📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

кхуддаканика̄йе

чӯл̣аниддесапа̄л̣и

па̄ра̄йанавагго

ваттхуга̄тха̄

1.

косала̄нам̣ пура̄ рамма̄, агама̄ даккхин̣а̄патхам̣;

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ паттхайа̄но, бра̄хман̣о мантапа̄рагӯ.

2.

со ассакасса висайе, мал̣акасса [ал̣акасса (су. ни. 983) мул̣акасса (сйа̄.), мӯл̣хакасса (ка.)] сама̄сане [сама̄санне (ка.)];

васи годха̄варӣкӯле, ун̃чхена ча пхалена ча.

3.

тассева [там̣йева (ка.) ат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄] упанисса̄йа, га̄мо ча випуло аху;

тато джа̄тена а̄йена, маха̄йан̃н̃амакаппайи.

4.

маха̄йан̃н̃ам̣ йаджитва̄на, пуна па̄виси ассамам̣;

тасмим̣ пат̣ипавит̣т̣хамхи, ан̃н̃о а̄ган̃чхи бра̄хман̣о.

5.

уггхат̣т̣апа̄до тасито [тассито (ка.)], пан̇каданто раджассиро;

со ча нам̣ упасан̇камма, сата̄ни пан̃ча йа̄чати.

6.

таменам̣ ба̄варӣ дисва̄, а̄санена нимантайи;

сукхан̃ча кусалам̣ пуччхи, идам̣ вачанамабрави [вачанамабруви (сӣ.)].

7.

‘‘йам̣ кхо мама деййадхаммам̣, саббам̣ висаджджитам̣ майа̄;

ануджа̄на̄хи ме брахме, наттхи пан̃часата̄ни ме’’.

8.

‘‘саче ме йа̄чама̄насса, бхавам̣ на̄нупадассати [падессати (ка.)];

саттаме дивасе туйхам̣, муддха̄ пхалату саттадха̄’’.

9.

абхисан̇кхаритва̄ кухако, бхеравам̣ со акиттайи;

тасса там̣ вачанам̣ сутва̄, ба̄варӣ дуккхито аху.

10.

уссуссати ана̄ха̄ро, сокасалласамаппито;

атхопи евам̣ читтасса, джха̄не на раматӣ мано.

11.

утрастам̣ дуккхитам̣ дисва̄, девата̄ аттхака̄минӣ;

ба̄варим̣ упасан̇камма, идам̣ вачанамабрави.

12.

‘‘на со муддхам̣ паджа̄на̄ти, кухако со дханаттхико;

муддхани муддхапа̄те [муддханиммуддхапа̄те (ка.)] ва̄, н̃а̄н̣ам̣ тасса на виджджати’’.

13.

‘‘бхотӣ [бхоти (ка.)] чарахи джа̄на̄ти, там̣ ме аккха̄хи пуччхита̄;

муддхам̣ муддха̄дхипа̄тан̃ча [муддха̄типа̄тан̃ча (ка.)], там̣ сун̣ома вачо тава’’.

14.

‘‘ахампетам̣ на джа̄на̄ми, н̃а̄н̣ам̣ меттха на виджджати;

муддхани муддха̄дхипа̄те ча, джина̄нан̃хеттха [джана̄нан̃хеттха (ка.)] дассанам̣’’.

15.

‘‘атха ко чарахи [йо чарати (ка.)] джа̄на̄ти, асмим̣ патхавиман̣д̣але [путхавиман̣д̣але (сӣ.)];

муддхам̣ муддха̄дхипа̄тан̃ча, там̣ ме аккха̄хи девате’’.

16.

‘‘пура̄ капилаваттхумха̄, никкханто локана̄йако;

апаччо окка̄кара̄джасса, сакйапутто пабхан̇каро.

17.

‘‘со хи бра̄хман̣а самбуддхо, саббадхамма̄на па̄рагӯ;

сабба̄бхин̃н̃а̄балаппатто [пхалаппатто (ка.)], саббадхаммесу чаккхума̄;

саббакаммаккхайам̣ патто, вимутто упадхиккхайе.

18.

‘‘буддхо со бхагава̄ локе, дхаммам̣ десети чаккхума̄;

там̣ твам̣ гантва̄на пуччхассу, со те там̣ бйа̄кариссати’’.

19.

самбуддхоти вачо сутва̄, удагго ба̄варӣ аху;

сокасса тануко а̄си, пӣтин̃ча випулам̣ лабхи.

20.

со ба̄варӣ аттамано удагго, там̣ деватам̣ пуччхати ведаджа̄то;

‘‘катамамхи га̄ме нигамамхи ва̄ пана, катамамхи ва̄ джанападе локана̄тхо;

йаттха гантва̄на пассему, самбуддхам̣ двипадуттамам̣’’.

21.

‘‘са̄ваттхийам̣ косаламандире джино, пахӯтапан̃н̃о варабхӯримедхасо;

со сакйапутто видхуро ана̄саво, муддха̄дхипа̄тасса видӯ нара̄сабхо’’.

22.

тато а̄мантайӣ сиссе, бра̄хман̣е мантапа̄рагӯ [па̄раге (сйа̄.)];

‘‘етха ма̄н̣ава̄ аккхиссам̣, сун̣а̄тха вачанам̣ мама.

23.

‘‘йассесо дуллабхо локе, па̄тубха̄во абхин̣хасо;

сва̄джджа локамхи уппанно, самбуддхо ити виссуто;

кхиппам̣ гантва̄на са̄ваттхим̣, пассавхо двипадуттамам̣’’.

24.

‘‘катхам̣ чарахи джа̄нему, дисва̄ буддхоти бра̄хман̣а;

аджа̄натам̣ но пабрӯхи, йатха̄ джа̄нему там̣ майам̣’’.

25.

‘‘а̄гата̄ни хи мантесу, маха̄пурисалаккхан̣а̄;

дваттим̣са̄ни ча бйа̄ккха̄та̄, саматта̄ анупуббасо.

26.

‘‘йассете хонти гаттесу, маха̄пурисалаккхан̣а̄;

двейева тасса гатийо, татийа̄ хи на виджджати.

27.

‘‘саче ага̄рам̣ а̄васати, виджеййа патхавим̣ имам̣;

адан̣д̣ена асаттхена, дхаммена ануса̄сати.

28.

‘‘саче ча со паббаджати, ага̄ра̄ анага̄рийам̣;

виват̣т̣аччхадо [виваттаччхаддо (сӣ.)] самбуддхо, араха̄ бхавати ануттаро.

29.

‘‘джа̄тим̣ готтан̃ча лаккхан̣ам̣, манте сиссе пуна̄паре;

муддхам̣ муддха̄дхипа̄тан̃ча, манаса̄йева пуччхатха.

30.

‘‘ана̄варан̣адасса̄вӣ, йади буддхо бхависсати;

манаса̄ пуччхите пан̃хе, ва̄ча̄йа висаджджиссати’’ [виссаджиссати (ка.)].

31.

ба̄варисса вачо сутва̄, сисса̄ сол̣аса бра̄хман̣а̄;

аджито тиссаметтеййо, пун̣н̣ако атха меттагӯ.

32.

дхотако упасӣво ча, нандо ча атха хемако;

тодеййа-каппа̄ дубхайо, джатукан̣н̣ӣ ча пан̣д̣ито.

33.

бхадра̄вудхо удайо ча, поса̄ло ча̄пи бра̄хман̣о;

могхара̄джа̄ ча медха̄вӣ, пин̇гийо ча маха̄иси.

34.

паччекаган̣ино саббе, саббалокасса виссута̄;

джха̄йӣ джха̄нарата̄ дхӣра̄, пуббава̄санава̄сита̄.

35.

ба̄варим̣ абхива̄детва̄, катва̄ ча нам̣ падаккхин̣ам̣;

джат̣а̄джинадхара̄ саббе, пакка̄мум̣ уттара̄мукха̄.

36.

мал̣акасса патит̣т̣ха̄нам̣, пурама̄хиссатим̣ [пурама̄хийати (ка.)] тада̄ [сада̄ (ка.)];

удждженин̃ча̄пи гонаддхам̣, ведисам̣ ванасавхайам̣.

37.

косамбин̃ча̄пи са̄кетам̣, са̄ваттхин̃ча пуруттамам̣;

сетабйам̣ капилаваттхум̣, кусина̄ран̃ча мандирам̣.

38.

па̄ван̃ча бхоганагарам̣, веса̄лим̣ ма̄гадхам̣ пурам̣;

па̄са̄н̣акам̣ четийан̃ча, раман̣ӣйам̣ манорамам̣.

39.

таситовудакам̣ сӣтам̣, маха̄ла̄бхам̣ва ва̄н̣иджо;

чха̄йам̣ гхамма̄бхитаттова турита̄ паббатама̄рухум̣.

40.

бхагава̄ тамхи самайе, бхиккхусан̇гхапураккхато;

бхиккхӯнам̣ дхаммам̣ десети, сӣхова надатӣ ване.

41.

аджито аддаса буддхам̣, пӣтарам̣сим̣ва [джитарам̣сим̣ сӣтарам̣сим̣ (ка.), вӣтарам̣сим̣ (сӣ. сйа̄.)] бха̄н̣умам̣;

чандам̣ йатха̄ паннарасе, парипӯрам̣ [па̄рипӯрим̣ (сӣ. сйа̄.)] упа̄гатам̣.

42.

атхасса гатте дисва̄на, парипӯран̃ча бйан̃джанам̣;

екамантам̣ т̣хито хат̣т̣хо, манопан̃хе апуччхатха.

43.

‘‘а̄дисса джамманам̣ брӯхи, готтам̣ брӯхи салаккхан̣ам̣;

мантесу па̄рамим̣ брӯхи, кати ва̄чети бра̄хман̣о’’.

44.

‘‘вӣсам̣ вассасатам̣ а̄йу, со ча готтена ба̄варӣ;

тӣн̣исса лаккхан̣а̄ гатте, тин̣н̣ам̣ веда̄на па̄рагӯ.

45.

‘‘лаккхан̣е итиха̄се ча, санигхан̣д̣усакет̣убхе;

пан̃часата̄ни ва̄чети, садхамме па̄рамим̣ гато’’.

46.

‘‘лаккхан̣а̄нам̣ павичайам̣, ба̄варисса наруттама;

тан̣хаччхида [кан̇кхаччхида (ка.)] пака̄сехи, ма̄ но кан̇кха̄йитам̣ аху’’.

47.

‘‘мукхам̣ дживха̄йа чха̄дети, ун̣н̣асса бхамукантаре;

косохитам̣ ваттхагуйхам̣, евам̣ джа̄на̄хи ма̄н̣ава’’.

48.

пуччхан̃хи кин̃чи асун̣анто, сутва̄ пан̃хе вийа̄кате;

вичинтети джано саббо, ведаджа̄то катан̃джалӣ.

49.

‘‘ко ну дево ва̄ брахма̄ ва̄, индо ва̄пи суджампати;

манаса̄ пуччхите пан̃хе, каметам̣ пат̣ибха̄сати.

50.

‘‘муддхам̣ муддха̄дхипа̄тан̃ча, ба̄варӣ парипуччхати;

там̣ бйа̄карохи бхагава̄, кан̇кхам̣ винайа но исе’’.

51.

‘‘авиджджа̄ муддха̄ти джа̄на̄хи, виджджа̄ муддха̄дхипа̄тинӣ;

саддха̄сатисама̄дхӣхи, чхандавӣрийена сам̣йута̄’’.

52.

тато ведена махата̄, сантхамбхетва̄на ма̄н̣аво;

екам̣сам̣ аджинам̣ катва̄, па̄десу сираса̄ пати.

53.

‘‘ба̄варӣ бра̄хман̣о бхото, саха сиссехи ма̄риса;

удаггачитто сумано, па̄де вандати чаккхума’’.

54.

‘‘сукхито ба̄варӣ хоту, саха сиссехи бра̄хман̣о;

тван̃ча̄пи сукхито хохи, чирам̣ джӣва̄хи ма̄н̣ава.

55.

‘‘ба̄варисса ча туйхам̣ ва̄, саббесам̣ саббасам̣сайам̣;

ката̄вака̄са̄ пуччхавхо, йам̣ кин̃чи манасиччхатха’’.

56.

самбуддхена катока̄со, нисӣдитва̄на пан̃джалӣ;

аджито пат̣хамам̣ пан̃хам̣, таттха пуччхи татха̄гатам̣.

ваттхуга̄тха̄ нит̣т̣хита̄.

1. аджитама̄н̣авапуччха̄

57.

‘‘кенассу нивуто локо, [ичча̄йасма̄ аджито]

кенассу наппака̄сати;

кисса̄бхилепанам̣ брӯси, ким̣су тасса махаббхайам̣’’.

58.

‘‘авиджджа̄йа нивуто локо, [аджита̄ти бхагава̄]

вевиччха̄ пама̄да̄ наппака̄сати;

джаппа̄бхилепанам̣ брӯми, дуккхамасса махаббхайам̣’’.

59.

‘‘саванти саббадхи сота̄, [ичча̄йасма̄ аджито]

сота̄нам̣ ким̣ нива̄ран̣ам̣;

сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯхи, кена сота̄ пидхиййаре’’.

60.

‘‘йа̄ни сота̄ни локасмим̣, [аджита̄ти бхагава̄]

сати тесам̣ нива̄ран̣ам̣;

сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯми, пан̃н̃а̄йете пидхиййаре’’.

61.

‘‘пан̃н̃а̄ чева сати ча̄пи [сатӣ чева (сӣ.)], [ичча̄йасма̄ аджито]

на̄марӯпан̃ча ма̄риса;

етам̣ ме пут̣т̣хо пабрӯхи, каттхетам̣ упаруджджхати’’.

62.

‘‘йаметам̣ пан̃хам̣ апуччхи, аджита там̣ вада̄ми те;

йаттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхати;

вин̃н̃а̄н̣асса ниродхена, еттхетам̣ упаруджджхати’’.

63.

‘‘йе ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секха̄ [секкха̄ (ка.)] путхӯ идха;

тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса’’.

64.

‘‘ка̄месу на̄бхигиджджхеййа, манаса̄на̄вило сийа̄;

кусало саббадхамма̄нам̣, сато бхиккху париббадже’’ти.

аджитама̄н̣авапуччха̄ пат̣хама̄.

2. тиссаметтеййама̄н̣авапуччха̄

65.

‘‘кодха сантусито локе, [ичча̄йасма̄ тиссаметтеййо]

касса но санти ин̃джита̄;

ко убхантамабхин̃н̃а̄йа, маджджхе манта̄ на липпати [на пимпати (бахӯсу)];

кам̣ брӯси маха̄пурисоти, ко идха сиббинимаччага̄’’ти [сиббанимаччага̄ (сӣ. сйа̄.)].

66.

‘‘ка̄месу брахмачарийава̄, [меттеййа̄ти бхагава̄]

вӣтатан̣хо сада̄ сато;

сан̇кха̄йа ниббуто бхиккху, тасса но санти ин̃джита̄.

67.

‘‘со убхантамабхин̃н̃а̄йа, маджджхе манта̄ на липпати;

там̣ брӯми маха̄пурисоти, со идха сиббинимаччага̄’’ти.

тиссаметтеййама̄н̣авапуччха̄ дутийа̄.

3. пун̣н̣акама̄н̣авапуччха̄

68.

‘‘анеджам̣ мӯладасса̄вим̣, [ичча̄йасма̄ пун̣н̣ако]

аттхи пан̃хена а̄гамам̣;

ким̣ ниссита̄ исайо мануджа̄, кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣;

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локе, пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣’’.

69.

‘‘йе кечиме исайо мануджа̄, [пун̣н̣ака̄ти бхагава̄]

кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣;

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локе, а̄сӣсама̄на̄ пун̣н̣ака иттхаттам̣;

джарам̣ сита̄ йан̃н̃амакаппайим̣су’’.

70.

‘‘йе кечиме исайо мануджа̄, [ичча̄йасма̄ пун̣н̣ако]

кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣;

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локе, каччису те бхагава̄ йан̃н̃апатхе аппаматта̄;

ата̄рум̣ джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса, пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣’’.

71.

‘‘а̄сӣсанти тхомайанти, абхиджаппанти джуханти; [пун̣н̣ака̄ти бхагава̄]

ка̄ма̄бхиджаппанти пат̣ичча ла̄бхам̣, те йа̄джайога̄ бхавара̄гаратта̄;

на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯми’’.

72.

‘‘те че на̄тарим̣су йа̄джайога̄, [ичча̄йасма̄ пун̣н̣ако]

йан̃н̃ехи джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса;

атха ко чарахи девамануссалоке, ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса;

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣’’.

73.

‘‘сан̇кха̄йа локасми паропара̄ни, [пун̣н̣ака̄ти бхагава̄]

йассин̃джитам̣ наттхи кухин̃чи локе;

санто видхӯмо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯмӣ’’ти.

пун̣н̣акама̄н̣авапуччха̄ татийа̄.

4. меттагӯма̄н̣авапуччха̄

74.

‘‘пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣, [ичча̄йасма̄ меттагӯ]

ман̃н̃а̄ми там̣ ведагум̣ бха̄витаттам̣;

куто ну дуккха̄ самуда̄гата̄ име, йе кечи локасмиманекарӯпа̄’’.

75.

‘‘дуккхасса ве мам̣ пабхавам̣ апуччхаси, [меттагӯти бхагава̄]

там̣ те паваккха̄ми йатха̄ паджа̄нам̣;

упадхинида̄на̄ пабхаванти дуккха̄, йе кечи локасмиманекарӯпа̄.

76.

‘‘йо ве авидва̄ упадхим̣ кароти, пунаппунам̣ дуккхамупети мандо;

тасма̄ паджа̄нам̣ упадхим̣ на кайира̄, дуккхасса джа̄типпабхава̄нупассӣ’’.

77.

‘‘йам̣ там̣ апуччхимха акиттайӣ но, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ма тадин̇гха брӯхи;

‘катхам̣ ну дхӣра̄ витаранти огхам̣, джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча’;

там̣ ме муни са̄дху вийа̄карохи, татха̄ хи те видито еса дхаммо’’.

78.

‘‘киттайисса̄ми те дхаммам̣, [меттагӯти бхагава̄]

дит̣т̣хе дхамме анӣтихам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣’’.

79.

‘‘тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄ми, махеси дхаммамуттамам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣’’.

80.

‘‘йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄си, [меттагӯти бхагава̄]

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе;

етесу нандин̃ча нивесанан̃ча, пануджджа вин̃н̃а̄н̣ам̣ бхаве на тит̣т̣хе.

81.

‘‘евам̣виха̄рӣ сато аппаматто, бхиккху чарам̣ хитва̄ мама̄йита̄ни;

джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча, идхева видва̄ паджахеййа дуккхам̣’’.

82.

‘‘ета̄бхинанда̄ми вачо махесино, сукиттитам̣ готаманӯпадхӣкам̣;

аддха̄ хи бхагава̄ паха̄си дуккхам̣, татха̄ хи те видито еса дхаммо.

83.

‘‘те ча̄пи нӯнаппаджахеййу дуккхам̣, йе твам̣ муни ат̣т̣хитам̣ овадеййа;

там̣ там̣ намасса̄ми самечча на̄га, аппева мам̣ бхагава̄ ат̣т̣хитам̣ овадеййа’’.

84.

‘‘йам̣ бра̄хман̣ам̣ ведагума̄бхиджан̃н̃а̄, акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттам̣;

аддха̄ хи со огхамимам̣ ата̄ри, тин̣н̣о ча па̄рам̣ акхило акан̇кхо.

85.

‘‘видва̄ ча йо ведагӯ наро идха, бхава̄бхаве сан̇гамимам̣ висаджджа;

со вӣтатан̣хо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯмӣ’’ти.

меттагӯма̄н̣авапуччха̄ чатуттхӣ.

5. дхотакама̄н̣авапуччха̄

86.

‘‘пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣, [ичча̄йасма̄ дхотако]

ва̄ча̄бхикан̇кха̄ми махеси туйхам̣;

тава сутва̄на ниггхосам̣, сиккхе нибба̄наматтано’’.

87.

‘‘тенаха̄таппам̣ карохи, [дхотака̄ти бхагава̄]

идхева нипако сато;

ито сутва̄на ниггхосам̣, сиккхе нибба̄наматтано’’.

88.

‘‘пасса̄махам̣ девамануссалоке, акин̃чанам̣ бра̄хман̣амирийама̄нам̣;

там̣ там̣ намасса̄ми самантачаккху, памун̃ча мам̣ сакка катхам̣катха̄хи’’.

89.

‘‘на̄хам̣ сахисса̄ми памочана̄йа, катхам̣катхим̣ дхотака кан̃чи локе;

дхамман̃ча сет̣т̣хам̣ абхиджа̄нама̄но [а̄джа̄нама̄но (сӣ. сйа̄. пӣ.)], евам̣ тувам̣ огхамимам̣ тареси’’.

90.

‘‘ануса̄са брахме карун̣а̄йама̄но, вивекадхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣;

йатха̄хам̣ а̄ка̄сова абйа̄паджджама̄но, идхева санто асито чареййам̣’’.

91.

‘‘киттайисса̄ми те сантим̣, [дхотака̄ти бхагава̄]

дит̣т̣хе дхамме анӣтихам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣’’.

92.

‘‘тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄ми, махеси сантимуттамам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣’’.

93.

‘‘йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄си, [дхотака̄ти бхагава̄]

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе;

етам̣ видитва̄ сан̇готи локе, бхава̄бхава̄йа ма̄ка̄си тан̣ха’’нти.

дхотакама̄н̣авапуччха̄ пан̃чамӣ.

6. упасӣвама̄н̣авапуччха̄

94.

‘‘еко ахам̣ сакка махантамогхам̣, [ичча̄йасма̄ упасӣво]

аниссито но висаха̄ми та̄ритум̣;

а̄рамман̣ам̣ брӯхи самантачаккху, йам̣ ниссито огхамимам̣ тареййам̣’’.

95.

‘‘а̄кин̃чан̃н̃ам̣ пеккхама̄но сатима̄, [упасӣва̄ти бхагава̄]

наттхӣти нисса̄йа тарассу огхам̣;

ка̄ме паха̄йа вирато катха̄хи, тан̣хаккхайам̣ наттамаха̄бхипасса’’.

96.

‘‘саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го, [ичча̄йасма̄ упасӣво]

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃ам̣;

сан̃н̃а̄вимоккхе параме вимутто [дхимутто (ка.)], тит̣т̣хе ну со таттха ана̄нуйа̄йӣ’’ [ана̄нува̄йӣ (сйа̄. ка.)].

97.

‘‘саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го, [упасӣва̄ти бхагава̄]

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃ам̣;

сан̃н̃а̄вимоккхе параме вимутто, тит̣т̣хеййа со таттха ана̄нуйа̄йӣ’’.

98.

‘‘тит̣т̣хе че со таттха ана̄нуйа̄йӣ, пӯгампи васса̄нам̣ самантачаккху;

таттхева со сӣтисийа̄ вимутто, чаветха вин̃н̃а̄н̣ам̣ татха̄видхасса’’.

99.

‘‘аччи йатха̄ ва̄тавегена кхитта̄, [упасӣва̄ти бхагава̄]

аттхам̣ палети на упети сан̇кхам̣;

евам̣ мунӣ на̄мака̄йа̄ вимутто, аттхам̣ палети на упети сан̇кхам̣’’.

100.

‘‘аттхан̇гато со уда ва̄ со наттхи, уда̄ху ве сассатийа̄ арого;

там̣ ме мунӣ са̄дху вийа̄карохи, татха̄ хи те видито еса дхаммо’’.

101.

‘‘аттхан̇гатасса на пама̄н̣аматтхи, [упасӣва̄ти бхагава̄]

йена нам̣ ваджджум̣ там̣ тасса наттхи;

саббесу дхаммесу самӯхатесу, самӯхата̄ ва̄дапатха̄пи саббе’’ти.

упасӣвама̄н̣авапуччха̄ чхат̣т̣хӣ.

7. нандама̄н̣авапуччха̄

102.

‘‘санти локе мунайо, [ичча̄йасма̄ нандо]

джана̄ ваданти тайидам̣ катхам̣су;

н̃а̄н̣ӯпапаннам̣ муни но ваданти, уда̄ху ве джӣвитенӯпапаннам̣’’.

103.

‘‘на дит̣т̣хийа̄ на сутийа̄ на н̃а̄н̣ена, мунӣдха нанда кусала̄ ваданти;

висеникатва̄ анӣгха̄ нира̄са̄, чаранти йе те мунайоти брӯми’’.

104.

‘‘йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се, [ичча̄йасма̄ нандо]

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣;

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣,

анекарӯпена ваданти суддхим̣;

каччиссу те бхагава̄ таттха йата̄ чаранта̄,

ата̄ру джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса;

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣’’.

105.

‘‘йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се, [нанда̄ти бхагава̄]

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣;

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣, анекарӯпена ваданти суддхим̣;

кин̃ча̄пи те таттха йата̄ чаранти, на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯми’’.

106.

‘‘йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се, [ичча̄йасма̄ нандо]

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣;

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣, анекарӯпена ваданти суддхим̣;

те че муни брӯси аногхатин̣н̣е, атха ко чарахи девамануссалоке;

ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса, пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣’’.

107.

‘‘на̄хам̣ саббе саман̣абра̄хман̣а̄се, [нанда̄ти бхагава̄]

джа̄тиджара̄йа нивута̄ти брӯми;

йе сӣдха дит̣т̣хам̣ ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббам̣;

анекарӯпампи паха̄йа саббам̣, тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се;

те ве нара̄ огхатин̣н̣а̄ти брӯми’’.

108.

‘‘ета̄бхинанда̄ми вачо махесино, сукиттитам̣ готаманӯпадхӣкам̣;

йе сӣдха дит̣т̣хам̣ ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббам̣;

анекарӯпампи паха̄йа саббам̣, тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се;

ахампи те огхатин̣н̣а̄ти брӯмӣ’’ти.

нандама̄н̣авапуччха̄ саттама̄.

8. хемакама̄н̣авапуччха̄

109.

‘‘йе ме пуббе вийа̄кам̣су, [ичча̄йасма̄ хемако]

хурам̣ готамаса̄сана̄;

ичча̄си ити бхависсати, саббам̣ там̣ итихӣтихам̣;

саббам̣ там̣ таккавад̣д̣ханам̣, на̄хам̣ таттха абхирамим̣.

110.

‘‘тван̃ча ме дхаммамаккха̄хи, тан̣ха̄ниггха̄танам̣ муни;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣’’.

111.

‘‘идха дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄тесу, пийарӯпесу хемака;

чхандара̄гавиноданам̣, нибба̄нападамаччутам̣.

112.

‘‘етадан̃н̃а̄йа йе сата̄, дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄;

упасанта̄ ча те сада̄, тин̣н̣а̄ локе висаттика’’нти.

хемакама̄н̣авапуччха̄ ат̣т̣хама̄.

9. тодеййама̄н̣авапуччха̄

113.

‘‘йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти, [ичча̄йасма̄ тодеййо]

тан̣ха̄ йасса на виджджати;

катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о, вимоккхо тасса кӣдисо’’.

114.

‘‘йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти, [тодеййа̄ти бхагава̄]

тан̣ха̄ йасса на виджджати;

катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о, вимоккхо тасса на̄паро’’.

115.

‘‘нира̄сасо со уда а̄саса̄но [а̄сайа̄но (ка.)], пан̃н̃а̄н̣ава̄ со уда пан̃н̃акаппӣ;

муним̣ ахам̣ сакка йатха̄ виджан̃н̃ам̣, там̣ ме вийа̄чиккха самантачаккху’’.

116.

‘‘нира̄сасо со на ча а̄саса̄но, пан̃н̃а̄н̣ава̄ со на ча пан̃н̃акаппӣ;

евампи тодеййа муним̣ виджа̄на, акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асатта’’нти.

тодеййама̄н̣авапуччха̄ навама̄.

10. каппама̄н̣авапуччха̄

117.

‘‘маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатам̣, [ичча̄йасма̄ каппо]

огхе джа̄те махаббхайе;

джара̄маччупарета̄нам̣, дӣпам̣ пабрӯхи ма̄риса;

тван̃ча ме дӣпамаккха̄хи, йатха̄йидам̣ на̄парам̣ сийа̄’’.

118.

‘‘маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатам̣, [каппа̄ти бхагава̄]

огхе джа̄те махаббхайе;

джара̄маччупарета̄нам̣, дӣпам̣ пабрӯми каппа те.

119.

‘‘акин̃чанам̣ ана̄да̄нам̣, етам̣ дӣпам̣ ана̄парам̣;

нибба̄нам̣ ити нам̣ брӯми, джара̄маччупариккхайам̣.

120.

‘‘етадан̃н̃а̄йа йе сата̄, дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄;

на те ма̄раваса̄нуга̄, на те ма̄расса пат̣т̣хагӯ’’ти [паддхагӯ (сӣ.)].

каппама̄н̣авапуччха̄ дасама̄.

11. джатукан̣н̣има̄н̣авапуччха̄

121.

‘‘сутва̄нахам̣ вӣрамака̄мака̄мим̣, [ичча̄йасма̄ джатукан̣н̣и]

огха̄тигам̣ пут̣т̣хумака̄мама̄гамам̣;

сантипадам̣ брӯхи сахаджанетта, йатха̄таччхам̣ бхагава̄ брӯхи метам̣.

122.

‘‘бхагава̄ хи ка̄ме абхибхуййа ирийати, а̄диччова патхавим̣ теджӣ теджаса̄;

париттапан̃н̃асса ме бхӯрипан̃н̃а, а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣;

джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нам̣’’.

123.

‘‘ка̄месу винайа гедхам̣, [джатукан̣н̣ӣти бхагава̄]

неккхаммам̣ дат̣т̣ху кхемато;

уггахитам̣ нираттам̣ ва̄, ма̄ те виджджиттха кин̃чанам̣.

124.

‘‘йам̣ пуббе там̣ висосехи, паччха̄ те ма̄ху кин̃чанам̣;

маджджхе че но гахессаси, упасанто чариссаси.

125.

‘‘саббасо на̄марӯпасмим̣, вӣтагедхасса бра̄хман̣а;

а̄сава̄сса на виджджанти, йехи маччувасам̣ вадже’’ти.

джатукан̣н̣има̄н̣авапуччха̄ ека̄дасама̄.

12. бхадра̄вудхама̄н̣авапуччха̄

126.

‘‘окан̃джахам̣ тан̣хаччхидам̣ анеджам̣, [ичча̄йасма̄ бхадра̄вудхо]

нандин̃джахам̣ огхатин̣н̣ам̣ вимуттам̣;

каппан̃джахам̣ абхийа̄че сумедхам̣, сутва̄на на̄гасса апанамиссанти ито.

127.

‘‘на̄на̄джана̄ джанападехи сан̇гата̄,

тава вӣра ва̄кйам̣ абхикан̇кхама̄на̄;

тесам̣ тувам̣ са̄дху вийа̄карохи, татха̄ хи те видито еса дхаммо’’.

128.

‘‘а̄да̄натан̣хам̣ винайетха саббам̣, [бхадра̄вудха̄ти бхагава̄]

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе;

йам̣ йан̃хи локасмимупа̄дийанти, тенева ма̄ро анвети джантум̣.

129.

‘‘тасма̄ паджа̄нам̣ на упа̄дийетха, бхиккху сато кин̃чанам̣ саббалоке;

а̄да̄насатте ити пеккхама̄но, паджам̣ имам̣ маччудхеййе висатта’’нти.

бхадра̄вудхама̄н̣авапуччха̄ два̄дасама̄.

13. удайама̄н̣авапуччха̄

130.

‘‘джха̄йим̣ вираджама̄сӣнам̣, [ичча̄йасма̄ удайо]

катакиччам̣ ана̄савам̣;

па̄рагум̣ саббадхамма̄нам̣, аттхи пан̃хена а̄гамам̣;

ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯхи, авиджджа̄йа пабхеданам̣’’.

131.

‘‘паха̄нам̣ ка̄маччханда̄нам̣, [удайа̄ти бхагава̄]

доманасса̄на чӯбхайам̣;

тхинасса ча панӯданам̣, куккучча̄нам̣ нива̄ран̣ам̣.

132.

‘‘упеккха̄сатисам̣суддхам̣, дхамматаккапуреджавам̣;

ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯми, авиджджа̄йа пабхеданам̣’’.

133.

‘‘ким̣су сам̣йоджано локо, ким̣су тасса вича̄ран̣ам̣;

киссасса виппаха̄нена, нибба̄нам̣ ити вуччати’’.

134.

‘‘нандисам̣йоджано локо, витаккасса вича̄ран̣ам̣;

тан̣ха̄йа виппаха̄нена, нибба̄нам̣ ити вуччати’’.

135.

‘‘катхам̣ сатасса чарато, вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхати;

бхагавантам̣ пут̣т̣хума̄гамма, там̣ сун̣ома вачо тава’’.

136.

‘‘аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча, веданам̣ на̄бхинандато;

евам̣ сатасса чарато, вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхатӣ’’ти.

удайама̄н̣авапуччха̄ терасама̄.

14. поса̄лама̄н̣авапуччха̄

137.

‘‘йо атӣтам̣ а̄дисати, [ичча̄йасма̄ поса̄ло]

анеджо чхиннасам̣сайо;

па̄рагум̣ саббадхамма̄нам̣, аттхи пан̃хена а̄гамам̣.

138.

‘‘вибхӯтарӯпасан̃н̃исса, саббака̄йаппаха̄йино;

аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча, наттхи кин̃чӣти пассато;

н̃а̄н̣ам̣ сакка̄нупуччха̄ми, катхам̣ неййо татха̄видхо’’.

139.

‘‘вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо сабба̄, [поса̄ла̄ти бхагава̄]

абхиджа̄нам̣ татха̄гато;

тит̣т̣хантаменам̣ джа̄на̄ти, вимуттам̣ таппара̄йан̣ам̣.

140.

‘‘а̄кин̃чан̃н̃асамбхавам̣ н̃атва̄, нандӣ сам̣йоджанам̣ ити;

еваметам̣ абхин̃н̃а̄йа, тато таттха випассати;

етам̣ [евам̣ (сйа̄. ка.)] н̃а̄н̣ам̣ татхам̣ тасса, бра̄хман̣асса вусӣмато’’ти.

поса̄лама̄н̣авапуччха̄ чуддасама̄.

15. могхара̄джама̄н̣авапуччха̄

141.

‘‘два̄хам̣ саккам̣ апуччхиссам̣, [ичча̄йасма̄ могхара̄джа̄]

на ме бйа̄ка̄си чаккхума̄;

йа̄вататийан̃ча девӣси, бйа̄каротӣти ме сутам̣.

142.

‘‘айам̣ локо паро локо, брахмалоко садевако;

дит̣т̣хим̣ те на̄бхиджа̄на̄ти, готамасса йасассино.

143.

‘‘евам̣ абхиккантадасса̄вим̣, аттхи пан̃хена а̄гамам̣;

катхам̣ локам̣ авеккхантам̣, маччура̄джа̄ на пассати’’.

144.

‘‘сун̃н̃ато локам̣ авеккхассу, могхара̄джа сада̄ сато;

атта̄нудит̣т̣хим̣ ӯхачча, евам̣ маччутаро сийа̄;

евам̣ локам̣ авеккхантам̣, маччура̄джа̄ на пассатӣ’’ти.

могхара̄джама̄н̣авапуччха̄ паннарасама̄.

16. пин̇гийама̄н̣авапуччха̄

145.

‘‘джин̣н̣охамасми абало вӣтаван̣н̣о, [ичча̄йасма̄ пин̇гийо]

нетта̄ на суддха̄ саванам̣ на пха̄су;

ма̄хам̣ нассам̣ момухо антара̄ва, а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣;

джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нам̣’’.

146.

‘‘дисва̄на рӯпесу вихан̃н̃ама̄не, [пин̇гийа̄ти бхагава̄]

руппанти рӯпесу джана̄ паматта̄;

тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматто, джахассу рӯпам̣ апунаббхава̄йа’’.

147.

‘‘диса̄ чатассо видиса̄ чатассо, уддхам̣ адхо даса диса̄ има̄йо;

на туйхам̣ адит̣т̣хам̣ асутам̣ амутам̣ [асутам̣ амутам̣ ва̄ (сӣ.), асута̄мутам̣ ва̄ (сйа̄.), асутам̣’мутам̣ ва̄ (пӣ.)], атхо авин̃н̃а̄там̣ кин̃чанаматтхи [кан̃чи маттхи (сйа̄.), кин̃чи наттхи (пӣ.), кин̃чинаматтхи (ка.)] локе;

а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣, джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нам̣’’.

148.

‘‘тан̣ха̄дхипанне манудже пеккхама̄но, [пин̇гийа̄ти бхагава̄]

санта̄паджа̄те джараса̄ парете;

тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматто, джахассу тан̣хам̣ апунаббхава̄йа̄’’ти.

пин̇гийама̄н̣авапуччха̄ сол̣асама̄.

17. па̄ра̄йанаттхутига̄тха̄

идамавоча бхагава̄ магадхесу вихаранто па̄са̄н̣аке четийе, парича̄ракасол̣аса̄нам̣ [парича̄ракасол̣асаннам̣ (сйа̄. ка.)] бра̄хман̣а̄нам̣ аджджхит̣т̣хо пут̣т̣хо пут̣т̣хо пан̃хам̣ [пан̃хе (сӣ. пӣ.)] бйа̄ка̄си. екамекасса чепи пан̃хасса аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммам̣ пат̣ипаджджеййа, гаччхеййева джара̄маран̣асса па̄рам̣. ‘‘па̄ран̇гаманӣйа̄ име дхамма̄’’ти – тасма̄ имасса дхаммапарийа̄йасса па̄ра̄йанантева [па̄ра̄йан̣ам̣твева (сӣ. ат̣т̣ха.)] адхивачанам̣.

149.

аджито тиссаметтеййо, пун̣н̣ако атха меттагӯ;

дхотако упасӣво ча, нандо ча атха хемако.

150.

тодеййакаппа̄ дубхайо, джатукан̣н̣ӣ ча пан̣д̣ито;

бхадра̄вудхо удайо ча, поса̄ло ча̄пи бра̄хман̣о;

могхара̄джа̄ ча медха̄вӣ, пин̇гийо ча маха̄иси.

151.

ете буддхам̣ упа̄гаччхум̣, сампанначаран̣ам̣ исим̣;

пуччханта̄ нипун̣е пан̃хе, буддхасет̣т̣хам̣ упа̄гамум̣.

152.

тесам̣ буддхо пабйа̄ка̄си, пан̃хе пут̣т̣хо йатха̄татхам̣;

пан̃ха̄нам̣ веййа̄каран̣ена, тосеси бра̄хман̣е муни.

153.

те тосита̄ чаккхумата̄, буддхена̄диччабандхуна̄;

брахмачарийамачарим̣су, варапан̃н̃асса сантике.

154.

екамекасса пан̃хасса, йатха̄ буддхена деситам̣;

татха̄ йо пат̣ипаджджеййа, гаччхе па̄рам̣ апа̄рато.

155.

апа̄ра̄ па̄рам̣ гаччхеййа, бха̄венто маггамуттамам̣;

магго со па̄рам̣ гамана̄йа, тасма̄ па̄ра̄йанам̣ ити.

18. па̄ра̄йана̄нугӣтига̄тха̄

156.

‘‘па̄ра̄йанамануга̄йиссам̣, [ичча̄йасма̄ пин̇гийо]

йатха̄ддаккхи татха̄ккха̄си, вимало бхӯримедхасо;

никка̄мо ниббано [ниббуто (сйа̄.)] на̄го, кисса хету муса̄ бхан̣е.

157.

‘‘пахӣнамаламохасса, ма̄намаккхаппаха̄йино;

ханда̄хам̣ киттайисса̄ми, гирам̣ ван̣н̣ӯпасан̃хитам̣.

158.

‘‘тамонудо буддхо самантачаккху, локантагӯ саббабхава̄тиватто;

ана̄саво саббадуккхаппахӣно, саччавхайо брахме упа̄сито ме.

159.

‘‘диджо йатха̄ куббанакам̣ паха̄йа, бахуппхалам̣ ка̄нанама̄васеййа;

евампахам̣ аппадассе паха̄йа, маходадхим̣ хам̣сорива аджджхапатто.

160.

‘‘йеме пуббе вийа̄кам̣су, хурам̣ готамаса̄сана̄;

ичча̄си ити бхависсати;

саббам̣ там̣ итихӣтихам̣, саббам̣ там̣ таккавад̣д̣ханам̣.

161.

‘‘еко тамануда̄сино, джутима̄ со пабхан̇каро;

готамо бхӯрипан̃н̃а̄н̣о, готамо бхӯримедхасо.

162.

‘‘йо ме дхаммамадесеси, сандит̣т̣хикамака̄ликам̣;

тан̣хаккхайаманӣтикам̣, йасса наттхи упама̄ квачи’’.

163.

‘‘ким̣ ну тамха̄ виппавасаси, мухуттамапи пин̇гийа;

готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄, готама̄ бхӯримедхаса̄.

164.

‘‘йо те дхаммамадесеси, сандит̣т̣хикамака̄ликам̣;

тан̣хаккхайаманӣтикам̣, йасса наттхи упама̄ квачи’’.

165.

‘‘на̄хам̣ тамха̄ виппаваса̄ми, мухуттамапи бра̄хман̣а;

готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄, готама̄ бхӯримедхаса̄.

166.

‘‘йо ме дхаммамадесеси, сандит̣т̣хикамака̄ликам̣;

тан̣хаккхайаманӣтикам̣, йасса наттхи упама̄ квачи.

167.

‘‘пасса̄ми нам̣ манаса̄ чаккхуна̄ва, раттиндивам̣ бра̄хман̣а аппаматто.

намассама̄но вивасеми раттим̣, тенева ман̃н̃а̄ми авиппава̄сам̣.

168.

‘‘саддха̄ ча пӣти ча мано сати ча,

на̄пентиме готамаса̄санамха̄;

йам̣ йам̣ дисам̣ ваджати бхӯрипан̃н̃о, са тена тенева натохамасми.

169.

‘‘джин̣н̣асса ме дуббалатха̄макасса, тенева ка̄йо на палети таттха;

сан̇каппайанта̄йа [сам̣каппайатта̄йа (сӣ.)] ваджа̄ми ниччам̣, мано хи ме бра̄хман̣а тена йутто.

170.

‘‘пан̇ке сайа̄но парипхандама̄но, дӣпа̄ дӣпам̣ упаллавим̣;

атхаддаса̄сим̣ самбуддхам̣, огхатин̣н̣амана̄савам̣.

171.

‘‘йатха̄ ахӯ ваккали муттасаддхо, бхадра̄вудхо а̄л̣авиготамо ча;

евамева твампи памун̃чассу саддхам̣, гамиссаси твам̣ пин̇гийа маччудхеййасса па̄рам̣’’ [маччудхеййапа̄рам̣ (сӣ.)].

172.

‘‘еса бхиййо пасӣда̄ми, сутва̄на мунино вачо;

виват̣т̣аччхадо самбуддхо, акхило пат̣ибха̄нава̄.

173.

‘‘адхидеве абхин̃н̃а̄йа, саббам̣ веди паропарам̣;

пан̃ха̄нантакаро саттха̄, кан̇кхӣнам̣ пат̣иджа̄натам̣.

174.

‘‘асам̣хӣрам̣ асам̣куппам̣, йасса наттхи упама̄ квачи;

аддха̄ гамисса̄ми на меттха кан̇кха̄, евам̣ мам̣ дха̄рехи адхимуттачитта’’нти [аджитама̄н̣авапуччха̄йа пат̣т̣ха̄йа йа̄вапа̄ра̄йана̄нугӣтига̄та̄парийоса̄на̄ сйа̄. … поттхаке наттхи].

па̄ра̄йана̄нугӣтига̄тха̄ нит̣т̣хита̄.

па̄ра̄йанавагганиддесо

1. аджитама̄н̣авапуччха̄ниддесо

1.

кенассу нивуто локо, [ичча̄йасма̄ аджито]

кенассу наппака̄сати;

кисса̄бхилепанам̣ брӯси [брӯхи (сйа̄.)], ким̣су тасса махаббхайам̣.

кенассу нивуто локоти. локоти нирайалоко тираччха̄налоко петтивисайалоко мануссалоко девалоко кхандхалоко дха̄тулоко а̄йатаналоко айам̣ локо паро локо брахмалоко девалоко – айам̣ вуччати локо. айам̣ локо кена а̄вуто нивуто овуто [опхуто (сйа̄.)] пихито пат̣иччханно пат̣икуджджитоти – кенассу нивуто локо?

ичча̄йасма̄ аджитоти. ичча̄ти падасандхи падасам̣сагго падапа̄рипӯрӣ аккхарасамава̄йо бйан̃джанасилит̣т̣хата̄ пада̄нупуббата̄петам̣ [пада̄нупуббата̄метам̣ (бахӯсу)] ичча̄ти. а̄йасма̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ а̄йасма̄ти. аджитоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣ сан̇кха̄ саман̃н̃а̄ пан̃н̃атти воха̄ро на̄мам̣ на̄макаммам̣ на̄мадхеййам̣ нирутти бйан̃джанам̣ абхила̄поти – ичча̄йасма̄ аджито.

кенассу наппака̄сатӣти кена локо наппака̄сати на бха̄сати на тапати на вирочати на н̃а̄йати на пан̃н̃а̄йатӣти – кенассу наппака̄сати.

кисса̄бхилепанам̣ брӯсӣти ким̣ локасса лепанам̣ лагганам̣ бандханам̣ упаккилесо. кена локо литто сам̣литто упалитто килит̣т̣хо сам̣килит̣т̣хо маккхито сам̣сат̣т̣хо лагго лаггито палибуддхо, брӯси а̄чиккхаси десеси пан̃н̃апеси [пан̃н̃а̄песи (ка.)] пат̣т̣хапеси вивараси вибхаджаси утта̄нӣкароси [утта̄ним̣ кароси (ка.)] пака̄сесӣти – кисса̄бхилепанам̣ брӯси.

ким̣су тасса махаббхайанти ким̣ локасса бхайам̣ махаббхайам̣ пӣл̣анам̣ гхат̣т̣анам̣ упаддаво упасагготи – ким̣су тасса махаббхайам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘кенассу нивуто локо, [ичча̄йасма̄ аджито]

кенассу наппака̄сати;

кисса̄бхилепанам̣ брӯси, ким̣су тасса махаббхайа’’нти.

2.

авиджджа̄йа нивуто локо, [аджита̄ти бхагава̄]

вевиччха̄ пама̄да̄ наппака̄сати;

джаппа̄бхилепанам̣ брӯми, дуккхамасса махаббхайам̣.

авиджджа̄йа нивуто локоти. авиджджа̄ти дуккхе ан̃н̃а̄н̣ам̣ дуккхасамудайе ан̃н̃а̄н̣ам̣ дуккханиродхе ан̃н̃а̄н̣ам̣ дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа ан̃н̃а̄н̣ам̣, пуббанте ан̃н̃а̄н̣ам̣ апаранте ан̃н̃а̄н̣ам̣ пуббанта̄паранте ан̃н̃а̄н̣ам̣, идаппаччайата̄пат̣иччасамуппаннесу дхаммесу ан̃н̃а̄н̣ам̣, йам̣ еварӯпам̣ ан̃н̃а̄н̣ам̣ адассанам̣ анабхисамайо ананубодхо асамбодхо аппат̣иведхо асам̣га̄хана̄ апарийога̄хана̄ асамапеккхана̄ апаччавеккхан̣а̄ [апаччавеккхана̄ (сйа̄.)] апаччавеккхан̣акаммам̣ думмеджджхам̣ ба̄лйам̣ асампаджан̃н̃ам̣ мохо памохо саммохо авиджджа̄ авиджджогхо авиджджа̄його авиджджа̄нусайо авиджджа̄парийут̣т̣ха̄нам̣ авиджджа̄лан̇гӣ мохо акусаламӯлам̣, айам̣ вуччати – авиджджа̄.

локоти нирайалоко тираччха̄налоко петтивисайалоко мануссалоко девалоко кхандхалоко дха̄тулоко а̄йатаналоко айам̣ локо паро локо брахмалоко девалоко – айам̣ вуччати локо. айам̣ локо има̄йа авиджджа̄йа а̄вуто нивуто овуто пихито пат̣иччханно пат̣икуджджитоти – авиджджа̄йа нивуто локо.

аджита̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанам̣. апи ча, бхаггара̄готи бхагава̄; бхаггадосоти бхагава̄; бхаггамохоти бхагава̄; бхаггама̄ноти бхагава̄; бхаггадит̣т̣хӣти бхагава̄; бхаггакан̣т̣акоти бхагава̄; бхаггакилесоти бхагава̄; бхаджи вибхаджи павибхаджи дхаммаратананти бхагава̄; бхава̄нам̣ антакароти бхагава̄; бха̄витака̄йо бха̄витасӣло бха̄витачитто [бха̄витака̄йоти бхагава̄, бха̄витасӣлоти бха̄витачиттоти (сйа̄.)] бха̄витапан̃н̃оти бхагава̄; бхаджи ва̄ бхагава̄ аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни [мануссара̄хасеййака̄ни (сйа̄.)] пат̣исалла̄наса̄руппа̄нӣти бхагава̄; бха̄гӣ ва̄ бхагава̄ чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нанти бхагава̄; бха̄гӣ ва̄ бхагава̄ аттхарасасса дхаммарасасса вимуттирасасса адхисӣласса адхичиттасса адхипан̃н̃а̄йа̄ти бхагава̄; бха̄гӣ ва̄ бхагава̄ чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ чатуннам̣ аппаман̃н̃а̄нам̣ чатуннам̣ арӯпасама̄паттӣнанти бхагава̄; бха̄гӣ ва̄ бхагава̄ ат̣т̣ханнам̣ вимоккха̄нам̣ ат̣т̣ханнам̣ абхибха̄йатана̄нам̣ наваннам̣ анупуббасама̄паттӣнанти бхагава̄; бха̄гӣ ва̄ бхагава̄ дасаннам̣ сан̃н̃а̄бха̄вана̄нам̣ касин̣асама̄паттӣнам̣ а̄на̄па̄нассатисама̄дхисса асубхасама̄паттийа̄ти бхагава̄; бха̄гӣ ва̄ бхагава̄ чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ чатуннам̣ саммаппадха̄на̄нам̣ чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ пан̃чаннам̣ бала̄нам̣ саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса̄ти бхагава̄; бха̄гӣ ва̄ бхагава̄ дасаннам̣ татха̄гатабала̄нам̣ чатуннам̣ веса̄раджджа̄нам̣ чатуннам̣ пат̣исамбхида̄нам̣ чханнам̣ абхин̃н̃а̄нам̣ чханнам̣ буддхадхамма̄нанти бхагава̄; бхагава̄ти нетам̣ на̄мам̣ ма̄тара̄ катам̣ на питара̄ катам̣ на бха̄тара̄ катам̣ на бхагинийа̄ катам̣ на митта̄маччехи катам̣ на н̃а̄тиса̄лохитехи катам̣ на саман̣абра̄хман̣ехи катам̣ на девата̄хи катам̣. вимоккхантикаметам̣ буддха̄нам̣ бхагаванта̄нам̣ бодхийа̄ мӯле саха саббан̃н̃утан̃а̄н̣асса пат̣ила̄бха̄ саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – аджита̄ти бхагава̄.

вевиччха̄ пама̄да̄ наппака̄сатӣти. вевиччхам̣ вуччати пан̃ча маччхарийа̄ни – а̄ва̄самаччхарийам̣, куламаччхарийам̣, ла̄бхамаччхарийам̣, ван̣н̣амаччхарийам̣, дхаммамаччхарийам̣. йам̣ еварӯпам̣ маччхерам̣ маччхара̄йана̄ маччхара̄йитаттам̣ вевиччхам̣ кадарийам̣ кат̣укан̃чуката̄ аггахитаттам̣ читтасса – идам̣ вуччати маччхарийам̣. апи ча кхандхамаччхарийампи маччхарийам̣, дха̄тумаччхарийампи маччхарийам̣, а̄йатанамаччхарийампи маччхарийам̣, га̄хо вуччати маччхарийам̣. пама̄до ваттаббо – ка̄йадуччарите ва̄ вачӣдуччарите ва̄ манодуччарите ва̄ пан̃часу ка̄магун̣есу ва̄ читтасса восагго [воссагго (бахӯсу)] восагга̄нуппада̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ бха̄вана̄йа асаккаччакирийата̄ аса̄таччакирийата̄ анат̣т̣хитакирийата̄ [анит̣т̣хитакирийата̄ (ка.) вибха. 846] олӣнавуттита̄ никкхиттаччхандата̄ никкхиттадхурата̄ ана̄севана̄ абха̄вана̄ абахулӣкаммам̣ анадхит̣т̣ха̄нам̣ анануйого пама̄до. йо еварӯпо пама̄до памаджджана̄ памаджджитаттам̣ – айам̣ вуччати пама̄до. вевиччха̄ пама̄да̄ наппака̄сатӣти имина̄ ча маччхарийена имина̄ ча пама̄дена локо наппака̄сати на бха̄сати на тапати на вирочати на н̃а̄йати на пан̃н̃а̄йатӣти – вевиччха̄ пама̄да̄ наппака̄сати.

джаппа̄бхилепанам̣ брӯмӣти джаппа̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го анунайо ануродхо нандӣ [нанди (сйа̄.)] нандира̄го читтасса са̄ра̄го иччха̄ муччха̄ аджджхоса̄нам̣ гедхо палигедхо сан̇го пан̇ко еджа̄ ма̄йа̄ джаника̄ сан̃джананӣ сиббинӣ джа̄линӣ сарита̄ висаттика̄ суттам̣ висат̣а̄ [соттам̣ висата̄ (сйа̄.)] а̄йӯханӣ дутийа̄ пан̣идхи бхаванетти ванам̣ ванатхо сантхаво [сандхаво (ка.) вибха. 909] синехо апеккха̄ пат̣ибандху а̄са̄ а̄сӣсана̄ [а̄сим̣сана̄ (сйа̄.)] а̄сӣситаттам̣ рӯпа̄са̄ садда̄са̄ гандха̄са̄ раса̄са̄ пхот̣т̣хабба̄са̄ ла̄бха̄са̄ дхана̄са̄ путта̄са̄ джӣвита̄са̄ джаппа̄ паджаппа̄ абхиджаппа̄ джаппана̄ джаппитаттам̣ лолуппам̣ лолуппа̄йана̄ лолуппа̄йитаттам̣ пуччхан̃джиката̄ са̄дхукамйата̄ адхаммара̄го висамалобхо никанти ника̄мана̄ паттхана̄ пихана̄ сампаттхана̄ ка̄матан̣ха̄ бхаватан̣ха̄ вибхаватан̣ха̄ рӯпатан̣ха̄ арӯпатан̣ха̄ ниродхатан̣ха̄ рӯпатан̣ха̄ саддатан̣ха̄ гандхатан̣ха̄ расатан̣ха̄ пхот̣т̣хаббатан̣ха̄ дхамматан̣ха̄ огхо його гантхо упа̄да̄нам̣ а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ чхаданам̣ бандханам̣ упаккилесо анусайо парийут̣т̣ха̄нам̣ лата̄ вевиччхам̣ дуккхамӯлам̣ дуккханида̄нам̣ дуккхаппабхаво ма̄рапа̄со ма̄рабал̣исам̣ ма̄ра̄мисам̣ ма̄рависайо ма̄ранива̄со ма̄рагочаро ма̄рабандханам̣ тан̣ха̄надӣ тан̣ха̄джа̄лам̣ тан̣ха̄гаддулам̣ тан̣ха̄самуддо абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣ – айам̣ вуччати джаппа̄. локасса лепанам̣ лагганам̣ бандханам̣ упаккилесо има̄йа джаппа̄йа локо литто сам̣литто упалитто килит̣т̣хо сам̣килит̣т̣хо маккхито сам̣сат̣т̣хо лагго лаггито палибуддхоти брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – джаппа̄бхилепанам̣ брӯми.

дуккхамасса махаббхайанти. дуккханти джа̄тидуккхам̣ джара̄дуккхам̣ бйа̄дхидуккхам̣ маран̣адуккхам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садуккхам̣ нерайикам̣ дуккхам̣ тираччха̄найоникам̣ дуккхам̣ петтивисайикам̣ дуккхам̣ ма̄нусикам̣ дуккхам̣ габбхоккантимӯлакам̣ дуккхам̣ габбхат̣т̣хитимӯлакам̣ [габбхет̣хитимӯлакам̣ (сйа̄. ка.)] дуккхам̣ габбхавут̣т̣ха̄намӯлакам̣ дуккхам̣ джа̄тассӯпанибандхакам̣ дуккхам̣ джа̄тасса пара̄дхеййакам̣ дуккхам̣ аттӯпаккамадуккхам̣ парӯпаккамадуккхам̣ сан̇кха̄радуккхам̣ випарин̣а̄мадуккхам̣ чаккхурого сотарого гха̄нарого дживха̄рого ка̄йарого сӣсарого кан̣н̣арого мукхарого дантарого ка̄со са̄со пина̄со д̣а̄хо [д̣ахо (сйа̄.)] джаро куччхирого муччха̄ паккхандика̄ сӯла̄ висӯчика̄ кут̣т̣хам̣ ган̣д̣о кила̄со сосо апама̄ро дадду кан̣д̣у каччху ракхаса̄ [раккхаса̄ (ка.)] витаччхика̄ лохитапиттам̣ [лохитам̣ питтам̣ (бахӯсу)] мадхумехо ам̣са̄ пил̣ака̄ бхагандала̄ питтасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄ семхасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄ ва̄тасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄ саннипа̄тика̄ а̄ба̄дха̄ утупарин̣а̄маджа̄ а̄ба̄дха̄ висамапариха̄раджа̄ а̄ба̄дха̄ опаккамика̄ а̄ба̄дха̄ каммавипа̄каджа̄ а̄ба̄дха̄ сӣтам̣ ун̣хам̣ джигхаччха̄ пипа̄са̄ учча̄ро пасса̄во д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхассам̣ дуккхам̣ ма̄тумаран̣ам̣ дуккхам̣ питумаран̣ам̣ дуккхам̣ бха̄тумаран̣ам̣ дуккхам̣ бхагинимаран̣ам̣ дуккхам̣ путтамаран̣ам̣ дуккхам̣ дхӣтумаран̣ам̣ дуккхам̣ н̃а̄тибйасанам̣ дуккхам̣ рогабйасанам̣ дуккхам̣ бхогабйасанам̣ дуккхам̣ сӣлабйасанам̣ дуккхам̣ дит̣т̣хибйасанам̣ дуккхам̣ йесам̣ дхамма̄нам̣ а̄дито самуда̄гаманам̣ пан̃н̃а̄йати. аттхан̇гамато ниродхо пан̃н̃а̄йати. каммасанниссито випа̄ко. випа̄касаннисситам̣ каммам̣, на̄масаннисситам̣ рӯпам̣ рӯпасаннисситам̣ на̄мам̣, джа̄тийа̄ анугатам̣ джара̄йа анусат̣ам̣ бйа̄дхина̄ абхибхӯтам̣ маран̣ена аббха̄хатам̣ дуккхе патит̣т̣хитам̣ ата̄н̣ам̣ ален̣ам̣ асаран̣ам̣ асаран̣ӣбхӯтам̣ – идам̣ вуччати дуккхам̣. идам̣ дуккхам̣ локасса бхайам̣ маха̄бхайам̣ пӣл̣анам̣ гхат̣т̣анам̣ упаддаво упасагготи – дуккхамасса махаббхайам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘авиджджа̄йа нивуто локо, [аджита̄ти бхагава̄]

вевиччха̄ пама̄да̄ наппака̄сати;

джаппа̄бхилепанам̣ брӯми, дуккхамасса махаббхайа’’нти.

3.

саванти саббадхи сота̄, [ичча̄йасма̄ аджито]

сота̄нам̣ ким̣ нива̄ран̣ам̣;

сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯхи, кена сота̄ пидхиййаре [питхиййаре (сйа̄.), питхӣйаре (сӣ. ат̣т̣ха.)] .

саванти саббадхи сота̄ти. сота̄ти тан̣ха̄сото дит̣т̣хисото килесасото дуччаритасото авиджджа̄сото. саббадхӣти саббесу а̄йатанесу. савантӣти саванти а̄саванти санданти паваттанти. чаккхуто рӯпе саванти а̄саванти санданти паваттанти. сотато садде саванти…пе… гха̄нато гандхе саванти… дживха̄то расе саванти… ка̄йато пхот̣т̣хаббе саванти… манато дхамме саванти а̄саванти санданти паваттанти. чаккхуто рӯпатан̣ха̄ саванти а̄саванти санданти паваттанти. сотато саддатан̣ха̄ саванти а̄саванти санданти паваттанти. гха̄нато гандхатан̣ха̄ саванти… дживха̄то расатан̣ха̄ саванти… ка̄йато пхот̣т̣хаббатан̣ха̄ саванти… манато дхамматан̣ха̄ саванти а̄саванти санданти паваттантӣти – саванти саббадхи сота̄.

ичча̄йасма̄ аджитоти. ичча̄ти падасандхи…пе… пада̄нупуббата̄петам̣ ичча̄ти…пе… ичча̄йасма̄ аджито.

сота̄нам̣ ким̣ нива̄ран̣анти сота̄нам̣ ким̣ а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ сам̣варан̣ам̣ раккханам̣ гопананти – сота̄нам̣ ким̣ нива̄ран̣ам̣.

сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯхӣти сота̄нам̣ а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ сам̣варан̣ам̣ раккханам̣ гопанам̣ брӯхи а̄чиккха десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯхи.

кена сота̄ пидхиййарети кена сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттантӣти – кена сота̄ пидхиййаре. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘саванти саббадхи сота̄, [ичча̄йасма̄ аджито]

сота̄нам̣ ким̣ нива̄ран̣ам̣;

сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯхи, кена сота̄ пидхиййаре’’.

4.

йа̄ни сота̄ни локасмим̣, [аджита̄ти бхагава̄]

сати тесам̣ нива̄ран̣ам̣;

сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯми, пан̃н̃а̄йете пидхиййаре.

йа̄ни сота̄ни локасминти йа̄ни ета̄ни сота̄ни майа̄ киттита̄ни пакиттита̄ни а̄чиккхита̄ни десита̄ни пан̃н̃апита̄ни пат̣т̣хапита̄ни виварита̄ни вибхаджита̄ни [вибхатта̄ни (ка.)] утта̄нӣката̄ни пака̄сита̄ни, сеййатхидам̣ [сеййатхӣдам̣ (сйа̄.)] – тан̣ха̄сото дит̣т̣хисото килесасото дуччаритасото авиджджа̄сото. локасминти апа̄йалоке мануссалоке девалоке кхандхалоке дха̄тулоке а̄йатаналокети – йа̄ни сота̄ни локасмим̣. аджита̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати.

сати тесам̣ нива̄ран̣анти. сатӣти йа̄ сати ануссати пат̣иссати сати саран̣ата̄ дха̄ран̣ата̄ апила̄паната̄ асаммуссаната̄ сати сатиндрийам̣ сатибалам̣ самма̄сати сатисамбоджджхан̇го ека̄йанамагго – айам̣ вуччати сати. нива̄ран̣анти а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ сам̣варан̣ам̣ раккханам̣ гопананти – сати тесам̣ нива̄ран̣ам̣.

сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯмӣти сота̄нам̣ а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ сам̣варан̣ам̣ раккханам̣ гопанам̣ брӯми а̄чиккха̄ми…пе… утта̄нӣкароми пака̄семӣти – сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯми.

пан̃н̃а̄йете пидхиййарети. пан̃н̃а̄ти йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. пан̃н̃а̄йете пидхиййарети – пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ анатта̄’’ти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. ‘‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’ти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. ‘‘сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’’нти…пе… ‘‘вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпа’’нти… ‘‘на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатана’’нти… ‘‘сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо’’ти… ‘‘пхассапаччайа̄ ведана̄’’ти… ‘‘ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄’’ти… ‘‘тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄на’’нти… ‘‘упа̄да̄напаччайа̄ бхаво’’ти… ‘‘бхавапаччайа̄ джа̄тӣ’’ти… ‘‘джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’нти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. ‘‘авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’’ти… ‘‘сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо’’ти… ‘‘вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхо’’ти… ‘‘на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхо’’ти… ‘‘сал̣а̄йатананиродха̄ пхассаниродхо’’ти… ‘‘пхассаниродха̄ ведана̄ниродхо’’ти… ‘‘ведана̄ниродха̄ тан̣ха̄ниродхо’’ти… ‘‘тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо’’ти… ‘‘упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо’’ти… ‘‘бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо’’ти… ‘‘джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’’ти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. ‘‘идам̣ дуккха’’нти…пе… ‘‘айам̣ дуккхасамудайо’’ти… ‘‘айам̣ дуккханиродхо’’ти… ‘‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’’ти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. ‘‘име дхамма̄ а̄сава̄’’ти…пе… ‘‘айам̣ а̄савасамудайо’’ти… ‘‘айам̣ а̄саваниродхо’’ти… ‘‘айам̣ а̄саваниродхага̄минӣ пат̣ипада̄’’ти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. ‘‘име дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄’’ти…пе… ‘‘име дхамма̄ парин̃н̃еййа̄’’ти… ‘‘име дхамма̄ паха̄табба̄’’ти… ‘‘име дхамма̄ бха̄ветабба̄’’ти… ‘‘име дхамма̄ саччхика̄табба̄’’ти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттанти. пан̃чаннам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча джа̄нато пассато… чатуннам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча джа̄нато пассато… йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамманти джа̄нато пассато пан̃н̃а̄йете сота̄ пидхӣйанти паччхиджджанти на саванти на а̄саванти на санданти наппаваттантӣти – пан̃н̃а̄йете пидхиййаре. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йа̄ни сота̄ни локасмим̣, [аджита̄ти бхагава̄]

сати тесам̣ нива̄ран̣ам̣;

сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯми, пан̃н̃а̄йете пидхиййаре’’ти.

5.

пан̃н̃а̄ чева сати ча̄пи, [ичча̄йасма̄ аджито]

на̄марӯпан̃ча ма̄риса;

етам̣ ме пут̣т̣хо пабрӯхи, каттхетам̣ упаруджджхати.

пан̃н̃а̄ чева сати ча̄пӣти. пан̃н̃а̄ти йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄ вичайо павичайо дхаммавичайо саллаккхан̣а̄ упалаккхан̣а̄ паччупалаккхан̣а̄ пан̣д̣иччам̣ косаллам̣ непун̃н̃ам̣ вебхабйа̄ чинта̄ упапариккха̄ бхӯрӣ [бхӯри (ка.)] медха̄ парин̣а̄йика̄ випассана̄ сампаджан̃н̃ам̣ патодо пан̃н̃а̄ пан̃н̃индрийам̣ пан̃н̃а̄балам̣ пан̃н̃а̄саттхам̣ пан̃н̃а̄па̄са̄до пан̃н̃а̄а̄локо пан̃н̃а̄обха̄со пан̃н̃а̄паджджото пан̃н̃а̄ратанам̣ амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. сатӣти йа̄ сати ануссати…пе… самма̄сатӣти – пан̃н̃а̄ чева сатича̄пи, ичча̄йасма̄ аджито.

на̄марӯпан̃ча ма̄риса̄ти. на̄манти чатта̄ро арӯпино кхандха̄. рӯпанти чатта̄ро ча маха̄бхӯта̄ чатуннан̃ча маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йарӯпам̣. ма̄риса̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ ма̄риса̄ти – на̄марӯпан̃ча ма̄риса.

етам̣ ме пут̣т̣хо пабрӯхӣти. етам̣ мети йам̣ пуччха̄ми йам̣ йа̄ча̄ми йам̣ аджджхеса̄ми йам̣ паса̄деми. пут̣т̣хоти пуччхито йа̄чито аджджхесито паса̄дито. пабрӯхӣти брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи [виварехи вибхаджехи (ка.)] утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – етам̣ ме пут̣т̣хо пабрӯхи.

каттхетам̣ упаруджджхатӣти каттхетам̣ нируджджхати вӯпасаммати аттхам̣ гаччхати пат̣иппассамбхатӣти. каттхетам̣ упаруджджхати. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘пан̃н̃а̄ чева сати ча̄пи, [ичча̄йасма̄ аджито]

на̄марӯпан̃ча ма̄риса;

евам̣ ме пут̣т̣хо пабрӯхи, каттхетам̣ упаруджджхатӣ’’ти.

6.

йаметам̣ пан̃хам̣ апуччхи, аджита там̣ вада̄ми те;

йаттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхати;

вин̃н̃а̄н̣асса ниродхена, еттхетам̣ упаруджджхати.

йаметам̣ пан̃хам̣ апуччхӣти. йаметанти пан̃н̃ан̃ча сатин̃ча на̄марӯпан̃ча. апуччхӣти апуччхаси йа̄часи аджджхесати [аджджхеси (ка.)] паса̄десӣти – йаметам̣ пан̃хам̣ апуччхи.

аджита там̣ вада̄ми тети. аджита̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. танти пан̃н̃ан̃ча сатин̃ча на̄марӯпан̃ча. вада̄мӣти вада̄ми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти. аджита там̣ вада̄ми те.

йаттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхатӣти на̄манти чатта̄ро арӯпино кхандха̄. рӯпанти чатта̄ро ча маха̄бхӯта̄ чатуннан̃ча маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йарӯпам̣. асесанти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ [парийа̄да̄йавачанаметам̣ (сйа̄. ка.)] асесанти. упаруджджхатӣти нируджджхати вӯпасаммати аттхам̣ гаччхати пат̣иппассамбхатӣти. йаттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча асесам̣ упаруджджхати.

вин̃н̃а̄н̣асса ниродхена, еттхетам̣ упаруджджхатӣти сота̄паттимагган̃а̄н̣ена абхисан̇кха̄равин̃н̃а̄н̣асса ниродхена сатта бхаве т̣хапетва̄ анаматагге сам̣са̄ре йе уппаджджеййум̣ на̄ман̃ча рӯпан̃ча, еттхете нируджджханти вӯпасамманти аттхам̣ гаччханти пат̣иппассамбханти. сакада̄га̄мимагган̃а̄н̣ена абхисан̇кха̄равин̃н̃а̄н̣асса ниродхена две бхаве т̣хапетва̄ пан̃часу бхавесу йе уппаджджеййум̣ на̄ман̃ча рӯпан̃ча, еттхете нируджджханти вӯпасамманти аттхам̣ гаччханти пат̣иппассамбханти. ана̄га̄мимагган̃а̄н̣ена абхисан̇кха̄равин̃н̃а̄н̣асса ниродхена екам̣ бхавам̣ т̣хапетва̄ рӯпадха̄туйа̄ ва̄ арӯпадха̄туйа̄ ва̄ йе уппаджджеййум̣ на̄ман̃ча рӯпан̃ча, еттхете нируджджханти вӯпасамманти аттхам̣ гаччханти пат̣иппассамбханти. арахаттамагган̃а̄н̣ена абхисан̇кха̄равин̃н̃а̄н̣асса ниродхена йе уппаджджеййум̣ на̄ман̃ча рӯпан̃ча, еттхете нируджджханти вӯпасамманти аттхам̣ гаччханти пат̣иппассамбханти. арахато анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ паринибба̄йантасса чаримавин̃н̃а̄н̣асса ниродхена пан̃н̃а̄ ча сати ча на̄ман̃ча рӯпан̃ча, еттхете нируджджханти вӯпасамманти аттхам̣ гаччханти пат̣иппассамбхантӣти – вин̃н̃а̄н̣асса ниродхена еттхетам̣ упаруджджхати. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йаметам̣ пан̃хам̣ апуччхи, аджита там̣ вада̄ми те;

йаттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхати;

вин̃н̃а̄н̣асса ниродхена, еттхетам̣ упаруджджхатӣ’’ти.

7.

йе ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секха̄ [секкха̄ (сйа̄. ка.)] путхӯ идха;

тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса.

йе ча сан̇кха̄тадхамма̄сети сан̇кха̄тадхамма̄ вуччанти араханто кхӣн̣а̄сава̄. ким̣ка̄ран̣а̄ сан̇кха̄тадхамма̄ вуччанти араханто кхӣн̣а̄сава̄? те сан̇кха̄тадхамма̄ н̃а̄тадхамма̄ тулитадхамма̄ тӣритадхамма̄ вибхӯтадхамма̄ вибха̄витадхамма̄. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти сан̇кха̄тадхамма̄ н̃а̄тадхамма̄ тулитадхамма̄ тӣритадхамма̄ вибхӯтадхамма̄ вибха̄витадхамма̄. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти сан̇кха̄тадхамма̄…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти сан̇кха̄тадхамма̄… ‘‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’ти сан̇кха̄тадхамма̄… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти сан̇кха̄тадхамма̄ н̃а̄тадхамма̄ тулитадхамма̄ тӣритадхамма̄ вибхӯтадхамма̄ вибха̄витадхамма̄. атха ва̄ тесам̣ кхандха̄ сан̇кха̄та̄ дха̄туйо сан̇кха̄та̄ а̄йатана̄ни сан̇кха̄та̄ гатийо сан̇кха̄та̄ упапаттийо сан̇кха̄та̄ пат̣исандхи сан̇кха̄та̄ бхава̄ сан̇кха̄та̄ сам̣са̄ра̄ сан̇кха̄та̄ ват̣т̣а̄ сан̇кха̄та̄. атха ва̄ те кхандхапарийанте т̣хита̄ дха̄тупарийанте т̣хита̄ а̄йатанапарийанте т̣хита̄ гатипарийанте т̣хита̄ упапаттипарийанте т̣хита̄ пат̣исандхипарийанте т̣хита̄ бхавапарийанте т̣хита̄ сам̣са̄рапарийанте т̣хита̄ ват̣т̣апарийанте т̣хита̄ антиме бхаве т̣хита̄ антиме самуссайе т̣хита̄ антимадехадхара̄ араханто.

тесам̣ ча̄йам̣ [йа̄йам̣ (ка.)] паччхимако, чаримойам̣ самуссайо;

джа̄тимаран̣асам̣са̄ро, наттхи несам̣ пунаббхавоти.

там̣ка̄ран̣а̄ сан̇кха̄тадхамма̄ вуччанти араханто кхӣн̣а̄сава̄ти. йе ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секха̄ путхӯ идха̄ти. секха̄ти ким̣ка̄ран̣а̄ вуччанти секха̄? сиккхантӣти секха̄. кин̃ча сиккханти? адхисӣлампи сиккханти, адхичиттампи сиккханти, адхипан̃н̃ампи сиккханти. катама̄ адхисӣласиккха̄? идха бхиккху сӣлава̄ хоти па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ, сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. кхуддако сӣлаккхандхо маханто сӣлаккхандхо сӣлам̣ патит̣т̣ха̄ а̄ди чаран̣ам̣ сам̣йамо сам̣варо мукхам̣ памукхам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄паттийа̄ – айам̣ адхисӣласиккха̄.

катама̄ адхичиттасиккха̄? идха бхиккху вивиччева ка̄мехи…пе… пат̣хамам̣ джха̄нам̣… дутийам̣ джха̄нам̣… татийам̣ джха̄нам̣… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати – айам̣ адхичиттасиккха̄.

катама̄ адхипан̃н̃а̄сиккха̄? идха бхиккху пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄. со ‘‘идам̣ дуккха’’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘‘айам̣ дуккхасамудайо’’ти…пе… ‘‘айам̣ дуккханиродхо’’ти… ‘‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. ‘‘име а̄сава̄’’ти…пе… ‘‘айам̣ а̄савасамудайо’’ти… ‘‘айам̣ а̄саваниродхо’’ти… ‘‘айам̣ а̄саваниродхага̄минӣ пат̣ипада̄’’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. ‘‘айам̣ адхипан̃н̃а̄сиккха̄’’… има̄ тиссо сиккха̄йо а̄ваджджанта̄ сиккханти джа̄нанта̄ сиккханти пассанта̄ сиккханти читтам̣ адхит̣т̣хаханта̄ сиккханти саддха̄йа адхимуччанта̄ сиккханти вӣрийам̣ [вирийам̣ (сйа̄.)] пагган̣ханта̄ сиккханти сатим̣ упат̣т̣хапента̄ сиккханти читтам̣ сама̄даханта̄ сиккханти пан̃н̃а̄йа паджа̄нанта̄ сиккханти абхин̃н̃еййам̣ абхиджа̄нанта̄ сиккханти парин̃н̃еййам̣ париджа̄нанта̄ сиккханти паха̄таббам̣ паджаханта̄ сиккханти бха̄ветаббам̣ бха̄вента̄ сиккханти саччхика̄таббам̣ саччхикаронта̄ сиккханти а̄чаранти сама̄чаранти сама̄да̄йа ваттанти. там̣ка̄ран̣а̄ вуччанти – секха̄. путхӯти бахука̄. ете секха̄ сота̄панна̄ ча пат̣ипанна̄ ча сакада̄га̄мино ча пат̣ипанна̄ ча ана̄га̄мино ча пат̣ипанна̄ ча араханто ча пат̣ипанна̄ ча. идха̄ти имисса̄ дит̣т̣хийа̄ имисса̄ кхантийа̄ имисса̄ ручийа̄ имасмим̣ а̄да̄йе имасмим̣ дхамме имасмим̣ винайе имасмим̣ дхаммавинайе имасмим̣ па̄вачане имасмим̣ брахмачарийе имасмим̣ саттхуса̄сане имасмим̣ аттабха̄ве имасмим̣ мануссалокети – йе ча секха̄ путхӯ идха.

тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса̄ти твампи нипако пан̣д̣ито пан̃н̃ава̄ буддхима̄ н̃а̄н̣ӣ медха̄вӣ. тесам̣ сан̇кха̄тадхамма̄нан̃ча секкха̄нан̃ча ирийам̣ чарийам̣ вутти паватти а̄чарам̣ гочарам̣ виха̄рам̣ пат̣ипадам̣. пут̣т̣хоти пуччхито йа̄чито аджджхесито паса̄дито. пабрӯхӣти брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехи. ма̄риса̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ ма̄риса̄ти – тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘йе ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секха̄ путхӯ идха;

тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса̄’’ти.

8.

ка̄месу на̄бхигиджджхеййа, манаса̄на̄вило сийа̄;

кусало саббадхамма̄нам̣, сато бхиккху париббадже.

ка̄месу на̄бхигиджджхеййа̄ти. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча. катаме ваттхука̄ма̄? мана̄пика̄ рӯпа̄ мана̄пика̄ садда̄ мана̄пика̄ гандха̄ мана̄пика̄ раса̄ мана̄пика̄ пхот̣т̣хабба̄, аттхаран̣а̄ па̄вуран̣а̄ [па̄пуран̣а̄ (сйа̄.)] да̄сида̄са̄ аджел̣ака̄ куккут̣асӯкара̄ хаттхигава̄ссавал̣ава̄ кхеттам̣ ваттху хиран̃н̃ам̣ суван̣н̣ам̣ га̄манигамара̄джадха̄нийо [ра̄джат̣ха̄нийо (ка.)] рат̣т̣хан̃ча джанападо ча косо ча кот̣т̣ха̄га̄ран̃ча – йам̣ кин̃чи раджанӣйаваттху ваттхука̄ма̄.

апи ча атӣта̄ ка̄ма̄ ана̄гата̄ ка̄ма̄ паччуппанна̄ ка̄ма̄ аджджхатта̄ ка̄ма̄ бахиддха̄ ка̄ма̄ аджджхаттабахиддха̄ ка̄ма̄, хӣна̄ ка̄ма̄ маджджхима̄ ка̄ма̄ пан̣ӣта̄ ка̄ма̄, а̄па̄йика̄ ка̄ма̄ ма̄нусика̄ ка̄ма̄ дибба̄ ка̄ма̄, паччупат̣т̣хита̄ ка̄ма̄, ниммита̄ ка̄ма̄ параниммита̄ ка̄ма̄, париггахита̄ ка̄ма̄ апариггахита̄ ка̄ма̄, мама̄йита̄ ка̄ма̄ амама̄йита̄ ка̄ма̄, саббепи ка̄ма̄вачара̄ дхамма̄, саббепи рӯпа̄вачара̄ дхамма̄, саббепи арӯпа̄вачара̄ дхамма̄, тан̣ха̄ваттхука̄ тан̣ха̄рамман̣а̄, ка̄манӣйат̣т̣хена раджанӣйат̣т̣хена маданӣйат̣т̣хена раман̣ӣйат̣т̣хена [наттхи сйа̄. поттхаке маха̄ни. 1] ка̄ма̄. име вуччанти ваттхука̄ма̄.

катаме килесака̄ма̄? чхандо ка̄мо ра̄го ка̄мо чхандара̄го ка̄мо сан̇каппо ка̄мо ра̄го ка̄мо сан̇каппара̄го ка̄мо, йо ка̄месу ка̄маччхандо ка̄мара̄го ка̄манандӣ ка̄матан̣ха̄ ка̄масинехо ка̄мапипа̄са̄ ка̄мапарил̣а̄хо ка̄магедхо ка̄мамуччха̄ ка̄маджджхоса̄нам̣ ка̄могхо ка̄майого ка̄мупа̄да̄нам̣ ка̄маччханданӣваран̣ам̣ –

аддасам̣ ка̄ма те мӯлам̣, сан̇каппа̄ ка̄ма джа̄йаси;

на там̣ сан̇каппайисса̄ми, евам̣ ка̄ма на хехисӣти.

име вуччанти килесака̄ма̄. гедхо вуччати тан̣ха̄, йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. ка̄месу на̄бхигиджджхеййа̄ти килесака̄мена ваттхука̄месу на̄бхигиджджхеййа на палибундхеййа [палибуджджхеййа (сйа̄.)] агиддхо асса агадхито амуччхито анаджджха̄панно [анаджджхопанно (сйа̄.)] вӣтагедхо вигатагедхо чаттагедхо вантагедхо муттагедхо пахӣнагедхо пат̣иниссат̣т̣хагедхо вӣтара̄го вигатара̄го чаттара̄го вантара̄го муттара̄го пахӣнара̄го пат̣иниссат̣т̣хара̄го ниччха̄то ниббуто сӣтибхӯто сукхаппат̣исам̣ведӣ брахмабхӯтена аттана̄ вихареййа̄ти – ка̄месу на̄бхигиджджхеййа.

манаса̄на̄вило сийа̄ти. маноти йам̣ читтам̣ мано ма̄насам̣ хадайам̣ пан̣д̣арам̣ мано мана̄йатанам̣ маниндрийам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ вин̃н̃а̄н̣аккхандхо таджджа̄ мановин̃н̃а̄н̣адха̄ту. ка̄йадуччаритена читтам̣ а̄вилам̣ хоти лул̣итам̣ еритам̣ гхат̣т̣итам̣ чалитам̣ бхантам̣ авӯпасантам̣. вачӣдуччаритена…пе… манодуччаритена… ра̄гена… досена… мохена… кодхена… упана̄хена… маккхена… пал̣а̄сена… исса̄йа… маччхарийена… ма̄йа̄йа… са̄т̣хеййена… тхамбхена… са̄рамбхена… ма̄нена… атима̄нена… мадена… пама̄дена… саббакилесехи… саббадуччаритехи… саббад̣а̄хехи… саббапарил̣а̄хехи… саббасанта̄пехи… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄рехи читтам̣ а̄вилам̣ хоти лул̣итам̣ еритам̣ гхат̣т̣итам̣ чалитам̣ бхантам̣ авӯпасантам̣. манаса̄на̄вило сийа̄ти читтена ана̄вило сийа̄ – алул̣ито анерито агхат̣т̣ито ачалито абханто вӯпасанто а̄вилакаре килесе джахеййа паджахеййа винодеййа бйантӣкареййа [бйантим̣ кареййа (ка.)] анабха̄вам̣ гамеййа, а̄вилакарехи килесехи ча а̄рато [а̄рато асса (ка.) маха̄ни. 18 пасса] вирато пат̣ивирато никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихареййа̄ти – манаса̄на̄вило сийа̄.

кусало саббадхамма̄нанти ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти кусало саббадхамма̄нам̣, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти кусало саббадхамма̄нам̣, ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти кусало саббадхамма̄нам̣, ‘‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’ти кусало саббадхамма̄нам̣…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти кусало саббадхамма̄нам̣. евампи кусало саббадхамма̄нам̣.

атха ва̄, аниччато кусало саббадхамма̄нам̣, дуккхато…пе… рогато… ган̣д̣ато… саллато… агхато… а̄ба̄дхато… парато… палокато… ӣтито… упаддавато… бхайато… упасаггато… чалато… пабхан̇гуто… аддхувато [адхувато (ка.) маха̄ни. 13] … ата̄н̣ато… ален̣ато… асаран̣ато… асаран̣ӣбхӯтато… риттато… туччхато… сун̃н̃ато… анаттато… а̄дӣнавато… випарин̣а̄мадхаммато… аса̄ракато… агхамӯлато… вадхакато… вибхавато… са̄савато… сан̇кхатато… ма̄ра̄мисато… джа̄тидхаммато… джара̄дхаммато… бйа̄дхидхаммато… маран̣адхаммато… сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садхаммато … сам̣килесикадхаммато… самудайато… аттхан̇гамато… асса̄дато… а̄дӣнавато… ниссаран̣ато кусало саббадхамма̄нам̣. евампи кусало саббадхамма̄нам̣.

атха ва̄, кхандхакусало дха̄тукусало а̄йатанакусало пат̣иччасамуппа̄дакусало сатипат̣т̣ха̄накусало саммаппадха̄накусало иддхипа̄дакусало индрийакусало балакусало боджджхан̇гакусало маггакусало пхалакусало нибба̄накусало. евампи кусало саббадхамма̄нам̣.

атха ва̄, саббадхамма̄ вуччанти два̄даса̄йатана̄ни – чаккху чева [чаккхун̃чева (ка.)] рӯпа̄ ча, сотан̃ча садда̄ ча, гха̄нан̃ча гандха̄ ча, дживха̄ ча раса̄ ча, ка̄йо ча пхот̣т̣хабба̄ ча, мано ча дхамма̄ ча. йато ча аджджхаттикаба̄хиресу а̄йатанесу чхандара̄го пахӣно хоти уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като [анабха̄ван̇гато (сйа̄.)] а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо, етта̄вата̄пи кусало саббадхамма̄нанти – кусало саббадхамма̄нам̣.

сато бхиккху париббаджети. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато, ведана̄су ведана̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато, читте читта̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато, дхаммесу дхамма̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато.

апарехипи чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – асатипариваджджана̄йа сато, сатикаран̣ӣйа̄нам̣ дхамма̄нам̣ кататта̄ сато, сатипарибандха̄нам̣ [сатипат̣ипаккха̄нам̣ (сйа̄.) маха̄ни. 3] дхамма̄нам̣ хататта̄ сато, сатинимитта̄нам̣ дхамма̄нам̣ асаммут̣т̣хатта̄ [аппамут̣т̣хатта̄ (сйа̄.)] сато.

апарехипи чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – сатийа̄ саманна̄гататта̄ сато, сатийа̄ васитатта̄ сато, сатийа̄ па̄гун̃н̃ена саманна̄гататта̄ сато, сатийа̄ апаччорохан̣ата̄йа сато.

апарехипи чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – сатийа̄ саманна̄гататта̄ сато, сантатта̄ сато, самитатта̄ сато, сантадхаммасаманна̄гататта̄ сато. буддха̄нуссатийа̄ сато, дхамма̄нуссатийа̄ сато, сан̇гха̄нуссатийа̄ сато, сӣла̄нуссатийа̄ сато, ча̄га̄нуссатийа̄ сато, девата̄нуссатийа̄ сато, а̄на̄па̄нассатийа̄ сато, маран̣ассатийа̄ сато, ка̄йагата̄сатийа̄ сато, упасама̄нуссатийа̄ сато. йа̄ сати ануссати…пе… самма̄сати сатисамбоджджхан̇го ека̄йанамагго, айам̣ вуччати сати. има̄йа сатийа̄ упето хоти самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно [сампанно (ка.)] саманна̄гато, со вуччати сато. бхиккхӯти саттаннам̣ дхамма̄нам̣ бхиннатта̄ бхиккху – сакка̄йадит̣т̣хи бхинна̄ хоти, вичикиччха̄ бхинна̄ хоти, сӣлаббатапара̄ма̄со бхинно хоти, ра̄го бхинно хоти, досо бхинно хоти, мохо бхинно хоти, ма̄но бхинно хоти. бхинна̄ хонти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сам̣килесика̄ понобхавика̄ [поноббхавика̄ (сйа̄. ка.)] садара̄ дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄.

паджджена катена [паджджотакатена (ка.) су. ни. 519] аттана̄, [сабхийа̄ти бхагава̄]

паринибба̄нагато витин̣н̣акан̇кхо;

вибхаван̃ча бхаван̃ча виппаха̄йа, вуситава̄ кхӣн̣апунаббхаво са бхиккхӯти.

сато бхиккху париббаджети сато бхиккху париббадже, сато гаччхеййа, сато тит̣т̣хеййа, сато нисӣдеййа, сато сеййам̣ каппеййа, сато абхиккамеййа, сато пат̣иккамеййа, сато а̄локеййа, сато вилокеййа, сато самин̃джеййа, сато паса̄реййа, сато сан̇гха̄т̣ипаттачӣварам̣ дха̄реййа, сато чареййа вихареййа ирийеййа ваттеййа па̄леййа йапеййа йа̄пеййа̄ти – сато бхиккху париббадже. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘ка̄месу на̄бхигиджджхеййа, манаса̄на̄вило сийа̄;

кусало саббадхамма̄нам̣, сато бхиккху париббадже’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄ йе те бра̄хман̣ена саддхим̣ екаччханда̄ екапайога̄ ека̄дхиппа̄йа̄ екава̄санава̄сита̄, тесам̣ анекапа̄н̣асахасса̄нам̣ вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти. тасса бра̄хман̣асса анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимуччи. саха арахаттаппатта̄ аджинаджат̣а̄ва̄качӣратидан̣д̣акаман̣д̣алукеса̄ ча массӯ ча антарахита̄, бхан̣д̣ука̄са̄йаваттхавасано сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадхаро анваттхапат̣ипаттийа̄ пан̃джалико бхагавантам̣ намассама̄но нисинно хоти – ‘‘саттха̄ ме бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣ’’ти.

аджитама̄н̣авапуччха̄ниддесо пат̣хамо.

2. тиссаметтеййама̄н̣авапуччха̄ниддесо

9.

кодха сантусито локе, [ичча̄йасма̄ тиссаметтеййо]

касса но санти ин̃джита̄;

ко убхантамабхин̃н̃а̄йа, маджджхе манта̄ на липпати;

кам̣ брӯси маха̄пурисоти, ко идха сиббинимаччага̄.

кодха сантусито локети ко локе тут̣т̣хо сантут̣т̣хо аттамано парипун̣н̣асан̇каппоти – кодха сантусито локе.

ичча̄йасма̄ тиссаметтеййоти. ичча̄ти падасандхи падасам̣сагго падапа̄рипӯрӣ аккхарасамава̄йо бйан̃джанасилит̣т̣хата̄ пада̄нупуббата̄петам̣ – ичча̄ти. а̄йасма̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ – а̄йасма̄ти. тиссоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣ сан̇кха̄ саман̃н̃а̄ пан̃н̃атти воха̄ро на̄мам̣ на̄макаммам̣ на̄мадхеййам̣ нирутти бйан̃джанам̣ абхила̄по. меттеййоти тасса бра̄хман̣асса готтам̣ сан̇кха̄ саман̃н̃а̄ пан̃н̃атти воха̄роти – ичча̄йасма̄ тиссаметтеййо.

касса но санти ин̃джита̄ти тан̣хин̃джитам̣ дит̣т̣хин̃джитам̣ ма̄нин̃джитам̣ килесин̃джитам̣ ка̄мин̃джитам̣. кассиме ин̃джита̄ наттхи на санти на сам̣виджджанти нупалаббханти пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ти – касса но санти ин̃джита̄.

ко убхантамабхин̃н̃а̄йа̄ти ко убхо анте абхин̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – ко убхантамабхин̃н̃а̄йа.

маджджхе манта̄ на липпатӣти маджджхе манта̄йа на липпати, алитто анупалитто никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – маджджхе манта̄ на липпати.

кам̣ брӯси маха̄пурисоти маха̄пурисо аггапурисо сет̣т̣хапурисо висет̣т̣хапурисо па̄моккхапурисо уттамапурисо падха̄напурисо паварапурисоти. кам̣ брӯси кам̣ катхеси кам̣ ман̃н̃аси кам̣ бхан̣аси кам̣ пассати кам̣ вохарасӣти – кам̣ брӯси маха̄пурисоти.

ко идха сиббинимаччага̄ти ко идха сиббиним̣ тан̣хам̣ аджджхага̄ упаччага̄ атикканто саматикканто вӣтиваттоти – ко идха сиббинимаччага̄. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘кодха сантусито локе, [ичча̄йасма̄ тиссаметтеййо]

касса но санти ин̃джита̄;

ко убхантамабхин̃н̃а̄йа, маджджхе манта̄ на липпати;

кам̣ брӯси маха̄пурисоти, ко идха сиббинимаччага̄’’ти.

10.

ка̄месу брахмачарийава̄, [меттеййа̄ти бхагава̄]

вӣтатан̣хо сада̄ сато;

сан̇кха̄йа ниббуто бхиккху, тасса но санти ин̃джита̄.

ка̄месу брахмачарийава̄ти. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. брахмачарийам̣ вуччати асаддхаммасама̄паттийа̄ а̄рати вирати пат̣ивирати вераман̣ӣ акирийа̄ акаран̣ам̣ анаджджха̄патти вела̄анатиккамо. апи ча, ниппарийа̄йена брахмачарийам̣ вуччати арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи. йо имина̄ арийена ат̣т̣хан̇гикена маггена упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато, со вуччати брахмачарийава̄. йатха̄ ча дханена дханава̄ти вуччати, бхогена бхогава̄ти вуччати, йасена йасава̄ти вуччати, сиппена сиппава̄ти вуччати, сӣлена сӣлава̄ти вуччати, вӣрийена вӣрийава̄ти вуччати, пан̃н̃а̄йа пан̃н̃ава̄ти вуччати, виджджа̄йа виджджава̄ти вуччати – евамева йо имина̄ арийена ат̣т̣хан̇гикена маггена упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато, со вуччати брахмачарийава̄ти – ка̄месу брахмачарийава̄.

меттеййа̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ готтена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – меттеййа̄ти бхагава̄.

вӣтатан̣хо сада̄ сатоти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. йассеса̄ тан̣ха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄, со вуччати вӣтатан̣хо чаттатан̣хо вантатан̣хо муттатан̣хо пахӣнатан̣хо пат̣иниссат̣т̣хатан̣хо вӣтара̄го чаттара̄го вантара̄го муттара̄го пахӣнара̄го пат̣иниссат̣т̣хара̄го ниччха̄то ниббуто сӣтибхӯто сукхаппат̣исам̣ведӣ брахмабхӯтена аттана̄ вихарати. сада̄ти сада̄ саббада̄ саббака̄лам̣ ниччака̄лам̣ дхувака̄лам̣ сататам̣ самитам̣ аббокин̣н̣ам̣ пон̇кха̄нупон̇кхам̣ [покха̄нупокхам̣ (сйа̄.)] удакӯмикаджа̄там̣ авӣчисантатисахитам̣ [авӣчи саман̇гисахитам̣ (сйа̄.)] пхасситам̣ [пхуситам̣ (сйа̄.)] пуребхаттам̣ паччха̄бхаттам̣ пуримайа̄мам̣ маджджхимайа̄мам̣ паччхимайа̄мам̣ ка̄л̣е джун̣хе вассе хеманте гимхе пуриме вайокхандхе маджджхиме вайокхандхе паччхиме вайокхандхе. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато, ведана̄су ведана̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато, читте читта̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато, дхаммесу дхамма̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато…пе… со вуччати сатоти – вӣтатан̣хо сада̄ сато.

сан̇кха̄йа ниббуто бхиккхӯти сан̇кха̄ вуччати н̃а̄н̣ам̣. йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄ вичайо павичайо…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. сан̇кха̄йа̄ти сан̇кха̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти сан̇кха̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти… ‘‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’ти… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти сан̇кха̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄.

атха ва̄, аниччато сан̇кха̄йа джа̄нитва̄…пе… дуккхато… рогато… ган̣д̣ато… саллато…пе… ниссаран̣ато сан̇кха̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. ниббутоти ра̄гасса нибба̄питатта̄ ниббуто, досасса нибба̄питатта̄ ниббуто, мохасса нибба̄питатта̄ ниббуто, кодхасса… упана̄хасса… маккхасса… пал̣а̄сасса… исса̄йа… маччхарийасса… ма̄йа̄йа… са̄т̣хеййасса… тхамбхасса… са̄рамбхасса… ма̄насса… атима̄насса… мадасса… пама̄дасса… саббакилеса̄нам̣… саббадуччарита̄нам̣… саббадаратха̄нам̣ … саббапарил̣а̄ха̄нам̣… саббасанта̄па̄нам̣… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ нибба̄питатта̄ ниббуто. бхиккхӯти саттаннам̣ дхамма̄нам̣ бхиннатта̄ бхиккху…пе… вуситава̄ кхӣн̣апунаббхаво са бхиккхӯти – сан̇кха̄йа ниббуто бхиккху.

тасса но санти ин̃джита̄ти. тасса̄ти арахато кхӣн̣а̄савасса. ин̃джита̄ти тан̣хин̃джитам̣ дит̣т̣хин̃джитам̣ ма̄нин̃джитам̣ килесин̃джитам̣ ка̄мин̃джитам̣. тассиме ин̃джита̄ наттхи на санти на сам̣виджджанти нупалаббханти пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ти – тасса но санти ин̃джита̄. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘ка̄месу брахмачарийава̄, [меттеййа̄ти бхагава̄]

вӣтатан̣хо сада̄ сато;

сан̇кха̄йа ниббуто бхиккху, тасса но санти ин̃джита̄’’ти.

11.

со убхантамабхин̃н̃а̄йа, маджджхе манта̄ на липпати;

там̣ брӯми маха̄пурисоти, со идха сиббинимаччага̄.

со убхантамабхин̃н̃а̄йа, маджджхе манта̄ на липпатӣти. анта̄ти пхассо еко анто, пхассасамудайо дутийо анто, пхассаниродхо маджджхе; атӣтам̣ еко анто, ана̄гатам̣ дутийо анто, паччуппаннам̣ маджджхе; сукха̄ ведана̄ еко анто, дуккха̄ ведана̄ дутийо анто, адуккхамасукха̄ ведана̄ маджджхе; на̄мам̣ еко анто, рӯпам̣ дутийо анто, вин̃н̃а̄н̣ам̣ маджджхе; чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни еко анто, чха ба̄хира̄ни а̄йатана̄ни дутийо анто, вин̃н̃а̄н̣ам̣ маджджхе; сакка̄йо еко анто, сакка̄йасамудайо дутийо анто, сакка̄йаниродхо маджджхе. манта̄ вуччати пан̃н̃а̄, йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи.

лепа̄ти две лепа̄ – тан̣ха̄лепо ча дит̣т̣хилепо ча. катамо тан̣ха̄лепо? йа̄вата̄ тан̣ха̄сан̇кха̄тена сӣмакатам̣ одхикатам̣ [марийа̄дикатам̣ одхикатам̣ (сйа̄.)] парийантакатам̣ париггахитам̣ мама̄йитам̣ – ‘‘идам̣ мама, етам̣ мама, еттакам̣ мама, етта̄вата̄ мама рӯпа̄ садда̄ гандха̄ раса̄ пхот̣т̣хабба̄ аттхаран̣а̄ па̄вуран̣а̄ да̄сида̄са̄ аджел̣ака̄ куккут̣асӯкара̄ хаттхигава̄ссавал̣ава̄ кхеттам̣ ваттху хиран̃н̃ам̣ суван̣н̣ам̣ га̄манигамара̄джадха̄нийо рат̣т̣хан̃ча джанападо ча косо ча кот̣т̣ха̄га̄ран̃ча’’. кевалампи маха̄патхавим̣ тан̣ха̄васена мама̄йати. йа̄вата̄ ат̣т̣хасататан̣ха̄вичаритам̣ – айам̣ тан̣ха̄лепо.

