📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
винайапит̣аке
па̄ра̄джикакан̣д̣а-ат̣т̣хакатха̄ (дутийо бха̄го)
3. татийапа̄ра̄джикам̣
татийам̣ ¶ ¶ ¶ тӣхи суддхена, йам̣ буддхена вибха̄витам̣;
па̄ра̄джикам̣ тасса да̄ни, патто сам̣ван̣н̣ана̄ккамо.
йасма̄ тасма̄ сувин̃н̃еййам̣, йам̣ пуббе ча пака̄ситам̣;
там̣ ваджджайитва̄ асса̄пи, хоти сам̣ван̣н̣ана̄ айам̣.
пат̣хамапан̃н̃аттинида̄наван̣н̣ана̄
162. тена ¶ самайена буддхо бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йанти еттха веса̄лийанти евам̣на̄маке иттхилин̇гавасена паваттавоха̄ре нагаре. тан̃хи нагарам̣ тиккхаттум̣ па̄ка̄рапариккхепавад̣д̣ханена виса̄лӣбхӯтатта̄ ‘‘веса̄лӣ’’ти вуччати. идампи ча нагарам̣ саббан̃н̃утаппаттейева самма̄самбуддхе сабба̄ка̄рена вепуллам̣ паттанти ведитаббам̣. евам̣ гочарага̄мам̣ дассетва̄ нива̄сат̣т̣ха̄на ма̄ха – ‘‘маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йа’’нти. таттха маха̄ванам̣ на̄ма сайам̣джа̄там̣ аропимам̣ сапариччхедам̣ махантам̣ ванам̣. капилаваттхуса̄манта̄ пана маха̄ванам̣ химавантена саха ека̄баддхам̣ апариччхедам̣ хутва̄ маха̄самуддам̣ а̄хачча т̣хитам̣. идам̣ та̄дисам̣ на хоти, сапариччхедам̣ махантам̣ вананти маха̄ванам̣. кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄ пана маха̄ванам̣ ¶ нисса̄йа кате а̄ра̄ме кӯт̣а̄га̄рам̣ анто катва̄ хам̣сават̣т̣акаччхаданена ката̄ сабба̄ка̄расампанна̄ буддхасса бхагавато гандхакут̣и ведитабба̄.
анекапарийа̄йена асубхакатхам̣ катхетӣти анекехи ка̄ран̣ехи асубха̄ка̄расандассанаппаваттам̣ ка̄йавиччханданийакатхам̣ катхети. сеййатхидам̣ – ‘‘аттхи имасмим̣ ка̄йе кеса̄ лома̄…пе. ¶ … мутта’’нти. ким̣ вуттам̣ хоти? бхиккхаве, имасмим̣ бйа̄маматте кал̣еваре сабба̄ка̄ренапи вичинанто на кочи кин̃чи муттам̣ ва̄ ман̣им̣ ва̄ вел̣урийам̣ ва̄ агарум̣ ва̄ чанданам̣ ва̄ кун̇кумам̣ ва̄ каппӯрам̣ ва̄ ва̄сачун̣н̣а̄дӣни ва̄ ан̣уматтампи сучибха̄вам̣ пассати. атха кхо парамадуггандхам̣ джегуччхам̣ ассирӣкадассанам̣ кесалома̄дина̄наппака̄рам̣ асучим̣йева пассати. тасма̄ на еттха чхандо ва̄ ра̄го ва̄ каран̣ӣйо. йепи хи уттаман̇ге сирасмим̣ джа̄та̄ кеса̄ на̄ма, тепи асубха̄ чева асучино ча пат̣иккӯла̄ ча. со ча несам̣ асубха̄сучипат̣иккӯлабха̄во ван̣н̣атопи сан̣т̣ха̄натопи гандхатопи а̄сайатопи ока̄сатопӣти пан̃чахи ка̄ран̣ехи ведитаббо. евам̣ лома̄дӣнанти. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана висуддхимагге (висуддхи. 1.182) вуттанайена ведитаббо. ити бхагава̄ екамекасмим̣ кот̣т̣ха̄се пан̃чапан̃чаппабхедена анекапарийа̄йена асубхакатхам̣ катхети.
асубха̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сатӣти уддхума̄така̄дивасена асубхама̄тикам̣ никкхипитва̄ падабха̄джанӣйена там̣ вибхаджанто ван̣н̣енто сам̣ван̣н̣енто асубха̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сати. асубхабха̄вана̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сатӣти йа̄ айам̣ кеса̄дӣсу ва̄ уддхума̄така̄дӣсу ва̄ аджджхаттабахиддха̄ваттхӯсу асубха̄ка̄рам̣ гахетва̄ паваттасса читтасса бха̄вана̄ вад̣д̣хана̄ пха̄тикаммам̣, тасса̄ асубхабха̄вана̄йа а̄нисам̣сам̣ дассенто ван̣н̣ам̣ бха̄сати, гун̣ам̣ парикиттети. сеййатхидам̣ – ‘‘асубхабха̄вана̄бхийутто, бхиккхаве ¶ , бхиккху кеса̄дӣсу ва̄ ваттхӯсу уддхума̄така̄дӣсу ва̄ пан̃чан̇гавиппахӣнам̣ пан̃чан̇гасаманна̄гатам̣ тивидхакалйа̄н̣ам̣ дасалаккхан̣асампаннам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ ¶ пат̣илабхати. со там̣ пат̣хамаджджха̄насан̇кха̄там̣ читтаман̃джӯсам̣ нисса̄йа випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ уттаматтхам̣ арахаттам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти.
татрима̄ни ¶ пат̣хамасса джха̄насса даса лаккхан̣а̄ни – па̄рипантхикато читтависуддхи, маджджхимасса сама̄дхинимиттасса пат̣ипатти, таттха читтапаккханданам̣, висуддхасса читтасса аджджхупеккханам̣, саматхаппат̣ипаннасса аджджхупеккханам̣, екаттупат̣т̣ха̄насса аджджхупеккханам̣, таттха джа̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ анативаттанат̣т̣хена сампахам̣сана̄, индрийа̄нам̣ екарасат̣т̣хена тадупагавӣрийава̄ханат̣т̣хена а̄севанат̣т̣хена сампахам̣сана̄ти.
татра̄йам̣ па̄л̣и – ‘‘пат̣хамасса джха̄насса ко а̄ди, ким̣ маджджхе, ким̣ парийоса̄нам̣? пат̣хамасса джха̄насса пат̣ипада̄висуддхи а̄ди, упеккха̄нубрӯхана̄ маджджхе, сампахам̣сана̄ парийоса̄нам̣. пат̣хамасса джха̄насса пат̣ипада̄висуддхи а̄ди, а̄дисса кати лаккхан̣а̄ни? а̄дисса тӣн̣и лаккхан̣а̄ни – йо тасса парипантхо тато читтам̣ висуджджхати, висуддхатта̄ читтам̣ маджджхимам̣ саматханимиттам̣ пат̣ипаджджати, пат̣ипаннатта̄ таттха читтам̣ паккхандати. йан̃ча парипантхато читтам̣ висуджджхати, йан̃ча висуддхатта̄ читтам̣ маджджхимам̣ саматханимиттам̣ пат̣ипаджджати, йан̃ча пат̣ипаннатта̄ таттха читтам̣ паккхандати. пат̣хамасса джха̄насса пат̣ипада̄висуддхи а̄ди, а̄дисса има̄ни тӣн̣и лаккхан̣а̄ни. тена вуччати – ‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ а̄дикалйа̄н̣ан̃чева хоти тилаккхан̣асампаннан̃ча’.
‘‘пат̣хамасса джха̄насса упеккха̄нубрӯхана̄ маджджхе, маджджхасса кати лаккхан̣а̄ни? маджджхасса тӣн̣и лаккхан̣а̄ни – висуддхам̣ читтам̣ аджджхупеккхати, саматхаппат̣ипаннам̣ аджджхупеккхати, екаттупат̣т̣ха̄нам̣ аджджхупеккхати. йан̃ча висуддхам̣ читтам̣ аджджхупеккхати, йан̃ча саматхаппат̣ипаннам̣ аджджхупеккхати ¶ , йан̃ча екаттупат̣т̣ха̄нам̣ аджджхупеккхати. пат̣хамасса джха̄насса упеккха̄нубрӯхана̄ маджджхе, маджджхасса има̄ни тӣн̣и лаккхан̣а̄ни. тена вуччати – ‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ маджджхекалйа̄н̣ан̃чева хоти тилаккхан̣асампаннан̃ча’.
‘‘пат̣хамасса джха̄насса сампахам̣сана̄ парийоса̄нам̣, парийоса̄насса кати лаккхан̣а̄ни? парийоса̄насса чатта̄ри лаккхан̣а̄ни – таттха джа̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ анативаттанат̣т̣хена сампахам̣сана̄, индрийа̄нам̣ екарасат̣т̣хена сампахам̣сана̄, тадупагавӣрийава̄ханат̣т̣хена сампахам̣сана̄, а̄севанат̣т̣хена сампахам̣сана̄. пат̣хамасса джха̄насса сампахам̣сана̄ парийоса̄нам̣, парийоса̄насса има̄ни чатта̄ри лаккхан̣а̄ни ¶ . тена вуччати – ‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ан̃чева хоти чатулаккхан̣асампаннан̃ча. ‘‘евам̣ тивидхаттагатам̣ читтам̣ тивидхакалйа̄н̣акам̣ дасалаккхан̣асампаннам̣ ¶ витаккасампаннан̃чева хоти вича̄расампаннан̃ча пӣтисампаннан̃ча сукхасампаннан̃ча читтасса адхит̣т̣ха̄насампаннан̃ча саддха̄сампаннан̃ча вӣрийасампаннан̃ча сатисампаннан̃ча сама̄дхисампаннан̃ча пан̃н̃а̄сампаннан̃ча̄’’ти (пат̣и. ро. 1.158).
а̄дисса а̄дисса асубхасама̄паттийа̄ ван̣н̣ам̣ бха̄сатӣти ‘‘евампи иттхампӣ’’ти пунаппунам̣ ваваттха̄нам̣ катва̄ а̄дисанто асубхасама̄паттийа̄ ван̣н̣ам̣ бха̄сати, а̄нисам̣сам̣ катхети, гун̣ам̣ парикиттети. сеййатхидам̣ – ‘‘асубхасан̃н̃а̄паричитена, бхиккхаве, бхиккхуно четаса̄ бахулам̣ вихарато метхунадхаммасама̄паттийа̄ читтам̣ пат̣илӣйати пат̣икут̣ати пат̣иват̣т̣ати, на сампаса̄рӣйати, упеккха̄ ва̄ па̄т̣икулйата̄ ва̄ сан̣т̣ха̄ти. сеййатха̄пи, бхиккхаве, куккут̣апаттам̣ ва̄ нха̄рудаддулам̣ ва̄ аггимхи паккхиттам̣ пат̣илӣйати пат̣икут̣ати пат̣иват̣т̣ати, на сампаса̄рӣйати; евамева кхо, бхиккхаве, асубхасан̃н̃а̄паричитена бхиккхуно ¶ четаса̄ бахулам̣ вихарато метхунадхаммасама̄паттийа̄ читтам̣ пат̣илӣйати пат̣икут̣ати пат̣иват̣т̣ати, на сампаса̄рӣйатӣ’’ти (а. ни. 7.49).
иччха̄махам̣, бхиккхаве, аддхама̄сам̣ пат̣исаллӣйитунти ахам̣ бхиккхаве екам̣ аддхама̄сам̣ пат̣исаллӣйитум̣ нилӣйитум̣ екова хутва̄ вихаритум̣ иччха̄мӣти аттхо. намхи кеначи упасан̇камитаббо ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена̄ти йо аттана̄ пайуттава̄чам̣ акатва̄ маматтха̄йа саддхесу кулесу пат̣ийаттам̣ пин̣д̣апа̄там̣ нӣхаритва̄ майхам̣ упана̄мети, там̣ пин̣д̣апа̄танӣха̄ракам̣ екам̣ бхиккхум̣ т̣хапетва̄ намхи ан̃н̃ена кеначи бхиккхуна̄ ва̄ гахат̣т̣хена ва̄ упасан̇камитабботи.
касма̄ пана евама̄ха̄ти? атӣте кира пан̃часата̄ мигалуддака̄ махатӣхи дан̣д̣ава̄гура̄хи аран̃н̃ам̣ париккхипитва̄ хат̣т̣хатут̣т̣ха̄ екатойева йа̄ваджӣвам̣ мигапаккхигха̄такаммена джӣвикам̣ каппетва̄ нирайе упапанна̄; те таттха паччитва̄ пуббе катена кеначидева кусалакаммена мануссесу упапанна̄ калйа̄н̣ӯпаниссайавасена саббепи бхагавато сантике паббаджджан̃ча упасампадан̃ча лабхим̣су; тесам̣ тато мӯла̄кусалакаммато авипаккавипа̄ка̄ апара̄парачетана̄ тасмим̣ аддхама̄саббхантаре аттӯпаккамена ча парӯпаккамена ча джӣватупаччхеда̄йа ока̄самака̄си, там̣ бхагава̄ аддаса. каммавипа̄ко на̄ма на сакка̄ кеначи пат̣иба̄хитум̣. тесу ча бхиккхӯсу путхуджджана̄пи аттхи сота̄паннасакада̄га̄мӣана̄га̄мӣкхӣн̣а̄сава̄пи. таттха кхӣн̣а̄сава̄ аппат̣исандхика̄, итаре арийаса̄вака̄ ¶ нийатагатика̄ сугатипара̄йан̣а̄, путхуджджана̄нам̣ пана гати анийата̄. атха бхагава̄ чинтеси ¶ – ‘‘име аттабха̄ве чхандара̄гена маран̣абхайабхӣта̄ на саккхиссанти гатим̣ висодхетум̣, ханда несам̣ чхандара̄гаппаха̄на̄йа асубхакатхам̣ катхеми. там̣ сутва̄ аттабха̄ве вигатаччхандара̄гата̄йа гативисодханам̣ катва̄ сагге пат̣исандхим̣ ган̣хиссанти. евам̣ несам̣ мама сантике паббаджджа̄ са̄ттхика̄ ¶ бхависсатӣ’’ти.
тато тесам̣ ануггаха̄йа асубхакатхам̣ катхеси каммат̣т̣ха̄насӣсена, но маран̣аван̣н̣асам̣ван̣н̣ана̄дхиппа̄йена. катхетва̄ ча панасса етадахоси – ‘‘саче мам̣ имам̣ аддхама̄сам̣ бхиккхӯ пассиссанти, ‘аджджа еко бхиккху мато, аджджа две…пе… аджджа даса̄’ти а̄гантва̄ а̄гантва̄ а̄рочессанти. айан̃ча каммавипа̄ко на сакка̄ майа̄ ва̄ ан̃н̃ена ва̄ пат̣иба̄хитум̣. сва̄хам̣ там̣ сутва̄пи ким̣ карисса̄ми? ким̣ ме анаттхакена анайабйасанена сутена? ханда̄хам̣ бхиккхӯнам̣ адассанам̣ упагаччха̄мӣ’’ти. тасма̄ евама̄ха – ‘‘иччха̄махам̣, бхиккхаве, аддхама̄сам̣ патисаллӣйитум̣; намхи кеначи упасан̇камитаббо ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена̄’’ти.
апаре пана̄ху – ‘‘парӯпава̄давиваджджанаттхам̣ евам̣ ватва̄ пат̣исаллӣно’’ти. паре кира бхагавантам̣ упавадиссанти – ‘‘айам̣ ‘саббан̃н̃ӯ, ахам̣ саддхаммаварачаккаваттӣ’ти пат̣иджа̄нама̄но аттанопи са̄ваке ан̃н̃аман̃н̃ам̣ гха̄тенте нива̄ретум̣ на саккоти. киман̃н̃ам̣ саккхиссатӣ’’ти? таттха пан̣д̣ита̄ ваккханти – ‘‘бхагава̄ пат̣исалла̄намануйутто найимам̣ паваттим̣ джа̄на̄ти, кочисса а̄рочайита̄пи наттхи, саче джа̄неййа аддха̄ нива̄реййа̄’’ти. идам̣ пана иччха̄маттам̣, пат̣хамамеветтха ка̄ран̣ам̣. на̄ссудха̄ти еттха ‘‘ассудха̄’’ти падапӯран̣аматте авадха̄ран̣аттхе ва̄ нипа̄то; нева кочи бхагавантам̣ упасан̇каматӣти аттхо.
анекехи ван̣н̣асан̣т̣ха̄на̄дӣхи ка̄ран̣ехи вока̄ро асса̄ти анека̄ка̄равока̄ро; анека̄ка̄равокин̣н̣о анекака̄ран̣асаммиссоти вуттам̣ хоти. ко со? асубхабха̄вана̄нуйого, там̣ анека̄ка̄равока̄рам̣ асубхабха̄вана̄нуйогам̣ ануйутта̄ вихарантӣти йуттапайутта̄ вихаранти. ат̣т̣ӣйантӣти сакена ка̄йена ат̣т̣а̄ дуккхита̄ хонти ¶ . хара̄йантӣти ладжджанти. джигуччхантӣти сан̃джа̄таджигуччха̄ хонти. дахароти тарун̣о. йува̄ти йоббанена саманна̄гато. ман̣д̣анакаджа̄тикоти ман̣д̣анакапакатико. сӣсам̣нха̄тоти ¶ сӣсена саддхим̣ нха̄то. дахаро йува̄ти четтха дахаравачанена пат̣хамайоббанабха̄вам̣ дассети. пат̣хамайоббане хи сатта̄ висесена ман̣д̣анакаджа̄тика̄ хонти. сӣсам̣нха̄тоти имина̄ ман̣д̣ана̄нуйогака̄лам̣. йува̄пи хи кин̃чи каммам̣ катва̄ сам̣килит̣т̣хасарӣро на ¶ ман̣д̣ана̄нуйутто хоти; сӣсам̣нха̄то пана со ман̣д̣анамева̄нуйун̃джати. ахикун̣апа̄дӣни дат̣т̣хумпи на иччхати. со тасмим̣ кхан̣е ахикун̣апена ва̄ куккуракун̣апена ва̄ мануссакун̣апена ва̄ кан̣т̣хе а̄саттена кеначидева паччаттхикена а̄нетва̄ кан̣т̣хе баддхена пат̣имуккена йатха̄ ат̣т̣ӣйеййа хара̄йеййа джигуччхеййа; евамева те бхиккхӯ сакена ка̄йена ат̣т̣ӣйанта̄ хара̄йанта̄ джигуччханта̄ со вийа пурисо там̣ кун̣апам̣ вигатаччхандара̄гата̄йа аттано ка̄йам̣ париччаджитука̄ма̄ хутва̄ саттхам̣ а̄да̄йа аттана̄пи атта̄нам̣ джӣвита̄ воропенти. ‘‘твам̣ мам̣ джӣвита̄ воропехи; ахам̣ та’’нти евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ампи джӣвита̄ воропенти.
мигалан̣д̣икампи саман̣акуттаканти мигалан̣д̣икоти тасса на̄мам̣; саман̣акуттакоти саман̣авесадха̄рако. со кира сикха̄маттам̣ т̣хапетва̄ сӣсам̣ мун̣д̣етва̄ екам̣ ка̄са̄вам̣ нива̄сетва̄ екам̣ ам̣се катва̄ виха̄рам̣йева упанисса̄йа вигха̄са̄дабха̄вена джӣвати. тампи мигалан̣д̣икам̣ саман̣акуттакам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ ваданти. са̄дхӯти а̄йа̄чанаттхе нипа̄то. ноти упайогабахувачанам̣, са̄дху а̄вусо амхе джӣвита̄ воропехӣти вуттам̣ хоти. еттха ча арийа̄ нева па̄н̣а̄типа̄там̣ карим̣су на сама̄дапесум̣, на саманун̃н̃а̄ ахесум̣. путхуджджана̄ пана саббамакам̣су. лохитаканти лохитамаккхитам̣. йена ваггумуда̄надӣти ваггумата̄ локасса пун̃н̃асаммата̄ надӣ. сопи кира ‘‘там̣ па̄пам̣ таттха пава̄хесса̄мӣ’’ти сан̃н̃а̄йа гато, надийа̄ а̄нубха̄вена аппаматтакампи па̄пам̣ пахӣнам̣ на̄ма наттхи.
163. ахудева куккуччанти тесу кира бхиккхӯсу кеначипи ка̄йавика̄ро ва̄ ¶ вачӣвика̄ро ва̄ на като, саббе сата̄ сампаджа̄на̄ даккхин̣ена пассена нипаджджим̣су. там̣ ануссарато тасса куккуччам̣ ахосийева. аху виппат̣иса̄роти тассева куккуччасса сабха̄ванийаманаттхаметам̣ вуттам̣ ¶ . виппат̣иса̄ракуккуччам̣ ахоси, на винайакуккуччанти. ала̄бха̄ вата метиа̄ди куккуччасса паваттиа̄ка̄радассанаттхам̣ вуттам̣. таттха ала̄бха̄ вата мети а̄йатим̣ да̄ни мама хитасукхала̄бха̄ на̄ма наттхӣти ануттхуна̄ти. ‘‘на вата ме ла̄бха̄’’тиимина̄ пана тамеваттхам̣ дал̣хам̣ кароти. айан̃хеттха адхиппа̄йо – сачепи кочи ‘‘ла̄бха̄ те’’ти вадеййа, там̣ миччха̄, на вата ме ла̄бха̄ти. дулладдхам̣ вата мети кусала̄нубха̄вена ладдхампи идам̣ мануссаттам̣ дулладдхам̣ вата ме. на вата ме суладдхантиимина̄ пана тамеваттхам̣ дал̣хам̣ кароти. айан̃хеттха адхиппа̄йо – сачепи кочи ‘‘суладдхам̣ те’’ти вадеййа, там̣ миччха̄; на вата ме суладдханти. апун̃н̃ам̣ пасутанти апун̃н̃ам̣ упачитам̣ джанитам̣ ва̄. касма̄ти че? йохам̣ бхиккхӯ…пе… воропесинти ¶ . тассаттхо – йо ахам̣ сӣлаванте та̄йа ева сӣлавантата̄йа калйа̄н̣адхамме уттамадхамме сет̣т̣хадхамме бхиккхӯ джӣвита̄ воропесинти.
ан̃н̃атара̄ ма̄рака̄йика̄ти на̄мавасена апа̄кат̣а̄ ека̄ бхуммадевата̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ ма̄рапаккхика̄ ма̄рассануваттика̄ ‘‘евамайам̣ ма̄радхеййам̣ ма̄рависайам̣ на̄тиккамиссатӣ’’ти чинтетва̄ сабба̄бхаран̣авибхӯсита̄ хутва̄ аттано а̄нубха̄вам̣ дассайама̄на̄ абхиджджама̄не удаке патхавӣтале чан̇камама̄на̄ вийа а̄гантва̄ мигалан̣д̣икам̣ саман̣акуттакам̣ етадавоча. са̄дху са̄дхӯти сампахам̣санаттхе нипа̄то; тасма̄ ева двивачанам̣ ¶ катам̣. атин̣н̣е та̄ресӣти сам̣са̄рато атин̣н̣е имина̄ джӣвита̄воропанена та̄реси паримочесӣти. айам̣ кира етисса̄ девата̄йа ба̄ла̄йа думмедха̄йа ладдхи ‘‘йе на мата̄, те сам̣са̄рато на мутта̄. йе мата̄, те мутта̄’’ти. тасма̄ сам̣са̄рамочакамилаккха̄ вийа евам̣ладдхика̄ хутва̄ тампи таттха нийоджентӣ евама̄ха. атха кхо мигалан̣д̣ико саман̣акуттако та̄ва бхусам̣ уппаннавиппат̣иса̄ропи там̣ девата̄йа а̄нубха̄вам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ девата̄ евама̄ха – аддха̄ имина̄ аттхена евамева бхавитабба’’нти нит̣т̣хам̣ гантва̄ ‘‘ла̄бха̄ кира ме’’тиа̄дӣни парикиттайанто. виха̄рена виха̄рам̣ паривен̣ена паривен̣ам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вадетӣти там̣ там̣ виха̄ран̃ча паривен̣ан̃ча упасан̇камитва̄ два̄рам̣ виваритва̄ анто пависитва̄ бхиккхӯ евам̣ вадати – ‘‘ко атин̣н̣о, кам̣ та̄ремӣ’’ти?
хотийева ¶ бхайанти маран̣ам̣ пат̣ичча читтутра̄со хоти. хоти чхамбхитаттанти хадайамам̣сам̣ а̄дим̣ катва̄ тасма̄ сарӣрачаланам̣ хоти; атибхайена тхаддхасарӣраттантипи еке, тхамбхитаттан̃хи чхамбхитаттанти вуччати. ломахам̣соти уддхам̣т̣хиталомата̄, кхӣн̣а̄сава̄ пана саттасун̃н̃ата̄йа судит̣т̣хатта̄ маран̣акасаттамева на пассанти, тасма̄ тесам̣ саббампетам̣ на̄хосӣти ведитаббам̣. екампи бхиккхум̣ двепи…пе… сат̣т̣химпи бхиккхӯ ека̄хена джӣвита̄ воропесӣти евам̣ ган̣анавасена сабба̄нипи та̄ни пан̃ча бхиккхусата̄ни джӣвита̄ воропеси.
164. пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хитоти тесам̣ пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ джӣвитаккхайапаттабха̄вам̣ н̃атва̄ тато екӣбха̄вато вут̣т̣хито джа̄нантопи аджа̄нанто вийа катха̄самут̣т̣ха̄панаттхам̣ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси. ким̣ ну кхо а̄нанда танубхӯто вийа бхиккхусан̇гхоти а̄нанда ито пуббе бахӯ бхиккхӯ екато упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гаччханти, уддесам̣ парипуччхам̣ ган̣ханти саджджха̄йанти, екападжджото вийа а̄ра̄мо диссати, ида̄ни пана аддхама̄саматтасса аччайена ¶ танубхӯто вийа тануко мандо ¶ аппако вирал̣авирал̣о вийа джа̄то бхиккхусан̇гхо. кинну кхо ка̄ран̣ам̣, ким̣ диса̄су пакканта̄ бхиккхӯти?
атха̄йасма̄ а̄нандо каммавипа̄кена тесам̣ джӣвитаккхайаппаттим̣ асаллаккхенто асубхакаммат̣т̣ха̄на̄нуйогапаччайа̄ пана саллаккхенто ‘‘татха̄ хи пана бханте бхагава̄’’тиа̄дим̣ ватва̄ бхиккхӯнам̣ арахаттаппаттийа̄ ан̃н̃ам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ йа̄чанто ‘‘са̄дху бханте бхагава̄’’тиа̄дима̄ха. тассаттхо – са̄дху бханте бхагава̄ ан̃н̃ам̣ ка̄ран̣ам̣ а̄чиккхату, йена бхиккхусан̇гхо арахатте патит̣т̣хахеййа; маха̄самуддам̣ орохан̣атиттха̄ни вийа хи ан̃н̃а̄нипи даса̄нуссатидасакасин̣ачатудха̄туваваттха̄набрахмавиха̄ра̄на̄па̄насатиппабхеда̄ни бахӯни нибба̄норохан̣акаммат̣т̣ха̄на̄ни санти. тесу бхагава̄ бхиккхӯ самасса̄сетва̄ ан̃н̃атарам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ а̄чиккхатӯти адхиппа̄йо.
атха бхагава̄ татха̄ ка̄тука̄мо тхерам̣ уййодженто ‘‘тенаха̄нанда̄’’тиа̄дима̄ха. таттха веса̄лим̣ упанисса̄йа̄ти веса̄лим̣ упанисса̄йа саманта̄ га̄вутепи аддхайоджанепи йа̄ватика̄ бхиккхӯ вихаранти ¶ , те саббе саннипа̄техӣти аттхо. те саббе упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ саннипа̄тетва̄ти аттана̄ гантум̣ йуттат̣т̣ха̄нам̣ сайам̣ гантва̄ ан̃н̃аттха дахарабхиккхӯ пахин̣итва̄ мухуттенева анавасесе бхиккхӯ упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ самӯхам̣ катва̄. йасса да̄ни бханте бхагава̄ ка̄лам̣ ман̃н̃атӣти еттха айамадхиппа̄йо – бхагава̄ бхиккхусан̇гхо саннипатито еса ка̄ло бхиккхӯнам̣ дхаммакатхам̣ ка̄тум̣, ануса̄саним̣ да̄тум̣, ида̄ни йасса тумхе ка̄лам̣ джа̄на̄тха, там̣ каттаббанти.
а̄на̄па̄нассатисама̄дхикатха̄
165. атха кхо бхагава̄…пе… бхиккхӯ а̄мантеси – айампи кхо бхиккхавети а̄мантетва̄ ча пана бхиккхӯнам̣ арахаттаппаттийа̄ пуббе а̄чиккхитаасубхакаммат̣т̣ха̄нато ан̃н̃ам̣ парийа̄йам̣ ¶ а̄чиккханто ‘‘а̄на̄па̄нассатисама̄дхӣ’’ти а̄ха.
ида̄ни йасма̄ бхагавата̄ бхиккхӯнам̣ сантапан̣ӣтакаммат̣т̣ха̄надассанаттхамева айам̣ па̄л̣и вутта̄, тасма̄ апариха̄петва̄ аттхайоджана̄ккамам̣ еттха ван̣н̣анам̣ карисса̄ми. татра ‘‘айампи кхо бхиккхаве’’ти имасса та̄ва падасса айам̣ йоджана̄ – бхиккхаве на кевалам̣ асубхабха̄вана̄йева килесаппаха̄на̄йа сам̣ваттати, апича айампи кхо а̄на̄па̄нассатисама̄дхи…пе… вӯпасаметӣти.
айам̣ ¶ панеттха аттхаван̣н̣ана̄ – а̄на̄па̄нассатӣти асса̄сапасса̄сапаригга̄хика̄ сати. вуттан̃хетам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ –
‘‘а̄нанти асса̄со, но пасса̄со. апа̄нанти пасса̄со, но асса̄со. асса̄савасена упат̣т̣ха̄нам̣ сати, пасса̄савасена упат̣т̣ха̄нам̣ сати. йо ассасати тассупат̣т̣ха̄ти, йо пассасати тассупат̣т̣ха̄тӣ’’ти (пат̣и. ма. 1.160).
сама̄дхӣти та̄йа а̄на̄па̄напаригга̄хика̄йа сатийа̄ саддхим̣ уппанна̄ читтекаггата̄; сама̄дхисӣсена ча̄йам̣ десана̄, на сатисӣсена. тасма̄ а̄на̄па̄нассатийа̄ йутто сама̄дхи а̄на̄па̄нассатисама̄дхи, а̄на̄па̄нассатийам̣ ва̄ сама̄дхи а̄на̄па̄нассатисама̄дхӣти еваметтха аттхо ведитаббо. бха̄витоти уппа̄дито вад̣д̣хито ча. бахулӣкатоти пунаппунам̣ ¶ като. санто чева пан̣ӣто ча̄ти санто чева пан̣ӣто чева, убхайаттха евасаддена нийамо ведитаббо. ким̣ вуттам̣ хоти? айан̃хи йатха̄ асубхакаммат̣т̣ха̄нам̣ кевалам̣ пат̣иведхавасена сантан̃ча пан̣ӣтан̃ча ол̣а̄рика̄рамман̣атта̄ пана пат̣икӯла̄рамман̣атта̄ ча а̄рамман̣авасена нева сантам̣ на пан̣ӣтам̣, на евам̣ кеначи парийа̄йена асанто ва̄ аппан̣ӣто ва̄, апича кхо а̄рамман̣асантата̄йапи санто вӯпасанто ниббуто пат̣иведхасан̇кха̄таан̇гасантата̄йапи а̄рамман̣аппан̣ӣтата̄йапи пан̣ӣто атиттикаро ан̇гаппан̣ӣтата̄йапӣти. тена вуттам̣ – ‘‘санто чева пан̣ӣто ча̄’’ти.
асечанако ча сукхо ча виха̄роти еттха пана на̄сса сечананти асечанако ана̄ситтако аббокин̣н̣о ¶ па̄т̣екко а̄вен̣ико, наттхеттха парикаммена ва̄ упача̄рена ва̄ сантата̄ а̄диманасика̄рато пабхути аттано сабха̄венева санто ча пан̣ӣто ча̄ти аттхо. кечи пана асечанакоти ана̄ситтако оджаванто сабха̄венева мадхуроти ваданти. евамайам̣ асечанако ча аппитаппитаккхан̣е ка̄йикачетасикасукхаппат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттанато сукхо ча виха̄роти ведитаббо.
уппаннуппаннети авиккхамбхите авиккхамбхите. па̄пакети ла̄маке. акусале дхаммети акосалласамбхӯте дхамме. т̣ха̄насо антарадха̄петӣти кхан̣енева антарадха̄пети виккхамбхети. вӯпасаметӣти сут̣т̣ху упасамети, ниббедхабха̄гийатта̄ ва̄ анупуббена арийамаггавуд̣д̣хиппато самуччхиндати пат̣иппассамбхетӣтипи аттхо.
сеййатха̄пӣти ¶ опамманидассанаметам̣. гимха̄нам̣ паччхиме ма̄сети а̄са̄л̣хама̄се. ӯхатам̣ раджоджалланти аддхама̄се ва̄та̄тапасуккха̄йа гомахим̣са̄дипа̄даппаха̄расамбхинна̄йа патхавийа̄ уддхам̣ хатам̣ ӯхатам̣ а̄ка̄се самут̣т̣хитам̣ раджан̃ча рен̣ун̃ча. маха̄ ака̄ламегхоти саббам̣ набхам̣ аджджхоттхаритва̄ ут̣т̣хито а̄са̄л̣хаджун̣хапаккхе сакалам̣ аддхама̄сам̣ вассанакамегхо. со хи асампатте вассака̄ле уппаннатта̄ ака̄ламегхоти идха̄дхиппето. т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасаметӣти кхан̣енева ¶ адассанам̣ нети, патхавийам̣ саннисӣда̄пети. евамева кхоти опаммасампат̣ипа̄данаметам̣. тато парам̣ вуттанайамева.
ида̄ни катхам̣ бха̄вито ча бхиккхаве а̄на̄па̄нассатисама̄дхӣти еттха катханти а̄на̄па̄нассатисама̄дхибха̄ванам̣ на̄наппака̄рато виттха̄ретукамйата̄пуччха̄. бха̄вито ча бхиккхаве а̄на̄па̄нассатисама̄дхӣти на̄наппака̄рато виттха̄ретукамйата̄йа пут̣т̣хадхамманидассанам̣ ¶ . еса найо дутийападепи. айам̣ панеттха сан̇кхепаттхо – бхиккхаве кенапака̄рена кена̄ка̄рена кена видхина̄ бха̄вито а̄на̄па̄нассатисама̄дхи кенапака̄рена бахулӣкато санто чева…пе… вӯпасаметӣти.
ида̄ни таматтхам̣ виттха̄ренто ‘‘идха бхиккхаве’’тиа̄дима̄ха. таттха идха бхиккхаве бхиккхӯти бхиккхаве имасмим̣ са̄сане бхиккху. айан̃хеттха идхасаддо саббаппака̄раа̄на̄па̄нассатисама̄дхиниббаттакасса пуггаласса санниссайабхӯтаса̄санапаридӣпано ан̃н̃аса̄санасса татха̄бха̄вапат̣иседхано ча. вуттан̃хетам̣ – ‘‘идхева, бхиккхаве, саман̣о…пе… сун̃н̃а̄ параппава̄да̄ саман̣ебхи ан̃н̃ехӣ’’ти (ма. ни. 1.139). тена вуттам̣ – ‘‘имасмим̣ са̄сане бхиккхӯ’’ти.
аран̃н̃агато ва̄…пе… сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ти идамасса а̄на̄па̄нассатисама̄дхибха̄вана̄нурӯпасена̄санапариггахапаридӣпанам̣. имасса хи бхиккхуно дӣгхараттам̣ рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу анувисат̣ам̣ читтам̣ а̄на̄па̄нассатисама̄дхиа̄рамман̣ам̣ абхирухитум̣ на иччхати. кӯт̣агон̣айуттаратхо вийа уппатхамева дха̄вати. тасма̄ сеййатха̄пи на̄ма гопо кӯт̣адхенуйа̄ саббам̣ кхӣрам̣ пивитва̄ вад̣д̣хитам̣ кӯт̣аваччхам̣ даметука̄мо дхенуто апанетва̄ екаманте махантам̣ тхамбхам̣ никхан̣итва̄ таттха йоттена бандхеййа. атхасса со ваччхо ито чито ча виппхандитва̄ пала̄йитум̣ асакконто тамева тхамбхам̣ упанисӣдеййа ва̄ упанипаджджеййа ва̄; евамева имина̄пи бхиккхуна̄ дӣгхараттам̣ рӯпа̄рамман̣а̄дирасапа̄навад̣д̣хитам̣ дут̣т̣хачиттам̣ даметука̄мена рӯпа̄диа̄рамман̣ато апанетва̄ аран̃н̃ам̣ ва̄…пе… сун̃н̃а̄га̄рам̣ ва̄ павесетва̄ таттха асса̄сапасса̄сатхамбхе сатийоттена бандхитаббам̣. евамасса там̣ читтам̣ ито чито ча виппхандитва̄пи пуббе а̄чин̣н̣а̄рамман̣ам̣ алабхама̄нам̣ ¶ сатийоттам̣ чхиндитва̄ пала̄йитум̣ асакконтам̣ тамева̄рамман̣ам̣ упача̄раппана̄васена упанисӣдати чева упанипаджджати ча. тена̄ху пора̄н̣а̄ –
‘‘йатха̄ ¶ ¶ тхамбхе нибандхеййа, ваччхам̣ даммам̣ наро идха;
бандхеййевам̣ сакам̣ читтам̣, сатийа̄рамман̣е дал̣ха’’нти. (висуддхи. 1.217; дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.374; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.107; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 2.1.163);
евамассетам̣ сена̄санам̣ бха̄вана̄нурӯпам̣ хоти. тена вуттам̣ – ‘‘идамасса а̄на̄па̄нассатисамаа̄дхибха̄вана̄нурӯпасена̄санапариггахапаридӣпана’’нти.
атха ва̄ йасма̄ идам̣ каммат̣т̣ха̄наппабхеде муддхабхӯтам̣ саббан̃н̃убуддхапаччекабуддхабуддхаса̄вака̄нам̣ висеса̄дхигамадит̣т̣хадхаммасукхавиха̄рападат̣т̣ха̄нам̣ а̄на̄па̄нассатикаммат̣т̣ха̄нам̣ иттхипурисахаттхиасса̄дисаддасама̄кулам̣ га̄мантам̣ апариччаджитва̄ на сукарам̣ сампа̄детум̣, саддакан̣т̣акатта̄ джха̄насса. ага̄маке пана аран̃н̃е сукарам̣ йога̄вачарена идам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ париггахетва̄ а̄на̄па̄начатуттхаджджха̄нам̣ ниббаттетва̄ тадева ча па̄дакам̣ катва̄ сан̇кха̄ре саммаситва̄ аггапхалам̣ арахаттам̣ сампа̄пун̣итум̣, тасма̄сса анурӯпам̣сена̄санам̣ дассенто бхагава̄ ‘‘аран̃н̃агато ва̄’’тиа̄дима̄ха.
ваттхувиджджа̄чарийо вийа хи бхагава̄, со йатха̄ ваттхувиджджа̄чарийо нагарабхӯмим̣ пасситва̄ сут̣т̣ху упапариккхитва̄ ‘‘еттха нагарам̣ ма̄петха̄’’ти упадисати, соттхина̄ ча нагаре нит̣т̣хите ра̄джакулато маха̄сакка̄рам̣ лабхати; евамева йога̄вачарасса анурӯпасена̄санам̣ упапариккхитва̄ еттха каммат̣т̣ха̄нам̣ ануйун̃джитаббанти упадисати. тато таттха каммат̣т̣ха̄нам̣ ануйуттена йогина̄ камена арахатте патте ‘‘самма̄самбуддхо вата со бхагава̄’’ти махантам̣ сакка̄рам̣ лабхати. айам̣ пана бхиккху ‘‘дӣписадисо’’ти вуччати. йатха̄ хи маха̄дӣпира̄джа̄ аран̃н̃е тин̣агаханам̣ ва̄ ванагаханам̣ ва̄ паббатагаханам̣ ва̄ нисса̄йа ¶ нилӣйитва̄ ванамахим̣сагокан̣н̣асӯкара̄дайо миге ган̣ха̄ти; евамева̄йам̣ аран̃н̃а̄дӣсу каммат̣т̣ха̄нам̣ ануйун̃джанто бхиккху йатха̄ккамена сота̄паттисакада̄га̄миана̄га̄миарахаттамагге чева арийапхалан̃ча ган̣ха̄тӣти ведитаббо. тена̄ху пора̄н̣а̄ –
‘‘йатха̄пи ¶ дӣпико на̄ма, нилӣйитва̄ ган̣хатӣ миге;
татхева̄йам̣ буддхапутто, йуттайого випассако;
аран̃н̃ам̣ пависитва̄на, ган̣ха̄ти пхаламуттама’’нти. (ми. па. 6.1.5);
тенасса параккамаджавайоггабхӯмим̣ аран̃н̃асена̄санам̣ дассенто бхагава̄ ‘‘аран̃н̃агато ва̄’’тиа̄дима̄ха.
таттха ¶ аран̃н̃агато ва̄ти аран̃н̃анти ‘‘никкхамитва̄ бахи индакхӣла̄ саббаметам̣ аран̃н̃а’’нти (вибха. 529) ча ‘‘а̄ран̃н̃акам̣ на̄ма сена̄санам̣ пан̃чадханусатикам̣ паччхима’’нти (па̄ра̄. 653) ча евам̣ вутталаккхан̣есу аран̃н̃есу анурӯпам̣ йам̣кин̃чи павивекасукхам̣ аран̃н̃ам̣ гато. руккхамӯлагато ва̄ти руккхасамӣпам̣ гато. сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ти сун̃н̃ам̣ вивиттока̄сам̣ гато. еттха ча т̣хапетва̄ аран̃н̃ан̃ча руккхамӯлан̃ча авасесасаттавидхасена̄санагатопи сун̃н̃а̄га̄рагатоти ваттум̣ ват̣т̣ати. евамасса утуттайа̄нукӯлам̣ дха̄тучарийа̄нукӯлан̃ча а̄на̄па̄нассатибха̄вана̄нурӯпам̣ сена̄санам̣ упадиситва̄ алӣна̄нуддхаччапаккхикам̣ сантамирийа̄патхам̣ упадисанто ‘‘нисӣдатӣ’’ти а̄ха. атхасса нисаджджа̄йа дал̣хабха̄вам̣ асса̄сапасса̄са̄нам̣ паваттанасукхатам̣ а̄рамман̣апариггахӯпа̄йан̃ча дассенто ‘‘паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄’’тиа̄дима̄ха.
таттха паллан̇канти самантато ӯрубаддха̄санам̣. а̄бхуджитва̄ти а̄бандхитва̄. уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа̄ти упаримам̣ сарӣрам̣ ¶ уджукам̣ т̣хапетва̄, ат̣т̣ха̄раса пит̣т̣хикан̣т̣аке кот̣ийа̄ кот̣им̣ пат̣ипа̄детва̄. еван̃хи нисиннасса чаммамам̣санха̄рӯни на пан̣аманти. атхасса йа̄ тесам̣ пан̣аманаппаччайа̄ кхан̣е кхан̣е ведана̄ уппаджджеййум̣, та̄ на уппаджджанти. та̄су ануппаджджама̄на̄су читтам̣ екаггам̣ хоти. каммат̣т̣ха̄нам̣ на парипатати. вуд̣д̣хим̣ пха̄тим̣ упагаччхати.
паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ти каммат̣т̣ха̄на̄бхимукхам̣ сатим̣ т̣хапайитва̄. атха ва̄ ‘‘парӣ’’ти париггахат̣т̣хо; ‘‘мукха’’нти ниййа̄нат̣т̣хо; ‘‘сатӣ’’ти упат̣т̣ха̄нат̣т̣хо; тена вуччати – ‘‘паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄’’ти. евам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ (пат̣и. ма. 1.164-165) вуттанайенапеттха аттхо дат̣т̣хаббо. татра̄йам̣ сан̇кхепо – ‘‘париггахитаниййа̄нам̣ сатим̣ катва̄’’ти. со сатова ассасатӣти со бхиккху евам̣ нисӣдитва̄ еван̃ча сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ там̣ сатим̣ авиджаханто сатоева ассасати, сато пассасати, сатока̄рӣ хотӣти вуттам̣ хоти.
ида̄ни ¶ йеха̄ка̄рехи сатока̄рӣ хоти, те дассенто ‘‘дӣгхам̣ ва̄ ассасанто’’тиа̄дима̄ха. вуттан̃хетам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ – ‘‘со сатова ассасати, сато пассасатӣ’’ти етассева вибхан̇ге –
‘‘ба̄ттим̣са̄йа ¶ а̄ка̄рехи сатока̄рӣ хоти. дӣгхам̣ асса̄савасена читтасса екаггатам̣ авиккхепам̣ паджа̄нато сати упат̣т̣хита̄ хоти. та̄йа сатийа̄ тена н̃а̄н̣ена сатока̄рӣ хоти. дӣгхам̣ пасса̄савасена…пе… пат̣иниссагга̄нупассӣ асса̄савасена пат̣иниссагга̄нупассӣ пасса̄савасена читтасса екаггатам̣ авиккхепам̣ паджа̄нато сати упат̣т̣хита̄ хоти. та̄йа сатийа̄ тена н̃а̄н̣ена сатока̄рӣ хотӣ’’ти (пат̣и. ма. 1.165).
таттха дӣгхам̣ ва̄ ассасантоти дӣгхам̣ ва̄ асса̄сам̣ паваттенто. ‘‘асса̄со’’ти бахи никкхаманава̄то. ‘‘пасса̄со’’ти анто пависанава̄то. суттантат̣т̣хакатха̄су пана уппат̣ипа̄т̣ийа̄ а̄гатам̣.
таттха саббесампи ¶ габбхасеййака̄нам̣ ма̄тукуччхито никкхаманака̄ле пат̣хамам̣ аббхантарава̄то бахи никкхамати. паччха̄ ба̄хирава̄то сукхумам̣ раджам̣ гахетва̄ аббхантарам̣ пависанто та̄лум̣ а̄хачча нибба̄йати. евам̣ та̄ва асса̄сапасса̄са̄ ведитабба̄. йа̄ пана тесам̣ дӣгхарассата̄, са̄ аддха̄навасена ведитабба̄. йатха̄ хи ока̄саддха̄нам̣ пхаритва̄ т̣хитам̣ удакам̣ ва̄ ва̄лика̄ ва̄ ‘‘дӣгхамудакам̣ дӣгха̄ ва̄лика̄, рассамудакам̣ расса̄ ва̄лика̄’’ти вуччати. евам̣ чун̣н̣авичун̣н̣а̄пи асса̄сапасса̄са̄ хаттхисарӣре ахисарӣре ча тесам̣ аттабха̄васан̇кха̄там̣ дӣгхам̣ аддха̄нам̣ сан̣икам̣ пӯретва̄ сан̣икамева никкхаманти, тасма̄ ‘‘дӣгха̄’’ти вуччанти. сунакхасаса̄дӣнам̣ аттабха̄васан̇кха̄там̣ рассам̣ аддха̄нам̣ сӣгхам̣ пӯретва̄ сӣгхамева никкхаманти, тасма̄ ‘‘расса̄’’ти вуччанти. мануссесу пана кечи хаттхиахиа̄дайо вийа ка̄ладдха̄навасена дӣгхам̣ ассасанти ча пассасанти ча. кечи сунакхасаса̄дайо вийа рассам̣. тасма̄ тесам̣ ка̄лавасена дӣгхамаддха̄нам̣ никкхаманта̄ ча пависанта̄ ча те дӣгха̄. иттарамаддха̄нам̣ никкхаманта̄ ча пависанта̄ ча ‘‘расса̄’’ти ведитабба̄. татра̄йам̣ бхиккху наваха̄ка̄рехи дӣгхам̣ ассасанто ча пассасанто ча ‘‘дӣгхам̣ ассаса̄ми пассаса̄мӣ’’ти паджа̄на̄ти. евам̣ паджа̄нато часса екена̄ка̄рена ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄ сампаджджатӣти ведитабба̄. йатха̄ха пат̣исамбхида̄йам̣ –
‘‘катхам̣ дӣгхам̣ ассасанто ‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, дӣгхам̣ пассасанто ‘дӣгхам̣ пассаса̄мӣ’ти ¶ паджа̄на̄ти? дӣгхам̣ асса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те ¶ ассасати, дӣгхам̣ пасса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те пассасати, дӣгхам̣ асса̄сапасса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те ассасатипи пассасатипи. дӣгхам̣ асса̄сапасса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те ассасатопи пассасатопи чхандо ¶ уппаджджати; чхандавасена тато сукхуматарам̣ дӣгхам̣ асса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те ассасати, чхандавасена тато сукхуматарам̣ дӣгхам̣ пасса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те пассасати, чхандавасена тато сукхуматарам̣ дӣгхам̣ асса̄сапасса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те ассасатипи пассасатипи. чхандавасена тато сукхуматарам̣ дӣгхам̣ асса̄сапасса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те ассасатопи пассасатопи па̄моджджам̣ уппаджджати; па̄моджджавасена тато сукхуматарам̣ дӣгхам̣ асса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те ассасати, па̄моджджавасена тато сукхуматарам̣ дӣгхам̣ пасса̄сам̣…пе… дӣгхам̣ асса̄сапасса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те ассасатипи пассасатипи. па̄моджджавасена тато сукхуматарам̣ дӣгхам̣ асса̄сапасса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те ассасатопи пассасатопи дӣгхам̣ асса̄сапасса̄са̄ читтам̣ виваттати, упеккха̄ сан̣т̣ха̄ти. имехи навахи а̄ка̄рехи дӣгхам̣ асса̄сапасса̄са̄ ка̄йо; упат̣т̣ха̄нам̣ сати; анупассана̄ н̃а̄н̣ам̣; ка̄йо упат̣т̣ха̄нам̣, но сати; сати упат̣т̣ха̄нан̃чева сати ча. та̄йа сатийа̄ тена н̃а̄н̣ена там̣ ка̄йам̣ анупассати. тена вуччати – ‘‘ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄’’ти (пат̣и. ма. 1.166).
есева найо рассападепи. айам̣ пана висесо – ‘‘йатха̄ еттха ‘дӣгхам̣ асса̄сам̣ аддха̄насан̇кха̄те’ти вуттам̣; евамидха ‘рассам̣ асса̄сам̣ иттарасан̇кха̄те ассасатӣ’’ти а̄гатам̣. тасма̄ тасса васена йа̄ва ‘‘тена вуччати ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄’’ти та̄ва йоджетаббам̣. евамайам̣ аддха̄навасена иттаравасена ча имеха̄ка̄рехи асса̄сапасса̄се паджа̄нанто дӣгхам̣ ва̄ ассасанто ‘‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’’ти паджа̄на̄ти…пе… рассам̣ ва̄ пассасанто ‘‘рассам̣ пассаса̄мӣ’’ти паджа̄на̄тӣти ведитаббо.
евам̣ ¶ паджа̄нато часса –
‘‘дӣгхо рассо ча асса̄со;
пасса̄сопи ча та̄дисо;
чатта̄ро ван̣н̣а̄ ваттанти;
на̄сикаггева бхиккхуно’’ти. (висуддхи. 1.219; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 2.1.163);
саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ ¶ ¶ ассасисса̄ми…пе… пассасисса̄мӣти сиккхатӣти сакаласса асса̄сака̄йасса а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ видитам̣ каронто па̄кат̣ам̣ каронто ‘‘ассасисса̄мӣ’’ти сиккхати. сакаласса пасса̄сака̄йасса а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ видитам̣ каронто па̄кат̣ам̣ каронто ‘‘пассасисса̄мӣ’’ти сиккхати. евам̣ видитам̣ каронто па̄кат̣ам̣ каронто н̃а̄н̣асампайуттачиттена ассасати чева пассасати ча; тасма̄ ‘‘ассасисса̄ми пассасисса̄мӣ’’ти сиккхатӣти вуччати. екасса хи бхиккхуно чун̣н̣авичун̣н̣ависат̣е асса̄сака̄йе пасса̄сака̄йе ва̄ а̄ди па̄кат̣о хоти, на маджджхапарийоса̄нам̣. со а̄димева париггахетум̣ саккоти, маджджхапарийоса̄не киламати. екасса маджджхам̣ па̄кат̣ам̣ хоти, на а̄дипарийоса̄нам̣. со маджджхамева париггахетум̣ саккоти, а̄дипарийоса̄не киламати. екасса парийоса̄нам̣ па̄кат̣ам̣ хоти, на а̄димаджджхам̣. со парийоса̄нам̣йева париггахетум̣ саккоти, а̄димаджджхе киламати. екасса саббампи па̄кат̣ам̣ хоти, со саббампи париггахетум̣ саккоти, на каттхачи киламати. та̄дисена бхавитаббанти дассенто а̄ха – ‘‘саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄ми…пе… пассасисса̄мӣти сиккхатӣ’’ти.
таттха сиккхатӣти евам̣ гхат̣ати ва̄йамати. йо ва̄ татха̄бхӯтасса сам̣варо; айаметтха адхисӣласиккха̄. йо татха̄бхӯтасса сама̄дхи; айам̣ адхичиттасиккха̄. йа̄ татха̄бхӯтасса пан̃н̃а̄; айам̣ адхипан̃н̃а̄сиккха̄ти. има̄ тиссо сиккха̄йо тасмим̣ а̄рамман̣е та̄йа сатийа̄ тена манасика̄рена сиккхати а̄севати бха̄вети бахулӣкаротӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. таттха йасма̄ пуриманайе кевалам̣ ассаситаббам̣ пассаситаббамева ча, на ан̃н̃ам̣ кин̃чи ка̄таббам̣; ито пат̣т̣ха̄йа пана н̃а̄н̣уппа̄дана̄дӣсу його каран̣ӣйо. тасма̄ таттха ‘‘ассаса̄мӣти паджа̄на̄ти пассаса̄мӣти паджа̄на̄ти’’ччева ваттама̄нака̄лавасена па̄л̣им̣ ватва̄ ито пат̣т̣ха̄йа каттаббасса н̃а̄н̣уппа̄дана̄дино а̄ка̄расса дассанаттхам̣ ‘‘саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’’тиа̄дина̄ ¶ найена ана̄гатавачанавасена па̄л̣и а̄ропита̄ти ведитабба̄.
пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄ми…пе… пассасисса̄мӣти сиккхатӣти ол̣а̄рикам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ пассамбхенто пат̣иппассамбхенто ниродхенто вӯпасаменто ¶ ассасисса̄ми пассасисса̄мӣти сиккхати.
татревам̣ ол̣а̄рикасукхумата̄ ча пассаддхи ча ведитабба̄. имасса хи бхиккхуно пуббе апариггахитака̄ле ка̄йо ча читтан̃ча садаратха̄ хонти. ол̣а̄рика̄нам̣ ка̄йачитта̄нам̣ ол̣а̄рикатте ¶ авӯпасанте асса̄сапасса̄са̄пи ол̣а̄рика̄ хонти, балаватара̄ хутва̄ паваттанти, на̄сика̄ наппахоти, мукхена ассасантопи пассасантопи тит̣т̣хати. йада̄ панасса ка̄йопи читтампи париггахита̄ хонти, тада̄ те санта̄ хонти вӯпасанта̄. тесу вӯпасантесу асса̄сапасса̄са̄ сукхума̄ хутва̄ паваттанти, ‘‘аттхи ну кхо наттхӣ’’ти вичетабба̄ка̄раппатта̄ хонти. сеййатха̄пи пурисасса дха̄витва̄ паббата̄ ва̄ орохитва̄ маха̄бха̄рам̣ ва̄ сӣсато оропетва̄ т̣хитасса ол̣а̄рика̄ асса̄сапасса̄са̄ хонти, на̄сика̄ наппахоти, мукхена ассасантопи пассасантопи тит̣т̣хати. йада̄ панеса там̣ париссамам̣ винодетва̄ нхатва̄ ча пивитва̄ ча алласа̄т̣акам̣ хадайе катва̄ сӣта̄йа чха̄йа̄йа нипанно хоти, атхасса те асса̄сапасса̄са̄ сукхума̄ хонти, ‘‘аттхи ну кхо наттхӣ’’ти вичетабба̄ка̄раппатта̄. евамева имасса бхиккхуно пуббе апариггахитака̄ле ка̄йо ча…пе… вичетабба̄ка̄раппатта̄ хонти. там̣ кисса хету? татха̄ хисса пуббе апариггахитака̄ле ‘‘ол̣а̄рикол̣а̄рике ка̄йасан̇кха̄ре пассамбхемӣ’’ти а̄бхогасаманна̄ха̄раманасика̄рапаччавеккхан̣а̄ наттхи, париггахитака̄ле пана аттхи. тенасса апариггахитака̄лато париггахитака̄ле ка̄йасан̇кха̄ро сукхумо хоти. тена̄ху пора̄н̣а̄ –
‘‘са̄раддхе ка̄йе читте ча, адхиматтам̣ паваттати;
аса̄раддхамхи ка̄йамхи, сукхумам̣ сампаваттатӣ’’ти. (висуддхи. 1.220; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 2.1.163);
париггахепи ол̣а̄рико, пат̣хамаджджха̄нӯпача̄ре сукхумо; тасмимпи ол̣а̄рико пат̣хамаджджха̄не сукхумо. пат̣хамаджджха̄не ча дутийаджджха̄нӯпача̄ре ча ол̣а̄рико, дутийаджджха̄не сукхумо. дутийаджджха̄не ча татийаджджха̄нӯпача̄ре ча ¶ ол̣а̄рико, татийаджджха̄не сукхумо. татийаджджха̄не ча чатуттхаджджха̄нӯпача̄ре ча ол̣а̄рико, чатуттхаджджха̄не атисукхумо аппаваттимева па̄пун̣а̄ти. идам̣ та̄ва дӣгхабха̄н̣акасам̣йуттабха̄н̣ака̄нам̣ ¶ матам̣.
маджджхимабха̄н̣ака̄ пана ‘‘пат̣хамаджджха̄не ол̣а̄рико, дутийаджджха̄нӯпача̄ре сукхумо’’ти евам̣ хет̣т̣химахет̣т̣химаджджха̄нато упарӯпариджджха̄нӯпача̄репи сукхуматарам̣ иччханти. саббесам̣йева пана матена апариггахитака̄ле паваттака̄йасан̇кха̄ро париггахитака̄ле пат̣иппассамбхати, париггахитака̄ле паваттака̄йасан̇кха̄ро пат̣хамаджджха̄нӯпача̄ре…пе… чатуттхаджджха̄нӯпача̄ре паваттака̄йасан̇кха̄ро чатуттхаджджха̄не пат̣иппассамбхати. айам̣ та̄ва саматхе найо.
випассана̄йам̣ ¶ пана апариггахе паватто ка̄йасан̇кха̄ро ол̣а̄рико, маха̄бхӯтапариггахе сукхумо. сопи ол̣а̄рико, упа̄да̄рӯпапариггахе сукхумо. сопи ол̣а̄рико, сакаларӯпапариггахе сукхумо. сопи ол̣а̄рико, арӯпапариггахе сукхумо. сопи ол̣а̄рико, рӯпа̄рӯпапариггахе сукхумо. сопи ол̣а̄рико, паччайапариггахе сукхумо. сопи ол̣а̄рико, саппаччайана̄марӯпапариггахе сукхумо. сопи ол̣а̄рико, лаккхан̣а̄рамман̣икавипассана̄йа сукхумо. сопи дуббалавипассана̄йа ол̣а̄рико, балававипассана̄йа сукхумо. таттха пуббе вуттанайенева пуримасса пуримасса паччхимена паччхимена пассаддхи ведитабба̄. еваметтха ол̣а̄рикасукхумата̄ ча пассаддхи ча ведитабба̄.
пат̣исамбхида̄йам̣ панасса саддхим̣ чодана̄содхана̄хи еваматтхо вутто – ‘‘катхам̣ пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄ми…пе… пассасисса̄мӣ’’ти сиккхати? катаме ка̄йасан̇кха̄ра̄? дӣгхам̣ асса̄са̄ ка̄йика̄ ете дхамма̄ ка̄йаппат̣ибаддха̄ ка̄йасан̇кха̄ра̄, те ка̄йасан̇кха̄ре пассамбхенто ниродхенто вӯпасаменто сиккхати. дӣгхам̣ пасса̄са̄ ка̄йика̄ ете дхамма̄…пе… рассам̣ асса̄са̄…пе… рассам̣ пасса̄са̄… саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ асса̄са̄… саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ пасса̄са̄ ка̄йика̄ ете дхамма̄ ка̄йаппат̣ибаддха̄ ка̄йасан̇кха̄ра̄, те ка̄йасан̇кха̄ре пассамбхенто ниродхенто вӯпасаменто сиккхати.
йатха̄рӯпехи ка̄йасан̇кха̄рехи йа̄ ка̄йасса а̄намана̄ винамана̄ саннамана̄ ¶ пан̣амана̄ ин̃джана̄ пхандана̄ чалана̄ кампана̄ пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣти ¶ сиккхати, пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣти сиккхати.
йатха̄рӯпехи ка̄йасан̇кха̄рехи йа̄ ка̄йасса на а̄намана̄ на винамана̄ на саннамана̄ на пан̣амана̄ анин̃джана̄ апхандана̄ ачалана̄ акампана̄, сантам̣ сукхумам̣ пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣти сиккхати, пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣти сиккхати.
ити ¶ кира пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣти сиккхати, пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣти сиккхати. евам̣ санте ва̄тӯпаладдхийа̄ ча пабха̄вана̄ на хоти, асса̄сапасса̄са̄нан̃ча пабха̄вана̄ на хоти, а̄на̄па̄нассатийа̄ ча пабха̄вана̄ на хоти, а̄на̄па̄нассатисама̄дхисса ча пабха̄вана̄ на на хоти, на ча нам̣ там̣ сама̄паттим̣ пан̣д̣ита̄ сама̄паджджантипи вут̣т̣хахантипи.
ити кира пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄ми…пе… пассасисса̄мӣти сиккхати. евам̣ санте ва̄тӯпаладдхийа̄ ча пабха̄вана̄ хоти, асса̄сапасса̄са̄нан̃ча пабха̄вана̄ хоти, а̄на̄па̄нассатийа̄ ча пабха̄вана̄ хоти, а̄на̄па̄нассатисама̄дхисса ча пабха̄вана̄ хоти, тан̃ча нам̣ сама̄паттим̣ пан̣д̣ита̄ сама̄паджджантипи вут̣т̣хахантипи.
йатха̄ катхам̣ вийа? сеййатха̄пи кам̣се а̄кот̣ите пат̣хамам̣ ол̣а̄рика̄ садда̄ паваттанти, ол̣а̄рика̄нам̣ садда̄нам̣ нимиттам̣ суггахитатта̄ суманасикататта̄ сӯпадха̄ритатта̄ нируддхепи ол̣а̄рике садде атха паччха̄ сукхумака̄ садда̄ паваттанти, сукхумака̄нам̣ садда̄нам̣ нимиттам̣ суггахитатта̄ суманасикататта̄ сӯпадха̄ритатта̄ нируддхепи сукхумаке садде атха паччха̄ сукхумасадданимитта̄рамман̣ата̄пи читтам̣ паваттати; евамева пат̣хамам̣ ол̣а̄рика̄ асса̄сапасса̄са̄ паваттанти, ол̣а̄рика̄нам̣ асса̄сапасса̄са̄нам̣ нимиттам̣ суггахитатта̄ суманасикататта̄ сӯпадха̄ритатта̄ нируддхепи ол̣а̄рике асса̄сапасса̄се атха паччха̄ сукхумака̄ асса̄сапасса̄са̄ паваттанти, сукхумака̄нам̣ асса̄сапасса̄са̄нам̣ нимиттам̣ суггахитатта̄ суманасикататта̄ ¶ сӯпадха̄ритатта̄ нируддхепи сукхумаке асса̄сапасса̄се атха паччха̄ сукхумаасса̄сапасса̄санимитта̄рамман̣ата̄пи читтам̣ на виккхепам̣ гаччхати.
евам̣ ¶ санте ва̄тӯпаладдхийа̄ ча пабха̄вана̄ хоти, асса̄сапасса̄са̄нан̃ча пабха̄вана̄ хоти, а̄на̄па̄нассатийа̄ ча пабха̄вана̄ хоти, а̄на̄па̄нассатисама̄дхисса ча пабха̄вана̄ хоти, тан̃ча нам̣ сама̄паттим̣ пан̣д̣ита̄ сама̄паджджантипи вут̣т̣хахантипи.
пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄ранти асса̄сапасса̄са̄ ка̄йо, упат̣т̣ха̄нам̣ сати, анупассана̄ н̃а̄н̣ам̣. ка̄йо упат̣т̣ха̄нам̣ но сати, сати упат̣т̣ха̄нан̃чева сати ча, та̄йа сатийа̄ тена н̃а̄н̣ена там̣ ка̄йам̣ анупассати. тена вуччати – ‘‘ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄ сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄ти (пат̣и. ма. 1.171).
айам̣ та̄веттха ка̄йа̄нупассана̄васена вуттасса пат̣хамачатуккасса анупуббападаван̣н̣ана̄.
йасма̄ панеттха идамева чатуккам̣ а̄дикаммикасса каммат̣т̣ха̄навасена вуттам̣, итара̄ни пана тӣн̣и чатукка̄ни еттха паттаджджха̄насса ведана̄читтадхамма̄нупассана̄васена вутта̄ни, тасма̄ идам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ бха̄ветва̄ а̄на̄па̄нассатичатуттхаджджха̄нападат̣т̣ха̄на̄йа випассана̄йа саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ ¶ па̄пун̣итука̄мена буддхапуттена йам̣ ка̄таббам̣ там̣ саббам̣ идхева та̄ва а̄дикаммикасса кулапуттасса васена а̄дито пабхути евам̣ ведитаббам̣. чатуббидхам̣ та̄ва сӣлам̣ висодхетаббам̣. таттха тивидха̄ висодхана̄ – ана̄паджджанам̣, а̄паннавут̣т̣ха̄нам̣, килесехи ча аппатипӣл̣анам̣. евам̣ висуддхасӣласса хи бха̄вана̄ сампаджджати. йампидам̣ четийан̇ган̣аваттам̣ бодхийан̇ган̣аваттам̣ упаджджха̄йаваттам̣ а̄чарийаваттам̣ джанта̄гхараваттам̣ упосатха̄га̄раваттам̣ двеасӣти кхандхакаватта̄ни чуддасавидхам̣ маха̄ваттанти имесам̣ васена а̄бхисама̄ча̄рикасӣлам̣ вуччати, тампи са̄дхукам̣ парипӯретаббам̣. йо хи ‘‘ахам̣ сӣлам̣ раккха̄ми, ким̣ а̄бхисама̄ча̄рикена камма’’нти вадеййа, тасса сӣлам̣ парипӯрессатӣти нетам̣ ¶ т̣ха̄нам̣ виджджати. а̄бхисама̄ча̄рикаватте пана парипӯре сӣлам̣ парипӯрати, сӣле парипӯре сама̄дхи габбхам̣ ган̣ха̄ти. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ – ‘‘со вата, бхиккхаве, бхиккху а̄бхисама̄ча̄рикам̣ дхаммам̣ апарипӯретва̄ ‘сӣла̄ни парипӯрессатӣ’ти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджатӣ’’ти (а. ни. 5.21) виттха̄ретаббам̣. тасма̄ тена йампидам̣ четийан̇ган̣аватта̄ди а̄бхисама̄ча̄рикасӣлам̣ вуччати, тампи са̄дхукам̣ парипӯретаббам̣. тато –
‘‘а̄ва̄со ¶ ча кулам̣ ла̄бхо, ган̣о камман̃ча пан̃чамам̣;
аддха̄нам̣ н̃а̄ти а̄ба̄дхо, гантхо иддхӣти те даса̄’’ти.
евам̣ вуттесу дасасу палибодхесу йо палибодхо аттхи, со упаччхиндитаббо.
евам̣ упаччхиннапалибодхена каммат̣т̣ха̄нам̣ уггахетаббам̣. тампи дувидхам̣ хоти – саббаттхакакаммат̣т̣ха̄нан̃ча па̄риха̄рийакаммат̣т̣ха̄нан̃ча. таттха саббаттхакакаммат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма бхиккхусан̇гха̄дӣсу метта̄ маран̣ассати ча асубхасан̃н̃а̄типи еке. каммат̣т̣ха̄никена хи бхиккхуна̄ пат̣хамам̣ та̄ва париччхиндитва̄ сӣмат̣т̣хакабхиккхусан̇гхе метта̄ бха̄ветабба̄; тато сӣмат̣т̣хакадевата̄су, тато гочарага̄ме иссараджане, тато таттха мануссе упа̄да̄йа саббасаттесу. со хи бхиккхусан̇гхе метта̄йа сахава̄сӣнам̣ мудучиттатам̣ джанети, атхасса сукхасам̣ва̄сата̄ хоти. сӣмат̣т̣хакадевата̄су метта̄йа мудукатачитта̄хи девата̄хи дхаммика̄йа раккха̄йа сусам̣вихита̄раккхо хоти. гочарага̄ме иссараджане метта̄йа мудукатачиттасанта̄нехи иссарехи дхаммика̄йа раккха̄йа сураккхитапариккха̄ро хоти. таттха мануссесу метта̄йа паса̄дитачиттехи техи апарибхӯто хутва̄ вичарати. саббасаттесу метта̄йа саббаттха аппат̣ихатача̄ро хоти.
маран̣ассатийа̄ пана ‘‘авассам̣ маритабба’’нти чинтенто анесанам̣ паха̄йа упарӯпаривад̣д̣хама̄насам̣вего ¶ ¶ анолӣнавуттико хоти. асубхасан̃н̃а̄йа диббесупи а̄рамман̣есу тан̣ха̄ нуппаджджати. тенассетам̣ тайам̣ евам̣ бахӯпака̄ратта̄ ‘‘саббаттха аттхайитаббам̣ иччхитабба’’нти катва̄ адхиппетасса ча йога̄нуйогакаммасса падат̣т̣ха̄натта̄ ‘‘саббаттхакакаммат̣т̣ха̄на’’нти вуччати.
ат̣т̣хатим̣са̄рамман̣есу пана йам̣ йасса чарита̄нукӯлам̣, там̣ тасса ниччам̣ парихаритаббатта̄ йатха̄вуттенева найена ‘‘па̄риха̄рийакаммат̣т̣ха̄на’’нтипи вуччати. идха пана идамева а̄на̄па̄нассатикаммат̣т̣ха̄нам̣ ‘‘па̄риха̄рийакаммат̣т̣ха̄на’’нти вуччати. айаметтха сан̇кхепо. виттха̄ро пана сӣлависодханакатхам̣ палибодхупаччхедакатхан̃ча иччхантена висуддхимаггато гахетаббо.
евам̣ висуддхасӣлена пана упаччхиннапалибодхена ча идам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ угган̣хантена имина̄ва каммат̣т̣ха̄нена чатуттхаджджха̄нам̣ ниббаттетва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахаттам̣ паттасса буддхапуттасса сантике уггахетаббам̣. там̣ алабхантена ана̄га̄мисса, тампи ¶ алабхантена сакада̄га̄мисса, тампи алабхантена сота̄паннасса, тампи алабхантена а̄на̄па̄начатуттхаджджха̄нала̄бхисса, тампи алабхантена па̄л̣ийа̄ ат̣т̣хакатха̄йа ча асаммӯл̣хасса виниччхайа̄чарийасса сантике уггахетаббам̣. араханта̄дайо хи аттана̄ адхигатамаггамева а̄чиккханти. айам̣ пана гаханападесе маха̄хаттхипатхам̣ нӣхаранто вийа саббаттха асаммӯл̣хо саппа̄йа̄саппа̄йам̣ париччхиндитва̄ катхети.
татра̄йам̣ анупуббикатха̄ – тена бхиккхуна̄ саллахукавуттина̄ винайа̄ча̄расампаннена вуттаппака̄рама̄чарийам̣ упасан̇камитва̄ ваттапат̣ипаттийа̄ а̄ра̄дхитачиттасса тасса сантике пан̃часандхикам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ уггахетаббам̣. татриме пан̃ча сандхайо ¶ – уггахо, парипуччха̄, упат̣т̣ха̄нам̣, аппана̄, лаккхан̣анти. таттха ‘‘уггахо’’ на̄ма каммат̣т̣ха̄насса угган̣ханам̣, ‘‘парипуччха̄’’ на̄ма каммат̣т̣ха̄насса парипуччхана̄, ‘‘упат̣т̣ха̄нам̣’’ на̄ма каммат̣т̣ха̄насса упат̣т̣ха̄нам̣, ‘‘аппана̄’’ на̄ма каммат̣т̣ха̄наппана̄, ‘‘лаккхан̣ам̣’’ на̄ма каммат̣т̣ха̄насса лаккхан̣ам̣. ‘‘евам̣лаккхан̣амидам̣ каммат̣т̣ха̄на’’нти каммат̣т̣ха̄насабха̄вӯпадха̄ран̣анти вуттам̣ хоти.
евам̣ пан̃часандхикам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ угган̣ханто аттана̄пи на киламати, а̄чарийампи на вихет̣хети; тасма̄ тхокам̣ уддиса̄петва̄ бахука̄лам̣ саджджха̄йитва̄ евам̣ пан̃часандхикам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ уггахетва̄ саче таттха саппа̄йам̣ хоти, таттхева васитаббам̣. но че таттха саппа̄йам̣ хоти, а̄чарийам̣ а̄пуччхитва̄ саче мандапан̃н̃о йоджанапарамам̣ гантва̄, саче тиккхапан̃н̃о дӯрампи гантва̄ ат̣т̣ха̄расасена̄санадосавиваджджитам̣, пан̃часена̄санан̇гасаманна̄гатам̣ сена̄санам̣ упагамма таттха васантена упаччхиннакхуддакапалибодхена ¶ катабхаттакиччена бхаттасаммадам̣ пат̣ивинодетва̄ ратанаттайагун̣а̄нуссаран̣ена читтам̣ сампахам̣сетва̄ а̄чарийуггахато екападампи асаммуссантена идам̣ а̄на̄па̄нассатикаммат̣т̣ха̄нам̣ манасика̄таббам̣. айаметтха сан̇кхепо. виттха̄ро пана имам̣ катха̄маггам̣ иччхантена висуддхимаггато (висуддхи. 1.55) гахетаббо.
йам̣ пана вуттам̣ ‘‘идам̣ а̄на̄па̄нассатикаммат̣т̣ха̄нам̣ манасика̄табба’’нти татра̄йам̣ манасика̄равидхи –
‘‘ган̣ана̄ анубандхана̄, пхусана̄ т̣хапана̄ саллаккхан̣а̄;
виват̣т̣ана̄ па̄рисуддхи, тесан̃ча пат̣ипассана̄’’ти. (висуддхи. 1.223; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 2.1.163);
‘‘ган̣ана̄’’ти ¶ ган̣ана̄йева. ‘‘анубандхана̄’’ти анувахана̄. ‘‘пхусана̄’’ти пхут̣т̣хат̣т̣ха̄нам̣. ‘‘т̣хапана̄’’ти аппана̄. ‘‘саллаккхан̣а̄’’ти ¶ випассана̄. ‘‘виват̣т̣ана̄’’ти магго. ‘‘па̄рисуддхӣ’’ти пхалам̣. ‘‘тесан̃ча пат̣ипассана̄’’ти паччавеккхан̣а̄. таттха имина̄ а̄дикаммикакулапуттена пат̣хамам̣ ган̣ана̄йа идам̣ камат̣т̣ха̄нам̣ манасика̄таббам̣. ган̣ентена ча пан̃чаннам̣ хет̣т̣ха̄ на т̣хапетаббам̣, дасаннам̣ упари на нетаббам̣, антаре кхан̣д̣ам̣ на дассетаббам̣. пан̃чаннам̣ хет̣т̣ха̄ т̣хапентасса хи самба̄дхе ока̄се читтуппа̄до виппхандати, самба̄дхе вадже саннируддхагоган̣о вийа. дасаннам̣ упари нентасса ган̣ана̄нисситова читтуппа̄до хоти. антара̄ кхан̣д̣ам̣ дассентасса ‘‘сикха̄ппаттам̣ ну кхо ме каммат̣т̣ха̄нам̣, но’’ти читтам̣ викампати. тасма̄ ете досе ваджджетва̄ ган̣етаббам̣.
ган̣ентена ча пат̣хамам̣ дандхаган̣ана̄йа дхан̃н̃ама̄пакаган̣ана̄йа ган̣етаббам̣. дхан̃н̃ама̄пако хи на̄л̣им̣ пӯретва̄ ‘‘ека’’нти ватва̄ окирати. пуна пӯренто кин̃чи качаварам̣ дисва̄ там̣ чхад̣д̣енто ‘‘екам̣ ека’’нти вадати. еса найо ‘‘две две’’тиа̄дӣсу. евамева имина̄пи асса̄сапасса̄сесу йо упат̣т̣ха̄ти там̣ гахетва̄ ‘‘екам̣ ека’’нти а̄дим̣катва̄ йа̄ва ‘‘даса даса̄’’ти паваттама̄нам̣ паваттама̄нам̣ упалаккхетва̄ва ган̣етаббам̣. тассевам̣ ган̣айато никкхаманта̄ ча пависанта̄ ча асса̄сапасса̄са̄ па̄кат̣а̄ хонти.
атха̄нена там̣ дандхаган̣анам̣ дхан̃н̃ама̄пакаган̣анам̣ паха̄йа сӣгхаган̣ана̄йа гопа̄лакаган̣ана̄йа ган̣етаббам̣ ¶ . чхеко хи гопа̄лако саккхара̄йо уччхан̇гена гахетва̄ раджджудан̣д̣ахаттхо па̄това ваджам̣ гантва̄ га̄во пит̣т̣хийам̣ пахаритва̄ палигхаттхамбхаматтхаке нисинно два̄рам̣ паттам̣ паттам̣йева га̄вам̣ ‘‘еко две’’ти саккхарам̣ кхипитва̄ кхипитва̄ ган̣ети. тийа̄мараттим̣ самба̄дхе ока̄се дуккхам̣ вуттхагоган̣о ¶ никкхаманто ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упанигхам̣санто вегена вегена пун̃джо пун̃джо хутва̄ никкхамати. со вегена вегена ‘‘тӣн̣и чатта̄ри пан̃ча даса̄’’ти ган̣етийева. евамимасса̄пи пуриманайена ган̣айато асса̄сапасса̄са̄ па̄кат̣а̄ хутва̄ сӣгхам̣ сӣгхам̣ пунаппунам̣ сан̃чаранти. тато тена ‘‘пунаппунам̣ сан̃чарантӣ’’ти н̃атва̄ анто ча бахи ча аггахетва̄ два̄раппаттам̣ два̄раппаттам̣йева гахетва̄ ‘‘еко две тӣн̣и чатта̄ри пан̃ча ¶ , еко две тӣн̣и чатта̄ри пан̃ча чха, еко две тӣн̣и чатта̄ри пан̃ча чха сатта…пе… ат̣т̣ха… нава… даса̄’’ти сӣгхам̣ сӣгхам̣ ган̣етаббамева. ган̣ана̄пат̣ибаддхе хи каммат̣т̣ха̄не ган̣ана̄баленева читтам̣ екаггам̣ хоти ариттӯпаттхамбханавасена чан̣д̣асоте на̄ва̄т̣хапанамива.
тассевам̣ сӣгхам̣ сӣгхам̣ ган̣айато каммат̣т̣ха̄нам̣ нирантараппаваттам̣ вийа хутва̄ упат̣т̣ха̄ти. атха ‘‘нирантарам̣ паваттатӣ’’ти н̃атва̄ анто ча бахи ча ва̄там̣ апариггахетва̄ пуриманайенева вегена вегена ган̣етаббам̣. антопависанава̄тена хи саддхим̣ читтам̣ павесайато аббхантарам̣ ва̄таббха̄хатам̣ медапӯритам̣ вийа хоти, бахиниккхаманава̄тена саддхим̣ читтам̣ нӣхарато бахиддха̄ путхутта̄рамман̣е читтам̣ виккхипати. пхут̣т̣хока̄се пана сатим̣ т̣хапетва̄ бха̄вентассева бха̄вана̄ сампаджджати. тена вуттам̣ – ‘‘анто ¶ ча бахи ча ва̄там̣ апариггахетва̄ пуриманайенева вегена вегена ган̣етабба’’нти.
кӣва чирам̣ панетам̣ ган̣етаббанти? йа̄ва вина̄ ган̣ана̄йа асса̄сапасса̄са̄рамман̣е сати сантит̣т̣хати. бахи висат̣авитаккавиччхедам̣ катва̄ асса̄сапасса̄са̄рамман̣е сати сан̣т̣хапанаттхам̣йева хи ган̣ана̄ти.
евам̣ ган̣ана̄йа манасикатва̄ анубандхана̄йа манасика̄таббам̣. анубандхана̄ на̄ма ган̣анам̣ пат̣исам̣харитва̄ сатийа̄ нирантарам̣ асса̄сапасса̄са̄нам̣ анугаманам̣; тан̃ча кхо на а̄димаджджхапарийоса̄на̄нугаманавасена. бахиниккхаманава̄тасса хи на̄бхи а̄ди, хадайам̣ маджджхам̣, на̄сикаггам̣ парийоса̄нам̣. аббхантарапависанава̄тасса на̄сикаггам̣ а̄ди, хадайам̣ маджджхам̣, на̄бхи парийоса̄нам̣. тан̃часса анугаччхато виккхепагатам̣ читтам̣ са̄раддха̄йа чева хоти ин̃джана̄йа ча. йатха̄ха –
‘‘асса̄са̄димаджджхапарийоса̄нам̣ сатийа̄ анугаччхато аджджхаттам̣ виккхепагатена читтена ¶ ка̄йопи читтампи са̄раддха̄ ча хонти ин̃джита̄ ча пхандита̄ ча. пасса̄са̄димаджджхапарийоса̄нам̣ сатийа̄ анугаччхато бахиддха̄ виккхепагатена читтена ка̄йопи читтампи са̄раддха̄ ча хонти ин̃джита̄ ча пхандита̄ ча̄’’ти (пат̣и. ма. 1.157).
тасма̄ анубандхана̄йа манасикаронтена на а̄димаджджхапарийоса̄навасена манасика̄таббам̣. апича кхо пхусана̄васена ча т̣хапана̄васена ча манасика̄таббам̣. ган̣ана̄нубандхана̄васена ¶ вийа хи пхусана̄т̣хапана̄васена висум̣ манасика̄ро наттхи. пхут̣т̣хапхут̣т̣хат̣т̣ха̄нейева пана ган̣енто ган̣ана̄йа ча пхусана̄йа ча манаси кароти. таттхева ган̣анам̣ пат̣исам̣харитва̄ те сатийа̄ анубандханто аппана̄васена ча ¶ читтам̣ т̣хапенто ‘‘анубандхана̄йа ча пхусана̄йа ча т̣хапана̄йа ча манаси каротӣ’’ти вуччати. сва̄йаматтхо ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттапан̇гул̣адова̄рикопама̄хи пат̣исамбхида̄йам̣ вуттакакачопама̄йа ча ведитаббо.
татра̄йам̣ пан̇гул̣опама̄ – ‘‘сеййатха̄пи пан̇гул̣о дола̄йа кӣл̣атам̣ ма̄та̄путта̄нам̣ долам̣ кхипитва̄ таттхева долаттхамбхамӯле нисинно камена а̄гаччхантасса ча гаччхантасса ча дола̄пхалакасса убхо кот̣ийо маджджхан̃ча пассати, на ча убхокот̣имаджджха̄нам̣ дассанаттхам̣ бйа̄ват̣о хоти. евамева̄йам̣ бхиккху сативасена упанибандханаттхамбхамӯле т̣хатва̄ асса̄сапасса̄садолам̣ кхипитва̄ таттхева нимитте сатийа̄ нисинно камена а̄гаччханта̄нан̃ча гаччханта̄нан̃ча пхут̣т̣хат̣т̣ха̄не асса̄сапасса̄са̄нам̣ а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ сатийа̄ анугаччханто таттха ча читтам̣ т̣хапенто пассати, на ча тесам̣ дассанаттхам̣ бйа̄ват̣о хоти. айам̣ пан̇гул̣опама̄.
айам̣ пана дова̄рикопама̄ – ‘‘сеййатха̄пи дова̄рико нагарасса анто ча бахи ча пурисе ‘ко твам̣, куто ва̄ а̄гато, кухим̣ ва̄ гаччхаси, ким̣ ва̄ те хаттхе’ти на вӣмам̣сати, на хи тасса те бха̄ра̄. два̄раппаттам̣ два̄раппаттам̣йева пана вӣмам̣сати; евамева имасса бхиккхуно анто павит̣т̣хава̄та̄ ча бахи никкхантава̄та̄ ча на бха̄ра̄ хонти, два̄раппатта̄ два̄раппатта̄йева бха̄ра̄ти. айам̣ дова̄рикопама̄.
какачопама̄ пана а̄дитопабхути евам̣ ведитабба̄. вуттан̃хетам̣ –
‘‘нимиттам̣ ¶ асса̄сапасса̄са̄, ана̄рамман̣амекачиттасса;
аджа̄нато ча тайо дхамме, бха̄вана̄нупалаббхати.
‘‘нимиттам̣ асса̄сапасса̄са̄, ана̄рамман̣амекачиттасса;
джа̄нато ча тайо дхамме, бха̄вана̄ упалаббхатӣ’’ти. (пат̣и. ма. 1.159);
катхам̣ име тайо дхамма̄ екачиттасса а̄рамман̣ам̣ на хонти, на чиме тайо дхамма̄ авидита̄ хонти, на ча читтам̣ виккхепам̣ гаччхати, падха̄нан̃ча пан̃н̃а̄йати, пайоган̃ча са̄дхети, висесамадхигаччхати ¶ ? сеййатха̄пи руккхо саме ¶ бхӯмибха̄ге никкхитто, таменам̣ пурисо какачена чхиндеййа, руккхе пхут̣т̣хакакачаданта̄нам̣ васена пурисасса сати упат̣т̣хита̄ хоти, на а̄гате ва̄ гате ва̄ какачаданте манаси кароти, на а̄гата̄ ва̄ гата̄ ва̄ какачаданта̄ авидита̄ хонти, падха̄нан̃ча пан̃н̃а̄йати, пайоган̃ча са̄дхети.
йатха̄ руккхо саме бхӯмибха̄ге никкхитто; евам̣ упанибандхананимиттам̣. йатха̄ какачаданта̄; евам̣ асса̄сапасса̄са̄. йатха̄ руккхе пхут̣т̣хакакачаданта̄нам̣ васена пурисасса сати упат̣т̣хита̄ хоти, на а̄гате ва̄ гате ва̄ какачаданте манаси кароти, на а̄гата̄ ва̄ гата̄ ва̄ какачаданта̄ авидита̄ хонти, падха̄нан̃ча пан̃н̃а̄йати, пайоган̃ча са̄дхети, евамева бхиккху на̄сикагге ва̄ мукханимитте ва̄ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ нисинно хоти, на а̄гате ва̄ гате ва̄ асса̄сапасса̄се манаси кароти, на а̄гата̄ ва̄ гата̄ ва̄ асса̄сапасса̄са̄ авидита̄ хонти, падха̄нан̃ча пан̃н̃а̄йати, пайоган̃ча са̄дхети, висесамадхигаччхати.
падха̄нанти катамам̣ падха̄нам̣? а̄раддхавӣрийасса ка̄йопи читтампи камманийам̣ хоти – идам̣ падха̄нам̣. катамо пайого? а̄раддхавӣрийасса упаккилеса̄ пахӣйанти, витакка̄ вӯпасамманти – айам̣ пайого. катамо висесо? а̄раддхавӣрийасса сам̣йоджана̄ пахӣйанти, анусайа̄ бйантӣ хонти – айам̣ висесо. евам̣ име тайо дхамма̄ екачиттасса а̄рамман̣а̄ на хонти, на чиме тайо дхамма̄ авидита̄ хонти, на ча читтам̣ виккхепам̣ гаччхати, падха̄нан̃ча пан̃н̃а̄йати, пайоган̃ча са̄дхети, висесамадхигаччхати.
‘‘а̄на̄па̄нассатӣ ¶ йасса, парипун̣н̣а̄ субха̄вита̄;
анупуббам̣ паричита̄, йатха̄ буддхена десита̄;
со имам̣ локам̣ пабха̄сети, аббха̄ муттова чандима̄’’ти. (пат̣и. ма. 1.160);
айам̣ какачопама̄. идха панасса а̄гата̄гатавасена аманасика̄раматтамева пайоджананти ведитаббам̣. идам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ манасикарото кассачи начиренева нимиттан̃ча ¶ уппаджджати, авасесаджджха̄нан̇гапат̣иман̣д̣ита̄ аппана̄сан̇кха̄та̄ т̣хапана̄ ча сампаджджати. кассачи пана ган̣ана̄васенева манасика̄рака̄латопабхути ануккамато ол̣а̄рикаасса̄сапасса̄саниродхавасена ка̄йадаратхе вӯпасанте ка̄йопи читтампи лахукам̣ хоти, сарӣрам̣ а̄ка̄се лан̇гхана̄ка̄раппаттам̣ ¶ вийа хоти. йатха̄ са̄раддхака̄йасса ман̃че ва̄ пӣт̣хе ва̄ нисӣдато ман̃чапӣт̣хам̣ онамати, викӯджати, паччаттхаран̣ам̣ валим̣ ган̣ха̄ти. аса̄раддхака̄йасса пана нисӣдато нева ман̃чапӣт̣хам̣ онамати, на викӯджати, на паччаттхаран̣ам̣ валим̣ ган̣ха̄ти, тӯлапичупӯритам̣ вийа ман̃чапӣт̣хам̣ хоти. касма̄? йасма̄ аса̄раддхо ка̄йо лахуко хоти; евамева ган̣ана̄васена манасика̄рака̄латопабхути ануккамато ол̣а̄рикаасса̄сапасса̄саниродхавасена ка̄йадаратхе вӯпасанте ка̄йопи читтампи лахукам̣ хоти, сарӣрам̣ а̄ка̄се лан̇гхана̄ка̄раппаттам̣ вийа хоти.
тасса ол̣а̄рике асса̄сапасса̄се нируддхе сукхумаасса̄сапасса̄санимитта̄рамман̣ам̣ читтам̣ паваттати, тасмимпи нируддхе апара̄парам̣ тато сукхуматарасукхуматаманимитта̄рамман̣ам̣ паваттатийева. катхам̣? йатха̄ пурисо махатийа̄ лохасала̄ка̄йа кам̣сата̄л̣ам̣ а̄кот̣еййа, екаппаха̄рена маха̄саддо уппаджджеййа, тасса ол̣а̄рикасадда̄рамман̣ам̣ читтам̣ паваттеййа, нируддхе ол̣а̄рике садде атха паччха̄ сукхумасадданимитта̄рамман̣ам̣, тасмимпи нируддхе апара̄парам̣ тато сукхуматарасукхуматамасадданимитта̄рамман̣ам̣ читтам̣ паваттатева; еванти ведитаббам̣. вуттампи четам̣ – ‘‘сеййатха̄пи кам̣се а̄кот̣ите’’ти (пат̣и. ма. 1.171) виттха̄ро.
