📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
17. чатта̄лӣсанипа̄то
[521] 1. тесакун̣аджа̄такаван̣н̣ана̄
вессантарам̣ ¶ ¶ ¶ там̣ пуччха̄мӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о ова̄давасена катхеси. тан̃хи ра̄джа̄нам̣ дхаммассаванаттха̄йа а̄гатам̣ саттха̄ а̄мантетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ран̃н̃а̄ на̄ма дхаммена раджджам̣ ка̄ретаббам̣, йасмин̃хи самайе ра̄джа̄но адхаммика̄ хонти, ра̄джайутта̄пи тасмим̣ самайе адхаммика̄ хонтӣ’’ти чатукканипа̄те (а. ни. 4.70) а̄гатасуттанайена овадитва̄ агатигамане агатиагамане ча а̄дӣнаван̃ча а̄нисам̣сан̃ча катхетва̄ ‘‘супинакӯпама̄ ка̄ма̄’’тиа̄дина̄ найена ка̄месу а̄дӣнавам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, имесан̃хи сатта̄нам̣ –
‘маччуна̄ сан̇гаро наттхи, лан̃джагга̄хо на виджджати;
йуддхам̣ наттхи джайо наттхи, саббе маччупара̄йан̣а̄’.
тесам̣ паралокам̣ гаччханта̄нам̣ т̣хапетва̄ аттана̄ катам̣ калйа̄н̣акаммам̣ ан̃н̃а̄ патит̣т̣ха̄ на̄ма наттхи. евам̣ иттарапаччупат̣т̣ха̄нам̣ авассам̣ паха̄таббам̣, на йасам̣ нисса̄йа пама̄дам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, аппаматтенева хутва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретум̣ ват̣т̣ати. пора̄н̣акара̄джа̄но ануппаннепи буддхе пан̣д̣ита̄нам̣ ова̄де т̣хатва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретва̄ деванагарам̣ пӯрайама̄на̄ гамим̣сӯ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатто раджджам̣ ка̄ренто апуттако ахоси, паттхентопи путтам̣ ва̄ дхӣтарам̣ ва̄ на лабхи. со екадивасам̣ махантена парива̄рена уййа̄нам̣ гантва̄ дивасабха̄гам̣ уййа̄не кӣл̣итва̄ ман̇галаса̄ларуккхамӯле ¶ сайанам̣ аттхара̄петва̄ тхокам̣ нидда̄йитва̄ пабуддхо са̄ларуккхам̣ олокетва̄ таттха сакун̣акула̄вакам̣ пасси, саха дассаненевасса синехо уппаджджи. со екам̣ пурисам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘имам̣ руккхам̣ абхирухитва̄ етасмим̣ кула̄ваке кассачи аттхитам̣ ва̄ наттхитам̣ ва̄ джа̄на̄хӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дху, дева̄’’ти ватва̄ абхирухитва̄ таттха ¶ тӣн̣и ан̣д̣ака̄ни ¶ дисва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ ‘‘тена хи етесам̣ упари на̄сава̄там̣ ма̄ виссаджджесӣ’’ти ватва̄ ‘‘чан̇кот̣аке каппа̄сапичум̣ аттхаритва̄ таттхева та̄ни ан̣д̣ака̄ни т̣хапетва̄ сан̣икам̣ отара̄хӣ’’ти ота̄ра̄петва̄ чан̇кот̣акам̣ хаттхена гахетва̄ ‘‘катарасакун̣ан̣д̣ака̄ни на̄мета̄нӣ’’ти амачче пуччхи. те ‘‘майам̣ на джа̄на̄ма, неса̄да̄ джа̄ниссантӣ’’ти вадим̣су. ра̄джа̄ неса̄де паккоса̄петва̄ пуччхи. неса̄да̄, ‘‘маха̄ра̄джа, тесу екам̣ улӯкаан̣д̣ам̣, екам̣ са̄лика̄ан̣д̣ам̣, екам̣ сувакаан̣д̣а’’нти катхайим̣су. ким̣ пана екасмим̣ кула̄ваке тин̣н̣ам̣ сакун̣ика̄нам̣ ан̣д̣а̄ни хонтӣти. а̄ма, дева, парипантхе асати суниккхитта̄ни на нассантӣти. ра̄джа̄ тусситва̄ ‘‘име мама путта̄ бхависсантӣ’’ти та̄ни тӣн̣и ан̣д̣а̄ни тайо амачче пат̣иччха̄петва̄ ‘‘име майхам̣ путта̄ бхависсанти, тумхе са̄дхукам̣ пат̣иджаггитва̄ ан̣д̣акосато никкхантака̄ле мама̄рочеййа̄тха̄’’ти а̄ха. те та̄ни са̄дхукам̣ раккхим̣су.
тесу пат̣хамам̣ улӯкаан̣д̣ам̣ бхиджджи. амаччо екам̣ неса̄дам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘твам̣ иттхибха̄вам̣ ва̄ пурисабха̄вам̣ ва̄ джа̄на̄хӣ’’ти ватва̄ тена там̣ вӣмам̣ситва̄ ‘‘пурисо’’ти вутте ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘путто те, дева, джа̄то’’ти а̄ха. ра̄джа̄ тут̣т̣хо тасса бахум̣ дханам̣ датва̄ ‘‘путтакам̣ ме са̄дхукам̣ пат̣иджагга, ‘вессантаро’ти часса на̄мам̣ карохӣ’’ти ватва̄ уййоджеси. со татха̄ ака̄си. тато катипа̄хаччайена са̄лика̄ан̣д̣ам̣ бхиджджи. сопи амаччо там̣ неса̄дена вӣмам̣са̄петва̄ ‘‘иттхӣ’’ти сутва̄ ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘дхӣта̄ те, дева, джа̄та̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ тут̣т̣хо тассапи бахум̣ дханам̣ датва̄ ‘‘дхӣтарам̣ ¶ ме са̄дхукам̣ пат̣иджагга, ‘кун̣д̣алинӣ’ти часса̄ на̄мам̣ карохӣ’’ти ватва̄ уййоджеси. сопи татха̄ ака̄си. пуна катипа̄хаччайена сувакаан̣д̣ам̣ бхиджджи. сопи амаччо неса̄дена там̣ вӣмам̣ситва̄ ‘‘пурисо’’ти вутте ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘путто те, дева, джа̄то’’ти а̄ха. ра̄джа̄ тут̣т̣хо тассапи бахум̣ дханам̣ датва̄ ‘‘путтасса ме махантена парива̄рена ман̇галам̣ катва̄ ‘джамбуко’тисса на̄мам̣ карохӣ’’ти ватва̄ уййоджеси. сопи татха̄ ака̄си. те тайопи сакун̣а̄ тин̣н̣ам̣ амачча̄нам̣ гехесу ра̄джакума̄рапариха̄ренева вад̣д̣ханти. ра̄джа̄ ‘‘мама путто, мама дхӣта̄’’ти вохарати. атхасса амачча̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ авахасанти ‘‘пассатха, бхо, ран̃н̃о ¶ кирийам̣, тираччха̄нагатепи ‘путто ме, дхӣта̄ ме’ти ваданто вичаратӣ’’ти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ чинтеси – ‘‘име амачча̄ етесам̣ мама путта̄нам̣ пан̃н̃а̄сампадам̣ на джа̄нанти, па̄кат̣ам̣ несам̣ карисса̄мӣ’’ти. атхекам̣ амаччам̣ вессантарасса сантикам̣ песеси – ‘‘тумха̄кам̣ пита̄ пан̃хам̣ пуччхитука̄мо, када̄ кира а̄гантва̄ пуччхатӯ’’ти. со амаччо гантва̄ вессантарам̣ ¶ вандитва̄ там̣ са̄санам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ вессантаро аттано пат̣иджаггакам̣ амаччам̣ паккоситва̄ ‘‘майхам̣ кира пита̄ мам̣ пан̃хам̣ пуччхитука̄мо, тасса идха̄гатасса сакка̄рам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, када̄ а̄гаччхатӯ’’ти пуччхи. амаччо ‘‘ито саттаме дивасе тава пита̄ а̄гаччхатӯ’’ти а̄ха. там̣ сутва̄ вессантаро ‘‘пита̄ ме ито саттаме дивасе а̄гаччхатӯ’’ти ватва̄ уййоджеси. со а̄гантва̄ ран̃н̃о а̄чиккхи. ра̄джа̄ саттаме дивасе нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ путтасса нивесанам̣ агама̄си. вессантаро ран̃н̃о махантам̣ сакка̄рам̣ ка̄реси, антамасо да̄сакаммака̄ра̄нампи сакка̄рам̣ ка̄реси. ра̄джа̄ вессантарасакун̣асса гехе бхун̃джитва̄ махантам̣ йасам̣ анубхавитва̄ сакам̣ нивесанам̣ а̄гантва̄ ра̄джан̇ган̣е махантам̣ ман̣д̣апам̣ ка̄ра̄петва̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ алан̇катаман̣д̣апамаджджхе маха̄джанапарива̄ро нисӣдитва̄ ‘‘вессантарам̣ ¶ а̄нетӯ’’ти амаччасса сантикам̣ песеси. амаччо вессантарам̣ суван̣н̣апӣт̣хе нисӣда̄петва̄ а̄неси. вессантарасакун̣о питу ан̇ке нисӣдитва̄ питара̄ саха кӣл̣итва̄ гантва̄ таттхева суван̣н̣апӣт̣хе нисӣди. атха нам̣ ра̄джа̄ маха̄джанамаджджхе ра̄джадхаммам̣ пуччханто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘вессантарам̣ там̣ пуччха̄ми, сакун̣а бхаддаматтху те;
раджджам̣ ка̄ретука̄мена, ким̣ су киччам̣ катам̣ вара’’нти.
таттха сакун̣а̄ти там̣ а̄лапати. ким̣ сӯти катарам̣ киччам̣ катам̣ варам̣ уттамам̣ хоти, катхехи ме, та̄та, сакалам̣ ра̄джадхамманти евам̣ кира там̣ со пуччхи.
там̣ сутва̄ вессантаро пан̃хам̣ акатхетва̄ва ра̄джа̄нам̣ та̄ва пама̄дена чоденто дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘чирассам̣ вата мам̣ та̄то, кам̣со ба̄ра̄н̣асиггахо;
паматто аппаматтам̣ мам̣, пита̄ путтам̣ ачодайӣ’’ти.
таттха ¶ та̄тоти пита̄. кам̣соти идам̣ тасса на̄мам̣. ба̄ра̄н̣асиггахоти чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи ба̄ра̄н̣асим̣ сан̇гахетва̄ ваттанто. паматтоти еварӯпа̄нам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ сантике васанто пан̃хасса апуччханена паматто. аппаматтам̣ манти сӣла̄дигун̣айогена мам̣ аппаматтам̣. пита̄ти посакапита̄. ачодайӣти амаччехи ‘‘тираччха̄нагате путте катва̄ вохаратӣ’’ти авахасийама̄но пама̄дам̣ а̄паджджитва̄ чирассам̣ аджджа чодеси, пан̃хам̣ пуччхӣти вадати.
евам̣ ¶ со има̄йа га̄тха̄йа чодетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ран̃н̃а̄ на̄ма тӣсу дхаммесу т̣хатва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретабба’’нти ватва̄ ра̄джадхаммам̣ катхенто има̄ га̄тха̄йо а̄ха –
‘‘пат̣хаменева витатхам̣, кодхам̣ ха̄сам̣ нива̄райе;
тато кичча̄ни ка̄реййа, там̣ ватам̣ а̄ху кхаттийа.
‘‘йам̣ твам̣ та̄та тапокаммам̣, пуббе катамасам̣сайам̣;
ратто дут̣т̣хо ча йам̣ кайира̄, на там̣ кайира̄ тато пуна.
‘‘кхаттийасса паматтасса, рат̣т̣хасмим̣ рат̣т̣хавад̣д̣хана;
саббе бхога̄ винассанти, ран̃н̃о там̣ вуччате агхам̣.
‘‘сирӣ та̄та алаккхӣ ча, пуччхита̄ етадабравум̣;
ут̣т̣ха̄навӣрийе посе, рама̄хам̣ анусӯйаке.
‘‘усӯйаке ¶ духадайе, пурисе каммадуссаке;
ка̄л̣акан̣н̣ӣ маха̄ра̄джа, рамати чаккабхан̃джанӣ.
‘‘со твам̣ саббе сухадайо, саббесам̣ раккхито бхава;
алаккхим̣ нуда маха̄ра̄джа, лаккхйа̄ бхава нивесанам̣.
‘‘са лаккхӣдхитисампанно, пурисо хи махаггато;
амитта̄нам̣ ка̄сипати, мӯлам̣ агган̃ча чхиндати.
‘‘саккопи хи бхӯтапати, ут̣т̣ха̄не наппамаджджати;
са калйа̄н̣е дхитим̣ катва̄, ут̣т̣ха̄не куруте мано.
‘‘гандхабба̄ ¶ питаро дева̄, са̄джӣва̄ хонти та̄дино;
ут̣т̣ха̄хато аппамаджджато, анутит̣т̣ханти девата̄.
‘‘со ¶ аппаматто аккуддхо, та̄та кичча̄ни ка̄райа;
ва̄йамассу ча киччесу, на̄ласо виндате сукхам̣.
‘‘таттхева те ваттапада̄, еса̄ва ануса̄санӣ;
алам̣ митте сукха̄петум̣, амитта̄нам̣ дукха̄йа ча̄’’ти.
таттха пат̣хаменева витатханти, та̄та, ра̄джа̄ на̄ма а̄дитова муса̄ва̄дам̣ нива̄райе. муса̄ва̄дино хи ран̃н̃о рат̣т̣хам̣ нироджам̣ хоти, патхавийа̄ оджа̄ каммакаран̣ат̣т̣ха̄нато саттаратанаматтам̣ хет̣т̣ха̄ бхассати, тато а̄ха̄ре ва̄ теламадхупха̄н̣ита̄дӣсу ва̄ осадхесу оджа̄ на хоти. нироджа̄ха̄рабходжана̄ манусса̄ бахва̄ба̄дха̄ хонти, рат̣т̣хе тхаладжалапатхесу а̄йо нуппаджджати, тасмим̣ ануппаджджанте ра̄джа̄но дуггата̄ хонти. те севаке сан̇ган̣хитум̣ на сакконти, асан̇гахита̄ севака̄ ра̄джа̄нам̣ гаручиттена на олокенти. евам̣, та̄та, муса̄ва̄до на̄меса нироджо, на со джӣвитахетупи ка̄таббо, саччам̣ пана са̄дутарам̣ раса̄нанти тадева пат̣иггахетаббам̣. апича муса̄ва̄до на̄ма гун̣апаридхам̣сако випаттипарийоса̄но, дутийачиттава̄ре авӣчипара̄йан̣ам̣ кароти. имасмим̣ панаттхе ‘‘дхаммо хаве хато хантӣ’’ти четийаджа̄такам̣ (джа̄. 1.8.45 а̄дайо) катхетаббам̣.
кодханти, та̄та, ра̄джа̄ на̄ма пат̣хамамева куджджханалаккхан̣ам̣ кодхампи нива̄реййа. та̄та, ан̃н̃есан̃хи кодхо кхиппам̣ маттхакам̣ на па̄пун̣а̄ти, ра̄джӯнам̣ па̄пун̣а̄ти. ра̄джа̄но на̄ма ва̄ча̄вудха̄ куджджхитва̄ олокитаматтена̄пи парам̣ вина̄сенти, тасма̄ ран̃н̃а̄ ан̃н̃ехи мануссехи атирекатарам̣ никкодхена бхавитаббам̣, кхантиметта̄нуддайа̄сампаннена аттано пийапуттам̣ вийа локам̣ волокентена бхавитаббам̣. та̄та, атикодхано на̄ма ра̄джа̄ уппаннам̣ йасам̣ раккхитум̣ на саккоти. имасса панаттхасса дӣпанаттхам̣ кхантива̄диджа̄така- (джа̄. 1.4.49 а̄дайо) чӯл̣адхаммапа̄ладжа̄така̄ни (джа̄. 1.5.44 а̄дайо) катхетабба̄ни. чӯл̣адхаммапа̄ладжа̄такасмин̃хи маха̄пата̄пано на̄ма ра̄джа̄ путтам̣ гха̄тетва̄ ¶ путтасокена хадайена пхалитена мата̄йа девийа̄ сайампи девим̣ анусочанто ¶ хадайена пхалитенева мари. атха те тайопи екаа̄л̣а̄ханева джха̄песум̣. тасма̄ ран̃н̃а̄ пат̣хамамева муса̄ва̄дам̣ ваджджетва̄ дутийам̣ кодхо ваджджетаббо.
ха̄санти хассам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. тесу тесу киччесу уппила̄витачиттата̄йа кел̣исӣлатам̣ париха̄сам̣ нива̄реййа. та̄та, ран̃н̃а̄ на̄ма кел̣исӣлена на бхавитаббам̣, апарапаттийена хутва̄ сабба̄ни кичча̄ни аттапаччаккхенева ка̄табба̄ни. уппила̄витачитто хи ра̄джа̄ атулетва̄ ¶ камма̄ни каронто ладдхам̣ йасам̣ вина̄сети. имасмим̣ панаттхе сарабхан̇гаджа̄таке (джа̄. 2.17.50 а̄дайо) пурохитасса вачанам̣ гахетва̄ дан̣д̣акиран̃н̃о кисаваччхе апараджджхитва̄ саха рат̣т̣хена уччхиджджитва̄ куккул̣анирайе ниббаттабха̄во ча ма̄тан̇гаджа̄таке (джа̄. 1.15.1 а̄дайо) маджджхаран̃н̃о бра̄хман̣а̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ ма̄тан̇гата̄пасе апараджджхитва̄ саха рат̣т̣хена уччхиджджитва̄ нирайе ниббаттабха̄во ча гхат̣апан̣д̣итаджа̄таке (джа̄. 1.10.165 а̄дайо) дасабха̄тикара̄джада̄рака̄нам̣ мохамӯл̣ха̄нам̣ вачанам̣ гахетва̄ кан̣хадӣпа̄йане апараджджхитва̄ ва̄судевакуласса на̄ситабха̄во ча катхетаббо.
тато кичча̄ни ка̄реййа̄ти евам̣, та̄та, пат̣хамам̣ муса̄ва̄дам̣ дутийам̣ кодхам̣ татийам̣ адхаммаха̄сам̣ ваджджетва̄ тато паччха̄ ра̄джа̄ рат̣т̣хава̄сӣнам̣ каттаббакичча̄ни ка̄реййа. там̣ ватам̣ а̄ху кхаттийа̄ти, кхаттийамаха̄ра̄джа, йам̣ майа̄ вуттам̣, етам̣ ран̃н̃о ватасама̄да̄нанти пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ катхайим̣су.
на там̣ кайира̄ти йам̣ тайа̄ ра̄га̄дивасена паччха̄ та̄пакарам̣ каммам̣ катам̣ хоти, тато пуббе катато пуна та̄дисам̣ каммам̣ на кайира̄, ма̄ кареййа̄си, та̄та̄ти. вуччатети там̣ ран̃н̃о агханти вуччати, евам̣ пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ катхайим̣су. сирӣти идам̣ вессантарасакун̣о пуббе ба̄ра̄н̣асийам̣ паваттитака̄ран̣ам̣ а̄харитва̄ дассенто а̄ха. таттха абравунти сучипарива̄расет̣т̣хина̄ пуччхита̄ катхайим̣су. ут̣т̣ха̄навӣрийети йо посо ут̣т̣ха̄не вӣрийе ча патит̣т̣хито, на ча паресам̣ сампаттим̣ дисва̄ усӯйати, тасмим̣ ахам̣ абхирама̄мӣти а̄ха. евам̣ та̄ва та̄та сирӣ катхеси. усӯйакети алаккхӣ пана, та̄та, пуччхита̄ ахам̣ парасампаттиусӯйаке духадайе дучитте калйа̄н̣акаммадӯсаке йо калйа̄н̣акаммам̣ дуссанто ¶ аппийа̄йанто ат̣т̣ӣйанто на кароти, тасмим̣ абхирама̄мӣти а̄ха. евам̣ са̄ ка̄л̣акан̣н̣ӣ, маха̄ра̄джа, рамати патирӯпадесава̄са̄дино кусалачаккасса бхан̃джанӣ.
сухадайоти сундарачитто хитачиттако. нуда̄ти нӣхара. нивесананти лаккхийа̄ пана нивесанам̣ бхава патит̣т̣ха̄ хохи. са лаккхӣдхитисампанноти, маха̄ра̄джа, ка̄сипати со пурисо пан̃н̃а̄йа чева вӣрийена ча сампанно. махаггатоти махаджджха̄сайо чора̄нам̣ паччайабхӯте ган̣ханто амитта̄нам̣ мӯлам̣ чоре ган̣ханто амитта̄нам̣ аггам̣ чхиндатӣти вадати. саккоти ¶ индо. бхӯтапатӣти ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. ут̣т̣ха̄нети ут̣т̣ха̄навӣрийе. наппамаджджатӣти на памаджджати, саббакичча̄ни кароти. са калйа̄н̣ети со девара̄джа̄ ут̣т̣ха̄навӣрийе манам̣ каронто па̄пакаммам̣ акатва̄ ¶ калйа̄н̣е пун̃н̃акаммасмин̃н̃ева дхитим̣ катва̄ аппаматто ут̣т̣ха̄не манам̣ кароти, тасса пана калйа̄н̣акамме вӣрийакаран̣абха̄вадассанаттхам̣ сарабхан̇гаджа̄таке двӣсу девалокесу девата̄хи саддхим̣ капит̣т̣ха̄ра̄мам̣ а̄гантва̄ пан̃хам̣ пуччхитва̄ дхаммасса сутабха̄во, маха̄кан̣хаджа̄таке (джа̄. 1.12.61 а̄дайо) аттано а̄нубха̄вена джанам̣ та̄сетва̄ осаккантасса са̄санасса паваттитабха̄во ча̄ти евама̄дӣни ваттхӯни катхетабба̄ни.
гандхабба̄ти ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ хет̣т̣ха̄ чатуйоника̄ дева̄, чатуйоникатта̄йева кира те гандхабба̄ на̄ма джа̄та̄. питароти брахма̄но. дева̄ти упапаттидевавасена чха ка̄ма̄вачарадева̄. та̄диноти татха̄видхасса кусала̄бхиратасса ран̃н̃о. са̄джӣва̄ хонтӣти сама̄наджӣвика̄ упаджӣвитабба̄. та̄диса̄ хи ра̄джа̄но да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни каронта̄ девата̄нам̣ паттим̣ денти, та̄ там̣ паттим̣ анумодитва̄ сампат̣иччхитва̄ диббайасена вад̣д̣ханти. анутит̣т̣хантӣти та̄дисасса ран̃н̃о вӣрийам̣ каронтасса аппама̄дам̣ а̄паджджантасса девата̄ анутит̣т̣ханти анугаччханти, дхаммикам̣ раккхам̣ сам̣видахантӣти аттхо.
соти со твам̣. ва̄йамассӯти та̄ни рат̣т̣хакичча̄ни каронто туланавасена тӣран̣авасена паччаккхакаммавасена тесу тесу киччесу вӣрийам̣ карассу. таттхева те ваттапада̄ти, та̄та, йам̣ мам̣ твам̣ ким̣су киччам̣ катам̣ варанти ¶ пуччхи, таттха тава пан̃хейева ете майа̄ ‘‘пат̣хаменева витатха’’нтиа̄дайо вутта̄, ете ваттапада̄ ваттакот̣т̣ха̄са̄, евам̣ таттха ваттассу. еса̄ти йа̄ те майа̄ катхита̄, еса̄ва тава ануса̄санӣ. аланти евам̣ ваттама̄но хи ра̄джа̄ аттано митте сукха̄петум̣, амитта̄нан̃ча дуккха̄йа алам̣ парийатто саматтхоти.
евам̣ вессантарасакун̣ена ека̄йа га̄тха̄йа ран̃н̃о пама̄дам̣ чодетва̄ ека̄дасахи га̄тха̄хи дхамме катхите ‘‘буддхалӣл̣а̄йа пан̃хо катхито’’ти маха̄джано аччхарийаббхутачиттаджа̄то са̄дхука̄расата̄ни паваттеси. ра̄джа̄ соманассаппатто амачче а̄мантетва̄ пуччхи – ‘‘бхонто! амачча̄ мама путтена вессантарена евам̣ катхентена кена каттаббам̣ киччам̣ ката’’нти. маха̄сенагуттена, дева̄ти. ‘‘тена хисса маха̄сенагуттат̣т̣ха̄нам̣ даммӣ’’ти вессантарам̣ т̣ха̄нантаре т̣хапеси. со тато пат̣т̣ха̄йа маха̄сенагуттат̣т̣ха̄не т̣хито питу каммам̣ ака̄сӣти.
вессантарапан̃хо нит̣т̣хито.
пуна ¶ ¶ ра̄джа̄ катипа̄хаччайена пуриманайенева кун̣д̣алинийа̄ сантикам̣ дӯтам̣ песетва̄ саттаме дивасе таттха гантва̄ пачча̄гантва̄ таттхева ман̣д̣апамаджджхе нисӣдитва̄ кун̣д̣алиним̣ а̄хара̄петва̄ суван̣н̣апӣт̣хе нисиннам̣ ра̄джадхаммам̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘саккхиси твам̣ кун̣д̣алини, ман̃н̃аси кхаттабандхуни;
раджджам̣ ка̄ретука̄мена, ким̣ су киччам̣ катам̣ вара’’нти.
таттха саккхисӣти майа̄ пут̣т̣хапан̃хам̣ катхетум̣ саккхиссасӣти пуччхати. кун̣д̣алинӣти тасса̄ салин̇гато а̄гатана̄мена̄лапати. тасса̄ кира двӣсу кан̣н̣апит̣т̣хесу кун̣д̣аласан̣т̣ха̄на̄ две лекха̄ ахесум̣, тенасса̄ ‘‘кун̣д̣алинӣ’’ти на̄мам̣ ка̄реси. ман̃н̃асӣти джа̄ниссаси майа̄ пут̣т̣хапан̃хасса аттханти. кхаттабандхунӣти кхаттасса маха̄сенагуттасса бхагинибха̄вена нам̣ евам̣ а̄лапати. касма̄ панеса вессантарасакун̣ам̣ евам̣ апуччхитва̄ имамева пуччхатӣти? иттхибха̄вена. иттхийо хи париттапан̃н̃а̄, тасма̄ ‘‘саче саккоти, пуччхисса̄ми, но че, на пуччхисса̄мӣ’’ти вӣмам̣санавасена евам̣ пуччхитва̄ тан̃н̃ева пан̃хам̣ пуччхи.
са̄ ¶ евам̣ ран̃н̃а̄ ра̄джадхамме пуччхите, ‘‘та̄та, твам̣ мам̣ ‘иттхика̄ на̄ма ким̣ катхессатӣ’ти вӣмам̣саси ман̃н̃е, сакалам̣ те ра̄джадхаммам̣ двӣсуйева падесу паккхипитва̄ катхесса̄мӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘двева та̄та падака̄ни, йаттха саббам̣ патит̣т̣хитам̣;
аладдхасса ча йо ла̄бхо, ладдхасса ча̄нураккхан̣а̄.
‘‘амачче та̄та джа̄на̄хи, дхӣре аттхасса ковиде;
анаккха̄китаве та̄та, асон̣д̣е авина̄саке.
‘‘йо ча там̣ та̄та раккхеййа, дханам̣ йан̃чева те сийа̄;
сӯтова ратхам̣ сан̇ган̣хе, со те кичча̄ни ка̄райе.
‘‘сусан̇гахитантаджано, сайам̣ виттам̣ авеккхийа;
нидхин̃ча ин̣ада̄нан̃ча, на каре парапаттийа̄.
‘‘сайам̣ ¶ а̄йам̣ вайам̣ джан̃н̃а̄, сайам̣ джан̃н̃а̄ ката̄катам̣;
нигган̣хе ниггаха̄рахам̣, пагган̣хе паггаха̄рахам̣.
‘‘сайам̣ ¶ джа̄нападам̣ аттхам̣, ануса̄са ратхесабха;
ма̄ те адхаммика̄ йутта̄, дханам̣ рат̣т̣хан̃ча на̄сайум̣.
‘‘ма̄ ча вегена кичча̄ни, кароси ка̄райеси ва̄;
вегаса̄ хи катам̣ каммам̣, мандо паччха̄нутаппати.
‘‘ма̄ те адхисаре мун̃ча, суба̄л̣хамадхикопитам̣;
кодхаса̄ хи бахӯ пхӣта̄, кула̄ акулатам̣ гата̄.
‘‘‘ма̄ та̄та иссаромхӣ’ти, анаттха̄йа пата̄райи;
иттхӣнам̣ пуриса̄нан̃ча, ма̄ те а̄си дукхудрайо.
‘‘апеталомахам̣сасса, ран̃н̃о ка̄ма̄нуса̄рино;
саббе бхога̄ винассанти, ран̃н̃о там̣ вуччате агхам̣.
‘‘таттхева те ваттапада̄, еса̄ва ануса̄санӣ;
даккхассуда̄ни пун̃н̃акаро, асон̣д̣о авина̄сако;
сӣлава̄ссу маха̄ра̄джа, дуссӣло винипа̄тико’’ти.
таттха ¶ падака̄нӣти ка̄ран̣апада̄ни. йаттха̄ти йесу двӣсу падесу саббам̣ аттхаджа̄там̣ хитасукхам̣ патит̣т̣хитам̣. аладдхасса̄ти йо ча пуббе аладдхасса ла̄бхасса ла̄бхо, йа̄ ча ладдхасса анураккхан̣а̄. та̄та, ануппаннасса хи ла̄бхасса уппа̄данам̣ на̄ма на бха̄ро, уппаннасса пана анураккхан̣амева бха̄ро. екаччо хи йасам̣ уппа̄детва̄пи йасе паматто пама̄дам̣ уппа̄детва̄ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни кароти, маха̄чоро хутва̄ рат̣т̣хам̣ вилумпама̄но чарати. атха нам̣ ра̄джа̄но га̄ха̄петва̄ маха̄вина̄сам̣ па̄пенти. атха ва̄ уппаннарӯпа̄дӣсу ка̄магун̣есу паматто айонисо дханам̣ на̄сенто саббаса̄патеййе кхӣн̣е капан̣о хутва̄ чӣракавасано капа̄лама̄да̄йа чарати. паббаджито ва̄ пана гантхадхура̄дивасена ла̄бхасакка̄рам̣ ниббаттетва̄ паматто хӣна̄йа̄ваттати. апаро пат̣хамаджха̄на̄дӣни ¶ ниббаттетва̄пи мут̣т̣хассатита̄йа татха̄рӯпе а̄рамман̣е баджджхитва̄ джха̄на̄ париха̄йати. евам̣ уппаннасса йасасса ва̄ джха̄на̄дила̄бхасса ва̄ раккхан̣амева дуккарам̣. тадаттхадӣпанаттхам̣ пана девадаттасса ваттху ча, мудулаккхан̣а- (джа̄. 1.1.66) ломасакассапа- (джа̄. 1.9.60 а̄дайо) харитачаджа̄така- (джа̄. 1.9.40 а̄дайо) сан̇каппаджа̄така̄дӣни (джа̄. 1.3.1 а̄дайо) ча катхетабба̄ни. еко пана ла̄бхасакка̄рам̣ уппа̄детва̄ аппама̄де т̣хатва̄ калйа̄н̣акаммам̣ кароти, тасса со йасо суккапаккхе чандо вийа вад̣д̣хати, тасма̄ твам̣, маха̄ра̄джа, аппаматто пайогасампаттийа̄ т̣хатва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ренто тава уппаннам̣ йасам̣ анураккха̄хӣти.
джа̄на̄хӣти бхан̣д̣а̄га̄рикакамма̄дӣнам̣ каран̣аттхам̣ упадха̄рехи. анаккха̄китавети анаккхе акитаве аджутакаре чева акера̄т̣ике ча ¶ . асон̣д̣ети пӯвасура̄гандхама̄ла̄сон̣д̣абха̄варахите. авина̄сакети тава сантака̄нам̣ дханадхан̃н̃а̄дӣнам̣ авина̄саке. йоти йо амаччо. йан̃чева̄ти йан̃ча те гхаре дханам̣ сийа̄, там̣ раккхеййа. сӯтова̄ти ратхаса̄ратхи вийа. йатха̄ са̄ратхи висамамагганива̄ран̣аттхам̣ ассе сан̇ган̣ханто ратхам̣ сан̇ган̣хеййа, евам̣ йо саха бхогехи там̣ раккхитум̣ саккоти, со те амаччо на̄ма та̄дисам̣ сан̇гахетва̄ бхан̣д̣а̄га̄рика̄дикичча̄ни ка̄райе.
сусан̇гахитантаджаноти, та̄та, йасса хи ран̃н̃о аттано антоджано аттано валан̃джанакапариджано ча да̄на̄дӣхи асан̇гахито хоти, тасса антонивесане суван̣н̣ахиран̃н̃а̄дӣни тесам̣ асан̇гахитаманусса̄нам̣ васена ¶ нассанти, антоджана̄ бахи гаччханти, тасма̄ твам̣ сут̣т̣хусан̇гахитаантоджано хутва̄ ‘‘еттакам̣ на̄ма ме витта’’нти сайам̣ аттано дханам̣ авеккхитва̄ ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма нидхим̣ нидхема, асукасса ин̣ам̣ дема̄’’ти идам̣ убхайампи на каре парапаттийа̄, парапаттийа̄пи твам̣ ма̄ кари, саббам̣ аттапаччаккхамева кареййа̄сӣти вадати.
а̄йам̣ вайанти тато уппаджджанакам̣ а̄йан̃ча тесам̣ тесам̣ да̄таббам̣ вайан̃ча сайамева джа̄неййа̄сӣти. ката̄катанти сан̇га̄ме ва̄ навакамме ва̄ ан̃н̃есу ва̄ киччесу ‘‘имина̄ идам̣ на̄ма майхам̣ катам̣, имина̄ на ката’’нти етампи сайамева джа̄неййа̄си, ма̄ парапаттийо хохи. нигган̣хети, та̄та, ра̄джа̄ на̄ма сандхиччхеда̄дика̄ракам̣ ниггаха̄рахам̣ а̄нетва̄ дасситам̣ упапариккхитва̄ содхетва̄ пора̄н̣акара̄джӯхи т̣хапитадан̣д̣ам̣ олокетва̄ доса̄нурӯпам̣ нигган̣хеййа. пагган̣хети йо пана паггаха̄рахо хоти, абхиннасса ва̄ парабаласса бхедета̄, бхиннасса ва̄ сакабаласса а̄ра̄дхако, аладдхасса ва̄ раджджасса а̄харако, ладдхасса ва̄ тха̄варака̄рако, йена ва̄ ¶ пана джӣвитам̣ диннам̣ хоти, еварӯпам̣ паггаха̄рахам̣ паггахетва̄ махантам̣ сакка̄расамма̄нам̣ кареййа. евам̣ хисса киччесу ан̃н̃епи урам̣ датва̄ каттаббам̣ кариссанти.
джа̄нападанти джанападава̄сӣнам̣ аттхам̣ сайам̣ аттапаччаккхенева ануса̄са. адхаммика̄ йутта̄ти адхаммика̄ таттха таттха нийутта̄ а̄йуттака̄ лан̃джам̣ гахетва̄ виниччхайам̣ бхинданта̄ тава дханан̃ча рат̣т̣хан̃ча ма̄ на̄сайум̣. имина̄ ка̄ран̣ена аппаматто хутва̄ сайамева ануса̄са. вегена̄ти сахаса̄ атулетва̄ атӣретва̄. вегаса̄ти атулетва̄ атӣретва̄ чханда̄дивасена сахаса̄ катам̣ камман̃хи на са̄дху на сундарам̣. ким̣ка̄ран̣а̄? та̄дисан̃хи катва̄ мандо паччха̄ виппат̣иса̄равасена идха локе апа̄йадуккхам̣ анубхаванто паралоке ча анутаппати. айам̣ панеттха аттхо ‘‘исӣнамантарам̣ катва̄, бхарура̄джа̄ти ме сута’’нти бхаруджа̄такена (джа̄. 1.2.125-126) дӣпетаббо ¶ .
ма̄ те адхисаре мун̃ча, суба̄л̣хамадхикопитанти, та̄та, тава хадайам̣ кусалам̣ адхисаритва̄ атиккамитва̄ паватте паресам̣ акусалакамме сут̣т̣ху ба̄л̣хам̣ адхикопитам̣ куджджха̄питам̣ хутва̄ ма̄ мун̃ча, ма̄ патит̣т̣ха̄йатӯти аттхо. идам̣ ¶ вуттам̣ хоти – та̄та, йада̄ те виниччхайе т̣хитасса имина̄ пурисо ва̄ хато сандхи ва̄ чхинноти чорам̣ дассенти, тада̄ те паресам̣ вачанехи сут̣т̣ху копитампи хадайам̣ кодхавасена ма̄ мун̃ча, апариггахетва̄ ма̄ дан̣д̣ам̣ пан̣ехи. ким̣ка̄ран̣а̄? ачорампи хи ‘‘чоро’’ти гахетва̄ а̄ненти, тасма̄ акуджджхитва̄ убхиннам̣ аттапаччаттхика̄нам̣ катхам̣ сутва̄ сут̣т̣ху содхетва̄ аттапаччаккхена тасса чорабха̄вам̣ н̃атва̄ павен̣ийа̄ т̣хапитадан̣д̣авасена каттаббам̣ карохи. ран̃н̃а̄ хи уппаннепи кодхе хадайам̣ сӣталам̣ акатва̄ каммам̣ на ка̄таббам̣. йада̄ панасса хадайам̣ ниббутам̣ хоти мудукам̣, тада̄ виниччхайакаммам̣ ка̄таббам̣. пхарусе хи читте паккутхите удаке мукханимиттам̣ вийа ка̄ран̣ам̣ на пан̃н̃а̄йати. кодхаса̄ хӣти, та̄та, кодхена хи бахӯни пхӣта̄ни ра̄джакула̄ни акулабха̄вам̣ гата̄ни маха̄вина̄самева патта̄нӣти. имасса панаттхасса дӣпанаттхам̣ кхантива̄диджа̄така- (джа̄. 1.4.49 а̄дайо) на̄л̣икерара̄джаваттхусахассаба̄хуаджджунаваттхуа̄дӣни катхетабба̄ни.
ма̄, та̄та, иссаромхӣти, анаттха̄йа пата̄райӣти, та̄та, ‘‘ахам̣ патхависсаро’’ти ма̄ маха̄джанам̣ ка̄йадуччарита̄дианаттха̄йа пата̄райи ма̄ ота̄райи, йатха̄ там̣ анаттхам̣ сама̄да̄йа ваттати, ма̄ евамака̄сӣти аттхо. ма̄ те а̄сӣти, та̄та, тава виджите мануссаджа̄тика̄нам̣ ва̄ тираччха̄наджа̄тика̄нам̣ ва̄ иттхипуриса̄нам̣ дукхудрайо дуккхуппатти ма̄ а̄си. йатха̄ хи адхаммикара̄джӯнам̣ ¶ виджите манусса̄ ка̄йадуччарита̄дӣни катва̄ нирайе уппаджджанти, тава рат̣т̣хава̄сӣнам̣ там̣ дуккхам̣ йатха̄ на хоти, татха̄ карохӣти аттхо.
апеталомахам̣сасса̄ти атта̄нува̄да̄дибхайехи ниббхайасса. имина̄ имам̣ дассети – та̄та, йо ра̄джа̄ кисмин̃чи а̄сан̇кам̣ акатва̄ аттано ка̄мамева ануссарати, чхандавасена йам̣ йам̣ иччхати, там̣ там̣ кароти, виссат̣т̣хайат̣т̣хи вийа андхо ниран̇кусо вийа ча чан̣д̣ахаттхӣ хоти, тасса саббе бхога̄ винассанти, тасса там̣ бхогабйасанам̣ агхам̣ дуккханти вуччати.
таттхева те ваттапада̄ти пуриманайенева йоджетаббам̣. даккхассуда̄нӣти, та̄та, твам̣ имам̣ ануса̄саним̣ сутва̄ ида̄ни даккхо аналасо пун̃н̃а̄нам̣ каран̣ена ¶ пун̃н̃акаро сура̄дипарихаран̣ена. асон̣д̣о дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикасса аттхасса авина̄санена авина̄сако бхавеййа̄сӣти. сӣлава̄ссӯти сӣлава̄ а̄ча̄расампанно бхава, дасасу ра̄джадхаммесу патит̣т̣ха̄йа раджджам̣ ка̄рехи. дуссӣло винипа̄тикоти дуссӣло хи, маха̄ра̄джа, атта̄нам̣ нирайе винипа̄тенто винипа̄тико на̄ма хотӣти.
евам̣ ¶ кун̣д̣алинӣпи ека̄дасахи га̄тха̄хи дхаммам̣ десеси. ра̄джа̄ тут̣т̣хо амачче а̄мантетва̄ пуччхи – ‘‘бхонто! амачча̄ мама дхӣта̄йа кун̣д̣алинийа̄ евам̣ катхайама̄на̄йа кена каттаббам̣ киччам̣ ката’’нти. бхан̣д̣а̄га̄рикена, дева̄ти. ‘‘тена хисса̄ бхан̣д̣а̄га̄рикат̣т̣ха̄нам̣ даммӣ’’ти кун̣д̣алиним̣ т̣ха̄нантаре т̣хапеси. са̄ тато пат̣т̣ха̄йа бхан̣д̣а̄га̄рикат̣т̣ха̄не т̣хатва̄ питу каммам̣ ака̄сӣти.
кун̣д̣алинипан̃хо нит̣т̣хито.
пуна ра̄джа̄ катипа̄хаччайена пуриманайенева джамбукапан̣д̣итасса сантикам̣ дӯтам̣ песетва̄ саттаме дивасе таттха гантва̄ сампаттим̣ анубхавитва̄ пачча̄гато таттхева ман̣д̣апамаджджхе нисӣди. амаччо джамбукапан̣д̣итам̣ кан̃чанабхаддапӣт̣хе нисӣда̄петва̄ пӣт̣хам̣ сӣсена̄да̄йа а̄гаччхи. пан̣д̣ито питу ан̇ке нисӣдитва̄ кӣл̣итва̄ гантва̄ кан̃чанапӣт̣хейева нисӣди. атха нам̣ ра̄джа̄ пан̃хам̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘апуччхимха косийаготтам̣, кун̣д̣алиним̣ татхева ча;
твам̣ да̄ни вадехи джамбука, бала̄нам̣ баламуттама’’нти.
тассаттхо ¶ – та̄та, джамбука, ахам̣ тава бха̄тарам̣ косийаготтам̣ вессантарам̣ бхагинин̃ча те кун̣д̣алиним̣ ра̄джадхаммам̣ апуччхим̣, те аттано балена катхесум̣, йатха̄ пана те пуччхим̣, татхева ида̄ни, путта джамбука, там̣ пуччха̄ми, твам̣ ме ра̄джадхамман̃ча бала̄нам̣ уттамам̣ балан̃ча катхехӣти.
евам̣ ра̄джа̄ маха̄саттам̣ пан̃хам̣ пуччханто ан̃н̃есам̣ пуччхитанийа̄мена апуччхитва̄ висесетва̄ пуччхи. атхасса пан̣д̣ито ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, охитасото сун̣а̄хи, саббам̣ те катхесса̄мӣ’’ти паса̄ритахаттхе сахассаттхавикам̣ т̣хапенто вийа дхаммадесанам̣ а̄рабхи –
‘‘балам̣ ¶ пан̃чавидхам̣ локе, пурисасмим̣ махаггате;
таттха ба̄хубалам̣ на̄ма, чаримам̣ вуччате балам̣.
‘‘бхогабалан̃ча дӣгха̄ву, дутийам̣ вуччате балам̣;
амаччабалан̃ча дӣгха̄ву, татийам̣ вуччате балам̣.
‘‘абхиджаччабалан̃чева, там̣ чатуттхам̣ асам̣сайам̣;
йа̄ни чета̄ни сабба̄ни, адхиган̣ха̄ти пан̣д̣ито.
‘‘там̣ ¶ бала̄нам̣ балам̣ сет̣т̣хам̣, аггам̣ пан̃н̃а̄балам̣ балам̣;
пан̃н̃а̄баленупаттхаддхо, аттхам̣ виндати пан̣д̣ито.
‘‘апи че лабхати мандо, пхӣтам̣ дхаран̣имуттамам̣;
ака̄масса пасайхам̣ ва̄, ан̃н̃о там̣ пат̣ипаджджати.
‘‘абхиджа̄топи че хоти, раджджам̣ ладдха̄на кхаттийо;
дуппан̃н̃о хи ка̄сипати, саббенапи на джӣвати.
‘‘пан̃н̃а̄ва сутам̣ виниччхинӣ, пан̃н̃а̄ киттисилокавад̣д̣ханӣ;
пан̃н̃а̄сахито наро идха, апи дуккхе сукха̄ни виндати.
‘‘пан̃н̃ан̃ча ¶ кхо асуссӯсам̣, на кочи адхигаччхати;
бахуссутам̣ ана̄гамма, дхаммат̣т̣хам̣ авиниббхуджам̣.
‘‘йо ча дхаммавибхан̇ган̃н̃ӯ, ка̄лут̣т̣ха̄йӣ атандито;
анут̣т̣хахати ка̄лена, каммапхалам̣ тассиджджхати.
‘‘ана̄йатанасӣласса, ана̄йатанасевино;
на ниббиндийака̄рисса, саммадаттхо випаччати.
‘‘аджджхаттан̃ча пайуттасса, татха̄йатанасевино;
аниббиндийака̄рисса, саммадаттхо випаччати.
‘‘йогаппайогасан̇кха̄там̣, самбхатасса̄нураккхан̣ам̣;
та̄ни твам̣ та̄та севассу, ма̄ акамма̄йа рандхайи;
акаммуна̄ хи думмедхо, нал̣а̄га̄рам̣ва сӣдатӣ’’ти.
таттха ¶ махаггатети, маха̄ра̄джа, имасмим̣ сатталоке махаджджха̄сайе пурисе пан̃чавидхам̣ балам̣ хоти. ба̄хубаланти ка̄йабалам̣. чариманти там̣ атимахантампи сама̄нам̣ ла̄макамева. ким̣ка̄ран̣а̄? андхаба̄лабха̄вена. саче хи ка̄йабалам̣ махантам̣ на̄ма бхавеййа, ва̄ран̣абалато лат̣укика̄йа балам̣ кхуддакам̣ бхавеййа, ва̄ран̣абалам̣ пана андхаба̄лабха̄вена маран̣асса паччайам̣ джа̄там̣, лат̣укика̄ аттано н̃а̄н̣акусалата̄йа ва̄ран̣ам̣ джӣвитаккхайам̣ па̄песи. имасмим̣ панаттхе ‘‘на хева саббаттха балена киччам̣, балан̃хи ба̄ласса вадха̄йа хотӣ’’ти суттам̣ (джа̄. 1.5.42) а̄харитаббам̣.
бхогабаланти упаттхамбханавасена саббам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣а̄ди упабхогаджа̄там̣ бхогабалам̣ на̄ма, там̣ ка̄йабалато махантатарам̣. амаччабаланти абхеджджамантасса сӯрасса сухадайасса амаччаман̣д̣аласса аттхита̄, там̣ балам̣ сан̇га̄масӯрата̄йа пуримехи балехи махантатарам̣. абхиджаччабаланти тӣн̣и кула̄ни атиккамитва̄ кхаттийакулавасена джа̄тисампатти ¶ , там̣ итарехи балехи махантатарам̣. джа̄тисампанна̄ ева хи суджджханти, на итарети. йа̄ни чета̄нӣти йа̄ни ча ета̄ни чатта̄рипи бала̄ни пан̣д̣ито пан̃н̃а̄нубха̄вена адхиган̣ха̄ти абхибхавати, там̣ саббабала̄нам̣ пан̃н̃а̄балам̣ сет̣т̣ханти ча агганти ча вуччати. ким̣ка̄ран̣а̄? тена хи балена упаттхаддхо пан̣д̣ито аттхам̣ виндати, вуд̣д̣хим̣ па̄пун̣а̄ти ¶ . тадаттхаджотанаттхам̣ ‘‘пун̣н̣ам̣ надим̣ йена ча пеййама̄хӯ’’ти пун̣н̣анадӣджа̄такан̃ча (джа̄. 1.2.127 а̄дайо) сирӣка̄л̣акан̣н̣ипан̃хам̣ пан̃чапан̣д̣итапан̃хан̃ча саттубхастаджа̄така- (джа̄. 1.7.46 а̄дайо) самбхаваджа̄така- (джа̄. 1.16.138 а̄дайо) сарабхан̇гаджа̄така̄дӣни (джа̄. 2.17.50 а̄дайо) ча катхетабба̄ни.
мандоти мандапан̃н̃о ба̄ло. пхӣтанти, та̄та, мандапан̃н̃о пуггало саттаратанапун̣н̣ам̣ чепи уттамам̣ дхаран̣им̣ лабхати, тасса аниччхама̄нассева пасайхака̄рам̣ ва̄ пана катва̄ ан̃н̃о пан̃н̃а̄сампанно там̣ пат̣ипаджджати. мандо хи ладдхам̣ йасам̣ раккхитум̣ куласантакам̣ ва̄ пана павен̣иа̄гатампи раджджам̣ адхигантум̣ на саккоти. тадаттхаджотанаттхам̣ ‘‘аддха̄ па̄дан̃джалӣ саббе, пан̃н̃а̄йа атирочатӣ’’ти па̄дан̃джалӣджа̄такам̣ (джа̄. 1.2.194-195) катхетаббам̣. ладдха̄на̄ти джа̄тисампаттим̣ нисса̄йа куласантакам̣ раджджам̣ лабхитва̄пи. саббенапӣти тена сакаленапи раджджена на джӣвати, анупа̄йакусалата̄йа дуггатова хотӣти.
евам̣ ¶ маха̄сатто еттакена т̣ха̄нена апан̣д̣итасса агун̣ам̣ катхетва̄ ида̄ни пан̃н̃ам̣ пасам̣санто ‘‘пан̃н̃а̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сутанти сутапарийатти. тан̃хи пан̃н̃а̄ва виниччхинати. киттисилокавад̣д̣ханӣти киттигхосасса ча ла̄бхасакка̄расса ча вад̣д̣ханӣ. дуккхе сукха̄ни виндатӣти дуккхе уппаннепи ниббхайо хутва̄ упа̄йакусалата̄йа сукхам̣ пат̣илабхати. тадаттхадӣпанаттхам̣ –
‘‘йассете чатуро дхамма̄, ва̄наринда йатха̄ тава’’. (джа̄. 1.1.57);
аламетехи амбехи, джамбӯхи панасехи ча̄’’ти. (джа̄. 1.2.115) –
а̄дӣни джа̄така̄ни катхетабба̄ни.
асуссӯсанти пан̣д̣итапуггале апайирупа̄санто ассун̣анто. дхаммат̣т̣ханти сабха̄вака̄ран̣е т̣хитам̣ бахуссутам̣ ана̄гамма там̣ асаддаханто. авиниббхуджанти аттха̄наттхам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣ам̣ анога̄ханто атӣренто на кочи пан̃н̃ам̣ адхигаччхати, та̄та̄ти.
дхаммавибхан̇ган̃н̃ӯти дасакусалакаммапатхавибхан̇гакусало. ка̄лут̣т̣ха̄йӣти вӣрийам̣ ка̄тум̣ йуттака̄ле вӣрийасса ка̄рако. анут̣т̣хахатӣти тасмим̣ тасмим̣ ка̄ле там̣ там̣ киччам̣ кароти. тасса̄ти тасса пуггаласса ¶ каммапхалам̣ самиджджхати ниппхаджджати. ана̄йатанасӣласса̄ти ана̄йатанам̣ вуччати ла̄бхайасасукха̄нам̣ ана̄каро дуссӣлйакаммам̣, там̣сӣласса тена дуссӣлйакаммена саманна̄гатасса, ана̄йатанабхӯтамева дуссӣлапуггалам̣ севантасса, кусаласса каммасса каран̣ака̄ле ниббиндийака̄рисса ниббиндитва̄ уккан̣т̣хитва̄ каронтасса еварӯпасса, та̄та, пуггаласса камма̄нам̣ аттхо самма̄ на випаччати на сампаджджати, тӣн̣и кулагга̄ни ча чха ка̄масагга̄ни ча на упанетӣти аттхо. аджджхаттан̃ча̄ти ¶ аттано нийакаджджхаттам̣ аниччабха̄вана̄дивасена пайуттасса. татха̄йатанасевиноти татхева сӣлаванте пуггале севама̄насса. випаччатӣти сампаджджати махантам̣ йасам̣ дети.
йогаппайогасан̇кха̄танти йоге йун̃джитаббайуттаке ка̄ран̣е пайогакот̣т̣ха̄сабхӯтам̣ пан̃н̃ам̣. самбхатасса̄ти ра̄сикатасса дханасса анураккхан̣ам̣. та̄ни тванти ета̄ни ча две пурима̄ни ча майа̄ вуттака̄ран̣а̄ни сабба̄ни, та̄та, твам̣ севассу, майа̄ вуттам̣ ова̄дам̣ хадайе катва̄ аттано гхаре ¶ дханам̣ раккха. ма̄ акамма̄йа рандхайӣти айуттена ака̄ран̣ена ма̄ рандхайи, там̣ дханам̣ ма̄ джха̄пайи ма̄ на̄сайи. ким̣ка̄ран̣а̄? акаммуна̄ хӣти айуттакаммакаран̣ена думмедхо пуггало сакам̣ дханам̣ на̄сетва̄ паччха̄ дуггато. нал̣а̄га̄рам̣ва сӣдатӣти йатха̄ нал̣а̄га̄рам̣ мӯлато пат̣т̣ха̄йа джӣрама̄нам̣ аппатит̣т̣хам̣ патати, евам̣ ака̄ран̣ена дханам̣ на̄сетва̄ апа̄йесу ниббаттатӣти.
евампи бодхисатто еттакена т̣ха̄нена пан̃ча бала̄ни ван̣н̣етва̄ пан̃н̃а̄балам̣ уккхипитва̄ чандаман̣д̣алам̣ нӣхаранто вийа катхетва̄ ида̄ни дасахи га̄тха̄хи ран̃н̃о ова̄дам̣ денто а̄ха –
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, ма̄та̄питӯсу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, путтада̄ресу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, митта̄маччесу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, ва̄ханесу балесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ ¶ чара маха̄ра̄джа, га̄месу нигамесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, рат̣т̣хе джанападесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, саман̣е бра̄хман̣есу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, мигапаккхӣсу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ ¶ чара маха̄ра̄джа, дхаммо чин̣н̣о сукха̄вахо;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, саинда̄ дева̄ сабрахмака̄;
сучин̣н̣ена дивам̣ патта̄, ма̄ дхаммам̣ ра̄джа па̄мадо’’ти.
таттха пат̣хамага̄тха̄йа та̄ва идха дхамманти ма̄та̄питупат̣т̣ха̄надхаммам̣. там̣ ка̄лассева вут̣т̣ха̄йа ма̄та̄питӯнам̣ мукходакадантакат̣т̣хада̄нама̄дим̣ катва̄ саббасарӣракиччапарихаран̣ам̣ каронтова пӯрехӣти вадати. путтада̄ресӯти путтадхӣтаро та̄ва па̄па̄ нива̄ретва̄ калйа̄н̣е нивесенто сиппам̣ угган̣ха̄пенто ¶ вайаппаттака̄ле патирӯпакулавам̣сена а̄ва̄хавива̄хам̣ каронто самайе дханам̣ денто путтесу дхаммам̣ чарати на̄ма, бхарийам̣ самма̄ненто анавама̄ненто анатичаранто иссарийам̣ воссадждженто алан̇ка̄рам̣ ануппаденто да̄ресу дхаммам̣ чарати на̄ма. митта̄маччесӯти митта̄мачче чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи сан̇ган̣ханто ависам̣ва̄денто етесу дхаммам̣ чарати на̄ма. ва̄ханесу балесу ча̄ти хаттхиасса̄дӣнам̣ ва̄хана̄нам̣ балака̄йасса ча да̄таббайуттакам̣ денто сакка̄рам̣ каронто хаттхиасса̄дайо махаллакака̄ле каммесу айодженто тесу дхаммам̣ чарати на̄ма.
га̄месу нигамесу ча̄ти га̄манигамава̄сино дан̣д̣абалӣхи апӣл̣ентова тесу дхаммам̣ чарати на̄ма. рат̣т̣хе джанападесу ча̄ти рат̣т̣хан̃ча джанападан̃ча ака̄ран̣ена киламенто хитачиттам̣ апаччупат̣т̣хапенто ¶ таттха адхаммам̣ чарати на̄ма, апӣл̣енто пана хитачиттена пхаранто таттха дхаммам̣ чарати на̄ма. саман̣е бра̄хман̣есу ча̄ти тесам̣ чатта̄ро паччайе дентова тесу дхаммам̣ чарати на̄ма. мигапаккхӣсӯти саббачатуппадасакун̣а̄нам̣ абхайам̣ денто тесу дхаммам̣ чарати на̄ма. дхаммо чин̣н̣оти сучаритадхаммо чин̣н̣о. сукха̄вахоти тӣсу куласампада̄су чхасу ка̄масаггесу сукхам̣ а̄вахати. сучин̣н̣ена̄ти идха чин̣н̣ена ка̄йасучарита̄дина̄ сучин̣н̣ена. дивам̣ патта̄ти девалокабрахмалокасан̇кха̄там̣ дивам̣ гата̄, таттха диббасампаттила̄бхино джа̄та̄. ма̄ дхаммам̣ ра̄джа па̄мадоти тасма̄ твам̣, маха̄ра̄джа, джӣвитам̣ джахантопи дхаммам̣ ма̄ памаджджӣти.
евам̣ ¶ даса дхаммачарийага̄тха̄йо ватва̄ уттарипи оваданто оса̄нага̄тхама̄ха –
‘‘таттхева те ваттапада̄, еса̄ва ануса̄санӣ;
саппан̃н̃асевӣ калйа̄н̣ӣ, саматтам̣ са̄ма там̣ видӯ’’ти.
таттха таттхева те ваттапада̄ти идам̣ пуриманайенева йоджетаббам̣. саппан̃н̃асевӣ калйа̄н̣ӣ, саматтам̣ са̄ма там̣ видӯти, маха̄ра̄джа, там̣ майа̄ вуттам̣ ова̄дам̣ твам̣ ниччака̄лам̣ саппан̃н̃апуггаласевӣ калйа̄н̣агун̣асаманна̄гато хутва̄ саматтам̣ парипун̣н̣ам̣ са̄мам̣ видӯ аттапаччаккхатова джа̄нитва̄ йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджа̄ти.
евам̣ маха̄сатто а̄ка̄саган̇гам̣ ота̄ренто вийа буддхалӣл̣а̄йа дхаммам̣ десеси. маха̄джано маха̄сакка̄рам̣ ака̄си, са̄дхука̄расахасса̄ни ада̄си. ра̄джа̄ тут̣т̣хо амачче а̄мантетва̄ пуччхи – ‘‘бхонто! амачча̄ мама путтена ¶ тарун̣аджамбупхаласама̄натун̣д̣ена джамбукапан̣д̣итена евам̣ катхентена кена каттаббам̣ киччам̣ ката’’нти. сена̄патина̄, дева̄ти. ‘‘тена хисса сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ даммӣ’’ти джамбукам̣ т̣ха̄нантаре т̣хапеси. со тато пат̣т̣ха̄йа сена̄патит̣т̣ха̄не т̣хатва̄ питу камма̄ни ака̄си. тин̣н̣ам̣ сакун̣а̄нам̣ маханто сакка̄ро ахоси. тайопи джана̄ ран̃н̃о аттхан̃ча дхамман̃ча ануса̄сим̣су. маха̄саттассова̄де т̣хатва̄ ра̄джа̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ саггапара̄йан̣о ахоси. амачча̄ ран̃н̃о сарӣракиччам̣ катва̄ сакун̣а̄нам̣ а̄рочетва̄ ‘‘са̄ми, джамбукасакун̣а ра̄джа̄ тумха̄кам̣ чхаттам̣ усса̄петаббам̣ ака̄сӣ’’ти вадим̣су. маха̄сатто ‘‘на майхам̣ радждженаттхо, тумхе аппаматта̄ раджджам̣ ка̄ретха̄’’ти маха̄джанам̣ сӣлесу патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘евам̣ виниччхайам̣ паваттеййа̄тха̄’’ти виниччхайадхаммам̣ суван̣н̣апат̣т̣е ликха̄петва̄ аран̃н̃ам̣ па̄виси. тассова̄до чатта̄лӣса вассасахасса̄ни паваттати.
саттха̄ ¶ ран̃н̃о ова̄давасена имам̣ дхаммадесанам̣ десетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, кун̣д̣алинӣ уппалаван̣н̣а̄, вессантаро са̄рипутто, джамбукасакун̣о пана ахамева ахоси’’нти.
тесакун̣аджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.
[522] 2. сарабхан̇гаджа̄такаван̣н̣ана̄
алан̇ката̄ ¶ кун̣д̣алино суваттха̄ти идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто маха̄моггалла̄наттхерасса паринибба̄нам̣ а̄раббха катхеси. са̄рипуттаттхеро татха̄гатам̣ джетаване вихарантам̣ аттано паринибба̄нам̣ ануджа̄на̄петва̄ гантва̄ на̄л̣акага̄маке джа̄товараке паринибба̄йи. тасса париниббутабха̄вам̣ сутва̄ саттха̄ ра̄джагахам̣ гантва̄ вел̣уване виха̄си. тада̄ маха̄моггалла̄наттхеро исигилипассе ка̄л̣асила̄йам̣ вихарати. со пана иддхибалена кот̣иппаттабха̄вена девалокача̄рикан̃ча уссаданирайача̄рикан̃ча гаччхати. девалоке буддхаса̄вака̄нам̣ махантам̣ иссарийам̣ дисва̄ уссаданирайесу ча титтхийаса̄вака̄нам̣ махантам̣ дуккхам̣ дисва̄ мануссалокам̣ а̄гантва̄ ‘‘асуко упа̄сако асука̄ ча упа̄сика̄ асукасмим̣ на̄ма девалоке ниббаттитва̄ маха̄сампаттим̣ анубхаванти, титтхийаса̄вакесу асуко ча асука̄ ча нирайа̄дӣсу асукаапа̄йе ¶ на̄ма ниббатта̄’’ти манусса̄нам̣ катхеси. манусса̄ са̄сане пасӣданти, титтхийе паривадждженти. буддхаса̄вака̄нам̣ сакка̄ро маханто ахоси, титтхийа̄нам̣ париха̄йати.
те тхере а̄гха̄там̣ бандхитва̄ ‘‘имасмим̣ джӣванте амха̄кам̣ упат̣т̣ха̄ка̄ бхиджджанти, сакка̄ро ча париха̄йати, ма̄ра̄песса̄ма на’’нти тхерасса ма̄ран̣аттхам̣ саман̣агуттакасса на̄ма чорасса сахассам̣ адам̣су. со ‘‘тхерам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти махантена парива̄рена саддхим̣ ка̄л̣асилам̣ агама̄си. тхеро там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ва иддхийа̄ уппатитва̄ пакка̄ми. чоро там̣ дивасам̣ тхерам̣ адисва̄ ниваттитва̄ пунадивасепӣти чха дивасе агама̄си. тхеропи татхева иддхийа̄ пакка̄ми. саттаме пана дивасе тхерасса пуббе катам̣ апара̄парийаведанӣйакаммам̣ ока̄сам̣ лабхи. со кира пуббе бхарийа̄йа вачанам̣ гахетва̄ ма̄та̄питаро ма̄ретука̄мо йа̄накена аран̃н̃ам̣ нетва̄ чора̄нам̣ ут̣т̣хита̄ка̄рам̣ катва̄ ма̄та̄питаро потхеси пахари. те чаккхудуббалата̄йа рӯпадассанарахита̄ там̣ аттано путтам̣ асан̃джа̄нанта̄ ‘‘чора̄ ева ете’’ти сан̃н̃а̄йа, ‘‘та̄та, асука̄ на̄ма чора̄ но гха̄тенти, твам̣ пат̣иккама̄хӣ’’ти тассеваттха̄йа паридевим̣су. со чинтеси – ‘‘име майа̄ потхийама̄на̄пи майхам̣ йеваттха̄йа паридеванти, айуттам̣ каммам̣ каромӣ’’ти. атха не асса̄сетва̄ чора̄нам̣ пала̄йана̄ка̄рам̣ ¶ дассетва̄ тесам̣ хаттхапа̄де самба̄хитва̄ ‘‘амма ¶ , та̄та̄, ма̄ бха̄йиттха, чора̄ пала̄та̄’’ти ватва̄ пуна аттано гехамева а̄неси. там̣ каммам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ ока̄сам̣ алабхитва̄ бхасмапат̣иччханно ан̇га̄рара̄си вийа т̣хатва̄ имам̣ антимасарӣрам̣ упадха̄витва̄ ган̣хи. йатха̄ хи пана сунакхалуддакена мигам̣ дисва̄ сунакхо виссаджджито мигам̣ анубандхитва̄ йасмим̣ т̣ха̄не па̄пун̣а̄ти, тасмим̣йева ган̣ха̄ти, евам̣ идам̣ каммам̣ йасмим̣ т̣ха̄не ока̄сам̣ лабхати, тасмим̣ випа̄кам̣ дети, тена мутто на̄ма наттхи.
тхеро аттана̄ катакаммасса а̄кад̣д̣хитабха̄вам̣ н̃атва̄ на апагаччхи. тхеро тасса ниссандена а̄ка̄се уппатитум̣ на̄саккхи. нандопанандадаманасаматтхаведжайантакампанасаматтха̄писса иддхи каммабалена дуббалатам̣ патта̄. чоро тхерам̣ гахетва̄ тхерасса ат̣т̣хӣни тан̣д̣улакан̣аматта̄ни каронто бхиндитва̄ сан̃чун̣н̣етва̄ пала̄лапит̣т̣хикакаран̣ам̣ на̄ма катва̄ ‘‘мато’’ти сан̃н̃а̄йа екасмим̣ гумбапит̣т̣хе кхипитва̄ сапарива̄ро пакка̄ми. тхеро сатим̣ пат̣илабхитва̄ ‘‘саттха̄рам̣ пасситва̄ паринибба̄йисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ сарӣрам̣ джха̄навет̣ханена вет̣хетва̄ тхирам̣ катва̄ а̄ка̄сам̣ уппатитва̄ а̄ка̄сена саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘бханте, а̄йусан̇кха̄ро ме оссат̣т̣хо, паринибба̄йисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘паринибба̄йиссаси, моггалла̄на’’а̄ти. ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘каттха гантва̄ паринибба̄йиссасӣ’’ти. ‘‘ка̄л̣асила̄пат̣т̣е, бханте’’ти. тена хи, моггалла̄на, дхаммам̣ майхам̣ катхетва̄ йа̄хи, та̄дисасса са̄вакасса ида̄ни дассанам̣ наттхӣти. со ‘‘евам̣ карисса̄ми, бханте’’ти саттха̄рам̣ вандитва̄ та̄лаппама̄н̣ам̣ а̄ка̄се уппатитва̄ паринибба̄надивасе са̄рипуттаттхеро вийа на̄наппака̄ра̄ иддхийо катва̄ дхаммам̣ катхетва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ка̄л̣асила̄йам̣ ат̣авийам̣ паринибба̄йи.
тан̇кхан̣ан̃н̃ева чха девалока̄ екакола̄хала̄ ахесум̣, ‘‘амха̄кам̣ кира а̄чарийо париниббуто’’ти диббагандхама̄ла̄ва̄садхӯмачанданачун̣н̣а̄ни чева на̄на̄да̄рӯни ча гахетва̄ а̄гамим̣су, екӯнасатаратаначанданачитака̄ ¶ ахоси. саттха̄ тхерасса сантике т̣хатва̄ сарӣраниккхепам̣ ка̄реси. а̄л̣а̄ханасса самантато йоджанаматте падесе пуппхавассам̣ васси. дева̄нам̣ антаре манусса̄, манусса̄нам̣ антаре дева̄ ахесум̣. йатха̄ккамена дева̄нам̣ антаре йаккха̄ тит̣т̣ханти, йаккха̄нам̣ антаре гандхабба̄ тит̣т̣ханти, гандхабба̄нам̣ антаре на̄га̄ тит̣т̣ханти, на̄га̄нам̣ антаре венатеййа̄ тит̣т̣ханти, венатеййа̄нам̣ антаре киннара̄ тит̣т̣ханти, киннара̄нам̣ антаре чхатта̄ тит̣т̣ханти, чхатта̄нам̣ антаре суван̣н̣ача̄мара̄ ¶ тит̣т̣ханти, тесам̣ антаре дхаджа̄ тит̣т̣ханти, тесам̣ антаре пат̣а̄ка̄ тит̣т̣ханти. сатта диваса̄ни са̄дхукӣл̣ам̣ кӣл̣им̣су. саттха̄ тхерасса дха̄тум̣ га̄ха̄петва̄ вел̣уванадва̄ракот̣т̣хаке четийам̣ ка̄ра̄песи. тада̄ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘а̄вусо, са̄рипуттаттхеро татха̄гатасса сантике ¶ апариниббутатта̄ буддха̄нам̣ сантика̄ махантам̣ самма̄нам̣ на лабхи, моггалла̄наттхеро пана буддха̄нам̣ самӣпе париниббутатта̄ маха̄самма̄нам̣ лабхӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева моггалла̄но мама сантика̄ самма̄нам̣ лабхати, пуббепи лабхийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто пурохитасса бра̄хман̣ийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хитва̄ дасама̄саччайена паччӯсасамайе ма̄тукуччхито никкхами. тасмим̣ кхан̣е два̄дасайоджанике ба̄ра̄н̣асинагаре сабба̄вудха̄ни паджджалим̣су. пурохито путтасса джа̄таккхан̣е бахи никкхамитва̄ а̄ка̄сам̣ олокенто наккхаттайогам̣ дисва̄ ‘‘имина̄ наккхаттена джа̄татта̄ есо кума̄ро сакаладжамбудӣпе дхануггаха̄нам̣ агго бхависсатӣ’’ти н̃атва̄ ка̄лассева ра̄джакулам̣ гантва̄ ра̄джа̄нам̣ сукхасайитабха̄вам̣ пуччхи. ‘‘куто ме, а̄чарийа, сукхам̣, аджджа сакаланивесане а̄вудха̄ни паджджалита̄нӣ’’ти вутте ‘‘ма̄ бха̄йи, дева, на тумха̄кам̣ нивесанейева, сакаланагарепи паджджалим̣суйева, аджджа амха̄кам̣ гехе кума̄расса джа̄татта̄ евам̣ ахосӣ’’ти. ‘‘а̄чарийа, евам̣ джа̄такума̄расса пана ким̣ бхависсатӣ’’ти? ‘‘на кин̃чи, маха̄ра̄джа, со пана сакаладжамбудӣпе дхануггаха̄нам̣ агго бхависсатӣ’’ти. ‘‘са̄дху, а̄чарийа, тена хи нам̣ пат̣иджаггитва̄ вайаппаттака̄ле амха̄кам̣ дассеййа̄сӣ’’ти ватва̄ кхӣрамӯлам̣ та̄ва сахассам̣ да̄песи. пурохито там̣ гахетва̄ нивесанам̣ гантва̄ бра̄хман̣ийа̄ датва̄ путтасса на̄маггахан̣адивасе джа̄таккхан̣е а̄вудха̄нам̣ паджджалитатта̄ ‘‘джотипа̄ло’’тисса на̄мам̣ ака̄си.
со махантена парива̄рена вад̣д̣хама̄но сол̣асавассака̄ле уттамарӯпадхаро ахоси. атхасса пита̄ сарӣрасампаттим̣ олокетва̄ сахассам̣ датва̄, ‘‘та̄та, таккасилам̣ гантва̄ ¶ диса̄па̄моккхасса а̄чарийасса сантике сиппам̣ уппан̣ха̄хӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ а̄чарийабха̄гам̣ гахетва̄ ма̄та̄питаро вандитва̄ таттха гантва̄ сахассам̣ датва̄ ¶ сиппам̣ пат̣т̣хапетва̄ сатта̄хенева ниппхаттим̣ па̄пун̣и. атхасса а̄чарийо тусситва̄ аттано сантакам̣ кхаггаратанам̣ сандхийуттам̣ мен̣д̣акасин̇гадханум̣ сандхийуттам̣ тӯн̣ӣрам̣ аттано санна̄хакан̃чукам̣ ун̣хӣсан̃ча датва̄ ‘‘та̄та джотипола, ахам̣ махаллако, ида̄ни твам̣ име ма̄н̣аваке сиккха̄пехӣ’’ти пан̃часатама̄н̣авакепи тассева ниййа̄деси. бодхисатто саббам̣ упакаран̣ам̣ гахетва̄ а̄чарийам̣ вандитва̄ ба̄ра̄н̣асимева а̄гантва̄ ма̄та̄питаро вандитва̄ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ вандитва̄ т̣хитам̣ пита̄ авоча ‘‘уггахитам̣ те, та̄та, сиппа’’нти. ‘‘а̄ма, та̄та̄’’ти. со тасса вачанам̣ сутва̄ ра̄джакулам̣ гантва̄ ‘‘путто ме ¶ , дева, сиппам̣ сиккхитва̄ а̄гато, ким̣ каротӯ’’ти а̄ха. ‘‘а̄чарийа, амхе упат̣т̣хахатӯ’’ти. ‘‘париббайамасса джа̄на̄тха, дева̄’’ти. ‘‘со девасикам̣ сахассам̣ лабхатӯ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ гехам̣ гантва̄ кума̄рам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘та̄та, ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хаха̄’’ти а̄ха. со тато пат̣т̣ха̄йа девасикам̣ сахассам̣ лабхитва̄ ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хахи.
ра̄джапа̄дамӯлика̄ уджджха̄йим̣су – ‘‘майам̣ джотипа̄лена катакаммам̣ на пасса̄ма, девасикам̣ сахассам̣ ган̣ха̄ти, майамасса сиппам̣ пасситука̄ма̄’’ти. ра̄джа̄ тесам̣ вачанам̣ сутва̄ пурохитасса катхеси. пурохито ‘‘са̄дху, дева̄’’ти путтасса̄рочеси. со ‘‘са̄дху, та̄та, ито саттаме дивасе дассесса̄ми сиппам̣, апича ра̄джа̄ аттано виджите дхануггахе саннипа̄та̄петӯ’’ти а̄ха. пурохито гантва̄ ран̃н̃о таматтхам̣ а̄рочеси. ра̄джа̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ дхануггахе саннипа̄та̄песи. сат̣т̣хисахасса̄ дхануггаха̄ саннипатим̣су. ра̄джа̄ тесам̣ саннипатитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘нагарава̄сино джотипа̄ласса сиппам̣ пассантӯ’’ти нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ ра̄джан̇ган̣ам̣ саджджа̄петва̄ маха̄джанапаривуто паллан̇каваре ¶ нисӣдитва̄ дхануггахе паккоса̄петва̄ ‘‘джотипа̄ло а̄гаччхатӯ’’ти песеси. со а̄чарийена динна̄ни дханутӯн̣ӣрасанна̄хакан̃чукаун̣хӣса̄ни нива̄санантаре т̣хапетва̄ кхаггам̣ га̄ха̄петва̄ пакативесена ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си.
дхануггаха̄ ‘‘джотипа̄ло кира дханусиппам̣ дассетум̣ а̄гато, дханум̣ аггахетва̄ пана а̄гататта̄ амха̄кам̣ хаттхато дханум̣ гахетука̄мо бхависсати ¶ , на̄сса дасса̄ма̄’’ти катикам̣ карим̣су. ра̄джа̄ джотипа̄лам̣ а̄мантетва̄ ‘‘сиппам̣ дассехӣ’’ти а̄ха. со са̄н̣им̣ париккхипа̄петва̄ антоса̄н̣ийам̣ т̣хито са̄т̣акам̣ апанетва̄ санна̄хакан̃чукам̣ павесетва̄ ун̣хӣсам̣ сӣсе пат̣имун̃читва̄ мен̣д̣акасин̇гадханумхи пава̄лаван̣н̣ам̣ джийам̣ а̄ропетва̄ тӯн̣ӣрам̣ пит̣т̣хе бандхитва̄ кхаггам̣ ва̄мато катва̄ ваджираггам̣ на̄ра̄чам̣ накхапит̣т̣хена париваттетва̄ са̄н̣им̣ виваритва̄ патхавим̣ бхиндитва̄ алан̇катана̄гакума̄ро вийа никкхамитва̄ гантва̄ ран̃н̃о апачитим̣ дассетва̄ ат̣т̣ха̄си. там̣ дисва̄ маха̄джана̄ вагганти наданти аппхот̣енти сел̣енти. ра̄джа̄ ‘‘дассехи, джотипа̄ла, сиппа’’нти а̄ха. дева, тумха̄кам̣ дхануггахесу аккхан̣аведхива̄лаведхисараведхисаддаведхино чатта̄ро дхануггахе паккоса̄пехӣти. атха ра̄джа̄ паккоса̄песи.
маха̄сатто ра̄джан̇ган̣е чатурассапариччхедаббхантаре ман̣д̣алам̣ катва̄ чатӯсу кан̣н̣есу чатта̄ро дхануггахе т̣хапетва̄ екекасса тим̣са тим̣са кан̣д̣асахасса̄ни да̄петва̄ екекасса сантике екекам̣ кан̣д̣ада̄йакам̣ т̣хапетва̄ сайам̣ ваджираггам̣ на̄ра̄чам̣ гахетва̄ ман̣д̣аламаджджхе т̣хатва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, име чатта̄ро ¶ дхануггаха̄ екаппаха̄ренева саре кхипитва̄ мам̣ виджджханту, ахам̣ етехи кхиттакан̣д̣а̄ни нива̄ресса̄мӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘евам̣ каротха̄’’ти а̄н̣а̄песи. дхануггаха̄ а̄хам̣су, ‘‘маха̄ра̄джа, майам̣ аккхан̣аведхива̄лаведхисараведхисаддаведхино, джотипа̄ло тарун̣ада̄рако, на майам̣ виджджхисса̄ма̄’’ти. маха̄сатто ‘‘саче саккотха, виджджхатха ма’’нти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ екаппаха̄ренева кан̣д̣а̄ни кхипим̣су. маха̄сатто та̄ни на̄ра̄чена пахаритва̄ йатха̄ ва̄ татха̄ ¶ ва̄ на па̄теси, бодхикот̣т̣хакам̣ пана париккхипанто вийа та̄лена та̄лам̣, ва̄лена ва̄лам̣, дан̣д̣акена дан̣д̣акам̣, ва̄джена ва̄джам̣ анатиккаманто кхипитва̄ сарагаббхам̣ ака̄си. дхануггаха̄нам̣ кан̣д̣а̄ни кхӣн̣а̄ни. со тесам̣ кан̣д̣акхӣн̣абха̄вам̣ н̃атва̄ сарагаббхам̣ авина̄сентова уппатитва̄ гантва̄ ран̃н̃о сантике ат̣т̣ха̄си. маха̄джано унна̄денто вагганто аппхот̣енто сел̣енто аччхарам̣ пахаранто маха̄кола̄халам̣ катва̄ ваттха̄бхаран̣а̄дӣни кхипи. евам̣ екара̄сибхӯтам̣ ат̣т̣ха̄расакот̣исан̇кхйам̣ дханам̣ ахоси.
атха ¶ нам̣ ра̄джа̄ пуччхи – ‘‘ким̣ сиппам̣ на̄метам̣ джотипа̄ла̄’’ти? сарапат̣иба̄ханам̣ на̄ма, дева̄ти. ан̃н̃е етам̣ джа̄нанта̄ аттхӣти. сакаладжамбудӣпе мам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃о наттхи, дева̄ти. апарам̣ дассехи, та̄та̄ти. дева, ете та̄ва чатӯсу кан̣н̣есу т̣хатва̄ чатта̄ропи джана̄ мам̣ виджджхитум̣ на саккхим̣су, ахам̣ панете чатӯсу кан̣н̣есу т̣хите екенева сарена виджджхисса̄мӣти. дхануггаха̄ т̣ха̄тум̣ на уссахим̣су. маха̄сатто чатӯсу кан̣н̣есу чатассо кадалийо т̣хапа̄петва̄ на̄ра̄чапун̇кхе раттасуттакам̣ бандхитва̄ екам̣ кадалим̣ сандха̄йа кхипи. на̄ра̄чо там̣ кадалим̣ виджджхитва̄ тато дутийам̣, тато татийам̣, тато чатуттхам̣, тато пат̣хамам̣ виддхамева виджджхитва̄ пуна тасса хаттхейева патит̣т̣хахи. кадалийо суттапариккхитта̄ ат̣т̣хам̣су. маха̄джано унна̄дасахасса̄ни паваттеси. ра̄джа̄ ‘‘ким̣ сиппам̣ на̄метам̣, та̄та̄’’ти? чаккавиддхам̣ на̄ма, дева̄ти. апарампи дассехи, та̄та̄ти. маха̄сатто саралат̣т̣хим̣ на̄ма, сарараджджум̣ на̄ма, сараведхим̣ на̄ма дассеси, сарапа̄са̄дам̣ на̄ма, сарасопа̄нам̣ на̄ма, сараман̣д̣апам̣ на̄ма, сарапа̄ка̄рам̣ на̄ма, сарапоккхаран̣им̣ на̄ма ака̄си, сарападумам̣ на̄ма пуппха̄песи, саравассам̣ на̄ма васса̄песи. ити ан̃н̃ехи аса̄дха̄ран̣а̄ни ¶ има̄ни два̄даса сиппа̄ни дассетва̄ пуна ан̃н̃ехи аса̄дха̄ран̣ейева сатта маха̄ка̄йе пада̄леси, ат̣т̣хан̇гулабахалам̣ удумбарападарам̣ виджджхи, чатуран̇гулабахалам̣ асанападарам̣, дван̇гулабахалам̣ тамбапат̣т̣ам̣, екан̇гулабахалам̣ айапат̣т̣ам̣, ека̄баддхам̣ пхалакасатам̣ винивиджджхитва̄ пала̄ласакат̣ава̄лукасакат̣ападарасакат̣а̄нам̣ пуримабха̄гена сарам̣ кхипитва̄ паччха̄бха̄гена никкхама̄песи, паччха̄бха̄гена сарам̣ кхипитва̄ пуримабха̄гена никкхама̄песи, удаке чатуусабхам̣, тхале ат̣т̣хаусабхат̣т̣ха̄нам̣ кан̣д̣ам̣ песеси. ва̄тин̇ган̣асан̃н̃а̄йа усабхаматтаке ва̄лам̣ виджджхи. бодхисатто саре кхипитва̄ а̄ка̄се сарапа̄са̄да̄дӣни катва̄ пуна екена сарена те саре ¶ па̄тенто бхан̇гавибхан̇ге ака̄сӣти ‘‘сарабхан̇го’’ти на̄ма пан̃н̃а̄то. тасса еттака̄ни сиппа̄ни дассентассева сӯрийо аттхан̇гато.
атхасса ра̄джа̄ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄нитва̄ ‘‘джотипа̄ла, аджджа вика̄ло, све твам̣ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ сакка̄рам̣ ган̣хиссаси, кесамассум̣ ка̄ретва̄ нхатва̄ ехӣ’’ти там̣ дивасам̣ париббайаттха̄йа сатасахассам̣ ада̄си. маха̄сатто ¶ ‘‘имина̄ майхам̣ аттхо наттхӣ’’ти ат̣т̣ха̄расакот̣исан̇кхйам̣ дханам̣ са̄мика̄нан̃н̃ева датва̄ махантена парива̄рена нха̄йитум̣ надим̣ гантва̄ кесамассум̣ ка̄ретва̄ нхатва̄ сабба̄лан̇ка̄раппат̣иман̣д̣ито анопама̄йа сирийа̄ нивесанам̣ пависитва̄ на̄наггарасабходжанам̣ бхун̃джитва̄ сирисайанам̣ абхируйха нипанно две йа̄ме сайитва̄ паччхимайа̄ме пабуддхо ут̣т̣ха̄йа паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ сайанапит̣т̣хе нисиннова аттано сиппасса а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ олокенто ‘‘мама сиппасса а̄дитова парама̄ран̣ам̣ пан̃н̃а̄йати, маджджхе килесапарибхого, парийоса̄не нирайамхи пат̣исандхи, па̄н̣а̄типа̄то килесапарибхогесу ча адхиматтаппама̄до нирайе пат̣исандхим̣ дети, ран̃н̃а̄ майхам̣ махантам̣ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ диннам̣, махантам̣ ме иссарийам̣ бхависсати, бхарийа̄ ча путтадхӣтаро ча бахӯ бхависсанти. килесаваттху кхо пана вепуллагатам̣ дуччаджам̣ хоти, ида̄нева никкхамитва̄ екакова аран̃н̃ам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ ¶ паббаджитум̣ йуттам̣ майха’’нти маха̄сайанато ут̣т̣ха̄йа кан̃чи аджа̄на̄пенто па̄са̄да̄ оруйха аггадва̄рена никкхамитва̄ екакова аран̃н̃ам̣ пависитва̄ годха̄варинадӣтӣре тийоджаникам̣ капит̣т̣хаванам̣ сандха̄йа па̄йа̄си.
тасса никкхантабха̄вам̣ н̃атва̄ сакко виссакаммам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘та̄та, джа̄типа̄ло абхиниккхаманам̣ никкханто, маха̄сама̄гамо бхависсати, годха̄варинадӣтӣре капит̣т̣хаване ассамам̣ ма̄петва̄ паббаджитапариккха̄ре пат̣ийа̄дехӣ’’ти а̄ха. со татха̄ ака̄си. маха̄сатто там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ екападикамаггам̣ дисва̄ ‘‘паббаджита̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нена бхавитабба’’нти тена маггена таттха гантва̄ кан̃чи апассанто пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ паббаджитапариккха̄ре дисва̄ ‘‘сакко девара̄джа̄ мама никкхантабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си ман̃н̃е’’ти чинтетва̄ са̄т̣акам̣ апанетва̄ раттава̄качирам̣ нива̄сетва̄ ча па̄рупитва̄ ча аджиначаммам̣ екам̣сагатам̣ ака̄си, джат̣а̄ман̣д̣алам̣ бандхитва̄ кха̄рика̄джам̣ ам̣се катва̄ каттарадан̣д̣ам̣ гахетва̄ пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ чан̇камам̣ а̄руйха катипайава̄ре апара̄парам̣ чан̇камитва̄ паббаджджа̄сирийа̄ ванам̣ упасобхайама̄но касин̣апарикаммам̣ катва̄ паббаджитато саттаме дивасе ат̣т̣ха сама̄паттийо пан̃ча абхин̃н̃а̄йо ча ниббаттетва̄ ун̃чха̄чарийа̄йа ванамӯлапхала̄ха̄ро екакова виха̄си. ма̄та̄питаро миттасухаджджа̄дайо н̃а̄тивагга̄писса там̣ апассанта̄ роданта̄ паридеванта̄ вичаранти.
атхеко ¶ ¶ ваначарако аран̃н̃ам̣ пависитва̄ капит̣т̣хакаассамападе нисиннам̣ маха̄саттам̣ дисва̄ сан̃джа̄нитва̄ гантва̄ тена саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ нагарам̣ гантва̄ тасса ма̄та̄питӯнам̣ а̄рочеси. те ран̃н̃о а̄рочайим̣су. ра̄джа̄ ‘‘етха нам̣ пассисса̄ма̄’’ти тасса ма̄та̄питаро гахетва̄ маха̄джанапаривуто ваначаракена деситена маггена годха̄варинадӣтӣрам̣ па̄пун̣и. бодхисатто надӣтӣрам̣ а̄гантва̄ а̄ка̄се нисинно дхаммам̣ десетва̄ те саббе ассамападам̣ ¶ павесетва̄ татрапи тесам̣ а̄ка̄се нисиннова ка̄месу а̄дӣнавам̣ пака̄сетва̄ дхаммам̣ десеси. ра̄джа̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ саббева паббаджим̣су. бодхисатто исиган̣апаривуто таттхева васи. атхасса таттха васанабха̄во сакаладжамбудӣпе па̄кат̣о ахоси. ан̃н̃епи ра̄джа̄но рат̣т̣хава̄сӣхи саддхим̣ а̄гантва̄ тасса сантике паббаджим̣су, сама̄гамо маха̄ ахоси. анупуббена анекасатасахассапариса̄ ахесум̣. йо ка̄мавитаккам̣ ва̄ бйа̄па̄давитаккам̣ ва̄ вихим̣са̄витаккам̣ ва̄ витаккети, маха̄сатто гантва̄ тасса пурато а̄ка̄се нисӣдитва̄ дхаммам̣ десети, касин̣апарикаммам̣ а̄чиккхати. тассова̄де т̣хатва̄ ат̣т̣ха сама̄паттийо уппа̄детва̄ джха̄наниппхаттим̣ патта̄ са̄лиссаро мен̣д̣иссаро паббато ка̄л̣адевило кисаваччхо анусиссо на̄радоти сатта джет̣т̣хантева̄сино ахесум̣. апарабха̄ге капит̣т̣хакаассамо парипӯри. исиган̣асса васанока̄со наппахоти.
атха маха̄сатто са̄лиссарам̣ а̄мантетва̄ ‘‘са̄лиссара, айам̣ ассамо исиган̣асса наппахоти, твам̣ имам̣ исиган̣ам̣ гахетва̄ маджджхаран̃н̃о виджите калаппачуллаканигамам̣ упанисса̄йа васа̄хӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти тасса вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ анекасахассам̣ исиган̣ам̣ гахетва̄ гантва̄ таттха ва̄сам̣ каппеси. мануссесу а̄гантва̄ паббаджантесу пуна ассамо парипӯри. бодхисатто мен̣д̣иссарам̣ а̄мантетва̄, ‘‘мен̣д̣иссара, твам̣ имам̣ исиган̣ам̣ а̄да̄йа сурат̣т̣хаджанападасса сӣмантаре са̄тодика̄ на̄ма надӣ аттхи, тасса̄ тӣре васа̄хӣ’’ти уййоджеси, пуна капит̣т̣хакаассамо парипӯри. етенупа̄йена татийава̄ре паббатам̣ а̄мантетва̄ ‘‘паббата, твам̣ маха̄ат̣авийам̣ ан̃джанапаббато на̄ма аттхи, там̣ упанисса̄йа васа̄хӣ’’ти песеси. чатуттхава̄ре ка̄л̣адевилам̣ а̄мантетва̄ ‘‘ка̄л̣адевила, твам̣ даккхин̣апатхе авантират̣т̣хе гханаселапаббато на̄ма аттхи, там̣ упанисса̄йа васа̄хӣ’’ти ¶ песеси. пуна капит̣т̣хакаассамо парипӯри, пан̃часу т̣ха̄несу анекасатасахассаисиган̣о ахоси. кисаваччхо пана маха̄саттам̣ а̄пуччхитва̄ дан̣д̣акиран̃н̃о ¶ виджите кумбхаватинагарам̣ на̄ма аттхи, там̣ упанисса̄йа уййа̄не виха̄си. на̄радо маджджхимадесе ан̃джанагирина̄маке паббатаджа̄лантаре виха̄си. анусиссо пана маха̄саттасса сантикева ахоси.