катамо дит̣т̣хилепо? вӣсативаттхука̄ сакка̄йадит̣т̣хи, дасаваттхука̄ миччха̄дит̣т̣хи, дасаваттхука̄ антагга̄хика̄ дит̣т̣хи, йа̄ еварӯпа̄ дит̣т̣хи дит̣т̣хигатам̣ дит̣т̣хигаханам̣ дит̣т̣хиканта̄ро дит̣т̣хивисӯка̄йикам̣ дит̣т̣хивиппхандитам̣ дит̣т̣хисам̣йоджанам̣ га̄хо пат̣игга̄хо абхинивесо пара̄ма̄со куммагго миччха̄патхо миччхаттам̣ титтха̄йатанам̣ випарийесагга̄хо [випарийесагга̄хо (бахӯсу)] випарӣтагга̄хо випалла̄сагга̄хо миччха̄га̄хо айа̄тха̄вакасмим̣ йа̄тха̄ваканти га̄хо, йа̄вата̄ два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хигата̄ни – айам̣ дит̣т̣хилепо.

со убхантамабхин̃н̃а̄йа, маджджхе манта̄ на липпатӣти со убхо ча анте маджджхан̃ча манта̄йа абхин̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ на липпати на палиппати на упалиппати, алитто асам̣литто анупалитто никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – со убхантамабхин̃н̃а̄йа маджджхе манта̄ на липпати.

там̣ брӯми маха̄пурисоти маха̄пурисо аггапурисо сет̣т̣хапурисо висет̣т̣хапурисо па̄моккхапурисо уттамапурисо паварапурисо, там̣ брӯми там̣ катхеми там̣ бхан̣а̄ми там̣ дӣпеми там̣ вохара̄ми.

а̄йасма̄ са̄рипутто [пасса сам̣. ни. 5.377] бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘маха̄пурисо маха̄пурисо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, маха̄пурисо хотӣ’’ти? ‘‘вимуттачиттатта̄ кхва̄хам̣, са̄рипутта, маха̄пурисоти вада̄ми, авимуттачиттатта̄ но маха̄пурисоти вада̄ми.

‘‘катхан̃ча, са̄рипутта, вимуттачитто хоти? идха, са̄рипутта, бхиккху аджджхаттам̣ ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихарато читтам̣ вираджджати вимуччати анупа̄да̄йа а̄савехи. ведана̄су…пе… читте… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса дхаммесу дхамма̄нупассино вихарато читтам̣ вираджджати вимуччати анупа̄да̄йа а̄савехи. евам̣ кхо, са̄рипутта, бхиккху вимуттачитто хоти. вимуттачиттатта̄ кхва̄хам̣, са̄рипутта, маха̄пурисоти вада̄ми, авимуттачиттатта̄ но маха̄пурисоти вада̄мӣ’’ти – там̣ брӯми маха̄пурисоти.

со идха сиббинимаччага̄ти сиббинӣ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣, йассеса̄ сиббинӣ тан̣ха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄. со сиббиним̣ тан̣хам̣ аччага̄ упаччага̄ атикканто саматикканто вӣтиваттоти – со идха сиббинимаччага̄. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘со убхантамабхин̃н̃а̄йа, маджджхе манта̄ на липпати;

там̣ брӯми маха̄пурисоти, со идха сиббинимаччага̄’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄ йе те бра̄хман̣ена саддхим̣ екаччханда̄ екапайога̄ ека̄дхиппа̄йа̄ екава̄санава̄сита̄, тесам̣ анекапа̄н̣асахасса̄нам̣ вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти. тасса бра̄хман̣асса анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимуччи. саха арахаттаппатта̄ аджинаджат̣а̄ва̄качӣратидан̣д̣акаман̣д̣алукеса̄ ча массӯ ча антарахита̄. бхан̣д̣ука̄са̄йаваттхавасано сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадхаро анваттхапат̣ипаттийа̄ пан̃джалико бхагавантам̣ намассама̄но нисинно хоти – ‘‘саттха̄ ме бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣ’’ти.

тиссаметтеййама̄н̣авапуччха̄ниддесо дутийо.

3. пун̣н̣акама̄н̣авапуччха̄ниддесо

12.

анеджам̣ мӯладасса̄вим̣, [ичча̄йасма̄ пун̣н̣ако]

аттхи пан̃хена а̄гамам̣;

ким̣ниссита̄ исайо мануджа̄, кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣;

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локе, пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣.

анеджам̣ мӯладасса̄винти еджа̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣ са̄ еджа̄ тан̣ха̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо анеджо. еджа̄йа пахӣнатта̄ анеджо. бхагава̄ ла̄бхепи на ин̃джати, ала̄бхепи на ин̃джати, йасепи на ин̃джати, айасепи на ин̃джати, пасам̣са̄йапи на ин̃джати, нинда̄йапи на ин̃джати, сукхепи на ин̃джати, дуккхепи на ин̃джати на чалати на ведхати наппаведхатӣти – анеджам̣. мӯладасса̄винти бхагава̄ мӯладасса̄вӣ хетудасса̄вӣ нида̄надасса̄вӣ самбхавадасса̄вӣ пабхавадасса̄вӣ самут̣т̣ха̄надасса̄вӣ а̄ха̄радасса̄вӣ а̄рамман̣адасса̄вӣ паччайадасса̄вӣ самудайадасса̄вӣ.

тӣн̣и акусаламӯла̄ни – лобхо акусаламӯлам̣, досо акусаламӯлам̣, мохо акусаламӯлам̣.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – [пасса а. ни. 3.112] ‘‘тӣн̣има̄ни, бхиккхаве, нида̄на̄ни камма̄нам̣ самудайа̄йа. катама̄ни тӣн̣и? лобхо нида̄нам̣ камма̄нам̣ самудайа̄йа, досо нида̄нам̣ камма̄нам̣ самудайа̄йа, мохо нида̄нам̣ камма̄нам̣ самудайа̄йа. на, бхиккхаве, лобхаджена каммена досаджена каммена мохаджена каммена дева̄ пан̃н̃а̄йанти, манусса̄ пан̃н̃а̄йанти, йа̄ ва̄ панан̃н̃а̄пи ка̄чи сугатийо. атха кхо, бхиккхаве, лобхаджена каммена досаджена каммена мохаджена каммена нирайо пан̃н̃а̄йати, тираччха̄найони пан̃н̃а̄йати, петтивисайо пан̃н̃а̄йати, йа̄ ва̄ панан̃н̃а̄пи ка̄чи дуггатийо нирайе тираччха̄найонийа̄ петтивисайе аттабха̄ва̄бхиниббаттийа̄’’. има̄ни тӣн̣и акусаламӯла̄нӣти бхагава̄ джа̄на̄ти пассати. евампи бхагава̄ мӯладасса̄вӣ…пе… самудайадасса̄вӣ. тӣн̣и кусаламӯла̄ни – алобхо кусаламӯлам̣, адосо кусаламӯлам̣, амохо кусаламӯлам̣.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘тӣн̣има̄ни…пе… на, бхиккхаве, алобхаджена каммена адосаджена каммена амохаджена каммена нирайо пан̃н̃а̄йати, тираччха̄найони пан̃н̃а̄йати, петтивисайо пан̃н̃а̄йати, йа̄ ва̄ панан̃н̃а̄пи ка̄чи дуггатийо. атха кхо, бхиккхаве, алобхаджена каммена адосаджена каммена амохаджена каммена дева̄ пан̃н̃а̄йанти, манусса̄ пан̃н̃а̄йанти, йа̄ ва̄ панан̃н̃а̄пи ка̄чи сугатийо деве ча мануссе ча аттабха̄ва̄бхиниббаттийа̄’’. има̄ни тӣн̣и кусаламӯла̄нӣти бхагава̄ джа̄на̄ти пассати. евампи бхагава̄ мӯладасса̄вӣ…пе… самудайадасса̄вӣ.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘йе кечи, бхиккхаве, дхамма̄ акусала̄ акусалабха̄гийа̄ акусалапаккхика̄ саббе те авиджджа̄мӯлака̄ авиджджа̄самосаран̣а̄ авиджджа̄самуггха̄та̄’’. саббе те самуггха̄там̣ гаччхантӣти бхагава̄ джа̄на̄ти пассати. евампи бхагава̄ мӯладасса̄вӣ…пе… самудайадасса̄вӣ.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘йе кечи, бхиккхаве, дхамма̄ кусала̄ кусалабха̄гийа̄ кусалапаккхика̄, саббе те аппама̄дамӯлака̄ аппама̄дасамосаран̣а̄. аппама̄до тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йатӣ’’ти бхагава̄ джа̄на̄ти пассати. евампи бхагава̄ мӯладасса̄вӣ…пе… самудайадасса̄вӣ.

атха ва̄, бхагава̄ джа̄на̄ти пассати. ‘‘авиджджа̄ мӯлам̣ сан̇кха̄ра̄нам̣, сан̇кха̄ра̄ мӯлам̣ вин̃н̃а̄н̣асса, вин̃н̃а̄н̣ам̣ мӯлам̣ на̄марӯпасса, на̄марӯпам̣ мӯлам̣ сал̣а̄йатанасса, сал̣а̄йатанам̣ мӯлам̣ пхассасса, пхассо мӯлам̣ ведана̄йа, ведана̄ мӯлам̣ тан̣ха̄йа, тан̣ха̄ мӯлам̣ упа̄да̄насса, упа̄да̄нам̣ мӯлам̣ бхавасса, бхаво мӯлам̣ джа̄тийа̄, джа̄ти мӯлам̣ джара̄маран̣асса̄’’ти – бхагава̄ джа̄на̄ти пассати. евампи бхагава̄ мӯладасса̄вӣ…пе… самудайадасса̄вӣ.

атха ва̄, бхагава̄ джа̄на̄ти пассати. ‘‘чаккху мӯлам̣ чаккхурога̄нам̣, сотам̣ мӯлам̣ сотарога̄нам̣, гха̄нам̣ мӯлам̣ гха̄нарога̄нам̣, дживха̄ мӯлам̣ дживха̄рога̄нам̣, ка̄йо мӯлам̣ ка̄йарога̄нам̣, мано мӯлам̣ четасика̄нам̣ дуккха̄на’’нти – бхагава̄ джа̄на̄ти пассати. евампи бхагава̄ мӯладасса̄вӣ хетудасса̄вӣ нида̄надасса̄вӣ самбхавадасса̄вӣ пабхавадасса̄вӣ самут̣т̣ха̄надасса̄вӣ а̄ха̄радасса̄вӣ а̄рамман̣адасса̄вӣ паччайадасса̄вӣ самудайадасса̄вӣти – анеджам̣ мӯладасса̄вӣ.

ичча̄йасма̄ пун̣н̣акоти ичча̄ти падасандхи…пе… а̄йасма̄ пун̣н̣ако.

аттхи пан̃хена а̄гаманти пан̃хена аттхико а̄гатомхи, [пан̃хаттхика̄мха а̄гата̄ (бахӯсу) пасса маха̄ни. 192] пан̃хам̣ пуччхитука̄мо а̄гатомхи, пан̃хам̣ сотука̄мо а̄гатомхӣти – евампи аттхи пан̃хена а̄гамам̣. атха ва̄, пан̃хаттхика̄нам̣ пан̃хам̣ пуччхитука̄ма̄нам̣ пан̃хам̣ сотука̄ма̄нам̣ а̄гаманам̣ абхиккаманам̣ упасан̇каманам̣ пайирупа̄санам̣ аттхӣти – евампи аттхи пан̃хена а̄гамам̣. атха ва̄, пан̃ха̄гамо туйхам̣ аттхи, твампи паху твамаси аламатто. майа̄ пуччхитам̣ катхетум̣ висаджджетум̣ вахассетам̣ бха̄ранти [висаджджетум̣ сандассетум̣ бхан̣итунти (сйа̄.) вахассу + етам̣] – евампи аттхи пан̃хена а̄гамам̣.

ким̣ ниссита̄ исайо мануджа̄ти ким̣ ниссита̄ а̄сита̄ аллӣна̄ упагата̄ аджджхосита̄ адхимутта̄. исайоти исина̄мака̄ йе кечи исипаббаджджам̣ паббаджита̄ а̄джӣвака̄ ниган̣т̣ха̄ джат̣ила̄ та̄паса̄. мануджа̄ти манусса̄ вуччантӣти – ким̣ ниссита̄ исайо мануджа̄.

кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нанти. кхаттийа̄ти йе кечи кхаттийаджа̄тика̄. бра̄хман̣а̄ти йе кечи бхова̄дика̄. девата̄нанти а̄джӣвакаса̄вака̄нам̣ а̄джӣвака̄ девата̄, ниган̣т̣хаса̄вака̄нам̣ ниган̣т̣ха̄ девата̄, джат̣иласа̄вака̄нам̣ джат̣ила̄ девата̄, парибба̄джакаса̄вака̄нам̣ парибба̄джака̄ девата̄, авируддхакаса̄вака̄нам̣ авируддхака̄ [аваруддхакаса̄вака̄нам̣ аваруддхака̄ (сйа̄.)] девата̄, хаттхиватика̄нам̣ хаттхӣ девата̄, ассаватика̄нам̣ асса̄ девата̄, говатика̄нам̣ га̄во девата̄, куккураватика̄нам̣ куккура̄ девата̄, ка̄каватика̄нам̣ ка̄ка̄ девата̄, ва̄судеваватика̄нам̣ ва̄судево девата̄, баладеваватика̄нам̣ баладево девата̄, пун̣н̣абхаддаватика̄нам̣ пун̣н̣абхаддо девата̄, ман̣ибхаддаватика̄нам̣ ман̣ибхаддо девата̄, аггиватика̄нам̣ агги девата̄, на̄гаватика̄нам̣ на̄га̄ девата̄, супан̣н̣аватика̄нам̣ супан̣н̣а̄ девата̄, йаккхаватика̄нам̣ йаккха̄ девата̄, асураватика̄нам̣ асура̄ девата̄, гандхаббаватика̄нам̣ гандхабба̄ девата̄, маха̄ра̄джаватика̄нам̣ маха̄ра̄джа̄но девата̄, чандаватика̄нам̣ чандо девата̄, сӯрийаватика̄нам̣ сӯрийо девата̄, индаватика̄нам̣ индо девата̄, брахмаватика̄нам̣ брахма̄ девата̄, деваватика̄нам̣ дево девата̄, диса̄ватика̄нам̣ диса̄ девата̄, йе йесам̣ даккхин̣еййа̄ те тесам̣ девата̄ти – кхаттийабра̄хман̣а̄ девата̄нам̣.

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локети йан̃н̃ам̣ вуччати деййадхаммо чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ [ма̄ла̄гандхам̣ вилепанам̣ (сйа̄.) итиву. 75] сеййа̄васатхападӣпеййам̣. йан̃н̃амакаппайим̣сӯти йепи йан̃н̃ам̣ есанти гавесанти парийесанти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣, тепи йан̃н̃ам̣ каппенти. йепи йан̃н̃ам̣ абхисан̇кхаронти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ аннам̣ па̄нам̣…пе… сеййа̄васатхападӣпеййам̣, тепи йан̃н̃ам̣ каппенти. йепи йан̃н̃ам̣ денти йаджанти париччаджанти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ аннам̣ па̄нам̣…пе… сеййа̄васатхападӣпеййам̣, тепи йан̃н̃ам̣ каппенти. путхӯти йан̃н̃а̄ ва̄ ете путхӯ, йан̃н̃айа̄джака̄ [йан̃н̃айаджака̄ (сйа̄.)] ва̄ ете путхӯ, даккхин̣еййа̄ ва̄ ете путхӯ. катхам̣ йан̃н̃а̄ ва̄ ете путхӯ? бахука̄нам̣ ете йан̃н̃а̄ чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄лам̣ гандхам̣ вилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣ – евам̣ йан̃н̃а̄ ва̄ ете путхӯ.

катхам̣ йан̃н̃айа̄джака̄ ва̄ ете путхӯ? бахука̄ ете йан̃н̃айа̄джака̄ кхаттийа̄ ча бра̄хман̣а̄ ча весса̄ ча судда̄ ча гахат̣т̣ха̄ ча паббаджита̄ ча дева̄ ча манусса̄ ча – евам̣ йан̃н̃айа̄джака̄ ва̄ ете путхӯ.

катхам̣ даккхин̣еййа̄ ва̄ ете путхӯ? бахука̄ ете даккхин̣еййа̄ путхӯ саман̣абра̄хман̣а̄ капан̣аддхикаваниббакайа̄чака̄ [… ван̣иббакаса̄вака̄ (сйа̄.) итиву. 75] – евам̣ даккхин̣еййа̄ ва̄ ете путхӯ. идха локети мануссалокети йан̃н̃амакаппайим̣су – путхӯдха локе.

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метанти. пуччха̄ти тиссо пуччха̄ – адит̣т̣хаджотана̄ пуччха̄, дит̣т̣хасам̣сандана̄ пуччха̄, виматиччхедана̄ пуччха̄. катама̄ адит̣т̣хаджотана̄ пуччха̄? пакатийа̄ лаккхан̣ам̣ ан̃н̃а̄там̣ хоти адит̣т̣хам̣ атулитам̣ атӣритам̣ авибхӯтам̣ авибха̄витам̣, тасса н̃а̄н̣а̄йа дассана̄йа тулана̄йа тӣран̣а̄йа вибхӯтаттха̄йа вибха̄ванаттха̄йа пан̃хам̣ пуччхати – айам̣ адит̣т̣хаджотана̄ пуччха̄.

катама̄ дит̣т̣хасам̣сандана̄ пуччха̄? пакатийа̄ лаккхан̣ам̣ н̃а̄там̣ хоти дит̣т̣хам̣ тулитам̣ тӣритам̣ вибхӯтам̣ вибха̄витам̣. ан̃н̃ехи пан̣д̣итехи саддхим̣ сам̣санданаттха̄йа пан̃хам̣ пуччхати – айам̣ дит̣т̣хасам̣сандана̄ пуччха̄.

катама̄ виматиччхедана̄ пуччха̄? пакатийа̄ сам̣сайапаккхандо [сам̣сайапаккханно (сйа̄.)] хоти виматипаккхандо двел̣хакаджа̄то – ‘‘евам̣ ну кхо, на ну кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо’’ти! со виматиччхеданаттха̄йа пан̃хам̣ пуччхати – айам̣ виматиччхедана̄ пуччха̄. има̄ тиссо пуччха̄.

апара̄пи тиссо пуччха̄ – мануссапуччха̄, амануссапуччха̄, ниммитапуччха̄. катама̄ мануссапуччха̄? манусса̄ буддхам̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ пуччханти, бхиккхӯ пуччханти, бхиккхунийо пуччханти, упа̄сака̄ пуччханти, упа̄сика̄йо пуччханти, ра̄джа̄но пуччханти, кхаттийа̄ пуччханти, бра̄хман̣а̄ пуччханти, весса̄ пуччханти, судда̄ пуччханти, гахат̣т̣ха̄ пуччханти, паббаджита̄ пуччханти – айам̣ мануссапуччха̄.

катама̄ амануссапуччха̄? аманусса̄ буддхам̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ пан̃хам̣ пуччханти, на̄га̄ пуччханти, супан̣н̣а̄ пуччханти, йаккха̄ пуччханти, асура̄ пуччханти, гандхабба̄ пуччханти, маха̄ра̄джа̄но пуччханти, инда̄ пуччханти, брахма̄но пуччханти, девата̄йо пуччханти – айам̣ амануссапуччха̄.

катама̄ ниммитапуччха̄? йам̣ бхагава̄ рӯпам̣ абхиниммина̄ти маномайам̣ саббан̇гапаччан̇гам̣ ахӣниндрийам̣, со ниммито буддхам̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ пан̃хам̣ пуччхати; бхагава̄ висаджджети [виссаджджети (ка.)] – айам̣ ниммитапуччха̄. има̄ тиссо пуччха̄.

апара̄пи тиссо пуччха̄ – аттаттхапуччха̄, параттхапуччха̄, убхайаттхапуччха̄. апара̄пи тиссо пуччха̄ – дит̣т̣хадхаммикаттхапуччха̄, сампара̄йикаттхапуччха̄, параматтхапуччха̄. апара̄пи тиссо пуччха̄ – анаваджджаттхапуччха̄, никкилесаттхапуччха̄, вода̄наттхапуччха̄. апара̄пи тиссо пуччха̄ – атӣтапуччха̄, ана̄гатапуччха̄, паччуппаннапуччха̄. апара̄пи тиссо пуччха̄ – аджджхаттапуччха̄, бахиддха̄пуччха̄, аджджхаттабахиддха̄пуччха̄. апара̄пи тиссо пуччха̄ – кусалапуччха̄, акусалапуччха̄, абйа̄катапуччха̄. апара̄пи тиссо пуччха̄ – кхандхапуччха̄, дха̄тупуччха̄, а̄йатанапуччха̄. апара̄пи тиссо пуччха̄ – сатипат̣т̣ха̄напуччха̄, саммаппадха̄напуччха̄, иддхипа̄дапуччха̄. апара̄пи тиссо пуччха̄ – индрийапуччха̄, балапуччха̄, боджджхан̇гапуччха̄. апара̄пи тиссо пуччха̄ – маггапуччха̄, пхалапуччха̄, нибба̄напуччха̄.

пуччха̄ми танти пуччха̄ми там̣ йа̄ча̄ми там̣ аджджхеса̄ми там̣ паса̄деми там̣ ‘‘катхайассу ме’’ти пуччха̄ми там̣. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣… саччхика̄ пан̃н̃атти – йадидам̣ бхагава̄ти. брӯхи метанти брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘анеджам̣ мӯладасса̄вим̣, [ичча̄йасма̄ пун̣н̣ако]

аттхи пан̃хена а̄гамам̣;

ким̣ ниссита̄ исайо мануджа̄, кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣;

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локе, пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи мета’’нти.

13.

йе кечиме исайо мануджа̄, [пун̣н̣ака̄ти бхагава̄]

кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣;

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локе, а̄сӣсама̄на̄ пун̣н̣ака иттхаттам̣ [иттхатам̣ (сйа̄.), иттхабха̄вам̣ (ка.)] ;

джарам̣ сита̄ йан̃н̃амакаппайим̣су.

йе кечиме исайо мануджа̄ти. йе кечӣти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ – йе кечӣти. исайоти исина̄мака̄ йе кечи исипаббаджджам̣ паббаджита̄ а̄джӣвака̄ ниган̣т̣ха̄ джат̣ила̄ та̄паса̄. мануджа̄ти манусса̄ вуччантӣти – йе кечиме исайо мануджа̄ пун̣н̣ака̄ти бхагава̄.

кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нанти. кхаттийа̄ти йе кечи кхаттийаджа̄тика̄. бра̄хман̣а̄ти йе кечи бхова̄дика̄. девата̄нанти а̄джӣвакаса̄вака̄нам̣ а̄джӣвака̄ девата̄…пе… диса̄ватика̄нам̣ диса̄ девата̄. йе йесам̣ даккхин̣еййа̄, те тесам̣ девата̄ти – кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣.

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локети. йан̃н̃ам̣ вуччати деййадхаммо чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ аннам̣ па̄нам̣…пе… сеййа̄васатхападӣпеййам̣. йан̃н̃амакаппайим̣сӯти йепи йан̃н̃ам̣ есанти гавесанти парийесанти…пе… сеййа̄васатхападӣпеййам̣, тепи йан̃н̃ам̣ каппенти. путхӯти йан̃н̃а̄ ва̄ ете путхӯ, йан̃н̃айа̄джака̄ ва̄ ете путхӯ, даккхин̣еййа̄ ва̄ ете путхӯ…пе… евам̣ даккхин̣еййа̄ ва̄ ете путхӯ. идха локети мануссалокети йан̃н̃амакаппайим̣су – путхӯдха локе.

а̄сӣсама̄на̄ пун̣н̣ака иттхаттанти. а̄сӣсама̄на̄ти рӯпапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, саддапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, гандхапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, расапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, пхот̣т̣хаббапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, путтапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, да̄рапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, дханапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, йасапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, иссарийапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, кхаттийамаха̄са̄лакуле аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, бра̄хман̣амаха̄са̄лакуле аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, гахапатимаха̄са̄лакуле аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, ча̄тумаха̄ра̄джикесу [ча̄туммаха̄ра̄джикесу (сйа̄.)] девесу аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄, та̄ватим̣сесу девесу йа̄месу девесу туситесу девесу нимма̄наратӣсу девесу параниммитавасаваттӣсу девесу брахмака̄йикесу девесу аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсама̄на̄ иччхама̄на̄ са̄дийама̄на̄ паттхайама̄на̄ пихайама̄на̄ абхиджаппама̄на̄ти а̄сӣсама̄на̄.

пун̣н̣ака иттхаттанти еттха аттабха̄ва̄бхиниббаттим̣ а̄сӣсама̄на̄ еттха кхаттийамаха̄са̄лакуле аттабха̄ва̄бхиниббаттим̣ а̄сӣсама̄на̄…пе… еттха брахмака̄йикесу девесу аттабха̄ва̄бхиниббаттим̣ а̄сӣсама̄на̄ иччхама̄на̄ са̄дийама̄на̄ паттхайама̄на̄ пихайама̄на̄ абхиджаппама̄на̄ти а̄сӣсама̄на̄ – пун̣н̣ака иттхаттам̣.

джарам̣ сита̄ йан̃н̃амакаппайим̣сӯти джара̄ниссита̄ бйа̄дхиниссита̄ маран̣аниссита̄ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄саниссита̄. йадева те джа̄тиниссита̄ тадева те джара̄ниссита̄. йадева те джара̄ниссита̄ тадева те бйа̄дхиниссита̄. йадева те бйа̄дхиниссита̄ тадева те маран̣аниссита̄. йадева те маран̣аниссита̄ тадева те сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄саниссита̄. йадева те сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄саниссита̄ тадева те гатиниссита̄. йадева те гатиниссита̄ тадева те упапаттиниссита̄. йадева те упапаттиниссита̄ тадева те пат̣исандхиниссита̄. йадева те пат̣исандхиниссита̄ тадева те бхаваниссита̄. йадева те бхаваниссита̄ тадева те сам̣са̄раниссита̄. йадева те сам̣са̄раниссита̄ тадева те ват̣т̣аниссита̄ аллӣна̄ упагата̄ аджджхосита̄ адхимутта̄ти – джарам̣ сита̄ йан̃н̃амакаппайим̣су. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йе кечиме исайо мануджа̄, [пун̣н̣ака̄ти бхагава̄]

кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣;

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локе, а̄сӣсама̄на̄ пун̣н̣ака иттхаттам̣;

джарам̣ сита̄ йан̃н̃амакаппайим̣сӯ’’ти.

14.

йе кечиме исайо мануджа̄, [ичча̄йасма̄ пун̣н̣ако]

кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣;

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локе, каччису те бхагава̄ йан̃н̃апатхе аппаматта̄;

ата̄рум̣ [ата̄рум̣ (сйа̄. ка.)] джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса, пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣.

йе кечиме исайо мануджа̄ти. йе кечӣти…пе….

каччису те бхагава̄ йан̃н̃апатхе аппаматта̄ти. каччисӯти сам̣сайапуччха̄ виматипуччха̄ двел̣хакапуччха̄ анекам̣сапуччха̄ – ‘‘евам̣ ну кхо, на ну кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо’’ти – каччису. тети йан̃н̃айа̄джака̄ вуччанти. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – каччису те бхагава̄. йан̃н̃апатхе аппаматта̄ти йан̃н̃ойева вуччати йан̃н̃апатхо. йатха̄ арийамагго арийапатхо девамагго девапатхо брахмамагго брахмапатхо, евамева йан̃н̃ойева вуччати йан̃н̃апатхо. аппаматта̄ти йан̃н̃апатхе аппаматта̄ саккаччака̄рино са̄таччака̄рино ат̣т̣хитака̄рино анолӣнавуттино аниккхиттаччханда̄ аниккхиттадхура̄ таччарита̄ таббахула̄ таггарука̄ таннинна̄ таппон̣а̄ таппаббха̄ра̄ тададхимутта̄ тададхипатеййа̄ти – тепи йан̃н̃апатхе аппаматта̄. йепи йан̃н̃ам̣ есанти гавесанти парийесанти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ аннам̣ па̄нам̣…пе… сеййа̄васатхападӣпеййам̣ саккаччака̄рино…пе… тададхипатеййа̄, тепи йан̃н̃апатхе аппаматта̄. йепи йан̃н̃ам̣ абхисан̇кхаронти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ аннам̣ па̄нам̣…пе… сеййа̄васатхападӣпеййам̣ саккаччака̄рино…пе… тададхипатеййа̄, тепи йан̃н̃апатхе аппаматта̄. йепи йан̃н̃ам̣ денти йаджанти париччаджанти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ аннам̣ па̄нам̣…пе… сеййа̄васатхападӣпеййам̣ саккаччака̄рино …пе… тададхипатеййа̄, тепи йан̃н̃апатхе аппаматта̄ти – каччису те бхагава̄ йан̃н̃апатхе аппаматта̄.

ата̄рум̣ джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса̄ти джара̄маран̣ам̣ атарим̣су уттарим̣су патарим̣су саматиккамим̣су вӣтиваттим̣су. ма̄риса̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ ма̄риса̄ти – ата̄ру джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса.

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метанти. пуччха̄ми танти пуччха̄ми там̣ йа̄ча̄ми там̣ аджджхеса̄ми там̣ паса̄деми там̣ катхайассу мети – пуччха̄ми там̣. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти – йадидам̣ бхагава̄ти. брӯхи метанти брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘йе кечиме исайо мануджа̄, [ичча̄йасма̄ пун̣н̣ако]

кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ девата̄нам̣;

йан̃н̃амакаппайим̣су путхӯдха локе, каччису те бхагава̄ йан̃н̃апатхе аппаматта̄;

ата̄ру джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса, пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи мета’’нти.

15.

а̄сӣсанти [а̄сим̣санти (сйа̄.)] тхомайанти, абхиджаппанти джуханти; [пун̣н̣ака̄ти бхагава̄]

ка̄ма̄бхиджаппанти пат̣ичча ла̄бхам̣, те йа̄джайога̄ бхавара̄гаратта̄;

на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯми.

а̄сӣсанти тхомайанти абхиджаппанти джухантӣти. а̄сӣсантӣти рӯпапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, саддапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, гандхапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, расапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, пхот̣т̣хаббапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, путтапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, да̄рапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, дханапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, йасапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, иссарийапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, кхаттийамаха̄са̄лакуле аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, бра̄хман̣амаха̄са̄лакуле…пе… гахапатимаха̄са̄лакуле аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти, ча̄тумаха̄ра̄джикесу девесу…пе… брахмака̄йикесу девесу аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ а̄сӣсанти иччханти са̄дийанти паттхайанти пихайантӣти – а̄сӣсанти.

тхомайантӣти йан̃н̃ам̣ ва̄ тхоменти пхалам̣ ва̄ тхоменти даккхин̣еййе ва̄ тхоменти. катхам̣ йан̃н̃ам̣ тхоменти? сучим̣ диннам̣ [вийам̣ диннам̣ (сйа̄.)], мана̄пам̣ диннам̣, пан̣ӣтам̣ диннам̣, ка̄лена диннам̣, каппийам̣ диннам̣, вичеййа диннам̣, анаваджджам̣ диннам̣, абхин̣хам̣ диннам̣ дадам̣ читтам̣ паса̄дитанти – тхоменти киттенти ван̣н̣енти пасам̣санти. евам̣ йан̃н̃ам̣ тхоменти.

катхам̣ пхалам̣ тхоменти? ито нида̄нам̣ рӯпапат̣ила̄бхо бхависсати…пе… брахмака̄йикесу девесу аттабха̄вапат̣ила̄бхо бхависсатӣти – тхоменти киттенти ван̣н̣енти пасам̣санти. евам̣ пхалам̣ тхоменти.

катхам̣ даккхин̣еййе тхоменти? даккхин̣еййа̄ джа̄тисампанна̄ готтасампанна̄ аджджха̄йака̄ мантадхара̄ тин̣н̣ам̣ веда̄нам̣ па̄рагӯ санигхан̣д̣укет̣убха̄нам̣ са̄ккхараппабхеда̄нам̣ итиха̄сапан̃чама̄нам̣ падака̄ веййа̄каран̣а̄ лока̄йатамаха̄пурисалаккхан̣есу анавайа̄ти, вӣтара̄га̄ ва̄ ра̄гавинайа̄йа ва̄ пат̣ипанна̄, вӣтадоса̄ ва̄ досавинайа̄йа ва̄ пат̣ипанна̄, вӣтамоха̄ ва̄ мохавинайа̄йа ва̄ пат̣ипанна̄, саддха̄сампанна̄ сӣласампанна̄ сама̄дхисампанна̄ пан̃н̃а̄сампанна̄ вимуттисампанна̄ вимуттин̃а̄н̣адассанасампанна̄ти – тхоменти киттенти ван̣н̣енти пасам̣санти. евам̣ даккхин̣еййе тхоментӣти – а̄сӣсанти тхомайанти.

абхиджаппантӣти рӯпапат̣ила̄бхам̣ абхиджаппанти, саддапат̣ила̄бхам̣ абхиджаппанти, гандхапат̣ила̄бхам̣ абхиджаппанти, расапат̣ила̄бхам̣ абхиджаппанти…пе… брахмака̄йикесу девесу аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ абхиджаппантӣти – а̄сӣсанти тхомайанти абхиджаппанти. джухантӣти джуханти денти йаджанти париччаджанти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййанти – а̄сӣсанти тхомайанти абхиджаппанти джуханти пун̣н̣ака̄ти бхагава̄.

ка̄ма̄бхиджаппанти пат̣ичча ла̄бханти рӯпапат̣ила̄бхам̣ пат̣ичча ка̄ме абхиджаппанти, саддапат̣ила̄бхам̣ пат̣ичча ка̄ме абхиджаппанти…пе… брахмака̄йикесу девесу аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ пат̣ичча ка̄ме абхиджаппанти паджаппантӣти – ка̄ма̄бхиджаппанти пат̣ичча ла̄бхам̣.

те йа̄джайога̄ бхавара̄гаратта̄ на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯмӣти тети йан̃н̃айа̄джака̄ вуччанти, йа̄джайога̄ти йа̄джайогесу йутта̄ пайутта̄ а̄йутта̄ сама̄йутта̄ таччарита̄ таббахула̄ таггарука̄ таннинна̄ таппон̣а̄ таппаббха̄ра̄ тададхимутта̄ тададхипатеййа̄ти – те йа̄джайога̄, бхавара̄гаратта̄ти бхавара̄го вуччати йо бхавесу бхаваччхандо бхавара̄го бхаванандӣ бхаватан̣ха̄ бхавасинехо бхавапарил̣а̄хо бхавамуччха̄ бхаваджджхоса̄нам̣. бхавара̄гена бхавесу ратта̄ гиддха̄ гадхита̄ муччхита̄ аджджхосанна̄ лагга̄ лаггита̄ палибуддха̄ти – те йа̄джайога̄ бхавара̄гаратта̄.

на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯмӣти те йа̄джайога̄ бхавара̄гаратта̄ джа̄тиджара̄маран̣ам̣ на̄тарим̣су на уттарим̣су на патарим̣су на саматиккамим̣су на вӣтиваттим̣су, джа̄тиджара̄маран̣а̄ аниккханта̄ аниссат̣а̄ анатикканта̄ асаматикканта̄ авӣтиватта̄ антоджа̄тиджара̄маран̣е париваттанти антосам̣са̄рапатхе париваттанти. джа̄тийа̄ анугата̄ джара̄йа анусат̣а̄ бйа̄дхина̄ абхибхӯта̄ маран̣ена аббха̄хата̄ ата̄н̣а̄ ален̣а̄ асаран̣а̄ асаран̣ӣбхӯта̄ти; брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – те йа̄джайога̄ бхавара̄гаратта̄ на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯми. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘а̄сӣсанти тхомайанти, абхиджаппанти джуханти; [пун̣н̣ака̄ти бхагава̄]

ка̄ма̄бхиджаппанти пат̣ичча ла̄бхам̣, те йа̄джайога̄ бхавара̄гаратта̄;

на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯмӣ’’ти.

16.

те че на̄тарим̣су йа̄джайога̄, [ичча̄йасма̄ пун̣н̣ако]

йан̃н̃ехи джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса;

атха ко чарахи девамануссалоке, ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса;

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣.

те че на̄тарим̣су йа̄джайога̄ти те йан̃н̃айа̄джака̄ йа̄джайога̄ бхавара̄гаратта̄ джа̄тиджара̄маран̣ам̣ на̄тарим̣су на уттарим̣су на патарим̣су на саматиккамим̣су на вӣтиваттим̣су, джа̄тиджара̄маран̣а̄ аниккханта̄ аниссат̣а̄ анатикканта̄ асаматикканта̄ авӣтиватта̄ антоджа̄тиджара̄маран̣е париваттанти антосам̣са̄рапатхе париваттанти. джа̄тийа̄ анугата̄ джара̄йа анусат̣а̄ бйа̄дхина̄ абхибхӯта̄ маран̣ена аббха̄хата̄ ата̄н̣а̄ ален̣а̄ асаран̣а̄ асаран̣ӣбхӯта̄ти – те че на̄тарим̣су йа̄джайога̄.

ичча̄йасма̄ пун̣н̣акоти. ичча̄ти падасандхи…пе… а̄йасма̄ пун̣н̣ако.

йан̃н̃ехи джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса̄ти. йан̃н̃ехӣти йан̃н̃ехи пахӯтехи йан̃н̃ехи вивидхехи йан̃н̃ехи путхӯхи. ма̄риса̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ ма̄риса̄ти – йан̃н̃ехи джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса.

атха ко чарахи девамануссалоке, ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса̄ти атха ко есо садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа джа̄тиджара̄маран̣ам̣ атари уттари патари саматикками вӣтиваттайи [вӣтиватти (ка.)]. ма̄риса̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппаттисса̄дхивачанаметам̣ ма̄риса̄ти – атха ко чарахи девамануссалоке, ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса.

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метанти. пуччха̄ми танти пуччха̄ми там̣ йа̄ча̄ми там̣ аджджхеса̄ми там̣ паса̄деми там̣ катхайассу метанти – пуччха̄ми там̣. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти – йадидам̣ бхагава̄ти. брӯхи метанти брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘те че на̄тарим̣су йа̄джайога̄, [ичча̄йасма̄ пун̣н̣ако]

йан̃н̃ехи джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса;

атха ко чарахи девамануссалоке, ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса;

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи мета’’нти.

17.

сан̇кха̄йа локасми [локасмим̣ (сйа̄. ка.)] паропара̄ни, [пун̣н̣ака̄ти бхагава̄]

йассин̃джитам̣ наттхи кухин̃чи локе;

санто видхӯмо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯми.

сан̇кха̄йа локасми паропара̄нӣти сан̇кха̄ вуччати н̃а̄н̣ам̣ йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. паропара̄нӣти орам̣ вуччати сакаттабха̄во, парам̣ вуччати параттабха̄во орам̣ вуччати сакарӯпаведана̄сан̃н̃а̄сан̇кха̄равин̃н̃а̄н̣ам̣, парам̣ вуччати парарӯпаведана̄сан̃н̃а̄сан̇кха̄равин̃н̃а̄н̣ам̣; орам̣ вуччати чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни, парам̣ вуччати чха ба̄хира̄ни а̄йатана̄ни. орам̣ вуччати мануссалоко, парам̣ вуччати девалоко; орам̣ вуччати ка̄мадха̄ту, парам̣ вуччати рӯпадха̄ту арӯпадха̄ту; орам̣ вуччати ка̄мадха̄ту рӯпадха̄ту, парам̣ вуччати арӯпадха̄ту. сан̇кха̄йа локасми паропара̄нӣти паропара̄ни аниччато сан̇кха̄йа дуккхато рогато ган̣д̣ато…пе… ниссаран̣ато сан̇кха̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – сан̇кха̄йа локасми паропара̄ни. пун̣н̣ака̄ти бхагава̄ти. пун̣н̣ака̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… йадидам̣ бхагава̄ти – пун̣н̣ака̄ти бхагава̄.

йассин̃джитам̣ наттхи кухин̃чи локети. йасса̄ти арахато кхӣн̣а̄савасса. ин̃джитанти тан̣хин̃джитам̣ дит̣т̣хин̃джитам̣ ма̄нин̃джитам̣ килесин̃джитам̣ ка̄мин̃джитам̣. йассиме ин̃джита̄ наттхи на санти на сам̣виджджанти нупалаббханти, пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄. кухин̃чӣти кухин̃чи кисмин̃чи каттхачи аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ аджджхаттабахиддха̄ ва̄. локети апа̄йалоке…пе… а̄йатаналокети – йассин̃джитам̣ наттхи кухин̃чи локе.

санто видхӯмо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯмӣти. сантоти ра̄гасса сантатта̄ санто, досасса…пе… мохасса… кодхасса… упана̄хасса… маккхасса… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ сантатта̄ самитатта̄ вӯпасамитатта̄ виджджха̄татта̄ [ниджджха̄татта̄ (ка.) маха̄ни. 18] ниббутатта̄ вигататта̄ пат̣ипассаддхатта̄ санто упасанто вӯпасанто ниббуто пат̣ипассаддхоти санто; видхӯмоти ка̄йадуччаритам̣ видхӯмитам̣ видхамитам̣ соситам̣ висоситам̣ бйантӣкатам̣ [бйантикатам̣ (ка.)], вачӣдуччаритам̣…пе… манодуччаритам̣ видхӯмитам̣ видхамитам̣ соситам̣ висоситам̣ бйантӣкатам̣, ра̄го… досо… мохо видхӯмито видхамито сосито висосито бйантӣкато, кодхо… упана̄хо… маккхо… пал̣а̄со… исса̄… маччхарийам̣… ма̄йа̄… са̄т̣хеййам̣… тхамбхо… са̄рамбхо… ма̄но… атима̄но… мадо… пама̄до… саббе килеса̄ саббе дуччарита̄ саббе даратха̄ саббе парил̣а̄ха̄ саббе санта̄па̄ сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ видхӯмита̄ видхамита̄ сосита̄ висосита̄ бйантӣката̄. атха ва̄, кодхо вуччати дхӯмо –

ма̄но хи те бра̄хман̣а кха̄рибха̄ро, кодхо дхӯмо бхасмани [гаммани (сйа̄.)] мосаваджджам̣;

дживха̄ суджа̄ хадайам̣ [таппарасса (сйа̄.)] джотит̣т̣ха̄нам̣, атта̄ суданто пурисасса джоти.

апи ча, дасаха̄ка̄рехи кодхо джа̄йати – анаттхам̣ ме ачарӣти кодхо джа̄йати, анаттхам̣ ме чаратӣти кодхо джа̄йати, анаттхам̣ ме чариссатӣти кодхо джа̄йати, пийасса ме мана̄пасса анаттхам̣ ачари, анаттхам̣ чарати, анаттхам̣ чариссатӣти кодхо джа̄йати, аппийасса ме амана̄пасса аттхам̣ ачари, аттхам̣ чарати, аттхам̣ чариссатӣти кодхо джа̄йати, ат̣т̣ха̄не ва̄ пана кодхо джа̄йати. йо еварӯпо читтасса а̄гха̄то пат̣игха̄то пат̣игхам̣ пат̣ивиродхо копо пакопо сампакопо досо падосо сампадосо читтасса бйа̄патти манопадосо кодхо куджджхана̄ куджджхитаттам̣ досо дуссана̄ дусситаттам̣ бйа̄патти бйа̄паджджана̄ бйа̄паджджитаттам̣ виродхо пат̣ивиродхо чан̣д̣иккам̣ асуропо [ассуропо (сйа̄.)] анаттаманата̄ читтасса – айам̣ вуччати кодхо.

апи ча, кодхасса адхиматтапариттата̄ ведитабба̄. аттхи кан̃чи [кин̃чи (ка.) маха̄ни. 85] ка̄лам̣ кодхо читта̄вилакаран̣аматто хоти, на ча та̄ва мукхакула̄навикула̄но хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо мукхакула̄навикула̄наматто хоти, на ча та̄ва ханусан̃чопано хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо ханусан̃чопанаматто хоти, на ча та̄ва пхарусава̄чам̣ ниччха̄ран̣о [пхарусава̄чаниччха̄ран̣о (сйа̄.)] хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо пхарусава̄чам̣ ниччха̄ран̣аматто хоти, на ча та̄ва диса̄видиса̄нувилокано хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо диса̄видиса̄нувилоканаматто хоти, на ча та̄ва дан̣д̣асаттхапара̄масано хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо дан̣д̣асаттхапара̄масанаматто хоти, на ча та̄ва дан̣д̣асаттхааббхуккиран̣о хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо дан̣д̣асаттхааббхуккиран̣аматто хоти, на ча та̄ва дан̣д̣асаттхаабхинипа̄тано хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо дан̣д̣асаттхаабхинипа̄танаматто хоти, на ча та̄ва чхиннавиччхиннакаран̣о хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо чхиннавиччхиннакаран̣аматто хоти, на ча та̄ва самбхан̃джанапалибхан̃джано хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо самбхан̃джанапалибхан̃джанаматто хоти, на ча та̄ва ан̇гаман̇гаапакад̣д̣хано хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо ан̇гаман̇гаапакад̣д̣ханаматто хоти, на ча та̄ва джӣвита̄воропано [джӣвитапана̄сано (сйа̄.) маха̄ни. 85] хоти. аттхи кан̃чи ка̄лам̣ кодхо джӣвита̄воропанаматто хоти, на ча та̄ва саббача̄гапаричча̄га̄йа сан̣т̣хито хоти. йато кодхо парам̣ пуггалам̣ гха̄тетва̄ атта̄нам̣ гха̄тети, етта̄вата̄ кодхо парамуссадагато парамавепуллапатто хоти. йасса со хоти кодхо пахӣно самуччхинно вӯпасанто пат̣ипассаддхо абхаббуппаттико н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣хо, со вуччати – видхӯмо.

кодхасса пахӣнатта̄ видхӯмо, кодхаваттхусса парин̃н̃а̄татта̄ видхӯмо, кодхахетусса парин̃н̃а̄татта̄ видхӯмо, кодхахетусса упаччхиннатта̄ видхӯмо. анӣгхоти ра̄го нӣгхо, досо нӣгхо, мохо нӣгхо, кодхо нӣгхо, упана̄хо нӣгхо…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ нӣгха̄. йассете нӣгха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄, со вуччати анӣгхо.

нира̄соти а̄са̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. йассеса̄ а̄са̄ тан̣ха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄, со вуччати нира̄со. джа̄тӣти йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамхи тамхи саттаника̄йе джа̄ти сан̃джа̄ти окканти абхиниббатти кхандха̄нам̣ па̄тубха̄во а̄йатана̄нам̣ пат̣ила̄бхо. джара̄ти йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамхи тамхи саттаника̄йе джара̄ джӣран̣ата̄ кхан̣д̣иччам̣ па̄личчам̣ валиттачата̄ а̄йуно сам̣ха̄ни индрийа̄нам̣ парипа̄ко. санто видхӯмо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯмӣти йо санто ча видхӯмо ча анӣгхо ча нира̄со ча, со джа̄тиджара̄маран̣ам̣ атари уттари патари саматикками вӣтиваттайӣти брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – санто видхӯмо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯми. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘сан̇кха̄йа локасми паропара̄ни, [пун̣н̣ака̄ти бхагава̄]

йассин̃джитам̣ наттхи кухин̃чи локе;

санто видхӯмо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯмӣ’’ти.

сахага̄тха̄парийоса̄на̄…пе… пан̃джалико бхагавантам̣ намассама̄но нисинно хоти – ‘‘саттха̄ ме бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣ’’ти.

пун̣н̣акама̄н̣авапуччха̄ниддесо татийо.

4. меттагӯма̄н̣авапуччха̄ниддесо

18.

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣, [ичча̄йасма̄ меттагӯ]

ман̃н̃а̄ми там̣ ведагӯ бха̄витаттам̣;

куто ну дуккха̄ самуда̄гата̄ име, йе кечи локасмиманекарӯпа̄.

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метанти. пуччха̄мӣти тиссо пуччха̄ – адит̣т̣хаджотана̄ пуччха̄, дит̣т̣хасам̣сандана̄ пуччха̄, виматиччхедана̄ пуччха̄. катама̄ адит̣т̣хаджотана̄ пуччха̄? пакатийа̄ лаккхан̣ам̣ ан̃н̃а̄там̣ хоти адит̣т̣хам̣ атулитам̣ атӣритам̣ авибхӯтам̣ авибха̄витам̣. тасса н̃а̄н̣а̄йа дассана̄йа тулана̄йа тӣран̣а̄йа вибхӯтаттха̄йа вибха̄ванаттха̄йа пан̃хам̣ пуччхати – айам̣ адит̣т̣хаджотана̄ пуччха̄.

катама̄ дит̣т̣хасам̣сандана̄ пуччха̄? пакатийа̄ лаккхан̣ам̣ н̃а̄там̣ хоти дит̣т̣хам̣ тулитам̣ тӣритам̣ вибхӯтам̣ вибха̄витам̣. ан̃н̃ехи пан̣д̣итехи саддхим̣ сам̣санданаттха̄йа пан̃хам̣ пуччхати – айам̣ дит̣т̣хасам̣сандана̄ пуччха̄.

катама̄ виматиччхедана̄ пуччха̄? пакатийа̄ сам̣сайапаккхандо хоти виматипаккхандо двел̣хакаджа̄то – ‘‘евам̣ ну кхо, на ну кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо’’ти? со виматиччхеданаттха̄йа пан̃хам̣ пуччхати – айам̣ виматиччхедана̄ пуччха̄. има̄ тиссо пуччха̄.

апара̄пи тиссо пуччха̄ – мануссапуччха̄, амануссапуччха̄, ниммитапуччха̄. катама̄ мануссапуччха̄? манусса̄ буддхам̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ пан̃хам̣ пуччханти, бхиккхӯ пуччханти, бхиккхунийо пуччханти, упа̄сака̄ пуччханти, упа̄сика̄йо пуччханти, ра̄джа̄но пуччханти кхаттийа̄ пуччханти, бра̄хман̣а̄ пуччханти, весса̄ пуччханти, судда̄ пуччханти, гахат̣т̣ха̄ пуччханти, паббаджита̄ пуччханти – айам̣ мануссапуччха̄.

катама̄ амануссапуччха̄? аманусса̄ буддхам̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ пан̃хам̣ пуччханти, на̄га̄ пуччханти, супан̣н̣а̄ пуччханти, йаккха̄ пуччханти, асура̄ пуччханти, гандхабба̄ пуччханти, маха̄ра̄джа̄но пуччханти, инда̄ пуччханти, брахма̄ пуччханти, дева̄ пуччханти – айам̣ амануссапуччха̄.

катама̄ ниммитапуччха̄? бхагава̄ рӯпам̣ абхиниммина̄ти маномайам̣ саббан̇гапаччан̇гам̣ ахӣниндрийам̣. со ниммито буддхам̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ пан̃хам̣ пуччхати. бхагава̄ висаджджети. айам̣ ниммитапуччха̄. има̄ тиссо пуччха̄.

апара̄пи тиссо пуччха̄ – аттаттхапуччха̄, параттхапуччха̄, убхайаттхапуччха̄…пе… апара̄пи тиссо пуччха̄ – дит̣т̣хадхаммикаттхапуччха̄, сампара̄йикаттхапуччха̄, параматтхапуччха̄… апара̄пи тиссо пуччха̄ – анаваджджаттхапуччха̄, никкилесаттхапуччха̄, вода̄наттхапуччха̄… апара̄пи тиссо пуччха̄ – атӣтапуччха̄, ана̄гатапуччха̄, паччуппаннапуччха̄… апара̄пи тиссо пуччха̄ – аджджхаттапуччха̄, бахиддха̄пуччха̄, аджджхаттабахиддха̄пуччха̄… апара̄пи тиссо пуччха̄ – кусалапуччха̄, акусалапуччха̄, абйа̄катапуччха̄… апара̄пи тиссо пуччха̄ – кхандхапуччха̄, дха̄тупуччха̄ а̄йатанапуччха̄… апара̄пи тиссо пуччха̄ – сатипат̣т̣ха̄напуччха̄, саммаппадха̄напуччха̄, иддхипа̄дапуччха̄… апара̄пи тиссо пуччха̄ – индрийапуччха̄, балапуччха̄, боджджхан̇гапуччха̄… апара̄пи тиссо пуччха̄ – маггапуччха̄, пхалапуччха̄, нибба̄напуччха̄….

пуччха̄ми танти пуччха̄ми там̣ йа̄ча̄ми там̣ аджджхеса̄ми там̣ паса̄деми там̣ ‘‘катхайассу ме’’ти пуччха̄ми там̣. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти – йадидам̣ бхагава̄ти. брӯхи метанти брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣.

ичча̄йасма̄ меттагӯти ичча̄ти падасандхи…пе… ичча̄йасма̄ меттагӯ.

ман̃н̃а̄ми там̣ ведагӯ бха̄витаттанти. ведагӯти там̣ ман̃н̃а̄ми, бха̄витаттоти там̣ ман̃н̃а̄ми, евам̣ джа̄на̄ми, евам̣ а̄джа̄на̄ми евам̣ пат̣иджа̄на̄ми евам̣ пат̣ивиджджха̄ми. ведагӯ бха̄витаттоти катхан̃ча бхагава̄ ведагӯ? веда̄ вуччанти чатӯсу маггесу н̃а̄н̣ам̣ пан̃н̃а̄ пан̃н̃индрийам̣ пан̃н̃а̄балам̣…пе… дхаммавичайасамбоджджхан̇го вӣмам̣са̄ випассана̄ самма̄дит̣т̣хи. бхагава̄ техи ведехи джа̄тиджара̄маран̣асса антагато антаппатто кот̣игато кот̣иппатто парийантагато парийантаппатто воса̄нагато воса̄наппатто та̄н̣агато та̄н̣аппатто лен̣агато лен̣аппатто саран̣агато саран̣аппатто абхайагато абхайаппатто аччутагато аччутаппатто аматагато аматаппатто нибба̄нагато нибба̄наппатто. веда̄нам̣ ва̄ антагатоти ведагӯ; ведехи ва̄ антагатоти ведагӯ; саттаннам̣ ва̄ дхамма̄нам̣ видитатта̄ ведагӯ; сакка̄йадит̣т̣хи видита̄ хоти, вичикиччха̄ видита̄ хоти, сӣлаббатапара̄ма̄со видито хоти, ра̄го досо мохо ма̄но видито хоти, видита̄сса хонти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сам̣килесика̄ понобхавика̄ садара̄ дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄.

веда̄ни вичеййа кевала̄ни, [сабхийа̄ти бхагава̄]

саман̣а̄нам̣ йа̄нӣдхаттхи [йа̄ни паттхи (сйа̄.), йа̄ни аттхи (ка.) су. ни. 534] бра̄хман̣а̄нам̣;

саббаведана̄су вӣтара̄го;

саббам̣ ведаматичча ведагӯ соти.

евам̣ бхагава̄ ведагӯ.

катхам̣ бхагава̄ бха̄витатто? бхагава̄ бха̄витака̄йо бха̄витасӣло бха̄витачитто бха̄витапан̃н̃о бха̄витасатипат̣т̣ха̄но бха̄витасаммаппадха̄но бха̄витаиддхипа̄до бха̄витаиндрийо бха̄витабало бха̄витабоджджхан̇го бха̄витамагго, пахӣнакилесо пат̣ивиддха̄куппо саччхикатаниродхо. дуккхам̣ тасса парин̃н̃а̄там̣, самудайо пахӣно, магго бха̄вито, ниродхо саччхикато, абхин̃н̃еййам̣ абхин̃н̃а̄там̣, парин̃н̃еййам̣ парин̃н̃а̄там̣, паха̄таббам̣ пахӣнам̣, бха̄ветаббам̣ бха̄витам̣, саччхика̄таббам̣ саччхикатам̣, апаритто маханто гамбхӣро аппамеййо дуппарийога̄л̣хо бахуратано са̄гарӯпамо [са̄гарасамо (ка.)] чхал̣ан̇гупеккха̄йа саманна̄гато хоти.

чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нева сумано хоти на думмано; упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. сотена саддам̣ сутва̄, гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄, дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄, ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄, манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа нева сумано хоти на думмано; упеккхако вихарати сато сампаджа̄но.

чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ мана̄пам̣ рӯпам̣ на̄бхигиджджхати на̄бхихам̣сати [на̄бхипихайати (сйа̄.) маха̄ни. 90] на ра̄гам̣ джанети. тасса т̣хитова ка̄йо хоти, т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣. чаккхуна̄ кхо панева рӯпам̣ дисва̄ амана̄пам̣ на ман̇ку хоти аппатит̣т̣хитачитто [аппатит̣т̣хӣначитто (сйа̄.)] алӣнаманасо [а̄динаманасо (сйа̄.) маха̄ни. 90] абйа̄панначетасо. тасса т̣хитова ка̄йо хоти т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣. сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа мана̄пам̣ на̄бхигиджджхати на̄бхихам̣сати на ра̄гам̣ джанети. тасса т̣хитова ка̄йо хоти т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣. манаса̄йева кхо пана дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа амана̄пам̣ на ман̇ку хоти. аппатит̣т̣хитачитто алӣнаманасо абйа̄панначетасо тасса т̣хитова ка̄йо хоти т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣.

чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ мана̄па̄мана̄песу рӯпесу т̣хитова ка̄йо хоти т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣. сотена саддам̣ сутва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа мана̄па̄мана̄песу дхаммесу т̣хитова ка̄йо хоти т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣.

чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ раджанӣйе на раджджати, дуссанӣйе [досанӣйе (сйа̄. ка.) маха̄ни. 90] на дуссати, моханӣйе на муйхати, копанӣйе на куппати, маданӣйе на маджджати, килесанӣйе на килиссати. сотена саддам̣ сутва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа раджанӣйе на раджджати, дуссанӣйе на дуссати, моханӣйе на муйхати, копанӣйе на куппати, маданӣйе на маджджати, килесанӣйе на килиссати.

дит̣т̣хе дит̣т̣хаматто, суте сутаматто, муте мутаматто, вин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄таматто. дит̣т̣хе на лимпати, суте на лимпати, муте на лимпати, вин̃н̃а̄те на лимпати. дит̣т̣хе анӯпайо [анупайо (сйа̄.), анусайо (ка.) маха̄ни. 90] анапа̄йо аниссито аппат̣ибаддхо виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихарати. суте…пе… муте … вин̃н̃а̄те анӯпайо [анупайо (сйа̄.), анусайо (ка.) маха̄ни. 90] анапа̄йо аниссито аппат̣ибаддхо виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихарати.

сам̣виджджати бхагавато чаккху, пассати бхагава̄ чаккхуна̄ рӯпам̣, чхандара̄го бхагавато наттхи, сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати бхагавато сотам̣, сун̣а̄ти бхагава̄ сотена саддам̣, чхандара̄го бхагавато наттхи, сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати бхагавато гха̄нам̣, гха̄йати бхагава̄ гха̄нена гандхам̣, чхандара̄го бхагавато наттхи, сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати бхагавато дживха̄, са̄йати бхагава̄ дживха̄йа расам̣, чхандара̄го бхагавато наттхи, сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати бхагавато ка̄йо, пхусати бхагава̄ ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣, чхандара̄го бхагавато наттхи, сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати бхагавато мано, виджа̄на̄ти бхагава̄ манаса̄ дхаммам̣, чхандара̄го бхагавато наттхи, сувимуттачитто бхагава̄.

чаккху рӯпа̄ра̄мам̣ рӯпаратам̣ рӯпасаммудитам̣, там̣ бхагавато [бхагавата̄ (сйа̄.) маха̄ни. 90] дантам̣ гуттам̣ раккхитам̣ сам̣вутам̣; тасса ча сам̣вара̄йа дхаммам̣ десети. сотам̣ садда̄ра̄мам̣ саддаратам̣…пе… гха̄нам̣ гандха̄ра̄мам̣ гандхаратам̣… дживха̄ раса̄ра̄ма̄ расарата̄ расасаммудита̄, са̄ бхагавато данта̄ гутта̄ раккхита̄ сам̣вута̄; тасса ча сам̣вара̄йа дхаммам̣ десети. ка̄йо пхот̣т̣хабба̄ра̄мо пхот̣т̣хаббарато пхот̣т̣хаббасаммудито… мано дхамма̄ра̄мо дхаммарато дхаммасаммудито, со бхагавато данто гутто раккхито сам̣вуто; тасса ча сам̣вара̄йа дхаммам̣ десети –

‘‘дантам̣ найанти самитим̣, дантам̣ ра̄джа̄бхирӯхати;

данто сет̣т̣хо мануссесу, йотива̄кйам̣ титиккхати.

‘‘варамассатара̄ данта̄, а̄джа̄нӣйа̄ ча [а̄джа̄нийа̄ва (сйа̄.) дха. па. 322] синдхава̄;

кун̃джара̄ ча [кун̃джара̄ва (сйа̄.)] маха̄на̄га̄, аттаданто тато варам̣.

‘‘на хи етехи йа̄нехи, гаччхеййа агатам̣ дисам̣;

йатха̄ттана̄ судантена, данто дантена гаччхати.

‘‘видха̄су на викампанти, виппамутта̄ пунаббхава̄;

дантабхӯмим̣ ануппатта̄, те локе виджита̄вино.

‘‘йассиндрийа̄ни бха̄вита̄ни, аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча саббалоке;

ниббиджджха имам̣ паран̃ча локам̣, ка̄лам̣ кан̇кхати бха̄вито са данто’’ти [судантоти (сйа̄.) су. ни. 521; маха̄ни. 90].

евам̣ бхагава̄ бха̄витаттоти.

ман̃н̃а̄ми там̣ ведагӯ бха̄витаттам̣, куто ну дуккха̄ самуда̄гата̄ имети. куто нӯти сам̣сайапуччха̄ виматипуччха̄ двел̣хакапуччха̄ анекам̣сапуччха̄ – ‘‘евам̣ ну кхо, на ну кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо’’ти – куто ну. дуккха̄ти джа̄тидуккхам̣, джара̄дуккхам̣, бйа̄дхидуккхам̣, маран̣адуккхам̣, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садуккхам̣, бйасанам̣ дуккхам̣, нерайикам̣ дуккхам̣, тираччха̄найоникам̣ дуккхам̣, петтивисайикам̣ дуккхам̣, ма̄нусикам̣ дуккхам̣, габбхоккантимӯлакам̣ дуккхам̣, габбхат̣т̣хитимӯлакам̣ дуккхам̣, габбхавут̣т̣ха̄намӯлакам̣ дуккхам̣, джа̄тассӯпанибандхакам̣ дуккхам̣, джа̄тасса пара̄дхеййакам̣ дуккхам̣, аттӯпаккамам̣ дуккхам̣, парӯпаккамам̣ дуккхам̣, дуккхадуккхам̣, сан̇кха̄радуккхам̣, випарин̣а̄мадуккхам̣, чаккхурого сотарого гха̄нарого дживха̄рого ка̄йарого сӣсарого кан̣н̣арого мукхарого дантарого ка̄со са̄со пина̄со д̣а̄хо джаро куччхирого муччха̄ паккхандика̄ сӯла̄ висӯчика̄ кут̣т̣хам̣ ган̣д̣о кила̄со сосо апама̄ро дадду кан̣д̣у каччху ракхаса̄ витаччхика̄ лохитапиттам̣ мадхумехо ам̣са̄ пил̣ака̄ бхагандала̄ питтасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄ семхасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄ ва̄тасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄ саннипа̄тика̄ а̄ба̄дха̄ утупарин̣а̄маджа̄ а̄ба̄дха̄ висамапариха̄раджа̄ а̄ба̄дха̄ опаккамика̄ а̄ба̄дха̄ каммавипа̄каджа̄ а̄ба̄дха̄ сӣтам̣ ун̣хам̣ джигхаччха̄ пипа̄са̄ учча̄ро пасса̄во д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхассам̣ дуккхам̣, ма̄тумаран̣ам̣ дуккхам̣, питумаран̣ам̣ дуккхам̣, бха̄тумаран̣ам̣ дуккхам̣, бхагинимаран̣ам̣ дуккхам̣, путтамаран̣ам̣ дуккхам̣, дхӣтумаран̣ам̣ дуккхам̣, н̃а̄тибйасанам̣ дуккхам̣, рогабйасанам̣ дуккхам̣, бхогабйасанам̣ дуккхам̣, сӣлабйасанам̣ дуккхам̣, дит̣т̣хибйасанам̣ дуккхам̣; йесам̣ дхамма̄нам̣ а̄дито самуда̄гаманам̣ пан̃н̃а̄йати, аттхан̇гамато ниродхо пан̃н̃а̄йати, каммасанниссито випа̄ко, випа̄касаннисситам̣ каммам̣, на̄масаннисситам̣ рӯпам̣, рӯпасаннисситам̣ на̄мам̣, джа̄тийа̄ анугатам̣, джара̄йа анусат̣ам̣, бйа̄дхина̄ абхибхӯтам̣, маран̣ена аббха̄хатам̣, дуккхе патит̣т̣хитам̣, ата̄н̣ам̣ ален̣ам̣ асаран̣ам̣ асаран̣ӣбхӯтам̣ – име вуччанти дуккха̄. име дуккха̄ куто самуда̄гата̄ куто джа̄та̄ куто сан̃джа̄та̄ куто ниббатта̄ куто абхиниббатта̄ куто па̄тубхӯта̄ ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄ти, имесам̣ дуккха̄нам̣ мӯлам̣ пуччхати хетум̣ пуччхати нида̄нам̣ пуччхати самбхавам̣ пуччхати пабхавам̣ пуччхати самут̣т̣ха̄нам̣ пуччхати а̄ха̄рам̣ пуччхати а̄рамман̣ам̣ пуччхати паччайам̣ пуччхати самудайам̣ пуччхати папуччхати йа̄чати аджджхесати паса̄детӣти – куто ну дуккха̄ самуда̄гата̄ име.

йе кечи локасмиманекарӯпа̄ти. йе кечӣти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ – йе кечӣти. локасминти апа̄йалоке мануссалоке девалоке кхандхалоке дха̄тулоке а̄йатаналоке. анекарӯпа̄ти анекавидха̄ на̄на̄ппака̄ра̄ дуккха̄ти – йе кечи локасмиманекарӯпа̄. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣, [ичча̄йасма̄ меттагӯ]

ман̃н̃а̄ми там̣ ведагӯ бха̄витаттам̣;

куто ну дуккха̄ самуда̄гата̄ име, йе кечи локасмиманекарӯпа̄’’ти.

19.

дуккхасса ве мам̣ пабхавам̣ апуччхаси, [меттагӯти бхагава̄]

там̣ те паваккха̄ми йатха̄ паджа̄нам̣;

упадхинида̄на̄ пабхаванти дуккха̄, йе кечи локасмиманекарӯпа̄.

дуккхасса ве мам̣ пабхавам̣ апуччхасӣти. дуккхасса̄ти джа̄тидуккхасса джара̄дуккхасса бйа̄дхидуккхасса маран̣адуккхасса сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садуккхасса. пабхавам̣ апуччхасӣти дуккхасса мӯлам̣ пуччхаси хетум̣ пуччхаси нида̄нам̣ пуччхаси самбхавам̣ пуччхаси пабхавам̣ пуччхаси самут̣т̣ха̄нам̣ пуччхаси а̄ха̄рам̣ пуччхаси а̄рамман̣ам̣ пуччхаси паччайам̣ пуччхаси самудайам̣ пуччхаси йа̄часи аджджхесаси паса̄десӣти – дуккхасса ве мам̣ пабхавам̣ апуччхаси. меттагӯти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – меттагӯти бхагава̄.

там̣ те паваккха̄ми йатха̄ паджа̄нанти. танти дуккхасса мӯлам̣ паваккха̄ми хетум̣ паваккха̄ми нида̄нам̣ паваккха̄ми самбхавам̣ паваккха̄ми пабхавам̣ паваккха̄ми самут̣т̣ха̄нам̣ паваккха̄ми а̄ха̄рам̣ паваккха̄ми а̄рамман̣ам̣ паваккха̄ми паччайам̣ паваккха̄ми самудайам̣ паваккха̄ми а̄чиккхисса̄ми десесса̄ми пан̃н̃апесса̄ми пат̣т̣хапесса̄ми виварисса̄ми вибхаджисса̄ми утта̄нӣкарисса̄ми пака̄сесса̄мӣти – там̣ те паваккха̄ми. йатха̄ паджа̄нанти йатха̄ паджа̄нанто а̄джа̄нанто виджа̄нанто пат̣ивиджа̄нанто пат̣ивиджджханто. на итихӣтихам̣ на итикира̄йа на парампара̄йа на пит̣акасампада̄йа [на пит̣акасампада̄нена (ка.) маха̄ни. 156] на таккахету на найахету на а̄ка̄рапаривитаккена на дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ са̄мам̣ сайамабхин̃н̃а̄там̣ аттапаччаккхадхаммам̣ там̣ катхайисса̄мӣти – там̣ те паваккха̄ми йатха̄ паджа̄нам̣.

упадхинида̄на̄ пабхаванти дуккха̄ти. упадхӣти даса упадхӣ – тан̣хӯпадхи, дит̣т̣хӯпадхи, килесӯпадхи, каммӯпадхи, дуччаритӯпадхи, а̄ха̄рӯпадхи, пат̣игхӯпадхи, чатассо упа̄диннадха̄туйо упадхӣ, чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни упадхӣ, чха вин̃н̃а̄н̣ака̄йа̄ упадхӣ, саббампи дуккхам̣ дуккхаманат̣т̣хена [дуккхат̣т̣хена (сйа̄.)] упадхи. име вуччанти даса упадхӣ. дуккха̄ти джа̄тидуккхам̣ джара̄дуккхам̣ бйа̄дхидуккхам̣ маран̣адуккхам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садуккхам̣ нерайикам̣ дуккхам̣…пе… дит̣т̣хибйасанам̣ дуккхам̣. йесам̣ дхамма̄нам̣ а̄дито самуда̄гаманам̣ пан̃н̃а̄йати, аттхан̇гамато ниродхо пан̃н̃а̄йати, каммасанниссито випа̄ко, випа̄касаннисситам̣ каммам̣, на̄масаннисситам̣ рӯпам̣, рӯпасаннисситам̣ на̄мам̣, джа̄тийа̄ анугатам̣, джара̄йа анусат̣ам̣, бйа̄дхина̄ абхибхӯтам̣, маран̣ена аббха̄хатам̣, дуккхе патит̣т̣хитам̣, ата̄н̣ам̣ ален̣ам̣ асаран̣ам̣ асаран̣ӣбхӯтам̣ – име вуччанти дуккха̄. име дуккха̄ упадхинида̄на̄ упадхихетука̄ упадхипаччайа̄ упадхика̄ран̣а̄ хонти пабхаванти самбхаванти джа̄йанти сан̃джа̄йанти ниббаттанти па̄тубхавантӣти – упадхинида̄на̄ пабхаванти дуккха̄.

йе кечи локасмиманекарӯпа̄ти. йе кечӣти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ – йе кечӣти. локасминти апа̄йалоке мануссалоке девалоке кхандхалоке дха̄тулоке а̄йатаналоке. анекарӯпа̄ти анекавидха̄ на̄наппака̄ра̄ дуккха̄ти – йе кечи локасмиманекарӯпа̄. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘дуккхасса ве мам̣ пабхавам̣ апуччхаси, [меттагӯти бхагава̄]

там̣ те паваккха̄ми йатха̄ паджа̄нам̣;

упадхинида̄на̄ пабхаванти дуккха̄, йе кечи локасмиманекарӯпа̄’’ти.

20.

йо ве авидва̄ упадхим̣ кароти, пунаппунам̣ дуккхамупети мандо;

тасма̄ паджа̄нам̣ упадхим̣ на кайира̄, дуккхасса джа̄типпабхава̄нупассӣ.

йо ве авидва̄ упадхим̣ каротӣти. йоти йо йа̄дисо йатха̄йутто йатха̄вихито йатха̄пака̄ро йам̣т̣ха̄наппатто йам̣дхаммасаманна̄гато кхаттийо ва̄ бра̄хман̣о ва̄ вессо ва̄ суддо ва̄ гахат̣т̣хо ва̄ паббаджито ва̄ дево ва̄ мануссо ва̄. авидва̄ти авиджджа̄гато ан̃н̃а̄н̣ӣ авибха̄вӣ дуппан̃н̃о. упадхим̣ каротӣти тан̣хӯпадхим̣ кароти, дит̣т̣хӯпадхим̣ кароти, килесӯпадхим̣ кароти, каммӯпадхим̣ кароти, дуччаритӯпадхим̣ кароти, а̄ха̄рӯпадхим̣ кароти, пат̣игхӯпадхим̣ кароти, чатассо упа̄диннадха̄туйо упадхӣ кароти, чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни упадхӣ кароти, чха вин̃н̃а̄н̣ака̄йе упадхӣ кароти джанети сан̃джанети ниббаттети абхиниббаттетӣти – авидва̄ упадхим̣ кароти.

пунаппунам̣ дуккхамупети мандоти пунаппунам̣ джа̄тидуккхам̣ джара̄дуккхам̣ бйа̄дхидуккхам̣ маран̣адуккхам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садуккхам̣ ети самупети упагаччхати ган̣ха̄ти пара̄масати абхинивисатӣти – пунаппунам̣ дуккхамупети. мандоти мандо момухо авидва̄ авиджджа̄гато ан̃н̃а̄н̣ӣ авибха̄вӣ дуппан̃н̃оти – пунаппунам̣ дуккхамупети мандо.

тасма̄ паджа̄нам̣ упадхим̣ на кайира̄ти. тасма̄ти там̣ка̄ран̣а̄ там̣хету таппаччайа̄ там̣нида̄на̄ етам̣ а̄дӣнавам̣ сампассама̄но упадхӣсӯти тасма̄. паджа̄нанти паджа̄нанто а̄джа̄нанто виджа̄нанто пат̣ивиджа̄нанто пат̣ивиджджханто, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти паджа̄нанто а̄джа̄нанто виджа̄нанто пат̣ивиджа̄нанто пат̣ивиджджханто, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти паджа̄нанто а̄джа̄нанто виджа̄нанто пат̣ивиджа̄нанто пат̣ивиджджханто. упадхим̣ на кайира̄ти тан̣хӯпадхим̣ на кареййа, дит̣т̣хӯпадхим̣ на кареййа, килесӯпадхим̣ на кареййа, дуччаритӯпадхим̣ на кареййа, а̄ха̄рӯпадхим̣ на кареййа, пат̣игхӯпадхим̣ на кареййа, чатассо упа̄диннадха̄туйо упадхӣ на кареййа, чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни упадхӣ на кареййа, чха вин̃н̃а̄н̣ака̄йе упадхӣ на кареййа, на джанеййа на сан̃джанеййа на ниббаттеййа на̄бхиниббаттеййа̄ти – тасма̄ паджа̄нам̣ упадхим̣ на кайира̄.

дуккхасса̄ти джа̄тидуккхасса джара̄дуккхасса бйа̄дхидуккхасса маран̣адуккхасса сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садуккхасса. пабхава̄нупассӣти дуккхасса мӯла̄нупассӣ хета̄нупассӣ нида̄на̄нупассӣ самбхава̄нупассӣ пабхава̄нупассӣ самут̣т̣ха̄на̄нупассӣ а̄ха̄ра̄нупассӣ а̄рамман̣а̄нупассӣ паччайа̄нупассӣ самудайа̄нупассӣ. анупассана̄ вуччати н̃а̄н̣ам̣. йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. има̄йа анупассана̄йа пан̃н̃а̄йа упето хоти самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато. со вуччати анупассӣти – дуккхасса джа̄типпабхава̄нупассӣ. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йо ве авидва̄ упадхим̣ кароти, пунаппунам̣ дуккхамупети мандо;

тасма̄ паджа̄нам̣ упадхим̣ на кайира̄, дуккхасса джа̄типпабхава̄нупассӣ’’ти.

21.

йам̣ там̣ апуччхимха акиттайӣ но, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ма тадин̇гха брӯхи;

катхам̣ ну дхӣра̄ витаранти огхам̣, джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча;

там̣ ме мунӣ са̄дху вийа̄карохи, татха̄ хи те видито еса дхаммо.

йам̣ там̣ апуччхимха акиттайӣ ноти йам̣ там̣ апуччхимха айа̄чимха аджджхесимха паса̄дайимха. акиттайӣ ноти киттитам̣ [акитти там̣ (сйа̄.) евамӣдисесу падесу атӣтавибхаттивасена маха̄ни. 110] пакиттитам̣ а̄чиккхитам̣ деситам̣ пан̃н̃апитам̣ [пан̃н̃а̄питам̣ (ка.)] пат̣т̣хапитам̣ виваритам̣ вибхаттам̣ утта̄нӣкатам̣ пака̄ситанти – йам̣ там̣ апуччхимха акиттайӣ но.

ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ма тадин̇гха брӯхӣти ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ма, ан̃н̃ам̣ там̣ йа̄ча̄ма, ан̃н̃ам̣ там̣ аджджхеса̄ма, ан̃н̃ам̣ там̣ паса̄дема, уттари там̣ пуччха̄ма. тадин̇гха брӯхӣти ин̇гха брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ма тадин̇гха брӯхи.

катхам̣ ну дхӣра̄ витаранти огхам̣, джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча̄ти. катхам̣ нӯти сам̣сайапуччха̄ виматипуччха̄ двел̣хакапуччха̄ анекам̣сапуччха̄ – ‘‘евам̣ ну кхо, нану кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо’’ти – катхам̣ ну. дхӣра̄ти дхӣра̄ пан̣д̣ита̄ пан̃н̃аванто буддхиманто н̃а̄н̣ино вибха̄вино медха̄вино. огханти ка̄могхам̣ бхавогхам̣ дит̣т̣хогхам̣ авиджджогхам̣. джа̄тӣти йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамхи тамхи саттаника̄йе джа̄ти сан̃джа̄ти окканти ниббатти абхиниббатти кхандха̄нам̣ па̄тубха̄во а̄йатана̄нам̣ пат̣ила̄бхо. джара̄ти йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамхи тамхи саттаника̄йе джара̄ джӣран̣ата̄ кхан̣д̣иччам̣ па̄личчам̣ валиттачата̄ а̄йуно сам̣ха̄ни индрийа̄нам̣ парипа̄ко. сокоти н̃а̄тибйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса бхогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса рогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса сӣлабйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса дит̣т̣хибйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса ан̃н̃атаран̃н̃атарена бйасанена ва̄ саманна̄гатасса ан̃н̃атаран̃н̃атарена дуккхадхаммена ва̄ пхут̣т̣хасса соко сочана̄ сочитаттам̣ антосоко антопарисоко антод̣а̄хо антопарид̣а̄хо четасо париджджха̄йана̄ доманассам̣ сокасаллам̣. паридевоти н̃а̄тибйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса бхогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса рогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса сӣлабйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса дит̣т̣хибйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса ан̃н̃атаран̃н̃атарена бйасанена ва̄ саманна̄гатасса ан̃н̃атаран̃н̃атарена дуккхадхаммена ва̄ пхут̣т̣хасса а̄дево паридево а̄девана̄ паридевана̄ а̄девитаттам̣ паридевитаттам̣ ва̄ча̄ пала̄по [ла̄по пала̄по (сйа̄.) дхаммасан̇ган̣ийе] виппала̄по ла̄лаппо ла̄лаппана̄ ла̄лаппитаттам̣ [ла̄лаппа̄йана̄ ла̄лаппа̄йитаттам̣ (бахӯсу) джара̄суттаниддесат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄].

катхам̣ ну дхӣра̄ витаранти огхам̣, джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча̄ти дхӣра̄ катхам̣ огхан̃ча джа̄тин̃ча джаран̃ча сокан̃ча паридеван̃ча таранти уттаранти патаранти саматиккаманти вӣтиваттантӣти – катхам̣ ну дхӣра̄ витаранти огхам̣, джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча.

там̣ ме мунӣ са̄дху вийа̄карохӣти. танти йам̣ пуччха̄ми йам̣ йа̄ча̄ми йам̣ аджджхеса̄ми йам̣ паса̄деми. мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣. йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. бхагава̄ тена н̃а̄н̣ена саманна̄гато муни монаппатто. тӣн̣и монеййа̄ни – ка̄йамонеййам̣ вачӣмонеййам̣ маномонеййам̣.

катамам̣ ка̄йамонеййам̣? тивидха̄нам̣ ка̄йадуччарита̄нам̣ паха̄нам̣ ка̄йамонеййам̣. тивидхам̣ ка̄йасучаритам̣ ка̄йамонеййам̣. ка̄йа̄рамман̣е н̃а̄н̣ам̣ ка̄йамонеййам̣. ка̄йапарин̃н̃а̄ ка̄йамонеййам̣. парин̃н̃а̄сахагато магго ка̄йамонеййам̣. ка̄йе чхандара̄гасса паха̄нам̣ ка̄йамонеййам̣. ка̄йасан̇кха̄раниродхо чатуттхаджджха̄насама̄патти ка̄йамонеййам̣. идам̣ ка̄йамонеййам̣.

катамам̣ вачӣмонеййам̣? чатуббидха̄нам̣ вачӣдуччарита̄нам̣ паха̄нам̣ вачӣмонеййам̣. чатуббидхам̣ вачӣсучаритам̣ вачӣмонеййам̣. ва̄ча̄рамман̣е н̃а̄н̣ам̣ вачӣмонеййам̣. ва̄ча̄парин̃н̃а̄ вачӣмонеййам̣. парин̃н̃а̄сахагато магго вачӣмонеййам̣. ва̄ча̄йа чхандара̄гасса паха̄нам̣ вачӣмонеййам̣. вачӣсан̇кха̄раниродхо дутийаджджха̄насама̄патти вачӣмонеййам̣. идам̣ вачӣмонеййам̣.

катамам̣ маномонеййам̣? тивидха̄нам̣ манодуччарита̄нам̣ паха̄нам̣ маномонеййам̣. тивидхам̣ маносучаритам̣ маномонеййам̣. читта̄рамман̣е н̃а̄н̣ам̣ маномонеййам̣. читтапарин̃н̃а̄ маномонеййам̣. парин̃н̃а̄сахагато магго маномонеййам̣. читте чхандара̄гасса паха̄нам̣ маномонеййам̣. читтасан̇кха̄раниродхо сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄патти маномонеййам̣. идам̣ маномонеййам̣.

ка̄йамуним̣ вачӣмуним̣ [ва̄ча̄муним̣ (бахӯсу) итиву. 67], маномунимана̄савам̣;

муним̣ монеййасампаннам̣, а̄ху саббаппаха̄йинам̣.

ка̄йамуним̣ вачӣмуним̣, маномунимана̄савам̣;

муним̣ монеййасампаннам̣, а̄ху нинха̄тапа̄паканти.

имехи тӣхи монеййехи дхаммехи саманна̄гата̄. чха мунино [мунайо (сйа̄.) маха̄ни. 14] – ага̄рамунино, анага̄рамунино, секхамунино [секкхамунино (сйа̄. ка.)], асекхамунино, паччекамунино мунимуниноти. катаме ага̄рамунино? йе те ага̄рика̄ дит̣т̣хапада̄ вин̃н̃а̄таса̄сана̄ – име ага̄рамунино. катаме анага̄рамунино? йе те паббаджита̄ дит̣т̣хапада̄ вин̃н̃а̄таса̄сана̄ – име анага̄рамунино. сатта секха̄ секхамунино. араханто асекхамунино. паччекасамбуддха̄ паччекамунино. татха̄гата̄ араханто самма̄самбуддха̄ мунимунино.

на монена мунӣ [муни (сйа̄. ка.) дха. па. 268] хоти, мӯл̣харӯпо авиддасу;

йо ча тулам̣ва паггайха, варама̄да̄йа пан̣д̣ито.

па̄па̄ни париваджджети, са мунӣ тена со муни;

йо муна̄ти убхо локе, муни тена павуччати.

асатан̃ча сатан̃ча н̃атва̄ дхаммам̣, аджджхаттам̣ бахиддха̄ ча саббалоке;

девамануссехи пӯджанӣйо [пӯджито (сйа̄. ка.) маха̄ни. 14], сан̇гаджа̄ламатичча [сан̇га джа̄ламатичча, су. ни. 532] со мунӣти.

са̄дху вийа̄карохӣти там̣ са̄дху а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – там̣ ме мунӣ са̄дху вийа̄карохи. татха̄ хи те видито еса дхаммоти татха̄ хи те видито тулито тӣрито вибхӯто вибха̄вито еса дхаммоти – татха̄ хи те видито еса дхаммо. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘йам̣ там̣ апуччхимха акиттайӣ но, ан̃н̃ам̣ там̣ пуччха̄ма тадин̇гха брӯхи;

катхам̣ ну дхӣра̄ витаранти огхам̣, джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча;

там̣ ме мунӣ са̄дху вийа̄карохи, татха̄ хи те видито еса дхаммо’’ти.

22.

киттайисса̄ми те дхаммам̣, [меттагӯти бхагава̄]

дит̣т̣хе дхамме анӣтихам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣.

киттайисса̄ми те дхамманти. дхамманти а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не, чатта̄ро саммаппадха̄не, чатта̄ро иддхипа̄де, пан̃чиндрийа̄ни, пан̃ча бала̄ни, сатта боджджхан̇ге, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣, нибба̄нан̃ча, нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипадам̣ киттайисса̄ми а̄чиккхисса̄ми десесса̄ми пан̃н̃апесса̄ми пат̣т̣хапесса̄ми виварисса̄ми вибхаджисса̄ми утта̄нӣкарисса̄ми пака̄сисса̄мӣти – киттайисса̄ми те дхаммам̣. меттагӯти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати.

дит̣т̣хе дхамме анӣтиханти. дит̣т̣хе дхаммети дит̣т̣хе дхамме н̃а̄те дхамме тулите дхамме тӣрите дхамме вибхӯте дхамме вибха̄вите дхамме саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄ти…пе… йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамманти дит̣т̣хе дхамме н̃а̄те дхамме тулите дхамме тӣрите дхамме вибхӯте дхамме вибха̄вите дхаммети – евампи дит̣т̣хе дхамме катхайисса̄ми. атха ва̄, дуккхе дит̣т̣хе дуккхам̣ катхайисса̄ми, самудайе дит̣т̣хе самудайам̣ катхайисса̄ми, магге дит̣т̣хе маггам̣ катхайисса̄ми, ниродхе дит̣т̣хе ниродхам̣ катхайисса̄мӣти – евампи дит̣т̣хе дхамме катхайисса̄ми. атха ва̄, дит̣т̣хе дхамме сандит̣т̣хикам̣ ака̄ликам̣ ехипассикам̣ опанеййикам̣ паччаттам̣ ведитаббам̣ вин̃н̃ӯхӣти – евампи дит̣т̣хе дхамме катхайисса̄мӣти дит̣т̣хе дхамме. анӣтиханти на итихӣтихам̣ на итикира̄йа на парампара̄йа на пит̣акасампада̄йа на таккахету на найахету на а̄ка̄рапаривитаккена на дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄, са̄мам̣ сайамабхин̃н̃а̄там̣ аттапаччаккхадхаммам̣, там̣ катхайисса̄мӣти – дит̣т̣хе дхамме анӣтихам̣.

йам̣ видитва̄ сато чаранти йам̣ видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато…пе… со вуччати сато. чаранти чаранто вихаранто ирийанто ваттенто па̄ленто йапенто йа̄пентоти – йам̣ видитва̄ сато чарам̣.

таре локе висаттиканти висаттика̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. висаттика̄ти кенат̣т̣хена висаттика̄? висата̄ти висаттика̄, виса̄ла̄ти висаттика̄, висат̣а̄ти висаттика̄, висама̄ти висаттика̄, висаккатӣти висаттика̄, висам̣харатӣти висаттика̄, висам̣ва̄дика̄ти висаттика̄, висамӯла̄ти висаттика̄, висапхала̄ти висаттика̄, висапарибхога̄ти висаттика̄, виса̄ла̄ ва̄ пана са̄ тан̣ха̄ рӯпе садде гандхе расе пхот̣т̣хаббе куле ган̣е а̄ва̄се ла̄бхе йасе пасам̣са̄йа сукхе чӣваре пин̣д̣апа̄те сена̄сане гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ре ка̄мадха̄туйа̄ рӯпадха̄туйа̄ арӯпадха̄туйа̄ ка̄мабхаве рӯпабхаве арӯпабхаве сан̃н̃а̄бхаве асан̃н̃а̄бхаве невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄бхаве екавока̄рабхаве чатувока̄рабхаве пан̃чавока̄рабхаве атӣте ана̄гате паччуппанне дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббесу дхаммесу висат̣а̄ виттхата̄ти висаттика̄. локети апа̄йалоке мануссалоке девалоке кхандхалоке дха̄тулоке а̄йатаналоке. таре локе висаттиканти локе веса̄ висаттика̄ [йа̄ са̄ локе висаттика̄ (сйа̄.) ка̄масуттаниддесат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄], локе ветам̣ висаттикам̣ сато тареййа уттареййа патареййа саматиккамеййа вӣтиваттеййа̄ти – таре локе висаттикам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘киттайисса̄ми те дхаммам̣, [меттагӯти бхагава̄]

дит̣т̣хе дхамме анӣтихам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттика’’нти.

23.

тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄ми, махеси дхаммамуттамам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣.

тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄мӣти. танти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ [бйапатхам̣ (сйа̄. ка.)] десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ [десанам̣ анусандхи (сйа̄.)]. нанда̄мӣти абхинанда̄ми мода̄ми анумода̄ми иччха̄ми са̄дийа̄ми йа̄ча̄ми паттхайа̄ми пихайа̄ми абхиджаппа̄мӣти – тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄ми.

махеси дхаммамуттаманти. махесӣти ким̣ махеси бхагава̄, махантам̣ сӣлаккхандхам̣ есӣ гавесӣ [еси гавеси (сйа̄.) маха̄ни. 150] парийесӣти махеси, махантам̣ сама̄дхиккхандхам̣…пе… махантам̣ пан̃н̃а̄ккхандхам̣… махантам̣ вимуттиккхандхам̣… махантам̣ вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато тамока̄йасса пада̄ланам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато випалла̄сасса пабхеданам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато тан̣ха̄салласса аббаханам̣ [аббӯханам̣ (бахӯсу), аббӯхам̣ (сӣ. ат̣т̣ха.)] есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато дит̣т̣хисан̇гха̄тасса винивет̣ханам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато ма̄надхаджасса папа̄танам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато абхисан̇кха̄расса вӯпасамам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато огхасса ниттхаран̣ам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато бха̄расса никкхепанам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато сам̣са̄рават̣т̣асса упаччхедам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато санта̄пасса нибба̄панам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато парил̣а̄хасса пат̣иппассаддхим̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махато дхаммадхаджасса усса̄панам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, маханте сатипат̣т̣ха̄не…пе… маханте саммаппадха̄не… маханте иддхипа̄де… маханта̄ни индрийа̄ни… маханта̄ни бала̄ни… маханте боджджхан̇ге… махантам̣ арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣… махантам̣ параматтхам̣ аматам̣ нибба̄нам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махесаккхехи саттехи есито гавесито парийесито – ‘‘кахам̣ буддхо, кахам̣ бхагава̄, кахам̣ девадево, кахам̣ нара̄сабхо’’ти махеси. дхаммамуттаманти дхаммамуттам̣мам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. уттаманти аггам̣ сет̣т̣хам̣ висет̣т̣хам̣ па̄моккхам̣ уттамам̣ паварам̣ дхамманти – махеси дхаммамуттамам̣.

йам̣ видитва̄ сато чаранти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато, ведана̄су…пе… читте… дхаммесу… дхамма̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато… со вуччати сато. чаранти чаранто вихаранто ирийанто ваттенто па̄ленто йапенто йа̄пентоти – йам̣ видитва̄ сато чарам̣.

таре локе висаттиканти висаттика̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. висаттика̄ти кенат̣т̣хена висаттика̄…пе… висат̣а̄ виттхата̄ти висаттика̄. локети апа̄йалоке…пе… а̄йатаналоке. таре локе висаттиканти локе веса̄ висаттика̄, локе ветам̣ висаттикам̣ сато тареййа уттареййа патареййа саматиккамеййа вӣтиваттеййа̄ти – таре локе висаттикам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄ми, махеси дхаммамуттамам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттика’’нти.

24.

йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄си, [меттагӯти бхагава̄]

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе;

етесу нандин̃ча нивесанан̃ча, пануджджа вин̃н̃а̄н̣ам̣ бхаве на тит̣т̣хе.

йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄сӣти йам̣ кин̃чи паджа̄на̄си а̄джа̄на̄си виджа̄на̄си пат̣ивиджа̄на̄си пат̣ивиджджхасӣти – йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄си. меттагӯти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – меттагӯти бхагава̄.

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхети. уддханти ана̄гатам̣ [уддхам̣ вуччати ана̄гатам̣ (сйа̄. ка.)]; адхоти атӣтам̣; тирийан̃ча̄пи маджджхети паччуппаннам̣. уддханти девалоко; адхоти нирайалоко; тирийан̃ча̄пи маджджхети мануссалоко. атха ва̄, уддханти кусала̄ дхамма̄; адхоти акусала̄ дхамма̄; тирийан̃ча̄пи маджджхети абйа̄ката̄ дхамма̄. уддханти арӯпадха̄ту; адхоти ка̄мадха̄ту; тирийан̃ча̄пи маджджхети рӯпадха̄ту. уддханти сукха̄ ведана̄; адхоти дуккха̄ ведана̄; тирийан̃ча̄пи маджджхети адуккхамасукха̄ ведана̄. уддханти уддхам̣ па̄датала̄; адхоти адхо кесаматтхака̄; тирийан̃ча̄пи маджджхети вемаджджхети – уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе.

етесу нандин̃ча нивесанан̃ча, пануджджа вин̃н̃а̄н̣ам̣ бхаве на тит̣т̣хети етесӯти а̄чиккхитесу деситесу пан̃н̃апитесу пат̣т̣хапитесу виваритесу вибхаджитесу утта̄нӣкатесу пака̄ситесу. нандӣ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. нивесананти две нивесана̄ – тан̣ха̄нивесана̄ ча дит̣т̣хинивесана̄ ча. катама̄ тан̣ха̄ нивесана̄? йа̄вата̄ тан̣ха̄сан̇кха̄тена …пе… айам̣ тан̣ха̄нивесана̄. катама̄ дит̣т̣хинивесана̄? вӣсативаттхука̄ сакка̄йадит̣т̣хи …пе… айам̣ дит̣т̣хинивесана̄.

пануджджа вин̃н̃а̄н̣анти пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄расахагатам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣, апун̃н̃а̄бхисан̇кха̄расахагатам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣, а̄нен̃джа̄бхисан̇кха̄расахагатам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣. етесу нандин̃ча нивесанан̃ча абхисан̇кха̄расахагатан̃ча вин̃н̃а̄н̣ам̣ нуджджа пануджджа нуда пануда джаха паджаха винодехи бйантӣкарохи анабха̄вам̣ гамехӣти – етесу нандин̃ча нивесанан̃ча пануджджа вин̃н̃а̄н̣ам̣.

бхаве на тит̣т̣хети. бхава̄ти две бхава̄ – каммабхаво ча пат̣исандхико ча пунаббхаво. катамо каммабхаво? пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄ро апун̃н̃а̄бхисан̇кха̄ро а̄нен̃джа̄бхисан̇кха̄ро – айам̣ каммабхаво. катамо пат̣исандхико пунаббхаво? пат̣исандхика̄ рӯпам̣ ведана̄ сан̃н̃а̄ сан̇кха̄ра̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣ – айам̣ пат̣исандхико пунаббхаво. бхаве на тит̣т̣хети нандин̃ча нивесанан̃ча абхисан̇кха̄расахагатам̣ вин̃н̃а̄н̣ан̃ча каммабхаван̃ча пат̣исандхикан̃ча пунаббхавам̣ паджаханто виноденто бйантӣкаронто анабха̄вам̣ гаменто каммабхаве на тит̣т̣хеййа пат̣исандхике пунаббхаве на тит̣т̣хеййа на сантит̣т̣хеййа̄ти – пануджджа вин̃н̃а̄н̣ам̣ бхаве на тит̣т̣хе. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄си, [меттагӯти бхагава̄]

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе;

етесу нандин̃ча нивесанан̃ча, пануджджа вин̃н̃а̄н̣ам̣ бхаве на тит̣т̣хе’’ти.

25.

евам̣виха̄рӣ сато аппаматто,

бхиккху чарам̣ хитва̄ мама̄йита̄ни;

джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча, идхева видва̄ паджахеййа дуккхам̣.

евам̣виха̄рӣ сато аппаматтоти. евам̣виха̄рӣти нандин̃ча нивесанан̃ча абхисан̇кха̄расахагатавин̃н̃а̄н̣ан̃ча каммабхаван̃ча пат̣исандхикан̃ча пунаббхавам̣ паджаханто виноденто бйантӣкаронто анабха̄вам̣ гаментоти – евам̣виха̄рӣ. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто…пе… со вуччати сато. аппаматтоти саккаччака̄рӣ са̄таччака̄рӣ ат̣т̣хитака̄рӣ анолӣнавуттӣ [анолӣнавуттико (ка.) маха̄ни. 14] аниккхиттаччхандо аниккхиттадхуро аппаматто кусалесу дхаммесу – ‘‘катха̄хам̣ [када̄хам̣ (сйа̄.)] апарипӯрам̣ ва̄ сӣлаккхандхам̣ парипӯреййам̣, парипӯрам̣ ва̄ сӣлаккхандхам̣ таттха таттха пан̃н̃а̄йа анугган̣хеййа’’нти йо таттха чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ [аппат̣ива̄ни (ка.) маха̄ни. 14] ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча а̄таппам̣ падха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ ануйого аппаматто аппама̄до кусалесу дхаммесу. ‘‘катха̄хам̣ апарипӯрам̣ ва̄ сама̄дхиккхандхам̣…пе… пан̃н̃а̄ккхандхам̣… вимуттиккхандхам̣… вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхам̣ парипӯреййам̣ парипӯрам̣ ва̄ вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхам̣ таттха таттха пан̃н̃а̄йа анугган̣хеййа’’нти йо таттха чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча а̄таппам̣ падха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ ануйого аппаматто аппама̄до кусалесу дхаммесу. ‘‘катха̄хам̣ апарин̃н̃а̄там̣ ва̄ дуккхам̣ париджа̄неййам̣, аппахӣне ва̄ килесе паджахеййам̣, абха̄витам̣ ва̄ маггам̣ бха̄веййам̣, асаччхикатам̣ ва̄ ниродхам̣ саччхикареййа’’нти йо таттха чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча а̄таппам̣ падха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ ануйого аппаматто аппама̄до кусалесу дхаммесӯти – евам̣виха̄рӣ сато аппаматто.

бхиккху чарам̣ хитва̄ мама̄йита̄нӣти. бхиккхӯти путхуджджанакалйа̄н̣ако [калйа̄н̣апутхуджджано (сйа̄.), евамӣдисесу т̣ха̄несу] ва̄ бхиккху секкхо ва̄ бхиккху. чаранти чаранто вихаранто ирийанто ваттенто па̄ленто йапенто йа̄пенто. маматта̄ти две маматта̄ – тан̣ха̄маматтан̃ча дит̣т̣химаматтан̃ча…пе… идам̣ тан̣ха̄маматтам̣…пе… идам̣ дит̣т̣химаматтам̣… тан̣ха̄маматтам̣ паха̄йа дит̣т̣химаматтам̣ пат̣иниссаджджитва̄ маматте джахитва̄ чаджитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – бхиккху чарам̣ хитва̄ мама̄йита̄ни.

джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча, идхева видва̄ паджахеййа дуккханти. джа̄тӣти йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣…пе… джаранти йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣…пе… сокоти н̃а̄тибйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса…пе… паридевоти н̃а̄тибйасанена ва̄ пхут̣т̣хасса…пе… идха̄ти имисса̄ дит̣т̣хийа̄…пе… имасмим̣ мануссалоке. видва̄ти виджджа̄гато н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ. дуккханти джа̄тидуккхам̣…пе… доманассупа̄йа̄садуккхам̣. джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча, идхева видва̄ паджахеййа дуккханти виджджа̄гато н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ идхева джа̄тин̃ча джаран̃ча сокапариддаван̃ча дуккхан̃ча паджахеййа винодеййа бйантӣкареййа анабха̄вам̣ гамеййа̄ти – джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча, идхева видва̄ паджахеййа дуккхам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘евам̣виха̄рӣ сато аппаматто, бхиккху чарам̣ хитва̄ мама̄йита̄ни;

джа̄тим̣ джарам̣ сокапариддаван̃ча, идхева видва̄ паджахеййа дуккха’’нти.

26.

ета̄бхинанда̄ми вачо махесино, сукиттитам̣ готаманӯпадхӣкам̣;

аддха̄ хи бхагава̄ паха̄си дуккхам̣, татха̄ хи те видито еса дхаммо.

ета̄бхинанда̄ми вачо махесиноти. етанти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ нанда̄ми абхинанда̄ми мода̄ми анумода̄ми иччха̄ми са̄дийа̄ми паттхайа̄ми пихайа̄ми абхиджаппа̄ми. махесиноти ким̣ махеси бхагава̄? махантам̣ сӣлаккхандхам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси…пе… кахам̣ нара̄сабхоти махесӣти – ета̄бхинанда̄ми вачо махесино.

сукиттитам̣ готаманӯпадхӣканти. сукиттитанти сукиттитам̣ суа̄чиккхитам̣ судеситам̣ супан̃н̃апитам̣ супат̣т̣хапитам̣ сувиваритам̣ сувибхаджитам̣ суутта̄нӣкатам̣ супака̄ситанти – сукиттитам̣. готаманӯпадхӣканти упадхӣ вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча. упадхиппаха̄нам̣ упадхивӯпасамам̣ упадхипат̣иниссаггам̣ упадхипат̣ипассаддхам̣ аматам̣ нибба̄нанти – сукиттитам̣ готаманӯпадхӣкам̣.

аддха̄ хи бхагава̄ паха̄си дуккханти. аддха̄ти екам̣савачанам̣ ниссам̣сайавачанам̣ никкан̇кха̄вачанам̣ адведжджхавачанам̣ адвел̣хакавачанам̣ ниродхавачанам̣ аппан̣акавачанам̣ аваттха̄панавачанаметам̣ – аддха̄ти. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти. паха̄си дуккханти джа̄тидуккхам̣ джара̄дуккхам̣ бйа̄дхидуккхам̣ маран̣адуккхам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садуккхам̣ паха̄си паджахи винодеси бйантӣкароси анабха̄вам̣ гамесӣти – аддха̄ хи бхагава̄ паха̄си дуккхам̣.

татха̄ хи те видито еса дхаммоти татха̄ хи те видито тулито тӣрито вибхӯто вибха̄вито еса дхаммоти – татха̄ хи те видито еса дхаммо. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘ета̄бхинанда̄ми вачо махесино, сукиттитам̣ готаманӯпадхӣкам̣;

аддха̄ хи бхагава̄ паха̄си дуккхам̣, татха̄ хи те видито еса дхаммо’’ти.

27.

те ча̄пи нӯнаппаджахеййу дуккхам̣, йе твам̣ мунӣ ат̣т̣хитам̣ овадеййа;

там̣ там̣ намасса̄ми самечча на̄га, аппева мам̣ бхагава̄ ат̣т̣хитам̣ овадеййа.

те ча̄пи нӯнаппаджахеййу дуккханти. те ча̄пӣти кхаттийа̄ ча бра̄хман̣а̄ ча весса̄ ча судда̄ ча гахат̣т̣ха̄ ча паббаджита̄ ча дева̄ ча манусса̄ ча. паджахеййу дуккханти джа̄тидуккхам̣ джара̄дуккхам̣ бйа̄дхидуккхам̣ маран̣адуккхам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садуккхам̣ паджахеййум̣ винодеййум̣ бйантӣкареййум̣ анабха̄вам̣ гамеййунти – те ча̄пи нӯнаппаджахеййу дуккхам̣.

йе твам̣ мунӣ ат̣т̣хитам̣ овадеййа̄ти. йети кхаттийе ча бра̄хман̣е ча вессе ча судде ча гахат̣т̣хе ча паббаджите ча деве ча мануссе ча. тванти бхагавантам̣ бхан̣ати. мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣…пе… сан̇гаджа̄ламатичча со муни. ат̣т̣хитам̣ овадеййа̄ти ат̣т̣хитам̣ овадеййа саккаччам̣ овадеййа абхин̣хам̣ овадеййа пунаппунам̣ овадеййа ануса̄сеййа̄ти – йе твам̣ мунӣ ат̣т̣хитам̣ овадеййа.

там̣ там̣ намасса̄ми самечча на̄га̄ти. танти бхагавантам̣ бхан̣ати. намасса̄мӣти ка̄йена ва̄ намасса̄ми, ва̄ча̄йа ва̄ намасса̄ми, читтена ва̄ намасса̄ми, анваттхапат̣ипаттийа̄ ва̄ намасса̄ми, дхамма̄нудхаммапат̣ипаттийа̄ ва̄ намасса̄ми, саккароми гарум̣ кароми [гарукароми (сйа̄.)] ма̄неми пӯджеми. самечча̄ти самечча абхисамечча сама̄гантва̄ абхисама̄гантва̄ саммукха̄ там̣ намасса̄ми. на̄га̄ти на̄го ча бхагава̄ а̄гум̣ на каротӣти – на̄го, на гаччхатӣти – на̄го, на а̄гаччхатӣти – на̄го. катхам̣ бхагава̄ а̄гум̣ на каротӣти – на̄го? а̄гу вуччати па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сам̣килесика̄ понобхавика̄ садара̄ дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄.

а̄гум̣ на кароти кин̃чи локе, [сабхийа̄ти бхагава̄]

саббасам̣йоге [саббайоге (ка.), су. ни. 527] висаджджа бандхана̄ни;

саббаттха на саджджатӣ вимутто, на̄го та̄ди павуччате татхатта̄ти.

евам̣ бхагава̄ а̄гум̣ на каротӣти – на̄го.

катхам̣ бхагава̄ на гаччхатӣти – на̄го. бхагава̄ на чханда̄гатим̣ гаччхати, на доса̄гатим̣ гаччхати, на моха̄гатим̣ гаччхати, на бхайа̄гатим̣ гаччхати, на ра̄гавасена гаччхати, на досавасена гаччхати, на мохавасена гаччхати, на ма̄навасена гаччхати, на дит̣т̣хивасена гаччхати, на уддхаччавасена гаччхати, на вичикиччха̄васена гаччхати, на анусайавасена гаччхати, на ваггехи дхаммехи йа̄йати нӣйати [ниййати (сйа̄. ка.)] вуйхати сам̣харӣйати. евам̣ бхагава̄ на гаччхатӣти – на̄го.

катхам̣ бхагава̄ на а̄гаччхатӣти – на̄го. сота̄паттимаггена йе килеса̄ пахӣна̄ те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхати. сакада̄га̄мимаггена…пе… ана̄га̄мимаггена… арахаттамаггена йе килеса̄ пахӣна̄ те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхати. евам̣ бхагава̄ на а̄гаччхатӣти на̄готи – там̣ там̣ намасса̄ми самечча на̄га.

аппева мам̣ бхагава̄ ат̣т̣хитам̣ овадеййа̄ти аппева мам̣ бхагава̄ ат̣т̣хитам̣ овадеййа саккаччам̣ овадеййа абхин̣хам̣ овадеййа пунаппунам̣ овадеййа ануса̄сеййа̄ти – аппева мам̣ бхагава̄ ат̣т̣хитам̣ овадеййа. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘те ча̄пи нӯнаппаджахеййу дуккхам̣, йе твам̣ мунӣ ат̣т̣хитам̣ овадеййа;

там̣ там̣ намасса̄ми самечча на̄га, аппева мам̣ бхагава̄ ат̣т̣хитам̣ овадеййа̄’’ти.

28.

йам̣ бра̄хман̣ам̣ ведагума̄бхиджан̃н̃а̄, акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттам̣;

аддха̄ хи со огхамимам̣ ата̄ри, тин̣н̣о ча па̄рам̣ акхило акан̇кхо.

йам̣ бра̄хман̣ам̣ ведагума̄бхиджан̃н̃а̄ти. бра̄хман̣оти саттаннам̣ дхамма̄нам̣ ба̄хитатта̄ бра̄хман̣о. сакка̄йадит̣т̣хи ба̄хита̄ хоти, вичикиччха̄ ба̄хита̄ хоти, сӣлаббатапара̄ма̄со ба̄хито хоти, ра̄го ба̄хито хоти, досо ба̄хито хоти, мохо ба̄хито хоти, ма̄но ба̄хито хоти. ба̄хита̄сса хонти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сам̣килесика̄ понобхавика̄ садара̄ дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄.

ба̄хитва̄ саббапа̄пака̄ни, [сабхийа̄ти бхагава̄]

вимало са̄дхусама̄хито т̣хитатто;

сам̣са̄раматичча кевалӣ со, асито [аниссито (сйа̄.) су. ни. 524] та̄ди павуччате са брахма̄.

ведагӯти ведо вуччати чатӯсу маггесу н̃а̄н̣ам̣…пе… саббам̣ ведаматичча ведагӯ соти. абхиджан̃н̃а̄ти абхиджа̄неййа а̄джа̄неййа виджа̄неййа пат̣ивиджа̄неййа пат̣ивиджджхеййа̄ти – йам̣ бра̄хман̣ам̣ ведагума̄бхиджан̃н̃а̄.

акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттанти. акин̃чананти ра̄гакин̃чанам̣ досакин̃чанам̣ мохакин̃чанам̣ ма̄накин̃чанам̣ дит̣т̣хикин̃чанам̣ килесакин̃чанам̣ дуччаритакин̃чанам̣, йассете кин̃чана̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄, со вуччати акин̃чано. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. бхава̄ти две бхава̄ – каммабхаво ча пат̣исандхико ча пунаббхаво …пе… айам̣ пат̣исандхико пунаббхаво. акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттанти акин̃чанам̣ пуггалам̣ ка̄мабхаве ча асаттам̣ алаггам̣ алаггитам̣ апалибуддхам̣ никкхантам̣ ниссат̣ам̣ виппамуттам̣ висан̃н̃уттам̣ вимарийа̄дикатена четаса̄ вихарантанти – акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттам̣.

аддха̄ хи со огхамимам̣ ата̄рӣти. аддха̄ти екам̣савачанам̣…пе… аваттха̄панавачанаметам̣ – аддха̄ти. огханти ка̄могхам̣ бхавогхам̣ дит̣т̣хогхам̣ авиджджогхам̣. ата̄рӣти уттари патари саматикками вӣтиваттайӣти – аддха̄ хи со огхамимам̣ ата̄ри.

тин̣н̣о ча па̄рам̣ акхило акан̇кхоти. тин̣н̣оти ка̄могхам̣ тин̣н̣о, бхавогхам̣ тин̣н̣о, дит̣т̣хогхам̣ тин̣н̣о, авиджджогхам̣ тин̣н̣о, сам̣са̄рапатхам̣ тин̣н̣о уттин̣н̣о ниттхин̣н̣о [ниттин̣н̣о (сйа̄.)] атикканто саматикканто вӣтиватто. со вуттхава̄со [вут̣т̣хава̄со (сйа̄.) маха̄ни. 6] чин̣н̣ачаран̣о гатаддхо гатадисо гатакот̣ико па̄литабрахмачарийо уттамадит̣т̣хиппатто бха̄витамагго, пахӣнакилесо пат̣ивиддха̄куппо саччхикатаниродхо. дуккхам̣ тасса парин̃н̃а̄там̣, самудайо пахӣно, магго бха̄вито, ниродхо саччхикато, абхин̃н̃еййам̣ абхин̃н̃а̄там̣, парин̃н̃еййам̣ парин̃н̃а̄там̣, паха̄таббам̣ пахӣнам̣, бха̄ветаббам̣ бха̄витам̣, саччхика̄таббам̣ саччхикатам̣. со уккхиттапалигхо сам̣кин̣н̣апариккхо аббул̣хесико нираггал̣о арийо паннаддхаджо паннабха̄ро висан̃н̃утто пан̃чан̇гавиппахӣно чхал̣ан̇гасаманна̄гато ека̄раккхо чатура̄пассено панун̣н̣апаччекасаччо [пан̣уннапаччекасаччо (ка.)] самавайасат̣т̣хесано ана̄виласан̇каппо пассаддхака̄йасан̇кха̄ро сувимуттачитто сувимуттапан̃н̃о кевалӣ вуситава̄ уттамапурисо парамапурисо парамапаттиппатто. со нева а̄чина̄ти на апачина̄ти, апачинитва̄ т̣хито. нева паджахати на упа̄дийати, паджахитва̄ т̣хито. нева висинети на уссинети, висинетва̄ т̣хито. нева видхӯпети на сандхӯпети, видхӯпетва̄ т̣хито. асеккхена сӣлаккхандхена саманна̄гататта̄ т̣хито. асеккхена сама̄дхиккхандхена…пе… пан̃н̃а̄ккхандхена… вимуттиккхандхена… вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхена саманна̄гататта̄ т̣хито. саччам̣ сампат̣ипа̄дайитва̄ [пат̣ипа̄дайитва̄ (сйа̄.)] т̣хито. еджам̣ саматиккамитва̄ т̣хито. килесаггим̣ парийа̄дийитва̄ т̣хито. апаригаманата̄йа т̣хито. катхам̣ [кат̣ам̣ (сйа̄.) ка̄масуттаниддесат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄] сама̄да̄йа т̣хито? вимуттипат̣исеваната̄йа т̣хито. метта̄йа па̄рисуддхийа̄ т̣хито. карун̣а̄йа …пе… мудита̄йа… упеккха̄йа па̄рисуддхийа̄ т̣хито. аччантапа̄рисуддхийа̄ т̣хито. атаммайата̄йа [акамман̃н̃ата̄йа (сйа̄.)] па̄рисуддхийа̄ т̣хито. вимуттатта̄ т̣хито. сантусситатта̄ т̣хито. кхандхапарийанте т̣хито. дха̄тупарийанте т̣хито. а̄йатанапарийанте т̣хито. гатипарийанте т̣хито. упапаттипарийанте т̣хито. пат̣исандхипарийанте т̣хито. бхавапарийанте т̣хито. сам̣са̄рапарийанте т̣хито. ват̣т̣апарийанте т̣хито. антимабхаве т̣хито. антиме самуссайе т̣хито. антимадехадхаро араха̄.

тасса̄йам̣ паччхимако бхаво, чаримойам̣ самуссайо;

джа̄тимаран̣асам̣са̄ро, наттхи тасса пунаббхавоти.

тин̣н̣о ча па̄ранти па̄рам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. со па̄рагато па̄раппатто антагато антаппатто кот̣игато кот̣иппатто парийантагато парийантаппатто воса̄нагато воса̄наппатто та̄н̣агато та̄н̣аппатто лен̣агато лен̣аппатто саран̣агато саран̣аппатто абхайагато абхайаппатто аччутагато аччутаппатто аматагато аматаппатто нибба̄нагато нибба̄наппатто. со вуттава̄со чин̣н̣ачаран̣о…пе… джа̄тимаран̣асам̣са̄ро, наттхи тасса пунаббхавоти – тин̣н̣о ча па̄рам̣.

акхилоти ра̄го кхило, досо кхило, мохо кхило, кодхо кхило, упана̄хо кхило…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ кхила̄. йассете кхила̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ со вуччати акхило. акан̇кхоти дуккхе кан̇кха̄, дуккхасамудайе кан̇кха̄, дуккханиродхе кан̇кха̄, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа кан̇кха̄, пуббанте кан̇кха̄, апаранте кан̇кха̄, пуббанта̄паранте кан̇кха̄, идаппаччайата̄пат̣иччасамуппаннесу дхаммесу кан̇кха̄, йа̄ еварӯпа̄ кан̇кха̄ кан̇кха̄йана̄ кан̇кха̄йитаттам̣ вимати вичикиччха̄ двел̣хакам̣ дведха̄патхо сам̣сайо анекам̣сагга̄хо а̄саппана̄ парисаппана̄ апарийога̄хана̄ чхамбхитаттам̣ читтасса мановилекхо. йассете кан̇кха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ со вуччати акан̇кхоти – тин̣н̣о ча па̄рам̣ акхило акан̇кхо. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йам̣ бра̄хман̣ам̣ ведагума̄бхиджан̃н̃а̄, акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттам̣;

аддха̄ хи со огхамимам̣ ата̄ри, тин̣н̣о ча па̄рам̣ акхило акан̇кхо’’ти.

29.

видва̄ ча йо ведагӯ наро идха, бхава̄бхаве сан̇гамимам̣ висаджджа;

со вӣтатан̣хо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯми.

видва̄ ча йо ведагӯ наро идха̄ти. видва̄ти виджджа̄гато н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ. йоти йо йа̄дисо…пе… мануссо ва̄. ведагӯти веда̄ вуччанти чатӯсу маггесу н̃а̄н̣ам̣ пан̃н̃а̄ пан̃н̃индрийам̣ пан̃н̃а̄балам̣ дхаммавичайасамбоджджхан̇го вӣмам̣са̄ випассана̄ самма̄дит̣т̣хи [н̃а̄н̣ам̣…пе… саббаведаматичча ведагӯ соти. (сйа̄.) пасса маха̄ни. 81]. техи ведехи джа̄тиджара̄маран̣асса антагато антаппатто кот̣игато кот̣иппатто парийантагато парийантаппатто воса̄нагато воса̄наппатто та̄н̣агато та̄н̣аппатто лен̣агато лен̣аппатто саран̣агато саран̣аппатто абхайагато абхайаппатто аччутагато аччутаппатто аматагато аматаппатто нибба̄нагато нибба̄наппатто. веда̄нам̣ ва̄ антагатоти ведагӯ, ведехи ва̄ антагатоти ведагӯ, саттаннам̣ ва̄ дхамма̄нам̣ видитатта̄ ведагӯ. сакка̄йадит̣т̣хи видита̄ хоти, вичикиччха̄…пе… сӣлаббатапара̄ма̄со… ра̄го… досо… мохо… ма̄но видито хоти. видита̄сса хонти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сам̣килесика̄ понобхавика̄ садара̄ дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄.

веда̄ни вичеййа кевала̄ни, [сабхийа̄ти бхагава̄]

саман̣а̄нам̣ йа̄нӣдхаттхи бра̄хман̣а̄нам̣;

саббаведана̄су вӣтара̄го, саббам̣ ведаматичча ведагӯ со.

нароти сатто наро ма̄наво посо пуггало джӣво джа̄гу [джа̄ту (сйа̄.)] джанту индагу [индагӯ (сйа̄.)] мануджо. идха̄ти имисса̄ дит̣т̣хийа̄…пе… имасмим̣ мануссалокети – видва̄ ча йо ведагӯ наро идха.

бхава̄бхаве сан̇гамимам̣ висаджджа̄ти. бхава̄бхавети бхава̄бхаве каммабхаве пунаббхаве ка̄мабхаве, каммабхаве ка̄мабхаве пунаббхаве рӯпабхаве, каммабхаве рӯпабхаве пунаббхаве арӯпабхаве, каммабхаве арӯпабхаве пунаббхаве пунаппунабхаве, пунаппунагатийа̄ пунаппунаупапаттийа̄ пунаппунапат̣исандхийа̄ пунаппунааттабха̄ва̄бхиниббаттийа̄. сан̇га̄ти сатта сан̇га̄ – ра̄гасан̇го, досасан̇го, мохасан̇го, ма̄насан̇го, дит̣т̣хисан̇го, килесасан̇го, дуччаритасан̇го. висаджджа̄ти сан̇ге восаджджетва̄ ва̄ висаджджа. атха ва̄, сан̇ге бандхе вибандхе а̄бандхе лагге лаггите палибуддхе бандхане пхот̣айитва̄ [мочайитва̄ (сйа̄.)] ва̄ висаджджа. йатха̄ йа̄нам̣ ва̄ вайхам̣ ва̄ ратхам̣ ва̄ сакат̣ам̣ ва̄ сандама̄никам̣ ва̄ саджджам̣ висаджджам̣ каронти викопенти – евамева те сан̇ге восаджджетва̄ ва̄ висаджджа. атха ва̄, сан̇ге бандхе вибандхе а̄бандхе лагге лаггите палибуддхе бандхане пхот̣айитва̄ ва̄ висаджджа̄ти – бхава̄бхаве сан̇гамимам̣ висаджджа.

со вӣтатан̣хо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯмӣти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄… йассеса̄ тан̣ха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄, со вуччати вӣтатан̣хо вигататан̣хо чаттатан̣хо вантатан̣хо муттатан̣хо пахӣнатан̣хо пат̣иниссат̣т̣хатан̣хо вӣтара̄го чаттара̄го пахӣнара̄го пат̣иниссат̣т̣хара̄го ниччха̄то ниббуто сӣтибхӯто сукхаппат̣исам̣ведӣ брахмабхӯтена аттана̄ вихаратӣти – со вӣтатан̣хо. анӣгхоти ра̄го нӣгхо, досо нӣгхо, мохо нӣгхо, кодхо нӣгхо, упана̄хо нӣгхо…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ нӣгха̄. йассете нӣгха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄, со вуччати анӣгхо. нира̄соти а̄са̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. йассеса̄ а̄са̄ тан̣ха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣ипассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄, со вуччати нира̄со. джа̄тӣти йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣…пе… а̄йатана̄нам̣ пат̣ила̄бхо. джара̄ти йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ …пе… индрийа̄нам̣ парипа̄ко. айам̣ вуччати джара̄. со вӣтатан̣хо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯмӣти йо со вӣтатан̣хо анӣгхо ча нира̄со ча, со кхо джа̄тиджара̄маран̣ам̣ атари уттари патари саматикками вӣтиваттайӣти брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – со вӣтатан̣хо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯми. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘видва̄ ча йо ведагӯ наро идха, бхава̄бхаве сан̇гамимам̣ висаджджа;

со вӣтатан̣хо анӣгхо нира̄со, ата̄ри со джа̄тиджаранти брӯмӣ’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме, бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

меттагӯма̄н̣авапуччха̄ниддесо чатуттхо.

5. дхотакама̄н̣авапуччха̄ниддесо

30.

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣, [ичча̄йасма̄ дхотако]

ва̄ча̄бхикан̇кха̄ми махеси туйхам̣;

тава сутва̄на ниггхосам̣, сиккхе нибба̄наматтано.

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метанти. пуччха̄мӣти тиссо пуччха̄ – адит̣т̣хаджотана̄ пуччха̄, дит̣т̣хасам̣сандана̄ пуччха̄, виматиччхедана̄ пуччха̄…пе… има̄ тиссо пуччха̄…пе… нибба̄напуччха̄. пуччха̄ми танти пуччха̄ми там̣ йа̄ча̄ми там̣ аджджхеса̄ми там̣ паса̄деми там̣, катхайассу мети – пуччха̄ми там̣. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти. брӯхи метанти брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣.

ичча̄йасма̄ дхотакоти. ичча̄ти падасандхи…пе… а̄йасма̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ а̄йасма̄ти. дхотакоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣ сан̇кха̄ саман̃н̃а̄ пан̃н̃атти воха̄ро на̄мам̣ на̄макаммам̣ на̄мадхеййам̣ нирутти бйан̃джанам̣ абхила̄поти – ичча̄йасма̄ дхотако.

ва̄ча̄бхикан̇кха̄ми махеси туйханти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ кан̇кха̄ми абхикан̇кха̄ми иччха̄ми са̄дийа̄ми паттхайа̄ми пихайа̄ми абхиджаппа̄ми. махесӣти ким̣ махеси бхагава̄? махантам̣ сӣлаккхандхам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси…пе… кахам̣ нара̄сабхоти махесӣти – ва̄ча̄бхикан̇кха̄ми махеси туйхам̣.

тава сутва̄на ниггхосанти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ сутва̄ сун̣итва̄ уггахетва̄ упадха̄райитва̄ упалаккхайитва̄ти – тава сутва̄на ниггхосам̣.

сиккхе нибба̄наматтаноти. сиккха̄ти тиссо сиккха̄ – адхисӣласиккха̄, адхичиттасиккха̄, адхипан̃н̃а̄сиккха̄…пе… айам̣ адхипан̃н̃а̄сиккха̄. нибба̄наматтаноти аттано ра̄гасса нибба̄пана̄йа, досасса нибба̄пана̄йа, мохасса нибба̄пана̄йа, кодхасса нибба̄пана̄йа, упана̄хасса нибба̄пана̄йа…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ сама̄йа упасама̄йа вӯпасама̄йа нибба̄пана̄йа пат̣иниссагга̄йа пат̣ипассаддхийа̄ адхисӣлампи сиккхеййа, адхичиттампи сиккхеййа, адхипан̃н̃ампи сиккхеййа. има̄ тиссо сиккха̄йо а̄ваджджанто сиккхеййа, джа̄нанто сиккхеййа, пассанто сиккхеййа, паччавеккханто сиккхеййа, читтам̣ падаханто сиккхеййа, саддха̄йа адхимуччанто сиккхеййа, вӣрийам̣ пагган̣ханто сиккхеййа, сатим̣ упат̣т̣хапенто сиккхеййа, читтам̣ сама̄даханто сиккхеййа, пан̃н̃а̄йа паджа̄нанто сиккхеййа, абхин̃н̃еййам̣ абхиджа̄нанто сиккхеййа, парин̃н̃еййам̣ париджа̄нанто сиккхеййа, паха̄таббам̣ паджаханто сиккхеййа, бха̄ветаббам̣ бха̄венто сиккхеййа, саччхика̄таббам̣ саччхикаронто сиккхеййа, а̄чареййа сама̄чареййа сама̄да̄йа ваттеййа̄ти – сиккхе нибба̄наматтано. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣, [ичча̄йасма̄ дхотако]

ва̄ча̄бхикан̇кха̄ми махеси туйхам̣;

тава сутва̄на ниггхосам̣, сиккхе нибба̄наматтано’’ти.

31.

тенаха̄таппам̣ карохи, [дхотака̄ти бхагава̄]

идхева нипако сато;

ито сутва̄на ниггхосам̣, сиккхе нибба̄наматтано.

тенаха̄таппам̣ карохӣти а̄таппам̣ карохи, усса̄хам̣ карохи, уссол̣хим̣ карохи, тха̄мам̣ карохи, дхитим̣ карохи, вӣрийам̣ карохи, чхандам̣ джанехи сан̃джанехи упат̣т̣хапехи самут̣т̣хапехи ниббаттехи абхиниббаттехӣти – тенаха̄таппам̣ карохи.

дхотака̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – дхотака̄ти бхагава̄.

идхева нипако сатоти. идха̄ти имисса̄ дит̣т̣хийа̄ имисса̄ кхантийа̄ имисса̄ ручийа̄ имасмим̣ а̄да̄йе имасмим̣ дхамме имасмим̣ винайе имасмим̣ дхаммавинайе имасмим̣ па̄вачане имасмим̣ брахмачарийе имасмим̣ саттхуса̄сане имасмим̣ аттабха̄ве имасмим̣ мануссалоке. нипакоти нипако пан̣д̣ито пан̃н̃ава̄ буддхима̄ н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато…пе… со вуччати сатоти – идхева нипако сато.

ито сутва̄на ниггхосанти ито майхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ сутва̄ сун̣итва̄ угган̣хитва̄ упадха̄райитва̄ упалаккхайитва̄ти – ито сутва̄на ниггхосам̣.

сиккхе нибба̄наматтаноти. сиккха̄ти тиссо сиккха̄ – адхисӣласиккха̄, адхичиттасиккха̄, адхипан̃н̃а̄сиккха̄…пе… айам̣ адхипан̃н̃а̄сиккха̄. нибба̄наматтаноти аттано ра̄гасса нибба̄пана̄йа, досасса нибба̄пана̄йа, мохасса нибба̄пана̄йа, кодхасса нибба̄пана̄йа, упана̄хасса нибба̄пана̄йа…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ сама̄йа упасама̄йа вӯпасама̄йа нибба̄пана̄йа пат̣иниссагга̄йа пат̣ипассаддхийа̄ адхисӣлампи сиккхеййа, адхичиттампи сиккхеййа, адхипан̃н̃ампи сиккхеййа. има̄ тиссо сиккха̄йо а̄ваджджанто сиккхеййа, джа̄нанто сиккхеййа…пе… саччхика̄таббам̣ саччхикаронто сиккхеййа, а̄чареййа сама̄чареййа сама̄да̄йа ваттеййа̄ти – сиккхе нибба̄наматтано. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘тенаха̄таппам̣ карохи, [дхотака̄ти бхагава̄]

идхева нипако сато;

ито сутва̄на ниггхосам̣, сиккхе нибба̄наматтано’’ти.

32.

пасса̄махам̣ девамануссалоке, акин̃чанам̣ бра̄хман̣амирийама̄нам̣;

там̣ там̣ намасса̄ми самантачаккху, памун̃ча мам̣ сакка катхам̣катха̄хи.

пасса̄махам̣ девамануссалокети. дева̄ти тайо дева̄ – саммутидева̄, упапаттидева̄, висуддхидева̄. катаме саммутидева̄? саммутидева̄ вуччанти ра̄джа̄но ча ра̄джакума̄ра̄ ча девийо ча. име вуччанти саммутидева̄. катаме упапаттидева̄? упапаттидева̄ вуччанти ча̄тумаха̄ра̄джика̄ дева̄ та̄ватим̣са̄ дева̄ йа̄ма̄ дева̄ тусита̄ дева̄ нимма̄наратӣ дева̄ параниммитавасаваттӣ дева̄ брахмака̄йика̄ дева̄ йе ча дева̄ тадуттари [татрупари (сйа̄.)]. име вуччанти упапаттидева̄. катаме висуддхидева̄? висуддхидева̄ вуччанти татха̄гатаса̄вака̄ араханто кхӣн̣а̄сава̄ йе ча паччекабуддха̄. име вуччанти висуддхидева̄. бхагава̄ саммутидева̄нан̃ча упапаттидева̄нан̃ча висуддхидева̄нан̃ча дево ча атидево ча дева̄тидево ча сӣхасӣхо на̄гана̄го ган̣иган̣ӣ мунимунӣ ра̄джара̄джа̄. пасса̄махам̣ девамануссалокети мануссалоке девам̣ пасса̄ми атидевам̣ пасса̄ми дева̄тидевам̣ пасса̄ми даккха̄ми олокеми ниджджха̄йа̄ми упапариккха̄мӣти – пасса̄махам̣ девамануссалоке.

а̄кин̃чанам̣ бра̄хман̣амирийама̄нанти. акин̃чананти ра̄гакин̃чанам̣ досакин̃чанам̣ мохакин̃чанам̣ ма̄накин̃чанам̣ дит̣т̣хикин̃чанам̣ килесакин̃чанам̣ дуччаритакин̃чанам̣, те кин̃чана̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄, тасма̄ буддхо акин̃чано. бра̄хман̣оти бхагава̄ саттаннам̣ дхамма̄нам̣ ба̄хитатта̄ бра̄хман̣о – сакка̄йадит̣т̣хи ба̄хита̄ хоти, вичикиччха̄ ба̄хита̄ хоти, сӣлаббатапара̄ма̄со ба̄хито хоти, ра̄го ба̄хито хоти, досо ба̄хито хоти, мохо ба̄хито хоти, ма̄но ба̄хито хоти, ба̄хита̄сса хонти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сам̣килесика̄ понобхавика̄ садара̄ дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄.

ба̄хитва̄ саббапа̄пака̄ни, [сабхийа̄ти бхагава̄]

вимало са̄дхусама̄хито т̣хитатто;

сам̣са̄раматичча кевалӣ со, асито та̄ди павуччате са брахма̄ти.

ирийама̄нанти чарантам̣ вихарантам̣ ирийантам̣ ваттентам̣ па̄лентам̣ йапентам̣ йа̄пентанти – акин̃чанам̣ бра̄хман̣амирийама̄нам̣.

там̣ там̣ намасса̄ми самантачаккхӯти. танти бхагавантам̣ бхан̣ати. намасса̄мӣти ка̄йена ва̄ намасса̄ми, ва̄ча̄йа ва̄ намасса̄ми, читтена ва̄ намасса̄ми, анваттхапат̣ипаттийа̄ ва̄ намасса̄ми, дхамма̄нудхаммапат̣ипаттийа̄ ва̄ намасса̄ми саккароми гарум̣ кароми ма̄неми пӯджеми. самантачаккхӯти самантачаккху вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. бхагава̄ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ена упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато.

‘‘на тасса аддит̣т̣хамидхаттхи [адит̣т̣хамидхаттхи (сйа̄. ка.) маха̄ни. 156] кин̃чи, атхо авин̃н̃а̄тамаджа̄нитаббам̣;

саббам̣ абхин̃н̃а̄си йадаттхи неййам̣, татха̄гато тена самантачаккхӯ’’ти.

там̣ там̣ намасса̄ми самантачаккху.

памун̃ча мам̣ сакка катхам̣катха̄хӣти. сакка̄ти сакко бхагава̄ сакйакула̄ паббаджитотипи сакко. атха ва̄, ад̣д̣хо [аддхо (сйа̄. ка.)] махаддхано дханава̄типи сакко. тассима̄ни дхана̄ни, сеййатхидам̣ – саддха̄дханам̣ сӣладханам̣ хиридханам̣ оттаппадханам̣ сутадханам̣ ча̄гадханам̣ пан̃н̃а̄дханам̣ сатипат̣т̣ха̄надханам̣ саммаппадха̄надханам̣ иддхипа̄дадханам̣ индрийадханам̣ баладханам̣ боджджхан̇гадханам̣ маггадханам̣ пхаладханам̣ нибба̄надханам̣. имехи анекавидхехи дханаратанехи ад̣д̣хо махаддхано дханава̄типи сакко. атха ва̄, сакко паху висавӣ аламатто сӯро вӣро викканто абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ пахӣнабхайабхераво вигаталомахам̣сотипи сакко. катхам̣катха̄ вуччати вичикиччха̄. дуккхе кан̇кха̄, дуккхасамудайе кан̇кха̄, дуккханиродхе кан̇кха̄, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа кан̇кха̄, пуббанте кан̇кха̄, апаранте кан̇кха̄, пуббанта̄паранте кан̇кха̄, идаппаччайата̄пат̣иччасамуппаннесу дхаммесу кан̇кха̄. йа̄ еварӯпа̄ кан̇кха̄ кан̇кха̄йана̄ кан̇кха̄йитаттам̣ вимати вичикиччха̄ двел̣хакам̣ дведха̄патхо сам̣сайо анекам̣сагга̄хо а̄саппана̄ парисаппана̄ апарийога̄хана̄ чхамбхитаттам̣ читтасса мановилекхо. памун̃ча мам̣ сакка катхам̣катха̄хӣти мун̃ча мам̣ памун̃ча мам̣ мочехи мам̣ памочехи мам̣ уддхара мам̣ самуддхара мам̣ вут̣т̣ха̄пехи мам̣ катхам̣катха̄саллатоти – памун̃ча мам̣ сакка катхам̣катха̄хи. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘пасса̄махам̣ девамануссалоке, акин̃чанам̣ бра̄хман̣амирийама̄нам̣;

там̣ там̣ намасса̄ми самантачаккху, памун̃ча мам̣ сакка катхам̣катха̄хӣ’’ти.

33.

на̄хам̣ сахисса̄ми памочана̄йа, катхам̣катхим̣ дхотака кан̃чи локе;

дхамман̃ча сет̣т̣хам̣ а̄джа̄нама̄но, евам̣ тувам̣ огхамимам̣ тареси.

на̄хам̣ сахисса̄ми [самӣха̄ми (ка.)] памочана̄йа̄ти на̄хам̣ там̣ саккоми мун̃читум̣ памун̃читум̣ мочетум̣ памочетум̣ уддхаритум̣ самуддхаритум̣ ут̣т̣ха̄петум̣ самут̣т̣ха̄петум̣ катхам̣катха̄саллатоти. евампи на̄хам̣ сахисса̄ми памочана̄йа. атха ва̄, на ӣха̄ми на самӣха̄ми на уссаха̄ми на ва̄йама̄ми на усса̄хам̣ кароми на уссол̣хим̣ кароми на тха̄мам̣ кароми на дхитим̣ кароми на вӣрийам̣ кароми на чхандам̣ джанеми на сан̃джанеми на ниббаттеми на абхиниббаттеми ассаддхе пуггале аччхандике кусӣте хӣнавӣрийе аппат̣ипаджджама̄не дхаммадесана̄йа̄ти. евампи на̄хам̣ сахисса̄ми памочана̄йа. атха ва̄, наттхан̃н̃о кочи мочета̄. те йади мочеййум̣ сакена тха̄мена сакена балена сакена вӣрийена сакена параккамена сакена пурисатха̄мена сакена пурисабалена сакена пурисавӣрийена сакена пурисапараккамена аттана̄ самма̄пат̣ипадам̣ ануломапат̣ипадам̣ апаччанӣкапат̣ипадам̣ анваттхапат̣ипадам̣ дхамма̄нудхаммапат̣ипадам̣ пат̣ипаджджама̄на̄ мочеййунти. евампи на̄хам̣ сахисса̄ми памочана̄йа.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘со вата, чунда, аттана̄ палипапалипанно парам̣ палипапалипаннам̣ уддхариссатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. со вата, чунда, аттана̄ аданто авинӣто апариниббуто парам̣ дамессати винессати паринибба̄пессатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджатӣти. евампи на̄хам̣ сахисса̄ми памочана̄йа.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ –

‘‘аттана̄ хи [аттана̄ва (бахӯсу) дха. па. 165] катам̣ па̄пам̣, аттана̄ сам̣килиссати;

аттана̄ акатам̣ па̄пам̣, аттана̄ва висуджджхати;

суддхи асуддхи паччаттам̣, на̄н̃н̃о ан̃н̃ам̣ висодхайе’’ти.

евампи на̄хам̣ сахисса̄ми памочана̄йа.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘евамева кхо, бра̄хман̣а, тит̣т̣хатева нибба̄нам̣ тит̣т̣хати нибба̄нага̄мимагго тит̣т̣ха̄махам̣ сама̄дапета̄, атха ча пана мама са̄вака̄ майа̄ евам̣ овадийама̄на̄ евам̣ ануса̄сийама̄на̄ аппекачче аччантанит̣т̣хам̣ нибба̄нам̣ а̄ра̄дхенти екачче на̄ра̄дхентӣти. еттха кйа̄хам̣, бра̄хман̣а кароми? маггаккха̄йӣ, бра̄хман̣а, татха̄гато. маггам̣ буддхо а̄чиккхати. аттана̄ пат̣ипаджджама̄на̄ муччеййунти [мун̃чеййунти (сйа̄.)]. евампи на̄хам̣ сахисса̄ми памочана̄йа’’.

катхам̣катхим̣ дхотака кан̃чи локети катхам̣катхим̣ пуггалам̣ сакан̇кхам̣ сакхилам̣ садвел̣хакам̣ савичикиччхам̣. кан̃чӣти кан̃чи кхаттийам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ вессам̣ ва̄ суддам̣ ва̄ гахат̣т̣хам̣ ва̄ паббаджитам̣ ва̄ девам̣ ва̄ мануссам̣ ва̄. локети апа̄йалоке…пе… а̄йатаналокети – катхам̣катхим̣ дхотака кан̃чи локе.

дхамман̃ча сет̣т̣хам̣ а̄джа̄нама̄ноти дхаммам̣ сет̣т̣хам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. сет̣т̣ханти аггам̣ сет̣т̣хам̣ висет̣т̣хам̣ па̄моккхам̣ уттамам̣ паварам̣ дхаммам̣ а̄джа̄нама̄но виджа̄нама̄но пат̣ивиджа̄нама̄но пат̣ивиджджхама̄ноти – дхамман̃ча сет̣т̣хам̣ а̄джа̄нама̄но.

евам̣ тувам̣ огхамимам̣ таресӣти евам̣ ка̄могхам̣ бхавогхам̣ дит̣т̣хогхам̣ авиджджогхам̣ тареййа̄си уттареййа̄си патареййа̄си саматиккамеййа̄си вӣтиваттеййа̄сӣти – евам̣ тувам̣ огхамимам̣ тареси. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘на̄хам̣ сахисса̄ми памочана̄йа, катхам̣катхим̣ дхотака кан̃чи локе;

дхамман̃ча сет̣т̣хам̣ а̄джа̄нама̄но, евам̣ тувам̣ огхамимам̣ таресӣ’’ти.

34.

ануса̄са брахме карун̣а̄йама̄но, вивекадхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣;

йатха̄хам̣ а̄ка̄сова [а̄ка̄со ча (сйа̄.)] абйа̄паджджама̄но [абйа̄паджджхама̄но (сйа̄.)], идхева санто асито чареййам̣.

ануса̄са брахме карун̣а̄йама̄ноти ануса̄са брахме анугган̣ха брахме анукампа брахмети – ануса̄са брахме. карун̣а̄йама̄ноти карун̣а̄йама̄но анудайама̄но [ануддайама̄но (бахӯсу)] анураккхама̄но анугган̣хама̄но анукампама̄ноти – ануса̄са брахме карун̣а̄йама̄но.

вивекадхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃анти вивекадхаммам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. йамахам̣ виджан̃н̃анти йамахам̣ джа̄неййам̣ а̄джа̄неййам̣ виджа̄неййам̣ пат̣ивиджа̄неййам̣ пат̣ивиджджхеййам̣ адхигаччхеййам̣ пхассеййам̣ саччхикареййанти – вивекадхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣.

йатха̄хам̣ а̄ка̄сова абйа̄паджджама̄ноти йатха̄ а̄ка̄со на паджджати на ган̣хати [наттхи… сйа̄. … поттхаке] на баджджхати на палибаджджхати, евам̣ ападжджама̄но аган̣хама̄но абаджджхама̄но апалибаджджхама̄ноти – евампи а̄ка̄сова абйа̄паджджама̄но. йатха̄ а̄ка̄со на раджджати ла̄кха̄йа ва̄ халиддийа̄ [халиддена (сйа̄.)] ва̄ нӣлийа̄ [нӣлена (сйа̄.)] ва̄ ман̃джет̣т̣ха̄йа ва̄ евам̣ араджджама̄но адуссама̄но амуйхама̄но акилиссама̄ноти [акилийама̄но (сйа̄.)] – евампи а̄ка̄сова абйа̄паджджама̄но. йатха̄ а̄ка̄со на куппати на бйа̄паджджати на патилӣйати [патит̣т̣хийати (ка.)] на пат̣ихан̃н̃ати, евам̣ акуппама̄но абйа̄паджджама̄но аппатилӣйама̄но аппат̣ихан̃н̃ама̄но аппат̣ихатама̄ноти – евампи а̄ка̄сова абйа̄паджджама̄но.

идхева санто асито чареййанти. идхева сантоти идхева санто идхева сама̄но идхева нисинно сама̄но имасмим̣йева а̄сане нисинно сама̄но имисса̄йева париса̄йа нисинно сама̄ноти, евампи – идхева санто. атха ва̄, идхева санто упасанто вӯпасанто ниббуто пат̣иппассаддхоти, евампи – идхева санто. аситоти две ниссайа̄ – тан̣ха̄ниссайо ча дит̣т̣хиниссайо ча…пе… айам̣ тан̣ха̄ниссайо…пе… айам̣ дит̣т̣хиниссайо… тан̣ха̄ниссайам̣ паха̄йа дит̣т̣хиниссайам̣ пат̣иниссаджджитва̄ чаккхум̣ аниссито, сотам̣ аниссито, гха̄нам̣ аниссито, дживхам̣ аниссито, ка̄йам̣ аниссито, манам̣ аниссито, рӯпе… садде… гандхе … расе… пхот̣т̣хаббе… дхамме… кулам̣… ган̣ам̣… а̄ва̄сам̣… ла̄бхам̣… йасам̣… пасам̣сам̣… сукхам̣… чӣварам̣… пин̣д̣апа̄там̣… сена̄санам̣… гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣… ка̄мадха̄тум̣… рӯпадха̄тум̣… арӯпадха̄тум̣… ка̄мабхавам̣… рӯпабхавам̣… арӯпабхавам̣… сан̃н̃а̄бхавам̣… асан̃н̃а̄бхавам̣… невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄бхавам̣… екавока̄рабхавам̣… чатувока̄рабхавам̣… пан̃чавока̄рабхавам̣… атӣтам̣… ана̄гатам̣… паччуппаннам̣… дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббе [дит̣т̣хам̣, сутам̣, мутам̣, вин̃н̃а̄там̣, саббе. маха̄ни. 46 пасситаббам̣] дхамме асито аниссито аналлӣно анупагато анаджджхосито анадхимутто никкханто ниссат̣о [ниссат̣т̣хо (сйа̄.)] виппамутто висам̣йутто вимарийа̄дикатена четаса̄. чареййанти чареййам̣ вихареййам̣ ирийеййам̣ ваттеййам̣ йапеййам̣ йа̄пеййанти – идхева санто асито чареййам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘ануса̄са брахме карун̣а̄йама̄но, вивекадхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣;

йатха̄хам̣ а̄ка̄сова абйа̄паджджама̄но, идхева санто асито чареййа’’нти.

35.

киттайисса̄ми те сантим̣, [дхотака̄ти бхагава̄]

дит̣т̣хе дхамме анӣтихам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣.

киттайисса̄ми те сантинти ра̄гасса сантим̣, досасса сантим̣, мохасса сантим̣, кодхасса сантим̣, упана̄хасса…пе… маккхасса… пал̣а̄сасса… исса̄йа… маччхарийасса… ма̄йа̄йа… са̄т̣хеййасса… тхамбхасса… са̄рамбхасса… ма̄насса… атима̄насса… мадасса… пама̄дасса… саббакилеса̄нам̣… саббадуччарита̄нам̣… саббадаратха̄нам̣… саббапарил̣а̄ха̄нам̣… саббасанта̄па̄нам̣… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ сантим̣ упасантим̣ вӯпасантим̣ ниббутим̣ пат̣иппассаддхим̣ киттайисса̄ми пакиттайисса̄ми а̄чиккхисса̄ми десесса̄ми пан̃н̃апесса̄ми пат̣т̣хапесса̄ми виварисса̄ми вибхаджисса̄ми утта̄нӣкарисса̄ми пака̄сисса̄мӣти – киттайисса̄ми те сантим̣.

дхотака̄ти бхагава̄ти. дхотака̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – дхотака̄ти бхагава̄.

дит̣т̣хе дхамме анӣтиханти. дит̣т̣хе дхаммети дит̣т̣хе дхамме н̃а̄те дхамме тулите дхамме тӣрите дхамме вибхӯте дхамме вибха̄вите дхамме саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄ти…пе… йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамманти дит̣т̣хе дхамме н̃а̄те дхамме тулите дхамме тӣрите дхамме вибха̄вите дхамме вибхӯте дхаммети, евампи – дит̣т̣хе дхамме…пе…. атха ва̄, дуккхе дит̣т̣хе дуккхам̣ катхайисса̄ми, самудайе дит̣т̣хе самудайам̣ катхайисса̄ми, магге дит̣т̣хе маггам̣ катхайисса̄ми, ниродхе дит̣т̣хе ниродхам̣ катхайисса̄мӣти, евампи – дит̣т̣хе дхамме…пе…. атха ва̄, сандит̣т̣хикам̣ ака̄ликам̣ ехипассикам̣ опанеййикам̣ [опанайикам̣ (сйа̄. ка.)] паччаттам̣ ведитаббам̣ вин̃н̃ӯхӣти, евампи – дит̣т̣хе дхамме. анӣтиханти на итихӣтихам̣ на итикира̄йа на парампара̄йа на пит̣акасампада̄йа на таккахету на найахету на а̄ка̄рапаривитаккена на дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ са̄мам̣ сайамабхин̃н̃а̄там̣ аттапаччаккхадхаммам̣, там̣ катхайисса̄мӣти – дит̣т̣хе дхамме анӣтихам̣.

йам̣ видитва̄ сато чаранти йам̣ видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄; ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄; ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато…пе… со вуччати сато. чаранти чаранто вихаранто ирийанто ваттенто па̄ленто йапенто йа̄пентоти – йам̣ видитва̄ сато чарам̣.

таре локе висаттиканти висаттика̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. висаттика̄ти кенат̣т̣хена висаттика̄…пе… висат̣а̄ виттхата̄ти висаттика̄. локети апа̄йалоке…пе… а̄йатаналоке. таре локе висаттиканти локе веса̄ висаттика̄, локе ветам̣ висаттикам̣ сато тареййа уттареййа патареййа саматиккамеййа вӣтиваттеййа̄ти – таре локе висаттикам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘киттайисса̄ми те сантим̣, [дхотака̄ти бхагава̄]

дит̣т̣хе дхамме анӣтихам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттика’’нти.

36.

тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄ми, махеси сантимуттамам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣.

тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄мӣти. танти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ нанда̄ми абхинанда̄ми мода̄ми анумода̄ми иччха̄ми са̄дийа̄ми паттхайа̄ми пихайа̄ми абхиджаппа̄мӣти – тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄ми.

махесисантимуттаманти. махесӣти ким̣ махеси бхагава̄? махантам̣ сӣлаккхандхам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси, махантам̣ сама̄дхиккхандхам̣…пе… кахам̣ нара̄сабхоти махеси. сантимуттаманти санти вуччати аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. уттаманти аггам̣ сет̣т̣хам̣ висет̣т̣хам̣ па̄моккхам̣ уттамам̣ паваранти – махеси сантимуттамам̣.

йам̣ видитва̄ сато чаранти йам̣ видитам̣ катва̄…пе… ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄; ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато…пе… со вуччати сато. чаранти чаранто…пе… йа̄пентоти – йам̣ видитва̄ сато чарам̣.

таре локе висаттиканти. висаттика̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. висаттика̄ти кенат̣т̣хена висаттика̄…пе… висат̣а̄ виттхата̄ти висаттика̄. локети апа̄йалоке…пе… а̄йатаналоке. таре локе висаттиканти локе веса̄ висаттика̄, локе ветам̣ висаттикам̣ сато тареййам̣ уттареййам̣…пе… вӣтиваттеййанти – таре локе висаттикам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘тан̃ча̄хам̣ абхинанда̄ми, махеси сантимуттамам̣;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттика’’нти.

37.

йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄си, [дхотака̄ти бхагава̄]

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе;

етам̣ видитва̄ сан̇готи локе, бхава̄бхава̄йа ма̄ка̄си тан̣хам̣.

йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄сӣти йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄си а̄джа̄на̄си пат̣ивиджа̄на̄си пат̣ивиджджхасӣти – йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄си. дхотака̄ти бхагава̄ти. дхотака̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – дхотака̄ти бхагава̄.

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхети. уддханти ана̄гатам̣; адхоти атӣтам̣; тирийан̃ча̄пи маджджхети паччуппаннам̣. уддханти девалоко; адхоти апа̄йалоко; тирийан̃ча̄пи маджджхети мануссалоко. атха ва̄, уддханти кусала̄ дхамма̄; адхоти акусала̄ дхамма̄; тирийан̃ча̄пи маджджхети абйа̄ката̄ дхамма̄. уддханти арӯпадха̄ту; адхоти ка̄мадха̄ту; тирийан̃ча̄пи маджджхети рӯпадха̄ту. уддханти сукха̄ ведана̄; адхоти дуккха̄ ведана̄; тирийан̃ча̄пи маджджхети адуккхамасукха̄ ведана̄. уддханти уддхам̣ па̄датала̄; адхоти адхо кесаматтхака̄; тирийан̃ча̄пи маджджхети вемаджджхети – уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе.

етам̣ видитва̄ сан̇готи локети сан̇го есо лагганам̣ етам̣ бандханам̣ етам̣ палибодхо есоти н̃атва̄ джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – етам̣ видитва̄ сан̇готи локе.

бхава̄бхава̄йа ма̄ка̄си тан̣ханти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄ саддатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. бхава̄бхава̄йа̄ти бхава̄бхава̄йа каммабхава̄йа пунаббхава̄йа ка̄мабхава̄йа, каммабхава̄йа ка̄мабхава̄йа пунаббхава̄йа рӯпабхава̄йа, каммабхава̄йа рӯпабхава̄йа пунаббхава̄йа арӯпабхава̄йа, каммабхава̄йа арӯпабхава̄йа пунаббхава̄йа пунаппунаббхава̄йа, пунаппунагатийа̄ пунаппунаупапаттийа̄ пунаппунапат̣исандхийа̄ пунаппунааттабха̄ва̄бхиниббаттийа̄ тан̣хам̣ ма̄ка̄си ма̄ джанеси ма̄ сан̃джанеси ма̄ ниббаттеси ма̄бхиниббаттеси, паджаха винодехи бйантӣкарохи анабха̄вам̣ гамехӣти – бхава̄бхава̄йа ма̄ка̄си тан̣ханти. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йам̣ кин̃чи сампаджа̄на̄си, [дхотака̄ти бхагава̄]

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе;

етам̣ видитва̄ сан̇готи локе, бхава̄бхава̄йа ма̄ка̄си тан̣ха’’нти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме, бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

дхотакама̄н̣авапуччха̄ниддесо пан̃чамо.

6. упасӣвама̄н̣авапуччха̄ниддесо

38.

еко ахам̣ сакка махантамогхам̣, [ичча̄йасма̄ упасӣво]

аниссито но висаха̄ми та̄ритум̣;

а̄рамман̣ам̣ [а̄раман̣ам̣ (ка.)] брӯхи самантачаккху, йам̣ ниссито огхамимам̣ тареййам̣.

еко ахам̣ сакка махантамогханти. екоти пуггало ва̄ ме дутийо наттхи, дхаммо ва̄ ме дутийо наттхи, йам̣ ва̄ пуггалам̣ нисса̄йа дхаммам̣ ва̄ нисса̄йа махантам̣ ка̄могхам̣ бхавогхам̣ дит̣т̣хогхам̣ авиджджогхам̣ тареййам̣ уттареййам̣ патареййам̣ саматиккамеййам̣ вӣтиваттеййанти. сакка̄ти сакко. бхагава̄ сакйакула̄ паббаджитотипи сакко. атха ва̄, ад̣д̣хо махаддхано дханава̄типи сакко. тассима̄ни дхана̄ни, сеййатхидам̣ – саддха̄дханам̣ сӣладханам̣ хиридханам̣ оттаппадханам̣ сутадханам̣ ча̄гадханам̣ пан̃н̃а̄дханам̣ сатипат̣т̣ха̄надханам̣…пе… нибба̄надханам̣. имехи анекехи дханаратанехи ад̣д̣хо махаддхано дханава̄типи сакко. атха ва̄, сакко паху висавӣ аламатто сӯро вӣро викканто абхӣрӯ ачхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ пахӣнабхайабхераво вигаталомахам̣сотипи саккоти – еко ахам̣ сакка махантамогхам̣.

ичча̄йасма̄ упасӣвоти. ичча̄ти падасандхи…пе…. а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе…. упасӣвоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ упасӣво.

аниссито но висаха̄ми та̄ритунти. анисситоти пуггалам̣ ва̄ аниссито дхаммам̣ ва̄ аниссито но висаха̄ми на уссаха̄ми на саккоми на пат̣ибало махантам̣ ка̄могхам̣ бхавогхам̣ дит̣т̣хогхам̣ авиджджогхам̣ таритум̣ уттаритум̣ патаритум̣ саматиккамитум̣ вӣтиваттитунти – аниссито но висаха̄ми та̄ритум̣.

а̄рамман̣ам̣ брӯхи самантачаккхӯти а̄рамман̣ам̣ а̄ламбан̣ам̣ ниссайам̣ упаниссайам̣ брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехи. самантачаккхӯти самантачаккху вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. бхагава̄ тена саббан̃н̃утан̃а̄н̣ена упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато.

на тасса адит̣т̣хамидхаттхи кин̃чи, атхо авин̃н̃а̄тамаджа̄нитаббам̣;

саббам̣ абхин̃н̃а̄си йадаттхи неййам̣, татха̄гато тена самантачаккхӯти.

а̄рамман̣ам̣ брӯхи самантачаккху.

йам̣ ниссито огхамимам̣ тареййанти. йам̣ нисситоти йам̣ пуггалам̣ ва̄ ниссито дхаммам̣ ва̄ ниссито махантам̣ ка̄могхам̣ бхавогхам̣ дит̣т̣хогхам̣ авиджджогхам̣ тареййам̣ уттареййам̣ патареййам̣ саматиккамеййам̣ вӣтиваттеййанти – йам̣ ниссито огхамимам̣ тареййам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘еко ахам̣ сакка махантамогхам̣, [ичча̄йасма̄ упасӣво]

аниссито но висаха̄ми та̄ритум̣;

а̄рамман̣ам̣ брӯхи самантачаккху, йам̣ ниссито огхамимам̣ тареййа’’нти.

39.

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ пеккхама̄но сатима̄, [упасӣва̄ти бхагава̄]

наттхӣти нисса̄йа тарассу огхам̣;

ка̄ме паха̄йа вирато катха̄хи, тан̣хаккхайам̣ наттамаха̄бхипасса [раттамаха̄бхипасса (сйа̄.) пасса абхидха̄нагантхе абйайавагге] .

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ пеккхама̄но сатима̄ти со бра̄хман̣о пакатийа̄ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттим̣ ла̄бхӣйева ниссайам̣ на джа̄на̄ти – ‘‘айам̣ ме ниссайо’’ти. тасса бхагава̄ ниссайан̃ча а̄чиккхати уттарин̃ча ниййа̄напатхам̣. а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттим̣ сато сама̄паджджитва̄ тато вут̣т̣хахитва̄ таттха джа̄те читтачетасике дхамме аниччато пеккхама̄но, дуккхато…пе… рогато… ган̣д̣ато… саллато… агхато… а̄ба̄дхато… парато… палокато… ӣтито… упаддавато… бхайато… упасаггато… чалато… пабхан̇гуто… аддхувато… ата̄н̣ато… ален̣ато… асаран̣ато… асаран̣ӣбхӯтато… риттато… туччхато… сун̃н̃ато… анаттато… а̄дӣнавато… випарин̣а̄мадхаммато… аса̄ракато… агхамӯлато… бхавато… вибхавато… са̄савато… сан̇кхатато… ма̄ра̄мисато… джа̄тидхаммато… джара̄дхаммато… бйа̄дхидхаммато… маран̣адхаммато… сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садхаммато … самудайадхаммато… аттхан̇гамато… асса̄дато… а̄дӣнавато… ниссаран̣ато пеккхама̄но даккхама̄но олокайама̄но ниджджха̄йама̄но упапариккхама̄но.

сатима̄ти йа̄ сати ануссати пат̣иссати…пе… самма̄сати – айам̣ вуччати сати. има̄йа сатийа̄ упето хоти…пе… саманна̄гато, со вуччати сатима̄ти – а̄кин̃чан̃н̃ам̣ пеккхама̄но сатима̄.

упасӣва̄ти бхагава̄ти. упасӣва̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – упасӣва̄ти бхагава̄.

наттхӣти нисса̄йа тарассу огханти наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄патти. ким̣ка̄ран̣а̄ наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄патти? вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанасама̄паттим̣ сато сама̄паджджитва̄ тато вут̣т̣хахитва̄ тан̃н̃ева вин̃н̃а̄н̣ам̣ абха̄вети, вибха̄вети, антарадха̄пети, наттхи кин̃чӣти пассати. там̣ка̄ран̣а̄ наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттим̣ нисса̄йа упанисса̄йа а̄ламбан̣ам̣ каритва̄ ка̄могхам̣ бхавогхам̣ дит̣т̣хогхам̣ авиджджогхам̣ тарассу уттарассу патарассу саматиккамассу вӣтиваттассӯти – наттхӣти нисса̄йа тарассу огхам̣.

ка̄ме паха̄йа вирато катха̄хӣти. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄ …пе… име вуччанти килесака̄ма̄. ка̄ме паха̄йа̄ти ваттхука̄ме париджа̄нитва̄ килесака̄ме паха̄йа паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – ка̄ме паха̄йа. вирато катха̄хӣти катхам̣катха̄ вуччати вичикиччха̄. дуккхе кан̇кха̄…пе… чхамбхитаттам̣ читтасса мановилекхо катхам̣катха̄йа а̄рато вирато пат̣ивирато никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – евампи вирато катха̄хи…пе… атха ва̄, дваттим̣са̄йа тираччха̄накатха̄йа а̄рато вирато пат̣ивирато никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти евампи вирато катха̄хӣти – ка̄ме паха̄йа вирато катха̄хи.

тан̣хаккхайам̣ наттамаха̄бхипасса̄ти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. наттам̣ вуччати ратти. ахоти дивасо. раттин̃ча дива̄ ча тан̣хаккхайам̣ ра̄гаккхайам̣ досаккхайам̣ мохаккхайам̣ гатиккхайам̣ упапаттиккхайам̣ пат̣исандхиккхайам̣ бхаваккхайам̣ сам̣са̄раккхайам̣ ват̣т̣аккхайам̣ пасса абхипасса даккха олокайа ниджджха̄йа упапариккха̄ти – тан̣хаккхайам̣ наттамаха̄бхипасса. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘а̄кин̃чан̃н̃ам̣ пеккхама̄но сатима̄, [упасӣва̄ти бхагава̄]

наттхӣти нисса̄йа тарассу огхам̣;

ка̄ме паха̄йа вирато катха̄хи, тан̣хаккхайам̣ наттамаха̄бхипасса̄’’ти.

40.

саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го, [ичча̄йасма̄ упасӣво]

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃ам̣;

сан̃н̃а̄вимоккхе парамедхимутто, тит̣т̣хе ну со таттха ана̄нуйа̄йӣ.

саббесу ка̄месу йо вӣтара̄готи. саббесӯти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ саббесӯти. ка̄месӯти ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. саббесу ка̄месу йо вӣтара̄готи. саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го вигатара̄го чаттара̄го вантара̄го муттара̄го пахӣнара̄го пат̣иниссат̣т̣хара̄го виккхамбханатоти – саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го.

ичча̄йасма̄ упасӣвоти. ичча̄ти падасандхи…пе…. а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе…. упасӣвоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ упасӣво.

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃анти. хет̣т̣хима̄ чха сама̄паттийо хитва̄ чаджитва̄ париччаджитва̄ атиккамитва̄ саматиккамитва̄ вӣтиваттитва̄ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттим̣ ниссито аллӣно упагато самупагато аджджхосито адхимуттоти – а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃ам̣.

сан̃н̃а̄вимоккхе парамедхимуттоти сан̃н̃а̄вимоккха̄ вуччанти сатта сан̃н̃а̄сама̄паттийо. та̄сам̣ сан̃н̃а̄сама̄паттӣнам̣ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттивимоккхо [вимоккха̄ (ка.) еваман̃н̃есу падесу бахувачанена] агго ча сет̣т̣хо ча висет̣т̣хо ча па̄моккхо ча уттамо ча паваро ча, параме агге сет̣т̣хе висет̣т̣хе па̄моккхе уттаме паваре адхимуттивимоккхена адхимутто татра̄дхимутто тададхимутто таччарито таббахуло таггаруко таннинно таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййоти – сан̃н̃а̄вимоккхе парамедхимутто.

тит̣т̣хе ну со таттха ана̄нуйа̄йӣти. тит̣т̣хе нӯти сам̣сайапуччха̄ виматипуччха̄ двел̣хакапуччха̄ анекам̣сапуччха̄, ‘‘евам̣ ну кхо, нану кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо’’ти – тит̣т̣хе ну. таттха̄ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатане. ана̄нуйа̄йӣти ана̄нуйа̄йӣ авиччама̄но [аведхама̄но (сйа̄.)] авигаччхама̄но анантарадха̄йама̄но апариха̄йама̄но…пе…. атха ва̄, араджджама̄но адуссама̄но амуйхама̄но акилиссама̄ноти – тит̣т̣хе ну со таттха ана̄нуйа̄йӣ. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го, [ичча̄йасма̄ упасӣво]

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃ам̣;

сан̃н̃а̄вимоккхе парамедхимутто, тит̣т̣хе ну со таттха ана̄нуйа̄йӣ’’ти.

41.

саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го, [упасӣва̄ти бхагава̄]

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃ам̣;

сан̃н̃а̄вимоккхе парамедхимутто, тит̣т̣хеййа со таттха ана̄нуйа̄йӣ.

саббесу ка̄месу йо вӣтара̄готи. саббесӯти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ саббесӯти. ка̄месӯти ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. саббесу ка̄месу йо вӣтара̄готи саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го…пе… пат̣иниссат̣т̣хара̄го виккхамбханатоти – саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го.

упасӣва̄ти бхагава̄ти. упасӣва̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – упасӣва̄ти бхагава̄.

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃анти. хет̣т̣хима̄ чха сама̄паттийо хитва̄ чаджитва̄ париччаджитва̄ атиккамитва̄ саматиккамитва̄ вӣтиваттитва̄ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттим̣ ниссито аллӣно упагато самупагато аджджхосито адхимуттоти – а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃ам̣.

сан̃н̃а̄вимоккхе парамедхимуттоти сан̃н̃а̄вимоккха̄ вуччанти сатта сан̃н̃а̄сама̄паттийо. та̄сам̣ сан̃н̃а̄сама̄паттӣнам̣ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттивимоккхо агго ча сет̣т̣хо ча висет̣т̣хо ча па̄моккхо ча уттамо ча паваро ча, параме агге сет̣т̣хе висет̣т̣хе па̄моккхе уттаме паваре адхимуттивимоккхена адхимутто татра̄дхимутто тададхимутто…пе… тададхипатеййоти – сан̃н̃а̄вимоккхе парамедхимутто.

тит̣т̣хеййа со таттха ана̄нуйа̄йӣти. тит̣т̣хеййа̄ти тит̣т̣хеййа сат̣т̣хикаппасахасса̄ни. таттха̄ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатане. ана̄нуйа̄йӣти ана̄нуйа̄йӣ авиччама̄но авигаччхама̄но анантарадха̄йама̄но апариха̄йама̄но. атха ва̄, араджджама̄но адуссама̄но амуйхама̄но акилиссама̄ноти – тит̣т̣хеййа со таттха ана̄нуйа̄йӣ. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘саббесу ка̄месу йо вӣтара̄го, [упасӣва̄ти бхагава̄]

а̄кин̃чан̃н̃ам̣ ниссито хитва̄ ман̃н̃ам̣;

сан̃н̃а̄вимоккхе парамедхимутто, тит̣т̣хеййа со таттха ана̄нуйа̄йӣ’’ти.

42.

тит̣т̣хе че со таттха ана̄нуйа̄йӣ, пӯгампи васса̄ни [васса̄нам̣ (сйа̄. ка.)] самантачаккху;

таттхева со сӣтисийа̄ вимутто, чаветха вин̃н̃а̄н̣ам̣ татха̄видхасса.

тит̣т̣хе че со таттха ана̄нуйа̄йӣти саче со тит̣т̣хеййа сат̣т̣хикаппасахасса̄ни. таттха̄ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатане. ана̄нуйа̄йӣти ана̄нуйа̄йӣ авиччама̄но авигаччхама̄но анантарадха̄йама̄но апариха̄йама̄но. атха ва̄, араджджама̄но адуссама̄но амуйхама̄но акилиссама̄ноти – тит̣т̣хе че со таттха ана̄нуйа̄йӣ.

пӯгампи васса̄ни самантачаккхӯти. пӯгампи васса̄нӣти пӯгампи васса̄ни бахӯни васса̄ни [бахуннам̣ васса̄нам̣ (сйа̄.)] бахӯни вассасата̄ни бахӯни вассасахасса̄ни бахӯни вассасатасахасса̄ни бахӯни каппа̄ни бахӯни каппасата̄ни бахӯни каппасахасса̄ни бахӯни каппасатасахасса̄ни. самантачаккхӯти самантачаккху вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣…пе… татха̄гато тена самантачаккхӯти – пӯгампи васса̄ни самантачаккху.

таттхева со сӣтисийа̄ вимутто, чаветха вин̃н̃а̄н̣ам̣ татха̄видхасса̄ти таттхева со сӣтибха̄вамануппатто ниччо дхуво сассато авипарин̣а̄мадхаммо сассатисамам̣ татхева тит̣т̣хеййа. атха ва̄, тасса вин̃н̃а̄н̣ам̣ чавеййа уччхиджджеййа нассеййа винассеййа на бхавеййа̄ти пунаббхавапат̣исандхивин̃н̃а̄н̣ам̣ ниббаттеййа ка̄мадха̄туйа̄ ва̄ рӯпадха̄туйа̄ ва̄ арӯпадха̄туйа̄ ва̄ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паннасса сассатан̃ча уччхедан̃ча пуччхати. уда̄ху таттхева анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ паринибба̄йеййа. атха ва̄, тасса вин̃н̃а̄н̣ам̣ чавеййа пуна пат̣исандхивин̃н̃а̄н̣ам̣ ниббаттеййа ка̄мадха̄туйа̄ ва̄ рӯпадха̄туйа̄ ва̄ арӯпадха̄туйа̄ ва̄ти, а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упапаннасса паринибба̄нан̃ча пат̣исандхин̃ча пуччхати. татха̄видхасса̄ти татха̄видхасса та̄дисасса тассан̣т̣хитасса таппака̄расса таппат̣ибха̄гасса а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упапаннасса̄ти – таттхева со сӣтисийа̄ вимутто, чаветха вин̃н̃а̄н̣ам̣ татха̄видхасса. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘тит̣т̣хе че со таттха ана̄нуйа̄йӣ, пӯгампи васса̄ни самантачаккху;

таттхева со сӣтисийа̄ вимутто, чаветха вин̃н̃а̄н̣ам̣ татха̄видхасса̄’’ти.

43.

аччи йатха̄ ва̄тавегена кхитта̄, [упасӣва̄ти бхагава̄]

аттхам̣ палети на упети сан̇кхам̣;

евам̣ мунӣ на̄мака̄йа̄ вимутто, аттхам̣ палети на упети сан̇кхам̣.

аччи йатха̄ ва̄тавегена кхитта̄ти аччи вуччати джа̄ласикха̄. ва̄та̄ти пураттхима̄ ва̄та̄ паччхима̄ ва̄та̄ уттара̄ ва̄та̄ даккхин̣а̄ ва̄та̄ сараджа̄ ва̄та̄ араджа̄ ва̄та̄ сӣта̄ ва̄та̄ ун̣ха̄ ва̄та̄ паритта̄ ва̄та̄ адхиматта̄ ва̄та̄ [ка̄л̣ава̄та̄ (ка.)] верамбхава̄та̄ паккхава̄та̄ супан̣н̣ава̄та̄ та̄лапан̣н̣ава̄та̄ видхӯпанава̄та̄. ва̄тавегена кхитта̄ти ва̄тавегена кхитта̄ [кхиттам̣ (сйа̄.) еваман̃н̃есу падесу ниггахӣтантавасена] уккхитта̄ нунна̄ пан̣унна̄ кхамбхита̄ виккхамбхита̄ти – аччи йатха̄ ва̄тавегена кхитта̄. упасӣва̄ти бхагава̄ти. упасӣва̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – упасӣва̄ти бхагава̄.

аттхам̣ палети на упети сан̇кханти. аттхам̣ палетӣти аттхам̣ палети, аттхам̣ гамети, аттхам̣ гаччхати нируджджхати вӯпасамати пат̣иппассамбхати. на упети сан̇кханти сан̇кхам̣ [амукам̣ на̄ма дисам̣ гатоти сан̇кхам̣ (сйа̄.)] на упети, уддесам̣ на упети, ган̣анам̣ на упети, пан̣н̣аттим̣ на упети, ‘‘пураттхимам̣ ва̄ дисам̣ гата̄, паччхимам̣ ва̄ дисам̣ гата̄, уттарам̣ ва̄ дисам̣ гата̄, даккхин̣ам̣ ва̄ дисам̣ гата̄ уддхам̣ ва̄ гата̄, адхо ва̄ гата̄, тирийам̣ ва̄ гата̄, видисам̣ ва̄ гата̄’’ти, со хету наттхи, паччайо наттхи, ка̄ран̣ам̣ наттхи, йена сан̇кхам̣ гаччхеййа̄ти – аттхам̣ палети на упети сан̇кхам̣.

евам̣ мунӣ на̄мака̄йа̄ вимуттоти. еванти опаммасампат̣ипа̄данам̣. мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣ …пе… сан̇гаджа̄ламатичча со муни. на̄мака̄йа̄ вимуттоти со муни пакатийа̄ пуббева рӯпака̄йа̄ вимутто. тадан̇гам̣ саматиккама̄ [тадан̇гам̣ саматиккамма (ка.)] виккхамбханаппаха̄нена пахӣно. тасса мунино бхавантам̣ а̄гамма чатта̄ро арийамагга̄ пат̣иладдха̄ хонти. чатуннам̣ арийамагга̄нам̣ пат̣иладдхатта̄ на̄мака̄йо ча рӯпака̄йо ча парин̃н̃а̄та̄ хонти. на̄мака̄йасса ча рӯпака̄йасса ча парин̃н̃а̄татта̄ на̄мака̄йа̄ ча рӯпака̄йа̄ ча мутто вимутто сувимутто аччантаанупа̄да̄вимоккхена̄ти – евам̣ мунӣ на̄мака̄йа̄ вимутто.

аттхам̣ палети на упети сан̇кханти. аттхам̣ палетӣти анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ паринибба̄йати. на упети сан̇кханти анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ париниббуто сан̇кхам̣ на упети, уддесам̣ на упети, ган̣анам̣ на упети, пан̣н̣аттим̣ на упети – кхаттийоти ва̄ бра̄хман̣оти ва̄ вессоти ва̄ суддоти ва̄ гахат̣т̣хоти ва̄ паббаджитоти ва̄ девоти ва̄ мануссоти ва̄ рӯпӣти ва̄ арӯпӣти ва̄ сан̃н̃ӣти ва̄ асан̃н̃ӣти ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣти ва̄. со хету наттхи паччайо наттхи ка̄ран̣ам̣ наттхи йена сан̇кхам̣ гаччхеййа̄ти – аттхам̣ палети на упети сан̇кхам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘аччи йатха̄ ва̄тавегена кхитта̄, [упасӣва̄ти бхагава̄]

аттхам̣ палети на упети сан̇кхам̣;

евам̣ мунӣ на̄мака̄йа̄ вимутто, аттхам̣ палети на упети сан̇кха’’нти.

44.

аттхан̇гато со уда ва̄ со наттхи, уда̄ху ве сассатийа̄ арого;

там̣ ме мунӣ са̄дху вийа̄карохи, татха̄ хи те видито еса дхаммо.

аттхан̇гато со уда ва̄ со наттхӣти со аттхан̇гато уда̄ху наттхи со нируддхо уччхинно винат̣т̣хоти – аттхан̇гато со уда ва̄ со наттхи.

уда̄ху ве сассатийа̄ ароготи уда̄ху ниччо дхуво сассато авипарин̣а̄мадхаммо сассатисамам̣ татхева тит̣т̣хеййа̄ти – уда̄ху ве сассатийа̄ арого.

там̣ ме мунӣ са̄дху вийа̄карохӣти. танти йам̣ пуччха̄ми йам̣ йа̄ча̄ми йам̣ аджджхеса̄ми йам̣ паса̄деми. мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣…пе… сан̇гаджа̄ламатичча со муни. са̄дху вийа̄карохӣти са̄дху а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – там̣ ме мунӣ са̄дху вийа̄карохи.

татха̄ хи те видито еса дхаммоти татха̄ хи те видито тулито тӣрито вибхӯто вибха̄вито еса дхаммоти – татха̄ хи те видито еса дхаммо. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘аттхан̇гато со уда ва̄ со наттхи, уда̄ху ве сассатийа̄ арого;

там̣ ме мунӣ са̄дху вийа̄карохи, татха̄ хи те видито еса дхаммо’’ти.

45.

аттхан̇гатасса на пама̄н̣аматтхи, [упасӣва̄ти бхагава̄]

йена нам̣ ваджджум̣ там̣ тасса наттхи;

саббесу дхаммесу самӯхатесу, самӯхата̄ ва̄дапатха̄пи саббе.

аттхан̇гатасса на пама̄н̣аматтхӣти аттхан̇гатасса анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ париниббутасса рӯпапама̄н̣ам̣ наттхи, ведана̄пама̄н̣ам̣ наттхи, сан̃н̃а̄пама̄н̣ам̣ наттхи, сан̇кха̄рапама̄н̣ам̣ наттхи, вин̃н̃а̄н̣апама̄н̣ам̣ наттхи, на аттхи на сам̣виджджати нупалаббхати пахӣнам̣ самуччхиннам̣ вӯпасантам̣ пат̣иппассаддхам̣ абхаббуппаттикам̣ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ханти – аттхан̇гатасса на пама̄н̣аматтхи. упасӣва̄ти бхагава̄ти упасӣва̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – упасӣва̄ти бхагава̄.

йена нам̣ ваджджум̣ там̣ тасса наттхӣти йена там̣ ра̄гена [йена ра̄гена (сйа̄. ка.) маха̄ни. 94] вадеййум̣, йена досена вадеййум̣, йена мохена вадеййум̣, йена ма̄нена вадеййум̣, йа̄йа дит̣т̣хийа̄ вадеййум̣, йена уддхаччена вадеййум̣, йа̄йа вичикиччха̄йа вадеййум̣, йехи анусайехи вадеййум̣ – раттоти ва̄ дут̣т̣хоти ва̄ мӯл̣хоти ва̄ винибаддхоти ва̄ пара̄мат̣т̣хоти ва̄ виккхепагатоти ва̄ анит̣т̣хан̇гатоти [анит̣т̣ха̄гатоти (ка.)] ва̄ тха̄магатоти ва̄, те абхисан̇кха̄ра̄ пахӣна̄. абхисан̇кха̄ра̄нам̣ пахӣнатта̄ гатийа̄ йена там̣ вадеййум̣ – нерайикоти ва̄ тираччха̄найоникоти ва̄ петтивисайикоти ва̄ мануссоти ва̄ девоти ва̄ рӯпӣти ва̄ арӯпӣти ва̄ сан̃н̃ӣти ва̄ асан̃н̃ӣти ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣти ва̄, со хету наттхи паччайо наттхи ка̄ран̣ам̣ наттхи йена вадеййум̣ катхеййум̣ бхан̣еййум̣ дӣпеййум̣ вохареййунти – йена нам̣ ваджджум̣ там̣ тасса наттхи.

саббесу дхаммесу самӯхатесӯти саббесу дхаммесу саббесу кхандхесу саббесу а̄йатанесу сабба̄су дха̄тӯсу сабба̄су гатӣсу сабба̄су упапаттӣсу сабба̄су пат̣исандхӣсу саббесу бхавесу саббесу сам̣са̄ресу саббесу ват̣т̣есу ӯхатесу самӯхатесу уддхатесу самуддхатесу уппа̄т̣итесу самуппа̄т̣итесу пахӣнесу самуччхиннесу вӯпасантесу пат̣иппассаддхесу абхаббуппаттикесу н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣хесӯти – саббесу дхаммесу самӯхатесу.

самӯхата̄ ва̄дапатха̄пи саббети ва̄дапатха̄ вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча. тасса ва̄да̄ ча ва̄дапатха̄ ча адхивачана̄ни ча адхивачанапатха̄ ча нирутти ча нируттипатха̄ ча пан̃н̃атти ча пан̃н̃аттипатха̄ ча ӯхата̄ самӯхата̄ уддхата̄ самуддхата̄ уппа̄т̣ита̄ самуппа̄т̣ита̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣иппассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ти – самӯхата̄ ва̄дапатха̄пи саббе. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘аттхан̇гатасса на пама̄н̣аматтхи, [упасӣва̄ти бхагава̄]

йена нам̣ ваджджум̣ там̣ тасса наттхи;

саббесу дхаммесу самӯхатесу, самӯхата̄ ва̄дапатха̄пи саббе’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄ йе те бра̄хман̣ена саддхим̣…пе… пан̃джалико намассама̄но нисинно хоти – саттха̄ ме, бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

упасӣвама̄н̣авапуччха̄ниддесо чхат̣т̣хо.

7. нандама̄н̣авапуччха̄ниддесо

46.

санти локе мунайо, [ичча̄йасма̄ нандо]

джана̄ ваданти тайидам̣ катхам̣су;

н̃а̄н̣ӯпапаннам̣ муни но ваданти, уда̄ху ве джӣвитенӯпапаннам̣ [джӣвикенӯпапаннам̣ (сйа̄.)] .

санти локе мунайоти. сантӣти санти сам̣виджджанти аттхи упалаббханти. локети апа̄йалоке…пе… а̄йатаналоке. мунайоти мунина̄мака̄ а̄джӣвака̄ ниган̣т̣ха̄ джат̣ила̄ та̄паса̄. (дева̄ локе мунайоти сан̃джа̄нанти, на ча те мунайо) [( ) еттхантаре па̄т̣хо наттхи сйа̄. поттхаке] ти. санти локе мунайо. ичча̄йасма̄ нандоти. ичча̄ти падасандхи…пе…. а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе…. нандоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ нандо.

джана̄ ваданти тайидам̣ катхам̣сӯти. джана̄ти кхаттийа̄ ча бра̄хман̣а̄ ча весса̄ ча судда̄ ча гахат̣т̣ха̄ ча паббаджита̄ ча дева̄ ча манусса̄ ча. вадантӣти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохаранти. тайидам̣ катхам̣сӯти сам̣сайапуччха̄ виматипуччха̄ двел̣хакапуччха̄ анекам̣сапуччха̄ ‘‘евам̣ ну кхо, на ну кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо’’ти – джана̄ ваданти тайидам̣ катхам̣су.

н̃а̄н̣ӯпапаннам̣ муни но вадантӣти. ат̣т̣ха сама̄паттин̃а̄н̣ена ва̄ пан̃ча̄бхин̃н̃а̄н̃а̄н̣ена ва̄ упетам̣ самупетам̣ упа̄гатам̣ самупа̄гатам̣ упапаннам̣ самупапаннам̣ саманна̄гатам̣ муним̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – н̃а̄н̣ӯпапаннам̣ муни но ваданти.

уда̄ху ве джӣвитенӯпапаннанти уда̄ху анекавивидхаатипарамадуккарака̄рикалӯкхаджӣвита̄нуйогена упетам̣ самупетам̣ упа̄гатам̣ самупа̄гатам̣ упапаннам̣ самупапаннам̣ саманна̄гатам̣ муним̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – уда̄ху ве джӣвитенӯпапаннам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘санти локе мунайо, [ичча̄йасма̄ нандо]

джана̄ ваданти тайидам̣ катхам̣су;

н̃а̄н̣ӯпапаннам̣ муни но ваданти, уда̄ху ве джӣвитенӯпапанна’’нти.

47.

на дит̣т̣хийа̄ на сутийа̄ на н̃а̄н̣ена,

мунӣдха нанда кусала̄ ваданти;

висеникатва̄ [висеним̣катва̄ (ка.) маха̄ни. 68] анӣгха̄ нира̄са̄, чаранти йе те мунайоти брӯми.

на дит̣т̣хийа̄ на сутийа̄ на н̃а̄н̣ена̄ти. на дит̣т̣хийа̄ти на дит̣т̣хасуддхийа̄. на сутийа̄ти на сутасуддхийа̄. на н̃а̄н̣ена̄ти напи ат̣т̣хасама̄паттин̃а̄н̣ена напи пан̃ча̄бхин̃н̃а̄н̃а̄н̣ена напи миччха̄н̃а̄н̣ена̄ти – на дит̣т̣хийа̄ на сутийа̄ на н̃а̄н̣ена.

мунӣдха нанда кусала̄ вадантӣти. кусала̄ти йе те кхандхакусала̄ дха̄тукусала̄ а̄йатанакусала̄ пат̣иччасамуппа̄дакусала̄ сатипат̣т̣ха̄накусала̄ саммаппадха̄накусала̄ иддхипа̄дакусала̄ индрийакусала̄ балакусала̄ боджджхан̇гакусала̄ маггакусала̄ пхалакусала̄ нибба̄накусала̄ дит̣т̣хасуддхийа̄ ва̄ сутасуддхийа̄ ва̄ ат̣т̣хасама̄паттин̃а̄н̣ена ва̄ пан̃ча̄бхин̃н̃а̄н̃а̄н̣ена ва̄ миччха̄н̃а̄н̣ена ва̄ дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ упетам̣ самупетам̣ упа̄гатам̣ самупа̄гатам̣ упапаннам̣ самупапаннам̣ саманна̄гатам̣ муним̣ на ваданти на катхенти на бхан̣анти на дӣпайанти на вохарантӣти – мунӣдха нанда кусала̄ ваданти.

висеникатва̄ анӣгха̄ нира̄са̄, чаранти йе те мунайоти брӯмӣти сена̄ вуччати ма̄расена̄, ка̄йадуччаритам̣ ма̄расена̄, вачӣдуччаритам̣ ма̄расена̄, манодуччаритам̣ ма̄расена̄, ра̄го ма̄расена̄, досо ма̄расена̄, мохо ма̄расена̄, кодхо…пе… упана̄хо… маккхо… пал̣а̄со… исса̄… маччхарийам̣… ма̄йа̄… са̄т̣хеййам̣… тхамбхо… са̄рамбхо… ма̄но… атима̄но… мадо… пама̄до… саббе килеса̄ саббе дуччарита̄ саббе даратха̄ саббе парил̣а̄ха̄ саббе санта̄па̄ сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ ма̄расена̄. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ –

‘‘ка̄ма̄ те пат̣хама̄ сена̄, дутийа̄ арати вуччати;

татийа̄ кхуппипа̄са̄ те, чатуттхӣ тан̣ха̄ павуччати.

‘‘пан̃чамам̣ тхинамиддхам̣ те, чхат̣т̣ха̄ бхӣрӯ павуччати;

саттамӣ вичикиччха̄ те, маккхо тхамбхо те ат̣т̣хамо;

ла̄бхо силоко сакка̄ро, миччха̄ладдхо ча йо йасо.

‘‘йо чатта̄нам̣ самуккам̣се, паре ча аваджа̄на̄ти;

еса̄ намучи те сена̄ [еса̄ те намучи сена̄ (сйа̄. ка.) су. ни. 441], кан̣хасса̄бхиппаха̄ринӣ;

на нам̣ асӯро джина̄ти, джетва̄ ча лабхате сукха’’нти.

йато чатӯхи арийамаггехи сабба̄ ча ма̄расена̄ саббе ча пат̣исеникара̄ [висеним̣катва̄ (ка.) маха̄ни. 68] килеса̄ джита̄ ча пара̄джита̄ ча бхагга̄ виппалугга̄ [виппалуггата̄ (сйа̄.) пасса маха̄ни. 28] параммукха̄, тена вуччанти висеникатва̄. анӣгха̄ти ра̄го нӣгхо, досо нӣгхо, мохо нӣгхо, кодхо нӣгхо, упана̄хо нӣгхо…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ нӣгха̄. йесам̣ ете нӣгха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣иппассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ те вуччанти анӣгха̄. нира̄са̄ти а̄са̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… авиджджа̄ лобхо акусаламӯлам̣. йесам̣ еса̄ а̄са̄ тан̣ха̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣иппассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄, те вуччанти нира̄са̄ араханто кхӣн̣а̄сава̄. висеникатва̄ анӣгха̄ нира̄са̄, чаранти йе те мунайоти брӯмӣти йе те висеникатва̄ва анӣгха̄ ча нира̄са̄ ча чаранти вихаранти ирийанти ваттенти па̄ленти йапенти йа̄пенти, те локе мунайоти брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – висеникатва̄ анӣгха̄ нира̄са̄, чаранти йе те мунайоти брӯми. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘на дит̣т̣хийа̄ на сутийа̄ на н̃а̄н̣ена, мунӣдха нанда кусала̄ ваданти;

висеникатва̄ анӣгха̄ нира̄са̄, чаранти йе те мунайоти брӯмӣ’’ти.

48.

йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се, [ичча̄йасма̄ нандо]

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣;

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣, анекарӯпена ваданти суддхим̣.

каччиссу те бхагава̄ таттха йата̄ чаранта̄, ата̄ру джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса;

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣.

йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄сети. йе кечӣти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ – йе кечӣти. саман̣а̄ти йе кечи ито бахиддха̄ паббаджджӯпагата̄ парибба̄джакасама̄панна̄. бра̄хман̣а̄ти йе кечи бхова̄дика̄ти – йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се. ичча̄йасма̄ нандоти. ичча̄ти падасандхи…пе…. а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе…. нандоти. тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ нандо.

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхинти дит̣т̣хенапи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохаранти; сутенапи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохаранти; дит̣т̣хассутенапи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣.

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхинти сӣленапи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохаранти; ватенапи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохаранти; сӣлаббатена̄пи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣.

анекарӯпена ваданти суддхинти анекавидхакотӯхаламан̇галена [анекавидхаватта кутӯхаламан̇галена (сйа̄.)] суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – анекарӯпена ваданти суддхим̣.

каччису те бхагава̄ таттха йата̄ чаранта̄ти. каччиссӯти сам̣сайапуччха̄ виматипуччха̄ двел̣хакапуччха̄ анекам̣сапуччха̄, ‘‘евам̣ ну кхо, на ну кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо’’ти – каччиссу. тети дит̣т̣хигатика̄. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – каччиссу те бхагава̄. таттха йата̄ чаранта̄ти. таттха̄ти сака̄йа дит̣т̣хийа̄ сака̄йа кхантийа̄ сака̄йа ручийа̄ сака̄йа ладдхийа̄. йата̄ти йатта̄ пат̣ийатта̄ [йата̄ пат̣ийата̄ (сйа̄.)] гутта̄ гопита̄ раккхита̄ сам̣вута̄. чаранта̄ти чаранта̄ вихаранта̄ ирийанта̄ ваттента̄ па̄лента̄ йапента̄ йа̄пента̄ти – каччиссу те бхагава̄ таттха йата̄ чаранта̄.

ата̄ру джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса̄ти джа̄тиджара̄маран̣ам̣ атарим̣су уттарим̣су патарим̣су саматиккамим̣су вӣтиваттим̣су. ма̄риса̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ – ма̄риса̄ти – ата̄ру джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса.

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метанти. пуччха̄ми танти пуччха̄ми там̣ йа̄ча̄ми там̣ аджджхеса̄ми там̣, катхайассу мети пуччха̄ми там̣. бхагава̄ти…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти. брӯхи метанти брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се, [ичча̄йасма̄ нандо]

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣;

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣, анекарӯпена ваданти суддхим̣.

‘‘каччиссу те бхагава̄ таттха йата̄ чаранта̄,

ата̄ру джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса;

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи мета’’нти.

49.

йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се, [нанда̄ти бхагава̄]

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣;

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣, анекарӯпена ваданти суддхим̣;

кин̃ча̄пи те таттха йата̄ чаранти, на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯми.

йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄сети. йе кечӣти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ – йе кечӣти. саман̣а̄ти йе кечи ито бахиддха̄ паббаджджӯпагата̄ парибба̄джакасама̄панна̄. бра̄хман̣а̄ти йе кечи бхова̄дика̄ти – йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се. нанда̄ти бхагава̄ти. нанда̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – нанда̄ти бхагава̄.

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхинти дит̣т̣хенапи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохаранти; сутенапи суддхим̣…пе… дит̣т̣хассутенапи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣.

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхинти сӣленапи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохаранти; ватенапи суддхим̣…пе… вохаранти; сӣлаббатена̄пи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣.

анекарӯпена ваданти суддхинти анекавидхакотӯхаламан̇галена суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – анекарӯпена ваданти суддхим̣.

кин̃ча̄пи те таттха йата̄ чарантӣти. кин̃ча̄пӣти падасандхи падасам̣сагго падапа̄рипӯрӣ аккхарасамава̄йо бйан̃джанасилит̣т̣хата̄ пада̄нупуббата̄петам̣ – кин̃ча̄пӣти. тети дит̣т̣хигатика̄. таттха̄ти сака̄йа дит̣т̣хийа̄ сака̄йа кхантийа̄ сака̄йа ручийа̄ сака̄йа ладдхийа̄. йата̄ти йатта̄ пат̣ийатта̄ гутта̄ гопита̄ раккхита̄ сам̣вута̄. чарантӣти чаранти вихаранти ирийанти ваттенти па̄ленти йапенти йа̄пентӣти – кин̃ча̄пи те таттха йата̄ чаранти.

на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯмӣти джа̄тиджара̄маран̣ам̣ на тарим̣су на уттарим̣су на патарим̣су на саматиккамим̣су на вӣтиваттим̣су, джа̄тиджара̄маран̣а̄ аниккханта̄ аниссат̣а̄ анатикканта̄ асаматикканта̄ авӣтиватта̄, антоджа̄тиджара̄маран̣е париваттенти, антосам̣са̄рапатхе париваттенти, джа̄тийа̄ анугата̄, джара̄йа анусат̣а̄, бйа̄дхина̄ абхибхӯта̄, маран̣ена аббха̄хата̄ ата̄н̣а̄ ален̣а̄ асаран̣а̄ асаран̣ӣбхӯта̄ти брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯми. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се, [нанда̄ти бхагава̄]

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣;

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣, анекарӯпена ваданти суддхим̣;

кин̃ча̄пи те таттха йата̄ чаранти, на̄тарим̣су джа̄тиджаранти брӯмӣ’’ти.

50.

йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се, [ичча̄йасма̄ нандо]

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣;

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣, анекарӯпена ваданти суддхим̣.

те че мунӣ брӯси аногхатин̣н̣е, атха ко чарахи девамануссалоке;

ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса, пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣.

йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄сети. йе кечӣти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ – йе кечӣти. саман̣а̄ти йе кечи ито бахиддха̄ паббаджджӯпагата̄ парибба̄джакасама̄панна̄. бра̄хман̣а̄ти йе кечи бхова̄дика̄ти – йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се. ичча̄йасма̄ нандоти. ичча̄ти падасандхи…пе… ичча̄йасма̄ нандо.

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхинти дит̣т̣хенапи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохаранти; сутена̄пи суддхим̣…пе… дит̣т̣хассутена̄пи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣.

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхинти сӣлена̄пи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохаранти; ватена̄пи суддхим̣…пе… вохаранти; сӣлаббатена̄пи суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣.

анекарӯпена ваданти суддхинти анекавидхакотӯхаламан̇галена суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ ваданти катхенти бхан̣анти дӣпайанти вохарантӣти – анекарӯпена ваданти суддхим̣.

те че мунӣ брӯси аногхатин̣н̣ети. те чети дит̣т̣хигатике. мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣…пе… сан̇гаджа̄ламатичча со муни. брӯси аногхатин̣н̣ети ка̄могхам̣ бхавогхам̣ дит̣т̣хогхам̣ авиджджогхам̣ атин̣н̣е анатикканте асаматикканте авӣтиватте антоджа̄тиджара̄маран̣е париваттенте антосам̣са̄рапатхе париваттенте джа̄тийа̄ анугате джара̄йа анусат̣е бйа̄дхина̄ абхибхӯте маран̣ена аббха̄хате ата̄н̣е ален̣е асаран̣е асаран̣ӣбхӯте. брӯсӣти брӯси а̄чиккхаси десеси пан̃н̃апеси пат̣т̣хапеси вивараси вибхаджаси утта̄нӣкароси пака̄сесӣти – те че мунӣ брӯси аногхатин̣н̣е.

атха ко чарахи девамануссалоке, ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса̄ти атха ко есо садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа джа̄тиджара̄маран̣ам̣ атари уттари патари саматикками вӣтиваттайи. ма̄риса̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ ма̄риса̄ти – атха ко чарахи девамануссалоке, ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса.

пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метанти. пуччха̄ми танти пуччха̄ми там̣ йа̄ча̄ми там̣ аджджхеса̄ми там̣ паса̄деми там̣. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти. брӯхи метанти брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи метам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘йе кечиме саман̣абра̄хман̣а̄се, [ичча̄йасма̄ нандо]

дит̣т̣хассутена̄пи ваданти суддхим̣;

сӣлаббатена̄пи ваданти суддхим̣, анекарӯпена ваданти суддхим̣.

те че мунӣ брӯси аногхатин̣н̣е, атха ко чарахи девамануссалоке;

ата̄ри джа̄тин̃ча джаран̃ча ма̄риса, пуччха̄ми там̣ бхагава̄ брӯхи мета’’нти.

51.

на̄хам̣ саббе саман̣абра̄хман̣а̄се, [нанда̄ти бхагава̄]

джа̄тиджара̄йа нивута̄ти брӯми;

йе сӣдха дит̣т̣хам̣ ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббам̣.

анекарӯпампи паха̄йа саббам̣, тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се [ана̄сава̄ йе (сйа̄. ка.)] ;

те ве нара̄ огхатин̣н̣а̄ти брӯми.

на̄хам̣ саббе саман̣абра̄хман̣а̄се, нанда̄ти бхагава̄ джа̄тиджара̄йа нивута̄ти брӯмӣти на̄хам̣, нанда, саббе саман̣абра̄хман̣а̄ джа̄тиджара̄йа а̄вута̄ нивута̄ овута̄ пихита̄ пат̣иччханна̄ пат̣икуджджита̄ти вада̄ми. аттхи те саман̣абра̄хман̣а̄ йесам̣ джа̄ти ча джара̄маран̣ан̃ча пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄ти брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – на̄хам̣ саббе саман̣абра̄хман̣а̄се нанда̄ти бхагава̄ джа̄тиджара̄йа нивута̄ти брӯми.

йе сӣдха дит̣т̣хам̣ ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббанти йе сабба̄ дит̣т̣хасуддхийо паха̄йа джахитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄. йе сабба̄ сутасуддхийо паха̄йа…пе… йе сабба̄ мутасуддхийо паха̄йа, йе сабба̄ дит̣т̣хасутамутасуддхийо паха̄йа йе сабба̄ сӣласуддхийо паха̄йа, йе сабба̄ ватасуддхийо паха̄йа, йе сабба̄ сӣлаббатасуддхийо паха̄йа джахитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – йе сӣдха дит̣т̣хам̣ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббам̣.

анекарӯпампи паха̄йа саббанти анекавидхакотӯхаламан̇галена суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ паха̄йа джахитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – анекарӯпампи паха̄йа саббам̣.

тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄ се, те ве нара̄ огхатин̣н̣а̄ти брӯмӣти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄ саддатан̣ха̄ гандхатан̣ха̄ расатан̣ха̄ пхот̣т̣хаббатан̣ха̄ дхамматан̣ха̄. тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа̄ти тан̣хам̣ тӣхи парин̃н̃а̄хи париджа̄нитва̄ – н̃а̄тапарин̃н̃а̄йа, тӣран̣апарин̃н̃а̄йа, паха̄напарин̃н̃а̄йа. катама̄ н̃а̄тапарин̃н̃а̄? тан̣хам̣ джа̄на̄ти [паджа̄на̄ти (сйа̄.) париджа̄на̄ти (ка.) маха̄ни. 13] ‘‘айам̣ рӯпатан̣ха̄, айам̣ саддатан̣ха̄, айам̣ гандхатан̣ха̄, айам̣ расатан̣ха̄, айам̣ пхот̣т̣хаббатан̣ха̄, айам̣ дхамматан̣ха̄’’ти джа̄на̄ти пассати – айам̣ н̃а̄тапарин̃н̃а̄.

катама̄ тӣран̣апарин̃н̃а̄? евам̣ н̃а̄там̣ катва̄ тан̣хам̣ тӣрети аниччато дуккхато рогато ган̣д̣ато…пе… ниссаран̣ато тӣрети – айам̣ тӣран̣апарин̃н̃а̄.

катама̄ паха̄напарин̃н̃а̄? евам̣ тӣрайитва̄ тан̣хам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘йо, бхиккхаве, тан̣ха̄йа чхандара̄го там̣ паджахатха. евам̣ са̄ тан̣ха̄ пахӣна̄ бхависсати уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄’’. айам̣ паха̄напарин̃н̃а̄. тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа̄ти тан̣хам̣ има̄хи тӣхи парин̃н̃а̄хи париджа̄нитва̄. ана̄сава̄ти чатта̄ро а̄сава̄ – ка̄ма̄саво, бхава̄саво, дит̣т̣ха̄саво, авиджджа̄саво. йесам̣ име а̄сава̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄, те вуччанти ана̄сава̄ араханто кхӣн̣а̄сава̄ – тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄.