йатха̄ хи ан̃н̃а̄ни каммат̣т̣ха̄на̄ни упарӯпари вибхӯта̄ни хонти, на татха̄ идам̣. идам̣ пана упарӯпари бха̄вентасса бха̄вентасса сукхуматтам̣ ¶ гаччхати, упат̣т̣ха̄нампи на упагаччхати. евам̣ анупат̣т̣хаханте пана тасмим̣ на тена бхиккхуна̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ чаммакхан̣д̣ам̣ паппхот̣етва̄ гантаббам̣. ким̣ ка̄таббам̣? ‘‘а̄чарийам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘нат̣т̣хам̣ да̄ни ме каммат̣т̣ха̄на’’нти ва̄ на вут̣т̣ха̄таббам̣, ирийа̄патхам̣ ¶ викопетва̄ гаччхато хи каммат̣т̣ха̄нам̣ наванавамева хоти. тасма̄ йатха̄нисинненева десато а̄харитаббам̣.
татра̄йам̣ а̄харан̣ӯпа̄йо. тена хи бхиккхуна̄ каммат̣т̣ха̄насса анупат̣т̣хаханабха̄вам̣ н̃атва̄ ити пат̣исан̃чиккхитаббам̣ – ‘‘име асса̄сапасса̄са̄ на̄ма каттха аттхи, каттха наттхи, касса ва̄ аттхи, касса ва̄ наттхӣ’’ти. атхевам̣ пат̣исан̃чиккхата̄ ‘‘име антома̄тукуччхийам̣ наттхи, удаке нимугга̄нам̣ наттхи, татха̄ асан̃н̃ӣбхӯта̄нам̣ мата̄нам̣ чатуттхаджджха̄насама̄панна̄нам̣ рӯпа̄рӯпабхавасаман̇гӣнам̣ ниродхасама̄панна̄на’’нти ¶ н̃атва̄ евам̣ аттана̄ва атта̄ пат̣ичодетаббо – ‘‘нану твам̣, пан̣д̣ита, нева ма̄тукуччхигато, на удаке нимугго, на асан̃н̃ӣбхӯто, на мато, на чатуттхаджджха̄насамаа̄панно, на рӯпа̄рӯпабхавасаман̇гӣ, на ниродхасама̄панно, аттхийева те асса̄сапасса̄са̄, мандапан̃н̃ата̄йа пана париггахетум̣ на саккосӣ’’ти. атха̄нена пакатипхут̣т̣хавасенева читтам̣ т̣хапетва̄ манасика̄ро паваттетаббо. име хи дӣгхана̄сикасса на̄са̄ пут̣ам̣ гхат̣т̣ента̄ паваттанти, рассана̄сикасса уттарот̣т̣хам̣. тасма̄нена имам̣ на̄ма т̣ха̄нам̣ гхат̣т̣ентӣти нимиттам̣ пат̣т̣хапетаббам̣. имамева хи аттхавасам̣ пат̣ичча вуттам̣ бхагавата̄ – ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, мут̣т̣хассатисса асампаджа̄насса а̄на̄па̄нассатибха̄ванам̣ вада̄мӣ’’ти (ма. ни. 3.149; сам̣. ни. 5.992). кин̃ча̄пи хи йам̣кин̃чи каммат̣т̣ха̄нам̣ сатасса сампаджа̄нассева сампаджджати, ито ан̃н̃ам̣ пана манасикаронтасса па̄кат̣ам̣ хоти. идам̣ пана а̄на̄па̄нассатикаммат̣т̣ха̄нам̣ гарукам̣ гарукабха̄ванам̣ буддхапаччекабуддхабуддхапутта̄нам̣ маха̄пуриса̄намева манасика̄рабхӯмибхӯтам̣, на чева иттарам̣, на ча иттарасаттасама̄севитам̣. йатха̄ йатха̄ манаси карӣйати, татха̄ татха̄ сантан̃чева ¶ хоти сукхуман̃ча. тасма̄ еттха балаватӣ сати ча пан̃н̃а̄ ча иччхитабба̄.
йатха̄ хи мат̣т̣хаса̄т̣акасса туннакаран̣ака̄ле сӯчипи сукхума̄ иччхитабба̄, сӯчипа̄саведханампи тато сукхуматарам̣; евамева мат̣т̣хаса̄т̣акасадисасса имасса каммат̣т̣ха̄насса бха̄вана̄ка̄ле сӯчипат̣ибха̄га̄ сатипи сӯчипа̄саведханапат̣ибха̄га̄ там̣сампайутта̄ пан̃н̃а̄пи балаватӣ иччхитабба̄. та̄хи ча пана сатипан̃н̃а̄хи саманна̄гатена бхиккхуна̄ на те асса̄сапасса̄са̄ ан̃н̃атра пакатипхут̣т̣хока̄са̄ парийеситабба̄.
йатха̄ пана кассако касим̣ каситва̄ балибадде мун̃читва̄ гочара̄бхимукхе катва̄ чха̄йа̄йа нисинно виссамеййа, атхасса те балибадда̄ вегена ат̣авим̣ пависеййум̣. йо хоти чхеко кассако со пуна те гахетва̄ йоджетука̄мо на тесам̣ анупадам̣ гантва̄ ат̣авим̣ а̄хин̣д̣ати. атха ¶ кхо расмин̃ча патодан̃ча гахетва̄ уджукамева тесам̣ нипа̄татиттхам̣ гантва̄ нисӣдати ва̄ нипаджджати ва̄. атха те гон̣е дивасабха̄гам̣ чаритва̄ нипа̄татиттхам̣ отаритва̄ нхатва̄ ча пивитва̄ ча паччуттаритва̄ т̣хите дисва̄ расмийа̄ бандхитва̄ патодена виджджханто а̄нетва̄ йоджетва̄ пуна каммам̣ кароти; евамева тена бхиккхуна̄ на те асса̄сапасса̄са̄ ан̃н̃атра ¶ пакатипхут̣т̣хока̄са̄ парийеситабба̄. сатирасмим̣ пана пан̃н̃а̄патодан̃ча гахетва̄ пакатипхут̣т̣хока̄се читтам̣ т̣хапетва̄ манасика̄ро паваттетаббо. еван̃хисса манасикарото начирассева те упат̣т̣хаханти, нипа̄татиттхе вийа гон̣а̄. тато тена сатирасмийа̄ бандхитва̄ тасмим̣йева т̣ха̄не йоджетва̄ пан̃н̃а̄патодена виджджхантена пуна каммат̣т̣ха̄нам̣ ануйун̃джитаббам̣; тассевамануйун̃джато начирассева нимиттам̣ упат̣т̣ха̄ти. там̣ панетам̣ на саббесам̣ екасадисам̣ хоти ¶ ; апича кхо кассачи сукхасампхассам̣ уппа̄дайама̄но тӯлапичу вийа, каппа̄сапичу вийа, ва̄тадха̄ра̄ вийа ча упат̣т̣ха̄тӣти екачче а̄ху.
айам̣ пана ат̣т̣хакатха̄виниччхайо – идан̃хи кассачи та̄ракарӯпам̣ вийа, ман̣игул̣ика̄ вийа, мутта̄гул̣ика̄ вийа ча кассачи кхарасампхассам̣ хутва̄ каппа̄сат̣т̣хи вийа, са̄рада̄русӯчи вийа ча кассачи дӣгхапа̄ман̇гасуттам̣ вийа, кусумада̄мам̣ вийа, дхӯмасикха̄ вийа ча кассачи виттхата маккат̣акасуттам̣ вийа, вала̄хакапат̣алам̣ вийа, падумапуппхам̣ вийа, ратхачаккам̣ вийа, чандаман̣д̣алам̣ вийа, сӯрийаман̣д̣алам̣ вийа ча упат̣т̣ха̄ти. тан̃ча панетам̣ йатха̄ самбахулесу бхиккхӯсу суттантам̣ саджджха̄йитва̄ нисиннесу екена бхиккхуна̄ ‘‘тумха̄кам̣ кӣдисам̣ хутва̄ идам̣ суттам̣ упат̣т̣ха̄тӣ’’ти вутте еко ‘‘майхам̣ махатӣ паббатеййа̄ надӣ вийа хутва̄ упат̣т̣ха̄тӣ’’ти а̄ха. апаро ‘‘майхам̣ ека̄ ванара̄джи вийа’’. ан̃н̃о ‘‘майхам̣ сӣтаччха̄йо са̄кха̄сампанно пхалабха̄рабхаритаруккхо вийа̄’’ти. тесан̃хи там̣ екамева суттам̣ сан̃н̃а̄на̄ната̄йа на̄нато упат̣т̣ха̄ти. евам̣ екамева каммат̣т̣ха̄нам̣ сан̃н̃а̄на̄ната̄йа на̄нато упат̣т̣ха̄ти. сан̃н̃аджан̃хи етам̣ сан̃н̃а̄нида̄нам̣ сан̃н̃а̄ппабхавам̣ тасма̄ сан̃н̃а̄на̄ната̄йа на̄нато упат̣т̣ха̄тӣти ведитаббам̣.
еттха ча ан̃н̃амева асса̄са̄рамман̣ам̣ читтам̣, ан̃н̃ам̣ пасса̄са̄рамман̣ам̣, ан̃н̃ам̣ нимитта̄рамман̣ам̣ йасса хи име тайо дхамма̄ наттхи, тасса каммат̣т̣ха̄нам̣ нева аппанам̣ на упача̄рам̣ па̄пун̣а̄ти. йасса паниме тайо дхамма̄ аттхи, тассева каммат̣т̣ха̄нам̣ аппанан̃ча упача̄ран̃ча па̄пун̣а̄ти. вуттан̃хетам̣ –
‘‘нимиттам̣ ¶ ¶ асса̄сапасса̄са̄, ана̄рамман̣амекачиттасса;
аджа̄нато ча тайо дхамме, бха̄вана̄нупалаббхати.
‘‘нимиттам̣ асса̄сапасса̄са̄, ана̄рамман̣амекачиттасса;
джа̄нато ча тайо дхамме, бха̄вана̄ упалаббхатӣ’’ти. (висуддхи. 1.231);
евам̣ ¶ упат̣т̣хите пана нимитте тена бхиккхуна̄ а̄чарийасантикам̣ гантва̄ а̄рочетаббам̣ – ‘‘майхам̣, бханте, еварӯпам̣ на̄ма упат̣т̣ха̄тӣ’’ти. а̄чарийена пана ‘‘етам̣ нимитта’’нти ва̄ ‘‘на нимитта’’нти ва̄ на ваттаббам̣. ‘‘евам̣ хоти, а̄вусо’’ти ватва̄ пана ‘‘пунаппунам̣ манаси карохӣ’’ти ваттаббо. ‘‘нимитта’’нти хи вутте воса̄нам̣ а̄паджджеййа; ‘‘на нимитта’’нти вутте нира̄со висӣдеййа. тасма̄ тадубхайампи аватва̄ манасика̄рейева нийоджетабботи. евам̣ та̄ва дӣгхабха̄н̣ака̄. маджджхимабха̄н̣ака̄ пана̄ху – ‘‘нимиттамидам̣, а̄вусо, каммат̣т̣ха̄нам̣ пунаппунам̣ манаси карохи саппуриса̄ти ваттаббо’’ти. атха̄нена нимиттейева читтам̣ т̣хапетаббам̣. евамасса̄йам̣ ито пабхути т̣хапана̄васена бха̄вана̄ хоти. вуттан̃хетам̣ пора̄н̣ехи –
‘‘нимитте т̣хапайам̣ читтам̣, на̄на̄ка̄рам̣ вибха̄вайам̣;
дхӣро асса̄сапасса̄се, сакам̣ читтам̣ нибандхатӣ’’ти. (висуддхи. 1.232; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 2.1.163);
тассевам̣ нимиттупат̣т̣ха̄нато пабхути нӣваран̣а̄ни виккхамбхита̄нева хонти килеса̄ саннисинна̄ва сати упат̣т̣хита̄йева, читтам̣ сама̄хитамева. идан̃хи двӣха̄ка̄рехи читтам̣ сама̄хитам̣ на̄ма хохи – упача̄рабхӯмийам̣ ва̄ нӣваран̣аппаха̄нена, пат̣ила̄бхабхӯмийам̣ ва̄ ан̇гапа̄тубха̄вена. таттха ‘‘упача̄рабхӯмӣ’’ти упача̄расама̄дхи; ‘‘пат̣ила̄бхабхӯмӣ’’ти аппана̄сама̄дхи. тесам̣ ким̣ на̄на̄каран̣ам̣? упача̄расама̄дхи кусалавӣтхийам̣ джавитва̄ бхаван̇гам̣ отарати, аппана̄сама̄дхи дивасабха̄ге аппетва̄ нисиннасса дивасабха̄гампи кусалавӣтхийам̣ джавати, на бхаван̇гам̣ отарати. имесу двӣсу сама̄дхӣсу нимиттапа̄тубха̄вена упача̄расама̄дхина̄ сама̄хитам̣ читтам̣ хоти ¶ . атха̄нена там̣ нимиттам̣ нева ван̣н̣ато манасика̄таббам̣, на лаккхан̣ато паччавеккхитаббам̣. апича кхо кхаттийамахесийа̄ чаккаваттигаббхо вийа кассакена са̄лийавагаббхо вийа ча аппаматтена раккхитаббам̣; раккхитам̣ хисса пхаладам̣ хоти.
‘‘нимиттам̣ раккхато ладдха, париха̄ни на виджджати;
а̄раккхамхи асантамхи, ладдхам̣ ладдхам̣ винассатӣ’’ти.
татра̄йам̣ ¶ раккхан̣ӯпа̄йо – тена бхиккхуна̄ а̄ва̄со, гочаро, бхассам̣, пуггало, бходжанам̣, уту, ирийа̄патхоти има̄ни сатта асаппа̄йа̄ни ваджджетва̄ та̄нева сатта саппа̄йа̄ни севантена пунаппунам̣ там̣ нимиттам̣ манасика̄таббам̣.
евам̣ ¶ саппа̄йасеванена нимиттам̣ тхирам̣ катва̄ вуд̣д̣хим̣ вирӯл̣хим̣ гамайитва̄ ваттхувисадакирийа̄, индрийасаматтапат̣ипа̄даната̄, нимиттакусалата̄, йасмим̣ самайе читтам̣ сапаггахетабба тасмим̣ самайе читтапагган̣хана̄, йасмим̣ самайе читтам̣ ниггахетаббам̣ тасмим̣ самайе читтанигган̣хана̄, йасмим̣ самайе читтам̣ сампахам̣сетаббам̣ тасмим̣ самайе сампахам̣сетаббам̣ тасмим̣ самайе читтасампахам̣сана̄, йасмим̣ самайе читтам̣ аджджхупеккхитаббам̣ тасмим̣ самайе читтааджджхупеккхана̄, асама̄хитапуггалапариваджджана̄, сама̄хитапуггаласевана̄, тададхимуттата̄ти има̄ни даса аппана̄косалла̄ни авиджахантена його каран̣ӣйо.
тассевам̣ ануйуттасса вихарато ида̄ни аппана̄ уппаджджиссатӣти бхаван̇гам̣ виччхиндитва̄ нимитта̄рамман̣ам̣ манодва̄ра̄ваджджанам̣ уппаджджати. тасмин̃ча нируддхе тадева̄рамман̣ам̣ гахетва̄ чатта̄ри пан̃ча ва̄ джавана̄ни, йесам̣ пат̣хамам̣ парикаммам̣, дутийам̣ упача̄рам̣, татийам̣ ануломам̣, чатуттхам̣ готрабху ¶ , пан̃чамам̣ аппана̄читтам̣. пат̣хамам̣ ва̄ парикамман̃чева упача̄ран̃ча, дутийам̣ ануломам̣, татийам̣ готрабху, чатуттхам̣ аппана̄читтанти вуччати. чатуттхамева хи пан̃чамам̣ ва̄ аппети, на чхат̣т̣хам̣ саттамам̣ ва̄ а̄саннабхаван̇гапа̄татта̄.
а̄бхидхаммикагодаттаттхеро пана̄ха – ‘‘а̄севанапаччайена кусала̄ дхамма̄ балаванто хонти; тасма̄ чхат̣т̣хам̣ саттамам̣ ва̄ аппетӣ’’ти. там̣ ат̣т̣хакатха̄су пат̣иккхиттам̣. таттха пуббабха̄гачитта̄ни ка̄ма̄вачара̄ни хонти, аппана̄читтам̣ пана рӯпа̄вачарам̣. еваманена пан̃чан̇гавиппахӣнам̣, пан̃чан̇гасаманна̄гатам̣, дасалаккхан̣асампаннам̣, тивидхакалйа̄н̣ам̣, пат̣хамаджджха̄нам̣ адхигатам̣ хоти. со тасмим̣йева̄рамман̣е витакка̄дайо вӯпасаметва̄ дутийататийачатуттхаджджха̄на̄ни па̄пун̣а̄ти. етта̄вата̄ ча т̣хапана̄васена бха̄вана̄йа парийоса̄наппатто хоти. айаметтха сан̇кхепакатха̄. виттха̄ро пана иччхантена висуддхимаггато гахетаббо.
евам̣ паттачатуттхаджджха̄но панеттха бхиккху саллаккхан̣а̄виват̣т̣ана̄васена каммат̣т̣ха̄нам̣ вад̣д̣хетва̄ па̄рисуддхим̣ паттука̄мо тадева джха̄нам̣ а̄ваджджанасама̄паджджанаадхит̣т̣ха̄навут̣т̣ха̄напаччавеккхан̣асан̇кха̄техи пан̃чаха̄ка̄рехи васиппаттам̣ пагун̣ам̣ катва̄ арӯпапуббан̇гамам̣ ва̄ рӯпам̣, рӯпапуббан̇гамам̣ ва̄ арӯпанти рӯпа̄рӯпам̣ ¶ париггахетва̄ випассанам̣ пат̣т̣хапети. катхам̣? со хи джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ джха̄нан̇га̄ни париггахетва̄ тесам̣ ниссайам̣ хадайаваттхум̣ там̣ ниссайа̄ни ча бхӯта̄ни тесан̃ча ниссайам̣ сакалампи ¶ караджака̄йам̣ пассати. тато ‘‘джха̄нан̇га̄ни арӯпам̣, ваттха̄дӣни рӯпа’’нти рӯпа̄рӯпам̣ ваваттхапети.
атха ва̄ сама̄паттито вут̣т̣хахитва̄ кеса̄дӣсу кот̣т̣ха̄сесу патхавӣдха̄туа̄дивасена чатта̄ри бхӯта̄ни там̣нисситарӯпа̄ни ча париггахетва̄ йатха̄париггахитарӯпа̄рамман̣ам̣ йатха̄париггахитарӯпаваттхудва̄ра̄рамман̣ам̣ ва̄ сасампайуттадхаммам̣ ¶ вин̃н̃а̄н̣ан̃ча пассати. тато ‘‘бхӯта̄дӣни рӯпам̣ сасампайуттадхаммам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ арӯпа’’нти ваваттхапети.
атха ва̄ сама̄паттито вут̣т̣хахитва̄ асса̄сапасса̄са̄нам̣ самудайо караджака̄йо ча читтан̃ча̄ти пассати. йатха̄ хи камма̄рагаггарийа̄ дхамама̄на̄йа бхастан̃ча пурисасса ча таджджам̣ ва̄йа̄мам̣ пат̣ичча ва̄то сан̃чарати; евамева ка̄йан̃ча читтан̃ча пат̣ичча асса̄сапасса̄са̄ти. тато асса̄сапасса̄се ча ка̄йан̃ча рӯпам̣, читтан̃ча там̣сампайуттадхамме ча арӯпанти ваваттхапети.
евам̣ на̄марӯпам̣ ваваттхапетва̄ тасса паччайам̣ парийесати, парийесанто ча там̣ дисва̄ тӣсупи аддха̄су на̄марӯпасса паваттим̣ а̄раббха кан̇кхам̣ витарати. витин̣н̣акан̇кхо кала̄пасаммасанавасена тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ удайаббайа̄нупассана̄йа пуббабха̄ге уппанне обха̄са̄дайо даса випассанупаккилесе паха̄йа упаккилесавимуттам̣ пат̣ипада̄н̃а̄н̣ам̣ ‘‘магго’’ти ваваттхапетва̄ удайам̣ паха̄йа бхан̇га̄нупассанам̣ патва̄ нирантарам̣ бхан̇га̄нупассанена бхайато упат̣т̣хитесу саббасан̇кха̄ресу ниббинданто вираджджанто вимуччанто йатха̄ккамам̣ чатта̄ро арийамагге па̄пун̣итва̄ арахаттапхале патит̣т̣ха̄йа екӯнавӣсатибхедасса паччавеккхан̣ан̃а̄н̣асса парийантаппатто садевакасса локасса аггадаккхин̣еййо хоти. етта̄вата̄ часса ган̣анам̣ а̄дим̣ катва̄ випассана̄парийоса̄на̄ а̄на̄па̄нассатисама̄дхибха̄вана̄ ча саматта̄ хотӣти.
айам̣ сабба̄ка̄рато пат̣хамачатуккаван̣н̣ана̄.
итаресу пана тӣсу чатуккесу йасма̄ висум̣ каммат̣т̣ха̄набха̄вана̄найо на̄ма наттхи; тасма̄ анупадаван̣н̣ана̄найенева несам̣ аттхо ведитаббо. пӣтиппат̣исам̣ведӣти пӣтим̣ пат̣исам̣видитам̣ каронто па̄кат̣ам̣ каронто ассасисса̄ми пассасисса̄мӣти сиккхати. таттха двӣха̄ка̄рехи пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти – а̄рамман̣ато ¶ ча асаммохато ча.
катхам̣ ¶ ¶ а̄рамман̣ато пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти? саппӣтике две джха̄не сама̄паджджати, тасса сама̄паттиккхан̣е джха̄напат̣ила̄бхена а̄рамман̣ато пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти а̄рамман̣асса пат̣исам̣видитатта̄.
катхам̣ асаммохато? саппӣтике две джха̄не сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа джха̄насампайуттакапӣтим̣ кхайато вайато саммасати, тасса випассана̄ккхан̣е лаккхан̣апат̣иведхена асаммохато пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти. вуттан̃хетам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ –
‘‘дӣгхам̣ асса̄савасена читтасса екаггатам̣ авиккхепам̣ паджа̄нато сати упат̣т̣хита̄ хоти. та̄йа сатийа̄ тена н̃а̄н̣ена са̄ пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти. дӣгхам̣ пасса̄савасена…пе… рассам̣ асса̄савасена… рассам̣ пасса̄савасена… саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ асса̄савасена… саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ пасса̄савасена… пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ асса̄савасена… пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ пасса̄савасена читтасса екаггатам̣ авиккхепам̣ паджа̄нато сати упат̣т̣хита̄ хоти, та̄йа сатийа̄ тена н̃а̄н̣ена са̄ пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти. а̄ваджджато са̄ пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти джа̄нато… пассато… паччавеккхато… читтам̣ адхит̣т̣хахато… саддха̄йа адхимуччато… вӣрийам̣ пагган̣хато… сатим̣ упат̣т̣ха̄пайато… читтам̣ сама̄дахато… пан̃н̃а̄йа паджа̄нато… абхин̃н̃еййам̣ абхиджа̄нато… парин̃н̃еййам̣ париджа̄нато… паха̄таббам̣ паджахато… бха̄ветаббам̣ бха̄вайато… саччхика̄таббам̣ саччхикарото са̄ пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти. евам̣ са̄ пӣти пат̣исам̣видита̄ хотӣ’’ти (пат̣и. ма. 1.172).
етенева найена авасесапада̄нипи аттхато ведитабба̄ни. идам̣ панеттха висесаматтам̣. тин̣н̣ам̣ джха̄на̄нам̣ васена сукхапат̣исам̣ведита̄ чатуннампи васена читтасан̇кха̄рапат̣исам̣ведита̄ ведитабба̄. ‘‘читтасан̇кха̄ро’’ти ведана̄дайо две кхандха̄. сукхаппат̣исам̣ведипаде четтха випассана̄бхӯмидассанаттхам̣ ‘‘сукханти две сукха̄ни – ка̄йикан̃ча сукхам̣ четасикан̃ча̄’’ти ¶ пат̣исамбхида̄йам̣ вуттам̣. пассамбхайам̣ читтасан̇кха̄ранти ол̣а̄рикам̣ ол̣а̄рикам̣ читтасан̇кха̄рам̣ пассамбхенто, ниродхентоти аттхо. со виттха̄рато ка̄йасан̇кха̄ре вуттанайенева ведитаббо. апичеттха пӣтипаде пӣтисӣсена ведана̄ вутта̄. сукхападе сарӯпенева ведана̄ ¶ . двӣсу читтасан̇кха̄рападесу ‘‘сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча четасика̄ ете дхамма̄ читтапат̣ибаддха̄ читтасан̇кха̄ра̄’’ти (пат̣и. ма. 1.174; ма. ни. 1.463) вачанато ¶ сан̃н̃а̄сампайутта̄ ведана̄ти. евам̣ ведана̄нупассана̄найена идам̣ чатуккам̣ бха̄ситанти ведитаббам̣.
татийачатуккепи чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ васена читтапат̣исам̣ведита̄ ведитабба̄. абхиппамодайам̣ читтанти читтам̣ моденто памоденто ха̄сенто паха̄сенто ассасисса̄ми пассасисса̄мӣти сиккхати. таттха двӣха̄ка̄рехи абхиппамодо хоти – сама̄дхивасена ча випассана̄васена ча.
катхам̣ сама̄дхивасена? саппӣтике две джха̄не сама̄паджджати, со сама̄паттиккхан̣е сампайутта̄йа пӣтийа̄ читтам̣ а̄модети памодети. катхам̣ випассана̄васена? саппӣтике две джха̄не сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа джха̄насампайуттакапӣтим̣ кхайато вайато саммасати; евам̣ випассана̄ккхан̣е джха̄насампайуттакапӣтим̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ читтам̣ а̄модети памодети. евам̣ пат̣ипанно ‘‘абхиппамодайам̣ читтам̣ ассасисса̄ми пассасисса̄мӣти сиккхатӣ’’ти вуччати.
сама̄дахам̣ читтанти пат̣хамаджджха̄на̄дивасена а̄рамман̣е читтам̣ самам̣ а̄даханто самам̣ т̣хапенто та̄ни ва̄ пана джха̄на̄ни сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа джха̄насампайуттакачиттам̣ кхайато вайато саммасато випассана̄ккхан̣е лаккхан̣апат̣иведхена уппаджджати кхан̣икачиттекаггата̄; евам̣ уппанна̄йа кхан̣икачиттекаггата̄йа васенапи а̄рамман̣е читтам̣ самам̣ а̄даханто самам̣ т̣хапенто ‘‘сама̄дахам̣ читтам̣ ассасисса̄ми пассасисса̄мӣти сиккхатӣ’’ти вуччати.
вимочайам̣ читтанти пат̣хамаджджха̄нена нӣваран̣ехи читтам̣ моченто вимоченто, дутийена витаккавича̄рехи, татийена пӣтийа̄, чатуттхена сукхадуккхехи читтам̣ моченто вимоченто. та̄ни ва̄ пана джха̄на̄ни сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа ¶ джха̄насампайуттакачиттам̣ кхайато вайато саммасати. со випассана̄ккхан̣е аничча̄нупассана̄йа ниччасан̃н̃а̄то читтам̣ моченто вимоченто, дуккха̄нупассана̄йа сукхасан̃н̃а̄то, анатта̄нупассана̄йа аттасан̃н̃а̄то, ниббида̄нупассана̄йа нандито, вира̄га̄нупассана̄йа ра̄гато, ниродха̄нупассана̄йа самудайато, пат̣иниссагга̄нупассана̄йа а̄да̄нато читтам̣ моченто вимоченто ассасати чева пассасати ча. тена вуттам̣ ¶ – ‘‘вимочайам̣ читтам̣ ассасисса̄ми пассасисса̄мӣти сиккхатӣ’’ти. евам̣ читта̄нупассана̄васена идам̣ чатуккам̣ бха̄ситанти ведитаббам̣.
чатуттхачатукке пана аничча̄нупассӣти еттха та̄ва аниччам̣ ведитаббам̣, аниччата̄ ведитабба̄, аничча̄нупассана̄ ведитабба̄ ¶ , аничча̄нупассӣ ведитаббо. таттха ‘‘аничча’’нти пан̃чаккхандха̄. касма̄? уппа̄давайан̃н̃атхаттабха̄ва̄. ‘‘аниччата̄’’ти тесан̃н̃ева уппа̄давайан̃н̃атхаттам̣ хутва̄ абха̄во ва̄ ниббатта̄нам̣ тенева̄ка̄рена ат̣хатва̄ кхан̣абхан̇гена бхедоти аттхо. ‘‘аничча̄нупассана̄’’ти тасса̄ аниччата̄йа васена рӯпа̄дӣсу ‘‘аничча’’нти анупассана̄; ‘‘аничча̄нупассӣ’’ти та̄йа анупассана̄йа саманна̄гато; тасма̄ евам̣ бхӯто ассасанто ча пассасанто ча идха ‘‘аничча̄нупассӣ ассасисса̄ми, пассасисса̄мӣти сиккхатӣ’’ти ведитаббо.
вира̄га̄нупассӣти еттха пана две вира̄га̄ – кхайавира̄го ча аччантавира̄го ча. таттха ‘‘кхайавира̄го’’ти сан̇кха̄ра̄нам̣ кхан̣абхан̇го; ‘‘аччантавира̄го’’ти нибба̄нам̣; ‘‘вира̄га̄нупассана̄’’ти тадубхайадассанавасена паватта̄ випассана̄ ча магго ча. та̄йа дувидха̄йапи анупассана̄йа саманна̄гато хутва̄ ассасанто ча пассасанто ча ‘‘вира̄га̄нупассӣ ассасисса̄ми пассасисса̄мӣти сиккхатӣ’’ти ведитаббо. ниродха̄нупассӣпадепи есева найо.
пат̣иниссагга̄нупассӣти еттха̄пи две пат̣иниссагга̄ – паричча̄гапат̣иниссагго ча паккханданапат̣иниссагго ча. пат̣иниссаггойева анупассана̄ пат̣иниссагга̄нупассана̄; випассана̄магга̄наметам̣ адхивачанам̣. випассана̄ хи тадан̇гавасена саддхим̣ кхандха̄бхисан̇кха̄рехи килесе париччаджати, сан̇кхатадосадассанена ¶ ча таббипарӣте нибба̄не таннинната̄йа паккхандатӣти паричча̄гапат̣иниссагго чева паккханданапат̣иниссагго ча̄ти вуччати. магго самуччхедавасена саддхим̣ кхандха̄бхисан̇кха̄рехи килесе париччаджати, а̄рамман̣акаран̣ена ча нибба̄не паккхандатӣти паричча̄гапат̣иниссагго чева паккханданапат̣иниссаго ча̄ти вуччати. убхайампи пана пуримапуриман̃а̄н̣а̄нам̣ ануану пассанато анупассана̄ти вуччати. та̄йа дувидха̄йа пат̣иниссагга̄нупассана̄йа саманна̄гато хутва̄ ассасанто ча пассасанто ча пат̣инисагга̄нупассӣ ассасисса̄ми пассасисса̄мӣти сиккхатӣти ведитаббо. евам̣ бха̄витоти евам̣ сол̣асахи а̄ка̄рехи бха̄вито. сесам̣ вуттанайамева.
а̄на̄па̄нассатисама̄дхикатха̄ нит̣т̣хита̄.
167. атха ¶ кхо бхагава̄тиа̄димхи пана айам̣ сан̇кхепаттхо. евам̣ бхагава̄ а̄на̄па̄нассатисама̄дхикатха̄йа бхиккхӯ самасса̄сетва̄ атха йам̣ там̣ татийапа̄ра̄джикапан̃н̃аттийа̄ нида̄нан̃чева ¶ пакаран̣ан̃ча уппаннам̣ бхиккхӯнам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ джӣвита̄ воропанам̣, етасмим̣ нида̄не етасмим̣ пакаран̣е бхиккхусан̇гхам̣ саннипа̄тетва̄ пат̣ипуччхитва̄ вигарахитва̄ ча йасма̄ таттха аттана̄ атта̄нам̣ джӣвита̄ воропанам̣ мигалан̣д̣икена ча воропа̄панам̣ па̄ра̄джикаваттху на хоти; тасма̄ там̣ т̣хапетва̄ па̄ра̄джикасса ваттхубхӯтам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ джӣвита̄ воропанамева гахетва̄ па̄ра̄джикам̣ пан̃н̃апенто ‘‘йо пана бхиккху сан̃чичча мануссавиггаха’’нтиа̄дима̄ха. арийапуггаламиссакатта̄ панеттха ‘‘могхапуриса̄’’ти аватва̄ ‘‘те бхиккхӯ’’ти вуттам̣.
евам̣ мӯлаччхеджджавасена дал̣хам̣ катва̄ татийапа̄ра̄джике пан̃н̃атте апарампи анупан̃н̃аттаттха̄йа маран̣аван̣н̣асам̣ван̣н̣анаваттху удапа̄ди, тассуппаттидӣпанаттхам̣ ‘‘еван̃чидам̣ бхагавата̄’’тиа̄ди вуттам̣.
168. таттха пат̣ибаддхачитта̄ти чхандара̄гена пат̣ибаддхачитта̄; са̄ратта̄ апеккхавантоти аттхо. маран̣аван̣н̣ам̣ сам̣ван̣н̣ема̄ти джӣвите а̄дӣнавам̣ дассетва̄ маран̣асса ¶ гун̣ам̣ ван̣н̣ема; а̄нисам̣сам̣ дассема̄ти. катакалйа̄н̣отиа̄дӣсу айам̣ падаттхо – калйа̄н̣ам̣ сучикаммам̣ катам̣ тайа̄ти твам̣ кхо аси катакалйа̄н̣о. татха̄ кусалам̣ анаваджджакаммам̣ катам̣ тайа̄ти катакусало. маран̣ака̄ле сампатте йа̄ сатта̄нам̣ уппаджджати бхайасан̇кха̄та̄ бхӣрута̄, тато та̄йанам̣ раккхан̣акаммам̣ катам̣ тайа̄ти катабхӣрутта̄н̣о па̄пам̣. ла̄макакаммам̣ акатам̣ тайа̄ти акатапа̄по. луддам̣ да̄рун̣ам̣ дуссӣлйакаммам̣ акатам̣ тайа̄ти акаталуддо. киббисам̣ са̄хасикакаммам̣ лобха̄дикилесуссадам̣ акатам̣ тайа̄ти акатакиббисо. касма̄ идам̣ вуччати? йасма̄ саббаппака̄рампи катам̣ тайа̄ калйа̄н̣ам̣, акатам̣ тайа̄ па̄пам̣; тена там̣ вада̄ма – ‘‘ким̣ туйхам̣ имина̄ рога̄бхибхӯтатта̄ ла̄макена па̄пакена дуккхабахулатта̄ дуджджӣвитена’’. матам̣ те джӣвита̄ сеййоти тава маран̣ам̣ джӣвита̄ сундаратарам̣. касма̄? йасма̄ ито твам̣ ка̄лан̇като катака̄ло хутва̄ ка̄лам̣ катва̄ маритва̄ти аттхо. ка̄йасса бхеда̄…пе… упападжджиссаси. евам̣ упапанно ча таттха диббехи девалоке ¶ уппаннехи пан̃чахи ка̄магун̣ехи мана̄пийарӯпа̄дикехи пан̃чахи ваттхука̄макот̣т̣ха̄сехи самаппито саман̇гӣбхӯто паричариссаси сампайутто самодха̄нагато хутва̄ ито чито ча чариссаси, вичариссаси абхирамиссаси ва̄ти аттхо.
169. асаппа̄йа̄нӣти ахита̄ни авуд̣д̣хикара̄ни йа̄ни кхиппамева джӣвитаккхайам̣ па̄пенти.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄
172. сан̃чичча̄ти ¶ айам̣ ‘‘сан̃чичча мануссавиггаха’’нти ма̄тика̄йа вуттасса сан̃чиччападасса уддха̄ро. таттха санти упасагго, тена саддхим̣ уссуккавачанаметам̣ сан̃чичча̄ти ¶ ; тасса сан̃чететва̄ сут̣т̣ху чететва̄ти аттхо. йасма̄ пана йо сан̃чичча воропети, со джа̄нанто сан̃джа̄нанто хоти, тан̃часса воропанам̣ чечча абхивитаритва̄ вӣтиккамо хоти. тасма̄ бйан̃джане а̄дарам̣ акатва̄ аттхамева дассетум̣ ‘‘джа̄нанто сан̃джа̄нанто чечча абхивитаритва̄ вӣтиккамо’’ти евамасса падабха̄джанам̣ вуттам̣. таттха джа̄нантоти ‘‘па̄н̣о’’ти джа̄нанто. сан̃джа̄нантоти ‘‘джӣвита̄ воропемӣ’’ти сан̃джа̄нанто; тенева па̄н̣аджа̄нана̄ка̄рена саддхим̣ джа̄нантоти аттхо. чечча̄ти вадхакачетана̄васена чететва̄ пакаппетва̄. абхивитаритва̄ти упаккамавасена мадданто нира̄сан̇качиттам̣ песетва̄. вӣтиккамоти евам̣ паваттасса йо вӣтиккамо айам̣ сан̃чиччасаддасса сикха̄ппатто аттхоти вуттам̣ хоти.
ида̄ни ‘‘мануссавиггахам̣ джӣвита̄ воропеййа̄’’ти еттха вуттам̣ мануссаттабха̄вам̣ а̄дито пат̣т̣ха̄йа дассетум̣ ‘‘мануссавиггахо на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. таттха габбхасеййака̄нам̣ васена саббасукхумааттабха̄вадассанаттхам̣ ‘‘йам̣ ма̄тукуччхисми’’нти вуттам̣. пат̣хамам̣ читтанти пат̣исандхичиттам̣. уппаннанти джа̄там̣. пат̣хамам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ па̄тубхӯтанти идам̣ тассева вевачанам̣. ‘‘ма̄тукуччхисмим̣ пат̣хамам̣ читта’’нти вачанена четтха сакала̄пи пан̃чавока̄рапат̣исандхи дассита̄ хоти. тасма̄ тан̃ча пат̣хамам̣ читтам̣ там̣сампайутта̄ ча тайо арӯпаккхандха̄ тена саха ниббаттан̃ча калаларӯпанти айам̣ саббапат̣хамо мануссавиггахо. таттха ‘‘калаларӯпа’’нти иттхипуриса̄нам̣ ка̄йаваттхубха̄вадасакавасена ¶ саматим̣са рӯпа̄ни, напум̣сака̄нам̣ ка̄йаваттхудасакавасена вӣсати. таттха иттхипуриса̄нам̣ калаларӯпам̣ джа̄тиун̣н̣а̄йа екена ам̣суна̄ уддхат̣ателабиндуматтам̣ хоти аччхам̣ виппасаннам̣. вуттан̃четам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ –
‘‘тилателасса йатха̄ бинду, саппиман̣д̣о ана̄вило;
евам̣ван̣н̣аппат̣ибха̄гам̣ калаланти павуччатӣ’’ти. (вибха. ат̣т̣ха. 26 пакин̣н̣акакатха̄; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 1.1.235);
евам̣ париттакам̣ ваттхум̣ а̄дим̣ катва̄ пакатийа̄ вӣсавассасата̄йукасса саттасса йа̄ва маран̣ака̄ла̄ еттхантаре анупуббена ¶ вуд̣д̣хиппатто аттабха̄во есо мануссавиггахо на̄ма.
джӣвита̄ ¶ воропеййа̄ти калалака̄лепи та̄панамадданехи ва̄ бхесаджджасампада̄нена ва̄ тато ва̄ уддхампи таданурӯпена упаккамена джӣвита̄ вийоджеййа̄ти аттхо. йасма̄ пана джӣвита̄ воропанам̣ на̄ма аттхато джӣвитиндрийупаччхеданамева хоти, тасма̄ етасса падабха̄джане ‘‘джӣвитиндрийам̣ упаччхиндати упародхети сантатим̣ викопетӣ’’ти вуттам̣. таттха джӣвитиндрийасса павен̣игхат̣анам̣ упаччхинданто упародхенто ча ‘‘джӣвитиндрийам̣ упаччхиндати упародхетӣ’’ти вуччати. сва̄йаматтхо ‘‘сантатим̣ викопетӣ’’типадена дассито. викопетӣти вийоджети.
таттха дувидхам̣ джӣвитиндрийам̣ – рӯпаджӣвитиндрийам̣, арӯпаджӣвитиндрийан̃ча. тесу арӯпаджӣвитиндрийе упаккамо наттхи, там̣ воропетум̣ на сакка̄. рӯпаджӣвитиндрийе пана аттхи, там̣ воропетум̣ сакка̄. там̣ пана воропенто арӯпаджӣвитиндрийампи воропети. тенева хи саддхим̣ там̣ нируджджхати тада̄йаттавуттито. там̣ пана воропенто ким̣ атӣтам̣ воропети, ана̄гатам̣, паччуппаннанти? нева атӣтам̣, на ана̄гатам̣, тесу хи екам̣ нируддхам̣ екам̣ ануппаннанти убхапампи асантам̣, асантатта̄ упаккамо наттхи, упаккамасса наттхита̄йа екампи воропетум̣ на сакка̄. вуттампи четам̣ –
‘‘атӣте читтаккхан̣е джӣвиттха, на джӣвати; на джӣвиссати. ана̄гате читтаккхан̣е джӣвиссати, на джӣвиттха; на джӣвати. паччуппанне читтаккхан̣е джӣвати, на джӣвиттха; на джӣвиссатӣ’’ти (маха̄ни. 10).
тасма̄ ¶ йаттха джӣвати таттха упаккамо йуттоти паччуппаннам̣ воропети.
паччуппаннан̃ча на̄метам̣ кхан̣апаччуппаннам̣, сантатипаччуппаннам̣, аддха̄паччуппаннанти тивидхам̣. таттха ‘‘кхан̣апаччуппаннам̣’’ на̄ма уппа̄даджара̄бхан̇гасаман̇ги, там̣ воропетум̣ на сакка̄. касма̄? сайамева нируджджханато. ‘‘сантатипаччуппаннам̣’’ на̄ма саттат̣т̣хаджаванава̄раматтам̣ сабха̄гасантативасена паваттитва̄ нируджджханакам̣, йа̄ва ва̄ ун̣хато а̄гантва̄ оваракам̣ пависитва̄ нисиннасса андхака̄рам̣ хоти, сӣтато ва̄ а̄гантва̄ овараке нисиннасса йа̄ва висабха̄гаутупа̄тубха̄вена пуримако уту наппат̣иппассамбхати, еттхантаре ‘‘сантатипаччуппанна’’нти вуччати ¶ . пат̣исандхито пана йа̄ва чути, етам̣ ‘‘аддха̄паччуппаннам̣’’ на̄ма. тадубхайампи воропетум̣ сакка̄. катхам̣? тасмин̃хи упаккаме кате ладдхупаккамам̣ джӣвитанавакам̣ нируджджхама̄нам̣ дуббаласса парихӣнавегасса санта̄насса паччайо хоти. тато сантатипаччуппаннам̣ ва̄ аддха̄паччуппаннам̣ ва̄ йатха̄париччхиннам̣ ка̄лам̣ апатва̄ антара̄ва нируджджхати ¶ . евам̣ тадубхайампи воропетум̣ сакка̄, тасма̄ тадева сандха̄йа ‘‘сантатим̣ викопетӣ’’ти идам̣ вуттанти ведитаббам̣.
имасса панаттхасса а̄вибха̄ваттхам̣ па̄н̣о ведитаббо, па̄н̣а̄типа̄то ведитаббо, па̄н̣а̄типа̄ти ведитаббо, па̄н̣а̄типа̄тасса пайого ведитаббо. таттха ‘‘па̄н̣о’’ти воха̄рато сатто, параматтхато джӣвитиндрийам̣. джӣвитиндрийан̃хи атипа̄тенто ‘‘па̄н̣ам̣ атипа̄тетӣ’’ти вуччати там̣ вуттаппака̄рамева. ‘‘па̄н̣а̄типа̄то’’ти йа̄йа четана̄йа джӣвитиндрийупаччхедакам̣ пайогам̣ самут̣т̣ха̄пети, са̄ вадхакачетана̄ ‘‘па̄н̣а̄типа̄то’’ти вуччати. ‘‘па̄н̣а̄типа̄тӣ’’ти вуттачетана̄саман̇ги пуггало дат̣т̣хаббо. ‘‘па̄н̣а̄типа̄тасса пайого’’ти па̄н̣а̄типа̄тасса чхапайога̄ – са̄хаттхико, а̄н̣аттико, ниссаггийо, тха̄варо, виджджа̄майо, иддхимайоти.
таттха ‘‘са̄хаттхико’’ти сайам̣ ма̄рентасса ка̄йена ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхена ва̄ пахаран̣ам̣. ‘‘а̄н̣аттико’’ти ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пентасса ‘‘евам̣ виджджхитва̄ ва̄ пахаритва̄ ва̄ ма̄рехӣ’’ти а̄н̣а̄панам̣. ‘‘ниссаггийо’’ти дӯре т̣хитам̣ ма̄ретука̄масса ка̄йена ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхена ва̄ усусаттийантапа̄са̄н̣а̄дӣнам̣ ниссаджджанам̣. ‘‘тха̄варо’’ти асан̃ча̄римена упакаран̣ена ма̄ретука̄масса опа̄таапассенаупаниккхипанам̣ бхесаджджасам̣видха̄нам̣. те чатта̄ропи парато па̄л̣иван̣н̣ана̄йамева виттха̄рато а̄вибхависсанти.
виджджа̄майаиддхимайа̄ ¶ пана па̄л̣ийам̣ ана̄гата̄. те евам̣ ведитабба̄. сан̇кхепато хи ма̄ран̣аттхам̣ виджджа̄париджаппанам̣ виджджа̄майо пайого. ат̣т̣хакатха̄су ¶ пана ‘‘катамо виджджа̄майо пайого? а̄тхаббан̣ика̄ а̄тхаббан̣ам̣ пайодженти; нагаре ва̄ руддхе сан̇га̄ме ва̄ паччупат̣т̣хите пат̣исена̄йа паччаттхикесу пачча̄миттесу ӣтим̣ уппа̄денти, упаддавам̣ уппа̄денти, рогам̣ уппа̄денти, паджджаракам̣ уппа̄денти, сӯчикам̣ каронти, висӯчикам̣ каронти, паккхандийам̣ каронти. евам̣ а̄тхаббан̣ика̄ а̄тхаббан̣ам̣ пайодженти. виджджа̄дха̄ра̄ виджджам̣ париваттетва̄ нагаре ва̄ руддхе…пе… паккхандийам̣ каронтӣ’’ти евам̣ виджджа̄майам̣ пайогам̣ дассетва̄ а̄тхаббан̣икехи ча виджджа̄дхарехи ча ма̄рита̄нам̣ бахӯни ваттхӯни вутта̄ни, ким̣ техи! идан̃хеттха лаккхан̣ам̣ ма̄ран̣а̄йа виджджа̄париджаппанам̣ виджджа̄майо пайоготи.
каммавипа̄каджа̄йа иддхийа̄ пайоджанам̣ иддхимайо пайого. каммавипа̄каджиддхи ча на̄меса̄ на̄га̄нам̣ на̄гиддхи, супан̣н̣а̄нам̣ супан̣н̣иддхи, йаккха̄нам̣ йаккхиддхи, дева̄нам̣ девиддхи, ра̄джӯнам̣ ра̄джиддхӣти ¶ бахувидха̄. таттха дит̣т̣хадат̣т̣хапхут̣т̣хависа̄нам̣ на̄га̄нам̣ дисва̄ д̣ам̣ситва̄ пхуситва̄ ча парӯпагха̄такаран̣е ‘‘на̄гиддхи’’ ведитабба̄. супан̣н̣а̄нам̣ маха̄самуддато дваттибйа̄масатаппама̄н̣ана̄гуддхаран̣е ‘‘супан̣н̣иддхи’’ ведитабба̄. йаккха̄ пана нева а̄гаччханта̄ на пахаранта̄ диссанти, техи пахат̣асатта̄ пана тасмим̣йева т̣ха̄не маранти, татра тесам̣ ‘‘йаккхиддхи’’ дат̣т̣хабба̄. вессаван̣асса сота̄паннака̄лато пуббе найана̄вудхена олокитакумбхан̣д̣а̄нам̣ маран̣е ан̃н̃есан̃ча дева̄нам̣ йатха̄сакам̣ иддха̄нубха̄ве ‘‘девиддхи’’ ведитабба̄. ран̃н̃о чаккаваттисса сапарисасса а̄ка̄сагамана̄дӣсу, асокасса хет̣т̣ха̄ упари ча йоджане а̄н̣а̄паваттана̄дӣсу, питуран̃н̃о ча сӣхал̣анариндасса да̄т̣ха̄кот̣анена чӯл̣асуманакут̣умбийассамаран̣е ¶ ‘‘ра̄джиддхи’’ дат̣т̣хабба̄ти.
кечи пана ‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ иддхима̄ четовасиппатто ан̃н̃исса̄ куччхигатам̣ габбхам̣ па̄пакена манаса̄анупеккхита̄ хоти ‘ахо вата̄йам̣ куччхигато габбхо на соттхина̄ абхиниккхамеййа̄’ти. евампи бхиккхаве кулумбасса упагха̄то хотӣ’’ти а̄дика̄ни сутта̄ни дассетва̄ бха̄вана̄майиддхийа̄пи парӯпагха̄такаммам̣ ваданти; саха парӯпагха̄такаран̣ена ча а̄диттагхарӯпарикхиттасса ¶ удакагхат̣асса бхеданамива иддхивина̄сан̃ча иччханти; там̣ тесам̣ иччха̄маттамева. касма̄? йасма̄ кусалаведана̄витаккапариттаттикехи на самети. катхам̣? айан̃хи бха̄вана̄майиддхи на̄ма кусалаттике кусала̄ чева абйа̄ката̄ ча, па̄н̣а̄типа̄то акусало. ведана̄ттике адуккхамасукхасампайутта̄ па̄н̣а̄типа̄то дуккхасампайутто. витаккаттике авитакка̄вича̄ра̄, па̄н̣а̄типа̄то савитаккасавича̄ро. париттаттике махаггата̄, па̄н̣а̄типа̄то париттоти.
саттхаха̄ракам̣ ва̄сса парийесеййа̄ти еттха харатӣти ха̄ракам̣. ким̣ харати? джӣвитам̣. атха ва̄ харитаббанти ха̄ракам̣; упаниккхипитаббанти аттхо. саттхан̃ча там̣ ха̄ракан̃ча̄ти саттхаха̄ракам̣. асса̄ти мануссавиггахасса. парийесеййа̄ти йатха̄ лабхати татха̄ кареййа; упаниккхипеййа̄ти аттхо. етена тха̄вараппайогам̣ дассети. итаратха̄ хи парийит̣т̣хаматтенева па̄ра̄джико бхавеййа; на четам̣ йуттам̣. па̄л̣ийам̣ пана саббам̣ бйан̃джанам̣ ана̄дийитва̄ йам̣ еттха тха̄вараппайогасан̇гахитам̣ саттхам̣, тадева дассетум̣ ‘‘асим̣ ва̄…пе… раджджум̣ ва̄’’ти падабха̄джанам̣ вуттам̣.
таттха саттханти вутта̄васесам̣ йам̣кин̃чи самукхам̣ ведитаббам̣. лагул̣апа̄са̄н̣ависараджджӯнан̃ча джӣвитавина̄санабха̄вато саттхасан̇гахо ведитаббо. маран̣аван̣н̣ам̣ ва̄ти еттха йасма̄ ‘‘ким̣ туйхимина̄ ¶ па̄пакена дуджджӣвитена, йо твам̣ на лабхаси пан̣ӣта̄ни бходжана̄ни бхун̃джиту’’нтиа̄дина̄ ¶ найена джӣвите а̄дӣнавам̣ дассентопи ‘‘твам̣ кхоси упа̄сака катакалйа̄н̣о…пе… акатам̣ тайа̄ па̄пам̣, матам̣ те джӣвита̄ сеййо, ито твам̣ ка̄лан̇като паричариссаси аччхара̄паривуто нанданаване сукхаппатто вихариссасӣ’’тиа̄дина̄ найена маран̣е ван̣н̣ам̣ бхан̣антопи маран̣аван̣н̣амева сам̣ван̣н̣ети. тасма̄ двидха̄ бхиндитва̄ падабха̄джанам̣ вуттам̣ – ‘‘джӣвите а̄дӣнавам̣ дассети, маран̣е ван̣н̣ам̣ бхан̣атӣ’’ти.
маран̣а̄йа ва̄ сама̄дапеййа̄ти маран̣аттха̄йа упа̄йам̣ га̄ха̄пеййа. саттхам̣ ва̄ а̄хара̄ти а̄дӣсу ча йампи на вуттам̣ ‘‘соббхе ва̄ нараке ва̄ папа̄те ва̄ папата̄’’тиа̄ди, там̣ саббам̣ парато вуттанайатта̄ аттхато вуттамева̄ти ведитаббам̣. на хи сакка̄ саббам̣ сарӯпенева ваттум̣.
ити ¶ читтаманоти итичитто итимано; ‘‘матам̣ те джӣвита̄ сеййо’’ти еттха вуттамаран̣ачитто маран̣аманоти аттхо. йасма̄ панеттха мано читтасаддасса аттхадӣпанаттхам̣ вутто, аттхато панетам̣ убхайампи екамева, тасма̄ тасса аттхато абхедам̣ дассетум̣ ‘‘йам̣ читтам̣ там̣ мано, йам̣ мано там̣ читта’’нти вуттам̣. итисаддам̣ пана уддхаритва̄пи на та̄ва аттхо вутто. читтасан̇каппоти имасмим̣ паде адхика̄равасена итисаддо а̄харитаббо. идан̃хи ‘‘итичиттасан̇каппо’’ти евам̣ авуттампи адхика̄рато вуттамева хотӣти ведитаббам̣. татха̄ хисса тамевааттхам̣ дассенто ‘‘маран̣асан̃н̃ӣ’’тиа̄дима̄ха. йасма̄ четтха ‘‘сан̇каппо’’ти найидам̣ витаккасса на̄мам̣. атха кхо сам̣видаханаматтассетам̣ адхивачанам̣. тан̃ча сам̣видаханам̣ имасмим̣ аттхе сан̃н̃а̄четана̄дхиппа̄йехи сан̇гахам̣ гаччхати. тасма̄ читто на̄наппака̄рако сан̇каппо асса̄ти читтасан̇каппоти еваматтхо дат̣т̣хаббо. татха̄ хисса падабха̄джанампи ¶ сан̃н̃а̄четана̄дхиппа̄йавасена вуттам̣. еттха ча ‘‘адхиппа̄йо’’ти витакко ведитаббо.
учча̄вачехи а̄ка̄рехӣти маханта̄махантехи упа̄йехи. таттха маран̣аван̣н̣асам̣ван̣н̣ане та̄ва джӣвите а̄дӣнавадассанавасена авача̄ка̄рата̄ маран̣е ван̣н̣абхан̣анавасена учча̄ка̄рата̄ ведитабба̄. сама̄дапане пана мут̣т̣хиджа̄н̣униппхот̣ана̄дӣхи маран̣асама̄дапанавасена учча̄ка̄рата̄, екато бхун̃джантасса накхе висам̣ паккхипитва̄ маран̣а̄дисама̄дапанавасена авача̄ка̄рата̄ ведитабба̄.
соббхе ва̄ нараке ва̄ папа̄те ва̄ти еттха соббхо на̄ма самантато чхиннатат̣о гамбхӣро а̄ва̄т̣о. нарако на̄ма таттха таттха пхалантийа̄ бхӯмийа̄ сайамева ниббатта̄ маха̄дарӣ, йаттха хаттхӣпи патанти, чора̄пи нилӣна̄ тит̣т̣ханти. папа̄тоти паббатантаре ва̄ тхалантаре ва̄ екато чхинно ¶ хоти. пуриме упа̄да̄йа̄ти метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевитва̄ адиннан̃ча а̄дийитва̄ па̄ра̄джикам̣ а̄паттим̣ а̄панне пуггале упа̄да̄йа. сесам̣ пуббе вуттанайатта̄ утта̄наттхатта̄ ча па̄кат̣амева̄ти.
174. евам̣ уддит̣т̣хасиккха̄падам̣ пада̄нуккамена вибхаджитва̄ ида̄ни йасма̄ хет̣т̣ха̄ падабха̄джанӣйамхи сан̇кхепенева мануссавиггахапа̄ра̄джикам̣ дасситам̣, на виттха̄рена а̄паттим̣ а̄ропетва̄ танти т̣хапита̄. сан̇кхепадассите ча аттхе на сабба̄ка̄ренева ¶ бхиккхӯ найам̣ гахетум̣ сакконти, ана̄гате ча па̄папуггала̄нампи ока̄со хоти, тасма̄ бхиккхӯнан̃ча сабба̄ка̄рена найаггахан̣аттхам̣ ана̄гате ча па̄папуггала̄нам̣ ока̄сапат̣иба̄ханаттхам̣ пуна ‘‘са̄мам̣ адхит̣т̣ха̄йа̄’’тиа̄дина̄ найена ма̄тикам̣ т̣хапетва̄ виттха̄рато мануссавиггахапа̄ра̄джикам̣ дассенто ‘‘са̄манти сайам̣ ханатӣ’’тиа̄дима̄ха.
татра̄йам̣ анутта̄нападаван̣н̣ана̄йа саддхим̣ виниччхайакатха̄ – ка̄йена̄ти хаттхена ва̄ па̄дена ва̄ мут̣т̣хина̄ ва̄ джа̄н̣уна̄ ва̄ йена кеначи ан̇гапаччан̇гена. ка̄йапат̣ибаддхена̄ти ка̄йато амочитена асиа̄дина̄ пахаран̣ена. ниссаггийена̄ти ка̄йато ча ка̄йапат̣ибаддхато ча мочитена усусаттиа̄дина̄. етта̄вата̄ са̄хаттхико ¶ ча ниссаггийо ча̄ти две пайога̄ вутта̄ хонти.
таттха екамеко уддисса̄нуддиссабхедато дувидхо. таттха уддесике йам̣ уддисса пахарати, тассева маран̣ена каммуна̄ баджджхати. ‘‘йо кочи маратӯ’’ти евам̣ ануддесике паха̄раппаччайа̄ йасса кассачи маран̣ена каммуна̄ баджджхати. убхайатха̄пи ча пахаритаматте ва̄ марату паччха̄ ва̄ тенева рогена, пахаритаматтейева каммуна̄ баджджхати. маран̣а̄дхиппа̄йена ча паха̄рам̣ датва̄ тена аматасса пуна ан̃н̃ачиттена паха̄ре динне паччха̄пи йади пат̣хамаппаха̄ренева марати, тада̄ ева каммуна̄ баддхо. атха дутийаппаха̄рена марати, наттхи па̄н̣а̄типа̄то. убхайехи матепи пат̣хамаппаха̄ренева каммуна̄ баддхо. убхайехи амате неваттхи па̄н̣а̄типа̄то. еса найо бахӯхипи екасса паха̄ре динне. татра̄пи хи йасса паха̄рена марати, тассева каммуна̄ баддхо хотӣти.
камма̄паттибйаттибха̄ваттхан̃четтха ел̣акачатуккампи ведитаббам̣. йо хи ел̣акам̣ екасмим̣ т̣ха̄не нипаннам̣ упадха̄рети ‘‘раттим̣ а̄гантва̄ вадхисса̄мӣ’’ти. ел̣акасса ча нипаннока̄се тасса ма̄та̄ ва̄ пита̄ ва̄ араха̄ ва̄ пан̣д̣ука̄са̄вам̣ па̄рупитва̄ нипанно хоти. со раттибха̄ге а̄гантва̄ ‘‘ел̣акам̣ ма̄ремӣ’’ти ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄ арахантам̣ ва̄ ма̄рети. ‘‘имам̣ ваттхум̣ ма̄ремӣ’’ти четана̄йа аттхибха̄вато гха̄тако ча хоти, анантарийакамман̃ча пхусати, па̄ра̄джикан̃ча а̄паджджати ¶ . ан̃н̃о кочи а̄гантуко нипанно хоти ¶ , ‘‘ел̣акам̣ ма̄ремӣ’’ти там̣ ма̄рети, гха̄тако ча хоти па̄ра̄джикан̃ча а̄паджджати, а̄нантарийам̣ на пхусати. йаккхо ва̄ пето ва̄ нипанно хоти, ‘‘ел̣акам̣ ма̄ремӣ’’ти там̣ ма̄рети гха̄такова хоти, на ча̄нантарийам̣ пхусати, на ча па̄ра̄джикам̣ а̄паджджати, тхуллаччайам̣ пана хоти. ан̃н̃о кочи нипанно наттхи, ел̣акова хоти там̣ ма̄рети, гха̄тако ча хоти, па̄читтийан̃ча а̄паджджати. ‘‘ма̄та̄питуараханта̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ ¶ ма̄ремӣ’’ти тесам̣йева ан̃н̃атарам̣ ма̄рети, гха̄тако ча хоти, а̄нантарийан̃ча пхусати, па̄ра̄джикан̃ча а̄паджджати. ‘‘тесам̣ ан̃н̃атарам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти ан̃н̃ам̣ а̄гантукам̣ ма̄рети, йаккхам̣ ва̄ петам̣ ва̄ ма̄рети, ел̣акам̣ ва̄ ма̄рети, пуббе вуттанайена ведитаббам̣. идха пана четана̄ да̄рун̣а̄ хотӣти.
ан̃н̃а̄нипи еттха пала̄лапун̃джа̄диваттхӯни ведитабба̄ни. йо хи ‘‘лохитакам̣ асим̣ ва̄ саттим̣ ва̄ пуччхисса̄мӣ’’ти пала̄лапун̃дже павесенто таттха нипаннам̣ ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄ арахантам̣ ва̄ а̄гантукапурисам̣ ва̄ йаккхам̣ ва̄ петам̣ ва̄ тираччха̄нагатам̣ ва̄ ма̄рети, воха̄равасена ‘‘гха̄тако’’ти вуччати, вадхакачетана̄йа пана абха̄вато нева каммам̣ пхусати, на а̄паттим̣ а̄паджджати. йо пана евам̣ павесенто сарӣрасампхассам̣ саллаккхетва̄ ‘‘сатто ман̃н̃е аббхантарагато маратӯ’’ти павесетва̄ ма̄рети, тасса тесам̣ ваттхӯнам̣ анурӯпена каммабаддхо ча а̄патти ча ведитабба̄. еса найо таттха нидаханаттхам̣ павесентасса̄пи ванаппагумба̄дӣсу кхипантасса̄пи.
йопи ‘‘чорам̣ ма̄ремӣ’’ти чоравесена гаччхантам̣ питарам̣ ма̄рети, а̄нантарийан̃ча пхусати, па̄ра̄джико ча хоти. йо пана парасена̄йа ан̃н̃ан̃ча йодхам̣ питаран̃ча каммам̣ каронте дисва̄ йодхасса усум̣ кхипати, ‘‘етам̣ виджджхитва̄ мама питарам̣ виджджхиссатӣ’’ти йатха̄дхиппа̄йам̣ гате питугха̄тако хоти. ‘‘йодхе виддхе мама пита̄ пала̄йиссатӣ’’ти кхипати, усу айатха̄дхиппа̄йам̣ гантва̄ питарам̣ ма̄рети, воха̄равасена ‘‘питугха̄тако’’ти вуччати; а̄нантарийам̣ пана наттхӣти.
адхит̣т̣хахитва̄ти самӣпе т̣хатва̄. а̄н̣а̄петӣти уддисса ва̄ ануддисса ва̄ а̄н̣а̄пети. таттха парасена̄йа паччупат̣т̣хита̄йа ануддиссева ‘‘евам̣ виджджха ¶ , евам̣ пахара, евам̣ гха̄техӣ’’ти а̄н̣атте йаттаке а̄н̣атто гха̄тети, таттака̄ убхиннам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄. саче таттха а̄н̣а̄пакасса ма̄та̄питаро хонти, а̄нантарийампи пхусати. саче а̄н̣аттассева ма̄та̄питаро, сова а̄нантарийам̣ пхусати. саче ¶ араха̄ хоти, убхопи а̄нантарийам̣ пхусанти. уддиситва̄ пана ‘‘етам̣ дӣгхам̣ рассам̣ раттакан̃чукам̣ нӣлакан̃чукам̣ хаттхиккхандхе нисиннам̣ маджджхе нисиннам̣ виджджха пахара гха̄техӣ’’ти ¶ а̄н̣атте саче со тамева гха̄тети, убхиннампи па̄н̣а̄типа̄то; а̄нантарийаваттхумхи ча а̄нантарийам̣. саче ан̃н̃ам̣ ма̄рети, а̄н̣а̄пакасса наттхи па̄н̣а̄типа̄то. етена а̄н̣аттико пайого вутто хоти. таттха –
ваттхум̣ ка̄лан̃ча ока̄сам̣, а̄вудхам̣ ирийа̄патхам̣;
тулайитва̄ пан̃ча т̣ха̄на̄ни, дха̄реййаттхам̣ вичаккхан̣о.
апаро найо –
ваттху ка̄ло ча ока̄со, а̄вудхам̣ ирийа̄патхо;
кирийа̄висесоти име, чха а̄н̣аттинийа̄мака̄.
таттха ‘‘ваттхӯ’’ти ма̄ретаббо сатто. ‘‘ка̄ло’’ти пуббан̣хаса̄йанха̄дика̄ло ча йоббанатха̄варийа̄дика̄ло ча. ‘‘ока̄со’’ти га̄мо ва̄ ванам̣ ва̄ гехадва̄рам̣ ва̄ гехамаджджхам̣ ва̄ ратхика̄ ва̄ син̇гха̄т̣акам̣ ва̄ти евама̄ди. ‘‘а̄вудха’’нти аси ва̄ усу ва̄ сатти ва̄ти евама̄ди. ‘‘ирийа̄патхо’’ти ма̄ретаббасса гаманам̣ ва̄ нисаджджа̄ ва̄ти евама̄ди. ‘‘кирийа̄висесо’’ти виджджханам̣ ва̄ чхеданам̣ ва̄ бхеданам̣ ва̄ сан̇кхамун̣д̣акам̣ ва̄ти евама̄ди.
йади хи ваттхум̣ висам̣ва̄детва̄ ‘‘йам̣ ма̄рехӣ’’ти а̄н̣атто тато ан̃н̃ам̣ ма̄рети, ‘‘пурато пахаритва̄ ма̄рехӣ’’ти ва̄ а̄н̣атто паччхато ва̄ пассато ва̄ ан̃н̃асмим̣ ва̄ падесе пахаритва̄ ма̄рети. а̄н̣а̄пакасса наттхи каммабандхо; а̄н̣аттассева каммабандхо. атха ваттхум̣ ависам̣ва̄детва̄ йатха̄н̣аттийа̄ ма̄рети, а̄н̣а̄пакасса а̄н̣аттиккхан̣е а̄н̣аттасса ча ма̄ран̣аккхан̣ети убхайесампи каммабандхо. ваттхувисесена панеттха каммависесо ча а̄паттивисесо ча хотӣти. евам̣ та̄ва ваттхумхи сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄.
ка̄ле ¶ пана йо ‘‘аджджа све’’ти анийаметва̄ ‘‘пуббан̣хе ма̄рехӣ’’ти а̄н̣атто ¶ йада̄ када̄чи пуббан̣хе ма̄рети, наттхи висан̇кето. йо пана ‘‘аджджа пуббан̣хе’’ти вутто маджджханхе ва̄ са̄йанхе ва̄ све ва̄ пуббан̣хе ма̄рети. висан̇кето хоти, а̄н̣а̄пакасса наттхи каммабандхо. пуббан̣хе ма̄ретум̣ ва̄йамантасса маджджханхе джа̄тепи есева найо. етена найена саббака̄лаппабхедесу сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄.
ока̄сепи ¶ йо ‘‘етам̣ га̄ме т̣хитам̣ ма̄рехӣ’’ти анийаметва̄ а̄н̣атто там̣ йаттха каттхачи ма̄рети, наттхи висан̇кето. йо пана ‘‘га̄мейева̄’’ти нийаметва̄ а̄н̣атто ване ма̄рети, татха̄ ‘‘ване’’ти а̄н̣атто га̄ме ма̄рети. ‘‘антогехадва̄ре’’ти а̄н̣атто гехамаджджхе ма̄рети, висан̇кето. етена найена саббока̄сабхедесу сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄.
а̄вудхепи йо ‘‘асина̄ ва̄ усуна̄ ва̄’’ти анийаметва̄ ‘‘а̄вудхена ма̄рехӣ’’ти а̄н̣атто йена кеначи а̄вудхена ма̄рети, наттхи висан̇кето. йо пана ‘‘асина̄’’ти вутто усуна̄, ‘‘имина̄ ва̄ асина̄’’ти вутто ан̃н̃ена асина̄ ма̄рети. етассева ва̄ асисса ‘‘има̄йа дха̄ра̄йа ма̄рехӣ’’ти вутто итара̄йа ва̄ дха̄ра̄йа талена ва̄ тун̣д̣ена ва̄ тхаруна̄ ва̄ ма̄рети, висан̇кето. етена найена саббаа̄вудхабхедесу сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄.
ирийа̄патхе пана йо ‘‘етам̣ гаччхантам̣ ма̄рехӣ’’ти вадати, а̄н̣атто ча нам̣ саче гаччхантам̣ ма̄рети, наттхи висан̇кето. ‘‘гаччхантамева ма̄рехӣ’’ти вутто пана саче нисиннам̣ ма̄рети. ‘‘нисиннамева ва̄ ма̄рехӣ’’ти вутто гаччхантам̣ ма̄рети, висан̇кето хоти. етена найена саббаирийа̄патхабхедесу сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄.
кирийа̄висесепи йо ‘‘виджджхитва̄ ма̄рехӣ’’ти вутто виджджхитва̄ва ма̄рети, наттхи висан̇кето. йо пана ‘‘виджджхитва̄ ма̄рехӣ’’ти вутто чхиндитва̄ ма̄рети, висан̇кето. етена найена саббакирийа̄висесабхедесу сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄.
йо пана лин̇гавасена ‘‘дӣгхам̣ рассам̣ ка̄л̣ам̣ ода̄там̣ кисам̣ тхӯлам̣ ма̄рехӣ’’ти анийаметва̄ а̄н̣а̄пети, а̄н̣атто ча йам̣кин̃чи та̄дисам̣ ¶ ма̄рети, наттхи ¶ висан̇кето убхиннам̣ па̄ра̄джикам̣. атха пана со атта̄нам̣ сандха̄йа а̄н̣а̄пети, а̄н̣атто ча ‘‘айамева ӣдисо’’ти а̄н̣а̄пакамева ма̄рети, а̄н̣а̄пакасса дуккат̣ам̣, вадхакасса па̄ра̄джикам̣. а̄н̣а̄пако атта̄нам̣ сандха̄йа а̄н̣а̄пети, итаро ан̃н̃ам̣ та̄дисам̣ ма̄рети, а̄н̣а̄пако муччати, вадхакассева па̄ра̄джикам̣. касма̄? ока̄сасса анийамитатта̄. саче пана атта̄нам̣ сандха̄йа а̄н̣а̄пентопи ока̄сам̣ нийамети, ‘‘асукасмим̣ на̄ма раттит̣т̣ха̄не ва̄ дива̄т̣т̣ха̄не ва̄ тхера̄сане ва̄ нава̄сане ва̄ маджджхима̄сане ва̄ нисиннам̣ еварӯпам̣ на̄ма ма̄рехӣ’’ти. таттха ча ан̃н̃о нисинно хоти, саче а̄н̣атто там̣ ма̄рети, нева вадхако муччати на а̄н̣а̄пако. касма̄? ока̄сасса нийамитатта̄. саче пана нийамитока̄сато ¶ ан̃н̃атра ма̄рети, а̄н̣а̄пако муччатӣти айам̣ найо маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ сут̣т̣ху дал̣хам̣ катва̄ вутто. тасма̄ еттха на ана̄дарийам̣ ка̄таббанти.
адхит̣т̣ха̄йа̄ти ма̄тика̄васена а̄н̣аттикапайогакатха̄ нит̣т̣хита̄.
ида̄ни йе дӯтена̄ти имасса ма̄тика̄падасса ниддесадассанаттхам̣ ‘‘бхиккху бхиккхум̣ а̄н̣а̄петӣ’’тиа̄дайо чатта̄ро ва̄ра̄ вутта̄. тесу со там̣ ман̃н̃ама̄ноти со а̄н̣атто йо а̄н̣а̄пакена ‘‘иттханна̄мо’’ти аккха̄то, там̣ ман̃н̃ама̄но тамева джӣвита̄ воропети, убхиннам̣ па̄ра̄джикам̣. там̣ ман̃н̃ама̄но ан̃н̃анти ‘‘йам̣ джӣвита̄ воропехӣ’’ти вутто там̣ ман̃н̃ама̄но ан̃н̃ам̣ та̄дисам̣ джӣвита̄ воропети, мӯлат̣т̣хасса ана̄патти. ан̃н̃ам̣ ман̃н̃ама̄но танти йо а̄н̣а̄пакена вутто, тасса балавасаха̄йам̣ самӣпе т̣хитам̣ дисва̄ ‘‘имасса балена̄йам̣ гаджджати, имам̣ та̄ва джӣвита̄ воропемӣ’’ти пахаранто итарамева париваттитва̄ тасмим̣ т̣ха̄не т̣хитам̣ ‘‘саха̄йо’’ти ман̃н̃ама̄но джӣвита̄ воропети, убхиннам̣ па̄ра̄джикам̣. ан̃н̃ам̣ ман̃н̃ама̄но ан̃н̃анти пуриманайенева ‘‘имам̣ та̄васса саха̄йам̣ джӣвита̄ воропемӣ’’ти саха̄йамева воропети, тассева па̄ра̄джикам̣.
дӯтапарампара̄падасса ниддесава̄ре иттханна̄масса па̄вада̄тиа̄дӣсу еко а̄чарийо тайо буддхараккхитадхаммараккхитасан̇гхараккхитана̄мака̄ антева̄сика̄ ¶ дат̣т̣хабба̄. таттха бхиккху бхиккхум̣ а̄н̣а̄петӣти а̄чарийо кан̃чи пуггалам̣ ¶ ма̄ра̄петука̄мо таматтхам̣ а̄чиккхитва̄ буддхараккхитам̣ а̄н̣а̄пети. иттханна̄масса па̄вада̄ти гаччха твам̣, буддхараккхита, етаматтхам̣ дхаммараккхитасса па̄вада. иттханна̄мо иттханна̄масса па̄вадатӯти дхаммараккхитопи сан̇гхараккхитасса па̄вадату. иттханна̄мо иттханна̄мам̣ джӣвита̄ воропетӯти евам̣ тайа̄ а̄н̣аттена дхаммараккхитена а̄н̣атто сан̇гхараккхито иттханна̄мам̣ пуггалам̣ джӣвита̄ воропету; со хи амхесу вӣраджа̄тико пат̣ибало имасмим̣ каммети. а̄патти дуккат̣асса̄ти евам̣ а̄н̣а̄пентасса а̄чарийасса та̄ва дуккат̣ам̣. со итарасса а̄рочетӣти буддхараккхито дхаммараккхитасса, дхаммараккхито ча сан̇гхараккхитасса ‘‘амха̄кам̣ а̄чарийо евам̣ вадати – ‘иттханна̄мам̣ кира джӣвита̄ воропехӣ’ти. твам̣ кира амхесу вӣрапурисо’’ти а̄рочети; евам̣ тесампи дуккат̣ам̣. вадхако пат̣игган̣ха̄тӣти ‘‘са̄дху воропесса̄мӣ’’ти сан̇гхараккхито сампат̣иччхати. мӯлат̣т̣хасса а̄патти тхуллаччайасса̄ти сан̇гхараккхитена пат̣иггахитаматте а̄чарийасса тхуллаччайам̣. маха̄джано хи тена па̄пе нийоджитоти. со танти со че сан̇гхараккхито там̣ пуггалам̣ джӣвита̄ воропети, саббесам̣ чатуннампи джана̄нам̣ па̄ра̄джикам̣. на кевалан̃ча ¶ чатуннам̣, етенӯпа̄йена висан̇кетам̣ акатва̄ парампара̄йа а̄н̣а̄пентам̣ саман̣асатам̣ саман̣асахассам̣ ва̄ хоту саббесам̣ па̄ра̄джикамева.
висаккийадӯтападаниддесе со ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄петӣти со а̄чарийена а̄н̣атто буддхараккхито дхаммараккхитам̣ адисва̄ ва̄ аваттука̄мо ва̄ хутва̄ сан̇гхараккхитамева упасан̇камитва̄ ‘‘амха̄кам̣ а̄чарийо евама̄ха – ‘иттханна̄мам̣ кира джӣвита̄ воропехӣ’’ти висан̇кетам̣ каронто а̄н̣а̄пети. висан̇кетакаран̣енева хи еса ‘‘висаккийадӯто’’ти вуччати. а̄патти дуккат̣асса̄ти а̄н̣аттийа̄ та̄ва буддхараккхитасса дуккат̣ам̣. пат̣игган̣ха̄ти а̄патти дуккат̣асса̄ти сан̇гхараккхитена сампат̣иччхите мӯлат̣т̣хассева ¶ дуккат̣анти ведитаббам̣. евам̣ санте пат̣иггахан̣е а̄паттийева на сийа̄, сан̃чаритта пат̣иггахан̣амаран̣а̄бхинанданесупи ча а̄патти хоти, маран̣апат̣иггахан̣е катхам̣ на сийа̄ тасма̄ пат̣игган̣хантассеветам̣ дуккат̣ам̣. теневеттха ‘‘мӯлат̣т̣хасса̄’’ти на вуттам̣. пуриманайепи четам̣ пат̣игган̣хантасса ведитаббамева; ока̄са̄бха̄вена пана на вуттам̣. тасма̄ йо йо ¶ пат̣игган̣ха̄ти, тасса тасса таппаччайа̄ а̄паттийева̄ти айаметтха амха̄кам̣ кханти. йатха̄ четтха евам̣ адинна̄да̄непӣти.
саче пана со там̣ джӣвита̄ воропети, а̄н̣а̄пакасса ча буддхараккхитасса воропакасса ча сан̇гхараккхитасса̄ти убхиннампи па̄ра̄джикам̣. мӯлат̣т̣хасса пана а̄чарийасса висан̇кетатта̄ па̄ра̄джикена ана̄патти. дхаммараккхитасса аджа̄наната̄йа саббена саббам̣ ана̄патти. буддхараккхито пана двиннам̣ соттхибха̄вам̣ катва̄ аттана̄ нат̣т̣хоти.
гатапачча̄гатадӯтаниддесе – со гантва̄ пуна пачча̄гаччхатӣти тасса джӣвита̄ воропетаббасса самӣпам̣ гантва̄ сусам̣вихита̄раккхатта̄ там̣ джӣвита̄ воропетум̣ асакконто а̄гаччхати. йада̄ саккоси тада̄ти ким̣ аджджева ма̄рито ма̄рито хоти, гаччха йада̄ саккоси, тада̄ нам̣ джӣвита̄ воропехӣти. а̄патти дуккат̣асса̄ти евам̣ пуна а̄н̣аттийа̄пи дуккат̣амева хоти. саче пана со авассам̣ джӣвита̄ воропетаббо хоти, аттхаса̄дхакачетана̄ магга̄нантарапхаласадиса̄, тасма̄ айам̣ а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джико. сачепи вадхако сат̣т̣хивасса̄тиккамена там̣ вадхати, а̄н̣а̄пако ча антара̄ва ка̄лан̇кароти, хӣна̄йа ва̄ а̄ваттати, ассаман̣ова хутва̄ ка̄лан̃ча кариссати, хӣна̄йа ва̄ а̄ваттиссати. саче а̄н̣а̄пако гихика̄ле ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄ арахантам̣ ва̄ сандха̄йа евам̣ а̄н̣а̄петва̄ паббаджати, тасмим̣ паббаджите а̄н̣атто там̣ ма̄рети, а̄н̣а̄пако гихика̄лейева ма̄тугха̄тако питугха̄тако арахантагха̄тако ва̄ хоти, тасма̄ невасса паббаджджа̄ ¶ , на упасампада̄ рухати. сачепи ма̄ретаббапуггало а̄н̣аттиккхан̣е путхуджджано, йада̄ ¶ пана нам̣ а̄н̣атто ма̄рети тада̄ араха̄ хоти, а̄н̣аттато ва̄ паха̄рам̣ лабхитва̄ дуккхамӯликам̣ саддхам̣ нисса̄йа випассанто арахаттам̣ патва̄ тенева̄ба̄дхена ка̄лам̣кароти, а̄н̣а̄пако а̄н̣аттиккхан̣ейева арахантагха̄тако. вадхако пана саббаттха упаккамакаран̣аккхан̣ейева па̄ра̄джикоти.
ида̄ни йе саббесуйева имесу дӯтавасена вуттама̄тика̄падесу сан̇кетависан̇кетадассанаттхам̣
вутта̄ тайо ва̄ра̄, тесу пат̣хамава̄ре та̄ва – йасма̄ там̣ сан̣икам̣ ва̄ бхан̣анто тасса ва̄ бадхирата̄йа ‘‘ма̄ гха̄техӣ’’ти ¶ етам̣ вачанам̣ на са̄вети, тасма̄ мӯлат̣т̣хо на мутто. дутийава̄ре – са̄витатта̄ мутто. татийава̄ре пана тена ча са̄витатта̄ итарена ча ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ орататта̄ убхопи мутта̄ти.
дӯтакатха̄ нит̣т̣хита̄.
175. арахо рахосан̃н̃ӣниддеса̄дӣсу арахоти саммукхе. рахоти параммукхе. таттха йо упат̣т̣ха̄нака̄ле верибхиккхумхи бхиккхӯхи саддхим̣ а̄гантва̄ пурато нисиннейева андхака̄радосена тасса а̄гатабха̄вам̣ аджа̄нанто ‘‘ахо вата иттханна̄мо хато асса, чора̄пи на̄ма там̣ на хананти, саппо ва̄ на д̣ам̣сати, на саттхам̣ ва̄ висам̣ ва̄ а̄харатӣ’’ти тасса маран̣ам̣ абхинанданто ӣдиса̄ни вачана̄ни уллапати, айам̣ арахо рахосан̃н̃ӣ уллапати на̄ма. саммукхева тасмим̣ параммукхасан̃н̃ӣти аттхо. йо пана там̣ пурато нисиннам̣ дисва̄ пуна упат̣т̣ха̄нам̣ катва̄ гатехи бхиккхӯхи саддхим̣ гатепи тасмим̣ ‘‘идхева со нисинно’’ти сан̃н̃ӣ хутва̄ пуриманайенева уллапати, айам̣ рахо арахосан̃н̃ӣ уллапати на̄ма. етеневупа̄йена арахо арахосан̃н̃ӣ ча рахо рахосан̃н̃ӣ ча ведитаббо. чатуннампи ча етесам̣ ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа дуккат̣анти ведитаббам̣.
ида̄ни ¶ маран̣аван̣н̣асам̣ван̣н̣ана̄йа вибха̄гадассанаттхам̣ вуттесу пан̃часу ка̄йена сам̣ван̣н̣ана̄дима̄тика̄ниддесесу – ка̄йена вика̄рам̣ каротӣти йатха̄ со джа̄на̄ти ‘‘саттхам̣ ва̄ а̄харитва̄ висам̣ ва̄ кха̄дитва̄ раджджуйа̄ ва̄ уббандхитва̄ соббха̄дӣсу ва̄ папатитва̄ йо марати со кира дханам̣ ва̄ лабхати, йасам̣ ва̄ лабхати, саггам̣ ва̄ гаччхатӣти айаматтхо етена вутто’’ти татха̄ хаттхамудда̄дӣхи дассети. ва̄ча̄йа бхан̣атӣти тамеваттхам̣ ва̄кйабхедам̣ катва̄ бхан̣ати. татийава̄ро убхайавасена вутто. саббаттха сам̣ван̣н̣ана̄йа пайоге пайоге дуккат̣ам̣. тасса дуккхуппаттийам̣ сам̣ван̣н̣акасса ¶ тхуллаччайам̣. йам̣ уддисса сам̣ван̣н̣ана̄ ката̄, тасмим̣ мате сам̣ван̣н̣анаккхан̣ейева сам̣ван̣н̣акасса па̄ра̄джикам̣. со там̣ на джа̄на̄ти ан̃н̃о н̃атва̄ ‘‘ладдхо вата ме сукхуппаттиупа̄йо’’ти та̄йа сам̣ван̣н̣ана̄йа марати, ана̄патти. двиннам̣ уддисса сам̣ван̣н̣ана̄йа ката̄йа еко н̃атва̄ марати, па̄ра̄джикам̣. двепи маранти, па̄ра̄джикан̃ча акусалара̄си ча. еса найо самбахулесу. ануддисса ¶ маран̣ам̣ сам̣ван̣н̣енто а̄хин̣д̣ати, йо йо там̣ сам̣ван̣н̣анам̣ н̃атва̄ марати, саббо тена ма̄рито хоти.
дӯтена сам̣ван̣н̣ана̄йам̣ ‘‘асукам̣ на̄ма гехам̣ ва̄ га̄мам̣ ва̄ гантва̄ иттханна̄масса евам̣ маран̣аван̣н̣ам̣ сам̣ван̣н̣ехӣ’’ти са̄сане а̄рочитаматте дуккат̣ам̣. йассаттха̄йа пахито тасса дуккхуппаттийа̄ мӯлат̣т̣хасса тхуллаччайам̣, маран̣ена па̄ра̄джикам̣. дӯто ‘‘н̃а̄то да̄ни айам̣ саггамагго’’ти тасса ана̄рочетва̄ аттано н̃а̄тисса ва̄ са̄лохитасса ва̄ а̄рочети, тасмим̣ мате висан̇кето хоти, мӯлат̣т̣хо муччати. дӯто татхева чинтетва̄ сайам̣ сам̣ван̣н̣ана̄йа вуттам̣ катва̄ марати, висан̇кетова. ануддисса пана са̄сане а̄рочите йаттака̄ дӯтасса сам̣ван̣н̣ана̄йа маранти, таттака̄ па̄н̣а̄типа̄та̄. саче ма̄та̄питаро маранти, а̄нантарийампи хоти.
176. лекха̄сам̣ван̣н̣ана̄йа – лекхам̣ чхиндатӣти пан̣н̣е ва̄ поттхаке ва̄ аккхара̄ни ликхати – ‘‘йо саттхам̣ ва̄ а̄харитва̄ папа̄те ва̄ папатитва̄ ан̃н̃ехи ва̄ аггиппавесанаудакаппавесана̄дӣхи упа̄йехи ¶ марати, со идан̃чидан̃ча лабхатӣ’’ти ва̄ ‘‘тасса дхаммо хотӣ’’ти ва̄ти. еттха̄пи дуккат̣атхуллаччайа̄ вуттанайенева ведитабба̄. уддисса ликхите пана йам̣ уддисса ликхитам̣ тассева маран̣ена па̄ра̄джикам̣. бахӯ уддисса ликхите йаттака̄ маранти, таттака̄ па̄н̣а̄типа̄та̄. ма̄та̄питӯнам̣ маран̣ена а̄нантарийам̣. ануддисса ликхитепи есева найо. ‘‘бахӯ марантӣ’’ти виппат̣иса̄ре уппанне там̣ поттхакам̣ джха̄петва̄ ва̄ йатха̄ ва̄ аккхара̄ни на пан̃н̃а̄йанти татха̄ катва̄ муччати. саче со парасса поттхако хоти, уддисса ликхито ва̄ хоти ануддисса ликхито ва̄, гахитат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ муччати. саче мӯлена кӣто хоти, поттхакасса̄мика̄нам̣ поттхакам̣, йесам̣ хаттхато мӯлам̣ гахитам̣, тесам̣ мӯлам̣ датва̄ муччати. саче самбахула̄ ‘‘маран̣аван̣н̣ам̣ ликхисса̄ма̄’’ти екаджджха̄сайа̄ хутва̄ еко та̄ларуккхам̣ а̄рохитва̄ пан̣н̣ам̣ чхиндати, еко а̄харати, еко поттхакам̣ кароти, еко ликхати, еко саче кан̣т̣акалекха̄ хоти, масим̣ маккхети, масим̣ маккхетва̄ там̣ поттхакам̣ саджджетва̄ саббева ¶ сабха̄йам̣ ва̄ а̄пан̣е ва̄ йаттха ва̄ пана лекха̄дассанакотӯхалака̄ бахӯ саннипатанти, таттха т̣хапенти. там̣ ва̄четва̄ сачепи еко марати, саббесам̣ па̄ра̄джикам̣. саче бахука̄ маранти, вуттасадисова найо. виппат̣иса̄ре ¶ пана уппанне там̣ поттхакам̣ сачепи ман̃джӯса̄йам̣ гопенти, ан̃н̃о ча там̣ дисва̄ нӣхаритва̄ пуна бахӯнам̣ дассети, нева муччанти. тит̣т̣хату ман̃джӯса̄, сачепи там̣ поттхакам̣ надийам̣ ва̄ самудде ва̄ кхипанти ва̄ дхованти ва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ ва̄ чхинданти, аггимхи ва̄ джха̄пенти, йа̄ва сан̇гхат̣т̣итепи дуддхоте ва̄ дуджджха̄пите ва̄ патте аккхара̄ни пан̃н̃а̄йанти, та̄ва на муччанти. йатха̄ пана аккхара̄ни на пан̃н̃а̄йанти татхева кате муччантӣти.
ида̄ни ¶ тха̄варапайогасса вибха̄гадассанаттхам̣ вуттесу опа̄та̄дима̄тика̄ниддесесу мануссам̣ уддисса опа̄там̣ кханатӣти ‘‘иттханна̄мо патитва̄ мариссатӣ’’ти кан̃чи мануссам̣ уддиситва̄ йаттха со екато вичарати, таттха а̄ва̄т̣ам̣ кханати, кханантасса та̄ва сачепи джа̄тапатхавийа̄ кханати, па̄н̣а̄типа̄тасса пайогатта̄ пайоге пайоге дуккат̣ам̣. йам̣ уддисса кханати, тасса дуккхуппаттийа̄ тхуллаччайам̣, маран̣ена па̄ра̄джикам̣. ан̃н̃асмим̣ патитва̄ мате ана̄патти. саче ануддисса ‘‘йо кочи мариссатӣ’’ти кхато хоти, йаттака̄ патитва̄ маранти, таттака̄ па̄н̣а̄типа̄та̄. а̄нантарийаваттхӯсу ча а̄нантарийам̣ тхуллаччайапа̄читтийаваттхӯсу тхуллаччайапа̄читтийа̄ни.
бахӯ таттха четана̄; катама̄йа па̄ра̄джикам̣ хотӣти? маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ та̄ва вуттам̣ – ‘‘а̄ва̄т̣ам̣ гамбхӣрато ча а̄йа̄мавиттха̄рато ча кханитва̄ пама̄н̣е т̣хапетва̄ таччхетва̄ пун̃чхитва̄ пам̣супаччхим̣ уддхарантасса саннит̣т̣ха̄пика̄ аттхаса̄дхакачетана̄ магга̄нантарапхаласадиса̄. сачепи вассасатасса аччайена патитва̄ авассам̣ маран̣акасатто хоти, саннит̣т̣ха̄пакачетана̄йамева па̄ра̄джика’’нти. маха̄паччарийам̣ пана сан̇кхепат̣т̣хакатха̄йан̃ча – ‘‘имасмим̣ а̄ва̄т̣е патитва̄ мариссатӣти екасмимпи кудда̄лаппаха̄ре динне саче кочи таттха паккхалито патитва̄ марати, па̄ра̄джикамева. суттантикаттхера̄ пана саннит̣т̣ха̄пакачетанам̣ ган̣хантӣ’’ти вуттам̣.
