣т̣хито’’ти сутва̄ сочати киламати, еварӯпасса бхадрам̣ на̄ма наттхи. йо пана, маха̄ра̄джа, сакун̣аваттам̣ пӯрети, ка̄йапат̣ибаддхапариккха̄рова хоти, тасса та̄дисасса на кин̃чи ад̣айхатха, тенасса пан̃чамампи бхадрамева.
вилумпама̄намхӣти вилуппама̄намхи, айамева ва̄ па̄т̣хо. ахӣратха̄ти йатха̄ паббатагахана̄дӣхи никкхамитва̄ рат̣т̣хам̣ вилумпама̄несу чоресу бахупариккха̄расса антога̄ме т̣хапитам̣ вилумпати харати, татха̄ йасса адханасса ка̄йапат̣ибаддхапариккха̄расса на кин̃чи ахӣратха тасса чхат̣т̣хампи бхадрамева.
йе чан̃н̃е парипантхика̄ти йе ча ан̃н̃епи тесу тесу т̣ха̄несу сун̇кагахан̣аттха̄йа т̣хапита̄ парипантхика̄, техи ча раккхитам̣. паттачӣваранти чора̄нам̣ анупака̄рам̣ сун̇кика̄нам̣ асун̇ка̄рахам̣ маттика̄паттан̃чева катадал̣хӣкаммапарибхан̣д̣ам̣ пам̣сукӯлачӣваран̃ча аппаггха̄ни ка̄йабандханапарисса̄ванасӯчива̄сипаттаттхавика̄ни ча̄ти саббепи ат̣т̣ха париккха̄ре ка̄йапат̣ибаддхе катва̄ маггаппат̣ипанно кеначи авихет̣хийама̄но соттхим̣ гаччхати. суббатоти лобханӣйа̄ни хи чӣвара̄дӣни дисва̄ чора̄ харанти, сун̇кика̄пи ‘‘ким̣ ну кхо етасса хаттхе’’ти ¶ паттаттхавика̄дӣни содхенти, суббато пана саллахукавутти тесам̣ пассанта̄нан̃н̃ева соттхим̣ гаччхати, тенасса саттамампи бхадрамева.
анапеккхова гаччхатӣти ка̄йапат̣ибаддхато атирекасса виха̄ре пат̣иса̄митасса кассачи париккха̄расса абха̄ва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ ниваттитва̄пи на олокети. йам̣ йам̣ дисам̣ гантука̄мо хоти, там̣ там̣ гаччханто анапеккхова гаччхати анура̄дхапура̄ никкхамитва̄ тхӯпа̄ра̄ме паббаджита̄нам̣ двиннам̣ кулапутта̄нам̣ вуд̣д̣хатаро вийа.
ити сон̣акапаччекабуддхо ат̣т̣ха саман̣абхадрака̄ни катхеси. тато уттарим̣ пана сатампи сахассампи ¶ апарима̄н̣а̄ни саман̣абхадрака̄ни еса катхетум̣ саматтхойева. ра̄джа̄ пана ка̄ма̄бхирататта̄ тасса катхам̣ паччхиндитва̄ ‘‘майхам̣ саман̣абхадракехи аттхо наттхӣ’’ти аттано ка̄ма̄дхимуттатам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘бахӯни саман̣абхадра̄ни, йе твам̣ бхиккху пасам̣саси;
ахан̃ча гиддхо ка̄месу, катхам̣ ка̄ха̄ми сон̣ака.
‘‘пийа̄ ме ма̄нуса̄ ка̄ма̄, атхо дибйа̄пи ме пийа̄;
атха кена ну ван̣н̣ена, убхо локе лабха̄масе’’ти.
таттха ¶ ван̣н̣ена̄ти ка̄ран̣ена.
атха нам̣ паччекабуддхо а̄ха –
‘‘ка̄ме гиддха̄ ка̄марата̄, ка̄месу адхимуччита̄;
нара̄ па̄па̄ни катва̄на, упападжджанти дуггатим̣.
‘‘йе ча ка̄ме пахантва̄на, никкханта̄ акутобхайа̄;
екодибха̄ва̄дхигата̄, на те гаччханти дуггатим̣.
‘‘упамам̣ те карисса̄ми, там̣ сун̣охи ариндама;
упама̄йа мидхекачче, аттхам̣ джа̄нанти пан̣д̣ита̄.
‘‘ган̇га̄йа кун̣апам̣ дисва̄, вуйхама̄нам̣ махан̣н̣аве;
ва̄йасо самачинтеси, аппапан̃н̃о ачетасо.
‘‘йа̄нан̃ча ¶ ватидам̣ ладдхам̣, бхаккхо ча̄йам̣ анаппако;
таттха раттим̣ таттха дива̄, таттхева нирато мано.
‘‘кха̄дам̣ ¶ на̄гасса мам̣са̄ни, пивам̣ бха̄гӣратходакам̣;
сампассам̣ ваначетйа̄ни, на палеттха вихан̇гамо.
‘‘тан̃ча отаран̣ӣ ган̇га̄, паматтам̣ кун̣апе ратам̣;
самуддам̣ аджджхага̄ха̄си, агатӣ йаттха паккхинам̣.
‘‘со ча бхаккхапариккхӣн̣о, удапатва̄ вихан̇гамо;
на паччхато на пурато, нуттарам̣ нопи даккхин̣ам̣.
‘‘дӣпам̣ со наджджхага̄ган̃чхи, агатӣ йаттха паккхинам̣;
со ча таттхева па̄паттха, йатха̄ дуббалако татха̄.
‘‘тан̃ча са̄муддика̄ маччха̄, кумбхӣла̄ макара̄ сусӯ;
пасайхака̄ра̄ кха̄дим̣су, пхандама̄нам̣ випаккхакам̣.
‘‘евамева тувам̣ ра̄джа, йе чан̃н̃е ка̄мабхогино;
гиддха̄ че на вамиссанти, ка̄капан̃н̃а̄ва те видӯ.
‘‘еса̄ те упама̄ ра̄джа, аттхасандассанӣ ката̄;
тван̃ча пан̃н̃а̄йасе тена, йади ка̄хаси ва̄ на ва̄’’ти.
таттха ¶ па̄па̄нӣти, маха̄ра̄джа, твам̣ ка̄магиддхо, нара̄ ча ка̄ме нисса̄йа ка̄йадуччарита̄дӣни па̄па̄ни катва̄ йаттха супинантепи дибба̄ ча ма̄нусика̄ ча ка̄ма̄ на лаббханти, там̣ дуггатим̣ упападжджантӣти аттхо. пахантва̄на̄ти кхел̣апин̣д̣ам̣ вийа паха̄йа. акутобхайа̄ти ра̄га̄дӣсу куточи ана̄гатабхайа̄. екодибха̄ва̄дхигата̄ти екодибха̄вам̣ екавиха̄рикатам̣ адхигата̄. на тети те еварӯпа̄ паббаджита̄ дуггатим̣ на гаччханти.
упамам̣ тети, маха̄ра̄джа, диббама̄нусаке ка̄ме паттхентасса хаттхикун̣апе пат̣ибаддхака̄касадисасса тава екам̣ упамам̣ карисса̄ми, там̣ сун̣охӣти аттхо. кун̣апанти хаттхикал̣еварам̣. махан̣н̣авети гамбхӣрапутхуле удаке ¶ . еко кира маха̄ва̄ран̣о ган̇га̄тӣре чаранто ган̇га̄йам̣ ¶ патитва̄ уттаритум̣ асаккенто таттхева мато ган̇га̄йа вуйхи, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. ва̄йасоти а̄ка̄сена гаччханто еко ка̄ко. йа̄нан̃ча ватиданти со евам̣ чинтетва̄ таттха нилӣйитва̄ ‘‘идам̣ майа̄ хаттхийа̄нам̣ ладдхам̣, еттха нилӣно сукхам̣ чарисса̄ми, айамева ча ме анаппако бхаккхо бхависсати, ида̄ни майа̄ ан̃н̃аттха гантум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти саннит̣т̣ха̄намака̄си. таттха раттинти таттха раттин̃ча дива̄ ча таттхева мано абхирато ахоси. на палеттха̄ти на уппатитва̄ пакка̄ми.
отаран̣ӣти самудда̄бхимукхӣ отарама̄на̄. ‘‘оха̄рин̣ӣ’’типи па̄т̣хо, са̄ самудда̄бхимукхӣ аваха̄рин̣ӣти аттхо. агатӣ йаттха̄ти самуддамаджджхам̣ сандха̄йа̄ха. бхаккхапариккхӣн̣оти париккхӣн̣абхаккхо. удапатва̄ти кхӣн̣е чамме ча мам̣се ча ат̣т̣хисан̇гха̄то ӯмивегена бхинно удаке нимуджджи. атха со ка̄ко удаке патит̣т̣ха̄тум̣ асакконто уппати, евам̣ уппатитва̄ти аттхо. агатӣ йаттха паккхинанти йасмим̣ самуддамаджджхе паккхӣнам̣ агати, таттха со евам̣ уппатито паччхимам̣ дисам̣ гантва̄ таттха патит̣т̣хам̣ алабхитва̄ пураттхимам̣, тато уттарам̣, тато даккхин̣анти чатассопи диса̄ гантва̄ аттано патит̣т̣ха̄нам̣ на аджджхага̄ на̄ган̃чхӣти аттхо. атха ва̄ ва̄йасо евам̣ уппатитва̄ паччхима̄дӣсу екекам̣ дисам̣ а̄ган̃чхи, дӣпам̣ пана наджджха̄гама̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. па̄паттха̄ти папатито. йатха̄ дуббалакоти йатха̄ дуббалако патеййа, татхева патито. сусӯти сусуна̄мака̄ чан̣д̣амаччха̄. пасайхака̄ра̄ти аниччхама̄накам̣йева балакка̄рена. випаккхаканти виддхастапаккхакам̣.
гиддха̄ че на вамиссантӣти йади гиддха̄ хутва̄ ка̄ме на вамиссанти, на чхад̣д̣ессанти. ка̄капан̃н̃а̄ва тети ка̄касса сама̄напан̃н̃а̄ ити те буддха̄дайо пан̣д̣ита̄ видӯ виданти, джа̄нантӣти аттхо. аттхасандассанӣти аттхаппака̄сика̄. тван̃ча пан̃н̃а̄йасети тван̃ча пан̃н̃а̄йиссаси. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, майа̄ хитака̄мена тава ова̄до динно, там̣ пана твам̣ йади ка̄хаси, девалоке ниббаттиссаси, йади на ка̄хаси, ка̄мапан̇ке нимугго джӣвитапарийоса̄не нирайе ниббаттиссасӣти евам̣ твамева тена ¶ ка̄ран̣ена ва̄ ака̄ран̣ена ¶ ва̄ сагге ва̄ нирайе ва̄ пан̃н̃а̄йиссаси. ахам̣ пана саббабхавехи мутто аппат̣исандхикоти.
имам̣ пана ова̄дам̣ дентена паччекабуддхена надӣ дассита̄, та̄йа вуйхама̄нам̣ хаттхикун̣апам̣ дасситам̣, кун̣апакха̄дако ка̄ко дассито, тасса кун̣апам̣ кха̄дитва̄ па̄нӣйапиванака̄ло дассито, раман̣ӣйаванасан̣д̣адассанака̄ло дассито, кун̣апасса надийа̄ вуйхама̄насса самуддапавесо дассито, самуддамаджджхе ¶ ка̄касса хаттхикун̣апе патит̣т̣хам̣ алабхитва̄ вина̄сам̣ паттака̄ло дассито. таттха надӣ вийа анаматагго сам̣са̄ро дат̣т̣хаббо, надийа̄ вуйхама̄нам̣ хаттхикун̣апам̣ вийа сам̣са̄ре пан̃ча ка̄магун̣а̄, ка̄ко вийа ба̄лапутхуджджано, ка̄касса кун̣апам̣ кха̄дитва̄ па̄нӣйапиванака̄ло вийа путхуджджанасса ка̄магун̣е парибхун̃джитва̄ соманассикака̄ло, ка̄касса кун̣апе лаггассева раман̣ӣйаванасан̣д̣адассанам̣ вийа путхуджджанасса ка̄магун̣есу лаггассева саванавасена ат̣т̣хатим̣са̄рамман̣адассанам̣, кун̣апе самуддам̣ павит̣т̣хе ка̄касса патит̣т̣хам̣ лабхитум̣ асакконтасса вина̄сам̣ паттака̄ло вийа ба̄лапутхуджджанасса ка̄магун̣агиддхасса па̄папара̄йан̣асса кусаладхамме патит̣т̣хам̣ лабхитум̣ асакконтасса маха̄нирайе маха̄вина̄сапатти дат̣т̣хабба̄ти.
евамасса со има̄йа упама̄йа ова̄дам̣ датва̄ ида̄ни тамева ова̄дам̣ тхирам̣ катва̄ патит̣т̣хапетум̣ га̄тхама̄ха –
‘‘екава̄чампи двива̄чам̣, бхан̣еййа анукампако;
татуттарим̣ на бха̄сеййа, да̄соваййасса сантике’’ти.
таттха на бха̄сеййа̄ти вачанам̣ агган̣хантасса хи тато уттарим̣ бха̄сама̄но са̄микасса сантике да̄со вийа хоти. да̄со хи са̄мике катхам̣ ган̣хантепи агган̣хантепи катхетийева. тена вуттам̣ ‘‘татуттарим̣ на бха̄сеййа̄’’ти.
‘‘идам̣ ватва̄на пакка̄ми, сон̣ако амитабуддхима̄;
веха̄се анталиккхасмим̣, ануса̄ситва̄на кхаттийа’’нти. –
айам̣ абхисамбуддхага̄тха̄.
таттха ¶ идам̣ ватва̄на̄ти, бхиккхаве, со паччекабуддхо амита̄йа локуттарабуддхийа̄ амитабуддхима̄ идам̣ ватва̄ иддхийа̄ уппатитва̄ ‘‘саче паббаджиссаси, тавева, но че паббаджиссаси, тавева, динно те майа̄ ова̄до, аппаматто хохӣ’’ти евам̣ ануса̄ситва̄на кхаттийам̣ пакка̄ми.
бодхисаттопи там̣ а̄ка̄сена гаччхантам̣ йа̄ва дассанапатха̄ олокенто т̣хатва̄ тасмим̣ чаккхупатхе ¶ атикканте сам̣вегам̣ пат̣илабхитва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ бра̄хман̣о хӣнаджаччо сама̄но асамбхинне кхаттийавам̣се джа̄тасса мама маттхаке аттано па̄дараджам̣ ¶ окиранто а̄ка̄сам̣ уппатитва̄ гато, майа̄пи аджджева никкхамитва̄ паббаджитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со раджджам̣ ниййа̄детва̄ паббаджитука̄мо га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘ко нуме ра̄джакатта̄ро, судда̄ веййаттама̄гата̄;
раджджам̣ ниййа̄дайисса̄ми, на̄хам̣ раджджена маттхико.
‘‘аджджева паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвага’’нти.
таттха ко нумети кухим̣ ну име. ра̄джакатта̄роти йе ра̄джа̄рахам̣ абхисин̃читва̄ ра̄джа̄нам̣ каронти. судда̄ веййаттама̄гата̄ти судда̄ ча йе ча ан̃н̃е бйаттабха̄вам̣ а̄гата̄ мукхаман̇галика̄. раджджена маттхикоти раджджена аттхико. ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ сувети маран̣ам̣ аджджа ва̄ суве ва̄ти идам̣ ко джа̄нитум̣ саматтхо.
евам̣ раджджам̣ ниййа̄дентасса сутва̄ амачча̄ а̄хам̣су –
‘‘аттхи те дахаро путто, дӣгха̄ву рат̣т̣хавад̣д̣хано;
там̣ радждже абхисин̃чассу, со но ра̄джа̄ бхависсатӣ’’ти.
тато парам̣ ран̃н̃а̄ вуттага̄тхама̄дим̣ катва̄ уда̄насамбандхага̄тха̄ па̄л̣инайенева ведитабба̄ –
‘‘кхиппам̣ кума̄рама̄нетха, дӣгха̄вум̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣;
там̣ радждже абхисин̃чиссам̣, со во ра̄джа̄ бхависсати.
‘‘тато ¶ кума̄рама̄несум̣, дӣгха̄вум̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣;
там̣ дисва̄ а̄лапӣ ра̄джа̄, екапуттам̣ манорамам̣.
‘‘сат̣т̣хи ¶ га̄масахасса̄ни, парипун̣н̣а̄ни саббасо;
те путта пат̣ипаджджасу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄ко ва думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сат̣т̣хи на̄гасахасса̄ни, сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄;
суван̣н̣акаччха̄ ма̄тан̇га̄, хемакаппанава̄саса̄.
‘‘а̄рӯл̣ха̄ га̄ман̣ӣйебхи, томаран̇кусапа̄н̣ибхи;
те путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева ¶ паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сат̣т̣хи ассасахасса̄ни, сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄;
а̄джа̄нӣйа̄ва джа̄тийа̄, синдхава̄ сӣгхава̄хино.
‘‘а̄рӯл̣ха̄ га̄ман̣ӣйебхи, иллийа̄ча̄падха̄рибхи;
те путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сат̣т̣хи ратхасахасса̄ни, саннаддха̄ усситаддхаджа̄;
дӣпа̄ атхопи веййаггха̄, сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄.
‘‘а̄рӯл̣ха̄ га̄ман̣ӣйебхи, ча̄пахаттхехи ваммибхи;
те путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева ¶ паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сат̣т̣хи дхенусахасса̄ни, рохан̃н̃а̄ пун̇гавӯсабха̄;
та̄ путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева ¶ паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сол̣аситтхисахасса̄ни, сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄;
вичитраваттха̄бхаран̣а̄, а̄муттаман̣икун̣д̣ала̄;
та̄ путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘дахарассева ме та̄та, ма̄та̄ мата̄ти ме сутам̣;
тайа̄ вина̄ ахам̣ та̄та, джӣвитумпи на уссахе.
‘‘йатха̄ а̄ран̃н̃акам̣ на̄гам̣, пото анвети паччхато;
джессантам̣ гиридуггесу, самесу висамесу ча.
‘‘евам̣ там̣ анугаччха̄ми, паттама̄да̄йа паччхато;
субхаро те бхависса̄ми, на те хесса̄ми дуббхаро.
‘‘йатха̄ са̄муддикам̣ на̄вам̣, ва̄н̣иджа̄нам̣ дханесинам̣;
воха̄ро таттха ган̣хеййа, ва̄н̣иджа̄ бйасанӣ сийа̄.
‘‘евамева̄йам̣ путтакали, антара̄йакаро мама;
имам̣ кума̄рам̣ па̄петха, па̄са̄дам̣ ративад̣д̣ханам̣.
‘‘таттха ¶ ¶ камбусахаттха̄йо, йатха̄ саккам̣ва аччхара̄;
та̄ нам̣ таттха рамессанти, та̄хи чесо рамиссати.
‘‘тато кума̄рам̣ па̄песум̣, па̄са̄дам̣ ративад̣д̣ханам̣;
там̣ дисва̄ авачум̣ кан̃н̃а̄, дӣгха̄вум̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣.
‘‘девата̄нуси гандхаббо, аду сакко пуриндадо;
ко ва̄ твам̣ касса ва̄ путто, катхам̣ джа̄нему там̣ майам̣.
‘‘намхи ¶ дево на гандхаббо, на̄пи сакко пуриндадо;
ка̄сиран̃н̃о ахам̣ путто, дӣгха̄ву рат̣т̣хавад̣д̣хано;
мамам̣ бхаратха бхаддам̣ во, ахам̣ бхатта̄ бхава̄ми во.
‘‘там̣ таттха авачум̣ кан̃н̃а̄, дӣгха̄вум̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣;
кухим̣ ра̄джа̄ ануппатто, ито ра̄джа̄ кухим̣ гато.
‘‘пан̇кам̣ ра̄джа̄ атикканто, тхале ра̄джа̄ патит̣т̣хито;
акан̣д̣акам̣ агаханам̣, пат̣ипанно маха̄патхам̣.
‘‘ахан̃ча пат̣ипанносми, маггам̣ дуггатига̄минам̣;
сакан̣т̣акам̣ сагаханам̣, йена гаччханти дуггатим̣.
‘‘тасса те сва̄гатам̣ ра̄джа, сӣхассева гириббаджам̣;
ануса̄са маха̄ра̄джа, твам̣ но сабба̄самиссаро’’ти.
таттха кхиппанти тена хи нам̣ сӣгхам̣ а̄нетха. а̄лапӣти ‘‘сат̣т̣хи га̄масахасса̄нӣ’’тиа̄дӣни ваданто а̄лапи. сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄ти те на̄га̄ саббехи сӣсӯпага̄дӣхи алан̇ка̄рехи бхӯсита̄. хемакаппанава̄саса̄ти суван̣н̣акхачитена каппанена пат̣иччханнасарӣра̄. га̄ман̣ӣйебхӣти хаттха̄чарийехи. а̄джа̄нӣйа̄ва̄ти ка̄ран̣а̄ка̄ран̣авиджа̄нанака̄ ва. джа̄тийа̄ти синдхаваджа̄тийа̄ синдхурат̣т̣хе синдхунадӣтӣре джа̄та̄. га̄ман̣ӣйебхӣти асса̄чарийехи. иллийа̄ ча̄падха̄рибхӣти иллийа̄вудхан̃ча ча̄па̄вудхан̃ча ¶ дха̄рентехи. дӣпа̄ атхопи веййаггха̄ти дӣпичаммабйаггхачаммапарива̄ра̄. га̄ман̣ӣйебхӣти ратхикехи. ваммибхӣти саннаддхаваммехи. рохан̃н̃а̄ти раттаван̣н̣а̄. пун̇гавӯсабха̄ти усабхасан̇кха̄тена джет̣т̣хакапун̇гавена саманна̄гата̄.
дахарассева ме, та̄та̄ти атха нам̣ кума̄ро, та̄та, мама дахарассева сато ма̄та̄ мата̄ ити майа̄ сутам̣, сохам̣ тайа̄ вина̄ джӣвитум̣ на саккхисса̄мӣти а̄ха. пототи тарун̣апотако. джессантанти вичарантам̣. са̄муддиканти самудде вичарантам̣. дханесинанти дханам̣ парийесанта̄нам̣. воха̄роти вичитравоха̄ро хет̣т̣ха̄кад̣д̣ханако ва̄л̣амаччхо ва̄ ¶ удакараккхасо ва̄ а̄ват̣т̣о ва̄. таттха̄ти тасмим̣ самудде. ва̄н̣иджа̄ бйасанӣ сийа̄ти атха те ва̄н̣иджа̄ бйасанаппатта̄ бхавеййум̣. ‘‘сиййунти’’пи па̄т̣хо ¶ . путтакалӣти путтала̄мако путтака̄л̣акан̣н̣ӣ. кума̄ро пуна кин̃чи ваттум̣ на висахи. атха ра̄джа̄ амачче а̄н̣а̄пенто ‘‘има’’нтиа̄дима̄ха. таттха камбусахаттха̄йоти камбусам̣ вуччати суван̣н̣ам̣, суван̣н̣а̄бхаран̣абхӯситахаттха̄йоти аттхо. йатха̄ти йатха̄ иччханти, татха̄ каронти.
евам̣ ватва̄ маха̄сатто таттхева там̣ абхисин̃ча̄петва̄ нагарам̣ па̄хеси. сайам̣ пана екакова уййа̄на̄ никкхамитва̄ химавантам̣ пависитва̄ раман̣ӣйе бхӯмибха̄ге пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ ванамӯлапхала̄ха̄ро йа̄песи. маха̄джанопи кума̄рам̣ ба̄ра̄н̣асим̣ павесеси. со нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ па̄са̄дам̣ абхирухи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ ‘‘тато’’тиа̄дима̄ха. там̣ дисва̄ авачум̣ кан̃н̃а̄ти там̣ махантена парива̄рена сирисобхаггена а̄гатам̣ дисва̄ ‘‘асуко на̄месо’’ти аджа̄нантийова та̄ на̄т̣акиттхийо гантва̄ авочум̣. мамам̣ бхаратха̄ти мамам̣ иччхатха. пан̇канти ра̄га̄дикилесапан̇кам̣. тхалети паббаджджа̄йа. акан̣т̣аканти ра̄гакан̣т̣ака̄дивирахитам̣. техева гаханехи агаханам̣. маха̄патханти саггамоккхага̄минам̣ маха̄маггам̣ пат̣ипанно. йена̄ти йена миччха̄маггена дуггатим̣ гаччханти, там̣ ахам̣ пат̣ипанноти вадати. тато та̄ чинтесум̣ – ‘‘ра̄джа̄ та̄ва амхе паха̄йа паббаджито, айампи ка̄месу вираттачиттарӯпо, саче нам̣ на̄бхирамесса̄ма, никкхамитва̄ паббаджеййа, абхирамана̄ка̄рамасса карисса̄ма̄’’ти. атха нам̣ абхинандантийо оса̄нага̄тхама̄хам̣су. таттха гириббаджанти сӣхапотака̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ кан̃чанагухам̣ кесарасӣхасса а̄гатам̣ вийа тасса тава а̄гатам̣ суа̄гатам̣. твам̣ ноти твам̣ сабба̄сампи амха̄кам̣ иссаро, са̄мӣти.
еван̃ча пана ватва̄ сабба̄ тӯрийа̄ни пагган̣хим̣су, на̄наппака̄ра̄ни наччагӣта̄ни паваттим̣су ¶ . йасо маха̄ ахоси, со йасамадаматто питарам̣ на сари, дхаммена раджджам̣ ка̄ретва̄ йатха̄каммам̣ гато. бодхисаттопи джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ а̄йупарийоса̄не брахмалокӯпаго ахоси.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато маха̄бхиниккхаманам̣ никкхантойева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ паччекабуддхо паринибба̄йи, путто ра̄хулакума̄ро ахоси ¶ , сесапариса̄ буддхапариса̄, ариндамара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.
сон̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.
[530] 2. сам̣киччаджа̄такаван̣н̣ана̄
дисва̄ нисиннам̣ ра̄джа̄нанти идам̣ саттха̄ джӣвакамбаване вихаранто аджа̄тасаттусса питугха̄такаммам̣ а̄раббха катхеси. со хи девадаттам̣ нисса̄йа тасса ¶ вачанена питарам̣ гха̄та̄петва̄ девадаттасса сан̇гхабхеда̄васа̄не бхиннапарисасса роге уппанне ‘‘татха̄гатам̣ кхама̄песса̄мӣ’’ти ман̃часивика̄йа са̄ваттхим̣ гаччхантасса джетаванадва̄ре патхавим̣ павит̣т̣хабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘девадатто самма̄самбуддхасса пат̣ипаккхо хутва̄ патхавим̣ пависитва̄ авӣчипара̄йан̣о джа̄то, майа̄пи там̣ нисса̄йа пита̄ дхаммико дхаммара̄джа̄ гха̄тито, ахампи ну кхо патхавим̣ пависисса̄мӣ’’ти бхӣто раджджасирийа̄ читтасса̄дам̣ на лабхи, ‘‘тхокам̣ нидда̄йисса̄мӣ’’ти ниддам̣ упагатаматтова навайоджанабахала̄йам̣ айамаха̄патхавийам̣ па̄тетва̄ айасӯлехи кот̣т̣ийама̄но вийа сунакхехи лун̃джитва̄ кхаджджама̄но вийа бхераваравена вираванто ут̣т̣ха̄ти.
атхекадивасам̣ комудийа̄ ча̄тума̄синийа̄ амаччаган̣апаривуто аттано йасам̣ олокетва̄ ‘‘мама питу йасо ито махантатаро, татха̄рӯпам̣ на̄ма ахам̣ дхаммара̄джа̄нам̣ девадаттам̣ нисса̄йа гха̄теси’’нти чинтеси. тассевам̣ чинтентассева ка̄йе д̣а̄хо уппаджджи, сакаласарӣрам̣ седатинтам̣ ахоси. тато ‘‘ко ну кхо ме имам̣ бхайам̣ винодетум̣ саккхиссатӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘т̣хапетва̄ дасабалам̣ ан̃н̃о наттхӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘ахам̣ татха̄гатасса маха̄пара̄дхо, ко ну кхо мам̣ нетва̄ дассессатӣ’’ти чинтенто ‘‘на ан̃н̃о кочи ан̃н̃атра джӣвака̄’’ти саллаккхетва̄ тасса гахетва̄ гаманӯпа̄йам̣ каронто ‘‘раман̣ӣйа̄ вата, бхо, досина̄ раттӣ’’ти уда̄нам̣ уда̄нетва̄ ‘‘кам̣ ну ¶ кхваджджа саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пайирупа̄сеййа̄мӣ’’ти ватва̄ пӯран̣аса̄вака̄дӣхи пӯран̣а̄дӣнам̣ гун̣е катхите тесам̣ вачанам̣ ана̄дийитва̄ джӣвакам̣ пат̣ипуччхитва̄ тена татха̄гатасса гун̣ам̣ катхетва̄ ‘‘там̣ дево бхагавантам̣ пайирупа̄сатӯ’’ти вутто хаттхийа̄на̄ни ¶ каппа̄петва̄ джӣвакамбаванам̣ гантва̄ татха̄гатам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ татха̄гатена катапат̣исантха̄ро сандит̣т̣хикам̣ са̄ман̃н̃апхалам̣ пуччхитва̄ татха̄гатасса мадхурам̣ са̄ман̃н̃апхаладхаммадесанам̣ (дӣ. ни. 1.150 а̄дайо) сутва̄ суттапарийоса̄не упа̄сакаттам̣ пат̣иведитва̄ татха̄гатам̣ кхама̄петва̄ пакка̄ми. со тато пат̣т̣ха̄йа да̄нам̣ денто сӣлам̣ раккханто татха̄гатена саддхим̣ сам̣саггам̣ катва̄ мадхурадхаммакатхам̣ сун̣анто калйа̄н̣амиттасам̣саггена пахӣнабхайо вигаталомахам̣со хутва̄ читтасса̄дам̣ пат̣илабхитва̄ сукхена чатта̄ро ирийа̄патхе каппеси.
атхекадивасам̣ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, аджа̄тасатту питугха̄такаммам̣ катва̄ бхайаппатто ахоси, раджджасирим̣ нисса̄йа читтасса̄дам̣ алабханто саббаирийа̄патхесу дуккхам̣ анубхоти, со да̄ни татха̄гатам̣ а̄гамма калйа̄н̣амиттасам̣саггена вигатабхайо иссарийасукхам̣ анубхотӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа ¶ на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса питугха̄такаммам̣ катва̄ мам̣ нисса̄йа сукхам̣ сайӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатто раджджам̣ ка̄ренто брахмадаттакума̄рам̣ на̄ма путтам̣ пат̣илабхи. тада̄ бодхисатто пурохитасса гехе пат̣исандхим̣ ган̣хи, джа̄тассевасса ‘‘сам̣киччакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. те убхопи ра̄джанивесане екатова вад̣д̣хим̣су. ан̃н̃аман̃н̃ам̣ саха̄йака̄ хутва̄ вайаппатта̄ таккасилам̣ гантва̄ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ пачча̄гамим̣су. атха ра̄джа̄ путтасса упараджджам̣ ада̄си. бодхисаттопи упара̄джассева сантике ахоси. атхекадивасам̣ упара̄джа̄ питу уййа̄накӣл̣ам̣ гаччхантасса махантам̣ йасам̣ дисва̄ тасмим̣ лобхам̣ уппа̄детва̄ ‘‘майхам̣ пита̄ мама бха̄тикасадисо, саче етасса маран̣ам̣ олокесса̄ми, махаллакака̄ле раджджам̣ лабхисса̄ми, тада̄ ладдхенапи раджджена ко аттхо, питарам̣ ма̄ретва̄ раджджам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ бодхисаттасса таматтхам̣ а̄рочеси. бодхисатто, ‘‘самма, питугха̄такаммам̣ на̄ма бха̄рийам̣, нирайамагго, на сакка̄ етам̣ ка̄тум̣, ма̄ карӣ’’ти пат̣иба̄хи. со пунаппунампи катхетва̄ йа̄вататийам̣ тена пат̣иба̄хито па̄дамӯликехи саддхим̣ мантеси. тепи сампат̣иччхитва̄ ран̃н̃о ¶ ма̄ран̣ӯпа̄йам̣ вӣмам̣сим̣су. бодхисатто там̣ паваттим̣ н̃атва̄ ‘‘на̄хам̣ етехи саддхим̣ екато бхависса̄мӣ’’ти ма̄та̄питаро ана̄пуччхитва̄ва аггадва̄рена никкхамитва̄ химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ ванамӯлапхала̄ха̄ро виха̄си.
ра̄джакума̄ропи ¶ тасмим̣ гате питарам̣ ма̄ра̄петва̄ махантам̣ йасам̣ анубхави. ‘‘сам̣киччакума̄ро кира исипаббаджджам̣ паббаджито’’ти сутва̄ бахӯ кулапутта̄ никкхамитва̄ тасса сантике паббаджим̣су. со махата̄ исиган̣ена паривуто таттха васи. саббепи сама̄паттила̄бхинойева. ра̄джа̄пи питарам̣ ма̄ретва̄ аппаматтакам̣йева ка̄лам̣ раджджасукхам̣ анубхавитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа бхӣто читтасса̄дам̣ алабханто нирайе каммакаран̣аппатто вийа ахоси. со бодхисаттам̣ ануссаритва̄ ‘‘саха̄йо ме ‘питугха̄такаммам̣ бха̄рийам̣, ма̄ карӣ’ти пат̣иседхетва̄ мам̣ аттано катхам̣ га̄ха̄петум̣ асакконто атта̄нам̣ ниддосам̣ катва̄ пала̄йи. саче со идха абхависса ¶ , на ме питугха̄такаммам̣ ка̄тум̣ адасса, идампи ме бхайам̣ хареййа, кахам̣ ну кхо со етарахи вихарати. саче тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ джа̄неййам̣, паккоса̄пеййам̣, ко ну кхо ме тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ а̄рочеййа̄’’ти чинтеси. со тато пат̣т̣ха̄йа антепуре ча ра̄джасабха̄йан̃ча бодхисаттассева ван̣н̣ам̣ бха̄сати.
евам̣ аддха̄не гате бодхисатто ‘‘ра̄джа̄ мам̣ сарати, майа̄ таттха гантва̄ тасса дхаммам̣ десетва̄ там̣ ниббхайам̣ катва̄ а̄гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пан̣н̣а̄са васса̄ни химаванте васитва̄ пан̃часатата̄пасапаривуто а̄ка̄сена̄гантва̄ да̄йапассе на̄ма уййа̄не отаритва̄ исиган̣апаривуто сила̄пат̣т̣е нисӣди. уййа̄напа̄ло там̣ дисва̄ ‘‘бханте, ган̣асаттха̄ кона̄мо’’ти пуччхитва̄ ‘‘сам̣киччапан̣д̣ито на̄ма̄’’ти ча сутва̄ сайампи сан̃джа̄нитва̄ ‘‘бханте, йа̄ва̄хам̣ ра̄джа̄нам̣ а̄неми, та̄ва идхева хотха, амха̄кам̣ ра̄джа̄ тумхе дат̣т̣хука̄мо’’ти ватва̄ вегена ра̄джакулам̣ гантва̄ тасса а̄гатабха̄вам̣ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ тасса сантикам̣ гантва̄ каттаббайуттакам̣ упаха̄рам̣ катва̄ пан̃хам̣ пуччхи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘дисва̄ нисиннам̣ ра̄джа̄нам̣, брахмадаттам̣ ратхесабхам̣;
атхасса пат̣иведеси, йасса̄си анукампако.
‘‘сам̣кичча̄йам̣ ¶ ануппатто, исӣнам̣ са̄дхусаммато;
тарама̄нарӯпо ниййа̄хи, кхиппам̣ пасса махесинам̣.
‘‘тато ча ра̄джа̄ тарама̄но, йуттама̄руйха санданам̣;
митта̄маччапарибйӯл̣хо, агама̄си ратхесабхо.
‘‘никкхиппа ¶ пан̃ча какудха̄ни, ка̄сӣнам̣ рат̣т̣хавад̣д̣хано;
ва̄лабӣджанимун̣хӣсам̣, кхаггам̣ чхаттан̃чупа̄ханам̣.
‘‘оруйха ра̄джа̄ йа̄намха̄, т̣хапайитва̄ пат̣иччхадам̣;
а̄сӣнам̣ да̄йапассасмим̣, сам̣киччамупасан̇ками.
‘‘упасан̇камитва̄ со ра̄джа̄, саммоди исина̄ саха;
там̣ катхам̣ вӣтиса̄ретва̄, екамантам̣ упа̄виси.
‘‘екамантам̣ нисиннова, атха ка̄лам̣ аман̃н̃атха;
тато па̄па̄ни камма̄ни, пуччхитум̣ пат̣ипаджджатха.
‘‘исим̣ пуччха̄ма сам̣киччам̣, исӣнам̣ са̄дхусамматам̣;
а̄сӣнам̣ да̄йапассасмим̣, исисан̇гхапураккхатам̣.
‘‘кам̣ ¶ гатим̣ печча гаччханти, нара̄ дхамма̄тича̄рино;
атичин̣н̣о майа̄ дхаммо, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.
таттха дисва̄ти, бхиккхаве, со уййа̄напа̄ло ра̄джа̄нам̣ ра̄джасабха̄йам̣ нисиннам̣ дисва̄ атхасса пат̣иведеси, ‘‘йасса̄сӣ’’ти ваданто а̄рочесӣти аттхо. йасса̄сӣти, маха̄ра̄джа, йасса твам̣ анукампако мудучитто ахоси, йасса абхин̣хам̣ ван̣н̣ам̣ пайируда̄ха̄си, со айам̣ сам̣киччо исӣнам̣ антаре са̄дху ладдхакоти саммато ануппатто тава уййа̄не сила̄пат̣т̣е исиган̣апаривуто кан̃чанапат̣има̄ вийа нисинно. тарама̄нарӯпоти, маха̄ра̄джа, паббаджита̄ на̄ма куле ва̄ ган̣е ва̄ алагга̄ тумха̄кам̣ гаччханта̄нан̃н̃ева паккамеййум̣, тасма̄ тарама̄нарӯпо кхиппам̣ ниййа̄хи, маханта̄нам̣ сӣла̄дигун̣а̄нам̣ еситатта̄ пасса махесинам̣.
татоти, бхиккхаве, со ра̄джа̄ тасса вачанам̣ сутва̄ тато тасса вачанато анантарамева. никкхиппа̄ти никкхипитва̄ тасса кира уййа̄надва̄рам̣ ¶ патва̄ва етадахоси – ‘‘паббаджита̄ на̄ма гарут̣т̣ха̄нийа̄, сам̣киччата̄пасасса сантикам̣ уддхатавесена гантум̣ айутта’’нти. со ман̣ичиттасуван̣н̣адан̣д̣ам̣ ва̄лабӣджаним̣, кан̃чанамайам̣ ун̣хӣсапат̣т̣ам̣, супариккхиттам̣ ман̇галакхаггам̣, сетаччхаттам̣ ¶ , сован̣н̣апа̄дука̄ти има̄ни пан̃ча ра̄джакакудхабхан̣д̣а̄ни апанеси. тена вуттам̣ ‘‘никкхиппа̄’’ти. пат̣иччхаданти тамева ра̄джакакудхабхан̣д̣ам̣ т̣хапайитва̄ бхан̣д̣а̄га̄рикасса хаттхе датва̄. да̄йапассасминти евам̣на̄маке уййа̄не. атха ка̄лам̣ аман̃н̃атха̄ти атха со ида̄ни ме пан̃хам̣ пуччхитум̣ ка̄лоти джа̄ни. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘йатха̄ка̄ла’’нти а̄гатам̣, тасса ка̄ла̄нурӯпена пан̃хапуччханам̣ аман̃н̃атха̄ти аттхо. пат̣ипаджджатха̄ти пат̣ипаджджи. печча̄ти пат̣игантва̄, паралокасса ва̄ на̄метам̣, тасма̄ паралокети аттхо. майа̄ти, бханте, майа̄ сучаритадхаммо атичин̣н̣о питугха̄такаммам̣ катам̣, там̣ ме аккха̄хи, кам̣ гатим̣ питугха̄така̄ гаччханти, катарасмим̣ нирайе паччантӣти пуччхати.
там̣ сутва̄ бодхисатто ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, сун̣охӣ’’ти ватва̄ ова̄дам̣ та̄ва ада̄си. саттха̄ таматтхам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘исӣ авача сам̣киччо, ка̄сӣнам̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣;
а̄сӣнам̣ да̄йапассасмим̣, маха̄ра̄джа сун̣охи ме.
‘‘уппатхена ваджантасса, йо маггамануса̄сати;
тасса че вачанам̣ кайира̄, на̄сса маггеййа кан̣т̣ако.
‘‘адхаммам̣ пат̣ипаннасса, йо дхаммамануса̄сати;
тасса че вачанам̣ кайира̄, на со гаччхеййа дуггати’’нти.
таттха уппатхена̄ти чорехи парийут̣т̣хитамаггена. маггамануса̄сатӣти кхемамаггам̣ аккха̄ти. на̄сса маггеййа кан̣т̣акоти тасса ова̄дакарасса пурисасса ¶ мукхам̣ чоракан̣т̣ако на пассеййа. йо дхамманти йо сучаритадхаммам̣. на соти со пурисо нирайа̄дибхедам̣ дуггатим̣ на гаччхеййа. уппатхасадисо хи, маха̄ра̄джа, адхаммо, кхемамаггасадисо сучаритадхаммо, твам̣ пана пуббе ‘‘питарам̣ гха̄тетва̄ ра̄джа̄ хомӣ’’ти майхам̣ катхетва̄ майа̄ пат̣иба̄хито мама вачанам̣ акатва̄ питарам̣ гха̄тетва̄ ида̄ни ¶ сочаси, пан̣д̣ита̄нам̣ ова̄дам̣ акаронто на̄ма чорамаггапат̣ипанно вийа маха̄бйасанам̣ па̄пун̣а̄тӣти.
евамасса ова̄дам̣ датва̄ упари дхаммам̣ десенто а̄ха –
‘‘дхаммо ¶ патхо маха̄ра̄джа, адхаммо пана уппатхо;
адхаммо нирайам̣ нети, дхаммо па̄пети суггатим̣.
‘‘адхаммача̄рино ра̄джа, нара̄ висамаджӣвино;
йам̣ гатим̣ печча гаччханти, нирайе те сун̣охи ме.
‘‘сан̃джӣво ка̄л̣асутто ча, сан̇гха̄то две ча рорува̄;
атха̄паро маха̄вӣчи, та̄пано ча пата̄пано.
‘‘иччете ат̣т̣ха нирайа̄, аккха̄та̄ дуратиккама̄;
а̄кин̣н̣а̄ луддакаммехи, паччека̄ сол̣асуссада̄.
‘‘кадарийата̄пана̄ гхора̄, аччиманто махаббхайа̄;
ломахам̣санарӯпа̄ ча, бхесма̄ пат̣ибхайа̄ дукха̄.
‘‘чатуккан̣н̣а̄ чатудва̄ра̄, вибхатта̄ бха̄гасо мита̄;
айопа̄ка̄рапарийанта̄, айаса̄ пат̣икуджджита̄.
‘‘тесам̣ айомайа̄ бхӯми, джалита̄ теджаса̄ йута̄;
саманта̄ йоджанасатам̣, пхут̣а̄ тит̣т̣ханти саббада̄.
‘‘ете патанти нирайе, уддхам̣па̄да̄ авам̣сира̄;
исӣнам̣ ативатта̄ро, сан̃н̃ата̄нам̣ тапассинам̣.
‘‘те бхӯнахуно паччанти, маччха̄ билаката̄ йатха̄;
сам̣ваччхаре асан̇кхеййе, нара̄ киббисака̄рино.
‘‘д̣айхама̄нена гаттена, ниччам̣ сантараба̄хирам̣;
нирайа̄ на̄дхигаччханти, два̄рам̣ никкхаманесино.
‘‘пураттхимена ¶ дха̄ванти, тато дха̄ванти паччхато;
уттаренапи дха̄ванти, тато дха̄ванти даккхин̣ам̣;
йам̣ йан̃хи два̄рам̣ гаччханти, там̣ тадева пидхӣйаре.
‘‘бахӯни ¶ ¶ вассасахасса̄ни, джана̄ нирайага̄мино;
ба̄ха̄ паггайха канданти, патва̄ дуккхам̣ анаппакам̣.
‘‘а̄сӣвисам̣ва купитам̣, теджассим̣ дуратиккамам̣;
на са̄дхурӯпе а̄сӣде, сан̃н̃ата̄нам̣ тапассинам̣.
‘‘атика̄йо махисса̄со, аджджуно кекака̄дхипо;
сахассаба̄ху уччхинно, исима̄саджджа готамам̣.
‘‘араджам̣ раджаса̄ ваччхам̣, кисам̣ авакирийа дан̣д̣акӣ;
та̄лова мӯлато чхинно, са ра̄джа̄ вибхаван̇гато.
‘‘упахачча манам̣ маджджхо, ма̄тан̇гасмим̣ йасассине;
сапа̄рисаджджо уччхинно, маджджха̄ран̃н̃ам̣ тада̄ аху.
‘‘кан̣хадӣпа̄йана̄саджджа, исим̣ андхакавен̣д̣айо;
ан̃н̃он̃н̃ам̣ мусала̄ хантва̄, сампатта̄ йамаса̄дханам̣.
‘‘атха̄йам̣ исина̄ сатто, анталиккхачаро пуре;
па̄веккхи патхавим̣ чеччо, хӣнатто паттапарийа̄йам̣.
‘‘тасма̄ хи чханда̄гаманам̣, наппасам̣санти пан̣д̣ита̄;
адут̣т̣хачитто бха̄сеййа, гирам̣ саччӯпасам̣хитам̣.
‘‘манаса̄ че падут̣т̣хена, йо наро пеккхате муним̣;
виджджа̄чаран̣асампаннам̣, ганта̄ со нирайам̣ адхо.
‘‘йе ¶ вуд̣д̣хе парибха̄санти, пхарусӯпаккама̄ джана̄;
анапачча̄ ада̄йа̄да̄, та̄лаваттху бхаванти те.
‘‘йо ча паббаджитам̣ ханти, катакиччам̣ махесинам̣;
са ка̄л̣асутте нирайе, чираратта̄йа паччати.
‘‘йо ча ра̄джа̄ адхаммат̣т̣хо, рат̣т̣хавиддхам̣сано маго;
та̄пайитва̄ джанападам̣, та̄пане печча паччати.
‘‘со ча вассасахасса̄ни, сатам̣ дибба̄ни паччати;
аччисан̇гхапарето со, дуккхам̣ ведети веданам̣.
‘‘тасса ¶ ¶ аггисикха̄ ка̄йа̄, ниччхаранти пабхассара̄;
теджобхаккхасса гатта̄ни, ломехи ча накхехи ча.
‘‘д̣айхама̄нена гаттена, ниччам̣ сантараба̄хирам̣;
дуккха̄бхитунно надати, на̄го туттат̣т̣ито йатха̄.
‘‘йо лобха̄ питарам̣ ханти, доса̄ ва̄ пуриса̄дхамо;
са ка̄л̣асутте нирайе, чираратта̄йа паччати.
‘‘са та̄дисо паччати лохакумбхийам̣, паккан̃ча саттӣхи хананти ниттачам̣;
андхам̣ каритва̄ муттакарӣсабхаккхам̣, кха̄ре нимуджджанти татха̄видхам̣ нарам̣.
‘‘таттам̣ паккутхитамайогул̣ан̃ча, дӣгхе ча пха̄ле чирараттата̄пите;
виккхамбхама̄да̄йа вибандхараджджубхи, виват̣е мукхе сампависанти раккхаса̄.
‘‘са̄ма̄ ча сон̣а̄ сабала̄ ча гиджджха̄, ка̄коласан̇гха̄ ча диджа̄ айомукха̄;
сан̇гамма кха̄данти виппхандама̄нам̣, дживхам̣ вибхаджджа вигха̄сам̣ салохитам̣.
‘‘там̣ ¶ дад̣д̣хата̄лам̣ парибхиннагаттам̣, ниппотхайанта̄ анувичаранти раккхаса̄;
ратӣ хи тесам̣ дукхино панӣтаре, ета̄дисасмим̣ нирайе васанти;
йе кечи локе идха петтигха̄тино.
‘‘путто ча ма̄тарам̣ хантва̄, ито гантва̄ йамаккхайам̣;
бхусама̄паджджате дуккхам̣, аттакаммапхалӯпаго.
‘‘аманусса̄ атибала̄, ханта̄рам̣ джанайантийа̄;
айомайехи ва̄лехи, пӣл̣айанти пунаппунам̣.
‘‘тамассавам̣ ¶ ¶ сака̄ гатта̄, рудхирам̣ аттасамбхавам̣;
тамбалохавилӣнам̣ва, таттам̣ па̄йенти маттигхам̣.
‘‘джигуччхам̣ кун̣апам̣ пӯтим̣, дуггандхам̣ гӯтхакаддамам̣;
пуббалохитасан̇ка̄сам̣, рахадамогайха тит̣т̣хати.
‘‘таменам̣ кимайо таттха, атика̄йа̄ айомукха̄;
чхавим̣ бхетва̄на кха̄данти, сам̣гиддха̄ мам̣салохите.
‘‘со ча там̣ нирайам̣ патто, нимугго сатапорисам̣;
пӯтикам̣ кун̣апам̣ ва̄ти, саманта̄ сатайоджанам̣.
‘‘чаккхума̄пи хи чаккхӯхи, тена гандхена джӣйати;
ета̄дисам̣ брахмадатта, ма̄тугхо лабхате дукхам̣.
‘‘кхурадха̄рамануккамма, тиккхам̣ дурабхисамбхавам̣;
патанти габбхапа̄тийо, дуггам̣ ветаран̣им̣ надим̣.
‘‘айомайа̄ симбалийо, сол̣асан̇гулакан̣т̣ака̄;
убхато абхиламбанти, дуггам̣ ветаран̣им̣ надим̣.
‘‘те ¶ аччиманто тит̣т̣ханти, аггиккхандха̄ва а̄рака̄;
а̄дитта̄ джа̄таведена, уддхам̣ йоджанамуггата̄.
‘‘ете ваджанти нирайе, татте тикхин̣акан̣т̣аке;
на̄рийо ча атича̄ра̄, нара̄ ча парада̄рагӯ.
‘‘те патанти адхоккхандха̄, виватта̄ вихата̄ путхӯ;
сайанти винивиддхан̇га̄, дӣгхам̣ джагганти саббада̄.
‘‘тато ратйа̄ виваса̄не, махатим̣ паббатӯпамам̣;
лохакумбхим̣ паваджджанти, таттам̣ аггисамӯдакам̣.
‘‘евам̣ дива̄ ча ратто ча, дуссӣла̄ мохапа̄рута̄;
анубхонти сакам̣ каммам̣, пуббе дуккат̣аматтано.
‘‘йа̄ ча бхарийа̄ дханаккӣта̄, са̄микам̣ атиман̃н̃ати;
сассум̣ ва̄ сасурам̣ ва̄пи, джет̣т̣хам̣ ва̄пи нанандарам̣.
‘‘тасса̄ ¶ ван̇кена дживхаггам̣, ниббаханти сабандханам̣;
са ¶ бйа̄маматтам̣ киминам̣, дживхам̣ пассати аттани;
вин̃н̃а̄петум̣ на саккоти, та̄пане печча паччати.
‘‘ораббхика̄ сӯкарика̄, маччхика̄ мигабандхака̄;
чора̄ гогха̄така̄ лудда̄, аван̣н̣е ван̣н̣ака̄рака̄.
‘‘саттӣхи лохакӯт̣ехи, неттим̣сехи усӯхи ча;
хан̃н̃ама̄на̄ кха̄ранадим̣, папатанти авам̣сира̄.
‘‘са̄йам̣ па̄то кӯт̣ака̄рӣ, айокӯт̣ехи хан̃н̃ати;
тато вантам̣ дуратта̄нам̣, паресам̣ бхун̃джаре сада̄.
‘‘дхан̇ка̄ ¶ бхеран̣д̣ака̄ гиджджха̄, ка̄кола̄ ча айомукха̄;
виппхандама̄нам̣ кха̄данти, нарам̣ киббисака̄ракам̣.
‘‘йе мигена мигам̣ ханти, паккхим̣ ва̄ пана паккхина̄;
асанто раджаса̄ чханна̄, ганта̄ те нирайуссада’’нти.
таттха дхаммо патхоти дасакусалакаммапатхадхаммо кхемо аппат̣ибхайо сугатимагго. висамаджӣвиноти адхаммена каппитаджӣвика̄. нирайе тети те етесам̣ ниббаттанирайе катхеми. сун̣охи мети маха̄сатто ран̃н̃а̄ питугха̄така̄нам̣ ниббаттанирайам̣ пуччхитопи патхамам̣ там̣ адассетва̄ ат̣т̣ха маха̄нирайе сол̣аса ча уссаданирайе дассетум̣ евама̄ха. ким̣ка̄ран̣а̄? пат̣хаман̃хи тасмим̣ дассийама̄не ра̄джа̄ пхалитена хадайена таттхева мареййа, имесу пана нирайесу паччама̄насатте дисва̄ дит̣т̣ха̄нугатико хутва̄ ‘‘ахам̣ вийа ан̃н̃епи бахӯ па̄пакаммино аттхи, ахам̣ етесам̣ антаре паччисса̄мӣ’’ти сан̃джа̄тупаттхамбхо арого бхависсатӣти те пана нирайе дассенто маха̄сатто пат̣хамам̣ иддхибалена патхавим̣ двидха̄ катва̄ паччха̄ дассеси.
тесам̣ вачанаттхо – нирайапа̄лехи паджджалита̄ни на̄на̄вудха̄ни гахетва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхинна̄ хӣрам̣ хӣрам̣ ката̄ нерайикасатта̄ пунаппунам̣ сан̃джӣванти еттха̄ти сан̃джӣво. нирайапа̄ла̄ пунаппунам̣ наданта̄ вагганта̄ паджджалита̄ни на̄на̄вудха̄ни гахетва̄ джалита̄йа лохапатхавийам̣ нерайике сатте апара̄парам̣ анубандхитва̄ пахаритва̄ джалитапатхавийам̣ патите джалитака̄л̣асуттам̣ па̄тетва̄ джалитапхарасум̣ ¶ гахетва̄ сайам̣ уннаданта̄ махантена ат̣т̣ассарена вираванте ат̣т̣хам̣се сол̣асам̣се каронта̄ еттха таччхантӣти ка̄л̣асутто. маханта̄ джалитаайапаббата̄ гха̄тенти еттха̄ти сан̇гха̄то. таттха кира сатте навайоджана̄йа джалита̄йа айапатхавийа̄ йа̄ва кат̣ито ¶ павесетва̄ ниччале каронти. атха пураттхимато джалито айапаббато самут̣т̣ха̄йа асани вийа вираванто а̄гантва̄ те сатте сан̣хакаран̣ийам̣ тиле писанто вийа гантва̄ паччхимадиса̄йа тит̣т̣хати, паччхимадисато самут̣т̣хитопи татхева гантва̄ пураттхимадиса̄йа тит̣т̣хати. две пана екато сама̄гантва̄ уччхуйанте уччхукхан̣д̣а̄ни вийа пӣл̣енти. евам̣ таттха бахӯни вассасатасахасса̄ни дуккхам̣ анубхонти.
две ча рорува̄ти джа̄лароруво, дхӯмароруво ча̄ти две. таттха джа̄лароруво каппена сан̣т̣хита̄хи ратталохаджа̄ла̄хи пун̣н̣о, дхӯмароруво кха̄радхӯмена пун̣н̣о. тесу джа̄лароруве паччанта̄нам̣ навахи ван̣н̣амукхехи джа̄ла̄ пависитва̄ сарӣрам̣ даханти, дхӯмароруве паччанта̄нам̣ навахи ван̣амукхехи кха̄радхӯмо ¶ пависитва̄ пит̣т̣хам̣ вийа сарӣрам̣ седети. убхайаттхапи паччанта̄ сатта̄ маха̄виравам̣ виравантӣти двепи ‘‘рорува̄’’ти вутта̄. джа̄ла̄нам̣ ва̄ паччанасатта̄нам̣ ва̄ тесам̣ дуккхасса ва̄ вӣчи антарам̣ наттхи еттха̄ти авӣчи, маханто авӣчи маха̄вӣчи. таттха хи пураттхима̄дӣхи бхиттӣхи джа̄ла̄ ут̣т̣хахитва̄ паччхима̄дӣсу пат̣ихан̃н̃ати, та̄ ча бхиттийо винивиджджхитва̄ пурато йоджанасатам̣ ган̣ха̄ти. хет̣т̣ха̄ ут̣т̣хита̄ джа̄ла̄ упари пат̣ихан̃н̃ати, упари ут̣т̣хита̄ хет̣т̣ха̄ пат̣ихан̃н̃ати. евам̣ та̄веттха джа̄ла̄нам̣ вӣчи на̄ма наттхи. тасса пана анто йоджанасатам̣ т̣ха̄нам̣ кхӣраваллипит̣т̣хасса пӯритана̄л̣и вийа саттехи нирантарам̣ пӯритам̣ чатӯхи ирийа̄патхехи паччанта̄нам̣ сатта̄нам̣ пама̄н̣ам̣ наттхи, на ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ бйа̄ба̄дхенти, сакат̣т̣ха̄нейева паччанти. еваметтха сатта̄нам̣ вӣчи на̄ма наттхи. йатха̄ пана дживхагге чха мадхубиндӯни саттамасса тамбалохабиндуно анудаханабалавата̄йа аббоха̄рика̄ни хонти, татха̄ таттха анудаханабалавата̄йа сеса̄ чха акусалавипа̄купеккха̄ аббоха̄рика̄ хонти, дуккхамева нирантарам̣ пан̃н̃а̄йати. еваметтха дуккхасса вӣчи на̄ма наттхи. сва̄йам̣ саха бхиттӣхи виккхамбхато ат̣т̣ха̄раса̄дхикатийоджанасато, а̄ват̣т̣ато пана чатупан̣н̣а̄са̄дхиканавайоджанасато, саха уссадехи даса йоджанасахасса̄ни. евамасса махантата̄ ведитабба̄.
ниччале ¶ сатте тапатӣти та̄пано. ативийа та̄петӣти пата̄пано. таттха та̄панасмим̣ та̄ва сатте та̄лаккхандхаппама̄н̣е джалитаайасӯле нисӣда̄пенти. тато хет̣т̣ха̄ патхавӣ джалати, сӯла̄ни джаланти, сатта̄ джаланти. евам̣ со нирайо ниччале сатте тапати. итарасмим̣ пана ниббаттасатте джалантехи а̄вудхехи пахаритва̄ джалитам̣ айапаббатам̣ а̄ропенти. тесам̣ паббатаматтхаке т̣хитака̄ле каммапаччайо ва̄то пахарати. те таттха сан̣т̣ха̄тум̣ асакконта̄ уддхам̣па̄да̄ адхосира̄ патанти. атха хет̣т̣ха̄ айапатхавито джалита̄ни айасӯла̄ни ут̣т̣хаханти. те та̄ни маттхакенева пахаритва̄ тесу винивиддхасарӣра̄ ¶ джаланта̄ паччанти. евамеса ативийа та̄петӣти.
бодхисатто пана ете нирайе дассенто пат̣хамам̣ сан̃джӣвам̣ дассетва̄ таттха паччанте нерайикасатте дисва̄ маха̄джанасса маха̄бхайе уппанне там̣ антарадха̄петва̄ пуна патхавим̣ двидха̄ катва̄ ка̄л̣асуттам̣ дассеси, таттхапи паччама̄не сатте дисва̄ маха̄джанасса маха̄бхайе уппанне тампи антарадха̄песӣти евам̣ пат̣ипа̄т̣ийа̄ дассеси. тато ра̄джа̄нам̣ а̄мантетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, тайа̄ имесу ат̣т̣хасу маха̄нирайесу паччама̄не сатте дисва̄ аппама̄дам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ пуна тесан̃н̃ева маха̄нирайа̄нам̣ киччам̣ катхетум̣ ‘‘иччете’’тиа̄дима̄ха. таттха аккха̄та̄ти майа̄ ча туйхам̣ катхита̄, пора̄н̣акехи ча катхита̄йева. а̄кин̣н̣а̄ти парипун̣н̣а̄. паччека̄ сол̣асуссада̄ти етесам̣ ¶ нирайа̄нам̣ екекасса чатӯсу два̄ресу екекасмим̣ чатта̄ро чатта̄ро катва̄ сол̣аса сол̣аса уссаданирайа̄ти саббепи сатам̣ ат̣т̣хавӣсати ча уссаданирайа̄ ат̣т̣ха ча маха̄нирайа̄ти чхаттим̣санирайасатам̣. кадарийата̄пана̄ти саббете кадарийа̄нам̣ та̄пана̄. балавадуккхата̄йа гхора̄. камманиббатта̄нам̣ аччӣнам̣ аттхита̄йа аччиманто. бхайасса махантата̄йа махаббхайа̄. дит̣т̣хаматта̄ ва̄ сутаматта̄ ва̄ лома̄ни хам̣сантӣти ломахам̣санарӯпа̄ ча. бхӣсаната̄йа бхесма̄. бхайаджананата̄йа пат̣ибхайа̄. сукха̄бха̄вена дукха̄. чатуккан̣н̣а̄ти саббепи чатурассаман̃джӯсасадиса̄. вибхатта̄ти чатудва̄равасена вибхатта̄. бха̄гасо мита̄ти два̄равӣтхӣнам̣ васена кот̣т̣ха̄се т̣хапетва̄ мита̄. айаса̄ пат̣икуджджита̄ти саббепи ¶ навайоджаникена айакапа̄лена пат̣иччханна̄. пхут̣а̄ тит̣т̣хантӣти саббепи еттакам̣ т̣ха̄нам̣ анупхаритва̄ тит̣т̣ханти.
уддхам̣па̄да̄ авам̣сира̄ти евам̣ тесу тесу нирайесу сампариваттитва̄ пунаппунам̣ патама̄не сандха̄йа̄ха. ативатта̄роти пхарусава̄ча̄хи атиккамитва̄ ватта̄ро. маха̄нирайесу кира йебхуййена дхаммикасаман̣абра̄хман̣есу ката̄пара̄дха̄ва паччанти, тасма̄ евама̄ха. те бхӯнахуноти те исӣнам̣ ативатта̄ро аттано вуд̣д̣хийа̄ хататта̄ бхӯнахуно кот̣т̣ха̄саката̄ маччха̄ вийа паччанти. асан̇кхеййети ган̣етум̣ асаккун̣еййе. киббисака̄риноти да̄рун̣акаммака̄рино. никкхаманесиноти нирайа̄ никкхаманам̣ есанта̄пи гавесанта̄пи никкхаманадва̄рам̣ на̄дхигаччханти. пураттхимена̄ти йада̄ там̣ два̄рам̣ апа̄рутам̣ хоти, атха тадабхимукха̄ дха̄ванти, тесам̣ таттха чхавиа̄дӣни джха̄йанти. два̄расамӣпам̣ патта̄нан̃ча тесам̣ там̣ пидхӣйати, паччхимадва̄рам̣ апа̄рутам̣ вийа кха̄йати. еса найо саббаттха. на са̄дхурӯпети вуттаппака̄рам̣ саппам̣ вийа са̄дхурӯпе исайо на а̄сӣде, на пхарусавачанена ка̄йакаммена ва̄ гхат̣т̣енто упагаччхеййа. ким̣ка̄ран̣а̄? сан̃н̃ата̄нам̣ тапассӣнам̣ а̄са̄дитатта̄ ат̣т̣хасу маха̄нирайесу маха̄дуккхасса анубхавитаббатта̄.
ида̄ни йе ра̄джа̄но татха̄рӯпе а̄са̄детва̄ там̣ дуккхам̣ патта̄, те дассетум̣ ‘‘атика̄йо’’тиа̄дима̄ха. таттха атика̄йоти баласампанно маха̄ка̄йо. махисса̄соти ¶ маха̄дхануггахо. кекака̄дхипоти кекакарат̣т̣ха̄дхипати. сахассаба̄хӯти пан̃чахи дхануггахасатехи ба̄хусахассена а̄ропетаббам̣ дханум̣ а̄ропанасаматтхата̄йа сахассаба̄ху. вибхаван̇гатоти вина̄сам̣ патто. ваттхӯни пана сарабхан̇гаджа̄таке (джа̄. 2.17.50 а̄дайо) виттха̄рита̄ни. упахачча мананти аттано читтам̣ падӯсетва̄. ма̄тан̇гасминти ма̄тан̇гапан̣д̣ите. ваттху ма̄тан̇гаджа̄таке (джа̄. 1.15.1 а̄дайо) ван̣н̣итам̣. кан̣хадӣпа̄йана̄саджджа̄ти кан̣хадӣпа̄йанам̣ а̄саджджа. йамаса̄дхананти нирайапа̄лакаран̃н̃о а̄н̣а̄паваттат̣т̣ха̄нам̣. ваттху гхат̣апан̣д̣итаджа̄таке (джа̄. 1.10.165 а̄дайо) виттха̄ритам̣ ¶ . исина̄ти капилата̄пасена. па̄веккхӣти павит̣т̣хо. чеччоти четийара̄джа̄. хӣнаттоти парихӣнаттабха̄во антарахитаиддхи. паттапарийа̄йанти парийа̄йам̣ маран̣ака̄лам̣ патва̄. ваттху четийаджа̄таке (джа̄. 1.8.45 а̄дайо) катхитам̣.
тасма̄ ¶ хӣти йасма̄ читтавасико хутва̄ исӣсу апараджджхитва̄ ат̣т̣хасу маха̄нирайесу паччати, тасма̄ хи. чханда̄гамананти чханда̄дичатуббидхампи агатигаманам̣. падут̣т̣хена̄ти куддхена. ганта̄ со нирайам̣ адхоти со тена адхогаманийена каммена адхонирайамева гаччхати. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘нирайуссада’’нти ликхитам̣, тасса уссаданирайам̣ гаччхатӣти аттхо. вуд̣д̣хети вайовуд̣д̣хе ча гун̣авуд̣д̣хе ча. анапачча̄ти бхавантарепи апаччам̣ ва̄ да̄йа̄дам̣ ва̄ на лабхантӣти аттхо. та̄лаваттхӯти дит̣т̣хадхаммепи чхиннамӯлата̄ло вийа маха̄вина̄сам̣ патва̄ нирайе ниббаттанти. йо ча паббаджитам̣ хантӣти йо ба̄ладжано саман̣ам̣ ханати. чираратта̄йа̄ти чирам̣ ка̄лам̣.
евам̣ маха̄сатто исивихет̣хака̄нам̣ паччананирайе дассетва̄ упари адхаммикара̄джӯнам̣ паччананирайе дассенто ‘‘йо ча̄’’тиа̄дима̄ха. таттха рат̣т̣хавиддхам̣саноти чханда̄дивасена гантва̄ рат̣т̣хасса виддхам̣сано. аччисан̇гхапаретоти аччисамӯхапариккхитто. теджобхаккхасса̄ти аггимева кха̄дантасса. гатта̄нӣти тига̄вуте сарӣре саббан̇гапаччан̇га̄ни. ломехи ча накхехи ча̄ти етехи саддхим̣ сабба̄ни екаджа̄ла̄ни хонти. туттат̣т̣ӣтоти а̄нен̃джака̄ран̣ам̣ ка̄рийама̄но туттехи виддхо на̄го йатха̄ надати.
евам̣ маха̄сатто адхаммикара̄джӯнам̣ паччананирайе дассетва̄ ида̄ни питугха̄така̄дӣнам̣ паччананирайе дассетум̣ ‘‘йо лобха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха лобха̄ти йасадханалобхена. доса̄ ва̄ти дут̣т̣хачиттата̄йа ва̄. ниттачанти лохакумбхийам̣ бахӯни васасахасса̄ни паккам̣ нӣхаритва̄ тига̄вутамасса сарӣрам̣ ниттачам̣ катва̄ джалита̄йа лохапатхавийам̣ па̄тетва̄ тин̣хехи айасӯлехи кот̣т̣етва̄ чун̣авичун̣н̣ам̣ каронти. андхам̣ каритва̄ти, маха̄ра̄джа, там̣ питугха̄такам̣ нирайапа̄ла̄ джалиталохапатхавийам̣ утта̄нам̣ па̄тетва̄ джалитехи айасӯлехи аккхӣни бхиндитва̄ андхам̣ каритва̄ мукхе ун̣хам̣ муттакарӣсам̣ паккхипитва̄ пала̄лапӣт̣хам̣ вийа нам̣ париваттетва̄ каппена сан̣т̣хите кха̄ре лохаудаке нимуджджа̄пенти. таттам̣ паккутхитамайогул̣ан̃ча̄ти пуна паккутхитам̣ гӯтхакалалан̃чева джалитаайогул̣ан̃ча кха̄да̄пенти. со пана там̣ а̄харийама̄нам̣ дисва̄ мукхам̣ пидхети. атхасса дӣгхе чирата̄пите джалама̄не пха̄ле а̄да̄йа мукхам̣ виккхамбхетва̄ виваритва̄ раджджубаддхам̣ айабалисам̣ ¶ кхипитва̄ ¶ дживхам̣ нӣхаритва̄ ¶ тасмим̣ виват̣е мукхе там̣ айогул̣ам̣ сампависанти паккхипанти. раккхаса̄ти нирайапа̄ла̄.
са̄ма̄ ча̄ти, маха̄ра̄джа, тасса питугха̄такасса дживхам̣ балисена никкад̣д̣хитва̄ айасан̇кӯхи патхавийам̣ нӣхатам̣ дживхам̣ са̄ма̄ сон̣а̄ сабалаван̣н̣а̄ сунакха̄ ча лохатун̣д̣а̄ гиджджха̄ ча ка̄коласан̇гха̄ ча ан̃н̃е ча на̄наппака̄ра̄ сакун̣а̄ сама̄гантва̄ а̄вудхехи чхинданта̄ вийа вибхаджджа ка̄капада̄ка̄рена кот̣т̣ха̄се катва̄ виппхандама̄нам̣ салохитам̣ вигха̄сам̣ кха̄данта̄ вийа сатте бхаккхайантӣти аттхо. там̣ дад̣д̣хата̄ланти там̣ питугха̄такам̣ джха̄йама̄ната̄лам̣ вийа джалитасарӣрам̣. парибхиннагаттанти таттха таттха парибхиннагаттам̣. ниппотхайанта̄ти джалитехи айамуггарехи пахаранта̄. ратӣ хи тесанти тесам̣ нирайапа̄ла̄нам̣ са̄ рати кӣл̣а̄ хоти. дукхино панӣтарети итаре пана нерайикасатта̄ дуккхита̄ хонти. петтигха̄тиноти питугха̄така̄. ити имам̣ питугха̄така̄нам̣ паччананирайам̣ дисва̄ ра̄джа̄ бхӣтатасито ахоси.
атха нам̣ маха̄сатто самасса̄сетва̄ ма̄тугха̄така̄нам̣ паччананирайам̣ дассеси. йамаккхайанти йаманивесанам̣, нирайанти аттхо. аттакаммапхалӯпаготи аттано каммапхалена упагато. аманусса̄ти нирайапа̄ла̄. ханта̄рам̣ джанайантийа̄ти ма̄тугха̄такам̣. ва̄лехӣти айамакачива̄лехи вет̣хетва̄ айайантена пӣл̣айанти. танти там̣ ма̄тугха̄такам̣. па̄йентӣти тасса пӣл̣ийама̄насса рухирам̣ гал̣итва̄ айакапаллам̣ пӯрети. атха нам̣ йантато нӣхаранти, та̄вадевасса сарӣрам̣ па̄катикам̣ хоти. там̣ патхавийам̣ утта̄нам̣ нипаджджа̄петва̄ вилӣнам̣ тамбалохам̣ вийа паккутхитам̣ лохитам̣ па̄йенти. огайха тит̣т̣хатӣти там̣ бахӯни вассасахасса̄ни айайантехи пӣл̣етва̄ джегуччхе дуггандхе пат̣икӯле маханте гӯтхакалалаа̄ва̄т̣е кхипанти, со там̣ рахадам̣ огайха ога̄хитва̄ тит̣т̣хати. атика̄йа̄ти екадон̣икана̄ваппама̄н̣асарӣра̄. айомукха̄ти айасӯчимукха̄. чхавим̣ бхетва̄на̄ти чхавима̄дим̣ катва̄ йа̄ва ат̣т̣химпи бхетва̄ ат̣т̣химин̃джампи кха̄данти. сам̣гиддха̄ти гадхита̄ муччхита̄. на кевалан̃ча кха̄дантева, адхомагга̄дӣхи пана пависитва̄ мукха̄дӣхи ¶ никкхаманти, ва̄мапасса̄дӣхи пависитва̄ даккхин̣апасса̄дӣхи никкхаманти, сакалампи сарӣрам̣ чхидда̄вачхиддам̣ каронти, со таттха атидуккхапарето вираванто паччати. со ча̄ти со ма̄тугха̄тако ча там̣ сатапорисам̣ нирайам̣ патто сасӣсако нимуггова хоти, тан̃ча кун̣апам̣ саманта̄ йоджанасатам̣ пӯтикам̣ хутва̄ ва̄йати. ма̄тугхоти ма̄тугха̄тако.
евам̣ маха̄сатто ма̄тугха̄така̄нам̣ паччананирайам̣ дассетва̄ пуна габбхапа̄така̄нам̣ паччананирайам̣ дассенто ¶ га̄тхама̄ха. кхурадха̄рамануккамма̄ти кхурадха̄ранирайам̣ атиккамитва̄. таттха кира нирайапа̄ла̄ махантамаханте кхуре упари дха̄ре катва̄ сантхаранти, тато йа̄хи габбхапа̄танакхарабхесаджджа̄ни ¶ пивитва̄ габбха̄ па̄тита̄, та̄ габбхапа̄тинийо иттхийо джалитехи а̄вудхехи потхента̄ анубандханти, та̄ тикхин̣акхурадха̄ра̄су кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ика̄ хутва̄ пунаппунам̣ ут̣т̣ха̄йа там̣ дурабхисамбхавам̣ кхурадха̄ранирайам̣ аккамантийо атиккамитва̄ нирайапа̄лехи анубаддха̄ дуггам̣ дуратиккамам̣ висамам̣ ветаран̣им̣ надим̣ патанти. таттха каммака̄ран̣ам̣ нимиджа̄таке (джа̄. 2.22.421 а̄дайо) а̄ви бхависсати.
евам̣ габбхапа̄тинӣнам̣ нирайам̣ дассетва̄ маха̄сатто йаттха парада̄рика̄ ча атича̄ринийо ча патанта̄ паччанти, там̣ кан̣т̣акасимбалинирайам̣ дассенто ‘‘айомайа̄’’тиа̄дима̄ха. таттха убхато абхиламбантӣти ветаран̣ийа̄ убхосу тӣресу та̄сам̣ симбалӣнам̣ са̄кха̄ оламбанти. те аччимантоти те паджджалитасарӣра̄ сатта̄ аччиманто хутва̄ тит̣т̣ханти. йоджананти тига̄вутам̣ тесам̣ сарӣрам̣, тато ут̣т̣хитаджа̄ла̄йа пана саддхим̣ йоджанауббедха̄ хонти. ете ваджантӣти те парада̄рика̄ сатта̄ на̄на̄видхехи а̄вудхехи кот̣т̣ийама̄на̄ ете симбалинирайе абхируханти. те патантӣти те бахӯни вассасахасса̄ни руккхавит̣апесу лагга̄ джха̄йитва̄ пуна нирайапа̄лехи а̄вудхехи вихата̄ виватта̄ хутва̄ париваттитва̄ адхосӣсака̄ патанти. путхӯти бахӯ. винивиддхан̇га̄ти тесам̣ тато патанака̄ле хет̣т̣ха̄ айапатхавито сӯла̄ни ут̣т̣хахитва̄ тесам̣ маттхакам̣ пат̣иччханти, та̄ни тесам̣ адхомаггена никкхаманти, те евам̣ сӯлесу виддхасарӣра̄ чираратта̄ сайанти. дӣгханти супинепи ниддам̣ алабханта̄ дӣгхараттам̣ джаггантӣти аттхо. ратйа̄ виваса̄нети раттӣнам̣ аччайена, чирака̄ла̄тиккамена̄ти аттхо ¶ . паваджджантӣти сат̣т̣хийоджаникам̣ джалитам̣ лохакумбхим̣ каппена сан̣т̣хитам̣ джалитатамбалохарасапун̣н̣ам̣ лохакумбхим̣ нирайапа̄лехи кхитта̄ паччанти. дуссӣла̄ти парада̄рика̄.
евам̣ маха̄сатто парада̄рикаатича̄рика̄нам̣ паччанасимбалинирайам̣ дассетва̄ ито парам̣ са̄микаваттасассусасураватта̄дӣни апӯрентӣнам̣ паччанат̣т̣ха̄нам̣ пака̄сенто ‘‘йа̄ ча̄’’тиа̄дима̄ха. таттха атиман̃н̃атӣти бхисаджа̄таке (джа̄. 1.14.78 а̄дайо) вуттам̣ са̄микаваттам̣ акаронтӣ атиккамитва̄ ман̃н̃ати. джет̣т̣хам̣ ва̄ти са̄микасса джет̣т̣хабха̄тарам̣. нанандаранти са̄микасса бхагиним̣. етесампи хи ан̃н̃атарасса хаттхапа̄дапит̣т̣хипарикамманха̄панабходжана̄дибхедам̣ ваттам̣ апӯрентӣ тесу хироттаппам̣ анупат̣т̣хапентӣ те атиман̃н̃ати на̄ма, са̄пи нирайе ниббатти. ван̇кена̄ти тасса̄ са̄микаватта̄дӣнам̣ апарипӯрика̄йа са̄мика̄дайо аккоситва̄ парибха̄ситва̄ нирайе ниббатта̄йа лохапатхавийам̣ ¶ нипаджджа̄петва̄ айасан̇куна̄ мукхам̣ виваритва̄ балисена дживхаггам̣ ниббаханти, раджджубандханена сабандханам̣ кад̣д̣ханти. киминанти кимибхаритам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, со нерайикасатто евам̣ никкад̣д̣хитам̣ аттано бйа̄мена бйа̄маматтам̣ дживхам̣ а̄вудхехи кот̣т̣итакот̣т̣итат̣т̣ха̄не сан̃джа̄техи маха̄дон̣иппама̄н̣ехи кимӣхи бхаритам̣ пассати. вин̃н̃а̄петум̣ на саккотӣти нирайапа̄ле йа̄читука̄мопи кин̃чи ваттум̣ на саккоти. та̄панети евам̣ са̄ таттха бахӯни вассасахасса̄ни паччитва̄ пуна та̄панамаха̄нирайе паччати.
евам̣ маха̄сатто са̄микаваттасассусасураватта̄дӣни апӯрентӣнам̣ паччананирайам̣ дассетва̄ ида̄ни сӯкарика̄дӣнам̣ паччананирайе дассенто ‘‘ораббхика̄’’тиа̄дима̄ха ¶ . таттха аван̣н̣е ван̣н̣ака̄рака̄ти песун̃н̃ака̄рака̄. кха̄ранадинти ете ораббхика̄дайо етехи саттиа̄дӣхи хан̃н̃ама̄на̄ ветаран̣им̣ надим̣ патантӣти аттхо. сеса̄ни ораббхика̄дӣнам̣ паччанат̣т̣ха̄на̄ни нимиджа̄таке а̄ви бхависсанти. кут̣ака̄рӣти кӯт̣авиниччхайасса чева тула̄кӯт̣а̄дӣнан̃ча ка̄раке сандха̄йетам̣ вуттам̣. таттха кӯт̣авиниччхайакӯт̣ат̣т̣ака̄ракакӯт̣ааггха̄паника̄нам̣ паччананирайа̄ нимиджа̄таке а̄ви бхависсанти. вантанти вамитакам̣. дуратта̄нанти дуггататтабха̄ва̄нам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, те дураттабха̄ва̄ сатта̄ айакӯт̣ехи маттхаке бхиджджама̄не ваманти, тато там̣ вантам̣ джалитаайакапаллехи тесу екачча̄нам̣ мукхе кхипанти ¶ , ити те паресам̣ вантам̣ бхун̃джанти на̄ма. бхеран̣д̣ака̄ти син̇га̄ла̄. виппхандама̄нанти адхомукхам̣ нипаджджа̄питам̣ никкад̣д̣хитадживхам̣ ито чито ча виппхандама̄нам̣. мигена̄ти окача̄ракамигена. паккхина̄ти татха̄рӯпенева. ганта̄ тети ганта̄ро те. нирайуссаданти уссаданирайам̣. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘нирайам̣ адхо’’ти ликхитам̣. айам̣ пана нирайо нимиджа̄таке а̄ви бхависсатӣти.
ити маха̄сатто еттаке нирайе дассетва̄ ида̄ни девалокавиваран̣ам̣ катва̄ ран̃н̃о девалоке дассенто а̄ха –
‘‘санто ча уддхам̣ гаччханти, сучин̣н̣енидха каммуна̄;
сучин̣н̣асса пхалам̣ пасса, саинда̄ дева̄ сабрахмака̄.
‘‘там̣ там̣ брӯми маха̄ра̄джа, дхаммам̣ рат̣т̣хапатӣ чара;
татха̄ ра̄джа чара̄хи дхаммам̣, йатха̄ там̣ сучин̣н̣ам̣ на̄нутаппеййа паччха̄’’ти.
таттха ¶ сантоти ка̄йа̄дӣхи упасанта̄. уддханти девалокам̣. саинда̄ти таттха таттха индехи саддхим̣. маха̄сатто хисса ча̄тумаха̄ра̄джа̄дике деве дассенто, ‘‘маха̄ра̄джа, ча̄тумаха̄ра̄джике деве пасса, чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но пасса, та̄ватим̣се пасса, саккам̣ пасса̄’’ти евам̣ саббепи саиндаке сабрахмаке ча деве дассенто ‘‘идампи сучин̣н̣асса пхалам̣ идампи пхала’’нти дассеси. там̣ там̣ брӯмӣти тасма̄ там̣ бхан̣а̄ми. дхамманти ито пат̣т̣ха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни пан̃ча вера̄ни паха̄йа да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни карохӣти. йатха̄ там̣ сучин̣н̣ам̣ на̄нутаппеййа̄ти йатха̄ там̣ да̄на̄дипун̃н̃акаммам̣ сучин̣н̣ам̣ питугха̄такаммапаччайам̣ виппат̣иса̄рам̣ пат̣иччха̄детум̣ саматтхата̄йа там̣ на̄нутаппеййа, татха̄ там̣ сучин̣н̣ам̣ чара, бахум̣ пун̃н̃ам̣ карохӣти аттхо.
со ¶ маха̄саттасса дхаммакатхам̣ сутва̄ тато пат̣т̣ха̄йа асса̄сам̣ пат̣илабхи. бодхисатто пана кин̃чи ка̄лам̣ таттха васитва̄ аттано васанат̣т̣ха̄нан̃н̃ева гато.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса майа̄ асса̄ситойева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ра̄джа̄ аджа̄тасатту ахоси, исиган̣о буддхапариса̄, сам̣киччапан̣д̣ито пана ахамева ахоси’’нти.
сам̣киччаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.
джа̄такудда̄нам̣ –
атха сат̣т̣хинипа̄тамхи, сун̣а̄тха мама бха̄ситам̣;
джа̄такасавхайано паваро, сон̣акаариндамасавхайано;
татха̄ вуттаратхесабхакиччавароти.
сат̣т̣хинипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
20. саттатинипа̄то
[531] 1. кусаджа̄такаван̣н̣ана̄
идам̣ ¶ ¶ те рат̣т̣ханти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. еко кира са̄ваттхива̄сӣ кулапутто са̄сане урам̣ датва̄ паббаджито екадивасам̣ са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаранто екам̣ алан̇катаиттхим̣ дисва̄ субханимиттагга̄хавасена олокетва̄ килеса̄бхибхӯто анабхирато виха̄си дӣгхакесанакхо килит̣т̣хачӣваро уппан̣д̣уппан̣д̣укаджа̄то дхаманӣсантхатагатто. йатха̄ хи девалока̄ чаванадхамма̄нам̣ девапутта̄нам̣ пан̃ча пуббанимитта̄ни пан̃н̃а̄йанти, ма̄ла̄ мила̄йанти, ваттха̄ни килиссанти, сарӣре дуббан̣н̣ийам̣ оккамати, убхохи каччхехи седа̄ муччанти, дево дева̄сане на̄бхирамати, евамева са̄сана̄ чаванадхамма̄нам̣ уккан̣т̣хитабхиккхӯнам̣ пан̃ча пуббанимитта̄ни пан̃н̃а̄йанти, саддха̄пуппха̄ни мила̄йанти, сӣлаваттха̄ни килиссанти, сарӣре ман̇кута̄йа чева айасавасена ча дуббан̣н̣ийам̣ оккамати, килесаседа̄ муччанти, аран̃н̃аруккхамӯласун̃н̃а̄га̄ресу на̄бхираманти. тассапи та̄ни пан̃н̃а̄йим̣су. атха нам̣ бхиккхӯ саттху сантикам̣ нетва̄ ‘‘айам̣, бханте, уккан̣т̣хито’’ти дассесум̣. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣, бхиккху, уккан̣т̣хитосӣ’’ти там̣ пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘ма̄, бхиккху, килесавасико хохи, ма̄туга̄мо на̄меса па̄по, тасмим̣ пат̣ибаддхачиттатам̣ винодехи, са̄сане абхирама, ма̄туга̄ме пат̣ибаддхачиттата̄йа хи теджавантопи пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ ниттеджа̄ хутва̄ анайабйасанам̣ па̄пун̣им̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте малларат̣т̣хе куса̄ватӣра̄джадха̄нийам̣ окка̄ко на̄ма ра̄джа̄ дхаммена самена раджджам̣ ка̄реси. тасса сол̣асаннам̣ иттхисахасса̄нам̣ джет̣т̣хика̄ ¶ ¶ сӣлаватӣ на̄ма аггамахесӣ ахоси, са̄ нева путтам̣, на дхӣтарам̣ лабхи. атхасса на̄гара̄ чева рат̣т̣хава̄сино ча ра̄джанивесанадва̄ре саннипатитва̄ ‘‘рат̣т̣хам̣ нассиссати, рат̣т̣хам̣ нассиссатӣ’’ти упаккосим̣су. ра̄джа̄ сӣхапан̃джарам̣ уггха̄т̣етва̄ ‘‘майи раджджам̣ ка̄ренте адхаммака̄ро на̄ма наттхи, касма̄ упаккосатха̄’’ти пуччхи. ‘‘саччам̣, дева, адхаммака̄ро на̄ма наттхи, апича вам̣са̄нураккхако ¶ пана во путто наттхи, ан̃н̃о ¶ раджджам̣ гахетва̄ рат̣т̣хам̣ на̄сессати, тасма̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретум̣ саматтхам̣ путтам̣ паттхетха̄’’ти. ‘‘путтам̣ паттхенто ким̣ каромӣ’’ти? ‘‘пат̣хамам̣ та̄ва екам̣ сатта̄хам̣ чуллана̄т̣акам̣ дхаммана̄т̣акам̣ катва̄ виссаджджетха, саче са̄ путтам̣ лабхиссати, са̄дху, но че, атха маджджхимана̄т̣акам̣ виссаджджетха, тато джет̣т̣хана̄т̣акам̣, авассам̣ еттака̄су иттхӣсу ека̄ пун̃н̃аватӣ путтам̣ лабхиссатӣ’’ти. ра̄джа̄ тесам̣ вачанена татха̄ катва̄ сатта дивасе йатха̄сукхам̣ абхирамитва̄ а̄гата̄гатам̣ пуччхи – ‘‘каччи во путто ладдхо’’ти? сабба̄ ‘‘на лабха̄ма, дева̄’’ти а̄хам̣су. ра̄джа̄ ‘‘на ме путто уппаджджиссатӣ’’ти анаттамано ахоси. на̄гара̄ пуна татхева упаккосим̣су. ра̄джа̄ ‘‘ким̣ упаккосатха, майа̄ тумха̄кам̣ вачанена на̄т̣ака̄ни виссат̣т̣ха̄ни, ека̄пи путтам̣ на лабхати, ида̄ни ким̣ карома̄’’ти а̄ха. ‘‘дева, ета̄ дуссӣла̄ бхависсанти ниппун̃н̃а̄, наттхи ета̄сам̣ путтала̄бха̄йа пун̃н̃ам̣, тумхе ета̄су путтам̣ алабхантӣсупи ма̄ аппоссуккатам̣ а̄паджджатха, аггамахесӣ во сӣлаватӣ девӣ сӣласампанна̄, там̣ виссаджджетха, тасса̄ путто уппаджджиссатӣ’’ти.
со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ ‘‘ито кира саттаме дивасе ра̄джа̄ сӣлаватим̣ девим̣ дхаммана̄т̣акам̣ катва̄ виссаджджессати, пуриса̄ саннипатантӯ’’ти бхерим̣ чара̄петва̄ саттаме дивасе девим̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ ра̄джанивесана̄ ота̄ретва̄ виссаджджеси. тасса̄ сӣлатеджена саккасса бхаванам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. сакко ‘‘ким̣ ну кхо’’ти а̄вадждженто девийа̄ путтапаттханабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘етисса̄ майа̄ путтам̣ ¶ да̄тум̣ ват̣т̣ати, аттхи ну кхо девалоке етисса̄ ануччхавико путто’’ти упадха̄ренто бодхисаттам̣ аддаса. со кира тада̄ та̄ватим̣сабхаване а̄йум̣ кхепетва̄ упаридевалоке ниббаттитука̄мо ахоси. сакко тасса вима̄надва̄рам̣ гантва̄ там̣ паккоситва̄, ‘‘ма̄риса, тайа̄ мануссалокам̣ гантва̄ окка̄каран̃н̃о аггамахесийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти сампат̣иччха̄петва̄ апарампи девапуттам̣ ‘‘твампи етисса̄ ева путто бхависсасӣ’’ти ватва̄ ‘‘ма̄ кхо панасса̄ кочи сӣлам̣ бхиндатӯ’’ти махаллакабра̄хман̣авесена ран̃н̃о нивесанадва̄рам̣ агама̄си.
маха̄джанопи нха̄то алан̇като ‘‘ахам̣ девим̣ ган̣хисса̄ми, ахам̣ девим̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти ра̄джадва̄ре саннипатитва̄ саккан̃ча дисва̄ ‘‘твам̣ касма̄ а̄гатосӣ’’ти ¶ париха̄самака̄си. сакко ‘‘ким̣ мам̣ тумхе гарахатха, сачепи ме сарӣрам̣ джин̣н̣ам̣, ра̄го пана на джӣрати, саче сӣлаватим̣ лабхисса̄ми, а̄да̄йа нам̣ гамисса̄мӣти а̄гатомхӣ’’ти ватва̄ аттано а̄нубха̄вена саббесам̣ пуратова ат̣т̣ха̄си. ан̃н̃о кочи тасса теджена пурато бхавитум̣ на̄саккхи. со там̣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итам̣ нивесана̄ никкхамантин̃н̃ева хаттхе гахетва̄ пакка̄ми. атха нам̣ таттха таттха т̣хита̄ ¶ гарахим̣су ‘‘пассатха, бхо, махаллакабра̄хман̣о евам̣ уттамарӯпадхарам̣ девим̣ а̄да̄йа гаччхати, аттано йуттам̣ на джа̄на̄тӣ’’ти. девӣпи ‘‘махаллако мам̣ гахетва̄ гаччхатӣ’’ти на ат̣т̣ӣйати на хара̄йати. ра̄джа̄пи ва̄тапа̄не т̣хатва̄ ‘‘ко ну кхо девим̣ гахетва̄ гаччхатӣ’’ти олокенто там̣ дисва̄ анаттамано ахоси.
сакко там̣ а̄да̄йа нагарадва̄рато никкхамитва̄ два̄расамӣпе екам̣ гхарам̣ ма̄песи виват̣адва̄рам̣ пан̃н̃аттакат̣т̣хаттхарикам̣. атха нам̣ са̄ ‘‘идам̣ те нивесана’’нти пуччхи. со ‘‘а̄ма, бхадде, пуббе пана̄хам̣ еко, ида̄нимха̄ майам̣ две джана̄, ахам̣ бхиккха̄йа чаритва̄ тан̣д̣ула̄дӣни а̄харисса̄ми, твам̣ имисса̄ кат̣т̣хаттхарика̄йа нипаджджа̄хӣ’’ти ватва̄ там̣ мудуна̄ хаттхена пара̄масанто ¶ диббасампхассам̣ пхара̄петва̄ таттха нипаджджа̄песи. са̄ диббасампхассапхаран̣ена сан̃н̃ам̣ виссаджджеси. атха нам̣ аттано а̄нубха̄вена та̄ватим̣сабхаванам̣ нетва̄ алан̇катавима̄не диббасайане нипаджджа̄песи. са̄ саттаме дивасе пабуджджхитва̄ там̣ сампаттим̣ дисва̄ ‘‘на со бра̄хман̣о мануссо, сакко бхависсатӣ’’ти ан̃н̃а̄си. саккопи тасмим̣ самайе па̄риччхаттакамӯле диббана̄т̣акапаривуто нисинно ахоси. са̄ сайана̄ ут̣т̣ха̄йа тасса сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ сакко ‘‘варам̣ те, деви, дада̄ми, ган̣ха̄хӣ’’ти а̄ха. ‘‘тена хи, дева, екам̣ путтам̣ ме дехӣ’’ти. ‘‘деви, тит̣т̣хату еко путто, ахам̣ те две путте дасса̄ми. тесу пана еко пан̃н̃ава̄ бхависсати вирӯпава̄, еко рӯпава̄ на пан̃н̃ава̄. тесу катарам̣ пат̣хамам̣ иччхасӣ’’ти? ‘‘пан̃н̃авантам̣, дева̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ тасса̄ кусатин̣ам̣ диббаваттхам̣ диббачанданам̣ па̄риччхаттакапуппхам̣ коканудан̃ча на̄ма вӣн̣ам̣ датва̄ там̣ а̄да̄йа ран̃н̃о сайанагхарам̣ пависитва̄ ран̃н̃а̄ саддхим̣ екасайане нипаджджа̄петва̄ ан̇гут̣т̣хакена тасса̄ на̄бхим̣ пара̄маси. тасмим̣ кхан̣е ¶ бодхисатто тасса̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хи. саккопи сакат̣т̣ха̄намева гато. пан̣д̣ита̄ девӣ габбхасса патит̣т̣хитабха̄вам̣ джа̄ни.
атха нам̣ пабуддхо ра̄джа̄ дисва̄, ‘‘деви, кена нӣта̄сӣ’’ти пуччхи. ‘‘саккена, дева̄’’ти. ‘‘ахам̣ паччаккхато екам̣ махаллакабра̄хман̣ам̣ там̣ а̄да̄йа гаччхантам̣ аддасам̣, касма̄ мам̣ ван̃чесӣ’’ти? ‘‘саддахатха, дева, сакко мам̣ гахетва̄ девалокам̣ несӣ’’ти. ‘‘на саддаха̄ми, девӣ’’ти. атхасса са̄ саккадаттийам̣ кусатин̣ам̣ дассетва̄ ‘‘саддахатха̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘кусатин̣ам̣ на̄ма йато куточи лаббхатӣ’’ти на саддахи. атхасса са̄ диббаваттха̄дӣни дассеси. ра̄джа̄ та̄ни дисва̄ саддахитва̄, ‘‘бхадде, сакко та̄ва там̣ нету, путто пана те ладдхо’’ти пуччхи. ‘‘ладдхо маха̄ра̄джа, габбхо ме патит̣т̣хито’’ти. со тут̣т̣хо тасса̄ габбхапариха̄рам̣ ада̄си ¶ . са̄ дасама̄саччайена путтам̣ виджа̄йи, тасса ан̃н̃ам̣ на̄мам̣ акатва̄ кусатин̣ана̄мамева ¶ акам̣су. кусакума̄расса падаса̄ гаманака̄ле итаро девапутто тасса̄ куччхийам̣ пат̣исандхим̣ ган̣хи. са̄ дасама̄се парипун̣н̣е путтам̣ виджа̄йи, тасса ‘‘джайампатӣ’’ти на̄мам̣ карим̣су. те махантена йасена вад̣д̣хим̣су. бодхисатто пан̃н̃ава̄ а̄чарийасса сантике кин̃чи сиппам̣ ануггахетва̄ аттанова пан̃н̃а̄йа саббасиппесу ниппхаттим̣ па̄пун̣и.
атхасса сол̣асавассака̄ле ра̄джа̄ раджджам̣ да̄тука̄мо девим̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхадде, путтасса те раджджам̣ датва̄ на̄т̣ака̄ни упат̣т̣хапесса̄ма, майам̣ джӣванта̄йева нам̣ радждже патит̣т̣хитам̣ пассисса̄ма, сакаладжамбудӣпе кхо пана йасса ран̃н̃о дхӣтарам̣ иччхати, тамасса а̄нетва̄ аггамахесим̣ карисса̄ма, читтамасса джа̄на̄хи, катарам̣ ра̄джадхӣтарам̣ рочесӣ’’ти а̄ха. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ ‘‘кума̄расса имам̣ паваттим̣ а̄рочетва̄ читтам̣ джа̄на̄хӣ’’ти екам̣ парича̄рикам̣ песеси. са̄ гантва̄ тасса там̣ паваттим̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ маха̄сатто чинтеси – ‘‘ахам̣ на рӯпава̄, рӯпасампанна̄ ра̄джадхӣта̄ а̄нӣта̄пи мам̣ дисва̄ ‘ким̣ ме имина̄ вирӯпена̄’ти пала̄йиссати ити но ладжджитаббакам̣ бхависсати, ким̣ ме гхара̄ва̄сена, дхарама̄не ма̄та̄питаро упат̣т̣хахитва̄ тесам̣ аччайена никкхамитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти. со ‘‘майхам̣ нева радждженаттхо, на на̄т̣акехи, ахам̣ ма̄та̄питӯнам̣ аччайена паббаджисса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ гантва̄ тасса катхам̣ девийа̄ а̄рочеси, девӣпи ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ анаттамано хутва̄ пуна катипа̄хаччайена са̄санам̣ песеси. сопи ¶ пат̣иба̄хатийева. евам̣ йа̄вататийам̣ пат̣иба̄хитва̄ чатуттхава̄ре чинтеси – ‘‘ма̄та̄питӯхи саддхим̣ екантена пат̣ипаккхабха̄во на̄ма на йутто, екам̣ упа̄йам̣ карисса̄мӣ’’ти.
со камма̄раджет̣т̣хакам̣ паккоса̄петва̄ бахум̣ суван̣н̣ам̣ датва̄ ‘‘екам̣ иттхирӯпакам̣ карохӣ’’ти уййоджетва̄ тасмим̣ пакканте ан̃н̃ам̣ суван̣н̣ам̣ гахетва̄ сайампи иттхирӯпакам̣ ака̄си. бодхисатта̄нан̃хи адхиппа̄йо на̄ма самиджджхати. там̣ суван̣н̣арӯпакам̣ дживха̄йа аван̣н̣анӣйасобхам̣ ахоси. атха нам̣ маха̄сатто кхомам̣ нива̄са̄петва̄ сиригаббхе т̣хапа̄песи. со камма̄раджет̣т̣хакена а̄бхатарӯпакам̣ дисва̄ там̣ гарахитва̄ ‘‘гаччха амха̄кам̣ сиригаббхе т̣хапитарӯпакам̣ а̄хара̄’’ти а̄ха. со сиригаббхам̣ павит̣т̣хо ¶ там̣ дисва̄ ‘‘кума̄рена саддхим̣ абхирамитум̣ ека̄ деваччхара̄, а̄гата̄ бхависсатӣ’’ти хаттхам̣ паса̄ретум̣ ависаханто никкхамитва̄ ‘‘дева, сиригаббхе аййа̄ екика̄ва т̣хита̄, упагантум̣ на саккомӣ’’ти а̄ха. ‘‘та̄та, гаччха, суван̣н̣арӯпакам̣ етам̣, а̄хара̄’’ти пуна песито а̄хари. кума̄ро камма̄рена катам̣ рӯпакам̣ суван̣н̣агаббхе никкхипа̄петва̄ аттана̄ ¶ катам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ ратхе т̣хапа̄петва̄ ‘‘еварӯпам̣ лабханто ган̣ха̄мӣ’’ти ма̄ту сантикам̣ пахин̣и.
са̄ амачче паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та̄, майхам̣ путто маха̄пун̃н̃о саккадаттийо ануччхавикам̣ кума̄рикам̣ лабхиссати, тумхе еварӯпам̣ лабханта̄ ган̣хиссатха, имам̣ рӯпакам̣ пат̣иччханнайа̄не т̣хапетва̄ сакаладжамбудӣпам̣ чаранта̄ йасса ран̃н̃о еварӯпам̣ дхӣтарам̣ пассатха, тассетам̣ датва̄ ‘окка̄кара̄джа̄ тумхехи саддхим̣ а̄ва̄хам̣ кариссатӣ’ти дивасам̣ ваваттхапетва̄ а̄гаччхатха̄’’ти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти там̣ а̄да̄йа махантена парива̄рена никкхамитва̄ вичаранта̄ йам̣ ра̄джадха̄ним̣ па̄пун̣анти, таттха са̄йанхасамайе маха̄джанасса самосаран̣ат̣т̣ха̄не там̣ рӯпакам̣ ваттхапуппха̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ суван̣н̣асивикам̣ а̄ропетва̄ титтхамагге т̣хапетва̄ амачча̄ сайам̣ пат̣иккамитва̄ а̄гата̄гата̄нам̣ катха̄саванаттхам̣ екаманте тит̣т̣ханти. маха̄джано там̣ олокетва̄ ‘‘суван̣н̣арӯпака’’нти сан̃н̃ам̣ акатва̄ ‘‘айам̣ манусситтхӣ сама̄на̄пи деваччхарапат̣ибха̄га̄ ативийа собхати, ким̣ ну кхо еттха т̣хита̄, куто ва̄ а̄гата̄, амха̄кам̣ нагаре еварӯпа̄ наттхӣ’’ти ван̣н̣енто паккамати. там̣ сутва̄ амачча̄ ‘‘саче идха еварӯпа̄ да̄рика̄ бхавеййа, ‘асука̄ ра̄джадхӣта̄ вийа ¶ асука̄ амаччадхӣта̄ вийа̄’ти вадеййум̣, аддха̄ идха еварӯпа̄ наттхӣ’’ти там̣ а̄да̄йа ан̃н̃ам̣ нагарам̣ гаччханти.
те евам̣ вичаранта̄ анупуббена маддарат̣т̣хе са̄галанагарам̣ сампа̄пун̣им̣су. таттха маддаран̃н̃о ат̣т̣ха дхӣтаро уттамарӯпадхара̄ деваччхарапат̣ибха̄га̄, та̄сам̣ саббаджет̣т̣хика̄ пабха̄ватӣ на̄ма. тасса̄ сарӣрато ¶ ба̄ласӯрийасса пабха̄ вийа пабха̄ ниччхаранти, андхака̄репи чатухаттхе антогаббхе падӣпакиччам̣ наттхи, саббо габбхо екобха̄сова хоти. дха̄тӣ панасса̄ кхуджджа̄, са̄ пабха̄ватим̣ бходжетва̄ тасса̄ сӣсанха̄панаттхам̣ ат̣т̣хахи ван̣н̣ада̄сӣхи ат̣т̣ха гхат̣е га̄ха̄петва̄ са̄йанхасамайе удакаттха̄йа гаччхантӣ титтхамагге т̣хитам̣ там̣ рӯпакам̣ дисва̄ ‘‘пабха̄ватӣ’’ти сан̃н̃а̄йа ‘‘айам̣ дуббинӣта̄ ‘сӣсам̣ нха̄йисса̄мӣ’ти амхе удакаттха̄йа песетва̄ пат̣хаматарам̣ а̄гантва̄ титтхамагге т̣хита̄’’ти куджджхитва̄ ‘‘аре кулаладжджа̄панике амхехи пуриматарам̣ а̄гантва̄ касма̄ идха т̣хита̄си, саче ра̄джа̄ джа̄ниссати, на̄сессати но’’ти ватва̄ хаттхена ган̣д̣апассе пахари, хаттхаталам̣ бхиджджама̄нам̣ вийа джа̄там̣. тато ‘‘суван̣н̣арӯпака’’нти н̃атва̄ хасама̄на̄ та̄сам̣ ван̣н̣ада̄сӣнам̣ сантикам̣ гаччхантӣ ‘‘пассатхетам̣ ме каммам̣, мама дхӣта̄тисан̃н̃а̄йа паха̄рам̣ ада̄сим̣, айам̣ мама дхӣту сантике кимаггхати, кевалам̣ ме хаттхо дуккха̄пито’’ти а̄ха.
атха нам̣ ра̄джадӯта̄ гахетва̄ ‘‘твам̣ ‘мама дхӣта̄ ито абхирӯпатара̄’ти вадантӣ кам̣ на̄ма катхесӣ’’ти ¶ а̄хам̣су. ‘‘маддаран̃н̃о дхӣтарам̣ пабха̄ватим̣, идам̣ рӯпакам̣ тасса̄ сол̣асимпи калам̣ на аггхатӣ’’ти. те тут̣т̣хама̄наса̄ ра̄джадва̄рам̣ гантва̄ ‘‘окка̄каран̃н̃о дӯта̄ два̄ре т̣хита̄’’ти пат̣иха̄ресум̣. ра̄джа̄ а̄сана̄ вут̣т̣ха̄йа т̣хитакова ‘‘паккосатха̄’’ти а̄ха. те пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, амха̄кам̣ ра̄джа̄ тумха̄кам̣ а̄рогйам̣ пуччхатӣ’’ти ватва̄ катасакка̄расамма̄на̄ ‘‘киматтхам̣ а̄гататтха̄’’ти пут̣т̣ха̄ ‘‘амха̄кам̣ ран̃н̃о сӣхассаро путто кусакума̄ро на̄ма, ра̄джа̄ тасса раджджам̣ да̄тука̄мо амхе тумха̄кам̣ сантикам̣ пахин̣и, тумха̄кам̣ кира дхӣта̄ пабха̄ватӣ, там̣ тасса детха, иман̃ча суван̣н̣арӯпакам̣ деййадхаммам̣ ган̣хатха̄’’ти там̣ рӯпакам̣ тасса адам̣су. сопи ‘‘еварӯпена маха̄ра̄джена саддхим̣ вива̄хаман̇галам̣ бхависсатӣ’’ти тут̣т̣хачитто сампат̣иччхи ¶ . атха нам̣ дӯта̄ а̄хам̣су – ‘‘маха̄ра̄джа, амхехи ¶ на сакка̄ папан̃чам̣ ка̄тум̣, кума̄рика̄йа ладдхабха̄вам̣ ран̃н̃о а̄рочесса̄ма, атха нам̣ со а̄гантва̄ а̄да̄йа гамиссатӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ тесам̣ сакка̄рам̣ катва̄ виссаджджеси. те гантва̄ ран̃н̃о ча девийа̄ ча а̄рочесум̣. ра̄джа̄ махантена парива̄рена куса̄ватито никкхамитва̄ анупуббена са̄галанагарам̣ па̄пун̣и. маддара̄джа̄ паччуггантва̄ там̣ нагарам̣ павесетва̄ махантам̣ сакка̄рамака̄си.