те ве нара̄ огхатин̣н̣а̄ти брӯмӣти йе тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄, те ка̄могхам̣ тин̣н̣а̄ бхавогхам̣ тин̣н̣а̄ дит̣т̣хогхам̣ тин̣н̣а̄ авиджджогхам̣ тин̣н̣а̄ саббасам̣са̄рапатхам̣ тин̣н̣а̄ уттин̣н̣а̄ ниттин̣н̣а̄ атикканта̄ саматикканта̄ вӣтиватта̄ти брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се те ве нара̄ огхатин̣н̣а̄ти брӯми. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘на̄хам̣ саббе саман̣абра̄хман̣а̄се, [нанда̄ти бхагава̄]

джа̄тиджара̄йа нивута̄ти брӯми;

йе сӣдха дит̣т̣хам̣ ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббам̣.

анекарӯпампи паха̄йа саббам̣, тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се;

те ве нара̄ огхатин̣н̣а̄ти брӯмӣ’’ти.

52.

ета̄бхинанда̄ми вачо махесино, сукиттитам̣ готаманӯпадхӣкам̣;

йе сӣдха дит̣т̣хам̣ ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббам̣.

анекарӯпампи паха̄йа саббам̣, тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се;

ахампи те огхатин̣н̣а̄ти брӯми.

ета̄бхинанда̄ми вачо махесиноти. етанти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ нанда̄ми абхинанда̄ми мода̄ми анумода̄ми иччха̄ми са̄дийа̄ми паттхайа̄ми пихайа̄ми абхиджаппа̄ми. махесиноти ким̣ махеси бхагава̄? махантам̣ сӣлаккхандхам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махеси…пе… кахам̣ нара̄сабхоти махесӣти – ета̄бхинанда̄ми вачо махесино.

сукиттитам̣ готаманӯпадхӣканти. сукиттитанти сукиттитам̣ суа̄чиккхитам̣ [сва̄чиккхитам̣ (ка.)] судеситам̣ супан̃н̃апитам̣ супат̣т̣хапитам̣ сувиват̣ам̣ сувибхаттам̣ суутта̄нӣкатам̣ супака̄ситам̣. готаманӯпадхӣканти упадхӣ вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча. упадхиппаха̄нам̣ упадхивӯпасамам̣ упадхиниссаггам̣ упадхипат̣иппассаддхам̣ аматам̣ нибба̄нанти – сукиттитам̣ готаманӯпадхӣкам̣.

йе сӣдха дит̣т̣хам̣ ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббанти йе сабба̄ дит̣т̣хасуддхийо паха̄йа джахитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄. йе сабба̄ сутасуддхийо…пе… йе сабба̄ мутасуддхийо… йе сабба̄ дит̣т̣хасутамутасуддхийо… йе сабба̄ сӣласуддхийо… йе сабба̄ ватасуддхийо… йе сабба̄ сӣлаббатасуддхийо паха̄йа джахитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – йе сӣдха дит̣т̣хам̣ ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббам̣.

анекарӯпампи паха̄йа саббанти анекавидхакотӯхаламан̇галена суддхим̣ висуддхим̣ парисуддхим̣ муттим̣ вимуттим̣ паримуттим̣ паха̄йа джахитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – анекарӯпампи паха̄йа саббам̣.

тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се, ахампи те огхатин̣н̣а̄ти брӯмӣти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄ саддатан̣ха̄ гандхатан̣ха̄ расатан̣ха̄ пхот̣т̣хаббатан̣ха̄ дхамматан̣ха̄. тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа̄ти тан̣хам̣ тӣхи парин̃н̃а̄хи париджа̄нитва̄ – н̃а̄тапарин̃н̃а̄йа, тӣран̣апарин̃н̃а̄йа [тиран̣апарин̃н̃а̄йа (сйа̄.)], паха̄напарин̃н̃а̄йа. катама̄ н̃а̄тапарин̃н̃а̄? тан̣хам̣ джа̄на̄ти – айам̣ рӯпатан̣ха̄, айам̣ саддатан̣ха̄, айам̣ гандхатан̣ха̄, айам̣ расатан̣ха̄, айам̣ пхот̣т̣хаббатан̣ха̄, айам̣ дхамматан̣ха̄ти джа̄на̄ти пассати – айам̣ н̃а̄тапарин̃н̃а̄.

катама̄ тӣран̣апарин̃н̃а̄? евам̣ н̃а̄там̣ катва̄ тан̣хам̣ тӣрети [тирети (сйа̄.)] аниччато дуккхато рогато ган̣д̣ато саллато агхато а̄ба̄дхато парато палокато ӣтито упаддавато бхайато упасаггато чалато пабхан̇гуто аддхувато ата̄н̣ато ален̣ато асаран̣ато асаран̣ӣбхӯтато риттато туччхато сун̃н̃ато анаттато а̄дӣнавато випарин̣а̄мадхаммато аса̄ракато агхамӯлато вадхакато вибхавато са̄савато сан̇кхатато ма̄ра̄мисато джа̄тидхаммато джара̄дхаммато бйа̄дхидхаммато маран̣адхаммато сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садхаммато сам̣килесадхаммато самудайато аттхан̇гамато асса̄дато а̄дӣнавато ниссаран̣ато тӣрети – айам̣ тӣран̣апарин̃н̃а̄.

катама̄ паха̄напарин̃н̃а̄? евам̣ тӣрайитва̄ тан̣хам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети – айам̣ паха̄напарин̃н̃а̄.

тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа̄ти тан̣хам̣ има̄хи тӣхи парин̃н̃а̄хи париджа̄нитва̄. ана̄сава̄ти чатта̄ро а̄сава̄ – ка̄ма̄саво, бхава̄саво, дит̣т̣ха̄саво, авиджджа̄саво. йесам̣ име а̄сава̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄, те вуччанти ана̄сава̄ араханто кхӣн̣а̄сава̄. тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се, ахампи те огхатин̣н̣а̄ти. брӯмӣти йе тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄, ахампи те ка̄могхам̣ тин̣н̣а̄ бхавогхам̣ тин̣н̣а̄ дит̣т̣хогхам̣ тин̣н̣а̄ авиджджогхам̣ тин̣н̣а̄ саббасам̣са̄рапатхам̣ тин̣н̣а̄ уттин̣н̣а̄ ниттин̣н̣а̄ атикканта̄ саматикканта̄ вӣтиватта̄ти брӯми вада̄мити – тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се, ахампи те огхатин̣н̣а̄ти брӯми. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘ета̄бхинанда̄ми вачо махесино, сукиттитам̣ готаманӯпадхӣкам̣;

йе сӣдха дит̣т̣хам̣ ва сутам̣ мутам̣ ва̄, сӣлаббатам̣ ва̄пи паха̄йа саббам̣.

анекарӯпампи паха̄йа саббам̣, тан̣хам̣ парин̃н̃а̄йа ана̄сава̄се;

ахампи те огхатин̣н̣а̄ти брӯмӣ’’ти.

нандама̄н̣авапуччха̄ниддесо саттамо.

8. хемакама̄н̣авапуччха̄ниддесо

53.

йе ме пуббе вийа̄кам̣су, [ичча̄йасма̄ хемако]

хурам̣ готамаса̄сана̄;

ичча̄си ити бхависсати, саббам̣ там̣ итихӣтихам̣;

саббам̣ там̣ таккавад̣д̣ханам̣, на̄хам̣ таттха абхирамим̣.

йе ме пуббе вийа̄кам̣сӯти йо ча ба̄варӣ бра̄хман̣о йе чан̃н̃е тасса а̄чарийа̄, те сакам̣ дит̣т̣хим̣ сакам̣ кхантим̣ сакам̣ ручим̣ сакам̣ ладдхим̣ сакам̣ аджджха̄сайам̣ сакам̣ адхиппа̄йам̣ бйа̄кам̣су а̄чиккхим̣су десайим̣су пан̃н̃апим̣су пат̣т̣хапим̣су виварим̣су вибхаджим̣су утта̄нӣакам̣су пака̄сесунти – йе ме пуббе вийа̄кам̣су. ичча̄йасма̄ хемакоти. ичча̄ти падасандхи…пе… пада̄нупуббата̄петам̣ – ичча̄ти. а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе…. хемакоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ хемако.

хурам̣ готамаса̄сана̄ти хурам̣ готамаса̄сана̄ парам̣ готамаса̄сана̄ пуре готамаса̄сана̄ пат̣хаматарам̣ готамаса̄сана̄ буддхаса̄сана̄ джинаса̄сана̄ татха̄гатаса̄сана̄ [татха̄гатаса̄сана̄ деваса̄сана̄ (ка.)] арахантаса̄сана̄ти – хурам̣ готамаса̄сана̄.

ичча̄си ити бхависсатӣти евам̣ кира а̄си, евам̣ кира бхависсатӣти – ичча̄си ити бхависсати.

саббам̣ там̣ итихӣтиханти саббам̣ там̣ итихӣтихам̣ итикира̄йа парам̣пара̄йа пит̣акасампада̄йа таккахету найахету а̄ка̄рапаривитаккена дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ на са̄мам̣ сайамабхин̃н̃а̄там̣ на аттапаччаккхадхаммам̣ катхайим̣сӯти – саббам̣ там̣ итихӣтихам̣.

саббам̣ там̣ таккавад̣д̣хананти саббам̣ там̣ таккавад̣д̣ханам̣ витаккавад̣д̣ханам̣ сан̇каппавад̣д̣ханам̣ ка̄мавитаккавад̣д̣ханам̣ бйа̄па̄давитаккавад̣д̣ханам̣ вихим̣са̄витаккавад̣д̣ханам̣ н̃а̄тивитаккавад̣д̣ханам̣ джанападавитаккавад̣д̣ханам̣ амара̄витаккавад̣д̣ханам̣ пара̄нудайата̄пат̣исам̣йуттавитаккавад̣д̣ханам̣ ла̄бхасакка̄расилокапат̣исам̣йуттавитаккавад̣д̣ханам̣ анаван̃н̃аттипат̣исам̣йуттавитаккавад̣д̣хананти – саббам̣ там̣ таккавад̣д̣ханам̣.

на̄хам̣ таттха абхираминти на̄хам̣ таттха абхирамим̣ на виндим̣ на̄дхигаччхим̣ на пат̣илабхинти – на̄хам̣ таттха абхирамим̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘йе ме пуббе вийа̄кам̣су, [ичча̄йасма̄ хемако]

хурам̣ готамаса̄сана̄;

ичча̄си ити бхависсати, саббам̣ там̣ итихӣтихам̣;

саббам̣ там̣ таккавад̣д̣ханам̣, на̄хам̣ таттха абхирами’’нти.

54.

тван̃ча ме дхаммамаккха̄хи, тан̣ха̄ниггха̄танам̣ муни;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттикам̣.

тван̃ча ме дхаммамаккха̄хӣти. тванти бхагавантам̣ бхан̣ати. дхаммамаккха̄хӣти. дхамманти а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не чатта̄ро саммаппадха̄не чатта̄ро иддхипа̄де пан̃чиндрийа̄ни пан̃ча бала̄ни сатта боджджхан̇ге арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ нибба̄нан̃ча нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипадам̣ аккха̄хи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – тван̃ча ме дхаммамаккха̄хи.

тан̣ха̄ниггха̄танам̣ мунӣти. тан̣ха̄ти – рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. тан̣ха̄ниггха̄танам̣ тан̣ха̄паха̄нам̣ тан̣ха̄вӯпасамам̣ тан̣ха̄пат̣иниссаггам̣ тан̣ха̄пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нам̣. мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣…пе… сан̇гаджа̄ламатичча со мунӣти – тан̣ха̄ниггха̄танам̣ муни.

йам̣ видитва̄ сато чаранти йам̣ видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти видитам̣ катва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато…пе… со вуччати сато. чаранти чаранто вихаранто ирийанто ваттенто па̄ленто йапенто йа̄пентоти – йам̣ видитва̄ сато чарам̣.

таре локе висаттиканти висаттика̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. висаттика̄ти кенат̣т̣хена висаттика̄…пе… висат̣а̄ виттхата̄ти висаттика̄. локети апа̄йалоке мануссалоке девалоке кхандхалоке дха̄тулоке а̄йатаналоке. таре локе висаттиканти локе веса̄ висаттика̄ локе ветам̣ висаттикам̣ сато тареййам̣ уттареййам̣ патареййам̣ саматиккамеййам̣ вӣтиваттеййанти – таре локе висаттикам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘тван̃ча ме дхаммамаккха̄хи, тан̣ха̄ниггха̄танам̣ муни;

йам̣ видитва̄ сато чарам̣, таре локе висаттика’’нти.

55.

идха дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄тесу, пийарӯпесу хемака;

чхандара̄гавиноданам̣, нибба̄нападамаччутам̣.

идха дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄тесӯти. дит̣т̣ханти чаккхуна̄ дит̣т̣хам̣; сутанти сотена сутам̣; мутанти гха̄нена гха̄йитам̣ дживха̄йа са̄йитам̣ ка̄йена пхут̣т̣хам̣; вин̃н̃а̄танти манаса̄ вин̃н̃а̄танти – идха дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄тесу.

пийарӯпесу хемака̄ти кин̃ча локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣? чаккху [чаккхум̣ (сйа̄. ка.)] локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣, сотам̣ локе…пе… гха̄нам̣ локе… дживха̄ локе… ка̄йо локе… мано локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣; рӯпа̄ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣, садда̄ локе… гандха̄ локе… раса̄ локе… пхот̣т̣хабба̄ локе… дхамма̄ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣; чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣, сотавин̃н̃а̄н̣ам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣, гха̄навин̃н̃а̄н̣ам̣ локе… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ локе… ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣ локе… мановин̃н̃а̄н̣ам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣, чаккхусампхассо локе… сотасампхассо локе… гха̄насампхассо локе… дживха̄сампхассо локе… ка̄йасампхассо локе… маносампхассо локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣; чаккхусампхассаджа̄ ведана̄ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣… сотасампхассаджа̄ ведана̄… гха̄насампхассаджа̄ ведана̄… дживха̄сампхассаджа̄ ведана̄… ка̄йасампхассаджа̄ ведана̄… маносампхассаджа̄ ведана̄ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣; рӯпасан̃н̃а̄ локе… саддасан̃н̃а̄ локе… гандхасан̃н̃а̄ локе… расасан̃н̃а̄ локе… пхот̣т̣хаббасан̃н̃а̄ локе… дхаммасан̃н̃а̄ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣, рӯпасан̃четана̄ локе… саддасан̃четана̄ локе… гандхасан̃четана̄ локе… расасан̃четана̄ локе… пхот̣т̣хаббасан̃четана̄ локе… дхаммасан̃четана̄ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣; рӯпатан̣ха̄ локе… саддатан̣ха̄ локе… гандхатан̣ха̄ локе… расатан̣ха̄ локе … пхот̣т̣хаббатан̣ха̄ локе… дхамматан̣ха̄ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣; рӯпавитакко локе… саддавитакко локе… гандхавитакко локе… расавитакко локе… пхот̣т̣хаббавитакко локе… дхаммавитакко локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣; рӯпавича̄ро локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣, саддавича̄ро локе… гандхавича̄ро локе… расавича̄ро локе… пхот̣т̣хаббавича̄ро локе… дхаммавича̄ро локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпанти – пийарӯпесу хемака.

чхандара̄гавинодананти. чхандара̄готи йо ка̄месу ка̄маччхандо ка̄мара̄го ка̄манандӣ ка̄матан̣ха̄ ка̄масинехо ка̄мапарил̣а̄хо ка̄мамуччха̄ ка̄маджджхоса̄нам̣ ка̄могхо ка̄майого ка̄мупа̄да̄нам̣ ка̄маччханданӣваран̣ам̣. чхандара̄гавинодананти чхандара̄гаппаха̄нам̣ чхандара̄гавӯпасамам̣ чхандара̄гапат̣иниссаггам̣ чхандара̄гапат̣иппассаддхам̣ аматам̣ нибба̄нанти – чхандара̄гавиноданам̣.

нибба̄нападамаччутанти нибба̄нападам̣ та̄н̣ападам̣ лен̣ападам̣ саран̣ападам̣ абхайападам̣. аччутанти ниччам̣ дхувам̣ сассатам̣ авипарин̣а̄мадхамманти – нибба̄нападамаччутам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘идха дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄тесу, пийарӯпесу хемака;

чхандара̄гавиноданам̣, нибба̄нападамаччута’’нти.

56.

етадан̃н̃а̄йа йе сата̄, дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄;

упасанта̄ ча те сада̄, тин̣н̣а̄ локе висаттикам̣.

етадан̃н̃а̄йа йе сата̄ти. етанти аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. ан̃н̃а̄йа̄ти ан̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти ан̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти ан̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. йети араханто кхӣн̣а̄сава̄. сата̄ти чатӯхи ка̄ран̣ехи сата̄ – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄витатта̄ сата̄…пе… те вуччанти сата̄ти – етадан̃н̃а̄йа йе сата̄.

дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄ти. дит̣т̣хадхамма̄ти дит̣т̣хадхамма̄ н̃а̄тадхамма̄ тулитадхамма̄ тӣритадхамма̄ вибхӯтадхамма̄ вибха̄витадхамма̄. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти дит̣т̣хадхамма̄…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти дит̣т̣хадхамма̄ н̃а̄тадхамма̄ тулитадхамма̄ тӣритадхамма̄ вибхӯтадхамма̄ вибха̄витадхамма̄. абхиниббута̄ти ра̄гасса нибба̄питатта̄ ниббута̄, досасса нибба̄питатта̄ ниббута̄, мохасса нибба̄питатта̄ ниббута̄, кодхасса…пе… упана̄хасса… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ сантатта̄ самитатта̄ вӯпасамитатта̄ ниджджха̄татта̄ ниббутатта̄ вигататта̄ пат̣иппасаддхатта̄ санта̄ упасанта̄ вӯпасанта̄ ниббута̄ пат̣иппассаддха̄ти – дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄.

упасанта̄ ча те сада̄ти. упасанта̄ти ра̄гасса упасамитатта̄ нибба̄питатта̄ упасанта̄…пе… досасса… мохасса… кодхасса… упана̄хасса…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ сантатта̄ самитатта̄ вӯпасамитатта̄ ниджджха̄татта̄ ниббутатта̄ вигататта̄ пат̣иппасаддхатта̄ санта̄ упасанта̄ вӯпасанта̄ ниббута̄ пат̣иппассаддха̄ти упасанта̄. тети араханто кхӣн̣а̄сава̄. сада̄ти сада̄ саббака̄лам̣ ниччака̄лам̣ дхувака̄лам̣ сататам̣ самитам̣ аббокин̣н̣ам̣ пон̇кха̄нупон̇кхам̣ удакӯмикаджа̄там̣ авӣчисантатисахитам̣ пхасситам̣ пуребхаттам̣ паччха̄бхаттам̣ пуримайа̄мам̣ маджджхимайа̄мам̣ паччхимайа̄мам̣ ка̄л̣е джун̣хе вассе хеманте гимхе пуриме вайокхандхе маджджхиме вайокхандхе паччхиме вайокхандхети – упасанта̄ ча те сада̄.

тин̣н̣а̄ локе висаттиканти висаттика̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. висаттика̄ти кенат̣т̣хена висаттика̄…пе… висат̣а̄ виттхата̄ти висаттика̄. локети апа̄йалоке…пе… а̄йатаналоке. тин̣н̣а̄ локе висаттиканти локе веса̄ висаттика̄ локе ветам̣ висаттикам̣ тин̣н̣а̄ уттин̣н̣а̄ ниттхин̣н̣а̄ атикканта̄ саматикканта̄ вӣтиватта̄ти – тин̣н̣а̄ локе висаттикам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘етадан̃н̃а̄йа йе сата̄, дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄;

упасанта̄ ча те сада̄, тин̣н̣а̄ локе висаттика’’нти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

хемакама̄н̣авапуччха̄ниддесо ат̣т̣хамо.

9. тодеййама̄н̣авапуччха̄ниддесо

57.

йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти, [ичча̄йасма̄ тодеййо]

тан̣ха̄ йасса на виджджати;

катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о, вимоккхо тасса кӣдисо.

йасмим̣ ка̄ма̄ на васантӣти йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти на сам̣васанти на а̄васанти на паривасантӣти – йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти. ичча̄йасма̄ тодеййоти. ичча̄ти падасандхи…пе… пада̄нупуббата̄петам̣ – ичча̄ти. а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе…. тодеййоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ тодеййо.

тан̣ха̄ йасса на виджджатӣти тан̣ха̄ йасса наттхи на сати на сам̣виджджати нупалаббхати н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ти – тан̣ха̄ йасса на виджджати.

катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣оти катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о уттин̣н̣о ниттхин̣н̣о атикканто саматикканто вӣтиваттоти – катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о.

вимоккхо тасса кӣдисоти вимоккхо тасса кӣдисо ким̣сан̣т̣хито ким̣пака̄ро ким̣пат̣ибха̄го иччхитабботи вимоккхам̣ пуччхатӣти – вимоккхо тасса кӣдисо. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти, [ичча̄йасма̄ тодеййо]

тан̣ха̄ йасса на виджджати;

катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о, вимоккхо тасса кӣдисо’’ти.

58.

йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти, [тодеййа̄ти бхагава̄]

тан̣ха̄ йасса на виджджати;

катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о, вимоккхо тасса на̄паро.

йасмим̣ ка̄ма̄ на васантӣти. йасминти йасмим̣ пуггале араханте кхӣн̣а̄саве. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. йасмим̣ ка̄ма̄ на васантӣти йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти на сам̣васанти на а̄васанти на паривасантӣти – йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти.

тодеййа̄ти бхагава̄ти. тодеййа̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – тодеййа̄ти бхагава̄.

тан̣ха̄ йасса на виджджатӣти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄ саддатан̣ха̄ гандхатан̣ха̄ расатан̣ха̄ пхот̣т̣хаббатан̣ха̄ дхамматан̣ха̄. йасса̄ти арахато кхӣн̣а̄савасса. тан̣ха̄ йасса на виджджатӣти тан̣ха̄ йасса наттхи на сати на сам̣виджджати нупалаббхати, пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣иппассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ти – тан̣ха̄ йасса на виджджати.

катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣оти катхам̣катха̄ вуччати вичикиччха̄. дуккхе кан̇кха̄…пе… чхамбхитаттам̣ читтасса мановилекхо. йоти йо со арахам̣ кхӣн̣а̄саво. катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣оти катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о уттин̣н̣о ниттхин̣н̣о атикканто саматикканто вӣтиваттоти – катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о.

вимоккхо тасса на̄пароти наттхи тасса апаро вимоккхо. йена вимоккхена вимуччеййа вимутто со. катам̣ тасса вимоккхена каран̣ӣйанти – вимоккхо тасса на̄паро. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йасмим̣ ка̄ма̄ на васанти, [тодеййа̄ти бхагава̄]

тан̣ха̄ йасса на виджджати;

катхам̣катха̄ ча йо тин̣н̣о, вимоккхо тасса на̄паро’’ти.

59.

нира̄сасо со уда а̄саса̄но, пан̃н̃а̄н̣ава̄ со уда пан̃н̃акаппӣ;

муним̣ ахам̣ сакка йатха̄ виджан̃н̃ам̣, там̣ ме вийа̄чиккха самантачаккху.

нира̄сасо со уда а̄саса̄ноти ниттан̣хо со, уда̄ху сатан̣хо рӯпе а̄сӣсати [а̄сим̣сати (сйа̄.)], садде…пе… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе… кулам̣… ган̣ам̣… а̄ва̄сам̣… ла̄бхам̣… йасам̣… пасам̣сам̣… сукхам̣… чӣварам̣… пин̣д̣апа̄там̣… сена̄санам̣… гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣… ка̄мадха̄тум̣ … рӯпадха̄тум̣… арӯпадха̄тум̣… ка̄мабхавам̣… рӯпабхавам̣… арӯпабхавам̣… сан̃н̃а̄бхавам̣… асан̃н̃а̄бхавам̣… невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄бхавам̣… екавока̄рабхавам̣… чатувока̄рабхавам̣… пан̃чавока̄рабхавам̣… атӣтам̣… ана̄гатам̣… паччуппаннам̣… дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббе дхамме а̄сӣсати са̄дийати паттхети пихети абхиджаппатӣти – нира̄сасо со уда а̄саса̄но.

пан̃н̃а̄н̣ава̄ со уда пан̃н̃акаппӣти. пан̃н̃а̄н̣ава̄ соти пан̣д̣ито пан̃н̃ава̄ буддхима̄ н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ. уда пан̃н̃акаппӣти уда̄ху ат̣т̣хасама̄паттин̃а̄н̣ена ва̄ пан̃ча̄бхин̃н̃а̄н̃а̄н̣ена ва̄ миччха̄н̃а̄н̣ена ва̄ тан̣ха̄каппам̣ ва̄ дит̣т̣хикаппам̣ ва̄ каппети джанети сан̃джанети ниббаттети абхиниббаттетӣти – пан̃н̃а̄н̣ава̄ со уда пан̃н̃акаппӣ.

муним̣ ахам̣ сакка йатха̄ виджан̃н̃анти. сакка̄ти сакко бхагава̄. сакйакула̄ паббаджитотипи сакко. атха ва̄, ад̣д̣хо махаддхано дханава̄типи сакко. тассима̄ни дхана̄ни, сеййатхидам̣ – саддха̄дханам̣ сӣладханам̣ хиридханам̣ оттаппадханам̣ сутадханам̣ ча̄гадханам̣ пан̃н̃а̄дханам̣ сатипат̣т̣ха̄надханам̣ саммаппадха̄надханам̣ иддхипа̄дадханам̣ индрийадханам̣ баладханам̣ боджджхан̇гадханам̣ маггадханам̣ пхаладханам̣ нибба̄надхананти. техи анекавидхехи дханаратанехи ад̣д̣хо махаддхано дханава̄типи сакко. атха ва̄, паху висавӣ аламатто сӯро вӣро викканто абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ пахӣнабхайабхераво вигаталомахам̣сотипи сакко. муним̣ ахам̣ сакка йатха̄ виджан̃н̃анти сакка йатха̄хам̣ муним̣ джа̄неййам̣ а̄джа̄неййам̣ виджа̄неййам̣ пат̣ивиджа̄неййам̣ пат̣ивиджджхеййанти – муним̣ ахам̣ сакка йатха̄ виджан̃н̃ам̣.

там̣ ме вийа̄чиккха самантачаккхӯти. танти йам̣ пуччха̄ми йам̣ йа̄ча̄ми йам̣ аджджхеса̄ми йам̣ паса̄деми. вийа̄чиккха̄ти а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехи. самантачаккхӯти самантачаккху вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣…пе… татха̄гато тена самантачаккхӯти – там̣ ме вийа̄чиккха самантачаккху. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘нира̄сасо со уда а̄саса̄но, пан̃н̃а̄н̣ава̄ со уда пан̃н̃акаппӣ;

муним̣ ахам̣ сакка йатха̄ виджан̃н̃ам̣, там̣ ме вийа̄чиккха самантачаккхӯ’’ти.

60.

нира̄сасо со на ча а̄саса̄но, пан̃н̃а̄н̣ава̄ со на ча пан̃н̃акаппӣ;

евампи тодеййа муним̣ виджа̄на, акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттам̣.

нира̄сасо со на ча а̄саса̄ноти ниттан̣хо со. на со сатан̣хо рӯпе на̄сӣсати. садде…пе… гандхе… дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббе дхамме на̄сӣсати на иччхати на са̄дийати на паттхети на пихети на̄бхиджаппатӣти – нира̄сасо со на ча а̄саса̄но.

пан̃н̃а̄н̣ава̄ со на ча пан̃н̃акаппӣти. пан̃н̃а̄н̣ава̄ти пан̣д̣ито пан̃н̃ава̄ буддхима̄ н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ. на ча пан̃н̃акаппӣти ат̣т̣хасама̄паттин̃а̄н̣ена ва̄ пан̃ча̄бхин̃н̃а̄н̃а̄н̣ена ва̄ миччха̄н̃а̄н̣ена ва̄ тан̣ха̄каппам̣ ва̄ на каппети дит̣т̣хикаппам̣ ва̄ на каппети на джанети на сан̃джанети на ниббаттети на̄бхиниббаттетӣти – пан̃н̃а̄н̣ава̄ со на ча пан̃н̃акаппӣ.

евампи тодеййа муним̣ виджа̄на̄ти. мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣…пе… сан̇гаджа̄ламатичча со муни. евампи тодеййа муним̣ виджа̄на̄ти тодеййа, евам̣ муним̣ джа̄на пат̣иджа̄на пат̣ивиджа̄на пат̣ивиджджха̄ти – евампи тодеййа муним̣ виджа̄на.

акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттанти. акин̃чананти ра̄гакин̃чанам̣ досакин̃чанам̣ мохакин̃чанам̣ ма̄накин̃чанам̣ дит̣т̣хикин̃чанам̣ килесакин̃чанам̣ дуччаритакин̃чанам̣. йассета̄ни [йассете (сйа̄.)] кин̃чана̄ни [кин̃чана̄ (сйа̄.)] пахӣна̄ни самуччхинна̄ни вӯпасанта̄ни пат̣иппассаддха̄ни абхаббуппаттика̄ни н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ни, со вуччати акин̃чано. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. бхава̄ти две бхава̄ – каммабхаво ча пат̣исандхико ча пунаббхаво…пе… айам̣ пат̣исандхико пунаббхаво.

акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттанти акин̃чанам̣ пуггалам̣ ка̄ме ча бхаве ча асаттам̣ алаггам̣ алаггитам̣ апалибуддхам̣ никкхантам̣ ниссат̣ам̣ виппамуттам̣ висан̃н̃уттам̣ вимарийа̄дикатена четаса̄ вихарантанти – акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘нира̄сасо со на ча а̄саса̄но, пан̃н̃а̄н̣ава̄ со на ча пан̃н̃акаппӣ;

евампи тодеййа муним̣ виджа̄на, акин̃чанам̣ ка̄мабхаве асаттанти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

тодеййама̄н̣авапуччха̄ниддесо навамо.

10. каппама̄н̣авапуччха̄ниддесо

61.

маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатам̣, [ичча̄йасма̄ каппо]

огхе джа̄те махаббхайе;

джара̄маччупарета̄нам̣, дӣпам̣ пабрӯхи ма̄риса;

тван̃ча ме дӣпамаккха̄хи, йатха̄йидам̣ на̄парам̣ сийа̄.

маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатанти саро вуччати сам̣са̄ро а̄гаманам̣ гаманам̣ гамана̄гаманам̣ ка̄лам̣ гати бхава̄бхаво чути ча упапатти ча ниббатти ча бхедо ча джа̄ти ча джара̄ ча маран̣ан̃ча. сам̣са̄расса пурима̄пи кот̣и на пан̃н̃а̄йати, паччхима̄пи кот̣и на пан̃н̃а̄йати; маджджхева сам̣са̄ре сатта̄ т̣хита̄ патит̣т̣хита̄ аллӣна̄ упагата̄ аджджхосита̄ адхимутта̄.

катхам̣ сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати? еттака̄ джа̄тийо ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни джа̄тисата̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни джа̄тисахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни джа̄тисатасахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ джа̄тикот̣ийо ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни джа̄тикот̣исата̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни джа̄тикот̣исахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти, хевам̣ наттхи. евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни джа̄тикот̣исатасахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати.

еттака̄ни васса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни вассасата̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни вассасахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни вассасатасахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ вассакот̣ийо ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни вассакот̣исата̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни вассакот̣исахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни вассакот̣исатасахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати.

еттака̄ни каппа̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни каппасата̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни каппасахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни каппасатасахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ каппакот̣ийо ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни каппакот̣исата̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни каппакот̣исахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни каппакот̣исатасахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ватти, тато парам̣ на ваттатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро, пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. евам̣ дӣгхараттам̣ кхо, бхиккхаве, дуккхам̣ паччанубхӯтам̣ тиббам̣ паччанубхӯтам̣ бйасанам̣ паччанубхӯтам̣, кат̣асӣ вад̣д̣хита̄ [кат̣асӣвавад̣д̣хитам̣ (сйа̄.) пасса сам̣. ни. 2.124]. йа̄ван̃чидам̣, бхиккхаве, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣ алам̣ вираджджитум̣ алам̣ вимуччиту’’нти. евампи сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати.

катхам̣ сам̣са̄расса паччхима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати? еттака̄ джа̄тийо ват̣т̣ам̣ ваттиссати, тато парам̣ на ваттиссатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса паччхима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. еттака̄ни джа̄тисата̄ни, еттака̄ни джа̄тисахасса̄ни, еттака̄ни джа̄тисатасахасса̄ни, еттака̄ джа̄тикот̣ийо, еттака̄ни джа̄тикот̣исата̄ни, еттака̄ни джа̄тикот̣исахасса̄ни, еттака̄ни джа̄тикот̣исатасахасса̄ни, еттака̄ни васса̄ни, еттака̄ни вассасата̄ни, еттака̄ни вассасахасса̄ни, еттака̄ни вассасатасахасса̄ни, еттака̄ вассакот̣ийо, еттака̄ни вассакот̣исата̄ни, еттака̄ни вассакот̣исахасса̄ни, еттака̄ни вассакот̣исатасахасса̄ни, еттака̄ни каппа̄ни, еттака̄ни каппасата̄ни, еттака̄ни каппасахасса̄ни, еттака̄ни каппасатасахасса̄ни, еттака̄ каппакот̣ийо, еттака̄ни каппакот̣исата̄ни, еттака̄ни каппакот̣исахасса̄ни, еттака̄ни каппакот̣исатасахасса̄ни ват̣т̣ам̣ ваттиссати, тато парам̣ на ваттиссатӣти хевам̣ наттхи, евампи сам̣са̄расса паччхима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. евампи сам̣са̄расса пурима̄пи кот̣и на пан̃н̃а̄йати, паччхима̄пи кот̣и на пан̃н̃а̄йати, маджджхева сам̣са̄ре сатта̄ т̣хита̄ патит̣т̣хита̄ аллӣна̄ упагата̄ аджджхосита̄ адхимутта̄ти – маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатам̣. ичча̄йасма̄ каппоти. ичча̄ти падасандхи…пе…. а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе…. каппоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ каппо.

огхе джа̄те махаббхайети ка̄могхе бхавогхе дит̣т̣хогхе авиджджогхе джа̄те сан̃джа̄те ниббатте абхиниббатте па̄тубхӯте. махаббхайети джа̄тибхайе джара̄бхайе бйа̄дхибхайе маран̣абхайети – огхе джа̄те махаббхайе.

джара̄маччупарета̄нанти джара̄йа пхут̣т̣ха̄нам̣ парета̄нам̣ самохита̄нам̣ саманна̄гата̄нам̣. маччуна̄ пхут̣т̣ха̄нам̣ парета̄нам̣ самохита̄нам̣ саманна̄гата̄нам̣, джа̄тийа̄ анугата̄нам̣ джара̄йа анусат̣а̄нам̣ бйа̄дхина̄ абхибхӯта̄нам̣ маран̣ена аббха̄хата̄нам̣ ата̄н̣а̄нам̣ ален̣а̄нам̣ асаран̣а̄нам̣ асаран̣ӣбхӯта̄нанти – джара̄маччупарета̄нам̣.

дӣпам̣ пабрӯхи ма̄риса̄ти дӣпам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ саран̣ам̣ гатим̣ пара̄йанам̣ [гатипара̄йанам̣ (сйа̄.) евамупарипи] брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехи. ма̄риса̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ ма̄риса̄ти – дӣпам̣ пабрӯхи ма̄риса.

тван̃ча ме дӣпамаккха̄хӣти. тванти бхагавантам̣ бхан̣ати. дӣпамаккха̄хӣти дӣпам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ саран̣ам̣ гатим̣ пара̄йанам̣ аккха̄хи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – тван̃ча ме дӣпамаккха̄хи.

йатха̄йидам̣ на̄парам̣ сийа̄ти йатхайидам̣ дуккхам̣ идхева нируджджхеййа вӯпасамеййа аттхам̣ гаччхеййа пат̣иппассамбхеййа пунапат̣исандхикам̣ дуккхам̣ на ниббаттеййа, ка̄мадха̄туйа̄ ва̄ рӯпадха̄туйа̄ ва̄ арӯпадха̄туйа̄ ва̄ ка̄мабхаве ва̄ рӯпабхаве ва̄ арӯпабхаве ва̄ сан̃н̃а̄бхаве ва̄ асан̃н̃а̄бхаве ва̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄бхаве ва̄ екавока̄рабхаве ва̄ чатувока̄рабхаве ва̄ пан̃чавока̄рабхаве ва̄ пунагатийа̄ ва̄ упапаттийа̄ ва̄ пат̣исандхийа̄ ва̄ бхаве ва̄ сам̣са̄ре ва̄ ват̣т̣е ва̄ на джанеййа на сан̃джанеййа на ниббаттеййа на̄бхиниббаттеййа. идхева нируджджхеййа вӯпасамеййа аттхам̣ гаччхеййа пат̣иппассамбхеййа̄ти – йатха̄йидам̣ на̄парам̣ сийа̄. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатам̣, [ичча̄йасма̄ каппо]

огхе джа̄те махаббхайе;

джара̄маччупарета̄нам̣, дӣпам̣ пабрӯхи ма̄риса;

тван̃ча ме дӣпамаккха̄хи, йатха̄йидам̣ на̄парам̣ сийа̄’’ти.

62.

маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатам̣, [каппа̄ти бхагава̄]

огхе джа̄те махаббхайе;

джара̄маччупарета̄нам̣, дӣпам̣ пабрӯми каппа те.

маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатанти саро вуччати сам̣са̄ро а̄гаманам̣ гаманам̣ гамана̄гаманам̣ ка̄лам̣ гати бхава̄бхаво, чути ча упапатти ча ниббатти ча бхедо ча джа̄ти ча джара̄ ча маран̣ан̃ча. сам̣са̄расса пурима̄пи кот̣и на пан̃н̃а̄йати, паччхима̄пи кот̣и на пан̃н̃а̄йати. маджджхева сам̣са̄ре сатта̄ т̣хита̄ патит̣т̣хита̄ аллӣна̄ упагата̄ аджджхосита̄ адхимутта̄.

катхам̣ сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати…пе… евам̣ сам̣са̄расса пурима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. катхам̣ сам̣са̄расса паччхима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати…пе… евам̣ сам̣са̄расса паччхима̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати. евам̣ сам̣са̄расса пурима̄пи кот̣и на пан̃н̃а̄йати, паччхима̄пи кот̣и на пан̃н̃а̄йати. маджджхева сам̣са̄ре сатта̄ т̣хита̄ патит̣т̣хита̄ аллӣна̄ упагата̄ аджджхосита̄ адхимутта̄ти – маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатам̣. каппа̄ти бхагава̄ти. каппа̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – каппа̄ти бхагава̄.

огхе джа̄те махаббхайети ка̄могхе бхавогхе дит̣т̣хогхе авиджджогхе джа̄те сан̃джа̄те ниббатте абхиниббатте па̄тубхӯте. махаббхайети джа̄тибхайе джара̄бхайе бйа̄дхибхайе маран̣абхайети – огхе джа̄те махаббхайе.

джара̄маччупарета̄нанти джара̄йа пхут̣т̣ха̄нам̣ парета̄нам̣ самохита̄нам̣ саманна̄гата̄нам̣, маччуна̄ пхут̣т̣ха̄нам̣ парета̄нам̣ самохита̄нам̣ саманна̄гата̄нам̣ джа̄тийа̄ анугата̄нам̣ джара̄йа анусат̣а̄нам̣ бйа̄дхина̄ абхибхӯта̄нам̣ маран̣ена аббха̄хата̄нам̣ ата̄н̣а̄нам̣ ален̣а̄нам̣ асаран̣а̄нам̣ асаран̣ӣбхӯта̄нанти – джара̄маччупарета̄нам̣.

дӣпам̣ пабрӯми каппа тети дӣпам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ саран̣ам̣ гатим̣ пара̄йанам̣ брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – дӣпам̣ пабрӯми каппа те. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘маджджхе сарасмим̣ тит̣т̣хатам̣, [каппа̄ти бхагава̄]

огхе джа̄те махаббхайе;

джара̄маччупарета̄нам̣, дӣпам̣ пабрӯми каппа те’’ти.

63.

акин̃чанам̣ ана̄да̄нам̣, етам̣ дӣпам̣ ана̄парам̣;

нибба̄нам̣ ити нам̣ брӯми, джара̄маччупариккхайам̣.

акин̃чанам̣ ана̄да̄нанти. кин̃чананти – ра̄гакин̃чанам̣ досакин̃чанам̣ мохакин̃чанам̣ ма̄накин̃чанам̣ дит̣т̣хикин̃чанам̣ килесакин̃чанам̣ дуччаритакин̃чанам̣; кин̃чанаппаха̄нам̣ кин̃чанавӯпасамам̣ [кин̃чанавӯпасамо (сйа̄.) евамӣдисесу т̣ха̄несу] кин̃чанапат̣иниссаггам̣ [кин̃чанапат̣иниссагго (сйа̄.)] кин̃чанапат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – акин̃чанам̣. ана̄да̄нанти а̄да̄нам̣ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. а̄да̄наппаха̄нам̣ а̄да̄навӯпасамам̣ а̄да̄напат̣иниссаггам̣ а̄да̄напат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – акин̃чанам̣ ана̄да̄нам̣.

етам̣ дӣпам̣ ана̄паранти етам̣ дӣпам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ саран̣ам̣ гати пара̄йанам̣. ана̄паранти тамха̄ паро ан̃н̃о дӣпо наттхи. атха кхо со евам̣ дӣпо агго ча сет̣т̣хо ча висет̣т̣хо ча па̄моккхо ча уттамо ча паваро ча̄ти – етам̣ дӣпам̣ ана̄парам̣.

нибба̄нам̣ ити нам̣ брӯмӣти ва̄нам̣ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. ва̄наппаха̄нам̣ ва̄навӯпасамам̣ ва̄напат̣иниссаггам̣ ва̄напат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нам̣. итӣти падасандхи падасам̣сагго падапа̄рипӯрӣ аккхарасамава̄йо бйан̃джанасилит̣т̣хата̄ пада̄нупуббата̄петам̣ – итӣти. брӯмӣти брӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – нибба̄нам̣ ити нам̣ брӯми.

джара̄маччупариккхайанти джара̄маран̣асса паха̄нам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – джара̄маччупариккхайам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘акин̃чанам̣ ана̄да̄нам̣, етам̣ дӣпам̣ ана̄парам̣;

нибба̄нам̣ ити нам̣ брӯми, джара̄маччупариккхайа’’нти.

64.

етадан̃н̃а̄йа йе сата̄, дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄;

на те ма̄раваса̄нуга̄, на те ма̄расса паддхагӯ [пат̣т̣хагӯ (сйа̄. ка.)] .

етадан̃н̃а̄йа йе сата̄ти. етанти аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. ан̃н̃а̄йа̄ти ан̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти ан̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. йети араханто кхӣн̣а̄сава̄. сата̄ти чатӯхи ка̄ран̣ехи сата̄ – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄вента̄ [бха̄витатта̄ (ка.)] сата̄…пе… те вуччанти сата̄ти – етадан̃н̃а̄йа йе сата̄.

дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄ти. дит̣т̣хадхамма̄ти дит̣т̣хадхамма̄ н̃а̄тадхамма̄ тулитадхамма̄ тӣритадхамма̄ вибхӯтадхамма̄ вибха̄витадхамма̄. абхиниббута̄ти ра̄гасса нибба̄питатта̄ ниббута̄, досасса…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ сантатта̄ самитатта̄ вӯпасамитатта̄ ниджджха̄татта̄ ниббутатта̄ пат̣иппассаддхатта̄ санта̄ упасанта̄ вӯпасанта̄ ниббута̄ пат̣иппассаддха̄ти – дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄.

на те ма̄раваса̄нуга̄ти. ма̄роти йо со ма̄ро кан̣хо адхипати антагӯ намучи паматтабандху. на те ма̄раваса̄нуга̄ти на те ма̄расса васе ваттанти, на̄пи ма̄ро тесу васам̣ ваттети. те ма̄ран̃ча ма̄рапаккхан̃ча ма̄рапа̄сан̃ча ма̄рабал̣исан̃ча [ма̄рабалисан̃ча (ка.)] ма̄ра̄мисан̃ча ма̄рависайан̃ча ма̄ранива̄сан̃ча ма̄рагочаран̃ча ма̄рабандханан̃ча абхибхуййа абхибхавитва̄ аджджхоттхаритва̄ парийа̄дийитва̄ маддитва̄ чаранти вихаранти ирийанти ваттенти па̄ленти йапенти йа̄пентӣти – на те ма̄раваса̄нуга̄.

на те ма̄расса паддхагӯти на те ма̄расса паддха̄ паддхачара̄ [пат̣т̣ха̄ пат̣т̣хачара̄ (сйа̄. ка.)] парича̄рика̄ сийа̄; буддхасса те бхагавато паддха̄ паддхачара̄ парича̄рика̄ сийа̄ти – на те ма̄расса паддхагӯ. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘етадан̃н̃а̄йа йе сата̄, дит̣т̣хадхамма̄бхиниббута̄;

на те ма̄раваса̄нуга̄, на те ма̄расса паддхагӯ’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

каппама̄н̣авапуччха̄ниддесо дасамо.

11. джатукан̣н̣има̄н̣авапуччха̄ниддесо

65.

сутва̄нахам̣ вӣра ака̄мака̄мим̣, [ичча̄йасма̄ джатукан̣н̣и]

огха̄тигам̣ пут̣т̣хумака̄мама̄гамам̣;

сантипадам̣ брӯхи сахаджанетта, йатха̄таччхам̣ бхагава̄ брӯхи метам̣.

сутва̄нахам̣ вӣра ака̄мака̄минти сутва̄ сун̣итва̄ уггахетва̄ упадха̄ретва̄ упалаккхайитва̄. итипи со бхагава̄ арахам̣…пе… буддхо бхагава̄ти – сутва̄нахам̣. вӣра̄ти вӣро бхагава̄. вӣрийава̄ти вӣро, пахӯти вӣро, висавӣти вӣро, аламаттоти вӣро, сӯроти вӣро, викканто абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ пахӣнабхайабхераво вигаталомахам̣соти вӣро.

вирато идха саббапа̄пакехи, нирайадуккхам̣ атичча вӣрийава̄ [вирийава̄ (сйа̄.) су. ни. 536] со;

со вӣрийава̄ падха̄нава̄, вӣро та̄ди павуччате татхатта̄ти.

сутва̄нахам̣ вӣра. ака̄мака̄минти. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. буддхасса бхагавато ваттхука̄ма̄ парин̃н̃а̄та̄, килесака̄ма̄ пахӣна̄. ваттхука̄ма̄нам̣ парин̃н̃а̄татта̄ килесака̄ма̄нам̣ пахӣнатта̄ бхагава̄ на ка̄ме ка̄мети, на ка̄ме паттхети, на ка̄ме пихети, на ка̄ме абхиджаппати. йе ка̄ме ка̄менти, ка̄ме паттхенти, ка̄ме пихенти, ка̄ме абхиджаппанти, те ка̄мака̄мино ра̄гара̄гино сан̃н̃а̄сан̃н̃ино. бхагава̄ на ка̄ме ка̄мети, на ка̄ме паттхети, на ка̄ме пихети, на ка̄ме абхиджаппати. тасма̄ буддхо ака̄мо никка̄мо чаттака̄мо вантака̄мо муттака̄мо пахӣнака̄мо пат̣иниссат̣т̣хака̄мо вӣтара̄го вигатара̄го чаттара̄го вантара̄го муттара̄го пахӣнара̄го пат̣иниссат̣т̣хара̄го ниччха̄то ниббуто сӣтибхӯто сукхаппат̣исам̣ведӣ брахмабхӯтена аттана̄ вихаратӣти – сутва̄нахам̣ вӣра амака̄мака̄мим̣.

ичча̄йасма̄ джатукан̣н̣ӣти. ичча̄ти падасандхи…пе… пада̄нупуббата̄петам̣ – ичча̄ти. а̄йасма̄ти пийавачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ а̄йасма̄ти. джатукан̣н̣ӣти тасса бра̄хман̣асса готтам̣ сан̇кха̄ саман̃н̃а̄ пан̃н̃атти воха̄роти – ичча̄йасма̄ джатукан̣н̣и.

огха̄тигам̣ пут̣т̣хумака̄мама̄гаманти. огха̄тиганти огха̄тигам̣ огхам̣ атиккантам̣ саматиккантам̣ вӣтиваттанти – огха̄тигам̣. пут̣т̣хунти пут̣т̣хум̣ пуччхитум̣ йа̄читум̣ аджджхеситум̣ паса̄детум̣. ака̄мама̄гаманти ака̄мам̣ пут̣т̣хум̣ никка̄мам̣ чаттака̄мам̣ вантака̄мам̣ муттака̄мам̣ пахӣнака̄мам̣ пат̣иниссат̣т̣хака̄мам̣ вӣтара̄гам̣ вигатара̄гам̣ чаттара̄гам̣ вантара̄гам̣ муттара̄гам̣ пахӣнара̄гам̣ пат̣иниссат̣т̣хара̄гам̣ а̄гамха̄ а̄гатамха̄ упа̄гатамха̄ сампаттамха̄ тайа̄ саддхим̣ сама̄гатамха̄ти – огха̄тигам̣ пут̣т̣хумака̄мама̄гамам̣.

сантипадам̣ брӯхи сахаджанетта̄ти. сантӣти екена а̄ка̄рена сантипи сантипадампи [сантипаданти (ка.)] там̣йева аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘сантаметам̣ падам̣, пан̣ӣтаметам̣ падам̣, йадидам̣ саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄на’’нти. атха̄парена̄ка̄рена йе дхамма̄ санта̄дхигама̄йа сантипхусана̄йа сантисаччхикирийа̄йа сам̣ваттанти, сеййатхидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ чатта̄ро саммаппадха̄на̄ чатта̄ро иддхипа̄да̄ пан̃чиндрийа̄ни пан̃ча бала̄ни сатта боджджхан̇га̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго – име вуччанти сантипада̄. сантипадам̣ та̄н̣ападам̣ лен̣ападам̣ саран̣ападам̣ абхайападам̣ аччутападам̣ аматападам̣ нибба̄нападам̣ брӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехи. сахаджанетта̄ти неттам̣ вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. буддхасса бхагавато неттан̃ча джинабха̄во ча бодхийа̄ мӯле апуббам̣ ачаримам̣ екасмим̣ кхан̣е уппанно, тасма̄ буддхо сахаджанеттоти – сантипадам̣ брӯхи сахаджанетта.

йатха̄таччхам̣ бхагава̄ брӯхи метанти йатха̄таччхам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣…пе… ниродхо нибба̄нам̣. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти. брӯхи метанти брӯхи а̄чиккха̄хи…пе… пака̄сехӣти – йатха̄таччхам̣ бхагава̄ брӯхи метам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘сутва̄нахам̣ вӣра ака̄мака̄мим̣, [ичча̄йасма̄ джатукан̣н̣и]

огха̄тигам̣ пут̣т̣хумака̄мама̄гамам̣;

сантипадам̣ брӯхи сахаджанетта, йатха̄таччхам̣ бхагава̄ брӯхи мета’’нти.

66.

бхагава̄ хи ка̄ме абхибхуййа ирийати, а̄диччова патхавим̣ теджӣ теджаса̄;

париттапан̃н̃асса ме бхӯрипан̃н̃о, а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣;

джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нам̣.

бхагава̄ хи ка̄ме абхибхуййа ирийатӣти. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. бхагава̄ ваттхука̄ме париджа̄нитва̄ килесака̄ме паха̄йа абхибхуййа абхибхавитва̄ аджджхоттхаритва̄ парийа̄дийитва̄ чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – бхагава̄ хи ка̄ме абхибхуййа ирийати.

а̄диччова патхавим̣ теджӣ теджаса̄ти а̄диччо вуччати сӯрийо [сурийо (сйа̄.)]. патхавӣ вуччати джагатӣ [джара̄ (сйа̄.)]. йатха̄ сӯрийо теджӣ теджена саманна̄гато патхавим̣ абхибхуййа абхибхавитва̄ аджджхоттхаритва̄ парийа̄дийитва̄ санта̄пайитва̄ саббам̣ а̄ка̄сагатам̣ тамагатам̣ абхивихачча андхака̄рам̣ видхамитва̄ а̄локам̣ дассайитва̄ а̄ка̄се анталиккхе гаганапатхе [гаманапатхе (сйа̄.) ат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄] гаччхати, евамева бхагава̄ н̃а̄н̣атеджӣ н̃а̄н̣атеджена саманна̄гато саббам̣ абхисан̇кха̄расамудайам̣…пе… килесатамам̣ авиджджандхака̄рам̣ видхамитва̄ н̃а̄н̣а̄локам̣ дассетва̄ ваттхука̄ме париджа̄нитва̄ килесака̄ме паха̄йа абхибхуййа абхибхавитва̄ аджджхоттхаритва̄ парийа̄дийитва̄ маддитва̄ чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – а̄диччова патхавим̣ теджӣ теджаса̄.

париттапан̃н̃асса ме бхӯрипан̃н̃оти ахамасми париттапан̃н̃о омакапан̃н̃о ла̄макапан̃н̃о чхатуккапан̃н̃о. твампи маха̄пан̃н̃о путхупан̃н̃о ха̄сапан̃н̃о джаванапан̃н̃о тиккхапан̃н̃о ниббедхикапан̃н̃о. бхӯри вуччати патхавӣ. бхагава̄ та̄йа патхависама̄йа пан̃н̃а̄йа випула̄йа виттхата̄йа саманна̄гатоти – париттапан̃н̃асса ме бхӯрипан̃н̃о.

а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃анти. дхамманти а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не…пе… нибба̄нан̃ча нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипадам̣ а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехи. йамахам̣ виджан̃н̃анти йамахам̣ джа̄неййам̣ а̄джа̄неййам̣ виджа̄неййам̣ пат̣иджа̄неййам̣ пат̣ивиджджхеййам̣ адхигаччхеййам̣ пхассеййам̣ саччхикареййанти – а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣.

джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нанти идхева джа̄тиджара̄йа маран̣асса паха̄нам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘бхагава̄ хи ка̄ме абхибхуййа ирийати, а̄диччова патхавим̣ теджӣ теджаса̄;

париттапан̃н̃асса ме бхӯрипан̃н̃о, а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣;

джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄на’’нти.

67.

ка̄месу винайа гедхам̣, [джатукан̣н̣ӣти бхагава̄]

неккхаммам̣ дат̣т̣ху кхемато;

уггахитам̣ нираттам̣ ва̄, ма̄ те виджджиттха кин̃чанам̣.

ка̄месу винайа гедханти. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. гедханти гедхо вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. ка̄месу винайа гедханти ка̄месу гедхам̣ винайа пат̣ивинайа паджаха винодехи бйантӣкарохи анабха̄вам̣ гамехӣти – ка̄месу винайа гедхам̣. джатукан̣н̣ӣти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ готтена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – джатукан̣н̣ӣти бхагава̄.

неккхаммам̣ дат̣т̣ху кхематоти. неккхамманти самма̄пат̣ипадам̣ ануломапат̣ипадам̣ апаччанӣкапат̣ипадам̣ анваттхапат̣ипадам̣ дхамма̄нудхаммапат̣ипадам̣ сӣлесу парипӯрака̄ритам̣ индрийесу гуттадва̄ратам̣ бходжане маттан̃н̃утам̣ джа̄гарийа̄нуйогам̣ сатисампаджан̃н̃ам̣ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не чатта̄ро саммаппадха̄не чатта̄ро иддхипа̄де пан̃чиндрийа̄ни пан̃ча бала̄ни сатта боджджхан̇ге арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ нибба̄нан̃ча нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипадам̣ кхемато та̄н̣ато лен̣ато саран̣ато саран̣ӣбхӯтато абхайато аччутато аматато нибба̄нато дат̣т̣хум̣ пасситва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – неккхаммам̣ дат̣т̣ху кхемато.

уггахитам̣ нираттам̣ ва̄ти. уггахитанти тан̣ха̄васена дит̣т̣хивасена гахитам̣ пара̄мат̣т̣хам̣ абхинивит̣т̣хам̣ аджджхоситам̣ адхимуттам̣. нираттам̣ ва̄ти нираттам̣ ва̄ мун̃читаббам̣ виджахитаббам̣ винодитаббам̣ бйантӣка̄таббам̣ анабха̄вам̣ гаметаббанти – уггахитам̣ нираттам̣ ва̄.

ма̄ те виджджиттха кин̃чананти ра̄гакин̃чанам̣ досакин̃чанам̣ мохакин̃чанам̣ ма̄накин̃чанам̣ дит̣т̣хикин̃чанам̣ килесакин̃чанам̣ дуччаритакин̃чанам̣. идам̣ кин̃чанам̣ [име кин̃чана̄ (ка.)] туйхам̣ ма̄ виджджиттха ма̄ павиджджиттха ма̄ сам̣виджджиттха паджаха винодехи бйантӣкарохи анабха̄вам̣ гамехӣти – ма̄ те виджджиттха кин̃чанам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘ка̄месу винайа гедхам̣, [джатукан̣н̣ӣти бхагава̄]

неккхаммам̣ дат̣т̣ху кхемато;

уггахитам̣ нираттам̣ ва̄, ма̄ те виджджиттха кин̃чана’’нти.

68.

йам̣ пуббе там̣ висосехи, паччха̄ те ма̄ху кин̃чанам̣;

маджджхе че но гахессаси, упасанто чариссаси.

йам̣ пуббе там̣ висосехӣти атӣте сан̇кха̄ре а̄раббха йе килеса̄ уппаджджеййум̣ те килесе сосехи висосехи суккха̄пехи висуккха̄пехи абӣджам̣ карохи паджаха винодехи бйантӣкарохи анабха̄вам̣ гамехӣти – евампи йам̣ пуббе там̣ висосехи. атха ва̄, йе атӣта̄ камма̄бхисан̇кха̄ра̄ авипаккавипа̄ка̄ те камма̄бхисан̇кха̄ре сосехи висосехи суккха̄пехи висуккха̄пехи абӣджам̣ [авӣджам̣ (сйа̄.)] карохи паджаха винодехи бйантӣкарохи анабха̄вам̣ гамехӣти – евампи йам̣ пуббе там̣ висосехи.

паччха̄ те ма̄ху кин̃чананти паччха̄ вуччати ана̄гате сан̇кха̄ре а̄раббха ра̄гакин̃чанам̣ досакин̃чанам̣ мохакин̃чанам̣ ма̄накин̃чанам̣ дит̣т̣хикин̃чанам̣ килесакин̃чанам̣ дуччаритакин̃чанам̣. идам̣ кин̃чанам̣ туйхам̣ ма̄ аху ма̄ ахоси ма̄ джанеси [ма̄ джанехи (сйа̄.) татха̄васесесу двӣсу падесупи] ма̄ сан̃джанеси ма̄бхиниббаттеси паджаха винодехи бйантӣкарохи анабха̄вам̣ гамехӣти – паччха̄ те ма̄ху кин̃чанам̣.

маджджхе че но гахессасӣти маджджхе вуччати паччуппаннам̣ рӯпам̣ ведана̄ сан̃н̃а̄ сан̇кха̄ра̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣. паччуппанне сан̇кха̄ре тан̣ха̄васена дит̣т̣хивасена на гахессаси на тан̣хиссаси на пара̄масиссаси на нандиссаси на̄бхинандиссаси на аджджхосиссаси. абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахиссаси винодессаси бйантӣкариссаси анабха̄вам̣ гамессасӣти – маджджхе че но гахессаси.

упасанто чариссасӣти ра̄гасса упасамитатта̄ упасанто чариссаси, досасса…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ сантатта̄ самитатта̄ упасамитатта̄ вӯпасамитатта̄ ниджджха̄татта̄ ниббутатта̄ вигататта̄ пат̣иппассаддхатта̄ санто упасанто вӯпасанто ниббуто пат̣иппассаддхо чариссаси вихариссаси ирийиссаси ваттиссаси па̄лессаси йапессаси йа̄пессасӣти – упасанто чариссаси. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йам̣ пуббе там̣ висосехи, паччха̄ те ма̄ху кин̃чанам̣;

маджджхе че но гахессаси, упасанто чариссасӣ’’ти.

69.

саббасо на̄марӯпасмим̣, вӣтагедхасса бра̄хман̣а;

а̄сава̄сса на виджджанти, йехи маччувасам̣ вадже.

саббасо на̄марӯпасмим̣ вӣтагедхасса бра̄хман̣а̄ти. саббасоти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ саббасоти. на̄манти чатта̄ро арӯпино кхандха̄. рӯпанти чатта̄ро ча маха̄бхӯта̄ чатуннан̃ча маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йа рӯпам̣. гедхо вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. саббасо на̄марӯпасмим̣ вӣтагедхасса бра̄хман̣а̄ти саббасо на̄марӯпасмим̣ вӣтагедхасса вигатагедхасса чаттагедхасса вантагедхасса муттагедхасса пахӣнагедхасса пат̣иниссат̣т̣хагедхасса вӣтара̄гасса вигатара̄гасса чаттара̄гасса вантара̄гасса муттара̄гасса пахӣнара̄гасса пат̣иниссат̣т̣хара̄гасса̄ти – саббасо на̄марӯпасмим̣ вӣтагедхасса бра̄хман̣а.

а̄сава̄сса на виджджантӣти. а̄сава̄ти чатта̄ро а̄сава̄ – ка̄ма̄саво, бхава̄саво, дит̣т̣ха̄саво, авиджджа̄саво. асса̄ти арахато кхӣн̣а̄савасса. на виджджантӣти име а̄сава̄ тасса наттхи на санти на сам̣виджджанти нупалаббханти пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣иппассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ти – а̄сава̄сса на виджджанти.

йехи маччувасам̣ ваджети йехи а̄савехи маччуно ва̄ васам̣ гаччхеййа, маран̣асса ва̄ васам̣ гаччхеййа, ма̄рапаккхасса ва̄ васам̣ гаччхеййа; те а̄сава̄ тасса наттхи на санти на сам̣виджджанти нупалаббханти пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣иппассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ти – йехи маччувасам̣ вадже. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘саббасо на̄марӯпасмим̣, вӣтагедхасса бра̄хман̣а;

а̄сава̄сса на виджджанти, йехи маччувасам̣ вадже’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

джатукан̣н̣има̄н̣авапуччха̄ниддесо ека̄дасамо.

12. бхадра̄вудхама̄н̣авапуччха̄ниддесо

70.

окан̃джахам̣ тан̣хаччхидам̣ анеджам̣, [ичча̄йасма̄ бхадра̄вудхо]

нандин̃джахам̣ огхатин̣н̣ам̣ вимуттам̣;

каппан̃джахам̣ абхийа̄че сумедхам̣, сутва̄на на̄гасса апанамиссанти [апагамиссанти (ка.)] ито.

окан̃джахам̣ тан̣хаччхидам̣ анеджанти. окан̃джаханти рӯпадха̄туйа̄ йо чхандо йо ра̄го йа̄ нандӣ йа̄ тан̣ха̄ йе упа̄йупа̄да̄на̄ [упайупа̄да̄на̄ (ка.)] четасо адхит̣т̣ха̄на̄бхинивеса̄нусайа̄, те буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо окан̃джахо. ведана̄дха̄туйа̄…пе… сан̃н̃а̄дха̄туйа̄… сан̇кха̄радха̄туйа̄… вин̃н̃а̄н̣адха̄туйа̄ йо чхандо йо ра̄го йа̄ нандӣ йа̄ тан̣ха̄ йе упа̄йупа̄да̄на̄ четасо адхит̣т̣ха̄на̄бхинивеса̄нусайа̄, те буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо окан̃джахо.

тан̣хаччхиданти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. са̄ тан̣ха̄ буддхасса бхагавато чхинна̄ уччхинна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣иппассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄. тасма̄ буддхо тан̣хаччхидо. анеджоти еджа̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го …пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. са̄ еджа̄ тан̣ха̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо анеджо. еджа̄йа пахӣнатта̄ анеджо бхагава̄ ла̄бхепи на ин̃джати, ала̄бхепи на ин̃джати, йасепи на ин̃джати, айасепи на ин̃джати, пасам̣са̄йапи на ин̃джати, нинда̄йапи на ин̃джати, сукхепи на ин̃джати, дуккхепи на ин̃джати на чалати на ведхати на паведхати на сампаведхатӣти. тасма̄ буддхо анеджоти – окан̃джахам̣ тан̣хаччхидам̣ анеджам̣. ичча̄йасма̄ бхадра̄вудхоти. ичча̄ти падасандхи…пе… а̄йасма̄ти, пийавачанам̣…пе… бхадра̄вудхоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ бхадра̄вудхо.

нандин̃джахам̣ огхатин̣н̣ам̣ вимуттанти нандӣ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. са̄ нандӣ са̄ тан̣ха̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо нандин̃джахо. огхатин̣н̣анти бхагава̄ ка̄могхам̣ тин̣н̣о бхавогхам̣ тин̣н̣о дит̣т̣хогхам̣ тин̣н̣о авиджджогхам̣ тин̣н̣о саббасам̣са̄рапатхам̣ тин̣н̣о уттин̣н̣о ниттхин̣н̣о атикканто саматикканто вӣтиватто. со вуттхава̄со чин̣н̣ачаран̣о…пе… джа̄тимаран̣асам̣са̄ро наттхи тасса пунаббхавоти – нандин̃джахам̣ огхатин̣н̣ам̣. вимуттанти бхагавато ра̄га̄ читтам̣ муттам̣ вимуттам̣ сувимуттам̣, доса̄ читтам̣… моха̄ читтам̣…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄рехи читтам̣ муттам̣ вимуттам̣ сувимуттанти – нандин̃джахам̣ огхатин̣н̣ам̣ вимуттам̣.

каппан̃джахам̣ абхийа̄че сумедханти. каппа̄ти две каппа̄ – тан̣ха̄каппо ча дит̣т̣хикаппо ча…пе… айам̣ тан̣ха̄каппо…пе… айам̣ дит̣т̣хикаппо. буддхасса бхагавато тан̣ха̄каппо пахӣно дит̣т̣хикаппо пат̣иниссат̣т̣хо. тан̣ха̄каппасса пахӣнатта̄ дит̣т̣хикаппасса пат̣иниссат̣т̣хатта̄ тасма̄ буддхо каппан̃джахо. абхийа̄чети йа̄ча̄ми абхийа̄ча̄ми аджджхеса̄ми са̄дийа̄ми паттхайа̄ми пихайа̄ми джаппа̄ми абхиджаппа̄ми. сумедха̄ вуччати пан̃н̃а̄. йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. бхагава̄ има̄йа медха̄йа пан̃н̃а̄йа упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато. тасма̄ буддхо сумедхоти – каппан̃джахам̣ абхийа̄че сумедхам̣.

сутва̄на на̄гасса апанамиссанти итоти. на̄гасса̄ти на̄го. бхагава̄ а̄гум̣ на каротӣти на̄го, на гаччхатӣти на̄го, на а̄гаччхатӣти на̄го…пе… евам̣ бхагава̄ на гаччхатӣти на̄го. сутва̄на на̄гасса апанамиссанти итоти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ сутва̄ сун̣итва̄ уггахетва̄ упадха̄райитва̄ упалаккхайитва̄ ито апанамиссанти ваджиссанти паккамиссанти диса̄видисам̣ гамиссантӣти – сутва̄на на̄гасса апанамиссанти ито. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘окан̃джахам̣ тан̣хаччхидам̣ анеджам̣, [ичча̄йасма̄ бхадра̄вудхо]

нандин̃джахам̣ огхатин̣н̣ам̣ вимуттам̣;

каппан̃джахам̣ абхийа̄че сумедхам̣, сутва̄на на̄гасса апанамиссанти ито’’ти.

71.

на̄на̄джана̄ джанападехи сан̇гата̄, тава вӣра ва̄кйам̣ абхикан̇кхама̄на̄;

тесам̣ тувам̣ са̄дху вийа̄карохи, татха̄ хи те видито еса дхаммо.

на̄на̄джана̄ джанападехи сан̇гата̄ти. на̄на̄джана̄ти кхаттийа̄ ча бра̄хман̣а̄ ча весса̄ ча судда̄ ча гахат̣т̣ха̄ ча паббаджита̄ ча дева̄ ча манусса̄ ча. джанападехи сан̇гата̄ти ан̇га̄ ча магадха̄ ча калин̇га̄ ча ка̄сийа̄ ча косала̄ ча ваджджийа̄ ча малла̄ ча четийамха̄ ча [четийамха̄ ча са̄гарамха̄ ча (сйа̄.)] вам̣са̄ ча курумха̄ ча пан̃ча̄ла̄ ча маччха̄ ча сурасена̄ ча ассака̄ ча авантийа̄ ча йона̄ [йонака̄ (ка.) маха̄ни. 55] ча камбоджа̄ ча. сан̇гата̄ти сан̇гата̄ сама̄гата̄ самохита̄ саннипатита̄ти – на̄на̄джана̄ джанападехи сан̇гата̄.

тава вӣра ва̄кйам̣ абхикан̇кхама̄на̄ти. вӣра̄ти вӣро. бхагава̄ вӣрийава̄ти вӣро, пахӯти вӣро, висавӣти вӣро, аламаттоти вӣро, вигаталомахам̣сотипи вӣро.

вирато идха саббапа̄пакехи, нирайадуккхам̣ атичча вӣрийава̄ со;

со вӣрийава̄ падха̄нава̄, вӣро та̄ди павуччате татхатта̄ти.

тава вӣра ва̄кйам̣ абхикан̇кхама̄на̄ти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣. абхикан̇кхама̄на̄ти абхикан̇кхама̄на̄ иччхама̄на̄ са̄дийама̄на̄ паттхайама̄на̄ пихайама̄на̄ абхиджаппама̄на̄ти – тава вӣра ва̄кйам̣ абхикан̇кхама̄на̄.

тесам̣ тувам̣ са̄дху вийа̄карохӣти. тесанти тесам̣ кхаттийа̄нам̣ бра̄хман̣а̄нам̣ весса̄нам̣ судда̄нам̣ гахат̣т̣ха̄нам̣ паббаджита̄нам̣ дева̄нам̣ манусса̄нам̣. туванти бхагавантам̣ бхан̣ати. са̄дху вийа̄карохӣти са̄дху а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – тесам̣ тувам̣ са̄дху вийа̄карохи.

татха̄ хи те видито еса дхаммоти татха̄ хи те видито тулито тӣрито вибхӯто вибха̄вито еса дхаммоти – татха̄ хи те видито еса дхаммо. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘на̄на̄джана̄ джанападехи сан̇гата̄, тава вӣра ва̄кйам̣ абхикан̇кхама̄на̄;

тесам̣ тувам̣ са̄дху вийа̄карохи, татха̄ хи те видито еса дхаммо’’ти.

72.

а̄да̄натан̣хам̣ винайетха саббам̣, [бхадра̄вудха̄ти бхагава̄]

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе;

йам̣ йан̃хи локасмимупа̄дийанти, тенева ма̄ро анвети джантум̣.

а̄да̄натан̣хам̣ винайетха саббанти а̄да̄натан̣хам̣ вуччати рӯпатан̣ха̄…пе… а̄да̄натан̣ха̄ти ким̣ка̄ран̣а̄ вуччати а̄да̄натан̣ха̄? та̄йа тан̣ха̄йа рӯпам̣ а̄дийанти упа̄дийанти ган̣ханти пара̄масанти абхинивисанти. веданам̣…пе… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣… гатим̣… упапаттим̣… пат̣исандхим̣… бхавам̣… сам̣са̄рам̣… ват̣т̣ам̣ а̄дийанти упа̄дийанти ган̣ханти пара̄масанти абхинивисанти. там̣ка̄ран̣а̄ вуччати а̄да̄натан̣ха̄. а̄да̄натан̣хам̣ винайетха саббанти саббам̣ а̄да̄натан̣хам̣ винайеййа пат̣ивинайеййа паджахеййа винодеййа бйантӣкареййа анабха̄вам̣ гамеййа̄ти – а̄да̄натан̣хам̣ винайетха саббам̣. бхадра̄вудха̄ти бхагава̄ти. бхадра̄вудха̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – бхадра̄вудха̄ти бхагава̄.

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхети. уддханти ана̄гатам̣; адхоти атӣтам̣; тирийан̃ча̄пи маджджхети паччуппаннам̣. уддханти девалоко; адхоти нирайалоко; тирийан̃ча̄пи маджджхети мануссалоко. атха ва̄, уддханти кусала̄ дхамма̄; адхоти акусала̄ дхамма̄; тирийан̃ча̄пи маджджхети абйа̄ката̄ дхамма̄. уддханти арӯпадха̄ту; адхоти ка̄мадха̄ту; тирийан̃ча̄пи маджджхети рӯпадха̄ту. уддханти сукха̄ ведана̄; адхоти дуккха̄ ведана̄; тирийан̃ча̄пи маджджхети адуккхамасукха̄ ведана̄. уддханти уддхам̣ па̄датала̄; адхоти адхо кесаматтхака̄; тирийан̃ча̄пи маджджхети вемаджджхети – уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе.

йам̣ йан̃хи локасмимупа̄дийантӣти йам̣ йам̣ рӯпагатам̣ ведана̄гатам̣ сан̃н̃а̄гатам̣ сан̇кха̄рагатам̣ вин̃н̃а̄н̣агатам̣ а̄дийанти упа̄дийанти ган̣ханти пара̄масанти абхинивисанти. локасминти апа̄йалоке…пе… а̄йатаналокети – йам̣ йан̃хи локасмимупа̄дийанти.

тенева ма̄ро анвети джантунти тенева камма̄бхисан̇кха̄равасена пат̣исандхико кхандхама̄ро дха̄тума̄ро а̄йатанама̄ро гатима̄ро упапаттима̄ро пат̣исандхима̄ро бхавама̄ро сам̣са̄рама̄ро ват̣т̣ама̄ро анвети анугаччхати анва̄йико хоти. джантунти саттам̣ джанам̣ нарам̣ ма̄н̣авам̣ [ма̄навам̣ (сйа̄.)] посам̣ пуггалам̣ джӣвам̣ джа̄гум̣ джантум̣ индагум̣ мануджанти – тенева ма̄ро анвети джантум̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘а̄да̄натан̣хам̣ винайетха саббам̣, [бхадра̄вудха̄ти бхагава̄]

уддхам̣ адхо тирийан̃ча̄пи маджджхе;

йам̣ йан̃хи локасмимупа̄дийанти, тенева ма̄ро анвети джанту’’нти.

73.

тасма̄ паджа̄нам̣ на упа̄дийетха, бхиккху сато кин̃чанам̣ саббалоке;

а̄да̄насатте ити пеккхама̄но, паджам̣ имам̣ маччудхеййе висаттам̣.

тасма̄ паджа̄нам̣ на упа̄дийетха̄ти. тасма̄ти тасма̄ там̣ка̄ран̣а̄ там̣хету таппаччайа̄ там̣нида̄на̄, етам̣ а̄дӣнавам̣ сампассама̄но а̄да̄натан̣ха̄йа̄ти – тасма̄. паджа̄нанти джа̄нанто паджа̄нанто а̄джа̄нанто виджа̄нанто пат̣ивиджа̄нанто пат̣ивиджджханто ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти джа̄нанто паджа̄нанто а̄джа̄нанто виджа̄нанто пат̣ивиджа̄нанто пат̣ивиджджханто. на упа̄дийетха̄ти рӯпам̣ на̄дийеййа на упа̄дийеййа на ган̣хеййа на пара̄масеййа на̄бхинивисеййа; веданам̣…пе… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣… гатим̣ … упапаттим̣… пат̣исандхим̣… бхавам̣… сам̣са̄рам̣… ват̣т̣ам̣ на̄дийеййа на упа̄дийеййа на ган̣хеййа на пара̄масеййа на̄бхинивисеййа̄ти – тасма̄ паджа̄нам̣ на упа̄дийетха.

бхиккху сато кин̃чанам̣ саббалокети. бхиккхӯти путхуджджанакалйа̄н̣ако ва̄ бхиккху, секкхо ва̄ бхиккху. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато…пе… со вуччати сатоти – бхиккху сато. кин̃чананти кин̃чи рӯпагатам̣ ведана̄гатам̣ сан̃н̃а̄гатам̣ сан̇кха̄рагатам̣ вин̃н̃а̄н̣агатам̣. саббалокети саббаапа̄йалоке саббамануссалоке саббадевалоке саббакхандхалоке саббадха̄тулоке саббаа̄йатаналокети – бхиккху сато кин̃чанам̣ саббалоке.

а̄да̄насатте ити пеккхама̄ноти а̄да̄насатта̄ вуччанти йе рӯпам̣ а̄дийанти упа̄дийанти ган̣ханти пара̄масанти абхинивисанти; веданам̣…пе… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣… гатим̣… упапаттим̣… пат̣исандхим̣… бхавам̣… сам̣са̄рам̣… ват̣т̣ам̣ а̄дийанти упа̄дийанти ган̣ханти пара̄масанти абхинивисанти. итӣти падасандхи…пе… пада̄нупуббата̄петам̣ итӣти. пеккхама̄ноти пеккхама̄но даккхама̄но диссама̄но пассама̄но олокайама̄но ниджджха̄йама̄но упапариккхама̄ноти – а̄да̄насатте ити пеккхама̄но.

паджам̣ имам̣ маччудхеййе висаттанти. паджа̄ти сатта̄дхивачанам̣ маччудхеййа̄ вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча. паджа̄ маччудхеййе ма̄радхеййе маран̣адхеййе сатта̄ висатта̄ а̄сатта̄ лагга̄ лаггита̄ палибуддха̄. йатха̄ бхиттикхиле ва̄ на̄гаданте ва̄ бхан̣д̣ам̣ саттам̣ висаттам̣ а̄саттам̣ лаггам̣ лаггитам̣ палибуддхам̣, евамева паджа̄ маччудхеййе ма̄радхеййе маран̣адхеййе сатта̄ висатта̄ а̄сатта̄ лагга̄ лаггита̄ палибуддха̄ти – паджам̣ имам̣ маччудхеййе висаттам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘тасма̄ паджа̄нам̣ на упа̄дийетха, бхиккху сато кин̃чанам̣ саббалоке;

а̄да̄насатте ити пеккхама̄но, паджам̣ имам̣ маччудхеййе висатта’’нти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

бхадра̄вудхама̄н̣авапуччха̄ниддесо два̄дасамо.

13. удайама̄н̣авапуччха̄ниддесо

74.

джха̄йим̣ вираджама̄сӣнам̣, [ичча̄йасма̄ удайо]

катакиччам̣ ана̄савам̣;

па̄рагум̣ саббадхамма̄нам̣, аттхи пан̃хена а̄гамам̣;

ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯхи [сам̣брӯхи (сйа̄.)], авиджджа̄йа пабхеданам̣.

джха̄йим̣ вираджама̄сӣнанти. джха̄йинти джха̄йӣ бхагава̄. пат̣хаменапи джха̄нена джха̄йӣ, дутийенапи джха̄нена джха̄йӣ, татийенапи джха̄нена джха̄йӣ, чатуттхенапи джха̄нена джха̄йӣ, савитаккасавича̄ренапи джха̄нена джха̄йӣ, авитаккавича̄раматтенапи джха̄нена джха̄йӣ, авитаккаавича̄ренапи джха̄нена джха̄йӣ, саппӣтикенапи джха̄нена джха̄йӣ, ниппӣтикенапи джха̄нена джха̄йӣ, са̄тасахагатенапи джха̄нена джха̄йӣ, упеккха̄сахагатенапи джха̄нена джха̄йӣ, сун̃н̃атенапи джха̄нена джха̄йӣ, анимиттенапи джха̄нена джха̄йӣ, аппан̣ихитенапи джха̄нена джха̄йӣ, локийенапи джха̄нена джха̄йӣ, локуттаренапи джха̄нена джха̄йӣ джха̄нарато екаттамануйутто садаттхагарукоти – джха̄йим̣. вираджанти ра̄го раджо, досо раджо, мохо раджо, кодхо раджо, упана̄хо раджо…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ раджа̄. те раджа̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо араджо вираджо нираджо раджа̄пагато раджавиппахӣно раджавиппайутто саббараджавӣтиватто.

ра̄го раджо на ча пана рен̣у вуччати,

ра̄гассетам̣ адхивачанам̣ раджоти;

етам̣ раджам̣ виппаджахитва̄ [пат̣ивинодитва̄ (ка.) маха̄ни. 209] чаккхума̄, тасма̄ джино вигатараджоти вуччати.

досо раджо на ча пана рен̣у вуччати, досассетам̣ адхивачанам̣ раджоти;

етам̣ раджам̣ виппаджахитва̄ чаккхума̄, тасма̄ джино вигатараджоти вуччати.

мохо раджо на ча пана рен̣у вуччати, мохассетам̣ адхивачанам̣ раджоти;

етам̣ раджам̣ виппаджахитва̄ чаккхума̄, тасма̄ джино вигатараджоти вуччатӣти. –

вираджам̣ …пе….

а̄сӣнанти нисинно бхагава̄ па̄са̄н̣аке четийети – а̄сӣно.

нагасса [нагарасса (ка.)] пассе а̄сӣнам̣, муним̣ дуккхасса па̄рагум̣;

са̄вака̄ пайирупа̄санти, тевиджджа̄ маччуха̄йиноти.

евампи бхагава̄ а̄сӣно. атха ва̄, бхагава̄ саббоссуккапат̣иппассаддхатта̄ а̄сӣно вуттхава̄со чин̣н̣ачаран̣о…пе… джа̄тимаран̣асам̣са̄ро наттхи тасса пунаббхавоти. евампи бхагава̄ а̄сӣноти – джха̄йим̣ вираджама̄сӣнам̣.

ичча̄йасма̄ удайоти. ичча̄ти падасандхи…пе… а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе… удайоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ удайо.

катакиччам̣ ана̄саванти буддхасса бхагавато кичча̄киччам̣ каран̣ӣйа̄каран̣ӣйам̣ пахӣнам̣ уччхиннамӯлам̣ та̄ла̄ваттхукатам̣ анабха̄вам̣катам̣ а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммам̣. тасма̄ буддхо катакиччо.

йасса ча висата̄ [йасса парипата̄ (сйа̄.) пасса маха̄ни. 202] наттхи, чхиннасотасса бхиккхуно;

кичча̄киччаппахӣнасса, парил̣а̄хо на виджджатӣти.

катакиччам̣ ана̄саванти. а̄сава̄ти чатта̄ро а̄сава̄ – ка̄ма̄саво, бхава̄саво, дит̣т̣ха̄саво, авиджджа̄саво. те а̄сава̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо ана̄савоти – катакиччам̣ ана̄савам̣.

па̄рагум̣ саббадхамма̄нанти бхагава̄ саббадхамма̄нам̣ абхин̃н̃а̄па̄рагӯ парин̃н̃а̄па̄рагӯ паха̄напа̄рагӯ бха̄вана̄па̄рагӯ саччхикирийа̄па̄рагӯ сама̄паттипа̄рагӯ. абхин̃н̃а̄па̄рагӯ саббадхамма̄нам̣, парин̃н̃а̄па̄рагӯ саббадуккха̄нам̣, паха̄напа̄рагӯ саббакилеса̄нам̣, бха̄вана̄па̄рагӯ чатуннам̣ магга̄нам̣, саччхикирийа̄па̄рагӯ ниродхасса, сама̄паттипа̄рагӯ саббасама̄паттӣнам̣. со васиппатто па̄рамиппатто арийасмим̣ сӣласмим̣; васиппатто па̄рамиппатто арийасмим̣ сама̄дхисмим̣; васиппатто па̄рамиппатто арийа̄йа пан̃н̃а̄йа; васиппатто па̄рамиппатто арийа̄йа вимуттийа̄. со па̄рагато па̄раппатто антагато антаппатто кот̣игато кот̣иппатто парийантагато парийантаппатто воса̄нагато воса̄наппатто та̄н̣агато та̄н̣аппатто лен̣агато лен̣аппатто саран̣агато саран̣аппатто абхайагато абхайаппатто аччутагато аччутаппатто аматагато аматаппатто нибба̄нагато нибба̄наппатто. со вуттава̄со чин̣н̣ачаран̣о…пе… джа̄тимаран̣асам̣са̄ро наттхи тасса пунаббхавоти – па̄рагум̣ саббадхамма̄нам̣.

аттхи пан̃хена а̄гаманти пан̃хена аттхико а̄гатомхи, пан̃хам̣ пуччхитука̄мо а̄гатомхи, пан̃хам̣ сотука̄мо а̄гатомхӣти, евампи аттхи пан̃хена а̄гамам̣. атха ва̄, пан̃хаттхика̄нам̣ пан̃хам̣ пуччхитука̄ма̄нам̣ пан̃хам̣ сотука̄ма̄нам̣ а̄гаманам̣ абхиккаманам̣ упасан̇каманам̣ пайирупа̄санам̣ аттхӣти, евампи аттхи пан̃хена а̄гамам̣. атха ва̄, пан̃ха̄гамо туйхам̣ аттхи, твампи паху твамаси аламатто майа̄ пуччхитам̣ катхетум̣ висаджджетум̣, вахассетам̣ бха̄ранти, евампи аттхи пан̃хена а̄гамам̣.

ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯхӣти ан̃н̃а̄вимоккхо вуччати арахаттавимоккхо. арахаттавимоккхам̣ пабрӯхи а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯхи.

авиджджа̄йа пабхедананти авиджджа̄йа бхеданам̣ пабхеданам̣ паха̄нам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхам̣ аматам̣ нибба̄нанти – авиджджа̄йа пабхеданам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘джха̄йим̣ вираджама̄сӣнам̣, [ичча̄йасма̄ удайо]

катакиччам̣ ана̄савам̣;

па̄рагум̣ саббадхамма̄нам̣, аттхи пан̃хена а̄гамам̣;

ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯхи, авиджджа̄йа пабхедана’’нти.

75.

паха̄нам̣ ка̄маччханда̄нам̣, [удайа̄ти бхагава̄]

доманасса̄на чӯбхайам̣;

тхинасса [тхӣнасса (сйа̄.)] ча панӯданам̣, куккучча̄нам̣ нива̄ран̣ам̣.

паха̄нам̣ ка̄маччханда̄нанти. чхандоти йо ка̄месу ка̄маччхандо ка̄мара̄го ка̄манандӣ ка̄матан̣ха̄ ка̄масинехо ка̄мапипа̄са̄ ка̄мапарил̣а̄хо ка̄мамуччха̄ ка̄маджджхоса̄нам̣ ка̄могхо ка̄майого ка̄мупа̄да̄нам̣ ка̄маччханданӣваран̣ам̣. паха̄нам̣ ка̄маччханда̄нанти ка̄маччханда̄нам̣ паха̄нам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – паха̄нам̣ ка̄маччханда̄нам̣. удайа̄ти бхагава̄ти. удайа̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – удайа̄ти бхагава̄.

доманасса̄на чӯбхайанти. доманасса̄ти йам̣ четасикам̣ аса̄там̣ четасикам̣ дуккхам̣ четосампхассаджам̣ аса̄там̣ дуккхам̣ ведайитам̣, четосампхассаджа̄ аса̄та̄ дуккха̄ ведана̄. доманасса̄на чӯбхайанти ка̄маччхандасса ча доманассасса ча убхиннам̣ паха̄нам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – доманасса̄на чӯбхайам̣.

тхинасса ча панӯдананти. тхинанти йа̄ читтасса акалйата̄ акамман̃н̃ата̄ олӣйана̄ саллӣйана̄ лӣна̄ лӣйана̄ лӣйитаттам̣ тхинам̣ тхийана̄ [тхӣнам̣ тхӣйана̄ (сйа̄.)] тхийитаттам̣ читтасса. панӯдананти тхинасса ча панӯданам̣ паха̄нам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – тхинасса ча панӯданам̣.

куккучча̄нам̣ нива̄ран̣анти. куккуччанти хаттхакуккуччампи куккуччам̣, па̄дакуккуччампи куккуччам̣, хаттхапа̄дакуккуччампи куккуччам̣. акаппийе каппийасан̃н̃ита̄, каппийе акаппийасан̃н̃ита̄…пе… авадждже ваджджасан̃н̃ита̄, вадждже аваджджасан̃н̃ита̄. йам̣ еварӯпам̣ куккуччам̣ куккучча̄йана̄ куккучча̄йитаттам̣ четасо виппат̣иса̄ро мановилекхо, идам̣ вуччати куккуччам̣. апи ча, двӣхи ка̄ран̣ехи уппаджджати куккуччам̣ четасо виппат̣иса̄ро мановилекхо – кататта̄ ча акататта̄ ча. катхам̣ кататта̄ ча акататта̄ ча уппаджджати куккуччам̣ четасо виппат̣иса̄ро мановилекхо? ‘‘катам̣ ме ка̄йадуччаритам̣, акатам̣ ме ка̄йасучарита’’нти уппаджджати куккуччам̣ четасо виппат̣иса̄ро мановилекхо. ‘‘катам̣ ме вачӣдуччаритам̣, акатам̣ ме вачӣсучарита’’нти…пе… ‘‘катам̣ ме манодуччаритам̣, акатам̣ ме маносучарита’’нти…пе… ‘‘като ме па̄н̣а̄типа̄то, аката̄ ме па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ӣ’’ти…пе… ‘‘катам̣ ме адинна̄да̄нам̣, аката̄ ме адинна̄да̄на̄ вераман̣ӣ’’ти…пе… ‘‘като ме ка̄месумиччха̄ча̄ро, аката̄ ме ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ӣ’’ти…пе… ‘‘като ме муса̄ва̄до, аката̄ ме муса̄ва̄да̄ вераман̣ӣ’’ти…пе… ‘‘ката̄ ме писун̣а̄ ва̄ча̄ [писун̣ава̄ча̄ (ка.)], аката̄ ме писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ’’ти…пе… ‘‘ката̄ ме пхаруса̄ ва̄ча̄, аката̄ ме пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ’’ти…пе… ‘‘като ме сампхаппала̄по, аката̄ ме сампхаппала̄па̄ вераман̣ӣ’’ти…пе… ‘‘ката̄ ме абхиджджха̄, аката̄ ме анабхиджджха̄’’ти…пе… ‘‘като ме бйа̄па̄до, акато ме абйа̄па̄до’’ти…пе… ‘‘ката̄ ме миччха̄дит̣т̣хи, аката̄ ме самма̄дит̣т̣хӣ’’ти, уппаджджати куккуччам̣ четасо виппат̣иса̄ро мановилекхо. евам̣ кататта̄ ча акататта̄ ча уппаджджати куккуччам̣ четасо виппат̣иса̄ро мановилекхо.

атха ва̄, ‘‘сӣлесумхи апарипӯрака̄рӣ’’ти уппаджджати куккуччам̣ четасо виппат̣иса̄ро мановилекхо; ‘‘индрийесумхи агуттадва̄ро’’ти…пе… ‘‘бходжане аматтан̃н̃умхӣ’’ти… ‘‘джа̄гарийам̣ анануйуттомхӣ’’ти… ‘‘на сатисампаджан̃н̃ена саманна̄гатомхӣ’’ти… ‘‘абха̄вита̄ ме чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ти, чатта̄ро саммаппадха̄на̄ти чатта̄ро иддхипа̄да̄ти, пан̃чиндрийа̄нӣти, пан̃ча бала̄нӣти, сатта боджджхан̇га̄ти, арийо ат̣т̣хан̇гико магго’’ти… ‘‘дуккхам̣ ме апарин̃н̃а̄там̣, самудайо ме аппахӣно, магго ме абха̄вито, ниродхо ме асаччхикато’’ти уппаджджати куккуччам̣ четасо виппат̣иса̄ро мановилекхо.

куккучча̄нам̣ нива̄ран̣анти куккучча̄нам̣ а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ паха̄нам̣ упасамам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – куккучча̄нам̣ нива̄ран̣ам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘паха̄нам̣ ка̄маччханда̄нам̣, [удайа̄ти бхагава̄]

доманасса̄на чӯбхайам̣;

тхинасса ча панӯданам̣, куккучча̄нам̣ нива̄ран̣а’’нти.

76.

упеккха̄сатисам̣суддхам̣, дхамматаккапуреджавам̣;

ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯми, авиджджа̄йа пабхеданам̣.

упеккха̄сатисам̣суддханти. упеккха̄ти йа̄ чатуттхе джха̄не упеккха̄ упеккхана̄ аджджхупеккхана̄ читтасамата̄ [читтасаматхо (сйа̄.) маха̄ни. 207] читтаппассаддхата̄ маджджхаттата̄ читтасса. сатӣти йа̄ чатуттхе джха̄не упеккхам̣ а̄раббха сати ануссати…пе… самма̄сати. упеккха̄сатисам̣суддханти чатуттхе джха̄не упеккха̄ ча сати ча суддха̄ хонти висуддха̄ сам̣суддха̄ парисуддха̄ парийода̄та̄ анан̇ган̣а̄ вигатӯпаккилеса̄ мудубхӯта̄ камманийа̄ т̣хита̄ а̄нен̃джаппатта̄ти – упеккха̄сатисам̣суддхам̣.

дхамматаккапуреджаванти дхамматакко вуччати самма̄сан̇каппо. со а̄дито хоти, пурато хоти, пуббан̇гамо хоти ан̃н̃а̄вимоккхасса̄ти, евампи дхамматаккапуреджавам̣. атха ва̄, дхамматакко вуччати самма̄дит̣т̣хи. са̄ а̄дито хоти, пурато хоти, пуббан̇гамо хоти ан̃н̃а̄вимоккхасса̄ти, евампи дхамматаккапуреджавам̣. атха ва̄, дхамматакко вуччати чатуннам̣ магга̄нам̣ пуббабха̄гавипассана̄. са̄ а̄дито хоти, пурато хоти, пуббан̇гамо хоти ан̃н̃а̄вимоккхасса̄ти – евампи дхамматаккапуреджавам̣.

ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯмӣти ан̃н̃а̄вимоккхо вуччати арахаттавимоккхо. арахаттавимоккхам̣ пабрӯми а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃апеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми пака̄семӣти – ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯми.

авиджджа̄йа пабхедананти. авиджджа̄ти дуккхе ан̃н̃а̄н̣ам̣…пе… авиджджа̄ мохо акусаламӯлам̣. пабхедананти авиджджа̄йа пабхеданам̣ паха̄нам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – авиджджа̄йа пабхеданам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘упеккха̄сатисам̣суддхам̣, дхамматаккапуреджавам̣;

ан̃н̃а̄вимоккхам̣ пабрӯми, авиджджа̄йа пабхедана’’нти.

77.

ким̣су сам̣йоджано локо, ким̣су тасса вича̄ран̣ам̣;

киссасса виппаха̄нена, нибба̄нам̣ ити вуччати.

ким̣су сам̣йоджано локоти локасса сам̣йоджанам̣ лагганам̣ бандханам̣ упаккилесо. кена локо йутто пайутто а̄йутто сама̄йутто лагго лаггито палибуддхоти – ким̣су сам̣йоджано локо.

ким̣су тасса вича̄ран̣анти ким̣су тасса ча̄ран̣ам̣ вича̄ран̣ам̣ пат̣ивича̄ран̣ам̣. кена локо чарати вичарати пат̣ивичаратӣти – ким̣су тасса вича̄ран̣ам̣. киссасса виппаха̄нена нибба̄нам̣ ити вуччатӣти киссасса виппаха̄нена вӯпасамена пат̣иниссаггена пат̣иппассаддхийа̄ нибба̄нам̣ ити вуччати павуччати катхӣйати бхан̣ӣйати дӣпӣйати вохарӣйатӣти – киссасса виппаха̄нена нибба̄нам̣ ити вуччати. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘ким̣су сам̣йоджано локо, ким̣су тасса вича̄ран̣ам̣;

киссасса виппаха̄нена, нибба̄нам̣ ити вуччатӣ’’ти.

78.

нандисам̣йоджано локо, витаккасса вича̄ран̣а̄;

тан̣ха̄йа виппаха̄нена, нибба̄нам̣ ити вуччати.

нандисам̣йоджано локоти нандӣ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣, айам̣ вуччати нандӣ. йа̄ нандӣ локасса сам̣йоджанам̣ лагганам̣ бандханам̣ упаккилесо, има̄йа нандийа̄ локо йутто пайутто а̄йутто сама̄йутто лагго лаггито палибуддхоти – нандисам̣йоджано локо.

витаккасса вича̄ран̣а̄ти. витакка̄ти нава витакка̄ – ка̄мавитакко, бйа̄па̄давитакко, вихим̣са̄витакко, н̃а̄тивитакко джанападавитакко, амара̄витакко, пара̄нудайата̄пат̣исам̣йутто витакко, ла̄бхасакка̄расилокапат̣исам̣йутто витакко, анаван̃н̃аттипат̣исам̣йутто витакко. име вуччанти нава витакка̄. име нава витакка̄ локасса ча̄ран̣а̄ вича̄ран̣а̄ пат̣ивича̄ран̣а̄. имехи навахи витаккехи локо чарати вичарати пат̣ивичаратӣти – витаккасса вича̄ран̣а̄.

тан̣ха̄йа виппаха̄нена нибба̄нам̣ ити вуччатӣти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. тан̣ха̄йа виппаха̄нена нибба̄нам̣ ити вуччатӣти тан̣ха̄йа виппаха̄нена вӯпасамена пат̣иниссаггена пат̣иппассаддхийа̄ нибба̄нам̣ ити вуччати павуччати катхӣйати бхан̣ӣйати дӣпӣйати вохарӣйатӣти – тан̣ха̄йа виппаха̄нена нибба̄нам̣ ити вуччати. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘нандисам̣йоджано локо, витаккасса вича̄ран̣а̄;

тан̣ха̄йа виппаха̄нена, нибба̄нам̣ ити вуччатӣ’’ти.

79.

катхам̣ сатасса чарато, вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхати;

бхагавантам̣ пут̣т̣хума̄гама̄, там̣ сун̣ома вачо тава.

катхам̣ сатасса чаратоти катхам̣ сатасса сампаджа̄насса чарато вихарато ирийато ваттайато па̄лайато йапайато йа̄пайатоти – катхам̣ сатасса чарато.

вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхатӣти вин̃н̃а̄н̣ам̣ нируджджхати вӯпасаммати аттхам̣ гаччхати пат̣иппассамбхатӣти – вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхати.

бхагавантам̣ пут̣т̣хума̄гама̄ти буддхам̣ бхагавантам̣ пут̣т̣хум̣ пуччхитум̣ йа̄читум̣ аджджхеситум̣ паса̄детум̣ а̄гамха̄ а̄гатамха̄ упа̄гатамха̄ сампаттамха̄, ‘‘тайа̄ саддхим̣ сама̄гатамха̄’’ти – бхагавантам̣ пут̣т̣хума̄гама̄.

там̣ сун̣ома вачо тава̄ти. танти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ сун̣ома угган̣ха̄ма дха̄рема упадха̄рема упалаккхема̄ти – там̣ сун̣ома вачо тава. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘катхам̣ сатасса чарато, вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхати;

бхагавантам̣ пут̣т̣хума̄гама̄, там̣ сун̣ома вачо тава̄’’ти.

80.

аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча, веданам̣ на̄бхинандато;

евам̣ сатасса чарато, вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхати.

аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча веданам̣ на̄бхинандатоти аджджхаттам̣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто веданам̣ на̄бхинандати на̄бхивадати на аджджхосети [на аджджхоса̄йа тит̣т̣хати (сйа̄.)], абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети; бахиддха̄ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто веданам̣ на̄бхинандати на̄бхивадати на аджджхосети, абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети; аджджхаттабахиддха̄ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто веданам̣ на̄бхинандати на̄бхивадати на аджджхосети, абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. аджджхаттам̣ самудайадхамма̄нупассӣ ведана̄су ведана̄нупассӣ [идам̣ падам̣ наттхи сйа̄. поттхаке] вихаранто веданам̣ на̄бхинандати на̄бхивадати на аджджхосети, абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети; аджджхаттам̣ вайадхамма̄нупассӣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто…пе… аджджхаттам̣ самудайавайадхамма̄нупассӣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто…пе… бахиддха̄ самудайадхамма̄нупассӣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто веданам̣ на̄бхинандати на̄бхивадати на аджджхосети, абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети; бахиддха̄ вайадхамма̄нупассӣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто…пе… бахиддха̄ самудайавайадхамма̄нупассӣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто…пе… аджджхаттабахиддха̄ самудайадхамма̄нупассӣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто…пе… аджджхаттабахиддха̄ вайадхамма̄нупассӣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто…пе… аджджхаттабахиддха̄ самудайавайадхамма̄нупассӣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто веданам̣ на̄бхинандати на̄бхивадати на аджджхосети, абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. имехи два̄дасахи а̄ка̄рехи ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто…пе… анабха̄вам̣ гамети.

атха ва̄, веданам̣ аниччато пассанто веданам̣ на̄бхинандати на̄бхивадати на аджджхосети, абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. веданам̣ дуккхато рогато ган̣д̣ато саллато агхато а̄ба̄дхато…пе… ниссаран̣ато пассанто веданам̣ на̄бхинандати на̄бхивадати на аджджхосети, абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. имехи чатта̄лӣса̄йа [два̄чатта̄л̣ӣса̄йа (сйа̄.)] а̄ка̄рехи ведана̄су ведана̄нупассӣ вихаранто веданам̣ на̄бхинандати на̄бхивадати на аджджхосети, абхинанданам̣ абхиваданам̣ аджджхоса̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ абхинивесам̣ паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гаметӣти – аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча веданам̣ на̄бхинандато.

евам̣ сатасса чаратоти евам̣ сатасса сампаджа̄насса чарато вихарато ирийато ваттайато па̄лайато йапайато йа̄пайатоти – евам̣ сатасса чарато.

вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхатӣти пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄расахагатам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ апун̃н̃а̄бхисан̇кха̄расахагатам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ а̄нен̃джа̄бхисан̇кха̄расахагатам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ нируджджхати вӯпасаммати аттхам̣ гаччхати пат̣иппассамбхатӣти – вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхатӣ. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча, веданам̣ на̄бхинандато;

евам̣ сатасса чарато, вин̃н̃а̄н̣ам̣ упаруджджхатӣ’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме, бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

удайама̄н̣авапуччха̄ниддесо терасамо.

14. поса̄лама̄н̣авапуччха̄ниддесо

81.

йо атӣтам̣ а̄дисати, [ичча̄йасма̄ поса̄ло]

анеджо чхиннасам̣сайо;

па̄рагум̣ [па̄рагӯ (сйа̄. ка.)] саббадхамма̄нам̣, аттхи пан̃хена а̄гамам̣.

йо атӣтам̣ а̄дисатӣти. йоти йо со бхагава̄ сайамбхӯ. ана̄чарийако пуббе анануссутесу дхаммесу са̄мам̣ сачча̄ни абхисамбуджджхи, таттха ча саббан̃н̃утам̣ патто, балесу ча васӣбха̄вам̣. атӣтам̣ а̄дисатӣти бхагава̄ аттано ча паресан̃ча атӣтампи а̄дисати, ана̄гатампи а̄дисати, паччуппаннампи а̄дисати.

катхам̣ бхагава̄ аттано атӣтам̣ а̄дисати? бхагава̄ аттано атӣтам̣ екампи джа̄тим̣ а̄дисати, двепи джа̄тийо а̄дисати, тиссопи джа̄тийо а̄дисати, чатассопи джа̄тийо а̄дисати, пан̃чапи джа̄тийо а̄дисати, дасапи джа̄тийо а̄дисати, вӣсампи джа̄тийо а̄дисати, тим̣сампи джа̄тийо а̄дисати, чатта̄лӣсампи джа̄тийо а̄дисати, пан̃н̃а̄сампи джа̄тийо а̄дисати, джа̄тисатампи…пе… джа̄тисахассампи… джа̄тисатасахассампи… анекепи сам̣ват̣т̣акаппе… анекепи виват̣т̣акаппе… анекепи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣акаппе а̄дисати – ‘‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто амутра удапа̄дим̣; татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ а̄дисати. евам̣ бхагава̄ аттано атӣтам̣ а̄дисати.

катхам̣ бхагава̄ паресам̣ атӣтам̣ а̄дисати? бхагава̄ паресам̣ атӣтам̣ екампи джа̄тим̣ а̄дисати, двепи джа̄тийо а̄дисати…пе… анекепи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣акаппе а̄дисати – ‘‘амутра̄си евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто амутра удапа̄ди; татра̄па̄си евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ а̄дисати. евам̣ бхагава̄ паресам̣ атӣтам̣ а̄дисати.

бхагава̄ пан̃ча джа̄такасата̄ни бха̄санто аттано ча паресан̃ча атӣтам̣ а̄дисати, маха̄пада̄нийасуттантам̣ [маха̄дханийасуттам̣ (сйа̄.)] бха̄санто аттано ча паресан̃ча атӣтам̣ а̄дисати, маха̄судассанийасуттантам̣ бха̄санто аттано ча паресан̃ча атӣтам̣ а̄дисати, маха̄говиндийасуттантам̣ бха̄санто аттано ча паресан̃ча атӣтам̣ а̄дисати, магхадевийасуттантам̣ бха̄санто аттано ча паресан̃ча атӣтам̣ а̄дисати.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘атӣтам̣ кхо, чунда, аддха̄нам̣ а̄раббха татха̄гатасса сата̄нуса̄рин̃а̄н̣ам̣ [сата̄нуссарийан̃а̄н̣ам̣ (ка.) пасса дӣ. ни. 3.187] хоти. со йа̄ватакам̣ а̄кан̇кхати та̄ватакам̣ ануссарати. ана̄гатан̃ча кхо, чунда…пе… паччуппаннан̃ча кхо, чунда, аддха̄нам̣ а̄раббха татха̄гатасса бодхиджам̣ н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати – ‘айамантима̄ джа̄ти, наттхида̄ни пунаббхаво’’’ти.

индрийапаропарийаттан̃а̄н̣ам̣ [индрийапаропарийаттин̃а̄н̣ам̣ (ка.) ат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄] татха̄гатасса татха̄гатабалам̣, сатта̄нам̣ а̄сайа̄нусайан̃а̄н̣ам̣ татха̄гатасса татха̄гатабалам̣, йамакапа̄т̣ихӣре н̃а̄н̣ам̣ [йамакапа̄т̣ихирийан̃а̄н̣ам̣ (сйа̄.)] татха̄гатасса татха̄гатабалам̣, маха̄карун̣а̄сама̄паттийа̄ н̃а̄н̣ам̣ татха̄гатасса татха̄гатабалам̣, саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ татха̄гатасса татха̄гатабалам̣, ана̄варан̣ан̃а̄н̣ам̣ татха̄гатасса татха̄гатабалам̣, саббаттха асан̇гамаппат̣ихатамана̄варан̣ан̃а̄н̣ам̣ татха̄гатасса татха̄гатабалам̣. евам̣ бхагава̄ аттано ча паресан̃ча атӣтампи а̄дисати ана̄гатампи а̄дисати паччуппаннампи а̄дисати а̄чиккхати десети пан̃н̃апети пат̣т̣хапети виварати вибхаджати утта̄нӣкароти пака̄сетӣти – йо атӣтам̣ а̄дисати.

ичча̄йасма̄ поса̄лоти. ичча̄ти падасандхи…пе… а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе… поса̄лоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ поса̄ло.

анеджо чхиннасам̣сайоти еджа̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. са̄ еджа̄ тан̣ха̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо анеджо. еджа̄йа пахӣнатта̄ анеджо. бхагава̄ ла̄бхепи на ин̃джати…пе… дуккхепи на ин̃джати на чалати на ведхати наппаведхати на сампаведхатӣти анеджо. чхиннасам̣сайоти сам̣сайо вуччати вичикиччха̄. дуккхе кан̇кха̄…пе… чхамбхитаттам̣ читтасса мановилекхо. со сам̣сайо буддхасса бхагавато пахӣно чхинно уччхинно самуччхинно вӯпасанто пат̣иниссагго пат̣иппассаддхо абхаббуппаттико н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣хо. тасма̄ буддхо чхиннасам̣сайоти – анеджо чхиннасам̣сайо.

па̄рагум̣ саббадхамма̄нанти бхагава̄ саббадхамма̄нам̣ абхин̃н̃а̄па̄рагӯ парин̃н̃а̄па̄рагӯ паха̄напа̄рагӯ бха̄вана̄па̄рагӯ саччхикирийа̄па̄рагӯ сама̄паттипа̄рагӯ абхин̃н̃а̄па̄рагӯ саббадхамма̄нам̣…пе… джа̄тимаран̣асам̣са̄ро наттхи тасса пунаббхавоти – па̄рагӯ саббадхамма̄нам̣.

аттхи пан̃хена а̄гаманти пан̃хена аттхико а̄гатомхи…пе… ‘‘вахассетам̣ бха̄ра’’нти – аттхи пан̃хена а̄гамам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘йо атӣтам̣ а̄дисати, [ичча̄йасма̄ поса̄ло]

анеджо чхиннасам̣сайо;

па̄рагум̣ саббадхамма̄нам̣, аттхи пан̃хена а̄гама’’нти.

82.

вибхӯтарӯпасан̃н̃исса, саббака̄йаппаха̄йино;

аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча, наттхи кин̃чӣти пассато;

н̃а̄н̣ам̣ сакка̄нупуччха̄ми, катхам̣ неййо татха̄видхо.

вибхӯтарӯпасан̃н̃исса̄ти катама̄ рӯпасан̃н̃а̄? рӯпа̄вачарасама̄паттим̣ сама̄паннасса ва̄ упапаннасса ва̄ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄рисса ва̄ сан̃н̃а̄ сан̃джа̄нана̄ сан̃джа̄нитаттам̣ – айам̣ рӯпасан̃н̃а̄. вибхӯтарӯпасан̃н̃исса̄ти чатассо арӯпасама̄паттийо пат̣иладдхасса [ла̄бхисса (сйа̄.)] рӯпасан̃н̃а̄ вибхӯта̄ хонти вигата̄ атикканта̄ саматикканта̄ вӣтиватта̄ти – вибхӯтарӯпасан̃н̃исса.

саббака̄йаппаха̄йиноти саббо тасса пат̣исандхико рӯпака̄йо пахӣно, тадан̇гасаматиккама̄ виккхамбханаппаха̄нена пахӣно тасса рӯпака̄йоти – саббака̄йаппаха̄йино.

аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча, наттхи кин̃чӣти пассатоти. наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄патти. ким̣ка̄ран̣а̄? наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄патти. йам̣ вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанасама̄паттим̣ сато сама̄паджджитва̄ тато вут̣т̣хахитва̄ тан̃н̃ева вин̃н̃а̄н̣ам̣ абха̄вети, вибха̄вети, антарадха̄пети, ‘‘наттхи кин̃чӣ’’ти пассати – там̣ка̄ран̣а̄ наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттӣти – аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча наттхи кин̃чӣти пассато.

н̃а̄н̣ам̣ сакка̄нупуччха̄мӣти. сакка̄ти – сакко. бхагава̄ сакйакула̄ паббаджитотипи сакко …пе… пахӣнабхайабхераво вигаталомахам̣сотипи сакко. н̃а̄н̣ам̣ сакка̄нупуччха̄мӣти тасса н̃а̄н̣ам̣ пуччха̄ми, пан̃н̃ам̣ пуччха̄ми, самбуддхам̣ пуччха̄ми. ‘‘кӣдисам̣ ким̣сан̣т̣хитам̣ ким̣пака̄рам̣ ким̣пат̣ибха̄гам̣ н̃а̄н̣ам̣ иччхитабба’’нти – н̃а̄н̣ам̣ сакка̄нупуччха̄ми.

катхам̣ неййо татха̄видхоти катхам̣ со нетаббо винетаббо анунетаббо пан̃н̃апетаббо ниджджха̄петаббо пеккхетаббо паса̄детаббо? катхам̣ тена [катхамасса (сйа̄.)] уттари н̃а̄н̣ам̣ уппа̄детаббам̣? татха̄видхоти татха̄видхо та̄дисо тассан̣т̣хито таппака̄ро таппат̣ибха̄го йо со а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттила̄бхӣти – катхам̣ неййо татха̄видхо. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘вибхӯтарӯпасан̃н̃исса, саббака̄йаппаха̄йино;

аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча, наттхи кин̃чӣти пассато;

н̃а̄н̣ам̣ сакка̄нупуччха̄ми, катхам̣ неййо татха̄видхо’’ти.

83.

вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо сабба̄, [поса̄ла̄ти бхагава̄]

абхиджа̄нам̣ татха̄гато;

тит̣т̣хантаменам̣ джа̄на̄ти, дхимуттам̣ таппара̄йан̣ам̣;

вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо сабба̄ти бхагава̄ абхисан̇кха̄равасена чатассо вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо джа̄на̄ти, пат̣исандхивасена сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо джа̄на̄ти. катхам̣ бхагава̄ абхисан̇кха̄равасена чатассо вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо джа̄на̄ти? вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘рӯпупайам̣ [рӯпӯпа̄йам̣ (сйа̄. ка.) пасса сам̣. ни. 3.53] ва̄, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хама̄нам̣ тит̣т̣хеййа [тит̣т̣хати (сйа̄. ка.)], рӯпа̄рамман̣ам̣ рӯпаппатит̣т̣хам̣ нандӯпасечанам̣ вуддхим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджеййа. веданупайам̣ ва̄, бхиккхаве…пе… сан̃н̃упайам̣ ва̄, бхиккхаве…пе… сан̇кха̄рупайам̣ ва̄, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хама̄нам̣ тит̣т̣хеййа, сан̇кха̄ра̄рамман̣ам̣ сан̇кха̄раппатит̣т̣хам̣ нандӯпасечанам̣ вуддхим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджеййа̄’’ти. евам̣ бхагава̄ абхисан̇кха̄равасена чатассо вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо джа̄на̄ти.

катхам̣ бхагава̄ пат̣исандхивасена сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо джа̄на̄ти? вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘санти, бхиккхаве, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино – сеййатха̄пи манусса̄ екачче ча дева̄ екачче ча винипа̄тика̄. айам̣ пат̣хама̄ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санти, бхиккхаве, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ брахмака̄йика̄ пат̣хама̄бхиниббатта̄. айам̣ дутийа̄ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санти, бхиккхаве, сатта̄ екаттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ а̄бхассара̄. айам̣ татийа̄ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санти, бхиккхаве, сатта̄ екаттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ субхакин̣ха̄. айам̣ чатуттхӣ [чатуттха̄ (сйа̄.) пасса а. ни. 7.44] вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санти, бхиккхаве, сатта̄ саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄, ананто а̄ка̄соти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ пан̃чамӣ [пан̃чама̄ (сйа̄.)] вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санти, бхиккхаве, сатта̄ саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма, анантам̣ вин̃н̃а̄н̣анти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ чхат̣т̣хӣ [чхат̣т̣хо (сйа̄.)] вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санти, бхиккхаве, сатта̄ саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма, наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанӯпага̄. айам̣ саттамӣ [саттама̄ (сйа̄.)] вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити’’. евам̣ бхагава̄ пат̣исандхивасена сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо джа̄на̄тӣти – вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо сабба̄.

поса̄ла̄ти бхагава̄ти. поса̄ла̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – поса̄ла̄ти бхагава̄.

абхиджа̄нам̣ татха̄гатоти. абхиджа̄нанти абхиджа̄нанто виджа̄нанто пат̣ивиджа̄нанто пат̣ивиджджханто татха̄гато. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘атӣтам̣ чепи кхо, чунда, хоти абхӯтам̣ атаччхам̣ анаттхасан̃хитам̣, на там̣ татха̄гато бйа̄кароти. атӣтам̣ чепи, чунда, хоти бхӯтам̣ таччхам̣ анаттхасан̃хитам̣, тампи татха̄гато на бйа̄кароти. атӣтам̣ чепи кхо, чунда, хоти бхӯтам̣ таччхам̣ аттхасан̃хитам̣, татра ка̄лан̃н̃ӯ татха̄гато хоти тассева пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа. ана̄гатам̣ чепи, чунда, хоти…пе… паччуппаннам̣ чепи, чунда, хоти абхӯтам̣ атаччхам̣ анаттхасан̃хитам̣, на там̣ татха̄гато бйа̄кароти. паччуппаннам̣ чепи, чунда, хоти бхӯтам̣ таччхам̣ анаттхасан̃хитам̣, тампи татха̄гато на бйа̄кароти. паччуппаннам̣ чепи, чунда, хоти бхӯтам̣ таччхам̣ аттхасан̃хитам̣, татра ка̄лан̃н̃ӯ татха̄гато хоти тасса пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа. ити кхо, чунда, атӣта̄на̄гатапаччуппаннесу дхаммесу татха̄гато ка̄лава̄дӣ бхӯтава̄дӣ аттхава̄дӣ дхаммава̄дӣ винайава̄дӣ. тасма̄ татха̄гатоти вуччати.

‘‘йам̣ кхо, чунда, садевакасса локасса сама̄ракасса сабрахмакасса сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа дит̣т̣хам̣ сутам̣ мутам̣ вин̃н̃а̄там̣ паттам̣ парийеситам̣ анувичаритам̣ манаса̄, саббам̣ там̣ татха̄гатена абхисамбуддхам̣. тасма̄ татха̄гатоти вуччати. йан̃ча, чунда, раттим̣ татха̄гато ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхати, йан̃ча раттим̣ анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ паринибба̄йати, йам̣ етасмим̣ антаре бха̄сати лапати ниддисати саббам̣ там̣ татхева хоти но ан̃н̃атха̄. тасма̄ татха̄гатоти вуччати. йатха̄ва̄дӣ, чунда, татха̄гато татха̄ка̄рӣ; йатха̄ка̄рӣ татха̄ва̄дӣ. ити йатха̄ва̄дӣ татха̄ка̄рӣ, йатха̄ка̄рӣ татха̄ва̄дӣ. тасма̄ татха̄гатоти вуччати. садеваке, чунда, локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа татха̄гато абхибхӯ анабхибхӯто ан̃н̃адаттхудасо васаваттӣ. тасма̄ татха̄гатоти вуччатӣ’’ти – абхиджа̄нам̣ татха̄гато.

тит̣т̣хантаменам̣ джа̄на̄тӣти бхагава̄ идхаттхан̃н̃ева [идхат̣т̣хан̃н̃ева (сйа̄.)] джа̄на̄ти камма̄бхисан̇кха̄равасена – ‘‘айам̣ пуггало ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджиссатӣ’’ти. бхагава̄ идхаттхан̃н̃ева джа̄на̄ти камма̄бхисан̇кха̄равасена – ‘‘айам̣ пуггало ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ тираччха̄найоним̣ упападжджиссатӣ’’ти. бхагава̄ идхаттхан̃н̃ева джа̄на̄ти камма̄бхисан̇кха̄равасена – ‘‘айам̣ пуггало ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ петтивисайам̣ упападжджиссатӣ’’ти. бхагава̄ идхаттхан̃н̃ева джа̄на̄ти камма̄бхисан̇кха̄равасена – ‘‘айам̣ пуггало ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мануссесу уппаджджиссатӣ’’ти. бхагава̄ идхаттхан̃н̃ева джа̄на̄ти камма̄бхисан̇кха̄равасена – ‘‘айам̣ пуггало суппат̣ипанно ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджиссатӣ’’ти.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘идха пана̄хам̣, са̄рипутта, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘татха̄йам̣ пуггало пат̣ипанно, татха̄ ча ирийати, тан̃ча маггам̣ сама̄рӯл̣хо, йатха̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджиссатӣ’ти.

‘‘идха пана̄хам̣, са̄рипутта, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘татха̄йам̣ пуггало пат̣ипанно татха̄ ча ирийати тан̃ча маггам̣ сама̄рӯл̣хо, йатха̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ тираччха̄найоним̣ упападжджиссатӣ’ти.

‘‘идха пана̄хам̣, са̄рипутта, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘татха̄йам̣ пуггало пат̣ипанно татха̄ ча ирийати тан̃ча маггам̣ сама̄рӯл̣хо, йатха̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ петтивисайам̣ упападжджиссатӣ’ти.

‘‘идха пана̄хам̣, са̄рипутта, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘татха̄йам̣ пуггало пат̣ипанно татха̄ ча ирийати тан̃ча маггам̣ сама̄рӯл̣хо, йатха̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мануссесу уппаджджиссатӣ’ти.

‘‘идха пана̄хам̣, са̄рипутта, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘татха̄йам̣ пуггало пат̣ипанно татха̄ ча ирийати тан̃ча маггам̣ сама̄рӯл̣хо, йатха̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджиссатӣ’ти.

‘‘идха пана̄хам̣, са̄рипутта, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘татха̄йам̣ пуггало пат̣ипанно татха̄ ча ирийати тан̃ча маггам̣ сама̄рӯл̣хо, йатха̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’’ти – тит̣т̣хантаменам̣ джа̄на̄ти.

дхимуттам̣ таппара̄йан̣анти. дхимуттанти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣. дхимуттанти вимоккхена дхимуттам̣ татра̄дхимуттам̣ тададхимуттам̣ тада̄дхипатеййам̣. атха ва̄, бхагава̄ джа̄на̄ти – ‘‘айам̣ пуггало рӯпа̄дхимутто садда̄дхимутто гандха̄дхимутто раса̄дхимутто пхот̣т̣хабба̄дхимутто кула̄дхимутто ган̣а̄дхимутто а̄ва̄са̄дхимутто ла̄бха̄дхимутто йаса̄дхимутто пасам̣са̄дхимутто сукха̄дхимутто чӣвара̄дхимутто пин̣д̣апа̄та̄дхимутто сена̄сана̄дхимутто гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄дхимутто суттанта̄дхимутто винайа̄дхимутто абхидхамма̄дхимутто а̄ран̃н̃акан̇га̄дхимутто пин̣д̣апа̄тикан̇га̄дхимутто пам̣сукӯликан̇га̄дхимутто течӣварикан̇га̄дхимутто сапада̄нача̄рикан̇га̄дхимутто кхалупаччха̄бхаттикан̇га̄дхимутто несаджджикан̇га̄дхимутто йатха̄сантхатикан̇га̄дхимутто пат̣хамаджджха̄на̄дхимутто дутийаджджха̄на̄дхимутто татийаджджха̄на̄дхимутто чатуттхаджджха̄на̄дхимуттоа̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанасама̄патта̄дхимутто вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанасама̄патта̄дхимутто а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄патта̄дхимутто невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасама̄патта̄дхимутто’’тидхимуттам̣.

таппара̄йан̣анти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанамайам̣ таппара̄йан̣ам̣ каммапара̄йан̣ам̣ випа̄капара̄йан̣ам̣ каммагарукам̣ пат̣исандхигарукам̣. атха ва̄, бхагава̄ джа̄на̄ти – ‘‘айам̣ пуггало рӯпапара̄йан̣о…пе… невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасама̄паттипара̄йан̣о’’ти – дхимуттам̣ таппара̄йан̣ам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо сабба̄, [поса̄ла̄ти бхагава̄]

абхиджа̄нам̣ татха̄гато;

тит̣т̣хантаменам̣ джа̄на̄ти, дхимуттам̣ таппара̄йан̣а’’нти.

84.

а̄кин̃чан̃н̃а̄самбхавам̣ н̃атва̄, нандисам̣йоджанам̣ ити;

еваметам̣ абхин̃н̃а̄йа, тато таттха випассати;

етам̣ н̃а̄н̣ам̣ татхам̣ тасса, бра̄хман̣асса вусӣмато.

а̄кин̃чан̃н̃а̄самбхавам̣ н̃атва̄ти а̄кин̃чан̃н̃а̄самбхавоти вуччати а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасам̣ваттанико камма̄бхисан̇кха̄ро. а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасам̣ваттаникам̣ камма̄бхисан̇кха̄рам̣ а̄кин̃чан̃н̃а̄самбхавоти н̃атва̄, лаггананти н̃атва̄, бандхананти н̃атва̄, палибодхоти н̃атва̄ джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – а̄кин̃чан̃н̃а̄самбхавам̣ н̃атва̄.

нандисам̣йоджанам̣ итӣти нандисам̣йоджанам̣ вуччати арӯпара̄го. арӯпара̄гена там̣ каммам̣ лаггам̣ лаггитам̣ палибуддхам̣ арӯпара̄гам̣ нандисам̣йоджананти н̃атва̄, лаггананти н̃атва̄, бандхананти н̃атва̄, палибодхоти н̃атва̄ джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. итӣти падасандхи падасам̣сагго падапа̄рипӯрӣ аккхарасамава̄йо бйан̃джанасилит̣т̣хата̄ пада̄нупуббата̄петам̣ итӣти – нандисам̣йоджанам̣ ити.

еваметам̣ абхин̃н̃а̄йа̄ти евам̣ етам̣ абхин̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – еваметам̣ абхин̃н̃а̄йа.

тато таттха випассатӣти. таттха̄ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паджджитва̄ тато вут̣т̣хахитва̄ таттха джа̄те читтачетасике дхамме аниччато випассати, дуккхато випассати, рогато…пе… ниссаран̣ато випассати даккхати олокети ниджджха̄йати упапариккхатӣти – тато таттха випассати.

етам̣ н̃а̄н̣ам̣ татхам̣ тасса̄ти етам̣ н̃а̄н̣ам̣ таччхам̣ бхӯтам̣ йа̄тха̄вам̣ авипарӣтам̣ тасса̄ти – етам̣ н̃а̄н̣ам̣ татхам̣ тасса.

бра̄хман̣асса вусӣматоти. бра̄хман̣оти саттаннам̣ дхамма̄нам̣ ба̄хитатта̄ бра̄хман̣о…пе… асито та̄ди павуччате са брахма̄ти. бра̄хман̣асса вусӣматоти путхуджджанакалйа̄н̣ам̣ упа̄да̄йа сатта секкха̄ аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа васанти сам̣васанти а̄васанти паривасанти; араха̄ вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто; со вуттхава̄со чин̣н̣ачаран̣о…пе… джа̄тимаран̣асам̣са̄ро; наттхи тасса пунаббхавоти – бра̄хман̣асса вусӣмато. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘а̄кин̃чан̃н̃а̄самбхавам̣ н̃атва̄, нандисам̣йоджанам̣ ити;

еваметам̣ абхин̃н̃а̄йа, тато таттха випассати;

етам̣ н̃а̄н̣ам̣ татхам̣ тасса, бра̄хман̣асса вусӣмато’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме, бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

поса̄лама̄н̣авапуччха̄ниддесо чуддасамо.

15. могхара̄джама̄н̣авапуччха̄ниддесо

85.

два̄хам̣ саккам̣ апуччхиссам̣, [ичча̄йасма̄ могхара̄джа̄]

на ме бйа̄ка̄си чаккхума̄;

йа̄вататийан̃ча девӣси [девиси (сйа̄.)], бйа̄каротӣти ме сутам̣.

два̄хам̣ саккам̣ апуччхиссанти со бра̄хман̣о двиккхаттум̣ буддхам̣ бхагавантам̣ пан̃хам̣ апуччхи. тасса бхагава̄ пан̃хам̣ пут̣т̣хо на бйа̄ка̄си – ‘‘тадантара̄ [чаккхусаманантара̄ (сйа̄.)] имасса бра̄хман̣асса индрийапарипа̄ко бхависсатӣ’’ти. сакканти сакко. бхагава̄ сакйакула̄ паббаджитотипи сакко. атха ва̄, ад̣д̣хо махаддхано дханава̄типи сакко. тассима̄ни дхана̄ни, сеййатхидам̣ – саддха̄дханам̣ сӣладханам̣ хиридханам̣ оттаппадханам̣ сутадханам̣ ча̄гадханам̣ пан̃н̃а̄дханам̣ сатипат̣т̣ха̄надханам̣ саммаппадха̄надханам̣ иддхипа̄дадханам̣ индрийадханам̣ баладханам̣ боджджхан̇гадханам̣ маггадханам̣ пхаладханам̣ нибба̄надханам̣. имехи анекавидхехи дханаратанехи ад̣д̣хо махаддхано дханава̄типи сакко. атха ва̄, сакко паху висавӣ аламатто сӯро вӣро викканто абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ пахӣнабхайабхераво вигаталомахам̣сотипи сакко. два̄хам̣ саккам̣ апуччхиссанти два̄хам̣ саккам̣ апуччхиссам̣ айа̄чиссам̣ аджджхесиссам̣ паса̄дайиссанти – два̄хам̣ саккам̣ апуччхиссам̣.

ичча̄йасма̄ могхара̄джа̄ти. ичча̄ти падасандхи…пе… а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе… могхара̄джа̄ти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ могхара̄джа̄.

на ме бйа̄ка̄си чаккхума̄ти. на ме бйа̄ка̄сӣти на ме бйа̄ка̄си на а̄чиккхи на десеси на пан̃н̃апеси на пат̣т̣хапеси на вивари на вибхаджи на утта̄нӣака̄си на пака̄сеси. чаккхума̄ти бхагава̄ пан̃чахи чаккхӯхи чаккхума̄ – мам̣сачаккхуна̄пи чаккхума̄, диббачаккхуна̄пи [диббена чаккхуна̄пи (ка.)] чаккхума̄, пан̃н̃а̄чаккхуна̄пи чаккхума̄, буддхачаккхуна̄пи чаккхума̄, самантачаккхуна̄пи чаккхума̄.

катхам̣ бхагава̄ мам̣сачаккхуна̄пи чаккхума̄? мам̣сачаккхумхи бхагавато пан̃ча ван̣н̣а̄ сам̣виджджанти – нӣло ча ван̣н̣о, пӣтако ча ван̣н̣о, лохитако ча ван̣н̣о, кан̣хо ча ван̣н̣о, ода̄то ча ван̣н̣о. йаттха ча аккхилома̄ни патит̣т̣хита̄ни там̣ нӣлам̣ хоти сунӣлам̣ па̄са̄дикам̣ дассанеййам̣ ума̄пуппхасама̄нам̣ [умма̄рапуппхасама̄нам̣ (сйа̄.) маха̄ни. 156]. тасса парато пӣтакам̣ хоти супӣтакам̣ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ па̄са̄дикам̣ дассанеййам̣ кан̣ика̄рапуппхасама̄нам̣. убхато ча аккхикӯт̣а̄ни бхагавато лохитака̄ни хонти сулохитака̄ни па̄са̄дика̄ни дассанеййа̄ни индагопакасама̄на̄ни. маджджхе кан̣хам̣ хоти сукан̣хам̣ алӯкхам̣ синиддхам̣ па̄са̄дикам̣ дассанеййам̣ адда̄рит̣т̣хакасама̄нам̣ [ал̣а̄рит̣т̣хакасама̄нам̣ (сйа̄.)]. тасса парато ода̄там̣ хоти суода̄там̣ сетам̣ пан̣д̣арам̣ па̄са̄дикам̣ дассанеййам̣ осадхита̄ракасама̄нам̣. тена бхагава̄ па̄катикена мам̣сачаккхуна̄ аттабха̄вапарийа̄паннена пуримасучаритакамма̄бхиниббаттена саманта̄ йоджанам̣ пассати дива̄ чева раттин̃ча. йада̄ хи чатуран̇гасаманна̄гато андхака̄ро хоти сӯрийо ча аттхан̇гато [аттхан̇гамито (сйа̄. ка.)] хоти; ка̄л̣апаккхо ча упосатхо хоти, тиббо ча ванасан̣д̣о хоти, маха̄ ча ка̄л̣амегхо [ака̄ламегхо (сйа̄. ка.) пасса маха̄ни. 156] аббхут̣т̣хито хоти. еварӯпе чатуран̇гасаманна̄гате андхака̄ре саманта̄ йоджанам̣ пассати. наттхи со кут̣т̣о ва̄ кава̄т̣ам̣ ва̄ па̄ка̄ро ва̄ паббато ва̄ гаччхо ва̄ лата̄ ва̄ а̄варан̣ам̣ рӯпа̄нам̣ дассана̄йа. екам̣ че тилапхалам̣ нимиттам̣ катва̄ тилава̄хе паккхипеййа, там̣йева тилапхалам̣ уддхареййа. евам̣ парисуддхам̣ бхагавато па̄катикам̣ мам̣сачаккху. евам̣ бхагава̄ мам̣сачаккхуна̄пи чаккхума̄.

катхам̣ бхагава̄ диббена чаккхуна̄пи чаккхума̄? бхагава̄ диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е; сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти – ‘‘име вата бхонто сатта̄ ка̄йадуччаритена саманна̄гата̄ вачӣдуччаритена саманна̄гата̄ манодуччаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ упава̄дака̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄, те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапанна̄; име ва̄ пана бхонто сатта̄ ка̄йасучаритена саманна̄гата̄ вачӣсучаритена саманна̄гата̄ маносучаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ анупава̄дака̄ самма̄дит̣т̣хика̄ самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄, те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄’’ти. ити диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е сугате дуггате, йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти. а̄кан̇кхама̄но ча бхагава̄ екампи локадха̄тум̣ пассеййа, двепи локадха̄туйо пассеййа, тиссопи локадха̄туйо пассеййа, чатассопи локадха̄туйо пассеййа, пан̃чапи локадха̄туйо пассеййа, дасапи локадха̄туйо пассеййа, вӣсампи локадха̄туйо пассеййа, тим̣сампи локадха̄туйо пассеййа, чатта̄лӣсампи локадха̄туйо пассеййа, пан̃н̃а̄сампи локадха̄туйо пассеййа, сатампи локадха̄туйо пассеййа, сахассимпи чӯл̣аникам̣ локадха̄тум̣ пассеййа, двисахассимпи маджджхимикам̣ локадха̄тум̣ пассеййа, тисахассимпи локадха̄тум̣ пассеййа, маха̄сахассимпи [тисахассим̣ маха̄сахассампи (ка.)] локадха̄тум̣ пассеййа, йа̄ватакам̣ ва̄ [йа̄вата̄ (сӣ. ка.)] пана а̄кан̇кхеййа та̄ватакам̣ пассеййа. евам̣ парисуддхам̣ бхагавато диббачаккху. евам̣ бхагава̄ диббена чаккхуна̄пи чаккхума̄.

катхам̣ бхагава̄ пан̃н̃а̄чаккхуна̄пи чаккхума̄? бхагава̄ маха̄пан̃н̃о путхупан̃н̃о джаванапан̃н̃о ха̄сапан̃н̃о тиккхапан̃н̃о ниббедхикапан̃н̃о пан̃н̃а̄пабхедакусало пабхиннан̃а̄н̣о адхигатапат̣исамбхидаппатто чатувеса̄раджджаппатто дасабаладха̄рӣ пуриса̄сабхо пурисасӣхо пурисана̄го пуриса̄джан̃н̃о пурисадхорайхо анантан̃а̄н̣о анантатеджо анантайасо ад̣д̣хо махаддхано дханава̄ нета̄ винета̄ анунета̄ пан̃н̃а̄пета̄ ниджджха̄пета̄ пеккхета̄ паса̄дета̄. со хи бхагава̄ ануппаннасса маггасса уппа̄дета̄ асан̃джа̄тасса маггасса сан̃джанета̄ анаккха̄тасса маггасса аккха̄та̄, магган̃н̃ӯ маггавидӯ маггаковидо магга̄нуга̄ ча пана етарахи са̄вака̄ вихаранти паччха̄ саманна̄гата̄.

со хи бхагава̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти, пассам̣ пассати, чаккхубхӯто н̃а̄н̣абхӯто дхаммабхӯто брахмабхӯто ватта̄ паватта̄ аттхасса ниннета̄ аматасса да̄та̄ дхаммасса̄мӣ [дхаммаса̄ми (сйа̄. ка.)] татха̄гато. наттхи тасса бхагавато ан̃н̃а̄там̣ адит̣т̣хам̣ авидитам̣ асаччхикатам̣ апхасситам̣ [апхуситам̣ (сйа̄. ка.)] пан̃н̃а̄йа. атӣтам̣ ана̄гатам̣ паччуппаннам̣ [атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ (сйа̄.)] упа̄да̄йа саббе дхамма̄ сабба̄ка̄рена буддхасса бхагавато н̃а̄н̣амукхе а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти. йам̣ кин̃чи неййам̣ на̄ма аттхи джа̄нитаббам̣ [аттхи дхаммам̣ джа̄нитаббам̣ (ка.)] аттаттхо ва̄ параттхо ва̄ убхайаттхо ва̄ дит̣т̣хадхаммико ва̄ аттхо сампара̄йико ва̄ аттхо утта̄но ва̄ аттхо гамбхӣро ва̄ аттхо гӯл̣хо ва̄ аттхо пат̣иччханно ва̄ аттхо неййо ва̄ аттхо нӣто ва̄ аттхо анаваджджо ва̄ аттхо никкилесо ва̄ аттхо вода̄но ва̄ аттхо параматтхо ва̄ [параматтхо ва̄ аттхо (ка.)], саббам̣ там̣ анто буддхан̃а̄н̣е париваттати.

саббам̣ ка̄йакаммам̣ буддхасса бхагавато н̃а̄н̣а̄нупариватти, саббам̣ вачӣкаммам̣ н̃а̄н̣а̄нупариватти, саббам̣ манокаммам̣ н̃а̄н̣а̄нупариватти. атӣте буддхасса бхагавато аппат̣ихатам̣ н̃а̄н̣ам̣, ана̄гате аппат̣ихатам̣ н̃а̄н̣ам̣, паччуппанне аппат̣ихатам̣ н̃а̄н̣ам̣, йа̄ватакам̣ неййам̣ та̄ватакам̣ н̃а̄н̣ам̣, йа̄ватакам̣ н̃а̄н̣ам̣ та̄ватакам̣ неййам̣. неййапарийантикам̣ н̃а̄н̣ам̣, н̃а̄н̣апарийантикам̣ неййам̣, неййам̣ атиккамитва̄ н̃а̄н̣ам̣ наппаваттати, н̃а̄н̣ам̣ атиккамитва̄ неййапатхо наттхи. ан̃н̃аман̃н̃апарийантат̣т̣ха̄йино те дхамма̄. йатха̄ двиннам̣ самуггапат̣ала̄нам̣ самма̄пхусита̄нам̣ хет̣т̣химам̣ самуггапат̣алам̣ упаримам̣ на̄тиваттати, упаримам̣ самуггапат̣алам̣ хет̣т̣химам̣ на̄тиваттати, ан̃н̃аман̃н̃апарийантат̣т̣ха̄йино; евамева буддхасса бхагавато неййан̃ча н̃а̄н̣ан̃ча ан̃н̃аман̃н̃апарийантат̣т̣ха̄йино. йа̄ватакам̣ неййам̣ та̄ватакам̣ н̃а̄н̣ам̣, йа̄ватакам̣ н̃а̄н̣ам̣ та̄ватакам̣ неййам̣, неййапарийантикам̣ н̃а̄н̣ам̣, н̃а̄н̣апарийантикам̣ неййам̣. неййам̣ атиккамитва̄ н̃а̄н̣ам̣ наппаваттати, н̃а̄н̣ам̣ атиккамитва̄ неййапатхо наттхи. ан̃н̃аман̃н̃апарийантат̣т̣ха̄йино те дхамма̄.

саббадхаммесу буддхасса бхагавато н̃а̄н̣ам̣ паваттати. саббе дхамма̄ буддхасса бхагавато а̄ваджджанапат̣ибаддха̄ а̄кан̇кхапат̣ибаддха̄ манасика̄рапат̣ибаддха̄ читтуппа̄дапат̣ибаддха̄. саббасаттесу буддхасса бхагавато н̃а̄н̣ам̣ паваттати. саббесан̃ча сатта̄нам̣ бхагава̄ а̄сайам̣ джа̄на̄ти, анусайам̣ джа̄на̄ти, чаритам̣ джа̄на̄ти, адхимуттим̣ джа̄на̄ти, аппараджаккхе маха̄раджаккхе тиккхиндрийе мудиндрийе сва̄ка̄ре два̄ка̄ре сувин̃н̃а̄пайе дувин̃н̃а̄пайе бхабба̄бхаббе сатте джа̄на̄ти. садевако локо сама̄рако сабрахмако сассаман̣абра̄хман̣ӣ паджа̄ садеваманусса̄ антобуддхан̃а̄н̣е париваттати.

йатха̄ йе кечи маччхакаччхапа̄ антамасо тимитимин̇галам̣ [тимитипин̇галам̣ (ка.)] упа̄да̄йа антомаха̄самудде париваттанти, евамева садевако локо сама̄рако локо сабрахмако локо сассаман̣абра̄хман̣ӣ паджа̄ садеваманусса̄ антобуддхан̃а̄н̣е париваттати. йатха̄ йе кечи паккхӣ антамасо гарул̣ам̣ венатеййам̣ упа̄да̄йа а̄ка̄сасса падесе париваттанти, евамева йепи те са̄рипуттасама̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гата̄ тепи буддхан̃а̄н̣асса падесе париваттанти; буддхан̃а̄н̣ам̣ деваманусса̄нам̣ пан̃н̃ам̣ пхаритва̄ абхибхавитва̄ тит̣т̣хати.

йепи те кхаттийапан̣д̣ита̄ бра̄хман̣апан̣д̣ита̄ гахапатипан̣д̣ита̄ саман̣апан̣д̣ита̄ нипун̣а̄ катапараппава̄да̄ ва̄лаведхирӯпа̄ вобхинданта̄ [те бхинданта̄ (сйа̄. ка.)] ман̃н̃е чаранти пан̃н̃а̄гатена дит̣т̣хигата̄ни, те пан̃хе абхисан̇кхаритва̄ абхисан̇кхаритва̄ татха̄гатам̣ упасан̇камитва̄ пуччханти гӯл̣ха̄ни ча пат̣иччханна̄ни. катхита̄ висаджджита̄ ча те пан̃ха̄ бхагавата̄ [бхагавато (ка.)] хонти ниддит̣т̣хака̄ран̣а̄. упаккхиттака̄ ча те бхагавато сампаджджанти. атха кхо бхагава̄ва таттха атирочати – йадидам̣ пан̃н̃а̄йа̄ти. евам̣ бхагава̄ пан̃н̃а̄чаккхуна̄пи чаккхума̄.

катхам̣ бхагава̄ буддхачаккхуна̄пи чаккхума̄? бхагава̄ буддхачаккхуна̄ локам̣ волокенто [олокенто (ка.)] аддаса сатте аппараджаккхе маха̄раджаккхе тиккхиндрийе мудиндрийе сва̄ка̄ре два̄ка̄ре сувин̃н̃а̄пайе дувин̃н̃а̄пайе аппекачче паралокаваджджабхайадасса̄вино [пара … дасса̄вине (ка.)] вихаранте. сеййатха̄пи на̄ма уппалинийам̣ ва̄ падуминийам̣ ва̄ пун̣д̣арӣкинийам̣ ва̄ аппекачча̄ни уппала̄ни ва̄ падума̄ни ва̄ пун̣д̣арӣка̄ни ва̄ удаке джа̄та̄ни удаке сам̣вад̣д̣ха̄ни удака̄нуггата̄ни антонимуггапосӣни [антониммуггапосӣни (ка.)], аппекачча̄ни уппала̄ни ва̄ падума̄ни ва̄ пун̣д̣арӣка̄ни ва̄ удаке джа̄та̄ни удаке сам̣вад̣д̣ха̄ни самодакам̣ т̣хита̄ни, аппекачча̄ни уппала̄ни ва̄ падума̄ни ва̄ пун̣д̣арӣка̄ни ва̄ удаке джа̄та̄ни удаке сам̣вад̣д̣ха̄ни удака̄ аччуггамма тит̣т̣ханти анупалитта̄ни удакена; евамевам̣ бхагава̄ буддхачаккхуна̄ локам̣ волокенто аддаса сатте аппараджаккхе маха̄раджаккхе тиккхиндрийе мудиндрийе сва̄ка̄ре два̄ка̄ре сувин̃н̃а̄пайе дувин̃н̃а̄пайе аппекачче паралокаваджджабхайадасса̄вино вихаранте. джа̄на̄ти бхагава̄ – ‘‘айам̣ пуггало ра̄гачарито, айам̣ досачарито, айам̣ мохачарито, айам̣ витаккачарито, айам̣ саддха̄чарито, айам̣ н̃а̄н̣ачарито’’ти. ра̄гачаритасса бхагава̄ пуггаласса асубхакатхам̣ катхети; досачаритасса бхагава̄ пуггаласса метта̄бха̄ванам̣ а̄чиккхати; мохачаритасса бхагава̄ пуггаласса уддесе парипуччха̄йа ка̄лена дхаммассаване ка̄лена дхаммаса̄каччха̄йа гарусам̣ва̄се нивесети; витаккачаритасса бхагава̄ пуггаласса а̄на̄па̄нассатим̣ а̄чиккхати; саддха̄чаритасса бхагава̄ пуггаласса паса̄данӣйам̣ нимиттам̣ а̄чиккхати буддхасубодхим̣ [буддхасубуддхатам̣ (ка.)] дхаммасудхамматам̣ сан̇гхасуппат̣ипаттим̣ сӣла̄ни ча; аттано н̃а̄н̣ачаритасса бхагава̄ пуггаласса випассана̄нимиттам̣ а̄чиккхати аничча̄ка̄рам̣ дуккха̄ка̄рам̣ анатта̄ка̄рам̣.

‘‘селе йатха̄ паббатамуддханит̣т̣хито, йатха̄пи пассе джанатам̣ самантато;

татхӯпамам̣ дхаммамайам̣ сумедха, па̄са̄дама̄руйха самантачаккху;

сока̄ватин̣н̣ам̣ [сока̄вакин̣н̣ам̣ (сйа̄.)] джанатамапетасоко, авеккхассу джа̄тиджара̄бхибхӯта’’нти.

евам̣ бхагава̄ буддхачаккхуна̄пи чаккхума̄.

катхам̣ бхагава̄ самантачаккхуна̄пи чаккхума̄? самантачаккху вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. бхагава̄ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ена упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато.

‘‘на тасса аддит̣т̣хамидхаттхи кин̃чи, атхо авин̃н̃а̄тамаджа̄нитаббам̣;

саббам̣ абхин̃н̃а̄си йадаттхи неййам̣, татха̄гато тена самантачаккхӯ’’ти.

евам̣ бхагава̄ самантачаккхуна̄пи чаккхума̄ти – на ме бйа̄ка̄си чаккхума̄.

йа̄вататийан̃ча девӣси, бйа̄каротӣти ме сутанти йа̄вататийам̣ буддхо сахадхаммикам̣ пан̃хам̣ пут̣т̣хо бйа̄кароти но сам̣са̄ретӣти [сампа̄йатӣти (сйа̄.)] – евам̣ майа̄ уггахитам̣, евам̣ майа̄ упадха̄ритам̣, евам̣ майа̄ упалаккхитам̣. девӣсӣти бхагава̄ чева иси ча̄ти – девӣси. йатха̄ ра̄джа̄ паббаджита̄ вуччанти ра̄джисайо, бра̄хман̣а̄ паббаджита̄ вуччанти бра̄хман̣исайо, евамева бхагава̄ дево чева иси ча̄ти – девӣси.

атха ва̄, бхагава̄ паббаджитотипи иси. махантам̣ сӣлаккхандхам̣ есӣ гавесӣ парийесӣтипи иси. махантам̣ сама̄дхиккхандхам̣…пе… махантам̣ пан̃н̃а̄ккхандхам̣… махантам̣ вимуттиккхандхам̣… махантам̣ вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхам̣ есӣ гавесӣ парийесӣтипи иси. махато тамока̄йасса пада̄ланам̣ есӣ гавесӣ парийесӣтипи иси. махато випалла̄сасса пабхеданам̣ есӣ гавесӣ парийесӣтипи иси. махато тан̣ха̄салласса аббаханам̣… махато дит̣т̣хисан̇гха̄т̣асса винивет̣ханам̣… махато ма̄наддхаджасса папа̄танам̣… махато абхисан̇кха̄расса вӯпасамам̣… махато огхасса ниттхаран̣ам̣… махато бха̄расса никкхепанам̣… махато сам̣са̄рават̣т̣асса упаччхедам̣… махато санта̄пасса нибба̄панам̣… махато парил̣а̄хасса пат̣иппассаддхим̣… махато дхаммаддхаджасса усса̄панам̣ есӣ гавесӣ парийесӣтипи иси. маханте сатипат̣т̣ха̄не… маханте саммаппадха̄не… маханта̄ни индрийа̄ни… маханта̄ни бала̄ни… маханте боджджхан̇ге… махантам̣ арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣… махантам̣ параматтхам̣ аматам̣ нибба̄нам̣ есӣ гавесӣ парийесӣтипи иси. махесаккхехи ва̄ саттехи есито гавесито парийесито – ‘‘кахам̣ буддхо, кахам̣ бхагава̄, кахам̣ девадево, кахам̣ нара̄сабхо’’типи исӣти – йа̄вататийан̃ча девӣси бйа̄каротӣти ме сутам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘два̄хам̣ саккам̣ апуччхиссам̣, [ичча̄йасма̄ могхара̄джа̄]

на ме бйа̄ка̄си чаккхума̄;

йа̄вататийан̃ча девӣси, бйа̄каротӣти ме сута’’нти.

86.

айам̣ локо паро локо, брахмалоко садевако;

дит̣т̣хим̣ те на̄бхиджа̄на̄ти, готамасса йасассино.

айам̣ локо паро локоти. айам̣ локоти мануссалоко. паро локоти мануссалокам̣ т̣хапетва̄ саббо паро локоти – айам̣ локо паро локо.

брахмалоко садевакоти садевако локо сама̄рако сабрахмако сассаман̣абра̄хман̣ӣ паджа̄ садеваманусса̄ти – брахмалоко садевако.

дит̣т̣хим̣ те на̄бхиджа̄на̄тӣти туйхам̣ дит̣т̣хим̣ кхантим̣ ручим̣ ладдхим̣ аджджха̄сайам̣ адхиппа̄йам̣ локо на джа̄на̄ти – ‘‘айам̣ евам̣дит̣т̣хико евам̣кхантико евам̣ручико евам̣ладдхико евам̣аджджха̄сайо евам̣адхиппа̄йо’’ти на джа̄на̄ти на пассати на даккхати на̄дхигаччхати на виндати на пат̣илабхатӣти – дит̣т̣хим̣ те на̄бхиджа̄на̄ти.

готамасса йасассиноти бхагава̄ йасаппаттоти йасассӣ. атха ва̄, бхагава̄ саккато гарукато ма̄нито пӯджито апачито ла̄бхӣ чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нантипи йасассӣти – готамасса йассино. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘айам̣ локо паро локо, брахмалоко садевако;

дит̣т̣хим̣ те на̄бхиджа̄на̄ти, готамасса йасассино’’ти.

87.

евам̣ абхиккантадасса̄вим̣, аттхи пан̃хена а̄гамам̣;

катхам̣ локам̣ авеккхантам̣, маччура̄джа̄ на пассати.

евам̣ абхиккантадасса̄винти евам̣ абхиккантадасса̄вим̣ аггадасса̄вим̣ сет̣т̣хадасса̄вим̣ висет̣т̣хадасса̄вим̣ па̄моккхадасса̄вим̣ уттамадасса̄вим̣ парамадасса̄винти – евам̣ абхиккантадасса̄вим̣.

аттхи пан̃хена а̄гаманти пан̃хена аттхико а̄гатомхи…пе… вахассетам̣ бха̄ранти, евампи аттхи пан̃хена а̄гамам̣.

катхам̣ локам̣ авеккхантанти катхам̣ локам̣ авеккхантам̣ паччавеккхантам̣ тулайантам̣ тӣрайантам̣ вибха̄вайантам̣ вибхӯтам̣ каронтанти – катхам̣ локам̣ авеккхантам̣.

маччура̄джа̄ на пассатӣти маччура̄джа̄ на пассати на даккхати на̄дхигаччхати на виндати на пат̣илабхатӣти – маччура̄джа̄ на пассати. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘евам̣ абхиккантадасса̄вим̣, аттхи пан̃хена а̄гамам̣;

катхам̣ локам̣ авеккхантам̣, маччура̄джа̄ на пассатӣ’’ти.

88.

сун̃н̃ато локам̣ авеккхассу, могхара̄джа сада̄ сато;

атта̄нудит̣т̣хим̣ ӯхачча, евам̣ маччутаро сийа̄;

евам̣ локам̣ авеккхантам̣, маччура̄джа̄ на пассати.

сун̃н̃ато локам̣ авеккхассӯти. локоти нирайалоко тираччха̄налоко петтивисайалоко мануссалоко девалоко кхандхалоко дха̄тулоко а̄йатаналоко айам̣ локо паро локо брахмалоко садевако [садевако локо (ка.)]. ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘локо локоти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, локоти вуччатӣ’’ти? ‘‘луджджатӣти кхо, бхиккху, тасма̄ локоти вуччати. кин̃ча луджджати? чаккху кхо бхиккху луджджати, рӯпа̄ луджджанти, чаккхувин̃а̄н̣ам̣ луджджати, чаккхусампхассо луджджати, йампидам̣ [йамидам̣ (ка.) пасса сам̣. ни. 4.82] чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи луджджати; сотам̣ луджджати, гандха̄ луджджанти…пе… ка̄йо луджджати, пхот̣т̣хабба̄ луджджанти; мано луджджати, дхамма̄ луджджанти, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ луджджати, маносампхассо луджджати; йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи луджджати. луджджатӣти кхо, бхиккху, тасма̄ локоти вуччати’’.

сун̃н̃ато локам̣ авеккхассӯти двӣхи ка̄ран̣ехи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати – авасийапаваттасаллаккхан̣авасена [авассийапаватта … (сйа̄.)] ва̄ туччхасан̇кха̄расаманупассана̄васена ва̄. катхам̣ авасийапаваттасаллаккхан̣авасена сун̃н̃ато локам̣ авеккхати? рӯпе васо на лаббхати, ведана̄йа васо на лаббхати, сан̃н̃а̄йа васо на лаббхати, сан̇кха̄ресу васо на лаббхати, вин̃н̃а̄н̣е васо на лаббхати. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ [пасса сам̣. ни. 3.59] – ‘‘рӯпам̣, бхиккхаве, анатта̄. рӯпан̃ча хидам̣, бхиккхаве, атта̄ абхависса, найидам̣ рӯпам̣ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттеййа; лаббхетха ча рӯпе – ‘евам̣ ме рӯпам̣ хоту, евам̣ ме рӯпам̣ ма̄ ахосӣ’ти. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, рӯпам̣ анатта̄, тасма̄ рӯпам̣ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттати на ча лаббхати рӯпе – ‘евам̣ ме рӯпам̣ хоту, евам̣ ме рӯпам̣ ма̄ ахосӣ’ти.

‘‘ведана̄ анатта̄. ведана̄ ча хидам̣, бхиккхаве, атта̄ абхависса, найидам̣ ведана̄ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттеййа; лаббхетха ча ведана̄йа – ‘евам̣ ме ведана̄ хоту, евам̣ ме ведана̄ ма̄ ахосӣ’ти. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, ведана̄ анатта̄, тасма̄ ведана̄ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттати, на ча лаббхати ведана̄йа – ‘евам̣ ме ведана̄ хоту, евам̣ ме ведана̄ ма̄ ахосӣ’ти.

‘‘сан̃н̃а̄ анатта̄. сан̃н̃а̄ ча хидам̣, бхиккхаве, атта̄ абхависса, найидам̣ сан̃н̃а̄ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттеййа; лаббхетха ча сан̃н̃а̄йа – ‘евам̣ ме сан̃н̃а̄ хоту, евам̣ ме сан̃н̃а̄ ма̄ ахосӣ’ти. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, сан̃н̃а̄ анатта̄, тасма̄ сан̃н̃а̄ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттати, на ча лаббхати сан̃н̃а̄йа – ‘евам̣ ме сан̃н̃а̄ хоту, евам̣ ме сан̃н̃а̄ ма̄ ахосӣ’ти.

‘‘сан̇кха̄ра̄ анатта̄. сан̇кха̄ра̄ ча хидам̣, бхиккхаве, атта̄ абхависсам̣су, найидам̣ сан̇кха̄ра̄ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттеййум̣; лаббхетха ча сан̇кха̄ресу – ‘евам̣ ме сан̇кха̄ра̄ хонту, евам̣ ме сан̇кха̄ра̄ ма̄ ахесу’нти. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄ анатта̄, тасма̄ сан̇кха̄ра̄ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттанти, на ча лаббхати сан̇кха̄ресу – ‘евам̣ ме сан̇кха̄ра̄ хонту, евам̣ ме сан̇кха̄ра̄ ма̄ ахесу’нти.

‘‘вин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄. вин̃н̃а̄н̣ан̃ча хидам̣, бхиккхаве, атта̄ абхависса, найидам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттеййа; лаббхетха ча вин̃н̃а̄н̣е – ‘евам̣ ме вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоту, евам̣ ме вин̃н̃а̄н̣ам̣ ма̄ ахосӣ’ти. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄, тасма̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттати, на ча лаббхати вин̃н̃а̄н̣е – ‘евам̣ ме вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоту, евам̣ ме вин̃н̃а̄н̣ам̣ ма̄ ахосӣ’’’ти.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘на̄йам̣, бхиккхаве, ка̄йо тумха̄кам̣, напи ан̃н̃есам̣ [паресам̣ (сйа̄.) пасса сам̣. ни. 2.37]. пура̄н̣амидам̣, бхиккхаве, каммам̣ абхисан̇кхатам̣ абхисан̃четайитам̣ веданийам̣ дат̣т̣хаббам̣. татра кхо, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако пат̣иччасамуппа̄дам̣йева са̄дхукам̣ йонисо манаси кароти – ‘ити имасмим̣ сати идам̣ хоти, имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджати; имасмим̣ асати идам̣ на хоти, имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхати, йадидам̣ – авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄, сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпам̣, на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатанам̣, сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо, пхассапаччайа̄ ведана̄, ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄, тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣, упа̄да̄напаччайа̄ бхаво, бхавапаччайа̄ джа̄ти, джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти – еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’’.

‘‘авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо, сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо …пе… джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти, еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. евам̣ авасийапаваттасаллаккхан̣авасена сун̃н̃ато локам̣ авеккхати.

катхам̣ туччхасан̇кха̄расаманупассана̄васена сун̃н̃ато локам̣ авеккхати? рӯпе са̄ро на лаббхати, ведана̄йа са̄ро на лаббхати, сан̃н̃а̄йа са̄ро на лаббхати, сан̇кха̄ресу са̄ро на лаббхати, вин̃н̃а̄н̣е са̄ро на лаббхати; рӯпам̣ асса̄рам̣ нисса̄рам̣ са̄ра̄пагатам̣ ниччаса̄раса̄рена ва̄ сукхаса̄раса̄рена ва̄ аттаса̄раса̄рена ва̄ ниччена ва̄ дхувена ва̄ сассатена ва̄ авипарин̣а̄мадхаммена ва̄. ведана̄ асса̄ра̄ нисса̄ра̄ са̄ра̄пагата̄…пе… сан̃н̃а̄ асса̄ра̄ нисса̄ра̄ са̄ра̄пагата̄… сан̇кха̄ра̄ асса̄ра̄ нисса̄ра̄ са̄ра̄пагата̄… вин̃н̃а̄н̣ам̣ асса̄рам̣ нисса̄рам̣ са̄ра̄пагатам̣ ниччаса̄раса̄рена ва̄ сукхаса̄раса̄рена ва̄ аттаса̄раса̄рена ва̄ ниччена ва̄ дхувена ва̄ сассатена ва̄ авипарин̣а̄мадхаммена ва̄. йатха̄ нал̣о асса̄ро нисса̄ро са̄ра̄пагато, йатха̄ ча еран̣д̣о…пе… йатха̄ ча удумбаро асса̄ро нисса̄ро са̄ра̄пагато, йатха̄ ча сетагаччхо [сетаваччхо (ка.)] асса̄ро нисса̄ро са̄ра̄пагато, йатха̄ ча па̄либхаддако [па̄л̣ибхаддако (ка.)] асса̄ро нисса̄ро са̄ра̄пагато, йатха̄ ча пхен̣апин̣д̣о [пхен̣упин̣д̣о (сйа̄.)] асса̄ро нисса̄ро са̄ра̄пагато, йатха̄ ча удакапуббул̣ам̣ [пуббулакам̣ (сйа̄.)] асса̄рам̣ нисса̄рам̣ са̄ра̄пагатам̣, йатха̄ ча марӣчи асса̄ра̄ нисса̄ра̄ са̄ра̄пагата̄, йатха̄ кадаликкхандхо асса̄ро нисса̄ро са̄ра̄пагато, йатха̄ ма̄йа̄ асса̄ра̄ нисса̄ра̄ са̄ра̄пагата̄ – евамева рӯпам̣ асса̄рам̣ нисса̄рам̣ са̄ра̄пагатам̣ ниччаса̄раса̄рена ва̄ сукхаса̄раса̄рена ва̄ аттаса̄раса̄рена ва̄ ниччена ва̄ дхувена ва̄ сассатена ва̄ авипарин̣а̄мадхаммена ва̄. ведана̄ асса̄ра̄ нисса̄ра̄ са̄ра̄пагата̄…пе… сан̃н̃а̄ асса̄ра̄ нисса̄ра̄ са̄ра̄пагата̄… сан̇кха̄ра̄ асса̄ра̄ нисса̄ра̄ са̄ра̄пагата̄… вин̃н̃а̄н̣ам̣ асса̄рам̣ нисса̄рам̣ са̄ра̄пагатам̣ ниччаса̄раса̄рена ва̄ сукхаса̄раса̄рена ва̄ аттаса̄раса̄рена ва̄ ниччена ва̄ дхувена ва̄ сассатена ва̄ авипарин̣а̄мадхаммена ва̄. евам̣ туччхасан̇кха̄расаманупассана̄васена сун̃н̃ато локам̣ авеккхати. имехи двӣхи ка̄ран̣ехи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати.

апи ча, чхаха̄ка̄рехи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати. чаккху сун̃н̃ам̣ [сйа̄. … поттхаке имасмим̣ т̣ха̄не ан̃н̃атха̄ диссати] аттена ва̄ аттанийена ва̄ ниччена ва̄ дхувена ва̄ сассатена ва̄ авипарин̣а̄мадхаммена ва̄, сотам̣ сун̃н̃ам̣…пе… гха̄нам̣ сун̃н̃ам̣… дживха̄ сун̃н̃а̄… ка̄йо сун̃н̃о… мано сун̃н̃о аттена ва̄ аттанийена ва̄ ниччена ва̄ дхувена ва̄ сассатена ва̄ авипарин̣а̄мадхаммена ва̄. рӯпа̄ сун̃н̃а̄…пе… садда̄ сун̃н̃а̄… гандха̄ сун̃н̃а̄… раса̄ сун̃н̃а̄… пхот̣т̣хабба̄ сун̃н̃а̄… дхамма̄ сун̃н̃а̄ аттена ва̄ аттанийена ва̄ ниччена ва̄ дхувена ва̄ сассатена ва̄ авипарин̣а̄мадхаммена ва̄. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ сун̃н̃ам̣…пе… мановин̃н̃а̄н̣ам̣ сун̃н̃ам̣… чаккхусампхассо сун̃н̃о … маносампхассо сун̃н̃о… чаккхусампхассаджа̄ ведана̄ сун̃н̃а̄… маносампхассаджа̄ ведана̄ сун̃н̃а̄… рӯпасан̃н̃а̄ сун̃н̃а̄… дхаммасан̃н̃а̄ сун̃н̃а̄… рӯпасан̃четана̄ сун̃н̃а̄… дхаммасан̃четана̄ сун̃н̃а̄… рӯпатан̣ха̄ сун̃н̃а̄… рӯпавитакко сун̃н̃о… рӯпавича̄ро сун̃н̃о… дхаммавича̄ро сун̃н̃о аттена ва̄ аттанийена ва̄ ниччена ва̄ дхувена ва̄ сассатена ва̄ авипарин̣а̄мадхаммена ва̄. евам̣ чхаха̄ка̄рехи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати.

апи ча, дасаха̄ка̄рехи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати. рӯпам̣ риттато туччхато сун̃н̃ато анаттато аса̄ракато вадхакато вибхавато агхамӯлато са̄савато сан̇кхатато; веданам̣…пе… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣… чутим̣… упапаттим̣… пат̣исандхим̣… бхавам̣… сам̣са̄рават̣т̣ам̣ риттато туччхато сун̃н̃ато анаттато аса̄ракато вадхакато вибхавато агхамӯлато са̄савато сан̇кхатато. евам̣ дасаха̄ка̄рехи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати.

апи ча, два̄дасаха̄ка̄рехи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати. рӯпам̣ на сатто на джӣво на наро на ма̄н̣аво на иттхӣ на пурисо на атта̄ на аттанийам̣ на̄хам̣ на мама на кочи на кассачи; ведана̄…пе… сан̃н̃а̄… сан̇кха̄ра̄… вин̃н̃а̄н̣ам̣ на сатто на джӣво на наро на ма̄н̣аво на иттхӣ на пурисо на атта̄ на аттанийам̣ на̄хам̣ на мама на кочи на кассачи. евам̣ два̄дасаха̄ка̄рехи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘йам̣, бхиккхаве, на тумха̄кам̣ там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. кин̃ча, бхиккхаве, на тумха̄кам̣? рӯпам̣, бхиккхаве, на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. ведана̄, бхиккхаве, на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. са̄ во пахӣна̄ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. сан̃н̃а̄, бхиккхаве, на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. са̄ во пахӣна̄ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. сан̇кха̄ра̄, бхиккхаве, на тумха̄кам̣; те паджахатха. те во пахӣна̄ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсанти. вин̃н̃а̄н̣ам̣, бхиккхаве, на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. сеййатха̄пи [там̣ ким̣ ман̃н̃атха (сйа̄. ка.) пасса сам̣. ни. 3.33], бхиккхаве, йам̣ имасмим̣ джетаване тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ там̣ джано хареййа ва̄ д̣ахеййа ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ кареййа. апи ну тумха̄кам̣ евамасса – ‘амхе джано харати ва̄ д̣ахати ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ каротӣ’ти? ‘но хетам̣, бханте’. ‘там̣ кисса хету’? ‘на хи но етам̣, бханте, атта̄ ва̄ аттанийам̣ ва̄’ти. евамева кхо, бхиккхаве, йам̣ на тумха̄кам̣ там̣ паджахатха; там̣ во пахӣнам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. кин̃ча, бхиккхаве, на тумха̄кам̣? рӯпам̣, бхиккхаве, на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. ведана̄…пе… сан̃н̃а̄… сан̇кха̄ра̄… вин̃н̃а̄н̣ам̣, бхиккхаве, на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсатӣ’’ти. евампи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати.

а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘сун̃н̃о [сун̃н̃ато (ка.) пасса сам̣. ни. 4.85] локо, сун̃н̃о локо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, сун̃н̃о локоти вуччатӣ’’ти? ‘‘йасма̄ ча кхо, а̄нанда, сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄, тасма̄ сун̃н̃о локоти вуччати. кин̃ча̄нанда, сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄? чаккху кхо, а̄нанда, сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄. рӯпа̄ сун̃н̃а̄…пе… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ сун̃н̃ам̣… чаккхусампхассо сун̃н̃о… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄. сотам̣ сун̃н̃ам̣… садда̄ сун̃н̃а̄… гха̄нам̣ сун̃н̃ам̣… гандха̄ сун̃н̃а̄… дживха̄ сун̃н̃а̄… раса̄ сун̃н̃а̄… ка̄йо сун̃н̃о … пхот̣т̣хабба̄ сун̃н̃а̄… мано сун̃н̃о… дхамма̄ сун̃н̃а̄… мановин̃н̃а̄н̣ам̣ сун̃н̃ам̣… маносампхассо сун̃н̃о… йампидам̣ сун̃н̃ам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄. йасма̄ ча кхо, а̄нанда, сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄, тасма̄ сун̃н̃о локоти вуччатӣ’’ти. евампи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати.

‘‘суддхам̣ дхаммасамуппа̄дам̣, суддхасан̇кха̄расантатим̣;

пассантасса йатха̄бхӯтам̣, на бхайам̣ хоти га̄ман̣и.

‘‘тин̣акат̣т̣хасамам̣ локам̣, йада̄ пан̃н̃а̄йа пассати;

на̄н̃н̃ам̣ [на ан̃н̃ам̣ (сӣ. сйа̄. ка.)] паттхайате кин̃чи, ан̃н̃атраппат̣исандхийа̄’’ти.

евампи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ [пасса сам̣. ни. 4.246] – ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху рӯпам̣ саманнесати йа̄вата̄ рӯпасса гати, веданам̣ саманнесати йа̄вата̄ ведана̄йа гати, сан̃н̃ам̣ саманнесати йа̄вата̄ сан̃н̃а̄йа гати, сан̇кха̄ре саманнесати йа̄вата̄ сан̇кха̄ра̄нам̣ гати, вин̃н̃а̄н̣ам̣ саманнесати йа̄вата̄ вин̃н̃а̄н̣асса гати. тасса рӯпам̣ [тасса бхиккхуно рӯпам̣ (сйа̄.)] саманнесато йа̄вата̄ рӯпасса гати, веданам̣…пе… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣ саманнесато йа̄вата̄ вин̃н̃а̄н̣асса гати, йамписса там̣ хоти аханти ва̄ маманти ва̄ асмӣти ва̄, тампи тасса на хотӣ’’ти. евампи сун̃н̃ато локам̣ авеккхати.

сун̃н̃ато локам̣ авеккхассӯти сун̃н̃ато локам̣ авеккхассу паччавеккхассу даккхассу тулехи тӣрехи вибха̄вехи вибхӯтам̣ карохӣти – сун̃н̃ато локам̣ авеккхассу.

могхара̄джа сада̄ сатоти. могхара̄джа̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. сада̄ти саббака̄лам̣…пе… паччхиме вайокхандхе. сатоти чатӯхи ка̄ран̣ехи сато – ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто сато…пе… со вуччати сатоти – могхара̄джа сада̄ сато.

атта̄нудит̣т̣хим̣ ӯхачча̄ти атта̄нудит̣т̣хи вуччати вӣсативаттхука̄ сакка̄йадит̣т̣хи. идха ассутава̄ путхуджджано арийа̄нам̣ адасса̄вӣ арийадхаммасса аковидо арийадхамме авинӣто саппуриса̄нам̣ адасса̄вӣ саппурисадхаммасса аковидо саппурисадхамме авинӣто рӯпам̣ аттато саманупассати рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣ аттани ва̄ рӯпам̣ рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣, веданам̣…пе… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассати вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣ аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣ вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. йа̄ еварӯпа̄ дит̣т̣хи дит̣т̣хигатам̣ дит̣т̣хигаханам̣ дит̣т̣хиканта̄ро дит̣т̣хивисӯка̄йикам̣ дит̣т̣хивиппхандитам̣ дит̣т̣хисам̣йоджанам̣ га̄хо пат̣игга̄хо абхинивесо пара̄ма̄со куммагго миччха̄патхо миччхаттам̣ титтха̄йатанам̣ випарийесагга̄хо випарӣтагга̄хо випалла̄сагга̄хо миччха̄га̄хо айа̄тха̄вакасмим̣ йа̄тха̄ваканти га̄хо йа̄вата̄ два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хигата̄ни, айам̣ атта̄нудит̣т̣хи. атта̄нудит̣т̣хим̣ ӯхачча̄ти атта̄нудит̣т̣хим̣ ӯхачча самӯхачча [ухачча самухачча (ка.) садданӣтийа̄ пана самети] уддхаритва̄ самуддхаритва̄ уппа̄т̣айитва̄ самуппа̄т̣айитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – атта̄нудит̣т̣хим̣ ӯхачча.

евам̣ маччутаро сийа̄ти евам̣ маччупи тареййа̄си, джара̄пи тареййа̄си, маран̣ампи тареййа̄си уттареййа̄си патареййа̄си саматиккамеййа̄си вӣтиваттеййа̄сӣти – евам̣ маччутаро сийа̄.

евам̣ локам̣ авеккхантанти евам̣ локам̣ авеккхантам̣ паччавеккхантам̣ тулайантам̣ тӣрайантам̣ вибха̄вайантам̣ вибхӯтам̣ каронтанти – евам̣ локам̣ авеккхантам̣.

маччура̄джа̄ на пассатӣти маччупи маччура̄джа̄, ма̄ропи маччура̄джа̄, маран̣ампи маччура̄джа̄. на пассатӣти маччура̄джа̄ на пассатӣ на даккхати на̄дхигаччхати на виндати на пат̣илабхати. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄ран̃н̃ико миго аран̃н̃е паване чарама̄но виссаттхо гаччхати виссаттхо [виссат̣т̣хо (ка.)] тит̣т̣хати виссаттхо нисӣдати виссаттхо сеййам̣ каппети. там̣ кисса хету? ана̄па̄тхагато [ана̄па̄тагато (ка.)], бхиккхаве, луддасса. евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си [антамака̄си (ка.) пасса ма. ни. 1.271] ма̄рам̣, ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣…пе… татийам̣ джха̄нам̣… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си ма̄рам̣, ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄, пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄, на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄, ананто а̄ка̄соти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си ма̄рам̣, ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма анантам̣ вин̃н̃а̄н̣анти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати; пан̃н̃а̄йа часса дисва̄ а̄сава̄ париккхӣн̣а̄ хонти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си ма̄рам̣, ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато, тин̣н̣о локе висаттика’нти. со виссаттхо гаччхати виссаттхо тит̣т̣хати виссаттхо нисӣдати виссаттхо сеййам̣ каппети. там̣ кисса хету? ана̄па̄тхагато бхиккху па̄пимато’’ти – маччура̄джа̄ на пассати. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘сун̃н̃ато локам̣ авеккхассу, могхара̄джа сада̄ сато;

атта̄нудит̣т̣хим̣ ӯхачча, евам̣ маччутаро сийа̄;

евам̣ локам̣ авеккхантам̣, маччура̄джа̄ на пассатӣ’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄…пе… саттха̄ ме, бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣти.

могхара̄джама̄н̣авапуччха̄ниддесо паннарасамо.

16. пин̇гийама̄н̣авапуччха̄ниддесо

89.

джин̣н̣охамасми абало вӣтаван̣н̣о [виван̣н̣о (сйа̄.)], [ичча̄йасма̄ пин̇гийо]

нетта̄ на суддха̄ саванам̣ на пха̄су;

ма̄хам̣ нассам̣ момухо антара̄ва [антара̄йа (сйа̄. ка.)], а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣;

джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нам̣.

джин̣н̣охамасми абало вӣтаван̣н̣оти. джин̣н̣охамасмӣти джин̣н̣о вуд̣д̣хо махаллако аддхагато вайоануппатто вӣсавассасатико джа̄тийа̄. абалоти дуббало аппабало аппатха̄мо. вӣтаван̣н̣оти вӣтаван̣н̣о вигатаван̣н̣о вигаччхитаван̣н̣о. йа̄ са̄ пурима̄ субха̄ ван̣н̣анибха̄ са̄ антарахита̄, а̄дӣнаво па̄тубхӯтоти – джин̣н̣охамасми абало вӣтаван̣н̣о.

ичча̄йасма̄ пин̇гийоти. ичча̄ти падасандхи…пе…. а̄йасма̄ти пийавачанам̣…пе…. пин̇гийоти тасса бра̄хман̣асса на̄мам̣…пе… абхила̄поти – ичча̄йасма̄ пин̇гийо.

нетта̄ на суддха̄ саванам̣ на пха̄сӯти нетта̄ асуддха̄ ависуддха̄ апарисуддха̄ авода̄та̄. но татха̄ чаккхуна̄ рӯпе пасса̄мӣти – нетта̄ на суддха̄. саванам̣ на пха̄сӯти сотам̣ асуддхам̣ ависуддхам̣ апарисуддхам̣ авода̄там̣. но татха̄ сотена саддам̣ сун̣омӣти – нетта̄ на суддха̄ саванам̣ на пха̄су.

ма̄хам̣ нассам̣ момухо антара̄ва̄ти. ма̄хам̣ нассанти ма̄хам̣ насса ма̄хам̣ винассам̣ ма̄хам̣ панассам̣. момухоти мохамухо авиджджа̄гато ан̃н̃а̄н̣ӣ авибха̄вӣ дуппан̃н̃о. антара̄ва̄ти туйхам̣ дхаммам̣ дит̣т̣хим̣ пат̣ипадам̣ маггам̣ анан̃н̃а̄йа анадхигантва̄ авидитва̄ аппат̣илабхитва̄ апхассайитва̄ асаччхикаритва̄ антара̄йева ка̄лан̇кареййанти – ма̄хам̣ нассам̣ момухо антара̄ва.

а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃анти. дхамманти а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не, чатта̄ро саммаппадха̄не, чатта̄ро иддхипа̄де, пан̃чиндрийа̄ни, пан̃ча бала̄ни, сатта боджджхан̇ге, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣, нибба̄нан̃ча нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипадам̣ а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехӣти – а̄чиккха дхаммам̣. йамахам̣ виджан̃н̃анти йамахам̣ джа̄неййам̣ а̄джа̄неййам̣ виджа̄неййам̣ пат̣ивиджа̄неййам̣ пат̣ивиджджхеййам̣ адхигаччхеййам̣ пхассеййам̣ саччхикареййанти – а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣.

джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нанти идхева джа̄тиджара̄маран̣асса паха̄нам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘джин̣н̣охамасми абало вӣтаван̣н̣о, [ичча̄йасма̄ пин̇гийо]

нетта̄ на суддха̄ саванам̣ на пха̄су;

ма̄хам̣ нассам̣ момухо антара̄ва, а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣;

джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄на’’нти.

90.

дисва̄на рӯпесу вихан̃н̃ама̄не, [пин̇гийа̄ти бхагава̄]

руппанти рӯпесу джана̄ паматта̄;

тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматто, джахассу рӯпам̣ апунаббхава̄йа.

дисва̄на рӯпесу вихан̃н̃ама̄нети. рӯпанти чатта̄ро ча маха̄бхӯта̄ чатуннан̃ча маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йа рӯпам̣. сатта̄ рӯпахету рӯпаппаччайа̄ рӯпака̄ран̣а̄ хан̃н̃анти вихан̃н̃анти упахан̃н̃анти упагха̄тийанти [упагха̄тайанти (сйа̄. ка.)]. рӯпе сати вивидхакаммака̄ран̣а̄ [вивидхакаммакаран̣а̄ни (ка.)] ка̄ренти. каса̄хипи та̄л̣енти, веттехипи та̄л̣енти, ад̣д̣хадан̣д̣акехипи та̄л̣енти, хаттхампи чхинданти, па̄дампи чхинданти, хаттхапа̄дампи чхинданти, кан̣н̣ампи чхинданти, на̄сампи чхинданти, кан̣н̣ана̄сампи чхинданти, билан̇гатха̄ликампи каронти, сан̇кхамун̣д̣икампи каронти, ра̄хумукхампи каронти, джотима̄ликампи каронти, хаттхападжджотикампи каронти, еракаваттикампи каронти, чӣракава̄сикампи каронти, ен̣еййакампи каронти, бал̣исамам̣сикампи каронти, каха̄пан̣икампи каронти, кха̄ра̄патаччхикампи [кха̄ра̄пат̣иччхикампи (ка.)] каронти, палигхапариваттикампи каронти, пала̄лапӣт̣хакампи каронти, таттенапи телена осин̃чанти, сунакхехипи кха̄да̄пенти, джӣвантампи сӯле утта̄сенти, асина̄пи сӣсам̣ чхинданти. евам̣ сатта̄ рӯпахету рӯпаппаччайа̄ рӯпака̄ран̣а̄ хан̃н̃анти вихан̃н̃анти упахан̃н̃анти упагха̄тийанти. евам̣ хан̃н̃ама̄не вихан̃н̃ама̄не упахан̃н̃ама̄не упагха̄тийама̄не дисва̄ пасситва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – дисва̄на рӯпесу вихан̃н̃ама̄не.

пин̇гийа̄ти бхагава̄ти. пин̇гийа̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – пин̇гийа̄ти бхагава̄.

руппанти рӯпесу джана̄ паматта̄ти. руппантӣти руппанти куппанти пӣл̣айанти [пӣл̣ийанти (сйа̄. ка.)] гхат̣т̣айанти, бйа̄дхита̄ доманассита̄ хонти. чаккхурогена руппанти куппанти пӣл̣айанти гхат̣т̣айанти, бйа̄дхита̄ доманассита̄ хонти. сотарогена…пе… ка̄йарогена…пе… д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхассехи руппанти куппанти пӣл̣айанти гхат̣т̣айанти, бйа̄дхита̄ доманассита̄ хонтӣти – руппанти рӯпесу.

атха ва̄, чаккхусмим̣ хӣйама̄не ха̄йама̄не париха̄йама̄не вема̄не [виха̄йама̄не (ка.)] вигаччхама̄не антарадха̄йама̄не руппанти…пе… доманассита̄ хонти. сотасмим̣…пе… гха̄насмим̣… дживха̄йа… ка̄йасмим̣… рӯпасмим̣… саддасмим̣… гандхасмим̣… расасмим̣… пхот̣т̣хаббасмим̣… куласмим̣… ган̣асмим̣… а̄ва̄сасмим̣… ла̄бхасмим̣… йасасмим̣… пасам̣са̄йа… сукхасмим̣… чӣварасмим̣… пин̣д̣апа̄тасмим̣… сена̄санасмим̣… гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄расмим̣ хӣйама̄не ха̄йама̄не париха̄йама̄не вема̄не вигаччхама̄не антарадха̄йама̄не руппанти куппанти пӣл̣айанти гхат̣т̣айанти, бйа̄дхита̄ доманассита̄ хонтӣти – евампи руппанти рӯпесу.

джана̄ти кхаттийа̄ ча бра̄хман̣а̄ ча весса̄ ча судда̄ ча гахат̣т̣ха̄ ча паббаджита̄ ча дева̄ ча манусса̄ ча. паматта̄ти пама̄до ваттаббо ка̄йадуччаритена ва̄ вачӣдуччаритена ва̄ манодуччаритена ва̄ пан̃часу ка̄магун̣есу читтасса восагго восагга̄нуппада̄нам̣ кусала̄нам̣ ва̄ дхамма̄нам̣ бха̄вана̄йа асаккаччакирийата̄ аса̄таччакирийата̄ анат̣т̣хитакирийата̄ олӣнавуттита̄ никкхиттаччхандата̄ никкхиттадхурата̄ ана̄севана̄ абха̄вана̄ абахулӣкаммам̣ [абахуликаммам̣ (ка.)] анадхит̣т̣ха̄нам̣ анануйого пама̄до. йо еварӯпо пама̄до памаджджана̄ памаджджитаттам̣ – айам̣ вуччати пама̄до. имина̄ пама̄дена саманна̄гата̄ джана̄ паматта̄ти – руппанти рӯпесу джана̄ паматта̄.

тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматтоти. тасма̄ти тасма̄ там̣ка̄ран̣а̄ там̣хету таппаччайа̄ там̣нида̄на̄ евам̣ а̄дӣнавам̣ сампассама̄но рӯпесӯти – тасма̄ тувам̣ пин̇гийа. аппаматтоти саккаччака̄рӣ са̄таччака̄рӣ…пе… аппама̄до кусалесу дхаммесӯти – тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматто.

джахассу рӯпам̣ апунаббхава̄йа̄ти. рӯпанти чатта̄ро ча маха̄бхӯта̄ чатуннан̃ча маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йа рӯпам̣. джахассу рӯпанти джахассу рӯпам̣, паджахассу рӯпам̣, винодехи рӯпам̣, бйантӣкарохи рӯпам̣, анабха̄вам̣ гамехи рӯпам̣. апунаббхава̄йа̄ти йатха̄ те рӯпам̣ идхева нируджджхеййа, пунапат̣исандхико бхаво на ниббаттеййа ка̄мадха̄туйа̄ ва̄ рӯпадха̄туйа̄ ва̄ арӯпадха̄туйа̄ ва̄, ка̄мабхаве ва̄ рӯпабхаве ва̄ арӯпабхаве ва̄, сан̃н̃а̄бхаве ва̄ асан̃н̃а̄бхаве ва̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄бхаве ва̄, екавока̄рабхаве ва̄ чатувока̄рабхаве ва̄ пан̃чавока̄рабхаве ва̄, пуна гатийа̄ ва̄ упапаттийа̄ ва̄ пат̣исандхийа̄ ва̄ бхаве ва̄ сам̣са̄ре ва̄ ват̣т̣е ва̄ на джанеййа на сан̃джанеййа на ниббаттеййа на̄бхиниббаттеййа, идхева нируджджхеййа вӯпасамеййа аттхам̣ гаччхеййа пат̣иппассамбхеййа̄ти – джахассу рӯпам̣ апунаббхава̄йа. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘дисва̄на рӯпесу вихан̃н̃ама̄не, [пин̇гийа̄ти бхагава̄]

руппанти рӯпесу джана̄ паматта̄;

тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматто, джахассу рӯпам̣ апунаббхава̄йа̄’’ти.

91.

диса̄ чатассо видиса̄ чатассо, уддхам̣ адхо даса диса̄ има̄йо;

на туйхам̣ адит̣т̣хам̣ ассутам̣ амутам̣, атхо авин̃н̃а̄там̣ кин̃чи наматтхи локе;

а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣, джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нам̣.

диса̄ чатассо видиса̄ чатассо, уддхам̣ адхо даса диса̄ има̄йоти даса диса̄.

на туйхам̣ адит̣т̣хам̣ ассутам̣ амутам̣, атхо авин̃н̃а̄там̣ кин̃чи наматтхи локети на туйхам̣ адит̣т̣хам̣ ассутам̣ амутам̣ авин̃н̃а̄там̣ кин̃чи аттаттхо ва̄ параттхо ва̄ убхайаттхо ва̄ дит̣т̣хадхаммико ва̄ аттхо сампара̄йико ва̄ аттхо утта̄но ва̄ аттхо гамбхӣро ва̄ аттхо гӯл̣хо ва̄ аттхо пат̣иччханно ва̄ аттхо неййо ва̄ аттхо нӣто ва̄ аттхо анаваджджо ва̄ аттхо никкилесо ва̄ аттхо вода̄но ва̄ аттхо параматтхо ва̄ наттхи на сати на сам̣виджджати нупалаббхатӣти – на туйхам̣ адит̣т̣хам̣ ассутам̣ амутам̣, атхо авин̃н̃а̄там̣ кин̃чи наматтхи локе.

а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃анти. дхамманти а̄дикалйа̄н̣ам̣…пе… нибба̄нан̃ча нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипадам̣ а̄чиккха̄хи десехи пан̃н̃апехи пат̣т̣хапехи вивара̄хи вибхаджа̄хи утта̄нӣкарохи пака̄сехи. йамахам̣ виджан̃н̃анти йамахам̣ джа̄неййам̣ а̄джа̄неййам̣ виджа̄неййам̣ пат̣ивиджа̄неййам̣ пат̣ивиджджхеййам̣ адхигаччхеййам̣ пхассеййам̣ саччхикареййанти – а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣.

джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нанти идхева джа̄тиджара̄маран̣асса паха̄нам̣ вӯпасамам̣ пат̣иниссаггам̣ пат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄нам̣. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘диса̄ чатассо видиса̄ чатассо, уддхам̣ адхо даса диса̄ има̄йо;

на туйхам̣ адит̣т̣хам̣ ассутам̣ амутам̣, атхо авин̃н̃а̄там̣ кин̃чи наматтхи локе;

а̄чиккха дхаммам̣ йамахам̣ виджан̃н̃ам̣, джа̄тиджара̄йа идха виппаха̄на’’нти.

92.

тан̣ха̄дхипанне манудже пеккхама̄но, [пин̇гийа̄ти бхагава̄]

санта̄паджа̄те джараса̄ парете;

тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматто, джахассу тан̣хам̣ апунаббхава̄йа.

тан̣ха̄дхипанне манудже пеккхама̄ноти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. тан̣ха̄дхипаннети тан̣ха̄дхипанне [тан̣ха̄йа адхипанне (ка.)] тан̣ха̄нуге тан̣ха̄нугате тан̣ха̄нусат̣е тан̣ха̄йа панне пат̣ипанне абхибхӯте парийа̄динначитте. мануджети сатта̄дхивачанам̣. пеккхама̄ноти пеккхама̄но даккхама̄но олокайама̄но ниджджха̄йама̄но упапариккхама̄ноти – тан̣ха̄дхипанне манудже пеккхама̄но. пин̇гийа̄ти бхагава̄ти. пин̇гийа̄ти бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ на̄мена а̄лапати. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – пин̇гийа̄ти бхагава̄.

санта̄паджа̄те джараса̄ паретети. санта̄паджа̄тети джа̄тийа̄ санта̄паджа̄те, джара̄йа санта̄паджа̄те, бйа̄дхина̄ санта̄паджа̄те, маран̣ена санта̄паджа̄те, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сехи санта̄паджа̄те, нерайикена дуккхена санта̄паджа̄те…пе… дит̣т̣хибйасанена дуккхена санта̄паджа̄те ӣтиджа̄те упаддаваджа̄те упасаггаджа̄тети – санта̄паджа̄те. джараса̄ паретети джара̄йа пхут̣т̣хе парете самохите саманна̄гате. джа̄тийа̄ анугате джара̄йа анусат̣е бйа̄дхина̄ абхибхӯте маран̣ена аббха̄хате ата̄н̣е ален̣е асаран̣е асаран̣ӣбхӯтети – санта̄паджа̄те джараса̄ парете.

тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматтоти. тасма̄ти тасма̄ там̣ка̄ран̣а̄ там̣хету таппаччайа̄ там̣нида̄на̄ евам̣ а̄дӣнавам̣ сампассама̄но тан̣ха̄йа̄ти – тасма̄ тувам̣ пин̇гийа. аппаматтоти саккаччака̄рӣ…пе… аппама̄до кусалесу дхаммесӯти – тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматто.

джахассу тан̣хам̣ апунаббхава̄йа̄ти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. джахассу тан̣ханти джахассу тан̣хам̣ паджахассу тан̣хам̣ винодехи тан̣хам̣ бйантӣкарохи тан̣хам̣ анабха̄вам̣ гамехи тан̣хам̣. апунаббхава̄йа̄ти йатха̄ те…пе… пунапат̣исандхико бхаво на ниббаттеййа ка̄мадха̄туйа̄ ва̄ рӯпадха̄туйа̄ ва̄ арӯпадха̄туйа̄ ва̄, ка̄мабхаве ва̄ рӯпабхаве ва̄ арӯпабхаве ва̄, сан̃н̃а̄бхаве ва̄ асан̃н̃а̄бхаве ва̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄бхаве ва̄, екавока̄рабхаве ва̄ чатувока̄рабхаве ва̄ пан̃чавока̄рабхаве ва̄, пунагатийа̄ ва̄ упапаттийа̄ ва̄ пат̣исандхийа̄ ва̄ бхаве ва̄ сам̣са̄ре ва̄ ват̣т̣е ва̄ на джанеййа на сан̃джанеййа на ниббаттеййа на̄бхиниббаттеййа, идхева нируджджхеййа вӯпасамеййа аттхам̣ гаччхеййа пат̣иппассамбхеййа̄ти – джахассу тан̣хам̣ апунаббхава̄йа. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘тан̣ха̄дхипанне манудже пеккхама̄но, [пин̇гийа̄ти бхагава̄]

санта̄паджа̄те джараса̄ парете;

тасма̄ тувам̣ пин̇гийа аппаматто, джахассу тан̣хам̣ апунаббхава̄йа̄’’ти.

саха га̄тха̄парийоса̄на̄ йе те бра̄хман̣ена саддхим̣ екаччханда̄ екапайога̄ ека̄дхиппа̄йа̄ екава̄санава̄сита̄, тесам̣ анекапа̄н̣асахасса̄нам̣ вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти. тасса ча бра̄хман̣асса вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти. саха дхаммачаккхусса пат̣ила̄бха̄ аджинаджат̣а̄ва̄качӣратидан̣д̣акаман̣д̣алукеса̄ ча массӯ ча антарахита̄ бхан̣д̣ука̄са̄йаваттхавасано сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадхаро анваттхапат̣ипаттийа̄ пан̃джалико бхагавантам̣ намассама̄но нисинно хоти – ‘‘саттха̄ ме бханте бхагава̄, са̄вакохамасмӣ’’ти.

пин̇гийама̄н̣авапуччха̄ниддесо [син̇гийапан̃хам̣ (ка.)] сол̣асамо.

17. па̄ра̄йанаттхутига̄тха̄ниддесо

93. идамавоча бхагава̄ магадхесу вихаранто па̄са̄н̣аке четийе, парича̄ракасол̣аса̄нам̣ [парича̄ритасол̣асаннам̣ (сйа̄. ка.)] бра̄хман̣а̄нам̣ аджджхит̣т̣хо пут̣т̣хо пут̣т̣хо пан̃хам̣ бйа̄ка̄си.

идамавоча бхагава̄ти идам̣ па̄ра̄йанам̣ авоча. бхагава̄ти га̄рава̄дхивачанаметам̣…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ бхагава̄ти – идамавоча бхагава̄. магадхесу вихарантоти магадхана̄маке джанападе вихаранто ирийанто ваттенто па̄ленто йапенто йа̄пенто. па̄са̄н̣аке четийети па̄са̄н̣акачетийам̣ вуччати буддха̄сананти – магадхесу вихаранто па̄са̄н̣аке четийе. парича̄ракасол̣аса̄нам̣ бра̄хман̣а̄нанти пин̇гийо [син̇гийо (ка.)] бра̄хман̣о ба̄варисса бра̄хман̣асса паддхо паддхачаро парича̄рако [парича̄рико (сйа̄. ка.)] сиссо. пин̇гийена [тена (ка.)] те сол̣аса̄ти – евампи парича̄ракасол̣аса̄нам̣ бра̄хман̣а̄нам̣. атха ва̄, те сол̣аса бра̄хман̣а̄ буддхасса бхагавато паддха̄ паддхачара̄ парича̄рака̄ сисса̄ти – евампи парича̄ракасол̣аса̄нам̣ бра̄хман̣а̄нам̣.

аджджхит̣т̣хо пут̣т̣хо пут̣т̣хо пан̃хам̣ бйа̄ка̄сӣти. аджджхит̣т̣хоти аджджхит̣т̣хо аджджхесито. пут̣т̣хо пут̣т̣хоти пут̣т̣хо пут̣т̣хо пуччхито пуччхито йа̄чито йа̄чито аджджхесито аджджхесито паса̄дито паса̄дито. пан̃хам̣ бйа̄ка̄сӣти пан̃хам̣ бйа̄ка̄си а̄чиккхи десеси пан̃н̃апеси пат̣т̣хапеси вивари вибхаджи утта̄нӣа̄ка̄си пака̄сесӣти – аджджхит̣т̣хо пут̣т̣хо пут̣т̣хо пан̃хам̣ бйа̄ка̄си. тенетам̣ вуччати –

‘‘идамавоча бхагава̄ магадхесу вихаранто па̄са̄н̣аке четийе, парича̄ракасол̣аса̄нам̣ бра̄хман̣а̄нам̣ аджджхит̣т̣хо пут̣т̣хо пут̣т̣хо пан̃хам̣ бйа̄ка̄сӣ’’ти.

94. екамекасса чепи пан̃хасса аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммам̣ пат̣ипаджджеййа, гаччхеййева джара̄маран̣асса па̄рам̣. па̄ран̇гаманӣйа̄ име дхамма̄ти. тасма̄ имасса дхаммапарийа̄йасса ‘‘па̄ра̄йана’’нтева адхивачанам̣.

екамекасса чепи пан̃хасса̄ти екамекасса чепи аджитапан̃хасса, екамекасса чепи тиссаметтеййапан̃хасса, екамекасса чепи пун̣н̣акапан̃хасса, екамекасса чепи меттагӯпан̃хасса, екамекасса чепи дхотакапан̃хасса, екамекасса чепи упасӣвапан̃хасса, екамекасса чепи нандакапан̃хасса, екамекасса чепи хемакапан̃хасса, екамекасса чепи тодеййапан̃хасса, екамекасса чепи каппапан̃хасса, екамекасса чепи джатукан̣н̣ипан̃хасса, екамекасса чепи бхадра̄вудхапан̃хасса, екамекасса чепи удайапан̃хасса, екамекасса чепи поса̄лапан̃хасса, екамекасса чепи могхара̄джапан̃хасса, екамекасса чепи пин̇гийапан̃хасса̄ти – екамекасса чепи пан̃хасса.

аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа̄ти свева пан̃хо дхаммо, висаджджанам̣ [виссаджджанам̣ (ка.)] аттхоти аттхам̣ ан̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – аттхаман̃н̃а̄йа. дхаммаман̃н̃а̄йа̄ти дхаммам̣ ан̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – дхаммаман̃н̃а̄йа̄ти – аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа. дхамма̄нудхаммам̣ пат̣ипаджджеййа̄ти самма̄пат̣ипадам̣ ануломапат̣ипадам̣ апаччанӣкапат̣ипадам̣ анваттхапат̣ипадам̣ дхамма̄нудхаммапат̣ипадам̣ пат̣ипаджджеййа̄ти – дхамма̄нудхаммам̣ пат̣ипаджджеййа. гаччхеййева джара̄маран̣асса па̄ранти джара̄маран̣асса па̄рам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхиппат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. гаччхеййева джара̄маран̣асса па̄ранти джара̄маран̣асса па̄рам̣ гаччхеййа, па̄рам̣ адхигаччхеййа, па̄рам̣ адхипхассеййа, па̄рам̣ саччхикареййа̄ти – гаччхеййева джара̄маран̣асса па̄рам̣. па̄ран̇гаманӣйа̄ име дхамма̄ти име дхамма̄ па̄ран̇гаманӣйа̄. па̄рам̣ па̄пенти па̄рам̣ сампа̄пенти па̄рам̣ саманупа̄пенти, джара̄ман̣асса таран̣а̄йа [та̄ран̣а̄йа (сйа̄.)] сам̣ваттантӣти – па̄ран̇гаманӣйа̄ име дхамма̄ти.

тасма̄ имасса дхаммапарийа̄йасса̄ти. тасма̄ти тасма̄ там̣ка̄ран̣а̄ там̣хету таппаччайа̄ там̣нида̄на̄ти – тасма̄. имасса дхаммапарийа̄йасса̄ти имасса па̄ра̄йанасса̄ти – тасма̄ имасса дхаммапарийа̄йасса. па̄ра̄йанантева адхивачананти па̄рам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣…пе… ниродхо нибба̄нам̣. айанам̣ вуччати магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. адхивачананти сан̇кха̄ саман̃н̃а̄ пан̃н̃атти воха̄ро на̄мам̣ на̄макаммам̣ на̄мадхеййам̣ нирутти бйан̃джанам̣ абхила̄поти – па̄ра̄йанантева адхивачанам̣. тенетам̣ вуччати –

‘‘екамекасса чепи пан̃хасса аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммам̣ пат̣ипаджджеййа, гаччхеййева джара̄маран̣асса па̄рам̣. па̄ран̇гаманӣйа̄ име дхамма̄ти. тасма̄ имасса дхаммапарийа̄йасса ‘па̄ра̄йана’нтева адхивачана’’нти.

95.

аджито тиссаметтеййо, пун̣н̣ако атха меттагӯ;

дхотако упасӣво ча, нандо ча атха хемако.

96.

тодеййакаппа̄ дубхайо, джатукан̣н̣ӣ ча пан̣д̣ито;

бхадра̄вудхо удайо ча, поса̄ло ча̄пи бра̄хман̣о;

могхара̄джа̄ ча медха̄вӣ, пин̇гийо ча маха̄иси.

97.

ете буддхам̣ упа̄гаччхум̣, сампанначаран̣ам̣ исим̣;

пуччханта̄ нипун̣е пан̃хе, буддхасет̣т̣хам̣ упа̄гамум̣.