еко ¶ ‘‘опа̄там̣ кханитва̄ асукам̣ на̄ма а̄нетва̄ идха па̄тетва̄ ма̄рехӣ’’ти ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пети, со там̣ па̄тетва̄ ма̄рети, убхиннам̣ па̄ра̄джикам̣. ан̃н̃ам̣ па̄тетва̄ ма̄рети, сайам̣ патитва̄ марати, ан̃н̃о аттано дхаммата̄йа патитва̄ марати, саббаттха висан̇кето хоти, мӯлат̣т̣хо муччати. ‘‘асуко асукам̣ а̄нетва̄ идха ма̄рессатӣ’’ти кхатепи есева найо. маритука̄ма̄ идха мариссантӣти кханати, екасса маран̣е па̄ра̄джикам̣. бахуннам̣ маран̣е акусалара̄си ¶ , ма̄та̄питӯнам̣ маран̣е а̄нантарийам̣, тхуллаччайапа̄читтийаваттхӯсу тхуллаччайапа̄читтийа̄ни.
‘‘йе кечи ма̄ретука̄ма̄, те идха па̄тетва̄ ма̄рессантӣ’’ти кханати, таттха па̄тетва̄ ма̄ренти ¶ , екасмим̣ мате па̄ра̄джикам̣, бахӯсу акусалара̄си, а̄нантарийа̄диваттхӯсу а̄нантарийа̄дӣни. идхева араханта̄пи сан̇гахам̣ гаччханти. пуриманайе пана ‘‘тесам̣ маритука̄мата̄йа патанам̣ наттхӣ’’ти те на сан̇гайханти. двӣсупи найесу аттано дхаммата̄йа патитва̄ мате висан̇кето. ‘‘йе кечи аттано верике еттха па̄тетва̄ ма̄рессантӣ’’ти кханати, таттха ча верика̄ верике па̄тетва̄ ма̄ренти, екасмим̣ ма̄рите па̄ра̄джикам̣, бахӯсу акусалара̄си, ма̄тари ва̄ питари ва̄ араханте ва̄ верикехи а̄нетва̄ таттха ма̄рите а̄нантарийам̣. аттано дхаммата̄йа патитва̄ матесу висан̇кето.
йо пана ‘‘маритука̄ма̄ ва̄ амаритука̄ма̄ ва̄ ма̄ретука̄ма̄ ва̄ ама̄ретука̄ма̄ ва̄ йе кечи еттха патита̄ ва̄ па̄тита̄ ва̄ мариссантӣ’’ти саббатха̄пи ануддиссева кханати. йо йо марати тасса тасса маран̣ена йатха̄нурӯпам̣ камман̃ча пхусати, а̄паттин̃ча а̄паджджати. саче габбхинӣ патитва̄ сагаббха̄ марати, две па̄н̣а̄типа̄та̄. габбхойева винассати, еко. габбхо на винассати, ма̄та̄ марати, екойева. чорехи анубаддхо патитва̄ марати, опа̄такханакассева па̄ра̄джикам̣. чора̄ таттха па̄тетва̄ ма̄ренти, па̄ра̄джикамева. таттха патитам̣ бахи нӣхаритва̄ ма̄ренти, па̄ра̄джикамева. касма̄? опа̄те патитаппайогена гахитатта̄. опа̄тато никкхамитва̄ тенева а̄ба̄дхена марати, па̄ра̄джикамева. бахӯни васса̄ни атиккамитва̄ пуна купитена тенева̄ба̄дхена марати, па̄ра̄джикамева. опа̄те патанаппаччайа̄ уппаннарогена гила̄нассева ан̃н̃о рого уппаджджати, опа̄тарого балаватаро ¶ хоти, тена матепи опа̄такхан̣ако на муччати. саче паччха̄ уппаннарого балава̄ хоти, тена мате муччати. убхохи мате на муччати. опа̄те опапа̄тикамануссо ниббаттитва̄ уттаритум̣ асакконто марати, па̄ра̄джикамева. мануссам̣ уддисса кхате йаккха̄дӣсу патитва̄ матесу ана̄патти. йаккха̄дайо ¶ уддисса кхате манусса̄дӣсу марантесупи есева найо. йаккха̄дайо уддисса кханантасса пана кхананепи тесам̣ дуккхуппаттийампи дуккат̣амева. маран̣е ваттхувасена тхуллаччайам̣ ва̄ па̄читтийам̣ ва̄. ануддисса кхате опа̄те йаккхарӯпена ва̄ петарӯпена ва̄ патати, тираччха̄нарӯпена марати, патанарӯпам̣ пама̄н̣ам̣, тасма̄ тхуллаччайанти упатиссаттхеро. маран̣арӯпам̣ пама̄н̣ам̣, тасма̄ па̄читтийанти пхуссадеваттхеро. тираччха̄нарӯпена патитва̄ йаккхапетарӯпена матепи есева найо.
опа̄такханако опа̄там̣ ан̃н̃асса виккин̣а̄ти ва̄ мудха̄ ва̄ дети, йо йо патитва̄ марати, таппаччайа̄ тассева а̄патти ча каммабандхо ча. йена ладдхо со ниддосо. атха сопи ‘‘евам̣ ¶ патита̄ уттаритум̣ асакконта̄ нассиссанти, сууддхара̄ ва̄ на бхависсантӣ’’ти там̣ опа̄там̣ гамбхӣратарам̣ ва̄ утта̄натарам̣ ва̄ дӣгхатарам̣ ва̄ рассатарам̣ ва̄ виттхататарам̣ ва̄ самба̄дхатарам̣ ва̄ кароти, убхиннампи а̄патти ча каммабандхо ча. бахӯ марантӣти виппат̣иса̄ре уппанне опа̄там̣ пам̣суна̄ пӯрети, саче кочи пам̣сумхи патитва̄ марати, пӯретва̄пи мӯлат̣т̣хо на муччати. деве вассанте каддамо хоти, таттха лаггитва̄ матепи. руккхо ва̄ патанто ва̄то ва̄ вассодакам̣ ва̄ пам̣сум̣ харати, кандамӯлаттхам̣ ва̄ патхавим̣ кхананта̄ таттха а̄ва̄т̣ам̣ каронти. таттха саче кочи лаггитва̄ ва̄ патитва̄ ва̄ марати, мӯлат̣т̣хо на муччати. тасмим̣ пана ока̄се махантам̣ тал̣а̄кам̣ ва̄ поккхаран̣им̣ ва̄ ка̄ретва̄ четийам̣ ва̄ патит̣т̣ха̄петва̄ бодхим̣ ва̄ ропетва̄ а̄ва̄сам̣ ва̄ сакат̣амаггам̣ ва̄ ка̄ретва̄ муччати. йада̄пи тхирам̣ катва̄ пӯрите опа̄те руккха̄дӣнам̣ мӯла̄ни мӯлехи сам̣сиббита̄ни хонти ¶ , джа̄тапатхавӣ джа̄та̄, тада̄пи муччати. сачепи надӣ а̄гантва̄ опа̄там̣ харати, евампи муччатӣти. айам̣ та̄ва опа̄такатха̄.
опа̄тассева пана ануломесу па̄са̄дӣсупи йо та̄ва па̄сам̣ од̣д̣ети ‘‘еттха баджджхитва̄ сатта̄ мариссантӣ’’ти авассам̣ баджджханакасатта̄нам̣ васена ¶ хаттха̄ муттаматте па̄ра̄джика̄нантарийатхуллаччайапа̄читтийа̄ни ведитабба̄ни. уддисса кате йам̣ уддисса од̣д̣ито, тато ан̃н̃есам̣ бандхане ана̄патти. па̄се мӯлена ва̄ мудха̄ ва̄ диннепи мӯлат̣т̣хассева каммабандхо. саче йена ладдхо со уггалитам̣ ва̄ па̄сам̣ сан̣т̣хапети, пассена ва̄ гаччханте дисва̄ ватим̣ катва̄ саммукхе павесети, тхаддхатарам̣ ва̄ па̄сайат̣т̣хим̣ т̣хапети, дал̣хатарам̣ ва̄ па̄сараджджум̣ бандхати, тхиратарам̣ ва̄ кха̄н̣укам̣ ва̄ а̄кот̣ети, убхопи на муччанти. саче виппат̣иса̄ре уппанне па̄сам̣ уггала̄петва̄ гаччхати, там̣ дисва̄ пуна ан̃н̃е сан̣т̣хапенти, баддха̄ баддха̄ маранти, мӯлат̣т̣хо на муччати.
саче пана тена па̄сайат̣т̣хи сайам̣ аката̄ хоти, гахитат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ муччати. таттхаджа̄такайат̣т̣хим̣ чхиндитва̄ муччати. сайам̣ катайат̣т̣хим̣ пана гопентопи на муччати. йади хи там̣ ан̃н̃о ган̣хитва̄ па̄сам̣ сан̣т̣хапети, таппаччайа̄ марантесу мӯлат̣т̣хо на муччати. саче там̣ джха̄петва̄ ала̄там̣ катва̄ чхад̣д̣ети, тена ала̄тена паха̄рам̣ ладдха̄ марантесупи на муччати. саббасо пана джха̄петва̄ ва̄ на̄сетва̄ ва̄ муччати, па̄сараджджумпи ан̃н̃ехи ча ват̣т̣итам̣ гахитат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ муччати. раджджуке лабхитва̄ сайам̣ ват̣т̣итам̣ уббат̣т̣етва̄ ва̄ке лабхитва̄ ват̣т̣итам̣ хӣрам̣ хӣрам̣ катва̄ муччати. аран̃н̃ато пана сайам̣ ва̄ке а̄харитва̄ ват̣т̣итам̣ гопентопи на муччати. саббасо пана джха̄петва̄ ва̄ на̄сетва̄ ва̄ муччати.
адӯхалам̣ ¶ садждженто чатӯсу па̄десу адӯхаламан̃чам̣ т̣хапетва̄ па̄са̄н̣е а̄ропети, пайоге пайоге дуккат̣ам̣. саббасаджджам̣ катва̄ хаттхато ¶ муттаматте авассам̣ аджджхоттхаритаббакасатта̄нам̣ васена уддиссака̄нуддиссака̄нурӯпена па̄ра̄джика̄дӣни ведитабба̄ни. адӯхале мӯлена ва̄ мудха̄ ва̄ диннепи мӯлат̣т̣хассева каммабаддхо. саче йена ладдхам̣ со патитам̣ ва̄ уккхипати, ан̃н̃епи па̄са̄н̣е а̄ропетва̄ гарукатарам̣ ва̄ кароти, пассена ва̄ гаччханте дисва̄ ватим̣ катва̄ адӯхале павесети, убхопи на муччанти. сачепи виппат̣иса̄ре уппанне адӯхалам̣ па̄тетва̄ гаччхати, там̣ дисва̄ ан̃н̃о сан̣т̣хапети, мӯлат̣т̣хо на муччати. па̄са̄н̣е пана гахитат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ адӯхалапа̄де ча па̄сайат̣т̣хийам̣ вуттанайена гахитат̣т̣ха̄не ва̄ т̣хапетва̄ джха̄петва̄ ва̄ муччати.
сӯлам̣ ропентасса̄пи саббасаджджам̣ катва̄ хаттхато муттаматте сӯламукхе патитва̄ авассам̣ маран̣акасатта̄нам̣ васена уддисса̄нуддисса̄нурӯпато па̄ра̄джика̄дӣни ¶ ведитабба̄ни. сӯле мӯлена ва̄ мудха̄ ва̄ диннепи мӯлат̣т̣хассева каммабаддхо. саче йена ладдхам̣ со ‘‘екаппаха̄ренева мариссантӣ’’ти тикхин̣атарам̣ ва̄ кароти, ‘‘дуккхам̣ мариссантӣ’’ти кун̣т̣хатарам̣ ва̄ кароти, ‘‘учча’’нти саллаккхетва̄ нӣчатарам̣ ва̄ ‘‘нӣча’’нти саллаккхетва̄ уччатарам̣ ва̄ пуна ропети, ван̇кам̣ ва̄ уджукам̣ атиуджукам̣ ва̄ ӣсакам̣ пон̣ам̣ кароти, убхопи на муччанти. саче пана ‘‘ат̣т̣ха̄не т̣хита’’нти ан̃н̃асмим̣ т̣ха̄не т̣хапети, там̣ че ма̄ран̣аттха̄йа а̄дито пабхути парийеситва̄ катам̣ хоти, мӯлат̣т̣хо на муччати. апарийеситва̄ пана катамева лабхитва̄ ропите мӯлат̣т̣хо муччати. виппат̣иса̄ре уппанне па̄сайат̣т̣хийам̣ вуттанайена гахитат̣т̣ха̄не ва̄ т̣хапетва̄ джха̄петва̄ ва̄ муччати.
177. апассене саттхам̣ ва̄ти еттха апассенам̣ на̄ма ниччапарибхого ман̃чо ва̄ пӣт̣хам̣ ва̄ апассенапхалакам̣ ва̄ дива̄т̣т̣ха̄не нисӣдантасса апассенакаттхамбхо ва̄ таттхаджа̄такаруккхо ва̄ чан̇каме апасса̄йа тит̣т̣хантасса а̄ламбанаруккхо ва̄ а̄ламбанапхалакам̣ ва̄ саббампетам̣ апассайанӣйат̣т̣хена апассенам̣ ¶ на̄ма; тасмим̣ апассене йатха̄ апассайантам̣ виджджхати ва̄ чхиндати ва̄ татха̄ катва̄ ва̄сипхарасусаттиа̄ракан̣т̣ака̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ саттхам̣ т̣хапети, дуккат̣ам̣. дхувапарибхогат̣т̣ха̄не нира̄сан̇касса нисӣдато ва̄ нипаджджато ва̄ апассайантасса ва̄ саттхасампхассапаччайа̄ дуккхуппаттийа̄ тхуллаччайам̣, маран̣ена па̄ра̄джикам̣. там̣ че ан̃н̃опи тасса верибхиккху виха̄рача̄рикам̣ чаранто дисва̄ ‘‘имасса ман̃н̃е маран̣аттха̄йа идам̣ никхиттам̣, са̄дху сут̣т̣ху маратӯ’’ти абхинанданто гаччхати, дуккат̣ам̣. саче пана сопи таттха ‘‘евам̣ кате сукатам̣ бхависсатӣ’’ти тикхин̣атара̄дикаран̣ена кин̃чи каммам̣ кароти, тасса̄пи па̄ра̄джикам̣. саче пана ‘‘ат̣т̣ха̄не т̣хита’’нти уддхаритва̄ ан̃н̃асмим̣ т̣ха̄не т̣хапети тадаттхамева катва̄ т̣хапите мӯлат̣т̣хо на муччати. па̄катикам̣ лабхитва̄ т̣хапитам̣ хоти, муччати. там̣ апанетва̄ ан̃н̃ам̣ тикхин̣атарам̣ т̣хапети мӯлат̣т̣хо муччатева.
висамаккханепи йа̄ва маран̣а̄бхинандане дуккат̣ам̣ та̄ва есева найо. саче пана сопи кхуддакам̣ висаман̣д̣аланти саллаккхетва̄ махантатарам̣ ва̄ кароти ¶ , махантам̣ ва̄ ‘‘атирекам̣ хотӣ’’ти кхуддакам̣ кароти, танукам̣ ва̄ бахалам̣; бахалам̣ ва̄ танукам̣ кароти, аггина̄ та̄петва̄ хет̣т̣ха̄ ва̄ упари ва̄ сан̃ча̄рети, тасса̄пи па̄ра̄джикам̣. ‘‘идам̣ ат̣ха̄не т̣хита’’нти саббамева таччхетва̄ пун̃чхитва̄ ан̃н̃асмим̣ т̣ха̄не т̣хапети, аттана̄ бхесаджджа̄ни йоджетва̄ кате мӯлат̣т̣хо на муччати ¶ , аттана̄ акате муччати. саче пана со ‘‘идам̣ висам̣ атипаритта’’нти ан̃н̃ампи а̄нетва̄ паккхипати, йасса висена марати, тасса па̄ра̄джикам̣. саче убхиннампи сантакена марати, убхиннампи па̄ра̄джикам̣. ‘‘идам̣ висам̣ ниббиса’’нти там̣ апанетва̄ аттано висамева т̣хапети, тассева па̄ра̄джикам̣ мӯлат̣т̣хо муччати.
дуббалам̣ ва̄ каротӣти ¶ ман̃чапӣт̣хам̣ ат̣анийа̄ хет̣т̣ха̄бха̄ге чхиндитва̄ видалехи ва̄ раджджукехи ва̄ йехи вӣтам̣ хоти, те ва̄ чхиндитва̄ аппа̄васесамева катва̄ хет̣т̣ха̄ а̄вудхам̣ никкхипати ‘‘еттха патитва̄ мариссатӣ’’ти. апассенапхалака̄дӣнампи чан̇каме а̄ламбанаруккхапхалакапарийоса̄на̄нам̣ парабха̄гам̣ чхиндитва̄ хет̣т̣ха̄ а̄вудхам̣ никкхипати, соббха̄дӣсу ман̃чам̣ ва̄ пӣт̣хам̣ ва̄ апассенапхалакам̣ ва̄ а̄нетва̄ т̣хапети, йатха̄ таттха нисиннаматто ва̄ апасситаматто ва̄ патати, соббха̄дӣсу ва̄ сан̃чаран̣асету хоти, там̣ дуббалам̣ кароти; евам̣ каронтасса каран̣е дуккат̣ам̣. итарасса дуккхуппаттийа̄ тхуллаччайам̣, маран̣е па̄ра̄джикам̣. бхиккхум̣ а̄нетва̄ соббха̄дӣнам̣ тат̣е т̣хапети ‘‘дисва̄ бхайена кампенто патитва̄ мариссатӣ’’ти дуккат̣ам̣. со таттхева патати, дуккхуппаттийа̄ тхуллаччайам̣, маран̣е па̄ра̄джикам̣. сайам̣ ва̄ па̄тети, ан̃н̃ена ва̄ па̄та̄пети, ан̃н̃о авутто ва̄ аттано дхаммата̄йа па̄тети, амануссо па̄тети, ва̄таппаха̄рена патати, аттано дхаммата̄йа пататти, саббаттха маран̣е па̄ра̄джикам̣. касма̄? тасса пайогена соббха̄дитат̣е т̣хитатта̄.
упаниккхипанам̣ на̄ма самӣпе никкхипанам̣. таттха ‘‘йо имина̄ асина̄ мато со дханам̣ ва̄ лабхатӣ’’тиа̄дина̄ найена маран̣аван̣н̣ам̣ ва̄ сам̣ван̣н̣етва̄ ‘‘имина̄ маран̣аттхика̄ маранту, ма̄ран̣аттхика̄ ма̄рентӯ’’ти ва̄ ватва̄ асим̣ упаниккхипати, тасса упаниккхипане дуккат̣ам̣. маритука̄мо ва̄ тена атта̄нам̣ пахарату ¶ , ма̄ретука̄мо ва̄ ан̃н̃ам̣ пахарату, убхайатха̄пи парасса дуккхуппаттийа̄ ¶ упаниккхепакасса тхуллаччайам̣, маран̣е па̄ра̄джикам̣. ануддисса никкхитте бахӯнам̣ маран̣е акусалара̄си. па̄ра̄джика̄диваттхӯсу па̄ра̄джика̄дӣни. виппат̣иса̄ре уппанне асим̣ гахитат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ муччати. кин̣итва̄ гахито хоти, асисса̄мика̄нам̣ асим̣, йесам̣ хаттхато мӯлам̣ гахитам̣, тесам̣ мӯлам̣ датва̄ муччати. саче лохапин̣д̣им̣ ва̄ пха̄лам̣ ва̄ куда̄лам̣ ва̄ гахетва̄ аси ка̄ра̄пито хоти, йам̣ бхан̣д̣ам̣ гахетва̄ ка̄рито, тадева катва̄ муччати. саче куда̄лам̣ гахетва̄ ¶ ка̄ритам̣ вина̄сетва̄ пха̄лам̣ кароти, пха̄лена паха̄рам̣ лабхитва̄ марантесупи па̄н̣а̄типа̄тато на муччати. саче пана лохам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ упаниккхипанаттхамева ка̄рито хоти, арена гхам̣ситва̄ чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ катва̄ виппакин̣н̣е муччати. сачепи сам̣ван̣н̣ана̄поттхако вийа бахӯхи екаджджха̄сайехи като хоти, поттхаке вуттанайенева каммабандхавиниччхайо ведитаббо. еса найо саттибхен̣д̣ӣсу. лагул̣е па̄сайат̣т̣хисадисо виниччхайо. татха̄ па̄са̄н̣е. саттхе асисадисова. висам̣ ва̄ти висам̣ упаниккхипантасса ваттхувасена уддисса̄нуддисса̄нурӯпато па̄ра̄джика̄диваттхӯсу па̄ра̄джика̄дӣни ведитабба̄ни. кин̣итва̄ т̣хапите пуриманайена пат̣ипа̄катикам̣ катва̄ муччати. сайам̣ бхесаджджехи йоджите ависам̣ катва̄ муччати. раджджуйа̄ па̄сараджджусадисова виниччхайо.
бхесадждже – йо бхиккху верибхиккхусса паджджараке ва̄ висабха̄гароге ва̄ уппанне асаппа̄йа̄нипи саппиа̄дӣни саппа̄йа̄нӣти маран̣а̄дхиппа̄йо дети, ан̃н̃ам̣ ва̄ кин̃чи кандамӯлапхалам̣ тасса евам̣ бхесаджджада̄не дуккат̣ам̣. парасса дуккхуппаттийам̣ маран̣е ча тхуллаччайапа̄ра̄джика̄ни, а̄нантарийаваттхумхи а̄нантарийанти ведитаббам̣.
178. рӯпӯпаха̄ре – упасам̣харатӣти парам̣ ва̄ амана̄парӯпам̣ тасса самӣпе т̣хапети, аттана̄ ва̄ йаккхапета̄дивесам̣ гахетва̄ тит̣т̣хати, тасса упасам̣ха̄раматте дуккат̣ам̣. парасса там̣ рӯпам̣ дисва̄ бхайуппаттийам̣ тхуллаччайам̣, маран̣е па̄ра̄джикам̣. саче пана тадева рӯпам̣ екаччасса мана̄пам̣ хоти, ала̄бхакена ча сусситва̄ марати, висан̇кето. мана̄пийепи есева найо. таттха пана висесена ¶ иттхӣнам̣ пурисарӯпам̣ пуриса̄нан̃ча иттхирӯпам̣ мана̄пам̣ там̣ алан̇каритва̄ упасам̣харати, дит̣т̣хаматтакамева кароти, атичирам̣ пасситумпи на дети, итаро ала̄бхакена сусситва̄ марати, па̄ра̄джикам̣. саче уттаситва̄ марати ¶ , висан̇кето. атха пана уттаситва̄ ва̄ ала̄бхакена ва̄ти авича̄ретва̄ ‘‘кевалам̣ пасситва̄ мариссатӣ’’ти упасам̣харати, уттаситва̄ ва̄ сусситва̄ ва̄ мате па̄ра̄джикамева. етеневӯпа̄йена саддӯпаха̄ра̄дайопи ведитабба̄. кевалан̃хеттха амануссасадда̄дайо утра̄саджанака̄ амана̄пасадда̄, пуриса̄нам̣ иттхисаддамадхурагандхаббасадда̄дайо читтасса̄дакара̄ мана̄пасадда̄. химаванте висаруккха̄нам̣ мӯла̄дигандха̄ кун̣апагандха̄ ча амана̄пагандха̄, ка̄л̣а̄нуса̄рӣмӯлагандха̄дайо мана̄пагандха̄ ¶ . пат̣икӯламӯлараса̄дайо амана̄параса̄, аппат̣икӯламӯлараса̄дайо мана̄параса̄. висапхассамаха̄каччхупхасса̄дайо амана̄папхот̣т̣хабба̄, чӣнапат̣ахам̣сапуппхатӯликапхасса̄дайо мана̄папхот̣т̣хабба̄ти ведитабба̄.
дхаммӯпаха̄ре – дхаммоти десана̄дхаммо ведитаббо. десана̄васена ва̄ нирайе ча сагге ча випаттисампаттибхедам̣ дхамма̄рамман̣амева. нерайикасса̄ти бхиннасам̣варасса катапа̄пасса нирайе ниббаттана̄рахасса саттасса пан̃чавидхабандханакаммакаран̣а̄динирайакатхам̣ катхети. там̣ че сутва̄ со уттаситва̄ марати, катхикасса па̄ра̄джикам̣. саче пана со сутва̄пи аттано дхаммата̄йа марати, ана̄патти. ‘‘идам̣ сутва̄ еварӯпам̣ па̄пам̣ на кариссати орамиссати вирамиссатӣ’’ти нирайакатхам̣ катхети, там̣ сутва̄ итаро уттаситва̄ марати, ана̄патти. саггакатханти девана̄т̣ака̄дӣнам̣ нанданавана̄дӣнан̃ча сампаттикатхам̣; там̣ сутва̄ итаро сагга̄дхимутто сӣгхам̣ там̣ сампаттим̣ па̄пун̣итука̄мо саттха̄харан̣ависакха̄данаа̄ха̄рупаччхеда-асса̄сапасса̄сасаннирундхана̄дӣхи дуккхам̣ уппа̄дети, катхикасса тхуллаччайам̣, марати па̄ра̄джикам̣. саче пана со сутва̄пи йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ аттано дхаммата̄йа марати, ана̄патти ¶ . ‘‘имам̣ сутва̄ пун̃н̃а̄ни кариссатӣ’’ти катхети, там̣ сутва̄ итаро адхимутто ка̄лам̣кароти, ана̄патти.
179. а̄чиккхана̄йам̣ – пут̣т̣хо бхан̣атӣти ‘‘бханте катхам̣ мато дханам̣ ва̄ лабхати сагге ва̄ упападжджатӣ’’ти евам̣ пуччхито бхан̣ати.
ануса̄санийам̣ – апут̣т̣хоти евам̣ апуччхито са̄ман̃н̃ева бхан̣ати.
сан̇кетакамманимиттакамма̄ни ¶ адинна̄да̄накатха̄йам̣ вуттанайенева ведитабба̄ни.
евам̣ на̄наппака̄рато а̄паттибхедам̣ дассетва̄ ида̄ни ана̄паттибхедам̣ дассенто ‘‘ана̄патти асан̃чичча̄’’тиа̄дима̄ха. таттха асан̃чичча̄ти ‘‘имина̄ упаккамена имам̣ ма̄ремӣ’’ти ачететва̄. еван̃хи ачететва̄ катена упаккамена паре матепи ана̄патти, ваккхати ча ‘‘ана̄патти бхиккху асан̃чичча̄’’ти. аджа̄нантасса̄ти ‘‘имина̄ айам̣ мариссатӣ’’ти аджа̄нантасса упаккамена паре матепи ана̄патти, ваккхати ча висагатапин̣д̣апа̄таваттхусмим̣ ‘‘ана̄патти бхиккху аджа̄нантасса̄’’ти. намаран̣а̄дхиппа̄йасса̄ти маран̣ам̣ аниччхантасса. йена хи упаккамена паро марати, тена упаккамена тасмим̣ ма̄ритепи намаран̣а̄дхиппа̄йасса ана̄патти. ваккхати ¶ ча ‘‘ана̄патти бхиккху намаран̣а̄дхиппа̄йасса̄’’ти. умматтака̄дайо пуббе вуттанайа̄ ева. идха пана а̄дикаммика̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ джӣвита̄ воропитабхиккхӯ, тесам̣ ана̄патти. авасеса̄нам̣ маран̣аван̣н̣асам̣ван̣н̣анака̄дӣнам̣ а̄паттийева̄ти.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу – идам̣ сиккха̄падам̣ тисамут̣т̣ха̄нам̣; ка̄йачиттато ча ва̄ча̄читтато ча ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти. кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, дуккхаведанам̣. сачепи хи сирисайанам̣ а̄рӯл̣хо раджджасампаттисукхам̣ анубхаванто ра̄джа̄ ‘‘чоро дева а̄нӣто’’ти вутте ‘‘гаччхатха нам̣ ма̄ретха̄’’ти хасама̄нова бхан̣ати, доманассачиттенева бхан̣атӣти ведитаббо. сукхавокин̣н̣атта̄ ¶ пана ануппабандха̄бха̄ва̄ ча дуджджа̄наметам̣ путхуджджанехӣти.
винӣтаваттхуван̣н̣ана̄
180. винӣтаваттхукатха̄су пат̣хамаваттхусмим̣ – ка̄рун̃н̃ена̄ти те бхиккхӯ тасса махантам̣ гелан̃н̃адуккхам̣ дисва̄ ка̄рун̃н̃ам̣ уппа̄детва̄ ‘‘сӣлава̄ твам̣ катакусало, касма̄ мӣйама̄но бха̄йаси, нану сӣлавато сагго на̄ма маран̣аматтапат̣ибаддхойева̄’’ти евам̣ маран̣аттхика̄ва хутва̄ маран̣аттхикабха̄вам̣ аджа̄нанта̄ маран̣аван̣н̣ам̣ сам̣ван̣н̣есум̣. сопи бхиккху тесам̣ сам̣ван̣н̣ана̄йа ¶ а̄ха̄рупаччхедам̣ катва̄ антара̄ва ка̄ламака̄си. тасма̄ а̄паттим̣ а̄панна̄. воха̄равасена пана вуттам̣ ‘‘ка̄рун̃н̃ена маран̣аван̣н̣ам̣ сам̣ван̣н̣есу’’нти. тасма̄ ида̄нипи пан̣д̣итена бхиккхуна̄ гила̄насса бхиккхуно евам̣ маран̣аван̣н̣о на сам̣ван̣н̣етаббо. саче хи тасса сам̣ван̣н̣анам̣ сутва̄ а̄ха̄рӯпаччхеда̄дина̄ упаккамена екаджаванава̄ра̄васесепи а̄йусмим̣ антара̄ ка̄лам̣кароти, имина̄ва ма̄рито хоти. имина̄ пана найена анусит̣т̣хи да̄табба̄ – ‘‘сӣлавато на̄ма аначчхарийа̄ маггапхалуппатти, тасма̄ виха̄ра̄дӣсу а̄саттим̣ акатва̄ буддхагатам̣ дхаммагатам̣ сан̇гхагатам̣ ка̄йагатан̃ча сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ манасика̄ре аппама̄до ка̄таббо’’ти. маран̣аван̣н̣е ча сам̣ван̣н̣итепи йо та̄йа сам̣ван̣н̣ана̄йа кан̃чи упаккамам̣ акатва̄ аттано дхаммата̄йа йатха̄йуна̄ йатха̄нусандхина̄ва марати, таппаччайа̄ сам̣ван̣н̣ако а̄паттийа̄ на ка̄ретабботи.
дутийаваттхусмим̣ – на ча бхиккхаве аппат̣ивеккхитва̄ти еттха кӣдисам̣ а̄санам̣ пат̣ивеккхитаббам̣ ¶ , кӣдисам̣ на пат̣ивеккхитаббам̣? йам̣ суддхам̣ а̄санамева хоти апаччаттхаран̣акам̣, йан̃ча а̄гантва̄ т̣хита̄нам̣ пассатам̣йева аттхарӣйати, там̣ напаччавеккхитаббам̣ ¶ , нисӣдитум̣ ват̣т̣ати. йампи манусса̄ сайам̣ хаттхена аккамитва̄ ‘‘идха бханте нисӣдатха̄’’ти денти, тасмимпи ват̣т̣ати. сачепи пат̣хамамева̄гантва̄ нисинна̄ паччха̄ уддхам̣ ва̄ адхо ва̄ сан̇каманти, паччавеккхан̣акиччам̣ наттхи. йампи танукена ваттхена йатха̄ талам̣ диссати, евам̣ пат̣иччханнам̣ хоти, тасмимпи паччавеккхан̣акиччам̣ наттхи. йам̣ пана пат̣икаччева па̄ва̄ракоджава̄дӣхи аттхатам̣ хоти, там̣ хаттхена пара̄маситва̄ саллаккхетва̄ нисӣдитаббам̣. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘гханаса̄т̣акена̄пи аттхате йасмим̣ вали на пан̃н̃а̄йати, там̣ наппат̣ивеккхитаббанти вуттам̣.
мусалаваттхусмим̣ – асан̃чиччоти авадхакачетано вираддхапайого хи со. тена̄ха ‘‘асан̃чиччо аха’’нти. удуккхалаваттху утта̄намева. вуд̣д̣хапаббаджитаваттхӯсупат̣хамаваттхусмим̣ ‘‘бхиккхусан̇гхасса пат̣ибандхам̣ ма̄ ака̄сӣ’’ти пан̣а̄меси. дутийаваттхусмим̣ – сан̇гхамаджджхепи ган̣амаджджхепи ‘‘махаллакаттхерасса путто’’ти вуччама̄но тена вачанена ат̣т̣ӣйама̄но ‘‘марату айа’’нти пан̣а̄меси. татийаваттхусмим̣ – тасса дуккхуппа̄данена тхуллаччайам̣.
181. тато ¶ пара̄ни тӣн̣и ваттхӯни утта̄наттха̄нева. висагатапин̣д̣апа̄таваттхусмим̣ – са̄ра̄н̣ӣйадхаммапӯрако со бхиккху аггапин̣д̣ам̣ сабрахмача̄рӣнам̣ датва̄ва бхун̃джати. тена вуттам̣ ‘‘аггака̄рикам̣ ада̄сӣ’’ти. аггака̄риканти аггакирийам̣; пат̣хамам̣ ладдхапин̣д̣апа̄там̣ аггаггам̣ ва̄ пан̣ӣтапан̣ӣтам̣ пин̣д̣апа̄танти аттхо. йа̄ пана тасса да̄насан̇кха̄та̄ аггакирийа̄, са̄ на сакка̄ да̄тум̣, пин̣д̣апа̄тан̃хи со тхера̄санато ¶ пат̣т̣ха̄йа ада̄си. те бхиккхӯти те тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа парибхуттапин̣д̣апа̄та̄ бхиккхӯ; те кира саббепи ка̄ламакам̣су. сесаметтха утта̄намева. ассаддхесу пана миччха̄дит̣т̣хикесу кулесу саккаччам̣ пан̣ӣтабходжанам̣ лабхитва̄ анупапариккхитва̄ нева аттана̄ парибхун̃джитаббам̣, на паресам̣ да̄таббам̣. йампи а̄бхидосикам̣ бхаттам̣ ва̄ кхаджджакам̣ ва̄ тато лабхати, тампи на парибхун̃джитаббам̣. апихитаваттхумпи хи саппавиччхика̄дӣхи адхисайитам̣ чхад̣д̣анӣйадхаммам̣ та̄ни кула̄ни денти. гандхахалидда̄димаккхитопи тато пин̣д̣апа̄то на гахетаббо. сарӣре рогат̣т̣ха̄на̄ни пун̃чхитва̄ т̣хапитабхаттампи хи та̄ни да̄таббам̣ ман̃н̃антӣти.
вӣмам̣санаваттхусмим̣ – вӣмам̣сама̄но две вӣмам̣сати – ‘‘саккоти ну кхо имам̣ ма̄ретум̣ но’’ти висам̣ ва̄ вӣмам̣сати, ‘‘мареййа ну кхо айам̣ имам̣ висам̣ кха̄дитва̄ но’’ти пуггалам̣ ва̄. убхайатха̄пи вӣмам̣са̄дхиппа̄йена динне марату ва̄ ма̄ ва̄ тхуллаччайам̣. ‘‘идам̣ висам̣ етам̣ ма̄ретӯ’’ти ва̄ ¶ ‘‘идам̣ висам̣ кха̄дитва̄ айам̣ маратӯ’’ти ва̄ евам̣ динне пана саче марати, па̄ра̄джикам̣; но че, тхуллаччайам̣.
182-3. ито пара̄ни тӣн̣и сила̄ваттхӯни тӣн̣и ит̣т̣хакава̄сигопа̄насӣваттхӯни ча утта̄наттха̄нева. на кевалан̃ча сила̄дӣнам̣йева васена айам̣ а̄патта̄на̄паттибхедо хоти, дан̣д̣амуггараникха̄данавема̄дӣнампи васена хотийева, тасма̄ па̄л̣ийам̣ ана̄гатампи а̄гатанайенева ведитаббам̣.
ат̣т̣акаваттхӯсу – ат̣т̣акоти веха̄саман̃чо вуччати; йам̣ сетакаммама̄ла̄каммалата̄камма̄дӣнам̣ аттха̄йа бандханти. таттха а̄вусо атрат̣т̣хито бандха̄хӣти маран̣а̄дхиппа̄йо йатра т̣хито патитва̄ кха̄н̣уна̄ ва̄ бхиджджеййа, соббхапапа̄та̄дӣсу ва̄ мареййа ¶ , та̄дисам̣ т̣ха̄нам̣ сандха̄йа̄ха. еттха ча кочи упарит̣ха̄нам̣ нийа̄мети ‘‘ито патитва̄ мариссатӣ’’ти, кочи хет̣т̣ха̄ т̣ха̄нам̣ ‘‘идха патитва̄ мариссатӣ’’ти, кочи убхайампи ‘‘ито идха патитва̄ ¶ мариссатӣ’’ти. татра йо упари нийамитат̣т̣ха̄на̄ апатитва̄ ан̃н̃ато патати, хет̣т̣ха̄ нийамитат̣т̣ха̄не ва̄ апатитва̄ ан̃н̃аттха патати, убхайанийа̄ме ва̄ йам̣кин̃чи екам̣ вира̄дхетва̄ патати, тасмим̣ мате висан̇кетатта̄ ана̄патти. виха̄раччха̄данаваттхусмимпи есева найо.
анабхиративаттхусмим̣ – со кира бхиккху ка̄мавитакка̄дӣнам̣ самуда̄ча̄рам̣ дисва̄ нива̄ретум̣ асакконто са̄сане анабхирато гихибха̄ва̄бхимукхо джа̄то. тато чинтеси – ‘‘йа̄ва сӣлабхедам̣ на па̄пун̣а̄ми та̄ва марисса̄мӣ’’ти. атха там̣ паббатам̣ абхирухитва̄ папа̄те папатанто ан̃н̃атарам̣ вилӣвака̄рам̣ оттхаритва̄ ма̄реси. вилӣвака̄ранти вен̣ука̄рам̣. на ча бхиккхаве атта̄нам̣ па̄тетаббанти на атта̄ па̄тетаббо. вибхаттибйаттайена панетам̣ вуттам̣. еттха ча на кевалам̣ на па̄тетаббам̣, ан̃н̃енапи йена кеначи упаккамена антамасо а̄ха̄рупаччхеденапи на ма̄ретаббо. йопи хи гила̄но виджджама̄не бхесадждже ча упат̣т̣ха̄кесу ча маритука̄мо а̄ха̄рам̣ упаччхиндати, дуккат̣амева. йасса пана маха̄а̄ба̄дхо чира̄нубаддхо, бхиккхӯ упат̣т̣хаханта̄ киламанти джигуччханти ‘‘када̄ ну кхо гила̄нато муччисса̄ма̄’’ти ат̣т̣ӣйанти. саче со ‘‘айам̣ аттабха̄во пат̣иджаггийама̄нопи на тит̣т̣хати, бхиккхӯ ча киламантӣ’’ти а̄ха̄рам̣ упаччхиндати, бхесаджджам̣ на севати ват̣т̣ати. йо пана ‘‘айам̣ рого кхаро, а̄йусан̇кха̄ра̄ на тит̣т̣ханти, айан̃ча ме висеса̄дхигамо хаттхаппатто вийа диссатӣ’’ти упаччхиндати ват̣т̣атийева. агила̄насса̄пи уппаннасам̣вегасса ‘‘а̄ха̄рапарийесанам̣ на̄ма папан̃чо, каммат̣т̣ха̄намева ануйун̃джисса̄мӣ’’ти каммат̣т̣ха̄насӣсена ¶ упаччхиндантасса ват̣т̣ати. висеса̄дхигамам̣ бйа̄каритва̄ а̄ха̄рам̣ упаччхиндати, на ват̣т̣ати. сабха̄га̄нан̃хи ¶ ладжджӣбхиккхӯнам̣ катхетум̣ ват̣т̣ати.
сила̄ваттхусмим̣ – дава̄йа̄ти давена хассена; кхид̣д̣а̄йа̄ти аттхо. сила̄ти па̄са̄н̣о; на кевалан̃ча па̄са̄н̣о, ан̃н̃ампи йам̣кин̃чи да̄рукхан̣д̣ам̣ ва̄ ит̣т̣хака̄кхан̣д̣ам̣ ва̄ хаттхена ва̄ йантена ва̄ павиджджхитум̣ на ват̣т̣ати. четийа̄дӣнам̣ аттха̄йа па̄са̄н̣а̄дайо хасанта̄ хасанта̄ пават̣т̣ентипи кхипантипи уккхипантипи каммасамайоти ват̣т̣ати. ан̃н̃ампи ӣдисам̣ навакаммам̣ ва̄ каронта̄ бхан̣д̣акам̣ ва̄ дхованта̄ руккхам̣ ва̄ дхованадан̣д̣акам̣ ва̄ уккхипитва̄ павиджджханти, ват̣т̣ати. бхаттависсаггака̄ла̄дӣсу ка̄ке ва̄ сон̣е ва̄ кат̣т̣хам̣ ва̄ катхалам̣ ва̄ кхипитва̄ пала̄пети, ват̣т̣ати.
184. седана̄диваттхӯни ¶ сабба̄нева утта̄наттха̄ни. еттха ча ахам̣ куккуччакоти на гила̄нупат̣т̣ха̄нам̣ на ка̄таббам̣, хитака̄мата̄йа саббам̣ гила̄насса бала̄балан̃ча ручин̃ча саппа̄йа̄саппа̄йан̃ча упалаккхетва̄ ка̄таббам̣.
185. джа̄рагаббхиниваттхусмим̣ – павуттхапатика̄ти пава̄сам̣ гатапатика̄. габбхапа̄тананти йена парибхуттена габбхо патати, та̄дисам̣ бхесаджджам̣. две паджа̄патикаваттхӯни утта̄наттха̄нева. габбхамадданаваттхусмим̣ – ‘‘маддитва̄ па̄техӣ’’ти вутте ан̃н̃ена мадда̄петва̄ па̄тети, висан̇кетам̣. ‘‘мадда̄петва̄ па̄та̄пехӣ’’ти вуттепи сайам̣ маддитва̄ па̄тети, висан̇кетамева. мануссавиггахе парийа̄йо на̄ма наттхи. тасма̄ ‘‘габбхо на̄ма маддите пататӣ’’ти вутте са̄ сайам̣ ва̄ маддату, ан̃н̃ена ва̄ мадда̄петва̄ па̄тету, висан̇кето наттхи; па̄ра̄джикамева та̄панаваттхусмимпи есева найо.
ван̃джхиттхиваттхусмим̣ – ван̃джхиттхӣ на̄ма йа̄ габбхам̣ на ган̣ха̄ти. габбхам̣ аган̣ханакаиттхӣ на̄ма наттхи, йасса̄ пана гахитопи габбхо на сан̣т̣ха̄ти, там̣йева сандха̄йетам̣ вуттам̣. утусамайе кира саббиттхийо габбхам̣ ган̣ханти. йа̄ пана̄йам̣ ‘‘ван̃джха̄’’ти вуччати, тасса̄ куччхийам̣ ниббаттасатта̄нам̣ ¶ акусалавипа̄ко сампа̄пун̣а̄ти. те париттакусалавипа̄кена гахитапат̣исандхика̄ акусалавипа̄кена адхибхӯта̄ винассанти. абхинавапат̣исандхийам̣йева хи камма̄нубха̄вена двӣха̄ка̄рехи габбхо на сан̣т̣ха̄ти – ва̄тена ва̄ па̄н̣акехи ва̄. ва̄то сосетва̄ антарадха̄пети, па̄н̣ака̄ кха̄дитва̄. тасса пана ва̄тасса па̄н̣ака̄нам̣ ва̄ пат̣игха̄та̄йа бхесадждже кате габбхо сан̣т̣хахеййа; со бхиккху там̣ акатва̄ ан̃н̃ам̣ кхарабхесаджджам̣ ада̄си. тена са̄ ка̄ламака̄си. бхагава̄ бхесаджджасса кат̣атта̄ дуккат̣ам̣ пан̃н̃а̄песи.
дутийаваттхусмимпи ¶ есева найо. тасма̄ а̄гата̄гатасса параджанасса бхесаджджам̣ на ка̄таббам̣, каронто дуккат̣ам̣ а̄паджджати. пан̃чаннам̣ пана сахадхаммика̄нам̣ ка̄таббам̣ бхиккхусса бхиккхунийа̄ сиккхама̄на̄йа са̄ман̣ерасса са̄ман̣ерийа̄ти. самасӣласаддха̄пан̃н̃а̄нан̃хи етесам̣ тӣсу сиккха̄су йутта̄нам̣ бхесаджджам̣ ака̄тум̣ на лаббхати, каронтена ча саче тесам̣ аттхи, тесам̣ сантакам̣ гахетва̄ йоджетва̄ да̄таббам̣. саче наттхи, аттано сантакам̣ ка̄таббам̣. саче аттанопи наттхи, бхиккха̄ча̄раваттена ва̄ н̃а̄такапава̄ритат̣т̣ха̄нато ва̄ парийеситаббам̣. алабхантена гила̄насса аттха̄йа акатавин̃н̃аттийа̄пи а̄харитва̄ ка̄таббам̣.
апаресампи ¶ пан̃чаннам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати – ма̄ту, питу, тадупат̣т̣ха̄ка̄нам̣, аттано веййа̄ваччакарасса, пан̣д̣упала̄сасса̄ти. пан̣д̣упала̄со на̄ма йо паббаджджа̄пеккхо йа̄ва паттачӣварам̣ пат̣ийа̄дийати та̄ва виха̄ре васати. тесу саче ма̄та̄питаро иссара̄ хонти, на пачча̄сӣсанти, ака̄тум̣ ват̣т̣ати. саче пана раджджепи т̣хита̄ пачча̄сӣсанти, ака̄тум̣ на ват̣т̣ати. бхесаджджам̣ пачча̄сӣсанта̄нам̣ бхесаджджам̣ да̄таббам̣, йоджетум̣ аджа̄нанта̄нам̣ йоджетва̄ да̄таббам̣. саббесам̣ аттха̄йа сахадхаммикесу вуттанайенева парийеситаббам̣. саче пана ма̄тарам̣ виха̄ре а̄нетва̄ джаггати, саббам̣ парикаммам̣ ана̄масантена ка̄таббам̣. кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ сахаттха̄ да̄таббам̣. пита̄ пана йатха̄ са̄ман̣еро евам̣ сахаттхена нха̄панасамба̄хана̄дӣни ¶ катва̄ упат̣т̣ха̄таббо. йе ча ма̄та̄питаро упат̣т̣хаханти пат̣иджагганти, тесампи евамева ка̄таббам̣. веййа̄ваччакаро на̄ма йо ветанам̣ гахетва̄ аран̃н̃е да̄рӯни ва̄ чхиндати, ан̃н̃ам̣ ва̄ кин̃чи каммам̣ кароти, тасса роге уппанне йа̄ва н̃а̄така̄ на пассанти та̄ва бхесаджджам̣ ка̄таббам̣. йо пана бхиккхунисситакова хутва̄ саббакамма̄ни кароти, тасса бхесаджджам̣ ка̄таббамева. пан̣д̣упала̄сепи са̄ман̣ере вийа пат̣ипаджджитаббам̣.
апаресампи дасаннам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати – джет̣т̣хабха̄ту, канит̣т̣хабха̄ту, джет̣т̣хабхагинийа̄, канит̣т̣хабхагинийа̄, чӯл̣ама̄туйа̄, маха̄ма̄туйа̄, чӯл̣апитуно, маха̄питуно, питуччха̄йа, ма̄туласса̄ти. тесам̣ пана саббесампи каронтена тесам̣йева сантакам̣ бхесаджджам̣ гахетва̄ кевалам̣ йоджетва̄ да̄таббам̣. саче пана наппахонти, йа̄чанти ча ‘‘детха но, бханте, тумха̄кам̣ пат̣идасса̄ма̄’’ти та̄вака̄ликам̣ да̄таббам̣. сачепи на йа̄чанти, ‘‘амха̄кам̣ бхесаджджам̣ аттхи, та̄вака̄ликам̣ ган̣хатха̄’’ти ватва̄ ва̄ ‘‘йада̄ несам̣ бхависсати тада̄ дассантӣ’’ти а̄бхогам̣ ва̄ катва̄ да̄таббам̣. саче пат̣иденти, гахетаббам̣, но че денти, на чодетабба̄. ете даса н̃а̄таке т̣хапетва̄ ан̃н̃есам̣ на ка̄таббам̣.
етесам̣ ¶ путтапарампара̄йа пана йа̄ва саттамо кулапариват̣т̣о та̄ва чатта̄ро паччайе а̄хара̄пентасса акатавин̃н̃атти ва̄ бхесаджджам̣ каронтасса веджджакаммам̣ ва̄ куладӯсака̄патти ва̄ на хоти. саче бха̄туджа̄йа̄ бхагиниса̄мико ва̄ гила̄на̄ хонти, н̃а̄така̄ че, тесампи ват̣т̣ати. ан̃н̃а̄така̄ че, бха̄ту ча бхагинийа̄ ча катва̄ да̄таббам̣, ‘‘тумха̄кам̣ джагганат̣т̣ха̄не детха̄’’ти. атха ва̄ тесам̣ путта̄нам̣ катва̄ да̄таббам̣, ‘‘тумха̄кам̣ ма̄та̄питӯнам̣ ¶ детха̄’’ти. етенупа̄йена саббападесупи виниччхайо ведитаббо.
тесам̣ аттха̄йа ча са̄ман̣ерехи аран̃н̃ато бхесаджджам̣ а̄хара̄пентена н̃а̄тиса̄ман̣ерехи ва̄ а̄хара̄петаббам̣. аттано аттха̄йа ва̄ а̄хара̄петва̄ ¶ да̄таббам̣. техипи ‘‘упаджджха̄йасса а̄хара̄ма̄’’ти ваттасӣсена а̄харитаббам̣. упаджджха̄йасса ма̄та̄питаро гила̄на̄ виха̄рам̣ а̄гаччханти, упаджджха̄йо ча диса̄пакканто хоти, саддхивиха̄рикена упаджджха̄йасса сантакам̣ бхесаджджам̣ да̄таббам̣. но че аттхи, аттано бхесаджджам̣ упаджджха̄йасса париччаджитва̄ да̄таббам̣. аттанопи асанте вуттанайена парийеситва̄ упаджджха̄йасса сантакам̣ катва̄ да̄таббам̣. упаджджха̄йенапи саддхивиха̄рикасса ма̄та̄питӯсу евамева пат̣ипаджджитаббам̣. еса найо а̄чарийантева̄сикесупи. ан̃н̃опи йо а̄гантуко ва̄ чоро ва̄ йуддхапара̄джито иссаро ва̄ н̃а̄такехи париччатто капан̣о ва̄ гамийамануссо ва̄ гила̄но хутва̄ виха̄рам̣ пависати, саббесам̣ апачча̄сӣсантена бхесаджджам̣ ка̄таббам̣.
саддхам̣ кулам̣ хоти чатӯхи паччайехи упат̣т̣ха̄йакам̣ бхиккхусан̇гхасса ма̄та̄питут̣т̣ха̄нийам̣, татра че кочи гила̄но хоти, тассаттха̄йа висса̄сена ‘‘бхесаджджам̣ катва̄ бханте детха̄’’ти ваданти, нева да̄таббам̣ на ка̄таббам̣. атха пана каппийам̣ н̃атва̄ евам̣ пуччханти – ‘‘бханте, асукасса на̄ма рогасса ким̣ бхесаджджам̣ каронтӣ’’ти? ‘‘идан̃чидан̃ча гахетва̄ каронтӣ’’ти ваттум̣ ват̣т̣ати. ‘‘бханте, майхам̣ ма̄та̄ гила̄на̄, бхесаджджам̣ та̄ва а̄чиккхатха̄’’ти евам̣ пуччхите пана на а̄чиккхитаббам̣. ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пана катха̄ ка̄табба̄ – ‘‘а̄вусо, асукасса на̄ма бхиккхуно имасмим̣ роге ким̣ бхесаджджам̣ карим̣сӯ’’ти? ‘‘идан̃чидан̃ча бханте’’ти. там̣ сутва̄ итаро ма̄ту бхесаджджам̣ кароти, ват̣т̣атева.
маха̄падуматтхеропи кира васабхаран̃н̃о девийа̄ роге уппанне ека̄йа иттхийа̄ а̄гантва̄ пуччхито ‘‘на джа̄на̄мӣ’’ти аватва̄ евамева бхиккхӯхи саддхим̣ самуллапеси. там̣ сутва̄ тасса̄ бхесаджджамакам̣су. вӯпасанте ча роге тичӣварена тӣхи ча каха̄пан̣асатехи саддхим̣ бхесаджджачан̇кот̣акам̣ пӯретва̄ ¶ а̄харитва̄ ¶ тхерасса па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘‘бханте, пуппхапӯджам̣ каротха̄’’ти а̄хам̣су. тхеро ‘‘а̄чарийабха̄го на̄ма̄йа’’нти каппийавасена га̄ха̄петва̄ пуппхапӯджам̣ ака̄си. евам̣ та̄ва бхесадждже пат̣ипаджджитаббам̣.
паритте ¶ пана ‘‘гила̄насса париттам̣ каротха, бханте’’ти вутте на ка̄таббам̣, ‘‘бхан̣атха̄’’ти вутте пана ка̄таббам̣. саче писса евам̣ хоти ‘‘манусса̄ на̄ма на джа̄нанти, акайирама̄не виппат̣иса̄рино бхависсантӣ’’ти ка̄таббам̣; ‘‘париттодакам̣ париттасуттам̣ катва̄ детха̄’’ти вуттена пана тесам̣йева удакам̣ хаттхена ча̄летва̄ суттам̣ паримаджджетва̄ да̄таббам̣. саче виха̄рато удакам̣ аттано сантакам̣ ва̄ суттам̣ дети, дуккат̣ам̣. манусса̄ удакан̃ча суттан̃ча гахетва̄ нисӣдитва̄ ‘‘париттам̣ бхан̣атха̄’’ти ваданти, ка̄таббам̣. но че джа̄нанти, а̄чиккхитаббам̣. бхиккхӯнам̣ нисинна̄нам̣ па̄десу удакам̣ а̄киритва̄ суттан̃ча т̣хапетва̄ гаччханти ‘‘париттам̣ каротха, париттам̣ бхан̣атха̄’’ти на па̄да̄ апанетабба̄. манусса̄ хи виппат̣иса̄рино хонти. антога̄ме гила̄нассаттха̄йа виха̄рам̣ песенти, ‘‘париттам̣ бхан̣антӯ’’ти бхан̣итаббам̣. антога̄ме ра̄джагеха̄дӣсу роге ва̄ упаддаве ва̄ уппанне паккоса̄петва̄ бхан̣а̄пенти, а̄т̣а̄на̄т̣ийасутта̄дӣни бхан̣итабба̄ни. ‘‘а̄гантва̄ гила̄насса сиккха̄пада̄ни денту, дхаммам̣ катхенту. ра̄джантепуре ва̄ амаччагехе ва̄ а̄гантва̄ сиккха̄пада̄ни денту, дхаммам̣ катхентӯ’’ти песитепи гантва̄ сиккха̄пада̄ни да̄табба̄ни, дхаммо катхетаббо. ‘‘мата̄нам̣ парива̄раттхам̣ а̄гаччхантӯ’’ти паккосанти, на гантаббам̣. сӣватхикадассане асубхадассане ча маран̣ассатим̣ пат̣илабхисса̄мӣти каммат̣т̣ха̄насӣсена гантум̣ ват̣т̣ати. евам̣ паритте пат̣ипаджджитаббам̣.
пин̣д̣апа̄те пана – ана̄мат̣т̣хапин̣д̣апа̄то касса да̄таббо, касса на да̄таббо? ма̄та̄питунам̣ та̄ва да̄таббо. сачепи каха̄пан̣аггханако хоти, саддха̄деййавинипа̄танам̣ наттхи. ма̄та̄питуупат̣т̣ха̄ка̄нам̣ веййа̄ваччакарасса пан̣д̣упала̄сасса̄ти ¶ етесампи да̄таббо. таттха пан̣д̣упала̄сасса тха̄лаке паккхипитва̄пи да̄тум̣ ват̣т̣ати. там̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃есам̣ а̄га̄рика̄нам̣ ма̄та̄питунампи на ват̣т̣ати. паббаджитапарибхого хи а̄га̄рика̄нам̣ четийат̣т̣ха̄нийо. апича ана̄мат̣т̣хапин̣д̣апа̄то на̄меса сампаттасса да̄марикачорасса̄пи иссарасса̄пи да̄таббо. касма̄? те хи адӣйама̄непи ‘‘на дентӣ’’ти а̄маситва̄ дӣйама̄непи ‘‘уччхит̣т̣хакам̣ дентӣ’’ти куджджханти. куддха̄ джӣвита̄пи воропенти, са̄санасса̄пи антара̄йам̣ каронти. раджджам̣ ¶ паттхайама̄насса вичарато чорана̄гасса ваттху четтха катхетаббам̣. евам̣ пин̣д̣апа̄те пат̣ипаджджитаббам̣.
пат̣исантха̄ро пана касса ка̄таббо, касса на ка̄таббо? пат̣исантха̄ро на̄ма виха̄рам̣ сампаттасса ¶ йасса кассачи а̄гантукасса ва̄ далиддасса ва̄ чорасса ва̄ иссарасса ва̄ ка̄таббойева. катхам̣? а̄гантукам̣ та̄ва кхӣн̣апариббайам̣ виха̄рам̣ сампаттам̣ дисва̄ па̄нӣйам̣ да̄таббам̣, па̄дамаккханателам̣ да̄таббам̣. ка̄ле а̄гатасса йа̄губхаттам̣, вика̄ле а̄гатасса саче тан̣д̣ула̄ аттхи; тан̣д̣ула̄ да̄табба̄. авела̄йам̣ сампатто ‘‘гаччха̄хӣ’’ти на ваттаббо. сайанат̣т̣ха̄нам̣ да̄таббам̣. саббам̣ апачча̄сӣсантенева ка̄таббам̣. ‘‘манусса̄ на̄ма чатупаччайада̄йака̄ евам̣ сан̇гахе кайирама̄не пунаппунам̣ пасӣдитва̄ упака̄рам̣ кариссантӣ’’ти читтам̣ на уппа̄детаббам̣. чора̄нам̣ пана сан̇гхикампи да̄таббам̣.
пат̣исантха̄ра̄нисам̣садӣпанаттхан̃ча чорана̄гаваттху, бха̄тара̄ саддхим̣ джамбудӣпагатасса маха̄на̄гаран̃н̃о ваттху, питура̄джасса радждже чатуннам̣ амачча̄нам̣ ваттху, абхайачораваттхӯти евама̄дӣни бахӯни ¶ ваттхӯни маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ виттха̄рато вутта̄ни.
татра̄йам̣ екаваттхудӣпана̄ – сӣхал̣адӣпе кира абхайо на̄ма чоро пан̃часатапарива̄ро екасмим̣ т̣ха̄не кхандха̄ва̄рам̣ бандхитва̄ саманта̄ тийоджанам̣ убба̄сетва̄ васати. анура̄дхапурава̄сино кадамбанадим̣ на уттаранти, четийагиримагге джанасан̃ча̄ро упаччхинно. атхекадивасам̣ чоро ‘‘четийагирим̣ вилумписса̄мӣ’’ти агама̄си. а̄ра̄мика̄ дисва̄ дӣгхабха̄н̣акаабхайаттхерасса а̄рочесум̣. тхеро ‘‘саппипха̄н̣ита̄дӣни аттхӣ’’ти пуччхи. ‘‘аттхи, бханте’’ти. ‘‘чора̄нам̣ детха, тан̣д̣ула̄ аттхӣ’’ти? ‘‘аттхи, бханте, сан̇гхассаттха̄йа а̄хат̣а̄ тан̣д̣ула̄ ча паттаса̄кан̃ча горасо ча̄’’ти. ‘‘бхаттам̣ сампа̄детва̄ чора̄нам̣ детха̄’’ти. а̄ра̄мика̄ татха̄ карим̣су. чора̄ бхаттам̣ бхун̃джитва̄ ‘‘кена̄йам̣ пат̣исантха̄ро като’’ти пуччхим̣су. ‘‘амха̄кам̣ аййена абхайаттхерена̄’’ти. чора̄ тхерасса сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ а̄хам̣су – ‘‘майам̣ сан̇гхасса ча четийасса ¶ ча сантакам̣ аччхиндитва̄ гахесса̄ма̄ти а̄гата̄, тумха̄кам̣ пана имина̄ пат̣исантха̄ренамха пасанна̄, аджджа пат̣т̣ха̄йа виха̄ре дхаммика̄ раккха̄ амха̄кам̣ а̄йатта̄ хоту, на̄гара̄ а̄гантва̄ да̄нам̣ денту, четийам̣ вандантӯ’’ти. тато пат̣т̣ха̄йа ча на̄гаре да̄нам̣ да̄тум̣ а̄гаччханте надӣтӣрейева паччуггантва̄ раккханта̄ виха̄рам̣ ненти, виха̄репи да̄нам̣ дента̄нам̣ раккхам̣ катва̄ тит̣т̣ханти. тепи бхиккхӯнам̣ бхутта̄васесам̣ чора̄нам̣ денти. гаманака̄лепи те чора̄ надӣтӣрам̣ па̄петва̄ ниваттанти.
атхекадивасам̣ бхиккхусан̇гхе кхӣйанакакатха̄ уппанна̄ ‘‘тхеро иссаравата̄йа сан̇гхасса сантакам̣ чора̄нам̣ ада̄сӣ’’ти. тхеро саннипа̄там̣ ка̄ра̄петва̄ а̄ха – ‘‘чора̄ сан̇гхасса пакативат̣т̣ан̃ча четийасантакан̃ча аччхиндитва̄ ган̣хисса̄ма̄’’ти а̄гамим̣су. атха несам̣ майа̄ евам̣ на хариссантӣти ¶ еттако на̄ма пат̣исантха̄ро като, там̣ саббампи екато сампин̣д̣етва̄ аггха̄петха. тена ка̄ран̣ена авилуттам̣ бхан̣д̣ам̣ екато сампин̣д̣етва̄ аггха̄петха̄ти. тато саббампи тхерена диннакам̣ четийагхаре екам̣ варапоттхакачиттаттхаран̣ам̣ ¶ на аггхати. тато а̄хам̣су – ‘‘тхерена катапат̣исантха̄ро сукато чодетум̣ ва̄ са̄ретум̣ ва̄ на лаббха̄, гӣва̄ ва̄ аваха̄ро ва̄ наттхӣ’’ти. евам̣ маха̄нисам̣со пат̣исантха̄роти саллаккхетва̄ каттаббо пан̣д̣итена бхиккхуна̄ти.
187. ан̇гулипатодакаваттхусмим̣ – уттантоти киламанто. анасса̄сакоти нирасса̄со. имасмим̣ пана ваттхусмим̣ йа̄йа а̄паттийа̄ бхавитаббам̣ са̄ ‘‘кхуддакесу нидит̣т̣ха̄’’ти идха на вутта̄.
таданантаре ваттхусмим̣ – оттхаритва̄ти аккамитва̄. со кира техи а̄кад̣д̣хийама̄но патито. еко тасса ударам̣ абхирухитва̄ нисӣди. сеса̄пи паннараса джана̄ патхавийам̣ аджджхоттхаритва̄ адӯхалапа̄са̄н̣а̄ вийа мигам̣ ма̄ресум̣. йасма̄ пана те камма̄дхиппа̄йа̄, на маран̣а̄дхиппа̄йа̄; тасма̄ па̄ра̄джикам̣ на вуттам̣.
бхӯтаведжджакаваттхусмим̣ – йаккхам̣ ма̄ресӣти бхӯтавиджджа̄капа̄т̣хака̄ йаккхагахитам̣ мочетука̄ма̄ йаккхам̣ а̄ва̄хетва̄ мун̃ча̄ти ваданти. но че мун̃чати, пит̣т̣хена ва̄ маттика̄йа ва̄ рӯпам̣ катва̄ хаттхапа̄да̄дӣни чхинданти, йам̣ йам̣ тасса чхиджджати там̣ там̣ йаккхасса чхиннамева хоти. сӣсе чхинне йаккхопи марати ¶ . евам̣ сопи ма̄реси; тасма̄ тхуллаччайам̣ вуттам̣. на кевалан̃ча йаккхамева, йопи хи саккам̣ девара̄джам̣ ма̄реййа, сопи тхуллаччайамева а̄паджджати.
ва̄л̣айаккхаваттхусмим̣ – ва̄л̣айаккхавиха̄ранти йасмим̣ виха̄ре ва̄л̣о чан̣д̣о йаккхо васати, там̣ виха̄рам̣. йо хи еварӯпам̣ виха̄рам̣ аджа̄нанто кевалам̣ васанаттха̄йа песети, ана̄патти. йо маран̣а̄дхиппа̄йо песети, со итарасса маран̣ена па̄ра̄джикам̣, амаран̣ена тхуллаччайам̣ а̄паджджати. йатха̄ ча ва̄л̣айаккхавиха̄рам̣; евам̣ йаттха ва̄л̣асӣхабйаггха̄димига̄ ва̄ аджагаракан̣хасаппа̄дайо дӣгхаджа̄тика̄ ва̄ васанти, там̣ ва̄л̣авиха̄рам̣ песентасса̄пи а̄патта̄на̄паттибхедо ¶ ведитаббо. айам̣ па̄л̣имуттаканайо. йатха̄ ча бхиккхум̣ ва̄л̣айаккхавиха̄рам̣ песентасса; евам̣ ва̄л̣айаккхампи бхиккхусантикам̣ песентасса а̄патта̄на̄паттибхедо ведитаббо. есева найо ва̄л̣аканта̄ра̄диваттхӯсупи. кевалан̃хеттха йасмим̣ канта̄ре ва̄л̣амига̄ ва̄ дӣгхаджа̄тика̄ ва̄ аттхи, со ва̄л̣аканта̄ро. йасмим̣ чора̄ аттхи, со чораканта̄роти евам̣ падаттхаматтамева на̄нам̣. мануссавиггахапа̄ра̄джикан̃ча на̄метам̣ сан̣хам̣, парийа̄йакатха̄йа на муччати; тасма̄ йо вадеййа ‘‘асукасмим̣ на̄ма ока̄се чоро нисинно ¶ , йо тасса сӣсам̣ чхиндитва̄ а̄харати, со ра̄джато сакка̄рависесам̣ лабхатӣ’’ти. тасса четам̣ вачанам̣ сутва̄ кочи нам̣ гантва̄ ма̄рети, айам̣ па̄ра̄джико хотӣти.
188. там̣ ман̃н̃ама̄ноти а̄дӣсу со кира бхиккху аттано верибхиккхум̣ ма̄ретука̄мо чинтеси – ‘‘имам̣ ме дива̄ ма̄рентасса на сукарам̣ бхавеййа соттхина̄ гантум̣, раттим̣ нам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти саллаккхетва̄ раттим̣ а̄гамма бахӯнам̣ сайитат̣т̣ха̄не там̣ ман̃н̃ама̄но тамева джӣвита̄ воропеси. апаро там̣ ман̃н̃ама̄но ан̃н̃ам̣, апаро ан̃н̃ам̣ тассева саха̄йам̣ ман̃н̃ама̄но там̣, апаро ан̃н̃ам̣ тассева саха̄йам̣ ман̃н̃ама̄но ан̃н̃ам̣ тасса саха̄йамева джӣвита̄ воропеси. саббесампи па̄ра̄джикамева.
амануссагахитаваттхӯсу пат̣хаме ваттхусмим̣ ‘‘йаккхам̣ пала̄песса̄мӣ’’ти паха̄рам̣ ада̄си, итаро ‘‘на да̄на̄йам̣ вираджджхитум̣ саматтхо, ма̄ресса̄ми на’’нти ¶ . еттха ча намаран̣а̄дхиппа̄йасса ана̄патти вутта̄ти. на еттакенева амануссагахитасса паха̄ро да̄таббо, та̄лапан̣н̣ам̣ пана париттасуттам̣ ва̄ хаттхе ва̄ па̄де ва̄ бандхитаббам̣, ратанасутта̄дӣни паритта̄ни бхан̣итабба̄ни, ‘‘ма̄ сӣлавантам̣ бхиккхум̣ вихет̣хехӣ’’ти дхаммакатха̄ ка̄табба̄ти. саггакатха̄дӣни утта̄наттха̄ни. йан̃хеттха ваттаббам̣ там̣ вуттамева.
189. руккхаччхеданаваттху ат̣т̣абандханаваттхусадисам̣. айам̣ пана висесо – йо руккхена оттхатопи на марати ¶ , сакка̄ ча хоти екена пассена руккхам̣ чхетва̄ патхавим̣ ва̄ кханитва̄ никкхамитум̣, хаттхе часса ва̄си ва̄ кут̣ха̄рӣ ва̄ аттхи, тена апи джӣвитам̣ париччаджитаббам̣, на ча руккхо ва̄ чхиндитаббо, на патхавӣ ва̄ кхан̣итабба̄. касма̄? евам̣ каронто хи па̄читтийам̣ а̄паджджати, буддхасса а̄н̣ам̣ бхан̃джати, на джӣвитапарийантам̣ сӣлам̣ кароти. тасма̄ апи джӣвитам̣ париччаджитаббам̣, на ча сӣланти париггахетва̄ на евам̣ ка̄таббам̣. ан̃н̃асса пана бхиккхуно руккхам̣ ва̄ чхиндитва̄ патхавим̣ ва̄ кханитва̄ там̣ нӣхаритум̣ ват̣т̣ати. саче удуккхалайантакена руккхам̣ пават̣т̣етва̄ нӣхаритаббо хоти, там̣йева руккхам̣ чхиндитва̄ удуккхалам̣ гахетаббанти маха̄суматтхеро а̄ха. ан̃н̃ампи чхиндитва̄ гахетум̣ ват̣т̣атӣти маха̄падуматтхеро. соббха̄дӣсу патитасса̄пи ниссен̣им̣ бандхитва̄ утта̄ран̣е есева найо. аттана̄ бхӯтага̄мам̣ чхиндитва̄ ниссен̣ӣ на ка̄табба̄, ан̃н̃есам̣ катва̄ уддхаритум̣ ват̣т̣атӣти.
190. да̄йа̄лимпанаваттхӯсу – да̄йам̣ а̄лимпесунти ване аггим̣ адам̣су. еттха пана уддисса̄нуддиссавасена па̄ра̄джика̄нантарийатхуллаччайапа̄читтиваттхӯнам̣ анурӯпато па̄ра̄джика̄дӣни акусалара̄сибха̄во ¶ ча пуббе вуттанайенева ведитаббо. ‘‘аллатин̣аванаппагумба̄дайо д̣айхантӯ’’ти а̄лимпентасса ча па̄читтийам̣. ‘‘даббӯпакаран̣а̄ни винассантӯ’’ти а̄лимпентасса дуккат̣ам̣. кхид̣д̣а̄дхиппа̄йена̄пи дуккат̣анти сан̇кхепат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. ‘‘йам̣кин̃чи алласуккхам̣ саиндрийа̄ниндрийам̣ д̣айхатӯ’’ти а̄лимпентасса ваттхувасена па̄ра̄джикатхуллаччайапа̄читтийадуккат̣а̄ни ведитабба̄ни.
пат̣аггида̄нам̣ пана париттакаран̣ан̃ча бхагавата̄ анун̃н̃а̄там̣, тасма̄ аран̃н̃е ванакаммикехи ва̄ диннам̣ сайам̣ ва̄ ут̣т̣хитам̣ аггим̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘тин̣акут̣ийо ма̄ ¶ винассантӯ’’ти тасса аггино пат̣иаггим̣ да̄тум̣ ват̣т̣ати, йена саддхим̣ а̄гаччханто агги екато хутва̄ нирупа̄да̄но нибба̄ти. париттампи ¶ ка̄тум̣ ват̣т̣ати тин̣акут̣ика̄нам̣ саманта̄ бхӯмитаччханам̣ парикха̄кхан̣анам̣ ва̄, йатха̄ а̄гато агги упа̄да̄нам̣ алабхитва̄ нибба̄ти. етан̃ча саббам̣ ут̣т̣хитейева аггисмим̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. анут̣т̣хите анупасампаннехи каппийавоха̄рена ка̄ретаббам̣. удакена пана нибба̄пентехи аппа̄н̣акамева удакам̣ а̄син̃читаббам̣.
191. а̄гха̄танаваттхусмим̣ – йатха̄ екаппаха̄равачане; евам̣ ‘‘двӣхи паха̄рехӣ’’ти а̄дивачанесупи па̄ра̄джикам̣ ведитаббам̣. ‘‘двӣхӣ’’ти вутте ча екена паха̄рена ма̄ритепи кхеттамева отин̣н̣атта̄ па̄ра̄джикам̣, тӣхи ма̄рите пана висан̇кетам̣. ити йатха̄париччхеде ва̄ париччхедаббхантаре ва̄ ависан̇кетам̣, париччхеда̄тиккаме пана саббаттха висан̇кетам̣ хоти, а̄н̣а̄пако муччати, вадхакассева досо. йатха̄ ча паха̄ресу; евам̣ пурисесупи ‘‘еко ма̄ретӯ’’ти вутте екенева ма̄рите па̄ра̄джикам̣, двӣхи ма̄рите висан̇кетам̣. ‘‘две ма̄рентӯ’’ти вутте екена ва̄ двӣхи ва̄ ма̄рите па̄ра̄джикам̣, тӣхи ма̄рите висан̇кетанти ведитаббам̣. еко сан̇га̄ме вегена дха̄вато пурисасса сӣсам̣ асина̄ чхиндати, асӣсакам̣ кабандхам̣ дха̄вати, таман̃н̃о пахаритва̄ па̄теси, касса па̄ра̄джиканти вутте упад̣д̣ха̄ тхера̄ ‘‘гаманӯпаччхедакасса̄’’ти а̄хам̣су. а̄бхидхаммикагодаттаттхеро ‘‘сӣсаччхедакасса̄’’ти. еварӯпа̄нипи ваттхӯни имасса ваттхусса аттхадӣпане ваттабба̄нӣти.
192. таккаваттхусмим̣ – анийаметва̄ ‘‘таккам̣ па̄йетха̄’’ти вутте йам̣ ва̄ там̣ ва̄ таккам̣ па̄йетва̄ ма̄рите па̄ра̄джикам̣. нийаметва̄ пана ‘‘готаккам̣ махим̣сатаккам̣ аджика̄такка’’нти ва̄, ‘‘сӣтам̣ ун̣хам̣ дхӯпитам̣ адхӯпита’’нти ва̄ вутте йам̣ вуттам̣, тато ан̃н̃ам̣ па̄йетва̄ ма̄рите висан̇кетам̣.
лон̣асовӣракаваттхусмим̣ ¶ – лон̣асовӣракам̣ на̄ма саббараса̄бхисан̇кхатам̣ екам̣ бхесаджджам̣. там̣ кира каронта̄ ¶ харӣтака̄малакавибхӣтакакаса̄ве саббадхан̃н̃а̄ни саббаапаран̣н̣а̄ни саттаннампи дхан̃н̃а̄нам̣ оданам̣ кадалипхала̄дӣни саббапхала̄ни веттакетакакхаджджӯрикал̣ӣра̄дайо саббакал̣ӣре маччхамам̣сакхан̣д̣а̄ни анека̄ни ча мадхупха̄н̣итасиндхавалон̣аникат̣ука̄дӣни бхесаджджа̄ни паккхипитва̄ ¶ кумбхимукхам̣ лимпитва̄ екам̣ ва̄ две ва̄ тӣн̣и ва̄ сам̣ваччхара̄ни т̣хапенти, там̣ парипаччитва̄ джамбурасаван̣н̣ам̣ хоти. ва̄така̄сакут̣т̣хапан̣д̣убхагандара̄дӣнам̣ синиддхабходжанам̣ бхутта̄нан̃ча уттарапа̄нам̣ бхаттаджӣран̣акабхесаджджам̣ та̄дисам̣ наттхи. там̣ панетам̣ бхиккхӯнам̣ паччха̄бхаттампи ват̣т̣ати, гила̄на̄нам̣ па̄катикамева, агила̄на̄нам̣ пана удакасамбхиннам̣ па̄напарибхогена̄ти.
самантапа̄са̄дика̄йа винайасам̣ван̣н̣ана̄йа
татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. чатуттхапа̄ра̄джикам̣
чатусаччавидӯ ¶ саттха̄, чатуттхам̣ йам̣ пака̄сайи;
па̄ра̄джикам̣ тасса да̄ни, патто сам̣ван̣н̣ана̄ккамо.
йасма̄ тасма̄ сувин̃н̃еййам̣, йам̣ пуббе ча пака̄ситам̣;
там̣ ваджджайитва̄ асса̄пи, хоти сам̣ван̣н̣ана̄ айам̣.
ваггумуда̄тӣрийабхиккхуваттхуван̣н̣ана̄
193. тена самайена буддхо бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати…пе… гихӣнам̣ каммантам̣ адхит̣т̣хема̄ти гихӣнам̣ кхеттесу чева а̄ра̄ма̄дӣсу ча каттаббакиччам̣ адхит̣т̣ха̄ма; ‘‘евам̣ ка̄таббам̣, евам̣ на ка̄табба’’нти а̄чиккха̄ма чева ануса̄са̄ма ча̄ти вуттам̣ хоти. дӯтеййанти дӯтакаммам̣. уттаримануссадхаммасса̄ти мануссе уттин̣н̣адхаммасса; мануссе атиккамитва̄ брахматтам̣ ва̄ нибба̄нам̣ ва̄ па̄панакадхаммасса̄ти аттхо. уттариманусса̄нам̣ ва̄ сет̣т̣хапуриса̄нам̣ джха̄йӣнан̃ча арийа̄нан̃ча дхаммасса. асуко бхиккхӯтиа̄дӣсу аттана̄ евам̣ мантайитва̄ паччха̄ гихӣнам̣ бха̄санта̄ ‘‘буддхараккхито на̄ма бхиккху пат̣хамасса джха̄насса ла̄бхӣ, дхаммараккхито дутийасса̄’’ти евам̣ на̄мавасенева ван̣н̣ам̣ бха̄сим̣сӯти ведитаббо. таттха есойева кхо а̄вусо сеййоти камманта̄дхит̣т̣ха̄нам̣ дӯтеййахаран̣ан̃ча бахусапаттам̣ маха̄сама̄рамбхам̣ на ча саман̣аса̄руппам̣. тато пана убхайатопи ¶ есо ева сеййо па̄сам̣сатаро сундаратаро йо амха̄кам̣ гихӣнам̣ ан̃н̃аман̃н̃асса уттаримануссадхаммасса ван̣н̣о бха̄сито. ким̣ вуттам̣ хоти? ирийа̄патхам̣ сан̣т̣хапетва̄ нисиннам̣ ва̄ чан̇камантам̣ ва̄ пуччханта̄нам̣ ва̄ апуччханта̄нам̣ ва̄ гихӣнам̣ ‘‘айам̣ ¶ асуко на̄ма бхиккху пат̣хамасса джха̄насса ла̄бхӣ’’ти евама̄дина̄ найена йо амха̄кам̣ ан̃н̃ена ан̃н̃асса уттаримануссадхаммасса ¶ ван̣н̣о бха̄сито бхависсати, есо ева сеййоти. ана̄гатасамбандхе пана асати на етехи со тасмим̣ кхан̣е бха̄ситова йасма̄ на йуджджати, тасма̄ ана̄гатасамбандхам̣ катва̄ ‘‘йо евам̣ бха̄сито бхависсати, со ева сеййо’’ти еваметтха аттхо ведитаббо. лаккхан̣ам̣ пана саддасаттхато парийеситаббам̣.
194. ван̣н̣ава̄ ахесунти ан̃н̃ойева несам̣ абхинаво сарӣраван̣н̣о уппаджджи, тена ван̣н̣ена ван̣н̣аванто ахесум̣. пӣн̣индрийа̄ти пан̃чахи паса̄дехи абхинивит̣т̣хока̄сасса парипун̣н̣атта̄ маначчхат̣т̣ха̄нам̣ индрийа̄нам̣ амила̄табха̄вена пӣн̣индрийа̄. пасаннамукхаван̣н̣а̄ти кин̃ча̄пи ависесена ван̣н̣аванто сарӣраван̣н̣ато пана несам̣ мукхаван̣н̣о адхикатарам̣ пасанно; аччхо ана̄вило парисуддхоти аттхо. виппасанначхавиван̣н̣а̄ти йена ча те маха̄кан̣ика̄рапуппха̄дисадисена ван̣н̣ена ван̣н̣аванто, та̄дисо ан̃н̃есампи манусса̄нам̣ ван̣н̣о аттхи. йатха̄ пана имесам̣; евам̣ на тесам̣ чхавиван̣н̣о виппасанно. тена вуттам̣ – ‘‘виппасанначхавиван̣н̣а̄’’ти. итиха те бхиккхӯ нева уддесам̣ на парипуччхам̣ на каммат̣т̣ха̄нам̣ ануйун̃джанта̄. атха кхо кухаката̄йа абхӯтагун̣асам̣ван̣н̣ана̄йа ладдха̄ни пан̣ӣтабходжана̄ни бхун̃джитва̄ йатха̄сукхам̣ нидда̄ра̄матам̣ сан̇ган̣ика̄ра̄матан̃ча ануйун̃джанта̄ имам̣ сарӣрасобхам̣ па̄пун̣им̣су, йатха̄ там̣ ба̄ла̄ бхантамигаппат̣ибха̄га̄ти.
ваггумуда̄тӣрийа̄ти ваггумуда̄тӣрава̄сино. каччи бхиккхаве кхаманӣйанти бхиккхаве каччи тумха̄кам̣ идам̣ чатучаккам̣ навадва̄рам̣ сарӣрайантам̣ кхаманӣйам̣ сакка̄ кхамитум̣ сахитум̣ парихаритум̣ на кин̃чи дуккхам̣ уппа̄детӣти. каччи йа̄панӣйанти каччи саббакиччесу йа̄петум̣ гаметум̣ сакка̄, на кин̃чи антара̄йам̣ дассетӣти. куччхи парикантоти куччхи парикантито варам̣ бхавеййа; ‘‘парикатто’’типи па̄т̣хо йуджджати. евам̣ ¶ ваггумуда̄тӣрийе анекапарийа̄йена вигарахитва̄ ида̄ни йасма̄ техи катакаммам̣ чоракаммам̣ хоти, тасма̄ а̄йатим̣ ан̃н̃есампи еварӯпасса каммасса акаран̣аттхам̣ атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси.
195. а̄мантетва̄ ¶ ча пана ‘‘пан̃чиме бхиккхаве маха̄чора̄’’тиа̄дима̄ха. таттха санто сам̣виджджама̄на̄ти аттхи чева упалаббханти ча̄ти вуттам̣ хоти. идха̄ти имасмим̣ сатталоке. евам̣ хотӣти ¶ евам̣ пуббабха̄ге иччха̄ уппаджджати. куда̄ссу на̄ма̄ханти еттха суити нипа̄то; куда̄ на̄ма̄ти аттхо. со апарена самайена̄ти со пуббабха̄ге евам̣ чинтетва̄ ануккамена парисам̣ вад̣д̣хенто пантхадӯханакаммам̣ паччантимага̄мавилопанти евама̄дӣни катва̄ вепуллаппаттапарисо хутва̄ га̄мепи ага̄ме, джанападепи аджанападе каронто хананто гха̄тенто чхинданто чхеда̄пенто пачанто па̄ченто.
ити ба̄хиракамаха̄чорам̣ дассетва̄ тена садисе са̄сане пан̃ча маха̄чоре дассетум̣ ‘‘евамева кхо’’тиа̄дима̄ха. таттха па̄пабхиккхуноти ан̃н̃есу т̣ха̄несу мӯлаччхинно па̄ра̄джикаппатто ‘‘па̄пабхиккхӯ’’ти вуччати. идха пана па̄ра̄джикам̣ ана̄панно иччха̄ча̄ре т̣хито кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄ни маддитва̄ вичаранто ‘‘па̄пабхиккхӯ’’ти адхиппето. тасса̄пи ба̄хиракачорасса вийа пуббабха̄ге евам̣ хоти – ‘‘куда̄ссу на̄ма̄хам̣…пе… париккха̄ра̄на’’нти. таттха саккатоти сакка̄раппатто. гарукатоти гарука̄раппатто. ма̄нитоти манаса̄ пийа̄йито. пӯджитоти чатупаччайа̄бхиха̄рапӯджа̄йа пӯджито. апачитоти апачитиппатто. таттха йасса чатта̄ро паччайе саккаритва̄ сут̣т̣ху абхисан̇кхате пан̣ӣтапан̣ӣте катва̄ денти, со саккато. йасмим̣ гарубха̄вам̣ паччупетва̄ денти, со гарукато. йам̣ манаса̄ пийа̄йанти, со ма̄нито. йасса саббампетам̣ каронти, со пӯджито. йасса абхива̄данапаччут̣т̣ха̄наан̃джаликамма̄дивасена ¶ параманипаччака̄рам̣ каронти, со апачито. имасса ча пана саббампи имам̣ лока̄мисам̣ паттхайама̄насса евам̣ хоти.
со апарена самайена̄ти со пуббабха̄ге евам̣ чинтетва̄ ануккамена сиккха̄йа атиббага̄раве уддхате уннал̣е чапале мукхаре викин̣н̣ава̄че мут̣т̣хассатӣ асампаджа̄не па̄катиндрийе а̄чарийупаджджха̄йехи париччаттаке ла̄бхагаруке па̄пабхиккхӯ сан̇ган̣хитва̄ ирийа̄патхасан̣т̣хапана̄дӣни кухакаватта̄ни сиккха̄петва̄ ‘‘айам̣ тхеро асукасмим̣ на̄ма сена̄сане вассам̣ упагамма ваттапат̣ипаттим̣ пӯрайама̄но вассам̣ васитва̄ ниггато’’ти локасамматасена̄санасам̣ван̣н̣ана̄дӣхи ¶ упа̄йехи локам̣ парипа̄четум̣ пат̣ибалехи джа̄така̄дӣсу катапаричайехи сарасампаннехи па̄пабхиккхӯхи сам̣ван̣н̣ийама̄нагун̣о хутва̄ сатена ва̄ сахассена ва̄ паривуто…пе… бхесаджджапариккха̄ра̄нам̣. айам̣ бхиккхаве пат̣хамо маха̄чороти айам̣ сандхиччхеда̄дичорако вийа на екам̣ кулам̣ на две, атха кхо маха̄джанам̣ ван̃четва̄ чатупаччайагахан̣ато ‘‘пат̣хамо маха̄чоро’’ти ведитаббо. йе пана суттантика̄ ва̄ а̄бхидхаммика̄ ва̄ винайадхара̄ ва̄ бхиккхӯ бхиккха̄ча̄ре асампаджджама̄не па̄л̣им̣ ва̄чента̄ ат̣т̣хакатхам̣ катхента̄ анумодана̄йа дхаммакатха̄йа ирийа̄патхасампаттийа̄ ча локам̣ паса̄дента̄ джанападача̄рикам̣ ¶ чаранти сакката̄ гаруката̄ ма̄нита̄ пӯджита̄ апачита̄, те ‘‘тантипавен̣игхат̣анака̄ са̄санаджотака̄’’ти ведитабба̄.
татха̄гатаппаведитанти татха̄гатена пат̣ивиддхам̣ паччаккхакатам̣ джа̄на̄питам̣ ва̄. аттано дахатӣти парисамаджджхе па̄л̣ин̃ча ат̣т̣хакатхан̃ча сам̣сандитва̄ мадхурена сарена паса̄данӣйам̣ суттантам̣ катхетва̄ дхаммакатха̄васена аччхарийаббхутаджа̄тена вин̃н̃ӯджанена ‘‘ахо, бханте, па̄л̣и ча ат̣т̣хакатха̄ ча супарисуддха̄, касса сантике угган̣хиттха̄’’ти пуччхито ‘‘ко амха̄дисе уггаха̄петум̣ саматтхо’’ти а̄чарийам̣ ануддиситва̄ аттана̄ ¶ пат̣ивиддхам̣ сайамбхун̃а̄н̣а̄дхигатам̣ дхаммавинайам̣ паведети. айам̣ татха̄гатена сатасахассакаппа̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхеййа̄ни па̄рамийо пӯретва̄ киччхена касирена пат̣ивиддхадхамматтхенако дутийо маха̄чоро.
суддхам̣ брахмача̄ринти кхӣн̣а̄савабхиккхум̣. парисуддхам̣ брахмачарийам̣ чарантанти нирупаккилесам̣ сет̣т̣хачарийам̣ чарантам̣; ан̃н̃ампи ва̄ ана̄га̄мим̣ а̄дим̣ катва̄ йа̄ва сӣлавантам̣ путхуджджанам̣ авиппат̣иса̄ра̄диваттхукам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ чарантам̣. амӯлакена абрахмачарийена ануддхам̣сетӣти тасмим̣ пуггале авиджджама̄нена антимаваттхуна̄ анувадати чодети; айам̣ виджджама̄нагун̣амаккхӣ арийагун̣аттхенако татийо маха̄чоро.
гарубхан̣д̣а̄ни гарупариккха̄ра̄нӣти йатха̄ адинна̄да̄не ‘‘чатуро джана̄ сам̣видха̄йа гарубхан̣д̣ам̣ ава̄хару’’нти (пари. 479) еттха пан̃чама̄сакаггханакам̣ ‘‘гарубхан̣д̣а’’нти вуччати, идха пана на евам̣. атха кхо ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ависсаджджийа̄ни на виссаджджетабба̄ни сан̇гхена ва̄ ган̣ена ва̄ пуггалена ва̄. виссаджджита̄нипи ависсаджджита̄ни ¶ хонти. йо виссаджджеййа, а̄патти тхуллаччайасса. катама̄ни пан̃ча? а̄ра̄мо, а̄ра̄маваттху…пе… да̄рубхан̣д̣ам̣, маттика̄бхан̣д̣а’’нти вачанато ависсаджджитаббатта̄ гарубхан̣д̣а̄ни. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, авебхан̇гийа̄ни на вибхаджитабба̄ни сан̇гхена ва̄ ган̣ена ва̄ пуггалена ва̄. вибхатта̄нипи авибхатта̄ни хонти. йо вибхаджеййа, а̄патти тхуллаччайасса. катама̄ни пан̃ча? а̄ра̄мо, а̄ра̄маваттху…пе… да̄рубхан̣д̣ам̣, маттика̄бхан̣д̣а’’нти (чӯл̣ава. 322) вачанато авебхан̇гийатта̄ са̄дха̄ран̣апариккха̄рабха̄вена гарупариккха̄ра̄ни. а̄ра̄мо а̄ра̄маваттхӯтиа̄дӣсу йам̣ ваттаббам̣ там̣ саббам̣ ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ависсаджджийа̄нӣ’’ти кхандхаке а̄гатасуттаван̣н̣ана̄йамева ¶ бхан̣исса̄ма. техи гихӣ сан̇ган̣ха̄тӣти та̄ни датва̄ датва̄ гихӣм̣ сан̇ган̣ха̄ти анугган̣ха̄ти. упала̄петӣти ‘‘ахо амха̄кам̣ аййо’’ти евам̣ лапанаке анубандханаке саснехе кароти. айам̣ ависсаджджийам̣ авебхан̇гийан̃ча ¶ гарупариккха̄рам̣ татха̄бха̄вато тхенетва̄ гихи сан̇ган̣ханако чатуттхо маха̄чоро. со ча пана̄йам̣ имам̣ гарубхан̣д̣ам̣ куласан̇ган̣ханаттхам̣ виссадждженто куладӯсакадуккат̣ам̣ а̄паджджати. пабба̄джанӣйакамма̄рахо ча хоти. бхиккхусан̇гхам̣ абхибхавитва̄ иссаравата̄йа виссадждженто тхуллаччайам̣ а̄паджджати. тхеййачиттена виссадждженто бхан̣д̣ам̣ аггха̄петва̄ ка̄ретабботи.