тасмим̣ ка̄ле дан̣д̣акира̄джа̄ екам̣ ладдхасакка̄рам̣ ган̣икам̣ т̣ха̄на̄ ча̄веси. са̄ аттано дхаммата̄йа ¶ вичарантӣ уййа̄нам̣ гантва̄ кисаваччхата̄пасам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ ка̄л̣акан̣н̣ӣ бхависсати, имасса сарӣре калим̣ пава̄хетва̄ нхатва̄ гамисса̄мӣ’’ти дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ саббапат̣хамам̣ тассӯпари бахалакхел̣ам̣ нит̣т̣хубхантӣ кисаваччхата̄пасасса джат̣антаре нит̣т̣хубхитва̄ дантакат̣т̣хамписса сӣсейева кхипитва̄ сайам̣ сӣсам̣ нха̄йитва̄ гата̄. ра̄джа̄пи там̣ саритва̄ пуна па̄катикамева ака̄си. са̄ мохамӯл̣ха̄ хутва̄ ‘‘ка̄л̣акан̣н̣исарӣре калим̣ пава̄хетва̄ мампи ра̄джа̄ пуна т̣ха̄не т̣хапети майа̄ йасо ладдхо’’ти сан̃н̃амака̄си. тато начирассева ра̄джа̄ пурохитам̣ т̣ха̄нато ча̄веси. со тасса̄ сантикам̣ гантва̄ ‘‘твам̣ кена ка̄ран̣ена пуна т̣ха̄нам̣ лабхасӣ’’ти пуччхи. атхасса са̄ ‘‘ра̄джуййа̄не ка̄л̣акан̣н̣исарӣре калисса пава̄хитатта̄’’ти а̄рочеси. пурохито гантва̄ татхева тасса сарӣре калим̣ пава̄хеси, тампи ра̄джа̄ пуна т̣ха̄не т̣хапеси. атхасса апарабха̄ге паччанто куппи. со сенан̇гапаривуто йуддха̄йа никкхами. атха нам̣ мохамӯл̣хо пурохито, ‘‘маха̄ра̄джа, ким̣ тумхе джайам̣ иччхатха, уда̄ху пара̄джайа’’нти пуччхитва̄ ‘‘джайа’’нти вутте – ‘‘тена хи ра̄джуййа̄не ка̄л̣акан̣н̣ӣ васати, тасса сарӣре калим̣ пава̄хетва̄ йа̄хӣ’’ти а̄ха. со тасса катхам̣ гахетва̄ ‘‘йе майа̄ саддхим̣ а̄гаччханти, те уййа̄не ка̄л̣акан̣н̣исарӣре калим̣ пава̄хентӯ’’ти ватва̄ уййа̄нам̣ пависитва̄ дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ саббапат̣хамам̣ сайамева тасса джат̣антаре кхел̣ам̣ нит̣т̣хубхитва̄ дантакат̣т̣хан̃ча кхипитва̄ сӣсам̣ нха̄йи. балака̄йописса татха̄ ака̄си.
тасмим̣ пакканте сена̄пати гантва̄ та̄пасам̣ дисва̄ дантакат̣т̣ха̄дӣни нӣхаритва̄ са̄дхукам̣ нха̄петва̄ ‘‘бханте, ран̃н̃о ким̣ бхависсатӣ’’ти пуччхи. а̄вуса̄ ¶ майхам̣ манопадосо наттхи, девата̄ пана купита̄ ¶ ито саттаме дивасе сакаларат̣т̣хам̣ арат̣т̣хам̣ кариссанти, твам̣ путтада̄рам̣ гахетва̄ сӣгхам̣ пала̄йитва̄ ан̃н̃аттха йа̄хӣти. со бхӣтатасито гантва̄ ран̃н̃о а̄рочеси, ра̄джа̄ тасса вачанам̣ на ган̣хи. со ниваттитва̄ аттано гехам̣ гантва̄ путтада̄рам̣ а̄да̄йа пала̄йитва̄ ан̃н̃ам̣ рат̣т̣хам̣ агама̄си. сарабхан̇гасаттха̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ две тарун̣ата̄пасе песетва̄ ‘‘кисаваччхам̣ ман̃часивика̄йа а̄нетха̄’’ти а̄ка̄сена а̄н̣а̄песи. ра̄джа̄ йуджджхитва̄ чоре гахетва̄ нагарамева пачча̄гами. тасмим̣ а̄гате девата̄ пат̣хамам̣ девам̣ васса̄песум̣, вассогхена саббакун̣апесу авахат̣есу суддхава̄лукавассам̣ васси, суддхава̄лукаматтхаке диббапуппхавассам̣ васси, диббапуппхаматтхаке ма̄сакавассам̣, ма̄сакаматтхаке каха̄пан̣авассам̣, каха̄пан̣аматтхаке дибба̄бхаран̣авассам̣ васси, манусса̄ соманассаппатта̄ хиран̃н̃асуван̣н̣а̄бхаран̣а̄ни ган̣хитум̣ а̄рабхим̣су. атха несам̣ сарӣре сампаджджалитам̣ на̄наппака̄рам̣ а̄вудхавассам̣ васси, манусса̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиджджим̣су. атха несам̣ упари махантамаханта̄ вӣтаччитан̇га̄ра̄ патим̣су ¶ , тесам̣ упари махантамаханта̄ни паджджалитапаббатакӯт̣а̄ни патим̣су, тесам̣ упари сат̣т̣хихаттхат̣т̣ха̄нам̣ пӯрайантам̣ сукхумава̄лукавассам̣ васси. евам̣ сат̣т̣хийоджанат̣т̣ха̄нам̣ арат̣т̣хам̣ ахоси, тасса евам̣ арат̣т̣хабха̄во сакаладжамбудӣпе пан̃н̃а̄йи.
атха тасса рат̣т̣хасса анантарарат̣т̣ха̄дхипатино ка̄лин̇го, ат̣т̣хако, бхӣмаратхоти тайо ра̄джа̄но чинтайим̣су – ‘‘пуббе ба̄ра̄н̣асийам̣ кала̄бука̄сикара̄джа̄ кхантива̄дита̄пасе апараджджхитва̄ патхавим̣ павит̣т̣хоти сӯйати, татха̄ ‘‘на̄л̣икерара̄джа̄ та̄пасе сунакхехи кха̄да̄петва̄, сахассаба̄ху аджджуно ча ан̇гӣрасе апараджджхитва̄, ида̄ни дан̣д̣акира̄джа̄ кисаваччхе апараджджхитва̄ саха рат̣т̣хена вина̄сам̣ патто’’ти сӯйати. имесам̣ пана чатуннам̣ ра̄джӯнам̣ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ майам̣ на джа̄на̄ма, там̣ но т̣хапетва̄ сарабхан̇гасаттха̄рам̣ ан̃н̃о катхетум̣ саматтхо на̄ма наттхи, там̣ упасан̇камитва̄ име пан̃хе пуччхисса̄ма̄’’ти ¶ . те тайопи махантена парива̄рена пан̃хапуччханаттха̄йа никкхамим̣су. те пана ‘‘асукопи никкханто’’ти на джа̄нанти, екеко ‘‘ахамева гаччха̄мӣ’’ти ман̃н̃ати, тесам̣ годха̄варинадито авидӯре сама̄гамо ¶ ахоси. те ратхехи отаритва̄ тайопи екамева ратхам̣ абхируйха годха̄варинадӣтӣрам̣ сампа̄пун̣им̣су.
тасмим̣ кхан̣е сакко пан̣д̣укамбаласила̄сане нисинно сатта пан̃хе чинтетва̄ ‘‘име пан̃хе т̣хапетва̄ сарабхан̇гасаттха̄рам̣ ан̃н̃о садеваке локе катхетум̣ саматтхо на̄ма наттхи, там̣ име пан̃хе пуччхисса̄ми, имепи тайо ра̄джа̄но сарабхан̇гасаттха̄рам̣ пан̃хам̣ пуччхитум̣ годха̄варинадӣтӣрам̣ патта̄, етесам̣ пан̃хепи ахамева пуччхисса̄мӣ’’ти двӣсу девалокесу девата̄хи паривуто девалокато отари. там̣ дивасамева кисаваччхо ка̄ламака̄си. тасса сарӣракиччам̣ ка̄ретум̣ чатӯсу т̣ха̄несу анекасахасса̄ исайо таттхева гантва̄ пан̃часу т̣ха̄несу ман̣д̣апан̃ча ка̄ретва̄ анекасахасса̄ исиган̣а̄ кисаваччхасса та̄пасасса чанданачитакам̣ катва̄ сарӣрам̣ джха̄песум̣. а̄л̣а̄ханасса саманта̄ ад̣д̣хайоджанаматте т̣ха̄не диббакусумавассам̣ васси. маха̄сатто тасса сарӣраниккхепам̣ ка̄ра̄петва̄ ассамам̣ пависитва̄ техи исиган̣ехи паривуто нисӣди. тесампи ра̄джӯнам̣ надӣтӣрам̣ а̄гатака̄ле маха̄сена̄ва̄ханатӯрийасаддо ахоси. маха̄сатто там̣ сутва̄ анусиссам̣ та̄пасам̣ а̄мантетва̄ ‘‘та̄та, твам̣ гантва̄ та̄ва джа̄на̄хи, ким̣ саддо на̄месо’’ти а̄ха. со па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄да̄йа таттха гантва̄ те ра̄джа̄но дисва̄ пуччханавасена пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘алан̇ката̄ кун̣д̣алино суваттха̄, вел̣урийамутта̄тхарукхаггабандха̄;
ратхесабха̄ тит̣т̣хатха ке ну тумхе, катхам̣ во джа̄нанти мануссалоке’’ти.
таттха вел̣урийамутта̄тхарукхаггабандха̄ти ¶ вел̣урийаман̣ӣхи чева мутта̄ламбакехи ча алан̇кататхарӯхи кхаггаратанехи саманна̄гата̄. тит̣т̣хатха̄ти екасмим̣ ратхе тит̣т̣хатха. ке нӯти ке на̄ма тумхе, катхам̣ во сан̃джа̄нантӣти?
те ¶ тасса вачанам̣ сутва̄ ратха̄ отаритва̄ вандитва̄ ат̣т̣хам̣су. тесу ат̣т̣хакара̄джа̄ тена саддхим̣ саллапанто дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ахамат̣т̣хако ¶ бхӣмаратхо пана̄йам̣, ка̄лин̇гара̄джа̄ пана уггатойам̣;
сусан̃н̃ата̄нам̣ исӣнам̣ дассана̄йа, идха̄гата̄ пуччхита̄йемха пан̃хе’’ти.
таттха уггатоти чандо вийа сӯрийо вийа ча па̄кат̣о пан̃н̃а̄то. сусан̃н̃ата̄нам̣ исӣнанти, бханте, на майам̣ ванакӣл̣а̄дӣнам̣ аттха̄йа а̄гата̄, атха кхо ка̄йа̄дӣхи сусан̃н̃ата̄нам̣ сӣласампанна̄нам̣ исӣнам̣ дассанаттха̄йа идха̄гата̄. пуччхита̄йемха пан̃хети сарабхан̇гасаттха̄рам̣ пан̃хе пуччхитум̣ емха, а̄гата̄мха̄ти аттхо. йа-ка̄ро бйан̃джанасандхикароти ведитаббо.
атха не та̄пасо ‘‘са̄дху маха̄ра̄джа̄, а̄гантаббат̣т̣ха̄нан̃н̃ева а̄гата̄ттха, тена хи нхатва̄ виссамитва̄ ассамападам̣ пависитва̄ исиган̣ам̣ вандитва̄ сарабхан̇гасаттха̄рамева пан̃хам̣ пуччхатха̄’’ти техи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ па̄нӣйагхат̣ам̣ уккхипитва̄ удакатхеве пун̃чханто а̄ка̄сам̣ олокенто саккам̣ девара̄джа̄нам̣ деваган̣апаривутам̣ ера̄ван̣аккхандхаварагатам̣ отарантам̣ дисва̄ тена саддхим̣ саллапанто татийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘веха̄йасам̣ тит̣т̣хаси анталиккхе, патхаддхуно паннарасева чандо;
пуччха̄ми там̣ йаккха маха̄нубха̄ва, катам̣ там̣ джа̄нанти мануссалоке’’ти.
таттха веха̄йасанти аббхуггантва̄ анталиккхе а̄ка̄се тит̣т̣хаси. патхаддхуноти патхаддхагато, аддхапатхе гаганамаджджхе т̣хитоти аттхо.
там̣ сутва̄ сакко чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йама̄ху ¶ девесу ‘суджампатӣ’ти, ‘магхава̄’ти там̣ а̄ху мануссалоке;
са девара̄джа̄ идамаджджа патто, сусан̃н̃ата̄нам̣ исӣнам̣ дассана̄йа̄’’ти.
таттха ¶ са девара̄джа̄ти со ахам̣ сакко девара̄джа̄. идамаджджа паттоти идам̣ т̣ха̄нам̣ аджджа а̄гато. дассана̄йа̄ти дассанаттха̄йа ванданаттха̄йа сарабхан̇гасаттха̄ран̃ча пан̃хам̣ пуччханаттха̄йа̄ти а̄ха.
атха ¶ нам̣ анусиссо ‘‘са̄дху, маха̄ра̄джа, тумхе паччха̄ а̄гаччхатха̄’’ти ватва̄ па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄да̄йа ассамападам̣ пависитва̄ па̄нӣйагхат̣ам̣ пат̣иса̄метва̄ тин̣н̣ам̣ ра̄джӯнам̣ девара̄джасса ча пан̃хапуччханаттха̄йа а̄гатабха̄вам̣ маха̄саттасса а̄рочеси. со исиган̣апаривуто маха̄виса̄лама̄л̣аке нисӣди. тайо ра̄джа̄но а̄гантва̄ исиган̣ам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. саккопи отаритва̄ исиган̣ам̣ упасан̇камитва̄ ан̃джалим̣ паггайха т̣хито исиган̣ам̣ ван̣н̣етва̄ вандама̄но пан̃чамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘дӯре сута̄ но исайо сама̄гата̄, махиддхика̄ иддхигун̣ӯпапанна̄;
ванда̄ми те айире пасанначитто, йе джӣвалокеттха мануссасет̣т̣ха̄’’ти.
таттха дӯре сута̄ ноти, бханте, амхехи тумхе дӯре девалоке т̣хитехийева сута̄ти мама̄йанто евама̄ха. идам̣ вуттам̣ хоти – име идха сама̄гата̄ амха̄кам̣ исайо дӯре сута̄ йа̄ва брахмалока̄ виссута̄ па̄кат̣а̄ти. махиддхика̄ти маха̄нубха̄ва̄. иддхигун̣ӯпапанна̄ти пан̃чавидхена иддхигун̣ена саманна̄гата̄. айирети, аййе. йети йе тумхе имасмим̣ джӣвалоке мануссесу сет̣т̣ха̄ти.
евам̣ исиган̣ам̣ ван̣н̣етва̄ сакко чха нисаджджадосе парихаранто екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ исӣнам̣ адхова̄те нисиннам̣ дисва̄ анусиссо чхат̣т̣хам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘гандхо исӣнам̣ чирадиккхита̄нам̣, ка̄йа̄ чуто гаччхати ма̄лутена;
ито пат̣иккамма сахассанетта, гандхо исӣнам̣ асучи девара̄джа̄’’ти.
таттха чирадиккхита̄нанти чирапаббаджита̄нам̣. пат̣иккамма̄ти пат̣иккама апехи. сахассанетта̄ти а̄лапанаметам̣. сакко хи амаччасахассехи чинтитам̣ аттхам̣ екакова пассати, тасма̄ ‘‘сахассанетто’’ти вуччати ¶ . атха ва̄ сахассанетта̄нам̣ пана дева̄нам̣ дассанӯпача̄ра̄тиккаманасаматтхоти ¶ сахассанетта̄ ¶ . асучӣти седамала̄дӣхи парибха̄витатта̄ дуггандхо, тумхе ча сучика̄ма̄, тена во еса гандхо ба̄дхатӣти.
там̣ сутва̄ сакко итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘гандхо исӣнам̣ чирадиккхита̄нам̣, ка̄йа̄ чуто гаччхату ма̄лутена;
вичиттапуппхам̣ сурабхим̣ва ма̄лам̣, гандхан̃ча етам̣ па̄т̣икан̇кха̄ма бханте;
на хеттха дева̄ пат̣иккӯласан̃н̃ино’’ти.
таттха гаччхатӯти йатха̄сукхам̣ паваттату, на̄сапут̣ам̣ но пахаратӯти аттхо. па̄т̣икан̇кха̄ма̄ти иччха̄ма паттхема. еттха̄ти етасмим̣ гандхе дева̄ джигуччхасан̃н̃ино на хонти. дуссӣлейева хи дева̄ джигуччханти, на сӣлавантети.
еван̃ча пана ватва̄ ‘‘бханте, анусисса ахам̣ махантена усса̄хена пан̃хам̣ пуччхитум̣ а̄гато, ока̄сам̣ ме карохӣ’’ти а̄ха. со тасса вачанам̣ сутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ исиган̣ам̣ ока̄сам̣ каронто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘пуриндадо бхӯтапатӣ йасассӣ, дева̄наминдо сакко магхава̄ суджампати;
са девара̄джа̄ асураган̣аппамаддано, ока̄сама̄кан̇кхати пан̃ха пуччхитум̣.
‘‘ко невимесам̣ идха пан̣д̣ита̄нам̣, пан̃хе пут̣т̣хо нипун̣е бйа̄кариссати;
тин̣ан̃ча ран̃н̃ам̣ мануджа̄дхипа̄нам̣, дева̄наминдасса ча ва̄савасса̄’’ти.
таттха ‘‘пуриндадо’’тиа̄дӣни саккассева гун̣ана̄ма̄ни. со хи пуре да̄нам̣ диннатта̄ пуриндадо, бхӯтесу джет̣т̣хакатта̄ бхӯтапати, парива̄расампада̄йа йасассӣ, парамиссарата̄йа дева̄наминдо, саттаннам̣ ваттапада̄нам̣ сут̣т̣ху кататта̄ сакко, пуримаджа̄тивасена магхава̄, суджа̄йа асуракан̃н̃а̄йа патибха̄вена ¶ суджампати, дева̄нам̣ ран̃джаната̄йа девара̄джа̄. ко нева̄ти ко ну ева. нипун̣ети сан̣хасукхуме пан̃хе. ран̃н̃анти ра̄джӯнам̣. имесам̣ чатуннам̣ ра̄джӯнам̣ манам̣ гахетва̄ ко имесам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ исӣнам̣ пан̃хе катхессати, пан̃хам̣ несам̣ катхетум̣ саматтхам̣ джа̄на̄тха̄ти вадати.
там̣ ¶ ¶ сутва̄ исиган̣о, ‘‘ма̄риса, анусисса твам̣ патхавийам̣ т̣хатва̄ патхавим̣ апассанто вийа катхеси, т̣хапетва̄ сарабхан̇гасаттха̄рам̣ ко ан̃н̃о етесам̣ пан̃хам̣ катхетум̣ саматтхо’’ти ватва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘айам̣ иси сарабхан̇го тапассӣ, йато джа̄то вирато метхунасма̄;
а̄черапутто сувинӣтарӯпо, со несам̣ пан̃ха̄ни вийа̄кариссатӣ’’ти.
таттха сарабхан̇готи саре кхипитва̄ а̄ка̄се сарапа̄са̄да̄дӣни катва̄ пуна екена сарена те саре па̄тенто бхан̇гавибхан̇ге ака̄сӣти сарабхан̇го. метхунасма̄ти метхунадхаммато. со кира метхунам̣ асевитва̄ паббаджито. а̄черапуттоти ран̃н̃о а̄чарийасса пурохитасса путто.
еван̃ча пана ватва̄ исиган̣о анусиссам̣ а̄ха – ‘‘ма̄риса, твамева саттха̄рам̣ вандитва̄ исиган̣асса вачанена саккена пуччхитапан̃хакатхана̄йа ока̄сам̣ ка̄рехӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ока̄сам̣ ка̄ренто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘кон̣д̣ан̃н̃а пан̃ха̄ни вийа̄карохи, йа̄чанти там̣ исайо са̄дхурӯпа̄;
кон̣д̣ан̃н̃а есо мануджесу дхаммо, йам̣ вуддхама̄гаччхати еса бха̄ро’’ти.
таттха кон̣д̣ан̃н̃а̄ти там̣ готтена̄лапати. дхаммоти сабха̄во. йам̣ вуддханти йам̣ пан̃н̃а̄йа вуддхам̣ пурисам̣ еса пан̃ха̄нам̣ виссаджджанабха̄ро на̄ма а̄гаччхати, есо мануджесу сабха̄во, тасма̄ чандимасӯрийасахассам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа па̄кат̣ам̣ катва̄ деваран̃н̃о пан̃хе катхехӣти.
тато ¶ маха̄пурисо ока̄сам̣ каронто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ката̄вака̄са̄ пуччханту бхонто, йам̣ кин̃чи пан̃хам̣ манаса̄бхипаттхитам̣;
ахан̃хи там̣ там̣ во вийа̄кариссам̣, н̃атва̄ сайам̣ локамимам̣ паран̃ча̄’’ти.
таттха ¶ йам̣ кин̃чӣти на кевалам̣ тумха̄кам̣йева, атха кхо садевакассапи локасса йам̣ манаса̄бхипаттхитам̣, там̣ мам̣ бхаванто пуччханту. ахан̃хи во идхалоканисситам̣ ва̄ паралоканисситам̣ ва̄ саббам̣ пан̃хам̣ иман̃ча паран̃ча локам̣ сайам̣ пан̃н̃а̄йа саччхикатва̄ катхесса̄мӣти саббан̃н̃упава̄ран̣ам̣ сампава̄реси.
евам̣ ¶ тена ока̄се кате сакко аттана̄ абхисан̇кхатам̣ пан̃хам̣ пуччхи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тато ча магхава̄ сакко, аттхадассӣ пуриндадо;
апуччхи пат̣хамам̣ пан̃хам̣, йан̃ча̄си абхипаттхитам̣.
‘‘ким̣ сӯ вадхитва̄ на када̄чи сочати, киссаппаха̄нам̣ исайо ван̣н̣айанти;
кассӣдха вуттам̣ пхарусам̣ кхаметха, аккха̄хи ме кон̣д̣ан̃н̃а етаматтха’’нти.
таттха йан̃ча̄сӣти йам̣ тасса манаса̄ абхипаттхитам̣ а̄си, там̣ пуччхӣти аттхо. етанти етам̣ майа̄ пуччхитаматтхам̣ аккха̄хи мети екага̄тха̄йа тайо пан̃хе пуччхи.
тато парам̣ бйа̄каронто а̄ха –
‘‘кодхам̣ вадхитва̄ на када̄чи сочати, маккхаппаха̄нам̣ исайо ван̣н̣айанти;
саббесам̣ вуттам̣ пхарусам̣ кхаметха, етам̣ кхантим̣ уттамама̄ху санто’’ти.
таттха кодхам̣ вадхитва̄ти кодхам̣ ма̄ретва̄ чхад̣д̣етва̄. сочанто хи пат̣игхачиттенева сочати, кодха̄бха̄ва̄ куто соко. тена вуттам̣ ¶ ‘‘на када̄чи сочатӣ’’ти. маккхаппаха̄нанти парехи аттано катагун̣амаккханалаккхан̣асса акатан̃н̃убха̄васан̇кха̄тасса маккхасса паха̄нам̣ исайо ван̣н̣айанти. саббесанти хӣнамаджджхимуккат̣т̣ха̄нам̣ саббесампи пхарусам̣ вачанам̣ кхаметха. сантоти пора̄н̣ака̄ пан̣д̣ита̄ евам̣ катхенти.
сакко а̄ха –
‘‘сакка̄ убхиннам̣ вачанам̣ титиккхитум̣, садисасса ва̄ сет̣т̣хатарасса ва̄пи;
катхам̣ ну хӣнасса вачо кхаметха, аккха̄хи ме кон̣д̣ан̃н̃а етаматтха’’нти.
сарабхан̇го а̄ха –
‘‘бхайа̄ ¶ хи сет̣т̣хасса вачо кхаметха, са̄рамбхахетӯ пана са̄дисасса;
йо ¶ чӣдха хӣнасса вачо кхаметха, етам̣ кхантим̣ уттамама̄ху санто’’ти. –
евама̄дӣнам̣ га̄тха̄нам̣ вачанаппат̣ивачанавасена самбандхо ведитаббо.
таттха аккха̄хи мети, бханте кон̣д̣ан̃н̃а, тумхехи две пан̃ха̄ сукатхита̄, еко ме читтам̣ на ган̣ха̄ти, катхам̣ сакка̄ аттано хӣнатарасса вачанам̣ адхива̄сетум̣, там̣ мама аккха̄хӣти пуччханто евама̄ха. етам̣ кхантинти йадетам̣ джа̄тиготта̄дихӣнасса вачанам̣ кхаманам̣, етам̣ кхантим̣ уттаманти пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ ваданти. йам̣ панетам̣ джа̄тиа̄дӣхи сет̣т̣хасса бхайена, садисасса каран̣уттарийалаккхан̣е са̄рамбхе а̄дӣнавадассанена кхаманам̣, неса̄ адхива̄санакханти на̄ма̄ти аттхо.
евам̣ вутте сакко маха̄саттам̣ а̄ха – ‘‘бханте, пат̣хамам̣ тумхе ‘саббесам̣ вуттам̣ пхарусам̣ кхаметха, етам̣ кхантим̣ уттамама̄ху санто’ти ватва̄ ида̄ни ‘йо чӣдха хӣнасса вачо кхаметха, етам̣ кхантим̣ уттамама̄ху санто’ти вадатха, на во пуримена паччхимам̣ саметӣ’’ти. атха нам̣ маха̄сатто, ‘‘сакка, паччхимам̣ майа̄ ‘айам̣ хӣно’ти н̃атва̄ пхарусавачанам̣ адхива̄сентасса васена вуттам̣, йасма̄ пана на сакка̄ рӯпадассанаматтена сатта̄нам̣ сет̣т̣ха̄дибха̄во н̃а̄тум̣, тасма̄ ¶ пуримам̣ вутта’’нти ватва̄ сатта̄нам̣ ан̃н̃атра сам̣ва̄са̄ рӯпадассанаматтена сет̣т̣ха̄дибха̄васса дувин̃н̃еййатам̣ пака̄сенто га̄тхама̄ха –
‘‘катхам̣ виджан̃н̃а̄ чатупаттхарӯпам̣, сет̣т̣хам̣ сариккхам̣ атхава̄пи хӣнам̣;
вирӯпарӯпена чаранти санто, тасма̄ хи саббесам̣ вачо кхаметха̄’’ти.
таттха чатупаттхарӯпанти чатӯхи ирийа̄патхехи пат̣иччханнасабха̄вам̣. вирӯпарӯпена̄ти вирӯпа̄нам̣ ла̄макапуггала̄нам̣ рӯпена уттамагун̣а̄ сантопи вичаранти. имасмим̣ панаттхе маджджхантикаттхерасса ваттху катхетаббам̣.
там̣ сутва̄ сакко никкан̇кхо хутва̄, ‘‘бханте, ета̄йа но кхантийа̄ а̄нисам̣сам̣ катхехӣ’’ти йа̄чи. атхасса маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ хетаматтхам̣ махатӣпи сена̄, сара̄джика̄ йуджджхама̄на̄ лабхетха;
йам̣ ¶ кхантима̄ саппурисо лабхетха, кхантӣбалассӯпасаманти вера̄’’ти.
таттха етаматтханти етам̣ веравӯпасаманиппат̣игхасабха̄васан̇кха̄там̣ аттхам̣.
евам̣ маха̄саттена кхантигун̣е катхите те ра̄джа̄но чинтайим̣су – ‘‘сакко аттанова пан̃хе пуччхати, амха̄кам̣ пуччханока̄сам̣ на дассатӣ’’ти. атха несам̣ аджджха̄сайам̣ видитва̄ сакко аттана̄ абхисан̇кхате чатта̄ро пан̃хе т̣хапетва̄ва тесам̣ кан̇кхам̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘субха̄ситам̣ те анумодийа̄на, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ми тадин̇гха брӯхи;
йатха̄ ахум̣ дан̣д̣акӣ на̄л̣икеро, атхаджджуно кала̄бу ча̄пи ра̄джа̄;
тесам̣ гатим̣ брӯхи супа̄пакамминам̣, каттхӯпапанна̄ исӣнам̣ вихет̣хака̄’’ти.
таттха ¶ анумодийа̄на̄ти идам̣ майа̄ пут̣т̣ха̄нам̣ тин̣н̣ам̣ пан̃ха̄нам̣ виссаджджанасан̇кха̄там̣ тава субха̄ситам̣ анумодитва̄. йатха̄ ахунти йатха̄ чатта̄ро джана̄ ахесум̣. кала̄бу ча̄ти кала̄бура̄джа̄ ча. атхаджджуноти атха аджджунара̄джа̄.
атхасса виссадждженто маха̄сатто пан̃ча га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘кисан̃хи ваччхам̣ авакирийа дан̣д̣акӣ, уччхиннамӯло саджано сарат̣т̣хо;
куккул̣ана̄ме нирайамхи паччати, тасса пхулин̇га̄ни патанти ка̄йе.
‘‘йо сан̃н̃ате паббаджите ахет̣хайи, дхаммам̣ бхан̣анте саман̣е адӯсаке;
там̣ на̄л̣икерам̣ сунакха̄ параттха, сан̇гамма кха̄данти випхандама̄нам̣.
‘‘атхаджджуно нирайе саттисӯле, авам̣сиро патито уддхам̣па̄до;
ан̇гӣрасам̣ ¶ готамам̣ хет̣хайитва̄, кхантим̣ тапассим̣ чирабрахмача̄рим̣.
‘‘йо кхан̣д̣асо паббаджитам̣ ачхедайи, кхантим̣ вадантам̣ саман̣ам̣ адӯсакам̣;
кала̄бувӣчим̣ упападжджа паччати, маха̄пата̄пам̣ кат̣укам̣ бхайа̄накам̣.
‘‘ета̄ни ¶ сутва̄ нирайа̄ни пан̣д̣ито, ан̃н̃а̄ни па̄пит̣т̣хатара̄ни четтха;
дхаммам̣ чаре саман̣абра̄хман̣есу, евам̣каро саггамупети т̣ха̄на’’нти.
таттха кисанти аппамам̣салохитатта̄ кисасарӣрам̣. авакирийа̄ти авакиритва̄ нит̣т̣хубханадантакат̣т̣хапа̄танена тасса сарӣре калим̣ пава̄хетва̄. уччхиннамӯлоти ¶ уччхиннамӯло хутва̄. саджаноти сапарисо. куккул̣ана̄ме нирайамхӣти йоджанасатаппама̄н̣е каппасан̣т̣хите ун̣хачха̄риканирайе. пхулин̇га̄нӣти вӣтаччитан̇га̄ра̄. тасса кира таттха ун̣хакуккул̣е нимуггасса навахи ван̣амукхехи ун̣ха̄ чха̄рика̄ пависанти, сӣсе махантамаханта̄ ан̇га̄ра̄ патанти. тесам̣ пана патанака̄ле сакаласарӣрам̣ дӣпаруккхо вийа джалати, балававедана̄ ваттанти. со адхива̄сетум̣ асакконто маха̄виравам̣ равати. сарабхан̇гасаттха̄ патхавим̣ бхиндитва̄ там̣ таттха татха̄паччама̄нам̣ дассеси, маха̄джано бхайасанта̄сама̄паджджи. тасса ативийа бхӣтабха̄вам̣ н̃атва̄ маха̄сатто там̣ нирайам̣ антарадха̄песи.
дхаммам̣ бхан̣антети дасакусалакаммапатхадхаммам̣ бха̄санте. саман̣ети самитапа̄пе. адӯсакети нирапара̄дхе. на̄л̣икеранти евам̣на̄макам̣ ра̄джа̄нам̣. параттха̄ти паралоке нирайе ниббаттам̣. сан̇гамма̄ти ито чито ча сама̄гантва̄ чхиндитва̄ махантамаханта̄ сунакха̄ кха̄данти. тасмим̣ кира калин̇гарат̣т̣хе дантапуранагаре на̄л̣икере на̄ма ран̃н̃е раджджам̣ ка̄райама̄не еко маха̄та̄пасо пан̃часатата̄пасапаривуто химаванта̄ а̄гамма ра̄джуййа̄не ва̄сам̣ каппетва̄ маха̄джанасса дхаммам̣ десеси. ‘‘дхаммиката̄пасо уййа̄не васатӣ’’ти ран̃н̃опи а̄рочайим̣су. ра̄джа̄ пана адхаммико адхаммена раджджам̣ ка̄реси. со амаччесу та̄пасам̣ пасам̣сантесу ‘‘ахампи дхаммам̣ сун̣исса̄мӣ’’ти уййа̄нам̣ гантва̄ та̄пасам̣ вандитва̄ нисӣди. та̄пасо ран̃н̃а̄ саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронто ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа, дхаммена раджджам̣ ка̄реси, джанам̣ на пӣл̣есӣ’’ти а̄ха. со тасса куджджхитва̄ ‘‘айам̣ кӯт̣аджат̣ило еттакам̣ ка̄лам̣ на̄гара̄нам̣ сантике маман̃н̃ева агун̣ам̣ катхеси ман̃н̃е, хоту джа̄нисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘све амха̄кам̣ гхарадва̄рам̣ а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти нимантетва̄ пунадивасе пура̄н̣агӯтхасса ча̄т̣ийо парипӯра̄петва̄ та̄пасесу а̄гатесу тесам̣ бхиккха̄бха̄джана̄ни гӯтхасса пӯра̄петва̄ два̄рам̣ пидаха̄петва̄ мусала̄ни ча лохадан̣д̣е ча га̄ха̄петва̄ ¶ исӣнам̣ сӣса̄ни бхинда̄петва̄ джат̣а̄су га̄ха̄петва̄ кад̣д̣ха̄петва̄ сунакхехи кха̄да̄петва̄ таттхева бхиннам̣ патхавим̣ пависитва̄ сунакхамаха̄нирайе ниббаттати, татрасса тига̄вутаппама̄н̣асарӣрам̣ ¶ ахоси. атха нам̣ махантамаханта̄ маха̄хаттхиппама̄н̣а̄ пан̃чаван̣н̣а̄ сунакха̄ анубандхитва̄ д̣ам̣ситва̄ навайоджана̄йа джалитаайапатхавийа̄ па̄тетва̄ мукхапӯрам̣ лун̃чанта̄ виппхандама̄нам̣ кха̄дим̣су. маха̄сатто патхавим̣ двидха̄ бхиндитва̄ там̣ нирайам̣ дассетва̄ маха̄джанасса бхӣтабха̄вам̣ н̃атва̄ антарадха̄песи.
атхаджджуноти ¶ сахассаба̄хура̄джа̄. ан̇гӣрасанти ан̇гехи рам̣сӣнам̣ ниччхаран̣ато евам̣ладдхана̄мам̣. хет̣хайитва̄ти вихет̣хетва̄ висапӣтакан̣д̣ена виджджхитва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄петва̄. со кира аджджуно на̄ма ра̄джа̄ махисакарат̣т̣хе кетакара̄джадха̄нийам̣ раджджам̣ ка̄ренто мигавам̣ гантва̄ миге вадхитва̄ ан̇га̄рапаккамам̣сам̣ кха̄данто вичари. атхекадивасам̣ мига̄нам̣ а̄гаманат̣т̣ха̄не кот̣т̣хакам̣ катва̄ миге олокайама̄но ат̣т̣ха̄си. тада̄ со та̄пасо тасса ран̃н̃о авидӯре екам̣ ка̄раруккхам̣ абхирухитва̄ пхала̄ни очинанто очинитапхаласа̄кхам̣ мун̃чи. тасса̄ виссат̣т̣ха̄йа саддена там̣т̣ха̄нам̣ патта̄ мига̄ пала̄йим̣су. ра̄джа̄ куджджхитва̄ та̄пасам̣ висамисситена саллена виджджхи. со паригалитва̄ патанто маттхакена кхадиракха̄н̣укам̣ а̄са̄детва̄ сӯлаггейева ка̄ламака̄си. ра̄джа̄ тан̇кхан̣ейева двидха̄ бхиннам̣ патхавим̣ пависитва̄ саттисӯланирайе ниббатти, тига̄вутаппама̄н̣ам̣ сарӣрам̣ ахоси. татра там̣ нирайапа̄ла̄ джалитехи а̄вудхехи кот̣т̣етва̄ джалитам̣ айапаббатам̣ а̄ропенти. паббатаматтхаке т̣хитака̄ле ва̄то пахарати, со ва̄таппаха̄рена паригалитва̄ патати. тасмим̣ кхан̣е хет̣т̣ха̄ навайоджана̄йа джалитаайапатхавийа̄ маха̄та̄лаккхандхаппама̄н̣ам̣ джалитам̣ айасӯлам̣ ут̣т̣хахати. со сӯлаггаматтхакейева а̄са̄детва̄ сӯла̄вуто тит̣т̣хати. тасмим̣ кхан̣е патхавӣ джалати, сӯлам̣ джалати, тасса сарӣрам̣ джалати. со таттха маха̄равам̣ раванто паччати. маха̄сатто патхавим̣ двидха̄ катва̄ там̣ нирайам̣ дассетва̄ маха̄джанасса бхӣтабха̄вам̣ н̃атва̄ антарадха̄песи.
кхан̣д̣асоти чатта̄ро хаттхапа̄де кан̣н̣ана̄сан̃ча кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ катва̄. адӯсаканти нирапара̄дхам̣. татха̄ чхеда̄петва̄ двӣхи каса̄хи паха̄расахассехи та̄л̣а̄петва̄ джат̣а̄су гахетва̄ а̄кад̣д̣ха̄петва̄ пат̣икуджджам̣ нипаджджа̄петва̄ ¶ пит̣т̣хийам̣ пан̣хийа̄ пахаритва̄ маха̄дуккхасамаппитам̣ ака̄си. кала̄бувӣчинти кала̄бу авӣчим̣. кат̣уканти тикхин̣аведанам̣, еварӯпам̣ нирайам̣ упападжджитва̄ чханнам̣ джа̄ла̄нам̣ антаре паччати. виттха̄рато пана кала̄буран̃н̃о ваттху кхантива̄диджа̄таке (джа̄. 1.4.49-52) катхитамева. ан̃н̃а̄ни па̄пит̣т̣хатара̄ни четтха̄ти етехи нирайехи па̄пит̣т̣хатара̄ни ча ан̃н̃а̄ни нирайа̄ни сутва̄. дхаммам̣ чарети, сакка девара̄джа, пан̣д̣ито кулапутто на кевалам̣ етейева чатта̄ро нирайа̄, етейева ча ра̄джа̄но нерайика̄, атха кхо ан̃н̃епи нирайа̄, ан̃н̃епи ча ра̄джа̄но нирайесу уппанна̄ти видитва̄ чатупаччайада̄надхаммика̄раккха̄варан̣асам̣видха̄насан̇кха̄там̣ саман̣абра̄хман̣есу дхаммам̣ чареййа̄ти.
евам̣ ¶ маха̄саттена чатуннам̣ ра̄джӯнам̣ ниббаттат̣т̣ха̄не дассите тайо ра̄джа̄но никкан̇кха̄ ахесум̣. тато сакко авасесе чатта̄ро пан̃хе пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘субха̄ситам̣ ¶ те анумодийа̄на, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ми тадин̇гха брӯхи;
катхам̣видхам̣ сӣлавантам̣ ваданти, катхам̣видхам̣ пан̃н̃авантам̣ ваданти;
катхам̣видхам̣ саппурисам̣ ваданти, катхам̣видхам̣ но сири но джаха̄тӣ’’ти.
таттха катхам̣видхам̣ но сири но джаха̄тӣти катхам̣видхам̣ ну пурисам̣ пат̣иладдхасирӣ на джаха̄тӣти.
атхасса виссадждженто маха̄сатто чатассо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘ка̄йена ва̄ча̄йа ча йодха сан̃н̃ато, манаса̄ ча кин̃чи на кароти па̄пам̣;
на аттахетӯ аликам̣ бхан̣ети, татха̄видхам̣ сӣлавантам̣ ваданти.
‘‘гамбхӣрапан̃хам̣ ¶ манаса̄бхичинтайам̣, на̄чча̄хитам̣ камма кароти луддам̣;
ка̄ла̄гатам̣ аттхападам̣ на рин̃чати, татха̄видхам̣ пан̃н̃авантам̣ ваданти.
‘‘йо ве катан̃н̃ӯ катаведи дхӣро, калйа̄н̣амитто дал̣хабхатти ча хоти;
дукхитасса саккачча кароти киччам̣, татха̄видхам̣ саппурисам̣ ваданти.
‘‘етехи саббехи гун̣ехупето, саддхо мудӯ сам̣вибха̄гӣ вадан̃н̃ӯ;
сан̇га̄хакам̣ сакхилам̣ сан̣хава̄чам̣, татха̄видхам̣ но сири но джаха̄тӣ’’ти.
таттха ¶ ‘‘ка̄йена̄’’тиа̄дӣни пада̄ни тивидхасучаритадва̄равасена вутта̄ни. на аттахетӯти десана̄сӣсамеветам̣, аттахету ва̄ парахету ва̄ йасахету ва̄ дханахету ва̄ ла̄бхахету ва̄ а̄мисакин̃чиккхахету ва̄ аликам̣ на катхетӣти аттхо. ка̄ман̃чеса аттхо ‘‘ва̄ча̄йа сан̃н̃ато’’ти имина̄ва сиддхо, муса̄ва̄дино пана акаттаббам̣ па̄пам̣ на̄ма наттхӣти гарубха̄вадӣпанаттхам̣ пуна евама̄ха̄ти ведитаббо. там̣ пуггалам̣ сӣлавантам̣ ваданти.
гамбхӣрапан̃ханти аттхато ча па̄л̣ито ча гамбхӣрам̣ гул̣хам̣ пат̣иччханнам̣ саттубхастаджа̄така- (джа̄. 1.7.46 а̄дайо) самбхаваджа̄така- (джа̄. 1.16.138 а̄дайо) маха̄уман̇гаджа̄такесу (джа̄. 2.22.590 а̄дайо) а̄гатасадисам̣ пан̃хам̣. манаса̄бхичинтайанти манаса̄ абхичинтенто аттхам̣ пат̣ивиджджхитва̄ чандасахассам̣ сӯрийасахассам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа па̄кат̣ам̣ катва̄ йо катхетум̣ саккотӣти ¶ аттхо. на̄чча̄хитанти на атиахитам̣, хита̄тиккантам̣ луддам̣ пхарусам̣ са̄хасикакамман̃ча йо на каротӣти аттхо. имасса панаттхасса а̄вибха̄ваттхам̣ –
‘‘на ¶ пан̣д̣ита̄ аттасукхасса хету, па̄па̄ни камма̄ни сама̄чаранти;
дуккхена пхут̣т̣ха̄ пил̣ита̄пи санта̄, чханда̄ доса̄ ча на джаханти дхамма’’нти. –
бхӯрипан̃хо катхетаббо.
ка̄ла̄гатанти еттха да̄нам̣ да̄таббака̄ле, сӣлам̣ раккхан̣ака̄ле, упосатхам̣ упава̄сака̄ле, саран̣есу патит̣т̣ха̄нака̄ле, паббаджитака̄ле, саман̣адхаммакаран̣ака̄ле, випассана̄ча̄расмим̣ йун̃джанака̄ле ча̄ти има̄ни да̄на̄дӣни сампа̄денто ка̄ла̄гатам̣ аттхападам̣ на рин̃чати на ха̄пети на гал̣а̄пети на̄ма. татха̄видханти сакка саббан̃н̃убуддха̄ ча паччекабуддха̄ ча бодхисатта̄ ча пан̃н̃авантам̣ катхента̄ еварӯпам̣ пуггалам̣ катхенти.
‘‘йо ве’’ти га̄тха̄йа парена аттано катагун̣ам̣ джа̄на̄тӣти катан̃н̃ӯ. евам̣ н̃атва̄ пана йенасса гун̣о като, тасса гун̣ам̣ пат̣икаронто катаведӣ на̄ма. дукхитасса̄ти аттано саха̄йасса дуккхаппаттасса дуккхам̣ аттани а̄ропетва̄ йо тасса уппаннакиччам̣ сахаттхена саккаччам̣ кароти, буддха̄дайо еварӯпам̣ саппурисам̣ на̄ма катхенти. апича саппуриса̄ на̄ма катан̃н̃ӯ катаведино хонтӣти сатапаттаджа̄така- (джа̄. 1.3.85-87) чӯл̣ахам̣саджа̄така- (джа̄. 1.15.133 а̄дайо) маха̄хам̣саджа̄така̄дӣни (джа̄. 2.21.89 а̄дайо) катхетабба̄ни. етехи саббехӣти сакка йо етехи хет̣т̣ха̄ вуттехи сӣла̄дӣхи саббехипи гун̣ехи упето. саддхоти окаппанасаддха̄йа саманна̄гато. мудӯти пийабха̄н̣ӣ. сам̣вибха̄гӣти сӣласам̣вибха̄гада̄насам̣вибха̄га̄бхирататта̄ сам̣вибха̄гӣ. йа̄чака̄нам̣ вачанам̣ н̃атва̄ да̄навасена вадан̃н̃ӯ. чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи тесам̣ тесам̣ сан̇ган̣ханато сан̇га̄хакам̣, мадхуравачаната̄йа сакхилам̣, мат̣т̣хавачаната̄йа сан̣хава̄чам̣ татха̄видхам̣ ну пуггалам̣ адхигатайасасобхаггасан̇кха̄та̄ сирӣ но джаха̄ти, на̄сса сирӣ винассатӣти.
евам̣ ¶ маха̄сатто гаганатале пун̣н̣ачандам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа чатта̄ро пан̃хе виссаджджеси. тато парам̣ сесапан̃ха̄нам̣ пуччха̄ ча виссаджджанан̃ча хоти –
‘‘субха̄ситам̣ ¶ ¶ те анумодийа̄на, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ми тадин̇гха брӯхи;
сӣлам̣ сирин̃ча̄пи сатан̃ча дхаммам̣, пан̃н̃ан̃ча кам̣ сет̣т̣хатарам̣ ваданти.
‘‘пан̃н̃а̄ хи сет̣т̣ха̄ кусала̄ ваданти, наккхаттара̄джа̄рива та̄рака̄нам̣;
сӣлам̣ сирӣ ча̄пи сатан̃ча дхаммо, анва̄йика̄ пан̃н̃авато бхаванти.
‘‘субха̄ситам̣ те анумодийа̄на, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ми тадин̇гха брӯхи;
катхам̣каро кинтикаро кима̄чарам̣, ким̣ севама̄но лабхатӣдха пан̃н̃ам̣;
пан̃н̃а̄йа да̄ниппат̣ипадам̣ вадехи, катхам̣каро пан̃н̃ава̄ хоти маччо.
‘‘севетха вуддхе нипун̣е бахуссуте, угга̄хако ча парипуччхако сийа̄;
сун̣еййа саккачча субха̄сита̄ни, евам̣каро пан̃н̃ава̄ хоти маччо.
‘‘са пан̃н̃ава̄ ка̄магун̣е авеккхати, аниччато дуккхато рогато ча;
евам̣ випассӣ паджаха̄ти чхандам̣, дуккхесу ка̄месу махаббхайесу.
‘‘са вӣтара̄го павинеййа досам̣, меттам̣ читтам̣ бха̄вайе аппама̄н̣ам̣;
саббесу бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣ам̣, аниндито брахмамупети т̣ха̄на’’нти.
таттха ¶ сӣланти а̄ча̄расӣлам̣. сиринти иссарийасирим̣. сатан̃ча дхамманти саппурисадхаммам̣. пан̃н̃анти супан̃н̃ам̣. евам̣ имесам̣ чатуннам̣ дхамма̄нам̣ катарам̣ дхаммам̣ сет̣т̣хатарам̣ вадантӣти пуччхати. пан̃н̃а̄ хӣти, сакка, етесу чатӯсу дхаммесу йа̄ еса̄ пан̃н̃а̄ ¶ на̄ма, са̄ва сет̣т̣ха̄, ити буддха̄дайо кусала̄ ваданти. йатха̄ хи та̄ракаган̣а̄ чандам̣ парива̄ренти, чандова тесам̣ уттамо. евам̣ сӣлан̃ча сирӣ ча̄пи сатан̃ча дхаммоти ете тайопи анва̄йика̄ пан̃н̃авато бхаванти пан̃н̃авантамева анугаччханти, пан̃н̃а̄йа ева парива̄ра̄ хонтӣти аттхо.
‘‘катхам̣каро’’тиа̄дӣни ан̃н̃аман̃н̃авевачана̄нева. катхам̣кароти ким̣ на̄ма каммам̣ каронто ким̣ а̄чаранто ким̣ севама̄но бхаджама̄но пайирупа̄сама̄но идхалоке пан̃н̃ам̣ лабхати, пан̃н̃а̄йамева пат̣ипадам̣ вадехи, джа̄нитука̄момхи, катхам̣каро маччо пан̃н̃ава̄ на̄ма хотӣти пуччхати. вуддхети пан̃н̃а̄вуддхиппатте пан̣д̣ите. нипун̣ети сукхумака̄ран̣аджа̄нанасаматтхе. евам̣кароти йо пуггало евам̣ вуттаппака̄ре ¶ пуггале севати бхаджати пайирупа̄сати, па̄л̣им̣ угган̣ха̄ти, пунаппунам̣ аттхам̣ пуччхати, па̄са̄н̣е лекхам̣ кхан̣анто вийа кан̃чанана̄л̣ийа̄ сӣхавасам̣ сампат̣иччханто вийа охитасото саккаччам̣ субха̄сита̄ни сун̣а̄ти, айам̣ евам̣каро маччо пан̃н̃ава̄ хотӣти.
евам̣ маха̄сатто па̄чӣналокадха̄туто сӯрийам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа пан̃н̃а̄йа пат̣ипадам̣ катхетва̄ ида̄ни тасса̄ пан̃н̃а̄йа гун̣ам̣ катхенто ‘‘са пан̃н̃ава̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ка̄магун̣ети ка̄макот̣т̣ха̄се хутва̄ абха̄ват̣т̣хена аниччато, дит̣т̣хадхаммикасампара̄йика̄нам̣ дуккха̄нам̣ ваттхубха̄вена дуккхато, ат̣т̣ханавутийа̄ рогамукха̄нам̣ ка̄ме нисса̄йа уппаттисамбхавена рогато ча авеккхати олокети, со евам̣ випассӣ етехи ка̄ран̣ехи ка̄ма̄нам̣ аничча̄дитам̣ пассанто ‘‘ка̄ме нисса̄йа уппаджджанакадуккха̄нам̣ анто наттхи, ка̄ма̄нам̣ паха̄намева сукха’’нти видитва̄ дуккхесу ка̄месу махаббхайесу чхандам̣ паджаха̄ти. са вӣтара̄готи, ‘‘сакка, со пуггало евам̣ вӣтара̄го нава̄гха̄таваттхувасена уппаджджанакасабха̄вадосам̣ винетва̄ меттачиттам̣ бха̄веййа, аппама̄н̣асатта̄рамман̣атта̄ аппама̄н̣ам̣ там̣ бха̄ветва̄ апарихӣнаджджха̄но агарахито брахмалоке уппаджджатӣ’’ти.
евам̣ маха̄сатте ка̄ма̄нам̣ досам̣ катхентейева тесам̣ тин̣н̣ампи ра̄джӯнам̣ сабалака̄йа̄нам̣ тадан̇гаппаха̄нена пан̃чака̄магун̣ара̄го пахӣно. там̣ н̃атва̄ маха̄сатто тесам̣ пахам̣санавасена га̄тхама̄ха –
‘‘махаттхийам̣ ¶ а̄гаманам̣ ахоси, тавамат̣т̣хака̄ бхӣмаратхасса ча̄пи;
ка̄лин̇гара̄джасса ча уггатасса, саббеса во ка̄мара̄го пахӣно’’ти.
таттха ¶ махаттхийанти махаттхам̣ маха̄виппха̄рам̣ маха̄джутикам̣. тавамат̣т̣хака̄ти тава ат̣т̣хака̄. пахӣноти тадан̇гаппаха̄нена пахӣно.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄но маха̄саттасса тхутим̣ каронта̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘еваметам̣ парачиттаведи, саббеса но ка̄мара̄го пахӣно;
карохи ока̄самануггаха̄йа, йатха̄ гатим̣ те абхисамбхавема̄’’ти.
таттха ануггаха̄йа̄ти паббаджджаттха̄йа ока̄сам̣ но карохи. йатха̄ майам̣ паббаджитва̄ тава гатим̣ ниппхаттим̣ абхисамбхавема па̄пун̣еййа̄ма, тайа̄ пат̣ивиддхагун̣ам̣ пат̣ивиджджхеййа̄ма̄ти вадим̣су.
атха ¶ несам̣ ока̄сам̣ каронто маха̄сатто итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘кароми ока̄самануггаха̄йа, татха̄ хи во ка̄мара̄го пахӣно;
пхара̄тха ка̄йам̣ випула̄йа пӣтийа̄, йатха̄ гатим̣ ме абхисамбхаветха̄’’ти.
таттха пхара̄тха ка̄йанти джха̄напӣтийа̄ випула̄йа ка̄йам̣ пхаратха̄ти.
там̣ сутва̄ те сампат̣иччханта̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘саббам̣ карисса̄ма тава̄нуса̄саним̣, йам̣ йам̣ тувам̣ ваккхаси бхӯрипан̃н̃а;
пхара̄ма ка̄йам̣ випула̄йа пӣтийа̄, йатха̄ гатим̣ те абхисамбхавема̄’’ти.
атха несам̣ сабалака̄йа̄нам̣ маха̄сатто паббаджджам̣ да̄петва̄ исиган̣ам̣ уййодженто га̄тхама̄ха –
‘‘ката̄йа ¶ ваччхасса кисасса пӯджа̄, гаччханту бхонто исайо са̄дхурӯпа̄;
джха̄не рата̄ хотха сада̄ сама̄хита̄, еса̄ ратӣ паббаджитасса сет̣т̣ха̄’’ти.
таттха гаччхантӯти аттано аттано васанат̣т̣ха̄на̄ни гаччханту.
исайо ¶ тасса сарабхан̇гасаттхуно вачанам̣ сираса̄ сампат̣иччхитва̄ вандитва̄ а̄ка̄сам̣ уппатитва̄ сака̄ни васанат̣т̣ха̄на̄ни гамим̣су. саккопи ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ маха̄саттасса тхутим̣ катва̄ ан̃джалим̣ паггайха сӯрийам̣ намассанто вийа маха̄саттам̣ намассама̄но сапарисо пакка̄ми. етаматтхам̣ видитва̄ саттха̄ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘сутва̄на га̄тха̄ параматтхасам̣хита̄, субха̄сита̄ исина̄ пан̣д̣итена;
те ведаджа̄та̄ анумодама̄на̄, пакка̄му дева̄ девапурам̣ йасассино.
‘‘га̄тха̄ има̄ аттхаватӣ субйан̃джана̄, субха̄сита̄ исина̄ пан̣д̣итена;
йо кочима̄ ат̣т̣хикатва̄ сун̣еййа, лабхетха пубба̄парийам̣ висесам̣;
ладдха̄на пубба̄парийам̣ висесам̣, адассанам̣ маччура̄джасса гаччхе’’ти.
таттха ¶ параматтхасам̣хита̄ти аничча̄дидӣпанена нибба̄наниссита̄. га̄тха̄ има̄ти идам̣ саттха̄ сарабхан̇гасаттхуно нибба̄нада̄йакам̣ субха̄ситам̣ ван̣н̣енто а̄ха. таттха аттхаватӣти нибба̄нада̄йакат̣т̣хена параматтханиссита̄. субйан̃джана̄ти парисуддхабйан̃джана̄. субха̄сита̄ти сукатхита̄. ат̣т̣хикатва̄ти аттано аттхикабха̄вам̣ катва̄ аттхико хутва̄ саккаччам̣ сун̣еййа. пубба̄парийанти пат̣хамаджджха̄нам̣ пуббависесо, дутийаджджха̄нам̣ апарависесо. дутийаджджха̄нам̣ пуббависесо, татийаджджха̄нам̣ апарависесоти евам̣ ат̣т̣хасама̄паттичатумаггавасена пубба̄парабха̄вена т̣хитам̣ висесам̣. адассананти парийоса̄не апарависесам̣ ¶ арахаттам̣ лабхитва̄ нибба̄нам̣ па̄пун̣еййа. нибба̄наппатто хи пуггало маччура̄джасса адассанам̣ гато на̄ма хотӣти.
евам̣ саттха̄ арахаттена десана̄йа кӯт̣ам̣ ган̣хитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи моггалла̄насса а̄л̣а̄хане пуппхавассам̣ вассӣ’’ти ватва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄ненто а̄ха –
‘‘са̄лиссаро са̄рипутто, мен̣д̣иссаро ча кассапо;
паббато ануруддхо ча, качча̄йано ча девало;
‘‘анусиссо ча а̄нандо, кисаваччхо ча колито;
на̄радо уда̄йиттхеро, париса̄ буддхапариса̄;
сарабхан̇го локана̄тхо, евам̣ дха̄ретха джа̄така’’нти.
сарабхан̇гаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.
[523] 3. аламбуса̄джа̄такаван̣н̣ана̄
атхабравӣти ¶ идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄раббха катхеси. ваттху индрийаджа̄таке (джа̄. 1.8.60 а̄дайо) виттха̄ритамева. саттха̄ пана там̣ бхиккхум̣ ‘‘саччам̣ кира твам̣, бхиккху, уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘кена уккан̣т̣ха̄питосӣ’’ти ватва̄ ‘‘пура̄н̣адутийика̄йа̄’’ти вутте ‘‘бхиккху еса̄ иттхӣ туйхам̣ анаттхака̄рика̄, твам̣ етам̣ нисса̄йа джха̄нам̣ на̄сетва̄ тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни мӯл̣хо висан̃н̃ӣ нипаджджитва̄ уппанна̄йа сан̃н̃а̄йа маха̄паридевам̣ паридевӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ¶ ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄сират̣т̣хе бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто саббасиппесу ниппхаттим̣ патва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ аран̃н̃а̄йатане ванамӯлапхала̄ха̄ро йа̄песи. атхека̄ мигӣ тасса пасса̄ват̣т̣ха̄не самбхавамиссакам̣ тин̣ам̣ кха̄дитва̄ удакам̣ пиви. еттакенева ча тасмим̣ пат̣ибаддхачитта̄ габбхам̣ пат̣илабхитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа каттхачи агантва̄ таттхева тин̣ам̣ кха̄дитва̄ ассамасса са̄мантейева вичарати ¶ . маха̄сатто паригган̣ханто там̣ ка̄ран̣ам̣ ан̃н̃а̄си. са̄ апарабха̄ге мануссада̄ракам̣ виджа̄йи. маха̄сатто там̣ путтасинехена пат̣иджагги, ‘‘исисин̇го’’тисса на̄мам̣ ака̄си. атха нам̣ маха̄сатто вин̃н̃утаппаттам̣ пабба̄джетва̄ аттано махаллакака̄ле там̣ а̄да̄йа на̄риванам̣ на̄ма гантва̄, ‘‘та̄та, имасмим̣ химаванте имехи пуппхехи садиса̄ иттхийо на̄ма хонти, та̄ аттано васам̣ гате маха̄вина̄сам̣ па̄пенти, на та̄сам̣ васам̣ на̄ма гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти овадитва̄ апарабха̄ге брахмалокапара̄йан̣о ахоси.
исисин̇гопи джха̄накӣл̣ам̣ кӣл̣анто химавантаппадесе ва̄сам̣ каппеси. гхоратапо парамадхитиндрийо ахоси. атхасса сӣлатеджена саккасса бхаванам̣ кампи, сакко а̄вадждженто там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ ‘‘айам̣ мам̣ саккатта̄ ча̄веййа, екам̣ аччхарам̣ песетва̄ сӣламасса бхинда̄песса̄мӣ’’ти сакаладевалокам̣ упапариккханто аттано ад̣д̣хатеййакот̣исан̇кха̄нам̣ парича̄рика̄нам̣ маджджхе екам̣ аламбусам̣ на̄ма аччхарам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ тасса сӣлам̣ бхиндитум̣ саматтхам̣ адисва̄ там̣ паккоса̄петва̄ тасса сӣлабхедам̣ ка̄тум̣ а̄н̣а̄песи. таматтхам̣ ¶ а̄викаронто саттха̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘атхабрави браха̄ индо, ватрабхӯ джайатам̣ пита̄;
девакан̃н̃ам̣ пара̄бхетва̄, судхамма̄йам̣ аламбуса’’нти.
таттха браха̄ти маха̄. ватрабхӯти ватрасса на̄ма асурасса абхибхавита̄. джайатам̣ пита̄ти джайанта̄нам̣ джайаппатта̄нам̣ сеса̄нам̣ теттим̣са̄йа девапутта̄нам̣ питукиччаса̄дханена пита̄. пара̄бхетва̄ти хадайам̣ бхиндитва̄ олокенто вийа там̣ ‘‘пат̣ибала̄ айа’’нти н̃атва̄ти аттхо. судхамма̄йанти судхамма̄йам̣ девасабха̄йам̣.
пан̣д̣укамбаласила̄сане нисинно там̣ аламбусам̣ паккоса̄петва̄ идама̄ха –
‘‘миссе ¶ дева̄ там̣ йа̄чанти, та̄ватим̣са̄ саиндака̄;
исиппалобхане гаччха, исисин̇гам̣ аламбусе’’ти.
таттха ¶ миссети там̣ а̄лапати, идан̃ча тасса̄ на̄мам̣, сабба̄ паниттхийо пурисе килесамиссанена миссанато ‘‘мисса̄’’ти вуччанти, тена са̄дха̄ран̣ена гун̣ана̄мена̄лапанто евама̄ха. исиппалобханети исӣнам̣ палобханасаматтхе. исисин̇ганти тасса кира маттхаке мигасин̇га̄ка̄рена две чӯл̣а̄ ут̣т̣хахим̣су, тасма̄ евам̣ вуччати.
ити сакко ‘‘гаччха исисин̇гам̣ упасан̇камитва̄ аттано васам̣ а̄нетва̄ сӣламасса бхинда̄’’ти аламбусам̣ а̄н̣а̄песи.
‘‘пура̄йам̣ амхе аччети, ваттава̄ брахмачарийава̄;
нибба̄на̄бхирато вуддхо, тасса магга̄ни а̄вара̄’’ти. – вачанам̣ а̄ха;
таттха пура̄йанти айам̣ та̄пасо ваттасампанно ча брахмачарийава̄ ча, со панеса дӣгха̄йуката̄йа нибба̄насан̇кха̄те магге абхирато гун̣авуддхийа̄ ча вуддхо. тасма̄ йа̄ва еса амхе на̄тиккамати, на абхибхавитва̄ имамха̄ т̣ха̄на̄ ча̄вети, та̄вадева твам̣ гантва̄ тасса девалокагамана̄ни магга̄ни а̄вара, йатха̄ идха на̄гаччхати, евам̣ карохӣти аттхо.
там̣ сутва̄ аламбуса̄ га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘девара̄джа кимева твам̣, мамева тувам̣ сиккхаси;
исиппалобхане гаччха, санти ан̃н̃а̄пи аччхара̄.
‘‘ма̄дисийо павара̄ чева, асоке нандане ване;
та̄сампи хоту парийа̄йо, та̄пи йанту палобхана̄’’ти.
таттха ¶ кимева тванти ким̣ на̄метам̣ твам̣ каросӣти дӣпети. мамева тувам̣ сиккхасӣти имасмим̣ сакаладевалоке мамева тувам̣ иккхаси, ан̃н̃ам̣ на пассасӣти адхиппа̄йена вадати. са-ка̄ро панеттха бйан̃джанасандхикаро. исиппалобхане гаччха̄ти ким̣ка̄ран̣а̄ ман̃н̃ева евам̣ вадесӣти адхиппа̄йо ¶ . павара̄ чева̄ти майа̄ уттаритара̄ чева. асокети сокарахите. нанданети нандиджанаке. парийа̄йоти гаманава̄ро.
тато ¶ сакко тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘аддха̄ хи саччам̣ бхан̣аси, санти ан̃н̃а̄пи аччхара̄;
та̄дисийо павара̄ чева, асоке нандане ване.
‘‘на та̄ евам̣ паджа̄нанти, па̄ричарийам̣ пумам̣ гата̄;
йа̄дисам̣ твам̣ паджа̄на̄си, на̄ри саббан̇гасобхане.
‘‘твамева гаччха калйа̄н̣и, иттхӣнам̣ павара̄ часи;
тавева ван̣н̣арӯпена, савасама̄найиссасӣ’’ти.
таттха пумам̣ гата̄ти пурисам̣ упасан̇каманта̄ сама̄на̄ пурисапалобхинипа̄ричарийам̣ на джа̄нанти. ван̣н̣арӯпена̄ти сарӣраван̣н̣ена чева рӯпасампаттийа̄ ча. савасама̄найиссасӣти там̣ та̄пасам̣ аттано васам̣ а̄нессасӣти.
там̣ сутва̄ аламбуса̄ две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘на ва̄хам̣ на гамисса̄ми, девара̄джена песита̄;
вибхеми четам̣ а̄са̄дум̣, уггатеджо хи бра̄хман̣о.
‘‘анеке нирайам̣ патта̄, исима̄са̄дийа̄ джана̄;
а̄панна̄ мохасам̣са̄рам̣, тасма̄ лома̄ни хам̣сайе’’ти.
таттха на ва̄ханти на ве ахам̣. вибхемӣти бха̄йа̄ми. а̄са̄дунти а̄са̄дитум̣. идам̣ вуттам̣ хоти – на̄хам̣, дева, тайа̄ песита̄ на гамисса̄ми, апича̄хам̣ там̣ исим̣ сӣлабхеданаттха̄йа аллӣйитум̣ бха̄йа̄ми, уггатеджо хи соти. а̄са̄дийа̄ти а̄са̄детва̄. мохасам̣са̄ранти мохена сам̣са̄рам̣, мохена исим̣ палобхетва̄ сам̣са̄рам̣ а̄панна̄ ват̣т̣адуккхе патит̣т̣хита̄ сатта̄ ган̣анапатхам̣ атикканта̄ ¶ . тасма̄ти тена ка̄ран̣ена. лома̄ни хам̣сайети ахам̣ лома̄ни ут̣т̣хапеми, ‘‘тасса кира̄хам̣ сӣлам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти чинтайама̄на̄йа ме лома̄ни пахам̣сантӣти вадати.
‘‘идам̣ ватва̄на пакка̄ми, аччхара̄ ка̄маван̣н̣инӣ;
мисса̄ мисситумиччхантӣ, исисин̇гам̣ аламбуса̄.
‘‘са̄ ¶ ¶ ча там̣ ванамогайха, исисин̇гена раккхитам̣;
бимбиджа̄лакасан̃чханнам̣, саманта̄ аддхайоджанам̣.
‘‘па̄това па̄тара̄самхи, удан̣хасамайам̣ пати;
аггит̣т̣хам̣ паримаджджантам̣, исисин̇гам̣ упа̄гамӣ’’ти. – има̄ абхисамбуддхага̄тха̄;
таттха пакка̄мӣти тена хи, девара̄джа, а̄ваджджеййа̄си манти аттано сайанагаббхам̣ пависитва̄ алан̇каритва̄ исисин̇гам̣ килесена мисситум̣ иччхантӣ пакка̄ми, бхиккхаве, са̄ аччхара̄ тасса ассамам̣ гата̄ти. бимбиджа̄лакасан̃чханнанти раттан̇кураванена сан̃чханнам̣. па̄това па̄тара̄самхӣти, бхиккхаве, па̄тара̄савела̄йа па̄това пагейева атипагева. удан̣хасамайам̣ патӣти сӯрийуггаманавела̄йамева. аггит̣т̣ханти аггиса̄лам̣. раттим̣ падха̄намануйун̃джитва̄ па̄това нхатва̄ удакакиччам̣ катва̄ пан̣н̣аса̄ла̄йам̣ тхокам̣ джха̄насукхена вӣтина̄метва̄ никкхамитва̄ аггиса̄лам̣ саммаджджантам̣ там̣ исисин̇гам̣ са̄ упа̄гами, иттхивила̄сам̣ дассентӣ тасса пурато ат̣т̣ха̄си.
атха нам̣ та̄пасо пуччханто а̄ха –
‘‘ка̄ ну виджджурива̄бха̄си, осадхӣ вийа та̄рака̄;
вичиттахаттха̄бхаран̣а̄, а̄муттаман̣икун̣д̣ала̄.
‘‘а̄диччаван̣н̣асан̇ка̄са̄, хемачанданагандхинӣ;
сан̃н̃атӯрӯ маха̄ма̄йа̄, кума̄рӣ ча̄рудассана̄.
‘‘вилагга̄ мудука̄ суддха̄, па̄да̄ те суппатит̣т̣хита̄;
гамана̄ ка̄манӣйа̄ те, харантийева ме мано.
‘‘анупубба̄ ¶ ча те ӯрӯ, на̄гана̄сасамӯпама̄;
вимат̣т̣ха̄ туйхам̣ суссон̣ӣ, аккхасса пхалакам̣ йатха̄.
‘‘уппалассева кин̃джаккха̄, на̄бхи те са̄дхусан̣т̣хита̄;
пура̄ кан̣хан̃джанассева, дӯрато патидиссати.
‘‘дувидха̄ ¶ джа̄та̄ ураджа̄, аван̣т̣а̄ са̄дхупаччуда̄;
пайодхара̄ апатита̄, ад̣д̣хала̄бусама̄ тхана̄.
‘‘дӣгха̄ камбутала̄бха̄са̄, гӣва̄ ен̣еййака̄ йатха̄;
пан̣д̣ара̄варан̣а̄ ваггу, чатуттхаманасаннибха̄.
‘‘уддхагга̄ ¶ ча адхагга̄ ча, думаггапаримаджджита̄;
дувиджа̄ неласамбхӯта̄, данта̄ тава судассана̄.
‘‘апан̣д̣ара̄ лохитанта̄, джин̃джӯкапхаласаннибха̄;
а̄йата̄ ча виса̄ла̄ ча, нетта̄ тава судассана̄.
‘‘на̄тидӣгха̄ сусаммат̣т̣ха̄, канакабйа̄самочита̄;
уттаман̇гаруха̄ туйхам̣, кеса̄ чанданагандхика̄.
‘‘йа̄вата̄ касигораккха̄, ва̄н̣иджа̄нан̃ча йа̄ гати;
исӣнан̃ча параккантам̣, сан̃н̃ата̄нам̣ тапассинам̣.
‘‘на те самасамам̣ пассе, асмим̣ патхавиман̣д̣але;
ко ва̄ твам̣ касса ва̄ путто, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.
таттха вичиттахаттха̄бхаран̣а̄ти вичиттехи хаттха̄бхаран̣ехи саманна̄гата̄. хемачанданагандхинӣти суван̣н̣аван̣н̣ачанданагандхавилепана̄. сан̃н̃атӯрӯти суват̣т̣итагханаӯру сампаннаӯрулаккхан̣а̄. вилагга̄ти сам̣кхиттамаджджха̄. мудука̄ти муду сукхума̄ла̄. суддха̄ти ниммала̄. суппатит̣т̣хита̄ти самам̣ патхавим̣ пхусанта̄ ¶ сут̣т̣ху патит̣т̣хита̄. гамана̄ти гаччхама̄на̄. ка̄манӣйа̄ти канта̄ ка̄митаббайуттака̄. харантийева ме маноти ете еварӯпена парамена иттхивила̄сена чан̇камантийа̄ тава па̄да̄ мама читтам̣ харантийева. вимат̣т̣ха̄ти виса̄ла̄. суссон̣ӣти сундарасон̣ӣ. аккхасса̄ти сундараван̣н̣асса аккхасса суван̣н̣апхалакам̣ вийа виса̄ла̄ те сон̣ӣти вадати. уппалассева кин̃джаккха̄ти нӣлуппалакан̣н̣ика̄ вийа. кан̣хан̃джанассева̄ти сукхумакан̣халомачиттатта̄ евама̄ха.
‘‘дувидха̄’’тига̄тхам̣ тхане ван̣н̣айанто а̄ха. те хи две хутва̄ уре джа̄та̄ ван̣т̣асса абха̄ва̄ аван̣т̣а̄, уре лагга̄ ева хутва̄ сут̣т̣ху никкхантатта̄ ¶ са̄дхупаччуда̄, пайасса дха̄ран̣ато пайодхара̄, апатита̄ти на патита̄, амила̄тата̄йа ва̄ аламбаната̄йа ва̄ на анто павит̣т̣ха̄ти апатита̄, суван̣н̣апхалаке т̣хапитасуван̣н̣амайават̣т̣аала̄буно ад̣д̣хена садисата̄йа ад̣д̣хала̄бусама̄ тхана̄. ен̣еййака̄ йатха̄ти ен̣ӣмигасса хи дӣгха̄ ча ват̣т̣а̄ ча гӣва̄ собхати йатха̄, евам̣ тава гӣва̄ тхокам̣ дӣгха̄. камбутала̄бха̄са̄ти суван̣н̣а̄лин̇гаталасаннибха̄ гӣва̄ти аттхо. пан̣д̣ара̄варан̣а̄ти данта̄варан̣а̄. чатуттхаманасаннибха̄ти чатуттхамано вуччати чатуттхаманаваттхубхӯта̄ дживха̄. абхираттабха̄вена дживха̄садисам̣ те от̣т̣хапарийоса̄нанти вадати. уддхагга̄ти хет̣т̣химаданта̄. адхагга̄ти упаримаданта̄. думаггапаримаджджита̄ти ¶ дантакат̣т̣хапаримаджджита̄ парисуддха̄. дувиджа̄ти двиджа̄. неласамбхӯта̄ти ниддосесу ханумам̣сапарийоса̄несу самбхӯта̄.
апан̣д̣ара̄ти кан̣ха̄. лохитанта̄ти раттапарийанта̄. джин̃джӯкапхаласаннибха̄ти раттат̣т̣ха̄не джин̃джукапхаласадиса̄. судассана̄ти пассанта̄нам̣ атиттикара̄ пан̃чапаса̄дасаманна̄гата̄. на̄тидӣгха̄ти пама̄н̣айутта̄. сусаммат̣т̣ха̄ти сут̣т̣ху саммат̣т̣ха̄. канакабйа̄самочита̄ти канакабйа̄ вуччати суван̣н̣апхан̣ика̄, та̄йа гандхателам̣ а̄да̄йа пахарита̄ сурачита̄. касигораккха̄ти имина̄ касин̃ча гораккхан̃ча нисса̄йа джӣванакасатте дассети. йа̄ гатӣти йаттака̄ ниппхатти. параккантанти йаттакам̣ исӣнам̣ параккантам̣, виттха̄рӣката̄ имасмим̣ химаванте йаттака̄ исайо васантӣти аттхо. на те самасаманти тесу саббесу екампи рӯпалӣл̣а̄вила̄са̄дисамата̄йа тайа̄ сама̄нам̣ на пасса̄ми. ко ва̄ тванти идам̣ тасса̄ иттхибха̄вам̣ джа̄нанто пурисавоха̄равасена пуччхати.
евам̣ па̄дато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва кеса̄ аттано ван̣н̣ам̣ бха̄санте та̄пасе аламбуса̄ тун̣хӣ хутва̄ тасса̄ катха̄йа йатха̄нусандхим̣ гата̄йа тасса саммӯл̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ пан̃хака̄ло бхадданте, кассапевам̣ гате сати;
ехи самма рамисса̄ма, убхо асма̄камассаме;
ехи там̣ упагӯхиссам̣, ратӣнам̣ кусало бхава̄’’ти.
таттха ¶ кассапевам̣ гате сатӣти кассапаготта евам̣ тава читте паватте сати пан̃хака̄ло на хоти. самма̄ти вайасса, пийавачана̄лапанаметам̣. ратӣнанти пан̃чака̄магун̣аратӣнам̣.
евам̣ ватва̄ аламбуса̄ чинтеси – ‘‘на̄йам̣ майи т̣хита̄йа хаттхапа̄сам̣ а̄гамиссати, гаччхантӣ вийа бхависса̄мӣ’’ти. са̄ иттхима̄йа̄кусалата̄йа та̄пасам̣ анупасан̇камитва̄ а̄гатамагга̄бхимукхӣ па̄йа̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘идам̣ ватва̄на пакка̄ми, аччхара̄ ка̄маван̣н̣инӣ;
мисса̄ мисситумиччхантӣ, исисин̇гам̣ аламбуса̄’’ти.
атха ¶ нам̣ та̄пасо гаччхантим̣ дисва̄ ‘‘айам̣ гаччхатӣ’’ти аттано дандхапараккамам̣ мандагаманам̣ чхиндитва̄ вегена дха̄витва̄ кесесу хаттхена пара̄маси. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘со ча вегена никкхамма, чхетва̄ дандхапараккамам̣;
тамуттама̄су вен̣ӣсу, аджджхаппатто пара̄маси.
‘‘тамуда̄ватта калйа̄н̣ӣ, палиссаджи сусобхана̄;
чавитамхи брахмачарийа̄, йатха̄ там̣ атха тосита̄.
‘‘манаса̄ агама̄ индам̣, васантам̣ нандане ване;
тасса̄ сан̇каппаман̃н̃а̄йа, магхава̄ девакун̃джаро.
‘‘паллан̇кам̣ пахин̣ӣ кхиппам̣, сован̣н̣ам̣ сопава̄ханам̣;
сауттараччхадапан̃н̃а̄сам̣, сахассапат̣ийаттхатам̣.
‘‘таменам̣ ¶ таттха дха̄реси, уре катва̄на собхана̄;
йатха̄ екамухуттам̣ва, тӣн̣и васса̄ни дха̄райи.
‘‘вимадо тӣхи вассехи, пабуджджхитва̄на бра̄хман̣о;
аддаса̄си харитаруккхе, саманта̄ аггийа̄йанам̣.
‘‘навапаттаванам̣ пхуллам̣, кокилагган̣агхоситам̣;
саманта̄ павилокетва̄, рудам̣ ассӯни ваттайи.
‘‘на ¶ джухе на джапе манте, аггихуттам̣ паха̄питам̣;
ко ну ме па̄ричарийа̄йа, пуббе читтам̣ палобхайи.
‘‘аран̃н̃е ме вихарато, йо ме теджа̄ ха самбхутам̣;
на̄на̄ратанапарипӯрам̣, на̄вам̣ва ган̣хи ан̣н̣аве’’ти.
таттха аджджхаппаттоти сампатто. тамуда̄ватта калйа̄н̣ӣти там̣ кесе пара̄маситва̄ т̣хитам̣ исим̣ уда̄ваттитва̄ ниваттитва̄ калйа̄н̣адассана̄ са̄ сут̣т̣ху собхана̄. палиссаджӣти а̄лин̇ги. чавитамхи брахмачарийа̄, йатха̄ там̣ атха тосита̄ти, бхиккхаве, тасса исино та̄вадева джха̄нам̣ антарадха̄йи. тасмим̣ тамха̄ джха̄на̄ брахмачарийа̄ чавите йатха̄ там̣ саккена паттхитам̣, татхева ахоси. атха саккасса паттхана̄йа самиддхабха̄вам̣ видитва̄ са̄ девакан̃н̃а̄ тосита̄, тасса тена брахмачарийавина̄сена сан̃джанитапӣтипа̄моджджа̄ти аттхо.
манаса̄ агама̄ти са̄ там̣ а̄лин̇гитва̄ т̣хита̄ ‘‘ахо вата сакко паллан̇кам̣ ме песеййа̄’’ти евам̣ паваттена манаса̄ индам̣ агама̄. нандане ванети нандиджананасаматтхата̄йа нанданаванасан̇кха̄те та̄ватим̣сабхаване васантам̣. девакун̃джароти девасет̣т̣хо ¶ . пахин̣ӣти песеси. ‘‘па̄хин̣ӣ’’типи па̄т̣хо. сопава̄хананти сапарива̄рам̣. сауттараччхадапан̃н̃а̄санти пан̃н̃а̄са̄йа уттараччхадехи пат̣иччха̄дитам̣. сахассапат̣ийаттхатанти сахассадиббакоджаваттхатам̣. таменам̣ таттха̄ти там̣ исисин̇гам̣ таттха диббапаллан̇ке нисинна̄ са̄ уре катва̄ дха̄реси. тӣн̣и васса̄нӣти екамухуттам̣ вийа мануссаган̣ана̄йа тӣн̣и васса̄ни там̣ уре нипаджджа̄петва̄ таттха нисинна̄ дха̄реси.
вимадоти ¶ ниммадо вигатасан̃н̃абха̄во. со хи тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни висан̃н̃о сайитва̄ паччха̄ пат̣иладдхасан̃н̃о пабуджджхи. тасмим̣ пабуджджхама̄не хаттха̄дипханданам̣ дисва̄ва аламбуса̄ тасса пабуджджханабха̄вам̣ н̃атва̄ паллан̇кам̣ антарадха̄петва̄ сайампи антарахита̄ ат̣т̣ха̄си. аддаса̄сӣти со ассамападам̣ олокенто ‘‘кена ну кхомхи сӣлавина̄сам̣ па̄пито’’ти чинтетва̄ махантена саддена паридевама̄но аддаса̄си. харитаруккхети аггийа̄йанасан̇кха̄там̣ аггиса̄лам̣ саманта̄ парива̄ретва̄ т̣хите харитапаттаруккхе. навапаттавананти тарун̣ехи навапаттехи сан̃чханнам̣ ванам̣. руданти паридеванто.
на ¶ джухе на джапе мантети айамасса паридеванага̄тха̄. паха̄питанти ха̄питам̣, па-ка̄ро упасаггаматтам̣. па̄ричарийа̄йа̄ти ко ну килесапа̄ричарийа̄йа ито пуббе мама читтам̣ палобхайӣти паридевати. йо ме теджа̄ ха самбхутанти ха-ка̄ро нипа̄таматтам̣. йо мама саман̣атеджена самбхӯтам̣ джха̄нагун̣ам̣ на̄на̄ратанапарипун̣н̣ам̣ махантам̣ махан̣н̣аве на̄вам̣ вийа ган̣хи, вина̄сам̣ па̄песи, ко на̄месоти паридеватӣти.
там̣ сутва̄ аламбуса̄ чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ на катхесса̄ми, айам̣ ме абхисаписсати, хандасса катхесса̄мӣ’’ти. са̄ диссама̄нена ка̄йена т̣хатва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘ахам̣ те па̄ричарийа̄йа, девара̄джена песита̄;
авадхим̣ читтам̣ читтена, пама̄до твам̣ на буджджхасӣ’’ти.
со тасса̄ катхам̣ сутва̄ питара̄ диннаова̄дам̣ саритва̄ ‘‘питу вачанам̣ акатва̄ маха̄вина̄сам̣ паттомхӣ’’ти паридеванто чатассо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘има̄ни кира мам̣ та̄то, кассапо ануса̄сати;
камала̄садиситтхийо, та̄йо буджджхеси ма̄н̣ава.
‘‘уреган̣д̣а̄йо буджджхеси, та̄йо буджджхеси ма̄н̣ава;
ичча̄нуса̄си мам̣ та̄то, йатха̄ мам̣ анукампако.
‘‘тасса̄хам̣ ¶ вачанам̣ на̄кам̣, питу вуддхасса са̄санам̣;
аран̃н̃е ниммануссамхи, сваджджа джха̄йа̄ми екако.
‘‘сохам̣ ¶ татха̄ карисса̄ми, дхираттху джӣвитена ме;
пуна ва̄ та̄дисо хессам̣, маран̣ам̣ ме бхависсатӣ’’ти.
таттха има̄нӣти има̄ни вачана̄ни. камала̄садиситтхийоти камала̄ вуччати на̄рипуппхалата̄, та̄сам̣ пуппхасадиса̄ иттхийо. та̄йо буджджхеси ма̄н̣ава̄ти ма̄н̣ава твам̣ та̄йо джа̄неййа̄си, н̃атва̄ дассанапатхам̣ агантва̄ пала̄пеййа̄сӣти йа̄ни еварӯпа̄ни вачана̄ни тада̄ мам̣ та̄то ануса̄сати, има̄ни кира та̄нӣти. уреган̣д̣а̄йоти урамхи двӣхи ган̣д̣ехи саманна̄гата̄. та̄йо буджджхеси, ма̄н̣ава̄ти, ма̄н̣ава, та̄йо аттано ¶ васам̣ гате вина̄сам̣ па̄пентӣти твам̣ джа̄неййа̄си. на̄канти на̄карим̣. джха̄йа̄мӣти паджджха̄йа̄ми паридева̄ми. дхираттху джӣвитена мети дхираттху гарахитам̣ мама джӣвитам̣, джӣвитена ме ко аттхо. пуна ва̄ти татха̄ карисса̄ми, йатха̄ пуна ва̄ та̄дисо бхависса̄ми, нат̣т̣хам̣ джха̄нам̣ уппа̄детва̄ вӣтара̄го бхависса̄ми, маран̣ам̣ ва̄ ме бхависсатӣти.
со ка̄мара̄гам̣ паха̄йа пуна джха̄нам̣ уппа̄деси. атхасса саман̣атеджам̣ дисва̄ джха̄насса ча уппа̄дитабха̄вам̣ н̃атва̄ аламбуса̄ бхӣта̄ кхама̄песи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ две га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘тасса теджам̣ вӣрийан̃ча, дхитим̣ н̃атва̄ ават̣т̣хитам̣;
сираса̄ аггахӣ па̄де, исисин̇гам̣ аламбуса̄.
‘‘ма̄ ме куджджха маха̄вӣра, ма̄ ме куджджха маха̄исе;
маха̄ аттхо майа̄ чин̣н̣о, тидаса̄нам̣ йасассинам̣;
тайа̄ пакампитам̣ а̄си, саббам̣ девапурам̣ тада̄’’ти.
атха нам̣ со ‘‘кхама̄ми те, бхадде, йатха̄сукхам̣ гаччха̄’’ти виссадждженто га̄тхама̄ха –
‘‘та̄ватим̣са̄ ча йе дева̄, тидаса̄нан̃ча ва̄саво;
тван̃ча бхадде сукхӣ хохи, гаччха кан̃н̃е йатха̄сукха’’нти.
са̄ там̣ вандитва̄ тенева суван̣н̣апаллан̇кена девапурам̣ гата̄. таматтхам̣ ¶ пака̄сенто саттха̄ тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘тасса ¶ па̄де гахетва̄на, катва̄ ча нам̣ падаккхин̣ам̣;
ан̃джалим̣ паггахетва̄на, тамха̄ т̣ха̄на̄ апакками.
‘‘йо ча тасса̄си паллан̇ко, сован̣н̣о сопава̄хано;
сауттараччхадапан̃н̃а̄со, сахассапат̣ийаттхато;
тамева паллан̇кама̄руйха, ага̄ дева̄на сантике.
‘‘тамоккамива а̄йантим̣, джалантим̣ виджджутам̣ йатха̄;
патӣто сумано витто, девиндо адада̄ вара’’нти.
таттха ¶ оккамива̄ти дӣпакам̣ вийа. ‘‘патӣто’’тиа̄дӣхи тут̣т̣ха̄ка̄рова дассито адада̄ варанти а̄гантва̄ вандитва̄ т̣хита̄йа тут̣т̣хо варам̣ ада̄си.
са̄ тасса сантике варам̣ ган̣хантӣ оса̄нага̄тхама̄ха –
‘‘варан̃че ме адо сакка, саббабхӯта̄намиссара;
нисиппалобхика̄ гаччхе, етам̣ сакка варам̣ варе’’ти.
тассаттхо – ‘‘сакка девара̄джа, саче ме твам̣ варам̣ адо, пуна исипалобхика̄йа на гаччхеййам̣, ма̄ мам̣ етадаттха̄йа пахин̣еййа̄си, етам̣ варам̣ варе йа̄ча̄мӣ’’ти.
саттха̄ тасса бхиккхуно имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ аламбуса̄ пура̄н̣адутийика̄ ахоси, исисин̇го уккан̣т̣хитабхиккху, пита̄ маха̄иси пана ахамева ахосинти.
аламбуса̄джа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.
[524] 4. сан̇кхапа̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄
арийа̄вака̄сосӣти ¶ идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто упосатхакаммам̣ а̄раббха катхеси. тада̄ хи саттха̄ упосатхике упа̄саке сампахам̣сетва̄ ‘‘пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ махатим̣ на̄гасампаттим̣ паха̄йа упосатхава̄сам̣ упавасим̣суйева̄’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ра̄джагахе магадхара̄джа̄ на̄ма раджджам̣ ка̄реси. тада̄ бодхисатто тасса ран̃н̃о аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатти, ‘‘дуййодхано’’тисса на̄мам̣ карим̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ а̄гантва̄ питу сиппам̣ дассеси. атха нам̣ пита̄ радждже абхисин̃читва̄ исипаббаджджам̣ ¶ паббаджитва̄ уййа̄не васи. бодхисатто дивасасса тиккхаттум̣ питу сантикам̣ агама̄си. тасса маха̄ла̄бхасакка̄ро удапа̄ди. со тенева палибодхена касин̣апарикаммаматтампи ка̄тум̣ асакконто чинтеси – ‘‘маха̄ ме ¶ ла̄бхасакка̄ро, на сакка̄ майа̄ идха васантена имам̣ джат̣ам̣ чхиндитум̣, путтасса ме ана̄рочетва̄ва ан̃н̃аттха гамисса̄мӣ’’ти. со кан̃чи аджа̄на̄петва̄ уййа̄на̄ никкхамитва̄ магадхарат̣т̣хам̣ атиккамитва̄ махисакарат̣т̣хе сан̇кхапа̄ладахато на̄ма никкханта̄йа кан̣н̣авен̣н̣а̄йа надийа̄ ниваттане чандакапаббатам̣ упанисса̄йа пан̣н̣аса̄лам̣ катва̄ таттха васанто касин̣апарикаммам̣ катва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ ун̃чха̄чарийа̄йа йа̄песи. таменам̣ сан̇кхапа̄ло на̄ма на̄гара̄джа̄ махантена парива̄рена кан̣н̣авен̣н̣анадито никкхамитва̄ антарантара̄ упасан̇камати. со тасса дхаммам̣ десеси. атхасса путто питарам̣ дат̣т̣хука̄мо гатат̣т̣ха̄нам̣ аджа̄нанто анувича̄ра̄петва̄ ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма васатӣ’’ти н̃атва̄ тасса дассанаттха̄йа махантена парива̄рена таттха гантва̄ екаманте кхандхава̄рам̣ нива̄сетва̄ катипайехи амаччехи саддхим̣ ассамапада̄бхимукхо па̄йа̄си.
тасмим̣ кхан̣е сан̇кхапа̄ло махантена парива̄рена дхаммам̣ сун̣анто нисӣди. со там̣ ра̄джа̄нам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ исим̣ вандитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. ра̄джа̄ питарам̣ вандитва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ нисӣдитва̄ пуччхи – ‘‘бханте, катарара̄джа̄ на̄меса тумха̄кам̣ сантикам̣ а̄гато’’ти. та̄та, сан̇кхапа̄лана̄гара̄джа̄ на̄месоти. со тасса сампаттим̣ нисса̄йа на̄габхаване лобхам̣ катва̄ катипа̄хам̣ васитва̄ питу бхиккха̄ха̄рам̣ нибаддхам̣ да̄петва̄ аттано нагарамева гантва̄ чатӯсу два̄ресу да̄наса̄ла̄йо ка̄ретва̄ сакаладжамбудӣпам̣ сан̇кхобхенто да̄нам̣ датва̄ сӣлам̣ раккхитва̄ упосатхакаммам̣ катва̄ на̄габхаванам̣ паттхетва̄ а̄йупарийоса̄не на̄габхаване ниббаттитва̄ сан̇кхапа̄лана̄гара̄джа̄ ахоси ¶ . со гаччханте ка̄ле та̄йа сампаттийа̄ виппат̣иса̄рӣ хутва̄ тато пат̣т̣ха̄йа мануссайоним̣ паттхенто ¶ упосатхава̄сам̣ васи. атхасса на̄габхаване васантасса упосатхава̄со на сампаджджати, сӣлавина̄сам̣ па̄пун̣а̄ти. со тато пат̣т̣ха̄йа на̄габхавана̄ никкхамитва̄ кан̣н̣авен̣н̣а̄йа надийа̄ авидӯре маха̄маггасса ча екападикамаггасса ча антаре екам̣ ваммикам̣ париккхипитва̄ упосатхам̣ адхит̣т̣ха̄йа сама̄диннасӣло ‘‘мама чаммамам̣са̄дӣхи аттхика̄ чаммамам̣са̄дӣни харантӯ’’ти атта̄нам̣ да̄намукхе виссаджджетва̄ ваммикаматтхаке нипанно саман̣адхаммам̣ каронто ча̄туддасе паннарасе васитва̄ па̄т̣ипаде на̄габхаванам̣ гаччхати.