ете буддхам̣ упа̄гаччхунти. етети сол̣аса па̄ра̄йанийа̄ бра̄хман̣а̄. буддхоти йо со бхагава̄ сайамбхӯ ана̄чарийако пуббе анануссутесу дхаммесу са̄мам̣ сачча̄ни абхисамбуджджхи, таттха ча саббан̃н̃утам̣ патто балесу ча васӣбха̄вам̣. буддхоти кенат̣т̣хена буддхо? буджджхита̄ сачча̄нӣти буддхо, бодхета̄ паджа̄йа̄ти буддхо, саббан̃н̃ута̄йа буддхо, саббадасса̄вита̄йа буддхо, абхин̃н̃еййата̄йа буддхо, висавита̄йа буддхо, кхӣн̣а̄савасан̇кха̄тена буддхо, нирупалепасан̇кха̄тена буддхо, екантавӣтара̄готи буддхо, екантавӣтадосоти буддхо, екантавӣтамохоти буддхо, екантаниккилесоти буддхо, ека̄йанамаггам̣ гатоти буддхо, еко ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти буддхо, абуддхивихататта̄ буддхипат̣ила̄бха̄ти буддхо. буддхоти нетам̣ на̄мам̣ ма̄тара̄ катам̣ на питара̄ катам̣ на бха̄тара̄ катам̣ на бхагинийа̄ катам̣ на митта̄маччехи катам̣ на н̃а̄тиса̄лохитехи катам̣ на саман̣абра̄хман̣ехи катам̣ на девата̄хи катам̣. вимоккхантикаметам̣ буддха̄нам̣ бхагаванта̄нам̣ бодхийа̄ мӯле саха саббан̃н̃утан̃а̄н̣асса пат̣ила̄бха̄ саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ буддхоти. ете буддхам̣ упа̄гаччхунти ете буддхам̣ упа̄гамим̣су упасан̇камим̣су пайирупа̄сим̣су парипуччхим̣су парипан̃хим̣сӯти – ете буддхам̣ упа̄гаччхум̣.

сампанначаран̣ам̣ исинти чаран̣ам̣ вуччати сӣла̄ча̄раниббатти. сӣласам̣варопи чаран̣ам̣, индрийасам̣варопи чаран̣ам̣, бходжане маттан̃н̃ута̄пи чаран̣ам̣, джа̄гарийа̄нуйогопи чаран̣ам̣, саттапи саддхамма̄ чаран̣ам̣, чатта̄рипи джха̄на̄ни чаран̣ам̣. сампанначаран̣анти сампанначаран̣ам̣ сет̣т̣хачаран̣ам̣ висет̣т̣хачаран̣ам̣ [висит̣т̣хачаран̣ам̣ (ка.)] па̄моккхачаран̣ам̣ уттамачаран̣ам̣ паварачаран̣ам̣. исӣти иси бхагава̄ махантам̣ сӣлаккхандхам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти иси…пе… махесаккхехи ва̄ саттехи есито гавесито парийесито – ‘‘кахам̣ буддхо, кахам̣ бхагава̄, кахам̣ девадево кахам̣ нара̄сабхо’’ти – исӣти – сампанначаран̣ам̣ исим̣.

пуччханта̄ нипун̣е пан̃хети. пуччханта̄ти пуччханта̄ йа̄чанта̄ аджджхесанта̄ паса̄дента̄. нипун̣е пан̃хети гамбхӣре дуддасе дуранубодхе санте пан̣ӣте атакка̄вачаре нипун̣е пан̣д̣итаведанӣйе пан̃хети – пуччханта̄ нипун̣е пан̃хе.

буддхасет̣т̣хам̣ упа̄гамунти. буддхоти йо со бхагава̄…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ буддхоти. сет̣т̣ханти аггам̣ сет̣т̣хам̣ висет̣т̣хам̣ па̄моккхам̣ уттамам̣ паварам̣ буддхам̣ упа̄гамум̣ упа̄гамим̣су упасан̇камим̣су пайирупа̄сим̣су парипуччхим̣су парипан̃хим̣сӯти – буддхасет̣т̣хам̣ упа̄гамум̣. тенетам̣ вуччати –

‘‘ете буддхам̣ упа̄гаччхум̣, сампанначаран̣ам̣ исим̣;

пуччханта̄ нипун̣е пан̃хе, буддхасет̣т̣хам̣ упа̄гаму’’нти.

98.

тесам̣ буддхо пабйа̄ка̄си, пан̃хам̣ пут̣т̣хо йатха̄татхам̣;

пан̃ха̄нам̣ веййа̄каран̣ена, тосеси бра̄хман̣е муни.

тесам̣ буддхо пабйа̄ка̄сӣти. тесанти сол̣аса̄нам̣ па̄ра̄йанийа̄нам̣ бра̄хман̣а̄нам̣. буддхоти йо со бхагава̄…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ буддхоти. пабйа̄ка̄сӣти тесам̣ буддхо пабйа̄ка̄си а̄чиккхи десеси пан̃н̃апеси пат̣т̣хапеси вивари вибхаджи утта̄нӣака̄си пака̄сесӣти – тесам̣ буддхо пабйа̄ка̄си.

пан̃хам̣ пут̣т̣хо йатха̄татханти. пан̃хам̣ пут̣т̣хоти пан̃хам̣ пут̣т̣хо пуччхито йа̄чито аджджхесито паса̄дито. йатха̄татханти йатха̄ а̄чиккхитаббам̣ татха̄ а̄чиккхи, йатха̄ деситаббам̣ татха̄ десеси, йатха̄ пан̃н̃апетаббам̣ татха̄ пан̃н̃апеси, йатха̄ пат̣т̣хапетаббам̣ татха̄ пат̣т̣хапеси, йатха̄ виваритаббам̣ татха̄ вивари, йатха̄ вибхаджитаббам̣ татха̄ вибхаджи, йатха̄ утта̄нӣка̄таббам̣ татха̄ утта̄нӣака̄си, йатха̄ пака̄ситаббам̣ татха̄ пака̄сесӣти – пан̃хам̣ пут̣т̣хо йатха̄татхам̣.

пан̃ха̄нам̣ веййа̄каран̣ена̄ти пан̃ха̄нам̣ веййа̄каран̣ена а̄чиккханена десанена пан̃н̃апанена пат̣т̣хапанена виваран̣ена вибхаджанена утта̄нӣкаммена пака̄санена̄ти – пан̃ха̄нам̣ веййа̄каран̣ена.

тосеси бра̄хман̣е мунӣти. тосесӣти тосеси витосеси паса̄деси а̄ра̄дхеси аттамане ака̄си. бра̄хман̣ети сол̣аса па̄ра̄йанийе бра̄хман̣е. мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣…пе… сан̇гаджа̄ламатичча со мунӣти – тосеси бра̄хман̣е муни. тенетам̣ вуччати –

‘‘тесам̣ буддхо пабйа̄ка̄си, пан̃хам̣ пут̣т̣хо йатха̄татхам̣;

пан̃ха̄нам̣ веййа̄каран̣ена, тосеси бра̄хман̣е мунӣ’’ти.

99.

те тосита̄ чаккхумата̄, буддхена̄диччабандхуна̄;

брахмачарийамачарим̣су, варапан̃н̃асса сантике.

те тосита̄ чаккхумата̄ти. тети сол̣аса па̄ра̄йанийа̄ бра̄хман̣а̄. тосита̄ти тосита̄ витосита̄ паса̄дита̄ а̄ра̄дхита̄ аттамана̄ ката̄ти – те тосита̄. чаккхумата̄ти бхагава̄ пан̃чахи чаккхӯхи чаккхума̄ – мам̣сачаккхуна̄пи чаккхума̄, диббачаккхуна̄пи чаккхума̄, пан̃н̃а̄чаккхуна̄пи чаккхума̄, буддхачаккхуна̄пи чаккхума̄, самантачаккхуна̄пи чаккхума̄. катхам̣ бхагава̄ мам̣сачаккхуна̄пи чаккхума̄…пе… евам̣ бхагава̄ самантачаккхуна̄пи чаккхума̄ти – те тосита̄ чаккхумата̄.

буддхена̄диччабандхуна̄ти. буддхоти йо со бхагава̄…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ буддхоти. а̄диччабандхуна̄ти а̄диччо вуччати сӯрийо. со готамо готтена, бхагава̄пи готамо готтена, бхагава̄ сӯрийасса готтан̃а̄тако готтабандху. тасма̄ буддхо а̄диччабандхӯти – буддхена̄диччабандхуна̄.

брахмачарийамачарим̣сӯти брахмачарийам̣ вуччати асаддхаммасама̄паттийа̄ а̄рати вирати пат̣ивирати вераман̣ӣ вираман̣ам̣ акирийа̄ акаран̣ам̣ анаджджха̄патти вела̄анатиккамо сетугха̄то. апи ча, ниппарийа̄йавасена брахмачарийам̣ вуччати арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи. брахмачарийамачарим̣сӯти брахмачарийам̣ чарим̣су ачарим̣су сама̄да̄йа ваттим̣сӯти – брахмачарийамачарим̣су.

варапан̃н̃асса сантикети варапан̃н̃асса аггапан̃н̃асса сет̣т̣хапан̃н̃асса висет̣т̣хапан̃н̃асса па̄моккхапан̃н̃асса уттамапан̃н̃асса паварапан̃н̃асса. сантикети сантике са̄манта̄ а̄санне авидӯре упакат̣т̣хети – варапан̃н̃асса сантике. тенетам̣ вуччати –

‘‘те тосита̄ чаккхумата̄, буддхена̄диччабандхуна̄;

брахмачарийамачарим̣су, варапан̃н̃асса сантике’’ти.

100.

екамекасса пан̃хасса, йатха̄ буддхена деситам̣;

татха̄ йо пат̣ипаджджеййа, гаччхе па̄рам̣ апа̄рато.

екамекасса пан̃хасса̄ти екамекасса аджитапан̃хасса, екамекасса тиссаметтеййапан̃хасса…пе… екамекасса пин̇гийапан̃хасса̄ти – екамекасса пан̃хасса.

йатха̄ буддхена деситанти. буддхоти йо со бхагава̄ сайамбхӯ…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ буддхоти. йатха̄ буддхена деситанти йатха̄ буддхена а̄чиккхитам̣ деситам̣ пан̃н̃апитам̣ пат̣т̣хапитам̣ виваритам̣ вибхаджитам̣ [вибхаттам̣ (сйа̄.)] утта̄нӣкатам̣ пака̄ситанти – йатха̄ буддхена деситам̣.

татха̄ йо пат̣ипаджджеййа̄ти самма̄пат̣ипадам̣ ануломапат̣ипадам̣ апаччанӣкапат̣ипадам̣ анваттхапат̣ипадам̣ дхамма̄нудхаммапат̣ипадам̣ пат̣ипаджджеййа̄ти – татха̄ йо пат̣ипаджджеййа.

гаччхе па̄рам̣ апа̄ратоти па̄рам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣…пе… ниродхо нибба̄нам̣; апа̄рам̣ вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча. гаччхе па̄рам̣ апа̄ратоти апа̄рато па̄рам̣ гаччхеййа, па̄рам̣ адхигаччхеййа, па̄рам̣ пхассеййа, па̄рам̣ саччхикареййа̄ти – гаччхе па̄рам̣ апа̄рато. тенетам̣ вуччати –

‘‘екамекасса пан̃хасса, йатха̄ буддхена деситам̣;

татха̄ йо пат̣ипаджджеййа, гаччхе па̄рам̣ апа̄рато’’ти.

101.

апа̄ра̄ па̄рам̣ гаччхеййа, бха̄венто маггамуттамам̣;

магго со па̄рам̣ гамана̄йа, тасма̄ па̄ра̄йанам̣ ити.

апа̄ра̄ па̄рам̣ гаччхеййа̄ти апа̄рам̣ вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча; па̄рам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣…пе… тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. апа̄ра̄ па̄рам̣ гаччхеййа̄ти апа̄ра̄ па̄рам̣ гаччхеййа, па̄рам̣ адхигаччхеййа, па̄рам̣ пхассеййа, па̄рам̣ саччхикареййа̄ти – апа̄ра̄ па̄рам̣ гаччхеййа.

бха̄венто маггамуттаманти маггамуттамам̣ вуччати арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. маггамуттаманти маггам̣ аггам̣ сет̣т̣хам̣ висет̣т̣хам̣ па̄моккхам̣ уттамам̣ паварам̣. бха̄вентоти бха̄венто а̄севанто бахулӣкаронтоти – бха̄венто маггамуттамам̣.

магго со па̄рам̣ гамана̄йа̄ти –

магго пантхо патхо паджджо [аддхо (ка.)], ан̃джасам̣ ват̣ума̄йанам̣;

на̄ва̄ уттарасету ча, кулло ча бхиси сан̇камо [сан̇гамо (сйа̄. ка.) пасса-дха̄тума̄ла̄йам̣ маггадха̄туван̣н̣ана̄йам̣].

па̄рам̣ гамана̄йа̄ти па̄рам̣ гамана̄йа па̄рам̣ сампа̄пана̄йа па̄рам̣ саманупа̄пана̄йа джара̄маран̣асса таран̣а̄йа̄ти – магго со па̄рам̣ гамана̄йа.

тасма̄ па̄ра̄йанам̣ итӣти. тасма̄ти тасма̄ там̣ка̄ран̣а̄ там̣хету таппаччайа̄ там̣нида̄на̄. па̄рам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣…пе… ниродхо нибба̄нам̣. айанам̣ вуччати магго. итӣти падасандхи…пе… пада̄нупуббата̄петам̣ итӣти – тасма̄ па̄ра̄йанам̣ ити. тенетам̣ вуччати –

‘‘апа̄ра̄ па̄рам̣ гаччхеййа, бха̄венто маггамуттамам̣;

магго со па̄рам̣ гамана̄йа, тасма̄ па̄ра̄йанам̣ итӣ’’ти.

па̄ра̄йанаттхутига̄тха̄ниддесо саттарасамо.

18. па̄ра̄йана̄нугӣтига̄тха̄ниддесо

102.

па̄ра̄йанамануга̄йиссам̣, [ичча̄йасма̄ пин̇гийо]

йатха̄ддаккхи татха̄ккха̄си, вимало бхӯримедхасо;

никка̄мо ниббано на̄го, кисса хету муса̄ бхан̣е.

па̄ра̄йанамануга̄йиссанти гӣтамануга̄йиссам̣ катхитаманукатхайиссам̣ [катхитамануга̄йиссам̣ (сйа̄.) евам̣ саббападесу ануга̄йиссанти а̄гатам̣] бхан̣итаманубхан̣иссам̣ лапитаманулаписсам̣ бха̄ситаманубха̄сиссанти – па̄ра̄йанамануга̄йиссам̣. ичча̄йасма̄ пин̇гийоти. ичча̄ти падасандхи…пе… пада̄нупуббата̄петам̣ – ичча̄ти. а̄йасма̄ти пийавачанам̣ гарувачанам̣ сага̄равасаппатисса̄дхивачанаметам̣ – а̄йасма̄ти. пин̇гийоти тасса тхерасса на̄мам̣ сан̇кха̄ саман̃н̃а̄ пан̃н̃атти воха̄ро на̄мам̣ на̄макаммам̣ на̄мадхеййам̣ нирутти бйан̃джанам̣ абхила̄поти – ичча̄йасма̄ пин̇гийо.

йатха̄ддаккхи татха̄ккха̄сӣти йатха̄ аддаккхи татха̄ аккха̄си а̄чиккхи десеси пан̃н̃апеси пат̣т̣хапеси вивари вибхаджи утта̄нӣака̄си пака̄сеси. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти йатха̄ аддаккхи татха̄ аккха̄си а̄чиккхи десеси пан̃н̃апеси пат̣т̣хапеси вивари вибхаджи утта̄нӣака̄си пака̄сеси. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти йатха̄ аддаккхи татха̄ аккха̄си а̄чиккхи десеси пан̃н̃апеси пат̣т̣хапеси вивари вибхаджи утта̄нӣака̄си пака̄сесӣти – йатха̄ддаккхи татха̄ккха̄си.

вимало бхӯримедхасоти. вималоти ра̄го малам̣, досо малам̣, мохо малам̣, кодхо… упана̄хо…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ мала̄. те мала̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. амало буддхо вимало ниммало мала̄пагато малавиппахӣно малавимутто саббамалавӣтиватто. бхӯри вуччати патхавӣ. бхагава̄ та̄йа [бхагава̄ има̄йа (сйа̄.)] патхависама̄йа пан̃н̃а̄йа випула̄йа виттхата̄йа саманна̄гато. медха̄ вуччати пан̃н̃а̄. йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. бхагава̄ има̄йа медха̄йа пан̃н̃а̄йа упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато, тасма̄ буддхо сумедхасоти – вимало бхӯримедхасо.

никка̄мо ниббано на̄готи. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. буддхасса бхагавато ваттхука̄ма̄ парин̃н̃а̄та̄ килесака̄ма̄ пахӣна̄ ваттхука̄ма̄нам̣ парин̃н̃а̄татта̄ килесака̄ма̄нам̣ пахӣнатта̄. бхагава̄ на ка̄ме ка̄мети на ка̄ме иччхати на ка̄ме паттхети на ка̄ме пихети на ка̄ме абхиджаппати. йе ка̄ме ка̄менти ка̄ме иччханти ка̄ме паттхенти ка̄ме пихенти ка̄ме абхиджаппанти те ка̄мака̄мино ра̄гара̄гино сан̃н̃асан̃н̃ино. бхагава̄ на ка̄ме ка̄мети на ка̄ме иччхати на ка̄ме паттхети на ка̄ме пихети на ка̄ме абхиджаппати. тасма̄ буддхо ака̄мо никка̄мо чаттака̄мо вантака̄мо муттака̄мо пахӣнака̄мо пат̣иниссат̣т̣хака̄мо вӣтара̄го вигатара̄го чаттара̄го вантара̄го муттара̄го пахӣнара̄го пат̣иниссат̣т̣хара̄го ниччха̄то ниббуто сӣтибхӯто сукхаппат̣исам̣ведӣ брахмабхӯтена аттана̄ вихаратӣти – никка̄мо.

ниббаноти ра̄го ванам̣, досо ванам̣, мохо ванам̣, кодхо ванам̣, упана̄хо ванам̣…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ вана̄. те вана̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо авано вивано ниббано вана̄пагато ванавиппахӣно ванавимутто саббаванавӣтиваттоти – ниббано. на̄готи на̄го; бхагава̄ а̄гум̣ на каротӣти на̄го, на гаччхатӣти на̄го, на а̄гаччхатӣти на̄го…пе… евам̣ бхагава̄ на а̄гаччхатӣти на̄готи – никка̄мо ниббано на̄го.

кисса хету муса̄ бхан̣ети. кисса хетӯти кисса хету ким̣хету ким̣ка̄ран̣а̄ ким̣нида̄на̄ ким̣паччайа̄ти – кисса хету. муса̄ бхан̣ети муса̄ бхан̣еййа катхеййа дӣпеййа вохареййа; муса̄ бхан̣ети мосаваджджам̣ бхан̣еййа, муса̄ва̄дам̣ бхан̣еййа, анарийава̄дам̣ бхан̣еййа. идхекаччо сабха̄гато [сабхаггато (сйа̄.)] ва̄ париса̄гато [парисаггато (сйа̄.)] ва̄ н̃а̄тимаджджхагато ва̄ пӯгамаджджхагато ва̄ ра̄джакуламаджджхагато ва̄ абхинӣто саккхипут̣т̣хо – ‘‘ехамбхо [ехи бхо (сйа̄.) пасса ма. ни. 3.112] пуриса, йам̣ джа̄на̄си там̣ вадехӣ’’ти, со аджа̄нам̣ ва̄ а̄ха – ‘‘джа̄на̄мӣ’’ти, джа̄нам̣ ва̄ а̄ха – ‘‘на джа̄на̄мӣ’’ти, апассам̣ ва̄ а̄ха – ‘‘пасса̄мӣ’’ти, пассам̣ ва̄ а̄ха – ‘‘на пасса̄мӣ’’ти. ити аттахету ва̄ парахету ва̄ а̄мисакин̃чиккхахету ва̄ сампаджа̄намуса̄ бха̄сати, идам̣ вуччати мосаваджджам̣.

апи ча, тӣха̄ка̄рехи муса̄ва̄до хоти. пуббевасса хоти – ‘‘муса̄ бхан̣исса’’нти, бхан̣антасса хоти – ‘‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти, бхан̣итасса хоти – ‘‘муса̄ майа̄ бхан̣ита’’нти – имехи тӣха̄ка̄рехи муса̄ва̄до хоти. апи ча, чатӯха̄ка̄рехи муса̄ва̄до хоти. пуббевасса хоти – ‘‘муса̄ бхан̣исса’’нти, бхан̣антасса хоти – ‘‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти, бхан̣итасса хоти – ‘‘муса̄ майа̄ бхан̣ита’’нти, винидха̄йа дит̣т̣хим̣ – имехи чатӯха̄ка̄рехи муса̄ва̄до хоти. апи ча, пан̃чаха̄ка̄рехи…пе… чхаха̄ка̄рехи… саттаха̄ка̄рехи… ат̣т̣хаха̄ка̄рехи муса̄ва̄до хоти. пуббевасса хоти – ‘‘муса̄ бхан̣исса’’нти, бхан̣антасса хоти – ‘‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти, бхан̣итасса хоти – ‘‘муса̄ майа̄ бхан̣ита’’нти, винидха̄йа дит̣т̣хим̣, винидха̄йа кхантим̣, винидха̄йа ручим̣, винидха̄йа сан̃н̃ам̣, винидха̄йа бха̄вам̣ – имехи ат̣т̣хаха̄ка̄рехи муса̄ва̄до хоти мосаваджджам̣. кисса хету муса̄ бхан̣еййа катхеййа дӣпеййа вохареййа̄ти – кисса хету муса̄ бхан̣е. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘па̄ра̄йанамануга̄йиссам̣, [ичча̄йасма̄ пин̇гийо]

йатха̄ддаккхи татха̄ккха̄си, вимало бхӯримедхасо;

никка̄мо ниббано на̄го, кисса хету муса̄ бхан̣е’’ти.

103.

пахӣнамаламохасса, ма̄намаккхаппаха̄йино;

ханда̄хам̣ киттайисса̄ми, гирам̣ ван̣н̣ӯпасам̣хитам̣.

пахӣнамаламохасса̄ти. маланти ра̄го малам̣, досо малам̣, мохо малам̣, ма̄но малам̣, дит̣т̣хи малам̣, килесо малам̣, саббадуччаритам̣ малам̣, саббабхавага̄микаммам̣ малам̣.

мохоти йам̣ дуккхе ан̃н̃а̄н̣ам̣…пе… авиджджа̄лан̇гӣ мохо акусаламӯлам̣. айам̣ вуччати мохо. малан̃ча мохо ча буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо пахӣнамаламохоти – пахӣнамаламохасса.

ма̄намаккхаппаха̄йиноти. ма̄ноти екавидхена ма̄но – йа̄ читтасса уннати [ун̣н̣ати (сйа̄. ка.)]. дувидхена ма̄но – аттуккам̣санама̄но, паравамбханама̄но. тивидхена ма̄но – сеййохамасмӣти ма̄но, садисохамасмӣти ма̄но, хӣнохамасмӣти ма̄но. чатуббидхена ма̄но – ла̄бхена ма̄нам̣ джанети, йасена ма̄нам̣ джанети, пасам̣са̄йа ма̄нам̣ джанети, сукхена ма̄нам̣ джанети. пан̃чавидхена ма̄но – ла̄бхимхи мана̄пика̄нам̣ рӯпа̄нанти ма̄нам̣ джанети, ла̄бхимхи мана̄пика̄нам̣ садда̄нам̣…пе… гандха̄нам̣… раса̄нам̣… пхот̣т̣хабба̄нанти ма̄нам̣ джанети. чхаббидхена ма̄но – чаккхусампада̄йа ма̄нам̣ джанети, сотасампада̄йа…пе… гха̄насампада̄йа… дживха̄сампада̄йа… ка̄йасампада̄йа… маносампада̄йа ма̄нам̣ джанети. саттавидхена ма̄но – ма̄но, атима̄но, ма̄на̄тима̄но, ома̄но, авама̄но, асмима̄но, миччха̄ма̄но. ат̣т̣хавидхена ма̄но – ла̄бхена ма̄нам̣ джанети, ала̄бхена ома̄нам̣ джанети, йасена ма̄нам̣ джанети, айасена ома̄нам̣ джанети, пасам̣са̄йа ма̄нам̣ джанети, нинда̄йа ома̄нам̣ джанети, сукхена ма̄нам̣ джанети, дуккхена ома̄нам̣ джанети. нававидхена ма̄но – сеййасса сеййохамасмӣти ма̄но, сеййасса садисохамасмӣти ма̄но, сеййасса хӣнохамасмӣти ма̄но, садисасса сеййохамасмӣти ма̄но, садисасса садисохамасмӣти ма̄но, садисасса хӣнохамасмӣти ма̄но, хӣнасса сеййохамасмӣти ма̄но, хӣнасса садисохамасмӣти ма̄но, хӣнасса хӣнохамассӣти ма̄но. дасавидхена ма̄но – идхекаччо ма̄нам̣ джанети джа̄тийа̄ ва̄ готтена ва̄ колапуттийена ва̄ ван̣н̣апоккхарата̄йа ва̄ дханена ва̄ аджджхенена ва̄ камма̄йатанена ва̄ сиппа̄йатанена ва̄ виджджа̄т̣т̣ха̄нена [виджджа̄т̣ха̄нена (ка.)] ва̄ сутена ва̄ пат̣ибха̄нена ва̄ ан̃н̃атаран̃н̃атарена ва̄ ваттхуна̄. йо еварӯпо ма̄но ман̃н̃ана̄ ман̃н̃итаттам̣ уннати уннамо дхаджо сампагга̄хо кетукамйата̄ читтасса – айам̣ вуччати ма̄но.

маккхоти йо маккхо маккха̄йана̄ маккха̄йитаттам̣ нит̣т̣хурийам̣ нит̣т̣хурийакаммам̣ [ниттхурийакаммам̣ (ка.) пасса вибха. 892] – айам̣ вуччати маккхо. буддхасса бхагавато ма̄но ча маккхо ча пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо ма̄намаккхаппаха̄йӣти – ма̄намаккхаппаха̄йино.

ханда̄хам̣ киттайисса̄ми гирам̣ ван̣н̣ӯпасам̣хитанти. ханда̄ханти падасандхи падасам̣сагго падапа̄рипӯрӣ аккхарасамава̄йо бйан̃джанасилит̣т̣хата̄ пада̄нупуббата̄петам̣ – ханда̄ханти. киттайисса̄ми гирам̣ ван̣н̣ӯпасам̣хитанти ван̣н̣ена упетам̣ самупетам̣ упа̄гатам̣ самупа̄гатам̣ упапаннам̣ самупапаннам̣ саманна̄гатам̣ ва̄чам̣ гирам̣ бйаппатхам̣ удӣран̣ам̣ [одӣран̣ам̣ (сйа̄.)] киттайисса̄ми десесса̄ми пан̃н̃апесса̄ми пат̣т̣хапесса̄ми виварисса̄ми вибхаджисса̄ми утта̄нӣкарисса̄ми пака̄сесса̄мӣти – ханда̄хам̣ киттайисса̄ми гирам̣ ван̣н̣ӯпасам̣хитам̣. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘пахӣнамаламохасса, ма̄намаккхаппаха̄йино;

ханда̄хам̣ киттайисса̄ми, гирам̣ ван̣н̣ӯпасам̣хита’’нти.

104.

тамонудо буддхо самантачаккху, локантагӯ саббабхава̄тиватто;

ана̄саво саббадуккхаппахӣно, саччавхайо брахме упа̄сито ме.

тамонудо буддхо самантачаккхӯти. тамонудоти ра̄гатамам̣ досатамам̣ мохатамам̣ ма̄натамам̣ дит̣т̣хитамам̣ килесатамам̣ дуччаритатамам̣ андхакаран̣ам̣ ан̃н̃а̄н̣акаран̣ам̣ пан̃н̃а̄ниродхикам̣ вигха̄тапаккхикам̣ анибба̄насам̣ваттаникам̣ нуди пануди паджахи винодеси бйантӣака̄си анабха̄вам̣ гамеси. буддхоти йо со бхагава̄…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти; йадидам̣ буддхоти. самантачаккху вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣…пе… татха̄гато тена самантачаккхӯти – тамонудо буддхо самантачаккху.

локантагӯ саббабхава̄тиваттоти. локоти еко локо – бхавалоко. две лока̄ – бхавалоко ча самбхавалоко ча; сампаттибхавалоко ча сампаттисамбхавалоко ча; випаттибхавалоко ча випаттисамбхавалоко ча [две лока̄ сампатти ча бхавалоко випатти ча бхавалоко (сйа̄.)]. тайо лока̄ – тиссо ведана̄. чатта̄ро лока̄ – чатта̄ро а̄ха̄ра̄. пан̃ча лока̄ – пан̃чупа̄да̄наккхандха̄. чха лока̄ – чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни. сатта лока̄ – саттавин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо. ат̣т̣ха лока̄ – ат̣т̣ха локадхамма̄. нава лока̄ – нава сатта̄ва̄са̄. даса лока̄ – даса а̄йатана̄ни. два̄даса лока̄ – два̄даса̄йатана̄ни. ат̣т̣ха̄раса лока̄ – ат̣т̣ха̄раса дха̄туйо. локантагӯти бхагава̄ локасса антагато антаппатто кот̣игато кот̣иппатто… нибба̄нагато нибба̄наппатто. со вуттхава̄со чин̣н̣ачаран̣о… джа̄тимаран̣асам̣са̄ро наттхи тасса пунаббхавоти – локантагӯ.

саббабхава̄тиваттоти. бхава̄ти две бхава̄ – каммабхаво ча пат̣исандхико ча пунаббхаво. катамо каммабхаво? пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄ро апун̃н̃а̄бхисан̇кха̄ро а̄нен̃джа̄бхисан̇кха̄ро – айам̣ каммабхаво. катамо пат̣исандхико пунаббхаво? пат̣исандхика̄ рӯпа̄ ведана̄ сан̃н̃а̄ сан̇кха̄ра̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣ – айам̣ пат̣исандхико пунаббхаво. бхагава̄ каммабхаван̃ча пат̣исандхикан̃ча пунаббхавам̣ ативатто [упа̄тиватто (ка.)] атикканто вӣтиваттоти – локантагӯ саббабхава̄тиватто.

ана̄саво саббадуккхаппахӣноти. ана̄савоти чатта̄ро а̄сава̄ – ка̄ма̄саво, бхава̄саво, дит̣т̣ха̄саво, авиджджа̄саво. те а̄сава̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо ана̄саво. саббадуккхаппахӣноти саббам̣ тасса пат̣исандхикам̣ джа̄тидуккхам̣ джара̄дуккхам̣ бйа̄дхидуккхам̣ маран̣адуккхам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садуккхам̣ …пе… дит̣т̣хибйасанадуккхам̣ пахӣнам̣ самуччхиннам̣ вӯпасантам̣ пат̣иппассаддхам̣ абхаббуппаттикам̣ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣хам̣. тасма̄ буддхо саббадуккхаппахӣноти – ана̄саво саббадуккхаппахӣно.

саччавхайо брахме упа̄сито мети. саччавхайоти саччавхайо садисана̄мо садисавхайо саччасадисавхайо. випассӣ бхагава̄, сикхӣ бхагава̄, вессабхӯ бхагава̄, какусандхо бхагава̄, кон̣а̄гамано бхагава̄, кассапо бхагава̄. те буддха̄ бхагаванто садисана̄ма̄ садисавхайа̄. бхагава̄пи сакйамуни тесам̣ буддха̄нам̣ бхагаванта̄нам̣ садисана̄мо садисавхайоти – тасма̄ буддхо саччавхайо.

брахме упа̄сито мети со майа̄ бхагава̄ а̄сито упа̄сито пайирупа̄сито парипуччхито парипан̃хитоти – саччавхайо брахме упа̄сито ме. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘тамонудо буддхо самантачаккху, локантагӯ саббабхава̄тиватто;

ана̄саво саббадуккхаппахӣно, саччавхайо брахме упа̄сито ме’’ти.

105.

диджо йатха̄ куббанакам̣ паха̄йа, бахуппхалам̣ ка̄нанама̄васеййа;

евамахам̣ аппадассе паха̄йа, маходадхим̣ хам̣сорива аджджхапатто [аджджа патто (ка.)] .

диджо йатха̄ куббанакам̣ паха̄йа, бахуппхалам̣ ка̄нанама̄васеййа̄ти. диджо вуччати паккхӣ. ким̣ка̄ран̣а̄ диджо вуччати паккхӣ? двиккхаттум̣ джа̄йатӣти диджо, ма̄тукуччхимха̄ ча ан̣д̣акосамха̄ ча. там̣ка̄ран̣а̄ диджо вуччати паккхӣти – диджо. йатха̄ куббанакам̣ паха̄йа̄ти йатха̄ диджо куббанакам̣ париттаванакам̣ аппапхалам̣ аппабхаккхам̣ апподакам̣ паха̄йа джахитва̄ атиккамитва̄ саматиккамитва̄ вӣтиваттетва̄ ан̃н̃ам̣ бахуппхалам̣ бахубхаккхам̣ бахӯдакам̣ [бахуруккхам̣ (сйа̄.)] махантам̣ ка̄нанам̣ ванасан̣д̣ам̣ адхигаччхеййа виндеййа пат̣илабхеййа, тасмин̃ча ванасан̣д̣е ва̄сам̣ каппеййа̄ти – диджо йатха̄ куббанакам̣ паха̄йа бахуппхалам̣ ка̄нанам̣ а̄васеййа.

евамахам̣ аппадассе паха̄йа, маходадхим̣ хам̣сорива аджджхапаттоти. еванти опаммасампат̣ипа̄данам̣. аппадассе паха̄йа̄ти йо ча ба̄варӣ бра̄хман̣о йе чан̃н̃е тасса а̄чарийа̄ буддхам̣ бхагавантам̣ упа̄да̄йа аппадасса̄ париттадасса̄ тхокадасса̄ омакадасса̄ ла̄макадасса̄ чхатуккадасса̄ [джатуккадасса̄ (сйа̄.), джатукадасса̄ (сӣ. ат̣т̣ха.)] ва̄. те аппадассе париттадассе тхокадассе омакадассе ла̄макадассе чхатуккадассе паха̄йа паджахитва̄ атиккамитва̄ саматиккамитва̄ вӣтиваттетва̄ буддхам̣ бхагавантам̣ аппама̄н̣адассам̣ аггадассам̣ сет̣т̣хадассам̣ висет̣т̣хадассам̣ па̄моккхадассам̣ уттамадассам̣ паварадассам̣ асамам̣ асамасамам̣ аппат̣исамам̣ аппат̣ибха̄гам̣ аппат̣ипуггалам̣ дева̄тидевам̣ нара̄сабхам̣ пурисасӣхам̣ пурисана̄гам̣ пуриса̄джан̃н̃ам̣ пурисанисабхам̣ пурисадхорайхам̣ дасабаладха̄рим̣ [дасабалам̣ та̄дим̣ (сйа̄.)] адхигаччхим̣ виндим̣ пат̣илабхим̣. йатха̄ ча хам̣со махантам̣ ма̄насакам̣ [ма̄нусакатам̣ (сйа̄.)] ва̄ сарам̣ анотаттам̣ ва̄ дахам̣ маха̄самуддам̣ ва̄ аккхобхам̣ амитодакам̣ джалара̄сим̣ адхигаччхеййа виндеййа пат̣илабхеййа, евамева буддхам̣ бхагавантам̣ аккхобхам̣ амитатеджам̣ пабхиннан̃а̄н̣ам̣ виват̣ачаккхум̣ пан̃н̃а̄пабхедакусалам̣ адхигатапат̣исамбхидам̣ чатувеса̄раджджаппаттам̣ суддха̄дхимуттам̣ сетапаччаттам̣ адвайабха̄н̣им̣ та̄дим̣ татха̄пат̣ин̃н̃ам̣ апариттам̣ махантам̣ гамбхӣрам̣ аппамеййам̣ дуппарийога̄хам̣ пахӯтаратанам̣ са̄гарасамам̣ чхал̣ан̇гупеккха̄йа саманна̄гатам̣ атулам̣ випулам̣ аппамеййам̣, там̣ та̄дисам̣ павадатам̣ маггава̄динам̣ [паварамаггава̄динам̣ (ка.)] мерумива нага̄нам̣ гарул̣амива диджа̄нам̣ сӣхамива мига̄нам̣ удадхимива ан̣н̣ава̄нам̣ адхигаччхим̣, там̣ саттха̄рам̣ джинапаварам̣ махесинти – евамахам̣ аппадассе паха̄йа маходадхим̣ хам̣сорива аджджхапатто. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘диджо йатха̄ куббанакам̣ паха̄йа, бахуппхалам̣ ка̄нанама̄васеййа;

евамахам̣ аппадассе паха̄йа, маходадхим̣ хам̣сорива аджджхапатто’’ти.

106.

йе ме пуббе вийа̄кам̣су,

хурам̣ готамаса̄сана̄ ‘ичча̄си ити бхависсати’;

саббам̣ там̣ итихӣтихам̣, саббам̣ там̣ таккавад̣д̣ханам̣.

йе ме пуббе вийа̄кам̣сӯти. йети йо ча ба̄варӣ бра̄хман̣о йе чан̃н̃е тасса а̄чарийа̄, те сакам̣ дит̣т̣хим̣ сакам̣ кхантим̣ сакам̣ ручим̣ сакам̣ ладдхим̣ сакам̣ аджджха̄сайам̣ сакам̣ адхиппа̄йам̣ бйа̄кам̣су а̄чиккхим̣су десайим̣су пан̃н̃апим̣су пат̣т̣хапим̣су виварим̣су вибхаджим̣су утта̄нӣакам̣су пака̄сесунти – йе ме пуббе вийа̄кам̣су.

хурам̣ готамаса̄сана̄ти хурам̣ готамаса̄сана̄, парам̣ готамаса̄сана̄, пуре готамаса̄сана̄, пат̣хаматарам̣ готамаса̄сана̄ буддхаса̄сана̄ джинаса̄сана̄ татха̄гатаса̄сана̄ [татха̄гатаса̄сана̄ деваса̄сана̄ (сйа̄. ка.)] арахантаса̄сана̄ти – хурам̣ готамаса̄сана̄.

ичча̄си ити бхависсатӣти евам̣ кира а̄си, евам̣ кира бхависсатӣти – ичча̄си ити бхависсати.

саббам̣ там̣ итихӣтиханти саббам̣ там̣ итихӣтихам̣ итикира̄йа парампара̄йа пит̣акасампада̄йа таккахету найахету а̄ка̄рапаривитаккена дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ на са̄мам̣ сайамабхин̃н̃а̄там̣ на аттапаччаккхам̣ дхаммам̣ йам̣ катхайим̣сӯти – саббам̣ там̣ итихӣтихам̣.

саббам̣ там̣ таккавад̣д̣хананти саббам̣ там̣ таккавад̣д̣ханам̣ витаккавад̣д̣ханам̣ сан̇каппавад̣д̣ханам̣ ка̄мавитаккавад̣д̣ханам̣ бйа̄па̄давитаккавад̣д̣ханам̣ вихим̣са̄витаккавад̣д̣ханам̣ н̃а̄тивитаккавад̣д̣ханам̣ джанападавитаккавад̣д̣ханам̣ амара̄витаккавад̣д̣ханам̣ пара̄нудайата̄пат̣исам̣йуттавитаккавад̣д̣ханам̣ ла̄бхасакка̄расилокапат̣исам̣йуттавитаккавад̣д̣ханам̣ анаван̃н̃аттипат̣исам̣йуттавитаккавад̣д̣хананти – саббам̣ там̣ таккавад̣д̣ханам̣. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘йе ме пуббе вийа̄кам̣су, хурам̣ готамаса̄сана̄;

‘ичча̄си ити бхависса’ти;

саббам̣ там̣ итихӣтихам̣, саббам̣ там̣ таккавад̣д̣хана’’нти.

107.

еко тамонуда̄сӣно, джутима̄ со пабхан̇каро;

готамо бхӯрипан̃н̃а̄н̣о, готамо бхӯримедхасо.

еко тамонуда̄сӣноти. екоти бхагава̄ паббаджджасан̇кха̄тена еко, адутийат̣т̣хена еко, тан̣ха̄йа паха̄нат̣т̣хена еко, екантавӣтара̄готи еко, екантавӣтадосоти еко, екантавӣтамохоти еко, екантаниккилесоти еко, ека̄йанамаггам̣ гатоти еко, еко ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти еко.

катхам̣ бхагава̄ паббаджджасан̇кха̄тена еко? бхагава̄ дахарова сама̄но сусу ка̄л̣акесо бхадрена йоббанена саманна̄гато пат̣хамена вайаса̄ ака̄мака̄нам̣ ма̄та̄питӯнам̣ ассумукха̄нам̣ роданта̄нам̣ вилапанта̄нам̣ н̃а̄тисан̇гхам̣ саббам̣ гхара̄ва̄сапалибодхам̣ чхиндитва̄ путтада̄рапалибодхам̣ чхиндитва̄ н̃а̄типалибодхам̣ чхиндитва̄ митта̄маччапалибодхам̣ чхиндитва̄ кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ акин̃чанабха̄вам̣ упагантва̄ еко чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄пети. евам̣ бхагава̄ паббаджджасан̇кха̄тена еко.

катхам̣ бхагава̄ адутийат̣т̣хена еко? евам̣ паббаджито сама̄но еко аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевати аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни [мануссара̄хасеййака̄ни (сйа̄. ка.)] пат̣исалла̄наса̄руппа̄ни [пат̣исалла̄н̣аса̄руппа̄ни (ка.)]. со еко гаччхати, еко тит̣т̣хати, еко нисӣдати, еко сеййам̣ каппети, еко га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависати, еко абхиккамати, еко пат̣иккамати, еко рахо нисӣдати, еко чан̇камам̣ адхит̣т̣ха̄ти, еко чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄пети. евам̣ бхагава̄ адутийат̣т̣хена еко.

катхам̣ бхагава̄ тан̣ха̄йа паха̄нат̣т̣хена еко? со евам̣ еко адутийо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре бодхируккхамӯле маха̄падха̄нам̣ падаханто ма̄рам̣ сасенам̣ кан̣хам̣ намучим̣ паматтабандхум̣ видхамитва̄ тан̣ха̄джа̄линим̣ [тан̣хам̣ джа̄линим̣ (сйа̄.)] висат̣ам̣ [саритам̣ (сйа̄.) маха̄ни. 191] висаттикам̣ паджахи винодеси бйантӣака̄си анабха̄вам̣ гамеси.

‘‘тан̣ха̄дутийо пурисо, дӣгхамаддха̄на сам̣сарам̣;

иттхабха̄ван̃н̃атха̄бха̄вам̣, сам̣са̄рам̣ на̄тиваттати.

‘‘етама̄дӣнавам̣ [евама̄дӣнавам̣ (ка.) пасса итиву. 15] н̃атва̄, тан̣хам̣ [тан̣ха̄ (сйа̄. ка.) маха̄ни. 191] дуккхасса самбхавам̣;

вӣтатан̣хо ана̄да̄но, сато бхиккху париббадже’’ти.

евам̣ бхагава̄ тан̣ха̄йа паха̄нат̣т̣хена еко.

катхам̣ бхагава̄ екантавӣтара̄готи еко? ра̄гасса пахӣнатта̄ екантавӣтара̄готи еко, досасса пахӣнатта̄ екантавӣтадосоти еко, мохасса пахӣнатта̄ екантавӣтамохоти еко, килеса̄нам̣ пахӣнатта̄ екантаниккилесоти еко.

катхам̣ бхагава̄ ека̄йанамаггам̣ гатоти еко? ека̄йанамагго вуччати чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄…пе… арийо ат̣т̣хан̇гико магго.

‘‘ека̄йанам̣ джа̄тикхайантадассӣ, маггам̣ паджа̄на̄ти хита̄нукампӣ;

етена маггена тарим̣су [атарим̣су (ка.) пасса сам̣. ни. 5.409; маха̄ни. 191] пуббе, тариссанти йе ча таранти огха’’нти.

евам̣ бхагава̄ ека̄йанамаггам̣ гатоти еко.

катхам̣ бхагава̄ еко ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти еко. бодхи вуччати чатӯсу маггесу н̃а̄н̣ам̣ пан̃н̃а̄ пан̃н̃индрийам̣ пан̃н̃а̄балам̣ дхаммавичайасамбоджджхан̇го вӣмам̣са̄ випассана̄ самма̄дит̣т̣хи. бхагава̄ тена бодхин̃а̄н̣ена ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти буджджхи, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти буджджхи, ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти буджджхи…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти буджджхи. атха ва̄, йам̣ буджджхитаббам̣ анубуджджхитаббам̣ пат̣ибуджджхитаббам̣ самбуджджхитаббам̣ адхигантаббам̣ пхасситаббам̣ саччхика̄таббам̣ саббам̣ там̣ тена бодхин̃а̄н̣ена буджджхи анубуджджхи пат̣ибуджджхи самбуджджхи адхигаччхи пхассеси саччха̄ка̄си. евам̣ бхагава̄ еко ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти еко.

тамонудоти бхагава̄ ра̄гатамам̣ досатамам̣ мохатамам̣ дит̣т̣хитамам̣ килесатамам̣ дуччаритатамам̣ андхакаран̣ам̣ ачаккхукаран̣ам̣ ан̃н̃а̄н̣акаран̣ам̣ пан̃н̃а̄ниродхикам̣ вигха̄тапаккхикам̣ анибба̄насам̣ваттаникам̣ нуди пануди паджахи винодеси бйантӣака̄си анабха̄вам̣ гамеси. а̄сӣноти нисинно бхагава̄ па̄са̄н̣аке четийети – а̄сӣно [а̄сино (ка.)].

нагасса пассе а̄сӣнам̣, муним̣ дуккхасса па̄рагум̣;

са̄вака̄ пайирупа̄санти, тевиджджа̄ маччуха̄йиноти.

евампи бхагава̄ а̄сӣно…пе… атха ва̄, бхагава̄ саббоссуккапат̣иппассаддхатта̄ а̄сӣно со вуттхава̄со чин̣н̣ачаран̣о…пе… джа̄тимаран̣асам̣са̄ро наттхи тасса пунаббхавоти, евампи бхагава̄ а̄сӣноти – еко тамонуда̄сӣно.

джутима̄ со пабхан̇кароти. джутима̄ти джутима̄ матима̄ пан̣д̣ито пан̃н̃ава̄ буддхима̄ н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ. пабхан̇кароти пабхан̇каро а̄локакаро обха̄сакаро дӣпан̇каро падӣпакаро уджджотакаро паджджотакароти – джутима̄ со пабхан̇каро.

готамо бхӯрипан̃н̃а̄н̣оти готамо бхӯрипан̃н̃а̄н̣о н̃а̄н̣апан̃н̃а̄н̣о пан̃н̃а̄дхаджо пан̃н̃а̄кету пан̃н̃а̄дхипатеййо вичайабахуло павичайабахуло оккха̄йанабахуло самоккха̄йанадхаммо вибхӯтавиха̄рӣ таччарито таббахуло таггаруко таннинно таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййо.

дхаджо ратхасса пан̃н̃а̄н̣ам̣, дхӯмо [дхумо (сйа̄.)] пан̃н̃а̄н̣амаггино;

ра̄джа̄ рат̣т̣хасса пан̃н̃а̄н̣ам̣, бхатта̄ пан̃н̃а̄н̣амиттхийа̄ти.

евамева готамо бхӯрипан̃н̃а̄н̣о н̃а̄н̣апан̃н̃а̄н̣о пан̃н̃а̄дхаджо пан̃н̃а̄кету пан̃н̃а̄дхипатеййо вичайабахуло павичайабахуло оккха̄йанабахуло самоккха̄йанадхаммо вибхӯтавиха̄рӣ таччарито таббахуло таггаруко таннинно таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййоти – готамо бхӯрипан̃н̃а̄н̣о.

готамо бхӯримедхасоти бхӯри вуччати патхавӣ. бхагава̄ та̄йа патхависама̄йа пан̃н̃а̄йа випула̄йа виттхата̄йа саманна̄гато. медха̄ вуччати пан̃н̃а̄. йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. бхагава̄ има̄йа медха̄йа упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато, тасма̄ буддхо сумедхасоти [бхӯримедхасоти (сйа̄.) евамупарипи] – готамо бхӯримедхасо. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘еко тамонуда̄сӣно, джутима̄ со пабхан̇каро;

готамо бхӯрипан̃н̃а̄н̣о, готамо бхӯримедхасо’’ти.

108.

йо ме дхаммамадесеси, сандит̣т̣хикамака̄ликам̣;

тан̣хаккхайаманӣтикам̣, йасса наттхи упама̄ квачи.

йо ме дхаммадесесӣти. йоти йо со бхагава̄ сайамбхӯ ана̄чарийако пуббе анануссутесу дхаммесу са̄мам̣ сачча̄ни абхисамбуджджхи, таттха ча саббан̃н̃утам̣ патто балесу ча васӣбха̄вам̣. дхаммамадесесӣти. дхамманти а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не…пе… арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ нибба̄нан̃ча нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипадам̣ а̄чиккхи десеси пан̃н̃апеси пат̣т̣хапеси вивари вибхаджи утта̄нӣака̄си пака̄сесӣти – йо ме дхаммамадесеси.

сандит̣т̣хикамака̄ликанти сандит̣т̣хикам̣ ака̄ликам̣ ехипассикам̣ опанеййикам̣ паччаттам̣ ведитаббам̣ вин̃н̃ӯхӣти – евам̣ сандит̣т̣хикам̣. атха ва̄, йо дит̣т̣хева дхамме арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, тасса маггасса анантара̄ саманантара̄ адхигаччхатева пхалам̣ виндати пат̣илабхатӣти, евампи сандит̣т̣хикам̣. ака̄ликанти йатха̄ манусса̄ ка̄ликам̣ дханам̣ датва̄ анантара̄ на лабханти ка̄лам̣ а̄гаменти, нева̄йам̣ дхаммо. йо дит̣т̣хева дхамме арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, тасса маггасса анантара̄ саманантара̄ адхигаччхатева пхалам̣ виндати пат̣илабхати, на параттха на паралоке, евам̣ ака̄ликанти – сандит̣т̣хикамака̄ликам̣.

тан̣хаккхайаманӣтиканти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. тан̣хаккхайанти тан̣хаккхайам̣ ра̄гаккхайам̣ досаккхайам̣ мохаккхайам̣ гатиккхайам̣ упапаттиккхайам̣ пат̣исандхиккхайам̣ бхаваккхайам̣ сам̣са̄раккхайам̣ ват̣т̣аккхайам̣. анӣтиканти ӣти вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча. ӣтиппаха̄нам̣ ӣтивӯпасамам̣ ӣтипат̣иниссаггам̣ ӣтипат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – тан̣хаккхайаманӣтикам̣.

йасса наттхи упама̄ квачӣти. йасса̄ти нибба̄насса. наттхи упама̄ти упама̄ наттхи, упанидха̄ наттхи, садисам̣ наттхи, пат̣ибха̄го наттхи на сати на сам̣виджджати нупалаббхати. квачӣти квачи кимхичи каттхачи аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ аджджхаттабахиддха̄ ва̄ти – йасса наттхи упама̄ квачи. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘йо ме дхаммамадесеси, сандит̣т̣хикамака̄ликам̣;

тан̣хаккхайаманӣтикам̣, йасса наттхи упама̄ квачӣ’’ти.

109.

ким̣ ну тамха̄ виппаваси, мухуттамапи пин̇гийа;

готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄, готама̄ бхӯримедхаса̄.

ким̣ ну тамха̄ виппавасӣти ким̣ ну буддхамха̄ виппаваси апеси апагаччхи [апагаччхаси (сйа̄. ка.)] вина̄ хосӣти – ким̣ ну тамха̄ виппаваси.

мухуттамапи пин̇гийа̄ти мухуттампи кхан̣ампи лайампи вайампи аддхампӣти – мухуттамапи. пин̇гийа̄ти ба̄варӣ там̣ натта̄рам̣ на̄мена а̄лапати.

готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄ти готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄ н̃а̄н̣апан̃н̃а̄н̣а̄ пан̃н̃а̄дхаджа̄ пан̃н̃а̄кетумха̄ пан̃н̃а̄дхипатеййамха̄ вичайабахула̄ павичайабахула̄ оккха̄йанабахула̄ самоккха̄йанадхамма̄ вибхӯтавиха̄римха̄ таччарита̄ таббахула̄ таггарука̄ таннинна̄ таппон̣а̄ таппаббха̄ра̄ тададхимутта̄ тададхипатеййамха̄ти – готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄.

готама̄ бхӯримедхаса̄ти бхӯри вуччати патхавӣ. бхагава̄ та̄йа патхависама̄йа пан̃н̃а̄йа випула̄йа виттхата̄йа саманна̄гато. медха̄ вуччати пан̃н̃а̄. йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. бхагава̄ има̄йа медха̄йа пан̃н̃а̄йа упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато, тасма̄ буддхо сумедхасоти – готама̄ бхӯримедхаса̄. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘ким̣ну тамха̄ виппаваси, мухуттамапи пин̇гийа;

готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄, готама̄ бхӯримедхаса̄’’ти.

110.

йо те дхаммамадесеси, сандит̣т̣хикамака̄ликам̣;

тан̣хаккхайаманӣтикам̣, йасса наттхи упама̄ квачи.

йо те дхаммамадесесӣти йо со бхагава̄…пе… таттха ча саббан̃н̃утам̣ патто балесу ча васӣбха̄вам̣. дхаммамадесесӣти дхамманти а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣…пе… нибба̄нан̃ча нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипадам̣ а̄чиккхи десеси пан̃н̃апеси пат̣т̣хапеси вивари вибхаджи утта̄нӣака̄си пака̄сесӣти – йо те дхаммамадесеси.

сандит̣т̣хикамака̄ликанти сандит̣т̣хикам̣ ака̄ликам̣ ехипассикам̣ опанеййикам̣ паччаттам̣ ведитаббам̣ вин̃н̃ӯхӣти – евам̣ сандит̣т̣хикам̣. атха ва̄, йо дит̣т̣хева дхамме арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, тасса маггасса анантара̄ саманантара̄ адхигаччхатева пхалам̣ виндати пат̣илабхатӣти – евампи сандит̣т̣хикам̣. ака̄ликанти йатха̄ манусса̄ ка̄ликам̣ дханам̣ датва̄ анантара̄ на лабханти, ка̄лам̣ а̄гаменти, нева̄йам̣ дхаммо. йо дит̣т̣хева дхамме арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети; тасса маггасса анантара̄ саманантара̄ адхигаччхатева пхалам̣ виндати пат̣илабхати, на параттха на паралоке, евам̣ ака̄ликанти – сандит̣т̣хикамака̄ликам̣.

тан̣хаккхайаманӣтиканти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. тан̣хаккхайанти тан̣хаккхайам̣ ра̄гаккхайам̣ досаккхайам̣ мохаккхайам̣ гатиккхайам̣ упапаттиккхайам̣ пат̣исандхиккхайам̣ бхаваккхайам̣ сам̣са̄раккхайам̣ ват̣т̣аккхайам̣. анӣтиканти ӣти вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча. ӣтиппаха̄нам̣ ӣтивӯпасамам̣ ӣтипат̣иниссаггам̣ ӣтипат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – тан̣хаккхайаманӣтикам̣.

йасса наттхи упама̄ квачӣти. йасса̄ти нибба̄насса. наттхи упама̄ти упама̄ наттхи, упанидха̄ наттхи, садисам̣ наттхи, пат̣ибха̄го наттхи на сати на сам̣виджджати нупалаббхати. квачӣти квачи кимхичи каттхачи аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ аджджхаттабахиддха̄ ва̄ти – йасса наттхи упама̄ квачи. тена̄ха со бра̄хман̣о –

‘‘йо те дхаммамадесеси, сандит̣т̣хикамака̄ликам̣;

тан̣хаккхайаманӣтикам̣, йасса наттхи упама̄ квачӣ’’ти.

111.

на̄хам̣ тамха̄ виппаваса̄ми, мухуттамапи бра̄хман̣а;

готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄, готама̄ бхӯримедхаса̄.

на̄хам̣ тамха̄ виппаваса̄мӣти на̄хам̣ буддхамха̄ виппаваса̄ми апеми апагаччха̄ми вина̄ хомӣти – на̄хам̣ тамха̄ виппаваса̄ми.

мухуттамапи бра̄хман̣а̄ти мухуттампи кхан̣ампи лайампи вайампи аддхампӣти мухуттамапи. бра̄хман̣а̄ти га̄равена ма̄тулам̣ а̄лапати.

готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄ти готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄ н̃а̄н̣апан̃н̃а̄н̣а̄ пан̃н̃а̄дхаджа̄ пан̃н̃а̄кетумха̄ пан̃н̃а̄дхипатеййамха̄ вичайабахула̄ павичайабахула̄ оккха̄йанабахула̄ самоккха̄йанадхамма̄ вибхӯтавиха̄римха̄ таччарита̄ таббахула̄ таггарука̄ таннинна̄ таппон̣а̄ таппаббха̄ра̄ тададхимутта̄ тададхипатеййамха̄ти – готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄.

готама̄ бхӯримедхаса̄ти бхӯри вуччати патхавӣ. бхагава̄ та̄йа патхависама̄йа пан̃н̃а̄йа випула̄йа виттхата̄йа саманна̄гато. медха̄ вуччати пан̃н̃а̄. йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. бхагава̄ има̄йа медха̄йа пан̃н̃а̄йа упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато. тасма̄ буддхо сумедхасоти – готама̄ бхӯримедхаса̄. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘на̄хам̣ тамха̄ виппаваса̄ми, мухуттамапи бра̄хман̣а;

готама̄ бхӯрипан̃н̃а̄н̣а̄, готама̄ бхӯримедхаса̄’’ти.

112.

йо ме дхаммамадесеси, сандит̣т̣хикамака̄ликам̣;

тан̣хаккхайаманӣтикам̣, йасса наттхи упама̄ квачи.

йо ме дхаммамадесесӣти йо со бхагава̄ сайамбхӯ ана̄чарийако пуббе анануссутесу дхаммесу са̄мам̣ сачча̄ни абхисамбуджджхи, таттха ча саббан̃н̃утам̣ патто балесу ча васӣбха̄вам̣. дхаммамадесесӣти. дхамманти а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не чатта̄ро саммаппадха̄не чатта̄ро иддхипа̄де пан̃чиндрийа̄ни пан̃ча бала̄ни сатта боджджхан̇ге арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ нибба̄нан̃ча нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипадам̣ а̄чиккхи десеси пан̃н̃апеси пат̣т̣хапеси вивари вибхаджи утта̄нӣака̄си пака̄сесӣти – йо ме дхаммамадесеси.

сандит̣т̣хикамака̄ликанти сандит̣т̣хикам̣ ака̄ликам̣ ехипассикам̣ опанеййикам̣ паччаттам̣ ведитаббам̣ вин̃н̃ӯхӣти, евам̣ сандит̣т̣хикам̣. атха ва̄, йо дит̣т̣хева дхамме арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, тасса маггасса анантара̄ саманантара̄ адхигаччхатева пхалам̣ виндати пат̣илабхатӣти, евампи сандит̣т̣хикам̣. ака̄ликанти йатха̄ манусса̄ ка̄ликам̣ дханам̣ датва̄ анантара̄ на лабханти, ка̄лам̣ а̄гаменти, нева̄йам̣ дхаммо. йо дит̣т̣хева дхамме арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, тасса маггасса анантара̄ саманантара̄ адхигаччхатева пхалам̣ виндати пат̣илабхати, на параттха на паралоке, евам̣ ака̄ликанти – сандит̣т̣хикамака̄ликам̣.

тан̣хаккхайаманӣтиканти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. тан̣хаккхайанти тан̣хаккхайам̣ ра̄гаккхайам̣ досаккхайам̣ мохаккхайам̣ гатиккхайам̣ упапаттиккхайам̣ пат̣исандхиккхайам̣ бхаваккхайам̣ сам̣са̄раккхайам̣ ват̣т̣аккхайам̣. анӣтиканти ӣти вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча. ӣтиппаха̄нам̣ ӣтивӯпасамам̣ ӣтипат̣иппассаддхим̣ аматам̣ нибба̄нанти – тан̣хаккхайаманӣтикам̣.

йасса наттхи упама̄ квачӣти. йасса̄ти нибба̄насса. наттхи упама̄ти упама̄ наттхи, упанидха̄ наттхи, садисам̣ наттхи, пат̣ибха̄го наттхи на аттхи на сам̣виджджати нупалаббхати. квачӣти квачи кимхичи каттхачи аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ аджджхаттабахиддха̄ ва̄ти – йасса наттхи упама̄ квачи. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘йо ме дхаммамадесеси, сандит̣т̣хикамака̄ликам̣;

тан̣хаккхайаманӣтикам̣, йасса наттхи упама̄ квачӣ’’ти.

113.

пасса̄ми нам̣ манаса̄ чаккхуна̄ва, раттиндивам̣ бра̄хман̣а аппаматто;

намассама̄но вивасеми [намассама̄нова васеми (сӣ. ат̣т̣ха.) … виваса̄ми (сйа̄.)] раттим̣, тенева ман̃н̃а̄ми авиппава̄сам̣.

пасса̄ми нам̣ манаса̄ чаккхуна̄ва̄ти йатха̄ чаккхума̄ пурисо а̄локе рӯпагата̄ни пассеййа даккхеййа олокеййа ниджджха̄йеййа упапариккхеййа, евамева̄хам̣ буддхам̣ бхагавантам̣ манаса̄ пасса̄ми даккха̄ми олокеми ниджджха̄йа̄ми упапариккха̄мӣти – пасса̄ми нам̣ манаса̄ чаккхуна̄ва.

раттиндивам̣ бра̄хман̣а аппаматтоти раттин̃ча дива̄ ча буддха̄нуссатим̣ манаса̄ бха̄венто аппаматтоти – раттиндивам̣ бра̄хман̣а аппаматто.

намассама̄но вивасеми раттинти. намассама̄ноти ка̄йена ва̄ намассама̄но, ва̄ча̄йа ва̄ намассама̄но, читтена ва̄ намассама̄но, анваттхапат̣ипаттийа̄ ва̄ намассама̄но, дхамма̄нудхаммапат̣ипаттийа̄ ва̄ намассама̄но сакка̄рама̄но гарука̄рама̄но ма̄найама̄но пӯджайама̄но раттиндивам̣ вивасеми атина̄меми атиккамемӣти – намассама̄но вивасеми раттим̣.

тенева ман̃н̃а̄ми авиппава̄санти та̄йа буддха̄нуссатийа̄ бха̄венто авиппава̄соти там̣ ман̃н̃а̄ми, авиппавут̣т̣хоти там̣ ман̃н̃а̄ми джа̄на̄ми. евам̣ джа̄на̄ми евам̣ а̄джа̄на̄ми евам̣ виджа̄на̄ми евам̣ пат̣ивиджа̄на̄ми евам̣ пат̣ивиджджха̄мӣти – тенева ман̃н̃а̄ми авиппава̄сам̣. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘пасса̄ми нам̣ манаса̄ чаккхуна̄ва, раттиндивам̣ бра̄хман̣а аппаматто;

намассама̄но вивасеми раттим̣, тенева ман̃н̃а̄ми авиппава̄са’’нти.

114.

саддха̄ ча пӣти ча мано сати ча, на̄пентиме готамаса̄санамха̄;

йам̣ йам̣ дисам̣ ваджати бхӯрипан̃н̃о, са тена тенева натохамасми.

саддха̄ ча пӣти ча мано сати ча̄ти. саддха̄ти йа̄ ча бхагавантам̣ а̄раббха саддха̄ саддахана̄ [саддхахана̄ (ка.)] окаппана̄ абхиппаса̄до саддха̄ саддхиндрийам̣ саддха̄балам̣. пӣтӣти йа̄ бхагавантам̣ а̄раббха пӣти па̄моджджам̣ [па̄муджджам̣ (сйа̄.)] модана̄ а̄модана̄ памодана̄ ха̄со паха̄со витти тут̣т̣хи одагйам̣ аттаманата̄ читтасса. маноти йан̃ча бхагавантам̣ а̄раббха читтам̣ мано ма̄насам̣ хадайам̣ пан̣д̣арам̣ мано мана̄йатанам̣ маниндрийам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ вин̃н̃а̄н̣аккхандхо таджджа̄ мановин̃н̃а̄н̣адха̄ту. сатӣти йа̄ бхагавантам̣ а̄раббха сати ануссати самма̄сатӣти – саддха̄ ча пӣти ча мано сати ча.

на̄пентиме готамаса̄санамха̄ти име чатта̄ро дхамма̄ готамаса̄сана̄ буддхаса̄сана̄ джинаса̄сана̄ татха̄гатаса̄сана̄ арахантаса̄сана̄ на̄пенти на гаччханти на виджаханти на вина̄сентӣти – на̄пентиме готамаса̄санамха̄.

йам̣ йам̣ дисам̣ ваджати бхӯрипан̃н̃оти. йам̣ йам̣ дисанти пураттхимам̣ ва̄ дисам̣ паччхимам̣ ва̄ дисам̣ даккхин̣ам̣ ва̄ дисам̣ уттарам̣ ва̄ дисам̣ ваджати гаччхати камати абхиккамати. бхӯрипан̃н̃оти бхӯрипан̃н̃о маха̄пан̃н̃о тиккхапан̃н̃о путхупан̃н̃о ха̄сапан̃н̃о джаванапан̃н̃о ниббедхикапан̃н̃о. бхӯри вуччати патхавӣ. бхагава̄ та̄йа патхависама̄йа пан̃н̃а̄йа випула̄йа виттхата̄йа саманна̄гатоти – йам̣ йам̣ дисам̣ ваджати бхӯрипан̃н̃о.

са тена тенева натохамасмӣти со йена буддхо тена тенева нато таннинно таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййоти – са тена тенева натохамасми. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘саддха̄ ча пӣти ча мано сати ча, на̄пентиме готамаса̄санамха̄;

йам̣ йам̣ дисам̣ ваджати бхӯрипан̃н̃о, са тена тенева натохамасмӣ’’ти.

115.

джин̣н̣асса ме дуббалатха̄макасса, тенева ка̄йо на палети таттха;

сан̇каппайанта̄йа ваджа̄ми ниччам̣, мано хи ме бра̄хман̣а тена йутто.

джин̣н̣асса ме дуббалатха̄макасса̄ти джин̣н̣асса вуд̣д̣хасса махаллакасса аддхагатасса вайоануппаттасса. дуббалатха̄макасса̄ти дуббалатха̄макасса аппатха̄макасса париттатха̄макасса̄ти – джин̣н̣асса ме дуббалатха̄макасса.

тенева ка̄йо на палети таттха̄ти ка̄йо йена буддхо тена на палети на ваджати на гаччхати на̄тиккаматӣти – тенева ка̄йо на палети таттха.

сан̇каппайанта̄йа ваджа̄ми ниччанти сан̇каппагаманена витаккагаманена н̃а̄н̣агаманена пан̃н̃а̄гаманена буддхигаманена ваджа̄ми гаччха̄ми атиккама̄мӣти – сан̇каппайанта̄йа ваджа̄ми ниччам̣.

мано хи ме бра̄хман̣а тена йуттоти. маноти йам̣ читтам̣ мано ма̄насам̣…пе… таджджа̄ мановин̃н̃а̄н̣адха̄ту. мано хи ме бра̄хман̣а тена йуттоти мано йена буддхо тена йутто пайутто сам̣йуттоти – мано хи ме бра̄хман̣а тена йутто. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘джин̣н̣асса ме дуббалатха̄макасса, тенева ка̄йо на палети таттха;

сан̇каппайанта̄йа ваджа̄ми ниччам̣, мано хи ме бра̄хман̣а тена йутто’’ти.

116.

пан̇ке сайа̄но парипхандама̄но, дӣпа̄ дӣпам̣ упаллавим̣;

атхаддаса̄сим̣ самбуддхам̣, огхатин̣н̣амана̄савам̣.

пан̇ке сайа̄но парипхандама̄ноти. пан̇ке сайа̄ноти ка̄мапан̇ке ка̄макаддаме ка̄макилесе ка̄мабал̣исе ка̄мапарил̣а̄хе ка̄мапалибодхе сема̄но сайама̄но васама̄но а̄васама̄но паривасама̄но [авасема̄но парисема̄но (сйа̄.)] ти – пан̇ке сайа̄но. парипхандама̄ноти тан̣ха̄пхандана̄йа пхандама̄но, дит̣т̣хипхандана̄йа пхандама̄но, килесапхандана̄йа пхандама̄но, пайогапхандана̄йа пхандама̄но, випа̄капхандана̄йа пхандама̄но, манодуччаритапхандана̄йа пхандама̄но, ратто ра̄гена пхандама̄но, дут̣т̣хо досена пхандама̄но, мӯл̣хо мохена пхандама̄но, винибандхо ма̄нена пхандама̄но, пара̄мат̣т̣хо дит̣т̣хийа̄ пхандама̄но, виккхепагато уддхаччена пхандама̄но, анит̣т̣хан̇гато вичикиччха̄йа пхандама̄но, тха̄магато анусайехи пхандама̄но, ла̄бхена пхандама̄но, ала̄бхена пхандама̄но, йасена пхандама̄но, айасена пхандама̄но, пасам̣са̄йа пхандама̄но, нинда̄йа пхандама̄но, сукхена пхандама̄но, дуккхена пхандама̄но, джа̄тийа̄ пхандама̄но, джара̄йа пхандама̄но, бйа̄дхина̄ пхандама̄но, маран̣ена пхандама̄но, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сехи пхандама̄но, нерайикена дуккхена пхандама̄но, тираччха̄найоникена дуккхена пхандама̄но, петтивисайикена дуккхена пхандама̄но, ма̄нусикена дуккхена…пе… габбхоккантимӯлакена дуккхена… габбхат̣т̣хитимӯлакена дуккхена… габбхавут̣т̣ха̄намӯлакена дуккхена… джа̄тассӯпанибандхакена дуккхена… джа̄тасса пара̄дхеййакена дуккхена… аттӯпаккамена дуккхена… парӯпаккамена дуккхена… сан̇кха̄радуккхена… випарин̣а̄мадуккхена… чаккхурогена дуккхена… сотарогена дуккхена… гха̄нарогена дуккхена… дживха̄рогена дуккхена… ка̄йарогена дуккхена… сӣсарогена дуккхена… кан̣н̣арогена дуккхена… мукхарогена дуккхена… дантарогена дуккхена… от̣т̣харогена дуккхена… ка̄сена… са̄сена… пина̄сена… д̣а̄хена [да̄хена (ка.) маха̄ни. 11] … джарена… куччхирогена… муччха̄йа… паккхандика̄йа… сӯла̄йа… висӯчика̄йа… кут̣т̣хена… ган̣д̣ена… кила̄сена… сосена… апама̄рена … даддуйа̄… кан̣д̣уйа̄… каччхуйа̄… ракхаса̄йа… витаччхика̄йа… лохитапиттена [лохитена. питтена (сйа̄. ка.)] … мадхумехена… ам̣са̄йа… пил̣ака̄йа… бхагандалена [бхагандала̄йа (сйа̄.)] … питтасамут̣т̣ха̄нена а̄ба̄дхена… семхасамут̣т̣ха̄нена а̄ба̄дхена… ва̄тасамут̣т̣ха̄нена а̄ба̄дхена… саннипа̄тикена а̄ба̄дхена… утупарин̣а̄маджена а̄ба̄дхена… висамапариха̄раджена а̄ба̄дхена… опаккамикена а̄ба̄дхена… каммавипа̄каджена а̄ба̄дхена… сӣтена… ун̣хена… джигхаччха̄йа … пипа̄са̄йа… учча̄рена… пасса̄вена… д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхассена дуккхена… ма̄тумаран̣ена дуккхена… питумаран̣ена дуккхена… путтамаран̣ена дуккхена… дхӣтумаран̣ена дуккхена… н̃а̄тибйасанена дуккхена… бхогабйасанена дуккхена… рогабйасанена дуккхена… сӣлабйасанена дуккхена… дит̣т̣хибйасанена дуккхена пхандама̄но парипхандама̄но паведхама̄но сампаведхама̄ноти – пан̇ке сайа̄но парипхандама̄но.

дӣпа̄ дӣпам̣ упаллавинти саттха̄рато саттха̄рам̣ дхаммаккха̄нато дхаммаккха̄нам̣ ган̣ато ган̣ам̣ дит̣т̣хийа̄ дит̣т̣хим̣ пат̣ипада̄йа пат̣ипадам̣ маггато маггам̣ паллавим̣ упаллавим̣ сампаллавинти – дӣпа̄ дӣпам̣ упаллавим̣.

атхаддаса̄сим̣ самбуддханти. атха̄ти падасандхи падасам̣сагго падапа̄рипӯрӣ аккхарасамава̄йо бйан̃джанасилит̣т̣хата̄ пада̄нупуббата̄петам̣ – атха̄ти. аддаса̄синти аддасам̣ аддаккхим̣ апассим̣ пат̣ивиджджхим̣. буддхоти йо со бхагава̄ сайамбхӯ ана̄чарийако…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ буддхоти – атхаддаса̄сим̣ самбуддхам̣.

огхатин̣н̣амана̄саванти. огхатин̣н̣анти бхагава̄ ка̄могхам̣ тин̣н̣о, бхавогхам̣ тин̣н̣о, дит̣т̣хогхам̣ тин̣н̣о, авиджджогхам̣ тин̣н̣о, саббасам̣са̄рапатхам̣ тин̣н̣о уттин̣н̣о ниттхин̣н̣о атикканто саматикканто вӣтиватто, со вуттхава̄со чин̣н̣ачаран̣о…пе… джа̄тимаран̣асам̣са̄ро, наттхи тасса пунаббхавоти – огхатин̣н̣ам̣. ана̄саванти чатта̄ро а̄сава̄ – ка̄ма̄саво, бхава̄саво, дит̣т̣ха̄саво, авиджджа̄саво. те а̄сава̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо ана̄сава̄ти – огхатин̣н̣амана̄савам̣. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘пан̇ке сайа̄но парипхандама̄но, дӣпа̄ дӣпам̣ упаллавим̣;

атхаддаса̄сим̣ самбуддхам̣, огхатин̣н̣амана̄сава’’нти.

117.

йатха̄ ахӯ ваккали муттасаддхо, бхадра̄вудхо а̄л̣авиготамо ча;

евамева твампи памун̃чассу саддхам̣, гамиссаси твам̣ пин̇гийа маччудхеййасса па̄рам̣.

йатха̄ ахӯ ваккали муттасаддхо, бхадра̄вудхо а̄л̣авиготамо ча̄ти йатха̄ ваккалиттхеро [ваккали (сйа̄.)] саддхо саддха̄гаруко саддха̄пуббан̇гамо саддха̄дхимутто саддха̄дхипатеййо арахаттаппатто, йатха̄ бхадра̄вудхо тхеро саддхо саддха̄гаруко саддха̄пуббан̇гамо саддха̄дхимутто саддха̄дхипатеййо арахаттаппатто, йатха̄ а̄л̣авиготамо тхеро саддхо саддха̄гаруко саддха̄пуббан̇гамо саддха̄дхимутто саддха̄дхипатеййо арахаттаппаттоти – йатха̄ ахӯ ваккали муттасаддхо бхадра̄вудхо а̄л̣авиготамо ча.

евамева твампи памун̃чассу саддханти евамева твам̣ саддхам̣ мун̃чассу памун̃чассу сампамун̃чассу адхимун̃чассу окаппехи. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти саддхам̣ мун̃чассу памун̃чассу сампамун̃чассу адхимун̃чассу окаппехи. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти саддхам̣ мун̃чассу памун̃чассу сампамун̃чассу адхимун̃чассу окаппехи… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти саддхам̣ мун̃чассу памун̃чассу, сампамун̃чассу адхимун̃чассу окаппехӣти – евамева твампи памун̃чассу саддхам̣.

гамиссаси твам̣ пин̇гийа маччудхеййасса па̄ранти маччудхеййам̣ вуччанти килеса̄ ча кхандха̄ ча абхисан̇кха̄ра̄ ча. маччудхеййасса па̄рам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣, йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. гамиссаси твам̣ пин̇гийа маччудхеййасса па̄ранти твам̣ па̄рам̣ гамиссаси, па̄рам̣ адхигамиссаси, па̄рам̣ пхассиссаси, па̄рам̣ саччхикариссасӣти – гамиссаси твам̣ пин̇гийа маччудхеййасса па̄рам̣. тена̄ха бхагава̄ –

‘‘йатха̄ ахӯ ваккали муттасаддхо, бхадра̄вудхо а̄л̣авиготамо ча;

евамева твампи памун̃чассу саддхам̣,

гамиссаси твам̣ пин̇гийа маччудхеййасса па̄ра’’нти.

118.

еса бхиййо пасӣда̄ми, сутва̄на мунино вачо;

виват̣аччхадо [виват̣аччхадано (ка.) садданӣтипадама̄ла̄ олокетабба̄] самбуддхо, акхило пат̣ибха̄нава̄ [пат̣ибха̄н̣ава̄ (сйа̄.)] .

еса бхиййо пасӣда̄мӣти еса бхиййо пасӣда̄ми, бхиййо бхиййо саддаха̄ми, бхиййо бхиййо окаппеми, бхиййо бхиййо адхимучча̄ми; ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти бхиййо бхиййо пасӣда̄ми, бхиййо бхиййо саддаха̄ми, бхиййо бхиййо окаппеми, бхиййо бхиййо адхимучча̄ми; ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти бхиййо бхиййо пасӣда̄ми…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти бхиййо бхиййо пасӣда̄ми…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти бхиййо бхиййо пасӣда̄ми, бхиййо бхиййо саддаха̄ми, бхиййо бхиййо окаппеми, бхиййо бхиййо адхимучча̄мӣти – еса бхиййо пасӣда̄ми.

сутва̄на мунино вачоти. мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣…пе… сан̇гаджа̄ламатичча со муни. сутва̄на мунино вачоти туйхам̣ вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ сутва̄на уггахетва̄на упадха̄райитва̄на упалаккхайитва̄на̄ти – сутва̄на мунино вачо.

виват̣аччхадо самбуддхоти. чхадананти пан̃ча чхадана̄ни – тан̣ха̄чхаданам̣, дит̣т̣хичхаданам̣, килесачхаданам̣, дуччаритачхаданам̣, авиджджа̄чхаданам̣. та̄ни чхадана̄ни буддхасса бхагавато виват̣а̄ни виддхам̣сита̄ни самуггха̄т̣ита̄ни пахӣна̄ни самуччхинна̄ни вӯпасанта̄ни пат̣иппассаддха̄ни абхаббуппаттика̄ни н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ни. тасма̄ буддхо виват̣аччхадо. буддхоти йо со бхагава̄…пе… саччхика̄ пан̃н̃атти, йадидам̣ буддхоти – виват̣аччхадо самбуддхо.

акхило пат̣ибха̄нава̄ти. акхилоти ра̄го кхило, досо кхило, мохо кхило, кодхо кхило, упана̄хо…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ кхила̄. те кхила̄ буддхасса бхагавато пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ буддхо акхило.

пат̣ибха̄нава̄ти тайо пат̣ибха̄наванто – парийатти пат̣ибха̄нава̄, парипуччха̄пат̣ибха̄нава̄, адхигамапат̣ибха̄нава̄. катамо парийаттипат̣ибха̄нава̄? идхекаччасса буддхавачанам̣ [пакатийа̄ (ка.)] парийа̄путам̣ [парийа̄пут̣ам̣ (сйа̄. ка.)] хоти суттам̣ геййам̣ веййа̄каран̣ам̣ га̄тха̄ уда̄нам̣ итивуттакам̣ джа̄такам̣ аббхутадхаммам̣ ведаллам̣. тасса парийаттим̣ нисса̄йа пат̣ибха̄ти [пат̣ибха̄йати (ка.)] – айам̣ парийаттипат̣ибха̄нава̄.

катамо парипуччха̄пат̣ибха̄нава̄? идхекаччо парипуччхита̄ хоти аттхе ча н̃а̄йе ча лаккхан̣е ча ка̄ран̣е ча т̣ха̄на̄т̣ха̄не ча. тасса парипуччхам̣ нисса̄йа пат̣ибха̄ти – айам̣ парипуччха̄пат̣ибха̄нава̄.

катамо адхигамапат̣ибха̄нава̄? идхекаччасса адхигата̄ хонти чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄, чатта̄ро саммаппадха̄на̄, чатта̄ро иддхипа̄да̄, пан̃чиндрийа̄ни, пан̃ча бала̄ни, сатта боджджхан̇га̄, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, чатта̄ро арийамагга̄, чатта̄ри са̄ман̃н̃апхала̄ни, чатассо пат̣исамбхида̄йо, чха абхин̃н̃а̄йо. тасса аттхо н̃а̄то, дхаммо н̃а̄то, нирутти н̃а̄та̄. аттхе н̃а̄те аттхо пат̣ибха̄ти, дхамме н̃а̄те дхаммо пат̣ибха̄ти, нируттийа̄ н̃а̄та̄йа нирутти пат̣ибха̄ти. имесу тӣсу н̃а̄н̣есу н̃а̄н̣ам̣ пат̣ибха̄напат̣исамбхида̄. бхагава̄ има̄йа пат̣ибха̄напат̣исамбхида̄йа упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато. тасма̄ буддхо пат̣ибха̄нава̄. йасса парийатти наттхи, парипуччха̄ наттхи, адхигамо наттхи, ким̣ тасса пат̣ибха̄йиссатӣти – акхило пат̣ибха̄нава̄. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘еса бхиййо пасӣда̄ми, сутва̄на мунино вачо;

виват̣аччхадо самбуддхо, акхило пат̣ибха̄нава̄’’ти.

119.

адхидеве [атидеве (ка.)] абхин̃н̃а̄йа, саббам̣ веди паропарам̣ [пароварам̣ (сӣ. ат̣т̣ха.)] ;

пан̃ха̄нантакаро саттха̄, кан̇кхӣнам̣ пат̣иджа̄натам̣.

адхидеве абхин̃н̃а̄йа̄ти. дева̄ти тайо дева̄ – саммутидева̄ [саммабхидева̄ (сйа̄.)], упапаттидева̄, висуддхидева̄. катаме саммутидева̄? саммутидева̄ вуччанти ра̄джа̄но [катаме самматидева̄ ра̄джа̄но (сйа̄.) евамупарипи] ча ра̄джакума̄ро ча девийо ча. име вуччанти саммутидева̄. катаме упапаттидева̄? упапаттидева̄ вуччанти ча̄тумаха̄ра̄джика̄ дева̄ та̄ватим̣са̄ дева̄…пе… брахмака̄йика̄ дева̄, йе ча дева̄ тадуттари. име вуччанти упапаттидева̄. катаме висуддхидева̄? висуддхидева̄ вуччанти татха̄гата̄ татха̄гатаса̄вака̄ араханто кхӣн̣а̄сава̄, йе ча паччекасамбуддха̄. име вуччанти висуддхидева̄. бхагава̄ саммутидеве адхидева̄ти абхин̃н̃а̄йа упапаттидеве адхидева̄ти абхин̃н̃а̄йа, висуддхидеве адхидева̄ти абхин̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – адхидеве абхин̃н̃а̄йа.

саббам̣ веди паропаранти бхагава̄ аттано ча паресан̃ча адхидевакаре дхамме веди ан̃н̃а̄си апхасси пат̣ивиджджхи. катаме аттано адхидевакара̄ дхамма̄? самма̄пат̣ипада̄ ануломапат̣ипада̄ апаччанӣкапат̣ипада̄ анваттхапат̣ипада̄ дхамма̄нудхаммапат̣ипада̄ сӣлесу парипӯрака̄рита̄ индрийесу гуттадва̄рата̄ бходжане маттан̃н̃ута̄ джа̄гарийа̄нуйого сатисампаджан̃н̃ам̣ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄…пе… арийо ат̣т̣хан̇гико магго. име вуччанти аттано адхидевакара̄ дхамма̄.

катаме паресам̣ адхидевакара̄ дхамма̄? самма̄пат̣ипада̄…пе… арийо ат̣т̣хан̇гико магго. име вуччанти паресам̣ адхидевакара̄ дхамма̄. евам̣ бхагава̄ аттано ча паресан̃ча адхидевакаре дхамме веди ан̃н̃а̄си апхасси пат̣ивиджджхӣти – саббам̣ веди паропарам̣.

пан̃ха̄нантакаро саттха̄ти бхагава̄ па̄ра̄йаникапан̃ха̄нам̣ антакаро парийантакаро париччхедакаро париват̣умакаро; сабхийапан̃ха̄нам̣ [парисапан̃ха̄нам̣ (сйа̄.), пин̇гийапан̃ха̄нам̣ (ка.)] антакаро парийантакаро париччхедакаро париват̣умакаро; саккапан̃ха̄нам̣…пе… суйа̄мапан̃ха̄нам̣… бхиккхупан̃ха̄нам̣… бхиккхунӣпан̃ха̄нам̣… упа̄сакапан̃ха̄нам̣… упа̄сика̄пан̃ха̄нам̣… ра̄джапан̃ха̄нам̣… кхаттийапан̃ха̄нам̣… бра̄хман̣апан̃ха̄нам̣… вессапан̃ха̄нам̣… суддапан̃ха̄нам̣… девапан̃ха̄нам̣… брахмапан̃ха̄нам̣ антакаро парийантакаро париччхедакаро париват̣умакароти – пан̃ха̄нантакаро. саттха̄ти бхагава̄ саттхава̄хо. йатха̄ саттхава̄хо саттхе канта̄рам̣ та̄рети, чораканта̄рам̣ та̄рети, ва̄л̣аканта̄рам̣ та̄рети, дуббхиккхаканта̄рам̣ та̄рети, нирудакаканта̄рам̣ та̄рети утта̄рети ниттха̄рети [нитта̄рети (сйа̄. ка.)] пата̄рети, кхемантабхӯмим̣ сампа̄пети; евамева бхагава̄ саттхава̄хо сатте канта̄рам̣ та̄рети, джа̄тиканта̄рам̣ та̄рети, джара̄канта̄рам̣…пе… бйа̄дхиканта̄рам̣… маран̣аканта̄рам̣… сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄саканта̄рам̣ та̄рети, ра̄гаканта̄рам̣ та̄рети, досаканта̄рам̣… мохаканта̄рам̣… ма̄наканта̄рам̣… дит̣т̣хиканта̄рам̣… килесаканта̄рам̣… дуччаритаканта̄рам̣ та̄рети, ра̄гагаханам̣ та̄рети, досагаханам̣ та̄рети, мохагаханам̣… дит̣т̣хигаханам̣… килесагаханам̣… дуччаритагаханам̣ та̄рети утта̄рети ниттха̄рети пата̄рети; кхемантам̣ аматам̣ нибба̄нам̣ сампа̄петӣти – евампи бхагава̄ саттхава̄хо.

атха ва̄, бхагава̄ нета̄ винета̄ анунета̄ пан̃н̃апета̄ ниджджха̄пета̄ пеккхата̄ паса̄дета̄ти, евам̣ бхагава̄ саттхава̄хо. атха ва̄, бхагава̄ ануппаннасса маггасса уппа̄дета̄, асан̃джа̄тасса маггасса сан̃джанета̄, анаккха̄тасса маггасса аккха̄та̄, магган̃н̃ӯ маггавидӯ маггаковидо магга̄нуга̄ ча пана етарахи са̄вака̄ вихаранти паччха̄ саманна̄гата̄ти, евампи бхагава̄ саттхава̄хоти – пан̃ха̄нантакаро саттха̄.

кан̇кхӣнам̣ пат̣иджа̄натанти сакан̇кха̄ а̄гантва̄ никкан̇кха̄ сампаджджанти, саллекха̄ а̄гантва̄ ниллекха̄ сампаджджанти, садвел̣хака̄ а̄гантва̄ нидвел̣ахака̄ сампаджджанти, савичикиччха̄ а̄гантва̄ ниббичикиччха̄ сампаджджанти, сара̄га̄ а̄гантва̄ вӣтара̄га̄ сампаджджанти, садоса̄ а̄гантва̄ вӣтадоса̄ сампаджджанти, самоха̄ а̄гантва̄ вӣтамоха̄ сампаджджанти, сакилеса̄ а̄гантва̄ никкилеса̄ сампаджджантӣти – кан̇кхӣнам̣ пат̣иджа̄натам̣. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘адхидеве абхин̃н̃а̄йа, саббам̣ веди паропарам̣;

пан̃ха̄нантакаро саттха̄, кан̇кхӣнам̣ пат̣иджа̄ната’’нти.

120.

асам̣хӣрам̣ асам̣куппам̣, йасса наттхи упама̄ квачи;

аддха̄ гамисса̄ми на меттха кан̇кха̄, евам̣ мам̣ дха̄рехи адхимуттачиттам̣.

асам̣хӣрам̣ асам̣куппанти асам̣хӣрам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. асам̣хӣранти ра̄гена досена мохена кодхена упана̄хена маккхена пал̣а̄сена исса̄йа маччхарийена ма̄йа̄йа са̄т̣хеййена тхамбхена са̄рамбхена ма̄нена атима̄нена мадена пама̄дена саббакилесехи саббадуччаритехи саббапарил̣а̄хехи сабба̄савехи саббадаратхехи саббасанта̄пехи сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄рехи асам̣ха̄рийам̣ нибба̄нам̣ ниччам̣ дхувам̣ сассатам̣ авипарин̣а̄мадхамманти – асам̣хӣрам̣.

асам̣куппанти асам̣куппам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо…пе… ниродхо нибба̄нам̣. нибба̄насса [йасса (сйа̄.)] на уппа̄до пан̃н̃а̄йати, вайо наттхи, на тасса ан̃н̃атхаттам̣ [тасса ан̃н̃адаттху (сйа̄.)] пан̃н̃а̄йати. нибба̄нам̣ ниччам̣ дхувам̣ сассатам̣ авипарин̣а̄мадхамманти – асам̣хӣрам̣ асам̣куппам̣.

йасса наттхи упама̄ квачӣти. йасса̄ти нибба̄насса. наттхи упама̄ти упама̄ наттхи, упанидха̄ наттхи, садисам̣ наттхи, пат̣ибха̄го наттхи, на сати на сам̣виджджати нупалаббхати. квачӣти квачи кимхичи каттхачи аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ аджджхаттабахиддха̄ ва̄ти – йасса наттхи упама̄ квачи.

аддха̄ гамисса̄ми на меттха кан̇кха̄ти. аддха̄ти екам̣савачанам̣ ниссам̣сайавачанам̣ никкан̇кхавачанам̣ адведжджхавачанам̣ адвел̣хакавачанам̣ нийогавачанам̣ апан̣н̣акавачанам̣ авираддхавачанам̣ аваттха̄панавачанаметам̣ – аддха̄ти. гамисса̄мӣти гамисса̄ми адхигамисса̄ми пхассисса̄ми саччхикарисса̄мӣти – аддха̄ гамисса̄ми. на меттха кан̇кха̄ти. еттха̄ти нибба̄не кан̇кха̄ наттхи, вичикиччха̄ наттхи, двел̣хакам̣ наттхи, сам̣сайо наттхи, на сати на сам̣виджджати нупалаббхати, пахӣно самуччхинно вӯпасанто пат̣иппассаддхо абхаббуппаттико н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣хоти – аддха̄ гамисса̄ми на меттха кан̇кха̄.

евам̣ мам̣ дха̄рехи адхимуттачиттанти. евам̣ мам̣ дха̄рехӣти евам̣ мам̣ упалаккхехи. адхимуттачиттанти нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣ нибба̄на̄дхимуттанти – евам̣ мам̣ дха̄рехи адхимуттачиттанти. тена̄ха тхеро пин̇гийо –

‘‘асам̣хӣрам̣ асам̣куппам̣, йасса наттхи упама̄ квачи;

аддха̄ гамисса̄ми на меттха кан̇кха̄, евам̣ мам̣ дха̄рехи адхимуттачитта’’нти.

па̄ра̄йана̄нугӣтига̄тха̄ниддесо ат̣т̣ха̄расамо.

па̄ра̄йанавагго саматто.

кхаггависа̄н̣асутто

кхаггависа̄н̣асуттаниддесо

пат̣хамавагго

121.

саббесу бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣ам̣, авихет̣хайам̣ ан̃н̃атарампи тесам̣;

на путтамиччхеййа куто саха̄йам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

саббесу бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣анти. саббесӯти саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ асесам̣ ниссесам̣ парийа̄дийанавачанаметам̣ – саббесӯти. бхӯтесӯти бхӯта̄ вуччанти таса̄ ча тха̄вара̄ ча. таса̄ти йесам̣ таситатан̣ха̄ аппахӣна̄, йесан̃ча бхайабхерава̄ аппахӣна̄. ким̣ка̄ран̣а̄ вуччанти таса̄? те тасанти уттасанти паритасанти бха̄санти санта̄сам̣ а̄паджджанти, там̣ка̄ран̣а̄ вуччанти таса̄. тха̄вара̄ти йесам̣ таситатан̣ха̄ пахӣна̄, йесан̃ча бхайабхерава̄ пахӣна̄. ким̣ка̄ран̣а̄ вуччанти тха̄вара̄? те на тасанти на уттасанти на паритасанти на бха̄йанти на санта̄сам̣ а̄паджджанти, там̣ка̄ран̣а̄ вуччанти тха̄вара̄. дан̣д̣анти тайо дан̣д̣а̄ – ка̄йадан̣д̣о вачӣдан̣д̣о манодан̣д̣о. тивидхам̣ ка̄йадуччаритам̣ ка̄йадан̣д̣о, чатуббидхам̣ вачӣдуччаритам̣ вачӣдан̣д̣о, тивидхам̣ манодуччаритам̣ манодан̣д̣о. саббесу бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣анти саббесу бхӯтесу дан̣д̣ам̣ нидха̄йа нидахитва̄.

авихет̣хайам̣ ан̃н̃атарампи тесанти екамекампи саттам̣ па̄н̣ина̄ ва̄ лед̣д̣уна̄ ва̄ дан̣д̣ена ва̄ саттхена ва̄ андуйа̄ [аруйа̄ (сйа̄.), аддуйа̄ (ка.)] ва̄ раджджуйа̄ ва̄ авихет̣хайанто, саббепи сатте па̄н̣ина̄ ва̄ лед̣д̣уна̄ ва̄ дан̣д̣ена ва̄ саттхена ва̄ андуйа̄ ва̄ раджджуйа̄ ва̄ авихет̣хайантоти – авихет̣хайам̣ ан̃н̃атарампи тесам̣.

на путтамиччхеййа куто саха̄йанти. на̄ти пат̣иккхепо; путта̄ти чатта̄ро путта̄ – атраджо путто, кхеттаджо путто, диннако путто, антева̄сико путто. саха̄йанти саха̄йа̄ вуччанти йехи саха а̄гаманам̣ пха̄су, гаманам̣ пха̄су, гамана̄гаманам̣ пха̄су, т̣ха̄нам̣ пха̄су, нисаджджанам̣ пха̄су, сайанам̣ [нипаджджанам̣ (сйа̄.)] пха̄су, а̄лапанам̣ пха̄су, саллапанам̣ пха̄су, уллапанам̣ пха̄су, самуллапанам̣ пха̄су. на путтамиччхеййа куто саха̄йанти путтампи на иччхеййа на са̄дийеййа на паттхайеййа на пихайеййа на̄бхиджаппеййа, куто миттам̣ ва̄ сандит̣т̣хам̣ ва̄ самбхаттам̣ ва̄ саха̄йам̣ ва̄ иччхеййа [иччхиссати (сйа̄.) евамӣдисесу падесу ана̄гатавибхаттийа̄] са̄дийеййа паттхайеййа пихайеййа абхиджаппеййа̄ти – на путтамиччхеййа куто саха̄йам̣.

еко чаре кхаггависа̄н̣акаппоти. екоти со паччекасамбуддхо паббаджджа̄сан̇кха̄тена еко, адутийат̣т̣хена еко, тан̣ха̄йа паха̄нат̣т̣хена [тан̣ха̄паха̄нат̣т̣хена (сйа̄.) маха̄ни. 191] еко, екантавӣтара̄готи еко, екантавӣтадосоти еко, екантавӣтамохоти еко, екантаниккилесоти еко, ека̄йанамаггам̣ гатоти еко, еко ануттарам̣ паччекасамбодхим̣ абхисамбуддхоти еко.

катхам̣ со паччекасамбуддхо паббаджджа̄сан̇кха̄тена еко? со паччекасамбуддхо саббам̣ гхара̄ва̄сапалибодхам̣ чхиндитва̄ путтада̄рапалибодхам̣ чхиндитва̄ н̃а̄типалибодхам̣ чхиндитва̄ саннидхипалибодхам̣ чхиндитва̄ кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ акин̃чанабха̄вам̣ упагантва̄ еко чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – евам̣ со паччекасамбуддхо паббаджджа̄сан̇кха̄тена еко.

катхам̣ со паччекасамбуддхо адутийат̣т̣хена еко? со евам̣ паббаджито сама̄но еко аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевати аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни пат̣исалла̄наса̄руппа̄ни. со еко гаччхати, еко тит̣т̣хати, еко нисӣдати, еко сеййам̣ каппети, еко га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависати, еко абхиккамати, еко пат̣иккамати, еко рахо нисӣдати, еко чан̇камам̣ адхит̣т̣ха̄ти, еко чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – евам̣ со паччекасамбуддхо адутийат̣т̣хена еко.

катхам̣ со паччекасамбуддхо тан̣ха̄йа паха̄нат̣т̣хена еко? со евам̣ еко адутийо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто маха̄падха̄нам̣ падаханто ма̄рам̣ сасенакам̣ намучим̣ кан̣хам̣ паматтабандхум̣ видхаметва̄ ча тан̣ха̄джа̄линим̣ висаритам̣ висаттикам̣ паджахи винодеси бйантӣака̄си анабха̄вам̣гамеси.

‘‘тан̣ха̄дутийо пурисо, дӣгхамаддха̄на сам̣сарам̣;

иттхабха̄ван̃н̃атха̄бха̄вам̣, сам̣са̄рам̣ на̄тиваттати.

‘‘етама̄дӣнавам̣ н̃атва̄, тан̣хам̣ дуккхасса самбхавам̣;

вӣтатан̣хо ана̄да̄но, сато бхиккху париббадже’’ти.

евам̣ со паччекасамбуддхо тан̣ха̄йа паха̄нат̣т̣хена еко.

катхам̣ со паччекасамбуддхо екантавӣтара̄готи еко? ра̄гасса пахӣнатта̄ екантавӣтара̄готи еко, досасса пахӣнатта̄ екантавӣтадосоти еко, мохасса пахӣнатта̄ екантавӣтамохоти еко, килеса̄нам̣ пахӣнатта̄ екантаниккилесоти еко. евам̣ со паччекасамбуддхо екантавӣтара̄готи еко.

катхам̣ со паччекасамбуддхо ека̄йанамаггам̣ гатоти еко? ека̄йанамагго вуччати чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄, чатта̄ро саммаппадха̄на̄, чатта̄ро иддхипа̄да̄, пан̃чиндрийа̄ни, пан̃ча бала̄ни, сатта боджджхан̇га̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго.

‘‘ека̄йанам̣ джа̄тикхайантадассӣ, маггам̣ паджа̄на̄ти хита̄нукампӣ;

етена маггена тарим̣су пуббе, тариссанти йе ча таранти огха’’нти.

евам̣ со паччекасамбуддхо ека̄йанамаггам̣ гатоти еко.