айам̣ агго маха̄чороти айам̣ имесам̣ чора̄нам̣ джет̣т̣хачоро; имина̄ садисо чоро на̄ма наттхи, йо пан̃чиндрийаггахан̣а̄тӣтам̣ атисан̣хасукхумам̣ локуттарадхаммам̣ тхенети. ким̣ пана сакка̄ локуттарадхаммо хиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣни вийа ван̃четва̄ тхенетва̄ гахетунти? на сакка̄, тенева̄ха – ‘‘йо асантам̣ абхӯтам̣ уттаримануссадхаммам̣ уллапатӣ’’ти. айан̃хи аттани асантам̣ там̣ дхаммам̣ кевалам̣ ‘‘аттхи майхам̣ есо’’ти уллапати, на пана саккоти т̣ха̄на̄ ча̄ветум̣, аттани ва̄ сам̣виджджама̄нам̣ ка̄тум̣. атха касма̄ чороти вуттоти? йасма̄ там̣ уллапитва̄ асантасамбха̄вана̄йа уппанне паччайе ган̣ха̄ти. еван̃хи ган̣хата̄ те паччайа̄ сукхумена упа̄йена ван̃четва̄ тхенетва̄ гахита̄ хонти. тенева̄ха – ‘‘там̣ кисса хету? тхеййа̄йа во бхиккхаве рат̣т̣хапин̣д̣о бхутто’’ти. айан̃хи еттха аттхо – йам̣ авочумха – ‘‘айам̣ агго маха̄чоро, йо асантам̣ абхӯтам̣ уттаримануссадхаммам̣ уллапатӣ’’ти ¶ . там̣ кисса хетӯти кена ка̄ран̣ена етам̣ авочумха̄ти че. ‘‘тхеййа̄йа во бхиккхаве рат̣т̣хапин̣д̣о бхутто’’ти бхиккхаве йасма̄ со тена рат̣т̣хапин̣д̣о тхеййа̄йа тхеййачиттена бхутто хоти. еттха хи вока̄ро ‘‘йе хи во арийа̄ аран̃н̃аванапаттха̄нӣ’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.35-36) вийа ¶ падапӯран̣аматте нипа̄то. тасма̄ ‘‘тумхехи бхутто’’ти евамасса аттхо на дат̣т̣хаббо.
ида̄ни тамеваттхам̣ га̄тха̄хи вибхӯтатарам̣ каронто ‘‘ан̃н̃атха̄ санта’’нтиа̄дима̄ха. таттха ан̃н̃атха̄ сантанти апарисуддхака̄йасама̄ча̄ра̄дикена ан̃н̃ена̄ка̄рена сантам̣. ан̃н̃атха̄ йо паведайети парисуддхака̄йасама̄ча̄ра̄дикена ан̃н̃ена а̄ка̄рена йо паведеййа. ‘‘парамапарисуддхо ахам̣, аттхи ме аббхантаре локуттарадхаммо’’ти евам̣ джа̄на̄пеййа. паведетва̄ ча пана та̄йа паведана̄йа уппаннам̣ бходжанам̣ араха̄ вийа бхун̃джати. никачча китавассева бхуттам̣ тхеййена тасса танти никачча̄ти ван̃четва̄ ан̃н̃атха̄ сантам̣ ан̃н̃атха̄ дассетва̄. агумбаагаччхабхӯтамева са̄кха̄пала̄сапаллава̄диччха̄данена гумбамива гаччхамива ча атта̄нам̣ дассетва̄. китавассева̄ти ван̃чакасса кера̄т̣икасса гумбагаччхасан̃н̃а̄йа аран̃н̃е а̄гата̄гате сакун̣е гахетва̄ джӣвитакаппакасса са̄кун̣икассева. бхуттам̣ тхеййена тасса танти тасса̄пи анарахантассева сато арахантабха̄вам̣ дассетва̄ ладдхабходжанам̣ бхун̃джато; йам̣ там̣ бхуттам̣ там̣ йатха̄ са̄кун̣икакитавасса никачча ¶ ван̃четва̄ сакун̣аггахан̣ам̣, евам̣ мануссе ван̃четва̄ ладдхасса бходжанасса бхуттатта̄ тхеййена бхуттам̣ на̄ма хоти.
имам̣ пана аттхавасам̣ аджа̄нанта̄ йе евам̣ бхун̃джанти, ка̄са̄вакан̣т̣ха̄…пе… нирайам̣ те упападжджаре ка̄са̄вакан̣т̣ха̄ти ка̄са̄вена вет̣хитакан̣т̣ха̄. еттакамева арийаддхаджадха̄ран̣аматтам̣, сесам̣ са̄ман̃н̃ам̣ наттхӣти вуттам̣ хоти. ‘‘бхависсанти кхо пана̄нанда ана̄гатамаддха̄нам̣ готрабхуно ка̄са̄вакан̣т̣ха̄’’ти (ма. ни. 3.380) евам̣ вуттадуссӣла̄нам̣ етам̣ адхивачанам̣. па̄падхамма̄ти ла̄макадхамма̄. асан̃н̃ата̄ти ка̄йа̄дӣхи асан̃н̃ата̄. па̄па̄ти ла̄макапуггала̄. па̄пехи каммехӣти техи каран̣ака̄ле а̄дӣнавам̣ адисва̄ катехи параван̃чана̄дӣхи па̄пакаммехи. нирайам̣ те упападжджарети нирасса̄дам̣ дуггатим̣ те упападжджанти; тасма̄ сеййо айогул̣оти га̄тха̄. тассаттхо – сача̄йам̣ дуссӣло асан̃н̃ато иччха̄ча̄ре т̣хито ¶ кухана̄йа локам̣ ван̃чако пуггало таттам̣ аггисикхӯпамам̣ айогул̣ам̣ бхун̃джеййа ¶ аджджхохареййа, тасса йан̃четам̣ рат̣т̣хапин̣д̣ам̣ бхун̃джеййа, йан̃четам̣ айогул̣ам̣, тесу двӣсу айогул̣ова бхутто сеййо сундаратаро пан̣ӣтатаро ча бхавеййа, на хи айогул̣асса бхуттатта̄ сампара̄йе саббан̃н̃утан̃а̄н̣ена̄пи дуджджа̄напариччхедам̣ дуккхам̣ анубхавати. евам̣ пат̣иладдхасса пана тасса рат̣т̣хапин̣д̣асса бхуттатта̄ сампара̄йе вуттаппака̄рам̣ дуккхам̣ анубхоти, айан̃хи кот̣иппатто миччха̄джӣвоти.
евам̣ па̄пакирийа̄йа ана̄дӣнавадасса̄вӣнам̣ а̄дӣнавам̣ дассетва̄ ‘‘атха кхо бхагава̄ ваггумуда̄тӣрийе бхиккхӯ анекапарийа̄йена вигарахитва̄ дуббхарата̄йа дуппосата̄йа…пе… имам̣ сиккха̄падам̣ уддисеййа̄тха̄’’ти ча ватва̄ чатуттхапа̄ра̄джикам̣ пан̃н̃апенто ‘‘йо пана бхиккху анабхиджа̄на’’нти а̄дима̄ха.
евам̣ мӯлаччхеджджавасена дал̣хам̣ катва̄ чатуттхапа̄ра̄джике пан̃н̃атте апарампи ануппан̃н̃аттаттха̄йа адхима̄наваттху удапа̄ди. тассуппаттидӣпанаттхам̣ етам̣ вуттам̣ – ‘‘еван̃чидам̣ бхагавата̄ бхиккхӯнам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ хотӣ’’ти.
адхима̄наваттхуван̣н̣ана̄
196. таттха адит̣т̣хе дит̣т̣хасан̃н̃иноти арахатте н̃а̄н̣ачаккхуна̄ адит̣т̣хейева ‘‘дит̣т̣хам̣ амхехи арахатта’’нти дит̣т̣хасан̃н̃ино хутва̄. еса найо аппатта̄дӣсу. айам̣ пана висесо – аппаттети аттано ¶ санта̄не уппаттивасена аппатте. анадхигатети маггабха̄вана̄йа анадхигате; аппат̣иладдхетипи аттхо. асаччхикатети аппат̣ивиддхе паччавеккхан̣авасена ва̄ аппаччаккхакате. адхима̄нена̄ти адхигатама̄нена; ‘‘адхигата̄ майа’’нти евам̣ уппаннама̄нена̄ти аттхо, адхикама̄нена ва̄ тхаддхама̄нена̄ти аттхо. ан̃н̃ам̣ бйа̄карим̣сӯти арахаттам̣ бйа̄карим̣су; ‘‘паттам̣ а̄вусо амхехи арахаттам̣, катам̣ каран̣ӣйа’’нти бхиккхӯнам̣ а̄рочесум̣. тесам̣ маггена аппахӣнакилесатта̄ кевалам̣ саматхавипассана̄балена виккхамбхитакилеса̄нам̣ апарена самайена татха̄рӯпапаччайасама̄йоге ра̄га̄йа читтам̣ намати; ра̄гаттха̄йа наматӣти аттхо. еса найо итаресу.
тан̃ча ¶ кхо етам̣ аббоха̄риканти тан̃ча кхо етам̣ тесам̣ ан̃н̃абйа̄каран̣ам̣ аббоха̄рикам̣ а̄паттипан̃н̃а̄пане воха̄рам̣ на гаччхати; а̄паттийа̄ ан̇гам̣ на хотӣти аттхо.
касса ¶ пана̄йам̣ адхима̄но уппаджджати, касса нуппаджджатӣти? арийаса̄вакасса та̄ва нуппаджджати со хи маггапхаланибба̄напахӣнакилесаавасит̣т̣хакилесапаччавеккхан̣ена сан̃джа̄тасоманассо арийагун̣апат̣иведхе никкан̇кхо. тасма̄ сота̄панна̄дӣнам̣ ‘‘ахам̣ сакада̄га̄мӣ’’тиа̄дивасена адхима̄но нуппаджджати. дуссӣласса нуппаджджати, со хи арийагун̣а̄дхигаме нира̄сова. сӣлаватопи париччаттакаммат̣т̣ха̄насса нидда̄ра̄мата̄димануйуттасса нуппаджджати. супарисуддхасӣласса пана каммат̣т̣ха̄не аппаматтасса на̄марӯпам̣ ваваттхапетва̄ паччайапариггахена витин̣н̣акан̇кхасса тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ сан̇кха̄ре саммасантасса а̄раддхавипассакасса уппаджджати, уппанно ча суддхасаматхала̄бхим̣ ва̄ суддхавипассана̄ла̄бхим̣ ва̄ антара̄ т̣хапети, со хи дасапи вӣсатипи тим̣сампи васса̄ни килесасамуда̄ча̄рам̣ апасситва̄ ‘‘ахам̣ сота̄панно’’ти ва̄ ‘‘сакада̄га̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘ана̄га̄мӣ’’ти ва̄ ман̃н̃ати. саматхавипассана̄ла̄бхим̣ пана арахаттейева т̣хапети. тасса хи сама̄дхибалена килеса̄ виккхамбхита̄, випассана̄балена сан̇кха̄ра̄ супариггахита̄, тасма̄ сат̣т̣химпи васса̄ни асӣтимпи васса̄ни вассасатампи килеса̄ на самуда̄чаранти, кхӣн̣а̄савассева читтача̄ро хоти. со евам̣ дӣгхараттам̣ килесасамуда̄ча̄рам̣ апассанто антара̄ ат̣хатва̄ва ‘‘араха̄ аха’’нти ман̃н̃атӣти.
савибхан̇гасиккха̄падаван̣н̣ана̄
197. анабхиджа̄нанти на абхиджа̄нам̣. йасма̄ пана̄йам̣ анабхиджа̄нам̣ самуда̄чарати, свасса санта̄не ¶ ануппанно н̃а̄н̣ена ча асаччхикатоти абхӯто хоти. тенасса падабха̄джане ‘‘асантам̣ абхӯтам̣ асам̣виджджама̄на’’нти ватва̄ ‘‘аджа̄нанто апассанто’’ти вуттам̣ ¶ .
уттаримануссадхамманти уттариманусса̄нам̣ джха̄йӣнан̃чева арийа̄нан̃ча дхаммам̣. аттупана̄йиканти аттани там̣ упанети, атта̄нам̣ ва̄ таттха упанетӣти аттупана̄йико, там̣ аттупана̄йикам̣; евам̣ катва̄ самуда̄чареййа̄ти самбандхо. падабха̄джане пана йасма̄ уттаримануссадхаммо на̄ма джха̄нам̣ вимоккхам̣ сама̄дхи сама̄патти н̃а̄н̣адассанам̣…пе… сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣти евам̣ джха̄на̄дайо анекадхамма̄ вутта̄. тасма̄ тесам̣ саббесам̣ васена аттупана̄йикабха̄вам̣ ¶ дассенто ‘‘те ва̄ кусале дхамме аттани упанетӣ’’ти бахувачананиддесам̣ ака̄си. таттха ‘‘ете дхамма̄ майи сандиссантӣ’’ти самуда̄чаранто аттани упанети. ‘‘ахам̣ етесу сандисса̄мӣ’’ти самуда̄чаранто атта̄нам̣ тесу упанетӣти ведитаббо.
аламарийан̃а̄н̣адассананти еттха локийалокуттара̄ пан̃н̃а̄ джа̄нанат̣т̣хена н̃а̄н̣ам̣, чаккхуна̄ дит̣т̣хамива дхаммам̣ паччаккхакаран̣ато дассанат̣т̣хена дассананти н̃а̄н̣адассанам̣. арийам̣ висуддхам̣ уттамам̣ н̃а̄н̣адассананти арийан̃а̄н̣адассанам̣. алам̣ парийаттам̣ килесавиддхам̣санасаматтхам̣ арийан̃а̄н̣адассанаметтха, джха̄на̄дибхеде уттаримануссадхамме алам̣ ва̄ арийан̃а̄н̣адассанамасса̄ти аламарийан̃а̄н̣адассано, там̣ аламарийан̃а̄н̣адассанам̣ уттаримануссадхамманти евам̣ падаттхасамбандхо ведитаббо. таттха йена н̃а̄н̣адассанена со аламарийан̃а̄н̣адассаноти вуччати. тадева дассетум̣ ‘‘н̃а̄н̣анти тиссо виджджа̄, дассананти йам̣ н̃а̄н̣ам̣ там̣ дассанам̣; йам̣ дассанам̣ там̣ н̃а̄н̣а’’нти виджджа̄сӣсена падабха̄джанам̣ вуттам̣. махаггаталокуттара̄ панеттха сабба̄пи пан̃н̃а̄ ‘‘н̃а̄н̣а’’нти ведитабба̄.
самуда̄чареййа̄ти вуттаппака̄раметам̣ уттаримануссадхаммам̣ аттупана̄йикам̣ катва̄ а̄рочеййа. иттхийа̄ ва̄тиа̄ди пана а̄рочетаббапуггаланидассанам̣. етесан̃хи а̄рочите а̄рочитам̣ хоти на девама̄рабрахма̄нам̣, на̄пи петайаккхатираччха̄нагата̄нанти. ити джа̄на̄ми ити пасса̄мӣти самуда̄чаран̣а̄ка̄ранидассанаметам̣. падабха̄джане панасса ‘‘джа̄на̄махам̣ ете дхамме, пасса̄махам̣ ете дхамме’’ти идам̣ тесу джха̄на̄дӣсу дхаммесу джа̄нанапассана̄нам̣ паваттидӣпанам̣, ‘‘аттхи ча ме ете дхамма̄’’тиа̄ди аттупана̄йикабха̄вадӣпанам̣ ¶ .
198. тато апарена самайена̄ти а̄паттипат̣иджа̄нанасамайадассанаметам̣. айам̣ пана а̄рочитаккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣ а̄паджджати. а̄паттим̣ пана а̄панно йасма̄ парена чодито ва̄ ачодито ¶ ва̄ пат̣иджа̄на̄ти; тасма̄ ‘‘саманугга̄хийама̄но ва̄ асаманугга̄хийама̄но ва̄’’ти вуттам̣.
таттха саманугга̄хийама̄не та̄ва – ким̣ те адхигатанти адхигамапуччха̄; джха̄навимоккха̄дӣсу, сота̄паттимагга̄дӣсу ва̄ ким̣ тайа̄ адхигатанти. кинти те адхигатанти упа̄йапуччха̄. айан̃хи еттха̄дхиппа̄йо – ким̣ тайа̄ аниччалаккхан̣ам̣ ¶ дхурам̣ катва̄ адхигатам̣, дуккха̄натталаккхан̣есу ан̃н̃атарам̣ ва̄? ким̣ ва̄ сама̄дхивасена абхинивиситва̄, уда̄ху випассана̄васена? татха̄ ким̣ рӯпе абхинивиситва̄, уда̄ху арӯпе? ким̣ ва̄ аджджхаттам̣ абхинивиситва̄, уда̄ху бахиддха̄ти? када̄ те адхигатанти ка̄лапуччха̄. пуббан̣хамаджджханхика̄дӣсу катарасмим̣ ка̄лети вуттам̣ хоти? каттха те адхигатанти ока̄сапуччха̄. катарасмим̣ ока̄се, ким̣ раттит̣т̣ха̄не, дива̄т̣т̣ха̄не, руккхамӯле, ман̣д̣апе, катарасмим̣ ва̄ виха̄рети вуттам̣ хоти. катаме те килеса̄ пахӣна̄ти пахӣнакилесапуччха̄. катарамаггаваджджха̄ тава килеса̄ пахӣна̄ти вуттам̣ хоти. катамесам̣ твам̣ дхамма̄нам̣ ла̄бхӣти пат̣иладдхадхаммапуччха̄. пат̣хамамагга̄дӣсу катамесам̣ дхамма̄нам̣ твам̣ ла̄бхӣти вуттам̣ хоти.
тасма̄ ида̄ни чепи кочи бхиккху уттаримануссадхамма̄дхигамам̣ бйа̄кареййа, на со етта̄вата̄ва сакка̄таббо. имесу пана чхасу т̣ха̄несу содханаттхам̣ ваттаббо – ‘‘ким̣ те адхигатам̣, ким̣ джха̄нам̣, уда̄ху вимоккха̄дӣсу ан̃н̃атара’’нти? йо хи йена адхигато дхаммо, со тасса па̄кат̣о хоти. саче ‘‘идам̣ на̄ма ме адхигата’’нти вадати, тато ‘‘кинти те адхигата’’нти пуччхитаббо, ‘‘аниччалаккхан̣а̄дӣсу ким̣ дхурам̣ катва̄ ат̣т̣хатим̣са̄йа ва̄ а̄рамман̣есу рӯпа̄рӯпааджджхаттабахиддха̄дибхедесу ¶ ва̄ дхаммесу кена мукхена абхинивиситва̄’’ти йо хи йасса̄бхинивесо, со тасса па̄кат̣о хоти. саче ‘‘айам̣ на̄ма ме абхинивесо евам̣ майа̄ адхигата’’нти вадати, тато ‘‘када̄ те адхигата’’нти пуччхитаббо, ‘‘ким̣ пуббан̣хе, уда̄ху маджджханхика̄дӣсу ан̃н̃атарасмим̣ ка̄ле’’ти саббесан̃хи аттана̄ адхигатака̄ло па̄кат̣о хоти. саче ‘‘асукасмим̣ на̄ма ка̄ле адхигатанти вадати, тато ‘‘каттха те адхигата’’нти пуччхитаббо, ‘‘ким̣ дива̄т̣т̣ха̄не, уда̄ху раттит̣т̣ха̄на̄дӣсу ан̃н̃атарасмим̣ ока̄се’’ти саббесан̃хи аттана̄ адхигатока̄со па̄кат̣о хоти. саче ‘‘асукасмим̣ на̄ма ме ока̄се адхигата’’нти вадати, тато ‘‘катаме те килеса̄ пахӣна̄’’ти пуччхитаббо, ‘‘ким̣ пат̣хамамаггаваджджха̄, уда̄ху дутийа̄димаггаваджджха̄’’ти саббесан̃хи аттана̄ адхигатамаггена пахӣнакилеса̄ па̄кат̣а̄ хонти. саче ‘‘име на̄ма ме килеса̄ пахӣна̄’’ти вадати, тато ‘‘катамесам̣ твам̣ дхамма̄нам̣ ла̄бхӣ’’ти пуччхитаббо ¶ , ‘‘ким̣ сота̄паттимаггасса, уда̄ху сакада̄га̄мимагга̄дӣсу ан̃н̃атарасса̄’’ти саббесам̣ хи аттана̄ адхигатадхамма̄ ¶ па̄кат̣а̄ хонти. саче ‘‘имесам̣ на̄ма̄хам̣ дхамма̄нам̣ ла̄бхӣ’’ти вадати, етта̄вата̄писса вачанам̣ на саддха̄таббам̣, бахуссута̄ хи уггахапарипуччха̄кусала̄ бхиккхӯ има̄ни чха т̣ха̄на̄ни содхетум̣ сакконти.
имасса пана бхиккхуно а̄гаманапат̣ипада̄ содхетабба̄. йади а̄гаманапат̣ипада̄ на суджджхати, ‘‘има̄йа пат̣ипада̄йа локуттарадхаммо на̄ма на лаббхатӣ’’ти апанетаббо. йади панасса а̄гаманапат̣ипада̄ суджджхати, ‘‘дӣгхараттам̣ тӣсу сиккха̄су аппаматто джа̄гарийамануйутто чатӯсу паччайесу алагго а̄ка̄се па̄н̣исамена четаса̄ вихаратӣ’’ти пан̃н̃а̄йати, тасса бхиккхуно бйа̄каран̣ам̣ пат̣ипада̄йа саддхим̣ сам̣сандати. ‘‘сеййатха̄пи на̄ма ган̇годакам̣ йамунодакена саддхим̣ сам̣сандати самети; евамева супан̃н̃атта̄ тена бхагавата̄ са̄вака̄нам̣ нибба̄нага̄минӣ пат̣ипада̄ сам̣сандати нибба̄нан̃ча пат̣ипада̄ ча̄’’ти (дӣ. ни. 2.296) вуттасадисам̣ хоти.
апича кхо на еттакена̄пи сакка̄ро ка̄таббо. касма̄? екаччасса хи путхуджджанасса̄пи сато кхӣн̣а̄савапат̣ипаттисадиса̄ пат̣ипада̄ хоти, тасма̄ со бхиккху техи техи упа̄йехи утта̄сетаббо. кхӣн̣а̄савасса на̄ма асанийа̄пи маттхаке ¶ патама̄на̄йа бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄ на хоти. сачасса бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄ уппаджджати, ‘‘на твам̣ араха̄’’ти апанетаббо. саче пана абхӣрӯ аччхамбхӣ анутра̄сӣ хутва̄ сӣхо вийа нисӣдати, айам̣ бхиккху сампаннавеййа̄каран̣о саманта̄ ра̄джара̄джамаха̄матта̄дӣхи песитам̣ сакка̄рам̣ арахатӣти.
па̄пиччхоти йа̄ са̄ ‘‘идхекаччо дуссӣлова сама̄но сӣлава̄ти мам̣ джано джа̄на̄тӯти иччхатӣ’’тиа̄дина̄ (вибха. 851) найена вутта̄ па̄пиччха̄ та̄йа саманна̄гато. иччха̄пакатоти та̄йа па̄пика̄йа иччха̄йа апакато абхибхӯто па̄ра̄джико хутва̄.
висуддха̄пеккхоти аттано висуддхим̣ апеккхама̄но иччхама̄но паттхайама̄но. айан̃хи йасма̄ па̄ра̄джикам̣ а̄панно, тасма̄ бхиккхубха̄ве т̣хатва̄ абхаббо джха̄на̄дӣни адхигантум̣, бхиккхубха̄во хисса саггантара̄йо чева хоти маггантара̄йо ча. вуттан̃хетам̣ – ‘‘са̄ман̃н̃ам̣ дуппара̄мат̣т̣хам̣ нирайа̄йупакад̣д̣хатӣ’’ти ¶ (дха. па. 311). апарампи вуттам̣ – ‘‘ситхило хи парибба̄джо, бхиййо а̄кирате раджа’’нти (дха. па. 313). иччасса бхиккхубха̄во висуддхи на̄ма на хоти ¶ . йасма̄ пана гихӣ ва̄ упа̄сако ва̄ а̄ра̄мико ва̄ са̄ман̣еро ва̄ хутва̄ да̄насаран̣асӣласам̣вара̄дӣхи саггамаггам̣ ва̄ джха̄навимоккха̄дӣхи моккхамаггам̣ ва̄ а̄ра̄дхетум̣ бхаббо хоти, тасма̄сса гихиа̄дибха̄во висуддхи на̄ма хоти, тасма̄ там̣ висуддхим̣ апеккханато ‘‘висуддха̄пеккхо’’ти вуччати. тенева часса падабха̄джане ‘‘гихӣ ва̄ хотука̄мо’’тиа̄ди вуттам̣.
евам̣ вадеййа̄ти евам̣ бхан̣еййа. катхам̣? ‘‘аджа̄намевам̣ а̄вусо авачам̣ джа̄на̄ми, апассам̣ пасса̄мӣ’’ти. падабха̄джане пана ‘‘евам̣ вадеййа̄’’ти идам̣ падам̣ ануддхаритва̄ва йатха̄ ваданто ‘‘аджа̄намевам̣ а̄вусо авачам̣ джа̄на̄ми, апассам̣ пасса̄мӣ’’ти вадати на̄ма̄ти вуччати, там̣ а̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘на̄хам̣ ете дхамме джа̄на̄мӣ’’тиа̄ди вуттам̣. туччхам̣ муса̄ вилапинти ахам̣ вачанаттхавирахато туччхам̣ ван̃чана̄дхиппа̄йато муса̄ вилапим̣, абхан̣инти ¶ вуттам̣ хоти. падабха̄джане панасса ан̃н̃ена падабйан̃джанена аттхаматтам̣ дассетум̣ ‘‘туччхакам̣ майа̄ бхан̣ита’’нтиа̄ди вуттам̣.
пуриме упа̄да̄йа̄ти пурима̄ни тӣн̣и па̄ра̄джика̄ни а̄панне пуггале упа̄да̄йа. сесам̣ пуббе вуттанайатта̄ утта̄наттхатта̄ ча па̄кат̣амева̄ти.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄
199. евам̣ уддит̣т̣хасиккха̄падам̣ пада̄нуккамена вибхаджитва̄ ида̄ни йасма̄ хет̣т̣ха̄ падабха̄джанӣйамхи ‘‘джха̄нам̣ вимоккхам̣ сама̄дхи сама̄патти н̃а̄н̣адассанам̣…пе… сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣ’’ти евам̣ сам̣кхиттенева уттаримануссадхаммо дассито, на виттха̄рена а̄паттим̣ а̄ропетва̄ танти т̣хапита̄. сан̇кхепадассите ча аттхе на саббе сабба̄ка̄рена найам̣ гахетум̣ сакконти, тасма̄ сабба̄ка̄рена найаггахан̣аттхам̣ пуна тадева падабха̄джанам̣ ма̄тика̄т̣ха̄не т̣хапетва̄ виттха̄рато уттаримануссадхаммам̣ дассетва̄ а̄паттибхедам̣ дассетука̄мо ‘‘джха̄нанти пат̣хамам̣ джха̄нам̣, дутийам̣ джха̄на’’нтиа̄дима̄ха. таттха пат̣хамаджджха̄на̄дӣхи метта̄джха̄на̄дӣнипи асубхаджджха̄на̄дӣнипи а̄на̄па̄нассатисама̄дхиджджха̄нампи локийаджджха̄нампи локуттараджджха̄нампи сан̇гахитамева. тасма̄ ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджинтипи…пе… чатуттхам̣ джджха̄нам̣, метта̄джха̄нам̣, упеккха̄джха̄нам̣ асубхаджджха̄нам̣ а̄на̄па̄нассатисама̄дхиджджха̄нам̣ ¶ , локийаджджха̄нам̣, локуттараджджха̄нам̣ сама̄паджджи’’нтипи бхан̣анто па̄ра̄джикова хотӣти ведитаббо.
сут̣т̣ху ¶ мутто вивидхехи ва̄ килесехи муттоти вимоккхо. со пана̄йам̣ ра̄гадосамохехи сун̃н̃атта̄ сун̃н̃ато. ра̄гадосамоханимиттехи анимиттатта̄ анимитто. ра̄гадосамохапан̣идхӣнам̣ абха̄вато аппан̣ихитоти вуччати. читтам̣ самам̣ а̄дахати а̄рамман̣е т̣хапетӣти сама̄дхи. арийехи сама̄паджджитаббато сама̄патти. сесаметтха вуттанайамева. еттха ча вимоккхаттикена ча сама̄дхиттикена ча арийамаггова ¶ вутто. сама̄паттиттикена пана пхаласама̄патти. тесу йам̣кин̃чи екампи падам̣ гахетва̄ ‘‘ахам̣ имасса ла̄бхӣмхӣ’’ти бхан̣анто па̄ра̄джикова хоти.
тиссо виджджа̄ти пуббенива̄са̄нуссати, диббачаккху, а̄сава̄нам̣ кхайе н̃а̄н̣анти. таттха екисса̄пи на̄мам̣ гахетва̄ ‘‘ахам̣ имисса̄ виджджа̄йа ла̄бхӣмхӣ’’ти бхан̣анто па̄ра̄джико хоти. сан̇кхепат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘виджджа̄нам̣ ла̄бхӣмхӣ’ти бхан̣антопи ‘тиссаннам̣ виджджа̄нам̣ ла̄бхӣмхӣ’ти бхан̣антопи па̄ра̄джико ва̄’’ти вуттам̣. маггабха̄вана̄падабха̄джане вутта̄ саттатим̣сабодхипаккхийадхамма̄ маггасампайутта̄ локуттара̄ва идха̄дхиппета̄. тасма̄ локуттара̄нам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ саммаппадха̄на̄нам̣ иддхипа̄да̄нам̣ индрийа̄нам̣ бала̄нам̣ боджджхан̇га̄нам̣ арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса ла̄бхӣмхӣти вадато па̄ра̄джиканти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. маха̄паччарийа̄дӣсу пана ‘‘сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ ла̄бхӣмхӣ’ти евам̣ екекакот̣т̣ха̄савасена̄пи ‘ка̄йа̄нупассана̄сатипат̣т̣ха̄насса ла̄бхӣмхӣ’ти евам̣ таттха екекадхаммавасена̄пи вадато па̄ра̄джикамева̄’’ти вуттам̣ тампи самети. касма̄? маггаккхан̣уппаннейева сандха̄йа вуттатта̄. пхаласаччхикирийа̄йапи екекапхалавасена па̄ра̄джикам̣ ведитаббам̣.
ра̄гасса паха̄нантиа̄диттике килесаппаха̄намева вуттам̣. там̣ пана йасма̄ маггена вина̄ наттхи, татийамаггена хи ка̄мара̄гадоса̄нам̣ паха̄нам̣, чатуттхена мохасса, тасма̄ ‘‘ра̄го ме пахӣно’’тиа̄дӣни вадатопи па̄ра̄джикам̣ вуттам̣.
ра̄га̄ читтам̣ винӣваран̣ата̄тиа̄диттике локуттарачиттамева вуттам̣. тасма̄ ‘‘ра̄га̄ ме читтам̣ винӣваран̣а’’нтиа̄дӣни вадатопи па̄ра̄джикамева.
сун̃н̃а̄га̄рападабха̄джане ¶ пана йасма̄ джха̄нена агхат̣етва̄ ‘‘сун̃н̃а̄га̄ре абхирама̄мӣ’’ти вачанаматтена па̄ра̄джикам̣ на̄дхиппетам̣, тасма̄ ‘‘пат̣хамена джха̄нена сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣ’’тиа̄ди вуттам̣. тасма̄ йо джха̄нена гхат̣етва̄ ‘‘имина̄ ¶ на̄ма джха̄нена сун̃н̃а̄га̄ре абхирама̄мӣ’’ти вадати, айамева па̄ра̄джико хотӣти ведитаббо.
йа̄ ¶ ча ‘‘н̃а̄н̣а’’нти имасса падабха̄джане амбат̣т̣хасутта̄дӣсу (дӣ. ни. 1.254 а̄дайо) вутта̄су ат̣т̣хасу виджджа̄су випассана̄н̃а̄н̣аманомайиддхииддхивидхадиббасотачетопарийан̃а̄н̣абхеда̄ пан̃ча виджджа̄ на а̄гата̄, та̄су ека̄ випассана̄ва па̄ра̄джикаваттху на хоти, сеса̄ хонтӣти ведитабба̄. тасма̄ ‘‘випассана̄йа ла̄бхӣмхӣ’’типи ‘‘випассана̄н̃а̄н̣асса ла̄бхӣмхӣ’’типи вадато па̄ра̄джикам̣ наттхи. пхуссадеваттхеро пана бхан̣ати – ‘‘итара̄пи чатассо виджджа̄ н̃а̄н̣ена агхат̣ита̄ па̄ра̄джикаваттхӯ на хонти. тасма̄ ‘маномайасса ла̄бхӣмхи, иддхивидхасса, дибба̄йа сотадха̄туйа̄, четопарийасса ла̄бхӣмхӣ’ти вадатопи па̄ра̄джикам̣ наттхӣ’’ти. там̣ тасса антева̄сикехева пат̣иккхиттам̣ – ‘‘а̄чарийо на а̄бхидхаммико бхуммантарам̣ на джа̄на̄ти, абхин̃н̃а̄ на̄ма чатуттхаджджха̄напа̄дакова махаггатадхаммо, джха̄ненева иджджхати. тасма̄ маномайасса ла̄бхӣмхӣ’ти ва̄ ‘маномайан̃а̄н̣асса ла̄бхӣмхӣ’ти ва̄ йатха̄ ва̄ татха̄ ва̄ вадату па̄ра̄джикамева̄’’ти. еттха ча кин̃ча̄пи нибба̄нам̣ па̄л̣ийа̄ ана̄гатам̣, атха кхо ‘‘нибба̄нам̣ ме патта’’нти ва̄ ‘‘саччхиката’’нти ва̄ вадато па̄ра̄джикамева. касма̄? нибба̄насса ниббаттиталокуттаратта̄. татха̄ ‘‘чатта̄ри сачча̄ни пат̣ивиджджхим̣ пат̣ивиддха̄ни майа̄’’ти вадатопи па̄ра̄джикамева. касма̄? саччаппат̣иведхоти хи маггасса парийа̄йавачанам̣. йасма̄ пана ‘‘тиссо пат̣исамбхида̄ ка̄ма̄вачаракусалато чатӯсу н̃а̄н̣асампайуттесу читтуппа̄десу уппаджджанти, крийато чатӯсу н̃а̄н̣асампайуттесу читтуппа̄десу уппаджджанти, аттхапат̣исамбхида̄ етесу чева уппаджджати, чатӯсу маггесу чатӯсу пхалесу ча уппаджджатӣ’’ти вибхан̇ге (вибха. 746) вуттам̣. тасма̄ ‘‘дхаммапат̣исамбхида̄йа ла̄бхӣмхӣ’’ти ва̄, ‘‘нирутти…пе… пат̣ибха̄напат̣исамбхида̄йа ¶ ла̄бхӣмхӣ’’ти ва̄ ‘‘локийааттхапат̣исамбхида̄йа ла̄бхӣмхӣ’’ти ва̄ вуттепи па̄ра̄джикам̣ наттхи. ‘‘пат̣исамбхида̄нам̣ ла̄бхӣмхӣ’’ти вутте на та̄ва сӣсам̣ отарати. ‘‘локуттарааттхапат̣исамбхида̄йа ла̄бхӣмхӣ’’ти вутте пана па̄ра̄джикам̣ хоти. сан̇кхепат̣т̣хакатха̄йам̣ пана аттхапат̣исамбхида̄ппаттомхӣти ависесена̄пи вадато ¶ па̄ра̄джикам̣ вуттам̣. курундийампи ‘‘на муччатӣ’’ти вуттам̣. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘етта̄вата̄ па̄ра̄джикам̣ наттхи, етта̄вата̄ сӣсам̣ на отарати, етта̄вата̄ на па̄ра̄джика’’нти вича̄ритатта̄ на сакка̄ ан̃н̃ам̣ пама̄н̣ам̣ ка̄тунти.
‘‘ниродхасама̄паттим̣ сама̄паджджа̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘ла̄бхӣмха̄хам̣ тасса̄’’ти ва̄ вадатопи па̄ра̄джикам̣ наттхи. касма̄? ниродхасама̄паттийа̄ нева локийатта̄ на локуттаратта̄ти. саче панасса евам̣ хоти – ‘‘ниродхам̣ на̄ма ана̄га̄мӣ ва̄ кхӣн̣а̄саво ва̄ сама̄паджджати, тесам̣ мам̣ ан̃н̃атароти джа̄ниссатӣ’’ти бйа̄кароти, со ча нам̣ татха̄ джа̄на̄ти, па̄ра̄джиканти маха̄паччарисан̇кхепат̣т̣хакатха̄су вуттам̣. там̣ вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣.
‘‘атӣтабхаве ¶ кассапасамма̄самбуддхака̄ле сота̄панномхӣ’’ти вадатопи па̄ра̄джикам̣ наттхи. атӣтаккхандха̄нан̃хи пара̄мат̣т̣хатта̄ сӣсам̣ на отаратӣти. сан̇кхепат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘атӣте ат̣т̣хасама̄паттила̄бхӣмхӣ’’ти вадато па̄ра̄джикам̣ наттхи, куппадхамматта̄ идха пана ‘‘аттхи акуппадхамматта̄ти кечи вадантӣ’’ти вуттам̣. тампи таттхева ‘‘атӣтаттабха̄вам̣ сандха̄йа катхентасса па̄ра̄джикам̣ на хоти, паччуппаннаттабха̄вам̣ сандха̄йа катхентассева хотӣ’’ти пат̣иккхиттам̣.
суддхикава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄
200. евам̣ джха̄на̄дӣни даса ма̄тика̄пада̄ни виттха̄ретва̄ ида̄ни уттаримануссадхаммам̣ уллапанто йам̣ сампаджа̄намуса̄ва̄дам̣ бхан̣ати, тасса ан̇гам̣ дассетва̄ тассева виттха̄расса васена чаккапеййа̄лам̣ бандханто уллапана̄ка̄ран̃ча а̄паттибхедан̃ча дассетум̣ ‘‘тӣха̄ка̄рехӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха суддхикава̄ро ваттука̄мава̄ро паччайапат̣исам̣йуттава̄роти тайо маха̄ва̄ра̄. тесу ¶ суддхикава̄ре пат̣хамаджджха̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ йа̄ва моха̄ читтам̣ винӣваран̣ападам̣, та̄ва екамекасмим̣ паде сама̄паджджим̣, сама̄паджджа̄ми, сама̄панно, ла̄бхӣмхи, васӣмхи, саччхикатам̣ майа̄ти имесу чхасу падесу екамекам̣ падам̣ тӣха̄ка̄рехи, чатӯхи, пан̃чахи, чхахи, саттаха̄ка̄рехӣти евам̣ пан̃чаккхаттум̣ йоджетва̄ суддхиканайо на̄ма вутто. тато пат̣хаман̃ча джха̄нам̣, дутийан̃ча джха̄нанти евам̣ пат̣хамаджджха̄нена саддхим̣ екамекам̣ ¶ падам̣ гхат̣ентена саббапада̄ни гхат̣етва̄ тенева виттха̄рена кхан̣д̣ачаккам̣ на̄ма вуттам̣. тан̃хи пуна а̄нетва̄ пат̣хамаджджха̄на̄дӣхи на йоджитам̣, тасма̄ ‘‘кхан̣д̣ачакка’’нти вуччати. тато дутийан̃ча джха̄нам̣, татийан̃ча джха̄нанти евам̣ дутийаджджха̄нена саддхим̣ екамекам̣ падам̣ гхат̣етва̄ пуна а̄нетва̄ пат̣хамаджджха̄нена саддхим̣ самбандхитва̄ тенева виттха̄рена баддхачаккам̣ на̄ма вуттам̣. тато йатха̄ дутийаджджха̄нена саддхим̣, евам̣ татийаджджха̄на̄дӣхипи саддхим̣, екамекам̣ падам̣ гхат̣етва̄ пуна а̄нетва̄ дутийаджджха̄на̄дӣхи саддхим̣ самбандхитва̄ тенева виттха̄рена ан̃н̃а̄нипи екӯнатим̣са баддхачакка̄ни ватва̄ екамӯлаканайо нит̣т̣ха̄пито. па̄т̣хо пана сан̇кхепена дассито, со асаммуйхантена виттха̄рато ведитаббо.
йатха̄ ча екамӯлако, евам̣ думӯлака̄дайопи саббамӯлакапарийоса̄на̄ чатуннам̣ сата̄нам̣ упари пан̃чатим̣са найа̄ вутта̄. сеййатхидам̣ – двимӯлака̄ екӯнатим̣са, тимӯлака̄ ат̣т̣хавӣса, чатумӯлака̄ саттавӣса; евам̣ пан̃чамӯлака̄дайопи екекам̣ ӯнам̣ катва̄ йа̄ва тим̣самӯлака̄, та̄ва ведитабба̄. па̄т̣хе пана тесам̣ на̄мампи сан̇кхипитва̄ ‘‘идам̣ саббамӯлака’’нти тим̣самӯлаканайо еко дассито. йасма̄ ча сун̃н̃а̄га̄рападам̣ джха̄нена агхат̣итам̣ сӣсам̣ на отарати, тасма̄ там̣ ана̄маситва̄ ¶ моха̄ читтам̣ ¶ винӣваран̣ападапарийоса̄на̄йева саббаттха йоджана̄ дассита̄ти ведитабба̄. евам̣ пат̣хамаджджха̄на̄дӣни пат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ дутийаджджха̄на̄дӣхи гхат̣етва̄ ва̄ агхат̣етва̄ ва̄ сама̄паджджинтиа̄дина̄ найена уллапато моккхо наттхи, па̄ра̄джикам̣ а̄паджджатийева̄ти.
имасса аттхасса дассанавасена вутте ча панетасмим̣ суддхикамаха̄ва̄ре айам̣ сан̇кхепато аттхаван̣н̣ана̄ – тӣха̄ка̄рехӣти сампаджа̄намуса̄ва̄дасса ан̇габхӯтехи тӣхи ка̄ран̣ехи. пуббевасса хотӣти пуббабха̄гейева асса пуггаласса евам̣ хоти ‘‘муса̄ бхан̣исса’’нти. бхан̣антасса хотӣти бхан̣ама̄насса хоти. бхан̣итасса хотӣти бхан̣ите асса хоти, йам̣ ваттаббам̣ тасмим̣ вутте хотӣти аттхо. атха ва̄ бхан̣итасса̄ти вуттавато нит̣т̣хитавачанасса хотӣти. йо евам̣ пуббабха̄гепи джа̄на̄ти, бхан̣антопи джа̄на̄ти, паччха̄пи джа̄на̄ти, ‘‘муса̄ майа̄ бхан̣ита’’нти со ‘‘пат̣хамаджджха̄нам̣ сама̄паджджи’’нти бхан̣анто па̄ра̄джикам̣ а̄паджджатӣти айаметтха аттхо дассито. кин̃ча̄пи дассито, атха кхо айаметтха висесо – пуччха̄ та̄ва хоти ‘‘‘муса̄ бхан̣исса’нти пуббабха̄го аттхи, ‘муса̄ майа̄ бхан̣ита’нти паччха̄бха̄го наттхи, вуттаматтамева хи кочи памуссати, ким̣ тасса па̄ра̄джикам̣ хоти, на хотӣ’’ти? са̄ евам̣ ат̣т̣хакатха̄су виссаджджита̄ – пуббабха̄ге ‘‘муса̄ бхан̣исса’’нти ча бхан̣антасса ¶ ‘‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти ча джа̄нато паччха̄бха̄ге ‘‘муса̄ майа̄ бхан̣ита’’нти на сакка̄ на бхавитум̣. сачепи на хоти па̄ра̄джикамева. пуримамева хи ан̇гадвайам̣ пама̄н̣ам̣. йасса̄пи пуббабха̄ге ‘‘муса̄ бхан̣исса’’нти а̄бхого наттхи, бхан̣анто пана ‘‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти джа̄на̄ти, бхан̣итепи ‘‘муса̄ майа̄ бхан̣ита’’нти джа̄на̄ти, со а̄паттийа̄ на ка̄ретаббо. пуббабха̄го хи пама̄н̣атаро. тасмим̣ асати дава̄ бхан̣итам̣ ва̄ рава̄ бхан̣итам̣ ва̄ хотӣ’’ти.
еттха ча там̣н̃а̄н̣ата̄ ча н̃а̄н̣асамодха̄нан̃ча париччаджитаббам̣. там̣н̃а̄н̣ата̄ париччаджитабба̄ти ¶ йена читтена ‘‘муса̄ бхан̣исса’’нти джа̄на̄ти, тенева ‘‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти ча ‘‘муса̄ майа̄ бхан̣ита’’нти ча джа̄на̄тӣти евам̣ екачиттенева тӣсу кхан̣есу джа̄на̄тӣти айам̣ там̣н̃н̃ан̣ата̄ париччаджитабба̄, на хи сакка̄ тенева читтена там̣ читтам̣ джа̄нитум̣ йатха̄ на сакка̄ тенева асина̄ со аси чхиндитунти. пуримам̣ пуримам̣ пана читтам̣ паччхимасса паччхимасса читтасса татха̄ уппаттийа̄ паччайо хутва̄ нируджджхати. тенетам̣ вуччати –
‘‘пама̄н̣ам̣ пуббабха̄гова, тасмим̣ сати на хессати;
сесадвайанти наттхета, мити ва̄ча̄ тиван̇гика̄’’ти.
‘‘н̃а̄н̣асамодха̄нам̣ ¶ париччаджитабба’’нти ета̄ни тӣн̣и читта̄ни екаккхан̣е уппаджджантӣти на гахетабба̄ни. идан̃хи читтам̣ на̄ма –
анируддхамхи пат̣хаме, на уппаджджати паччхимам̣;
нирантаруппаджджанато, екам̣ вийа пака̄сати.
ито парам̣ пана йва̄йам̣ ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи’’нти сампаджа̄намуса̄ бхан̣ати, йасма̄ со ‘‘наттхи ме пат̣хамам̣ джха̄на’’нти евам̣дит̣т̣хико хоти, тасса хи аттхева̄йам̣ ладдхи. татха̄ ‘‘наттхи ме пат̣хамам̣ джха̄на’’нти евамасса кхамати чева руччати ча. евам̣сабха̄вамева часса читтам̣ ‘‘наттхи ме пат̣хамам̣ джха̄на’’нти. йада̄ пана муса̄ ваттука̄мо хоти, тада̄ там̣ дит̣т̣хим̣ ва̄ дит̣т̣хийа̄ саха кхантим̣ ва̄ дит̣т̣хикхантӣхи саддхим̣ ручим̣ ва̄, дит̣т̣хикхантиручӣхи саддхим̣ бха̄вам̣ ва̄ винидха̄йа никкхипитва̄ пат̣иччха̄детва̄ абхӯтам̣ катва̄ бхан̣ати, тасма̄ тесампи васена ан̇габхедам̣ дассетум̣ ‘‘чатӯха̄ка̄рехӣ’’тиа̄ди вуттам̣. парива̄ре ча ‘‘ат̣т̣хан̇гико ¶ муса̄ва̄до’’ти (пат̣и. 328) вуттатта̄ таттха адхиппета̄йа сан̃н̃а̄йа саддхим̣ ан̃н̃опи идха ‘‘ат̣т̣хаха̄ка̄рехӣ’’ти еко ¶ найо йоджетаббо.
еттха ча винидха̄йа дит̣т̣хинти балавадхаммавинидха̄навасенетам̣ вуттам̣. винидха̄йа кхантинтиа̄дӣни тато дуббаладуббала̄нам̣ винидха̄навасена. винидха̄йа сан̃н̃анти идам̣ панеттха саббадуббаладхаммавинидха̄нам̣. сан̃н̃а̄маттампи на̄ма авинидха̄йа сампаджа̄намуса̄ бха̄сиссатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йасма̄ пана ‘‘сама̄паджджисса̄мӣ’’тиа̄дина̄ ана̄гатавачанена па̄ра̄джикам̣ на хоти, тасма̄ ‘‘сама̄паджджи’’нтиа̄дӣни атӣтаваттама̄напада̄нева па̄т̣хе вутта̄нӣти ведитабба̄ни.
207. ито парам̣ саббампи имасмим̣ суддхикамаха̄ва̄ре утта̄наттхамева. на хеттха там̣ аттхи – йам̣ имина̄ виниччхайена на сакка̄ бхавеййа вин̃н̃а̄тум̣, т̣хапетва̄ килесаппаха̄нападасса падабха̄джане ‘‘ра̄го ме чатто ванто’’тиа̄дӣнам̣ пада̄нам̣ аттхам̣. сва̄йам̣ вуччати – еттха хи чаттоти идам̣ сакабха̄вапариччаджанавасена вуттам̣. вантоти идам̣ пуна ана̄дийанабха̄вадассанавасена. муттоти идам̣ сантатито вимочанавасена. пахӣноти идам̣ муттасса̄пи квачи анават̣т̣ха̄надассанавасена. пат̣иниссат̣т̣хоти идам̣ пуббе а̄диннапуббасса пат̣иниссаггадассанавасена. уккхет̣итоти идам̣ арийамаггена утта̄ситатта̄ пуна аналлӣйанабха̄вадассанавасена. сва̄йаматтхо саддасаттхато парийеситаббо ¶ . самуккхет̣итоти идам̣ сут̣т̣ху утта̄сетва̄ ан̣усахагатасса̄пи пуна аналлӣйанабха̄вадассанавасена вуттанти.
суддхикава̄ракатха̄ нит̣т̣хита̄.
ваттука̄мава̄ракатха̄
215. ваттука̄мава̄репи ‘‘тӣха̄ка̄рехӣ’’тиа̄дӣнам̣ аттхо, ва̄рапеййа̄лаппабхедо ча саббо идха вуттанайенева ведитаббо. кевалан̃хи йам̣ ‘‘майа̄ вираджджхитва̄ ан̃н̃ам̣ ваттука̄мена ан̃н̃ам̣ вуттам̣, тасма̄ наттхи майхам̣ а̄паттӣ’’ти евам̣ ока̄сагавесака̄нам̣ па̄папуггала̄нам̣ ока̄саниседханаттхам̣ вутто. йатхева хи ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти ваттука̄мо ‘‘дхаммам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дӣсу сиккха̄паччаккха̄нападесу йам̣ ва̄ там̣ ва̄ вадантопи кхетте отин̣н̣атта̄ сиккха̄паччаккха̄такова ¶ хоти; евам̣ ¶ пат̣хамаджджха̄на̄дӣсу уттаримануссадхаммападесу йам̣кин̃чи екам̣ ваттука̄мо тато ан̃н̃ам̣ йам̣ ва̄ там̣ ва̄ вадантопи кхетте отин̣н̣атта̄ па̄ра̄джикова хоти. саче йасса вадати, со таматтхам̣ тан̇кхан̣ан̃н̃ева джа̄на̄ти. джа̄наналаккхан̣ан̃четтха сиккха̄паччаккха̄не вуттанайенева ведитаббам̣.
айам̣ пана висесо – сиккха̄паччаккха̄нам̣ хаттхамудда̄йа сӣсам̣ на отарати. идам̣ абхӯта̄рочанам̣ хаттхамудда̄йапи отарати. йо хи хаттхавика̄ра̄дӣхипи ан̇гапаччан̇гачопанехи абхӯтам̣ уттаримануссадхаммам̣ вин̃н̃аттипатхе т̣хитасса пуггаласса а̄рочети, со ча таматтхам̣ джа̄на̄ти, па̄ра̄джикова хоти. атха пана йасса а̄рочети, со на джа̄на̄ти ‘‘ки айам̣ бхан̣атӣ’’ти, сам̣сайам̣ ва̄ а̄паджджати, чирам̣ вӣмам̣ситва̄ ва̄ паччха̄ джа̄на̄ти, аппат̣ивиджа̄нанто иччева сан̇кхйам̣ гаччхати. евам̣ аппат̣ивиджа̄нантасса вутте тхуллаччайам̣ хоти. йо пана джха̄на̄дӣни аттано адхигамавасена ва̄ уггахапарипуччха̄дивасена ва̄ на джа̄на̄ти, кевалам̣ джха̄нанти ва̄ вимоккхоти ва̄ вачанаматтамева сутам̣ хоти, сопи тена вутте ‘‘джха̄нам̣ кира сама̄паджджинти еса вадатӣ’’ти йади еттакаматтампи джа̄на̄ти, джа̄на̄тиччева сан̇кхйам̣ гаччхати. тасса вутте па̄ра̄джикамева. сесо екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ бахӯнам̣ ва̄ нийамита̄нийамитавасена висесо саббо сиккха̄паччаккха̄накатха̄йам̣ вуттанайенева ведитабботи.
ваттука̄мава̄ракатха̄ нит̣т̣хита̄.
паччайапат̣исам̣йуттава̄ракатха̄
220. паччайапат̣исам̣йуттава̄репи ¶ – саббам̣ ва̄рапеййа̄лабхедам̣ пуббе а̄гатапада̄нан̃ча аттхам̣ вуттанайенева н̃атва̄ па̄л̣иккамо та̄ва евам̣ джа̄нитаббо. еттха хи ‘‘йо те виха̄ре васи, йо те чӣварам̣ парибхун̃джи, йо те пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джи, йо те сена̄санам̣ парибхун̃джи, йо те гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ парибхун̃джӣ’’ти име пан̃ча паччаттавачанава̄ра̄, ‘‘йена те виха̄ро парибхутто’’тиа̄дайо пан̃ча каран̣авачанава̄ра̄, ‘‘йам̣ твам̣ а̄гамма виха̄рам̣ ада̄сӣ’’тиа̄дайо пан̃ча упайогавачанава̄ра̄ вутта̄ ¶ , тесам̣ васена идха вуттена сун̃н̃а̄га̄рападена саддхим̣ пуббе вуттесу пат̣хамаджджха̄на̄дӣсу саббападесу ¶ ва̄рапеййа̄лабхедо ведитаббо. ‘‘йо те виха̄ре, йена те виха̄ро, йам̣ твам̣ а̄гамма виха̄ра’’нти евам̣ парийа̄йена вуттатта̄ пана ‘‘аха’’нти ча авуттатта̄ пат̣ивиджа̄нантасса вуттепи идха тхуллаччайам̣, апат̣ивиджа̄нантасса дуккат̣анти айаметтха виниччхайо.
ана̄паттибхедакатха̄
евам̣ виттха̄равасена а̄паттибхедам̣ дассетва̄ ида̄ни ана̄паттим̣ дассенто ‘‘ана̄патти адхима̄нена̄’’тиа̄дима̄ха. таттха адхима̄нена̄ти адхигатама̄нена самуда̄чарантасса ана̄патти. ануллапана̄дхиппа̄йасса̄ти кохан̃н̃е иччха̄ча̄ре ат̣хатва̄ ануллапана̄дхиппа̄йасса сабрахмача̄рӣнам̣ сантике ан̃н̃ам̣ бйа̄каронтасса ана̄патти. умматтака̄дайо пуббе вуттанайа̄ева. идха пана а̄дикаммика̄ ваггумуда̄тӣрийа̄ бхиккхӯ. тесам̣ ана̄паттӣти.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идам̣ сиккха̄падам̣ тисамут̣т̣ха̄нам̣ – хаттхамудда̄йа а̄рочентасса ка̄йачиттато, вачӣбхедена а̄рочентасса ва̄ча̄читтато, убхайам̣ каронтасса ка̄йава̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄ти. кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, тиведанам̣ хасантопи хи соманассико уллапати бха̄йантопи маджджхаттопӣти.
винӣтаваттхуван̣н̣ана̄
223. винӣтаваттхӯсу – адхима̄наваттху анупан̃н̃аттийам̣ вуттанайамева.
дутийаваттхусмим̣ ¶ – пан̣идха̄йа̄ти паттханам̣ катва̄. евам̣ мам̣ джано самбха̄вессатӣти евам̣ аран̃н̃е васантам̣ мам̣ джано арахатте ва̄ секкхабхӯмийам̣ ва̄ самбха̄вессати, тато локасса саккато бхависса̄ми гарукато ма̄нито пӯджитоти. а̄патти дуккат̣асса̄ти евам̣ пан̣идха̄йа ‘‘аран̃н̃е васисса̄мӣ’’ти гаччхантасса падава̄ре падава̄ре дуккат̣ам̣. татха̄ аран̃н̃е кут̣икаран̣ачан̇камананисӣдананива̄санапа̄вуран̣а̄дӣсу саббакиччесу пайоге пайоге дуккат̣ам̣. тасма̄ евам̣ ¶ аран̃н̃е на васитаббам̣. евам̣ васанто хи самбха̄ванам̣ лабхату ва̄ ма̄ ва̄ дуккат̣ам̣ а̄паджджати. йо пана сама̄диннадхутан̇го ¶ ‘‘дхутан̇гам̣ раккхисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘га̄манте ме васато читтам̣ виккхипати, аран̃н̃ам̣ саппа̄йа’’нти чинтетва̄ ва̄ ‘‘аддха̄ аран̃н̃е тин̣н̣ам̣ вивека̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ па̄пун̣исса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘аран̃н̃ам̣ пависитва̄ арахаттам̣ апа̄пун̣итва̄ на никкхамисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘аран̃н̃ава̄со на̄ма бхагавата̄ пасаттхо, майи ча аран̃н̃е васанте бахӯ сабрахмача̄рино га̄мантам̣ хитва̄ а̄ран̃н̃ака̄ бхависсантӣ’’ти ва̄ евам̣ анаваджджава̄сам̣ васитука̄мо хоти, тена васитаббам̣.
татийаваттхусмимпи – ‘‘абхикканта̄дӣни сан̣т̣хапетва̄ пин̣д̣а̄йа чарисса̄мӣ’’ти нива̄санапа̄рупанакиччато пабхути йа̄ва бходжанапарийоса̄нам̣ та̄ва пайоге пайоге дуккат̣ам̣. самбха̄ванам̣ лабхату ва̄ ма̄ ва̄ дуккат̣амева. кхандхакаваттасекхийаваттапарипӯран̣аттхам̣ пана сабрахмача̄рӣнам̣ дит̣т̣ха̄нугатиа̄паджджанаттхам̣ ва̄ па̄са̄дикехи абхиккамапат̣иккама̄дӣхи пин̣д̣а̄йа пависанто анупаваджджо вин̃н̃ӯнанти.
чатуттхапан̃чамаваттхӯсу – ‘‘йо те виха̄ре васӣ’’ти еттха вуттанайенева ‘‘аха’’нти авуттатта̄ па̄ра̄джикам̣ наттхи. аттупана̄йикамева хи самуда̄чарантасса па̄ра̄джикам̣ вуттам̣.
пан̣идха̄йа чан̇камӣтиа̄дӣни хет̣т̣ха̄ вуттанайа̄нева.
сам̣йоджанаваттхусмим̣ – сам̣йоджана̄ пахӣна̄типи ‘‘даса сам̣йоджана̄ пахӣна̄’’типи ‘‘екам̣ сам̣йоджанам̣ пахӣна’’нтипи вадато килесаппаха̄намева а̄рочитам̣ хоти, тасма̄ па̄ра̄джикам̣.
224. раховаттхӯсу – рахо уллапатӣти ‘‘рахогато араха̄ аха’’нти вадати, на манаса̄ чинтитамева кароти. тенеттха дуккат̣ам̣ вуттам̣.
виха̄раваттху ¶ упат̣т̣ха̄наваттху ча вуттанайамева.
225. на дуккараваттхусмим̣ – тасса бхиккхуно айам̣ ладдхи – ‘‘арийапуггала̄ва бхагавато са̄вака̄’’ти. тена̄ха – ‘‘йе кхо те бхагавато са̄вака̄ те евам̣ вадеййу’’нти. йасма̄ часса айамадхиппа̄йо – ‘‘сӣлавата̄ ¶ а̄раддхавипассакена на дуккарам̣ ан̃н̃ам̣ бйа̄ка̄тум̣, пат̣ибало со арахаттам̣ па̄пун̣иту’’нти. тасма̄ ‘‘ануллапана̄дхиппа̄йо аха’’нти а̄ха.
вӣрийаваттхусмим̣ ¶ а̄ра̄дханӣйоти сакка̄ а̄ра̄дхетум̣ сампа̄детум̣ ниббаттетунти аттхо. сесам̣ вуттанайамева.
маччуваттхусмим̣ со бхиккху ‘‘йасса виппат̣иса̄ро уппаджджати, со бха̄йеййа. майхам̣ пана авиппат̣иса̄раваттхука̄ни парисуддха̄ни сӣла̄ни, сва̄хам̣ ким̣ маран̣асса бха̄йисса̄мӣ’’ти етаматтхавасам̣ пат̣ичча ‘‘на̄хам̣ а̄вусо маччуно бха̄йа̄мӣ’’ти а̄ха. тенасса ана̄патти.
виппат̣иса̄раваттхусмимпи есева найо. тато пара̄ни тӣн̣и ваттхӯни вӣрийаваттхусадиса̄нева.
ведана̄ваттхӯсупат̣хамасмим̣ та̄ва со бхиккху пат̣исан̇кха̄набалена адхива̄санакхантийам̣ т̣хатва̄ ‘‘на̄вусо сакка̄ йена ва̄ тена ва̄ адхива̄сету’’нти а̄ха. тенасса ана̄патти.
дутийе пана аттупана̄йикам̣ акатва̄ ‘‘на̄вусо сакка̄ путхуджджанена̄’’ти парийа̄йена вуттатта̄ тхуллаччайам̣.
226. бра̄хман̣аваттхӯсусо кира бра̄хман̣о на кевалам̣ ‘‘а̄йанту бхонто араханто’’ти а̄ха. йам̣ йам̣ панасса вачанам̣ мукхато ниггаччхати, саббам̣ ‘‘араханта̄нам̣ а̄сана̄ни пан̃н̃апетха, па̄додакам̣ детха, араханто па̄де дховантӯ’’ти арахантава̄дапат̣исам̣йуттам̣йева. там̣ панасса паса̄дабхан̃н̃ам̣ саддха̄чаритатта̄ аттано саддха̄балена самусса̄хитасса вачанам̣. тасма̄ бхагава̄ ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, паса̄дабхан̃н̃е’’ти а̄ха. евам̣ вуччама̄нена пана бхиккхуна̄ на хат̣т̣хатут̣т̣хенева паччайа̄ парибхун̃джитабба̄, ‘‘арахаттасампа̄пикам̣ пат̣ипадам̣ парипӯресса̄мӣ’’ти евам̣ його каран̣ӣйоти.
ан̃н̃абйа̄каран̣аваттхӯнисам̣йоджанаваттхусадиса̄нева. ага̄раваттхусмим̣ со бхиккху гихибха̄ве анаттхиката̄йа ¶ анапеккхата̄йа ‘‘абхаббо кхо а̄вусо ма̄дисо’’ти а̄ха, на уллапана̄дхиппа̄йена. тенасса ана̄патти.
227. а̄ват̣ака̄маваттхусмим̣ ¶ со бхиккху ваттхука̄месу ча килесака̄месу ча локийенева а̄дӣнавадассанена нирапеккхо. тасма̄ ‘‘а̄ват̣а̄ ме а̄вусо ка̄ма̄’’ти а̄ха. тенасса ана̄патти. еттха ча а̄ват̣а̄ти ¶ а̄ва̄рита̄ нива̄рита̄, пат̣иккхитта̄ти аттхо.
абхиративаттхусмим̣ со бхиккху са̄сане ануккан̣т̣хитабха̄вена уддесапарипуччха̄дӣсу ча абхиратабха̄вена ‘‘абхирато ахам̣ а̄вусо парама̄йа абхиратийа̄’’ти а̄ха, на уллапана̄дхиппа̄йена. тенасса ана̄патти.
паккаманаваттхусмим̣ йо имамха̄ а̄ва̄са̄ пат̣хамам̣ паккамиссатӣти евам̣ а̄ва̄сам̣ ва̄ ман̣д̣апам̣ ва̄ сӣмам̣ ва̄ йам̣кин̃чи т̣ха̄нам̣ париччхиндитва̄ ката̄йа катика̄йа йо ‘‘мам̣ араха̄ти джа̄нантӯ’’ти тамха̄ т̣ха̄на̄ пат̣хамам̣ паккамати, па̄ра̄джико хоти. йо пана а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ ва̄ киччена ма̄та̄питӯнам̣ ва̄ кеначидева каран̣ӣйена бхиккха̄ча̄раттхам̣ ва̄ уддесапарипуччха̄нам̣ ва̄ аттха̄йа ан̃н̃ена ва̄ та̄дисена каран̣ӣйена там̣ т̣ха̄нам̣ атиккамитва̄ гаччхати, ана̄патти. сачеписса евам̣ гатасса паччха̄ иччха̄ча̄ро уппаджджати ‘‘на да̄на̄хам̣ таттха гамисса̄ми евам̣ мам̣ араха̄ти самбха̄вессантӣ’’ти ана̄паттийева.
йопи кеначидева каран̣ӣйена там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ саджджха̄йаманасика̄ра̄дивасена ан̃н̃авихито ва̄ хутва̄ чора̄дӣхи ва̄ анубаддхо мегхам̣ ва̄ ут̣т̣хитам̣ дисва̄ ановассакам̣ пависитука̄мо там̣ т̣ха̄нам̣ атиккамати, ана̄патти. йа̄нена ва̄ иддхийа̄ ва̄ гаччхантопи па̄ра̄джикам̣ на̄паджджати, падагаманенева а̄паджджати. тампи йехи саха катика̄ ката̄, техи саддхим̣ апуббам̣ачаримам̣ гаччханто на̄паджджати. евам̣ гаччханта̄ хи саббепи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ раккханти. сачепи ман̣д̣апаруккхамӯла̄дӣсу кин̃чи т̣ха̄нам̣ париччхиндитва̄ ‘‘йо еттха нисӣдати ва̄ чан̇камати ва̄, там̣ араха̄ти джа̄нисса̄ма’’ пуппха̄ни ва̄ т̣хапетва̄ ‘‘йо има̄ни гахетва̄ пӯджам̣ кариссати, там̣ араха̄ти джа̄нисса̄ма̄’’тиа̄дина̄ найена катика̄ ката̄ хоти, татра̄пи иччха̄ча̄равасена татха̄ каронтасса па̄ра̄джикамева. сачепи упа̄сакена антара̄магге виха̄ро ва̄ като хоти, чӣвара̄дӣни ва̄ т̣хапита̄ни хонти, ‘‘йе араханто те имасмим̣ виха̄ре васанту, чӣвара̄дӣни ча ган̣хантӯ’’ти. татра̄пи иччха̄ча̄равасена васантасса ва̄ чӣвара̄дӣни ва̄ ган̣хантасса па̄ра̄джикамева ¶ . етам̣ пана адхаммикакатикаваттам̣ ¶ , тасма̄ на ка̄таббам̣, ан̃н̃ам̣ ва̄ еварӯпам̣ ‘‘имасмим̣ тема̄саббхантаре ¶ саббева а̄ран̃н̃ака̄ хонту, пин̣д̣апа̄тикан̇га̄диавасесадхутан̇гадхара̄ ва̄ атха ва̄ саббева кхӣн̣а̄сава̄ хонтӯ’’ти евама̄ди. на̄на̄вераджджака̄ хи бхиккхӯ саннипатанти. таттха кечи дуббала̄ аппатха̄ма̄ еварӯпам̣ ваттам̣ анупа̄летум̣ на сакконти. тасма̄ еварӯпампи ваттам̣ на ка̄таббам̣. ‘‘имам̣ тема̄сам̣ саббехева на уддиситаббам̣, на парипуччхитаббам̣, на пабба̄джетаббам̣, мӯгаббатам̣ ган̣хитаббам̣, бахи сӣмат̣т̣хасса̄пи сан̇гхала̄бхо да̄таббо’’ти евама̄дикам̣ пана на ка̄таббамева.
228. лаккхан̣асам̣йутте йва̄йам̣ а̄йасма̄ ча лаккхан̣оти лаккхан̣аттхеро вутто, еса джат̣иласахассасса аббхантаре ехибхиккхӯпасампада̄йа упасампанно а̄диттапарийа̄йа̄васа̄не арахаттаппатто еко маха̄са̄вакоти ведитаббо. йасма̄ панеса лаккхан̣асампаннена сабба̄ка̄рапарипӯрена брахмасамена аттабха̄вена саманна̄гато, тасма̄ лаккхан̣оти сан̇кхам̣ гато. маха̄моггалла̄наттхеро пана паббаджитадивасато саттаме дивасе арахаттаппатто дутийо аггаса̄вако.
ситам̣ па̄тва̄ка̄сӣти мандахаситам̣ па̄туака̄си, пака̄сайи дассесӣти вуттам̣ хоти. ким̣ пана дисва̄ тхеро ситам̣ па̄тва̄ка̄сӣти? упари па̄л̣ийам̣ а̄гатам̣ ат̣т̣хикасан̇кхаликам̣ екам̣ петалоке ниббаттам̣ саттам̣ дисва̄, тан̃ча кхо диббена чаккхуна̄, на паса̄дачаккхуна̄. паса̄дачаккхусса хи ете аттабха̄ва̄ на а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти. еварӯпам̣ пана аттабха̄вам̣ дисва̄ ка̄рун̃н̃е ка̄таббе касма̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄сӣти? аттано ча буддхан̃а̄н̣асса ча сампаттисамануссаран̣ато. тан̃хи дисва̄ тхеро ‘‘адит̣т̣хасаччена на̄ма пуггалена пат̣илабхитабба̄ еварӯпа̄ аттабха̄ва̄ мутто ахам̣, ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата ме’’ти аттано ча сампаттим̣ ануссаритва̄ ‘‘ахо буддхасса бхагавато ¶ н̃а̄н̣асампатти, йо ‘каммавипа̄ко, бхиккхаве, ачинтеййо; на чинтетаббо’ти (а. ни. 4.77) десеси, паччаккхам̣ вата катва̄ буддха̄ десенти, суппат̣ивиддха̄ буддха̄нам̣ дхаммадха̄тӯ’’ти евам̣ буддхан̃а̄н̣асампаттин̃ча саритва̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄сӣти. йасма̄ пана кхӣн̣а̄сава̄ на̄ма на ака̄ран̣а̄ ситам̣ па̄тукаронти, тасма̄ там̣ лаккхан̣аттхеро пуччхи – ‘‘ко ну кхо а̄вусо моггалла̄на хету, ко паччайо ситасса па̄тукамма̄йа̄’’ти. тхеро пана йасма̄ йехи айам̣ упапатти са̄мам̣ адит̣т̣ха̄, те дуссаддха̄пайа̄ хонти, тасма̄ бхагавантам̣ саккхим̣ катва̄ бйа̄ка̄тука̄мата̄йа ‘‘ака̄ло кхо, а̄вусо’’тиа̄дима̄ха ¶ . тато бхагавато сантике пут̣т̣хо ‘‘идха̄хам̣ а̄вусо’’тиа̄дина̄ найена бйа̄ка̄си.
таттха ¶ ат̣т̣хикасан̇кхаликанти сетам̣ ниммам̣салохитам̣ ат̣т̣хисан̇гха̄там̣. гиджджха̄пи ка̄ка̄пи кулала̄пӣти етепи йаккхагиджджха̄ чева йаккхака̄ка̄ ча йаккхакулала̄ ча паччетабба̄. па̄катика̄нам̣ пана гиджджха̄дӣнам̣ а̄па̄тхампи етам̣ рӯпам̣ на̄гаччхати. анупатитва̄ анупатитва̄ти анубандхитва̄ анубандхитва̄. витуд̣ентӣти винивиджджхитва̄ гаччханти. витудентӣти ва̄ па̄т̣хо, асидха̄рӯпамехи тикхин̣ехи лохатун̣д̣ехи виджджхантӣти аттхо. са̄ судам̣ ат̣т̣ассарам̣ каротӣти еттха суданти нипа̄то, са̄ ат̣т̣хикасан̇кхалика̄ ат̣т̣ассарам̣ а̄турассарам̣ каротӣти аттхо. акусалавипа̄ка̄нубхаванаттхам̣ кира йоджанаппама̄н̣а̄пи та̄диса̄ аттабха̄ва̄ ниббаттанти, паса̄дуссада̄ ча хонти паккаган̣д̣асадиса̄; тасма̄ са̄ ат̣т̣хикасан̇кхалика̄ балававедана̄тура̄ та̄дисам̣ сарамака̄сӣти. еван̃ча пана ватва̄ пуна а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но ‘‘ват̣т̣ага̄микасатта̄ на̄ма еварӯпа̄ аттабха̄ва̄ на муччантӣ’’ти саттесу ка̄рун̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаннам̣ дхаммасам̣вегам̣ дассенто ‘‘тасса майхам̣ а̄вусо етадахоси; аччхарийам̣ вата бхо’’тиа̄дима̄ха.
бхиккхӯ уджджха̄йантӣти йесам̣ са̄ петӯпапатти аппаччаккха̄, те уджджха̄йанти ¶ . бхагава̄ пана тхерасса̄нубха̄вам̣ пака̄сенто ‘‘чаккхубхӯта̄ вата бхиккхаве са̄вака̄ вихарантӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха чаккху бхӯтам̣ джа̄там̣ уппаннам̣ тесанти чаккхубхӯта̄; бхӯтачаккхука̄ уппанначаккхука̄, чаккхум̣ уппа̄детва̄, вихарантӣти аттхо. дутийападепи есева найо. йатра хи на̄ма̄ти еттха йатра̄ти ка̄ран̣авачанам̣. татра̄йаматтхайоджана̄; йасма̄ на̄ма са̄вакопи еварӯпам̣ н̃ассати ва̄ даккхати ва̄ саккхим̣ ва̄ кариссати, тасма̄ авочумха – ‘‘чаккхубхӯта̄ вата бхиккхаве са̄вака̄ вихаранти, н̃а̄н̣абхӯта̄ вата бхиккхаве са̄вака̄ вихарантӣ’’ти.
пуббева ме со бхиккхаве сатто дит̣т̣хоти бодхиман̣д̣е саббан̃н̃утан̃а̄н̣аппат̣иведхена аппама̄н̣есу чаккава̄л̣есу аппама̄н̣е саттаника̄йе бхавагатийонит̣хитинива̄се ча паччаккхам̣ каронтена майа̄ пуббева со сатто дит̣т̣хоти вадати.
гогха̄такоти ¶ га̄во вадхитва̄ вадхитва̄ ат̣т̣хито мам̣сам̣ мочетва̄ виккин̣итва̄ джӣвикакаппанакасатто. тассева каммасса випа̄ка̄васесена̄ти тасса на̄на̄четана̄хи а̄йӯхитасса апара̄парийакаммасса. татра хи йа̄йа четана̄йа нараке пат̣исандхи джанита̄, тасса̄ випа̄ке париккхӣн̣е авасесакаммам̣ ва̄ камманимиттам̣ ва̄ а̄рамман̣ам̣ катва̄ пуна пета̄дӣсу пат̣исандхи ниббаттати, тасма̄ са̄ пат̣исандхи каммасабха̄гата̄йа ва̄ а̄рамман̣асабха̄гата̄йа ва̄ ‘‘тассева каммасса ¶ випа̄ка̄васесо’’ти вуччати. айан̃ча сатто евам̣ упапанно. тена̄ха – ‘‘тассева каммасса випа̄ка̄васесена̄’’ти. тасса кира нарака̄ чаванака̄ле ниммам̣саката̄нам̣ гуннам̣ ат̣т̣хира̄си ева нимиттам̣ ахоси. со пат̣иччханнампи там̣ каммам̣ вин̃н̃ӯнам̣ па̄кат̣ам̣ вийа каронто ат̣т̣хисан̇кхаликапето джа̄то.
229. мам̣сапесиваттхусмим̣ ¶ гогха̄такоти гомам̣сапесийо катва̄ суккха̄петва̄ валлӯравиккайена анека̄ни васса̄ни джӣвикам̣ каппеси. тенасса нарака̄ чаванака̄ле мам̣сапесийева нимиттам̣ ахоси. со мам̣сапесипето джа̄то.
мам̣сапин̣д̣аваттхусмим̣ со са̄кун̣ико сакун̣е гахетва̄ виккин̣анака̄ле ниппаккхачамме мам̣сапин̣д̣аматте катва̄ виккин̣анто джӣвикам̣ каппеси. тенасса нарака̄ чаванака̄ле мам̣сапин̣д̣ова нимиттам̣ ахоси. со мам̣сапин̣д̣апето джа̄то.
ниччхавиваттхусмим̣ тасса ораббхикасса ел̣аке вадхитва̄ ниччамме катва̄ каппитаджӣвикасса пуриманайенева ниччаммам̣ ел̣акасарӣрам̣ нимиттамахоси. со ниччхавипето джа̄то.
асиломаваттхусмим̣ со сӯкарико дӣгхараттам̣ нива̄папут̣т̣хе сӯкаре асина̄ вадхитва̄ вадхитва̄ дӣгхараттам̣ джӣвикам̣ каппеси. тенасса уккхитта̄сикабха̄вова нимиттам̣ ахоси. тасма̄ асиломапето джа̄то.
саттиломаваттхусмим̣ со ма̄гавико екам̣ миган̃ча саттин̃ча гахетва̄ ванам̣ гантва̄ тасса мигасса самӣпам̣ а̄гата̄гате миге саттийа̄ виджджхитва̄ ма̄реси, тасса саттийа̄ виджджханакабха̄войева нимиттам̣ ахоси. тасма̄ саттиломапето джа̄то.
усуломаваттхусмим̣ ¶ ка̄ран̣икоти ра̄джа̄пара̄дхике анека̄хи ка̄ран̣а̄хи пӣл̣етва̄ аваса̄не кан̣д̣ена виджджхитва̄ ма̄ран̣акапурисо. со кира асукасмим̣ падесе виддхо маратӣти н̃атва̄ва виджджхати. тассевам̣ джӣвикам̣ каппетва̄ нараке уппаннасса тато пакка̄васесена идхӯпапаттика̄ле усуна̄ виджджханабха̄войева нимиттам̣ ахоси. тасма̄ усуломапето джа̄то.
сӯчиломаваттхусмим̣ са̄ратхӣти ассадамако. годамакотипи курундат̣т̣хакатха̄йам̣вуттам̣. тасса патодасӯчийа̄ виджджханабха̄войева нимиттам̣ ахоси. тасма̄ сӯчиломапето джа̄то.
дутийасӯчиломаваттхусмим̣ ¶ сӯчакоти песун̃н̃ака̄рако ¶ . со кира мануссе ан̃н̃аман̃н̃ан̃ча бхинди. ра̄джакуле ча ‘‘имасса имам̣ на̄ма аттхи, имина̄ идам̣ на̄ма ката’’нти сӯчетва̄ сӯчетва̄ анайабйасанам̣ па̄песи. тасма̄ йатха̄нена сӯчетва̄ манусса̄ бхинна̄, татха̄ сӯчӣхи бхеданадуккхам̣ паччанубхотум̣ каммамева нимиттам̣ катва̄ сӯчиломапето джа̄то.
ан̣д̣абха̄ритаваттхусмим̣ га̄макӯт̣оти виниччхайа̄маччо. тасса каммасабха̄гата̄йа кумбхаматта̄ маха̄гхат̣аппама̄н̣а̄ ан̣д̣а̄ ахесум̣. со хи йасма̄ рахо пат̣иччханна т̣ха̄не лан̃джам̣ гахетва̄ кӯт̣авиниччхайена па̄кат̣ам̣ досам̣ каронто са̄мике асса̄мике ака̄си. тасма̄сса рахассам̣ ан̇гам̣ па̄кат̣ам̣ ниббаттам̣. йасма̄ дан̣д̣ам̣ пат̣т̣хапенто паресам̣ асайхам̣ бха̄рам̣ а̄ропеси, тасма̄сса рахассан̇гам̣ асайхабха̄ро хутва̄ ниббаттам̣. йасма̄ йасмим̣ т̣ха̄не т̣хитена самена бхавитаббам̣, тасмим̣ т̣хатва̄ висамо ахоси, тасма̄сса рахассан̇ге висама̄ нисаджджа̄ ахосӣти.
па̄рада̄рикаваттхусмим̣ со сатто парасса раккхитам̣ гопитам̣ сасса̄микам̣ пхассам̣ пхусанто мӣл̣хасукхена ка̄масукхена читтам̣ рамайитва̄ каммасабха̄гата̄йа гӯтхапхассам̣ пхусанто дуккхаманубхавитум̣ таттха ниббатто. дут̣т̣хабра̄хман̣аваттху па̄кат̣амева.
230. ниччхавиттхиваттхусмим̣ йасма̄ ма̄туга̄мо на̄ма аттано пхассе аниссаро, са̄ ча там̣ са̄микасса сантакам̣ пхассам̣ тхенетва̄ паресам̣ абхиратим̣ ¶ уппа̄деси, тасма̄ каммасабха̄гата̄йа сукхасампхасса̄ дхам̣ситва̄ дуккхасампхассам̣ анубхавитум̣ ниччхавиттхӣ хутва̄ упапанна̄.
ман̇гулиттхиваттхусмим̣ ман̇гулинти ¶ вирӯпам̣ дуддасикам̣ бӣбхаччхам̣, са̄ кира иккхан̣ика̄каммам̣ йаккхада̄сикаммам̣ каронтӣ ‘‘имина̄ ча имина̄ ча евам̣ баликамме кате айам̣ на̄ма тумха̄кам̣ вад̣д̣хи бхависсатӣ’’ти маха̄джанасса гандхапуппха̄дӣни ван̃чана̄йа гахетва̄ маха̄джанам̣ дуддит̣т̣хим̣ миччха̄дит̣т̣хим̣ ган̣ха̄песи, тасма̄ та̄йа каммасабха̄гата̄йа гандхапуппха̄дӣнам̣ тхенитатта̄ дуггандха̄ дуддассанасса га̄хитатта̄ дуддасика̄ вирӯпа̄ бӣбхаччха̄ хутва̄ ниббатта̄.
окилиниваттхусмим̣ уппаккам̣ окилиним̣ окирининти са̄ кира ан̇га̄рачитаке нипанна̄ виппхандама̄на̄ випариваттама̄на̄ паччати, тасма̄ уппакка̄ чева хоти кхарена аггина̄ паккасарӣра̄; окилинӣ ча килиннасарӣра̄ биндубиндӯни хисса̄ сарӣрато паггхаранти. окиринӣ ча ан̇га̄расампарикин̣н̣а̄, тасса̄ хи хет̣т̣хатопи ким̣сукапуппхаван̣н̣а̄ ан̇га̄ра̄, убхайапассесупи ¶ , а̄ка̄сатописса̄ упари ан̇га̄ра̄ патанти, тена вуттам̣ – ‘‘уппаккам̣ окилиним̣ окирини’’нти. са̄ исса̄паката̄ сапаттим̣ ан̇га̄ракат̣а̄хена окирӣти тасса̄ кира калин̇гаран̃н̃о ека̄ на̄т̣акинӣ ан̇га̄ракат̣а̄хам̣ самӣпе т̣хапетва̄ гаттато удакан̃ча пун̃чхати, па̄н̣ина̄ ча седам̣ кароти. ра̄джа̄пи та̄йа саддхим̣ катхан̃ча кароти, паритут̣т̣ха̄ка̄ран̃ча дассети. аггамахесӣ там̣ асахама̄на̄ исса̄паката̄ хутва̄ ачирапаккантасса ран̃н̃о там̣ ан̇га̄ракат̣а̄хам̣ гахетва̄ тасса̄ упари ан̇га̄ре окири. са̄ там̣ каммам̣ катва̄ та̄дисам̣йева випа̄кам̣ паччанубхавитум̣ петалоке ниббатта̄.
чорагха̄такаваттхусмим̣ ¶ со ран̃н̃о а̄н̣а̄йа дӣгхараттам̣ чора̄нам̣ сӣса̄ни чхиндитва̄ петалоке ниббаттанто асӣсакам̣ кабандхам̣ хутва̄ ниббатти.
бхиккхуваттхусмим̣ па̄пабхиккхӯти ла̄макабхиккху. со кира локасса саддха̄деййе чатта̄ро паччайе парибхун̃джитва̄ ка̄йавачӣдва̄рехи асам̣ йато бхинна̄джӣво читтакел̣им̣ кӣл̣анто вичари. тато екам̣ буддхантарам̣ нирайе паччитва̄ петалоке ниббаттанто бхиккхусадисенева аттабха̄вена ниббатти. бхиккхунӣ-сиккхама̄на̄-са̄ман̣ера-са̄ман̣ерӣваттхӯсупи айамева виниччхайо.
231. тапода̄ваттхусмим̣ ¶ аччходакоти пасаннодако. сӣтодакоти сӣталаудако. са̄тодакоти мадхуродако. сетакоти парисуддхо ниссева̄лапан̣акакаддамо. суппатиттхоти сундарехи титтхехи упапанно. раман̣ӣйоти ратиджанако. чаккаматта̄нӣти ратхачаккаппама̄н̣а̄ни. кутхита̄ сандатӣти татра̄ сантатта̄ хутва̄ сандати. йата̄йам̣ бхиккхавети йато айам̣ бхиккхаве. со дахоти со рахадо. куто пана̄йам̣ сандатӣти? вебха̄рапаббатасса кира хет̣т̣ха̄ бхуммат̣т̣хакана̄га̄нам̣ пан̃чайоджанасатикам̣ на̄габхаванам̣ девалокасадисам̣ ман̣имайена талена а̄ра̄муййа̄нехи ча саманна̄гатам̣; таттха на̄га̄нам̣ кӣл̣анат̣т̣ха̄не со удакадахо, тато айам̣ тапода̄ сандати. двиннам̣ маха̄нирайа̄нам̣ антарика̄йа а̄гаччхатӣти ра̄джагаханагарам̣ кира а̄вин̃джетва̄ маха̄петалоко, таттха двиннам̣ маха̄лохакумбхинирайа̄нам̣ антарена айам̣ тапода̄ а̄гаччхати, тасма̄ кутхита̄ сандатӣти.
йуддхаваттхусмим̣ ¶ нандӣ чаратӣти виджайабхерӣ а̄хин̣д̣ати. ра̄джа̄ а̄вусо личчхавӣхӣти тхеро кира аттано дива̄т̣т̣ха̄не ча раттит̣т̣ха̄не ча нисӣдитва̄ ‘‘личчхавайо катахаттха̄ катӯпа̄сана̄, ра̄джа̄ ча техи саддхим̣ сампаха̄рам̣ детӣ’’ти а̄вадждженто диббена чаккхуна̄ ра̄джа̄нам̣ пара̄джитам̣ пала̄йама̄нам̣ аддаса. тато бхиккхӯ а̄мантетва̄ ‘‘ра̄джа̄ а̄вусо тумха̄кам̣ упат̣т̣ха̄ко личчхавӣхи пабхагго’’ти ¶ а̄ха. саччам̣, бхиккхаве, моггалла̄но а̄ха̄ти пара̄джикака̄ле а̄ваджджитва̄ йам̣ дит̣т̣хам̣ там̣ бхан̣анто саччам̣ а̄ха.
232. на̄гога̄хаваттхусмим̣ саппиника̄йа̄ти евам̣на̄мика̄йа. а̄нен̃джам̣ сама̄дхинти анеджам̣ ачалам̣ ка̄йава̄ча̄виппхандавирахитам̣ чатуттхаджджха̄насама̄дхим̣. на̄га̄нанти хаттхӣнам̣. огайха уттаранта̄нанти огайха ога̄хетва̄ пуна уттаранта̄нам̣. те кира гамбхӣрам̣ удакам̣ отаритва̄ таттха нхатва̄ ча пивитва̄ ча сон̣д̣а̄йа удакам̣ гахетва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ а̄лолента̄ уттаранти, тесам̣ евам̣ огайха уттаранта̄нанти вуттам̣ хоти. кон̃чам̣ каронта̄нанти надӣтӣре т̣хатва̄ сон̣д̣ам̣ мукхе паккхипитва̄ кон̃чана̄дам̣ каронта̄нам̣. саддам̣ ассосинти там̣ ¶ кон̃чана̄дасаддам̣ ассосим̣. аттхесо, бхиккхаве, сама̄дхи со ча кхо апарисуддхоти аттхи есо сама̄дхи моггалла̄насса, со ча кхо парисуддхо на хоти. тхеро кира паббаджитато саттаме дивасе тадахуарахаттаппатто ат̣т̣хасу сама̄паттӣсу пан̃чаха̄ка̄рехи ана̄чин̣н̣авасӣбха̄во ¶ сама̄дхипарипантхаке дхамме на сут̣т̣ху парисодхетва̄ а̄ваджджанасама̄паджджана̄дхит̣т̣ха̄навут̣т̣ха̄напаччавеккхан̣а̄нам̣ сан̃н̃а̄маттакамева катва̄ чатуттхаджджха̄нам̣ аппетва̄ нисинно, джха̄нан̇гехи вут̣т̣ха̄йа на̄га̄нам̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘антосама̄паттийам̣ ассоси’’нти евам̣сан̃н̃ӣ ахоси. тена вуттам̣ – ‘‘аттхесо, бхиккхаве, сама̄дхи; со ча кхо апарисуддхо’’ти.
собхитаваттхусмим̣ ахам̣, а̄вусо, пан̃ча каппасата̄ни ануссара̄мӣти ека̄ваджджанена ануссара̄мӣти а̄ха. итаратха̄ хи аначчхарийам̣ арийаса̄вака̄нам̣ пат̣ипа̄т̣ийа̄ на̄на̄ваджджанена тасса тасса атӣте нива̄сасса ануссаран̣анти на бхиккхӯ уджджха̄йеййум̣. йасма̄ панеса ‘‘ека̄ваджджанена ануссара̄мӣ’’ти а̄ха, тасма̄ бхиккхӯ уджджха̄йим̣су. аттхеса̄, бхиккхаве, собхитасса, са̄ ча кхо ека̄йева джа̄тӣти йам̣ собхито джа̄тим̣ ануссара̄мӣти а̄ха, аттхеса̄ джа̄ти собхитасса, са̄ ча кхо ека̄йева анантара̄ на уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ануссарита̄ти адхиппа̄йо.
катхам̣ пана̄йам̣ етам̣ ануссарӣти? айам̣ кира пан̃чаннам̣ каппасата̄нам̣ упари титтха̄йатане
паббаджитва̄ асан̃н̃асама̄паттим̣ ниббаттетва̄ апарихӣнаджджха̄но ка̄лам̣ катва̄ асан̃н̃абхаве ниббатти. таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ аваса̄не мануссалоке уппанно са̄сане паббаджитва̄ тиссо виджджа̄ саччха̄ка̄си. со пуббенива̄сам̣ ануссарама̄но имасмим̣ аттабха̄ве пат̣исандхим̣ дисва̄ тато парам̣ татийе аттабха̄ве чутимева аддаса. атха убхиннамантара̄ ачиттакам̣ аттабха̄вам̣ ануссаритум̣ ¶ асакконто найато саллаккхеси – ‘‘аддха̄ахам̣ асан̃н̃абхаве ниббатто’’ти. евам̣ саллаккхентена пана̄нена дуккарам̣ катам̣, сатадха̄ бхиннасса ва̄ласса кот̣ийа̄ кот̣и пат̣ивиддха̄, а̄ка̄се падам̣ дасситам̣. тасма̄ нам̣ бхагава̄ ¶ имасмим̣йева ваттхусмим̣ етадагге т̣хапеси – ‘‘етадаггам̣ бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ пуббенива̄сам̣ ануссаранта̄нам̣ йадидам̣ собхито’’ти (а. ни. 1.219, 227).