тасмим̣ ¶ екадивасам̣ евам̣ сӣлам̣ сама̄дийитва̄ нипанне паччантага̄мава̄сино сол̣аса джана̄ ‘‘мам̣сам̣ а̄харисса̄ма̄’’ти а̄вудхахаттха̄ аран̃н̃е вичаранта̄ кин̃чи алабхитва̄ никкханта̄ там̣ ваммикаматтхаке нипаннам̣ дисва̄ ‘‘майам̣ аджджа годха̄потакампи на лабхимха̄, имам̣ на̄гара̄джа̄нам̣ вадхитва̄ кха̄дисса̄ма̄’’ти чинтетва̄ ‘‘маха̄ кхо панеса гайхама̄но пала̄йеййа, йатха̄нипаннамева там̣ бхогесу сӯлехи виджджхитва̄ дуббалам̣ катва̄ ган̣хисса̄ма̄’’ти сӯла̄ни а̄да̄йа упасан̇камим̣су. бодхисаттасса сарӣрам̣ махантам̣ екадон̣икана̄ваппама̄н̣ам̣ ват̣т̣етва̄ т̣хапитасуманапуппхада̄мам̣ вийа джин̃джукапхаласаннибхехи аккхӣхи джайасуманапуппхасадисена ча сӣсена саманна̄гатам̣ ативийа собхати. со тесам̣ сол̣асаннам̣ джана̄нам̣ падасаддена бхогантарато сӣсам̣ нӣхаритва̄ раттаккхӣни уммӣлетва̄ те сӯлахаттхе а̄гаччханте дисва̄ чинтеси – ‘‘аджджа майхам̣ маноратхо маттхакам̣ па̄пун̣иссати, ахам̣ атта̄нам̣ да̄намукхе ниййа̄детва̄ вӣрийам̣ адхит̣т̣хахитва̄ нипанно, име мама сарӣрам̣ саттӣхи кот̣т̣етва̄ чхидда̄вачхиддам̣ каронте кодхавасена аккхӣни уммӣлетва̄ на олокесса̄мӣ’’ти аттано сӣлабхедабхайена дал̣хам̣ адхит̣т̣ха̄йа ¶ сӣсам̣ бхогантарейева павесетва̄ нипаджджи. атха нам̣ те упагантва̄ нан̇гут̣т̣хе гахетва̄ кад̣д̣ханта̄ бхӯмийам̣ потхетва̄ тикхин̣асӯлехи ат̣т̣хасу т̣ха̄несу виджджхитва̄ сакан̣т̣акака̄л̣аветтайат̣т̣хийо паха̄рамукхехи павесетва̄ ат̣т̣хасу т̣ха̄несу ка̄джена̄да̄йа маха̄маггам̣ пат̣ипаджджим̣су, маха̄сатто сӯлехи виджджханато пат̣т̣ха̄йа екат̣т̣ха̄непи кодхавасена аккхӣни уммӣлетва̄ те на олокеси. тасса ат̣т̣хахи ка̄джехи а̄да̄йа нӣйама̄насса сӣсам̣ оламбетва̄ бхӯмийам̣ пахари. атха нам̣ ‘‘сӣсамасса оламбатӣ’’ти маха̄магге нипаджджа̄петва̄ тарун̣асӯлена на̄са̄пут̣ам̣ виджджхитва̄ раджджукам̣ павесетва̄ сӣсам̣ уккхипитва̄ ка̄джакот̣ийам̣ лаггитва̄ пунапи уккхипитва̄ маггам̣ пат̣ипаджджим̣су.
тасмим̣ кхан̣е видехарат̣т̣хе митхиланагарава̄сӣ а̄л̣а̄ро на̄ма кут̣умбико пан̃ча сакат̣асата̄ни а̄да̄йа сукхайа̄наке нисӣдитва̄ гаччханто те бходжапутте бодхисаттам̣ татха̄ ган̣хитва̄ гаччханте дисва̄ тесам̣ сол̣асаннампи сол̣асахи ва̄хагон̣ехи саддхим̣ пасатам̣ пасатам̣ суван̣н̣ама̄саке саббесам̣ нива̄санапа̄рупана̄ни ¶ бхарийа̄нампи несам̣ ваттха̄бхаран̣а̄ни датва̄ виссаджджа̄песи. атха со на̄габхаванам̣ гантва̄ таттха папан̃чам̣ акатва̄ махантена ¶ парива̄рена никкхамитва̄ а̄л̣а̄рам̣ упасан̇камитва̄ на̄габхаванасса ван̣н̣ам̣ катхетва̄ там̣ а̄да̄йа на̄габхаванам̣ гантва̄ тӣхи на̄гакан̃н̃а̄сатехи саддхим̣ махантамасса йасам̣ датва̄ диббехи ка̄мехи сантаппеси. а̄л̣а̄ро на̄габхаване екавассам̣ васитва̄ диббака̄ме парибхун̃джитва̄ ‘‘иччха̄махам̣, самма, паббаджиту’’нти на̄гара̄джасса катхетва̄ паббаджитапариккха̄ре гахетва̄ на̄габхаванато химавантаппадесам̣ гантва̄ паббаджитва̄ таттха чирам̣ васитва̄ апарабха̄ге ча̄рикам̣ чаранто ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе бхиккха̄йа нагарам̣ пависитва̄ ра̄джадва̄рам̣ агама̄си. атха нам̣ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ дисва̄ ирийа̄патхе пасӣдитва̄ паккоса̄петва̄ пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄петва̄ на̄наггарасабходжанам̣ бходжетва̄ ¶ ан̃н̃атарасмим̣ нӣче а̄сане нисинно вандитва̄ тена саддхим̣ саллапанто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘арийа̄вака̄соси пасаннанетто, ман̃н̃е бхавам̣ паббаджито куламха̄;
катхам̣ ну витта̄ни паха̄йа бхоге, паббаджи никкхамма гхара̄ сапан̃н̃а̄’’ти.
таттха арийа̄вака̄сосӣти ниддосасундарасарӣра̄вака̄соси, абхирӯпосӣти аттхо. пасаннанеттоти пан̃чахи паса̄дехи йуттанетто. куламха̄ти кхаттийакула̄ ва̄ бра̄хман̣акула̄ ва̄ сет̣т̣хикула̄ ва̄ паббаджитосӣти ман̃н̃а̄ми. катхам̣ нӯти кена ка̄ран̣ена ким̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ дханан̃ча упабхоге ча паха̄йа гхара̄ никкхамитва̄ паббаджитоси сапан̃н̃а пан̣д̣итапуриса̄ти пуччхати.
тато парам̣ та̄пасасса ча ран̃н̃о ча вачанаппат̣ивачанавасена га̄тха̄нам̣ самбандхо ведитаббо –
‘‘сайам̣ вима̄нам̣ нарадева дисва̄, маха̄нубха̄васса махорагасса;
дисва̄на пун̃н̃а̄на маха̄випа̄кам̣, саддха̄йахам̣ паббаджитомхи ра̄джа.
‘‘на ¶ ка̄мака̄ма̄ на бхайа̄ на доса̄, ва̄чам̣ муса̄ паббаджита̄ бхан̣анти;
аккха̄хи ме пуччхито етаматтхам̣, сутва̄на ме джа̄йихитиппаса̄до.
‘‘ва̄н̣иджджа рат̣т̣ха̄дхипа гаччхама̄но, патхе аддаса̄симхи бходжапутте;
павад̣д̣хака̄йам̣ урагам̣ махантам̣, а̄да̄йа гаччханте памодама̄не.
‘‘сохам̣ ¶ сама̄гамма джанинда техи, пахат̣т̣халомо авачамхи бхӣто;
кухим̣ айам̣ нӣйати бхӣмака̄йо, на̄гена ким̣ ка̄хатха бходжапутта̄.
‘‘на̄го ¶ айам̣ нӣйати бходжанаттха̄, павад̣д̣хака̄йо ураго маханто;
са̄дун̃ча тхӯлан̃ча мудун̃ча мам̣сам̣, на твам̣ расан̃н̃а̄си видехапутта.
‘‘ито майам̣ гантва̄ сакам̣ никетам̣, а̄да̄йа саттха̄ни викопайитва̄;
мам̣са̄ни бхоккха̄ма памодама̄на̄, майан̃хи ве саттаво паннага̄нам̣.
‘‘саче айам̣ нӣйати бходжанаттха̄, павад̣д̣хака̄йо ураго маханто;
дада̄ми во балибадда̄ни сол̣аса, на̄гам̣ имам̣ мун̃чатха бандханасма̄.
‘‘аддха̄ хи но бхаккхо айам̣ мана̄по, бахӯ ча но урага̄ бхуттапубба̄;
карома те там̣ вачанам̣ ал̣а̄ра, миттан̃ча но хохи видехапутта.
‘‘тада̄ссу ¶ те бандхана̄ мочайим̣су, йам̣ наттхуто пат̣имоккасса па̄се;
мутто ча со бандхана̄ на̄гара̄джа̄, пакка̄ми па̄чӣнамукхо мухуттам̣.
‘‘гантва̄на па̄чӣнамукхо мухуттам̣, пун̣н̣ехи неттехи палокайӣ мам̣;
тада̄ссахам̣ пит̣т̣хито анвагаччхим̣, дасан̇гулим̣ ан̃джалим̣ паггахетва̄.
‘‘гаччхева кхо твам̣ тарама̄нарӯпо, ма̄ там̣ амитта̄ пунараггахесум̣;
дуккхо хи луддехи пуна̄ сама̄гамо, адассанам̣ бходжапутта̄на гаччха.
‘‘агама̄си со рахадам̣ виппасаннам̣, нӣлобха̄сам̣ раман̣ӣйам̣ сутиттхам̣;
самотатам̣ ¶ джамбухи ветаса̄хи, па̄веккхи ниттин̣н̣абхайо патӣто.
‘‘со там̣ пависса начирасса на̄го, диббена ме па̄турахӯ джанинда;
упат̣т̣хахӣ мам̣ питарам̣ва путто, хадайан̇гамам̣ кан̣н̣асукхам̣ бхан̣анто.
‘‘твам̣ ¶ меси ма̄та̄ ча пита̄ ал̣а̄ра, аббхантаро па̄н̣ададо саха̄йо;
сакан̃ча иддхим̣ пат̣ила̄бхакосми, ал̣а̄ра пасса ме нивесана̄ни;
пахӯтабхаккхам̣ бахуаннапа̄нам̣, масаккаса̄рам̣ вийа ва̄савасса̄’’ти.
таттха вима̄нанти сан̇кхапа̄лана̄гаран̃н̃о анекасатана̄т̣акасампаттисампаннам̣ кан̃чанаман̣ивима̄нам̣. пун̃н̃а̄нанти тена катапун̃н̃а̄нам̣ махантам̣ випа̄кам̣ дисва̄ камман̃ча ¶ пхалан̃ча паралокан̃ча саддахитва̄ паватта̄йа саддха̄йа ахам̣ паббаджито. на ка̄мака̄ма̄ти на ваттхука̄менапи бхайенапи досенапи муса̄ бхан̣анти. джа̄йихитӣти, бханте, тумха̄кам̣ вачанам̣ сутва̄ майхампи паса̄до соманассам̣ джа̄йиссати. ва̄н̣иджджанти ва̄н̣иджджакаммам̣ карисса̄мӣти гаччханто. патхе аддаса̄симхӣти пан̃чаннам̣ сакат̣асата̄нам̣ пурато сукхайа̄наке нисӣдитва̄ гаччханто маха̄магге джанападамануссе аддасам̣. павад̣д̣хака̄йанти вад̣д̣хитака̄йам̣. а̄да̄йа̄ти ат̣т̣хахи ка̄джехи гахетва̄. авачамхӣти абха̄сим̣. бхӣмака̄йоти бхайаджанакака̄йо. бходжапутта̄ти луддапуттаке пийасамуда̄ча̄рена̄лапати. видехапутта̄ти видехарат̣т̣хава̄сита̄йа а̄л̣а̄рам̣ а̄лапим̣су. викопайитва̄ти чхиндитва̄. майан̃хи во саттавоти майам̣ пана на̄га̄нам̣ верино на̄ма. бходжанаттха̄ти бходжанаттха̄йа. миттан̃ча но хохӣти твам̣ амха̄кам̣ митто хохи, катагун̣ам̣ джа̄на.
тада̄ссу тети, маха̄ра̄джа, техи бходжапуттехи евам̣ вутте ахам̣ тесам̣ сол̣аса ва̄хагон̣е нива̄санапа̄рупана̄ни пасатам̣ пасатам̣ суван̣н̣ама̄саке бхарийа̄нан̃ча несам̣ ваттха̄лан̇ка̄рам̣ ада̄сим̣, атха те сан̇кхапа̄лана̄гара̄джа̄нам̣ бхӯмийам̣ нипаджджа̄петва̄ аттано каккхал̣ата̄йа сакан̣т̣акака̄л̣аветталата̄йа кот̣ийам̣ гахетва̄ а̄кад̣д̣хитум̣ а̄рабхим̣су. атха̄хам̣ на̄гара̄джа̄нам̣ киламантам̣ дисва̄ акиламентова асина̄ та̄ лата̄ чхиндитва̄ да̄рака̄нам̣ кан̣н̣аведхато ват̣т̣инӣхаран̣анийа̄мена адуккха̄пенто сан̣икам̣ нӣхарим̣, тасмим̣ ка̄ле те бходжапутта̄ йам̣ бандханам̣ асса наттхуто павесетва̄ па̄се пат̣имоккам̣, тасма̄ бандхана̄ там̣ ¶ урагам̣ мочайим̣су. тасса на̄сато саха па̄сена там̣ раджджукам̣ нӣхарим̣сӯти дӣпети. ити те урагам̣ виссаджджетва̄ тхокам̣ гантва̄ ‘‘айам̣ ураго дуббало, матака̄ле нам̣ гахетва̄ гамисса̄ма̄’’ти нилӣйим̣су.
пун̣н̣ехӣти сопи мухуттам̣ па̄чӣна̄бхимукхо гантва̄ ассупун̣н̣ехи неттехи мам̣ палокайи. тада̄ссаханти тада̄ асса ахам̣. гаччхева̄ти евам̣ там̣ авачанти вадати. рахаданти кан̣н̣авен̣н̣адахам̣. самотатанти убхайатӣресу джамбуруккхаветасаруккхехи отатам̣ витатам̣. ниттин̣н̣абхайо патӣтоти со ¶ кира там̣ дахам̣ пависанто а̄л̣а̄расса нипаччака̄рам̣ дассетва̄ йа̄ва нан̇гут̣т̣ха̄ отари, удаке ¶ павит̣т̣хат̣т̣ха̄намевасса ниббхайам̣ ахоси, тасма̄ ниттин̣н̣абхайо патӣто хат̣т̣хатут̣т̣хо па̄веккхӣти. пависса̄ти пависитва̄. диббена мети на̄габхаване пама̄дам̣ ана̄паджджитва̄ майи кан̣н̣авен̣н̣атӣрам̣ анатиккантейева диббена парива̄рена мама пурато па̄турахоси. упат̣т̣хахӣти упа̄гами. аббхантароти хадайамам̣сасадисо. твам̣ мама бахупака̄ро, сакка̄рам̣ те карисса̄ми. пасса ме нивесана̄нӣти мама на̄габхаванам̣ пасса. масаккаса̄рам̣ вийа̄ти масаккаса̄ро вуччати осакканапарисаккана̄бха̄вена гханаса̄рата̄йа ча синерупаббатара̄джа̄. айам̣ таттха ма̄питам̣ та̄ватим̣сабхаванам̣ сандха̄йевама̄ха.
маха̄ра̄джа! евам̣ ватва̄ со на̄гара̄джа̄ уттари аттано на̄габхаванам̣ ван̣н̣енто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘там̣ бхӯмибха̄гехи упетарӯпам̣, асаккхара̄ чева мудӯ субха̄ ча;
нӣчаттин̣а̄ аппараджа̄ ча бхӯми, па̄са̄дика̄ йаттха джаханти сокам̣.
‘‘ана̄вакула̄ вел̣урийӯпанӣла̄, чатуддисам̣ амбаванам̣ сураммам̣;
пакка̄ ча песӣ ча пхала̄ супхулла̄, ниччотука̄ дха̄райантӣ пхала̄нӣ’’ти.
таттха асаккхара̄ти йа̄ таттха бхӯми па̄са̄н̣асаккхарарахита̄ муду субха̄ кан̃чанараджатаман̣имайа̄ саттаратанава̄лука̄кин̣н̣а̄. нӣчаттин̣а̄ти индагопакапит̣т̣хисадисаван̣н̣ехи нӣчатин̣ехи саманна̄гата̄. аппараджа̄ти пам̣сурахита̄. йаттха джаханти соканти йаттха павит̣т̣хаматта̄ва ниссока̄ хонти. ана̄вакула̄ти ¶ на авакула̄ акха̄н̣ума̄ упари уккулавикулабха̄варахита̄ ва̄ самасан̣т̣хита̄. вел̣урийӯпанӣла̄ти вел̣урийена упанӣла̄, тасмим̣ на̄габхаване вел̣урийамайа̄ пасаннасалила̄ нӣлобха̄са̄ анекаван̣н̣акамалуппаласан̃чханна̄ поккхаран̣ӣти аттхо. чатуддисанти тасса̄ поккхаран̣ийа̄ чатӯсу диса̄су. пакка̄ ча̄ти тасмим̣ амбаване амбаруккха̄ паккапхала̄ ча ¶ ад̣д̣хапаккапхала̄ ча тарун̣апхала̄ ча пхуллита̄йева̄ти аттхо. ниччотука̄ти чханнампи утӯнам̣ анурӯпехи пуппхапхалехи саманна̄гата̄ти.
тесам̣ вана̄нам̣ нарадева маджджхе, нивесанам̣ бхассарасанника̄сам̣;
раджатаггал̣ам̣ сован̣н̣амайам̣ ул̣а̄рам̣, обха̄сатӣ виджджуриванталиккхе.
‘‘ман̣ӣмайа̄ ¶ сон̣н̣амайа̄ ул̣а̄ра̄, анекачитта̄ сататам̣ суниммита̄;
парипӯра̄ кан̃н̃а̄хи алан̇ката̄хи, суван̣н̣ака̄йӯрадхара̄хи ра̄джа.
‘‘со сан̇кхапа̄ло тарама̄нарӯпо, па̄са̄дама̄руйха аномаван̣н̣о;
сахассатхамбхам̣ атула̄нубха̄вам̣, йаттхасса бхарийа̄ махесӣ ахоси.
‘‘ека̄ ча на̄рӣ тарама̄нарӯпа̄, а̄да̄йа вел̣урийамайам̣ махаггхам̣;
субхам̣ ман̣им̣ джа̄тимантӯпапаннам̣, ачодита̄ а̄санамаббхиха̄си.
‘‘тато мам̣ ураго хаттхе гахетва̄, нисӣдайӣ па̄мукхаа̄санасмим̣;
идама̄санам̣ атра бхавам̣ нисӣдату, бхаван̃хи ме ан̃н̃атаро гарӯнам̣.
‘‘ан̃н̃а̄ ча на̄рӣ тарама̄нарӯпа̄, а̄да̄йа ва̄рим̣ упасан̇камитва̄;
па̄да̄ни паккха̄лайӣ ме джанинда, бхарийа̄ва бхаттӯ патино пийасса.
‘‘апара̄ ¶ ¶ ча на̄рӣ тарама̄нарӯпа̄, паггайха сован̣н̣амайа̄йа па̄тийа̄;
анекасӯпам̣ вивидхам̣ вийан̃джанам̣, упана̄майӣ бхатта манун̃н̃арӯпам̣.
‘‘турийехи мам̣ бха̄рата бхуттавантам̣, упат̣т̣хахум̣ бхатту мано видитва̄;
татуттарим̣ мам̣ нипатӣ махантам̣, диббехи ка̄мехи анаппакехӣ’’ти.
таттха нивесананти па̄са̄до. бхассарасанника̄санти пабхассарадассанам̣. раджатаггал̣анти раджатадва̄ракава̄т̣ам̣. ман̣ӣмайа̄ти еварӯпа̄ таттха кӯт̣а̄га̄ра̄ ча габбха̄ ча. парипӯра̄ти сампун̣н̣а̄. со сан̇кхапа̄лоти, маха̄ра̄джа, ахам̣ евам̣ тасмим̣ на̄габхаванам̣ ван̣н̣енте там̣ дат̣т̣хука̄мо ахосим̣, атха мам̣ таттха нетва̄ со сан̇кхапа̄ло хаттхе гахетва̄ тарама̄но вел̣урийатхамбхехи сахассатхамбхам̣ па̄са̄дам̣ а̄руйха йасмим̣ т̣ха̄не асса махесӣ ахоси, там̣ т̣ха̄нам̣ нетӣти дӣпети. ека̄ ча̄ти майи па̄са̄дам̣ абхирул̣хе ека̄ иттхӣ ан̃н̃ехи ман̣ӣхи джа̄тимахантехи упетам̣ субхам̣ вел̣урийа̄санам̣ тена на̄гара̄джена авутта̄ва. аббхиха̄сӣти абхихари, аттхарӣти вуттам̣ хоти.
па̄мукхаа̄санасминти памукха̄санасмим̣, уттама̄сане нисӣда̄песӣти аттхо. гарӯнанти ма̄та̄питӯнам̣ ¶ ме твам̣ ан̃н̃атароти евам̣ ватва̄ нисӣда̄песи. вивидхам̣ вийан̃джананти вивидхам̣ бйан̃джанам̣. бхатта манун̃н̃арӯпанти бхаттам̣ манун̃н̃арӯпам̣. бха̄рата̄ти ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. бхуттавантанти бхутта̄вим̣ катабхаттакиччам̣. упат̣т̣хахунти анекасатехи турийехи гандхаббам̣ курума̄на̄ упат̣т̣хахим̣су. бхатту мано видитва̄ти аттано патино читтам̣ джа̄нитва̄. татуттаринти тато гандхаббакаран̣ато уттарим̣. мам̣ нипатӣти со на̄гара̄джа̄ мам̣ упасан̇ками. махантам̣ диббехӣти махантехи ул̣а̄рехи диббехи ка̄мехи техи ча анаппакехи.
евам̣ упасан̇камитва̄ ча пана га̄тхама̄ха –
‘‘бхарийа̄ мамета̄ тисата̄ ал̣а̄ра, саббаттамаджджха̄ падумуттара̄бха̄;
ал̣а̄ра ета̄ссу те ка̄мака̄ра̄, дада̄ми те та̄ парича̄райассӯ’’ти.
таттха ¶ саббаттамаджджха̄ти сабба̄ аттамаджджха̄, па̄н̣ина̄ гахитаппама̄н̣амаджджха̄ти аттхо. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘сумаджджха̄’’ти па̄т̣хо. падумуттара̄бха̄ти ¶ падумаван̣н̣ауттара̄бха̄, падумаван̣н̣ауттараччхавийоти аттхо. парича̄райассӯти та̄ аттано па̄дапарича̄рика̄ карохӣти ватва̄ тӣхи иттхисатехи саддхим̣ маха̄сампаттим̣ майхам̣ ада̄си.
со а̄ха –
‘‘сам̣ваччхарам̣ диббараса̄нубхутва̄, тада̄ссухам̣ уттаримаджджхабха̄сим̣;
на̄гассидам̣ кинти катхан̃ча ладдхам̣, катхаджджхагама̄си вима̄насет̣т̣хам̣.
‘‘адхиччаладдхам̣ парин̣а̄маджам̣ те, сайам̣катам̣ уда̄ху девехи диннам̣;
пуччха̄ми там̣ на̄гара̄джетаматтхам̣, катхаджджхагама̄си вима̄насет̣т̣ха’’нти.
таттха диббараса̄нубхутва̄ти диббе ка̄магун̣арасе анубхавитва̄. тада̄ссуханти тада̄ ассу ахам̣. на̄гассиданти бхадрамукхасса сан̇кхапа̄лана̄гара̄джасса идам̣ сампаттиджа̄там̣ кинти ким̣ на̄ма каммам̣ катва̄ катхан̃ча катва̄ ладдхам̣, катхаметам̣ вима̄насет̣т̣хам̣ твам̣ аджджхагама̄си, ити нам̣ ахам̣ пуччхим̣. адхиччаладдханти ахетуна̄ ладдхам̣. парин̣а̄маджам̣ тети кеначи тава аттха̄йа парин̣а̄митатта̄ парин̣а̄мато джа̄там̣. сайам̣катанти ка̄раке паккоса̄петва̄ ратана̄ни датва̄ ка̄ританти.
тато ¶ пара̄ двиннампи вачанаппат̣ивачанага̄тха̄ва –
‘‘на̄дхиччаладдхам̣ на парин̣а̄маджам̣ ме, на сайам̣катам̣ на̄пи девехи диннам̣;
сакехи каммехи апа̄пакехи, пун̃н̃ехи ме ладдхамидам̣ вима̄нам̣.
‘‘ким̣ ¶ те ватам̣ ким̣ пана брахмачарийам̣, кисса сучин̣н̣асса айам̣ випа̄ко;
аккха̄хи ме на̄гара̄джетаматтхам̣, катхам̣ ну те ладдхамидам̣ вима̄нам̣.
‘‘ра̄джа̄ ахосим̣ магадха̄намиссаро, дуййодхано на̄ма маха̄нубха̄во;
со ¶ иттарам̣ джӣвитам̣ сам̣видитва̄, асассатам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣.
‘‘аннан̃ча па̄нан̃ча пасанначитто, саккачча да̄нам̣ випулам̣ ада̄сим̣;
опа̄набхӯтам̣ ме гхарам̣ тада̄си, сантаппита̄ саман̣абра̄хман̣а̄ ча.
‘‘ма̄лан̃ча гандхан̃ча вилепанан̃ча, падӣпийам̣ йа̄намупассайан̃ча;
аччха̄данам̣ сайанаматханнапа̄нам̣, саккачча да̄на̄ни адамха таттха.
‘‘там̣ ме ватам̣ там̣ пана брахмачарийам̣, тасса сучин̣н̣асса айам̣ випа̄ко;
тенева ме ладдхамидам̣ вима̄нам̣, пахӯтабхаккхам̣ бахуаннапа̄нам̣;
наччехи гӣтехи чупетарӯпам̣, чират̣т̣хитикам̣ на ча сассата̄йам̣.
‘‘аппа̄нубха̄ва̄ там̣ маха̄нубха̄вам̣, теджассинам̣ ханти атеджаванто;
кимева да̄т̣ха̄вудха ким̣ пат̣ичча, хаттхаттама̄гаччхи ваниббака̄нам̣.
‘‘бхайам̣ ну те анвагатам̣ махантам̣, теджо ну те на̄нвагам̣ дантамӯлам̣;
кимева да̄т̣ха̄вудха ким̣ пат̣ичча, килесама̄паджджи ваниббака̄нам̣.
‘‘на ¶ ме бхайам̣ анвагатам̣ махантам̣, теджо на сакка̄ мама техи хантум̣;
сатан̃ча дхамма̄ни сукиттита̄ни, самуддавела̄ва дураччайа̄ни.
‘‘ча̄туддасим̣ ¶ пан̃чадасим̣ ал̣а̄ра, упосатхам̣ ниччамупа̄васа̄ми;
атха̄гамум̣ сол̣аса бходжапутта̄, раджджум̣ гахетва̄на дал̣хан̃ча па̄сам̣.
‘‘бхетва̄на ¶ на̄сам̣ атикасса раджджум̣, найим̣су мам̣ сампаригайха лудда̄;
ета̄дисам̣ дуккхамахам̣ титиккхам̣, упосатхам̣ аппат̣икопайанто.
‘‘ека̄йане там̣ патхе аддасам̣су, балена ван̣н̣ена чупетарӯпам̣;
сирийа̄ пан̃н̃а̄йа ча бха̄витоси, ким̣ паттхайам̣ на̄га тапо кароси.
‘‘на путтахетӯ на дханасса хетӯ, на а̄йуно ча̄пи ал̣а̄ра хету;
мануссайоним̣ абхипаттхайа̄но, тасма̄ параккама тапо кароми.
‘‘твам̣ лохитаккхо вихатантарам̣со, алан̇като каппитакесамассу;
суросито лохитачанданена, гандхаббара̄джа̄ва диса̄ пабха̄саси.
‘‘девиддхипаттоси маха̄нубха̄во, саббехи ка̄мехи саман̇гибхӯто;
пуччха̄ми там̣ на̄гара̄джетаматтхам̣, сеййо ито кена мануссалоко.
‘‘ал̣а̄ра ¶ на̄н̃н̃атра мануссалока̄, суддхӣва сам̣виджджати сам̣йамо ва̄;
ахан̃ча ладдха̄на мануссайоним̣, ка̄ха̄ми джа̄тимаран̣асса антам̣.
‘‘сам̣ваччхаро ме васато тавантике, аннена па̄нена упат̣т̣хитосми;
а̄мантайитва̄на палеми на̄га, чираппавут̣т̣хосми ахам̣ джанинда.
‘‘путта̄ ча да̄ра̄ ануджӣвино ча, ничча̄нусит̣т̣ха̄ упатит̣т̣хатхетам̣;
каччинну ¶ там̣ на̄бхисапиттха кочи, пийан̃хи ме дассанам̣ туйхам̣ ал̣а̄ра.
‘‘йатха̄пи ма̄тӯ ча питӯ ага̄ре, путто пийо пат̣ивихито васеййа;
татопи майхам̣ идхамева сеййо, читтан̃хи те на̄га майӣ пасаннам̣.
‘‘ман̣ӣ ¶ мамам̣ виджджати лохитан̇ко, дхана̄харо ман̣иратанам̣ ул̣а̄рам̣;
а̄да̄йа твам̣ гаччха сакам̣ никетам̣, ладдха̄ дханам̣ там̣ ман̣имоссаджассӯ’’ти.
таттха ким̣ те ватанти ким̣ тава ватасама̄да̄нам̣. брахмачарийанти сет̣т̣хачарийам̣. опа̄набхӯтанти чатумаха̄патхе кхатапоккхаран̣ӣ вийа дхаммикасаман̣абра̄хман̣а̄нам̣ йатха̄сукхам̣ парибхун̃джитаббавибхавам̣. на ча сассата̄йанти чират̣т̣хитикам̣ сама̄нампи че там̣ майхам̣ сассатам̣ на хотӣти ме катхети.
аппа̄нубха̄ва̄ти бходжапутте сандха̄йа̄ха. хантӣти ат̣т̣хасу т̣ха̄несу сӯлехи виджджханта̄ ким̣ка̄ран̣а̄ ханим̣су. ким̣ пат̣ичча̄ти ким̣ сандха̄йа твам̣ тада̄ тесам̣ хаттхаттам̣ а̄гаччхи васам̣ упагато. ваниббака̄нанти бходжапутта̄ идха ‘‘ваниббака̄’’ти вутта̄. теджо ну те на̄нвагам̣ дантамӯланти ким̣ ну тава теджо ¶ бходжапутте дисва̄ тада̄ бхайам̣ махантам̣ анвагатам̣, уда̄ху висам̣ дантамӯлам̣ на анвагатам̣. килесанти дуккхам̣. ваниббака̄нанти бходжапутта̄нам̣ сантике, бходжапутте нисса̄йа̄ти аттхо.
теджо на сакка̄ мама техи хантунти мама висатеджо ан̃н̃асса теджена абхихантумпи на сакка̄. сатанти буддха̄дӣнам̣. дхамма̄нӣти сӣласама̄дхипан̃н̃а̄кхантиануддайаметта̄бха̄вана̄сан̇кха̄та̄ни дхамма̄ни. сукиттита̄нӣти суван̣н̣ита̄ни сукатхита̄ни. кинти катва̄? самуддавела̄ва дураччайа̄нӣти техи самуддавела̄ вийа саппурисехи джӣвитаттхампи дураччайа̄нӣти ван̣н̣ита̄ни, тасма̄ ахам̣ сӣлабхедабхайена кхантиметта̄дисаманна̄гато хутва̄ мама копасса сӣлавелантам̣ атиккамитум̣ на ада̄синти а̄ха.
‘‘имисса̄ пана сан̇кхапа̄ладхаммадесана̄йа дасапи па̄рамийо лаббханти. тада̄ хи маха̄саттена сарӣрасса париччаттабха̄во да̄напа̄рамӣ на̄ма хоти, татха̄рӯпена̄пи висатеджена сӣласса абхинната̄ сӣлапа̄рамӣ, на̄габхаванато никкхамитва̄ саман̣адхаммакаран̣ам̣ неккхаммапа̄рамӣ, ‘идан̃чидан̃ча ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’ти сам̣видаханам̣ пан̃н̃а̄па̄рамӣ, адхива̄санавӣрийам̣ вӣрийапа̄рамӣ, адхива̄санакханти кхантипа̄рамӣ, саччасама̄да̄нам̣ саччапа̄рамӣ, ‘мама сӣлам̣ на бхиндисса̄мӣ’ти адхит̣т̣ха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄напа̄рамӣ, ануддайабха̄во ¶ метта̄па̄рамӣ, ведана̄йа маджджхаттабха̄во упеккха̄па̄рамӣ’’ти.
атха̄гамунти атхекадивасам̣ ваммикаматтхаке нипаннам̣ дисва̄ сол̣аса бходжапутта̄ кхарараджджун̃ча дал̣хапа̄сан̃ча ¶ сӯла̄ни ча гахетва̄ мама сантикам̣ а̄гата̄. бхетва̄на̄ти мама сарӣрам̣ ат̣т̣хасу т̣ха̄несу бхиндитва̄ сакан̣т̣акака̄л̣аветталата̄ павесетва̄. на̄сам̣ атикасса раджджунти тхокам̣ гантва̄ сӣсам̣ ме оламбантам̣ дисва̄ маха̄магге нипаджджа̄петва̄ пуна на̄сампи ме бхиндитва̄ ват̣т̣араджджум̣ атикасса а̄вунитва̄ ка̄джакот̣ийам̣ лаггетва̄ самантато париггахетва̄ мам̣ найим̣су.
аддасам̣сӯти, самма сан̇кхапа̄ла, те бходжапутта̄ ека̄йане екагамане джан̇гхападикамагге там̣ балена ча ван̣н̣ена ча упетарӯпам̣ пассим̣су, твам̣ пана иссарийасобхаггасирийа̄ ча пан̃н̃а̄йа ча бха̄вито вад̣д̣хито, со твам̣ еварӯпо сама̄нопи ¶ киматтхам̣ тапам̣ кароси, кимиччханто упосатхава̄сам̣ васаси, сӣлам̣ раккхаси. ‘‘аддаса̄си’’нтипи па̄т̣хо, ахам̣ ека̄йане маха̄магге там̣ аддасинти аттхо. абхипаттхайа̄ноти паттхенто. тасма̄ти йасма̄ мануссайоним̣ паттхеми, тасма̄ вӣрийена параккамитва̄ тапокаммам̣ кароми.
суроситоти сут̣т̣ху манулитто. итоти имамха̄ на̄габхавана̄ мануссалоко кена уттаритаро. суддхӣти маггапхаланибба̄насан̇кха̄та̄ висуддхи. сам̣йамоти сӣлам̣. идам̣ со мануссалокейева буддхапаччекабуддха̄нам̣ уппаттим̣ сандха̄йа̄ха. ка̄ха̄мӣти аттано аппат̣исандхикабха̄вам̣ каронто джа̄тиджара̄маран̣ассантам̣ карисса̄мӣти. евам̣, маха̄ра̄джа, со сан̇кхапа̄ло мануссалокам̣ ван̣н̣еси. сам̣ваччхаро мети евам̣, маха̄ра̄джа, тасмим̣ мануссалокам̣ ван̣н̣енте ахам̣ паббаджджа̄йа синехам̣ катва̄ етадавочам̣. таттха упат̣т̣хитосмӣти аннапа̄нена чева диббехи ча ка̄магун̣ехи паричин̣н̣о ма̄нито асми. палемӣти пареми гаччха̄ми. чираппавут̣т̣хосмӣти ахам̣ мануссалокато чираппавут̣т̣хо асми.
на̄бхисапиттха̄ти каччи ну кхо мама путта̄дӣсу кочи там̣ на аккоси на парибха̄сӣти пуччхати. ‘‘на̄бхисаджджетха̄’’типи па̄т̣хо, на копесӣти аттхо. пат̣ивихитоти пат̣иджаггито. ман̣ӣ маманти саче, самма а̄л̣а̄ра, гаччхасийева, евам̣ санте мама лохитан̇ко дханаха̄рако саббака̄мададо ман̣и сам̣виджджати, там̣ ул̣а̄рам̣ ман̣иратанам̣ а̄да̄йа тава гехам̣ гаччха, таттха имасса̄нубха̄вена йа̄вадиччхакам̣ дханам̣ ладдха̄ пуна имам̣ ман̣им̣ оссаджассу, оссаджанто ча ан̃н̃аттха аноссаджитва̄ аттано удакача̄т̣ийам̣ оссаджеййа̄сӣти ватва̄ майхам̣ ман̣иратанам̣ упанесӣти вадати.
евам̣ ватва̄ а̄л̣а̄ро ‘‘атха̄хам̣, маха̄ра̄джа, на̄гара̄джа̄нам̣ етадавочам̣ – ‘самма, на̄хам̣ дханенаттхико, паббаджитум̣ пана иччха̄мӣ’ти ¶ паббаджитапариккха̄рам̣ йа̄читва̄ тенева саддхим̣ на̄габхавана̄ ¶ никкхамитва̄ там̣ ниваттетва̄ химавантам̣ пависитва̄ паббаджитомхӣ’’ти ватва̄ ран̃н̃о дхаммакатхам̣ катхенто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘дит̣т̣ха̄ майа̄ ма̄нусака̄пи ка̄ма̄, асассата̄ випарин̣а̄мадхамма̄;
а̄дӣнавам̣ ка̄магун̣есу дисва̄, саддха̄йахам̣ паббаджитомхи ра̄джа.
‘‘думаппхала̄нӣва ¶ патанти ма̄н̣ава̄, дахара̄ ча вуддха̄ ча сарӣрабхеда̄;
етампи дисва̄ паббаджитомхи ра̄джа, апан̣н̣акам̣ са̄ман̃н̃амева сеййо’’ти.
таттха саддха̄йа̄ти камман̃ча пхалан̃ча нибба̄нан̃ча саддахитва̄. думаппхала̄нӣва патантӣти йатха̄ руккхапхала̄ни пакка̄нипи апакка̄нипи патанти, татха̄ ма̄н̣ава̄ дахара̄ ча вуддха̄ ча патанти. апан̣н̣аканти авираддхам̣ ниййа̄никам̣. са̄ман̃н̃амева сеййоти паббаджджа̄ва уттама̄ти паббаджджа̄йа гун̣ам̣ дисва̄ паббаджитомхи, маха̄ра̄джа̄ти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аддха̄ хаве севитабба̄ сапан̃н̃а̄, бахуссута̄ йе бахут̣ха̄начинтино;
на̄ган̃ча сутва̄на таван̃чал̣а̄ра, ка̄ха̄ми пун̃н̃а̄ни анаппака̄нӣ’’ти.
таттха йе бахут̣ха̄начинтиноти йе бахӯни ка̄ран̣а̄ни джа̄нанти. на̄ган̃ча̄ти татха̄ аппама̄давиха̄ринам̣ на̄гара̄джа̄нан̃ча тава ча вачанам̣ сутва̄.
атхасса усса̄хам̣ джаненто та̄пасо оса̄нага̄тхама̄ха –
‘‘аддха̄ хаве севитабба̄ сапан̃н̃а̄, бахуссута̄ йе бахут̣ха̄начинтино;
на̄ган̃ча сутва̄на маман̃ча ра̄джа, карохи пун̃н̃а̄ни анаппака̄нӣ’’ти.
евам̣ ¶ со ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ таттхева чатта̄ро васса̄нама̄се васитва̄ пуна химавантам̣ гантва̄ йа̄ваджӣвам̣ чатта̄ро брахмавиха̄ре бха̄ветва̄ брахмалокӯпаго ахоси. сан̇кхапа̄лопи йа̄ваджӣвам̣ упосатхава̄сам̣ васитва̄ ра̄джа̄ ча да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни каритва̄ йатха̄каммам̣ гата̄.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ пита̄ та̄пасо кассапо ахоси, ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ а̄нандо, а̄л̣а̄ро са̄рипутто, сан̇кхапа̄лана̄гара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.
сан̇кхапа̄ладжа̄такаван̣н̣ана̄ чатуттха̄.
[525] 5. чӯл̣асутасомаджа̄такаван̣н̣ана̄
а̄мантайа̄ми ¶ нигаманти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто неккхаммапа̄рамим̣ а̄раббха катхеси. паччуппаннаваттху маха̄на̄радакассападжа̄такасадисамева (джа̄. 2.22.1153 а̄дайо). атӣте пана ба̄ра̄н̣асӣ судассанам̣ на̄ма нагарам̣ ахоси, таттха брахмадатто на̄ма ра̄джа̄ аджджха̄васи. бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхимхи ниббатти, дасама̄саччайена ма̄тукуччхито никкхами. тасса пана пун̣н̣ачандасассирикам̣ мукхам̣ ахоси, тенасса ‘‘сомакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. со вин̃н̃утам̣ патто сутавиттако саванасӣло ахоси, тена нам̣ ‘‘сутасомо’’ти сан̃джа̄ним̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ саббасиппа̄ни уггахетва̄ а̄гато питу сантакам̣ сетаччхаттам̣ лабхитва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси, махантам̣ иссарийам̣ ахоси. тасса чанда̄девиппамукха̄ни сол̣аса иттхисахасса̄ни ахесум̣. со апарабха̄ге путтадхӣта̄хи вад̣д̣ханто гхара̄ва̄се анабхирато аран̃н̃ам̣ пависитва̄ паббаджитука̄мо ахоси.
со екадивасам̣ каппакам̣ а̄мантетва̄ ‘‘йада̄ ме, самма, сирасмим̣ палитам̣ пассеййа̄си, тада̄ ме а̄рочеййа̄сӣ’’ти а̄ха. каппако тасса вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ апарабха̄ге палитам̣ дисва̄ а̄рочетва̄ ‘‘тена хи нам̣, самма каппака, уддхаритва̄ мама хаттхе патит̣т̣хапехӣ’’ти вутте суван̣н̣асан̣д̣а̄сена уддхаритва̄ ран̃н̃о хаттхе т̣хапеси. там̣ дисва̄ маха̄сатто ‘‘джара̄йа ме сарӣрам̣ абхибхӯта’’нти бхӣто там̣ палитам̣ гахетва̄ва па̄са̄да̄ отаритва̄ маха̄джанасса ¶ дассанат̣т̣ха̄не пан̃н̃атте ра̄джапаллан̇ке нисӣдитва̄ сена̄патиппамукха̄ни асӣтиамаччасахасса̄ни пурохитаппамукха̄ни сат̣т̣хибра̄хман̣асахасса̄ни ан̃н̃е ча рат̣т̣хикаджа̄нападанегама̄дайо бахӯ джане паккоса̄петва̄ ‘‘сирасмим̣ ме палитам̣ джа̄там̣, ахам̣ махаллакосми, мама паббаджитабха̄вам̣ джа̄на̄тха̄’’ти ватва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘а̄мантайа̄ми нигамам̣, митта̄мачче париссадже;
сирасмим̣ палитам̣ джа̄там̣, паббаджджам̣ да̄ни рочаха’’нти.
таттха ¶ а̄мантайа̄мӣти джа̄на̄пеми. рочаханти ‘‘рочеми ахам̣, тасса ме, бхонто! паббаджитабха̄вам̣ джа̄на̄тха̄’’ти.
там̣ ¶ сутва̄ тесу еко виса̄радаппатто хутва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘абхум̣ ме катхам̣ ну бхан̣аси, саллам̣ ме дева ураси каппеси;
саттасата̄ те бхарийа̄, катхам̣ ну те та̄ бхависсантӣ’’ти.
таттха абхунти авад̣д̣хим̣. ураси каппесӣти урасмим̣ суниситадхотасаттим̣ ча̄реси. саттасата̄ти самаджа̄тика̄ кхаттийакан̃н̃а̄ сандха̄йетам̣ вуттам̣. катхам̣ ну те та̄ бхависсантӣти та̄ тава бхарийа̄ тайи паббаджите ана̄тха̄ ниппаччайа̄ катхам̣ бхависсанти, ета̄ ана̄тха̄ катва̄ тумха̄кам̣ паббаджджа̄ на̄ма на йутта̄ти.
тато маха̄сатто татийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пан̃н̃а̄йихинти ета̄, дахара̄ ан̃н̃ампи та̄ гамиссанти;
сагган̃ча паттхайа̄но, тена ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти.
таттха пан̃н̃а̄йихинтӣти аттано каммена пан̃н̃а̄йиссанти. ахам̣ ета̄сам̣ ким̣ хоми, сабба̄пета̄ дахара̄, йо ан̃н̃о ра̄джа̄ бхависсати, там̣ ета̄ гамиссантӣти.
амачча̄дайо бодхисаттасса пат̣ивачанам̣ да̄тум̣ асакконта̄ тасса ма̄ту сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. са̄ туритатурита̄ а̄гантва̄ ¶ ‘‘саччам̣ кира твам̣, та̄та, паббаджитука̄мосӣ’’ти ватва̄ две га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘дулладдхам̣ ме а̄си сутасома, йасса те хомахам̣ ма̄та̄;
йам̣ ме вилапантийа̄, анапеккхо паббаджаси дева.
‘‘дулладдхам̣ ме а̄си сутасома, йам̣ там̣ ахам̣ виджа̄йиссам̣;
йам̣ ме вилапантийа̄, анапеккхо паббаджаси дева̄’’ти.
таттха ¶ ¶ дулладдханти йам̣ етам̣ майа̄ лабхантийа̄ путтам̣ джаммам̣ ладдхам̣ дулладдхам̣. йам̣ мети йена ка̄ран̣ена майи на̄наппака̄ракам̣ випалантийа̄ твам̣ паббаджитум̣ иччхаси, тена ка̄ран̣ена та̄дисасса путтасса лабханам̣ мама дулладдхам̣ на̄ма̄ти.
бодхисатто евам̣ паридевама̄на̄йапи ма̄тара̄ саддхим̣ кин̃чи на катхеси. са̄ родитва̄ кандитва̄ сайамева екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атхасса питу а̄рочесум̣. со а̄гантва̄ екам̣ та̄ва га̄тхама̄ха –
‘‘ко на̄месо дхаммо, сутасома ка̄ ча на̄ма паббаджджа̄;
йам̣ но амхе джин̣н̣е, анапеккхо паббаджаси дева̄’’ти.
таттха йам̣ но амхети йам̣ твам̣ амха̄кам̣ путто сама̄но амхе джин̣н̣е пат̣иджаггитаббака̄ле аппат̣иджаггитва̄ папа̄те силам̣ пават̣т̣енто вийа чхад̣д̣етва̄ анапеккхо паббаджаси, тена там̣ вада̄ми ко на̄месо тава дхаммоти адхиппа̄йо.
там̣ сутва̄ маха̄сатто тун̣хӣ ахоси. атха нам̣ пита̄, ‘‘та̄та сутасома, сачепи те ма̄та̄питӯсу синехо наттхи, путтадхӣтаро те бахӯ тарун̣а̄, тайа̄ вина̄ ваттитум̣ на саккхиссанти, тесам̣ вуд̣д̣хиппаттака̄ле паббаджиссасӣ’’ти ватва̄ саттамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘путта̄пи ¶ туйхам̣ бахаво, дахара̄ аппаттайоббана̄;
ман̃джӯ тепитам̣ апассанта̄, ман̃н̃е дуккхам̣ нигаччхантӣ’’ти.
таттха ман̃джӯти мадхуравачана̄. нигаччхантӣти нигаччхиссанти ка̄йикачетасикадуккхам̣ пат̣илабхиссантӣти ман̃н̃а̄ми.
там̣ сутва̄ маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘путтехи ча ме етехи, дахарехи аппаттайоббанехи;
ман̃джӯхи саббехипи тумхехи, чирампи т̣хатва̄ вина̄сабха̄во’’ти.
таттха ¶ ¶ саббехипи тумхехӣти, та̄та, на кевалам̣ путтехева, атха кхо тумхехипи ан̃н̃ехипи саббасан̇кха̄рехи чирам̣ т̣хатва̄пи дӣгхамаддха̄нам̣ т̣хатва̄пи вина̄сабха̄вова нийато. сакаласмимпи хи локасаннива̄се екасан̇кха̄ропи ниччо на̄ма наттхӣти.
евам̣ маха̄сатто питу дхаммакатхам̣ катхеси. со тасса дхаммакатхам̣ сутва̄ тун̣хӣ ахоси. атхасса саттасата̄нам̣ бхарийа̄нам̣ а̄рочайим̣су. та̄ ча па̄са̄да̄ оруйха тасса сантикам̣ гантва̄ гоппхакесу гахетва̄ паридевама̄на̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘чхиннам̣ ну туйхам̣ хадайам̣, аду те карун̣а̄ ча наттхи амхесу;
йам̣ но викандантийо, анапеккхо паббаджаси дева̄’’ти.
тассаттхо – са̄ми сутасома, амхе видхава̄ катва̄ гаччхантасса аппаматтакассапи синехасса абха̄вена тава хадайам̣ амхесу чхиннам̣ ну, уда̄ху карун̣а̄йа абха̄вена ка̄рун̃н̃ам̣ ва̄ наттхи, йам̣ но евам̣ викандантийо паха̄йа паббаджасӣти.
маха̄сатто та̄сам̣ па̄дамӯле париваттитва̄ паридевама̄на̄нам̣ паридеванасаддам̣ сутва̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ ча майхам̣ чхиннам̣ хадайам̣, аттхи карун̣а̄пи майхам̣ тумхесу;
сагган̃ча паттхайа̄но, тена ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти.
таттха сагган̃ча̄ти ахам̣ сагган̃ча паттхайанто йасма̄ айам̣ паббаджджа̄ на̄ма буддха̄дӣхи ван̣н̣ита̄, тасма̄ паббаджисса̄ми, тумхе ма̄ чинтайиттха̄ти та̄ асса̄сеси.
атхасса аггамахесийа̄ а̄рочесум̣. са̄ гарубха̄ра̄ парипун̣н̣агаббха̄пи сама̄на̄ а̄гантва̄ маха̄саттам̣ вандитва̄ екамантам̣ т̣хита̄ тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘дулладдхам̣ ¶ ме а̄си сутасома, йасса те ахам̣ бхарийа̄;
йам̣ ме вилапантийа̄, анапеккхо паббаджаси дева.
‘‘дулладдхам̣ ¶ ме а̄си сутасома, йасса те ахам̣ бхарийа̄;
йам̣ ме куччхипат̣исандхим̣, анапеккхо паббаджаси дева.
‘‘парипакко ме габбхо, куччхигато йа̄ва нам̣ виджа̄йа̄ми;
ма̄хам̣ ека̄ видхава̄, паччха̄ дуккха̄ни аддаккхи’’нти.
таттха йам̣ мети йасма̄ мама вилапантийа̄ твам̣ анапеккхо паббаджаси, тасма̄ йам̣ майа̄ тава сантика̄ аггамахесит̣т̣ха̄нам̣ ладдхам̣, там̣ дулладдхамева а̄си. дутийага̄тха̄йа йасма̄ мам̣ твам̣ куччхипат̣исандхим̣ паха̄йа анапеккхо паббаджаси, тасма̄ йам̣ майа̄ тава бхарийаттам̣ ладдхам̣, там̣ дулладдхам̣ мети аттхо. йа̄ва нанти йа̄ва̄хам̣ там̣ габбхам̣ виджа̄йа̄ми, та̄ва адхива̄сехӣти.
тато маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘парипакко те габбхо, куччхигато ин̇гха твам̣ виджа̄йассу;
путтам̣ ¶ аномаван̣н̣ам̣, там̣ хитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти.
таттха путтанти, бхадде, тава габбхо парипаккоти джа̄на̄ми, твам̣ пана виджа̄йама̄на̄ путтам̣ виджа̄йиссаси, на дхӣтарам̣, са̄ твам̣ соттхина̄ виджа̄йассу путтам̣, ахам̣ пана саддхим̣ тайа̄ там̣ путтам̣ хитва̄ паббаджисса̄мийева̄ти.
са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ сокам̣ сандха̄ретум̣ асакконтӣ ‘‘ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа, дева, амха̄кам̣ сирӣ на̄ма наттхӣ’’ти убхохи хаттхехи хадайам̣ дха̄райама̄на̄ ассӯни мун̃чантӣ маха̄саддена паридеви. атха нам̣ самасса̄сенто маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄ ¶ твам̣ чанде руди, ма̄ сочи ванатимираматтаккхи;
а̄роха варапа̄са̄дам̣, анапеккхо ахам̣ гамисса̄мӣ’’ти.
таттха ма̄ твам̣ чанде рудӣти, бхадде чанда̄деви, твам̣ ма̄ роди ма̄ сочи. ванатимираматтаккхӣти гирикан̣н̣икапуппхасама̄нанетте. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘ковил̣а̄ратамбаккхӣ’’ти ликхитам̣, тасса̄ ковил̣а̄рапуппхам̣ вийа тамбанеттети аттхо.
са̄ ¶ тасса вачанам̣ сутва̄ т̣ха̄тум̣ асакконтӣ па̄са̄дам̣ а̄руйха родама̄на̄ нисӣди. атха нам̣ бодхисаттасса джет̣т̣хапутто дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо ме ма̄та̄ родантӣ нисинна̄’’ти там̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘ко там̣ амма копеси, ким̣ родаси пеккхаси ча мам̣ ба̄л̣хам̣;
кам̣ аваджджхам̣ гха̄теми, н̃а̄тӣнам̣ удиккхама̄на̄на’’нти.
таттха копесӣти, амма! ко на̄ма там̣ копеси, ко те аппийам̣ ака̄си. пеккхаси ча̄ти мам̣ ба̄л̣хам̣ пеккхантӣ ким̣ка̄ран̣а̄ родасӣти адхиппа̄йо. кам̣ аваджджхам̣ гха̄темӣти агха̄тетаббампи кам̣ гха̄теми аттано н̃а̄тӣнам̣ удиккхама̄на̄нан̃н̃ева, аккха̄хи мети пуччхати.
тато девӣ га̄тхама̄ха –
‘‘на хи со сакка̄ хантум̣, виджита̄вӣ йо мам̣ та̄та копеси;
пита̄ ¶ те мам̣ та̄та авача, анапеккхо ахам̣ гамисса̄мӣ’’ти.
таттха виджита̄вӣти, та̄та, йо мам̣ имисса̄ патхавийа̄ виджита̄вӣ копеси, аппийасамуда̄ча̄рена ме хадайе копан̃ча сокан̃ча павесеси, со тайа̄ хантум̣ на сакка̄, ман̃хи, та̄та, тава пита̄ ‘‘ахам̣ раджджасирин̃ча тан̃ча паха̄йа аран̃н̃ам̣ пависитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти авача, идам̣ ме роданака̄ран̣анти.
со ¶ тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘амма! ким̣ на̄ма твам̣ катхеси, нану евам̣ санте майам̣ ана̄тха̄ на̄ма бхависса̄ма̄’’ти паридеванто га̄тхама̄ха –
‘‘йохам̣ пуббе ниййа̄ми, уййа̄нам̣ маттакун̃джаре ча йодхеми;
сутасоме паббаджите, катхам̣ ну да̄ни карисса̄мӣ’’ти.
тассаттхо – йо ахам̣ пуббе чатуа̄джан̃н̃айуттам̣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итам̣ ратхам̣ абхируйха уййа̄нам̣ гаччха̄ми, маттакун̃джаре ча йодхеми, ан̃н̃ехи ча ассакӣл̣а̄дӣхи кӣл̣а̄ми, сва̄хам̣ ида̄ни сутасоме паббаджите катхам̣ карисса̄мӣти?
атхасса ¶ канит̣т̣хабха̄та̄ саттавассико те убхопи роданте дисва̄ ма̄тарам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘амма! ким̣ка̄ран̣а̄ тумхе родатха̄’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ ‘‘тена хи ма̄ родатха, ахам̣ та̄тасса паббаджитум̣ на дасса̄мӣ’’ти убхопи те асса̄сетва̄ дха̄тийа̄ саддхим̣ па̄са̄да̄ оруйха питу сантикам̣ гантва̄, ‘‘та̄та, твам̣ кира амхе ака̄маке паха̄йа ‘паббаджа̄мӣ’ти вадаси, ахам̣ те паббаджитум̣ на дасса̄мӣ’’ти питарам̣ гӣва̄йа дал̣хам̣ гахетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄тучча ме рудантйа̄, джет̣т̣хасса ча бха̄туно ака̄масса;
хаттхепи те гахессам̣, на хи гаччхаси но ака̄ма̄на’’нти.
маха̄сатто чинтеси – ‘‘айам̣ ме парипантхам̣ кароти, кена ну кхо нам̣ упа̄йена пат̣иккама̄пеййа’’нти. тато дха̄тим̣ олокетва̄, ‘‘амма! дха̄ти хандимам̣ ман̣иккхандхапил̣андханам̣, тавесо хоту ¶ хаттхе, путтам̣ апанехи, ма̄ ме антара̄йам̣ карӣ’’ти сайам̣ путтам̣ хаттхе гахетва̄ апанетум̣ асакконто тасса̄ лан̃джам̣ пат̣иджа̄нетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘ут̣т̣хехи твам̣ дха̄ти, имам̣ кума̄рам̣ рамехи ан̃н̃аттха;
ма̄ ме парипантхамака̄си, саггам̣ мама паттхайа̄насса̄’’ти.
таттха ¶ имам̣ кума̄ранти, амма! дха̄ти твам̣ ут̣т̣хехи, имам̣ кума̄рам̣ апанетва̄ а̄гантва̄ имам̣ ман̣им̣ гахетва̄ ан̃н̃аттха нам̣ абхирамехӣти.
са̄ лан̃джам̣ лабхитва̄ кума̄рам̣ сан̃н̃а̄петва̄ а̄да̄йа ан̃н̃аттха гантва̄ паридевама̄на̄ га̄тхама̄ха –
‘‘йам̣ нӯнимам̣ дадеййам̣ пабхан̇карам̣, ко ну ме имина̄ттхо;
сутасоме паббаджите, ким̣ ну менам̣ карисса̄мӣ’’ти.
тассаттхо – йам̣ нӯна ахам̣ имам̣ лан̃джаттха̄йа гахитам̣ пабхан̇карам̣ суппабха̄сам̣ ман̣им̣ дадеййам̣, ко ну майхам̣ сутасоманаринде паббаджите имина̄ аттхо, ким̣ ну менам̣ карисса̄ми, ахам̣ тасмим̣ паббаджите имам̣ лабхисса̄ми, лабхантӣпи ча ким̣ ну кхо етам̣ карисса̄ми, пассатха ме камманти.
тато ¶ маха̄сенагутто чинтеси – ‘‘айам̣ ра̄джа̄ ‘‘гехе ме дханам̣ манда’нти сан̃н̃ам̣ кароти ман̃н̃е, бахубха̄вамасса катхесса̄мӣ’’ти. со ут̣т̣ха̄йа вандитва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘косо ча туйхам̣ випуло, кот̣т̣ха̄га̄ран̃ча туйхам̣ парипӯрам̣;
патхавӣ ча туйхам̣ виджита̄, рамассу ма̄ паббаджи дева̄’’ти.
там̣ сутва̄ маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘косо ча майхам̣ випуло, кот̣т̣ха̄га̄ран̃ча майхам̣ парипӯрам̣;
патхавӣ ча майхам̣ виджита̄, там̣ хитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти.
там̣ ¶ сутва̄ тасмим̣ апагате кулавад̣д̣ханасет̣т̣хи на̄ма ут̣т̣ха̄йа вандитва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘майхампи ¶ дханам̣ пахӯтам̣, сан̇кхйа̄тум̣ нопи дева саккоми;
там̣ те дада̄ми саббампи, рамассу ма̄ паббаджи дева̄’’ти.
там̣ сутва̄ маха̄сатто га̄тхама̄ха –
‘‘джа̄на̄ми дханам̣ пахӯтам̣, кулавад̣д̣хана пӯджито тайа̄ часми;
сагган̃ча паттхайа̄но, тена ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти.
там̣ сутва̄ кулавад̣д̣хане апагате маха̄сатто сомадаттам̣ канит̣т̣хабха̄тарам̣ а̄мантетва̄, ‘‘та̄та, ахам̣ пан̃джарапаккхитто ванакуккут̣о вийа уккан̣т̣хито, мам̣ гхара̄ва̄се анабхирати абхибхавати, аджджева паббаджисса̄ми, твам̣ имам̣ раджджам̣ пат̣ипаджджа̄’’ти раджджам̣ ниййа̄денто га̄тхама̄ха –
‘‘уккан̣т̣хитосми ба̄л̣хам̣, арати мам̣ сомадатта а̄висати;
бахука̄пи ме антара̄йа̄, аджджева̄хам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти.
там̣ сутва̄ сопи паббаджитука̄мо там̣ дӣпенто итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘идан̃ча ¶ туйхам̣ ручитам̣, сутасома аджджева да̄ни твам̣ паббаджа;
ахампи паббаджисса̄ми, на уссахе тайа̄ вина̄ ахам̣ т̣ха̄ту’’нти.
атха нам̣ со пат̣иккхипитва̄ упад̣д̣хам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на хи сакка̄ паббаджитум̣, нагаре на хи паччати джанападе ча̄’’ти.
таттха ¶ на хи паччатӣти ида̄нева та̄ва мама паббаджджа̄дхиппа̄йам̣ сутва̄ва имасмим̣ два̄дасайоджанике судассананагаре ча сакаладжанападе ча на паччати, кочи уддхане аггим̣ на джа̄лети, амхесу пана двӣсу паббаджитесу ана̄тха̄ва рат̣т̣хава̄сино бхависсанти, тасма̄ на хи сакка̄ тайа̄ паббаджитум̣, ахамева паббаджисса̄мӣти.
там̣ сутва̄ маха̄джано маха̄саттасса па̄дамӯле париваттитва̄ паридеванто упад̣д̣хага̄тхама̄ха –
‘‘сутасоме паббаджите, катхам̣ ну да̄ни карисса̄ма̄’’ти.
тато маха̄сатто ‘‘алам̣ ма̄ сочайиттха, ахам̣ чирампи т̣хатва̄ тумхехи вина̄ бхависса̄ми, уппаннасан̇кха̄ро хи ниччо на̄ма наттхӣ’’ти маха̄джанасса дхаммам̣ катхенто а̄ха –
‘‘упанӣйатидам̣ ¶ ман̃н̃е, париттам̣ удакам̣ва чан̇кава̄рамхи;
евам̣ супариттаке джӣвите, на ча памаджджитум̣ ка̄ло.
‘‘упанӣйатидам̣ ман̃н̃е, париттам̣ удакам̣ва чан̇кава̄рамхи;
евам̣ супариттаке джӣвите, андхаба̄ла̄ памаджджанти.
‘‘те вад̣д̣хайанти нирайам̣, тираччха̄найонин̃ча петтивисайан̃ча;
тан̣ха̄йа бандханабаддха̄, вад̣д̣хенти асурака̄йа’’нти.
таттха упанӣйатидам̣ ман̃н̃ети, та̄та, ‘‘идам̣ джӣвитам̣ упанӣйатӣ’’ти ахам̣ ман̃н̃а̄ми. ан̃н̃есу суттесу упасам̣харан̣аттхо упаниййанаттхо, идха пана парийа̄да̄наттхо. тасма̄ йатха̄ париттам̣ удакам̣ ¶ раджака̄нам̣ кха̄рачан̇кава̄ре паккхиттам̣ сӣгхам̣ парийа̄дийати, татха̄ джӣвитампи. евам̣ супариттаке джӣвите там̣ париттакам̣ а̄йусан̇кха̄рам̣ гахетва̄ вичаранта̄нам̣ сатта̄нам̣ на пун̃н̃акирийа̄йа памаджджитум̣ ка̄ло, аппама̄дова ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти айаметтха аттхо. андхаба̄ла̄ памаджджантӣти аджара̄мара̄ вийа хутва̄ гӯтхакалале сӯкара̄ вийа хутва̄ ка̄мапан̇ке нимуджджанта̄ ¶ памаджджанти. асурака̄йанти ка̄л̣акан̃джикаасурайонин̃ча вад̣д̣хентӣти аттхо.
евам̣ маха̄сатто маха̄джанасса дхаммам̣ десетва̄ пуббакам̣ на̄ма па̄са̄дам̣ а̄руйха саттама̄йа бхӯмийа̄ т̣хито кхаггена чӯл̣ам̣ чхиндитва̄ ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ кин̃чи на хоми, аттано ра̄джа̄нам̣ ган̣хатха̄’’ти савет̣ханам̣ чӯл̣ам̣ маха̄джанасса антаре кхипи. там̣ гахетва̄ маха̄джано бхӯмийам̣ париват̣т̣енто париват̣т̣енто паридеви. тасмим̣ т̣ха̄не махантам̣ раджаггам̣ ут̣т̣хахи. пат̣иккамитва̄ т̣хитаджано там̣ олокетва̄ ‘‘ран̃н̃а̄ чӯл̣ам̣ чхиндитва̄ савет̣хана̄ чӯл̣а̄ маха̄джанасса антаре кхитта̄ бхависсати, тена̄йам̣ па̄са̄дасса авидӯре раджават̣т̣и уггата̄’’ти паридеванто га̄тхама̄ха –
‘‘ӯхан̃н̃ате раджаггам̣ авидӯре, пуббакамхи ча па̄са̄де;
ман̃н̃е но кеса̄ чхинна̄, йасассино дхаммара̄джасса̄’’ти.
таттха ӯхан̃н̃атети ут̣т̣хахати. раджагганти раджаккхандхо. авидӯрети ито амха̄кам̣ т̣хитат̣т̣ха̄нато авидӯре. пуббакамхӣти пуббакапа̄са̄дасса самӣпе. ман̃н̃е ноти амха̄кам̣ дхаммара̄джасса кеса̄ чхинна̄ бхависсантӣти ман̃н̃а̄ма.
маха̄сатто ¶ парича̄рикам̣ песетва̄ паббаджитапариккха̄ре а̄хара̄петва̄ каппакена кесамассум̣ оха̄ра̄петва̄ алан̇ка̄рам̣ сайанапит̣т̣хе па̄тетва̄ раттапат̣а̄нам̣ даса̄ни чхиндитва̄ та̄ни ка̄са̄йа̄ни нива̄сетва̄ маттика̄паттам̣ ва̄маам̣сакӯт̣е лаггетва̄ каттарадан̣д̣ам̣ а̄да̄йа маха̄тале апара̄парам̣ чан̇камитва̄ па̄са̄да̄ отаритва̄ антаравӣтхим̣ пат̣ипаджджи. гаччхантам̣ пана нам̣ на кочи сан̃джа̄ни. атхасса саттасата̄ кхаттийакан̃н̃а̄ па̄са̄дам̣ абхирухитва̄ там̣ адисва̄ а̄бхаран̣абхан̣д̣амева дисва̄ отаритва̄ авасеса̄нам̣ сол̣асасахасса̄нам̣ иттхӣнам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘амха̄кам̣ пийаса̄мико сутасомамахиссаро паббаджито’’ти маха̄саддена паридевама̄на̄ва бахи никкхамим̣су. тасмим̣ кхан̣е маха̄джано ¶ тасса паббаджитабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си, сакаланагарам̣ сан̇кхубхитва̄ ‘‘ра̄джа̄ кира но паббаджито’’ти ра̄джадва̄ре саннипати, маха̄джано ‘‘идха ра̄джа̄ бхависсати, еттха бхависсатӣ’’ти па̄са̄да̄дӣни ран̃н̃о парибхогат̣т̣ха̄на̄ни гантва̄ ра̄джа̄нам̣ адисва̄ –
‘‘айамасса ¶ па̄са̄до, сован̣н̣апуппхама̄лйавӣтикин̣н̣о;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘айамасса па̄са̄до, сован̣н̣апуппхама̄лйавӣтикин̣н̣о;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса кӯт̣а̄га̄рам̣, сован̣н̣апуппхама̄лйавӣтикин̣н̣ам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса кӯт̣а̄га̄рам̣, сован̣н̣апуппхама̄лйавӣтикин̣н̣ам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘айамасса асокаваника̄, супуппхита̄ саббака̄лика̄ рамма̄;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘айамасса асокаваника̄, супуппхита̄ саббака̄лика̄ рамма̄;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса уййа̄нам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ¶ ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса ¶ уййа̄нам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса кан̣ика̄раванам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса кан̣ика̄раванам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса ¶ па̄т̣аливанам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса па̄т̣аливанам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘идамасса амбаванам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘идамасса амбаванам̣, супуппхитам̣ саббака̄ликам̣ раммам̣;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена.
‘‘айамасса поккхаран̣ӣ, сан̃чханна̄ ан̣д̣аджехи вӣтикин̣н̣а̄;
йахиманувичари ¶ ра̄джа̄, парикин̣н̣о иттха̄га̄рехи.
‘‘айамасса поккхаран̣ӣ, сан̃чханна̄ ан̣д̣аджехи вӣтикин̣н̣а̄;
йахиманувичари ра̄джа̄, парикин̣н̣о н̃а̄тисан̇гхена̄’’ти. –
има̄хи га̄тха̄хи паридеванто вичари.
таттха вӣтикин̣н̣оти сован̣н̣апуппхехи ча на̄на̄ма̄лйехи ча самокин̣н̣о. парикин̣н̣оти парива̄рито. иттха̄га̄рехӣти да̄сийо упа̄да̄йа иттхийо иттха̄га̄ра̄ на̄ма. н̃а̄тисан̇гхена̄ти амачча̄пи идха н̃а̄тайо ева. кӯт̣а̄га̄ранти саттаратанавичитто сайанакӯт̣а̄га̄рагаббхо. асокаваника̄ти асокаванабхӯми. саббака̄лика̄ти саббака̄лапарибхогаккхама̄ ниччапуппхита̄ ва̄. уййа̄нанти нанданаваначитталата̄ванасадисам̣ уййа̄нам̣ ¶ . саббака̄ликанти чхасупи утӯсу уппаджджанакапуппхапхаласан̃чханнам̣. кан̣ика̄равана̄дӣсу саббака̄ликанти саббака̄ле супуппхитапхалитамева. сан̃чханна̄ти на̄на̄видхехи джаладжатхаладжакусумехи сут̣т̣ху сан̃чханна̄. ан̣д̣аджехи вӣтикин̣н̣а̄ти сакун̣асан̇гхехи окин̣н̣а̄.
евам̣ тесу тесу т̣ха̄несу паридевитва̄ маха̄джано пуна ра̄джан̇ган̣ам̣ а̄гантва̄ –
‘‘ра̄джа̄ ¶ во кхо паббаджито, сутасомо раджджам̣ имам̣ пахатва̄на;
ка̄са̄йаваттхавасано, на̄гова екако чаратӣ’’ти. –
га̄тхам̣ ватва̄ аттано гхаре вибхавам̣ паха̄йа путтадхӣтаро хаттхесу гахетва̄ никкхамитва̄ бодхисаттассева сантикам̣ агама̄си, татха̄ ма̄та̄питаро путтада̄ра̄ сол̣асасахасса̄ ча на̄т̣акиттхийо. сакаланагарам̣ туччхам̣ вийа ахоси, джанападава̄синопи тесам̣ паччхато паччхато гамим̣су. бодхисатто два̄дасайоджаникам̣ парисам̣ гахетва̄ химаванта̄бхимукхо па̄йа̄си. атхасса абхиниккхаманам̣ н̃атва̄ сакко виссакаммам̣ а̄мантетва̄, ‘‘та̄та виссакамма, сутасомамаха̄ра̄джа̄ абхиниккхаманам̣ никкханто, васанат̣т̣ха̄нам̣ ¶ ладдхум̣ ват̣т̣ати, сама̄гамо ча маха̄ бхависсати, гаччха химавантападесе ган̇га̄тӣре тим̣сайоджана̄йа̄мам̣ пан̃чадасайоджанавиттхатам̣ ассамападам̣ ма̄пехӣ’’ти песеси. со татха̄ катва̄ тасмим̣ ассамападе паббаджитапариккха̄ре пат̣ийа̄детва̄ екападикамаггам̣ ма̄петва̄ девалокамева гато.
маха̄сатто тена маггена гантва̄ там̣ ассамападам̣ пависитва̄ пат̣хамам̣ сайам̣ паббаджитва̄ паччха̄ сесе пабба̄джеси, апарабха̄ге бахӯ паббаджим̣су. тим̣сайоджаникам̣ т̣ха̄нам̣ парипӯри. виссакаммена пана ассамама̄питанийа̄мо ча бахӯнам̣ паббаджитанийа̄мо ча бодхисаттасса ассамападасам̣видахитанийа̄мо ча хаттхипа̄ладжа̄таке (джа̄. 1.15.337 а̄дайо) а̄гатанайенева ведитаббо. таттха маха̄сатто йасса йассева ка̄мавитакка̄ди миччха̄витакко уппаджджати, там̣ там̣ а̄ка̄сена упасан̇камитва̄ а̄ка̄се паллан̇кена нисӣдитва̄ оваданто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘ма̄ссу ¶ пуббе ратикӣл̣ита̄ни, хасита̄ни ча ануссариттха;
ма̄ во ка̄ма̄ ханим̣су, рамман̃хи судассанам̣ нагарам̣.
‘‘меттачиттан̃ча бха̄ветха, аппама̄н̣ам̣ дива̄ ча ратто ча;
агаччхиттха девапурам̣, а̄ва̄сам̣ пун̃н̃акаммина’’нти.
таттха ратикӣл̣ита̄нӣти ка̄маратийо ча ка̄йава̄ча̄кхид̣д̣а̄васена паваттакӣл̣ита̄ни ча. ма̄ во ка̄ма̄ ханим̣сӯти ма̄ тумхе ваттхука̄макилесака̄ма̄ ханим̣су. раммам̣ хӣти судассананагарам̣ на̄ма раман̣ӣйам̣, там̣ ма̄ ануссариттха. меттачиттанти идам̣ десана̄маттамева, со пана чатта̄ропи брахмавиха̄ре ¶ а̄чиккхи. аппама̄н̣анти аппама̄н̣асатта̄рамман̣ам̣. агаччхиттха̄ти гамиссатха. девапуранти брахмалокам̣.
сопи ¶ исиган̣о тассова̄де т̣хатва̄ брахмалокапара̄йан̣о ахосӣти саббам̣ хаттхипа̄ладжа̄таке а̄гатанайенева катхетаббам̣.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато маха̄бхиниккхаманам̣ никкхантойева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ма̄та̄питаро маха̄ра̄джакула̄ни ахесум̣, чанда̄девӣ ра̄хулама̄та̄, джет̣т̣хапутто са̄рипутто, канит̣т̣хапутто ра̄хуло, дха̄ти кхуджджуттара̄, кулавад̣д̣ханасет̣т̣хи кассапо, маха̄сенагутто моггалла̄но, сомадаттакума̄ро а̄нандо, сесапариса̄ буддхапариса̄, сутасомара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.
чӯл̣асутасомаджа̄такаван̣н̣ана̄ пан̃чама̄.
джа̄такудда̄нам̣ –
сувапан̣д̣итаджамбукакун̣д̣алино, варакан̃н̃амаламбусаджа̄такан̃ча;
паваруттамасан̇кхасирӣвхайако, сутасомаариндамара̄джаваро.
чатта̄лӣсанипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
18. пан̣н̣а̄санипа̄то
[526] 1. нил̣иника̄джа̄такаван̣н̣ана̄
уддайхате ¶ ¶ ¶ джанападоти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пура̄н̣адутийика̄палобханам̣ а̄рабба катхеси. катхенто ча там̣ бхиккхум̣ ‘‘кена уккан̣т̣ха̄питосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘пура̄н̣адутийика̄йа̄’’ти вутте ‘‘на еса̄ кхо, бхиккху, ида̄нева тава анаттхака̄рика̄, пуббепи твам̣ етам̣ нисса̄йа джха̄на̄ париха̄йитва̄ маха̄вина̄сам̣ патто’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто удиччабра̄хман̣амаха̄са̄лакуле ниббаттитва̄ вайаппатто уггахитасиппо исипаббаджджам̣ паббиджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ химавантападесе ва̄сам̣ каппеси. аламбуса̄джа̄таке вуттанайенева там̣ пат̣ичча ека̄ мигӣ габбхам̣ пат̣илабхитва̄ путтам̣ виджа̄йи, ‘‘исисин̇го’’твевасса на̄мам̣ ахоси. атха нам̣ пита̄ вайаппаттам̣ пабба̄джетва̄ касин̣апарикаммам̣ угган̣ха̄песи. со начирассева джха̄на̄бхин̃н̃а̄ уппа̄детва̄ джха̄насукхена кӣл̣и, гхоратапо парамадхитиндрийо ахоси. тасса сӣлатеджена саккасса бхаванам̣ кампи. сакко а̄вадждженто там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ ‘‘упа̄йенасса сӣлам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни сакалака̄сират̣т̣хе вут̣т̣хим̣ нива̄реси, рат̣т̣хам̣ аггидад̣д̣хам̣ вийа ахоси. сассе асампаджджама̄не дуббхиккхапӣл̣ита̄ манусса̄ саннипатитва̄ ра̄джан̇ган̣е упаккосим̣су. атха не ра̄джа̄ ва̄тапа̄не т̣хито ‘‘ким̣ ета’’нти пуччхи. ‘‘маха̄ра̄джа, тӣн̣и ¶ сам̣ваччхара̄ни девасса авассантатта̄ сакаларат̣т̣хам̣ уддайхати, манусса̄ дуккхита̄, девам̣ васса̄пехи, дева̄’’ти. ра̄джа̄ сӣлам̣ сама̄дийитва̄ упосатхам̣ упавасантопи вассам̣ васса̄петум̣ на̄саккхи.
тасмим̣ ка̄ле сакко ад̣д̣хараттасамайе тасса сиригаббхам̣ пависитва̄ екобха̄сам̣ катва̄ веха̄се ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ ‘‘коси тва’’нти пуччхи. ‘‘саккохамасмӣ’’ти. ‘‘кенаттхена̄гатосӣ’’ти? ‘‘вассати те, маха̄ра̄джа ¶ , рат̣т̣хе дево’’ти? ‘‘на вассатӣ’’ти. ‘‘джа̄на̄си панасса авассанака̄ран̣а’’нти? ‘‘на джа̄на̄ми, сакка̄’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, химавантападесе ¶ исисин̇го на̄ма та̄пасо пат̣ивасати гхоратапо парамадхитиндрийо. со нибаддхам̣ деве вассанте куджджхитва̄ а̄ка̄сам̣ олокеси, тасма̄ дево на вассатӣ’’ти. ‘‘ида̄ни панеттха ким̣ ка̄табба’’нти? ‘‘тасса тапе бхинне дево вассиссатӣ’’ти. ‘‘ко панасса тапам̣ бхиндитум̣ саматтхо’’ти? ‘‘дхӣта̄ те, маха̄ра̄джа, нил̣иника̄ саматтха̄, там̣ паккоса̄петва̄ ‘асукат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма гантва̄ та̄пасасса тапам̣ бхинда̄хӣ’ти песехӣ’’ти. евам̣ со ра̄джа̄нам̣ ануса̄ситва̄ сакат̣т̣ха̄намева агама̄си. ра̄джа̄ пунадивасе амаччехи саддхим̣ мантетва̄ дхӣтарам̣ паккоса̄петва̄ пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘уддайхате джанападо, рат̣т̣хан̃ча̄пи винассати;
ехи нил̣инике гаччха, там̣ ме бра̄хман̣ама̄найа̄’’ти.
таттха там̣ мети там̣ мама анаттхака̄рим̣ бра̄хман̣ам̣ аттано васам̣ а̄нехи, килесаративасенасса сӣлам̣ бхинда̄хӣти.
там̣ сутва̄ са̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на̄хам̣ дуккхаккхама̄ ра̄джа, на̄хам̣ аддха̄наковида̄;
катхам̣ ахам̣ гамисса̄ми, ванам̣ кун̃джарасевита’’нти.
таттха дуккхаккхама̄ти ахам̣, маха̄ра̄джа, дуккхасса кхама̄ на хоми, аддха̄нампи на джа̄на̄ми, са̄хам̣ катхам̣ гамисса̄мӣти.
тато ра̄джа̄ две га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘пхӣтам̣ джанападам̣ гантва̄, хаттхина̄ ча ратхена ча;
да̄русан̇гха̄т̣айа̄нена, евам̣ гаччха нил̣инике.
‘‘хаттхиассаратхе ¶ паттӣ, гаччхева̄да̄йа кхаттийе;
тавева ван̣н̣арӯпена, васам̣ тама̄найиссасӣ’’ти.
таттха ¶ да̄русан̇гха̄т̣айа̄нена̄ти, амма, нил̣инике на твам̣ падаса̄ гамиссаси, пхӣтам̣ пана субхиккхам̣ кхемам̣ аттано джанападам̣ хаттхива̄ханехи ча ратхава̄ханехи ча ¶ гантва̄ тато парампи аджджхока̄се пат̣иччханнена вайха̄дина̄ удакат̣т̣ха̄не на̄ва̄сан̇кха̄тена да̄русан̇гха̄т̣айа̄нена гаччха. ван̣н̣арӯпена̄ти евам̣ акиламама̄на̄ гантва̄ тава ван̣н̣ена чева рӯпасампада̄йа ча там̣ бра̄хман̣ам̣ аттано васам̣ а̄найиссасӣти.
евам̣ со дхӣтара̄ саддхим̣ акатхетаббампи рат̣т̣хапарипа̄ланам̣ нисса̄йа катхеси. са̄пи ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. атхасса̄ саббам̣ да̄таббайуттакам̣ датва̄ амаччехи саддхим̣ уййоджеси. амачча̄ там̣ а̄да̄йа паччантам̣ патва̄ таттха кхандха̄ва̄рам̣ нива̄са̄петва̄ ра̄джадхӣтарам̣ уккхипа̄петва̄ ваначаракена деситена маггена химавантам̣ пависитва̄ пуббан̣хасамайе тасса ассамападасса самӣпам̣ па̄пун̣им̣су. тасмим̣ кхан̣е бодхисатто путтам̣ ассамападе нива̄са̄петва̄ сайам̣ пхала̄пхалаттха̄йа аран̃н̃ам̣ павит̣т̣хо хоти. ваначарако сайам̣ ассамам̣ агантва̄ тасса пана дассанат̣т̣ха̄не т̣хатва̄ нил̣иника̄йа там̣ дассенто две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘кадалӣдхаджапан̃н̃а̄н̣о, а̄бхуджӣпарива̄рито;
есо падиссати раммо, исисин̇гасса ассамо.
‘‘есо аггисса сан̇кха̄то, есо дхӯмо падиссати;
ман̃н̃е но аггим̣ ха̄пети, исисин̇го махиддхико’’ти.
таттха кадалӣсан̇кха̄та̄ дхаджа̄ пан̃н̃а̄н̣ам̣ асса̄ти кадалӣдхаджапан̃н̃а̄н̣о. а̄бхуджӣпарива̄ритоти бхуджапаттаванапариккхитто. сан̇кха̄тоти есо агги асса исисин̇гасса джха̄нена сан̇кха̄то паччаккхагато джалати. ман̃н̃е но аггинти аггим̣ но ха̄пети джухати паричаратӣти ман̃н̃а̄ми.
амачча̄пи бодхисаттасса аран̃н̃ам̣ павит̣т̣хавела̄йа ассамам̣ парива̄ретва̄ а̄раккхам̣ т̣хапетва̄ ра̄джадхӣтарам̣ исивесам̣ га̄ха̄петва̄ ¶ суван̣н̣ачӣракена нива̄санапа̄рупанам̣ катва̄ сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ тантубаддхам̣ читтаген̣д̣укам̣ га̄ха̄петва̄ ассамападам̣ песетва̄ сайам̣ бахи раккханта̄ ат̣т̣хам̣су. са̄ тена ген̣д̣укена кӣл̣антӣ чан̇камакот̣ийам̣ отари. тасмим̣ кхан̣е исисин̇го пан̣н̣аса̄ладва̄ре па̄са̄н̣апхалаке нисинно хоти. со там̣ а̄гаччхантим̣ дисва̄ бхӣтатасито ут̣т̣ха̄йа пан̣н̣аса̄лам̣ ¶ пависитва̄ ат̣т̣ха̄си ¶ . са̄писса пан̣н̣аса̄ладва̄рам̣ гантва̄ кӣл̣ийева. саттха̄ тан̃ча тато уттари ча аттхам̣ пака̄сенто тиссо га̄тха̄ абха̄си –
‘‘тан̃ча дисва̄на а̄йантим̣, а̄муттаман̣икун̣д̣алам̣;
исисин̇го па̄виси бхӣто, ассамам̣ пан̣н̣ачха̄данам̣.
‘‘ассамасса ча са̄ два̄ре, ген̣д̣укенасса кӣл̣ати;
видам̣сайантӣ ан̇га̄ни, гуйхам̣ пака̄сита̄ни ча.
‘‘тан̃ча дисва̄на кӣл̣антим̣, пан̣н̣аса̄лагато джат̣ӣ;
ассама̄ никкхамитва̄на, идам̣ вачанамабравӣ’’ти.
таттха ген̣д̣укенасса̄ти асса исисин̇гасса ассамадва̄ре ген̣д̣укена кӣл̣ати. видам̣сайантӣти дассентӣ. гуйхам̣ пака̄сита̄ни ча̄ти гуйхан̃ча рахассан̇гам̣ пака̄сита̄ни ча па̄кат̣а̄ни мукхахаттха̄дӣни. абравӣти со кира пан̣н̣аса̄ла̄йа т̣хатва̄ чинтеси – ‘‘сача̄йам̣ йаккхо бхавеййа, пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ мам̣ мурумура̄петва̄ кха̄деййа, на̄йам̣ йаккхо, та̄пасо бхависсатӣ’’ти ассама̄ никкхамитва̄ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘амбхо ко на̄ма со руккхо, йасса тевам̣гатам̣ пхалам̣;
дӯрепи кхиттам̣ паччети, на там̣ оха̄йа гаччхатӣ’’ти.
таттха йасса тевам̣гатам̣ пхаланти йасса тава руккхасса евам̣гатикам̣ манорамам̣ пхалам̣. ко на̄ма со руккхоти читраген̣д̣укасса адит̣т̣хапуббатта̄ ‘‘руккхапхалена тена бхавитабба’’нти ман̃н̃ама̄но евам̣ пуччхати.
атхасса са̄ руккхам̣ а̄чиккхантӣ га̄тхама̄ха –
‘‘ассамасса мама брахме, самӣпе гандхама̄дане;
бахаво та̄диса̄ руккха̄, йасса тевам̣гатам̣ пхалам̣;
дӯрепи кхиттам̣ паччети, на мам̣ оха̄йа гаччхатӣ’’ти.
таттха ¶ ¶ самӣпе гандхама̄данети гандхама̄данапаббате мама ассамасса самӣпе. йасса тевам̣гатанти йасса евам̣гатам̣, та-ка̄ро бйан̃джанасандхикароти.
ити ¶ са̄ муса̄ва̄дам̣ абха̄си. итаропи саддахитва̄ ‘‘та̄пасо есо’’ти сан̃н̃а̄йа пат̣исантха̄рам̣ каронто га̄тхама̄ха –
‘‘етӯ бхавам̣ ассамимам̣ адету, паджджан̃ча бхаккхан̃ча пат̣иччха дамми;
идама̄санам̣ атра бхавам̣ нисӣдату, ито бхавам̣ мӯлапхала̄ни бхун̃джатӯ’’ти.
таттха ассамиманти ассамам̣ имам̣ бхавам̣ пависату. адетӯти йатха̄саннихитам̣ а̄ха̄рам̣ парибхун̃джату. паджджанти па̄даббхан̃джанам̣. бхаккханти мадхурапхала̄пхалам̣. пат̣иччха̄ти пат̣игган̣ха. идама̄сананти павит̣т̣хака̄ле евама̄ха.
тасса̄ пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ кат̣т̣хаттхаран̣е нисӣдантийа̄ суван̣н̣ачӣраке двидха̄ гате сарӣрам̣ аппат̣иччханнам̣ ахоси. та̄пасо ма̄туга̄масарӣрасса адит̣т̣хапуббатта̄ там̣ дисва̄ ‘‘ван̣н̣о есо’’ти сан̃н̃а̄йа евама̄ха –
‘‘ким̣ те идам̣ ӯрӯнамантарасмим̣, супиччхитам̣ кан̣хариваппака̄сати;
аккха̄хи ме пуччхито етаматтхам̣, косе ну те уттаман̇гам̣ павит̣т̣ха’’нти.
таттха супиччхитанти двиннам̣ ӯрӯнам̣ сама̄гамака̄ле супхуситам̣ сиппипут̣амукхасан̣т̣ха̄нам̣. субхалаккхан̣ена хи асаманна̄гата̄йа там̣ т̣ха̄нам̣ а̄ва̄т̣адха̄тукам̣ хоти, саманна̄гата̄йа аббхуннатам̣ сиппипут̣амукхасан̣т̣ха̄нам̣. кан̣хариваппака̄сатӣти убхосу пассесу ка̄л̣акам̣ вийа кха̄йати. косе ну те уттаман̇гам̣ павит̣т̣ханти тава уттаман̇гам̣ лин̇гасан̣т̣ха̄нам̣ на пан̃н̃а̄йати, ким̣ ну там̣ тава сарӣрасан̇кха̄те косе павит̣т̣ханти пуччхати.
атха нам̣ са̄ ван̃чайантӣ га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘ахам̣ ване мӯлапхалесанам̣ чарам̣, а̄са̄дайим̣ аччхам̣ сугхорарӯпам̣;
со ¶ мам̣ патитва̄ сахаса̄джджхапатто, пануджджа мам̣ аббахи уттаман̇гам̣.
‘‘сва̄йам̣ ¶ ¶ ван̣о кхаджджати кан̣д̣ува̄йати, саббан̃ча ка̄лам̣ на лабха̄ми са̄там̣;
пахо бхавам̣ кан̣д̣умимам̣ винетум̣, курутам̣ бхавам̣ йа̄чито бра̄хман̣аттха’’нти.
таттха а̄са̄дайинти гхат̣т̣есим̣, а̄гаччхантам̣ дисва̄ лед̣д̣уна̄ пахаринти аттхо. патитва̄ти упадха̄витва̄. сахаса̄джджхаппаттоти мамам̣ сахаса̄ аджджхаппатто сампатто. пануджджа̄ти атха мам̣ потетва̄. аббахӣти мукхена мама уттаман̇гам̣ лун̃читва̄ пакка̄ми, тато пат̣т̣ха̄йа имасмим̣ т̣ха̄не ван̣о джа̄то. сва̄йанти со айам̣ тато пат̣т̣ха̄йа майхам̣ ван̣о кхаджджати чева кан̣д̣уван̃ча кароти, таппаччайа̄ са̄хам̣ саббака̄лам̣ ка̄йикачетасикасукхам̣ на лабха̄ми. пахоти паху саматтхо. бра̄хман̣аттханти бхавам̣ майа̄ йа̄чито имам̣ бра̄хман̣асса аттхам̣ кароту, идам̣ ме дуккхам̣ хара̄хӣти вадати.