катхам̣ со паччекасамбуддхо еко ануттарам̣ паччекасамбодхим̣ абхисамбуддхоти еко? бодхи вуччати чатӯсу маггесу н̃а̄н̣ам̣. пан̃н̃а̄ пан̃н̃индрийам̣ пан̃н̃а̄балам̣ дхаммавичайасамбоджджхан̇го вӣмам̣са̄ випассана̄ самма̄дит̣т̣хи. со паччекасамбуддхо маггапаччекасамбуддхо н̃а̄н̣апаччекасамбуддхо ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти буджджхи, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти буджджхи, ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти буджджхи, ‘‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’ти буджджхи, ‘‘сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’’нти буджджхи, ‘‘вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпа’’нти буджджхи, ‘‘на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатана’’нти буджджхи, ‘‘сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо’’ти буджджхи, ‘‘пхассапаччайа̄ ведана̄’’ти буджджхи, ‘‘ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄’’ти буджджхи, ‘‘тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄на’’нти буджджхи, ‘‘упа̄да̄напаччайа̄ бхаво’’ти буджджхи, ‘‘бхавапаччайа̄ джа̄тӣ’’ти буджджхи, ‘‘джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’нти буджджхи; ‘‘авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’’ти буджджхи, ‘‘сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо’’ти буджджхи, ‘‘вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхо’’ти буджджхи, ‘‘на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхо’’ти буджджхи, ‘‘сал̣а̄йатананиродха̄ пхассаниродхо’’ти буджджхи, ‘‘пхассаниродха̄ ведана̄ниродхо’’ти буджджхи, ‘‘ведана̄ниродха̄ тан̣ха̄ниродхо’’ти буджджхи, ‘‘тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо’’ти буджджхи, ‘‘упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо’’ти буджджхи, ‘‘бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо’’ти буджджхи, ‘‘джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’’ти буджджхи; ‘‘идам̣ дуккха’’нти буджджхи, ‘‘айам̣ дуккхасамудайо’’ти буджджхи, ‘‘айам̣ дуккханиродхо’’ти буджджхи, ‘‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’’ти буджджхи; ‘‘име а̄сава̄’’ти буджджхи, ‘‘айам̣ а̄савасамудайо’’ти буджджхи…пе… ‘‘айам̣ а̄саваниродхага̄минӣ пат̣ипада̄’’ти буджджхи; ‘‘име дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄’’ти буджджхи, ‘‘име дхамма̄ паха̄табба̄’’ти буджджхи, ‘‘име дхамма̄ саччхика̄табба̄’’ти буджджхи, ‘‘име дхамма̄ бха̄ветабба̄’’ти буджджхи; чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча буджджхи, пан̃чаннам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣ самудайан̃ча…пе… ниссаран̣ан̃ча буджджхи, чатуннам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча буджджхи, ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти буджджхи.

атха ва̄, йам̣ буджджхитаббам̣ анубуджджхитаббам̣ пат̣ибуджджхитаббам̣ самбуджджхитаббам̣ адхигантаббам̣ пхасситаббам̣ саччхика̄таббам̣, саббам̣ там̣ тена паччекабодхин̃а̄н̣ена буджджхи анубуджджхи пат̣ибуджджхи самбуджджхи адхигаччхи пхассеси саччха̄ка̄сӣти евам̣ со паччекасамбуддхо еко ануттарам̣ паччекасамбодхим̣ абхисамбуддхоти – еко.

чарети ат̣т̣ха чарийа̄йо – ирийа̄патхачарийа̄, а̄йатаначарийа̄, сатичарийа̄, сама̄дхичарийа̄, н̃а̄н̣ачарийа̄, маггачарийа̄, паттичарийа̄, локаттхачарийа̄. ирийа̄патхачарийа̄ти чатӯсу ирийа̄патхесу. а̄йатаначарийа̄ти чхасу аджджхаттикаба̄хиресу а̄йатанесу. сатичарийа̄ти чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу. сама̄дхичарийа̄ти чатӯсу джха̄несу. н̃а̄н̣ачарийа̄ти чатӯсу арийасаччесу. маггачарийа̄ти чатӯсу арийамаггесу. паттичарийа̄ти чатӯсу са̄ман̃н̃апхалесу. локаттхачарийа̄ти татха̄гатесу арахантесу самма̄самбуддхесу падесато паччекасамбуддхесу падесато са̄вакесу. ирийа̄патхачарийа̄ ча пан̣идхисампанна̄нам̣, а̄йатаначарийа̄ ча индрийесу гуттадва̄ра̄нам̣, сатичарийа̄ ча аппама̄давиха̄рӣнам̣, сама̄дхичарийа̄ ча адхичиттамануйутта̄нам̣, н̃а̄н̣ачарийа̄ ча буддхисампанна̄нам̣, маггачарийа̄ ча самма̄пат̣ипанна̄нам̣, паттичарийа̄ ча адхигатапхала̄нам̣, локаттхачарийа̄ ча татха̄гата̄нам̣ араханта̄нам̣ самма̄самбуддха̄нам̣ падесато паччекабуддха̄нам̣ падесато са̄вака̄нам̣. има̄ ат̣т̣ха чарийа̄йо. апара̄пи ат̣т̣ха чарийа̄йо – адхимуччанто саддха̄йа чарати, пагган̣ханто вӣрийена чарати, упат̣т̣хапенто сатийа̄ чарати, авиккхепам̣ каронто сама̄дхина̄ чарати, паджа̄нанто пан̃н̃а̄йа чарати, виджа̄нанто вин̃н̃а̄н̣ачарийа̄йа чарати. евам̣ пат̣ипаннасса кусала̄ дхамма̄ а̄йа̄пентӣти – а̄йатаначарийа̄йа чарати. евам̣ пат̣ипанно висесамадхигаччхатӣти – висесачарийа̄йа чарати. има̄ ат̣т̣ха чарийа̄йо.

апара̄пи ат̣т̣ха чарийа̄йо – дассаначарийа̄ ча самма̄дит̣т̣хийа̄, абхиропаначарийа̄ ча самма̄сан̇каппасса, париггахачарийа̄ ча самма̄ва̄ча̄йа, самут̣т̣ха̄начарийа̄ ча самма̄каммантасса, вода̄начарийа̄ ча самма̄а̄джӣвасса, паггахачарийа̄ ча самма̄ва̄йа̄масса, упат̣т̣ха̄начарийа̄ ча самма̄сатийа̄, авиккхепачарийа̄ ча самма̄сама̄дхисса. има̄ ат̣т̣ха чарийа̄йо.

кхаггависа̄н̣акаппоти йатха̄ кхаггасса на̄ма виса̄н̣ам̣ екам̣ хоти адутийам̣, евамева со паччекасамбуддхо таккаппо тассадисо таппат̣ибха̄го. йатха̄ атилон̣ам̣ вуччати лон̣акаппо, атититтакам̣ вуччати титтакаппо, атимадхурам̣ вуччати мадхуракаппо, атиун̣хам̣ вуччати аггикаппо, атисӣталам̣ вуччати химакаппо, маха̄удакаккхандхо вуччати самуддакаппо, маха̄бхин̃н̃а̄балаппатто са̄вако вуччати саттхукаппоти; евамева со паччекасамбуддхо таттха таккаппо тассадисо таппат̣ибха̄го еко адутийо муттабандхано самма̄ локе чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘саббесу бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣ам̣, авихет̣хайам̣ ан̃н̃атарампи тесам̣;

на путтамиччхеййа куто саха̄йам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

122.

сам̣саггаджа̄тасса бхаванти снеха̄, снеханвайам̣ дуккхамидам̣ пахоти;

а̄дӣнавам̣ снехаджам̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

сам̣саггаджа̄тасса бхаванти снеха̄ти. сам̣сагга̄ти две сам̣сагга̄ – дассанасам̣сагго ча саванасам̣сагго ча. катамо дассанасам̣сагго? идхекаччо пассати иттхим̣ ва̄ кума̄рим̣ ва̄ абхирӯпам̣ дассанӣйам̣ па̄са̄дикам̣ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гатам̣. дисва̄ пасситва̄ анубйан̃джанасо нимиттам̣ ган̣ха̄ти – кеса̄ ва̄ собхана̄ [собхан̣а̄ (сйа̄.)] мукхам̣ ва̄ собханам̣ аккхӣ ва̄ собхана̄ кан̣н̣а̄ ва̄ собхана̄ на̄са̄ ва̄ собхана̄ от̣т̣ха̄ ва̄ собхана̄ данта̄ ва̄ собхана̄ мукхам̣ ва̄ собханам̣ гӣва̄ ва̄ собхана̄ тхана̄ ва̄ собхана̄ урам̣ ва̄ собханам̣ ударам̣ ва̄ собханам̣ кат̣и ва̄ собхана̄ ӯрӯ ва̄ собхана̄ джан̇гха̄ ва̄ собхана̄ хаттха̄ ва̄ собхана̄ па̄да̄ ва̄ собхана̄ ан̇гулийо ва̄ собхана̄ накха̄ ва̄ собхана̄ти. дисва̄ пасситва̄ абхинандати абхивадати абхипаттхети ануппа̄дети [ануссарати (ка.)] анубандхати ра̄габандханам̣ – айам̣ дассанасам̣сагго.

катамо саванасам̣сагго? идхекаччо сун̣а̄ти – ‘‘асукасмим̣ на̄ма га̄ме ва̄ нигаме ва̄ иттхӣ ва̄ кума̄рӣ ва̄ абхирӯпа̄ дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄’’ти. сутва̄ сун̣итва̄ абхинандати абхивадати абхипаттхети ануппа̄дети анубандхати ра̄габандханам̣ – айам̣ саванасам̣сагго.

снеха̄ти две снеха̄ – тан̣ха̄снехо ча дит̣т̣хиснехо ча. катамо тан̣ха̄снехо? йа̄вата̄ тан̣ха̄сан̇кха̄тена сӣмакатам̣ [сӣмакатам̣ марийа̄дикатам̣ (сйа̄.)] одхикатам̣ парийантикатам̣ париггахитам̣ мама̄йитам̣ – ‘‘идам̣ мама, етам̣ мама, еттакам̣ мама, етта̄вата̄ мама’’. рӯпа̄ садда̄ гандха̄ раса̄ пхот̣т̣хабба̄ аттхаран̣а̄ па̄вуран̣а̄ да̄сида̄са̄ аджел̣ака̄ куккут̣асӯкара̄ хаттхигава̄ссавал̣ава̄ кхеттам̣ ваттху хиран̃н̃ам̣ суван̣н̣ам̣ га̄манигамара̄джадха̄нийо рат̣т̣хан̃ча джанападо ча косо ча кот̣т̣ха̄га̄ран̃ча, кевалампи маха̄патхавим̣ тан̣ха̄васена мама̄йати, йа̄вата̄ ат̣т̣хасататан̣ха̄вичаритам̣ – айам̣ тан̣ха̄снехо.

катамо дит̣т̣хиснехо? вӣсативаттхука̄ сакка̄йадит̣т̣хи, дасаваттхука̄ миччха̄дит̣т̣хи, дасаваттхука̄ антагга̄хика̄дит̣т̣хи. йа̄ еварӯпа̄ дит̣т̣хи дит̣т̣хигатам̣ дит̣т̣хигаханам̣ дит̣т̣хиканта̄ро дит̣т̣хивисӯка̄йикам̣ дит̣т̣хивиппхандитам̣ дит̣т̣хисам̣йоджанам̣ га̄хо пат̣игга̄хо [патит̣т̣ха̄хо (ка.)] абхинивесо пара̄ма̄со куммагго миччха̄патхо миччхаттам̣ титтха̄йатанам̣ випарийа̄сагга̄хо випарӣтагга̄хо випалла̄сагга̄хо миччха̄га̄хо айа̄тха̄вакасмим̣ йа̄тха̄ваканти га̄хо, йа̄вата̄ два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хигата̄ни – айам̣ дит̣т̣хиснехо.

сам̣саггаджа̄тасса бхаванти снеха̄ти дассанасам̣саггапаччайа̄ ча саванасам̣саггапаччайа̄ ча тан̣ха̄снехо ча дит̣т̣хиснехо ча бхаванти самбхаванти джа̄йанти сан̃джа̄йанти ниббаттанти абхиниббаттанти па̄тубхавантӣти – сам̣саггаджа̄тасса бхаванти снеха̄.

снеханвайам̣ дуккхамидам̣ пахотӣти. снехоти две снеха̄ – тан̣ха̄снехо ча дит̣т̣хиснехо ча…пе… айам̣ тан̣ха̄снехо…пе… айам̣ дит̣т̣хиснехо. дуккхамидам̣ пахотӣти идхекаччо ка̄йена дуччаритам̣ чарати, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чарати, манаса̄ дуччаритам̣ чарати, па̄н̣ампи ханати, адиннампи а̄дийати, сандхимпи чхиндати, ниллопампи [вилопампи (сйа̄.) пасса маха̄ни. 170] харати, ека̄га̄рикампи кароти, парипантхепи тит̣т̣хати, парада̄рампи гаччхати, муса̄пи бхан̣ати. таменам̣ гахетва̄ ран̃н̃о дассенти – ‘‘айам̣, дева, чоро а̄гуча̄рӣ. имасса йам̣ иччхаси там̣ дан̣д̣ам̣ пан̣ехӣ’’ти. таменам̣ ра̄джа̄ там̣ парибха̄сати. со парибха̄сапаччайа̄пи дуккхам̣ доманассам̣ [дуккхадоманассам̣ (сйа̄.)] пат̣исам̣ведети. етам̣ бхайам̣ дуккхам̣ доманассам̣ куто джа̄там̣? тасса снехапаччайа̄ ча нандипаччайа̄ ча ра̄гапаччайа̄ ча нандира̄гапаччайа̄ ча джа̄там̣.

еттакенапи ра̄джа̄ на туссати. таменам̣ ра̄джа̄ бандха̄пети – андубандханена ва̄ раджджубандханена ва̄ сан̇кхаликабандханена ва̄ веттабандханена ва̄ лата̄бандханена ва̄ паккхепабандханена ва̄ париккхепабандханена ва̄ га̄мабандханена ва̄ нигамабандханена ва̄ рат̣т̣хабандханена ва̄ джанападабандханена ва̄, антамасо савачанӣйампи кароти – ‘‘на те лаббха̄ ито паккамиту’’нти. со бандханапаччайа̄пи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. етам̣ бхайам̣ дуккхам̣ доманассам̣ куто джа̄там̣? тасса снехапаччайа̄ ча нандипаччайа̄ ча ра̄гапаччайа̄ ча нандира̄гапаччайа̄ ча джа̄там̣.

еттакенапи ра̄джа̄ на туссати. таменам̣ ра̄джа̄ тассева [тасса (сйа̄.)] дханам̣ а̄хара̄пети – сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ сатасахассам̣ ва̄. со дханаджа̄нипаччайа̄пи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. етам̣ бхайам̣ дуккхам̣ доманассам̣ куто джа̄там̣? тасса снехапаччайа̄ ча нандипаччайа̄ ча ра̄гапаччайа̄ ча нандира̄гапаччайа̄ ча джа̄там̣.

еттакенапи ра̄джа̄ на туссати. таменам̣ ра̄джа̄ вивидха̄ каммака̄ран̣а̄ [вивидха̄ни каммакаран̣а̄ни (ка.)] ка̄ра̄пети – каса̄хипи та̄л̣ети, веттехипи та̄л̣ети, ад̣д̣хадан̣д̣ехипи та̄л̣ети, хаттхампи чхиндати, па̄дампи чхиндати, хаттхапа̄дампи чхиндати, кан̣н̣ампи чхиндати, на̄сампи чхиндати, кан̣н̣ана̄сампи чхиндати, билан̇гатха̄ликампи кароти, сан̇кхамун̣д̣икампи кароти, ра̄хумукхампи кароти, джотима̄ликампи кароти, хаттхападжджотикампи кароти, еракаваттикампи [еракават̣т̣икампи (сйа̄. ка.) пасса ма. ни. 1.169] кароти, чӣракава̄сикампи кароти, ен̣еййакампи кароти, бал̣исамам̣сикампи кароти, каха̄пан̣икампи кароти, кха̄ра̄патаччхикампи [кха̄ра̄пат̣иччхикампи (ка.)] кароти, палигхапариваттикампи кароти, пала̄лапӣт̣хакампи кароти, таттенапи телена осин̃чати, сунакхехипи кха̄да̄пети, джӣвантампи сӯле утта̄сети, асина̄пи сӣсам̣ чхиндати. со каммака̄ран̣апаччайа̄пи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. етам̣ бхайам̣ дуккхам̣ доманассам̣ куто джа̄там̣? тасса снехапаччайа̄ ча нандипаччайа̄ ча ра̄гапаччайа̄ ча нандира̄гапаччайа̄ ча джа̄там̣. ра̄джа̄ имесам̣ чатуннам̣ дан̣д̣а̄нам̣ иссаро.

со сакена каммена ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. таменам̣ нирайапа̄ла̄ пан̃чавидхабандханам̣ на̄ма каммака̄ран̣ам̣ каронти [ка̄ренти (сйа̄. ка.) пасса ма. ни. 3.267] – таттам̣ айокхилам̣ хаттхе гаменти, таттам̣ айокхилам̣ дутийе хаттхе гаменти, таттам̣ айокхилам̣ па̄де гаменти, таттам̣ айокхилам̣ дутийе па̄де гаменти, таттам̣ айокхилам̣ маджджхе урасмим̣ гаменти. со таттха дуккха̄ тибба̄ [типпа̄ (сйа̄.)] кхара̄ кат̣ука̄ ведана̄ ведети; на ча та̄ва ка̄лам̣ кароти йа̄ва на там̣ па̄пакаммам̣ бйантӣхоти. етам̣ бхайам̣ дуккхам̣ доманассам̣ куто джа̄там̣? тасса снехапаччайа̄ ча нандипаччайа̄ ча ра̄гапаччайа̄ ча нандира̄гапаччайа̄ ча джа̄там̣.

таменам̣ нирайапа̄ла̄ сам̣весетва̄ [сам̣веситва̄ (сйа̄. ка.) пасса ма. ни. 3.267] кут̣ха̄рӣхи [кудха̄рӣхи (сйа̄. ка.)] таччханти…пе… таменам̣ нирайапа̄ла̄ уддхам̣па̄дам̣ адхосирам̣ гахетва̄ ва̄сӣхи таччханти. таменам̣ нирайапа̄ла̄ ратхе йоджетва̄ а̄дитта̄йа патхавийа̄ сампаджджалита̄йа саджотибхӯта̄йа [сан̃джотибхӯта̄йа (сйа̄.)] са̄рентипи пачча̄са̄рентипи. таменам̣ нирайапа̄ла̄ махантам̣ ан̇га̄рапаббатам̣ а̄диттам̣ сампаджджалитам̣ саджотибхӯтам̣ а̄ропентипи оропентипи. таменам̣ нирайапа̄ла̄ уддхам̣па̄дам̣ адхосирам̣ гахетва̄ татта̄йа лохакумбхийа̄ паккхипанти а̄дитта̄йа сампаджджалита̄йа саджотибхӯта̄йа. со таттха пхен̣уддехакам̣ паччати. со таттха пхен̣уддехакам̣ паччама̄но сакимпи уддхам̣ гаччхати, сакимпи адхо гаччхати, сакимпи тирийам̣ гаччхати. со таттха дуккха̄ тибба̄ кхара̄ кат̣ука̄ ведана̄ ведети; на ча та̄ва ка̄лан̇кароти йа̄ва на там̣ па̄пакаммам̣ бйантӣхоти. етам̣ бхайам̣ дуккхам̣ доманассам̣ куто джа̄там̣? тасса снехапаччайа̄ ча нандипаччайа̄ ча ра̄гапаччайа̄ ча нандира̄гапаччайа̄ ча джа̄там̣.

таменам̣ нирайапа̄ла̄ маха̄нирайе паккхипанти. со кхо пана маха̄нирайо –

чатуккан̣н̣о чатудва̄ро, вибхатто бха̄гасо мито;

айопа̄ка̄рапарийанто, айаса̄ пат̣икуджджито.

тасса айомайа̄ бхӯми, джалита̄ теджаса̄ йута̄;

саманта̄ йоджанасатам̣, пхаритва̄ тит̣т̣хати саббада̄.

кадарийа̄тапана̄ [кадарийа̄ та̄пана̄ (ка.) маха̄ни. 170] гхора̄, аччиманто дура̄сада̄;

ломахам̣санарӯпа̄ ча, бхесма̄ пат̣ибхайа̄ дукха̄.

пураттхима̄йа ча бхиттийа̄, аччиккхандхо самут̣т̣хито;

д̣аханто па̄пакамманте, паччхима̄йа пат̣ихан̃н̃ати.

паччхима̄йа ча бхиттийа̄, аччиккхандхо самут̣т̣хито;

д̣аханто па̄пакамманте, пурима̄йа пат̣ихан̃н̃ати.

даккхин̣а̄йа ча бхиттийа̄, аччиккхандхо самут̣т̣хито;

д̣аханто па̄пакамманте, уттара̄йа пат̣ихан̃н̃ати.

уттара̄йа ча бхиттийа̄, аччиккхандхо самут̣т̣хито;

д̣аханто па̄пакамманте, даккхин̣а̄йа пат̣ихан̃н̃ати.

хет̣т̣хато ча самут̣т̣ха̄йа, аччиккхандхо бхайа̄нако;

д̣аханто па̄пакамманте, чхаданасмим̣ пат̣ихан̃н̃ати.

чхаданамха̄ самут̣т̣ха̄йа, аччиккхандхо бхайа̄нако;

д̣аханто па̄пакамманте, бхӯмийам̣ пат̣ихан̃н̃ати.

айокапа̄лама̄диттам̣, сантаттам̣ джалитам̣ йатха̄;

евам̣ авӣчинирайо, хет̣т̣ха̄ упари пассато.

таттха сатта̄ маха̄лудда̄, маха̄киббисака̄рино;

аччантапа̄пакамманта̄, паччанти на ча миййаре [мӣйаре (ка.)].

джа̄таведасамо ка̄йо, тесам̣ нирайава̄синам̣;

пасса камма̄нам̣ дал̣хаттам̣, на бхасма̄ хоти напи маси.

пураттхименапи дха̄ванти, тато дха̄ванти паччхимам̣;

уттаренапи дха̄ванти, тато дха̄ванти даккхин̣ам̣.

йам̣ йам̣ дисам̣ падха̄ванти, там̣ там̣ два̄рам̣ пидхӣйати;

абхиниккхамита̄са̄ те, сатта̄ моккхагавесино.

на те тато никкхамитум̣, лабханти каммапаччайа̄;

тесан̃ча па̄пакаммантам̣, авипаккам̣ катам̣ бахунти.

етам̣ бхайам̣ дуккхам̣ доманассам̣ куто джа̄там̣? тасса снехапаччайа̄ ча нандипаччайа̄ ча ра̄гапаччайа̄ ча нандира̄гапаччайа̄ ча джа̄там̣.

йа̄ни ча нерайика̄ни дуккха̄ни йа̄ни ча тираччха̄найоника̄ни дуккха̄ни йа̄ни ча петтивисайика̄ни дуккха̄ни йа̄ни ча ма̄нусика̄ни дуккха̄ни, та̄ни куто джа̄та̄ни куто сан̃джа̄та̄ни куто ниббатта̄ни куто абхиниббатта̄ни куто па̄тубхӯта̄ни? тасса снехапаччайа̄ ча нандипаччайа̄ ча ра̄гапаччайа̄ ча нандира̄гапаччайа̄ ча бхаванти самбхаванти джа̄йанти сан̃джа̄йанти ниббаттанти абхиниббаттанти па̄тубхавантӣти – снеханвайам̣ дуккхамидам̣ пахоти.

а̄дӣнавам̣ снехаджам̣ пеккхама̄ноти. снехоти две снеха̄ – тан̣ха̄снехо ча дит̣т̣хиснехо ча…пе… айам̣ тан̣ха̄снехо…пе… айам̣ дит̣т̣хиснехо. а̄дӣнавам̣ снехаджам̣ пеккхама̄ноти тан̣ха̄снехо ча дит̣т̣хиснехо ча а̄дӣнавам̣ снехаджам̣ пеккхама̄но даккхама̄но олокайама̄но ниджджха̄йама̄но упапариккхама̄ноти – а̄дӣнавам̣ снехаджам̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘сам̣саггаджа̄тасса бхаванти снеха̄, снеханвайам̣ дуккхамидам̣ пахоти;

а̄дӣнавам̣ снехаджам̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

123.

митте сухадждже анукампама̄но, ха̄пети аттхам̣ пат̣ибаддхачитто [пат̣ибандхачитто (ка.)] ;

етам̣ бхайам̣ сантхаве [сандхаве (ка.)] пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

митте сухадждже анукампама̄но, ха̄пети аттхам̣ пат̣ибаддхачиттоти. митта̄ти две митта̄ – ага̄рикамитто ча ана̄га̄рикамитто [паббаджитамитто (ка.) евамупарипи] ча. катамо ага̄рикамитто? идхекаччо дуддадам̣ дада̄ти, дуччаджам̣ чаджати, дуккарам̣ кароти, дуккхамам̣ кхамати, гуйхамасса а̄чиккхати, гуйхамасса паригӯхати [паригуйхати (сйа̄. ка.)], а̄пада̄су на виджахати, джӣвитамписса аттха̄йа париччаттам̣ хоти, кхӣн̣е на̄тиман̃н̃ати – айам̣ ага̄рикамитто.

катамо ана̄га̄рикамитто? идха бхиккху пийо ча хоти мана̄по ча гару ча бха̄ванӣйо ча ватта̄ ча вачанаккхамо ча гамбхӣран̃ча катхам̣ катта̄, но ча ат̣т̣ха̄не нийоджети адхисӣле сама̄дапети, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄нуйоге сама̄дапети, чатуннам̣ саммаппадха̄на̄нам̣…пе… чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣… пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣… пан̃чаннам̣ бала̄нам̣… саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣… арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса бха̄вана̄нуйоге сама̄дапети – айам̣ ана̄га̄рикамитто.

сухаджджа̄ вуччанти йехи саха а̄гаманам̣ пха̄су гаманам̣ пха̄су т̣ха̄нам̣ пха̄су нисаджджанам̣ [нисаджджа̄ (ка.)] пха̄су сайанам̣ пха̄су а̄лапанам̣ пха̄су саллапанам̣ пха̄су уллапанам̣ пха̄су самуллапанам̣ пха̄су. митте сухадждже анукампама̄но ха̄пети аттханти митте ча сухадждже ча сандит̣т̣хе ча самбхатте ча саха̄йе ча анукампама̄но анупеккхама̄но ануган̣хама̄но аттаттхампи параттхампи убхайаттхампи ха̄пети, дит̣т̣хадхаммикампи аттхам̣ ха̄пети, сампара̄йикампи аттхам̣ ха̄пети, параматтхампи ха̄пети паха̄пети париха̄пети паридхам̣сети париваджджети [парисаджджети (сйа̄.)] антарадха̄петӣти – митте сухадждже анукампама̄но ха̄пети аттхам̣.

пат̣ибаддхачиттоти двӣхи ка̄ран̣ехи пат̣ибаддхачитто хоти – атта̄нам̣ ва̄ нӣчам̣ т̣хапенто парам̣ уччам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти, атта̄нам̣ ва̄ уччам̣ т̣хапенто парам̣ нӣчам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти. катхам̣ атта̄нам̣ нӣчам̣ т̣хапенто парам̣ уччам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти? тумхе ме бахӯпака̄ра̄, ахам̣ тумхе нисса̄йа лабха̄ми чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣. йампи [йепи (ка.) евам̣ чӯл̣ани. кхаггависа̄н̣асуттаниддеса 151] ме ан̃н̃е да̄тум̣ ва̄ ка̄тум̣ ва̄ ман̃н̃анти тумхе нисса̄йа тумхе сампассанта̄. йампи ме пора̄н̣ам̣ ма̄та̄петтикам̣ на̄маготтам̣, тампи ме антарахитам̣. тумхехи ахам̣ н̃а̄йа̄ми – асукасса кулупако, асука̄йа кулупакоти. евам̣ атта̄нам̣ нӣчам̣ т̣хапенто парам̣ уччам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти.

катхам̣ атта̄нам̣ уччам̣ т̣хапенто парам̣ нӣчам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти? ахам̣ тумха̄кам̣ бахӯпака̄ро, тумхе мам̣ а̄гамма буддхам̣ саран̣ам̣ гата̄, дхаммам̣ саран̣ам̣ гата̄, сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гата̄, па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирата̄, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄; ахам̣ тумха̄кам̣ уддесам̣ деми, парипуччхам̣ деми, упосатхам̣ а̄чиккха̄ми, навакаммам̣ адхит̣т̣ха̄ми. атха пана тумхе мам̣ уджджхитва̄ [париччаджитва̄ (сйа̄.)] ан̃н̃е саккаротха гарум̣ каротха ма̄нетха пӯджетха̄ти. евам̣ атта̄нам̣ уччам̣ т̣хапенто парам̣ нӣчам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хотӣти – митте сухадждже анукампама̄но, ха̄пети аттхам̣ пат̣ибаддхачитто.

етам̣ бхайам̣ сантхаве пеккхама̄ноти. бхайанти джа̄тибхайам̣ джара̄бхайам̣ бйа̄дхибхайам̣ маран̣абхайам̣ ра̄джабхайам̣ чорабхайам̣ аггибхайам̣ удакабхайам̣ атта̄нува̄дабхайам̣ пара̄нува̄дабхайам̣ дан̣д̣абхайам̣ дуггатибхайам̣ ӯмибхайам̣ кумбхилабхайам̣ а̄ват̣т̣абхайам̣ сусума̄рабхайам̣ [сум̣сума̄рабхайам̣ (сйа̄.)] а̄джӣвикабхайам̣ асилокабхайам̣ парисаса̄раджджабхайам̣ маданабхайам̣ бхайа̄накам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣со четасо уббего утра̄со. сантхавети две сантхава̄ – тан̣ха̄сантхаво ча дит̣т̣хисантхаво ча…пе… айам̣ тан̣ха̄сантхаво…пе… айам̣ дит̣т̣хисантхаво. етам̣ бхайам̣ сантхаве пеккхама̄ноти етам̣ бхайам̣ сантхаве пеккхама̄но даккхама̄но олокайама̄но ниджджха̄йама̄но упапариккхама̄ноти – етам̣ бхайам̣ сантхаве пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘митте сухадждже анукампама̄но, ха̄пети аттхам̣ пат̣ибаддхачитто;

етам̣ бхайам̣ сантхаве пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

124.

вам̣со виса̄лова йатха̄ висатто, путтесу да̄ресу ча йа̄ апеккха̄;

вам̣саккал̣ӣрова [вам̣се кал̣ӣрова (ка.)] асаджджама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

вам̣со виса̄лова йатха̄ висаттоти вам̣со вуччати вел̣угумбо. йатха̄ вел̣угумбасмим̣ пора̄н̣ака̄ вам̣са̄ сатта̄ [вел̣угумбасмим̣ кан̣т̣ака̄ джат̣ита̄ сам̣сиббита̄ (сйа̄.)] висатта̄ а̄сатта̄ лагга̄ лаггита̄ палибуддха̄, евамева висаттика̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го анунайо ануродхо нандӣ нандира̄го читтасса са̄ра̄го иччха̄ муччха̄ аджджхоса̄нам̣ гедхо палигедхо сан̇го пан̇ко еджа̄ ма̄йа̄ джаника̄ сан̃джананӣ сиббинӣ джа̄линӣ сарита̄ висаттика̄ суттам̣ висат̣а̄ а̄йӯханӣ дутийа̄ пан̣идхи бхаванетти ванам̣ ванатхо сантхаво синехо апеккха̄ пат̣ибандху а̄са̄ а̄сӣсана̄ а̄сӣситаттам̣ рӯпа̄са̄ садда̄са̄ гандха̄са̄ раса̄са̄ пхот̣т̣хабба̄са̄ ла̄бха̄са̄ дхана̄са̄ путта̄са̄ джӣвита̄са̄ джаппа̄ паджаппа̄ абхиджаппа̄ джаппана̄ джаппитаттам̣ лолуппам̣ лолуппа̄йана̄ лолуппа̄йитаттам̣ пуччхан̃джиката̄ са̄дхукамйата̄ адхаммара̄го висамалобхо никанти ника̄мана̄ паттхана̄ пихана̄ сампаттхана̄ ка̄матан̣ха̄ бхаватан̣ха̄ вибхаватан̣ха̄ рӯпатан̣ха̄ арӯпатан̣ха̄ ниродхатан̣ха̄ рӯпатан̣ха̄ саддатан̣ха̄ гандхатан̣ха̄ расатан̣ха̄ пхот̣т̣хаббатан̣ха̄ дхамматан̣ха̄ огхо його гантхо упа̄да̄нам̣ а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ чхаданам̣ бандханам̣ упаккилесо анусайо парийут̣т̣ха̄нам̣ лата̄ вевиччхам̣ дуккхамӯлам̣ дуккханида̄нам̣ дуккхаппабхаво ма̄рапа̄со ма̄рабал̣исам̣ ма̄рависайо ма̄ранива̄со ма̄рабандханам̣ тан̣ха̄надӣ тан̣ха̄джа̄лам̣ тан̣ха̄гаддулам̣ тан̣ха̄самуддо абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣.

висаттика̄ти кенат̣т̣хена висаттика̄? виса̄ла̄ти висаттика̄ висата̄ти висаттика̄, висат̣а̄ти висаттика̄, висама̄ти висаттика̄, висаккатӣти висаттика̄, висам̣харатӣти висаттика̄, висам̣ва̄дика̄ти висаттика̄, висамӯла̄ти висаттика̄, висапхала̄ти висаттика̄, висапарибхога̄ти висаттика̄. виса̄ла̄ ва̄ пана тан̣ха̄ рӯпе садде гандхе расе пхот̣т̣хаббе куле ган̣е а̄ва̄се ла̄бхе йасе пасам̣са̄йа сукхе чӣваре пин̣д̣апа̄те сена̄сане гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ре ка̄мадха̄туйа̄ рӯпадха̄туйа̄ арӯпадха̄туйа̄ ка̄мабхаве рӯпабхаве арӯпабхаве сан̃н̃а̄бхаве асан̃н̃а̄бхаве невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄бхаве екавока̄рабхаве чатувока̄рабхаве пан̃чавока̄рабхаве атӣте ана̄гате паччуппанне дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббесу дхаммесу висата̄ виттхата̄ти – висаттика̄ти – вам̣со виса̄лова йатха̄ висатто.

путтесу да̄ресу ча йа̄ апеккха̄ти. путта̄ти чатта̄ро путта̄ – атраджо путто, кхеттаджо путто, диннако путто, антева̄сико путто. да̄ра̄ вуччанти бхарийа̄йо. апеккха̄ вуччанти тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯланти – путтесу да̄ресу ча йа̄ апеккха̄.

вам̣саккал̣ӣрова асаджджама̄ноти вам̣со вуччати вел̣угумбо. йатха̄ вел̣угумбасмим̣ тарун̣ака̄ кал̣ӣрака̄ [тарун̣акал̣ӣра̄ (сйа̄.)] асатта̄ алагга̄ агадхита̄ [апаливет̣т̣хита̄ (сйа̄.)] апалибуддха̄ никкханта̄ ниссат̣а̄ виппамутта̄ евамева. саджджа̄ти две саджджана̄ – тан̣ха̄саджджана̄ ча дит̣т̣хисаджджана̄ ча…пе… айам̣ тан̣ха̄саджджана̄…пе… айам̣ дит̣т̣хисаджджана̄. тасса паччекасамбуддхасса тан̣ха̄саджджана̄ пахӣна̄, дит̣т̣хисаджджана̄ пат̣иниссат̣т̣ха̄. тан̣ха̄саджджана̄йа пахӣнатта̄ дит̣т̣хисаджджана̄йа пат̣иниссат̣т̣хатта̄ со паччекасамбуддхо рӯпе на саджджати садде на саджджати гандхе на саджджати расе на саджджати пхот̣т̣хаббе на саджджати куле…пе… ган̣е… а̄ва̄се… ла̄бхе… йасе… пасам̣са̄йа… сукхе… чӣваре… пин̣д̣апа̄те… сена̄сане… гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ре… ка̄мадха̄туйа̄… рӯпадха̄туйа̄… арӯпадха̄туйа̄… ка̄мабхаве… рӯпабхаве… арӯпабхаве… сан̃н̃а̄бхаве… асан̃н̃а̄бхаве… невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄бхаве… екавока̄рабхаве… чатувока̄рабхаве… пан̃чавока̄рабхаве… атӣте… ана̄гате… паччуппанне… дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббесу дхаммесу на саджджати на ган̣ха̄ти на баджджхати на палибаджджхати на муччхати; никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – вам̣саккал̣ӣрова асаджджама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘вам̣со виса̄лова йатха̄ висатто, путтесу да̄ресу ча йа̄ апеккха̄;

вам̣саккал̣ӣрова асаджджама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

125.

миго аран̃н̃амхи йатха̄ абаддхо [абандхо (сйа̄. ка.)], йениччхакам̣ гаччхати гочара̄йа;

вин̃н̃ӯ наро серитам̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

миго аран̃н̃амхи йатха̄ абаддхо, йениччхакам̣ гаччхати гочара̄йа̄ти. миготи две мига̄ – ен̣имиго ча пасадамиго ча. йатха̄ а̄ран̃н̃ико [а̄ран̃н̃ако (сйа̄. ка.)] миго аран̃н̃е паване чарама̄но [аран̃н̃е васама̄но (сйа̄.)] виссаттхо гаччхати виссаттхо тит̣т̣хати виссаттхо нисӣдати виссаттхо сеййам̣ каппети.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄ран̃н̃ико миго аран̃н̃е паване чарама̄но виссаттхо гаччхати виссаттхо тит̣т̣хати виссаттхо нисӣдати виссаттхо сеййам̣ каппети. там̣ кисса хету? ана̄па̄тхагато, бхиккхаве, луддасса. евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си ма̄рам̣, ападам̣ [парам̣ (ка.) ма. ни. 1.271] вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си ма̄рам̣, ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си ма̄рам̣, ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си ма̄рам̣, ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си ма̄рам̣, ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати, пан̃н̃а̄йа часса дисва̄ а̄сава̄ париккхӣн̣а̄ хонти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху андхамака̄си ма̄рам̣, ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхум̣ адассанам̣ гато па̄пимато’, тин̣н̣о локе висаттикам̣. со виссаттхо гаччхати виссаттхо тит̣т̣хати виссаттхо нисӣдати виссаттхо сеййам̣ каппети. там̣ кисса хету? ана̄па̄тхагато, бхиккхаве, па̄пимато’’ти – миго аран̃н̃амхи йатха̄ абаддхо, йениччхакам̣ гаччхати гочара̄йа.

вин̃н̃ӯ наро серитам̣ пеккхама̄ноти. вин̃н̃ӯти пан̣д̣ито пан̃н̃ава̄ буддхима̄ н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ. нароти сатто ма̄н̣аво посо пуггало джӣво джа̄гу джанту индагу мануджо. серӣти две серӣ – дхаммопи серӣ пуггалопи серӣ. катамо дхаммо серӣ? чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ чатта̄ро саммаппадха̄на̄ чатта̄ро иддхипа̄да̄ пан̃чиндрийа̄ни пан̃ча бала̄ни сатта боджджхан̇га̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго – айам̣ дхаммо серӣ. катамо пуггало серӣ? йо имина̄ серина̄ дхаммена саманна̄гато, со вуччати пуггало серӣ. вин̃н̃ӯ наро серитам̣ пеккхама̄ноти вин̃н̃ӯ наро серитам̣ дхаммам̣ пеккхама̄но, даккхама̄но олокайама̄но ниджджха̄йама̄но упапариккхама̄ноти – вин̃н̃ӯ наро серитам̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘миго аран̃н̃амхи йатха̄ абаддхо, йениччхакам̣ гаччхати гочара̄йа;

вин̃н̃ӯ наро серитам̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

126.

а̄мантана̄ хоти саха̄йамаджджхе, ва̄се т̣ха̄не гамане ча̄рика̄йа;

анабхиджджхитам̣ серитам̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

а̄мантана̄ хоти саха̄йамаджджхе, ва̄се т̣ха̄не гамане ча̄рика̄йа̄ти саха̄йа̄ вуччанти йехи саха а̄гаманам̣ пха̄су гаманам̣ пха̄су гамана̄гаманам̣ пха̄су т̣ха̄нам̣ пха̄су нисаджджанам̣ пха̄су сайанам̣ пха̄су а̄лапанам̣ пха̄су саллапанам̣ пха̄су уллапанам̣ пха̄су самуллапанам̣ пха̄су. а̄мантана̄ хоти саха̄йамаджджхе, ва̄се т̣ха̄не гамане ча̄рика̄йа̄ти саха̄йамаджджхе ва̄сепи т̣ха̄непи гаманепи ча̄рика̄йапи аттаттхамантана̄ параттхамантана̄ убхайаттхамантана̄ дит̣т̣хадхаммикаттхамантана̄ сампара̄йикаттхамантана̄ параматтхамантана̄ [убхайаттхамантана̄ (ка.)] ти – а̄мантана̄ хоти саха̄йамаджджхе, ва̄се т̣ха̄не гамане ча̄рика̄йа.

анабхиджджхитам̣ серитам̣ пеккхама̄ноти анабхиджджхитам̣ етам̣ ваттху ба̄ла̄нам̣ асаппуриса̄нам̣ титтхийа̄нам̣ титтхайаса̄вака̄нам̣, йадидам̣ – бхан̣д̣ука̄са̄йаваттхавасаната̄. абхиджджхитам̣ етам̣ ваттху пан̣д̣ита̄нам̣ саппуриса̄нам̣ буддхаса̄вака̄нам̣ паччекабуддха̄нам̣, йадидам̣ – бхан̣д̣ука̄са̄йаваттхавасаната̄. серӣти две серӣ – дхаммопи серӣ пуггалопи серӣ. катамо дхаммо серӣ? чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ …пе… арийо ат̣т̣хан̇гико магго – айам̣ дхаммо серӣ. катамо пуггало серӣ? йо имина̄ серина̄ дхаммена саманна̄гато, со вуччати пуггало серӣ. анабхиджджхитам̣ серитам̣ пеккхама̄ноти серитам̣ дхаммам̣ пеккхама̄но даккхама̄но олокайама̄но ниджджха̄йама̄но упапариккхама̄ноти – анабхиджджхитам̣ серитам̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘а̄мантана̄ хоти саха̄йамаджджхе, ва̄се т̣ха̄не гамане ча̄рика̄йа;

анабхиджджхитам̣ серитам̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

127.

кхид̣д̣а̄ [кхит̣т̣а̄ (ка.)] ратӣ хоти саха̄йамаджджхе, путтесу ча випулам̣ хоти пемам̣;

пийавиппайогам̣ [виппайогампи (ка.)] виджигуччхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

кхид̣д̣а̄ ратӣ хоти саха̄йамаджджхети. кхид̣д̣а̄ти две кхид̣д̣а̄ – ка̄йика̄ ча кхид̣д̣а̄ ва̄часика̄ ча кхид̣д̣а̄. катама̄ ка̄йика̄ кхид̣д̣а̄? хаттхӣхипи кӣл̣анти, ассехипи кӣл̣анти, ратхехипи кӣл̣анти, дханӯхипи кӣл̣анти, тхарӯхипи кӣл̣анти, ат̣т̣хападехипи кӣл̣анти, дасападехипи кӣл̣анти, а̄ка̄сепи кӣл̣анти, париха̄рапатхепи кӣл̣анти, сантика̄йапи кӣл̣анти, кхалика̄йапи кӣл̣анти, гхат̣ика̄йапи кӣл̣анти, сала̄кахаттхенапи кӣл̣анти, аккхенапи кӣл̣анти, пан̇гачӣренапи кӣл̣анти, ван̇какенапи кӣл̣анти, моккхачика̄йапи кӣл̣анти, чин̇гулакенапи кӣл̣анти, патта̄л̣хакенапи кӣл̣анти, ратхакенапи кӣл̣анти, дханукенапи кӣл̣анти, аккхарика̄йапи кӣл̣анти, манесика̄йапи кӣл̣анти, йатха̄вадждженапи кӣл̣анти. айам̣ ка̄йика̄ кхид̣д̣а̄.

катама̄ ва̄часика̄ кхид̣д̣а̄? мукхабхерикам̣ мукха̄ламбарам̣ мукхад̣ин̣д̣имакам̣ [мукхаден̣д̣имакам̣ (сйа̄.), мукхадиндимакам̣ (ка.)] мукхачалимакам̣ мукхакеракам̣ [мукхабхерукам̣ (сйа̄.)] мукхададдарикам̣ на̄т̣акам̣ ла̄сам̣ гӣтам̣ давакаммам̣. айам̣ ва̄часика̄ кхид̣д̣а̄.

ратӣти ануккан̣т̣хита̄дхивачанаметам̣ ратӣти. саха̄йа̄ вуччанти йехи саха а̄гаманам̣ пха̄су гаманам̣ пха̄су гамана̄гаманам̣ пха̄су т̣ха̄нам̣ пха̄су нисаджджанам̣ пха̄су сайанам̣ пха̄су а̄лапанам̣ пха̄су саллапанам̣ пха̄су уллапанам̣ пха̄су самуллапанам̣ пха̄су. кхид̣д̣а̄ ратӣ хоти саха̄йамаджджхети кхид̣д̣а̄ ча рати ча саха̄йамаджджхе хотӣти – кхид̣д̣а̄ ратӣ хоти саха̄йамаджджхе.

путтесу ча випулам̣ хоти пеманти. путта̄ти чатта̄ро путта̄ – атраджо путто, кхеттаджо путто, диннако путто, антева̄сико путто. путтесу ча випулам̣ хотим̣ пеманти путтесу ча адхиматтам̣ хоти пеманти – путтесу ча випулам̣ хоти пемам̣.

пийавиппайогам̣ виджигуччхама̄ноти две пийа̄ – сатта̄ ва̄ сан̇кха̄ра̄ ва̄. катаме сатта̄ пийа̄? идха йасса те хонти аттхака̄ма̄ хитака̄ма̄ пха̄сука̄ма̄ йогаккхемака̄ма̄ ма̄та̄ ва̄ пита̄ ва̄ бха̄та̄ ва̄ бхагинӣ ва̄ путто ва̄ дхӣта̄ ва̄ митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄, име сатта̄ пийа̄.

катаме сан̇кха̄ра̄ пийа̄? мана̄пика̄ рӯпа̄ мана̄пика̄ садда̄ мана̄пика̄ гандха̄ мана̄пика̄ раса̄ мана̄пика̄ пхот̣т̣хабба̄, име сан̇кха̄ра̄ пийа̄. пийавиппайогам̣ виджигуччхама̄ноти пийа̄нам̣ виппайогам̣ виджигуччхама̄но ат̣т̣ийама̄но хара̄йама̄ноти – пийавиппайогам̣ виджигуччхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘кхид̣д̣а̄ ратӣ хоти саха̄йамаджджхе, путтесу ча випулам̣ хоти пемам̣;

пийавиппайогам̣ виджигуччхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

128.

ча̄туддисо аппат̣игхо ча хоти, сантуссама̄но итарӣтарена;

париссайа̄нам̣ сахита̄ ачхамбхӣ, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

ча̄туддисо аппат̣игхо ча хотӣти. ча̄туддисоти со паччекасамбуддхо метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена [абйа̄паджджхена (сйа̄.) пасса дӣ. ни. 3.308] пхаритва̄ вихарати. карун̣а̄сахагатена…пе… мудита̄сахагатена…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣…пе… абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. ча̄туддисо аппат̣игхо ча хотӣти метта̄йа бха̄витатта̄ йе пураттхима̄йа диса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ [аппат̣икула̄ (бахӯсу)] хонти, йе даккхин̣а̄йа диса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе паччхима̄йа диса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе уттара̄йа диса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе пураттхима̄йа анудиса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе даккхин̣а̄йа анудиса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе паччхима̄йа анудиса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе уттара̄йа анудиса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе хет̣т̣хима̄йа диса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе упарима̄йа диса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе диса̄су видиса̄су сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти; карун̣а̄йа бха̄витатта̄ мудита̄йа бха̄витатта̄ упеккха̄йа бха̄витатта̄ йе пураттхима̄йа диса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти…пе… йе диса̄су видиса̄су сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонтӣти – ча̄туддисо аппат̣игхо ча хоти.

сантуссама̄но итарӣтарена̄ти со паччекасамбуддхо сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена чӣварена, итарӣтарачӣварасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, на ча чӣварахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ [аппат̣ирӯпам̣ (сйа̄.)] а̄паджджати. аладдха̄ ча чӣварам̣ на паритассати, ладдха̄ ча чӣварам̣ агадхито амуччхито анаджджха̄пасанно [анаджджхопанно (сйа̄.)] а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати. та̄йа ча пана итарӣтарачӣварасантут̣т̣хийа̄ неватта̄нуккам̣сети на парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но патиссато, айам̣ вуччати паччекасамбуддхо пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хито. сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена пин̣д̣апа̄тена…пе…

сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена сена̄санена…пе… сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рена, итарӣтарагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄расантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, на ча гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати. аладдха̄ ча гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нам̣ на паритассати. ладдха̄ ча гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ агадхито амуччхито анаджджха̄панно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати. та̄йа ча итарӣтарагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄расантут̣т̣хийа̄ неватта̄нуккам̣сети на парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но патиссато, айам̣ вуччати паччекасамбуддхо пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хитоти – сантуссама̄но итарӣтарена.

париссайа̄нам̣ сахита̄ ачхамбхӣти. париссайа̄ти две париссайа̄ – па̄кат̣апариссайа̄ ча пат̣иччханнапариссайа̄ ча. катаме па̄кат̣апариссайа̄? сӣха̄ бйаггха̄ дӣпӣ аччха̄ тараччха̄ кока̄ махим̣са̄ [гомахиса̄ (сйа̄.) маха̄ни. 5] хаттхӣ ахӣ виччхика̄ сатападӣ, чора̄ ва̄ ассу ма̄нава̄ ва̄ катакамма̄ ва̄ акатакамма̄ ва̄, чаккхурого сотарого гха̄нарого дживха̄рого ка̄йарого сӣсарого кан̣н̣арого мукхарого дантарого ка̄со са̄со пина̄со д̣а̄хо джаро куччхирого муччха̄ паккхандика̄ сӯла̄ висӯчика̄ кут̣т̣хам̣ ган̣д̣о кила̄со сосо апама̄ро дадду кан̣д̣у каччху ракхаса̄ витаччхика̄ лохитапиттам̣ мадхумехо ам̣са̄ пил̣ака̄ бхагандала̄, питтасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄ семхасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄ ва̄тасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄ саннипа̄тика̄ а̄ба̄дха̄ утупарин̣а̄маджа̄ а̄ба̄дха̄ висамапариха̄раджа̄ а̄ба̄дха̄ опаккамика̄ а̄ба̄дха̄ каммавипа̄каджа̄ а̄ба̄дха̄, сӣтам̣ ун̣хам̣ джигхаччха̄ пипа̄са̄ учча̄ро пасса̄во д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхасса̄ ити ва̄. име вуччанти па̄кат̣апариссайа̄.

катаме пат̣иччханнапариссайа̄? ка̄йадуччаритам̣ вачӣдуччаритам̣ манодуччаритам̣ ка̄маччханданӣваран̣ам̣ бйа̄па̄данӣваран̣ам̣ тхинамиддханӣваран̣ам̣ уддхаччакуккуччанӣваран̣ам̣ вичикиччха̄нӣваран̣ам̣ ра̄го досо мохо кодхо упана̄хо маккхо пал̣а̄со исса̄ маччхарийам̣ ма̄йа̄ са̄т̣хеййам̣ тхамбхо са̄рамбхо ма̄но атима̄но мадо пама̄до, саббе килеса̄ саббе дуччарита̄ саббе даратха̄ саббе парил̣а̄ха̄ саббе санта̄па̄ сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄. име вуччанти пат̣иччханнапариссайа̄.

париссайа̄ти кенат̣т̣хена париссайа̄? парисахантӣти париссайа̄, париха̄на̄йа сам̣ваттантӣти париссайа̄, татра̄сайа̄ти париссайа̄. катхам̣ парисахантӣти париссайа̄? те париссайа̄ там̣ пуггалам̣ саханти парисаханти абхибхаванти аджджхоттхаранти парийа̄дийанти мадданти. евам̣ парисахантӣти – париссайа̄.

катхам̣ париха̄на̄йа сам̣ваттантӣти париссайа̄? те париссайа̄ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ антара̄йа̄йа париха̄на̄йа сам̣ваттанти. катамесам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣? самма̄пат̣ипада̄йа ануломапат̣ипада̄йа апаччанӣкапат̣ипада̄йа анваттхапат̣ипада̄йа дхамма̄нудхаммапат̣ипада̄йа сӣлесу парипӯрака̄рита̄йа индрийесу гуттадва̄рата̄йа бходжане маттан̃н̃ута̄йа джа̄гарийа̄нуйогасса сатисампаджан̃н̃асса чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄нуйогасса, чатуннам̣ саммаппадха̄на̄нам̣… чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣… пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣… пан̃чаннам̣ бала̄нам̣… саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣… арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса бха̄вана̄нуйогасса – имесам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ антара̄йа̄йа париха̄на̄йа сам̣ваттанти. евам̣ париха̄на̄йа сам̣ваттантӣти – париссайа̄.

катхам̣ татра̄сайа̄ти париссайа̄? таттхете [татра те (ка.)] па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ уппаджджанти аттабха̄васанниссайа̄. йатха̄ биле била̄сайа̄ па̄н̣а̄ сайанти, даке дака̄сайа̄ [удаке удака̄сайа̄ (сйа̄.)] па̄н̣а̄ сайанти, ване вана̄сайа̄ па̄н̣а̄ сайанти, руккхе руккха̄сайа̄ па̄н̣а̄ сайанти; евамева таттхете па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ уппаджджанти аттабха̄васанниссайа̄ти. евампи татра̄сайа̄ти – париссайа̄.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘са̄нтева̄сико, бхиккхаве, бхиккху са̄чарийако дуккхам̣ на пха̄су вихарати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху са̄нтева̄сико са̄чарийако дуккхам̣ на пха̄су вихарати? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ уппаджджанти йе па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄, сарасан̇каппа̄ сам̣н̃н̃оджанӣйа̄ [сан̃н̃оджаника̄ (ка.)], тйасса анто васанти анва̄ссаванти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ са̄нтева̄сико вуччати. тена самуда̄чарена самуда̄чаранти нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ са̄чарийакоти вуччати.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄…пе… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄…пе… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа уппаджджанти йе па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанӣйа̄, тйасса анто васанти анва̄ссаванти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ са̄нтева̄сикоти вуччати. тена самуда̄чарена самуда̄чаранти нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ са̄чарийакоти вуччати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху са̄нтева̄сико са̄чарийако дуккхам̣ на пха̄су вихаратӣ’’ти. евампи, татра̄сайа̄ти – париссайа̄.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘тайоме, бхиккхаве, антара̄мала̄ антара̄амитта̄ антара̄сапатта̄ антара̄вадхака̄ антара̄паччаттхика̄. катаме тайо? лобхо, бхиккхаве, антара̄мало [антара̄малам̣ (сйа̄. ка.) пасса итиву. 88] антара̄амитто антара̄сапатто антара̄вадхако антара̄паччаттхико, досо, бхиккхаве…пе… мохо, бхиккхаве, антара̄мало антара̄амитто антара̄сапатто антара̄вадхако антара̄паччаттхико. име кхо, бхиккхаве, тайо антара̄мала̄ антара̄амитта̄ антара̄сапатта̄ антара̄вадхака̄ антара̄паччаттхика̄’’ти.

анаттхаджанано лобхо, лобхо читтаппакопано;

бхайамантарато джа̄там̣, там̣ джано на̄вабуджджхати.

луддхо аттхам̣ на джа̄на̄ти, луддхо дхаммам̣ на пассати;

андхатамам̣ тада̄ хоти, йам̣ лобхо сахате нарам̣.

анаттхаджанано досо, досо читтаппакопано;

бхайамантарато джа̄там̣, там̣ джано на̄вабуджджхати.

дут̣т̣хо аттхам̣ на джа̄на̄ти, дут̣т̣хо дхаммам̣ на пассати;

андхатамам̣ тада̄ хоти, йам̣ досо сахате нарам̣.

анаттхаджанано мохо, мохо читтаппакопано;

бхайамантарато джа̄там̣, там̣ джано на̄вабуджджхати.

мӯл̣хо аттхам̣ на джа̄на̄ти, мӯл̣хо дхаммам̣ на пассати;

андхатамам̣ тада̄ хоти, йам̣ мохо сахате наранти.

евампи, татра̄сайа̄ти – париссайа̄.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘тайо кхо, маха̄ра̄джа, пурисасса дхамма̄ аджджхаттам̣ уппаджджама̄на̄ уппаджджанти ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. катаме тайо? лобхо кхо, маха̄ра̄джа, пурисасса дхаммо аджджхаттам̣ уппаджджама̄но уппаджджати ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа; досо кхо, маха̄ра̄джа…пе… мохо кхо, маха̄ра̄джа, пурисасса дхаммо аджджхаттам̣ уппаджджама̄но уппаджджати ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. име кхо, маха̄ра̄джа, тайо пурисасса дхамма̄ аджджхаттам̣ уппаджджама̄на̄ уппаджджанти ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа.

‘‘лобхо досо ча мохо ча, пурисам̣ па̄пачетасам̣;

хим̣санти аттасамбхӯта̄, тачаса̄рам̣ва сампхала’’нти [сапхаланти (ка.) пасса итиву. 50].

евампи, татра̄сайа̄ти – париссайа̄.

вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ –

‘‘ра̄го ча досо ча итонида̄на̄, аратӣ ратӣ ломахам̣со итоджа̄;

ито самут̣т̣ха̄йа мановитакка̄, кума̄рака̄ дхан̇камивоссаджантӣ’’ти [чан̇камивоссаджджантӣти (сйа̄. ка.) пасса су. ни. 273-274].

евампи, татра̄сайа̄ти – париссайа̄.

париссайа̄нам̣ сахита̄ти париссайе сахита̄ а̄ра̄дхита̄ аджджхоттхарита̄ парийа̄дита̄ пат̣иниссата̄ти – париссайа̄нам̣ сахита̄. ачхамбхӣти со паччекасамбуддхо абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ пахӣнабхайабхераво вигаталомахам̣со вихаратӣти – париссайа̄нам̣ сахита̄ аччхамбхӣ, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘ча̄туддисо аппат̣игхо ча хоти, сантуссама̄но итарӣтарена;

париссайа̄нам̣ сахита̄ ачхамбхӣ, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

129.

дуссан̇гаха̄ паббаджита̄пи еке, атхо гахат̣т̣ха̄ гхарама̄васанта̄;

аппоссукко парапуттесу хутва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

дуссан̇гаха̄ паббаджита̄пи екети паббаджита̄пи идхекачче ниссайепи диййама̄не уддесепи диййама̄не парипуччха̄йапи [парипуччхепи (ка.)] диййама̄не чӣварепи диййама̄не паттепи диййама̄не лохатха̄лакепи диййама̄не дхаммакаран̣епи [дхаммакаракепи (сйа̄.)] диййама̄не парисса̄ванепи диййама̄не тхавикепи диййама̄не упа̄ханепи диййама̄не ка̄йабандханепи диййама̄не на сун̣анти на сотам̣ одаханти на ан̃н̃а̄читтам̣ упат̣т̣хапенти, анассава̄ авачанакара̄ пат̣иломавуттино ан̃н̃енева мукхам̣ каронтӣти – дуссан̇гаха̄ паббаджита̄пи еке.

атхо гахат̣т̣ха̄ гхарама̄васанта̄ти гахат̣т̣ха̄пи идхекачче хаттхимхипи диййама̄не…пе… ратхепи кхеттепи ваттхумхипи хиран̃н̃епи суван̣н̣епи диййама̄не га̄мепи…пе… нигамепи нагарепи… рат̣т̣хепи… джанападепи диййама̄не на сун̣анти на сотам̣ одаханти на ан̃н̃а̄читтам̣ упат̣т̣хапенти, анассава̄ авачанакара̄ пат̣иломавуттино ан̃н̃енева мукхам̣ каронтӣти – атхо гахат̣т̣ха̄ гхарама̄васанта̄.

аппоссукко парапуттесу хутва̄ти атта̄нам̣ т̣хапетва̄ саббе имасмим̣ аттхе парапутта̄. тесу парапуттесу аппоссукко хутва̄ абйа̄ват̣о хутва̄ анапеккхо хутва̄ти – аппоссукко парапуттесу хутва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘дуссан̇гаха̄ паббаджита̄пи еке, атхо гахат̣т̣ха̄ гхарама̄васанта̄;

аппоссукко парапуттесу хутва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

130.

оропайитва̄ [воропайитва̄ (сйа̄.)] гихибйан̃джана̄ни, сан̃чхиннапатто [сам̣сӣнапатто (сӣ. ат̣т̣ха.)] йатха̄ ковил̣а̄ро;

чхетва̄на вӣро гихибандхана̄ни, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

оропайитва̄ гихибйан̃джана̄нӣти гихибйан̃джана̄ни вуччанти кеса̄ ча массӯ ча ма̄ла̄ ча гандхан̃ча вилепанан̃ча а̄бхаран̣ан̃ча пиландханан̃ча ваттхан̃ча па̄рупанан̃ча вет̣ханан̃ча уччха̄данам̣ паримадданам̣ нха̄панам̣ [наха̄панам̣ (сйа̄.)] самба̄ханам̣ а̄да̄сам̣ ан̃джанам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ мукхачун̣н̣ам̣ мукхалепанам̣ хаттхабандхам̣ сикха̄бандхам̣ дан̣д̣ам̣ на̄л̣икам̣ [на̄ликам̣ (ка.) пасса дӣ. ни. 1.16] кхаггам̣ чхаттам̣ читрупа̄ханам̣ ун̣хӣсам̣ ман̣им̣ ва̄л̣абӣджаним̣ ода̄та̄ни ваттха̄ни дӣгхадаса̄ни [дӣгхарасса̄ни (сйа̄.)] ити ва̄. оропайитва̄ гихибйан̃джана̄нӣти гихибйан̃джана̄ни оропайитва̄ саморопайитва̄ никкхипитва̄ пат̣ипассамбхайитва̄ти – оропайитва̄ гихибйан̃джана̄ни.

сан̃чхиннапатто йатха̄ ковил̣а̄роти йатха̄ ковил̣а̄расса патта̄ни чхинна̄ни сан̃чхинна̄ни патита̄ни парипатита̄ни, евамева тасса паччекасамбуддхасса гихибйан̃джана̄ни чхинна̄ни сан̃чхинна̄ни патита̄нӣти – сан̃чхиннапатто йатха̄ ковил̣а̄ро.

чхетва̄на вӣро гихибандхана̄нӣти. вӣроти вӣрийава̄ти вӣро, пахӯти вӣро, висавӣти вӣро, аламаттоти вӣро, сӯроти вӣро, викканто абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ пахӣнабхайабхеравоти вӣро, вигаталомахам̣соти вӣро.

вирато идха [а̄рато идхева (сйа̄.) пасса су. ни. 536] саббапа̄кехи, нирайадуккхам̣ атичча вӣрийава̄ со;

со вӣрийава̄ падха̄нава̄, дхӣро [вӣро (сйа̄. ка.) пасса су. ни. 536] та̄ди павуччате татхатта̄.

гихибандхана̄ни вуччанти путта̄ ча бхарийа̄ ча да̄са̄ ча да̄сӣ ча аджел̣ака̄ ча куккут̣асӯкара̄ ча хаттхигава̄ссавал̣ава̄ ча кхеттан̃ча ваттху ча хиран̃н̃ан̃ча суван̣н̣ан̃ча га̄манигамара̄джадха̄нийо ча рат̣т̣хан̃ча джанападо ча косо ча кот̣т̣ха̄га̄ран̃ча, йам̣ кин̃чи раджанӣйаваттху.

чхетва̄на вӣро гихибандхана̄нӣти со паччекасамбуддхо вӣро гихибандхана̄ни чхиндитва̄ самуччхиндитва̄ джахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – чхетва̄на вӣро гихибандхана̄ни, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘оропайитва̄ гихибйан̃джана̄ни, сан̃чхиннапатто йатха̄ ковил̣а̄ро,

чхетва̄на вӣро гихибандхана̄ни;

еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

пат̣хамо вагго.

дутийавагго

131.

саче лабхетха нипакам̣ саха̄йам̣, саддхим̣ чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣрам̣;

абхибхуййа сабба̄ни париссайа̄ни, чареййа тенаттамано сатӣма̄.

саче лабхетха нипакам̣ саха̄йанти саче нипакам̣ пан̣д̣итам̣ пан̃н̃авантам̣ буддхимантам̣ н̃а̄н̣им̣ вибха̄вим̣ медха̄вим̣ саха̄йам̣ лабхеййа пат̣илабхеййа адхигаччхеййа виндеййа̄ти – саче лабхетха нипакам̣ сам̣ха̄йам̣.

саддхим̣ чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣранти. саддхим̣ чаранти екато чарам̣. са̄дхувиха̄ринти пат̣хаменапи джха̄нена са̄дхувиха̄рим̣, дутийенапи джха̄нена… татийенапи джха̄нена… чатуттхенапи джха̄нена са̄дхувиха̄рим̣, метта̄йапи четовимуттийа̄ са̄дхувиха̄рим̣, карун̣а̄йапи…пе… мудита̄йапи… упеккха̄йапи четовимуттийа̄ са̄дхувиха̄рим̣, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанасама̄паттийа̄пи са̄дхувиха̄рим̣, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча а̄йатанасама̄паттийа̄пи…пе… а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттийа̄пи…пе… невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасама̄паттийа̄пи са̄дхувиха̄рим̣, ниродхасама̄паттийа̄пи са̄дхувиха̄рим̣, пхаласама̄паттийа̄пи са̄дхувиха̄рим̣. дхӣранти дхӣрам̣ пан̣д̣итам̣ пан̃н̃авантам̣ буддхимантам̣ н̃а̄н̣им̣ вибха̄вим̣ медха̄винти – саддхим̣ чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣрам̣.

абхибхуййа сабба̄ни париссайа̄нӣти. париссайа̄ти две париссайа̄ – па̄кат̣апариссайа̄ ча пат̣иччханнапариссайа̄ ча…пе… име вуччанти па̄кат̣апариссайа̄…пе… име вуччанти пат̣иччханнапариссайа̄…пе… евампи, татра̄сайа̄ти – париссайа̄. абхибхуййа сабба̄ни париссайа̄нӣти саббе париссайе абхибхуййа абхибхавитва̄ аджджхоттхаритва̄ парийа̄дийитва̄ маддитва̄ти – абхибхуййа сабба̄ни париссайа̄ни.

чареййа тенаттамано сатӣма̄ти со паччекасамбуддхо тена нипакена пан̣д̣итена пан̃н̃авантена буддхимантена н̃а̄н̣ина̄ вибха̄вина̄ медха̄вина̄ саха̄йена саддхим̣ аттамано тут̣т̣хамано хат̣т̣хамано пахат̣т̣хамано удаггамано мудитамано чареййа вихареййа ирийеййа ваттеййа па̄леййа йапеййа йа̄пеййа̄ти – чареййа тенаттамано. сатӣма̄ти со паччекасамбуддхо сатима̄ хоти парамена сатинепаккена саманна̄гато, чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄ти – чареййа тенаттамано сатӣма̄. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘саче лабхетха нипакам̣ саха̄йам̣, саддхим̣ чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣрам̣;

абхибхуййа сабба̄ни париссайа̄ни, чареййа тенаттамано сатӣма̄’’ти.

132.

но че лабхетха нипакам̣ саха̄йам̣, саддхим̣ чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣрам̣;

ра̄джа̄ва рат̣т̣хам̣ виджитам̣ паха̄йа, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

но че лабхетха нипакам̣ саха̄йанти но че нипакам̣ пан̣д̣итам̣ пан̃н̃авантам̣ буддхимантам̣ н̃а̄н̣им̣ вибха̄вим̣ медха̄вим̣ саха̄йам̣ лабхеййа пат̣илабхеййа адхигаччхеййа виндеййа̄ти – но че лабхетха нипакам̣ саха̄йам̣.

саддхим̣ чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣранти. саддхим̣ чаранти екато чарам̣. са̄дхувиха̄ринти пат̣хаменапи джха̄нена са̄дхувиха̄рим̣…пе… ниродхасама̄паттийа̄пи са̄дхувиха̄рим̣, пхаласама̄паттийа̄пи са̄дхувиха̄рим̣. дхӣранти дхӣрам̣ пан̣д̣итам̣ пан̃н̃авантам̣ буддхимантам̣ н̃а̄н̣им̣ вибха̄вим̣ медха̄винти – саддхим̣ чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣрам̣.

ра̄джа̄ва рат̣т̣хам̣ виджитам̣ паха̄йа̄ти ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто виджитасан̇га̄мо нихатапачча̄митто ладдха̄дхиппа̄йо парипун̣н̣акосакот̣т̣ха̄га̄ро рат̣т̣хан̃ча джанападан̃ча косан̃ча кот̣т̣ха̄га̄ран̃ча пахӯтахиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ нагаран̃ча париччаджитва̄ кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ акин̃чанабха̄вам̣ упагантва̄ еко чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄пети. евам̣ паччекасамбуддхопи саббам̣ гхара̄ва̄сапалибодхам̣ чхиндитва̄ путтада̄рапалибодхам̣ чхиндитва̄ н̃а̄типалибодхам̣ чхиндитва̄ митта̄маччапалибодхам̣ чхиндитва̄ кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ акин̃чанабха̄вам̣ упагантва̄ еко чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – ра̄джа̄ва рат̣т̣хам̣ виджитам̣ паха̄йа, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘но че лабхетха нипакам̣ саха̄йам̣, саддхим̣ чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣрам̣;

ра̄джа̄ва рат̣т̣хам̣ виджитам̣ паха̄йа, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

133.

аддха̄ пасам̣са̄ма саха̄йасампадам̣, сет̣т̣ха̄ сама̄ севитабба̄ саха̄йа̄;

ете аладдха̄ анаваджджабходжӣ, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

аддха̄ пасам̣са̄ма саха̄йасампаданти. аддха̄ти екам̣савачанам̣ ниссам̣сайавачанам̣ никкан̇кхавачанам̣ адведжджхавачанам̣ адвел̣хакавачанам̣ нийогавачанам̣ апан̣н̣акавачанам̣ авираддхавачанам̣ аваттха̄панавачанаметам̣ – аддха̄ти. саха̄йасампаданти саха̄йасампада̄ вуччати йо со саха̄йо асеккхена сӣлаккхандхена саманна̄гато хоти, асеккхена сама̄дхиккхандхена… асеккхена пан̃н̃а̄ккхандхена … асеккхена вимуттиккхандхена… асеккхена вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхена саманна̄гато хоти. аддха̄ пасам̣са̄ма саха̄йасампаданти саха̄йасампадам̣ пасам̣са̄ма тхомема киттема ван̣н̣ема̄ти – аддха̄ пасам̣са̄ма саха̄йасампадам̣.

сет̣т̣ха̄ сама̄ севитабба̄ саха̄йа̄ти сет̣т̣ха̄ хонти саха̄йа̄ сӣлена сама̄дхина̄ пан̃н̃а̄йа вимуттийа̄ вимуттин̃а̄н̣адассанена; сама̄ садиса̄ хонти саха̄йа̄ сӣлена сама̄дхина̄ пан̃н̃а̄йа вимуттийа̄ вимуттин̃а̄н̣адассанена. сет̣т̣ха̄ ва̄ саха̄йа̄ садиса̄ ва̄ саха̄йа̄ севитабба̄ бхаджитабба̄ пайирупа̄ситабба̄ парипуччхитабба̄ парипан̃хитабба̄ти – сет̣т̣ха̄ сама̄ севитабба̄ саха̄йа̄.

ете аладдха̄ анаваджджабходжӣти аттхи пуггало са̄ваджджабходжӣ аттхи пуггало анаваджджабходжӣти. катамо ча пуггало са̄ваджджабходжӣ? идхекаччо пуггало кухана̄йа лапана̄йа немиттиката̄йа ниппесиката̄йа ла̄бхена ла̄бхам̣ ниджигӣсаната̄йа [ниджигим̣саната̄йа (сйа̄.)] да̄руда̄нена вел̣уда̄нена паттада̄нена пуппхада̄нена пхалада̄нена сина̄нада̄нена чун̣н̣ада̄нена маттика̄да̄нена дантакат̣т̣хада̄нена мукходакада̄нена ча̄т̣укамйата̄йа [па̄тукамйата̄йа (сйа̄.) маха̄ни. 159] муггасӯпйата̄йа [муггасӯпата̄йа (сйа̄.)] па̄рибхат̣йата̄йа пӣт̣хамаддиката̄йа ваттхувиджджа̄йа тираччха̄навиджджа̄йа ан̇гавиджджа̄йа наккхаттавиджджа̄йа дӯтагаманена пахин̣агаманена джан̇гхапесанийена веджджакаммена навакаммена [дӯтакаммена (сйа̄. ка.) маха̄ни. 159] пин̣д̣апат̣ипин̣д̣акена да̄на̄нуппада̄нена, адхаммена висамена ладдха̄ лабхитва̄ адхигантва̄ виндитва̄ пат̣илабхитва̄ джӣвикам̣ [джӣвитам̣ (ка.)] каппети. айам̣ вуччати пуггало са̄ваджджабходжӣ.

катамо ча пуггало анаваджджабходжӣ? идхекаччо пуггало на кухана̄йа на лапана̄йа на немиттиката̄йа на ниппесиката̄йа на ла̄бхена ла̄бхам̣ ниджигӣсаната̄йа на да̄руда̄нена на вел̣уда̄нена на паттада̄нена на пуппхада̄нена на пхалада̄нена на сина̄нада̄нена на чун̣н̣ада̄нена на маттика̄да̄нена на дантакат̣т̣хада̄нена на мукходакада̄нена на ча̄т̣укамйата̄йа на муггасӯпйата̄йа на па̄рибхат̣йата̄йа на пӣт̣хамаддиката̄йа на ваттхувиджджа̄йа на тираччха̄навиджджа̄йа на ан̇гавиджджа̄йа на наккхаттавиджджа̄йа на дӯтагаманена на пахин̣агаманена на джан̇гхапесанийена на веджджакаммена на навакаммена на пин̣д̣апат̣ипин̣д̣акена на да̄на̄нуппада̄нена, дхаммена самена ладдха̄ лабхитва̄ адхигантва̄ виндитва̄ пат̣илабхитва̄ джӣвикам̣ каппети. айам̣ вуччати пуггало анаваджджабходжӣ.

ете аладдха̄ анаваджджабходжӣти ете анаваджджабходжӣ аладдха̄ алабхитва̄ анадхигантва̄ авиндитва̄ аппат̣илабхитва̄ти – ете аладдха̄ анаваджджабходжӣ, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘аддха̄ пасам̣са̄ма саха̄йасампадам̣, сет̣т̣ха̄ сама̄ севитабба̄ саха̄йа̄;

ете аладдха̄ анаваджджабходжӣ, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

134.

дисва̄ суван̣н̣асса пабхассара̄ни, камма̄рапуттена сунит̣т̣хита̄ни;

сан̇гхат̣т̣айанта̄ни [сам̣гхат̣т̣ама̄на̄ни (су. ни. 48)] дуве бхуджасмим̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

дисва̄ суван̣н̣асса пабхассара̄нӣти дисва̄ пасситва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄. суван̣н̣асса̄ти джа̄тарӯпасса. пабхассара̄нӣти парисуддха̄ни парийода̄та̄нӣти – дисва̄ суван̣н̣асса пабхассара̄ни.

камма̄рапуттена сунит̣т̣хита̄нӣти камма̄рапутто вуччати суван̣н̣ака̄ро. камма̄рапуттена сунит̣т̣хита̄нӣти камма̄рапуттена сунит̣т̣хита̄ни суката̄ни супарикаммаката̄нӣти – камма̄рапуттена сунит̣т̣хита̄ни.

сан̇гхат̣т̣айанта̄ни дуве бхуджасминти бхуджо вуччати хаттхо. йатха̄ екасмим̣ хаттхе две нӯпура̄ни [дхувара̄ни (сйа̄.)] гхат̣т̣енти [гхат̣енти (сйа̄.)]; евамева сатта̄ тан̣ха̄васена дит̣т̣хивасена нирайе гхат̣т̣енти, тираччха̄найонийам̣ гхат̣т̣енти, петтивисайе гхат̣т̣енти, мануссалоке гхат̣т̣енти, девалоке гхат̣т̣енти, гатийа̄ гатим̣ упапаттийа̄ упапаттим̣ пат̣исандхийа̄ пат̣исандхим̣ бхавена бхавам̣ сам̣са̄рена сам̣са̄рам̣ ват̣т̣ена ват̣т̣ам̣ гхат̣т̣енти сан̇гхат̣т̣енти сан̇гхат̣т̣ента̄ чаранти вихаранти ирийанти ваттенти па̄ленти йапенти йа̄пентӣти – сан̇гхат̣т̣айанта̄ни дуве бхуджасмим̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘дисва̄ суван̣н̣асса пабхассара̄ни, камма̄рапуттена сунит̣т̣хита̄ни;

сан̇гхат̣т̣айанта̄ни дуве бхуджасмим̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’.

135.

евам̣ дутӣйена саха̄ мамасса, ва̄ча̄бхила̄по абхисаджджана̄ ва̄;

етам̣ бхайам̣ а̄йатим̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

евам̣ дутӣйена саха̄ мамасса̄ти тан̣ха̄дутийо ва̄ хоти пуггаладутийо ва̄. катхам̣ тан̣ха̄дутийо хоти? тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. йассеса̄ тан̣ха̄ аппахӣна̄, со вуччати тан̣ха̄дутийо.

тан̣ха̄дутийо пурисо, дӣгхамаддха̄на сам̣сарам̣;

иттхабха̄ван̃н̃атха̄бха̄вам̣, сам̣са̄рам̣ на̄тиваттатӣти.

евам̣ тан̣ха̄дутийо ва̄ хоти.

катхам̣ пуггаладутийо хоти? идхекаччо на аттхахету [аттахету (сйа̄.)] на ка̄ран̣ахету уддхато авӯпасантачитто екасса ва̄ дутийо хоти, двиннам̣ ва̄ татийо хоти, тин̣н̣ам̣ ва̄ чатуттхо хоти. таттха бахум̣ сампхаппала̄пам̣ палапати; сеййатхидам̣ – ра̄джакатхам̣ чоракатхам̣ маха̄маттакатхам̣ сена̄катхам̣ бхайакатхам̣ йуддхакатхам̣ аннакатхам̣ па̄накатхам̣ ваттхакатхам̣ сайанакатхам̣ ма̄ла̄катхам̣ гандхакатхам̣ н̃а̄тикатхам̣ йа̄накатхам̣ га̄макатхам̣ нигамакатхам̣ нагаракатхам̣ джанападакатхам̣ иттхикатхам̣ [иттхикатхам̣ пурисакатхам̣ (сйа̄. ка.) дӣ. ни. 1.17, 201; сам̣. ни. 5.1080 пасситаббам̣] сӯракатхам̣ висикха̄катхам̣ кумбхат̣т̣ха̄накатхам̣ пуббапетакатхам̣ на̄наттакатхам̣ локаккха̄йикам̣ самуддаккха̄йикам̣ итибхава̄бхавакатхам̣ катхети. евам̣ пуггаладутийо хотӣти – евам̣ дутӣйена саха̄ мамасса.

ва̄ча̄бхила̄по абхисаджджана̄ ва̄ти ва̄ча̄бхила̄по вуччати ба̄ттим̣са тираччха̄накатха̄, сеййатхидам̣ – ра̄джакатхам̣…пе… итибхава̄бхавакатхам̣. абхисаджджана̄ ва̄ти две саджджана̄ – тан̣ха̄саджджана̄ ча дит̣т̣хисаджджана̄ ча…пе… айам̣ тан̣ха̄саджджана̄…пе… айам̣ дит̣т̣хисаджджана̄ти – ва̄ча̄бхила̄по абхисаджджана̄ ва̄.

етам̣ бхайам̣ а̄йатим̣ пеккхама̄ноти. бхайанти джа̄тибхайам̣ джара̄бхайам̣ бйа̄дхибхайам̣ маран̣абхайам̣ ра̄джабхайам̣ чорабхайам̣ аггибхайам̣ удакабхайам̣ атта̄нува̄дабхайам̣ пара̄нува̄дабхайам̣ дан̣д̣абхайам̣ дуггатибхайам̣ ӯмибхайам̣ кумбхилабхайам̣ а̄ват̣т̣абхайам̣ сусума̄рабхайам̣ а̄джӣвакабхайам̣ асилокабхайам̣ парисаса̄раджджабхайам̣ маданабхайам̣ бхайа̄накам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣со четасо уббего утра̄со. етам̣ бхайам̣ а̄йатим̣ пеккхама̄ноти етам̣ бхайам̣ а̄йатим̣ пеккхама̄но даккхама̄но олокайама̄но ниджджха̄йама̄но упапариккхама̄ноти – етам̣ бхайам̣ а̄йатим̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘евам̣ дутӣйена саха̄ мамасса, ва̄ча̄бхила̄по абхисаджджана̄ ва̄;

етам̣ бхайам̣ а̄йатим̣ пеккхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’.

136.

ка̄ма̄ хи читра̄ мадхура̄ манорама̄, вирӯпарӯпена матхенти читтам̣;

а̄дӣнавам̣ ка̄магун̣есу дисва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

ка̄ма̄ хи читра̄ мадхура̄ манорама̄ти. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. читра̄ти на̄на̄ван̣н̣а̄ рӯпа̄ на̄на̄ван̣н̣а̄ садда̄ на̄на̄ван̣н̣а̄ гандха̄ на̄на̄ван̣н̣а̄ раса̄ на̄на̄ван̣н̣а̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. мадхура̄ти вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ [ма. ни. 1.167 пасситаббам̣] – ‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄, сотавин̃н̃еййа̄ садда̄…пе… гха̄навин̃н̃еййа̄ гандха̄… дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча ка̄магун̣а̄. йам̣ кхо, бхиккхаве, име пан̃ча ка̄магун̣е пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, идам̣ вуччати ка̄масукхам̣ мил̣хасукхам̣ [мӣл̣хасукхам̣ (пасса ма. ни. 3.328)] путхуджджанасукхам̣ анарийасукхам̣, на севитаббам̣ на бха̄ветаббам̣ на бахулӣка̄таббам̣, ‘бха̄йитаббам̣ етасса сукхасса̄’ти вада̄мӣ’’ти – ка̄ма̄ хи читра̄ мадхура̄ манорама̄ти. маноти йам̣ читтам̣…пе… таджджа̄ мановин̃н̃а̄н̣адха̄ту. мано раменти тхоменти тосенти паха̄сентӣти – ка̄ма̄ хи читра̄ мадхура̄ манорама̄.

вирӯпарӯпена матхенти читтанти на̄на̄ван̣н̣ехи рӯпехи…пе… на̄на̄ван̣н̣ехи пхот̣т̣хаббехи читтам̣ матхенти тосенти паха̄сентӣти – вирӯпарӯпена матхенти читтам̣.

а̄дӣнавам̣ ка̄магун̣есу дисва̄ти. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘ко ча, бхиккхаве, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво? идха, бхиккхаве, кулапутто йена сиппат̣т̣ха̄нена джӣвикам̣ каппети, йади мудда̄йа йади ган̣ана̄йа йади сан̇кха̄нена йади касийа̄ йади ван̣иджджа̄йа йади гораккхена йади иссаттхена [иссат̣т̣хена (сйа̄.), иссаттена (ка.) пасса ма. ни. 1.167] йади ра̄джапорисена йади сиппан̃н̃атарена, сӣтасса пураккхато ун̣хасса пураккхато д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхассехи сампхассама̄но [риссама̄но (ма. ни. 1.167)] кхуппипа̄са̄йа мӣйама̄но; айам̣, бхиккхаве, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво сандит̣т̣хико дуккхаккхандхо ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету.

‘‘тасса че, бхиккхаве, кулапуттасса евам̣ ут̣т̣хахато гхат̣ато ва̄йамато те бхога̄ на̄бхиниппхаджджанти, со сочати киламати паридевати уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати – ‘могхам̣ вата ме ут̣т̣ха̄нам̣, апхало вата ме ва̄йа̄мо’ти. айампи, бхиккхаве, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво сандит̣т̣хико дуккхаккхандхо ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету.

‘‘тасса че, бхиккхаве, кулапуттасса евам̣ ут̣т̣хахато гхат̣ато ва̄йамато те бхога̄ абхиниппхаджджанти, со тесам̣ бхога̄нам̣ а̄раккха̄дхикаран̣ам̣ дуккхам̣ доманассам̣ [дуккхадоманассам̣ (сйа̄. ка.)] пат̣исам̣ведети – ‘кинти ме бхоге нева ра̄джа̄но хареййум̣, на чора̄ хареййум̣, на агги д̣ахеййа, на удакам̣ вахеййа, на аппийа̄ да̄йа̄да̄ хареййу’нти. тасса евам̣ а̄раккхато гопайато те бхоге ра̄джа̄но ва̄ харанти чора̄ ва̄ харанти агги ва̄ д̣ахати удакам̣ ва̄ вахати аппийа̄ ва̄ да̄йа̄да̄ харанти. со сочати…пе… саммохам̣ а̄паджджати – ‘йампи ме ахоси тампи но наттхӣ’ти. айампи, бхиккхаве, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво сандит̣т̣хико дуккхаккхандхо ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету ра̄джа̄нопи ра̄джӯхи виваданти, кхаттийа̄пи кхаттийехи виваданти, бра̄хман̣а̄пи бра̄хман̣ехи виваданти, гахапатӣпи гахапатӣхи виваданти, ма̄та̄пи путтена вивадати, путтопи ма̄тара̄ вивадати, пита̄пи путтена вивадати, путтопи питара̄ вивадати, бха̄та̄пи бхагинийа̄ вивадати, бхагинӣпи бха̄тара̄ вивадати, саха̄йопи саха̄йена вивадати. те таттха калахавиггахавива̄да̄панна̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ па̄н̣ӣхипи упаккаманти лед̣д̣ӯхипи упаккаманти дан̣д̣ехипи упаккаманти саттхехипи упаккаманти. те таттха маран̣ампи нигаччханти маран̣аматтампи дуккхам̣. айампи, бхиккхаве, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво сандит̣т̣хико дуккхаккхандхо ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету асичаммам̣ гахетва̄ дханукала̄пам̣ саннайхитва̄ убхатобйӯл̣хам̣ [убхатовийӯл̣хам̣ (сйа̄.) пасса ма. ни. 1.168] сан̇га̄мам̣ паккханданти, усӯсупи кхиппама̄несу саттӣсупи кхиппама̄на̄су асӣсупи виджджоталантесу. те таттха усӯхипи виджджханти саттӣхипи [саттийа̄пи (ма. ни. 1.167, 178)] виджджханти асина̄пи сӣсам̣ чхинданти. те таттха маран̣ампи нигаччханти маран̣аматтампи дуккхам̣. айампи, бхиккхаве, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво сандит̣т̣хико дуккхаккхандхо ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету асичаммам̣ гахетва̄ дханукала̄пам̣ саннайхитва̄ адда̄валепана̄ [аддха̄валепана̄ (сйа̄.)] упака̄рийо паккханданти, усӯсупи кхиппама̄несу саттӣсупи кхиппама̄на̄су, асӣсупи виджджоталантесу. те таттха усӯхипи виджджханти саттӣхипи виджджханти чхакан̣ака̄йапи [чхакан̣ат̣ийа̄пи (сйа̄.), паккат̣т̣хийа̄ (сӣ. ат̣т̣ха.) пасса ма. ни. 1.168] осин̃чанти абхиваггенапи омадданти асина̄пи сӣсам̣ чхинданти. те таттха маран̣ампи нигаччханти маран̣аматтампи дуккхам̣. айампи, бхиккхаве, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво сандит̣т̣хико дуккхаккхандхо ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету сандхимпи чхинданти ниллопампи харанти ека̄га̄рикампи каронти парипантхепи тит̣т̣ханти парада̄рампи гаччханти. таменам̣ ра̄джа̄но гахетва̄ вивидха̄ каммака̄ран̣а̄ ка̄ренти – каса̄хипи та̄л̣енти, веттехипи та̄л̣енти, ад̣д̣хадан̣д̣акехипи та̄л̣енти, хаттхампи чхинданти…пе… асина̄пи сӣсам̣ чхинданти. те таттха маран̣ампи нигаччханти маран̣аматтампи дуккхам̣. айампи, бхиккхаве, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво сандит̣т̣хико дуккхаккхандхо ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету ка̄йена дуччаритам̣ чаранти ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаранти манаса̄ дуччаритам̣ чаранти. те ка̄йена дуччаритам̣ чаритва̄ ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаритва̄ манаса̄ дуччаритам̣ чаритва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджанти. айампи, бхиккхаве, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво сампара̄йико дуккхаккхандхо ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ ка̄ма̄намева хету’’.

а̄дӣнавам̣ ка̄магун̣есу дисва̄ти ка̄магун̣есу а̄дӣнавам̣ дисва̄ пасситва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – а̄дӣнавам̣ ка̄магун̣есу дисва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘ка̄ма̄ хи читра̄ мадхура̄ манорама̄, вирӯпарӯпена матхенти читтам̣;

а̄дӣнавам̣ ка̄магун̣есу дисва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

137.

ӣтӣ ча ган̣д̣о ча упаддаво ча, рого ча саллан̃ча бхайан̃ча метам̣;

етам̣ бхайам̣ ка̄магун̣есу дисва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

ӣтӣ ча ган̣д̣о ча упаддаво ча, рого ча саллан̃ча бхайан̃ча метанти вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘бхайанти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. дуккханти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. роготи, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. ган̣д̣оти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. салланти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. сан̇готи, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. пан̇коти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. габбхоти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. касма̄ ча, бхиккхаве, бхайанти ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣? йасма̄ ча ка̄мара̄гаратта̄йам̣, бхиккхаве, чхандара̄гавинибаддхо [чхандара̄гавинибандхо (сйа̄. ка.) пасса а. ни. 8.56] дит̣т̣хадхаммика̄пи бхайа̄ на паримуччати, сампара̄йика̄пи бхайа̄ на паримуччати, тасма̄ бхайанти ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. касма̄ ча, бхиккхаве, дуккханти…пе… роготи… ган̣д̣оти… салланти… сан̇готи… пан̇коти… габбхоти ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣? йасма̄ ча ка̄мара̄гаратта̄йам̣, бхиккхаве, чхандара̄гавинибаддхо дит̣т̣хадхаммика̄пи габбха̄ на паримуччати, сампара̄йика̄пи габбха̄ на паримуччати, тасма̄ габбхоти ка̄ма̄наметам̣ адхивачана’’нти.

бхайам̣ дуккхан̃ча рого ча, ган̣д̣о саллан̃ча сан̇го ча;

пан̇ко габбхо ча убхайам̣, ете ка̄ма̄ павуччанти;

йаттха сатто путхуджджано.

отин̣н̣о са̄тарӯпена, пуна габбха̄йа гаччхати;

йато ча бхиккху а̄та̄пӣ, сампаджан̃н̃ам̣ на риччати [на рин̃чати (сйа̄. ка.) сам̣. ни. 4.251].

со имам̣ палипатхам̣ дуггам̣, атиккамма татха̄видхо;

паджам̣ джа̄тиджарӯпетам̣, пхандама̄нам̣ авеккхатӣти.

ӣтӣ ча ган̣д̣о ча упаддаво ча, рого ча саллан̃ча бхайан̃ча метам̣.

етам̣ бхайам̣ ка̄магун̣есу дисва̄ти етам̣ бхайам̣ ка̄магун̣есу дисва̄ пасситва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – етам̣ бхайам̣ ка̄магун̣есу дисва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘ӣтӣ ча ган̣д̣о ча упаддаво ча, рого ча саллан̃ча бхайан̃ча метам̣;

етам̣ бхайам̣ ка̄магун̣есу дисва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

138.

сӣтан̃ча ун̣хан̃ча кхудам̣ пипа̄сам̣, ва̄та̄тапе д̣ам̣сасарӣсапе [д̣ам̣сасирим̣сапе (сйа̄.), д̣ам̣самакасасарӣсапе (ка.)] ча;

сабба̄нипета̄ни абхисамбхавитва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

сӣтан̃ча ун̣хан̃ча кхудам̣ пипа̄санти. сӣтанти двӣхи ка̄ран̣ехи сӣтам̣ хоти – аббхантарадха̄туппакопавасена ва̄ сӣтам̣ хоти бахиддха̄ утувасена ва̄ сӣтам̣ хоти. ун̣ханти двӣхи ка̄ран̣ехи ун̣хам̣ хоти – аббхантарадха̄туппакопавасена ва̄ ун̣хам̣ хоти бахиддха̄ утувасена ва̄ ун̣хам̣ хоти. кхуда̄ [кхудда̄ (сйа̄. ка.)] вуччати чха̄тако. пипа̄са̄ вуччати удакапипа̄са̄ти – сӣтан̃ча ун̣хан̃ча кхудам̣ пипа̄сам̣.

ва̄та̄тапе д̣ам̣сасарӣсапе ча̄ти. ва̄та̄ти пураттхима̄ ва̄та̄ паччхима̄ ва̄та̄ уттара̄ ва̄та̄ даккхин̣а̄ ва̄та̄ сараджа̄ ва̄та̄ араджа̄ ва̄та̄ сӣта̄ ва̄та̄ ун̣ха̄ ва̄та̄ паритта̄ ва̄та̄ адхиматта̄ ва̄та̄ верамбхава̄та̄ паккхава̄та̄ супан̣н̣ава̄та̄ та̄лапан̣н̣ава̄та̄ [та̄лаван̣д̣ава̄та̄ (ка.) чӯл̣ани. упасӣвама̄н̣авапуччха̄ниддеса 43] видхӯпанава̄та̄. а̄тапо вуччати сӯрийасанта̄по. д̣ам̣са̄ вуччанти пин̇галамаккхика̄. сарӣсапа̄ вуччанти ахӣти – ва̄та̄тапе д̣ам̣сасарӣсапе ча.

сабба̄нипета̄ни абхисамбхавитва̄ти абхибхавитва̄ аджджхоттхаритва̄ парийа̄дийитва̄ маддитва̄ти – сабба̄нипета̄ни абхисамбхавитва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘сӣтан̃ча ун̣хан̃ча кхудам̣ пипа̄сам̣, ва̄та̄тапе д̣ам̣сасарӣсапе ча;

сабба̄нипета̄ни абхисамбхавитва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

139.

на̄гова йӯтха̄ни виваджджайитва̄, сан̃джа̄такхандхо падумӣ ул̣а̄ро;

йатха̄бхирантам̣ вихаре [вӣхарам̣ (су. ни. 53)] аран̃н̃е, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

на̄гова йӯтха̄ни виваджджайитва̄ти на̄го вуччати хаттхина̄го. паччекасамбуддхопи на̄го. ким̣ка̄ран̣а̄ паччекасамбуддхо на̄го? а̄гум̣ на каротӣти на̄го; на гаччхатӣти на̄го; на а̄гаччхатӣти на̄го. катхам̣ со паччекасамбуддхо а̄гум̣ на каротӣти на̄го? а̄гу вуччати па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сам̣килесика̄ понобхавика̄ садара̄ дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄.

а̄гум̣ на кароти кин̃чи локе, саббасам̣йоге висаджджа бандхана̄ни;

саббаттха на саджджати вимутто, на̄го та̄ди павуччате татхатта̄.

евам̣ со паччекасамбуддхо а̄гум̣ на каротӣти на̄го.

катхам̣ со паччекасамбуддхо на гаччхатӣти на̄го? со паччекасамбуддхо на чханда̄гатим̣ гаччхати, на доса̄гатим̣ гаччхати, на моха̄гатим̣ гаччхати, на бхайа̄гатим̣ гаччхати, на ра̄гавасена гаччхати, на досавасена гаччхати, на мохавасена гаччхати, на ма̄навасена гаччхати, на дит̣т̣хивасена гаччхати, на уддхаччавасена гаччхати, на вичикиччха̄васена гаччхати, на анусайавасена гаччхати, на ваггехи каппехи йа̄йати нӣйати [ниййати (сйа̄. ка.)] вуйхати сам̣харӣйати. евам̣ со паччекасамбуддхо на гаччхатӣти на̄го.

катхам̣ со паччекасамбуддхо на а̄гаччхатӣти на̄го? сота̄паттимаггена йе килеса̄ пахӣна̄ те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхати, сакада̄га̄мимаггена…пе… ана̄га̄мимаггена…пе… арахаттамаггена йе килеса̄ пахӣна̄ те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхати. евам̣ со паччекасамбуддхо на а̄гаччхатӣти на̄го.

на̄гова йӯтха̄ни виваджджайитва̄ти йатха̄ со хаттхина̄го йӯтха̄ни виваджджетва̄ париваджджетва̄ абхиниваджджетва̄ екова аран̃н̃аванамаджджхога̄хетва̄ [аран̃н̃е ванамаджджхасса аджджхога̄хетва̄ (сйа̄.)] чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄пети, паччекасамбуддхопи ган̣ам̣ виваджджетва̄ париваджджетва̄ абхиваджджетва̄ еко [еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо (сйа̄.)] аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевати аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни пат̣исалла̄наса̄руппа̄ни. со еко гаччхати еко тит̣т̣хати еко нисӣдати еко сеййам̣ каппети еко га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависати еко пат̣иккамати еко рахо нисӣдати еко чан̇камам̣ адхит̣т̣ха̄ти еко чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – на̄гова йӯтха̄ни виваджджайитва̄.

сан̃джа̄такхандхо падумӣ ул̣а̄роти йатха̄ со хаттхина̄го сан̃джа̄таккхандхо саттаратано ва̄ хоти ат̣т̣харатано ва̄, паччекасамбуддхопи сан̃джа̄таккхандхо асеккхена сӣлаккхандхена асеккхена сама̄дхиккхандхена асеккхена пан̃н̃а̄ккхандхена асеккхена вимуттиккхандхена асеккхена вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхена. йатха̄ со хаттхина̄го падумӣ, паччекасамбуддхопи саттахи боджджхан̇гапуппхехи падумӣ, сатисамбоджджхан̇гапуппхена дхаммавичайасамбоджджхан̇гапуппхена вӣрийасамбоджджхан̇гапуппхена пӣтисамбоджджхан̇гапуппхена, пӣтисамбоджджхан̇гапуппхена пассаддхисамбоджджхан̇гапуппхена сама̄дхисамбоджджхан̇гапуппхена упеккха̄самбоджджхан̇гапуппхена. йатха̄ со хаттхина̄го ул̣а̄ро тха̄мена балена джавена сӯрена, паччекасамбуддхопи ул̣а̄ро сӣлена сама̄дхина̄ пан̃н̃а̄йа вимуттийа̄ вимуттин̃а̄н̣адассанена̄ти – сан̃джа̄такхандхо падумӣ ул̣а̄ро.

йатха̄бхирантам̣ вихаре аран̃н̃ети йатха̄ со хаттхина̄го йатха̄бхирантам̣ аран̃н̃е вихарати, паччекасамбуддхопи йатха̄бхирантам̣ аран̃н̃е вихарати. пат̣хаменапи джха̄нена йатха̄бхирантам̣ аран̃н̃е вихарати, дутийенапи джха̄нена…пе… татийенапи джха̄нена… чатуттхенапи джха̄нена йатха̄бхирантам̣ аран̃н̃е вихарати; метта̄йапи четовимуттийа̄ йатха̄бхирантам̣ аран̃н̃е вихарати, карун̣а̄йапи четовимуттийа̄… мудита̄йапи четовимуттийа̄… упеккха̄йапи четовимуттийа̄ йатха̄бхирантам̣ аран̃н̃е вихарати; а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанасама̄паттийа̄пи йатха̄бхирантам̣ аран̃н̃е вихарати, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанасама̄паттийа̄пи… а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасама̄паттийа̄пи… невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасама̄паттийа̄пи… ниродхасама̄паттийа̄пи… пхаласама̄паттийа̄пи йатха̄бхирантам̣ аран̃н̃е вихаратӣти – йатха̄бхирантам̣ вихаре аран̃н̃е, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘на̄гова йӯтха̄ни виваджджайитва̄, сан̃джа̄такхандхо падумӣ ул̣а̄ро;

йатха̄бхирантам̣ вихаре аран̃н̃е, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

140.