винӣтаваттхуван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нигаманаван̣н̣ана̄
233. уддит̣т̣ха̄ ¶ кхо а̄йасманто чатта̄ро па̄ра̄джика̄ дхамма̄ти идам̣ идха уддит̣т̣хапа̄ра̄джикапаридӣпанамева. самодха̄нетва̄ пана сабба̄нева чатувӣсати па̄ра̄джика̄ни ведитабба̄ни. катама̄ни чатувӣсати? па̄л̣ийам̣ а̄гата̄ни та̄ва бхиккхӯнам̣ чатта̄ри, бхиккхунӣнам̣ аса̄дха̄ран̣а̄ни чатта̄рӣти ат̣т̣ха. ека̄даса абхаббапуггала̄, тесу пан̣д̣акатираччха̄нагатаубхатобйан̃джанака̄, тайо ваттхувипанна̄ ахетукапат̣исандхика̄, тесам̣ сагго ава̄рито магго пана ва̄рито, абхабба̄ хи те маггаппат̣ила̄бха̄йа ваттхувипаннатта̄ти. паббаджджа̄пи несам̣ пат̣иккхитта̄, тасма̄ тепи па̄ра̄джика̄. тхеййасам̣ва̄сако, титтхийапаккантако, ма̄тугха̄тако, питугха̄тако, арахантагха̄тако, бхиккхунӣдӯсако, лохитуппа̄дако, сан̇гхабхедакоти име ат̣т̣ха аттано кирийа̄йа випаннатта̄ абхаббат̣т̣ха̄нам̣ патта̄ти па̄ра̄джика̄ва. тесу тхеййасам̣ва̄сако, титтхийапаккантако, бхиккхунӣдӯсакоти имесам̣ тин̣н̣ам̣ сагго ава̄рито магго пана ва̄ритова. итаресам̣ пан̃чаннам̣ убхайампи ва̄ритам̣. те хи анантарабхаве нараке ниббаттанакасатта̄. ити име ча ека̄даса, пурима̄ ча ат̣т̣ха̄ти екӯнавӣсати. те гихилин̇ге ручим̣ уппа̄детва̄ гихинива̄сананиваттха̄йа бхиккхунийа̄ саддхим̣ вӣсати. са̄ хи аджджха̄ча̄равӣтиккамам̣ акатва̄пи етта̄вата̄ва ассаман̣ӣти има̄ни та̄ва вӣсати па̄ра̄джика̄ни.
апара̄нипи – ламбӣ, мудупит̣т̣хико, парасса ан̇гаджа̄там̣ мукхена ган̣ха̄ти, парасса ан̇гаджа̄те абхинисӣдатӣти имесам̣ чатуннам̣ васена чатта̄ри ануломапа̄ра̄джика̄нӣти ваданти. ета̄ни хи йасма̄ убхиннам̣ ра̄гавасена садисабха̄вӯпагата̄нам̣ дхаммо ‘‘метхунадхаммо’’ти вуччати. тасма̄ етена парийа̄йена метхунадхаммам̣ ¶ аппат̣исевитва̄йева кевалам̣ маггена маггаппавесанавасена а̄паджджитаббатта̄ метхунадхаммапа̄ра̄джикасса ануломентӣти ануломапа̄ра̄джика̄нӣти вуччанти. ити има̄ни ча чатта̄ри ¶ пурима̄ни ча вӣсатӣти самодха̄нетва̄ сабба̄нева чатувӣсати па̄ра̄джика̄ни ведитабба̄ни.
на лабхати бхиккхӯхи саддхим̣ сам̣ва̄санти упосатха-пава̄ран̣а-па̄тимоккхуддеса-сан̇гхакаммаппабхедам̣ бхиккхӯхи саддхим̣ сам̣ва̄сам̣ на лабхати. йатха̄ пуре татха̄ паччха̄ти йатха̄ пуббе гихика̄ле анупасампаннака̄ле ча паччха̄ па̄ра̄джикам̣ а̄паннопи татхева асам̣ва̄со хоти. наттхи тасса бхиккхӯхи саддхим̣ ¶ упосатхапава̄ран̣апа̄тимоккхуддесасан̇гхакаммаппабхедо сам̣ва̄соти бхиккхӯхи саддхим̣ сам̣ва̄сам̣ на лабхати. таттха̄йасманте пуччха̄мӣти тесу чатӯсу па̄ра̄джикесу а̄йасманте ‘‘каччиттха парисуддха̄’’ти пуччха̄ми. каччиттха̄ти каччи еттха; етесу чатӯсу па̄ра̄джикесу каччи парисуддха̄ти аттхо. атха ва̄ каччиттха парисуддха̄ти каччи парисуддха̄ аттха, бхаватха̄ти аттхо. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
самантапа̄са̄дика̄йа винайасам̣ван̣н̣ана̄йа
чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣
1. суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄
йам̣ ¶ ¶ па̄ра̄джикакан̣д̣асса, сан̇гӣтам̣ саманантарам̣;
тасса терасакасса̄йамапуббападаван̣н̣ана̄.
234. тена самайена буддхо бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ сеййасако анабхирато брахмачарийам̣ чаратӣти еттха а̄йасма̄ти пийавачанам̣. сеййасакоти тасса бхиккхуно на̄мам̣. анабхиратоти виккхиттачитто ка̄мара̄гапарил̣а̄хена парид̣айхама̄но на пана гихибха̄вам̣ паттхайама̄но. со тена кисо хотӣти со сеййасако тена анабхиратабха̄вена кисо хоти.
аддаса̄ кхо а̄йасма̄ уда̄йӣти еттха уда̄йӣти тасса тхерасса на̄мам̣, айан̃хи сеййасакасса упаджджха̄йо ла̄л̣уда̄йӣ на̄ма бхантамигасаппат̣ибха̄го нидда̄ра̄мата̄димануйутта̄нам̣ ан̃н̃атаро лолабхиккху. каччи но тванти каччи ну твам̣. йа̄вадаттхам̣ бхун̃джа̄тиа̄дӣсу йа̄вата̄ аттхоти йа̄вадаттхам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йа̄вата̄ те бходжанена аттхо йаттакам̣ твам̣ иччхаси таттакам̣ бхун̃джа, йаттакам̣ ка̄лам̣ раттим̣ ва̄ дива̄ ва̄ супитум̣ иччхаси таттакам̣ супа, маттика̄дӣхи ка̄йам̣ уббат̣т̣етва̄ чун̣н̣а̄дӣхи гхам̣ситва̄ йаттакам̣ нха̄нам̣ иччхаси таттакам̣ нха̄йа, уддесена ва̄ парипуччха̄йа ва̄ ваттапат̣ипаттийа̄ ва̄ каммат̣т̣ха̄нена ва̄ аттхо наттхӣти. йада̄ те анабхирати уппаджджатӣти йасмим̣ ка̄ле тава ¶ ка̄мара̄гавасена уккан̣т̣хитата̄ виккхиттачиттата̄ уппаджджати. ра̄го читтам̣ ануддхам̣сетӣти ка̄мара̄го читтам̣ дхам̣сети падхам̣сети виккхипати чева мила̄пети ча. тада̄ хаттхена упаккамитва̄ асучим̣ мочехӣти тасмим̣ ка̄ле хаттхена ва̄йамитва̄ асучимочанам̣ карохи, еван̃хи те читтекаггата̄ бхависсати. ити там̣ упаджджха̄йо ануса̄си йатха̄ там̣ ба̄ло ба̄лам̣ маго магам̣.
235. тесам̣ мут̣т̣хассатӣнам̣ асампаджа̄на̄нам̣ ниддам̣ оккаманта̄нанти сатисампаджан̃н̃ам̣ паха̄йа ниддам̣ отаранта̄нам̣. таттха кин̃ча̄пи ниддам̣ оккаманта̄нам̣ абйа̄като ¶ бхаван̇гава̄ро паваттати, сатисампаджан̃н̃ава̄ро гал̣ати, татха̄пи сайанака̄ле манасика̄ро ка̄таббо. дива̄ супантена йа̄ва нха̄тасса ¶ бхиккхуно кеса̄ на суккханти та̄ва супитва̄ вут̣т̣хахисса̄мӣти саусса̄хена супитаббам̣. раттим̣ супантена еттакам̣ на̄ма раттибха̄гам̣ супитва̄ чандена ва̄ та̄рака̄йа ва̄ идам̣ на̄ма т̣ха̄нам̣ паттака̄ле вут̣т̣хахисса̄мӣти саусса̄хена супитаббам̣. буддха̄нуссатиа̄дӣсу ча дасасу каммат̣т̣ха̄несу екам̣ ан̃н̃ам̣ ва̄ читтаручийам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ва нидда̄ оккамитабба̄. евам̣ каронто хи сато сампаджа̄но сатин̃ча сампаджан̃н̃ан̃ча авиджахитва̄ва ниддам̣ оккаматӣти вуччати. те пана бхиккхӯ ба̄ла̄ лола̄ бхантамигасаппат̣ибха̄га̄ на евамакам̣су. тена вуттам̣ – ‘‘тесам̣ мут̣т̣хассатӣнам̣ асампаджа̄на̄нам̣ ниддам̣ оккаманта̄на’’нти.
аттхи четтха четана̄ лаббхатӣти еттха ча супинанте асса̄дачетана̄ аттхи упалаббхати. аттхеса̄, бхиккхаве, четана̄; са̄ ча кхо аббоха̄рика̄ти бхиккхаве еса̄ асса̄дачетана̄ аттхи, са̄ ча кхо ависайе уппаннатта̄ аббоха̄рика̄, а̄паттийа̄ ан̇гам̣ на хоти. ити бхагава̄ супинанте четана̄йа аббоха̄рикабха̄вам̣ дассетва̄ ‘‘еван̃ча пана бхиккхаве имам̣ сиккха̄падам̣ уддисеййа̄тха, сан̃четаника̄ суккависсат̣т̣хи ан̃н̃атра супинанта̄ сан̇гха̄дисесо’’ти са̄нупан̃н̃аттикам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песи.
236-237. таттха сам̣виджджати четана̄ асса̄ти сан̃четана̄, сан̃четана̄ва сан̃четаника̄, сан̃четана̄ ва̄ асса̄ аттхӣти сан̃четаника̄. йасма̄ пана йасса сан̃четаника̄ ¶ суккависсат̣т̣хи хоти со джа̄нанто сан̃джа̄нанто хоти, са̄ часса суккависсат̣т̣хи чечча абхивитаритва̄ вӣтиккамо хоти, тасма̄ бйан̃джане а̄дарам̣ акатва̄ аттхамева дассетум̣ ‘‘джа̄нанто сан̃джа̄нанто чечча абхивитаритва̄ вӣтиккамо’’ти евамасса падабха̄джанам̣ вуттам̣. таттха джа̄нантоти упаккама̄мӣти джа̄нанто. сан̃джа̄нантоти суккам̣ мочемӣти сан̃джа̄нанто, тенева упаккамаджа̄нана̄ка̄рена саддхим̣ джа̄нантоти аттхо. чечча̄ти мочанасса̄дачетана̄васена чететва̄ пакаппетва̄. абхивитаритва̄ти упаккамавасена мадданто нира̄сан̇качиттам̣ песетва̄. вӣтиккамоти евам̣ паваттасса йо вӣтиккамо айам̣ сан̃четаника̄саддасса сикха̄ппатто аттхоти вуттам̣ хоти.
ида̄ни ¶ суккависсат̣т̣хӣти еттха йасса суккасса виссат̣т̣хи там̣ та̄ва сан̇кхйа̄то ван̣н̣абхедато ча дассетум̣ ‘‘сукканти даса сукка̄нӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха сукка̄нам̣ а̄сайабхедато дха̄туна̄наттато ча нӣла̄диван̣н̣абхедо ведитаббо.
виссат̣т̣хӣти виссагго, аттхато панетам̣ т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ хоти, тена̄ха – ‘‘виссат̣т̣хӣти т̣ха̄нато ча̄вана̄ ¶ вуччатӣ’’ти. таттха ваттхисӣсам̣ кат̣и ка̄йоти тидха̄ суккасса т̣ха̄нам̣ пакаппенти, еко кира̄чарийо ‘‘ваттхисӣсам̣ суккасса т̣ха̄на’’нти а̄ха. еко ‘‘кат̣ӣ’’ти, еко ‘‘сакало ка̄йо’’ти, тесу татийасса бха̄ситам̣ субха̄ситам̣. кесаломанакхаданта̄нан̃хи мам̣савинимуттат̣т̣ха̄нам̣ учча̄рапасса̄вакхел̣асин̇гха̄н̣ика̄тхаддхасуккхачамма̄ни ча ваджджетва̄ авасесо чхавимам̣салохита̄нугато саббопи ка̄йо ка̄йаппаса̄дабха̄ваджӣвитиндрийа̄баддхапитта̄нам̣ самбхавасса ча т̣ха̄намева. татха̄ хи ра̄гапарийут̣т̣ха̄нена̄бхибхӯта̄нам̣ хаттхӣнам̣ убхохи кан̣н̣ачӯл̣ика̄хи самбхаво никкхамати, маха̄сенара̄джа̄ ча ра̄гапарийут̣т̣хито самбхававегам̣ адхива̄сетум̣ асакконто саттхена ба̄хусӣсам̣ пха̄летва̄ ван̣амукхена никкхантам̣ самбхавам̣ дассесӣти.
еттха пана пат̣хамасса а̄чарийасса ва̄де мочанасса̄дена нимитте упаккамато йаттакам̣ ека̄ кхуддакамаккхика̄ пивеййа таттаке асучимхи ваттхисӣсато мун̃читва̄ ¶ дакасотам̣ отин̣н̣аматте бахи никкханте ва̄ аниккханте ва̄ сан̇гха̄дисесо. дутийасса ва̄де татхева кат̣ито муччитва̄ дакасотам̣ отин̣н̣аматте, татийасса ва̄де татхева сакалака̄йам̣ сан̇кхобхетва̄ тато муччитва̄ дакасотам̣ отин̣н̣аматте бахи никкханте ва̄ аниккханте ва̄ сан̇гха̄дисесо. дакасоторохан̣ан̃четтха адхива̄сетва̄ антара̄ нива̄ретум̣ асаккун̣еййата̄йа вуттам̣, т̣ха̄на̄ чутан̃хи авассам̣ дакасотам̣ отарати. тасма̄ т̣ха̄на̄ ча̄ванаматтеневеттха а̄патти ведитабба̄, са̄ ча кхо нимитте упаккамантассева хаттхапарикаммапа̄дапарикаммагаттапарикаммакаран̣ена сачепи асучи муччати, ана̄патти. айам̣ сабба̄чарийаса̄дха̄ран̣авиниччхайо.
ан̃н̃атра супинанта̄ти еттха супино ева супинанто, там̣ т̣хапетва̄ апанетва̄ти вуттам̣ хоти. тан̃ча пана супинам̣ пассанто чатӯхи ка̄ран̣ехи пассати ¶ дха̄туккхобхато ва̄ анубхӯтапуббато ва̄ деватопасам̣ха̄рато ва̄ пуббанимиттато ва̄ти.
таттха питта̄дӣнам̣ кхобхакаран̣апаччайайогена кхубхитадха̄туко дха̄туккхобхато супинам̣ пассати, пассанто ча на̄на̄видхам̣ супинам̣ пассати – паббата̄ патанто вийа, а̄ка̄сена гаччханто вийа, ва̄л̣амигахаттхӣчора̄дӣхи анубаддхо вийа хоти. анубхӯтапуббато пассанто пуббе анубхӯтапуббам̣ а̄рамман̣ам̣ пассати. деватопасам̣ха̄рато пассантасса девата̄ аттхака̄мата̄йа ва̄ анаттхака̄мата̄йа ва̄ аттха̄йа ва̄ анаттха̄йа ва̄ на̄на̄видха̄ни а̄рамман̣а̄ни упасам̣харанти, со та̄сам̣ девата̄нам̣ а̄нубха̄вена та̄ни а̄рамман̣а̄ни пассати. пуббанимиттато пассанто пун̃н̃а̄пун̃н̃авасена уппаджджитука̄масса аттхасса ва̄ анаттхасса ва̄ пуббанимиттабхӯтам̣ супинам̣ пассати, бодхисаттассама̄та̄ ¶ вийа путтапат̣ила̄бханимиттам̣, бодхисатто вийа пан̃ча маха̄супине (а. ни. 5.196), косалара̄джа̄ вийа сол̣аса супинети.
таттха йам̣ дха̄туккхобхато анубхӯтапуббато ча супинам̣ пассати на там̣ саччам̣ хоти. йам̣ деватопасам̣ха̄рато пассати там̣ саччам̣ ва̄ хоти алӣкам̣ ва̄, куддха̄ хи девата̄ упа̄йена вина̄сетука̄ма̄ випарӣтампи катва̄ дассенти. йам̣ пана пуббанимиттато пассати ¶ там̣ екантасаччамева хоти. етесан̃ча чатуннам̣ мӯлака̄ран̣а̄нам̣ сам̣саггабхедатопи супинабхедо хотийева.
тан̃ча панетам̣ чатуббидхампи супинам̣ секкхапутхуджджана̄ва пассанти аппахӣнавипалла̄сатта̄, асеккха̄ пана на пассанти пахӣнавипалла̄сатта̄. ким̣ панетам̣ пассанто сутто пассати пат̣ибуддхо, уда̄ху нева сутто на пат̣ибуддхоти? кин̃четтха йади та̄ва сутто пассати абхидхаммавиродхо а̄паджджати, бхаван̇гачиттена хи супати там̣ рӯпанимитта̄диа̄рамман̣ам̣ ра̄га̄дисампайуттам̣ ва̄ на хоти, супинам̣ пассантасса ча ӣдиса̄ни читта̄ни уппаджджанти. атха пат̣ибуддхо пассати винайавиродхо а̄паджджати, йан̃хи пат̣ибуддхо пассати там̣ саббоха̄рикачиттена пассати, саббоха̄рикачиттена ча кате вӣтиккаме ана̄патти на̄ма наттхи. супинам̣ пассантена пана катепи вӣтиккаме екантам̣ ана̄патти ева. атха нева сутто на пат̣ибуддхо пассати, ко на̄ма пассати; еван̃ча сати супинасса абха̄вова а̄паджджатӣти, на абха̄во. касма̄ ¶ ? йасма̄ капимиддхапарето пассати. вуттан̃хетам̣ – ‘‘капимиддхапарето кхо, маха̄ра̄джа, супинам̣ пассатӣ’’ти. капимиддхапаретоти маккат̣анидда̄йа йутто. йатха̄ хи маккат̣асса нидда̄ лахупариватта̄ хоти; евам̣ йа̄ нидда̄ пунаппунам̣ кусала̄дичиттавокин̣н̣атта̄ лахупариватта̄, йасса̄ паваттийам̣ пунаппунам̣ бхаван̇гато уттаран̣ам̣ хоти та̄йа йутто супинам̣ пассати, тена̄йам̣ супино кусалопи хоти акусалопи абйа̄катопи. таттха супинанте четийаванданадхаммассаванадхаммадесана̄дӣни каронтасса кусало, па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни каронтасса акусало, двӣхи антехи мутто а̄ваджджанатада̄рамман̣аккхан̣е абйа̄катоти ведитаббо. сва̄йам̣ дуббалаваттхукатта̄ четана̄йа пат̣исандхим̣ а̄кад̣д̣хитум̣ асаматтхо, паватте пана ан̃н̃ехи кусала̄кусалехи упаттхамбхито випа̄кам̣ дети. кин̃ча̄пи випа̄кам̣ дети? атха кхо ависайе уппаннатта̄ аббоха̄рика̄ва супинантачетана̄. тена̄ха – ‘‘т̣хапетва̄ супинанта’’нти.
сан̇гха̄дисесоти имасса а̄паттиника̄йасса на̄мам̣. тасма̄ йа̄ ан̃н̃атра супинанта̄ сан̃четаника̄ суккависсат̣т̣хи ¶ , айам̣ сан̇гха̄дисесо на̄ма а̄паттиника̄йоти еваметтха самбандхо ведитаббо ¶ . вачанаттхо панеттха сан̇гхо а̄димхи чева сесе ча иччхитаббо асса̄ти сан̇гха̄дисесо. ким̣ вуттам̣ хоти? имам̣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄тука̄масса йам̣ там̣ а̄паттивут̣т̣ха̄нам̣, тасса а̄димхи чева парива̄сада̄наттха̄йа а̄дито сесе ча маджджхе ма̄наттада̄наттха̄йа мӯла̄йа пат̣икассанена ва̄ саха ма̄наттада̄наттха̄йа аваса̄не аббха̄наттха̄йа сан̇гхо иччхитаббо. на хеттха екампи каммам̣ вина̄ сан̇гхена сакка̄ ка̄тунти сан̇гхо а̄димхи чева сесе ча иччхитаббо асса̄ти сан̇гха̄дисесоти. бйан̃джанам̣ пана ана̄дийитва̄ аттхамева дассетум̣ ‘‘сан̇гхова тасса̄ а̄паттийа̄ парива̄сам̣ дети, мӯла̄йа пат̣икассати, ма̄наттам̣ дети, аббхети на самбахула̄ на екапуггало, тена вуччати сан̇гха̄дисесо’’ти идамасса падабха̄джанам̣ –
‘‘сан̇гха̄дисесоти йам̣ вуттам̣, там̣ сун̣охи йатха̄татхам̣;
сан̇гхова дети парива̄сам̣, мӯла̄йа пат̣икассати;
ма̄наттам̣ дети аббхети, тенетам̣ ити вуччатӣ’’ти. (пари. 339) –
парива̄ре ¶ вачанака̄ран̣ан̃ча вуттам̣, таттха парива̄сада̄на̄дӣни самуччайаккхандхаке виттха̄рато а̄гата̄ни, таттхева несам̣ сам̣ван̣н̣анам̣ карисса̄ма.
тассева а̄паттиника̄йасса̄ти тасса ева а̄паттисамӯхасса. таттха кин̃ча̄пи айам̣ ека̄ва а̄патти, рӯл̣хисаддена пана авайаве самӯхавоха̄рена ва̄ ‘‘ника̄йо’’ти вутто – ‘‘еко ведана̄ккхандхо, еко вин̃н̃а̄н̣аккхандхо’’тиа̄дӣсу вийа.
евам̣ уддит̣т̣хасиккха̄падам̣ пада̄нуккамена вибхаджитва̄ ида̄ни имам̣ суккависсат̣т̣хим̣ а̄паджджантасса упа̄йан̃ча ка̄лан̃ча адхиппа̄йан̃ча адхиппа̄йаваттхун̃ча дассетум̣ ‘‘аджджхаттарӯпе мочетӣ’’тиа̄дима̄ха. еттха хи аджджхаттарӯпа̄дӣхи чатӯхи падехи упа̄йо дассито, аджджхаттарӯпе ва̄ мочеййа бахиддха̄рӯпе ва̄ убхайаттха ва̄ а̄ка̄се ва̄ кат̣им̣ кампенто, ито парам̣ ан̃н̃о упа̄йо наттхи. таттха рӯпе гхат̣т̣етва̄ мочентопи рӯпена гхат̣т̣етва̄ мочентопи рӯпе мочетиччева ведитаббо. рӯпе хи ¶ сати со мочети на рӯпам̣ алабхитва̄. ра̄гӯпаттхамбха̄дӣхи пана пан̃чахи ка̄ло дассито. ра̄гӯпаттхамбха̄дика̄лесу хи ан̇гаджа̄там̣ камманийам̣ хоти, йасса камманийатте сати мочети. ито парам̣ ан̃н̃о ка̄ло наттхи, на хи вина̄ ра̄гӯпаттхамбха̄дӣхи пуббан̣ха̄дайо ка̄лабхеда̄ мочане нимиттам̣ хонти.
а̄рогйаттха̄йа̄тиа̄дӣхи ¶ дасахи адхиппа̄йо дассито, еварӯпена хи адхиппа̄йабхедена мочети на ан̃н̃атха̄. нӣла̄дӣхи пана дасахи навамасса адхиппа̄йасса ваттху дасситам̣, вӣмам̣санто хи нӣла̄дӣсу ан̃н̃атарасса васена вӣмам̣сати на техи винимуттанти.
238. ито парам̣ пана имесам̣йева аджджхаттарӯпа̄дӣнам̣ пада̄нам̣ пака̄санаттхам̣ ‘‘аджджхаттарӯпети аджджхаттам̣ упа̄динне рӯпе’’тиа̄ди вуттам̣, таттха аджджхаттам̣ упа̄динне рӯпети аттано хаттха̄дибхеде рӯпе. бахиддха̄ упа̄диннети парасса та̄дисейева. анупа̄диннети та̄л̣аччхидда̄дибхеде. тадубхайети аттано ча парасса ча рӯпе, убхайагхат̣т̣анавасенетам̣ вуттам̣. аттано рӯпена ча анупа̄диннарӯпена ча екато гхат̣т̣анепи лаббхати. а̄ка̄се ва̄йамантасса̄ти кеначи рӯпена агхат̣т̣етва̄ а̄ка̄сейева кат̣икампанапайаогена ан̇гаджа̄там̣ ча̄лентасса.
ра̄гӯпаттхамбхети ¶ ра̄гасса балавабха̄ве, ра̄гена ва̄ ан̇гаджа̄тасса упаттхамбхе, тхаддхабха̄ве сан̃джа̄тети вуттам̣ хоти. камманийам̣ хотӣти мочанакаммаккхамам̣ аджджхаттарӯпа̄дӣсу упаккама̄рахам̣ хоти.
учча̄лин̇гапа̄н̣акадат̣т̣хӯпаттхамбхети учча̄лин̇гапа̄н̣акадат̣т̣хена ан̇гаджа̄те упаттхамбхе. учча̄лин̇гапа̄н̣ака̄ на̄ма ломасапа̄н̣ака̄ хонти, тесам̣ ломехи пхут̣т̣хам̣ ан̇гаджа̄там̣ кан̣д̣ум̣ гахетва̄ тхаддхам̣ хоти, таттха йасма̄ та̄ни лома̄ни ан̇гаджа̄там̣ д̣ам̣санта̄ни вийа виджджханти, тасма̄ ‘‘учча̄лин̇гапа̄н̣акадат̣т̣хена̄’’ти вуттам̣, аттхато пана учча̄лин̇гапа̄н̣акаломаведханена̄ти вуттам̣ хоти.
239. арого бхависса̄мӣти мочетва̄ арого бхависса̄ми. сукхам̣ веданам̣ уппа̄десса̄мӣти мочанена ча муччануппаттийа̄ муттапаччайа̄ ча йа̄ сукха̄ ведана̄ хоти, там̣ уппа̄десса̄мӣти аттхо. бхесаджджам̣ бхависсатӣти ¶ идам̣ ме мочитам̣ кин̃чидева бхесаджджам̣ бхависсати. да̄нам̣ дасса̄мӣти мочетва̄ кӣт̣акипиллика̄дӣнам̣ да̄нам̣ дасса̄ми. пун̃н̃ам̣ бхависсатӣти мочетва̄ кӣт̣а̄дӣнам̣ дентасса пун̃н̃ам̣ бхависсати. йан̃н̃ам̣ йаджисса̄мӣти мочетва̄ кӣт̣а̄дӣнам̣ йан̃н̃ам̣ йаджисса̄ми. кин̃чи кин̃чи мантападам̣ ватва̄ дасса̄мӣти вуттам̣ хоти. саггам̣ гамисса̄мӣти мочетва̄ кӣт̣а̄дӣнам̣ диннада̄нена ва̄ пун̃н̃ена ва̄ йан̃н̃ена ва̄ саггам̣ гамисса̄ми. бӣджам̣ бхависсатӣти кулавам̣сан̇курасса да̄ракасса бӣджам̣ бхависсати, ‘‘имина̄ бӣджена путто ниббаттиссатӣ’’ти имина̄ адхиппа̄йена мочетӣти аттхо. вӣмам̣саттха̄йа̄ти джа̄нанаттха̄йа. нӣлам̣ бхависсатӣтиа̄дӣсу джа̄нисса̄ми та̄ва ким̣ ме мочитам̣ нӣлам̣ бхависсати пӣтака̄дӣсу ан̃н̃атараван̣н̣анти ¶ еваматтхо дат̣т̣хаббо. кхид̣д̣а̄дхиппа̄йоти кхид̣д̣а̄пасуто, тена тена адхиппа̄йена кӣл̣анто мочетӣти вуттам̣ хоти.
240. ида̄ни йадидам̣ ‘‘аджджхаттарӯпе мочетӣ’’тиа̄ди вуттам̣ таттха йатха̄ моченто а̄паттим̣ а̄паджджати, тесан̃ча пада̄нам̣ васена йаттако а̄паттибхедо хоти, там̣ саббам̣ дассенто ‘‘аджджхаттарӯпе четети упаккамати муччати а̄патти сан̇гха̄дисесасса̄’’тиа̄дима̄ха.
таттха ¶ чететӣти мочанасса̄дасампайутта̄йа четана̄йа муччатӯти четети. упаккаматӣти таданурӯпам̣ ва̄йа̄мам̣ кароти. муччатӣти евам̣ четентасса таданурӯпена ва̄йа̄мена ва̄йамато суккам̣ т̣ха̄на̄ чавати. а̄патти сан̇гха̄дисесасса̄ти имехи тӣхи ан̇гехи асса пуггаласса сан̇гха̄дисесо на̄ма а̄паттиника̄йо хотӣти аттхо. еса найо бахиддха̄рӯпетиа̄дӣсупи авасесесу ат̣т̣хавӣсатийа̄ падесу.
еттха пана две а̄паттисахасса̄ни нӣхаритва̄ дассетабба̄ни. катхам̣? аджджхаттарӯпе та̄ва ра̄гӯпаттхамбхе а̄рогйаттха̄йа нӣлам̣ мочентасса ека̄ а̄патти, аджджхаттарӯпейева ра̄гӯпаттхамбхе а̄рогйаттха̄йа пӣта̄дӣнам̣ мочанавасена апара̄ нава̄ти даса. йатха̄ ча а̄рогйаттха̄йа даса, евам̣ сукха̄дӣнам̣ наваннам̣ пада̄нам̣ аттха̄йа екекападе даса даса катва̄ навути, ити има̄ ча навути пурима̄ ча даса̄ти ра̄гӯпаттхамбхе та̄ва сатам̣. йатха̄ пана ра̄гӯпаттхамбхе евам̣ ваччӯпаттхамбха̄дӣсупи чатӯсу екекасмим̣ упаттхамбхе сатам̣ ¶ сатам̣ катва̄ чатта̄ри сата̄ни, ити има̄ни чатта̄ри пуриман̃ча еканти аджджхаттарӯпе та̄ва пан̃чаннам̣ упаттхамбха̄нам̣ васена пан̃ча сата̄ни. йатха̄ ча аджджхаттарӯпе пан̃ча, евам̣ бахиддха̄рӯпе пан̃ча, аджджхаттабахиддха̄рӯпе пан̃ча, а̄ка̄се кат̣им̣ кампентасса пан̃ча̄ти сабба̄нипи чатуннам̣ пан̃чака̄нам̣ васена две а̄паттисахасса̄ни ведитабба̄ни.
ида̄ни а̄рогйаттха̄йа̄тиа̄дӣсу та̄ва дасасу падесу пат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ хет̣т̣ха̄ ва̄ гахетва̄ упари ган̣хантасса, упари ва̄ гахетва̄ хет̣т̣ха̄ ган̣хантасса, убхато ва̄ гахетва̄ маджджхе т̣хапентасса, маджджхе ва̄ гахетва̄ убхато харантасса, саббамӯлам̣ ва̄ катва̄ ган̣хантасса четанӯпаккамамочане сати висан̇кето на̄ма наттхӣти дассетум̣ ‘‘а̄рогйаттхан̃ча сукхаттхан̃ча̄’’ти кхан̣д̣ачаккабаддхачакка̄дибхедавичиттам̣ па̄л̣има̄ха.
таттха а̄рогйаттхан̃ча сукхаттхан̃ча а̄рогйаттхан̃ча бхесаджджаттхан̃ча̄ ти евам̣ а̄рогйападам̣ саббападехи йоджетва̄ вуттамекам̣ кхан̣д̣ачаккам̣. сукхапада̄дӣни саббападехи ¶ йоджетва̄ йа̄ва аттано аттано атӣта̄нантарападам̣ та̄ва а̄нетва̄ вутта̄ни нава баддхачакка̄нӣти евам̣ екекамӯлака̄ни даса чакка̄ни хонти, та̄ни думӯлака̄дӣхи саддхим̣ асаммохато виттха̄ретва̄ ведитабба̄ни. аттхо панеттха па̄кат̣ойева.
йатха̄ ¶ ча а̄рогйаттха̄йа̄тиа̄дӣсу дасасу падесу, евам̣ нӣла̄дӣсупи ‘‘нӣлан̃ча пӣтакан̃ча четети упаккаматӣ’’тиа̄дина̄ найена даса чакка̄ни вутта̄ни, та̄нипи асаммохато виттха̄ретва̄ ведитабба̄ни. аттхо панеттха па̄кат̣ойева.
пуна а̄рогйаттхан̃ча нӣлан̃ча а̄рогйаттхан̃ча сукхаттхан̃ча нӣлан̃ча пӣтакан̃ча̄ти екенекам̣ двӣхи две…пе… дасахи даса̄ти евам̣ пуримападехи саддхим̣ паччхимапада̄ни йоджетва̄ екам̣ миссакачаккам̣ вуттам̣.
ида̄ни йасма̄ ‘‘нӣлам̣ мочесса̄мӣ’’ти чететва̄ упаккамантасса пӣтака̄дӣсу муттесупи пӣтака̄дивасена чететва̄ упаккамантасса итаресу муттесупи неваттхи висан̇кето ¶ , тасма̄ етампи найам̣ дассетум̣ ‘‘нӣлам̣ мочесса̄мӣти четети упаккамати пӣтакам̣ муччатӣ’’тиа̄дина̄ найена чакка̄ни вутта̄ни. тато парам̣ саббапаччхимападам̣ нӣла̄дӣхи навахи падехи саддхим̣ йоджетва̄ куччхичаккам̣ на̄ма вуттам̣. тато пӣтака̄дӣни нава пада̄ни екена нӣлападенева саддхим̣ йоджетва̄ пит̣т̣хичаккам̣ на̄ма вуттам̣. тато лохитака̄дӣни нава пада̄ни екена пӣтакападенева саддхим̣ йоджетва̄ дутийам̣ пит̣т̣хичаккам̣ вуттам̣. евам̣ лохитакапада̄дӣхи саддхим̣ итара̄ни нава нава пада̄ни йоджетва̄ ан̃н̃а̄нипи ат̣т̣ха чакка̄ни вутта̄нӣти евам̣ дасагатикам̣ пит̣т̣хичаккам̣ ведитаббам̣.
евам̣ кхан̣д̣ачакка̄дӣнам̣ анекесам̣ чакка̄нам̣ васена виттха̄рато гарука̄паттимева дассетва̄ ида̄ни ан̇гавасенева гарука̄паттин̃ча лахука̄паттин̃ча ана̄паттин̃ча дассетум̣ ‘‘четети упаккамати муччатӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха пуриманайена аджджхаттарӯпа̄дӣсу ра̄га̄диупаттхамбхе сати а̄рогйа̄дӣнам̣ аттха̄йа четентасса упаккамитва̄ асучимочане тиван̇гасампанна̄ гарука̄патти вутта̄. дутийена найена четентасса упаккамантасса ча мочане асати дуван̇гасампанна̄ лахука̄ тхуллаччайа̄патти. ‘‘четети на упаккамати муччатӣ’’тиа̄дӣхи чхахи найехи ана̄патти.
айам̣ пана а̄патта̄на̄паттибхедо сан̣хо сукхумо, тасма̄ сут̣т̣ху саллаккхетаббо ¶ . сут̣т̣ху саллаккхетва̄ куккуччам̣ пуччхитена а̄патти ва̄ ана̄патти ва̄ а̄чиккхитабба̄, винайакаммам̣ ва̄ ка̄таббам̣. асаллаккхетва̄ каронто хи роганида̄нам̣ аджа̄нитва̄ бхесаджджам̣ каронто веджджо вийа вигха̄тан̃ча ¶ а̄паджджати, на ча там̣ пуггалам̣ тикиччхитум̣ саматтхо хоти. татра̄йам̣ саллаккхан̣авидхи – куккуччена а̄гато бхиккху йа̄вататийам̣ пуччхитаббо – ‘‘катарена пайогена катарена ра̄гена а̄панносӣ’’ти. саче пат̣хамам̣ ан̃н̃ам̣ ватва̄ паччха̄ ан̃н̃ам̣ вадати на екамаггена катхети, со ваттаббо – ‘‘твам̣ на екамаггена катхеси парихараси, на сакка̄ тава винайакаммам̣ ка̄тум̣ гаччха соттхим̣ гавеса̄’’ти. саче пана тиккхаттумпи екамаггенева катхети, йатха̄бхӯтам̣ атта̄нам̣ а̄викароти, атхасса а̄патта̄на̄паттигарукалахука̄паттивиниччхайаттхам̣ ека̄дасаннам̣ ра̄га̄нам̣ васена ека̄даса пайога̄ самавеккхитабба̄.
татриме ¶ ека̄даса ра̄га̄ – мочанасса̄до, муччанасса̄до, муттасса̄до, метхунасса̄до, пхассасса̄до, кан̣д̣уванасса̄до, дассанасса̄до, нисаджджасса̄до, ва̄часса̄до, гехасситапемам̣, ванабхан̇гийанти. таттха мочетум̣ асса̄до мочанасса̄до, муччане асса̄до муччанасса̄до, мутте асса̄до муттасса̄до, метхуне асса̄до метхунасса̄до, пхассе асса̄до пхассасса̄до, кан̣д̣уване асса̄до кан̣д̣уванасса̄до, дассане асса̄до дассанасса̄до, нисаджджа̄йа асса̄до нисаджджасса̄до, ва̄ча̄йа асса̄до ва̄часса̄до, гехасситам̣ пемам̣ гехасситапемам̣, ванабхан̇гийанти йам̣кин̃чи пуппхапхала̄ди ванато бхан̃джитва̄ а̄хат̣ам̣. еттха ча навахи падехи сампайуттаасса̄дасӣсена ра̄го вутто. екена падена сарӯпенева, екена падена ваттхуна̄ вутто, ванабхан̇го хи ра̄гасса ваттху на ра̄гойева.
етесам̣ пана ра̄га̄нам̣ васена евам̣ пайога̄ самавеккхитабба̄ – мочанасса̄де мочанасса̄дачетана̄йа четенто чева асса̄денто ча упаккамати муччати сан̇гха̄дисесо. татхева четенто ча асса̄денто ча упаккамати на муччати тхуллаччайам̣. саче пана сайанака̄ле ра̄гапарийут̣т̣хито хутва̄ ӯруна̄ ва̄ мут̣т̣хина̄ ва̄ ан̇гаджа̄там̣ га̄л̣хам̣ пӣл̣етва̄ мочанаттха̄йа саусса̄хова супати, супантасса часса асучи муччати сан̇гха̄дисесо. саче ра̄гапарийут̣т̣ха̄нам̣ асубхаманасика̄рена вӯпасаметва̄ суддхачитто супати, супантасса муттепи ана̄патти.
муччанасса̄де ¶ аттано дхаммата̄йа муччама̄нам̣ асса̄дети на упаккамати ана̄патти. саче пана муччама̄нам̣ асса̄денто упаккамати, тена упаккамена мутте сан̇гха̄дисесо. аттано дхаммата̄йа ¶ муччама̄не ‘‘ма̄ ка̄са̄вам̣ ва̄ сена̄санам̣ ва̄ дуссӣ’’ти ан̇гаджа̄там̣ гахетва̄ джагганаттха̄йа удакат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати ват̣т̣атӣти маха̄паччарийам̣ вуттам̣.
муттасса̄де аттано дхаммата̄йа мутте т̣ха̄на̄ чуте асучимхи паччха̄ асса̄дентасса вина̄ упаккамена муччати, ана̄патти. саче асса̄детва̄ пуна мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесо.
метхунасса̄де метхунара̄гена ма̄туга̄мам̣ ган̣ха̄ти, тена пайогена асучи муччати, ана̄патти. метхунадхаммасса ¶ пайогатта̄ пана та̄дисе гахан̣е дуккат̣ам̣, сӣсам̣ патте па̄ра̄джикам̣. саче метхунара̄гена ратто пуна асса̄детва̄ мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесо.
пхассасса̄де дувидхо пхассо – аджджхаттико, ба̄хиро ча. аджджхаттике та̄ва аттано нимиттам̣ тхаддхам̣ мудуканти джа̄нисса̄мӣти ва̄ лолабха̄вена ва̄ кӣл̣а̄пайато асучи муччати, ана̄патти. саче кӣл̣а̄пенто асса̄детва̄ мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесо. ба̄хирапхассе пана ка̄йасам̣саггара̄гена ма̄туга̄масса ан̇гаман̇га̄ни пара̄масато чева а̄лин̇гато ча асучи муччати, ана̄патти. ка̄йасам̣саггасан̇гха̄дисесам̣ пана а̄паджджати. саче ка̄йасам̣саггара̄гена ратто пуна асса̄детва̄ мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети висат̣т̣хипаччайа̄пи сан̇гха̄дисесо.
кан̣д̣уванасса̄де даддукаччхупил̣акапа̄н̣ака̄дӣнам̣ ан̃н̃атаравасена кан̣д̣увама̄нам̣ нимиттам̣ кан̣д̣уванасса̄де нева кан̣д̣увато асучи муччати, ана̄патти. кан̣д̣уванасса̄дена ратто пуна асса̄детва̄ мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесо.
дассанасса̄де дассанасса̄дена пунаппунам̣ ма̄туга̄масса анока̄сам̣ упаниджджха̄йато асучи муччати, ана̄патти. ма̄туга̄масса анока̄супаниджджха̄не пана ¶ дуккат̣ам̣. саче дассанасса̄дена ратто пуна асса̄детва̄ мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесо.
нисаджджасса̄де ма̄туга̄мена саддхим̣ рахо нисаджджасса̄дара̄гена нисиннасса асучи муччати, ана̄патти. рахо нисаджджапаччайа̄ пана а̄панна̄йа а̄паттийа̄ ка̄ретаббо. саче нисаджджасса̄дена ратто пуна асса̄детва̄ мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесо.
ва̄часса̄де ¶ ва̄часса̄дара̄гена ма̄туга̄мам̣ метхунасанниссита̄хи ва̄ча̄хи обха̄сантасса асучи муччати, ана̄патти. дут̣т̣хуллава̄ча̄сан̇гха̄дисесам̣ пана а̄паджджати. саче ва̄часса̄дена ратто пуна асса̄детва̄ мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесо.
гехасситапеме ма̄тарам̣ ва̄ ма̄тупемена бхагиним̣ ва̄ бхагинипемена пунаппунам̣ пара̄масато ¶ чева а̄лин̇гато ча асучи муччати, ана̄патти. гехасситапемена пана пхусанапаччайа̄ дуккат̣ам̣. саче гехасситапемена ратто пуна асса̄детва̄ мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесо.
ванабхан̇ге иттхипуриса̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ кин̃чидева тамбӯлагандхапуппхава̄са̄диппака̄рам̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ миттасантхавабха̄васса дал̣хабха̄ваттха̄йа песенти айам̣ ванабхан̇го на̄ма. тан̃че ма̄туга̄мо кассачи сам̣сат̣т̣хавиха̄рикасса кулӯпакабхиккхуно песети, тасса ча ‘‘асука̄йа на̄ма идам̣ песита’’нти са̄раттасса пунаппунам̣ хаттхехи там̣ ванабхан̇гам̣ кӣл̣а̄пайато асучи муччати, ана̄патти. саче ванабхан̇ге са̄ратто пуна асса̄детва̄ мочанаттха̄йа нимитте упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесо. саче упаккамантепи на муччати, тхуллаччайам̣.
еваметесам̣ ека̄дасаннам̣ ра̄га̄нам̣ васена име ека̄даса пайоге самевеккхитва̄ а̄патти ва̄ ана̄патти ва̄ саллаккхетабба̄. саллаккхетва̄ саче гарука̄ хоти ‘‘гарука̄’’ти а̄чиккхитабба̄. саче лахука̄ хоти ‘‘лахука̄’’ти а̄чиккхитабба̄. таданурӯпан̃ча винайакаммам̣ ка̄таббам̣. еван̃хи катам̣ сукатам̣ хоти роганида̄нам̣ н̃атва̄ веджджена катабхесаджджамива, тасса ча пуггаласса соттхибха̄ва̄йа сам̣ваттати.
262. четети на упаккаматӣтиа̄дӣсу мочанасса̄дачетана̄йа четети, на упаккамати, муччати, ана̄патти. мочанасса̄дапӣл̣ито ‘‘ахо вата ¶ муччеййа̄’’ти четети, на упаккамати, на муччати, ана̄патти. мочанасса̄дена на четети, пхассасса̄дена кан̣д̣уванасса̄дена ва̄ упаккамати, муччати, ана̄патти. татхева на четети, упаккамати, на муччати, ана̄патти. ка̄мавитаккам̣ витаккенто мочанаттха̄йа на четети, на упаккамати, муччати, ана̄патти. саче панасса витаккайатопи на муччати идам̣ а̄гатамева хоти, ‘‘на четети, на упаккамати, на муччати, ана̄паттӣ’’ти.
ана̄патти ¶ супинантена̄ти суттасса супине метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевантасса вийа ка̄йасам̣сагга̄дӣни а̄паджджантасса вийа супинантенева ка̄ран̣ена йасса асучи муччати, тасса ана̄патти. супине пана ¶ уппанна̄йа асса̄дачетана̄йа сачасса висайо хоти, ниччалена бхавитаббам̣, на хаттхена нимиттам̣ кӣл̣а̄петаббам̣, ка̄са̄вапаччаттхаран̣араккхан̣аттхам̣ пана хаттхапут̣ена гахетва̄ джагганаттха̄йа удакат̣т̣ха̄нам̣ гантум̣ ват̣т̣ати.
намочана̄дхиппа̄йасса̄ти йасса бхесаджджена ва̄ нимиттам̣ а̄лимпантасса учча̄ра̄дӣни ва̄ каронтасса намочана̄дхиппа̄йасса муччати, тасса̄пи ана̄патти. умматтакасса дувидхасса̄пи ана̄патти. идха сеййасако а̄дикаммико, тасса ана̄патти а̄дикаммикасса̄ти.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идам̣ сиккха̄падам̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄нам̣ ка̄йачиттато самут̣т̣ха̄ти. кирийа̄, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, акусалачиттам̣, двиведанам̣, сукхамаджджхаттадвайена̄ти.
263. винӣтаваттхӯсу супинаваттху анупан̃н̃аттийам̣ вуттанайамева. учча̄рапасса̄ваваттхӯни утта̄наттха̄нева.
витаккаваттхусмим̣ ка̄мавитакканти гехасситака̄мавитаккам̣. таттха кин̃ча̄пи ана̄патти вутта̄, атха кхо витаккагатикена на бхавитаббам̣. ун̣ходакаваттхӯсу пат̣хамам̣ утта̄намева. дутийе со бхиккху мочетука̄мо ун̣ходакена нимиттам̣ пахаритва̄ пахаритва̄ нха̄йи, тенасса а̄патти вутта̄. татийе упаккамасса аттхита̄йа тхуллаччайам̣. бхесаджджакан̣д̣уванаваттхӯни утта̄наттха̄нева.
264. маггаваттхӯсу ¶ пат̣хамасса тхулаӯрукасса маггам̣ гаччхантасса самба̄дхат̣т̣ха̄не гхат̣т̣ана̄йа асучи муччи, тасса намочана̄дхиппа̄йатта̄ ана̄патти. дутийасса татхева муччи, мочана̄дхиппа̄йатта̄ пана сан̇гха̄дисесо. татийасса на муччи, упаккамасаббха̄вато пана тхуллаччайам̣. тасма̄ маггам̣ гаччхантена уппанне парил̣а̄хе на гантаббам̣, гаманам̣ упаччхиндитва̄ асубха̄диманасика̄рена читтам̣ вӯпасаметва̄ суддхачиттена каммат̣т̣ха̄нам̣ а̄да̄йа гантаббам̣. саче т̣хито винодетум̣ ¶ на саккоти, магга̄ оккамма нисӣдитва̄ винодетва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ а̄да̄йа суддхачиттенева гантаббам̣.
ваттхиваттхӯсу те бхиккхӯ ваттхим̣ дал̣хам̣ гахетва̄ пӯретва̄ пӯретва̄ виссаджджента̄ ¶ га̄мада̄рака̄ вийа пасса̄вамакам̣су. джанта̄гхараваттхусмим̣ ударам̣ та̄пентасса мочана̄дхиппа̄йасса̄пи амочана̄дхиппа̄йасса̄пи мутте ана̄паттийева. парикаммам̣ каронтасса нимиттача̄ланавасена асучи муччи, тасма̄ а̄паттит̣т̣ха̄не а̄патти вутта̄.
265. ӯругхат̣т̣а̄панаваттхӯсу йесам̣ а̄патти вутта̄ те ан̇гаджа̄тампи пхуса̄песунти ведитабба̄ти евам̣ курундат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. са̄ман̣ера̄диваттхӯни утта̄наттха̄нева.
266. ка̄йаттхамбханаваттхусмим̣ ка̄йам̣ тхамбхентасса̄ти чирам̣ нисӣдитва̄ ва̄ нипаджджитва̄ ва̄ навакаммам̣ ва̄ катва̄ а̄ласийавимочанаттхам̣ виджамбхентасса.
упаниджджха̄йанаваттхусмим̣ сачепи пат̣асатам̣ ниваттха̄ хоти пурато ва̄ паччхато ва̄ т̣хатва̄ ‘‘имасмим̣ на̄ма ока̄се нимитта’’нти упаниджджха̄йантасса дуккат̣амева. аниваттха̄нам̣ га̄мада̄рика̄нам̣ нимиттам̣ упаниджджха̄йантасса пана кимева ваттаббам̣. тираччха̄нагата̄нампи нимитте есева найо. ито чито ча авилокетва̄ пана дивасампи екапайогена упаниджджха̄йантасса екамева дуккат̣ам̣. ито чито ча вилокетва̄ пунаппунам̣ упаниджджха̄йантасса пайоге пайоге дуккат̣ам̣. уммӣлананимӣланавасена пана на ка̄ретаббо. сахаса̄ упаниджджха̄йитва̄ пуна пат̣исан̇кха̄йа сам̣варе тит̣т̣хато ана̄патти, там̣ сам̣варам̣ паха̄йа пуна упаниджджха̄йато дуккат̣амева.
267. та̄л̣аччхидда̄диваттхӯни ¶ утта̄наттха̄нева. нха̄наваттхӯсу йе удакасотам̣ нимиттена пахарим̣су тесам̣ а̄патти вутта̄. удан̃джалаваттхӯсупи есева найо. еттха ча удан̃джаланти удакачиккхалло вуччати. етенева упа̄йена ито пара̄ни сабба̄нева удаке дха̄вана̄диваттхӯни ведитабба̄ни. айам̣ пана висесо. пуппха̄вал̣ийаваттхӯсу сачепи намочана̄дхиппа̄йасса ана̄патти, кӣл̣анапаччайа̄ пана дуккат̣ам̣ хотӣти.
суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄
269. тена ¶ ¶ самайена буддхо бхагава̄ти ка̄йасам̣саггасиккха̄падам̣. татра̄йам̣ анутта̄нападаван̣н̣ана̄ – аран̃н̃е вихаратӣти на а̄вен̣ике аран̃н̃е, джетаванавиха̄рассева паччанте екапассе. маджджхе габбхоти тасса ча виха̄расса маджджхе габбхо хоти. саманта̄ парийа̄га̄роти саманта̄ панасса ман̣д̣алама̄л̣апариккхепо хоти. со кира маджджхе чатурассам̣ габбхам̣ катва̄ бахи ман̣д̣алама̄л̣апариккхепена като, йатха̄ сакка̄ хоти антойева а̄вин̃чхантехи вичаритум̣.
супан̃н̃аттанти сут̣т̣ха т̣хапитам̣, йатха̄ йатха̄ йасмим̣ йасмин̃ча ока̄се т̣хапитам̣ па̄са̄дикам̣ хоти локаран̃джакам̣ татха̄ татха̄ тасмим̣ тасмим̣ ока̄се т̣хапитам̣, ваттасӣсена хи сом̣ екакиччампи на кароти. екачче ва̄тапа̄не виварантоти йесу виват̣есу андхака̄ро хоти та̄ни виваранто йесу виват̣есу а̄локо хоти та̄ни тхакенто.
евам̣ вутте са̄ бра̄хман̣ӣ там̣ бра̄хман̣ам̣ етадавоча̄ти евам̣ тена бра̄хман̣ена пасам̣ситва̄ вутте са̄ бра̄хман̣ӣ ‘‘пасанно айам̣ бра̄хман̣о паббаджитука̄мо ман̃н̃е’’ти саллаккхетва̄ нигӯхитаббампи там̣ аттано виппака̄рам̣ пака̄сентӣ кевалам̣ тасса саддха̄вигха̄та̄пеккха̄ хутва̄ етам̣ ‘‘куто тасса ул̣а̄раттата̄’’тиа̄дивачанамавоча. таттха ул̣а̄ро атта̄ асса̄ти ул̣а̄ратта̄, ул̣а̄раттано бха̄во ут̣т̣ха̄раттата̄. кулиттхӣхӣтиа̄дӣсу кулиттхийо на̄ма гхарасса̄минийо. куладхӣтаро на̄ма пурисантарагата̄ куладхӣтаро ¶ . кулакума̄рийо на̄ма анивит̣т̣ха̄ вуччанти. куласун̣ха̄ на̄ма паракулато а̄нӣта̄ кулада̄рака̄нам̣ вадхуйо.
270. отин̣н̣оти йаккха̄дӣхи вийа сатта̄ анто уппаджджантена ра̄гена отин̣н̣о, кӯпа̄дӣни вийа сатта̄ асамапеккхитва̄ раджанӣйе т̣ха̄не раджджанто сайам̣ ва̄ ра̄гам̣ отин̣н̣о, йасма̄ пана убхайатха̄пи ра̄гасаман̇гиссеветам̣ адхивачанам̣, тасма̄ ‘‘отин̣н̣о на̄ма са̄ратто апеккхава̄ пат̣ибаддхачитто’’ти евамасса падабха̄джанам̣ вуттам̣.
таттха ¶ са̄раттоти ка̄йасам̣саггара̄гена сут̣т̣ху ратто. апеккхава̄ти ка̄йасам̣сагга̄пеккха̄йа апеккхава̄. пат̣ибаддхачиттоти ка̄йасам̣саггара̄генева тасмим̣ ваттхусмим̣ пат̣ибаддхачитто. випарин̣атена̄ти парисуддхабхаван̇гасантатисан̇кха̄там̣ пакатим̣ виджахитва̄ ан̃н̃атха̄ паваттена, вирӯпам̣ ва̄ парин̣атена ¶ вирӯпам̣ париваттена, йатха̄ париваттама̄нам̣ вирӯпам̣ хоти евам̣ париваттитва̄ т̣хитена̄ти адхиппа̄йо.
271. йасма̄ панетам̣ ра̄га̄дӣхи сампайогам̣ на̄тиваттати, тасма̄ ‘‘випарин̣атанти раттампи читта’’нтиа̄дина̄ найенасса падабха̄джанам̣ ватва̄ анте идха̄дхиппетаматтхам̣ дассенто ‘‘апича раттам̣ читтам̣ имасмим̣ аттхе адхиппетам̣ випарин̣ата’’нти а̄ха.
тадахуджа̄та̄ти там̣дивасам̣ джа̄та̄ джа̄таматта̄ алламам̣сапесиван̣н̣а̄, еварӯпа̄йапи хи саддхим̣ ка̄йасам̣сагге сан̇гха̄дисесо, метхунавӣтиккаме па̄ра̄джикам̣, рахо нисаджджасса̄де па̄читтийан̃ча хоти. пагева̄ти пат̣хамамева.
ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджеййа̄ти хаттхаггахан̣а̄дика̄йасампайогам̣ ка̄йамиссӣбха̄вам̣ сама̄паджджеййа, йасма̄ панетам̣ сама̄паджджантасса йо со ка̄йасам̣сагго на̄ма со аттхато аджджха̄ча̄ро хоти, ра̄гавасена абхибхавитва̄ сан̃н̃амавелам̣ а̄ча̄ро, тасма̄сса сан̇кхепана аттхам̣ дассенто ‘‘аджджха̄ча̄ро вуччатӣ’’ти падабха̄джанама̄ха.
хаттхагга̄хам̣ ва̄тиа̄дибхедам̣ панасса виттха̄рена аттхадассанам̣. таттха хаттха̄дӣнам̣ вибха̄гадассанаттхам̣ ‘‘хаттхо на̄ма каппарам̣ упа̄да̄йа̄’’тиа̄дима̄ха таттха каппарам̣ упа̄да̄йа̄ти дутийам̣. маха̄сандхим̣ упа̄да̄йа. ан̃н̃аттха пана ман̣ибандхато ¶ пат̣т̣ха̄йа йа̄ва агганакха̄ хаттхо идха саддхим̣ аггаба̄ха̄йа каппарато пат̣т̣ха̄йа адхиппето.
суддхакеса̄ ва̄ти сутта̄дӣхи амисса̄ суддха̄ кеса̄йева. вен̣ӣти тӣхи кесават̣т̣ӣхи винандхитва̄ катакесакала̄пассетам̣ на̄мам̣. суттамисса̄ти пан̃чаван̣н̣ена суттена кесе миссетва̄ ката̄. ма̄ла̄мисса̄ти вассикапуппха̄дӣхи миссетва̄ тӣхи кесават̣т̣ӣхи винандхитва̄ ¶ ката̄, авинаддхопи ва̄ кевалам̣ пуппхамиссако кесакала̄по идха ‘‘вен̣ӣ’’ти ведитаббо. хиран̃н̃амисса̄ти каха̄пан̣ама̄ла̄йа миссетва̄ ката̄. суван̣н̣амисса̄ти суван̣н̣ачӣракехи ва̄ па̄ман̇га̄дӣхи ва̄ миссетва̄ ката̄. мутта̄мисса̄ти мутта̄валӣхи миссетва̄ ката̄. ман̣имисса̄ти сутта̄рӯл̣хехи ман̣ӣхи миссетва̄ ката̄. ета̄су хи йам̣кин̃чи вен̣им̣ ган̣хантасса сан̇гха̄дисесойева. ‘‘ахам̣ миссакавен̣им̣ аггахеси’’нти вадантасса моккхо наттхи. вен̣иггахан̣ена четтха кеса̄пи гахита̄ва хонти, тасма̄ йо екампи кесам̣ ган̣ха̄ти тассапи а̄паттийева.
хаттхан̃ча ¶ вен̣ин̃ча т̣хапетва̄ти идха вутталаккхан̣ам̣ хаттхан̃ча саббаппака̄ран̃ча вен̣им̣ т̣хапетва̄ авасесам̣ сарӣрам̣ ‘‘ан̇га’’нти ведитаббам̣. евам̣ париччхиннесу хаттха̄дӣсу хаттхасса гахан̣ам̣ хаттхагга̄хо, вен̣ийа̄ гахан̣ам̣ вен̣игга̄хо, авасесасасарӣрасса пара̄масанам̣ ан̃н̃атарасса ва̄ ан̃н̃атарасса ва̄ ан̇гасса пара̄масанам̣, йо там̣ хаттхагга̄хам̣ ва̄ вен̣игга̄хам̣ ва̄ ан̃н̃атарасса ва̄ ан̃н̃атарасса ва̄ ан̇гасса пара̄масанам̣ сама̄паджджеййа, тасса сан̇гха̄дисесо на̄ма а̄паттиника̄йо хотӣти. айам̣ сиккха̄падасса аттхо.
272. йасма̄ пана йо ча хаттхагга̄хо йо ча вен̣игга̄хо йан̃ча авасесасса ан̇гасса пара̄масанам̣ там̣ саббампи бхедато два̄дасавидхам̣ хоти, тасма̄ там̣ бхедам̣ дассетум̣ ‘‘а̄масана̄ пара̄масана̄’’тиа̄дина̄ найенасса падабха̄джанам̣ вуттам̣. таттха йан̃ча вуттам̣ ‘‘а̄масана̄ на̄ма а̄мат̣т̣хаматта̄’’ти йан̃ча ‘‘чхупанам̣ на̄ма пхут̣т̣хаматта’’нти, имесам̣ айам̣ висесо – а̄масана̄ти а̄маджджана̄ пхут̣т̣хока̄сам̣ анатиккамитва̄пи таттхева сан̇гхат̣т̣ана̄. айан̃хи ‘‘а̄мат̣т̣хаматта̄’’ти вуччати. чхупананти асан̇гхат̣т̣етва̄ пхут̣т̣хаматтам̣.
йампи ¶ уммасана̄йа ча уллан̇гхана̄йа ча ниддесе ‘‘уддхам̣ учча̄ран̣а̄’’ти екамева падам̣ вуттам̣. татра̄пи айам̣ висесо – пат̣хамам̣ аттано ка̄йасса иттхийа̄ ка̄йе уддхам̣ песанавасена вуттам̣, дутийам̣ иттхийа̄ ка̄йам̣ уккхипанавасена, сесам̣ па̄кат̣амева.
273. ида̄ни ¶ йва̄йам̣ отин̣н̣о випарин̣атена читтена ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджати, тасса етесам̣ пада̄нам̣ васена виттха̄рато а̄паттибхедам̣ дассенто ‘‘иттхӣ ча хоти иттхисан̃н̃ӣ са̄ратто ча бхиккху ча нам̣ иттхийа̄ ка̄йена ка̄йа’’нтиа̄дима̄ха. таттха бхиккху ча нам̣ иттхийа̄ ка̄йена ка̄йанти со са̄ратто ча иттхисан̃н̃ӣ ча бхиккху аттано ка̄йена. нанти нипа̄таматтам̣. атха ва̄ етам̣ тасса̄ иттхийа̄ хаттха̄дибхедам̣ ка̄йам̣. а̄масати пара̄масатӣти етесу че екена̄пи а̄ка̄рена аджджха̄чарати, а̄патти сан̇гха̄дисесасса. таттха саким̣ а̄масато ека̄ а̄патти, пунаппунам̣ а̄масато пайоге пайоге сан̇гха̄дисесо.
пара̄масантопи саче ка̄йато амочетва̄ва ито чито ча аттано хаттхам̣ ва̄ ка̄йам̣ ва̄ сан̃чопети харати песети дивасампи пара̄масато ека̄ва а̄патти. саче ка̄йато мочетва̄ мочетва̄ пара̄масати пайоге пайоге а̄патти.
омасантопи ¶ саче ка̄йато амочетва̄ва иттхийа̄ маттхакато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва па̄дапит̣т̣хим̣ омасати ека̄ва а̄патти. саче пана удара̄дӣсу там̣ там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ мун̃читва̄ мун̃читва̄ омасати пайоге пайоге а̄патти. уммасана̄йапи па̄дато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва сӣсам̣ уммасантасса есева найо.
олан̇гхана̄йа ма̄туга̄мам̣ кесесу гахетва̄ на̄метва̄ чумбана̄дӣсу йам̣ аджджха̄ча̄рам̣ иччхати там̣ катва̄ мун̃чато ека̄ва а̄патти. ут̣т̣хитам̣ пунаппунам̣ на̄майато пайоге пайоге а̄патти. уллан̇гхана̄йапи кесесу ва̄ хаттхесу ва̄ гахетва̄ вут̣т̣ха̄пайато есева найо.
а̄кад̣д̣хана̄йа аттано абхимукхам̣ а̄кад̣д̣ханто йа̄ва на мун̃чати та̄ва ека̄ва а̄патти. мун̃читва̄ мун̃читва̄ а̄кад̣д̣хантасса пайоге пайоге а̄патти. патикад̣д̣хана̄йапи параммукхам̣ пит̣т̣хийам̣ гахетва̄ пат̣иппан̣а̄майато есева найо.
абхинигган̣хана̄йа ¶ хаттхе ва̄ ба̄ха̄йа ва̄ дал̣хам̣ гахетва̄ йоджанампи гаччхато ека̄ва а̄патти. мун̃читва̄ пунаппунам̣ ган̣хато пайоге пайоге а̄патти. амун̃читва̄ пунаппунам̣ пхусато ча а̄лин̇гато ча пайоге пайоге а̄паттӣти маха̄суматтхеро а̄ха. маха̄падуматтхеро ¶ пана̄ха – ‘‘мӯлаггахан̣амева пама̄н̣ам̣, тасма̄ йа̄ва на мун̃чати та̄ва ека̄ ева а̄паттӣ’’ти.
абхиниппӣл̣ана̄йа ваттхена ва̄ а̄бхаран̣ена ва̄ саддхим̣ пӣл̣айато ан̇гам̣ апхусантасса тхуллаччайам̣, пхусантасса сан̇гха̄дисесо, екапайогена ека̄ а̄патти, на̄на̄пайогена на̄на̄.
гахан̣ачхупанесу ан̃н̃ам̣ кин̃чи вика̄рам̣ акаронтопи гахитаматтапхут̣т̣хаматтена̄пи а̄паттим̣ а̄паджджати.
еваметесу а̄масана̄дӣсу екена̄пи а̄ка̄рена аджджха̄ча̄рато иттхийа̄ иттхисан̃н̃исса сан̇гха̄дисесо, вематикасса тхуллаччайам̣, пан̣д̣акапурисатираччха̄нагатасан̃н̃исса̄пи тхуллаччайамева. пан̣д̣аке пан̣д̣акасан̃н̃исса тхуллаччайам̣, вематикасса дуккат̣ам̣. пурисатираччха̄нагатаиттхисан̃н̃исса̄пи дуккат̣амева. пурисе пурисасан̃н̃исса̄пи вематикасса̄пи иттхипан̣д̣акатираччха̄нагатасан̃н̃исса̄пи дуккат̣амева. тираччха̄нагатепи сабба̄ка̄рена дуккат̣амева̄ти. има̄ екамӯлаканайе вутта̄ а̄паттийо саллаккхетва̄ имина̄ва упа̄йена ‘‘две иттхийо двиннам̣ иттхӣна’’нтиа̄дивасена вутте думӯлаканайепи ¶ дигун̣а̄ а̄паттийо ведитабба̄. йатха̄ ча двӣсу иттхӣсу две сан̇гха̄дисеса̄; евам̣ самбахула̄су самбахула̄ ведитабба̄.
йо хи екато т̣хита̄ самбахула̄ иттхийо ба̄ха̄хи париккхипитва̄ ган̣ха̄ти со йаттака̄ иттхийо пхут̣т̣ха̄ та̄сам̣ ган̣ана̄йа сан̇гха̄дисесе а̄паджджати, маджджхагата̄нам̣ ган̣ана̄йа тхуллаччайе. та̄ хи тена ка̄йаппат̣ибаддхена а̄мат̣т̣ха̄ хонти. йо пана самбахула̄нам̣ ан̇гулийо ва̄ кесе ва̄ екато катва̄ ган̣ха̄ти, со ан̇гулийо ча кесе ча аган̣етва̄ иттхийо ган̣етва̄ сан̇гха̄дисесехи ка̄ретаббо. йа̄сан̃ча иттхӣнам̣ ан̇гулийо ва̄ кеса̄ ва̄ маджджхагата̄ хонти, та̄сам̣ ган̣ана̄йа тхуллаччайе а̄паджджати. та̄ хи тена ка̄йаппат̣ибаддхена а̄мат̣т̣ха̄ хонти, самбахула̄ пана иттхийо ка̄йаппат̣ибаддхехи раджджуваттха̄дӣхи париккхипитва̄ ган̣ханто сабба̄сам̣йева ¶ антопариккхепагата̄нам̣ ган̣ана̄йа тхуллаччайе а̄паджджати. маха̄паччарийам̣ апхут̣т̣ха̄су дуккат̣ам̣ вуттам̣. таттха йасма̄ па̄л̣ийам̣ ка̄йаппат̣ибаддхаппат̣ибаддхена ¶ а̄масанам̣ на̄ма наттхи, тасма̄ саббампи ка̄йаппат̣ибаддхаппат̣ибаддхам̣ ка̄йаппат̣ибаддхенева сан̇гахетва̄ маха̄ат̣т̣хакатха̄йан̃ча курундийан̃ча вутто пуриманайойеветтха йуттатаро диссати.
йо хи хаттхена хаттхам̣ гахетва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хита̄су иттхӣсу самаса̄ра̄го екам̣ хаттхе ган̣ха̄ти, со гахититтхийа̄ васена екам̣ сан̇гха̄дисесам̣ а̄паджджати, итара̄сам̣ ган̣ана̄йа пуриманайенева тхуллаччайе. саче со там̣ ка̄йаппат̣ибаддхе ваттхе ва̄ пуппхе ва̄ ган̣ха̄ти, сабба̄сам̣ ган̣ана̄йа тхуллаччайе а̄паджджати. йатхева хи раджджуваттха̄дӣхи париккхипантена сабба̄пи ка̄йаппат̣ибаддхена а̄мат̣т̣ха̄ хонти, татха̄ идха̄пи сабба̄пи ка̄йаппат̣ибаддхена а̄мат̣т̣ха̄ хонти. саче пана та̄ иттхийо ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ваттхакот̣ийам̣ гахетва̄ т̣хита̄ хонти, татра чесо пуриманайенева пат̣хамам̣ иттхим̣ хаттхе ган̣ха̄ти гахита̄йа васена сан̇гха̄дисесам̣ а̄паджджати, итара̄сам̣ ган̣ана̄йа дуккат̣а̄ни. сабба̄сан̃хи та̄сам̣ тена пуриманайенева ка̄йапат̣ибаддхена ка̄йаппат̣ибаддхам̣ а̄мат̣т̣хам̣ хоти. саче пана сопи там̣ ка̄йаппат̣ибаддхейева ган̣ха̄ти тасса̄ васена тхуллаччайам̣ а̄паджджати, итара̄сам̣ ган̣ана̄йа анантаранайенева дуккат̣а̄ни.
йо пана гханаваттханиваттхам̣ иттхим̣ ка̄йасам̣саггара̄гена ваттхе гхат̣т̣ети, тхуллаччайам̣. вирал̣аваттханиваттхам̣ гхат̣т̣ети, татра че ваттхантарехи иттхийа̄ ва̄ никкханталома̄ни бхиккхум̣ бхиккхуно ва̄ павит̣т̣халома̄ни иттхим̣ пхусанти, убхиннам̣ лома̄нийева ва̄ лома̄ни пхусанти, сан̇гха̄дисесо. упа̄диннакена ¶ хи каммаджарӯпена упа̄диннакам̣ ва̄ анупа̄диннакам̣ ва̄ анупа̄диннакенапи кеначи кеса̄дина̄ упа̄диннакам̣ ва̄ анупа̄диннакам̣ ва̄ пхусантопи сан̇гха̄дисесам̣ а̄паджджатийева.
таттха курундийам̣ ‘‘лома̄ни ган̣етва̄ сан̇гха̄дисесо’’ти вуттам̣. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘лома̄ни ган̣етва̄ а̄паттийа̄ на ка̄ретаббо, екамева сан̇гха̄дисесам̣ а̄паджджати. сан̇гхикаман̃че пана апаччаттхаритва̄ нипанно лома̄ни ган̣етва̄ ка̄ретаббо’’ти вуттам̣ ¶ , тадева йуттам̣. иттхивасена хи айам̣ а̄патти, на кот̣т̣ха̄савасена̄ти.
еттха̄ха ¶ ‘‘йо пана ‘ка̄йаппат̣ибаддхам̣ ган̣хисса̄мӣ’ти ка̄йам̣ ган̣ха̄ти, ‘ка̄йам̣ ган̣хисса̄мӣ’ти ка̄йаппат̣ибаддхам̣ ган̣ха̄ти, со ким̣ а̄паджджатӣ’’ти. маха̄суматтхеро та̄ва ‘‘йатха̄ваттхукамева̄’’ти вадати. айам̣ кирасса ладдхи –
‘‘ваттху сан̃н̃а̄ ча ра̄го ча, пхассаппат̣ивиджа̄нана̄;
йатха̄ниддит̣т̣ханиддесе, гарукам̣ тена ка̄райе’’ти.
еттха ‘‘ваттхӯ’’ти иттхӣ. ‘‘сан̃н̃а̄’’ти иттхисан̃н̃а̄. ‘‘ра̄го’’ти ка̄йасам̣саггара̄го. ‘‘пхассаппат̣ивиджа̄нана̄’’ти ка̄йасам̣саггапхассаджа̄нана̄. тасма̄ йо иттхийа̄ иттхисан̃н̃ӣ ка̄йасам̣саггара̄гена ‘‘ка̄йаппат̣ибаддхам̣ гахесса̄мӣ’’ти паваттопи ка̄йам̣ пхусати, гарукам̣ сан̇гха̄дисесам̣йева а̄паджджати. итаропи тхуллаччайанти маха̄падуматтхеро пана̄ха –
‘‘сан̃н̃а̄йа вира̄гитамхи, гахан̣е ча вира̄гите;
йатха̄ниддит̣т̣ханиддесе, гарукам̣ таттха на диссатӣ’’ти.
асса̄па̄йам̣ ладдхи иттхийа̄ иттхисан̃н̃ино хи сан̇гха̄дисесо вутто. имина̄ ча иттхисан̃н̃а̄ вира̄гита̄ ка̄йаппат̣ибаддхе ка̄йаппат̣ибаддхасан̃н̃а̄ уппа̄дита̄, там̣ ган̣хантасса пана тхуллаччайам̣ вуттам̣. имина̄ ча гахан̣ампи вира̄гитам̣ там̣ аггахетва̄ иттхӣ гахита̄, тасма̄ еттха иттхисан̃н̃а̄йа абха̄вато сан̇гха̄дисесо на диссати, ка̄йаппат̣ибаддхасса аггахитатта̄ тхуллаччайам̣ на диссати, ка̄йасам̣саггара̄гена пхут̣т̣хатта̄ пана дуккат̣ам̣. ка̄йасам̣саггара̄гена хи имам̣ на̄ма ваттхум̣ пхусато ана̄паттӣти наттхи, тасма̄ дуккат̣амева̄ти.
идан̃ча ¶ пана ватва̄ идам̣ чатуккама̄ха. ‘‘са̄раттам̣ ган̣хисса̄мӣ’ти са̄раттам̣ ган̣хи сан̇гха̄дисесо, ‘вираттам̣ ган̣хисса̄мӣ’ти вираттам̣ ган̣хи дуккат̣ам̣, ‘са̄раттам̣ ган̣хисса̄мӣ’ти вираттам̣ ган̣хи дуккат̣ам̣, ‘вираттам̣ ган̣хисса̄мӣ’ти са̄раттам̣ ган̣хи дуккат̣амева̄’’ти. кин̃ча̄пи евама̄ха? атха кхо маха̄суматтхерава̄дойеветтха ‘‘иттхи ча хоти иттхисан̃н̃ӣ са̄ратто ча бхиккху ча нам̣ иттхийа̄ ка̄йена ка̄йаппат̣ибаддхам̣ ¶ а̄масати пара̄масати…пе… ган̣ха̄ти чхупати а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти има̄йа па̄л̣ийа̄ ‘‘йо хи екато т̣хита̄ самбахула̄ иттхийо ба̄ха̄хи париккхипитва̄ ган̣ха̄ти, со йаттака̄ иттхийо пхут̣т̣ха̄ та̄сам̣ ган̣ана̄йа сан̇гха̄дисесе а̄паджджати, маджджхагата̄нам̣ ¶ ган̣ана̄йа тхуллаччайе’’тиа̄дӣхи ат̣т̣хакатха̄виниччхайехи ча самети. йади хи сан̃н̃а̄дивира̄гена вира̄гитам̣ на̄ма бхавеййа ‘‘пан̣д̣ако ча хоти иттхисан̃н̃ӣ’’тиа̄дӣсу вийа ‘‘ка̄йаппат̣ибаддхан̃ча хоти ка̄йасан̃н̃ӣ ча̄’’тиа̄дина̄пи найена па̄л̣ийам̣ висесам̣ вадеййа. йасма̄ пана со на вутто, тасма̄ иттхийа̄ иттхисан̃н̃а̄йа сати иттхим̣ а̄масантасса сан̇гха̄дисесо, ка̄йаппат̣ибаддхам̣ а̄масантасса тхуллаччайанти йатха̄ваттхукамева йуджджати.
маха̄паччарийампи четам̣ вуттам̣ – ‘‘нӣлам̣ па̄рупитва̄ сайита̄йа ка̄л̣иттхийа̄ ка̄йам̣ гхат̣т̣есса̄мӣ’ти ка̄йам̣ гхат̣т̣ети, сан̇гха̄дисесо; ‘ка̄йам̣ гхат̣т̣есса̄мӣ’ти нӣлам̣ гхат̣т̣ети, тхуллаччайам̣; ‘нӣлам̣ гхат̣т̣есса̄мӣ’ти ка̄йам̣ гхат̣т̣ети, сан̇гха̄дисесо; ‘нӣлам̣ гхат̣т̣есса̄мӣ’ти нӣлам̣ гхат̣т̣ети, тхуллаччайа’’нти. йопа̄йам̣ ‘‘иттхӣ ча пан̣д̣ако ча̄’’тиа̄дина̄ найена ваттхумиссаканайо вутто, тасмимпи ваттху сан̃н̃а̄вимативасена вутта̄ а̄паттийо па̄л̣ийам̣ асаммуйхантена ведитабба̄.
ка̄йенака̄йаппат̣ибаддхава̄ре пана иттхийа̄ иттхисан̃н̃исса ка̄йаппат̣ибаддхам̣ ган̣хато тхуллаччайам̣, сесе саббаттха дуккат̣ам̣. ка̄йаппат̣ибаддхенака̄йава̄репи есева найо. ка̄йаппат̣ибаддхенакаа̄йаппат̣ибаддхава̄ре ча ниссаггийенака̄йава̄ра̄дӣсу часса саббаттха дуккат̣амева.
‘‘иттхӣ ча хоти иттхисан̃н̃ӣ са̄ратто ча иттхӣ ча нам̣ бхиккхусса ка̄йена ка̄йа’’нтиа̄дива̄ро пана бхиккхумхи ма̄туга̄масса ра̄гавасена вутто. таттха иттхӣ ча нам̣ бхиккхусса ка̄йена ка̄йанти бхиккхумхи са̄ратта̄ иттхӣ тасса нисиннока̄сам̣ ва̄ нипаннока̄сам̣ ва̄ гантва̄ аттано ка̄йена там̣ бхиккхусса ка̄йам̣ а̄масати…пе… чхупати. севана̄дхиппа̄йо ка̄йена ва̄йамати, пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄тӣти евам̣ та̄йа а̄мат̣т̣хо ва̄ чхупито ва̄ севана̄дхиппа̄йо хутва̄ саче пхассаппат̣ивиджа̄нанаттхам̣ ӣсакампи ка̄йам̣ ча̄лети пхандети, сан̇гха̄дисесам̣ а̄паджджати.
две ¶ иттхийоти еттха две сан̇гха̄дисесе а̄паджджати, иттхийа̄ ча пан̣д̣аке ча сан̇гха̄дисесена саха дуккат̣ам̣ ¶ . етена упа̄йена йа̄ва ‘‘ниссаггийена ниссаггийам̣ а̄масати, севана̄дхиппа̄йо ка̄йена ва̄йамати на ча пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄ти, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти та̄ва пуриманайенева а̄паттибхедо ведитаббо.
еттха ¶ ча ка̄йена ва̄йамати на ча пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄тӣти аттана̄ ниссат̣т̣хам̣ пуппхам̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ иттхим̣ аттано ниссаггийена пуппхена ва̄ пхалена ва̄ пахарантим̣ дисва̄ ка̄йена вика̄рам̣ кароти, ан̇гулим̣ ва̄ ча̄лети, бхамукам̣ ва̄ уккхипати, аккхим̣ ва̄ никхан̣ати, ан̃н̃ам̣ ва̄ еварӯпам̣ вика̄рам̣ кароти, айам̣ вуччати ‘‘ка̄йена ва̄йамати на ча пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄тӣ’’ти. айампи ка̄йена ва̄йамитатта̄ дуккат̣ам̣ а̄паджджати, двӣсу иттхӣсу две, иттхӣпан̣д̣акесупи две ева дуккат̣е а̄паджджати.
279. евам̣ ваттхувасена виттха̄рато а̄паттибхедам̣ дассетва̄ ида̄ни лаккхан̣авасена сан̇кхепато а̄паттибхедан̃ча ана̄паттибхедан̃ча дассенто ‘‘севана̄дхиппа̄йо’’тиа̄дима̄ха. таттха пуриманайе иттхийа̄ пхут̣т̣хо сама̄но севана̄дхиппа̄йо ка̄йена ва̄йамати, пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄тӣти тиван̇гасампаттийа̄ сан̇гха̄дисесо. дутийе найе ниссаггийена ниссаггийа̄масане вийа ва̄йамитва̄ ачхупане вийа ча пхассасса аппат̣ивиджа̄нанато дуван̇гасампаттийа̄ дуккат̣ам̣. татийе ка̄йена ава̄йамато ана̄патти. йо хи севана̄дхиппа̄йопи ниччалена ка̄йена кевалам̣ пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄ти са̄дийати анубхоти, тасса читтуппа̄даматте а̄паттийа̄ абха̄вато ана̄патти. чатуттхе пана ниссаггийена ниссаггийа̄масане вийа пхассаппат̣ивиджа̄нана̄пи наттхи, кевалам̣ читтуппа̄даматтамева, тасма̄ ана̄патти. моккха̄дхиппа̄йасса сабба̄ка̄ресу ана̄паттийева.
еттха пана йо иттхийа̄ гахито там̣ аттано сарӣра̄ мочетука̄мо пат̣иппан̣а̄мети ва̄ пахарати ва̄ айам̣ ка̄йена ва̄йамати пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄ти. йо а̄гаччхантим̣ дисва̄ тато мун̃читука̄мо утта̄сетва̄ пала̄пети, айам̣ ка̄йена ва̄йамати на ча пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄ти. йо та̄дисам̣ дӣгхаджа̄тим̣ ка̄йе а̄рӯл̣хам̣ дисва̄ ‘‘сан̣икам̣ гаччхату гхат̣т̣ийама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййа̄’’ти ¶ на гхат̣т̣ети, иттхимева ва̄ ан̇гам̣ пхусама̄нам̣ н̃атва̄ ‘‘еса̄ ‘анаттхико айам̣ майа̄’ти сайамева паккамиссатӣ’’ти аджа̄нанто вийа ниччало хоти, балавиттхийа̄ ва̄ га̄л̣хам̣ а̄лин̇гитва̄ гахито дахарабхиккху пала̄йитука̄мопи сут̣т̣ху гахитатта̄ ниччало хоти, айам̣ на ча ка̄йена ва̄йамати, пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄ти. йо пана а̄гаччхантим̣ дисва̄ ‘‘а̄гаччхату ¶ та̄ва тато нам̣ пахаритва̄ ва̄ пан̣а̄метва̄ ¶ ва̄ паккамисса̄мӣ’’ти ниччало хоти, айам̣ моккха̄дхиппа̄йо на ча ка̄йена ва̄йамати, на ча пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄тӣти ведитаббо.
280. асан̃чичча̄ти имина̄ упа̄йена имам̣ пхусисса̄мӣти ачететва̄, еван̃хи ачететва̄ паттаппат̣иггахан̣а̄дӣсу ма̄туга̄масса ан̇ге пхут̣т̣хепи ана̄патти.
асатийа̄ти ан̃н̃авихито хоти ма̄туга̄мам̣ пхуса̄мӣти сати наттхи, евам̣ асатийа̄ хаттхапа̄дапаса̄ран̣а̄дика̄ле пхусантасса ана̄патти.
аджа̄нантасса̄ти да̄ракавесена т̣хитам̣ да̄рикам̣ ‘‘иттхӣ’’ти аджа̄нанто кеначидева каран̣ӣйена пхусати, евам̣ ‘‘иттхӣ’’ти аджа̄нантасса пхусато ана̄патти.
аса̄дийантасса̄ти ка̄йасам̣саггам̣ аса̄дийантасса, тасса ба̄ха̄парампара̄йа нӣтабхиккхусса вийа ана̄патти. умматтака̄дайо вуттанайа̄ева. идха пана уда̄йиттхеро а̄дикаммико, тасса ана̄патти а̄дикаммикасса̄ти.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идам̣ сиккха̄падам̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄нам̣ ка̄йачиттато самут̣т̣ха̄ти, кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, акусалачиттам̣, двиведанам̣, сукхамаджджхаттадвайена̄ти.
281. винӣтаваттхӯсу – ма̄туйа̄ ма̄тупемена̄ти ма̄тупемена ма̄туйа̄ ка̄йам̣ а̄маси. еса найо дхӣтубхагиниваттхӯсу. таттха йасма̄ ма̄та̄ ва̄ хоту дхӣта̄ ва̄ иттхӣ на̄ма сабба̄пи брахмачарийасса па̄рипантхика̄ва. тасма̄ ‘‘айам̣ ме ма̄та̄ айам̣ дхӣта̄ айам̣ ме бхагинӣ’’ти гехасситапемена а̄масатопи дуккат̣амева вуттам̣.
имам̣ пана бхагавато а̄н̣ам̣ ануссарантена сачепи надӣсотена вуйхама̄нам̣ ма̄тарам̣ пассати нева хаттхена пара̄маситабба̄. пан̣д̣итена пана бхиккхуна̄ на̄ва̄ ва̄ пхалакам̣ ¶ ва̄ кадаликкхандхо ва̄ да̄руккхандхо ва̄ упасам̣харитаббо. тасмим̣ асати ка̄са̄вампи упасам̣харитва̄ пурато т̣хапетаббам̣, ‘‘еттха ¶ ¶ ган̣ха̄хӣ’’ти пана на ваттабба̄. гахите париккха̄рам̣ кад̣д̣ха̄мӣти кад̣д̣хантена гантаббам̣. саче бха̄йати пурато пурато гантва̄ ‘‘ма̄ бха̄йӣ’’ти самасса̄сетабба̄. саче бха̄йама̄на̄ путтасса сахаса̄ кхандхе ва̄ абхирухати, хаттхе ва̄ ган̣ха̄ти, на ‘‘апехи махаллике’’ти ниддхунитабба̄, тхалам̣ па̄петабба̄. каддаме лагга̄йапи кӯпе патита̄йапи есева найо.
татрапи хи йоттам̣ ва̄ ваттхам̣ ва̄ паккхипитва̄ хаттхена гахитабха̄вам̣ н̃атва̄ уддхаритабба̄, натвева а̄маситабба̄. на кевалан̃ча ма̄туга̄масса сарӣрамева ана̄ма̄сам̣, нива̄санапа̄вуран̣ампи а̄бхаран̣абхан̣д̣ампи тин̣ан̣д̣упакам̣ ва̄ та̄л̣апан̣н̣амуддикам̣ ва̄ упа̄да̄йа ана̄ма̄самева, тан̃ча кхо нива̄санапа̄рупанам̣ пил̣андханаттха̄йа т̣хапитамева. саче пана нива̄санам̣ ва̄ па̄рупанам̣ ва̄ париваттетва̄ чӣвараттха̄йа па̄дамӯле т̣хапети ват̣т̣ати. а̄бхаран̣абхан̣д̣есу пана сӣсапаса̄дханакадантасӯчиа̄дикаппийабхан̣д̣ам̣ ‘‘имам̣ бханте тумха̄кам̣ ган̣хатха̄’’ти диййама̄нам̣ сипа̄т̣ика̄сӯчиа̄диупакаран̣аттха̄йа гахетаббам̣. суван̣н̣араджатамутта̄димайам̣ пана ана̄ма̄самева дӣййама̄нампи на гахетаббам̣. на кевалан̃ча ета̄сам̣ сарӣрӯпагамева ана̄ма̄сам̣, иттхисан̣т̣ха̄нена катам̣ кат̣т̣харӯпампи дантарӯпампи айарӯпампи лохарӯпампи типурӯпампи поттхакарӯпампи саббаратанарӯпампи антамасо пит̣т̣хамайарӯпампи ана̄ма̄самева. парибхогаттха̄йа пана ‘‘идам̣ тумха̄кам̣ хотӯ’’ти лабхитва̄ т̣хапетва̄ саббаратанамайам̣ авасесам̣ бхиндитва̄ упакаран̣а̄рахам̣ упакаран̣е парибхога̄рахам̣ парибхоге упанетум̣ ват̣т̣ати.
йатха̄ ча иттхирӯпакам̣; евам̣ саттавидхампи дхан̃н̃ам̣ ана̄ма̄сам̣. тасма̄ кхеттамаджджхена гаччхата̄ таттхаджа̄такампи дхан̃н̃апхалам̣ на а̄масантена гантаббам̣. саче гхарадва̄ре ва̄ антара̄магге ва̄ дхан̃н̃ам̣ паса̄ритам̣ хоти пассена ча магго аттхи ¶ на маддантена гантаббам̣. гаманамагге асати маггам̣ адхит̣т̣ха̄йа гантаббам̣. антарагхаре дхан̃н̃асса упари а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ денти нисӣдитум̣ ват̣т̣ати. кечи а̄санаса̄ла̄йам̣ дхан̃н̃ам̣ а̄киранти, саче сакка̄ хоти хара̄петум̣ хара̄петаббам̣, но че екамантам̣ дхан̃н̃ам̣ амаддантена пӣт̣хакам̣ пан̃н̃апетва̄ нисӣдитаббам̣. саче ока̄со на хоти, манусса̄ дхан̃н̃амаджджхейева а̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ денти, нисӣдитаббам̣. таттхаджа̄така̄ни муггама̄са̄дӣни апаран̣н̣а̄нипи та̄лапанаса̄дӣни ва̄ пхала̄ни кӣл̣антена на а̄маситабба̄ни. мануссехи ра̄сикатесупи есева найо. аран̃н̃е пана руккхато патита̄ни пхала̄ни ‘‘анупасампанна̄нам̣ дасса̄мӣ’’ти ган̣хитум̣ ват̣т̣ати.
мутта̄ ¶ , ман̣и, вел̣урийо, сан̇кхо, сила̄, пава̄л̣ам̣, раджатам̣, джа̄тарӯпам̣, лохитан̇ко, маса̄рагалланти ¶ имесу дасасу ратанесу мутта̄ адхота̄ анивиддха̄ йатха̄джа̄та̄ва а̄маситум̣ ват̣т̣ати. сеса̄ ана̄ма̄са̄ти ваданти. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘мутта̄ дхота̄пи адхота̄пи ана̄ма̄са̄ бхан̣д̣амӯлаттха̄йа ча сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣ати, кут̣т̣харогасса бхесаджджаттха̄йа пана ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. антамасо джа̄типхаликам̣ упа̄да̄йа саббопи нӣлапӣта̄диван̣н̣абхедо ман̣и дхотавиддхават̣т̣ито ана̄ма̄со, йатха̄джа̄то пана а̄карамутто патта̄дибхан̣д̣амӯлаттхам̣ сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣атӣти вутто. сопи маха̄паччарийам̣ пат̣иккхитто, пачитва̄ като ка̄чаман̣ийевеко ват̣т̣атӣти вутто. вел̣урийепи ман̣исадисова виниччхайо.
сан̇кхо дхаманасан̇кхо ча дхотавиддхо ча ратанамиссо ана̄ма̄со. па̄нӣйасан̇кхо дхотопи адхотопи а̄ма̄сова сесан̃ча ан̃джана̄дибхесаджджаттха̄йапи бхан̣д̣амӯлаттха̄йапи сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. сила̄ дхотавиддха̄ ратанасам̣йутта̄ муггаван̣н̣а̄ва ана̄ма̄са̄. сеса̄ саттхаканиса̄на̄диаттха̄йа ган̣хитум̣ ват̣т̣ати. еттха ча ратанасам̣йутта̄ти суван̣н̣ена саддхим̣ йоджетва̄ пачитва̄ ката̄ти ваданти. пава̄л̣ам̣ дхотавиддхам̣ ана̄ма̄сам̣. сесам̣ а̄ма̄сам̣ бхан̣д̣амӯлаттхан̃ча сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. маха̄паччарийам̣ ¶ пана ‘‘дхотампи адхотампи саббам̣ ана̄ма̄сам̣, на ча сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣.