со тасса̄ муса̄ва̄дам̣ ‘‘сабха̄во’’ти саддахитва̄ ‘‘саче те евам̣ сукхам̣ хоти, карисса̄мӣ’’ти там̣ падесам̣ олокетва̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘гамбхӣрарӯпо те ван̣о салохито, апӯтико ван̣агандхо маха̄ ча;
кароми те кин̃чи каса̄йайогам̣, йатха̄ бхавам̣ парамасукхӣ бхавеййа̄’’ти.
таттха салохитоти раттобха̄со. апӯтикоти пӯтимам̣сарахито. ван̣агандхоти тхокам̣ дуггандхо. каса̄йайоганти ахам̣ кечи руккхакаса̄йе гахетва̄ тава екам̣ каса̄йайогам̣ каромӣти.
тато нил̣иника̄ га̄тхама̄ха
‘‘на мантайога̄ на каса̄йайога̄, на осадха̄ брахмача̄ри каманти;
йам̣ те муду тена винехи кан̣д̣ум̣, йатха̄ ахам̣ парамасукхӣ бхавеййа’’нти.
таттха ¶ ¶ камантӣти, бхо брахмача̄ри, имасмим̣ мама ван̣е нева мантайога̄, на каса̄йайога̄, на пуппхапхала̄дӣни осадха̄ни каманти, анекава̄рам̣ катехипи техи етасса пха̄сукабха̄во на бхӯтапуббо. йам̣ пана те етам̣ муду ан̇гаджа̄там̣, тена гхат̣т̣ийама̄нассева тасса кан̣д̣у на хоти, тасма̄ тена винехи кан̣д̣унти.
со ¶ ‘‘саччам̣ есо бхан̣атӣ’’ти саллаккхетва̄ ‘‘метхунасам̣саггена сӣлам̣ бхиджджати, джха̄нам̣ антарадха̄йатӣ’’ти аджа̄нанто ма̄туга̄масса адит̣т̣хапуббатта̄ метхунадхаммасса ча аджа̄нанабха̄вена ‘‘бхесаджджа’’нти вадантийа̄ та̄йа метхунам̣ пат̣исеви. та̄вадевасса сӣлам̣ бхиджджи, джха̄нам̣ париха̄йи. со две тайо ва̄ре сам̣саггам̣ катва̄ киланто хутва̄ никкхамитва̄ сарам̣ оруйха нхатва̄ пат̣иппассаддхадаратхо а̄гантва̄ пан̣н̣аса̄ла̄йам̣ нисӣдитва̄ пунапи там̣ ‘‘та̄пасо’’ти ман̃н̃ама̄но васанат̣т̣ха̄нам̣ пуччханто га̄тхама̄ха –
‘‘ито ну бхото катамена ассамо, каччи бхавам̣ абхирамаси аран̃н̃е;
каччи ну те мӯлапхалам̣ пахӯтам̣, каччи бхавантам̣ на вихим̣санти ва̄л̣а̄’’ти.
таттха катамена̄ти ито катамена диса̄бха̄гена бхото ассамо. бхаванти а̄лапанаметам̣.
тато нил̣иника̄ чатассо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘ито уджум̣ уттара̄йам̣ диса̄йам̣, кхема̄ надӣ химавата̄ пабха̄вӣ;
тасса̄ тӣре ассамо майха раммо, ахо бхавам̣ ассамам̣ майхам̣ пассе.
‘‘амба̄ ча са̄ла̄ тилака̄ ча джамбуйо, удда̄лака̄ па̄т̣алийо ча пхулла̄;
самантато кимпуриса̄бхигӣтам̣, ахо бхавам̣ ассамам̣ майхам̣ пассе.
‘‘та̄ла̄ ¶ ча мӯла̄ ча пхала̄ ча меттха, ван̣н̣ена гандхена упетарӯпам̣;
там̣ ¶ бхӯмибха̄гехи упетарӯпам̣, ахо бхавам̣ ассамам̣ майхам̣ пассе.
‘‘пхала̄ ча мӯла̄ ча пахӯтаметтха, ван̣н̣ена гандхена расенупета̄;
а̄йанти ча луддака̄ там̣ падесам̣, ма̄ ме тато мӯлапхалам̣ аха̄су’’нти.
таттха уттара̄йанти уттара̄йа. кхема̄ти евам̣на̄мика̄ надӣ. химавата̄ пабха̄вӣти химавантато паваттати. ахоти паттханаттхе нипа̄то. удда̄лака̄ти ва̄тагха̄така̄. кимпуриса̄бхигӣтанти самантато парива̄ретва̄ мадхурасаддена га̄йантехи кимпурисехи абхигӣтам̣. та̄ла̄ ча мӯла̄ ча пхала̄ ча меттха̄ти еттха мама ассаме па̄са̄дика̄ та̄ларуккха̄ ча тесан̃н̃ева ван̣н̣агандха̄дисампанна̄ кандасан̇кха̄та̄ ¶ мӯла̄ ча пхала̄ ча. пахӯтаметтха̄ти на̄на̄руккхапхала̄ ча руккхаваллимӯла̄ ча пахӯта̄ еттха. ма̄ ме татоти там̣ мама ассамападам̣ самбахула̄ луддака̄ а̄гаччханти, майа̄ четтха а̄харитва̄ т̣хапитам̣ баху мадхурасамӯлапхала̄пхалам̣ аттхи, те майи чира̄йанте мӯлапхала̄пхалам̣ хареййум̣. те тато мама мӯлапхала̄пхалам̣ ма̄ харим̣су, тасма̄ сачепи майа̄ саддхим̣ а̄гантука̄мо, ехи, но че, ахам̣ гамисса̄мӣти а̄ха.
там̣ сутва̄ та̄пасо йа̄ва питу а̄гамана̄ адхива̄са̄петум̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пита̄ мамам̣ мӯлапхалесанам̣ гато, ида̄ни а̄гаччхати са̄йака̄ле;
убхова гаччха̄масе ассамам̣ там̣, йа̄ва пита̄ мӯлапхалато етӯ’’ти.
таттха убхова гаччха̄масети мама питу а̄рочетва̄ убхова гамисса̄ма.
тато ¶ са̄ чинтеси – ‘‘айам̣ та̄ва аран̃н̃ева вад̣д̣хитабха̄вена мама иттхибха̄вам̣ на джа̄на̄ти, пита̄ панасса мам̣ дисва̄ва джа̄нитва̄ ‘твам̣ идха ким̣ каросӣ’ти ка̄джакот̣ийа̄ пахаритва̄ сӣсампи ме бхиндеййа, тасмим̣ ана̄гатейева майа̄ гантум̣ ват̣т̣ати, а̄гаманакаммампи ме нит̣т̣хита’’нти. са̄ тасса а̄гаманӯпа̄йам̣ а̄чиккхантӣ итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ан̃н̃е ¶ бахӯ исайо са̄дхурӯпа̄, ра̄джӣсайо анумагге васанти;
тейева пуччхеси мамассамам̣ там̣, те там̣ найиссанти мамам̣ сака̄се’’ти.
таттха ра̄джӣсайоти, самма, майа̄ на сакка̄ чира̄йитум̣, ан̃н̃е пана са̄дхусабха̄ва̄ ра̄джисайо ча бра̄хман̣исайо ча анумагге мама ассамамаггапассе васанти, ахам̣ тесам̣ а̄чиккхитва̄ гамисса̄ми, твам̣ те пуччхеййа̄си, те там̣ мама сантикам̣ найиссантӣти.
евам̣ са̄ аттано пала̄йанӯпа̄йам̣ катва̄ пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ там̣ олокентамева ‘‘твам̣ ниватта̄’’ти ватва̄ а̄гаманамаггенева амачча̄нам̣ сантикам̣ агама̄си. те там̣ гахетва̄ кхандха̄ва̄рам̣ гантва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ па̄пун̣им̣су. саккопи там̣ дивасамева тусситва̄ сакаларат̣т̣хе девам̣ васса̄песи, тато субхиккхам̣ джанападам̣ ахоси. исисин̇гата̄пасассапи та̄йа паккантаматта̄йа ева ка̄йе д̣а̄хо уппаджджи. со кампанто пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ ва̄качӣрам̣ па̄рупитва̄ ¶ сочанто нипаджджи. бодхисатто са̄йам̣ а̄гантва̄ путтам̣ апассанто ‘‘кахам̣ ну кхо гато’’ти ка̄джам̣ ота̄ретва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ там̣ нипаннакам̣ дисва̄ ‘‘та̄та, ким̣ каросӣ’’ти пит̣т̣хим̣ паримаджджанто тиссо га̄тха̄ абха̄си –
‘‘на те кат̣т̣ха̄ни бхинна̄ни, на те удакама̄бхатам̣;
аггӣпи те на ха̄пито, ким̣ ну мандова джха̄йаси.
‘‘бхинна̄ни кат̣т̣ха̄ни хуто ча агги, тапанӣпи те самита̄ брахмача̄рӣ;
пӣт̣хан̃ча майхам̣ удакан̃ча хоти, рамаси тувам̣ брахмабхӯто пураттха̄.
‘‘абхиннакат̣т̣хоси ¶ ана̄бхатодако, аха̄питаггӣси асиддхабходжано;
на ме тувам̣ а̄лапасӣ мамаджджа, нат̣т̣хам̣ ну ким̣ четасикан̃ча дуккха’’нти.
таттха ¶ бхинна̄нӣти аран̃н̃ато уддхат̣а̄ни. на ха̄питоти на джалито. бхинна̄нӣти пуббе тайа̄ мама̄гаманавела̄йа кат̣т̣ха̄ни уддхат̣а̄нева хонти. хуто ча аггӣти агги ча хуто хоти. тапанӣти висиббанааггисан̇кха̄та̄ тапанӣпи те самита̄ва сайамева сам̣видахита̄ва хоти. пӣт̣ханти мама а̄санаттха̄йа пӣт̣хан̃ча пан̃н̃аттамева хоти. удакан̃ча̄ти па̄дадхованаудакампи упат̣т̣ха̄питамева хоти. брахмабхӯтоти тувампи ито пураттха̄ сет̣т̣хабхӯто имасмим̣ ассаме абхирамаси. абхиннакат̣т̣хосӣти со да̄ни аджджа ануддхат̣акат̣т̣хоси. асиддхабходжаноти на те кин̃чи амха̄кам̣ кандамӯлам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ седитам̣. мамаджджа̄ти, мама путта, аджджа на ме твам̣ а̄лапаси. нат̣т̣хам̣ ну кинти ким̣ ну те нат̣т̣хам̣ ва̄, ким̣ четасикам̣ ва̄ дуккхам̣, аккха̄хи ме нипаннака̄ран̣анти пуччхати.
со питу вачанам̣ сутва̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ катхенто а̄ха –
‘‘идха̄гама̄ джат̣ило брахмача̄рӣ, судассанеййо сутанӯ винети;
нева̄тидӣгхо на пана̄тирассо, сукан̣хакан̣хаччхаданехи бхото.
‘‘амассуджа̄то апура̄н̣аван̣н̣ӣ, а̄дха̄рарӯпан̃ча панасса кан̣т̣хе;
две йама̄ ган̣д̣а̄ уре суджа̄та̄, суван̣н̣атиндуканибха̄ пабхассара̄.
‘‘мукхан̃ча ¶ тасса бхусадассанеййам̣, кан̣н̣есу ламбанти ча кун̃читагга̄;
те джотаре чарато ма̄н̣авасса, суттан̃ча йам̣ сам̣йаманам̣ джат̣а̄нам̣.
‘‘ан̃н̃а̄ ¶ ча тасса сам̣йама̄ни чатассо, нӣла̄ пӣта̄ лохитика̄ ча сета̄;
та̄ пим̣саре чарато ма̄н̣авасса, тирит̣исан̇гха̄рива па̄вусамхи.
‘‘на микхалам̣ мун̃джамайам̣ дха̄рети, на сантхаре но пана паббаджасса;
та̄ ¶ джотаре джагханантаре вилагга̄, сатерата̄ виджджуриванталиккхе.
‘‘акхӣлака̄ни ча аван̣т̣ака̄ни, хет̣т̣ха̄ набхйа̄ кат̣исамохита̄ни;
агхат̣т̣ита̄ ниччакӣл̣ам̣ каронти, хам̣ та̄та ким̣руккхапхала̄ни та̄ни.
‘‘джат̣а̄ ча тасса бхусадассанеййа̄, паросатам̣ веллитагга̄ сугандха̄;
дведха̄ сиро са̄дху вибхаттарӯпо, ахо ну кхо майха татха̄ джат̣а̄ссу.
‘‘йада̄ ча со пакирати та̄ джат̣а̄йо, ван̣н̣ена гандхена упетарӯпа̄;
нӣлуппалам̣ ва̄тасамеритам̣ва, татхева сам̣ва̄ти панассамо айам̣.
‘‘пан̇ко ча тасса бхусадассанеййо, нета̄дисо йа̄дисо майхам̣ ка̄йе;
со ва̄йати ерито ма̄лутена, ванам̣ йатха̄ аггагимхе супхуллам̣.
‘‘ниханти со руккхапхалам̣ патхабйа̄, сучиттарӯпам̣ ручирам̣ дассанеййам̣;
кхиттан̃ча тасса пунарехи хаттхам̣, хам̣ та̄та ким̣руккхапхалам̣ ну кхо там̣.
‘‘данта̄ ¶ ча тасса бхусадассанеййа̄, суддха̄ сама̄ сан̇кхаварӯпапанна̄;
мано паса̄денти виварийама̄на̄, на хи нӯна со са̄камакха̄ди техи.
‘‘акаккасам̣ аггал̣итам̣ мухум̣ мудум̣, уджум̣ ануддхатам̣ ачапаламасса бха̄ситам̣;
рудам̣ ¶ манун̃н̃ам̣ каравӣкасуссарам̣, хадайан̇гамам̣ ран̃джайатева ме мано.
‘‘биндуссаро ¶ на̄тивисат̣т̣хава̄кйо, на нӯна саджджха̄йаматиппайутто;
иччха̄ми бхо там̣ пунадева дат̣т̣хум̣, митто хи ме ма̄н̣авоху пураттха̄.
‘‘сусандхи саббаттха вимат̣т̣химам̣ ван̣ам̣, путхӯ суджа̄там̣ кхарапаттасаннибхам̣;
тенева мам̣ уттарийа̄на ма̄н̣аво, виваритам̣ ӯрум̣ джагханена пил̣айи.
‘‘тапанти а̄бханти вирочаре ча, сатерата̄ виджджуриванталиккхе;
ба̄ха̄ мудӯ ан̃джаналомаса̄диса̄, вичитрават̣т̣ан̇гулика̄сса собхаре.
‘‘акаккасан̇го на ча дӣгхаломо, накха̄сса дӣгха̄ апи лохитагга̄;
мудӯхи ба̄ха̄хи палиссаджанто, калйа̄н̣арӯпо рамайам̣ упат̣т̣хахи.
‘‘думасса тӯлӯпанибха̄ пабхассара̄, суван̣н̣акамбуталават̣т̣асуччхави;
хаттха̄ мудӯ техи мам̣ сампхуситва̄, ито гато тена мам̣ даханти та̄та.
‘‘на ¶ нӯна со кха̄ривидхам̣ аха̄си, на нӯна со кат̣т̣ха̄ни сайам̣ абхан̃джи;
на нӯна со ханти думе кут̣ха̄рийа̄, на хисса хаттхесу кхила̄ни аттхи.
‘‘аччхо ча кхо тасса ван̣ам̣ ака̄си, со мам̣брави ‘сукхитам̣ мам̣ карохи’;
та̄хам̣ ¶ карим̣ тена мама̄си сокхйам̣, со чабрави ‘сукхитосмӣ’ти брахме.
‘‘айан̃ча те ма̄лувапан̣н̣асантхата̄, викин̣н̣арӯпа̄ва майа̄ ча тена ча;
килантарӯпа̄ удаке рамитва̄, пунаппунам̣ пан̣н̣акут̣им̣ ваджа̄ма.
‘‘на маджджа манта̄ пат̣ибханти та̄та, на аггихуттам̣ напи йан̃н̃атантам̣;
на ча̄пи те мӯлапхала̄ни бхун̃дже, йа̄ва на пасса̄ми там̣ брахмача̄рим̣.
‘‘аддха̄ паджа̄на̄си тувампи та̄та, йассам̣ дисам̣ васате брахмача̄рӣ;
там̣ мам̣ дисам̣ па̄пайа та̄та кхиппам̣, ма̄ те ахам̣ амаримассамамхи.
‘‘вичитрапхуллан̃хи ¶ ванам̣ сутам̣ майа̄, диджа̄бхигхут̣т̣хам̣ диджасан̇гхасевитам̣;
там̣ мам̣ ванам̣ па̄пайа та̄та кхиппам̣, пура̄ те па̄н̣ам̣ виджаха̄ми ассаме’’ти.
таттха идха̄гама̄ти, та̄та, имам̣ ассамападам̣ а̄гато. судассанеййоти сут̣т̣ху дассанеййо. сутанӯти сут̣т̣ху тануко на̄тикисо на̄титхӯло ¶ . винетӣти аттано сарӣраппабха̄йа ассамападам̣ екобха̄сам̣ вийа винети пӯрети. сукан̣хакан̣хаччхаданехи бхототи, та̄та, тасса бхото сукан̣хехи кан̣хаччхаданехи бхамараван̣н̣ехи кесехи сукан̣хасӣсам̣ сумаджджитаман̣имайам̣ вийа кха̄йати. амассӯджа̄тоти на та̄васса массу джа̄йати, тарун̣ойева. апура̄н̣аван̣н̣ӣти ачирапаббаджито. а̄дха̄рарӯпан̃ча панасса кан̣т̣хети кан̣т̣хе ча панасса амха̄кам̣ бхиккха̄бха̄джанат̣т̣хапанам̣ патта̄дха̄расадисам̣ пил̣андханам̣ аттхӣти мутта̄ха̄рам̣ сандха̄йа вадати. ган̣д̣а̄ти тхане сандха̄йа̄ха. уре суджа̄та̄ти урамхи суджа̄та̄. ‘‘урато’’типи па̄т̣хо. пабхассара̄ти пабха̄сампанна̄. ‘‘пабха̄саре’’типи па̄т̣хо, обха̄сантӣти аттхо.
бхусадассанеййанти ативийа дассанӣйам̣. кун̃читагга̄ти сӣхакун̣д̣алам̣ сандха̄йа вадати. суттан̃ча̄ти йам̣ тасса джат̣а̄бандханасуттам̣, тампи джотати пабхам̣ мун̃чати. ‘‘сам̣йама̄ни чатассо’’ти имина̄ ман̣исуван̣н̣апава̄л̣араджатамайа̄ни чатта̄ри пил̣андхана̄ни дассети ¶ . та̄ пим̣сарети та̄ни пил̣андхана̄ни па̄вусамхи павут̣т̣хе деве тирит̣исан̇гха̄ вийа вираванти. микхаланти мекхалам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. идам̣ ниваттхакан̃чаначӣракам̣ сандха̄йа̄ха. на сантхарети на ва̄ке. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та, йатха̄ майам̣ тин̣амайам̣ ва̄ ва̄камайам̣ ва̄ чӣракам̣ дха̄рема, на татха̄ со, со пана суван̣н̣ачӣракам̣ дха̄ретӣти. акхӣлака̄нӣти атача̄ни ниппан̣н̣а̄ни. кат̣исамохита̄нӣти кат̣ийам̣ баддха̄ни. ниччакӣл̣ам̣ каронтӣти агхат̣т̣ита̄нипи ниччака̄лам̣ кӣл̣а̄йанти. хам̣, та̄та̄ти хамбхо, та̄та. ким̣ руккхапхала̄ни та̄нӣти та̄ни тасса ма̄н̣авасса сутта̄рул̣ха̄ни кат̣ийам̣ баддха̄ни катараруккхапхала̄ни на̄ма̄ти ман̣исан̇гха̄т̣им̣ сандха̄йа̄ха.
джат̣а̄ти джат̣а̄ман̣д̣ала̄ка̄рена баддхаратанамиссакакесават̣т̣ийо сандха̄йа̄ха. веллитагга̄ти кун̃читагга̄. дведха̄сироти тасса сӣсам̣ дведха̄ катва̄ баддха̄нам̣ джат̣а̄нам̣ васена сут̣т̣ху вибхаттарӯпам̣. татха̄ти йатха̄ тасса ма̄н̣авасса джат̣а̄, татха̄ тумхехи мама на баддха̄, ахо вата мамапи татха̄ ассӯти паттхенто а̄ха. упетарӯпа̄ти упетасабха̄ва̄. ва̄тасамеритам̣ва̄ти ¶ йатха̄ на̄ма нӣлуппалам̣ ва̄тена самӣритам̣, татхева айам̣ имасмим̣ ванасан̣д̣е ассамо сам̣ва̄ти. нета̄дисоти, та̄та, йа̄дисо ¶ мама ка̄йе пан̇ко, нета̄дисо тасса сарӣре. со хи дассанӣйо чева сугандхо ча. аггагимхети васантасамайе.
нихантӣти пахарати. ким̣ руккхапхалам̣ ну кхо танти катараруккхасса ну кхо там̣ пхалам̣. сан̇кхаварӯпапанна̄ти судхотасан̇кхапат̣ибха̄га̄. на хи нӯна со са̄камакха̄ди техӣти на нӯна со ма̄н̣аво майам̣ вийа техи дантехи руккхапан̣н̣а̄ни чева мӯлапхала̄пхала̄ни ча кха̄ди. амха̄кан̃хи та̄ни кха̄данта̄нам̣ сабала̄ пан̣н̣аван̣н̣а̄ данта̄ти дӣпети.
акаккасанти, та̄та, тасса бха̄ситам̣ апхарусам̣ агал̣итам̣, пунаппунам̣ вадантасса̄пи мадхурата̄йа мухум̣ мудум̣, апамуссата̄йа уджум̣, авиккхиттата̄йа ануддхат̣ам̣, патит̣т̣хитата̄йа ачапалам̣. руданти бха̄сама̄насса сарасан̇кха̄там̣ рудампи манохарам̣ каравӣкасса вийа суссарам̣ сумадхурам̣. ран̃джайатева̄ти мама мано ран̃джатийева. биндуссароти пин̣д̣итассаро. ма̄н̣авохӯти со хи ма̄н̣аво пураттха̄ мама митто аху.
сусандхи саббаттха вимат̣т̣химам̣ ван̣анти та̄та тасса ма̄н̣авасса ӯрӯнам̣ антаре екам̣ ван̣ам̣ аттхи, там̣ сусандхи супхуситам̣ сиппипут̣амукхасадисам̣, саббаттха вимат̣т̣хам̣ самантато мат̣т̣хам̣. путхӯти махантам̣. суджа̄танти сусан̣т̣хитам̣. кхарапаттасаннибханти ¶ супуппхитападумамакул̣асаннибхам̣. уттарийа̄на̄ти уттаритва̄ аваттхаритва̄. пил̣айӣти пӣл̣еси. тапантӣти тасса ма̄н̣авасса сарӣрато ниччхаранта̄ суван̣н̣аван̣н̣арам̣сийо джаланти обха̄санти вирочанти ча. ба̄ха̄ти ба̄ха̄писса мудӯ. ан̃джаналомаса̄диса̄ти ан̃джанасадисехи ломехи саманна̄гата̄. вичитрават̣т̣ан̇гулика̄сса собхарети хаттха̄писса варалаккхан̣авичитра̄хи пава̄лан̇курасадиса̄хи ват̣т̣ан̇гулӣхи саманна̄гата̄ собханти.
акаккасан̇готи каччхупӣл̣ака̄дирахитаан̇гапаччан̇го. рамайам̣ упат̣т̣хахӣти мам̣ рамайанто упат̣т̣хахи паричари. тӯлӯпанибха̄ти мудубха̄васса упама̄. суван̣н̣акамбуталават̣т̣асуччхавӣти суван̣н̣амайам̣ а̄да̄саталам̣ вийа ват̣т̣а̄ ча суччхави ча, париман̣д̣алатала̄ чева сундараччхави ча̄ти аттхо. сампхуситва̄ти сут̣т̣ху пхуситва̄ аттано хаттхасампхассам̣ мама сарӣре пхара̄петва̄. ито гатоти мама ¶ олокентассева ито гато. тена мам̣ дахантӣти тена тасса хаттхасампхассена ида̄ни мам̣ даханти. татха̄ хи тасса гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа мама сарӣре д̣а̄хо ут̣т̣хито, тенамхи доманассаппатто нипанноти.
на ¶ нӯна со кха̄ривидханти, та̄та, нӯна со ма̄н̣аво на кха̄рибха̄рам̣ уккхипитва̄ вичари. кхила̄нӣти кила̄ни, ‘‘айамева ва̄ па̄т̣хо. сокхйанти сукхам̣. ма̄лувапан̣н̣асантхата̄ викин̣н̣арӯпа̄ва̄ти, та̄та, айам̣ тава ма̄лувапан̣н̣асантхата̄ аджджа майа̄ ча тена ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пара̄масана̄лин̇ганавасена париваттантехи викин̣н̣а̄ вийа а̄кулабйа̄кула̄ джа̄та̄. пунаппунам̣ пан̣н̣акут̣им̣ ваджа̄ма̄ти, та̄та, ахан̃ча со ча абхирамитва̄ килантарӯпа̄ пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ удакам̣ пависитва̄ рамитва̄ вигатадаратха̄ пунаппунам̣ имамева кут̣им̣ пависа̄ма̄ти вадати.
на маджджа манта̄ти аджджа мама тасса гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа нева манта̄ пат̣ибханти на упат̣т̣хаханти на руччанти. на аггихуттам̣ напи йан̃н̃атантанти маха̄брахмуно а̄ра̄дханаттха̄йа каттаббахомавидхӯпана̄дийан̃н̃акирийа̄пи ме на пат̣ибха̄ти на упат̣т̣ха̄ти на руччати. на ча̄пи тети тайа̄ а̄бхатамӯлапхала̄пхала̄нипи на бхун̃джа̄ми. йассам̣ дисанти йассам̣ диса̄йам̣. вананти тасса ма̄н̣авасса ассамам̣ парива̄ретва̄ т̣хитавананти.
тассевам̣ вилапантасса там̣ вила̄пам̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘ека̄йа иттхийа̄ имасса сӣлам̣ бхиннам̣ бхависсатӣ’’ти н̃атва̄ там̣ оваданто чха га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘имасма̄хам̣ джотирасе ванамхи, гандхаббадеваччхарасан̇гхасевите;
исӣнама̄ва̄се ¶ санантанамхи, нета̄дисам̣ аратим̣ па̄пун̣етха.
‘‘бхаванти митта̄ни атхо на хонти, н̃а̄тӣсу миттесу каронти пемам̣;
айан̃ча джаммо кисса ва̄ нивит̣т̣хо, йо нева джа̄на̄ти ‘кутомхи а̄гато’.
‘‘сам̣ва̄сена ¶ хи митта̄ни, сандхӣйанти пунаппунам̣;
свева митто асам̣ганту, асам̣ва̄сена джӣрати.
‘‘саче тувам̣ даккхаси брахмача̄рим̣, саче тувам̣ саллапе брахмача̄рина̄;
сампаннасассам̣ва маходакена, тапогун̣ам̣ кхиппамимам̣ пахиссаси.
‘‘пунапи че даккхаси брахмача̄рим̣, пунапи че саллапе брахмача̄рина̄;
сампаннасассам̣ва маходакена, усма̄гатам̣ кхиппамимам̣ пахиссаси.
‘‘бхӯта̄ни ¶ хета̄ни чаранти та̄та, вирӯпарӯпена мануссалоке;
на та̄ни севетха наро сапан̃н̃о, а̄саджджа нам̣ нассати брахмача̄рӣ’’ти.
таттха имасма̄ти имасмим̣. ханти нипа̄таматтам̣. джотирасети хӯйама̄насса джотино рам̣сиобха̄сите. санантанамхӣти пора̄н̣аке. па̄пун̣етха̄ти па̄пун̣еййа. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та, еварӯпе ване васанто йам̣ аратим̣ твам̣ патто, ета̄дисам̣ на па̄пун̣еййа пан̣д̣ито кулапутто, паттум̣ на̄рахатӣти аттхо.
‘‘бхавантӣ’’ти имам̣ га̄тхам̣ маха̄сатто антогатамева бха̄сати. айаметтха адхиппа̄йо – локе сатта̄нам̣ митта̄ни на̄ма хонтипи на хонтипи таттха йесам̣ хонти, те аттано н̃а̄тӣсу ча миттесу ча пемам̣ каронти. айан̃ча джаммоти мигасин̇го ла̄мако. кисса ва̄ нивит̣т̣хоти кена на̄ма ка̄ран̣ена тасмим̣ ма̄туга̄ме миттасан̃н̃а̄йа нивит̣т̣хо, со мигийа̄ куччхисмим̣ ниббаттитва̄ аран̃н̃е вад̣д̣хитатта̄ ‘‘кутомхи а̄гато’’ти аттано а̄гатат̣т̣ха̄наматтампи ¶ на джа̄на̄ти, пагева н̃а̄тимиттети.
пунаппунанти, та̄та, митта̄ни на̄ма пунаппунам̣ сам̣ва̄сена сам̣севанена сандхӣйанти гхат̣ӣйанти. свева миттоти со ева митто асам̣ганту асама̄гаччхантасса пурисасса тена асама̄гамасан̇кха̄тена асам̣ва̄сена джӣрати винассати ¶ . сачети тасма̄, та̄та, саче твам̣ пунапи там̣ даккхаси, тена ва̄ саллаписсаси, атха йатха̄ на̄ма ниппханнасассам̣ махогхена харӣйати, евам̣ имам̣ аттано тапогун̣ам̣ пахиссаси ха̄рессасӣти аттхо. усма̄гатанти саман̣атеджам̣.
вирӯпарӯпена̄ти вивидхарӯпена. идам̣ вуттам̣ хоти – та̄та, мануссалокасмин̃хи ета̄ни йаккхинисан̇кха̄та̄ни бхӯта̄ни вивидхарӯпапат̣иччханнена аттано рӯпена аттано васам̣ гате кха̄дитум̣ чаранти, та̄ни сапан̃н̃о наро на севетха. та̄дисан̃хи бхӯтам̣ а̄саджджа нам̣ патва̄ нассати брахмача̄рӣ, дит̣т̣хоси та̄йа йаккхинийа̄ на кха̄дитоти путтам̣ овади.
со питу катхам̣ сутва̄ ‘‘йаккхинӣ кира са̄’’ти бхӣто читтам̣ ниваттетва̄ ‘‘та̄та, етто на гамисса̄ми, кхаматха ме’’ти кхама̄песи. сопи нам̣ самасса̄сетва̄ ‘‘ехи твам̣, ма̄н̣ава, меттам̣ бха̄вехи, карун̣ам̣, мудитам̣, упеккха’’нти брахмавиха̄рабха̄ванам̣ а̄чиккхи. со татха̄ пат̣ипаджджитва̄ пуна джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттеси.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ нил̣иника̄ пура̄н̣адутийика̄ ахоси, исисин̇го уккан̣т̣хитабхиккху, пита̄ пана ахамева ахосинти.
нил̣иника̄джа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.
[527] 2. умма̄дантӣджа̄такаван̣н̣ана̄
нивесанам̣ кассанудам̣ сунанда̄ти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. со кирекадивасам̣ са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаранто екам̣ алан̇катапат̣ийаттам̣ уттамарӯпадхарам̣ иттхим̣ олокетва̄ пат̣ибаддхачитто хутва̄ читтам̣ ниваттетум̣ асакконто виха̄рамева а̄гантва̄ тато пат̣т̣ха̄йа саллавиддхо вийа ра̄га̄туро бхантамигапат̣ибха̄го кисо дхаманӣсантхатагатто уппан̣д̣уппан̣д̣укаджа̄то анабхирато екирийа̄патхепи ¶ читтасса̄дам̣ алабханто а̄чарийаватта̄дӣни паха̄йа уддесапарипуччха̄каммат̣т̣ха̄на̄нуйогарахито виха̄си. со саха̄йабхиккхӯхи ‘‘пуббе твам̣, а̄вусо, сантиндрийо виппасаннамукхаван̣н̣о, ида̄ни но татха̄, ким̣ ¶ ну кхо ка̄ран̣а’’нти пут̣т̣хо, ‘‘а̄вусо, анабхиратомхӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ те ‘‘абхирама̄вусо, са̄сане, буддхуппа̄до на̄ма дуллабхо, татха̄ саддхаммассаванам̣ мануссапат̣ила̄бхо ча, со твам̣ мануссапат̣ила̄бхам̣ пат̣илабхитва̄ дуккхассантакирийам̣ паттхайама̄но ассумукхам̣ н̃а̄тиджанам̣ паха̄йа саддха̄йа паббаджитва̄ ким̣ка̄ран̣а̄ килесавасам̣ йа̄си, килеса̄ на̄мете ган̣д̣уппа̄дакапа̄н̣акам̣ упа̄да̄йа саббаба̄ладжанаса̄дха̄ран̣а̄, йе тесам̣ ваттхубхӯта̄, тепи аппасса̄да̄ ка̄ма̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄, а̄дӣнаво еттха бхиййо. ат̣т̣хикан̇калӯпама̄ ка̄ма̄, мам̣сапесӯпама̄ ка̄ма̄, тин̣уккӯпама̄ ка̄ма̄, ан̇га̄рака̄сӯпама̄ ка̄ма̄, супинакӯпама̄ ка̄ма̄, йа̄читакӯпама̄ ка̄ма̄, руккхапхалӯпама̄ ка̄ма̄, асисӯнӯпама̄ ка̄ма̄, саттисӯлӯпама̄ ка̄ма̄, саппасирӯпама̄ ка̄ма̄, аггиккхандхӯпама̄ ка̄ма̄, твам̣ на̄ма еварӯпе буддхаса̄сане паббаджитва̄ евам̣ анаттхака̄рака̄нам̣ килеса̄нам̣ васам̣ гатосӣ’’ти овадитва̄ аттано катхам̣ га̄ха̄петум̣ асакконта̄ саттху сантикам̣ дхаммасабхам̣ нетва̄ ‘‘ким̣, бхиккхаве, аниччхама̄накам̣ бхиккхум̣ а̄найиттха̄’’ти вутте, ‘‘бханте, айам̣ кира бхиккху уккан̣т̣хито’’ти а̄хам̣су. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘бхиккху пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ раджджам̣ ануса̄санта̄пи килесе уппанне тасса васам̣ агантва̄ читтам̣ нива̄ретва̄ на айуттакам̣ карим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ¶ сивират̣т̣хе арит̣т̣хапуранагаре сиви на̄ма ра̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхисмим̣ ниббатти, ‘‘сивикума̄ро’’твевасса на̄мам̣ карим̣су. сена̄патиссапи путто джа̄йи, ‘‘абхипа̄рако’’тисса на̄мам̣ карим̣су. те убхопи саха̄йа̄ хутва̄ абхивад̣д̣ханта̄ сол̣асавассика̄ хутва̄ таккасилам̣ гантва̄ сиппам̣ угган̣хитва̄ а̄гамим̣су. ра̄джа̄ путтасса раджджам̣ ада̄си. сопи абхипа̄ракам̣ сена̄патит̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тасмим̣йева нагаре тирит̣иваччхасса на̄ма асӣтикот̣ивибхавасса сет̣т̣хино дхӣта̄ ниббатти уттамарӯпадхара̄ собхаггаппатта̄ субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄, тасса̄ на̄маггахан̣адивасе ‘‘умма̄дантӣ’’ти ¶ на̄мам̣ карим̣су. са̄ сол̣асавассикака̄ле атиккантама̄нусаван̣н̣а̄ деваччхара̄ вийа абхирӯпа̄ дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄ ахоси. йе йе путхуджджана̄ там̣ пассанти, те те сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ асакконта̄ ¶ сура̄па̄намадаматта̄ вийа килесамадена матта̄ хутва̄ сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ саматтха̄ на̄ма на̄хесум̣.
атхасса̄ пита̄ тирит̣иваччхо ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘дева, мама гехе иттхиратанам̣ уппаннам̣, ран̃н̃ова ануччхавикам̣, лаккхан̣апа̄т̣хаке бра̄хман̣е песетва̄ там̣ вӣмам̣са̄петва̄ йатха̄ручи карохӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ бра̄хман̣е песеси. те сет̣т̣хигехам̣ гантва̄ катасакка̄расамма̄на̄ па̄йа̄сам̣ парибхун̃джим̣су. тасмим̣ кхан̣е умма̄дантӣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ита̄ тесам̣ сантикам̣ агама̄си. те там̣ дисва̄ сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ асакконта̄ килесамадаматта̄ хутва̄ аттано виппакатабходжанабха̄вам̣ на джа̄ним̣су. екачче а̄лопам̣ гахетва̄ ‘‘бхун̃джисса̄ма̄’’ти сан̃н̃а̄йа сӣсе т̣хапесум̣, екачче упакаччхантаре кхипим̣су, екачче бхиттим̣ пахарим̣су, саббева умматтака̄ ахесум̣. са̄ те дисва̄ ‘‘име кира мама лаккхан̣ам̣ вӣмам̣сиссанти, гӣва̄йам̣ не гахетва̄ нӣхаратха̄’’ти нӣхара̄песи. те ман̇кубхӯта̄ ра̄джанивесанам̣ гантва̄ умма̄дантийа̄ куддха̄ ‘‘дева, са̄ иттхӣ ка̄л̣акан̣н̣ӣ, на тумха̄кам̣ ануччхавика̄’’ти вадим̣су. ра̄джа̄ ‘‘ка̄л̣акан̣н̣ӣ кира̄’’ти на там̣ а̄н̣а̄песи. са̄ там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘ахам̣ кира ка̄л̣акан̣н̣ӣти ран̃н̃а̄ на гахита̄, ка̄л̣акан̣н̣ийо на̄ма на еварӯпа̄ хонтӣ’’ти ватва̄ ‘‘хоту, саче пана там̣ ра̄джа̄нам̣ пассисса̄ми, джа̄нисса̄мӣ’’ти тасмим̣ а̄гха̄там̣ бандхи. атха нам̣ пита̄ абхипа̄ракасса ада̄си, са̄ тасса пийа̄ ахоси мана̄па̄.
касса пана каммасса ниссандена са̄ евам̣ абхирӯпа̄ ахосӣти? раттаваттхада̄насса ниссандена̄ти. са̄ кира атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ далиддакуле ниббаттитва̄ уссавадивасе пун̃н̃асампанна̄ иттхийо кусумбхараттаваттхам̣ нива̄сетва̄ алан̇ката̄ кӣл̣антийо дисва̄ та̄дисам̣ ваттхам̣ нива̄сетва̄ ¶ кӣл̣итука̄ма̄ хутва̄ ма̄та̄питӯнам̣ а̄рочетва̄ техи, ‘‘амма, майам̣ далидда̄, куто но еварӯпам̣ ваттха’’нти вутте ‘‘тена хи мам̣ екасмим̣ ад̣д̣хакуле бхатим̣ ка̄тум̣ ануджа̄на̄тха ¶ , те мама гун̣ам̣ н̃атва̄ дассантӣ’’ти ватва̄ техи ¶ анун̃н̃а̄та̄ екам̣ кулам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘кусумбхараттаваттхена бхатим̣ каромӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ те ‘‘тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни камме кате тава гун̣ам̣ н̃атва̄ дасса̄ма̄’’ти вадим̣су. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ каммам̣ пат̣ипаджджи. те тасса̄ гун̣ам̣ н̃атва̄ апарипун̣н̣есуйева тӣсу сам̣ваччхаресу тасса̄ гханакусумбхараттаваттхена саддхим̣ ан̃н̃ампи ваттхам̣ датва̄ ‘‘тава саха̄йика̄хи саддхим̣ гантва̄ нхатва̄ нива̄сехӣ’’ти там̣ песайим̣су. са̄ саха̄йика̄ а̄да̄йа гантва̄ раттаваттхам̣ надӣтӣре т̣хапетва̄ нха̄йи.
тасмим̣ кхан̣е еко кассападасабаласса са̄вако аччхинначӣваро са̄кха̄бхан̇гам̣ нива̄сетва̄ ча па̄рупитва̄ ча там̣ падесам̣ па̄пун̣и. са̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ бхаданто аччхинначӣваро бхависсати, пуббепи адиннабха̄вена ме нива̄санам̣ дуллабхам̣ джа̄та’’нти там̣ ваттхам̣ двидха̄ пха̄летва̄ ‘‘екам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ аййасса дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ уттаритва̄ аттано нива̄санам̣ нива̄сетва̄ ‘‘тит̣т̣хатха, бханте’’ти ватва̄ тхерам̣ вандитва̄ раттаваттхам̣ маджджхе пха̄летва̄ тассекам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ ада̄си. со екаманте пат̣иччханне т̣хатва̄ са̄кха̄бхан̇гам̣ чхад̣д̣етва̄ тассекам̣ кан̣н̣ам̣ нива̄сетва̄ екам̣ па̄рупитва̄ никкхами. атхасса ваттхобха̄сена сакаласарӣрам̣ тарун̣асӯрийо вийа екобха̄сам̣ ахоси. са̄ там̣ дисва̄ ‘‘майхам̣ аййо пат̣хамам̣ на собхати, ида̄ни тарун̣асӯрийо вийа вирочати, идампи етассева дасса̄мӣ’’ти дутийампи кот̣т̣ха̄сам̣ датва̄ ‘‘бханте, ахам̣ бхаве бхаве вичарантӣ уттамарӯпадхара̄ бхавеййам̣, мам̣ дисва̄ кочи пурисо сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ ма̄ асаккхи, майа̄ абхирӯпатара̄ на̄ма ан̃н̃а̄ ма̄ хотӯ’’ти паттханам̣ пат̣т̣хапеси. тхеропи анумоданам̣ катва̄ пакка̄ми.
са̄ девалоке сам̣сарантӣ тасмим̣ ка̄ле арит̣т̣хапуре ниббаттитва̄ татха̄ абхирӯпа̄ ахоси. атха тасмим̣ нагаре каттикачхан̣ам̣ гхосайим̣су, каттикапун̣н̣ама̄йам̣ нагарам̣ саджджайим̣су. абхипа̄рако аттано а̄раккхат̣т̣ха̄нам̣ гаччханто там̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхадде, умма̄данти ¶ аджджа каттикараттива̄ро чхан̣о, ра̄джа̄ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ каронто пат̣хамам̣ имам̣ гехадва̄рам̣ а̄гамиссати, ма̄ кхо тасса атта̄нам̣ дассеси, сопи там̣ дисва̄ сатим̣ упат̣т̣ха̄петум̣ на саккхиссатӣ’’ти а̄ха. са̄ ‘‘гаччха твам̣, са̄ми, ахам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти сампат̣иччхитва̄ ¶ тасмим̣ гате да̄сим̣ а̄н̣а̄песи ‘‘ран̃н̃о имам̣ гехадва̄рам̣ а̄гатака̄ле майхам̣ а̄рочеййа̄сӣ’’ти. атха сӯрийе аттхан̇гате уггахе пун̣н̣ачанде деванагаре вийа нагаре алан̇кате саббадиса̄су дӣпесу джалитесу ра̄джа̄ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито а̄джан̃н̃аратхаварагато ¶ амаччаган̣апаривуто махантена йасена нагарам̣ падаккхин̣ам̣ каронто пат̣хамамева абхипа̄ракасса гехадва̄рам̣ агама̄си. там̣ пана гехам̣ маносила̄ван̣н̣апа̄ка̄рапариккхиттам̣ алан̇катадва̄рат̣т̣а̄лакам̣ собхаггаппаттам̣ па̄са̄дикам̣. тасмим̣ кхан̣е да̄сӣ умма̄дантийа̄ а̄рочеси. са̄ пуппхасамуггам̣ га̄ха̄петва̄ киннарилӣл̣а̄йа ва̄тапа̄нам̣ нисса̄йа т̣хита̄ ран̃н̃о пуппха̄ни кхипи. со там̣ уллокетва̄ килесамадаматто сатим̣ упат̣т̣ха̄петум̣ асакконто ‘‘абхипа̄ракассетам̣ геха’’нти сан̃джа̄нитумпи на̄саккхи, атха са̄ратхим̣ а̄мантетва̄ пуччханто две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘нивесанам̣ касса нудам̣ сунанда, па̄ка̄рена пан̣д̣умайена гуттам̣;
ка̄ диссати аггисикха̄ва дӯре, веха̄йасам̣ паббатаггева аччи.
‘‘дхӣта̄ нвайам̣ касса сунанда хоти, сун̣иса̄ нвайам̣ касса атхопи бхарийа̄;
аккха̄хи ме кхиппамидхева пут̣т̣хо, ава̄ват̣а̄ йади ва̄ аттхи бхатта̄’’ти.
таттха касса нуданти касса ну идам̣. пан̣д̣умайена̄ти раттит̣т̣хакамайена. диссатӣти ва̄тапа̄не т̣хита̄ пан̃н̃а̄йати. аччӣти аналаджа̄лаккхандхо. дхӣта̄ ¶ нвайанти дхӣта̄ ну айам̣. ава̄ват̣а̄ти апета̄варан̣а̄ апариггаха̄. бхатта̄ти йади ва̄ асса̄ са̄мико аттхи, етам̣ ме аккха̄хӣти.
атхасса со а̄чиккханто две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘ахан̃хи джа̄на̄ми джанинда етам̣, матйа̄ ча петйа̄ ча атхопи асса̄;
тавева со пурисо бхӯмипа̄ла, раттиндивам̣ аппаматто таваттхе.
‘‘иддхо ¶ ча пхӣто ча сувад̣д̣хито ча, амаччо ча те ан̃н̃атаро джанинда;
тассеса̄ бхарийа̄бхипа̄ракасса, умма̄дантӣ на̄мадхеййена ра̄джа̄’’ти.
таттха матйа̄ ча петйа̄ ча̄ти ма̄тито ча питито четам̣ джа̄на̄ми. атхопи асса̄ти атха са̄микампи асса̄ джа̄на̄мӣти вадати. иддхоти самиддхо. пхӣтоти ваттха̄лан̇ка̄рехи супуппхито. сувад̣д̣хитоти сут̣т̣ху вуддхо. на̄мадхеййена̄ти на̄мена. айан̃хи йо нам̣ пассати, там̣ умма̄дети, сатимасса паччупат̣т̣ха̄петум̣ на дети, тасма̄ умма̄дантӣти вуччати.
там̣ ¶ сутва̄ ра̄джа̄ на̄мамасса̄ тхоменто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘амбхо амбхо на̄мамидам̣ имисса̄, матйа̄ ча петйа̄ ча катам̣ суса̄дху;
тада̄ хи майхам̣ авалокайантӣ, умматтакам̣ уммадантӣ ака̄сӣ’’ти.
таттха матйа̄ ча петйа̄ ча̄ти ма̄тара̄ ча питара̄ ча. майханти упайогаттхе сампада̄навачанам̣. авалокайантӣти майа̄ авалокита̄ сайампи мам̣ авалокайантӣ мам̣ умматтакам̣ ака̄сӣти аттхо.
са̄ тасса кампитабха̄вам̣ н̃атва̄ ва̄тапа̄нам̣ тхакетва̄ сиригаббхамева агама̄си. ран̃н̃опи тасса̄ дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа нагарам̣ падаккхин̣акаран̣е читтамева на̄хоси. со са̄ратхим̣ а̄мантетва̄, ‘‘самма сунанда, ратхам̣ ниваттехи, айам̣ чхан̣о ¶ амха̄кам̣ на̄нуччхавико, абхипа̄ракасса сена̄патиссева̄нуччхавико, раджджампи тассева̄нуччхавика’’нти ратхам̣ ниватта̄петва̄ па̄са̄дам̣ абхируйха сирисайане нипаджджитва̄ виппалапанто а̄ха –
‘‘йа̄ пун̣н̣ама̄се мигамандалочана̄, упа̄виси пун̣д̣арӣкаттачан̇гӣ;
две пун̣н̣ама̄йо тадахӯ аман̃н̃ахам̣, дисва̄на па̄ра̄ватараттава̄синим̣.
‘‘ал̣а̄рапамхехи ¶ субхехи ваггубхи, палобхайантӣ мам̣ йада̄ удиккхати;
виджамбхама̄на̄ харатева ме мано, джа̄та̄ ване кимпурисӣва паббате.
‘‘тада̄ хи брахатӣ са̄ма̄, а̄муттаман̣икун̣д̣ала̄;
екаччавасана̄ на̄рӣ, мигӣ бханта̄вудиккхати.
‘‘када̄ссу мам̣ тамбанакха̄ сулома̄, ба̄ха̄ мудӯ чанданаса̄ралитта̄;
ват̣т̣ан̇гулӣ саннатадхӣракуттийа̄, на̄рӣ упан̃н̃иссати сӣсато субха̄.
‘‘када̄ссу мам̣ кан̃чанаджа̄лураччхада̄, дхӣта̄ тирӣт̣исса вилаггамаджджха̄;
мудӯхи ба̄ха̄хи палиссаджиссати, браха̄ване джа̄тадумам̣ва ма̄лува̄.
‘‘када̄ссу ¶ ла̄кха̄расараттасуччхавӣ, биндуттханӣ пун̣д̣арӣкаттачан̇гӣ;
мукхам̣ мукхена упана̄майиссати, сон̣д̣ова сон̣д̣асса сура̄йа тха̄лам̣.
‘‘йада̄ддасам̣ там̣ тит̣т̣хантим̣, саббабхаддам̣ манорамам̣;
тато сакасса читтасса, на̄вабодха̄ми кан̃чинам̣.
‘‘умма̄дантимахам̣ дат̣т̣ха̄, а̄муттаман̣икун̣д̣алам̣;
на супа̄ми дива̄раттим̣, сахассам̣ва пара̄джито.
‘‘сакко ¶ че ме варам̣ даджджа̄, со ча лаббхетха ме варо;
екараттам̣ дираттам̣ ва̄, бхавеййам̣ абхипа̄рако;
умма̄дантйа̄ рамитва̄на, сивира̄джа̄ тато сийа’’нти.
таттха пун̣н̣ама̄сети пун̣н̣ачанда̄йа раттийа̄. мигамандалочана̄ти кан̣д̣асанта̄сена пала̄йитва̄ ванантаре т̣хатва̄ луддам̣ олокентийа̄ мигийа̄ вийа манда̄ни ¶ лочана̄ни асса̄ти мигамандалочана̄. упа̄висӣти падумаван̣н̣ена караталена пуппха̄ни кхипитва̄ мам̣ олокентӣ ва̄тапа̄не нисӣди. пун̣д̣арӣкаттачан̇гӣти раттападумаван̣н̣асарӣра̄. две пун̣н̣ама̄йоти ахам̣ тадаху тасмим̣ чхан̣адивасе там̣ па̄ра̄ватапа̄дасама̄наван̣н̣араттаваттханиваттхам̣ дисва̄ тасса̄ мукхасобхам̣ олокенто екасса па̄чӣналокадха̄туто екасса абхипа̄ракасса сена̄патино нивесанети двиннам̣ пун̣н̣ачанда̄нам̣ уггататта̄ две пун̣н̣ама̄йо аман̃н̃им̣. ал̣а̄рапамхехӣти виса̄лапакхумехи. субхехӣти парисуддхехи. ваггубхӣти мадхура̄ка̄рехи. удиккхатӣти еварӯпехи неттехи йасмим̣ кхан̣е олокети. паббатети йатха̄ химавантапаббате супуппхитаване вӣн̣ам̣ а̄да̄йа тантиссарена аттано сарам̣ сам̣сандантӣ кимпурисӣ кимпурисасса манам̣ харати, евам̣ харатева ме маноти виппалапати.
брахатӣти ул̣а̄ра̄. са̄ма̄ти суван̣н̣аван̣н̣аса̄ма̄. екаччавасана̄ти екаччикавасана̄, екаваттханиваттха̄ти аттхо. бханта̄вудиккхатӣти сан̣хакеса̄ путхунала̄т̣а̄ а̄йатабхамӯ виса̄лаккхӣ тун̇гана̄са̄ раттот̣т̣ха̄ сетаданта̄ тикхин̣ада̄т̣ха̄ суват̣т̣итагӣва̄ сутануба̄ху сусан̣т̣хитапайодхара̄ карамитамаджджха̄ виса̄ласон̣ӣ суван̣н̣акадалисама̄нору са̄ уттамиттхӣ тасмим̣ кхан̣е мам̣ удиккхантӣ бхайена ванам̣ пависитва̄ пуна ниваттитва̄ луддам̣ удиккхантӣ бханта̄ мигӣва мам̣ удиккхатӣти вадати. ба̄ха̄мудӯти мудуба̄ха̄. саннатадхӣракуттийа̄ти супхуситачхекакаран̣а̄. упан̃н̃иссати ¶ манти са̄ субха̄ на̄рӣ када̄ ну мам̣ техи тамбанакхехи сӣсато пат̣т̣ха̄йа саннатена дхӣрена каран̣ена паритосессатӣти паттхенто вилапати.
кан̃чанаджа̄лураччхада̄ти кан̃чанамайаураччхада̄лан̇ка̄ра̄. вилаггамаджджха̄ти вилаггасарӣра̄ танумаджджхима̄. браха̄ванети маха̄ване. ла̄кха̄расараттасуччхавӣти хаттхапа̄даталаагганакхаот̣т̣хамам̣сесу ла̄кха̄расараттаман̣ипава̄лаван̣н̣а̄. биндуттханӣти удакапуппхул̣апариман̣д̣алаттханӣ. татоти йада̄ там̣ тит̣т̣хантим̣ аддасам̣, тато пат̣т̣ха̄йа. сакасса читтасса̄ти аттано читтасса аниссаро джа̄томхӣти адхиппа̄йо. кан̃чинанти кан̃чи ‘‘айам̣ асуко на̄ма̄’’ти на джа̄на̄ми, умматтако джа̄томхӣти вадати. дат̣т̣ха̄ти дисва̄. на супа̄мӣти нева раттим̣, на дива̄ ниддам̣ лабха̄ми. со ча лаббхетха̄ти йам̣ ме сакко варам̣ дадеййа, со ча ме варо лаббхетха, лабхеййа̄хам̣ там̣ варанти аттхо.
атха ¶ те амачча̄ абхипа̄ракассапи а̄рочайим̣су – ‘‘са̄ми ра̄джа̄, нагарам̣ падаккхин̣ам̣ каронто тумха̄кам̣ гхарадва̄рам̣ патва̄ ниваттитва̄ ¶ па̄са̄дам̣ абхирухӣ’’ти. со аттано гехам̣ гантва̄ умма̄дантим̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхадде, каччи ран̃н̃о атта̄нам̣ дассесӣ’’ти пуччхи. ‘‘са̄ми, еко маходаро маха̄да̄т̣хико ратхе т̣хатва̄ а̄гато пурисо аттхи, ахам̣ там̣ ра̄джа̄ ва̄ ара̄джа̄ ва̄ти на джа̄на̄ми, еко иссароти пана вутте ва̄тапа̄не т̣хатва̄ пуппха̄ни кхипим̣, со та̄вадева ниваттитва̄ гато’’ти. со там̣ сутва̄ ‘‘на̄ситомхи тайа̄’’ти пунадивасе па̄това ра̄джанивесанам̣ а̄руйха сиригаббхадва̄ре т̣хатва̄ ран̃н̃о умма̄дантим̣ нисса̄йа виппала̄пам̣ сутва̄ ‘‘айам̣ умма̄дантийа̄ пат̣ибаддхачитто джа̄то, там̣ алабханто мариссати, ран̃н̃о ча мама ча агун̣ам̣ мочетва̄ имасса майа̄ джӣвитам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти аттано нивесанам̣ гантва̄ екам̣ дал̣хамантам̣ упат̣т̣ха̄кам̣ паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, асукат̣т̣ха̄не сусирачетийаруккхо аттхи, твам̣ кан̃чи аджа̄на̄петва̄ аттхан̇гате сӯрийе таттха гантва̄ анторуккхе нисӣда, ахам̣ таттха баликаммам̣ каронто там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ девата̄ намассанто, ‘са̄ми девара̄джа, амха̄кам̣ ра̄джа̄ нагарамхи чхан̣е ваттама̄не акӣл̣итва̄ сиригаббхам̣ пависитва̄ виппалапантова нипанно, майам̣ таттха ка̄ран̣ам̣ на джа̄на̄ма, ра̄джа̄ девата̄нам̣ бахӯпака̄ро, анусам̣ваччхарам̣ сахассам̣ виссаджджетва̄ баликаммам̣ кароти, идам̣ на̄ма нисса̄йа ра̄джа̄ виппалапатӣти а̄чиккхатха, ран̃н̃о но джӣвитада̄нам̣ детха̄’ти йа̄чисса̄ми, твам̣ тасмим̣ кхан̣е саддам̣ париваттитва̄, ‘сена̄пати, тумха̄кам̣ ран̃н̃о бйа̄дхи на̄ма наттхи, со пана тава бхарийа̄йа умма̄дантийа̄ пат̣ибаддхачитто. саче нам̣ лабхиссати, джӣвиссати, но че, мариссати. саче ¶ тасса джӣвитам̣ иччхаси, умма̄дантимасса дехӣ’ти вадеййа̄сӣ’’ти евам̣ там̣ угган̣ха̄петва̄ уййоджеси.
со гантва̄ тасмим̣ руккхе нисӣдитва̄ пунадивасе сена̄патина̄ амаччаган̣апаривутена там̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄ йа̄чито татха̄ абха̄си. сена̄пати ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ деватам̣ вандитва̄ амачче джа̄на̄петва̄ нагарам̣ пависитва̄ ра̄джанивесанам̣ а̄руйха сиригаббхадва̄рам̣ а̄кот̣еси. ра̄джа̄ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ ¶ ‘‘ко есо’’ти пуччхи. ахам̣, дева, абхипа̄ракоти. атхасса ра̄джа̄ два̄рам̣ вивари. со пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘бхӯта̄ни ¶ ме бхӯтапатӣ намассато, а̄гамма йаккхо идаметадабрави;
ран̃н̃о мано уммадантйа̄ нивит̣т̣хо, дада̄ми те там̣ парича̄райассӯ’’ти.
таттха намассатоти тумха̄кам̣ виппала̄пака̄ран̣аджа̄нанаттхам̣ баликаммам̣ катва̄ намассантасса. танти ахам̣ там̣ умма̄дантим̣ тумха̄кам̣ парича̄рикам̣ катва̄ дада̄мӣти.
атха нам̣ ра̄джа̄, ‘‘самма абхипа̄рака, мама умма̄дантийа̄ пат̣ибаддхачиттата̄йа виппалапитабха̄вам̣ йаккха̄пи джа̄нантӣ’’ти пуччхи. а̄ма, дева̄ти. со ‘‘саббалокена кира ме ла̄макабха̄во н̃а̄то’’ти ладжджидхамме патит̣т̣ха̄йа анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пун̃н̃а̄ ча дхам̣се амаро на чамхи, джано ча ме па̄памидан̃ча джан̃н̃а̄;
бхусо ча тйасса манасо вигха̄то, датва̄ пийам̣ уммадантим̣ адат̣т̣ха̄’’ти.
таттха дхам̣сети, самма абхипа̄рака, ахам̣ та̄йа саддхим̣ килесавасена парича̄ренто пун̃н̃ато ча дхам̣сеййам̣, та̄йа саддхим̣ парича̄ритаматтена амаро ча на хоми, маха̄джано ча ме имам̣ ла̄макабха̄вам̣ джа̄неййа, тато ‘‘айуттам̣ ран̃н̃а̄ ката’’нти гарахеййа, тан̃ча мама датва̄ паччха̄ пийабхарийам̣ адат̣т̣ха̄ тава манасо вигха̄то часса̄ти аттхо.
сеса̄ убхиннампи вачанапат̣ивачанага̄тха̄ хонти –
‘‘джанинда ¶ на̄н̃н̃атра тайа̄ майа̄ ва̄, сабба̄пи каммасса катасса джан̃н̃а̄;
йам̣ те майа̄ уммадантӣ падинна̄, бхусехи ра̄джа̄ ванатхам̣ саджа̄хи.
‘‘йо па̄пакам̣ каммакарам̣ мануссо, со ман̃н̃ати ма̄йида ман̃н̃им̣су ан̃н̃е;
пассанти ¶ бхӯта̄ни каронтаметам̣, йутта̄ ча йе хонти нара̄ патхабйа̄.
‘‘ан̃н̃о ¶ ну те кочи наро патхабйа̄, саддхеййа локасми на ме пийа̄ти;
бхусо ча тйасса манусо вигха̄то, датва̄ пийам̣ уммадантим̣ адат̣т̣ха̄.
‘‘аддха̄ пийа̄ майха джанинда еса̄, на са̄ мамам̣ аппийа̄ бхӯмипа̄ла;
гаччхева твам̣ уммадантим̣ бхаданте, сӣхова селасса гухам̣ упети.
‘‘на пӣл̣ита̄ аттадукхена дхӣра̄, сукхаппхалам̣ камма париччаджанти;
саммохита̄ ва̄пи сукхена матта̄, на па̄пакамман̃ча сама̄чаранти.
‘‘туван̃хи ма̄та̄ ча пита̄ ча майхам̣, бхатта̄ патӣ посако девата̄ ча;
да̄со ахам̣ туйха сапуттада̄ро, йатха̄сукхам̣ са̄ми карохи ка̄мам̣.
‘‘йо ‘иссаромхӣ’ти кароти па̄пам̣, катва̄ ча со нуттасате паресам̣;
на тена со джӣвати дӣгхама̄йу, дева̄пи па̄пена самеккхаре нам̣.
‘‘ан̃н̃а̄такам̣ са̄микехӣ падиннам̣, дхамме т̣хита̄ йе пат̣иччханти да̄нам̣;
пат̣иччхака̄ да̄йака̄ ча̄пи таттха, сукхаппхалан̃н̃ева каронти каммам̣.
‘‘ан̃н̃о ну те кочи наро патхабйа̄, саддхеййа локасми на ме пийа̄ти;
бхусо ¶ ча тйасса манасо вигха̄то, датва̄ пийам̣ уммадантим̣ адат̣т̣ха̄.
‘‘аддха̄ ¶ пийа̄ майха джанинда еса̄, на са̄ мамам̣ аппийа̄ бхӯмипа̄ла;
йам̣ те майа̄ уммадантӣ падинна̄, бхусехи ра̄джа̄ ванатхам̣ саджа̄хи.
‘‘йо ¶ аттадуккхена парасса дуккхам̣, сукхена ва̄ аттасукхам̣ даха̄ти;
йатхевидам̣ майха татха̄ паресам̣, йо евам̣ джа̄на̄ти са веди дхаммам̣.
‘‘ан̃н̃о ну те кочи наро патхабйа̄, саддхеййа локасми на ме пийа̄ти;
бхусо ча тйасса манасо вигха̄то, датва̄ пийам̣ уммадантим̣ адат̣т̣ха̄.
‘‘джанинда джа̄на̄си пийа̄ мамеса̄, на са̄ мамам̣ аппийа̄ бхӯмипа̄ла;
пийена те дамми пийам̣ джанинда, пийада̄йино дева пийам̣ лабханти.
‘‘со нӯна̄хам̣ вадхисса̄ми, атта̄нам̣ ка̄махетукам̣;
на хи дхаммам̣ адхаммена, ахам̣ вадхитумуссахе.
‘‘саче тувам̣ майха сатим̣ джанинда, на ка̄майа̄си наравӣра сет̣т̣ха;
чаджа̄ми нам̣ саббаджанасса сибйа̄, майа̄ памуттам̣ тато авхайеси нам̣.
‘‘адӯсийам̣ че абхипа̄рака твам̣, чаджа̄си катте ахита̄йа тйасса;
маха̄ ча те упава̄допи асса, на ча̄пи тйасса нагарамхи паккхо.
‘‘ахам̣ ¶ сахиссам̣ упава̄даметам̣, ниндам̣ пасам̣сам̣ гарахан̃ча саббам̣;
маметама̄гаччхату бхӯмипа̄ла, йатха̄сукхам̣ сиви карохи ка̄мам̣.
‘‘йо ¶ нева ниндам̣ на панаппасам̣сам̣, а̄дийати гарахам̣ нопи пӯджам̣;
сирӣ ча лаккхӣ ча апети тамха̄, а̄по сувут̣т̣хӣва йатха̄ тхаламха̄.
‘‘йам̣ кин̃чи дуккхан̃ча сукхан̃ча етто, дхамма̄тиса̄ран̃ча мановигха̄там̣;
ураса̄ ахам̣ паччуттарисса̄ми саббам̣, патхавӣ йатха̄ тха̄вара̄нам̣ таса̄нам̣.
‘‘дхамма̄тиса̄ран̃ча мановигха̄там̣, дуккхан̃ча ниччха̄ми ахам̣ паресам̣;
ековимам̣ ха̄райисса̄ми бха̄рам̣, дхамме т̣хито кин̃чи аха̄пайанто.
‘‘саггӯпагам̣ ¶ пун̃н̃акаммам̣ джанинда, ма̄ ме тувам̣ антара̄йам̣ ака̄си;
дада̄ми те уммадантим̣ пасанно, ра̄джа̄ва йан̃н̃е дханам̣ бра̄хман̣а̄нам̣.
‘‘аддха̄ тувам̣ катте хитеси майхам̣, сакха̄ мамам̣ уммадантӣ туван̃ча;
ниндеййу дева̄ питаро ча саббе, па̄пан̃ча пассам̣ абхисампара̄йам̣.
‘‘на хетадхаммам̣ сивира̄джа ваджджум̣, санегама̄ джа̄напада̄ ча саббе;
йам̣ те майа̄ уммадантӣ падинна̄, бхусехи ра̄джа̄ ванатхам̣ саджа̄хи.
‘‘аддха̄ ¶ тувам̣ катте хитеси майхам̣, сакха̄ мамам̣ уммадантӣ туван̃ча;
сатан̃ча дхамма̄ни сукиттита̄ни, самуддавела̄ва дураччайа̄ни.
‘‘а̄хунеййо меси хита̄нукампӣ, дха̄та̄ видха̄та̄ часи ка̄мапа̄ло;
тайӣ ¶ хута̄ ра̄джа махаппхала̄ хи, ка̄мена ме уммадантим̣ пат̣иччха.
‘‘аддха̄ хи саббам̣ абхипа̄рака твам̣, дхаммам̣ ача̄рӣ мама каттупутта;
ан̃н̃о ну те ко идха соттхикатта̄, двипадо наро арун̣е джӣвалоке.
‘‘тувам̣ ну сет̣т̣хо твамануттароси, твам̣ дхаммагутто дхаммавидӯ сумедхо;
со дхаммагутто чирамева джӣва, дхамман̃ча ме десайа дхаммапа̄ла.
‘‘тадин̇гха абхипа̄рака, сун̣охи вачанам̣ мама;
дхаммам̣ те десайисса̄ми, сатам̣ а̄севитам̣ ахам̣.
‘‘са̄дху дхаммаручӣ ра̄джа̄, са̄дху пан̃н̃а̄н̣ава̄ наро;
са̄дху митта̄намаддуббхо, па̄пасса̄каран̣ам̣ сукхам̣.
‘‘аккодханасса виджите, т̣хитадхаммасса ра̄джино;
сукхам̣ манусса̄ а̄сетха, сӣтаччха̄йа̄йа сан̇гхаре.
‘‘на ¶ ча̄хаметам̣ абхирочайа̄ми, каммам̣ асамеккхакатам̣ аса̄дху;
йе ва̄пи н̃атва̄на сайам̣ каронти, упама̄ има̄ майхам̣ тувам̣ сун̣охи.
‘‘гавам̣ ¶ че тарама̄на̄нам̣, джимхам̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ та̄ джимхам̣ гаччханти, нетте джимхам̣ гате сати.
‘‘евамева мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со че адхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ рат̣т̣хам̣ дукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти адхаммико.
‘‘гавам̣ че тарама̄на̄нам̣, уджум̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ га̄вӣ уджум̣ йанти, нетте уджум̣ гате сати.
‘‘евамева мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со саче дхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ рат̣т̣хам̣ сукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти дхаммико.
‘‘на ¶ ча̄па̄хам̣ адхаммена, амараттамабхипаттхайе;
имам̣ ва̄ патхавим̣ саббам̣, виджетум̣ абхипа̄рака.
‘‘йан̃хи кин̃чи мануссесу, ратанам̣ идха виджджати;
га̄во да̄со хиран̃н̃ан̃ча, ваттхийам̣ харичанданам̣.
‘‘асситтхийо ратанам̣ ман̣икан̃ча, йан̃ча̄пи ме чандимасӯрийа̄ абхипа̄лайанти;
на тасса хету висамам̣ чареййам̣, маджджхе сивӣнам̣ усабхомхи джа̄то.
‘‘нета̄ хита̄ уггато рат̣т̣хапа̄ло, дхаммам̣ сивӣнам̣ апача̄йама̄но;
со дхаммамева̄нувичинтайанто, тасма̄ саке читтавасе на ватто.
‘‘аддха̄ ¶ тувам̣ маха̄ра̄джа, ниччам̣ абйасанам̣ сивам̣;
кариссаси чирам̣ раджджам̣, пан̃н̃а̄ хи тава та̄дисӣ.
‘‘етам̣ те анумода̄ма, йам̣ дхаммам̣ наппамаджджаси;
дхаммам̣ памаджджа кхаттийо, рат̣т̣ха̄ чавати иссаро.
‘‘дхаммам̣ ¶ чара маха̄ра̄джа, ма̄та̄питӯсу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, путтада̄ресу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, митта̄маччесу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, ва̄ханесу балесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, га̄месу нигамесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, рат̣т̣хесу джанападесу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, саман̣абра̄хман̣есу ча;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, мигапаккхӣсу кхаттийа;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ ¶ чара маха̄ра̄джа, дхаммо чин̣н̣о сукха̄вахо;
идха дхаммам̣ чаритва̄на, ра̄джа саггам̣ гамиссаси.
‘‘дхаммам̣ чара маха̄ра̄джа, саинда̄ дева̄ сабрахмака̄;
сучин̣н̣ена дивам̣ патта̄, ма̄ дхаммам̣ ра̄джа па̄мадо’’ти.
таттха ¶ сабба̄пӣти, джанинда, ахаметам̣ екакова пат̣иччха̄детва̄ а̄несса̄ми, тасма̄ т̣хапетва̄ маман̃ча туван̃ча ан̃н̃а̄ сабба̄пи паджа̄ имасса катасса а̄ка̄раматтампи на джан̃н̃а̄ на джа̄ниссанти. бхусехӣти та̄йа саддхим̣ абхираманто аттано тан̣ха̄ванатхам̣ бхусам̣ карохи вад̣д̣хехи маноратхам̣ пӯрехи. саджа̄хӣти маноратхам̣ пана пӯретва̄ саче те на руччати, атха нам̣ саджа̄хи майхамева пат̣идехи. каммакаранти, самма абхипа̄рака, йо мануссо па̄пакам̣ каммам̣ ¶ каронто, со паччха̄ ма̄ идха ан̃н̃е идам̣ па̄пакаммам̣ ман̃н̃им̣су ма̄ джа̄нантӯти ман̃н̃ати чинтети, дучинтитаметам̣ тасса. ким̣ка̄ран̣а̄? пассанти бхӯта̄ни каронтаметанти йе ча буддха̄ паччекабуддха̄ буддхапутта̄ иддхийа̄ йутта̄, те ча нам̣ пассантийева. на ме пийа̄ти, самма абхипа̄рака, ан̃н̃о ну те кочи ‘‘идха локасмим̣ сакала̄йапи патхавийа̄ на ме умма̄дантӣ пийа̄’’ти евам̣ саддахеййа.
сӣхова селасса гуханти, маха̄ра̄джа, саче твам̣ там̣ идха на а̄неси, атха йатха̄ сӣхо килесапарил̣а̄хе уппанне сӣхапотика̄йа васанат̣т̣ха̄нам̣ ман̣игухам̣ упети, евам̣ тасса̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ гаччха, таттха аттано паттханам̣ пӯрехӣти. сукхаппхаланти, самма абхипа̄рака, пан̣д̣ита̄ аттано дуккхена пхут̣т̣ха̄ сама̄на̄ на сукхавипа̄када̄йакакаммам̣ париччаджанти, саммохита̄ ва̄пи хутва̄ мохена мӯл̣ха̄ сукхена матта̄ па̄пакаммам̣ на̄ма на сама̄чаранти. йатха̄сукхам̣, са̄ми, карохи ка̄манти, са̄ми сивира̄джа, аттано да̄сим̣ парича̄рентасса гараха̄ на̄ма наттхи, твам̣ йатха̄сукхам̣ йатха̄джджха̄сайам̣ ка̄мам̣ карохи, аттано иччхам̣ пӯрехӣти. на тена со джӣватӣти, самма абхипа̄рака, йо ‘‘иссаромхӣ’’ти па̄пам̣ кароти, катва̄ ча ким̣ мам̣ деваманусса̄ ваккхантӣти на уттасати на оттаппати, со тена каммена на ча дӣгхака̄лам̣ джӣвати, кхиппамева марати, девата̄пи пана ‘‘ким̣ имасса па̄паран̃н̃о раджджена, варамасса ва̄л̣укагхат̣ам̣ гале бандхитва̄ маран̣а’’нти ла̄макена чаккхуна̄ олокенти.
ан̃н̃а̄таканти, маха̄ра̄джа, ан̃н̃есам̣ сантакам̣ техи са̄микехи падиннам̣ да̄нам̣ йе аттано дхамме ¶ т̣хита̄ пат̣иччханти, те таттха пат̣иччхака̄ ча да̄йака̄ ча саббепи сукхаппхаламева каммам̣ каронти. пат̣игга̄хаке хи пат̣игган̣ханте там̣ да̄нам̣ да̄йакасса махантам̣ випа̄кам̣ детӣти. йо аттадуккхена̄ти, самма абхипа̄рака, йо аттано дуккхена пӣл̣ито там̣ парасса дахати, аттано сарӣрато апанетва̄ парасса сарӣре кхипати, парасса ва̄ сукхена аттано сукхам̣ дахати, парасса сукхам̣ гахетва̄ аттани паккхипати, ‘‘аттано дуккхам̣ харисса̄мӣ’’ти парам̣ дуккхитам̣ кароти, ‘‘атта̄нам̣ сукхесса̄мӣ’’ти парам̣ дуккхитам̣ кароти, ‘‘атта̄нам̣ сукхесса̄мӣ’’ти парасса сукхам̣ на̄сети, на со дхаммам̣ джа̄на̄ти. йо пана евам̣ джа̄на̄ти ‘‘йатхевидам̣ майхам̣ ¶ сукхадуккхам̣, татха̄ пареса’’нти, са веди дхаммам̣ джа̄на̄ти на̄ма̄ти айаметисса̄ га̄тха̄йа аттхо.
пийена те даммӣти пийена ка̄ран̣абхӯтена пийам̣ пхалам̣ паттхенто даммӣти аттхо. пийам̣ лабхантӣти сам̣са̄ре сам̣саранта̄ пийамева лабханти. ка̄махетуканти, самма абхипа̄рака ¶ , ка̄махетукам̣ айуттам̣ катва̄ ‘‘атта̄нам̣ вадхисса̄мӣ’’ти ме паривитакко уппаджджати. майха сатинти мама сантакам̣. ‘‘майха сатӣ’’типи па̄т̣хо, мама сантака̄ти евам̣ ман̃н̃ама̄но саче твам̣ там̣ на ка̄месӣти аттхо. саббаджанасса̄ти сабба̄ сенийо саннипа̄та̄петва̄ тасса саббаджанасса айам̣ майхам̣ ахита̄ти париччаджисса̄ми. тато авхайесӣти тато там̣ апариггахитатта̄ а̄неййа̄си. адӯсийанти анапара̄дхам̣. каттети тамева апарена на̄мена а̄лапати. со хи ран̃н̃о хитам̣ кароти, тасма̄ ‘‘катта̄’’ти вуччати. на ча̄пи тйасса̄ти евам̣ акиччака̄рӣти нагаре тава кочи паккхопи на бхавеййа.
нинданти на кевалам̣ упава̄дамева, сачепи мам̣ кочи саммукха̄ ниндиссати ва̄ пасам̣сиссати ва̄, досам̣ ва̄ пана а̄ропенто гарахиссати, тампа̄хам̣ ниндам̣ пасам̣сам̣ гарахан̃ча саббам̣ сахисса̄ми, саббаметам̣ мама а̄гаччхатӯти вадати. тамха̄ти йо ете нинда̄дайо на ган̣ха̄ти, тамха̄ пуриса̄ иссарийасан̇кха̄та̄ сирӣ ча пан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄ лаккхӣ ча тхалат̣т̣ха̄нато сувут̣т̣хисан̇кха̄то а̄по вийа апети на патит̣т̣ха̄тӣти. еттоти ито мама тасса̄ париччаттака̄ран̣а̄. дхамма̄тиса̄ран̃ча̄ти дхаммам̣ атиккамитва̄ паваттам̣ акусалам̣ ва̄ йам̣ кин̃чи хоти. паччуттарисса̄мӣти сампат̣иччхисса̄ми дха̄райисса̄ми. тха̄вара̄нам̣ таса̄нанти йатха̄ маха̄патхавӣ кхӣн̣а̄сава̄нан̃ча путхуджджана̄нан̃ча кин̃чи сампат̣иччхати саббам̣ адхива̄сети, татхева̄хампи саббаметам̣ сампат̣иччхисса̄ми адхива̄сесса̄мӣти дӣпети. ековиманти ахам̣ екова имампи аттано дуккхабха̄рам̣ ха̄райисса̄ми дха̄райисса̄ми вахисса̄ми. дхамме т̣хитоти виниччхайадхамме павен̣идхамме тивидхасучаритадхамме ча т̣хито хутва̄.
саггӯпаганти ¶ , дева, пун̃н̃акаммам̣ на̄метам̣ саггӯпагам̣ хоти. йан̃н̃е дхананти йан̃н̃адханам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. сакха̄ти умма̄дантӣпи мама саха̄йика̄, твампи ¶ саха̄йако. питароти брахма̄но. саббети на кевалам̣ девабрахма̄нова, саббе рат̣т̣хава̄синопи мам̣ пассатха, ‘‘бхо, саха̄йакасса бхарийа̄ саха̄йика̄ имина̄ гехе ката̄’’ти ниндеййум̣. на хетадхамманти на хи етам̣ адхаммикам̣. йам̣ те майа̄ти йасма̄ майа̄ са̄ туйхам̣ динна̄, тасма̄ етам̣ адхаммоти на вадиссанти. сатанти санта̄нам̣ буддха̄дӣнам̣ кхантиметта̄бха̄вана̄сӣла̄ча̄расан̇кха̄та̄ни дхамма̄ни суван̣н̣ита̄ни самуддавела̄ва дураччайа̄ни, тасма̄ йатха̄ самуддо велам̣ на̄тиккамати, евамахампи сӣлавелам̣ на̄тиккамисса̄мӣти вадати.
а̄хунеййо месӣти, маха̄ра̄джа, твам̣ мама а̄хунапа̄хунасакка̄расса̄нуччхавико. дха̄та̄ видха̄та̄ часи ка̄мапа̄лоти твам̣ мама, дева, дха̄ран̣ато дха̄та̄ иссарийасукхасса видаханато видха̄та̄ иччхитапаттхита̄нам̣ ¶ ка̄ма̄нам̣ па̄ланато ка̄мапа̄ло. тайӣ хута̄ти туйхам̣ динна̄. ка̄мена мети мама ка̄мена мама паттхана̄йа умма̄дантим̣ пат̣иччха̄ти евам̣ абхипа̄рако ран̃н̃о дети. ра̄джа̄ ‘‘на майхам̣ аттхо’’ти пат̣иккхипати. бхӯмийам̣ патитам̣ са̄кун̣икапаччхим̣ пит̣т̣хипа̄дена пахаритва̄ ат̣авийам̣ кхипанта̄ вийа убхопи нам̣ джахантева. ида̄ни ра̄джа̄ пуна акатханаттха̄йа там̣ сантадждженто ‘‘аддха̄ хӣ’’ти га̄тхама̄ха. таттха каттупутта̄ти пита̄писса катта̄ва, тена нам̣ евам̣ а̄лапати. идам̣ вуттам̣ хоти – аддха̄ твам̣ ито пуббе майхам̣ саббадхаммам̣ ачари, хитамева вуд̣д̣химева ака̄си, ида̄ни пана пат̣ипаккхо хутва̄ бахум̣ катхеси, ‘‘ма̄ евам̣ виппалапаси, ан̃н̃о ну те двипадо наро, ко идха джӣвалоке арун̣ейева соттхикатта̄, саче хи ахам̣ вийа ан̃н̃о ра̄джа̄ тава бхарийа̄йа пат̣ибаддхачитто абхависса, антоарун̣ейева тава сӣсам̣ чхинда̄петва̄ там̣ аттано гхаре кареййа, ахам̣ пана акусалабхайенева на кароми, тун̣хӣ хохи, на ме ета̄йа аттхо’’ти там̣ сантаджджеси.
со там̣ сутва̄ пуна кин̃чи ваттум̣ асакконто ран̃н̃о тхутивасена ‘‘тувам̣ нӯ’’ти га̄тхама̄ха. тассаттхо – маха̄ра̄джа, тван̃н̃ева сакаладжамбудӣпе саббесам̣ наринда̄нам̣ сет̣т̣хо, твам̣ ануттаро, твам̣ виниччхайадхаммапавен̣идхаммасучаритадхамма̄нам̣ гопа̄йанена дхаммагутто, тесам̣ видитатта̄ дхаммавидӯ твам̣ сумедхо, со твам̣ йам̣ дхаммам̣ гопеси, тенева гутто чӣрам̣ джӣва, дхамман̃ча ме десехи дхаммапа̄лака, дхаммагопака, ра̄джавара̄ти.
атха ¶ ра̄джа̄ дхаммам̣ десенто ‘‘тадин̇гха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ин̇гха̄ти чоданаттхе нипа̄то, йасма̄ ¶ мам̣ твам̣ чодеси, тасма̄ти аттхо. сатанти буддха̄дӣхи саппурисехи а̄севитам̣. са̄дхӯти сундаро пасаттхо. виниччхайапавен̣исучаритадхамме рочетӣти дхаммаручи. та̄дисо хи джӣвитам̣ джахантопи акиччам̣ на кароти, тасма̄ са̄дху. пан̃н̃а̄н̣ава̄ти н̃а̄н̣асампанно. митта̄намаддуббхоти миттасса адуссанабха̄во. т̣хитадхаммасса̄ти патит̣т̣хитативидхадхаммасса. а̄сетха̄ти а̄сеййум̣ нисӣдеййум̣. десана̄сӣсамева четам̣, чатта̄ропи ирийа̄патхе сукхам̣ каппеййунти айам̣ панеттха аттхо. сӣтаччха̄йа̄йа̄ти путтада̄ран̃а̄тимитта̄нам̣ сӣтала̄йа чха̄йа̄йа. сан̇гхарети сакагхаре, аттано гехети аттхо. адхаммабалидан̣д̣а̄дӣхи анупаддута̄ сукхам̣ васеййунти дассети. на ча̄хаметанти, самма абхипа̄рака, йаметам̣ асамеккхитва̄ катам̣ аса̄дхукаммам̣, етам̣ ахам̣ на рочайа̄ми. йе ва̄пи н̃атва̄на̄ти йе ва̄ пана ра̄джа̄но н̃атва̄ тулетва̄ тӣретва̄ сайам̣ каронти, теса̄хам̣ каммам̣ рочемӣти адхиппа̄йо. упама̄ има̄ти имасмим̣ панаттхе твам̣ майхам̣ има̄ две упама̄ сун̣охи.
джимханти ван̇кам̣. неттети йо га̄вийо нети, тасмим̣ джет̣т̣хакаусабхе. пагева̄ти тасмим̣ адхаммам̣ чаранте итара̄ паджа̄ пагева чарати, ативийа каротӣти аттхо. дхаммикоти чатта̄ри агатигамана̄ни паха̄йа дхаммена раджджам̣ ка̄ренто. амараттанти деваттам̣. ратананти савин̃н̃а̄н̣ака̄вин̃н̃а̄н̣акаратанам̣. ваттхийанти ка̄сикаваттхамева. асситтхийоти ва̄тасамагатиассепи уттамарӯпадхара̄ иттхийопи. ратанам̣ ман̣икан̃ча̄ти саттавидхаратанан̃ча махаггхабхан̣д̣акан̃ча. абхипа̄лайантӣти ¶ а̄локам̣ каронта̄ раккханти. на тасса̄ти тасса чаккаваттираджджассапи хету на висамам̣ чареййам̣. усабхомхӣти йасма̄ ахам̣ сивӣнам̣ маджджхе джет̣т̣хакара̄джа̄ хутва̄ джа̄то, тасма̄ чаккаваттираджджака̄ран̣ампи на висамам̣ чара̄мӣти аттхо. нета̄ти маха̄джанам̣ кусале патит̣т̣ха̄петва̄ деванагарам̣ нета̄, хитакаран̣ена тасса хита̄, ‘‘сивира̄джа̄ кира дхаммача̄рӣ’’ти сакаладжамбудӣпе н̃а̄татта̄ уггато, самена рат̣т̣хапа̄ланато рат̣т̣хапа̄ло. апача̄йама̄ноти сивӣнам̣ пора̄н̣акара̄джӯнам̣ павен̣идхаммам̣ апача̄йама̄но. соти со ахам̣ тамева дхаммам̣ анувичинтайанто тасма̄ тена ка̄ран̣ена аттано читтасса васе на ватта̄ми.
евам̣ ¶ маха̄саттасса дхаммакатхам̣ сутва̄ абхипа̄рако тхутим̣ каронто ‘‘аддха̄’’тиа̄дима̄ха. наппамаджджасӣти аттана̄ катхитадхаммам̣ наппамаджджаси таттхева ваттеси. дхаммам̣ памаджджа̄ти дхаммам̣ памусситва̄ агативасена гантва̄. евам̣ со тасса тхутим̣ катва̄ ‘‘дхаммам̣ чара̄’’ти дхаммачарийа̄йа ниййодженто уттарипи даса ова̄дага̄тха̄ абха̄си. та̄саматтхо хет̣т̣ха̄ тесакун̣аджа̄таке (джа̄. 2.17.1 а̄дайо) ван̣н̣итова.
евам̣ ¶ абхипа̄ракасена̄патина̄ ран̃н̃о дхамме десите ра̄джа̄ умма̄дантийа̄ пат̣ибаддхачиттам̣ винодеси.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄си. тада̄ сунандаса̄ратхи а̄нандо ахоси, абхипа̄рако са̄рипутто, умма̄дантӣ уппалаван̣н̣а̄, сесапариса̄ буддхапариса̄, сивира̄джа̄ ахамева ахосинти.
умма̄дантӣджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.
[528] 3. маха̄бодхиджа̄такаван̣н̣ана̄
ким̣ ну дан̣д̣ам̣ кимаджинанти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃н̃а̄па̄рамим̣ а̄раббха катхеси. ваттху маха̄уман̇гаджа̄таке (джа̄. 2.22.590 а̄дайо) а̄ви бхависсати. тада̄ пана саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато пан̃н̃ава̄ параппава̄даппамадданойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто ка̄сират̣т̣хе асӣтикот̣ивибхавасса удиччабра̄хман̣амаха̄са̄ласса куле ниббатти, ‘‘бодхикума̄ро’’тисса на̄мам̣ карим̣су. со вайаппатто таккасила̄йам̣ уггахитасиппо пачча̄гантва̄ ага̄рамаджджхе васанто апарабха̄ге ка̄ме паха̄йа химавантападесам̣ пависитва̄ парибба̄джакапаббаджджам̣ паббаджитва̄ ¶ таттхева ванамӯлапхала̄ха̄ро чирам̣ васитва̄ васса̄раттасамайе химаванта̄ оруйха ча̄рикам̣ чаранто анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе парибба̄джакаса̄руппена нагаре бхиккха̄йа чаранто ра̄джадва̄рам̣ па̄пун̣и ¶ таменам̣ сӣхапан̃джаре т̣хито ра̄джа̄ дисва̄ тасса упасаме пасӣдитва̄ там̣ аттано бхаванам̣ павесетва̄ ра̄джапаллан̇ке нисӣда̄петва̄ катапат̣исантха̄ро тхокам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ на̄наггарасабходжанам̣ да̄песи. маха̄сатто бхаттам̣ гахетва̄ чинтеси – ‘‘идам̣ ра̄джакулам̣ на̄ма бахудосам̣ бахупачча̄миттам̣ хоти, ко ну кхо мама уппаннам̣ бхайам̣ ниттхариссатӣ’’ти. со авидӯре т̣хитам̣ ра̄джаваллабхам̣ екам̣ пин̇галасунакхам̣ дисва̄ махантам̣ бхаттапин̣д̣ам̣ гахетва̄ тасса да̄тука̄мата̄ка̄рам̣ дассеси. ра̄джа̄ н̃атва̄ сунакхасса бха̄джанам̣ а̄хара̄петва̄ бхаттам̣ га̄ха̄петва̄ да̄песи. маха̄саттопи тасса датва̄ бхаттакиччам̣ нит̣т̣хапеси. ра̄джа̄писса пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ антонагаре ра̄джуййа̄не пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ паббаджитапариккха̄ре ¶ датва̄ там̣ таттха ва̄са̄песи, девасикан̃часса две тайо ва̄ре упат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. бходжанака̄ле пана маха̄сатто ниччам̣ ра̄джапаллан̇кейева нисӣдитва̄ ра̄джабходжанамева бхун̃джати. евам̣ два̄даса сам̣ваччхара̄ни атӣта̄ни.
тасса пана ран̃н̃о пан̃ча амачча̄ аттхан̃ча дхамман̃ча ануса̄санти. тесу еко ахетукава̄дӣ, еко иссаракатава̄дӣ, еко пуббекатава̄дӣ, еко уччхедава̄дӣ, еко кхаттавиджджава̄дӣ. тесу ахетукава̄дӣ ‘‘име сатта̄ сам̣са̄расуддхика̄’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. иссаракатава̄дӣ ‘‘айам̣ локо иссараниммито’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. пуббекатава̄дӣ ‘‘имесам̣ сатта̄нам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ уппаджджама̄нам̣ пуббекатенева уппаджджатӣ’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. уччхедава̄дӣ ‘‘ито паралокам̣ гато на̄ма наттхи, айам̣ локо уччхиджджатӣ’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. кхаттавиджджава̄дӣ ‘‘ма̄та̄питаропи ма̄ретва̄ аттанова аттхо ка̄таббо’’ти маха̄джанам̣ угган̣ха̄песи. те ран̃н̃о виниччхайе нийутта̄ лан̃джакха̄дака̄ ¶ хутва̄ асса̄микам̣ са̄микам̣, са̄микам̣ асса̄микам̣ каронти.