сӣлаватӣ девӣ пан̣д̣итатта̄ ‘‘ко джа̄на̄ти, ким̣ бхависсатӣ’’ти ека̄хадвӣхаччайена маддара̄джа̄нам̣ а̄ха – ‘‘маха̄ра̄джа, сун̣исам̣ дат̣т̣хука̄ма̄мхӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ там̣ паккоса̄песи. пабха̄ватӣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ита̄ дха̄тиган̣апаривута̄ а̄гантва̄ сассум̣ ванди. са̄ там̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ кума̄рика̄ абхирӯпа̄, майхам̣ путто вирӯпо. саче еса̄ там̣ пассиссати, ека̄хампи аваситва̄ пала̄йиссати, упа̄йам̣ карисса̄мӣ’’ти. са̄ маддара̄джа̄нам̣ а̄мантетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, сун̣иса̄ ме путтасса ануччхавика̄, апича кхо пана амха̄кам̣ кулапавен̣ийа̄ а̄гатам̣ ча̄риттам̣ аттхи, саче айам̣ тасмим̣ ча̄ритте ваттиссати, несса̄ми на’’нти а̄ха. ‘‘ким̣ пана во ча̄ритта’’нти. ‘‘амха̄кам̣ вам̣се йа̄ва екасса габбхасса патит̣т̣ха̄нам̣ хоти, та̄ва дива̄ са̄микам̣ пасситум̣ на лабхати. саче еса̄ татха̄ кариссати, несса̄ми на’’нти. ра̄джа̄ ‘‘ким̣, амма, саккхиссаси евам̣ ваттиту’’нти дхӣтарам̣ пуччхи. са̄ ‘‘а̄ма та̄та̄’’ти а̄ха. тато окка̄кара̄джа̄ маддаран̃н̃о бахум̣ дханам̣ датва̄ там̣ а̄да̄йа пакка̄ми. маддара̄джа̄пи махантена парива̄рена дхӣтарам̣ уййоджеси.
окка̄ко куса̄ватим̣ гантва̄ нагарам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ саббабандхана̄ни мочетва̄ путтасса абхисекам̣ катва̄ раджджам̣ датва̄ пабха̄ватим̣ аггамахесим̣ ка̄ретва̄ нагаре ‘‘кусара̄джасса а̄н̣а̄’’ти бхерим̣ чара̄песи. сакаладжамбудӣпатале ра̄джа̄но йесам̣ дхӣтаро аттхи, те кусаран̃н̃о дхӣтаро пахин̣им̣су ¶ . йесам̣ путта̄ ¶ аттхи, те тена саддхим̣ миттабха̄вам̣ а̄кан̇кханта̄ путте упат̣т̣ха̄ке катва̄ пахин̣им̣су. бодхисаттасса на̄т̣акапарива̄ро маха̄ ахоси, махантена йасена раджджам̣ ка̄реси. со пабха̄ватим̣ дива̄ пасситум̣ на лабхати, са̄пи там̣ дива̄ пасситум̣ на лабхати, убхиннам̣ раттидассанамева хоти. таттха пабха̄ватийа̄ сарӣраппабха̄пи аббоха̄рика̄ ахоси. бодхисатто сиригаббхато раттим̣йева никкхамати.
со ¶ катипа̄хаччайена пабха̄ватим̣ дива̄ дат̣т̣хука̄мо ма̄туйа̄ а̄рочеси. са̄ ‘‘ма̄ те та̄та, руччи, йа̄ва екам̣ путтам̣ лабхаси, та̄ва а̄гамехӣ’’ти, пат̣иккхипи. со пунаппунам̣ йа̄чийева. атха нам̣ са̄ а̄ха – ‘‘тена хи хаттхиса̄лам̣ гантва̄ хаттхимен̣д̣авесена тит̣т̣ха, ахам̣ там̣ таттха а̄несса̄ми, атха нам̣ аккхӣни пӯретва̄ олокеййа̄си, ма̄ ча атта̄нам̣ джа̄на̄пехӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ хаттхиса̄лам̣ агама̄си. атхасса ма̄та̄ хаттхиса̄лам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ пабха̄ватим̣ ‘‘ехи са̄микасса хаттхино пасса̄ма̄’’ти таттха нетва̄ ‘‘айам̣ хаттхӣ асуко на̄ма, айам̣ хаттхӣ асуко на̄ма̄’’ти тасса̄ дассеси. таттха там̣ ра̄джа̄ ма̄ту паччхато гаччхантим̣ дисва̄ хаттхигопакавесена хаттхичхакан̣апин̣д̣ена пит̣т̣хийам̣ пахари. са̄ куддха̄ ‘‘ран̃н̃о катхетва̄ те хаттхам̣ чхинда̄песса̄мӣ’’ти ватва̄ девим̣ уджджха̄песи. ра̄джама̄та̄ ‘‘ма̄ амма куджджхӣ’’ти сун̣исам̣ сан̃н̃а̄петва̄ пит̣т̣хим̣ паримаджджи. пунапи ра̄джа̄ там̣ дат̣т̣хука̄мо хутва̄ ассаса̄ла̄йа ассагопакавесена там̣ дисва̄ татхева ассачхакан̣апин̣д̣ена пахари. тада̄пи там̣ куддхам̣ сассу сан̃н̃а̄песи.
пунекадивасе пабха̄ватӣ маха̄саттам̣ пасситука̄ма̄ хутва̄ сассуйа̄ а̄рочетва̄ ‘‘алам̣ ма̄ те руччӣ’’ти пат̣иккхитта̄пи пунаппунам̣ йа̄чи. атха нам̣ са̄ а̄ха – ‘‘тена хи све мама путто нагарам̣ падаккхин̣ам̣ кариссати, твам̣ сӣхапан̃джарам̣ виваритва̄ там̣ пассеййа̄сӣ’’ти. еван̃ча пана ватва̄ пунадивасе нагарам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ джайампатикума̄рам̣ ра̄джавесам̣ га̄ха̄петва̄ хаттхипит̣т̣хе нисӣда̄петва̄ бодхисаттам̣ паччхима̄сане нисӣда̄петва̄ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ ка̄ра̄песи. са̄ пабха̄ватим̣ а̄да̄йа сӣхапан̃джаре т̣хатва̄ ‘‘пасса тава са̄микасса сирисобхагга’’нти а̄ха. са̄ ‘‘ануччхавико ¶ ме са̄мико ладдхо’’ти аттамана̄ ахоси. там̣ дивасам̣ пана маха̄сатто хаттхимен̣д̣авесена джайампатисса паччхима̄сане нисӣдитва̄ йатха̄дхиппа̄йена пабха̄ватим̣ олокенто хаттхавика̄ра̄дивасена читтаручийа̄ кел̣им̣ дассеси. хаттхимхи атикканте ра̄джама̄та̄ пабха̄ватим̣ пуччхи – ‘‘дит̣т̣хо те, амма, са̄мико’’ти. ‘‘а̄ма аййе, паччхима̄сане панасса нисинно хаттхимен̣д̣о ативийа дуббинӣто, майхам̣ хаттхавика̄ра̄дӣни дассеси, касма̄ еварӯпам̣ ¶ алаккхикам̣ ¶ ран̃н̃о паччхима̄сане нисӣда̄песум̣, нӣхара̄пехи на’’нти? ‘‘амма, ран̃н̃о паччхима̄сане раккха̄ на̄ма иччхитабба̄’’ти.
са̄ чинтеси – ‘‘айам̣ хаттхимен̣д̣о ативийа ниббхайо, ра̄джа̄нам̣ ‘ра̄джа̄’типи на ман̃н̃ати, ким̣ ну кхо есова кусара̄джа̄, аддха̄ хи есо ативийа вирӯпо ева бхависсати, тенева мам̣ на дассентӣ’’ти. са̄ кхуджджам̣ кан̣н̣амӯле а̄ха – ‘‘амма, гаччха та̄ва джа̄на̄хи, ким̣ пурима̄сане нисиннако ра̄джа̄, уда̄ху паччхима̄сане’’ти? ‘‘катхам̣ пана̄хам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти. ‘‘саче хи со ра̄джа̄ бхависсати, пат̣хаматарам̣ хаттхипит̣т̣хито отариссати, има̄йа сан̃н̃а̄йа джа̄на̄хӣ’’ти. са̄ гантва̄ екаманте т̣хита̄ пат̣хамам̣ маха̄саттам̣ отарантам̣ аддаса, паччха̄ джайампатикума̄рам̣. маха̄саттопи ито чито ча олокенто кхуджджам̣ дисва̄ ‘‘имина̄ на̄ма ка̄ран̣ена еса̄ а̄гата̄ бхависсатӣ’’ти н̃атва̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘имам̣ антарам̣ пабха̄ватийа̄ ма̄ катхехӣ’’ти дал̣хам̣ ватва̄ уййоджеси. са̄ гантва̄ ‘‘пурима̄сане нисинно пат̣хамам̣ отарӣ’’ти а̄ха. пабха̄ватӣ тасса̄ вачанам̣ саддахи.
маха̄саттопи пуна дат̣т̣хука̄мо хутва̄ ма̄тарам̣ йа̄чи. са̄ пат̣иккхипитум̣ асакконтӣ ‘‘тена хи ан̃н̃а̄такавесена уййа̄нам̣ гаччха̄хӣ’’ти а̄ха. со уййа̄нам̣ гантва̄ поккхаран̣ийам̣ галаппама̄н̣ам̣ удакам̣ пависитва̄ падуминипаттена сӣсам̣ чха̄детва̄ пуппхитападумена мукхам̣ а̄варитва̄ ат̣т̣ха̄си. ма̄та̄писса пабха̄ватим̣ уййа̄нам̣ нетва̄ са̄йанхасамайе ‘‘име руккхе пасса, сакун̣е пасса, миге пасса̄’’ти палобхайама̄на̄ поккхаран̣ӣтӣрам̣ па̄йа̄си. са̄ пан̃чавидхападумасан̃чханнам̣ поккхаран̣им̣ ¶ дисва̄ нха̄йитука̄ма̄ парича̄рика̄хи саддхим̣ поккхаран̣им̣ отаритва̄ кӣл̣антӣ там̣ падумам̣ дисва̄ вичинитука̄ма̄ хаттхам̣ паса̄реси. атха нам̣ ра̄джа̄ падуминипаттам̣ апанетва̄ ‘‘ахам̣ кусара̄джа̄’’ти ватва̄ хаттхе ган̣хи. са̄ тасса мукхам̣ дисва̄ ‘‘йаккхо мам̣ ган̣хӣ’’ти виравитва̄ таттхева висан̃н̃итам̣ патта̄. атхасса̄ ра̄джа̄ хаттхам̣ мун̃чи. са̄ сан̃н̃ам̣ пат̣илабхитва̄ ‘‘кусара̄джа̄ кира мам̣ хаттхе ган̣хи, имина̄ва̄хам̣ хаттхиса̄ла̄йа хаттхичхакан̣апин̣д̣ена, ассаса̄ла̄йа ассачхакан̣апин̣д̣ена пахат̣а̄, айамева мам̣ хаттхисса паччхима̄сане нисӣдитва̄ уппан̣д̣еси, ким̣ ме еварӯпена думмукхена патина̄, имам̣ джахитва̄ ахам̣ джӣвантӣ ан̃н̃ам̣ патим̣ лабхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ аттана̄ саддхим̣ а̄гате амачче паккоса̄петва̄ ‘‘мама йа̄нава̄ханам̣ саджджам̣ каротха, аджджева гамисса̄мӣ’’ти а̄хам̣ ¶ . те ран̃н̃о а̄рочесум̣. ра̄джа̄ чинтеси – ‘‘саче гантум̣ на лабхиссати, хадайамасса̄ пхалиссати, гаччхату пуна там̣ аттано балена а̄несса̄мӣ’’ти чинтетва̄ атхасса̄ гаманам̣ ануджа̄ни. са̄ питунагарамева агама̄си.
маха̄саттопи ¶ уййа̄нато нагарам̣ пависитва̄ алан̇катапа̄са̄дам̣ абхирухи. бодхисаттан̃хи са̄ пуббапаттхана̄васена на иччхи, сопи пуббакаммавасенева вирӯпо ахоси. атӣте кира ба̄ра̄н̣асийам̣ два̄рага̄ме упаримавӣтхийа̄ ча хет̣т̣химавӣтхийа̄ ча две кула̄ни васим̣су. екасса куласса две путта̄ ахесум̣. екасса ека̄ва дхӣта̄ ахоси. двӣсу путтесу бодхисатто канит̣т̣хо. там̣ кума̄рикам̣ джет̣т̣хакасса адам̣су. канит̣т̣хо ада̄рабхаран̣о бха̄ту сантикейева васи. атхекадивасам̣ тасмим̣ гхаре атирасакапӯве пачим̣су. бодхисатто аран̃н̃ам̣ гато хоти. тасса пӯвам̣ т̣хапетва̄ авасесе бха̄джетва̄ кха̄дим̣су. тасмим̣ кхан̣е паччекабуддхо бхиккха̄йа гхарадва̄рам̣ агама̄си. бодхисаттасса бха̄туджа̄йа̄ ‘‘чӯл̣апатино ан̃н̃ам̣ пӯвам̣ пачисса̄мӣ’’ти там̣ гахетва̄ паччекабуддхасса ада̄си. сопи там̣ кхан̣ан̃н̃ева аран̃н̃ато а̄гаччхи. атха нам̣ са̄ а̄ха – ‘‘са̄ми, читтам̣ паса̄дехи, тава кот̣т̣ха̄со паччекабуддхасса динно’’ти. со ¶ ‘‘тава кот̣т̣ха̄сам̣ кха̄дитва̄ мама кот̣т̣ха̄сам̣ деси, ахам̣ ким̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти куддхо паччекабуддхам̣ анугантва̄ паттато пӯвам̣ ган̣хи. са̄ ма̄ту гхарам̣ гантва̄ нававилӣнам̣ чампакапуппхаван̣н̣ам̣ саппим̣ а̄харитва̄ паччекабуддхасса паттам̣ пӯреси, там̣ обха̄сам̣ мун̃чи. са̄ там̣ дисва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси – ‘‘бханте, имина̄ да̄набалена ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не ме сарӣрам̣ обха̄саджа̄там̣ хоту, уттамарӯпадхара̄ ча бхавеййам̣, имина̄ ча ме асаппурисена саддхим̣ екат̣т̣ха̄не ва̄со ма̄ ахосӣ’’ти. ити са̄ имисса̄ пуббапаттхана̄йа васена там̣ на иччхи. бодхисаттопи там̣ пӯва тасмим̣ саппипатте осӣда̄петва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси – ‘‘бханте, имам̣ йоджанасате васантимпи а̄нетва̄ мама па̄дапарича̄рикам̣ ка̄тум̣ саматтхо бхавеййа’’нти. таттха йам̣ со куддхо гантва̄ пӯвам̣ ган̣хи, тасса пуббакаммасса васена вирӯпо ахоси, пуббапаттхана̄йа са̄ ча там̣ на иччхӣти.
со пабха̄ватийа̄ гата̄йа сокаппатто ахоси, на̄на̄ка̄рехи парича̄райама̄на̄пи нам̣ сеситтхийо олока̄петумпи на̄саккхим̣су, ¶ , пабха̄ватирахитамасса сакалампи нивесанам̣ туччхам̣ вийа кха̄йи. со ‘‘ида̄ни са̄галанагарам̣ патта̄ бхависсатӣ’’ти паччӯсасамайе ма̄ту сантикам̣ гантва̄, ‘‘амма, ахам̣ пабха̄ватим̣ а̄несса̄ми, тумхе раджджам̣ ануса̄сатха̄’’ти ваданто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘идам̣ те рат̣т̣хам̣ садханам̣ сайоггам̣, сака̄йурам̣ саббака̄мӯпапаннам̣;
идам̣ те раджджам̣ ануса̄са амма, гаччха̄махам̣ йаттха пийа̄ пабха̄ватӣ’’ти.
таттха сайогганти хаттхийогга̄дисахитам̣. сака̄йуранти сапан̃чара̄джакакудхабхан̣д̣ам̣. ануса̄са, амма̄ти ¶ со кира пурисасса раджджам̣ датва̄ пуна ган̣ханам̣ на̄ма на йуттанти питу ва̄ бха̄ту ва̄ аниййа̄детва̄ ма̄ту ниййа̄денто евама̄ха.
са̄ тасса катхам̣ сутва̄ ‘‘тена хи, та̄та, аппаматто бхавеййа̄си, ма̄туга̄мо на̄ма апарисуддхахадайо’’ти ватва̄ на̄наггарасабходжанасса суван̣н̣акарот̣им̣ пӯретва̄ ‘‘идам̣ антара̄магге бхун̃джеййа̄сӣ’’ти ¶ ватва̄ уййоджеси. со там̣ а̄да̄йа ма̄тарам̣ вандитва̄ тиккхаттум̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ ‘‘джӣванто пуна тумхе пассисса̄мӣ’’ти ватва̄ сиригаббхам̣ пависитва̄ пан̃ча̄вудхам̣ саннайхитва̄ бхаттакарот̣ийа̄ саддхим̣ каха̄пан̣асахассам̣ пасиббаке катва̄ коканудан̃ча вӣн̣ам̣ а̄да̄йа нагара̄ никкхамитва̄ маггам̣ пат̣ипаджджитва̄ махаббало маха̄тха̄мо йа̄ва маджджханхика̄ пан̣н̣а̄са йоджана̄ни гантва̄ бхаттам̣ бхун̃джитва̄ сесадивасабха̄гена пуна пан̣н̣а̄са йоджана̄ни гантва̄ ека̄хенева йоджанасатикам̣ маггам̣ кхепетва̄ са̄йанхасамайе нхатва̄ са̄галанагарам̣ па̄виси. тасмим̣ павит̣т̣хаматтейева тасса теджена пабха̄ватӣ сайанапит̣т̣хе сан̣т̣ха̄тум̣ асакконтӣ отаритва̄ бхӯмийам̣ нипаджджи. бодхисаттам̣ килантиндрийам̣ вӣтхийа̄ гаччхантам̣ ан̃н̃атара̄ иттхӣ дисва̄ паккоса̄петва̄ нисӣда̄петва̄ па̄де дхова̄петва̄ сайанам̣ да̄песи. со килантака̄йо нипаджджитва̄ ниддам̣ окками.
атха са̄ тасмим̣ ниддамупагате бхаттам̣ сампа̄детва̄ там̣ пабодхетва̄ бхаттам̣ бходжеси. со тут̣т̣хо тасса̄ саддхим̣ бхаттакарот̣ийа̄ каха̄пан̣асахассам̣ ¶ ада̄си. со пан̃ча̄вудхам̣ таттхева т̣хапетва̄ ‘‘гантаббат̣т̣ха̄нам̣ ме аттхӣ’’ти ватва̄ вӣн̣ам̣ а̄да̄йа хаттхиса̄лам̣ гантва̄ ‘‘аджджа ме идха васитум̣ детха, гандхаббам̣ во карисса̄мӣ’’ти ватва̄ хаттхигопакехи анун̃н̃а̄то екаманте нипаджджитва̄ тхокам̣ нидда̄йитва̄ пат̣иппассаддхадаратхо ут̣т̣ха̄йа вӣн̣ам̣ мун̃читва̄ ‘‘са̄галанагарава̄сино имам̣ саддам̣ сун̣антӯ’’ти вӣн̣ам̣ ва̄денто га̄йи. пабха̄ватӣ бхӯмийам̣ нипанна̄ там̣ саддам̣ сутва̄ва ‘‘айам̣ на ан̃н̃асса вӣн̣а̄саддо, ниссам̣сайам̣ кусара̄джа̄ маматтха̄йа а̄гато’’ти ан̃н̃а̄си. маддара̄джа̄пи там̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ативийа мадхурам̣ ва̄дети, све етам̣ паккоса̄петва̄ мама гандхаббам̣ ка̄ресса̄мӣ’’ти чинтеси.
бодхисатто ‘‘на сакка̄ идха васама̄нена пабха̄ватӣ дат̣т̣хум̣, ат̣т̣ха̄намета’’нти па̄това никкхамитва̄ са̄йам̣ бхуттагехейева па̄тара̄сам̣ бхун̃джитва̄ вӣн̣ам̣ т̣хапетва̄ ра̄джакумбхака̄расса сантикам̣ гантва̄ тасса антева̄сикабха̄вам̣ упагантва̄ екадивасенева гхарам̣ маттика̄йа пӯретва̄ ¶ ‘‘бха̄джана̄ни кароми а̄чарийа̄’’ти ватва̄, ‘‘а̄ма, ка̄рохӣ’’ти вутте екам̣ маттика̄пин̣д̣ам̣ чакке т̣хапетва̄ чаккам̣ ¶ а̄вин̃чхи, саким̣ а̄виддхамева йа̄ва маджджханхика̄тиккама̄ бхамийева. со на̄на̄ван̣н̣а̄ни кхуддакамаханта̄ни бха̄джана̄ни катва̄ пабха̄ватийа̄ аттха̄йа бха̄джанам̣ каронто на̄на̄рӯпа̄ни самут̣т̣ха̄песи. бодхисатта̄нан̃хи адхиппа̄йо на̄ма самиджджхати, ‘‘та̄ни рӯпа̄ни пабха̄ватӣйева пассатӯ’’ти адхит̣т̣ха̄си. со саббабха̄джана̄ни суккха̄петва̄ пачитва̄ гехам̣ пӯреси. кумбхака̄ро на̄на̄бха̄джана̄ни гахетва̄ ра̄джакулам̣ агама̄си. ра̄джа̄ дисва̄ ‘‘кенима̄ни ката̄нӣ’’ти пуччхи. ‘‘майа̄, дева̄’’ти. ‘‘ахам̣ тайа̄ ката̄ни джа̄на̄ми, катхехи, кена ката̄нӣ’’ти? ‘‘антева̄сикена ме дева̄’’ти. ‘‘на те со антева̄сӣ, а̄чарийо те со, твам̣ тасса сантике сиппам̣ сиккха, ито пат̣т̣ха̄йа ча со мама дхӣта̄нам̣ бха̄джана̄ни кароту, иман̃часса сахассам̣ дехӣ’’ти сахассам̣ да̄петва̄ ‘‘на̄на̄ван̣н̣а̄ни има̄ни кхуддакабха̄джана̄ни мама дхӣта̄нам̣ дехӣ’’ти а̄ха.
со та̄ни та̄сам̣ сантикам̣ нетва̄ ‘‘има̄ни во кӣл̣анаттха̄йа кхуддакабха̄джана̄нӣ’’ти а̄ха. та̄ сабба̄ а̄гамим̣су. кумбхака̄ро маха̄саттена пабха̄ватийа̄ аттха̄йа катабха̄джанамева тасса̄ ада̄си. са̄ ча бха̄джанам̣ гахетва̄ ¶ таттха аттано ча маха̄саттасса ча кхуджджа̄йа ча рӯпам̣ пасситва̄ ‘‘идам̣ на ан̃н̃ена катам̣, кусара̄дженева ката’’нти н̃атва̄ куджджхитва̄ бхӯмийам̣ кхипитва̄ ‘‘имина̄ майхам̣ аттхо наттхи, иччханта̄нам̣ дехӣ’’ти а̄ха. атхасса̄ бхагинийо куддхабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘кхуддакабха̄джанам̣ кусаран̃н̃а̄ катанти ман̃н̃аси, идам̣ тена на катам̣, кумбхака̄ренева катам̣, ган̣ха̄хи на’’нти авахасим̣су. са̄ тена катабха̄вам̣ тасса ча а̄гатабха̄вам̣ та̄сам̣ на катхеси. кумбхака̄ро сахассам̣ бодхисаттасса датва̄ ‘‘та̄та, ра̄джа̄ те тут̣т̣хо, ито кира пат̣т̣ха̄йа ра̄джадхӣта̄нам̣ бха̄джана̄ни кареййа̄си, ахам̣ та̄сам̣ харисса̄мӣ’’ти а̄ха.
со ‘‘идха̄пи васантена на сакка̄ пабха̄ватӣ дат̣т̣ху’’нти там̣ сахассам̣ тассева датва̄ ра̄джупат̣т̣ха̄касса нал̣ака̄расса сантикам̣ гантва̄ тасса антева̄сико хутва̄ пабха̄ватийа̄ аттха̄йа та̄лаван̣т̣ам̣ катва̄ таттхева сетаччхаттан̃ча а̄па̄набхӯмин̃ча ¶ ваттхам̣ гахетва̄ т̣хитам̣ пабха̄ватин̃ча̄ти на̄на̄рӯпа̄ни дассеси. нал̣ака̄ро тан̃ча ан̃н̃ан̃ча тена катабхан̣д̣акам̣ а̄да̄йа ра̄джакулам̣ агама̄си. ра̄джа̄ дисва̄ ‘‘кенима̄ни ката̄нӣ’’ти пуччхитва̄ пуриманайенева сахассам̣ датва̄ ‘‘има̄ни нал̣ака̄рабхан̣д̣а̄ни мама дхӣта̄нам̣ дехӣ’’ти а̄ха. сопи бодхисаттена пабха̄ватийа̄ аттха̄йа катам̣ та̄лаван̣т̣ам̣ тасса̄йева ада̄си. татрапи рӯпа̄ни ан̃н̃о джано на пассати, пабха̄ватӣ пана дисва̄ кусаран̃н̃а̄ катабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘ган̣хитука̄ма̄ ган̣хантӯ’’ти куддха̄ бхӯмийам̣ кхипи ¶ . атха нам̣ сеса̄ авахасим̣су. нал̣ака̄ро сахассам̣ а̄харитва̄ бодхисаттасса датва̄ там̣ паваттим̣ а̄рочеси.
со ‘‘идампи майхам̣ авасанат̣т̣ха̄на’’нти сахассам̣ тассева датва̄ ра̄джама̄ла̄ка̄расса сантикам̣ гантва̄ антева̄сикабха̄вам̣ упагантва̄ на̄на̄видхам̣ ма̄ла̄викатим̣ гантхитва̄ пабха̄ватийа̄ аттха̄йа на̄на̄рӯпавичитрам̣ екам̣ чумбат̣акам̣ ака̄си. ма̄ла̄ка̄ро там̣ саббам̣ а̄да̄йа ра̄джакулам̣ агама̄си. ра̄джа̄ дисва̄ ‘‘кенима̄ни гантхита̄нӣ’’ти пуччхи. ‘‘майа̄, дева̄’’ти. ‘‘ахам̣ тайа̄ гантхита̄ни джа̄на̄ми, катхехи, кена гантхита̄нӣ’’ти? ‘‘антева̄сикена ме ¶ , дева̄’’ти. ‘‘на со антева̄сӣ, а̄чарийо те со, твам̣ тасса сантике сиппам̣ сиккха, ито пат̣т̣ха̄йа ча со мама дхӣта̄нам̣ пуппха̄ни гантхату, иман̃часса сахассам̣ дехӣ’’ти сахассам̣ датва̄ ‘‘има̄ни пуппха̄ни мама дхӣта̄нам̣ дехӣ’’ти а̄ха. сопи бодхисаттена пабха̄ватийа̄ аттха̄йа катам̣ чумбат̣акам̣ тасса̄йева ада̄си. са̄ таттха аттано ча ран̃н̃о ча рӯпехи саддхим̣ на̄на̄рӯпа̄ни дисва̄ тена катабха̄вам̣ н̃атва̄ куджджхитва̄ бхӯмийам̣ кхипи. сеса̄ бхагинийо там̣ татхева авахасим̣су. ма̄ла̄ка̄ропи сахассам̣ а̄харитва̄ бодхисаттасса датва̄ там̣ паваттим̣ а̄рочеси.
со ‘‘идампи майхам̣ авасанат̣т̣ха̄на’’нти сахассам̣ тассева датва̄ ран̃н̃о сӯдасса сантикам̣ гантва̄ антева̄сикабха̄вам̣ упагаччхи. атхекадивасам̣ сӯдо ран̃н̃о бходжанавикатим̣ харанто аттано аттха̄йа пачитум̣ бодхисаттасса ат̣т̣химам̣сам̣ ада̄си. со там̣ татха̄ сампа̄деси, йатха̄сса гандхо сакаланагарам̣ аваттхари. ра̄джа̄ ¶ там̣ гха̄йитва̄ ‘‘ким̣ те маха̄насе ан̃н̃ампи мам̣сам̣ пачасӣ’’ти пуччхи. ‘‘наттхи, дева, апича кхо пана ме антева̄сикасса ат̣т̣химам̣сам̣ пачанаттха̄йа диннам̣, тассева со гандхо бхависсатӣ’’ти. ра̄джа̄ а̄хара̄петва̄ тато тхокам̣ дживхагге т̣хапеси, та̄вадева сатта расахаран̣исахасса̄ни кхобхентам̣ пхари. ра̄джа̄ расатан̣ха̄йа баджджхитва̄ сахассам̣ датва̄ ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа тава антева̄сина̄ мама ча дхӣта̄нан̃ча ме бхаттам̣ пача̄петва̄ твам̣ майхам̣ а̄хара, со ме дхӣта̄нам̣ харатӯ’’ти а̄ха. сӯдо гантва̄ тасса а̄рочеси. со там̣ сутва̄ ‘‘ида̄ни ме маноратхо маттхакам̣ патто, ида̄ни пана̄хам̣ пабха̄ватим̣ дат̣т̣хум̣ лабхисса̄мӣ’’ти тут̣т̣хо там̣ сахассам̣ тассева датва̄ пунадивасе бхаттам̣ сампа̄детва̄ ран̃н̃о бхаттабха̄джана̄ни песетва̄ ра̄джадхӣта̄нам̣ бхаттака̄джам̣ сайам̣ гахетва̄ пабха̄ватийа̄ васанапа̄са̄дам̣ абхирухи. са̄ там̣ бхаттака̄джам̣ а̄да̄йа па̄са̄дам̣ абхирухантам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ аттано анануччхавикам̣ да̄сакаммакарехи каттаббам̣ кароти. саче пана̄хам̣ катипа̄хам̣ тун̣хӣ бхависса̄ми, ‘ида̄ни мам̣ еса̄ рочатӣ’ти сан̃н̃ӣ хутва̄ каттхачи агантва̄ мам̣ олокенто идхева васиссати, ида̄нева там̣ аккоситва̄ парибха̄ситва̄ мухуттампи идха васитум̣ ¶ адатва̄ пала̄песса̄мӣ’’ти. са̄ два̄рам̣ ад̣д̣хавиват̣ам̣ катва̄ екам̣ хаттхам̣ кава̄т̣е лаггетва̄ екена хаттхена аггал̣ам̣ уппӣл̣етва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ануджджубхӯтена ¶ харам̣ махантам̣, дива̄ ча ратто ча нисӣтхака̄ле;
пат̣игаччха твам̣ кхиппам̣ куса̄ватим̣ куса, ниччха̄ми дуббан̣н̣амахам̣ васанта’’нти.
тассаттхо – маха̄ра̄джа, твам̣ бхаттака̄рако хутва̄ уджукена читтена йопи те сӣсам̣ бхиндеййа, тассапетам̣ каммам̣ на кароси, ануджубхӯтена пана читтена маматтха̄йа етам̣ махантам̣ ка̄джам̣ харанто дива̄ ча ратто ча нисӣтхака̄ле ча махантам̣ ¶ дуккхам̣ анубхависсаси, ким̣ те тена анубхӯтена дуккхена, твам̣ аттано нагарам̣ куса̄ватимева пат̣игаччха, ан̃н̃ам̣ аттана̄ садисим̣ атирасакапӯвасан̣т̣ха̄намукхим̣ йаккхиним̣ аггамахесим̣ катва̄ раджджам̣ ка̄рехӣти. ниччха̄ми дуббан̣н̣амахам̣ васантанти ахам̣ пана там̣ дуббан̣н̣ам̣ дуссан̣т̣хитам̣ идха васантам̣ на иччха̄мӣти.
со ‘‘пабха̄ватийа̄ ме сантика̄ катха̄ ладдха̄’’ти тут̣т̣хачитто тиссо га̄тха̄ абха̄си –
‘‘на̄хам̣ гамисса̄ми ито куса̄ватим̣, пабха̄ватӣ ван̣н̣апалобхито тава;
рама̄ми маддасса никетарамме, хитва̄на рат̣т̣хам̣ тава дассане рато.
‘‘пабха̄ватӣ ван̣н̣апалобхито тава, саммӯл̣харӯпо вичара̄ми мединим̣;
дисам̣ на джа̄на̄ми кутомхи а̄гато, тайамхи матто мигамандалочане.
‘‘суван̣н̣ачӣравасане, джа̄тарӯпасумекхале;
суссон̣и тава ка̄ма̄ хи, на̄хам̣ раджджена маттхико’’ти.
таттха рама̄мӣти абхирама̄ми на уккан̣т̣ха̄ми. саммӯл̣харӯпоти килесасаммӯл̣хо хутва̄. тайамхи маттоти тайи маттомхи, тайа̄ ва̄ маттомхи. суван̣н̣ачӣравасанети суван̣н̣акхачитаваттхавасане. на̄хам̣ раджджена маттхикоти на ахам̣ раджджена аттхико.
евам̣ ¶ вутте са̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ етам̣ ‘виппат̣иса̄рӣ бхависсатӣ’ти парибха̄са̄ми, айам̣ пана раджджитва̄ва катхети, саче кхо пана мам̣ ‘ахам̣ кусара̄джа̄’ти ватва̄ хаттхе ган̣хеййа, ко ¶ там̣ нива̄реййа, кочи но имам̣ катхам̣ сун̣еййа̄’’ти два̄рам̣ тхакетва̄ сӯчим̣ датва̄ анто ат̣т̣ха̄си. сопи бхаттака̄джам̣ а̄харитва̄ бхаттам̣ вад̣д̣хетва̄ ра̄джадхӣтаро бходжеси. пабха̄ватӣ ‘‘гаччха кусара̄джена паккабхаттам̣ а̄хара̄’’ти кхуджджам̣ песеси. са̄ а̄харитва̄ ‘‘бхун̃джа̄хӣ’’ти а̄ха. на̄хам̣ тена паккабхаттам̣ бхун̃джа̄ми, твам̣ бхун̃джитва̄ аттано ладдханива̄пам̣ гахетва̄ бхаттам̣ пачитва̄ а̄хара, кусаран̃н̃о а̄гатабха̄ван̃ча ма̄ кассачи а̄рочесӣти. кхуджджа̄ тато пат̣т̣ха̄йа тасса̄ кот̣т̣ха̄сам̣ а̄харитва̄ сайам̣ бхун̃джати, аттано кот̣т̣ха̄сам̣ тасса̄ упанети. кусара̄джа̄пи ¶ тато пат̣т̣ха̄йа там̣ пасситум̣ алабханто чинтеси – ‘‘аттхи ну кхо пабха̄ватийа̄ майи синехо, уда̄ху наттхи, вӣмам̣сисса̄ми на’’нти. со пана ра̄джадхӣтаро бходжетва̄ бхаттака̄джам̣ а̄да̄йа никкханто тасса̄ габбхадва̄ре па̄са̄даталам̣ па̄дена пахаритва̄ бха̄джана̄ни гхат̣т̣етва̄ ниттхунитва̄ висан̃н̃ӣ хутва̄ вийа авакуджджо пати. са̄ тасса ниттхунитасаддена два̄рам̣ виваритва̄ там̣ бхаттака̄джена оттхатам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄ мам̣ нисса̄йа раттиндивам̣ дуккхам̣ анубхоти, сукхума̄лата̄йа бхаттака̄джена аваттхато патати, джӣвати ну кхо, но ва̄’’ти. са̄ габбхато никкхамитва̄ тасса на̄сава̄там̣ упадха̄ретум̣ гӣвам̣ паса̄ретва̄ мукхам̣ олокеси. со мукхапӯрам̣ кхел̣ам̣ гахетва̄ тасса̄ сарӣре па̄теси. са̄ там̣ парибха̄ситва̄ габбхам̣ пависитва̄ два̄рам̣ ад̣д̣хавиват̣ам̣ тхакетва̄ т̣хита̄ га̄тхама̄ха –
‘‘аббхӯти тасса бхо хоти, йо аниччхантамиччхати;
ака̄мам̣ ра̄джа ка̄меси, акантам̣ кантумиччхасӣ’’ти.
таттха аббхӯтӣти абхӯти, авуд̣д̣хӣти аттхо.
со пана пат̣ибаддхачиттата̄йа аккосийама̄нопи парибха̄сийама̄нопи виппат̣иса̄рам̣ ануппа̄детва̄ва анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ака̄мам̣ ва̄ сака̄мам̣ ва̄, йо наро лабхате пийам̣;
ла̄бхаметтха пасам̣са̄ма, ала̄бхо таттха па̄пако’’ти.
са̄пи ¶ тасмим̣ евам̣ катхентепи аносаккитва̄ тхаддхатаравачанам̣ ватва̄ пала̄петука̄ма̄ итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘па̄са̄н̣аса̄рам̣ ¶ кхан̣аси, кан̣ика̄расса да̄руна̄;
ва̄там̣ джа̄лена ба̄дхеси, йо аниччхантамиччхасӣ’’ти.
таттха кан̣ика̄расса да̄руна̄ти кан̣ика̄ракат̣т̣хена. ба̄дхесӣти бандхасӣти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘па̄са̄н̣о нӯна те хадайе, охито мудулаккхан̣е;
йо те са̄там̣ на винда̄ми, тироджанапада̄гато.
‘‘йада̄ ¶ мам̣ бхакут̣им̣ катва̄, ра̄джапуттӣ удиккхати;
а̄л̣а̄рико тада̄ хоми, ран̃н̃о маддассантепуре.
‘‘йада̄ умхайама̄на̄ мам̣, ра̄джапуттӣ удиккхати;
на̄л̣а̄рико тада̄ хоми, ра̄джа̄ хоми тада̄ кусо’’ти.
таттха мудулаккхан̣ети мудуна̄ иттхилаккхан̣ена саманна̄гате. йоти йо ахам̣ тирорат̣т̣ха̄ а̄гато тава сантике васанто пат̣исантха̄раматтампи са̄там̣ на лабха̄ми, со евам̣ ман̃н̃а̄ми, майи синехуппаттинива̄ран̣а̄йа нӯна тава хадайе па̄са̄н̣о т̣хапито. бхакут̣им̣ катва̄ти кодхавасена валивисамам̣ нала̄т̣ам̣ катва̄. а̄л̣а̄рикоти бхаттака̄рако. тасмим̣ кхан̣е ахам̣ маддаран̃н̃о антепуре бхаттака̄ракада̄со вийа хомӣти вадати. умхайама̄на̄ти пахат̣т̣ха̄ка̄рам̣ дассетва̄ хасама̄на̄. ра̄джа̄ хомӣти тасмим̣ кхан̣е ахам̣ куса̄ватӣнагаре раджджам̣ ка̄ренто ра̄джа̄ вийа хоми, касма̄си евам̣ пхаруса̄, ито пат̣т̣ха̄йа ма̄ еварӯпам̣ кари, бхаддети.
са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ ативийа аллӣйитва̄ катхети, муса̄ва̄дам̣ катва̄ упа̄йена нам̣ ито пала̄песса̄мӣ’’ти га̄тхама̄ха –
‘‘саче ¶ хи вачанам̣ саччам̣, немитта̄нам̣ бхависсати;
нева ме твам̣ патӣ асса, ка̄мам̣ чхинданту саттадха̄’’ти.
тассаттхо ¶ – маха̄ра̄джа, майа̄ ‘‘айам̣ кусара̄джа̄ майхам̣ пати бхависсати, на бхависсатӣ’’ти бахӯ нимиттапа̄т̣хака̄ пуччхита̄, те ‘‘ка̄мам̣ кира мам̣ саттадха̄ чхинданту, нева ме твам̣ пати бхависсасӣ’’ти вадим̣сӯти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ там̣ пат̣иба̄ханто ‘‘бхадде, майа̄пи аттано рат̣т̣хе немиттака̄ пуччхита̄, те ‘ан̃н̃атра сӣхассаракусара̄джато тава пати на̄ма ан̃н̃о наттхӣ’ти бйа̄карим̣су, ахампи аттано н̃а̄н̣абаланимиттена евамева катхеси’’нти ватва̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘саче хи вачанам̣ саччам̣, ан̃н̃есам̣ йади ва̄ мама;
нева туйхам̣ патӣ аттхи, ан̃н̃о сӣхассара̄ куса̄’’ти.
тассаттхо – йади хи ан̃н̃есам̣ немитта̄нам̣ вачанам̣ саччам̣, йади ва̄ мама вачанам̣ саччам̣, тава ан̃н̃о пати на̄ма наттхӣти.
са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘на сакка̄ имам̣ ладжджа̄петум̣ ва̄ пала̄петум̣ ва̄, ким̣ ме имина̄’’ти два̄рам̣ пидха̄йа атта̄нам̣ на дассеси. сопи ка̄джам̣ гахетва̄ отари, тато пат̣т̣ха̄йа там̣ дат̣т̣хум̣ на лабхати, бхаттака̄ракакаммам̣ каронто ативийа киламати ¶ , бхуттапа̄тара̄со да̄рӯни пха̄лети, бха̄джана̄ни дховати, ка̄джена удакам̣ а̄харати, сайанто амбан̣апит̣т̣хе сайати, па̄то вут̣т̣ха̄йа йа̄гуа̄дӣни пачати харати бходжети, нандира̄гам̣ нисса̄йа атидуккхам̣ анубхоти. со екадивасам̣ бхаттагехадва̄рена гаччхантим̣ кхуджджам̣ дисва̄ паккоси. са̄ пабха̄ватийа̄ бхайена тасса сантикам̣ гантум̣ ависахантӣ туритатурита̄ вийа гаччхати. атха нам̣ вегена упагантва̄ ‘‘кхудждже’’ти а̄ха.
са̄ ниваттитва̄ т̣хита̄ ‘‘ко есо’’ти ватва̄ ‘‘тумха̄кам̣ саддам̣ на сун̣а̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ ‘‘кхудждже твампи са̄минӣпи те убхопи ативийа тхаддха̄, еттакам̣ ка̄лам̣ тумха̄кам̣ сантике васанто а̄рогйаса̄санаматтампи на лабха̄ми, деййадхаммам̣ пана ким̣ дассатха, тит̣т̣хату та̄ветам̣, апи ме пабха̄ватим̣ мудукам̣ катва̄ дассетум̣ саккхиссасӣ’’ти а̄ха ¶ . са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. атха нам̣ ‘‘саче ме там̣ дассетум̣ саккхиссаси, кхуджджабха̄вам̣ те уджукам̣ катва̄ гӣвеййакам̣ дасса̄мӣ’’ти палобхенто пан̃ча га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘неккхам̣ ¶ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, олокеййа пабха̄ватӣ.
‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, а̄лапеййа пабха̄ватӣ.
‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, умха̄йеййа пабха̄ватӣ.
‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, памха̄йеййа пабха̄ватӣ.
‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, па̄н̣ӣхи упасампхусе’’ти.
таттха неккхам̣ гӣвам̣ тети тава гӣвеййам̣ саббасуван̣н̣амайамева ка̄ресса̄мӣти аттхо. ‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те карисса̄мӣ’’типи па̄т̣хо, тава гӣва̄йа неккхамайам̣ пил̣андханам̣ пил̣андхесса̄мӣти аттхо. олокеййа̄ти саче тава вачанена мам̣ пабха̄ватӣ олокеййа, саче мам̣ та̄йа олока̄петум̣ саккхиссасӣти аттхо. ‘‘а̄лапеййа̄’’тиа̄дӣсупи есева найо. еттха пана умха̄йеййа̄ти мандахаситавасена париха̄сеййа. памха̄йеййа̄ти маха̄хаситавасена париха̄сеййа.
са̄ ¶ тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘гаччхатха тумхе, дева, катипа̄хаччайена нам̣ тумха̄кам̣ васе карисса̄ми, пассатха ме параккама’’нти ватва̄ там̣ каран̣ӣйам̣ тӣретва̄ пабха̄ватийа̄ сантикам̣ гантва̄ тасса̄ васанагаббхам̣ содхентӣ вийа пахаран̣айоггам̣ лед̣д̣укхан̣д̣ампи асесетва̄ антамасо па̄дука̄пи нӣхаритва̄ сакалагаббхам̣ саммаджджитва̄ габбхадва̄ре умма̄рам̣ антарам̣ катва̄ учча̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ пабха̄ватийа̄ екам̣ нӣчапӣт̣хакам̣ аттхаритва̄ ‘‘ехи, амма, сӣсе те ¶ ӯка̄ вичинисса̄мӣ’’ти там̣ таттха пӣт̣хаке нисӣда̄петва̄ аттано ӯруантаре тасса̄ сӣсам̣ т̣хапетва̄ тхокам̣ кан̣д̣уйитва̄ ‘‘ахо имисса̄ сӣсе бахӯ ӯка̄’’ти сакасӣсато ӯка̄ гахетва̄ тасса̄ хаттхе т̣хапетва̄ ‘‘пасса киттака̄ те сӣсе ӯка̄’’ти пийакатхам̣ катхетва̄ маха̄саттасса гун̣ам̣ катхентӣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ хи нӯна̄йам̣ ра̄джапуттӣ, кусе са̄тампи виндати;
а̄л̣а̄рике бхате посе, ветанена анаттхике’’ти.
тассаттхо – екам̣сена айам̣ ра̄джапуттӣ пуббе куса̄ватӣнагаре кусанариндасса сантике ма̄ла̄гандхавилепанаваттха̄лан̇ка̄равасена аппаматтакампи са̄там̣ на виндати на лабхати, тамбӯламаттампи етена етисса̄ диннапуббам̣ на бхависсати. ким̣ка̄ран̣а̄? иттхийо на̄ма екадивасампи ан̇кам̣ аваттхаритва̄ нипаннаса̄микамхи хадайам̣ бхиндитум̣ на сакконти, айам̣ пана а̄л̣а̄рике бхате посе а̄л̣а̄рикаттан̃ча бхатакаттан̃ча упагате етасмим̣ пурисе мӯленапи анаттхике кевалам̣ там̣йева нисса̄йа раджджам̣ паха̄йа а̄гантва̄ евам̣ дуккхам̣ анубхаванте пат̣исантха̄раматтампи на кароти, сачепи те, амма, тасмим̣ синехо наттхи, сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄ мам̣ нисса̄йа киламатӣти тасса кин̃чидева да̄тум̣ арахасӣти.
са̄ там̣ сутва̄ кхуджджа̄йа куджджхи. атха нам̣ кхуджджа̄ гӣва̄йам̣ гахетва̄ антогаббхе кхипитва̄ сайам̣ бахи хутва̄ два̄рам̣ пидха̄йа а̄вин̃чханараджджумхи оламбантӣ ат̣т̣ха̄си. пабха̄ватӣ там̣ гахетум̣ асакконтӣ два̄рамӯле т̣хатва̄ аккосантӣ итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ хи нӯна̄йам̣ са̄ кхуджджа̄, лабхати дживха̄йа чхеданам̣;
суниситена саттхена, евам̣ дуббха̄ситам̣ бхан̣а’’нти.
таттха суниситена̄ти сут̣т̣ху ниситена тикхин̣асаттхена. евам̣ дуббха̄ситанти евам̣ асотаббайуттакам̣ дуббха̄ситам̣ бхан̣антӣ.
атха кхуджджа̄ а̄вин̃чанараджджум̣ гахетва̄ т̣хита̄ва ‘‘ниппан̃н̃е дуббинӣте тава рӯпам̣ ким̣ кариссати, ким̣ майам̣ тава рӯпам̣ кха̄дитва̄ йа̄песса̄ма̄’’ти ватва̄ терасахи ¶ га̄тха̄хи бодхисаттасса гун̣ам̣ пака̄сентӣ кхуджджа̄гаджджитам̣ на̄ма гаджджи –
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
маха̄йасоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ ¶ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
махаддханоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
махаббалоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
маха̄рат̣т̣хоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
маха̄ра̄джа̄ти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
сӣхассароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
ваггуссароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
биндуссароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
ман̃джуссароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
мадхуссароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
сатасиппоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
кхаттийотипи катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ ¶ ¶ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
кусара̄джа̄ти катва̄на, карассу ручире пийа’’нти.
таттха ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена, пабха̄ватӣти аре пабха̄вати, ма̄ твам̣ етам̣ кусанариндам̣ аттано рӯпена а̄рохапарин̣а̄хена памини, евам̣ пама̄н̣ам̣ ган̣хи. маха̄йасоти маха̄нубха̄во соти евам̣ хадайе катва̄на ручире пийадассане карассу тасса пийам̣. а̄нубха̄войева хисса рӯпанти вадати. еса найо саббаттха. апи ча маха̄йасоти маха̄парива̄ро. махаддханоти маха̄бхого. махаббалоти ¶ маха̄тха̄мо. маха̄рат̣т̣хоти випуларат̣т̣хо. маха̄ра̄джа̄ти сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄. сӣхассароти сӣхасаддасама̄насаддо. ваггуссароти лӣла̄йуттассаро. биндуссароти сампин̣д̣итагханассаро. ман̃джуссароти сундарассаро. мадхуссароти мадхурайуттассаро. сатасиппоти паресам̣ сантике асиккхитва̄ аттано баленева ниппханнаанекасатасиппо. кхаттийоти окка̄капавен̣ийам̣ джа̄то асамбхиннакхаттийо. кусара̄джа̄ти саккадаттийакусатин̣асама̄нана̄мо ра̄джа̄. еварӯпо хи ан̃н̃о ра̄джа̄ на̄ма наттхӣти джа̄нитва̄ етасса пийам̣ карохӣти кхуджджа̄ еттака̄хи га̄тха̄хи тасса гун̣ам̣ катхеси.
пабха̄ватӣ тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘кхудждже ативийа гаджджаси, хаттхена па̄пун̣антӣ саса̄микабха̄вам̣ те джа̄на̄песса̄мӣ’’ти кхуджджам̣ таджджеси. са̄пи там̣ ‘‘ахам̣ там̣ раккхама̄на̄ питуно те кусара̄джасса а̄гатабха̄вам̣ на̄рочесим̣, хоту, аджджа ран̃н̃о а̄рочесса̄мӣ’’ти махантена саддена бха̄йа̄песи. са̄пи ‘‘кочидева сун̣еййа̄’’ти кхуджджам̣ сан̃н̃а̄песи. бодхисаттопи там̣ пасситум̣ алабханто сатта ма̄се дуббходжанена дуккхасеййа̄йа киламанто чинтеси – ‘‘ко ме ета̄йа аттхо, сатта ма̄се васанто етам̣ пасситумпи на лабха̄ми, ативийа каккхал̣а̄ са̄хасика̄, гантва̄ ма̄та̄питаро пассисса̄мӣ’’ти. тасмим̣ кхан̣е сакко а̄вадждженто тасса уккан̣т̣хитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘ра̄джа̄ сатта ма̄се пабха̄ватим̣ дат̣т̣хумпи на лабхи, лабхана̄ка̄рамасса карисса̄мӣ’’ти маддаран̃н̃о дӯте катва̄ саттаннам̣ ¶ ра̄джӯнам̣ дӯтам̣ па̄хенто ‘‘пабха̄ватӣ, кусара̄джам̣ чхад̣д̣етва̄ а̄гата̄, а̄гаччханту пабха̄ватим̣ ган̣хантӯ’’ти екекасса висум̣ висум̣ са̄санам̣ пахин̣и. те маха̄парива̄рена гантва̄ нагарам̣ патва̄ ан̃н̃аман̃н̃асса а̄гатака̄ран̣ам̣ на джа̄нанти. те ‘‘твам̣ касма̄ а̄гато, твам̣ касма̄ а̄гатосӣ’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ н̃атва̄ куджджхитва̄ ‘‘екам̣ кира дхӣтарам̣ саттаннам̣ дассати, пассатхасса ана̄ча̄рам̣, уппан̣д̣ети но, ган̣хатха на’’нти ‘‘саббесампи амха̄кам̣ пабха̄ватим̣ дету йуддхам̣ ва̄’’ти са̄сана̄ни пахин̣итва̄ нагарам̣ парива̄райим̣су. маддара̄джа̄ са̄санам̣ сутва̄ бхӣтатасито амачче а̄мантетва̄ ‘‘ким̣ карома̄’’ти пуччхи. атха нам̣ амачча̄ ‘‘дева ¶ ¶ , саттапи ра̄джа̄но пабха̄ватим̣ нисса̄йа а̄гата̄, ‘саче на дассати, па̄ка̄рам̣ бхиндитва̄ нагарам̣ пависитва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄петва̄ там̣ ган̣хисса̄ма̄’ти ваданти, па̄ка̄ре абхиннейева тесам̣ пабха̄ватим̣ песесса̄ма̄’’ти ватва̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘ете на̄га̄ упаттхаддха̄, саббе тит̣т̣ханти ваммита̄;
пура̄ мадданти па̄ка̄рам̣, а̄нентетам̣ пабха̄вати’’нти.
таттха упаттхаддха̄ти атитхаддха̄ даппита̄. а̄нентетам̣ пабха̄ватинти а̄ненту етам̣ пабха̄ватинти са̄сана̄ни пахин̣им̣су. тасма̄ йа̄ва ете на̄га̄ па̄ка̄рам̣ на мадданти, та̄ва несам̣ пабха̄ватим̣ песехи, маха̄ра̄джа̄ти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘сача̄хам̣ екасса пабха̄ватим̣ песесса̄ми, сеса̄ йуддхам̣ кариссанти, на сакка̄ екасса да̄тум̣, сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄нам̣ ‘вирӯпо’ти чхад̣д̣етва̄ а̄гата̄ а̄гаманасса пхалам̣ лабхату, вадхитва̄на нам̣ сатта кхан̣д̣а̄ни катва̄ саттаннам̣ кхаттийа̄нам̣ песесса̄мӣ’’ти ваданто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘сатта биле каритва̄на, ахаметам̣ пабха̄ватим̣;
кхаттийа̄нам̣ падасса̄ми, йе мам̣ хантум̣ идха̄гата̄’’ти.
тасса са̄ катха̄ сакаланивесане па̄кат̣а̄ ахоси. парича̄рика̄ гантва̄ ‘‘ра̄джа̄ кира там̣ сатта кхан̣д̣а̄ни катва̄ саттаннам̣ ра̄джӯнам̣ песессатӣ’’ти пабха̄ватийа̄ а̄рочесум̣. са̄ маран̣абхайабхӣта̄ а̄сана̄ вут̣т̣ха̄йа бхагинӣхи паривута̄ ма̄ту сиригаббхам̣ агама̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘авут̣т̣хахи ¶ ра̄джапуттӣ, са̄ма̄ косеййава̄синӣ;
ассупун̣н̣ехи неттехи, да̄сӣган̣апураккхата̄’’ти.
таттха са̄ма̄ти суван̣н̣аван̣н̣а̄. косеййава̄синӣти суван̣н̣акхачитакосеййанивасана̄.
са̄ ма̄ту сантикам̣ гантва̄ ма̄тарам̣ вандитва̄ паридевама̄на̄ а̄ха –
‘‘там̣ ¶ ¶ нӯна каккӯпанисевитам̣ мукхам̣, а̄да̄саданта̄тхарупаччавеккхитам̣;
субхам̣ сунеттам̣ вираджам̣ анан̇ган̣ам̣, чхуддхам̣ ване т̣хассати кхаттийехи.
‘‘те нӯна ме асите веллитагге, кесе мудӯ чанданаса̄ралитте;
сама̄куле сӣватхика̄йа маджджхе, па̄дехи гиджджха̄ парикад̣д̣хиссанти.
‘‘та̄ нӯна ме тамбанакха̄ сулома̄, ба̄ха̄ мудӯ чанданаса̄ралитта̄;
чхинна̄ ване уджджхита̄ кхаттийехи, гайха дхан̇ко гаччхати йенака̄мам̣.
‘‘те нӯна та̄лӯпанибхе аламбе, нисевите ка̄сикачанданена;
тханесу ме ламбиссати син̇га̄ло, ма̄тӯва путто тарун̣о танӯджо.
‘‘там̣ нӯна сон̣им̣ путхулам̣ сукот̣т̣итам̣, нисевитам̣ кан̃чанамекхала̄хи;
чхиннам̣ ване кхаттийехӣ аваттхам̣, син̇га̄ласан̇гха̄ парикад̣д̣хиссанти.
‘‘сон̣а̄ дхан̇ка̄ син̇га̄ла̄ ча, йе чан̃н̃е санти да̄т̣хино;
аджара̄ нӯна хессанти, бхаккхайитва̄ пабха̄ватим̣.
‘‘саче ¶ мам̣са̄ни харим̣су, кхаттийа̄ дӯрага̄мино;
ат̣т̣хӣни амма йа̄читва̄, анупатхе даха̄тха нам̣.
‘‘кхетта̄ни амма ка̄ретва̄, кан̣ика̄реттха ропайа;
йада̄ те пуппхита̄ ассу, хеманта̄нам̣ химаччайе;
сареййа̄тха мамам̣ амма, евам̣ван̣н̣а̄ пабха̄ватӣ’’ти.
таттха каккӯпанисевитантила каккӯпанисевитанти са̄сапакаккалон̣акаккаматтикакаккатилакаккахалиддикаккамукхачун̣н̣акехи имехи пан̃чахи каккехи упанисевитам̣. а̄да̄саданта̄тхарупаччавеккхитанти ¶ дантамайатхарумхи а̄да̄се паччавеккхитам̣ таттха олокетва̄ ман̣д̣итам̣. субханти субхамукхам̣. вираджанти вигатараджам̣ ниммалам̣. анан̇ган̣анти ган̣д̣апил̣ака̄дидосарахитам̣. чхуддханти амма еварӯпам̣ мама мукхам̣ аддха̄ ида̄ни кхаттийехи чхад̣д̣итам̣ ване ¶ аран̃н̃е т̣хассатӣти паридевати. аситети ка̄л̣аке. веллитаггети уннатагге. сӣватхика̄йа̄ти суса̄намхи. парикад̣д̣хиссантӣти еварӯпе мама кесе мануссамам̣сакха̄дака̄ гиджджха̄ па̄дехи пахаритва̄ нӯна парикад̣д̣хиссанти. гайха дхан̇ко гаччхати йенака̄манти амма мама еварӯпам̣ ба̄хам̣ нӯна дхан̇ко гахетва̄ лун̃джитва̄ кха̄данто йенака̄мам̣ гаччхиссати.
та̄лӯпанибхети суван̣н̣ата̄лапхаласадисе. ка̄сикачанданена̄ти сукхумачанданена нисевите. тханесу мети амма мама суса̄не патита̄йа еварӯпе тхане дисва̄ мукхена д̣ам̣ситва̄ тесу ме тханесу аттано тануджо ма̄ту тарун̣апутто вийа нӯна син̇га̄ло ламбиссати. сон̣инти кат̣им̣. сукот̣т̣итанти гоханукена пахаритва̄ сувад̣д̣хитам̣. аваттханти чхад̣д̣итам̣. бхаккхайитва̄ти амма ете еттака̄ нӯна мама мам̣сам̣ кха̄дитва̄ аджара̄ бхависсанти.
саче мам̣са̄ни харим̣сӯти амма саче те кхаттийа̄ майим̣ пат̣ибаддхачитта̄ мама мам̣са̄ни хареййум̣, атха тумхе ат̣т̣хӣни йа̄читва̄ анупатхе даха̄тханам̣, джан̇гхамаггамаха̄магга̄нам̣ антаре дахеййа̄тха̄ти вадати. кхетта̄нӣти амма мама джха̄питат̣т̣ха̄не ма̄ла̄диваттхӯни ка̄ретва̄ еттха етесу кхеттесу кан̣ика̄раруккхе ропайа. химаччайети химапа̄та̄тиккаме пхаггун̣ама̄се. сареййа̄тха̄ти тесам̣ пуппха̄нам̣ суван̣н̣ачан̇кот̣акам̣ пӯретва̄ ӯрӯсу т̣хапетва̄ мама дхӣта̄ пабха̄ватӣ евам̣ван̣н̣а̄ти сареййа̄тха.
ити ¶ са̄ маран̣абхайатаджджита̄ ма̄ту сантике вилапи. маддара̄джа̄пи ‘‘пхарасун̃ча ган̣д̣икан̃ча гахетва̄ чорагха̄тако идхева а̄гаччхатӯ’’ти а̄н̣а̄песи. тасса а̄гаманам̣ сакалара̄джагехе па̄кат̣ам̣ ахоси. атхасса а̄гатабха̄вам̣ сутва̄ пабха̄ватийа̄ ма̄та̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ сокасамаппита̄ ран̃н̃о сантикам̣ агама̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тасса̄ ма̄та̄ удат̣т̣ха̄си, кхаттийа̄ деваван̣н̣инӣ;
дисва̄ асин̃ча сӯнан̃ча, ран̃н̃о маддассантепуре’’ти.
таттха ¶ удат̣т̣ха̄сӣти а̄сана̄ ут̣т̣ха̄йа ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ат̣т̣ха̄си. дисва̄ асин̃ча сӯнан̃ча̄ти антепурамхи алан̇катамаха̄тале ран̃н̃о пурато никкхиттам̣ пхарасун̃ча ган̣д̣икан̃ча дисва̄ вилапантӣ га̄тхама̄ха –
‘‘имина̄ ¶ нӯна асина̄, сусан̃н̃ам̣ танумаджджхимам̣;
дхӣтарам̣ мадда хантва̄на, кхаттийа̄нам̣ падассасӣ’’ти.
таттха асина̄ти пхарасум̣ сандха̄йа̄ха. со хи имасмим̣ т̣ха̄не аси на̄ма джа̄то. сусан̃н̃ам̣ танумаджджхиманти сут̣т̣ху сан̃н̃а̄там̣ танумаджджхимам̣.
атха нам̣ ра̄джа̄ сан̃н̃а̄пенто а̄ха – ‘‘деви, ким̣ катхеси, тава дхӣта̄ сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄нам̣ ‘вирӯпо’ти чхад̣д̣етва̄ гатамагге падавалан̃дже авинат̣т̣хейева маччум̣ нала̄т̣ена̄да̄йа а̄гата̄, ида̄ни аттано рӯпам̣ нисса̄йа ӣдисам̣ пхалам̣ лабхатӯ’’ти. са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ дхӣту сантикам̣ гантва̄ вилапантӣ а̄ха –
‘‘на ме ака̄си вачанам̣, аттхака̄ма̄йа путтике;
са̄джджа лохитасан̃чханна̄, гаччхаси йамаса̄дханам̣.
‘‘евама̄паджджатӣ посо, па̄пийан̃ча нигаччхати;
йо ве хита̄нам̣ вачанам̣, на кароти аттхадассинам̣.
‘‘саче ча аджджа дха̄реси, кума̄рам̣ ча̄рудассанам̣;
кусена джа̄там̣ кхаттийам̣, суван̣н̣аман̣имекхалам̣;
пӯджитам̣ н̃а̄тисан̇гхехи, на гаччхаси йамаккхайам̣.
‘‘йаттхассу ¶ бхерӣ надати, кун̃джаро ча никӯджати;
кхаттийа̄нам̣ куле бхадде, кинну сукхатарам̣ тато.
‘‘ассо ча сисати два̄ре, кума̄ро упародати;
кхаттийа̄нам̣ куле бхадде, кинну сукхатарам̣ тато.
‘‘майӯракон̃ча̄бхируде, кокила̄бхиникӯджите;
кхаттийа̄нам̣ куле бхадде, кинну сукхатарам̣ тато’’ти.
таттха ¶ путтикети там̣ а̄лапати. идам̣ вуттам̣ хоти – амма, идха ким̣ кариссаси, са̄микасса сантикам̣ гаччха, ма̄ рӯпамадена маджджӣти евам̣ йа̄чантийа̄пи ме вачанам̣ на ака̄си, са̄ твам̣ аджджа лохитасан̃чханна̄ гаччхаси йамаса̄дханам̣, маччура̄джасса бхаванам̣ ¶ гамиссасӣти. па̄пийан̃ча̄ти ито па̄патаран̃ча нигаччхати. саче ча аджджа дха̄ресӣти, амма, саче твам̣ читтасса васам̣ агантва̄ кусанариндам̣ пат̣ичча ладдхам̣ аттано рӯпена садисам̣ ча̄рудассанам̣ кума̄рам̣ аджджа дха̄райиссаси. йамаккхайанти евам̣ санте йаманивесанам̣ на гаччхеййа̄си. тато йамхи кхаттийакуле айам̣ вибхӯти, тамха̄ на̄на̄бхерисаддена чева маттава̄ран̣акон̃чана̄дена ча нинна̄дита̄ куса̄ватӣра̄джакула̄ ким̣ ну сукхатарам̣ дисва̄ идха̄гата̄сӣти аттхо. сисатӣти хасати. кума̄роти сусиккхито гандхаббакума̄ро. упародатӣти на̄на̄тӯрийа̄ни гахетва̄ упаха̄рам̣ кароти. кокила̄бхиникӯджитети кусара̄джакуле са̄йам̣ па̄то паваттаначчагӣтава̄дитӯпаха̄рам̣ пат̣иппхарантӣ вийа кокилехи абхиникӯджите.
ити са̄пи еттака̄хи га̄тха̄хи та̄йа саддхим̣ саллапитва̄ ‘‘саче аджджа кусанариндо идха асса, име сатта ра̄джа̄но пала̄петва̄ мама дхӣтарам̣ дуккха̄ памочетва̄ а̄да̄йа гаччхеййа̄’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘кахам̣ ну кхо саттумаддано, парарат̣т̣хаппамаддано;
кусо сол̣а̄рапан̃н̃а̄н̣о, йо но дуккха̄ памочайе’’ти.
таттха сол̣а̄рапан̃н̃а̄н̣оти ул̣а̄рапан̃н̃о.
тато ¶ пабха̄ватӣ ‘‘мама ма̄ту кусасса ван̣н̣ам̣ бхан̣антийа̄ мукхам̣ наппахоти, а̄чиккхисса̄ми та̄васса̄ тасса идхева а̄л̣а̄рикакаммам̣ катва̄ васанабха̄ва’’нти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘идхева со саттумаддано, парарат̣т̣хаппамаддано;
кусо сол̣а̄рапан̃н̃а̄н̣о, йо те саббе вадхиссатӣ’’ти.
атхасса̄ ма̄та̄ ‘‘айам̣ маран̣абхайабхӣта̄ виппалапатӣ’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘умматтика̄ ¶ ну бхан̣аси, андхаба̄ла̄ пабха̄саси;
кусо че а̄гато асса, ким̣ на джа̄нему там̣ майа’’нти.
таттха андхаба̄ла̄ти саммӯл̣ха̄ ан̃н̃а̄н̣а̄ хутва̄. ким̣ на джа̄немӯти кена ка̄ран̣ена там̣ на джа̄неййа̄ма. со хи антара̄магге т̣хитова амха̄кам̣ са̄санам̣ песеййа, самусситаддхаджа̄ чатуран̇гинӣсена̄ пан̃н̃а̄йетха, твам̣ пана маран̣абхайена катхесӣти.
са̄ ¶ евам̣ вутте ‘‘на ме ма̄та̄ саддахати, тасса идха̄гантва̄ сатта ма̄се васанабха̄вам̣ на джа̄на̄ти, дассесса̄ми на’’нти чинтетва̄ ма̄тарам̣ хаттхе гахетва̄ сӣхапан̃джарам̣ виваритва̄ хаттхам̣ паса̄ретва̄ дассентӣ га̄тхама̄ха –
‘‘есо а̄л̣а̄рико посо, кума̄рӣпурамантаре;
дал̣хам̣ катва̄на сам̣веллим̣, кумбхим̣ дховати он̣ато’’ти.
таттха кума̄рӣпурамантарети ва̄тапа̄не т̣хита̄ тава дхӣта̄нам̣ кума̄рӣнам̣ васанат̣т̣ха̄нантаре нам̣ олокехи. сам̣веллинти каччхам̣ бандхитва̄ кумбхим̣ дховати.
со кира тада̄ ‘‘аджджа ме маноратхо маттхакам̣ па̄пун̣иссати, аддха̄ маран̣абхайатаджджита̄, пабха̄ватӣ, мама а̄гатабха̄вам̣ катхессати, бха̄джана̄ни дховитва̄ пат̣иса̄месса̄мӣ’’ти удакам̣ а̄харитва̄ бха̄джана̄ни дховитум̣ а̄рабхи. атха нам̣ ма̄та̄ парибха̄сантӣ га̄тхама̄ха –
‘‘вен̣ӣ твамаси чан̣д̣а̄лӣ, адӯси кулагандхинӣ;
катхам̣ маддакуле джа̄та̄, да̄сам̣ кайира̄си ка̄мука’’нти.
таттха ¶ вен̣ӣти таччхика̄. адӯси кулагандхинӣти уда̄ху твам̣ куладӯсика̄. ка̄муканти катхам̣ на̄ма твам̣ еварӯпе куле джа̄та̄ аттано са̄микам̣ да̄сам̣ кареййа̄сӣти.
тато пабха̄ватӣ ‘‘мама ма̄та̄ имасса мам̣ нисса̄йа евам̣ васанабха̄вам̣ на джа̄на̄ти ман̃н̃е’’ти чинтетва̄ итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘намхи ¶ вен̣ӣ на чан̣д̣а̄лӣ, на чамхи кулагандхинӣ;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃асӣ’’ти.
таттха окка̄капуттоти, амма, еса окка̄капутто, твам̣ пана ‘‘да̄со’’ти ман̃н̃аси, касма̄ нам̣ ахам̣ ‘‘да̄со’’ти катхесса̄мӣти.
ида̄нисса йасам̣ ван̣н̣ентӣ а̄ха –
‘‘йо бра̄хман̣асахасса̄ни, сада̄ бходжети вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси.
йасса ¶ на̄гасахасса̄ни, сада̄ йодженти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси.
‘‘йасса ассасахасса̄ни, сада̄ йодженти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси.
‘‘йасса ратхасахасса̄ни, сада̄ йодженти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси;
йасса усабхасахасса̄ни, сада̄ йодженти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси.
‘‘йасса дхенусахасса̄ни, сада̄ духанти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃асӣ’’ти.
евам̣ та̄йа пан̃чахи га̄тха̄хи маха̄саттасса йасо ван̣н̣ито. атхасса̄ ма̄та̄ ‘‘айам̣ асамбхита̄ катхам̣ катхети, аддха̄ евамета’’нти саддахитва̄ ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочеси. со вегена пабха̄ватийа̄ сантикам̣ ¶ гантва̄ ‘‘саччам̣ кира, амма, кусара̄джа̄ идха̄гато’’ти. ‘‘а̄ма та̄та, аджджасса сатта ма̄са̄ атикканта̄ тава дхӣта̄нам̣ а̄л̣а̄рикаттам̣ каронтасса̄’’ти. со тасса̄ асаддаханто кхуджджам̣ пуччхитва̄ йатха̄бхӯтам̣ сутва̄ дхӣтарам̣ гараханто га̄тхама̄ха –
‘‘таггха ¶ те дуккат̣ам̣ ба̄ле, йам̣ кхаттийам̣ махаббалам̣;
на̄гам̣ ман̣д̣ӯкаван̣н̣ена, на там̣ аккха̄сидха̄гата’’нти.
таттха таггха̄ти екам̣сенева.
со дхӣтарам̣ гарахитва̄ вегена тасса сантикам̣ гантва̄ катапат̣исантха̄ро ан̃джалим̣ паггайха аттано аччайам̣ дассенто га̄тхама̄ха –
‘‘апара̄дхам̣ маха̄ра̄джа, твам̣ но кхама ратхесабха;
йам̣ там̣ ан̃н̃а̄тавесена, на̄н̃н̃а̄симха̄ идха̄гата’’нти.
там̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘сача̄хам̣ пхарусам̣ ваккха̄ми, идхевасса хадайам̣ пхалиссати, асса̄сесса̄ми на’’нти чинтетва̄ бха̄джанантаре т̣хитова итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄дисасса на там̣ чханнам̣, йохам̣ а̄л̣а̄рико бхаве;
тван̃н̃ева ме пасӣдассу, наттхи те дева дуккат̣а’’нти.
ра̄джа̄ тасса сантика̄ пат̣исантха̄рам̣ лабхитва̄ па̄са̄дам̣ абхирухитва̄ пабха̄ватим̣ паккоса̄петва̄ кхама̄панаттха̄йа песетум̣ га̄тхама̄ха –
‘‘гаччха ¶ ба̄ле кхама̄пехи, кусара̄джам̣ махаббалам̣;
кхама̄пито кусо ра̄джа̄, со те дассати джӣвита’’нти.
са̄ питу вачанам̣ сутва̄ бхагинӣхи чева парича̄рика̄хи ча паривута̄ тасса сантикам̣ агама̄си. сопи каммака̄равесена т̣хитова тасса̄ аттано сантикам̣ а̄гаманам̣ н̃атва̄ ‘‘аджджа пабха̄ватийа̄ ма̄нам̣ бхиндитва̄ па̄дамӯле нам̣ калале нипаджджа̄песса̄мӣ’’ти саббам̣ аттана̄ а̄бхатам̣ удакам̣ чхад̣д̣етва̄ кхаламан̣д̣аламаттам̣ т̣ха̄нам̣ маддитва̄ екакалалам̣ ака̄си. са̄ тасса сантикам̣ гантва̄ тасса па̄десу нипатитва̄ калалапит̣т̣хе нипанна̄ там̣ кхама̄песи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘питусса ¶ ¶ вачанам̣ сутва̄, деваван̣н̣ӣ пабха̄ватӣ;
сираса̄ аггахӣ па̄де, кусара̄джам̣ махаббала’’нти.
таттха сираса̄ти сираса̄ нипатитва̄ кусара̄джа̄нам̣ па̄де аггахесӣти.
гахетва̄ ча пана нам̣ кхама̄пентӣ тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘йа̄ма̄ ратйо атикканта̄, та̄ма̄ дева тайа̄ вина̄;
ванде те сираса̄ па̄де, ма̄ ме куджджха ратхесабха.
‘‘саббам̣ те пат̣иджа̄на̄ми, маха̄ра̄джа сун̣охи ме;
на ча̄пи аппийам̣ туйхам̣, кареййа̄ми ахам̣ пуна.
‘‘евам̣ че йа̄чама̄на̄йа, вачанам̣ ме на ка̄хаси;
ида̄ни мам̣ та̄то хантва̄, кхаттийа̄нам̣ падассатӣ’’ти.
таттха ратйоти раттийо. та̄ма̄ти та̄ има̄ сабба̄пи тайа̄ вина̄ атикканта̄. саббам̣ те пат̣иджа̄на̄мӣти, маха̄ра̄джа, еттакам̣ ка̄лам̣ майа̄ тава аппийамева катам̣, идам̣ те ахам̣ саббам̣ пат̣иджа̄на̄ми, апарампи сун̣охи ме, ито пат̣т̣ха̄йа̄хам̣ пуна туйхам̣ аппийам̣ на карисса̄ми. евам̣ чети саче евам̣ йа̄чама̄на̄йа мама твам̣ вачанам̣ на кариссасӣти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘сача̄хам̣ ‘имам̣ тван̃чева джа̄ниссасӣ’ти ваккха̄ми, хадайамасса̄ пхалиссати, асса̄сесса̄ми на’’нти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘евам̣ те йа̄чама̄на̄йа, ким̣ на ка̄ха̄ми те вачо;
викуддхо тйасми калйа̄н̣и, ма̄ твам̣ бха̄йи пабха̄вати.
‘‘саббам̣ ¶ те пат̣иджа̄на̄ми, ра̄джапутти сун̣охи ме;
на ча̄пи аппийам̣ туйхам̣, кареййа̄ми ахам̣ пуна.
‘‘тава ¶ ка̄ма̄ хи суссон̣и, паху дуккхам̣ титиккхисам̣;
бахум̣ маддакулам̣ хантва̄, найитум̣ там̣ пабха̄ватӣ’’ти.
таттха ким̣ на ка̄ха̄мӣти ким̣ка̄ран̣а̄ тава вачанам̣ на карисса̄ми. викуддхо тйасмӣти викуддхо никкопо те асмим̣. саббам̣ тети викуддхабха̄ван̃ча ида̄ни аппийакаран̣ан̃ча убхайам̣ те идам̣ саббамева пат̣иджа̄на̄ми. тава ка̄ма̄ти тава ¶ ка̄мена там̣ иччхама̄но. титиккхисанти адхива̄семи. бахум̣ маддакулам̣ хантва̄ найитум̣ танти бахумаддара̄джакулам̣ ханитва̄ балакка̄рена там̣ нетум̣ саматтхоти.
атха со саккасса деваран̃н̃о парича̄рикам̣ вийа там̣ аттано парича̄рикам̣ дисва̄ кхаттийама̄нам̣ уппа̄детва̄ ‘‘майи кира дхарама̄нейева мама бхарийам̣ ан̃н̃е гахетва̄ гамиссантӣ’’ти сӣхо вийа ра̄джан̇ган̣е виджамбхама̄но ‘‘сакаланагарава̄сино ме а̄гатабха̄вам̣ джа̄нантӯ’’ти вагганто наданто сел̣енто аппхот̣енто ‘‘ида̄ни те джӣвагга̄хам̣ гахесса̄ми, ратха̄дайо ме йоджентӯ’’ти анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йоджайанту ратхе ассе, на̄на̄читте сама̄хите;
атха даккхатха ме вегам̣, видхамантасса саттаво’’ти.
таттха на̄на̄читтети на̄на̄лан̇ка̄равичитте. сама̄хитети ассе сандха̄йа вуттам̣, сусиккхите ниббисеванети аттхо. атха даккхатха ме веганти атха ме параккамам̣ пассиссатха̄ти.
саттӯнам̣ ган̣ханам̣ на̄ма майхам̣ бха̄ро, гаччха твам̣ нхатва̄ алан̇каритва̄ па̄са̄дам̣ а̄руха̄ти там̣ уййоджеси. маддара̄джа̄писса париха̄ракаран̣аттхам̣ амачче пахин̣и. те тасса маха̄насадва̄рейева са̄н̣им̣ париккхипитва̄ каппаке упат̣т̣хапесум̣. со катамассукаммо сӣсам̣нха̄то сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито амачча̄дӣхи паривуто ‘‘па̄са̄дам̣ абхирухисса̄мӣ’’ти диса̄ вилокетва̄ аппхот̣еси. олокитаолокитат̣т̣ха̄нам̣ викампи. со ‘‘ида̄ни ме параккамам̣ пассиссатха̄’’ти а̄ха. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘тан̃ча таттха удиккхим̣су, ран̃н̃о маддассантепуре;
виджамбхама̄нам̣ сӣхам̣ва, пхот̣ентам̣ дигун̣ам̣ бхуджа’’нти.
тассаттхо ¶ ¶ – тан̃ча таттха виджамбхантам̣ аппхот̣ентам̣ ран̃н̃о антепуре ва̄тапа̄на̄ни виваритва̄ иттхийо удиккхим̣сӯти.
атхасса маддара̄джа̄ катаа̄нен̃джака̄ран̣ам̣ алан̇катаварава̄ран̣ам̣ песеси. со самусситасетаччхаттам̣ хаттхиккхандхам̣ а̄руйха ‘‘пабха̄ватим̣ а̄нетха̄’’ти тампи паччхато нисӣда̄петва̄ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа паривуто па̄чӣнадва̄рена ¶ никкхамитва̄ парасенам̣ олокетва̄ ‘‘ахам̣ кусара̄джа̄, джӣвитаттхика̄ урена нипаджджантӯ’’ти тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надитва̄ саттумадданам̣ ака̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘хаттхиккхандхан̃ча а̄руйха, а̄ропетва̄ пабха̄ватим̣;
сан̇га̄мам̣ отаритва̄на, сӣхана̄дам̣ надӣ кусо.
‘‘тасса там̣ надато сутва̄, сӣхассевитаре мига̄;
кхаттийа̄ випала̄йим̣су, кусасаддабхайат̣т̣ита̄.
‘‘хаттха̄роха̄ анӣкат̣т̣ха̄, ратхика̄ паттика̄рака̄;
ан̃н̃аман̃н̃асса чхинданти, кусасаддабхайат̣т̣ита̄.
‘‘тасмим̣ сан̇га̄масӣсасмим̣, пасситва̄ хат̣т̣хама̄насо;
кусасса ран̃н̃о девиндо, ада̄ верочанам̣ ман̣им̣.
‘‘со там̣ виджджхитва̄ сан̇га̄мам̣, ладдха̄ верочанам̣ ман̣им̣;
хаттхиккхандхагато ра̄джа̄, па̄веккхи нагарам̣ пурам̣.
‘‘джӣвагга̄хам̣ гахетва̄на, бандхитва̄ сатта кхаттийе;
сасурассӯпана̄меси, име те дева саттаво.
‘‘саббева те васам̣ гата̄, амитта̄ вихата̄ тава;
ка̄мам̣ карохи те тайа̄, мун̃ча ва̄ те ханассу ва̄’’ти.
таттха ¶ випала̄йим̣сӯти сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ асакконта̄ випаллаттхачитта̄ бхиджджим̣су. кусасаддабхайат̣т̣ита̄ти кусаран̃н̃о саддам̣ нисса̄йа джа̄тена бхайена упаддута̄ мӯл̣хачитта̄. ан̃н̃аман̃н̃асса чхиндантӣти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ чхинданти мадданти. ‘‘бхиндим̣сӯ’’типи па̄т̣хо. тасминти евам̣ бодхисаттасса саддасаваненева сан̇га̄ме бхинне тасмим̣ сан̇га̄масӣсе там̣ маха̄саттасса параккамам̣ пасситва̄ тут̣т̣хахадайо сакко верочанам̣ на̄ма ман̣иккхандхам̣ тасса ада̄си. нагарам̣ пуранти нагарасан̇кха̄там̣ пурам̣. бандхитва̄ти тесан̃н̃ева уттари са̄т̣акена паччха̄ба̄хам̣ бандхитва̄. ка̄мам̣ карохи те тайа̄ти твам̣ аттано ка̄мам̣ иччхам̣ ручим̣ карохи, ете хи тайа̄ да̄са̄ ката̄йева̄ти.
‘‘туйхева саттаво ете, на хи те майха саттаво;
тван̃н̃ева но маха̄ра̄джа, мун̃ча ва̄ те ханассу ва̄’’ти.
таттха тван̃н̃ева ноти, маха̄ра̄джа, твам̣йева амха̄кам̣ иссароти.
евам̣ ¶ вутте маха̄сатто ‘‘ким̣ имехи ма̄ритехи, ма̄ тесам̣ а̄гаманам̣ нираттхакам̣ хоту, пабха̄ватийа̄ канит̣т̣ха̄ сатта маддара̄джадхӣтаро аттхи, та̄ несам̣ да̄песса̄мӣ’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘има̄ те дхӣтаро сатта, девакан̃н̃ӯпама̄ субха̄;
дада̄хи несам̣ екекам̣, хонту джа̄ма̄таро тава̄’’ти.
атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха –
‘‘амха̄кан̃чева та̄сан̃ча, твам̣ но саббесамиссаро;
тван̃н̃ева но маха̄ра̄джа, дехи несам̣ йадиччхасӣ’’ти.
таттха твам̣ но саббесанти, маха̄ра̄джа кусанаринда, ким̣ вадеси, тван̃н̃ева етесан̃ча саттаннам̣ ра̄джӯнам̣ маман̃ча има̄сан̃ча саббесам̣ но иссаро. йадиччхасӣти йади иччхаси, йасса ва̄ йам̣ да̄тум̣ иччхаси, тасса там̣ дехӣти.
евам̣ вутте со та̄ сабба̄пи алан̇ка̄ра̄петва̄ екекасса ран̃н̃о екекам̣ ада̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ пан̃ча га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘екамекасса екекам̣, ада̄ сӣхассаро кусо;
кхаттийа̄нам̣ тада̄ тесам̣, ран̃н̃о маддасса дхӣтаро.
‘‘пӣн̣ита̄ тена ла̄бхена, тут̣т̣ха̄ сӣхассаре кусе;
сакарат̣т̣ха̄ни па̄йим̣су, кхаттийа̄ сатта та̄ваде.
‘‘пабха̄ватин̃ча а̄да̄йа, ман̣им̣ верочанам̣ субхам̣;
куса̄ватим̣ кусо ра̄джа̄, агама̄си махаббало.
‘‘тйассу екаратхе йанта̄, пависанта̄ куса̄ватим̣;
сама̄на̄ ван̣н̣арӯпена, на̄н̃н̃аман̃н̃а̄тирочисум̣.
‘‘ма̄та̄ ¶ путтена сам̣гаччхи, убхайо ча джайампатӣ;
самагга̄ те тада̄ а̄сум̣, пхӣтам̣ дхаран̣има̄васу’’нти.
таттха пӣн̣ита̄ти сантаппита̄. па̄йим̣сӯти ида̄ни аппаматта̄ бхавеййа̄тха̄ти кусанариндена овадита̄ агамам̣су. агама̄сӣти катипа̄хам̣ васитва̄ ‘‘амха̄кам̣ рат̣т̣хам̣ ¶ гамисса̄ма̄’’ти сасурам̣ а̄пуччхитва̄ гато. екаратхе йанта̄ти двепи екаратхам̣ абхируйха гаччханта̄. сама̄на̄ ван̣н̣арӯпена̄ти ван̣н̣ена ча рӯпена ча сама̄на̄ хутва̄. на̄н̃н̃аман̃н̃а̄тирочисунти еко екам̣ на̄тикками. ман̣иратана̄нубха̄вена кира маха̄сатто абхирӯпо ахоси суван̣н̣аван̣н̣о собхаггаппатто, со кира пуббе паччекабуддхасса пин̣д̣апа̄таниссандена буддхапат̣има̄каран̣аниссандена ча евам̣ теджаванто ахоси. сам̣гаччхӣти атхасса ма̄та̄ маха̄саттасса а̄гаманам̣ сутва̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ маха̄саттасса бахум̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ а̄да̄йа паччуггаманам̣ катва̄ сама̄гаччхи. сопи ма̄тара̄ саддхим̣йева нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ сатта̄хам̣ чхан̣акӣл̣ам̣ кӣл̣итва̄ алан̇катапа̄са̄даталам̣ абхирухи. тепи убхо джайампатика̄ самагга̄ ахесум̣, тато пат̣т̣ха̄йа йа̄ваджӣвам̣ самагга̄ саммодама̄на̄ пхӣтам̣ дхаран̣им̣ аджджха̄васим̣сӯти.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ма̄та̄питаро маха̄ра̄джакула̄ни ахесум̣, канит̣т̣хо а̄нандо, кхуджджа̄ кхуджджуттара̄, пабха̄ватӣ ра̄хулама̄та̄, париса̄ буддхапариса̄, кусара̄джа̄ пана ахамева ахосинти.
кусаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.
[532] 2. сон̣анандаджа̄такаван̣н̣ана̄
девата̄ нуси гандхабботи идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ма̄тупосакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху са̄маджа̄таке (джа̄. 2.22.296 а̄дайо) ваттхусадисам̣. тада̄ пана саттха̄ ‘‘ма̄, бхиккхаве, имам̣ бхиккхум̣ уджджха̄йиттха, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ сакаладжамбудӣпе раджджам̣ лабхама̄на̄пи там̣ аггахетва̄ ма̄та̄питаро посим̣суйева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ¶ ба̄ра̄н̣асӣ брахмавад̣д̣ханам̣ на̄ма нагарам̣ ахоси. таттха маноджо на̄ма ра̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. таттха ан̃н̃атаро асӣтикот̣ивибхаво бра̄хман̣амаха̄са̄ло апуттако ахоси. тасса бра̄хман̣ӣ тенева ‘‘бхоти путтам̣ паттхехӣ’’ти вутта̄ паттхеси. атха бодхисатто брахмалока̄ чавитва̄ тасса̄ куччхисмим̣ пат̣исандхим̣ ган̣хи, джа̄тасса часса ‘‘сон̣акума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. тасса падаса̄ гаманака̄ле ан̃н̃опи сатто брахмалока̄ чавитва̄ тасса̄йева куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хи, тасса джа̄тасса ‘‘нандакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. тесам̣ уггахитаведа̄нам̣ саббасиппесу ниппхаттим̣ патта̄нам̣ вайаппатта̄нам̣ рӯпасампадам̣ дисва̄ бра̄хман̣о бра̄хман̣им̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхоти путтам̣ сон̣акума̄рам̣ гхарабандханена бандхисса̄ма̄’’ти а̄ха. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ путтасса таматтхам̣ а̄чиккхи ¶ . со ‘‘алам̣, амма, майхам̣ гхара̄ва̄сена, ахам̣ йа̄ваджӣвам̣ тумхе пат̣иджаггитва̄ тумха̄кам̣ аччайена химавантам̣ пависитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ бра̄хман̣асса етаматтхам̣ а̄рочеси.
те пунаппунам̣ катхента̄пи тасса читтам̣ алабхитва̄ нандакума̄рам̣ а̄мантетва̄ ‘‘та̄та, тена хи твам̣ кут̣умбам̣ пат̣ипаджджа̄хӣ’’ти ватва̄ ‘‘на̄хам̣ бха̄тара̄ чхад̣д̣итакхел̣ам̣ сӣсена уккхипа̄ми, ахампи тумха̄кам̣ аччайена бха̄тара̄ва саддхим̣ паббаджисса̄мӣ’’ти вутте тесам̣ вачанам̣ сутва̄ ‘‘име две евам̣ тарун̣а̄ва ка̄ме паджаханти, киман̇гам̣ пана майам̣, саббейева паббаджисса̄ма̄’’ти чинтетва̄, ‘‘та̄та̄ ¶ , ким̣ во амха̄кам̣ аччайена паббаджджа̄йа, ида̄нева саббе майам̣ паббаджисса̄ма̄’’ти ран̃н̃о а̄рочетва̄ саббам̣ дханам̣ да̄намукхе виссаджджетва̄ да̄саджанам̣ бхуджиссам̣ катва̄ н̃а̄тӣнам̣ да̄таббайуттакам̣ датва̄ чатта̄ропи джана̄ брахмавад̣д̣хананагара̄ никкхамитва̄ химавантападесе пан̃чападумасан̃чханнам̣ сарам̣ нисса̄йа раман̣ӣйе ванасан̣д̣е ассамам̣ ма̄петва̄ паббаджитва̄ таттха васим̣су. убхопи бха̄таро ма̄та̄питаро пат̣иджаггим̣су, тесам̣ па̄това дантакат̣т̣хан̃ча мукхадхованан̃ча датва̄ пан̣н̣аса̄лан̃ча паривен̣ан̃ча саммаджджитва̄ па̄нӣйам̣ парибходжанӣйам̣ упат̣т̣хапетва̄ аран̃н̃ато мадхурапхала̄пхала̄ни а̄харитва̄ ма̄та̄питаро кха̄да̄пенти, ун̣хена ва̄ сӣтена ва̄ ва̄рина̄ нха̄пенти, джат̣а̄ содхенти, па̄дапарикамма̄дӣни тесам̣ каронти.
евам̣ ¶ аддха̄не гате нандапан̣д̣ито ‘‘майа̄ а̄бхатапхала̄пхала̄нева пат̣хамам̣ ма̄та̄питаро кха̄да̄песса̄мӣ’’ти пурато гантва̄ хиййо ча парахиййо ча гахитат̣т̣ха̄нато йа̄ни ва̄ та̄ни ва̄ па̄това а̄харитва̄ ма̄та̄питаро кха̄да̄песи. те та̄ни кха̄дитва̄ мукхам̣ виккха̄летва̄ упосатхика̄ бхаванти. сон̣апан̣д̣ито пана дӯрам̣ гантва̄ мадхурамадхура̄ни супаккасупакка̄ни а̄харитва̄ упана̄меси. атха нам̣, ‘‘та̄та, канит̣т̣хена те а̄бхата̄ни майам̣ па̄това кха̄дитва̄ упосатхика̄ джа̄та̄, на ида̄ни но аттхо’’ти ваданти. ити тасса пхала̄пхала̄ни парибхогам̣ на лабханти винассанти, пунадивасесупи татхева̄ти ¶ . евам̣ со пан̃ча̄бхин̃н̃ата̄йа дӯрам̣ гантва̄пи а̄харати, те пана на кха̄данти.
атха маха̄сатто чинтеси – ‘‘ма̄та̄питаро ме сукхума̄ла̄, нандо ча йа̄ни ва̄ та̄ни ва̄ апаккадуппакка̄ни пхала̄пхала̄ни а̄харитва̄ кха̄да̄пети, евам̣ санте име на чӣрам̣ паваттиссанти, ва̄ресса̄ми на’’нти. атха нам̣ со а̄мантетва̄ ‘‘нанда, ито пат̣т̣ха̄йа пхала̄пхалам̣ а̄харитва̄ мама̄гаманам̣ пат̣има̄нехи, убхопи екатова кха̄да̄песса̄ма̄’’ти а̄ха. со евам̣ вуттепи аттано пун̃н̃ам̣ пачча̄сӣсанто на тасса вачанамака̄си. маха̄сатто ‘‘нандо мама вачанам̣ акаронто айуттам̣ кароти, пала̄песса̄ми нам̣, тато екакова ма̄та̄питаро пат̣иджаггисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘нанда, твам̣ анова̄дако пан̣д̣ита̄нам̣ вачанам̣ на кароси, ахам̣ джет̣т̣хо, ма̄та̄питаро мамева бха̄ро, ахамева несам̣ пат̣иджаггисса̄ми, твам̣ идха васитум̣ на лаччхаси, ан̃н̃аттха йа̄хӣ’’ти тасса аччхарам̣ пахари.
со тена пала̄пито тасса сантике т̣ха̄тум̣ асакконто там̣ вандитва̄ ма̄та̄питаро упасан̇камитва̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄ аттано пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ касин̣ам̣ олокетва̄ там̣ дивасамева ¶ пан̃ча абхин̃н̃а̄йо ат̣т̣ха сама̄паттийо ниббаттетва̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ сӣнерупа̄дато ратанава̄лука̄ а̄харитва̄ мама бха̄ту пан̣н̣аса̄ла̄йа паривен̣е окиритва̄ бха̄тарам̣ кхама̄петум̣ пахоми, евампи на собхиссати, анотаттато удакам̣ а̄харитва̄ мама бха̄ту пан̣н̣аса̄ла̄йа паривен̣е осин̃читва̄ бха̄тарам̣ кхама̄петум̣ пахоми, евампи на собхиссати, саче ме бха̄тарам̣ девата̄нам̣ васена кхама̄пеййам̣, чатта̄ро ча маха̄ра̄джа̄но саккан̃ча а̄нетва̄ бха̄тарам̣ кхама̄петум̣ пахоми, евампи на собхиссати ¶ , сакаладжамбудӣпе маноджам̣ аггара̄джа̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ ра̄джа̄но а̄нетва̄ кхама̄песса̄ми, евам̣ санте мама бха̄ту гун̣о сакаладжамбудӣпе аваттхаритва̄ гамиссати, чандимасӯрийо вийа пан̃н̃а̄йиссатӣ’’ти. со та̄вадева иддхийа̄ гантва̄ брахмавад̣д̣хананагаре тасса ран̃н̃о нивесанадва̄ре отаритва̄ т̣хито ‘‘еко кира ¶ во та̄пасо дат̣т̣хука̄мо’’ти ран̃н̃о а̄роча̄песи. ра̄джа̄ ‘‘ким̣ паббаджитасса майа̄ дит̣т̣хена, а̄ха̄раттха̄йа а̄гато бхависсатӣ’’ти бхаттам̣ пахин̣и, со бхаттам̣ на иччхи. тан̣д̣улам̣ пахин̣и, тан̣д̣улам̣ на иччхи. ваттха̄ни пахин̣и, ваттха̄ни на иччхи. тамбӯлам̣ пахин̣и, тамбӯлам̣ на иччхи. атхасса сантике дӯтам̣ песеси, ‘‘киматтхам̣ а̄гатосӣ’’ти. со дӯтена пут̣т̣хо ‘‘ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хахитум̣ а̄гатомхӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ там̣ сутва̄ ‘‘бахӯ мама упат̣т̣ха̄ка̄, аттанова та̄пасадхаммам̣ каротӯ’’ти песеси. со там̣ сутва̄ ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ аттано балена сакаладжамбудӣпе раджджам̣ гахетва̄ дасса̄мӣ’’ти а̄ха.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ чинтеси – ‘‘паббаджита̄ на̄ма пан̣д̣ита̄, кин̃чи упа̄йам̣ джа̄ниссантӣ’’ти там̣ паккоса̄петва̄ а̄сане нисӣда̄петва̄ вандитва̄ ‘‘бханте, тумхе кира майхам̣ сакаладжамбудӣпараджджам̣ гахетва̄ дассатха̄’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘катхам̣ ган̣хиссатха̄’’ти? ‘‘маха̄ра̄джа, антамасо кхуддакамаккхика̄йа пиванаматтампи лохитам̣ кассачи ануппа̄детва̄ тава дханаччхедам̣ акатва̄ аттано иддхийа̄ва гахетва̄ дасса̄ми, апича кевалам̣ папан̃чам̣ акатва̄ аджджева никкхамитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со тасса вачанам̣ саддахитва̄ сенан̇гапаривуто нагара̄ никкхами. саче сена̄йа ун̣хам̣ хоти, нандапан̣д̣ито аттано иддхийа̄ чха̄йам̣ катва̄ сӣтам̣ кароти, деве вассанте сена̄йа упари васситум̣ на дети, сӣтам̣ ва̄ ун̣хам̣ ва̄ ва̄рети, магге кха̄н̣укан̣т̣ака̄дайо саббапариссайе антарадха̄пети, маггам̣ касин̣аман̣д̣алам̣ вийа самам̣ катва̄ сайам̣ а̄ка̄се чаммакхан̣д̣ам̣ паттхаритва̄ паллан̇кена нисинно сена̄йа паривуто гаччхати.
евам̣ сенам̣ а̄да̄йа пат̣хамам̣ косаларат̣т̣хам̣ гантва̄ нагарасса̄видӯре кхандха̄ва̄рам̣ нива̄са̄петва̄ ‘‘йуддхам̣ ва̄ но дету сетаччхаттам̣ ва̄’’ти косаларан̃н̃о дӯтам̣ па̄хеси. со куджджхитва̄ ‘‘ким̣ ахам̣ на ра̄джа̄’’ти ‘‘йуддхам̣ даммӣ’’ти сена̄йа пураккхато никкхами. две ¶ сена̄ йуджджхитум̣ а̄рабхим̣су ¶ . нандапан̣д̣ито двиннампи антаре аттано нисӣданам̣ аджиначаммам̣ махантам̣ катва̄ паса̄ретва̄ двӣхипи ¶ сена̄хи кхиттасаре чамменева сампат̣иччхи. екасена̄йапи кочи кан̣д̣ена виддхо на̄ма наттхи, хаттхагата̄нам̣ пана кан̣д̣а̄нам̣ кхайена двепи сена̄ нирусса̄ха̄ ат̣т̣хам̣су. нандапан̣д̣ито маноджара̄джасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄ра̄джа̄’’ти асса̄сетва̄ косаласса сантикам̣ гантва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ма̄ бха̄йи, наттхи те парипантхо, тава раджджам̣ тавева бхависсати, кевалам̣ маноджаран̃н̃о васаваттӣ хохӣ’’ти а̄ха. со тасса саддахитва̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. атха нам̣ маноджасса сантикам̣ нетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, косалара̄джа̄ те васе ваттати, имасса раджджам̣ имассева хотӯ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ там̣ аттано васе ваттетва̄ две сена̄ а̄да̄йа ан̇гарат̣т̣хам̣ гантва̄ ан̇гам̣ гахетва̄ тато магадхарат̣т̣ханти етенупа̄йена сакаладжамбудӣпе ра̄джа̄но аттано васе ваттетва̄ тато техи паривуто брахмавад̣д̣хананагарамева гато. раджджам̣ ган̣ханто панеса саттаннам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ упари саттадиваса̄дхикехи саттама̄сехи ган̣хи. со екекара̄джадха̄нито на̄наппака̄рам̣ кхаджджабходжанам̣ а̄хара̄петва̄ екасатара̄джа̄но гахетва̄ техи саддхим̣ сатта̄хам̣ маха̄па̄нам̣ пиви.
нандапан̣д̣ито ‘‘йа̄ва ра̄джа̄ сатта̄хам̣ иссарийасукхам̣ анубхоти, та̄васса атта̄нам̣ на дассесса̄мӣ’’ти уттаракурумхи пин̣д̣а̄йа чаритва̄ химаванте кан̃чанагуха̄два̄ре сатта̄хам̣ васи. маноджопи саттаме дивасе аттано махантам̣ сиривибхавам̣ олокетва̄ ‘‘айам̣ йасо на майхам̣ ма̄та̄питӯхи, на ан̃н̃ехи динно, нандата̄пасам̣ нисса̄йа уппанно, там̣ кхо пана ме апассантасса аджджа саттамо дивасо, кахам̣ ну кхо ме йасада̄йако’’ти нандапан̣д̣итам̣ сари. со тасса ануссаран̣абха̄вам̣ н̃атва̄ а̄гантва̄ пурато а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ имасса та̄пасасса девата̄бха̄вам̣ ва̄ мануссабха̄вам̣ ва̄ на джа̄на̄ми, саче еса ¶ мануссо бхавеййа, сакаладжамбудӣпараджджам̣ етассева дасса̄ми. атха дево, сакка̄рамасса карисса̄мӣ’’ти. со там̣ вӣмам̣санто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘девата̄ нути гандхаббо, аду сакко пуриндадо;
мануссабхӯто иддхима̄, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.
со тасса вачанам̣ сутва̄ сабха̄вамева катхенто дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на̄пи ¶ ¶ дево на гандхаббо, на̄пи сакко пуриндадо;
мануссабхӯто иддхима̄, евам̣ джа̄на̄хи бха̄радха̄’’ти.
таттха бха̄радха̄ти рат̣т̣хабха̄радха̄рита̄йа нам̣ евам̣ а̄лапати.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘мануссабхӯто кира̄йам̣ майхам̣ евам̣ бахупака̄ро, махантена йасена нам̣ сантаппесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘катарӯпамидам̣ бхото, веййа̄ваччам̣ анаппакам̣;
девамхи вассама̄намхи, ановассам̣ бхавам̣ ака̄.
‘‘тато ва̄та̄тапе гхоре, сӣтаччха̄йам̣ бхавам̣ ака̄;
тато амиттамаджджхесу, сарата̄н̣ам̣ бхавам̣ ака̄.
‘‘тато пхӣта̄ни рат̣т̣ха̄ни, васино те бхавам̣ ака̄;
тато екасатам̣ кхатйе, ануйанте бхавам̣ ака̄.
‘‘патӣта̄ссу майам̣ бхото, вада там̣ бхан̃джамиччхаси;
хаттхийа̄нам̣ ассаратхам̣, на̄рийо ча алан̇ката̄;
нивесана̄ни рамма̄ни, майам̣ бхото дада̄масе.
‘‘атха ван̇ге ва̄ магадхе, майам̣ бхото дада̄масе;
атха ва̄ ассака̄вантӣ, сумана̄ дамма те майам̣.
‘‘упад̣д̣хам̣ ва̄пи раджджасса, майам̣ бхото дада̄масе;
саче те аттхо раджджена, ануса̄са йадиччхасӣ’’ти.
таттха катарӯпамиданти катасабха̄вам̣. веййа̄ваччанти ка̄йавеййа̄ватикакаммам̣. ановассанти авассам̣, йатха̄ дево на вассати ¶ , татха̄ катанти аттхо. сӣтаччха̄йанти сӣталам̣ чха̄йам̣. васино тети те рат̣т̣хава̄сино амха̄кам̣ васаваттино. кхатйети кхаттийе, ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана айамева па̄т̣хо. патӣта̄ссу ¶ майанти тут̣т̣ха̄ майам̣. вада там̣ бхан̃джамиччхасӣти бхан̃джанти ратанассетам̣ на̄мам̣, варам̣ те дада̄ми, йам̣ ратанам̣ иччхаси, там̣ вадехӣти аттхо. ‘‘хаттхийа̄на’’нтиа̄дӣхи сарӯпато там̣ там̣ ратанам̣ дассети ¶ . ассака̄вантӣассакарат̣т̣хам̣ ва̄ авантират̣т̣хам̣ ва̄. раджджена̄ти сачепи те сакаладжамбудӣпараджджена аттхо, тампи те датва̄ ахам̣ пхалака̄вудхахаттхо тумха̄кам̣ ратхасса пурато гамисса̄мӣти дӣпети. йадиччхасӣти етесу майа̄ вуттаппака̄ресу йам̣ иччхаси, там̣ ануса̄са а̄н̣а̄пехӣти.
там̣ сутва̄ нандапан̣д̣ито аттано адхиппа̄йам̣ а̄викаронто а̄ха –
‘‘на ме аттхопи раджджена, нагарена дханена ва̄;
атхопи джанападена, аттхо майхам̣ на виджджатӣ’’ти.
‘‘саче те майи синехо аттхи, екам̣ ме вачанам̣ карохӣ’’ти ватва̄ га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘бхотова рат̣т̣хе виджите, аран̃н̃е аттхи ассамо;
пита̄ майхам̣ джанеттӣ ча, убхо самманти ассаме.
‘‘теса̄хам̣ пубба̄чарийесу, пун̃н̃ам̣ на лабха̄ми ка̄таве;
бхавантам̣ аджджха̄варам̣ катва̄, сон̣ам̣ йа̄чему сам̣вара’’нти.
таттха рат̣т̣хети радждже. виджитети а̄н̣а̄паваттит̣т̣ха̄не. ассамоти химаванта̄ран̃н̃е еко ассамо аттхи. саммантӣти тасмим̣ ассаме васанти. теса̄ханти тесу ахам̣. ка̄тавети ваттапат̣иваттапхала̄пхала̄харан̣асан̇кха̄там̣ пун̃н̃ам̣ ка̄тум̣ на лабха̄ми, бха̄та̄ ме сон̣апан̣д̣ито на̄ма мамекасмим̣ апара̄дхе ма̄ идха васӣти мам̣ пала̄песи. аджджха̄варанти адхиа̄варам̣ те майам̣ бхавантам̣ сапарива̄рам̣ катва̄ сон̣апан̣д̣итам̣ сам̣варам̣ йа̄чему, а̄йатим̣ сам̣варам̣ йа̄ча̄ма̄ти аттхо. ‘‘йа̄чемимам̣ вара’’нтипи па̄т̣хо, майам̣ тайа̄ саддхим̣ сон̣ам̣ йа̄чеййа̄ма кхама̄пеййа̄ма, имам̣ варам̣ тава сантика̄ ган̣ха̄мӣти аттхо.
атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха –
‘‘кароми ¶ те там̣ вачанам̣, йам̣ мам̣ бхан̣аси бра̄хман̣а;
етан̃ча кхо но аккха̄хи, кӣванто хонту йа̄чака̄’’ти.
таттха ¶ ¶ каромӣти ахам̣ сакаладжамбудӣпараджджам̣ дадама̄но еттакам̣ ким̣ на карисса̄ми, каромӣти вадати. кӣвантоти киттака̄.
нандапан̣д̣ито а̄ха –
‘‘паросатам̣ джа̄напада̄, маха̄са̄ла̄ ча бра̄хман̣а̄;
име ча кхаттийа̄ саббе, абхиджа̄та̄ йасассино;
бхаван̃ча ра̄джа̄ маноджо, алам̣ хессанти йа̄чака̄’’ти.
таттха джа̄напада̄ти гахапатӣ. маха̄са̄ла̄ ча бра̄хман̣а̄ти са̄раппатта̄ бра̄хман̣а̄ ча паросата̄йева. алам̣ хессантӣти парийатта̄ бхависсанти. йа̄чака̄ти маматтха̄йа сон̣апан̣д̣итасса кхама̄пака̄.
атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха –
‘‘хаттхӣ ассе ча йодженту, ратхам̣ саннайха са̄ратхи;
а̄бандхана̄ни ган̣ха̄тха, па̄да̄сусса̄райаддхадже;
ассамам̣ там̣ гамисса̄ми, йаттха саммати косийо’’ти.
таттха йоджентӯти хаттха̄роха̄ хаттхӣ, асса̄роха̄ ча ассе каппенту. ратхам̣ саннайха са̄ратхӣти саммаса̄ратхи твампи ратхам̣ саннайха. а̄бандхана̄нӣти хаттхиассаратхесу а̄бандхитабба̄ни бхан̣д̣а̄ни ча ган̣хатха. па̄да̄сусса̄райаддхаджети ратхе т̣хапитадхаджапа̄да̄су дхадже усса̄райанту усса̄пенту. косийоти йасмим̣ ассаме косийаготто васатӣти.