раджатам̣ джа̄тарӯпан̃ча катабхан̣д̣ампи акатабхан̣д̣ампи саббена саббам̣ бӣджато пат̣т̣ха̄йа ана̄ма̄сан̃ча асампат̣иччхийан̃ча, уттарара̄джапутто кира суван̣н̣ачетийам̣ ка̄ретва̄ маха̄падуматтхерасса песеси. тхеро ‘‘на каппатӣ’’ти пат̣иккхипи. четийагхаре суван̣н̣ападумасуван̣н̣абуббул̣ака̄дӣни хонти, ета̄нипи ана̄ма̄са̄ни. четийагхарагопака̄ пана рӯпийачхад̣д̣акат̣т̣ха̄не т̣хита̄, тасма̄ тесам̣ кел̣а̄пайитум̣ ват̣т̣атӣти вуттам̣. курундийам̣ пана там̣ пат̣иккхиттам̣. суван̣н̣ачетийе качаварамева харитум̣ ват̣т̣атӣти еттакамева анун̃н̃а̄там̣. а̄ракӯт̣алохампи джа̄тарӯпагатикамева ана̄ма̄санти саббаат̣т̣хакатха̄су вуттам̣. сена̄санапарибхого пана саббакаппийо, тасма̄ джа̄тарӯпараджатамайа̄ саббепи сена̄санапариккха̄ра̄ а̄ма̄са̄. бхиккхӯнам̣ дхаммавинайаван̣н̣анат̣т̣ха̄не ратанаман̣д̣апе ¶ каронти пхаликаттхамбхе ратанада̄мапатиман̣д̣ите, таттха саббӯпакаран̣а̄ни бхиккхӯнам̣ пат̣иджаггитум̣ ват̣т̣ати.
лохитан̇камаса̄рагалла̄ дхотавиддха̄ ана̄ма̄са̄, итаре а̄ма̄са̄, бхан̣д̣амӯлаттха̄йа ват̣т̣антӣти вутта̄. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘дхота̄пи адхота̄пи саббасо ана̄ма̄са̄ на ча сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣антӣ’’ти вуттам̣.
саббам̣ а̄вудхабхан̣д̣ам̣ ана̄ма̄сам̣, бхан̣д̣амӯлаттха̄йа дӣййама̄нампи на сампат̣иччхитаббам̣. саттхаван̣иджджа̄ ¶ на̄ма на ват̣т̣ати. суддхадханудан̣д̣опи дхануджийа̄пи патодопи ан̇кусопи антамасо ва̄сипхарасуа̄дӣнипи а̄вудхасан̇кхепена ката̄ни ана̄ма̄са̄ни. саче кеначи виха̄ре сатти ва̄ томаро ва̄ т̣хапито хоти, виха̄рам̣ джаггантена ‘‘харантӯ’’ти са̄мика̄нам̣ песетаббам̣. саче на харанти, там̣ ача̄лентена виха̄ро пат̣иджаггитаббо. йуддхабхӯмийам̣ патитам̣ асим̣ ва̄ саттим̣ ва̄ томарам̣ ва̄ дисва̄ па̄са̄н̣ена ва̄ кеначи ва̄ асим̣ бхиндитва̄ саттхакаттха̄йа гахетум̣ ват̣т̣ати, итара̄нипи вийоджетва̄ ¶ кин̃чи саттхакаттха̄йа гахетум̣ ват̣т̣ати кин̃чи каттарадан̣д̣а̄диаттха̄йа. ‘‘идам̣ ган̣хатха̄’’ти дӣййама̄нам̣ пана ‘‘вина̄сетва̄ каппийабхан̣д̣ам̣ карисса̄мӣ’’ти саббампи сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати.
маччхаджа̄лапаккхиджа̄ла̄дӣнипи пхалакаджа̄лика̄дӣни сарапаритта̄на̄нӣпи сабба̄ни ана̄ма̄са̄ни. парибхогаттха̄йа лаббхама̄несу пана джа̄лам̣ та̄ва ‘‘а̄санасса ва̄ четийасса ва̄ упари бандхисса̄ми, чхаттам̣ ва̄ вет̣хесса̄мӣ’’ти гахетум̣ ват̣т̣ати. сарапаритта̄нам̣ саббампи бхан̣д̣амӯлаттха̄йа сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. парӯпародханива̄ран̣ан̃хи етам̣ на упародхакаранти пхалакам̣ дантакат̣т̣хабха̄джанам̣ карисса̄мӣти гахетум̣ ват̣т̣ати.
чаммавинаддха̄ни вӣн̣а̄бхериа̄дӣни ана̄ма̄са̄ни. курундийам̣ пана ‘‘бхерисан̇гха̄т̣опи вӣн̣а̄сан̇гха̄т̣опи туччхапоккхарампи мукхават̣т̣ийам̣ а̄ропитачаммампи вӣн̣а̄дан̣д̣акопи саббам̣ ана̄ма̄са’’нти вуттам̣. онахитум̣ ва̄ онаха̄петум̣ ва̄ ва̄детум̣ ва̄ ва̄да̄петум̣ ва̄ на лаббхатийева. четийан̇ган̣е пӯджам̣ катва̄ мануссехи чхад̣д̣итам̣ дисва̄пи ача̄летва̄ва антарантаре саммаджджитаббам̣, качаварачхад̣д̣анака̄ле пана качаваранийа̄менева харитва̄ екамантам̣ никкхипитум̣ ват̣т̣атӣти маха̄паччарийам̣ вуттам̣. бхан̣д̣амӯлаттха̄йа сампат̣иччхитумпи ват̣т̣ати. парибхогаттха̄йа лаббхама̄несу пана вӣн̣а̄дон̣икан̃ча бхерипоккхаран̃ча дантакат̣т̣хабха̄джанам̣ ¶ карисса̄ма чаммам̣ саттхакакосаканти евам̣ тасса тасса париккха̄расса упакаран̣аттха̄йа гахетва̄ татха̄ татха̄ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
пура̄н̣адутийика̄ваттху утта̄намева. йаккхиваттхусмим̣ сачепи параниммитавасаваттидевийа̄ ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджати тхуллаччайамева. пан̣д̣акаваттху ча суттиттхиваттху ча па̄кат̣амева. матиттхиваттхусмим̣ па̄ра̄джикаппахонакака̄ле тхуллаччайам̣, тато парам̣ дуккат̣ам̣. тираччха̄нагатаваттхусмим̣ ¶ на̄гама̄н̣авика̄йапи супан̣н̣ама̄н̣авика̄йапи киннарийа̄пи га̄вийа̄пи дуккат̣амева. да̄рудхӣталика̄ваттхусмим̣ ¶ на кевалам̣ да̄руна̄ ева, антамасо читтакаммаликхитепи иттхирӯпе дуккат̣амева.
282. сампӣл̣анаваттху утта̄наттхамева. сан̇камаваттхусмим̣ екападикасан̇камо ва̄ хоту сакат̣амаггасан̇камо ва̄, ча̄лесса̄мӣти пайоге катаматтева ча̄лету ва̄ ма̄ ва̄, дуккат̣ам̣. маггаваттху па̄кат̣амева. руккхаваттхусмим̣ руккхо маханто ва̄ хоту маха̄джамбуппама̄н̣о кхуддако ва̄, там̣ ча̄летум̣ саккоту ва̄ ма̄ ва̄, пайогаматтена дуккат̣ам̣. на̄ва̄ваттхусмимпи есева найо. раджджаваттхусмим̣ йам̣ раджджум̣ а̄вин̃чханто т̣ха̄на̄ ча̄летум̣ саккоти, таттха тхуллаччайам̣. йа̄ маха̄раджджу хоти, ӣсакампи т̣ха̄на̄ на чалати, таттха дуккат̣ам̣. дан̣д̣епи есева найо. бхӯмийам̣ патитамаха̄руккхопи хи дан̣д̣аггахан̣енева идха гахито. паттаваттху па̄кат̣амева. ванданаваттхусмим̣ иттхӣ па̄де самба̄хитва̄ вандитука̄ма̄ ва̄ретабба̄ па̄да̄ ва̄ пат̣иччха̄детабба̄, ниччалена ва̄ бхавитаббам̣. ниччаласса хи читтена са̄дийатопи ана̄патти. аваса̄не гахан̣аваттхупа̄кат̣амева̄ти.
ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
283. тена самайена буддхо бхагава̄ти дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падам̣. таттха а̄дисса̄ти ападиситва̄. ван̣н̣ампи бхан̣атӣтиа̄дӣни парато а̄ви бхависсанти. чхинника̄ти чхиннаоттаппа̄. дхуттика̄ти сат̣ха̄. ахирика̄йоти нилладжджа̄ ¶ . ухасантӣти ситам̣ катва̄ мандахаситам̣ хасанти. уллапантӣти ‘‘ахо аййо’’тиа̄дина̄ найена уччакаран̣им̣ на̄на̄видхам̣ палобханакатхам̣ катхенти. уджджаггхантӣти маха̄хаситам̣ хасанти. уппан̣д̣ентӣти ‘‘пан̣д̣ако айам̣, на̄йам̣ пурисо’’тиа̄дина̄ ¶ найена париха̄сам̣ каронти.
285. са̄раттоти дут̣т̣хуллава̄часса̄дара̄гена са̄ратто. апеккхава̄ пат̣ибаддхачиттоти вуттанайамева, кевалам̣ идха ва̄часса̄дара̄го йоджетаббо. ма̄туга̄мам̣ дут̣т̣хулла̄хи ва̄ча̄хӣти еттха адхиппетам̣ ма̄туга̄мам̣ дассенто ‘‘ма̄туга̄мо’’тиа̄дима̄ха. таттха вин̃н̃ӯ пат̣ибала̄ субха̄ситадуббха̄ситам̣ дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хуллам̣ а̄джа̄нитунти йа̄ пан̣д̣ита̄ са̄ттхаканираттхакакатхам̣ асаддхаммасаддхаммапат̣исам̣йуттакатхан̃ча джа̄нитум̣ пат̣ибала̄, айам̣ идха адхиппета̄. йа̄ пана махаллика̄пи ба̄ла̄ еламӯга̄ айам̣ идха анадхиппета̄ти дассети.
обха̄сеййа̄ти ¶ авабха̄сеййа на̄на̄ппака̄ракам̣ асаддхаммавачанам̣ вадеййа. йасма̄ паневам̣ обха̄сантасса йо со обха̄со на̄ма, со аттхато аджджха̄ча̄ро хоти ра̄гавасена абхибхавитва̄ сан̃н̃амавелам̣ а̄ча̄ро, тасма̄ таматтхам̣ дассенто ‘‘обха̄сеййа̄ти аджджха̄ча̄ро вуччатӣ’’ти а̄ха. йатха̄ танти еттха танти нипа̄таматтам̣, йатха̄ йува̄ йуватинти аттхо.
две магге а̄дисса̄тиа̄ди йена̄ка̄рена обха̄сато сан̇гха̄дисесо хоти, там̣ дассетум̣ вуттам̣. таттха две маггети ваччамагган̃ча пасса̄вамагган̃ча. сесам̣ уддесе та̄ва па̄кат̣амева. ниддесе пана тхометӣти ‘‘иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’ти вадати, на та̄ва сӣсам̣ ети. ‘‘тава ваччамагго ча пасса̄вамагго ча ӣдисо тена на̄ма ӣдисена иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’ти вадати, сӣсам̣ ети, сан̇гха̄дисесо. ван̣н̣ети пасам̣сатӣти има̄ни пана тхоманападассева вевачана̄ни.
кхум̣сетӣти ва̄ча̄патодена гхат̣т̣ети. вамбхетӣти апаса̄дети. гарахатӣти досам̣ дети. парато пана па̄л̣ийа̄ а̄гатехи ‘‘анимитта̄сӣ’’тиа̄дӣхи ¶ ека̄дасахи падехи агхат̣ите сӣсам̣ на ети, гхат̣итепи тесу сикхаран̣ӣси самбхинна̄си убхатобйан̃джана̄сӣти имехи тӣхи гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо.
дехи мети йа̄чана̄йапи еттакенева сӣсам̣ на ети, ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ дехӣ’’ти евам̣ метхунадхаммена гхат̣ите ева сан̇гха̄дисесо.
када̄ те ма̄та̄ пасӣдиссатӣтиа̄дӣсу а̄йа̄чанавачанесупи еттакенева ¶ сӣсам̣ на ети, ‘‘када̄ те ма̄та̄ пасӣдиссати, када̄ те метхунам̣ дхаммам̣ лабхисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘тава ма̄тари пасанна̄йа метхунам̣ дхаммам̣ лабхисса̄мӣ’’ти ва̄ а̄дина̄ пана найена метхунадхаммена гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо.
катхам̣ твам̣ са̄микасса десӣтиа̄дӣсу пуччха̄вачанесупи метхунадхамманти вуттейева сан̇гха̄дисесо, на итаратха̄. евам̣ кира твам̣ са̄микасса десӣти пат̣ипуччха̄вачанесупи есева найо.
а̄чиккхана̄йа пут̣т̣хо бхан̣атӣти ‘‘катхам̣ дадама̄на̄ са̄микасса пийа̄ хотӣ’’ти евам̣ пут̣т̣хо а̄чиккхати. еттха ча ‘‘евам̣ ¶ дехи евам̣ дадама̄на̄’’ти вуттепи сӣсам̣ на ети. ‘‘метхунадхаммам̣ евам̣ дехи евам̣ упанехи евам̣ метхунадхаммам̣ дадама̄на̄ упанайама̄на̄ пийа̄ хотӣ’’тиа̄дина̄ пана найена метхунадхаммена гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо. ануса̄санӣвачанесупи есева найо.
аккосаниддесе – анимитта̄сӣти нимиттарахита̄си, кун̃чикапан̣а̄лиматтамева тава дакасотанти вуттам̣ хоти.
нимиттаматта̄сӣти тава иттхинимиттам̣ апарипун̣н̣ам̣ сан̃н̃а̄маттамева̄ти вуттам̣ хоти. алохита̄ти суккхасота̄. дхувалохита̄ти ниччалохита̄ килиннадакасота̄. дхувачол̣а̄ти ниччапаккхитта̄н̣ичол̣а̄, сада̄ а̄н̣ичол̣акам̣ севасӣти вуттам̣ хоти. паггхарантӣти савантӣ; сада̄ те муттам̣ саватӣти вуттам̣ хоти. сикхаран̣ӣти бахиниккхантаа̄н̣имам̣са̄. иттхипан̣д̣ака̄ти анимитта̄ва вуччати. вепурисика̄ти самассуда̄т̣хика̄ пурисарӯпа̄ ¶ иттхӣ. самбхинна̄ти самбхиннаваччамаггапасса̄вамагга̄. убхатобйан̃джана̄ти иттхинимиттена ча пурисанимиттена ча̄ти убхохи бйан̃джанехи саманна̄гата̄.
имесу ча пана ека̄дасасу падесу сикхаран̣ӣси самбхинна̄си убхатобйан̃джана̄сӣти има̄нийева тӣн̣и пада̄ни суддха̄ни сӣсам̣ енти. ити има̄ни ча тӣн̣и пурима̄ни ча ваччамаггапасса̄вамаггаметхунадхаммапада̄ни тӣн̣ӣти чха пада̄ни суддха̄ни а̄паттикара̄ни. сеса̄ни анимитта̄тиа̄дӣни ‘‘анимитте ¶ метхунадхаммам̣ ме дехӣ’’ти ва̄ ‘‘анимитта̄си метхунадхаммам̣ ме дехӣ’’ти ва̄ а̄дина̄ найена метхунадхаммена гхат̣ита̄нева а̄паттикара̄ни хонтӣти ведитабба̄ни.
286. ида̄ни йва̄йам̣ отин̣н̣о випарин̣атена читтена обха̄сати, тасса ваччамаггапасса̄вамагге а̄дисса етесам̣ ван̣н̣абхан̣ана̄дӣнам̣ васена виттха̄рато а̄паттибхедам̣ дассенто ‘‘иттхӣ ча хоти иттхисан̃н̃ӣ’’тиа̄дима̄ха. тесам̣ аттхо ка̄йасам̣сагге вуттанайенева ведитаббо.
айам̣ пана висесо – адхаккхаканти аккхакато пат̣т̣ха̄йа адхо. уббхаджа̄н̣уман̣д̣ала джа̄н̣уман̣д̣алато пат̣т̣ха̄йа уддхам̣. уббхаккхаканти аккхакато пат̣т̣ха̄йа уддхам̣. адхо джа̄н̣уман̣д̣аланти джа̄н̣уман̣д̣алато пат̣т̣ха̄йа адхо. аккхакам̣ пана джа̄н̣уман̣д̣алан̃ча еттхева дуккат̣аккхетте сан̇гахам̣ гаччханти бхиккхунийа̄ ка̄йасам̣сагге вийа. на хи буддха̄ гарука̄паттим̣ са̄васесам̣ пан̃н̃апентӣти. ка̄йаппат̣ибаддханти ваттхам̣ ва̄ пуппхам̣ ва̄ а̄бхаран̣ам̣ ва̄.
287. аттхапуреккха̄расса̄ти ¶ анимитта̄тиа̄дӣнам̣ пада̄нам̣ аттхам̣ катхентасса, ат̣т̣хакатхам̣ ва̄ саджджха̄йам̣ каронтасса.
дхаммапуреккха̄расса̄ти па̄л̣им̣ ва̄чентасса ва̄ саджджха̄йантасса ва̄. евам̣ аттхан̃ча дхамман̃ча пураккхатва̄ бхан̣антасса аттхапуреккха̄расса ча дхаммапуреккха̄расса ча ана̄патти.
ануса̄санипуреккха̄расса̄ти ‘‘ида̄нипи анимитта̄си убхаттобйан̃джана̄си аппама̄дам̣ ида̄ни кареййа̄си, йатха̄ а̄йатимпи еварӯпа̄ на хохисӣ’’ти евам̣ анусит̣т̣хим̣ пураккхатва̄ бхан̣антасса ануса̄санипуреккха̄расса ана̄патти. йо пана бхиккхунӣнам̣ па̄л̣им̣ ва̄ченто пакатива̄чана̄маггам̣ паха̄йа хасанто хасанто ‘‘сикхаран̣ӣси самбхинна̄си убхатобйан̃джана̄сӣ’’ти пунаппунам̣ бхан̣ати, тасса ¶ а̄паттийева. умматтакасса ана̄патти. идха а̄дикаммико уда̄йиттхеро, тасса ана̄патти а̄дикаммикасса̄ти.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идам̣ сиккха̄падам̣ тисамут̣т̣ха̄нам̣ ка̄йачиттато ва̄ча̄читтато ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти, кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣ ¶ , сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, двиведананти.
288. винӣтаваттхӯсу лохитаваттхусмим̣ со бхиккху иттхийа̄ лохитакам̣ нимиттам̣ сандха̄йа̄ха – итара̄ на ан̃н̃а̄си, тасма̄ дуккат̣ам̣.
каккасаломанти рассаломехи бахуломам̣. а̄кин̣н̣аломанти джат̣италомам̣. кхараломанти тхаддхаломам̣. дӣгхаломанти арассаломам̣. саббам̣ иттхинимиттамева сандха̄йа вуттам̣.
289. ва̄питам̣ кхо тети асаддхаммам̣ сандха̄йа̄ха, са̄ асаллаккхетва̄ но ча кхо пат̣ивуттанти а̄ха. пат̣ивуттам̣ на̄ма удакаваппе бӣджехи аппатит̣т̣хитока̄се па̄н̣акехи вина̄ситабӣдже ва̄ ока̄се пуна бӣджам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ удакена а̄ситтам̣, тхалаваппе висамапатита̄нам̣ ва̄ бӣджа̄нам̣ самакаран̣аттха̄йа пуна ат̣т̣хадантакена самӣкатам̣, тесу ан̃н̃атарам̣ сандха̄йа еса̄ а̄ха.
маггаваттхусмим̣ ¶ магго сам̣сӣдатӣти ан̇гаджа̄тамаггам̣ сандха̄йа̄ха. сесам̣ утта̄намева̄ти.
дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. аттака̄мапа̄ричарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄
290. тена самайена буддхо бхагава̄ти аттака̄масиккха̄падам̣. таттха кулӯпакоти кулапайирупа̄санако чатуннам̣ паччайа̄нам̣ аттха̄йа кулӯпасан̇камане ниччаппайутто.
чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ранти ¶ чӣваран̃ча пин̣д̣апа̄тан̃ча сена̄санан̃ча гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ран̃ча. гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ранти четтха патикаран̣аттхена паччайо, йасса кассачи саппа̄йассетам̣ адхивачанам̣. бхисаккасса каммам̣ тена анун̃н̃а̄татта̄ти бхесаджджам̣. гила̄напаччайова бхесаджджам̣ гила̄напаччайабхесаджджам̣, йам̣кин̃чи гила̄насса саппа̄йам̣ бхисаккакаммам̣ теламадхупха̄н̣ита̄дӣти вуттам̣ хоти. париккха̄роти пана ‘‘саттахи нагарапариккха̄рехи супариккхатам̣ хотӣ’’тиа̄дӣсу (а. ни. 7.67) парива̄ро вуччати. ‘‘ратхо ¶ сӣсапариккха̄ро джха̄наккхо чаккавӣрийо’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 5.4) алан̇ка̄ро. ‘‘йе чиме паббаджитена джӣвитапариккха̄ра̄ самуда̄нетабба̄’’тиа̄дӣсу (ро. ни. 1.1.191) самбха̄ро. идха пана самбха̄ропи парива̄ропи ват̣т̣ати. тан̃хи гила̄напаччайабхесаджджам̣ джӣвитасса парива̄ропи хоти джӣвитавина̄сака̄ба̄дхуппаттийа̄ антарам̣ адатва̄ раккхан̣ато, самбха̄ропи йатха̄ чирам̣ паваттати евамасса ка̄ран̣абха̄вато, тасма̄ париккха̄роти вуччати. евам̣ гила̄напаччайабхесаджджан̃ча там̣ париккха̄ро ча̄ти гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ро, там̣ гила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ранти еваматтхо дат̣т̣хаббо.
васаланти хӣнам̣ ла̄макам̣. атха ва̄ вассатӣти васало, паггхаратӣти аттхо, там̣ васалам̣, асучипаггхаран̣аканти вуттам̣ хоти. нит̣т̣хухитва̄ти кхел̣ам̣ па̄тетва̄.
касса̄хам̣ кена ха̄йа̄мӣти ахам̣ касса̄ ан̃н̃исса̄ иттхийа̄ кена бхогена ва̄ алан̇ка̄рена ва̄ рӯпена ва̄ париха̄йа̄ми, ка̄ на̄ма майа̄ уттаритара̄ти дӣпети.
291. сантикети упача̄ре т̣хатва̄ са̄манта̄ авидӯре, падабха̄джанепи айамевааттхо дӣпито ¶ . аттака̄мапа̄ричарийа̄йа̄ти метхунадхаммасан̇кха̄тена ка̄мена па̄ричарийа̄ ка̄мапа̄ричарийа̄. аттано аттха̄йа ка̄мапа̄ричарийа̄ аттака̄мапа̄ричарийа̄, аттана̄ ва̄ ка̄мита̄ иччхита̄ти аттака̄ма̄, сайам̣ метхунара̄гавасена паттхита̄ти аттхо. аттака̄ма̄ ча са̄ па̄ричарийа̄ ча̄ти аттака̄мапа̄ричарийа̄, тасса̄ аттака̄мапа̄ричарийа̄йа. ван̣н̣ам̣ бха̄сеййа̄ти гун̣ам̣ а̄нисам̣сам̣ пака̄сеййа.
татра ¶ йасма̄ ‘‘аттано аттха̄йа ка̄мапа̄ричарийа̄’’ти имасмим̣ аттхавикаппе ка̄мо чева хету ча па̄ричарийа̄ ча аттхо, сесам̣ бйан̃джанам̣. ‘‘аттака̄ма̄ ча са̄ па̄ричарийа̄ ча̄ти аттака̄мапа̄ричарийа̄’’ти имасмим̣ аттхавикаппе адхиппа̄йо чева па̄ричарийа̄ ча̄ти аттхо, сесам̣ бйан̃джанам̣. тасма̄ бйан̃джане а̄дарам̣ акатва̄ аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘аттано ка̄мам̣ аттано хетум̣ аттано адхиппа̄йам̣ аттано па̄ричарийа’’нти падабха̄джанам̣ вуттам̣. ‘‘аттано ка̄мам̣ аттано хетум̣ аттано па̄ричарийа’’нти хи вутте джа̄ниссанти пан̣д̣ита̄ ‘‘етта̄вата̄ аттано аттха̄йа ка̄мапа̄ричарийа̄ вутта̄’’ти. ‘‘аттано адхиппа̄йам̣ аттано па̄ричарийа’’нти вуттепи джа̄ниссанти ‘‘етта̄вата̄ аттана̄ иччхитака̄митат̣т̣хена аттака̄мапа̄ричарийа̄ вутта̄’’ти.
ида̄ни ¶ тасса̄ аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣абха̄сана̄ка̄рам̣ дассенто ‘‘етадагга’’нтиа̄дима̄ха. там̣ уддесатопи ниддесатопи утта̄наттхамева. айам̣ панеттха падасамбандхо ча а̄паттивиниччхайо ча – етадаггам̣…пе… паричареййа̄ти йа̄ ма̄дисам̣ сӣлавантам̣ калйа̄н̣адхаммам̣ брахмача̄рим̣ етена дхаммена паричареййа, тасса̄ евам̣ ма̄дисам̣ паричарантийа̄ йа̄ айам̣ па̄ричарийа̄ на̄ма, етадаггам̣ па̄ричарийа̄нанти.
метхунупасам̣хитена сан̇гха̄дисесоти евам̣ аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄санто ча метхунупасам̣хитена метхунадхаммапат̣исам̣йуттенева вачанена йо бха̄сеййа, тасса сан̇гха̄дисесоти.
идха̄ни йасма̄ метхунупасам̣хитенева бха̄сантасса сан̇гха̄дисесо вутто, тасма̄ ‘‘ахампи кхаттийо, твампи кхаттийа̄, арахати кхаттийа̄ кхаттийасса да̄тум̣ самаджа̄тикатта̄’’ти евама̄дӣхи вачанехи па̄ричарийа̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сама̄насса̄пи сан̇гха̄дисесо наттхи. ‘‘ахампи кхаттийо’’тиа̄дике пана бахӯпи парийа̄йе ватва̄ ‘‘арахаси твам̣ майхам̣ метхунадхаммам̣ да̄ту’’нти евам̣ метхунаппат̣исам̣йуттенева бха̄сама̄насса сан̇гха̄дисесоти.
иттхӣ ¶ ча хотӣтиа̄ди пуббе вуттанайамева. идха уда̄йиттхеро а̄дикаммико, тасса ана̄патти а̄дикаммикасса̄ти.
самут̣т̣ха̄на̄ди саббам̣ дут̣т̣хуллава̄ча̄садисам̣. винӣтаваттхӯни утта̄наттха̄нева̄ти.
аттака̄мапа̄ричарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄
296. тена ¶ самайена буддхо бхагава̄ти сан̃чариттам̣. таттха пан̣д̣ита̄ти пан̣д̣иччена саманна̄гата̄ гатиманта̄. бйатта̄ти веййаттийена саманна̄гата̄, упа̄йена саманна̄гата̄ упа̄йан̃н̃ӯ виса̄рада̄. медха̄винӣти медха̄йа саманна̄гата̄, дит̣т̣хам̣ дит̣т̣хам̣ кароти. даккха̄ти чхека̄. аналаса̄ти ут̣т̣ха̄навӣрийасампанна̄. чханна̄ти ануччхавика̄.
кисмим̣ вийа̄ти киччхам̣ вийа килесо вийа, хири вийа амха̄кам̣ хотӣти адхиппа̄йо. кума̄рика̄йа ваттунти ‘‘имам̣ тумхе ган̣хатха̄’’ти кума̄рика̄йа ка̄ран̣а̄ ваттум̣.
а̄ва̄ха̄дӣсу а̄ва̄хоти да̄ракасса паракулато да̄рика̄йа ¶ а̄харан̣ам̣. вива̄хоти аттано да̄рика̄йа паракулапесанам̣. ва̄реййанти ‘‘детха но да̄ракасса да̄рика’’нти йа̄чанам̣, дивасанаккхаттамухуттапариччхедакаран̣ам̣ ва̄.
297. пура̄н̣аган̣акийа̄ти екасса ган̣акасса бхарийа̄йа, са̄ тасмим̣ джӣвама̄не ган̣акӣти пан̃н̃а̄йиттха, мате пана пура̄н̣аган̣акӣти сан̇кхам̣ гата̄. тирога̄моти бахига̄мо, ан̃н̃о га̄моти адхиппа̄йо. манусса̄ти уда̄йисса имам̣ сан̃чариттакамме йуттапайуттабха̄вам̣ джа̄нанакаманусса̄.
сун̣исабхогена̄ти йена бхогена сун̣иса̄ бхун̃джитабба̄ хоти рандха̄панапача̄панапаавесана̄дина̄, тена бхун̃джим̣су. тато апарена да̄сибхогена̄ти ма̄са̄тиккаме йена бхогена да̄сӣ бхун̃джитабба̄ хоти кхеттакаммакачаварачхад̣д̣анаудака̄харан̣а̄дина̄, тена бхун̃джим̣су. дуггата̄ти далидда̄, йаттха ва̄ гата̄ дуггата̄ хоти та̄дисам̣ кулам̣ гата̄. ма̄ййо имам̣ кума̄риканти ма̄ аййо имам̣ кума̄рикам̣. а̄ха̄рӯпаха̄роти а̄ха̄ро ча упаха̄ро ча гахан̣ан̃ча да̄нан̃ча, на амхехи ¶ кин̃чи а̄хат̣ам̣ на упа̄хат̣ам̣ тайа̄ саддхим̣ кайавиккайо воха̄ро амха̄кам̣ наттхӣти дӣпенти. саман̣ена бхавитаббам̣ абйа̄ват̣ена, саман̣о асса сусаман̣оти саман̣ена на̄ма ӣдисесу каммесу абйа̄ват̣ена абйа̄па̄рена бхавитаббам̣, евам̣ ¶ бхаванто хи саман̣о сусаман̣о асса̄ти, евам̣ нам̣ апаса̄детва̄ ‘‘гаччха твам̣ на майам̣ там̣ джа̄на̄ма̄’’ти а̄хам̣су.
298. саджджитоти саббӯпакаран̣асампанно ман̣д̣итапаса̄дхито ва̄.
300. дхутта̄ти иттхидхутта̄. парича̄рента̄ти мана̄пийесу рӯпа̄дӣсу ито чито ча саманта̄ индрийа̄ни ча̄рента̄, кӣл̣анта̄ абхираманта̄ти вуттам̣ хоти. аббхутамакам̣сӯти йади кариссати твам̣ еттакам̣ джито, йади на кариссати ахам̣ еттаканти пан̣амакам̣су. бхиккхӯнам̣ пана аббхутам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. йо кароти пара̄джитена да̄таббанти маха̄паччарийам̣ вуттам̣.
катхан̃хи на̄ма аййо уда̄йӣ тан̇кхан̣иканти еттха тан̇кхан̣оти ачирака̄ло ¶ вуччати. тан̇кхан̣иканти ачирака̄ла̄дхика̄рикам̣.
301. сан̃чариттам̣ сама̄паджджеййа̄ти сан̃чаран̣абха̄вам̣ сама̄паджджеййа. йасма̄ пана там̣ сама̄паджджантена кеначи песитена каттхачи гантаббам̣ хоти, парато ча ‘‘иттхийа̄ ва̄ пурисамати’’нти а̄дивачанато идха иттхипуриса̄ адхиппета̄, тасма̄ таматтхам̣ дассетум̣ ‘‘иттхийа̄ ва̄ пахито пурисасса сантике гаччхати, пурисена ва̄ пахито иттхийа̄ сантике гаччхатӣ’’ти евамасса падабха̄джанам̣ вуттам̣. иттхийа̄ ва̄ пурисаматим̣ пурисасса ва̄ иттхиматинти еттха а̄рочеййа̄ти па̄т̣хасесо дат̣т̣хаббо, теневасса падабха̄джане ‘‘пурисасса матим̣ иттхийа̄ а̄рочети, иттхийа̄ матим̣ пурисасса а̄рочетӣ’’ти вуттам̣.
ида̄ни йадаттхам̣ там̣ тесам̣ матим̣ адхиппа̄йам̣ аджджха̄сайам̣ чхандам̣ ручим̣ а̄рочети, там̣ дассенто ‘‘джа̄йаттане ва̄ джа̄раттане ва̄’’тиа̄дима̄ха. таттха джа̄йаттанети джа̄йа̄бха̄ве. джа̄раттанети джа̄рабха̄ве. пурисасса хи матим̣ иттхийа̄ а̄роченто джа̄йаттане а̄рочети, иттхийа̄ матим̣ пурисасса а̄роченто джа̄раттане а̄рочети; апича пурисассева матим̣ иттхийа̄ а̄роченто джа̄йаттане ва̄ а̄рочети нибаддхабхарийа̄бха̄ве, джа̄раттане ва̄ миччха̄ча̄рабха̄ве. йасма̄ панетам̣ а̄рочентена ‘‘твам̣ кирасса джа̄йа̄ бхависсасӣ’’тиа̄ди ваттаббам̣ хоти, тасма̄ там̣ ваттаббата̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘джа̄йаттане ва̄ти джа̄йа̄ бхависсаси, джа̄раттане ¶ ва̄ти джа̄рӣ бхависсасӣ’’ти асса падабха̄джанам̣ ¶ вуттам̣. етенева ча упа̄йена иттхийа̄ матим̣ пурисасса а̄рочанепи пати бхависсаси, са̄мико бхависсаси, джа̄ро бхависсасӣти ваттаббата̄ка̄ро ведитаббо.
антамасо тан̇кхан̣ика̄йапӣти саббантимена париччхедена йа̄ айам̣ тан̇кхан̣е мухуттаматте пат̣исам̣васитаббато тан̇кхан̣ика̄ти вуччати, мухуттика̄ти аттхо. тасса̄пи ‘‘мухуттика̄ бхависсасӣ’’ти евам̣ пурисаматим̣ а̄рочентасса сан̇гха̄дисесо. етеневупа̄йена ‘‘мухуттико бхависсасӣ’’ти евам̣ пурисасса иттхиматим̣ а̄рочентопи сан̇гха̄дисесам̣ а̄паджджатӣти ведитаббо.
303. ида̄ни ‘‘иттхийа̄ ва̄ пурисамати’’нти еттха адхиппета̄ иттхийо пабхедато дассетва̄ та̄су сан̃чариттавасена а̄паттибхедам̣ дассетум̣ ‘‘даса иттхийо’’тиа̄дима̄ха. таттха ма̄тураккхита̄ти ма̄тара̄ раккхита̄. йатха̄ пурисена сам̣ва̄сам̣ на каппети, евам̣ ма̄тара̄ раккхита̄, тенасса падабха̄джанепи вуттам̣ – ‘‘ма̄та̄ раккхати ¶ гопети иссарийам̣ ка̄рети васам̣ ваттетӣ’’ти. таттха раккхатӣти каттхачи гантум̣ на дети. гопетӣти йатха̄ ан̃н̃е на пассанти, евам̣ гуттат̣т̣ха̄не т̣хапети. иссарийам̣ ка̄ретӣти серивиха̄рамасса̄ ниседхентӣ абхибхавитва̄ паваттати. васам̣ ваттетӣти ‘‘идам̣ карохи, идам̣ ма̄ ака̄сӣ’’ти евам̣ аттано васам̣ тасса̄ упари ваттети. етенупа̄йена питураккхита̄дайопи н̃а̄табба̄. готтам̣ ва̄ дхаммо ва̄ на раккхати, саготтехи пана сахадхаммикехи ча екам̣ саттха̄рам̣ уддисса паббаджитехи екаган̣апарийа̄паннехи ча раккхита̄ ‘‘готтараккхита̄ дхаммараккхита̄’’ти вуччати, тасма̄ тесам̣ пада̄нам̣ ‘‘саготта̄ раккхантӣ’’тиа̄дина̄ найена падабха̄джанам̣ вуттам̣.
саха а̄раккхена̄ти са̄раккха̄. саха паридан̣д̣ена̄ти сапаридан̣д̣а̄. та̄сам̣ ниддеса̄ па̄кат̣а̄ва. има̄су дасасу паччхима̄нам̣ двиннамева пурисантарам̣ гаччхантӣнам̣ миччха̄ча̄ро хоти, на итара̄сам̣.
дханаккӣта̄дӣсу аппена ва̄ бахуна̄ ва̄ дханена кӣта̄ дханаккӣта̄. йасма̄ пана са̄ на кӣтаматта̄ ева сам̣ва̄саттха̄йа пана кӣтатта̄ бхарийа̄, тасма̄сса ниддесе дханена кин̣итва̄ ва̄сетӣти вуттам̣.
чхандена ¶ аттано ручийа̄ васатӣти чхандава̄синӣ. йасма̄ пана са̄ на аттано чхандаматтенева ¶ бхарийа̄ хоти пурисена пана сампат̣иччхитатта̄, тасма̄сса ниддесе ‘‘пийо пийам̣ ва̄сетӣ’’ти вуттам̣.
бхогена васатӣти бхогава̄синӣ. удуккхаламусала̄дигхарӯпакаран̣ам̣ лабхитва̄ бхарийа̄бха̄вам̣ гаччхантийа̄ джанападиттхийа̄ етам̣ адхивачанам̣.
пат̣ена васатӣти пат̣ава̄синӣ. нива̄санаматтампи па̄вуран̣аматтампи лабхитва̄ бхарийа̄бха̄вам̣ упагаччхантийа̄ далиддиттхийа̄ етам̣ адхивачанам̣.
одапаттакинӣти убхиннам̣ екисса̄ удакапа̄тийа̄ хаттхе ота̄ретва̄ ‘‘идам̣ удакам̣ вийа сам̣сат̣т̣ха̄ абхеджджа̄ хотха̄’’ти ватва̄ париггахита̄йа воха̄рана̄маметам̣, ниддесеписса ‘‘та̄йа саха удакапаттам̣ а̄маситва̄ там̣ ва̄сетӣ’’ти еваматтхо ведитаббо.
обхат̣ам̣ оропитам̣ чумбат̣амасса̄ти обхат̣ачумбат̣а̄, кат̣т̣хаха̄рика̄дӣнам̣ ан̃н̃атара̄, йасса̄ сӣсато чумбат̣ам̣ оропетва̄ гхаре ва̄сети, тасса̄ етам̣ адхивачанам̣.
да̄сӣ ча̄ти аттанойева да̄сӣ ча хоти бхарийа̄ ча.
каммака̄рӣ на̄ма гехе бхатийа̄ каммам̣ ¶ кароти, та̄йа саддхим̣ кочи гхара̄ва̄сам̣ каппети аттано бхарийа̄йа анаттхико хутва̄. айам̣ вуччати ‘‘каммака̄рӣ ча бхарийа̄ ча̄’’ти.
дхаджена а̄хат̣а̄ дхаджа̄хат̣а̄, усситаддхаджа̄йа сена̄йа гантва̄ парависайам̣ вилумпитва̄ а̄нӣта̄ти вуттам̣ хоти, там̣ кочи бхарийам̣ кароти, айам̣ дхаджа̄хат̣а̄ на̄ма. мухуттика̄ вуттанайа̄ева, ета̄сам̣ дасаннампи пурисантарагамане миччха̄ча̄ро хоти. пуриса̄нам̣ пана вӣсатийа̄пи ета̄су миччха̄ча̄ро хоти, бхиккхуно ча сан̃чариттам̣ хотӣти.
305. ида̄ни пурисо бхиккхум̣ пахин̣атӣтиа̄дӣсу пат̣игган̣ха̄тӣти со бхиккху тасса пурисасса ‘‘гаччха, бханте, иттханна̄мам̣ ма̄тураккхитам̣ брӯхи, хохи кира иттханна̄масса бхарийа̄ дханаккӣта̄’’ти евам̣ вуттавачанам̣ ‘‘са̄дху упа̄сака̄’’ти ва̄ ‘‘хотӯ’’ти ва̄ ‘‘а̄рочесса̄мӣ’’ти ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена вачӣбхедам̣ катва̄ ва̄ сӣсакампана̄дӣхи ва̄ сампат̣иччхати. вӣмам̣сатӣти ¶ ¶ евам̣ пат̣игган̣хитва̄ тасса̄ иттхийа̄ сантикам̣ гантва̄ там̣ са̄санам̣ а̄рочети. пачча̄харатӣти тена а̄рочите са̄ иттхӣ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхату ва̄ пат̣иккхипату ва̄ ладжджа̄йа ва̄ тун̣хӣ хоту, пуна а̄гантва̄ тасса пурисасса там̣ паваттим̣ а̄рочети.
етта̄вата̄ има̄йа пат̣иггахан̣а̄рочанапачча̄харан̣асан̇кха̄та̄йа тиван̇гасампаттийа̄ сан̇гха̄дисесо хоти. са̄ пана тасса бхарийа̄ хоту ва̄ ма̄ ва̄, ака̄ран̣аметам̣. саче пана со ма̄тураккхита̄йа сантикам̣ песито там̣ адисва̄ тасса̄ ма̄туйа̄ там̣ са̄санам̣ а̄рочети, бахиддха̄ вимат̣т̣хам̣ на̄ма хоти, тасма̄ висан̇кетанти маха̄падуматтхеро а̄ха. маха̄суматтхеро пана ма̄та̄ ва̄ хоту пита̄ ва̄ антамасо гехада̄сӣпи ан̃н̃о ва̄пи йо кочи там̣ кирийам̣ сампа̄дессати, тасса вуттепи вимат̣т̣хам̣ на̄ма на хоти, тиван̇гасампаттика̄ле а̄паттийева.
нану йатха̄ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти ваттука̄мо вираджджхитва̄ ‘‘дхаммам̣ паччаккха̄мӣ’’ти вадеййа паччаккха̄та̄васса сиккха̄. йатха̄ ва̄ ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджа̄мӣ’’ти ваттука̄мо вираджджхитва̄ ‘‘дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджа̄мӣ’’ти вадеййа а̄панновасса ¶ па̄ра̄джикам̣. евам̣сампадамиданти а̄ха. там̣ панетам̣ ‘‘пат̣игган̣ха̄ти, антева̄сим̣ вӣмам̣са̄петва̄ аттана̄ пачча̄харати, а̄патти сан̇гха̄дисесасса̄’’ти имина̄ самети, тасма̄ субха̄ситам̣.
йатха̄ ча ‘‘ма̄тураккхитам̣ брӯхӣ’’ти вуттасса гантва̄ тасса̄ а̄рочетум̣ саматтха̄нам̣ ма̄та̄дӣнампи вадато висан̇кето наттхи, евамева ‘‘хохи кира иттханна̄масса бхарийа̄ дханаккӣта̄’’ти ваттаббе ‘‘хохи кира иттханна̄масса бхарийа̄ чхандава̄синӣ’’ти евам̣ па̄л̣ийам̣ вуттесу чхандава̄синиа̄дӣсу вачанесу ан̃н̃атаравасена ва̄ авуттесупи ‘‘хохи кира иттханна̄масса бхарийа̄ джа̄йа̄ паджа̄пати путтама̄та̄ гхаран̣ӣ гхараса̄минӣ бхаттарандхика̄ суссӯсика̄ парича̄рика̄’’тиевама̄дӣсу сам̣ва̄сапаридӣпакесу вачанесу ан̃н̃атаравасена ва̄ вадантасса̄пи висан̇кето наттхи тиван̇гасампаттийа̄ а̄паттийева. ‘‘ма̄тураккхитам̣ брӯхӣ’’ти песитасса пана гантва̄ ан̃н̃а̄су питураккхита̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ вадантасса висан̇кетам̣. еса найо ‘‘питураккхитам̣ брӯхӣ’’тиа̄дӣсупи.
кевалан̃хеттха ¶ екамӯлакадумӯлака̄дивасена ‘‘пурисасса ма̄та̄ бхиккхум̣ пахин̣ати, ма̄тураккхита̄йа ма̄та̄ бхиккхум̣ пахин̣атӣ’’ти евама̄дӣнам̣ мӯлат̣т̣ха̄нан̃ча васена пеййа̄лабхедойева висесо ¶ . сопи пуббе вуттанайатта̄ па̄л̣иануса̄ренева сакка̄ джа̄нитунти на̄сса вибха̄гам̣ дассетум̣ а̄дарам̣ каримха.
338. пат̣игган̣ха̄тӣтиа̄дӣсу пана двӣсу чатуккесу пат̣хамачатукке а̄дипадена тиван̇гасампаттийа̄ сан̇гха̄дисесо, маджджхе двӣхи дуван̇гасампаттийа̄ тхуллаччайам̣, анте екена екан̇гасампаттийа̄ дуккат̣ам̣. дутийачатукке а̄дипадена дуван̇гасампаттийа̄ тхуллаччайам̣, маджджхе двӣхи екан̇гасампаттийа̄ дуккат̣ам̣, анте екена ан̇га̄бха̄вато ана̄патти. таттха пат̣игган̣ха̄тӣти а̄н̣а̄пакасса са̄санам̣ пат̣игган̣ха̄ти. вӣмам̣сатӣти пахитат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ там̣ а̄рочети. пачча̄харатӣти пуна а̄гантва̄ мӯлат̣т̣хасса а̄рочети.
на пачча̄харатӣти а̄рочетва̄ еттова паккамати. пат̣игган̣ха̄ти на вӣмам̣сатӣти пурисена ‘‘иттханна̄мам̣ гантва̄ брӯхӣ’’ти вуччама̄но ‘‘са̄дхӯ’’ти тасса са̄санам̣ пат̣игган̣хитва̄ там̣ памусситва̄ ва̄ аппамусситва̄ ва̄ ¶ ан̃н̃ена каран̣ӣйена тасса̄ сантикам̣ гантва̄ кин̃чидева катхам̣ катхенто нисӣдати, етта̄вата̄ ‘‘пат̣игган̣ха̄ти на вӣмам̣сати на̄ма̄’’ти вуччати. атха нам̣ са̄ иттхӣ сайамева вадати ‘‘тумха̄кам̣ кира упат̣т̣ха̄ко мам̣ гехе ка̄тука̄мо’’ти евам̣ ватва̄ ча ‘‘ахам̣ тасса бхарийа̄ бхависса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘на бхависса̄мӣ’’ти ва̄ вадати. со тасса̄ вачанам̣ анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ тун̣хӣбхӯтова ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ тасса пурисасса сантикам̣ а̄гантва̄ там̣ паваттим̣ а̄рочети, етта̄вата̄ ‘‘на вӣмам̣сати пачча̄харати на̄ма̄’’ти вуччати. на вӣмам̣сати на пачча̄харатӣти кевалам̣ са̄сана̄рочанака̄ле пат̣игган̣ха̄тийева, итарам̣ пана двайам̣ на кароти.
на пат̣игган̣ха̄ти вӣмам̣сати пачча̄харатӣти кочи пурисо бхиккхусса т̣хитат̣т̣ха̄не ва̄ нисиннат̣т̣ха̄не ва̄ татха̄рӯпим̣ катхам̣ катхети, бхиккху тена аппахитопи пахито вийа хутва̄ иттхийа̄ сантикам̣ гантва̄ ‘‘хохи кира иттханна̄масса бхарийа̄’’тиа̄дина̄ найена вӣмам̣ситва̄ тасса̄ ручим̣ ва̄ аручим̣ ва̄ пуна а̄гантва̄ имасса а̄рочети. тенева найена вӣмам̣ситва̄ апачча̄харанто ¶ ‘‘на пат̣игган̣ха̄ти вӣмам̣сати на пачча̄харатӣ’’ти вуччати. тенева найена гато авӣмам̣ситва̄ та̄йа самут̣т̣ха̄питам̣ катхам̣ сутва̄ пат̣хамачатуккасса татийападе вуттанайена а̄гантва̄ имасса а̄роченто ‘‘на пат̣игган̣ха̄ти на вӣмам̣сати пачча̄харатӣ’’ти вуччати. чатуттхападам̣ па̄кат̣амева.
самбахуле бхиккхӯ а̄н̣а̄петӣтиа̄динайа̄ па̄кат̣а̄йева. йатха̄ пана самбахула̄пи екаваттхумхи а̄паджджанти, евам̣ екассапи самбахулаваттхӯсу самбахула̄ а̄паттийо ведитабба̄. катхам̣? пурисо бхиккхум̣ ¶ а̄н̣а̄пети ‘‘гаччха, бханте, асукасмим̣ на̄ма па̄са̄де сат̣т̣химатта̄ ва̄ саттатиматта̄ ва̄ иттхийо т̣хита̄ та̄ вадехи, хотха кира иттханна̄масса бхарийа̄йо’’ти. со сампат̣иччхитва̄ таттха гантва̄ а̄рочетва̄ пуна там̣ са̄санам̣ пачча̄харати. йаттака̄ иттхийо таттака̄ а̄паттийо а̄паджджати. вуттан̃хетам̣ парива̄репи –
‘‘падавӣтиха̄раматтена, ва̄ча̄йа бхан̣итена ча;
сабба̄ни гарука̄ни саппат̣икамма̄ни;
чатусат̣т̣хи а̄паттийо а̄паджджеййа екато;
пан̃ха̄меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 480);
имам̣ ¶ кира аттхавасам̣ пат̣ичча айам̣ пан̃хо вутто. вачанасилит̣т̣хата̄йа четтха ‘‘чатусат̣т̣хи а̄паттийо’’ти вуттам̣. евам̣ каронто пана сатампи сахассампи а̄паджджатӣти. йатха̄ ча екена песитасса екасса самбахула̄су иттхӣсу самбахула̄ а̄паттийо, евам̣ еко пурисо самбахуле бхиккхӯ екисса̄ сантикам̣ песети, саббесам̣ сан̇гха̄дисесо. еко самбахуле бхиккхӯ самбахула̄нам̣ иттхӣнам̣ сантикам̣ песети, иттхиган̣ана̄йа сан̇гха̄дисеса̄. самбахула̄ пуриса̄ екам̣ бхиккхум̣ екисса̄ сантикам̣ песенти, пурисаган̣ана̄йа сан̇гха̄дисеса̄. самбахула̄ екам̣ самбахула̄нам̣ иттхӣнам̣ сантикам̣ песенти, ваттхуган̣ана̄йа сан̇гха̄дисеса̄. самбахула̄ самбахуле екисса̄ сантикам̣ песенти, ваттхуган̣ана̄йа сан̇гха̄дисеса̄. самбахула̄ пуриса̄ самбахуле бхиккхӯ самбахула̄нам̣ иттхӣнам̣ сантикам̣ песенти, ваттхуган̣ана̄йа сан̇гха̄дисеса̄. еса найо ‘‘ека̄ иттхӣ екам̣ бхиккху’’нтиа̄дӣсупи. еттха ча сабха̄гавибха̄гата̄ на̄ма аппама̄н̣ам̣, ма̄та̄питунампи пан̃часахадхаммика̄нампи сан̃чариттакаммам̣ каронтасса а̄паттийева.
пурисо ¶ бхиккхум̣ а̄н̣а̄пети гаччха бхантети чатуккам̣ ан̇гавасена а̄паттибхеда дассанаттхам̣ вуттам̣. тасса паччхимападе антева̄сӣ вӣмам̣ситва̄ бахиддха̄ пачча̄харатӣти а̄гантва̄ а̄чарийасса ана̄рочетва̄ еттова гантва̄ тасса пурисасса а̄рочети. а̄патти убхиннам̣ тхуллаччайасса̄ти а̄чарийасса пат̣иггахитатта̄ ча вӣмам̣са̄питатта̄ ча двӣхан̇гехи тхуллаччайам̣, антева̄сикасса вӣмам̣ситатта̄ ча пачча̄хат̣атта̄ ча двӣхан̇гехи тхуллаччайам̣. сесам̣ па̄кат̣амева.
339. гаччханто сампа̄детӣти пат̣игган̣ха̄ти чева вӣмам̣сати ча. а̄гаччханто висам̣ва̄детӣти на пачча̄харати. гаччханто висам̣ва̄детӣти на пат̣игган̣ха̄ти. а̄гаччханто сампа̄детӣти ¶ вӣмам̣сати чева пачча̄харати ча. евам̣ убхайаттха двӣхан̇гехи тхуллаччайам̣. татийападе а̄патти, чатуттхе ана̄патти.
340. ана̄патти сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ гила̄насса ва̄ каран̣ӣйена гаччхати умматтакасса а̄дикаммикасса̄ти еттха бхиккхусан̇гхасса упосатха̄га̄рам̣ ва̄ кин̃чи ва̄ виппакатам̣ хоти. таттха ка̄рука̄нам̣ ¶ бхаттаветанаттха̄йа упа̄сако ва̄ упа̄сика̄йа сантикам̣ бхиккхум̣ пахин̣еййа, ум̣па̄сика̄ ва̄ упа̄сакасса, еварӯпена сан̇гхасса каран̣ӣйена гаччхантасса ана̄патти. четийакамме кайирама̄непи есева найо. гила̄насса бхесаджджаттха̄йапи упа̄сакена ва̄ упа̄сика̄йа сантикам̣ упа̄сика̄йа ва̄ упа̄сакасса сантикам̣ пахитасса гаччхато ана̄патти. умматтакаа̄дикаммика̄ вуттанайа̄ ева.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идам̣ сиккха̄падам̣ чхасамут̣т̣ха̄нам̣, сӣсуккхипана̄дина̄ ка̄йавика̄рена са̄санам̣ гахетва̄ гантва̄ хаттхамудда̄йа вӣмам̣ситва̄ пуна а̄гантва̄ хаттхамудда̄йа ева а̄рочентасса ка̄йато самут̣т̣ха̄ти. а̄санаса̄ла̄йа нисиннасса ‘‘иттханна̄ма̄ а̄гамиссати, тасса̄ читтам̣ джа̄неййа̄тха̄’’ти кеначи вутте ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ там̣ а̄гатам̣ ватва̄ тасса̄ гата̄йа пуна тасмим̣ пурисе а̄гате а̄рочентасса ва̄чато самут̣т̣ха̄ти. ва̄ча̄йа ‘‘са̄дхӯ’’ти са̄санам̣ гахетва̄ ан̃н̃ена каран̣ӣйена тасса̄ гхарам̣ гантва̄ ан̃н̃аттха ва̄ гаманака̄ле там̣ дисва̄ вачӣбхеденева вӣмам̣ситва̄ пуна ан̃н̃енева ¶ каран̣ӣйена тато апаккамма када̄чидева там̣ пурисам̣ дисва̄ а̄рочентасса̄пи ва̄чатова самут̣т̣ха̄ти. пан̣н̣аттим̣ аджа̄нантасса пана кхӣн̣а̄савасса̄пи ка̄йава̄чато самут̣т̣ха̄ти. катхам̣? саче хисса ма̄та̄питаро куджджхитва̄ алам̣вачанӣйа̄ хонти, тан̃ча бхиккхум̣ гхарам̣ упагатам̣ тхерапита̄ вадати ‘‘ма̄та̄ те та̄та мам̣ махаллакам̣ чхад̣д̣етва̄ н̃а̄тикулам̣ гата̄, гаччха там̣ мам̣ упат̣т̣ха̄тум̣ песехӣ’’ти. со че гантва̄ там̣ ватва̄ пуна питуно тасса̄ а̄гаманам̣ ва̄ ана̄гаманам̣ ва̄ а̄рочети, сан̇гха̄дисесо. има̄ни тӣн̣и ачиттакасамут̣т̣ха̄на̄ни.
пан̣н̣аттим̣ пана джа̄нитва̄ етехева тӣхи найехи сан̃чариттам̣ сама̄паджджато ка̄йачиттато ва̄ча̄читтато ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти. има̄ни тӣн̣и пан̣н̣аттиджа̄наначиттена сачиттакасамут̣т̣ха̄на̄ни. кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, кусала̄дивасена четтха тӣн̣и читта̄ни, сукха̄дивасена тиссо ведана̄ти.
341. винӣтаваттхӯсу ¶ а̄дито ваттхупан̃чаке пат̣иггахитаматтатта̄ дуккат̣ам̣.
калахаваттхусмим̣ саммоданӣйам̣ ака̄сӣти там̣ сан̃н̃а̄петва̄ ¶ пуна гехагаманӣйам̣
ака̄си. на̄лам̣вачанӣйа̄ти на париччатта̄ти аттхо. йа̄ хи йатха̄ йатха̄ йесу йесу джанападесу париччатта̄ париччатта̄ва хоти, бхарийа̄бха̄вам̣ атиккамати, айам̣ ‘‘алам̣вачанӣйа̄’’ти вуччати. еса̄ пана на алам̣вачанӣйа̄ кеначидева ка̄ран̣ена калахам̣ катва̄ гата̄, теневеттха бхагава̄ ‘‘ана̄паттӣ’’ти а̄ха. йасма̄ пана ка̄йасам̣сагге йаккхийа̄ тхуллаччайам̣ вуттам̣, тасма̄ дут̣т̣хулла̄дӣсупи йаккхипетийо тхуллаччайаваттхумева̄ти ведитабба̄. ат̣т̣хакатха̄су панетам̣ на вича̄ритам̣. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
342. тена самайена̄ти кут̣ика̄расиккха̄падам̣. таттха а̄л̣авака̄ти а̄л̣авират̣т̣хе джа̄та̄ да̄рака̄ а̄л̣авака̄ на̄ма, те паббаджитака̄лепи ‘‘а̄л̣авака̄’’твева пан̃н̃а̄йим̣су. те сандха̄йа вуттам̣ ‘‘а̄л̣авака̄ бхиккхӯ’’ти. сан̃н̃а̄чика̄йоти ¶ сайам̣ йа̄читва̄ гахитӯпакаран̣а̄йо. ка̄ра̄пентӣти каронтипи ка̄ра̄пентипи, те кира са̄сане випассана̄дхуран̃ча гантхадхуран̃ча̄ти двепи дхура̄ни чхад̣д̣етва̄ навакаммамева дхурам̣ катва̄ пагган̣хим̣су. асса̄мика̄йоти аниссара̄йо, ка̄рета̄ да̄йакена вирахита̄йоти аттхо. аттуддесика̄йоти атта̄нам̣ уддисса аттано аттха̄йа а̄раддха̄йоти аттхо. аппама̄н̣ика̄йоти ‘‘еттакена нит̣т̣хам̣ гаччхиссантӣ’’ти евам̣ апариччхиннаппама̄н̣а̄йо, вуддхиппама̄н̣а̄йо ва̄ махантаппама̄н̣а̄йоти аттхо.
йа̄чана̄ ева бахула̄ етесам̣ мандам̣ ан̃н̃ам̣ камманти йа̄чанабахула̄. евам̣ вин̃н̃аттибахула̄ ведитабба̄. аттхато панеттха на̄на̄каран̣ам̣ наттхи, анекаккхаттум̣ ‘‘пурисам̣ детха, пурисаттхакарам̣ детха̄’’ти йа̄чанта̄наметам̣ адхивачанам̣. таттха мӯлаччхеджджа̄йа пурисам̣ йа̄читум̣ на ват̣т̣ати, саха̄йаттха̄йа каммакаран̣аттха̄йа ‘‘пурисам̣ детха̄’’ти йа̄читум̣ ват̣т̣ати. пурисаттхакаранти пурисена ка̄таббам̣ хаттхакаммам̣ вуччати, там̣ йа̄читум̣ ват̣т̣ати. хаттхакаммам̣ на̄ма кин̃чи ваттху на хоти, тасма̄ ¶ т̣хапетва̄ мигалуддакамаччхабандхака̄дӣнам̣ сакакаммам̣ авасесам̣ саббам̣ каппийам̣. ‘‘ким̣, бханте, а̄гататтха кена камма’’нти пуччхите ва̄ апуччхите ва̄ йа̄читум̣ ват̣т̣ати, вин̃н̃аттипаччайа̄ досо наттхи. тасма̄ мигалуддака̄дайо сакакаммам̣ на йа̄читабба̄, ‘‘хаттхакаммам̣ детха̄’’ти анийаметва̄пи на йа̄читабба̄; евам̣ ¶ йа̄чита̄ хи те ‘‘са̄дху, бханте’’ти бхиккхӯ уййоджетва̄ мигепи ма̄ретва̄ а̄хареййум̣. нийаметва̄ пана ‘‘виха̄ре кин̃чи каттаббам̣ аттхи, таттха хаттхакаммам̣ детха̄’’ти йа̄читабба̄. пха̄ланан̇гала̄дӣни упакаран̣а̄ни гахетва̄ каситум̣ ва̄ вапитум̣ ва̄ ла̄йитум̣ ва̄ гаччхантам̣ сакиччапасутампи кассакам̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ ва̄ кин̃чи хаттхакаммам̣ йа̄читум̣ ват̣т̣атева. йо пана вигха̄са̄до ва̄ ан̃н̃о ва̄ кочи никкаммо нираттхакакатхам̣ катхенто нидда̄йанто ва̄ вихарати, еварӯпам̣ айа̄читва̄пи ‘‘ехи ре идам̣ ва̄ идам̣ ва̄ карохӣ’’ти йадиччхакам̣ ка̄ра̄петум̣ ват̣т̣ати.
хаттхакаммасса пана саббакаппийабха̄вадӣпанаттхам̣ имам̣ найам̣ катхенти. саче хи бхиккху па̄са̄дам̣ ка̄ретука̄мо хоти, тхамбхаттха̄йа па̄са̄н̣акот̣т̣ака̄нам̣ гхарам̣ гантва̄ ваттаббам̣ ‘‘хаттхакаммам̣ ладдхум̣ ват̣т̣ати упа̄сака̄’’ти. ким̣ ка̄таббам̣, бханте,ти? па̄са̄н̣аттхамбха̄ уддхаритва̄ да̄табба̄ти. саче те уддхаритва̄ ¶ ва̄ денти, уддхаритва̄ никкхитте аттано тхамбхе ва̄ денти, ват̣т̣ати. атха̄пи ваданти – ‘‘амха̄кам̣, бханте, хаттхакаммам̣ ка̄тум̣ кхан̣о наттхи, ан̃н̃ам̣ уддхара̄петха, тасса мӯлам̣ дасса̄ма̄’’ти уддхара̄петва̄ ‘‘па̄са̄н̣аттхамбхе уддхат̣аманусса̄нам̣ мӯлам̣ детха̄’’ти ваттум̣ ват̣т̣ати. етеневупа̄йена па̄са̄дада̄рӯнам̣ аттха̄йа вад̣д̣хакӣнам̣ сантикам̣ ит̣т̣хакаттха̄йа ит̣т̣хакавад̣д̣хакӣнам̣ чхаданаттха̄йа гехаччха̄дака̄нам̣ читтакамматтха̄йа читтака̄ра̄нанти йена йена аттхо хоти, тасса тасса аттха̄йа тесам̣ тесам̣ сиппака̄рака̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ хаттхакаммам̣ йа̄читум̣ ват̣т̣ати. хаттхакаммайа̄чанавасена ча мӯлаччхеджджа̄йа ва̄ бхаттаветана̄нуппада̄нена ва̄ ладдхампи саббам̣ гахетум̣ ват̣т̣ати. аран̃н̃ато а̄хара̄пентена ча саббам̣ анаджджха̄вуттхакам̣ а̄хара̄петаббам̣.
на кевалан̃ча па̄са̄дам̣ ка̄ретука̄мена ман̃чапӣт̣хапаттапарисса̄ванадхамакаракачӣвара̄дӣни ¶ ка̄ра̄петука̄мена̄пи да̄рулохасутта̄дӣни лабхитва̄ те те сиппака̄раке упасан̇камитва̄ вуттанайенева хаттхакаммам̣ йа̄читаббам̣. хаттхакаммайа̄чанавасена ча мӯлаччхеджджа̄йа ва̄ бхаттаветана̄нуппада̄нена ва̄ ладдхампи саббам̣ гахетаббам̣. саче пана ка̄тум̣ на иччханти, бхаттаветанам̣ пачча̄сӣсанти, акаппийакаха̄пан̣а̄ди на да̄таббам̣. бхиккха̄ча̄раваттена тан̣д̣ула̄дӣни парийеситва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати.
хаттхакаммавасена паттам̣ ка̄ретва̄ татхева па̄четва̄ навапаккасса паттасса пун̃чханателаттха̄йа антога̄мам̣ павит̣т̣хена ‘‘бхиккха̄йа а̄гато’’ти саллаккхетва̄ йа̄гуйа̄ ва̄ бхатте ва̄ а̄нӣте хаттхена патто пидха̄таббо. саче упа̄сика̄ ‘‘ким̣, бханте’’ти пуччхати, ‘‘навапакко патто пун̃чханателена аттхо’’ти ваттаббам̣. саче са̄ ‘‘дехи, бханте’’ти паттам̣ гахетва̄ телена пун̃чхитва̄ йа̄гуйа̄ ва̄ бхаттасса ва̄ пӯретва̄ дети, вин̃н̃атти на̄ма на хоти, гахетум̣ ват̣т̣атӣти.
бхиккхӯ ¶ пагева пин̣д̣а̄йа чаритва̄ а̄санаса̄лам̣ гантва̄ а̄санам̣ апассанта̄ тит̣т̣ханти. татра че упа̄сака̄ бхиккхӯ т̣хите дисва̄ сайамева а̄сана̄ни а̄хара̄пенти, нисӣдитва̄ гаччхантехи а̄пуччхитва̄ гантаббам̣. ана̄пуччха̄ гата̄нампи нат̣т̣хам̣ гӣва̄ на хоти, а̄пуччхитва̄ гаманам̣ пана ваттам̣. саче бхиккхӯхи ‘‘а̄сана̄ни а̄харатха̄’’ти вуттехи а̄хат̣а̄ни хонти, а̄пуччхитва̄ва гантаббам̣. ана̄пуччха̄ гата̄нам̣ ваттабхедо ча нат̣т̣хан̃ча гӣва̄ти. аттхаран̣акоджава̄дӣсупи есева найо.
маккхика̄йо ¶ бахука̄ хонти, ‘‘маккхика̄бӣджаним̣ а̄харатха̄’’ти ваттаббам̣. пучимандаса̄кха̄дӣни а̄харанти, каппийам̣ ка̄ра̄петва̄ пат̣иггахетабба̄ни. а̄санаса̄ла̄йа удакабха̄джанам̣ риттам̣ хоти, ‘‘дхамакаран̣ам̣ ган̣ха̄’’ти на ваттаббам̣. дхамакаракан̃хи риттабха̄джане паккхипанто бхиндеййа ‘‘надим̣ ва̄ тал̣а̄кам̣ ва̄ гантва̄ пана удакам̣ а̄хара̄’’ти ваттум̣ ват̣т̣ати. ‘‘гехато а̄хара̄’’ти нева ваттум̣ ват̣т̣ати, на а̄хат̣ам̣ ¶ парибхун̃джитаббам̣. а̄санаса̄ла̄йам̣ ва̄ аран̃н̃аке ва̄ бхаттакиччам̣ каронтехи таттхаджа̄такам̣ анаджджха̄вуттхакам̣ йам̣кин̃чи уттарибхан̇га̄рахам̣ паттам̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ саче кин̃чи каммам̣ каронтам̣ а̄хара̄пети, хаттхакаммавасена а̄хара̄петва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. аладжджӣхи пана бхиккхӯхи ва̄ са̄ман̣ерехи ва̄ хаттхакаммам̣ на ка̄ретаббам̣. айам̣ та̄ва пурисаттхакаре найо.
гон̣ам̣ пана ан̃н̃а̄такааппава̄ритат̣т̣ха̄нато а̄хара̄петум̣ на ват̣т̣ати, а̄хара̄пентасса дуккат̣ам̣. н̃а̄типава̄ритат̣т̣ха̄натопи мӯлаччхеджджа̄йа йа̄читум̣ на ват̣т̣ати, та̄вака̄ликанайена саббаттха ват̣т̣ати. евам̣ а̄хара̄питан̃ча гон̣ам̣ раккхитва̄ джаггитва̄ са̄мика̄ пат̣иччха̄петабба̄. сачасса па̄до ва̄ син̇гам̣ ва̄ бхиджджати ва̄ нассати ва̄ са̄мика̄ че сампат̣иччханти, иччетам̣ кусалам̣. но че сампат̣иччханти, гӣва̄ хоти. саче ‘‘тумха̄кам̣йева дема̄’’ти ваданти на сампат̣иччхитаббам̣. ‘‘виха̄расса дема̄’’ти вутте пана ‘‘а̄ра̄мика̄нам̣ а̄чиккхатха джагганаттха̄йа̄’’ти ваттаббам̣.
‘‘сакат̣ам̣ детха̄’’типи ан̃н̃а̄такааппава̄рите ваттум̣ на ват̣т̣ати, вин̃н̃аттиева хоти дуккат̣ам̣ а̄паджджати. н̃а̄типава̄ритат̣т̣ха̄не пана ват̣т̣ати, та̄вака̄ликам̣ ват̣т̣ати каммам̣ катва̄ пуна да̄таббам̣. саче немийа̄дӣни бхиджджанти па̄катика̄ни катва̄ да̄таббам̣. нат̣т̣хе гӣва̄ хоти. ‘‘тумха̄камева дема̄’’ти вутте да̄рубхан̣д̣ам̣ на̄ма сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. еса найо ва̄сипхарасукут̣ха̄рӣкуда̄ланикха̄данесу. валлиа̄дӣсу ча парапариггахитесу. гарубхан̣д̣аппахонакесуйева ча валлиа̄дӣсу вин̃н̃атти хоти, на тато орам̣.
анаджджха̄вуттхакам̣ ¶ пана йам̣кин̃чи а̄хара̄петум̣ ват̣т̣ати. раккхитагопитат̣т̣ха̄нейева хи вин̃н̃атти на̄ма вуччати. са̄ двӣсу паччайесу саббена саббам̣ на ват̣т̣ати, сена̄санапаччайе пана ‘‘а̄хара дехӣ’’ти вин̃н̃аттиматтамева на ват̣т̣ати ¶ , парикатхобха̄санимиттакамма̄ни ват̣т̣анти. таттха упосатха̄га̄рам̣ ва̄ бходжанаса̄лам̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ ва̄ йам̣кин̃чи сена̄санам̣ иччхато ‘‘имасмим̣ вата ока̄се еварӯпам̣ сена̄санам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ва̄ ‘‘йутта’’нти ва̄ ‘‘анурӯпа’’нти ва̄тиа̄дина̄ ¶ найена вачанам̣ парикатха̄ на̄ма. ‘‘упа̄сака̄ тумхе кухим̣ васатха̄’’ти? ‘‘па̄са̄де, бханте’’ти. ‘‘ким̣ бхиккхӯнам̣ пана упа̄сака̄ па̄са̄до на ват̣т̣атӣ’’ти евама̄дивачанам̣ обха̄со на̄ма. мануссе дисва̄ раджджум̣ паса̄рети, кхӣле а̄кот̣а̄пети. ‘‘ким̣ идам̣, бханте’’ти вутте ‘‘идха а̄ва̄сам̣ карисса̄ма̄’’ти евама̄дикаран̣ам̣ пана нимиттакаммам̣ на̄ма. гила̄напаччайе пана вин̃н̃аттипи ват̣т̣ати, пагева парикатха̄дӣни.
манусса̄ упаддута̄ йа̄чана̄йа упаддута̄ вин̃н̃аттийа̄ти тесам̣ бхиккхӯнам̣ та̄йа йа̄чана̄йа ча вин̃н̃аттийа̄ ча пӣл̣ита̄. уббиджджантипӣти ‘‘ким̣ ну а̄хара̄пессантӣ’’ти уббегам̣ ин̃джанам̣ чаланам̣ пат̣илабханти. уттасантипӣти ахим̣ вийа дисва̄ сахаса̄ таситва̄ уккаманти. пала̄йантипӣти дӯратова йена ва̄ тена ва̄ пала̄йанти. ан̃н̃енапи гаччхантӣти йам̣ маггам̣ пат̣ипанна̄ там̣ паха̄йа ниваттитва̄ ва̄мам̣ ва̄ даккхин̣ам̣ ва̄ гахетва̄ гаччханти, два̄рампи тхакенти.
344. бхӯтапуббам̣ бхиккхавети ити бхагава̄ те бхиккхӯ гарахитва̄ таданурӯпан̃ча дхаммим̣ катхам̣ катва̄ пунапи вин̃н̃аттийа̄ досам̣ па̄кат̣ам̣ курума̄но имина̄ ‘‘бхӯтапуббам̣ бхиккхаве’’тиа̄дина̄ найена тӣн̣и ваттхӯни дассеси. таттха ман̣икан̣т̣хоти со кира на̄гара̄джа̄ саббака̄мададам̣ махаггхам̣ ман̣им̣ кан̣т̣хе пиландхитва̄ чарати, тасма̄ ‘‘ман̣икан̣т̣хо’’ твева пан̃н̃а̄йиттха. упаримуддхани махантам̣ пхан̣ам̣ каритва̄ ат̣т̣ха̄сӣти со кира тесам̣ двиннам̣ исӣнам̣ канит̣т̣хо иси метта̄виха̄рӣ ахоси, тасма̄ на̄гара̄джа̄ надито уттаритва̄ деваван̣н̣ам̣ нимминитва̄ тасса сантике нисӣдитва̄ саммоданӣйам̣ катхам̣ катва̄ там̣ деваван̣н̣ам̣ паха̄йа сакаван̣н̣амева упагантва̄ там̣ исим̣ париккхипитва̄ пасанна̄ка̄рам̣ каронто упаримуддхани махантам̣ пхан̣ам̣ каритва̄ чхаттам̣ вийа дха̄райама̄но мухуттам̣ т̣хатва̄ паккамати, тена вуттам̣ ‘‘упаримуддхани махантам̣ пхан̣ам̣ каритва̄ ат̣т̣ха̄сӣ’’ти. ман̣имасса кан̣т̣хе пиландхананти ман̣им̣ асса кан̣т̣хе пиландхитам̣, а̄мукканти аттхо. екамантам̣ ат̣т̣ха̄сӣти тена деваван̣н̣ена а̄гантва̄ та̄пасена саддхим̣ саммодама̄но екасмим̣ падесе ат̣т̣ха̄си.
маманнапа̄нанти ¶ мама аннан̃ча па̄нан̃ча. випуланти бахулам̣. ул̣а̄ранти пан̣ӣтам̣ ¶ . атийа̄чакосӣти ¶ ативийа йа̄чако, аси пунаппунам̣ йа̄часӣти вуттам̣ хоти. сусӯти тарун̣о, тха̄масампанно йоббанаппаттапурисо. саккхара̄ вуччати ка̄л̣асила̄, таттха дхото аси ‘‘саккхарадхото на̄ма̄’’ти вуччати, саккхарадхото па̄н̣имхи асса̄ти саккхарадхотапа̄н̣и, па̄са̄н̣е дхотаниситакхаггахаттхоти аттхо. йатха̄ со асихаттхо пурисо та̄сеййа, евам̣ та̄сеси мам̣ селам̣ йа̄чама̄но, ман̣им̣ йа̄чантоти аттхо.
на там̣ йа̄чети там̣ на йа̄чеййа. катарам̣? йасса пийам̣ джигӣсети йам̣ асса саттасса пийанти джа̄неййа.
киман̇гам̣ пана мануссабхӯта̄нанти мануссабхӯта̄нам̣ амана̄па̄ти кимеветтха ваттаббам̣.
345. сакун̣асан̇гхасса саддена убба̄л̣хоти со кира сакун̣асан̇гхо пат̣хамайа̄ман̃ча паччхимайа̄ман̃ча нирантарам̣ саддамева кароти, со бхиккху тена саддена пӣл̣ито хутва̄ бхагавато сантикам̣ агама̄си. тена̄ха – ‘‘йена̄хам̣ тенупасан̇камӣ’’ти.
куто ча твам̣ бхиккху а̄гаччхасӣти еттха нисинно со бхиккху на а̄гаччхати ваттама̄насамӣпе пана евам̣ ваттум̣ лаббхати. тена̄ха – ‘‘куто ча твам̣ бхиккху а̄гаччхасӣ’’ти, куто а̄гатосӣти аттхо. тато ахам̣ бхагава̄ а̄гаччха̄мӣти еттха̄пи со ева найо. убба̄л̣хоти пӣл̣ито, уккан̣т̣ха̄пито хутва̄ти аттхо.
со сакун̣асан̇гхо ‘‘бхиккху паттам̣ йа̄чатӣ’’ти еттха на те сакун̣а̄ бхиккхуно вачанам̣ джа̄нанти, бхагава̄ пана аттано а̄нубха̄вена йатха̄ джа̄нанти татха̄ ака̄си.
346. апа̄хам̣ те на джа̄на̄мӣти апи ахам̣ те джане ‘‘ке ва̄ име, касса ва̄ име’’ти на джа̄на̄ми. сан̇гамма йа̄чантӣти сама̄гантва̄ ваггавагга̄ хутва̄ йа̄чанти. йа̄чако аппийо хотӣти йо йа̄чати со аппийо хоти. йа̄чам̣ ададамаппийоти йа̄чанти йа̄читам̣ вуччати, йа̄читаматтхам̣ ададантопи аппийо хоти. атха ва̄ йа̄чанти йа̄чантасса, ададамаппийоти ¶ аденто аппийо хоти. ма̄ ме видессана̄ ахӯти ма̄ ме аппийабха̄во аху, ахам̣ ва̄ тава, твам̣ ва̄ мама видессо аппийо ма̄ ахосӣти аттхо.
347. дуссам̣хара̄нӣти ¶ касигораккха̄дӣхи упа̄йехи дуккхена сам̣харан̣ӣйа̄ни.
348-9. сан̃н̃а̄чика̄йа пана бхиккхуна̄ти еттха сан̃н̃а̄чика̄ на̄ма сайам̣ паваттитайа̄чана̄ вуччати, тасма̄ ‘‘сан̃н̃а̄чика̄йа̄’’ти аттано ¶ йа̄чана̄йа̄ти вуттам̣ хоти, сайам̣ йа̄читакехи упакаран̣ехӣти аттхо. йасма̄ пана са̄ сайам̣йа̄читакехи кайирама̄на̄ сайам̣ йа̄читва̄ кайирама̄на̄ хоти, тасма̄ там̣ аттхапарийа̄йам̣ дассетум̣ ‘‘сайам̣ йа̄читва̄ пурисампӣ’’ти евамасса падабха̄джанам̣ вуттам̣.
уллитта̄ти антолитта̄. авалитта̄ти бахилитта̄. уллитта̄валитта̄ти антараба̄хиралитта̄ти вуттам̣ хоти.
ка̄райама̄нена̄ти имасса падабха̄джане ‘‘ка̄ра̄пентена̄’’ти еттакамева ваттаббам̣ сийа̄, еван̃хи бйан̃джанам̣ самети. йасма̄ пана сан̃н̃а̄чика̄йа кут̣им̣ каронтена̄пи идха вуттанайенева пат̣ипаджджитаббам̣, тасма̄ каронто ва̄ хоту ка̄ра̄пенто ва̄ убхопете ‘‘ка̄райама̄нена̄’’ти имина̄ва падена сан̇гахита̄ти етаматтхам̣ дассетум̣ ‘‘каронто ва̄ ка̄ра̄пенто ва̄’’ти вуттам̣. йади пана каронтена ва̄ ка̄ра̄пентена ва̄ти вадеййа, бйан̃джанам̣ виломитам̣ бхавеййа, на хи ка̄ра̄пенто каронто на̄ма хоти, тасма̄ аттхаматтамеветтха дасситанти ведитаббам̣.
аттуддесанти ‘‘майхам̣ еса̄’’ти евам̣ атта̄ уддесо асса̄ти аттуддеса̄, там̣ аттуддесам̣. йасма̄ пана йасса̄ атта̄ уддесо са̄ аттано аттха̄йа хоти, тасма̄ аттхапарийа̄йам̣ дассенто ‘‘аттуддесанти аттано аттха̄йа̄’’ти а̄ха. пама̄н̣ика̄ ка̄ретабба̄ти пама̄н̣айутта̄ ка̄ретабба̄. татридам̣ пама̄н̣анти тасса̄ кут̣ийа̄ идам̣ пама̄н̣ам̣. сугатавидаттхийа̄ти сугатавидаттхи на̄ма ида̄ни маджджхимасса пурисасса тиссо ¶ видаттхийо вад̣д̣хакӣхаттхена дийад̣д̣хо хаттхо хоти. ба̄хиримена ма̄нена̄ти кут̣ийа̄ бахикут̣т̣ама̄нена два̄даса видаттхийо, минантена пана саббапат̣хамам̣ динно маха̄маттикапарийанто на гахетаббо. тхусапин̣д̣апарийантена минитаббам̣. тхусапин̣д̣ассаупари сетакаммам̣ аббоха̄рикам̣. саче тхусапин̣д̣ена анаттхико маха̄маттика̄йа ева нит̣т̣ха̄пети, маха̄маттика̄ва париччхедо.
тирийанти виттха̄рато. сатта̄ти сатта сугатавидаттхийо. антара̄ти имасса пана айам̣ ниддесо ¶ , ‘‘аббхантаримена ма̄нена̄’’ти, кут̣т̣асса бахи антам̣ аггахетва̄ аббхантаримена антена минийама̄не тирийам̣ сатта ¶ сугатавидаттхийо пама̄н̣анти вуттам̣ хоти.
йо пана лесам̣ од̣д̣енто йатха̄вуттаппама̄н̣амева карисса̄мӣти дӣгхато ека̄даса видаттхийо тирийам̣ ат̣т̣ха видаттхийо, дӣгхато ва̄ тераса видаттхийо тирийам̣ чха видаттхийо кареййа, на ват̣т̣ати. екатобха̄гена атиккантампи хи пама̄н̣ам̣ атиккантамева хоти. тит̣т̣хату видаттхи, кесаггаматтампи дӣгхато ва̄ ха̄петва̄ тирийам̣ тирийато ва̄ ха̄петва̄ дӣгхам̣ вад̣д̣хетум̣ на ват̣т̣ати, ко пана ва̄до убхато вад̣д̣хане? вуттан̃хетам̣ – ‘‘а̄йа̄мато ва̄ виттха̄рато ва̄ антамасо кесаггаматтампи атиккамитва̄ кароти ва̄ ка̄ра̄пети ва̄ пайоге дуккат̣а’’нтиа̄ди (па̄ра̄. 353). йатха̄вуттаппама̄н̣а̄ ева пана ват̣т̣ати. йа̄ пана дӣгхато сат̣т̣хихаттха̄пи хоти тирийам̣ тихаттха̄ ва̄ ӯнакачатухаттха̄ ва̄ йаттха пама̄н̣айутто ман̃чо ито чито ча на париваттати, айам̣ кут̣ӣти сан̇кхйам̣ на гаччхати, тасма̄ айампи ват̣т̣ати. маха̄паччарийам̣ пана паччхимакот̣ийа̄ чатухаттхавиттха̄ра̄ вутта̄, тато хет̣т̣ха̄ акут̣и. пама̄н̣ика̄пи пана адеситаваттхука̄ ва̄ са̄рамбха̄ ва̄ апариккамана̄ ва̄ на ват̣т̣ати. пама̄н̣ика̄ деситаваттхука̄ ана̄рамбха̄ сапариккамана̄ва ват̣т̣ати. пама̄н̣ато ӯнатарампи чатухаттхам̣ пан̃чахаттхампи каронтена деситаваттхука̄ва ка̄ретабба̄. пама̄н̣а̄тиккантан̃ча пана каронто лепапарийоса̄не гарукам̣ а̄паттим̣ а̄паджджати.
таттха лепо ча алепо ча лепока̄со ча алепока̄со ча ведитаббо. сеййатхидам̣ – лепоти две лепа̄ – маттика̄лепо ча судха̄лепо ча. т̣хапетва̄ пана име две лепе авасесо бхасмагомайа̄дибхедо лепо, алепо. сачепи калалалепо хоти, алапо ева. лепока̄соти бхиттийо чева чхаданан̃ча, т̣хапетва̄ ¶ пана бхиттиччхадане авасесо тхамбхатула̄пит̣т̣хасан̇гха̄т̣ава̄тапа̄надхӯмаччхидда̄ди алепа̄рахо ока̄со саббопи алепока̄соти ведитаббо.
бхиккхӯ абхинетабба̄ ваттхудесана̄йа̄ти йасмим̣ т̣ха̄не кут̣им̣ ка̄ретука̄мо хоти, таттха ваттхудесанаттха̄йа бхиккхӯ нетабба̄. тена кут̣ика̄ракена̄тиа̄ди пана йена видхина̄ те бхиккхӯ абхинетабба̄, тасса дассанаттхам̣ вуттам̣. таттха кут̣иваттхум̣ содхетва̄ти на висамам̣ аран̃н̃ам̣ бхиккхӯ гахетва̄ гантаббам̣ ¶ , кут̣иваттхум̣ пана пат̣хамамева содхетва̄ саматалам̣ сӣмаман̣д̣аласадисам̣ катва̄ паччха̄ сан̇гхам̣ упасан̇камитва̄ йа̄читва̄ нетабба̄ти дассети. евамасса вачанӣйоти сан̇гхо евам̣ ваттаббо асса. парато пана ‘‘дутийампи йа̄читабба̄’’ти бхиккхӯ сандха̄йа бахувачанам̣ вуттам̣. но че саббо сан̇гхо уссахатӣти саче саббо сан̇гхо на иччхати, саджджха̄йаманасика̄ра̄дӣсу уййутта̄ те те ¶ бхиккхӯ хонти. са̄рамбхам̣ ана̄рамбханти саупаддавам̣ анупаддавам̣. сапариккаманам̣ апариккамананти саупача̄рам̣ анупача̄рам̣.
паттакалланти патто ка̄ло имасса олоканасса̄ти паттака̄лам̣, паттака̄ламева паттакаллам̣. идан̃ча ваттхум̣олоканаттха̄йа саммутикаммам̣ ануса̄вана̄найена олокетва̄пи ка̄тум̣ ват̣т̣ати. парато пана ваттхудесана̄каммам̣ йатха̄вутта̄йа ева н̃аттийа̄ ча ануса̄вана̄йа ча ка̄таббам̣, олокетва̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати.
353. кипиллика̄нанти раттака̄л̣апин̇гала̄дибхеда̄нам̣ йа̄сам̣ ка̄сан̃чи кипиллика̄нам̣. кипӣллака̄нантипи па̄т̣хо. а̄сайоти нибаддхавасанат̣т̣ха̄нам̣, йатха̄ ча кипиллика̄нам̣ евам̣ упачика̄дӣнампи нибаддхавасанат̣т̣ха̄нам̣йева а̄сайо ведитаббо. йаттха пана те гочараттха̄йа а̄гантва̄ гаччханти, саббесампи та̄дисо сан̃чаран̣аппадесо ава̄рито, тасма̄ таттха апанетва̄ содхетва̄ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. има̄ни та̄ва чха т̣ха̄на̄нисатта̄нуддайа̄йа пат̣иккхитта̄ни.
хаттхӣнам̣ ва̄ти хаттхӣнам̣ пана нибаддхавасанат̣т̣ха̄нампи нибаддхагочарат̣т̣ха̄нампи на ват̣т̣ати, сӣха̄дӣнам̣ а̄сайо ча гочара̄йа паккаманта̄нам̣ нибаддхагаманамагго ча на ват̣т̣ати. етесам̣ гочарабхӯми на гахита̄. йесам̣ кесан̃чӣти ан̃н̃есампи ва̄л̣а̄нам̣ тираччха̄нагата̄нам̣ ¶ . има̄ни сатта т̣ха̄на̄ни саппат̣ибхайа̄ни бхиккхӯнам̣ а̄рогйаттха̄йа пат̣иккхитта̄ни. сеса̄ни на̄на̄упаддавехи саупаддава̄ни. таттха пуббан̣н̣анисситанти пуббан̣н̣ам̣ нисситам̣ саттаннам̣ ¶ дхан̃н̃а̄нам̣ вируханакакхеттаса̄манта̄ т̣хитам̣. есева найо апаран̣н̣аниссита̄дӣсупи. еттха пана аббха̄гха̄танти ка̄ран̣а̄гхарам̣ веригхарам̣, чора̄нам̣ ма̄ран̣аттха̄йа катанти курундиа̄дӣсу.
а̄гха̄тананти дхаммагандхика̄ вуччати. суса̄нанти маха̄суса̄нам̣. сам̣саран̣анти аниббиджджхагаманӣйо гатапачча̄гатамагго вуччати. сесам̣ утта̄намева.
на сакка̄ хоти йатха̄йуттена сакат̣ена̄ти двӣхи балибаддехи йуттена сакат̣ена екам̣ чаккам̣ ниббодакапатанат̣т̣ха̄не екам̣ бахи катва̄ а̄виджджитум̣ на сакка̄ хоти. курундийам̣ пана ‘‘чатӯхи йуттена̄’’ти вуттам̣. саманта̄ ниссен̣ийа̄ анупаригантунти ниссен̣ийам̣ т̣хатва̄ гехам̣ чха̄дентехи на сакка̄ хоти саманта̄ ниссен̣ийа̄ а̄виджджитум̣. ити еварӯпе са̄рамбхе ча апариккамане ча т̣ха̄не ¶ на ка̄ретабба̄. ана̄рамбхе пана сапариккамане ка̄ретабба̄, там̣ вуттапат̣ипаккханайена па̄л̣ийам̣ а̄гатамева.
пуна сан̃н̃а̄чика̄ на̄ма̄ти евама̄ди ‘‘са̄рамбхе че бхиккху ваттхусмим̣ апариккамане сан̃н̃а̄чика̄йа кут̣им̣ ка̄реййа̄’’ти евам̣ вуттасам̣йа̄чика̄дӣнам̣ аттхаппака̄санаттхам̣ вуттам̣.
пайоге дуккат̣анти евам̣ адеситаваттхукам̣ ва̄ пама̄н̣а̄тиккантам̣ ва̄ кут̣им̣ ка̄ресса̄мӣти аран̃н̃ато руккха̄ харан̣аттха̄йа ва̄сим̣ ва̄ пхарасум̣ ва̄ нисети дуккат̣ам̣, аран̃н̃ам̣ пависати дуккат̣ам̣, таттха аллатин̣а̄ни чхиндати дуккат̣ена саддхим̣ па̄читтийам̣, суккха̄ни чхиндати дуккат̣ам̣. руккхесупи есева найо. бхӯмим̣ содхети кхан̣ати, пам̣сум̣ уддхарати, чина̄ти; евам̣ йа̄ва па̄чӣрам̣ бандхати та̄ва пуббапайого на̄ма хоти. тасмим̣ пуббапайоге саббаттха па̄читтийат̣т̣ха̄не дуккат̣ена саддхим̣ па̄читтийам̣, дуккат̣ат̣т̣ха̄не дуккат̣ам̣, тато пат̣т̣ха̄йа сахапайого на̄ма. таттха тхамбхехи ка̄табба̄йа тхамбхам̣ усса̄пети, дуккат̣ам̣. ит̣т̣хака̄хи чинитабба̄йа ¶ ит̣т̣хакам̣ а̄чина̄ти, дуккат̣ам̣. евам̣ йам̣ йам̣ упакаран̣ам̣ йоджети, саббаттха пайоге пайоге дуккат̣ам̣. таччхантасса хаттхава̄ре хаттхава̄ре тадаттха̄йа гаччхантасса паде паде дуккат̣ам̣. евам̣ катам̣ пана да̄рукут̣т̣икам̣ ва̄ ит̣т̣хакакут̣т̣икам̣ ва̄ сила̄кут̣т̣икам̣ ва̄ антамасо пан̣н̣аса̄лампи сабхиттиччхаданам̣ лимписса̄мӣти ¶ судха̄йа ва̄ маттика̄йа ва̄ лимпантасса пайоге пайоге йа̄ва тхуллаччайам̣ на хоти, та̄ва дуккат̣ам̣. етам̣ пана дуккат̣ам̣ маха̄лепенева ват̣т̣ати, сетараттаван̣н̣акаран̣е ва̄ читтакамме ва̄ ана̄патти.