атхекадивасам̣ еко пурисо кӯт̣ат̣т̣апара̄джито маха̄саттам̣ бхиккха̄йа чарантам̣ ра̄джагехам̣ пависантам̣ дисва̄ вандитва̄, ‘‘бханте, тумхе ра̄джагехе бхун̃джама̄на̄ виниччхайа̄мачче лан̃джам̣ гахетва̄ локам̣ вина̄сенте касма̄ аджджхупеккхатха, ида̄ни пан̃чахи амаччехи кӯт̣ат̣т̣ака̄ракасса хаттхато лан̃джам̣ гахетва̄ са̄микова сама̄но асса̄мико като’’ти паридеви. со ¶ тасмим̣ ка̄рун̃н̃авасена виниччхайам̣ гантва̄ дхаммена виниччхинитва̄ са̄микан̃н̃ева са̄микам̣ ака̄си. маха̄джано екаппаха̄ренева маха̄саддена са̄дхука̄рам̣ ада̄си. ра̄джа̄ там̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣саддо на̄ма̄йа’’нти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ катабхаттакиччам̣ маха̄саттам̣ упанисӣдитва̄ пуччхи – ‘‘бханте, аджджа кира во ат̣т̣о виниччхито’’ти. ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘бханте, тумхесу виниччхинантесу маха̄джанасса вуд̣д̣хи бхависсати, ито пат̣т̣ха̄йа тумхева виниччхинатха̄’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, майам̣ паббаджита̄ на̄ма, нетам̣ каммам̣ амха̄кам̣ камма’’нти. ‘‘бханте, маха̄джане ка̄рун̃н̃ена ка̄тум̣ ват̣т̣ати, тумхе сакаладивасам̣ ма̄ виниччхинатха, уййа̄нато пана идха̄гаччханта̄ виниччхайат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ па̄това чатта̄ро ат̣т̣е виниччхинатха, бхутва̄ уййа̄нам̣ гаччханта̄ чатта̄ро, евам̣ маха̄джанасса вуд̣д̣хи бхависсатӣ’’ти. со тена пунаппунам̣ йа̄чийама̄но ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа татха̄ ака̄си.
кӯт̣ат̣т̣ака̄рака̄ ока̄сам̣ на лабхим̣су. тепи амачча̄ лан̃джам̣ алабханта̄ дуггата̄ хутва̄ чинтайим̣су ¶ – ‘‘бодхипарибба̄джакасса виниччхинанака̄лато пат̣т̣ха̄йа майам̣ кин̃чи на лабха̄ма, ханда нам̣ ‘ра̄джаверико’ти ватва̄ ран̃н̃о антаре парибхиндитва̄ ма̄ра̄песса̄ма̄’’ти. те ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, бодхипарибба̄джако тумха̄кам̣ анаттхака̄мо’’ти ватва̄ асаддахантена ран̃н̃а̄ ‘‘сӣлава̄ еса н̃а̄н̣асампанно, на евам̣ кариссатӣ’’ти вутте, ‘‘маха̄ра̄джа, тена сакаланагарава̄сино аттано хаттхе катва̄ кевалам̣ амхейева пан̃ча ¶ джане ка̄тум̣ на сакка̄, саче амха̄кам̣ вачанам̣ на саддахатха, тасса идха̄гаманака̄ле парисам̣ олокетха̄’’ти а̄хам̣су. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сӣхапан̃джаре т̣хито там̣ а̄гаччхантам̣ олокенто парива̄рам̣ дисва̄ аттано ан̃н̃а̄н̣ена ат̣т̣ака̄ракамануссе ‘‘тасса парива̄ра̄’’ти ман̃н̃ама̄но бхиджджитва̄ те амачче паккоса̄петва̄ ‘‘кинти карома̄’’ти пуччхи. ‘‘ган̣ха̄петха нам̣, дева̄’’ти. ‘‘ол̣а̄рикам̣ апара̄дхам̣ апассанта̄ катхам̣ ган̣ха̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, пакатипариха̄рамасса ха̄петха, там̣ париха̄йантам̣ дисва̄ пан̣д̣ито парибба̄джако кассачи ана̄рочетва̄ сайамева пала̄йиссатӣ’’ти.
ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ анупуббена тасса париха̄рам̣ париха̄песи. пат̣хамадивасам̣ та̄ва нам̣ туччхапаллан̇кейева нисӣда̄песум̣. со туччхапаллан̇кам̣ дисва̄ва ¶ ран̃н̃о парибхиннабха̄вам̣ н̃атва̄ сайамева уййа̄нам̣ гантва̄ там̣ дивасамева паккамитука̄мо хутва̄пи ‘‘екантена н̃атва̄ паккамисса̄мӣ’’ти на пакка̄ми. атхасса пунадивасе туччхапаллан̇ке нисиннасса ран̃н̃опакатибхаттан̃ча ан̃н̃ан̃ча гахетва̄ миссакабхаттам̣ адам̣су. татийадивасе маха̄талам̣ пависитум̣ адатва̄ сопа̄насӣсейева т̣хапетва̄ миссакабхаттам̣ адам̣су. со тампи а̄да̄йа уййа̄нам̣ гантва̄ бхаттакиччам̣ ака̄си. чатуттхадивасе хет̣т̣ха̄па̄са̄де т̣хапетва̄ кан̣а̄джакабхаттам̣ адам̣су. со тампи гахетва̄ уййа̄нам̣ гантва̄ бхаттакиччам̣ ака̄си. ра̄джа̄ амачче пуччхи – ‘‘бодхипарибба̄джако сакка̄ре париха̄питепи на паккамати, кинти нам̣ карома̄’’ти? ‘‘дева, на со бхаттаттха̄йа чарати, чхаттаттха̄йа пана чарати. саче бхаттаттха̄йа чареййа, пат̣хамадивасам̣йева пала̄йеййа̄’’ти. ‘‘ида̄ни ким̣ карома̄’’ти? ‘‘све гха̄та̄петха нам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти тесан̃н̃ева хаттхе кхагге т̣хапетва̄ ‘‘све антарадва̄ре т̣хатва̄ пависантассевасса сӣсам̣ чхиндитва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ катва̄ кан̃чи аджа̄на̄петва̄ ваччакут̣ийам̣ паккхипитва̄ нхатва̄ а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ ‘‘све а̄гантва̄ евам̣ карисса̄ма̄’’ти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ¶ вича̄ретва̄ евам̣ аттано нивесанам̣ агамам̣су.
ра̄джа̄пи са̄йам̣ бхуттабходжано сирисайане нипаджджитва̄ маха̄саттасса гун̣е ануссари. атхасса та̄вадева соко уппаджджи, сарӣрато седа̄ муччим̣су, сайане асса̄сам̣ алабханто апара̄парам̣ ¶ париватти. атхасса аггамахесӣ упанипаджджи, со та̄йа саддхим̣ салла̄паматтампи на кари. атха нам̣ са̄ ‘‘ким̣ ну кхо, маха̄ра̄джа, салла̄паматтампи на каротха, апи ну кхо ме кочи апара̄дхо аттхӣ’’ти пуччхи. ‘‘наттхи деви, апича кхо бодхипарибба̄джако кира амха̄кам̣ паччаттхико джа̄тоти тасса све гха̄танаттха̄йа пан̃ча амачче а̄н̣а̄песим̣, те пана нам̣ ма̄ретва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ катва̄ ваччакӯпе паккхиписсанти, со пана амха̄кам̣ два̄даса сам̣ваччхара̄ни бахум̣ дхаммам̣ десеси, ека̄пара̄дхописса майа̄ паччаккхато на дит̣т̣хапуббо, парапаттийена хутва̄ тасса майа̄ вадхо а̄н̣атто, тена ка̄ран̣ена соча̄мӣ’’ти. атха нам̣ са̄ ‘‘саче те дева со паччаттхико джа̄то, там̣ гха̄тенто ким̣ сочаси, паччаттхикам̣ на̄ма путтампи гха̄тетва̄ аттано соттхибха̄во ка̄таббова, ма̄ сочиттха̄’’ти асса̄сеси. со тасса̄ вачанена пат̣иладдхасса̄со ниддам̣ окками.
тасмим̣ ¶ кхан̣е колеййако пин̇галасунакхо там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘све майа̄ аттано баленасса джӣвитам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ пунадивасе па̄това па̄са̄да̄ оруйха маха̄два̄рам̣ а̄гантва̄ умма̄ре сӣсам̣ катва̄ маха̄саттасса а̄гаманамаггам̣ олокентова нипаджджи. тепи амачча̄ па̄това кхаггахаттха̄ а̄гантва̄ два̄рантаре ат̣т̣хам̣су. бодхисаттопи велам̣ саллаккхетва̄ уййа̄на̄ никкхамма ра̄джадва̄рам̣ а̄ган̃чхи. атха нам̣ сунакхо дисва̄ мукхам̣ виваритва̄ чатассо да̄т̣ха̄ дассетва̄ ‘‘ким̣ твам̣, бханте, джамбудӣпатале ан̃н̃аттха бхиккхам̣ на лабхаси, амха̄кам̣ ра̄джа̄ тава ма̄ран̣аттха̄йа пан̃ча амачче кхаггахаттхе два̄рантаре т̣хапеси, ма̄ твам̣ нала̄т̣ена маччум̣ гахетва̄ а̄гами, сӣгхам̣ паккама̄’’ти маха̄саддена вирави. со саббарутан̃н̃ута̄йа таматтхам̣ н̃атва̄ татова ниваттитва̄ уййа̄нам̣ гантва̄ ¶ паккаманаттха̄йа париккха̄ре а̄дийи. ра̄джа̄ сӣхапан̃джаре т̣хито там̣ а̄гаччхантам̣ гаччхантан̃ча дисва̄ ‘‘саче айам̣ мама паччаттхико бхавеййа, уййа̄нам̣ гантва̄ балам̣ саннипа̄та̄петва̄ каммасаджджо бхависсати. но че, аттано париккха̄ре гахетва̄ гаманасаджджо бхависсати, джа̄нисса̄ми та̄васса кирийа’’нти уййа̄нам̣ гантва̄ маха̄саттам̣ аттано париккха̄ре а̄да̄йа ‘‘гамисса̄мӣ’’ти пан̣н̣аса̄лато никкхантам̣ чан̇каманакот̣ийам̣ дисва̄ва вандитва̄ екамантам̣ т̣хито пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ким̣ ну дан̣д̣ам̣ кимаджинам̣, ким̣ чхаттам̣ кимупа̄ханам̣;
киман̇кусан̃ча паттан̃ча, сан̇гха̄т̣ин̃ча̄пи бра̄хман̣а;
тарама̄нарӯпоха̄си, ким̣ ну паттхайасе диса’’нти.
тассаттхо ¶ – бханте, пуббе твам̣ амха̄кам̣ гхарам̣ а̄гаччханто дан̣д̣а̄дӣни на ган̣ха̄си, аджджа пана кена ка̄ран̣ена дан̣д̣ан̃ча аджинан̃ча чхаттӯпа̄ханан̃ча маттикапасиббаколамбанаан̇кусан̃ча маттикапаттан̃ча сан̇гха̄т̣ин̃ча̄ти саббепиме париккха̄ре тарама̄нарӯпо ган̣ха̄си, катарам̣ ну дисам̣ паттхеси, каттха гантука̄мосӣти пуччхи.
там̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘айам̣ аттана̄ катакаммам̣ на джа̄на̄тӣти ман̃н̃ати, джа̄на̄песса̄ми на’’нти две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘два̄дасета̄ни васса̄ни, вусита̄ни тавантике;
на̄бхиджа̄на̄ми сон̣ена, пин̇галена̄бхикӯджитам̣.
‘‘сва̄йам̣ ¶ диттова надати, суккада̄т̣хам̣ видам̣сайам̣;
тава сутва̄ сабхарийасса, вӣтасаддхасса мам̣ патӣ’’ти.
таттха абхикӯджитанти етена тава сунакхена евам̣ маха̄виравена виравитам̣ на джа̄на̄ми. дитто ва̄ти даппито вийа. сабхарийасса̄ти тава сабхарийасса мама ма̄ран̣аттха̄йа пан̃чаннам̣ амачча̄нам̣ а̄н̣аттабха̄вам̣ катхентасса сутва̄ ‘‘ким̣ твам̣ ан̃н̃аттха бхиккхам̣ на лабхаси, ран̃н̃а̄ те вадхо а̄н̣атто, идха ма̄гаччхӣ’’ти диттова надати. вӣтасаддхасса мам̣ патӣти мамантаре вигатасаддхасса тава вачанам̣ сутва̄ ева надатӣти а̄ха.
тато ра̄джа̄ аттано досам̣ сампат̣иччхитва̄ там̣ кхама̄пенто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аху ¶ еса като досо, йатха̄ бха̄саси бра̄хман̣а;
еса бхиййо пасӣда̄ми, васа бра̄хман̣а ма̄гама̄’’ти.
таттха бхиййоти саччам̣ майа̄ евам̣ а̄н̣аттам̣, айам̣ ме досо, еса пана̄хам̣ ида̄ни адхикатарам̣ тайи пасӣда̄ми, идхева васа, ма̄ ан̃н̃аттха гамӣти.
там̣ сутва̄ маха̄сатто, ‘‘маха̄ра̄джа, пан̣д̣ита̄ на̄ма та̄дисена парапаттийена апаччаккхака̄рина̄ саддхим̣ на васантӣ’’ти ватва̄ тасса ана̄ча̄рам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘саббасето ¶ пуре а̄си, татопи сабало аху;
саббалохитако да̄ни, ка̄ло паккамитум̣ мама.
‘‘аббхантарам̣ пуре а̄си, тато маджджхе тато бахи;
пура̄ ниддхамана̄ хоти, сайамева ваджа̄махам̣.
‘‘вӣтасаддхам̣ на севеййа, упада̄нам̣ванодакам̣;
сачепи нам̣ анукхан̣е, ва̄ри каддамагандхикам̣.
‘‘пасаннамева севеййа, аппасаннам̣ виваджджайе;
пасаннам̣ пайирупа̄сеййа, рахадам̣вудакаттхико.
‘‘бхадже бхаджантам̣ пурисам̣, абхаджантам̣ на бхаджджайе;
асаппурисадхаммо со, йо бхаджантам̣ на бхаджджати.
‘‘йо ¶ бхаджантам̣ на бхаджати, севама̄нам̣ на севати;
са ве мануссапа̄пит̣т̣хо, миго са̄кхассито йатха̄.
‘‘ачча̄бхиккхан̣асам̣сагга̄, асамосаран̣ена ча;
етена митта̄ джӣранти, ака̄ле йа̄чана̄йа ча.
‘‘тасма̄ на̄бхиккхан̣ам̣ гаччхе, на ча гаччхе чира̄чирам̣;
ка̄лена йа̄чам̣ йа̄чеййа, евам̣ митта̄ на джӣйаре.
‘‘атичирам̣ нива̄сена, пийо бхавати аппийо;
а̄манта кхо там̣ гаччха̄ма, пура̄ те хома аппийа̄’’ти.
таттха саббасетоти, маха̄ра̄джа, пат̣хамамева тава нивесане мама одано саббасето ахоси, йам̣ твам̣ бхун̃джаси, тамева да̄песӣти аттхо. татоти тато паччха̄ парибхедака̄нам̣ вачанам̣ гахетва̄ тава майи вираттака̄ле сабало миссакодано джа̄то. да̄нӣти ида̄ни саббалохитако джа̄то. ка̄лоти агун̣ан̃н̃усса ¶ тава сантика̄ ида̄ни мама паккамитум̣ ка̄ло. аббхантаранти пат̣хамам̣ мама аббхантарам̣ ¶ а̄санам̣ а̄си, алан̇катамаха̄таламхи усситасетаччхатте ра̄джапаллан̇кейева мам̣ нисӣда̄песум̣. маджджхети сопа̄наматтхаке. пура̄ ниддхамана̄ хотӣти йа̄ва гӣва̄йам̣ гахетва̄ никкад̣д̣хана̄ на хоти.
анукхан̣ети сачепи анудакам̣ удапа̄нам̣ патто пурисо удакам̣ апассанто калалам̣ вийӯхитва̄ анукхан̣еййа, татха̄пи там̣ ва̄ри каддамагандхикам̣ бхавеййа, аманун̃н̃ата̄йа на пивеййа, татхева вӣтасаддхам̣ пайирупа̄сантена ладдхапаччайа̄пи паритта̄ чева лӯкха̄ ча, аманун̃н̃а̄ апарибхога̄раха̄ти аттхо. пасаннанти патит̣т̣хитасаддхам̣. рахаданти гамбхӣрам̣ маха̄рахадам̣. бхаджантанти атта̄нам̣ бхаджантамева бхаджеййа. абхаджантанти паччаттхикам̣. на бхаджджайети на бхаджеййа. на бхаджджатӣти йо пурисо атта̄нам̣ бхаджантам̣ хитачиттам̣ пуггалам̣ на бхаджати, со асаппурисадхаммо на̄ма̄ти. мануссапа̄пит̣т̣хоти мануссала̄мако патикут̣т̣хо саббапаччхимако. са̄кхасситоти маккат̣о.
ачча̄бхиккхан̣асам̣сагга̄ти ¶ ативийа абхин̣хасам̣саггена. ака̄лети айуттаппаттака̄ле парасса пийабхан̣д̣ам̣ йа̄чана̄йа митта̄ джӣранти на̄ма, твампи атичирам̣ нива̄сена майи миттим̣ бхинди. тасма̄ти йасма̄ ачча̄бхиккхан̣асам̣саггена асамосаран̣ена ча митта̄ джӣранти, тасма̄. чира̄чиранти чирака̄лам̣ вӣтина̄метва̄ чирам̣ на гаччхе на упасан̇камеййа. йа̄чанти йа̄читаббам̣ бхан̣д̣акам̣ йуттака̄ле йа̄чеййа. на джӣйарети евам̣ митта̄ на джӣранти. пура̄ те хома аппийа̄ти йа̄ва тава аппийа̄ на хома, та̄ва а̄мантетва̄ва там̣ гаччха̄ма̄ти.
ра̄джа̄ а̄ха –
‘‘евам̣ че йа̄чама̄на̄нам̣, ан̃джалим̣ на̄вабуджджхаси;
парича̄рака̄нам̣ сатам̣, вачанам̣ на кароси но;
евам̣ там̣ абхийа̄ча̄ма, пуна кайира̄си парийа̄йа’’нти.
таттха на̄вабуджджхасӣти саче, бханте, евам̣ йа̄чантена майа̄ катам̣ ан̃джалим̣ на джа̄на̄си, на пат̣игган̣хасӣти аттхо. парийа̄йанти пуна идха̄гамана̄йа екава̄рам̣ кареййа̄сӣти йа̄чати.
бодхисатто а̄ха –
‘‘евам̣ ¶ че но вихаратам̣, антара̄йо на хессати;
туйхам̣ ва̄пи маха̄ра̄джа, майхам̣ ва̄ рат̣т̣хаваддхана;
аппева на̄ма пассема, ахоратта̄намаччайе’’ти.
таттха евам̣ че ноти саче, маха̄ра̄джа, евам̣ на̄на̄ хутва̄ вихаранта̄нам̣ амха̄кам̣ антара̄йо на хессати, туйхам̣ ва̄ майхам̣ ва̄ джӣвитам̣ паваттиссатӣти дӣпети. пассема̄ти апи на̄ма пассеййа̄ма.
евам̣ ¶ ватва̄ маха̄сатто ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ ‘‘аппаматто хохи, маха̄ра̄джа̄’’ти ватва̄ уййа̄на̄ никкхамитва̄ екасмим̣ сабха̄гат̣т̣ха̄не бхиккха̄йа чаритва̄ ба̄ра̄н̣асито никкхамма анупуббена химавантока̄самева гантва̄ кин̃чи ка̄лам̣ васитва̄ пуна отаритва̄ екам̣ паччантага̄мам̣ нисса̄йа аран̃н̃е васи. тасса пана гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа те амачча̄ пуна виниччхайе нисӣдитва̄ вилопам̣ каронта̄ чинтайим̣су – ‘‘саче маха̄бодхипарибба̄джако пуна̄гамиссати, джӣвитам̣ но наттхи, ким̣ ну кхвасса ана̄гаманака̄ран̣ам̣ кареййа̄ма̄’’ти. атха ¶ несам̣ етадахоси – ‘‘име сатта̄ пат̣ибаддхат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма джахитум̣ на сакконти, ким̣ ну кхвасса идха пат̣ибаддхат̣т̣ха̄на’’нти. тато ‘‘ран̃н̃о аггамахесӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджати, йам̣ со имам̣ нисса̄йа а̄гаччхеййа, пат̣икаччева нам̣ ма̄ра̄песса̄ма̄’’ти те ра̄джа̄нам̣ етадавочум̣ – ‘‘дева, имасмим̣ дивасе нагаре ека̄ катха̄ сӯйатӣ’’ти. ‘‘ким̣ катха̄ на̄ма̄’’ти? ‘‘маха̄бодхипарибба̄джако ча кира девӣ ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ са̄санапат̣иса̄санам̣ песентӣ’’ти. ‘‘кинти катва̄’’ти? тена кира девийа̄ песитам̣ ‘‘сакка̄ ну кхо аттано балена ра̄джа̄нам̣ ма̄ра̄петва̄ мама сетаччхаттам̣ да̄ту’’нти. та̄йаписса песитам̣ ‘‘ран̃н̃о ма̄ран̣ам̣ на̄ма мама бха̄ро, маха̄бодхипарибба̄джако кхиппам̣ а̄гаччхатӯ’’ти ра̄джа̄ тесам̣ пунаппунам̣ катхента̄нам̣ саддахитва̄ ‘‘ида̄ни ким̣ каттабба’’нти пуччхитва̄ ‘‘девим̣ ма̄ретум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вутте анупапариккхитва̄ва ‘‘тена хи нам̣ тумхева ма̄ретва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиндитва̄ ваччакӯпе кхипатха̄’’ти а̄ха. те татха̄ карим̣су. тасса̄ ма̄ритабха̄во сакаланагаре па̄кат̣о ахоси.
атхасса̄ чатта̄ро путта̄ ‘‘имина̄ но нирапара̄дха̄ ма̄та̄ ма̄рита̄’’ти ран̃н̃о паччаттхика̄ ахесум̣. ра̄джа̄ маха̄бхайаппатто ахоси. маха̄сатто парампара̄йа там̣ паваттим̣ сутва̄ чинтеси – ‘‘т̣хапетва̄ мам̣ ан̃н̃о те кума̄ре сан̃н̃а̄петва̄ питарам̣ кхама̄петум̣ саматтхо на̄ма наттхи, ран̃н̃о ча джӣвитам̣ дасса̄ми, кума̄ре ча па̄пато мочесса̄мӣ’’ти. со пунадивасе паччантага̄мам̣ пависитва̄ ¶ мануссехи диннам̣ маккат̣амам̣сам̣ кха̄дитва̄ тасса ¶ чаммам̣ йа̄читва̄ гахетва̄ ассамападе суккха̄петва̄ ниггандхам̣ катва̄ нива̄сесипи па̄рупесипи ам̣сепи т̣хапеси. ким̣ка̄ран̣а̄? ‘‘бахӯпака̄ро ме’’ти вачанаттха̄йа. со там̣ чаммам̣ а̄да̄йа анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ кума̄ре упасан̇камитва̄ ‘‘питугха̄такакаммам̣ на̄ма да̄рун̣ам̣, там̣ во на ка̄таббам̣, аджара̄маро сатто на̄ма наттхи, ахам̣ тумхе ан̃н̃аман̃н̃ам̣ самагге карисса̄миччева а̄гато, тумхе майа̄ пахите са̄сане а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти кума̄ре овадитва̄ антонагаре уййа̄нам̣ пависитва̄ маккат̣ачаммам̣ аттхаритва̄ сила̄пат̣т̣е нисӣди.
атха нам̣ уййа̄напа̄лако дисва̄ вегена гантва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ сутва̄ва сан̃джа̄тасоманассо хутва̄ те амачче а̄да̄йа ¶ таттха гантва̄ маха̄саттам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ пат̣исантха̄рам̣ ка̄тум̣ а̄рабхи. маха̄сатто тена саддхим̣ асаммодитва̄ маккат̣ачаммамева паримаджджи. атха нам̣ евама̄ха – ‘‘бханте, тумхе мам̣ акатхетва̄ маккат̣ачаммамева паримаджджатха, ким̣ во идам̣ майа̄ бахӯпака̄ратара’’нти? ‘‘а̄ма маха̄ра̄джа, бахӯпака̄ро ме еса ва̄наро, ахамасса пит̣т̣хе нисӣдитва̄ вичарим̣, айам̣ ме па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄хари, васанат̣т̣ха̄нам̣ саммаджджи, а̄бхисама̄ча̄рикаваттапат̣иваттам̣ мама ака̄си, ахам̣ пана аттано дуббалачиттата̄йа асса мам̣сам̣ кха̄дитва̄ чаммам̣ суккха̄петва̄ аттхаритва̄ нисӣда̄ми чева нипаджджа̄ми ча, евам̣ бахӯпака̄ро еса майха’’нти. ити со тесам̣ ва̄де бхинданаттха̄йа ва̄нарачамме ва̄наравоха̄рам̣ а̄ропетва̄ там̣ там̣ парийа̄йам̣ сандха̄йа имам̣ катхам̣ катхеси. со хи тасса нивуттхапуббатта̄ ‘‘пит̣т̣хе нисӣдитва̄ вичари’’нти а̄ха; там̣ ам̣се катва̄ па̄нӣйагхат̣асса а̄хат̣апуббатта̄ ‘‘па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄харӣ’’ти а̄ха; тена чаммена бхӯмийам̣ саммат̣т̣хапуббатта̄ ‘‘васанат̣т̣ха̄нам̣ саммаджджӣ’’ти а̄ха; нипаннака̄ле тена чаммена пит̣т̣хийа̄, аккантака̄ле па̄да̄нам̣ пхут̣т̣хапуббатта̄ ‘‘ваттапат̣иваттам̣ ме ака̄сӣ’’ти а̄ха. чха̄така̄ле пана тасса мам̣сам̣ лабхитва̄ кха̄дитатта̄ ‘‘ахам̣ пана ¶ аттано дуббалачиттата̄йа тасса мам̣сам̣ кха̄ди’’нти а̄ха.
там̣ сутва̄ те амачча̄ ‘‘па̄н̣а̄типа̄то тена като’’ти сан̃н̃а̄йа ‘‘пассатха, бхо, паббаджитасса каммам̣, маккат̣ам̣ кира ма̄ретва̄ мам̣сам̣ кха̄дитва̄ чаммам̣ гахетва̄ вичаратӣ’’ти па̄н̣им̣ пахаритва̄ париха̄самакам̣су. маха̄сатто те татха̄ каронте дисва̄ ‘‘име аттано ва̄дабхеданаттха̄йа мама чаммам̣ а̄да̄йа а̄гатабха̄вам̣ на джа̄нанти, джа̄на̄песса̄ми не’’ти ахетукава̄дим̣ та̄ва а̄мантетва̄ пуччхи – ‘‘а̄вусо, твам̣ касма̄ мам̣ парихасасӣ’’ти? ‘‘миттадуббхикаммасса чева па̄н̣а̄типа̄тасса ¶ ча кататта̄’’ти. тато маха̄сатто ‘‘йо пана гатийа̄ чева дит̣т̣хийа̄ ча те саддахитва̄ евам̣ кареййа, тена ким̣ дуккат̣а’’нти тасса ва̄дам̣ бхинданто а̄ха –
‘‘удӣран̣а̄ че сам̣гатйа̄, бха̄ва̄йамануваттати;
ака̄ма̄ акаран̣ӣйам̣ ва̄, каран̣ӣйам̣ ва̄пи куббати;
ака̄макаран̣ӣйамхи, квидха па̄пена липпати.
‘‘со ¶ че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха удӣран̣а̄ти катха̄. сам̣гатйа̄ти сам̣гатийа̄ чханнам̣ абхиджа̄тӣнам̣ там̣ там̣ абхиджа̄тим̣ упагаманена. бха̄ва̄йамануваттатӣти бха̄вена ануваттати, каран̣аттхе сампада̄нам̣. ака̄ма̄ти ака̄мена аниччха̄йа. акаран̣ӣйам̣ ва̄ каран̣ӣйам̣ ва̄пӣти акаттаббам̣ па̄пам̣ ва̄ каттаббам̣ кусалам̣ ва̄. куббатӣти кароти. квидха̄ти ко идха. идам̣ вуттам̣ хоти – твам̣ ахетукава̄дӣ ‘‘наттхи хету наттхи паччайо сатта̄нам̣ сам̣килеса̄йа̄’’тиа̄дидит̣т̣хико, айам̣ локо сам̣гатийа̄ чева сабха̄вена ча ануваттати парин̣амати, таттха таттха сукхадуккхам̣ пат̣исам̣ведети. ака̄макова па̄пам̣ ва̄ пун̃н̃ам̣ ва̄ каротӣти вадаси, айам̣ тава удӣран̣а̄ саче татха̄, евам̣ санте ака̄макаран̣ӣйасмим̣ аттано дхаммата̄йа паваттама̄не па̄пе ко идха сатто па̄пена липпати, саче хи аттана̄ акатена па̄пена липпати, на кочи на липпеййа̄ти.
со чети со ахетукава̄дасан̇кха̄то тава бха̄ситаттхо ча аттхаджотако дхаммо ча калйа̄н̣о на ча па̄пако. ‘‘ахетӯ аппаччайа̄ сатта̄ сам̣килиссанти, сукхадуккхам̣ пат̣исам̣ведийантӣ’’ти идам̣ бхото вачанам̣ ¶ саччам̣ че, сухато ва̄наро майа̄, ко еттха мама досоти аттхо. виджа̄нийа̄ти, самма, саче хи твам̣ аттано ва̄дасса апара̄дхам̣ джа̄неййа̄си, на мам̣ гарахеййа̄си. ким̣ка̄ран̣а̄? бхото ва̄до хи та̄дисо, тасма̄ айам̣ мама ва̄дам̣ каротӣти мам̣ пасам̣сеййа̄си, аттано пана ва̄дам̣ аджа̄нанто мам̣ гарахасӣти.
евам̣ ¶ маха̄сатто там̣ нигган̣хитва̄ аппат̣ибха̄н̣ам̣ ака̄си. сопи ра̄джапарисати ман̇кубхӯто паттаккхандхо нисӣди. маха̄саттопи тасса ва̄дам̣ бхиндитва̄ иссаракатава̄дим̣ а̄мантетва̄ ‘‘твам̣, а̄вусо, мам̣ касма̄ парихасаси, йади иссараниммитава̄дам̣ са̄рато паччесӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘иссаро саббалокасса, саче каппети джӣвитам̣;
иддхим̣ бйасанабха̄ван̃ча, каммам̣ калйа̄н̣апа̄пакам̣;
ниддесака̄рӣ пурисо, иссаро тена липпати.
‘‘со ¶ че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха каппети джӣвитанти саче брахма̄ ва̄ ан̃н̃о ва̄ кочи иссаро ‘‘твам̣ касийа̄ джӣва, твам̣ гораккхена̄’’ти евам̣ саббалокасса джӣвитам̣ сам̣видахати вича̄рети. иддхим̣ бйасанабха̄ван̃ча̄ти иссарийа̄дибхеда̄ иддхийо ча н̃а̄тивина̄са̄дикам̣ бйасанабха̄ван̃ча сесан̃ча калйа̄н̣апа̄пакам̣ каммам̣ саббам̣ йади иссарова каппети кароти. ниддесака̄рӣти йади тасса ниддесам̣ а̄н̣аттимева сесо йо кочи пурисо кароти, евам̣ санте йо кочи пурисо па̄пам̣ кароти, тасса иссарена кататта̄ иссарова тена па̄пена липпати. сесам̣ пуриманайенева ведитаббам̣. йатха̄ ча идха, евам̣ саббаттха.
ити со амбатова муггарам̣ гахетва̄ амбам̣ па̄тенто вийа иссаракаран̣енева иссаракатава̄дам̣ бхиндитва̄ пуббекатава̄дим̣ а̄мантетва̄ ‘‘твам̣, а̄вусо, мам̣ ким̣ парихасаси, йади пуббекатава̄дам̣ саччам̣ ман̃н̃асӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘саче пуббекатахету, сукхадуккхам̣ нигаччхати;
пора̄н̣акам̣ катам̣ па̄пам̣, тамесо муччате ин̣ам̣;
пора̄н̣ака ин̣амоккхо, квидха па̄пена липпати.
‘‘со ¶ ¶ че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха пуббекатахетӯти пуббакатахету пуримабхаве катакаммака̄ран̣енева. тамесо муччате ин̣анти йо вадхабандха̄дӣхи дуккхам̣ па̄пун̣а̄ти, йади со йам̣ тена пора̄н̣акам̣ катам̣ па̄пам̣, там̣ ида̄ни ин̣ам̣ муччати, евам̣ санте мамапи еса пора̄н̣акаин̣ато моккхо, анена хи маккат̣ена пуббе ¶ парибба̄джакена хутва̄ ахам̣ маккат̣о сама̄но ма̄ретва̄ кха̄дито бхависса̄ми, сва̄йам̣ идха маккат̣аттам̣ патто майа̄ парибба̄джакаттам̣ паттена ма̄ретва̄ кха̄дито бхависсати, ко идха па̄пена липпатӣти.
ити со тассапи ва̄дам̣ бхиндитва̄ уччхедава̄дим̣ абхимукхам̣ катва̄ ‘‘твам̣, а̄вусо, ‘иттхи динна’нтиа̄дӣни ватва̄ ‘идхева сатта̄ уччхиджджанти, паралокам̣ гата̄ на̄ма наттхӣ’ти ман̃н̃ама̄но касма̄ мам̣ парихасасӣ’’ти сантаджджетва̄ а̄ха –
‘‘чатуннам̣йевупа̄да̄йа, рӯпам̣ самбхоти па̄н̣инам̣;
йато ча рӯпам̣ самбхоти, таттхева̄нупагаччхати;
идхева джӣвати джӣво, печча печча винассати.
‘‘уччхиджджати айам̣ локо, йе ба̄ла̄ йе ча пан̣д̣ита̄;
уччхиджджама̄не локамхи, квидха па̄пена липпати.
‘‘со че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха ¶ чатуннанти патхавӣа̄дӣнам̣ бхӯта̄нам̣. рӯпанти рӯпаккхандхо. таттхева̄ти йато там̣ рӯпам̣ самбхоти, нируджджханака̄лепи таттхева анупагаччхати. имина̄ тасса ‘‘ча̄тумаха̄бхӯтико айам̣ пурисо йада̄ ка̄лам̣ кароти, тада̄ патхавӣ патхавӣка̄йам̣ анупети анупагаччхати, а̄по… теджо… ва̄йо ва̄йока̄йам̣ анупети анупагаччхати, а̄ка̄сам̣ индрийа̄ни сан̇каманти, а̄сандхипан̃чама̄ пуриса̄ матам̣ а̄да̄йа гаччханти, йа̄ва а̄л̣а̄хана̄ пада̄ни пан̃н̃а̄йанти, ка̄потака̄ни ат̣т̣хӣни бхаванти, бхасманта̄ а̄хутийо ¶ , даттупан̃н̃аттам̣ йадидам̣ да̄нам̣, тесам̣ туччха̄ муса̄ вила̄по, йе кечи аттхикава̄дам̣ ваданти, ба̄ле ча пан̣д̣ите ча ка̄йасса бхеда̄ уччхиджджанти винассанти, на хонти парам̣ маран̣а̄’’ти имам̣ дит̣т̣хим̣ патит̣т̣ха̄песи. идхева̄ти имасмим̣йева локе джӣво джӣвати. печча печча винассатӣти паралоке ниббатто сатто гативасена идха ана̄гантва̄ таттхева паралоке винассати ¶ уччхиджджати. евам̣ уччхиджджама̄не локасмим̣ ко идха па̄пена липпатӣти.
ити со тассапи ва̄дам̣ бхиндитва̄ кхаттавиджджава̄дим̣ а̄мантетва̄ ‘‘твам̣, а̄вусо, ‘ма̄та̄питаропи ма̄ретва̄ аттано аттхо ка̄таббо’ти имам̣ ладдхим̣ уккхипитва̄ вичаранто касма̄ мам̣ парихасасӣ’’ти ватва̄ а̄ха –
‘‘а̄ху кхаттавида̄ локе, ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄нино;
ма̄тарам̣ питарам̣ хан̃н̃е, атхо джет̣т̣хампи бха̄тарам̣;
ханеййа путтада̄ре ча, аттхо че та̄дисо сийа̄’’ти.
таттха кхаттавида̄ти кхаттавиджджа̄, айамева ва̄ па̄т̣хо. кхаттавиджджа̄чарийа̄нам̣ етам̣ на̄мам̣. ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄ниноти ба̄ла̄ сама̄на̄пи ‘‘пан̣д̣ита̄ майам̣ аттано пан̣д̣итабха̄вам̣ пака̄сема̄’’ти ман̃н̃ама̄на̄ пан̣д̣итама̄нино хутва̄ евама̄ху. аттхо чети саче аттано йатха̄рӯпо кочи аттхо сийа̄, на кин̃чи париваджджеййа, саббам̣ ханеййева̄ти ваданти, твампи несам̣ ан̃н̃атароти.
евам̣ тасса ладдхим̣ патит̣т̣хапетва̄ аттано ладдхим̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘йасса руккхасса чха̄йа̄йа, нисӣдеййа сайеййа ва̄;
на тасса са̄кхам̣ бхан̃джеййа, миттадуббхо хи па̄пако.
‘‘атха ¶ аттхе самуппанне, самӯламапи аббахе;
аттхо ме самбалена̄пи, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘со че аттхо ча дхаммо ча, калйа̄н̣о на ча па̄пако;
бхото че вачанам̣ саччам̣, сухато ва̄наро майа̄.
‘‘аттано че хи ва̄дасса, апара̄дхам̣ виджа̄нийа̄;
на мам̣ твам̣ гарахеййа̄си, бхото ва̄до хи та̄дисо’’ти.
таттха амбхо кхаттавида амха̄кам̣ пана а̄чарийа̄ евам̣ ван̣н̣айанти. аттана̄ парибхуттаччха̄йасса руккхассапи са̄кхам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ на бхан̃джеййа. ким̣ка̄ран̣а̄ ¶ ? миттадуббхо хи па̄пако. твам̣ пана евам̣ вадеси – ‘‘атха аттхе самуппанне самӯламапи ¶ аббахе’’ти, мама ча па̄тхеййена аттхо ахоси, тасма̄ сачепеса майа̄ хато, татха̄пи аттхо ме самбалена̄пи, сухато ва̄наро майа̄.
евам̣ со тассапи ва̄дам̣ бхиндитва̄ пан̃часу тесу апат̣ибха̄несу нисиннесу ра̄джа̄нам̣ а̄мантетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, твам̣ име пан̃ча рат̣т̣хавилопаке маха̄чоре гахетва̄ вичараси, ахо ба̄ло, еварӯпа̄нан̃хи сам̣саггена пурисо дит̣т̣хадхаммикампи сампара̄йикампи маха̄дуккхам̣ па̄пун̣еййа̄’’ти ватва̄ ран̃н̃о дхаммам̣ десенто а̄ха –
‘‘ахетува̄до пурисо, йо ча иссаракуттико;
пуббекатӣ ча уччхедӣ, йо ча кхаттавидо наро.
‘‘ете асаппуриса̄ локе, ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄нино;
кареййа та̄дисо па̄пам̣, атхо ан̃н̃ампи ка̄райе;
асаппурисасам̣сагго, дуккханто кат̣укудрайо’’ти.
таттха та̄дисоти, маха̄ра̄джа, йа̄диса̄ ете пан̃ча дит̣т̣хигатика̄, та̄дисо пурисо сайампи па̄пам̣ кареййа. йва̄сса вачанам̣ сун̣а̄ти, там̣ ан̃н̃ампи ка̄райе. дуккхантоти еварӯпехи асаппурисехи саддхим̣ сам̣сагго идхалокепи паралокепи дуккханто кат̣укудрайова хоти. имасса панаттхасса ¶ пака̄санаттхам̣ ‘‘йа̄ни ка̄ничи, бхиккхаве, бхайа̄ни уппаджджанти, сабба̄ни та̄ни ба̄лато’’ти суттам̣ (а. ни. 3.1) а̄харитаббам̣. годхаджа̄така- (джа̄. 1.1.138) сан̃джӣваджа̄така- (джа̄. 1.1.150) акиттиджа̄така̄дӣхи (джа̄. 1.13.83 а̄дайо) ча̄йаматтхо дӣпетаббо.
ида̄нӣ опаммадассанавасена дхаммадесанам̣ вад̣д̣хенто а̄ха –
‘‘ураббхарӯпена вакассу пуббе, асам̣кито аджайӯтхам̣ упети;
хантва̄ уран̣им̣ аджикам̣ аджан̃ча, утра̄сайитва̄ йенака̄мам̣ палети.
‘‘татха̄видхеке ¶ саман̣абра̄хман̣а̄се, чхаданам̣ катва̄ ван̃чайанти мануссе;
ана̄сака̄ тхан̣д̣иласеййака̄ ча, раджоджаллам̣ уккут̣икаппадха̄нам̣;
парийа̄йабхаттан̃ча ¶ апа̄накатта̄, па̄па̄ча̄ра̄ араханто вада̄на̄.
‘‘ете асаппуриса̄ локе, ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄нино;
кареййа та̄дисо па̄пам̣, атхо ан̃н̃ампи ка̄райе;
асаппурисасам̣сагго, дуккханто кат̣укудрайо.
‘‘йама̄ху наттхи вӣрийанти, ахетун̃ча паваданти йе;
парака̄рам̣ аттака̄ран̃ча, йе туччхам̣ самаван̣н̣айум̣.
‘‘ете асаппуриса̄ локе, ба̄ла̄ пан̣д̣итама̄нино;
кареййа та̄дисо па̄пам̣, атхо ан̃н̃ампи ка̄райе;
асаппурисасам̣сагго, дуккханто кат̣укудрайо.
‘‘саче хи вӣрийам̣ на̄сса, каммам̣ калйа̄н̣апа̄пакам̣;
на бхаре вад̣д̣хаким̣ ра̄джа̄, напи йанта̄ни ка̄райе.
‘‘йасма̄ ча вӣрийам̣ аттхи, каммам̣ калйа̄н̣апа̄пакам̣;
тасма̄ йанта̄ни ка̄рети, ра̄джа̄ бхарати вад̣д̣хаким̣.
‘‘йади ¶ вассасатам̣ дево, на вассе на химам̣ пате;
уччхиджджеййа айам̣ локо, винассеййа айам̣ паджа̄.
‘‘йасма̄ ча вассатӣ дево, химан̃ча̄нупхуса̄йати;
тасма̄ сасса̄ни паччанти, рат̣т̣хан̃ча па̄лите чирам̣.
‘‘гавам̣ че тарама̄на̄нам̣, джимхам̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ та̄ джимхам̣ гаччханти, нетте джимхам̣ гате сати.
‘‘евамева ¶ мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со че адхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ рат̣т̣хам̣ дукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти адхаммико.
‘‘гавам̣ че тарама̄на̄нам̣, уджум̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ га̄вӣ уджум̣ йанти, нетте уджум̣ гате сати.
‘‘евамева мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со саче дхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ рат̣т̣хам̣ сукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти дхаммико.
‘‘маха̄руккхасса пхалино, а̄мам̣ чхиндати йо пхалам̣;
расан̃часса на джа̄на̄ти, бӣджан̃часса винассати.
‘‘маха̄руккхӯпамам̣ рат̣т̣хам̣, адхаммена паса̄сати;
расан̃часса на джа̄на̄ти, рат̣т̣хан̃часса винассати.
‘‘маха̄руккхасса пхалино, паккам̣ чхиндати йо пхалам̣;
расан̃часса виджа̄на̄ти, бӣджан̃часса на нассати.
‘‘маха̄руккхӯпамам̣ ¶ ¶ рат̣т̣хам̣, дхаммена йо паса̄сати;
расан̃часса виджа̄на̄ти, рат̣т̣хан̃джасса на нассати.
‘‘йо ча ра̄джа̄ джанападам̣, адхаммена паса̄сати;
саббосадхӣхи со ра̄джа̄, вируддхо хоти кхаттийо.
‘‘татхева негаме хим̣сам̣, йе йутта̄ кайавиккайе;
оджада̄набалӣка̄ре, са косена вируджджхати.
‘‘паха̄раваракхеттан̃н̃ӯ, сан̇га̄ме катаниссаме;
уссите хим̣сайам̣ ра̄джа̄, са балена вируджджхати.
‘‘татхева исайо хим̣сам̣, сан̃н̃ате брахмача̄рино;
адхаммача̄рӣ кхаттийо, со саггена вируджджхати.
‘‘йо ¶ ча ра̄джа̄ адхаммат̣т̣хо, бхарийам̣ ханти адӯсикам̣;
луддхам̣ пасавате т̣ха̄нам̣, путтехи ча вируджджхати.
‘‘дхаммам̣ чаре джа̄нападе, негамесу балесу ча;
исайо ча на хим̣сеййа, путтада̄ре самам̣ чаре.
‘‘са та̄дисо бхӯмипати, рат̣т̣хапа̄ло акодхано;
сапатте сампакампети, индова асура̄дхипо’’ти.
таттха вакассӯти вако ассу, ассӯти нипа̄таматтам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, пуббе еко ураббхарӯпо вако ахоси, тасса нан̇гут̣т̣хаматтамева дӣгхам̣, там̣ пана со антарасаттимхи паккхипитва̄ ураббхарӯпена асам̣кито аджайӯтхам̣ упети. таттха уран̣икан̃ча аджикан̃ча аджан̃ча хантва̄ йенака̄мам̣ палети. татха̄видхекети татха̄видха̄ еке саман̣абра̄хман̣а̄ паббаджджа̄лин̇гена чхаданам̣ катва̄ атта̄нам̣ чха̄детва̄ мадхуравачана̄дӣхи хитака̄ма̄ вийа хутва̄ локам̣ ван̃ченти. ‘‘ана̄сака̄’’тиа̄ди тесам̣ чхаданасса дассанаттхам̣ вуттам̣. екачче хи ‘‘майам̣ ана̄сака̄ на кин̃чи ¶ а̄ха̄рема̄’’ти мануссе ван̃ченти, апаре ‘‘майам̣ тхан̣д̣иласеййака̄’’ти. ан̃н̃есам̣ пана раджоджаллам̣ чхаданам̣, ан̃н̃есам̣ уккут̣икаппадха̄нам̣, те гаччханта̄пи уппатитва̄ уккут̣ика̄ва гаччханти. ан̃н̃есам̣ сатта̄хадаса̄ха̄дива̄рабходжанасан̇кха̄там̣ ¶ парийа̄йабхаттачхаданам̣, апаре апа̄накатта̄ хонти, ‘‘майам̣ па̄нӣйам̣ на пива̄ма̄’’ти ваданти. араханто вада̄на̄ти па̄па̄ча̄ра̄ хутва̄пи ‘‘майам̣ араханто’’ти ваданта̄ вичаранти. етети, маха̄ра̄джа, име ва̄ пан̃ча джана̄ хонту ан̃н̃е ва̄, йа̄ванто дит̣т̣хигатика̄ на̄ма, саббепи ете асаппуриса̄. йама̄хӯти йе а̄ху, йе ваданти.
саче хи вӣрийам̣ на̄сса̄ти, маха̄ра̄джа, саче н̃а̄н̣асампайуттам̣ ка̄йикачетасикавӣрийам̣ на бхавеййа. камманти калйа̄н̣апа̄пакам̣ каммампи йади на бхавеййа. на бхарети евам̣ санте вад̣д̣хаким̣ ва̄ ан̃н̃е ва̄ ка̄раке ра̄джа̄ на посеййа, напи йанта̄нӣти напи техи саттабхӯмикапа̄са̄да̄дӣни йанта̄ни ка̄реййа. ким̣ка̄ран̣а̄? вӣрийасса чева каммасса ча абха̄ва̄. уччхиджджеййа̄ти, маха̄ра̄джа, йади еттакам̣ ка̄лам̣ нева дево вассеййа, на химам̣ патеййа ¶ , атха каппут̣т̣ха̄нака̄ло вийа айам̣ локо уччхиджджеййа. уччхедава̄дина̄ катхитанийа̄мена пана уччхедо на̄ма наттхи. па̄литети па̄лайати.
‘‘гавам̣ че’’ти чатассо га̄тха̄ ран̃н̃о дхаммадесана̄йамева вутта̄, татха̄ ‘‘маха̄руккхасса̄’’тиа̄дика̄. таттха маха̄руккхасса̄ти мадхураамбаруккхасса. адхаммена̄ти агатигаманена. расан̃часса на джа̄на̄тӣти адхаммико ра̄джа̄ рат̣т̣хасса расам̣ оджам̣ на джа̄на̄ти, а̄йасампаттим̣ на лабхати. винассатӣти сун̃н̃ам̣ хоти, манусса̄ га̄манигаме чхад̣д̣етва̄ паччантам̣ паббатависамам̣ бхаджанти, сабба̄ни а̄йамукха̄ни паччхиджджанти. саббосадхӣхӣти саббехи мӯлатачапаттапуппхапхала̄дӣхи чева саппинаванӣта̄дӣхи ча осадхехи вируджджхати, та̄ни на сампаджджанти. адхаммикаран̃н̃о хи патхавӣ нироджа̄ хоти, тасса̄ нироджата̄йа осадха̄нам̣ оджа̄ на хоти, та̄ни роган̃ча вӯпасаметум̣ на сакконти. ити со техи вируддхо на̄ма хоти.
негамети нигамава̄сикут̣умбике. хим̣санти хим̣санто пӣл̣енто. йе йутта̄ти йе кайавиккайе йутта̄ а̄йа̄нам̣ мукха̄ тхаладжалапатхава̄н̣иджа̄, те ча хим̣санто. оджада̄набалӣка̄рети тато тато бхан̣д̣а̄харан̣асун̇када̄навасена оджада̄нан̃чева чхабха̄гадасабха̄га̄дибхедам̣ балин̃ча каронте. са косена̄ти со ете хим̣санто адхаммикара̄джа̄ дханадхан̃н̃ехи париха̄йанто косена вируджджхати на̄ма. паха̄раваракхеттан̃н̃ӯти ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не виджджхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти евам̣ паха̄равара̄нам̣ кхеттам̣ джа̄нанте дхануггахе. сан̇га̄ме катаниссамети йуддхе сукатакамме маха̄йодхе. усситети уггате пан̃н̃а̄те маха̄матте ¶ . хи сайанти еварӯпе сайам̣ ва̄ хим̣санто парехи ва̄ хим̣са̄пенто. балена̄ти балака̄йена. татха̄видхан̃хи ра̄джа̄нам̣ ‘‘айам̣ бахука̄ре аттано раджджада̄йакепи хим̣сати, киман̇гам̣ пана амхе’’ти авасеса̄пи йодха̄ виджахантийева. ити со балена вируддхо на̄ма хоти.
татхева исайо хим̣санти йатха̄ ча негама̄дайо, татхева еситагун̣е паббаджите аккосанапахаран̣а̄дӣхи ¶ хим̣санто адхаммача̄рӣ ра̄джа̄ ка̄йасса бхеда̄ апа̄йамева упети, сагге ниббаттитум̣ на саккотӣти ¶ саггена вируддхо на̄ма хоти. бхарийам̣ ханти адӯсиканти аттано ба̄хуччха̄йа̄йа вад̣д̣хитам̣ путтадхӣта̄хи сам̣вад̣д̣хам̣ сӣлаватим̣ бхарийам̣ миттапатирӯпака̄нам̣ чора̄нам̣ вачанам̣ гахетва̄ ма̄рети. луддхам̣ пасавате т̣ха̄нанти со аттано нирайӯпапаттим̣ пасавати ниппха̄дети. путтехи ча̄ти имасмин̃н̃ева аттабха̄ве аттано путтехи саддхим̣ вируджджхатӣти.
евамасса со тесам̣ пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ девийа̄ ма̄ритабха̄ван̃ча путта̄нам̣ вируддхабха̄ван̃ча сандхимукхе чорам̣ чӯл̣а̄йам̣ ган̣ханто вийа катхеси. маха̄сатто хи тесам̣ амачча̄нам̣ нигган̣ханан̃ча дхаммадесанан̃ча девийа̄ техи ма̄ритабха̄васса а̄викаран̣аттхан̃ча таттха анупуббена катхам̣ а̄харитва̄ ока̄сам̣ катва̄ етаматтхам̣ катхеси. ра̄джа̄ тасса вачанам̣ сутва̄ аттано апара̄дхам̣ джа̄ни. атха нам̣ маха̄сатто ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа, маха̄ра̄джа, еварӯпа̄нам̣ па̄па̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ ма̄ пуна евамака̄сӣ’’ти ватва̄ оваданто ‘‘дхаммам̣ чаре’’тиа̄дима̄ха.
таттха дхаммам̣ чарети, маха̄ра̄джа, ра̄джа̄ на̄ма джанападам̣ адхаммикена балина̄ апӣл̣енто джанападе дхаммам̣ чареййа, са̄мике аса̄мике акаронто негамесу дхаммам̣ чареййа, ат̣т̣ха̄не акиламенто балесу дхаммам̣ чареййа. вадхабандхааккосапарибха̄се парихаранто паччайе ча несам̣ даданто исайо на вихим̣сеййа, дхӣтаро йуттат̣т̣ха̄не патит̣т̣ха̄пенто путте ча сиппа̄ни сиккха̄петва̄ самма̄ парихаранто бхарийам̣ иссарийавоссаггаалан̇ка̄рада̄насамма̄нана̄дӣхи анугган̣ханто путтада̄ре самам̣ чареййа. са та̄дисоти со та̄дисо ра̄джа̄ павен̣им̣ абхиндитва̄ дхаммена самена раджджам̣ ка̄ренто ра̄джа̄н̣а̄йа ра̄джатеджена сапатте сампакампети та̄сети ча̄лети. ‘‘индова̄’’ти идам̣ упаматтхам̣ вуттам̣. йатха̄ асуре джетва̄ абхибхавитва̄ т̣хитака̄лато пат̣т̣ха̄йа асура̄дхипоти сан̇кхйам̣ гато индо аттано сапаттабхӯте асуре кампеси, татха̄ кампетӣти.
евам̣ маха̄сатто ран̃н̃о дхаммам̣ десетва̄ чатта̄ропи кума̄ре паккоса̄петва̄ овадитва̄ ран̃н̃о катакаммам̣ пака̄сетва̄ ра̄джа̄нам̣ кхама̄петва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ито пат̣т̣ха̄йа атулетва̄ парибхедака̄нам̣ катхам̣ гахетва̄ ¶ ма̄ еварӯпам̣ са̄хасикакаммам̣ ака̄си, тумхепи кума̄ра̄ ма̄ ран̃н̃о ¶ дуббхиттха̄’’ти саббесам̣ ова̄дам̣ ада̄си. атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, тумхесу ча девийа̄ ча апараджджханто име нисса̄йа етесам̣ катхам̣ гахетва̄ етам̣ па̄пакаммам̣ карим̣, име пан̃чапи ма̄ремӣ’’ти ¶ . на лаббха̄, маха̄ра̄джа, евам̣ ка̄тунти. тена хи тесам̣ хаттхапа̄де чхеда̄пемӣти. идампи на лаббха̄ ка̄тунти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дху, бханте’’ти сампат̣иччхитва̄ те саббасам̣харан̣е катва̄ пан̃чачӯл̣а̄каран̣агаддӯлабандханагомайа̄син̃чанехи авама̄нетва̄ рат̣т̣ха̄ пабба̄джеси. бодхисатто таттха катипа̄хам̣ васитва̄ ‘‘аппаматто хохӣ’’ти ра̄джа̄нам̣ овадитва̄ химавантам̣йева гантва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ йа̄ваджӣвам̣ брахмавиха̄ре бха̄ветва̄ брахмалокӯпаго ахоси.
саттха̄ имам̣ десанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато пан̃н̃ава̄йева параппава̄даппамадданойева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ пан̃ча дит̣т̣хигатика̄ пӯран̣акассапамаккхалигоса̄лапакудхакачча̄нааджитакесакамбаланиган̣т̣хана̄т̣апутта̄ ахесум̣, пин̇галасунакхо а̄нандо, маха̄бодхипарибба̄джако пана ахамева ахоси’’нти.
маха̄бодхиджа̄такаван̣н̣ана̄ татийа̄.
джа̄такудда̄нам̣ –
санил̣ӣникамавхайано пат̣хамо, дутийо пана сауммадантиваро;
татийо пана бодхисирӣвхайано, катхита̄ пана тӣн̣и джинена субха̄ти.
пан̣н̣а̄санипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
19. сат̣т̣хинипа̄то
[529] 1. сон̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄
касса ¶ ¶ ¶ сутва̄ сатам̣ даммӣти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто неккхаммапа̄рамим̣ а̄раббха катхеси. тада̄ хи бхагава̄ дхаммасабха̄йам̣ неккхаммапа̄рамим̣ ван̣н̣айанта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ маджджхе нисӣдитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато маха̄бхиниккхаманам̣ никкхантойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ра̄джагахе магадхара̄джа̄ на̄ма раджджам̣ ка̄реси. бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхисмим̣ ниббатти, на̄маггахан̣адивасе часса ‘‘ариндамакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. тасса джа̄тадивасейева пурохитассапи путто джа̄йи, ‘‘сон̣акакума̄ро’’тисса на̄мам̣ карим̣су. те убхопи екатова вад̣д̣хитва̄ вайаппатта̄ уттамарӯпадхара̄ рӯпена ниббисеса̄ хутва̄ таккасилам̣ гантва̄ уггахитасиппа̄ тато никкхамитва̄ ‘‘саббасамайасиппан̃ча десача̄риттан̃ча джа̄нисса̄ма̄’’ти анупуббена ча̄рикам̣ чаранта̄ ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ ра̄джуййа̄не васитва̄ пунадивасе нагарам̣ пависим̣су. там̣ дивасан̃ча екачче манусса̄ ‘‘бра̄хман̣ава̄чанакам̣ карисса̄ма̄’’ти па̄йа̄сам̣ пат̣ийа̄детва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄петва̄ а̄гаччханте те кума̄ре дисва̄ гхарам̣ павесетва̄ пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄песум̣. таттха бодхисаттасса пан̃н̃атта̄сане суддхаваттхам̣ аттхатам̣ ахоси, сон̣акасса раттакамбалам̣. со там̣ нимиттам̣ дисва̄ва ‘‘аджджа ме пийасаха̄йо ариндамакума̄ро ¶ ба̄ра̄н̣асира̄джа̄ бхависсати, майхам̣ пана сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ дассатӣ’’ти ан̃н̃а̄си. те убхопи катабхаттакичча̄ уййа̄намева агамам̣су.
тада̄ ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о ка̄лакатасса саттамо дивасо хоти, апуттакам̣ ра̄джакулам̣. амачча̄дайо па̄това сасӣсам̣ нха̄та̄ саннипатитва̄ ‘‘раджджа̄рахасса сантикам̣ гамиссатӣ’’ти пхуссаратхам̣ йоджетва̄ виссаджджесум̣. со нагара̄ никкхамитва̄ анупуббена ра̄джуййа̄нам̣ гантва̄ уййа̄надва̄ре ниваттитва̄ а̄рохан̣асаджджо хутва̄ ат̣т̣ха̄си. бодхисатто ман̇галасила̄пат̣т̣есасӣсам̣ па̄рупитва̄ ¶ нипаджджи, сон̣акакума̄ро тасса сантике нисӣди. со тӯрийасаддам̣ сутва̄ ‘‘ариндамасса пхуссаратхо а̄гаччхати, аджджеса ра̄джа̄ ¶ хутва̄ мама сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ дассати, на кхо пана майхам̣ иссарийенаттхо, етасмим̣ гате никкхамитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ екаманте пат̣иччханне ат̣т̣ха̄си. пурохито уййа̄нам̣ пависитва̄ маха̄саттам̣ нипаннакам̣ дисва̄ тӯрийа̄ни пагган̣ха̄песи. маха̄сатто пабуджджхитва̄ париваттитва̄ тхокам̣ нипаджджитва̄ ут̣т̣ха̄йа сила̄пат̣т̣е паллан̇кена нисӣди. атха нам̣ пурохито ан̃джалим̣ пагган̣хитва̄ а̄ха – ‘‘раджджам̣ те, дева, па̄пун̣а̄тӣ’’ти. ‘‘ким̣ апуттакам̣ ра̄джакула’’нти? ‘‘евам̣, дева̄’’ти. ‘‘тена хи са̄дхӯ’’ти. атха нам̣ те таттхева абхисин̃читва̄ ратхам̣ а̄ропетва̄ махантена парива̄рена нагарам̣ павесесум̣. со нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ па̄са̄дам̣ абхирӯхи. со йасамахантата̄йа сон̣акакума̄рам̣ на сари.
сопи тасмим̣ нагарам̣ павит̣т̣хе паччха̄ а̄гантва̄ сила̄пат̣т̣е нисӣди. атхасса пурато бандхана̄ павуттам̣ са̄ларуккхато пан̣д̣упала̄сам̣ пати. со там̣ дисва̄ва ‘‘йатхеветам̣, татха̄ мамапи сарӣрам̣ джарам̣ патва̄ патиссатӣ’’ти аничча̄дивасена випассанам̣ пат̣т̣хапетва̄ паччекабодхим̣ па̄пун̣и. там̣кхан̣ан̃н̃евасса гихилин̇гам̣ антарадха̄йи, паббаджиталин̇гам̣ па̄турахоси. со ‘‘наттхи да̄ни пунаббхаво’’ти уда̄нам̣ уда̄ненто нандамӯлакапаббха̄рам̣ агама̄си. маха̄саттопи чатта̄лӣсаматта̄нам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ аччайена саритва̄ ‘‘кахам̣ ну кхо ме саха̄йо сон̣ако’’ти сон̣акам̣ пунаппунам̣ сарантопи ‘‘майа̄ суто ¶ ва̄ дит̣т̣хо ва̄’’ти ватта̄рам̣ алабхитва̄ алан̇катамаха̄тале ра̄джапаллан̇ке нисинно гандхаббана̄т̣аканаччагӣта̄дӣхи паривуто сампаттиманубхаванто ‘‘йо ме кассачи сантике сутва̄ ‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма сон̣ако васатӣ’ти а̄чиккхиссати, тасса сатам̣ дасса̄ми, йо ме са̄мам̣ дисва̄ а̄рочессати, тасса сахасса’’нти екам̣ уда̄нам̣ абхисан̇кхаритва̄ гӣтавасена уда̄ненто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘касса сутва̄ сатам̣ дамми, сахассам̣ дит̣т̣ха сон̣акам̣;
ко ме сон̣акамаккха̄ти, саха̄йам̣ пам̣сукӣл̣ита’’нти.
атхасса мукхато лун̃чантӣ вийа гахетва̄ ека̄ на̄т̣акӣттхӣ там̣ га̄йи. атхан̃н̃а̄ атхан̃н̃а̄ти ‘‘амха̄кам̣ ран̃н̃о пийагӣта’’нти сабба̄ ородха̄ га̄йим̣су. ануккамена нагарава̄синопи джа̄напада̄пи тамева гӣтам̣ га̄йим̣су. ра̄джа̄пи ¶ пунаппунам̣ тамева гӣтам̣ га̄йати. пан̣н̣а̄саматта̄нам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ аччайена панасса бахӯ путтадхӣтаро ахесум̣, джет̣т̣хапутто дӣгха̄вукума̄ро на̄ма ахоси. тада̄ ¶ сон̣акапаччекабуддхо ‘‘ариндамара̄джа̄ мам̣ дат̣т̣хука̄мо, ахам̣ таттха гантва̄ ка̄месу а̄дӣнавам̣ неккхамме ча̄нисам̣сам̣ катхетва̄ паббаджджана̄ка̄рам̣ каромӣ’’ти чинтетва̄ иддхийа̄ а̄ка̄сена̄гантва̄ уййа̄не нисӣди. тада̄ еко саттавассико пан̃чачӯл̣акакума̄рако ма̄тара̄ пахито гантва̄ уййа̄наване да̄рӯни уддхаранто пунаппунам̣ тамева гӣтам̣ га̄йи. атха нам̣ со паккоситва̄ ‘‘кума̄рака, твам̣ ан̃н̃ам̣ ага̄йитва̄ екамева гӣтам̣ га̄йаси, ким̣ ан̃н̃ам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти пуччхи. ‘‘джа̄на̄ми, бханте, амха̄кам̣ пана ран̃н̃о идамева пийам̣, тена нам̣ пуннаппунам̣ га̄йа̄мӣ’’ти. ‘‘етасса пана те гӣтасса пат̣игӣтам̣ га̄йанто кочи дит̣т̣хапуббо’’ти. ‘‘на дит̣т̣хапуббо, бханте’’ти. ‘‘ахам̣ там̣ сиккха̄песса̄ми, саккхиссаси ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ пат̣игӣтам̣ га̄йиту’’нти. ‘‘а̄ма, бханте’’ти. атхасса со пат̣игӣтам̣ а̄чиккханто ‘‘майхам̣ сутва̄’’тиа̄дима̄ха. угган̣ха̄петва̄ ча пана ¶ там̣ уййоджеси – ‘‘гаччха, кума̄рака, имам̣ пат̣игӣтам̣ ран̃н̃а̄ саддхим̣ га̄йа̄хи, ра̄джа̄ те махантам̣ иссарийам̣ дассати, ким̣ те да̄рӯхи, вегена йа̄хӣ’’ти.
со ‘‘са̄дхӯ’’ти там̣ пат̣игӣтам̣ угган̣хитва̄ вандитва̄, ‘‘бханте, йа̄ва̄хам̣ ра̄джа̄нам̣ а̄неми, та̄ва идхева хотха̄’’ти ватва̄ вегена ма̄ту сантикам̣ гантва̄, ‘‘амма, кхиппам̣ мам̣ нха̄петва̄ алан̇каротха, аджджа там̣ далиддабха̄вато мочесса̄мӣ’’ти ватва̄ нха̄таман̣д̣ито ра̄джадва̄рам̣ гантва̄ ‘‘аййа дова̄рика, ‘еко да̄рако тумхехи саддхим̣ пат̣игӣтам̣ га̄йисса̄мӣти а̄гантва̄ два̄ре т̣хито’ти ран̃н̃о арочехӣ’’ти а̄ха. со вегена гантва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ ‘‘а̄гаччхатӯ’’ти паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, твам̣ майа̄ саддхим̣ пат̣игӣтам̣ га̄йиссасӣ’’ти а̄ха. ‘‘а̄ма, дева̄’’ти. ‘‘тена хи га̄йассӯ’’ти. ‘‘дева, имасмим̣ т̣ха̄не на га̄йа̄ми, нагаре пана бхерим̣ чара̄петва̄ маха̄джанам̣ саннипа̄та̄петха, маха̄джанамаджджхе га̄йисса̄мӣ’’ти. ра̄джа̄ татха̄ ка̄ретва̄ алан̇катаман̣д̣апе паллан̇камаджджхе нисӣдитва̄ тасса̄нурӯпам̣ а̄санам̣ да̄петва̄ ‘‘ида̄ни тава гӣтам̣ га̄йассӯ’’ти а̄ха. ‘‘дева, тумхе та̄ва га̄йатха, атха̄хам̣ пат̣игӣтам̣ га̄йисса̄мӣ’’ти. тато ра̄джа̄ пат̣хамам̣ га̄йанто га̄тхама̄ха –
‘‘касса ¶ сутва̄ сатам̣ дамми, сахассам̣ дит̣т̣ха сон̣акам̣;
со ме сон̣акамаккха̄ти, саха̄йам̣ пам̣сукӣл̣ита’’нти.
таттха сутва̄ти ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма те пийасаха̄йо сон̣ако васатӣ’’ти тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ сутва̄ а̄рочентасса касса сатам̣ дамми. дит̣т̣ха̄ти ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма майа̄ дит̣т̣хо’’ти дисва̄ а̄рочентасса касса сахассам̣ даммӣти.
евам̣ ¶ ран̃н̃а̄ пат̣хамам̣ уда̄нага̄тха̄йа гӣта̄йа пан̃чачӯл̣акада̄ракена пат̣игӣтабха̄вам̣ пака̄сенто саттха̄ абхисамбуддхо хутва̄ дӣйад̣д̣хага̄тха̄ абха̄си –
‘‘атхабравӣ ма̄н̣авако, дахаро пан̃чачӯл̣ако;
майхам̣ сутва̄ сатам̣ дехи, сахассам̣ дит̣т̣ха сон̣акам̣;
ахам̣ те сон̣акаккхиссам̣, саха̄йам̣ пам̣сукӣл̣ита’’нти.
тена вуттага̄тха̄йа пана айаматтхо – маха̄ра̄джа, йам̣ твам̣ ‘‘сутва̄ а̄рочентасса сатам̣ даммӣ’’ти вадаси, тампи мамева дехи, йам̣ ‘‘дисва̄ а̄рочентасса сахассам̣ ¶ даммӣ’’ти вадаси, тампи майхамева дехи, ахам̣ те пийасаха̄йам̣ ида̄нева паччаккхатова ‘‘айам̣ сон̣ако’’ти а̄чиккхиссанти.
ито парам̣ сувин̃н̃еййа̄ самбуддхага̄тха̄ па̄л̣инайенева ведитабба̄ –
‘‘катамасмим̣ со джанападе, рат̣т̣хесу нигамесу ча;
каттха сон̣акамаддаккхи, там̣ ме аккха̄хи пуччхито.
‘‘тавева дева виджите, тавевуййа̄набхӯмийам̣;
уджувам̣са̄ маха̄са̄ла̄, нӣлобха̄са̄ манорама̄.
‘‘тит̣т̣ханти мегхасама̄на̄, рамма̄ ан̃н̃он̃н̃аниссита̄;
тесам̣ мӯламхи сон̣ако, джха̄йатӣ анупа̄дано;
упа̄да̄несу локесу, д̣айхама̄несу ниббуто.
‘‘тато ¶ ча ра̄джа̄ па̄йа̄си, сена̄йа чатуран̇гийа̄;
ка̄ра̄петва̄ самам̣ маггам̣, агама̄ йена сон̣ако.
‘‘уййа̄набхӯмим̣ гантва̄на, вичаранто браха̄ване;
а̄сӣнам̣ сон̣акам̣ даккхи, д̣айхама̄несу ниббута’’нти.
таттха ¶ уджувам̣са̄ти уджуккхандха̄. маха̄са̄ла̄ти маха̄руккха̄. мегхасама̄на̄ти нӣламегхасадиса̄. рамма̄ти раман̣ӣйа̄. ан̃н̃он̃н̃аниссита̄ти са̄кха̄хи са̄кхам̣, мӯлена мӯлам̣ сам̣сиббитва̄ т̣хита̄. тесанти тесам̣ еварӯпа̄нам̣ тава уййа̄наване са̄ла̄нам̣ хет̣т̣ха̄. джха̄йатӣти лаккхан̣ӯпаниджджха̄наа̄рамман̣ӯпаниджджха̄насан̇кха̄техи джха̄нехи джха̄йати. анупа̄даноти ка̄мупа̄да̄на̄дивирахито. д̣айхама̄несӯти ека̄дасахи аггӣхи д̣айхама̄несу саттесу. ниббутоти те аггӣ нибба̄петва̄ сӣталена хадайена джха̄йама̄но тава уййа̄не ман̇галаса̄ларуккхамӯле сила̄пат̣т̣е нисинно еса те саха̄йо кан̃чанапат̣има̄ вийа собхама̄но пат̣има̄нетӣти. тато ча̄ти, бхиккхаве, тато со ариндамо ра̄джа̄ тасса вачанам̣ сутва̄ва ‘‘сон̣акапаччекабуддхам̣ пассисса̄мӣ’’ти чатуран̇гинийа̄ сена̄йа па̄йа̄си никкхами. вичарантоти уджукамева агантва̄ тасмим̣ маханте ванасан̣д̣е вичаранто тасса сантикам̣ гантва̄ там̣ а̄сӣнам̣ аддаккхи.
со там̣ авандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ аттано килеса̄бхирататта̄ там̣ ‘‘капан̣о’’ти ман̃н̃ама̄но имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘капан̣о ватайам̣ бхиккху, мун̣д̣о сан̇гха̄т̣ипа̄руто;
ама̄тико апитико, руккхамӯласми джха̄йатӣ’’ти.
таттха джха̄йатӣти нимма̄тико ниппитико ка̄рун̃н̃аппатто джха̄йати.
‘‘имам̣ ва̄кйам̣ ниса̄метва̄, сон̣ако етадабрави;
на ра̄джа капан̣о хоти, дхаммам̣ ка̄йена пхассайам̣.
‘‘йо ¶ ча дхаммам̣ нирам̣катва̄, адхаммамануваттати;
са ра̄джа капан̣о хоти, па̄по па̄папара̄йан̣о’’ти.
таттха ¶ иманти тасса килеса̄бхиратасса паббаджджам̣ арочентасса имам̣ паббаджджа̄гарахавачанам̣ сутва̄. етадабравӣти паббаджджа̄йа гун̣ам̣ пака̄сенто етам̣ абрави. пхассайанти пхассайанто йена арийамаггадхаммо на̄мака̄йена пхассито, со капан̣о на̄ма на хотӣти дассенто евама̄ха. нирам̣катва̄ти аттабха̄вато нӣхаритва̄. па̄по па̄папара̄йан̣оти сайам̣ па̄па̄нам̣ каран̣ена па̄по, ан̃н̃есампи каронта̄нам̣ патит̣т̣ха̄бха̄вена па̄папара̄йан̣оти.
евам̣ ¶ со бодхисаттам̣ гарахи. со аттано гарахитабха̄вам̣ аджа̄нанто вийа хутва̄ на̄маготтам̣ катхетва̄ тена саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронто га̄тхама̄ха –
‘‘ариндамоти ме на̄мам̣, ка̄сира̄джа̄ти мам̣ видӯ;
каччи бхото сукхассеййа̄, идха паттасса сон̣ака̄’’ти.
таттха каччӣти амха̄кам̣ та̄ва на кин̃чи апха̄сукам̣, бхото пана каччи идха паттасса имасмим̣ уййа̄не васато сукхавиха̄роти пуччхати.
атха нам̣ паччекабуддхо, ‘‘маха̄ра̄джа, на кевалам̣ идха, ан̃н̃атра̄пи васантасса ме асукхам̣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ тасса саман̣абхадрага̄тха̄йо на̄ма а̄рабхи –
‘‘сада̄пи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
на тесам̣ кот̣т̣хе опенти, на кумбхим̣ на кал̣опийам̣;
паранит̣т̣хитамеса̄на̄, тена йа̄пенти суббата̄.
‘‘дутийампи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
анаваджджапин̣д̣о бхоттаббо, на ча кочӯпародхати.
‘‘татийампи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
ниббуто пин̣д̣о бхоттаббо, на ча кочӯпародхати.
‘‘чатуттхампи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
муттасса рат̣т̣хе чарато, сан̇го йасса на виджджати.
‘‘пан̃чамампи ¶ бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
нагарамхи д̣айхама̄намхи, на̄сса кин̃чи ад̣айхатха.
‘‘чхат̣т̣хампи ¶ бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
рат̣т̣хе вилумпама̄намхи, на̄сса кин̃чи ахӣратха.
‘‘саттамампи ¶ бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
чорехи раккхитам̣ маггам̣, йе чан̃н̃е парипантхика̄;
паттачӣварама̄да̄йа, соттхим̣ гаччхати суббато.
‘‘ат̣т̣хамампи бхадрамадханасса, ана̄га̄расса бхиккхуно;
йам̣ йам̣ дисам̣ паккамати, анапеккхова гаччхатӣ’’ти.
таттха ана̄га̄расса̄ти, маха̄ра̄джа, гхара̄ва̄сам̣ паха̄йа ана̄га̄рийабха̄вам̣ паттасса адханасса акин̃чанасса бхиккхуно саббака̄лам̣ бхадрамева. на тесанти, маха̄ра̄джа, тесам̣ адхана̄нам̣ бхиккхӯнам̣ на кот̣т̣ха̄га̄ре дханадхан̃н̃а̄ни опенти, на кумбхийам̣, на паччхийам̣, те пана суббата̄ паранит̣т̣хитам̣ паресам̣ гхаре паккам̣ а̄ха̄рам̣ сан̇гха̄т̣им̣ па̄рупитва̄ капа̄лама̄да̄йа гхарапат̣ипа̄т̣ийа̄ еса̄на̄ парийесанта̄ тена тато ладдхена пин̣д̣ена там̣ а̄ха̄рам̣ наваннам̣ па̄т̣икулйа̄нам̣ васена паччавеккхитва̄ парибхун̃джитва̄ джӣвитавуттим̣ йа̄пенти.
анаваджджапин̣д̣о бхоттабботи веджджакамма̄дика̄йа анесана̄йа ва̄ кухана̄ лапана̄ немиттиката̄ ниппесиката̄ ла̄бхена ла̄бхам̣ ниджигӣсаната̄ти еварӯпена миччха̄джӣвена ва̄ уппа̄дита̄ чатта̄ро паччайа̄, дхаммена уппа̄дита̄пи апаччавеккхитва̄ парибхутта̄ са̄ваджджапин̣д̣о на̄ма. анесанам̣ пана паха̄йа миччха̄джӣвам̣ ваджджетва̄ дхаммена самена уппа̄дита̄ ‘‘пат̣исан̇кха̄ йонисо чӣварам̣ пат̣исева̄мӣ’’ти вуттанайенева паччавеккхитва̄ парибхутта̄ анаваджджапин̣д̣о на̄ма. йена еварӯпо анаваджджапин̣д̣о бхоттаббо парибхун̃джитаббо, йан̃ча еварӯпам̣ анаваджджам̣ пин̣д̣ам̣ бхун̃джама̄на̄нам̣ паччайе нисса̄йа кочи аппаматтакопи килесо на упародхати на пӣл̣ети, тасса дутийампи бхадрам̣ адханасса ана̄га̄расса бхиккхуно.
ниббутоти путхуджджанабхиккхуно дхаммена уппаннапин̣д̣опи паччавеккхитва̄ парибхун̃джийама̄но ниббутапин̣д̣о на̄ма, екантато пана кхӣн̣а̄савасса пин̣д̣ова ниббутапин̣д̣о на̄ма. ким̣ка̄ран̣а̄? со хи тхеййапарибхого, ин̣апарибхого ¶ , да̄йаджджапарибхого, са̄мипарибхоготи имесу чатӯсу парибхогесу са̄мипарибхогавасена там̣ бхун̃джати, тан̣ха̄да̄сабйам̣ атӣто са̄мӣ хутва̄ парибхун̃джати, на там̣ таппаччайа̄ кочи аппаматтакопи килесо упародхати.
муттасса рат̣т̣хе чаратоти упат̣т̣ха̄какула̄дӣсу алаггама̄насасса чхиннавала̄хакасса вийа ра̄хумукха̄ ¶ памуттасса вималачандаман̣д̣аласса вийа ча йасса га̄манигама̄дӣсу чарантасса ра̄гасан̇га̄дӣсу екопи сан̇го наттхи. екаччо хи кулехи сам̣сат̣т̣хо вихарати сахасокӣ саханандӣ, екаччо ма̄та̄питӯсупи алаггама̄насо вичарати корунагарага̄мава̄сӣ дахаро вийа, еварӯпасса путхуджджанассапи бхадрамева ¶ .
на̄сса кин̃чӣти йо хи бахупариккха̄ро хоти, со ‘‘ма̄ ме чора̄ париккха̄ре харим̣сӯ’’ти атирека̄ни ча чӣвара̄дӣни антонагаре упат̣т̣ха̄какуле никкхипати, атха нагарамхи д̣айхама̄не ‘‘асукакуле на̄ма агги ут̣т̣хито’’ти сутва̄ сочати киламати, еварӯпасса бхадрам̣ на̄ма наттхи. йо пана, маха̄ра̄джа, сакун̣аваттам̣ пӯрети, ка̄йапат̣ибаддхапариккха̄рова хоти, тасса та̄дисасса на кин̃чи ад̣айхатха, тенасса пан̃чамампи бхадрамева.
вилумпама̄намхӣти вилуппама̄намхи, айамева ва̄ па̄т̣хо. ахӣратха̄ти йатха̄ паббатагахана̄дӣхи никкхамитва̄ рат̣т̣хам̣ вилумпама̄несу чоресу бахупариккха̄расса антога̄ме т̣хапитам̣ вилумпати харати, татха̄ йасса адханасса ка̄йапат̣ибаддхапариккха̄расса на кин̃чи ахӣратха тасса чхат̣т̣хампи бхадрамева.
йе чан̃н̃е парипантхика̄ти йе ча ан̃н̃епи тесу тесу т̣ха̄несу сун̇кагахан̣аттха̄йа т̣хапита̄ парипантхика̄, техи ча раккхитам̣. паттачӣваранти чора̄нам̣ анупака̄рам̣ сун̇кика̄нам̣ асун̇ка̄рахам̣ маттика̄паттан̃чева катадал̣хӣкаммапарибхан̣д̣ам̣ пам̣сукӯлачӣваран̃ча аппаггха̄ни ка̄йабандханапарисса̄ванасӯчива̄сипаттаттхавика̄ни ча̄ти саббепи ат̣т̣ха париккха̄ре ка̄йапат̣ибаддхе катва̄ маггаппат̣ипанно кеначи авихет̣хийама̄но соттхим̣ гаччхати. суббатоти лобханӣйа̄ни хи чӣвара̄дӣни дисва̄ чора̄ харанти, сун̇кика̄пи ‘‘ким̣ ну кхо етасса хаттхе’’ти ¶ паттаттхавика̄дӣни содхенти, суббато пана саллахукавутти тесам̣ пассанта̄нан̃н̃ева соттхим̣ гаччхати, тенасса саттамампи бхадрамева.
анапеккхова гаччхатӣти ка̄йапат̣ибаддхато атирекасса виха̄ре пат̣иса̄митасса кассачи париккха̄расса абха̄ва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ ниваттитва̄пи на олокети. йам̣ йам̣ дисам̣ гантука̄мо хоти, там̣ там̣ гаччханто анапеккхова гаччхати анура̄дхапура̄ никкхамитва̄ тхӯпа̄ра̄ме паббаджита̄нам̣ двиннам̣ кулапутта̄нам̣ вуд̣д̣хатаро вийа.
ити сон̣акапаччекабуддхо ат̣т̣ха саман̣абхадрака̄ни катхеси. тато уттарим̣ пана сатампи сахассампи ¶ апарима̄н̣а̄ни саман̣абхадрака̄ни еса катхетум̣ саматтхойева. ра̄джа̄ пана ка̄ма̄бхирататта̄ тасса катхам̣ паччхиндитва̄ ‘‘майхам̣ саман̣абхадракехи аттхо наттхӣ’’ти аттано ка̄ма̄дхимуттатам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘бахӯни саман̣абхадра̄ни, йе твам̣ бхиккху пасам̣саси;
ахан̃ча гиддхо ка̄месу, катхам̣ ка̄ха̄ми сон̣ака.
‘‘пийа̄ ме ма̄нуса̄ ка̄ма̄, атхо дибйа̄пи ме пийа̄;
атха кена ну ван̣н̣ена, убхо локе лабха̄масе’’ти.
таттха ¶ ван̣н̣ена̄ти ка̄ран̣ена.
атха нам̣ паччекабуддхо а̄ха –
‘‘ка̄ме гиддха̄ ка̄марата̄, ка̄месу адхимуччита̄;
нара̄ па̄па̄ни катва̄на, упападжджанти дуггатим̣.
‘‘йе ча ка̄ме пахантва̄на, никкханта̄ акутобхайа̄;
екодибха̄ва̄дхигата̄, на те гаччханти дуггатим̣.
‘‘упамам̣ те карисса̄ми, там̣ сун̣охи ариндама;
упама̄йа мидхекачче, аттхам̣ джа̄нанти пан̣д̣ита̄.
‘‘ган̇га̄йа кун̣апам̣ дисва̄, вуйхама̄нам̣ махан̣н̣аве;
ва̄йасо самачинтеси, аппапан̃н̃о ачетасо.
‘‘йа̄нан̃ча ¶ ватидам̣ ладдхам̣, бхаккхо ча̄йам̣ анаппако;
таттха раттим̣ таттха дива̄, таттхева нирато мано.
‘‘кха̄дам̣ ¶ на̄гасса мам̣са̄ни, пивам̣ бха̄гӣратходакам̣;
сампассам̣ ваначетйа̄ни, на палеттха вихан̇гамо.
‘‘тан̃ча отаран̣ӣ ган̇га̄, паматтам̣ кун̣апе ратам̣;
самуддам̣ аджджхага̄ха̄си, агатӣ йаттха паккхинам̣.
‘‘со ча бхаккхапариккхӣн̣о, удапатва̄ вихан̇гамо;
на паччхато на пурато, нуттарам̣ нопи даккхин̣ам̣.
‘‘дӣпам̣ со наджджхага̄ган̃чхи, агатӣ йаттха паккхинам̣;
со ча таттхева па̄паттха, йатха̄ дуббалако татха̄.
‘‘тан̃ча са̄муддика̄ маччха̄, кумбхӣла̄ макара̄ сусӯ;
пасайхака̄ра̄ кха̄дим̣су, пхандама̄нам̣ випаккхакам̣.
‘‘евамева тувам̣ ра̄джа, йе чан̃н̃е ка̄мабхогино;
гиддха̄ че на вамиссанти, ка̄капан̃н̃а̄ва те видӯ.
‘‘еса̄ те упама̄ ра̄джа, аттхасандассанӣ ката̄;
тван̃ча пан̃н̃а̄йасе тена, йади ка̄хаси ва̄ на ва̄’’ти.
таттха ¶ па̄па̄нӣти, маха̄ра̄джа, твам̣ ка̄магиддхо, нара̄ ча ка̄ме нисса̄йа ка̄йадуччарита̄дӣни па̄па̄ни катва̄ йаттха супинантепи дибба̄ ча ма̄нусика̄ ча ка̄ма̄ на лаббханти, там̣ дуггатим̣ упападжджантӣти аттхо. пахантва̄на̄ти кхел̣апин̣д̣ам̣ вийа паха̄йа. акутобхайа̄ти ра̄га̄дӣсу куточи ана̄гатабхайа̄. екодибха̄ва̄дхигата̄ти екодибха̄вам̣ екавиха̄рикатам̣ адхигата̄. на тети те еварӯпа̄ паббаджита̄ дуггатим̣ на гаччханти.
упамам̣ тети, маха̄ра̄джа, диббама̄нусаке ка̄ме паттхентасса хаттхикун̣апе пат̣ибаддхака̄касадисасса тава екам̣ упамам̣ карисса̄ми, там̣ сун̣охӣти аттхо. кун̣апанти хаттхикал̣еварам̣. махан̣н̣авети гамбхӣрапутхуле удаке ¶ . еко кира маха̄ва̄ран̣о ган̇га̄тӣре чаранто ган̇га̄йам̣ ¶ патитва̄ уттаритум̣ асаккенто таттхева мато ган̇га̄йа вуйхи, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. ва̄йасоти а̄ка̄сена гаччханто еко ка̄ко. йа̄нан̃ча ватиданти со евам̣ чинтетва̄ таттха нилӣйитва̄ ‘‘идам̣ майа̄ хаттхийа̄нам̣ ладдхам̣, еттха нилӣно сукхам̣ чарисса̄ми, айамева ча ме анаппако бхаккхо бхависсати, ида̄ни майа̄ ан̃н̃аттха гантум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти саннит̣т̣ха̄намака̄си. таттха раттинти таттха раттин̃ча дива̄ ча таттхева мано абхирато ахоси. на палеттха̄ти на уппатитва̄ пакка̄ми.
отаран̣ӣти самудда̄бхимукхӣ отарама̄на̄. ‘‘оха̄рин̣ӣ’’типи па̄т̣хо, са̄ самудда̄бхимукхӣ аваха̄рин̣ӣти аттхо. агатӣ йаттха̄ти самуддамаджджхам̣ сандха̄йа̄ха. бхаккхапариккхӣн̣оти париккхӣн̣абхаккхо. удапатва̄ти кхӣн̣е чамме ча мам̣се ча ат̣т̣хисан̇гха̄то ӯмивегена бхинно удаке нимуджджи. атха со ка̄ко удаке патит̣т̣ха̄тум̣ асакконто уппати, евам̣ уппатитва̄ти аттхо. агатӣ йаттха паккхинанти йасмим̣ самуддамаджджхе паккхӣнам̣ агати, таттха со евам̣ уппатито паччхимам̣ дисам̣ гантва̄ таттха патит̣т̣хам̣ алабхитва̄ пураттхимам̣, тато уттарам̣, тато даккхин̣анти чатассопи диса̄ гантва̄ аттано патит̣т̣ха̄нам̣ на аджджхага̄ на̄ган̃чхӣти аттхо. атха ва̄ ва̄йасо евам̣ уппатитва̄ паччхима̄дӣсу екекам̣ дисам̣ а̄ган̃чхи, дӣпам̣ пана наджджха̄гама̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. па̄паттха̄ти папатито. йатха̄ дуббалакоти йатха̄ дуббалако патеййа, татхева патито. сусӯти сусуна̄мака̄ чан̣д̣амаччха̄. пасайхака̄ра̄ти аниччхама̄накам̣йева балакка̄рена. випаккхаканти виддхастапаккхакам̣.
гиддха̄ че на вамиссантӣти йади гиддха̄ хутва̄ ка̄ме на вамиссанти, на чхад̣д̣ессанти. ка̄капан̃н̃а̄ва тети ка̄касса сама̄напан̃н̃а̄ ити те буддха̄дайо пан̣д̣ита̄ видӯ виданти, джа̄нантӣти аттхо. аттхасандассанӣти аттхаппака̄сика̄. тван̃ча пан̃н̃а̄йасети тван̃ча пан̃н̃а̄йиссаси. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, майа̄ хитака̄мена тава ова̄до динно, там̣ пана твам̣ йади ка̄хаси, девалоке ниббаттиссаси, йади на ка̄хаси, ка̄мапан̇ке нимугго джӣвитапарийоса̄не нирайе ниббаттиссасӣти евам̣ твамева тена ¶ ка̄ран̣ена ва̄ ака̄ран̣ена ¶ ва̄ сагге ва̄ нирайе ва̄ пан̃н̃а̄йиссаси. ахам̣ пана саббабхавехи мутто аппат̣исандхикоти.
имам̣ пана ова̄дам̣ дентена паччекабуддхена надӣ дассита̄, та̄йа вуйхама̄нам̣ хаттхикун̣апам̣ дасситам̣, кун̣апакха̄дако ка̄ко дассито, тасса кун̣апам̣ кха̄дитва̄ па̄нӣйапиванака̄ло дассито, раман̣ӣйаванасан̣д̣адассанака̄ло дассито, кун̣апасса надийа̄ вуйхама̄насса самуддапавесо дассито, самуддамаджджхе ¶ ка̄касса хаттхикун̣апе патит̣т̣хам̣ алабхитва̄ вина̄сам̣ паттака̄ло дассито. таттха надӣ вийа анаматагго сам̣са̄ро дат̣т̣хаббо, надийа̄ вуйхама̄нам̣ хаттхикун̣апам̣ вийа сам̣са̄ре пан̃ча ка̄магун̣а̄, ка̄ко вийа ба̄лапутхуджджано, ка̄касса кун̣апам̣ кха̄дитва̄ па̄нӣйапиванака̄ло вийа путхуджджанасса ка̄магун̣е парибхун̃джитва̄ соманассикака̄ло, ка̄касса кун̣апе лаггассева раман̣ӣйаванасан̣д̣адассанам̣ вийа путхуджджанасса ка̄магун̣есу лаггассева саванавасена ат̣т̣хатим̣са̄рамман̣адассанам̣, кун̣апе самуддам̣ павит̣т̣хе ка̄касса патит̣т̣хам̣ лабхитум̣ асакконтасса вина̄сам̣ паттака̄ло вийа ба̄лапутхуджджанасса ка̄магун̣агиддхасса па̄папара̄йан̣асса кусаладхамме патит̣т̣хам̣ лабхитум̣ асакконтасса маха̄нирайе маха̄вина̄сапатти дат̣т̣хабба̄ти.