‘‘тато ча ра̄джа̄ па̄йа̄си, сена̄йа чатуран̇гинӣ;
агама̄ ассамам̣ раммам̣, йаттха саммати косийо’’ти. – айам̣ абхисамбуддхага̄тха̄;
таттха ¶ тато ча̄ти, бхиккхаве, евам̣ ватва̄ тато со ра̄джа̄ екасатакхаттийе гахетва̄ махатийа̄ сена̄йа паривуто нандапан̣д̣итам̣ пурато катва̄ нагара̄ никкхами. чатуран̇гӣнӣти чатуран̇гинийа̄ сена̄йа агама̄си, антарамагге ваттама̄нопи авассам̣ га̄мита̄йа евам̣ вутто. чатувӣсатиаккхобхан̣исан̇кха̄тена балака̄йена саддхим̣ маггам̣ пат̣ипаннасса тасса нандапан̣д̣ито иддха̄нубха̄вена ат̣т̣хусабхавиттхатам̣ маггам̣ самам̣ ма̄петва̄ ¶ а̄ка̄се чаммакхан̣д̣ам̣ паттхаритва̄ таттха паллан̇кена нисӣдитва̄ сена̄йа паривуто алан̇катахаттхиккхандхе нисӣдитва̄ гаччхантена ран̃н̃а̄ саддхим̣ дхаммайуттакатхам̣ катхенто сӣтаун̣ха̄дипариссайе ва̄ренто агама̄си.
атхасса ассамам̣ па̄пун̣анадивасе сон̣апан̣д̣ито ‘‘мама канит̣т̣хасса атирекасаттама̄сасаттадиваса̄дхика̄ни сатта васса̄ни ¶ никкхантасса̄’’ти а̄ваджджетва̄ ‘‘кахам̣ ну кхо со етарахӣ’’ти диббена чаккхуна̄ олокенто ‘‘чатувӣсатиаккхобхан̣ипарива̄рена саддхим̣ екасатара̄джа̄но гахетва̄ маман̃н̃ева кхама̄петум̣ а̄гаччхатӣ’’ти дисва̄ чинтеси – ‘‘имехи ра̄джӯхи чева париса̄хи ча мама канит̣т̣хасса бахӯни па̄т̣иха̄рийа̄ни дит̣т̣ха̄ни, мама̄нубха̄вам̣ аджа̄нитва̄ ‘айам̣ кӯт̣аджат̣ило аттано пама̄н̣ам̣ на джа̄на̄ти, амха̄кам̣ аййена саддхим̣ пайоджесӣ’ти мам̣ вамбхента̄ катхента̄ авӣчипара̄йан̣а̄ бхавеййум̣, иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ несам̣ дассесса̄мӣ’’ти. со чатуран̇гуламаттена ам̣сам̣ апхусантам̣ а̄ка̄се ка̄джам̣ т̣хапетва̄ анотаттато удакам̣ а̄харитум̣ ран̃н̃о авидӯре а̄ка̄сена па̄йа̄си. нандапан̣д̣ито там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ атта̄нам̣ дассетум̣ ависаханто нисиннат̣т̣ха̄нейева антарадха̄йитва̄ пала̄йитва̄ химавантам̣ па̄виси. маноджара̄джа̄ пана там̣ раман̣ӣйена исивесена татха̄ а̄гаччхантам̣ дисва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘касса ка̄дамбайо ка̄джо, веха̄сам̣ чатуран̇гулам̣;
ам̣сам̣ асампхусам̣ ети, удаха̄ра̄йа гаччхато’’ти.
таттха ка̄дамбайоти кадамбаруккхамайо. ам̣сам̣ асампхусам̣ етӣти ам̣сам̣ асампхусанто сайамева а̄гаччхати. удаха̄ра̄йа̄ти удакам̣ а̄харитум̣ гаччхантасса касса еса ка̄джо евам̣ ети, ко на̄ма твам̣, куто ва̄ а̄гаччхасӣти.
евам̣ вутте маха̄сатто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘ахам̣ ¶ сон̣о маха̄ра̄джа, та̄пасо сахитаббато;
бхара̄ми ма̄та̄питаро, раттиндиваматандито.
‘‘ване пхалан̃ча мӯлан̃ча, а̄харитва̄ дисампати;
посеми ма̄та̄питаро, пуббе катамануссара’’нти.
таттха ¶ сахитаббатоти сахитавато сӣла̄ча̄расампанно еко та̄пасо аханти вадати. бхара̄мӣти посеми. атандитоти аналасо хутва̄. пуббе катамануссаранти техи пуббе катам̣ майхам̣ гун̣ам̣ ануссарантоти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ тена саддхим̣ висса̄сам̣ каттука̄мо анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘иччха̄ма ¶ ассамам̣ гантум̣, йаттха саммати косийо;
маггам̣ но сон̣а аккха̄хи, йена гаччхему ассама’’нти.
таттха ассаманти тумха̄кам̣ ассамападам̣.
атха маха̄сатто аттано а̄нубха̄вена ассамападага̄мимаггам̣ ма̄петва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘айам̣ екападӣ ра̄джа, йенетам̣ мегхасаннибхам̣;
ковил̣а̄рехи сан̃чханнам̣, еттха саммати косийо’’ти.
тассаттхо – маха̄ра̄джа, айам̣ екападико джан̇гхамагго, имина̄ гаччхатха, йена диса̄бха̄гена етам̣ мегхаван̣н̣ам̣ супуппхитаковил̣а̄расан̃чханнам̣ ванам̣ диссати, еттха мама пита̄ косийаготто васати, етасса со ассамоти.
‘‘идам̣ ватва̄на пакка̄ми, тарама̄но маха̄иси;
веха̄се анталиккхасмим̣, ануса̄ситва̄на кхаттийе.
‘‘ассамам̣ ¶ паримаджджитва̄, пан̃н̃а̄петва̄на а̄санам̣;
пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄, питарам̣ патибодхайи.
‘‘име а̄йанти ра̄джа̄но, абхиджа̄та̄ йасассино;
ассама̄ никкхамитва̄на, нисӣда твам̣ маха̄исе.
‘‘тасса там̣ вачанам̣ сутва̄, тарама̄но маха̄иси;
ассама̄ никкхамитва̄на, садва̄рамхи упа̄висӣ’’ти. – има̄ абхисамбуддхага̄тха̄;
таттха ¶ пакка̄мӣти анотаттам̣ агама̄си. ассамам̣ паримаджджитва̄ти, бхиккхаве, со иси вегена анотаттам̣ гантва̄ па̄нӣйам̣ а̄да̄йа тесу ра̄джӯсу ассамам̣ асампаттесуйева а̄гантва̄ па̄нӣйагхат̣е па̄нӣйама̄л̣аке т̣хапетва̄ ‘‘маха̄джано пивиссатӣ’’ти ванакусумехи ва̄сетва̄ саммаджджаним̣ а̄да̄йа ассамам̣ саммаджджитва̄ пан̣н̣аса̄ладва̄ре питу а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ пависитва̄ питарам̣ джа̄на̄песӣти аттхо. упа̄висӣти учча̄сане нисӣди.
бодхисаттасса ма̄та̄ пана тасса паччхато нӣчат̣т̣ха̄не екамантам̣ нисӣди. маха̄сатто нӣча̄сане нисӣди. нандапан̣д̣итопи бодхисаттасса анотаттато па̄нӣйам̣ а̄да̄йа ассамам̣ а̄гатака̄ле ран̃н̃о сантикам̣ а̄гантва̄ ассамасса авидӯре кхандха̄ва̄рам̣ нива̄сеси. атха ра̄джа̄ нхатва̄ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито екасатара̄джапаривуто нандапан̣д̣итам̣ гахетва̄ махантена сирисобхаггена бодхисаттам̣ кхама̄петум̣ ассамам̣ па̄виси. атха нам̣ татха̄ а̄гаччхантам̣ бодхисаттасса пита̄ дисва̄ бодхисаттам̣ пуччхи, сописса а̄чиккхи. таматтхам̣ ¶ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тан̃ча дисва̄на а̄йантам̣, джалантам̣рива теджаса̄;
кхатйасан̇гхапарибйӯл̣хам̣, косийо етадабрави.
‘‘касса бхерӣ мудин̇га̄ ча, сан̇кха̄ пан̣авадиндима̄;
пурато пат̣ипанна̄ни, ха̄сайанта̄ ратхесабхам̣.
‘‘касса кан̃чанапат̣т̣ена, путхуна̄ виджджуван̣н̣ина̄;
йува̄ кала̄пасаннаддхо, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘укка̄мукхапахат̣т̣хам̣ва ¶ , кхадиран̇га̄расаннибхам̣;
мукхан̃ча ручира̄ бха̄ти, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘касса паггахитам̣ чхаттам̣, сасала̄кам̣ манорамам̣;
а̄диччарам̣са̄варан̣ам̣, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘касса ан̇гам̣ париггайха, ва̄лабӣджанимуттамам̣;
чаранти варапун̃н̃асса, хаттхиккхандхена а̄йато.
‘‘касса ¶ сета̄ни чхатта̄ни, а̄джа̄нӣйа̄ ча ваммита̄;
саманта̄ парикӣренти, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘касса екасатам̣ кхатйа̄, ануйанта̄ йасассино;
саманта̄нупарийанти, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘хаттхиассаратхапатти, сена̄ ча чатуран̇гинӣ;
саманта̄нупарийанти, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘кассеса̄ махатӣ сена̄, пит̣т̣хито ануваттати;
аккхобхан̣ӣ апарийанта̄, са̄гарассева ӯмийо.
‘‘ра̄джа̄бхира̄джа̄ маноджо, индова джайатам̣ пати;
нандассаджджха̄варам̣ ети, ассамам̣ брахмача̄ринам̣.
‘‘тассеса̄ махатӣ сена̄, пит̣т̣хито ануваттати;
аккхобхан̣ӣ апарийанта̄, са̄гарассева ӯмийо’’ти.
таттха джалантам̣рива̄ти джалантам̣ вийа. пат̣ипанна̄нӣти ета̄ни тӯрийа̄ни касса пурато а̄гаччхантӣти аттхо. ха̄сайанта̄ти тосента̄. кан̃чанапат̣т̣ена̄ти, та̄та, касса кан̃чанамайена виджджуван̣н̣ена ун̣хӣсапат̣т̣ена нала̄т̣анто париккхиттоти пуччхати. йува̄ти тарун̣о. кала̄пасаннаддхоти ¶ саннаддхасаратӯн̣ӣро. укка̄мукхапахат̣т̣хам̣ ва̄ти камма̄ра̄нам̣ уддхане пахат̣т̣хам̣ суван̣н̣ам̣ вийа. кхадиран̇га̄расаннибханти вӣтаччитакхадиран̇га̄раван̣н̣ам̣. а̄диччарам̣са̄варан̣антиа̄диччарам̣сӣнам̣ а̄варан̣ам̣. ан̇гам̣ париггайха̄ти ан̇гам̣ париггахетва̄, сарӣрам̣ париккхипитва̄ти аттхо. ва̄лабӣджанимуттаманти ва̄лабӣджаним̣ уттамам̣ ¶ . чарантӣти сан̃чаранти. чхатта̄нӣти а̄джа̄нӣйапит̣т̣хе нисинна̄нам̣ дха̄ритачхатта̄ни. парикӣрентӣти тасса саманта̄ саббадиса̄бха̄гесу парикӣрайанти. чатуран̇гинӣти етехи хаттхиа̄дӣхи чатӯхи ан̇гехи саманна̄гата̄. аккхобхан̣ӣти кхобхетум̣ на сакка̄. са̄гарассева̄ти са̄гарасса ӯмийо вийа апарийанта̄. ра̄джа̄бхира̄джа̄ти екасатара̄джӯнам̣ пӯджито, тесам̣ ва̄ адхико ра̄джа̄ти ра̄джа̄бхира̄джа̄. джайатам̣ патӣти джайаппатта̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ джет̣т̣хако. аджджха̄варанти мамам̣ кхама̄панаттха̄йа нандасса парисабха̄вам̣ упагантва̄ ети.
саттха̄ ¶ а̄ха –
‘‘анулитта̄ чанданена, ка̄сикуттамадха̄рино;
саббе пан̃джалика̄ хутва̄, исӣнам̣ аджджхупа̄гаму’’нти.
таттха исӣнам̣ аджджхупа̄гамунти, бхиккхаве, саббепи те ра̄джа̄но сурабхичанданена анулитта̄ уттамака̄сикаваттхадха̄рино сираси патит̣т̣ха̄питаан̃джалӣ хутва̄ исӣнам̣ сантикам̣ упагата̄.
тато маноджо ра̄джа̄ там̣ вандитва̄ екамантам̣ нисинно пат̣исантха̄рам̣ каронто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘каччи ну бхото кусалам̣, каччи бхото ана̄майам̣;
каччи ун̃чхена йа̄петха, каччи мӯлапхала̄ бахӯ.
‘‘каччи д̣ам̣са̄ макаса̄ ча, аппамева сарӣсапа̄;
ване ва̄л̣амига̄кин̣н̣е, каччи хим̣са̄ на виджджатӣ’’ти.
тато парам̣ убхиннам̣ тесам̣ вачанапат̣ивачанавасена катхитага̄тха̄ хонти –
‘‘кусалан̃чева ¶ но ра̄джа, атхо ра̄джа ана̄майам̣;
атхо ун̃чхена йа̄пема, атхо мӯлапхала̄ бахӯ.
‘‘атхо д̣ам̣са̄ макаса̄ ча, аппамева сарӣсапа̄;
ване ва̄л̣амига̄кин̣н̣е, хим̣са̄ майхам̣ на виджджати.
‘‘бахӯни вассапӯга̄ни, ассаме самматам̣ идха;
на̄бхиджа̄на̄ми уппаннам̣, а̄ба̄дхам̣ аманорамам̣.
‘‘сва̄гатам̣ те маха̄ра̄джа, атхо те адура̄гатам̣;
иссароси ануппатто, йам̣ идхаттхи паведайа.
‘‘тиндука̄ни ¶ пийа̄ла̄ни, мадхуке ка̄сума̄рийо;
пхала̄ни кхуддакаппа̄ни, бхун̃джа ра̄джа варам̣ варам̣.
‘‘идампи па̄нӣйам̣ сӣтам̣, а̄бхатам̣ гиригаббхара̄;
тато пива маха̄ра̄джа, саче твам̣ абхикан̇кхаси.
‘‘пат̣иггахитам̣ ¶ йам̣ диннам̣, саббасса аггхийам̣ катам̣;
нандасса̄пи ниса̄метха, вачанам̣ со паваккхати.
‘‘аджджха̄варамха̄ нандасса, бхото сантикама̄гата̄;
сун̣а̄ту бхавам̣ вачанам̣, нандасса париса̄йа ча̄’’ти.
има̄ йебхуййена па̄кат̣асамбандха̄йева, йам̣ панеттха апа̄кат̣ам̣, тадева ваккха̄ма. паведайа̄ти йам̣ имасмим̣ т̣ха̄не тава абхиручитам̣ аттхи, там̣ но катхехӣти вадати. кхуддакаппа̄нӣти ета̄ни на̄на̄руккхапхала̄ни кхуддакамадхупат̣ибха̄га̄ни мадхура̄ни. варам̣ варанти ито уттамуттамам̣ гахетва̄ бхун̃джа. гиригаббхара̄ти анотаттато. саббасса аггхийанти йена майам̣ а̄пуччхита̄, там̣ амхехи пат̣иггахитам̣ на̄ма тумхехи ча диннамева на̄ма, етта̄вата̄ имасса джанасса саббасса аггхийам̣ тумхехи катам̣. нандасса̄пӣти амха̄кам̣ та̄ва саббам̣ катам̣, ида̄ни пана нандапан̣д̣ито кин̃чи ваттука̄мо ¶ , тассапи та̄ва вачанам̣ сун̣а̄тха. аджджха̄варамха̄ти майан̃хи на ан̃н̃ена каммена а̄гата̄, нандасса пана париса̄ хутва̄ тумха̄кам̣ кхама̄панаттха̄йа а̄гата̄ти вадати. бхаванти бхавам̣ сон̣апан̣д̣ито сун̣а̄ту.
евам̣ вутте нандапан̣д̣ито ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ ма̄та̄питаро ча бха̄таран̃ча вандитва̄ сакапариса̄йа саддхим̣ саллапанто а̄ха –
‘‘паросатам̣ джа̄напада̄, маха̄са̄ла̄ ча бра̄хман̣а̄;
име ча кхаттийа̄ саббе, абхиджа̄та̄ йасассино;
бхаван̃ча ра̄джа̄ маноджо, ануман̃н̃анту ме вачо.
‘‘йе ча санти самӣта̄ро, йаккха̄ни идха массаме;
аран̃н̃е бхӯтабхабйа̄ни, сун̣анту вачанам̣ мама.
‘‘намо катва̄на бхӯта̄нам̣, исим̣ ваккха̄ми суббатам̣;
со тйа̄хам̣ даккхин̣а̄ ба̄ху, тава косийа саммато.
‘‘питарам̣ ме джанеттин̃ча, бхаттука̄масса ме сато;
вӣра пун̃н̃амидам̣ т̣ха̄нам̣, ма̄ мам̣ косийа ва̄райа.
‘‘саббхи ¶ ¶ хетам̣ упан̃н̃а̄там̣, маметам̣ упаниссаджа;
ут̣т̣ха̄напа̄ричарийа̄йа, дӣгхараттам̣ тайа̄ катам̣;
дха̄та̄питӯсу пун̃н̃а̄ни, мама локададо бхава.
‘‘татхева санти мануджа̄, дхамме дхаммападам̣ видӯ;
магго саггасса локасса, йатха̄ джа̄на̄си твам̣ исе.
‘‘ут̣т̣ха̄напа̄ричарийа̄йа, ма̄та̄питусукха̄вахам̣;
там̣ мам̣ пун̃н̃а̄ нива̄рети, арийамагга̄варо наро’’ти.
таттха ¶ ануман̃н̃антӯти анубуджджханту, са̄дхукам̣ сутва̄ паччаккхам̣ каронтӯти аттхо. самӣта̄роти сама̄гата̄. аран̃н̃е бхӯтабхабйа̄нӣти асмим̣ химаванта̄ран̃н̃е йа̄ни бхӯта̄ни чева вуд̣д̣химарийа̄даппатта̄ни бхабйа̄ни ча тарун̣адевата̄ни, та̄нипи сабба̄ни мама вачанам̣ сун̣антӯти аттхо. ‘‘намо катва̄на̄’’ти идам̣ со париса̄йа сан̃н̃ам̣ датва̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е ниббаттадевата̄нам̣ намакка̄рам̣ катва̄ а̄ха. тассаттхо – аджджа бахӯхи девата̄хи мама бха̄тикасса дхаммакатха̄саванаттхам̣ а̄гата̄хи бхавитаббам̣, ахам̣ во намакка̄ро, тумхепи майхам̣ саха̄йа̄ хотха̄ти. со девата̄нам̣ ан̃джалим̣ паггахетва̄ парисам̣ джа̄на̄петва̄ ‘‘исим̣ ваккха̄мӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха исинти сон̣апан̣д̣итам̣ сандха̄йа вадати. самматоти бха̄таро на̄ма ан̇гасама̄ хонти, тасма̄ со те ахам̣ даккхин̣а̄ ба̄хӯти саммато. тена ме кхамитум̣ арахатха̄ти дӣпети.
вӣра̄ти вӣрийаванта маха̄параккама. пун̃н̃амидам̣ т̣ха̄нанти идам̣ ма̄та̄питуупат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма пун̃н̃ам̣ саггасам̣ваттаникака̄ран̣ам̣, там̣ каронтам̣ мам̣ ма̄ ва̄райа̄ти вадати. саббхи хетанти етан̃хи ма̄та̄питуупат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма пан̣д̣итехи упан̃н̃а̄там̣ упагантва̄ н̃а̄тан̃чева ван̣н̣итан̃ча. маметам̣ упаниссаджа̄ти идам̣ твам̣ майхам̣ ниссаджа виссаджджехи дехи. ут̣т̣ха̄напа̄ричарийа̄йа̄ти ут̣т̣ха̄нена ча па̄ричарийа̄йа ча. катанти дӣгхараттам̣ тайа̄ кусалам̣ катам̣. пун̃н̃а̄нӣти ида̄ни ахам̣ ма̄та̄питӯсу пун̃н̃а̄ни каттука̄мо. мама локададоти тасса мама твам̣ саггалокададо хоти, ахан̃хи тесам̣ ваттам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ катва̄ девалоке апарима̄н̣ам̣ йасам̣ лабхисса̄ми, тасса ме твам̣ да̄йако хохӣти вадати.
татхева̄ти ¶ йатха̄ твам̣ джа̄на̄си, татхева ан̃н̃епи мануджа̄ имиссам̣ париса̄йам̣ санти, те на̄наппака̄ре дхамме идам̣ джет̣т̣ха̄пача̄йикабха̄васан̇кха̄там̣ дхаммакот̣т̣ха̄сам̣ ваданти. кинти? магго саггасса локасса̄ти. сукха̄ваханти ут̣т̣ха̄нена ча па̄ричарийа̄йа ча ма̄та̄питӯнам̣ сукха̄вахам̣. там̣ манти там̣ мам̣ евам̣ самма̄пат̣ипаннампи бха̄та̄ сон̣апан̣д̣ито тамха̄ пун̃н̃а̄ абхива̄рети. арийамагга̄вароти со евам̣ ва̄ренто айам̣ наро мама пийадассаната̄йа арийасан̇кха̄тасса ведалокасса магга̄варан̣о на̄ма хотӣти.
евам̣ ¶ нандапан̣д̣итена вутте маха̄сатто ‘‘имасса та̄ва тумхехи вачанам̣ сутам̣, ида̄ни мамапи сун̣а̄тха̄’’ти са̄венто а̄ха –
‘‘сун̣анту ¶ бхонто вачанам̣, бха̄тураджджха̄вара̄ мама;
кулавам̣сам̣ маха̄ра̄джа, пора̄н̣ам̣ париха̄пайам̣;
адхаммача̄рӣ джет̣т̣хесу, нирайам̣ сопападжджати.
‘‘йе ча дхаммасса кусала̄, пора̄н̣асса дисампати;
ча̄риттена ча сампанна̄, на те гаччханти дуггатим̣.
‘‘ма̄та̄ пита̄ ча бха̄та̄ ча, бхагинӣ н̃а̄ти бандхава̄;
саббе джет̣т̣хасса те бха̄ра̄, евам̣ джа̄на̄хи бха̄радха.
‘‘а̄дийитва̄ гарум̣ бха̄рам̣, на̄вико вийа уссахе;
дхамман̃ча наппамаджджа̄ми, джет̣т̣хо часми ратхесабха̄’’ти.
таттха бха̄тураджджха̄вара̄ти мама бха̄ту париса̄ хутва̄ а̄гата̄ бхонто саббепи ра̄джа̄но мамапи та̄ва вачанам̣ сун̣анту. париха̄пайанти париха̄пенто. дхаммасса̄ти джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммасса павен̣ӣдхаммасса. кусала̄ти чхека̄. ча̄риттена ча̄ти а̄ча̄расӣлена сампанна̄. бха̄ра̄ти саббе ете джет̣т̣хена вахитабба̄ пат̣иджаггитабба̄ти тасса бха̄ра̄ на̄ма. на̄вико вийа̄ти йатха̄ на̄ва̄йа гарум̣ бха̄рам̣ а̄дийитва̄ самуддамаджджхе на̄вам̣ соттхина̄ нетум̣ на̄вико уссахети ва̄йамати, саха на̄ва̄йа саббабхан̣д̣ан̃ча джано ча тассева бха̄ро хоти, татха̄ мамева саббе н̃а̄така̄ бха̄роти ¶ , ахан̃ча те уссаха̄ми пат̣иджаггитум̣ саккоми, тан̃ча джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммам̣ наппамаджджа̄ми, на кевалан̃ча етесан̃н̃ева, сакалассапи локасса джет̣т̣хо ча асми, тасма̄ ахамева саддхим̣ нандена пат̣иджаггитум̣ йуттоти.
там̣ сутва̄ саббепи те ра̄джа̄но аттамана̄ хутва̄ ‘‘джет̣т̣хабха̄тикасса кира авасеса̄ бха̄ра̄ти аджджа амхехи н̃а̄та’’нти нандапан̣д̣итам̣ паха̄йа маха̄саттам̣ санниссита̄ хутва̄ тасса тхутим̣ каронта̄ две га̄тха̄ абха̄сим̣су –
‘‘адхигама̄ таме н̃а̄н̣ам̣, джа̄лам̣ва джа̄таведато;
евамева но бхавам̣ дхаммам̣, косийо павидам̣сайи.
‘‘йатха̄ ¶ удайама̄диччо, ва̄судево пабхан̇каро;
па̄н̣ӣнам̣ павидам̣сети, рӯпам̣ калйа̄н̣апа̄пакам̣;
евамева но бхавам̣ дхаммам̣, косийо павидам̣сайӣ’’ти.
таттха ¶ адхигама̄ти майам̣ ито пуббе джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммапат̣иччха̄даке таме ваттама̄на̄ на джа̄на̄ма, аджджа джа̄таведато джа̄лам̣ва н̃а̄н̣ам̣ адхигата̄. евамева ноти йатха̄ махандхака̄ре паббатаматтхаке джалито джа̄таведо саманта̄ а̄локам̣ пхаранто рӯпа̄ни дассети, татха̄ но бхавам̣ косийаготто дхаммам̣ павидам̣сайӣти аттхо. ва̄судевоти васудево васуджотано, дханапака̄саноти аттхо.
ити маха̄сатто еттакам̣ ка̄лам̣ нандапан̣д̣итасса па̄т̣иха̄рийа̄ни дисва̄ тасмим̣ пасанначитте те ра̄джа̄но н̃а̄н̣абалена тасмим̣ паса̄дам̣ бхиндитва̄ аттано катхам̣ га̄ха̄петва̄ саббева аттано мукхам̣ уллоките ака̄си. атха нандапан̣д̣ито ‘‘бха̄та̄ ме пан̣д̣ито бйатто дхаммакатхико саббепиме ра̄джа̄но бхиндитва̄ аттано паккхе кари, т̣хапетва̄ имам̣ ан̃н̃о майхам̣ пат̣исаран̣ам̣ наттхи, имамева йа̄чисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘евам̣ ме йа̄чама̄насса, ан̃джалим̣ на̄вабуджджхатха;
тава баддхачаро хессам̣, вут̣т̣хито парича̄рако’’ти.
тассаттха̄ ¶ – саче тумхе мама евам̣ йа̄чама̄насса кхама̄панаттха̄йа паггахитам̣ ан̃джалим̣ на̄вабуджджхатха на пат̣игган̣хатха, тумхева ма̄та̄питаро упат̣т̣хахатха, ахам̣ пана тумха̄кам̣ баддхачаро веййа̄ваччакаро хессам̣, раттиндивам̣ аналасабха̄вена вут̣т̣хито парича̄рако ахам̣ тумхе пат̣иджаггисса̄мӣти.
маха̄саттасса пакатийа̄пи нандапан̣д̣ите досо ва̄ верам̣ ва̄ наттхи, атитхаддхам̣ вачанам̣ катхентасса панасса ма̄наха̄панаттхам̣ ниггахавасена татха̄ катва̄ ида̄нисса вачанам̣ сутва̄ тут̣т̣хачитто тасмим̣ паса̄дам̣ уппа̄детва̄ ‘‘ида̄ни те кхама̄ми, ма̄та̄питаро ча пат̣иджаггитум̣ лабхиссасӣ’’ти тасса гун̣ам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘аддха̄ ¶ нанда виджа̄на̄си, саддхаммам̣ саббхи деситам̣;
арийо арийасама̄ча̄ро, ба̄л̣хам̣ твам̣ мама руччаси.
‘‘бхавантам̣ вада̄ми бхотин̃ча, сун̣а̄тха вачанам̣ мама;
на̄йам̣ бха̄ро бха̄рамато, аху майхам̣ куда̄чанам̣.
‘‘там̣ мам̣ упат̣т̣хитам̣ сантам̣, ма̄та̄питу сукха̄вахам̣;
нандо аджджха̄варам̣ катва̄, упат̣т̣ха̄на̄йа йа̄чати.
‘‘йо ¶ ве иччхати ка̄мена, санта̄нам̣ брахмача̄ринам̣;
нандам̣ во варатха еко, кам̣ нандо упатит̣т̣хатӯ’’ти.
таттха арийоти сундаро. арийасама̄ча̄роти сундарасама̄ча̄ропи джа̄то. ба̄л̣ханти ида̄ни твам̣ мама ативийа руччаси. сун̣а̄тха̄ти амма та̄та̄ тумхе мама вачанам̣ сун̣а̄тха. на̄йам̣ бха̄роти айам̣ тумха̄кам̣ пат̣иджагганабха̄ро на када̄чи мама бха̄рамато аху. там̣ манти там̣ бха̄роти аман̃н̃итва̄ва мам̣ тумхе упат̣т̣хитам̣ сама̄нам̣. упат̣т̣ха̄на̄йа йа̄чатӣти тумхе упат̣т̣ха̄тум̣ мам̣ йа̄чати. йо ве иччхатӣти майхан̃хи твам̣ ме ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄ упат̣т̣хаха̄ти ваттум̣ на йуттам̣, тумха̄кам̣ пана санта̄нам̣ брахмача̄рӣнам̣ йо еко иччхати, там̣ вада̄ми ка̄мена нандам̣ во варатха, там̣ мама канит̣т̣хам̣ нандам̣ рочетха, тумхесу кам̣ еса упат̣т̣ха̄ту, убхопи хи майам̣ тумха̄кам̣ путта̄йева̄ти.
атхасса ¶ ма̄та̄ а̄сана̄ вут̣т̣ха̄йа, ‘‘та̄та сон̣апан̣д̣ита, чираппавуттхо те канит̣т̣хо, евам̣ чира̄гатампи там̣ йа̄читум̣ на висаха̄ми, майан̃хи там̣ ниссита̄, ида̄ни пана тайа̄ анун̃н̃а̄та̄ ахам̣ етам̣ брахмача̄ринам̣ ба̄ха̄хи упагӯхитва̄ сӣсе упасин̇гха̄йитум̣ лабхеййа’’нти имаматтхам̣ пака̄сентӣ га̄тхама̄ха –
‘‘тайа̄ та̄та анун̃н̃а̄та̄, сон̣а там̣ ниссита̄ майам̣;
упагха̄тум̣ лабхе нандам̣, муддхани брахмача̄рина’’нти.
атха маха̄сатто ‘‘тена хи, амма, ануджа̄на̄ми, твам̣ гаччха, путтам̣ нандам̣ а̄лин̇гитва̄ сӣсе гха̄йитва̄ чумбитва̄ тава хадайе сокам̣ нибба̄пехӣ’’ти а̄ха. са̄ тасса сантикам̣ гантва̄ нандапан̣д̣итам̣ ¶ парисамаджджхейева а̄лин̇гитва̄ сӣсам̣ гха̄йитва̄ чумбитва̄ хадайе сокам̣ нибба̄петва̄ маха̄саттена саддхим̣ саллапантӣ а̄ха –
‘‘ассаттхассева тарун̣ам̣, пава̄л̣ам̣ ма̄лутеритам̣;
чирассам̣ нандам̣ дисва̄на, хадайам̣ ме паведхати.
‘‘йада̄ сутта̄пи супине, нандам̣ пасса̄ми а̄гатам̣;
удагга̄ сумана̄ хоми, нандо но а̄гато айам̣.
‘‘йада̄ ча пат̣ибуджджхитва̄, нандам̣ пасса̄ми на̄гатам̣;
бхиййо а̄висатӣ соко, доманассан̃чанаппакам̣.
‘‘са̄хам̣ ¶ аджджа чирассампи, нандам̣ пасса̄ми а̄гатам̣;
бхаттучча майхан̃ча пийо, нандо но па̄висӣ гхарам̣.
‘‘питупи нандо суппийо, йам̣ нандо наппавасе гхара̄;
лабхатӯ та̄та нандо там̣, мам̣ нандо упатит̣т̣хатӯ’’ти.
таттха ма̄лутеританти йатха̄ ва̄та̄хатам̣ ассаттхасса паллавам̣ кампати, евам̣ чирассам̣ нандам̣ дисва̄ аджджа мама хадайам̣ кампатӣти вадати. сутта̄ти, та̄та сон̣а, йада̄хам̣ сутта̄пи супине нандам̣ а̄гатам̣ пасса̄ми, тада̄пи удагга̄ хоми. бхаттучча̄ти са̄микасса ча ме майхан̃ча пийо. нандо но па̄висӣ гхаранти, та̄та, путто но нандо пан̣н̣аса̄лам̣ пависату. йанти йасма̄ питупи сут̣т̣ху пийо, тасма̄ пуна имамха̄ гхара̄ на виппавасеййа. нандо ¶ танти, та̄та, нандо йам̣ иччхати, там̣ лабхату. мам̣ нандоти, та̄та сон̣а, тава питарам̣ твам̣ упат̣т̣хаха, мам̣ нандо упат̣т̣ха̄ту.
маха̄сатто ‘‘евам̣ хотӯ’’ти ма̄ту вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ ‘‘нанда, тайа̄ джет̣т̣хакакот̣т̣ха̄со ладдхо, ма̄та̄ на̄ма атигун̣ака̄рика̄, аппаматто хутва̄ пат̣иджаггеййа̄сӣ’’ти овадитва̄ ма̄ту гун̣ам̣ пака̄сенто две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘анукампика̄ ¶ патит̣т̣ха̄ ча, пуббе расададӣ ча но;
магго саггасса локасса, ма̄та̄ там̣ варате исе.
‘‘пуббе расададӣ готтӣ, ма̄та̄ пун̃н̃ӯпасам̣хита̄;
магго саггасса локасса, ма̄та̄ там̣ варате исе’’ти.
таттха анукампика̄ти мудухадайа̄. пуббе расададӣти пат̣хамамева аттано кхӣрасан̇кха̄тасса расасса да̄йика̄. ма̄та̄ танти мама ма̄та̄ мам̣ на иччхати, там̣ варати иччхати. готтӣти гопа̄йика̄. пун̃н̃ӯпасам̣хита̄ти пун̃н̃ӯпаниссита̄ пун̃н̃ада̄йика̄.
евам̣ маха̄сатто двӣхи га̄тха̄хи ма̄ту гун̣ам̣ катхетва̄ пуна̄гантва̄ тасса̄ а̄сане нисиннака̄ле ‘‘нанда, твам̣ дуккарака̄рикам̣ ма̄тарам̣ лабхаси, убхопи майам̣ ма̄тара̄ дуккхена сам̣вад̣д̣хита̄, там̣ ида̄ни твам̣ аппаматто пат̣иджагга̄хи, амадхура̄ни пхала̄пхала̄ни ма̄ кха̄да̄пехӣ’’ти ватва̄ парисамаджджхейева ма̄ту дуккарака̄рикатам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘а̄кан̇кхама̄на̄ ¶ путтапхалам̣, девата̄йа намассати;
наккхатта̄ни ча пуччхати, утусам̣ваччхара̄ни ча.
‘‘тасса̄ утумхи нха̄та̄йа, хоти габбхасса воккамо;
тена дохал̣инӣ хоти, сухада̄ тена вуччати.
‘‘сам̣ваччхарам̣ ва̄ ӯнам̣ ва̄, парихаритва̄ виджа̄йати;
тена са̄ джанайантӣти, джанетти тена вуччати.
‘‘тханакхӣрена гӣтена, ан̇гапа̄вуран̣ена ча;
родантам̣ путтам̣ тосети, тосентӣ тена вуччати.
‘‘тато ¶ ва̄та̄тапе гхоре, мамам̣ катва̄ удиккхати;
да̄ракам̣ аппаджа̄нантам̣, посентӣ тена вуччати.
‘‘йан̃ча ¶ ма̄тудханам̣ хоти, йан̃ча хоти питуддханам̣;
убхайампетасса гопети, апи путтасса но сийа̄.
‘‘евам̣ путта адум̣ путта, ити ма̄та̄ вихан̃н̃ати;
паматтам̣ парада̄ресу, нисӣтхе паттайоббане;
са̄йам̣ путтам̣ ана̄йантам̣, ити ма̄та̄ вихан̃н̃ати.
‘‘евам̣ киччха̄ бхато посо, ма̄ту апарича̄рако;
ма̄тари миччха̄ чаритва̄на, нирайам̣ сопападжджати.
‘‘евам̣ киччха̄ бхато посо, питу апарича̄рако;
питари миччха̄ чаритва̄на, нирайам̣ сопападжджати.
‘‘дхана̄пи дханака̄ма̄нам̣, нассати ити ме сутам̣;
ма̄тарам̣ апаричаритва̄на, киччхам̣ ва̄ со нигаччхати.
‘‘дхана̄пи дханака̄ма̄нам̣, нассати ити ме сутам̣;
питарам̣ апаричаритва̄на, киччхам̣ ва̄ со нигаччхати.
‘‘а̄нандо ча памодо ча, сада̄ хаситакӣл̣итам̣;
ма̄тарам̣ паричаритва̄на, лаббхаметам̣ виджа̄нато.
‘‘а̄нандо ча памодо ча, сада̄ хаситакӣл̣итам̣;
питарам̣ паричаритва̄на, лаббхаметам̣ виджа̄нато.
‘‘да̄нан̃ча пийава̄ча̄ ча, аттхачарийа̄ ча йа̄ идха;
сама̄наттата̄ ча дхаммесу, таттха таттха йатха̄рахам̣;
ете кхо сан̇гаха̄ локе, ратхасса̄н̣ӣва йа̄йато.
‘‘ете ¶ ча сан̇гаха̄ на̄ссу, на ма̄та̄ путтака̄ран̣а̄;
лабхетха ¶ ма̄нам̣ пӯджам̣ ва̄, пита̄ ва̄ путтака̄ран̣а̄.
‘‘йасма̄ ча сан̇гаха̄ ете, саммапеккханти пан̣д̣ита̄;
тасма̄ махаттам̣ паппонти, па̄сам̣са̄ ча бхаванти те.
‘‘брахма̄ти ¶ ма̄та̄питаро, пубба̄чарийа̄ти вуччаре;
а̄хунеййа̄ ча путта̄нам̣, паджа̄йа анукампака̄.
‘‘тасма̄ хи не намассеййа, саккареййа ча пан̣д̣ито;
аннена атхо па̄нена, ваттхена сайанена ча;
уччха̄данена нха̄панена, па̄да̄нам̣ дхованена ча.
‘‘та̄йа нам̣ па̄ричарийа̄йа, ма̄та̄питӯсу пан̣д̣ита̄;
идхева нам̣ пасам̣санти, печча сагге памодатӣ’’ти.
таттха путтапхаланти путтасан̇кха̄там̣ пхалам̣. девата̄йа намассатӣти ‘‘путто ме уппаджджатӯ’’ти девата̄йа намакка̄рам̣ кароти а̄йа̄чати. пуччхатӣти ‘‘катарена наккхаттена джа̄то путто дӣгха̄йуко хоти, катарена аппа̄йуко’’ти евам̣ наккхатта̄ни ча пуччхати. утусам̣ваччхара̄ни ча̄ти ‘‘чханнам̣ утӯнам̣ катарасмим̣ утумхи джа̄то дӣгха̄йуко хоти, катарасмим̣ утумхи аппа̄йуко, кативасса̄йа ва̄ ма̄туйа̄ джа̄то путто дӣгха̄йуко хоти, кативасса̄йа аппа̄йуко’’ти евам̣ утусам̣ваччхара̄ни ча пуччхати. утумхи нха̄та̄йа̄ти пуппхе уппанне утумхи нха̄та̄йа. воккамоти тин̣н̣ам̣ саннипа̄та̄ габбха̄вакканти хоти, куччхийам̣ габбхо патит̣т̣ха̄ти. тена̄ти тена габбхена са̄ дохал̣инӣ хоти. тена̄ти тада̄ тасса̄ куччхимхи ниббаттападжа̄йа синехо уппаджджати, тена ка̄ран̣ена ‘‘сухада̄’’ти вуччати. тена̄ти тена ка̄ран̣ена са̄ ‘‘джанайантӣ’’ти ча ‘‘джанеттӣ’’ти ча вуччати.
ан̇гапа̄вуран̣ена ча̄ти тханантаре нипаджджа̄петва̄ сарӣрасампхассам̣ пхара̄пентӣ ан̇гасан̇кха̄тенева па̄вуран̣ена. тосентӣти сан̃н̃а̄пентӣ ха̄сентӣ. мамам̣ катва̄ удиккхатӣти ‘‘путтасса ме упари ва̄то пахарати, а̄тапо пхаратӣ’’ти евам̣ мамам̣ка̄рам̣ катва̄ синиддхена хадайена удиккхати. убхайампетасса̄ти ¶ убхайампи етам̣ дханам̣ етасса путтасса аттха̄йа ан̃н̃есам̣ адассетва̄ са̄рагаббха̄дӣсу ма̄та̄ гопети. евам̣ путта, адум̣ путта̄ти ‘‘андхаба̄ла путта, евам̣ ра̄джакула̄дӣсу аппаматто хохи, адун̃ча каммам̣ ма̄ карохӣ’’ти сиккха̄пентӣ ити ма̄та̄ вихан̃н̃ати киламати. паттайоббанети ¶ путте паттайоббане там̣ путтам̣ нисӣтхе парада̄ресу паматтам̣ са̄йам̣ ана̄гаччхантам̣ н̃атва̄ ассупун̣н̣ехи неттехи маггам̣ олокентӣ вихан̃н̃ати киламати.
киччха̄ бхатоти киччхена бхато пат̣иджаггито. миччха̄ чаритва̄на̄ти ма̄тарам̣ апат̣иджаггитва̄. дхана̄пӣти дханампи, айамева ва̄ па̄т̣хо. идам̣ вуттам̣ хоти – дханака̄ма̄нам̣ ¶ уппаннам̣ дханампи ма̄тарам̣ апат̣иджагганта̄нам̣ нассатӣти ме сутанти. киччхам̣ ва̄ соти ити дханам̣ ва̄ тасса нассати, дуккхам̣ ва̄со пурисо нигаччхати. лаббхаметанти етам̣ идхалоке ча паралоке ча а̄нанда̄дисукхам̣ ма̄тарам̣ паричаритва̄ виджа̄нато пан̣д̣итасса лаббхам̣, сакка̄ ладдхум̣ та̄дисена̄ти аттхо.
да̄нан̃ча̄ти ма̄та̄питӯнам̣ да̄нам̣ да̄таббам̣, пийавачанам̣ бхан̣итаббам̣, уппаннакиччаса̄дханавасена аттхо чаритаббо. дхаммесӯти джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммесу таттха таттха парисамаджджхе ва̄ рахогата̄нам̣ ва̄ абхива̄дана̄дивасена сама̄наттата̄ ка̄табба̄, на рахо абхива̄дана̄дӣни катва̄ парисати на ка̄табба̄ни, саббаттха сама̄ненева бхавитаббам̣. ете ча сан̇гаха̄ на̄ссӯти саче ете чатта̄ро сан̇гаха̄ на бхавеййум̣. саммапеккхантӣти самма̄ найена ка̄ран̣ена пеккханти. махаттанти сет̣т̣хаттам̣. брахма̄ти путта̄нам̣ брахмасама̄ уттама̄ сет̣т̣ха̄. пубба̄чарийа̄ти пат̣хама̄чарийа̄. а̄хунеййа̄ти а̄хунапат̣игга̄хака̄ йасса кассачи сакка̄расса ануччхавика̄. аннена атхоти аннена чева аттхо па̄нена ча. печча̄ти ка̄лакирийа̄йа парийоса̄не ито гантва̄ сагге памодатӣти.
евам̣ махасатто синерум̣ пават̣т̣енто вийа дхаммадесанам̣ нит̣т̣ха̄песи. там̣ сутва̄ саббепи те ра̄джа̄но балака̄йа̄ ча пасӣдим̣су. атха не пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘да̄на̄дӣсу аппаматта̄ хотха̄’’ти овадитва̄ уййоджеси. саббепи дхаммена раджджам̣ ка̄ретва̄ а̄йупарийоса̄не деванагарам̣ пӯрайим̣су. сон̣апан̣д̣итанандапан̣д̣ита̄пи йа̄вата̄йукам̣ ма̄та̄питаро паричаритва̄ брахмалокапара̄йан̣а̄ ахесум̣.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не ма̄тупосакабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ма̄та̄питаро ма̄ха̄ра̄джакула̄ни ¶ ахесум̣, нандапан̣д̣ито а̄нандо ¶ , маноджара̄джа̄ са̄рипутто, екасатара̄джа̄но асӣтимаха̄тхера̄ чева ан̃н̃атаратхера̄ ча, чатувӣсати аккхобхан̣ийо буддхапариса̄, сон̣апан̣д̣ито пана ахамева ахосинти.
сон̣анандаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.
джа̄такудда̄нам̣ –
атха саттатимамхи нипа̄таваре, сабха̄ванту куса̄ватира̄джаваро;
атха сон̣асунандаваро ча пуна, абхива̄ситасаттатимамхи сутети.
саттатинипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
21. асӣтинипа̄то
[533] 1. чӯл̣ахам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄
сумукха̄ти ¶ ¶ ¶ идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто а̄йасмато а̄нандасса джӣвитапаричча̄гам̣ а̄раббха катхеси. девадаттена хи татха̄гатам̣ джӣвита̄ воропетум̣ пайоджитесу дхануггахесу саббапат̣хамам̣ песитена а̄гантва̄ ‘‘на̄хам̣, бханте, саккоми там̣ бхагавантам̣ джӣвита̄ воропетум̣, махиддхико со бхагава̄ маха̄нубха̄во’’ти вутте девадатто ‘‘алам̣, а̄вусо, ма̄ твам̣ саман̣ам̣ готамам̣ джӣвита̄ воропехи, ахамева саман̣ам̣ готамам̣ джӣвита̄ воропесса̄мӣ’’ти ватва̄ татха̄гате гиджджхакӯт̣апаббатасса паччхимачха̄йа̄йа чан̇каманте сайам̣ гиджджхакӯт̣ам̣ паббатам̣ абхирухитва̄ йантавегена махатим̣ силам̣ павиджджхи, ‘‘има̄йа сила̄йа саман̣ам̣ готамам̣ джӣвита̄ воропесса̄мӣ’’ти. тада̄ две паббатакӯт̣а̄ сама̄гантва̄ там̣ силам̣ сампат̣иччхим̣су. тато папат̣ика̄ уппатитва̄ бхагавато па̄дам̣ пахаритва̄ рухирам̣ уппа̄деси, балававедана̄ паваттим̣су. джӣвако татха̄гатасса па̄дам̣ саттхакена пха̄летва̄ дут̣т̣халохитам̣ ваметва̄ пӯтимам̣сам̣ апанетва̄ дховитва̄ бхесаджджам̣ а̄лимпитва̄ нирогамака̄си. саттха̄ пуримасадисамева бхиккхусан̇гхапаривуто махатийа̄ буддхалӣла̄йа вичари.
атха нам̣ дисва̄ девадатто чинтеси – ‘‘саман̣асса готамасса рӯпасобхаггаппаттам̣ сарӣрам̣ дисва̄ кочи мануссабхӯто упасан̇камитум̣ на саккоти, ран̃н̃о кхо пана на̄л̣а̄гири на̄ма хаттхӣ чан̣д̣о пхарусо ¶ мануссагха̄тако буддхадхаммасан̇гхагун̣е на джа̄на̄ти, со там̣ джӣвитаккхайам̣ па̄пессатӣ’’ти. со гантва̄ ран̃н̃о таматтхам̣ а̄рочеси. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ хаттха̄чарийам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘самма, све на̄л̣а̄гирим̣ маттам̣ катва̄ па̄това саман̣ена готамена пат̣ипаннавӣтхийам̣ виссаджджехӣ’’ти а̄ха. девадаттопи нам̣ ‘‘ан̃н̃есу дивасесу хаттхӣ киттакам̣ сурам̣ пиватӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘ат̣т̣ха гхат̣е, бханте’’ти вутте ‘‘тена хи све твам̣ там̣ сол̣аса гхат̣е ¶ па̄йетва̄ саман̣ена готамена пат̣ипаннавӣтхийам̣ абхимукхам̣ кареййа̄сӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. ра̄джа̄ нагаре бхерим̣ чара̄песи – ‘‘све на̄л̣а̄гирим̣ маттам̣ катва̄ нагаре виссаджджессати, на̄гара̄ па̄това саббакичча̄ни катва̄ антаравӣтхим̣ ма̄ пат̣ипаджджим̣сӯ’’ти. девадаттопи ¶ ра̄джанивесана̄ оруйха хаттхиса̄лам̣ гантва̄ хаттхигопаке а̄мантетва̄ ‘‘майам̣ бхан̣е уччат̣т̣ха̄нийам̣ нӣчат̣т̣ха̄не, нӣчат̣т̣ха̄нийам̣ ва̄ уччат̣т̣ха̄не ка̄тум̣ саматтха̄, саче во йасена аттхо, све па̄това на̄л̣а̄гирим̣ тикхин̣асура̄йа сол̣аса гхат̣е па̄йетва̄ саман̣асса готамасса а̄гаманавела̄йа туттатомарехи виджджхитва̄ куджджха̄петва̄ хаттхиса̄лам̣ бхинда̄петва̄ саман̣ена готамена пат̣ипаннавӣтхийам̣ абхимукхам̣ катва̄ саман̣ам̣ готамам̣ джӣвитаккхайам̣ па̄петха̄’’ти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхим̣су.
са̄ паватти сакаланагаре виттха̄рика̄ ахоси. буддхадхаммасан̇гхама̄мака̄ упа̄сака̄ там̣ сутва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘бханте, девадатто ран̃н̃а̄ саддхим̣ екато хутва̄ све тумхехи пат̣ипаннавӣтхийам̣ на̄л̣а̄гирим̣ виссаджджа̄пессати, све пин̣д̣а̄йа апависитва̄ идхева хотха, майам̣ виха̄рейева буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса бхиккхам̣ дасса̄ма̄’’ти вадим̣су. саттха̄пи ‘‘све пин̣д̣а̄йа на пависисса̄мӣ’’ти аватва̄ва ‘‘ахам̣ све на̄л̣а̄гирим̣ даметва̄ па̄т̣иха̄рийам̣ катва̄ титтхийе маддитва̄ ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа ачаритва̄ва бхиккхусан̇гхапаривуто нагара̄ никкхамитва̄ вел̣уванамева а̄гамисса̄ми, ра̄джагахава̄синопи бахӯни бхаттабха̄джана̄ни гахетва̄ вел̣уванамева а̄гамиссанти, све виха̄рейева бхаттаггам̣ бхависсатӣ’’ти имина̄ ка̄ран̣ена тесам̣ адхива̄сеси. те татха̄гатасса адхива̄санам̣ видитва̄ бхаттабха̄джана̄ни а̄харитва̄ ‘‘виха̄рейева да̄нам̣ дасса̄ма̄’’ти паккамим̣су.
саттха̄пи пат̣хамайа̄ме дхаммам̣ десетва̄ маджджхимайа̄ме девата̄нам̣ пан̃хам̣ виссаджджетва̄ паччхимайа̄масса пат̣хамакот̣т̣ха̄се сӣхасеййам̣ каппетва̄ дутийакот̣т̣ха̄се пхаласама̄паттийа̄ ¶ вӣтина̄метва̄ татийакот̣т̣ха̄се маха̄карун̣а̄сама̄паттим̣ сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа бодханеййабандхаве олокенто на̄л̣а̄гиридамане чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайам̣ дисва̄ вибха̄та̄йа раттийа̄ катасарӣрапат̣иджаггано хутва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантетва̄ ¶ , ‘‘а̄нанда, аджджа ра̄джагахапариваттакесу ат̣т̣ха̄расасу маха̄виха̄ресу саббесампи бхиккхӯнам̣ майа̄саддхим̣ ра̄джагахам̣ пависитум̣ а̄рочехӣ’’ти а̄ха. тхеро татха̄ ака̄си. саббепи бхиккхӯ вел̣уване саннипатим̣су. саттха̄ маха̄бхиккхусан̇гхапаривуто ра̄джагахам̣ па̄виси. атха хаттхимен̣д̣а̄ йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджим̣су, маханто сама̄гамо ахоси. саддха̄сампанна̄ манусса̄ ‘‘аджджа кира буддхана̄гасса тираччха̄нана̄гена сан̇га̄мо бхависсати, анӯпама̄йа буддхалӣла̄йа на̄л̣а̄гиридаманам̣ пассисса̄ма̄’’ти па̄са̄дахаммийагехаччхадана̄дӣни абхирухитва̄ ат̣т̣хам̣су. асаддха̄ пана миччха̄дит̣т̣хика̄ ‘‘айам̣ на̄л̣а̄гири чан̣д̣о пхарусо мануссагха̄тако буддха̄дӣнам̣ гун̣ам̣ на джа̄на̄ти, со аджджа саман̣асса готамасса ¶ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ сарӣрам̣ виддхам̣сетва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пессати, аджджа пачча̄миттасса пит̣т̣хим̣ пассисса̄ма̄’’ти па̄са̄да̄дӣсу ат̣т̣хам̣су.
хаттхӣпи бхагавантам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ мануссе та̄сенто геха̄ни виддхам̣сенто сакат̣а̄ни сам̣чун̣н̣енто сон̣д̣ам̣ усса̄петва̄ пахат̣т̣хакан̣н̣ава̄ло паббато вийа аджджхоттхаранто йена бхагава̄ тена̄бхидха̄ви. там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘айам̣, бханте, на̄л̣а̄гири чан̣д̣о пхарусо мануссагха̄тако имам̣ раччхам̣ пат̣ипанно, на кхо пана̄йам̣ буддха̄дигун̣ам̣ джа̄на̄ти, пат̣иккамату, бханте, бхагава̄, пат̣иккамату сугато’’ти. ма̄, бхиккхаве, бха̄йиттха, пат̣ибало ахам̣ на̄л̣а̄гирим̣ даметунти. атха̄йасма̄ са̄рипутто саттха̄рам̣ йа̄чи – ‘‘бханте, питу уппаннакиччам̣ на̄ма джет̣т̣хапуттасса бха̄ро, ахамева там̣ дамемӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄, ‘‘са̄рипутта, буддхабалам̣ на̄ма ан̃н̃ам̣, са̄вакабалам̣ ан̃н̃ам̣, тит̣т̣ха тва’’нти пат̣иба̄хи. евам̣ йебхуййена асӣти маха̄тхера̄ йа̄чим̣су. саттха̄ саббепи пат̣иба̄хи. атха а̄йасма̄ а̄нандо саттхари балавасинехена адхива̄сетум̣ асакконто ‘‘айам̣ хаттхӣ пат̣хамам̣ мам̣ ма̄ретӯ’’ти татха̄гатассаттха̄йа джӣвитам̣ париччаджитва̄ гантва̄ саттху пурато ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ ‘‘апехи, а̄нанда, ма̄ ме пурато ат̣т̣ха̄сӣ’’ти а̄ха. ‘‘бханте, айам̣ хаттхӣ чан̣д̣о ¶ пхарусо мануссагха̄тако каппут̣т̣ха̄наггисадисо пат̣хамам̣ мам̣ ма̄ретва̄ паччха̄ тумха̄кам̣ сантикам̣ а̄гаччхатӯ’’ти тхеро авача. йа̄вататийам̣ вуччама̄нопи татхева ат̣т̣ха̄си на пат̣икками. атха нам̣ бхагава̄ иддхибалена пат̣иккама̄петва̄ бхиккхӯнам̣ антаре т̣хапеси.
тасмим̣ ¶ кхан̣е ека̄ иттхӣ на̄л̣а̄гирим̣ дисва̄ маран̣абхайабхӣта̄ пала̄йама̄на̄ ан̇кена гахитам̣ да̄ракам̣ хаттхино ча татха̄гатасса ча антаре чхад̣д̣етва̄ пала̄йи. хаттхӣ там̣ анубандхитва̄ ниваттитва̄ да̄ракасса сантикам̣ агама̄си. тада̄ да̄рако маха̄равам̣ рави. саттха̄ на̄л̣а̄гирим̣ одиссакаметта̄йа пхаритва̄ сумадхурам̣ брахмассарам̣ ниччха̄ретва̄ ‘‘амбхо на̄л̣а̄гири там̣ сол̣аса сура̄гхат̣е па̄йетва̄ маттам̣ каронта̄ на ‘ан̃н̃ам̣ ган̣хиссатӣ’ти карим̣су, ‘мам̣ ган̣хиссатӣ’ти пана карим̣су, ма̄ ака̄ран̣ена джан̇гха̄йо киламенто вичари, ито ехӣ’’ти паккоси. со саттху вачанам̣ сутва̄ аккхӣни уммӣлетва̄ бхагавато рӯпасирим̣ олокетва̄ пат̣иладдхасам̣вего буддхатеджена паччхиннасура̄мадо сон̣д̣ам̣ оламбенто кан̣н̣е ча̄ленто а̄гантва̄ татха̄гатасса па̄десу пати. атха нам̣ саттха̄, ‘‘на̄л̣а̄гири, твам̣ тираччха̄нахаттхӣ, ахам̣ буддхава̄ран̣о, ито пат̣т̣ха̄йа ма̄ чан̣д̣о пхарусо мануссагха̄тако бхава, саббасаттесу меттачиттам̣ пат̣илабха̄’’ти ватва̄ даккхин̣ахаттхам̣ паса̄ретва̄ кумбхе пара̄маситва̄ –
‘‘ма̄ ¶ кун̃джара на̄гама̄садо, дуккхо хи кун̃джара на̄гама̄садо;
на хи на̄гахатасса кун̃джара, сугати хоти ито парам̣ йато.
‘‘ма̄ ча мадо ма̄ ча пама̄до, на хи паматта̄ сугатим̣ ваджанти те;
тван̃н̃ева татха̄ кариссаси, йена твам̣ сугатим̣ гамиссасӣ’’ти. (чӯл̣ава. 342) –
дхаммам̣ десеси.
тасса сакаласарӣрам̣ пӣтийа̄ нирантарам̣ пхут̣ам̣ ахоси. саче кира тираччха̄нагато на̄бхависса̄, сота̄паттипхалам̣ адхигамисса̄. манусса̄ там̣ па̄т̣иха̄рийам̣ дисва̄ уннадим̣су аппхот̣им̣су, сан̃джа̄тасоманасса̄ на̄на̄бхаран̣а̄ни кхипим̣су, та̄ни хаттхисса сарӣрам̣ пат̣иччха̄дайим̣су. тато пат̣т̣ха̄йа ¶ на̄л̣а̄гири дханапа̄лако на̄ма джа̄то. тасмим̣ кхо пана дханапа̄лакасама̄гаме чатура̄сӣти па̄н̣асахасса̄ни аматам̣ пивим̣су. саттха̄ дханапа̄лакам̣ пан̃часу ¶ сӣлесу патит̣т̣ха̄песи. со сон̣д̣а̄йа бхагавато па̄де пам̣сӯни гахетва̄ упари муддхани а̄киритва̄ пат̣икут̣итова пат̣иккамитва̄ дассанӯпача̄ре т̣хито дасабалам̣ вандитва̄ ниваттитва̄ хаттхиса̄лам̣ па̄виси. тато пат̣т̣ха̄йа дантасуданто хутва̄ на кан̃чи вихет̣хети. саттха̄ ниппханнаманоратхо ‘‘йехи йам̣ дханам̣ кхиттам̣, тесан̃н̃ева там̣ хотӯ’’ти адхит̣т̣ха̄йа ‘‘аджджа майа̄ махантам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ катам̣, имасмим̣ нагаре пин̣д̣а̄йа чаран̣ам̣ аппат̣ирӯпа’’нти титтхийе маддитва̄ бхиккхусан̇гхапаривуто джайаппатто вийа кхаттийо нагара̄ никкхамитва̄ вел̣уванамева гато. нагарава̄сино бахум̣ аннапа̄накха̄данӣйам̣ а̄да̄йа виха̄рам̣ гантва̄ маха̄да̄нам̣ паваттайим̣су.
там̣ дивасам̣ са̄йанхасамайе дхаммасабхам̣ пӯретва̄ саннисинна̄ бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, а̄йасмата̄ а̄нандена татха̄гатассаттха̄йа аттано джӣвитам̣ париччаджантена дуккарам̣ катам̣, на̄л̣а̄гирим̣ дисва̄ саттха̄ра̄ тиккхаттум̣ пат̣иба̄хийама̄нопи на̄пагато, ахо дуккарака̄рако, а̄вусо, а̄йасма̄ а̄нандо’’ти. саттха̄ ‘‘а̄нандасса гун̣акатха̄ паваттати, гантаббам̣ майа̄ еттха̄’’ти гандхакут̣ито никкхамитва̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи а̄нандо тираччха̄найонийам̣ ниббаттопи маматтха̄йа джӣвитам̣ париччаджийева̄’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ¶ махим̣сакарат̣т̣хе са̄галанагаре са̄гало на̄ма ра̄джа̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тада̄ нагарато авидӯре екасмим̣ неса̄дага̄маке ан̃н̃атаро неса̄до па̄сехи сакун̣е бандхитва̄ нагаре виккин̣анто джӣвикам̣ каппеси. нагарато ча авидӯре а̄ват̣т̣ато два̄дасайоджано ма̄нусийо на̄ма падумасаро ахоси пан̃чаван̣н̣ападумасан̃чханно. таттха на̄наппака̄ро сакун̣асан̇гхо отари. со неса̄до таттха анийа̄мена па̄се од̣д̣еси. тасмим̣ ка̄ле дхатарат̣т̣хо хам̣сара̄джа̄ чханнавутихам̣сасахассапарива̄ро читтакӯт̣апаббате суван̣н̣агуха̄йам̣ васати, сумукхо на̄масса сена̄пати ахоси. атхекадивасам̣ тато хам̣сайӯтха̄ катипайа̄ ¶ суван̣н̣ахам̣са̄ ма̄нусийам̣ сарам̣ гантва̄ пахӯтагочаре тасмим̣ йатха̄сукхам̣ вичаритва̄ сухита̄ читтакӯт̣ам̣ а̄гантва̄ дхатарат̣т̣хасса а̄рочесум̣ – ‘‘маха̄ра̄джа, мануссапатхе ¶ ма̄нусийо на̄ма падумасаро сампаннагочаро, таттха гочарам̣ ган̣хитум̣ гаччха̄ма̄’’ти. со ‘‘мануссапатхо на̄ма са̄сан̇ко саппат̣ибхайо, ма̄ во руччиттха̄’’ти пат̣иккхипитва̄пи техи пунаппунам̣ вуччама̄но ‘‘саче тумха̄кам̣ руччати, гаччха̄ма̄’’ти сапарива̄ро там̣ сарам̣ агама̄си. со а̄ка̄са̄ отаранто па̄дам̣ па̄се павесентойева отари. атхасса па̄со па̄дам̣ айапат̣т̣акена кад̣д̣ханто вийа а̄бандхитва̄ ган̣хи. атхасса ‘‘чхиндисса̄ми на’’нти а̄кад̣д̣хантасса пат̣хамава̄ре чаммам̣ чхиджджи, дутийава̄ре мам̣сам̣ чхиджджи, татийава̄ре нха̄ру чхиджджи, па̄со ат̣т̣хим̣ а̄хачча ат̣т̣ха̄си, лохитам̣ паггхари, балававедана̄ паваттим̣су.
со чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ баддхаравам̣ рависса̄ми, н̃а̄така̄ ме утраста̄ хутва̄ гочарам̣ агган̣хитва̄ чха̄таджджхатта̄ва пала̄йанта̄ дуббалата̄йа маха̄самудде патиссантӣ’’ти. со веданам̣ адхива̄сетва̄ н̃а̄тӣнам̣ йа̄вадаттхам̣ чаритва̄ хам̣са̄нам̣ кӣл̣анака̄ле махантена саддена баддхаравам̣ рави. там̣ сутва̄ те хам̣са̄ маран̣абхайатаджджита̄ ваггавагга̄ хутва̄ читтакӯт̣а̄бхимукха̄ паккамим̣су. тесу паккантесу сумукхо хам̣сасена̄пати ‘‘каччи ну кхо идам̣ бхайам̣ маха̄ра̄джасса уппаннам̣, джа̄нисса̄ми на’’нти вегена паккхандитва̄ пурато гаччхантасса хам̣саган̣асса антаре маха̄саттам̣ адисва̄ маджджхимахам̣саган̣ам̣ вичини, таттхапи адисва̄ паччхимахам̣саган̣ам̣ вичини, таттхапи адисва̄ ‘‘ниссам̣сайам̣ тассеведам̣ бхайам̣ уппанна’’нти ниваттитва̄ ¶ а̄гаччханто маха̄саттам̣ па̄се баддхам̣ лохитамаккхитам̣ дуккха̄турам̣ пан̇капит̣т̣хе нипаннам̣ дисва̄ ‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄ра̄джа, ахам̣ мама джӣвитам̣ париччаджитва̄ тумхе па̄сато мочесса̄мӣ’’ти ваданто отаритва̄ маха̄саттам̣ асса̄сентова пан̇капит̣т̣хе нисӣди. атха нам̣ вӣмам̣санто маха̄сатто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘сумукха анупачинанта̄, паккаманти вихан̇гама̄;
гаччха тувампи ма̄ кан̇кхи, наттхи баддхе саха̄йата̄’’ти.
таттха ¶ анупачинанта̄ти синехена а̄лайавасена анолокента̄. паккамантӣти ете чханнавути хам̣сасахасса̄ н̃а̄тивихан̇гама̄ мам̣ чхад̣д̣етва̄ гаччханти, твампи гаччха, ма̄ идха ва̄сам̣ а̄кан̇кхи, еван̃хи па̄сена баддхе майи саха̄йата̄ на̄ма наттхи, на хи те ахам̣ ида̄ни кин̃чи саха̄йакиччам̣ ка̄тум̣ ¶ саккхисса̄ми, ким̣ те майа̄ нирӯпака̄рена, папан̃чам̣ акатва̄ гаччхева̄ти вадати.
ито парам̣ –
‘‘гаччхе ва̄хам̣ на ва̄ гаччхе, на тена амаро сийам̣;
сукхитам̣ там̣ упа̄ситва̄, дуккхитам̣ там̣ катхам̣ джахе.
‘‘маран̣ам̣ ва̄ тайа̄ саддхим̣, джӣвитам̣ ва̄ тайа̄ вина̄;
тадева маран̣ам̣ сеййо, йан̃че джӣве тайа̄ вина̄.
‘‘неса дхаммо маха̄ра̄джа, йам̣ там̣ евам̣ гатам̣ джахе;
йа̄ гати туйхам̣ са̄ майхам̣, руччате вихага̄дхипа.
‘‘ка̄ ну па̄сена баддхасса, гати ан̃н̃а̄ маха̄наса̄;
са̄ катхам̣ четайа̄насса, муттасса тава руччати.
‘‘кам̣ ва̄ твам̣ пассасе аттхам̣, мама туйхан̃ча паккхима;
н̃а̄тӣнам̣ ва̄васит̣т̣ха̄нам̣, убхиннам̣ джӣвитаккхайе.
‘‘йам̣ на кан̃чанадепин̃чха, андхена тамаса̄ гатам̣;
та̄дисе сан̃чаджам̣ па̄н̣ам̣, каматтхамабхиджотайе.
‘‘катхам̣ ну пататам̣ сет̣т̣ха, дхамме аттхам̣ на буджджхаси;
дхаммо апачито санто, аттхам̣ дассети па̄н̣инам̣.
‘‘сохам̣ ¶ ¶ дхаммам̣ апеккха̄но, дхамма̄ чаттхам̣ самут̣т̣хитам̣;
бхаттин̃ча тайи сампассам̣, на̄вакан̇кха̄ми джӣвитам̣.
10. ‘‘аддха̄ есо сатам̣ дхаммо, йо митто миттама̄паде.
на чадже джӣвитасса̄пи, хетудхаммамануссарам̣.
‘‘сва̄йам̣ дхаммо ча те чин̣н̣о, бхатти ча видита̄ майи;
ка̄мам̣ карассу майхетам̣, гаччхева̄нумато майа̄.
‘‘апи твевам̣ гате ка̄ле, йам̣ кхан̣д̣ам̣ н̃а̄тинам̣ майа̄;
тайа̄ там̣ буддхисампаннам̣, асса парамасам̣вутам̣.
‘‘иччевам̣ ¶ мантайанта̄нам̣, арийа̄нам̣ арийавуттинам̣;
паччадиссатха неса̄до, а̄тура̄намивантако.
‘‘те саттумабхисан̃чиккха, дӣгхараттам̣ хита̄ диджа̄;
тун̣хӣма̄ситтха убхайо, на сан̃чалесума̄сана̄.
‘‘дхатарат̣т̣хе ча дисва̄на, самуд̣д̣енте тато тато;
абхиккхаматха вегена, диджасатту диджа̄дхипе.
‘‘со ча вегенабхиккамма, а̄саджджа параме дидже;
паччакамиттха неса̄до, баддха̄ ити вичинтайам̣.
‘‘екам̣ва баддхама̄сӣнам̣, абаддхан̃ча пуна̄парам̣;
а̄саджджа баддхама̄сӣнам̣, пеккхама̄намадӣнавам̣.
‘‘тато со виматойева, пан̣д̣аре аджджхабха̄сатха;
павад̣д̣хака̄йе а̄сӣне, диджасан̇гхаган̣а̄дхипе.
‘‘йам̣ ¶ ну па̄сена махата̄, баддхо на куруте дисам̣;
атха касма̄ абаддхо твам̣, балӣ паккхи на гаччхаси.
‘‘ким̣ ну тйа̄йам̣ диджо хоти, мутто баддхам̣ упа̄саси;
оха̄йа сакун̣а̄ йанти, ким̣ еко авахӣйаси.
‘‘ра̄джа̄ ме со диджа̄митта, сакха̄ па̄н̣асамо ча ме;
нева нам̣ виджахисса̄ми, йа̄ва ка̄ласса парийа̄йам̣.
‘‘катхам̣ ¶ пана̄йам̣ вихан̇го, на̄ддаса па̄самод̣д̣итам̣;
падан̃хетам̣ маханта̄нам̣, боддхумараханти а̄падам̣.
‘‘йада̄ пара̄бхаво хоти, посо джӣвитасан̇кхайе;
атха джа̄лан̃ча па̄сан̃ча, а̄саджджа̄пи на буджджхати.
‘‘апи твева маха̄пан̃н̃а, па̄са̄ бахувидха̄ тата̄;
гуйхама̄саджджа баджджханти, атхевам̣ джӣвитаккхайе’’ти. –
има̄сам̣ га̄тха̄нам̣ самбандхо па̄л̣инайенева ведитаббо.
таттха ¶ гаччхе ва̄ти, маха̄ра̄джа, ахам̣ ито гаччхеййам̣ ва̄ на ва̄, на̄хам̣ тена гаманена ва̄ агаманена ва̄ амаро сийам̣, ахан̃хи ито гатопи агатопи маран̣ато амуттова, ито пуббе пана сукхитам̣ там̣ упа̄ситва̄ ида̄ни дуккхитам̣ там̣ катхам̣ джахеййанти вадати. маран̣ам̣ ва̄ти мама агаччхантасса ва̄ тайа̄ саддхим̣ маран̣ам̣ бхавеййа, гаччхантасса ва̄ тайа̄ вина̄ джӣвитам̣. тесу двӣсу йам̣ тайа̄ саддхим̣ маран̣ам̣, тадева ме варам̣, йам̣ тайа̄ вина̄ джӣвеййам̣, на ме там̣ варанти аттхо. руччатети йа̄ тава гати ниппхатти, са̄ва майхам̣ руччати. са̄ катханти самма сумукха мама та̄ва дал̣хена ва̄лапа̄сена баддхасса парахаттхам̣ гатасса са̄ гати руччату, тава пана четайа̄насса сачетанасса пан̃н̃авато муттасса катхам̣ руччати.
паккхима̄ти паккхасампанна. убхиннанти амха̄кам̣ двиннам̣ джӣвитаккхайе сати твам̣ мама ва̄ тава ¶ ва̄ авасит̣т̣хан̃а̄тӣнам̣ ва̄ кам̣ аттхам̣ пассаси. йам̣ на̄ти еттха на-ка̄ро упама̄не. кан̃чанадепин̃чха̄ти кан̃чанадвепин̃чха, айамева ва̄ па̄т̣хо, кан̃чанасадисаубхайапаккха̄ти аттхо. тамаса̄ти тамаси. гатанти катам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. пуримасса на-ка̄расса имина̄ самбандхо, ‘‘на ката’’нти катам̣ вийа̄ти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – тайи па̄н̣ам̣ чаджантепи ачаджантепи мама джӣвитасса абха̄ва̄ йам̣ тава па̄н̣асан̃чаджанам̣, там̣ андхена тамаси катам̣ вийа кин̃чидева рӯпакаммам̣ апаччаккхагун̣ам̣, та̄дисе тава апаччаккхагун̣е па̄н̣асан̃чаджане твам̣ па̄н̣ам̣ сан̃чаджанто каматтхам̣ джотеййа̄сӣти.
дхаммо апачито сантоти дхаммо пӯджито ма̄нито сама̄но. аттхам̣ дассетӣти вуддхим̣ дассети. апеккха̄ноти апеккханто. дхамма̄ чаттханти дхаммато ча аттхам̣ самут̣т̣хитам̣ пассанто ¶ . бхаттинти синехам̣. сатам̣ дхаммоти пан̣д̣ита̄нам̣ сабха̄во. йо миттоти йо митто а̄пада̄су миттам̣ на чадже, тасса ачаджантасса миттасса еса сабха̄во на̄ма аддха̄ сатам̣ дхаммо. видита̄ти па̄кат̣а̄ джа̄та̄. ка̄мам̣ карассӯти етам̣ мама ка̄мам̣ майа̄ иччхитам̣ мама вачанам̣ карассу. апи твевам̣ гате ка̄лети апи ту евам̣ гате ка̄ле майи имасмим̣ т̣ха̄не па̄сена баддхе. парамасам̣вутанти парамапарипун̣н̣ам̣.
иччевам̣ мантайанта̄нанти ‘‘гаччха, на гаччха̄мӣ’’ти евам̣ катхента̄нам̣ арийа̄нанти а̄ча̄раарийа̄нам̣. паччадиссатха̄ти ка̄са̄йа̄ни нива̄сетва̄ раттама̄лам̣ пил̣андхитва̄ ¶ муггарам̣ а̄да̄йа а̄гаччханто адиссатха. а̄тура̄нанти гила̄на̄нам̣ маччу вийа. абхисан̃чиккха̄ти, бхиккхаве, те убхопи саттум̣ а̄йантам̣ пасситва̄. хита̄ти дӣгхараттам̣ ан̃н̃аман̃н̃асса хита̄ мудучитта̄. на сан̃чалесума̄сана̄ти а̄санато на чалим̣су, йатха̄нисинна̄ва ахесум̣. сумукхо пана ‘‘айам̣ неса̄до а̄гантва̄ пахаранто мам̣ пат̣хамам̣ пахаратӯ’’ти чинтетва̄ маха̄саттам̣ паччхато катва̄ нисӣди.
дхатарат̣т̣хети хам̣се. самуд̣д̣ентети маран̣абхайена ито чито ча уппатанте дисва̄. а̄саджджа̄ти итаре две джане упагантва̄. паччакамиттха̄ти ‘‘баддха̄, на баддха̄’’ти чинтенто упадха̄ренто акамиттха, вегам̣ ха̄петва̄ сан̣икам̣ агама̄си. а̄саджджа баддхама̄сӣнанти баддхам̣ маха̄саттам̣ упагантва̄ нисиннам̣ сумукхам̣. адӣнавантиа̄дӣнавамева хутва̄ маха̄саттам̣ олокентам̣ дисва̄. виматоти ким̣ ну кхо абаддхо баддхасса сантике нисинно, ка̄ран̣ам̣ пуччхисса̄мӣти виматиджа̄то хутва̄ти аттхо. пан̣д̣арети хам̣се, атха ва̄ парисуддхе ниммале, сампахат̣т̣хакан̃чанаван̣н̣ети аттхо. павад̣д̣хака̄йети вад̣д̣хитака̄йе ¶ маха̄сарӣре. йам̣ нӯти йам̣ та̄ва есо маха̄па̄сена баддхо. на куруте дисанти пала̄йанаттха̄йа екам̣ дисам̣ на бхаджати, там̣ йуттанти адхиппа̄йо. балӣти баласампанно хутва̄пи. паккхӣти там̣ а̄лапати. оха̄йа̄ти чхад̣д̣етва̄. йантӣти сесасакун̣а̄ гаччханти. авахӣйасӣти охӣйаси.
диджа̄митта̄ти диджа̄нам̣ амитта. йа̄ва ка̄ласса парийа̄йанти йа̄ва маран̣асса ва̄ро а̄гаччхати. катхам̣ пана̄йанти твам̣ ра̄джа̄ ме соти вадаси, ра̄джа̄но ча на̄ма пан̣д̣ита̄ хонти, итипи пан̣д̣ито сама̄но кена ка̄ран̣ена од̣д̣итам̣ па̄сам̣ на аддаса. падам̣ хетанти йасамахаттам̣ ва̄ н̃а̄н̣амахаттам̣ ва̄ патта̄нам̣ аттано а̄падабуджджханам̣ на̄ма падам̣ ка̄ран̣ам̣, тасма̄ те а̄падам̣ боддхумараханти. пара̄бхавоти авад̣д̣хи. а̄саджджа̄пӣти упагантва̄пи на буджджхати. тата̄ти витата̄ од̣д̣ита̄. гуйхама̄саджджа̄ти тесу па̄сесу йо гул̣хо пат̣иччханно па̄со, там̣ а̄саджджа баджджханти. атхеванти атха евам̣ джӣвитаккхайе баджджхантева̄ти аттхо.
ити ¶ нам̣ со катха̄салла̄пена мудухадайам̣ катва̄ маха̄саттасса джӣвитам̣ йа̄чанто га̄тхама̄ха –
‘‘апи ¶ на̄йам̣ тайа̄ саддхим̣, сам̣ва̄сасса сукхудрайо;
апи но ануман̃н̃а̄си, апи но джӣвитам̣ даде’’ти.
таттха апи на̄йанти апи ну айам̣. сукхудрайоти сукхапхало. апи но ануман̃н̃а̄сӣти читтакӯт̣ам̣ гантва̄ н̃а̄таке пасситум̣ твам̣ апи но ануджа̄неййа̄си. апи но джӣвитам̣ дадети апи но има̄йа катха̄йа уппаннависса̄со на ма̄реййа̄сӣти.
со тасса мадхуракатха̄йа баджджхитва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘на чева ме твам̣ баддхоси, напи иччха̄ми те вадхам̣;
ка̄мам̣ кхиппамито гантва̄, джӣва твам̣ анигхо чира’’нти.
тато сумукхо чатассо га̄тха̄ абха̄си –
‘‘нева̄хаметамиччха̄ми ¶ , ан̃н̃атретасса джӣвита̄;
саче екена тут̣т̣хоси, мун̃четам̣ ман̃ча бхаккхайа.
‘‘а̄рохапарин̣а̄хена, тулйа̄сма̄ вайаса̄ убхо;
на те ла̄бхена джӣваттхи, етена нимина̄ тувам̣.
‘‘тадин̇гха самапеккхассу, хоту гиддхи тавамхасу;
мам̣ пуббе бандха па̄сена, паччха̄ мун̃ча диджа̄дхипам̣.
‘‘та̄вадева ча те ла̄бхо, ката̄сса йа̄чана̄йа ча;
митти ча дхатарат̣т̣хехи, йа̄ваджӣва̄йа те сийа̄’’ти.
таттха етанти йам̣ ан̃н̃атра етасса джӣвита̄ мама джӣвитам̣, етам̣ ахам̣ нева иччха̄ми. тулйа̄сма̄ти сама̄на̄ хома. нимина̄ туванти париваттехи твам̣. тавамхасӯти тава амхесу гиддхи хоту, ким̣ те етена, майи лобхам̣ уппа̄дехӣти вадати. та̄вадева̄ти таттакойева. йа̄чана̄йа ча̄ти йа̄ мама йа̄чана̄, са̄ва ката̄ асса̄ти аттхо.
ити ¶ со та̄йа дхаммадесана̄йа теле паккхиттакаппа̄сапичу вийа мудугатахадайо маха̄саттам̣ тасса да̄йам̣ катва̄ даданто а̄ха –
‘‘пассанту но маха̄сан̇гха̄, тайа̄ муттам̣ ито гатам̣;
митта̄мачча̄ ча бхачча̄ ча, путтада̄ра̄ ча бандхава̄.
‘‘на ча те та̄диса̄ митта̄, бахӯнам̣ идха виджджати;
йатха̄ твам̣ дхатарат̣т̣хасса, па̄н̣аса̄дха̄ран̣о сакха̄.
‘‘со те саха̄йам̣ мун̃ча̄ми, хоту ра̄джа̄ тава̄нуго;
ка̄мам̣ кхиппамито гантва̄, н̃а̄тимаджджхе вирочатха̄’’ти.
таттха ¶ ноти нипа̄таматтам̣. тайа̄ муттанти иман̃хи тван̃н̃ева мун̃часи на̄ма, тасма̄ имам̣ тайа̄ ¶ муттам̣ ито читтакӯт̣апаббатам̣ гатам̣ маханта̄ н̃а̄тисан̇гха̄ ете ча митта̄дайо пассанту. еттха ча бандхава̄ти екалохитасамбандха̄. виджджатӣти виджджанти. па̄н̣аса̄дха̄ран̣оти са̄дха̄ран̣апа̄н̣о авибхаттаджӣвико, йатха̄ твам̣ етасса сакха̄, ета̄диса̄ ан̃н̃есам̣ бахӯнам̣ митта̄ на̄ма на виджджанти. тава̄нуготи етам̣ дуккхитам̣ а̄да̄йа пурато гаччхантасса тава айам̣ ануго хотӯти.
евам̣ ватва̄ пана неса̄дапутто меттачиттена маха̄саттам̣ упасан̇камитва̄ бандханам̣ чхиндитва̄ а̄лин̇гитва̄ сарато никкха̄метва̄ саратӣре тарун̣адаббатин̣апит̣т̣хе нисӣда̄петва̄ па̄де бандханапа̄сам̣ мудучиттена сан̣икам̣ мочетва̄ дӯре кхипитва̄ маха̄сатте балавасинехам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ меттачиттена удакам̣ а̄да̄йа лохитам̣ дховитва̄ пунаппунам̣ паримаджджи. тасса меттачитта̄нубха̄вена бодхисаттасса па̄де сира̄ сира̄хи, мам̣сам̣ мам̣сена, чаммам̣ чаммена гхат̣итам̣, та̄вадева па̄до сам̣рул̣хо сан̃джа̄тачхависан̃джа̄таломо ахоси абаддхапа̄дена ниббисесо. бодхисатто сукхито пакатибха̄венева нисӣди. атха сумукхо атта̄нам̣ нисса̄йа маха̄саттасса сукхитабха̄вам̣ дисва̄ сан̃джа̄тасоманассо неса̄дасса тхутимака̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘со ¶ патӣто памуттена, бхаттуна̄ бхаттуга̄раво;
аджджхабха̄сатха ваккан̇го, ва̄чам̣ кан̣н̣асукхам̣ бхан̣ам̣.
‘‘евам̣ луддака нандассу, саха саббехи н̃а̄тибхи;
йатха̄хамаджджа нанда̄ми, муттам̣ дисва̄ диджа̄дхипа’’нти.
таттха ваккан̇готи ван̇кагӣво.
евам̣ луддасса тхутим̣ катва̄ сумукхо бодхисаттам̣ а̄ха – ‘‘маха̄ра̄джа, имина̄ амха̄кам̣ маха̄упака̄ро като, айан̃хи амха̄кам̣ вачанам̣ акатва̄ кӣл̣а̄хам̣се но катва̄ иссара̄нам̣ денто бахум̣ дханам̣ лабхеййа, ма̄ретва̄ мам̣сам̣ виккин̣анто мӯлампи лабхетха, аттано пана джӣвитам̣ анолокетва̄ амха̄кам̣ вачанам̣ акари ¶ , имам̣ ран̃н̃о сантикам̣ нетва̄ сукхаджӣвитам̣ карома̄’’ти. маха̄сатто сампат̣иччхи. сумукхо аттано бха̄са̄йа маха̄саттена саддхим̣ катхетва̄ пуна мануссабха̄са̄йа луддапуттам̣ а̄мантетва̄ ‘‘самма, твам̣ киматтхам̣ па̄се од̣д̣есӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘дханаттха’’нти вутте ‘‘евам̣ санте амхе а̄да̄йа нагарам̣ пависитва̄ ран̃н̃о дассехи, бахум̣ те дханам̣ да̄песса̄мӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘ехи ¶ там̣ анусиккха̄ми, йатха̄ твамапи лаччхасе;
ла̄бхам̣ тава̄йам̣ дхатарат̣т̣хо, па̄пам̣ кин̃чи на даккхати.
‘‘кхиппамантепурам̣ нетва̄, ран̃н̃о дассехи но убхо;
абаддхе пакатибхӯте, ка̄дже убхайато т̣хите.
‘‘дхатарат̣т̣ха̄ маха̄ра̄джа, хам̣са̄дхипатино име;
айан̃хи ра̄джа̄ хам̣са̄нам̣, айам̣ сена̄патӣтаро.
39. ‘‘асам̣сайам̣ имам̣ дисва̄, хам̣сара̄джам̣ нара̄дхипо.
патӣто сумано витто, бахум̣ дассати те дхана’’нти.
таттха анусиккха̄мӣти ануса̄са̄ми. па̄панти ла̄макам̣. ран̃н̃о дассехи но убхоти амхе убхопи ран̃н̃о дассехи. айам̣ бодхисаттасса пан̃н̃а̄пабха̄вадассанаттхам̣, аттано миттадхаммасса а̄вибха̄ванаттхам̣, луддасса дханала̄бхаттхам̣, ран̃н̃о сӣлесу патит̣т̣ха̄панаттхан̃ча̄ти чатӯхи ка̄ран̣ехи ¶ евама̄ха. дхатарат̣т̣ха̄ти нетва̄ ча пана ран̃н̃о евам̣ а̄чиккхеййа̄си, ‘‘маха̄ра̄джа, име дхатарат̣т̣хакуле джа̄та̄ две хам̣са̄дхипатино, етесу айам̣ ра̄джа̄, итаро сена̄патӣ’’ти. ити нам̣ сиккха̄песи. ‘‘патӣто’’тиа̄дӣни тӣн̣ипи тут̣т̣ха̄ка̄равевачана̄нева.
евам̣ вутте луддо, ‘‘са̄ми, ма̄ во ра̄джадассанам̣ руччи, ра̄джа̄но на̄ма чалачитта̄, кӣл̣а̄хам̣се ва̄ во кареййум̣ ма̄ра̄пеййум̣ ва̄’’ти ватва̄, ‘‘самма, ма̄ бха̄йи, ахам̣ та̄дисам̣ каккхал̣ам̣ луддам̣ лохитапа̄н̣им̣ дхаммакатха̄йа мудукам̣ катва̄ мама па̄десу па̄тесим̣, ра̄джа̄но на̄ма пун̃н̃аванто пан̃н̃аванто ча субха̄ситадуббха̄ситан̃н̃ӯ ча, кхиппам̣ амхе ран̃н̃о дассехӣ’’ти вутте ‘‘тена хи ма̄ майхам̣ куджджхиттха, ахам̣ авассам̣ тумха̄кам̣ ¶ ручийа̄ немӣ’’ти ватва̄ убхопи ка̄джам̣ а̄ропетва̄ ра̄джакулам̣ гантва̄ ран̃н̃о дассетва̄ ран̃н̃а̄ пут̣т̣хо йатха̄бхӯтам̣ а̄рочеси. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тасса там̣ вачанам̣ сутва̄, каммуна̄ упапа̄дайи;
кхиппамантепурам̣ гантва̄, ран̃н̃о хам̣се адассайи;
абаддхе пакатибхӯте, ка̄дже убхайато т̣хите.
‘‘дхатарат̣т̣ха̄ ¶ маха̄ра̄джа, хам̣са̄дхипатино име;
айан̃хи ра̄джа̄ хам̣са̄нам̣, айам̣ сена̄патӣтаро;
‘‘катхам̣ паниме вихан̇га̄, тава хаттхаттама̄гата̄;
катхам̣ луддо маханта̄нам̣, иссаре идха аджджхага̄.
‘‘вихита̄ сантиме па̄са̄, паллалесу джана̄дхипа;
йам̣ йада̄йатанам̣ ман̃н̃е, диджа̄нам̣ па̄н̣ародханам̣.
‘‘та̄дисам̣ па̄сама̄саджджа, хам̣сара̄джа̄ абаджджхатха;
там̣ абаддхо упа̄сино, мама̄йам̣ аджджхабха̄сатха.
‘‘судуккарам̣ анарийебхи, дахате бха̄вамуттамам̣;
бхаттураттхе паракканто, дхаммайутто вихан̇гамо.
‘‘аттана̄йам̣ чаджитва̄на, джӣвитам̣ джӣвита̄рахо;
ануттхунанто а̄сӣно, бхатту йа̄читтха джӣвитам̣.
‘‘тасса ¶ там̣ вачанам̣ сутва̄, паса̄дамахамаджджхага̄;
тато нам̣ па̄мучим̣ па̄са̄, анун̃н̃а̄сим̣ сукхена ча.
‘‘со патӣто памуттена, бхаттуна̄ бхаттуга̄раво;
аджджхабха̄сатха ваккан̇го, ва̄чам̣ кан̣н̣асукхам̣ бхан̣ам̣.
‘‘евам̣ луддака нандассу, саха саббехи н̃а̄тибхи;
йатха̄хамаджджа нанда̄ми, муттам̣ дисва̄ диджа̄дхипам̣.
‘‘ехи там̣ анусиккха̄ми, йатха̄ твамапи лаччхасе;
ла̄бхам̣ тава̄йам̣ дхатарат̣т̣хо, па̄пам̣ кин̃чи на даккхати.
‘‘кхиппамантепурам̣ ¶ нетва̄, ран̃н̃о дассехи но убхо;
абаддхе пакатибхӯте, ка̄дже убхайато т̣хите.
‘‘дхатарат̣т̣ха̄ маха̄ра̄джа, хам̣са̄дхипатино име;
айан̃хи ра̄джа̄ хам̣са̄нам̣, айам̣ сена̄патӣтаро.
‘‘асам̣сайам̣ имам̣ дисва̄, хам̣сара̄джам̣ нара̄дхипо;
патӣто сумано витто, бахум̣ дассати те дханам̣.
‘‘еваметасса ¶ вачана̄, а̄нӣта̄ме убхо майа̄;
еттхева хи име а̄сум̣, убхо анумата̄ майа̄.
‘‘сойам̣ евам̣ гато паккхӣ, диджо парамадхаммико;
ма̄дисасса хи луддасса, джанайеййа̄тха маддавам̣.
‘‘упа̄йанан̃ча те дева, на̄н̃н̃ам̣ пасса̄ми едисам̣;
саббаса̄кун̣ика̄га̄ме, там̣ пасса мануджа̄дхипа̄’’ти.
таттха каммуна̄ упапа̄дайӣти йам̣ со авача, там̣ каронто ка̄йакаммена сампа̄деси. гантва̄ти хам̣сара̄джена нисиннака̄джакот̣им̣ уччатарам̣, сена̄патина̄ нисиннака̄джакот̣им̣ тхокам̣ нӣчам̣ катва̄ убхопи те уккхипитва̄ ‘‘хам̣сара̄джа̄ ча сена̄пати ча ра̄джа̄нам̣ пасситум̣ гаччханти, уссаратха уссаратха̄’’ти джанам̣ усса̄ренто ‘‘еварӯпа̄ на̄ма собхаггаппатта̄ суван̣н̣аван̣н̣а̄ хам̣сара̄джа̄но на дит̣т̣хапубба̄’’ти мудухадайесу мануссесу пасам̣сантесу ¶ кхиппамантепурам̣ гантва̄. адассайӣти ‘‘хам̣сара̄джа̄но тумхе дат̣т̣хум̣ а̄гата̄’’ти ран̃н̃о а̄роча̄петва̄ тена тут̣т̣хачиттена ‘‘а̄гаччхантӯ’’ти паккоса̄пито абхихаритва̄ дассеси. хаттхаттанти хаттхесу а̄гатам̣, паттанти вуттам̣ хоти. маханта̄нанти йасамахантаппатта̄нам̣ суван̣н̣аван̣н̣а̄нам̣ дхатарат̣т̣хахам̣са̄нам̣ иссаре са̄мино катхам̣ твам̣ луддо хутва̄ адхигатоти пуччхати. ‘‘иссарамидхамаджджхага̄’’типи па̄т̣хо, етесам̣ иссарийам̣ твам̣ катхам̣ аджджхага̄ти аттхо.
вихита̄ти йоджита̄. йам̣ йада̄йатанам̣ ман̃н̃ети, маха̄ра̄джа, йам̣ йам̣ самосаран̣ат̣т̣ха̄нам̣ диджа̄нам̣ па̄н̣ародханам̣ ¶ джӣвитаккхайакарам̣ ман̃н̃а̄ми, таттха таттха майа̄ паллалесу па̄са̄ вихита̄. та̄дисанти ма̄нусийасаре татха̄видхам̣ па̄н̣ародханам̣ майа̄ вихитам̣ па̄сам̣. танти там̣ етам̣ таттха баддхам̣. упа̄синоти аттано джӣвитам̣ аган̣етва̄ упагантва̄ нисинно. мама̄йанти мам̣ айам̣ сена̄пати аджджхабха̄сатха, майа̄ саддхим̣ катхеси. судуккаранти тасмим̣ кхан̣е еса амха̄дисехи анарийехи судуккарам̣ ака̄си. ким̣ танти? дахате бха̄вамуттамам̣, аттано уттамам̣ аджджха̄сайам̣ дахати видахати пака̄сети. аттана̄йанти аттано айам̣. ануттхунантоти бхаттугун̣е ван̣н̣енто тасса джӣвитам̣ мун̃ча̄ти мам̣ йа̄чи.
тасса̄ти тасса татха̄ йа̄чантасса. сукхена ча̄ти йатха̄сукхена читтакӯт̣ам̣ гантва̄ н̃а̄тисан̇гхам̣ пассатха̄ти ча ануджа̄ним̣. еттхева хӣти майа̄ пана име две еттха ма̄нусийасарейева читтакӯт̣агамана̄йа анумата̄ ахесум̣. евам̣ гатоти евам̣ сатту хаттхагато. джанайеййа̄тха маддаванти аттани меттачиттам̣ джанеси. упа̄йананти пан̣н̣а̄ка̄рам̣. саббаса̄кун̣ика̄га̄мети ¶ саббасмимпи са̄кун̣икага̄ме на̄хам̣ ан̃н̃ам̣ тава еварӯпам̣ кеначи са̄кун̣икена а̄бхатапуббам̣ упа̄йанам̣ пасса̄ми. там̣ пасса̄ти там̣ майа̄ а̄бхатам̣ упа̄йанам̣ пасса мануджа̄дхипа̄ти.
евам̣ со т̣хитакова сумукхасса гун̣ам̣ катхеси. тато ра̄джа̄ хам̣саран̃н̃о маха̄рахам̣ а̄санам̣, сумукхасса ча суван̣н̣абхаддапӣт̣хакам̣ да̄петва̄ тесам̣ таттха нисинна̄нам̣ суван̣н̣абха̄джанехи ла̄джамадхупха̄н̣ита̄дӣни да̄петва̄ нит̣т̣хите па̄набходжанакичче ан̃джалим̣ паггайха маха̄саттам̣ дхаммакатхам̣ йа̄читва̄ ¶ суван̣н̣апӣт̣хаке нисӣди. со тена йа̄чито пат̣исантха̄рам̣ та̄ва ака̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘дисва̄ нисиннам̣ ра̄джа̄нам̣, пӣт̣хе сован̣н̣айе субхе;
аджджхабха̄сатха ваккан̇го, ва̄чам̣ кан̣н̣асукхам̣ бхан̣ам̣.
‘‘каччи ну бхото кусалам̣, каччи бхото ана̄майам̣;
каччи рат̣т̣хамидам̣ пхӣтам̣, дхаммена мануса̄саси.
‘‘кусалан̃чева ме хам̣са, атхо хам̣са ана̄майам̣;
атхо рат̣т̣хамидам̣ пхӣтам̣, дхаммена мануса̄сахам̣.
‘‘каччи ¶ бхото амаччесу, досо кочи на виджджати;
каччи ча те таваттхесу, на̄вакан̇кханти джӣвитам̣.
‘‘атхопи ме амаччесу, досо кочи на виджджати;
атхопи те маматтхесу, на̄вакан̇кханти джӣвитам̣.
‘‘каччи те са̄дисӣ бхарийа̄, ассава̄ пийабха̄н̣инӣ;
путтарӯпайасӯпета̄, тава чхандаваса̄нуга̄.
‘‘атхо ме са̄дисӣ бхарийа̄, ассава̄ пийабха̄н̣инӣ;
путтарӯпайасӯпета̄, мама чхандаваса̄нуга̄’’ти.
таттха ра̄джа̄нанти са̄галара̄джа̄нам̣. ваккан̇готи хам̣сара̄джа̄. дхаммена мануса̄сасӣти дхаммена ануса̄саси. досоти апара̄дхо. таваттхесӯти уппаннесу тава йуддха̄дӣсу аттхесу. на̄вакан̇кхантӣти урам̣ датва̄ париччаджанта̄ киччи аттано джӣвитам̣ на паттхенти, джӣвитан̃ча чаджитва̄ тавеваттхам̣ каронти. са̄дисӣти сама̄наджа̄тика̄. ассава̄ти вачанасампат̣иччхика̄. путтарӯпайасӯпета̄ти ¶ путтехи ча рӯпена ча йасена ча упета̄. тава чхандаваса̄нуга̄ти каччи тава аджджха̄сайам̣ тава васам̣ ануваттати, на аттано читтавасена ваттатӣти пуччхати.
евам̣ бодхисаттена пат̣исантха̄ре кате пуна ра̄джа̄ тена саддхим̣ катхенто а̄ха –
‘‘бхавантам̣ ¶ каччи ну маха̄-саттухаттхаттатам̣ гато;
дуккхама̄паджджи випулам̣, тасмим̣ пат̣хамама̄паде.
‘‘каччи йанта̄патитва̄на, дан̣д̣ена самапотхайи;
еваметесам̣ джамма̄нам̣, па̄тикам̣ бхавати та̄ваде.
‘‘кхемама̄си маха̄ра̄джа, евама̄падийа̄ сати;
на ча̄йам̣ кин̃чи расма̄су, саттӯва самападжджатха.
‘‘паччагамиттха ¶ неса̄до, пуббева аджджхабха̄сатха;
тада̄йам̣ сумукхойева, пан̣д̣ито паччабха̄сатха.
‘‘тасса там̣ вачанам̣ сутва̄, паса̄дамайамаджджхага̄;
тато мам̣ па̄мучӣ па̄са̄, анун̃н̃а̄си сукхена ча.
‘‘идан̃ча сумукхенева, етадаттха̄йа чинтитам̣;
бхото сака̄сегаманам̣, етасса дханамиччхата̄.
‘‘сва̄гатан̃чевидам̣ бхаватам̣, патӣто часми дассана̄;
есо ча̄пи бахум̣ виттам̣, лабхатам̣ йа̄вадиччхатӣ’’ти.
таттха маха̄саттухаттхаттатам̣ гатоти махантасса саттуно хаттхаттам̣ гато. а̄патитва̄на̄ти упадха̄витва̄. па̄тиканти па̄катикам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. идам̣ вуттам̣ хоти – етесан̃хи джамма̄нам̣ та̄вадева евам̣ па̄катикам̣ хоти, сакун̣е дан̣д̣ена потхетва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пенто дханаветанам̣ лабхатӣти. кин̃чи расма̄сӯти кин̃чи амхесу. саттӯва̄ти сатту вийа. паччагамиттха̄ти, маха̄ра̄джа, еса амхе дисва̄ баддха̄ти сан̃н̃а̄йа тхокам̣ осаккиттха. пуббева̄ти айамева пат̣хамам̣ аджджхабха̄си. тада̄ти тасмим̣ ка̄ле. етадаттха̄йа̄ти етасса неса̄дапуттасса аттха̄йа чинтитам̣. дханамиччхата̄ти етасса дханам̣ иччхантена ¶ тава сантикам̣ амха̄кам̣ а̄гаманам̣ чинтитам̣. сва̄гатан̃чевиданти ма̄ бхонто чинтайанту, бхаватам̣ идам̣ идха̄гаманам̣ сва̄гатамева. лабхатанти лабхату.
еван̃ча ¶ пана ватва̄ ра̄джа̄ ан̃н̃атарам̣ амаччам̣ олокетва̄ ‘‘ким̣ кароми дева̄’’ти вутте ‘‘имам̣ неса̄дам̣ каппитакесамассум̣ нха̄та̄нулиттам̣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итам̣ ка̄ретва̄ а̄нехӣ’’ти ватва̄ тена татха̄ катва̄ а̄нӣтасса тасса сам̣ваччхаре сам̣ваччхаре сатасахассут̣т̣ха̄накам̣ га̄мам̣, две вӣтхийо гахетва̄ т̣хитам̣ махантам̣ гехам̣, ратхаваран̃ча, ан̃н̃ан̃ча бахум̣ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ ада̄си. таматтхам̣ а̄викаронто саттха̄ а̄ха –
‘‘сантаппайитва̄ неса̄дам̣, бхогехи мануджа̄дхипо;
аджджхабха̄сатха ваккан̇гам̣, ва̄чам̣ кан̣н̣асукхам̣ бхан̣а’’нти.
атха ¶ маха̄сатто ран̃н̃о дхаммам̣ десеси. со тасса дхаммакатхам̣ сутва̄ тут̣т̣хахадайо ‘‘дхаммакатхикасса сакка̄рам̣ карисса̄мӣ’’ти сетаччхаттам̣ датва̄ раджджам̣ пат̣иччха̄пенто а̄ха –
‘‘йам̣ кхалу дхаммама̄дхӣнам̣, васо ваттати кин̃чанам̣;
саббаттхиссарийам̣ бхаватам̣, паса̄сатха йадиччхатха.
‘‘да̄наттхам̣ упабхоттум̣ ва̄, йам̣ чан̃н̃ам̣ упакаппати;
етам̣ дада̄ми во виттам̣, иссарийам̣ виссаджа̄ми во’’ти.
таттха васо ваттатӣти йаттха мама васо ваттати. кин̃чананти там̣ аппаматтакампи. саббаттхиссарийанти саббам̣ бхаватам̣йева иссарийам̣ аттху. йам̣ чан̃н̃ам̣ упакаппатӣти пун̃н̃ака̄мата̄йа да̄наттхам̣ ва̄ чхаттам̣ усса̄петва̄ раджджамева упабхоттум̣ ва̄ йам̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ тумха̄кам̣ руччати, там̣ каротха, етам̣ дада̄ми во виттам̣, саддхим̣йева сетаччхаттена мама сантакам̣ иссарийам̣ виссаджджа̄ми воти.
атха маха̄сатто ран̃н̃а̄ диннам̣ сетаччхаттам̣ пуна тассева ада̄си. ра̄джа̄пи чинтеси – ‘‘хам̣саран̃н̃о та̄ва ме дхаммакатха̄ сута̄, луддапуттена пана ‘айам̣ сумукхо мудхуракатхо’ти ативийа ¶ ван̣н̣ито, имассапи дхаммакатхам̣ сосса̄мӣ’’ти. со тена саддхим̣ саллапанто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йатха̄ ча мйа̄йам̣ сумукхо, аджджхабха̄сеййа пан̣д̣ито;
ка̄маса̄ буддхисампанно, там̣ мйа̄сса парамаппийа’’нти.
таттха ¶ йатха̄ти йади. идам̣ вуттам̣ хоти – йади ча ме айам̣ сумукхо пан̣д̣ито буддхисампанно ка̄маса̄ аттано ручийа̄ аджджхабха̄сеййа, там̣ ме парамаппийам̣ асса̄ти.
тато сумукхо а̄ха –
‘‘ахам̣ кхалу маха̄ра̄джа, на̄гара̄джа̄ривантарам̣;
пат̣иваттум̣ на саккоми, на ме со винайо сийа̄.
‘‘амха̄кан̃чева ¶ со сет̣т̣хо, тван̃ча уттамасаттаво;
бхӯмипа̄ло мануссиндо, пӯджа̄ бахӯхи хетубхи.
‘‘тесам̣ убхиннам̣ бхан̣атам̣, ваттама̄не виниччхайе;
нантарам̣ пативаттаббам̣, пессена мануджа̄дхипа̄’’ти.
таттха на̄гара̄джа̄ривантаранти пел̣а̄йа аббхантарам̣ павит̣т̣хо на̄гара̄джа̄ вийа. пат̣иваттунти тумха̄кам̣ двиннам̣ антаре ваттум̣ на саккоми. на ме соти саче вадеййам̣, на ме со винайо бхавеййа. амха̄кан̃чева̄ти чханнавутийа̄ хам̣сасахасса̄нам̣. уттамасаттавоти уттамасатто. пӯджа̄ти убхо тумхе майхам̣ бахӯхи ка̄ран̣ехи пӯджа̄раха̄ чева пасам̣са̄раха̄ ча. пессена̄ти веййа̄ваччакарена севакена.
ра̄джа̄ тасса вачанам̣ сутва̄ тут̣т̣хахадайо ‘‘неса̄дапутто там̣ ван̣н̣ети, на ан̃н̃ена тумха̄дисена мадхурадхаммакатхикена на̄ма бхавитабба’’нти ватва̄ а̄ха –
‘‘дхаммена кира неса̄до, пан̣д̣ито ан̣д̣аджо ити;
нахева акататтасса, найо ета̄дисо сийа̄.
‘‘евам̣ аггапакатима̄, евам̣ уттамасаттаво;
йа̄вататтхи майа̄ дит̣т̣ха̄, на̄н̃н̃ам̣ пасса̄ми едисам̣.
‘‘тут̣т̣хосми во пакатийа̄, ва̄кйена мадхурена ча;
есо ча̄пи мамаччхандо, чирам̣ пассеййа во убхо’’ти.
таттха ¶ ¶ дхаммена̄ти сабха̄вена ка̄ран̣ена. акататтасса̄ти асампа̄дитааттабха̄васса миттадуббхисса. найоти пан̃н̃а̄. аггапакатима̄ти аггасабха̄во. уттамасаттавоти уттамасатто. йа̄вататтхӣти йа̄вата̄ майа̄ дит̣т̣ха̄ на̄ма аттхи. на̄н̃н̃анти тасмим̣ майа̄ дит̣т̣хат̣т̣ха̄не ан̃н̃ам̣ еварӯпам̣ на пасса̄ми. тут̣т̣хосми во пакатийа̄ти самма хам̣сара̄джа ахам̣ пакатийа̄ пат̣хамамева тумха̄кам̣ дассанена тут̣т̣хо. ва̄кйена̄ти ида̄ни пана во мадхуравачанена тут̣т̣хосми. чирам̣ пассеййа воти идхева васа̄петва̄ мухуттампи авиппава̄санто чирам̣ тумхе пассеййанти еса ме чхандоти вадати.
тато ¶ маха̄сатто ра̄джа̄нам̣ пасам̣санто а̄ха –
‘‘йам̣ киччам̣ параме митте, катамасма̄су там̣ тайа̄;
патта̄ ниссам̣сайам̣ тйа̄мха̄, бхаттирасма̄су йа̄ тава.
‘‘адун̃ча нӯна сумаха̄, н̃а̄тисан̇гхасса мантарам̣;
адассанена асма̄кам̣, дуккхам̣ бахӯсу паккхису.