екам̣ пин̣д̣ам̣ ана̄гатети йо саббапаччхимо еко лепапин̣д̣о, там̣ екам̣ пин̣д̣ам̣ асампатте кут̣икамме. идам̣ вуттам̣ хоти, ида̄ни двӣхи пин̣д̣ехи нит̣т̣ха̄нам̣ гамиссатӣти тесу пат̣хамапин̣д̣ада̄не тхуллаччайанти.
тасмим̣ пин̣д̣е а̄гатети йам̣ екам̣ пин̣д̣ам̣ ана̄гате кут̣икамме тхуллаччайам̣ хоти, тасмим̣ аваса̄напин̣д̣е а̄гате динне т̣хапите лепасса гхат̣итатта̄ а̄патти сан̇гха̄дисесасса. евам̣ лемпантасса ча антолепе ва̄ антолепена саддхим̣ бхиттин̃ча чхаданан̃ча ека̄баддхам̣ катва̄ гхат̣ите бахилепе ва̄ бахилепена саддхим̣ гхат̣ите сан̇гха̄дисесо. саче пана два̄рабаддхам̣ ва̄ ва̄тапа̄нам̣ ва̄ ат̣т̣хапетва̄ва маттика̄йа лимпати, тасмин̃ча тассока̄сам̣ пуна вад̣д̣хетва̄ ва̄ авад̣д̣хетва̄ ва̄ т̣хапите лепо на гхат̣ӣйати раккхати та̄ва, пуна лимпантасса пана гхат̣итаматте сан̇гха̄дисесо. саче там̣ т̣хапийама̄нам̣ ¶ пат̣хамам̣ динналепена саддхим̣ нирантарамева хутва̄ тит̣т̣хати, пат̣хамамева сан̇гха̄дисесо. упачика̄мочанаттхам̣ ат̣т̣хан̇гуламаттена аппаттаччхаданам̣ катва̄ бхиттим̣ лимпати, ана̄патти. упачика̄мочанаттхамева хет̣т̣ха̄ па̄са̄н̣акут̣т̣ам̣ катва̄ там̣ алимпитва̄ упари лимпати, лепо на гхат̣ийати на̄ма, ана̄паттийева.
ит̣т̣хакакут̣т̣ика̄йа ит̣т̣хака̄хийева ва̄тапа̄не ¶ ча дхӯманетта̄ни ча кароти, лепагхат̣аненева а̄патти. пан̣н̣аса̄лам̣ лимпати, лепагхат̣аненева а̄патти. таттха а̄локаттха̄йа ат̣т̣хан̇гуламаттам̣ т̣хапетва̄ лимпати, лепо на гхат̣ӣйати на̄ма, ана̄паттийева. саче ‘‘ва̄тапа̄нам̣ ладдха̄ еттха т̣хапесса̄мӣ’’ти кароти, ва̄тапа̄не т̣хапите лепагхат̣анена а̄патти. саче маттика̄йа кут̣т̣ам̣ кароти, чхаданалепена саддхим̣ гхат̣ане а̄патти. еко екапин̣д̣а̄васесам̣ катва̄ т̣хапети, ан̃н̃о там̣ дисва̄ ‘‘дуккатам̣ ида’’нти ваттасӣсена лимпати убхиннампи ана̄патти.
354. бхиккху кут̣им̣ каротӣти евама̄дӣни чхаттим̣са чатукка̄ни а̄паттибхедадассанаттхам̣ вутта̄ни, таттха са̄рамбха̄йа дуккат̣ам̣, апариккамана̄йа дуккат̣ам̣ ¶ , пама̄н̣а̄тикканта̄йа сан̇гха̄дисесо, адеситаваттхука̄йа сан̇гха̄дисесо, етесам̣ васена вомиссака̄паттийо ведитабба̄.
355. а̄патти двиннам̣ сан̇гха̄дисесена двиннам̣ дуккат̣а̄нантиа̄дӣсу ча двӣхи сан̇гха̄дисесехи саддхим̣ двиннам̣ дуккат̣а̄нантиа̄дина̄ найена аттхо ведитаббо.
361. со че виппакате а̄гаччхатӣтиа̄дӣсу пана айам̣ аттхавиниччхайо. соти сама̄диситва̄ паккантабхиккху. виппакатети анит̣т̣хите кут̣икамме. ан̃н̃асса ва̄ да̄табба̄ти ан̃н̃асса пуггаласса ва̄ сан̇гхасса ва̄ чаджитва̄ да̄табба̄. бхиндитва̄ ва̄ пуна ка̄табба̄ти киттакена бхинна̄ хоти, саче тхамбха̄ бхӯмийам̣ никха̄та̄, уддхаритабба̄. саче па̄са̄н̣а̄нам̣ упари т̣хапита̄, апанетабба̄. ит̣т̣хакачита̄йа йа̄ва ман̇галит̣т̣хака̄ та̄ва кут̣т̣а̄ апачинитабба̄. сан̇кхепато бхӯмисамам̣ катва̄ вина̄сита̄ бхинна̄ хоти, бхӯмито упари чатуран̇гуламаттепи т̣хите абхинна̄ва. сесам̣ саббачатуккесу па̄кат̣амева. на хеттха ан̃н̃ам̣ кин̃чи аттхи, йам̣ па̄л̣иануса̄ренева дуббин̃н̃еййам̣ сийа̄.
363. аттана̄ виппакатантиа̄дӣсу пана аттана̄ а̄раддхам̣ кут̣им̣. аттана̄ парийоса̄петӣти ¶ маха̄маттика̄йа ва̄ тхусаматтика̄йа ва̄ йа̄йа катам̣ парийоситабха̄вам̣ па̄петука̄мо хоти, та̄йа аваса̄напин̣д̣ам̣ денто парийоса̄пети ¶ .
парехи парийоса̄петӣти аттанова аттха̄йа парехи парийоса̄пети. аттана̄ ва̄ хи виппаката̄ хоту парехи ва̄ убхайехи ва̄, там̣ че аттано аттха̄йа аттана̄ ва̄ парийоса̄пети, парехи ва̄ парийоса̄пети, аттана̄ ча парехи ча̄ти йуганаддхам̣ ва̄ парийоса̄пети, сан̇гха̄дисесойева̄ти айаметтха виниччхайо.
курундийам̣пана вуттам̣ – ‘‘две тайо бхиккхӯ ‘екато васисса̄ма̄’ти каронти, раккхати та̄ва, авибхаттатта̄ ана̄патти. ‘идам̣ т̣ха̄нам̣ тава, идам̣ мама̄’ти вибхаджитва̄ каронти а̄патти. са̄ман̣еро ча бхиккху ча екато каронти, йа̄ва авибхатта̄ та̄ва раккхати. пуриманайена вибхаджитва̄ каронти, бхиккхусса а̄паттӣ’’ти.
364. ана̄патти ¶ лен̣етиа̄дӣсу лен̣ам̣ махантампи каронтасса ана̄патти. на хеттха лепо гхат̣ӣйати. гухампи ит̣т̣хака̄гухам̣ ва̄ сила̄гухам̣ ва̄ да̄ругухам̣ ва̄ бхӯмигухам̣ ва̄ махантампи каронтасса ана̄патти.
тин̣акут̣ика̄йа̄ти саттабхӯмикопи па̄са̄до тин̣апан̣н̣аччхадано ‘‘тин̣акут̣ика̄’’ти вуччати. ат̣т̣хакатха̄су пана куккут̣аччхикагеханти чхаданам̣ дан̣д̣акехи джа̄лабаддхам̣ катва̄ тин̣ехи ва̄ пан̣н̣ехи ва̄ чха̄дитакут̣ика̄ва вутта̄, таттха ана̄патти. махантампи тин̣аччхаданагехам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, уллитта̄дибха̄во ева хи кут̣ийа̄ лаккхан̣ам̣, со ча чхаданамева сандха̄йа вуттоти ведитаббо. чан̇каманаса̄ла̄йам̣ тин̣ачун̣н̣ам̣ парипатати ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, огумпхетва̄ уллитта̄валиттам̣ ка̄ту’’нтиа̄дӣни (чӯл̣ава. 260) четтха са̄дхака̄ни, тасма̄ убхато паккхам̣ ва̄ кӯт̣абаддхам̣ ва̄ ват̣т̣ам̣ ва̄ чатурассам̣ ва̄ йам̣ ‘‘имам̣ етасса гехасса чхадана’’нти чхаданасан̇кхепена катам̣ хоти, тасса бхиттилепена саддхим̣ лепе гхат̣ите а̄патти. саче пана уллитта̄валиттаччхаданасса гехасса лепараккхан̣аттхам̣ упари тин̣ена чха̄денти, етта̄вата̄ тин̣акут̣и на̄ма на хоти. ким̣ панеттха адеситаваттхукаппама̄н̣а̄тиккантапаччайа̄ва ана̄патти, уда̄ху са̄рамбхаапариккаманапаччайа̄пӣти саббаттха̄пи ¶ ана̄патти. татха̄ хи та̄дисам̣ кут̣им̣ сандха̄йа парива̄ре вуттам̣ –
‘‘бхиккху ¶ сан̃н̃а̄чика̄йа кут̣им̣ кароти;
адеситаваттхукам̣ пама̄н̣а̄тиккантам̣;
са̄рамбхам̣ апариккаманам̣ ана̄патти;
пан̃ха̄ меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 479);
ан̃н̃ассаттха̄йа̄ти кут̣илаккхан̣аппаттампи кут̣им̣ ан̃н̃асса упаджджха̄йасса ва̄ а̄чарийасса ва̄ сан̇гхасса ва̄ аттха̄йа каронтасса ана̄патти. йам̣ пана ‘‘а̄патти ка̄рука̄нам̣ тин̣н̣ам̣ дуккат̣а̄на’’нтиа̄ди па̄л̣ийам̣ вуттам̣, там̣ йатха̄сама̄дит̣т̣ха̄йа акаран̣апаччайа̄ вуттам̣.
ва̄са̄га̄рам̣ т̣хапетва̄ саббаттха̄ти аттано васанаттха̄йа ага̄рам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ упосатха̄га̄рам̣ ва̄ джанта̄гхарам̣ ва̄ бходжанаса̄ла̄ ва̄ аггиса̄ла̄ ва̄ бхависсатӣти ка̄рети, саббаттха ана̄патти. сачеписса хоти ‘‘упосатха̄га̄ран̃ча бхависсати, ахан̃ча васисса̄ми джанта̄гхаран̃ча бходжанаса̄ла̄ ¶ ча аггиса̄ла̄ ча бхависсати, ахан̃ча васисса̄мӣ’’ти ка̄ритепи а̄на̄паттийева. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘ана̄паттӣ’’ти ватва̄ ‘‘аттано ва̄са̄га̄раттха̄йа каронтассева а̄паттӣ’’ти вуттам̣. умматтакасса а̄дикаммика̄нан̃ча а̄л̣авака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ана̄патти.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу чхасамут̣т̣ха̄нам̣ кирийан̃ча кирийа̄кирийан̃ча, идан̃хи ваттхум̣ деса̄петва̄ пама̄н̣а̄тиккантам̣ карото кирийато самут̣т̣ха̄ти, ваттхум̣ адеса̄петва̄ карото кирийа̄кирийато, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
365. тена самайена̄ти виха̄рака̄расиккха̄падам̣. таттха косамбийанти евам̣на̄маке нагаре. гхосита̄ра̄мети гхоситасса а̄ра̄ме. гхоситана̄макена кира сет̣т̣хина̄ со ка̄рито, тасма̄ ‘‘гхосита̄ра̄мо’’ти вуччати. чханнасса̄ти бодхисаттака̄ле упат̣т̣ха̄качханнасса. виха̄раваттхум̣, бханте, джа̄на̄хӣти виха̄расса патит̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄нам̣, бханте, джа̄на̄хи. еттха ча виха̄роти на сакалавиха̄ро, еко а̄ва̄со, тенева̄ха – ‘‘аййасса виха̄рам̣ ка̄ра̄песса̄мӣ’’ти.
четийаруккханти ¶ ¶ еттха читтӣкатат̣т̣хена четийам̣, пӯджа̄раха̄нам̣ деват̣т̣ха̄на̄наметам̣ адхивачанам̣, ‘‘четийа’’нти самматам̣ руккхам̣ четийаруккхам̣. га̄мена пӯджитам̣ га̄масса ва̄ пӯджитанти га̄мапӯджитам̣. есева найо сесападесупи. апичеттха джанападоти екасса ран̃н̃о радждже екеко кот̣т̣ха̄со. рат̣т̣ханти сакалараджджам̣ ведитаббам̣, сакалараджджампи хи када̄чи када̄чи тасса руккхасса пӯджам̣ кароти, тена вуттам̣ ‘‘рат̣т̣хапӯджита’’нти. екиндрийанти ка̄йиндрийам̣ сандха̄йа ваданти. джӣвасан̃н̃иноти саттасан̃н̃ино.
366. махаллаканти сасса̄микабха̄вена сам̣йа̄чикакут̣ито махантабха̄во етасса аттхӣти махаллако. йасма̄ ва̄ ваттхум̣ деса̄петва̄ пама̄н̣а̄тиккаменапи ка̄тум̣ ват̣т̣ати, тасма̄ пама̄н̣амахантата̄йапи махаллако ¶ , там̣ махаллакам̣. йасма̄ панасса там̣ пама̄н̣амахаттам̣ сасса̄микатта̄ва лаббхати, тасма̄ тадаттхадассанаттхам̣ ‘‘махаллако на̄ма виха̄ро сасса̄мико вуччатӣ’’ти падабха̄джанам̣ вуттам̣. сесам̣ саббам̣ кут̣ика̄расиккха̄паде вуттанайенева ведитаббам̣ саддхим̣ самут̣т̣ха̄на̄дӣхи. сасса̄микабха̄ваматтамева хи еттха кирийато самут̣т̣ха̄на̄бха̄во пама̄н̣анийама̄бха̄во ча висесо, пама̄н̣анийама̄бха̄ва̄ ча чатуккапа̄риха̄нӣти.
виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. пат̣хамадут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄
380. тена самайена буддхо бхагава̄ти дут̣т̣хадосасиккха̄падам̣. таттха вел̣уване каландаканива̄пети вел̣увананти тасса уййа̄насса на̄мам̣, там̣ кира вел̣ухи ча париккхиттам̣ ахоси ат̣т̣ха̄расахаттхена ча па̄ка̄рена гопурат̣т̣а̄лакайуттам̣ нӣлобха̄сам̣ манорамам̣ тена ‘‘вел̣увана’’нти вуччати, каландака̄нан̃четтха нива̄пам̣ адам̣су тена ‘‘каландаканива̄па’’ти вуччати.
пуббе кира ан̃н̃атаро ра̄джа̄ таттха уййа̄накӣл̣анаттхам̣ а̄гато, сура̄мадена матто дива̄сеййам̣ супи, париджанописса сутто ра̄джа̄ти пуппхапхала̄дӣхи палобхийама̄но ито чито ча пакками. атха сура̄гандхена ан̃н̃атарасма̄ сусираруккха̄ кан̣хасаппо никкхамитва̄ ран̃н̃о абхимукхо а̄гаччхати, там̣ дисва̄ руккхадевата̄ ‘‘ран̃н̃о джӣвитам̣ дасса̄мӣ’’ти ка̄л̣акавесена а̄гантва̄ кан̣н̣амӯле саддамака̄си, ра̄джа̄ пат̣ибуджджхи, кан̣хасаппо ниватто, со там̣ дисва̄ ‘‘има̄йа ка̄л̣ака̄йа мама джӣвитам̣ динна’’нти ка̄л̣ака̄нам̣ ¶ таттха нива̄пам̣ пат̣т̣хапеси, абхайагхосанан̃ча гхоса̄песи ¶ , тасма̄ там̣ татопабхути каландаканива̄панти сан̇кхйам̣ гатам̣. каландака̄ти хи ка̄л̣ака̄нам̣ етам̣ на̄мам̣.
дабботи тасса тхерасса на̄мам̣. маллапуттоти маллара̄джасса путто. джа̄тийа̄ саттавассена арахаттам̣ саччхикатанти тхеро кира саттавассикова сам̣вегам̣ лабхитва̄ паббаджито кхураггейева арахаттам̣ па̄пун̣ӣти ведитаббо. йам̣кин̃чи са̄вакена паттаббам̣ саббам̣ тена ануппаттанти са̄вакена паттаббам̣ ¶ на̄ма тиссо виджджа̄, чатассо пат̣исамбхида̄, чха абхин̃н̃а̄, нава локуттарадхамма̄ти идам̣ гун̣аджа̄там̣, там̣ саббам̣ тена ануппаттам̣ хоти. наттхи часса кин̃чи уттари каран̣ӣйанти чатӯсу саччесу, чатӯхи маггехи, сол̣асавидхасса киччасса кататта̄ ида̄нисса кин̃чи уттари каран̣ӣйам̣ наттхи. катасса ва̄ патичайоти тассева катасса киччасса пуна вад̣д̣ханампи наттхи, дхотасса вийа ваттхасса пат̣идхованам̣ писитасса вийа гандхасса пат̣иписанам̣, пуппхитасса вийа ча пуппхасса пат̣ипуппхананти. рахогатасса̄ти рахаси гатасса. пат̣исаллӣнасса̄ти тато тато пат̣иккамитва̄ саллӣнасса, екӣбха̄вам̣ гатасса̄ти вуттам̣ хоти.
атха кхо а̄йасмато даббасса маллапуттасса етадахоси – ‘‘йаннӯна̄хам̣ сан̇гхасса сена̄санан̃ча пан̃н̃апеййам̣ бхатта̄ни ча уддисеййа’’нти тхеро кира аттано катакиччабха̄вам̣ дисва̄ ‘‘ахам̣ имам̣ антимасарӣрам̣ дха̄реми, тан̃ча кхо ва̄тамукхе т̣хита падӣпо вийа аниччата̄мукхе т̣хитам̣, начирассева нибба̄йанадхаммам̣ йа̄ва на нибба̄йати та̄ва кинну кхо ахам̣ сан̇гхасса веййа̄ваччам̣ кареййа’’нти чинтенто ити пат̣исан̃чиккхати – ‘‘тирорат̣т̣хесу бахӯ кулапутта̄ бхагавантам̣ адисва̄ва паббаджанти, те бхагавантам̣ ‘пассисса̄ма чева вандисса̄ма ча̄’ти дӯратопи а̄гаччханти, татра йесам̣ сена̄санам̣ наппахоти, те сила̄пат̣т̣акепи сеййам̣ каппенти. пахоми кхо пана̄хам̣ аттано а̄нубха̄вена тесам̣ кулапутта̄нам̣ ¶ иччха̄васена па̄са̄давиха̄раад̣д̣хайога̄дӣни ман̃чапӣт̣хакаттхаран̣а̄дӣни ча сена̄сена̄ни нимминитва̄ да̄тум̣. пунадивасе четтха екачче ативийа килантарӯпа̄ хонти, те га̄равена бхиккхӯнам̣ пурато т̣хатва̄ бхатта̄нипи на уддиса̄пенти, ахам̣ кхо пана несам̣ бхатта̄нипи уддиситум̣ пахомӣ’’ти. ити пат̣исан̃чиккхантасса ‘‘атха кхо а̄йасмато даббасса маллапуттасса етадахоси – ‘йаннӯна̄хам̣ сан̇гхасса сена̄санан̃ча пан̃н̃апеййам̣ бхатта̄ни ча уддисеййа’’нти.
нану ча има̄ни две т̣ха̄на̄ни бхасса̄ра̄мата̄димануйуттасса йутта̄ни, айан̃ча кхӣн̣а̄саво ниппапан̃ча̄ра̄мо, имасса касма̄ има̄ни пат̣ибхам̣сӯти? пуббапаттхана̄йа чодитатта̄. саббабуддха̄нам̣ кира ¶ имам̣ т̣ха̄нантарам̣ патта̄ са̄вака̄ хонтийева. айан̃ча падумуттарасса бхагавато ка̄ле ан̃н̃атарасмим̣ куле пачча̄джа̄то имам̣ т̣ха̄нантарам̣ паттасса бхиккхуно а̄нубха̄вам̣ дисва̄ ат̣т̣хасат̣т̣хийа̄ бхиккхусатасахассехи ¶ саддхим̣ бхагавантам̣ сатта диваса̄ни нимантетва̄ маха̄да̄нам̣ датва̄ па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘ана̄гате тумха̄дисасса буддхасса уппаннака̄ле ахампи иттханна̄мо тумха̄кам̣ са̄вако вийа сена̄санапан̃н̃а̄пако ча бхаттуддесако ча асса’’нти паттханам̣ ака̄си. бхагава̄ ана̄гатам̣сан̃а̄н̣ам̣ песетва̄ аддаса, дисва̄ ча ито каппасатасахассасса аччайена готамо на̄ма буддхо уппаджджиссати, тада̄ твам̣ даббо на̄ма маллапутто хутва̄ джа̄тийа̄ саттавассо никкхамма паббаджитва̄ арахаттам̣ саччхикариссаси, иман̃ча т̣ха̄нантарам̣ лаччхасӣ’’ти бйа̄ка̄си. со татопабхути да̄насӣла̄дӣни пӯрайама̄но девамануссасампаттим̣ анубхавитва̄ амха̄кам̣ бхагавато ка̄ле тена бхагавата̄ бйа̄катасадисамева арахаттам̣ саччха̄ка̄си. атхасса рахогатасса ‘‘кинну кхо ахам̣ сан̇гхасса веййа̄ваччам̣ кареййа’’нти чинтайато та̄йа пуббапаттхана̄йа чодитатта̄ има̄ни две т̣ха̄на̄ни пат̣ибхам̣сӯти.
атхасса етадахоси – ‘‘ахам̣ кхо аниссаросми аттани, саттха̄ра̄ саддхим̣ екат̣т̣ха̄не васа̄ми, саче мам̣ бхагава̄ ануджа̄ниссати ¶ , има̄ни две т̣ха̄на̄ни сама̄дийисса̄мӣ’’ти бхагавато сантикам̣ агама̄си. тена вуттам̣ – ‘‘атха кхо а̄йасма̄ даббо маллапутто…пе… бхатта̄ни ча уддиситу’’нти. атха нам̣ бхагава̄ ‘‘са̄дху са̄дху дабба̄’’ти сампахам̣сетва̄ йасма̄ арахати еварӯпо агатигаманапариба̄хиро бхиккху има̄ни две т̣ха̄на̄ни вича̄ретум̣, тасма̄ ‘‘тена хи твам̣ дабба сан̇гхасса сена̄санан̃ча пан̃н̃апехи бхатта̄ни ча уддиса̄’’ти а̄ха. бхагавато паччассосӣти бхагавато вачанам̣ патиассоси абхимукхо ассоси, сампат̣иччхӣти вуттам̣ хоти.
пат̣хамам̣ даббо йа̄читабботи касма̄ бхагава̄ йа̄ча̄пети? гарахамочанаттхам̣. пассати хи бхагава̄ ‘‘ана̄гате даббасса имам̣ т̣ха̄нам̣ нисса̄йа меттийабхумаджака̄нам̣ васена маха̄упаддаво уппаджджиссати, татра кечи гарахиссанти ‘айам̣ тун̣хӣбхӯто аттано каммам̣ акатва̄ касма̄ ӣдисам̣ т̣ха̄нам̣ вича̄ретӣ’ти. тато ан̃н̃е ваккханти ‘ко имасса досо етехева йа̄читва̄ т̣хапито’ти евам̣ гарахато муччиссатӣ’’ти. евам̣ гарахамочанаттхам̣ йа̄ча̄петва̄пи пуна йасма̄ асаммате бхиккхусмим̣ сан̇гхамаджджхе кин̃чи катхайама̄не кхиййанадхаммо уппаджджати ‘‘айам̣ касма̄ сан̇гхамаджджхе учча̄саддам̣ кароти, иссарийам̣ дассетӣ’’ти. саммате пана катхенте ¶ ‘‘ма̄йасманто кин̃чи авачуттха, саммато айам̣, катхету йатха̄сукха’’нти ватта̄ро бхаванти. асамматан̃ча абхӯтена аббха̄чиккхантасса лахука̄ а̄патти хоти дуккат̣аматта̄. самматам̣ пана аббха̄чиккхато гарукатара̄ ¶ па̄читтийа̄патти хоти. атха саммато бхиккху а̄паттийа̄ гарукабха̄вена верӣхипи дуппадхам̣сийатаро хоти, тасма̄ там̣ а̄йасмантам̣ самманна̄петум̣ ‘‘бйаттена бхиккхуна̄’’тиа̄дима̄ха. ким̣ пана две саммутийо екасса да̄тум̣ ват̣т̣антӣти? на кевалам̣ две, саче пахоти, тераса̄пи да̄тум̣ ват̣т̣анти. аппахонта̄нам̣ пана ека̄пи двиннам̣ ва̄ тин̣н̣ам̣ ва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати.
382. сабха̄га̄нанти гун̣асабха̄га̄нам̣, на миттасантхавасабха̄га̄нам̣. тенева̄ха ‘‘йе те бхиккхӯ суттантика̄ тесам̣ екаджджха’’нтиа̄ди ¶ . йа̄ватика̄ хи суттантика̄ хонти, те уччинитва̄ екато тесам̣ анурӯпамева сена̄санам̣ пан̃н̃апети; евам̣ сеса̄нам̣. ка̄йадал̣хӣбахула̄ти ка̄йасса дал̣хӣбха̄вакаран̣абахула̄, ка̄йапосанабахула̄ти аттхо. има̄йапиме а̄йасманто ратийа̄ти има̄йа саггамаггасса тираччха̄набхӯта̄йа тираччха̄накатха̄ратийа̄. аччхиссантӣти вихариссанти.
теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ тенева̄локена̄ти теджокасин̣ачатуттхаджджха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа абхин̃н̃а̄н̃а̄н̣ена ан̇гулиджаланам̣ адхит̣т̣ха̄йа тенева теджодха̄тусама̄паттиджанитена ан̇гулиджа̄ла̄локена̄ти аттхо. айам̣ пана тхерасса а̄нубха̄во начирассева сакаладжамбудӣпе па̄кат̣о ахоси, там̣ сутва̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ дат̣т̣хука̄ма̄ апису бхиккхӯ сан̃чичча вика̄ле а̄гаччханти. те сан̃чичча дӯре ападисантӣти джа̄нанта̄ва дӯре ападисанти. катхам̣? ‘‘амха̄кам̣ а̄вусо дабба гиджджхакӯт̣е’’ти имина̄ найена.
ан̇гулийа̄ джалама̄на̄йа пурато пурато гаччхатӣти саче еко бхиккху хоти, сайамева гаччхати. саче бахӯ хонти, бахӯ аттабха̄ве ниммина̄ти. саббе аттана̄ садиса̄ ева сена̄санам̣ пан̃н̃апенти.
айам̣ ман̃чотиа̄дӣсу пана тхере ‘‘айам̣ ман̃чо’’ти ваданте ниммита̄пи аттано аттано гатагатат̣т̣ха̄не ‘‘айам̣ ман̃чо’’ти ваданти; евам̣ саббападесу. айан̃хи ниммита̄нам̣ дхаммата̄ –
‘‘екасмим̣ ¶ бха̄сама̄насмим̣, саббе бха̄санти ниммита̄;
екасмим̣ тун̣хима̄сӣне, саббе тун̣хӣ бхаванти те’’ти.
йасмим̣ пана виха̄ре ман̃чапӣт̣ха̄дӣни на парипӯранти, тасмим̣ аттано а̄нубха̄вена пӯренти. тена ниммита̄нам̣ аваттхукавачанам̣ на хоти.
сена̄санам̣ ¶ пан̃н̃апетва̄ пунадева вел̣уванам̣ пачча̄гаччхатӣти техи саддхим̣ джанападакатхам̣ катхенто на нисӣдати, аттано васанат̣т̣ха̄намева пачча̄гаччхати.
383. меттийабхӯмаджака̄ти меттийо чева бхӯмаджако ча, чхаббаггийа̄нам̣ аггапуриса̄ ете. ла̄мака̄ни ча бхатта̄нӣти сена̄сана̄ни ¶ та̄ва навака̄нам̣ ла̄мака̄ни па̄пун̣антӣти аначчхарийаметам̣. бхатта̄ни пана сала̄ка̄йо паччхийам̣ ва̄ чӣварабхоге ва̄ паккхипитва̄ а̄лол̣етва̄ екамекам̣ уддхаритва̄ пан̃н̃а̄пенти, та̄нипи тесам̣ мандапун̃ата̄йа ла̄мака̄ни саббапаччхима̄нева па̄пун̣анти. йампи екача̄рикабхаттам̣ хоти, тампи етесам̣ паттадивасе ла̄макам̣ ва̄ хоти, ете ва̄ дисва̄ва пан̣ӣтам̣ адатва̄ ла̄макамева денти.
абхисан̇кха̄риканти на̄на̄самбха̄рехи абхисан̇кхаритва̄ катам̣ сусаджджитам̣, сусампа̄дитанти аттхо. кан̣а̄джаканти сакун̣д̣акабхаттам̣. билан̇гадутийанти кан̃джикадутийам̣.
калйа̄н̣абхаттикоти калйа̄н̣ам̣ сундарам̣ ативийа пан̣ӣтам̣ бхаттамасса̄ти калйа̄н̣абхаттико, пан̣ӣтада̄йакатта̄ бхаттенева пан̃н̃а̄то. чатуккабхаттам̣ детӣти чатта̄ри бхатта̄ни дети, таддхитавоха̄рена пана ‘‘чатуккабхатта’’нти вуттам̣. упатит̣т̣хитва̄ паривисатӣти саббакамманте виссаджджетва̄ махантам̣ пӯджа̄сакка̄рам̣ катва̄ самӣпе т̣хатва̄ паривисати. оданена пуччхантӣти оданахаттха̄ упасан̇камитва̄ ‘‘ким̣ бханте оданам̣ дема̄’’ти пуччханти, евам̣ каран̣аттхейева каран̣авачанам̣ хоти. еса найо сӯпа̄дӣсу.
сва̄тана̄йа̄ти све бхаво бхаттапарибхого сва̄тано тассаттха̄йа, сва̄тана̄йа све каттаббасса бхаттапарибхогассаттха̄йа̄ти вуттам̣ хоти. уддит̣т̣хам̣ хотӣти па̄петва̄ диннам̣ хоти. меттийабхӯмаджака̄нам̣ кхо гахапатӣти идам̣ тхеро асаманна̄харитва̄ а̄ха. евам̣балаватӣ хи тесам̣ ¶ мандапун̃н̃ата̄, йам̣ сативепуллаппатта̄нампи асаманна̄ха̄ро хоти. йе джети еттха джети да̄сим̣ а̄лапати.
хиййо кхо а̄вусо амха̄канти раттим̣ саммантайама̄на̄ атӣтам̣ дивасабха̄гам̣ сандха̄йа ‘‘хиййо’’ти ваданти. на читтарӯпанти на читта̄нурӯпам̣, йатха̄ пуббе йаттакам̣ иччханти, таттакам̣ супанти, на евам̣ супим̣су, аппакамева супим̣сӯти вуттам̣ хоти.
баха̄ра̄макот̣т̣хакети ¶ вел̣уванавиха̄расса бахидва̄ракот̣т̣хаке. паттаккхандха̄ти патитаккхандха̄ кхандхат̣т̣хикам̣ на̄метва̄ нисинна̄. паджджха̄йанта̄ти падхӯпа̄йанта̄.
йато нива̄там̣ ¶ тато сава̄танти йаттха нива̄там̣ аппакопи ва̄то наттхи, таттха маха̄ва̄то ут̣т̣хитоти адхиппа̄йо. удакам̣ ман̃н̃е а̄диттанти удакам̣ вийа а̄диттам̣.
384. сараси твам̣ дабба еварӯпам̣ катта̄ти твам̣ дабба еварӯпам̣ катта̄ сараси. атха ва̄ сараси твам̣ дабба еварӯпам̣ йатха̄йам̣ бхиккхунӣ а̄ха, катта̄ дха̄си еварӯпам̣, йатха̄йам̣ бхиккхунӣ а̄ха̄ти евам̣ йоджетва̄петтха аттхо дат̣т̣хаббо. йе пана ‘‘катва̄’’ти пат̣ханти тесам̣ уджукамева.
йатха̄ мам̣ бханте бхагава̄ джа̄на̄тӣти тхеро ким̣ дассети. бхагава̄ бханте саббан̃н̃ӯ, ахан̃ча кхӣн̣а̄саво, наттхи майхам̣ ваттхупат̣исевана̄, там̣ мам̣ бхагава̄ джа̄на̄ти, татра̄хам̣ ким̣ ваккха̄ми, йатха̄ мам̣ бхагава̄ джа̄на̄ти татхева̄хам̣ дат̣т̣хабботи.
на кхо дабба дабба̄ евам̣ ниббет̣хентӣти еттха на кхо дабба пан̣д̣ита̄ йатха̄ твам̣ параппаччайена ниббет̣хеси, евам̣ ниббет̣хенти; апи ча кхо йадева са̄мам̣ н̃а̄там̣ тена ниббет̣хентӣти еваматтхо дат̣т̣хаббо. саче тайа̄ катам̣ катанти имина̄ ким̣ дассети? на хи сакка̄ парисабалена ва̄ паккхупаттхамбхена ва̄ ака̄рако ка̄рако ка̄тум̣, ка̄рако ва̄ ака̄рако ка̄тум̣, тасма̄ йам̣ сайам̣ катам̣ ва̄ акатам̣ ва̄ тадева ваттаббанти дассети. касма̄ пана бхагава̄ джа̄нантопи ‘‘ахам̣ джа̄на̄ми, кхӣн̣а̄саво твам̣; наттхи туйхам̣ досо, айам̣ бхиккхунӣ ¶ муса̄ва̄динӣ’’ти на̄воча̄ти? пара̄нуддайата̄йа. саче хи бхагава̄ йам̣ йам̣ джа̄на̄ти там̣ там̣ вадеййа, ан̃н̃ена па̄ра̄джикам̣ а̄паннена пут̣т̣хена ‘‘ахам̣ джа̄на̄ми твам̣ па̄ра̄джико’’ти ваттаббам̣ бхавеййа, тато со пуггало ‘‘айам̣ пуббе даббам̣ маллапуттам̣ суддхам̣ катва̄ ида̄ни мам̣ асуддхам̣ кароти; касса да̄ни ким̣ вада̄ми, йатра саттха̄пи са̄вакесу чханда̄гатим̣ гаччхати; куто имасса саббан̃н̃убха̄во’’ти а̄гха̄там̣ бандхитва̄ апа̄йӯпаго бхавеййа, тасма̄ бхагава̄ има̄йа пара̄нуддайата̄йа джа̄нантопи на̄воча.
кин̃ча бхиййо упава̄дапариваджджанатопи на̄воча. йади хи бхагава̄ евам̣ ¶ вадеййа, евам̣ упава̄до бхавеййа ‘‘даббасса маллапуттасса вут̣т̣ха̄нам̣ на̄ма бха̄рийам̣, самма̄самбуддхам̣ пана саккхим̣ лабхитва̄ вут̣т̣хито’’ти. идан̃ча вут̣т̣ха̄налаккхан̣ам̣ ман̃н̃ама̄на̄ ‘‘буддхака̄лепи саккхина̄ суддхи ва̄ асуддхи ¶ ва̄ хоти майам̣ джа̄на̄ма, айам̣ пуггало асуддхо’’ти евам̣ па̄пабхиккхӯ ладжджимпи вина̄сеййунти. апича ана̄гатепи бхиккхӯ отин̣н̣е ваттхусмим̣ чодетва̄ са̄ретва̄ ‘‘саче тайа̄ катам̣, ‘ката’нти вадехӣ’’ти ладжджӣнам̣ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ каммам̣ кариссантӣти винайалаккхан̣е тантим̣ т̣хапенто ‘‘ахам̣ джа̄на̄мӣ’’ти аватва̄ва ‘‘саче тайа̄ катам̣, ‘ката’нти вадехӣ’’ти а̄ха.
на̄бхиджа̄на̄ми супинантенапи метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевита̄ти супинантенапи метхунам̣ дхаммам̣ на абхиджа̄на̄ми, на пат̣исевита̄ аханти вуттам̣ хоти. атха ва̄ пат̣исевита̄ хутва̄ супинантенапи метхунам̣ дхаммам̣ на джа̄на̄мӣти вуттам̣ хоти. йе пана ‘‘пат̣исевитва̄’’ти пат̣ханти тесам̣ уджукамева. пагева джа̄гароти джа̄гаранто пана пат̣хамам̣йева на джа̄на̄мӣти.
тена хи бхиккхаве меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄ти йасма̄ даббасса ча имисса̄ ча вачанам̣ на гхат̣ӣйати тасма̄ меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄ти вуттам̣ хоти.
таттха тиссо на̄сана̄ – лин̇гана̄сана̄, сам̣ва̄сана̄сана̄, дан̣д̣акаммана̄сана̄ти. та̄су ‘‘дӯсако на̄сетаббо’’ти (па̄ра̄. 66) айам̣ ‘‘лин̇гана̄сана̄’’. а̄паттийа̄ адассане ва̄ аппат̣икамме ва̄ па̄пика̄йа дит̣т̣хийа̄ аппат̣иниссагге ва̄ уккхепанӣйакаммам̣ каронти, айам̣ ‘‘сам̣ва̄сана̄сана̄’’. ‘‘чара ¶ пире винасса̄’’ти (па̄чи. 429) дан̣д̣акаммам̣ каронти, айам̣ ‘‘дан̣д̣акаммана̄сана̄’’. идха пана лин̇гана̄санам̣ сандха̄йа̄ха – ‘‘меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄’’ти.
име ча бхиккхӯ ануйун̃джатха̄ти имина̄ имам̣ дӣпети ‘‘айам̣ бхиккхунӣ аттано дхаммата̄йа ака̄рика̄ аддха̄ ан̃н̃ехи уййоджита̄, тасма̄ йехи уййоджита̄ име бхиккхӯ ануйун̃джатха гавесатха джа̄на̄тха̄’’ти.
ким̣ пана бхагавата̄ меттийа̄ бхиккхунӣ пат̣ин̃н̃а̄йа на̄сита̄ аппат̣ин̃н̃а̄йа на̄сита̄ти, кин̃четтха йади та̄ва пат̣ин̃н̃а̄йа на̄сита̄, тхеро ка̄рако хоти садосо? атха аппат̣ин̃н̃а̄йа, тхеро ака̄рако хоти ниддосо.
бха̄тийара̄джака̄лепи маха̄виха̄рава̄сӣнан̃ча абхайагирива̄сӣнан̃ча ¶ тхера̄нам̣ имасмим̣йева паде вива̄до ахоси. абхайагирива̄синопи аттано суттам̣ ватва̄ ‘‘тумха̄кам̣ ва̄де тхеро ка̄рако хотӣ’’ти ваданти. маха̄виха̄рава̄синопи аттано суттам̣ ватва̄ ‘‘тумха̄кам̣ ва̄де тхеро ка̄рако хотӣ’’ти ¶ ваданти. пан̃хо на чхиджджати. ра̄джа̄ сутва̄ тхере саннипа̄тетва̄ дӣгхака̄ра̄йанам̣ на̄ма бра̄хман̣аджа̄тийам̣ амаччам̣ ‘‘тхера̄нам̣ катхам̣ сун̣а̄хӣ’’ти а̄н̣а̄песи. амаччо кира пан̣д̣ито бха̄сантаракусало со а̄ха – ‘‘ваданту та̄ва тхера̄ сутта’’нти. тато абхайагиритхера̄ аттано суттам̣ вадим̣су – ‘‘тена хи, бхиккхаве, меттийам̣ бхиккхуним̣ сака̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа на̄сетха̄’’ти. амаччо ‘‘бханте, тумха̄кам̣ ва̄де тхеро ка̄рако хоти садосо’’ти а̄ха. маха̄виха̄рава̄синопи аттано суттам̣ вадим̣су – ‘‘тена хи, бхиккхаве, меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄’’ти. амаччо ‘‘бханте, тумха̄кам̣ ва̄де тхеро ака̄рако хоти ниддосо’’ти а̄ха. ким̣ панеттха йуттам̣? йам̣ паччха̄ вуттам̣ вича̄ритан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийехи, бхиккху бхиккхум̣ амӯлакена антимаваттхуна̄ ануддхам̣сети, сан̇гха̄дисесо; бхиккхуним̣ ануддхам̣сети, дуккат̣ам̣. курундийам̣ пана ‘‘муса̄ва̄де па̄читтийа’’нти вуттам̣.
татра̄йам̣ вича̄ран̣а̄, пуриманайе та̄ва ануддхам̣сана̄дхиппа̄йатта̄ дуккат̣амева йуджджати. йатха̄ сатипи муса̄ва̄де бхиккхуно бхиккхусмим̣ сан̇гха̄дисесо, сатипи ча муса̄ва̄де асуддхам̣ суддхадит̣т̣хино аккоса̄дхиппа̄йена вадантасса омасава̄денева ¶ па̄читтийам̣, на сампаджа̄намуса̄ва̄дена; евам̣ идха̄пи ануддхам̣сана̄дхиппа̄йатта̄ сампаджа̄намуса̄ва̄де па̄читтийам̣ на йуджджати, дуккат̣амева йуттам̣. паччхиманайепи муса̄ва̄датта̄ па̄читтийамева йуджджати, вачанаппама̄н̣ато хи ануддхам̣сана̄дхиппа̄йена бхиккхусса бхиккхусмим̣ сан̇гха̄дисесо. аккоса̄дхиппа̄йасса ча омасава̄до. бхиккхусса пана бхиккхунийа̄ дуккат̣антивачанам̣ наттхи, сампаджа̄намуса̄ва̄де па̄читтийанти вачанаматтхи, тасма̄ па̄читтийамева йуджджати.
татра пана идам̣ упапариккхитаббам̣ – ‘‘ануддхам̣сана̄дхиппа̄йе асати па̄читтийам̣, тасмим̣ сати кена бхавитабба’’нти? татра йасма̄ муса̄ бхан̣антасса па̄читтийе сиддхепи амӯлакена сан̇гха̄дисесена ануддхам̣сане висум̣ па̄читтийам̣ вуттам̣, тасма̄ ануддхам̣сана̄дхиппа̄йе сати сампаджа̄намуса̄ва̄де ¶ па̄читтийасса ока̄со на диссати, на ча сакка̄ ануддхам̣сентасса ана̄паттийа̄ бхавитунти пуриманайоветтха парисуддхатаро кха̄йати. татха̄ бхиккхунӣ бхиккхуним̣ амӯлакена антимаваттхуна̄ ануддхам̣сети сан̇гха̄дисесо, бхиккхум̣ ануддхам̣сети дуккат̣ам̣, татра сан̇гха̄дисесо вут̣т̣ха̄нага̄мӣ дуккат̣ам̣, десана̄га̄мӣ етехи на̄сана̄ наттхи. йасма̄ пана са̄ пакатийа̄ва дуссӣла̄ па̄пабхиккхунӣ ида̄ни ча сайамева ‘‘дуссӣла̄мхӣ’’ти вадати тасма̄ нам̣ бхагава̄ асуддхатта̄йева на̄сесӣти.
атха ¶ кхо меттийабхӯмаджака̄ти евам̣ ‘‘меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха, име ча бхиккхӯ ануйун̃джатха̄’’ти ватва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хе бхагавати техи бхиккхӯхи ‘‘детха да̄ни имисса̄ сетака̄нӣ’’ти на̄сийама̄нам̣ там̣ бхиккхуним̣ дисва̄ те бхиккхӯ там̣ мочетука̄мата̄йа аттано апара̄дхам̣ а̄викарим̣су, етаматтхам̣ дассетум̣ ‘‘атха кхо меттийабхӯмаджака̄’’тиа̄ди вуттам̣.
385-6. дут̣т̣хо досоти дӯсито чева дӯсако ча. уппанне хи досе пуггало тена досена дӯсито хоти пакатибха̄вам̣ джаха̄пито, тасма̄ ‘‘дут̣т̣хо’’ти вуччати. паран̃ча дӯсети вина̄сети, тасма̄ ‘‘досо’’ти вуччати. ити ‘‘дут̣т̣хо досо’’ти екассеветам̣ пуггаласса а̄ка̄рана̄наттена нидассанам̣, тена вуттам̣ ‘‘дут̣т̣хо досоти дӯсито чева ¶ дӯсако ча̄’’ти таттха саддалаккхан̣ам̣ парийеситаббам̣. йасма̄ пана со ‘‘дут̣т̣хо досо’’ти сан̇кхйам̣ гато пат̣игхасаман̇гӣпуггало купита̄дибха̄ве т̣хитова хоти, тенасса падабха̄джане ‘‘купито’’тиа̄ди вуттам̣. таттха купитоти куппабха̄вам̣ пакатито чаванабха̄вам̣ патто. анаттаманоти на сакамано аттано васе ат̣т̣хитачитто; апича пӣтисукхехи на аттамано на аттачиттоти анаттамано. анабхираддхоти на сукхито на ва̄ паса̄дитоти анабхираддхо. пат̣игхена а̄хатам̣ читтамасса̄ти а̄хатачитто. читтатхаддхабха̄вачиттакачаварасан̇кха̄там̣ пат̣игхакхӣлам̣ ¶ джа̄тамасса̄ти кхиладжа̄то. аппатӣтоти наппатӣто пӣтисукха̄дӣхи ваджджито, на абхисат̣оти аттхо. падабха̄джане пана йесам̣ дхамма̄нам̣ васена аппатӣто хоти, те дассетум̣ ‘‘тена ча копена̄’’тиа̄ди вуттам̣.
таттха тена ча копена̄ти йена дут̣т̣хоти ча купитоти ча вутто убхайампи хетам̣ пакатибха̄вам̣ джаха̄панато ека̄ка̄рам̣ хоти. тена ча досена̄ти йена ‘‘досо’’ти вутто. имехи двӣхи сан̇кха̄раккхандхамева дассети.
та̄йа ча анаттаманата̄йа̄ти йа̄йа ‘‘анаттамано’’ти вутто. та̄йа ча анабхираддхийа̄ти йа̄йа ‘‘анабхираддхо’’ти вутто. имехи двӣхи ведана̄ккхандхам̣ дассети.
амӯлакена па̄ра̄джикена̄ти еттха на̄сса мӯланти амӯлакам̣, там̣ панасса амӯлакаттам̣ йасма̄ чодакавасена адхиппетам̣, на чудитакавасена. тасма̄ таматтхам̣ дассетум̣ падабха̄джане ‘‘амӯлакам̣ на̄ма адит̣т̣хам̣ асутам̣ апарисан̇кита’’нти а̄ха. тена имам̣ дӣпети ‘‘йам̣ па̄ра̄джикам̣ чодакена чудитакамхи пуггале нева дит̣т̣хам̣ на сутам̣ на парисан̇китам̣ идам̣ етесам̣ дассанасаванапарисан̇ка̄сан̇кха̄та̄нам̣ мӯла̄нам̣ ¶ абха̄вато амӯлакам̣ на̄ма, там̣ пана со а̄панно ва̄ хоту ана̄панно ва̄ етам̣ идха аппама̄н̣анти.
таттха адит̣т̣хам̣ на̄ма аттано паса̄дачаккхуна̄ ва̄ диббачаккхуна̄ ва̄ адит̣т̣хам̣. асутам̣ на̄ма татхева кеначи вуччама̄нам̣ на сутам̣. апарисан̇китам̣ на̄ма читтена апарисан̇китам̣.
‘‘дит̣т̣хам̣’’ ¶ на̄ма аттана̄ ва̄ парена ва̄ паса̄дачаккхуна̄ ва̄ диббачаккхуна̄ ва̄ дит̣т̣хам̣. ‘‘сутам̣’’ на̄ма татхева сутам̣. ‘‘парисан̇кита’’мпи аттана̄ ва̄ парена ва̄ парисан̇китам̣. таттха аттана̄ дит̣т̣хам̣ дит̣т̣хамева, парехи дит̣т̣хам̣ аттана̄ сутам̣, парехи сутам̣, парехи парисан̇китанти идам̣ пана саббампи аттана̄ сутат̣т̣ха̄нейева тит̣т̣хати.
парисан̇китам̣ пана тивидхам̣ – дит̣т̣хапарисан̇китам̣, сутапарисан̇китам̣, мутапарисан̇китанти. таттха дит̣т̣хапарисан̇китам̣ на̄ма еко бхиккху учча̄рапасса̄вакаммена га̄масамӣпе екам̣ гумбам̣ павит̣т̣хо, ан̃н̃атара̄пи иттхӣ кеначидева каран̣ӣйена там̣ гумбам̣ пависитва̄ ниватта̄, на̄пи бхиккху иттхим̣ аддаса; на иттхӣ бхиккхум̣, адисва̄ва убхопи йатха̄ручим̣ пакканта̄, ан̃н̃атаро бхиккху убхиннам̣ тато никкхаманам̣ ¶ саллаккхетва̄ ‘‘аддха̄ имесам̣ катам̣ ва̄ кариссанти ва̄’’ти парисан̇кати, идам̣ дит̣т̣хапарисан̇китам̣ на̄ма.
сутапарисан̇китам̣ на̄ма идхекаччо андхака̄ре ва̄ пат̣иччханне ва̄ ока̄се ма̄туга̄мена саддхим̣ бхиккхуно та̄дисам̣ пат̣исантха̄равачанам̣ сун̣а̄ти, самӣпе ан̃н̃ам̣ виджджама̄нампи ‘‘аттхи наттхӣ’’ти на джа̄на̄ти, со ‘‘аддха̄ имесам̣ катам̣ ва̄ кариссанти ва̄’’ти парисан̇кати, идам̣ сутапарисан̇китам̣ на̄ма.
мутапарисан̇китам̣ на̄ма самбахула̄ дхутта̄ раттибха̄ге пуппхагандхамам̣сасура̄дӣни гахетва̄ иттхӣхи саддхим̣ екам̣ паччантавиха̄рам̣ гантва̄ ман̣д̣апе ва̄ бходжанаса̄ла̄дӣсу ва̄ йатха̄сукхам̣ кӣл̣итва̄ пуппха̄дӣни викиритва̄ гата̄, пунадивасе бхиккхӯ там̣ виппака̄рам̣ дисва̄ ‘‘кассидам̣ камма’’нти вичинанти. татра ча кеначи бхиккхуна̄ пагева вут̣т̣хахитва̄ ваттасӣсена ман̣д̣апам̣ ва̄ бходжанаса̄лам̣ ва̄ пат̣иджаггантена пуппха̄дӣни а̄мат̣т̣ха̄ни хонти, кеначи упат̣т̣ха̄какулато а̄бхатехи пуппха̄дӣхи пӯджа̄ ката̄ хоти, кеначи бхесаджджаттхам̣ арит̣т̣хам̣ пӣтам̣ хоти, атха те ‘‘кассидам̣ камма’’нти вичинанта̄ ¶ бхиккхӯ тесам̣ хаттхагандхан̃ча мукхагандхан̃ча гха̄йитва̄ те бхиккхӯ парисан̇канти, идам̣ мутапарисан̇китам̣ на̄ма.
таттха дит̣т̣хам̣ аттхи самӯлакам̣, аттхи амӯлакам̣; дит̣т̣хамева аттхи сан̃н̃а̄самӯлакам̣, аттхи сан̃н̃а̄амӯлакам̣. еса найо сутепи. парисан̇ките пана дит̣т̣хапарисан̇китам̣ аттхи самӯлакам̣, аттхи амӯлакам̣; дит̣т̣хапарисан̇китамева аттхи сан̃н̃а̄самӯлакам̣ ¶ , аттхи сан̃н̃а̄амӯлакам̣. еса найо сутамутапарисан̇китесу. таттха дит̣т̣хам̣ самӯлакам̣ на̄ма па̄ра̄джикам̣ а̄паджджантам̣ дисва̄ва ‘‘дит̣т̣хо майа̄’’ти вадати, амӯлакам̣ на̄ма пат̣иччханнока̄сато никкхамантам̣ дисва̄ вӣтиккамам̣ адисва̄ ‘‘дит̣т̣хо майа̄’’ти вадати. дит̣т̣хамева сан̃н̃а̄самӯлакам̣ на̄ма дисва̄ва дит̣т̣хасан̃н̃ӣ хутва̄ чодети, сан̃н̃а̄амӯлакам̣ на̄ма пуббе па̄ра̄джикавӣтиккамам̣ дисва̄ паччха̄ адит̣т̣хасан̃н̃ӣ джа̄то, со сан̃н̃а̄йа амӯлакам̣ катва̄ ‘‘дит̣т̣хо майа̄’’ти чодети. етена найена сутамутапарисан̇кита̄нипи виттха̄рато ведитабба̄ни. еттха ча саббаппака̄рен̣а̄пи самӯлакена ва̄ сан̃н̃а̄самӯлакена ва̄ чодентасса ана̄патти, амӯлакена ва̄ пана сан̃н̃а̄амӯлакена ва̄ чодентассева ¶ а̄патти.
ануддхам̣сеййа̄ти дхам̣сеййа падхам̣сеййа абхибхавеййа аджджхоттхареййа. там̣ пана ануддхам̣санам̣ йасма̄ аттана̄ чодентопи парена чода̄пентопи каротийева, тасма̄сса падабха̄джане ‘‘чодети ва̄ чода̄пети ва̄’’ти вуттам̣.
таттха чодетӣти ‘‘па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ а̄панносӣ’’тиа̄дӣхи вачанехи сайам̣ чодети, тасса ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесо. чода̄петӣти аттана̄ самӣпе т̣хатва̄ ан̃н̃ам̣ бхиккху а̄н̣а̄пети, со тасса вачанена там̣ чодети, чода̄пакассева ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесо. атха сопи ‘‘майа̄ дит̣т̣хам̣ сутам̣ аттхӣ’’ти чодети, двиннампи джана̄нам̣ ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесо.
чодана̄ппабхедакосаллаттхам̣ панеттха екаваттхуекачодака̄дичатуккам̣ та̄ва ведитаббам̣. таттха еко бхиккху екам̣ бхиккхум̣ екена ваттхуна̄ чодети, имисса̄ чодана̄йа екам̣ ваттху еко чодако. самбахула̄ екам̣ екаваттхуна̄ чоденти, пан̃часата̄ меттийабхӯмаджакаппамукха̄ чхаббаггийа̄ бхиккхӯ а̄йасмантам̣ даббам̣ маллапуттамива, имисса̄ чодана̄йа екам̣ ваттху на̄на̄чодака̄. еко бхиккху екам̣ бхиккхум̣ самбахулехи ваттхӯхи чодети, имисса̄ чодана̄йа на̄на̄ваттхӯни еко чодако. самбахула̄ самбахуле самбахулехи ваттхӯхи чоденти, имисса̄ чодана̄йа на̄на̄ваттхӯни на̄на̄чодака̄.
чодетум̣ ¶ ¶ пана ко лабхати, ко на лабхатӣти? дуббалачодакавачанам̣ та̄ва гахетва̄ кочи на лабхати. дуббалачодако на̄ма самбахулесу катха̄салла̄пена нисиннесу еко екам̣ а̄раббха анодиссакам̣ катва̄ па̄ра̄джикаваттхум̣ катхети, ан̃н̃о там̣ сутва̄ итарасса гантва̄ а̄рочети. со там̣ упасан̇камитва̄ ‘‘твам̣ кира мам̣ идан̃чидан̃ча вадасӣ’’ти вадати. со ‘‘на̄хам̣ еварӯпам̣ джа̄на̄ми, катха̄паваттийам̣ пана майа̄ анодиссакам̣ катва̄ вуттаматтхи, саче ахам̣ тава имам̣ дуккхуппаттим̣ джа̄неййам̣, еттакампи на катхеййа’’нти айам̣ дуббалачодако. тассетам̣ катха̄салла̄пам̣ гахетва̄ там̣ бхиккхум̣ кочи чодетум̣ на лабхати. етам̣ пана аггахетва̄ сӣласампанно бхиккху бхиккхум̣ ва̄ бхиккхуним̣ ва̄ сӣласампанна̄ ча бхиккхунӣ бхиккхунӣмева чодетум̣ ¶ лабхатӣти маха̄падуматтхеро а̄ха. маха̄суматтхеро пана ‘‘пан̃чапи сахадхаммика̄ лабхантӣ’’ти а̄ха. годаттаттхеро пана ‘‘на кочи на лабхатӣ’’ти ватва̄ ‘‘бхиккхусса сутва̄ чодети, бхиккхунийа̄ сутва̄ чодети…пе… титтхийаса̄вака̄нам̣ сутва̄ чодетӣ’’ти идам̣ суттама̄хари. тин̣н̣ампи тхера̄нам̣ ва̄де чудитакассева пат̣ин̃н̃а̄йа ка̄ретаббо.
айам̣ пана чодана̄ на̄ма дӯтам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ са̄санам̣ ва̄ песетва̄ чодентасса сӣсам̣ на ети, пуггаласса пана самӣпе т̣хатва̄ва хаттхамудда̄йа ва̄ вачӣбхедена ва̄ чодентассева сӣсам̣ ети. сиккха̄паччаккха̄намева хи хаттхамудда̄йа сӣсам̣ на ети, идам̣ пана ануддхам̣санам̣ абхӯта̄рочанан̃ча етийева. йо пана двиннам̣ т̣хитат̣т̣ха̄не екам̣ нийаметва̄ чодети, со че джа̄на̄ти, сӣсам̣ ети. итаро джа̄на̄ти, сӣсам̣ на ети. двепи нийаметва̄ чодети, еко ва̄ джа̄на̄ту две ва̄, сӣсам̣ етийева. есава найо самбахулесу. тан̇кхан̣ейева ча джа̄нанам̣ на̄ма дуккарам̣, самайена а̄ваджджитва̄ н̃а̄те пана н̃а̄тамева хоти. паччха̄ че джа̄на̄ти, сӣсам̣ на ети. сиккха̄паччаккха̄нам̣ абхӯта̄рочанам̣ дут̣т̣хуллава̄ча̄-аттака̄ма-дут̣т̣хадосабхӯта̄рочанасиккха̄пада̄нӣти сабба̄нева хи има̄ни екапариччхеда̄ни.
евам̣ ка̄йава̄ча̄васена ча̄йам̣ дувидха̄пи чодана̄. пуна дит̣т̣хачодана̄, сутачодана̄, парисан̇китачодана̄ти тивидха̄ хоти. апара̄пи чатуббидха̄ хоти – сӣлавипаттичодана̄, а̄ча̄равипаттичодана̄, дит̣т̣хивипаттичодана̄, а̄джӣвавипаттичодана̄ти. таттха гарука̄нам̣ двиннам̣ а̄паттиккхандха̄нам̣ васена сӣлавипаттичодана̄ ¶ ведитабба̄. авасеса̄нам̣ васена а̄ча̄равипаттичодана̄, миччха̄дит̣т̣хиантагга̄хикадит̣т̣хивасена дит̣т̣хивипаттичодана̄, а̄джӣвахету пан̃н̃атта̄нам̣ чханнам̣ сиккха̄пада̄нам̣ васена а̄джӣвавипаттичодана̄ ведитабба̄.
апара̄пи ¶ чатуббидха̄ хоти – ваттхусандассана̄, а̄паттисандассана̄, сам̣ва̄сапат̣иккхепо, са̄мӣчипат̣иккхепоти. таттха ваттхусандассана̄ на̄ма ‘‘твам̣ метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевиттха, адиннам̣ а̄дийиттха, мануссам̣ гха̄тайиттха, абхӯтам̣ а̄рочайиттха̄’’ти евам̣ паватта̄. а̄паттисандассана̄ на̄ма ‘‘твам̣ метхунадхаммапа̄ра̄джика̄паттим̣ а̄панно’’ти евама̄динайаппаватта̄. сам̣ва̄сапат̣иккхепо на̄ма ‘‘наттхи ¶ тайа̄ саддхим̣ упосатхо ва̄ пава̄ран̣а̄ ва̄ сан̇гхакаммам̣ ва̄’’ти евам̣ паватта̄; етта̄вата̄ пана сӣсам̣ на ети, ‘‘ассаман̣оси асакйапуттийосӣ’’тиа̄дивачанехи саддхим̣ гхат̣итейева сӣсам̣ ети. са̄мӣчипат̣иккхепо на̄ма абхива̄дана-паччут̣т̣ха̄на-ан̃джаликамма-бӣджана̄дикамма̄нам̣ акаран̣ам̣. там̣ пат̣ипа̄т̣ийа̄ вандана̄дӣни карото екасса акатва̄ сеса̄нам̣ каран̣ака̄ле ведитаббам̣. етта̄вата̄ ча чодана̄ на̄ма хоти, а̄патти пана сӣсам̣ на ети. ‘‘касма̄ мама вандана̄дӣни на каросӣ’’ти пуччхите пана ‘‘ассаман̣оси асакйапуттийосӣ’’тиа̄дивачанехи саддхим̣ гхат̣итейева сӣсам̣ ети. йа̄губхатта̄дина̄ пана йам̣ иччхати там̣ а̄пуччхати, на та̄вата̄ чодана̄ хоти.
апара̄пи па̄тимоккхат̣т̣хапанаккхандхаке ‘‘екам̣, бхиккхаве, адхаммикам̣ па̄тимоккхат̣т̣хапанам̣ екам̣ дхаммика’’нти а̄дим̣ ‘‘катва̄ йа̄ва даса адхаммика̄ни па̄тимоккхат̣т̣хапана̄ни даса дхаммика̄нӣ’’ти (чӯл̣ава. 387) евам̣ адхаммика̄ пан̃чапан̃н̃а̄са дхаммика̄ пан̃чапан̃н̃а̄са̄ти дасуттарасатам̣ чодана̄ вутта̄. та̄ дит̣т̣хена чодентасса дасуттарасатам̣, сутена чодентасса дасуттарасатам̣, парисан̇китена чодентасса дасуттарасатанти тим̣са̄ни тӣн̣и сата̄ни хонти. та̄ни ка̄йена чодентасса, ва̄ча̄йа чодентасса, ка̄йава̄ча̄хи чодентасса̄ти тигун̣а̄ни ката̄ни навута̄ни нава сата̄ни хонти. та̄ни аттана̄ чодентасса̄пи парена чода̄пентасса̄пи таттака̄нева̄ти вӣсатиӯна̄ни две сахасса̄ни хонти, пуна дит̣т̣ха̄дибхеде самӯлака̄мӯлакавасена анекасахасса̄ чодана̄ хонтӣти ведитабба̄.
имасмим̣ ¶ пана т̣ха̄не т̣хатва̄ ат̣т̣хакатха̄йа ‘‘атта̄да̄нам̣ а̄да̄тука̄мена упа̄ли бхиккхуна̄ пан̃чан̇гасаманна̄гатам̣ атта̄да̄нам̣ а̄да̄табба’’нти (чӯл̣ава. 398) ча ‘‘чодакена упа̄ли бхиккхуна̄ парам̣ чодетука̄мена пан̃ча дхамме аджджхаттам̣ паччавеккхитва̄ паро чодетаббо’’ти (чӯл̣ава. 399) ча евам̣ упа̄липан̃чака̄дӣсу вутта̄ни бахӯни сутта̄ни а̄харитва̄ атта̄да̄налаккхан̣ан̃ча чодакаваттан̃ча чудитакаваттан̃ча сан̇гхена ка̄таббакиччан̃ча анувиджджакаваттан̃ча саббам̣ виттха̄рена катхитам̣, там̣ майам̣ йатха̄а̄гатат̣т̣ха̄нейева ван̣н̣айисса̄ма.
вуттаппабхеда̄су ¶ пана има̄су чодана̄су йа̄йа ка̄йачи ¶ чодана̄йа васена сан̇гхамаджджхе осат̣е ваттхусмим̣ чудитакачодака̄ ваттабба̄ ‘‘тумхе амха̄кам̣ виниччхайена тут̣т̣ха̄ бхависсатха̄’’ти. саче ‘‘бхависса̄ма̄’’ти ваданти, сан̇гхена там̣ адхикаран̣ам̣ сампат̣иччхитаббам̣. атха пана ‘‘виниччхинатха та̄ва, бханте, саче амха̄кам̣ кхамиссати, ган̣хисса̄ма̄’’ти ваданти. ‘‘четийам̣ та̄ва вандатха̄’’тиа̄дӣни ватва̄ дӣгхасуттам̣ катва̄ виссаджджитаббам̣. те че чирараттам̣ киланта̄ паккантапариса̄ упаччхиннапаккха̄ хутва̄ пуна йа̄чанти, йа̄вататийам̣ пат̣иккхипитва̄ йада̄ ниммада̄ хонти тада̄ несам̣ адхикаран̣ам̣ виниччхинитаббам̣. виниччхинантехи ча саче аладжджуссанна̄ хоти, париса̄ убба̄хика̄йа там̣ адхикаран̣ам̣ виниччхинитаббам̣. саче ба̄луссанна̄ хоти париса̄ ‘‘тумха̄кам̣ сабха̄ге винайадхаре парийесатха̄’’ти винайадхаре парийеса̄петва̄ йена дхаммена йена винайена йена саттхуса̄санена там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасамати, татха̄ там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметаббам̣.
таттха ча ‘‘дхаммо’’ти бхӯтам̣ ваттху. ‘‘винайо’’ти чодана̄ са̄ран̣а̄ ча. ‘‘саттхуса̄сана’’нти н̃аттисампада̄ ча ануса̄ванасампада̄ ча. тасма̄ чодакена ваттхусмим̣ а̄рочите чудитако пуччхитаббо ‘‘сантаметам̣, но’’ти. евам̣ ваттхум̣ упапариккхитва̄ бхӯтена ваттхуна̄ чодетва̄ са̄ретва̄ ча н̃аттисампада̄йа ануса̄ванасампада̄йа ча там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметаббам̣. татра че аладжджӣ ладжджим̣ чодети, со ча аладжджӣ ба̄ло хоти абйатто на̄сса найо да̄таббо. евам̣ пана ваттаббо – ‘‘кимхи нам̣ чодесӣ’’ти? аддха̄ со ваккхати – ‘‘кимидам̣, бханте, кимхи нам̣ на̄ма̄’’ти. твам̣ кимхи нампи на джа̄на̄си, на йуттам̣ тайа̄ еварӯпена ба̄лена парам̣ чодетунти уййоджетаббо на̄сса ануйого да̄таббо. саче пана со аладжджӣ пан̣д̣ито хоти ¶ бйатто дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ аджджхоттхаритва̄ сампа̄детум̣ саккоти етасса ануйогам̣ датва̄ ладжджиссева пат̣ин̃н̃а̄йа каммам̣ ка̄таббам̣.
саче ладжджӣ аладжджим̣ чодети, со ча ладжджӣ ба̄ло хоти абйатто, на саккоти ануйогам̣ да̄тум̣. тасса найо да̄таббо – ‘‘кимхи нам̣ чодеси сӣлавипаттийа̄ ва̄ а̄ча̄равипаттиа̄дӣсу ¶ ва̄ екисса̄’’ти. касма̄ пана имассева евам̣ найо да̄таббо, на итарасса? нану на йуттам̣ винайадхара̄нам̣ агатигамананти? на йуттамева. идам̣ пана агатигаманам̣ на хоти, дхамма̄нуггахо на̄ма есо аладжджиниггахаттха̄йа хи ладжджипаггахаттха̄йа ча сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣. татра аладжджӣ найам̣ лабхитва̄ аджджхоттхаранто ехӣти, ладжджӣ пана найам̣ лабхитва̄ дит̣т̣хе дит̣т̣хасанта̄нена, суте сутасанта̄нена патит̣т̣ха̄йа катхессати, тасма̄ тасса дхамма̄нуггахо ват̣т̣ати. саче пана ¶ со ладжджӣ пан̣д̣ито хоти бйатто, патит̣т̣ха̄йа катхети, аладжджӣ ча ‘‘етампи наттхи, етампи наттхӣ’’ти пат̣ин̃н̃ам̣ на дети, аладжджисса пат̣ин̃н̃а̄йа ева ка̄таббам̣.
тадаттхадӣпанаттхан̃ча идам̣ ваттху ведитаббам̣. тепит̣акачӯл̣а̄бхайаттхеро кира лохапа̄са̄дасса хет̣т̣ха̄ бхиккхӯнам̣ винайам̣ катхетва̄ са̄йанхасамайе вут̣т̣ха̄ти, тасса вут̣т̣ха̄насамайе две аттапаччаттхика̄ катхам̣ паваттесум̣. еко ‘‘етампи наттхи, етампи наттхӣ’’ти пат̣ин̃н̃ам̣ на дети. атха аппа̄васесе пат̣хамайа̄ме тхерасса тасмим̣ пуггале ‘‘айам̣ патит̣т̣ха̄йа катхети, айам̣ пана пат̣ин̃н̃ам̣ на дети, бахӯни ча ваттхӯни осат̣а̄ни аддха̄ етам̣ катам̣ бхависсатӣ’’ти асуддхаладдхи уппанна̄. тато бӣджанӣдан̣д̣акена па̄дакатхалика̄йа сан̃н̃ам̣ датва̄ ‘‘ахам̣ а̄вусо виниччхинитум̣ анануччхавико ан̃н̃ена виниччхина̄пехӣ’’ти а̄ха. касма̄ бхантети? тхеро таматтхам̣ а̄рочеси, чудитакапуггаласса ка̄йе д̣а̄хо ут̣т̣хито, тато со тхерам̣ вандитва̄ ‘‘бханте, виниччхинитум̣ анурӯпена винайадхарена на̄ма тумха̄дисенева бхавитум̣ ват̣т̣ати. чодакена ча ӣдисенева бхавитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ сетака̄ни нива̄сетва̄ ‘‘чирам̣ киламитаттха майа̄’’ти кхама̄петва̄ пакка̄ми.
евам̣ ладжджина̄ чодийама̄но аладжджӣ бахӯсупи ваттхӯсу уппаннесу пат̣ин̃н̃ам̣ на дети, со нева ‘‘суддхо’’ти ваттаббо на ‘‘асуддхо’’ти. джӣваматако на̄ма а̄макапӯтико на̄ма чеса.
саче ¶ панасса ан̃н̃ампи та̄дисам̣ ваттхум̣ уппаджджати на виниччхинитаббам̣ ¶ . татха̄ на̄ситакова бхависсати. саче пана аладжджӣйева аладжджим̣ чодети, со ваттаббо ‘‘а̄вусо тава вачанена̄йам̣ ким̣ сакка̄ ватту’’нти итарампи татхева ватва̄ убхопи ‘‘екасамбхогапарибхога̄ хутва̄ джӣватха̄’’ти ватва̄ уййоджетабба̄, сӣлаттха̄йа тесам̣ виниччхайо на ка̄таббо. паттачӣварапаривен̣а̄диаттха̄йа пана патирӯпам̣ саккхим̣ лабхитва̄ ка̄таббо.
атха ладжджӣ ладжджим̣ чодети, вива̄до ча несам̣ кисмин̃чидева аппаматтако хоти, сан̃н̃а̄петва̄ ‘‘ма̄ евам̣ каротха̄’’ти аччайам̣ деса̄петва̄ уййоджетабба̄. атха панеттха чудитакена сахаса̄ вираддхам̣ хоти, а̄дито пат̣т̣ха̄йа аладжджӣ на̄ма наттхи. со ча паккха̄нураккхан̣аттха̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ на дети, ‘‘майам̣ саддаха̄ма, майам̣ саддаха̄ма̄’’ти бахӯ ут̣т̣хаханти. со тесам̣ пат̣ин̃н̃а̄йа екава̄рам̣ двева̄рам̣ суддхо хоту. атха пана вираддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа т̣ха̄не на тит̣т̣хати, виниччхайо на да̄таббо.
евам̣ ¶ йа̄йа ка̄йачи чодана̄йа васена сан̇гхамаджджхе осат̣е ваттхусмим̣ чудитакачодакесу пат̣ипаттим̣ н̃атва̄ тасса̄йева чодана̄йа сампаттивипаттиджа̄нанаттхам̣ а̄димаджджхапарийоса̄на̄дӣнам̣ васена виниччхайо ведитаббо. сеййатхидам̣ чодана̄йа ко а̄ди, ким̣ маджджхе, ким̣ парийоса̄нам̣? чодана̄йа ‘‘ахам̣ там̣ ваттука̄мо, кароту ме а̄йасма̄ ока̄са’’нти евам̣ ока̄сакаммам̣ а̄ди, отин̣н̣ена ваттхуна̄ чодетва̄ са̄ретва̄ виниччхайо маджджхе, а̄паттийам̣ ва̄ ана̄паттийам̣ ва̄ патит̣т̣ха̄панена саматхо парийоса̄нам̣.
чодана̄йа кати мӯла̄ни, кати ваттхӯни, кати бхӯмийо? чодана̄йа две мӯла̄ни – самӯлика̄ ва̄ амӯлика̄ ва̄; тӣн̣и ваттхӯни – дит̣т̣хам̣, сутам̣, парисан̇китам̣; пан̃ча бхӯмийо – ка̄лена ваккха̄ми но ака̄лена, бхӯтена ваккха̄ми но абхӯтена, сан̣хена ваккха̄ми но пхарусена, аттхасам̣хитена ваккха̄ми но анаттхасам̣хитена, меттачитто ваккха̄ми но досантароти. има̄йа ча пана чодана̄йа чодакена пуггалена ‘‘парисуддхака̄йасама̄ча̄ро ну кхомхӣ’’тиа̄дина̄ (чӯл̣ава. 399) найена упа̄липан̃чаке вуттесу паннарасасу дхаммесу патит̣т̣ха̄таббам̣, чудитакена двӣсу дхаммесу патит̣т̣ха̄таббам̣ сачче ча акуппе ча̄ти.
аппева ¶ на̄ма нам̣ имамха̄ брахмачарийа̄ ча̄веййанти апи ¶ ева на̄ма нам̣ пуггалам̣ имамха̄ сет̣т̣хачарийа̄ ча̄веййам̣, ‘‘са̄дху ватасса сача̄хам̣ имам̣ пуггалам̣ имамха̄ брахмачарийа̄ ча̄веййа’’нти имина̄ адхиппа̄йена ануддхам̣сеййа̄ти вуттам̣хоти. падабха̄джане пана ‘‘брахмачарийа̄ ча̄веййа’’нти имассева парийа̄йаматтхам̣ дассетум̣ ‘‘бхиккхубха̄ва̄ ча̄веййа’’нтиа̄ди вуттам̣.
кхан̣а̄дӣни самайавевачана̄ни. там̣ кхан̣ам̣ там̣ лайам̣ там̣ мухуттам̣ вӣтиваттети тасмим̣ кхан̣е тасмим̣ лайе тасмим̣ мухутте вӣтиватте. бхуммаппаттийа̄ хи идам̣ упайогавачанам̣.
саманугга̄хийама̄наниддесе йена ваттхуна̄ ануддхам̣сито хотӣти чатӯсу па̄ра̄джикаваттхӯсу йена ваттхуна̄ чодакена чудитако ануддхам̣сито абхибхӯто аджджхоттхат̣о хоти. тасмим̣ ваттхусмим̣ саманугга̄хийама̄ноти тасмим̣ чодакена вуттаваттхусмим̣ со чодако анувиджджакена ‘‘ким̣ те дит̣т̣хам̣, кинти те дит̣т̣ха’’нтиа̄дина̄ найена анувиджджийама̄но вӣмам̣сийама̄но упапариккхийама̄но.
асаманугга̄хийама̄наниддесе на кеначи вуччама̄ноти анувиджджакена ва̄ ан̃н̃ена ва̄ кеначи, атха ва̄ дит̣т̣ха̄дӣсу ваттхӯсу кеначи авуччама̄но. етесан̃ча двиннам̣ ма̄тика̄пада̄нам̣ парато ¶ ‘‘бхиккху ча досам̣ патит̣т̣ха̄тӣ’’тиимина̄ самбандхо ведитаббо. идан̃хи вуттам̣ хоти – ‘‘евам̣ саманугга̄хийама̄но ва̄ асаманугга̄хийама̄но ва̄ бхиккху ча досам̣ патит̣т̣ха̄ти пат̣ичча тит̣т̣хати пат̣иджа̄на̄ти сан̇гха̄дисесо’’ти. идан̃ча амӯлакабха̄васса па̄кат̣ака̄ладассанаттхамева вуттам̣. а̄паттим̣ пана ануддхам̣ситаккхан̣ейева а̄паджджати.
ида̄ни ‘‘амӯлакан̃чева там̣ адхикаран̣ам̣ хотӣ’’ти еттха йасма̄ амӯлакалаккхан̣ам̣ пуббе вуттам̣, тасма̄ там̣ аватва̄ апуббамева дассетум̣ ‘‘адхикаран̣ам̣ на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. таттха йасма̄ адхикаран̣ам̣ адхикаран̣ат̣т̣хена екампи ваттхувасена на̄на̄ хоти, тенасса там̣ на̄наттам̣ дассетум̣ ‘‘чатта̄ри адхикаран̣а̄ни вива̄да̄дхикаран̣а’’нтиа̄дима̄ха. ко пана со адхикаран̣ат̣т̣хо, йенетам̣ екам̣ хотӣти? саматхехи адхикаран̣ӣйата̄. тасма̄ йам̣ адхикичча а̄раббха пат̣ичча сандха̄йа саматха̄ ваттанти, там̣ ‘‘адхикаран̣а’’нти ведитаббам̣.
ат̣т̣хакатха̄су ¶ пана вуттам̣ – ‘‘адхикаран̣анти кечи га̄хам̣ ваданти, кечи четанам̣, кечи ¶ аккхантим̣ кечи воха̄рам̣, кечи пан̣н̣атти’’нти. пуна евам̣ вича̄ритам̣ ‘‘йади га̄хо адхикаран̣ам̣ на̄ма, еко атта̄да̄нам̣ гахетва̄ сабха̄гена бхиккхуна̄ саддхим̣ мантайама̄но таттха а̄дӣнавам̣ дисва̄ пуна чаджати, тасса там̣ адхикаран̣ам̣ саматхаппаттам̣ бхависсати. йади четана̄ адхикаран̣ам̣, ‘‘идам̣ атта̄да̄нам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти уппанна̄ четана̄ нируджджхати. йади аккханти адхикаран̣ам̣, аккхантийа̄ атта̄да̄нам̣ гахетва̄пи апарабха̄ге виниччхайам̣ алабхама̄но ва̄ кхама̄пито ва̄ чаджати. йади воха̄ро адхикаран̣ам̣, катхенто а̄хин̣д̣итва̄ апарабха̄ге тун̣хӣ хоти нираво, евамасса там̣ адхикаран̣ам̣ саматхаппаттам̣ бхависсати, тасма̄ пан̣н̣атти адхикаран̣анти.
там̣ панетам̣ ‘‘метхунадхаммапа̄ра̄джика̄патти метхунадхаммапа̄ра̄джика̄паттийа̄ таббха̄гийа̄…пе… евам̣ а̄патта̄дхикаран̣ам̣ а̄патта̄дхикаран̣асса таббха̄гийанти ча вива̄да̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ кусалам̣ сийа̄ акусалам̣ сийа̄ абйа̄ката’’нти ча евама̄дӣхи вируджджхати. на хи те пан̣н̣аттийа̄ кусала̄дибха̄вам̣ иччханти, на ча ‘‘амӯлакена па̄ра̄джикена дхаммена̄’’ти еттха а̄гато па̄ра̄джикадхаммо пан̣н̣атти на̄ма хоти. касма̄? аччантаакусалатта̄. вуттампи хетам̣ – ‘‘а̄патта̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ акусалам̣ сийа̄ абйа̄ката’’нти (пари. 303).
йан̃четам̣ ‘‘амӯлакена па̄ра̄джикена̄’’ти еттха амӯлакам̣ па̄ра̄джикам̣ ниддит̣т̣хам̣, тассева̄йам̣ ‘‘амӯлакан̃чева там̣ адхикаран̣ам̣ хотӣ’’ти пат̣иниддесо, на пан̣н̣аттийа̄ на хи ан̃н̃ам̣ ниддиситва̄ ¶ ан̃н̃ам̣ пат̣иниддисати. йасма̄ пана йа̄йа пан̣н̣аттийа̄ йена абхила̄пена чодакена со пуггало па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панноти пан̃н̃атто, па̄ра̄джикасан̇кха̄тасса адхикаран̣асса амӯлакатта̄ са̄пи пан̃н̃атти амӯлика̄ хоти, адхикаран̣е паваттатта̄ ча адхикаран̣ам̣. тасма̄ имина̄ парийа̄йена пан̣н̣атти ‘‘адхикаран̣а’’нти йуджджеййа, йасма̄ ва̄ йам̣ амӯлакам̣ на̄ма адхикаран̣ам̣ там̣ сабха̄вато наттхи, пан̃н̃аттиматтамева аттхи. тасма̄пи пан̣н̣атти адхикаран̣анти йуджджеййа. тан̃ча кхо идхева на саббаттха. на хи вива̄да̄дӣнам̣ пан̣н̣атти адхикаран̣ам̣. адхикаран̣ат̣т̣хо пана тесам̣ пуббе вуттасаматхехи адхикаран̣ӣйата̄. ити имина̄ адхикаран̣ат̣т̣хена идхекаччо вива̄до вива̄до чева адхикаран̣ан̃ча̄ти вива̄да̄дхикаран̣ам̣. еса найо сесесу ¶ .
таттха ¶ ‘‘идха бхиккхӯ виваданти дхаммоти ва̄ адхаммоти ва̄’’ти евам̣ ат̣т̣ха̄раса бхедакараваттхӯни нисса̄йа уппанно вива̄до вива̄да̄дхикаран̣ам̣. ‘‘идха бхиккхӯ бхиккхум̣ ануваданти сӣлавипаттийа̄ ва̄’’ти евам̣ чатассо випаттийо нисса̄йа уппанно анува̄до анува̄да̄дхикаран̣ам̣. ‘‘пан̃чапи а̄паттиккхандха̄ а̄патта̄дхикаран̣ам̣, саттапи а̄паттиккхандха̄ а̄патта̄дхикаран̣а’’нти евам̣ а̄паттийева а̄патта̄дхикаран̣ам̣. ‘‘йа̄ сан̇гхасса киччайата̄ каран̣ӣйата̄ апалоканакаммам̣ н̃аттикаммам̣ н̃аттидутийакаммам̣ н̃аттичатуттхакамма’’нти (чӯл̣ава. 215) евам̣ чатуббидхам̣ сан̇гхакиччам̣ кичча̄дхикаран̣анти ведитаббам̣.
имасмим̣ панаттхе па̄ра̄джика̄паттисан̇кха̄там̣ а̄патта̄дхикаран̣амева адхиппетам̣. сеса̄ни аттхуддха̄равасена вутта̄ни, еттака̄ хи адхикаран̣асаддасса аттха̄. тесу па̄ра̄джикамева идха адхиппетам̣. там̣ дит̣т̣ха̄дӣхи мӯлехи амӯлакан̃чева адхикаран̣ам̣ хоти. айан̃ча бхиккху досам̣ патит̣т̣ха̄ти, пат̣ичча тит̣т̣хати ‘‘туччхакам̣ майа̄ бхан̣ита’’нтиа̄дӣни ваданто пат̣иджа̄на̄ти. тасса бхиккхуно ануддхам̣ситаккхан̣ейева сан̇гха̄дисесоти айам̣ та̄васса сапада̄нуккаманиддесасса сиккха̄падасса аттхо.
387. ида̄ни йа̄ни та̄ни сан̇кхепато дит̣т̣ха̄дӣни чодана̄ваттхӯни вутта̄ни, тесам̣ васена виттха̄рато а̄паттим̣ ропетва̄ дассенто ‘‘адит̣т̣хасса хотӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха адит̣т̣хасса хотӣти адит̣т̣хо асса хоти. етена чодакена адит̣т̣хо хоти, со пуггало па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджантоти аттхо. еса найо асутасса хотӣтиа̄дӣсупи.
дит̣т̣хо майа̄ти дит̣т̣хоси майа̄ти вуттам̣ хоти. еса найо суто майа̄тиа̄дӣсупи. сесам̣ адит̣т̣хамӯлаке ¶ утта̄наттхамева. дит̣т̣хамӯлаке пана тан̃че чодети ‘‘суто майа̄’’ти евам̣ вутта̄нам̣ сутта̄дӣнам̣ а̄бха̄вена амӯлакаттам̣ ведитаббам̣.
саббасмим̣йева ча имасмим̣ чодакава̄ре йатха̄ идха̄гатесу ‘‘па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панноси, ассаман̣оси, асакйапуттийосӣ’’ти имесу вачанесу екекасса васена ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесо хоти, евам̣ ¶ ан̃н̃атра а̄гатесу ‘‘дуссӣло, па̄падхаммо, асучисан̇кассарасама̄ча̄ро, пат̣иччханнакамманто ¶ , ассаман̣о саман̣апат̣ин̃н̃о, абрахмача̄рӣ брахмача̄рипат̣ин̃н̃о, антопӯти, авассуто, касамбуджа̄то’’ти имесупи вачанесу екекасса васена ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесо хотийева.
‘‘наттхи тайа̄ саддхим̣ упосатхо ва̄ пава̄ран̣а̄ ва̄ сан̇гхакаммам̣ ва̄’’ти има̄ни пана суддха̄ни сӣсам̣ на енти, ‘‘дуссӣлоси наттхи тайа̄ саддхим̣ упосатхо ва̄’’ти евам̣ дуссӣла̄дипадесу пана ‘‘па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панносӣ’’тиа̄дипадесу ва̄ йена кеначи саддхим̣ гхат̣ита̄нева сӣсам̣ енти, сан̇гха̄дисесакара̄ни хонти.
маха̄падуматтхеро пана̄ха – ‘‘на кевалам̣ идха па̄л̣ийам̣ ана̄гата̄ни ‘дуссӣло па̄падхаммо’тиа̄дипада̄нева сӣсам̣ енти, ‘кон̣т̣хоси маха̄са̄ман̣ероси, маха̄упа̄сакоси, джет̣т̣хаббатикоси, ниган̣т̣хоси, а̄джӣвакоси, та̄пасоси, парибба̄джакоси, пан̣д̣акоси, тхеййасам̣ва̄сакоси, титтхийапаккантакоси, тираччха̄нагатоси, ма̄тугха̄такоси, питугха̄такоси, арахантагха̄такоси, сан̇гхабхедакоси, лохитуппа̄дакоси, бхиккхунӣдӯсакоси, убхатобйан̃джанакаосӣ’ти има̄нипи сӣсам̣ ентийева̄’’ти. маха̄падуматтхеройева ча ‘‘дит̣т̣хе вематикотиа̄дӣсу йадаггена вематико тадаггена но каппети, йадаггена но каппети тадаггена нассарати, йадаггена нассарати тадаггена памут̣т̣хо хотӣ’’ти вадати.
маха̄суматтхеро пана екекам̣ двидха̄ бхиндитва̄ чатуннампи па̄т̣еккам̣ найам̣ дассети. катхам̣? дит̣т̣хе вематикоти айам̣ та̄ва дассане ва̄ вематико хоти пуггале ва̄, таттха ‘‘дит̣т̣хо нукхо майа̄ на дит̣т̣хо’’ти евам̣ дассане вематико хоти. ‘‘айам̣ нукхо майа̄ дит̣т̣хо ан̃н̃о’’ти евам̣ пуггале вематико хоти. евам̣ дассанам̣ ва̄ но каппети пуггалам̣ ва̄, дассанам̣ ва̄ нассарати пуггалам̣ ва̄, дассанам̣ ва̄ памут̣т̣хо хоти пуггалам̣ ва̄. еттха ча вематикоти виматиджа̄то. но каппетӣти на саддахати. нассаратӣти аса̄рийама̄но нассарати. йада̄ пана там̣ ¶ ‘‘асукасмим̣ на̄ма бханте т̣ха̄не асукасмим̣ на̄ма ка̄ле’’ти са̄ренти тада̄ сарати. памут̣т̣хоти ¶ йо техи техи упа̄йехи са̄рийама̄нопи нассаратийева̄ти ¶ . етеневупа̄йена чода̄пакава̄ропи ведитаббо, кевалан̃хи таттха ‘‘майа̄’’ти парихӣнам̣, сесам̣ чодакава̄расадисамева.
389. тато парам̣ а̄паттибхедам̣ ана̄паттибхедан̃ча дассетум̣ ‘‘асуддхе суддхадит̣т̣хӣ’’тиа̄дикам̣ чатуккам̣ т̣хапетва̄ екамекам̣ падам̣ чатӯхи чатӯхи бхедехи ниддит̣т̣хам̣, там̣ саббам̣ па̄л̣инайенева сакка̄ джа̄нитум̣. кевалам̣ хеттха̄дхиппа̄йабхедо ведитаббо. айан̃хи адхиппа̄йо на̄ма – ча̄вана̄дхиппа̄йо, аккоса̄дхиппа̄йо, камма̄дхиппа̄йо, вут̣т̣ха̄на̄дхиппа̄йо, упосатхапава̄ран̣ат̣т̣хапана̄дхиппа̄йо, анувиджджана̄дхиппа̄йо, дхаммакатха̄дхиппа̄йоти анекавидхо. таттха пуримесу чатӯсу адхиппа̄йесу ока̄сам̣ ака̄ра̄пентасса дуккат̣ам̣. ока̄сам̣ ка̄ра̄петва̄пи ча саммукха̄ амӯлакена па̄ра̄джикена ануддхам̣сентасса сан̇гха̄дисесо. амӯлакена сан̇гха̄дисесена ануддхам̣сентасса па̄читтийам̣. а̄ча̄равипаттийа̄ ануддхам̣сентасса дуккат̣ам̣. аккоса̄дхиппа̄йена вадантасса па̄читтийам̣. асаммукха̄ пана саттахипи а̄паттиккхандхехи вадантасса дуккат̣ам̣. асаммукха̄ ева саттавидхампи каммам̣ каронтасса дуккат̣амева.
курундийам̣ пана ‘‘вут̣т̣ха̄на̄дхиппа̄йена ‘твам̣ имам̣ на̄ма а̄паттим̣ а̄панно там̣ пат̣икарохӣ’ти вадантасса ока̄сакиччам̣ наттхӣ’’ти вуттам̣. саббаттхева пана ‘‘упосатхапава̄ран̣ам̣ т̣хапентасса ока̄сакаммам̣ наттхӣ’’ти вуттам̣. т̣хапанаккхеттам̣ пана джа̄нитаббам̣. ‘‘сун̣а̄ту ме бханте сан̇гхо аджджупосатхо паннарасо йади сан̇гхасса паттакаллам̣ сан̇гхо упосатхам̣ кареййа’’ти етасмин̃хи ре-ка̄ре анатиккантейева т̣хапетум̣ лаббхати. тато парам̣ пана ййа-ка̄ре патте на лаббхати. еса найо пава̄ран̣а̄йа. анувиджджакасса̄пи осат̣е ваттхусмим̣ ‘‘аттхетам̣ тава̄’’ти анувиджджана̄дхиппа̄йена вадантасса ока̄сакаммам̣ наттхи.
дхаммакатхикасса̄пи дхамма̄сане нисӣдитва̄ ‘‘йо идан̃чидан̃ча кароти, айам̣ бхиккху ассаман̣о’’тиа̄дина̄ найена анодисса дхаммам̣ катхентасса ока̄сакаммам̣ наттхи. саче пана одисса нийаметва̄ ‘‘асуко ча асуко ¶ ча ассаман̣о анупа̄сако’’ти катхети, дхамма̄санато орохитва̄ а̄паттим̣ десетва̄ гантаббам̣. йам̣ пана таттха таттха ‘‘анока̄сам̣ ка̄ра̄петва̄’’ти вуттам̣ тасса ока̄сам̣ ака̄ра̄петва̄ти еваматтхо ведитаббо, на хи кочи анока̄со на̄ма аттхи, йамока̄сам̣ ¶ ка̄ра̄петва̄ а̄паттим̣ а̄паджджати, ока̄сам̣ пана ака̄ра̄петва̄ а̄паджджатӣти. сесам̣ утта̄намева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу ¶ тисамут̣т̣ха̄нам̣ – ка̄йачиттато, ва̄ча̄читтато, ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти. кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, дуккхаведананти.