евамасса со има̄йа упама̄йа ова̄дам̣ датва̄ ида̄ни тамева ова̄дам̣ тхирам̣ катва̄ патит̣т̣хапетум̣ га̄тхама̄ха –
‘‘екава̄чампи двива̄чам̣, бхан̣еййа анукампако;
татуттарим̣ на бха̄сеййа, да̄соваййасса сантике’’ти.
таттха на бха̄сеййа̄ти вачанам̣ агган̣хантасса хи тато уттарим̣ бха̄сама̄но са̄микасса сантике да̄со вийа хоти. да̄со хи са̄мике катхам̣ ган̣хантепи агган̣хантепи катхетийева. тена вуттам̣ ‘‘татуттарим̣ на бха̄сеййа̄’’ти.
‘‘идам̣ ватва̄на пакка̄ми, сон̣ако амитабуддхима̄;
веха̄се анталиккхасмим̣, ануса̄ситва̄на кхаттийа’’нти. –
айам̣ абхисамбуддхага̄тха̄.
таттха ¶ идам̣ ватва̄на̄ти, бхиккхаве, со паччекабуддхо амита̄йа локуттарабуддхийа̄ амитабуддхима̄ идам̣ ватва̄ иддхийа̄ уппатитва̄ ‘‘саче паббаджиссаси, тавева, но че паббаджиссаси, тавева, динно те майа̄ ова̄до, аппаматто хохӣ’’ти евам̣ ануса̄ситва̄на кхаттийам̣ пакка̄ми.
бодхисаттопи там̣ а̄ка̄сена гаччхантам̣ йа̄ва дассанапатха̄ олокенто т̣хатва̄ тасмим̣ чаккхупатхе ¶ атикканте сам̣вегам̣ пат̣илабхитва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ бра̄хман̣о хӣнаджаччо сама̄но асамбхинне кхаттийавам̣се джа̄тасса мама маттхаке аттано па̄дараджам̣ ¶ окиранто а̄ка̄сам̣ уппатитва̄ гато, майа̄пи аджджева никкхамитва̄ паббаджитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со раджджам̣ ниййа̄детва̄ паббаджитука̄мо га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘ко нуме ра̄джакатта̄ро, судда̄ веййаттама̄гата̄;
раджджам̣ ниййа̄дайисса̄ми, на̄хам̣ раджджена маттхико.
‘‘аджджева паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвага’’нти.
таттха ко нумети кухим̣ ну име. ра̄джакатта̄роти йе ра̄джа̄рахам̣ абхисин̃читва̄ ра̄джа̄нам̣ каронти. судда̄ веййаттама̄гата̄ти судда̄ ча йе ча ан̃н̃е бйаттабха̄вам̣ а̄гата̄ мукхаман̇галика̄. раджджена маттхикоти раджджена аттхико. ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ сувети маран̣ам̣ аджджа ва̄ суве ва̄ти идам̣ ко джа̄нитум̣ саматтхо.
евам̣ раджджам̣ ниййа̄дентасса сутва̄ амачча̄ а̄хам̣су –
‘‘аттхи те дахаро путто, дӣгха̄ву рат̣т̣хавад̣д̣хано;
там̣ радждже абхисин̃чассу, со но ра̄джа̄ бхависсатӣ’’ти.
тато парам̣ ран̃н̃а̄ вуттага̄тхама̄дим̣ катва̄ уда̄насамбандхага̄тха̄ па̄л̣инайенева ведитабба̄ –
‘‘кхиппам̣ кума̄рама̄нетха, дӣгха̄вум̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣;
там̣ радждже абхисин̃чиссам̣, со во ра̄джа̄ бхависсати.
‘‘тато ¶ кума̄рама̄несум̣, дӣгха̄вум̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣;
там̣ дисва̄ а̄лапӣ ра̄джа̄, екапуттам̣ манорамам̣.
‘‘сат̣т̣хи ¶ га̄масахасса̄ни, парипун̣н̣а̄ни саббасо;
те путта пат̣ипаджджасу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄ко ва думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сат̣т̣хи на̄гасахасса̄ни, сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄;
суван̣н̣акаччха̄ ма̄тан̇га̄, хемакаппанава̄саса̄.
‘‘а̄рӯл̣ха̄ га̄ман̣ӣйебхи, томаран̇кусапа̄н̣ибхи;
те путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева ¶ паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сат̣т̣хи ассасахасса̄ни, сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄;
а̄джа̄нӣйа̄ва джа̄тийа̄, синдхава̄ сӣгхава̄хино.
‘‘а̄рӯл̣ха̄ га̄ман̣ӣйебхи, иллийа̄ча̄падха̄рибхи;
те путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сат̣т̣хи ратхасахасса̄ни, саннаддха̄ усситаддхаджа̄;
дӣпа̄ атхопи веййаггха̄, сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄.
‘‘а̄рӯл̣ха̄ га̄ман̣ӣйебхи, ча̄пахаттхехи ваммибхи;
те путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева ¶ паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сат̣т̣хи дхенусахасса̄ни, рохан̃н̃а̄ пун̇гавӯсабха̄;
та̄ путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева ¶ паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘сол̣аситтхисахасса̄ни, сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄;
вичитраваттха̄бхаран̣а̄, а̄муттаман̣икун̣д̣ала̄;
та̄ путта пат̣ипаджджассу, раджджам̣ ниййа̄дайа̄ми те.
‘‘аджджева паббаджисса̄ми, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;
ма̄хам̣ ка̄кова думмедхо, ка̄ма̄нам̣ васаманвагам̣.
‘‘дахарассева ме та̄та, ма̄та̄ мата̄ти ме сутам̣;
тайа̄ вина̄ ахам̣ та̄та, джӣвитумпи на уссахе.
‘‘йатха̄ а̄ран̃н̃акам̣ на̄гам̣, пото анвети паччхато;
джессантам̣ гиридуггесу, самесу висамесу ча.
‘‘евам̣ там̣ анугаччха̄ми, паттама̄да̄йа паччхато;
субхаро те бхависса̄ми, на те хесса̄ми дуббхаро.
‘‘йатха̄ са̄муддикам̣ на̄вам̣, ва̄н̣иджа̄нам̣ дханесинам̣;
воха̄ро таттха ган̣хеййа, ва̄н̣иджа̄ бйасанӣ сийа̄.
‘‘евамева̄йам̣ путтакали, антара̄йакаро мама;
имам̣ кума̄рам̣ па̄петха, па̄са̄дам̣ ративад̣д̣ханам̣.
‘‘таттха ¶ ¶ камбусахаттха̄йо, йатха̄ саккам̣ва аччхара̄;
та̄ нам̣ таттха рамессанти, та̄хи чесо рамиссати.
‘‘тато кума̄рам̣ па̄песум̣, па̄са̄дам̣ ративад̣д̣ханам̣;
там̣ дисва̄ авачум̣ кан̃н̃а̄, дӣгха̄вум̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣.
‘‘девата̄нуси гандхаббо, аду сакко пуриндадо;
ко ва̄ твам̣ касса ва̄ путто, катхам̣ джа̄нему там̣ майам̣.
‘‘намхи ¶ дево на гандхаббо, на̄пи сакко пуриндадо;
ка̄сиран̃н̃о ахам̣ путто, дӣгха̄ву рат̣т̣хавад̣д̣хано;
мамам̣ бхаратха бхаддам̣ во, ахам̣ бхатта̄ бхава̄ми во.
‘‘там̣ таттха авачум̣ кан̃н̃а̄, дӣгха̄вум̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣;
кухим̣ ра̄джа̄ ануппатто, ито ра̄джа̄ кухим̣ гато.
‘‘пан̇кам̣ ра̄джа̄ атикканто, тхале ра̄джа̄ патит̣т̣хито;
акан̣д̣акам̣ агаханам̣, пат̣ипанно маха̄патхам̣.
‘‘ахан̃ча пат̣ипанносми, маггам̣ дуггатига̄минам̣;
сакан̣т̣акам̣ сагаханам̣, йена гаччханти дуггатим̣.
‘‘тасса те сва̄гатам̣ ра̄джа, сӣхассева гириббаджам̣;
ануса̄са маха̄ра̄джа, твам̣ но сабба̄самиссаро’’ти.
таттха кхиппанти тена хи нам̣ сӣгхам̣ а̄нетха. а̄лапӣти ‘‘сат̣т̣хи га̄масахасса̄нӣ’’тиа̄дӣни ваданто а̄лапи. сабба̄лан̇ка̄рабхӯсита̄ти те на̄га̄ саббехи сӣсӯпага̄дӣхи алан̇ка̄рехи бхӯсита̄. хемакаппанава̄саса̄ти суван̣н̣акхачитена каппанена пат̣иччханнасарӣра̄. га̄ман̣ӣйебхӣти хаттха̄чарийехи. а̄джа̄нӣйа̄ва̄ти ка̄ран̣а̄ка̄ран̣авиджа̄нанака̄ ва. джа̄тийа̄ти синдхаваджа̄тийа̄ синдхурат̣т̣хе синдхунадӣтӣре джа̄та̄. га̄ман̣ӣйебхӣти асса̄чарийехи. иллийа̄ ча̄падха̄рибхӣти иллийа̄вудхан̃ча ча̄па̄вудхан̃ча ¶ дха̄рентехи. дӣпа̄ атхопи веййаггха̄ти дӣпичаммабйаггхачаммапарива̄ра̄. га̄ман̣ӣйебхӣти ратхикехи. ваммибхӣти саннаддхаваммехи. рохан̃н̃а̄ти раттаван̣н̣а̄. пун̇гавӯсабха̄ти усабхасан̇кха̄тена джет̣т̣хакапун̇гавена саманна̄гата̄.
дахарассева ме, та̄та̄ти атха нам̣ кума̄ро, та̄та, мама дахарассева сато ма̄та̄ мата̄ ити майа̄ сутам̣, сохам̣ тайа̄ вина̄ джӣвитум̣ на саккхисса̄мӣти а̄ха. пототи тарун̣апотако. джессантанти вичарантам̣. са̄муддиканти самудде вичарантам̣. дханесинанти дханам̣ парийесанта̄нам̣. воха̄роти вичитравоха̄ро хет̣т̣ха̄кад̣д̣ханако ва̄л̣амаччхо ва̄ ¶ удакараккхасо ва̄ а̄ват̣т̣о ва̄. таттха̄ти тасмим̣ самудде. ва̄н̣иджа̄ бйасанӣ сийа̄ти атха те ва̄н̣иджа̄ бйасанаппатта̄ бхавеййум̣. ‘‘сиййунти’’пи па̄т̣хо ¶ . путтакалӣти путтала̄мако путтака̄л̣акан̣н̣ӣ. кума̄ро пуна кин̃чи ваттум̣ на висахи. атха ра̄джа̄ амачче а̄н̣а̄пенто ‘‘има’’нтиа̄дима̄ха. таттха камбусахаттха̄йоти камбусам̣ вуччати суван̣н̣ам̣, суван̣н̣а̄бхаран̣абхӯситахаттха̄йоти аттхо. йатха̄ти йатха̄ иччханти, татха̄ каронти.
евам̣ ватва̄ маха̄сатто таттхева там̣ абхисин̃ча̄петва̄ нагарам̣ па̄хеси. сайам̣ пана екакова уййа̄на̄ никкхамитва̄ химавантам̣ пависитва̄ раман̣ӣйе бхӯмибха̄ге пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ ванамӯлапхала̄ха̄ро йа̄песи. маха̄джанопи кума̄рам̣ ба̄ра̄н̣асим̣ павесеси. со нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ па̄са̄дам̣ абхирухи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ ‘‘тато’’тиа̄дима̄ха. там̣ дисва̄ авачум̣ кан̃н̃а̄ти там̣ махантена парива̄рена сирисобхаггена а̄гатам̣ дисва̄ ‘‘асуко на̄месо’’ти аджа̄нантийова та̄ на̄т̣акиттхийо гантва̄ авочум̣. мамам̣ бхаратха̄ти мамам̣ иччхатха. пан̇канти ра̄га̄дикилесапан̇кам̣. тхалети паббаджджа̄йа. акан̣т̣аканти ра̄гакан̣т̣ака̄дивирахитам̣. техева гаханехи агаханам̣. маха̄патханти саггамоккхага̄минам̣ маха̄маггам̣ пат̣ипанно. йена̄ти йена миччха̄маггена дуггатим̣ гаччханти, там̣ ахам̣ пат̣ипанноти вадати. тато та̄ чинтесум̣ – ‘‘ра̄джа̄ та̄ва амхе паха̄йа паббаджито, айампи ка̄месу вираттачиттарӯпо, саче нам̣ на̄бхирамесса̄ма, никкхамитва̄ паббаджеййа, абхирамана̄ка̄рамасса карисса̄ма̄’’ти. атха нам̣ абхинандантийо оса̄нага̄тхама̄хам̣су. таттха гириббаджанти сӣхапотака̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ кан̃чанагухам̣ кесарасӣхасса а̄гатам̣ вийа тасса тава а̄гатам̣ суа̄гатам̣. твам̣ ноти твам̣ сабба̄сампи амха̄кам̣ иссаро, са̄мӣти.
еван̃ча пана ватва̄ сабба̄ тӯрийа̄ни пагган̣хим̣су, на̄наппака̄ра̄ни наччагӣта̄ни паваттим̣су ¶ . йасо маха̄ ахоси, со йасамадаматто питарам̣ на сари, дхаммена раджджам̣ ка̄ретва̄ йатха̄каммам̣ гато. бодхисаттопи джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ а̄йупарийоса̄не брахмалокӯпаго ахоси.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи татха̄гато маха̄бхиниккхаманам̣ никкхантойева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси – ‘‘тада̄ паччекабуддхо паринибба̄йи, путто ра̄хулакума̄ро ахоси ¶ , сесапариса̄ буддхапариса̄, ариндамара̄джа̄ пана ахамева ахоси’’нти.
сон̣акаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.
[530] 2. сам̣киччаджа̄такаван̣н̣ана̄
дисва̄ нисиннам̣ ра̄джа̄нанти идам̣ саттха̄ джӣвакамбаване вихаранто аджа̄тасаттусса питугха̄такаммам̣ а̄раббха катхеси. со хи девадаттам̣ нисса̄йа тасса ¶ вачанена питарам̣ гха̄та̄петва̄ девадаттасса сан̇гхабхеда̄васа̄не бхиннапарисасса роге уппанне ‘‘татха̄гатам̣ кхама̄песса̄мӣ’’ти ман̃часивика̄йа са̄ваттхим̣ гаччхантасса джетаванадва̄ре патхавим̣ павит̣т̣хабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘девадатто самма̄самбуддхасса пат̣ипаккхо хутва̄ патхавим̣ пависитва̄ авӣчипара̄йан̣о джа̄то, майа̄пи там̣ нисса̄йа пита̄ дхаммико дхаммара̄джа̄ гха̄тито, ахампи ну кхо патхавим̣ пависисса̄мӣ’’ти бхӣто раджджасирийа̄ читтасса̄дам̣ на лабхи, ‘‘тхокам̣ нидда̄йисса̄мӣ’’ти ниддам̣ упагатаматтова навайоджанабахала̄йам̣ айамаха̄патхавийам̣ па̄тетва̄ айасӯлехи кот̣т̣ийама̄но вийа сунакхехи лун̃джитва̄ кхаджджама̄но вийа бхераваравена вираванто ут̣т̣ха̄ти.
атхекадивасам̣ комудийа̄ ча̄тума̄синийа̄ амаччаган̣апаривуто аттано йасам̣ олокетва̄ ‘‘мама питу йасо ито махантатаро, татха̄рӯпам̣ на̄ма ахам̣ дхаммара̄джа̄нам̣ девадаттам̣ нисса̄йа гха̄теси’’нти чинтеси. тассевам̣ чинтентассева ка̄йе д̣а̄хо уппаджджи, сакаласарӣрам̣ седатинтам̣ ахоси. тато ‘‘ко ну кхо ме имам̣ бхайам̣ винодетум̣ саккхиссатӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘т̣хапетва̄ дасабалам̣ ан̃н̃о наттхӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘ахам̣ татха̄гатасса маха̄пара̄дхо, ко ну кхо мам̣ нетва̄ дассессатӣ’’ти чинтенто ‘‘на ан̃н̃о кочи ан̃н̃атра джӣвака̄’’ти саллаккхетва̄ тасса гахетва̄ гаманӯпа̄йам̣ каронто ‘‘раман̣ӣйа̄ вата, бхо, досина̄ раттӣ’’ти уда̄нам̣ уда̄нетва̄ ‘‘кам̣ ну ¶ кхваджджа саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пайирупа̄сеййа̄мӣ’’ти ватва̄ пӯран̣аса̄вака̄дӣхи пӯран̣а̄дӣнам̣ гун̣е катхите тесам̣ вачанам̣ ана̄дийитва̄ джӣвакам̣ пат̣ипуччхитва̄ тена татха̄гатасса гун̣ам̣ катхетва̄ ‘‘там̣ дево бхагавантам̣ пайирупа̄сатӯ’’ти вутто хаттхийа̄на̄ни ¶ каппа̄петва̄ джӣвакамбаванам̣ гантва̄ татха̄гатам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ татха̄гатена катапат̣исантха̄ро сандит̣т̣хикам̣ са̄ман̃н̃апхалам̣ пуччхитва̄ татха̄гатасса мадхурам̣ са̄ман̃н̃апхаладхаммадесанам̣ (дӣ. ни. 1.150 а̄дайо) сутва̄ суттапарийоса̄не упа̄сакаттам̣ пат̣иведитва̄ татха̄гатам̣ кхама̄петва̄ пакка̄ми. со тато пат̣т̣ха̄йа да̄нам̣ денто сӣлам̣ раккханто татха̄гатена саддхим̣ сам̣саггам̣ катва̄ мадхурадхаммакатхам̣ сун̣анто калйа̄н̣амиттасам̣саггена пахӣнабхайо вигаталомахам̣со хутва̄ читтасса̄дам̣ пат̣илабхитва̄ сукхена чатта̄ро ирийа̄патхе каппеси.
атхекадивасам̣ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, аджа̄тасатту питугха̄такаммам̣ катва̄ бхайаппатто ахоси, раджджасирим̣ нисса̄йа читтасса̄дам̣ алабханто саббаирийа̄патхесу дуккхам̣ анубхоти, со да̄ни татха̄гатам̣ а̄гамма калйа̄н̣амиттасам̣саггена вигатабхайо иссарийасукхам̣ анубхотӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа ¶ на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса питугха̄такаммам̣ катва̄ мам̣ нисса̄йа сукхам̣ сайӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатто раджджам̣ ка̄ренто брахмадаттакума̄рам̣ на̄ма путтам̣ пат̣илабхи. тада̄ бодхисатто пурохитасса гехе пат̣исандхим̣ ган̣хи, джа̄тассевасса ‘‘сам̣киччакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. те убхопи ра̄джанивесане екатова вад̣д̣хим̣су. ан̃н̃аман̃н̃ам̣ саха̄йака̄ хутва̄ вайаппатта̄ таккасилам̣ гантва̄ саббасиппа̄ни угган̣хитва̄ пачча̄гамим̣су. атха ра̄джа̄ путтасса упараджджам̣ ада̄си. бодхисаттопи упара̄джассева сантике ахоси. атхекадивасам̣ упара̄джа̄ питу уййа̄накӣл̣ам̣ гаччхантасса махантам̣ йасам̣ дисва̄ тасмим̣ лобхам̣ уппа̄детва̄ ‘‘майхам̣ пита̄ мама бха̄тикасадисо, саче етасса маран̣ам̣ олокесса̄ми, махаллакака̄ле раджджам̣ лабхисса̄ми, тада̄ ладдхенапи раджджена ко аттхо, питарам̣ ма̄ретва̄ раджджам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ бодхисаттасса таматтхам̣ а̄рочеси. бодхисатто, ‘‘самма, питугха̄такаммам̣ на̄ма бха̄рийам̣, нирайамагго, на сакка̄ етам̣ ка̄тум̣, ма̄ карӣ’’ти пат̣иба̄хи. со пунаппунампи катхетва̄ йа̄вататийам̣ тена пат̣иба̄хито па̄дамӯликехи саддхим̣ мантеси. тепи сампат̣иччхитва̄ ран̃н̃о ¶ ма̄ран̣ӯпа̄йам̣ вӣмам̣сим̣су. бодхисатто там̣ паваттим̣ н̃атва̄ ‘‘на̄хам̣ етехи саддхим̣ екато бхависса̄мӣ’’ти ма̄та̄питаро ана̄пуччхитва̄ва аггадва̄рена никкхамитва̄ химавантам̣ пависитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ниббаттетва̄ ванамӯлапхала̄ха̄ро виха̄си.
ра̄джакума̄ропи ¶ тасмим̣ гате питарам̣ ма̄ра̄петва̄ махантам̣ йасам̣ анубхави. ‘‘сам̣киччакума̄ро кира исипаббаджджам̣ паббаджито’’ти сутва̄ бахӯ кулапутта̄ никкхамитва̄ тасса сантике паббаджим̣су. со махата̄ исиган̣ена паривуто таттха васи. саббепи сама̄паттила̄бхинойева. ра̄джа̄пи питарам̣ ма̄ретва̄ аппаматтакам̣йева ка̄лам̣ раджджасукхам̣ анубхавитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа бхӣто читтасса̄дам̣ алабханто нирайе каммакаран̣аппатто вийа ахоси. со бодхисаттам̣ ануссаритва̄ ‘‘саха̄йо ме ‘питугха̄такаммам̣ бха̄рийам̣, ма̄ карӣ’ти пат̣иседхетва̄ мам̣ аттано катхам̣ га̄ха̄петум̣ асакконто атта̄нам̣ ниддосам̣ катва̄ пала̄йи. саче со идха абхависса ¶ , на ме питугха̄такаммам̣ ка̄тум̣ адасса, идампи ме бхайам̣ хареййа, кахам̣ ну кхо со етарахи вихарати. саче тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ джа̄неййам̣, паккоса̄пеййам̣, ко ну кхо ме тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ а̄рочеййа̄’’ти чинтеси. со тато пат̣т̣ха̄йа антепуре ча ра̄джасабха̄йан̃ча бодхисаттассева ван̣н̣ам̣ бха̄сати.
евам̣ аддха̄не гате бодхисатто ‘‘ра̄джа̄ мам̣ сарати, майа̄ таттха гантва̄ тасса дхаммам̣ десетва̄ там̣ ниббхайам̣ катва̄ а̄гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пан̣н̣а̄са васса̄ни химаванте васитва̄ пан̃часатата̄пасапаривуто а̄ка̄сена̄гантва̄ да̄йапассе на̄ма уййа̄не отаритва̄ исиган̣апаривуто сила̄пат̣т̣е нисӣди. уййа̄напа̄ло там̣ дисва̄ ‘‘бханте, ган̣асаттха̄ кона̄мо’’ти пуччхитва̄ ‘‘сам̣киччапан̣д̣ито на̄ма̄’’ти ча сутва̄ сайампи сан̃джа̄нитва̄ ‘‘бханте, йа̄ва̄хам̣ ра̄джа̄нам̣ а̄неми, та̄ва идхева хотха, амха̄кам̣ ра̄джа̄ тумхе дат̣т̣хука̄мо’’ти ватва̄ вегена ра̄джакулам̣ гантва̄ тасса а̄гатабха̄вам̣ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ тасса сантикам̣ гантва̄ каттаббайуттакам̣ упаха̄рам̣ катва̄ пан̃хам̣ пуччхи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘дисва̄ нисиннам̣ ра̄джа̄нам̣, брахмадаттам̣ ратхесабхам̣;
атхасса пат̣иведеси, йасса̄си анукампако.
‘‘сам̣кичча̄йам̣ ¶ ануппатто, исӣнам̣ са̄дхусаммато;
тарама̄нарӯпо ниййа̄хи, кхиппам̣ пасса махесинам̣.
‘‘тато ча ра̄джа̄ тарама̄но, йуттама̄руйха санданам̣;
митта̄маччапарибйӯл̣хо, агама̄си ратхесабхо.
‘‘никкхиппа ¶ пан̃ча какудха̄ни, ка̄сӣнам̣ рат̣т̣хавад̣д̣хано;
ва̄лабӣджанимун̣хӣсам̣, кхаггам̣ чхаттан̃чупа̄ханам̣.
‘‘оруйха ра̄джа̄ йа̄намха̄, т̣хапайитва̄ пат̣иччхадам̣;
а̄сӣнам̣ да̄йапассасмим̣, сам̣киччамупасан̇ками.
‘‘упасан̇камитва̄ со ра̄джа̄, саммоди исина̄ саха;
там̣ катхам̣ вӣтиса̄ретва̄, екамантам̣ упа̄виси.
‘‘екамантам̣ нисиннова, атха ка̄лам̣ аман̃н̃атха;
тато па̄па̄ни камма̄ни, пуччхитум̣ пат̣ипаджджатха.
‘‘исим̣ пуччха̄ма сам̣киччам̣, исӣнам̣ са̄дхусамматам̣;
а̄сӣнам̣ да̄йапассасмим̣, исисан̇гхапураккхатам̣.
‘‘кам̣ ¶ гатим̣ печча гаччханти, нара̄ дхамма̄тича̄рино;
атичин̣н̣о майа̄ дхаммо, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.
таттха дисва̄ти, бхиккхаве, со уййа̄напа̄ло ра̄джа̄нам̣ ра̄джасабха̄йам̣ нисиннам̣ дисва̄ атхасса пат̣иведеси, ‘‘йасса̄сӣ’’ти ваданто а̄рочесӣти аттхо. йасса̄сӣти, маха̄ра̄джа, йасса твам̣ анукампако мудучитто ахоси, йасса абхин̣хам̣ ван̣н̣ам̣ пайируда̄ха̄си, со айам̣ сам̣киччо исӣнам̣ антаре са̄дху ладдхакоти саммато ануппатто тава уййа̄не сила̄пат̣т̣е исиган̣апаривуто кан̃чанапат̣има̄ вийа нисинно. тарама̄нарӯпоти, маха̄ра̄джа, паббаджита̄ на̄ма куле ва̄ ган̣е ва̄ алагга̄ тумха̄кам̣ гаччханта̄нан̃н̃ева паккамеййум̣, тасма̄ тарама̄нарӯпо кхиппам̣ ниййа̄хи, маханта̄нам̣ сӣла̄дигун̣а̄нам̣ еситатта̄ пасса махесинам̣.
татоти, бхиккхаве, со ра̄джа̄ тасса вачанам̣ сутва̄ тато тасса вачанато анантарамева. никкхиппа̄ти никкхипитва̄ тасса кира уййа̄надва̄рам̣ ¶ патва̄ва етадахоси – ‘‘паббаджита̄ на̄ма гарут̣т̣ха̄нийа̄, сам̣киччата̄пасасса сантикам̣ уддхатавесена гантум̣ айутта’’нти. со ман̣ичиттасуван̣н̣адан̣д̣ам̣ ва̄лабӣджаним̣, кан̃чанамайам̣ ун̣хӣсапат̣т̣ам̣, супариккхиттам̣ ман̇галакхаггам̣, сетаччхаттам̣ ¶ , сован̣н̣апа̄дука̄ти има̄ни пан̃ча ра̄джакакудхабхан̣д̣а̄ни апанеси. тена вуттам̣ ‘‘никкхиппа̄’’ти. пат̣иччхаданти тамева ра̄джакакудхабхан̣д̣ам̣ т̣хапайитва̄ бхан̣д̣а̄га̄рикасса хаттхе датва̄. да̄йапассасминти евам̣на̄маке уййа̄не. атха ка̄лам̣ аман̃н̃атха̄ти атха со ида̄ни ме пан̃хам̣ пуччхитум̣ ка̄лоти джа̄ни. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘йатха̄ка̄ла’’нти а̄гатам̣, тасса ка̄ла̄нурӯпена пан̃хапуччханам̣ аман̃н̃атха̄ти аттхо. пат̣ипаджджатха̄ти пат̣ипаджджи. печча̄ти пат̣игантва̄, паралокасса ва̄ на̄метам̣, тасма̄ паралокети аттхо. майа̄ти, бханте, майа̄ сучаритадхаммо атичин̣н̣о питугха̄такаммам̣ катам̣, там̣ ме аккха̄хи, кам̣ гатим̣ питугха̄така̄ гаччханти, катарасмим̣ нирайе паччантӣти пуччхати.
там̣ сутва̄ бодхисатто ‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, сун̣охӣ’’ти ватва̄ ова̄дам̣ та̄ва ада̄си. саттха̄ таматтхам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘исӣ авача сам̣киччо, ка̄сӣнам̣ рат̣т̣хавад̣д̣ханам̣;
а̄сӣнам̣ да̄йапассасмим̣, маха̄ра̄джа сун̣охи ме.
‘‘уппатхена ваджантасса, йо маггамануса̄сати;
тасса че вачанам̣ кайира̄, на̄сса маггеййа кан̣т̣ако.
‘‘адхаммам̣ пат̣ипаннасса, йо дхаммамануса̄сати;
тасса че вачанам̣ кайира̄, на со гаччхеййа дуггати’’нти.
таттха уппатхена̄ти чорехи парийут̣т̣хитамаггена. маггамануса̄сатӣти кхемамаггам̣ аккха̄ти. на̄сса маггеййа кан̣т̣акоти тасса ова̄дакарасса пурисасса ¶ мукхам̣ чоракан̣т̣ако на пассеййа. йо дхамманти йо сучаритадхаммам̣. на соти со пурисо нирайа̄дибхедам̣ дуггатим̣ на гаччхеййа. уппатхасадисо хи, маха̄ра̄джа, адхаммо, кхемамаггасадисо сучаритадхаммо, твам̣ пана пуббе ‘‘питарам̣ гха̄тетва̄ ра̄джа̄ хомӣ’’ти майхам̣ катхетва̄ майа̄ пат̣иба̄хито мама вачанам̣ акатва̄ питарам̣ гха̄тетва̄ ида̄ни ¶ сочаси, пан̣д̣ита̄нам̣ ова̄дам̣ акаронто на̄ма чорамаггапат̣ипанно вийа маха̄бйасанам̣ па̄пун̣а̄тӣти.
евамасса ова̄дам̣ датва̄ упари дхаммам̣ десенто а̄ха –
‘‘дхаммо ¶ патхо маха̄ра̄джа, адхаммо пана уппатхо;
адхаммо нирайам̣ нети, дхаммо па̄пети суггатим̣.
‘‘адхаммача̄рино ра̄джа, нара̄ висамаджӣвино;
йам̣ гатим̣ печча гаччханти, нирайе те сун̣охи ме.
‘‘сан̃джӣво ка̄л̣асутто ча, сан̇гха̄то две ча рорува̄;
атха̄паро маха̄вӣчи, та̄пано ча пата̄пано.
‘‘иччете ат̣т̣ха нирайа̄, аккха̄та̄ дуратиккама̄;
а̄кин̣н̣а̄ луддакаммехи, паччека̄ сол̣асуссада̄.
‘‘кадарийата̄пана̄ гхора̄, аччиманто махаббхайа̄;
ломахам̣санарӯпа̄ ча, бхесма̄ пат̣ибхайа̄ дукха̄.
‘‘чатуккан̣н̣а̄ чатудва̄ра̄, вибхатта̄ бха̄гасо мита̄;
айопа̄ка̄рапарийанта̄, айаса̄ пат̣икуджджита̄.
‘‘тесам̣ айомайа̄ бхӯми, джалита̄ теджаса̄ йута̄;
саманта̄ йоджанасатам̣, пхут̣а̄ тит̣т̣ханти саббада̄.
‘‘ете патанти нирайе, уддхам̣па̄да̄ авам̣сира̄;
исӣнам̣ ативатта̄ро, сан̃н̃ата̄нам̣ тапассинам̣.
‘‘те бхӯнахуно паччанти, маччха̄ билаката̄ йатха̄;
сам̣ваччхаре асан̇кхеййе, нара̄ киббисака̄рино.
‘‘д̣айхама̄нена гаттена, ниччам̣ сантараба̄хирам̣;
нирайа̄ на̄дхигаччханти, два̄рам̣ никкхаманесино.
‘‘пураттхимена ¶ дха̄ванти, тато дха̄ванти паччхато;
уттаренапи дха̄ванти, тато дха̄ванти даккхин̣ам̣;
йам̣ йан̃хи два̄рам̣ гаччханти, там̣ тадева пидхӣйаре.
‘‘бахӯни ¶ ¶ вассасахасса̄ни, джана̄ нирайага̄мино;
ба̄ха̄ паггайха канданти, патва̄ дуккхам̣ анаппакам̣.
‘‘а̄сӣвисам̣ва купитам̣, теджассим̣ дуратиккамам̣;
на са̄дхурӯпе а̄сӣде, сан̃н̃ата̄нам̣ тапассинам̣.
‘‘атика̄йо махисса̄со, аджджуно кекака̄дхипо;
сахассаба̄ху уччхинно, исима̄саджджа готамам̣.
‘‘араджам̣ раджаса̄ ваччхам̣, кисам̣ авакирийа дан̣д̣акӣ;
та̄лова мӯлато чхинно, са ра̄джа̄ вибхаван̇гато.
‘‘упахачча манам̣ маджджхо, ма̄тан̇гасмим̣ йасассине;
сапа̄рисаджджо уччхинно, маджджха̄ран̃н̃ам̣ тада̄ аху.
‘‘кан̣хадӣпа̄йана̄саджджа, исим̣ андхакавен̣д̣айо;
ан̃н̃он̃н̃ам̣ мусала̄ хантва̄, сампатта̄ йамаса̄дханам̣.
‘‘атха̄йам̣ исина̄ сатто, анталиккхачаро пуре;
па̄веккхи патхавим̣ чеччо, хӣнатто паттапарийа̄йам̣.
‘‘тасма̄ хи чханда̄гаманам̣, наппасам̣санти пан̣д̣ита̄;
адут̣т̣хачитто бха̄сеййа, гирам̣ саччӯпасам̣хитам̣.
‘‘манаса̄ че падут̣т̣хена, йо наро пеккхате муним̣;
виджджа̄чаран̣асампаннам̣, ганта̄ со нирайам̣ адхо.
‘‘йе ¶ вуд̣д̣хе парибха̄санти, пхарусӯпаккама̄ джана̄;
анапачча̄ ада̄йа̄да̄, та̄лаваттху бхаванти те.
‘‘йо ча паббаджитам̣ ханти, катакиччам̣ махесинам̣;
са ка̄л̣асутте нирайе, чираратта̄йа паччати.
‘‘йо ча ра̄джа̄ адхаммат̣т̣хо, рат̣т̣хавиддхам̣сано маго;
та̄пайитва̄ джанападам̣, та̄пане печча паччати.
‘‘со ча вассасахасса̄ни, сатам̣ дибба̄ни паччати;
аччисан̇гхапарето со, дуккхам̣ ведети веданам̣.
‘‘тасса ¶ ¶ аггисикха̄ ка̄йа̄, ниччхаранти пабхассара̄;
теджобхаккхасса гатта̄ни, ломехи ча накхехи ча.
‘‘д̣айхама̄нена гаттена, ниччам̣ сантараба̄хирам̣;
дуккха̄бхитунно надати, на̄го туттат̣т̣ито йатха̄.
‘‘йо лобха̄ питарам̣ ханти, доса̄ ва̄ пуриса̄дхамо;
са ка̄л̣асутте нирайе, чираратта̄йа паччати.
‘‘са та̄дисо паччати лохакумбхийам̣, паккан̃ча саттӣхи хананти ниттачам̣;
андхам̣ каритва̄ муттакарӣсабхаккхам̣, кха̄ре нимуджджанти татха̄видхам̣ нарам̣.
‘‘таттам̣ паккутхитамайогул̣ан̃ча, дӣгхе ча пха̄ле чирараттата̄пите;
виккхамбхама̄да̄йа вибандхараджджубхи, виват̣е мукхе сампависанти раккхаса̄.
‘‘са̄ма̄ ча сон̣а̄ сабала̄ ча гиджджха̄, ка̄коласан̇гха̄ ча диджа̄ айомукха̄;
сан̇гамма кха̄данти виппхандама̄нам̣, дживхам̣ вибхаджджа вигха̄сам̣ салохитам̣.
‘‘там̣ ¶ дад̣д̣хата̄лам̣ парибхиннагаттам̣, ниппотхайанта̄ анувичаранти раккхаса̄;
ратӣ хи тесам̣ дукхино панӣтаре, ета̄дисасмим̣ нирайе васанти;
йе кечи локе идха петтигха̄тино.
‘‘путто ча ма̄тарам̣ хантва̄, ито гантва̄ йамаккхайам̣;
бхусама̄паджджате дуккхам̣, аттакаммапхалӯпаго.
‘‘аманусса̄ атибала̄, ханта̄рам̣ джанайантийа̄;
айомайехи ва̄лехи, пӣл̣айанти пунаппунам̣.
‘‘тамассавам̣ ¶ ¶ сака̄ гатта̄, рудхирам̣ аттасамбхавам̣;
тамбалохавилӣнам̣ва, таттам̣ па̄йенти маттигхам̣.
‘‘джигуччхам̣ кун̣апам̣ пӯтим̣, дуггандхам̣ гӯтхакаддамам̣;
пуббалохитасан̇ка̄сам̣, рахадамогайха тит̣т̣хати.
‘‘таменам̣ кимайо таттха, атика̄йа̄ айомукха̄;
чхавим̣ бхетва̄на кха̄данти, сам̣гиддха̄ мам̣салохите.
‘‘со ча там̣ нирайам̣ патто, нимугго сатапорисам̣;
пӯтикам̣ кун̣апам̣ ва̄ти, саманта̄ сатайоджанам̣.
‘‘чаккхума̄пи хи чаккхӯхи, тена гандхена джӣйати;
ета̄дисам̣ брахмадатта, ма̄тугхо лабхате дукхам̣.
‘‘кхурадха̄рамануккамма, тиккхам̣ дурабхисамбхавам̣;
патанти габбхапа̄тийо, дуггам̣ ветаран̣им̣ надим̣.
‘‘айомайа̄ симбалийо, сол̣асан̇гулакан̣т̣ака̄;
убхато абхиламбанти, дуггам̣ ветаран̣им̣ надим̣.
‘‘те ¶ аччиманто тит̣т̣ханти, аггиккхандха̄ва а̄рака̄;
а̄дитта̄ джа̄таведена, уддхам̣ йоджанамуггата̄.
‘‘ете ваджанти нирайе, татте тикхин̣акан̣т̣аке;
на̄рийо ча атича̄ра̄, нара̄ ча парада̄рагӯ.
‘‘те патанти адхоккхандха̄, виватта̄ вихата̄ путхӯ;
сайанти винивиддхан̇га̄, дӣгхам̣ джагганти саббада̄.
‘‘тато ратйа̄ виваса̄не, махатим̣ паббатӯпамам̣;
лохакумбхим̣ паваджджанти, таттам̣ аггисамӯдакам̣.
‘‘евам̣ дива̄ ча ратто ча, дуссӣла̄ мохапа̄рута̄;
анубхонти сакам̣ каммам̣, пуббе дуккат̣аматтано.
‘‘йа̄ ча бхарийа̄ дханаккӣта̄, са̄микам̣ атиман̃н̃ати;
сассум̣ ва̄ сасурам̣ ва̄пи, джет̣т̣хам̣ ва̄пи нанандарам̣.
‘‘тасса̄ ¶ ван̇кена дживхаггам̣, ниббаханти сабандханам̣;
са ¶ бйа̄маматтам̣ киминам̣, дживхам̣ пассати аттани;
вин̃н̃а̄петум̣ на саккоти, та̄пане печча паччати.
‘‘ораббхика̄ сӯкарика̄, маччхика̄ мигабандхака̄;
чора̄ гогха̄така̄ лудда̄, аван̣н̣е ван̣н̣ака̄рака̄.
‘‘саттӣхи лохакӯт̣ехи, неттим̣сехи усӯхи ча;
хан̃н̃ама̄на̄ кха̄ранадим̣, папатанти авам̣сира̄.
‘‘са̄йам̣ па̄то кӯт̣ака̄рӣ, айокӯт̣ехи хан̃н̃ати;
тато вантам̣ дуратта̄нам̣, паресам̣ бхун̃джаре сада̄.
‘‘дхан̇ка̄ ¶ бхеран̣д̣ака̄ гиджджха̄, ка̄кола̄ ча айомукха̄;
виппхандама̄нам̣ кха̄данти, нарам̣ киббисака̄ракам̣.
‘‘йе мигена мигам̣ ханти, паккхим̣ ва̄ пана паккхина̄;
асанто раджаса̄ чханна̄, ганта̄ те нирайуссада’’нти.
таттха дхаммо патхоти дасакусалакаммапатхадхаммо кхемо аппат̣ибхайо сугатимагго. висамаджӣвиноти адхаммена каппитаджӣвика̄. нирайе тети те етесам̣ ниббаттанирайе катхеми. сун̣охи мети маха̄сатто ран̃н̃а̄ питугха̄така̄нам̣ ниббаттанирайам̣ пуччхитопи патхамам̣ там̣ адассетва̄ ат̣т̣ха маха̄нирайе сол̣аса ча уссаданирайе дассетум̣ евама̄ха. ким̣ка̄ран̣а̄? пат̣хаман̃хи тасмим̣ дассийама̄не ра̄джа̄ пхалитена хадайена таттхева мареййа, имесу пана нирайесу паччама̄насатте дисва̄ дит̣т̣ха̄нугатико хутва̄ ‘‘ахам̣ вийа ан̃н̃епи бахӯ па̄пакаммино аттхи, ахам̣ етесам̣ антаре паччисса̄мӣ’’ти сан̃джа̄тупаттхамбхо арого бхависсатӣти те пана нирайе дассенто маха̄сатто пат̣хамам̣ иддхибалена патхавим̣ двидха̄ катва̄ паччха̄ дассеси.
тесам̣ вачанаттхо – нирайапа̄лехи паджджалита̄ни на̄на̄вудха̄ни гахетва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхинна̄ хӣрам̣ хӣрам̣ ката̄ нерайикасатта̄ пунаппунам̣ сан̃джӣванти еттха̄ти сан̃джӣво. нирайапа̄ла̄ пунаппунам̣ наданта̄ вагганта̄ паджджалита̄ни на̄на̄вудха̄ни гахетва̄ джалита̄йа лохапатхавийам̣ нерайике сатте апара̄парам̣ анубандхитва̄ пахаритва̄ джалитапатхавийам̣ патите джалитака̄л̣асуттам̣ па̄тетва̄ джалитапхарасум̣ ¶ гахетва̄ сайам̣ уннаданта̄ махантена ат̣т̣ассарена вираванте ат̣т̣хам̣се сол̣асам̣се каронта̄ еттха таччхантӣти ка̄л̣асутто. маханта̄ джалитаайапаббата̄ гха̄тенти еттха̄ти сан̇гха̄то. таттха кира сатте навайоджана̄йа джалита̄йа айапатхавийа̄ йа̄ва кат̣ито ¶ павесетва̄ ниччале каронти. атха пураттхимато джалито айапаббато самут̣т̣ха̄йа асани вийа вираванто а̄гантва̄ те сатте сан̣хакаран̣ийам̣ тиле писанто вийа гантва̄ паччхимадиса̄йа тит̣т̣хати, паччхимадисато самут̣т̣хитопи татхева гантва̄ пураттхимадиса̄йа тит̣т̣хати. две пана екато сама̄гантва̄ уччхуйанте уччхукхан̣д̣а̄ни вийа пӣл̣енти. евам̣ таттха бахӯни вассасатасахасса̄ни дуккхам̣ анубхонти.
две ча рорува̄ти джа̄лароруво, дхӯмароруво ча̄ти две. таттха джа̄лароруво каппена сан̣т̣хита̄хи ратталохаджа̄ла̄хи пун̣н̣о, дхӯмароруво кха̄радхӯмена пун̣н̣о. тесу джа̄лароруве паччанта̄нам̣ навахи ван̣н̣амукхехи джа̄ла̄ пависитва̄ сарӣрам̣ даханти, дхӯмароруве паччанта̄нам̣ навахи ван̣амукхехи кха̄радхӯмо ¶ пависитва̄ пит̣т̣хам̣ вийа сарӣрам̣ седети. убхайаттхапи паччанта̄ сатта̄ маха̄виравам̣ виравантӣти двепи ‘‘рорува̄’’ти вутта̄. джа̄ла̄нам̣ ва̄ паччанасатта̄нам̣ ва̄ тесам̣ дуккхасса ва̄ вӣчи антарам̣ наттхи еттха̄ти авӣчи, маханто авӣчи маха̄вӣчи. таттха хи пураттхима̄дӣхи бхиттӣхи джа̄ла̄ ут̣т̣хахитва̄ паччхима̄дӣсу пат̣ихан̃н̃ати, та̄ ча бхиттийо винивиджджхитва̄ пурато йоджанасатам̣ ган̣ха̄ти. хет̣т̣ха̄ ут̣т̣хита̄ джа̄ла̄ упари пат̣ихан̃н̃ати, упари ут̣т̣хита̄ хет̣т̣ха̄ пат̣ихан̃н̃ати. евам̣ та̄веттха джа̄ла̄нам̣ вӣчи на̄ма наттхи. тасса пана анто йоджанасатам̣ т̣ха̄нам̣ кхӣраваллипит̣т̣хасса пӯритана̄л̣и вийа саттехи нирантарам̣ пӯритам̣ чатӯхи ирийа̄патхехи паччанта̄нам̣ сатта̄нам̣ пама̄н̣ам̣ наттхи, на ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ бйа̄ба̄дхенти, сакат̣т̣ха̄нейева паччанти. еваметтха сатта̄нам̣ вӣчи на̄ма наттхи. йатха̄ пана дживхагге чха мадхубиндӯни саттамасса тамбалохабиндуно анудаханабалавата̄йа аббоха̄рика̄ни хонти, татха̄ таттха анудаханабалавата̄йа сеса̄ чха акусалавипа̄купеккха̄ аббоха̄рика̄ хонти, дуккхамева нирантарам̣ пан̃н̃а̄йати. еваметтха дуккхасса вӣчи на̄ма наттхи. сва̄йам̣ саха бхиттӣхи виккхамбхато ат̣т̣ха̄раса̄дхикатийоджанасато, а̄ват̣т̣ато пана чатупан̣н̣а̄са̄дхиканавайоджанасато, саха уссадехи даса йоджанасахасса̄ни. евамасса махантата̄ ведитабба̄.
ниччале ¶ сатте тапатӣти та̄пано. ативийа та̄петӣти пата̄пано. таттха та̄панасмим̣ та̄ва сатте та̄лаккхандхаппама̄н̣е джалитаайасӯле нисӣда̄пенти. тато хет̣т̣ха̄ патхавӣ джалати, сӯла̄ни джаланти, сатта̄ джаланти. евам̣ со нирайо ниччале сатте тапати. итарасмим̣ пана ниббаттасатте джалантехи а̄вудхехи пахаритва̄ джалитам̣ айапаббатам̣ а̄ропенти. тесам̣ паббатаматтхаке т̣хитака̄ле каммапаччайо ва̄то пахарати. те таттха сан̣т̣ха̄тум̣ асакконта̄ уддхам̣па̄да̄ адхосира̄ патанти. атха хет̣т̣ха̄ айапатхавито джалита̄ни айасӯла̄ни ут̣т̣хаханти. те та̄ни маттхакенева пахаритва̄ тесу винивиддхасарӣра̄ ¶ джаланта̄ паччанти. евамеса ативийа та̄петӣти.
бодхисатто пана ете нирайе дассенто пат̣хамам̣ сан̃джӣвам̣ дассетва̄ таттха паччанте нерайикасатте дисва̄ маха̄джанасса маха̄бхайе уппанне там̣ антарадха̄петва̄ пуна патхавим̣ двидха̄ катва̄ ка̄л̣асуттам̣ дассеси, таттхапи паччама̄не сатте дисва̄ маха̄джанасса маха̄бхайе уппанне тампи антарадха̄песӣти евам̣ пат̣ипа̄т̣ийа̄ дассеси. тато ра̄джа̄нам̣ а̄мантетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, тайа̄ имесу ат̣т̣хасу маха̄нирайесу паччама̄не сатте дисва̄ аппама̄дам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ пуна тесан̃н̃ева маха̄нирайа̄нам̣ киччам̣ катхетум̣ ‘‘иччете’’тиа̄дима̄ха. таттха аккха̄та̄ти майа̄ ча туйхам̣ катхита̄, пора̄н̣акехи ча катхита̄йева. а̄кин̣н̣а̄ти парипун̣н̣а̄. паччека̄ сол̣асуссада̄ти етесам̣ ¶ нирайа̄нам̣ екекасса чатӯсу два̄ресу екекасмим̣ чатта̄ро чатта̄ро катва̄ сол̣аса сол̣аса уссаданирайа̄ти саббепи сатам̣ ат̣т̣хавӣсати ча уссаданирайа̄ ат̣т̣ха ча маха̄нирайа̄ти чхаттим̣санирайасатам̣. кадарийата̄пана̄ти саббете кадарийа̄нам̣ та̄пана̄. балавадуккхата̄йа гхора̄. камманиббатта̄нам̣ аччӣнам̣ аттхита̄йа аччиманто. бхайасса махантата̄йа махаббхайа̄. дит̣т̣хаматта̄ ва̄ сутаматта̄ ва̄ лома̄ни хам̣сантӣти ломахам̣санарӯпа̄ ча. бхӣсаната̄йа бхесма̄. бхайаджананата̄йа пат̣ибхайа̄. сукха̄бха̄вена дукха̄. чатуккан̣н̣а̄ти саббепи чатурассаман̃джӯсасадиса̄. вибхатта̄ти чатудва̄равасена вибхатта̄. бха̄гасо мита̄ти два̄равӣтхӣнам̣ васена кот̣т̣ха̄се т̣хапетва̄ мита̄. айаса̄ пат̣икуджджита̄ти саббепи ¶ навайоджаникена айакапа̄лена пат̣иччханна̄. пхут̣а̄ тит̣т̣хантӣти саббепи еттакам̣ т̣ха̄нам̣ анупхаритва̄ тит̣т̣ханти.
уддхам̣па̄да̄ авам̣сира̄ти евам̣ тесу тесу нирайесу сампариваттитва̄ пунаппунам̣ патама̄не сандха̄йа̄ха. ативатта̄роти пхарусава̄ча̄хи атиккамитва̄ ватта̄ро. маха̄нирайесу кира йебхуййена дхаммикасаман̣абра̄хман̣есу ката̄пара̄дха̄ва паччанти, тасма̄ евама̄ха. те бхӯнахуноти те исӣнам̣ ативатта̄ро аттано вуд̣д̣хийа̄ хататта̄ бхӯнахуно кот̣т̣ха̄саката̄ маччха̄ вийа паччанти. асан̇кхеййети ган̣етум̣ асаккун̣еййе. киббисака̄риноти да̄рун̣акаммака̄рино. никкхаманесиноти нирайа̄ никкхаманам̣ есанта̄пи гавесанта̄пи никкхаманадва̄рам̣ на̄дхигаччханти. пураттхимена̄ти йада̄ там̣ два̄рам̣ апа̄рутам̣ хоти, атха тадабхимукха̄ дха̄ванти, тесам̣ таттха чхавиа̄дӣни джха̄йанти. два̄расамӣпам̣ патта̄нан̃ча тесам̣ там̣ пидхӣйати, паччхимадва̄рам̣ апа̄рутам̣ вийа кха̄йати. еса найо саббаттха. на са̄дхурӯпети вуттаппака̄рам̣ саппам̣ вийа са̄дхурӯпе исайо на а̄сӣде, на пхарусавачанена ка̄йакаммена ва̄ гхат̣т̣енто упагаччхеййа. ким̣ка̄ран̣а̄? сан̃н̃ата̄нам̣ тапассӣнам̣ а̄са̄дитатта̄ ат̣т̣хасу маха̄нирайесу маха̄дуккхасса анубхавитаббатта̄.
ида̄ни йе ра̄джа̄но татха̄рӯпе а̄са̄детва̄ там̣ дуккхам̣ патта̄, те дассетум̣ ‘‘атика̄йо’’тиа̄дима̄ха. таттха атика̄йоти баласампанно маха̄ка̄йо. махисса̄соти ¶ маха̄дхануггахо. кекака̄дхипоти кекакарат̣т̣ха̄дхипати. сахассаба̄хӯти пан̃чахи дхануггахасатехи ба̄хусахассена а̄ропетаббам̣ дханум̣ а̄ропанасаматтхата̄йа сахассаба̄ху. вибхаван̇гатоти вина̄сам̣ патто. ваттхӯни пана сарабхан̇гаджа̄таке (джа̄. 2.17.50 а̄дайо) виттха̄рита̄ни. упахачча мананти аттано читтам̣ падӯсетва̄. ма̄тан̇гасминти ма̄тан̇гапан̣д̣ите. ваттху ма̄тан̇гаджа̄таке (джа̄. 1.15.1 а̄дайо) ван̣н̣итам̣. кан̣хадӣпа̄йана̄саджджа̄ти кан̣хадӣпа̄йанам̣ а̄саджджа. йамаса̄дхананти нирайапа̄лакаран̃н̃о а̄н̣а̄паваттат̣т̣ха̄нам̣. ваттху гхат̣апан̣д̣итаджа̄таке (джа̄. 1.10.165 а̄дайо) виттха̄ритам̣ ¶ . исина̄ти капилата̄пасена. па̄веккхӣти павит̣т̣хо. чеччоти четийара̄джа̄. хӣнаттоти парихӣнаттабха̄во антарахитаиддхи. паттапарийа̄йанти парийа̄йам̣ маран̣ака̄лам̣ патва̄. ваттху четийаджа̄таке (джа̄. 1.8.45 а̄дайо) катхитам̣.
тасма̄ ¶ хӣти йасма̄ читтавасико хутва̄ исӣсу апараджджхитва̄ ат̣т̣хасу маха̄нирайесу паччати, тасма̄ хи. чханда̄гамананти чханда̄дичатуббидхампи агатигаманам̣. падут̣т̣хена̄ти куддхена. ганта̄ со нирайам̣ адхоти со тена адхогаманийена каммена адхонирайамева гаччхати. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘нирайуссада’’нти ликхитам̣, тасса уссаданирайам̣ гаччхатӣти аттхо. вуд̣д̣хети вайовуд̣д̣хе ча гун̣авуд̣д̣хе ча. анапачча̄ти бхавантарепи апаччам̣ ва̄ да̄йа̄дам̣ ва̄ на лабхантӣти аттхо. та̄лаваттхӯти дит̣т̣хадхаммепи чхиннамӯлата̄ло вийа маха̄вина̄сам̣ патва̄ нирайе ниббаттанти. йо ча паббаджитам̣ хантӣти йо ба̄ладжано саман̣ам̣ ханати. чираратта̄йа̄ти чирам̣ ка̄лам̣.
евам̣ маха̄сатто исивихет̣хака̄нам̣ паччананирайе дассетва̄ упари адхаммикара̄джӯнам̣ паччананирайе дассенто ‘‘йо ча̄’’тиа̄дима̄ха. таттха рат̣т̣хавиддхам̣саноти чханда̄дивасена гантва̄ рат̣т̣хасса виддхам̣сано. аччисан̇гхапаретоти аччисамӯхапариккхитто. теджобхаккхасса̄ти аггимева кха̄дантасса. гатта̄нӣти тига̄вуте сарӣре саббан̇гапаччан̇га̄ни. ломехи ча накхехи ча̄ти етехи саддхим̣ сабба̄ни екаджа̄ла̄ни хонти. туттат̣т̣ӣтоти а̄нен̃джака̄ран̣ам̣ ка̄рийама̄но туттехи виддхо на̄го йатха̄ надати.
евам̣ маха̄сатто адхаммикара̄джӯнам̣ паччананирайе дассетва̄ ида̄ни питугха̄така̄дӣнам̣ паччананирайе дассетум̣ ‘‘йо лобха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха лобха̄ти йасадханалобхена. доса̄ ва̄ти дут̣т̣хачиттата̄йа ва̄. ниттачанти лохакумбхийам̣ бахӯни васасахасса̄ни паккам̣ нӣхаритва̄ тига̄вутамасса сарӣрам̣ ниттачам̣ катва̄ джалита̄йа лохапатхавийам̣ па̄тетва̄ тин̣хехи айасӯлехи кот̣т̣етва̄ чун̣авичун̣н̣ам̣ каронти. андхам̣ каритва̄ти, маха̄ра̄джа, там̣ питугха̄такам̣ нирайапа̄ла̄ джалиталохапатхавийам̣ утта̄нам̣ па̄тетва̄ джалитехи айасӯлехи аккхӣни бхиндитва̄ андхам̣ каритва̄ мукхе ун̣хам̣ муттакарӣсам̣ паккхипитва̄ пала̄лапӣт̣хам̣ вийа нам̣ париваттетва̄ каппена сан̣т̣хите кха̄ре лохаудаке нимуджджа̄пенти. таттам̣ паккутхитамайогул̣ан̃ча̄ти пуна паккутхитам̣ гӯтхакалалан̃чева джалитаайогул̣ан̃ча кха̄да̄пенти. со пана там̣ а̄харийама̄нам̣ дисва̄ мукхам̣ пидхети. атхасса дӣгхе чирата̄пите джалама̄не пха̄ле а̄да̄йа мукхам̣ виккхамбхетва̄ виваритва̄ раджджубаддхам̣ айабалисам̣ ¶ кхипитва̄ ¶ дживхам̣ нӣхаритва̄ ¶ тасмим̣ виват̣е мукхе там̣ айогул̣ам̣ сампависанти паккхипанти. раккхаса̄ти нирайапа̄ла̄.
са̄ма̄ ча̄ти, маха̄ра̄джа, тасса питугха̄такасса дживхам̣ балисена никкад̣д̣хитва̄ айасан̇кӯхи патхавийам̣ нӣхатам̣ дживхам̣ са̄ма̄ сон̣а̄ сабалаван̣н̣а̄ сунакха̄ ча лохатун̣д̣а̄ гиджджха̄ ча ка̄коласан̇гха̄ ча ан̃н̃е ча на̄наппака̄ра̄ сакун̣а̄ сама̄гантва̄ а̄вудхехи чхинданта̄ вийа вибхаджджа ка̄капада̄ка̄рена кот̣т̣ха̄се катва̄ виппхандама̄нам̣ салохитам̣ вигха̄сам̣ кха̄данта̄ вийа сатте бхаккхайантӣти аттхо. там̣ дад̣д̣хата̄ланти там̣ питугха̄такам̣ джха̄йама̄ната̄лам̣ вийа джалитасарӣрам̣. парибхиннагаттанти таттха таттха парибхиннагаттам̣. ниппотхайанта̄ти джалитехи айамуггарехи пахаранта̄. ратӣ хи тесанти тесам̣ нирайапа̄ла̄нам̣ са̄ рати кӣл̣а̄ хоти. дукхино панӣтарети итаре пана нерайикасатта̄ дуккхита̄ хонти. петтигха̄тиноти питугха̄така̄. ити имам̣ питугха̄така̄нам̣ паччананирайам̣ дисва̄ ра̄джа̄ бхӣтатасито ахоси.
атха нам̣ маха̄сатто самасса̄сетва̄ ма̄тугха̄така̄нам̣ паччананирайам̣ дассеси. йамаккхайанти йаманивесанам̣, нирайанти аттхо. аттакаммапхалӯпаготи аттано каммапхалена упагато. аманусса̄ти нирайапа̄ла̄. ханта̄рам̣ джанайантийа̄ти ма̄тугха̄такам̣. ва̄лехӣти айамакачива̄лехи вет̣хетва̄ айайантена пӣл̣айанти. танти там̣ ма̄тугха̄такам̣. па̄йентӣти тасса пӣл̣ийама̄насса рухирам̣ гал̣итва̄ айакапаллам̣ пӯрети. атха нам̣ йантато нӣхаранти, та̄вадевасса сарӣрам̣ па̄катикам̣ хоти. там̣ патхавийам̣ утта̄нам̣ нипаджджа̄петва̄ вилӣнам̣ тамбалохам̣ вийа паккутхитам̣ лохитам̣ па̄йенти. огайха тит̣т̣хатӣти там̣ бахӯни вассасахасса̄ни айайантехи пӣл̣етва̄ джегуччхе дуггандхе пат̣икӯле маханте гӯтхакалалаа̄ва̄т̣е кхипанти, со там̣ рахадам̣ огайха ога̄хитва̄ тит̣т̣хати. атика̄йа̄ти екадон̣икана̄ваппама̄н̣асарӣра̄. айомукха̄ти айасӯчимукха̄. чхавим̣ бхетва̄на̄ти чхавима̄дим̣ катва̄ йа̄ва ат̣т̣химпи бхетва̄ ат̣т̣химин̃джампи кха̄данти. сам̣гиддха̄ти гадхита̄ муччхита̄. на кевалан̃ча кха̄дантева, адхомагга̄дӣхи пана пависитва̄ мукха̄дӣхи ¶ никкхаманти, ва̄мапасса̄дӣхи пависитва̄ даккхин̣апасса̄дӣхи никкхаманти, сакалампи сарӣрам̣ чхидда̄вачхиддам̣ каронти, со таттха атидуккхапарето вираванто паччати. со ча̄ти со ма̄тугха̄тако ча там̣ сатапорисам̣ нирайам̣ патто сасӣсако нимуггова хоти, тан̃ча кун̣апам̣ саманта̄ йоджанасатам̣ пӯтикам̣ хутва̄ ва̄йати. ма̄тугхоти ма̄тугха̄тако.
евам̣ маха̄сатто ма̄тугха̄така̄нам̣ паччананирайам̣ дассетва̄ пуна габбхапа̄така̄нам̣ паччананирайам̣ дассенто ¶ га̄тхама̄ха. кхурадха̄рамануккамма̄ти кхурадха̄ранирайам̣ атиккамитва̄. таттха кира нирайапа̄ла̄ махантамаханте кхуре упари дха̄ре катва̄ сантхаранти, тато йа̄хи габбхапа̄танакхарабхесаджджа̄ни ¶ пивитва̄ габбха̄ па̄тита̄, та̄ габбхапа̄тинийо иттхийо джалитехи а̄вудхехи потхента̄ анубандханти, та̄ тикхин̣акхурадха̄ра̄су кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ика̄ хутва̄ пунаппунам̣ ут̣т̣ха̄йа там̣ дурабхисамбхавам̣ кхурадха̄ранирайам̣ аккамантийо атиккамитва̄ нирайапа̄лехи анубаддха̄ дуггам̣ дуратиккамам̣ висамам̣ ветаран̣им̣ надим̣ патанти. таттха каммака̄ран̣ам̣ нимиджа̄таке (джа̄. 2.22.421 а̄дайо) а̄ви бхависсати.
евам̣ габбхапа̄тинӣнам̣ нирайам̣ дассетва̄ маха̄сатто йаттха парада̄рика̄ ча атича̄ринийо ча патанта̄ паччанти, там̣ кан̣т̣акасимбалинирайам̣ дассенто ‘‘айомайа̄’’тиа̄дима̄ха. таттха убхато абхиламбантӣти ветаран̣ийа̄ убхосу тӣресу та̄сам̣ симбалӣнам̣ са̄кха̄ оламбанти. те аччимантоти те паджджалитасарӣра̄ сатта̄ аччиманто хутва̄ тит̣т̣ханти. йоджананти тига̄вутам̣ тесам̣ сарӣрам̣, тато ут̣т̣хитаджа̄ла̄йа пана саддхим̣ йоджанауббедха̄ хонти. ете ваджантӣти те парада̄рика̄ сатта̄ на̄на̄видхехи а̄вудхехи кот̣т̣ийама̄на̄ ете симбалинирайе абхируханти. те патантӣти те бахӯни вассасахасса̄ни руккхавит̣апесу лагга̄ джха̄йитва̄ пуна нирайапа̄лехи а̄вудхехи вихата̄ виватта̄ хутва̄ париваттитва̄ адхосӣсака̄ патанти. путхӯти бахӯ. винивиддхан̇га̄ти тесам̣ тато патанака̄ле хет̣т̣ха̄ айапатхавито сӯла̄ни ут̣т̣хахитва̄ тесам̣ маттхакам̣ пат̣иччханти, та̄ни тесам̣ адхомаггена никкхаманти, те евам̣ сӯлесу виддхасарӣра̄ чираратта̄ сайанти. дӣгханти супинепи ниддам̣ алабханта̄ дӣгхараттам̣ джаггантӣти аттхо. ратйа̄ виваса̄нети раттӣнам̣ аччайена, чирака̄ла̄тиккамена̄ти аттхо ¶ . паваджджантӣти сат̣т̣хийоджаникам̣ джалитам̣ лохакумбхим̣ каппена сан̣т̣хитам̣ джалитатамбалохарасапун̣н̣ам̣ лохакумбхим̣ нирайапа̄лехи кхитта̄ паччанти. дуссӣла̄ти парада̄рика̄.
евам̣ маха̄сатто парада̄рикаатича̄рика̄нам̣ паччанасимбалинирайам̣ дассетва̄ ито парам̣ са̄микаваттасассусасураватта̄дӣни апӯрентӣнам̣ паччанат̣т̣ха̄нам̣ пака̄сенто ‘‘йа̄ ча̄’’тиа̄дима̄ха. таттха атиман̃н̃атӣти бхисаджа̄таке (джа̄. 1.14.78 а̄дайо) вуттам̣ са̄микаваттам̣ акаронтӣ атиккамитва̄ ман̃н̃ати. джет̣т̣хам̣ ва̄ти са̄микасса джет̣т̣хабха̄тарам̣. нанандаранти са̄микасса бхагиним̣. етесампи хи ан̃н̃атарасса хаттхапа̄дапит̣т̣хипарикамманха̄панабходжана̄дибхедам̣ ваттам̣ апӯрентӣ тесу хироттаппам̣ анупат̣т̣хапентӣ те атиман̃н̃ати на̄ма, са̄пи нирайе ниббатти. ван̇кена̄ти тасса̄ са̄микаватта̄дӣнам̣ апарипӯрика̄йа са̄мика̄дайо аккоситва̄ парибха̄ситва̄ нирайе ниббатта̄йа лохапатхавийам̣ ¶ нипаджджа̄петва̄ айасан̇куна̄ мукхам̣ виваритва̄ балисена дживхаггам̣ ниббаханти, раджджубандханена сабандханам̣ кад̣д̣ханти. киминанти кимибхаритам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, со нерайикасатто евам̣ никкад̣д̣хитам̣ аттано бйа̄мена бйа̄маматтам̣ дживхам̣ а̄вудхехи кот̣т̣итакот̣т̣итат̣т̣ха̄не сан̃джа̄техи маха̄дон̣иппама̄н̣ехи кимӣхи бхаритам̣ пассати. вин̃н̃а̄петум̣ на саккотӣти нирайапа̄ле йа̄читука̄мопи кин̃чи ваттум̣ на саккоти. та̄панети евам̣ са̄ таттха бахӯни вассасахасса̄ни паччитва̄ пуна та̄панамаха̄нирайе паччати.
евам̣ маха̄сатто са̄микаваттасассусасураватта̄дӣни апӯрентӣнам̣ паччананирайам̣ дассетва̄ ида̄ни сӯкарика̄дӣнам̣ паччананирайе дассенто ‘‘ораббхика̄’’тиа̄дима̄ха ¶ . таттха аван̣н̣е ван̣н̣ака̄рака̄ти песун̃н̃ака̄рака̄. кха̄ранадинти ете ораббхика̄дайо етехи саттиа̄дӣхи хан̃н̃ама̄на̄ ветаран̣им̣ надим̣ патантӣти аттхо. сеса̄ни ораббхика̄дӣнам̣ паччанат̣т̣ха̄на̄ни нимиджа̄таке а̄ви бхависсанти. кут̣ака̄рӣти кӯт̣авиниччхайасса чева тула̄кӯт̣а̄дӣнан̃ча ка̄раке сандха̄йетам̣ вуттам̣. таттха кӯт̣авиниччхайакӯт̣ат̣т̣ака̄ракакӯт̣ааггха̄паника̄нам̣ паччананирайа̄ нимиджа̄таке а̄ви бхависсанти. вантанти вамитакам̣. дуратта̄нанти дуггататтабха̄ва̄нам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – маха̄ра̄джа, те дураттабха̄ва̄ сатта̄ айакӯт̣ехи маттхаке бхиджджама̄не ваманти, тато там̣ вантам̣ джалитаайакапаллехи тесу екачча̄нам̣ мукхе кхипанти ¶ , ити те паресам̣ вантам̣ бхун̃джанти на̄ма. бхеран̣д̣ака̄ти син̇га̄ла̄. виппхандама̄нанти адхомукхам̣ нипаджджа̄питам̣ никкад̣д̣хитадживхам̣ ито чито ча виппхандама̄нам̣. мигена̄ти окача̄ракамигена. паккхина̄ти татха̄рӯпенева. ганта̄ тети ганта̄ро те. нирайуссаданти уссаданирайам̣. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘нирайам̣ адхо’’ти ликхитам̣. айам̣ пана нирайо нимиджа̄таке а̄ви бхависсатӣти.
ити маха̄сатто еттаке нирайе дассетва̄ ида̄ни девалокавиваран̣ам̣ катва̄ ран̃н̃о девалоке дассенто а̄ха –
‘‘санто ча уддхам̣ гаччханти, сучин̣н̣енидха каммуна̄;
сучин̣н̣асса пхалам̣ пасса, саинда̄ дева̄ сабрахмака̄.
‘‘там̣ там̣ брӯми маха̄ра̄джа, дхаммам̣ рат̣т̣хапатӣ чара;
татха̄ ра̄джа чара̄хи дхаммам̣, йатха̄ там̣ сучин̣н̣ам̣ на̄нутаппеййа паччха̄’’ти.
таттха ¶ сантоти ка̄йа̄дӣхи упасанта̄. уддханти девалокам̣. саинда̄ти таттха таттха индехи саддхим̣. маха̄сатто хисса ча̄тумаха̄ра̄джа̄дике деве дассенто, ‘‘маха̄ра̄джа, ча̄тумаха̄ра̄джике деве пасса, чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но пасса, та̄ватим̣се пасса, саккам̣ пасса̄’’ти евам̣ саббепи саиндаке сабрахмаке ча деве дассенто ‘‘идампи сучин̣н̣асса пхалам̣ идампи пхала’’нти дассеси. там̣ там̣ брӯмӣти тасма̄ там̣ бхан̣а̄ми. дхамманти ито пат̣т̣ха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни пан̃ча вера̄ни паха̄йа да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни карохӣти. йатха̄ там̣ сучин̣н̣ам̣ на̄нутаппеййа̄ти йатха̄ там̣ да̄на̄дипун̃н̃акаммам̣ сучин̣н̣ам̣ питугха̄такаммапаччайам̣ виппат̣иса̄рам̣ пат̣иччха̄детум̣ саматтхата̄йа там̣ на̄нутаппеййа, татха̄ там̣ сучин̣н̣ам̣ чара, бахум̣ пун̃н̃ам̣ карохӣти аттхо.
со ¶ маха̄саттасса дхаммакатхам̣ сутва̄ тато пат̣т̣ха̄йа асса̄сам̣ пат̣илабхи. бодхисатто пана кин̃чи ка̄лам̣ таттха васитва̄ аттано васанат̣т̣ха̄нан̃н̃ева гато.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса майа̄ асса̄ситойева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ ра̄джа̄ аджа̄тасатту ахоси, исиган̣о буддхапариса̄, сам̣киччапан̣д̣ито пана ахамева ахоси’’нти.
сам̣киччаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.
джа̄такудда̄нам̣ –
атха сат̣т̣хинипа̄тамхи, сун̣а̄тха мама бха̄ситам̣;
джа̄такасавхайано паваро, сон̣акаариндамасавхайано;
татха̄ вуттаратхесабхакиччавароти.
сат̣т̣хинипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
20. саттатинипа̄то
[531] 1. кусаджа̄такаван̣н̣ана̄
идам̣ ¶ ¶ те рат̣т̣ханти идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уккан̣т̣хитабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. еко кира са̄ваттхива̄сӣ кулапутто са̄сане урам̣ датва̄ паббаджито екадивасам̣ са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаранто екам̣ алан̇катаиттхим̣ дисва̄ субханимиттагга̄хавасена олокетва̄ килеса̄бхибхӯто анабхирато виха̄си дӣгхакесанакхо килит̣т̣хачӣваро уппан̣д̣уппан̣д̣укаджа̄то дхаманӣсантхатагатто. йатха̄ хи девалока̄ чаванадхамма̄нам̣ девапутта̄нам̣ пан̃ча пуббанимитта̄ни пан̃н̃а̄йанти, ма̄ла̄ мила̄йанти, ваттха̄ни килиссанти, сарӣре дуббан̣н̣ийам̣ оккамати, убхохи каччхехи седа̄ муччанти, дево дева̄сане на̄бхирамати, евамева са̄сана̄ чаванадхамма̄нам̣ уккан̣т̣хитабхиккхӯнам̣ пан̃ча пуббанимитта̄ни пан̃н̃а̄йанти, саддха̄пуппха̄ни мила̄йанти, сӣлаваттха̄ни килиссанти, сарӣре ман̇кута̄йа чева айасавасена ча дуббан̣н̣ийам̣ оккамати, килесаседа̄ муччанти, аран̃н̃аруккхамӯласун̃н̃а̄га̄ресу на̄бхираманти. тассапи та̄ни пан̃н̃а̄йим̣су. атха нам̣ бхиккхӯ саттху сантикам̣ нетва̄ ‘‘айам̣, бханте, уккан̣т̣хито’’ти дассесум̣. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣, бхиккху, уккан̣т̣хитосӣ’’ти там̣ пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘ма̄, бхиккху, килесавасико хохи, ма̄туга̄мо на̄меса па̄по, тасмим̣ пат̣ибаддхачиттатам̣ винодехи, са̄сане абхирама, ма̄туга̄ме пат̣ибаддхачиттата̄йа хи теджавантопи пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ ниттеджа̄ хутва̄ анайабйасанам̣ па̄пун̣им̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте малларат̣т̣хе куса̄ватӣра̄джадха̄нийам̣ окка̄ко на̄ма ра̄джа̄ дхаммена самена раджджам̣ ка̄реси. тасса сол̣асаннам̣ иттхисахасса̄нам̣ джет̣т̣хика̄ ¶ ¶ сӣлаватӣ на̄ма аггамахесӣ ахоси, са̄ нева путтам̣, на дхӣтарам̣ лабхи. атхасса на̄гара̄ чева рат̣т̣хава̄сино ча ра̄джанивесанадва̄ре саннипатитва̄ ‘‘рат̣т̣хам̣ нассиссати, рат̣т̣хам̣ нассиссатӣ’’ти упаккосим̣су. ра̄джа̄ сӣхапан̃джарам̣ уггха̄т̣етва̄ ‘‘майи раджджам̣ ка̄ренте адхаммака̄ро на̄ма наттхи, касма̄ упаккосатха̄’’ти пуччхи. ‘‘саччам̣, дева, адхаммака̄ро на̄ма наттхи, апича вам̣са̄нураккхако ¶ пана во путто наттхи, ан̃н̃о ¶ раджджам̣ гахетва̄ рат̣т̣хам̣ на̄сессати, тасма̄ дхаммена раджджам̣ ка̄ретум̣ саматтхам̣ путтам̣ паттхетха̄’’ти. ‘‘путтам̣ паттхенто ким̣ каромӣ’’ти? ‘‘пат̣хамам̣ та̄ва екам̣ сатта̄хам̣ чуллана̄т̣акам̣ дхаммана̄т̣акам̣ катва̄ виссаджджетха, саче са̄ путтам̣ лабхиссати, са̄дху, но че, атха маджджхимана̄т̣акам̣ виссаджджетха, тато джет̣т̣хана̄т̣акам̣, авассам̣ еттака̄су иттхӣсу ека̄ пун̃н̃аватӣ путтам̣ лабхиссатӣ’’ти. ра̄джа̄ тесам̣ вачанена татха̄ катва̄ сатта дивасе йатха̄сукхам̣ абхирамитва̄ а̄гата̄гатам̣ пуччхи – ‘‘каччи во путто ладдхо’’ти? сабба̄ ‘‘на лабха̄ма, дева̄’’ти а̄хам̣су. ра̄джа̄ ‘‘на ме путто уппаджджиссатӣ’’ти анаттамано ахоси. на̄гара̄ пуна татхева упаккосим̣су. ра̄джа̄ ‘‘ким̣ упаккосатха, майа̄ тумха̄кам̣ вачанена на̄т̣ака̄ни виссат̣т̣ха̄ни, ека̄пи путтам̣ на лабхати, ида̄ни ким̣ карома̄’’ти а̄ха. ‘‘дева, ета̄ дуссӣла̄ бхависсанти ниппун̃н̃а̄, наттхи ета̄сам̣ путтала̄бха̄йа пун̃н̃ам̣, тумхе ета̄су путтам̣ алабхантӣсупи ма̄ аппоссуккатам̣ а̄паджджатха, аггамахесӣ во сӣлаватӣ девӣ сӣласампанна̄, там̣ виссаджджетха, тасса̄ путто уппаджджиссатӣ’’ти.
со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ ‘‘ито кира саттаме дивасе ра̄джа̄ сӣлаватим̣ девим̣ дхаммана̄т̣акам̣ катва̄ виссаджджессати, пуриса̄ саннипатантӯ’’ти бхерим̣ чара̄петва̄ саттаме дивасе девим̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ ра̄джанивесана̄ ота̄ретва̄ виссаджджеси. тасса̄ сӣлатеджена саккасса бхаванам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. сакко ‘‘ким̣ ну кхо’’ти а̄вадждженто девийа̄ путтапаттханабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘етисса̄ майа̄ путтам̣ ¶ да̄тум̣ ват̣т̣ати, аттхи ну кхо девалоке етисса̄ ануччхавико путто’’ти упадха̄ренто бодхисаттам̣ аддаса. со кира тада̄ та̄ватим̣сабхаване а̄йум̣ кхепетва̄ упаридевалоке ниббаттитука̄мо ахоси. сакко тасса вима̄надва̄рам̣ гантва̄ там̣ паккоситва̄, ‘‘ма̄риса, тайа̄ мануссалокам̣ гантва̄ окка̄каран̃н̃о аггамахесийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти сампат̣иччха̄петва̄ апарампи девапуттам̣ ‘‘твампи етисса̄ ева путто бхависсасӣ’’ти ватва̄ ‘‘ма̄ кхо панасса̄ кочи сӣлам̣ бхиндатӯ’’ти махаллакабра̄хман̣авесена ран̃н̃о нивесанадва̄рам̣ агама̄си.
маха̄джанопи нха̄то алан̇като ‘‘ахам̣ девим̣ ган̣хисса̄ми, ахам̣ девим̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти ра̄джадва̄ре саннипатитва̄ саккан̃ча дисва̄ ‘‘твам̣ касма̄ а̄гатосӣ’’ти ¶ париха̄самака̄си. сакко ‘‘ким̣ мам̣ тумхе гарахатха, сачепи ме сарӣрам̣ джин̣н̣ам̣, ра̄го пана на джӣрати, саче сӣлаватим̣ лабхисса̄ми, а̄да̄йа нам̣ гамисса̄мӣти а̄гатомхӣ’’ти ватва̄ аттано а̄нубха̄вена саббесам̣ пуратова ат̣т̣ха̄си. ан̃н̃о кочи тасса теджена пурато бхавитум̣ на̄саккхи. со там̣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итам̣ нивесана̄ никкхамантин̃н̃ева хаттхе гахетва̄ пакка̄ми. атха нам̣ таттха таттха т̣хита̄ ¶ гарахим̣су ‘‘пассатха, бхо, махаллакабра̄хман̣о евам̣ уттамарӯпадхарам̣ девим̣ а̄да̄йа гаччхати, аттано йуттам̣ на джа̄на̄тӣ’’ти. девӣпи ‘‘махаллако мам̣ гахетва̄ гаччхатӣ’’ти на ат̣т̣ӣйати на хара̄йати. ра̄джа̄пи ва̄тапа̄не т̣хатва̄ ‘‘ко ну кхо девим̣ гахетва̄ гаччхатӣ’’ти олокенто там̣ дисва̄ анаттамано ахоси.
сакко там̣ а̄да̄йа нагарадва̄рато никкхамитва̄ два̄расамӣпе екам̣ гхарам̣ ма̄песи виват̣адва̄рам̣ пан̃н̃аттакат̣т̣хаттхарикам̣. атха нам̣ са̄ ‘‘идам̣ те нивесана’’нти пуччхи. со ‘‘а̄ма, бхадде, пуббе пана̄хам̣ еко, ида̄нимха̄ майам̣ две джана̄, ахам̣ бхиккха̄йа чаритва̄ тан̣д̣ула̄дӣни а̄харисса̄ми, твам̣ имисса̄ кат̣т̣хаттхарика̄йа нипаджджа̄хӣ’’ти ватва̄ там̣ мудуна̄ хаттхена пара̄масанто ¶ диббасампхассам̣ пхара̄петва̄ таттха нипаджджа̄песи. са̄ диббасампхассапхаран̣ена сан̃н̃ам̣ виссаджджеси. атха нам̣ аттано а̄нубха̄вена та̄ватим̣сабхаванам̣ нетва̄ алан̇катавима̄не диббасайане нипаджджа̄песи. са̄ саттаме дивасе пабуджджхитва̄ там̣ сампаттим̣ дисва̄ ‘‘на со бра̄хман̣о мануссо, сакко бхависсатӣ’’ти ан̃н̃а̄си. саккопи тасмим̣ самайе па̄риччхаттакамӯле диббана̄т̣акапаривуто нисинно ахоси. са̄ сайана̄ ут̣т̣ха̄йа тасса сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ сакко ‘‘варам̣ те, деви, дада̄ми, ган̣ха̄хӣ’’ти а̄ха. ‘‘тена хи, дева, екам̣ путтам̣ ме дехӣ’’ти. ‘‘деви, тит̣т̣хату еко путто, ахам̣ те две путте дасса̄ми. тесу пана еко пан̃н̃ава̄ бхависсати вирӯпава̄, еко рӯпава̄ на пан̃н̃ава̄. тесу катарам̣ пат̣хамам̣ иччхасӣ’’ти? ‘‘пан̃н̃авантам̣, дева̄’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ тасса̄ кусатин̣ам̣ диббаваттхам̣ диббачанданам̣ па̄риччхаттакапуппхам̣ коканудан̃ча на̄ма вӣн̣ам̣ датва̄ там̣ а̄да̄йа ран̃н̃о сайанагхарам̣ пависитва̄ ран̃н̃а̄ саддхим̣ екасайане нипаджджа̄петва̄ ан̇гут̣т̣хакена тасса̄ на̄бхим̣ пара̄маси. тасмим̣ кхан̣е ¶ бодхисатто тасса̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хи. саккопи сакат̣т̣ха̄намева гато. пан̣д̣ита̄ девӣ габбхасса патит̣т̣хитабха̄вам̣ джа̄ни.
атха нам̣ пабуддхо ра̄джа̄ дисва̄, ‘‘деви, кена нӣта̄сӣ’’ти пуччхи. ‘‘саккена, дева̄’’ти. ‘‘ахам̣ паччаккхато екам̣ махаллакабра̄хман̣ам̣ там̣ а̄да̄йа гаччхантам̣ аддасам̣, касма̄ мам̣ ван̃чесӣ’’ти? ‘‘саддахатха, дева, сакко мам̣ гахетва̄ девалокам̣ несӣ’’ти. ‘‘на саддаха̄ми, девӣ’’ти. атхасса са̄ саккадаттийам̣ кусатин̣ам̣ дассетва̄ ‘‘саддахатха̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘кусатин̣ам̣ на̄ма йато куточи лаббхатӣ’’ти на саддахи. атхасса са̄ диббаваттха̄дӣни дассеси. ра̄джа̄ та̄ни дисва̄ саддахитва̄, ‘‘бхадде, сакко та̄ва там̣ нету, путто пана те ладдхо’’ти пуччхи. ‘‘ладдхо маха̄ра̄джа, габбхо ме патит̣т̣хито’’ти. со тут̣т̣хо тасса̄ габбхапариха̄рам̣ ада̄си ¶ . са̄ дасама̄саччайена путтам̣ виджа̄йи, тасса ан̃н̃ам̣ на̄мам̣ акатва̄ кусатин̣ана̄мамева ¶ акам̣су. кусакума̄расса падаса̄ гаманака̄ле итаро девапутто тасса̄ куччхийам̣ пат̣исандхим̣ ган̣хи. са̄ дасама̄се парипун̣н̣е путтам̣ виджа̄йи, тасса ‘‘джайампатӣ’’ти на̄мам̣ карим̣су. те махантена йасена вад̣д̣хим̣су. бодхисатто пан̃н̃ава̄ а̄чарийасса сантике кин̃чи сиппам̣ ануггахетва̄ аттанова пан̃н̃а̄йа саббасиппесу ниппхаттим̣ па̄пун̣и.
атхасса сол̣асавассака̄ле ра̄джа̄ раджджам̣ да̄тука̄мо девим̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхадде, путтасса те раджджам̣ датва̄ на̄т̣ака̄ни упат̣т̣хапесса̄ма, майам̣ джӣванта̄йева нам̣ радждже патит̣т̣хитам̣ пассисса̄ма, сакаладжамбудӣпе кхо пана йасса ран̃н̃о дхӣтарам̣ иччхати, тамасса а̄нетва̄ аггамахесим̣ карисса̄ма, читтамасса джа̄на̄хи, катарам̣ ра̄джадхӣтарам̣ рочесӣ’’ти а̄ха. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ ‘‘кума̄расса имам̣ паваттим̣ а̄рочетва̄ читтам̣ джа̄на̄хӣ’’ти екам̣ парича̄рикам̣ песеси. са̄ гантва̄ тасса там̣ паваттим̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ маха̄сатто чинтеси – ‘‘ахам̣ на рӯпава̄, рӯпасампанна̄ ра̄джадхӣта̄ а̄нӣта̄пи мам̣ дисва̄ ‘ким̣ ме имина̄ вирӯпена̄’ти пала̄йиссати ити но ладжджитаббакам̣ бхависсати, ким̣ ме гхара̄ва̄сена, дхарама̄не ма̄та̄питаро упат̣т̣хахитва̄ тесам̣ аччайена никкхамитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти. со ‘‘майхам̣ нева радждженаттхо, на на̄т̣акехи, ахам̣ ма̄та̄питӯнам̣ аччайена паббаджисса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ гантва̄ тасса катхам̣ девийа̄ а̄рочеси, девӣпи ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ анаттамано хутва̄ пуна катипа̄хаччайена са̄санам̣ песеси. сопи ¶ пат̣иба̄хатийева. евам̣ йа̄вататийам̣ пат̣иба̄хитва̄ чатуттхава̄ре чинтеси – ‘‘ма̄та̄питӯхи саддхим̣ екантена пат̣ипаккхабха̄во на̄ма на йутто, екам̣ упа̄йам̣ карисса̄мӣ’’ти.
со камма̄раджет̣т̣хакам̣ паккоса̄петва̄ бахум̣ суван̣н̣ам̣ датва̄ ‘‘екам̣ иттхирӯпакам̣ карохӣ’’ти уййоджетва̄ тасмим̣ пакканте ан̃н̃ам̣ суван̣н̣ам̣ гахетва̄ сайампи иттхирӯпакам̣ ака̄си. бодхисатта̄нан̃хи адхиппа̄йо на̄ма самиджджхати. там̣ суван̣н̣арӯпакам̣ дживха̄йа аван̣н̣анӣйасобхам̣ ахоси. атха нам̣ маха̄сатто кхомам̣ нива̄са̄петва̄ сиригаббхе т̣хапа̄песи. со камма̄раджет̣т̣хакена а̄бхатарӯпакам̣ дисва̄ там̣ гарахитва̄ ‘‘гаччха амха̄кам̣ сиригаббхе т̣хапитарӯпакам̣ а̄хара̄’’ти а̄ха. со сиригаббхам̣ павит̣т̣хо ¶ там̣ дисва̄ ‘‘кума̄рена саддхим̣ абхирамитум̣ ека̄ деваччхара̄, а̄гата̄ бхависсатӣ’’ти хаттхам̣ паса̄ретум̣ ависаханто никкхамитва̄ ‘‘дева, сиригаббхе аййа̄ екика̄ва т̣хита̄, упагантум̣ на саккомӣ’’ти а̄ха. ‘‘та̄та, гаччха, суван̣н̣арӯпакам̣ етам̣, а̄хара̄’’ти пуна песито а̄хари. кума̄ро камма̄рена катам̣ рӯпакам̣ суван̣н̣агаббхе никкхипа̄петва̄ аттана̄ ¶ катам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ ратхе т̣хапа̄петва̄ ‘‘еварӯпам̣ лабханто ган̣ха̄мӣ’’ти ма̄ту сантикам̣ пахин̣и.
са̄ амачче паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та̄, майхам̣ путто маха̄пун̃н̃о саккадаттийо ануччхавикам̣ кума̄рикам̣ лабхиссати, тумхе еварӯпам̣ лабханта̄ ган̣хиссатха, имам̣ рӯпакам̣ пат̣иччханнайа̄не т̣хапетва̄ сакаладжамбудӣпам̣ чаранта̄ йасса ран̃н̃о еварӯпам̣ дхӣтарам̣ пассатха, тассетам̣ датва̄ ‘окка̄кара̄джа̄ тумхехи саддхим̣ а̄ва̄хам̣ кариссатӣ’ти дивасам̣ ваваттхапетва̄ а̄гаччхатха̄’’ти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти там̣ а̄да̄йа махантена парива̄рена никкхамитва̄ вичаранта̄ йам̣ ра̄джадха̄ним̣ па̄пун̣анти, таттха са̄йанхасамайе маха̄джанасса самосаран̣ат̣т̣ха̄не там̣ рӯпакам̣ ваттхапуппха̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ суван̣н̣асивикам̣ а̄ропетва̄ титтхамагге т̣хапетва̄ амачча̄ сайам̣ пат̣иккамитва̄ а̄гата̄гата̄нам̣ катха̄саванаттхам̣ екаманте тит̣т̣ханти. маха̄джано там̣ олокетва̄ ‘‘суван̣н̣арӯпака’’нти сан̃н̃ам̣ акатва̄ ‘‘айам̣ манусситтхӣ сама̄на̄пи деваччхарапат̣ибха̄га̄ ативийа собхати, ким̣ ну кхо еттха т̣хита̄, куто ва̄ а̄гата̄, амха̄кам̣ нагаре еварӯпа̄ наттхӣ’’ти ван̣н̣енто паккамати. там̣ сутва̄ амачча̄ ‘‘саче идха еварӯпа̄ да̄рика̄ бхавеййа, ‘асука̄ ра̄джадхӣта̄ вийа ¶ асука̄ амаччадхӣта̄ вийа̄’ти вадеййум̣, аддха̄ идха еварӯпа̄ наттхӣ’’ти там̣ а̄да̄йа ан̃н̃ам̣ нагарам̣ гаччханти.