‘‘тесам̣ сокавигха̄та̄йа, тайа̄ анумата̄ майам̣;
там̣ падаккхин̣ато катва̄, н̃а̄тим̣ пассемуриндама.
‘‘аддха̄хам̣ випулам̣ пӣтим̣, бхаватам̣ винда̄ми дассана̄;
есо ча̄пи маха̄ аттхо, н̃а̄тивисса̄сана̄ сийа̄’’ти.
таттха катамасма̄сӯти катам̣ амхесу. патта̄ ниссам̣сайам̣ тйа̄мха̄ти майам̣ ниссам̣сайена тайа̄ патта̄йева. бхаттирасма̄су йа̄ тава̄ти йа̄ тава амхесу бхатти, та̄йа бхаттийа̄ майам̣ тайа̄ асам̣сайена патта̄йева, на ча виппайутта̄, виппавут̣т̣ха̄пи сахава̄синойева на̄ма майанти дӣпети. адун̃ча нӯна сумаха̄ти етан̃ча екам̣сенева сумахантам̣. н̃а̄тисан̇гхасса мантаранти амхехи двӣхи джанехи вирахитасса мама н̃а̄тисан̇гхасса антарам̣ чхиддам̣. асма̄канти амха̄кам̣ двиннам̣ адассанена бахӯсу паккхӣсу дуккхам̣ уппаннам̣. пассемуриндама̄ти пассеййа̄ма ариндама. бхаватанти бхото дассанена. есо ча̄пи маха̄ аттхоти йа̄ еса̄ н̃а̄тисан̇гхасан̇кха̄та̄ н̃а̄тивисса̄сана̄ сийа̄, есо ча̄пи маханто аттхопи.
евам̣ вутте ра̄джа̄ тесам̣ гаманам̣ ануджа̄ни. маха̄саттопи ран̃н̃о пан̃чавидхе дуссӣлйе а̄дӣнавам̣, сӣле ча а̄нисам̣сам̣ катхетва̄ ‘‘имам̣ сӣлам̣ раккха, дхаммена ¶ раджджам̣ ка̄рехи, чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи джанам̣ сан̇ган̣ха̄хӣ’’ти овадитва̄ читтакӯт̣ам̣ агама̄си. таматтхам̣ ¶ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘идам̣ ватва̄ дхатарат̣т̣хо, хам̣сара̄джа̄ нара̄дхипам̣;
уттамам̣ джаваманва̄йа, н̃а̄тисан̇гхам̣ упа̄гамум̣.
‘‘те ¶ ароге ануппатте, дисва̄на параме дидже;
кека̄ти макарум̣ хам̣са̄, путхусаддо аджа̄йатха.
‘‘те патӣта̄ памуттена, бхаттуна̄ бхаттуга̄рава̄;
саманта̄ парикирим̣су, ан̣д̣аджа̄ ладдхапаччайа̄’’ти.
таттха упа̄гамунти арун̣уггаманавела̄йамева ла̄джамадхупха̄н̣ита̄дӣни парибхун̃джитва̄ ран̃н̃а̄ ча девийа̄ ча двӣхи суван̣н̣ата̄лаван̣т̣ехи уккхипитва̄ гандхама̄ла̄дӣхи катасакка̄ра̄ та̄лаван̣т̣ехи отаритва̄ ра̄джа̄нам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ веха̄сам̣ уппатитва̄ ран̃н̃а̄ ан̃джалим̣ паггайха ‘‘гаччхатха са̄мино’’ти вутте сӣхапан̃джарена никкханта̄ уттамена джавена гантва̄ н̃а̄тиган̣ам̣ упа̄гамим̣су. парамети уттаме. кека̄ти аттано сабха̄вена ‘‘кека̄’’ти саддамакам̣су. бхаттуга̄рава̄ти бхаттари сага̄рава̄. парикирим̣сӯти бхаттуно муттабха̄вена тут̣т̣ха̄ там̣ бхатта̄рам̣ саманта̄ парива̄райим̣су. ладдхапаччайа̄ти ладдхапатит̣т̣ха̄.
евам̣ парива̄ретва̄ пана те хам̣са̄ ‘‘катхам̣ муттоси, маха̄ра̄джа̄’’ти пуччхим̣су. маха̄сатто сумукхам̣ нисса̄йа муттабха̄вам̣, са̄галара̄джалуддапуттехи катакамман̃ча катхеси. там̣ сутва̄ тут̣т̣хо хам̣саган̣о ‘‘сумукхасена̄пати ча ра̄джа̄ ча луддапутто ча сукхита̄ ниддуккха̄ чирам̣ джӣвантӯ’’ти тхутимака̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ оса̄нага̄тхама̄ха –
‘‘евам̣ миттаватам̣ аттха̄, саббе хонти падаккхин̣а̄;
хам̣са̄ йатха̄ дхатарат̣т̣ха̄, н̃а̄тисан̇гхам̣ упа̄гаму’’нти.
таттха миттаватанти калйа̄н̣амиттасампанна̄нам̣. падаккхин̣а̄ти сукханиппхаттино вуд̣д̣хийутта̄. дхатарат̣т̣ха̄ти хам̣сара̄джа̄ сумукхо ран̃н̃а̄ чева луддапуттена ча̄ти двӣхи евам̣ убхопи те дхатарат̣т̣ха̄ калйа̄н̣амиттасампанна̄ йатха̄ н̃а̄тисан̇гхам̣ упа̄гамум̣ ¶ , н̃а̄тисан̇гхаупагаманасан̇кха̄то несам̣ аттхо падаккхин̣о джа̄то, евам̣ ан̃н̃есампи миттаватам̣ аттха̄ падаккхин̣а̄ хонтӣти.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на бхиккхаве ида̄нева, пуббепа̄нандо маматтха̄йа джӣвитам̣ париччаджӣ’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ неса̄до чханно ахоси, ра̄джа̄ са̄рипутто ¶ , сумукхо а̄нандо, чханнавути хам̣сасахасса̄ буддхапариса̄, хам̣сара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.
чӯл̣ахам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.
[534] 2. маха̄хам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄
ете хам̣са̄ паккамантӣти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто а̄нандатхерасса джӣвитапаричча̄гамева а̄раббха катхеси. ваттху хет̣т̣ха̄ вуттасадисамева, идха пана саттха̄ атӣтам̣ а̄харанто идама̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ сам̣йамасса на̄ма ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о кхема̄ на̄ма аггамахесӣ ахоси. тада̄ бодхисатто навутихам̣сасахассапаривуто читтакӯт̣е виха̄си. атхекадивасам̣ кхема̄ девӣ паччӯсасамайе супинам̣ аддаса. суван̣н̣аван̣н̣а̄ хам̣са̄ а̄гантва̄ ра̄джапаллан̇ке нисӣдитва̄ мадхурассарена дхаммакатхам̣ катхесум̣. девийа̄ са̄дхука̄рам̣ датва̄ дхаммам̣ сун̣антийа̄ дхаммассаванена атитта̄йа ева ратти вибха̄йи. хам̣са̄ дхаммам̣ катхетва̄ сӣхапан̃джарена никкхамитва̄ агамам̣су. са̄ вегенут̣т̣ха̄йа ‘‘пала̄йама̄не хам̣се ган̣хатха ган̣хатха̄’’ти ватва̄ хаттхам̣ паса̄рентӣйева пабуджджхи. тасса̄ катхам̣ сутва̄ парича̄рика̄йо ‘‘кухим̣ хам̣са̄’’ти тхокам̣ авахасим̣су. са̄ тасмим̣ кхан̣е супинабха̄вам̣ н̃атва̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ абхӯтам̣ на пасса̄ми, аддха̄ имасмим̣ локе суван̣н̣аван̣н̣а̄ хам̣са̄ бхависсанти, саче кхо пана ‘суван̣н̣ахам̣са̄нам̣ дхаммам̣ сотука̄ма̄мхӣ’ти ра̄джа̄нам̣ ваккха̄ми, ‘амхехи суван̣н̣ахам̣са̄ на̄ма на дит̣т̣хапубба̄, хам̣са̄нан̃ча катха̄ на̄ма абхӯта̄йева̄’ти ватва̄ нируссукко бхависсати, ‘дохал̣о’ти вутте пана йена кеначи упа̄йена парийесиссати, евам̣ ме маноратхо самиджджхиссатӣ’’ти. са̄ гила̄на̄лайам̣ дассетва̄ парича̄рика̄нам̣ ¶ сан̃н̃ам̣ датва̄ нипаджджи.
ра̄джа̄ ¶ ра̄джа̄сане нисинно тасса̄ дассанавела̄йа там̣ адисва̄ ‘‘кахам̣, кхема̄ девӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘гила̄на̄’’ти сутва̄ тасса̄ сантикам̣ гантва̄ сайанекадесе нисӣдитва̄ пит̣т̣хим̣ паримаджджанто ‘‘ким̣ те апха̄сука’’нти пуччхи. ‘‘дева ан̃н̃ам̣ апха̄сукам̣ наттхи, дохал̣о пана ме уппанно’’ти. тена хи ‘‘бхан̣а, деви, йам̣ иччхаси, там̣ сӣгхам̣ те упана̄месса̄мӣ’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, ахамекасса суван̣н̣ахам̣сасса самусситасетаччхатте ра̄джапаллан̇ке нисиннасса гандхама̄ла̄дӣхи пӯджам̣ катва̄ са̄дхука̄рам̣ дадама̄на̄ дхаммакатхам̣ сотумиччха̄ми, саче лабха̄ми, иччетам̣ кусалам̣, но че, джӣвитам̣ ме наттхӣ’’ти. атха нам̣ ра̄джа̄ ‘‘саче мануссалоке аттхи, лабхиссаси ¶ , ма̄ чинтайӣ’’ти асса̄сетва̄ сиригаббхато никкхамма амаччехи саддхим̣ мантеси – ‘‘амбхо, кхема̄ девӣ, ‘суван̣н̣ахам̣сасса дхаммакатхам̣ сотум̣ лабхантӣ джӣвисса̄ми, алабхантийа̄ ме джӣвитам̣ наттхӣ’ти вадати, аттхи ну кхо суван̣н̣аван̣н̣а̄ хам̣са̄’’ти. ‘‘дева амхехи нева дит̣т̣хапубба̄ на сутапубба̄’’ти. ‘‘ке пана джа̄неййу’’нти? ‘‘бра̄хман̣а̄, дева̄’’ти. ра̄джа̄ бра̄хман̣е паккоса̄петва̄ сакка̄рам̣ катва̄ пуччхи – ‘‘хонти ну кхо а̄чарийа̄ суван̣н̣аван̣н̣а̄ хам̣са̄’’ти? ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа амха̄кам̣ мантесумаччха̄, каккат̣ака̄, каччхапа̄, мига̄, мора̄, хам̣са̄ти чха ете тираччха̄нагата̄ суван̣н̣аван̣н̣а̄ хонтӣти а̄гата̄, таттха дхатарат̣т̣хакулахам̣са̄ на̄ма пан̣д̣ита̄ н̃а̄н̣асампанна̄, ити мануссехи саддхим̣ сатта суван̣н̣аван̣н̣а̄ хонтӣ’’ти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ аттамано хутва̄ ‘‘кахам̣ ну кхо а̄чарийа̄ дхатарат̣т̣хахам̣са̄ васантӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘на джа̄на̄ма, маха̄ра̄джа̄’’ти вутте ‘‘атха ке пана джа̄ниссантӣ’’ти ватва̄ ‘‘луддапутта̄’’ти вутте саббе аттано виджите луддаке саннипа̄та̄петва̄ пуччхи – ‘‘та̄та̄, суван̣н̣аван̣н̣а̄ дхатарат̣т̣хакулахам̣са̄ на̄ма кахам̣ васантӣ’’ти? атхеко луддо ‘‘химаванте кира, дева, читтакӯт̣апаббатети но кулапарампара̄йа катхентӣ’’ти а̄ха. ‘‘джа̄на̄си пана несам̣ гахан̣ӯпа̄йа’’нти? ‘‘на джа̄на̄ми, дева̄’’ти. ‘‘ке пана джа̄ниссантӣ’’ти? бра̄хман̣а̄ти. со бра̄хман̣апан̣д̣ите паккоса̄петва̄ ¶ читтакӯт̣апаббате суван̣н̣аван̣н̣а̄нам̣ хам̣са̄нам̣ аттхибха̄вам̣ а̄рочетва̄ ‘‘джа̄на̄тха ну кхо тесам̣ гахан̣ӯпа̄йа’’нти пуччхи. ‘‘маха̄ра̄джа, ким̣ техи гантва̄ гахитехи, упа̄йена те нагарасамӣпам̣ а̄нетва̄ гахесса̄ма̄’’ти. ‘‘ко пана упа̄йо’’ти? ‘‘маха̄ра̄джа, нагарато авидӯре уттарена тига̄вутаматте тига̄вутаппама̄н̣ам̣ кхемам̣ на̄ма сарам̣ ¶ ка̄ра̄петва̄ удакасса пӯретва̄ на̄на̄дхан̃н̃а̄ни ропетва̄ пан̃чаван̣н̣ападумасан̃чханнам̣ ка̄ра̄петва̄ екам̣ пан̣д̣итам̣ неса̄дам̣ пат̣иччха̄петва̄ манусса̄нам̣ упагантум̣ адатва̄ чатӯсу кан̣н̣есу т̣хитехи абхайам̣ гхоса̄петха, там̣ сутва̄ на̄на̄сакун̣а̄ даса диса̄ отариссанти, тепи хам̣са̄ парампара̄йа тасса сарасса кхемабха̄вам̣ сутва̄ а̄гаччхиссанти, атха не ва̄лапа̄сехи бандха̄петва̄ ган̣ха̄пеййа̄тха̄’’ти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ техи вуттападесе вуттаппака̄рам̣ сарам̣ ка̄ра̄петва̄ чхекам̣ неса̄дам̣ паккоса̄петва̄ тасса сахассам̣ да̄петва̄ ‘‘твам̣ ито пат̣т̣ха̄йа аттано каммам̣ ма̄ кари, путтада̄рам̣ те ахам̣ посесса̄ми, твам̣ аппаматто кхемам̣ сарам̣ раккханто мануссе пат̣иккама̄петва̄ чатӯсу кан̣н̣есу абхайам̣ гхоса̄петва̄ а̄гата̄гате сакун̣е мама а̄чиккхеййа̄си, суван̣н̣ахам̣сесу а̄гатесу махантам̣ сакка̄рам̣ лабхиссасӣ’’ти тамасса̄сетва̄ кхемам̣ сарам̣ пат̣иччха̄песи. со тато пат̣т̣ха̄йа ран̃н̃а̄ вуттанайенева таттха пат̣ипаджджи, ‘‘кхемам̣ сарам̣ раккхатӣ’’ти часса ‘‘кхеманеса̄до’’твева на̄мам̣ удапа̄ди ¶ . тато пат̣т̣ха̄йа ча на̄наппака̄ра̄ сакун̣а̄ отарим̣су, ‘‘кхемам̣ ниббхайам̣ сара’’нти парампара̄гхосена на̄на̄хам̣са̄ а̄гамим̣су. пат̣хамам̣ та̄ва тин̣ахам̣са̄ а̄гамим̣су, тесам̣ гхосена пан̣д̣ухам̣са̄, тесам̣ гхосена маносила̄ван̣н̣а̄ хам̣са̄, тесам̣ гхосена сетахам̣са̄, тесам̣ гхосена па̄кахам̣са̄ а̄гамим̣су. тесу а̄гатесу кхемако ран̃н̃о а̄рочеси – ‘‘дева, пан̃чаван̣н̣а̄ хам̣са̄ а̄гантва̄ саре гочарам̣ ган̣ханти, па̄кахам̣са̄нам̣ а̄гататта̄ ида̄ни катипа̄хенева суван̣н̣ахам̣са̄ а̄гамиссанти, ма̄ ¶ чинтайиттха, дева̄’’ти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘ан̃н̃ена таттха на гантаббам̣, йо гаччхиссати, хаттхапа̄дачхеданан̃ча гхаравилопан̃ча па̄пун̣иссатӣ’’ти нагара бхерим̣ чара̄песи. тато пат̣т̣ха̄йа таттха кочи на гаччхати. читтакӯт̣асса пана̄видӯре кан̃чанагуха̄йам̣па̄кахам̣са̄ васанти, тепи махаббала̄. дхатарат̣т̣хакулена саддхим̣ тесам̣ сарӣраван̣н̣ова висесо. па̄кахам̣саран̃н̃о пана дхӣта̄ суван̣н̣аван̣н̣а̄ ахоси. со там̣ дхатарат̣т̣хамахиссарасса анурӯпа̄ти тасса па̄дапарича̄рикам̣ катва̄ песеси. са̄ тасса пийа̄ ахоси мана̄па̄, тенева ча ка̄ран̣ена та̄ни две хам̣сакула̄ни ан̃н̃аман̃н̃ам̣ висса̄сика̄ни джа̄та̄ни.
атхекадивасам̣ ¶ бодхисаттасса парива̄рахам̣са̄ па̄кахам̣се пуччхим̣су – ‘‘тумхе имесу дивасесу кахам̣ гочарам̣ ган̣хатха̄’’ти? ‘‘майам̣ ба̄ра̄н̣асито авидӯре кхемасаре гочарам̣ ган̣ха̄ма, тумхе пана кухим̣ а̄хин̣д̣атха̄’’ти. ‘‘асукам̣ на̄ма̄’’ти вутте ‘‘касма̄ кхемасарам̣ на гаччхатха, со хи саро раман̣ӣйо на̄на̄сакун̣асама̄кин̣н̣о пан̃чаван̣н̣ападумасан̃чханно на̄на̄дхан̃н̃апхаласампанно на̄наппака̄рабхамараган̣аникӯджито чатӯсу кан̣н̣есу ниччам̣ паваттаабхайагхосано, кочи нам̣ упасан̇камитум̣ саматтхо на̄ма наттхи, пагева ан̃н̃ам̣ упаддавам̣ ка̄тум̣, еварӯпо со саро’’ти кхемасарам̣ ван̣н̣айим̣су. те тесам̣ вачанам̣ сутва̄ ‘‘ба̄ра̄н̣асийа̄ самӣпе кира еварӯпо кхемо на̄ма саро аттхи, па̄кахам̣са̄ таттха гантва̄ гочарам̣ ган̣ханти, тумхепи дхатарат̣т̣хамахиссарасса а̄рочетха, саче ануджа̄на̄ти, майампи таттха гантва̄ гочарам̣ ган̣хеййа̄ма̄’’ти сумукхасса катхесум̣. сумукхо ран̃н̃о а̄рочеси. со чинтеси – ‘‘манусса̄ на̄ма бахума̄йа̄ кхараманта̄ упа̄йакусала̄, бхавитаббаметтха ка̄ран̣ена, еттакам̣ ка̄лам̣ есо саро наттхи, ида̄ни амха̄кам̣ гахан̣аттха̄йа като бхависсатӣ’’ти. со сумукхам̣ а̄ха – ‘‘ма̄ во таттха гаманам̣ руччатха, на со саро техи судхаммата̄йа като, амха̄кам̣ гахан̣аттха̄йева като, манусса̄ на̄ма бахума̄йа̄ кхараманта̄ упа̄йакусала̄, тумхе сакейева гочаре чаратха̄’’ти ¶ .
суван̣н̣ахам̣са̄ ‘‘кхемам̣ сарам̣ гантука̄мамха̄’’ти дутийампи татийампи сумукхасса а̄рочесум̣. со ¶ тесам̣ таттха гантука̄матам̣ маха̄саттасса а̄рочеси. атха маха̄сатто ‘‘мама н̃а̄така̄ мам̣ нисса̄йа ма̄ киламанту, тена хи гаччха̄ма̄’’ти навутихам̣сасахассапаривуто таттха гантва̄ гочарам̣ гахетва̄ хам̣сакӣл̣ам̣ кӣл̣итва̄ читтакӯт̣амева пачча̄гами. кхемако тесам̣ гочарам̣ чаритва̄ гатака̄ле гантва̄ тесам̣ а̄гатабха̄вам̣ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ тут̣т̣хачитто хутва̄, ‘‘самма кхемака, екам̣ ва̄ две ва̄ хам̣се ган̣хитум̣ ва̄йама, махантам̣ те йасам̣ дасса̄мӣ’’ти ватва̄ париббайам̣ датва̄ там̣ уййоджеси. со таттха гантва̄ ча̄т̣ипан̃джаре нисӣдитва̄ хам̣са̄нам̣ чаран̣ат̣т̣ха̄нам̣ вӣмам̣си. бодхисатта̄ на̄ма ниллолуппача̄рино хонти, тасма̄ маха̄сатто отин̣н̣ат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа сапада̄нам̣ са̄лим̣ кха̄данто агама̄си. сеса̄ ито чито ча кха̄данта̄ вичарим̣су.
атха ¶ луддапутто ‘‘айам̣ хам̣со ниллолуппача̄рӣ, имам̣ бандхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ пунадивасе хам̣сесу сарам̣ анотин̣н̣есуйева ча̄т̣ипан̃джаре нисинно там̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄ авидӯре пан̃джаре атта̄нам̣ пат̣иччха̄детва̄ чхиддена олокенто аччхи. тасмим̣ кхан̣е маха̄сатто навутихам̣сасахассапураккхато хиййо отин̣н̣ат̣т̣ха̄нейева отаритва̄ одхийам̣ нисӣдитва̄ са̄лим̣ кха̄данто па̄йа̄си. неса̄до пан̃джарачхиддена олокенто тасса рӯпасобхаггаппаттам̣ аттабха̄вам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ хам̣со сакат̣ана̄бхиппама̄н̣асарӣро суван̣н̣аван̣н̣о, тӣхи раттара̄джӣхи гӣва̄йам̣ париккхитто, тиссо ра̄джийо галена отаритва̄ урантарена гата̄, тиссо паччха̄бха̄гена ниббиджджхитва̄ гата̄, раттакамбаласуттасикка̄йа т̣хапитакан̃чанаккхандхо вийа атирочати, имина̄ етесам̣ ран̃н̃а̄ бхавитаббам̣, имамева ган̣хисса̄мӣ’’ти чинтеси. хам̣сара̄джа̄пи бахум̣ гочарам̣ чаритва̄ джалакӣл̣ам̣ кӣл̣итва̄ хам̣саган̣апаривуто читтакӯт̣амева агама̄си. имина̄ нийа̄менева пан̃ча дивасе гочарам̣ ган̣хи. чхат̣т̣хе дивасе кхемако ка̄л̣аассава̄ламайам̣ дал̣хам̣ маха̄раджджум̣ ват̣т̣итва̄ йат̣т̣хийа̄ па̄сам̣ катва̄ ‘‘све хам̣сара̄джа̄ имасмим̣ ока̄се ¶ отариссатӣ’’ти татхато н̃атва̄ антоудаке йат̣т̣хипа̄сам̣ од̣д̣и.
пунадивасе хам̣сара̄джа̄ отаранто па̄дам̣ па̄се павесантойева отари. атхасса па̄со па̄дам̣ айапат̣т̣акена кад̣д̣ханто вийа а̄бандхитва̄ ган̣хи. со ‘‘чхиндисса̄ми на’’нти вегам̣ джанетва̄ кад̣д̣хитва̄ па̄теси. пат̣хамава̄ре суван̣н̣аван̣н̣ам̣ чаммам̣ чхиджджи, дутийава̄ре камбалаван̣н̣ам̣ мам̣сам̣ чхиджджи, татийава̄ре нха̄ру чхиджджи, чатуттхава̄ре пана ‘‘па̄да̄ чхиджджеййум̣, ран̃н̃о пана хӣнан̇гата̄ на̄ма анануччхавика̄’’ти на ва̄йа̄мам̣ ака̄си, балававедана̄ ча паваттим̣су. со чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ баддхаравам̣ рависса̄ми, н̃а̄така̄ ме н̃атраста̄ хутва̄ гочарам̣ аггахетва̄ чха̄таджджхатта̄ва пала̄йанта̄ дуббалатта̄ самудде патиссантӣ’’ти. со веданам̣ адхива̄сетва̄ па̄савасе ваттетва̄ са̄лим̣ кха̄данто ¶ вийа хутва̄ тесам̣ йа̄вадаттхам̣ чаритва̄ хам̣сакӣл̣ам̣ кӣл̣анака̄ле махантена саддена баддхаравам̣ рави. там̣ сутва̄ хам̣са̄ маран̣абхайатаджджита̄ ваггавагга̄ читтакӯт̣а̄бхимукха̄ пуриманайенева паккамим̣су.
сумукхопи ¶ хет̣т̣ха̄ вуттанайенева чинтетва̄ вичинитва̄ тӣсупи кот̣т̣ха̄сесу маха̄саттам̣ адисва̄ ‘‘аддха̄ тассеведам̣ бхайам̣ уппанна’’нти ниваттитва̄ а̄гато маха̄саттам̣ па̄сена баддхам̣ лохитамаккхитам̣ дуккха̄турам̣ пан̇капит̣т̣хе нипаннам̣ дисва̄ ‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄ра̄джа, ахам̣ мама джӣвитам̣ париччаджитва̄ тумхе мочесса̄мӣ’’ти ваданто отаритва̄ маха̄саттам̣ асса̄сенто пан̇капит̣т̣хе нисӣди. маха̄сатто ‘‘навутихам̣сасахассесу мам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄йантесу айам̣ сумукхо екакова а̄гато, ким̣ ну кхо луддапуттасса а̄гатака̄ле мам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄йиссати, уда̄ху но’’ти вӣмам̣санавасена лохитамаккхито па̄сайат̣т̣хийам̣ оламбантойева тиссо га̄тха̄ абха̄си –
‘‘ете хам̣са̄ паккаманти, ваккан̇га̄ бхайамерита̄;
хариттача хемаван̣н̣а, ка̄мам̣ сумукха паккама.
‘‘оха̄йа мам̣ н̃а̄тиган̣а̄, екам̣ па̄савасам̣ гатам̣;
анапеккхама̄на̄ гаччханти, ким̣ еко авахӣйаси.
‘‘патева пататам̣ сет̣т̣ха, наттхи баддхе саха̄йата̄;
ма̄ анӣгха̄йа ха̄песи, ка̄мам̣ сумукха паккама̄’’ти.
таттха ¶ бхайамерита̄ти бхайена ерита̄ бхайат̣т̣ита̄ бхайачалита̄. татийападе ‘‘харӣ’’типи ‘‘хема’’нтипи суван̣н̣ассева на̄мам̣. со ча хариттачата̄йа хемаван̣н̣о, тена там̣ евам̣ а̄лапати. сумукха̄ти сундарамукха. анапеккхама̄на̄ти тава н̃а̄така̄ мам̣ анолокента̄ нира̄лайа̄ хутва̄. патева̄ти уппата̄хийева. ма̄ анӣгха̄йа̄ти ито гантва̄ паттабба̄йа нидуккхабха̄ва̄йа вӣрийам̣ ма̄ ха̄песи.
там̣ сутва̄ сумукхо ‘‘айам̣ хам̣сара̄джа̄ мама пийамиттабха̄вам̣ на джа̄на̄ти, ануппийабха̄н̣ӣ миттоти мам̣ саллаккхети, синехабха̄вамасса дассесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ чатассо га̄тха̄ абха̄си –
‘‘на̄хам̣ ¶ дуккхапаретопи, дхатарат̣т̣ха тувам̣ джахе;
джӣвитам̣ маран̣ам̣ ва̄ ме, тайа̄ саддхим̣ бхависсати.
‘‘на̄хам̣ ¶ дуккхапаретопи, дхатарат̣т̣ха тувам̣ джахе;
на мам̣ анарийасам̣йутте, камме йоджетумарахаси.
‘‘сакума̄ро сакха̄тйасми, сачитте часми те т̣хито;
н̃а̄то сена̄патӣ тйа̄хам̣, хам̣са̄нам̣ паваруттама.
‘‘катхам̣ ахам̣ викаттиссам̣, н̃а̄тимаджджхе ито гато;
там̣ хитва̄ пататам̣ сет̣т̣ха, ким̣ те ваккха̄мито гато;
идха па̄н̣ам̣ чаджисса̄ми, на̄нарийам̣ каттумуссахе’’ти.
таттха на̄ханти ахам̣, маха̄ра̄джа, ка̄йикачетасикена дуккхена пхут̣т̣хопи там̣ на джаха̄ми. анарийасам̣йуттети миттадуббхӣхи ахирикехи каттаббата̄йа анарийабха̄вена сам̣йутте. каммети там̣ джахитва̄ паккаманакамме. сакума̄роти сама̄накума̄ро, екадивасенева пат̣исандхим̣ гахетва̄ екадивасе ан̣д̣акосам̣ пада̄летва̄ екато вад̣д̣хитакума̄роти аттхо. сакха̄тйасмӣти ахам̣ те даккхин̣аккхисамо пийасаха̄йо. сачиттети тава саке читте ахам̣ т̣хито тава васе ватта̄ми, тайи джӣванте джӣва̄ми, на джӣванте на джӣва̄мӣти аттхо. ‘‘сам̣читте’’типи па̄т̣хо, тава читте ахам̣ сан̣т̣хито сут̣т̣ху т̣хитоти аттхо. н̃а̄тоти саббахам̣са̄нам̣ антаре пан̃н̃а̄то. викаттиссанти ‘‘кухим̣ хам̣сара̄джа̄’’ти пуччхито ахам̣ кинти катхесса̄ми. ким̣ те ваккха̄мӣти те тава паваттим̣ пуччханте хам̣саган̣е ким̣ ваккха̄ми.
евам̣ сумукхена чатӯхи га̄тха̄хи сӣхана̄де надите тасса гун̣ам̣ пака̄сенто маха̄сатто а̄ха –
‘‘есо хи дхаммо сумукха, йам̣ твам̣ арийапатхе т̣хито;
йо бхатта̄рам̣ сакха̄рам̣ мам̣, на париччаттумуссахе.
‘‘тан̃хи ¶ ¶ ме пеккхама̄насса, бхайам̣ на твева джа̄йати;
адхигаччхаси твам̣ майхам̣, евам̣бхӯтасса джӣвита’’нти.
таттха есо дхаммоти еса пора̄н̣акапан̣д̣ита̄нам̣ сабха̄во. бхатта̄рам̣ сакха̄рам̣ манти са̄микан̃ча саха̄йан̃ча мам̣. бхайанти читтутра̄со майхам̣ на джа̄йати, читтакӯт̣апаббате хам̣саган̣амаджджхе т̣хито вийа хоми. майханти мама джӣвитам̣ твам̣ лабха̄пессаси.
евам̣ ¶ тесам̣ катхента̄нан̃н̃ева луддапутто сарапарийанте т̣хито хам̣се тӣхи кхандхехи пала̄йанте дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо’’ти па̄сат̣т̣ха̄нам̣ олокенто бодхисаттам̣ па̄сайат̣т̣хийам̣ оламбантам̣ дисва̄ сан̃джа̄тасоманассо каччхам̣ дал̣хам̣ бандхитва̄ муггарам̣ гахетва̄ каппут̣т̣ха̄нагги вийа аваттхарама̄но пан̣хийа̄ аккантакалале упарисӣсена гантва̄ пурато патанте вегена упасан̇ками. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘иччевам̣ мантайанта̄нам̣, арийа̄нам̣ арийавуттинам̣;
дан̣д̣ама̄да̄йа неса̄до, а̄патӣ турито бхусам̣.
‘‘тама̄патантам̣ дисва̄на, сумукхо атибрӯхайи;
ат̣т̣ха̄си пурато ран̃н̃о, хам̣со висса̄сайам̣ бйатхам̣.
‘‘ма̄ бха̄йи пататам̣ сет̣т̣ха, на хи бха̄йанти та̄диса̄;
ахам̣ йогам̣ пайун̃джиссам̣, йуттам̣ дхаммӯпасан̃хитам̣;
тена парийа̄пада̄нена, кхиппам̣ па̄са̄ памоккхасӣ’’ти.
таттха арийавуттинанти арийа̄ча̄ре ваттама̄на̄нам̣. бхусанти дал̣хам̣ балавам̣. атибрӯхайӣти анантарага̄тха̄йа а̄гатам̣ ‘‘ма̄ бха̄йӣ’’ти вачанам̣ ваданто атибрӯхеси маха̄саддам̣ ниччха̄реси. ат̣т̣ха̄сӣти саче неса̄до ра̄джа̄нам̣ пахариссати, ахам̣ паха̄рам̣ сампат̣иччхисса̄мӣти джӣвитам̣ париччаджитва̄ пурато ат̣т̣ха̄си. висса̄сайанти висса̄сенто асса̄сенто. бйатханти бйатхитам̣ бхӣтам̣ ра̄джа̄нам̣ ‘‘ма̄ бха̄йӣ’’ти имина̄ вачанена висса̄сенто. та̄диса̄ти тумха̄диса̄ н̃а̄н̣авӣрийасампанна̄. йоганти н̃а̄н̣авӣрийайогам̣. йуттанти ануччхавикам̣. дхаммӯпасан̃хитанти ка̄ран̣анисситам̣. тена парийа̄пада̄нена̄ти тена майа̄ пайуттена йогена парисуддхена. памоккхасӣти муччиссаси.
евам̣ ¶ сумукхо маха̄саттам̣ асса̄сетва̄ луддапуттасса сантикам̣ гантва̄ мадхурам̣ ма̄нусим̣ ва̄чам̣ ниччха̄ренто, ‘‘самма, твам̣ кона̄мосӣ’’ти ¶ пуччхитва̄ ‘‘суван̣н̣аван̣н̣ахам̣сара̄джа, ахам̣ кхемако на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘самма кхемака, ‘тайа̄ од̣д̣итава̄лапа̄се йо ва̄ со ва̄ хам̣со баддхо’ти сан̃н̃ам̣ ма̄ кари, навутийа̄ хам̣сасахасса̄нам̣ паваро дхатарат̣т̣хахам̣сара̄джа̄ те па̄се ¶ баддхо, н̃а̄н̣асӣла̄ча̄расампанно сан̇га̄хакапаккхе т̣хито, на там̣ ма̄ретум̣ йутто, ахам̣ тава имина̄ каттаббакиччам̣ карисса̄ми, айампи суван̣н̣аван̣н̣о, ахампи татхева, ахам̣ етассаттха̄йа аттано джӣвитам̣ париччаджисса̄ми, саче твам̣ етасса патта̄ни ган̣хитука̄моси, мама патта̄ни ган̣ха, атхопи чаммамам̣санха̄руат̣т̣хӣнаман̃н̃атарам̣ ган̣хитука̄моси, мамева сарӣрато ган̣ха, атха нам̣ кӣл̣а̄хам̣сам̣ ка̄тука̄моси, ман̃н̃ева кара, джӣвантамева виккин̣итва̄ саче дханам̣ уппа̄детука̄моси, мам̣ джӣвантамева виккин̣итва̄ дханам̣ уппа̄дехи, ма̄ етам̣ н̃а̄н̣а̄дигун̣асам̣йуттам̣ хам̣сара̄джа̄нам̣ авадхи, саче хи нам̣ вадхиссаси, нирайа̄дӣхи на муччиссасӣ’’ти там̣ нирайа̄дибхайена сантаджджетва̄ аттано мадхуракатхам̣ ган̣ха̄петва̄ пуна бодхисаттасса сантикам̣ гантва̄ там̣ асса̄сенто ат̣т̣ха̄си. неса̄до тасса катхам̣ сутва̄ ‘‘айам̣ тираччха̄нагато сама̄но мануссехипи ка̄тум̣ асаккун̣еййам̣ еварӯпам̣ миттадхаммам̣ кароти, манусса̄пи евам̣ миттадхамме т̣ха̄тум̣ на сакконти, ахо еса н̃а̄н̣асампанно мадхуракатхо дхаммико’’ти сакаласарӣрам̣ пӣтисоманассапарипун̣н̣ам̣ катва̄ пахат̣т̣халомо дан̣д̣ам̣ чхад̣д̣етва̄ сираси ан̃джалим̣ патит̣т̣хапетва̄ сӯрийам̣ намассанто вийа сумукхасса гун̣ам̣ киттенто ат̣т̣ха̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тасса там̣ вачанам̣ сутва̄, сумукхасса субха̄ситам̣;
пахат̣т̣халомо неса̄до, ан̃джалисса пан̣а̄майи.
‘‘на ме сутам̣ ва̄ дит̣т̣хам̣ ва̄, бха̄санто ма̄нусим̣ диджо;
арийам̣ брува̄но ваккан̇го, чаджанто ма̄нусим̣ гирам̣.
‘‘ким̣ ну та̄йам̣ диджо хоти, мутто баддхам̣ упа̄саси;
оха̄йа сакун̣а̄ йанти, ким̣ еко авахӣйасӣ’’ти.
таттха ¶ ан̃джалисса пан̣а̄майӣти ан̃джалим̣ асса упана̄майи, ‘‘на ме’’ти га̄тха̄йасса тхутим̣ кароти. таттха ма̄нусинти мануссава̄чам̣. арийанти сундарам̣ ниддосам̣. чаджантоти виссадждженто. идам̣ вуттам̣ хоти – самма, твам̣ диджо сама̄но аджджа майа̄ саддхим̣ ма̄нусим̣ ва̄чам̣ бха̄санто ниддосам̣ ¶ брува̄но ма̄нусим̣ гирам̣ чаджанто паччаккхато дит̣т̣хо, ито пуббе пана идам̣ аччхарийам̣ майа̄ ¶ нева сутам̣ на дит̣т̣ханти. ким̣ ну та̄йанти йам̣ етам̣ твам̣ упа̄саси, ким̣ ну те айам̣ хоти.
евам̣ тут̣т̣хачиттена неса̄дена пут̣т̣хо сумукхо ‘‘айам̣ мудуко джа̄то, ида̄нисса бхиййосоматта̄йа мудубха̄ваттхам̣ мама гун̣ам̣ дассеса̄мӣ’’ти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘ра̄джа̄ ме со диджа̄митта, сена̄паччасса ка̄райим̣;
тама̄паде париччатум̣, нуссахе вихага̄дхипам̣.
‘‘маха̄ган̣а̄йа бхатта̄ ме, ма̄ еко бйасанам̣ ага̄;
татха̄ там̣ самма неса̄да, бхатта̄йам̣ абхито раме’’ти.
таттха нуссахети на саматтхомхи. маха̄ган̣а̄йа̄ти махато хам̣саган̣асса. ма̄ екоти ма̄дисе севаке виджджама̄не ма̄ екако бйасанам̣ ага̄. татха̄ танти йатха̄ ахам̣ вада̄ми, татхева там̣. самма̄ти вайасса. бхатта̄йам̣ абхито рамети бхатта̄ айам̣ мама, ахамасса абхито раме сантике рама̄ми на уккан̣т̣ха̄мӣти.
неса̄до там̣ тасса дхамманисситам̣ мадхуракатхам̣ сутва̄ соманассаппатто пахат̣т̣халомо ‘‘сача̄хам̣ етам̣ сӣла̄дигун̣асам̣йуттам̣ хам̣сара̄джа̄нам̣ вадхисса̄ми, чатӯхи апа̄йехи на муччисса̄ми, ра̄джа̄ мам̣ йадиччхати, там̣ кароту, ахаметам̣ сумукхасса да̄йам̣ катва̄ виссаджджесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘арийаваттаси ваккан̇га, йо пин̣д̣амапача̄йаси;
чаджа̄ми те там̣ бхатта̄рам̣, гаччхатхӯбхо йатха̄сукха’’нти.
таттха арийаваттасӣти миттадхаммараккхан̣асан̇кха̄тена а̄ча̄раарийа̄нам̣ ваттена саманна̄гатоси. пин̣д̣амапача̄йасӣти бхатту сантика̄ ладдхам̣ пин̣д̣ам̣ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ пӯджеси. гаччхатхӯбхоти двепи джана̄ ассумукхе н̃а̄тисан̇гхе ха̄сайама̄на̄ йатха̄сукхам̣ гаччхатха̄ти.
евам̣ ¶ ¶ ватва̄ неса̄до мудучиттена маха̄саттам̣ упасан̇камитва̄ йат̣т̣хим̣ она̄метва̄ пан̇капит̣т̣хе нисӣда̄петва̄ па̄сайат̣т̣хийа̄ мочетва̄ там̣ уккхипитва̄ сарато нӣхаритва̄ тарун̣адаббатин̣апит̣т̣хе нисӣда̄петва̄ па̄де баддхапа̄сам̣ ¶ сан̣икам̣ мочетва̄ маха̄сатте балавасинехам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ меттачиттена удакам̣ а̄да̄йа лохитам̣ дховитва̄ пунаппунам̣ паримаджджи, атхасса метта̄нубха̄вена сира̄йа сира̄, мам̣сена мам̣сам̣, чаммена чаммам̣ гхат̣итам̣, па̄до па̄катико ахоси, итарена ниббисесо. бодхисатто сукхаппатто хутва̄ пакатибха̄вена нисӣди. сумукхо атта̄нам̣ нисса̄йа ран̃н̃о сукхитабха̄вам̣ дисва̄ сан̃джа̄тасоманассо чинтеси – ‘‘имина̄ амха̄кам̣ маха̄упака̄ро като, амхехи етасса като упака̄ро на̄ма наттхи, саче еса ра̄джара̄джамаха̄матта̄нам̣ аттха̄йа амхе ган̣хи, тесам̣ сантикам̣ нетва̄ бахум̣ дханам̣ лабхиссати, саче аттано аттха̄йа ган̣хи, амхе виккин̣итва̄ дханам̣ лабхиссатева, пуччхисса̄ми та̄ва на’’нти. атха нам̣ упака̄рам̣ ка̄тука̄мата̄йа пуччханто а̄ха –
‘‘саче аттаппайогена, охито хам̣сапаккхинам̣;
пат̣игган̣ха̄ма те самма, етам̣ абхайадаккхин̣ам̣.
‘‘но че аттаппайогена, охито хам̣сапаккхинам̣;
аниссаро мун̃чамамхе, тхеййам̣ кайира̄си луддака̄’’ти.
таттха сачети, самма неса̄да, саче тайа̄ аттано пайогена аттано аттха̄йа хам̣са̄нан̃чева сесапаккхӣнан̃ча па̄со охито. аниссароти аниссаро хутва̄ амхе мун̃чанто йена̄си а̄н̣атто, тассасантакам̣ ган̣ханто тхеййам̣ кайира̄си.
там̣ сутва̄ неса̄до ‘‘на̄хам̣ тумхе аттано аттха̄йа ган̣хим̣, ба̄ра̄н̣асиран̃н̃а̄ пана сам̣йамена ган̣ха̄питомхӣ’’ти ватва̄ девийа̄ дит̣т̣хасупинака̄лато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ран̃н̃а̄ тесам̣ а̄гатабха̄вам̣ сутва̄, ‘‘самма кхемака, екам̣ ва̄ две ва̄ хам̣се ган̣хитум̣ ва̄йама, махантам̣ те йасам̣ дасса̄мӣ’’ти ватва̄ париббайам̣ датва̄ уййоджитабха̄во, та̄ва саббам̣ паваттим̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ сумукхо ‘‘имина̄ неса̄дена аттано джӣвитам̣ аган̣етва̄ амхе виссаджджентена ¶ дуккарам̣ катам̣, саче майам̣ ито читтакӯт̣ам̣ гамисса̄ма, нева дхатарат̣т̣харан̃н̃о пан̃н̃а̄нубха̄во, на майхам̣ миттадхаммо па̄кат̣о бхависсати, на луддапутто махантам̣ йасам̣ лаччхати, на ра̄джа̄ пан̃часу сӣлесу патит̣т̣хахиссати, на девийа̄ маноратхо маттхакам̣ па̄пун̣иссатӣ’’ти чинтетва̄ ¶ , ‘‘самма, евам̣ санте амхе виссаджджетум̣ на ¶ лабхаси, ран̃н̃о но дассехи, со амхе йатха̄ручим̣ кариссатӣ’’ти имаматтхам̣ пака̄сенто га̄тхама̄ха –
‘‘йасса твам̣ бхатако ран̃н̃о, ка̄мам̣ тассева па̄пайа;
таттха сам̣йамано ра̄джа̄, йатха̄бхин̃н̃ам̣ кариссатӣ’’ти.
таттха тассева̄ти тассева сантикам̣ нехи. таттха̄ти тасмим̣ ра̄джанивесане. йатха̄бхин̃н̃анти йатха̄дхиппа̄йам̣ йатха̄ручим̣.
там̣ сутва̄ неса̄до ‘‘ма̄ во бхадданте ра̄джадассанам̣ руччиттха, ра̄джа̄но на̄ма саппат̣ибхайа̄, кӣл̣а̄хам̣се ва̄ во кареййум̣ ма̄реййум̣ ва̄’’ти а̄ха. атха нам̣ сумукхо, ‘‘самма луддака ма̄ амха̄кам̣ чинтайи, ахам̣ та̄дисасса каккхал̣асса дхаммакатха̄йа маддавам̣ джанесим̣, ран̃н̃о ким̣ на джанесса̄ми, ра̄джа̄но хи пан̣д̣ита̄ субха̄ситадуббха̄ситан̃н̃у, кхиппам̣ но ран̃н̃о сантикам̣ нехи, найанто ча ма̄ бандханена найи, пуппхапан̃джаре пана нисӣда̄петва̄ нехи, пуппхапан̃джарам̣ каронто дхатарат̣т̣хасса махантам̣ сетападумасан̃чханнам̣, мама кхуддакам̣ раттападумасан̃чханнам̣ катва̄ дхатарат̣т̣хам̣ пурато, мамам̣ паччхато нӣчатарам̣ катва̄ а̄да̄йа кхиппам̣ нетва̄ ран̃н̃о дассехӣ’’ти а̄ха. со тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘сумукхо ра̄джа̄нам̣ дисва̄ мама махантам̣ йасам̣ да̄тука̄мо бхависсатӣ’’ти сан̃джа̄тасоманассо мудӯхи лата̄хи пан̃джаре катва̄ падумехи чха̄детва̄ вуттанайенева те гахетва̄ агама̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘иччевам̣ вутто неса̄до, хемаван̣н̣е хариттаче;
убхо хаттхехи сан̇гайха, пан̃джаре аджджхаводахи.
‘‘те ¶ пан̃джарагате паккхӣ, убхо бхассараван̣н̣ине;
сумукхам̣ дхатарат̣т̣хан̃ча, луддо а̄да̄йа паккамӣ’’ти.
таттха аджджхаводахӣти одахи т̣хапеси. бхассараван̣н̣инети пабха̄сампаннаван̣н̣е.
евам̣ ¶ луддасса те а̄да̄йа паккаманака̄ле дхатарат̣т̣хо па̄кахам̣сара̄джадхӣтарам̣ аттано бхарийам̣ саритва̄ сумукхам̣ а̄мантетва̄ килесавасена вилапи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘харӣйама̄но ¶ дхатарат̣т̣хо, сумукхам̣ етадабрави;
ба̄л̣хам̣ бха̄йа̄ми сумукха, са̄ма̄йа лаккхан̣ӯруйа̄;
асма̄кам̣ вадхаман̃н̃а̄йа, атхатта̄нам̣ вадхиссати.
‘‘па̄кахам̣са̄ ча сумукха, сухема̄ хемасуттача̄;
кон̃чӣ самуддатӣрева, капан̣а̄ нӯна руччхатӣ’’ти.
таттха бха̄йа̄мӣти маран̣ато бха̄йа̄ми. са̄ма̄йа̄ти суван̣н̣аван̣н̣а̄йа. лаккхан̣ӯруйа̄ти лаккхан̣асампаннаӯруйа̄. вачаман̃н̃а̄йа̄ти вадхам̣ джа̄нитва̄ ‘‘мама пийаса̄мико ма̄рито’’ти сан̃н̃ӣ хутва̄. вадхиссатӣти ким̣ ме пийаса̄мике мате джӣвитена̄ти мариссати. па̄кахам̣са̄ти па̄кахам̣сара̄джадхӣта̄. сухема̄ти евам̣на̄мика̄. хемасуттача̄ти хемасадисасундаратача̄. руччхатӣти йатха̄ лон̣исан̇кха̄там̣ самуддам̣ отаритва̄ мате патимхи кон̃чӣ сакун̣ика̄ капан̣а̄ родати, евам̣ нӯна са̄ родиссатӣти.
там̣ сутва̄ сумукхо ‘‘айам̣ хам̣сара̄джа̄ ан̃н̃е овадитум̣ йутто ма̄туга̄мам̣ нисса̄йа килесавасена вилапати, удакасса а̄диттака̄ло вийа ватийа̄ ут̣т̣ха̄йа кеда̄ракха̄данака̄ло вийа ча джа̄то, йам̣нӯна̄хам̣ аттано балена ма̄туга̄масса досам̣ пака̄сетва̄ етам̣ сан̃н̃а̄пеййа’’нти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘евам̣ маханто локасса, аппамеййо маха̄ган̣ӣ;
екиттхиманусочеййа, найидам̣ пан̃н̃авата̄мива.
‘‘ва̄това гандхама̄дети, убхайам̣ чхекапа̄пакам̣;
ба̄ло а̄макапаккам̣ва, лоло андхова а̄мисам̣.
‘‘авиниччхайан̃н̃у ¶ аттхесу, мандова пат̣ибха̄си мам̣;
кичча̄киччам̣ на джа̄на̄си, сампатто ка̄лапарийа̄йам̣.
‘‘ад̣д̣хумматто ¶ удӣреси, йо сеййа̄ ман̃н̃аситтхийо;
бахуса̄дха̄ран̣а̄ хета̄, сон̣д̣а̄нам̣ва сура̄гхарам̣.
‘‘ма̄йа̄ ¶ чета̄ марӣчӣ ча, сока̄ рога̄ чупаддава̄;
кхара̄ ча бандхана̄ чета̄, маччупа̄са̄ гуха̄сайа̄;
та̄су йо виссасе посо, со наресу нара̄дхамо’’ти.
таттха махантоти маханто сама̄но. локасса̄ти хам̣салокасса. аппамеййоти гун̣ехи паметум̣ асаккун̣еййо. маха̄ган̣ӣти махантена ган̣ена саманна̄гато ган̣асаттха̄. екиттхинти йам̣ еварӯпо бхавам̣ екам̣ иттхим̣ анусочеййа, идам̣ анусочанам̣ на пан̃н̃аватам̣ ива, тена̄хам̣ аджджа там̣ ба̄лоти ман̃н̃а̄мӣти адхиппа̄йеневама̄ха.
а̄детӣти ган̣ха̄ти. чхекапа̄паканти сундара̄сундарам̣. а̄макапаккати а̄макан̃ча паккан̃ча. лолоти расалоло. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, йатха̄ на̄ма ва̄то падумасара̄дӣни пахаритва̄ сугандхампи сан̇ка̄рат̣т̣ха̄на̄дӣни пахаритва̄ дуггандхампӣти убхайам̣ чхекапа̄пакам̣ гандхам̣ а̄дийати, йатха̄ ча ба̄ло кума̄рако амбаджамбӯнам̣ хет̣т̣ха̄ нисинно хаттхам̣ паса̄ретва̄ патитапатитам̣ а̄макампи паккампи пхалам̣ гахетва̄ кха̄дати, йатха̄ ча расалоло андхо бхатте упанӣте йам̣кин̃чи самаккхикампи ниммаккхикампи а̄мисам̣ а̄дийати, евам̣ иттхийо на̄ма килесавасена ад̣д̣хампи дуггатампи кулӣнампи акулӣнампи абхирӯпампи вирӯпампи ган̣ханти бхаджанти, та̄диса̄нам̣ па̄падхамма̄нам̣ иттхӣнам̣ ким̣ка̄ран̣а̄ виппалапаси, маха̄ра̄джа̄ти.
аттхесӯти ка̄ран̣а̄ка̄ран̣есу. мандоти андхаба̄ло. пат̣ибха̄си манти мама упат̣т̣ха̄си. ка̄лапарийа̄йанти еварӯпам̣ маран̣ака̄лам̣ патто ‘‘имасмим̣ ка̄ле идам̣ каттаббам̣, идам̣ накаттаббам̣, идам̣ ваттаббам̣, идам̣ на ваттабба’’нти на джа̄на̄си дева̄ти. ад̣д̣хумматтоти ад̣д̣хумматтако ман̃н̃е хутва̄. удӣресӣти йатха̄ сурам̣ пивитва̄ на̄тиматто пурисо йам̣ ва̄ там̣ ва̄ палапати, евам̣ палапасӣти аттхо. сеййа̄ти вара̄ уттама̄.
‘‘ма̄йа̄ ча̄’’тиа̄дӣсу, дева, иттхийо на̄мета̄ ван̃чанат̣т̣хена ма̄йа̄, агайхупагат̣т̣хена марӣчӣ, сока̄дӣнам̣ паччайатта̄ сока̄, рога̄, анекаппака̄ра̄ упаддава̄, кодха̄дӣхи тхаддхабха̄венева кхара̄. та̄ хи нисса̄йа ¶ андубандхана̄дӣхи бандханато бандхана̄ чета̄, иттхийо на̄ма сарӣрагуха̄сайавасенева маччу на̄ма ета̄, дева̄ти. ‘‘ка̄махету, ка̄манида̄нам̣, ка̄ма̄дхикаран̣ам̣, ка̄ма̄намева хету ра̄джа̄но чорам̣ гахетва̄’’ти (ма. ни. 1.168-169) суттенапеса аттхо дӣпетаббо.
тато ¶ ¶ дхатарат̣т̣хо ма̄туга̄ме пат̣ибаддхачиттата̄йа ‘‘твам̣ ма̄туга̄масса гун̣ам̣ на джа̄на̄си, пан̣д̣ита̄ ева етам̣ джа̄нанти, на хета̄ гарахитабба̄’’ти дӣпенто а̄ха –
‘‘йам̣ вуддхехи упан̃н̃а̄там̣, ко там̣ ниндитумарахати;
маха̄бхӯтиттхийо на̄ма, локасмим̣ удападжджисум̣.
‘‘кхид̣д̣а̄ пан̣ихита̄ тйа̄су, рати тйа̄су патит̣т̣хита̄;
бӣджа̄ни тйа̄су рӯханти, йадидам̣ сатта̄ паджа̄йаре;
та̄су ко ниббиде посо, па̄н̣ама̄саджджа па̄н̣ибхи.
‘‘твамева нан̃н̃о сумукха, тхӣнам̣ аттхесу йун̃джаси;
тасса тйаджджа бхайе джа̄те, бхӣте на джа̄йате мати.
‘‘саббо хи сам̣сайам̣ патто, бхайам̣ бхӣрӯ титиккхати;
пан̣д̣ита̄ ча маханта̄но, аттхе йун̃джанти дуййудже.
‘‘етадаттха̄йа ра̄джа̄но, сӯрамиччханти мантинам̣;
пат̣иба̄хати йам̣ сӯро, а̄падам̣ аттапарийа̄йам̣.
‘‘ма̄ но аджджа викантим̣су, ран̃н̃о сӯда̄ маха̄насе;
татха̄ хи ван̣н̣о патта̄нам̣, пхалам̣ вел̣ум̣ва там̣ вадхи.
‘‘муттопи на иччхи уд̣д̣етум̣, сайам̣ бандхам̣ упа̄гами;
сопаджджа сам̣сайам̣ патто, аттхам̣ ган̣ха̄хи ма̄ мукха’’нти.
таттха йанти йам̣ ма̄туга̄масан̇кха̄там̣ ваттху пан̃н̃а̄вуддхехи н̃а̄там̣, тесамева па̄кат̣ам̣, на ба̄ла̄нам̣. маха̄бхӯта̄ти маха̄гун̣а̄ маха̄нисам̣са̄. удападжджисунти пат̣хамакаппикака̄ле ¶ иттхилин̇гассева пат̣хамам̣ па̄тубхӯтатта̄ пат̣хамам̣ ниббатта̄ти аттхо. тйа̄сӯти сумукха та̄су иттхӣсу ка̄йавачӣкхид̣д̣а̄ ча пан̣ихита̄ охита̄ т̣хапита̄, ка̄магун̣арати ча патит̣т̣хита̄. бӣджа̄нӣти буддхапаччекабуддхаарийаса̄вакачаккаваттиа̄дибӣджа̄ни ¶ та̄су руханти. йадиданти йе ете саббепи сатта̄. паджа̄йарети саббе та̄сан̃н̃ева куччхимхи сам̣ваддха̄ти дӣпети. ниббидети ниббиндеййа. па̄н̣ама̄саджджа па̄н̣ибхӣти аттано па̄н̣ехипи та̄сам̣ па̄н̣ам̣ а̄са̄детва̄ аттано джӣвитам̣ чаджантопи та̄ лабхитва̄ ко ниббиндеййа̄ти аттхо.
нан̃н̃оти на ан̃н̃о, сумукха, майа̄ читтакӯт̣атале хам̣саган̣амаджджхе нисиннена там̣ адисва̄ ‘‘кахам̣ ну сумукхо’’ти вутте ‘‘еса ма̄туга̄мам̣ гахетва̄ кан̃чанагуха̄йам̣ уттамаратим̣ анубхотӣ’’ти ваданти, евам̣ твамева тхӣнам̣ аттхесу йун̃джаси йуттапайутто хоси, на ¶ ан̃н̃оти аттхо. тасса тйаджджа̄ти тасса те аджджа маран̣абхайе джа̄те имина̄ бхӣтена маран̣абхайена бхӣто ман̃н̃е, айам̣ ма̄туга̄масса досадассане нипун̣а̄ мати джа̄йатети адхиппа̄йеневама̄ха.
саббо хӣти йо хи кочи. сам̣сайам̣ паттоти джӣвитасам̣сайаппатто. бхӣрӯти бхӣрӯ хутва̄пи бхайам̣ адхива̄сети. маханта̄ноти йе пана пан̣д̣ита̄ ча хонти маханте ча т̣ха̄не т̣хита̄ маханта̄но, те дуййудже аттхе йун̃джанти гхат̣енти ва̄йаманти, тасма̄ ‘‘ма̄ бха̄йи, дхӣро хохӣ’’ти там̣ усса̄хенто евама̄ха. а̄паданти са̄мино а̄гатам̣ а̄падам̣ еса сӯро пат̣иба̄хати, етадаттха̄йа сӯрам̣ мантинам̣ иччханти. аттапарийа̄йанти аттано паритта̄н̣ампи ча ка̄тум̣ саккотӣти адхиппа̄йо.
викантим̣сӯти чхиндим̣су. идам̣ вуттам̣ хоти – самма сумукха, твам̣ майа̄ аттано анантаре т̣ха̄не т̣хапито, тасма̄ йатха̄ аджджа ран̃н̃о сӯда̄ амхе мам̣саттха̄йа на викантим̣су, татха̄ карохи, та̄дисо хи амха̄кам̣ паттаван̣н̣о. там̣ вадхӣти сва̄йам̣ ван̣н̣о йатха̄ на̄ма вел̣ум̣ нисса̄йа джа̄там̣ пхалам̣ вел̣умева вадхати, татха̄ ма̄ там̣ вадхи, тан̃ча ман̃ча ма̄ вадхӣти адхиппа̄йеневама̄ха.
муттопӣти ¶ йатха̄сукхам̣ читтакӯт̣апаббатам̣ гаччха̄ти евам̣ луддапуттена майа̄ саддхим̣ мутто виссаджджито сама̄нопи уд̣д̣итум̣ на иччхи. сайанти ра̄джа̄нам̣ дат̣т̣хука̄мо хутва̄ сайамева бандхам̣ упагатоти евамидам̣ амха̄кам̣ бхайам̣ там̣ нисса̄йа а̄гатам̣. сопаджджа̄ти сопи аджджа джӣвитасам̣сайам̣ патто. аттхам̣ ган̣ха̄хи ма̄ мукханти ида̄ни амха̄кам̣ мун̃чанака̄ран̣ам̣ ган̣ха, йатха̄ мучча̄ма, татха̄ ва̄йама, ‘‘ва̄това гандхама̄детӣ’’тиа̄дӣни ваданто иттхигарахаттха̄йа мукхам̣ ма̄ паса̄райи.
евам̣ ¶ маха̄сатто ма̄туга̄мам̣ ван̣н̣етва̄ сумукхам̣ аппат̣ибха̄н̣ам̣ катва̄ тасса анаттаманабха̄вам̣ видитва̄ ида̄ни нам̣ пагган̣ханто га̄тхама̄ха –
‘‘со там̣ йогам̣ пайун̃джассу, йуттам̣ дхаммӯпасам̣хитам̣;
тава парийа̄пада̄нена, мама па̄н̣есанам̣ чара̄’’ти.
таттха соти, самма сумукха, со твам̣. там̣ йоганти йам̣ пуббе ‘‘ахам̣ йогам̣ пайун̃джиссам̣, йуттам̣ дхаммӯпасам̣хита’’нти авача̄си, там̣ ида̄ни пайун̃джассу. тава парийа̄пада̄нена̄ти тава тена йогена парисуддхена. ‘‘парийода̄тена̄’’типи па̄т̣хо, паритта̄н̣ена̄ти аттхо, тайа̄ кататта̄ тава сантакена паритта̄н̣ена мама джӣвитапарийесанам̣ чара̄ти адхиппа̄йо.
атха ¶ сумукхо ‘‘айам̣ ативийа маран̣абхайабхӣто мама н̃а̄н̣абалам̣ на джа̄на̄ти, ра̄джа̄нам̣ дисва̄ тхокам̣ катхам̣ лабхитва̄ джа̄нисса̄ми, асса̄сесса̄ми та̄ва на’’нти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄ бха̄йи пататам̣ сет̣т̣ха, на хи бха̄йанти та̄диса̄;
ахам̣ йогам̣ пайун̃джиссам̣, йуттам̣ дхаммӯпасам̣хитам̣;
мама парийа̄пада̄нена, кхиппам̣ па̄са̄ памоккхасӣ’’ти.
таттха па̄са̄ти дуккхапа̄сато.
ити тесам̣ сакун̣абха̄са̄йа катхента̄нам̣ луддапутто на кин̃чи ан̃н̃а̄си, кевалам̣ пана те ка̄джена̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ па̄виси. аччхарийаббхутаджа̄тена ан̃джалина̄ маха̄джанена ануггаччхама̄но со ра̄джадва̄рам̣ патва̄ аттано а̄гатабха̄вам̣ ран̃н̃о а̄роча̄песи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘со ¶ луддо хам̣сака̄джена, ра̄джадва̄рам̣ упа̄гами;
пат̣иведетха мам̣ ран̃н̃о, дхатарат̣т̣ха̄йама̄гато’’ти.
таттха пат̣иведетха манти кхемако а̄гатоти евам̣ мам̣ ран̃н̃о ниведетха. дхатарат̣т̣ха̄йанти айам̣ дхатарат̣т̣хо а̄гатоти пат̣иведетха.
дова̄рико ¶ гантва̄ пат̣иведеси. ра̄джа̄ сан̃джа̄тасоманассо ‘‘кхиппам̣ а̄гаччхатӯ’’ти ватва̄ амаччаган̣апаривуто самусситасетаччхатте ра̄джапаллан̇ке нисинно кхемакам̣ хам̣сака̄джам̣ а̄да̄йа маха̄талам̣ абхирул̣хам̣ дисва̄ суван̣н̣аван̣н̣е хам̣се олокетва̄ ‘‘сампун̣н̣о ме маноратхо’’ти тасса каттаббакиччам̣ амачче а̄н̣а̄песи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘те дисва̄ пун̃н̃асан̇ка̄се, убхо лаккхан̣асаммате;
кхалу сам̣йамано ра̄джа̄, амачче аджджхабха̄сатха.
‘‘детха луддасса ваттха̄ни, аннам̣ па̄нан̃ча бходжанам̣;
ка̄мам̣каро хиран̃н̃асса, йа̄ванто еса иччхатӣ’’ти.
таттха пун̃н̃асан̇ка̄сети аттано пун̃н̃асадисе. лаккхан̣асамматети сет̣т̣хасаммате абхин̃н̃а̄те. кхалӯти нипа̄то, тасса ‘‘те кхалу дисва̄’’ти пуримападена самбандхо. ‘‘детха̄’’тиа̄дӣни ра̄джа̄ пасанна̄ка̄рам̣ каронто а̄ха. таттха ка̄мам̣каро хиран̃н̃асса̄ти ¶ хиран̃н̃ам̣ асса ка̄макирийа̄ аттху. йа̄вантоти йаттакам̣ еса иччхати, таттакам̣ хиран̃н̃амасса детха̄ти аттхо.
евам̣ пасанна̄ка̄рам̣ ка̄ретва̄ пӣтисоманасса̄самуссахито ‘‘гаччхатха нам̣ алан̇каритва̄ а̄нетха̄’’ти а̄ха. атха нам̣ амачча̄ ра̄джанивесана̄ ота̄ретва̄ каппитакесамассум̣ нха̄та̄нулиттам̣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итам̣ катва̄ ран̃н̃о дассесум̣. атхасса ра̄джа̄ сам̣ваччхаре сатасахассут̣т̣ха̄наке два̄даса га̄ме а̄джан̃н̃айуттам̣ ратхам̣ алан̇катамаха̄гехан̃ча̄ти махантам̣ йасам̣ да̄песи. со махантам̣ йасам̣ лабхитва̄ аттано каммам̣ пака̄сетум̣ ‘‘на те, дева, майа̄ йо ва̄ со ва̄ хам̣со а̄нӣто, айам̣ пана навутийа̄ хам̣сасахасса̄нам̣ ра̄джа̄ дхатарат̣т̣хо на̄ма, айам̣ сена̄пати сумукхо на̄ма̄’’ти а̄ха ¶ . атха нам̣ ра̄джа̄ ‘‘катхам̣ те, самма, ете гахита̄’’ти пуччхи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘дисва̄ луддам̣ пасаннаттам̣, ка̄сира̄джа̄ тадабрави;
йадйа̄йам̣ самма кхемака, пун̣н̣а̄ хам̣сехи тит̣т̣хати.
‘‘катхам̣ ручимаджджхагатам̣, па̄сахаттхо упа̄гами;
окин̣н̣ам̣ н̃а̄тисан̇гхехи, ниммаджджхимам̣ катхам̣ гахӣ’’ти.
таттха ¶ пасаннаттанти пасаннабха̄вам̣ соманассаппаттам̣. йадйа̄йанти, самма кхемака, йади айам̣ амха̄кам̣ поккхаран̣ӣ навутихам̣сасахассехи пун̣н̣а̄ тит̣т̣хати. катхам̣ ручимаджджхагатанти евам̣ санте твам̣ тесам̣ ручӣнам̣ пийадассана̄нам̣ хам̣са̄нам̣ маджджхагатам̣ етам̣ н̃а̄тисан̇гхехи окин̣н̣ам̣. ниммаджджхиманти нева маджджхимам̣ нева канит̣т̣хам̣ уттамам̣ хам̣сара̄джа̄нам̣ катхам̣ па̄сахаттхо упа̄гами катхам̣ ган̣хӣти.
со тасса катхенто а̄ха –
‘‘аджджа ме саттама̄ ратти, адана̄ни упа̄сато;
падаметасса анвесам̣, аппаматто гхат̣ассито.
‘‘атхасса падамаддаккхим̣, чарато аданесанам̣;
таттха̄хам̣ одахим̣ па̄сам̣, евам̣ там̣ диджамаггахи’’нти.
таттха ¶ адана̄нӣти а̄да̄на̄ни, гочараггахан̣ат̣т̣ха̄на̄нӣти аттхо, айамева ва̄ па̄т̣хо. упа̄сатоти упагаччхантасса. паданти гочарабхӯмийам̣ аккантападам̣. гхат̣асситоти ча̄т̣ипан̃джаре ниссито хутва̄. атхасса̄ти атха чхат̣т̣хе дивасе етасса аданесанам̣ чарантасса падам̣ аддаккхим̣. евам̣ танти евам̣ там̣ диджам̣ аггахинти саббам̣ гахитопа̄йам̣ а̄чиккхи.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘айам̣ два̄ре т̣хатва̄ пат̣иведентопи дхатарат̣т̣хассева̄гаманам̣ пат̣иведеси, ида̄нипи етам̣ екамева ган̣хинти вадати, ким̣ ну кхо еттха ка̄ран̣а’’нти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘лудда две име сакун̣а̄, атха екоти бха̄саси;
читтам̣ ну те випарийаттам̣, аду ким̣ ну джигӣсасӣ’’ти.
таттха ¶ випарийаттанти випаллаттхам̣. аду ким̣ ну джигӣсасӣти уда̄ху ким̣ ну чинтеси, ким̣ итарам̣ гахетва̄ ан̃н̃асса да̄тука̄мо хутва̄ чинтесӣти пуччхати.
тато луддо ‘‘на ме, дева, читтам̣ випаллаттхам̣, на̄пи ахам̣ итарам̣ ан̃н̃асса да̄тука̄мо, апича кхо пана майа̄ охите па̄се екова баддхо’’ти а̄ви каронто а̄ха –
‘‘йасса ¶ лохитака̄ та̄ла̄, тапанӣйанибха̄ субха̄;
урам̣ сам̣хачча тит̣т̣ханти, со ме бандхам̣ упа̄гами.
‘‘атха̄йам̣ бхассаро паккхӣ, абаддхо баддхама̄турам̣;
арийам̣ брува̄но ат̣т̣ха̄си, чаджанто ма̄нусим̣ гира’’нти.
таттха лохитака̄ти раттаван̣н̣а̄. ла̄та̄ти ра̄джийо. урам̣ сам̣хачча̄ти урам̣ а̄хачча. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, йассета̄ раттасуван̣н̣асаппат̣ибха̄га̄ тиссо лохитака̄ ра̄джийо гӣвам̣ париккхипитва̄ урам̣ а̄хачча тит̣т̣ханти, со екова мама па̄се бандхам̣ упа̄гатоти. бхассароти парисуддхо пабха̄сампанно. а̄туранти гила̄нам̣ дуккхитам̣ ат̣т̣ха̄сӣти.
атха дхатарат̣т̣хасса баддхабха̄вам̣ н̃атва̄ ниваттитва̄ етам̣ самасса̄сетва̄ мама̄гаманака̄ле ча паччуггаманам̣ катва̄ а̄ка̄сейева майа̄ саддхим̣ мадхурапат̣исантха̄рам̣ катва̄ мануссабха̄са̄йа дхатарат̣т̣хасса гун̣ам̣ катхенто ат̣т̣ха̄си, мама хадайам̣ мудукам̣ ¶ катва̄ пуна етассева пурато ат̣т̣ха̄си. атха̄хам̣, дева, сумукхасса субха̄ситам̣ сутва̄ пасанначитто дхатарат̣т̣хам̣ виссаджджесим̣, ити дхатарат̣т̣хасса па̄сато моккхо, име хам̣се а̄да̄йа мама идха̄гаманан̃ча сумукхенева катанти. евам̣ со сумукхасса гун̣акатхам̣ катхеси. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ сумукхасса дхаммакатхам̣ сотука̄мо ахоси. луддапуттасса сакка̄рам̣ каронтассева сӯрийо аттхан̇гато, дӣпа̄ паджджалита̄, бахӯ кхаттийа̄дайо саннипатита̄, кхема̄ девӣпи вивидхана̄т̣акапарива̄ра̄ ран̃н̃о даккхин̣апассе нисӣди. тасмим̣ кхан̣е ра̄джа̄ сумукхам̣ катха̄петука̄мо га̄тхама̄ха –
‘‘атха ким̣ да̄ни сумукха, ханум̣ сам̣хачча тит̣т̣хаси;
аду ме парисам̣ патто, бхайа̄ бхӣто на бха̄сасӣ’’ти.
таттха ¶ ханум̣ сам̣хачча̄ти мадхуракатхо кира твам̣, атха касма̄ ида̄ни мукхам̣ пидха̄йа тит̣т̣хаси. адӯти каччи. бхайа̄ бхӣтоти парисаса̄раджджабхайена бхӣто хутва̄.
там̣ сутва̄ сумукхо абхӣтабха̄вам̣ дассенто га̄тхама̄ха –
‘‘на̄хам̣ ¶ ка̄сипати бхӣто, огайха парисам̣ тава;
на̄хам̣ бхайа̄ на бха̄сиссам̣, ва̄кйам̣ аттхасмим̣ та̄дисе’’ти.
таттха та̄дисети апича кхо пана татха̄рӯпе аттхе уппанне ва̄кйам̣ бха̄сисса̄мӣти вачанока̄сам̣ олокенто нисинномхӣти аттхо.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ тасса катхам̣ вад̣д̣хетука̄мата̄йа париха̄сам̣ каронто а̄ха –
‘‘на те абхисарам̣ пассе, на ратхе напи паттике;
на̄сса чаммам̣ва кӣт̣ам̣ ва̄, ваммите ча дхануггахе.
‘‘на хиран̃н̃ам̣ суван̣н̣ам̣ ва̄, нагарам̣ ва̄ сума̄питам̣;
окин̣н̣апарикхам̣ дуггам̣, дал̣хамат̣т̣а̄лакот̣т̣хакам̣;
йаттха павит̣т̣хо сумукха, бха̄йитаббам̣ на бха̄йасӣ’’ти.
таттха ¶ абхисаранти раккхан̣аттха̄йа парива̄ретва̄ т̣хитам̣ а̄вудхахаттхам̣ парисам̣ те на пасса̄ми. на̄сса̄ти еттха асса̄ти нипа̄таматтам̣. чамманти сарапаритта̄н̣ачаммам̣. кӣт̣анти кӣт̣ам̣ ча̄т̣икапа̄ла̄ди вуччати. ча̄т̣икапа̄лахаттха̄пи те сантике наттхӣти дӣпети. ваммитети чаммасаннаддхе. на хиран̃н̃анти йам̣ нисса̄йа на бха̄йаси, там̣ хиран̃н̃ампи те на пасса̄ми.
евам̣ ¶ ран̃н̃а̄ ‘‘ким̣ те абха̄йанака̄ран̣а’’нти вутте там̣ катхенто а̄ха –
‘‘на ме абхисаренаттхо, нагарена дханена ва̄;
апатхена патхам̣ йа̄ма, анталиккхечара̄ майам̣.
‘‘сута̄ ча пан̣д̣ита̄ тйамха̄, нипун̣а̄ чаттхачинтака̄;
бха̄сематтхаватим̣ ва̄чам̣, сачче часса патит̣т̣хито.
‘‘кин̃ча ¶ туйхам̣ асаччасса, анарийасса кариссати;
муса̄ва̄дисса луддасса, бхан̣итампи субха̄сита’’нти.
таттха абхисарена̄ти а̄раккхапарива̄рена. аттхоти етена мама киччам̣ наттхи. касма̄? йасма̄ апатхена тумха̄диса̄нам̣ амаггена патхам̣ ма̄петва̄ йа̄ма, а̄ка̄сача̄рино майанти. пан̣д̣ита̄ тйамха̄ти пан̣д̣ита̄ти тайа̄ сута̄мха̄, тенева ка̄ран̣ена амха̄кам̣ сантика̄ дхаммам̣ сотука̄мо кира но га̄ха̄песи. сачче часса̄ти саче пана твам̣ сачче патит̣т̣хито асса, аттхаватим̣ ка̄ран̣анисситам̣ ва̄чам̣ бха̄сеййа̄ма. асаччасса̄ти вачӣсаччарахитасса тава субха̄ситам̣ мун̣д̣асса дантасӯчи вийа ким̣ кариссати.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘касма̄ мам̣ муса̄ва̄дӣ анарийоти вадаси, ким̣ майа̄ ката’’нти а̄ха. атха нам̣ сумукхо ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, сун̣а̄хӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘там̣ бра̄хман̣а̄нам̣ вачана̄, имам̣ кхемамака̄райи;
абхайан̃ча тайа̄ гхут̣т̣хам̣, има̄йо дасадха̄ диса̄.
‘‘огайха те поккхаран̣им̣, виппасаннодакам̣ сучим̣;
пахӯтам̣ ча̄данам̣ таттха, ахим̣са̄ четтха паккхинам̣.
‘‘идам̣ сутва̄на ниггхосам̣, а̄гатамха тавантике;
те те баддхасма па̄сена, етам̣ те бха̄ситам̣ муса̄.
‘‘муса̄ва̄дам̣ пураккхатва̄, иччха̄лобхан̃ча па̄пакам̣;
убхосандхиматиккамма, аса̄там̣ упападжджатӣ’’ти.
таттха танти твам̣. кхеманти евам̣на̄микам̣ поккхаран̣им̣. гхут̣т̣ханти чатӯсу кан̣н̣есу т̣хатва̄ гхоса̄питам̣. дасадха̄ти има̄су дасадха̄ т̣хита̄су диса̄су тайа̄ абхайам̣ гхут̣т̣хам̣. огайха̄ти ога̄хетва̄ а̄гата̄нам̣ сантика̄. пахӯтам̣ ча̄дананти пахӯтан̃ча падумапуппхаса̄лиа̄дикам̣ аданам̣. идам̣ сутва̄на̄ти ¶ тесам̣ там̣ поккхаран̣им̣ ога̄хетва̄ а̄гата̄нам̣ сантика̄ идам̣ абхайам̣ сутва̄ тавантике тава самӣпе тайа̄ ка̄ритапоккхаран̣им̣ а̄гата̄мха̄ти аттхо. те тети те майам̣ тава па̄сена баддха̄. пураккхатва̄ти пурато катва̄ ¶ . иччха̄лобханти иччха̄сан̇кха̄там̣ па̄пакам̣ лобхам̣. убхосандхинти убхайам̣ девалоке ча мануссалоке ча пат̣исандхим̣ име па̄падхамме пурато катва̄ чаранто пуггало сугатипат̣исандхим̣ атиккамитва̄ аса̄там̣ нирайам̣ упападжджатӣти.
евам̣ ¶ парисамаджджхейева ра̄джа̄нам̣ ладжджа̄песи. атха нам̣ ра̄джа̄ ‘‘на̄хам̣, сумукха, тумхе ма̄ретва̄ мам̣сам̣ кха̄дитука̄мо ган̣ха̄песим̣, пан̣д̣итабха̄вам̣ пана во сутва̄ субха̄ситам̣ сотука̄мо ган̣ха̄песи’’нти пака̄сенто а̄ха –
‘‘на̄параджджха̄ма сумукха, напи лобха̄ва маггахим̣;
сута̄ ча пан̣д̣ита̄тйаттха, нипун̣а̄ аттхачинтака̄.
‘‘аппеваттхаватим̣ ва̄чам̣, бйа̄хареййум̣ идха̄гата̄;
татха̄ там̣ самма неса̄до, вутто сумукха маггахӣ’’ти.
таттха на̄параджджха̄ма̄ти ма̄ренто апараджджхати на̄ма, майам̣ на ма̄рема. лобха̄ва маггахинти мам̣сам̣ кха̄дитука̄мо хутва̄ лобха̄ва тумхе на̄хам̣ аггахим̣. пан̣д̣ита̄тйаттха̄ти пан̣д̣ита̄ти сута̄ аттха. аттхачинтака̄ти пат̣иччханна̄нам̣ аттха̄нам̣ чинтака̄. аттхаватинти ка̄ран̣анисситам̣. татха̄ти тена ка̄ран̣ена. вуттоти майа̄ вутто хутва̄. сумукха, маггахӣти, сумукха̄ти а̄лапати, ма-ка̄ро падасандхикаро. аггахӣти дхаммам̣ десетум̣ тумхе ган̣хи.
там̣ сутва̄ сумукхо ‘‘субха̄ситам̣ сотука̄мена айуттам̣ те катам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘нева бхӣта̄ ка̄сипати, упанӣтасмим̣ джӣвите;
бха̄сематтхаватим̣ ва̄чам̣, сампатта̄ ка̄лапарийа̄йам̣.
‘‘йо мигена мигам̣ ханти, паккхим̣ ва̄ пана паккхина̄;
сутена ва̄ сутам̣ кин̣йа̄, ким̣ анарийатарам̣ тато.
‘‘йо ча̄рийарудам̣ бха̄се, анарийадхаммавассито;
убхо со дхам̣сате лока̄, идха чева параттха ча.
‘‘на ¶ маджджетха йасам̣ патто, на бйа̄дхе паттасам̣сайам̣;
ва̄йаметхева киччесу, сам̣варе вивара̄ни ча.
¶ ‘‘йе ¶ вуддха̄ аббхатикканта̄, сампатта̄ ка̄лапарийа̄йам̣;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, евам̣те тидивам̣ гата̄.
‘‘идам̣ сутва̄ ка̄сипати, дхаммаматтани па̄лайа;
дхатарат̣т̣хан̃ча мун̃ча̄хи, хам̣са̄нам̣ паваруттама’’нти.
таттха упанӣтасминти маран̣асантикам̣ упанӣте. ка̄лапарийа̄йанти маран̣ака̄лава̄рам̣ сампатта̄ сама̄на̄ на бха̄сисса̄ма. на хи дхаммакатхикам̣ бандхитва̄ маран̣абхайена таджджетва̄ дхаммам̣ сун̣анти, айуттам̣ те катанти. мигена̄ти сут̣т̣ху сиккха̄питена дӣпакамигена. хантӣти ханати. паккхина̄ти дӣпакапаккхина̄. сутена̄ти кхемам̣ ниббхайанти виссутена дӣпакамигапаккхисадисена падумасарена. сутанти ‘‘пан̣д̣ито читракатхӣ’’ти евам̣ сутам̣ дхаммакатхикам̣. кин̣йа̄ти ‘‘дхаммам̣ сосса̄мӣ’’ти па̄сабандханена йо кин̣еййа хим̣сеййа ба̄дхеййа. татоти тесам̣ кирийато уттари ан̃н̃ам̣ анарийатарам̣ на̄ма киматтхи.
арийаруданти мукхена арийавачанам̣ сундаравачанам̣ бха̄сати. анарийадхаммавасситоти каммена анарийадхаммам̣ авассито. убхоти девалока̄ ча мануссалока̄ ча̄ти убхайамха̄. идха чева̄ти идха уппаннопи параттха уппаннопи еварӯпо двӣхи сугатилокехи дхам̣ситва̄ нирайамева упападжджати. паттасам̣сайанти джӣвитасам̣сайама̄паннампи дуккхам̣ патва̄ на киламеййа. сам̣варе вивара̄ни ча̄ти аттано чхидда̄ни два̄ра̄ни сам̣вареййа пидахеййа. вуддха̄ти гун̣авуддха̄ пан̣д̣ита̄. аббхатикканта̄ти имам̣ мануссалокам̣ атикканта̄. ка̄лапарийа̄йанти маран̣ака̄лапарийа̄йам̣ патта̄ хутва̄. евам̣тети евам̣ ете. иданти идам̣ майа̄ вуттам̣ аттханисситам̣ вачанам̣. дхамманти павен̣ийадхаммампи сучаритадхаммампи.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ а̄ха –
‘‘а̄харантудакам̣ паджджам̣, а̄санан̃ча маха̄рахам̣;
пан̃джарато памоккха̄ми, дхатарат̣т̣хам̣ йасассинам̣.
‘‘тан̃ча ¶ сена̄патим̣ дхӣрам̣, нипун̣ам̣ аттхачинтакам̣;
йо сукхе сукхито ран̃н̃о, дуккхите хоти дуккхито.
‘‘едисо ¶ кхо арахати, пин̣д̣амасна̄ту бхаттуно;
йатха̄йам̣ сумукхо ран̃н̃о, па̄н̣аса̄дха̄ран̣о сакха̄’’ти.
таттха удаканти па̄дадхованам̣. паджджанти па̄даббхан̃джанам̣. сукхети сукхамхи сати.
ран̃н̃о вачанам̣ сутва̄ тесам̣ а̄сана̄ни а̄харитва̄ таттха нисинна̄нам̣ гандходакена па̄де дховитва̄ сатапа̄кена телена аббхан̃джим̣су. таматтхам̣ ¶ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘пӣт̣хан̃ча саббасован̣н̣ам̣, ат̣т̣хапа̄дам̣ манорамам̣;
мат̣т̣хам̣ ка̄сикаматтханнам̣, дхатарат̣т̣хо упа̄виси.
‘‘коччхан̃ча саббасован̣н̣ам̣, веййаггхапарисиббитам̣;
сумукхо аджджхупа̄веккхи, дхатарат̣т̣хассанантара̄.
‘‘тесам̣ кан̃чанапаттахи, путхӯ а̄да̄йа ка̄сийо;
хам̣са̄нам̣ абхиха̄ресу, аггаран̃н̃о пава̄сита’’нти.
таттха мат̣т̣ханти каран̣апаринит̣т̣хитам̣. ка̄сикаматтханнанти ка̄сикаваттхена аттхатам̣. коччханти маджджхе сам̣кхиттам̣. веййаггхапарисиббитанти бйаггхачаммапарисиббитам̣ ман̇галадивасе аггамахесийа̄ нисиннапӣт̣хам̣. кан̃чанапаттехӣти суван̣н̣абха̄джанехи. путхӯти бахӯ джана̄. ка̄сийоти ка̄сират̣т̣хава̄сино. абхиха̄ресунти упана̄месум̣. аггаран̃н̃о пава̄ситанти ат̣т̣хасатапаласуван̣н̣апа̄типариккхиттам̣ хам̣саран̃н̃о пан̣н̣а̄ка̄раттха̄йа ка̄сиран̃н̃а̄ песитам̣ на̄наггарасабходжанам̣.
евам̣ упанӣте пана тасмим̣ ка̄сира̄джа̄ тесам̣ сампаггахаттхам̣ сайам̣ суван̣н̣апа̄тим̣ гахетва̄ упана̄меси. те тато мадхула̄дже кха̄дитва̄ мадхуродакан̃ча пивим̣су. атха маха̄сатто ран̃н̃о абхиха̄ран̃ча паса̄дан̃ча дисва̄ пат̣исантха̄рамака̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘дисва̄ абхихат̣ам̣ аггам̣, ка̄сира̄джена песитам̣;
кусало кхаттадхамма̄нам̣, тато пуччхи анантара̄.
‘‘каччинну ¶ ¶ бхото кусалам̣, каччи бхото ана̄майам̣;
каччи рат̣т̣хамидам̣ пхӣтам̣, дхаммена мануса̄саси.
‘‘кусалан̃чева ме хам̣са, атхо хам̣са ана̄майам̣;
атхо рат̣т̣хамидам̣ пхӣтам̣, дхаммена мануса̄сахам̣.
‘‘каччи бхото амаччесу, досо кочи на виджджати;
каччи ча те таваттхесу, на̄вакан̇кханти джӣвитам̣.
‘‘атхопи ме амаччесу, досо кочи на виджджати;
атхопи те маматтхесу, на̄вакан̇кханти джӣвитам̣.
‘‘каччи те са̄дисӣ бхарийа̄, ассава̄ пийабха̄н̣инӣ;
путтарӯпайасӯпета̄, тава чхандаваса̄нуга̄.
‘‘атхо ме са̄дисӣ бхарийа̄, ассава̄ пийабха̄н̣инӣ;
путтарӯпайасӯпета̄, мама чхандаваса̄нуга̄.
‘‘каччи ¶ рат̣т̣хам̣ ануппӣл̣ам̣, акуточиупаддавам̣;
аса̄хасена дхаммена, самена мануса̄саси.
‘‘атхо рат̣т̣хам̣ ануппӣл̣ам̣, акуточиупаддавам̣;
аса̄хасена дхаммена, самена мануса̄сахам̣.
‘‘каччи санто апачита̄, асанто париваджджита̄;
но че дхаммам̣ нирам̣катва̄, адхаммамануваттаси.
‘‘санто ча ме апачита̄, асанто париваджджита̄;
дхаммамева̄нуватта̄ми, адхаммо ме нирам̣като.
‘‘каччи ¶ на̄на̄гатам̣ дӣгхам̣, самавеккхаси кхаттийа;
каччиматто маданӣйе, паралокам̣ на сантаси.
‘‘на̄хам̣ ана̄гатам̣ дӣгхам̣, самавеккха̄ми паккхима;
т̣хито дасасу дхаммесу, паралокам̣ на сантасе.
‘‘да̄нам̣ ¶ сӣлам̣ паричча̄гам̣, аджджавам̣ маддавам̣ тапам̣;
аккодхам̣ авихим̣сан̃ча, кхантин̃ча авиродханам̣.
‘‘иччете кусале дхамме, т̣хите пасса̄ми аттани;
тато ме джа̄йате пӣти, са̄манассан̃чанаппакам̣.
‘‘сумукхо ча ачинтетва̄, висаджджи пхарусам̣ гирам̣;
бха̄вадосаманан̃н̃а̄йа, асма̄ка̄йам̣ вихан̇гамо.
‘‘со куддхо пхарусам̣ ва̄чам̣, ниччха̄реси айонисо;
йа̄насмесу на виджджанти, найидам̣ пан̃н̃авата̄мива̄’’ти.
таттха дисва̄ти там̣ бахум̣ аггапа̄набходжанам̣ дисва̄. песитанти а̄хара̄петва̄ упанӣтам̣. кхаттадхамма̄нанти пат̣хамака̄ран̣есу пат̣исантха̄радхамма̄нам̣. тато пуччхи анантара̄ти тасмим̣ ка̄ле ‘‘каччи ну, бхото’’ти анупат̣ипа̄т̣ийа̄ пуччхи. та̄ панета̄ чха га̄тха̄ хет̣т̣ха̄ вуттаттха̄йева. ануппӣл̣анти каччи рат̣т̣хава̄сино йанте уччхум̣ вийа на пӣл̣есӣти пуччхати. акуточиупаддаванти куточи анупаддавам̣. дхаммена самена мануса̄сасӣти каччи тава рат̣т̣хам̣ дхаммена самена ануса̄саси. сантоти сӣла̄дигун̣асам̣йутта̄ саппуриса̄. нирам̣катва̄ти чхад̣д̣етва̄. на̄на̄гатам̣ дӣгханти ана̄гатам̣ аттано джӣвитапаваттим̣ ‘‘каччи дӣгха’’нти на самавеккхаси, а̄йусан̇кха̄ра̄нам̣ париттабха̄вам̣ джа̄на̄сӣти пуччхати. маданӣйети мада̄рахе рӯпа̄диа̄рамман̣е. на сантасӣти на бха̄йаси. идам̣ вуттам̣ хоти – каччи рӯпа̄дӣсу ка̄магун̣есу аматто аппаматто хутва̄ да̄на̄дӣнам̣ кусала̄нам̣ кататта̄ паралокам̣ на бха̄йасӣти.
дасасӯти дасасу ра̄джадхаммесу. да̄на̄дӣсу дасаваттхука̄ четана̄ да̄нам̣, пан̃часӣладасасӣла̄ни сӣлам̣ ¶ , деййадхаммача̄го ¶ паричча̄го, уджубха̄во аджджавам̣, мудубха̄во маддавам̣, упосатхакаммам̣ тапо, метта̄пуббабха̄го аккодхо, карун̣а̄пуббабха̄го авихим̣са̄, адхива̄сана̄ кханти, авиродхо авиродханам̣. ачинтетва̄ти мама имам̣ гун̣асампаттим̣ ачинтетва̄. бха̄вадосанти читтадосам̣. анан̃н̃а̄йа̄ти аджа̄нитва̄. асма̄кан̃хи читтадосо ¶ на̄ма наттхи, йамеса джа̄неййа, там̣ аджа̄нитва̄ва пхарусам̣ каккхал̣ам̣ гирам̣ виссаджджеси. айонисоти анупа̄йена. йа̄насмесӯти йа̄ни ваджджа̄ни амхесу на виджджанти, та̄ни вадати. найиданти тасма̄сса идам̣ вачанам̣ пан̃н̃аватам̣ ива на хоти, тенеса мама на пан̣д̣ито вийа упат̣т̣ха̄ти.
там̣ сутва̄ сумукхо ‘‘майа̄ гун̣асампаннова ра̄джа̄ апаса̄дито, со ме куддхо, кхама̄песса̄ми на’’нти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘аттхи ме там̣ атиса̄рам̣, вегена мануджа̄дхипа;
дхатарат̣т̣хе ча баддхасмим̣, дуккхам̣ ме випулам̣ аху.
‘‘твам̣ но пита̄ва путта̄нам̣, бхӯта̄нам̣ дхаран̣ӣрива;
асма̄кам̣ адхипанна̄нам̣, кхамассу ра̄джакун̃джара̄’’ти.
таттха атиса̄ранти паккхалитам̣. вегена̄ти ахам̣ етам̣ катхам̣ катхенто вегена сахаса̄ катхесим̣. дуккханти четасикам̣ дуккхам̣ мама випулам̣ ахоси, тасма̄ кодхавасена йам̣ майа̄ вуттам̣, там̣ ме кхаматха, маха̄ра̄джа̄ти. путта̄нанти твам̣ амха̄кам̣ путта̄нам̣ пита̄ вийа. дхаран̣ӣрива̄ти па̄н̣абхӯта̄нам̣ патит̣т̣ха̄ патхавӣ вийа твам̣ амха̄кам̣ авассайо. адхипанна̄нанти досена апара̄дхена аджджхоттхат̣а̄нам̣ кхамассӯти идам̣ со а̄сана̄ оруйха паккхехи ан̃джалим̣ катва̄ а̄ха.
атха нам̣ ра̄джа̄ а̄лин̇гитва̄ а̄да̄йа суван̣н̣апӣт̣хе нисӣда̄петва̄ аччайадесанам̣ пат̣игган̣ханто а̄ха –
‘‘етам̣ те анумода̄ма, йам̣ бха̄вам̣ на нигӯхаси;
кхилам̣ пабхиндаси паккхи, уджукоси вихан̇гама̄’’ти.
таттха ¶ анумода̄ма̄ти етам̣ те досам̣ кхама̄ма. йанти йасма̄ твам̣ аттано читтапат̣иччханнабха̄вам̣ на нигӯхаси. кхиланти читтакхилам̣ читтакха̄н̣укам̣.
идан̃ча пана ватва̄ ра̄джа̄ маха̄саттасса дхаммакатха̄йа сумукхасса ча уджубха̄ве пасӣдитва̄ ‘‘пасаннена на̄ма пасанна̄ка̄ро ка̄таббо’’ти убхиннампи тесам̣ аттано раджджасирим̣ ниййа̄денто а̄ха –
‘‘йам̣ кин̃чи ратанам̣ аттхи, ка̄сира̄джанивесане;
раджатам̣ джа̄тарӯпан̃ча, мутта̄ вел̣урийа̄ бахӯ.
‘‘ман̣айо ¶ ¶ сан̇кхамутта̄ ча, ваттхакам̣ харичанданам̣;
аджинам̣ дантабхан̣д̣ан̃ча, лохам̣ ка̄л̣а̄йасам̣ бахум̣;
етам̣ дада̄ми во виттам̣, иссарам̣ виссаджа̄ми во’’ти.
таттха мутта̄ти виддха̄виддхамутта̄. ман̣айоти ман̣ибхан̣д̣ака̄ни. сан̇кхамутта̄ ча̄ти даккхин̣а̄ват̣т̣асан̇кхаратанан̃ча а̄малакават̣т̣амуттаратанан̃ча. ваттхаканти сукхумака̄сикаваттха̄ни. аджинанти аджинамигачаммам̣. лохам̣ ка̄л̣а̄йасанти тамбалохан̃ча ка̄л̣алохан̃ча. иссаранти кан̃чанама̄лена сетаччхаттена саддхим̣ два̄дасайоджанике ба̄ра̄н̣асинагаре раджджам̣.
еван̃ча пана ватва̄ убхопи те сетаччхаттена пӯджетва̄ раджджам̣ пат̣иччха̄песи. атха маха̄сатто ран̃н̃а̄ саддхим̣ саллапанто а̄ха –
‘‘аддха̄ апачита̄ тйамха̄, сакката̄ ча ратхесабха;
дхаммесу ваттама̄на̄нам̣, твам̣ но а̄чарийо бхава.
‘‘а̄чарийа манун̃н̃а̄та̄, тайа̄ анумата̄ майам̣;
там̣ падаккхин̣ато катва̄, н̃а̄тим̣ пассемуриндама̄’’ти.
таттха дхаммесӯти кусалакаммапатхадхаммесу. а̄чарийоти твам̣ амхехи бйаттатаро, тасма̄ но а̄чарийо хоти, апича дасаннам̣ ра̄джадхамма̄нам̣ катхитатта̄ сумукхасса досам̣ дассетва̄ аччайапат̣иггахан̣асса ¶ кататта̄пи твам̣ амха̄кам̣ а̄чарийова, тасма̄ ида̄нипи но а̄ча̄расиккха̄панена а̄чарийо бхава̄ти а̄ха. пассемуриндама̄ти пассему ариндама.
со тесам̣ гаманам̣ ануджа̄ни, бодхисаттассапи дхаммам̣ катхентассева арун̣ам̣ ут̣т̣хахи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘саббараттим̣ чинтайитва̄, мантайитва̄ йатха̄катхам̣;
ка̄сира̄джа̄ анун̃н̃а̄си, хам̣са̄нам̣ паваруттама’’нти.
таттха йатха̄катханти йам̣кин̃чи аттхам̣ техи саддхим̣ чинтетаббам̣ мантетаббан̃ча, саббам̣ там̣ чинтетва̄ ча мантетва̄ ча̄ти аттхо. анун̃н̃а̄сӣти гаччхатха̄ти анун̃н̃а̄си.
евам̣ ¶ тена анун̃н̃а̄то бодхисатто ра̄джа̄нам̣ ‘‘аппаматто дхаммена раджджам̣ ка̄рехӣ’’ти овадитва̄ пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄песи. ра̄джа̄ тесам̣ кан̃чанабха̄джанехи ¶ мадхула̄джан̃ча мадхуродакан̃ча упана̄метва̄ нит̣т̣хита̄ха̄ракичче гандхама̄ла̄дӣхи пӯджетва̄ бодхисаттам̣ суван̣н̣ачан̇кот̣акена сайам̣ уккхипи, кхема̄ девӣ сумукхам̣ уккхипи. атха не сӣхапан̃джарам̣ уггха̄т̣етва̄ сӯрийуггаманавела̄йа ‘‘гаччхатха са̄мино’’ти виссаджджесум̣. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тато ратйа̄ виваса̄не, сӯрийуггаманам̣ пати;
пеккхато ка̄сира̄джасса, бхавана̄ те вига̄хису’’нти.
таттха вига̄хисунти а̄ка̄сам̣ паккхандим̣су.
тесу маха̄сатто суван̣н̣ачан̇кот̣акато уппатитва̄ а̄ка̄се т̣хатва̄ ‘‘ма̄ чиндайи, маха̄ра̄джа, аппаматто амха̄кам̣ ова̄де ваттеййа̄сӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ самасса̄сетва̄ сумукхам̣ а̄да̄йа читтакӯт̣амева гато. та̄нипи кхо навути хам̣сасахасса̄ни кан̃чанагухато никкхамитва̄ паббататале нисинна̄ни те а̄гаччханте дисва̄ паччуггантва̄ парива̄ресум̣. те н̃а̄тиган̣апаривута̄ читтакӯт̣аталам̣ пависим̣су. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘те ¶ ароге ануппатте, дисва̄на параме дидже;
кека̄ти макарум̣ хам̣са̄, путхусаддо аджа̄йатха.
‘‘те патӣта̄ памуттена, бхаттуна̄ бхаттуга̄рава̄;
саманта̄ парикирим̣су, ан̣д̣аджа̄ ладдхапаччайа̄’’ти.
евам̣ парива̄ретва̄ ча пана те хам̣са̄ ‘‘катхам̣ муттоси, маха̄ра̄джа̄’’ти пуччхим̣су. маха̄сатто сумукхам̣ нисса̄йа муттабха̄вам̣ сам̣йамара̄джалуддапуттехи катакамман̃ча катхеси. там̣ сутва̄ тут̣т̣ха̄ хам̣саган̣а̄ ‘‘сумукхо сена̄пати ча ра̄джа̄ ча луддапутто ча сукхита̄ ниддуккха̄ чирам̣ джӣвантӯ’’ти а̄хам̣су. таматтхам̣ ¶ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘евам̣ миттаватам̣ аттха̄, саббе хонти падаккхин̣а̄;
хам̣са̄ йатха̄ дхатарат̣т̣ха̄, н̃а̄тисан̇гхамупа̄гаму’’нти.
там̣ чӯл̣ахам̣саджа̄таке вуттаттхамева.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи а̄нандо маматтха̄йа аттано джӣвитам̣ париччаджӣ’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ луддапутто чханно ахоси, кхема̄ девӣ, кхема̄ бхиккхунӣ, ра̄джа̄ са̄рипутто, сумукхо а̄нандо, сесапариса̄ буддхапариса̄, дхатарат̣т̣хахам̣сара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.
маха̄хам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.
[535] 3. судха̄бходжанаджа̄такаван̣н̣ана̄
нева кин̣а̄ми напи виккин̣а̄мӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ да̄наджджха̄сайам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кира са̄ваттхийам̣ еко кулапутто хутва̄ саттху дхаммакатхам̣ сутва̄ пасанначитто паббаджитва̄ сӣлесу парипӯрака̄рӣ дхутан̇гагун̣асаманна̄гато сабрахмача̄рӣсу паваттаметтачитто дивасасса тиккхаттум̣ буддхадхаммасан̇гхупат̣т̣ха̄не аппаматто а̄ча̄расампанно да̄наджджха̄сайо ахоси. са̄ран̣ӣйадхаммапӯрако аттана̄ ладдхам̣ пат̣игга̄хакесу виджджама̄несу чхиннабхатто хутва̄пи детийева, тасма̄ ¶ тасса да̄наджджха̄сайада̄на̄бхиратабха̄во бхиккхусан̇гхе па̄кат̣о ахоси. атхекадивасам̣ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, асуко на̄ма бхиккху да̄наджджха̄сайо да̄на̄бхирато аттана̄ ладдхам̣ пасатаматтапа̄нӣйампи лобхам̣ чхиндитва̄ сабрахмача̄рӣнам̣ дети, бодхисаттассевасса аджджха̄сайо’’ти. саттха̄ там̣ катхам̣ дибба̄йа сотадха̄туйа̄ сутва̄ гандхакут̣ито никкхамитва̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘айам̣, бхиккхаве, бхиккху пуббе ада̄насӣло маччхарӣ тин̣аггена телабиндумпи ада̄та̄ ахоси, атха нам̣ ахам̣ даметва̄ ниббисеванам̣ катва̄ да̄напхалам̣ ван̣н̣етва̄ да̄не патит̣т̣ха̄песим̣, со ‘пасатаматтам̣ удакампи лабхитва̄ адатва̄ на пивисса̄мӣ’ти мама сантике варам̣ аггахеси, тасса пхалена да̄наджджха̄сайо да̄на̄бхирато джа̄то’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте еко гахапати ад̣д̣хо ахоси асӣтикот̣ивибхаво. атхасса ра̄джа̄ сет̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣ ада̄си ¶ . со ра̄джапӯджито на̄гараджа̄нападапӯджито хутва̄ екадивасам̣ аттано сампаттим̣ олокетва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ йасо майа̄ атӣтабхаве нева нидда̄йантена, на ка̄йадуччарита̄дӣни каронтена ладдхо, сучарита̄ни пана ¶ пӯретва̄ ладдхо, ана̄гатепи майа̄ мама патит̣т̣хам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘дева, мама гхаре асӣтикот̣идханам̣ аттхи, там̣ ган̣ха̄хӣ’’ти ватва̄ ‘‘на майхам̣ тава дханенаттхо, бахум̣ ме дханам̣, итопи йадиччхаси, там̣ ган̣ха̄хӣ’’ти вутте ‘‘ким̣ ну, дева, мама дханам̣ да̄тум̣ лабха̄мӣ’’ти а̄ха. атха ран̃н̃а̄ ‘‘йатха̄ручи карохӣ’’ти вутте чатӯсу нагарадва̄ресу нагарамаджджхе нивесанадва̄ре ча̄ти чха да̄наса̄ла̄йо ка̄ретва̄ девасикам̣ чхасатасахассапаричча̄гам̣ каронто маха̄да̄нам̣ паваттеси. со йа̄ваджӣвам̣ да̄нам̣ датва̄ ‘‘имам̣ мама да̄навам̣сам̣ ма̄ упаччхиндатха̄’’ти путте ануса̄ситва̄ джӣвитапарийоса̄не сакко хутва̄ ниббатти. путтописса татхева да̄нам̣ датва̄ чандо хутва̄ ниббатти, тасса путто сӯрийо хутва̄ ниббатти, тасса путто ма̄тали хутва̄ ниббатти, тасса путто пан̃часикхо хутва̄ ниббатти, тасса пана путто чхат̣т̣хо сет̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣ ладдха̄ маччхарийакосийо на̄ма ахоси асӣтикот̣ивибхавойева. со ‘‘мама питупита̄маха̄ ба̄ла̄ ахесум̣, дуккхена самбхатам̣ дханам̣ чхад̣д̣есум̣, ахам̣ пана дханам̣ раккхисса̄ми, кассачи кин̃чи на дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ да̄наса̄ла̄ виддхам̣сетва̄ аггина̄ джха̄петва̄ тхаддхамаччхарӣ ахоси.
атхасса гехадва̄ре йа̄чака̄ саннипатитва̄ ба̄ха̄ паггайха, ‘‘маха̄сет̣т̣хи, ма̄ аттано питупита̄маха̄нам̣ да̄навам̣сам̣ на̄сайи, да̄нам̣ дехӣ’’ти маха̄саддена паридевим̣су. там̣ сутва̄ маха̄джано ‘‘маччхарийакосийена ¶ аттано да̄навам̣со упаччхинно’’ти там̣ гарахи. со ладжджито нивесанадва̄ре йа̄чака̄нам̣ а̄гата̄гатат̣т̣ха̄нам̣ нива̄ретум̣ а̄раккхам̣ т̣хапеси. те ниппаччайа̄ хутва̄ пуна тасса гехадва̄рам̣ на олокесум̣. со тато пат̣т̣ха̄йа дханамева сам̣харати, нева аттана̄ парибхун̃джати, на путтада̄ра̄дӣнам̣ дети, кан̃джикабилан̇гадутийам̣ сакун̣д̣акабхаттам̣ бхун̃джати, мӯлапхаламаттатанта̄ни тхӯлаваттха̄ни нива̄сети, пан̣н̣ачхаттам̣ маттхаке дха̄ретва̄ джараггон̣айуттена джаджджараратхакена йа̄ти. ити тасса асаппурисасса таттакам̣ ¶ дханам̣ сунакхена ладдхам̣ на̄л̣икерам̣ вийа ахоси.
со ¶ екадивасам̣ ра̄джӯпат̣т̣ха̄нам̣ гаччханто ‘‘анусет̣т̣хим̣ а̄да̄йа гамисса̄мӣ’’ти тасса гехам̣ агама̄си. тасмим̣ кхан̣е анусет̣т̣хи путтадхӣта̄дӣхи паривуто навасаппипаккамадхусаккхарачун̣н̣ехи сан̇кхатам̣ па̄йа̄сам̣ бхун̃джама̄но нисинно хоти. со маччхарийакосийам̣ дисва̄ а̄сана̄ вут̣т̣ха̄йа ‘‘ехи, маха̄сет̣т̣хи, имасмим̣ паллан̇ке нисӣда, па̄йа̄сам̣ бхун̃джисса̄ма̄’’ти а̄ха. тасса па̄йа̄сам̣ дисва̄ва мукхе кхел̣а̄ уппаджджи, бхун̃джитука̄мо ахоси, евам̣ пана чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ бхун̃джисса̄ми, анусет̣т̣хино мама гехам̣ а̄гатака̄ле пат̣исакка̄ро ка̄таббо бхависсати, евам̣ ме дханам̣ нассиссати, на бхун̃джисса̄мӣ’’ти. атха пунаппунам̣ йа̄чийама̄нопи ‘‘ида̄ни ме бхуттам̣, сухитосмӣ’’ти на иччхи. анусет̣т̣химхи бхун̃джанте пана олокенто мукхе сан̃джа̄йама̄нена кхел̣ена нисӣдитва̄ тасса бхаттакичча̄васа̄не тена саддхим̣ ра̄джанивесанам̣ гантва̄ ра̄джа̄нам̣ пасситва̄ ра̄джанивесанато отаритва̄ аттано гехам̣ ануппатто па̄йа̄сатан̣ха̄йа пӣл̣ийама̄но чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ ‘па̄йа̄сам̣ бхун̃джитука̄момхӣ’ти ваккха̄ми, маха̄джано бхун̃джитука̄мо бхависсати, бахӯ тан̣д̣ула̄дайо нассиссанти, на кассачи катхесса̄мӣ’’ти. со раттиндивам̣ па̄йа̄самева чинтенто вӣтина̄метва̄пи дханана̄санабхайена кассачи акатхетва̄ва пипа̄сам̣ адхива̄сеси, ануккамена адхива̄сетум̣ асакконто уппан̣д̣уппан̣д̣укаджа̄то ахоси. евам̣ сантепи дханана̄санабхайена акатхенто апарабха̄ге дуббало хутва̄ сайанам̣ упагӯхитва̄ нипаджджи.