ат̣т̣ха̄натам̣ сан̇ган̣ика̄ратасса, йам̣ пхассайе [пхуссайе (сйа̄. ка.)] са̄майикам̣ [а̄са̄ма̄йикам̣ (ка.)] вимуттим̣;

а̄диччабандхусса вачо нисамма, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

ат̣т̣ха̄натам̣ сан̇ган̣ика̄ратасса, йам̣ пхассайе са̄майикам̣ вимуттинти вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘йа̄вата̄нанда [со вата̄нанда (ма. ни. 3.186)], бхиккху сан̇ган̣ика̄ра̄мо сан̇ган̣икарато сан̇ган̣ика̄ра̄матам̣ ануйутто, ган̣а̄ра̄мо ган̣арато ган̣асаммудито (ган̣а̄ра̄матам̣ ануйутто) [( ) наттхи ма. ни. 3.186], йам̣ там̣ неккхаммасукхам̣ павивекасукхам̣ упасамасукхам̣ самбодхисукхам̣, тасса сукхасса ника̄мала̄бхӣ бхависсати акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йо ча кхо со, а̄нанда, бхиккху еко ган̣асма̄ вӯпакат̣т̣хо вихарати, тассетам̣ бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣. йам̣ там̣ неккхаммасукхам̣ павивекасукхам̣ упасамасукхам̣ самбодхисукхам̣, тасса сукхасса ника̄мала̄бхӣ бхависсати акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣти – т̣ха̄наметам̣ виджджати. йа̄вата̄нанда, бхиккху сан̇ган̣ика̄ра̄мо сан̇ган̣икарато сан̇ган̣ика̄ра̄матам̣ ануйутто, ган̣а̄ра̄мо ган̣арато ган̣асаммудито (ган̣а̄ра̄матам̣ ануйутто,) са̄ма̄йикам̣ [са̄майикам̣ (сйа̄. ка.)] ва̄ кантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихариссати, аса̄ма̄йикам̣ ва̄ акуппанти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йо ча кхо со, а̄нанда, бхиккху еко ган̣асма̄ вӯпакат̣т̣хо вихарати, тассетам̣ бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ са̄ма̄йикам̣ ва̄ кантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихариссати, аса̄ма̄йикам̣ ва̄ акуппанти, т̣ха̄наметам̣ виджджатӣ’’ти – ат̣т̣ха̄натам̣ сан̇ган̣ика̄ратасса, йам̣ пхассайе са̄майикам̣ вимуттим̣.

а̄диччабандхусса вачо нисамма̄ти а̄диччо вуччати сӯрийо. со готамо готтена. паччекасамбуддхопи готамо готтена. со паччекасамбуддхо сӯрийасса готтан̃а̄тако готтабандху, тасма̄ паччекасамбуддхо а̄диччабандху. а̄диччабандхусса вачо нисамма̄ти а̄диччабандхусса вачанам̣ бйаппатхам̣ десанам̣ ануса̄санам̣ анусит̣т̣хам̣ сутва̄ сун̣итва̄ уггахетва̄ упадха̄райитва̄ упалаккхайитва̄ти – а̄диччабандхусса вачо нисамма, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘ат̣т̣ха̄натам̣ сан̇ган̣ика̄ратасса, йам̣ пхассайе са̄майикам̣ вимуттим̣;

а̄диччабандхусса вачо нисамма, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

дутийо вагго.

татийавагго

141.

дит̣т̣хӣвисӯка̄ни упа̄тиватто, патто нийа̄мам̣ пат̣иладдхамагго;

уппаннан̃а̄н̣омхи анан̃н̃анеййо, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

дит̣т̣хивисӯка̄ни упа̄тиваттоти дит̣т̣хивисӯка̄ни вуччанти вӣсативаттхука̄ сакка̄йадит̣т̣хӣ. идха ассутава̄ путхуджджано арийа̄нам̣ адасса̄вӣ арийадхаммасса аковидо арийадхамме авинӣто саппуриса̄нам̣ адасса̄вӣ саппурисадхаммасса аковидо саппурисадхамме авинӣто рӯпам̣ аттато саманупассати рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣ аттани ва̄ рӯпам̣ рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣, веданам̣…пе… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассати вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣ аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣ вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. йа̄ еварӯпа̄ дит̣т̣хи дит̣т̣хигатам̣ дит̣т̣хигаханам̣ дит̣т̣хиканта̄ро дит̣т̣хивисӯка̄йикам̣ дит̣т̣хивиппхандитам̣ дит̣т̣хисам̣йоджанам̣ га̄хо пат̣игга̄хо абхинивесо пара̄ма̄со куммагго миччха̄патхо миччхаттам̣ титтха̄йатанам̣ випарийесагга̄хо випарӣтагга̄хо випалла̄сагга̄хо миччха̄га̄хо, айа̄тха̄вакасмим̣ йа̄тха̄ваканти га̄хо, йа̄вата̄ два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хигата̄ни – има̄ни дит̣т̣хивисӯка̄ни. дит̣т̣хивисӯка̄ни упа̄тиваттоти дит̣т̣хивисӯка̄ни упа̄тиватто атикканто саматикканто вӣтиваттоти – дит̣т̣хӣвисӯка̄ни упа̄тиватто.

патто нийа̄мам̣ пат̣иладдхамагготи нийа̄ма̄ вуччанти чатта̄ро магга̄; арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. чатӯхи арийамаггехи саманна̄гато нийа̄мам̣ патто сампатто адхигато пхассито саччхикатоти – патто нийа̄мам̣. пат̣иладдхамагготи ладдхамагго пат̣иладдхамагго адхигатамагго пхасситамагго саччхикатамагготи – патто нийа̄мам̣ пат̣иладдхамагго.

уппаннан̃а̄н̣омхи анан̃н̃анеййоти тасса паччекасамбуддхасса н̃а̄н̣ам̣ уппаннам̣ самуппаннам̣ ниббаттам̣ абхиниббаттам̣ па̄тубхӯтам̣. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти н̃а̄н̣ам̣ уппаннам̣ самуппаннам̣ ниббаттам̣ абхиниббаттам̣ па̄тубхӯтам̣, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти н̃а̄н̣ам̣ уппаннам̣ самуппаннам̣ ниббаттам̣ абхиниббаттам̣ па̄тубхӯтанти – уппаннан̃а̄н̣омхи. анан̃н̃анеййоти со паччекасамбуддхо на паранеййо

на параппаттийо на параппаччайо на парапат̣ибаддхагӯ, йатха̄бхӯтам̣ [там̣ (ка.)] джа̄на̄ти пассати асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти на паранеййо на параппаттийо на параппаччайо на парапат̣ибаддхагӯ, йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато. ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти на паранеййо на параппаттийо на параппаччайо на парапат̣ибаддхагӯ, йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссатоти – уппаннан̃а̄н̣омхи анан̃н̃анеййо, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘дит̣т̣хӣвисӯка̄ни упа̄тиватто, патто нийа̄мам̣ пат̣иладдхамагго;

уппаннан̃а̄н̣омхи анан̃н̃анеййо, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

142.

ниллолупо никкухо ниппипа̄со, ниммаккхо ниддхантакаса̄вамохо;

нира̄сасо [нира̄сайо (сӣ. ат̣т̣ха.) су. ни. 56] саббалоке бхавитва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

ниллолупо никкухо ниппипа̄соти лолуппам̣ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. са̄ лолуппа̄ тан̣ха̄ тасса паччекасамбуддхасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ паччекасамбуддхо ниллолупо.

никкухоти тӣн̣и куханаваттхӯни – паччайапат̣исеванасан̇кха̄там̣ куханаваттху, ирийа̄патхасан̇кха̄там̣ куханаваттху, са̄мантаджаппанасан̇кха̄там̣ куханаваттху.

катамам̣ паччайапат̣исеванасан̇кха̄там̣ куханаваттху? идха гахапатика̄ бхиккхум̣ [бхиккхӯ (ка.) маха̄ни. 87] нимантенти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рехи, со па̄пиччхо иччха̄пакато аттхико чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нам̣ бхиййокамйатам̣ упа̄да̄йа чӣварам̣ паччаккха̄ти, пин̣д̣апа̄там̣ паччаккха̄ти, сена̄санам̣ паччаккха̄ти, гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ паччаккха̄ти. со евама̄ха – ‘‘ким̣ саман̣асса махаггхена чӣварена! етам̣ са̄руппам̣ йам̣ саман̣о суса̄на̄ ва̄ сан̇ка̄ракӯт̣а̄ ва̄ па̄пан̣ика̄ ва̄ нантака̄ни уччинитва̄ сан̇гха̄т̣икам̣ каритва̄ дха̄реййа. ким̣ саман̣асса махаггхена пин̣д̣апа̄тена! етам̣ са̄руппам̣ йам̣ саман̣о ун̃чха̄чарийа̄йа пин̣д̣ийа̄лопена джӣвикам̣ каппеййа. ким̣ саман̣асса махаггхена сена̄санена! етам̣ са̄руппам̣ йам̣ саман̣о руккхамӯлико ва̄ асса соса̄нико ва̄ аббхока̄сико ва̄. ким̣ саман̣асса махаггхена гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рена! етам̣ са̄руппам̣ йам̣ саман̣о пӯтимуттена ва̄ харитакӣкхан̣д̣ена ва̄ осадхам̣ кареййа̄’’ти. тадупа̄да̄йа лӯкхам̣ чӣварам̣ дха̄рети лӯкхам̣ пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джати лӯкхам̣ сена̄санам̣ пат̣исевати лӯкхам̣ гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ пат̣исевати. таменам̣ гахапатика̄ евам̣ джа̄нанти – ‘‘айам̣ саман̣о аппиччхо сантут̣т̣хо павивитто асам̣сат̣т̣хо а̄раддхавӣрийо дхутава̄до’’ти. бхиййо бхиййо нимантенти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рехи. со евама̄ха – ‘‘тин̣н̣ам̣ саммукхӣбха̄ва̄ саддхо кулапутто бахум̣ пун̃н̃ам̣ пасавати, саддха̄йа саммукхӣбха̄ва̄ саддхо кулапутто бахум̣ пун̃н̃ам̣ пасавати, деййадхаммасса саммукхӣбха̄ва̄ саддхо кулапутто бахум̣ пун̃н̃ам̣ пасавати, даккхин̣еййа̄нам̣ саммукхӣбха̄ва̄ саддхо кулапутто бахум̣ пун̃н̃ам̣ пасавати. тумха̄кан̃чева̄йам̣ саддха̄ аттхи, деййадхаммо ча сам̣виджджати, ахан̃ча пат̣игга̄хако. сачехам̣ на пат̣иггахесса̄ми, евам̣ тумхе пун̃н̃ена париба̄хира̄ бхависсатха [бхависсанти (маха̄ни. 87)]. на майхам̣ имина̄ аттхо. апи ча, тумха̄кам̣йева анукампа̄йа пат̣игган̣ха̄мӣ’’ти. тадупа̄да̄йа бахумпи чӣварам̣ пат̣игган̣ха̄ти, бахумпи пин̣д̣апа̄там̣ пат̣игган̣ха̄ти, бахумпи сена̄санам̣ пат̣игган̣ха̄ти, бахумпи гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ пат̣игган̣ха̄ти. йа̄ еварӯпа̄ бха̄кут̣ика̄ бха̄кут̣ийам̣ кухана̄ куха̄йана̄ кухитаттам̣ – идам̣ паччайапат̣исеванасан̇кха̄там̣ куханаваттху.

катамам̣ ирийа̄патхасан̇кха̄там̣ куханаваттху? идхекаччо па̄пиччхо иччха̄пакато самбха̄вана̄дхиппа̄йо ‘‘евам̣ мам̣ джано самбха̄вессатӣ’’ти гаманам̣ сан̣т̣хапети т̣ха̄нам̣ сан̣т̣хапети нисаджджам̣ [нисаджджанам̣ (ка.)] сан̣т̣хапети сайанам̣ сан̣т̣хапети, пан̣идха̄йа гаччхати пан̣идха̄йа тит̣т̣хати пан̣идха̄йа нисӣдати пан̣идха̄йа сеййам̣ каппети сама̄хито вийа гаччхати сама̄хито вийа тит̣т̣хати сама̄хито вийа нисӣдати сама̄хито вийа сеййам̣ каппети, а̄па̄тхакаджджха̄йӣва [а̄па̄такаджджха̄йӣ ча (ка.)] хоти. йа̄ еварӯпа̄ ирийа̄патхасса а̄т̣хапана̄ т̣хапана̄ сан̣т̣хапана̄ бха̄кут̣ика̄ бха̄кут̣ийам̣ кухана̄ куха̄йана̄ кухитаттам̣ [куха̄йитаттам̣ (сйа̄. ка.), висуддхимаггат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄] – идам̣ ирийа̄патхасан̇кха̄там̣ куханаваттху.

катамам̣ са̄мантаджаппанасан̇кха̄там̣ куханаваттху? идхекаччо па̄пиччхо иччха̄пакато самбха̄вана̄дхиппа̄йо ‘‘евам̣ мам̣ джано самбха̄вессатӣ’’ти арийадхамме саннисситава̄чам̣ бха̄сати. ‘‘йо еварӯпам̣ чӣварам̣ дха̄рети со саман̣о махесаккхо’’ти бхан̣ати; йо еварӯпам̣ паттам̣ дха̄рети…пе… лохатха̄лакам̣ дха̄рети… дхаммакаран̣ам̣ дха̄рети… парисса̄ванам̣ дха̄рети… кун̃чикам̣ дха̄рети… упа̄ханам̣ дха̄рети… ка̄йабандханам̣ дха̄рети… а̄йогам̣ [а̄йогабандханам̣ (сйа̄. ка.) маха̄ни. 87] дха̄рети со саман̣о махесаккхо’’ти бхан̣ати; ‘‘йасса еварӯпа̄ упаджджха̄йо со саман̣о махесаккхо’’ти бхан̣ати; йасса еварӯпо а̄чарийо …пе… еварӯпа̄ сама̄нупаджджха̄йака̄… сама̄на̄чарийака̄… митта̄… сандит̣т̣ха̄… самбхатта̄… саха̄йа̄ со саман̣о махесаккхоти бхан̣ати; йо еварӯпе виха̄ре васати… ад̣д̣хайоге васати… па̄са̄де васати… хаммийе васати… гуха̄йам̣ васати… лен̣е васати… кут̣ийам̣ васати… кӯт̣а̄га̄ре васати… ат̣т̣е васати… ма̄л̣е васати… уддан̣д̣е [ут̣т̣ан̣д̣е (ка.)] васати… упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ васати… ман̣д̣апе васати… руккхамӯле васати со саман̣о махесаккхо’’ти бхан̣ати.

атха ва̄, кораджикакораджико бха̄кут̣икабха̄кут̣ико кухакакухако лапакалапако мукхасамбха̄вико ‘‘айам̣ саман̣о има̄сам̣ еварӯпа̄нам̣ санта̄нам̣ виха̄расама̄паттӣнам̣ ла̄бхӣ’’ти та̄дисам̣ гамбхӣрам̣ гӯл̣хам̣ нипун̣ам̣ пат̣иччханнам̣ локуттарам̣ сун̃н̃ата̄пат̣исан̃н̃уттам̣ катхам̣ катхети. йа̄ еварӯпа̄ бха̄кут̣ика̄ бха̄кут̣ийам̣ кухана̄ куха̄йана̄ кухитаттам̣, идам̣ са̄мантаджаппанасан̇кха̄там̣ куханаваттху. тасса паччекасамбуддхасса има̄ни тӣн̣и куханаваттхӯни пахӣна̄ни самуччхинна̄ни вӯпасанта̄ни пат̣иппассаддха̄ни абхаббуппаттика̄ни н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ни. тасма̄ со паччекасамбуддхо никкухо.

ниппипа̄соти пипа̄са̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. са̄ пипа̄са̄ тан̣ха̄ тасса паччекасамбуддхасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ паччекасамбуддхо ниппипа̄соти – ниллолупо никкухо ниппипа̄со.

ниммаккхо ниддхантакаса̄вамохоти. маккхоти йо маккхо маккха̄йана̄ [маккхийана̄ (ка.) пасса вибха. 892] маккха̄йитаттам̣ нит̣т̣хурийам̣ нит̣т̣хурийакаммам̣. каса̄воти ра̄го каса̄во, досо каса̄во, мохо каса̄во, кодхо…пе… упана̄хо… маккхо… пал̣а̄со… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ каса̄ва̄. мохоти дуккхе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккхасамудайе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа ан̃н̃а̄н̣ам̣, пуббанте ан̃н̃а̄н̣ам̣, апаранте ан̃н̃а̄н̣ам̣, пуббанта̄паранте ан̃н̃а̄н̣ам̣, идаппаччайата̄пат̣иччасамуппаннесу дхаммесу ан̃н̃а̄н̣ам̣. йам̣ еварӯпам̣ ан̃н̃а̄н̣ам̣ адассанам̣ анабхисамайо ананубодхо аппат̣иведхо асам̣га̄хана̄ апарийога̄хана̄ асамапеккхана̄ апаччавеккхан̣а̄ апаччаккхакаммам̣ думмеджджхам̣ ба̄лйам̣ асампаджан̃н̃ам̣ мохо памохо саммохо авиджджа̄ авиджджогхо авиджджа̄його авиджджа̄нусайо авиджджа̄парийут̣т̣ха̄нам̣ авиджджа̄лан̇гӣ мохо акусаламӯлам̣. тасса паччекасамбуддхасса маккхо ча каса̄во ча мохо ча ванта̄ сам̣ванта̄ ниддханта̄ пахӣна̄ самуччхинна̄ вӯпасанта̄ пат̣иппассаддха̄ абхаббуппаттика̄ н̃а̄н̣аггина̄ дад̣д̣ха̄ти. со паччекасамбуддхо ниммаккхо ниддхантакаса̄вамохо.

нира̄сасо саббалоке бхавитва̄ти а̄са̄ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. саббалокети саббаапа̄йалоке саббамануссалоке саббадевалоке саббакхандхалоке саббадха̄тулоке саббаа̄йатаналоке. нира̄сасо саббалоке бхавитва̄ти саббалоке нира̄сасо бхавитва̄ ниттан̣хо бхавитва̄ ниппипа̄со бхавитва̄ти – нира̄сасо саббалоке бхавитва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘ниллолупо никкухо ниппипа̄со, ниммаккхо ниддхантакаса̄вамохо;

нира̄сасо саббалоке бхавитва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

143.

па̄пам̣ саха̄йам̣ париваджджайетха, анаттхадассим̣ висаме нивит̣т̣хам̣;

сайам̣ на севе пасутам̣ паматтам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

па̄пам̣ саха̄йам̣ париваджджайетха̄ти. па̄пасаха̄йо вуччати йо со саха̄йо дасаваттхука̄йа миччха̄дит̣т̣хийа̄ саманна̄гато – наттхи диннам̣, наттхи йит̣т̣хам̣, наттхи хутам̣, наттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, наттхи айам̣ локо, наттхи паро локо, наттхи ма̄та̄, наттхи пита̄, наттхи сатта̄ опапа̄тика̄, наттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄ саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄ йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣти. айам̣ па̄пасаха̄йо. па̄пам̣ саха̄йам̣ париваджджайетха̄ти. па̄пам̣ саха̄йам̣ ваджджеййа париваджджеййа̄ти – па̄пам̣ саха̄йам̣ париваджджайетха.

анаттхадассим̣ висаме нивит̣т̣ханти анаттхадассӣ вуччати йо со саха̄йо дасаваттхука̄йа миччха̄дит̣т̣хийа̄ саманна̄гато – наттхи диннам̣, наттхи йит̣т̣хам̣…пе… йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣти. висаме нивит̣т̣ханти висаме ка̄йакамме нивит̣т̣хам̣, висаме вачӣкамме нивит̣т̣хам̣, висаме манокамме нивит̣т̣хам̣, висаме па̄н̣а̄типа̄те нивит̣т̣хам̣, висаме адинна̄да̄не нивит̣т̣хам̣, висаме ка̄месумиччха̄ча̄ре нивит̣т̣хам̣, висаме муса̄ва̄де нивит̣т̣хам̣, висама̄йа писун̣а̄йа ва̄ча̄йа [писун̣ава̄ча̄йа (ка.)] нивит̣т̣хам̣, висама̄йа пхаруса̄йа ва̄ча̄йа [пхарусава̄ча̄йа (ка.)] нивит̣т̣хам̣, висаме сампхаппала̄пе нивит̣т̣хам̣, висама̄йа абхиджджха̄йа нивит̣т̣хам̣, висаме бйа̄па̄де нивит̣т̣хам̣, висама̄йа миччха̄дит̣т̣хийа̄ нивит̣т̣хам̣, висамесу сан̇кха̄ресу нивит̣т̣хам̣ висамесу пан̃часу ка̄магун̣есу нивит̣т̣хам̣, висамесу пан̃часу нӣваран̣есу нивит̣т̣хам̣ винивит̣т̣хам̣ саттам̣ аллӣнам̣ упагатам̣ аджджхоситам̣ адхимуттанти – анаттхадассим̣ висаме нивит̣т̣хам̣.

сайам̣ на севе пасутам̣ паматтанти. пасутанти йопи ка̄ме есати гавесати парийесати таччарито таббахуло таггаруко таннино таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййо, сопи ка̄маппасуто. йопи тан̣ха̄васена рӯпе парийесати, садде…пе… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе парийесати таччарито таббахуло таггаруко таннинно таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййо, сопи ка̄маппасуто. йопи тан̣ха̄васена рӯпе пат̣илабхати, садде…пе… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе пат̣илабхати таччарито таббахуло таггаруко таннинно таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййо, сопи ка̄маппасуто. йопи тан̣ха̄васена рӯпе парибхун̃джати, садде…пе… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе парибхун̃джати таччарито таббахуло таггаруко таннинно таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййо, сопи ка̄маппасуто. йатха̄ калахака̄рако калахаппасуто, каммака̄рако каммаппасуто, гочаре чаранто гочараппасуто, джха̄йӣ джха̄наппасуто; евамева йо ка̄ме есати гавесати парийесати таччарито таббахуло таггаруко таннинно таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййо, сопи ка̄маппасуто. йопи тан̣ха̄васена рӯпе парийесати…пе… йопи тан̣ха̄васена рӯпе пат̣илабхати…пе… йопи тан̣ха̄васена рӯпе парибхун̃джати, садде…пе… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе парибхун̃джати таччарито таббахуло таггаруко таннинно таппон̣о таппаббха̄ро тададхимутто тададхипатеййо, сопи ка̄маппасуто. паматтанти. пама̄до ваттаббо ка̄йадуччарите ва̄ вачӣдуччарите ва̄ манодуччарите ва̄ пан̃часу ка̄магун̣есу ва̄ читтасса восагго восагга̄нуппада̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ бха̄вана̄йа асаккаччакирийата̄ аса̄таччакирийата̄ анат̣т̣хитакирийата̄ олӣнавуттита̄ никкхиттаччхандата̄ никкхиттадхурата̄ ана̄севана̄ абха̄вана̄ абахулӣкаммам̣ анадхит̣т̣ха̄нам̣ анануйого, йо еварӯпо пама̄до памаджджана̄ памаджджитаттам̣ – айам̣ вуччати пама̄до.

сайам̣ на севе пасутам̣ паматтанти пасутам̣ на севеййа паматтан̃ча сайам̣ на севеййа са̄мам̣ на севеййа на нисевеййа на сам̣севеййа на парисам̣севеййа на а̄чареййа на сама̄чареййа на сама̄да̄йа ваттеййа̄ти – сайам̣ на севе пасутам̣ паматтам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘па̄пам̣ саха̄йам̣ париваджджайетха, анаттхадассим̣ висаме нивит̣т̣хам̣;

сайам̣ на севе пасутам̣ паматтам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

144.

бахуссутам̣ дхаммадхарам̣ бхаджетха, миттам̣ ул̣а̄рам̣ пат̣ибха̄навантам̣;

ан̃н̃а̄йа аттха̄ни винеййа кан̇кхам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

бахуссутам̣ дхаммадхарам̣ бхаджетха̄ти бахуссуто хоти митто сутадхаро сутасанничайо. йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ [саттха̄ сабйан̃джана̄ (сйа̄.) пасса ма. ни. 3.82] кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпа̄сса дхамма̄ бахуссута̄ хонти дха̄та̄ [дхата̄ (сйа̄.)] вачаса̄ паричита̄ манаса̄нупеккхита̄ дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. дхаммадхаранти дхаммам̣ дха̄рентам̣ [дха̄рети (ка.)] – суттам̣ геййам̣ веййа̄каран̣ам̣ га̄тхам̣ уда̄нам̣ итивуттакам̣ джа̄такам̣ аббхутадхаммам̣ ведаллам̣. бахуссутам̣ дхаммадхарам̣ бхаджетха̄ти бахуссутан̃ча дхаммадхаран̃ча миттам̣ бхаджеййа сам̣бхаджеййа севеййа нисевеййа сам̣севеййа пат̣исевеййа̄ти – бахуссутам̣ дхаммадхарам̣ бхаджетха.

миттам̣ ул̣а̄рам̣ пат̣ибха̄навантанти ул̣а̄ро хоти митто сӣлена сама̄дхина̄ пан̃н̃а̄йа вимуттийа̄ вимуттин̃а̄н̣адассена. пат̣ибха̄навантанти тайо пат̣ибха̄наванто – парийаттипат̣ибха̄нава̄, парипуччха̄пат̣ибха̄нава̄, адхигамапат̣ибха̄нава̄. катамо парийаттипат̣ибха̄нава̄? идхекаччасса буддхавачанам̣ парийа̄путам̣ [парийа̄пут̣ам̣ (сйа̄. ка.) пасса дӣ. ни. 3.282] хоти суттам̣ геййам̣ веййа̄каран̣ам̣ га̄тха̄ уда̄нам̣ итивуттакам̣ джа̄такам̣ аббхутадхаммам̣ ведаллам̣. тасса парийаттим̣ нисса̄йа пат̣ибха̄ти – айам̣ парийаттипат̣ибха̄нава̄.

катамо парипуччха̄пат̣ибха̄нава̄? идхекаччо парипуччхитопи хоти аттхе ча н̃а̄йе ча лаккхан̣е ча ка̄ран̣е ча т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄не ча. тасса парипуччхам̣ нисса̄йа пат̣ибха̄ти – айам̣ парипуччха̄пат̣ибха̄нава̄.

катамо адхигамапат̣ибха̄нава̄? идхекаччасса адхигата̄ хонти чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ чатта̄ро саммаппадха̄на̄ чатта̄ро иддхипа̄да̄ пан̃чиндрийа̄ни пан̃ча бала̄ни сатта боджджхан̇га̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго чатта̄ро арийамагга̄ чатта̄ри са̄ман̃н̃апхала̄ни чатассо пат̣исамбхида̄йо чха абхин̃н̃а̄йо [чхал̣абхин̃н̃а̄йо (сйа̄.)]. тасса аттхо н̃а̄то дхаммо н̃а̄то нирутти н̃а̄та̄. аттхе н̃а̄те аттхо пат̣ибха̄ти, дхамме н̃а̄те дхаммо пат̣ибха̄ти, нируттийа̄ н̃а̄та̄йа нирутти пат̣ибха̄ти. имесу тӣсу н̃а̄н̣ам̣ пат̣ибха̄напат̣исамбхида̄. со паччекасамбуддхо има̄йа пат̣ибха̄напат̣исамбхида̄йа упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато. тасма̄ паччекасамбуддхо пат̣ибха̄нава̄. йасса парийатти наттхи парипуччха̄ наттхи адхигамо наттхи, ким̣ тасса пат̣ибха̄йиссатӣти – миттам̣ ул̣а̄рам̣ пат̣ибха̄навантам̣.

ан̃н̃а̄йа аттха̄ни винеййа кан̇кханти аттаттхам̣ ан̃н̃а̄йа параттхам̣ ан̃н̃а̄йа убхайаттхам̣ ан̃н̃а̄йа дит̣т̣хадхаммикаттхам̣ ан̃н̃а̄йа сампара̄йикаттхам̣ ан̃н̃а̄йа параматтхам̣ ан̃н̃а̄йа абхин̃н̃а̄йа джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ кан̇кхам̣ винеййа пат̣ивинеййа паджахеййа винодеййа бйантӣкареййа анабха̄вам̣ гамеййа̄ти – ан̃н̃а̄йа аттха̄ни винеййа кан̇кхам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘бахуссутам̣ дхаммадхарам̣ бхаджетха, миттам̣ ул̣а̄рам̣ пат̣ибха̄навантам̣;

ан̃н̃а̄йа аттха̄ни винеййа кан̇кхам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

145.

кхид̣д̣ам̣ ратим̣ [ратӣ (сйа̄.)] ка̄масукхан̃ча локе, аналан̇каритва̄ анапеккхама̄но;

вибхӯсат̣т̣ха̄на̄ [вибхӯсанат̣т̣ха̄на̄ (сйа̄. ка.), вибхӯсан̣ат̣т̣ха̄на̄ (сӣ. ат̣т̣ха.)] вирато саччава̄дӣ, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

кхид̣д̣ам̣ ратим̣ ка̄масукхан̃ча локети. кхид̣д̣а̄ти две кхид̣д̣а̄ – ка̄йика̄ кхид̣д̣а̄ ча ва̄часика̄ кхид̣д̣а̄ ча…пе… айам̣ ка̄йика̄ кхид̣д̣а̄…пе… айам̣ ва̄часика̄ кхид̣д̣а̄. ратӣти ануккан̣т̣хита̄дхивачанаметам̣ – ратӣти. ка̄масукханти вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ [пасса ма. ни. 2.280] – ‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄, сотавин̃н̃еййа̄ садда̄…пе… гха̄навин̃н̃еййа̄ гандха̄… дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча ка̄магун̣а̄. йам̣ кхо, бхиккхаве, име пан̃ча ка̄магун̣е пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, идам̣ вуччати ка̄масукхам̣’’. локети мануссалокети – кхид̣д̣ам̣ ратим̣ ка̄масукхан̃ча локе.

аналан̇каритва̄ анапеккхама̄ноти кхид̣д̣ан̃ча ратин̃ча ка̄масукхан̃ча локе аналан̇каритва̄ анапеккхо хутва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – аналан̇каритва̄ анапеккхама̄но.

вибхӯсат̣т̣ха̄на̄ вирато саччава̄дӣти. вибхӯса̄ти две вибхӯса̄ – аттхи ага̄рикавибхӯса̄ [ага̄рикасса вибхӯса̄ (ка.) евамупарипи] аттхи ана̄га̄рикавибхӯса̄. катама̄ ага̄рикавибхӯса̄? кеса̄ ча массӯ ча ма̄ла̄гандхан̃ча вилепанан̃ча а̄бхаран̣ан̃ча пиландханан̃ча ваттхан̃ча па̄рупанан̃ча [паса̄дханан̃ча (сйа̄.), сайана̄санан̃ча (ка.) чӯл̣ани. кхаггависа̄н̣асуттаниддеса 130 наттхи па̄т̣хана̄наттам̣] вет̣ханан̃ча уччха̄данам̣ паримадданам̣ нха̄панам̣ самба̄ханам̣ а̄да̄сам̣ ан̃джанам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ мукхачун̣н̣ам̣ мукхалепанам̣ хаттхабандхам̣ сикха̄бандхам̣ дан̣д̣ам̣ на̄л̣икам̣ кхаггам̣ чхаттам̣ читрупа̄ханам̣ ун̣хӣсам̣ ман̣им̣ ва̄л̣абӣджаним̣ ода̄та̄ни ваттха̄ни дӣгхадаса̄ни ити ва̄ – айам̣ ага̄рикавибхӯса̄.

катама̄ ана̄га̄рикавибхӯса̄? чӣвараман̣д̣ана̄ паттаман̣д̣ана̄ сена̄санаман̣д̣ана̄ имасса ва̄ пӯтика̄йасса ба̄хира̄нам̣ ва̄ париккха̄ра̄нам̣ ман̣д̣ана̄ вибхӯсана̄ кел̣ана̄ парикел̣ана̄ гаддхиката̄ гаддхикаттам̣ [гедхиката̄ гедхикаттам̣ (сйа̄.) пасса вибха. 854] чапалата̄ [чапалана̄ (сйа̄.)] ча̄палйам̣ – айам̣ ана̄га̄рикавибхӯса̄.

саччава̄дӣти со паччекасамбуддхо саччава̄дӣ саччасандхо тхето паччайико ависам̣ва̄дако локасса, вибхӯсат̣т̣ха̄на̄ а̄рато вирато пат̣ивирато никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто, вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – вибхӯсат̣т̣ха̄на̄ вирато саччава̄дӣ, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘кхид̣д̣ам̣ ратим̣ ка̄масукхан̃ча локе, аналан̇каритва̄ анапеккхама̄но;

вибхӯсат̣т̣ха̄на̄ вирато саччава̄дӣ, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

146.

путтан̃ча да̄рам̣ питаран̃ча ма̄тарам̣, дхана̄ни дхан̃н̃а̄ни ча бандхава̄ни;

хитва̄на ка̄ма̄ни йатходхика̄ни, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

путтан̃ча да̄рам̣ питаран̃ча ма̄таранти. путта̄ти чатта̄ро путта̄ – атраджо путто, кхеттаджо [кхетраджо (сйа̄. ка.)] путто, диннако путто, антева̄сико путто. да̄ра̄ вуччанти бхарийа̄йо. пита̄ти йо со джанако. ма̄та̄ти йа̄ са̄ джаника̄ти – путтан̃ча да̄рам̣ питаран̃ча ма̄тарам̣.

дхана̄ни дхан̃н̃а̄ни ча бандхава̄нӣти дхана̄ни вуччанти хиран̃н̃ам̣ суван̣н̣ам̣ мутта̄ ман̣и вел̣урийо сан̇кхо сила̄ пава̄л̣ам̣ раджатам̣ джа̄тарӯпам̣ лохитан̇го [лохитако (?)] маса̄рагаллам̣. дхан̃н̃а̄ни вуччанти пуббан̣н̣ам̣ апаран̣н̣ам̣. пуббан̣н̣ам̣ на̄ма са̄ли вӣхи йаво годхумо кан̇гу варако кудрӯсако [кудрусако (сйа̄.)]. апаран̣н̣ам̣ на̄ма сӯпеййам̣. бандхава̄нӣти чатта̄ро бандхава̄ – н̃а̄тибандхава̄пи бандху, готтабандхава̄пи бандху, миттабандхава̄пи бандху, сиппабандхава̄пи бандхӯти – дхана̄ни дхан̃н̃а̄ни ча бандхава̄ни.

хитва̄на ка̄ма̄ни йатходхика̄нӣти. ка̄ма̄ти удда̄нато две ка̄ма̄ – ваттхука̄ма̄ ча килесака̄ма̄ ча…пе… име вуччанти ваттхука̄ма̄…пе… име вуччанти килесака̄ма̄. хитва̄на ка̄ма̄нӣти ваттхука̄ме париджа̄нитва̄, килесака̄ме паха̄йа паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄. хитва̄на ка̄ма̄ни йатходхика̄нӣти сота̄паттимаггена йе килеса̄ пахӣна̄, те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхати; сакада̄га̄мимаггена йе килеса̄ пахӣна̄…пе… ана̄га̄мимаггена йе килеса̄ пахӣна̄… арахаттамаггена йе килеса̄ пахӣна̄, те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхатӣти – хитва̄на ка̄ма̄ни йатходхика̄ни, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘путтан̃ча да̄рам̣ питаран̃ча ма̄тарам̣, дхана̄ни дхан̃н̃а̄ни ча бандхава̄ни;

хитва̄на ка̄ма̄ни йатходхика̄ни, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

147.

сан̇го есо париттаметтха сокхйам̣, аппасса̄до дуккхаметтха бхиййо;

гал̣о есо ити н̃атва̄ матима̄ [мутӣма̄ (су. ни. 61)], еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

сан̇го есо париттаметтха сокхйанти сан̇готи ва̄ бал̣исанти ва̄ а̄мисанти ва̄ лаггананти ва̄ палибодхоти ва̄, пан̃чаннетам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ адхивачанам̣. париттаметтха сокхйанти вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄…пе… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча ка̄магун̣а̄. йам̣ кхо, бхиккхаве, име пан̃ча ка̄магун̣е пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, идам̣ вуччати ка̄масукхам̣. аппакам̣ етам̣ сукхам̣, париттакам̣ етам̣ сукхам̣, тхокакам̣ етам̣ сукхам̣, омакам̣ етам̣ сукхам̣, ла̄макам̣ етам̣ сукхам̣, чхатуккам̣ етам̣ сукха’’нти – сан̇го есо париттаметтха сокхйам̣.

аппасса̄до дуккхаметтха бхиййоти аппасса̄да̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄ [пасса ма. ни. 1.237] бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄ [бахӯпа̄йа̄са̄ (сйа̄.)]; а̄дӣнаво еттха бхиййо. ат̣т̣хикан̇калӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, мам̣сапесӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, тин̣уккӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, ан̇га̄рака̄сӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, супинакӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, йа̄читакӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, руккхапхалӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, асисӯнӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, саттисӯлӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, саппасирӯпама̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄, а̄дӣнаво еттха бхиййоти – аппасса̄до дуккхаметтха бхиййо.

гал̣о есо ити н̃атва̄ матима̄ти гал̣оти ва̄ бал̣исанти ва̄ а̄мисанти ва̄ лаггананти ва̄ бандхананти ва̄ палибодхоти ва̄, пан̃чаннетам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ адхивачанам̣. итӣти падасандхи падасам̣сагго падапа̄рипӯрӣ аккхарасамава̄йо бйан̃джанасилит̣т̣хата̄ пада̄нупуббата̄петам̣ итӣти. матима̄ти пан̣д̣ито пан̃н̃ава̄ буддхима̄ н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ. гал̣о есо ити н̃атва̄ матима̄ти матима̄ гал̣оти н̃атва̄ бал̣исанти н̃атва̄ а̄мисам̣ ти н̃атва̄ лаггананти н̃атва̄ бандхананти н̃атва̄ палибодхоти н̃атва̄ джа̄нитва̄ тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ти – гал̣о есо ити н̃атва̄ матима̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘сан̇го есо париттаметтха сокхйам̣, аппасса̄до дуккхаметтха бхиййо;

гал̣о есо ити н̃атва̄ матима̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

148.

санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄ни, джа̄лам̣ва бхетва̄ салиламбуча̄рӣ;

аггӣва дад̣д̣хам̣ аниваттама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄нӣти даса сам̣йоджана̄ни – ка̄мара̄гасам̣йоджанам̣, пат̣игхасам̣йоджанам̣, ма̄насам̣йоджанам̣, дит̣т̣хисам̣йоджанам̣, вичикиччха̄сам̣йоджанам̣, сӣлаббатапара̄ма̄сасам̣йоджанам̣, бхавара̄гасам̣йоджанам̣, исса̄сам̣йоджанам̣, маччхарийасам̣йоджанам̣, авиджджа̄сам̣йоджанам̣. санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄нӣти даса сам̣йоджана̄ни да̄лайитва̄ санда̄лайитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄ни.

джа̄лам̣ва бхетва̄ салиламбуча̄рӣти джа̄лам̣ вуччати суттаджа̄лам̣. салилам̣ вуччати удакам̣. амбуча̄рӣ вуччати маччхо. йатха̄ маччхо джа̄лам̣ бхиндитва̄ пабхиндитва̄ да̄лайитва̄ пада̄лайитва̄ сампада̄лайитва̄ чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄пети, евамева две джа̄ла̄ – тан̣ха̄джа̄лан̃ча дит̣т̣хиджа̄лан̃ча…пе… идам̣ тан̣ха̄джа̄лам̣…пе… идам̣ дит̣т̣хиджа̄лам̣. тасса паччекасамбуддхасса тан̣ха̄джа̄лам̣ пахӣнам̣, дит̣т̣хиджа̄лам̣ пат̣иниссат̣т̣хам̣. тан̣ха̄джа̄ласса пахӣнатта̄ дит̣т̣хиджа̄ласса пат̣иниссат̣т̣хатта̄ со паччекасамбуддхо рӯпе на саджджати садде на саджджати гандхе на саджджати…пе… дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббесу дхаммесу на саджджати на ган̣ха̄ти на баджджхати на палибаджджхати, никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – джа̄лам̣ва бхетва̄ салиламбуча̄рӣ.

аггӣва дад̣д̣хам̣ аниваттама̄ноти йатха̄ агги тин̣акат̣т̣хупа̄да̄нам̣ даханто гаччхати аниваттанто, евамева тасса паччекасамбуддхасса сота̄паттимаггена йе килеса̄ пахӣна̄ те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхати, сакада̄га̄мимаггена…пе… ана̄га̄мимаггена… арахаттамаггена йе килеса̄ пахӣна̄ те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхатӣти – аггӣва дад̣д̣хам̣ аниваттама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄ни, джа̄лам̣ва бхетва̄ салиламбуча̄рӣ;

аггӣва дад̣д̣хам̣ аниваттама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

149.

оккхиттачаккху на ча па̄далоло, гуттиндрийо раккхитама̄наса̄но;

анавассуто апарид̣айхама̄но [апаридайхама̄но (ка.)], еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

оккхиттачаккху на ча па̄далолоти катхам̣ кхиттачаккху хоти? идхекаччо бхиккху [наттхи сйа̄. поттхаке маха̄ни. 157] чаккхулоло чаккхулолийена саманна̄гато хоти. адит̣т̣хам̣ даккхитаббам̣ дит̣т̣хам̣ саматиккамитаббанти – а̄ра̄мена а̄ра̄мам̣ уййа̄нена уййа̄нам̣ га̄мена га̄мам̣ нигамена нигамам̣ нагарена нагарам̣ рат̣т̣хена рат̣т̣хам̣ джанападена джанападам̣ дӣгхача̄рикам̣ анават̣т̣хитача̄рикам̣ [анаваттхача̄рикам̣ (сйа̄.)] ануйутто хоти рӯпадассана̄йа. евам̣ кхиттачаккху хоти.

атха ва̄, бхиккху антарагхарам̣ павит̣т̣хо вӣтхим̣ пат̣ипанно асам̣вуто гаччхати. хаттхим̣ олокенто ассам̣ олокенто ратхам̣ олокенто паттим̣ олокенто кума̄раке олокенто кума̄рика̄йо олокенто иттхийо олокенто пурисе олокенто антара̄пан̣ам̣ олокенто гхарамукха̄ни олокенто уддхам̣ олокенто адхо олокенто диса̄видисам̣ випеккхама̄но [пеккхама̄но (сйа̄. ка.)] гаччхати. евампи кхиттачаккху хоти.

атха ва̄, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нимиттагга̄хӣ хоти анубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа на пат̣ипаджджати, на раккхати чаккхундрийам̣, чаккхундрийе на сам̣варам̣ а̄паджджати. евампи кхиттачаккху хоти.

йатха̄ ва̄ панеке бхонто саман̣абра̄хман̣а̄ саддха̄деййа̄ни бходжана̄ни бхун̃джитва̄ те еварӯпам̣ висӯкадассанам̣ ануйутта̄ вихаранти, сеййатхидам̣ – наччам̣ гӣтам̣ ва̄дитам̣ пеккхам̣ аккха̄нам̣ па̄н̣иссарам̣ вета̄л̣ам̣ кумбхатхӯн̣ам̣ собханакам̣ [собханагаракам̣ (сйа̄.), собханакаран̣ам̣ (ка.)] чан̣д̣а̄лам̣ вам̣сам̣ дхованам̣ хаттхийуддхам̣ ассайуддхам̣ махим̣сайуддхам̣ [махисайуддхам̣ (сйа̄.)] усабхайуддхам̣ аджайуддхам̣ мен̣д̣айуддхам̣ куккут̣айуддхам̣ ват̣т̣акайуддхам̣ дан̣д̣айуддхам̣ мут̣т̣хийуддхам̣ ниббуддхам̣ уййодхикам̣ балаггам̣ сена̄бйӯхам̣ анӣкадассанам̣ ити ва̄. ити еварӯпам̣ висӯкадассанам̣ ануйутто хоти. евампи кхиттачаккху хоти.

катхам̣ оккхиттачаккху хоти? идхекаччо бхиккху на чаккхулоло на чаккхулолийена саманна̄гато хоти. адит̣т̣хам̣ даккхитаббам̣ дит̣т̣хам̣ саматиккамитаббанти – на а̄ра̄мена а̄ра̄мам̣ на уййа̄нена уййа̄нам̣ на га̄мена га̄мам̣ на нигамена нигамам̣ на нагарена нагарам̣ на рат̣т̣хена рат̣т̣хам̣ на джанападена джанападам̣ дӣгхача̄рикам̣ анават̣т̣хитача̄рикам̣ ануйутто хоти рӯпадассана̄йа. евам̣ оккхиттачаккху хоти.

атха ва̄, бхиккху антарагхарам̣ павит̣т̣хо вӣтхим̣ пат̣ипанно сам̣вуто гаччхати. на хаттхим̣ олокенто на ассам̣ олокенто на ратхам̣ олокенто на паттим̣ олокенто на кума̄раке олокенто на кума̄рика̄йо олокенто на иттхийо олокенто на пурисе олокенто на антара̄пан̣ам̣ олокенто на гхарамукха̄ни олокенто на уддхам̣ олокенто на адхо олокенто на диса̄видисам̣ випеккхама̄но гаччхати. евампи оккхиттачаккху хоти.

атха ва̄, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати, раккхати чаккхундрийам̣, чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. евампи оккхиттачаккху хоти.

йатха̄ ва̄ панеке бхонто саман̣абра̄хман̣а̄ саддха̄деййа̄ни бходжана̄ни бхун̃джитва̄ те еварӯпам̣ висӯкадассанам̣ ануйутта̄ вихаранти, сеййатхидам̣ – наччам̣ гӣтам̣ ва̄дитам̣…пе… анӣкадассанам̣ ити ва̄. ити еварӯпа̄ висӯкадассана̄ пат̣ивирато. евампи оккхиттачаккху хоти.

на ча па̄далолоти катхам̣ па̄далоло хоти? идхекаччо бхиккху па̄далоло па̄далолийена саманна̄гато хоти – а̄ра̄мена а̄ра̄мам̣ уййа̄нена уййа̄нам̣ га̄мена га̄мам̣ нигамена нигамам̣ нагарена нагарам̣ рат̣т̣хена рат̣т̣хам̣ джанападена джанападам̣ дӣгхача̄рикам̣ анават̣т̣хитача̄рикам̣ ануйутто хоти. евампи па̄далоло хоти.

атха ва̄, бхиккху антосан̇гха̄ра̄ме [антопи сам̣гха̄ра̄ме (ка.)] па̄далоло па̄далолийена саманна̄гато хоти, на аттхахету на ка̄ран̣ахету уддхато авӯпасантачитто паривен̣ато паривен̣ам̣ гаччхати, виха̄рато виха̄рам̣ гаччхати, ад̣д̣хайогато ад̣д̣хайогам̣ гаччхати, па̄са̄дато па̄са̄дам̣ гаччхати, хаммийато хаммийам̣ гаччхати, гухато гухам̣ гаччхати, лен̣ато лен̣ам̣ гаччхати, кут̣ийа̄ кут̣им̣ гаччхати, кӯт̣а̄га̄рато кӯт̣а̄га̄рам̣ гаччхати, ат̣т̣ато ат̣т̣ам̣ гаччхати, ма̄л̣ато ма̄л̣ам̣ гаччхати, уддан̣д̣ато уддан̣д̣ам̣ гаччхати [уддан̣д̣ам̣ гаччхати, уддхоситато уддхоситам̣ гаччхати (сйа̄.) пасса маха̄ни. 17], упат̣т̣ха̄наса̄лато упат̣т̣ха̄наса̄лам̣ гаччхати, ман̣д̣апато ман̣д̣апам̣ гаччхати, руккхамӯлато руккхамӯлам̣ гаччхати, йаттха ва̄ пана бхиккхӯ нисӣданти ва̄ гаччханти ва̄, таттха екасса ва̄ дутийо хоти, двиннам̣ ва̄ татийо хоти, тин̣н̣ам̣ ва̄ чатуттхо хоти. таттха бахум̣ сампхаппала̄пам̣ палапати, сеййатхидам̣ – ра̄джакатхам̣ чоракатхам̣…пе… ити бхава̄бхавакатхам̣ катхети. евампи па̄далоло хоти.

на ча па̄далолоти со паччекасамбуддхо па̄далолийа̄ а̄рато вирато пат̣ивирато никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ пат̣исалла̄на̄ра̄мо хоти пат̣исалла̄нарато аджджхаттам̣ четосаматхамануйутто анира̄катаджджха̄но випассана̄йа саманна̄гато брӯхета̄ сун̃н̃а̄га̄рам̣ джха̄йӣ джха̄нарато екаттамануйутто садаттхагарукоти – оккхиттачаккху на ча па̄далоло.

гуттиндрийо раккхитама̄наса̄ноти. гуттиндрийоти со паччекасамбуддхо чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати, раккхати чаккхундрийам̣, чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄ … манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати, раккхати маниндрийам̣, маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджатӣти – гуттиндрийо. раккхитама̄наса̄ноти гопитама̄наса̄ноти – гуттиндрийо раккхитама̄наса̄но.

анавассуто парид̣айхама̄ноти вуттан̃хетам̣ а̄йасмата̄ маха̄моггалла̄нена – ‘‘авассутапарийа̄йан̃ча [пасса сам̣. ни. 4.243] во, а̄вусо, десесса̄ми анавассутапарийа̄йан̃ча. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манасикаротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато маха̄моггалла̄насса паччассосум̣. а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но [маха̄моггала̄но (ка.)] етадавоча –

‘‘катхам̣ ча̄вусо, авассуто хоти? идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе адхимуччати, аппийарӯпе рӯпе бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати [анупат̣т̣хитака̄йасати (сйа̄. ка.)] ча вихарати париттачетасо. тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, йаттхасса [таттха йе (ка.) пасса сам̣. ни. 4.243] те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. сотена саддам̣ сутва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме адхимуччати, аппийарӯпе дхамме бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати париттачетасо. тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. айам̣ вуччата̄вусо, бхиккху авассуто чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу…пе… авассуто мановин̃н̃еййесу дхаммесу. евам̣виха̄рим̣ ча̄вусо, бхиккхум̣ чаккхуто чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, лабхетхева [лабхатева (сйа̄. ка.) евамупарипи] ма̄ро ота̄рам̣ лабхетха [лабхати (сйа̄. ка.) евамупарипи] ма̄ро а̄рамман̣ам̣, сотато чепи нам̣…пе… манато чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, лабхетхева ма̄ро ота̄рам̣ лабхетха ма̄ро а̄рамман̣ам̣.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, нал̣а̄га̄рам̣ ва̄ тин̣а̄га̄рам̣ ва̄ суккхам̣ кол̣а̄пам̣ [кола̄пам̣ (сйа̄.) сам̣. ни. 4.243] теровассикам̣. пураттхима̄йа чепи нам̣ диса̄йа пурисо а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа упасан̇камеййа, лабхетхева агги ота̄рам̣ лабхетха агги а̄рамман̣ам̣; паччхима̄йа чепи нам̣ диса̄йа…пе… уттара̄йа чепи нам̣ диса̄йа… даккхин̣а̄йа чепи нам̣ диса̄йа… хет̣т̣химато [паччхато (сйа̄.), хет̣т̣хима̄йа (ка.)] чепи нам̣ диса̄йа… упаримато [упарито (сйа̄.), упарима̄йа (ка.)] чепи нам̣ диса̄йа… йато куточи чепи нам̣ пурисо а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа упасан̇камеййа, лабхетхева агги ота̄рам̣ лабхетха агги а̄рамман̣ам̣. евамева кхо, а̄вусо, евам̣виха̄рим̣ бхиккхум̣ чаккхуто чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, лабхетхева ма̄ро ота̄рам̣ лабхетха ма̄ро а̄рамман̣ам̣, сотато чепи нам̣…пе… манато чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, лабхетхева ма̄ро ота̄рам̣ лабхетха ма̄ро а̄рамман̣ам̣.

‘‘евам̣виха̄рим̣ ча̄вусо, бхиккхум̣ рӯпа̄ адхибхам̣су [абхибхавим̣су (сйа̄.), абхибхам̣су (ка.) евамупарипи], на бхиккху рӯпе адхибхоси; садда̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху садде адхибхоси; гандха̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху гандхе адхибхоси; раса̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху расе адхибхоси; пхот̣т̣хабба̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху пхот̣т̣хаббе адхибхоси; дхамма̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху дхамме адхибхоси. айам̣ вуччата̄вусо, бхиккху рӯпа̄дхибхӯто садда̄дхибхӯто гандха̄дхибхӯто раса̄дхибхӯто пхот̣т̣хабба̄дхибхӯто дхамма̄дхибхӯто адхибхӯ анадхибхӯто адхибхам̣су нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сам̣килесика̄ понобхавика̄ садара̄ дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄. евам̣ кхо, а̄вусо, авассуто хоти.

‘‘катхам̣ ча̄вусо, анавассуто хоти? идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе на̄дхимуччати, аппийарӯпе рӯпе на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати аппама̄н̣ачетасо. тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти; сотена саддам̣ сутва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме на̄дхимуччати, аппийарӯпе дхамме на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати аппама̄н̣ачетасо. тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. айам̣ вуччата̄вусо, бхиккху анавассуто чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу…пе… анавассуто мановин̃н̃еййесу дхаммесу. евам̣виха̄рим̣ ча̄вусо, бхиккхум̣ чаккхуто чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, нева лабхетха ма̄ро ота̄рам̣, на лабхетха ма̄ро а̄рамман̣ам̣; сотато чепи нам̣…пе… манато чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, нева лабхетха ма̄ро ота̄рам̣, на лабхетха ма̄ро а̄рамман̣ам̣.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, кӯт̣а̄га̄ра̄ ва̄ кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄ [сантха̄га̄раса̄ла̄ (сйа̄.) пасса сам̣. ни. 4.243] ва̄ бахаламаттика̄ адда̄валепана̄ [алла̄валепана̄ (сйа̄.)] пураттхима̄йа чепи нам̣ диса̄йа пурисо а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа упасан̇камеййа, нева лабхетха агги ота̄рам̣, на лабхетха агги а̄рамман̣ам̣; паччхима̄йа чепи нам̣ диса̄йа… уттара̄йа чепи нам̣ диса̄йа… даккхин̣а̄йа чепи нам̣ диса̄йа… хет̣т̣химато чепи нам̣ диса̄йа… упаримато чепи нам̣ диса̄йа… йато куточи чепи нам̣ пурисо а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа упасан̇камеййа, нева лабхетха агги ота̄рам̣ на лабхетха агги а̄рамман̣ам̣. евамева кхо, а̄вусо, евам̣виха̄рим̣ бхиккхум̣ чаккхуто чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, нева лабхетха ма̄ро ота̄рам̣ на лабхетха ма̄ро а̄рамман̣ам̣; сотато чепи нам̣…пе… манато чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати нева лабхетха ма̄ро ота̄рам̣ на лабхетха ма̄ро а̄рамман̣ам̣.

‘‘евам̣виха̄рӣ ча̄вусо, бхиккху рӯпе адхибхоси [абхибхавим̣су (сйа̄.), абхибхоси (ка.) пасса сам̣. ни. 4.243], на рӯпа̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; садде бхиккху адхибхоси, на садда̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; гандхе бхиккху адхибхоси, на гандха̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; расе бхиккху адхибхоси, на раса̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; пхот̣т̣хаббе бхиккху адхибхоси, на пхот̣т̣хабба̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; дхамме бхиккху адхибхоси, на дхамма̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су. айам̣ вуччата̄вусо, бхиккху рӯпа̄дхибхӯ садда̄дхибхӯ гандха̄дхибхӯ раса̄дхибхӯ пхот̣т̣хабба̄дхибхӯ дхамма̄дхибхӯ адхибхӯ анадхибхӯто [анабхибхӯто кехи чи килесехи (ка.) пасса сам̣. ни. 4.243]. адхибхоси те па̄паке акусале дхамме сам̣килесике понобхавике садаре дуккхавипа̄ке а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийе. евам̣ кхо, а̄вусо, анавассуто хотӣ’’ти – анавассуто.

апарид̣айхама̄ноти ра̄гаджена парил̣а̄хена апарид̣айхама̄но, досаджена парил̣а̄хена апарид̣айхама̄но, мохаджена парил̣а̄хена апарид̣айхама̄ноти – анавассуто апарид̣айхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘оккхиттачаккху на ча па̄далоло, гуттиндрийо раккхитама̄наса̄но;

анавассуто апарид̣айхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

150.

оха̄райитва̄ гихибйан̃джана̄ни, сан̃чханнапатто йатха̄ па̄ричхаттако;

ка̄са̄йаваттхо абхиниккхамитва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

оха̄райитва̄ гихибйан̃джана̄нӣти гихибйан̃джана̄ни вуччанти кеса̄ ча массӯ ча…пе… дӣгхадаса̄ни ити ва̄. оха̄райитва̄ гихибйан̃джана̄нӣти гихибйан̃джана̄ни оропайитва̄ саморопайитва̄ никкхипитва̄ пат̣иппассамбхитва̄ти – оха̄райитва̄ гихибйан̃джана̄ни.

сан̃чханнапатто йатха̄ па̄ричхаттакоти йатха̄ со па̄ричхаттако ковил̣а̄ро бахалапаттапала̄со [са̄кхапаттапала̄со (ка.)] сандаччха̄йо [сан̣д̣аччха̄йо (сйа̄.), сантаччха̄йо (ка.) пасса ма. ни. 1.154], евамева со паччекасамбуддхо парипун̣н̣апаттачӣварадхароти – сан̃чханнапатто йатха̄ па̄ричхаттако.

ка̄са̄йаваттхо абхиниккхамитва̄ти со паччекасамбуддхо саббам̣ гхара̄ва̄сапалибодхам̣ чхиндитва̄ путтада̄рам̣ палибодхам̣ чхиндитва̄ н̃а̄типалибодхам̣ чхиндитва̄ митта̄маччапалибодхам̣ чхиндитва̄ саннидхипалибодхам̣ чхиндитва̄ кесамассум̣ оха̄ретва̄ [оха̄райитва̄ (сйа̄. ка.)] ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ акин̃чанабха̄вам̣ упагантва̄ еко чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – ка̄са̄йаваттхо абхиниккхамитва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘оха̄райитва̄ гихибйан̃джана̄ни, сан̃чханнапатто йатха̄ па̄ричхаттако;

ка̄са̄йаваттхо абхиниккхамитва̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

татийо вагго.

чатуттхавагго

151.

расесу гедхам̣ акарам̣ алоло, анан̃н̃апосӣ сапада̄нача̄рӣ;

куле куле аппат̣ибаддхачитто, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

расесу гедхам̣ акарам̣ алолоти. расоти мӯларасо кхандхарасо тачарасо паттарасо пуппхарасо пхаларасо, амбилам̣ мадхурам̣ титтакам̣ кат̣укам̣ лон̣икам̣ кха̄рикам̣ ламбикам̣ [ламбилам̣ (сйа̄. ка.) пасса а̄йатанавибхан̇ге] каса̄во са̄ду аса̄ду сӣтам̣ ун̣хам̣. сантеке саман̣абра̄хман̣а̄ расагиддха̄. те дживхаггена расагга̄ни парийесанта̄ а̄хин̣д̣анти. те амбилам̣ лабхитва̄ анамбилам̣ парийесанти, анамбилам̣ лабхитва̄ амбилам̣ парийесанти; мадхурам̣ лабхитва̄ амадхурам̣ парийесанти, амадхурам̣ лабхитва̄ мадхурам̣ парийесанти; титтакам̣ лабхитва̄ атиттакам̣ парийесанти, атиттакам̣ лабхитва̄ титтакам̣ парийесанти; кат̣укам̣ лабхитва̄ акут̣акам̣ парийесанти, акут̣акам̣ лабхитва̄ кат̣укам̣ парийесанти; лон̣икам̣ лабхитва̄ алон̣икам̣ парийесанти, алон̣икам̣ лабхитва̄ лон̣икам̣ парийесанти; кха̄рикам̣ лабхитва̄ акха̄рикам̣ парийесанти, акха̄рикам̣ лабхитва̄ кха̄рикам̣ парийесанти; каса̄вам̣ лабхитва̄ акаса̄вам̣ парийесанти, акаса̄вам̣ лабхитва̄ каса̄вам̣ парийесанти; ламбикам̣ лабхитва̄ аламбикам̣ парийесанти, аламбикам̣ лабхитва̄ ламбикам̣ парийесанти; са̄дум̣ лабхитва̄ аса̄дум̣ парийесанти, аса̄дум̣ лабхитва̄ са̄дум̣ парийесанти; сӣтам̣ лабхитва̄ ун̣хам̣ парийесанти, ун̣хам̣ лабхитва̄ сӣтам̣ парийесанти. те йам̣ йам̣ лабханти тена тена на туссанти, апара̄парам̣ парийесанти. мана̄пикесу расесу ратта̄ гиддха̄ гатхита̄ муччхита̄ аджджхосанна̄ лагга̄ лаггита̄ палибуддха̄. са̄ расатан̣ха̄ тасса паччекасамбуддхасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ со паччекасамбуддхо пат̣исан̇кха̄ йонисо а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети – ‘‘нева дава̄йа на мада̄йа на ман̣д̣ана̄йа на вибхӯсана̄йа; йа̄вадева имасса ка̄йасса т̣хитийа̄ йа̄пана̄йа вихим̣сӯпаратийа̄ брахмачарийа̄нуггаха̄йа. ити пура̄н̣ан̃ча веданам̣ пат̣ихан̇кха̄ми, наван̃ча веданам̣ на уппа̄десса̄ми, йа̄тра̄ ча ме бхависсати анаваджджата̄ ча пха̄сувиха̄ро ча̄’’ти.

йатха̄ ван̣ам̣ а̄лимпеййа йа̄вадева а̄рухан̣аттха̄йа [ропанаттха̄йа (сйа̄.)], йатха̄ ва̄ аккхам̣ аббхан̃джеййа йа̄вадева бха̄расса ниттхаран̣аттха̄йа, йатха̄ путтамам̣сам̣ а̄ха̄рам̣ а̄хареййа йа̄вадева канта̄расса ниттхаран̣аттха̄йа; евамева со паччекасамбуддхо пат̣исан̇кха̄ йонисо а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети – ‘‘нева дава̄йа на мада̄йа на ман̣д̣ана̄йа на вибхӯсана̄йа; йа̄вадева имасса ка̄йасса т̣хитийа̄ йа̄пана̄йа вихим̣сӯпаратийа̄ брахмачарийа̄нуггаха̄йа. ити пура̄н̣ан̃ча веданам̣ пат̣ихан̇кха̄ми, наван̃ча веданам̣ на уппа̄десса̄ми, йа̄тра̄ ча ме бхависсати анаваджджата̄ ча пха̄сувиха̄ро ча̄’’ти. расатан̣ха̄йа а̄рато вирато пат̣ивирато никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – расесу гедхам̣ акарам̣.

алолоти лолуппам̣ вуччати тан̣ха̄. йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. са̄ лолуппа̄ тан̣ха̄ тасса паччекасамбуддхасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ паччекасамбуддхо алолоти – расесу гедхам̣ акарам̣ алоло.

анан̃н̃апосӣ сапада̄нача̄рӣти анан̃н̃апосӣти со паччекасамбуддхо атта̄нан̃н̃ева посети, на паранти.

анан̃н̃апосиман̃н̃а̄там̣, дантам̣ са̄ре патит̣т̣хитам̣ [са̄ресу супатит̣т̣хитам̣ (сйа̄. ка.) пасса уда̄. 6];

кхӣн̣а̄савам̣ вантадосам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣анти.

анан̃н̃апосӣ сапада̄нача̄рӣти со паччекасамбуддхо пуббан̣хасамайам̣ [пуббанхасамайам̣ (ка.)] нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависати раккхитенева ка̄йена раккхита̄йа ва̄ча̄йа раккхитена читтена упат̣т̣хита̄йа сатийа̄ сам̣вутехи индрийехи. оккхиттачаккху ирийа̄патхасампанно кула̄ кулам̣ анатиккаманто пин̣д̣а̄йа чаратӣти – анан̃н̃апосӣ сапада̄нача̄рӣ.

куле куле аппат̣ибаддхачиттоти двӣхи ка̄ран̣ехи пат̣ибаддхачитто хоти – атта̄нам̣ ва̄ нӣчам̣ т̣хапенто парам̣ уччам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти, атта̄нам̣ ва̄ уччам̣ т̣хапенто парам̣ нӣчам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти. катхам̣ атта̄нам̣ нӣчам̣ т̣хапенто парам̣ уччам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти? ‘‘тумхе ме бахӯпака̄ра̄, ахам̣ тумхе нисса̄йа лабха̄ми чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣. йампи ме ан̃н̃е да̄тум̣ ва̄ ка̄тум̣ ва̄ ман̃н̃анти тумхе нисса̄йа тумхе пассанта̄. йампи ме пора̄н̣ам̣ ма̄та̄петтикам̣ на̄маготтам̣ тампи ме антарахитам̣ тумхехи ахам̣ н̃а̄йа̄ми – ‘асукасса кулупако, асука̄йа кулупако’’’ти. евам̣ атта̄нам̣ нӣчам̣ т̣хапенто парам̣ уччам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти.

катхам̣ атта̄нам̣ уччам̣ т̣хапенто парам̣ нӣчам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти? ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ бахӯпака̄ро, тумхе мам̣ а̄гамма буддхам̣ саран̣ам̣ гата̄ дхаммам̣ саран̣ам̣ гата̄ сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гата̄, па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирата̄, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄, тумха̄кам̣ ахам̣ уддесам̣ деми парипуччхам̣ деми упосатхам̣ а̄чиккха̄ми навакаммам̣ адхит̣т̣ха̄ми; атха ча пана тумхе мам̣ уджджхитва̄ ан̃н̃е саккаротха гарум̣ каротха ма̄нетха пӯджетха̄’’ти. евам̣ атта̄нам̣ уччам̣ т̣хапенто парам̣ нӣчам̣ т̣хапенто пат̣ибаддхачитто хоти.

куле куле аппат̣ибаддхачиттоти со паччекасамбуддхо кулапалибодхена аппат̣ибаддхачитто хоти, ган̣апалибодхена аппат̣ибаддхачитто хоти, а̄ва̄сапалибодхена аппат̣ибаддхачитто хоти, чӣварапалибодхена аппат̣ибаддхачитто хоти, пин̣д̣апа̄тапалибодхена аппат̣ибаддхачитто хоти, сена̄санапалибодхена аппат̣ибаддхачитто хоти, гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рапалибодхена аппат̣ибаддхачитто хотӣти – куле куле аппат̣ибаддхачитто, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘расесу гедхам̣ акарам̣ алоло, анан̃н̃апосӣ сапада̄нача̄рӣ;

куле куле аппат̣ибаддхачитто, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

152.

паха̄йа пан̃ча̄варан̣а̄ни четасо, упаккилесе бйапануджджа саббе;

аниссито чхетва [чхетва̄ (сйа̄. ка.)] синехадосам̣ [снехадосам̣ (сйа̄. ка.)], еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

паха̄йа пан̃ча̄варан̣а̄ни четасоти со паччекасамбуддхо ка̄маччханданӣваран̣ам̣ паха̄йа паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄, бйа̄па̄данӣваран̣ам̣… тхинамиддханӣваран̣ам̣… уддхаччакуккуччанӣваран̣ам̣… вичикиччха̄нӣваран̣ам̣ паха̄йа паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихаратӣти – паха̄йа пан̃ча̄варан̣а̄ни четасо.

упаккилесе бйапануджджа саббети ра̄го читтасса упаккилесо, досо читтасса упаккилесо, мохо читтасса упаккилесо, кодхо… упана̄хо…пе… сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄ра̄ читтасса упаккилеса̄. упаккилесе бйапануджджа саббети саббе читтасса упаккилесе бйапануджджа панудитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – упаккилесе бйапануджджа саббе.

аниссито чхетва синехадосанти. анисситоти две ниссайа̄ – тан̣ха̄ниссайо ча дит̣т̣хиниссайо ча…пе… айам̣ тан̣ха̄ниссайо…пе… айам̣ дит̣т̣хиниссайо. синехоти две снеха̄ – тан̣ха̄снехо ча дит̣т̣хиснехо ча…пе… айам̣ тан̣ха̄снехо…пе… айам̣ дит̣т̣хиснехо. досоти йо читтасса а̄гха̄то пат̣игха̄то пат̣игхам̣ пат̣ивиродхо копо пакопо сампакопо досо падосо сампадосо читтасса бйа̄патти манопадосо кодхо куджджхана̄ куджджхитаттам̣ досо дуссана̄ дусситаттам̣ бйа̄патти бйа̄паджджана̄ бйа̄паджджитаттам̣ чан̣д̣иккам̣ асуропо анаттаманата̄ читтасса. аниссито чхетва синехадосанти со паччекасамбуддхо тан̣ха̄снехан̃ча дит̣т̣хиснехан̃ча досан̃ча чхетва̄ уччхиндитва̄ самуччхиндитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ чаккхум̣ аниссито, сотам̣ аниссито…пе… дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббе дхамме аниссито аналлӣно анупагато анаджджхосито анадхимутто никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – аниссито чхетва синехадосам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘паха̄йа пан̃ча̄варан̣а̄ни четасо, упаккилесе бйапануджджа саббе;

аниссито чхетва синехадосам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

153.

випит̣т̣хикатва̄на сукхам̣ дукхан̃ча, пуббева ча соманассадоманассам̣;

ладдха̄нупеккхам̣ саматхам̣ висуддхам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

випит̣т̣хикатва̄на сукхам̣ дукхан̃ча, пуббева ча соманассадоманассанти со паччекасамбуддхо сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихаратӣти – випит̣т̣хикатва̄на сукхам̣ дукхан̃ча, пуббева ча соманассадоманассам̣.

ладдха̄нупеккхам̣ саматхам̣ висуддханти. упеккха̄ти йа̄ чатуттхаджджха̄не упеккха̄ упеккхана̄ аджджхупеккхана̄ читтасамата̄ читтаппассаддхата̄ [читтависат̣ата̄ (ка.) пасса маха̄ни. 207] маджджхаттата̄ читтасса. саматхоти йа̄ читтасса т̣хити сан̣т̣хити ават̣т̣хити ависа̄ха̄ро [ависам̣ха̄ро (ка.) пасса дха. са. 11, 15] авиккхепо ависа̄хат̣ама̄насата̄ [ависам̣хат̣ама̄насата̄ (ка.)] саматхо сама̄дхиндрийам̣ сама̄дхибалам̣ самма̄сама̄дхи; чатуттхаджджха̄не упеккха̄ ча саматхо ча суддха̄ хонти висуддха̄ парийода̄та̄ анан̇ган̣а̄ вигатӯпаккилеса̄ мудубхӯта̄ камманийа̄ т̣хита̄ а̄нен̃джаппатта̄. ладдха̄нупеккхам̣ саматхам̣ висуддханти чатуттхаджджха̄нам̣ упеккхан̃ча саматхан̃ча ладдха̄ лабхитва̄ виндитва̄ пат̣илабхитва̄ти – ладдха̄нупеккхам̣ саматхам̣ висуддхам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘випит̣т̣хикатва̄на сукхам̣ дукхан̃ча, пуббева ча соманассадоманассам̣;

ладдха̄нупеккхам̣ саматхам̣ висуддхам̣, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

154.

а̄раддхавӣрийо параматтхапаттийа̄, алӣначитто акусӣтавутти;

дал̣ханиккамо тха̄мабалӯпапанно, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

а̄раддхавӣрийо параматтхапаттийа̄ти параматтхам̣ вуччати аматам̣ нибба̄нам̣. йо со саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣хаккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. параматтхасса паттийа̄ ла̄бха̄йа пат̣ила̄бха̄йа адхигама̄йа пхассана̄йа саччхикирийа̄йа а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сампада̄йа тха̄мава̄ [тха̄маса̄ (ка.)] дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесӯти – а̄раддхавӣрийо параматтхапаттийа̄.

алӣначитто акусӣтавуттӣти со паччекасамбуддхо ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати, уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа…пе… ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа…пе… уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ [бха̄вана̄па̄рипӯрийа̄ (сйа̄.)] чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахатӣти – евам̣ алӣначитто акусӣтавутти.

атха ва̄, ‘‘ка̄мам̣ тачо ча нха̄ру ча ат̣т̣хи ча авасиссату [авасуссату (сйа̄.) ма. ни. 2.184; сам̣. ни. 2.22 пасситаббам̣], сарӣре упасуссату мам̣салохитам̣, йам̣ там̣ пурисатха̄мена пурисабалена пурисавӣрийена пурисапараккамена паттаббам̣ на там̣ апа̄пун̣итва̄ вӣрийасса сан̣т̣ха̄нам̣ [вирийасса т̣ха̄нам̣ (сйа̄.)] бхависсатӣ’’ти читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. евампи алӣначитто акусӣтавутти.

на̄сиссам̣ на пивисса̄ми, виха̄рато на никкхаме;

напи пассам̣ нипа̄тессам̣, тан̣ха̄салле анӯхатети.

читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. евампи алӣначитто акусӣтавутти.

‘‘на та̄ва̄хам̣ имам̣ паллан̇кам̣ бхиндисса̄ми йа̄ва ме на анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимуччиссатӣ’’ти читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. евампи алӣначитто акусӣтавутти.

‘‘на та̄ва̄хам̣ имамха̄ а̄сана̄ вут̣т̣хахисса̄ми йа̄ва ме на анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимуччиссатӣ’’ти читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. евампи алӣначитто акусӣтавутти.

‘‘на та̄ва̄хам̣ имамха̄ чан̇кама̄ орохисса̄ми…пе… виха̄ра̄ никкхамисса̄ми… ад̣д̣хайога̄ никкхамисса̄ми… па̄са̄да̄ никкхамисса̄ми… хаммийа̄ никкхамисса̄ми… гуха̄йа никкхамисса̄ми… лен̣а̄ никкхамисса̄ми… кут̣ийа̄ никкхамисса̄ми… кӯт̣а̄га̄ра̄ никкхамисса̄ми… ат̣т̣а̄ никкхамисса̄ми… ма̄л̣а̄ никкхамисса̄ми… уддан̣д̣а̄ никкхамисса̄ми … упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йа никкхамисса̄ми… ман̣д̣апа̄ никкхамисса̄ми… руккхамӯла̄ никкхамисса̄ми йа̄ва ме на анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимуччиссатӣ’’ти читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. евампи алӣначитто акусӣтавутти.

‘‘имасмим̣йева пуббан̣хасамайе [пуббан̣хасамайам̣ (ка.) маха̄ни. 17] арийадхаммам̣ а̄харисса̄ми сама̄харисса̄ми адхигаччхисса̄ми пхассайисса̄ми саччхикарисса̄мӣ’’ти читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. евампи алӣначитто акусӣтавутти. имасмим̣йева маджджханхикасамайе…пе… са̄йанхасамайе …пе… пуребхаттам̣… паччха̄бхаттам̣… пуримайа̄мам̣… маджджхимайа̄мам̣… паччхимайа̄мам̣… ка̄л̣е… джун̣хе… вассе… хеманте … гимхе… пуриме вайокхандхе… маджджхиме вайокхандхе… паччхиме вайокхандхе арийадхаммам̣ а̄харисса̄ми сама̄харисса̄ми адхигаччхисса̄ми пхассайисса̄ми саччхикарисса̄мӣти читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. евампи алӣначитто акусӣтавутти.

дал̣ханиккамо тха̄мабалӯпапанноти со паччекасамбуддхо дал̣хасама̄да̄но ахоси кусалесу дхаммесу ават̣т̣хитасама̄да̄но ка̄йасучарите вачӣсучарите маносучарите да̄насам̣вибха̄ге сӣласама̄да̄не упосатхупава̄се маттеййата̄йа [меттеййата̄йа (сйа̄. ка.) моггалла̄набйа̄каран̣е 4.39 суттам̣ олокетаббам̣] петтеййата̄йа са̄ман̃н̃ата̄йа брахман̃н̃ата̄йа куледжет̣т̣ха̄пача̄йита̄йа ан̃н̃атаран̃н̃атаресу адхикусалесу дхаммесӯти – дал̣ханиккамо. тха̄мабалӯпапанноти со паччекасамбуддхо тха̄мена ча балена ча вӣрийена ча параккамена ча пан̃н̃а̄йа ча упето хоти самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гатоти – дал̣ханиккамо тха̄мабалӯпапанно, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘а̄раддхавӣрийо параматтхапаттийа̄, алӣначитто акусӣтавутти;

дал̣ханиккамо тха̄мабалӯпапанно, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

155.

пат̣исалла̄нам̣ джха̄намарин̃чама̄но, дхаммесу ниччам̣ анудхаммача̄рӣ;

а̄дӣнавам̣ саммасита̄ бхавесу, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

пат̣исалла̄нам̣ джха̄намарин̃чама̄ноти со паччекасамбуддхо пат̣исалла̄на̄ра̄мо хоти пат̣исалла̄нарато аджджхаттам̣ четосаматхамануйутто анира̄катаджджха̄но випассана̄йа саманна̄гато брӯхета̄ сун̃н̃а̄га̄рам̣ джха̄йӣ джха̄нарато екаттамануйутто садаттхагарукоти пат̣исалла̄нам̣. джха̄намарин̃чама̄ноти со паччекасамбуддхо двӣхи ка̄ран̣ехи джха̄нам̣ на рин̃чати – ануппаннасса ва̄ пат̣хамасса джха̄насса уппа̄да̄йа йутто пайутто сам̣йутто а̄йутто сама̄йутто, ануппаннасса ва̄ дутийасса джха̄насса…пе… ануппаннасса ва̄ татийасса джха̄насса… ануппаннасса ва̄ чатуттхасса джха̄насса уппа̄да̄йа йутто пайутто сам̣йутто а̄йутто сама̄йуттоти – евампи джха̄нам̣ на рин̃чати.

атха ва̄, уппаннам̣ ва̄ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ а̄севати бха̄вети бахулӣкароти, уппаннам̣ ва̄ дутийам̣ джха̄нам̣…пе… уппаннам̣ ва̄ татийам̣ джха̄нам̣… уппаннам̣ ва̄ чатуттхам̣ джха̄нам̣ а̄севати бха̄вети бахулӣкароти. евампи джха̄нам̣ на рин̃чатӣти – пат̣исалла̄нам̣ джха̄намарин̃чама̄но.

дхаммесу ниччам̣ анудхаммача̄рӣти дхамма̄ вуччанти чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄…пе… арийо ат̣т̣хан̇гико магго. катаме анудхамма̄? самма̄пат̣ипада̄ апаччанӣкапат̣ипада̄ анваттхапат̣ипада̄ дхамма̄нудхаммапат̣ипада̄ сӣлесу парипӯрака̄рита̄ индрийесу гуттадва̄рата̄ бходжане маттан̃н̃ута̄ джа̄гарийа̄нуйого сатисампаджан̃н̃ам̣ – име вуччанти анудхамма̄. дхаммесу ниччам̣ анудхаммача̄рӣти дхаммесу ниччака̄лам̣ дхувака̄лам̣ сататам̣ самитам̣ авокин̣н̣ам̣ пон̇кха̄нупон̇кхам̣ удакӯмикаджа̄там̣ [удакуммиджа̄там̣ (сйа̄.), удакуммикаджа̄там̣ (ка.)]

авӣчисантатисахитам̣ пхасситам̣ пуребхаттам̣ паччха̄бхаттам̣ пуримайа̄мам̣ маджджхимайа̄мам̣ паччхимайа̄мам̣ ка̄л̣е джун̣хе вассе хеманте гимхе пуриме вайокхандхе маджджхиме вайокхандхе паччхиме вайокхандхе чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – дхаммесу ниччам̣ анудхаммача̄рӣ.

а̄дӣнавам̣ саммасита̄ бхавесӯти ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти а̄дӣнавам̣ саммасита̄ бхавесу, ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄’’ти…пе… ‘‘саббе дхамма̄ анатта̄’’ти…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти а̄дӣнавам̣ саммасита̄ бхавесӯти – а̄дӣнавам̣ саммасита̄ бхавесу, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘пат̣исалла̄нам̣ джха̄намарин̃чама̄но, дхаммесу ниччам̣ анудхаммача̄рӣ;

а̄дӣнавам̣ саммасита̄ бхавесу, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

156.

тан̣хаккхайам̣ паттхайамаппаматто, анел̣амӯго [анеламӯго (сйа̄. ка.)] сутава̄ сатӣма̄;

сан̇кха̄тадхаммо нийато падха̄нава̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

тан̣хаккхайам̣ паттхайамаппаматтоти. тан̣ха̄ти рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄. тан̣хаккхайанти ра̄гаккхайам̣ досаккхайам̣ мохаккхайам̣ гатиккхайам̣ упапаттиккхайам̣ пат̣исандхиккхайам̣ бхаваккхайам̣ сам̣са̄раккхайам̣ ват̣т̣аккхайам̣ паттхайанто иччханто са̄дийанто пихайанто абхиджаппантоти – тан̣хаккхайам̣ паттхайам̣. аппаматтоти со паччекасамбуддхо саккаччака̄рӣ са̄таччака̄рӣ…пе… аппама̄до кусалесу дхаммесӯти – тан̣хаккхайам̣ паттхайамаппаматто.

анел̣амӯго сутава̄ сатӣма̄ти. анел̣амӯготи со паччекасамбуддхо пан̣д̣ито пан̃н̃ава̄ буддхима̄ н̃а̄н̣ӣ вибха̄вӣ медха̄вӣ. сутава̄ти со паччекасамбуддхо бахуссуто хоти сутадхаро сутасанниччайо. йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпа̄сса дхамма̄ бахуссута̄ хонти дха̄та̄ вачаса̄ паричита̄ манаса̄нупеккхита̄ дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. сатӣма̄ти со паччекасамбуддхо сатима̄ хоти парамена сатинепаккена саманна̄гататта̄ чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄ти – анел̣амӯго сутава̄ сатӣма̄.

сан̇кха̄тадхаммо нийато падха̄нава̄ти сан̇кха̄тадхаммо вуччати н̃а̄н̣ам̣. йа̄ пан̃н̃а̄ паджа̄нана̄…пе… амохо дхаммавичайо самма̄дит̣т̣хи. сан̇кха̄тадхаммоти со паччекасамбуддхо сан̇кха̄тадхаммо н̃а̄тадхаммо тулитадхаммо тӣритадхаммо вибхӯтадхаммо вибха̄витадхаммо ‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄’’ти сан̇кха̄тадхаммо…пе… ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣ саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти сан̇кха̄тадхаммо н̃а̄тадхаммо тулитадхаммо тӣритадхаммо вибхӯтадхаммо вибха̄витадхаммо. атха ва̄, тасса паччекасамбуддхасса ча кхандха̄ сам̣кхитта̄ дха̄туйо сам̣кхитта̄ а̄йатана̄ни сам̣кхитта̄ни гатийо сам̣кхитта̄ упапаттийо сам̣кхитта̄ пат̣исандхийо сам̣кхитта̄ бхава̄ сам̣кхитта̄ сам̣са̄ра̄ сам̣кхитта̄ ват̣т̣а̄ сам̣кхитта̄. атха ва̄, со паччекасамбуддхо кхандхапарийанте т̣хито дха̄тупарийанте т̣хито а̄йатанапарийанте т̣хито гатипарийанте т̣хито упапаттипарийанте т̣хито пат̣исандхипарийанте т̣хито бхавапарийанте т̣хито сам̣са̄рапарийанте т̣хито ват̣т̣апарийанте т̣хито сан̇кха̄рапарийанте т̣хито антимабхаве [антиме бхаве (ка.) чӯл̣ани. меттагӯма̄н̣авапуччха̄ниддеса 28] т̣хито антимасамуссайе т̣хито антимадехадхаро паччекасамбуддхо.

тасса̄йам̣ паччхимако бхаво, чаримойам̣ самуссайо;

джа̄тимаран̣асам̣са̄ро [джа̄тиджара̄маран̣асам̣са̄ро (сйа̄.) евамӣдисесу т̣ха̄несу], наттхи тасса пунаббхавоти.

там̣ка̄ран̣а̄ паччекасамбуддхо сан̇кха̄тадхаммо. нийатоти нийа̄ма̄ вуччанти чатта̄ро арийамагга̄. чатӯхи арийамаггехи саманна̄гатоти нийато. нийа̄мам̣ патто сампатто адхигато пхассито саччхикато патто нийа̄мам̣. падха̄нава̄ти падха̄нам̣ вуччати вӣрийам̣. со четасо вӣрийа̄рамбхо никкамо параккамо уййа̄мо ва̄йа̄мо усса̄хо уссол̣хӣ тха̄мо дхити аситхилапараккамо аниккхиттаччхандата̄ аниккхиттадхурата̄ дхурасампагга̄хо вӣрийам̣ вӣрийиндрийам̣ вӣрийабалам̣ самма̄ва̄йа̄мо. со паччекасамбуддхо имина̄ падха̄нена упето самупето упа̄гато самупа̄гато упапанно самупапанно саманна̄гато. тасма̄ со паччекасамбуддхо падха̄нава̄ти – сан̇кха̄тадхаммо нийато падха̄нава̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘тан̣хаккхайам̣ паттхайамаппаматто, анел̣амӯго сутава̄ сатӣма̄;

сан̇кха̄тадхаммо нийато падха̄нава̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

157.

сӣхова саддесу асантасанто, ва̄това джа̄ламхи асаджджама̄но;

падумам̣ва тойена алимпама̄но [алиппама̄но, су. ни. 71], еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

сӣхова саддесу асантасантоти йатха̄ сӣхо мигара̄джа̄ саддесу асанта̄сӣ апарисанта̄сӣ анутра̄сӣ ануббигго ануссан̇кӣ [ануссукӣ (сйа̄.)] анутра̄со абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ, паччекасамбуддхопи саддесу асанта̄сӣ апарисанта̄сӣ анутра̄сӣ ануббигго ануссан̇кӣ анутра̄со абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ пахӣнабхайабхераво вигаталомахам̣со вихаратӣти – сӣхова саддесу асантасанто.

ва̄това джа̄ламхи асаджджама̄ноти. ва̄тоти пураттхима̄ ва̄та̄ паччхима̄ ва̄та̄ уттара̄ ва̄та̄ даккхин̣а̄ ва̄та̄ сараджа̄ ва̄та̄ араджа̄ ва̄та̄ сӣта̄ ва̄та̄ ун̣ха̄ ва̄та̄ паритта̄ ва̄та̄ адхиматта̄ ва̄та̄ верамбхава̄та̄ паккхава̄та̄ [паккхива̄та̄ (сйа̄.) чӯл̣ани. упасӣвама̄н̣авапуччха̄ниддеса 43, кхаггависа̄н̣асуттаниддеса 138 наттхи па̄т̣хана̄наттам̣] супан̣н̣ава̄та̄ та̄лапан̣н̣ава̄та̄ видхӯпанава̄та̄. джа̄лам̣ вуччати суттаджа̄лам̣. йатха̄ ва̄то джа̄ламхи на саджджати на ган̣ха̄ти на баджджхати на палибаджджхати, евамева две джа̄ла̄ – тан̣ха̄джа̄лан̃ча дит̣т̣хиджа̄лан̃ча…пе… идам̣ тан̣ха̄джа̄лам̣…пе… идам̣ дит̣т̣хиджа̄лам̣. тасса паччекасамбуддхасса тан̣ха̄джа̄лам̣ пахӣнам̣ дит̣т̣хиджа̄лам̣ пат̣иниссат̣т̣хам̣, тан̣ха̄джа̄ласса пахӣнатта̄ дит̣т̣хиджа̄ласса пат̣иниссат̣т̣хатта̄ со паччекасамбуддхо рӯпе на саджджати садде на саджджати…пе… дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббесу дхаммесу на саджджати на ган̣ха̄ти на баджджхати на палибаджджхати никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – ва̄това джа̄ламхи асаджджама̄но.

падумам̣ва тойена алимпама̄ноти падумам̣ вуччати падумапуппхам̣. тойам̣ вуччати удакам̣. йатха̄ падумапуппхам̣ тойена на лимпати на палимпати на упалимпати, алиттам̣ апалиттам̣ анупалиттам̣, евамева две лепа̄ – тан̣ха̄лепо ча дит̣т̣хилепо ча…пе… айам̣ тан̣ха̄лепо…пе… айам̣ дит̣т̣хилепо. тасса паччекасамбуддхасса тан̣ха̄лепо пахӣно, дит̣т̣хилепо пат̣иниссат̣т̣хо. тан̣ха̄лепасса пахӣнатта̄ дит̣т̣хилепасса пат̣инисат̣т̣хатта̄ со паччекасамбуддхо рӯпе на лимпати садде на лимпати…пе… дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббесу дхаммесу на лимпати на палимпати на упалимпати, алитто апалитто анупалитто никкханто ниссат̣о виппамутто висан̃н̃утто вимарийа̄дикатена четаса̄ вихаратӣти – падумам̣ва тойена алимпама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘сӣхова саддесу асантасанто, ва̄това джа̄ламхи асаджджама̄но;

падумам̣ва тойена алимпама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

158.

сӣхо йатха̄ да̄т̣хабалӣ пасайха, ра̄джа̄ мига̄нам̣ абхибхуййа ча̄рӣ;

севетха панта̄ни сена̄сана̄ни, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

сӣхо йатха̄ да̄т̣хабалӣ пасайха, ра̄джа̄ мига̄нам̣ абхибхуййа ча̄рӣти йатха̄ сӣхо мигара̄джа̄ да̄т̣хабалӣ да̄т̣ха̄вудхо саббе тираччха̄нагате па̄н̣е абхибхуййа абхибхавитва̄ аджджхоттхаритва̄ парийа̄дийитва̄ маддитва̄ чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄пети, паччекасамбуддхопи пан̃н̃а̄балӣ пан̃н̃а̄вудхо саббапа̄н̣абхӯте пуггале пан̃н̃а̄йа абхибхуййа абхибхавитва̄ аджджхоттхаритва̄ парийа̄дийитва̄ маддитва̄ чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – сӣхо йатха̄ да̄т̣хабалӣ пасайха, ра̄джа̄ мига̄нам̣ абхибхуййа ча̄рӣ.

севетха панта̄ни сена̄сана̄нӣти йатха̄ сӣхо мигара̄джа̄ аран̃н̃аванамаджджхога̄хетва̄ чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄пети, паччекасамбуддхопи аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевати аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни пат̣исалла̄наса̄руппа̄ни. со еко гаччхати еко тит̣т̣хати еко нисӣдати еко сеййам̣ каппети еко га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависати еко пат̣иккамати еко рахо нисӣдати еко чан̇камам̣ адхит̣т̣ха̄ти еко чарати вихарати ирийати ваттети па̄лети йапети йа̄петӣти – севетха панта̄ни сена̄сана̄ни, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘сӣхо йатха̄ да̄т̣хабалӣ пасайха, ра̄джа̄ мига̄нам̣ абхибхуййа ча̄рӣ;

севетха панта̄ни сена̄сана̄ни, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

159.

меттам̣ упеккхам̣ карун̣ам̣ вимуттим̣, а̄севама̄но мудитан̃ча ка̄ле;

саббена локена авируджджхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

меттам̣ упеккхам̣ карун̣ам̣ вимуттим̣, а̄севама̄но мудитан̃ча ка̄лети со паччекасамбуддхо метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати татха̄ дутийам̣ татха̄ татийам̣ татха̄ чатуттхам̣, ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати; карун̣а̄сахагатена четаса̄…пе… мудита̄сахагатена четаса̄…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихаратӣти – меттам̣ упеккхам̣ карун̣ам̣ вимуттим̣, а̄севама̄но мудитан̃ча ка̄ле.

саббена локена авируджджхама̄ноти метта̄йа бха̄витатта̄ йе пураттхима̄йа диса̄йа сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти, йе паччхима̄йа диса̄йа сатта̄…пе… йе уттара̄йа диса̄йа сатта̄… йе даккхин̣а̄йа диса̄йа сатта̄… йе пураттхима̄йа анудиса̄йа сатта̄… йе паччхима̄йа анудиса̄йа сатта̄… йе уттара̄йа анудиса̄йа сатта̄… йе даккхин̣а̄йа анудиса̄йа сатта̄… йе хет̣т̣хима̄йа [адхогама̄йа (сйа̄.)] диса̄йа сатта̄… йе упарима̄йа диса̄йа сатта̄… йе дасасу диса̄су сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти. карун̣а̄йа бха̄витатта̄… мудита̄йа бха̄витатта̄… упеккха̄йа бха̄витатта̄ йе пураттхима̄йа диса̄йа сатта̄…пе… йе дасасу диса̄су сатта̄ те аппат̣икӯла̄ хонти. саббена локена авируджджхама̄ноти саббена локена авируджджхама̄но, аппат̣ивируджджхама̄но ана̄гха̄тийама̄но [агхат̣т̣ийама̄но (сйа̄.)] аппат̣ихан̃н̃ама̄ноти – саббена локена авируджджхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘меттам̣ упеккхам̣ карун̣ам̣ вимуттим̣, а̄севама̄но мудитан̃ча ка̄ле;

саббена локена авируджджхама̄но, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

160.

ра̄ган̃ча досан̃ча паха̄йа мохам̣, санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄ни [сам̣йоджана̄ни (ка.)] ;

асантасам̣ джӣвитасан̇кхайамхи, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

ра̄ган̃ча досан̃ча паха̄йа моханти. ра̄готи йо ра̄го са̄ра̄го…пе… абхиджджха̄ лобхо акусаламӯлам̣. досоти йо читтасса а̄гха̄то…пе… чан̣д̣иккам̣ асуропо анаттаманата̄ читтасса. мохоти дуккхе ан̃н̃а̄н̣ам̣…пе… авиджджа̄лан̇гӣ мохо акусаламӯлам̣. ра̄ган̃ча досан̃ча паха̄йа моханти со паччекасамбуддхо ра̄ган̃ча досан̃ча мохан̃ча паха̄йа паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – ра̄ган̃ча досан̃ча паха̄йа мохам̣.

санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄нӣти. даса сам̣йоджана̄ни – ка̄мара̄гасам̣йоджанам̣ пат̣игхасам̣йоджанам̣…пе… авиджджа̄сам̣йоджанам̣. санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄нӣти даса сам̣йоджана̄ни санда̄лайитва̄ пада̄лайитва̄ сампада̄лайитва̄ паджахитва̄ винодетва̄ бйантӣкаритва̄ анабха̄вам̣ гаметва̄ти – санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄ни.

асантасам̣ джӣвитасан̇кхайамхӣти со паччекасамбуддхо джӣвитапарийоса̄не асанта̄сӣ анутра̄сӣ ануббигго ануссан̇кӣ анутра̄со абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ пахӣнабхайабхераво вигаталомахам̣со вихаратӣти – асантасам̣ джӣвитасан̇кхайамхи, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘ра̄ган̃ча досан̃ча паха̄йа мохам̣, санда̄лайитва̄на сам̣йоджана̄ни;

асантасам̣ джӣвитасан̇кхайамхи, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

161.

бхаджанти севанти ча ка̄ран̣аттха̄, никка̄ран̣а̄ дуллабха̄ аджджа митта̄;

аттаттхапан̃н̃а̄ [аттат̣т̣хапан̃н̃а̄ (ка.)] асучӣ манусса̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо.

бхаджанти севанти ча ка̄ран̣аттха̄ти аттаттхака̄ран̣а̄ параттхака̄ран̣а̄ убхайаттхака̄ран̣а̄ дит̣т̣хадхаммикаттхака̄ран̣а̄ сампара̄йикаттхака̄ран̣а̄ параматтхака̄ран̣а̄ бхаджанти самбхаджанти севанти нисеванти сам̣севанти пат̣исевантӣти – бхаджанти севанти ча ка̄ран̣аттха̄.

никка̄ран̣а̄ дуллабха̄ аджджа митта̄ти две митта̄ – ага̄рикамитто ча ана̄га̄рикамитто ча…пе… айам̣ ага̄рикамитто…пе… айам̣ ана̄га̄рикамитто. никка̄ран̣а̄ дуллабха̄ аджджа митта̄ти име две митта̄ ака̄ран̣а̄ никка̄ран̣а̄ ахетӯ аппаччайа̄ дуллабха̄ (дулладдха̄ судулладдха̄) [( ) наттхи сйа̄. поттхаке] ти – никка̄ран̣а̄ дуллабха̄ аджджа митта̄.

аттаттхапан̃н̃а̄ асучӣ манусса̄ти. аттаттхапан̃н̃а̄ти аттано аттха̄йа аттано хету аттано паччайа̄ аттано ка̄ран̣а̄ бхаджанти самбхаджанти севанти нисеванти сам̣севанти пат̣исеванти а̄чаранти сама̄чаранти пайирупа̄санти парипуччханти парипан̃хантӣти – аттаттхапан̃н̃а̄. асучӣ манусса̄ти асучина̄ ка̄йакаммена саманна̄гата̄ти асучӣ манусса̄, асучина̄ вачӣкаммена саманна̄гата̄ти асучӣ манусса̄, асучина̄ манокаммена саманна̄гата̄ти асучӣ манусса̄, асучина̄ па̄н̣а̄типа̄тена…пе… асучина̄ адинна̄да̄нена… асучина̄ ка̄месумиччха̄ча̄рена… асучина̄ муса̄ва̄дена… асучийа̄ писун̣а̄йа ва̄ча̄йа саманна̄гата̄… асучийа̄ пхаруса̄йа ва̄ча̄йа саманна̄гата̄… асучина̄ сампхаппала̄пена саманна̄гата̄… асучийа̄ абхиджджха̄йа саманна̄гата̄… асучина̄ бйа̄па̄дена саманна̄гата̄ти асучӣ манусса̄, асучийа̄ миччха̄дит̣т̣хийа̄ саманна̄гата̄ти асучӣ манусса̄, асучийа̄ четана̄йа саманна̄гата̄ти асучӣ манусса̄, асучийа̄ паттхана̄йа саманна̄гата̄ти асучӣ манусса̄, асучина̄ пан̣идхина̄ саманна̄гата̄ти асучӣ манусса̄, асучӣ хӣна̄ нихӣна̄ омака̄ ла̄мака̄ чхатукка̄ паритта̄ти – аттаттхапан̃н̃а̄ асучӣ манусса̄.

еко чаре кхаггависа̄н̣акаппоти. екоти со паччекасамбуддхо паббаджджа̄сан̇кха̄тена еко…пе… чарети ат̣т̣ха чарийа̄йо…пе… кхаггависа̄н̣акаппоти йатха̄ кхаггасса на̄ма виса̄н̣ам̣ екам̣ хоти адутийам̣…пе… еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо. тена̄ха со паччекасамбуддхо –

‘‘бхаджанти севанти ча ка̄ран̣аттха̄, никка̄ран̣а̄ дуллабха̄ аджджа митта̄;

аттаттхапан̃н̃а̄ асучӣ манусса̄, еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти.

чатуттхо вагго.

кхаггависа̄н̣асуттаниддесо нит̣т̣хито.

аджито тиссаметтеййо, пун̣н̣ако атха меттагӯ;

дхотако упасӣво ча, нандо ча атха хемако.

тодеййа-каппа̄ дубхайо, джатукан̣н̣ӣ ча пан̣д̣ито;

бхадра̄вудхо удайо ча, поса̄ло ча̄пи бра̄хман̣о;

могхара̄джа̄ ча медха̄вӣ, пин̇гийо ча маха̄иси.

сол̣аса̄нам̣ [сол̣асаннам̣ (сйа̄. ка.)] панетесам̣, бра̄хман̣а̄нам̣ва са̄санам̣;

па̄ра̄йана̄нам̣ ниддеса̄, таттака̄ ча бхаванти хи [ва̄ (ка.)].

кхаггависа̄н̣асутта̄нам̣, ниддеса̄пи татхева ча;

ниддеса̄ дувидха̄ н̃еййа̄, парипун̣н̣а̄ сулаккхита̄ти.

чӯл̣аниддесапа̄л̣и нит̣т̣хита̄.