те евам̣ вичаранта̄ анупуббена маддарат̣т̣хе са̄галанагарам̣ сампа̄пун̣им̣су. таттха маддаран̃н̃о ат̣т̣ха дхӣтаро уттамарӯпадхара̄ деваччхарапат̣ибха̄га̄, та̄сам̣ саббаджет̣т̣хика̄ пабха̄ватӣ на̄ма. тасса̄ сарӣрато ¶ ба̄ласӯрийасса пабха̄ вийа пабха̄ ниччхаранти, андхака̄репи чатухаттхе антогаббхе падӣпакиччам̣ наттхи, саббо габбхо екобха̄сова хоти. дха̄тӣ панасса̄ кхуджджа̄, са̄ пабха̄ватим̣ бходжетва̄ тасса̄ сӣсанха̄панаттхам̣ ат̣т̣хахи ван̣н̣ада̄сӣхи ат̣т̣ха гхат̣е га̄ха̄петва̄ са̄йанхасамайе удакаттха̄йа гаччхантӣ титтхамагге т̣хитам̣ там̣ рӯпакам̣ дисва̄ ‘‘пабха̄ватӣ’’ти сан̃н̃а̄йа ‘‘айам̣ дуббинӣта̄ ‘сӣсам̣ нха̄йисса̄мӣ’ти амхе удакаттха̄йа песетва̄ пат̣хаматарам̣ а̄гантва̄ титтхамагге т̣хита̄’’ти куджджхитва̄ ‘‘аре кулаладжджа̄панике амхехи пуриматарам̣ а̄гантва̄ касма̄ идха т̣хита̄си, саче ра̄джа̄ джа̄ниссати, на̄сессати но’’ти ватва̄ хаттхена ган̣д̣апассе пахари, хаттхаталам̣ бхиджджама̄нам̣ вийа джа̄там̣. тато ‘‘суван̣н̣арӯпака’’нти н̃атва̄ хасама̄на̄ та̄сам̣ ван̣н̣ада̄сӣнам̣ сантикам̣ гаччхантӣ ‘‘пассатхетам̣ ме каммам̣, мама дхӣта̄тисан̃н̃а̄йа паха̄рам̣ ада̄сим̣, айам̣ мама дхӣту сантике кимаггхати, кевалам̣ ме хаттхо дуккха̄пито’’ти а̄ха.
атха нам̣ ра̄джадӯта̄ гахетва̄ ‘‘твам̣ ‘мама дхӣта̄ ито абхирӯпатара̄’ти вадантӣ кам̣ на̄ма катхесӣ’’ти ¶ а̄хам̣су. ‘‘маддаран̃н̃о дхӣтарам̣ пабха̄ватим̣, идам̣ рӯпакам̣ тасса̄ сол̣асимпи калам̣ на аггхатӣ’’ти. те тут̣т̣хама̄наса̄ ра̄джадва̄рам̣ гантва̄ ‘‘окка̄каран̃н̃о дӯта̄ два̄ре т̣хита̄’’ти пат̣иха̄ресум̣. ра̄джа̄ а̄сана̄ вут̣т̣ха̄йа т̣хитакова ‘‘паккосатха̄’’ти а̄ха. те пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ вандитва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, амха̄кам̣ ра̄джа̄ тумха̄кам̣ а̄рогйам̣ пуччхатӣ’’ти ватва̄ катасакка̄расамма̄на̄ ‘‘киматтхам̣ а̄гататтха̄’’ти пут̣т̣ха̄ ‘‘амха̄кам̣ ран̃н̃о сӣхассаро путто кусакума̄ро на̄ма, ра̄джа̄ тасса раджджам̣ да̄тука̄мо амхе тумха̄кам̣ сантикам̣ пахин̣и, тумха̄кам̣ кира дхӣта̄ пабха̄ватӣ, там̣ тасса детха, иман̃ча суван̣н̣арӯпакам̣ деййадхаммам̣ ган̣хатха̄’’ти там̣ рӯпакам̣ тасса адам̣су. сопи ‘‘еварӯпена маха̄ра̄джена саддхим̣ вива̄хаман̇галам̣ бхависсатӣ’’ти тут̣т̣хачитто сампат̣иччхи ¶ . атха нам̣ дӯта̄ а̄хам̣су – ‘‘маха̄ра̄джа, амхехи ¶ на сакка̄ папан̃чам̣ ка̄тум̣, кума̄рика̄йа ладдхабха̄вам̣ ран̃н̃о а̄рочесса̄ма, атха нам̣ со а̄гантва̄ а̄да̄йа гамиссатӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ тесам̣ сакка̄рам̣ катва̄ виссаджджеси. те гантва̄ ран̃н̃о ча девийа̄ ча а̄рочесум̣. ра̄джа̄ махантена парива̄рена куса̄ватито никкхамитва̄ анупуббена са̄галанагарам̣ па̄пун̣и. маддара̄джа̄ паччуггантва̄ там̣ нагарам̣ павесетва̄ махантам̣ сакка̄рамака̄си.
сӣлаватӣ девӣ пан̣д̣итатта̄ ‘‘ко джа̄на̄ти, ким̣ бхависсатӣ’’ти ека̄хадвӣхаччайена маддара̄джа̄нам̣ а̄ха – ‘‘маха̄ра̄джа, сун̣исам̣ дат̣т̣хука̄ма̄мхӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ там̣ паккоса̄песи. пабха̄ватӣ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ита̄ дха̄тиган̣апаривута̄ а̄гантва̄ сассум̣ ванди. са̄ там̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ кума̄рика̄ абхирӯпа̄, майхам̣ путто вирӯпо. саче еса̄ там̣ пассиссати, ека̄хампи аваситва̄ пала̄йиссати, упа̄йам̣ карисса̄мӣ’’ти. са̄ маддара̄джа̄нам̣ а̄мантетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, сун̣иса̄ ме путтасса ануччхавика̄, апича кхо пана амха̄кам̣ кулапавен̣ийа̄ а̄гатам̣ ча̄риттам̣ аттхи, саче айам̣ тасмим̣ ча̄ритте ваттиссати, несса̄ми на’’нти а̄ха. ‘‘ким̣ пана во ча̄ритта’’нти. ‘‘амха̄кам̣ вам̣се йа̄ва екасса габбхасса патит̣т̣ха̄нам̣ хоти, та̄ва дива̄ са̄микам̣ пасситум̣ на лабхати. саче еса̄ татха̄ кариссати, несса̄ми на’’нти. ра̄джа̄ ‘‘ким̣, амма, саккхиссаси евам̣ ваттиту’’нти дхӣтарам̣ пуччхи. са̄ ‘‘а̄ма та̄та̄’’ти а̄ха. тато окка̄кара̄джа̄ маддаран̃н̃о бахум̣ дханам̣ датва̄ там̣ а̄да̄йа пакка̄ми. маддара̄джа̄пи махантена парива̄рена дхӣтарам̣ уййоджеси.
окка̄ко куса̄ватим̣ гантва̄ нагарам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ саббабандхана̄ни мочетва̄ путтасса абхисекам̣ катва̄ раджджам̣ датва̄ пабха̄ватим̣ аггамахесим̣ ка̄ретва̄ нагаре ‘‘кусара̄джасса а̄н̣а̄’’ти бхерим̣ чара̄песи. сакаладжамбудӣпатале ра̄джа̄но йесам̣ дхӣтаро аттхи, те кусаран̃н̃о дхӣтаро пахин̣им̣су ¶ . йесам̣ путта̄ ¶ аттхи, те тена саддхим̣ миттабха̄вам̣ а̄кан̇кханта̄ путте упат̣т̣ха̄ке катва̄ пахин̣им̣су. бодхисаттасса на̄т̣акапарива̄ро маха̄ ахоси, махантена йасена раджджам̣ ка̄реси. со пабха̄ватим̣ дива̄ пасситум̣ на лабхати, са̄пи там̣ дива̄ пасситум̣ на лабхати, убхиннам̣ раттидассанамева хоти. таттха пабха̄ватийа̄ сарӣраппабха̄пи аббоха̄рика̄ ахоси. бодхисатто сиригаббхато раттим̣йева никкхамати.
со ¶ катипа̄хаччайена пабха̄ватим̣ дива̄ дат̣т̣хука̄мо ма̄туйа̄ а̄рочеси. са̄ ‘‘ма̄ те та̄та, руччи, йа̄ва екам̣ путтам̣ лабхаси, та̄ва а̄гамехӣ’’ти, пат̣иккхипи. со пунаппунам̣ йа̄чийева. атха нам̣ са̄ а̄ха – ‘‘тена хи хаттхиса̄лам̣ гантва̄ хаттхимен̣д̣авесена тит̣т̣ха, ахам̣ там̣ таттха а̄несса̄ми, атха нам̣ аккхӣни пӯретва̄ олокеййа̄си, ма̄ ча атта̄нам̣ джа̄на̄пехӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ хаттхиса̄лам̣ агама̄си. атхасса ма̄та̄ хаттхиса̄лам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ пабха̄ватим̣ ‘‘ехи са̄микасса хаттхино пасса̄ма̄’’ти таттха нетва̄ ‘‘айам̣ хаттхӣ асуко на̄ма, айам̣ хаттхӣ асуко на̄ма̄’’ти тасса̄ дассеси. таттха там̣ ра̄джа̄ ма̄ту паччхато гаччхантим̣ дисва̄ хаттхигопакавесена хаттхичхакан̣апин̣д̣ена пит̣т̣хийам̣ пахари. са̄ куддха̄ ‘‘ран̃н̃о катхетва̄ те хаттхам̣ чхинда̄песса̄мӣ’’ти ватва̄ девим̣ уджджха̄песи. ра̄джама̄та̄ ‘‘ма̄ амма куджджхӣ’’ти сун̣исам̣ сан̃н̃а̄петва̄ пит̣т̣хим̣ паримаджджи. пунапи ра̄джа̄ там̣ дат̣т̣хука̄мо хутва̄ ассаса̄ла̄йа ассагопакавесена там̣ дисва̄ татхева ассачхакан̣апин̣д̣ена пахари. тада̄пи там̣ куддхам̣ сассу сан̃н̃а̄песи.
пунекадивасе пабха̄ватӣ маха̄саттам̣ пасситука̄ма̄ хутва̄ сассуйа̄ а̄рочетва̄ ‘‘алам̣ ма̄ те руччӣ’’ти пат̣иккхитта̄пи пунаппунам̣ йа̄чи. атха нам̣ са̄ а̄ха – ‘‘тена хи све мама путто нагарам̣ падаккхин̣ам̣ кариссати, твам̣ сӣхапан̃джарам̣ виваритва̄ там̣ пассеййа̄сӣ’’ти. еван̃ча пана ватва̄ пунадивасе нагарам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ джайампатикума̄рам̣ ра̄джавесам̣ га̄ха̄петва̄ хаттхипит̣т̣хе нисӣда̄петва̄ бодхисаттам̣ паччхима̄сане нисӣда̄петва̄ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ ка̄ра̄песи. са̄ пабха̄ватим̣ а̄да̄йа сӣхапан̃джаре т̣хатва̄ ‘‘пасса тава са̄микасса сирисобхагга’’нти а̄ха. са̄ ‘‘ануччхавико ¶ ме са̄мико ладдхо’’ти аттамана̄ ахоси. там̣ дивасам̣ пана маха̄сатто хаттхимен̣д̣авесена джайампатисса паччхима̄сане нисӣдитва̄ йатха̄дхиппа̄йена пабха̄ватим̣ олокенто хаттхавика̄ра̄дивасена читтаручийа̄ кел̣им̣ дассеси. хаттхимхи атикканте ра̄джама̄та̄ пабха̄ватим̣ пуччхи – ‘‘дит̣т̣хо те, амма, са̄мико’’ти. ‘‘а̄ма аййе, паччхима̄сане панасса нисинно хаттхимен̣д̣о ативийа дуббинӣто, майхам̣ хаттхавика̄ра̄дӣни дассеси, касма̄ еварӯпам̣ ¶ алаккхикам̣ ¶ ран̃н̃о паччхима̄сане нисӣда̄песум̣, нӣхара̄пехи на’’нти? ‘‘амма, ран̃н̃о паччхима̄сане раккха̄ на̄ма иччхитабба̄’’ти.
са̄ чинтеси – ‘‘айам̣ хаттхимен̣д̣о ативийа ниббхайо, ра̄джа̄нам̣ ‘ра̄джа̄’типи на ман̃н̃ати, ким̣ ну кхо есова кусара̄джа̄, аддха̄ хи есо ативийа вирӯпо ева бхависсати, тенева мам̣ на дассентӣ’’ти. са̄ кхуджджам̣ кан̣н̣амӯле а̄ха – ‘‘амма, гаччха та̄ва джа̄на̄хи, ким̣ пурима̄сане нисиннако ра̄джа̄, уда̄ху паччхима̄сане’’ти? ‘‘катхам̣ пана̄хам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти. ‘‘саче хи со ра̄джа̄ бхависсати, пат̣хаматарам̣ хаттхипит̣т̣хито отариссати, има̄йа сан̃н̃а̄йа джа̄на̄хӣ’’ти. са̄ гантва̄ екаманте т̣хита̄ пат̣хамам̣ маха̄саттам̣ отарантам̣ аддаса, паччха̄ джайампатикума̄рам̣. маха̄саттопи ито чито ча олокенто кхуджджам̣ дисва̄ ‘‘имина̄ на̄ма ка̄ран̣ена еса̄ а̄гата̄ бхависсатӣ’’ти н̃атва̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘имам̣ антарам̣ пабха̄ватийа̄ ма̄ катхехӣ’’ти дал̣хам̣ ватва̄ уййоджеси. са̄ гантва̄ ‘‘пурима̄сане нисинно пат̣хамам̣ отарӣ’’ти а̄ха. пабха̄ватӣ тасса̄ вачанам̣ саддахи.
маха̄саттопи пуна дат̣т̣хука̄мо хутва̄ ма̄тарам̣ йа̄чи. са̄ пат̣иккхипитум̣ асакконтӣ ‘‘тена хи ан̃н̃а̄такавесена уййа̄нам̣ гаччха̄хӣ’’ти а̄ха. со уййа̄нам̣ гантва̄ поккхаран̣ийам̣ галаппама̄н̣ам̣ удакам̣ пависитва̄ падуминипаттена сӣсам̣ чха̄детва̄ пуппхитападумена мукхам̣ а̄варитва̄ ат̣т̣ха̄си. ма̄та̄писса пабха̄ватим̣ уййа̄нам̣ нетва̄ са̄йанхасамайе ‘‘име руккхе пасса, сакун̣е пасса, миге пасса̄’’ти палобхайама̄на̄ поккхаран̣ӣтӣрам̣ па̄йа̄си. са̄ пан̃чавидхападумасан̃чханнам̣ поккхаран̣им̣ ¶ дисва̄ нха̄йитука̄ма̄ парича̄рика̄хи саддхим̣ поккхаран̣им̣ отаритва̄ кӣл̣антӣ там̣ падумам̣ дисва̄ вичинитука̄ма̄ хаттхам̣ паса̄реси. атха нам̣ ра̄джа̄ падуминипаттам̣ апанетва̄ ‘‘ахам̣ кусара̄джа̄’’ти ватва̄ хаттхе ган̣хи. са̄ тасса мукхам̣ дисва̄ ‘‘йаккхо мам̣ ган̣хӣ’’ти виравитва̄ таттхева висан̃н̃итам̣ патта̄. атхасса̄ ра̄джа̄ хаттхам̣ мун̃чи. са̄ сан̃н̃ам̣ пат̣илабхитва̄ ‘‘кусара̄джа̄ кира мам̣ хаттхе ган̣хи, имина̄ва̄хам̣ хаттхиса̄ла̄йа хаттхичхакан̣апин̣д̣ена, ассаса̄ла̄йа ассачхакан̣апин̣д̣ена пахат̣а̄, айамева мам̣ хаттхисса паччхима̄сане нисӣдитва̄ уппан̣д̣еси, ким̣ ме еварӯпена думмукхена патина̄, имам̣ джахитва̄ ахам̣ джӣвантӣ ан̃н̃ам̣ патим̣ лабхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ аттана̄ саддхим̣ а̄гате амачче паккоса̄петва̄ ‘‘мама йа̄нава̄ханам̣ саджджам̣ каротха, аджджева гамисса̄мӣ’’ти а̄хам̣ ¶ . те ран̃н̃о а̄рочесум̣. ра̄джа̄ чинтеси – ‘‘саче гантум̣ на лабхиссати, хадайамасса̄ пхалиссати, гаччхату пуна там̣ аттано балена а̄несса̄мӣ’’ти чинтетва̄ атхасса̄ гаманам̣ ануджа̄ни. са̄ питунагарамева агама̄си.
маха̄саттопи ¶ уййа̄нато нагарам̣ пависитва̄ алан̇катапа̄са̄дам̣ абхирухи. бодхисаттан̃хи са̄ пуббапаттхана̄васена на иччхи, сопи пуббакаммавасенева вирӯпо ахоси. атӣте кира ба̄ра̄н̣асийам̣ два̄рага̄ме упаримавӣтхийа̄ ча хет̣т̣химавӣтхийа̄ ча две кула̄ни васим̣су. екасса куласса две путта̄ ахесум̣. екасса ека̄ва дхӣта̄ ахоси. двӣсу путтесу бодхисатто канит̣т̣хо. там̣ кума̄рикам̣ джет̣т̣хакасса адам̣су. канит̣т̣хо ада̄рабхаран̣о бха̄ту сантикейева васи. атхекадивасам̣ тасмим̣ гхаре атирасакапӯве пачим̣су. бодхисатто аран̃н̃ам̣ гато хоти. тасса пӯвам̣ т̣хапетва̄ авасесе бха̄джетва̄ кха̄дим̣су. тасмим̣ кхан̣е паччекабуддхо бхиккха̄йа гхарадва̄рам̣ агама̄си. бодхисаттасса бха̄туджа̄йа̄ ‘‘чӯл̣апатино ан̃н̃ам̣ пӯвам̣ пачисса̄мӣ’’ти там̣ гахетва̄ паччекабуддхасса ада̄си. сопи там̣ кхан̣ан̃н̃ева аран̃н̃ато а̄гаччхи. атха нам̣ са̄ а̄ха – ‘‘са̄ми, читтам̣ паса̄дехи, тава кот̣т̣ха̄со паччекабуддхасса динно’’ти. со ¶ ‘‘тава кот̣т̣ха̄сам̣ кха̄дитва̄ мама кот̣т̣ха̄сам̣ деси, ахам̣ ким̣ кха̄дисса̄мӣ’’ти куддхо паччекабуддхам̣ анугантва̄ паттато пӯвам̣ ган̣хи. са̄ ма̄ту гхарам̣ гантва̄ нававилӣнам̣ чампакапуппхаван̣н̣ам̣ саппим̣ а̄харитва̄ паччекабуддхасса паттам̣ пӯреси, там̣ обха̄сам̣ мун̃чи. са̄ там̣ дисва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси – ‘‘бханте, имина̄ да̄набалена ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не ме сарӣрам̣ обха̄саджа̄там̣ хоту, уттамарӯпадхара̄ ча бхавеййам̣, имина̄ ча ме асаппурисена саддхим̣ екат̣т̣ха̄не ва̄со ма̄ ахосӣ’’ти. ити са̄ имисса̄ пуббапаттхана̄йа васена там̣ на иччхи. бодхисаттопи там̣ пӯва тасмим̣ саппипатте осӣда̄петва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси – ‘‘бханте, имам̣ йоджанасате васантимпи а̄нетва̄ мама па̄дапарича̄рикам̣ ка̄тум̣ саматтхо бхавеййа’’нти. таттха йам̣ со куддхо гантва̄ пӯвам̣ ган̣хи, тасса пуббакаммасса васена вирӯпо ахоси, пуббапаттхана̄йа са̄ ча там̣ на иччхӣти.
со пабха̄ватийа̄ гата̄йа сокаппатто ахоси, на̄на̄ка̄рехи парича̄райама̄на̄пи нам̣ сеситтхийо олока̄петумпи на̄саккхим̣су, ¶ , пабха̄ватирахитамасса сакалампи нивесанам̣ туччхам̣ вийа кха̄йи. со ‘‘ида̄ни са̄галанагарам̣ патта̄ бхависсатӣ’’ти паччӯсасамайе ма̄ту сантикам̣ гантва̄, ‘‘амма, ахам̣ пабха̄ватим̣ а̄несса̄ми, тумхе раджджам̣ ануса̄сатха̄’’ти ваданто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘идам̣ те рат̣т̣хам̣ садханам̣ сайоггам̣, сака̄йурам̣ саббака̄мӯпапаннам̣;
идам̣ те раджджам̣ ануса̄са амма, гаччха̄махам̣ йаттха пийа̄ пабха̄ватӣ’’ти.
таттха сайогганти хаттхийогга̄дисахитам̣. сака̄йуранти сапан̃чара̄джакакудхабхан̣д̣ам̣. ануса̄са, амма̄ти ¶ со кира пурисасса раджджам̣ датва̄ пуна ган̣ханам̣ на̄ма на йуттанти питу ва̄ бха̄ту ва̄ аниййа̄детва̄ ма̄ту ниййа̄денто евама̄ха.
са̄ тасса катхам̣ сутва̄ ‘‘тена хи, та̄та, аппаматто бхавеййа̄си, ма̄туга̄мо на̄ма апарисуддхахадайо’’ти ватва̄ на̄наггарасабходжанасса суван̣н̣акарот̣им̣ пӯретва̄ ‘‘идам̣ антара̄магге бхун̃джеййа̄сӣ’’ти ¶ ватва̄ уййоджеси. со там̣ а̄да̄йа ма̄тарам̣ вандитва̄ тиккхаттум̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ ‘‘джӣванто пуна тумхе пассисса̄мӣ’’ти ватва̄ сиригаббхам̣ пависитва̄ пан̃ча̄вудхам̣ саннайхитва̄ бхаттакарот̣ийа̄ саддхим̣ каха̄пан̣асахассам̣ пасиббаке катва̄ коканудан̃ча вӣн̣ам̣ а̄да̄йа нагара̄ никкхамитва̄ маггам̣ пат̣ипаджджитва̄ махаббало маха̄тха̄мо йа̄ва маджджханхика̄ пан̣н̣а̄са йоджана̄ни гантва̄ бхаттам̣ бхун̃джитва̄ сесадивасабха̄гена пуна пан̣н̣а̄са йоджана̄ни гантва̄ ека̄хенева йоджанасатикам̣ маггам̣ кхепетва̄ са̄йанхасамайе нхатва̄ са̄галанагарам̣ па̄виси. тасмим̣ павит̣т̣хаматтейева тасса теджена пабха̄ватӣ сайанапит̣т̣хе сан̣т̣ха̄тум̣ асакконтӣ отаритва̄ бхӯмийам̣ нипаджджи. бодхисаттам̣ килантиндрийам̣ вӣтхийа̄ гаччхантам̣ ан̃н̃атара̄ иттхӣ дисва̄ паккоса̄петва̄ нисӣда̄петва̄ па̄де дхова̄петва̄ сайанам̣ да̄песи. со килантака̄йо нипаджджитва̄ ниддам̣ окками.
атха са̄ тасмим̣ ниддамупагате бхаттам̣ сампа̄детва̄ там̣ пабодхетва̄ бхаттам̣ бходжеси. со тут̣т̣хо тасса̄ саддхим̣ бхаттакарот̣ийа̄ каха̄пан̣асахассам̣ ¶ ада̄си. со пан̃ча̄вудхам̣ таттхева т̣хапетва̄ ‘‘гантаббат̣т̣ха̄нам̣ ме аттхӣ’’ти ватва̄ вӣн̣ам̣ а̄да̄йа хаттхиса̄лам̣ гантва̄ ‘‘аджджа ме идха васитум̣ детха, гандхаббам̣ во карисса̄мӣ’’ти ватва̄ хаттхигопакехи анун̃н̃а̄то екаманте нипаджджитва̄ тхокам̣ нидда̄йитва̄ пат̣иппассаддхадаратхо ут̣т̣ха̄йа вӣн̣ам̣ мун̃читва̄ ‘‘са̄галанагарава̄сино имам̣ саддам̣ сун̣антӯ’’ти вӣн̣ам̣ ва̄денто га̄йи. пабха̄ватӣ бхӯмийам̣ нипанна̄ там̣ саддам̣ сутва̄ва ‘‘айам̣ на ан̃н̃асса вӣн̣а̄саддо, ниссам̣сайам̣ кусара̄джа̄ маматтха̄йа а̄гато’’ти ан̃н̃а̄си. маддара̄джа̄пи там̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ативийа мадхурам̣ ва̄дети, све етам̣ паккоса̄петва̄ мама гандхаббам̣ ка̄ресса̄мӣ’’ти чинтеси.
бодхисатто ‘‘на сакка̄ идха васама̄нена пабха̄ватӣ дат̣т̣хум̣, ат̣т̣ха̄намета’’нти па̄това никкхамитва̄ са̄йам̣ бхуттагехейева па̄тара̄сам̣ бхун̃джитва̄ вӣн̣ам̣ т̣хапетва̄ ра̄джакумбхака̄расса сантикам̣ гантва̄ тасса антева̄сикабха̄вам̣ упагантва̄ екадивасенева гхарам̣ маттика̄йа пӯретва̄ ¶ ‘‘бха̄джана̄ни кароми а̄чарийа̄’’ти ватва̄, ‘‘а̄ма, ка̄рохӣ’’ти вутте екам̣ маттика̄пин̣д̣ам̣ чакке т̣хапетва̄ чаккам̣ ¶ а̄вин̃чхи, саким̣ а̄виддхамева йа̄ва маджджханхика̄тиккама̄ бхамийева. со на̄на̄ван̣н̣а̄ни кхуддакамаханта̄ни бха̄джана̄ни катва̄ пабха̄ватийа̄ аттха̄йа бха̄джанам̣ каронто на̄на̄рӯпа̄ни самут̣т̣ха̄песи. бодхисатта̄нан̃хи адхиппа̄йо на̄ма самиджджхати, ‘‘та̄ни рӯпа̄ни пабха̄ватӣйева пассатӯ’’ти адхит̣т̣ха̄си. со саббабха̄джана̄ни суккха̄петва̄ пачитва̄ гехам̣ пӯреси. кумбхака̄ро на̄на̄бха̄джана̄ни гахетва̄ ра̄джакулам̣ агама̄си. ра̄джа̄ дисва̄ ‘‘кенима̄ни ката̄нӣ’’ти пуччхи. ‘‘майа̄, дева̄’’ти. ‘‘ахам̣ тайа̄ ката̄ни джа̄на̄ми, катхехи, кена ката̄нӣ’’ти? ‘‘антева̄сикена ме дева̄’’ти. ‘‘на те со антева̄сӣ, а̄чарийо те со, твам̣ тасса сантике сиппам̣ сиккха, ито пат̣т̣ха̄йа ча со мама дхӣта̄нам̣ бха̄джана̄ни кароту, иман̃часса сахассам̣ дехӣ’’ти сахассам̣ да̄петва̄ ‘‘на̄на̄ван̣н̣а̄ни има̄ни кхуддакабха̄джана̄ни мама дхӣта̄нам̣ дехӣ’’ти а̄ха.
со та̄ни та̄сам̣ сантикам̣ нетва̄ ‘‘има̄ни во кӣл̣анаттха̄йа кхуддакабха̄джана̄нӣ’’ти а̄ха. та̄ сабба̄ а̄гамим̣су. кумбхака̄ро маха̄саттена пабха̄ватийа̄ аттха̄йа катабха̄джанамева тасса̄ ада̄си. са̄ ча бха̄джанам̣ гахетва̄ ¶ таттха аттано ча маха̄саттасса ча кхуджджа̄йа ча рӯпам̣ пасситва̄ ‘‘идам̣ на ан̃н̃ена катам̣, кусара̄дженева ката’’нти н̃атва̄ куджджхитва̄ бхӯмийам̣ кхипитва̄ ‘‘имина̄ майхам̣ аттхо наттхи, иччханта̄нам̣ дехӣ’’ти а̄ха. атхасса̄ бхагинийо куддхабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘кхуддакабха̄джанам̣ кусаран̃н̃а̄ катанти ман̃н̃аси, идам̣ тена на катам̣, кумбхака̄ренева катам̣, ган̣ха̄хи на’’нти авахасим̣су. са̄ тена катабха̄вам̣ тасса ча а̄гатабха̄вам̣ та̄сам̣ на катхеси. кумбхака̄ро сахассам̣ бодхисаттасса датва̄ ‘‘та̄та, ра̄джа̄ те тут̣т̣хо, ито кира пат̣т̣ха̄йа ра̄джадхӣта̄нам̣ бха̄джана̄ни кареййа̄си, ахам̣ та̄сам̣ харисса̄мӣ’’ти а̄ха.
со ‘‘идха̄пи васантена на сакка̄ пабха̄ватӣ дат̣т̣ху’’нти там̣ сахассам̣ тассева датва̄ ра̄джупат̣т̣ха̄касса нал̣ака̄расса сантикам̣ гантва̄ тасса антева̄сико хутва̄ пабха̄ватийа̄ аттха̄йа та̄лаван̣т̣ам̣ катва̄ таттхева сетаччхаттан̃ча а̄па̄набхӯмин̃ча ¶ ваттхам̣ гахетва̄ т̣хитам̣ пабха̄ватин̃ча̄ти на̄на̄рӯпа̄ни дассеси. нал̣ака̄ро тан̃ча ан̃н̃ан̃ча тена катабхан̣д̣акам̣ а̄да̄йа ра̄джакулам̣ агама̄си. ра̄джа̄ дисва̄ ‘‘кенима̄ни ката̄нӣ’’ти пуччхитва̄ пуриманайенева сахассам̣ датва̄ ‘‘има̄ни нал̣ака̄рабхан̣д̣а̄ни мама дхӣта̄нам̣ дехӣ’’ти а̄ха. сопи бодхисаттена пабха̄ватийа̄ аттха̄йа катам̣ та̄лаван̣т̣ам̣ тасса̄йева ада̄си. татрапи рӯпа̄ни ан̃н̃о джано на пассати, пабха̄ватӣ пана дисва̄ кусаран̃н̃а̄ катабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘ган̣хитука̄ма̄ ган̣хантӯ’’ти куддха̄ бхӯмийам̣ кхипи ¶ . атха нам̣ сеса̄ авахасим̣су. нал̣ака̄ро сахассам̣ а̄харитва̄ бодхисаттасса датва̄ там̣ паваттим̣ а̄рочеси.
со ‘‘идампи майхам̣ авасанат̣т̣ха̄на’’нти сахассам̣ тассева датва̄ ра̄джама̄ла̄ка̄расса сантикам̣ гантва̄ антева̄сикабха̄вам̣ упагантва̄ на̄на̄видхам̣ ма̄ла̄викатим̣ гантхитва̄ пабха̄ватийа̄ аттха̄йа на̄на̄рӯпавичитрам̣ екам̣ чумбат̣акам̣ ака̄си. ма̄ла̄ка̄ро там̣ саббам̣ а̄да̄йа ра̄джакулам̣ агама̄си. ра̄джа̄ дисва̄ ‘‘кенима̄ни гантхита̄нӣ’’ти пуччхи. ‘‘майа̄, дева̄’’ти. ‘‘ахам̣ тайа̄ гантхита̄ни джа̄на̄ми, катхехи, кена гантхита̄нӣ’’ти? ‘‘антева̄сикена ме ¶ , дева̄’’ти. ‘‘на со антева̄сӣ, а̄чарийо те со, твам̣ тасса сантике сиппам̣ сиккха, ито пат̣т̣ха̄йа ча со мама дхӣта̄нам̣ пуппха̄ни гантхату, иман̃часса сахассам̣ дехӣ’’ти сахассам̣ датва̄ ‘‘има̄ни пуппха̄ни мама дхӣта̄нам̣ дехӣ’’ти а̄ха. сопи бодхисаттена пабха̄ватийа̄ аттха̄йа катам̣ чумбат̣акам̣ тасса̄йева ада̄си. са̄ таттха аттано ча ран̃н̃о ча рӯпехи саддхим̣ на̄на̄рӯпа̄ни дисва̄ тена катабха̄вам̣ н̃атва̄ куджджхитва̄ бхӯмийам̣ кхипи. сеса̄ бхагинийо там̣ татхева авахасим̣су. ма̄ла̄ка̄ропи сахассам̣ а̄харитва̄ бодхисаттасса датва̄ там̣ паваттим̣ а̄рочеси.
со ‘‘идампи майхам̣ авасанат̣т̣ха̄на’’нти сахассам̣ тассева датва̄ ран̃н̃о сӯдасса сантикам̣ гантва̄ антева̄сикабха̄вам̣ упагаччхи. атхекадивасам̣ сӯдо ран̃н̃о бходжанавикатим̣ харанто аттано аттха̄йа пачитум̣ бодхисаттасса ат̣т̣химам̣сам̣ ада̄си. со там̣ татха̄ сампа̄деси, йатха̄сса гандхо сакаланагарам̣ аваттхари. ра̄джа̄ ¶ там̣ гха̄йитва̄ ‘‘ким̣ те маха̄насе ан̃н̃ампи мам̣сам̣ пачасӣ’’ти пуччхи. ‘‘наттхи, дева, апича кхо пана ме антева̄сикасса ат̣т̣химам̣сам̣ пачанаттха̄йа диннам̣, тассева со гандхо бхависсатӣ’’ти. ра̄джа̄ а̄хара̄петва̄ тато тхокам̣ дживхагге т̣хапеси, та̄вадева сатта расахаран̣исахасса̄ни кхобхентам̣ пхари. ра̄джа̄ расатан̣ха̄йа баджджхитва̄ сахассам̣ датва̄ ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа тава антева̄сина̄ мама ча дхӣта̄нан̃ча ме бхаттам̣ пача̄петва̄ твам̣ майхам̣ а̄хара, со ме дхӣта̄нам̣ харатӯ’’ти а̄ха. сӯдо гантва̄ тасса а̄рочеси. со там̣ сутва̄ ‘‘ида̄ни ме маноратхо маттхакам̣ патто, ида̄ни пана̄хам̣ пабха̄ватим̣ дат̣т̣хум̣ лабхисса̄мӣ’’ти тут̣т̣хо там̣ сахассам̣ тассева датва̄ пунадивасе бхаттам̣ сампа̄детва̄ ран̃н̃о бхаттабха̄джана̄ни песетва̄ ра̄джадхӣта̄нам̣ бхаттака̄джам̣ сайам̣ гахетва̄ пабха̄ватийа̄ васанапа̄са̄дам̣ абхирухи. са̄ там̣ бхаттака̄джам̣ а̄да̄йа па̄са̄дам̣ абхирухантам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ аттано анануччхавикам̣ да̄сакаммакарехи каттаббам̣ кароти. саче пана̄хам̣ катипа̄хам̣ тун̣хӣ бхависса̄ми, ‘ида̄ни мам̣ еса̄ рочатӣ’ти сан̃н̃ӣ хутва̄ каттхачи агантва̄ мам̣ олокенто идхева васиссати, ида̄нева там̣ аккоситва̄ парибха̄ситва̄ мухуттампи идха васитум̣ ¶ адатва̄ пала̄песса̄мӣ’’ти. са̄ два̄рам̣ ад̣д̣хавиват̣ам̣ катва̄ екам̣ хаттхам̣ кава̄т̣е лаггетва̄ екена хаттхена аггал̣ам̣ уппӣл̣етва̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ануджджубхӯтена ¶ харам̣ махантам̣, дива̄ ча ратто ча нисӣтхака̄ле;
пат̣игаччха твам̣ кхиппам̣ куса̄ватим̣ куса, ниччха̄ми дуббан̣н̣амахам̣ васанта’’нти.
тассаттхо – маха̄ра̄джа, твам̣ бхаттака̄рако хутва̄ уджукена читтена йопи те сӣсам̣ бхиндеййа, тассапетам̣ каммам̣ на кароси, ануджубхӯтена пана читтена маматтха̄йа етам̣ махантам̣ ка̄джам̣ харанто дива̄ ча ратто ча нисӣтхака̄ле ча махантам̣ ¶ дуккхам̣ анубхависсаси, ким̣ те тена анубхӯтена дуккхена, твам̣ аттано нагарам̣ куса̄ватимева пат̣игаччха, ан̃н̃ам̣ аттана̄ садисим̣ атирасакапӯвасан̣т̣ха̄намукхим̣ йаккхиним̣ аггамахесим̣ катва̄ раджджам̣ ка̄рехӣти. ниччха̄ми дуббан̣н̣амахам̣ васантанти ахам̣ пана там̣ дуббан̣н̣ам̣ дуссан̣т̣хитам̣ идха васантам̣ на иччха̄мӣти.
со ‘‘пабха̄ватийа̄ ме сантика̄ катха̄ ладдха̄’’ти тут̣т̣хачитто тиссо га̄тха̄ абха̄си –
‘‘на̄хам̣ гамисса̄ми ито куса̄ватим̣, пабха̄ватӣ ван̣н̣апалобхито тава;
рама̄ми маддасса никетарамме, хитва̄на рат̣т̣хам̣ тава дассане рато.
‘‘пабха̄ватӣ ван̣н̣апалобхито тава, саммӯл̣харӯпо вичара̄ми мединим̣;
дисам̣ на джа̄на̄ми кутомхи а̄гато, тайамхи матто мигамандалочане.
‘‘суван̣н̣ачӣравасане, джа̄тарӯпасумекхале;
суссон̣и тава ка̄ма̄ хи, на̄хам̣ раджджена маттхико’’ти.
таттха рама̄мӣти абхирама̄ми на уккан̣т̣ха̄ми. саммӯл̣харӯпоти килесасаммӯл̣хо хутва̄. тайамхи маттоти тайи маттомхи, тайа̄ ва̄ маттомхи. суван̣н̣ачӣравасанети суван̣н̣акхачитаваттхавасане. на̄хам̣ раджджена маттхикоти на ахам̣ раджджена аттхико.
евам̣ ¶ вутте са̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ етам̣ ‘виппат̣иса̄рӣ бхависсатӣ’ти парибха̄са̄ми, айам̣ пана раджджитва̄ва катхети, саче кхо пана мам̣ ‘ахам̣ кусара̄джа̄’ти ватва̄ хаттхе ган̣хеййа, ко ¶ там̣ нива̄реййа, кочи но имам̣ катхам̣ сун̣еййа̄’’ти два̄рам̣ тхакетва̄ сӯчим̣ датва̄ анто ат̣т̣ха̄си. сопи бхаттака̄джам̣ а̄харитва̄ бхаттам̣ вад̣д̣хетва̄ ра̄джадхӣтаро бходжеси. пабха̄ватӣ ‘‘гаччха кусара̄джена паккабхаттам̣ а̄хара̄’’ти кхуджджам̣ песеси. са̄ а̄харитва̄ ‘‘бхун̃джа̄хӣ’’ти а̄ха. на̄хам̣ тена паккабхаттам̣ бхун̃джа̄ми, твам̣ бхун̃джитва̄ аттано ладдханива̄пам̣ гахетва̄ бхаттам̣ пачитва̄ а̄хара, кусаран̃н̃о а̄гатабха̄ван̃ча ма̄ кассачи а̄рочесӣти. кхуджджа̄ тато пат̣т̣ха̄йа тасса̄ кот̣т̣ха̄сам̣ а̄харитва̄ сайам̣ бхун̃джати, аттано кот̣т̣ха̄сам̣ тасса̄ упанети. кусара̄джа̄пи ¶ тато пат̣т̣ха̄йа там̣ пасситум̣ алабханто чинтеси – ‘‘аттхи ну кхо пабха̄ватийа̄ майи синехо, уда̄ху наттхи, вӣмам̣сисса̄ми на’’нти. со пана ра̄джадхӣтаро бходжетва̄ бхаттака̄джам̣ а̄да̄йа никкханто тасса̄ габбхадва̄ре па̄са̄даталам̣ па̄дена пахаритва̄ бха̄джана̄ни гхат̣т̣етва̄ ниттхунитва̄ висан̃н̃ӣ хутва̄ вийа авакуджджо пати. са̄ тасса ниттхунитасаддена два̄рам̣ виваритва̄ там̣ бхаттака̄джена оттхатам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄ мам̣ нисса̄йа раттиндивам̣ дуккхам̣ анубхоти, сукхума̄лата̄йа бхаттака̄джена аваттхато патати, джӣвати ну кхо, но ва̄’’ти. са̄ габбхато никкхамитва̄ тасса на̄сава̄там̣ упадха̄ретум̣ гӣвам̣ паса̄ретва̄ мукхам̣ олокеси. со мукхапӯрам̣ кхел̣ам̣ гахетва̄ тасса̄ сарӣре па̄теси. са̄ там̣ парибха̄ситва̄ габбхам̣ пависитва̄ два̄рам̣ ад̣д̣хавиват̣ам̣ тхакетва̄ т̣хита̄ га̄тхама̄ха –
‘‘аббхӯти тасса бхо хоти, йо аниччхантамиччхати;
ака̄мам̣ ра̄джа ка̄меси, акантам̣ кантумиччхасӣ’’ти.
таттха аббхӯтӣти абхӯти, авуд̣д̣хӣти аттхо.
со пана пат̣ибаддхачиттата̄йа аккосийама̄нопи парибха̄сийама̄нопи виппат̣иса̄рам̣ ануппа̄детва̄ва анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ака̄мам̣ ва̄ сака̄мам̣ ва̄, йо наро лабхате пийам̣;
ла̄бхаметтха пасам̣са̄ма, ала̄бхо таттха па̄пако’’ти.
са̄пи ¶ тасмим̣ евам̣ катхентепи аносаккитва̄ тхаддхатаравачанам̣ ватва̄ пала̄петука̄ма̄ итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘па̄са̄н̣аса̄рам̣ ¶ кхан̣аси, кан̣ика̄расса да̄руна̄;
ва̄там̣ джа̄лена ба̄дхеси, йо аниччхантамиччхасӣ’’ти.
таттха кан̣ика̄расса да̄руна̄ти кан̣ика̄ракат̣т̣хена. ба̄дхесӣти бандхасӣти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘па̄са̄н̣о нӯна те хадайе, охито мудулаккхан̣е;
йо те са̄там̣ на винда̄ми, тироджанапада̄гато.
‘‘йада̄ ¶ мам̣ бхакут̣им̣ катва̄, ра̄джапуттӣ удиккхати;
а̄л̣а̄рико тада̄ хоми, ран̃н̃о маддассантепуре.
‘‘йада̄ умхайама̄на̄ мам̣, ра̄джапуттӣ удиккхати;
на̄л̣а̄рико тада̄ хоми, ра̄джа̄ хоми тада̄ кусо’’ти.
таттха мудулаккхан̣ети мудуна̄ иттхилаккхан̣ена саманна̄гате. йоти йо ахам̣ тирорат̣т̣ха̄ а̄гато тава сантике васанто пат̣исантха̄раматтампи са̄там̣ на лабха̄ми, со евам̣ ман̃н̃а̄ми, майи синехуппаттинива̄ран̣а̄йа нӯна тава хадайе па̄са̄н̣о т̣хапито. бхакут̣им̣ катва̄ти кодхавасена валивисамам̣ нала̄т̣ам̣ катва̄. а̄л̣а̄рикоти бхаттака̄рако. тасмим̣ кхан̣е ахам̣ маддаран̃н̃о антепуре бхаттака̄ракада̄со вийа хомӣти вадати. умхайама̄на̄ти пахат̣т̣ха̄ка̄рам̣ дассетва̄ хасама̄на̄. ра̄джа̄ хомӣти тасмим̣ кхан̣е ахам̣ куса̄ватӣнагаре раджджам̣ ка̄ренто ра̄джа̄ вийа хоми, касма̄си евам̣ пхаруса̄, ито пат̣т̣ха̄йа ма̄ еварӯпам̣ кари, бхаддети.
са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ ативийа аллӣйитва̄ катхети, муса̄ва̄дам̣ катва̄ упа̄йена нам̣ ито пала̄песса̄мӣ’’ти га̄тхама̄ха –
‘‘саче ¶ хи вачанам̣ саччам̣, немитта̄нам̣ бхависсати;
нева ме твам̣ патӣ асса, ка̄мам̣ чхинданту саттадха̄’’ти.
тассаттхо ¶ – маха̄ра̄джа, майа̄ ‘‘айам̣ кусара̄джа̄ майхам̣ пати бхависсати, на бхависсатӣ’’ти бахӯ нимиттапа̄т̣хака̄ пуччхита̄, те ‘‘ка̄мам̣ кира мам̣ саттадха̄ чхинданту, нева ме твам̣ пати бхависсасӣ’’ти вадим̣сӯти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ там̣ пат̣иба̄ханто ‘‘бхадде, майа̄пи аттано рат̣т̣хе немиттака̄ пуччхита̄, те ‘ан̃н̃атра сӣхассаракусара̄джато тава пати на̄ма ан̃н̃о наттхӣ’ти бйа̄карим̣су, ахампи аттано н̃а̄н̣абаланимиттена евамева катхеси’’нти ватва̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘саче хи вачанам̣ саччам̣, ан̃н̃есам̣ йади ва̄ мама;
нева туйхам̣ патӣ аттхи, ан̃н̃о сӣхассара̄ куса̄’’ти.
тассаттхо – йади хи ан̃н̃есам̣ немитта̄нам̣ вачанам̣ саччам̣, йади ва̄ мама вачанам̣ саччам̣, тава ан̃н̃о пати на̄ма наттхӣти.
са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘на сакка̄ имам̣ ладжджа̄петум̣ ва̄ пала̄петум̣ ва̄, ким̣ ме имина̄’’ти два̄рам̣ пидха̄йа атта̄нам̣ на дассеси. сопи ка̄джам̣ гахетва̄ отари, тато пат̣т̣ха̄йа там̣ дат̣т̣хум̣ на лабхати, бхаттака̄ракакаммам̣ каронто ативийа киламати ¶ , бхуттапа̄тара̄со да̄рӯни пха̄лети, бха̄джана̄ни дховати, ка̄джена удакам̣ а̄харати, сайанто амбан̣апит̣т̣хе сайати, па̄то вут̣т̣ха̄йа йа̄гуа̄дӣни пачати харати бходжети, нандира̄гам̣ нисса̄йа атидуккхам̣ анубхоти. со екадивасам̣ бхаттагехадва̄рена гаччхантим̣ кхуджджам̣ дисва̄ паккоси. са̄ пабха̄ватийа̄ бхайена тасса сантикам̣ гантум̣ ависахантӣ туритатурита̄ вийа гаччхати. атха нам̣ вегена упагантва̄ ‘‘кхудждже’’ти а̄ха.
са̄ ниваттитва̄ т̣хита̄ ‘‘ко есо’’ти ватва̄ ‘‘тумха̄кам̣ саддам̣ на сун̣а̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ ‘‘кхудждже твампи са̄минӣпи те убхопи ативийа тхаддха̄, еттакам̣ ка̄лам̣ тумха̄кам̣ сантике васанто а̄рогйаса̄санаматтампи на лабха̄ми, деййадхаммам̣ пана ким̣ дассатха, тит̣т̣хату та̄ветам̣, апи ме пабха̄ватим̣ мудукам̣ катва̄ дассетум̣ саккхиссасӣ’’ти а̄ха ¶ . са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. атха нам̣ ‘‘саче ме там̣ дассетум̣ саккхиссаси, кхуджджабха̄вам̣ те уджукам̣ катва̄ гӣвеййакам̣ дасса̄мӣ’’ти палобхенто пан̃ча га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘неккхам̣ ¶ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, олокеййа пабха̄ватӣ.
‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, а̄лапеййа пабха̄ватӣ.
‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, умха̄йеййа пабха̄ватӣ.
‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, памха̄йеййа пабха̄ватӣ.
‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те ка̄рессам̣, патва̄ кхудждже куса̄ватим̣;
саче мам̣ на̄гана̄сӯрӯ, па̄н̣ӣхи упасампхусе’’ти.
таттха неккхам̣ гӣвам̣ тети тава гӣвеййам̣ саббасуван̣н̣амайамева ка̄ресса̄мӣти аттхо. ‘‘неккхам̣ гӣвам̣ те карисса̄мӣ’’типи па̄т̣хо, тава гӣва̄йа неккхамайам̣ пил̣андханам̣ пил̣андхесса̄мӣти аттхо. олокеййа̄ти саче тава вачанена мам̣ пабха̄ватӣ олокеййа, саче мам̣ та̄йа олока̄петум̣ саккхиссасӣти аттхо. ‘‘а̄лапеййа̄’’тиа̄дӣсупи есева найо. еттха пана умха̄йеййа̄ти мандахаситавасена париха̄сеййа. памха̄йеййа̄ти маха̄хаситавасена париха̄сеййа.
са̄ ¶ тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘гаччхатха тумхе, дева, катипа̄хаччайена нам̣ тумха̄кам̣ васе карисса̄ми, пассатха ме параккама’’нти ватва̄ там̣ каран̣ӣйам̣ тӣретва̄ пабха̄ватийа̄ сантикам̣ гантва̄ тасса̄ васанагаббхам̣ содхентӣ вийа пахаран̣айоггам̣ лед̣д̣укхан̣д̣ампи асесетва̄ антамасо па̄дука̄пи нӣхаритва̄ сакалагаббхам̣ саммаджджитва̄ габбхадва̄ре умма̄рам̣ антарам̣ катва̄ учча̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ пабха̄ватийа̄ екам̣ нӣчапӣт̣хакам̣ аттхаритва̄ ‘‘ехи, амма, сӣсе те ¶ ӯка̄ вичинисса̄мӣ’’ти там̣ таттха пӣт̣хаке нисӣда̄петва̄ аттано ӯруантаре тасса̄ сӣсам̣ т̣хапетва̄ тхокам̣ кан̣д̣уйитва̄ ‘‘ахо имисса̄ сӣсе бахӯ ӯка̄’’ти сакасӣсато ӯка̄ гахетва̄ тасса̄ хаттхе т̣хапетва̄ ‘‘пасса киттака̄ те сӣсе ӯка̄’’ти пийакатхам̣ катхетва̄ маха̄саттасса гун̣ам̣ катхентӣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ хи нӯна̄йам̣ ра̄джапуттӣ, кусе са̄тампи виндати;
а̄л̣а̄рике бхате посе, ветанена анаттхике’’ти.
тассаттхо – екам̣сена айам̣ ра̄джапуттӣ пуббе куса̄ватӣнагаре кусанариндасса сантике ма̄ла̄гандхавилепанаваттха̄лан̇ка̄равасена аппаматтакампи са̄там̣ на виндати на лабхати, тамбӯламаттампи етена етисса̄ диннапуббам̣ на бхависсати. ким̣ка̄ран̣а̄? иттхийо на̄ма екадивасампи ан̇кам̣ аваттхаритва̄ нипаннаса̄микамхи хадайам̣ бхиндитум̣ на сакконти, айам̣ пана а̄л̣а̄рике бхате посе а̄л̣а̄рикаттан̃ча бхатакаттан̃ча упагате етасмим̣ пурисе мӯленапи анаттхике кевалам̣ там̣йева нисса̄йа раджджам̣ паха̄йа а̄гантва̄ евам̣ дуккхам̣ анубхаванте пат̣исантха̄раматтампи на кароти, сачепи те, амма, тасмим̣ синехо наттхи, сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄ мам̣ нисса̄йа киламатӣти тасса кин̃чидева да̄тум̣ арахасӣти.
са̄ там̣ сутва̄ кхуджджа̄йа куджджхи. атха нам̣ кхуджджа̄ гӣва̄йам̣ гахетва̄ антогаббхе кхипитва̄ сайам̣ бахи хутва̄ два̄рам̣ пидха̄йа а̄вин̃чханараджджумхи оламбантӣ ат̣т̣ха̄си. пабха̄ватӣ там̣ гахетум̣ асакконтӣ два̄рамӯле т̣хатва̄ аккосантӣ итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ хи нӯна̄йам̣ са̄ кхуджджа̄, лабхати дживха̄йа чхеданам̣;
суниситена саттхена, евам̣ дуббха̄ситам̣ бхан̣а’’нти.
таттха суниситена̄ти сут̣т̣ху ниситена тикхин̣асаттхена. евам̣ дуббха̄ситанти евам̣ асотаббайуттакам̣ дуббха̄ситам̣ бхан̣антӣ.
атха кхуджджа̄ а̄вин̃чанараджджум̣ гахетва̄ т̣хита̄ва ‘‘ниппан̃н̃е дуббинӣте тава рӯпам̣ ким̣ кариссати, ким̣ майам̣ тава рӯпам̣ кха̄дитва̄ йа̄песса̄ма̄’’ти ватва̄ терасахи ¶ га̄тха̄хи бодхисаттасса гун̣ам̣ пака̄сентӣ кхуджджа̄гаджджитам̣ на̄ма гаджджи –
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
маха̄йасоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ ¶ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
махаддханоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
махаббалоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
маха̄рат̣т̣хоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
маха̄ра̄джа̄ти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
сӣхассароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
ваггуссароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
биндуссароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
ман̃джуссароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
мадхуссароти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
сатасиппоти катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
кхаттийотипи катва̄на, карассу ручире пийам̣.
‘‘ма̄ ¶ ¶ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена пабха̄вати;
кусара̄джа̄ти катва̄на, карассу ручире пийа’’нти.
таттха ма̄ нам̣ рӯпена па̄меси, а̄рохена, пабха̄ватӣти аре пабха̄вати, ма̄ твам̣ етам̣ кусанариндам̣ аттано рӯпена а̄рохапарин̣а̄хена памини, евам̣ пама̄н̣ам̣ ган̣хи. маха̄йасоти маха̄нубха̄во соти евам̣ хадайе катва̄на ручире пийадассане карассу тасса пийам̣. а̄нубха̄войева хисса рӯпанти вадати. еса найо саббаттха. апи ча маха̄йасоти маха̄парива̄ро. махаддханоти маха̄бхого. махаббалоти ¶ маха̄тха̄мо. маха̄рат̣т̣хоти випуларат̣т̣хо. маха̄ра̄джа̄ти сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄. сӣхассароти сӣхасаддасама̄насаддо. ваггуссароти лӣла̄йуттассаро. биндуссароти сампин̣д̣итагханассаро. ман̃джуссароти сундарассаро. мадхуссароти мадхурайуттассаро. сатасиппоти паресам̣ сантике асиккхитва̄ аттано баленева ниппханнаанекасатасиппо. кхаттийоти окка̄капавен̣ийам̣ джа̄то асамбхиннакхаттийо. кусара̄джа̄ти саккадаттийакусатин̣асама̄нана̄мо ра̄джа̄. еварӯпо хи ан̃н̃о ра̄джа̄ на̄ма наттхӣти джа̄нитва̄ етасса пийам̣ карохӣти кхуджджа̄ еттака̄хи га̄тха̄хи тасса гун̣ам̣ катхеси.
пабха̄ватӣ тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘кхудждже ативийа гаджджаси, хаттхена па̄пун̣антӣ саса̄микабха̄вам̣ те джа̄на̄песса̄мӣ’’ти кхуджджам̣ таджджеси. са̄пи там̣ ‘‘ахам̣ там̣ раккхама̄на̄ питуно те кусара̄джасса а̄гатабха̄вам̣ на̄рочесим̣, хоту, аджджа ран̃н̃о а̄рочесса̄мӣ’’ти махантена саддена бха̄йа̄песи. са̄пи ‘‘кочидева сун̣еййа̄’’ти кхуджджам̣ сан̃н̃а̄песи. бодхисаттопи там̣ пасситум̣ алабханто сатта ма̄се дуббходжанена дуккхасеййа̄йа киламанто чинтеси – ‘‘ко ме ета̄йа аттхо, сатта ма̄се васанто етам̣ пасситумпи на лабха̄ми, ативийа каккхал̣а̄ са̄хасика̄, гантва̄ ма̄та̄питаро пассисса̄мӣ’’ти. тасмим̣ кхан̣е сакко а̄вадждженто тасса уккан̣т̣хитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘ра̄джа̄ сатта ма̄се пабха̄ватим̣ дат̣т̣хумпи на лабхи, лабхана̄ка̄рамасса карисса̄мӣ’’ти маддаран̃н̃о дӯте катва̄ саттаннам̣ ¶ ра̄джӯнам̣ дӯтам̣ па̄хенто ‘‘пабха̄ватӣ, кусара̄джам̣ чхад̣д̣етва̄ а̄гата̄, а̄гаччханту пабха̄ватим̣ ган̣хантӯ’’ти екекасса висум̣ висум̣ са̄санам̣ пахин̣и. те маха̄парива̄рена гантва̄ нагарам̣ патва̄ ан̃н̃аман̃н̃асса а̄гатака̄ран̣ам̣ на джа̄нанти. те ‘‘твам̣ касма̄ а̄гато, твам̣ касма̄ а̄гатосӣ’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ н̃атва̄ куджджхитва̄ ‘‘екам̣ кира дхӣтарам̣ саттаннам̣ дассати, пассатхасса ана̄ча̄рам̣, уппан̣д̣ети но, ган̣хатха на’’нти ‘‘саббесампи амха̄кам̣ пабха̄ватим̣ дету йуддхам̣ ва̄’’ти са̄сана̄ни пахин̣итва̄ нагарам̣ парива̄райим̣су. маддара̄джа̄ са̄санам̣ сутва̄ бхӣтатасито амачче а̄мантетва̄ ‘‘ким̣ карома̄’’ти пуччхи. атха нам̣ амачча̄ ‘‘дева ¶ ¶ , саттапи ра̄джа̄но пабха̄ватим̣ нисса̄йа а̄гата̄, ‘саче на дассати, па̄ка̄рам̣ бхиндитва̄ нагарам̣ пависитва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄петва̄ там̣ ган̣хисса̄ма̄’ти ваданти, па̄ка̄ре абхиннейева тесам̣ пабха̄ватим̣ песесса̄ма̄’’ти ватва̄ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘ете на̄га̄ упаттхаддха̄, саббе тит̣т̣ханти ваммита̄;
пура̄ мадданти па̄ка̄рам̣, а̄нентетам̣ пабха̄вати’’нти.
таттха упаттхаддха̄ти атитхаддха̄ даппита̄. а̄нентетам̣ пабха̄ватинти а̄ненту етам̣ пабха̄ватинти са̄сана̄ни пахин̣им̣су. тасма̄ йа̄ва ете на̄га̄ па̄ка̄рам̣ на мадданти, та̄ва несам̣ пабха̄ватим̣ песехи, маха̄ра̄джа̄ти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘сача̄хам̣ екасса пабха̄ватим̣ песесса̄ми, сеса̄ йуддхам̣ кариссанти, на сакка̄ екасса да̄тум̣, сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄нам̣ ‘вирӯпо’ти чхад̣д̣етва̄ а̄гата̄ а̄гаманасса пхалам̣ лабхату, вадхитва̄на нам̣ сатта кхан̣д̣а̄ни катва̄ саттаннам̣ кхаттийа̄нам̣ песесса̄мӣ’’ти ваданто анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘сатта биле каритва̄на, ахаметам̣ пабха̄ватим̣;
кхаттийа̄нам̣ падасса̄ми, йе мам̣ хантум̣ идха̄гата̄’’ти.
тасса са̄ катха̄ сакаланивесане па̄кат̣а̄ ахоси. парича̄рика̄ гантва̄ ‘‘ра̄джа̄ кира там̣ сатта кхан̣д̣а̄ни катва̄ саттаннам̣ ра̄джӯнам̣ песессатӣ’’ти пабха̄ватийа̄ а̄рочесум̣. са̄ маран̣абхайабхӣта̄ а̄сана̄ вут̣т̣ха̄йа бхагинӣхи паривута̄ ма̄ту сиригаббхам̣ агама̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘авут̣т̣хахи ¶ ра̄джапуттӣ, са̄ма̄ косеййава̄синӣ;
ассупун̣н̣ехи неттехи, да̄сӣган̣апураккхата̄’’ти.
таттха са̄ма̄ти суван̣н̣аван̣н̣а̄. косеййава̄синӣти суван̣н̣акхачитакосеййанивасана̄.
са̄ ма̄ту сантикам̣ гантва̄ ма̄тарам̣ вандитва̄ паридевама̄на̄ а̄ха –
‘‘там̣ ¶ ¶ нӯна каккӯпанисевитам̣ мукхам̣, а̄да̄саданта̄тхарупаччавеккхитам̣;
субхам̣ сунеттам̣ вираджам̣ анан̇ган̣ам̣, чхуддхам̣ ване т̣хассати кхаттийехи.
‘‘те нӯна ме асите веллитагге, кесе мудӯ чанданаса̄ралитте;
сама̄куле сӣватхика̄йа маджджхе, па̄дехи гиджджха̄ парикад̣д̣хиссанти.
‘‘та̄ нӯна ме тамбанакха̄ сулома̄, ба̄ха̄ мудӯ чанданаса̄ралитта̄;
чхинна̄ ване уджджхита̄ кхаттийехи, гайха дхан̇ко гаччхати йенака̄мам̣.
‘‘те нӯна та̄лӯпанибхе аламбе, нисевите ка̄сикачанданена;
тханесу ме ламбиссати син̇га̄ло, ма̄тӯва путто тарун̣о танӯджо.
‘‘там̣ нӯна сон̣им̣ путхулам̣ сукот̣т̣итам̣, нисевитам̣ кан̃чанамекхала̄хи;
чхиннам̣ ване кхаттийехӣ аваттхам̣, син̇га̄ласан̇гха̄ парикад̣д̣хиссанти.
‘‘сон̣а̄ дхан̇ка̄ син̇га̄ла̄ ча, йе чан̃н̃е санти да̄т̣хино;
аджара̄ нӯна хессанти, бхаккхайитва̄ пабха̄ватим̣.
‘‘саче ¶ мам̣са̄ни харим̣су, кхаттийа̄ дӯрага̄мино;
ат̣т̣хӣни амма йа̄читва̄, анупатхе даха̄тха нам̣.
‘‘кхетта̄ни амма ка̄ретва̄, кан̣ика̄реттха ропайа;
йада̄ те пуппхита̄ ассу, хеманта̄нам̣ химаччайе;
сареййа̄тха мамам̣ амма, евам̣ван̣н̣а̄ пабха̄ватӣ’’ти.
таттха каккӯпанисевитантила каккӯпанисевитанти са̄сапакаккалон̣акаккаматтикакаккатилакаккахалиддикаккамукхачун̣н̣акехи имехи пан̃чахи каккехи упанисевитам̣. а̄да̄саданта̄тхарупаччавеккхитанти ¶ дантамайатхарумхи а̄да̄се паччавеккхитам̣ таттха олокетва̄ ман̣д̣итам̣. субханти субхамукхам̣. вираджанти вигатараджам̣ ниммалам̣. анан̇ган̣анти ган̣д̣апил̣ака̄дидосарахитам̣. чхуддханти амма еварӯпам̣ мама мукхам̣ аддха̄ ида̄ни кхаттийехи чхад̣д̣итам̣ ване ¶ аран̃н̃е т̣хассатӣти паридевати. аситети ка̄л̣аке. веллитаггети уннатагге. сӣватхика̄йа̄ти суса̄намхи. парикад̣д̣хиссантӣти еварӯпе мама кесе мануссамам̣сакха̄дака̄ гиджджха̄ па̄дехи пахаритва̄ нӯна парикад̣д̣хиссанти. гайха дхан̇ко гаччхати йенака̄манти амма мама еварӯпам̣ ба̄хам̣ нӯна дхан̇ко гахетва̄ лун̃джитва̄ кха̄данто йенака̄мам̣ гаччхиссати.
та̄лӯпанибхети суван̣н̣ата̄лапхаласадисе. ка̄сикачанданена̄ти сукхумачанданена нисевите. тханесу мети амма мама суса̄не патита̄йа еварӯпе тхане дисва̄ мукхена д̣ам̣ситва̄ тесу ме тханесу аттано тануджо ма̄ту тарун̣апутто вийа нӯна син̇га̄ло ламбиссати. сон̣инти кат̣им̣. сукот̣т̣итанти гоханукена пахаритва̄ сувад̣д̣хитам̣. аваттханти чхад̣д̣итам̣. бхаккхайитва̄ти амма ете еттака̄ нӯна мама мам̣сам̣ кха̄дитва̄ аджара̄ бхависсанти.
саче мам̣са̄ни харим̣сӯти амма саче те кхаттийа̄ майим̣ пат̣ибаддхачитта̄ мама мам̣са̄ни хареййум̣, атха тумхе ат̣т̣хӣни йа̄читва̄ анупатхе даха̄тханам̣, джан̇гхамаггамаха̄магга̄нам̣ антаре дахеййа̄тха̄ти вадати. кхетта̄нӣти амма мама джха̄питат̣т̣ха̄не ма̄ла̄диваттхӯни ка̄ретва̄ еттха етесу кхеттесу кан̣ика̄раруккхе ропайа. химаччайети химапа̄та̄тиккаме пхаггун̣ама̄се. сареййа̄тха̄ти тесам̣ пуппха̄нам̣ суван̣н̣ачан̇кот̣акам̣ пӯретва̄ ӯрӯсу т̣хапетва̄ мама дхӣта̄ пабха̄ватӣ евам̣ван̣н̣а̄ти сареййа̄тха.
ити ¶ са̄ маран̣абхайатаджджита̄ ма̄ту сантике вилапи. маддара̄джа̄пи ‘‘пхарасун̃ча ган̣д̣икан̃ча гахетва̄ чорагха̄тако идхева а̄гаччхатӯ’’ти а̄н̣а̄песи. тасса а̄гаманам̣ сакалара̄джагехе па̄кат̣ам̣ ахоси. атхасса а̄гатабха̄вам̣ сутва̄ пабха̄ватийа̄ ма̄та̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ сокасамаппита̄ ран̃н̃о сантикам̣ агама̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тасса̄ ма̄та̄ удат̣т̣ха̄си, кхаттийа̄ деваван̣н̣инӣ;
дисва̄ асин̃ча сӯнан̃ча, ран̃н̃о маддассантепуре’’ти.
таттха ¶ удат̣т̣ха̄сӣти а̄сана̄ ут̣т̣ха̄йа ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ат̣т̣ха̄си. дисва̄ асин̃ча сӯнан̃ча̄ти антепурамхи алан̇катамаха̄тале ран̃н̃о пурато никкхиттам̣ пхарасун̃ча ган̣д̣икан̃ча дисва̄ вилапантӣ га̄тхама̄ха –
‘‘имина̄ ¶ нӯна асина̄, сусан̃н̃ам̣ танумаджджхимам̣;
дхӣтарам̣ мадда хантва̄на, кхаттийа̄нам̣ падассасӣ’’ти.
таттха асина̄ти пхарасум̣ сандха̄йа̄ха. со хи имасмим̣ т̣ха̄не аси на̄ма джа̄то. сусан̃н̃ам̣ танумаджджхиманти сут̣т̣ху сан̃н̃а̄там̣ танумаджджхимам̣.
атха нам̣ ра̄джа̄ сан̃н̃а̄пенто а̄ха – ‘‘деви, ким̣ катхеси, тава дхӣта̄ сакаладжамбудӣпе аггара̄джа̄нам̣ ‘вирӯпо’ти чхад̣д̣етва̄ гатамагге падавалан̃дже авинат̣т̣хейева маччум̣ нала̄т̣ена̄да̄йа а̄гата̄, ида̄ни аттано рӯпам̣ нисса̄йа ӣдисам̣ пхалам̣ лабхатӯ’’ти. са̄ тасса вачанам̣ сутва̄ дхӣту сантикам̣ гантва̄ вилапантӣ а̄ха –
‘‘на ме ака̄си вачанам̣, аттхака̄ма̄йа путтике;
са̄джджа лохитасан̃чханна̄, гаччхаси йамаса̄дханам̣.
‘‘евама̄паджджатӣ посо, па̄пийан̃ча нигаччхати;
йо ве хита̄нам̣ вачанам̣, на кароти аттхадассинам̣.
‘‘саче ча аджджа дха̄реси, кума̄рам̣ ча̄рудассанам̣;
кусена джа̄там̣ кхаттийам̣, суван̣н̣аман̣имекхалам̣;
пӯджитам̣ н̃а̄тисан̇гхехи, на гаччхаси йамаккхайам̣.
‘‘йаттхассу ¶ бхерӣ надати, кун̃джаро ча никӯджати;
кхаттийа̄нам̣ куле бхадде, кинну сукхатарам̣ тато.
‘‘ассо ча сисати два̄ре, кума̄ро упародати;
кхаттийа̄нам̣ куле бхадде, кинну сукхатарам̣ тато.
‘‘майӯракон̃ча̄бхируде, кокила̄бхиникӯджите;
кхаттийа̄нам̣ куле бхадде, кинну сукхатарам̣ тато’’ти.
таттха ¶ путтикети там̣ а̄лапати. идам̣ вуттам̣ хоти – амма, идха ким̣ кариссаси, са̄микасса сантикам̣ гаччха, ма̄ рӯпамадена маджджӣти евам̣ йа̄чантийа̄пи ме вачанам̣ на ака̄си, са̄ твам̣ аджджа лохитасан̃чханна̄ гаччхаси йамаса̄дханам̣, маччура̄джасса бхаванам̣ ¶ гамиссасӣти. па̄пийан̃ча̄ти ито па̄патаран̃ча нигаччхати. саче ча аджджа дха̄ресӣти, амма, саче твам̣ читтасса васам̣ агантва̄ кусанариндам̣ пат̣ичча ладдхам̣ аттано рӯпена садисам̣ ча̄рудассанам̣ кума̄рам̣ аджджа дха̄райиссаси. йамаккхайанти евам̣ санте йаманивесанам̣ на гаччхеййа̄си. тато йамхи кхаттийакуле айам̣ вибхӯти, тамха̄ на̄на̄бхерисаддена чева маттава̄ран̣акон̃чана̄дена ча нинна̄дита̄ куса̄ватӣра̄джакула̄ ким̣ ну сукхатарам̣ дисва̄ идха̄гата̄сӣти аттхо. сисатӣти хасати. кума̄роти сусиккхито гандхаббакума̄ро. упародатӣти на̄на̄тӯрийа̄ни гахетва̄ упаха̄рам̣ кароти. кокила̄бхиникӯджитети кусара̄джакуле са̄йам̣ па̄то паваттаначчагӣтава̄дитӯпаха̄рам̣ пат̣иппхарантӣ вийа кокилехи абхиникӯджите.
ити са̄пи еттака̄хи га̄тха̄хи та̄йа саддхим̣ саллапитва̄ ‘‘саче аджджа кусанариндо идха асса, име сатта ра̄джа̄но пала̄петва̄ мама дхӣтарам̣ дуккха̄ памочетва̄ а̄да̄йа гаччхеййа̄’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘кахам̣ ну кхо саттумаддано, парарат̣т̣хаппамаддано;
кусо сол̣а̄рапан̃н̃а̄н̣о, йо но дуккха̄ памочайе’’ти.
таттха сол̣а̄рапан̃н̃а̄н̣оти ул̣а̄рапан̃н̃о.
тато ¶ пабха̄ватӣ ‘‘мама ма̄ту кусасса ван̣н̣ам̣ бхан̣антийа̄ мукхам̣ наппахоти, а̄чиккхисса̄ми та̄васса̄ тасса идхева а̄л̣а̄рикакаммам̣ катва̄ васанабха̄ва’’нти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘идхева со саттумаддано, парарат̣т̣хаппамаддано;
кусо сол̣а̄рапан̃н̃а̄н̣о, йо те саббе вадхиссатӣ’’ти.
атхасса̄ ма̄та̄ ‘‘айам̣ маран̣абхайабхӣта̄ виппалапатӣ’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘умматтика̄ ¶ ну бхан̣аси, андхаба̄ла̄ пабха̄саси;
кусо че а̄гато асса, ким̣ на джа̄нему там̣ майа’’нти.
таттха андхаба̄ла̄ти саммӯл̣ха̄ ан̃н̃а̄н̣а̄ хутва̄. ким̣ на джа̄немӯти кена ка̄ран̣ена там̣ на джа̄неййа̄ма. со хи антара̄магге т̣хитова амха̄кам̣ са̄санам̣ песеййа, самусситаддхаджа̄ чатуран̇гинӣсена̄ пан̃н̃а̄йетха, твам̣ пана маран̣абхайена катхесӣти.
са̄ ¶ евам̣ вутте ‘‘на ме ма̄та̄ саддахати, тасса идха̄гантва̄ сатта ма̄се васанабха̄вам̣ на джа̄на̄ти, дассесса̄ми на’’нти чинтетва̄ ма̄тарам̣ хаттхе гахетва̄ сӣхапан̃джарам̣ виваритва̄ хаттхам̣ паса̄ретва̄ дассентӣ га̄тхама̄ха –
‘‘есо а̄л̣а̄рико посо, кума̄рӣпурамантаре;
дал̣хам̣ катва̄на сам̣веллим̣, кумбхим̣ дховати он̣ато’’ти.
таттха кума̄рӣпурамантарети ва̄тапа̄не т̣хита̄ тава дхӣта̄нам̣ кума̄рӣнам̣ васанат̣т̣ха̄нантаре нам̣ олокехи. сам̣веллинти каччхам̣ бандхитва̄ кумбхим̣ дховати.
со кира тада̄ ‘‘аджджа ме маноратхо маттхакам̣ па̄пун̣иссати, аддха̄ маран̣абхайатаджджита̄, пабха̄ватӣ, мама а̄гатабха̄вам̣ катхессати, бха̄джана̄ни дховитва̄ пат̣иса̄месса̄мӣ’’ти удакам̣ а̄харитва̄ бха̄джана̄ни дховитум̣ а̄рабхи. атха нам̣ ма̄та̄ парибха̄сантӣ га̄тхама̄ха –
‘‘вен̣ӣ твамаси чан̣д̣а̄лӣ, адӯси кулагандхинӣ;
катхам̣ маддакуле джа̄та̄, да̄сам̣ кайира̄си ка̄мука’’нти.
таттха ¶ вен̣ӣти таччхика̄. адӯси кулагандхинӣти уда̄ху твам̣ куладӯсика̄. ка̄муканти катхам̣ на̄ма твам̣ еварӯпе куле джа̄та̄ аттано са̄микам̣ да̄сам̣ кареййа̄сӣти.
тато пабха̄ватӣ ‘‘мама ма̄та̄ имасса мам̣ нисса̄йа евам̣ васанабха̄вам̣ на джа̄на̄ти ман̃н̃е’’ти чинтетва̄ итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘намхи ¶ вен̣ӣ на чан̣д̣а̄лӣ, на чамхи кулагандхинӣ;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃асӣ’’ти.
таттха окка̄капуттоти, амма, еса окка̄капутто, твам̣ пана ‘‘да̄со’’ти ман̃н̃аси, касма̄ нам̣ ахам̣ ‘‘да̄со’’ти катхесса̄мӣти.
ида̄нисса йасам̣ ван̣н̣ентӣ а̄ха –
‘‘йо бра̄хман̣асахасса̄ни, сада̄ бходжети вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси.
йасса ¶ на̄гасахасса̄ни, сада̄ йодженти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси.
‘‘йасса ассасахасса̄ни, сада̄ йодженти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси.
‘‘йасса ратхасахасса̄ни, сада̄ йодженти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси;
йасса усабхасахасса̄ни, сада̄ йодженти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃аси.
‘‘йасса дхенусахасса̄ни, сада̄ духанти вӣсатим̣;
окка̄капутто бхадданте, твам̣ ну да̄соти ман̃н̃асӣ’’ти.
евам̣ та̄йа пан̃чахи га̄тха̄хи маха̄саттасса йасо ван̣н̣ито. атхасса̄ ма̄та̄ ‘‘айам̣ асамбхита̄ катхам̣ катхети, аддха̄ евамета’’нти саддахитва̄ ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочеси. со вегена пабха̄ватийа̄ сантикам̣ ¶ гантва̄ ‘‘саччам̣ кира, амма, кусара̄джа̄ идха̄гато’’ти. ‘‘а̄ма та̄та, аджджасса сатта ма̄са̄ атикканта̄ тава дхӣта̄нам̣ а̄л̣а̄рикаттам̣ каронтасса̄’’ти. со тасса̄ асаддаханто кхуджджам̣ пуччхитва̄ йатха̄бхӯтам̣ сутва̄ дхӣтарам̣ гараханто га̄тхама̄ха –
‘‘таггха ¶ те дуккат̣ам̣ ба̄ле, йам̣ кхаттийам̣ махаббалам̣;
на̄гам̣ ман̣д̣ӯкаван̣н̣ена, на там̣ аккха̄сидха̄гата’’нти.
таттха таггха̄ти екам̣сенева.
со дхӣтарам̣ гарахитва̄ вегена тасса сантикам̣ гантва̄ катапат̣исантха̄ро ан̃джалим̣ паггайха аттано аччайам̣ дассенто га̄тхама̄ха –
‘‘апара̄дхам̣ маха̄ра̄джа, твам̣ но кхама ратхесабха;
йам̣ там̣ ан̃н̃а̄тавесена, на̄н̃н̃а̄симха̄ идха̄гата’’нти.
там̣ сутва̄ маха̄сатто ‘‘сача̄хам̣ пхарусам̣ ваккха̄ми, идхевасса хадайам̣ пхалиссати, асса̄сесса̄ми на’’нти чинтетва̄ бха̄джанантаре т̣хитова итарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄дисасса на там̣ чханнам̣, йохам̣ а̄л̣а̄рико бхаве;
тван̃н̃ева ме пасӣдассу, наттхи те дева дуккат̣а’’нти.
ра̄джа̄ тасса сантика̄ пат̣исантха̄рам̣ лабхитва̄ па̄са̄дам̣ абхирухитва̄ пабха̄ватим̣ паккоса̄петва̄ кхама̄панаттха̄йа песетум̣ га̄тхама̄ха –
‘‘гаччха ¶ ба̄ле кхама̄пехи, кусара̄джам̣ махаббалам̣;
кхама̄пито кусо ра̄джа̄, со те дассати джӣвита’’нти.
са̄ питу вачанам̣ сутва̄ бхагинӣхи чева парича̄рика̄хи ча паривута̄ тасса сантикам̣ агама̄си. сопи каммака̄равесена т̣хитова тасса̄ аттано сантикам̣ а̄гаманам̣ н̃атва̄ ‘‘аджджа пабха̄ватийа̄ ма̄нам̣ бхиндитва̄ па̄дамӯле нам̣ калале нипаджджа̄песса̄мӣ’’ти саббам̣ аттана̄ а̄бхатам̣ удакам̣ чхад̣д̣етва̄ кхаламан̣д̣аламаттам̣ т̣ха̄нам̣ маддитва̄ екакалалам̣ ака̄си. са̄ тасса сантикам̣ гантва̄ тасса па̄десу нипатитва̄ калалапит̣т̣хе нипанна̄ там̣ кхама̄песи. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘питусса ¶ ¶ вачанам̣ сутва̄, деваван̣н̣ӣ пабха̄ватӣ;
сираса̄ аггахӣ па̄де, кусара̄джам̣ махаббала’’нти.
таттха сираса̄ти сираса̄ нипатитва̄ кусара̄джа̄нам̣ па̄де аггахесӣти.
гахетва̄ ча пана нам̣ кхама̄пентӣ тиссо га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘йа̄ма̄ ратйо атикканта̄, та̄ма̄ дева тайа̄ вина̄;
ванде те сираса̄ па̄де, ма̄ ме куджджха ратхесабха.
‘‘саббам̣ те пат̣иджа̄на̄ми, маха̄ра̄джа сун̣охи ме;
на ча̄пи аппийам̣ туйхам̣, кареййа̄ми ахам̣ пуна.
‘‘евам̣ че йа̄чама̄на̄йа, вачанам̣ ме на ка̄хаси;
ида̄ни мам̣ та̄то хантва̄, кхаттийа̄нам̣ падассатӣ’’ти.
таттха ратйоти раттийо. та̄ма̄ти та̄ има̄ сабба̄пи тайа̄ вина̄ атикканта̄. саббам̣ те пат̣иджа̄на̄мӣти, маха̄ра̄джа, еттакам̣ ка̄лам̣ майа̄ тава аппийамева катам̣, идам̣ те ахам̣ саббам̣ пат̣иджа̄на̄ми, апарампи сун̣охи ме, ито пат̣т̣ха̄йа̄хам̣ пуна туйхам̣ аппийам̣ на карисса̄ми. евам̣ чети саче евам̣ йа̄чама̄на̄йа мама твам̣ вачанам̣ на кариссасӣти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘сача̄хам̣ ‘имам̣ тван̃чева джа̄ниссасӣ’ти ваккха̄ми, хадайамасса̄ пхалиссати, асса̄сесса̄ми на’’нти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘евам̣ те йа̄чама̄на̄йа, ким̣ на ка̄ха̄ми те вачо;
викуддхо тйасми калйа̄н̣и, ма̄ твам̣ бха̄йи пабха̄вати.
‘‘саббам̣ ¶ те пат̣иджа̄на̄ми, ра̄джапутти сун̣охи ме;
на ча̄пи аппийам̣ туйхам̣, кареййа̄ми ахам̣ пуна.
‘‘тава ¶ ка̄ма̄ хи суссон̣и, паху дуккхам̣ титиккхисам̣;
бахум̣ маддакулам̣ хантва̄, найитум̣ там̣ пабха̄ватӣ’’ти.
таттха ким̣ на ка̄ха̄мӣти ким̣ка̄ран̣а̄ тава вачанам̣ на карисса̄ми. викуддхо тйасмӣти викуддхо никкопо те асмим̣. саббам̣ тети викуддхабха̄ван̃ча ида̄ни аппийакаран̣ан̃ча убхайам̣ те идам̣ саббамева пат̣иджа̄на̄ми. тава ка̄ма̄ти тава ¶ ка̄мена там̣ иччхама̄но. титиккхисанти адхива̄семи. бахум̣ маддакулам̣ хантва̄ найитум̣ танти бахумаддара̄джакулам̣ ханитва̄ балакка̄рена там̣ нетум̣ саматтхоти.
атха со саккасса деваран̃н̃о парича̄рикам̣ вийа там̣ аттано парича̄рикам̣ дисва̄ кхаттийама̄нам̣ уппа̄детва̄ ‘‘майи кира дхарама̄нейева мама бхарийам̣ ан̃н̃е гахетва̄ гамиссантӣ’’ти сӣхо вийа ра̄джан̇ган̣е виджамбхама̄но ‘‘сакаланагарава̄сино ме а̄гатабха̄вам̣ джа̄нантӯ’’ти вагганто наданто сел̣енто аппхот̣енто ‘‘ида̄ни те джӣвагга̄хам̣ гахесса̄ми, ратха̄дайо ме йоджентӯ’’ти анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йоджайанту ратхе ассе, на̄на̄читте сама̄хите;
атха даккхатха ме вегам̣, видхамантасса саттаво’’ти.
таттха на̄на̄читтети на̄на̄лан̇ка̄равичитте. сама̄хитети ассе сандха̄йа вуттам̣, сусиккхите ниббисеванети аттхо. атха даккхатха ме веганти атха ме параккамам̣ пассиссатха̄ти.
саттӯнам̣ ган̣ханам̣ на̄ма майхам̣ бха̄ро, гаччха твам̣ нхатва̄ алан̇каритва̄ па̄са̄дам̣ а̄руха̄ти там̣ уййоджеси. маддара̄джа̄писса париха̄ракаран̣аттхам̣ амачче пахин̣и. те тасса маха̄насадва̄рейева са̄н̣им̣ париккхипитва̄ каппаке упат̣т̣хапесум̣. со катамассукаммо сӣсам̣нха̄то сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито амачча̄дӣхи паривуто ‘‘па̄са̄дам̣ абхирухисса̄мӣ’’ти диса̄ вилокетва̄ аппхот̣еси. олокитаолокитат̣т̣ха̄нам̣ викампи. со ‘‘ида̄ни ме параккамам̣ пассиссатха̄’’ти а̄ха. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘тан̃ча таттха удиккхим̣су, ран̃н̃о маддассантепуре;
виджамбхама̄нам̣ сӣхам̣ва, пхот̣ентам̣ дигун̣ам̣ бхуджа’’нти.
тассаттхо ¶ ¶ – тан̃ча таттха виджамбхантам̣ аппхот̣ентам̣ ран̃н̃о антепуре ва̄тапа̄на̄ни виваритва̄ иттхийо удиккхим̣сӯти.
атхасса маддара̄джа̄ катаа̄нен̃джака̄ран̣ам̣ алан̇катаварава̄ран̣ам̣ песеси. со самусситасетаччхаттам̣ хаттхиккхандхам̣ а̄руйха ‘‘пабха̄ватим̣ а̄нетха̄’’ти тампи паччхато нисӣда̄петва̄ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа паривуто па̄чӣнадва̄рена ¶ никкхамитва̄ парасенам̣ олокетва̄ ‘‘ахам̣ кусара̄джа̄, джӣвитаттхика̄ урена нипаджджантӯ’’ти тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надитва̄ саттумадданам̣ ака̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘хаттхиккхандхан̃ча а̄руйха, а̄ропетва̄ пабха̄ватим̣;
сан̇га̄мам̣ отаритва̄на, сӣхана̄дам̣ надӣ кусо.
‘‘тасса там̣ надато сутва̄, сӣхассевитаре мига̄;
кхаттийа̄ випала̄йим̣су, кусасаддабхайат̣т̣ита̄.
‘‘хаттха̄роха̄ анӣкат̣т̣ха̄, ратхика̄ паттика̄рака̄;
ан̃н̃аман̃н̃асса чхинданти, кусасаддабхайат̣т̣ита̄.
‘‘тасмим̣ сан̇га̄масӣсасмим̣, пасситва̄ хат̣т̣хама̄насо;
кусасса ран̃н̃о девиндо, ада̄ верочанам̣ ман̣им̣.
‘‘со там̣ виджджхитва̄ сан̇га̄мам̣, ладдха̄ верочанам̣ ман̣им̣;
хаттхиккхандхагато ра̄джа̄, па̄веккхи нагарам̣ пурам̣.
‘‘джӣвагга̄хам̣ гахетва̄на, бандхитва̄ сатта кхаттийе;
сасурассӯпана̄меси, име те дева саттаво.
‘‘саббева те васам̣ гата̄, амитта̄ вихата̄ тава;
ка̄мам̣ карохи те тайа̄, мун̃ча ва̄ те ханассу ва̄’’ти.
таттха ¶ випала̄йим̣сӯти сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ асакконта̄ випаллаттхачитта̄ бхиджджим̣су. кусасаддабхайат̣т̣ита̄ти кусаран̃н̃о саддам̣ нисса̄йа джа̄тена бхайена упаддута̄ мӯл̣хачитта̄. ан̃н̃аман̃н̃асса чхиндантӣти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ чхинданти мадданти. ‘‘бхиндим̣сӯ’’типи па̄т̣хо. тасминти евам̣ бодхисаттасса саддасаваненева сан̇га̄ме бхинне тасмим̣ сан̇га̄масӣсе там̣ маха̄саттасса параккамам̣ пасситва̄ тут̣т̣хахадайо сакко верочанам̣ на̄ма ман̣иккхандхам̣ тасса ада̄си. нагарам̣ пуранти нагарасан̇кха̄там̣ пурам̣. бандхитва̄ти тесан̃н̃ева уттари са̄т̣акена паччха̄ба̄хам̣ бандхитва̄. ка̄мам̣ карохи те тайа̄ти твам̣ аттано ка̄мам̣ иччхам̣ ручим̣ карохи, ете хи тайа̄ да̄са̄ ката̄йева̄ти.
‘‘туйхева саттаво ете, на хи те майха саттаво;
тван̃н̃ева но маха̄ра̄джа, мун̃ча ва̄ те ханассу ва̄’’ти.
таттха тван̃н̃ева ноти, маха̄ра̄джа, твам̣йева амха̄кам̣ иссароти.
евам̣ ¶ вутте маха̄сатто ‘‘ким̣ имехи ма̄ритехи, ма̄ тесам̣ а̄гаманам̣ нираттхакам̣ хоту, пабха̄ватийа̄ канит̣т̣ха̄ сатта маддара̄джадхӣтаро аттхи, та̄ несам̣ да̄песса̄мӣ’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘има̄ те дхӣтаро сатта, девакан̃н̃ӯпама̄ субха̄;
дада̄хи несам̣ екекам̣, хонту джа̄ма̄таро тава̄’’ти.
атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха –
‘‘амха̄кан̃чева та̄сан̃ча, твам̣ но саббесамиссаро;
тван̃н̃ева но маха̄ра̄джа, дехи несам̣ йадиччхасӣ’’ти.
таттха твам̣ но саббесанти, маха̄ра̄джа кусанаринда, ким̣ вадеси, тван̃н̃ева етесан̃ча саттаннам̣ ра̄джӯнам̣ маман̃ча има̄сан̃ча саббесам̣ но иссаро. йадиччхасӣти йади иччхаси, йасса ва̄ йам̣ да̄тум̣ иччхаси, тасса там̣ дехӣти.
евам̣ вутте со та̄ сабба̄пи алан̇ка̄ра̄петва̄ екекасса ран̃н̃о екекам̣ ада̄си. таматтхам̣ пака̄сенто саттха̄ пан̃ча га̄тха̄йо абха̄си –
‘‘екамекасса екекам̣, ада̄ сӣхассаро кусо;
кхаттийа̄нам̣ тада̄ тесам̣, ран̃н̃о маддасса дхӣтаро.
‘‘пӣн̣ита̄ тена ла̄бхена, тут̣т̣ха̄ сӣхассаре кусе;
сакарат̣т̣ха̄ни па̄йим̣су, кхаттийа̄ сатта та̄ваде.
‘‘пабха̄ватин̃ча а̄да̄йа, ман̣им̣ верочанам̣ субхам̣;
куса̄ватим̣ кусо ра̄джа̄, агама̄си махаббало.
‘‘тйассу екаратхе йанта̄, пависанта̄ куса̄ватим̣;
сама̄на̄ ван̣н̣арӯпена, на̄н̃н̃аман̃н̃а̄тирочисум̣.
‘‘ма̄та̄ ¶ путтена сам̣гаччхи, убхайо ча джайампатӣ;
самагга̄ те тада̄ а̄сум̣, пхӣтам̣ дхаран̣има̄васу’’нти.
таттха пӣн̣ита̄ти сантаппита̄. па̄йим̣сӯти ида̄ни аппаматта̄ бхавеййа̄тха̄ти кусанариндена овадита̄ агамам̣су. агама̄сӣти катипа̄хам̣ васитва̄ ‘‘амха̄кам̣ рат̣т̣хам̣ ¶ гамисса̄ма̄’’ти сасурам̣ а̄пуччхитва̄ гато. екаратхе йанта̄ти двепи екаратхам̣ абхируйха гаччханта̄. сама̄на̄ ван̣н̣арӯпена̄ти ван̣н̣ена ча рӯпена ча сама̄на̄ хутва̄. на̄н̃н̃аман̃н̃а̄тирочисунти еко екам̣ на̄тикками. ман̣иратана̄нубха̄вена кира маха̄сатто абхирӯпо ахоси суван̣н̣аван̣н̣о собхаггаппатто, со кира пуббе паччекабуддхасса пин̣д̣апа̄таниссандена буддхапат̣има̄каран̣аниссандена ча евам̣ теджаванто ахоси. сам̣гаччхӣти атхасса ма̄та̄ маха̄саттасса а̄гаманам̣ сутва̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ маха̄саттасса бахум̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ а̄да̄йа паччуггаманам̣ катва̄ сама̄гаччхи. сопи ма̄тара̄ саддхим̣йева нагарам̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ сатта̄хам̣ чхан̣акӣл̣ам̣ кӣл̣итва̄ алан̇катапа̄са̄даталам̣ абхирухи. тепи убхо джайампатика̄ самагга̄ ахесум̣, тато пат̣т̣ха̄йа йа̄ваджӣвам̣ самагга̄ саммодама̄на̄ пхӣтам̣ дхаран̣им̣ аджджха̄васим̣сӯти.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не уккан̣т̣хитабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ма̄та̄питаро маха̄ра̄джакула̄ни ахесум̣, канит̣т̣хо а̄нандо, кхуджджа̄ кхуджджуттара̄, пабха̄ватӣ ра̄хулама̄та̄, париса̄ буддхапариса̄, кусара̄джа̄ пана ахамева ахосинти.
кусаджа̄такаван̣н̣ана̄ пат̣хама̄.