атха нам̣ бхарийа̄ упагантва̄ хаттхена пит̣т̣хим̣ паримаджджама̄на̄ ‘‘ким̣ те, са̄ми, апха̄сука’’нти пуччхи. ‘‘тавева сарӣре апха̄сукам̣ карохи, мама апха̄сукам̣ наттхӣ’’ти. ‘‘са̄ми, уппан̣д̣уппан̣д̣укаджа̄тоси, ким̣ ну те ка̄чи чинта̄ аттхи, уда̄ху ра̄джа̄ те купито, аду путтехи авама̄но като, атха ва̄ пана ка̄чи тан̣ха̄ уппанна̄’’ти? ‘‘а̄ма, тан̣ха̄ ме уппанна̄’’ти. ‘‘катхехи, са̄мӣ’’ти? ‘‘катхесса̄ми, саккхиссаси нам̣ раккхиту’’нти. ‘‘раккхитаббайуттака̄ че, раккхисса̄мӣ’’ти. евампи ¶ дханана̄санабхайена катхетум̣ на уссахи. та̄йа пунаппунам̣ пӣл̣ийама̄но катхеси – ‘‘бхадде, ахам̣ екадивасам̣ анусет̣т̣хим̣ навасаппимадхусаккхарачун̣н̣ехи сан̇кхатам̣ ¶ па̄йа̄сам̣ бхун̃джантам̣ дисва̄ тато пат̣т̣ха̄йа та̄дисам̣ па̄йа̄сам̣ бхун̃джитука̄мо джа̄то’’ти. ‘‘асаппуриса, ким̣ твам̣ дуггато, сакалама̄ра̄н̣асива̄сӣнам̣ пахонакам̣ па̄йа̄сам̣ пачисса̄мӣ’’ти. атхасса сӣсе дан̣д̣ена пахаран̣ака̄ло ¶ вийа ахоси. со тасса̄ куджджхитва̄ ‘‘джа̄на̄махам̣ тава махаддханабха̄вам̣, саче те кулагхара̄ а̄бхатам̣ аттхи, па̄йа̄сам̣ пачитва̄ на̄гара̄нам̣ дехӣ’’ти а̄ха. ‘‘тена хи екавӣтхива̄сӣнам̣ пахонакам̣ катва̄ пача̄мӣ’’ти. ‘‘ким̣ те етехи, аттано пана сантакам̣ кха̄дантӯ’’ти? ‘‘тена хи ито чито ча саттасаттагхарава̄сӣнам̣ пахонакам̣ катва̄ пача̄мӣ’’ти. ‘‘ким̣ те етехӣ’’ти. ‘‘тена хи имасмим̣ гехе париджанасса̄’’ти. ‘‘ким̣ те етена̄’’ти? ‘‘тена хи бандхуджанассева пахонакам̣ катва̄ пача̄мӣ’’ти. ‘‘ким̣ те етена̄’’ти? ‘‘тена хи туйхан̃ча майхан̃ча пача̄ми са̄мӣ’’ти. ‘‘ка̄си твам̣, на туйхам̣ ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘тена хи екассева те пахонакам̣ катва̄ пача̄мӣ’’ти. ‘‘майхан̃ча твам̣ ма̄ пачи, гехе пана пачанте бахӯ пачча̄сӣсанти, майхам̣ пана паттхам̣ тан̣д̣ула̄нам̣ чатубха̄гам̣ кхӣрасса аччхарам̣ саккхара̄йа каран̣д̣акам̣ сапписса каран̣д̣акам̣ мадхусса екан̃ча пачанабха̄джанам̣ дехи, ахам̣ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ таттха пачитва̄ бхун̃джа̄мӣ’’ти. са̄ татха̄ ака̄си. со там̣ саббам̣ чет̣акена га̄ха̄петва̄ ‘‘гаччха асукат̣т̣ха̄не тит̣т̣ха̄хӣ’’ти там̣ пурато песетва̄ екакова огун̣т̣хикам̣ катва̄ ан̃н̃а̄такавесена таттха гантва̄ надӣтӣре екасмим̣ гаччхамӯле уддханам̣ ка̄ретва̄ да̄рудакам̣ а̄хара̄петва̄ ‘‘твам̣ гантва̄ екасмим̣ магге т̣хатва̄ кан̃чидева дисва̄ мама сан̃н̃ам̣ дадеййа̄си, майа̄ паккоситака̄лева а̄гаччхеййа̄сӣ’’ти там̣ песетва̄ аггим̣ катва̄ па̄йа̄сам̣ пачи.
тасмим̣ кхан̣е сакко девара̄джа̄ дасасахассайоджанам̣ алан̇катадеванагарам̣, сат̣т̣хийоджанам̣ ¶ суван̣н̣авӣтхим̣, йоджанасахассуббедхам̣ веджайантам̣, пан̃чайоджанасатикам̣ судхаммасабхам̣, сат̣т̣хийоджанам̣ пан̣д̣укамбаласила̄санам̣, пан̃чайоджана̄ват̣т̣ам̣ кан̃чанама̄ласетаччхаттам̣, ад̣д̣хатеййакот̣исан̇кха̄ деваччхара̄, алан̇катапат̣ийаттам̣ аттабха̄ванти имам̣ аттано сирим̣ олокетва̄ ‘‘ким̣ ну кхо катва̄ майа̄ айам̣ йасо ладдхо’’ти чинтетва̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ сет̣т̣хибхӯтена паваттитам̣ да̄нам̣ аддаса. тато ‘‘мама путта̄дайо кухим̣ ниббатта̄’’ти олокенто ‘‘путто ме чандо девапутто хутва̄ ниббатти, тасса путто сӯрийо, тасса путто, ма̄тали, тасса путто, пан̃часикхо’’ти саббесам̣ ниббаттим̣ дисва̄ ‘‘пан̃часикхасса путто кӣдисо’’ти олокенто аттано вам̣сасса упаччхиннабха̄вам̣ пасси. атхасса етадахоси – ‘‘айам̣ асаппурисо маччхарӣ хутва̄ нева аттана̄ парибхун̃джати ¶ , на паресам̣ дети, мама вам̣со тена упаччхинно, ка̄лам̣ катва̄ нирайе ниббаттиссати, ова̄дамасса датва̄ мама вам̣сам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ етасса имасмим̣ деванагаре ниббаттана̄ка̄рам̣ карисса̄мӣ’’ти. со чанда̄дайо паккоса̄петва̄ ‘‘етха мануссапатхам̣ гамисса̄ма, маччхарийакосийена амха̄кам̣ вам̣со упаччхинно ¶ , да̄наса̄ла̄ джха̄пита̄, нева аттана̄ парибхун̃джати, на паресам̣ дети, ида̄ни пана па̄йа̄сам̣ бхун̃джитука̄мо хутва̄ ‘гхаре паччанте ан̃н̃ассапи па̄йа̄со да̄таббо бхависсатӣ’ти аран̃н̃ам̣ пависитва̄ екакова пачати, етам̣ даметва̄ да̄напхалам̣ джа̄на̄петва̄ а̄гамисса̄ма, апича кхо пана амхехи саббехи екато йа̄чийама̄но таттхева мареййа. мама пат̣хамам̣ гантва̄ па̄йа̄сам̣ йа̄читва̄ нисиннака̄ле тумхе бра̄хман̣аван̣н̣ена пат̣ипа̄т̣ийа̄ а̄гантва̄ йа̄чеййа̄тха̄’’ти ватва̄ сайам̣ та̄ва бра̄хман̣аван̣н̣ена там̣ упасан̇камитва̄ ‘‘бхо, катаро ба̄ра̄н̣асигаманамагго’’ти пуччхи. атха нам̣ маччхарийакосийо ‘‘ким̣ умматтакоси, ба̄ра̄н̣асимаггампи на джа̄на̄си, ким̣ ито еси, етто йа̄хӣ’’ти а̄ха.
сакко тасса вачанам̣ сутва̄ асун̣анто вийа ‘‘ким̣ катхесӣ’’ти там̣ упагаччхатева. сопи, ‘‘аре ¶ , бадхира бра̄хман̣а, ким̣ ито еси, пурато йа̄хӣ’’ти вирави. атха нам̣ сакко, ‘‘бхо, касма̄ вираваси, дхӯмо пан̃н̃а̄йати, агги пан̃н̃а̄йати, па̄йа̄со паччати, бра̄хман̣а̄нам̣ нимантанат̣т̣ха̄нена бхавитаббам̣, ахампи бра̄хман̣а̄нам̣ бходжанака̄ле тхокам̣ лабхисса̄ми, ким̣ мам̣ ниччхубхасӣ’’ти ватва̄ ‘‘наттхеттха бра̄хман̣а̄нам̣ нимантанам̣, пурато йа̄хӣ’’ти вутте ‘‘тена хи касма̄ куджджхаси, тава бходжанака̄ле тхокам̣ лабхисса̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ со ‘‘ахам̣ те екаситтхампи на дасса̄ми, тхокам̣ идам̣ мама йа̄панаматтамева, майа̄пи четам̣ йа̄читва̄ва ладдхам̣, твам̣ ан̃н̃ато а̄ха̄рам̣ парийеса̄хӣ’’ти ватва̄ бхарийам̣ йа̄читва̄ ладдхабха̄вам̣ сандха̄йева ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘нева кин̣а̄ми напи виккин̣а̄ми, на ча̄пи ме санничайо ча аттхи;
сукиччхарӯпам̣ ватидам̣ париттам̣, паттходано на̄ламайам̣ дувинна’’нти.
там̣ ¶ сутва̄ сакко ‘‘ахампи те мадхурасаддена екам̣ силокам̣ катхесса̄ми, там̣ сун̣а̄хӣ’’ти ватва̄ ‘‘на ме тава силокена аттхо’’ти тасса ва̄рентассева га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘аппамха̄ аппакам̣ даджджа̄, анумаджджхато маджджхакам̣;
бахумха̄ бахукам̣ даджджа̄, ада̄нам̣ нӯпападжджати.
‘‘там̣ там̣ вада̄ми косийа, дехи да̄на̄ни бхун̃джа ча;
арийамаггам̣ сама̄руха, нека̄сӣ лабхате сукха’’нти.
таттха ¶ анумаджджхато маджджхаканти аппаматтакампи маджджхе чхетва̄ две кот̣т̣ха̄се каритва̄ екам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ датва̄ тато авасесато анумаджджхатопи пуна маджджхе чхетва̄ еко кот̣т̣ха̄со да̄таббойева. ада̄нам̣ нӯпападжджатӣти аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄ диннам̣ хоту, ада̄нам̣ на̄ма на хоти, тампи да̄намева махаппхаламева.
со ¶ тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘мана̄пам̣ те, бра̄хман̣а, катхитам̣, па̄йа̄се пакке тхокам̣ лабхиссаси, нисӣда̄хӣ’’ти а̄ха. сакко екаманте нисӣди. тасмим̣ нисинне чандо тенева нийа̄мена упасан̇камитва̄ татхева катхам̣ паваттетва̄ тасса ва̄рентассева га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘могхан̃часса хутам̣ хоти, могхан̃ча̄пи самӣхитам̣;
атитхисмим̣ йо нисиннасмим̣, еко бхун̃джати бходжанам̣.
там̣ там̣ вада̄ми косийа, дехи да̄на̄ни бхун̃джа ча;
арийамаггам̣ сама̄руха, нека̄сӣ лабхате сукха’’нти.
таттха самӣхитанти дхануппа̄данавӣрийам̣.
со тасса вачанам̣ сутва̄ киччхена касирена ‘‘тена хи нисӣда, тхокам̣ лабхиссасӣ’’ти а̄ха. со гантва̄ саккасса сантике нисӣди. тато сӯрийо тенева найена упасан̇камитва̄ татхева катхам̣ паваттетва̄ тасса ва̄рентассева га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘саччан̃часса хутам̣ хоти, саччан̃ча̄пи самӣхитам̣;
атитхисмим̣ йо нисиннасмим̣, неко бхун̃джати бходжанам̣.
‘‘там̣ ¶ там̣ вада̄ми косийа, дехи да̄на̄ни бхун̃джа ча;
арийамаггам̣ сама̄руха, нека̄сӣ лабхате сукха’’нти.
тассапи вачанам̣ сутва̄ киччхена касирена ‘‘тена хи нисӣда, тхокам̣ лабхиссасӣ’’ти а̄ха. со гантва̄ чандасса сантике нисӣди. атха нам̣ ма̄тали тенева найена упасан̇камитва̄ татхева катхам̣ паваттетва̄ тасса ва̄рентассева има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘саран̃ча ¶ джухати посо, бахука̄йа гайа̄йа ча;
дон̣е тимбарутиттхасмим̣, сӣгхасоте маха̄вахе.
‘‘атра часса хутам̣ хоти, атра часса самӣхитам̣;
атитхисмим̣ йо нисиннасмим̣, неко бхун̃джати бходжанам̣.
‘‘там̣ там̣ вада̄ми косийа, дехи да̄на̄ни бхун̃джа ча;
арийамаггам̣ сама̄руха, нека̄сӣ лабхате сукха’’нти.
та̄сам̣ аттхо – йо пурисо ‘‘на̄гайаккха̄дӣнам̣ баликаммам̣ каромӣ’’ти самуддасон̣д̣ипоккхаран̣ӣа̄дӣсу йам̣ кин̃чи саран̃ча упагантва̄ джухати, таттха баликаммам̣ кароти ¶ , татха̄ бахука̄йа надийа̄ гайа̄йа поккхаран̣ийа̄ дон̣ана̄маке ча тимбаруна̄маке ча титтхе сӣгхасоте маханте ва̄ривахе. атра часса̄ти йади атра̄пи етесу сара̄дӣсу асса пурисасса хутан̃чева самӣхитан̃ча хоти, сапхалам̣ сукхудрайам̣ сампаджджати. атитхисмим̣ йо нисиннасмим̣ неко бхун̃джати бходжанам̣, еттха ваттаббамева наттхи, тена там̣ вада̄ми – косийа, да̄на̄ни ча дехи, сайан̃ча бхун̃джа, арийа̄нам̣ да̄на̄бхирата̄нам̣ буддха̄дӣнам̣ маггам̣ абхируха. на хи ека̄сӣ екова бхун̃джама̄но сукхам̣ на̄ма лабхатӣти.
со тассапи вачанам̣ сутва̄ паббатакӯт̣ена оттхат̣о вийа киччхена касирена ‘‘тена хи нисӣда, тхокам̣ лабхиссасӣ’’ти а̄ха. ма̄тали гантва̄ сӯрийасса сантике нисӣди. тато пан̃часикхо тенева найена упасан̇камитва̄ татхева катхам̣ паваттетва̄ тасса ва̄рентассева га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘бал̣исан̃хи ¶ со нигилати, дӣгхасуттам̣ сабандханам̣;
атитхисмим̣ йо нисиннасмим̣, еко бхун̃джати бходжанам̣.
‘‘там̣ там̣ вада̄ми косийа, дехи да̄на̄ни бхун̃джа ча;
арийамаггам̣ сама̄руха, нека̄сӣ лабхате сукха’’нти.
маччхарийакосийо там̣ сутва̄ дуккхаведано ниттхунанто ‘‘тена хи нисӣда, тхокам̣ лабхиссасӣ’’ти а̄ха. пан̃часикхо гантва̄ ма̄талисса сантике нисӣди. ити тесу пан̃часу бра̄хман̣есу ¶ нисиннаматтесвева па̄йа̄со паччи. атха нам̣ косийо уддхана̄ ота̄ретва̄ ‘‘тумха̄кам̣ патта̄ни а̄харатха̄’’ти а̄ха. те анут̣т̣ха̄йа йатха̄нисинна̄ва хаттхе паса̄ретва̄ химавантато ма̄лувапатта̄ни а̄харим̣су. косийо та̄ни дисва̄ ‘‘тумха̄кам̣ етесу паттесу да̄таббапа̄йа̄со наттхи, кхадира̄дӣнам̣ патта̄ни а̄харатха̄’’ти а̄ха. те та̄нипи а̄харим̣су. екекам̣ паттам̣ йодхапхалакаппама̄н̣ам̣ ахоси. со саббесам̣ даббийа̄ па̄йа̄сам̣ ада̄си, саббантимасса да̄нака̄лепи уккхалийа̄ ӯнам̣ на пан̃н̃а̄йи, пан̃чаннампи датва̄ сайам̣ уккхалим̣ гахетва̄ нисӣди. тасмим̣ кхан̣е пан̃часикхо ут̣т̣ха̄йа аттабха̄вам̣ виджахитва̄ сунакхо хутва̄ тесам̣ пурато пасса̄вам̣ каронто агама̄си. бра̄хман̣а̄ аттано па̄йа̄сам̣ паттена пидахим̣су. косийасса хаттхапит̣т̣хе пасса̄вабинду пати. бра̄хман̣а̄ ¶ кун̣д̣ика̄хи удакам̣ гахетва̄ па̄йа̄сам̣ аббхукиритва̄ бхун̃джама̄на̄ вийа ахесум̣. косийо ‘‘майхампи удакам̣ детха, хаттхам̣ дховитва̄ бхун̃джисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘тава удакам̣ а̄харитва̄ хаттхам̣ дхова̄’’ти. ‘‘майа̄ тумха̄кам̣ па̄йа̄со динно, майхам̣ тхокам̣ удакам̣ детха̄’’ти. ‘‘майам̣ пин̣д̣апат̣ипин̣д̣акаммам̣ на̄ма на карома̄’’ти. ‘‘тена хи имам̣ уккхалим̣ олокетха, хаттхам̣ дховитва̄ а̄гамисса̄мӣ’’ти надим̣ отари. тасмим̣ кхан̣е сунакхо уккхалим̣ пасса̄васса пӯреси. со там̣ пасса̄вам̣ каронтам̣ дисва̄ махантам̣ дан̣д̣ама̄да̄йа там̣ тадждженто а̄гаччхи. со асса̄джа̄нӣйаматто хутва̄ там̣ анубандханто на̄на̄ван̣н̣о ахоси, ка̄л̣опи хоти сетопи суван̣н̣аван̣н̣опи кабаропи уччопи нӣчопи, евам̣ на̄на̄ван̣н̣о хутва̄ маччхарийакосийам̣ анубандхи. со маран̣абхайабхӣто бра̄хман̣е упасан̇ками. тепи уппатитва̄ а̄ка̄се т̣хита̄. со тесам̣ там̣ иддхим̣ дисва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘ул̣а̄раван̣н̣а̄ ¶ вата бра̄хман̣а̄ име, айан̃ча во сунакхо кисса хету;
учча̄вачам̣ ван̣н̣анибхам̣ викуббати, аккха̄тха но бра̄хман̣а̄ ке ну тумхе’’ти.
там̣ сутва̄ сакко девара̄джа̄ –
‘‘чандо ча сӯрийо ча убхо идха̄гата̄, айам̣ пана ма̄тали деваса̄ратхи;
саккохамасми тидаса̄наминдо; есо ча кхо пан̃часикхоти вуччатӣ’’ти.
га̄тхам̣ ватва̄ тасса йасам̣ ван̣н̣енто га̄тхама̄ха –
‘‘па̄н̣иссара̄ ¶ мудин̇га̄ ча, мураджа̄ламбара̄ни ча;
суттаменам̣ пабодхенти, пат̣ибуддхо ча нандатӣ’’ти.
со тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘сакка, еварӯпам̣ диббасампаттим̣ кинти катва̄ лабхасӣ’’ти пуччхи. сакко ‘‘ада̄насӣла̄ та̄ва па̄падхамма̄ маччхарино девалокам̣ на гаччханти, нирайе ниббаттантӣ’’ти дассенто –
‘‘йе ¶ кечиме маччхарино кадарийа̄, парибха̄сака̄ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣;
идхева никкхиппа сарӣрадехам̣, ка̄йасса бхеда̄ нирайам̣ ваджантӣ’’ти. –
имам̣ га̄тхам̣ ватва̄ дхамме т̣хита̄нам̣ девалокапат̣ила̄бхам̣ дассетум̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йе кечиме суггатима̄сама̄на̄, дхамме т̣хита̄ сам̣йаме сам̣вибха̄ге;
идхева никкхиппа сарӣрадехам̣, ка̄йасса бхеда̄ сугатим̣ ваджантӣ’’ти.
таттха а̄сама̄на̄ти а̄сӣсанта̄. йе кечи сугатим̣ а̄сӣсанти, саббе те сам̣йамасан̇кха̄те дасасӣладхамме сам̣вибха̄гасан̇кха̄те да̄надхамме ча т̣хита̄ ¶ хутва̄ идха сарӣрасан̇кха̄там̣ дехам̣ никкхипитва̄ тасса ка̄йасса бхеда̄ сугатим̣ ваджантӣти аттхо.
евам̣ ватва̄ ча пана, ‘‘косийа, на майам̣ тава сантике па̄йа̄саттха̄йа а̄гата̄, ка̄рун̃н̃ена пана там̣ анукампама̄на̄ а̄гата̄мха̄’’ти тасса пака̄сетум̣ а̄ха –
‘‘твам̣ носи н̃а̄ти пурима̄су джа̄тису, со маччхарӣ росако па̄падхаммо;
тавева аттха̄йа идха̄гатамха̄, ма̄ па̄падхаммо нирайам̣ гамиттха̄’’ти.
таттха соти со твам̣. ма̄ па̄падхаммоти айам̣ амха̄кам̣ н̃а̄ти па̄падхаммо ма̄ нирайам̣ агама̄ти етадаттхам̣ а̄гатамха̄ти аттхо.
там̣ сутва̄ косийо ‘‘аттхака̄ма̄ кира ме, ете мам̣ нирайа̄ уддхаритва̄ сагге патит̣т̣ха̄петука̄ма̄’’ти тут̣т̣хачитто а̄ха –
‘‘аддха̄ ¶ мам̣ во хитака̄ма̄, йам̣ мам̣ самануса̄сатха;
сохам̣ татха̄ карисса̄ми, саббам̣ вуттам̣ хитесибхи.
‘‘еса̄хамаджджева упарама̄ми, на ча̄хам̣ кин̃чи кареййа па̄пам̣;
на ¶ ча̄пи ме кин̃чи адеййаматтхи, на ча̄пидатва̄ удакам̣ пива̄ми.
‘‘еван̃ча ме дадато саббака̄лам̣, бхога̄ име ва̄сава кхӣйиссанти;
тато ахам̣ паббаджисса̄ми сакка, хитва̄на ка̄ма̄ни йатходхика̄нӣ’’ти.
таттха манти мама. воти тумхе. йам̣ манти йена мам̣ самануса̄сатха, тена ме тумхе хитака̄ма̄. татха̄ти йатха̄ вадатха, татхева карисса̄ми. упарама̄мӣти маччхарибха̄вато упарама̄ми. адеййаматтхӣти ито пат̣т̣ха̄йа ча мама а̄лопато упад̣д̣хампи адеййам̣ на̄ма наттхи, на ча̄пидатва̄ти удакапасатампи ¶ ча̄хам̣ лабхитва̄ адатва̄ на пивисса̄ми. кхӣйиссантӣти виккхӣйиссанти. йатходхика̄нӣти ваттхука̄макилесака̄мавасена йатха̄т̣хитакот̣т̣ха̄са̄нийева.
сакко маччхарийакосийам̣ даметва̄ ниббисеванам̣ катва̄ да̄напхалам̣ джа̄на̄петва̄ дхаммадесана̄йа пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄петва̄ саддхим̣ техи деванагарамева гато. маччхарийакосийопи нагарам̣ пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ ануджа̄на̄петва̄ ‘‘гахитагахитабха̄джана̄ни пӯретва̄ ган̣хантӯ’’ти йа̄чака̄нам̣ дханам̣ датва̄ тасмим̣ кхӣн̣е никкхамма химавантато даккхин̣апассе ган̇га̄йа чева екасса ча джа̄тассарасса антаре пан̣н̣аса̄лам̣ катва̄ паббаджитва̄ ванамӯлапхала̄ха̄ро таттха чирам̣ виха̄си, джарам̣ па̄пун̣и. тада̄ саккасса а̄са̄ саддха̄ сирӣ хирӣти чатассо дхӣтаро хонти. та̄ бахум̣ диббагандхама̄лам̣ а̄да̄йа удакакӣл̣анаттха̄йа анотаттадахам̣ гантва̄ таттха кӣл̣итва̄ маносила̄тале нисӣдим̣су. тасмим̣ кхан̣е на̄радо на̄ма бра̄хман̣ата̄пасо та̄ватим̣сабхаванам̣ дива̄виха̄раттха̄йа гантва̄ нанданаваначитталата̄ванесу дива̄виха̄рам̣ катва̄ па̄риччхаттакапуппхам̣ чхаттам̣ вийа чха̄йаттха̄йа дха̄райама̄но маносила̄таламаттхакена аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ кан̃чанагухам̣ гаччхати. атха та̄ тасса хаттхе там̣ пуппхам̣ дисва̄ йа̄чим̣су. таматтхам̣ ¶ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘нагуттаме гириваре гандхама̄дане, моданти та̄ девавара̄бхипа̄лита̄;
атха̄гама̄ исиваро саббалокагӯ, супуппхитам̣ думавараса̄кхама̄дийа.
‘‘сучим̣ ¶ сугандхам̣ тидасехи саккатам̣, пуппхуттамам̣ амараварехи севитам̣;
аладдха маччехива да̄навехи ва̄, ан̃н̃атра девехи тада̄рахам̣ хидам̣.
‘‘тато ¶ чатассо канакаттачӯпама̄, ут̣т̣ха̄йа на̄рийо памада̄дхипа̄ муним̣;
а̄са̄ ча саддха̄ ча сирӣ тато хирӣ, иччабравум̣ на̄рададева бра̄хман̣ам̣.
‘‘саче ануддит̣т̣хам̣ тайа̄ маха̄муни, пуппхам̣ имам̣ па̄ричхаттасса брамхе;
дада̄хи но сабба̄ гати те иджджхату, тувампи но хохи йатхева ва̄саво.
‘‘там̣ йа̄чама̄на̄бхисамеккха на̄радо, иччабравӣ сам̣калахам̣ удӣрайи;
на майхаматтхаттхи имехи кочи нам̣, йа̄йева во сеййаси са̄ пил̣андхатха̄’’ти.
таттха гириварети пуримасса вевачанам̣. девавара̄бхипа̄лита̄ти саккена раккхита̄. саббалокагӯти девалоке ча мануссалоке ча саббаттха гаманасаматтхо. думавараса̄кхама̄дийа̄ти са̄кха̄йа джа̄татта̄ думавараса̄кханти ладдхана̄мам̣ пуппхам̣ гахетва̄. саккатанти катасакка̄рам̣. амараварехӣти саккам̣ сандха̄йа вуттам̣. ан̃н̃атра девехӣти т̣хапетва̄ деве ча иддхиманте ча ан̃н̃ехи мануссехи ва̄ йаккха̄дӣхи ва̄ аладдхам̣. тада̄рахам̣ хиданти тесам̣йева хи там̣ арахам̣ ануччхавикам̣. канакаттачӯпама̄ти канакӯпама̄ тача̄. ут̣т̣ха̄йа̄ти аййо ма̄ла̄гандхавилепана̄дипат̣ивирато пуппхам̣ на пил̣андхиссати, екасмим̣ падесе чхад̣д̣ессати, етха там̣ йа̄читва̄ пуппхам̣ пил̣андхисса̄ма̄ти хаттхе паса̄ретва̄ йа̄чама̄на̄ екаппаха̄ренева ут̣т̣хахитва̄. памада̄дхипа̄ти памада̄нам̣ уттама̄. мунинти исим̣.
ануддит̣т̣ханти ‘‘асукасса на̄ма дасса̄мӣ’’ти на уддит̣т̣хам̣. сабба̄ гати те иджджхатӯти сабба̄ те читтагати иджджхату, паттхитапаттхитасса ¶ ла̄бхӣ хохӣти тасса тхулиман̇галам̣ ваданти. йатхева ва̄савоти йатха̄ амха̄кам̣ пита̄ ва̄саво иччхитиччхитам̣ дети, татхева но твампи хохӣти. танти там̣ пуппхам̣. абхисамеккха̄ти дисва̄. сам̣калаханти на̄на̄га̄хам̣ калахавад̣д̣ханам̣ катхам̣ удӣрайи. имехӣти имехи пуппхехи на̄ма майхам̣ аттхо наттхи, пат̣ивирато ахам̣ ¶ ма̄ла̄дха̄ран̣атоти дӣпети. йа̄йева во сеййасӣти йа̄ тумха̄кам̣ антаре джет̣т̣хика̄. са̄ пил̣андхатха̄ти са̄ етам̣ пил̣андхатӯти аттхо.
та̄ ¶ чатассопи тасса вачанам̣ сутва̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘твам̣ ноттамева̄бхисамеккха на̄рада, йассиччхаси тасса̄ ануппавеччхасу;
йасса̄ хи но на̄рада твам̣ падассаси, са̄йева но хехити сет̣т̣хасаммата̄’’ти.
таттха твам̣ ноттамева̄ти уттамамаха̄муни твамева но упадха̄рехи. та̄сам̣ вачанам̣ сутва̄ на̄радо та̄ а̄лапанто га̄тхама̄ха –
‘‘акалламетам̣ вачанам̣ сугатте, ко бра̄хман̣о сам̣калахам̣ удӣрайе;
гантва̄на бхӯта̄дхипамева пуччхатха, саче на джа̄на̄тха идхуттама̄дхаме’’нти.
тассаттхо – бхадде сугатте, идам̣ тумхехи вуттам̣ вачанам̣ мама айуттам̣, еван̃хи сати майа̄ тумхесу екам̣ сет̣т̣хам̣, сеса̄ хӣна̄ каронтена калахо вад̣д̣хито бхависсати, ко ба̄хитапа̄по бра̄хман̣о калахам̣ удӣрайе вад̣д̣хеййа. еварӯпасса хи калахавад̣д̣ханам̣ на̄ма айуттам̣, тасма̄ ито гатва̄ аттано питарам̣ бхӯта̄дхипам̣ саккамева пуччхатха, саче аттано уттамам̣ адхаман̃ча на джа̄на̄тха̄ти.
тато саттха̄ га̄тхама̄ха –
‘‘та̄ на̄радена парамаппакопита̄, удӣрита̄ ван̣н̣амадена матта̄;
сака̄се гантва̄на сахассачаккхуно, пуччхим̣су бхӯта̄дхипам̣ ка̄ ну сеййасӣ’’ти.
таттха ¶ парамаппакопита̄ти пуппхам̣ ададантена ативийа копита̄ тасса купита̄ хутва̄. удӣрита̄ти ‘‘бхӯта̄дхипамева пуччхатха̄’’ти вутта̄. сахассачаккхуноти саккасса сантикам̣ гантва̄. ка̄ нӯти амха̄кам̣ антаре катама̄ уттама̄ти пуччхим̣су.
евам̣ ¶ пуччхитва̄ т̣хита̄ –
‘‘та̄ дисва̄ а̄йаттамана̄ пуриндадо, иччабравӣ деваваро катан̃джалӣ;
сабба̄ва во хотха сугатте са̄дисӣ, конева бхадде калахам̣ удӣрайӣ’’ти.
таттха ¶ та̄ дисва̄ти, бхиккхаве, чатассопи аттано сантикам̣ а̄гата̄ дисва̄. а̄йаттамана̄ти уссуккамана̄ бйа̄ват̣ачитта̄. катан̃джалӣти намассама̄на̄хи девата̄хи паггахитан̃джалӣ. са̄дисӣти сабба̄ва тумхе са̄дисийо. ко нева̄ти ко ну евам̣. калахам̣ удӣрайӣти идам̣ на̄на̄га̄хам̣ виггахам̣ катхеси вад̣д̣хеси.
атхасса та̄ катхайама̄на̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘йо саббалокаччарито маха̄муни, дхамме т̣хито на̄радо саччаниккамо;
со нобрави гириваре гандхама̄дане, гантва̄на бхӯта̄дхипамева пуччхатха;
саче на джа̄на̄тха идхуттама̄дхама’’нти.
таттха саччаниккамоти татхапараккамо.
там̣ сутва̄ сакко ‘‘има̄ чатассопи майхам̣ дхӣтарова, сача̄хам̣ ‘ета̄су ека̄ гун̣асампанна̄ уттама̄’ти ваккха̄ми, сеса̄ куджджхиссанти, на сакка̄ айам̣ ад̣д̣о виниччхинитум̣, има̄ химаванте косийата̄пасасса сантикам̣ песеса̄ми, со ета̄сам̣ ад̣д̣ам̣ виниччхиниссатӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ ад̣д̣ам̣ на виниччхинисса̄ми, химаванте косийо на̄ма та̄пасо аттхи, тасса̄хам̣ аттано судха̄бходжанам̣ песесса̄ми, со парасса адатва̄ на бхун̃джати, даданто ¶ ча вичинитва̄ гун̣аванта̄нам̣ дети, йа̄ тумхесу тасса хаттхато бхаттам̣ лабхиссати, са̄ уттама̄ бхависсатӣ’’ти а̄чиккханто га̄тхама̄ха –
‘‘асу браха̄ран̃н̃ачаро маха̄муни, на̄датва̄ бхаттам̣ варагатте бхун̃джати;
вичеййа да̄на̄ни дада̄ти косийо,
йасса̄ хи со дассати са̄ва сеййасӣ’’ти.
таттха ¶ браха̄ран̃н̃адхароти маха̄аран̃н̃ава̄сӣ.
ити со та̄пасасса сантикам̣ песетва̄ ма̄талим̣ паккоса̄петва̄ тасса сантикам̣ песенто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘асӯ ¶ хи йо саммати даккхин̣ам̣ дисам̣, ган̇га̄йа тӣре химавантапассани;
са косийо дуллабхапа̄набходжано, тасса судхам̣ па̄пайа деваса̄ратхӣ’’ти.
таттха самматӣти васати. даккхин̣анти химавантасса даккхин̣а̄йа диса̄йа. пассанӣти пассе.
тато саттха̄ а̄ха –
‘‘са ма̄талӣ деваварена песито, сахассайуттам̣ абхируйха санданам̣;
сукхиппамева упагамма ассамам̣, адиссама̄но мунино судхам̣ ада̄’’ти.
таттха адиссама̄ноти, бхиккхаве, со ма̄тали девара̄джасса вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ там̣ ассамам̣ гантва̄ адиссама̄нака̄йо хутва̄ тасса судхам̣ ада̄си, дадама̄но ча раттим̣ падха̄намануйун̃джитва̄ паччӯсасамайе аггим̣ паричаритва̄ вибха̄та̄йа раттийа̄ удентам̣ сӯрийам̣ намассама̄насса т̣хитасса тасса хаттхе судха̄бходжанапа̄тим̣ т̣хапеси.
косийо ¶ там̣ гахетва̄ т̣хитакова га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘удаггихуттам̣ упатит̣т̣хато хи ме, пабхан̇карам̣ локатамонудуттамам̣;
сабба̄ни бхӯта̄ни адхичча ва̄саво;
ко нева ме па̄н̣ису ким̣ судходахи.
‘‘сан̇кхӯпамам̣ сетаматулйадассанам̣, сучим̣ сугандхам̣ пийарӯпамаббхутам̣;
адит̣т̣хапуббам̣ мама джа̄ту чаккхубхи, ка̄ девата̄ па̄н̣ису ким̣ судходахӣ’’ти.
таттха удаггихуттанти удакааггихуттам̣ паричаритва̄ аггиса̄лато никкхамма пан̣н̣аса̄ладва̄ре т̣хатва̄ пабхан̇карам̣ локатамонудам̣ уттамам̣ а̄диччам̣ упатит̣т̣хато мама сабба̄ни бхӯта̄ни адхичча атиккамитва̄ ваттама̄но ва̄саво ну кхо евам̣ мама па̄н̣ӣсу ким̣ судхам̣ ким̣ на̄метам̣ одахи. ‘‘сан̇кхӯпама’’нтиа̄дӣхи т̣хитакова судхам̣ ван̣н̣ети.
тато ¶ ма̄тали а̄ха –
‘‘ахам̣ ¶ махиндена махеси песито, судха̄бхиха̄сим̣ турито маха̄муни;
джа̄на̄си мам̣ ма̄тали деваса̄ратхи, бхун̃джассу бхаттуттама ма̄бхива̄райи.
‘‘бхутта̄ ча са̄ два̄даса ханти па̄паке, кхудам̣ пипа̄сам̣ аратим̣ даракламам̣;
кодхӯпана̄хан̃ча вива̄дапесун̣ам̣, сӣтун̣ха тандин̃ча расуттамам̣ ида’’нти.
таттха судха̄бхиха̄синти имам̣ судха̄бходжанам̣ туйхам̣ абхихарим̣. джа̄на̄сӣти джа̄на̄хи мам̣ твам̣, ахам̣ ма̄тали на̄ма деваса̄ратхӣти аттхо. ма̄бхива̄райӣти на бхун̃джа̄мӣти аппат̣иккхипитва̄ бхун̃джа ма̄ папан̃ча кари. па̄пакети айан̃хи ¶ судха̄ бхутта̄ два̄даса па̄падхамме ханати. кхуданти пат̣хамам̣ та̄ва чха̄табха̄вам̣ ханати, дутийам̣ па̄нӣйапипа̄сам̣, татийам̣ уккан̣т̣хитам̣, чатуттхам̣ ка̄йадаратхам̣, пан̃чамам̣ килантабха̄вам̣, чхат̣т̣хам̣ кодхам̣, саттамам̣ упана̄хам̣, ат̣т̣хамам̣ вива̄дам̣, навамам̣ песун̣ам̣, дасамам̣ сӣтам̣, ека̄дасамам̣ ун̣хам̣, два̄дасамам̣ тандим̣ а̄ласийабха̄вам̣, идам̣ расуттамам̣ уттамарасам̣ судха̄бходжанам̣ име два̄даса па̄падхамме ханати.
там̣ сутва̄ косийо аттано ватасама̄да̄нам̣ а̄викаронто –
‘‘на каппатӣ ма̄тали майха бхун̃джитум̣, пуббе адатва̄ ити ме ватуттамам̣;
на ча̄пи ека̄снамарийапӯджитам̣, асам̣вибха̄гӣ ча сукхам̣ на виндатӣ’’ти. –
га̄тхам̣ ватва̄, ‘‘бханте, тумхехи парасса адатва̄ бходжане кам̣ досам̣ дисва̄ идам̣ ватам̣ сама̄динна’’нти ма̄талина̄ пут̣т̣хо а̄ха –
‘‘тхӣгха̄така̄ йе чиме па̄рада̄рика̄, миттаддуно йе ча сапанти суббате;
саббе ча те маччхарипан̃чама̄дхама̄, тасма̄ адатва̄ удакампи на̄снийе.
‘‘сохиттхийа̄ ¶ ва̄ пурисасса ва̄ пана, дасса̄ми да̄нам̣ видусампаван̣н̣итам̣;
саддха̄ вадан̃н̃ӯ идха вӣтамаччхара̄, бхаванти хете сучисаччасаммата̄’’ти.
таттха пуббети пат̣хамам̣ адатва̄, атха ва̄ ити ме пуббе ватуттамам̣ идам̣ пуббева майа̄ ватам̣ сама̄диннанти дассети. на ча̄пи ека̄снамарийапӯджитанти екакасса асанам̣ на арийехи буддха̄дӣхи ¶ пӯджитам̣. сукханти диббама̄нусикам̣ сукхам̣ на лабхати. тхӣгха̄така̄ти иттхигха̄така̄. йе чимети йе ча име. сапантӣти аккосанти. суббатети дхаммикасаман̣абра̄хман̣е. маччхарипан̃чама̄ти маччхарӣ пан̃чамо етесанти маччхарипан̃чама̄. адхама̄ти име пан̃ча адхама̄ на̄ма. тасма̄ти йасма̄ ахам̣ пан̃чамаадхамабха̄вабхайена адатва̄ удакампи на̄снийе на ¶ парибхун̃джисса̄мӣти имам̣ ватам̣ сама̄дийим̣. сохиттхийа̄ ва̄ти со ахам̣ иттхийа̄ ва̄. видусампаван̣н̣итанти видӯхи пан̣д̣итехи буддха̄дӣхи ван̣н̣итам̣. сучисаччасаммата̄ти ете окаппанийасаддха̄йа саманна̄гата̄ вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхара̄ пуриса̄ сучӣ чева уттамасаммата̄ ча хонтӣти аттхо.
там̣ сутва̄ ма̄тали диссама̄нака̄йена ат̣т̣ха̄си. тасмим̣ кхан̣е та̄ чатассо девакан̃н̃а̄йо чатуддисам̣ ат̣т̣хам̣су, сирӣ па̄чӣнадиса̄йа ат̣т̣ха̄си, а̄са̄ даккхин̣адиса̄йа, саддха̄ паччхимадиса̄йа, хирӣ уттарадиса̄йа. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘ато мата̄ деваварена песита̄, кан̃н̃а̄ чатассо канакаттачӯпама̄;
а̄са̄ ча саддха̄ ча сирӣ тато хирӣ, там̣ ассамам̣ а̄гаму йаттха косийо.
‘‘та̄ дисва̄ саббо парамаппамодито, субхена ван̣н̣ена сикха̄риваггино;
кан̃н̃а̄ чатассо чатуро чатуддиса̄, иччабравӣ ма̄талино ча саммукха̄.
‘‘пуримам̣ дисам̣ ка̄ твам̣ пабха̄си девате, алан̇ката̄ та̄равара̄ва осадхӣ;
пуччха̄ми там̣ кан̃чанавелливиггахе, а̄чиккха ме твам̣ катама̄си девата̄.
‘‘сира̄ха ¶ девӣ мануджехи пӯджита̄, апа̄пасаттӯпанисевинӣ сада̄;
судха̄вива̄дена тавантима̄гата̄, там̣ мам̣ судха̄йа варапан̃н̃а бха̄джайа.
‘‘йасса̄хамиччха̄ми судхам̣ маха̄муни, со саббака̄мехи наро памодати;
сирӣти мам̣ джа̄нахи джӯхатуттама, там̣ мам̣ судха̄йа варапан̃н̃а бха̄джайа̄’’ти.
таттха ¶ атоти тато. мата̄ти анумата̄, атха деваварена анумата̄ чева песита̄ ча̄ти аттхо. саббо парамаппамодитоти анавасесо хутва̄ атипамодито. ‘‘са̄ма’’нтипи па̄т̣хо, та̄ девата̄ ¶ са̄мам̣ дисва̄ти аттхо. чатуроти чатура̄. айамева ва̄ па̄т̣хо, ча̄турийена саманна̄гата̄ти аттхо. та̄равара̄ти та̄рака̄нам̣ вара̄. кан̃чанавелливиггахети кан̃чанарӯпасадисасарӣре. сира̄ха̄ти сирӣ ахам̣. тавантима̄гата̄ти тава сантикам̣ а̄гата̄. бха̄джайа̄ти йатха̄ мам̣ судха̄ бхаджати, татха̄ карохи, судхам̣ ме дехӣти аттхо. джа̄нахӣти джа̄на. джӯхатуттама̄ти аггим̣ джуханта̄нам̣ уттама.
там̣ сутва̄ косийо а̄ха –
‘‘сиппена виджджа̄чаран̣ена буддхийа̄, нара̄ упета̄ пагун̣а̄ сакаммуна̄;
тайа̄ вихӣна̄ на лабханти кин̃чанам̣, тайидам̣ на са̄дху йадидам̣ тайа̄ катам̣.
‘‘пасса̄ми посам̣ аласам̣ махаггхасам̣, судуккулӣнампи арӯпимам̣ нарам̣;
тайа̄нугутто сири джа̄тима̄мапи, песети да̄сам̣ вийа бхогава̄ сукхӣ.
‘‘там̣ там̣ асаччам̣ авибхаджджасевиним̣, джа̄на̄ми мӯл̣хам̣ видура̄нупа̄тиним̣;
на та̄дисӣ арахати а̄санӯдакам̣, куто судха̄ гаччха на майха руччасӣ’’ти.
таттха сиппена̄ти хаттхиассаратхадханусиппа̄дина̄. виджджа̄чаран̣ена̄ти ведаттайасан̇кха̄та̄йа виджджа̄йа чева сӣлена ча. пагун̣а̄ сакаммуна̄ти аттано пурисака̄рена падха̄нагун̣асаманна̄гата̄. кин̃чананти кин̃чи аппаматтакампи йасам̣ ва̄ сукхам̣ ва̄ на лабханти. йадиданти йам̣ етам̣ иссарийаттха̄йа сиппа̄ни ¶ угган̣хитва̄ чаранта̄нам̣ ¶ тайа̄ векаллам̣ катам̣, там̣ те на са̄дху. арӯпиманти вирӯпам̣. тайа̄нугуттоти тайа̄ анураккхито. джа̄тима̄мапӣти джа̄тисампаннампи сиппавиджджа̄чаран̣абуддхикаммехи сампаннампи. песетӣти песанака̄ракам̣ кароти. там̣ танти тасма̄ там̣. асаччанти сабха̄васан̇кха̄те сачче аваттаната̄йа асаччам̣ уттамабха̄варахитам̣. авибхаджджасевининти авибхаджитва̄ йутта̄йуттам̣ аджа̄нитва̄ сиппа̄дисампаннепи итарепи севама̄нам̣. видура̄нупа̄тининти пан̣д̣ита̄нупа̄тиним̣ пан̣д̣ите па̄тетва̄ потхетва̄ вихет̣хетва̄ чарама̄нам̣. куто судха̄ти та̄диса̄йа ниггун̣а̄йа куто судха̄бходжанам̣, на ме руччаси, гаччха ма̄ идха тит̣т̣ха̄ти.
са̄ тена пат̣иккхитта̄ таттхевантарадха̄йи. тато со а̄са̄йа саддхим̣ саллапанто а̄ха –
‘‘ка̄ ¶ суккада̄т̣ха̄ пат̣имуккакун̣д̣ала̄, читтан̇гада̄ камбувимат̣т̣хадха̄ринӣ;
оситтаван̣н̣ам̣ паридайха собхаси, кусаггираттам̣ апил̣айха ман̃джарим̣.
‘‘мигӣва бханта̄ сарача̄падха̄рина̄, вира̄дхита̄ мандамива удиккхаси;
ко те дутӣйо ида мандалочане, на бха̄йаси екика̄ ка̄нане ване’’ти.
таттха читтан̇гада̄ти читрехи ан̇гадехи саманна̄гата̄. камбувимат̣т̣хадха̄ринӣти каран̣апаринит̣т̣хитена вимат̣т̣хасуван̣н̣а̄лан̇ка̄радха̄ринӣ. оситтаван̣н̣анти аваситтаудакадха̄раван̣н̣ам̣ диббадукӯлам̣. паридайха̄ти нива̄сетва̄ чева па̄рупитва̄ ча. кусаггираттанти кусатин̣аггисикха̄ван̣н̣ам̣. апил̣айха ман̃джаринти сапаллавам̣ асокакан̣н̣икам̣ кан̣н̣е пил̣андхитва̄ти вуттам̣ хоти. сарача̄падха̄рина̄ти луддена. вира̄дхита̄ти вираддхапаха̄ра̄. мандамива̄ти йатха̄ са̄ мигӣ бхӣта̄ ванантаре т̣хатва̄ там̣ мандам̣ мандам̣ олокети, евам̣ олокеси.
тато ¶ а̄са̄ а̄ха –
‘‘на ме дутӣйо идха маттхи косийа, масаккаса̄раппабхавамхи девата̄;
а̄са̄ судха̄са̄йа тавантима̄гата̄, там̣ мам̣ судха̄йа варапан̃н̃а бха̄джайа̄’’ти.
таттха масаккаса̄раппабхава̄ти та̄ватим̣сабхаване самбхава̄.
там̣ ¶ сутва̄ косийо ‘‘твам̣ кира йо те руччати, тасса а̄са̄пхаланиппха̄данена а̄сам̣ деси, йо те на руччати, тасса на деси, наттхи тайа̄ сама̄ паттхитаттхавина̄сика̄’’ти дӣпенто а̄ха –
‘‘а̄са̄йа йанти ва̄н̣иджа̄ дханесино, на̄вам̣ сама̄руйха паренти ан̣н̣аве;
те таттха сӣданти атхопи екада̄, джӣна̄дхана̄ енти винат̣т̣хапа̄бхата̄.
‘‘а̄са̄йа кхетта̄ни касанти кассака̄, вапанти бӣджа̄ни каронтупа̄йасо;
ӣтӣнипа̄тена авут̣т̣хита̄йа ва̄, на кин̃чи винданти тато пхала̄гамам̣.
‘‘атхаттака̄ра̄ни ¶ каронти бхаттусу, а̄сам̣ пураккхатва̄ нара̄ сукхесино;
те бхаттураттха̄ атига̄л̣хита̄ пуна, диса̄ панассанти аладдха кин̃чанам̣.
‘‘хитва̄на дхан̃н̃ан̃ча дханан̃ча н̃а̄таке, а̄са̄йа сагга̄дхимана̄ сукхесино;
тапанти лӯкхампи тапам̣ чирантарам̣, кумаггама̄руйха паренти дуггатим̣.
‘‘а̄са̄ ¶ висам̣ва̄дикасаммата̄ име, а̄се судха̄сам̣ винайассу аттани;
на та̄дисӣ арахати а̄санӯдакам̣, куто судха̄ гаччха на майха руччасӣ’’ти.
таттха парентӣти паккханданти. джӣна̄дхана̄ти джӣнадхана̄. ити тава васена еке сампаджджанти еке випаджджанти, наттхи тайа̄ садиса̄ па̄падхамма̄ти вадати. каронтупа̄йасоти там̣ там̣ киччам̣ упа̄йена каронти. ӣтӣнипа̄тена̄ти висамава̄тамӯсикасалабхасукапа̄н̣акасетат̣т̣хикарога̄дӣнам̣ сассупаддава̄нам̣ ан̃н̃атаранипа̄тена ва̄. татоти тато сассато те кин̃чи пхалам̣ на винданти, тесампи а̄саччхеданакаммам̣ твамева каросӣти вадати. атхаттака̄ра̄нӣти йуддхабхӯмӣсу пурисака̄ре. а̄сам̣ пураккхатва̄ти иссарийа̄сам̣ пурато катва̄. бхаттураттха̄ти са̄мино аттха̄йа. атига̄л̣ита̄ти паччаттхикехи атипӣл̣ита̄ вилуттаса̄патеййа̄ ддхастасенава̄хана̄ хутва̄. панассантӣти пала̄йанти. аладдха кин̃чананти кин̃чи иссарийам̣ алабхитва̄ ¶ . ити етесампи иссарийа̄ла̄бхам̣ твамева каросӣти вадати. сагга̄дхимана̄ти саггам̣ адхигантумана̄. лӯкханти нироджам̣ пан̃чатапа̄дикам̣ ка̄йакиламатхам̣. чирантаранти чирака̄лам̣. а̄са̄ висам̣ва̄дикасаммата̄ имети евам̣ име сатта̄ сагга̄са̄йа дуггатим̣ гаччханти, тасма̄ твам̣ а̄са̄ на̄ма висам̣ва̄дикасаммата̄ висам̣ва̄дика̄ти сан̇кхам̣ гата̄. а̄сети там̣ а̄лапати.
са̄пи тена пат̣иккхитта̄ антарадха̄йи. тато саддха̄йа саддхим̣ саллапанто га̄тхама̄ха –
‘‘даддаллама̄на̄ йасаса̄ йасассинӣ, джигхан̃н̃ана̄мавхайанам̣ дисам̣ пати;
пуччха̄ми там̣ кан̃чанавелливиггахе, а̄чиккха ме твам̣ катама̄си девате’’ти.
таттха даддаллама̄на̄ти джалама̄на̄. джигхан̃н̃ана̄мавхайананти апара̄ти ча паччхима̄ти ча евам̣ джигхан̃н̃ена ла̄макена на̄мена вуччама̄нам̣ дисам̣ пати даддаллама̄на̄ тит̣т̣хаси.
‘‘саддха̄ха девӣ мануджехи пӯджита̄, апа̄пасаттӯпанисевинӣ сада̄;
судха̄вива̄дена таванти ма̄гата̄, там̣ мам̣ судха̄йа варапан̃н̃а бха̄джайа̄’’ти.
таттха саддха̄ти йасса кассачи вачанапаттийа̄йана̄ са̄ваджджа̄пи хоти анаваджджа̄пи. пӯджита̄ти анаваджджакот̣т̣ха̄савасена пӯджита̄. апа̄пасаттӯпанисевинӣти анаваджджасаддха̄йа ча екантапаттийа̄йанусабха̄ва̄ра паресупи паттийа̄йанавидаханасаматтха̄йа девата̄йетам̣ на̄мам̣.
атхам̣ нам̣ косийо ‘‘име сатта̄ йасса кассачи вачанам̣ саддахитва̄ там̣ там̣ каронта̄ каттаббато акаттаббамева бахутарам̣ каронти, там̣ саббам̣ тайа̄ ка̄ритам̣ на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ евама̄ха –
‘‘да̄нам̣ дамам̣ ча̄гаматхопи сам̣йамам̣, а̄да̄йа саддха̄йа каронти хекада̄;
тхеййам̣ ¶ муса̄ кӯт̣аматхопи песун̣ам̣, каронти хеке пуна виччута̄ тайа̄.
‘‘бхарийа̄су посо садисӣсу пеккхава̄, сӣлӯпапанна̄су патиббата̄супи;
винетва̄на чхандам̣ кулиттхира̄супи, кароти саддхам̣ пуна кумбхада̄сийа̄.
‘‘твамева саддхе парада̄расевинӣ, па̄пам̣ кароси кусалампи рин̃часи;
на та̄дисӣ арахати а̄санӯдакам̣, куто судха̄ гаччха на майха руччасӣ’’ти.
таттха да̄нанти дасаваттхукам̣ пун̃н̃ачетанам̣. даманти индрийадаманам̣. ча̄ганти деййадхаммапаричча̄гам̣. сам̣йаманти сӣлам̣. а̄да̄йа саддха̄йа̄ти ‘‘ета̄ни да̄на̄дӣни маха̄нисам̣са̄ни каттабба̄нӣ’’ти вадатам̣ вачанам̣ саддха̄йа а̄дийитва̄пи ¶ каронти екада̄. кӯт̣анти тула̄кӯт̣а̄дикам̣ ва̄ га̄макӯт̣а̄дикам̣ каммам̣ ва̄. каронти хекети еке манусса̄ еварӯпесу на̄ма ка̄лесу имесан̃ча аттха̄йа тхеййа̄дӣни каттабба̄нӣти кесан̃чи вачанам̣ саддахитва̄ ета̄нипи каронти. пуна виччута̄ тайа̄ти пуна тайа̄ висутта̄ са̄ваджджадуккхавипа̄ка̄нета̄ни на каттабба̄нӣти вадатам̣ вачанам̣ апаттийа̄йитва̄пи каронти. ити тава васена са̄ваджджампи анаваджджампи кареййа̄си вадати.
садисӣсӯти ¶ джа̄тиготтасӣла̄дӣхи садисӣсу. пеккхава̄ти пеккха̄ вуччати тан̣ха̄, сатан̣хоти аттхо. чханданти чхандара̄гам̣. кароти саддханти кумбхада̄сийа̄пи вачане саддхам̣ кароти, тасса̄ ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ идам̣ на̄ма упака̄рам̣ карисса̄мӣ’’ти вадантийа̄ паттийа̄йитва̄ кулиттхийопи чхад̣д̣етва̄ тамева пат̣исевати, асука̄ на̄ма тумхесу пат̣ибаддхачитта̄ти кумбхада̄сийа̄пи вачане саддхам̣ катва̄ва парада̄рам̣ севати. твамева саддхе парада̄расевинӣти йасма̄ там̣ там̣ паттийа̄йитва̄ тава васена парада̄рам̣ севанти па̄пам̣ каронти кусалам̣ джаханти, тасма̄ твамева парада̄расевинӣ твам̣ па̄па̄ни кароси, кусалампи рин̃часи, наттхи тайа̄ сама̄ локавина̄сика̄ па̄падхамма̄, гаччха на ме руччасӣти.
са̄ таттхева антарадха̄йи. косийопи уттарато т̣хита̄йа хирийа̄ саддхим̣ саллапанто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘джигхан̃н̃араттим̣ арун̣асмимӯхате, йа̄ диссати уттамарӯпаван̣н̣инӣ;
татхӯпама̄ ¶ мам̣ пат̣ибха̄си девате, а̄чиккха ме твам̣ катама̄си аччхара̄.
‘‘ка̄л̣а̄ нида̄гхерива аггиджа̄рива, анилерита̄ лохитапаттама̄линӣ;
ка̄ тит̣т̣хаси мандамига̄валокайам̣, бха̄сесама̄на̄ва гирам̣ на мун̃часӣ’’ти.
таттха джигхан̃н̃араттинти паччхимараттим̣, раттипарийоса̄нети аттхо. ӯхатети арун̣е уггате. йа̄ти йа̄ пураттхима̄ диса̄ раттасуван̣н̣ата̄йа уппамарӯпадхара̄ ¶ хутва̄ диссати. ка̄л̣а̄ нида̄гхерива̄ти нида̄гхасамайе ка̄л̣авалли вийа. аггиджа̄рива̄ти аггиджа̄ла̄ ива, са̄пи ниджджха̄макхеттесу тарун̣аут̣т̣хитака̄л̣авалли вийа̄ти аттхо. лохитапаттама̄линӣти лохитаван̣н̣ехи паттехи паривута̄. ка̄ тит̣т̣хасӣти йатха̄ са̄ тарун̣ака̄л̣авалли ва̄терита̄ вила̄сама̄на̄ собхама̄на̄ тит̣т̣хати, евам̣ ка̄ на̄ма твам̣ тит̣т̣хаси. бха̄сесама̄на̄ва̄ти майа̄ саддхим̣ бха̄ситука̄ма̄ вийа хоси, на ча гирам̣ мун̃часи.
тато са̄ га̄тхама̄ха –
‘‘хира̄ха ¶ девӣ мануджехи пӯджита̄, апа̄пасаттӯпанисевинӣ сада̄;
судха̄вива̄дена тавантима̄гата̄, са̄хам̣ на саккоми судхампи йа̄читум̣;
копӣнарӯпа̄ вийа йа̄чаниттхийа̄’’ти.
таттха хира̄ханти хирӣ ахам̣. судхампӣти са̄ ахам̣ судха̄бходжанам̣ там̣ йа̄читумпи на саккоми. ким̣ка̄ран̣а̄? копӣнарӯпа̄ вийа йа̄чаниттхийа̄, йасма̄ иттхийа̄ йа̄чана̄ на̄ма копӣнарӯпа̄ вийа рахассан̇гавиваран̣асадиса̄ хоти, нилладжджа̄ вийа хотӣти аттхо.
там̣ сутва̄ та̄пасо две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘дхаммена н̃а̄йена сугатте лаччхаси, есо хи дхаммо на хи йа̄чана̄ судха̄.
там̣ там̣ айа̄чантимахам̣ нимантайе, судха̄йа йан̃чиччхаси тампи дамми те.
‘‘са̄ ¶ твам̣ майа̄ аджджа сакамхи ассаме, нимантита̄ кан̃чанавелливиггахе;
туван̃хи ме саббарасехи пӯджийа̄, там̣ пӯджайитва̄на судхампи аснийе’’ти.
таттха дхаммена̄ти сабха̄вена. н̃а̄йена̄ти ка̄ран̣ена. на хи йа̄чана̄ судха̄ти на хи йа̄чана̄йа судха̄ лаббхати, тенева ка̄ран̣ена итара̄ тиссо ¶ налабхим̣су. там̣ танти тасма̄ там̣. йан̃чиччхасӣти на кевалам̣ нимантемийева, йан̃ча судхам̣ иччхаси, тампи дамми те. кан̃чанавелливиггахети кан̃чанара̄сисассирикасарӣре. пӯджийа̄ти на кевалам̣ судха̄йа, ан̃н̃ехипи саббарасехи твам̣ майа̄ пӯджетаббайуттака̄ва. аснийети там̣ пӯджетва̄ саче судха̄йа авасесам̣ бхависсати, ахампи бхун̃джисса̄ми.
тато апара̄ абхисамбуддхага̄тха̄ –
‘‘са̄ косийена̄нумата̄ джутӣмата̄, аддха̄ хири раммам̣ па̄виси йассамам̣;
удакавантам̣ пхаламарийапӯджитам̣, апа̄пасаттӯпанисевитам̣ сада̄.
‘‘руккхаггаха̄на̄ бахукеттха пуппхита̄, амба̄ пийа̄ла̄ панаса̄ ча ким̣сука̄;
собхан̃джана̄ лоддаматхопи паддхака̄, кека̄ ча бхан̇га̄ тилака̄ супуппхита̄.
‘‘са̄ла̄ ¶ карерӣ бахукеттха джамбуйо, ассаттханигродхамадхукаветаса̄;
удда̄лака̄ па̄т̣али синдува̄рака̄, манун̃н̃агандха̄ мучалиндакетака̄.
‘‘харен̣ука̄ вел̣ука̄ кен̣у тиндука̄, са̄ма̄канӣва̄раматхопи чӣнака̄;
моча̄ кадалӣ бахукеттха са̄лийо, павӣхайо а̄бхӯджино ча тан̣д̣ула̄.
‘‘тассевуттарапассена, джа̄та̄ поккхаран̣ӣ сива̄;
акаккаса̄ апаббха̄ра̄, са̄дху аппат̣игандхика̄.
‘‘таттха маччха̄ саннирата̄, кхемино бахубходжана̄;
син̇гӯ саван̇ка̄ сам̣кула̄, сатаван̇ка̄ ча рохита̄;
а̄л̣игаггарака̄кин̣н̣а̄, па̄т̣хӣна̄ ка̄камаччхака̄.
‘‘таттха ¶ ¶ паккхӣ саннирата̄, кхемино бахубходжана̄;
хам̣са̄ кон̃ча̄ майӯра̄ ча, чаккава̄ка̄ ча куккуха̄;
кун̣а̄лака̄ бахӯ читра̄, сикхан̣д̣ӣ джӣваджӣвака̄.
‘‘таттха па̄на̄йа ма̄йанти, на̄на̄ мигаган̣а̄ бахӯ;
сӣха̄ бйаггха̄ вара̄ха̄ ча, аччхакокатараччхайо.
‘‘пала̄са̄да̄ гаваджа̄ ча, махим̣са̄ рохита̄ рурӯ;
ен̣еййа̄ ча вара̄ха̄ ча, ган̣ино нӣкасӯкара̄;
кадалимига̄ бахукеттха, бил̣а̄ра̄ сасакан̣н̣ика̄.
‘‘чхама̄гирӣ пуппхавичитрасантхата̄, диджа̄бхигхут̣т̣ха̄ диджасан̇гхасевита̄’’ти.
таттха джутӣмата̄ти а̄нубха̄васампаннена. па̄виси йассаманти па̄виси ассамам̣, йа-ка̄ро бйан̃джанасандхикаро. удакавантанти тесу тесу т̣ха̄несу удакасампаннам̣. пхаланти анекапхаласампаннам̣. арийапӯджитанти нӣваран̣адосарахитехи джха̄нала̄бхӣхи арийехи пӯджитам̣ пасаттхам̣. руккхаггаха̄на̄ти пуппхӯпагапхалӯпагаруккхагахана̄. собхан̃джана̄ти сиггуруккха̄. лоддаматхопи паддхака̄ти лоддаруккха̄ ча падумаруккха̄ ¶ ча. кека̄ ча бхан̇га̄ти евам̣на̄мака̄ руккха̄ ева. карерӣти карерируккха̄. удда̄лака̄ти ва̄тагха̄така̄. мучалиндакетака̄ти мучалинда̄ ча пан̃чавидхакетака̄ ча. харен̣ука̄ти апаран̣н̣аджа̄ти. вел̣ука̄ти вам̣сабхедака̄. кен̣ӯти аран̃н̃ама̄са̄. тиндука̄ти тимбаруруккха̄. чӣнака̄ти кхуддакара̄джама̄са̄. моча̄ти ат̣т̣хикакадалийо. са̄лийоти на̄наппака̄ра̄ джа̄тассарам̣ упанисса̄йа джа̄та̄ са̄лийо. павӣхайоти на̄наппака̄ра̄ вӣхайо. а̄бхӯджиноти бхуджапатта̄. тан̣д̣ула̄ти никкун̣д̣акатхуса̄ни сайам̣джа̄татан̣д̣уласӣса̄ни.
тассева̄ти, бхиккхаве, тассева ассамасса уттарадиса̄бха̄ге. поккхаран̣ӣти пан̃чавидхападумасан̃чханна̄ джа̄тассарапоккхаран̣ӣ. акаккаса̄ти маччхасиппикасева̄ла̄дикаккасарахита̄. апаббха̄ра̄ти аччхиннатат̣а̄ саматиттха̄. аппат̣игандхика̄ти апат̣иккӯлагандхена удакена саманна̄гата̄. таттха̄ти тасса̄ поккхаран̣ийа̄. кхеминоти абхайа̄. ‘‘син̇гӯ’’тиа̄дӣни тесам̣ маччха̄нам̣ ¶ на̄ма̄ни. кун̣а̄лака̄ти кокила̄. читра̄ти читрапатта̄. сикхан̣д̣ӣти ут̣т̣хитасикха̄ мора̄, ан̃н̃епи ва̄ маттхаке джа̄тасикха̄ паккхино. па̄на̄йа ма̄йантӣти па̄на̄йа а̄йанти. пала̄са̄да̄ти кхагга̄. гаваджа̄ти гавайа̄. ган̣иноти гокан̣н̣а̄. кан̣н̣ика̄ти кан̣н̣икамига̄. чхама̄гирӣти бхӯмисамапаттхат̣а̄ пит̣т̣хипа̄са̄н̣а̄. пуппхавичитрасантхата̄ти вичитрапуппхасантхата̄. диджа̄бхигхут̣т̣ха̄ти мадхурассарехи диджехи абхигхут̣т̣ха̄. еварӯпа̄ таттха бхӯмипаббата̄ти евам̣ бхагава̄ косийасса ассамам̣ ван̣н̣ети.
ида̄ни хиридевийа̄ таттха пависана̄дӣни дассетум̣ а̄ха –
‘‘са̄ ¶ суттача̄ нӣладума̄бхиламбита̄, виджджӯ маха̄мегхарива̄нупаджджатха;
тасса̄ сусамбандхасирам̣ куса̄майам̣, сучим̣ сугандхам̣ аджинӯпасевитам̣;
атричча коччхам̣ хириметадабрави, нисӣда калйа̄н̣и сукхайидама̄санам̣.
‘‘тасса̄ тада̄ коччхагата̄йа косийо, йадиччхама̄на̄йа джат̣а̄джинандхаро;
навехи паттехи сайам̣ сахӯдакам̣, судха̄бхиха̄сӣ турито маха̄муни.
‘‘са̄ там̣ пат̣иггайха убхохи па̄н̣ибхи, иччабрави аттамана̄ джат̣а̄дхарам̣;
ханда̄хам̣ етарахи пӯджита̄ тайа̄, гаччхеййам̣ брахме тидивам̣ джита̄винӣ.
‘‘са̄ ¶ косийена̄нумата̄ джутӣмата̄, удӣрита̄ ван̣н̣амадена матта̄;
сака̄се гантва̄на сахассачаккхуно, айам̣ судха̄ ва̄сава дехи ме джайам̣.
‘‘тамена ¶ саккопи тада̄ апӯджайи, сахиндадева̄ суракан̃н̃амуттамам̣;
са̄ пан̃джалӣ девамануссапӯджита̄, навамхи коччхамхи йада̄ упа̄висӣ’’ти.
таттха суттача̄ти суччхавӣ. нӣладума̄бхиламбита̄ти нӣлесу думесу абхиламбита̄ хутва̄, там̣ там̣ нӣладумаса̄кхам̣ пара̄масантӣти аттхо. маха̄мегхарива̄ти тена нимантита̄ маха̄мегхавиджджу вийа тасса там̣ ассамам̣ па̄виси. тасса̄ти тасса̄ хирийа̄. сусамбандхасиранти сут̣т̣ху самбандхасӣсам̣. куса̄майанти усӣра̄димиссакакусатин̣амайам̣. сугандханти усӣрена чева ан̃н̃ена сугандхатин̣ена ча миссакатта̄ сугандхам̣. аджинӯпасевитанти упариаттхатена аджиначаммена упасевитам̣. атричча коччханти еварӯпам̣ коччха̄санам̣ пан̣н̣аса̄ладва̄ре аттхаритва̄. сукхайидама̄сананти сукхам̣ нисӣда идама̄санам̣.
йанти йа̄вадаттхам̣. иччхама̄на̄йа̄ти судхам̣ иччхантийа̄. навехи паттехӣти тан̇кхан̣ан̃н̃ева поккхаран̣ито а̄бхатехи аллападуминипаттехи. сайанти сахаттхена. сахӯдаканти ¶ даккхин̣одакасахитам̣. судха̄бхиха̄сӣти судхам̣ абхихари. туритоти соманассавегена турито. ханда̄ти вавассаггаттхе нипа̄то. джита̄винӣти виджайаппатта̄ хутва̄.
анумата̄ти ида̄ни йатха̄ручим̣ гаччха̄ти анун̃н̃а̄та̄. удӣрита̄ти тидасапурам̣ гантва̄ саккасса сантике айам̣ судха̄ти удӣрайи. суракан̃н̃анти девадхӣтарам̣. уттаманти паварам̣. са̄ пан̃джалӣ девамануссапӯджита̄ти пан̃джалӣ девехи ча мануссехи ча пӯджита̄. йада̄ти йада̄ нисӣданаттха̄йа саккена да̄пите наве кан̃чанапӣт̣хасан̇кха̄те коччхе са̄ упа̄виси, тада̄ нам̣ таттха нисиннам̣ сакко ча сесадевата̄ ча па̄риччхаттакапуппха̄дӣхи пӯджайим̣су.
евам̣ сакко там̣ пӯджетва̄ чинтеси – ‘‘кена ну кхо ка̄ран̣ена косийо сеса̄нам̣ адатва̄ имисса̄ва судхам̣ ада̄сӣ’’ти. со тасса ка̄ран̣асса джа̄нанаттха̄йа пуна ма̄талим̣ песеси. таматтхам̣ а̄ви каронто саттха̄ а̄ха –
‘‘тамева ¶ ¶ сам̣сӣ пунадева ма̄талим̣, сахассанетто тидаса̄наминдо;
гантва̄на ва̄кйам̣ мама брӯхи косийам̣, а̄са̄йа саддха̄ сирийа̄ ча косийа;
хирӣ судхам̣ кена малаттха хетуна̄’’ти.
таттха сам̣сӣти абха̄си. ва̄кйам̣ мама̄ти мама ва̄кйам̣ косийам̣ брӯхи. а̄са̄йа саддха̄ сирийа̄ ча̄ти а̄са̄то ча саддха̄то ча сирито ча хирӣйева кена хетуна̄ судхамалаттха̄ти.
со тасса вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ веджайантаратхама̄руйха агама̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘там̣ суплаваттхам̣ удата̄райӣ ратхам̣, даддаллама̄нам̣ упака̄рийаса̄дисам̣;
джамбонадӣсам̣ тапанеййасаннибхам̣, алан̇катам̣ кан̃чаначиттасаннибхам̣.
‘‘суван̣н̣ачандеттха бахӯ нипа̄тита̄, хаттхӣ гава̄сса̄ кикибйаггхадӣпийо;
ен̣еййака̄ лан̇гхамайеттха паккхино, мигеттха вел̣урийамайа̄ йудха̄ йута̄.
‘‘таттхассара̄джахарайо айоджайум̣, дасасата̄ни сусуна̄гаса̄дисе;
алан̇кате ¶ кан̃чанаджа̄лураччхаде, а̄вел̣ине саддагаме асан̇гите.
‘‘там̣ йа̄насет̣т̣хам̣ абхируйха ма̄тали, диса̄ има̄йо абхина̄дайиттха;
набхан̃ча селан̃ча ванаппатинин̃ча, саса̄гарам̣ пабйатхайиттха мединим̣.
‘‘са ¶ кхиппамева упагамма ассамам̣, па̄ва̄рамекам̣сакато катан̃джалӣ;
бахуссутам̣ вуддхам̣ винӣтавантам̣, иччабрави ма̄тали девабра̄хман̣ам̣.
‘‘индасса ва̄кйам̣ ниса̄мехи косийа, дӯто ахам̣ пуччхати там̣ пуриндадо;
а̄са̄йа саддха̄ сирийа̄ ча косийа, хирӣ судхам̣ кена малаттха хетуна̄’’ти.
таттха там̣ суплаваттханти там̣ веджайантаратхам̣ сукхена плаванаттхам̣. удата̄райӣти утта̄реси уккхипитва̄ гаманасаджджамака̄си. упака̄рийаса̄дисанти упакаран̣абхан̣д̣ехи садисам̣, йатха̄ тасса аггисикха̄йа ¶ сама̄наван̣н̣а̄ни упакаран̣а̄ни джаланти, татхева джалитанти аттхо. джамбонадӣсанти джамбунадасан̇кха̄там̣ раттасуван̣н̣амайам̣ ӣсам̣. кан̃чаначиттасаннибханти, кан̃чанамайена саттаратанавичиттена ат̣т̣хаман̇галена саманна̄гатам̣. суван̣н̣ачандеттха̄ти суван̣н̣амайа̄ чандака̄ еттха ратхе. хаттхӣти суван̣н̣араджатаман̣имайа̄ хаттхӣ. гава̄дӣсупи есева найо. лан̇гхамайеттха паккхиноти еттха ратхе лан̇гхамайа̄ на̄на̄ратанамайа̄ паккхиган̣а̄пи пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хита̄. йудха̄ йута̄ти аттано аттано йудхена саддхим̣ йутта̄ хутва̄ дассита̄.
ассара̄джахарайоти хариван̣н̣аманомайаассара̄джа̄но. сусуна̄гаса̄дисети баласампаттийа̄ тарун̣ана̄гасадисе. кан̃чанаджа̄лураччхадети кан̃чанаджа̄ламайена ураччхада̄лан̇ка̄рена саманна̄гате. а̄вел̣инети а̄вел̣асан̇кха̄техи кан̣н̣а̄лан̇ка̄рехи йутте. саддагамети патодаппаха̄рам̣ вина̄ саддаматтенева гаманасӣле. асан̇гӣтети ниссан̇ге сӣгхаджаве еварӯпе ассара̄дже таттха йоджесунти аттхо.
абхина̄дайиттха̄ти йа̄насаддена еканинна̄дам̣ ака̄си. ванаппатинин̃ча̄ти ванаппатинӣ ча ванасан̣д̣е ча̄ти аттхо. пабйатхайиттха̄ти кампайиттха. таттха а̄ка̄сат̣т̣хакавима̄накампанена набхакампанам̣ ведитаббам̣. па̄ва̄рамекам̣сакатоти екам̣сакатапа̄ва̄радиббаваттхо. вуддханти гун̣авуддхам̣. винӣтавантанти винӣтена ¶ а̄ча̄раваттена саманна̄гатам̣. иччабравӣти ратхам̣ а̄ка̄се т̣хапетва̄ отаритва̄ евам̣ абрави. девабра̄хман̣анти девасамам̣ бра̄хман̣ам̣.
со ¶ тасса вачанам̣ сутва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘андха̄ сирӣ мам̣ пат̣ибха̄ти ма̄тали, саддха̄ аничча̄ пана деваса̄ратхи.
а̄са̄ висам̣ва̄дикасаммата̄ хи ме, хирӣ ча арийамхи гун̣е патит̣т̣хита̄’’ти.
таттха андха̄ти сиппа̄дисампаннепи асампаннепи бхаджанато ‘‘андха̄’’ти мам̣ пат̣ибха̄ти. аничча̄ти саддха̄ пана там̣ там̣ ваттхум̣ паха̄йа ан̃н̃асмим̣ ан̃н̃асмим̣ уппаджджанато хутва̄ абха̄ва̄ка̄рена ‘‘аничча̄’’ти мам̣ пат̣ибха̄ти. висам̣ва̄дикасаммата̄ти а̄са̄ пана йасма̄ дханаттхика̄ на̄ва̄йа самуддам̣ паккхандитва̄ винат̣т̣хапа̄бхата̄ енти, тасма̄ ‘‘висам̣ва̄дика̄’’ти мам̣ пат̣ибха̄ти. арийамхи гун̣ети хирӣ пана хироттаппасабха̄васан̇кха̄те парисуддхе арийагун̣е патит̣т̣хита̄ти.
ида̄ни ¶ тасса̄ гун̣ам̣ ван̣н̣енто а̄ха –
‘‘кума̄рийо йа̄чима̄ готтараккхита̄, джин̣н̣а̄ ча йа̄ йа̄ ча сабхаттуиттхийо;
та̄ чхандара̄гам̣ пурисесу уггатам̣, хирийа̄ нива̄ренти сачиттаматтано.
‘‘сан̇га̄масӣсе сарасаттисам̣йуте, пара̄джита̄нам̣ пататам̣ пала̄йинам̣;
хирийа̄ ниваттанти джахитва джӣвитам̣, те сампат̣иччханти пуна̄ хирӣмана̄.
‘‘вела̄ йатха̄ са̄гаравегава̄ринӣ, хира̄йа хи па̄паджанам̣ нива̄ринӣ;
там̣ саббалоке хиримарийапӯджитам̣, индасса там̣ ведайа деваса̄ратхӣ’’ти.
таттха ¶ джин̣н̣а̄ти видхава̄. сабхаттӯти саса̄мика̄ тарун̣иттхийо. аттаноти та̄ сабба̄пи парапурисесу аттано чхандара̄гам̣ уггатам̣ видитва̄ ‘‘айуттаметам̣ амха̄ка’’нти хирийа̄ сачиттам̣ нива̄ренти, па̄пакаммам̣ на каронти. пататам̣ пала̄йинанти патанта̄нан̃ча пала̄йанта̄нан̃ча антаре. джахитва джӣвитанти йе хириманто хонти, те аттано джӣвитам̣ чаджитва̄ хирийа̄ ниваттанти, евам̣ ниватта̄ ча пана те хирӣмана̄ пуна аттано са̄микам̣ сампат̣иччханти, амиттахаттхато мочетва̄ ган̣ханти. па̄паджанам̣ нива̄ринӣти па̄пато джанам̣ нива̄ринӣ, айамева ва̄ па̄т̣хо ¶ . танти там̣ хирим̣. арийапӯджитанти арийехи буддха̄дӣхи пӯджитам̣. индасса там̣ ведайа̄ти йасма̄ евам̣ маха̄гун̣а̄ арийапӯджита̄веса̄, тасма̄ там̣ евам̣ уттама̄ на̄меса̄ти индасса катхехӣти.
там̣ сутва̄ ма̄тали га̄тхама̄ха –
‘‘ко те имам̣ косийа дит̣т̣химодахи, брахма̄ махиндо атха ва̄ паджа̄пати;
хира̄йа девесу хи сет̣т̣хасаммата̄, дхӣта̄ махиндасса махеси джа̄йатха̄’’ти.
таттха дит̣т̣хинти ‘‘хирӣ на̄ма маха̄гун̣а̄ арийапӯджита̄’’ти ладдхим̣. одахӣти хадайе павесеси. сет̣т̣хасаммата̄ти тава сантике судха̄йа ладдхака̄лато пат̣т̣ха̄йа индасса сантике кан̃чана̄санам̣ лабхитва̄ саббадевата̄хи пӯджийама̄на̄ уттамасаммата̄ джа̄йатха.
евам̣ тасмим̣ катхентейева косийасса тан̇кхан̣ан̃н̃ева чаванадхаммо джа̄то. атха нам̣, ма̄тали, ‘‘косийа ¶ а̄йусан̇кха̄ро те оссат̣т̣хо, чаванадхаммопи те сампатто, ким̣ те мануссалокена, девалокам̣ гаччха̄ма̄’’ти таттха нетука̄мо хутва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘хандехи да̄ни тидивам̣ апаккама, ратхам̣ сама̄руйха мама̄йитам̣ имам̣;
индо ча там̣ индасаготта кан̇кхати, аджджева твам̣ индасахабйатам̣ ваджа̄’’ти.
таттха ¶ мама̄йитанти пийам̣ мана̄пам̣. индасаготта̄ти пуримабхаве индена сама̄наготта. кан̇кхатӣти тава̄гаманам̣ иччханто кан̇кхати.
ити тасмим̣ косийена саддхим̣ катхентейева косийо чавитва̄ опапа̄тико девапутто хутва̄ а̄руйха диббаратхе ат̣т̣ха̄си. атха нам̣, ма̄тали, саккасса сантикам̣ неси. сакко там̣ дисва̄ва тут̣т̣хама̄насо аттано дхӣтарам̣ хиридевим̣ тасса аггамахесим̣ катва̄ ада̄си, апарима̄н̣амасса иссарийам̣ ахоси. таматтхам̣ видитва̄ ‘‘аномасатта̄нам̣ каммам̣ на̄ма евам̣ висуджджхатӣ’’ти саттха̄ оса̄нага̄тхама̄ха –
‘‘евам̣ висуджджханти апа̄пакаммино, атхо сучин̣н̣асса пхалам̣ на нассати;
йе ¶ кечи маддаккху судха̄йа бходжанам̣, саббева те индасахабйатам̣ гата̄’’ти.
таттха апа̄пакамминоти апа̄пакамма̄ сатта̄ евам̣ висуджджханти йе кечи маддаккхӯти йе кечи сатта̄ тасмим̣ химавантападесе тада̄ косийена хирийа̄ дӣйама̄нам̣ судха̄бходжанам̣ аддасам̣су. саббева тети те саббепи там̣ да̄нам̣ анумодитва̄ читтам̣ паса̄детва̄ индасахабйатам̣ гата̄ти.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепетам̣ ада̄на̄бхиратам̣ тхаддхамаччхарийам̣ сама̄нам̣ ахам̣ дамесим̣йева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ хирӣ девата̄ уппалаван̣н̣а̄ ахоси, косийо да̄напати бхиккху, пан̃часикхо ануруддхо, ма̄тали а̄нандо, сӯрийо кассапо, чандо моггалла̄но, на̄радо са̄рипутто, сакко ахамева ахоси’’нти.
судха̄бходжанаджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.
[536] 4. кун̣а̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄
евамаккха̄йатӣти ¶ идам̣ саттха̄ кун̣а̄ладахе вихаранто анабхиратипӣл̣ите пан̃часате бхиккхӯ а̄раббха катхеси. татра̄йам̣ анупуббикатха̄ – са̄кийаколийа̄ ¶ кира капилаваттхунагарасса ча колийанагарасса ча антаре рохин̣им̣ на̄ма надим̣ екенева̄варан̣ена бандха̄петва̄ сасса̄ни ка̄ренти. атха джет̣т̣хамӯлама̄се сассесу мила̄йантесу убхайанагарава̄сӣнампи каммака̄ра̄ саннипатим̣су. таттха колийанагарава̄сино вадим̣су – ‘‘идам̣ удакам̣ убхайато нӣхарийама̄нам̣ нева тумха̄кам̣, на амха̄кам̣ пахоссати, амха̄кам̣ пана сассам̣ екаудакенева ниппхаджджиссати, идам̣ удакам̣ амха̄кам̣ детха̄’’ти. капилаваттхува̄сино вадим̣су – ‘‘тумхесу кот̣т̣хе пӯретва̄ т̣хитесу майам̣ раттасуван̣н̣анӣламан̣ика̄л̣акаха̄пан̣е гахетва̄ на саккхисса̄ма паччхипасиббака̄дихаттха̄ тумха̄кам̣ гхарадва̄ре вичаритум̣, амха̄кампи сассам̣ екенева удакена ниппхаджджиссати, идам̣ удакам̣ амха̄кам̣ детха̄’’ти. ‘‘на майам̣ дасса̄ма̄’’ти? ‘‘майампи на дасса̄ма̄’’ти. евам̣ калахам̣ вад̣д̣хетва̄ еко ут̣т̣ха̄йа екасса паха̄рам̣ ада̄си, сопи ан̃н̃асса̄ти евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пахаритва̄ ра̄джакула̄нам̣ джа̄тим̣ гхат̣т̣етва̄ калахам̣ паваттесум̣.
колийакаммака̄ра̄ ваданти – ‘‘тумхе капилаваттхува̄сике са̄кийада̄раке гахетва̄ гаджджатха ¶ , йе сон̣асин̇га̄ла̄дайо вийа аттано бхагинӣхи саддхим̣ васим̣су, етесам̣ хаттхиасса̄дайо ва̄ пхалака̄вудха̄ни ва̄ амха̄кам̣ ким̣ кариссантӣ’’ти? са̄кийакаммака̄ра̄ ваданти – ‘‘тумхе да̄ни кут̣т̣хино да̄раке гахетва̄ гаджджатха, йе ана̄тха̄ ниггатика̄ тираччха̄на̄ вийа коларуккхе васим̣су, етесам̣ хаттхиасса̄дайо ва̄ пхалака̄вудха̄ни ва̄ амха̄кам̣ ким̣ кариссантӣ’’ти? те гантва̄ тасмим̣ камме нийуттаамачча̄нам̣ катхесум̣, амачча̄ ра̄джакула̄нам̣ катхесум̣. тато са̄кийа̄ ‘‘бхагинӣхи саддхим̣ сам̣ва̄сика̄нам̣ тха̄ман̃ча балан̃ча дассесса̄ма̄’’ти йуддхасаджджа̄ никкхамим̣су. колийа̄пи ‘‘коларуккхава̄сӣнам̣ тха̄ман̃ча балан̃ча дассесса̄ма̄’’ти йуддхасаджджа̄ никкхамим̣су. апаре пана̄чарийа̄ ‘‘са̄кийаколийа̄нам̣ да̄сӣсу удакаттха̄йа надим̣ гантва̄ чумбат̣а̄ни бхӯмийам̣ никкхипитва̄ сукхакатха̄йа саннисинна̄су екисса̄ чумбат̣ам̣ ека̄ сакасан̃н̃а̄йа ган̣хи, там̣ нисса̄йа ‘мама чумбат̣ам̣, тава чумбат̣а’нти калахе паватте камена убхайанагарава̄сино да̄сакаммака̄ра̄ чева севакага̄мабходжака̄маччаупара̄джа̄но ча̄ти саббе йуддхасаджджа̄ никкхамим̣сӯ’’ти ваданти. имамха̄ пана найа̄ пуриманайова бахӯсу ат̣т̣хакатха̄су а̄гато, йуттарӯпо ча̄ти свева гахетаббо.
те ¶ ¶ пана са̄йанхасамайе йуддхасаджджа̄ никкхамиссантӣти тасмим̣ самайе бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихаранто паччӯсасамайе локам̣ волокенто име евам̣ йуддхасадждже никкханте аддаса, дисва̄ ча ‘‘майи гате еса калахо вӯпасамиссати ну кхо, но’’ти упадха̄ренто ‘‘ахаметтха гантва̄ калахавӯпасаматтхам̣ тӣн̣и джа̄така̄ни катхесса̄ми, тато калахо вӯпасамиссати, атха са̄маггидӣпанаттха̄йа две джа̄така̄ни катхетва̄ аттадан̣д̣асуттам̣ (су. ни. 941 а̄дайо) десесса̄ми, десанам̣ сутва̄ убхайанагарава̄сино ад̣д̣хатеййа̄ни ад̣д̣хатеййа̄ни кума̄расата̄ни дассанти, ахам̣ те пабба̄джесса̄ми, маханто сама̄гамо бхависсатӣ’’ти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄ па̄това сарӣрапат̣иджагганам̣ катва̄ са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто са̄йанхасамайе гандхакут̣ито никкхамитва̄ кассачи ана̄рочетва̄ сайамева паттачӣварама̄да̄йа двиннам̣ сена̄нам̣ антаре а̄ка̄се паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ тесам̣ сам̣вегаджананаттхам̣ дива̄ андхака̄рам̣ ка̄тум̣ кесарам̣сийо виссадждженто нисӣди. атха несам̣ сам̣виггама̄наса̄нам̣ атта̄нам̣ дассенто чхаббан̣н̣а̄ буддхарам̣сийо виссаджджеси. капилаваттхува̄синопи бхагавантам̣ дисва̄ ‘‘амха̄кам̣ н̃а̄тисет̣т̣хо саттха̄ а̄гато, дит̣т̣хо ну кхо тена амха̄кам̣ калахакаран̣абха̄во’’ти чинтетва̄ ‘‘на кхо пана сакка̄ саттхари а̄гате амхехи парасса сарӣре саттхам̣ па̄тетум̣, колийанагарава̄сино амхе хананту ¶ ва̄ баджджханту ва̄’’ти а̄вудха̄ни чхад̣д̣есум̣. колийанагарава̄синопи татхева акам̣су.
атха бхагава̄ отаритва̄ раман̣ӣйе падесе ва̄лукапулине пан̃н̃аттаварабуддха̄сане нисӣди анопама̄йа буддхасирийа̄ вирочама̄но. тепи ра̄джа̄но бхагавантам̣ вандитва̄ нисӣдим̣су. атха не саттха̄ джа̄нантова ‘‘касма̄ а̄гататтха, маха̄ра̄джа̄’’ти пуччхи. ‘‘нева, бханте, надидассанаттха̄йа, на кӣл̣анаттха̄йа, апича кхо пана имасмим̣ т̣ха̄не сан̇га̄мам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ а̄гатамха̄’’ти. ‘‘ким̣ нисса̄йа во калахо, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘удакам̣ нисса̄йа бханте’’ти. ‘‘удакам̣ ким̣ аггхати маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘аппаггхам̣, бханте’’ти. ‘‘патхавӣ на̄ма ким̣ аггхати, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘анаггха̄, бханте’’ти. ‘‘кхаттийа̄ ким̣ аггханти, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘кхаттийа̄ на̄ма анаггха̄, бханте’’ти. ‘‘аппаггхам̣ удакам̣ нисса̄йа касма̄ анаггхе кхаттийе на̄сетха, маха̄ра̄джа, калахасмин̃хи асса̄до ¶ на̄ма наттхи, калахавасена хи маха̄ра̄джа̄ ека̄йа руккхадевата̄йа ка̄л̣асӣхена саддхим̣ баддха̄гха̄то сакалампи имам̣ каппам̣ ануппаттойева̄’’ти ватва̄ пханданаджа̄такам̣ (джа̄. 1.13.14 а̄дайо) катхеси. тато ‘‘парапаттийена на̄ма маха̄ра̄джа̄ на бхавитаббам̣, парапаттийа̄ хи хутва̄ екасса сасасса катха̄йа тийоджанасахассавиттхате химаванте чатуппадаган̣а̄ маха̄самуддам̣ паккхандино ахесум̣, тасма̄ парапаттийена на бхавитабба’’нти ватва̄ даддараджа̄такам̣ (джа̄. 1.243-44; 1.4.13-16; 1.9.105 а̄дайо) катхеси. тато ‘‘када̄чи маха̄ра̄джа̄ дуббалопи ¶ махаббаласса рандхам̣ пассати, када̄чи махаббалопи дуббаласса рандхам̣ пассати, лат̣укика̄пи хи сакун̣ика̄ хаттхина̄гам̣ гха̄тесӣ’’ти ватва̄ лат̣укикаджа̄такам̣ (джа̄. 1.5.39 а̄дайо) катхеси. евам̣ калахавӯпасаманаттха̄йа тӣн̣и джа̄така̄ни катхетва̄ са̄маггипаридӣпанаттха̄йа две джа̄така̄ни катхеси. ‘‘самагга̄нан̃хи маха̄ра̄джа̄ кочи ота̄рам̣ на̄ма пасситум̣ на саккотӣ’’ти ватва̄ руккхадхаммаджа̄такам̣ (джа̄. 1.1.74) катхеси. тато ‘‘самагга̄нам̣ маха̄ра̄джа̄ кочи виварам̣ пасситум̣ на̄саккхи, йада̄ пана ан̃н̃аман̃н̃ам̣ вива̄дамакам̣су, атха не еко неса̄дапутто джӣвитаккхайам̣ па̄петва̄ а̄да̄йа гато, вива̄де асса̄до на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ ват̣т̣акаджа̄такам̣ (джа̄. 1.1.35, 118; 1.6.128-133) катхеси. евам̣ има̄ни пан̃ча джа̄така̄ни катхетва̄ аваса̄не аттадан̣д̣асуттам̣ (су. ни. 941 а̄дайо) катхеси.
атха ра̄джа̄но пасанна̄ ‘‘саче саттха̄ на̄гамисса, майам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ вадхитва̄ лохитанадим̣ паваттайисса̄ма, саттха̄рам̣ нисса̄йа но джӣвитам̣ ладдхам̣. саче пана саттха̄ ага̄рам̣ аджджха̄васисса, двисахассадӣпапарива̄рам̣ чатумаха̄дӣпараджджам̣ хаттхагатам̣ абхависса, атирекасахассам̣ кхо панасса путта̄ абхависсам̣су, тато кхаттийапарива̄рова авичарисса, там̣ кхо панеса сампаттим̣ паха̄йа никкхамитва̄ ¶ самбодхим̣ патто, ида̄нипи кхаттийапарива̄рова вичаратӯ’’ти убхайанагарава̄сино ад̣д̣хатеййа̄ни ад̣д̣хатеййа̄ни кума̄расата̄ни адам̣су. бхагава̄ те пабба̄джетва̄ маха̄ванам̣ агама̄си. пунадивасато пат̣т̣ха̄йа техи паривуто екада̄ капилаваттхунагаре екада̄ колийанагарети двӣсу нагаресу пин̣д̣а̄йа чарати. убхайанагарава̄сино маха̄сакка̄рам̣ карим̣су. тесам̣ гаруга̄равена на аттано ручийа̄ паббаджита̄нам̣ анабхирати уппаджджи. пура̄н̣адутийика̄йопи несам̣ анабхиратиджананаттха̄йа ¶ там̣ там̣ ватва̄ са̄санам̣ песесум̣. те атирекатарам̣ уккан̣т̣хим̣су. бхагава̄ а̄вадждженто тесам̣ анабхиратабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘име бхиккхӯ ма̄дисена буддхена саддхим̣ екато васанта̄ уккан̣т̣ханти, катхам̣ рӯпа̄ ну кхо тесам̣ дхаммакатха̄ саппа̄йа̄’’ти упадха̄ренто кун̣а̄ладхаммадесанам̣ пасси. атхасса етадахоси – ‘‘ахам̣ име бхиккхӯ химавантам̣ нетва̄ кун̣а̄лакатха̄йа несам̣ ма̄туга̄мадосам̣ пака̄сетва̄ анабхиратим̣ харитва̄ сота̄паттимаггам̣ дасса̄мӣ’’ти.
со пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа капилаваттхум̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто бхаттакиччавела̄йамева те пан̃часате бхиккхӯ а̄мантетва̄ ‘‘дит̣т̣хапуббо во, бхиккхаве, раман̣ӣйо химавантападесо’’ти пуччхи. ‘‘нохетам̣, бханте’’ти. ‘‘гаччхиссатха пана химавантача̄рика’’нти? ‘‘бханте, аниддхиманто майам̣ катхам̣ гамисса̄ма̄’’ти. ‘‘саче пана во кочи гахетва̄ гаччхеййа, гаччхеййа̄тха̄’’ти? ‘‘а̄ма, бханте’’ти. саттха̄ саббепи те аттано иддхийа̄ ¶ гахетва̄ а̄ка̄се уппатитва̄ химавантам̣ гантва̄ гаганатале т̣хитова раман̣ӣйе химавантападесе кан̃чанапаббатам̣ раджатапаббатам̣ ман̣ипаббатам̣ хин̇гуликапаббатам̣ ан̃джанапаббатам̣ са̄нупаббатам̣ пхаликапаббатанти на̄на̄видхе паббате, пан̃ча маха̄надийо, кан̣н̣амун̣д̣акам̣ ратхака̄рам̣ сӣхапапа̄там̣ чхаддантам̣ тийаггал̣ам̣ анотаттам̣ кун̣а̄ладаханти сатта дахе дассеси. химаванто ча на̄ма маха̄ пан̃чайоджанасатуббедхо тийоджанасахассавиттхато, тасса имам̣ раман̣ӣйам̣ екадесам̣ аттано а̄нубха̄вена дассеси. таттха катанива̄са̄ни сӣхабйаггхахаттхикула̄дӣни чатуппада̄нипи екадесато дассеси. таттха а̄ра̄мара̄ман̣еййака̄дӣни пуппхӯпагапхалӯпаге руккхе на̄на̄видхе сакун̣асан̇гхе джаладжатхаладжапуппха̄ни химавантасса пураттхимапассе суван̣н̣аталам̣, пуччхимапассе хин̇гулаталам̣ дассеси. имесам̣ ра̄ман̣еййака̄нам̣ дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа тесам̣ бхиккхӯнам̣ пура̄н̣адутийика̄су чхандара̄го пахӣно.
атха саттха̄ те бхиккхӯ гахетва̄ а̄ка̄сато ¶ отаритва̄ химавантапаччхимапассе сат̣т̣хийоджанике маносила̄тале саттайоджаникасса каппат̣т̣хикаса̄ларуккхасса хет̣т̣ха̄ тийоджаника̄йа маносила̄тала̄йа техи бхиккхӯхи паривуто чхаббан̣н̣арасмийо виссадждженто ан̣н̣авакуччхим̣ кхобхетва̄ джалама̄но сӯрийо вийа нисӣдитва̄ мадхурассарам̣ ниччха̄ренто ¶ те бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаве, имасмим̣ химаванте тумхехи адит̣т̣хапуббам̣ пуччхатха̄’’ти. тасмим̣ кхан̣е две читракокила̄ убхосу кот̣ӣсу дан̣д̣акам̣ мукхена д̣ам̣ситва̄ маджджхе аттано са̄микам̣ нисӣда̄петва̄ ат̣т̣ха читракокила̄ пурато, ат̣т̣ха паччхато, ат̣т̣ха ва̄мато, ат̣т̣ха даккхин̣ато, ат̣т̣ха хет̣т̣ха̄, ат̣т̣ха упари чха̄йам̣ катва̄ евам̣ читракокилам̣ парива̄ретва̄ а̄ка̄сена̄гаччханти. атха те бхиккхӯ там̣ сакун̣асан̇гхам̣ дисва̄ саттха̄рам̣ пуччхим̣су – ‘‘ке на̄мете, бханте сакун̣а̄’’ти? ‘‘бхиккхаве, еса мама пора̄н̣ако вам̣со, майа̄ т̣хапита̄ павен̣ӣ, мам̣ та̄ва пуббе евам̣ паричарим̣су, тада̄ панеса сакун̣аган̣о маха̄ ахоси, ад̣д̣худ̣д̣ха̄ни диджакан̃н̃а̄сахасса̄ни мам̣ паричарим̣су. анупуббена париха̄йитва̄ ида̄ни еттако джа̄то’’ти. ‘‘катхам̣ еварӯпе пана, бханте, ванасан̣д̣е ета̄ диджакан̃н̃а̄йо тумхе паричарим̣сӯ’’ти? атха несам̣ саттха̄ ‘‘тена хи, бхиккхаве, сун̣а̄тха̄’’ти сатим̣ упат̣т̣ха̄петва̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ дассенто а̄ха –
‘‘евамаккха̄йати еваманусӯйати, саббосадхадхаран̣идхаре некапуппхама̄лйавитате гаджагаваджамахим̣саруручамарапасадакхаггагокан̣н̣асӣхабйаггхадӣпиаччхакокатараччхаудда̄ракадали- мигабил̣а̄расасакан̣н̣ика̄нучарите а̄кин̣н̣анеламан̣д̣аламаха̄вара̄хана̄гакулакарен̣усан̇гха̄дхивут̣т̣хе иссамигаса̄кхамигасарабхамигаен̣ӣмигава̄тамигапасадамигапуриса̄лукимпурисайаккхараккха- санисевите амаджджаваман̃джарӣдхарапахат̣т̣хапуппхапхуситагга̄некапа̄дапаган̣авитаке ¶ курарачакорава̄ран̣амайӯрапарабхатаджӣван̃джӣвакачела̄вакабхин̇ка̄ракаравӣкаматтавихан̇гаган̣асататасампагхут̣т̣хе ан̃джанаманосила̄харита̄лахин̇гулакахемараджатаканака̄некадха̄ту- сатавинаддхапат̣иман̣д̣итападесе еварӯпе кхалу, бхо, рамме ванасан̣д̣е кун̣а̄ло на̄ма сакун̣о пат̣ивасати ативийа ¶ читто ативийа читтапаттаччхадано’’.
‘‘тассева кхалу, бхо, кун̣а̄ласса сакун̣асса ад̣д̣худ̣д̣ха̄ни иттхисахасса̄ни парича̄рика̄ диджакан̃н̃а̄йо, атха кхалу, бхо, две диджакан̃н̃а̄йо кат̣т̣хам̣ мукхена д̣ам̣ситва̄ там̣ кун̣а̄лам̣ сакун̣ам̣ маджджхе нисӣда̄петва̄ уд̣д̣ентима̄ нам̣ кун̣а̄лам̣ сакун̣ам̣ аддха̄напарийа̄йапатхе киламатхо убба̄хеттха̄’’ти.
‘‘пан̃часата̄ ¶ диджакан̃н̃а̄йо хет̣т̣хато хет̣т̣хато уд̣д̣енти ‘сача̄йам̣ кун̣а̄ло сакун̣о а̄сана̄ парипатиссати, майам̣ там̣ паккхехи пат̣иггахесса̄ма̄’ти.
‘‘пан̃часата̄ диджакан̃н̃а̄йо упарӯпари уд̣д̣енти ‘ма̄ нам̣ кун̣а̄лам̣ сакун̣ам̣ а̄тапо парита̄песӣ’ти.
‘‘пан̃часата̄ диджакан̃н̃а̄йо убхатопассена уд̣д̣енти ‘ма̄ нам̣ кун̣а̄лам̣ сакун̣ам̣ сӣтам̣ ва̄ ун̣хам̣ ва̄ тин̣ам̣ ва̄ раджо ва̄ ва̄то ва̄ усса̄во ва̄ упаппхусӣ’ти.
‘‘пан̃часата̄ диджакан̃н̃а̄йо пурато пурато уд̣д̣енти ‘ма̄ нам̣ кун̣а̄лам̣ сакун̣ам̣ гопа̄лака̄ ва̄ пасупа̄лака̄ ва̄ тин̣аха̄рака̄ ва̄ кат̣т̣хаха̄рака̄ ва̄ ванакаммика̄ ва̄ кат̣т̣хена ва̄ кат̣халена ва̄ па̄н̣ина̄ ва̄ лед̣д̣уна̄ ва̄ дан̣д̣ена ва̄ саттхена ва̄ саккхара̄хи ва̄ паха̄рам̣ адам̣су, ма̄йам̣ кун̣а̄ло сакун̣о гаччхехи ва̄ лата̄хи ва̄ руккхехи ва̄ са̄кха̄хи ва̄ тхамбхехи ва̄ па̄са̄н̣ехи ва̄ балавантехи ва̄ паккхӣхи сан̇гамесӣ’ти.
‘‘пан̃часата̄ диджакан̃н̃а̄йо паччхато паччхато уд̣д̣енти сан̣ха̄хи сакхила̄хи ман̃джӯхи мадхура̄хи ва̄ча̄хи самуда̄чарантийо ‘ма̄йам̣ кун̣а̄ло сакун̣о а̄сане парийуккан̣т̣хӣ’ти.
‘‘пан̃часата̄ ¶ диджакан̃н̃а̄йо дисодисам̣ уд̣д̣енти анекаруккхавивидхавикатипхалама̄харантийо ‘ма̄йам̣ кун̣а̄ло сакун̣о кхуда̄йа парикиламиттха̄’ти.
‘‘атха кхалу, бхо, та̄ диджакан̃н̃а̄йо там̣ кун̣а̄лам̣ сакун̣ам̣ а̄ра̄менева а̄ра̄мам̣, уййа̄ненева уййа̄нам̣, надӣтиттхенева надӣтиттхам̣, паббатасикхаренева паббатасикхарам̣, амбаваненева амбаванам̣, джамбуваненева джамбуванам̣, лабуджаваненева лабуджаванам̣, на̄л̣икерасан̃ча̄рийенева на̄л̣икерасан̃ча̄рийам̣ кхиппамева абхисамбхонти ратиттха̄йа.
‘‘атха ¶ кхалу, бхо, кун̣а̄ло сакун̣о та̄хи диджакан̃н̃а̄хи дивасам̣ парибйӯл̣хо евам̣ апаса̄дети ¶ ‘нассатха тумхе васалийо, винассатха тумхе василийо чорийо дхуттийо асатийо лахучитта̄йо катасса аппат̣ика̄рика̄йо анило вийа йенака̄мам̣гама̄йо’’’ ти.
татра̄йам̣ аттхаван̣н̣ана̄ – бхиккхаве, со ванасан̣д̣о евам̣ аккха̄йати еван̃ча анусӯйати. кинти? саббосадхадхаран̣идхарети виттха̄ро. таттха саббосадхадхаран̣идхарети мӯлатачапаттапуппха̄дисаббосадхадхара̄йа дхаран̣ийа̄ саманна̄гатети аттхо, саббосадхайутто ва̄ дхаран̣идхаро. со хи падесо саббосадхадхаран̣идхароти евамаккха̄йати еван̃ча анусӯйати, тасмим̣ ванасан̣д̣ети вуттам̣ хоти. сесападайоджана̄йапи есева найо. некапуппхама̄лйавитатети анекехи пхалаттха̄йа уппаннапуппхехи чева пил̣андханама̄лйехи ча витате. рурӯти суван̣н̣аван̣н̣а̄ мига̄. удда̄ра̄ти удда̄. бил̣а̄ра̄ти маха̄бил̣а̄ра̄. неламан̣д̣алам̣ вуччати тарун̣абхин̇каччха̄паман̣д̣алам̣. маха̄вара̄ха̄ти маха̄хаттхино, а̄кин̣н̣анеламан̣д̣аламаха̄вара̄хена гочарийа̄дибхедена дасавидхена на̄гакулена чева карен̣усан̇гхена ча адхивут̣т̣хети аттхо. иссамига̄ти ка̄л̣асӣха̄. ва̄тамига̄ти маха̄ва̄тамига̄. пасадамига̄ти читрамига̄. пуриса̄лӯти вал̣ава̄мукхайаккхинийо. кимпуриса̄ти девакиннарачандакиннарадумакиннарадан̣д̣ама̄н̣авакаконти- сакун̣акан̣н̣апа̄вуран̣а̄дибхеда̄ киннара̄. амаджджаваман̃джарӣдхарапахат̣т̣хапуппхапхуситагга̄некапа̄дапаган̣авитатети макуладхарехи чева ман̃джарӣдхарехи ча супуппхитехи ча аггаматтапуппхитехи ча анекехи па̄дапаган̣ехи витате. ва̄ран̣а̄ на̄ма хаттхилин̇гасакун̣а̄. чела̄вака̄типи ете сакун̣а̄йева. хеман̃ча канакан̃ча̄ти две суван̣н̣аджа̄тийо. етехи ан̃джана̄дӣхи анекадха̄тусатехи анекехи ван̣н̣адха̄тура̄сӣхи винаддхапат̣иман̣д̣итападесе. бхоти дхамма̄лапанаматтаметам̣. читтоти мукхатун̣д̣акепи хет̣т̣ха̄ударабха̄гепи читрова.
ад̣д̣худ̣д̣ха̄нӣти ¶ ад̣д̣хачатуттха̄ни, тӣн̣и сахасса̄ни пан̃чева сата̄нӣти аттхо. аддха̄напарийа̄йапатхети аддха̄насан̇кха̄те гаманамагге. убба̄хеттха̄ти ¶ ба̄дхайиттха. упаппхусӣти упагантва̄ пхуси. паха̄рам̣ адам̣сӯти еттха ‘‘ма̄ на’’нти падасса са̄мивасена аттхо ведитаббо. сан̇гамесӣти сама̄гаччхи. сан̣ха̄хӣти мат̣т̣ха̄хи. сакхила̄хӣти пийа̄хи. ман̃джӯхӣти сакхила̄хи. мадхура̄хӣти мадхурассара̄хи. самуда̄чарантийоти гандхаббакаран̣авасена паричарантийо. анекаруккхавивидхавикатипхаланти анекехи руккхехи вивидхавикатипхалам̣. а̄ра̄менева а̄ра̄манти пуппха̄ра̄ма̄дӣсу ан̃н̃атарена а̄ра̄менева ан̃н̃атарам̣ а̄ра̄мам̣ нентӣти аттхо. уййа̄на̄дӣсупи есева найо. на̄л̣икерасан̃ча̄рийенева̄ти на̄л̣икераваненева ан̃н̃ам̣ на̄л̣икераванам̣. атисамбхонтӣти евам̣ нетва̄ таттха нам̣ кхиппан̃н̃ева ¶ ратиттха̄йа па̄пун̣анти.
дивасам̣ парибйӯл̣хоти сакаладивасам̣ парибйӯл̣хо. апаса̄детӣти та̄ кира там̣ евам̣ дивасам̣ паричаритва̄ нива̄саруккхе ота̄ретва̄ парива̄ретва̄ руккхаса̄кха̄су нисӣдитва̄ ‘‘аппева на̄ма мадхуравачанам̣ лабхеййа̄ма̄’’ти паттхайантийо имина̄ уййоджитака̄ле аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ гамисса̄ма̄ти васанти. кун̣а̄лара̄джа̄ пана та̄ уййодженто ‘‘нассатха̄’’тиа̄дивачанехи апаса̄дети. таттха нассатха̄ти гаччхатха. винассатха̄ти саббатобха̄гена нассатха. гехе дханадхан̃н̃а̄дӣнам̣ на̄санена чорийо, бахума̄йата̄йа дхуттийо, нат̣т̣хассатита̄йа асатийо, анават̣т̣хитачиттата̄йа лахучитта̄йо, катавина̄санена миттадуббхита̄йа катасса аппат̣ика̄рика̄йоти.
еван̃ча пана ватва̄ ‘‘ити кхо, бхиккхаве, ахам̣ тираччха̄нагатопи иттхӣнам̣ акатан̃н̃утам̣ бахума̄йатам̣ ана̄ча̄ратам̣ дуссӣлатан̃ча джа̄на̄ми, тада̄па̄хам̣ та̄сам̣ васе аваттитва̄ та̄ ева аттано васе ваттемӣ’’ти има̄йа катха̄йа тесам̣ бхиккхӯнам̣ анабхиратим̣ харитва̄ саттха̄ тун̣хӣ ахоси. тасмим̣ кхан̣е две ка̄л̣акокила̄ са̄микам̣ дан̣д̣акена уккхипитва̄ хет̣т̣ха̄бха̄га̄дӣсу чатассо чатассо хутва̄ там̣ падесам̣ а̄гамим̣су. те бхиккхӯ та̄пи дисва̄ саттха̄рам̣ пуччхим̣су. саттха̄ ‘‘пуббе, бхиккхаве, мама саха̄йо пун̣н̣амукхо на̄ма пхуссакокило ахоси, тасса̄йам̣ вам̣со’’ти ватва̄ пуриманайенева техи бхиккхӯхи пуччхито а̄ха –
‘‘тассева ¶ кхалу, бхо, химавато паббатара̄джасса пураттхимадиса̄бха̄ге сусукхумасунипун̣агириппабхавахаритупайантийо’’ти.
таттха сут̣т̣ху сукхумасан̣хасалилата̄йа сусукхумасунипун̣а̄, гири ета̄сам̣ пабхавоти гириппабхава̄ ¶ , химавантато сандама̄нахаритатин̣амиссаогхата̄йа харита̄, кун̣а̄ладахам̣ упагаманена упайантийоти сусукхумасунипун̣агириппабхавахаритупайантийо, еварӯпа̄ надийо йасмим̣ сандантӣти аттхо.
ида̄ни йам̣ кун̣а̄ладахам̣ та̄ упайанти, таттха пуппха̄ни ван̣н̣енто а̄ха –
‘‘уппалападумакумуданалинасатапаттасогандхикаманда̄лакасампативирул̣хасучигандхаманун̃н̃ама̄вакаппадесе’’ти.
таттха уппаланти нӣлуппалам̣. налинанти сетападумам̣. сатапаттанти парипун̣н̣асатапаттападумам̣. сампатӣти етехи сампативирул̣хехи абхинаваджа̄техи сучигандхена чева манун̃н̃ена ча хадайабандханасаматтхата̄йа ма̄вакена ча падесена саманна̄гатети аттхо.
ида̄ни тасмим̣ дахе руккха̄дайо ван̣н̣енто а̄ха –
‘‘куравакамучалиндакетакаведисаван̃джулапунна̄габакулатилакапийакахасанаса̄ласал̣ала- чампакаасокана̄гаруккхатирӣт̣ибхуджапатталоддачанданогхаване ¶ ка̄л̣а̄гарупадмакапийан̇гудевада̄рукачочагахане какудхакут̣аджаан̇колакаччика̄ракан̣ика̄ракан̣н̣ика̄ра- канаверакоран̣д̣акаковил̣а̄раким̣сукайодхикаванамалликаманан̇ган̣аманаваджджабхан̣д̣исуручира- бхагинима̄ла̄малйадхаре джа̄тисуманамадхугандхикадханутакка̄рита̄лӣсатагарамусӣракот̣т̣хакаччхавитате атимуттакасам̣кусумиталата̄витатапат̣иман̣д̣итаппадесе хам̣сапилавака̄дамбака̄ран̣д̣ава̄бхинадите виджджа̄дхарасиддхасаман̣ата̄пасаган̣а̄дхивут̣т̣хе варадевайаккхараккхасада̄навагандхаббакиннарамахорага̄нучин̣н̣аппадесе – еварӯпе кхалу, бхо, рамме ванасан̣д̣е пун̣н̣амукхо на̄ма пхуссакокило пативасати ативийа мадхурагиро вила̄ситанайано маттаккхо.
‘‘тассева ¶ кхалу, бхо, пун̣н̣амукхасса пхуссакокиласса ад̣д̣худ̣д̣ха̄ни иттхисата̄ни парича̄рика̄ диджакан̃н̃а̄йо. атха кхалу, бхо, две диджакан̃н̃а̄йо кат̣т̣хам̣ мукхена д̣ам̣ситва̄ там̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ маджджхе нисӣда̄петва̄ уд̣д̣енти ‘ма̄ нам̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ аддха̄напарийа̄йапатхе киламатхо убба̄хеттха̄’ти.
‘‘пан̃н̃а̄са ¶ диджакан̃н̃а̄йо хет̣т̣хато хет̣т̣хато уд̣д̣енти ‘сача̄йам̣ пун̣н̣амукхо пхуссакокило сакун̣о а̄сана̄ парипатиссати, майам̣ там̣ паккхехи пат̣иггахесса̄ма̄’ти.
‘‘пан̃н̃а̄са диджакан̃н̃а̄йо упарӯпари уд̣д̣енти ‘ма̄ нам̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ а̄тапо парита̄песӣ’ти.
‘‘пан̃н̃а̄са пан̃н̃а̄са диджакан̃н̃а̄йо убхатопассена уд̣д̣енти ‘ма̄нам̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ сӣтам̣ ва̄ ун̣хам̣ ва̄ тин̣ам̣ ва̄ раджо ва̄ ва̄то ва̄ усса̄во ва̄ упаппхусӣ’ти.
‘‘пан̃н̃а̄са диджакан̃н̃а̄йо пурато пурато уд̣д̣енти ‘ма̄ нам̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ гопа̄лака̄ ва̄ пасупа̄лака̄ ва̄ тин̣аха̄рака̄ ва̄ кат̣т̣хаха̄рака̄ ва̄ ванакаммика̄ ва̄ кат̣т̣хена ва̄ кат̣хала̄йа ва̄ па̄н̣ина̄ ва̄ лед̣д̣уна̄ ва̄ дан̣д̣ена ва̄ саттхена ва̄ саккхара̄хи ва̄ паха̄рамадам̣су, ма̄йам̣ пун̣н̣амукхо пхуссакокило гаччхехи ва̄ лата̄хи ва̄ руккхехи ва̄ са̄кха̄хи ва̄ тхамбхехи ва̄ па̄са̄н̣ехи ва̄ балавантехи ва̄ паккхӣхи сан̇гамесӣ’ти.
‘‘пан̃н̃а̄са диджакан̃н̃а̄йо паччхато паччхато уд̣д̣енти сан̣ха̄хи сакхила̄хи ¶ ман̃джӯхи мадхура̄хи ва̄ча̄хи самуда̄чарантийо ‘ма̄йам̣ пун̣н̣амукхо пхуссакокило а̄сане парийуккан̣т̣хӣ’ти.
‘‘пан̃н̃а̄са диджакан̃н̃а̄йо дисодисам̣ уд̣д̣енти анекаруккхавивидхавикатипхалама̄харантийо ‘ма̄йам̣ пун̣н̣амукхо пхуссакокило кхуда̄йа парикиламиттха̄’ти.
‘‘атха кхалу, бхо, та̄ диджакан̃н̃а̄йо там̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ а̄ра̄менева а̄ра̄мам̣, уййа̄ненева уййа̄нам̣, надӣтиттхенева ¶ надӣтиттхам̣, паббатасикхаренева паббатасикхарам̣, амбаваненева амбаванам̣, джамбуваненева джамбуванам̣, лабуджаваненева лабуджаванам̣, на̄л̣икерасан̃ча̄рийенева на̄л̣икерасан̃ча̄рийам̣ кхиппамева абхисамбхонти ратиттха̄йа.
‘‘атха кхалу, бхо, пун̣н̣амукхо пхуссакокило та̄хи диджакан̃н̃а̄хи дивасам̣ парибйӯл̣хо ¶ евам̣ пасам̣сати ‘са̄дху са̄дху, бхагинийо, етам̣ кхо бхагинийо тумха̄кам̣ патирӯпам̣ куладхӣта̄нам̣, йам̣ тумхе бхатта̄рам̣ паричареййа̄тха̄’ти.
‘‘атха кхалу, бхо, пун̣н̣амукхо пхуссакокило йена кун̣а̄ло сакун̣о тенупасан̇ками. аддасам̣су кхо кун̣а̄ласса сакун̣асса парича̄рика̄ диджакан̃н̃а̄йо там̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣, дисва̄на йена пун̣н̣амукхо пхуссакокило тенупасан̇камим̣су, упасан̇камитва̄ там̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ етадавочум̣ – ‘айам̣, самма пун̣н̣амукха, кун̣а̄ло сакун̣о ативийа пхарусо ативийа пхарусава̄чо, аппева на̄ма тавампи а̄гамма пийава̄чам̣ лабхеййа̄ма̄’ти. ‘аппева на̄ма бхагинийо’ти ватва̄ йена кун̣а̄ло сакун̣о тенупасан̇ками, упасан̇камитва̄ кун̣а̄лена сакун̣ена саддхим̣ пат̣исаммодитва̄ екамантам̣ нисӣди, екамантам̣ нисинно кхо пун̣н̣амукхо пхуссакокило там̣ кун̣а̄лам̣ сакун̣ам̣ етадавоча – ‘кисса твам̣, самма кун̣а̄ла, иттхӣнам̣ суджа̄та̄нам̣ куладхӣта̄нам̣ самма̄пат̣ипанна̄нам̣ миччха̄пат̣ипанноси, амана̄пабха̄н̣ӣнампи кира, самма кун̣а̄ла, иттхӣнам̣ мана̄пабха̄н̣ина̄ бхавитаббам̣, киман̇гам̣ пана мана̄пабха̄н̣ӣна’нти.
‘‘евам̣ вутте кун̣а̄ло сакун̣о там̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ евам̣ апаса̄деси – ‘насса твам̣, самма джамма васала, винасса твам̣, самма джамма васала, ко ну тайа̄ вийатто джа̄йа̄джинена̄’ти. евам̣ апаса̄дито ча пана пун̣н̣амукхо пхуссакокило татойева ¶ пат̣иниватти.
‘‘атха ¶ кхалу, бхо, пун̣н̣амукхасса пхуссакокиласса апарена самайена начирассева кхаро а̄ба̄дхо уппаджджи, лохитапаккхандика̄ ба̄л̣ха̄ ведана̄ ваттанти ма̄ран̣антика̄. атха кхалу, бхо, пун̣н̣амукхасса пхуссакокиласса парича̄рика̄нам̣ диджакан̃н̃а̄нам̣ етадахоси – ‘а̄ба̄дхико кхо айам̣ пун̣н̣амукхо пхуссакокило, аппева на̄ма имамха̄ а̄ба̄дха̄ вут̣т̣хахеййа̄’ти екам̣ адутийам̣ оха̄йа йена кун̣а̄ло сакун̣о тенупасан̇камим̣су. аддаса̄ кхо кун̣а̄ло сакун̣о та̄ диджакан̃н̃а̄йо дӯратова а̄гаччхантийо, дисва̄на та̄ диджакан̃н̃а̄йо етадавоча – ‘кахам̣ пана тумхам̣ васалийо бхатта̄’ти. ‘а̄ба̄дхико кхо, самма кун̣а̄ла, пун̣н̣амукхо пхуссакокило аппева на̄ма тамха̄ а̄ба̄дха̄ вут̣т̣хахеййа̄’ти. евам̣ вутте кун̣а̄ло сакун̣о та̄ диджакан̃н̃а̄йо евам̣ апаса̄деси – ‘нассатха тумхе васалийо, винассатха тумхе васалийо чорийо дхуттийо асатийо лахучитта̄йо катасса аппат̣ика̄рика̄йо ¶ анило вийа йенака̄мам̣гама̄йо’ти ватва̄ йена пун̣н̣амукхо пхуссакокило тенупасан̇ками, упасан̇камитва̄ там̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ етадавоча – ‘хам̣, самма, пун̣н̣амукха̄’ти. ‘хам̣, самма, кун̣а̄ла̄’ти.
‘‘атха кхалу, бхо, кун̣а̄ло сакун̣о там̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ паккхехи ча мукхатун̣д̣акена ча париггахетва̄ вут̣т̣ха̄петва̄ на̄на̄бхесаджджа̄ни па̄йа̄песи. атха кхалу, бхо, пун̣н̣амукхасса пхуссакокиласса со а̄ба̄дхо пат̣иппассамбхӣ’’ти.
таттха пийака̄ти сетапуппха̄. хасана̄ти ха-ка̄ро сандхикаро, асана̄йева. тирӣт̣ӣти ека̄ руккхаджа̄ти. чандана̄ти раттасурабхичандана̄. огхаванети етесам̣ огхена гхат̣а̄йа саманна̄гатаване. девада̄рукачочагаханети девада̄руруккхехи чева кадалӣхи ча гахане. каччика̄ра̄ти ека̄ руккхаджа̄ти. кан̣ика̄ра̄ти маха̄пуппха̄. кан̣н̣ика̄ра̄ти кхуддакапуппха̄. ким̣сука̄ти ва̄тагха̄така̄. йодхика̄ти йӯтхика̄. ванамалликаманан̇ган̣аманаваджджабхан̣д̣исуручирабхагинима̄ла̄малйадхарети маллика̄нан̃ча анан̇ган̣а̄нам̣ ¶ анаваджджа̄нан̃ча бхан̣д̣ӣнам̣ суручира̄нан̃ча бхагинӣнам̣ пуппхехи ма̄лйадха̄райама̄не. дханутакка̄рӣти дханупа̄т̣али. та̄лӣса̄ти та̄лӣсапаттаруккха̄. каччхавитатети етехи джа̄тисумана̄дӣхи витате надикаччхапаббатакаччхе. сам̣кусумиталата̄ти тесу тесу т̣ха̄несу сут̣т̣ху кусумитаатимуттакехи чева на̄на̄видхалата̄хи ча витатапат̣иман̣д̣итападесе. ган̣а̄дхивут̣т̣хети етесам̣ виджджа̄дхара̄дӣнам̣ ган̣ехи адхивут̣т̣хе. пун̣н̣амукхоти мукхапарипун̣н̣ата̄йа пун̣н̣амукхо. парехи ¶ пхут̣т̣хата̄йа пхуссакокило. вила̄ситанайаноти вила̄ситанетто. маттаккхоти йатха̄ матта̄нам̣ аккхӣни ратта̄ни хонти, евам̣ раттаккхо, пама̄н̣айуттанетто ва̄.
бхагинийоти арийавоха̄рена а̄лапанам̣. паричареййа̄тха̄ти сакаладивасам̣ гахетва̄ вичареййа̄тха. ити со пийакатхам̣ катхетва̄ уййоджети. када̄чи пана кун̣а̄ло сапарива̄ро пун̣н̣амукхам̣ дассана̄йа гаччхати, када̄чи пун̣н̣амукхо кун̣а̄ласса сантикам̣ а̄гаччхати. тена̄ха ‘‘атха кхалу, бхо’’ти. самма̄ти вайасса. а̄гамма̄ти пат̣ичча упанисса̄йа. лабхеййа̄ма̄ти кун̣а̄ласса сантика̄ пийавачанам̣ лабхеййа̄ма. аппева на̄ма̄ти апи на̄ма лабхеййа̄тха, ваккха̄ми нанти. суджа̄та̄нанти самаджа̄тика̄нам̣.
насса̄ти пала̄йа. джамма̄ти ла̄мака. вийаттоти ко ну тайа̄ садисо ан̃н̃о бйатто на̄ма аттхи. джа̄йа̄джинена̄ти джа̄йа̄джитена, айамева ва̄ па̄т̣хо. евам̣ иттхипара̄джитена тайа̄ садисо ¶ ко на̄ма бйатто аттхӣти там̣ пуна еварӯпасса вачанасса абхан̣анаттха̄йа апаса̄дети. татойева̄ти ‘‘куддхо ме кун̣а̄ло’’ти чинтетва̄ татойева пат̣иниватти, со ниваттитва̄ сапарива̄ро аттано нива̄сат̣т̣ха̄намева агама̄си.
аппева на̄ма̄ти сам̣сайапаривитакко, имамха̄ а̄ба̄дха̄ вут̣т̣хахеййа ва̄ но ва̄ти евам̣ чинтетва̄ там̣ оха̄йа паккамим̣су. тумханти тумха̄кам̣. аппева на̄ма̄ти тамха̄ а̄ба̄дха̄ вут̣т̣хахеййа ва̄ но ва̄, амха̄кам̣ а̄гатака̄ле мато бхависсати. майан̃хи ида̄нева со мариссатӣти н̃атва̄ тумха̄кам̣ па̄дапарича̄рика̄ бхавитум̣ а̄гата̄. тенупасан̇камӣти има̄ иттхийо са̄микасса ¶ матака̄ле а̄гата̄ пат̣иккӯла̄ бхависса̄ма̄ти там̣ паха̄йа а̄гата̄, ахам̣ гантва̄ мама саха̄йакам̣ пуппхапхала̄дӣни на̄на̄бхесаджджа̄ни сам̣харитва̄ арогам̣ карисса̄мӣти чинтетва̄ на̄габало маха̄сатто а̄ка̄се уппатитва̄ йена со тенупасан̇ками. ханти нипа̄то, ‘‘джӣваси, самма̄’’ти пуччханто евама̄ха. итарописса ‘‘джӣва̄мӣ’’ти ваданто ‘‘хам̣ самма̄’’ти а̄ха. па̄йа̄песӣти па̄йеси. пат̣иппассамбхӣти вӯпасамӣти.
та̄пи диджакан̃н̃а̄йо асмим̣ ароге джа̄те а̄гата̄. кун̣а̄лопи пун̣н̣амукхам̣ катипа̄хам̣ пхала̄пхала̄ни кха̄да̄петва̄ тасса балаппаттака̄ле, ‘‘самма, ида̄ни твам̣ арого, аттано парича̄рика̄хи саддхим̣ васа, ахампи аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ гамисса̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ со ‘‘има̄, самма, мам̣ ба̄л̣хагила̄нам̣ паха̄йа пала̄йанти, на ме ета̄хи дхуттӣхи аттхо’’ти а̄ха. там̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘тена хи те, самма, иттхӣнам̣ па̄пабха̄вам̣ а̄чиккхисса̄мӣ’’ти пун̣н̣амукхам̣ гахетва̄ химавантапассе маносила̄талам̣ нетва̄ саттайоджаникаса̄ларуккхамӯле маносила̄сане нисӣди. екасмим̣ пассе пун̣н̣амукхо сапарива̄ро нисӣди. сакалахимаванте девагхосана̄ чари – ‘‘аджджа кун̣а̄ло сакун̣ара̄джа̄ химаванте маносила̄сане нисӣдитва̄ буддхалӣла̄йа дхаммам̣ десессати, там̣ сун̣а̄тха̄’’ти. парампарагхосена ¶ чха ка̄ма̄вачарадева̄ сутва̄ йебхуййена таттха саннипатим̣су. бахуна̄гасупан̣н̣акиннаравиджджа̄дхара̄дӣнампи девата̄ таматтхам̣ уггхосесум̣. тада̄ а̄нандо на̄ма гиджджхара̄джа̄ дасасахассагиджджхапарива̄ро гиджджхапаббате пат̣ивасати. сопи там̣ кола̄халам̣ сутва̄ ‘‘дхаммам̣ сун̣исса̄мӣ’’ти сапарива̄ро а̄гантва̄ екамантам̣ нисӣди. на̄радопи пан̃ча̄бхин̃н̃о та̄пасо дасасахассата̄пасапаривуто химавантападесе вихаранто там̣ девагхосанам̣ сутва̄ ‘‘саха̄йо кира ме кун̣а̄ло иттхӣнам̣ агун̣ам̣ катхессати, маха̄сама̄гамо бхависсати, майа̄пи там̣ десанам̣ сотум̣ ват̣т̣атӣ’’ти та̄пасадасасахассена саддхим̣ иддхийа̄ таттха гантва̄ екамантам̣ нисӣди. буддха̄нам̣ десана̄саннипа̄тасадисо маха̄сама̄гамо ахоси. атха маха̄сатто джа̄тиссаран̃а̄н̣ена иттхидосапат̣исам̣йуттам̣ ¶ атӣтабхаве дит̣т̣хака̄ран̣ам̣ ¶ пун̣н̣амукхам̣ ка̄йасаккхим̣ катва̄ катхеси. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘атха кхалу, бхо, кун̣а̄ло сакун̣о там̣ пун̣н̣амукхам̣ пхуссакокилам̣ гила̄навут̣т̣хитам̣ ачиравут̣т̣хитам̣ гелан̃н̃а̄ етадавоча –
‘‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄, самма пун̣н̣амукха, кан̣ха̄ двепитика̄ пан̃чапатика̄йа чхат̣т̣хе пурисе читтам̣ пат̣ибандхантийа̄, йадидам̣ кабандхе пӣт̣хасаппимхӣ’’’ти. бхавати ча пануттареттха ва̄кйам̣ –
‘‘атхаджджуно накуло бхӣмасено, йудхит̣т̣хило сахадево ча ра̄джа̄;
ете патӣ пан̃ча матичча на̄рӣ, ака̄си кхуджджава̄манакена па̄па’нти.
‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄, самма пун̣н̣амукха, саччатапа̄пӣ на̄ма саман̣ӣ суса̄намаджджхе васантӣ чатуттхабхаттам̣ парин̣а̄майама̄на̄ сура̄дхуттакена па̄памака̄си.
‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄, самма пун̣н̣амукха, ка̄каватӣ на̄ма девӣ самуддамаджджхе васантӣ бхарийа̄ венатеййасса нат̣акуверена па̄памака̄си.
‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄, самма пун̣н̣амукха, курун̇гадевӣ на̄ма ломасуддарӣ ел̣икакума̄рам̣ ¶ ка̄майама̄на̄ чхал̣ан̇гакума̄радханантева̄сина̄ па̄памака̄си.
‘‘еван̃хетам̣ майа̄ н̃а̄там̣, брахмадаттасса ма̄тарам̣;
оха̄йа косалара̄джам̣, пан̃ча̄лачан̣д̣ена па̄памака̄си.
‘‘ета̄ ча ан̃н̃а̄ ча акам̣су па̄пам̣, тасма̄хамиттхӣнам̣ на виссасе наппасам̣се;
махӣ йатха̄ джагати сама̄наратта̄, васундхара̄ итарӣтара̄патит̣т̣ха̄;
саббасаха̄ апхандана̄ акуппа̄, татхиттхийо та̄йо на виссасе наро.
‘‘сӣхо ¶ ¶ йатха̄ лохитамам̣сабходжано, ва̄л̣амиго пан̃ча̄вудхо суруддхо;
пасайхакха̄дӣ парахим̣сане рато, татхиттхийо та̄йо на виссасе наро.
‘‘на кхалу, самма пун̣н̣амукха, весийо на̄рийо гаманийо, на хета̄ бандхакийо на̄ма, вадхика̄йо на̄ма ета̄йо, йадидам̣ весийо на̄рийо гаманийо’’ти.
‘‘чоро вийа вен̣иката̄ мадира̄ва диддха̄ ва̄н̣иджо вийа ва̄ча̄сантхутийо иссасин̇гамива випариватта̄йо урагамива дудживха̄йо. соббхамива пат̣иччханна̄ па̄та̄ламива дуппӯра̄ раккхасӣ вийа дуттоса̄ йамовекантаха̄рийо. сикхӣрива саббабхаккха̄ надӣрива саббава̄хӣ анило вийа йенака̄мам̣чара̄ неру вийа ависесакара̄ висаруккхо вийа ниччапхалита̄йоти. бхавати ча пануттареттха ва̄кйам̣ –
‘‘‘йатха̄ чоро йатха̄ диддхо, ва̄н̣иджова викаттханӣ;
иссасин̇гамива париватта̄, дудживха̄ ураго вийа.
‘‘‘соббхамива пат̣иччханна̄, па̄та̄ламива дуппура̄;
раккхасӣ вийа дуттоса̄, йамовекантаха̄рийо.
‘‘йатха̄ сикхӣ надӣ ва̄то, неруна̄ва сама̄гата̄;
висаруккхо вийа ниччапхала̄, на̄сайанти гхаре бхогам̣;
ратанантакариттхийо’’’ти.
таттха гила̄навут̣т̣хитанти пат̣хамам̣ гила̄нам̣ паччха̄ вут̣т̣хитам̣. дит̣т̣ха̄ майа̄ти атӣте кира брахмадатто ка̄сира̄джа̄ сампаннабалава̄ханата̄йа косалараджджам̣ гахетва̄ косалара̄джа̄нам̣ ма̄ретва̄ тасса аггамахесим̣ сагаббхам̣ гахетва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ ¶ гантва̄ там̣ аттано аггамахесим̣ ака̄си. са̄ апарабха̄ге дхӣтарам̣ виджа̄йи. ран̃н̃о пана пакатийа̄ дхӣта̄ ва̄ путто ва̄ наттхи, со тусситва̄, ‘‘бхадде, варам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти а̄ха. са̄ гахитакам̣ катва̄ ¶ т̣хапеси. тасса̄ пана кума̄рика̄йа ‘‘кан̣ха̄’’ти на̄мам̣ карим̣су. атхасса̄ вайаппатта̄йа ма̄та̄ там̣ а̄ха – ‘‘амма, питара̄ тава варо динно, тамахам̣ гахетва̄ т̣хапесим̣, тава руччанакам̣ варам̣ ган̣ха̄’’ти. са̄ ‘‘амма, майхам̣ ан̃н̃ам̣ авиджджама̄нам̣ наттхи, патиггахан̣аттха̄йа ме сайам̣ варам̣ ка̄рехӣ’’ти килесабахулата̄йа хироттаппам̣ ¶ бхиндитва̄ ма̄тарам̣ а̄ха. са̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ ‘‘йатха̄ручитам̣ патим̣ ган̣хатӯ’’ти ватва̄ сайам̣ варам̣ гхоса̄песи. ра̄джан̇ган̣е сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ита̄ бахӯ пуриса̄ саннипатим̣су. кан̣ха̄ пуппхасамуггам̣ а̄да̄йа уттарасӣхапан̃джаре т̣хита̄ олокентӣ екампи на рочеси.
тада̄ пан̣д̣ура̄джаготтато аджджуно накуло бхӣмасено йудхит̣т̣хило сахадевоти име пан̃ча пан̣д̣ура̄джапутта̄ таккасила̄йам̣ диса̄па̄моккхасса а̄чарийасса сантике сиппам̣ уггахетва̄ ‘‘десача̄риттам̣ джа̄нисса̄ма̄’’ти вичаранта̄ ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ антонагаре кола̄халам̣ сутва̄ пуччхитва̄ таматтхам̣ н̃атва̄ ‘‘майампи гамисса̄ма̄’’ти кан̃чанарӯпасама̄нарӯпа̄ таттха гантва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ ат̣т̣хам̣су. кан̣ха̄ те дисва̄ пан̃часупи тесу пат̣ибаддхачитта̄ хутва̄ пан̃чаннампи сӣсесу ма̄ла̄чумбат̣ака̄ни кхипитва̄, ‘‘амма, име пан̃ча джане варемӣ’’ти а̄ха. са̄пи ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ варасса диннатта̄ ‘‘на лабхиссатӣ’’ти аватва̄ анаттаманова ‘‘ким̣джа̄тика̄ касса путта̄’’ти пуччхитва̄ пан̣д̣ура̄джапуттабха̄вам̣ н̃атва̄ тесам̣ сакка̄рам̣ катва̄ там̣ па̄дапарича̄рикам̣ ада̄си.
са̄ саттабхӯмикапа̄са̄де те килесавасена сан̇ган̣хи. еко панасса̄ парича̄рако кхуджджо пӣт̣хасаппӣ аттхи. са̄ пан̃ча ра̄джапутте килесавасена сан̇ган̣хитва̄ тесам̣ бахи никкхантака̄ле ока̄сам̣ лабхитва̄ килесена ануд̣айхама̄на̄ кхуджджена саддхим̣ па̄пам̣ кароти, тена ча саддхим̣ катхентӣ – ‘‘майхам̣ тайа̄ садисо пийо наттхи, ра̄джапутте ма̄ра̄петва̄ тесам̣ галалохитена тава па̄де маккха̄песса̄мӣ’’ти вадати. итаресупи джет̣т̣хабха̄тикена миссӣбхӯтака̄ле – ‘‘имехи чатӯхи твамева майхам̣ пийатаро, майа̄ джӣвитампи таваттха̄йа париччаттам̣, мама питу аччайена туйхан̃н̃ева раджджам̣ да̄песса̄мӣ’’ти вадати. итарехи саддхим̣ миссӣбхӯтака̄лепи есева ¶ найо. те ‘‘айам̣ амхе пийа̄йати, иссарийан̃ча но етам̣ нисса̄йа джа̄та’’нти тасса̄ ативийа туссанти.
са̄ екадивасам̣ а̄ба̄дхика̄ ахоси. атха нам̣ те парива̄ретва̄ еко сӣсам̣ самба̄ханто нисӣди, сеса̄ екекам̣ хаттхан̃ча па̄дан̃ча. кхуджджо пана па̄дамӯле нисӣди. са̄ сӣсам̣ самба̄хама̄насса джет̣т̣хабха̄тикасса аджджунакума̄расса – ‘‘майхам̣ тайа̄ пийатаро наттхи, джӣвама̄на̄ туйхам̣ джӣвисса̄ми, питу аччайена туйхам̣ раджджам̣ да̄песса̄мӣ’’ти сӣсена сан̃н̃ам̣ дадама̄на̄ там̣ сан̇ган̣хи, итаресампи хаттхапа̄дехи татхева сан̃н̃ам̣ ада̄си. кхуджджасса пана – ‘‘тван̃н̃ева мама пийо, таваттха̄йа ахам̣ джӣвисса̄мӣ’’ти дживха̄йа сан̃н̃ам̣ ада̄си. те саббепи пуббе катхитабха̄вена ¶ та̄йа сан̃н̃а̄йа таматтхам̣ джа̄ним̣су. тесу сеса̄ аттано диннасан̃н̃а̄йева джа̄ним̣су. аджджунакума̄ро пана тасса̄ хаттхапа̄дадживха̄вика̄ре ¶ дисва̄ – ‘‘йатха̄ майхам̣, евам̣ сеса̄нампи има̄йа сан̃н̃а̄ динна̄ бхависсати, кхуджджена ча̄пи саддхим̣ етисса̄йа сантхавена бхавитабба’’нти чинтетва̄ бха̄таро гахетва̄ бахи никкхамитва̄ пуччхи – ‘‘дит̣т̣ха̄ во пан̃чапатика̄ мама сӣсавика̄рам̣ дассентӣ’’ти? ‘‘а̄ма, дит̣т̣ха̄’’ти. ‘‘ким̣ка̄ран̣ам̣ джа̄на̄тха̄’’ти? ‘‘на джа̄на̄ма̄’’ти. ‘‘идам̣ на̄меттха ка̄ран̣ам̣, тумха̄кам̣ пана хаттхапа̄дехи диннасан̃н̃а̄йа ка̄ран̣ам̣ джа̄на̄тха̄’’ти? ‘‘а̄ма, джа̄на̄ма̄’’ти. ‘‘амха̄кампи тенева ка̄ран̣ена ада̄си, кхуджджасса дживха̄вика̄рена сан̃н̃а̄да̄насса ка̄ран̣ам̣ джа̄на̄тха̄’’ти? ‘‘на джа̄на̄ма̄’’ти. атха несам̣ а̄чиккхитва̄ ‘‘имина̄пи саддхим̣ ета̄йа па̄пакаммам̣ ката’’нти ватва̄ тесу асаддахантесу кхуджджам̣ паккоситва̄ пуччхи. со саббам̣ паваттим̣ катхеси.
те тасса вачанам̣ сутва̄ тасса̄ вигатаччхандара̄га̄ хутва̄ – ‘‘ахо ма̄туга̄мо на̄ма па̄по дуссӣло, ма̄дисе на̄ма джа̄тисампанне собхаггаппатте паха̄йа еварӯпена джегуччхапат̣икӯлена кхуджджена саддхим̣ па̄пакаммам̣ кароти, ко на̄ма пан̣д̣итаджа̄тико евам̣ нилладжджа̄хи па̄падхамма̄хи иттхӣхи саддхим̣ рамиссатӣ’’ти анекапарийа̄йена ма̄туга̄мам̣ гарахитва̄ ‘‘алам̣ но гхара̄ва̄сена̄’’ти пан̃ча джана̄ химавантам̣ пависитва̄ паббаджитва̄ касин̣апарикаммам̣ катва̄ а̄йупарийоса̄не йатха̄каммам̣ гата̄. кун̣а̄ло пана сакун̣ара̄джа̄ тада̄ аджджунакума̄ро ахоси. тасма̄ аттана̄ дит̣т̣хака̄ран̣ам̣ дассенто ‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄’’тиа̄дима̄ха.
таттха ¶ двепитика̄ти косаларан̃н̃о ча ка̄сиран̃н̃о ча васенетам̣ вуттам̣. пан̃чапатика̄йа̄ти пан̃чапатика̄, йа-ка̄ро нипа̄таматто. пат̣ибандхантийа̄ти пат̣ибандхама̄на̄. кабандхети тасса кира гӣва̄ онамитва̄ урам̣ аллӣна̄, тасма̄ чхиннасӣсо вийа кха̄йати. пан̃ча матичча̄ти ете пан̃ча атиккамитва̄. кхуджджава̄манакена̄ти кхуджджена ва̄манакена.
идам̣ ватва̄ апара̄нипи дит̣т̣хапубба̄ни дассенто пуна ‘‘дит̣т̣ха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха дутийаваттхусмим̣ та̄ва айам̣ вибха̄вана̄ – атӣте кира ба̄ра̄н̣асим̣ нисса̄йа саччатапа̄пӣ на̄ма сетасаман̣ӣ суса̄не пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ таттха васама̄на̄ чатта̄ри бхатта̄ни атиккамитва̄ бхун̃джати, сакаланагаре чандо вийа сӯрийо вийа ча па̄кат̣а̄ ахоси. ба̄ра̄н̣асива̄сино кхипитва̄пи кхалитва̄пи ‘‘намо саччатапа̄пийа̄’’ти ваданти. атхекасмим̣ чхан̣ака̄ле пат̣хамадивасе та̄ва суван̣н̣ака̄ра̄ ган̣абандхена екасмим̣ падесе ман̣д̣апам̣ катва̄ маччхамам̣сасура̄гандхама̄ла̄дӣни а̄харитва̄ ¶ сура̄па̄нам̣ а̄рабхим̣су. атхеко суван̣н̣ака̄ро сура̄пит̣т̣хакам̣ чхад̣д̣енто – ‘‘намо саччатапа̄пийа̄’’ти ватва̄ екена пан̣д̣итена – ‘‘амбхо андхаба̄ла, чалачитта̄йа иттхийа̄ намо кароси, ахо ба̄ло’’ти вутте – ‘‘самма, ма̄ евам̣ авача, ма̄ нирайасам̣ваттаникам̣ каммам̣ карӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ со ‘‘дуббуддхи тун̣хӣ хохи, сахассена аббхутам̣ карохи, ахам̣ те саччатапа̄пим̣ ито саттаме дивасе алан̇катапат̣ийаттам̣ имасмим̣йева т̣ха̄не нисинно сура̄пит̣т̣хакам̣ га̄ха̄петва̄ сурам̣ пивисса̄ми ¶ , ма̄туга̄мо дхувасӣло на̄ма наттхӣ’’ти а̄ха. со ‘‘на саккхиссасӣ’’ти ватва̄ тена саддхим̣ сахассена аббхутамака̄си. со там̣ ан̃н̃есам̣ суван̣н̣ака̄ра̄нам̣ а̄рочетва̄ пунадивасе па̄това та̄пасавесена суса̄нам̣ пависитва̄ тасса̄ васанат̣т̣ха̄насса авидӯре сӯрийам̣ намассанто ат̣т̣ха̄си.
са̄ бхиккха̄йа гаччхама̄на̄ нам̣ дисва̄ – ‘‘махиддхико та̄пасо бхависсати, ахам̣ та̄ва суса̄напассе васа̄ми, айам̣ маджджхе суса̄насса васати, бхавитаббамассаббхантаре сантадхаммена, вандисса̄ми на’’нти упасан̇камитва̄ ванди. со нева олокеси на а̄лапи. дутийадивасепи татхева ака̄си. татийадивасе пана вандитака̄ле адхомукхова ‘‘гаччха̄хӣ’’ти а̄ха. чатуттхадивасе ¶ ‘‘каччи бхиккха̄йа на киламасӣ’’ти пат̣исантха̄рамака̄си. са̄ ‘‘пат̣исантха̄ро ме ладдхо’’ти тут̣т̣ха̄ пакка̄ми. пан̃чамадивасе бахутарам̣ пат̣исантха̄рам̣ лабхитва̄ тхокам̣ нисӣдитва̄ гата̄. чхат̣т̣хе дивасе пана там̣ а̄гантва̄ вандитва̄ нисиннам̣ – ‘‘бхагини, ким̣ ну кхо аджджа ба̄ра̄н̣асийам̣ маха̄гӣтава̄дитасаддо’’ти ватва̄ – ‘‘аййа, тумхе на джа̄на̄тха, нагаре чхан̣о гхут̣т̣хо, таттха кӣл̣анта̄нам̣ еса саддо’’ти вутте – ‘‘еттха на̄месо саддо’’ти аджа̄нанто вийа хутва̄ – ‘‘бхагини, кати бхатта̄ни атиккамесӣ’’ти пуччхи. ‘‘чатта̄ри, аййа, тумхе пана кати атиккаметха̄’’ти? ‘‘сатта бхагинӣ’’ти. идам̣ со муса̄ абха̄си. девасикам̣ хеса раттим̣ бхун̃джати. со там̣ ‘‘кати те бхагини васса̄ни паббаджита̄йа̄’’ти пуччхитва̄ та̄йа ‘‘два̄даса васса̄нӣ’’ти ватва̄ ‘‘тумха̄кам̣ кати васса̄нӣ’’ти вутто ‘‘идам̣ ме чхат̣т̣хам̣ васса’’нти а̄ха. атха нам̣ ‘‘аттхи пана те бхагини сантадхамма̄дхигамо’’ти пуччхитва̄ ‘‘наттхи, аййа, тумха̄кам̣ пана аттхӣ’’ти вутте ‘‘майхампи наттхӣ’’ти ватва̄ – ‘‘бхагини, майам̣ нева ка̄масукхам̣ лабха̄ма, на неккхаммасукхам̣, ким̣ амха̄кам̣йева ун̣хо нирайо, маха̄джанасса кирийам̣ карома, ахам̣ гихӣ бхависса̄ми, аттхи ме ма̄ту сантакам̣ дханам̣, на саккоми дуккхам̣ анубхавиту’’нти а̄ха. са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ аттано чалачиттата̄йа тасмим̣ пат̣ибаддхачитта̄ хутва̄ – ‘‘аййа, ахампи уккан̣т̣хита̄, саче пана мам̣ на чхад̣д̣ессатха, ахампи гихинӣ бхависса̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ со ‘‘ехи там̣ на чхад̣д̣есса̄ми, бхарийа̄ ме бхависсасӣ’’ти там̣ нагарам̣ павесетва̄ сам̣васитва̄ сура̄па̄наман̣д̣апам̣ ¶ гантва̄ та̄йа сура̄пит̣т̣хакам̣ га̄ха̄петва̄ сурам̣ пиви. итаро сахассам̣ джито. са̄ там̣ пат̣ичча путтадхӣта̄хи вад̣д̣хи. тада̄ кун̣а̄ло сура̄дхуттако ахоси. тасма̄ аттана̄ дит̣т̣хам̣ пака̄сенто ‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄’’тиа̄дима̄ха.
татийаваттхусмим̣ атӣтакатха̄ чатукканипа̄те ка̄каватӣджа̄такаван̣н̣ана̄йам̣ (джа̄. ат̣т̣ха. 3.4.ка̄каватӣджа̄такаван̣н̣ана̄) виттха̄рита̄. тада̄ пана кун̣а̄ло гарул̣о ахоси. тасма̄ аттана̄ дит̣т̣хам̣ пака̄сенто ‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄’’тиа̄дима̄ха.
чатуттхаваттхусмим̣ атӣте брахмадатто косалара̄джа̄нам̣ вадхитва̄ раджджам̣ гахетва̄ тасса аггамахесим̣ габбхиним̣ а̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ пачча̄гантва̄ тасса̄ габбхинибха̄вам̣ джа̄нантопи там̣ аггамахесим̣ ака̄си. са̄ парипаккагаббха̄ суван̣н̣арӯпакасадисам̣ путтам̣ виджа̄йитва̄ – ‘‘вуддхиппаттампи нам̣ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ ‘еса ¶ ме ¶ пачча̄миттасса путто, ким̣ имина̄’ти ма̄ра̄пессати, ма̄ ме путто парахаттхе маратӯ’’ти чинтетва̄ дха̄тим̣ а̄ха – ‘‘амма, имам̣ да̄ракам̣ пилотикам̣ аттхаритва̄ а̄макасуса̄не нипаджджа̄петва̄ ехӣ’’ти. дха̄тӣ татха̄ катва̄ нхатва̄ пачча̄гами. косалара̄джа̄пи маритва̄ путтасса а̄раккхадевата̄ хутва̄ ниббатти. тасса̄нубха̄вена екасса ел̣акапа̄лакасса тасмим̣ падесе ел̣аке ча̄рентасса ека̄ ел̣ика̄ там̣ кума̄рам̣ дисва̄ синехам̣ уппа̄детва̄ кхӣрам̣ па̄йетва̄ тхокам̣ чаритва̄ пуна гантва̄ две тайо чатта̄ро ва̄ре па̄йеси. ел̣акапа̄лако тасса̄ кирийам̣ дисва̄ там̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄ там̣ да̄ракам̣ дисва̄ путтасинехам̣ паччупат̣т̣хапетва̄ нетва̄ аттано бхарийа̄йа ада̄си. са̄ пана апуттика̄, тенасса̄ тхан̃н̃ам̣ наттхи, атха нам̣ ел̣икакхӣрамева па̄йеси. тато пат̣т̣ха̄йа пана девасикам̣ две тиссо ел̣ика̄ маранти. ел̣акапа̄ло – ‘‘имасмим̣ пат̣иджаггийама̄не сабба̄ ел̣ика̄ мариссанти, ким̣ но имина̄’’ти там̣ екасмим̣ маттика̄бха̄джане нипаджджа̄петва̄ апарена пидахитва̄ ма̄сачун̣н̣ена мукхам̣ ниббиварам̣ вилимпитва̄ надийам̣ виссаджджеси. таменам̣ вуйхама̄нам̣ хет̣т̣ха̄титтхе ра̄джанивесане джин̣н̣апат̣исан̇кха̄рако еко чан̣д̣а̄ло сападжа̄патико макачим̣ дхованто дисва̄ва вегена гантва̄ а̄харитва̄ тӣре т̣хапетва̄ ‘‘киметтха̄’’ти виваритва̄ олокенто да̄ракам̣ пасси. бхарийа̄писса апуттика̄, тасса̄ тасмим̣ путтасинехо ниббатти, атха нам̣ гехам̣ нетва̄ пат̣иджагги. там̣ саттат̣т̣хавассака̄лато пат̣т̣ха̄йа ма̄та̄питаро ра̄джакулам̣ гаччханта̄ а̄да̄йа гаччханти. сол̣асавассака̄лато пана пат̣т̣ха̄йа свева бахулам̣ гантва̄ джин̣н̣апат̣исан̇кхаран̣ам̣ кароти.
ран̃н̃о ча аггамахесийа̄ курун̇гадевӣ на̄ма дхӣта̄ ахоси уттамарӯпадхара̄. са̄ тасса дит̣т̣хака̄лато ¶ пат̣т̣ха̄йа тасмим̣ пат̣ибаддхачитта̄ хутва̄ ан̃н̃аттха анабхирата̄ тасса каммакаран̣ат̣т̣ха̄намева а̄гаччхати. тесам̣ абхин̣хадассанена ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пат̣ибаддхачитта̄нам̣ антора̄джакулейева пат̣иччханнока̄се аджджха̄ча̄ро паватти. гаччханте ка̄ле парича̄рика̄йо н̃атва̄ ран̃н̃о а̄рочесум̣. ра̄джа̄ куджджхитва̄ амачче саннипа̄тетва̄ – ‘‘имина̄ чан̣д̣а̄лапуттена идам̣ на̄ма катам̣, имасса каттаббам̣ джа̄на̄тха̄’’ти а̄ха. амачча̄ ‘‘маха̄пара̄дхо еса, на̄на̄видхакаммака̄ран̣а̄ ка̄ретва̄ паччха̄ ма̄ретум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вадим̣су. тасмим̣ кхан̣е кума̄расса пита̄ а̄раккхадевата̄ ¶ тассева кума̄расса ма̄ту сарӣре адхимуччи. са̄ девата̄нубха̄вена ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ а̄ха – ‘‘маха̄ра̄джа, на̄йам̣ кума̄ро чан̣д̣а̄ло, еса кума̄ро мама куччхимхи ниббатто косаларан̃н̃о путто, ахам̣ ‘путто ме мато’ти тумха̄кам̣ муса̄ авачам̣, ахаметам̣ ‘тумха̄кам̣ пачча̄миттасса путто’ти дха̄тийа̄ датва̄ а̄макасуса̄не чхад̣д̣а̄песим̣, атха нам̣ еко ел̣акапа̄лако пат̣иджагги, со аттано ел̣ика̄су марантӣсу надийа̄ пава̄хеси, атха нам̣ вуйхама̄нам̣ тумха̄кам̣ гехе джин̣н̣апат̣исан̇кха̄рако чан̣д̣а̄ло дисва̄ посеси, саче на саддахатха, те саббе паккоса̄петва̄ пуччхатха̄’’ти.
ра̄джа̄ дха̄тим̣ а̄дим̣ катва̄ саббе паккоса̄петва̄ пуччхитва̄ татхева там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘джа̄тисампаннойам̣ кума̄ро’’ти тут̣т̣хо там̣ нха̄петва̄ алан̇ка̄ра̄петва̄ тассева дхӣтарам̣ ада̄си. тасса пана ел̣ика̄нам̣ ма̄ритатта̄ ¶ ‘‘ел̣икакума̄ро’’ти на̄мам̣ акам̣су. атхасса ра̄джа̄ сасенава̄ханам̣ датва̄ – ‘‘гаччха аттано питу сантакам̣ раджджам̣ ган̣ха̄’’ти там̣ уййоджеси. сопи курун̇гадевим̣ а̄да̄йа гантва̄ радждже патит̣т̣ха̄си. атхасса ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ ‘‘ануггахитасиппо айа’’нти сиппасиккха̄панаттхам̣ чхал̣ан̇гакума̄рам̣ на̄ма а̄чарийам̣ песеси. со тасса ‘‘а̄чарийо ме’’ти сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. апарабха̄ге курун̇гадевӣ тена саддхим̣ ана̄ча̄рамака̄си. сена̄патинопи парича̄рако дханантева̄сӣ на̄ма аттхи. со тасса хаттхе курун̇гадевийа̄ ваттха̄лан̇ка̄ра̄дӣни песеси. са̄ тенапи саддхим̣ па̄памака̄си. кун̣а̄ло там̣ ка̄ран̣ам̣ а̄харитва̄ дассенто ‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄’’тиа̄дима̄ха.
таттха ломасуддарӣти ломара̄джийа̄ ман̣д̣итаудара̄. чхал̣ан̇гакума̄радханантева̄сина̄ти ел̣икакума̄ракам̣ паттхайама̄на̄пи чхал̣ан̇гакума̄расена̄патина̄ ча тассева парича̄ракена дханантева̄сина̄ ча саддхим̣ па̄памака̄си. евам̣ ана̄ча̄ра̄ иттхийо дуссӣла̄ па̄падхамма̄, тена̄хам̣ та̄ наппасам̣са̄мӣти идам̣ маха̄сатто атӣтам̣ а̄харитва̄ дассеси. со хи тада̄ чхал̣ан̇гакума̄ро ахоси, тасма̄ аттана̄ дит̣т̣хака̄ран̣ам̣ а̄хари.
пан̃чамаваттхусмимпи ¶ атӣте косалара̄джа̄ ба̄ра̄н̣асираджджам̣ гахетва̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о аггамахесим̣ габбхинимпи аггамахесим̣ катва̄ саканагарамева гато ¶ . са̄ апарабха̄ге путтам̣ виджа̄йи. ра̄джа̄ апуттакатта̄ там̣ путтасинехена посетва̄ саббасиппа̄ни сиккха̄петва̄ вайаппаттам̣ ‘‘аттано питу сантакам̣ раджджам̣ ган̣ха̄’’ти песеси. со таттха гантва̄ раджджам̣ ка̄реси. атхасса ма̄та̄ ‘‘путтам̣ пасситука̄ма̄мхӣ’’ти косалара̄джа̄нам̣ а̄пуччхитва̄ маха̄парива̄ра̄ ба̄ра̄н̣асим̣ гаччхантӣ двиннам̣ рат̣т̣ха̄нам̣ антаре екасмим̣ нигаме нива̄сам̣ ган̣хи. таттхевеко пан̃ча̄лачан̣д̣о на̄ма бра̄хман̣акума̄ро аттхи абхирӯпо. со тасса̄ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ упана̄меси. са̄ там̣ дисва̄ пат̣ибаддхачитта̄ тена саддхим̣ па̄пакаммам̣ катва̄ катипа̄хам̣ таттхева вӣтина̄метва̄ ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ путтам̣ дисва̄ кхиппам̣ ниваттитва̄ пуна тасмим̣йева нигаме нива̄сам̣ гахетва̄ катипа̄хам̣ тена саддхим̣ ана̄ча̄рам̣ чаритва̄ косаланагарам̣ гата̄. са̄ тато пат̣т̣ха̄йа начирассева там̣ там̣ ка̄ран̣ам̣ ватва̄ ‘‘путтасса сантикам̣ гаччха̄мӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ а̄пуччхитва̄ гаччхантӣ ча а̄гаччхантӣ ча тасмим̣ нигаме ад̣д̣хама̄саматтам̣ тена саддхим̣ ана̄ча̄рам̣ чари. самма пун̣н̣амукха, иттхийо на̄мета̄ дуссӣла̄ муса̄ва̄динийоти идампи атӣтам̣ дассенто маха̄сатто ‘‘еван̃хета’’нтиа̄дима̄ха.
таттха брахмадаттасса ма̄таранти ба̄ра̄н̣асираджджам̣ ка̄рентасса брахмадаттакума̄расса ма̄тарам̣. тада̄ кира кун̣а̄ло пан̃ча̄лачан̣д̣о ахоси, тасма̄ там̣ аттана̄ н̃а̄така̄ран̣ам̣ дассенто евама̄ха.
ета̄ ча̄ти, самма пун̣н̣амукха, ета̄ва пан̃ча иттхийо па̄памакам̣су, на ан̃н̃а̄ти сан̃н̃ам̣ ма̄ кари, атха кхо ета̄ ча ан̃н̃а̄ ча бахӯ па̄пакаммака̄рика̄ти. имасмим̣ т̣ха̄не т̣хатва̄ локе атича̄ринӣнам̣ ваттхӯни катхетабба̄ни. джагатӣти йатха̄ джагатисан̇кха̄та̄ махӣ сама̄наратта̄ пат̣игха̄бха̄вена саббесу сама̄наратта̄ хутва̄ са̄ васундхара̄ итарӣтара̄патит̣т̣ха̄ ¶ уттама̄нан̃ча адхама̄нан̃ча патит̣т̣ха̄ хоти, татха̄ иттхийопи килесавасена саббесампи уттама̄дхама̄нам̣ патит̣т̣ха̄ хонти. иттхийо хи ока̄сам̣ лабхама̄на̄ кеначи саддхим̣ па̄пакам̣ каронти на̄ма. саббасаха̄ти йатха̄ ча са̄ саббамева сахати на пхандати на куппати на чалати, татха̄ иттхийо саббепи пурисе локасса̄давасена саханти. саче та̄сам̣ кочи пурисо читте патит̣т̣хито хоти, тасса раккхан̣аттхам̣ на пханданти на чаланти на кола̄халам̣ каронти ¶ . йатха̄ ча са̄ на куппати на чалати, евам̣ иттхийопи метхунадхаммена на куппанти на чаланти, на сакка̄ тена пӯретум̣.
ва̄л̣амиготи дут̣т̣хамиго. пан̃ча̄вудхоти мукхасса чева чатуннан̃ча чаран̣а̄нам̣ васенетам̣ вуттам̣. суруддхоти сулуддхо супхарусо. татхиттхийоти йатха̄ хи сӣхасса мукхан̃чева чатта̄ро ча хаттхапа̄да̄ти ¶ пан̃ча̄вудха̄ни, татха̄ иттхӣнампи рӯпасаддагандхарасапхот̣т̣хабба̄ни пан̃ча̄вудха̄ни. йатха̄ со аттано бхаккхам̣ ган̣ханто техипи пан̃чахи ган̣ха̄ти, татха̄ та̄пи килесабхаккхам̣ ган̣хама̄на̄ рӯпа̄дӣхи а̄вудхехи пахаритва̄ ган̣ханти. йатха̄ со каккхал̣о пасайха кха̄дати, евам̣ ета̄пи каккхал̣а̄ пасайха кха̄дика̄. татха̄ хета̄ тхирасӣлепи пурисе аттано балена пасайхака̄рам̣ катва̄ сӣлавина̄сам̣ па̄пенти. йатха̄ со парахим̣сане рато, евамета̄пи килесавасена парахим̣сане рата̄. та̄йоти та̄ евам̣ агун̣асамманна̄гата̄ на виссасе наро.
гаманийоти ган̣ика̄йо. идам̣ вуттам̣ хоти – самма пун̣н̣амукха, йа̄нета̄ни иттхӣнам̣ ‘‘весийо’’тиа̄дӣни на̄ма̄ни, на ета̄ни та̄сам̣ сабха̄вана̄ма̄ни. на хета̄ весийо на̄ма гаманийо на̄ма бандхакийо на̄ма, сабха̄вана̄мато пана вадхика̄йо на̄ма ета̄йо, йа̄ ета̄ весийо на̄рийо гаманийоти вуччанти. вадхика̄йоти са̄микагха̄тика̄йо. сва̄йаматтхо маха̄хам̣саджа̄такена дӣпетаббо. вуттан̃хетам̣ –
‘‘ма̄йа̄ чета̄ марӣчӣ ча, сока̄ рога̄ чупаддава̄;
кхара̄ ча бандхана̄ чета̄, маччупа̄са̄ гуха̄сайа̄;
та̄су йо виссасе посо, со наресу нара̄дхамо’’ти. (джа̄. 2.21.118);
вен̣иката̄ти катавен̣ийо. йатха̄ хи мол̣им̣ бандхитва̄ ат̣авийам̣ т̣хитачоро дханам̣ вилумпати, евамета̄пи килесавасам̣ нетва̄ дханам̣ вилумпанти. мадира̄ва диддха̄ти висамиссака̄ сура̄ вийа. йатха̄ са̄ вика̄рам̣ дассети, евамета̄пи ан̃н̃есу пурисесу са̄ратта̄ кичча̄киччам̣ аджа̄нантийо ан̃н̃асмим̣ каттаббе ан̃н̃амева каронтийо вика̄рам̣ дассенти. ва̄ча̄сантхутийоти йатха̄ ва̄н̣иджо аттано бхан̣д̣асса ван̣н̣амева бхан̣ати, евамета̄пи ¶ аттано агун̣ам̣ пат̣иччха̄детва̄ гун̣амева пака̄сенти. випариватта̄йоти йатха̄ иссамигасса син̇гам̣ париваттитва̄ т̣хитам̣, евам̣ лахучиттата̄йа випариватта̄йова хонти. урагамива̄ти ураго вийа ¶ муса̄ва̄дита̄йа дудживха̄ на̄ма. соббхамива̄ти йатха̄ падарапат̣иччханно гӯтхакӯпо, евам̣ ваттха̄лан̇ка̄рапат̣иччханна̄ хутва̄ вичаранти. йатха̄ ча качаварехи пат̣иччханно а̄ва̄т̣о акканто па̄дадуккхам̣ джанети, евамета̄пи висса̄сена упасевийама̄на̄. па̄та̄ламива̄ти йатха̄ маха̄самудде па̄та̄лам̣ дуппӯрам̣, евамета̄пи метхунена виджа̄йанена алан̇ка̄рена̄ти тӣхи дуппӯра̄. тенева̄ха – ‘‘тин̣н̣ам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ атитто ма̄туга̄мо’’тиа̄ди.
раккхасӣ ¶ вийа̄ти йатха̄ раккхасӣ на̄ма мам̣сагиддхата̄йа дханена на сакка̄ тосетум̣, бахумпи дханам̣ пат̣иккхипитва̄ мам̣самева паттхети, евамета̄пи метхунагиддхата̄йа бахуна̄пи дханена на туссанти, дханам̣ аган̣етва̄ метхунамева паттхенти. йамова̄ти йатха̄ йамо екантахаро на кин̃чи парихарати, евамета̄пи джа̄тисампанна̄дӣсу на кан̃чи парихаранти, саббам̣ килесавасена сӣла̄дивина̄сам̣ па̄петва̄ дутийачиттава̄ре нирайам̣ упаненти. сикхӣрива̄ти йатха̄ сикхӣ сучимпи асучимпи саббам̣ бхаккхайати, татхета̄пи хӣнуттаме саббе севанти. надӣупама̄йампи есева найо. йенака̄ мам̣чара̄ти бхумматтхе каран̣авачанам̣, йаттха ета̄сам̣ ка̄мо хоти, таттхева дха̄ванти. нерӯти химавати еко суван̣н̣апаббато, там̣ упагата̄ ка̄ка̄пи суван̣н̣аван̣н̣а̄ва хонти. йатха̄ со, евам̣ ета̄пи ниббисесакара̄ атта̄нам̣ упагатам̣ екасадисам̣ катва̄ пассанти.
висаруккхоти амбасадисо ким̣паккаруккхо. со ниччамева пхалати, ван̣н̣а̄дисампанно ча хоти, тена нам̣ нира̄сан̇ка̄ парибхун̃джитва̄ маранти, евамева та̄пи рӯпа̄дивасена ниччапхалита̄ раман̣ӣйа̄ вийа кха̄йанти. севийама̄на̄ пана пама̄дам̣ уппа̄детва̄ апа̄йесу па̄тенти. тена вуттам̣ –
‘‘а̄йатим̣ досам̣ нан̃н̃а̄йа, йо ка̄ме пат̣исевати;
випа̄канте хананти нам̣, ким̣паккамива бхаккхита’’нти. (джа̄. 1.1.85);
йатха̄ ва̄ висаруккхо ниччапхалито сада̄ анаттха̄вахо хоти, евамета̄пи сӣла̄дивина̄санавасена. йатха̄ висаруккхасса мӯлампи тачопи паттампи пуппхампи ¶ пхалампи висамева̄ти ниччапхало, татхева та̄сам̣ рӯпампи…пе… пхот̣т̣хаббампи висамева̄ти висаруккхо вийа ниччапхалита̄йоти.
‘‘пануттареттха̄’’ти га̄тха̄бандхена таматтхам̣ па̄кат̣ам̣ ка̄тум̣ евама̄ха. таттха ратанантакариттхийоти са̄микехи дуккхасамбхата̄нам̣ ратана̄нам̣ антара̄йакара̄ иттхийо ета̄ни паресам̣ датва̄ ана̄ча̄рам̣ чаранти.
ито парам̣ на̄наппака̄рена аттано дхаммакатха̄вила̄сам̣ дассенто а̄ха –
‘‘чатта̄рима̄ни, самма пун̣н̣амукха, йа̄ни ваттхӯни кичче джа̄те анаттхачара̄ни бхаванти ¶ , та̄ни паракуле на ва̄сетабба̄ни, гон̣ам̣ дхенум̣ йа̄нам̣ бхарийа̄. чатта̄ри ета̄ни пан̣д̣ито дхана̄ни гхара̄ на виппава̄сайе. бхавати ча пануттареттха ва̄кйам̣ –
‘гон̣ам̣ ¶ дхенун̃ча йа̄нан̃ча, бхарийам̣ н̃а̄тикуле на ва̄сайе;
бхан̃джанти ратхам̣ айа̄нака̄, атива̄хена хананти пун̇гавам̣;
дохена хананти ваччхакам̣, бхарийа̄ н̃а̄тикуле падуссатӣ’’’ти.
‘‘чха има̄ни, самма пун̣н̣амукха, йа̄ни ваттхӯни кичче джа̄те анаттхачара̄ни бхаванти –
‘агун̣ам̣ дхану н̃а̄тикуле ча бхарийа̄, па̄рам̣ на̄ва̄ аккхабхагган̃ча йа̄нам̣;
дӯре митто па̄пасаха̄йако ча, кичче джа̄те анаттхачара̄ни бхавантӣ’’’ти.
‘‘ат̣т̣хахи кхалу, самма пун̣н̣амукха т̣ха̄нехи иттхӣ са̄микам̣ аваджа̄на̄ти – далиддата̄, а̄турата̄, джин̣н̣ата̄, сура̄сон̣д̣ата̄, муддхата̄, паматтата̄, саббакиччесу ануваттаната̄, саббадханаануппада̄нена. имехи кхалу, самма пун̣н̣амукха, ат̣т̣хахи т̣ха̄нехи иттхӣ са̄микам̣ аваджа̄на̄ти. бхавати ча пануттареттха ва̄кйам̣ –
‘‘‘далиддам̣ ¶ а̄туран̃ча̄пи, джин̣н̣акам̣ сурасон̣д̣акам̣;
паматтам̣ муддхапаттан̃ча, саббакиччесу ха̄панам̣;
саббака̄маппада̄нена, аваджа̄на̄ти са̄мика’’’нти.
‘‘навахи кхалу, самма пун̣н̣амукха т̣ха̄нехи иттхӣ падосама̄харати – а̄ра̄магаманасӣла̄ ча хоти, уййа̄нагаманасӣла̄ ча хоти, надӣтиттхагаманасӣла̄ ча хоти, н̃а̄тикулагаманасӣла̄ ча хоти, паракулагаманасӣла̄ ча хоти, а̄да̄садуссаман̣д̣ана̄нуйогамануйуттасӣла̄ ча хоти, маджджапа̄йинӣ ча хоти, ниллоканасӣла̄ ча хоти, садва̄рат̣т̣ха̄йинӣ ча хоти. имехи кхалу, самма пун̣н̣амукха, навахи т̣ха̄нехи иттхӣ падосама̄харати. бхавати ча пануттареттха ва̄кйам̣ –
‘а̄ра̄масӣла̄ ¶ ча уййа̄нам̣, надӣ н̃а̄ти паракулам̣;
а̄да̄садуссаман̣д̣анамануйутта̄, йа̄ читтхӣ маджджапа̄йинӣ.
‘‘‘йа̄ ча ниллоканасӣла̄, йа̄ ча садва̄рат̣ха̄йинӣ;
навахетехи т̣ха̄нехи, падосама̄харанти иттхийо’’’ти.
‘‘чатта̄лӣса̄йа кхалу, самма пун̣н̣амукха, т̣ха̄нехи иттхӣ пурисам̣ ачча̄чарати – виджамбхати, винамати, виласати, виладжджати, накхена накхам̣ гхат̣т̣ети, па̄дена па̄дам̣ аккамати, кат̣т̣хена патхавим̣ виликхати, да̄ракам̣ уллан̇гхати уллан̇гха̄пети ¶ , кӣл̣ати кӣл̣а̄пети, чумбати чумба̄пети, бхун̃джати бхун̃джа̄пети, дада̄ти, йа̄чати, катаманукароти, уччам̣ бха̄сати, нӣчам̣ бха̄сати, авиччам̣ бха̄сати, вивиччам̣ бха̄сати, наччена гӣтена ва̄дитена роданена виласитена вибхӯситена джаггхати, пеккхати, кат̣им̣ ча̄лети, гуйхабхан̣д̣акам̣ сан̃ча̄лети, ӯрум̣ виварати, ӯрум̣ пидахати, тханам̣ дассети, каччхам̣ дассети, на̄бхим̣ дассети, аккхим̣ никханати, бхамукам̣ уккхипати, от̣т̣хам̣ упаликхати, дживхам̣ нилла̄лети, дуссам̣ мун̃чати, дуссам̣ пат̣ибандхати, сирасам̣ мун̃чати, сирасам̣ бандхати. имехи кхалу, самма пун̣н̣амукха, чатта̄лӣса̄йа т̣ха̄нехи иттхӣ пурисам̣ ачча̄чарати.
‘‘пан̃чавӣса̄йа ¶ кхалу, самма пун̣н̣амукха, т̣ха̄нехи иттхӣ падут̣т̣ха̄ ведитабба̄ бхавати – са̄микасса пава̄сам̣ ван̣н̣ети, павут̣т̣хам̣ на сарати, а̄гатам̣ на̄бхинандати, аван̣н̣ам̣ тасса бхан̣ати, ван̣н̣ам̣ тасса на бхан̣ати, анаттхам̣ тасса чарати, аттхам̣ тасса на чарати, акиччам̣ тасса кароти, киччам̣ тасса на кароти, паридахитва̄ сайати, параммукхӣ нипаджджати, париваттакаджа̄та̄ кхо пана хоти кун̇кумийаджа̄та̄, дӣгхам̣ ассасати, дуккхам̣ ведайати, учча̄рапасса̄вам̣ абхин̣хам̣ гаччхати, виломама̄чарати, парапурисасаддам̣ сутва̄ кан̣н̣асотам̣ виварамодахати, нихатабхога̄ кхо пана хоти, пат̣ивиссакехи сантхавам̣ кароти, никкхантапа̄да̄ кхо пана хоти висикха̄нуча̄ринӣ, атича̄ринӣ кхо пана хоти ниччам̣ са̄мике ага̄рава̄ падут̣т̣хаманасан̇каппа̄, абхин̣хам̣ два̄ре тит̣т̣хати, каччха̄ни ан̇га̄ни тхана̄ни дассети, дисодисам̣ гантва̄ пеккхати. имехи кхалу самма пун̣н̣амукха, пан̃чавӣса̄йа т̣ха̄нехи иттхӣ падут̣т̣ха̄ ведитабба̄ бхавати. бхавати ча пануттареттха ва̄кйам̣ –
‘пава̄сам̣ ¶ тасса ван̣н̣ети, гатам̣ тасса на сочати;
дисва̄на патима̄гатам̣ на̄бхинандати, бхатта̄раван̣н̣ам̣ на када̄чи бха̄сати;
ете падут̣т̣ха̄йа бхаванти лаккхан̣а̄.
‘анаттхам̣ тасса чарати асан̃н̃ата̄, аттхан̃ча ха̄пети акиччака̄ринӣ;
паридахитва̄ сайати параммукхӣ, ете падут̣т̣ха̄йа бхаванти лаккхан̣а̄.
‘париваттаджа̄та̄ ¶ ча бхавати кун̇кумӣ, дӣгхан̃ча ассасати дуккхавединӣ;
учча̄рапасса̄вамабхин̣хам̣ гаччхати, ете падут̣т̣ха̄йа бхаванти лаккхан̣а̄.
‘виломама̄чарати ¶ акиччака̄ринӣ, саддам̣ ниса̄мети парасса бха̄сато;
нихатабхога̄ ча кароти сантхавам̣, ете падут̣т̣ха̄йа бхаванти лаккхан̣а̄.
‘киччхена ладдхам̣ касира̄бхатам̣ дханам̣, виттам̣ вина̄сети дуккхена самбхатам̣;
пат̣ивиссакехи ча кароти сантхавам̣, ете падут̣т̣ха̄йа бхаванти лаккхан̣а̄.
‘никкхантапа̄да̄ висикха̄нуча̄ринӣ, ниччан̃ча са̄мимхи падут̣т̣хама̄наса̄;
атича̄ринӣ хоти апетага̄рава̄, ете падут̣т̣ха̄йа бхаванти лаккхан̣а̄.
‘абхиккхан̣ам̣ тит̣т̣хати два̄рамӯле, тхана̄ни каччха̄ни ча дассайантӣ;
дисодисам̣ пеккхати бхантачитта̄, ете падут̣т̣ха̄йа бхаванти лаккхан̣а̄.
‘сабба̄ надӣ ван̇кагатӣ, саббе кат̣т̣хамайа̄ вана̄;
саббиттхийо каре па̄пам̣, лабхама̄не нива̄таке.
‘саче лабхетха кхан̣ам̣ ва̄ рахо ва̄, нива̄такам̣ ва̄пи лабхетха та̄дисам̣;
сабба̄ва иттхӣ кайирум̣ ну па̄пам̣, ан̃н̃ам̣ алаттха пӣт̣хасаппина̄пи саддхим̣.
‘нара̄нама̄ра̄макара̄су на̄рису, анекачитта̄су аниггаха̄су ча;
саббаттха на̄пӣтикара̄пи че сийа̄, на виссасе титтхасама̄ хи на̄рийо’’’ти.
таттха ¶ гон̣ам̣ дхенунти лин̇гавипалла̄сена вуттам̣. н̃а̄тикуле падуссатӣти таттха са̄ ниббхайа̄ хутва̄ тарун̣ака̄лато пат̣т̣ха̄йа висса̄сакехи да̄са̄дӣхипи ¶ саддхим̣ ана̄ча̄рам̣ чарати, н̃а̄така̄ н̃атва̄пи ниггахам̣ на каронти, аттано акиттим̣ парихарама̄на̄ аджа̄нанта̄ вийа хонти. анаттхачара̄нӣти ачаритабба̄ни аттха̄ни, акиччака̄ра̄нӣти аттхо. агун̣анти джийа̄рахитам̣. па̄пасаха̄йакоти думмитто.
далиддата̄ти далиддата̄йа. сесападесупи есева найо. таттха далиддо алан̇ка̄ра̄дӣнам̣ абха̄вато килесена сан̇ган̣хитум̣ на саккотӣти там̣ аваджа̄на̄ти. гила̄но ваттхука̄макилесака̄мехи сан̇ган̣хитум̣ на саккоти. джара̄джин̣н̣о ка̄йикава̄часикакхид̣д̣а̄ратисаматтхо на хоти. сура̄сон̣д̣о ¶ тасса̄ хаттхапил̣андхана̄дӣнипи сура̄гхаран̃н̃ева павесети. муддхо андхаба̄ло ратикусало на хоти. паматто да̄сисон̣д̣о хутва̄ гхарада̄сӣхи саддхим̣ сам̣васати, бхарийам̣ пана аккосати парибха̄сати, тена нам̣ аваджа̄на̄ти. саббакиччесу ануваттантам̣ ‘‘айам̣ ниттеджо, мамева ануваттатӣ’’ти там̣ аккосати парибха̄сати. йо пана саббам̣ дханам̣ ануппадети кут̣умбам̣ пат̣иччха̄пети, тасса бхарийа̄ саббам̣ дханаса̄рам̣ хаттхе катва̄ там̣ да̄сам̣ вийа аваджа̄на̄ти, иччхама̄на̄ ‘‘ко тайа̄ аттхо’’ти гхаратопи нам̣ никкад̣д̣хати. муддхапаттанти муддхабха̄ваппаттам̣.
падосама̄харатӣти са̄мике падосам̣ а̄харати дуссати, па̄пакаммам̣ каротӣти аттхо. а̄ра̄магаманасӣла̄ти са̄микам̣ а̄пуччха̄ ва̄ ана̄пуччха̄ ва̄ абхин̣хам̣ пуппха̄ра̄ма̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ гантва̄ таттха ана̄ча̄рам̣ чаритва̄ ‘‘аджджа майа̄ а̄ра̄ме руккхадевата̄йа баликаммам̣ ката’’нтиа̄дӣни ватва̄ ба̄ласа̄микам̣ сан̃н̃а̄пети. пан̣д̣ито пана ‘‘аддха̄ еса̄ таттха ана̄ча̄рам̣ чаратӣ’’ти пуна тасса̄ гантум̣ на дети. евам̣ саббападесупи аттхо ведитаббо. паракуланти сандит̣т̣хасамбхатта̄дӣнам̣ гехам̣. там̣ са̄ ‘‘асукакуле ме вад̣д̣хи пайоджита̄ аттхи, та̄вака̄ликам̣ диннакам̣ аттхи, там̣ са̄дхемӣ’’тиа̄дӣни ватва̄ гаччхати. ниллоканасӣла̄ти ва̄тапа̄нантара̄дӣхи олоканасӣла̄. садва̄рат̣т̣ха̄йинӣти аттано ан̇гапаччан̇га̄ни дассентӣ садва̄ре тит̣т̣хати.
ачча̄чаратӣти атиккамма чарати, са̄микасса сантике т̣хита̄ва ан̃н̃асса нимиттам̣ дассетӣти аттхо. виджамбхатӣти ‘‘ахам̣ там̣ дисва̄ виджамбхисса̄ми, та̄йа ¶ сан̃н̃а̄йа ока̄сасса аттхибха̄вам̣ ва̄ наттхибха̄вам̣ ва̄ джа̄неййа̄сӣ’’ти пат̣хамамева катасан̇кета̄ ва̄ хутва̄ акатасан̇кета̄ ва̄пи ‘‘евам̣ еса майи баджджхиссатӣ’’ти са̄микасса пассе т̣хита̄ва виджамбхати виджамбханам̣ ¶ дассети. винаматӣти кин̃чидева бхӯмийам̣ па̄тетва̄ там̣ уккхипантӣ вийа онамитва̄ пит̣т̣хим̣ дассети. виласатӣти гамана̄дӣхи ва̄ ирийа̄патхехи алан̇ка̄рена ва̄ вила̄сам̣ дассети. виладжджатӣти ладжджантӣ вийа ваттхена сарӣрам̣ чха̄дети, кава̄т̣ам̣ ва̄ бхиттим̣ ва̄ аллӣйати. накхена̄ти па̄данакхена па̄данакхам̣, хаттханакхена хаттханакхам̣ гхат̣т̣ети. кат̣т̣хена̄ти дан̣д̣акена. да̄раканти аттано ва̄ путтам̣ ан̃н̃асса ва̄ путтам̣ гахетва̄ уккхипати ва̄ уккхипа̄пети ва̄. кӣл̣атӣти сайам̣ ва̄ кӣл̣ати, да̄ракам̣ ва̄ кӣл̣а̄пети. чумбана̄дӣсупи есева найо. дада̄тӣти тасса кин̃чидева пхалам̣ ва̄ пуппхам̣ ва̄ дети. йа̄чатӣти тамева пат̣ийа̄чати. анукаротӣти да̄ракена катам̣ катам̣ анукароти. уччанти маха̄саддавасена ва̄ тхоманавасена ва̄ уччам̣. нӣчанти мандасаддавасена ва̄ амана̄павачанена ва̄ парибхававачанена ва̄ нӣчам̣. авиччанти бахуджанамаджджхе аппат̣иччханнам̣. вивиччанти рахо пат̣иччханнам̣. наччена̄ти етехи начча̄дӣхи нимиттам̣ кароти. таттха родитена нимиттакаран̣ена раттим̣ деве вассанте ва̄тапа̄нена хаттхим̣ а̄ропетва̄ сет̣т̣хипуттена нӣта̄йа пурохитабра̄хман̣ийа̄ ваттху катхетаббам̣. джаггхатӣти маха̄хаситам̣ хасати, евампи нимиттам̣ кароти ¶ . каччханти упакаччхакам̣. упаликхатӣти дантехи упаликхати. сирасанти кесават̣т̣им̣. евам̣ кеса̄нам̣ мочанабандханехипи парапуриса̄нам̣ нимиттам̣ кароти, нийа̄метва̄ ва̄ анийа̄метва̄ ва̄ кочидева са̄раджджиссатӣтипи каротийева.
падут̣т̣ха̄ ведитабба̄ бхаватӣти айам̣ майи падут̣т̣ха̄ куддха̄, куджджхитва̄ ча пана миччха̄ча̄рам̣ чаратӣти пан̣д̣итена ведитабба̄ бхавати. пава̄санти ‘‘асукага̄ме пайуттам̣ дханам̣ нассати, гаччха там̣ са̄дхехи, воха̄рам̣ карохӣ’’тиа̄дӣни ватва̄ тасмим̣ гате ана̄ча̄рам̣ чаритука̄ма̄ пава̄сам̣ ван̣н̣ети. анаттханти авад̣д̣хим̣. акиччанти акаттаббайуттакам̣. паридахитва̄ти га̄л̣хам̣ нива̄сетва̄. париваттакаджа̄та̄ти ито чито ча париваттама̄на̄. кун̇кумийаджа̄та̄ти кола̄халаджа̄та̄ па̄дамӯле нипанна̄ парича̄рика̄ ут̣т̣ха̄пети, дӣпам̣ джа̄ла̄пети, на̄наппака̄рам̣ кола̄халам̣ кароти, тасса килесаратим̣ на̄сети. дуккхам̣ ведайатӣти сӣсам̣ ме руджджатӣтиа̄дӣни вадати. виломама̄чаратӣти а̄ха̄рам̣ ¶ сӣталам̣ иччхантасса ун̣хам̣ детӣтиа̄дӣнам̣ васена паччанӣкавутти хоти. нихатабхога̄ти са̄микена дуккхасамбхата̄нам̣ бхога̄нам̣ сура̄лолата̄дӣхи вина̄сика̄. сантхаванти килесавасена сантхавам̣ кароти. никкхантапа̄да̄ти джа̄расса упадха̄ран̣аттха̄йа никкхантапа̄да̄. са̄микети патимхи ага̄равена ча падут̣т̣хама̄наса̄йа ча атича̄ринӣ хоти.
саббиттхийоти т̣хапетва̄ випассана̄йа танукатакилеса̄ сеса̄ сабба̄ иттхийо па̄пам̣ кареййум̣. лабхама̄нети лаббхама̄не, сам̣виджджама̄нети аттхо. нива̄такети рахомантанаке парибхедаке. кхан̣ам̣ ва̄ рахо ¶ ва̄ти па̄пакаран̣аттха̄йа ока̄сам̣ ва̄ пат̣иччханнат̣т̣ха̄нам̣ ва̄. кайирум̣ нӯти еттха нӯ-ти нипа̄таматтам̣. алаттха̄ти аладдха̄. айамева ва̄ па̄т̣хо, ан̃н̃ам̣ сампаннапурисам̣ алабхитва̄ пӣт̣хасаппина̄пи тато пат̣иккӯлатарена̄пи па̄пам̣ кареййум̣. а̄ра̄макара̄сӯти абхиратика̄рика̄су. аниггаха̄сӯти ниггахена винетум̣ асаккун̣еййа̄су. титтхасама̄ти йатха̄ титтхам̣ уттама̄дхамесу на кан̃чи нха̄йантам̣ ва̄рети, татха̄ ета̄пи рахо ва̄ кхан̣е ва̄ нива̄таке ва̄ сати на кан̃чи пат̣иккхипанти.
татха̄ хи атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ кан̣д̣арӣ на̄ма ра̄джа̄ ахоси уттамарӯпадхаро. тасса девасикам̣ амачча̄ гандхакаран̣д̣акасахассам̣ а̄харанти. тенасса нивесане парибхан̣д̣ам̣ катва̄ гандхакаран̣д̣аке пха̄летва̄ гандхада̄рӯни катва̄ а̄ха̄рам̣ пачанти. бхарийа̄писса абхирӯпа̄ ахоси на̄мена киннара̄ на̄ма. пурохитописса самавайо пан̃ча̄лачан̣д̣о на̄ма буддхисампанно ахоси. ран̃н̃о пана па̄са̄дам̣ нисса̄йа антопа̄ка̄ре джамбуруккхо ниббатти, тасса са̄кха̄ па̄ка̄раматтхаке оламбати. тасса чха̄йа̄йа джегуччхо дуссан̣т̣ха̄но пӣт̣хасаппӣ васати. атхекадивасам̣ киннара̄ девӣ ва̄тапа̄нена олокентӣ там̣ дитва̄ пат̣ибаддхачитта̄ ¶ хутва̄ раттим̣ ра̄джа̄нам̣ ратийа̄ сан̇ган̣хитва̄ тасмим̣ ниддам̣ окканте сан̣икам̣ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ на̄наггарасабходжанам̣ суван̣н̣асараке паккхипитва̄ уччхан̇ге катва̄ са̄т̣акараджджуйа̄ ва̄тапа̄нена отаритва̄ джамбум̣ а̄руйха са̄кха̄йа оруйха пӣт̣хасаппим̣ бходжетва̄ па̄пам̣ катва̄ а̄гатамаггенева па̄са̄дам̣ а̄руйха гандхехи сарӣрам̣ ¶ уббат̣т̣етва̄ ран̃н̃а̄ саддхим̣ нипаджджи. етенупа̄йена нибаддхам̣ тена саддхим̣ па̄пам̣ кароти. ра̄джа̄ пана на джа̄на̄ти.
со екадивасам̣ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ нивесанам̣ павесанто джамбучха̄йа̄йа сайитам̣ парамака̄рун̃н̃аппаттам̣ пӣт̣хасаппим̣ дисва̄ пурохитам̣ а̄ха – ‘‘пассетам̣ мануссапета’’нти. ‘‘а̄ма, пасса̄ми дева̄’’ти. ‘‘апи ну кхо, самма, еварӯпам̣ пат̣иккӯлам̣ ка̄чи иттхӣ чхандара̄гавасена упагаччхеййа̄’’ти. там̣ катхам̣ сутва̄ пӣт̣хасаппӣ ма̄нам̣ джанетва̄ ‘‘айам̣ ра̄джа̄ ким̣ катхети, аттано девийа̄ мама сантикам̣ а̄гаманам̣ на джа̄на̄ти ман̃н̃е’’ти джамбуруккхасса ан̃джалим̣ паггахетва̄ ‘‘сун̣а са̄ми, джамбуруккхе ниббаттадевате, т̣хапетва̄ там̣ ан̃н̃о етам̣ ка̄ран̣ам̣ на джа̄на̄тӣ’’ти а̄ха. пурохито тасса кирийам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘аддха̄ ран̃н̃о аггамахесӣ джамбуруккхена гантва̄ имина̄ саддхим̣ па̄пам̣ каротӣ’’ти. со ра̄джа̄нам̣ пуччхи – ‘‘маха̄ра̄джа, девийа̄ те раттибха̄ге сарӣрасампхассо кӣдисо хотӣ’’ти? ‘‘самма, ан̃н̃ам̣ на пасса̄ми, маджджхимайа̄ме панасса̄ сарӣрам̣ сӣталам̣ хотӣ’’ти. ‘‘тена хи, дева, тит̣т̣хату ан̃н̃а̄ иттхӣ, аггамахесӣ те киннара̄девӣ ¶ имина̄ саддхим̣ па̄пам̣ каротӣ’’ти. ‘‘самма, ким̣ вадеси, еварӯпа̄ парамавила̄сасампанна̄ ким̣ имина̄ парамаджегуччхена саддхим̣ абхирамиссатӣ’’ти? ‘‘тена хи нам̣, дева, паригган̣ха̄хӣ’’ти.
со ‘‘са̄дхӯ’’ти раттим̣ бхуттаса̄йама̄со та̄йа саддхим̣ ниппаджджитва̄ ‘‘паригган̣хисса̄ми на’’нти пакатийа̄ ниддупагаманавела̄йа ниддупагато вийа ахоси. са̄пи ут̣т̣ха̄йа татхева ака̄си. ра̄джа̄ тасса̄ анупадан̃н̃ева гантва̄ джамбучха̄йам̣ нисса̄йа ат̣т̣ха̄си. пӣт̣хасаппӣ девийа̄ куджджхитва̄ ‘‘твам̣ аджджа атичира̄йитва̄ а̄гата̄’’ти хаттхена кан̣н̣асан̇кхаликам̣ пахари. атха нам̣ ‘‘ма̄ мам̣ куджджхи, са̄ми, ран̃н̃о ниддупагаманам̣ олокеси’’нти ватва̄ тасса гехе па̄дапарича̄рика̄ вийа ахоси. тена панасса̄ паха̄рена сӣхамукхакун̣д̣алам̣ кан̣н̣ато гал̣итва̄ ран̃н̃о па̄дамӯле пати. ра̄джа̄ ‘‘ват̣т̣иссати еттака’’нти там̣ гахетва̄ гато. са̄пи тена саддхим̣ атичаритва̄ пуриманийа̄менева гантва̄ ран̃н̃а̄ саддхим̣ нипаджджитум̣ а̄рабхи. ра̄джа̄ пат̣иккхипитва̄ пунадивасе ‘‘киннара̄девӣ майа̄ диннам̣ сабба̄лан̇ка̄рам̣ алан̇каритва̄ етӯ’’ти а̄н̣а̄песи. са̄ ‘‘сӣхамукхакун̣д̣алам̣ ме суван̣н̣ака̄расса сантике’’ти ватва̄ на̄гами, пуна песите ча пана екакун̣д̣ала̄ва а̄гама̄си ¶ . ра̄джа̄ пуччхи – ‘‘кахам̣ те кун̣д̣ала’’нти? ‘‘суван̣н̣ака̄расса сантике’’ти ¶ . суван̣н̣ака̄рам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘ким̣ка̄ран̣а̄ имисса̄ кун̣д̣алам̣ на десӣ’’ти а̄ха. ‘‘на̄хам̣ ган̣ха̄ми дева̄’’ти. ра̄джа̄ тасса̄ куджджхитва̄ ‘‘па̄пе чан̣д̣а̄ли ма̄дисена те суван̣н̣ака̄рена бхавитабба’’нти ватва̄ там̣ кун̣д̣алам̣ тасса̄ пуратхо кхипитва̄ пурохитам̣ а̄ха – ‘‘самма, саччам̣ тайа̄ вуттам̣, гаччха сӣсамасса̄ чхеда̄пехӣ’’ти. со там̣ ра̄джагехейева екасмим̣ падесе т̣хапетва̄ ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ – ‘‘дева, ма̄ киннара̄девийа̄ куджджхиттха, сабба̄ иттхийо еварӯпа̄йева. сачепи иттхӣнам̣ дуссӣлабха̄вам̣ н̃а̄тука̄моси, дассесса̄ми те ета̄сам̣ па̄пакан̃чева бахума̄йа̄бха̄ван̃ча, ехи ан̃н̃а̄такавесена джанападам̣ чара̄ма̄’’ти а̄ха.
ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти ма̄тарам̣ раджджам̣ пат̣иччха̄петва̄ тена саддхим̣ ча̄рикам̣ пакка̄ми. тесам̣ йоджанам̣ маггам̣ гантва̄ маха̄магге нисинна̄нам̣йева еко кут̣умбико путтассаттха̄йа ман̇галам̣ катва̄ екам̣ кума̄рикам̣ пат̣иччханнайа̄не нисӣда̄петва̄ махантена парива̄рена гаччхати. там̣ дисва̄ пурохито ра̄джа̄нам̣ а̄ха – ‘‘саче иччхаси, имам̣ кума̄рикам̣ тайа̄ саддхим̣ па̄пам̣ ка̄ретум̣ сакка̄ дева̄’’ти. ‘‘ким̣ катхеси, маха̄парива̄ра̄ еса̄, на сакка̄ самма̄’’ти? пурохито ‘‘тена хи пасса, дева̄’’ти пурато гантва̄ маггато авидӯре са̄н̣ийа̄ париккхипитва̄ ра̄джа̄нам̣ антоса̄н̣ийам̣ катва̄ сайам̣ маггапассе роданто нисӣди. атха нам̣ со кут̣умбико дисва̄ ‘‘та̄та, касма̄ родасӣ’’ти ¶ пуччхи. ‘‘бхарийа̄ ме гарубха̄ра̄, там̣ кулагхарам̣ нетум̣ маггапат̣ипанносми, тасса̄ антара̄маггейева габбхо чали, еса̄ антоса̄н̣ийам̣ киламати, ка̄чисса̄ иттхӣ сантике наттхи, майа̄пи таттха гантум̣ на сакка̄, на джа̄на̄ми ‘ким̣ бхависсатӣ’ти, екам̣ иттхим̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘ма̄ роди, бахӯ ме иттхийо, ека̄ гамиссатӣ’’ти. ‘‘тена хи айамева кума̄рика̄ гаччхату, етисса̄пи ман̇галам̣ бхависсатӣ’’ти. со чинтеси – ‘‘саччам̣ вадати, сун̣иса̄йапи ме ман̇галамева, имина̄ хи нимиттена са̄ путтадхӣта̄хи вад̣д̣хиссатӣ’’ти тамева песеси. са̄ таттха пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ дисва̄ва пат̣ибаддхачитта̄ хутва̄ па̄памака̄си. ра̄джа̄писса̄ ан̇гулимуддикам̣ ада̄си. атха нам̣ катакиччам̣ никкхамитва̄ а̄гатам̣ пуччхим̣су – ‘‘ким̣ виджа̄та̄’’ти? ‘‘суван̣н̣аван̣н̣ам̣ путта’’нти. кут̣умбико там̣ а̄да̄йа па̄йа̄си ¶ . пурохитопи ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘дит̣т̣ха̄ те, дева, кума̄рика̄пи евам̣ па̄па̄, киман̇гам̣ пана ан̃н̃а̄, апи пана те кин̃чи динна’’нти пуччхи. ‘‘а̄ма, ан̇гулимуддика̄ динна̄’’ти. ‘‘на̄сса̄ там̣ дасса̄мӣ’’ти вегена гантва̄ йа̄накам̣ ган̣хитва̄ ‘‘кимета’’нти вутте ‘‘айам̣ ме бра̄хман̣ийа̄ уссӣсаке т̣хапитам̣ муддикам̣ гахетва̄ а̄гата̄, дехи, амма, муддика’’нти а̄ха. са̄ там̣ дадама̄на̄ ¶ бра̄хман̣ам̣ хаттхе накхена виджджхитва̄ ‘‘ган̣ха чора̄’’ти ада̄си.
евам̣ бра̄хман̣о на̄на̄видхехи упа̄йехи ан̃н̃а̄пи бахӯ атича̄ринийо ран̃н̃о дассетва̄ ‘‘идха та̄ва еттакам̣ хоту, ан̃н̃аттха гамисса̄ма, дева̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘сакаладжамбудӣпе чаритепи сабба̄ иттхийо еварӯпа̄ва бхависсанти, ким̣ но ета̄хи, ниватта̄ма̄’’ти ба̄ра̄н̣асимева пачча̄гантва̄ – ‘‘маха̄ра̄джа, иттхийо на̄ма евам̣ па̄падхамма̄, пакати еса̄ ета̄сам̣, кхаматха, дева, киннара̄девийа̄’’ти пурохитена йа̄чито кхамитва̄ ра̄джанивесанато нам̣ никкад̣д̣ха̄песи, т̣ха̄нато пана там̣ апанетва̄ ан̃н̃ам̣ аггамахесим̣ ака̄си. тан̃ча пӣт̣хасаппим̣ никкад̣д̣ха̄петва̄ джамбуса̄кхам̣ чхеда̄песи. тада̄ кун̣а̄ло пан̃ча̄лачан̣д̣о ахоси. ити аттана̄ дит̣т̣хака̄ран̣амева а̄харитва̄ дассенто га̄тхама̄ха –
‘‘йам̣ ве дисва̄ кан̣д̣арӣкиннара̄нам̣, саббиттхийо на раманти ага̄ре;
там̣ та̄дисам̣ маччам̣ чаджитва̄ бхарийа̄, ан̃н̃ам̣ дисва̄ пурисам̣ пӣт̣хасаппи’’нти.
тассаттхо – йам̣ ве кан̣д̣арисса ран̃н̃о киннара̄йа девийа̄ ча̄ти имесам̣ кан̣д̣арикиннара̄нам̣ вира̄гака̄ран̣ам̣ ахоси, там̣ дисва̄ джа̄нитаббам̣ – саббиттхийо аттано са̄мика̄нам̣ на раманти ага̄ре ¶ . татха̄ хи ан̃н̃ам̣ пӣт̣хасаппим̣ пурисам̣ дисва̄ там̣ ра̄джа̄нам̣ та̄дисам̣ ратикусалам̣ маччам̣ чаджитва̄ бхарийа̄ тена мануссапетена саддхим̣ па̄памака̄сӣти.
апаропи атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ бако на̄ма ра̄джа̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тада̄ ба̄ра̄н̣асийа̄ па̄чӣнадва̄рава̄сино екасса далиддасса пан̃чапа̄пӣ на̄ма дхӣта̄ ахоси. са̄ кира пуббепи ека̄ далиддадхӣта̄ маттикам̣ маддитва̄ гехе бхиттим̣ вилимпати. атхеко паччекабуддхо аттано паббха̄рапарибхан̣д̣акаран̣аттхам̣ ¶ ‘‘кахам̣ маттикам̣ лабхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘ба̄ра̄н̣асийам̣ ладдхум̣ сакка̄’’ти чӣварам̣ па̄рупитва̄ паттахаттхо нагарам̣ пависитва̄ тасса̄ авидӯре ат̣т̣ха̄си. са̄ куджджхитва̄ уллокентӣ падут̣т̣хена манаса̄ ‘‘маттикампи бхиккхатӣ’’ти авоча. паччекабуддхо ниччалова ахоси. атха са̄ паччекабуддхам̣ ниччалитам̣ дисва̄ пуна читтам̣ паса̄детва̄, ‘‘саман̣а, маттикампи на лабхасӣ’’ти ватва̄ махантам̣ маттика̄пин̣д̣ам̣ а̄харитва̄ патте т̣хапеси. со та̄йа маттика̄йа паббха̄ре парибхан̣д̣амака̄си. са̄ начирассева тато чавитва̄ тасмим̣йева нагаре бахидва̄рага̄ме дуггатиттхийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хи. са̄ дасама̄саччайена ма̄ту куччхито никкхами. тасса̄ маттика̄пин̣д̣апхалена ¶ сарӣрам̣ пхассасампаннам̣ ахоси, куджджхитва̄ уллокитатта̄ пана хаттхапа̄дамукхааккхина̄са̄ни па̄па̄ни вирӯпа̄ни ахесум̣. тена там̣ ‘‘пан̃чапа̄пӣ’’твева сан̃джа̄ним̣су.
атхекадивасам̣ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ раттим̣ ан̃н̃а̄такавесена нагарам̣ паригган̣ханто там̣ падесам̣ гато. са̄пи га̄мада̄рика̄хи саддхим̣ кӣл̣антӣ аджа̄нитва̄ва ра̄джа̄нам̣ хаттхе ган̣хи. со тасса̄ хаттхасампхассена сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ на̄саккхи, диббасампхассена пхут̣т̣хо вийа ахоси. со пхассара̄гаратто татха̄вирӯпампи там̣ хаттхе гахетва̄ ‘‘касса дхӣта̄сӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘два̄рава̄сино’’ти вутте асса̄микабха̄вам̣ пуччхитва̄ ‘‘ахам̣ те са̄мико бхависса̄ми, гаччха ма̄та̄питаро ануджа̄на̄пехӣ’’ти а̄ха. са̄ ма̄та̄питаро упагантва̄ ‘‘еко, амма, пурисо мам̣ иччхатӣ’’ти ватва̄ ‘‘сопи дуггато бхависсати, саче та̄дисампи иччхати, са̄дхӯ’’ти вутте гантва̄ ма̄та̄питӯхи анун̃н̃а̄табха̄вам̣ а̄рочеси. со тасмим̣йева гехе та̄йа саддхим̣ васитва̄ па̄това ра̄джанивесанам̣ па̄виси. тато пат̣т̣ха̄йева ан̃н̃а̄такавесена нибаддхам̣ таттха гаччхати, ан̃н̃ам̣ иттхим̣ олокетумпи на иччхати.
атхекадивасам̣ тасса̄ питу лохитапаккхандика̄ уппаджджи. асамбхиннакхӣрасаппимадхусаккхарайуттапа̄йа̄сова етасса бхесаджджам̣, там̣ те далиддата̄йа уппа̄детум̣ на сакконти ¶ . тато пан̃чапа̄пима̄та̄ дхӣтарам̣ а̄ха – ‘‘ким̣, амма, тава са̄мико па̄йа̄сам̣ уппа̄детум̣ саккхиссатӣ’’ти? ‘‘амма, мама са̄микена амхехипи дуггататарена бхавитаббам̣, евам̣ сантепи пуччхисса̄ми нам̣, ма̄ ¶ чинтайӣ’’ти ватва̄ тасса̄гаманавела̄йам̣ думмана̄ хутва̄ нисӣди. атха нам̣ ра̄джа̄ а̄гантва̄ ‘‘ким̣ думмана̄сӣ’’ти пуччхи. са̄ таматтхам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘бхадде идам̣ атирасабхесаджджам̣, куто лабхисса̄мӣ’’ти ватва̄ чинтеси – ‘‘на сакка̄ майа̄ ниччака̄лам̣ евам̣ чаритум̣, антара̄магге париссайопи дат̣т̣хаббо, саче кхо пана етам̣ антепурам̣ несса̄ми, етисса̄ пхассасампадам̣ аджа̄нанта̄ ‘амха̄кам̣ ра̄джа̄ йаккхиним̣ гахетва̄ а̄гато’ти кел̣им̣ кариссанти, сакаланагарава̄сино етисса̄ сампхассам̣ джа̄на̄петва̄ гарахам̣ мочесса̄мӣ’’ти. атха нам̣ ра̄джа̄ – ‘‘бхадде, ма̄ чинтайи, а̄харисса̄ми те питу па̄йа̄са’’нти ватва̄ та̄йа саддхим̣ абхирамитва̄ ра̄джанивесанам̣ гантва̄ пунадивасе та̄дисам̣ па̄йа̄сам̣ пача̄петва̄ пан̣н̣а̄ни а̄хара̄петва̄ две пут̣е катва̄ екасмим̣ па̄йа̄сам̣ паккхипитва̄ екасмим̣ чӯл̣а̄ман̣им̣ т̣хапетва̄ бандхитва̄ раттибха̄ге гантва̄, ‘‘бхадде, майам̣ далидда̄, киччхена сампа̄дитам̣, тава питарам̣ ‘аджджа имамха̄ пут̣а̄ па̄йа̄сам̣ бхун̃джа, све имамха̄’ти вадеййа̄сӣ’’ти а̄ха. са̄ татха̄ ака̄си. атхасса̄ пита̄ оджасампаннатта̄ па̄йа̄сасса тхокамева бхун̃джитва̄ сухито джа̄то. сесам̣ ма̄ту датва̄ сайампи ¶ бхун̃джи. тайопи сухита̄ ахесум̣. чӯл̣а̄ман̣ипут̣ам̣ пана пунадивасаттха̄йа т̣хапесум̣.
ра̄джа̄ нивесанам̣ гантва̄ мукхам̣ дховитва̄ва ‘‘чӯл̣а̄ман̣им̣ ме а̄харатха̄’’ти ватва̄ ‘‘на пасса̄ма, дева̄’’ти вутте ‘‘сакаланагарам̣ вичинатха̄’’ти а̄ха. те вичинитва̄пи на пассим̣су. тена хи бахинагаре далиддагехесу бхаттапан̣н̣апут̣е упа̄да̄йа вичинатха̄ти. вичинанта̄ тасмим̣ гхат̣е чӯл̣а̄ман̣им̣ дисва̄ тасса̄ ма̄та̄питаро ‘‘чора̄’’ти бандхитва̄ найим̣су. атхасса̄ пита̄, ‘‘са̄ми, на майам̣ чора̄, ан̃н̃ена̄йам̣ ман̣и а̄бхато’’ти ватва̄ ‘‘кена̄’’ти вутте ‘‘джа̄ма̄тара̄ ме’’ти а̄чиккхитва̄ ‘‘кахам̣ со’’ти пуччхито ‘‘дхӣта̄ ме джа̄на̄тӣ’’ти а̄ха. тато дхӣта̄йа саддхим̣ катхеси – ‘‘амма, са̄микам̣ те джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘на джа̄на̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣ санте амха̄кам̣ джӣвитам̣ наттхӣ’’ти. ‘‘та̄та, со андхака̄ре а̄гантва̄ андхака̄ре ева йа̄ти, тенасса рӯпам̣ на джа̄на̄ми, хаттхасампхассена пана нам̣ джа̄нитум̣ саккомӣ’’ти. со ра̄джапуриса̄нам̣ а̄рочеси. тепи ран̃н̃о а̄рочесум̣. ра̄джа̄ ¶ аджа̄нанто вийа хутва̄ ‘‘тена хи там̣ иттхим̣ ра̄джан̇ган̣е антоса̄н̣ийам̣ т̣хапетва̄ са̄н̣ийа̄ хаттхаппама̄н̣ам̣ чхиддам̣ катва̄ нагарава̄сино саннипа̄тетва̄ хаттхасампхассена чорам̣ ган̣хатха̄’’ти а̄ха. ра̄джапуриса̄ татха̄ ка̄тум̣ тасса̄ сантикам̣ гантва̄ рӯпам̣ дисва̄ва виппат̣иса̄рино хутва̄ – ‘‘дхӣ, дхӣ писа̄чӣ’’ти джигуччхитва̄ пхуситум̣ на уссахим̣су, а̄нетва̄ пана ¶ нам̣ ра̄джан̇ган̣е антоса̄н̣ийам̣ т̣хапетва̄ сакаланагарава̄сино саннипа̄тесум̣. са̄ а̄гата̄гатасса чхиддена паса̄ритахаттхам̣ гахетва̄ва ‘‘но есо’’ти вадати. пуриса̄ тасса̄ диббапхассасадисе пхассе баджджхитва̄ апагантум̣ на саккхим̣су, ‘‘сача̄йам̣ дан̣д̣а̄раха̄, дан̣д̣ам̣ датва̄пи да̄сакаммака̄рабха̄вам̣ упагантва̄пи етам̣ гхаре карисса̄ма̄’’ти чинтайим̣су. атха не ра̄джапуриса̄ дан̣д̣ехи кот̣т̣етва̄ пала̄песум̣. упара̄джа̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ саббе умматтака̄ вийа ахесум̣.
атха ра̄джа̄ – ‘‘каччи ахам̣ бхавеййа’’нти хаттхам̣ паса̄реси. там̣ хаттхе гахетва̄ва ‘‘чоро ме гахито’’ти маха̄саддам̣ кари. ра̄джа̄ тепи пуччхи – ‘‘тумхе ета̄йа хаттхе гахита̄ ким̣ чинтайиттха̄’’ти. те йатха̄бхӯтам̣ а̄рочесум̣. атха не ра̄джа̄ а̄ха – ‘‘ахам̣ етам̣ аттано гехам̣ а̄нетум̣ евам̣ ка̄ресим̣ ‘етисса̄ пхассам̣ аджа̄нанта̄ мам̣ парибхавеййу’нти чинтетва̄, тасма̄ майа̄ саббе тумхе джа̄на̄пита̄, вадатха, бхо да̄ни, са̄ касса гехе бхавитум̣ йутта̄’’ти? ‘‘тумха̄кам̣, дева̄’’ти. атха нам̣ абхисин̃читва̄ аггамахесим̣ ака̄си. ма̄та̄питӯнамписса̄ ¶ иссарийам̣ да̄песи. тато пат̣т̣ха̄йа ча пана та̄йа самматто нева виниччхайам̣ пат̣т̣хапеси, на ан̃н̃ам̣ иттхим̣ олокеси. та̄ тасса̄ антарам̣ парийесим̣су. са̄ екадивасам̣ двиннам̣ ра̄джӯнам̣ аггамахесибха̄васса супине нимиттам̣ дисва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ супинапа̄т̣хаке паккоса̄петва̄ ‘‘еварӯпе супине дит̣т̣хе ким̣ хотӣ’’ти пуччхи. те итара̄сам̣ иттхӣнам̣ сантика̄ лан̃джам̣ гахетва̄ – ‘‘маха̄ра̄джа, девийа̄ саббасетасса хаттхино кхандхе нисиннабха̄во тумха̄кам̣ маран̣асса пуббанимиттам̣, хаттхикхандхагата̄йа пана чандапара̄масанам̣ тумха̄кам̣ пачча̄миттара̄джа̄найанасса пуббанимитта’’нти ватва̄ ‘‘ида̄ни ким̣ ка̄табба’’нти вутте ‘‘дева имам̣ ма̄ретум̣ на сакка̄, на̄ва̄йа пана нам̣ т̣хапетва̄ надийам̣ виссаджджетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вадим̣су. ра̄джа̄ а̄ха̄раваттха̄лан̇ка̄рехи саддхим̣ раттибха̄ге нам̣ на̄ва̄йа т̣хапетва̄ надийам̣ виссаджджеси.