[532] 2. сон̣анандаджа̄такаван̣н̣ана̄
девата̄ нуси гандхабботи идам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ма̄тупосакабхиккхум̣ а̄раббха катхеси. ваттху са̄маджа̄таке (джа̄. 2.22.296 а̄дайо) ваттхусадисам̣. тада̄ пана саттха̄ ‘‘ма̄, бхиккхаве, имам̣ бхиккхум̣ уджджха̄йиттха, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ сакаладжамбудӣпе раджджам̣ лабхама̄на̄пи там̣ аггахетва̄ ма̄та̄питаро посим̣суйева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ¶ ба̄ра̄н̣асӣ брахмавад̣д̣ханам̣ на̄ма нагарам̣ ахоси. таттха маноджо на̄ма ра̄джа̄ раджджам̣ ка̄реси. таттха ан̃н̃атаро асӣтикот̣ивибхаво бра̄хман̣амаха̄са̄ло апуттако ахоси. тасса бра̄хман̣ӣ тенева ‘‘бхоти путтам̣ паттхехӣ’’ти вутта̄ паттхеси. атха бодхисатто брахмалока̄ чавитва̄ тасса̄ куччхисмим̣ пат̣исандхим̣ ган̣хи, джа̄тасса часса ‘‘сон̣акума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. тасса падаса̄ гаманака̄ле ан̃н̃опи сатто брахмалока̄ чавитва̄ тасса̄йева куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хи, тасса джа̄тасса ‘‘нандакума̄ро’’ти на̄мам̣ карим̣су. тесам̣ уггахитаведа̄нам̣ саббасиппесу ниппхаттим̣ патта̄нам̣ вайаппатта̄нам̣ рӯпасампадам̣ дисва̄ бра̄хман̣о бра̄хман̣им̣ а̄мантетва̄ ‘‘бхоти путтам̣ сон̣акума̄рам̣ гхарабандханена бандхисса̄ма̄’’ти а̄ха. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ путтасса таматтхам̣ а̄чиккхи ¶ . со ‘‘алам̣, амма, майхам̣ гхара̄ва̄сена, ахам̣ йа̄ваджӣвам̣ тумхе пат̣иджаггитва̄ тумха̄кам̣ аччайена химавантам̣ пависитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ бра̄хман̣асса етаматтхам̣ а̄рочеси.
те пунаппунам̣ катхента̄пи тасса читтам̣ алабхитва̄ нандакума̄рам̣ а̄мантетва̄ ‘‘та̄та, тена хи твам̣ кут̣умбам̣ пат̣ипаджджа̄хӣ’’ти ватва̄ ‘‘на̄хам̣ бха̄тара̄ чхад̣д̣итакхел̣ам̣ сӣсена уккхипа̄ми, ахампи тумха̄кам̣ аччайена бха̄тара̄ва саддхим̣ паббаджисса̄мӣ’’ти вутте тесам̣ вачанам̣ сутва̄ ‘‘име две евам̣ тарун̣а̄ва ка̄ме паджаханти, киман̇гам̣ пана майам̣, саббейева паббаджисса̄ма̄’’ти чинтетва̄, ‘‘та̄та̄ ¶ , ким̣ во амха̄кам̣ аччайена паббаджджа̄йа, ида̄нева саббе майам̣ паббаджисса̄ма̄’’ти ран̃н̃о а̄рочетва̄ саббам̣ дханам̣ да̄намукхе виссаджджетва̄ да̄саджанам̣ бхуджиссам̣ катва̄ н̃а̄тӣнам̣ да̄таббайуттакам̣ датва̄ чатта̄ропи джана̄ брахмавад̣д̣хананагара̄ никкхамитва̄ химавантападесе пан̃чападумасан̃чханнам̣ сарам̣ нисса̄йа раман̣ӣйе ванасан̣д̣е ассамам̣ ма̄петва̄ паббаджитва̄ таттха васим̣су. убхопи бха̄таро ма̄та̄питаро пат̣иджаггим̣су, тесам̣ па̄това дантакат̣т̣хан̃ча мукхадхованан̃ча датва̄ пан̣н̣аса̄лан̃ча паривен̣ан̃ча саммаджджитва̄ па̄нӣйам̣ парибходжанӣйам̣ упат̣т̣хапетва̄ аран̃н̃ато мадхурапхала̄пхала̄ни а̄харитва̄ ма̄та̄питаро кха̄да̄пенти, ун̣хена ва̄ сӣтена ва̄ ва̄рина̄ нха̄пенти, джат̣а̄ содхенти, па̄дапарикамма̄дӣни тесам̣ каронти.
евам̣ ¶ аддха̄не гате нандапан̣д̣ито ‘‘майа̄ а̄бхатапхала̄пхала̄нева пат̣хамам̣ ма̄та̄питаро кха̄да̄песса̄мӣ’’ти пурато гантва̄ хиййо ча парахиййо ча гахитат̣т̣ха̄нато йа̄ни ва̄ та̄ни ва̄ па̄това а̄харитва̄ ма̄та̄питаро кха̄да̄песи. те та̄ни кха̄дитва̄ мукхам̣ виккха̄летва̄ упосатхика̄ бхаванти. сон̣апан̣д̣ито пана дӯрам̣ гантва̄ мадхурамадхура̄ни супаккасупакка̄ни а̄харитва̄ упана̄меси. атха нам̣, ‘‘та̄та, канит̣т̣хена те а̄бхата̄ни майам̣ па̄това кха̄дитва̄ упосатхика̄ джа̄та̄, на ида̄ни но аттхо’’ти ваданти. ити тасса пхала̄пхала̄ни парибхогам̣ на лабханти винассанти, пунадивасесупи татхева̄ти ¶ . евам̣ со пан̃ча̄бхин̃н̃ата̄йа дӯрам̣ гантва̄пи а̄харати, те пана на кха̄данти.
атха маха̄сатто чинтеси – ‘‘ма̄та̄питаро ме сукхума̄ла̄, нандо ча йа̄ни ва̄ та̄ни ва̄ апаккадуппакка̄ни пхала̄пхала̄ни а̄харитва̄ кха̄да̄пети, евам̣ санте име на чӣрам̣ паваттиссанти, ва̄ресса̄ми на’’нти. атха нам̣ со а̄мантетва̄ ‘‘нанда, ито пат̣т̣ха̄йа пхала̄пхалам̣ а̄харитва̄ мама̄гаманам̣ пат̣има̄нехи, убхопи екатова кха̄да̄песса̄ма̄’’ти а̄ха. со евам̣ вуттепи аттано пун̃н̃ам̣ пачча̄сӣсанто на тасса вачанамака̄си. маха̄сатто ‘‘нандо мама вачанам̣ акаронто айуттам̣ кароти, пала̄песса̄ми нам̣, тато екакова ма̄та̄питаро пат̣иджаггисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘нанда, твам̣ анова̄дако пан̣д̣ита̄нам̣ вачанам̣ на кароси, ахам̣ джет̣т̣хо, ма̄та̄питаро мамева бха̄ро, ахамева несам̣ пат̣иджаггисса̄ми, твам̣ идха васитум̣ на лаччхаси, ан̃н̃аттха йа̄хӣ’’ти тасса аччхарам̣ пахари.
со тена пала̄пито тасса сантике т̣ха̄тум̣ асакконто там̣ вандитва̄ ма̄та̄питаро упасан̇камитва̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄ аттано пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ касин̣ам̣ олокетва̄ там̣ дивасамева ¶ пан̃ча абхин̃н̃а̄йо ат̣т̣ха сама̄паттийо ниббаттетва̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ сӣнерупа̄дато ратанава̄лука̄ а̄харитва̄ мама бха̄ту пан̣н̣аса̄ла̄йа паривен̣е окиритва̄ бха̄тарам̣ кхама̄петум̣ пахоми, евампи на собхиссати, анотаттато удакам̣ а̄харитва̄ мама бха̄ту пан̣н̣аса̄ла̄йа паривен̣е осин̃читва̄ бха̄тарам̣ кхама̄петум̣ пахоми, евампи на собхиссати, саче ме бха̄тарам̣ девата̄нам̣ васена кхама̄пеййам̣, чатта̄ро ча маха̄ра̄джа̄но саккан̃ча а̄нетва̄ бха̄тарам̣ кхама̄петум̣ пахоми, евампи на собхиссати ¶ , сакаладжамбудӣпе маноджам̣ аггара̄джа̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ ра̄джа̄но а̄нетва̄ кхама̄песса̄ми, евам̣ санте мама бха̄ту гун̣о сакаладжамбудӣпе аваттхаритва̄ гамиссати, чандимасӯрийо вийа пан̃н̃а̄йиссатӣ’’ти. со та̄вадева иддхийа̄ гантва̄ брахмавад̣д̣хананагаре тасса ран̃н̃о нивесанадва̄ре отаритва̄ т̣хито ‘‘еко кира ¶ во та̄пасо дат̣т̣хука̄мо’’ти ран̃н̃о а̄роча̄песи. ра̄джа̄ ‘‘ким̣ паббаджитасса майа̄ дит̣т̣хена, а̄ха̄раттха̄йа а̄гато бхависсатӣ’’ти бхаттам̣ пахин̣и, со бхаттам̣ на иччхи. тан̣д̣улам̣ пахин̣и, тан̣д̣улам̣ на иччхи. ваттха̄ни пахин̣и, ваттха̄ни на иччхи. тамбӯлам̣ пахин̣и, тамбӯлам̣ на иччхи. атхасса сантике дӯтам̣ песеси, ‘‘киматтхам̣ а̄гатосӣ’’ти. со дӯтена пут̣т̣хо ‘‘ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хахитум̣ а̄гатомхӣ’’ти а̄ха. ра̄джа̄ там̣ сутва̄ ‘‘бахӯ мама упат̣т̣ха̄ка̄, аттанова та̄пасадхаммам̣ каротӯ’’ти песеси. со там̣ сутва̄ ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ аттано балена сакаладжамбудӣпе раджджам̣ гахетва̄ дасса̄мӣ’’ти а̄ха.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ чинтеси – ‘‘паббаджита̄ на̄ма пан̣д̣ита̄, кин̃чи упа̄йам̣ джа̄ниссантӣ’’ти там̣ паккоса̄петва̄ а̄сане нисӣда̄петва̄ вандитва̄ ‘‘бханте, тумхе кира майхам̣ сакаладжамбудӣпараджджам̣ гахетва̄ дассатха̄’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘катхам̣ ган̣хиссатха̄’’ти? ‘‘маха̄ра̄джа, антамасо кхуддакамаккхика̄йа пиванаматтампи лохитам̣ кассачи ануппа̄детва̄ тава дханаччхедам̣ акатва̄ аттано иддхийа̄ва гахетва̄ дасса̄ми, апича кевалам̣ папан̃чам̣ акатва̄ аджджева никкхамитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со тасса вачанам̣ саддахитва̄ сенан̇гапаривуто нагара̄ никкхами. саче сена̄йа ун̣хам̣ хоти, нандапан̣д̣ито аттано иддхийа̄ чха̄йам̣ катва̄ сӣтам̣ кароти, деве вассанте сена̄йа упари васситум̣ на дети, сӣтам̣ ва̄ ун̣хам̣ ва̄ ва̄рети, магге кха̄н̣укан̣т̣ака̄дайо саббапариссайе антарадха̄пети, маггам̣ касин̣аман̣д̣алам̣ вийа самам̣ катва̄ сайам̣ а̄ка̄се чаммакхан̣д̣ам̣ паттхаритва̄ паллан̇кена нисинно сена̄йа паривуто гаччхати.
евам̣ сенам̣ а̄да̄йа пат̣хамам̣ косаларат̣т̣хам̣ гантва̄ нагарасса̄видӯре кхандха̄ва̄рам̣ нива̄са̄петва̄ ‘‘йуддхам̣ ва̄ но дету сетаччхаттам̣ ва̄’’ти косаларан̃н̃о дӯтам̣ па̄хеси. со куджджхитва̄ ‘‘ким̣ ахам̣ на ра̄джа̄’’ти ‘‘йуддхам̣ даммӣ’’ти сена̄йа пураккхато никкхами. две ¶ сена̄ йуджджхитум̣ а̄рабхим̣су ¶ . нандапан̣д̣ито двиннампи антаре аттано нисӣданам̣ аджиначаммам̣ махантам̣ катва̄ паса̄ретва̄ двӣхипи ¶ сена̄хи кхиттасаре чамменева сампат̣иччхи. екасена̄йапи кочи кан̣д̣ена виддхо на̄ма наттхи, хаттхагата̄нам̣ пана кан̣д̣а̄нам̣ кхайена двепи сена̄ нирусса̄ха̄ ат̣т̣хам̣су. нандапан̣д̣ито маноджара̄джасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄ра̄джа̄’’ти асса̄сетва̄ косаласса сантикам̣ гантва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, ма̄ бха̄йи, наттхи те парипантхо, тава раджджам̣ тавева бхависсати, кевалам̣ маноджаран̃н̃о васаваттӣ хохӣ’’ти а̄ха. со тасса саддахитва̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. атха нам̣ маноджасса сантикам̣ нетва̄ ‘‘маха̄ра̄джа, косалара̄джа̄ те васе ваттати, имасса раджджам̣ имассева хотӯ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ там̣ аттано васе ваттетва̄ две сена̄ а̄да̄йа ан̇гарат̣т̣хам̣ гантва̄ ан̇гам̣ гахетва̄ тато магадхарат̣т̣ханти етенупа̄йена сакаладжамбудӣпе ра̄джа̄но аттано васе ваттетва̄ тато техи паривуто брахмавад̣д̣хананагарамева гато. раджджам̣ ган̣ханто панеса саттаннам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ упари саттадиваса̄дхикехи саттама̄сехи ган̣хи. со екекара̄джадха̄нито на̄наппака̄рам̣ кхаджджабходжанам̣ а̄хара̄петва̄ екасатара̄джа̄но гахетва̄ техи саддхим̣ сатта̄хам̣ маха̄па̄нам̣ пиви.
нандапан̣д̣ито ‘‘йа̄ва ра̄джа̄ сатта̄хам̣ иссарийасукхам̣ анубхоти, та̄васса атта̄нам̣ на дассесса̄мӣ’’ти уттаракурумхи пин̣д̣а̄йа чаритва̄ химаванте кан̃чанагуха̄два̄ре сатта̄хам̣ васи. маноджопи саттаме дивасе аттано махантам̣ сиривибхавам̣ олокетва̄ ‘‘айам̣ йасо на майхам̣ ма̄та̄питӯхи, на ан̃н̃ехи динно, нандата̄пасам̣ нисса̄йа уппанно, там̣ кхо пана ме апассантасса аджджа саттамо дивасо, кахам̣ ну кхо ме йасада̄йако’’ти нандапан̣д̣итам̣ сари. со тасса ануссаран̣абха̄вам̣ н̃атва̄ а̄гантва̄ пурато а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ имасса та̄пасасса девата̄бха̄вам̣ ва̄ мануссабха̄вам̣ ва̄ на джа̄на̄ми, саче еса ¶ мануссо бхавеййа, сакаладжамбудӣпараджджам̣ етассева дасса̄ми. атха дево, сакка̄рамасса карисса̄мӣ’’ти. со там̣ вӣмам̣санто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘девата̄ нути гандхаббо, аду сакко пуриндадо;
мануссабхӯто иддхима̄, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.
со тасса вачанам̣ сутва̄ сабха̄вамева катхенто дутийам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на̄пи ¶ ¶ дево на гандхаббо, на̄пи сакко пуриндадо;
мануссабхӯто иддхима̄, евам̣ джа̄на̄хи бха̄радха̄’’ти.
таттха бха̄радха̄ти рат̣т̣хабха̄радха̄рита̄йа нам̣ евам̣ а̄лапати.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘мануссабхӯто кира̄йам̣ майхам̣ евам̣ бахупака̄ро, махантена йасена нам̣ сантаппесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘катарӯпамидам̣ бхото, веййа̄ваччам̣ анаппакам̣;
девамхи вассама̄намхи, ановассам̣ бхавам̣ ака̄.
‘‘тато ва̄та̄тапе гхоре, сӣтаччха̄йам̣ бхавам̣ ака̄;
тато амиттамаджджхесу, сарата̄н̣ам̣ бхавам̣ ака̄.
‘‘тато пхӣта̄ни рат̣т̣ха̄ни, васино те бхавам̣ ака̄;
тато екасатам̣ кхатйе, ануйанте бхавам̣ ака̄.
‘‘патӣта̄ссу майам̣ бхото, вада там̣ бхан̃джамиччхаси;
хаттхийа̄нам̣ ассаратхам̣, на̄рийо ча алан̇ката̄;
нивесана̄ни рамма̄ни, майам̣ бхото дада̄масе.
‘‘атха ван̇ге ва̄ магадхе, майам̣ бхото дада̄масе;
атха ва̄ ассака̄вантӣ, сумана̄ дамма те майам̣.
‘‘упад̣д̣хам̣ ва̄пи раджджасса, майам̣ бхото дада̄масе;
саче те аттхо раджджена, ануса̄са йадиччхасӣ’’ти.
таттха катарӯпамиданти катасабха̄вам̣. веййа̄ваччанти ка̄йавеййа̄ватикакаммам̣. ановассанти авассам̣, йатха̄ дево на вассати ¶ , татха̄ катанти аттхо. сӣтаччха̄йанти сӣталам̣ чха̄йам̣. васино тети те рат̣т̣хава̄сино амха̄кам̣ васаваттино. кхатйети кхаттийе, ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана айамева па̄т̣хо. патӣта̄ссу ¶ майанти тут̣т̣ха̄ майам̣. вада там̣ бхан̃джамиччхасӣти бхан̃джанти ратанассетам̣ на̄мам̣, варам̣ те дада̄ми, йам̣ ратанам̣ иччхаси, там̣ вадехӣти аттхо. ‘‘хаттхийа̄на’’нтиа̄дӣхи сарӯпато там̣ там̣ ратанам̣ дассети ¶ . ассака̄вантӣассакарат̣т̣хам̣ ва̄ авантират̣т̣хам̣ ва̄. раджджена̄ти сачепи те сакаладжамбудӣпараджджена аттхо, тампи те датва̄ ахам̣ пхалака̄вудхахаттхо тумха̄кам̣ ратхасса пурато гамисса̄мӣти дӣпети. йадиччхасӣти етесу майа̄ вуттаппака̄ресу йам̣ иччхаси, там̣ ануса̄са а̄н̣а̄пехӣти.
там̣ сутва̄ нандапан̣д̣ито аттано адхиппа̄йам̣ а̄викаронто а̄ха –
‘‘на ме аттхопи раджджена, нагарена дханена ва̄;
атхопи джанападена, аттхо майхам̣ на виджджатӣ’’ти.
‘‘саче те майи синехо аттхи, екам̣ ме вачанам̣ карохӣ’’ти ватва̄ га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘бхотова рат̣т̣хе виджите, аран̃н̃е аттхи ассамо;
пита̄ майхам̣ джанеттӣ ча, убхо самманти ассаме.
‘‘теса̄хам̣ пубба̄чарийесу, пун̃н̃ам̣ на лабха̄ми ка̄таве;
бхавантам̣ аджджха̄варам̣ катва̄, сон̣ам̣ йа̄чему сам̣вара’’нти.
таттха рат̣т̣хети радждже. виджитети а̄н̣а̄паваттит̣т̣ха̄не. ассамоти химаванта̄ран̃н̃е еко ассамо аттхи. саммантӣти тасмим̣ ассаме васанти. теса̄ханти тесу ахам̣. ка̄тавети ваттапат̣иваттапхала̄пхала̄харан̣асан̇кха̄там̣ пун̃н̃ам̣ ка̄тум̣ на лабха̄ми, бха̄та̄ ме сон̣апан̣д̣ито на̄ма мамекасмим̣ апара̄дхе ма̄ идха васӣти мам̣ пала̄песи. аджджха̄варанти адхиа̄варам̣ те майам̣ бхавантам̣ сапарива̄рам̣ катва̄ сон̣апан̣д̣итам̣ сам̣варам̣ йа̄чему, а̄йатим̣ сам̣варам̣ йа̄ча̄ма̄ти аттхо. ‘‘йа̄чемимам̣ вара’’нтипи па̄т̣хо, майам̣ тайа̄ саддхим̣ сон̣ам̣ йа̄чеййа̄ма кхама̄пеййа̄ма, имам̣ варам̣ тава сантика̄ ган̣ха̄мӣти аттхо.
атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха –
‘‘кароми ¶ те там̣ вачанам̣, йам̣ мам̣ бхан̣аси бра̄хман̣а;
етан̃ча кхо но аккха̄хи, кӣванто хонту йа̄чака̄’’ти.
таттха ¶ ¶ каромӣти ахам̣ сакаладжамбудӣпараджджам̣ дадама̄но еттакам̣ ким̣ на карисса̄ми, каромӣти вадати. кӣвантоти киттака̄.
нандапан̣д̣ито а̄ха –
‘‘паросатам̣ джа̄напада̄, маха̄са̄ла̄ ча бра̄хман̣а̄;
име ча кхаттийа̄ саббе, абхиджа̄та̄ йасассино;
бхаван̃ча ра̄джа̄ маноджо, алам̣ хессанти йа̄чака̄’’ти.
таттха джа̄напада̄ти гахапатӣ. маха̄са̄ла̄ ча бра̄хман̣а̄ти са̄раппатта̄ бра̄хман̣а̄ ча паросата̄йева. алам̣ хессантӣти парийатта̄ бхависсанти. йа̄чака̄ти маматтха̄йа сон̣апан̣д̣итасса кхама̄пака̄.
атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха –
‘‘хаттхӣ ассе ча йодженту, ратхам̣ саннайха са̄ратхи;
а̄бандхана̄ни ган̣ха̄тха, па̄да̄сусса̄райаддхадже;
ассамам̣ там̣ гамисса̄ми, йаттха саммати косийо’’ти.
таттха йоджентӯти хаттха̄роха̄ хаттхӣ, асса̄роха̄ ча ассе каппенту. ратхам̣ саннайха са̄ратхӣти саммаса̄ратхи твампи ратхам̣ саннайха. а̄бандхана̄нӣти хаттхиассаратхесу а̄бандхитабба̄ни бхан̣д̣а̄ни ча ган̣хатха. па̄да̄сусса̄райаддхаджети ратхе т̣хапитадхаджапа̄да̄су дхадже усса̄райанту усса̄пенту. косийоти йасмим̣ ассаме косийаготто васатӣти.
‘‘тато ча ра̄джа̄ па̄йа̄си, сена̄йа чатуран̇гинӣ;
агама̄ ассамам̣ раммам̣, йаттха саммати косийо’’ти. – айам̣ абхисамбуддхага̄тха̄;
таттха ¶ тато ча̄ти, бхиккхаве, евам̣ ватва̄ тато со ра̄джа̄ екасатакхаттийе гахетва̄ махатийа̄ сена̄йа паривуто нандапан̣д̣итам̣ пурато катва̄ нагара̄ никкхами. чатуран̇гӣнӣти чатуран̇гинийа̄ сена̄йа агама̄си, антарамагге ваттама̄нопи авассам̣ га̄мита̄йа евам̣ вутто. чатувӣсатиаккхобхан̣исан̇кха̄тена балака̄йена саддхим̣ маггам̣ пат̣ипаннасса тасса нандапан̣д̣ито иддха̄нубха̄вена ат̣т̣хусабхавиттхатам̣ маггам̣ самам̣ ма̄петва̄ ¶ а̄ка̄се чаммакхан̣д̣ам̣ паттхаритва̄ таттха паллан̇кена нисӣдитва̄ сена̄йа паривуто алан̇катахаттхиккхандхе нисӣдитва̄ гаччхантена ран̃н̃а̄ саддхим̣ дхаммайуттакатхам̣ катхенто сӣтаун̣ха̄дипариссайе ва̄ренто агама̄си.
атхасса ассамам̣ па̄пун̣анадивасе сон̣апан̣д̣ито ‘‘мама канит̣т̣хасса атирекасаттама̄сасаттадиваса̄дхика̄ни сатта васса̄ни ¶ никкхантасса̄’’ти а̄ваджджетва̄ ‘‘кахам̣ ну кхо со етарахӣ’’ти диббена чаккхуна̄ олокенто ‘‘чатувӣсатиаккхобхан̣ипарива̄рена саддхим̣ екасатара̄джа̄но гахетва̄ маман̃н̃ева кхама̄петум̣ а̄гаччхатӣ’’ти дисва̄ чинтеси – ‘‘имехи ра̄джӯхи чева париса̄хи ча мама канит̣т̣хасса бахӯни па̄т̣иха̄рийа̄ни дит̣т̣ха̄ни, мама̄нубха̄вам̣ аджа̄нитва̄ ‘айам̣ кӯт̣аджат̣ило аттано пама̄н̣ам̣ на джа̄на̄ти, амха̄кам̣ аййена саддхим̣ пайоджесӣ’ти мам̣ вамбхента̄ катхента̄ авӣчипара̄йан̣а̄ бхавеййум̣, иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ несам̣ дассесса̄мӣ’’ти. со чатуран̇гуламаттена ам̣сам̣ апхусантам̣ а̄ка̄се ка̄джам̣ т̣хапетва̄ анотаттато удакам̣ а̄харитум̣ ран̃н̃о авидӯре а̄ка̄сена па̄йа̄си. нандапан̣д̣ито там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ атта̄нам̣ дассетум̣ ависаханто нисиннат̣т̣ха̄нейева антарадха̄йитва̄ пала̄йитва̄ химавантам̣ па̄виси. маноджара̄джа̄ пана там̣ раман̣ӣйена исивесена татха̄ а̄гаччхантам̣ дисва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘касса ка̄дамбайо ка̄джо, веха̄сам̣ чатуран̇гулам̣;
ам̣сам̣ асампхусам̣ ети, удаха̄ра̄йа гаччхато’’ти.
таттха ка̄дамбайоти кадамбаруккхамайо. ам̣сам̣ асампхусам̣ етӣти ам̣сам̣ асампхусанто сайамева а̄гаччхати. удаха̄ра̄йа̄ти удакам̣ а̄харитум̣ гаччхантасса касса еса ка̄джо евам̣ ети, ко на̄ма твам̣, куто ва̄ а̄гаччхасӣти.
евам̣ вутте маха̄сатто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘ахам̣ ¶ сон̣о маха̄ра̄джа, та̄пасо сахитаббато;
бхара̄ми ма̄та̄питаро, раттиндиваматандито.
‘‘ване пхалан̃ча мӯлан̃ча, а̄харитва̄ дисампати;
посеми ма̄та̄питаро, пуббе катамануссара’’нти.
таттха ¶ сахитаббатоти сахитавато сӣла̄ча̄расампанно еко та̄пасо аханти вадати. бхара̄мӣти посеми. атандитоти аналасо хутва̄. пуббе катамануссаранти техи пуббе катам̣ майхам̣ гун̣ам̣ ануссарантоти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ тена саддхим̣ висса̄сам̣ каттука̄мо анантарам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘иччха̄ма ¶ ассамам̣ гантум̣, йаттха саммати косийо;
маггам̣ но сон̣а аккха̄хи, йена гаччхему ассама’’нти.
таттха ассаманти тумха̄кам̣ ассамападам̣.
атха маха̄сатто аттано а̄нубха̄вена ассамападага̄мимаггам̣ ма̄петва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘айам̣ екападӣ ра̄джа, йенетам̣ мегхасаннибхам̣;
ковил̣а̄рехи сан̃чханнам̣, еттха саммати косийо’’ти.
тассаттхо – маха̄ра̄джа, айам̣ екападико джан̇гхамагго, имина̄ гаччхатха, йена диса̄бха̄гена етам̣ мегхаван̣н̣ам̣ супуппхитаковил̣а̄расан̃чханнам̣ ванам̣ диссати, еттха мама пита̄ косийаготто васати, етасса со ассамоти.
‘‘идам̣ ватва̄на пакка̄ми, тарама̄но маха̄иси;
веха̄се анталиккхасмим̣, ануса̄ситва̄на кхаттийе.
‘‘ассамам̣ ¶ паримаджджитва̄, пан̃н̃а̄петва̄на а̄санам̣;
пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄, питарам̣ патибодхайи.
‘‘име а̄йанти ра̄джа̄но, абхиджа̄та̄ йасассино;
ассама̄ никкхамитва̄на, нисӣда твам̣ маха̄исе.
‘‘тасса там̣ вачанам̣ сутва̄, тарама̄но маха̄иси;
ассама̄ никкхамитва̄на, садва̄рамхи упа̄висӣ’’ти. – има̄ абхисамбуддхага̄тха̄;
таттха ¶ пакка̄мӣти анотаттам̣ агама̄си. ассамам̣ паримаджджитва̄ти, бхиккхаве, со иси вегена анотаттам̣ гантва̄ па̄нӣйам̣ а̄да̄йа тесу ра̄джӯсу ассамам̣ асампаттесуйева а̄гантва̄ па̄нӣйагхат̣е па̄нӣйама̄л̣аке т̣хапетва̄ ‘‘маха̄джано пивиссатӣ’’ти ванакусумехи ва̄сетва̄ саммаджджаним̣ а̄да̄йа ассамам̣ саммаджджитва̄ пан̣н̣аса̄ладва̄ре питу а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ пависитва̄ питарам̣ джа̄на̄песӣти аттхо. упа̄висӣти учча̄сане нисӣди.
бодхисаттасса ма̄та̄ пана тасса паччхато нӣчат̣т̣ха̄не екамантам̣ нисӣди. маха̄сатто нӣча̄сане нисӣди. нандапан̣д̣итопи бодхисаттасса анотаттато па̄нӣйам̣ а̄да̄йа ассамам̣ а̄гатака̄ле ран̃н̃о сантикам̣ а̄гантва̄ ассамасса авидӯре кхандха̄ва̄рам̣ нива̄сеси. атха ра̄джа̄ нхатва̄ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито екасатара̄джапаривуто нандапан̣д̣итам̣ гахетва̄ махантена сирисобхаггена бодхисаттам̣ кхама̄петум̣ ассамам̣ па̄виси. атха нам̣ татха̄ а̄гаччхантам̣ бодхисаттасса пита̄ дисва̄ бодхисаттам̣ пуччхи, сописса а̄чиккхи. таматтхам̣ ¶ пака̄сенто саттха̄ а̄ха –
‘‘тан̃ча дисва̄на а̄йантам̣, джалантам̣рива теджаса̄;
кхатйасан̇гхапарибйӯл̣хам̣, косийо етадабрави.
‘‘касса бхерӣ мудин̇га̄ ча, сан̇кха̄ пан̣авадиндима̄;
пурато пат̣ипанна̄ни, ха̄сайанта̄ ратхесабхам̣.
‘‘касса кан̃чанапат̣т̣ена, путхуна̄ виджджуван̣н̣ина̄;
йува̄ кала̄пасаннаддхо, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘укка̄мукхапахат̣т̣хам̣ва ¶ , кхадиран̇га̄расаннибхам̣;
мукхан̃ча ручира̄ бха̄ти, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘касса паггахитам̣ чхаттам̣, сасала̄кам̣ манорамам̣;
а̄диччарам̣са̄варан̣ам̣, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘касса ан̇гам̣ париггайха, ва̄лабӣджанимуттамам̣;
чаранти варапун̃н̃асса, хаттхиккхандхена а̄йато.
‘‘касса ¶ сета̄ни чхатта̄ни, а̄джа̄нӣйа̄ ча ваммита̄;
саманта̄ парикӣренти, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘касса екасатам̣ кхатйа̄, ануйанта̄ йасассино;
саманта̄нупарийанти, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘хаттхиассаратхапатти, сена̄ ча чатуран̇гинӣ;
саманта̄нупарийанти, ко ети сирийа̄ джалам̣.
‘‘кассеса̄ махатӣ сена̄, пит̣т̣хито ануваттати;
аккхобхан̣ӣ апарийанта̄, са̄гарассева ӯмийо.
‘‘ра̄джа̄бхира̄джа̄ маноджо, индова джайатам̣ пати;
нандассаджджха̄варам̣ ети, ассамам̣ брахмача̄ринам̣.
‘‘тассеса̄ махатӣ сена̄, пит̣т̣хито ануваттати;
аккхобхан̣ӣ апарийанта̄, са̄гарассева ӯмийо’’ти.
таттха джалантам̣рива̄ти джалантам̣ вийа. пат̣ипанна̄нӣти ета̄ни тӯрийа̄ни касса пурато а̄гаччхантӣти аттхо. ха̄сайанта̄ти тосента̄. кан̃чанапат̣т̣ена̄ти, та̄та, касса кан̃чанамайена виджджуван̣н̣ена ун̣хӣсапат̣т̣ена нала̄т̣анто париккхиттоти пуччхати. йува̄ти тарун̣о. кала̄пасаннаддхоти ¶ саннаддхасаратӯн̣ӣро. укка̄мукхапахат̣т̣хам̣ ва̄ти камма̄ра̄нам̣ уддхане пахат̣т̣хам̣ суван̣н̣ам̣ вийа. кхадиран̇га̄расаннибханти вӣтаччитакхадиран̇га̄раван̣н̣ам̣. а̄диччарам̣са̄варан̣антиа̄диччарам̣сӣнам̣ а̄варан̣ам̣. ан̇гам̣ париггайха̄ти ан̇гам̣ париггахетва̄, сарӣрам̣ париккхипитва̄ти аттхо. ва̄лабӣджанимуттаманти ва̄лабӣджаним̣ уттамам̣ ¶ . чарантӣти сан̃чаранти. чхатта̄нӣти а̄джа̄нӣйапит̣т̣хе нисинна̄нам̣ дха̄ритачхатта̄ни. парикӣрентӣти тасса саманта̄ саббадиса̄бха̄гесу парикӣрайанти. чатуран̇гинӣти етехи хаттхиа̄дӣхи чатӯхи ан̇гехи саманна̄гата̄. аккхобхан̣ӣти кхобхетум̣ на сакка̄. са̄гарассева̄ти са̄гарасса ӯмийо вийа апарийанта̄. ра̄джа̄бхира̄джа̄ти екасатара̄джӯнам̣ пӯджито, тесам̣ ва̄ адхико ра̄джа̄ти ра̄джа̄бхира̄джа̄. джайатам̣ патӣти джайаппатта̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ джет̣т̣хако. аджджха̄варанти мамам̣ кхама̄панаттха̄йа нандасса парисабха̄вам̣ упагантва̄ ети.
саттха̄ ¶ а̄ха –
‘‘анулитта̄ чанданена, ка̄сикуттамадха̄рино;
саббе пан̃джалика̄ хутва̄, исӣнам̣ аджджхупа̄гаму’’нти.
таттха исӣнам̣ аджджхупа̄гамунти, бхиккхаве, саббепи те ра̄джа̄но сурабхичанданена анулитта̄ уттамака̄сикаваттхадха̄рино сираси патит̣т̣ха̄питаан̃джалӣ хутва̄ исӣнам̣ сантикам̣ упагата̄.
тато маноджо ра̄джа̄ там̣ вандитва̄ екамантам̣ нисинно пат̣исантха̄рам̣ каронто га̄тха̄двайама̄ха –
‘‘каччи ну бхото кусалам̣, каччи бхото ана̄майам̣;
каччи ун̃чхена йа̄петха, каччи мӯлапхала̄ бахӯ.
‘‘каччи д̣ам̣са̄ макаса̄ ча, аппамева сарӣсапа̄;
ване ва̄л̣амига̄кин̣н̣е, каччи хим̣са̄ на виджджатӣ’’ти.
тато парам̣ убхиннам̣ тесам̣ вачанапат̣ивачанавасена катхитага̄тха̄ хонти –
‘‘кусалан̃чева ¶ но ра̄джа, атхо ра̄джа ана̄майам̣;
атхо ун̃чхена йа̄пема, атхо мӯлапхала̄ бахӯ.
‘‘атхо д̣ам̣са̄ макаса̄ ча, аппамева сарӣсапа̄;
ване ва̄л̣амига̄кин̣н̣е, хим̣са̄ майхам̣ на виджджати.
‘‘бахӯни вассапӯга̄ни, ассаме самматам̣ идха;
на̄бхиджа̄на̄ми уппаннам̣, а̄ба̄дхам̣ аманорамам̣.
‘‘сва̄гатам̣ те маха̄ра̄джа, атхо те адура̄гатам̣;
иссароси ануппатто, йам̣ идхаттхи паведайа.
‘‘тиндука̄ни ¶ пийа̄ла̄ни, мадхуке ка̄сума̄рийо;
пхала̄ни кхуддакаппа̄ни, бхун̃джа ра̄джа варам̣ варам̣.
‘‘идампи па̄нӣйам̣ сӣтам̣, а̄бхатам̣ гиригаббхара̄;
тато пива маха̄ра̄джа, саче твам̣ абхикан̇кхаси.
‘‘пат̣иггахитам̣ ¶ йам̣ диннам̣, саббасса аггхийам̣ катам̣;
нандасса̄пи ниса̄метха, вачанам̣ со паваккхати.
‘‘аджджха̄варамха̄ нандасса, бхото сантикама̄гата̄;
сун̣а̄ту бхавам̣ вачанам̣, нандасса париса̄йа ча̄’’ти.
има̄ йебхуййена па̄кат̣асамбандха̄йева, йам̣ панеттха апа̄кат̣ам̣, тадева ваккха̄ма. паведайа̄ти йам̣ имасмим̣ т̣ха̄не тава абхиручитам̣ аттхи, там̣ но катхехӣти вадати. кхуддакаппа̄нӣти ета̄ни на̄на̄руккхапхала̄ни кхуддакамадхупат̣ибха̄га̄ни мадхура̄ни. варам̣ варанти ито уттамуттамам̣ гахетва̄ бхун̃джа. гиригаббхара̄ти анотаттато. саббасса аггхийанти йена майам̣ а̄пуччхита̄, там̣ амхехи пат̣иггахитам̣ на̄ма тумхехи ча диннамева на̄ма, етта̄вата̄ имасса джанасса саббасса аггхийам̣ тумхехи катам̣. нандасса̄пӣти амха̄кам̣ та̄ва саббам̣ катам̣, ида̄ни пана нандапан̣д̣ито кин̃чи ваттука̄мо ¶ , тассапи та̄ва вачанам̣ сун̣а̄тха. аджджха̄варамха̄ти майан̃хи на ан̃н̃ена каммена а̄гата̄, нандасса пана париса̄ хутва̄ тумха̄кам̣ кхама̄панаттха̄йа а̄гата̄ти вадати. бхаванти бхавам̣ сон̣апан̣д̣ито сун̣а̄ту.
евам̣ вутте нандапан̣д̣ито ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ ма̄та̄питаро ча бха̄таран̃ча вандитва̄ сакапариса̄йа саддхим̣ саллапанто а̄ха –
‘‘паросатам̣ джа̄напада̄, маха̄са̄ла̄ ча бра̄хман̣а̄;
име ча кхаттийа̄ саббе, абхиджа̄та̄ йасассино;
бхаван̃ча ра̄джа̄ маноджо, ануман̃н̃анту ме вачо.
‘‘йе ча санти самӣта̄ро, йаккха̄ни идха массаме;
аран̃н̃е бхӯтабхабйа̄ни, сун̣анту вачанам̣ мама.
‘‘намо катва̄на бхӯта̄нам̣, исим̣ ваккха̄ми суббатам̣;
со тйа̄хам̣ даккхин̣а̄ ба̄ху, тава косийа саммато.
‘‘питарам̣ ме джанеттин̃ча, бхаттука̄масса ме сато;
вӣра пун̃н̃амидам̣ т̣ха̄нам̣, ма̄ мам̣ косийа ва̄райа.
‘‘саббхи ¶ ¶ хетам̣ упан̃н̃а̄там̣, маметам̣ упаниссаджа;
ут̣т̣ха̄напа̄ричарийа̄йа, дӣгхараттам̣ тайа̄ катам̣;
дха̄та̄питӯсу пун̃н̃а̄ни, мама локададо бхава.
‘‘татхева санти мануджа̄, дхамме дхаммападам̣ видӯ;
магго саггасса локасса, йатха̄ джа̄на̄си твам̣ исе.
‘‘ут̣т̣ха̄напа̄ричарийа̄йа, ма̄та̄питусукха̄вахам̣;
там̣ мам̣ пун̃н̃а̄ нива̄рети, арийамагга̄варо наро’’ти.
таттха ¶ ануман̃н̃антӯти анубуджджханту, са̄дхукам̣ сутва̄ паччаккхам̣ каронтӯти аттхо. самӣта̄роти сама̄гата̄. аран̃н̃е бхӯтабхабйа̄нӣти асмим̣ химаванта̄ран̃н̃е йа̄ни бхӯта̄ни чева вуд̣д̣химарийа̄даппатта̄ни бхабйа̄ни ча тарун̣адевата̄ни, та̄нипи сабба̄ни мама вачанам̣ сун̣антӯти аттхо. ‘‘намо катва̄на̄’’ти идам̣ со париса̄йа сан̃н̃ам̣ датва̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е ниббаттадевата̄нам̣ намакка̄рам̣ катва̄ а̄ха. тассаттхо – аджджа бахӯхи девата̄хи мама бха̄тикасса дхаммакатха̄саванаттхам̣ а̄гата̄хи бхавитаббам̣, ахам̣ во намакка̄ро, тумхепи майхам̣ саха̄йа̄ хотха̄ти. со девата̄нам̣ ан̃джалим̣ паггахетва̄ парисам̣ джа̄на̄петва̄ ‘‘исим̣ ваккха̄мӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха исинти сон̣апан̣д̣итам̣ сандха̄йа вадати. самматоти бха̄таро на̄ма ан̇гасама̄ хонти, тасма̄ со те ахам̣ даккхин̣а̄ ба̄хӯти саммато. тена ме кхамитум̣ арахатха̄ти дӣпети.
вӣра̄ти вӣрийаванта маха̄параккама. пун̃н̃амидам̣ т̣ха̄нанти идам̣ ма̄та̄питуупат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма пун̃н̃ам̣ саггасам̣ваттаникака̄ран̣ам̣, там̣ каронтам̣ мам̣ ма̄ ва̄райа̄ти вадати. саббхи хетанти етан̃хи ма̄та̄питуупат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма пан̣д̣итехи упан̃н̃а̄там̣ упагантва̄ н̃а̄тан̃чева ван̣н̣итан̃ча. маметам̣ упаниссаджа̄ти идам̣ твам̣ майхам̣ ниссаджа виссаджджехи дехи. ут̣т̣ха̄напа̄ричарийа̄йа̄ти ут̣т̣ха̄нена ча па̄ричарийа̄йа ча. катанти дӣгхараттам̣ тайа̄ кусалам̣ катам̣. пун̃н̃а̄нӣти ида̄ни ахам̣ ма̄та̄питӯсу пун̃н̃а̄ни каттука̄мо. мама локададоти тасса мама твам̣ саггалокададо хоти, ахан̃хи тесам̣ ваттам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ катва̄ девалоке апарима̄н̣ам̣ йасам̣ лабхисса̄ми, тасса ме твам̣ да̄йако хохӣти вадати.
татхева̄ти ¶ йатха̄ твам̣ джа̄на̄си, татхева ан̃н̃епи мануджа̄ имиссам̣ париса̄йам̣ санти, те на̄наппака̄ре дхамме идам̣ джет̣т̣ха̄пача̄йикабха̄васан̇кха̄там̣ дхаммакот̣т̣ха̄сам̣ ваданти. кинти? магго саггасса локасса̄ти. сукха̄ваханти ут̣т̣ха̄нена ча па̄ричарийа̄йа ча ма̄та̄питӯнам̣ сукха̄вахам̣. там̣ манти там̣ мам̣ евам̣ самма̄пат̣ипаннампи бха̄та̄ сон̣апан̣д̣ито тамха̄ пун̃н̃а̄ абхива̄рети. арийамагга̄вароти со евам̣ ва̄ренто айам̣ наро мама пийадассаната̄йа арийасан̇кха̄тасса ведалокасса магга̄варан̣о на̄ма хотӣти.
евам̣ ¶ нандапан̣д̣итена вутте маха̄сатто ‘‘имасса та̄ва тумхехи вачанам̣ сутам̣, ида̄ни мамапи сун̣а̄тха̄’’ти са̄венто а̄ха –
‘‘сун̣анту ¶ бхонто вачанам̣, бха̄тураджджха̄вара̄ мама;
кулавам̣сам̣ маха̄ра̄джа, пора̄н̣ам̣ париха̄пайам̣;
адхаммача̄рӣ джет̣т̣хесу, нирайам̣ сопападжджати.
‘‘йе ча дхаммасса кусала̄, пора̄н̣асса дисампати;
ча̄риттена ча сампанна̄, на те гаччханти дуггатим̣.
‘‘ма̄та̄ пита̄ ча бха̄та̄ ча, бхагинӣ н̃а̄ти бандхава̄;
саббе джет̣т̣хасса те бха̄ра̄, евам̣ джа̄на̄хи бха̄радха.
‘‘а̄дийитва̄ гарум̣ бха̄рам̣, на̄вико вийа уссахе;
дхамман̃ча наппамаджджа̄ми, джет̣т̣хо часми ратхесабха̄’’ти.
таттха бха̄тураджджха̄вара̄ти мама бха̄ту париса̄ хутва̄ а̄гата̄ бхонто саббепи ра̄джа̄но мамапи та̄ва вачанам̣ сун̣анту. париха̄пайанти париха̄пенто. дхаммасса̄ти джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммасса павен̣ӣдхаммасса. кусала̄ти чхека̄. ча̄риттена ча̄ти а̄ча̄расӣлена сампанна̄. бха̄ра̄ти саббе ете джет̣т̣хена вахитабба̄ пат̣иджаггитабба̄ти тасса бха̄ра̄ на̄ма. на̄вико вийа̄ти йатха̄ на̄ва̄йа гарум̣ бха̄рам̣ а̄дийитва̄ самуддамаджджхе на̄вам̣ соттхина̄ нетум̣ на̄вико уссахети ва̄йамати, саха на̄ва̄йа саббабхан̣д̣ан̃ча джано ча тассева бха̄ро хоти, татха̄ мамева саббе н̃а̄така̄ бха̄роти ¶ , ахан̃ча те уссаха̄ми пат̣иджаггитум̣ саккоми, тан̃ча джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммам̣ наппамаджджа̄ми, на кевалан̃ча етесан̃н̃ева, сакалассапи локасса джет̣т̣хо ча асми, тасма̄ ахамева саддхим̣ нандена пат̣иджаггитум̣ йуттоти.
там̣ сутва̄ саббепи те ра̄джа̄но аттамана̄ хутва̄ ‘‘джет̣т̣хабха̄тикасса кира авасеса̄ бха̄ра̄ти аджджа амхехи н̃а̄та’’нти нандапан̣д̣итам̣ паха̄йа маха̄саттам̣ санниссита̄ хутва̄ тасса тхутим̣ каронта̄ две га̄тха̄ абха̄сим̣су –
‘‘адхигама̄ таме н̃а̄н̣ам̣, джа̄лам̣ва джа̄таведато;
евамева но бхавам̣ дхаммам̣, косийо павидам̣сайи.
‘‘йатха̄ ¶ удайама̄диччо, ва̄судево пабхан̇каро;
па̄н̣ӣнам̣ павидам̣сети, рӯпам̣ калйа̄н̣апа̄пакам̣;
евамева но бхавам̣ дхаммам̣, косийо павидам̣сайӣ’’ти.
таттха ¶ адхигама̄ти майам̣ ито пуббе джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммапат̣иччха̄даке таме ваттама̄на̄ на джа̄на̄ма, аджджа джа̄таведато джа̄лам̣ва н̃а̄н̣ам̣ адхигата̄. евамева ноти йатха̄ махандхака̄ре паббатаматтхаке джалито джа̄таведо саманта̄ а̄локам̣ пхаранто рӯпа̄ни дассети, татха̄ но бхавам̣ косийаготто дхаммам̣ павидам̣сайӣти аттхо. ва̄судевоти васудево васуджотано, дханапака̄саноти аттхо.
ити маха̄сатто еттакам̣ ка̄лам̣ нандапан̣д̣итасса па̄т̣иха̄рийа̄ни дисва̄ тасмим̣ пасанначитте те ра̄джа̄но н̃а̄н̣абалена тасмим̣ паса̄дам̣ бхиндитва̄ аттано катхам̣ га̄ха̄петва̄ саббева аттано мукхам̣ уллоките ака̄си. атха нандапан̣д̣ито ‘‘бха̄та̄ ме пан̣д̣ито бйатто дхаммакатхико саббепиме ра̄джа̄но бхиндитва̄ аттано паккхе кари, т̣хапетва̄ имам̣ ан̃н̃о майхам̣ пат̣исаран̣ам̣ наттхи, имамева йа̄чисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ га̄тхама̄ха –
‘‘евам̣ ме йа̄чама̄насса, ан̃джалим̣ на̄вабуджджхатха;
тава баддхачаро хессам̣, вут̣т̣хито парича̄рако’’ти.
тассаттха̄ ¶ – саче тумхе мама евам̣ йа̄чама̄насса кхама̄панаттха̄йа паггахитам̣ ан̃джалим̣ на̄вабуджджхатха на пат̣игган̣хатха, тумхева ма̄та̄питаро упат̣т̣хахатха, ахам̣ пана тумха̄кам̣ баддхачаро веййа̄ваччакаро хессам̣, раттиндивам̣ аналасабха̄вена вут̣т̣хито парича̄рако ахам̣ тумхе пат̣иджаггисса̄мӣти.
маха̄саттасса пакатийа̄пи нандапан̣д̣ите досо ва̄ верам̣ ва̄ наттхи, атитхаддхам̣ вачанам̣ катхентасса панасса ма̄наха̄панаттхам̣ ниггахавасена татха̄ катва̄ ида̄нисса вачанам̣ сутва̄ тут̣т̣хачитто тасмим̣ паса̄дам̣ уппа̄детва̄ ‘‘ида̄ни те кхама̄ми, ма̄та̄питаро ча пат̣иджаггитум̣ лабхиссасӣ’’ти тасса гун̣ам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘аддха̄ ¶ нанда виджа̄на̄си, саддхаммам̣ саббхи деситам̣;
арийо арийасама̄ча̄ро, ба̄л̣хам̣ твам̣ мама руччаси.
‘‘бхавантам̣ вада̄ми бхотин̃ча, сун̣а̄тха вачанам̣ мама;
на̄йам̣ бха̄ро бха̄рамато, аху майхам̣ куда̄чанам̣.
‘‘там̣ мам̣ упат̣т̣хитам̣ сантам̣, ма̄та̄питу сукха̄вахам̣;
нандо аджджха̄варам̣ катва̄, упат̣т̣ха̄на̄йа йа̄чати.
‘‘йо ¶ ве иччхати ка̄мена, санта̄нам̣ брахмача̄ринам̣;
нандам̣ во варатха еко, кам̣ нандо упатит̣т̣хатӯ’’ти.
таттха арийоти сундаро. арийасама̄ча̄роти сундарасама̄ча̄ропи джа̄то. ба̄л̣ханти ида̄ни твам̣ мама ативийа руччаси. сун̣а̄тха̄ти амма та̄та̄ тумхе мама вачанам̣ сун̣а̄тха. на̄йам̣ бха̄роти айам̣ тумха̄кам̣ пат̣иджагганабха̄ро на када̄чи мама бха̄рамато аху. там̣ манти там̣ бха̄роти аман̃н̃итва̄ва мам̣ тумхе упат̣т̣хитам̣ сама̄нам̣. упат̣т̣ха̄на̄йа йа̄чатӣти тумхе упат̣т̣ха̄тум̣ мам̣ йа̄чати. йо ве иччхатӣти майхан̃хи твам̣ ме ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄ упат̣т̣хаха̄ти ваттум̣ на йуттам̣, тумха̄кам̣ пана санта̄нам̣ брахмача̄рӣнам̣ йо еко иччхати, там̣ вада̄ми ка̄мена нандам̣ во варатха, там̣ мама канит̣т̣хам̣ нандам̣ рочетха, тумхесу кам̣ еса упат̣т̣ха̄ту, убхопи хи майам̣ тумха̄кам̣ путта̄йева̄ти.
атхасса ¶ ма̄та̄ а̄сана̄ вут̣т̣ха̄йа, ‘‘та̄та сон̣апан̣д̣ита, чираппавуттхо те канит̣т̣хо, евам̣ чира̄гатампи там̣ йа̄читум̣ на висаха̄ми, майан̃хи там̣ ниссита̄, ида̄ни пана тайа̄ анун̃н̃а̄та̄ ахам̣ етам̣ брахмача̄ринам̣ ба̄ха̄хи упагӯхитва̄ сӣсе упасин̇гха̄йитум̣ лабхеййа’’нти имаматтхам̣ пака̄сентӣ га̄тхама̄ха –
‘‘тайа̄ та̄та анун̃н̃а̄та̄, сон̣а там̣ ниссита̄ майам̣;
упагха̄тум̣ лабхе нандам̣, муддхани брахмача̄рина’’нти.
атха маха̄сатто ‘‘тена хи, амма, ануджа̄на̄ми, твам̣ гаччха, путтам̣ нандам̣ а̄лин̇гитва̄ сӣсе гха̄йитва̄ чумбитва̄ тава хадайе сокам̣ нибба̄пехӣ’’ти а̄ха. са̄ тасса сантикам̣ гантва̄ нандапан̣д̣итам̣ ¶ парисамаджджхейева а̄лин̇гитва̄ сӣсам̣ гха̄йитва̄ чумбитва̄ хадайе сокам̣ нибба̄петва̄ маха̄саттена саддхим̣ саллапантӣ а̄ха –
‘‘ассаттхассева тарун̣ам̣, пава̄л̣ам̣ ма̄лутеритам̣;
чирассам̣ нандам̣ дисва̄на, хадайам̣ ме паведхати.
‘‘йада̄ сутта̄пи супине, нандам̣ пасса̄ми а̄гатам̣;
удагга̄ сумана̄ хоми, нандо но а̄гато айам̣.
‘‘йада̄ ча пат̣ибуджджхитва̄, нандам̣ пасса̄ми на̄гатам̣;
бхиййо а̄висатӣ соко, доманассан̃чанаппакам̣.
‘‘са̄хам̣ ¶ аджджа чирассампи, нандам̣ пасса̄ми а̄гатам̣;
бхаттучча майхан̃ча пийо, нандо но па̄висӣ гхарам̣.
‘‘питупи нандо суппийо, йам̣ нандо наппавасе гхара̄;
лабхатӯ та̄та нандо там̣, мам̣ нандо упатит̣т̣хатӯ’’ти.
таттха ма̄лутеританти йатха̄ ва̄та̄хатам̣ ассаттхасса паллавам̣ кампати, евам̣ чирассам̣ нандам̣ дисва̄ аджджа мама хадайам̣ кампатӣти вадати. сутта̄ти, та̄та сон̣а, йада̄хам̣ сутта̄пи супине нандам̣ а̄гатам̣ пасса̄ми, тада̄пи удагга̄ хоми. бхаттучча̄ти са̄микасса ча ме майхан̃ча пийо. нандо но па̄висӣ гхаранти, та̄та, путто но нандо пан̣н̣аса̄лам̣ пависату. йанти йасма̄ питупи сут̣т̣ху пийо, тасма̄ пуна имамха̄ гхара̄ на виппавасеййа. нандо ¶ танти, та̄та, нандо йам̣ иччхати, там̣ лабхату. мам̣ нандоти, та̄та сон̣а, тава питарам̣ твам̣ упат̣т̣хаха, мам̣ нандо упат̣т̣ха̄ту.
маха̄сатто ‘‘евам̣ хотӯ’’ти ма̄ту вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ ‘‘нанда, тайа̄ джет̣т̣хакакот̣т̣ха̄со ладдхо, ма̄та̄ на̄ма атигун̣ака̄рика̄, аппаматто хутва̄ пат̣иджаггеййа̄сӣ’’ти овадитва̄ ма̄ту гун̣ам̣ пака̄сенто две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘анукампика̄ ¶ патит̣т̣ха̄ ча, пуббе расададӣ ча но;
магго саггасса локасса, ма̄та̄ там̣ варате исе.
‘‘пуббе расададӣ готтӣ, ма̄та̄ пун̃н̃ӯпасам̣хита̄;
магго саггасса локасса, ма̄та̄ там̣ варате исе’’ти.
таттха анукампика̄ти мудухадайа̄. пуббе расададӣти пат̣хамамева аттано кхӣрасан̇кха̄тасса расасса да̄йика̄. ма̄та̄ танти мама ма̄та̄ мам̣ на иччхати, там̣ варати иччхати. готтӣти гопа̄йика̄. пун̃н̃ӯпасам̣хита̄ти пун̃н̃ӯпаниссита̄ пун̃н̃ада̄йика̄.
евам̣ маха̄сатто двӣхи га̄тха̄хи ма̄ту гун̣ам̣ катхетва̄ пуна̄гантва̄ тасса̄ а̄сане нисиннака̄ле ‘‘нанда, твам̣ дуккарака̄рикам̣ ма̄тарам̣ лабхаси, убхопи майам̣ ма̄тара̄ дуккхена сам̣вад̣д̣хита̄, там̣ ида̄ни твам̣ аппаматто пат̣иджагга̄хи, амадхура̄ни пхала̄пхала̄ни ма̄ кха̄да̄пехӣ’’ти ватва̄ парисамаджджхейева ма̄ту дуккарака̄рикатам̣ пака̄сенто а̄ха –
‘‘а̄кан̇кхама̄на̄ ¶ путтапхалам̣, девата̄йа намассати;
наккхатта̄ни ча пуччхати, утусам̣ваччхара̄ни ча.
‘‘тасса̄ утумхи нха̄та̄йа, хоти габбхасса воккамо;
тена дохал̣инӣ хоти, сухада̄ тена вуччати.
‘‘сам̣ваччхарам̣ ва̄ ӯнам̣ ва̄, парихаритва̄ виджа̄йати;
тена са̄ джанайантӣти, джанетти тена вуччати.
‘‘тханакхӣрена гӣтена, ан̇гапа̄вуран̣ена ча;
родантам̣ путтам̣ тосети, тосентӣ тена вуччати.
‘‘тато ¶ ва̄та̄тапе гхоре, мамам̣ катва̄ удиккхати;
да̄ракам̣ аппаджа̄нантам̣, посентӣ тена вуччати.
‘‘йан̃ча ¶ ма̄тудханам̣ хоти, йан̃ча хоти питуддханам̣;
убхайампетасса гопети, апи путтасса но сийа̄.
‘‘евам̣ путта адум̣ путта, ити ма̄та̄ вихан̃н̃ати;
паматтам̣ парада̄ресу, нисӣтхе паттайоббане;
са̄йам̣ путтам̣ ана̄йантам̣, ити ма̄та̄ вихан̃н̃ати.
‘‘евам̣ киччха̄ бхато посо, ма̄ту апарича̄рако;
ма̄тари миччха̄ чаритва̄на, нирайам̣ сопападжджати.
‘‘евам̣ киччха̄ бхато посо, питу апарича̄рако;
питари миччха̄ чаритва̄на, нирайам̣ сопападжджати.
‘‘дхана̄пи дханака̄ма̄нам̣, нассати ити ме сутам̣;
ма̄тарам̣ апаричаритва̄на, киччхам̣ ва̄ со нигаччхати.
‘‘дхана̄пи дханака̄ма̄нам̣, нассати ити ме сутам̣;
питарам̣ апаричаритва̄на, киччхам̣ ва̄ со нигаччхати.
‘‘а̄нандо ча памодо ча, сада̄ хаситакӣл̣итам̣;
ма̄тарам̣ паричаритва̄на, лаббхаметам̣ виджа̄нато.
‘‘а̄нандо ча памодо ча, сада̄ хаситакӣл̣итам̣;
питарам̣ паричаритва̄на, лаббхаметам̣ виджа̄нато.
‘‘да̄нан̃ча пийава̄ча̄ ча, аттхачарийа̄ ча йа̄ идха;
сама̄наттата̄ ча дхаммесу, таттха таттха йатха̄рахам̣;
ете кхо сан̇гаха̄ локе, ратхасса̄н̣ӣва йа̄йато.
‘‘ете ¶ ча сан̇гаха̄ на̄ссу, на ма̄та̄ путтака̄ран̣а̄;
лабхетха ¶ ма̄нам̣ пӯджам̣ ва̄, пита̄ ва̄ путтака̄ран̣а̄.
‘‘йасма̄ ча сан̇гаха̄ ете, саммапеккханти пан̣д̣ита̄;
тасма̄ махаттам̣ паппонти, па̄сам̣са̄ ча бхаванти те.
‘‘брахма̄ти ¶ ма̄та̄питаро, пубба̄чарийа̄ти вуччаре;
а̄хунеййа̄ ча путта̄нам̣, паджа̄йа анукампака̄.
‘‘тасма̄ хи не намассеййа, саккареййа ча пан̣д̣ито;
аннена атхо па̄нена, ваттхена сайанена ча;
уччха̄данена нха̄панена, па̄да̄нам̣ дхованена ча.
‘‘та̄йа нам̣ па̄ричарийа̄йа, ма̄та̄питӯсу пан̣д̣ита̄;
идхева нам̣ пасам̣санти, печча сагге памодатӣ’’ти.
таттха путтапхаланти путтасан̇кха̄там̣ пхалам̣. девата̄йа намассатӣти ‘‘путто ме уппаджджатӯ’’ти девата̄йа намакка̄рам̣ кароти а̄йа̄чати. пуччхатӣти ‘‘катарена наккхаттена джа̄то путто дӣгха̄йуко хоти, катарена аппа̄йуко’’ти евам̣ наккхатта̄ни ча пуччхати. утусам̣ваччхара̄ни ча̄ти ‘‘чханнам̣ утӯнам̣ катарасмим̣ утумхи джа̄то дӣгха̄йуко хоти, катарасмим̣ утумхи аппа̄йуко, кативасса̄йа ва̄ ма̄туйа̄ джа̄то путто дӣгха̄йуко хоти, кативасса̄йа аппа̄йуко’’ти евам̣ утусам̣ваччхара̄ни ча пуччхати. утумхи нха̄та̄йа̄ти пуппхе уппанне утумхи нха̄та̄йа. воккамоти тин̣н̣ам̣ саннипа̄та̄ габбха̄вакканти хоти, куччхийам̣ габбхо патит̣т̣ха̄ти. тена̄ти тена габбхена са̄ дохал̣инӣ хоти. тена̄ти тада̄ тасса̄ куччхимхи ниббаттападжа̄йа синехо уппаджджати, тена ка̄ран̣ена ‘‘сухада̄’’ти вуччати. тена̄ти тена ка̄ран̣ена са̄ ‘‘джанайантӣ’’ти ча ‘‘джанеттӣ’’ти ча вуччати.
ан̇гапа̄вуран̣ена ча̄ти тханантаре нипаджджа̄петва̄ сарӣрасампхассам̣ пхара̄пентӣ ан̇гасан̇кха̄тенева па̄вуран̣ена. тосентӣти сан̃н̃а̄пентӣ ха̄сентӣ. мамам̣ катва̄ удиккхатӣти ‘‘путтасса ме упари ва̄то пахарати, а̄тапо пхаратӣ’’ти евам̣ мамам̣ка̄рам̣ катва̄ синиддхена хадайена удиккхати. убхайампетасса̄ти ¶ убхайампи етам̣ дханам̣ етасса путтасса аттха̄йа ан̃н̃есам̣ адассетва̄ са̄рагаббха̄дӣсу ма̄та̄ гопети. евам̣ путта, адум̣ путта̄ти ‘‘андхаба̄ла путта, евам̣ ра̄джакула̄дӣсу аппаматто хохи, адун̃ча каммам̣ ма̄ карохӣ’’ти сиккха̄пентӣ ити ма̄та̄ вихан̃н̃ати киламати. паттайоббанети ¶ путте паттайоббане там̣ путтам̣ нисӣтхе парада̄ресу паматтам̣ са̄йам̣ ана̄гаччхантам̣ н̃атва̄ ассупун̣н̣ехи неттехи маггам̣ олокентӣ вихан̃н̃ати киламати.
киччха̄ бхатоти киччхена бхато пат̣иджаггито. миччха̄ чаритва̄на̄ти ма̄тарам̣ апат̣иджаггитва̄. дхана̄пӣти дханампи, айамева ва̄ па̄т̣хо. идам̣ вуттам̣ хоти – дханака̄ма̄нам̣ ¶ уппаннам̣ дханампи ма̄тарам̣ апат̣иджагганта̄нам̣ нассатӣти ме сутанти. киччхам̣ ва̄ соти ити дханам̣ ва̄ тасса нассати, дуккхам̣ ва̄со пурисо нигаччхати. лаббхаметанти етам̣ идхалоке ча паралоке ча а̄нанда̄дисукхам̣ ма̄тарам̣ паричаритва̄ виджа̄нато пан̣д̣итасса лаббхам̣, сакка̄ ладдхум̣ та̄дисена̄ти аттхо.
да̄нан̃ча̄ти ма̄та̄питӯнам̣ да̄нам̣ да̄таббам̣, пийавачанам̣ бхан̣итаббам̣, уппаннакиччаса̄дханавасена аттхо чаритаббо. дхаммесӯти джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммесу таттха таттха парисамаджджхе ва̄ рахогата̄нам̣ ва̄ абхива̄дана̄дивасена сама̄наттата̄ ка̄табба̄, на рахо абхива̄дана̄дӣни катва̄ парисати на ка̄табба̄ни, саббаттха сама̄ненева бхавитаббам̣. ете ча сан̇гаха̄ на̄ссӯти саче ете чатта̄ро сан̇гаха̄ на бхавеййум̣. саммапеккхантӣти самма̄ найена ка̄ран̣ена пеккханти. махаттанти сет̣т̣хаттам̣. брахма̄ти путта̄нам̣ брахмасама̄ уттама̄ сет̣т̣ха̄. пубба̄чарийа̄ти пат̣хама̄чарийа̄. а̄хунеййа̄ти а̄хунапат̣игга̄хака̄ йасса кассачи сакка̄расса ануччхавика̄. аннена атхоти аннена чева аттхо па̄нена ча. печча̄ти ка̄лакирийа̄йа парийоса̄не ито гантва̄ сагге памодатӣти.
евам̣ махасатто синерум̣ пават̣т̣енто вийа дхаммадесанам̣ нит̣т̣ха̄песи. там̣ сутва̄ саббепи те ра̄джа̄но балака̄йа̄ ча пасӣдим̣су. атха не пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘да̄на̄дӣсу аппаматта̄ хотха̄’’ти овадитва̄ уййоджеси. саббепи дхаммена раджджам̣ ка̄ретва̄ а̄йупарийоса̄не деванагарам̣ пӯрайим̣су. сон̣апан̣д̣итанандапан̣д̣ита̄пи йа̄вата̄йукам̣ ма̄та̄питаро паричаритва̄ брахмалокапара̄йан̣а̄ ахесум̣.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси, саччапарийоса̄не ма̄тупосакабхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тада̄ ма̄та̄питаро ма̄ха̄ра̄джакула̄ни ¶ ахесум̣, нандапан̣д̣ито а̄нандо ¶ , маноджара̄джа̄ са̄рипутто, екасатара̄джа̄но асӣтимаха̄тхера̄ чева ан̃н̃атаратхера̄ ча, чатувӣсати аккхобхан̣ийо буддхапариса̄, сон̣апан̣д̣ито пана ахамева ахосинти.
сон̣анандаджа̄такаван̣н̣ана̄ дутийа̄.
джа̄такудда̄нам̣ –
атха саттатимамхи нипа̄таваре, сабха̄ванту куса̄ватира̄джаваро;
атха сон̣асунандаваро ча пуна, абхива̄ситасаттатимамхи сутети.
саттатинипа̄таван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
21. асӣтинипа̄то
[533] 1. чӯл̣ахам̣саджа̄такаван̣н̣ана̄
сумукха̄ти ¶ ¶ ¶ идам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто а̄йасмато а̄нандасса джӣвитапаричча̄гам̣ а̄раббха катхеси. девадаттена хи татха̄гатам̣ джӣвита̄ воропетум̣ пайоджитесу дхануггахесу саббапат̣хамам̣ песитена а̄гантва̄ ‘‘на̄хам̣, бханте, саккоми там̣ бхагавантам̣ джӣвита̄ воропетум̣, махиддхико со бхагава̄ маха̄нубха̄во’’ти вутте девадатто ‘‘алам̣, а̄вусо, ма̄ твам̣ саман̣ам̣ готамам̣ джӣвита̄ воропехи, ахамева саман̣ам̣ готамам̣ джӣвита̄ воропесса̄мӣ’’ти ватва̄ татха̄гате гиджджхакӯт̣апаббатасса паччхимачха̄йа̄йа чан̇каманте сайам̣ гиджджхакӯт̣ам̣ паббатам̣ абхирухитва̄ йантавегена махатим̣ силам̣ павиджджхи, ‘‘има̄йа сила̄йа саман̣ам̣ готамам̣ джӣвита̄ воропесса̄мӣ’’ти. тада̄ две паббатакӯт̣а̄ сама̄гантва̄ там̣ силам̣ сампат̣иччхим̣су. тато папат̣ика̄ уппатитва̄ бхагавато па̄дам̣ пахаритва̄ рухирам̣ уппа̄деси, балававедана̄ паваттим̣су. джӣвако татха̄гатасса па̄дам̣ саттхакена пха̄летва̄ дут̣т̣халохитам̣ ваметва̄ пӯтимам̣сам̣ апанетва̄ дховитва̄ бхесаджджам̣ а̄лимпитва̄ нирогамака̄си. саттха̄ пуримасадисамева бхиккхусан̇гхапаривуто махатийа̄ буддхалӣла̄йа вичари.
атха нам̣ дисва̄ девадатто чинтеси – ‘‘саман̣асса готамасса рӯпасобхаггаппаттам̣ сарӣрам̣ дисва̄ кочи мануссабхӯто упасан̇камитум̣ на саккоти, ран̃н̃о кхо пана на̄л̣а̄гири на̄ма хаттхӣ чан̣д̣о пхарусо ¶ мануссагха̄тако буддхадхаммасан̇гхагун̣е на джа̄на̄ти, со там̣ джӣвитаккхайам̣ па̄пессатӣ’’ти. со гантва̄ ран̃н̃о таматтхам̣ а̄рочеси. ра̄джа̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ хаттха̄чарийам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘самма, све на̄л̣а̄гирим̣ маттам̣ катва̄ па̄това саман̣ена готамена пат̣ипаннавӣтхийам̣ виссаджджехӣ’’ти а̄ха. девадаттопи нам̣ ‘‘ан̃н̃есу дивасесу хаттхӣ киттакам̣ сурам̣ пиватӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘ат̣т̣ха гхат̣е, бханте’’ти вутте ‘‘тена хи све твам̣ там̣ сол̣аса гхат̣е ¶ па̄йетва̄ саман̣ена готамена пат̣ипаннавӣтхийам̣ абхимукхам̣ кареййа̄сӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи. ра̄джа̄ нагаре бхерим̣ чара̄песи – ‘‘све на̄л̣а̄гирим̣ маттам̣ катва̄ нагаре виссаджджессати, на̄гара̄ па̄това саббакичча̄ни катва̄ антаравӣтхим̣ ма̄ пат̣ипаджджим̣сӯ’’ти. девадаттопи ¶ ра̄джанивесана̄ оруйха хаттхиса̄лам̣ гантва̄ хаттхигопаке а̄мантетва̄ ‘‘майам̣ бхан̣е уччат̣т̣ха̄нийам̣ нӣчат̣т̣ха̄не, нӣчат̣т̣ха̄нийам̣ ва̄ уччат̣т̣ха̄не ка̄тум̣ саматтха̄, саче во йасена аттхо, све па̄това на̄л̣а̄гирим̣ тикхин̣асура̄йа сол̣аса гхат̣е па̄йетва̄ саман̣асса готамасса а̄гаманавела̄йа туттатомарехи виджджхитва̄ куджджха̄петва̄ хаттхиса̄лам̣ бхинда̄петва̄ саман̣ена готамена пат̣ипаннавӣтхийам̣ абхимукхам̣ катва̄ саман̣ам̣ готамам̣ джӣвитаккхайам̣ па̄петха̄’’ти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхим̣су.
са̄ паватти сакаланагаре виттха̄рика̄ ахоси. буддхадхаммасан̇гхама̄мака̄ упа̄сака̄ там̣ сутва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘бханте, девадатто ран̃н̃а̄ саддхим̣ екато хутва̄ све тумхехи пат̣ипаннавӣтхийам̣ на̄л̣а̄гирим̣ виссаджджа̄пессати, све пин̣д̣а̄йа апависитва̄ идхева хотха, майам̣ виха̄рейева буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса бхиккхам̣ дасса̄ма̄’’ти вадим̣су. саттха̄пи ‘‘све пин̣д̣а̄йа на пависисса̄мӣ’’ти аватва̄ва ‘‘ахам̣ све на̄л̣а̄гирим̣ даметва̄ па̄т̣иха̄рийам̣ катва̄ титтхийе маддитва̄ ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа ачаритва̄ва бхиккхусан̇гхапаривуто нагара̄ никкхамитва̄ вел̣уванамева а̄гамисса̄ми, ра̄джагахава̄синопи бахӯни бхаттабха̄джана̄ни гахетва̄ вел̣уванамева а̄гамиссанти, све виха̄рейева бхаттаггам̣ бхависсатӣ’’ти имина̄ ка̄ран̣ена тесам̣ адхива̄сеси. те татха̄гатасса адхива̄санам̣ видитва̄ бхаттабха̄джана̄ни а̄харитва̄ ‘‘виха̄рейева да̄нам̣ дасса̄ма̄’’ти паккамим̣су.
саттха̄пи пат̣хамайа̄ме дхаммам̣ десетва̄ маджджхимайа̄ме девата̄нам̣ пан̃хам̣ виссаджджетва̄ паччхимайа̄масса пат̣хамакот̣т̣ха̄се сӣхасеййам̣ каппетва̄ дутийакот̣т̣ха̄се пхаласама̄паттийа̄ ¶ вӣтина̄метва̄ татийакот̣т̣ха̄се маха̄карун̣а̄сама̄паттим̣ сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа бодханеййабандхаве олокенто на̄л̣а̄гиридамане чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайам̣ дисва̄ вибха̄та̄йа раттийа̄ катасарӣрапат̣иджаггано хутва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантетва̄ ¶ , ‘‘а̄нанда, аджджа ра̄джагахапариваттакесу ат̣т̣ха̄расасу маха̄виха̄ресу саббесампи бхиккхӯнам̣ майа̄саддхим̣ ра̄джагахам̣ пависитум̣ а̄рочехӣ’’ти а̄ха. тхеро татха̄ ака̄си. саббепи бхиккхӯ вел̣уване саннипатим̣су. саттха̄ маха̄бхиккхусан̇гхапаривуто ра̄джагахам̣ па̄виси. атха хаттхимен̣д̣а̄ йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджим̣су, маханто сама̄гамо ахоси. саддха̄сампанна̄ манусса̄ ‘‘аджджа кира буддхана̄гасса тираччха̄нана̄гена сан̇га̄мо бхависсати, анӯпама̄йа буддхалӣла̄йа на̄л̣а̄гиридаманам̣ пассисса̄ма̄’’ти па̄са̄дахаммийагехаччхадана̄дӣни абхирухитва̄ ат̣т̣хам̣су. асаддха̄ пана миччха̄дит̣т̣хика̄ ‘‘айам̣ на̄л̣а̄гири чан̣д̣о пхарусо мануссагха̄тако буддха̄дӣнам̣ гун̣ам̣ на джа̄на̄ти, со аджджа саман̣асса готамасса ¶ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ сарӣрам̣ виддхам̣сетва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пессати, аджджа пачча̄миттасса пит̣т̣хим̣ пассисса̄ма̄’’ти па̄са̄да̄дӣсу ат̣т̣хам̣су.
хаттхӣпи бхагавантам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ мануссе та̄сенто геха̄ни виддхам̣сенто сакат̣а̄ни сам̣чун̣н̣енто сон̣д̣ам̣ усса̄петва̄ пахат̣т̣хакан̣н̣ава̄ло паббато вийа аджджхоттхаранто йена бхагава̄ тена̄бхидха̄ви. там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘айам̣, бханте, на̄л̣а̄гири чан̣д̣о пхарусо мануссагха̄тако имам̣ раччхам̣ пат̣ипанно, на кхо пана̄йам̣ буддха̄дигун̣ам̣ джа̄на̄ти, пат̣иккамату, бханте, бхагава̄, пат̣иккамату сугато’’ти. ма̄, бхиккхаве, бха̄йиттха, пат̣ибало ахам̣ на̄л̣а̄гирим̣ даметунти. атха̄йасма̄ са̄рипутто саттха̄рам̣ йа̄чи – ‘‘бханте, питу уппаннакиччам̣ на̄ма джет̣т̣хапуттасса бха̄ро, ахамева там̣ дамемӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄, ‘‘са̄рипутта, буддхабалам̣ на̄ма ан̃н̃ам̣, са̄вакабалам̣ ан̃н̃ам̣, тит̣т̣ха тва’’нти пат̣иба̄хи. евам̣ йебхуййена асӣти маха̄тхера̄ йа̄чим̣су. саттха̄ саббепи пат̣иба̄хи. атха а̄йасма̄ а̄нандо саттхари балавасинехена адхива̄сетум̣ асакконто ‘‘айам̣ хаттхӣ пат̣хамам̣ мам̣ ма̄ретӯ’’ти татха̄гатассаттха̄йа джӣвитам̣ париччаджитва̄ гантва̄ саттху пурато ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ ‘‘апехи, а̄нанда, ма̄ ме пурато ат̣т̣ха̄сӣ’’ти а̄ха. ‘‘бханте, айам̣ хаттхӣ чан̣д̣о ¶ пхарусо мануссагха̄тако каппут̣т̣ха̄наггисадисо пат̣хамам̣ мам̣ ма̄ретва̄ паччха̄ тумха̄кам̣ сантикам̣ а̄гаччхатӯ’’ти тхеро авача. йа̄вататийам̣ вуччама̄нопи татхева ат̣т̣ха̄си на пат̣икками. атха нам̣ бхагава̄ иддхибалена пат̣иккама̄петва̄ бхиккхӯнам̣ антаре т̣хапеси.
тасмим̣ ¶ кхан̣е ека̄ иттхӣ на̄л̣а̄гирим̣ дисва̄ маран̣абхайабхӣта̄ пала̄йама̄на̄ ан̇кена гахитам̣ да̄ракам̣ хаттхино ча татха̄гатасса ча антаре чхад̣д̣етва̄ пала̄йи. хаттхӣ там̣ анубандхитва̄ ниваттитва̄ да̄ракасса сантикам̣ агама̄си. тада̄ да̄рако маха̄равам̣ рави. саттха̄ на̄л̣а̄гирим̣ одиссакаметта̄йа пхаритва̄ сумадхурам̣ брахмассарам̣ ниччха̄ретва̄ ‘‘амбхо на̄л̣а̄гири там̣ сол̣аса сура̄гхат̣е па̄йетва̄ маттам̣ каронта̄ на ‘ан̃н̃ам̣ ган̣хиссатӣ’ти карим̣су, ‘мам̣ ган̣хиссатӣ’ти пана карим̣су, ма̄ ака̄ран̣ена джан̇гха̄йо киламенто вичари, ито ехӣ’’ти паккоси. со саттху вачанам̣ сутва̄ аккхӣни уммӣлетва̄ бхагавато рӯпасирим̣ олокетва̄ пат̣иладдхасам̣вего буддхатеджена паччхиннасура̄мадо сон̣д̣ам̣ оламбенто кан̣н̣е ча̄ленто а̄гантва̄ татха̄гатасса па̄десу пати. атха нам̣ саттха̄, ‘‘на̄л̣а̄гири, твам̣ тираччха̄нахаттхӣ, ахам̣ буддхава̄ран̣о, ито пат̣т̣ха̄йа ма̄ чан̣д̣о пхарусо мануссагха̄тако бхава, саббасаттесу меттачиттам̣ пат̣илабха̄’’ти ватва̄ даккхин̣ахаттхам̣ паса̄ретва̄ кумбхе пара̄маситва̄ –
‘‘ма̄ ¶ кун̃джара на̄гама̄садо, дуккхо хи кун̃джара на̄гама̄садо;
на хи на̄гахатасса кун̃джара, сугати хоти ито парам̣ йато.
‘‘ма̄ ча мадо ма̄ ча пама̄до, на хи паматта̄ сугатим̣ ваджанти те;
тван̃н̃ева татха̄ кариссаси, йена твам̣ сугатим̣ гамиссасӣ’’ти. (чӯл̣ава. 342) –
дхаммам̣ десеси.
тасса сакаласарӣрам̣ пӣтийа̄ нирантарам̣ пхут̣ам̣ ахоси. саче кира тираччха̄нагато на̄бхависса̄, сота̄паттипхалам̣ адхигамисса̄. манусса̄ там̣ па̄т̣иха̄рийам̣ дисва̄ уннадим̣су аппхот̣им̣су, сан̃джа̄тасоманасса̄ на̄на̄бхаран̣а̄ни кхипим̣су, та̄ни хаттхисса сарӣрам̣ пат̣иччха̄дайим̣су. тато пат̣т̣ха̄йа ¶ на̄л̣а̄гири дханапа̄лако на̄ма джа̄то. тасмим̣ кхо пана дханапа̄лакасама̄гаме чатура̄сӣти па̄н̣асахасса̄ни аматам̣ пивим̣су. саттха̄ дханапа̄лакам̣ пан̃часу ¶ сӣлесу патит̣т̣ха̄песи. со сон̣д̣а̄йа бхагавато па̄де пам̣сӯни гахетва̄ упари муддхани а̄киритва̄ пат̣икут̣итова пат̣иккамитва̄ дассанӯпача̄ре т̣хито дасабалам̣ вандитва̄ ниваттитва̄ хаттхиса̄лам̣ па̄виси. тато пат̣т̣ха̄йа дантасуданто хутва̄ на кан̃чи вихет̣хети. саттха̄ ниппханнаманоратхо ‘‘йехи йам̣ дханам̣ кхиттам̣, тесан̃н̃ева там̣ хотӯ’’ти адхит̣т̣ха̄йа ‘‘аджджа майа̄ махантам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ катам̣, имасмим̣ нагаре пин̣д̣а̄йа чаран̣ам̣ аппат̣ирӯпа’’нти титтхийе маддитва̄ бхиккхусан̇гхапаривуто джайаппатто вийа кхаттийо нагара̄ никкхамитва̄ вел̣уванамева гато. нагарава̄сино бахум̣ аннапа̄накха̄данӣйам̣ а̄да̄йа виха̄рам̣ гантва̄ маха̄да̄нам̣ паваттайим̣су.
там̣ дивасам̣ са̄йанхасамайе дхаммасабхам̣ пӯретва̄ саннисинна̄ бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, а̄йасмата̄ а̄нандена татха̄гатассаттха̄йа аттано джӣвитам̣ париччаджантена дуккарам̣ катам̣, на̄л̣а̄гирим̣ дисва̄ саттха̄ра̄ тиккхаттум̣ пат̣иба̄хийама̄нопи на̄пагато, ахо дуккарака̄рако, а̄вусо, а̄йасма̄ а̄нандо’’ти. саттха̄ ‘‘а̄нандасса гун̣акатха̄ паваттати, гантаббам̣ майа̄ еттха̄’’ти гандхакут̣ито никкхамитва̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи а̄нандо тираччха̄найонийам̣ ниббаттопи маматтха̄йа джӣвитам̣ париччаджийева̄’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ¶ махим̣сакарат̣т̣хе са̄галанагаре са̄гало на̄ма ра̄джа̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тада̄ нагарато авидӯре екасмим̣ неса̄дага̄маке ан̃н̃атаро неса̄до па̄сехи сакун̣е бандхитва̄ нагаре виккин̣анто джӣвикам̣ каппеси. нагарато ча авидӯре а̄ват̣т̣ато два̄дасайоджано ма̄нусийо на̄ма падумасаро ахоси пан̃чаван̣н̣ападумасан̃чханно. таттха на̄наппака̄ро сакун̣асан̇гхо отари. со неса̄до таттха анийа̄мена па̄се од̣д̣еси. тасмим̣ ка̄ле дхатарат̣т̣хо хам̣сара̄джа̄ чханнавутихам̣сасахассапарива̄ро читтакӯт̣апаббате суван̣н̣агуха̄йам̣ васати, сумукхо на̄масса сена̄пати ахоси. атхекадивасам̣ тато хам̣сайӯтха̄ катипайа̄ ¶ суван̣н̣ахам̣са̄ ма̄нусийам̣ сарам̣ гантва̄ пахӯтагочаре тасмим̣ йатха̄сукхам̣ вичаритва̄ сухита̄ читтакӯт̣ам̣ а̄гантва̄ дхатарат̣т̣хасса а̄рочесум̣ – ‘‘маха̄ра̄джа, мануссапатхе ¶ ма̄нусийо на̄ма падумасаро сампаннагочаро, таттха гочарам̣ ган̣хитум̣ гаччха̄ма̄’’ти. со ‘‘мануссапатхо на̄ма са̄сан̇ко саппат̣ибхайо, ма̄ во руччиттха̄’’ти пат̣иккхипитва̄пи техи пунаппунам̣ вуччама̄но ‘‘саче тумха̄кам̣ руччати, гаччха̄ма̄’’ти сапарива̄ро там̣ сарам̣ агама̄си. со а̄ка̄са̄ отаранто па̄дам̣ па̄се павесентойева отари. атхасса па̄со па̄дам̣ айапат̣т̣акена кад̣д̣ханто вийа а̄бандхитва̄ ган̣хи. атхасса ‘‘чхиндисса̄ми на’’нти а̄кад̣д̣хантасса пат̣хамава̄ре чаммам̣ чхиджджи, дутийава̄ре мам̣сам̣ чхиджджи, татийава̄ре нха̄ру чхиджджи, па̄со ат̣т̣хим̣ а̄хачча ат̣т̣ха̄си, лохитам̣ паггхари, балававедана̄ паваттим̣су.
со чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ баддхаравам̣ рависса̄ми, н̃а̄така̄ ме утраста̄ хутва̄ гочарам̣ агган̣хитва̄ чха̄таджджхатта̄ва пала̄йанта̄ дуббалата̄йа маха̄самудде патиссантӣ’’ти. со веданам̣ адхива̄сетва̄ н̃а̄тӣнам̣ йа̄вадаттхам̣ чаритва̄ хам̣са̄нам̣ кӣл̣анака̄ле махантена саддена баддхаравам̣ рави. там̣ сутва̄ те хам̣са̄ маран̣абхайатаджджита̄ ваггавагга̄ хутва̄ читтакӯт̣а̄бхимукха̄ паккамим̣су. тесу паккантесу сумукхо хам̣сасена̄пати ‘‘каччи ну кхо идам̣ бхайам̣ маха̄ра̄джасса уппаннам̣, джа̄нисса̄ми на’’нти вегена паккхандитва̄ пурато гаччхантасса хам̣саган̣асса антаре маха̄саттам̣ адисва̄ маджджхимахам̣саган̣ам̣ вичини, таттхапи адисва̄ паччхимахам̣саган̣ам̣ вичини, таттхапи адисва̄ ‘‘ниссам̣сайам̣ тассеведам̣ бхайам̣ уппанна’’нти ниваттитва̄ ¶ а̄гаччханто маха̄саттам̣ па̄се баддхам̣ лохитамаккхитам̣ дуккха̄турам̣ пан̇капит̣т̣хе нипаннам̣ дисва̄ ‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄ра̄джа, ахам̣ мама джӣвитам̣ париччаджитва̄ тумхе па̄сато мочесса̄мӣ’’ти ваданто отаритва̄ маха̄саттам̣ асса̄сентова пан̇капит̣т̣хе нисӣди. атха нам̣ вӣмам̣санто маха̄сатто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘сумукха анупачинанта̄, паккаманти вихан̇гама̄;
гаччха тувампи ма̄ кан̇кхи, наттхи баддхе саха̄йата̄’’ти.
таттха ¶ анупачинанта̄ти синехена а̄лайавасена анолокента̄. паккамантӣти ете чханнавути хам̣сасахасса̄ н̃а̄тивихан̇гама̄ мам̣ чхад̣д̣етва̄ гаччханти, твампи гаччха, ма̄ идха ва̄сам̣ а̄кан̇кхи, еван̃хи па̄сена баддхе майи саха̄йата̄ на̄ма наттхи, на хи те ахам̣ ида̄ни кин̃чи саха̄йакиччам̣ ка̄тум̣ ¶ саккхисса̄ми, ким̣ те майа̄ нирӯпака̄рена, папан̃чам̣ акатва̄ гаччхева̄ти вадати.
ито парам̣ –
‘‘гаччхе ва̄хам̣ на ва̄ гаччхе, на тена амаро сийам̣;
сукхитам̣ там̣ упа̄ситва̄, дуккхитам̣ там̣ катхам̣ джахе.
‘‘маран̣ам̣ ва̄ тайа̄ саддхим̣, джӣвитам̣ ва̄ тайа̄ вина̄;
тадева маран̣ам̣ сеййо, йан̃че джӣве тайа̄ вина̄.
‘‘неса дхаммо маха̄ра̄джа, йам̣ там̣ евам̣ гатам̣ джахе;
йа̄ гати туйхам̣ са̄ майхам̣, руччате вихага̄дхипа.
‘‘ка̄ ну па̄сена баддхасса, гати ан̃н̃а̄ маха̄наса̄;
са̄ катхам̣ четайа̄насса, муттасса тава руччати.
‘‘кам̣ ва̄ твам̣ пассасе аттхам̣, мама туйхан̃ча паккхима;
н̃а̄тӣнам̣ ва̄васит̣т̣ха̄нам̣, убхиннам̣ джӣвитаккхайе.
‘‘йам̣ на кан̃чанадепин̃чха, андхена тамаса̄ гатам̣;
та̄дисе сан̃чаджам̣ па̄н̣ам̣, каматтхамабхиджотайе.
‘‘катхам̣ ну пататам̣ сет̣т̣ха, дхамме аттхам̣ на буджджхаси;
дхаммо апачито санто, аттхам̣ дассети па̄н̣инам̣.
‘‘сохам̣ ¶ ¶ дхаммам̣ апеккха̄но, дхамма̄ чаттхам̣ самут̣т̣хитам̣;
бхаттин̃ча тайи сампассам̣, на̄вакан̇кха̄ми джӣвитам̣.
10. ‘‘аддха̄ есо сатам̣ дхаммо, йо митто миттама̄паде.
на чадже джӣвитасса̄пи, хетудхаммамануссарам̣.
‘‘сва̄йам̣ дхаммо ча те чин̣н̣о, бхатти ча видита̄ майи;
ка̄мам̣ карассу майхетам̣, гаччхева̄нумато майа̄.
‘‘апи твевам̣ гате ка̄ле, йам̣ кхан̣д̣ам̣ н̃а̄тинам̣ майа̄;
тайа̄ там̣ буддхисампаннам̣, асса парамасам̣вутам̣.
‘‘иччевам̣ ¶ мантайанта̄нам̣, арийа̄нам̣ арийавуттинам̣;
паччадиссатха неса̄до, а̄тура̄намивантако.
‘‘те саттумабхисан̃чиккха, дӣгхараттам̣ хита̄ диджа̄;
тун̣хӣма̄ситтха убхайо, на сан̃чалесума̄сана̄.
‘‘дхатарат̣т̣хе ча дисва̄на, самуд̣д̣енте тато тато;
абхиккхаматха вегена, диджасатту диджа̄дхипе.
‘‘со ча вегенабхиккамма, а̄саджджа параме дидже;
паччакамиттха неса̄до, баддха̄ ити вичинтайам̣.
‘‘екам̣ва баддхама̄сӣнам̣, абаддхан̃ча пуна̄парам̣;
а̄саджджа баддхама̄сӣнам̣, пеккхама̄намадӣнавам̣.
‘‘тато со виматойева, пан̣д̣аре аджджхабха̄сатха;
павад̣д̣хака̄йе а̄сӣне, диджасан̇гхаган̣а̄дхипе.
‘‘йам̣ ¶ ну па̄сена махата̄, баддхо на куруте дисам̣;
атха касма̄ абаддхо твам̣, балӣ паккхи на гаччхаси.