са̄ ¶ надийа̄ вуйхама̄на̄ хет̣т̣ха̄надийа̄ на̄ва̄йа удакам̣ кӣл̣антасса ба̄варикаран̃н̃о абхимукхат̣т̣ха̄нам̣ патта̄. тасса сена̄пати на̄вам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ на̄ва̄ майха’’нти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘на̄ва̄йа бхан̣д̣ам̣ майха’’нти ватва̄ а̄гата̄йа на̄ва̄йа там̣ дисва̄ ‘‘ка̄ на̄ма твам̣ писа̄чӣсадиса̄’’ти пуччхи. са̄ ситам̣ катва̄ бакасса ран̃н̃о аггамахесибха̄вам̣ катхетва̄ саббам̣ там̣ паваттим̣ тасса катхеси. са̄ пана пан̃чапа̄пӣти сакаладжамбудӣпе па̄кат̣а̄. атха нам̣ ра̄джа̄ хаттхе гахетва̄ уккхипи, саха гахан̣енева пхассара̄гаратто ан̃н̃а̄су иттхӣсу иттхисан̃н̃ам̣ акатва̄ там̣ ¶ аггамахесит̣т̣ха̄не т̣хапеси. са̄ тасса па̄н̣асама̄ ахоси. бако там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘на̄хам̣ тасса аггамахесим̣ ка̄тум̣ дасса̄мӣ’’ти сенам̣ сан̇кад̣д̣хитва̄ тасса пат̣ититтхе нивесанам̣ катва̄ пан̣н̣ам̣ песеси – ‘‘бхарийам̣ ва̄ ме дету йуддхам̣ ва̄’’ти. со ‘‘йуддхам̣ дасса̄ми, на бхарийа’’нти ватва̄ йуддхасаджджо ахоси. убхиннам̣ амачча̄ ‘‘ма̄туга̄мам̣ нисса̄йа маран̣акиччам̣ наттхи, пуримаса̄микатта̄ еса̄ бакасса па̄пун̣а̄ти, на̄ва̄йа ладдхатта̄ ба̄варикасса, тасма̄ екекасса гехе сатта сатта диваса̄ни хотӯ’’ти мантетва̄ двепи ра̄джа̄но сан̃н̃а̄песум̣. те убхопи аттамана̄ хутва̄ титтхапат̣ититтхе нагара̄ни ма̄петва̄ васим̣су. са̄ двиннампи тесам̣ аггамахеситтам̣ ка̄реси. двепи тасса̄ самматта̄ ахесум̣. са̄ пана екасса гхаре сатта̄хам̣ васитва̄ на̄ва̄йа итарасса гхарам̣ гаччхантӣ на̄вам̣ па̄джетва̄ нентена екена махаллакакхуджджакеват̣т̣ена саддхим̣ надӣмаджджхе па̄пам̣ кароти. тада̄ кун̣а̄ло сакун̣ара̄джа̄ ¶ бако ахоси, тасма̄ идам̣ аттана̄ дит̣т̣хака̄ран̣ам̣ а̄харитва̄ дассенто га̄тхама̄ха –
‘‘бакасса ча ба̄варикасса ча ран̃н̃о, аччантака̄ма̄нугатасса бхарийа̄;
ава̄чарӣ пат̣т̣хаваса̄нугасса, кам̣ ва̄пи иттхӣ на̄тичаре тадан̃н̃а’’нти.
таттха аччантака̄ма̄нугатасса̄ти аччантам̣ ка̄мам̣ анугатасса. ава̄чарӣти ана̄ча̄рам̣ чари. пат̣т̣хаваса̄нугасса̄ти пат̣т̣хасса аттано васа̄нугатасса, аттано песанака̄расса сантикети аттхо. каран̣аттхе ва̄ са̄мивачанам̣ ¶ , тена саддхим̣ па̄памака̄сӣти вуттам̣ хоти. тадан̃н̃анти катарам̣ там̣ ан̃н̃ам̣ пурисам̣ на̄тичареййа̄ти аттхо.
апара̄пи атӣте брахмадаттасса бхарийа̄ пин̇гийа̄нӣ на̄ма аггамахесӣ сӣхапан̃джарам̣ виваритва̄ олокентӣ ман̇галаассагопакам̣ дисва̄ ран̃н̃о ниддупагаманака̄ле ва̄тапа̄нена оруйха тена саддхим̣ атичаритва̄ пуна па̄са̄дам̣ а̄руйха гандхехи сарӣрам̣ уббат̣т̣етва̄ ран̃н̃а̄ саддхим̣ нипаджджи. атхекадивасам̣ ра̄джа̄ ‘‘ким̣ ну кхо девийа̄ ад̣д̣хараттасамайе ниччам̣ сарӣрам̣ сӣтам̣ хоти, паригган̣хисса̄ми на’’нти екадивасам̣ ниддупагато вийа хутва̄ там̣ ут̣т̣ха̄йа гаччхантим̣ анугантва̄ ассабандхена саддхим̣ атичарантим̣ дисва̄ ниваттитва̄ сайанам̣ абхирухи. са̄пи атичаритва̄ а̄гантва̄ чӯл̣асайанаке нипаджджи. пунадивасе ра̄джа̄ амаччаган̣амаджджхейева там̣ паккоса̄петва̄ там̣ киччам̣ а̄викатва̄ ‘‘сабба̄ва иттхийо па̄падхамма̄’’ти тасса̄ вадхабандхачхеджджабхеджджа̄рахам̣ досам̣ кхамитва̄ т̣ха̄на̄ ча̄ветва̄ ан̃н̃ам̣ аггамахесим̣ ака̄си. тада̄ кун̣а̄ло ра̄джа̄ брахмадатто ахоси, тена там̣ аттана̄ дит̣т̣хам̣ а̄харитва̄ дассенто га̄тхама̄ха –
‘‘пин̇гийа̄нӣ ¶ саббалокиссарасса, ран̃н̃о пийа̄ брахмадаттасса бхарийа̄;
ава̄чарӣ пат̣т̣хаваса̄нугасса, там̣ ва̄пи са̄ на̄джджхага̄ ка̄мака̄минӣ’’ти.
таттха там̣ ва̄ти са̄ евам̣ атичарантӣ там̣ ва̄ ассабандхам̣ там̣ ва̄ аггамахесит̣т̣ха̄нанти убхайампи на̄джджхага̄, убхато бхат̣т̣ха̄ ахоси. ка̄мака̄минӣти ка̄ме паттхайама̄на̄.
евам̣ па̄падхамма̄ иттхийоти атӣтаваттхӯхи ¶ иттхӣнам̣ досам̣ катхетва̄ апаренапи парийа̄йена та̄сам̣ досамева катхенто а̄ха –
‘‘луддха̄нам̣ лахучитта̄нам̣, акатан̃н̃ӯна дуббхинам̣;
на̄девасатто пурисо, тхӣнам̣ саддха̄тумарахати.
‘‘на та̄ паджа̄нанти катам̣ на киччам̣, на ма̄тарам̣ питарам̣ бха̄тарам̣ ва̄;
анарийа̄ саматиккантадхамма̄, сассева читтасса васам̣ ваджанти.
‘‘чира̄нувут̣т̣хампи ¶ пийам̣ мана̄пам̣, анукампакам̣ па̄н̣асамампи бхаттум̣;
а̄ва̄су киччесу ча нам̣ джаханти, тасма̄хамиттхӣнам̣ на виссаса̄ми.
‘‘тхӣнан̃хи читтам̣ йатха̄ ва̄нарасса, каннаппаканнам̣ йатха̄ руккхачха̄йа̄;
чала̄чалам̣ хадайамиттхийа̄нам̣, чаккасса неми вийа париваттати.
‘‘йада̄ та̄ пассанти самеккхама̄на̄, а̄деййарӯпам̣ пурисасса виттам̣;
сан̣ха̄хи ва̄ча̄хи найанти менам̣, камбоджака̄ джаладженева ассам̣.
‘‘йада̄ на пассанти самеккхама̄на̄, а̄деййарӯпам̣ пурисасса виттам̣;
самантато нам̣ париваджджайанти, тин̣н̣о надӣпа̄рагатова куллам̣.
‘‘силесӯпама̄ сикхирива саббабхаккха̄, тиккхама̄йа̄ надӣрива сӣгхасота̄;
севанти хета̄ пийамаппийан̃ча, на̄ва̄ йатха̄ оракулам̣ паран̃ча.
‘‘на ¶ та̄ екасса на двиннам̣, а̄пан̣ова паса̄рито;
йо та̄ майханти ман̃н̃еййа, ва̄там̣ джа̄лена ба̄дхайе.
‘‘йатха̄ ¶ надӣ ча пантхо ча, па̄на̄га̄рам̣ сабха̄ папа̄;
евам̣ локиттхийо на̄ма, вела̄ та̄сам̣ на виджджати.
‘‘гхата̄санасама̄ ета̄, кан̣хасаппасирӯпама̄;
га̄во бахи тин̣ассева, омасанти варам̣ варам̣.
‘‘гхата̄санам̣ ¶ кун̃джарам̣ кан̣хасаппам̣, муддха̄бхиситтам̣ памада̄ ча сабба̄;
ете наро ниччайато бхаджетха, тесам̣ хаве дуббиду саббабха̄во.
‘‘наччантаван̣н̣а̄ на бахӯна канта̄, на даккхин̣а̄ памада̄ севитабба̄;
на парасса бхарийа̄ на дханасса хету, етиттхийо пан̃ча на севитабба̄’’ти.
таттха луддха̄нанти луббха̄нам̣. кан̣авераджа̄таке (джа̄. 1.4.69-72) вийа баддхачорепи са̄раджджанам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. лахучитта̄нанти мухуттамева париваттаначитта̄нам̣. чӯл̣адхануггахаджа̄такена (джа̄. 1.5.128 а̄дайо) етам̣ дӣпетаббам̣. акатан̃н̃ута̄ пана ета̄сам̣ екаканипа̄те такка̄рийаджа̄такена (джа̄. 1.13.104 а̄дайо) дӣпетабба̄. на̄девасаттоти на адевасатто девена ана̄сатто айаккхагахитако абхӯтавит̣т̣хо пурисо тхӣнам̣ сӣлавантатам̣ саддха̄тум̣ на̄рахати, бхӯтавит̣т̣хо пана саддахеййа. катанти аттано катам̣ упака̄рам̣. киччанти аттана̄ каттаббам̣ киччам̣. на ма̄таранти саббепи н̃а̄таке чхад̣д̣етва̄ йасмим̣ пат̣ибаддхачитта̄ хонти, тан̃н̃ева анубандханато ете ма̄та̄дайо на джа̄нанти на̄ма маха̄пантхакама̄та̄ вийа. анарийа̄ти нилладжджа̄. сассева̄ти сакасса. а̄ва̄сӯти а̄пада̄су. киччесӯти тесу тесу каран̣ӣйесу.
каннаппаканнанти отин̣н̣отин̣н̣ам̣. йатха̄ хи висаме падесе руккхачха̄йа̄ ниннампиорохати, тхалампи абхирухати, татха̄ ета̄сампи читтам̣ на кан̃чи уттама̄дхамам̣ ваджджети. чала̄чаланти екасмим̣йева апатит̣т̣хитам̣. неми вийа̄ти сакат̣асса гаччхато чакканеми вийа. а̄деййарӯпанти гахетаббаджа̄тикам̣. виттанти дханам̣. найантӣти аттано васам̣ ненти. джаладжена̄ти джаладжа̄тасева̄лена. камбоджарат̣т̣хава̄сино кира йада̄ ат̣авито ассе ган̣хитука̄ма̄ хонти, тада̄ екасмим̣ ¶ т̣ха̄не ватим̣ париккхипитва̄ два̄рам̣ йоджетва̄ асса̄нам̣ удакапа̄натиттхе сева̄лам̣ мадхуна̄ маккхетва̄ сева̄ласамбандха̄ни тӣре тин̣а̄ни а̄дим̣ катва̄ йа̄ва париккхепадва̄ра̄ маккхенти, асса̄ па̄нӣйам̣ пивитва̄ ¶ расагиддхена мадхуна̄ маккхита̄ни та̄ни тин̣а̄ни кха̄данта̄ ануккамена там̣ т̣ха̄нам̣ пависанти. ити йатха̄ те джаладжена палобхетва̄ ¶ ассе васам̣ ненти, татха̄ ета̄пи дханам̣ дисва̄ тасса гахан̣аттха̄йа сан̣ха̄хи ва̄ча̄хипи пурисам̣ васам̣ нентӣти аттхо. кулланти таран̣аттха̄йа гахитам̣ йам̣ кин̃чи.
силесӯпама̄ти пуриса̄нам̣ читтабандханена силесасадиса̄. тиккхама̄йа̄ти тикхин̣ама̄йа̄ сӣгхама̄йа̄. надӣрива̄ти йатха̄ паббатеййа̄ надӣ сӣгхасота̄, евам̣ сӣгхама̄йа̄ти аттхо. а̄пан̣ова̄ти йатха̄ ча паса̄рита̄пан̣о йесам̣ мӯлам̣ аттхи, тесан̃н̃ева упака̄ро, татхева та̄пи. йо та̄ти йо пурисо та̄ иттхийо. ба̄дхайети со ва̄там̣ джа̄лена ба̄дхеййа. вела̄ та̄сам̣ на виджджатӣти йатха̄ етесам̣ надӣа̄дӣнам̣ ‘‘асукавела̄йамева еттха гантабба’’нти вела̄ наттхи, раттимпи дива̄пи иччхитиччхитаккхан̣е упагантабба̄нева, асукенева̄типи марийа̄да̄ наттхи, аттхикена упагантабба̄нева, татха̄ та̄сампӣти аттхо.
гхата̄санасама̄ ета̄ти йатха̄ агги индханена на таппати, евамета̄пи килесаратийа̄. кан̣хасаппасирӯпама̄ти кодханата̄йа упана̄хита̄йа гхорависата̄йа дудживхата̄йа миттадуббхита̄йа̄ти пан̃чахи ка̄ран̣ехи кан̣хасаппасирасадиса̄. таттха бахулара̄гата̄йа гхорависата̄, писун̣ата̄йа дудживхата̄, атича̄рита̄йа миттадуббхита̄ ведитабба̄. га̄во бахи тин̣ассева̄ти йатха̄ га̄во кха̄дитат̣т̣ха̄нам̣ чхад̣д̣етва̄ бахи мана̄памана̄пасса тин̣асса варам̣ варам̣ омасанти кха̄данти, евамета̄пи ниддханам̣ чхад̣д̣етва̄ ан̃н̃ам̣ садханамева бхаджантӣти аттхо. муддха̄бхиситтанти ра̄джа̄нам̣. памада̄ ча сабба̄ти сабба̄ ча иттхийо. етети ете пан̃ча джане. ниччайатоти ниччасан̃н̃ато, упат̣т̣хитассати аппаматтова хутва̄ти аттхо. дуббидӯти дуджджа̄но. саббабха̄воти аджджха̄сайо. чирапаричин̣н̣опи хи агги дахати, чирависса̄сикопи кун̃джаро гха̄тети, чирапаричитопи саппо д̣ам̣сати, чирависса̄сикопи ра̄джа̄ анаттхакаро хоти, евам̣ чира̄чин̣н̣а̄пи иттхийо вика̄рам̣ дассентӣти.
наччантаван̣н̣а̄ти абхирӯпаватӣ. на бахӯна канта̄ти ад̣д̣хака̄сиган̣ика̄ вийа бахӯнам̣ пийа̄ мана̄па̄. на даккхин̣а̄ти наччагӣтакусала̄. татха̄рӯпа̄ хи ¶ бахупаттхита̄ бахумитта̄ хонти, тасма̄ на ¶ севитабба̄. на дханасса хетӯти йа̄ дханахетуйева бхаджати, са̄ апариггаха̄пи на севитабба̄. са̄ хи дханам̣ алабхама̄на̄ куджджхатӣти.
евам̣ вутте маха̄джано маха̄саттасса ‘‘ахо сукатхита’’нти са̄дхука̄рамада̄си. сопи еттакехи ка̄ран̣ехи иттхӣнам̣ агун̣ам̣ катхетва̄ тун̣хӣ ахоси. там̣ сутва̄ а̄нандо гиджджхара̄джа̄, ‘‘самма кун̣а̄ла, ахампи аттано н̃а̄н̣абалена иттхӣнам̣ агун̣ам̣ катхесса̄мӣ’’ти ватва̄ агун̣акатхам̣ а̄рабхи. там̣ дассенто саттха̄ а̄ха –
‘‘атха кхалу, бхо, а̄нандо гиджджхара̄джа̄ кун̣а̄ласса а̄димаджджхакатха̄парийоса̄нам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘пун̣н̣ампи ¶ чемам̣ патхавим̣ дханена, даджджиттхийа̄ пурисо саммата̄йа;
ладдха̄ кхан̣ам̣ атиман̃н̃еййа тампи, та̄сам̣ васам̣ асатӣнам̣ на гаччхе.
‘‘ут̣т̣ха̄хакам̣ чепи алӣнавуттим̣, кома̄рабхатта̄рам̣ пийам̣ мана̄пам̣;
а̄ва̄су киччесу ча нам̣ джаханти, тасма̄хамиттхӣнам̣ на виссаса̄ми.
‘‘на виссасе ‘иччхати ма’нти посо, на виссасе ‘родати ме сака̄се’;
севанти хета̄ пийамаппийан̃ча, на̄ва̄ йатха̄ оракӯлам̣ паран̃ча.
‘‘на виссасе са̄кхапура̄н̣асантхатам̣, на виссасе миттапура̄н̣ачорам̣;
на виссасе ра̄джа̄нам̣ ‘сакха̄ мама’нти, на виссасе иттхи дасанна ма̄тарам̣.
‘‘на ¶ виссасе ра̄макара̄су на̄рису, аччантасӣла̄су асан̃н̃ата̄су;
аччантапема̄нугатасса бхарийа̄, на виссасе титтхасама̄ хи на̄рийо.
‘‘ханеййум̣ чхиндеййум̣ чхеда̄пеййумпи, кан̣т̣хепи чхетва̄ рудхирам̣ пивеййум̣;
ма̄ дӣнака̄ма̄су асан̃н̃ата̄су, бха̄вам̣ каре ган̇гатиттхӯпама̄су.
‘‘муса̄ ¶ та̄сам̣ йатха̄ саччам̣, саччам̣ та̄сам̣ йатха̄ муса̄;
га̄во бахи тин̣ассева, омасанти варам̣ варам̣.
‘‘гатенета̄ палобхенти, пеккхитена мхитена ча;
атхопи дунниваттхена, ман̃джуна̄ бхан̣итена ча.
‘‘чорийо катхина̄ хета̄, ва̄л̣а̄ ча лапасаккхара̄;
на та̄ кин̃чи на джа̄нанти, йам̣ мануссесу ван̃чанам̣.
‘‘аса̄ локиттхийо на̄ма, вела̄ та̄сам̣ на виджджати;
са̄ратта̄ ча пагаббха̄ ча, сикхӣ саббагхасо йатха̄.
‘‘наттхиттхӣнам̣ пийо на̄ма, аппийопи на виджджати;
севанти хета̄ пийамаппийан̃ча, на̄ва̄ йатха̄ оракӯлам̣ паран̃ча.
‘‘наттхиттхӣнам̣ ¶ пийо на̄ма, аппийопи на виджджати;
дханатта̄ пат̣ивалланти, лата̄ва думаниссита̄.
‘‘хаттхибандхам̣ ассабандхам̣, гопурисан̃ча ман̣д̣алам̣;
чхавад̣а̄хакам̣ пуппхачхад̣д̣акам̣, садханаманупатанти на̄рийо.
‘‘кулапуттампи джаханти акин̃чанам̣, чхавакасамасадисампи;
анугаччханти анупатанти, дханахету хи на̄рийо’’ти.
таттха ¶ а̄димаджджхакатха̄парийоса̄нанти катха̄йа а̄димаджджхапарийоса̄нам̣. ладдха̄ кхан̣анти ока̄сам̣ лабхитва̄. иччхати манти мам̣ еса̄ иччхатӣти пурисо иттхим̣ на виссасеййа. са̄кхапура̄н̣асантхатанти хиййо ва̄ паре ва̄ сантхатам̣ пура̄н̣аса̄кха̄сантхатам̣ на виссасе, апаппхот̣етва̄ апаччавеккхитва̄ на парибхун̃джеййа. татра хи дӣгхаджа̄тико ва̄ пависитва̄ тит̣т̣хеййе, пачча̄митто ва̄ саттхам̣ никкхипеййа. миттапура̄н̣ачоранти пантхадӯханат̣т̣ха̄не т̣хитам̣ чорам̣ ‘‘пура̄н̣амитто ме’’ти на виссасеййа. чора̄ хи йе сан̃джа̄нанти тейева ма̄ренти. сакха̄ маманти со хи кхиппамева ¶ куджджхати, тасма̄ ра̄джа̄нам̣ ‘‘сакха̄ ме’’ти на виссасе. дасаннама̄таранти ‘‘айам̣ махаллика̄ ида̄ни мам̣ на атичариссати, атта̄нам̣ раккхиссатӣ’’ти на виссасетабба̄. ра̄макара̄сӯти ба̄ла̄нам̣ ратикара̄су. аччантасӣла̄сӯти атиккантасӣла̄су. аччантапема̄нугатасса̄ти сачепи аччантам̣ анугатапема̄ асса, татха̄пи там̣ на виссасе. ким̣ка̄ран̣а̄? титтхасама̄ хи на̄рийоти самбандхо, титтхам̣ вийа саббаса̄дха̄ран̣а̄ти аттхо.
ханеййунти куддха̄ ва̄ ан̃н̃апурисаса̄ратта̄ ва̄ хутва̄ саббаметам̣ ханана̄дим̣ кареййум̣. ма̄ дӣнака̄ма̄сӯти хӣнаджджха̄сайа̄су сам̣килит̣т̣хаа̄сайа̄су. бха̄ванти еварӯпа̄су синехам̣ ма̄ каре. ган̇гатиттхӯпама̄сӯти саббаса̄дха̄ран̣ат̣т̣хена ган̇га̄титтхасадиса̄су. муса̄ти муса̄ва̄до та̄сам̣ саччасадисова. гатена̄тиа̄дӣсу пеккхитена палобхане умма̄дантӣджа̄такам̣, (джа̄. 2.18.57 а̄дайо) дунниваттхена нил̣иника̄джа̄такам̣, (джа̄. 2.18.1 а̄дайо) ман̃джуна̄ бхан̣итена ‘‘туват̣ам̣ кхо, аййапутта, а̄гаччхеййа̄сӣ’’ти нандаттхерасса ваттху (уда̄. 22) катхетаббам̣. чорийоти самбхатасса дханасса вина̄санена чорийо. катхина̄ти тхаддхахадайа̄. ва̄л̣а̄ти дут̣т̣ха̄ аппакенева куджджханасӣла̄. лапасаккхара̄ти нираттхакалапанена саккхара̄ вийа мадхура̄. аса̄ти асатийо ла̄мака̄. са̄ратта̄ти саббада̄ са̄ратта̄. пагаббха̄ти ка̄йапа̄габбхийа̄дӣхи пагаббха̄. йатха̄ти йатха̄ сикхӣ саббагхасо, евамета̄пи саббагхаса̄. пат̣иваллантӣти париссаджанти упагӯханти вет̣хенти. лата̄ва̄ти йатха̄ лата̄ руккханиссита̄ руккхам̣ вет̣хенти, евамета̄ пурисам̣ париссаджанти на̄ма.
хаттхибандхантиа̄дӣсу ¶ гопурисо вуччати гопа̄лако. чхавад̣а̄хаканти чхава̄нам̣ д̣а̄хакам̣, суса̄напа̄ланти вуттам̣ хоти. пуппхачхад̣д̣аканти ваччат̣т̣ха̄насодхакам̣. садхананти етесупи садханам̣ анугаччхантийева ¶ . акин̃чананти адханам̣. чхавакасамасадисанти сунакхамам̣сакха̄дачан̣д̣а̄лена самам̣ садисам̣, тена ниббисесампи пурисам̣ гаччханти бхаджанти. касма̄? йасма̄ анупатанти дханахету на̄рийоти.
евам̣ аттано н̃а̄н̣е т̣хатва̄ а̄нандо гиджджхара̄джа̄ иттхӣнам̣ агун̣ам̣ катхетва̄ тун̣хӣ ахоси. тасса вачанам̣ сутва̄ на̄радопи аттано н̃а̄н̣е т̣хатва̄ та̄сам̣ агун̣ам̣ катхеси. там̣ дассенто саттха̄ а̄ха –
‘‘атха кхалу, бхо, на̄радо девабра̄хман̣о а̄нандасса гиджджхара̄джасса а̄димаджджхакатха̄парийоса̄нам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘‘чатта̄роме ¶ на пӯренти, те ме сун̣а̄тха бха̄сато;
самуддо бра̄хман̣о ра̄джа̄, иттхӣ ча̄пи диджампати.
‘‘сарита̄ са̄гарам̣ йанти, йа̄ ка̄чи патхависсита̄;
та̄ самуддам̣ на пӯренти, ӯнатта̄ хи на пӯрати.
‘‘бра̄хман̣о ча адхӣйа̄на, ведамаккха̄напан̃чамам̣;
бхиййопи сутамиччхеййа, ӯнатта̄ хи на пӯрати.
‘‘ра̄джа̄ ча патхавим̣ саббам̣, сасамуддам̣ сапаббатам̣;
аджджха̄васам̣ виджинитва̄, анантаратаночитам̣;
па̄рам̣ самуддам̣ паттхети ӯнатта̄ хи на пӯрати.
‘‘екамека̄йа иттхийа̄, ат̣т̣хат̣т̣ха патино сийа̄;
сӯра̄ ча балаванто ча, саббака̄мараса̄хара̄;
кареййа наваме чхандам̣, ӯнатта̄ хи на пӯрати.
‘‘саббиттхийо сикхӣрива саббабхаккха̄, саббиттхийо надӣрива саббава̄хӣ;
саббиттхийо кан̣т̣ака̄нам̣ва са̄кха̄, саббиттхийо дханахету ваджанти.
‘‘ва̄тан̃ча ¶ джа̄лена наро пара̄масе, осин̃чайе са̄гарамекапа̄н̣ина̄;
сакена хаттхена кареййа гхосам̣, йо саббабха̄вам̣ памада̄су оссадже.
‘‘чорӣнам̣ бахубуддхӣнам̣, йа̄су саччам̣ судуллабхам̣;
тхӣнам̣ бха̄во дура̄джа̄но, маччхассеводаке гатам̣.
‘‘анала̄ ¶ мудусамбха̄са̄, дуппӯра̄ та̄ надӣсама̄;
сӣданти нам̣ видитва̄на, а̄рака̄ париваджджайе.
‘‘а̄ват̣т̣анӣ ¶ маха̄ма̄йа̄, брахмачарийавикопана̄;
сӣданти нам̣ видитва̄на, а̄рака̄ париваджджайе.
‘‘йам̣ ета̄ упасеванти, чхандаса̄ ва̄ дханена ва̄;
джа̄таведова сам̣т̣ха̄нам̣, кхиппам̣ анудаханти на’’’нти.
таттха диджампатӣти диджаджет̣т̣хакам̣ кун̣а̄лам̣ а̄лапати. ‘‘сарита̄’’тиа̄ди т̣хапитама̄тика̄йа бха̄джанаттхам̣ вуттам̣. ӯнатта̄ти удакапатит̣т̣ха̄насса махантата̄йа ӯна̄ ева. адхӣйа̄на̄ти саджджха̄йитва̄. ведамаккха̄напан̃чаманти итиха̄сапан̃чамам̣ ведачатуккам̣. ӯнатта̄ти со хи аджджха̄сайамахантата̄йа сиккхитаббасса на пӯрати. анантаратаночитанти на̄на̄ратанехи очитам̣ парипун̣н̣ам̣. ӯнатта̄ти со хи тан̣ха̄махантата̄йа на пӯрати. сийа̄ти сийум̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. саббака̄мараса̄хара̄ти саббесам̣ ка̄мараса̄нам̣ а̄харака̄. ‘‘наваме’’ти ат̣т̣хахи атиттабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣. са̄ пана дасамепи вӣсатимепи тато уттаритарепи чхандам̣ каротева. ӯнатта̄ти са̄ хи ка̄матан̣ха̄йа махантата̄йа на пӯрати. кан̣д̣ака̄нам̣ва са̄кха̄ти самба̄дхамагге кан̣т̣акаса̄кхасадиса̄. йатха̄ хи са̄кха̄ лаггитва̄ а̄кад̣д̣хати, евам̣ ета̄пи рӯпа̄дӣхи кад̣д̣ханти. йатха̄ са̄кха̄ хаттха̄дӣсу виджджхитва̄ дуккхам̣ уппа̄дети, евам̣ ета̄пи пхут̣т̣хаматта̄ сарӣрасампхассена виджджхитва̄ маха̄вина̄сам̣ па̄пенти. ваджантӣти парапурисам̣ ваджанти.
пара̄масети ган̣хеййа. осин̃чайети нха̄йитум̣ отин̣н̣о екена па̄н̣ина̄ сакаласамуддаудакам̣ осин̃чеййа гахетва̄ чхад̣д̣еййа. сакена̄ти екена ¶ аттано хаттхена тамева хаттхам̣ харитва̄ гхосам̣ уппа̄деййа. саббабха̄ванти ‘‘твамева ит̣т̣хо канто пийо мана̄по’’ти вуччама̄но йо пурисо ‘‘евамета’’нти саддаханто саббам̣ аттано аджджха̄сайам̣ памада̄су оссаджеййа, со джа̄ла̄дӣхи ва̄таггахан̣а̄дӣни кареййа̄ти аттхо. гатанти гаманам̣. анала̄ти тӣхи дхаммехи аланти вачанавирахита̄. дуппура̄ та̄ти йатха̄ маха̄надӣ удакена, евам̣ килесаратийа̄ та̄ дуппӯра̄. сӣданти нам̣ видитва̄на̄ти еттха нанти нипа̄таматтам̣, иттхийо аллӣна̄ чатӯсу апа̄йесу сӣдантӣти видитва̄. а̄ват̣т̣анӣти йатха̄ а̄ват̣т̣анӣ маха̄джанасса хадайам̣ мохетва̄ аттано васе ваттети, евамета̄пӣти аттхо. викопана̄ти на̄санаттхена ча гарахаттхена ча брахмачарийасса копика̄. чхандаса̄ ва̄ти пийасам̣ва̄сена ва̄. дханена ва̄ти дханахету ва̄. сам̣т̣ха̄нанти йатха̄ джа̄таведо аттано т̣ха̄нам̣ йам̣ йам̣ падесам̣ аллӣйати, там̣ там̣ дахати, татха̄ ета̄пи йам̣ йам̣ пурисам̣ килесавасена аллӣйанти, там̣ там̣ анудаханти маха̄вина̄сам̣ па̄пенти.
евам̣ ¶ на̄радена иттхӣнам̣ агун̣е пака̄сите пуна маха̄сатто висесетва̄ та̄сам̣ агун̣ам̣ пака̄сети. там̣ ¶ дассетум̣ саттха̄ а̄ха –
‘‘атха кхалу, бхо, кун̣а̄ло сакун̣о на̄радасса девабра̄хман̣асса а̄димаджджхакатха̄парийоса̄нам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо аджджхабха̄си –
‘‘‘саллапе ниситакхаггапа̄н̣ина̄, пан̣д̣ито апи писа̄чадосина̄;
уггатеджамурагампи а̄сиде, еко ека̄йа памада̄йа на̄лапе.
‘‘локачиттаматхана̄ хи на̄рийо, наччагӣтабхан̣итамхита̄вудха̄;
ба̄дхайанти анупат̣т̣хитассатим̣, дӣпе раккхасиган̣ова ва̄н̣идже.
‘‘наттхи ¶ та̄сам̣ винайо на сам̣варо, маджджамам̣санирата̄ асан̃н̃ата̄;
та̄ гиланти пурисасса па̄бхатам̣, са̄гарева макарам̣ тимин̇гало.
‘‘пан̃чака̄магун̣аса̄тагочара̄, уддхата̄ анийата̄ асан̃н̃ата̄;
осаранти памада̄ пама̄динам̣, лон̣атойаватийам̣ва а̄пака̄.
‘‘йам̣ нарам̣ упалапенти на̄рийо, чхандаса̄ ва̄ ратийа̄ дханена ва̄;
джа̄таведасадисампи та̄дисам̣, ра̄гадосавадхийо даханти нам̣.
‘‘ад̣д̣хам̣ н̃атва̄ пурисам̣ махаддханам̣, осаранти садханам̣ сахаттана̄;
раттачиттамативет̣хайанти нам̣, са̄ла ма̄лувалата̄ва ка̄нане.
‘‘та̄ упенти вивидхена чхандаса̄, читрабимбамукхийо алан̇ката̄;
ухасанти пахасанти на̄рийо, самбарова сатама̄йаковида̄.
‘‘джа̄тарӯпаман̣имуттабхӯсита̄, сакката̄ патикулесу на̄рийо;
раккхита̄ ¶ атичаранти са̄микам̣, да̄навам̣ва хадайантарассита̄.
‘‘теджава̄пи ¶ хи наро вичаккхан̣о, саккато бахуджанасса пӯджито;
на̄ринам̣ васагато на бха̄сати, ра̄хуна̄ упахатова чандима̄.
‘‘йам̣ ¶ кареййа купито дисо дисам̣, дут̣т̣хачитто васама̄гатам̣ арим̣;
тена бхиййо бйасанам̣ нигаччхати, на̄ринам̣ васагато апеккхава̄.
‘‘кесалӯнанакхачхиннатаджджита̄, па̄дапа̄н̣икасадан̣д̣ата̄л̣ита̄;
хӣнамевупагата̄ хи на̄рийо, та̄ раманти кун̣апева маккхика̄.
‘‘та̄ кулесу висикхантаресу ва̄, ра̄джадха̄нинигамесу ва̄ пуна;
од̣д̣итам̣ намучипа̄сава̄карам̣, чаккхума̄ паривадждже сукхаттхико.
‘‘оссаджитва кусалам̣ тапогун̣ам̣, йо анарийачарита̄ни ма̄чари;
девата̄хи нирайам̣ нимиссати, чхедага̄миман̣ийам̣ва ва̄н̣иджо.
‘‘со идха гарахито параттха ча, думматӣ упахато сакаммуна̄;
гаччхатӣ анийато гал̣а̄гал̣ам̣, дут̣т̣хагадрабхаратхова уппатхе.
‘‘со упети нирайам̣ пата̄панам̣, саттисимбаливанан̃ча а̄йасам̣;
а̄васитва̄ тираччха̄найонийам̣, петара̄джависайам̣ на мун̃чати.
‘‘дибйакхид̣д̣аратийо ча нандане, чаккаваттичаритан̃ча ма̄нусе;
на̄сайанти памада̄ пама̄динам̣, дуггатин̃ча пат̣ипа̄дайанти нам̣.
‘‘дибйакхид̣д̣аратийо ¶ ¶ на дуллабха̄, чаккаваттичаритан̃ча ма̄нусе;
сон̣н̣абйамханилайа̄ ча аччхара̄, йе чаранти памада̄ханаттхика̄.
‘‘ка̄мадха̄тусаматиккама̄ гати, рӯпадха̄туйа̄ бха̄во на дуллабхо;
вӣтара̄гависайӯпапатти йа̄, йе чаранти памада̄ханаттхика̄.
‘‘саббадуккхасаматтиккамам̣ ¶ сивам̣, аччантамачалитам̣ асан̇кхатам̣;
ниббутехи сучихӣ на дуллабхам̣, йе чаранти памада̄ханаттхика̄’’’ти.
таттха саллапети ‘‘саче майа̄ саддхим̣ саллапессаси, сӣсам̣ те па̄тесса̄мӣ’’ти ватва̄ кхаггам̣ а̄да̄йа т̣хитена̄пи, ‘‘саллапитаматтейева там̣ кха̄дитва̄ джӣвитавина̄сам̣ па̄песса̄мӣ’’ти досина̄ хутва̄ т̣хитена̄пи писа̄чена саддхим̣ саллапе. ‘‘упагатам̣ д̣ам̣ситва̄ на̄сесса̄мӣ’’ти т̣хитам̣ уггатеджам̣ урагампи а̄сиде. еко пана хутва̄ рахо ека̄йа памада̄йа на хи а̄лапе. локачиттаматхана̄ти локасса читтагха̄тика̄. дӣпе раккхасиган̣оти йатха̄ дӣпе раккхасиган̣о мануссавесена ва̄н̣идже упала̄петва̄ аттано васе гате катва̄ кха̄дати, евам̣ има̄пи пан̃чахи ка̄магун̣ехи аттано васе катва̄ сатте маха̄вина̄сам̣ па̄пентӣти аттхо. винайоти а̄ча̄ро. сам̣вароти марийа̄до. пурисасса па̄бхатанти дуккхасамбхатам̣ дханам̣ гиланти на̄сенти.
анийата̄ти анийатачитта̄. лон̣атойаватийанти лон̣атойавантам̣ самудданти аттхо. а̄пака̄ти а̄пага̄, айамева ва̄ па̄т̣хо. йатха̄ самуддам̣ надийо осаранти, евам̣ пама̄динам̣ памада̄ти аттхо. чхандаса̄ти пемена. ратийа̄ти пан̃чака̄магун̣аратийа̄. дханена ва̄ти дханахету ва̄. джа̄таведасадисанти гун̣асампаттийа̄ аггимива джалитампи. ра̄гадосавадхийоти ¶ ка̄мара̄гадосехи вадхика̄. ра̄гадосагатийотипи па̄т̣хо. осарантӣти дханагахан̣аттха̄йа мадхуравачанена там̣ бандхантийо упагаччханти. садхананти садхана̄. айамева ва̄ па̄т̣хо, ваттха̄лан̇ка̄раттха̄йа кин̃чи аттано дханам̣ датва̄пи осарантӣти аттхо. сахаттана̄ти аттабха̄вена саддхим̣ аттабха̄вампи тассева париччаджантийо вийа хонти. ативет̣хайантӣти дханагахан̣аттха̄йа ативийа вет̣хенти пӣл̣енти.
вивидхена чхандаса̄ти на̄на̄видхена а̄ка̄рена. читрабимбамукхийоти алан̇ка̄равасена читрасарӣра̄ читрамукхийо хутва̄. ухасантӣти маха̄хаситам̣ хасанти. пахасантӣти мандахаситам̣ хасанти. самбарова̄ти ма̄йа̄ка̄рапурисо вийа асуриндо вийа ча ¶ . да̄навам̣ва хадайантарассита̄ти йатха̄ ‘‘куто ну а̄гаччхатха, бхо, тайо джана̄’’ти каран̣д̣акаджа̄таке (джа̄. 1.9.87 а̄дайо) хадайантараниссита̄ антоударагата̄пи да̄навам̣ атичари, евам̣ атичаранти. араккхита̄ хета̄ти дӣпети. на бха̄сатӣти на вирочати харитачаломасакассапакусара̄джа̄но вийа. тена̄ти тамха̄ амиттена ката̄ бйасана̄ атирекатарам̣ бйасананти аттхо. апеккхава̄ти сатан̣хо.
кесалӯнанакхачхиннатаджджита̄ти а̄кад̣д̣хитва̄ лӯнакеса̄ накхехи чхиннагатта̄ таджджита̄ па̄да̄дӣхи ча ¶ та̄л̣ита̄ва хутва̄. йо килесавасена етепи виппака̄ре кароти, та̄дисам̣ хӣнамева упагата̄ на̄рийо раманти, на ете виппака̄ре парихаранти, мадхурасама̄ча̄ре ким̣ка̄ран̣а̄ та̄ на раманти. кун̣апева маккхика̄ти йасма̄ джегуччхахаттхикун̣апа̄димхи маккхика̄ вийа та̄ хӣнейева рамантӣти аттхо. од̣д̣итанти на ета̄ иттхийо на̄ма, атха кхо имесу т̣ха̄несу намучино килесама̄расса мигапаккхигахан̣аттхам̣ луддакехи од̣д̣итам̣ па̄сан̃ча ва̄каран̃ча̄ти ман̃н̃ама̄но пан̃н̃а̄чаккхума̄ пурисо диббама̄нусикена сукхена аттхико париваджджеййа.
оссаджитва̄ти девамануссесу маха̄сампаттида̄йакам̣ тапогун̣ам̣ чхад̣д̣етва̄. йоти йо пурисо анарийесу апарисуддхесу ка̄магун̣есу ка̄маратичарита̄ни а̄чарати. девата̄хи нирайам̣ нимиссатӣти со девалокена париваттитва̄ нирайам̣ ган̣хиссати. чхедага̄миман̣ийам̣ва ва̄н̣иджоти ¶ йатха̄ ба̄лава̄н̣иджо сатасахассаггхабхан̣д̣ам̣ датва̄ чхедага̄миман̣икам̣ ган̣ха̄ти, татха̄рӯпо айам̣ хотӣти аттхо. соти со иттхӣнам̣ васам̣ гато. анийатоти еттакам̣ на̄ма ка̄лам̣ апа̄йесу паччиссатӣти анийато. гал̣а̄гал̣анти девалока̄ ва̄ мануссалока̄ ва̄ гал̣итва̄ апа̄йамева гаччхатӣти аттхо. йатха̄ ким̣? дут̣т̣хагадрабхаратхова уппатхети, йатха̄ кӯт̣агадрабхайуттаратхо магга̄ оккамитва̄ уппатхейева гаччхати, татха̄. саттисимбаливананти саттисадисехи кан̣т̣акехи йуттам̣ а̄йасам̣ симбаливанам̣. петара̄джависайанти петависайан̃ча ка̄лакан̃чикаасурависайан̃ча.
пама̄динанти паматта̄нам̣. те хи памада̄су паматта̄ та̄сам̣ сампаттӣнам̣ мӯлабхӯтам̣ кусалам̣ на каронти, ити тесам̣ памада̄ сабба̄ та̄ на̄сенти на̄ма. пат̣ипа̄дайантӣти татха̄видхам̣ пурисам̣ та̄ пама̄давасенева акусалам̣ ка̄ретва̄ дуггатим̣ пат̣ипа̄денти на̄ма. сон̣н̣абйамханилайа̄ти суван̣н̣амайавима̄нава̄синийо. памада̄ханаттхика̄ти йе пуриса̄ памада̄хи анаттхика̄ хутва̄ брахмачарийам̣ чаранти. ка̄мадха̄тусаматиккама̄ти ка̄мадха̄тусаматиккама̄ йа̄ гати. рӯпадха̄туйа̄ бха̄воти йо ка̄мадха̄тусаматиккамагатисан̇кха̄то рӯпадха̄туйа̄ бха̄во, со тесам̣ на дуллабхо. вӣтара̄гависайӯпапатти йа̄ти йа̄ вӣтара̄гависайе суддха̄ва̄салоке упапатти, са̄пи тесам̣ на дуллабха̄ти аттхо. аччантанти анта̄тӣтам̣ авина̄садхаммам̣. ачалитанти килесехи акампитам̣. ниббутехӣти ниббутакилесехи. сучихӣти сучӣхи парисуддхехи еварӯпам̣ нибба̄нам̣ на дуллабханти.
евам̣ ¶ маха̄сатто аматамаха̄нибба̄нам̣ па̄петва̄ десанам̣ нит̣т̣ха̄песи. химаванте киннарамахорага̄дайо а̄ка̄се т̣хита̄ девата̄ ча ‘‘ахо буддхалӣла̄йа катхита̄’’ти са̄дхука̄рам̣ адам̣су ¶ . а̄нандо гиджджхара̄джа̄ на̄радо девабра̄хман̣о пун̣н̣амукхо ча пхуссакокило аттано аттано парисам̣ а̄да̄йа йатха̄т̣ха̄намева гамим̣су. маха̄саттопи сакат̣т̣ха̄намева гато. итаре пана антарантара̄ гантва̄ маха̄саттасса сантике ова̄дам̣ гахетва̄ тасмим̣ ова̄де т̣хатва̄ саггапара̄йан̣а̄ ахесум̣.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄ненто оса̄нага̄тха̄ абха̄си –
‘‘кун̣а̄лохам̣ тада̄ а̄сим̣, уда̄йӣ пхуссакокило;
а̄нандо гиджджхара̄джа̄си, са̄рипутто ча на̄радо;
париса̄ буддхапариса̄, евам̣ дха̄ретха джа̄така’’нти.
те пана бхиккхӯ гаманака̄ле саттха̄нубха̄вена гантва̄ а̄гаманака̄ле аттано аттанова а̄нубха̄вена а̄гата̄. тесам̣ саттха̄ маха̄ванейева каммат̣т̣ха̄нам̣ катхеси. саббепи те там̣ дивасамева арахаттам̣ па̄пун̣им̣су. маха̄девата̄сама̄гамо ахоси. атхасса бхагава̄ маха̄самайасуттам̣ (дӣ. ни. 2.331 а̄дайо) катхеси.
кун̣а̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.
[537] 5. маха̄сутасомаджа̄такаван̣н̣ана̄
касма̄ тувам̣ расака едиса̄нӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̇гулима̄латтхерадаманам̣ а̄раббха катхеси. тасса уппатти ча паббаджджа̄ ча упасампада̄ ча ан̇гулима̄ласуттаван̣н̣ана̄йам̣ (ма. ни. ат̣т̣ха. 2.34 а̄дайо) вуттанайена виттха̄рато ведитабба̄. со пана саччакирийа̄йа мӯл̣хагаббха̄йа иттхийа̄ соттхибха̄вам̣ катва̄ тато пат̣т̣ха̄йа сулабхапин̣д̣о хутва̄ вивекаманубрӯханто апарабха̄ге арахаттам̣ патва̄ абхин̃н̃а̄това асӣтийа̄ маха̄тхера̄нам̣ аббхантаро ахоси. тасмим̣ ка̄ле дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, ахо вата бхагавата̄ татха̄рӯпам̣ луддам̣ лохитапа̄н̣им̣ маха̄чорам̣ ан̇гулима̄лам̣ адан̣д̣ена асаттхена даметва̄ ниббисеванам̣ каронтена дуккарам̣ катам̣, ахо буддха̄ на̄ма дуккарака̄рино’’ти. саттха̄ гандхакут̣ийам̣ т̣хитова диббасотена там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘аджджа мама гаманам̣ бахупака̄рам̣ бхависсати, маха̄дхаммадесана̄ паваттиссатӣ’’ти н̃атва̄ анопама̄йа буддхалӣла̄йа дхаммасабхам̣ гантва̄ варапан̃н̃атта̄сане нисӣдитва̄ ‘‘ка̄йа ¶ нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘аначчхарийам̣, бхиккхаве, ида̄нева парама̄бхисамбодхим̣ ¶ паттена майа̄ етасса даманам̣, сва̄хам̣ пуббачарийам̣ ¶ чаранто падесан̃а̄н̣е т̣хитопи етам̣ дамеси’’нти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.
атӣте курурат̣т̣хе индапаттханагаре корабйо на̄ма ра̄джа̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тада̄ бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатти. дасама̄се атикканте суван̣н̣аван̣н̣ам̣ путтам̣ виджа̄йи, сутавиттата̄йа пана нам̣ ‘‘сутасомо’’ти сан̃джа̄ним̣су. таменам̣ ра̄джа̄ вайаппаттам̣ никкхасахассам̣ датва̄ диса̄па̄моккхасса а̄чарийасса сантике сиппуггахан̣аттха̄йа таккасилам̣ песеси. со а̄чарийабха̄гам̣ а̄да̄йа нагара̄ никкхамитва̄ маггам̣ пат̣ипаджджи. тада̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ ка̄сиран̃н̃о путто брахмадаттакума̄ропи татхева ватва̄ питара̄ песито нагара̄ никкхамитва̄ тамева маггам̣ пат̣ипаджджи. атха сутасомо маггам̣ гантва̄ нагарадва̄ре са̄ла̄йа пхалаке виссаматтха̄йа нисӣди. брахмадаттакума̄ропи гантва̄ тена саддхим̣ екапхалаке нисӣди. атха нам̣ сутасомо пат̣исантха̄рам̣ каронто ‘‘самма, маггакилантоси, куто а̄гаччхасӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘ба̄ра̄н̣асито’’ти вутте ‘‘касса путтосӣ’’ти ватва̄ ‘‘ка̄сиран̃н̃о путтомхӣ’’ти вутте ‘‘ко на̄мосӣ’’ти ватва̄ ‘‘ахам̣ брахмадаттакума̄ро на̄ма̄’’ти вутте ‘‘кена ка̄ран̣ена идха̄гатосӣ’’ти пуччхи. со ‘‘сиппуггахан̣аттха̄йа̄’’ти ватва̄ ‘‘твампи маггакилантоси, куто а̄гаччхасӣ’’ти тенева найена итарам̣ пуччхи. сопи тасса саббам̣ а̄чиккхи. те убхопи ‘‘майам̣ кхаттийа̄, ека̄чарийассева сантике сиппуггахан̣аттха̄йа гаччха̄ма̄’’ти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ миттабха̄вам̣ катва̄ нагарам̣ пависитва̄ а̄чарийакулам̣ гантва̄ а̄чарийам̣ вандитва̄ аттано джа̄тиа̄дим̣ катхетва̄ сиппуггахан̣аттха̄йа а̄гатабха̄вам̣ катхесум̣. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. те а̄чарийабха̄гам̣ датва̄ сиппам̣ пат̣т̣хапесум̣.
на кевалан̃ча те двева, ан̃н̃епи тада̄ джамбудӣпе екасатаматта̄ ра̄джапутта̄ тасса сантике сиппам̣ угган̣ханти. сутасомо тесам̣ джет̣т̣хантева̄сико хутва̄ сиппам̣ упадисанто начирассева ниппхаттим̣ па̄пун̣и. со ан̃н̃асса сантикам̣ агантва̄ ‘‘саха̄йо ¶ ме’’ти брахмадаттасса кума̄рассева сантикам̣ гантва̄ тасса пит̣т̣хиа̄чарийо хутва̄ сиппам̣ сиккха̄песи. итаресампи ануккамена сиппам̣ нит̣т̣хитам̣. те ануйогам̣ датва̄ а̄чарийам̣ вандитва̄ сутасомам̣ парива̄ретва̄ никкхамим̣су. атха не сутасомо маггантаре т̣хатва̄ уййодженто ‘‘тумхе аттано аттано питӯнам̣ сиппам̣ дассетва̄ раджджесу ¶ патит̣т̣хахиссатха, патит̣т̣хита̄ ча пана мамова̄дам̣ кареййа̄тха̄’’ти а̄ха. ‘‘ким̣ ¶ , а̄чарийа̄’’ти? ‘‘паккхадивасесу упосатхика̄ хутва̄ ма̄ гха̄там̣ кареййа̄тха̄’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхим̣су. бодхисаттопи ан̇гавиджджа̄па̄т̣хакатта̄ ‘‘ана̄гате ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадаттакума̄рам̣ нисса̄йа маха̄бхайам̣ уппаджджиссатӣ’’ти н̃атва̄ те евам̣ овадитва̄ уййоджеси. те саббепи аттано аттано джанападам̣ гантва̄ питӯнам̣ сиппам̣ дассетва̄ раджджесу патит̣т̣ха̄йа патит̣т̣хитабха̄ван̃чева ова̄де ваттанабха̄ван̃ча джа̄на̄петум̣ пан̣н̣а̄ка̄рена саддхим̣ пан̣н̣а̄ни пахин̣им̣су. маха̄сатто там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘аппаматта̄ва хотха̄’’ти пан̣н̣а̄ни пат̣ипесеси.
тесу ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ вина̄ мам̣сена бхаттам̣ на бхун̃джати. упосатхадивасаттха̄йаписса мам̣сам̣ гахетва̄ т̣хапеси. атхекадивасам̣ евам̣ т̣хапитамам̣сам̣ бхаттака̄ракасса пама̄дена ра̄джагехе колеййакасунакха̄ кха̄дим̣су. бхаттака̄рако там̣ мам̣сам̣ адитва̄ каха̄пан̣амут̣т̣хим̣ а̄да̄йа чарантопи мам̣сам̣ уппа̄детум̣ асакконто ‘‘саче амам̣сакабхаттам̣ упана̄месса̄ми, джӣвитам̣ ме наттхи, ким̣ ну кхо карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘аттхесо упа̄йо’’ти вика̄ле а̄макасуса̄нам̣ гантва̄ мухуттаматасса пурисасса ӯрумам̣сам̣ а̄харитва̄ супаккам̣ пачитва̄ бхаттам̣ упана̄меси. ран̃н̃о мам̣сакхан̣д̣ам̣ дживхагге т̣хапитаматтамева сатта расахаран̣исахасса̄ни пхари, сакаласарӣрам̣ кхобхетва̄ ат̣т̣ха̄си. ким̣ка̄ран̣а̄? пуббе часса севаната̄йа. со кира атӣта̄нантаре аттабха̄ве йаккхо хутва̄ бахум̣ мануссамам̣сам̣ кха̄дитапуббо, тенасса там̣ пийам̣ ахоси ¶ . со ‘‘сача̄хам̣ тун̣хӣйева бхун̃джисса̄ми, на ме айам̣ имам̣ мам̣сам̣ катхессатӣ’’ти чинтетва̄ саха кхел̣ена бхӯмийам̣ па̄теси. ‘‘ниддосам̣, дева, кха̄да̄хӣ’’ти вутте мануссе пат̣иккама̄петва̄ ‘‘ахаметасса ниддосабха̄вам̣ джа̄на̄ми, ким̣ на̄метам̣ мам̣са’’нти пуччхи. ‘‘пуримадивасесу парибхогамам̣самева, дева̄’’ти. ‘‘нану ан̃н̃асмим̣ ка̄ле айам̣ расо наттхӣ’’ти? ‘‘аджджа супаккам̣, дева̄’’ти. ‘‘нану пуббепи евамева пачасӣ’’ти. атха нам̣ тун̣хӣбхӯтам̣ н̃атва̄ ‘‘сабха̄вам̣ катхехи, но че катхеси, джӣвитам̣ те наттхӣ’’ти а̄ха. со абхайам̣ йа̄читва̄ йатха̄бхӯтам̣ катхеси. ра̄джа̄ ‘‘ма̄ саддамака̄си, пакатийа̄ пачанакамам̣сам̣ твам̣ кха̄дитва̄ майхам̣ мануссамам̣самева пача̄хӣ’’ти а̄ха. ‘‘нану дуккарам̣, дева̄’’ти? ‘‘ма̄ бха̄йи, на дуккара’’нти. ‘‘нибаддхам̣ куто лабхисса̄ми, дева̄’’ти? ‘‘нану бандхана̄га̄ре бахӯ манусса̄’’ти. со тато пат̣т̣ха̄йа татха̄ ака̄си.
апарабха̄ге ¶ бандхана̄га̄ре мануссесу кхӣн̣есу ‘‘ида̄ни ким̣ карисса̄ми, дева̄’’ти а̄ха. ‘‘антара̄магге сахассабхан̣д̣икам̣ кхипитва̄ йо там̣ ган̣ха̄ти, там̣ ‘чоро’ти гахетва̄ ма̄рехӣ’’ти а̄ха. со татха̄ ака̄си. апарабха̄ге ра̄джабхайена сахассабхан̣д̣икам̣ олокентампи адисва̄ ‘‘ида̄ни ким̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘йада̄ бхеривела̄йа нагарам̣ а̄кулам̣ хоти, тада̄ твам̣ пана екасмим̣ ¶ гхарасандхимхи ва̄ вӣтхийам̣ ва̄ чатукке ва̄ т̣хатва̄ мануссе ма̄ретва̄ мам̣сам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти. со тато пат̣т̣ха̄йа татха̄ катва̄ тхӯламам̣сам̣ а̄да̄йа гаччхати. тесу тесу т̣ха̄несу кал̣евара̄ни диссанти. мама ма̄та̄ на пан̃н̃а̄йати, мама пита̄ на пан̃н̃а̄йати, мама бха̄та̄ бхагинӣ ча на пан̃н̃а̄йати, манусса̄нам̣ паридеванасаддо сӯйати. на̄гара̄ бхӣтатасита̄ ‘‘име мануссе сӣхо ну кхо кха̄дати, бйаггхо ну кхо кха̄дати, йаккхо ну кхо кха̄датӣ’’ти олокента̄ паха̄рамукхам̣ дисва̄ ‘‘еко мануссакха̄дако чоро име кха̄датӣ’’ти ман̃н̃анти. маха̄джана̄ ра̄джан̇ган̣е саннипатитва̄ упаккосим̣су. ра̄джа̄ ‘‘ким̣, та̄та̄’’ти пуччхи. ‘‘дева имасмим̣ нагаре мануссакха̄дако чоро аттхи, там̣ ган̣ха̄петха̄’’ти а̄хам̣су. ‘‘ахам̣ катхам̣ там̣ джа̄нисса̄ми, ким̣ ахам̣ нагарам̣ раккхантопи чара̄мӣ’’ти.
маха̄джана̄ ‘‘ра̄джа̄ нагарена ¶ анаттхико, ка̄л̣ахаттхисена̄патисса а̄чиккхисса̄ма̄’’ти гантва̄ тасса там̣ катхетва̄ ‘‘чорам̣ парийеситум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вадим̣су. со ‘‘са̄дху сатта̄хам̣ а̄гаметха, парийеситва̄ чорам̣ дасса̄мӣ’’ти маха̄джане уййоджетва̄ пурисе а̄н̣а̄песи, ‘‘та̄та̄, нагаре кира мануссакха̄дако чоро аттхи, тумхе тесу тесу т̣ха̄несу нилӣйитва̄ там̣ ган̣хатха̄’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа нагарам̣ паригган̣ханти. бхаттака̄ракопи екасмим̣ гхарасандхимхи сампат̣иччханно хутва̄ екам̣ иттхим̣ ма̄ретва̄ гханагханамам̣сам̣ а̄да̄йа паччхийам̣ пӯретум̣ а̄рабхи. атха нам̣ те пуриса̄ гахетва̄ потхетва̄ паччха̄ба̄хам̣ бандхитва̄ ‘‘гахито мануссакха̄дако чоро’’ти маха̄саддам̣ карим̣су. маха̄джано там̣ парива̄реси. атха нам̣ сут̣т̣ху бандхитва̄ мам̣сапаччхим̣ гӣва̄йа бандхитва̄ а̄да̄йа сена̄патисса дассесум̣. сена̄пати там̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо еса имам̣ мам̣сам̣ кха̄дати, уда̄ху ан̃н̃ена мам̣сена миссетва̄ виккин̣а̄ти, уда̄ху ¶ ан̃н̃асса вачанена ма̄ретӣ’’ти чинтетва̄ таматтхам̣ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘касма̄ тувам̣ расака едиса̄ни, кароси камма̄ни суда̄рун̣а̄ни;
хана̄си иттхӣ пурисе ча мӯл̣хо, мам̣сасса хету аду дханасса ка̄ран̣а̄’’ти.
таттха расака̄ти бхаттака̄ран̣ам̣ а̄лапати.
ито парам̣ утта̄насамбандха̄ни вачанапат̣ивачана̄ни па̄л̣ивасенева ведитабба̄ни –
‘‘на ¶ аттахетӯ на дханасса ка̄ран̣а̄, на путтада̄расса саха̄йан̃а̄тинам̣;
бхатта̄ ча ме бхагава̄ бхӯмипа̄ло, со кха̄дати мам̣сам̣ бхадантедисам̣.
‘‘саче тувам̣ бхаттураттхе пайутто, кароси камма̄ни суда̄рун̣а̄ни;
па̄това ¶ антепурам̣ па̄пун̣итва̄, лапеййа̄си ме ра̄джино саммукхе там̣.
‘‘татха̄ карисса̄ми ахам̣ бхаданте, йатха̄ тувам̣ бха̄саси ка̄л̣ахаттхи;
па̄това антепурам̣ па̄пун̣итва̄, ваккха̄ми те ра̄джино саммукхе та’’нти.
таттха бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанам̣. саче туванти ‘‘саччам̣ ну кхо бхан̣ати, уда̄ху маран̣абхайена муса̄ бхан̣атӣ’’ти вӣмам̣санто евама̄ха. таттха суда̄рун̣а̄нӣти мануссагха̄такамма̄ни. саммукхе танти саммукхе т̣хатва̄ евам̣ вадеййа̄сӣти. со сампат̣иччханто га̄тхама̄ха.
атха нам̣ сена̄пати га̄л̣хабандханамева сайа̄петва̄ вибха̄та̄йа раттийа̄ амаччехи ча на̄гарехи ча саддхим̣ мантетва̄ саббесу екаччхандесу джа̄тесу саббат̣т̣ха̄несу а̄раккхам̣ т̣хапетва̄ нагарам̣ хаттхагатам̣ катва̄ расакасса гӣва̄йам̣ мам̣сапаччхим̣ ¶ бандхитва̄ а̄да̄йа ра̄джанивесанам̣ па̄йа̄си. сакаланагарам̣ вирави. ра̄джа̄ хиййо бхуттапа̄тара̄со са̄йама̄сампи алабхитва̄ ‘‘расако ида̄ни а̄гаччхиссати, ида̄ни а̄гаччхассатӣ’’ти нисиннова там̣ раттим̣ вӣтина̄метва̄ ‘‘аджджапи расако на̄гаччхати, на̄гара̄нан̃ча маха̄саддо сӯйати, ким̣ нӯ кхо ета’’нти ва̄тапа̄нена олокенто там̣ татха̄ а̄нӣйама̄нам̣ дисва̄ ‘‘па̄кат̣ам̣ идам̣ ка̄ран̣ам̣ джа̄та’’нти чинтетва̄ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ паллан̇кейева нисӣди. ка̄л̣ахаттхипи нам̣ упасан̇камитва̄ ануйун̃джи, сописса катхеси. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тато ратйа̄ виваса̄не, сӯрийуггаманам̣ пати;
ка̄л̣о расакама̄да̄йа, ра̄джа̄нам̣ упасан̇ками;
упасан̇камма ра̄джа̄нам̣, идам̣ вачанамабрави.
‘‘саччам̣ кира маха̄ра̄джа, расако песито тайа̄.
ханати иттхипурисе, тувам̣ мам̣са̄ни кха̄даси.
‘‘евамева ¶ ¶ татха̄ ка̄л̣а, расако песито майа̄;
мама аттхам̣ каронтасса, киметам̣ парибха̄сасӣ’’ти.
таттха ка̄л̣а̄ти ка̄л̣ахаттхи. евамева̄ти тена сена̄патина̄ теджавантена ануйутто ра̄джа̄ муса̄ ваттум̣ асакконто евама̄ха. таттха татха̄ти идам̣ пуримасса вевачанам̣. мама аттханти мама вуд̣д̣хим̣. каронтасса̄ти каронтам̣. киметанти касма̄ етам̣. парибха̄сасӣти ахо дуккарам̣ кароси, ка̄л̣ахаттхи твам̣ на̄ма ан̃н̃ам̣ чорам̣ аггахетва̄ мама песанака̄ракам̣ ган̣ха̄сӣти тасса бхайам̣ джаненто катхеси.
там̣ сутва̄ сена̄пати ‘‘айам̣ сакенева мукхена пат̣иджа̄на̄ти, ахо са̄хасико, еттакам̣ на̄ма ка̄лам̣ име манусса̄ етена кха̄дита̄, ва̄ресса̄ми на’’нти чинтетва̄ а̄ха – ‘‘маха̄ра̄джа, ма̄ евам̣ кари, ма̄ мануссамам̣сам̣ кха̄дасӣ’’ти. ‘‘ка̄л̣ахаттхи ким̣ катхеси, на̄хам̣ вирамитум̣ саккомӣ’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, саче на вирамиссаси, атта̄нан̃ча рат̣т̣хан̃ча на̄сессасӣ’’ти. ‘‘евам̣ нассантепи ахам̣ нева тато вирамитум̣ саккомӣ’’ти. тато сена̄пати тасса сан̃н̃а̄панаттха̄йа ваттхум̣ а̄харитва̄ дассети – атӣтасмин̃хи ка̄ле маха̄самудде чха маха̄маччха̄ ахесум̣. тесу а̄нандо тиминандо аджджха̄рохоти ¶ име тайо маччха̄ пан̃чайоджанасатика̄, тимин̇гало тимирапин̇гало маха̄тимирапин̇галоти име тайо маччха̄ сахассайоджаника̄ хонти. те саббепи па̄са̄н̣асева̄лабхаккха̄ ахесум̣. тесу а̄нандо маха̄самуддасса екапассе васати. там̣ бахӯ маччха̄ дассана̄йа упасан̇каманти, екадивасам̣ ‘‘саббесам̣ двипадачатуппада̄нам̣ сатта̄нам̣ ра̄джа̄ пан̃н̃а̄йати, амха̄кам̣ ра̄джа̄ наттхи, майампетам̣ ра̄джа̄нам̣ карисса̄ма̄’’ти чинтетва̄ саббе екаччханда̄ хутва̄ а̄нандам̣ ра̄джа̄нам̣ карим̣су. те маччха̄ тато пат̣т̣ха̄йа тасса са̄йам̣ па̄това упат̣т̣ха̄нам̣ гаччханти.
атхекадивасам̣ а̄нандо екасмим̣ паббате па̄са̄н̣асева̄лам̣ кха̄данто аджа̄нитва̄ ‘‘сева̄ло’’ти сан̃н̃а̄йа екам̣ маччхам̣ ¶ кха̄ди. тасса там̣ мам̣сам̣ кха̄дантасса сакаласарӣрам̣ сан̇кхобхеси. со ‘‘ким̣ ну кхо идам̣ ативийа мадхура’’нти нӣхаритва̄ олокенто маччхамам̣сакхан̣д̣ам̣ дисва̄ ‘‘еттакам̣ ка̄лам̣ аджа̄нитва̄ на кха̄да̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘са̄йам̣ па̄топи маччха̄нам̣ а̄гантва̄ гаманака̄ле екам̣ две маччхе кха̄дисса̄ми, па̄кат̣ам̣ катва̄ кха̄дийама̄не екопи мам̣ на упасан̇камиссати, саббе пала̄йиссанти, пат̣иччханно хутва̄ паччха̄ осаккитосаккитам̣ пахаритва̄ кха̄дисса̄мӣ’’ти татха̄ катва̄ кха̄ди. маччха̄ париккхайам̣ гаччханта̄ чинтайим̣су. ‘‘куто ну кхо н̃а̄тӣнам̣ бхайам̣ уппаджджиссатӣ’’ти. атхеко пан̣д̣ито маччхо ‘‘майхам̣ а̄нандасса кирийа̄ ¶ на руччати, паригган̣хисса̄ми на’’нти маччхесу упат̣т̣ха̄нам̣ гатесу а̄нандасса кан̣н̣апатте пат̣иччханно ат̣т̣ха̄си. а̄нандо маччхе уййоджетва̄ саббапаччхато гаччхантам̣ маччхам̣ кха̄ди. со пан̣д̣итамаччхо тасса кирийам̣ дисва̄ итаресам̣ а̄рочеси. те саббепи бхӣтатасита̄ пала̄йим̣су.
а̄нандо тато пат̣т̣ха̄йа маччхамам̣сагиддхена ан̃н̃ам̣ гочарам̣ на ган̣хи. со джигхаччха̄йа пӣл̣ито киланто ‘‘кахам̣ ну кхо име гата̄’’ти те маччхе парийесанто екам̣ паббатам̣ дисва̄ ‘‘мама бхайена имам̣ паббатам̣ нисса̄йа васанти ман̃н̃е, паббатам̣ париккхипитва̄ упадха̄ресса̄мӣ’’ти нан̇гут̣т̣хена ча сӣсена ча убхо пассе париккхипитва̄ ган̣хи. тато ‘‘саче идха васанти, пала̄йиссантӣ’’ти паббатам̣ париккхипантам̣ аттано нан̇гут̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ маччхо мам̣ ван̃четва̄ паббатам̣ нисса̄йа васатӣ’’ти куддхо пан̣н̣а̄сайоджанаматтам̣ саканан̇гут̣т̣хакхан̣д̣ам̣ ан̃н̃амаччхасан̃н̃а̄йа дал̣хам̣ гахетва̄ мурумура̄йанто ¶ кха̄ди, дуккхаведана̄ уппаджджи. лохитагандхена маччха̄ саннипатитва̄ лун̃джитва̄ кха̄данта̄ йа̄ва сӣса̄ а̄гамам̣су. маха̄сарӣрата̄йа ¶ париваттетум̣ асакконто таттхева джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣и, паббатара̄си вийа ат̣т̣хира̄си ахоси. а̄ка̄сача̄рино та̄пасапарибба̄джака̄ манусса̄нам̣ катхайим̣су. сакаладжамбудӣпе манусса̄ джа̄ним̣су. там̣ ваттхум̣ а̄харитва̄ дассенто ка̄л̣ахаттхи а̄ха –
‘‘а̄нандо саббамаччха̄нам̣, кха̄дитва̄ расагиддхима̄;
париккхӣн̣а̄йа париса̄йа, атта̄нам̣ кха̄дийа̄ мато.
‘‘евам̣ паматто расага̄раве ратто, ба̄ло йадӣ а̄йати на̄вабуджджхати;
видхамма путте чаджи н̃а̄таке ча, париваттийа атта̄нан̃н̃ева кха̄дати.
‘‘идам̣ те сутва̄на вигету чхандо, ма̄ бхаккхайӣ ра̄джа мануссамам̣сам̣;
ма̄ твам̣ имам̣ кевалам̣ ва̄риджова, двипада̄дхипа сун̃н̃амака̄си рат̣т̣ха’’нти.
таттха а̄нандоти, маха̄ра̄джа, атӣтасмим̣ ка̄ле маха̄самудде пан̃часатайоджанико а̄нандо на̄ма маха̄маччхо саббесам̣ маччха̄нам̣ ра̄джа̄ маха̄самуддасса екапассе т̣хито. кха̄дитва̄ти сакаджа̄тика̄нам̣ маччха̄нам̣ расагиддхима̄ маччхе кха̄дитва̄. париккхӣн̣а̄йа̄ти маччхапариса̄йа кхайаппатта̄йа. атта̄нанти ан̃н̃ам̣ гочарам̣ аггахетва̄ паббатам̣ париккхипанто пан̣н̣а̄сайоджанаматтам̣ аттано нан̇гут̣т̣хакхан̣д̣ам̣ ан̃н̃амаччхасан̃н̃а̄йа кха̄дитва̄ мато маран̣аппатто хутва̄ ида̄ни маха̄самудде паббатаматто ¶ ат̣т̣хира̄си ахоси. евам̣ паматтоти йатха̄ маха̄маччхо а̄нандо, евампи татха̄ твам̣ тан̣ха̄расагиддхико хутва̄ паматто пама̄дабха̄ваппатто.
расага̄раве раттоти мануссамам̣сасса расага̄раве ратто атираттачитто хоти. ба̄лоти йади ба̄ло дуппан̃н̃о а̄йатим̣ ана̄гате ка̄ле уппаджджанакадуккхам̣ на̄вабуджджхати на джа̄на̄ти. видхамма̄ти видхаметва̄ вина̄сетва̄ ¶ . путтети путтадхӣтаро ча. н̃а̄таке ча̄ти сесан̃а̄таке ча саха̄йе ча, видхамма путте ча чаджитва̄ н̃а̄таке ча̄ти аттхо. париваттийа̄ти ан̃н̃ам̣ а̄ха̄рам̣ алабхитва̄ джигхаччха̄йа пӣл̣ито сакаланагарам̣ париваттийа вичаритва̄ мануссамам̣сам̣ алабхитва̄ атта̄нам̣ кха̄данто а̄нандо маччхо вийа атта̄нан̃н̃ева кха̄дати.
идам̣ те сутва̄на̄ти, маха̄ра̄джа, те туйхам̣ майа̄ а̄нӣтам̣ идам̣ уда̄харан̣ам̣ сутва̄ чхандо мануссамам̣сакха̄даначчхандо вигету вигаччхату вирамату. ма̄ бхаккхайӣти ра̄джа мануссамам̣сам̣ ма̄ бхаккхайи ма̄ кха̄ди. ма̄ твам̣ имам̣ кеваланти маха̄самуддам̣ сун̃н̃ам̣ каронто ва̄риджо а̄нандо маччхо ива, бхо двипада̄дхипа, двипада̄нам̣ манусса̄нам̣, иссара маха̄ра̄джа, твам̣ кевалам̣ саччато имам̣ тава ка̄сират̣т̣хам̣ нагарам̣ сун̃н̃ам̣ ма̄ ака̄сӣти аттхо.
там̣ ¶ сутва̄ ра̄джа̄, ‘‘бхо ка̄л̣ахаттхи, на твамева упамам̣ джа̄на̄си, ахампи джа̄на̄мӣ’’ти мануссамам̣сагиддхата̄йа пора̄н̣акаваттхум̣ а̄харитва̄ дассенто а̄ха –
‘‘суджа̄то на̄ма на̄мена, орасо тасса атраджо;
джамбупесималаддха̄на, мато со тасса сан̇кхайе.
‘‘евамева ахам̣ ка̄л̣а, бхутва̄ бхаккхам̣ расуттамам̣;
аладдха̄ ма̄нусам̣ мам̣сам̣, ман̃н̃е хисса̄ми джӣвита’’нти.
таттха суджа̄то на̄ма̄ти ка̄л̣ахаттхи кут̣умбико на̄мена суджа̄то на̄ма, тасса атраджо путто орасо джамбупесим̣ аладдха̄на алабхитва̄на. матоти йатха̄ тасса̄ джамбупесийа̄ сан̇кхайе со кут̣умбикапутто мато, евамева ахам̣ расуттамам̣ ан̃н̃араса̄нам̣ уттамам̣ манусса̄нам̣ мам̣сам̣ бхутва̄ бхун̃джитва̄ аладдха̄ мануссамам̣сам̣ джӣвитам̣ хисса̄мӣти ман̃н̃е ман̃н̃а̄ми.
атӣте ¶ ¶ кира ба̄ра̄н̣асийам̣ суджа̄то на̄ма кут̣умбико лон̣амбиласеванаттха̄йа химавантато а̄гата̄ни пан̃ча исисата̄ни аттано уййа̄не васа̄петва̄ упат̣т̣ха̄си. гхаре часса нибаддхам̣ пан̃часатаматта̄ бхиккха̄ ахоси. те пана та̄паса̄ када̄чи джанападепи бхиккха̄йа чаранти, када̄чи маха̄джамбупесим̣ а̄харитва̄ кха̄данти. тесам̣ джамбупесим̣ а̄харитва̄ кха̄данака̄ле суджа̄то чинтеси – ‘‘аджджа бхадданта̄нам̣ тайо чатта̄ро диваса̄ ана̄гаччханта̄нам̣, кахам̣ ну кхо гата̄’’ти. со аттано путтакам̣ ан̇гулийам̣ га̄ха̄петва̄ тесам̣ бхаттакиччака̄ле таттха агама̄си. тасмим̣ самайе махаллака̄нам̣ мукхавиккха̄ланака̄ле удакам̣ датва̄ саббанавако джамбупесим̣ кха̄дати. суджа̄то та̄пасе вандитва̄ нисинно – ‘‘ким̣, бханте, кха̄датха̄’’ти пуччхи. ‘‘маха̄джамбупесим̣, а̄вусо’’ти. там̣ сутва̄ кума̄ро пипа̄сам̣ уппа̄деси. атхасса ган̣аджет̣т̣хако та̄пасо тхокам̣ да̄песи. со там̣ кха̄дитва̄ мадхурарасе баджджхитва̄ – ‘‘джамбупесим̣ ме детха̄’’ти пунаппунам̣ йа̄чи. кут̣умбико дхаммам̣ сун̣анто, ‘‘путтака, ма̄ вирави, гехам̣ гантва̄ кха̄диссасӣ’’ти там̣ ван̃четва̄ ‘‘имам̣ нисса̄йа бхаданта̄ уккан̣т̣хеййу’’нти там̣ самасса̄сенто исиган̣ам̣ ана̄пуччхитва̄ гехам̣ гато. гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа часса путто ‘‘джамбупесим̣ ме детха̄’’ти паридеви. суджа̄то ‘‘исайопи а̄чиккхисса̄мӣ’’ти уййа̄нам̣ гато. те исайопи ‘‘идха чирам̣ васимха̄’’ти химавантамева гата̄. а̄ра̄ме исайо апассанто тасса джамбуамбапанасамоча̄дӣнам̣ песийо мадхусаккхарачун̣н̣асам̣йутта̄ ада̄си. та̄ тасса дживхагге т̣хапитаматта̄ хала̄халависасадиса̄ хонти. со сатта̄хам̣ нира̄ха̄ро хутва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣и. ра̄джа̄ идам̣ ка̄ран̣ам̣ ¶ а̄харитва̄ дассенто евама̄ха.
тато ка̄л̣ахаттхи ‘‘айам̣ ра̄джа̄ ативийа расагиддхо, апара̄ниписса уда̄харан̣а̄ни а̄харисса̄мӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, вирама̄хӣ’’ти а̄ха. ‘‘ахам̣ вирамитум̣ на саккомӣ’’ти. дева, саче на вирамиссаси, тувам̣ н̃а̄тиман̣д̣алато чева раджджасирито ча париха̄йиссаси. атӣтасмин̃хи, маха̄ра̄джа, идхева ба̄ра̄н̣асийам̣ пан̃часӣлараккхакам̣ соттхийакулам̣ ахоси ¶ . тасса куласса екапуттако ахоси. со ма̄та̄питӯнам̣ пийо мана̄по ахоси пан̣д̣ито бйатто тин̣н̣ам̣ веда̄нам̣ па̄рагӯ. со самавайехи тарун̣ехи саддхим̣ ган̣абандханена вичари. сеса̄ ган̣абандха̄ маччхамам̣са̄дӣни кха̄данта̄ сурам̣ пиванти. ма̄н̣аво мам̣са̄дӣни на кха̄дати, сурам̣ на пивати. те мантайим̣су – ‘‘айам̣ сура̄йа апиванато амха̄кам̣ мӯлам̣ на дети, упа̄йена нам̣ сурам̣ па̄йесса̄ма̄’’ти. те саннипатитва̄, ‘‘самма, чхан̣акӣл̣ам̣ кӣл̣исса̄ма̄’’ти а̄хам̣су. ‘‘самма, тумхе сурам̣ пиватха, ахам̣ сурам̣ на пива̄ми, тумхева гаччхатха̄’’ти. ‘‘самма, тава пиванаттха̄йа кхӣрам̣ ган̣ха̄песса̄ма̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. дхутта̄ уййа̄нам̣ гантва̄ падуминипаттесу тикхин̣асурам̣ ¶ бандха̄петва̄ т̣хапайим̣су. атха несам̣ па̄нака̄ле ма̄н̣авасса кхӣрам̣ упанайим̣су. атха еко дхутто ‘‘поккхарамадхум̣, бхо, а̄хара̄’’ти а̄хара̄петва̄ падуминипаттапут̣ам̣ хет̣т̣ха̄ чхиддам̣ катва̄ ан̇гулӣхи мукхе т̣хапетва̄ а̄кад̣д̣хи. евам̣ итарепи а̄хара̄петва̄ пивим̣су. ма̄н̣аво ‘‘ким̣ на̄мета’’нти пуччхи. ‘‘поккхарамадхуна̄ма̄’’ти. ‘‘ахампи тхокам̣ лабхисса̄ми, детха бхонто’’ти. тассапи да̄пайим̣су. со поккхарамадхусан̃н̃а̄йа сурам̣ пиви. атхасса ан̇га̄рапаккамам̣сам̣ адам̣су, тампи кха̄ди.
евамасса пунаппунам̣ пивантасса маттака̄ле ‘‘на етам̣ поккхарамадху, сура̄ еса̄’’ти вадим̣су. со ‘‘еттакам̣ ка̄лам̣ евам̣ мадхурарасам̣ на джа̄ним̣, а̄харатха, бхо, сура’’нти а̄ха. те а̄харитва̄ пунапи адам̣су. пипа̄са̄ махатӣ ахоси. атхасса ¶ пунапи йа̄чантасса ‘‘кхӣн̣а̄’’ти вадим̣су. со ‘‘ханда там̣, бхо, а̄хара̄петха̄’’ти ан̇гулимуддикам̣ ада̄си, со сакаладивасам̣ техи саддхим̣ пивитва̄ матто раттаккхо кампанто вилапанто гехам̣ гантва̄ нипаджджи. атхасса пита̄ сура̄йа пивитабха̄вам̣ н̃атва̄ вигате матте, ‘‘та̄та, айуттам̣ те катам̣ соттийакуле джа̄тена сурам̣ пивантена, ма̄ пуна евам̣ ака̄сӣ’’ти а̄ха. ‘‘та̄та, ко майхам̣ досо’’ти. ‘‘сура̄йа пивитабха̄во’’ти. ‘‘та̄та, ким̣ катхеси, майа̄ еварӯпам̣ мадхурарасам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ аладдхапубба’’нти. бра̄хман̣о пунаппунам̣ йа̄чи. сопи ‘‘на саккоми вирамиту’’нти а̄ха. атха бра̄хман̣о ‘‘евам̣ санте амха̄кам̣ кулавам̣со ча уччхиджджиссати, дханан̃ча винассиссатӣ’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄н̣ава абхирӯпоси, куле джа̄тоси соттхийе;
на твам̣ арахаси та̄та, абхаккхам̣ бхаккхайетаве’’ти.
таттха ¶ , ма̄н̣ава̄ти, ма̄н̣ава, твам̣ абхирӯпо аси, соттхийе куле джа̄топи аси. абхаккхам̣ бхаккхайетавети, та̄та, твам̣ абхаккхитаббайуттакам̣ бхаккхайитум̣ на арахаси.
еван̃ча пана ватва̄, ‘‘та̄та, вирама, саче на вирамаси, ахам̣ там̣ ито геха̄ никкха̄месса̄ми, тава рат̣т̣ха̄ пабба̄джанӣйакаммам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. ма̄н̣аво ‘‘евам̣ сантепи ахам̣ сурам̣ джахитум̣ на саккомӣ’’ти ватва̄ га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘раса̄нам̣ ¶ ан̃н̃атарам̣ етам̣, касма̄ мам̣ твам̣ нива̄райе;
сохам̣ таттха гамисса̄ми, йаттха лаччха̄ми едисам̣.
‘‘сова̄хам̣ ниппатисса̄ми, нате ваччха̄ми сантике;
йасса ме дассанена твам̣, на̄бхинандаси бра̄хман̣а̄’’ти.
таттха раса̄нанти лон̣амбилатиттакакат̣укакха̄рикамадхуракаса̄васан̇кха̄та̄нам̣ саттаннам̣ раса̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ уттамарасаметам̣ маджджам̣ на̄ма. сова̄ханти со ахам̣ ева. ниппатисса̄мӣти никкхамисса̄ми.
еван̃ча пана ватва̄ ‘‘на̄хам̣ сура̄па̄на̄ вирамисса̄ми, йам̣ те руччати, там̣ карохӣ’’ти а̄ха. атха бра̄хман̣о ‘‘тайи амхе париччаджанте майампи там̣ париччаджисса̄ма̄’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘аддха̄ ¶ ан̃н̃епи да̄йа̄де, путте лаччха̄ма ма̄н̣ава;
тван̃ча джамма винассасу, йаттха паттам̣ на там̣ сун̣е’’ти.
таттха йаттха паттанти йаттха гатам̣ там̣ ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма васатӣ’’ти на сун̣ома, таттха гаччха̄хӣти аттхо.
атха нам̣ виниччхайам̣ нетва̄ апуттабха̄вам̣ катва̄ нӣхара̄песи. со апарабха̄ге ниппаччайо капан̣о джин̣н̣апилотикам̣ нива̄сетва̄ капа̄лахаттхо пин̣д̣а̄йа чаранто ан̃н̃атарам̣ кут̣т̣ам̣ нисса̄йа ка̄ламака̄си. идам̣ ка̄ран̣ам̣ а̄харитва̄ ка̄л̣ахаттхи ран̃н̃о дассетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, саче твам̣ амха̄кам̣ вачанам̣ на кариссаси, пабба̄джанӣйакаммам̣ те кариссантӣ’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘евамева ¶ тувам̣ ра̄джа, двипадинда сун̣охи ме;
пабба̄джессанти там̣ рат̣т̣ха̄, сон̣д̣ам̣ ма̄н̣авакам̣ йатха̄’’ти.
таттха двипадинда̄ти двипада̄нам̣ инда, бхо маха̄ра̄джа, ме мама вачанам̣ сун̣охи тувам̣, евамева сон̣д̣ам̣ ма̄н̣авакам̣ йатха̄ там̣ бхавантам̣ рат̣т̣хато пабба̄джессанти.
евам̣ ¶ ка̄л̣ахаттхина̄ упама̄йа а̄хат̣а̄йапи ра̄джа̄ тато вирамитум̣ асакконто апарампи уда̄харан̣ам̣ дассетум̣ а̄ха –
‘‘суджа̄то на̄ма на̄мена, бха̄витатта̄на са̄вако;
аччхарам̣ ка̄майантова, на со бхун̃джи на со пиви.
‘‘кусаггенудакама̄да̄йа, самудде удакам̣ мине;
евам̣ ма̄нусака̄ ка̄ма̄, диббака̄ма̄на сантике.
‘‘евамева ахам̣ ка̄л̣а, бхутва̄ бхаккхам̣ расуттамам̣;
аладдха̄ ма̄нусам̣ мам̣сам̣, ман̃н̃е хисса̄ми джӣвита’’нти.
ваттху хет̣т̣ха̄ вуттасадисамева.
таттха бха̄витатта̄на̄ти бха̄витачитта̄нам̣ тесам̣ пан̃чаннам̣ исисата̄нам̣. аччхарам̣ ка̄майантова̄ти со кира тесам̣ исӣнам̣ маха̄джамбупесийа̄ кха̄данака̄ле ана̄гаманам̣ видитва̄ ‘‘ким̣ ну кхо ка̄ран̣а̄ на а̄гаччханти, саче каттхачи гата̄, джа̄нисса̄ми, но че, атха несам̣ сантике дхаммам̣ сун̣исса̄мӣ’’ти уййа̄нам̣ гантва̄ исиган̣е вандитва̄ ган̣аджет̣т̣хакасса сантике дхаммам̣ сун̣анто нисиннова сӯрийе аттхан̇гате уййоджийама̄нопи ‘‘аджджа идхева васисса̄мӣ’’ти ватва̄ исиган̣ам̣ вандитва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ нипаджджи. раттибха̄ге сакко девара̄джа̄ деваччхара̄сан̇гхапаривуто саддхим̣ аттано парича̄рика̄хи исиган̣ам̣ вандитум̣ а̄гато, сакала̄ра̄мо екобха̄со ахоси. суджа̄то ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти ут̣т̣ха̄йа пан̣н̣аса̄лачхиддена олокенто саккам̣ исиган̣ам̣ вандитум̣ а̄гатам̣ деваччхара̄паривутам̣ ¶ дисва̄ аччхара̄нам̣ саха дассанена ра̄гаратто ахоси. сакко нисӣдитва̄ дхаммакатхам̣ сутва̄ сакат̣т̣ха̄намева гато. кут̣умбикопи пунадивасе исиган̣ам̣ вандитва̄ ¶ пуччхи – ‘‘бханте, ко на̄меса раттибха̄ге тумха̄кам̣ ванданаттха̄йа а̄гато’’ти? ‘‘сакко, а̄вусо’’ти. ‘‘там̣ парива̄ретва̄ нисинна̄ ка̄ на̄мета̄’’ти? ‘‘деваччхара̄ на̄мета̄’’ти. со исиган̣ам̣ вандитва̄ гехам̣ гантва̄ гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа ‘‘аччхарам̣ ме детха, аччхарам̣ ме детха̄’’ти вилапи. н̃а̄така̄ парива̄ретва̄ ‘‘бхӯта̄вит̣т̣хо ну кхо’’ти аччхарам̣ пахарим̣су. со ‘‘на̄хам̣ етам̣ аччхарам̣ катхеми, деваччхарам̣ катхемӣ’’ти ватва̄ ‘‘айам̣ аччхара̄’’ти алан̇каритва̄ а̄нӣтам̣ бхарийампи ¶ ган̣икампи олокенто ‘‘на̄йам̣ аччхара̄, йаккхинӣ еса̄, деваччхарам̣ ме детха̄’’ти вилапанто нира̄ха̄ро хутва̄ таттхева джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣и. тена вуттам̣ –
‘‘аччхарам̣ ка̄майантова, на со бхун̃джи на со пивӣ’’ти.
кусаггенудакама̄да̄йа, самудде удакам̣ минети, самма ка̄л̣ахаттхи, йо кусаггенева удакам̣ гахетва̄ ‘‘еттакам̣ сийа̄ маха̄самудде удака’’нти тена саддхим̣ упама̄йа минеййа, со кевалам̣ минеййева, кусагге пана удакам̣ атипариттакамева. йатха̄ там̣, евам̣ ма̄нусака̄ ка̄ма̄ диббака̄ма̄нам̣ сантике, тасма̄ со суджа̄то ан̃н̃ам̣ иттхим̣ на олокеси, аччхарамева паттхенто мато. евамева̄ти йатха̄ со диббака̄мам̣ алабханто джӣвитам̣ джахи, евам̣ ахампи уттамарасам̣ мануссамам̣сам̣ алабханто джӣвитам̣ джахисса̄мӣти вадати.
там̣ сутва̄ ка̄л̣ахаттхи ‘‘айам̣ ра̄джа̄ ативийа расагиддхо, сан̃н̃а̄песса̄ми на’’нти сакаджа̄тика̄нам̣ мам̣сам̣ кха̄дитва̄ а̄ка̄сачара̄ суван̣н̣ахам̣са̄пи та̄ва винат̣т̣ха̄ти дассетум̣ га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘йатха̄пи те дхатарат̣т̣ха̄, хам̣са̄ веха̄йасан̇гама̄;
абхуттапарибхогена, саббе аббхаттхатам̣ гата̄.
‘‘евамева тувам̣ ра̄джа, двипадинда сун̣охи ме;
абхаккхам̣ ра̄джа бхаккхеси, тасма̄ пабба̄джайанти та’’нти.
таттха абхуттапарибхогена̄ти аттано сама̄наджа̄тика̄нам̣ парибхогена. аббхаттхатам̣ гата̄ти саббе маран̣амева патта̄. атӣте кира читтакӯт̣е суван̣н̣агуха̄йам̣ навути хам̣сасахасса̄ни васанти. те вассике чатта̄ро ма̄се на никкхаманти, саче никкхамеййум̣, удакапун̣н̣ехи паттехи уппатитум̣ асакконта̄ ¶ маха̄самуддейева патеййум̣, тасма̄ на ча никкхаманти. упакат̣т̣хе пана вассака̄ле джа̄тассарато сайам̣джа̄таса̄лийо а̄харитва̄ гухам̣ пӯретва̄ са̄лим̣ кха̄данта̄ васанти. тесам̣ пана гухам̣ павит̣т̣хака̄ле гухадва̄ре еко ратхачаккаппама̄н̣о ун̣н̣ана̄бхи на̄ма маккат̣ако екекасмим̣ ма̄се екекам̣ джа̄лам̣ винандхати. тасса екекам̣ суттам̣ гораджджуппама̄н̣ам̣ хоти. хам̣са̄ ‘‘там̣ джа̄лам̣ бхиндиссатӣ’’ти екасса тарун̣ахам̣сасса две кот̣т̣ха̄се ¶ денти. со вигате деве пурато гантва̄ там̣ ¶ джа̄лам̣ бхиндати. тена маггена сеса̄ гаччханти. атхекасмим̣ ка̄ле пан̃ча ма̄се вассо вут̣т̣хо ахоси. хам̣са̄ кхӣн̣агочара̄ ‘‘ким̣ ну кхо каттабба’’нти мантетва̄ ‘‘майам̣ джӣванта̄ ан̣д̣а̄ни лабхисса̄ма̄’’ти пат̣хамам̣ ан̣д̣а̄ни кха̄дим̣су, тато потаке, тато джин̣н̣ахам̣се. пан̃чама̄саччайена вассам̣ апагатам̣. маккат̣ако пан̃ча джа̄ла̄ни винандхи. хам̣са̄ сакаджа̄тика̄нам̣ мам̣сам̣ кха̄дитва̄ аппатха̄ма̄ джа̄та̄. двигун̣акот̣т̣ха̄сала̄бхӣ хам̣сатарун̣о джа̄ле пахаритва̄ чатта̄ри бхинди, пан̃чамам̣ чхиндитум̣ на̄саккхи, таттхева лагги. атхасса сӣсам̣ виджджхитва̄ маккат̣ако лохитам̣ пиви. ан̃н̃опи а̄гантва̄ джа̄лам̣ пахари, сопи таттхева лаггӣти евам̣ саббесам̣ маккат̣ако лохитам̣ пиви. тада̄ дхатарат̣т̣хакулам̣ уччхиннанти ваданти. тена вуттам̣ ‘‘саббе аббхаттхатам̣гата̄’’ти.
евамева туванти йатха̄ ете хам̣са̄ абхаккхам̣ сакаджа̄тикамам̣сам̣ кха̄дим̣су, татха̄ твампи кха̄даси, сакаланагарам̣ бхайаппаттам̣, вирама, маха̄ра̄джа̄ти. тасма̄ пабба̄джайанти танти йасма̄ абхаккхам̣ сакаджа̄тикамам̣сам̣ бхаккхеси, тасма̄ име нагарава̄сино там̣ рат̣т̣ха̄ пабба̄джайанти.
ра̄джа̄ ан̃н̃ампи упамам̣ ваттука̄мо ахоси. на̄гара̄ пана ут̣т̣ха̄йа, ‘‘са̄ми сена̄пати, ким̣ кароси, ким̣ мануссамам̣сакха̄дакам̣ чорам̣ гахетва̄ вичараси, саче на вирамиссати, рат̣т̣хато нам̣ пабба̄джехӣ’’ти ватва̄ на̄сса катхетум̣ адам̣су. ра̄джа̄ бахӯнам̣ катхам̣ сутва̄ бхӣто пуна ваттум̣ на̄саккхи. пунапи нам̣ сена̄пати ‘‘ким̣ маха̄ра̄джа вирамитум̣ саккхиссаси, уда̄ху на саккхиссасӣ’’ти ватва̄ ‘‘на саккомӣ’’ти вутте саббам̣ ородхаган̣ан̃ча путтадхӣтаро ча сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ите пассе т̣хапетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, име н̃а̄тиман̣д̣але чева амаччаган̣ан̃ча раджджасирин̃ча олокехи, ма̄ винасси, вирама мануссамам̣сато’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘на ¶ майхам̣ ете мануссамам̣сато пийатара̄’’ти ватва̄ ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, имамха̄ нагара̄ ча рат̣т̣ха̄ ча никкхаматха̄’’ти вутте, ‘‘ка̄л̣ахаттхи, на ме радждженаттхо, нагара̄ никкхама̄ми, екам̣ пана ме кхагган̃ча расакан̃ча бха̄джанан̃ча дехӣ’’ти а̄ха. атхасса кхагган̃ча мам̣сапачанабха̄джанан̃ча паччхин̃ча уккхипа̄петва̄ расакан̃ча датва̄ рат̣т̣ха̄ пабба̄джанӣйакаммам̣ карим̣су.
со кхагган̃ча расакан̃ча ¶ а̄да̄йа нагара̄ никкхамитва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ екасмим̣ нигродхамӯле васанат̣т̣ха̄нам̣ катва̄ таттха васанто ат̣авимагге т̣хатва̄ мануссе ма̄ретва̄ а̄харитва̄ расакасса дети. сописса мам̣сам̣ пачитва̄ упана̄мети. евам̣ убхопи джӣванти. мануссагахан̣ака̄ле ‘‘ахам̣ аре мануссачоро пориса̄до’’ти ватва̄ тасмим̣ паккханте кочи сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ на саккоти, саббе бхӯмийам̣ патанти. тесу йам̣ иччхати, там̣ уддхам̣па̄дам̣ адхосӣсам̣ ¶ катва̄ а̄харитва̄ расакасса дети. со екадивасам̣ аран̃н̃е кан̃чи мануссам̣ алабхитва̄ а̄гато расакена ‘‘ким̣ дева̄’’ти вутте ‘‘уддхане уккхалим̣ а̄ропехӣ’’ти а̄ха. ‘‘мам̣сам̣ кахам̣, дева̄’’ти? ‘‘лабхисса̄махам̣ мам̣са’’нти. со ‘‘наттхи ме да̄ни джӣвита’’нти кампама̄но уддхане аггим̣ катва̄ уккхалим̣ а̄ропеси. атха нам̣ пориса̄до асина̄ ма̄ретва̄ мам̣сам̣ пачитва̄ кха̄ди. тато пат̣т̣ха̄йа екакова джа̄то сайамева пачитва̄ кха̄дати. ‘‘пориса̄до магге маггапат̣ипанне ханатӣ’’ти сакаладжамбудӣпе па̄кат̣о ахоси.
тада̄ еко сампаннавибхаво бра̄хман̣о пан̃чахи сакат̣асатехи воха̄рам̣ каронто пуббантато апарантам̣ сан̃чарати. со чинтеси – ‘‘пориса̄до на̄ма кира чоро антара̄магге мануссе ма̄реси, дханам̣ датва̄ там̣ ат̣авим̣ атиккамисса̄мӣ’’ти. со ат̣авимукхава̄сӣнам̣ манусса̄нам̣ ‘‘тумхе мам̣ ат̣авито атикка̄метха̄’’ти сахассам̣ датва̄ техи саддхим̣ маггам̣ пат̣ипаджджи. гаччханто ча бра̄хман̣о саббасаттхам̣ пурато катва̄ сайам̣ нха̄та̄нулитто сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито сетагон̣айутте сукхайа̄наке нисинно техи ат̣авива̄сикапурисехи паривуто саббапаччхато агама̄си. тасмим̣ кхан̣е пориса̄до руккхам̣ а̄руйха пурисе упадха̄ренто сесамануссесу ‘‘ким̣ имесу майа̄ кха̄дитаббам̣ аттхӣ’’ти вигатаччхандо хутва̄ бра̄хман̣ам̣ дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа там̣ кха̄дитука̄мата̄йа паггхаритакхел̣о ахоси. со тасмим̣ аттано сантикам̣ а̄гате руккхато ¶ оруйха ‘‘ахам̣ ¶ аре пориса̄до’’ти на̄мам̣ тиккхаттум̣ са̄ветва̄ кхаггам̣ париваттенто ва̄лука̄йа тесам̣ аккхӣни пӯренто вийа паккханди. екопи т̣ха̄тум̣ саматтхо на̄ма наттхи, саббе бхӯмийам̣ урена нипаджджим̣су. со сукхайа̄наке нисиннам̣ бра̄хман̣ам̣ па̄де гахетва̄ пит̣т̣хийам̣ адхосӣсакам̣ оламбетва̄ сӣсам̣ гоппхакехи пахаранто уккхипитва̄ па̄йа̄си.
тада̄ те пуриса̄ ут̣т̣ха̄йа, ‘‘бхо, пуриса̄ майам̣ бра̄хман̣асса хаттхато каха̄пан̣асахассам̣ ган̣химха̄, ко на̄ма амха̄кам̣ пурисака̄ро, сакконта̄ ва̄ асакконта̄ ва̄ тхокам̣ анубандха̄ма̄’’ти ватва̄ анубандхим̣су. пориса̄допи ниваттитва̄ олокенто кан̃чи адитва̄ сан̣икам̣ па̄йа̄си. тасмим̣ кхан̣е тха̄масампанно еко сӯрапурисо вегена там̣ па̄пун̣и. со там̣ дисва̄ екам̣ ватим̣ лан̇гханто кхадиракха̄н̣укам̣ акками, кха̄н̣уко пит̣т̣хипа̄дена никкхами. лохитена паггхарантена лан̇гхама̄но йа̄ти. атха нам̣ со дисва̄, ‘‘бхо, майа̄ еса виддхо, кевалам̣ тумхе паччхато етха, ган̣хисса̄ми на’’нти а̄ха. те дуббалабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ анубандхим̣су. со техи анубаддхабха̄вам̣ н̃атва̄ бра̄хман̣ам̣ виссаджджетва̄ атта̄нам̣ соттхимака̄си. атха ат̣авива̄сикапуриса̄ бра̄хман̣асса ладдхака̄лато пат̣т̣ха̄йа ‘‘ким̣ амха̄кам̣ чорена̄’’ти тато ниваттим̣су.
пориса̄допи ¶ аттано нигродхамӯлам̣ гантва̄ па̄рохантарам̣ пависитва̄ нипанно, ‘‘аййе руккхадевате, саче ме сатта̄хаббхантарейева ван̣ам̣ пха̄сукам̣ ка̄тум̣ саккхиссаси, сакаладжамбудӣпе екасатакхаттийа̄нам̣ галалохитена тава кхандхам̣ дховитва̄ антехи париккхипитва̄ пан̃чамадхурамам̣сена баликаммам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄йа̄чанам̣ кари. тасса аннапа̄намам̣сам̣ алабхантасса сарӣрам̣ сусситва̄ антосатта̄хейева ван̣о пха̄суко ахоси. со девата̄нубха̄вена тасса пха̄сукабха̄вам̣ саллаккхеси. со катипа̄хам̣ мануссамам̣сам̣ кха̄дитва̄ балам̣ гахетва̄ чинтеси – ‘‘бахупака̄ра̄ ме девата̄, а̄йа̄чана̄ асса̄ муччисса̄мӣ’’ти. со кхаггам̣ а̄да̄йа руккхамӯлато никкхамитва̄ ¶ ‘‘ра̄джа̄но а̄несса̄мӣ’’ти па̄йа̄си. атха нам̣ пуримабхаве йаккхака̄ле екато мануссамам̣сакха̄дако саха̄йакайаккхо анувичарантам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ мама атӣтабхаве саха̄йо’’ти н̃атва̄, ‘‘самма, мам̣ сан̃джа̄на̄сӣ’’ти пуччхи. ‘‘на сан̃джа̄на̄мӣ’’ти. атхасса пуримабхаве катака̄ран̣ам̣ ¶ катхеси. со там̣ сан̃джа̄нитва̄ пат̣исантха̄рамака̄си. ‘‘кахам̣ ниббаттосӣ’’ти пут̣т̣хо ниббаттат̣т̣ха̄нан̃ча рат̣т̣ха̄ пабба̄джитака̄ран̣ан̃ча ида̄ни васанат̣т̣ха̄нан̃ча кха̄н̣уна̄ виддхака̄ран̣ан̃ча девата̄йа а̄йа̄чана̄мочанаттхам̣ гаманака̄ран̣ан̃ча саббам̣ а̄рочетва̄ ‘‘тайа̄пи маметам̣ киччам̣ ниттхаритаббам̣, убхопи гаччха̄ма, самма̄’’ти а̄ха. ‘‘самма на гаччхеййа̄хам̣, екам̣ пана ме каммам̣ аттхи, ахам̣ кхо пана анаггхам̣ падалаккхан̣ам̣ на̄ма екам̣ мантам̣ джа̄на̄ми, со балан̃ча джаван̃ча саддан̃ча кароти, там̣ мантам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. йаккхописса там̣ датва̄ пакка̄ми.
пориса̄до мантам̣ уггахетва̄ тато пат̣т̣ха̄йа ва̄таджаво атисӯро ахоси. со сатта̄хаббхантарейева екасатара̄джа̄но уййа̄на̄дӣни гаччханте дисва̄ ва̄тавегена паккхандитва̄ ‘‘ахам̣ аре мануссачоро пориса̄до’’ти на̄мам̣ са̄ветва̄ вагганто наданто бхайаппатте катва̄ па̄де гахетва̄ адхосӣсаке катва̄ пан̣хийа̄ сӣсам̣ пахаранто ва̄тавегена нетва̄ хаттхаталесу чхидда̄ни катва̄ раджджуйа̄ а̄вунитва̄ нигродхаруккхе оламбеси аггапа̄дан̇гулӣхи бхӯмийам̣ пхусама̄на̄хи. те саббе ра̄джа̄но ва̄те пахаранте мила̄такуран̣д̣акада̄ма̄ни вийа париваттанта̄ оламбим̣су. ‘‘сутасомо пана ме пит̣т̣хиа̄чарийо хоти, саче ган̣хисса̄ми, сакаладжамбудӣпо туччхо бхависсатӣ’’ти там̣ на неси. со ‘‘баликаммам̣ карисса̄мӣ’’ти аггим̣ катва̄ сӯле таччханто нисӣди. руккхадевата̄ там̣ кирийам̣ дисва̄ ‘‘майхам̣ киреса баликаммам̣ кароти, ван̣амписса майа̄ кин̃чи пха̄сукам̣ катам̣ наттхи, ида̄ни имесам̣ маха̄вина̄сам̣ ¶ кариссати, ким̣ ну кхо каттабба’’нти чинтетва̄ ‘‘ахам̣ етам̣ ва̄ретум̣ на саккхисса̄мӣ’’ти ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ катхетва̄ ‘‘нива̄ретха на’’нти а̄ха. техипи ‘‘на майам̣ пориса̄дасса каммам̣ нива̄ретум̣ саккхисса̄ма̄’’ти вутте ‘‘ко саккхиссатӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘сакко, девара̄джа̄’’ти сутва̄ ¶ саккам̣ упасан̇камитва̄ таматтхам̣ катхетва̄ ‘‘нива̄ретха на’’нти а̄ха. сопи ‘‘на̄хам̣ саккоми нива̄ретум̣, саматтхам̣ пана а̄чиккхисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘кона̄мо’’ти вутте ‘‘садеваке локе ан̃н̃о наттхи, курурат̣т̣хе пана индапаттханагаре корабйара̄джапутто сутасомо на̄ма там̣ ниббисеванам̣ катва̄ дамессати, ра̄джӯнан̃ча джӣвитам̣ дассати, тан̃ча мануссамам̣са̄ орама̄пессати, сакаладжамбудӣпе аматам̣ вийа дхаммам̣ абхисин̃чиссати, сачепи ра̄джӯнам̣ ¶ джӣвитам̣ да̄тука̄мо, ‘сутасомам̣ а̄нетва̄ баликаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’ти вадехӣ’’ти а̄ха.
са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ кхиппам̣ а̄гантва̄ паббаджитавесена тасса авидӯре па̄йа̄си. со падасаддена ‘‘ра̄джа̄ ну кхо кочи пала̄то бхависсатӣ’’ти олокенто там̣ дисва̄ ‘‘паббаджита̄ на̄ма кхаттийа̄ва, имам̣ гахетва̄ екасатам̣ пӯретва̄ баликаммам̣ карисса̄мӣ’’ти ут̣т̣ха̄йа асихаттхо анубандхи, тийоджанам̣ анубандхитва̄пи там̣ па̄пун̣итум̣ на̄саккхи, гаттехи седа̄ муччим̣су. со чинтеси – ‘‘ахам̣ пуббе хаттхимпи ассампи ратхампи дха̄вантам̣ анубандхитва̄ ган̣ха̄ми, аджджа имам̣ паббаджитам̣ сака̄йа гатийа̄ гаччхантам̣ саббатха̄мена дха̄вантопи ган̣хитум̣ на саккоми, ким̣ ну кхо ка̄ран̣а’’нти. тато со ‘‘паббаджита̄ на̄ма вачанакара̄ хонти, ‘тит̣т̣ха̄’ти нам̣ ватва̄ т̣хитам̣ гахесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘тит̣т̣ха, саман̣а̄’’ти а̄ха. ‘‘ахам̣ та̄ва т̣хито, твам̣ пана дха̄витум̣ ва̄йа̄мамака̄сӣ’’ти. атха нам̣, ‘‘бхо, паббаджита̄ на̄ма джӣвитахетупи аликам̣ на бхан̣анти, твам̣ пана муса̄ва̄дам̣ катхесӣ’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘тит̣т̣ха̄хӣти ¶ майа̄ вутто, со твам̣ гаччхаси паммукхо;
ат̣т̣хито твам̣ т̣хитомхӣти, лапаси брахмача̄рини;
идам̣ те саман̣а̄йуттам̣, асин̃ча ме ман̃н̃аси кан̇капатта’’нти.
тассаттхо – саман̣а, тит̣т̣ха̄хи ити вачанам̣ майа̄ вутто со твам̣ паммукхо параммукхо хутва̄ гаччхаси, брахмача̄рини ат̣т̣хито сама̄но твам̣ т̣хито амхи ити лапаси, асин̃ча ме кан̇капаттам̣ ман̃н̃асӣти.
тато девата̄ га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘т̣хитохамасмӣ садхаммесу ра̄джа, на на̄маготтам̣ париваттайа̄ми;
чоран̃ча локе ат̣хитам̣ ваданти;
а̄па̄йикам̣ нерайикам̣ ито чутам̣.
‘‘саче ¶ твам̣ саддахаси ра̄джа, сутам̣ ган̣ха̄хи кхаттийа;
тена йан̃н̃ам̣ йаджитва̄на, евам̣ саггам̣ гамиссасӣ’’ти.
таттха ¶ садхаммесӯти, маха̄ра̄джа, ахам̣ сакесу дасасу кусалакаммапатхадхаммесу т̣хито асми бхава̄ми. на на̄маготтанти твам̣ пуббе дахарака̄ле брахмадатто хутва̄ питари ка̄лакате ба̄ра̄н̣асим̣ раджджам̣ лабхитва̄ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ джа̄то, там̣ на̄мам̣ джахитва̄ пориса̄до хутва̄ ида̄ни камма̄сапа̄до джа̄то, кхаттийакуле джа̄топи абхаккхам̣ мануссамам̣сам̣ йасма̄ бхаккхеси, тасма̄ аттано на̄маготтам̣ йатха̄ париваттеси, татха̄ ахам̣ аттано на̄маготтам̣ на париваттайа̄ми. чоран̃ча̄ти локе чоран̃ча дасакусалакаммапатхесу ат̣хитам̣ на̄ма ваданти. ито чутанти ито чутам̣ хутва̄ апа̄йе нирайе патит̣т̣хитам̣. кхаттийа, бхӯмипа̄ла маха̄ра̄джа, твам̣ мама вачанам̣ саче саддахаси, сутасомам̣ ган̣ха̄хи, тена сутасомена йан̃н̃ам̣ йаджитва̄на евам̣ саггам̣ гамиссаси. бхо, пориса̄да муса̄ва̄ди тайа̄ майхам̣ ‘‘сакаладжамбудӣпе ра̄джа̄но а̄нетва̄ бахикаммам̣ карисса̄мӣ’’ти пат̣иссутам̣, ида̄ни йе ва̄ те ва̄ дуббалара̄джа̄но а̄неси, джамбудӣпатале джет̣т̣хакам̣ сутасомара̄джа̄нам̣ саче твам̣ на а̄нессаси, вачанам̣ те муса̄ на̄ма хоти, тасма̄ сутасомам̣ ган̣ха̄хӣти.
еван̃ча пана ватва̄ девата̄ паббаджитавесам̣ антарадха̄петва̄ сакена ван̣н̣ена а̄ка̄се тарун̣асӯрийо вийа джалама̄на̄ ат̣т̣ха̄си. со тасса̄ катхам̣ сутва̄ рӯпан̃ча олокетва̄ ‘‘ка̄си тва’’нти а̄ха. имасмим̣ ‘‘руккхе ниббаттадевата̄’’ти. со ‘‘дит̣т̣ха̄ ме аттано, девата̄’’ти тусситва̄, ‘‘са̄ми девара̄джа, ма̄ сутасомасса ка̄ран̣а̄ чинтайи, аттано руккхам̣ ¶ пависа̄’’ти а̄ха. девата̄ тасса пассантассева руккхам̣ па̄виси. тасмим̣ кхан̣е сӯрийо аттхан̇гато, чандо уггато. пориса̄до ведан̇гакусало наккхаттача̄рам̣ джа̄на̄ти. со набхам̣ олокетва̄ ‘‘све пхуссанаккхаттам̣ бхависсати, сутасомо нха̄йитум̣ уййа̄нам̣ гамиссати, таттха ган̣хисса̄ми, а̄раккхо панасса маха̄ бхависсати, саманта̄ тийоджанам̣ сакаланагарава̄сино раккханта̄ чариссанти, асам̣вихите а̄раккхе пат̣хамайа̄мейева ¶ мига̄джинам̣ уййа̄нам̣ гантва̄ ман̇галапоккхаран̣им̣ отаритва̄ т̣хасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ таттха гантва̄ поккхаран̣им̣ оруйха падумапаттена сӣсам̣ пат̣иччха̄детва̄ ат̣т̣ха̄си. тасса теджена маччхакаччхапа̄дайо осаккитва̄ удакапарийанте ваггавагга̄ хутва̄ вичарим̣су.
куто пана ладдхойам̣ теджоти? пуббайогавасена. со хи касападасабаласса ка̄ле кхӣрасала̄кабхаттам̣ пат̣т̣хапеси, тена маха̄тха̄мо ахоси. аггиса̄лан̃ча ка̄ретва̄ бхиккхусан̇гхасса сӣтавиноданаттхам̣ ¶ аггин̃ча да̄рӯни ча да̄руччхеданава̄син̃ча пхарасун̃ча ада̄си, тена теджава̄ ахоси.
евам̣ тасмим̣ антоуййа̄нам̣ гатейева балавапаччӯсасамайе саманта̄ тийоджанам̣ а̄раккхам̣ ган̣хим̣су. ра̄джа̄пи па̄това бхуттапа̄тара̄со алан̇катахаттхиккхандхаварагато чатуран̇гинийа̄ сена̄йа паривуто нагарато никкхами. тада̄ таккасилато нандо на̄ма бра̄хман̣о чатассо сата̄раха̄ га̄тха̄йо а̄да̄йа вӣсатийонаджасатам̣ маггам̣ атиккамитва̄ там̣ нагарам̣ патва̄ два̄рага̄ме васитва̄ сӯрийе уггате нагарам̣ пависанто ра̄джа̄нам̣ па̄чӣнадва̄рена никкхантам̣ дисва̄ хаттхам̣ паса̄ретва̄ джайа̄песи. ра̄джа̄ диса̄чаккхуко хутва̄ гаччханто уннатаппадесе т̣хитасса бра̄хман̣асса паса̄ритахаттхам̣ дисва̄ хаттхина̄ там̣ упасан̇камитва̄ пуччхи –
‘‘кисмим̣ ну рат̣т̣хе тава джа̄тибхӯми, атха кена аттхена идха̄нупатто;
аккха̄хи ¶ ме бра̄хман̣а етаматтхам̣, кимиччхасӣ деми тайаджджа паттхита’’нти.
тассаттхо – бхо бра̄хман̣а, тава джа̄тибхӯми кисмим̣ рат̣т̣хе аттхи ну, кена аттхена пайоджанена хетубхӯтена ида имасмим̣ нагаре ануппатто, бхо бра̄хман̣а, майа̄ пуччхито со твам̣ етаматтхам̣ етам̣ пайоджанам̣ ме майхам̣ аккха̄хи катхехи, тайа̄ паттхитаваттхум̣ те туйхам̣ аджджа ида̄ни дада̄ми, ким̣ ваттхум̣ иччхасӣти.
атха ¶ нам̣ со га̄тхама̄ха –
‘‘га̄тха̄ чатассо дхаран̣ӣмахиссара, сугамбхӣраттха̄ вараса̄гарӯпама̄;
тавева аттха̄йа идха̄гатосми, сун̣охи га̄тха̄ параматтхасам̣хита̄’’ти.
таттха дхаран̣ӣмахиссара̄ти бхӯмипа̄ла чатассо га̄тха̄ ким̣ бхӯта̄?. сугамбхӣраттха̄ вараса̄гарӯпама̄, тавева тава ева аттха̄йа идха т̣ха̄нам̣ ануппатто асми бхава̄ми. сун̣охӣти кассападасабалена десита̄ параматтхасам̣хита̄ има̄ сата̄раха̄ га̄тха̄йо сун̣охӣти аттхо.
ити ватва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, има̄ кассападасабалена десита̄ чатассо сата̄раха̄ га̄тха̄йо ‘‘тумхе сутавиттака̄’ти сутва̄ тумха̄кам̣ десетум̣ а̄гатомхӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ тут̣т̣хама̄насо хутва̄, ‘‘а̄чарийа ¶ , сут̣т̣ху те а̄гатам̣, майа̄ пана ниваттитум̣ на сакка̄, аджджа пхуссанаккхаттайогена сӣсам̣ нха̄йитум̣ а̄гатомхи, ахам̣ пунадивасе а̄гантва̄ сосса̄ми, твам̣ ма̄ уккан̣т̣хӣ’’ти ватва̄ ‘‘гаччхатха бра̄хман̣асса асукагехе сайанам̣ пан̃н̃а̄петва̄ гха̄саччха̄данам̣ сам̣видахатха̄’’ти амачче а̄н̣а̄петва̄ уййа̄нам̣ па̄виси. там̣ ат̣т̣ха̄расахаттхена па̄ка̄рена париккхиттам̣ ахоси. там̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̇гхат̣т̣ента̄ саманта̄ хаттхино париккхипим̣су, тато асса̄, тато ратха̄, тато дхануггаха̄, тато паттӣти, сан̇кхубхитамаха̄самуддо вийа унна̄денто балака̄йо ахоси. атха ра̄джа̄ ол̣а̄рика̄ни а̄бхаран̣а̄ни омун̃читва̄ массукаммам̣ ка̄ретва̄ уббат̣т̣итасарӣро поккхаран̣ийа̄ анто ра̄джавибхавена нхатва̄ паччуттаритва̄ удакаггахан̣аса̄т̣акена нива̄сетва̄ ат̣т̣ха̄си. атхасса дуссагандхама̄ла̄лан̇ка̄ре упанайим̣су. пориса̄до чинтеси – ‘‘ра̄джа̄ алан̇катака̄ле бха̄рико бхависсати, саллахукака̄лейева нам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти. со ¶ наданто вагганто удаке маччхам̣ а̄лул̣енто виджджулата̄ вийа маттхаке кхаггам̣ париббхаменто ‘‘ахам̣ аре мануссачоро пориса̄до’’ти на̄мам̣ са̄ветва̄ ан̇гулим̣ нала̄т̣е т̣хапетва̄ удака̄ уттари. тасса саддам̣ сутва̄ва хаттха̄роха̄ хаттхӣхи, асса̄роха̄ ¶ ассехи, ратха̄роха̄ ратхехи бхассим̣су. балака̄йо гахитагахита̄ни а̄вудха̄ни чхад̣д̣етва̄ урена бхӯмийам̣ нипаджджи.
пориса̄до сутасомам̣ уккхипитва̄ ган̣хи, сесара̄джа̄но па̄де гахетва̄ адхосӣсаке катва̄ пан̣хийа̄ сӣсам̣ пахаранто гаччхати. бодхисаттам̣ пана упагантва̄ онато уккхипитва̄ кхандхе нисӣда̄песи. со ‘‘два̄рена гаманам̣ папан̃чо бхависсатӣ’’ти саммукхат̣т̣ха̄нейева ат̣т̣ха̄расахаттхам̣ па̄ка̄рам̣ лан̇гхитва̄ пурато галитамадаматтава̄ран̣акумбхе аккамитва̄ паббатакӯт̣а̄ни па̄тенто вийа ва̄таджава̄нам̣ ассатара̄нам̣ пит̣т̣хе аккаманто па̄тетва̄ ратхадхураратхасӣсесу аккамитва̄ бхамикам̣ бхаманто вийа нӣлапхалака̄ни нигродхапатта̄ни мадданто вийа екавегенева тийоджанаматтам̣ маггам̣ гантва̄ ‘‘аттхи ну кхо кочи сутасомассаттха̄йа паччхато а̄гаччханто’’ти олокетва̄ кан̃чи адитва̄ сан̣икам̣ гаччханто сутасомасса кесехи удакабиндӯни аттано уре патита̄ни дисва̄ ‘‘маран̣асса абха̄йанто на̄ма наттхи, сутасомопи маран̣абхайена родати ман̃н̃е’’ти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘на ве руданти матиманто сапан̃н̃а̄, бахуссута̄ йе бахут̣ха̄начинтино;
дӣпан̃хи етам̣ парамам̣ нара̄нам̣, йам̣ пан̣д̣ита̄ сокануда̄ бхаванти.
‘‘атта̄нам̣ ¶ н̃а̄тӣ уда̄ху путтада̄рам̣, дхан̃н̃ам̣ дханам̣ раджатам̣ джа̄тарӯпам̣;
кимева ¶ твам̣ сутасома̄нутаппе, корабйасет̣т̣ха вачанам̣ сун̣ома тета’’нти.
таттха, бхо сутасома маха̄ра̄джа, йе пан̣д̣ита̄ ким̣ бхӯта̄? матиманто аттха̄наттхам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣ам̣ джа̄нанапан̃н̃а̄йа саманна̄гата̄, саппан̃н̃а̄ вичаран̣апан̃н̃а̄йа саманна̄гата̄, бахуссута̄ бахуссутадхара̄ бахут̣т̣ха̄начинтино бахука̄ран̣ачинтанасӣла̄, те пан̣д̣ита̄ маран̣абхайе уппанне сати бхӣта̄ хутва̄ ве екантена на руданти на паридеванти. дӣпам̣ хӣти, бхо сутасома ¶ маха̄ра̄джа хи касма̄ пана вада̄ми, маха̄самудде бхиннана̄ва̄нам̣ ва̄н̣иджака̄нам̣ джана̄нам̣ патит̣т̣ха̄бхӯтам̣ маха̄дӣпам̣ ива, евампи татха̄ етам̣ пан̣д̣итам̣ аппат̣исаран̣а̄нам̣ нара̄нам̣ парамам̣. йам̣ йена ка̄ран̣ена йе пан̣д̣ита̄ сокӣнам̣ джана̄нам̣ сокануда̄ бхаванти, бхо сутасома маха̄ра̄джа, твам̣ маран̣абхайена паридевӣти ман̃н̃е ман̃н̃а̄ми. атта̄нанти, бхо сутасома маха̄ра̄джа, аттахету уда̄ху н̃а̄тихету путтада̄рахету уда̄ху дхан̃н̃адханараджатаджа̄тарӯпахету кимева твам̣ кимева дхаммаджа̄там̣ твам̣ анутаппе анутаппеййа̄си. корабйасет̣т̣ха курурат̣т̣хава̄сӣнам̣ сет̣т̣ха уттама, бхо маха̄ра̄джа, етам̣ тава вачанам̣ сун̣ома̄ти.
сутасомо а̄ха –
‘‘нева̄хаматта̄намануттхуна̄ми, на путтада̄рам̣ на дханам̣ на рат̣т̣хам̣;
сатан̃ча дхаммо чарито пура̄н̣о, там̣ сан̇гарам̣ бра̄хман̣асса̄нутаппе.
‘‘като майа̄ сан̇гаро бра̄хман̣ена, рат̣т̣хе саке иссарийе т̣хитена;
там̣ сан̇гарам̣ бра̄хман̣асаппада̄йа, сачча̄нураккхӣ пунара̄ваджисса’’нти.
таттха нева̄хаматта̄намануттхуна̄мӣти ахам̣ та̄ва аттаттха̄йа нева рода̄ми на соча̄ми, имесампи путта̄дӣнам̣ аттха̄йа на рода̄ми на соча̄ми, апича кхо пана сатам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ чарито пура̄н̣адхаммо аттхи, йам̣ сан̇гарам̣ катва̄ паччха̄ анутаппанам̣ на̄ма, там̣ сан̇гарам̣ бра̄хман̣асса ахам̣ анусоча̄мӣти аттхо ¶ . сачча̄нураккхӣти саччам̣ анураккханто. со хи бра̄хман̣о таккасилато кассападасабалена десита̄ чатассо сата̄раха̄ га̄тха̄йо а̄да̄йа а̄гато, тасса̄хам̣ а̄гантукаваттам̣ ка̄ретва̄ ‘‘нхатва̄ а̄гато сун̣исса̄ми, йа̄ва мама̄гамана̄ а̄гамехӣ’’ти сан̇гарам̣ катва̄ а̄гато, твам̣ та̄ га̄тха̄йо сотум̣ адатва̄ва мам̣ ган̣хи. саче мам̣ виссаджджеси, там̣ дхаммам̣ сутва̄ сачча̄нураккхӣ пунара̄ваджисса̄мӣти вадати.
атха ¶ нам̣ пориса̄до а̄ха –
‘‘нева̄хаметам̣ абхисаддаха̄ми, сукхӣ наро маччумукха̄ памутто;
амиттахаттхам̣ пунара̄ваджеййа, корабйасет̣т̣ха на хи мам̣ упеси.
‘‘мутто ¶ тувам̣ пориса̄дасса хаттха̄, гантва̄ сакам̣ мандирам̣ ка̄мака̄мӣ;
мадхурам̣ пийам̣ джӣвитам̣ ладдха ра̄джа, куто тувам̣ ехиси ме сака̄са’’нти.
таттха сукхӣти сукхаппатто хутва̄. маччумукха̄ памуттоти ма̄дисасса чорасса хаттхато муттата̄йа маран̣амукха̄ мутто на̄ма хутва̄ амиттахаттхам̣ пунара̄ваджеййа а̄гаччхеййа, ахам̣ етам̣ вачанам̣ нева абхисаддаха̄ми, корабйасет̣т̣ха твам̣ мама сантикам̣ на хи упеси. муттоти сутасома тувам̣ пориса̄дасса хаттхато мутто. сакам̣ мандиранти ра̄джадха̄нигехам̣ гантва̄. ка̄мака̄мӣти ка̄мам̣ ка̄майама̄но. ладдха̄ти ативийа пийам̣ джӣвитам̣ лабхитва̄ тувам̣ ме мама сантике куто кена на̄ма ка̄ран̣ена ехиси.
там̣ ¶ сутва̄ маха̄сатто сӣхо вийа асамбхито а̄ха –
‘‘матам̣ вареййа парисуддхасӣло, на джӣвитам̣ гарахито па̄падхаммо;
на хи там̣ нарам̣ та̄йати дуггатӣхи, йасса̄пи хету аликам̣ бхан̣еййа.
‘‘сачепи ва̄то гирима̄вахеййа, чандо ча сӯрийо ча чхама̄ патеййум̣;
сабба̄ ча наджджо пат̣исотам̣ ваджеййум̣, на твевахам̣ ра̄джа муса̄ бхан̣еййам̣.
‘‘набхам̣ пхалеййа удадхӣпи суссе, сам̣ваттайе бхӯтадхара̄ васундхара̄;
силуччайо меру самӯламуппате, на твевахам̣ ра̄джа муса̄ бхан̣еййа’’нти.
таттха матам̣ вареййа̄ти пориса̄да йо наро парисуддхасӣло джӣвитахету ан̣уматтампи па̄пам̣ на кароти, сӣласампанно хутва̄ вареййа там̣ маран̣ам̣ иччхеййа, гарахито па̄падхаммо там̣ джӣвитам̣ на сеййо, дуссӣло пуггало йасса̄пи хету атта̄динопи хету аликам̣ вачанам̣ бхан̣еййа, там̣ нарам̣ еварӯпам̣ дуггатӣхи там̣ аликам̣ на та̄йате. сачепи ва̄то гирима̄вахеййа̄ти, самма пориса̄да, тайа̄ саддхим̣ ека̄чарийакуле ¶ сиккхито еварӯпо саха̄йако хутва̄ ахам̣ джӣвитахету муса̄ на катхеми, ким̣ на саддахаси. саче пураттхима̄дибхедо ва̄то ут̣т̣ха̄йа махантам̣ гирим̣ тӯлапичум̣ вийа а̄ка̄се а̄вахеййа, чандо ча сӯрийо ча аттано аттано вима̄нена саддхим̣ чхама̄ патхавийам̣ патеййум̣, сабба̄пи наджджо патисотам̣ ваджеййум̣, бхо пориса̄да ¶ , еварӯпам̣ вачанам̣ саче бхан̣еййа, там̣ саддахитаббам̣, ахам̣ муса̄ бхан̣еййам̣ ити вачанам̣ туйхам̣ джанехи вуттам̣, на твева там̣ саддахитаббам̣.
евам̣ вуттепи со на саддахийева. атха бодхисатто ‘‘айам̣ майхам̣ на саддахати, сапатхенапи нам̣ саддаха̄песса̄мӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘самма пориса̄да, кхандхато та̄ва мам̣ ота̄рехи, сапатхам̣ катва̄ там̣ саддаха̄песса̄мӣ’’ти вутте тена ота̄ретва̄ бхӯмийам̣ т̣хапито сапатхам̣ каронто а̄ха –
‘‘асин̃ча ¶ саттин̃ча пара̄маса̄ми, сапатхампи те самма ахам̣ кароми;
тайа̄ памутто анан̣о бхавитва̄, сачча̄нураккхӣ пунара̄ваджисса’’нти.
тассаттхо – самма пориса̄да, саче иччхаси, еварӯпехи а̄вудхехи сам̣вихита̄раккхе кхаттийакуле ме ниббатти на̄ма ма̄ хотӯти асин̃ча саттин̃ча пара̄маса̄ми. саче ан̃н̃ехи ра̄джӯхи акаттаббам̣ ан̃н̃ам̣ ва̄ йам̣ иччхаси, там̣ сапатхампи те, самма, ахам̣ кароми. йатха̄хам̣ тайа̄ памутто гантва̄ бра̄хман̣асса анан̣о хутва̄ саччаманураккханто пунара̄гамисса̄мӣти.
тато пориса̄до ‘‘айам̣ сутасомо кхаттийехи акаттаббам̣ сапатхам̣ кароти, ким̣ ме имина̄, еса ету ва̄ ма̄ ва̄, ахампи кхаттийара̄джа̄, мамева ба̄хулохитам̣ гахетва̄ девата̄йа баликаммам̣ карисса̄ми, айам̣ ативийа киламатӣ’’ти чинтетва̄ –
‘‘йо те като сан̇гаро бра̄хман̣ена, рат̣т̣хе саке иссарийе т̣хитена;
там̣ сан̇гарам̣ бра̄хман̣асаппада̄йа, сачча̄нураккхӣ пунара̄ваджассӯ’’ти.
таттха пунара̄ваджассӯти пуна а̄гаччхеййа̄си.
атха нам̣ маха̄сатто, ‘‘самма, ма̄ чинтайи, чатассо сата̄раха̄ га̄тха̄ сутва̄ дхаммакатхикасса пӯджам̣ катва̄ па̄това̄гамисса̄мӣ’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘йо ¶ ¶ ме като сан̇гаро бра̄хман̣ена, рат̣т̣хе саке иссарийе т̣хитена;
там̣ сан̇гарам̣ бра̄хман̣асаппада̄йа, сачча̄нураккхӣ пунара̄ваджисса’’нти.
атха нам̣ пориса̄до, ‘‘маха̄ра̄джа, тумхе кхаттийехи акаттаббам̣ сапатхам̣ кариттха, там̣ ануссареййа̄тха̄’’ти ватва̄, ‘‘самма пориса̄да, твам̣ мам̣ дахарака̄лато пат̣т̣ха̄йа джа̄на̄си, ха̄сенапи ме муса̄ на катхитапубба̄, сохам̣ ида̄ни радждже патит̣т̣хито дхамма̄дхаммам̣ джа̄нанто ким̣ муса̄ катхесса̄ми, саддахаси майхам̣ ¶ , ахам̣ те све баликаммам̣ па̄пун̣исса̄мӣ’’ти саддаха̄пито ‘‘тена хи гаччха, маха̄ра̄джа, тумхесу ана̄гатесу баликаммам̣ на бхависсати, девата̄пи тумхехи вина̄ на сампат̣иччхати, ма̄ ме баликаммасса антара̄йам̣ кариттха̄’’ти маха̄саттам̣ уййоджеси. со ра̄хумукха̄ муттачандо вийа на̄габало тха̄масампанно кхиппамева нагарам̣ сампа̄пун̣и. сена̄писса ‘‘сутасомо ра̄джа̄ пан̣д̣ито мадхурадхаммакатхико екам̣ две катха̄ катхетум̣ лабханто пориса̄дам̣ даметва̄ сӣхамукха̄ муттаматтава̄ран̣о вийа а̄гамиссати, ‘име ра̄джа̄нам̣ пориса̄дасса датва̄ а̄гата̄’ти маха̄джано гарахиссатӣ’’ти чинтетва̄ бахинагарейева кхандха̄ва̄рам̣ катва̄ т̣хита̄ там̣ дӯратова а̄гаччхантам̣ дисва̄ паччуггантва̄ вандитва̄ ‘‘каччи, маха̄ра̄джа, пориса̄дена киламито’’ти пат̣исантха̄рам̣ катва̄ ‘‘пориса̄дена майхам̣ ма̄та̄питӯхипи дуккарам̣ катам̣, татха̄рӯпо на̄ма чан̣д̣о са̄хасико пориса̄до мама дхаммакатхам̣ сутва̄ мам̣ виссаджджесӣ’’ти вутте ра̄джа̄нам̣ алан̇каритва̄ хаттхиккхандхам̣ а̄ропетва̄ парива̄ретва̄ нагарам̣ па̄виси. там̣ дисва̄ саббе на̄гара̄ туссим̣су.
сопи дхаммагарута̄йа дхаммасон̣д̣ата̄йа ма̄та̄питаро адисва̄ва ‘‘паччха̄пи не пассисса̄мӣ’’ти ра̄джанивесанам̣ пависитва̄ ра̄джа̄сане нисӣдитва̄ бра̄хман̣ам̣ паккоса̄петва̄ массукамма̄дӣнисса а̄н̣а̄петва̄ там̣ каппитакесамассум̣ нха̄та̄нулиттам̣ ваттха̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итам̣ катва̄ а̄нетва̄ дасситака̄ле сайам̣ паччха̄ нхатва̄ тасса аттано бходжанам̣ да̄петва̄ тасмим̣ бхутте сайам̣ бхун̃джитва̄ там̣ маха̄рахе паллан̇ке нисӣда̄петва̄ дхаммагаруката̄йа асса гандхама̄ла̄дӣхи пӯджам̣ катва̄ сайам̣ нӣче а̄сане нисӣдитва̄ ¶ ‘‘тумхехи майхам̣ а̄бхата̄ сата̄раха̄ га̄тха̄ сун̣ома а̄чарийа̄’’ти йа̄чи. таматтхам̣ дӣпенто саттха̄ га̄тхама̄ха –
‘‘мутто ча со пориса̄дасса хаттха̄, гантва̄на там̣ бра̄хман̣ам̣ етадавоча;
сун̣оми ¶ га̄тха̄йо сата̄раха̄йо, йа̄ ме сута̄ ассу хита̄йа брахме’’ти.
таттха етадавоча̄ти етам̣ авоча.
атха ¶ бра̄хман̣о бодхисаттена йа̄читака̄ле гандхехи хаттхе уббат̣т̣етва̄ пасиббака̄ манорамам̣ поттхакам̣ нӣхаритва̄ убхохи хаттхехи гахетва̄ ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, кассападасабалена десита̄ ра̄гамада̄диниммадана̄ аматамаха̄нибба̄насампа̄пика̄ чатассо сата̄раха̄ га̄тха̄йо сун̣охӣ’’ти ватва̄ поттхакам̣ олокенто а̄ха –
‘‘сакидева сутасома, саббхи хоти сама̄гамо;
са̄ нам̣ сан̇гати па̄лети, на̄саббхи баху сан̇гамо.
‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;
сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, сеййо хоти на па̄пийо.
‘‘джӣранти ве ра̄джаратха̄ сучитта̄, атхо сарӣрампи джарам̣ упети;
сатан̃ча дхаммо на джарам̣ упети, санто хаве саббхи паведайанти.
‘‘набхан̃ча дӯре патхавӣ ча дӯре, па̄рам̣ самуддасса тада̄ху дӯре;
тато хаве дӯратарам̣ ваданти, сатан̃ча дхаммо асатан̃ча ра̄джа̄’’ти.
таттха сакидева̄ти екава̄рамева. саббхӣти саппурисехи. са̄ нанти са̄ саббхи саппурисехи сан̇гати сама̄гамо екава̄рам̣ паваттопи там̣ ¶ пуггалам̣ па̄лети раккхати. на̄саббхӣти асаппурисехи пана баху сучирампи като сан̇гамо екат̣т̣ха̄не нива̄со на па̄лети, на тха̄варо хотӣти аттхо. сама̄сетха̄ти саддхим̣ нисӣдеййа, саббепи ирийа̄патхе пан̣д̣итехева саддхим̣ паваттеййа̄ти аттхо. сантхаванти миттасантхавам̣. сатам̣ саддхамманти пан̣д̣ита̄нам̣ буддха̄дӣнам̣ саттатим̣сабодхипаккхийадхаммасан̇кха̄там̣ саддхаммам̣. сеййоти етам̣ дхаммам̣ н̃атва̄ вад̣д̣хийева хоти, ха̄ни на̄ма наттхӣти аттхо. ра̄джаратха̄ти ра̄джӯнам̣ ¶ а̄роханӣйаратха̄. сучитта̄ти супарикаммаката̄. саббхи паведайантӣти буддха̄дайо санто ‘‘саббхӣ’’ти сан̇кхам̣ гатам̣ собханам̣ уттамам̣ нибба̄нам̣ паведенти тхоменти, со нибба̄насан̇кха̄то сатам̣ дхаммо джарам̣ на упети на джӣрати. набханти а̄ка̄со. дӯрети патхавӣ хи саппатит̣т̣ха̄ сагахан̣а̄, а̄ка̄со нира̄ламбо аппатит̣т̣хо, ити убхо ете ека̄баддха̄пи висам̣йогат̣т̣хена анупалиттат̣т̣хена ча дӯре на̄ма хонти. па̄ранти ориматӣрато паратӣрам̣. тада̄хӯти там̣ а̄ху.
ити бра̄хман̣о чатассо сата̄раха̄ га̄тха̄ кассападасабалена деситанийа̄мена десетва̄ тун̣хӣ ахоси ¶ . там̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘саппхалам̣ вата ме а̄гамана’’нти тут̣т̣хачитто хутва̄ ‘‘има̄ га̄тха̄ нева са̄вакабха̄сита̄, на исибха̄сита̄, на кеначи бха̄сита̄, саббан̃н̃уна̄ва бха̄сита̄, ким̣ ну кхо аггхантӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘има̄сам̣ сакалампи чаккава̄л̣ам̣ йа̄ва брахмалока̄ саттаратанапун̣н̣ам̣ катва̄ дадама̄нопи нева ануччхавикам̣ ка̄тум̣ саккоти, ахам̣ кхо панасса тийоджанасате курурат̣т̣хе саттайоджанике индапаттханагаре раджджам̣ да̄тум̣ пахоми, аттхи ну кхвасса раджджам̣ ка̄ретум̣ бха̄гйа’’нти ан̇гавиджджа̄нубха̄вена олокенто на̄ддаса. тато сена̄патит̣т̣ха̄на̄дӣни олокенто екага̄мабходжакаматтассапи бха̄гйам̣ адисва̄ дханала̄бхасса олокенто кот̣идханато пат̣т̣ха̄йа олокетва̄ чатуннам̣йева каха̄пан̣асахасса̄нам̣ бха̄гйам̣ дисва̄ ‘‘еттакена нам̣ пӯджесса̄мӣ’’ти чатассо сахассаттхавика̄ да̄петва̄, ‘‘а̄чарийа, тумхе ан̃н̃есам̣ кхаттийа̄нам̣ има̄ га̄тха̄ десетва̄ киттакам̣ дханам̣ лабхатха̄’’ти пуччхати. ‘‘екека̄йа га̄тха̄йа сатам̣ сатам̣, маха̄ра̄джа, тенева та̄ сата̄раха̄ на̄ма джа̄та̄’’ти. атха нам̣ маха̄сатто, ‘‘а̄чарийа, твам̣ аттана̄ гахетва̄ виккеййабхан̣д̣асса аггхампи на джа̄на̄си ¶ , ито пат̣т̣ха̄йа екека̄ га̄тха̄ сахасса̄раха̄ на̄ма хонтӯ’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘сахассийа̄ има̄ га̄тха̄, нахима̄ га̄тха̄ сата̄раха̄;
чатта̄ри твам̣ сахасса̄ни, кхиппам̣ ган̣ха̄хи бра̄хман̣а̄’’ти.
тассаттхо – бра̄хман̣а, има̄ га̄тха̄ сахассийа̄ сахасса̄раха̄, има̄ га̄тха̄ сата̄раха̄ на хи хонту, бра̄хман̣а, твам̣ чатта̄ри сахасса̄ни кхиппам̣ ган̣ха̄ти.
атхасса екам̣ сукхайа̄накам̣ датва̄ ‘‘бра̄хман̣ам̣ соттхина̄ гехам̣ ¶ сампа̄петха̄’’ти пурисе а̄н̣а̄петва̄ там̣ уййоджеси. тасмим̣ кхан̣е ‘‘сутасомаран̃н̃а̄ сата̄раха̄ га̄тха̄ сахасса̄раха̄ катва̄ пӯджита̄ са̄дху са̄дхӯ’’ти маха̄са̄дхука̄расаддо ахоси. тасса ма̄та̄питаро там̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣ саддо на̄меса̄’’ти пуччхитва̄ йатха̄бхӯтам̣ сутва̄ аттано дханалобхата̄йа маха̄саттасса куджджхим̣су. сопи бра̄хман̣ам̣ уййоджетва̄ тесам̣ сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ ат̣т̣ха̄си. атхасса пита̄ ‘‘катхам̣, та̄та, еварӯпасса са̄хасикасса чорасса хаттхато муттосӣ’’ти пат̣исантха̄раматтампи акатва̄ аттано дханалобхата̄йа ‘‘саччам̣ кира, та̄та, тайа̄ чатассо га̄тха̄ сутва̄ чатта̄ри сахасса̄ни динна̄нӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте га̄тхама̄ха –
‘‘а̄сӣтийа̄ на̄вутийа̄ ча га̄тха̄, сата̄раха̄ ча̄пи бхавеййа га̄тха̄;
паччаттамева сутасома джа̄нахи, сахассийа̄ на̄ма ка̄ аттхи га̄тха̄’’ти.
тассаттхо ¶ – га̄тха̄ на̄ма, та̄та, а̄сӣтийа̄ ча на̄вутийа̄ ча сата̄раха̄ ча̄пи бхавеййа, паччаттамева аттана̄ва джа̄на̄хи, сахасса̄раха̄ на̄ма га̄тха̄ ка̄ касса сантике аттхӣти.
атха нам̣ маха̄сатто ‘‘на̄хам̣, та̄та, дханена вуддхим̣ иччха̄ми, сутена пана иччха̄мӣ’’ти сан̃н̃а̄пенто а̄ха –
‘‘иччха̄ми ¶ вохам̣ сутавуддхиматтано, сантоти мам̣ саппуриса̄ бхаджеййум̣;
ахам̣ савантӣхи маходадхӣва, на хи та̄та таппа̄ми субха̄ситена.
‘‘агги йатха̄ тин̣акат̣т̣хам̣ даханто, на каппатӣ са̄гарова надӣбхи;
евампи те пан̣д̣ита̄ ра̄джасет̣т̣ха, сутва̄ на таппанти субха̄ситена.
‘‘сакасса да̄сасса йада̄ сун̣оми, га̄тхам̣ ахам̣ аттхаватим̣ джанинда;
тамева ¶ саккачча ниса̄майа̄ми, на хи та̄та дхаммесу маматтхи титтӣ’’ти.
таттха воти нипа̄таматтам̣. ‘‘санто’’ти ете ча мам̣ бхаджеййум̣ ити иччха̄ми. савантӣхӣти надӣхи. сакасса̄ти тит̣т̣хату, нанда, бра̄хман̣о, йада̄ ахам̣ аттано да̄сассапи сантике сун̣оми, та̄та, дхаммесу мама титти на хи аттхӣти.
еван̃ча пана ватва̄ ‘‘ма̄ мам̣, та̄та, дханахету парибха̄саси, ахам̣ дхаммам̣ сутва̄ а̄гамисса̄мӣ’’ти сапатхам̣ катва̄ а̄гато, ида̄на̄хам̣ пориса̄дасса сантикам̣ гамисса̄ми, идам̣ те раджджам̣ ган̣хатха̄’’ти раджджам̣ ниййа̄денто га̄тхама̄ха –
‘‘идам̣ те рат̣т̣хам̣ садханам̣ сайоггам̣, сака̄йурам̣ саббака̄мӯпапаннам̣;
ким̣ ка̄махету парибха̄саси мам̣, гаччха̄махам̣ пориса̄дасса н̃атте’’ти.
таттха н̃аттети сантике.
тасмим̣ самайе питуран̃н̃о хадайам̣ ун̣хам̣ ахоси. со, ‘‘та̄та сутасома, ким̣ на̄метам̣ катхеси, майам̣ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа чорам̣ гахесса̄ма̄’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘атта̄нураккха̄йа ¶ ¶ бхаванти хете, хаттха̄роха̄ ратхика̄ паттика̄ ча;
асса̄роха̄ йе ча дхануггаха̄се, сенам̣ пайун̃джа̄ма хана̄ма сатту’’нти.
таттха хана̄ма̄ти саче евам̣ пайоджита̄ сена̄ там̣ гахетум̣ на сакконти, атха нам̣ сакаларат̣т̣хава̄сино гахетва̄ гантва̄ хана̄ма саттум̣, ма̄рема там̣ амха̄кам̣ пачча̄миттанти аттхо.
атха нам̣ ма̄та̄питаро ассупун̣н̣амукха̄ родама̄на̄ вилапанта̄, ‘‘та̄та, ма̄ гаччха, гантум̣ на лаббха̄’’ти йа̄чим̣су. сол̣асасахасса̄ на̄т̣акиттхийопи сесапариджанопи ‘‘амхе ана̄тхе катва̄ кухим̣ гаччхаси, дева̄’’ти паридевим̣су. сакаланагаре кочи сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ асакконто ‘‘сутасомо пориса̄дасса кира пат̣ин̃н̃ам̣ датва̄ а̄гато, ида̄ни чатассо ¶ сата̄раха̄ га̄тха̄ сутва̄ дхаммакатхикасса сакка̄рам̣ катва̄ ма̄та̄питаро вандитва̄ пунапи кира чорасса сантикам̣ гамиссатӣ’’ти сакаланагарам̣ екакола̄халам̣ ахоси. сопи ма̄та̄питӯнам̣ вачанам̣ сутва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘судуккарам̣ пориса̄до ака̄си, джӣвам̣ гахетва̄на авассаджӣ мам̣;
там̣ та̄дисам̣ пуббакиччам̣ саранто, дуббхе ахам̣ тасса катхам̣ джанинда̄’’ти.
таттха джӣвам̣ гахетва̄на̄ти джӣвагга̄хам̣ гахетва̄. там̣ та̄дисанти там̣ тена катам̣ татха̄рӯпам̣. пуббакиччанти пуримам̣ упака̄рам̣. джанинда̄ти питарам̣ а̄лапати.
со ма̄та̄питаро асса̄сетва̄, ‘‘амма та̄та̄, тумхе майхам̣ ма̄ чинтайиттха, катакалйа̄н̣о ахам̣, мама чхака̄массаггиссарийам̣ на дуллабха’’нти ма̄та̄питаро вандитва̄ а̄пуччхитва̄ сесаджанам̣ ануса̄ситва̄ пакка̄ми. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘вандитва̄ ¶ со питарам̣ ма̄таран̃ча, ануса̄ситва̄ негаман̃ча балан̃ча;
саччава̄дӣ сачча̄нураккхама̄но, агама̄си со йаттха пориса̄до’’ти.
таттха сачча̄нураккхама̄ноти саччам̣ анураккхама̄но. агама̄сӣти там̣ раттим̣ нивесанейева васитва̄ пунадивасе арун̣уггаманавела̄йа ма̄та̄питаро вандитва̄ а̄пуччхитва̄ сесаджанам̣ ануса̄ситва̄ ассумукхена на̄наппака̄рам̣ паридевантена иттха̄га̄ра̄дина̄ маха̄джанена анугато нагара̄ никкхамма ¶ там̣ джанам̣ ниваттетум̣ асакконто маха̄магге дан̣д̣акена тирийам̣ лекхам̣ кад̣д̣хитва̄ ‘‘саче майи синехо аттхи, имам̣ ма̄ атиккамим̣сӯ’’ти а̄ха. маха̄джано сӣлавато теджавантасса а̄н̣ам̣ атиккамитум̣ асакконто маха̄саддена паридевама̄но там̣ сӣхавиджамбхитена гаччхантам̣ олокетва̄ тасмим̣ дассанӯпача̄рам̣ атикканте екаравам̣ раванто нагарам̣ па̄виси. сопи а̄гатамаггенева тасса сантикам̣ гато. тена вуттам̣ ‘‘агама̄си со йаттха пориса̄до’’ти.
тато пориса̄до чинтеси – ‘‘саче мама саха̄йо сутасомо а̄гантука̄мо, а̄гаччхату, ана̄гантука̄мо, ана̄гаччхату, руккхадевата̄ йам̣ майхам̣ иччхати ¶ , там̣ кароту, име ра̄джа̄но ма̄ретва̄ пан̃чамадхурамам̣сена баликаммам̣ карисса̄мӣ’’ти читакам̣ катва̄ аггим̣ джа̄летва̄ ‘‘ан̇га̄рара̄си та̄ва хотӯ’’ти тасса сӯле таччхантасса нисиннака̄ле сутасомо а̄гато. атха нам̣ пориса̄до дисва̄ тут̣т̣хачитто, ‘‘самма, гантва̄ каттаббакиччам̣ те ката’’нти пуччхи. маха̄сатто, ‘‘а̄ма маха̄ра̄джа, кассападасабалена десита̄ га̄тха̄ ме сута̄, дхаммакатхикасса ча сакка̄ро като, тасма̄ гантва̄ каттаббакиччам̣ катам̣ на̄ма хотӣ’’ти дассетум̣ га̄тхама̄ха –
‘‘като майа̄ сан̇гаро бра̄хман̣ена, рат̣т̣хе саке иссарийе т̣хитена;
там̣ сан̇гарам̣ бра̄хман̣асаппада̄йа, сачча̄нураккхӣ пунара̄гатосми;
йаджассу йан̃н̃ам̣ кха̄да мам̣ пориса̄да̄’’ти.
таттха ¶ йаджассӯти мам̣ ма̄ретва̄ девата̄йа ва̄ йан̃н̃ам̣ йаджассу, мам̣сам̣ ва̄ ме кха̄да̄хӣти аттхо.
там̣ сутва̄ пориса̄до ‘‘айам̣ ра̄джа̄ на бха̄йати, вигатамаран̣абхайо хутва̄ катхети, кисса ну кхо еса а̄нубха̄во’’ти чинтетва̄ ‘‘ан̃н̃ам̣ наттхи, айам̣ ‘кассападасабалена десита̄ га̄тха̄ ме сута̄’ти вадати, та̄сам̣ етена а̄субха̄вена бхавитаббам̣, ахампи там̣ катха̄петва̄ та̄ га̄тха̄йо сосса̄ми, евам̣ ахампи ниббхайо бхависса̄мӣ’’ти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘на ха̄йате кха̄дитам̣ майхам̣ паччха̄, читака̄ айам̣ та̄ва садхӯмика̄ва;
ниддхӯмаке пачитам̣ са̄дхупаккам̣, сун̣оми га̄тха̄йо сата̄раха̄йо’’ти.
таттха кха̄дитанти кха̄данам̣. там̣ кха̄данам̣ майхам̣ паччха̄ ва̄ пуре ва̄ на париха̄йати, паччха̄пи хи ¶ твам̣ майа̄ кха̄дитаббова. ниддхӯмаке пачитанти ниддхӯме ниджджха̄ле аггимхи паккамам̣сам̣ са̄дхупаккам̣ на̄ма хоти.
там̣ ¶ сутва̄ маха̄сатто ‘‘айам̣ пориса̄до па̄падхаммо, имам̣ тхокам̣ ниггахетва̄ ладжджа̄петва̄ катхесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘адхаммико твам̣ пориса̄дака̄си, рат̣т̣ха̄ ча бхат̣т̣хо ударасса хету;
дхамман̃чима̄ абхиваданти га̄тха̄, дхаммо ча адхаммо ча кухим̣ самети.
‘‘адхаммикасса луддасса, ниччам̣ лохитапа̄н̣ино;
наттхи саччам̣ куто дхаммо, ким̣ сутена кариссасӣ’’ти.
таттха дхамман̃чима̄ти има̄ ча га̄тха̄ навалокуттарадхаммам̣ абхиваданти. кухим̣ саметӣти каттха сама̄гаччхати. дхаммо хи сугатим̣ па̄пети нибба̄нам̣ ва̄, адхаммо дуггатим̣. куто дхаммоти вачӣсаччаматтампи наттхи, куто дхаммо. ким̣ сутена̄ти твам̣ етена сутена ким̣ кариссаси, маттика̄бха̄джанам̣ вийа хи сӣхаваса̄йа абха̄джанам̣ твам̣ дхаммасса.
со ¶ евам̣ катхитепи нева куджджхи. касма̄? маха̄саттасса метта̄бха̄вана̄йа махаттена. атха нам̣ ‘‘ким̣ пана самма сутасома ахамева адхаммико’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘йо мам̣сахету мигавам̣ чареййа, йо ва̄ хане пурисаматтахету;
убхопи те печча сама̄ бхаванти, касма̄ но адхаммикам̣ брӯси мам̣ тва’’нти.
таттха касма̄ ноти йе джамбудӣпатале ра̄джа̄но алан̇катапат̣ийатта̄ маха̄балапарива̄ра̄ ратхаварагата̄ мигавам̣ чаранта̄ тикхин̣ехи сарехи миге виджджхитва̄ ма̄ренти, те аватва̄ касма̄ твам̣ ман̃н̃ева адхаммиканти вадати. йади те ниддоса̄, ахампи ниддосо ева̄ти дӣпети.
там̣ сутва̄ маха̄сатто тасса ладдхим̣ бхинданто га̄тхама̄ха –
‘‘пан̃ча ¶ пан̃ча на кха̄ бхаккха̄, кхаттийена паджа̄ната̄;
абхаккхам̣ ра̄джа бхаккхеси, тасма̄ адхаммико тува’’нти.
тассаттхо – самма пориса̄да, кхаттийена на̄ма кхаттийадхаммам̣ джа̄нантена пан̃ча пан̃ча хаттхиа̄дайо дасева сатта̄ мам̣савасена на кха̄ бхаккха̄ на кхо кха̄дитаббайуттака̄. ‘‘на кхо’’твева ва̄ па̄т̣хо. апаро найо кхаттийена кхаттийадхаммам̣ джа̄нантена пан̃чанакхесу саттесу сасако, саллако, годха̄, капи куммоти ¶ име пан̃чева сатта̄ бхаккхитаббайуттака̄, на ан̃н̃е, твам̣ пана абхаккхам̣ мануссамам̣сам̣ бхаккхеси, тена адхаммикоти.
ити со ниггахам̣ патва̄ ан̃н̃ам̣ ниссаран̣ам̣ адисва̄ аттано па̄пам̣ пат̣иччха̄денто га̄тхама̄ха –
‘‘мутто тувам̣ пориса̄дасса хаттха̄, гантва̄ сакам̣ мандирам̣ ка̄мака̄мӣ;
амиттахаттхам̣ пунара̄гатоси, на кхаттадхамме кусалоси ра̄джа̄’’ти.
таттха ¶ на кхаттадхаммети твам̣ кхаттийадхаммасан̇кха̄те нӣтисаттхе на кусалоси, аттано аттха̄наттхам̣ на джа̄на̄си, ака̄ран̣енева те локе пан̣д̣итоти китти паттхат̣а̄, ахам̣ пана те пан̣д̣итабха̄вам̣ на пасса̄ми на джа̄на̄ми, атиба̄лосӣхи вадати.
атха нам̣ маха̄сатто, ‘‘самма, кхаттийадхамме кусалена на̄ма ма̄дисенева бхавитаббам̣. ахан̃хи там̣ джа̄на̄ми, на пана тадаттха̄йа пат̣ипаджджа̄мӣ’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘йе кхаттадхамме кусала̄ бхаванти, па̄йена те нерайика̄ бхаванти;
тасма̄ ахам̣ кхаттадхаммам̣ паха̄йа, сачча̄нураккхӣ пунара̄гатосми;
йаджассу йан̃н̃ам̣ кха̄да мам̣ пориса̄да̄’’ти.
таттха кусала̄ти тадаттха̄йа пат̣ипаджджанакусала̄. па̄йена̄ти йебхуййена нерайика̄. йе пана таттха на ниббаттанти, те сеса̄па̄йесу ниббаттанти.
пориса̄до а̄ха –
‘‘па̄са̄дава̄са̄ ¶ патхавӣгава̄сса̄, ка̄миттхийо ка̄сикачанданан̃ча;
саббам̣ тахим̣ лабхаси са̄мита̄йа, саччена ким̣ пассаси а̄нисам̣са’’нти.
таттха па̄са̄дава̄са̄ти, самма сутасома, тава тин̣н̣ам̣ утӯнам̣ ануччхавика̄ диббавима̄накаппа̄ тайо нива̄сапа̄са̄да̄. патхавӣгава̄сса̄ти патхавӣ ча га̄во ча асса̄ ча бахӯ. ка̄миттхийоти ка̄маваттхубхӯта̄ иттхийо. ка̄сикачанданан̃ча̄ти ¶ ка̄сикаваттхан̃ча лохитачанданан̃ча. саббам̣ тахинти етан̃ча ан̃н̃ан̃ча упабхогапарибхогам̣ саббам̣ твам̣ тахим̣ аттано нагаре са̄мита̄йа лабхаси, са̄мӣ хутва̄ йатха̄ иччхаси, татха̄ парибхун̃джитум̣ лабхати, со твам̣ саббаметам̣ паха̄йа сачча̄нураккхӣ идха̄гаччханто саччена ким̣ а̄нисам̣сам̣ пассасӣти.
бодхисатто ¶ а̄ха –
‘‘йе кечиме аттхи раса̄ патхабйа̄, саччам̣ тесам̣ са̄дутарам̣ раса̄нам̣;
сачче т̣хита̄ саман̣абра̄хман̣а̄ ча, таранти джа̄тимаран̣асса па̄ра’’нти.
таттха са̄дутаранти йасма̄ саббепи раса̄ сатта̄нам̣ саччака̄лейева пан̣ӣта̄ мадхура̄ хонти, тасма̄ саччам̣ тесам̣ са̄дутарам̣ раса̄нам̣, йасма̄ ва̄ виратисаччавачӣсачче т̣хита̄ джа̄тимаран̣асан̇кха̄тасса тебхӯмакават̣т̣асса па̄рам̣ аматамаха̄нибба̄нам̣ таранти па̄пун̣анти, тасма̄пи там̣ са̄дутаранти.
евамасса маха̄сатто сачче а̄нисам̣сам̣ катхеси. тато пориса̄до викаситападумапун̣н̣ачандасассирикамевасса мукхам̣ олокетва̄ ‘‘айам̣ сутасомо ан̇га̄рачитакам̣ ман̃ча сӯлам̣ таччхантам̣ пассати, читтутра̄саматтамписса наттхи, ким̣ ну кхо еса сата̄рахага̄тха̄нам̣ а̄нубха̄во, уда̄ху саччасса, ан̃н̃ассева ва̄ кассачӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘пуччхисса̄ми та̄ва на’’нти пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘мутто тувам̣ пориса̄дасса хаттха̄, гантва̄ сакам̣ мандирам̣ ка̄мака̄мӣ;
амиттахаттхам̣ пунара̄гатоси, на хи нӯна те маран̣абхайам̣ джанинда;
алӣначитто аси саччава̄дӣ’’ти.
маха̄саттописса а̄чиккханто а̄ха –
‘‘ката̄ ¶ ме калйа̄н̣а̄ анекарӯпа̄, йан̃н̃а̄ йит̣т̣ха̄ йе випула̄ пасаттха̄;
висодхито паралокасса магго, дхамме т̣хито ко маран̣асса бха̄йе.
‘‘ката̄ ¶ ме калйа̄н̣а̄ анекарӯпа̄, йан̃н̃а̄ йит̣т̣ха̄ йе випула̄ пасаттха̄;
ана̄нутаппам̣ ¶ паралокам̣ гамиссам̣, йаджассу йан̃н̃ам̣ ада мам̣ пориса̄да.
‘‘пита̄ ча ма̄та̄ ча упат̣т̣хита̄ ме, дхаммена ме иссарийам̣ пасаттхам̣;
висодхито паралокасса магго, дхамме т̣хито ко маран̣асса бха̄йе.
‘‘пита̄ ча ма̄та̄ ча упат̣т̣хита̄ ме, дхаммена ме иссарийам̣ пасаттхам̣;
ана̄нутаппам̣ паралокам̣ гамиссам̣, йаджассу йан̃н̃ам̣ ада мам̣ пориса̄да.
‘‘н̃а̄тӣсу миттесу ката̄ ме ка̄ра̄, дхаммена ме иссарийам̣ пасаттхам̣;
висодхито паралокасса магго, дхамме т̣хито ко маран̣асса бха̄йе.
‘‘н̃а̄тӣсу миттесу ката̄ ме ка̄ра̄, дхаммена ме иссарийам̣ пасаттхам̣;
ана̄нутаппам̣ паралокам̣ гамиссам̣, йаджассу йан̃н̃ам̣ ада мам̣ пориса̄да.
‘‘диннам̣ ме да̄нам̣ бахудха̄ бахӯнам̣, сантаппита̄ саман̣абра̄хман̣а̄ ча;
висодхито паралокасса магго, дхамме т̣хито ко маран̣асса бха̄йе.
‘‘диннам̣ ме да̄нам̣ бахудха̄ бахӯнам̣, сантаппита̄ саман̣абра̄хман̣а̄ ча;
ана̄нутаппам̣ паралокам̣ гамиссам̣, йаджассу йан̃н̃ам̣ ада мам̣ пориса̄да̄’’ти.
таттха ¶ калйа̄н̣а̄ти калйа̄н̣акамма̄. анекарӯпа̄ти да̄на̄дивасена анекавидха̄. йан̃н̃а̄ти дасавидхада̄наваттхупаричча̄гавасена ативипула̄ пан̣д̣итехи пасаттха̄ йан̃н̃а̄пи йит̣т̣ха̄ паваттита̄. дхамме т̣хитоти евам̣ дхамме патит̣т̣хито ма̄дисо ко на̄ма маран̣асса бха̄йеййа. ана̄нутаппанти ана̄нутаппама̄но. дхаммена ме иссарийам̣ пасаттханти дасавидхам̣ ра̄джадхаммам̣ акопетва̄ дхамменева майа̄ раджджам̣ паса̄ситам̣. ка̄ра̄ти н̃а̄тӣсу н̃а̄тикичча̄ни, миттесу ча миттакичча̄ни. да̄нанти саваттхукачетана̄. бахудха̄ти бахӯхи а̄ка̄рехи. бахӯнанти на пан̃чаннам̣, на дасаннам̣, сатассапи сахассассапи ¶ сатасахассассапи диннамева. сантаппита̄ти гахитагахитабха̄джана̄ни пӯретва̄ сут̣т̣ху таппита̄.
там̣ ¶ сутва̄ пориса̄до ‘‘айам̣ сутасомамаха̄ра̄джа̄ саппурисо н̃а̄н̣асампанно мадхурадхаммакатхико, сача̄хам̣ етам̣ кха̄деййам̣, муддха̄ ме саттадха̄ пхалеййа, патхавӣ ва̄ пана ме виварам̣ дадеййа̄’’ти бхӣтатасито хутва̄, ‘‘самма, на твам̣ майа̄ кха̄дитаббарӯпо’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘висам̣ паджа̄нам̣ пурисо адеййа, а̄сӣвисам̣ джалитамуггатеджам̣;
муддха̄пи тасса випхалеййа саттадха̄, йо та̄дисам̣ саччава̄дим̣ адеййа̄’’ти.
таттха висанти таттхева ма̄ран̣асаматтхам̣ хала̄халависам̣. джалитанти аттано висатеджена джалитам̣ тенева уггатеджам̣ аггиккхандхам̣ вийа чарантам̣ а̄сӣвисам̣ ва̄ пана со гӣва̄йа ган̣хеййа.
ити со маха̄саттам̣ ‘‘хала̄халависасадисо твам̣, ко там̣ кха̄диссатӣ’’ти ватва̄ га̄тха̄ сотука̄мо там̣ йа̄читва̄ тена дхаммага̄раваджананаттхам̣ ‘‘еварӯпа̄нам̣ анаваджджага̄тха̄нам̣ твам̣ абха̄джана’’нти пат̣иккхиттопи ‘‘сакаладжамбудӣпе имина̄ садисо пан̣д̣ито наттхи, айам̣ мама хаттха̄ муччитва̄ гантва̄ та̄ га̄тха̄ сутва̄ дхаммакатхикасса сакка̄рам̣ катва̄ нала̄т̣ена маччум̣ а̄да̄йа пуна̄гато, ативийа са̄дхурӯпа̄ га̄тха̄ бхависсантӣ’’ти сут̣т̣хутарам̣ сан̃джа̄тадхаммассавана̄даро хутва̄ там̣ йа̄чанто га̄тхама̄ха –
‘‘сутва̄ ¶ дхаммам̣ виджа̄нанти, нара̄ калйа̄н̣апа̄пакам̣;
апи га̄тха̄ сун̣итва̄на, дхамме ме рамате мано’’ти.
тассаттхо – ‘‘самма сутасома, нара̄ на̄ма дхаммам̣ сутва̄ калйа̄н̣ампи па̄пакампи джа̄нанти, аппева на̄ма та̄ га̄тха̄ сутва̄ мамапи кусалакаммапатхадхамме мано рамеййа̄’’ти.
атха маха̄сатто ‘‘сотука̄мо да̄ни пориса̄до, катхесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘тена хи, самма, са̄дхукам̣ сун̣а̄хӣ’’ти там̣ охитасотам̣ катва̄ нандабра̄хман̣ена катхитанийа̄менева га̄тха̄нам̣ тхутим̣ катва̄ чхасу ка̄ма̄вачарадевесу екакола̄халам̣ катва̄ ¶ девата̄су са̄дхука̄рам̣ дадама̄на̄су пориса̄дасса дхаммам̣ катхеси –
‘‘сакидева ¶ маха̄ра̄джа, саббхи хоти сама̄гамо;
са̄ нам̣ сан̇гати па̄лети, на̄саббхи баху сан̇гамо.
‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;
сатам̣ сандхаммаман̃н̃а̄йа, сеййо хоти на па̄пийо.
‘‘джӣранти ве ра̄джаратха̄ сучитта̄, атхо сарӣрампи джарам̣ упети;
сатан̃ча дхаммо на джарам̣ упети, санто хаве саббхи паведайанти.
‘‘набхан̃ча дӯре патхавӣ ча дӯре, па̄рам̣ самуддасса тада̄ху дӯре;
тато хаве дӯратарам̣ ваданти, сатан̃ча дхаммо асатан̃ча ра̄джа̄’’ти.
тасса тена сукатхитатта̄ чева аттано пан̣д̣итабха̄вена ча та̄ га̄тха̄ саббан̃н̃убуддхакатхита̄ вийа̄ти чинтентасса сакаласарӣрам̣ пан̃чаван̣н̣а̄йа пӣтийа̄ парипӯри, бодхисатте мудучиттам̣ ахоси, сетаччхаттада̄йакам̣ питарам̣ вийа нам̣ аман̃н̃и. со ‘‘ахам̣ сутасомасса да̄таббам̣ кин̃чи хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ на пасса̄ми, екека̄йа панасса га̄тха̄йа екекам̣ варам̣ дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘га̄тха̄ ¶ има̄ аттхаватӣ субйан̃джана̄, субха̄сита̄ туйха джанинда сутва̄;
а̄нанди витто сумано патӣто, чатта̄ри те самма варе дада̄мӣ’’ти.
таттха а̄нандӣти а̄нандаджа̄то. сеса̄ни тассева вевачана̄ни. чатта̄ропи хете тут̣т̣ха̄ка̄ра̄ ева.
атха нам̣ маха̄сатто ‘‘ким̣ на̄ма твам̣ варам̣ дассасӣ’’ти апаса̄денто га̄тхама̄ха –
‘‘йо ¶ наттано маран̣ам̣ буджджхаси тувам̣, хита̄хитам̣ винипа̄тан̃ча саггам̣;
гиддхо расе дуччарите нивит̣т̣хо, ким̣ твам̣ варам̣ дассаси па̄падхамма.
‘‘ахан̃ча там̣ ‘дехи вара’нти ваджджам̣, твам̣ ча̄пи датва̄ на ава̄кареййа;
сандит̣т̣хикам̣ калахамимам̣ вива̄дам̣, ко пан̣д̣ито джа̄намупаббаджеййа̄’’ти.
таттха ¶ йоти йо твам̣ ‘‘маран̣адхаммохамасмӣ’’ти аттанопи маран̣ам̣ на буджджхаси на джа̄на̄си, па̄пакаммамева кароси. хита̄хитанти ‘‘идам̣ ме каммам̣ хитам̣, идам̣ ахитам̣, идам̣ винипа̄там̣ нессати, идам̣ сагга’’нти на джа̄на̄си. расети мануссамам̣сарасе. ваджджанти вадеййам̣. на ава̄кареййа̄ти ва̄ча̄йа датва̄ ‘‘дехи ме вара’’нти вуччама̄но на ава̄кареййа̄си на дадеййа̄си. упаббаджеййа̄ти ко имам̣ калахам̣ пан̣д̣ито упагаччхеййа.
тато пориса̄до ‘‘на̄йам̣ майхам̣ саддахати, саддаха̄песса̄ми на’’нти га̄тхама̄ха –
‘‘на там̣ варам̣ арахати джанту да̄тум̣, йам̣ ва̄пи датва̄ на ава̄кареййа;
варассу самма авикампама̄но, па̄н̣ам̣ чаджитва̄напи дассамева̄’’ти.
таттха авикампама̄ноти анолӣйама̄но.
атха ¶ маха̄сатто ‘‘айам̣ ативийа сӯро хутва̄ катхети, кариссати ме вачанам̣, варам̣ ган̣хисса̄ми, саче пана ‘‘мануссамам̣сам̣ на кха̄дитабба’нти пат̣хамамева варам̣ ва̄райиссам̣, ативийа киламиссати, пат̣хамам̣ ан̃н̃е тайо варе гахетва̄ паччха̄ етам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘арийасса арийена самети сакхйам̣, пан̃н̃асса пан̃н̃а̄н̣авата̄ самети;
пассеййа там̣ вассасатам̣ арогам̣, етам̣ вара̄нам̣ пат̣хамам̣ вара̄мӣ’’ти.
таттха ¶ арийасса̄ти а̄ча̄раарийасса. сакхйанти сакхидхаммо миттадхаммо. пан̃н̃а̄н̣авата̄ти н̃а̄н̣асампаннена. саметӣти ган̇годакам̣ вийа йамунодакена сам̣сандати. дха̄тусо хи сатта̄ сам̣санданти. пассеййа танти сутасомо пориса̄дасса чирам̣ джӣвитам̣ иччханто вийа пат̣хамам̣ аттано джӣвитаварам̣ йа̄чати. пан̣д̣итасса хи ‘‘мама джӣвитам̣ дехӣ’’ти ваттум̣ айуттам̣, апича со ‘майхамева еса а̄рогйам̣ иччхатӣ’ти чинтетва̄ туссиссатӣти евама̄ха.
сопи там̣ сутва̄ва ‘‘айам̣ иссарийа̄ дхам̣сетва̄ ида̄ни мам̣сам̣ кха̄дитука̄масса евам̣ маха̄анаттхакарасса маха̄чорасса майхамева джӣвитам̣ иччхати, ахо мама хитака̄мо’’ти тут̣т̣хама̄насо ван̃четва̄ варасса гахитабха̄вам̣ аджа̄нитва̄ там̣ варам̣ дадама̄но га̄тхама̄ха –
‘‘арийасса ¶ арийена самети сакхйам̣, пан̃н̃асса пан̃н̃а̄н̣авата̄ самети;
пасса̄си мам̣ вассасатам̣ арогам̣, етам̣ вара̄нам̣ пат̣хамам̣ дада̄мӣ’’ти.
таттха вара̄нанти чатуннам̣ вара̄нам̣ пат̣хамам̣.
тато бодхисатто а̄ха –
‘‘йе кхаттийа̄се идха бхӯмипа̄ла̄, муддха̄бхиситта̄ катана̄мадхеййа̄;
на та̄дисе бхӯмипатӣ адеси, етам̣ вара̄нам̣ дутийам̣ вара̄мӣ’’ти.
таттха ¶ катана̄мадхеййа̄ти муддхани абхиситтатта̄ва ‘‘муддха̄бхиситта̄’’ти катана̄мадхеййа̄. на та̄дисети та̄дисе кхаттийе на адеси ма̄ кха̄ди.
ити со дутийам̣ варам̣ ган̣ханто паросата̄нам̣ кхаттийа̄нам̣ джӣвитаварам̣ ган̣хи. пориса̄дописса дадама̄но а̄ха –
‘‘йе кхаттийа̄се идха бхӯмипа̄ла̄, муддха̄бхиситта̄ катана̄мадхеййа̄;
на та̄дисе бхӯмипатӣ адеми, етам̣ вара̄нам̣ дутийам̣ дада̄мӣ’’ти.
ким̣ ¶ пана те тесам̣ саддам̣ сун̣анти, на сун̣антӣти? на саббам̣ сун̣анти. пориса̄дена хи руккхасса дхӯмаджа̄лаупаддавабхайена пат̣иккамитва̄ агги като, аггино ча руккхасса ча антаре нисӣдитва̄ маха̄сатто тена саддхим̣ катхеси, тасма̄ саббам̣ асутва̄ упад̣д̣хупад̣д̣хам̣ сун̣им̣су. те ‘‘ида̄ни сутасомо пориса̄дам̣ дамессати, ма̄ бха̄йатха̄’’ти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ самасса̄сесум̣. тасмим̣ кхан̣е маха̄сатто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘паросатам̣ кхаттийа̄ те гахӣта̄, тала̄вута̄ ассумукха̄ руданта̄;
саке те рат̣т̣хе пат̣ипа̄дайа̄хи, етам̣ вара̄нам̣ татийам̣ вара̄мӣ’’ти.
таттха паросатанти атирекасатам̣. те гахӣта̄ти тайа̄ гахита̄. тала̄вута̄ти хаттхаталесу а̄вута̄.
ити ¶ маха̄сатто татийам̣ варам̣ ган̣ханто тесам̣ кхаттийа̄нам̣ сакарат̣т̣ханиййа̄танаварам̣ ган̣хи. ким̣ка̄ран̣а̄? со акха̄дантопи верабхайена саббе те да̄се катва̄ аран̃н̃ейева ва̄сеййа, ма̄ретва̄ ва̄ чхад̣д̣еййа, паччантам̣ нетва̄ ва̄ виккин̣еййа, тасма̄ тесам̣ сакарат̣т̣ханиййа̄танаварам̣ ган̣хи. итарописса дадама̄но имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘паросатам̣ кхаттийа̄ ме гахӣта̄, тала̄вута̄ ассумукха̄ руданта̄;
саке те рат̣т̣хе пат̣ипа̄дайа̄ми, етам̣ вара̄нам̣ татийам̣ дада̄мӣ’’ти.
чатуттхам̣ ¶ пана варам̣ ган̣ханто бодхисатто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘чхиддам̣ те рат̣т̣хам̣ бйатхита̄ бхайа̄ хи, путхӯ нара̄ лен̣амануппавит̣т̣ха̄;
мануссамам̣сам̣ вирамехи ра̄джа, етам̣ вара̄нам̣ чатуттхам̣ вара̄мӣ’’ти.
таттха ¶ чхидданти на гханава̄сам̣ таттха таттха га̄ма̄дӣнам̣ ут̣т̣хитатта̄ савиварам̣. бйатхита̄ бхайа̄хӣти ‘‘пориса̄до ида̄ни а̄гамиссатӣ’’ти тава бхайена кампита̄. лен̣амануппавит̣т̣ха̄ти да̄раке хаттхесу гахетва̄ тин̣агахана̄динилӣйанат̣т̣ха̄нам̣ павит̣т̣ха̄. мануссамам̣санти дуггандхам̣ джегуччхам̣ пат̣иккӯлам̣ мануссамам̣сам̣ паджаха. ниссаккаттхе ва̄ упайогам̣, мануссамам̣сато вирама̄хӣти аттхо.
евам̣ вутте пориса̄до па̄н̣им̣ пахаритва̄ хасанто ‘‘самма сутасома ким̣ на̄метам̣ катхеси, катха̄хам̣ тумха̄кам̣ етам̣ варам̣ дасса̄ми, саче ган̣хитука̄мо, ан̃н̃ам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘аддха̄ хи со бхаккхо мама мана̄по, етасса хетумхи ванам̣ павит̣т̣хо;
сохам̣ катхам̣ етто упа̄рамеййам̣, ан̃н̃ам̣ вара̄нам̣ чатуттхам̣ варассӯ’’ти.
таттха вананти раджджам̣ паха̄йа имам̣ ванам̣ павит̣т̣хо.
атха нам̣ маха̄сатто ‘‘твам̣ ‘мануссамам̣сасса пийатаратта̄ тато вирамитум̣ на саккомӣ’’ти вадаси. йо хи пийам̣ нисса̄йа па̄пам̣ кароти, айам̣ ба̄ло’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ ве ‘пийам̣ ме’ти джанинда та̄дисо, аттам̣ нирам̣качча пийа̄ни севати;
атта̄ва сеййо парама̄ ча сеййо, лаббха̄ пийа̄ очитаттхена паччха̄’’ти.
таттха ¶ та̄дисоти джанинда та̄дисо йува̄ абхирӯпо маха̄йасо ‘‘идам̣ на̄ма ме пийа’’нти пийаваттхулобхена таттха атта̄нам̣ нирам̣катва̄ саббасугатӣхи чева сукхависесехи ча чавитва̄ нирайе па̄тетва̄ на ве пийа̄ни севати. парама̄ ча сеййоти пурисасса хи парама̄ пийаваттхумха̄ атта̄ва варатаро. ким̣ка̄ран̣а̄? лаббха̄ пийа̄ти, пийа̄ на̄ма висайавасена чева пун̃н̃ена ча очитаттхена вад̣д̣хитаттхена дит̣т̣хадхамме чева параттха ча девамануссасампаттим̣ патва̄ сакка̄ ладдхум̣.
евам̣ вутте пориса̄до бхайаппатто хутва̄ ‘‘ахам̣ сутасомена гахитам̣ варам̣ виссаджджа̄петумпи мануссамам̣сато вирамитумпи ¶ на саккоми, ким̣ ну кхо карисса̄мӣ’’ти ассупун̣н̣ехи неттехи га̄тхама̄ха –
‘‘пийам̣ ме ма̄нусам̣ мам̣сам̣, сутасома виджа̄нахи;
намхи сакка̄ нива̄ретум̣, ан̃н̃ам̣ варам̣ самма варассӯ’’ти.
таттха виджа̄нахӣти твампи джа̄на̄хи.
тато бодхисатто а̄ха –
‘‘йо ве ‘пийам̣ ме’ти пийа̄нураккхӣ, аттам̣ нирам̣качча пийа̄ни севати;
сон̣д̣ова питва̄ висамиссапа̄нам̣, тенева со хоти дуккхӣ параттха.
‘‘йо чӣдха сан̇кха̄йа пийа̄ни хитва̄, киччхенапи севати арийадхамме;
дуккхитова питва̄на йатхосадха̄ни, тенева со хоти сукхӣ параттха̄’’ти.
таттха йо вети, самма пориса̄да, йо пурисо ‘‘идам̣ ме пийа’’нти па̄пакирийа̄йа атта̄нам̣ нирам̣катва̄ пийа̄ни ваттхӯни севати, со сура̄пемена висамиссам̣ сурам̣ питва̄ сон̣д̣о вийа ¶ тена па̄пакаммена параттха нирайа̄дӣсу дуккхӣ хоти. сан̇кха̄йа̄ти джа̄нитва̄ тулетва̄. пийа̄ни хитва̄ти адхаммапат̣исам̣йутта̄ни пийа̄ни чхад̣д̣етва̄.
евам̣ ¶ вутте пориса̄до калӯнам̣ паридеванто га̄тхама̄ха –
‘‘оха̄йахам̣ питарам̣ ма̄таран̃ча, мана̄пийе ка̄магун̣е ча пан̃ча;
етасса хетумхи ванам̣ павит̣т̣хо, там̣ те варам̣ кинти махам̣ дада̄мӣ’’ти.
таттха етасса̄ти мануссамам̣сасса. кинти маханти кинти катва̄ ахам̣ там̣ варам̣ деми.
тато маха̄сатто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на пан̣д̣ита̄ дигун̣ама̄ху ва̄кйам̣, саччаппат̣ин̃н̃а̄ва бхаванти санто;
‘варассу ¶ самма’ ити мам̣ авоча, иччабравӣ твам̣ на хи те саметӣ’’ти.
таттха дигун̣анти, самма пориса̄да, пан̣д̣ита̄ на̄ма екам̣ ватва̄ пуна там̣ висам̣ва̄дента̄ дутийам̣ вачанам̣ на катхенти. ити мам̣ авоча̄ти, ‘‘самма сутасома варассу вара’’нти евам̣ мам̣ абха̄саси. иччабравӣти тасма̄ йам̣ твам̣ ити абрави, там̣ те ида̄ни на самети.
со пуна роданто ева га̄тхама̄ха –
‘‘апун̃н̃ала̄бхам̣ айасам̣ акиттим̣, па̄пам̣ бахум̣ дуччаритам̣ килесам̣;
мануссамам̣сасса кате упа̄га̄, там̣ те варам̣ кинти махам̣ дадеййа’’нти.
таттха па̄панти каммапатхам̣ аппаттам̣. дуччаританти каммапатхаппаттам̣. килесанти дуккхам̣. мануссамам̣сасса катети мануссамам̣сасса хету. упа̄га̄ти упагатомхи. там̣ тети там̣ туйхам̣ катха̄хам̣ варам̣ деми, ма̄ мам̣ ва̄райи, анукампам̣ ка̄рун̃н̃ам̣ майи карохи, ан̃н̃ам̣ варам̣ ган̣ха̄хӣти а̄ха.
атха ¶ маха̄сатто а̄ха –
‘‘на ¶ там̣ варам̣ арахати джанту да̄тум̣, йам̣ ва̄пи датва̄ на ава̄кареййа;
варассу самма авикампама̄но, па̄н̣ам̣ чаджитва̄напи дассамева̄’’ти.
евам̣ тена пат̣хамам̣ вуттага̄тхам̣ а̄харитва̄ дассетва̄ варада̄не усса̄хенто га̄тха̄ а̄ха –
‘‘па̄н̣ам̣ чаджанти санто на̄пи дхаммам̣, саччаппат̣ин̃н̃а̄ва бхаванти санто;
датва̄ варам̣ кхиппамава̄карохи, етена сампаджджа сура̄джасет̣т̣ха.
‘‘чадже дханам̣ ан̇гаварасса хету, ан̇гам̣ чадже джӣвитам̣ раккхама̄но;
ан̇гам̣ ¶ дханам̣ джӣвитан̃ча̄пи саббам̣, чадже наро дхаммамануссаранто’’ти.
таттха па̄н̣анти джӣвитам̣. санто на̄ма апи джӣвитам̣ чаджанти, на дхаммам̣. кхиппамава̄карохӣти идха кхиппам̣ майхам̣ дехӣти аттхо. етена̄ти етена дхаммена чева саччена ча сампаджджа сампанно упапанно хохи. сура̄джасет̣т̣ха̄ти там̣ пагган̣ханто а̄лапати. чадже дхананти, самма пориса̄да, пан̣д̣ито пурисо хаттхапа̄да̄димхи ан̇ге чхиджджама̄не тасса раккхан̣аттха̄йа бахумпи дханам̣ чаджеййа. дхаммамануссарантоти ан̇гадханаджӣвита̄ни париччаджантопи ‘‘сатам̣ дхаммам̣ на вӣтиккамисса̄мӣ’’ти евам̣ дхаммам̣ ануссаранто.
евам̣ маха̄сатто имехи ка̄ран̣ехи там̣ сачче патит̣т̣ха̄петва̄ ида̄ни аттано гурубха̄вам̣ дассетум̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йасма̄ хи дхаммам̣ пурисо виджан̃н̃а̄, йе часса кан̇кхам̣ винайанти санто;
там̣ хисса дӣпан̃ча пара̄йан̣ан̃ча, на тена миттим̣ джирайетха пан̃н̃о’’ти.
таттха ¶ йасма̄ти йамха̄ пуриса̄. дхамманти кусала̄кусаладжотакам̣ ка̄ран̣ам̣. виджан̃н̃а̄ти виджа̄неййа. там̣ хисса̄ти там̣ а̄чарийакулам̣ етасса пуггаласса патит̣т̣ха̄нат̣т̣хена дӣпам̣, уппанне бхайе гантаббат̣т̣ха̄нат̣т̣хена пара̄йан̣ан̃ча. на тена миттинти тена а̄чарийапуггалена саха со пан̣д̣ито кеначипи ка̄ран̣ена миттим̣ на джӣрайетха на вина̄сеййа.
еван̃ча пана ватва̄, ‘‘самма пориса̄да, гун̣авантасса а̄чарийасса вачанам̣ на̄ма бхиндитум̣ на ¶ ват̣т̣ати, ахан̃ча тарун̣ака̄лепи тава пит̣т̣хиа̄чарийо хутва̄ бахум̣ сиккхам̣ сиккха̄песим̣, ида̄нипи буддхалӣла̄йа сата̄раха̄ га̄тха̄ те катхесим̣, тена ме вачанам̣ ка̄тум̣ арахасӣ’’ти а̄ха. там̣ сутва̄ пориса̄до ‘‘айам̣ сутасомо майхам̣ а̄чарийо чева пан̣д̣ито ча, варо часса майа̄ динно, ким̣ сакка̄ ка̄тум̣, екасмим̣ аттабха̄ве маран̣ам̣ на̄ма дхувам̣, мануссамам̣сам̣ на кха̄дисса̄ми, дасса̄мисса вара’’нти ассудха̄ра̄хи паваттама̄на̄хи ут̣т̣ха̄йа сутасоманариндасса па̄десу патитва̄ варам̣ дадама̄но имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аддха̄ ¶ хи со бхаккхо мама мана̄по, етасса хетумхи ванам̣ павит̣т̣хо;
саче ча мам̣ йа̄часи етаматтхам̣, етампи те самма варам̣ дада̄мӣ’’ти.
атха нам̣ маха̄сатто евама̄ха – ‘‘самма, сӣле т̣хитасса маран̣ампи варам̣, ган̣ха̄ми, маха̄ра̄джа, тайа̄ диннам̣ варам̣, аджджа пат̣т̣ха̄йа арийапатхе патит̣т̣хитоси, евам̣ сантепи там̣ йа̄ча̄ми, саче те майи синехо аттхи, пан̃ча сӣла̄ни ган̣ха, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘са̄дху, самма, дехи ме сӣла̄нӣ’’ти. ‘‘ган̣ха маха̄ра̄джа̄’’ти. со маха̄саттам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. маха̄саттопи нам̣ пан̃часӣлесу патит̣т̣ха̄песи. тасмим̣ кхан̣е таттха саннипатита̄ бхумма̄ дева̄ маха̄сатте пӣтим̣ джанетва̄ ‘‘авӣчито йа̄ва бхавагга̄ ан̃н̃о пориса̄дам̣ мануссамам̣сато нива̄ретум̣ саматтхо на̄ма наттхи, ахо сутасомена дуккаратарам̣ ката’’нти махантена саддена ванам̣ унна̄дента̄ са̄дхука̄рам̣ адам̣су. тесам̣ саддам̣ сутва̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄ти евам̣ йа̄ва ¶ брахмалока̄ екакола̄халам̣ ахоси. руккхе лаггитара̄джа̄нопи там̣ девата̄нам̣ са̄дхука̄расаддам̣ сун̣им̣су. руккхадевата̄пи сакавима̄не т̣хита̄ва са̄дхука̄рамада̄си. ити девата̄нам̣ саддова сӯйати, рӯпам̣ на диссати. девата̄нам̣ са̄дхука̄расаддам̣ сутва̄ ра̄джа̄но чинтайим̣су – ‘‘сутасомам̣ нисса̄йа но джӣвитам̣ ладдхам̣, дуккарам̣ катам̣ сутасомена пориса̄дам̣ даментена̄’’ти бодхисаттасса тхутим̣ карим̣су. пориса̄до маха̄саттасса па̄де вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ бодхисатто – ‘‘самма, кхаттийе мочехӣ’’ти а̄ха. со чинтеси ‘‘ахам̣ етесам̣ пачча̄митто, ете майа̄ мочита̄ ‘ган̣хатха но пачча̄митта’нти мам̣ хим̣сеййум̣, майа̄ джӣвитам̣ чаджантенапи на сакка̄ сутасомасса сантика̄ гахитам̣ сӣлам̣ бхиндитум̣, имина̄ саддхийева гантва̄ мочесса̄ми, евам̣ ме бхайам̣ на бхависсатӣ’’ти. атха бодхисаттам̣ вандитва̄, ‘‘сутасома, убхопи гантва̄ кхаттийе мочесса̄ма̄’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘саттха̄ ¶ ¶ ча ме хоси сакха̄ ча меси, вачанампи те самма ахам̣ ака̄сим̣;
тувампи ме самма карохи ва̄кйам̣, убхопи гантва̄на памочайа̄ма̄’’ти.
таттха саттха̄ти саггамаггасса деситатта̄ саттха̄ ча, тарун̣ака̄лато пат̣т̣ха̄йа сакха̄ ча.
атха нам̣ бодхисатто а̄ха –
‘‘саттха̄ ча те хоми сакха̄ ча тйамхи, вачанампи ме самма тувам̣ ака̄си;
ахампи те самма кароми ва̄кйам̣, убхопи гантва̄на памочайа̄ма̄’’ти.
евам̣ ватва̄ те упасан̇камитва̄ а̄ха –
‘‘камма̄сапа̄дена вихет̣хитаттха, тала̄вута̄ ассумукха̄ руданта̄;
на джа̄ту дуббхетха имасса ран̃н̃о, саччаппат̣ин̃н̃ам̣ ме пат̣иссун̣а̄тха̄’’ти.
таттха ¶ камма̄сапа̄дена̄ти идам̣ маха̄сатто ‘‘убхопи гантва̄на памочайа̄ма̄’’ти сампат̣иччхитва̄ ‘‘кхаттийа̄ на̄ма ма̄натхаддха̄ хонти, муттаматта̄ва ‘имина̄ майам̣ вихет̣хитамха̄’ти пориса̄дам̣ потхеййумпи ханеййумпи, на кхо панеса тесу дуббхиссати, ахам̣ екакова гантва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ та̄ва несам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ таттха гантва̄ те хаттхатале а̄вунитва̄ аггапа̄дан̇гулӣхи бхӯмим̣ пхусама̄на̄хи руккхаса̄кха̄су олаггите ва̄таппахаран̣ака̄ле на̄гадантесу олаггитакуран̣д̣акада̄ма̄ни вийа сампариваттанте аддаса. тепи там̣ дисва̄ ‘‘ида̄нимха̄ майам̣ арога̄’’ти екаппаха̄ренева маха̄виравам̣ равим̣су. атха не маха̄сатто ‘‘ма̄ бха̄йиттха̄’’ти асса̄сетва̄ ‘‘майа̄ пориса̄до дамито, тумха̄кам̣ абхайам̣ гахитам̣, тумхе пана ме вачанам̣ каротха̄’’ти ватва̄ евама̄ха. таттха на джа̄тӯти екам̣сенева на дуббхетха.
те а̄хам̣су –
‘‘камма̄сапа̄дена вихет̣хитамха̄, тала̄вута̄ ассумукха̄ руданта̄;
на джа̄ту дуббхема имасса ран̃н̃о, саччаппат̣ин̃н̃ам̣ те пат̣иссун̣а̄ма̄’’ти.
таттха ¶ ¶ пат̣иссун̣а̄ма̄ти ‘‘евам̣ пат̣ин̃н̃ам̣ адхива̄сема сампат̣иччха̄ма, апича кхо пана майам̣ киланта̄ катхетум̣ на саккома, тумхе саббасатта̄нам̣ саран̣ам̣, тумхева катхетха, майам̣ во вачанам̣ сутва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ дасса̄ма̄’’ти.
атха не бодхисатто ‘‘тена хи пат̣ин̃н̃ам̣ детха̄’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘йатха̄ пита̄ ва̄ атха ва̄пи ма̄та̄, анукампака̄ аттхака̄ма̄ паджа̄нам̣,.
евамева во хоту айан̃ча ра̄джа̄, тумхе ча во хотха йатхева путта̄’’ти.
атха ¶ нам̣ тепи сампат̣иччхама̄на̄ имам̣ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘йатха̄ пита̄ ва̄ атха ва̄пи ма̄та̄, анукампака̄ аттхака̄ма̄ паджа̄нам̣;
евамева но хоту айан̃ча ра̄джа̄, майампи хесса̄ма йатхева путта̄’’ти.
таттха тумхе ча воти во-ка̄ро нипа̄таматтам̣.
ити маха̄сатто тесам̣ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ пориса̄дам̣ паккоситва̄ ‘‘ехи, самма, кхаттийе мочехӣ’’ти а̄ха. со кхаггам̣ гахетва̄ екасса ран̃н̃о бандханам̣ чхинди. ра̄джа̄ сатта̄хам̣ нира̄ха̄ро веданаппатто саха бандханачхеда̄ муччхито бхӯмийам̣ пати. там̣ дисва̄ маха̄сатто ка̄рун̃н̃ам̣ катва̄, ‘‘самма пориса̄да, ма̄ евам̣ чхиндӣ’’ти екам̣ ра̄джа̄нам̣ убхохи хаттхехи дал̣хам̣ гахетва̄ уре катва̄ ‘‘ида̄ни бандханам̣ чхинда̄хӣ’’ти а̄ха. пориса̄до кхаггена чхинди. маха̄сатто тха̄масампанната̄йа нам̣ уре нипаджджа̄петва̄ орасапуттам̣ вийа мудучиттена ота̄ретва̄ бхӯмийам̣ нипаджджа̄песи. евам̣ саббепи те бхӯмийам̣ нипаджджа̄петва̄ ван̣е дховитва̄ да̄рака̄нам̣ кан̣н̣ато суттакам̣ вийа сан̣икам̣ раджджуйо никкад̣д̣хитва̄ пуббалохитам̣ дховитва̄ ван̣е ниддосе катва̄, ‘‘самма пориса̄да, екам̣ руккхатачам̣ па̄са̄н̣е гхам̣ситва̄ а̄хара̄’’ти а̄хара̄петва̄ саччакирийам̣ катва̄ тесам̣ хаттхатала̄ни маккхеси. тан̇кхан̣ан̃н̃ева ван̣о пха̄сукам̣ ахоси. пориса̄до тан̣д̣улам̣ гахетва̄ таралам̣ пачи ¶ , убхо джана̄ паросатам̣ кхаттийе па̄йесум̣. ити те саббева сантаппита̄, сӯрийо аттхан̇гато. пунадивасе па̄то ча маджджханхике ча са̄йан̃ча тараламева па̄йетва̄ татийадивасе саситтхакайа̄гум̣ па̄йесум̣, та̄вата̄ те арога̄ ахесум̣.
атха ¶ не маха̄сатто ‘‘гантум̣ саккхиссатха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘гаччха̄ма̄’’ти вутте ‘‘ехи, самма пориса̄да, сакам̣ рат̣т̣хам̣ гаччха̄ма̄’’ти а̄ха. со родама̄но тасса па̄десу патитва̄ ‘‘твам̣, самма, ра̄джа̄но гахетва̄ гаччха, ахам̣ идхева ванамӯлапхала̄ни кха̄данто васисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘самма, идха ким̣ кариссаси, раман̣ӣйам̣ те рат̣т̣хам̣, ба̄ра̄н̣асийам̣ раджджам̣ ка̄рехӣ’’ти. ‘‘самма ким̣ катхеси, на сакка̄ майа̄ таттха гантум̣, сакаланагарава̄сино хи ¶ ме верино, те ‘имина̄ майхам̣ ма̄та̄ кха̄дита̄, майхам̣ пита̄, майхам̣ бха̄та̄’ти мам̣ парибха̄сиссанти, ‘ган̣хатха имам̣ чора’нти екекадан̣д̣ена ва̄ екекалед̣д̣уна̄ ва̄ мам̣ джӣвита̄ воропессанти, ахан̃ча тумха̄кам̣ сантике сӣлесу патит̣т̣хито, джӣвитахетупи на сакка̄ майа̄ парам̣ ма̄ретум̣, тасма̄ на̄хам̣ гаччха̄ми, ахам̣ мануссамам̣сато вирататта̄ киттакам̣ джӣвисса̄ми, ида̄ни мама тумха̄кам̣ дассанам̣ наттхӣ’’ти родитва̄ ‘‘гаччхатха тумхе’’ти а̄ха. атха маха̄сатто тасса пит̣т̣хим̣ паримаджджитва̄, ‘‘самма пориса̄да, ма̄ чинтайи, сутасомо на̄ма̄хам̣, майа̄ та̄дисо каккхал̣о пхарусо винӣто, ба̄ра̄н̣асива̄сикесу ким̣ ваттаббам̣ аттхи, ахам̣ там̣ таттха патит̣т̣ха̄песса̄ми, асакконто аттано раджджам̣ двидха̄ бхиндитва̄ дасса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘тумха̄кампи нагаре мама верино аттхийева̄’’ти вутте ‘‘имина̄ мама вачанам̣ каронтена дуккарам̣ катам̣, йена кеначи упа̄йена пора̄н̣акайасе патит̣т̣хапетаббо еса майа̄’’ти чинтетва̄ тасса палобханаттха̄йа нагарасампаттим̣ ван̣н̣енто а̄ха –
‘‘чатуппадам̣ сакун̣ан̃ча̄пи мам̣сам̣, сӯдехи рандхам̣ сукатам̣ сунит̣т̣хитам̣;
судхам̣ва индо парибхун̃джийа̄на, хитва̄ катхеко рамасӣ аран̃н̃е.
‘‘та̄ ¶ кхаттийа̄ велливила̄камаджджха̄, алан̇ката̄ сампарива̄райитва̄;
индам̣ва девесу памодайим̣су, хитва̄ катхеко рамасӣ аран̃н̃е.
‘‘тамбӯпадха̄не бахугон̣акамхи, субхамхи саббассайанамхи сан̇ге;
сеййасса маджджхамхи сукхам̣ сайитва̄
хитва̄ катхеко рамасӣ аран̃н̃е.
‘‘па̄н̣иссарам̣ кумбхатхӯн̣ам̣ нисӣтхе, атхопи ве ниппурисампи тӯрийам̣;
бахум̣ сугӣтан̃ча сува̄дитан̃ча, хитва̄ катхеко рамасӣ аран̃н̃е.
‘‘уййа̄насампаннам̣ ¶ пахӯтама̄лйам̣, мига̄джинӯпетам̣ пурам̣ сураммам̣;
хайехи на̄гехи ратхехупетам̣, хитва̄ катхеко рамасӣ аран̃н̃е’’ти.
таттха ¶ сукатанти на̄наппака̄рехи сут̣т̣ху катам̣. сунит̣т̣хитанти на̄на̄самбха̄райоджанена сут̣т̣ху нит̣т̣хитам̣. катхекоти катхам̣ еко. рамасӣти мӯлапхала̄дӣни кха̄данто катхам̣ рамиссаси, ‘‘ехи, маха̄ра̄джа, гамисса̄ма̄’’ти. велливила̄камаджджха̄ти еттха веллӣти ра̄си, вила̄камаджджха̄ти вилаггамаджджха̄. уттаттагханасуван̣н̣ара̄сипабха̄ чева танудӣгхамаджджха̄ ча̄ти дассети. девесӯти девалокесу аччхара̄ индам̣ вийа раман̣ӣйе ба̄ра̄н̣асинагаре пуббе там̣ памодайим̣су, та̄ хитва̄ идха ким̣ кариссаси, ‘‘ехи, самма, гаччха̄ма̄’’ти. тамбӯпадха̄нети раттӯпадха̄не. саббассайанамхӣти саббаттхаран̣аттхате сайане. сан̇гети анекабхӯмике дассетва̄ аддхараттаан̇гайутте таттха твам̣ пуббе сайӣти аттхо. сукханти та̄дисасса сайанасса маджджхамхи сукхам̣ сайитва̄на ида̄ни катхам̣ аран̃н̃е рамиссаси, ‘‘ехи гаччха̄ма, самма̄’’ти. нисӣтхети раттибха̄ге. хитва̄ти еварӯпам̣ сампаттим̣ чхад̣д̣етва̄. уййа̄насампаннам̣ пахӯтама̄лйанти, маха̄ра̄джа, тава уййа̄насампаннам̣ на̄на̄видхапуппхам̣. мига̄джинӯпетам̣ пурам̣ сурамманти ¶ там̣ уййа̄нам̣ мига̄джинам̣ на̄ма на̄мена, тена упетам̣ пурампи те сут̣т̣ху раммам̣. хитва̄ти еварӯпам̣ манорамам̣ нагарам̣ чхад̣д̣етва̄.
ити маха̄сатто ‘‘аппева на̄меса пуббе упабхуттапарибхогарасам̣ саритва̄ гантука̄мо бхавеййа̄’’ти пат̣хамам̣ бходжанена палобхеси, дутийам̣ килесена, татийам̣ сайанена, чатуттхам̣ наччагӣтава̄дитена, пан̃чамам̣ уййа̄нена чева нагарена ча̄ти имехи еттакехи палобхетва̄ ‘‘ехи, маха̄ра̄джа, ахам̣ там̣ а̄да̄йа гантва̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ паччха̄ сакарат̣т̣хам̣ гамисса̄ми, саче ба̄ра̄н̣асираджджам̣ на лабхиссаси, упад̣д̣хараджджам̣ те дасса̄ми, ким̣ те аран̃н̃ава̄сена, мама вачанам̣ карохӣ’’ти а̄ха. со тасса вачанам̣ сутва̄ гантука̄мо хутва̄ ‘‘сутасомо майхам̣ аттхака̄мо анукампако, пат̣хамам̣ мам̣ калйа̄н̣е патит̣т̣ха̄петва̄ ‘ида̄ни пора̄н̣акайасева патит̣т̣ха̄песса̄мӣ’ти вадати, саккхиссати чеса патит̣т̣ха̄петум̣, имина̄ саддхим̣йева гантум̣ ват̣т̣ати, ким̣ ме аран̃н̃ава̄сена̄’’ти чинтетва̄ ¶ тут̣т̣хачитто тасса гун̣ам̣ нисса̄йа ван̣н̣ам̣ катхетука̄мо ‘‘самма, сутасома, калйа̄н̣амиттасам̣саггато са̄дхутарам̣, па̄памиттасам̣саггато ва̄ па̄патарам̣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘ка̄л̣апаккхе йатха̄ чандо, ха̄йатева суве суве;
ка̄л̣апаккхӯпамо ра̄джа, асатам̣ хоти сама̄гамо.
‘‘йатха̄хам̣ расакама̄гамма, сӯдам̣ ка̄пуриса̄дхамам̣;
ака̄сим̣ па̄пакам̣ каммам̣, йена гаччха̄ми дуггатим̣.
‘‘суккапаккхе ¶ йатха̄ чандо, вад̣д̣хатева суве суве;
суккапаккхӯпамо ра̄джа, сатам̣ хоти сама̄гамо.
‘‘йатха̄хам̣ тувама̄гамма, сутасома виджа̄нахи;
ка̄ха̄ми кусалам̣ каммам̣, йена гаччха̄ми суггатим̣.
‘‘тхале йатха̄ ва̄ри джанинда вут̣т̣хам̣, анаддханеййам̣ на чират̣т̣хитӣкам̣;
евампи ¶ хоти асатам̣ сама̄гамо, анаддханеййо удакам̣ тхалева.
‘‘саре йатха̄ ва̄ри джанинда вут̣т̣хам̣, чират̣т̣хитӣкам̣ наравӣрасет̣т̣ха;
евампи ве хоти сатам̣ сама̄гамо, чират̣т̣хитӣко удакам̣ сарева.
‘‘абйа̄йико хоти сатам̣ сама̄гамо, йа̄вампи тит̣т̣хеййа татхева хоти;
кхиппан̃хи вети асатам̣ сама̄гамо, тасма̄ сатам̣ дхаммо асаббхи а̄рака̄’’ти.
таттха суве сувети дивасе дивасе. анаддханеййанти на аддха̄наккхамам̣. сарети самудде. наравӣрасет̣т̣ха̄ти наресу вӣрийена сет̣т̣ха. удакам̣ сарева̄ти самудде вут̣т̣хаудакам̣ вийа. абйа̄йикоти авигаччханако. йа̄вампи ¶ тит̣т̣хеййа̄ти йаттакам̣ ка̄лам̣ джӣвитам̣ тит̣т̣хеййа, таттакам̣ ка̄лам̣ татхева хоти, на джӣрати саппурисехи миттабха̄воти.
ити пориса̄до саттахи га̄тха̄хи маха̄саттассева ван̣н̣ам̣ катхеси. маха̄саттопи пориса̄дан̃ча те ча ра̄джа̄но гахетва̄ аттано паччантага̄мам̣ агама̄си. паччантага̄мава̄сино маха̄саттам̣ дисва̄ нагарам̣ гантва̄ амачча̄нам̣ а̄чиккхим̣су. амачча̄ балака̄йам̣ а̄да̄йа гантва̄ парива̄райим̣су. маха̄сатто тена парива̄рена ба̄ра̄н̣асираджджам̣ агама̄си. антара̄магге джанападава̄сино бодхисаттасса пан̣н̣а̄ка̄рам̣ датва̄ анугаччхим̣су, маханто парива̄ро ахоси, тена саддхим̣ ба̄ра̄н̣асим̣ па̄пун̣и. тада̄ пориса̄дасса путто ра̄джа̄ хоти, сена̄пати ка̄л̣ахаттхийева. на̄гара̄ ран̃н̃о а̄рочайим̣су – ‘‘маха̄ра̄джа, сутасомо кира пориса̄дам̣ даметва̄ а̄да̄йа идха̄гаччхати, нагарамасса пависитум̣ на дасса̄ма̄’’ти сӣгхам̣ нагарадва̄ра̄ни пидахитва̄ а̄вудхахаттха̄ ат̣т̣хам̣су. маха̄сатто два̄ра̄нам̣ пихитабха̄вам̣ н̃атва̄ пориса̄дан̃ча паросатан̃ча ра̄джа̄но оха̄йа катипайехи амаччехи саддхим̣ а̄гантва̄ ‘‘ахам̣ сутасомара̄джа̄, два̄рам̣ виваратха̄’’ти а̄ха. пуриса̄ гантва̄ ран̃н̃о а̄рочесум̣. со ‘‘кхиппам̣ ¶ виваратха̄’’ти вивара̄песи. маха̄сатто нагарам̣ па̄виси. ра̄джа̄ ча ка̄л̣ахаттхи часса паччуггаманам̣ ¶ катва̄ а̄да̄йа па̄са̄дам̣ а̄ропайим̣су.
со ра̄джапаллан̇ке нисӣдитва̄ пориса̄дасса аггамахесим̣ сеса̄мачче ча паккоса̄петва̄ ка̄л̣ахаттхим̣ а̄ха – ‘‘ка̄л̣ахаттхи, касма̄ ран̃н̃о нагарам̣ пависитум̣ на детха̄’’ти? ‘‘со раджджам̣ ка̄ренто имасмим̣ нагаре бахӯ мануссе кха̄ди, кхаттийехи акаттаббам̣ кари, сакаладжамбудӣпам̣ чхиддамака̄си, еварӯпо па̄падхаммо, тена ка̄ран̣ена̄’’ти. ‘‘ида̄ни ‘со еварӯпам̣ кариссатӣ’ти ма̄ чинтайиттха, ахам̣ там̣ даметва̄ сӣлесу патит̣т̣ха̄песим̣, джӣвитахетупи кан̃чи на вихет̣хессати, наттхи во тато бхайам̣, евам̣ ма̄ кариттха, путтехи на̄ма ма̄та̄питаро пат̣иджаггитабба̄, ма̄та̄питупосака̄ хи саггам̣ гаччханти, итаре нирайа’’нти евам̣ со нича̄сане нисиннасса путтара̄джасса ова̄дам̣ датва̄, ‘‘ка̄л̣ахаттхи, твам̣ ран̃н̃о саха̄йо чева севако ча, ран̃н̃а̄пи маханте иссарийе патит̣т̣ха̄пито, тайа̄пи ран̃н̃о аттхам̣ чаритум̣ ват̣т̣атӣ’’ти сена̄патимпи ануса̄ситва̄, ‘‘деви, твампи кулагеха̄ а̄гантва̄ тасса сантике аггамахесит̣т̣ха̄нам̣ патва̄ путтадхӣта̄хи вад̣д̣хиппатта̄, тайа̄пи тасса аттхам̣ чаритум̣ ¶ ват̣т̣атӣ’’ти девийа̄пи ова̄дам̣ датва̄ тамеваттхам̣ маттхакам̣ па̄петум̣ дхаммам̣ десенто га̄тха̄ а̄ха –
‘‘на со ра̄джа̄ йо аджеййам̣ джина̄ти, на со сакха̄ йо сакха̄рам̣ джина̄ти;
на са̄ бхарийа̄ йа̄ патино на вибхети, на те путта̄ йе на бхаранти джин̣н̣ам̣.
‘‘на са̄ сабха̄ йаттха на санти санто, на те санто йе на бхан̣анти дхаммам̣;
ра̄ган̃ча досан̃ча паха̄йа мохам̣, дхаммам̣ бхан̣анта̄ва бхаванти санто.
‘‘на̄бха̄сама̄нам̣ джа̄нанти, миссам̣ ба̄лехи пан̣д̣итам̣;
бха̄сама̄нан̃ча джа̄нанти, десентам̣ аматам̣ падам̣.
‘‘бха̄сайе джотайе дхаммам̣, пагган̣хе исинам̣ дхаджам̣;
субха̄ситаддхаджа̄ исайо, дхаммо хи исинам̣ дхаджо’’ти.
таттха ¶ аджеййанти аджеййа̄ на̄ма ма̄та̄питаро, те джинанто ра̄джа̄ на̄ма на хоти. саче твампи питу сантакам̣ раджджам̣ лабхитва̄ тасса пат̣исатту хоси, акиччака̄рӣ на̄ма бхависсаси ¶ . сакха̄рам̣ джина̄тӣти кӯт̣ад̣д̣ена джина̄ти. саче твам̣, ка̄л̣ахаттхи, ран̃н̃а̄ саддхим̣ миттадхаммам̣ на пӯреси, адхаммат̣т̣хо хутва̄ нирайе ниббаттиссаси. на вибхетӣти на бха̄йати. саче твам̣ ран̃н̃о на бха̄йаси, бхарийа̄дхамме т̣хита̄ на̄ма на хоси, акиччака̄рӣ на̄ма бхависсаси. джин̣н̣анти махаллакам̣. тасмин̃хи ка̄ле абхаранта̄ путта̄ путта̄ на̄ма на хонти.
сантоти пан̣д̣ита̄. йе на бхан̣анти дхамманти йе пуччхита̄ саччасабха̄вам̣ на ваданти, на те пан̣д̣ита̄ на̄ма. дхаммам̣ бхан̣анта̄ва̄ти ете ра̄га̄дайо паха̄йа парасса хита̄нукампака̄ хутва̄ сабха̄вам̣ бхан̣анта̄ва пан̣д̣ита̄ на̄ма хонти. на̄бха̄сама̄нанти на абха̄сама̄нам̣. аматам̣ паданти аматамаха̄нибба̄нам̣ десентам̣ ‘‘пан̣д̣ито’’ти джа̄нанти, тенева пориса̄до мам̣ н̃атва̄ пасанначитто чатта̄ро варе датва̄ пан̃часу сӣлесу патит̣т̣хито. бха̄сайети ¶ пан̣д̣ито пурисо дхаммам̣ бха̄сеййа джотеййа, буддха̄дайо исайо йасма̄ дхаммо етесам̣ дхаджо, тасма̄ субха̄ситаддхаджа̄ на̄ма субха̄ситам̣ пагган̣ханти, ба̄ла̄ пана субха̄ситам̣ пагган̣ханта̄ на̄ма наттхӣти.
имасса дхаммакатхам̣ сутва̄ ра̄джа̄ ча сена̄пати ча девӣ ча тут̣т̣ха̄ ‘‘гаччха̄ма, маха̄ра̄джа, а̄нема̄’’ти ватва̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ на̄гаре саннипа̄тетва̄ ‘‘тумхе ма̄ бха̄йиттха, ра̄джа̄ кира дхамме патит̣т̣хито, етха нам̣ а̄нема̄’’ти маха̄джанам̣ а̄да̄йа маха̄саттам̣ пурато катва̄ ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ каппаке упат̣т̣ха̄петва̄ каппитакесамассум̣ нха̄та̄нулиттапаса̄дхитам̣ ра̄джа̄нам̣ ратанара̄симхи т̣хапетва̄ абхисин̃читва̄ нагарам̣ павесесум̣. пориса̄до ра̄джа̄ хутва̄ паросата̄нам̣ кхаттийа̄нам̣ маха̄саттасса ча маха̄сакка̄рам̣ ка̄реси. ‘‘сутасоманариндена кира пориса̄дам̣ даметва̄ радждже патит̣т̣ха̄пито’’ти сакаладжамбудӣпе маха̄кола̄халам̣ удапа̄ди. индапаттханагарава̄синопи ‘‘ра̄джа̄ но а̄гаччхатӯ’’ти дӯтам̣ пахин̣им̣су. со таттха ма̄саматтам̣ васитва̄, ‘‘самма, гаччха̄махам̣, твам̣ аппаматто хохи, нагарадва̄ресу ча маджджхе ча̄ти пан̃ча да̄наса̄ла̄йо ка̄рехи, даса ра̄джадхамме акопетва̄ агатигаманам̣ парихара̄’’ти пориса̄дам̣ овади. паросата̄хи ра̄джадха̄нӣхи балака̄йо йебхуййена саннипати ¶ . со тена балака̄йена паривуто ба̄ра̄н̣асито никкхами. пориса̄допи никкхамитва̄ упад̣д̣хапатха̄ ниватти. маха̄сатто ава̄хана̄нам̣ ра̄джӯнам̣ ва̄хана̄ни датва̄ уййоджеси. тепи ра̄джа̄но тена саддхим̣ саммодитва̄ маха̄саттам̣ вандана̄дӣни катва̄ аттано аттано джанападам̣ агамим̣су.
маха̄саттопи нагарам̣ патва̄ индапаттханагарава̄сӣхи деванагарам̣ вийа алан̇катанагарам̣ пависитва̄ ма̄та̄питаро вандитва̄ мадхурапат̣исантха̄рам̣ катва̄ маха̄талам̣ абхирухи. со дхаммена раджджам̣ ка̄ренто чинтеси ¶ – ‘‘руккхадевата̄ майхам̣ бахӯпака̄ра̄, баликаммала̄бхамасса̄ карисса̄мӣ’’ти. со тасса нигродхасса авидӯре махантам̣ тал̣а̄кам̣ ка̄ретва̄ бахӯни кула̄ни песетва̄ ¶ га̄мам̣ нивесеси. га̄мо маха̄ ахоси асӣтиматтаа̄пан̣асахассапат̣иман̣д̣ито. тампи руккхамӯлам̣ са̄кхантато пат̣т̣ха̄йа саматалам̣ ка̄ретва̄ париккхиттаведикаторан̣адва̄райуттам̣ ака̄си, девата̄ абхиппасӣди. камма̄сапа̄дасса дамитат̣т̣ха̄не нивут̣т̣хатта̄ пана со га̄мо камма̄садамманигамо на̄ма джа̄то. тепи саббе ра̄джа̄но маха̄саттасса ова̄де т̣хатва̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ а̄йупарийоса̄не саггам̣ пӯрайим̣су.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева̄хам̣ ан̇гулима̄лам̣ дамеми, пуббепеса майа̄ дамитойева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ пориса̄до ра̄джа̄ ан̇гулима̄ло ахоси, ка̄л̣ахаттхи са̄рипутто, нандабра̄хман̣о а̄нандо, руккхадевата̄ кассапо, сакко ануруддхо, сесара̄джа̄но буддхапариса̄, ма̄та̄питаро маха̄ра̄джакула̄ни, сутасомара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.
маха̄сутасомаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.
джа̄такудда̄нам̣ –
сумукхо пана хам̣саваро ча маха̄, судхабходжанико ча паро паваро;
сакун̣а̄ладиджа̄дхипативхайано, сутасомаваруттамасавхайаноти.
асӣтинипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
пан̃чамо бха̄го нит̣т̣хито.