пат̣хамадут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. дутийадут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄
391. тена самайена буддхо бхагава̄ти дутийадут̣т̣хадосасиккха̄падам̣. таттха ханда майам̣ а̄вусо имам̣ чхагалакам̣ даббам̣ маллапуттам̣ на̄ма карома̄ти те кира пат̣хамаваттхусмим̣ аттано маноратхам̣ сампа̄детум̣ асакконта̄ ладдханиггаха̄ вигха̄таппатта̄ ‘‘ида̄ни джа̄нисса̄ма̄’’ти та̄дисам̣ ваттхум̣ парийесама̄на̄ вичаранти. атхекадивасам̣ дисва̄ тут̣т̣ха̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ олокетва̄ евама̄хам̣су – ‘‘ханда майам̣, а̄вусо, имам̣ чхагалакам̣ даббам̣ маллапуттам̣ на̄ма карома̄’’ти, ‘‘даббо маллапутто на̄ма̄йа’’нти евамасса на̄мам̣ карома̄ти вуттам̣ хоти. еса найо меттийам̣ на̄ма бхиккхунинти еттха̄пи.
те бхиккхӯ меттийабхумаджаке бхиккхӯ ануйун̃джим̣сӯти евам̣ ануйун̃джим̣су –‘‘а̄вусо, кухим̣ тумхехи даббо маллапутто меттийа̄йа бхиккхунийа̄ саддхим̣ дит̣т̣хо’’ти? ‘‘гиджджхакӯт̣апаббатапа̄де’’ти. ‘‘ка̄йа вела̄йа’’ти? ‘‘бхиккха̄ча̄рагаманавела̄йа̄’’ти. а̄вусо дабба име евам̣ ваданти – ‘‘твам̣ тада̄ кухи’’нти? ‘‘вел̣уване бхатта̄ни уддиса̄мӣ’’ти. ‘‘тава та̄йа вела̄йа вел̣уване аттхибха̄вам̣ ко джа̄на̄тӣ’’ти? ‘‘бхиккхусан̇гхо, бханте’’ти. те сан̇гхам̣ пуччхим̣су – ‘‘джа̄на̄тха тумхе та̄йа вела̄йа имасса вел̣уване аттхибха̄ва’’нти. ‘‘а̄ма, а̄вусо, джа̄на̄ма, тхеро саммутиладдхадивасато ¶ пат̣т̣ха̄йа вел̣уванейева̄’’ти. тато меттийабхумаджаке а̄хам̣су – ‘‘а̄вусо, тумха̄кам̣ катха̄ на самети, каччи но лесам̣ од̣д̣етва̄ вадатха̄’’ти. евам̣ те техи бхиккхӯхи ануйун̃джийама̄на̄ а̄ма а̄вусоти ватва̄ етаматтхам̣ а̄рочесум̣.
ким̣ ¶ пана тумхе, а̄вусо, а̄йасмантам̣ даббам̣ маллапуттам̣ ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса̄ти еттха ан̃н̃абха̄гасса идам̣, ан̃н̃абха̄го ва̄ асса аттхӣти ан̃н̃абха̄гийам̣. адхикаран̣анти а̄дха̄ро ведитаббо, ваттху адхит̣т̣ха̄нанти вуттам̣ хоти. йо хи со ‘‘даббо маллапутто на̄ма̄’’ти чхагалако вутто, со йва̄йам̣ а̄йасмато даббасса маллапуттасса бха̄го кот̣т̣ха̄со паккхо мануссаджа̄ти чева бхиккхубха̄во ча тато ан̃н̃асса бха̄гасса кот̣т̣ха̄сасса паккхасса хоти тираччха̄наджа̄тийа̄ ¶ чева чхагалакабха̄васса ча со ва̄ ан̃н̃абха̄го асса аттхӣти тасма̄ ан̃н̃абха̄гийасан̇кхйам̣ лабхати. йасма̄ ча тесам̣ ‘‘имам̣ майам̣ даббам̣ маллапуттам̣ на̄ма карома̄’’ти ваданта̄нам̣ тасса̄ на̄макаран̣асан̃н̃а̄йа а̄дха̄ро ваттху адхит̣т̣ха̄нам̣, тасма̄ адхикаран̣анти ведитаббо. тан̃хи сандха̄йа ‘‘те бхиккхӯ ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса̄’’ти а̄хам̣су, на вива̄да̄дхикаран̣а̄дӣсу ан̃н̃атарам̣. касма̄? асамбхавато. на хи те чатуннам̣ адхикаран̣а̄нам̣ кассачи ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса кан̃чидесам̣ лесаматтам̣ упа̄дийим̣су. на ча чатуннам̣ адхикаран̣а̄нам̣ лесо на̄ма аттхи. джа̄тилеса̄дайо хи пуггала̄нам̣йева леса̄ вутта̄, на вива̄да̄дхикаран̣а̄дӣнам̣. идан̃ча ‘‘даббо маллапутто’’ти на̄мам̣ тасса ан̃н̃абха̄гийа̄дхикаран̣абха̄ве т̣хитасса чхагалакасса кочи десо хоти тхерам̣ амӯлакена па̄ра̄джикена ануддхам̣сетум̣ лесаматто.
еттха ча диссати ападиссати асса айанти вохарӣйатӣти десо. джа̄тиа̄дӣсу ан̃н̃атаракот̣т̣ха̄сассетам̣ адхивачанам̣. ан̃н̃ампи ваттхум̣ лиссати силиссати воха̄раматтенева ӣсакам̣ аллӣйатӣти лесо. джа̄тиа̄дӣнам̣йева ан̃н̃атаракот̣т̣ха̄сассетам̣ адхивачанам̣. тато парам̣ утта̄наттхамева. сиккха̄падапан̃н̃аттийампи айамеваттхо. падабха̄джане пана йасса ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса кин̃чидесам̣ лесаматтам̣ упа̄да̄йа па̄ра̄джикена дхаммена ануддхам̣сеййа ¶ , там̣ йасма̄ ат̣т̣хуппаттивасенева а̄вибхӯтам̣, тасма̄ на вибхаттанти ведитаббам̣.
393. йа̄ни пана адхикаран̣анти вачанаса̄ман̃н̃ато аттхуддха̄равасена паватта̄ни чатта̄ри адхикаран̣а̄ни, тесам̣ ан̃н̃абха̄гийата̄ ча таббха̄гийата̄ ча йасма̄ апа̄кат̣а̄ джа̄нитабба̄ ча винайадхарехи, тасма̄ вачанаса̄ман̃н̃ато ладдхам̣ ¶ адхикаран̣ам̣ нисса̄йа там̣ а̄викаронто ‘‘ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса̄ти а̄паттан̃н̃абха̄гийам̣ ва̄ хоти адхикаран̣ан̃н̃абха̄гийам̣ ва̄’’тиа̄дима̄ха. йа̄ ча са̄ аваса̄не а̄паттан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса васена чодана̄ вутта̄, тампи дассетум̣ айам̣ сабба̄дхикаран̣а̄нам̣ таббха̄гийаан̃н̃абха̄гийата̄ сама̄хат̣а̄ти ведитабба̄.
таттха ча а̄паттан̃н̃абха̄гийам̣ ва̄ти пат̣хамам̣ уддит̣т̣хатта̄ ‘‘катхан̃ча а̄патти а̄паттийа̄ ан̃н̃абха̄гийа̄ хотӣ’’ти ниддесе а̄рабхитаббе йасма̄ а̄патта̄дхикаран̣асса таббха̄гийавича̄ран̣а̄йам̣йева айаматтхо а̄гамиссати, тасма̄ евам̣ ана̄рабхитва̄ ‘‘катхан̃ча адхикаран̣ам̣ адхикаран̣асса ан̃н̃абха̄гийа’’нти паччхимападам̣йева гахетва̄ ниддесо а̄раддхоти ведитаббо.
таттха ¶ ан̃н̃абха̄гийава̄ро утта̄наттхойева. екамекан̃хи адхикаран̣ам̣ итаресам̣ тин̣н̣ам̣ тин̣н̣ам̣ ан̃н̃абха̄гийам̣ ан̃н̃апаккхийам̣ ан̃н̃акот̣т̣ха̄сийам̣ хоти, ваттхувисабха̄гатта̄, таббха̄гийава̄ре пана вива̄да̄дхикаран̣ам̣ вива̄да̄дхикаран̣асса таббха̄гийам̣ таппаккхийам̣ там̣кот̣т̣ха̄сийам̣ ваттхусабха̄гатта̄, татха̄ анува̄да̄дхикаран̣ам̣ анува̄да̄дхикаран̣асса. катхам̣? буддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа хи ат̣т̣ха̄раса бхедакараваттхӯни нисса̄йа уппаннавива̄до ча ида̄ни уппаджджанакавива̄до ча ваттхусабха̄гата̄йа екам̣ вива̄да̄дхикаран̣амева хоти, татха̄ буддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа чатассо випаттийо нисса̄йа уппаннаанува̄до ча ида̄ни уппаджджанакаанува̄до ча ваттхусабха̄гата̄йа екам̣ анува̄да̄дхикаран̣амева хоти. йасма̄ пана а̄патта̄дхикаран̣ам̣ а̄патта̄дхикаран̣асса сабха̄гависабха̄гаваттхуто сабха̄гасариккха̄сариккхато ча екам̣сена таббха̄гийам̣ на хоти, тасма̄ а̄патта̄дхикаран̣ам̣ а̄патта̄дхикаран̣асса сийа̄ таббха̄гийам̣ сийа̄ ан̃н̃абха̄гийанти вуттам̣. таттха а̄дито пат̣т̣ха̄йа ан̃н̃абха̄гийасса пат̣хамам̣ ниддит̣т̣хатта̄ идха̄пи ан̃н̃абха̄гийамева пат̣хамам̣ ниддит̣т̣хам̣, таттха ан̃н̃абха̄гийаттан̃ча парато таббха̄гийаттан̃ча вуттанайенева ведитаббам̣.
кичча̄дхикаран̣ам̣ ¶ кичча̄дхикаран̣асса таббха̄гийанти еттха пана буддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа чатта̄ри сан̇гхакамма̄ни нисса̄йа уппаннам̣ адхикаран̣ан̃ча ида̄ни чатта̄ри сан̇гхакамма̄ни нисса̄йа уппаджджанакам̣ адхикаран̣ан̃ча сабха̄гата̄йа сариккхата̄йа ча екам̣ кичча̄дхикаран̣амева хоти. ким̣ пана сан̇гхакамма̄ни нисса̄йа уппаннам̣ адхикаран̣ам̣ ¶ кичча̄дхикаран̣ам̣, уда̄ху сан̇гхакамма̄намеветам̣ адхивачананти? сан̇гхакамма̄намеветам̣ адхивачанам̣. евам̣ сантепи сан̇гхакаммам̣ на̄ма ‘‘идан̃чидан̃ча евам̣ каттабба’’нти йам̣ каммалаккхан̣ам̣ манасикароти там̣ нисса̄йа уппаджджанато пуримам̣ пуримам̣ сан̇гхакаммам̣ нисса̄йа уппаджджанато ча сан̇гхакамма̄ни нисса̄йа уппаннам̣ адхикаран̣ам̣ кичча̄дхикаран̣анти вуттам̣.
394. кин̃чи десам̣ лесаматтам̣ упа̄да̄йа̄ти еттха пана йасма̄ десоти ва̄ лесаматтоти ва̄ пуббе вуттанайенева бйан̃джанато на̄нам̣ аттхато екам̣, тасма̄ ‘‘лесо на̄ма даса леса̄ джа̄тилесо на̄малесо’’тиа̄дима̄ха. таттха джа̄тийева джа̄тилесо. еса найо сесесу.
395. ида̄ни тамева лесам̣ виттха̄рато дассетум̣ йатха̄ там̣ упа̄да̄йа ануддхам̣сана̄ хоти татха̄ саваттхукам̣ катва̄ дассенто ‘‘джа̄тилесо на̄ма кхаттийо дит̣т̣хо хотӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха кхаттийо дит̣т̣хо хотӣти ан̃н̃о кочи кхаттийаджа̄тийо имина̄ чодакена дит̣т̣хо хоти. па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджантоти метхунадхамма̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ а̄паджджанто. ан̃н̃ам̣ кхаттийам̣ пасситва̄ ¶ чодетӣти атха со ан̃н̃ам̣ аттано верим̣ кхаттийаджа̄тийам̣ бхиккхум̣ пасситва̄ там̣ кхаттийаджа̄тилесам̣ гахетва̄ евам̣ чодети ‘‘кхаттийо майа̄ дит̣т̣хо па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто, твам̣ кхаттийо, па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панносӣ’’ атха ва̄ ‘‘твам̣ со кхаттийо, на ан̃н̃о, па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панноси, ассаман̣оси асакйапуттийоси наттхи тайа̄ саддхим̣ упосатхо ва̄ пава̄ран̣а̄ ва̄ сан̇гхакаммам̣ ва̄’’ти, а̄патти ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесасса. еттха ча тесам̣ кхаттийа̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ асадисасса тасса тасса дӣгха̄дино ва̄ дит̣т̣ха̄дино ва̄ васена ан̃н̃абха̄гийата̄ кхаттийаджа̄типан̃н̃аттийа̄ а̄дха̄равасена адхикаран̣ата̄ ча ведитабба̄, етенупа̄йена саббападесу йоджана̄ ведитабба̄.
400. патталесаниддесе ча ¶ са̄т̣акапаттоти лохапаттасадисо сусан̣т̣ха̄но суччхави синиддхо бхамараван̣н̣о маттика̄патто вуччати. сумбхакапаттоти пакатиматтика̄патто.
406. йасма̄ ¶ пана а̄паттилесасса екападенева сан̇кхепато ниддесо вутто, тасма̄ виттха̄ратопи там̣ дассетум̣ ‘‘бхиккху сан̇гха̄дисесам̣ аджджха̄паджджанто дит̣т̣хо хотӣ’’тиа̄ди вуттам̣. касма̄ панасса таттхева ниддесам̣ аватва̄ идха висум̣ вуттоти? сесаниддесехи асабха̄гатта̄. сесаниддеса̄ хи ан̃н̃ам̣ дисва̄ ан̃н̃асса чодана̄васена вутта̄. айам̣ пана екамева ан̃н̃ам̣ а̄паттим̣ а̄паджджантам̣ дисва̄ ан̃н̃а̄йа а̄паттийа̄ чодана̄васена вутто. йади евам̣ катхам̣ ан̃н̃абха̄гийам̣ адхикаран̣ам̣ хотӣти? а̄паттийа̄. тенева вуттам̣ – ‘‘евампи а̄паттан̃н̃абха̄гийан̃ча хоти лесо ча упа̄динно’’ти. йан̃хи со сан̇гха̄дисесам̣ а̄панно там̣ па̄ра̄джикасса ан̃н̃абха̄гийам̣ адхикаран̣ам̣. тасса пана ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса лесо на̄ма йо со саббакхаттийа̄нам̣ са̄дха̄ран̣о кхаттийабха̄во вийа сабба̄паттӣнам̣ са̄дха̄ран̣о а̄паттибха̄во. етенупа̄йена сеса̄паттимӯлаканайо чода̄пакава̄ро ча ведитаббо.
408. ана̄патти татха̄сан̃н̃ӣ чодети ва̄ чода̄пети ва̄ти ‘‘па̄ра̄джикам̣йева айам̣ а̄панно’’ти йо евам̣ татха̄сан̃н̃ӣ чодети ва̄ чода̄пети ва̄ тасса ана̄патти. сесам̣ саббаттха утта̄намева. самут̣т̣ха̄на̄дӣнипи пат̣хамадут̣т̣хадосасадиса̄нева̄ти.
дутийадут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. пат̣хамасан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄
409. тена ¶ самайена буддхо бхагава̄ти сан̇гхабхедасиккха̄падам̣. таттха атха кхо девадаттотиа̄дӣсу йо ча девадатто, йатха̄ ча паббаджито, йена ча ка̄ран̣ена кока̄лика̄дайо упасан̇камитва̄ ‘‘етха майам̣ а̄вусо саман̣асса готамасса сан̇гхабхедам̣ карисса̄ма чаккабхеда’’нти а̄ха. там̣ саббам̣ сан̇гхабхедаккхандхаке (чӯл̣ава. 343) а̄гатамева. пан̃чаваттхуйа̄чана̄ пана кин̃ча̄пи таттхева а̄гамиссати. атха кхо идха̄пи а̄гататта̄ йадеттха ваттаббам̣, там̣ ватва̄ва гамисса̄ма.
са̄дху бхантети а̄йа̄чана̄. бхиккхӯ йа̄ваджӣвам̣ а̄ран̃н̃ика̄ ассӯти а̄ран̃н̃икадхутан̇гам̣ сама̄да̄йа саббепи бхиккхӯ йа̄ва джӣванти та̄ва а̄ран̃н̃ика̄ хонту ¶ , аран̃н̃ейева васанту. йо га̄мантам̣ осареййа ваджджам̣ нам̣ пхусеййа̄ти ¶ йо екабхиккхупи аран̃н̃ам̣ паха̄йа нива̄саттха̄йа га̄мантам̣ осареййа, ваджджам̣ там̣ пхусеййа нам̣ бхиккхум̣ досо пхусату, а̄паттийа̄ нам̣ бхагава̄ ка̄ретӯ’’ти адхиппа̄йена вадати. еса найо сесаваттхӯсупи.
410. джанам̣ сан̃н̃а̄песса̄ма̄ти джанам̣ амха̄кам̣ аппиччхата̄дибха̄вам̣ джа̄на̄песса̄ма, атха ва̄ паритосесса̄ма паса̄десса̄ма̄ти вуттам̣ хоти.
има̄ни пана пан̃ча ваттхӯни йа̄чато девадаттасса вачанам̣ сутва̄ва ан̃н̃а̄си бхагава̄ ‘‘сан̇гхабхедаттхико хутва̄ айам̣ йа̄чатӣ’’ти. йасма̄ пана та̄ни ануджа̄нийама̄на̄ни бахӯнам̣ кулапутта̄нам̣ маггантара̄йа̄йа сам̣ваттанти, тасма̄ бхагава̄ ‘‘алам̣ девадатта̄’’ти пат̣иккхипитва̄ ‘‘йо иччхати а̄ран̃н̃ико хотӯ’’тиа̄дима̄ха.
еттха пана бхагавато адхиппа̄йам̣ видитва̄ кулапуттена аттано патирӯпам̣ ведитаббам̣. айан̃хеттха бхагавато адхиппа̄йо – ‘‘еко бхиккху махаджджха̄сайо хоти махусса̄хо, саккоти га̄мантасена̄санам̣ пат̣иккхипитва̄ аран̃н̃е вихаранто дуккхассантам̣ ка̄тум̣. еко дуббало хоти аппатха̄мо аран̃н̃е на саккоти, га̄мантейева саккоти. еко махаббало самаппаваттадха̄туко адхива̄санакхантисампанно ит̣т̣ха̄нит̣т̣хесу самачитто аран̃н̃епи га̄мантепи саккотийева. еко нева га̄манте на аран̃н̃е саккоти падапарамо хоти.
татра ¶ йва̄йам̣ махаджджха̄сайо хоти махусса̄хо, саккоти га̄мантасена̄санам̣ пат̣иккхипитва̄ аран̃н̃е вихаранто дуккхассантам̣ ка̄тум̣, со аран̃н̃ейева васату, идамасса патирӯпам̣. саддхивиха̄рика̄дайопи часса анусиккхама̄на̄ аран̃н̃е виха̄таббамева ман̃н̃иссанти.
йо пана дуббало хоти аппатха̄мо га̄мантейева саккоти дуккхассантам̣ ка̄тум̣, на аран̃н̃е со га̄мантейева васату, йва̄йам̣ махаббало самаппаваттадха̄туко адхива̄санакхантисампанно ит̣т̣ха̄нит̣т̣хесу самачитто аран̃н̃епи га̄мантепи саккотийева, айампи га̄мантасена̄санам̣ паха̄йа ¶ аран̃н̃е вихарату, идамасса патирӯпам̣ саддхивиха̄рика̄пи хисса анусиккхама̄на̄ аран̃н̃е виха̄таббам̣ ман̃н̃иссанти.
йо пана̄йам̣ нева га̄манте на аран̃н̃е саккоти падапарамо хоти. айампи аран̃н̃ейева ¶ васату. айам̣ хисса дхутан̇гасевана̄ каммат̣т̣ха̄набха̄вана̄ ча а̄йатим̣ маггапхала̄нам̣ упаниссайо бхависсати. саддхивиха̄рика̄дайо часса анусиккхама̄на̄ аран̃н̃е виха̄таббам̣ ман̃н̃иссантӣти.
евам̣ йва̄йам̣ дуббало хоти аппатха̄мо га̄мантейева вихаранто саккоти дуккхассантам̣ ка̄тум̣ на аран̃н̃е, имам̣ пуггалам̣ сандха̄йа бхагава̄ ‘‘йо иччхати га̄манте вихаратӯ’’ти а̄ха. имина̄ ча пуггалена ан̃н̃есампи два̄рам̣ диннам̣.
йади пана бхагава̄ девадаттасса ва̄дам̣ сампат̣иччхеййа, йва̄йам̣ пуггало пакатийа̄ дуббало хоти аппатха̄мо, йопи дахарака̄ле аран̃н̃ава̄сам̣ абхисамбхун̣итва̄ джин̣н̣ака̄ле ва̄ ва̄тапитта̄дӣхи самуппаннадха̄туккхобхака̄ле ва̄ на̄бхисамбхун̣а̄ти, га̄мантейева пана вихаранто саккоти дуккхассантам̣ ка̄тум̣, тесам̣ арийамаггупаччхедо бхавеййа, арахаттапхала̄дхигамо на бхавеййа, уддхаммам̣ уббинайам̣ виломам̣ аниййа̄никам̣ саттху са̄санам̣ бхавеййа, саттха̄ ча тесам̣ асаббан̃н̃ӯ асса ‘‘сакава̄дам̣ чхад̣д̣етва̄ девадаттава̄де патит̣т̣хито’’ти га̄райхо ча бхавеййа. тасма̄ бхагава̄ еварӯпе пуггале сан̇ган̣ханто девадаттасса ва̄дам̣ пат̣иккхипи. етеневӯпа̄йена пин̣д̣апа̄тикаваттхусмимпи пам̣сукӯликаваттхусмимпи ат̣т̣ха ма̄се руккхамӯликаваттхусмимпи виниччхайо ведитаббо. чатта̄ро пана ма̄се руккхамӯласена̄санам̣ пат̣иккхиттамева.
маччхамам̣саваттхусмим̣ тикот̣ипарисуддханти тӣхи кот̣ӣхи парисуддхам̣, дит̣т̣ха̄дӣхи апарисуддхӣхи вирахитанти аттхо. тенева̄ха – ‘‘адит̣т̣хам̣, асутам̣, апарисан̇кита’’нти. таттха ‘‘адит̣т̣хам̣’’ на̄ма бхиккхӯнам̣ аттха̄йа мигамаччхе вадхитва̄ гайхама̄нам̣ адит̣т̣хам̣. ‘‘асутам̣’’ на̄ма бхиккхӯнам̣ ¶ аттха̄йа мигамаччхе вадхитва̄ гахитанти асутам̣. ‘‘апарисан̇китам̣’’ пана дит̣т̣хапарисан̇китам̣ сутапарисан̇китам̣ тадубхайавимуттапарисан̇китан̃ча н̃атва̄ таббипаккхато джа̄нитаббам̣. катхам̣? идха бхиккхӯ пассанти мануссе джа̄лава̄гура̄дихаттхе ¶ га̄мато ва никкхаманте аран̃н̃е ва̄ вичаранте, дутийадивасе ча несам̣ там̣ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа ¶ павит̣т̣ха̄нам̣ самаччхамам̣сам̣ пин̣д̣апа̄там̣ абхихаранти. те тена дит̣т̣хена парисан̇канти ‘‘бхиккхӯнам̣ нукхо аттха̄йа ката’’нти идам̣ дит̣т̣хапарисан̇китам̣, на̄ма етам̣ гахетум̣ на ват̣т̣ати. йам̣ евам̣ апарисан̇китам̣ там̣ ват̣т̣ати. саче пана те манусса̄ ‘‘касма̄ бханте на ган̣хатха̄’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ ‘‘найидам̣ бханте бхиккхӯнам̣ аттха̄йа катам̣, амхехи аттано аттха̄йа ва̄ ра̄джайутта̄дӣнам̣ аттха̄йа ва̄ ката’’нти ваданти каппати.
нахева кхо бхиккхӯ пассанти; апича сун̣анти, манусса̄ кира джа̄лава̄гура̄дихаттха̄ га̄мато ва̄ никкхаманти, аран̃н̃е ва̄ вичарантӣ’’ти. дутийадивасе ча несам̣ там̣ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа павит̣т̣ха̄нам̣ ‘‘бхиккхӯнам̣ нукхо аттха̄йа ката’’нти идам̣ ‘‘сутапарисан̇китам̣’’ на̄ма. етам̣ гахетум̣ на ват̣т̣ати, йам̣ евам̣ апарисан̇китам̣ там̣ ват̣т̣ати. саче пана те манусса̄ ‘‘касма̄, бханте, на ган̣хатха̄’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ ‘‘найидам̣, бханте, бхиккхӯнам̣ аттха̄йа катам̣, амхехи аттано аттха̄йа ва̄ ра̄джайутта̄дӣнам̣ аттха̄йа ва̄ ката’’нти ваданти каппати.
нахева кхо пана бхиккхӯ пассанти, на сун̣анти; апича кхо тесам̣ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа павит̣т̣ха̄нам̣ паттам̣ гахетва̄ самаччхамам̣сам̣ пин̣д̣апа̄там̣ абхисан̇кхаритва̄ абхихаранти, те парисан̇канти ‘‘бхиккхӯнам̣ нукхо аттха̄йа ката’’нти идам̣ ‘‘тадубхайавимуттапарисан̇китам̣’’ на̄ма. етам̣ гахетум̣ на ват̣т̣ати. йам̣ евам̣ апарисан̇китам̣ там̣ ват̣т̣ати. саче пана те манусса̄ ‘‘касма̄, бханте, на ган̣хатха̄’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ ‘‘найидам̣, бханте, бхиккхӯнам̣ аттха̄йа катам̣ амхехи аттано аттха̄йа ва̄ ра̄джайутта̄дӣнам̣ аттха̄йа ва̄ катам̣ паваттамам̣сам̣ ва̄ каппийамева лабхитва̄ бхиккхӯнам̣ аттха̄йа сампа̄дита’’нти ваданти каппати. мата̄нам̣ петакиччаттха̄йа ман̇гала̄дӣнам̣ ва̄ аттха̄йа катепи есева найо. йам̣ йан̃хи бхиккхӯнам̣йева аттха̄йа акатам̣, йаттха ча ниббематико хоти, там̣ саббам̣ каппати.
саче пана екасмим̣ виха̄ре бхиккхӯ уддисса катам̣ хоти, те ча аттано аттха̄йа катабха̄вам̣ на джа̄нанти, ан̃н̃е джа̄нанти. йе джа̄нанти, тесам̣ на ват̣т̣ати ¶ , итаресам̣ ват̣т̣ати. ан̃н̃е на джа̄нанти, тейева джа̄нанти, тесам̣йева на ват̣т̣ати, ан̃н̃есам̣ ват̣т̣ати. тепи амха̄кам̣ аттха̄йа катанти джа̄нанти, ан̃н̃епи етесам̣ аттха̄йа ¶ катанти джа̄нанти, саббесампи на ват̣т̣ати, саббе ¶ на джа̄нанти, саббесампи ват̣т̣ати. пан̃часу хи сахадхаммикесу йасса ва̄ тасса ва̄ аттха̄йа уддисса катам̣, саббесам̣ на каппати.
саче пана кочи екам̣ бхиккхум̣ уддисса па̄н̣ам̣ вадхитва̄ тасса паттам̣ пӯретва̄ дети, со ча аттано аттха̄йа катабха̄вам̣ джа̄нам̣йева гахетва̄ ан̃н̃асса бхиккхуно дети, со тасса саддха̄йа парибхун̃джати, касса а̄паттӣти? двиннампи ана̄патти. йан̃хи уддисса катам̣ тасса абхуттата̄йа ана̄патти, итарасса аджа̄наната̄йа. каппийамам̣сасса хи пат̣иггахан̣е а̄патти наттхи. уддисса катан̃ча аджа̄нитва̄ бхуттасса паччха̄ н̃атва̄ а̄паттидесана̄киччам̣ на̄ма наттхи, акаппийамам̣сам̣ пана аджа̄нитва̄ бхуттена паччха̄ н̃атва̄пи а̄патти десетабба̄, уддисса катан̃хи н̃атва̄ бхун̃джатова а̄патти. акаппийамам̣сам̣ аджа̄нитва̄ бхун̃джантасса̄пи а̄паттийева. тасма̄ а̄паттибхӣрукена рӯпам̣ саллаккхентенапи пуччхитва̄ва мам̣сам̣ пат̣иггахетаббам̣. парибхогака̄ле пуччхитва̄ парибхун̃джисса̄мӣти ва̄ гахетва̄ пуччхитва̄ва парибхун̃джитаббам̣. касма̄? дувин̃н̃еййатта̄. аччхамам̣сам̣ хи сӯкарамам̣сасадисам̣ хоти, дӣпимам̣са̄дӣнипи мигамам̣са̄дисадиса̄ни, тасма̄ пуччхитва̄ гахан̣амева ваттанти ваданти.
хат̣т̣хо удагготи тут̣т̣хо чева уннатака̄йачитто ча хутва̄. со кира ‘‘на бхагава̄ има̄ни пан̃ча ваттхӯни ануджа̄на̄ти, ида̄ни саккхисса̄ми сан̇гхабхедам̣ ка̄ту’’нти кока̄ликасса ин̇гита̄ка̄рам̣ дассетва̄ йатха̄ висам̣ ва̄ кха̄дитва̄ раджджуйа̄ ва̄ уббандхитва̄ саттхам̣ ва̄ а̄харитва̄ маритука̄мо пурисо виса̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ лабхитва̄ таппаччайа̄ а̄саннампи маран̣адуккхам̣ аджа̄нанто хат̣т̣хо удагго хоти; евамева сан̇гхабхедапаччайа̄ а̄саннампи авӣчимхи ниббаттитва̄ пат̣исам̣веданӣйам̣ дуккхам̣ аджа̄нанто ‘‘ладдхо да̄ни ме сан̇гхабхедасса упа̄йо’’ти хат̣т̣хо удагго сапарисо ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ тенева хат̣т̣хабха̄вена бхагавантам̣ ¶ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми.
те майам̣ имехи пан̃чахи ваттхӯхи сама̄да̄йа ватта̄ма̄ти еттха пана ‘‘има̄ни пан̃ча ваттхӯнӣ’’ти ваттаббепи те майам̣ имехи пан̃чахи ваттхӯхи джанам̣ сан̃н̃а̄песса̄ма̄ти абхин̣хам̣ паривитаккавасена вибхаттивипалла̄сам̣ асаллаккхетва̄ абхин̣хам̣ паривитакка̄нурӯпамева ‘‘те майам̣ имехи пан̃чахи ваттхӯхӣ’’ти а̄ха, йатха̄ там̣ виккхиттачитто.
дхута̄ ¶ ¶ саллекхавуттиноти йа̄ пат̣ипада̄ килесе дхуна̄ти, та̄йа саманна̄гататта̄ дхута̄. йа̄ ча килесе салликхати, са̄ етесам̣ вуттӣти саллекхавуттино.
ба̄хуликоти чӣвара̄дӣнам̣ паччайа̄нам̣ бахулабха̄во ба̄хуллам̣, там̣ ба̄хулламасса аттхи, тасмим̣ ва̄ ба̄хулле нийутто т̣хитоти ба̄хулико. ба̄хулла̄йа чететӣти ба̄хулатта̄йа четети каппети пакаппети. катхан̃хи на̄ма майхан̃ча са̄вака̄нан̃ча чӣвара̄дӣнам̣ паччайа̄нам̣ бахулабха̄во бхавеййа̄ти евам̣ уссуккама̄панноти адхиппа̄йо. чаккабхеда̄йа̄ти а̄н̣а̄бхеда̄йа.
дхаммим̣ катхам̣ катва̄ти кхандхаке вуттанайена ‘‘алам̣, девадатта, ма̄ те руччи сан̇гхабхедо. гаруко кхо, девадатта, сан̇гхабхедо. йо кхо, девадатта, самаггам̣ сан̇гхам̣ бхиндати, каппат̣т̣хикам̣ киббисам̣ пасавати, каппам̣ нирайамхи паччати, йо ча кхо, девадатта, бхиннам̣ сан̇гхам̣ самаггам̣ кароти, брахмам̣ пун̃н̃ам̣ пасавати, каппам̣ саггамхи модатӣ’’ти (чӯл̣ава. 343) евама̄дикам̣ анекаппака̄рам̣ девадаттасса ча бхиккхӯнан̃ча тадануччхавикам̣ тадануломикам̣ дхаммим̣ катхам̣ катва̄.
411. самаггасса̄ти сахитасса читтена ча сарӣрена ча авийуттасса̄ти аттхо. падабха̄джанепи хи айамева аттхо дассито. сама̄насам̣ва̄сакоти хи вадата̄ читтена авийого дассито хоти. сама̄насӣма̄йам̣ т̣хитоти вадата̄ сарӣрена. катхам̣? сама̄насам̣ва̄сако хи ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакена ва̄ каммана̄на̄сам̣ва̄сакена ва̄ вирахито самачиттата̄йа читтена авийутто хоти. сама̄насӣма̄йам̣ т̣хито ка̄йаса̄маггида̄нато сарӣрена авийутто.
бхеданасам̣ваттаникам̣ ва̄ адхикаран̣анти бхеданасса сан̇гхабхедасса аттха̄йа сам̣ваттаникам̣ ка̄ран̣ам̣. имасмин̃хи ока̄се ¶ ‘‘ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣а’’нтиа̄дӣсу (ма. ни. 1.168) вийа ка̄ран̣ам̣ адхикаран̣анти адхиппетам̣. тан̃ча йасма̄ ат̣т̣ха̄расавидхам̣ хоти, тасма̄ падабха̄джане ‘‘ат̣т̣ха̄раса бхедакараваттхӯнӣ’’ти вуттам̣. та̄ни пана ‘‘идхӯпа̄ли, бхиккху адхаммам̣ дхаммоти дӣпетӣ’’тиа̄дина̄ ¶ (чӯл̣ава. 352) найена кхандхаке а̄гата̄ни, тасма̄ татрева несам̣ аттхам̣ ван̣н̣айисса̄ма. йопи ча̄йам̣ има̄ни ваттхӯни нисса̄йа апарехипи каммена, уддесена, воха̄рена, ануса̄вана̄йа, сала̄кагга̄хена̄ти пан̃чахи ка̄ран̣ехи сан̇гхабхедо хоти, тампи а̄гатат̣т̣ха̄нейева пака̄сайисса̄ма. сан̇кхепато пана бхеданасам̣ваттаникам̣ ва̄ адхикаран̣ам̣ сама̄да̄йа̄ти еттха сан̇гхабхедасса аттха̄йа сам̣ваттаникам̣ сан̇гхабхеданиппхаттисаматтхам̣ ка̄ран̣ам̣ гахетва̄ти еваматтхо ведитаббо. паггайха̄ти паггахитам̣ аббхусситам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄. тит̣т̣хеййа̄ти йатха̄сама̄диннам̣ йатха̄паггахитамева ча катва̄ аччхеййа ¶ . йасма̄ пана евам̣ пагган̣хата̄ тит̣т̣хата̄ ча там̣ дӣпитан̃чева аппат̣иниссат̣т̣хан̃ча хоти, тасма̄ падабха̄джане ‘‘дӣпеййа̄’’ти ча ‘‘наппат̣иниссаджджеййа̄’’ти ча вуттам̣.
бхиккхӯхи евамасса вачанӣйоти ан̃н̃ехи ладжджӣхи бхиккхӯхи евам̣ ваттаббо бхавеййа. падабха̄джане часса йе пассантӣти йе саммукха̄ паггайха тит̣т̣хантам̣ пассанти. йе сун̣антӣти йепи ‘‘асукасмим̣ на̄ма виха̄ре бхиккхӯ бхеданасам̣ваттаникам̣ адхикаран̣ам̣ сама̄да̄йа паггайха тит̣т̣хантӣ’’ти сун̣анти.
самета̄йасма̄ сан̇гхена̄ти а̄йасма̄ сан̇гхена саддхим̣ самету сама̄гаччхату екаладдхико хотӯти аттхо. ким̣ ка̄ран̣а̄? самагго хи сан̇гхо саммодама̄но авивадама̄но екуддесо пха̄су вихаратӣти.
таттха саммодама̄ноти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сампаттийа̄ сат̣т̣ху модама̄но. авивадама̄ноти ‘‘айам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо’’ти евам̣ на вивадама̄но. еко уддесо асса̄ти екуддесо, екато паваттапа̄тимоккхуддесо, на висунти аттхо. пха̄су вихаратӣти сукхам̣ вихарати.
иччетам̣ кусаланти етам̣ пат̣иниссаджджанам̣ кусалам̣ кхемам̣ соттхибха̄во тасса бхиккхуно. но че пат̣иниссаджджати а̄патти дуккат̣асса̄ти тиккхаттум̣ вуттасса аппат̣иниссаджджато дуккат̣ам̣. сутва̄ на ваданти а̄патти дуккат̣асса̄ти йе сутва̄ на ваданти, тесампи ¶ дуккат̣ам̣. кӣвадӯре сутва̄ аваданта̄нам̣ дуккат̣ам̣? екавиха̄ре та̄ва ваттаббам̣ наттхи. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана вуттам̣ ‘‘саманта̄ аддхайоджане бхиккхӯнам̣ бха̄ро. дӯтам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ песетва̄ вадатопи а̄паттимоккхо наттхи. сайамева гантва̄ ‘гаруко кхо, а̄вусо, сан̇гхабхедо ¶ , ма̄ сан̇гхабхеда̄йа, параккамӣ’ти нива̄ретаббо’’ти. пахонтена пана дӯрампи гантаббам̣ агила̄на̄нан̃хи дӯрепи бха̄ройева.
ида̄ни ‘‘еван̃ча со бхиккху бхиккхӯхи вуччама̄но’’тиа̄дӣсу аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘со бхиккху сан̇гхамаджджхампи а̄кад̣д̣хитва̄ ваттаббо’’тиа̄дима̄ха. таттха сан̇гхамаджджхампи а̄кад̣д̣хитва̄ти саче пуриманайена вуччама̄но на пат̣иниссаджджати хаттхесу ча па̄десу ча гахетва̄пи сан̇гхамаджджхам̣ а̄кад̣д̣хитва̄ пунапи ‘‘ма̄ а̄йасма̄’’тиа̄дина̄ найена тиккхаттум̣ ваттаббо.
йа̄вататийам̣ саманубха̄ситабботи йа̄ва татийам̣ саманубха̄санам̣ та̄ва саманубха̄ситаббо. тӣхи саманубха̄санакаммава̄ча̄хи каммам̣ ка̄таббанти вуттам̣ хоти. падабха̄джане панасса аттхамева гахетва̄ саманубха̄санавидхим̣ ¶ дассетум̣ ‘‘со бхиккху саманубха̄ситаббо. еван̃ча пана, бхиккхаве, саманубха̄ситаббо’’тиа̄ди вуттам̣.
414. таттха н̃аттийа̄ дуккат̣ам̣ двӣхи каммава̄ча̄хи тхуллаччайа̄ пат̣иппассамбхантӣти йан̃ча н̃аттипарийоса̄не дуккат̣ам̣ а̄панно, йе ча двӣхи каммава̄ча̄хи тхуллаччайе, та̄ тиссопи а̄паттийо ‘‘йасса наккхамати со бха̄сеййа̄’’ти евам̣ ййа-ка̄раппаттаматта̄йа татийакаммава̄ча̄йа пат̣иппассамбханти сан̇гха̄дисесойева тит̣т̣хати. ким̣ пана а̄панна̄паттийо пат̣иппассамбханти ана̄панна̄ти? маха̄суматтхеро та̄ва вадати ‘‘йо аваса̄не пат̣иниссаджджиссати, со та̄ а̄паттийо на а̄паджджати, тасма̄ ана̄панна̄ пат̣иппассамбхантӣ’’ти. маха̄падуматтхеро пана лин̇гапариваттена аса̄дха̄ран̣а̄паттийо вийа а̄панна̄ пат̣иппассамбханти, ана̄панна̄нам̣ ким̣ пат̣иппассаддхийа̄’’ти а̄ха.
415. дхаммакамме дхаммакаммасан̃н̃ӣти тан̃че саманубха̄санакаммам̣ дхаммакаммам̣ хоти, тасмим̣ дхаммакаммасан̃н̃ӣти аттхо. еса найо саббаттха. идха сан̃н̃а̄ на раккхати, каммасса дхаммикатта̄ ¶ ева аппат̣иниссаджджанто а̄паджджати.
416. асаманубха̄сантасса̄ти асаманубха̄сийама̄насса аппат̣иниссаджджантасса̄пи сан̇гха̄дисесена ана̄патти.
пат̣иниссаджджантасса̄ти ¶ н̃аттито пуббе ва̄ н̃аттиккхан̣е ва̄ н̃аттипарийоса̄не ва̄ пат̣хама̄йа ва̄ ануса̄вана̄йа дутийа̄йа ва̄ татийа̄йа ва̄ йа̄ва ййа-ка̄рам̣ на сампа̄пун̣а̄ти, та̄ва пат̣иниссаджджантасса сан̇гха̄дисесена ана̄патти.
а̄дикаммикасса̄ти. еттха пана ‘‘девадатто самаггасса сан̇гхасса бхеда̄йа паракками, тасмим̣ ваттхусми’’нти парива̄ре (пари. 17) а̄гататта̄ девадатто а̄дикаммико. со ча кхо сан̇гхабхеда̄йа параккаманассева, на аппат̣иниссаджджанасса. на хи тасса там̣ каммам̣ катам̣. катхамидам̣ джа̄нитаббанти че? суттато. йатха̄ хи ‘‘арит̣т̣хо бхиккху гаддхаба̄дхипуббо йа̄вататийам̣ саманубха̄сана̄йа на пат̣иниссаджджи, тасмим̣ ваттхусми’’нти парива̄ре (пари. 121) а̄гататта̄ арит̣т̣хасса каммам̣ катанти пан̃н̃а̄йати, на татха̄ девадаттасса. атха̄писса катена бхавитаббанти кочи аттано ручиматтена вадеййа, татха̄пи аппат̣иниссаджджане а̄дикаммикасса ана̄патти на̄ма ¶ наттхи. на хи пан̃н̃аттам̣ сиккха̄падам̣ вӣтиккамантасса ан̃н̃атра уддисса анун̃н̃а̄тато ана̄патти на̄ма диссати. йампи арит̣т̣хасиккха̄падасса ана̄паттийам̣ ‘‘а̄дикаммикасса̄’’ти поттхакесу ликхитам̣, там̣ пама̄даликхитам̣. пама̄даликхитабха̄во часса ‘‘пат̣хамам̣ арит̣т̣хо бхиккху чодетаббо, чодетва̄ са̄ретаббо, са̄ретва̄ а̄паттим̣ ропетаббо’’ти (чӯл̣ава. 65) евам̣ каммаккхандхаке а̄паттиропанавачанато ведитаббо.
ити бхеда̄йа параккамане а̄дикаммикасса девадаттасса йасма̄ там̣ каммам̣ на катам̣, тасма̄сса а̄паттийева на джа̄та̄. сиккха̄падам̣ пана там̣ а̄раббха пан̃н̃аттанти катва̄ ‘‘а̄дикаммико’’ти вутто. ити а̄паттийа̄ абха̄ватойевасса ана̄патти вутта̄. са̄ панеса̄ кин̃ча̄пи асаманубха̄сантасса̄ти имина̄ва сиддха̄, йасма̄ пана асаманубха̄санто на̄ма йасса кевалам̣ саманубха̄санам̣ на каронти, со ¶ вуччати, на а̄дикаммико. айан̃ча девадатто а̄дикаммикойева, тасма̄ ‘‘а̄дикаммикасса̄’’ти вуттам̣. етенупа̄йена т̣хапетва̄ арит̣т̣хасиккха̄падам̣ саббасаманубха̄сана̄су виниччхайо ведитаббо. сесам̣ саббаттха утта̄намева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу тиван̇гикам̣ екасамут̣т̣ха̄нам̣, саманубха̄санасамут̣т̣ха̄нам̣ на̄маметам̣, ка̄йава̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄ти. пат̣иниссаджджа̄мӣти ка̄йавика̄рам̣ ва̄ вачӣбхедам̣ ва̄ ¶ акаронтассева пана а̄паджджанато акирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, дуккхаведананти.
пат̣хамасан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
11. дутийасан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄
417-8. тена самайена буддхо бхагава̄ти дутийасан̇гхабхедасиккха̄падам̣. таттха ануваттака̄ти тасса дит̣т̣хикхантиручиггахан̣ена анупат̣ипаджджанака̄. ваггам̣ аса̄маггипаккхийавачанам̣ вадантӣти ваггава̄дака̄. падабха̄джане пана ‘‘тасса ван̣н̣а̄йа паккха̄йа т̣хита̄ хонтӣ’’ти вуттам̣, тасса сан̇гхабхеда̄йа параккамантасса ван̣н̣аттха̄йа ча паккхавуд̣д̣хиаттха̄йа ча т̣хита̄ти аттхо. йе хи ваггава̄дака̄, те нийамена ӣдиса̄ хонти, тасма̄ евам̣ вуттам̣. йасма̄ пана тин̣н̣ам̣ уддхам̣ камма̄раха̄ на хонти, на хи сан̇гхо сан̇гхасса каммам̣ кароти, тасма̄ еко ва̄ две ва̄ тайо ва̄ти вуттам̣.
джа̄на̄ти ¶ ноти амха̄кам̣ чханда̄дӣни джа̄на̄ти. бха̄сатӣти ‘‘евам̣ карома̄’’ти амхехи саддхим̣ бха̄сати. амха̄кампетам̣ кхаматӣти йам̣ со кароти, етам̣ амха̄кампи руччати.
самета̄йасманта̄нам̣ сан̇гхена̄ти а̄йасманта̄нам̣ читтам̣ сан̇гхена саддхим̣ самету сама̄гаччхату, екӣбха̄вам̣ йа̄тӯти вуттам̣ хоти. сесаметтха пат̣хамасиккха̄паде вуттанайатта̄ утта̄наттхатта̄ ча па̄кат̣амева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣнипи пат̣хамасиккха̄падасадиса̄нева̄ти.
дутийасан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
12. дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄
424. тена самайена буддхо бхагава̄ти дуббачасиккха̄падам̣. таттха ана̄ча̄рам̣ а̄чаратӣти анекаппака̄рам̣ ка̄йавачӣдва̄равӣтиккамам̣ кароти. ким̣ ну кхо на̄ма̄ти вамбханавачанаметам̣. ахам̣ кхо на̄ма̄ти уккам̣савачанам̣. тумхе вадеййанти ¶ ‘‘идам̣ каротха, идам̣ ма̄ каротха̄’’ти ахам̣ тумхе ваттум̣ ¶ араха̄мӣти дассети. касма̄ти че? йасма̄ амха̄кам̣ буддхо бхагава̄ кан̣т̣акам̣ а̄руйха майа̄ саддхим̣ никкхамитва̄ паббаджитотиевама̄диматтхам̣ сандха̄йа̄ха. ‘‘амха̄кам̣ дхаммо’’ти ватва̄ пана аттано сантакабха̄ве йуттим̣ дассенто ‘‘амха̄кам̣ аййапуттена дхаммо абхисамито’’ти а̄ха. йасма̄ амха̄кам̣ аййапуттена чатусаччадхаммо пат̣ивиддхо, тасма̄ дхаммопи амха̄канти вуттам̣ хоти. сан̇гхам̣ пана аттано верипаккхе т̣хитам̣ ман̃н̃ама̄но амха̄кам̣ сан̇гхоти на вадати. упамам̣ пана ватва̄ сан̇гхам̣ апаса̄детука̄мо ‘‘сеййатха̄пи на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. тин̣акат̣т̣хапан̣н̣асат̣анти таттха таттха патитам̣ тин̣акат̣т̣хапан̣н̣ам̣. атха ва̄ тин̣ан̃ча нисса̄ракам̣ лахукам̣ кат̣т̣хан̃ча тин̣акат̣т̣хам̣. пан̣н̣асат̣анти пура̄н̣апан̣н̣ам̣. усса̄реййа̄ти ра̄сим̣ кареййа.
паббатеййа̄ти паббатаппабхава̄, са̄ хи сӣгхасота̄ хоти, тасма̄ тамева ган̣ха̄ти. сан̇кхасева̄лапан̣аканти еттха сан̇кхоти дӣгхамӯлако пан̣н̣асева̄ло вуччати. сева̄лоти нӣласева̄ло, авасесо удакапаппат̣акатилабӣджака̄ди саббопи пан̣акоти сан̇кхйам̣ гаччхати. екато усса̄рита̄ти екат̣т̣ха̄не кена̄пи сампин̣д̣ита̄ ра̄сӣката̄ти дассети.
425-6. дуббачаджа̄тикоти дуббачасабха̄во ваттум̣ асаккун̣еййоти аттхо. падабха̄джанеписса ¶ дуббачоти дуккхена киччхена вадитаббо, на сакка̄ сукхена ваттунти аттхо. довачассакаран̣ехӣти дуббачабха̄вакаран̣ӣйехи, йе дхамма̄ дуббачам̣ пуггалам̣ каронти, техи саманна̄гатоти аттхо. те пана ‘‘катаме ча, а̄вусо, довачассакаран̣а̄ дхамма̄? идха̄вусо, бхиккху па̄пиччхо хотӣ’’тиа̄дина̄ найена пат̣ипа̄т̣ийа̄ анума̄насутте (ма. ни. 1.181) а̄гата̄ па̄пиччхата̄, аттуккам̣сакапаравамбхаката̄, кодханата̄, кодхахету упана̄хита̄, кодхахетуабхисан̇гита̄, кодхахетукодхаса̄мантава̄ча̄ниччха̄ран̣ата̄, чодакам̣ пат̣иппхаран̣ата̄, чодакам̣ апаса̄даната̄, чодакасса пачча̄ропаната̄, ан̃н̃ена ан̃н̃ам̣пат̣ичаран̣ата̄ ¶ , апада̄нена на сампа̄йаната̄, маккхипал̣а̄сита̄, иссукӣмаччхарита̄, сат̣хама̄йа̄вита̄, тхаддха̄тима̄нита̄, сандит̣т̣хипара̄ма̄сиа̄дха̄наггахидуппат̣иниссаггита̄ти екӯнавӣсати дхамма̄ ведитабба̄.
ова̄дам̣ ¶ наккхамати на сахатӣти аккхамо. йатха̄нусит̣т̣хам̣ аппат̣ипаджджанато падаккхин̣ена ануса̄саним̣ на ган̣ха̄тӣти аппадаккхин̣агга̄хӣ ануса̄саним̣.
уддесапарийа̄паннесӯти уддесе парийа̄паннесу антогадхесу. ‘‘йасса сийа̄ а̄патти, со а̄викареййа̄’’ти евам̣ сан̇гахитатта̄ анто па̄тимоккхасса ваттама̄несӯти аттхо. сахадхаммикам̣ вуччама̄ноти сахадхаммикена вуччама̄но каран̣аттхе упайогавачанам̣, пан̃чахи сахадхаммикехи сиккхитаббатта̄ тесам̣ ва̄ сантакатта̄ сахадхаммиканти ладдхана̄мена буддхапан̃н̃аттена сиккха̄падена вуччама̄ноти аттхо.
вираматха̄йасманто мама вачана̄йа̄ти йена вачанена мам̣ вадатха, тато мама вачанато вираматха. ма̄ мам̣ там̣ вачанам̣ вадатха̄ти вуттам̣ хоти.
вадату сахадхаммена̄ти сахадхаммикена сиккха̄падена сахадхаммена ва̄ ан̃н̃енапи па̄са̄дикабха̄васам̣ваттаникена вачанена вадату. йадиданти вуд̣д̣хика̄ран̣анидассанаттхе нипа̄то. тена ‘‘йам̣ идам̣ ан̃н̃аман̃н̃асса хитавачанам̣ а̄паттито вут̣т̣ха̄панан̃ча тена ан̃н̃аман̃н̃авачанена ан̃н̃аман̃н̃авут̣т̣ха̄панена ча сам̣вад̣д̣ха̄ париса̄’’ти евам̣ париса̄йа вуд̣д̣хика̄ран̣ам̣ дасситам̣ хоти. сесам̣ саббаттха утта̄намева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамасан̇гхабхедасадиса̄нева̄ти.
дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
13. куладӯсакасиккха̄падаван̣н̣ана̄
431. тена ¶ самайена буддхо бхагава̄ти куладӯсакасиккха̄падам̣. таттха ассаджипунаббасука̄ на̄ма̄ти ассаджи чева пунаббасуко ча. кӣт̣а̄гирисминти евам̣на̄маке джанападе. а̄ва̄сика̄ хонтӣти еттха а̄ва̄со етесам̣ аттхӣти а̄ва̄сика̄. ‘‘а̄ва̄со’’ти виха̄ро вуччати. со йесам̣ а̄йатто навакаммакаран̣апура̄н̣апат̣исан̇кхаран̣а̄дибха̄раха̄рата̄йа, те а̄ва̄сика̄. йе пана кевалам̣ виха̄ре васанти, те нева̄сика̄ти вуччанти. име а̄ва̄сика̄ ахесум̣. аладжджино па̄пабхиккхӯти ¶ нилладжджа̄ ла̄макабхиккхӯ, те хи чхаббаггийа̄нам̣ джет̣т̣хакачхаббаггийа̄.
са̄ваттхийам̣ ¶ кира чха джана̄ саха̄йака̄ ‘‘касикамма̄дӣни дуккара̄ни, ханда майам̣ самма̄ паббаджа̄ма! паббаджантехи ча уппанне кичче ниттхаран̣акат̣т̣ха̄не паббаджитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти саммантайитва̄ двиннам̣ аггаса̄вака̄нам̣ сантике паббаджим̣су. те пан̃чавасса̄ хутва̄ ма̄тикам̣ пагун̣ам̣ катва̄ мантайим̣су ‘‘джанападо на̄ма када̄чи субхиккхо хоти када̄чи дуббхиккхо, майам̣ ма̄ екат̣т̣ха̄не васимха, тӣсу т̣ха̄несу васа̄ма̄’’ти. тато пан̣д̣укалохитаке а̄хам̣су – ‘‘а̄вусо, са̄ваттхи на̄ма саттапан̃н̃а̄са̄йа куласатасахассехи аджджха̄вуттха̄, асӣтига̄масахассапат̣иман̣д̣ита̄нам̣ тийоджанасатика̄нам̣ двиннам̣ ка̄сикосаларат̣т̣ха̄нам̣ а̄йамукхабхӯта̄, татра тумхе дхурат̣т̣ха̄нейева паривен̣а̄ни ка̄ретва̄ амбапанасана̄л̣икера̄дӣни ропетва̄ пуппхехи ча пхалехи ча кула̄ни сан̇ган̣ханта̄ кулада̄раке пабба̄джетва̄ парисам̣ вад̣д̣хетха̄’’ти.
меттийабхӯмаджаке а̄хам̣су – ‘‘а̄вусо, ра̄джагахам̣ на̄ма ат̣т̣ха̄расахи мануссакот̣ӣхи аджджха̄вуттхам̣ асӣтига̄масахассапат̣иман̣д̣ита̄нам̣ тийоджанасатика̄нам̣ двиннам̣ ан̇гамагадхарат̣т̣ха̄нам̣ а̄йамукхабхӯтам̣, татра тумхе дхурат̣т̣ха̄нейева…пе… парисам̣ вад̣д̣хетха̄’’ти.
ассаджипунаббасуке а̄хам̣су – ‘‘а̄вусо, кӣт̣а̄гири на̄ма двӣхи мегхехи ануггахито тӣн̣и сасса̄ни пасаванти, татра тумхе дхурат̣т̣ха̄нейева паривен̣а̄ни ка̄ретва̄…пе… парисам̣ вад̣д̣хетха̄’’ти. те татха̄ акам̣су. тесу екамекасса паккхасса пан̃ча пан̃ча бхиккхусата̄ни парива̄ра̄, евам̣ самадхикам̣ дийад̣д̣хабхиккхусахассам̣ хоти. татра пан̣д̣укалохитака̄ сапарива̄ра̄ сӣлавантова бхагавата̄ саддхим̣ джанападача̄рикампи чаранти, те акатаваттхум̣ уппа̄денти, пан̃н̃аттасиккха̄падам̣ пана на мадданти, итаре саббе аладжджино акатаваттхун̃ча уппа̄денти, пан̃н̃аттасиккха̄падан̃ча мадданти, тена вуттам̣ – ‘‘аладжджино па̄пабхиккхӯ’’ти.
еварӯпанти ¶ ¶ евам̣джа̄тикам̣. ана̄ча̄рам̣ а̄чарантӣти ана̄чаритаббам̣ а̄чаранти, ака̄таббам̣ каронти. ма̄ла̄ваччханти тарун̣апуппхаруккхам̣, тарун̣ака̄ хи пуппхаруккха̄пи пуппхагаччха̄пи ма̄ла̄ваччха̄ твева вуччанти, те ча анекаппака̄рам̣ ма̄ла̄ваччхам̣ сайампи ропенти, ан̃н̃енапи ропа̄пенти, тена вуттам̣ – ‘‘ма̄ла̄ваччхам̣ ропентипи ропа̄пентипӣ’’ти. син̃чантӣти сайамева удакена син̃чанти. син̃ча̄пентӣти ан̃н̃енапи син̃ча̄пенти.
еттха ¶ пана акаппийавоха̄ро каппийавоха̄ро парийа̄йо обха̄со нимиттакамманти има̄ни пан̃ча джа̄нитабба̄ни. таттха акаппийавоха̄ро на̄ма аллахарита̄нам̣ кот̣т̣анам̣ кот̣т̣а̄панам̣, а̄ва̄т̣асса кхан̣анам̣ кхан̣а̄панам̣, ма̄ла̄ваччхасса ропанам̣ ропа̄панам̣, а̄л̣ийа̄ бандханам̣ бандха̄панам̣, удакасса сечанам̣ сеча̄панам̣, ма̄тика̄йа саммукхакаран̣ам̣ каппийаудакасин̃чанам̣ хаттхамукхапа̄дадховананха̄нодакасин̃чананти. каппийавоха̄ро на̄ма ‘‘имам̣ руккхам̣ джа̄на, имам̣ а̄ва̄т̣ам̣ джа̄на, имам̣ ма̄ла̄ваччхам̣ джа̄на, еттха удакам̣ джа̄на̄’’ти вачанам̣ суккхама̄тика̄йа уджукаран̣ан̃ча. парийа̄йо на̄ма ‘‘пан̣д̣итена на̄ма ма̄ла̄ваччха̄дайо ропа̄петабба̄ начирассева упака̄ра̄йа сам̣ваттантӣ’’тиа̄дивачанам̣. обха̄со на̄ма куда̄лакхан̣итта̄дӣни ча ма̄ла̄ваччхе ча гахетва̄ т̣ха̄нам̣, евам̣ т̣хитан̃хи са̄ман̣ера̄дайо дисва̄ тхеро ка̄ра̄петука̄моти гантва̄ каронти. нимиттакаммам̣ на̄ма куда̄ла-кхан̣итти-ва̄си-пхарасу-удакабха̄джана̄ни а̄харитва̄ самӣпе т̣хапанам̣.
има̄ни пан̃чапи куласан̇гахаттха̄йа ропане на ват̣т̣анти, пхалапарибхогаттха̄йа каппийа̄каппийавоха̄радвайамева на ват̣т̣ати, итараттайам̣ ват̣т̣ати. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘каппийавоха̄ропи ват̣т̣ати. йан̃ча аттано парибхогаттха̄йа ват̣т̣ати, там̣ ан̃н̃апуггаласса ва̄ сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ аттха̄йапи ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣.
а̄ра̄маттха̄йа пана ванаттха̄йача чха̄йаттха̄йа ча акаппийавоха̄раматтамева на ча ват̣т̣ати, сесам̣ ват̣т̣ати, на кевалан̃ча сесам̣ йам̣кин̃чи ма̄тикампи уджум̣ ка̄тум̣ каппийаудакам̣ син̃читум̣ нха̄накот̣т̣хакам̣ катва̄ нха̄йитум̣ хаттхапа̄дамукхадхованудака̄ни ¶ ча таттха чхад̣д̣етумпи ват̣т̣ати. маха̄паччарийам̣ пана курундийан̃ча ‘‘каппийапатхавийам̣ сайам̣ ропетумпи ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. а̄ра̄ма̄диаттха̄йа пана ропитасса ва̄ ропа̄питасса ва̄ пхалам̣ парибхун̃джитумпи ват̣т̣ати.
очинанаочина̄пане пакатийа̄пи па̄читтийам̣. куладӯсанаттха̄йа пана па̄читтийан̃чева дуккат̣ан̃ча. гантхана̄дӣсу ча ураччхадапарийоса̄несу куладӯсанаттха̄йа ан̃н̃аттха̄йа ва̄ каронтасса дуккат̣амева ¶ . касма̄? ана̄ча̄ратта̄, ‘‘па̄пасама̄ча̄ро’’ти еттха вуттапа̄пасама̄ча̄ратта̄ ча. а̄ра̄ма̄диаттха̄йа руккхаропане вийа ваттхупӯджанаттха̄йа касма̄ на ана̄паттӣти че? ана̄паттийева. йатха̄ хи таттха каппийавоха̄рена парийа̄йа̄дӣхи ча ана̄патти татха̄ ваттхупӯджаттха̄йапи ана̄паттийева.
нану ¶ ча таттха ‘‘каппийапатхавийам̣ сайам̣ ропетумпи ват̣т̣атӣ’’ти вуттанти? вуттам̣, на пана маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣. атха̄пи ман̃н̃еййа̄си итара̄су вуттампи пама̄н̣ам̣. маха̄ат̣т̣хакатха̄йан̃ча каппийаудакасечанам̣ вуттам̣, там̣ катханти? тампи на вируджджхати. татра хи ависесена ‘‘руккхам̣ ропентипи ропа̄пентипи, син̃чантипи син̃ча̄пентипӣ’’ти ваттаббе ‘‘ма̄ла̄ваччха’’нти ваданто н̃а̄пети ‘‘куласан̇гахаттха̄йа пуппхапхалӯпагамева сандха̄йетам̣ вуттам̣, ан̃н̃атра пана парийа̄йо аттхӣ’’ти. тасма̄ таттха парийа̄йам̣, идха ча парийа̄йа̄бха̄вам̣ н̃атва̄ йам̣ ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣, там̣ сувуттамева. вуттан̃четам̣ –
‘‘буддхена дхаммо винайо ча вутто;
йо тасса путтехи татхева н̃а̄то;
со йехи тесам̣ матимаччаджанта̄;
йасма̄ пуре ат̣т̣хакатха̄ акам̣су.
‘‘тасма̄ хи йам̣ ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣;
там̣ ваджджайитва̄на пама̄далекхам̣;
саббампи сиккха̄су сага̄рава̄нам̣;
йасма̄ пама̄н̣ам̣ идха пан̣д̣ита̄на’’нти.
саббам̣ ¶ вуттанайенева ведитаббам̣. таттха сийа̄ йади ваттхупӯджанаттха̄йапи гантха̄на̄дӣсу а̄патти, харан̣а̄дӣсу касма̄ ана̄паттӣти? кулиттхӣа̄дӣнам̣ аттха̄йа харан̣ато харан̣а̄дхика̄ре хи висесетва̄ те кулиттхӣнантиа̄ди вуттам̣, тасма̄ буддха̄дӣнам̣ аттха̄йа харантасса ана̄патти.
таттха екатован̣т̣иканти пуппха̄нам̣ ван̣т̣е екато катва̄ катама̄лам̣. убхатован̣т̣иканти убхохи пассехи пуппхаван̣т̣е катва̄ катама̄лам̣. ман̃джарикантиа̄дӣсу пана ман̃джарӣ вийа ката̄ пуппхавикати ман̃джарика̄ти вуччати. видхӯтика̄ти сӯчийа̄ ва̄ сала̄ка̄йа ва̄ синдува̄рапуппха̄дӣни ¶ виджджхитва̄ ката̄. ват̣ам̣сакоти ватам̣сако. а̄вел̣а̄ти кан̣н̣ика̄. ураччхадоти ха̄расадисам̣ уре т̣хапанакапуппхада̄мам̣. айам̣ та̄ва еттха падаван̣н̣ана̄.
айам̣ пана а̄дито пат̣т̣ха̄йа виттха̄рена а̄паттивиниччхайо. куладӯсанаттха̄йа акаппийапатхавийам̣ ма̄ла̄ваччхам̣ ропентасса па̄читтийан̃чева дуккат̣ан̃ча, татха̄ акаппийавоха̄рена ропа̄пентасса. каппийапатхавийам̣ ропанепи ¶ ропа̄панепи дуккат̣амева. убхайаттха̄пи саким̣ а̄н̣аттийа̄ бахуннампи ропане екамева сапа̄читтийадуккат̣ам̣ ва̄ суддхадуккат̣ам̣ ва̄ хоти. парибхогаттха̄йа хи каппийабхӯмийам̣ ва̄ акаппийабхӯмийам̣ ва̄ каппийавоха̄рена ропа̄пане ана̄патти. а̄ра̄ма̄диаттха̄йапи акаппийапатхавийам̣ ропентасса ва̄ акаппийавачанена ропа̄пентасса ва̄ па̄читтийам̣. айам̣ пана найо маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ на сут̣т̣ху вибхатто, маха̄паччарийам̣ вибхаттоти.
син̃чанасин̃ча̄пане пана акаппийаудакена саббаттха па̄читтийам̣, куладӯсанапарибхогаттха̄йа дуккат̣ампи. каппийена тесам̣йева двиннаматтха̄йа дуккат̣ам̣. парибхогаттха̄йа четтха каппийавоха̄рена син̃ча̄пане ана̄патти. а̄паттит̣т̣ха̄не пана дха̄ра̄ваччхедавасена пайогабахулата̄йа а̄паттибахулата̄ ведитабба̄.
куладӯсанаттха̄йа очинане пуппхаган̣ана̄йа дуккат̣апа̄читтийа̄ни ан̃н̃аттха па̄читтийа̄нева. бахӯни пана пуппха̄ни екапайогена очинанто пайогавасена ка̄ретаббо. очина̄пане куладӯсанаттха̄йа ¶ саким̣ а̄н̣атто бахумпи очинати, екамева сапа̄читтийадуккат̣ам̣, ан̃н̃атра па̄читтийамева.
гантхана̄дӣсу сабба̄пи чха пуппхавикатийо ведитабба̄ – гантхимам̣, гоппхимам̣, ведхимам̣, вет̣химам̣, пӯримам̣, ва̄йиманти. таттха ‘‘гантхимам̣’’ на̄ма садан̣д̣акесу ва̄ уппалападума̄дӣсу ан̃н̃есу ва̄ дӣгхаван̣т̣есу пуппхесу дат̣т̣хаббам̣. дан̣д̣акена дан̣д̣акам̣ ван̣т̣ена ва̄ ван̣т̣ам̣ гантхетва̄ катамева хи гантхимам̣. там̣ бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ ка̄тумпи акаппийавачанена ка̄ра̄петумпи на ват̣т̣ати. евам̣ джа̄на, евам̣ кате собхеййа, йатха̄ ета̄ни пуппха̄ни на викирийанти татха̄ карохӣтиа̄дина̄ пана каппийавачанена ка̄ретум̣ ват̣т̣ати.
‘‘гоппхимам̣’’ на̄ма суттена ва̄ ва̄ка̄дӣхи ва̄ вассикапуппха̄дӣнам̣ екатован̣т̣икаубхатован̣т̣икама̄ла̄васена гоппханам̣, ва̄кам̣ ва̄ раджджум̣ ва̄ дигун̣ам̣ катва̄ таттха аван̣т̣ака̄ни ¶ нӣпапуппха̄дӣни павесетва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ бандханти, етампи гоппхимамева. саббам̣ пуриманайенева на ват̣т̣ати.
‘‘ведхимам̣’’ на̄ма саван̣т̣ака̄ни вассикапуппха̄дӣни ван̣т̣есу, аван̣т̣ака̄ни ва̄ вакулапуппха̄дӣни анточхидде сӯчита̄лахӣра̄дӣхи винивиджджхитва̄ а̄вунанти, етам̣ ведхимам̣ на̄ма, тампи пуриманайенева на ват̣т̣ати. кечи пана кадаликкхандхамхи кан̣т̣аке ва̄ ¶ та̄лахӣра̄дӣни ва̄ павесетва̄ таттха пуппха̄ни виджджхитва̄ т̣хапенти, кечи кан̣т̣акаса̄кха̄су, кечи пуппхаччхаттапуппхакӯт̣а̄га̄ракаран̣аттхам̣ чхатте ча бхиттийан̃ча павесетва̄ т̣хапитакан̣т̣акесу, кечи дхамма̄санавита̄не баддхакан̣т̣акесу, кечи кан̣ика̄рапуппха̄дӣни сала̄ка̄хи виджджханти, чхатта̄дхичхаттам̣ вийа ча каронти, там̣ атиол̣а̄рикамева ¶ . пуппхавиджджханаттхам̣ пана дхамма̄санавита̄не кан̣т̣акампи бандхитум̣ кан̣т̣ака̄дӣхи ва̄ екапуппхампи виджджхитум̣ пуппхейева ва̄ пуппхам̣ павесетум̣ на ват̣т̣ати. джа̄лавита̄наведика-на̄гадантака пуппхапат̣иччхаката̄лапан̣н̣агул̣ака̄дӣнам̣ пана чхиддесу асокапин̣д̣ийа̄ ва̄ антаресу пуппха̄ни павесетум̣ на досо. етам̣ ведхимам̣ на̄ма на хоти. дхаммараджджуйампи есева найо.
‘‘вет̣химам̣’’ на̄ма пуппхада̄мапуппхахаттхакесу дат̣т̣хаббам̣. кечи хи маттхакада̄мам̣ каронта̄ хет̣т̣ха̄ гхат̣ака̄ка̄рам̣ дассетум̣ пуппхехи вет̣хенти, кечи ат̣т̣хат̣т̣ха ва̄ даса даса ва̄ уппалапуппха̄дӣни суттена ва̄ ва̄кена ва̄ дан̣д̣акесу бандхитва̄ уппалахаттхаке ва̄ падумахаттхаке ва̄ каронти, там̣ саббам̣ пуриманайенева на ват̣т̣ати. са̄ман̣ерехи уппа̄т̣етва̄ тхале т̣хапитауппала̄дӣни ка̄са̄вена бхан̣д̣икампи бандхитум̣ на ват̣т̣ати. тесам̣йева пана ва̄кена ва̄ дан̣д̣акена ва̄ бандхитум̣ ам̣сабхан̣д̣икам̣ ва̄ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. ам̣сабхан̣д̣ика̄ на̄ма кхандхе т̣хапитака̄са̄васса убхо анте а̄харитва̄ бхан̣д̣икам̣ катва̄ тасмим̣ пасиббаке вийа пуппха̄ни паккхипанти, айам̣ вуччати ам̣сабхан̣д̣ика̄, етам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. дан̣д̣акехи падуминипан̣н̣ам̣ виджджхитва̄ уппала̄дӣни пан̣н̣ена вет̣хетва̄ ган̣ханти, татра̄пи пуппха̄нам̣ упари падуминипан̣н̣амева бандхитум̣ ват̣т̣ати. хет̣т̣ха̄ дан̣д̣акам̣ пана бандхитум̣ на ват̣т̣ати.
‘‘пӯримам̣’’ на̄ма ма̄ла̄гун̣е ча пуппхапат̣е ча дат̣т̣хаббам̣. йо хи ма̄ла̄гун̣ена четийам̣ ва̄ бодхим̣ ва̄ ведикам̣ ва̄ париккхипанто пуна а̄нетва̄ пӯримат̣ха̄нам̣ атикка̄мети, етта̄вата̄пи пӯримам̣ на̄ма хоти. ко пана ва̄до анекаккхаттум̣ париккхипантасса, на̄гаданта-кантарехи павесетва̄ харанто оламбакам̣ катва̄ пуна на̄гадантакам̣ париккхипати, етампи пӯримам̣ на̄ма. на̄гадантаке пана пуппхавалайам̣ павесетум̣ ват̣т̣ати. ма̄ла̄гун̣ехи пуппхапат̣ам̣ каронти. татра̄пи екамева ма̄ла̄гун̣ам̣ ¶ харитум̣ ват̣т̣ати. пуна пачча̄харато пӯримамева хоти, там̣ саббам̣ пуриманайенева на ват̣т̣ати. ма̄ла̄гун̣ехи пана бахӯхипи катам̣ пуппхада̄мам̣ лабхитва̄ а̄санаматтхака̄дӣсу ¶ бандхитум̣ ват̣т̣ати. атидӣгхам̣ пана ма̄ла̄гун̣ам̣ ¶ екава̄рам̣ харитва̄ ва̄ париккхипитва̄ ва̄ пуна ан̃н̃асса бхиккхуно да̄тум̣ ват̣т̣ати. тена̄пи татхева ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
‘‘ва̄йимам̣’’ на̄ма пуппхаджа̄лапуппхапат̣апуппхарӯпесу дат̣т̣хаббам̣. четийесу пуппхаджа̄лам̣ каронтасса екамекамхи джа̄лаччхидде дуккат̣ам̣. бхиттиччхаттабодхиттхамбха̄дӣсупи есева найо. пуппхапат̣ам̣ пана парехи пӯритампи ва̄йитум̣ на лаббхати. гоппхимапуппхехева хаттхиасса̄дирӯпака̄ни каронти, та̄нипи ва̄йимат̣т̣ха̄не тит̣т̣ханти. пуриманайенева саббам̣ на ват̣т̣ати. ан̃н̃ехи катапариччхеде пана пуппха̄ни т̣хапентена хаттхиасса̄дирӯпакампи ка̄тум̣ ват̣т̣ати. маха̄паччарийам̣ пана каламбакена ад̣д̣хачандакена ча саддхим̣ ат̣т̣хапуппхавикатийо вутта̄. таттха каламбакоти ад̣д̣хачандакантаре гхат̣икада̄маоламбако вутто. ‘‘ад̣д̣хачандако’’ти ад̣д̣хачанда̄ка̄рена ма̄ла̄гун̣апариккхепо. тадубхайампи пӯримейева павит̣т̣хам̣. курундийам̣ пана ‘‘две тайо ма̄ла̄гун̣е екато катва̄ пуппхада̄макаран̣ампи ва̄йимам̣йева̄’’ти вуттам̣. тампи идха пӯримат̣т̣ха̄нейева павит̣т̣хам̣, на кевалан̃ча пуппхагул̣ада̄мамева пит̣т̣хамайада̄мампи ген̣д̣укапуппхада̄мампи курундийам̣ вуттам̣, кхарапаттада̄мампи сиккха̄падасса са̄дха̄ран̣атта̄ бхиккхӯнампи бхиккхунӣнампи нева ка̄тум̣ на ка̄ра̄петум̣ ват̣т̣ати. пӯджа̄нимиттам̣ пана каппийавачанам̣ саббаттха ваттум̣ ват̣т̣ати. парийа̄йаобха̄санимиттакамма̄ни ват̣т̣антийева.
туват̣т̣ентӣти нипаджджанти. ла̄сентӣти пӣтийа̄ уппилавама̄на̄ вийа ут̣т̣хахитва̄ ла̄сийана̄т̣акам̣ на̄т̣енти, речакам̣ денти. наччантийа̄пи наччантӣти йада̄ на̄т̣акиттхӣ наччати, тада̄ тепи тасса̄ пурато ва̄ паччхато ва̄ гаччханта̄ наччанти. наччантийа̄пи га̄йантӣти йада̄ са̄ наччати, тада̄ начча̄нурӯпам̣ га̄йанти. еса найо саббаттха. ат̣т̣хападепи кӣл̣антӣти ат̣т̣хападапхалаке джӯтам̣ кӣл̣анти. татха̄ дасападе, а̄ка̄сепӣти ат̣т̣хапададасападесу ¶ вийа а̄ка̄сейева кӣл̣анти. париха̄рапатхепӣти бхӯмийам̣ на̄на̄патхаман̣д̣алам̣ катва̄ таттха парихаритаббапатхам̣ парихаранта̄ кӣл̣анти. сантика̄йапи кӣл̣антӣти сантикакӣл̣а̄йа кӣл̣анти, екаджджхам̣ т̣хапита̄ са̄рийо ва̄ па̄са̄н̣асаккхара̄йо ва̄ ача̄лента̄ накхенева апаненти ча упаненти ча, саче таттха ка̄чи чалати, пара̄джайо хоти. кхалика̄йа̄ти джӯтапхалаке па̄сакакӣл̣а̄йа кӣл̣анти. гхат̣ика̄йа̄ти гхат̣ика̄ вуччати дан̣д̣акакӣл̣а̄, та̄йа кӣл̣анти. дӣгхадан̣д̣акена рассадан̣д̣акам̣ пахаранта̄ вичаранти.
сала̄кахаттхена̄ти ¶ ¶ ла̄кха̄йа ва̄ ман̃джат̣т̣хийа̄ ва̄ пит̣т̣хаудаке ва̄ сала̄кахаттхам̣ теметва̄ ‘‘ким̣ хотӯ’’ти бхӯмийам̣ ва̄ бхиттийам̣ ва̄ там̣ пахаритва̄ хаттхиасса̄дӣрӯпа̄ни дассента̄ кӣл̣анти. аккхена̄ти гул̣ена. пан̇гачӣрена̄ти пан̇гачӣрам̣ вуччати пан̣н̣ана̄л̣ика̄, там̣ дхаманта̄ кӣл̣анти. ван̇какена̄ти га̄мада̄рака̄нам̣ кӣл̣анакена кхуддаканан̇галена. моккхачика̄йа̄ти моккхачика̄ вуччати сампариваттакакӣл̣а̄, а̄ка̄се ва̄ дан̣д̣ам̣ гахетва̄, бхӯмийам̣ ва̄ сӣсам̣ т̣хапетва̄ хет̣т̣хупарийабха̄вена париваттанта̄ кӣл̣антӣти аттхо. чин̇гулакена̄ти чин̇гулакам̣ вуччати та̄лапан̣н̣а̄дӣхи катам̣ ва̄таппаха̄рена париббхаманачаккам̣, тена кӣл̣анти. патта̄л̣хакена̄ти патта̄л̣хакам̣ вуччати пан̣н̣ана̄л̣и, та̄йа ва̄лика̄дӣни минанта̄ кӣл̣анти. ратхакена̄ти кхуддакаратхена. дханукена̄ти кхуддакадхануна̄.
аккхарика̄йа̄ти аккхарика̄ вуччати а̄ка̄се ва̄ пит̣т̣хийам̣ ва̄ аккхараджа̄нанакӣл̣а̄, та̄йа кӣл̣анти. манесика̄йа̄ти манесика̄ вуччати манаса̄ чинтитаджа̄нанакӣл̣а̄, та̄йа кӣл̣анти. йатха̄ваджджена̄ти йатха̄ваджджам̣ вуччати ка̄н̣акун̣икакхан̃джа̄дӣнам̣ йам̣ йам̣ ваджджам̣ там̣ там̣ пайоджетва̄ дассанакӣл̣а̄ та̄йа кӣл̣анти, веламбхака̄ вийа. хаттхисмимпи сиккхантӣти хаттхинимиттам̣ йам̣ сиппам̣ сиккхитаббам̣, там̣ сиккханти. есева найо асса̄дӣсу. дха̄вантипӣти параммукха̄ гаччханта̄ дха̄ванти. а̄дха̄вантипӣти йаттакам̣ дха̄ванти, таттакамева ¶ абхимукха̄ пуна а̄гаччханта̄ а̄дха̄ванти. ниббуджджхантӣти маллайуддхам̣ каронти. нала̄т̣икампи дентӣти ‘‘са̄дху, са̄дху, бхагинӣ’’ти аттано нала̄т̣е ан̇гулим̣ т̣хапетва̄ тасса̄ нала̄т̣е т̣хапенти. вивидхампи ана̄ча̄рам̣ а̄чарантӣти ан̃н̃ампи па̄л̣ийам̣ ана̄гатам̣ мукхад̣ин̣д̣има̄дививидхам̣ ана̄ча̄рам̣ а̄чаранти.
432. па̄са̄дикена̄ти паса̄да̄вахена, са̄руппена саман̣а̄нуччхавикена. абхиккантена̄ти гаманена. пат̣иккантена̄ти ниваттанена. а̄локитена̄ти пурато дассанена. вилокитена̄ти ито чито ча дассанена. самин̃джитена̄ти паббасан̇кочанена. паса̄ритена̄ти тесам̣йева паса̄ран̣ена. саббаттха иттхамбхӯта̄кхйа̄наттхе каран̣авачанам̣, сатисампаджан̃н̃ехи абхисан̇кхататта̄ па̄са̄дика абхикканта-пат̣икканта-а̄локита-вилокита-самин̃джита-паса̄рито хутва̄ти вуттам̣ хоти. оккхиттачаккхӯти хет̣т̣ха̄-кхиттачаккху ¶ . ирийа̄патхасампанноти та̄йа па̄са̄дикаабхикканта̄дита̄йа сампаннаирийа̄патхо.
ква̄йанти ко айам̣. абалабало вийа̄ти абало кира бондо вуччати, атисайаттхе ча идам̣ а̄мед̣итам̣, тасма̄ атибондо вийа̄ти вуттам̣ хоти. мандамандоти абхикканта̄дӣнам̣ ануддхатата̄йа ¶ атимандо. атисан̣хоти евам̣ гун̣амева досато дассенти. бха̄кут̣икабха̄кут̣ико вийа̄ти оккхиттачаккхута̄йа бхакут̣им̣ катва̄ сан̇кут̣итамукхо купито вийа вичаратӣти ман̃н̃ама̄на̄ ваданти. сан̣ха̄ти нипун̣а̄, ‘‘амма та̄та бхагинӣ’’ти евам̣ упа̄сакаджанам̣ йуттат̣т̣ха̄не упанетум̣ чхека̄, на йатха̄ айам̣; евам̣ абалабало вийа̄ти адхиппа̄йо. сакхила̄ти са̄кхалйена йутта̄. сукхасамбха̄са̄ти идам̣ пуримасса ка̄ран̣авачанам̣. йесан̃хи сукхасамбха̄са̄ саммоданӣйакатха̄ нела̄ хоти кан̣н̣асукха̄, те сакхила̄ти вуччанти. тена̄хам̣су – ‘‘сакхила̄ сукхасамбха̄са̄’’ти. айам̣ панеттха адхиппа̄йо – амха̄кам̣ аййа̄ упа̄саке дисва̄ мадхурам̣ саммоданӣйам̣ катхам̣ катхенти, тасма̄ сакхила̄ сукхасамбха̄са̄, на йатха̄ айам̣; евам̣ мандаманда̄ вийа̄ти. михитапуббан̇гама̄ти михитам̣ пуббан̇гамам̣ етесам̣ вачанасса̄ти михитапуббан̇гама̄, пат̣хамам̣ ситам̣ катва̄ паччха̄ вадантӣти аттхо. ехисва̄гатава̄диноти упа̄сакам̣ дисва̄ ‘‘ехи сва̄гатам̣ ¶ тава̄’’ти евам̣ва̄дино, на йатха̄ айам̣; евам̣ сан̇кут̣итамукхата̄йа бха̄кут̣икабха̄кут̣ика̄ вийа евам̣ михитапуббан̇гама̄дита̄йа абха̄кут̣икабха̄вам̣ аттхато дассетва̄ пуна сарӯпенапи дассенто а̄хам̣су – ‘‘абха̄кут̣ика̄ утта̄намукха̄ пуббабха̄сино’’ти. уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ тин̣н̣ампи а̄ка̄ра̄нам̣ абха̄вадассанаметанти ведитаббам̣. катхам̣? еттха хи ‘‘абха̄кут̣ика̄’’ти имина̄ бха̄кут̣икабха̄кут̣ика̄ка̄расса абха̄во дассито. ‘‘утта̄намукха̄’’ти имина̄ мандаманда̄ка̄расса, йе хи чаккхӯни уммилетва̄ а̄локанена утта̄намукха̄ хонти, на те мандаманда̄. пуббабха̄синоти имина̄ абалабала̄ка̄расса абха̄во дассито, йе хи а̄бха̄санакусалата̄йа ‘‘амма та̄та̄’’ти пат̣хаматарам̣ а̄бха̄санти, на те абалабала̄ти.
ехи, бханте, гхарам̣ гамисса̄ма̄ти со кира упа̄сако ‘‘на кхо, а̄вусо, пин̣д̣о лаббхатӣ’’ти вутте ‘‘тумха̄кам̣ бхиккхӯхийева етам̣ катам̣ ¶ , сакалампи га̄мам̣ вичаранта̄ на лаччхатха̄’’ти ватва̄ пин̣д̣апа̄там̣ да̄тука̄мо ‘‘ехи, бханте, гхарам̣ гамисса̄ма̄’’ти а̄ха. ким̣ пана̄йам̣ пайуттава̄ча̄ хоти, на хотӣти? на хоти. пуччхитапан̃хо на̄ма̄йам̣ катхетум̣ ват̣т̣ати. тасма̄ ида̄ни чепи пуббан̣хе ва̄ са̄йанхе ва̄ антарагхарам̣ павит̣т̣хам̣ бхиккхум̣ кочи пуччхеййа – ‘‘касма̄, бханте, чаратха̄’’ти? йенаттхена чарати, там̣ а̄чиккхитва̄ ‘‘ладдхам̣ на ладдха’’нти вутте саче на ладдхам̣, ‘‘на ладдха’’нти ватва̄ йам̣ со дети, там̣ гахетум̣ ват̣т̣ати.
дут̣т̣хоти на паса̄да̄дӣнам̣ вина̄сена дут̣т̣хо, пуггалавасена дут̣т̣хо. да̄напатха̄нӣти да̄на̄нийева вуччанти. атха ва̄ да̄напатха̄нӣти да̄нанибаддха̄ни да̄наватта̄нӣти вуттам̣ хоти. упаччхинна̄нӣти да̄йакехи ¶ упаччхинна̄ни, на те та̄ни етарахи денти. рин̃чантӣти висум̣ хонти на̄на̄ хонти, паккамантӣти вуттам̣ хоти. сан̣т̣хахеййа̄ти самма̄ тит̣т̣хеййа, песала̄нам̣ бхиккхӯнам̣ патит̣т̣ха̄ бхавеййа.
евама̄вусоти кхо со бхиккху саддхасса пасаннасса упа̄сакасса са̄санам̣ сампат̣иччхи. еварӯпам̣ кира са̄санам̣ каппийам̣ харитум̣ ват̣т̣ати, тасма̄ ‘‘мама вачанена бхагавато па̄де вандатха̄’’ти ва̄ ‘‘четийам̣ пат̣имам̣ бодхим̣ сан̇гхаттхерам̣ вандатха̄’’ти ва̄ ‘‘четийе гандхапӯджам̣ каротха, пуппхапӯджам̣ каротха̄’’ти ва̄ ‘‘бхиккхӯ саннипа̄тетха, да̄нам̣ дасса̄ма ¶ , дхаммам̣ сосса̄ма̄ти ва̄ ӣдисесу са̄санесу куккуччам̣ на ка̄таббам̣. каппийаса̄сана̄ни ета̄ни на гихӣнам̣ гихикаммапат̣исам̣йутта̄нӣти. куто ча твам̣, бхиккху, а̄гаччхасӣти нисинно со бхиккху на а̄гаччхати аттхато пана а̄гато хоти; евам̣ сантепи ваттама̄насамӣпе ваттама̄навачанам̣ лаббхати, тасма̄ на досо. парийоса̄не ‘‘тато ахам̣ бхагава̄ а̄гаччха̄мӣ’’ти еттха̄пи вачане есева найо.
433. пат̣хамам̣ ассаджипунаббасука̄ бхиккхӯ чодетабба̄ти ‘‘майам̣ тумхе ваттука̄ма̄’’ти ока̄сам̣ ка̄ретва̄ ваттхуна̄ ча а̄паттийа̄ ча чодетабба̄. чодетва̄ йам̣ на саранти, там̣ са̄ретабба̄. саче ваттхун̃ча а̄паттин̃ча пат̣иджа̄нанти, а̄паттимева ва̄ пат̣иджа̄нанти, на ваттхум̣, а̄паттим̣ ропетабба̄. атха ваттхумева пат̣иджа̄нанти, на̄паттим̣; евампи ‘‘имасмим̣ ваттхусмим̣ айам̣ на̄ма а̄паттӣ’’ти ропетабба̄ ева. йади нева ваттхум̣, на̄паттим̣ пат̣иджа̄нанти, а̄паттим̣ на ропетабба̄ айаметтха виниччхайо. йатха̄пат̣ин̃н̃а̄йа пана а̄паттим̣ ¶ ропетва̄; евам̣ пабба̄джанӣйакаммам̣ ка̄таббанти дассенто ‘‘бйаттена бхиккхуна̄’’тиа̄дима̄ха, там̣ утта̄наттхамева.
евам̣ пабба̄джанӣйакаммакатена бхиккхуна̄ йасмим̣ виха̄ре васантена йасмим̣ га̄ме куладӯсакакаммам̣ катам̣ хоти, тасмим̣ виха̄ре ва̄ тасмим̣ га̄ме ва̄ на васитаббам̣. тасмим̣ виха̄ре васантена са̄мантага̄мепи пин̣д̣а̄йа на чаритаббам̣. са̄мантавиха̄репи васантена тасмим̣ га̄ме пин̣д̣а̄йа на чаритаббам̣. упатиссаттхеро пана ‘‘бханте нагарам̣ на̄ма махантам̣ два̄дасайоджаникампи хотӣ’’ти антева̄сикехи вутто ‘‘йасса̄ вӣтхийа̄ куладӯсакакаммам̣ катам̣ таттхева ва̄рита’’нти а̄ха. тато ‘‘вӣтхипи махатӣ нагараппама̄н̣а̄ва хотӣ’’ти вутто ‘‘йасса̄ гхарапат̣ипа̄т̣ийа̄’’ти а̄ха, ‘‘гхарапат̣ипа̄т̣ӣпи вӣтхиппама̄н̣а̄ва хотӣ’’ти вутто ито чито ча сатта гхара̄ни ва̄рита̄нӣ’’ти а̄ха. там̣ пана саббам̣ тхерасса маноратхаматтамева. сачепи виха̄ро тийоджанапарамо хоти два̄дасайоджанапараман̃ча нагарам̣, нева виха̄ре васитум̣ лаббхати, на нагаре чаритунти.
435. те ¶ ¶ сан̇гхена пабба̄джанӣйакаммаката̄ти катхам̣ сан̇гхо тесам̣ каммам̣ ака̄си? на гантва̄ва аджджхоттхаритва̄ ака̄си, атха кхо кулехи нимантетва̄ сан̇гхабхаттесу кайирама̄несу тасмим̣ тасмим̣ т̣ха̄не тхера̄ саман̣апат̣ипадам̣ катхетва̄ ‘‘айам̣ саман̣о, айам̣ ассаман̣о’’ти мануссе сан̃н̃а̄петва̄ екам̣ две бхиккхӯ сӣмам̣ паве сетва̄ етеневупа̄йена саббесам̣ пабба̄джанӣйакаммам̣ акам̣сӯти. евам̣ пабба̄джанӣйакаммакатасса ча ат̣т̣ха̄раса ватта̄ни пӯретва̄ йа̄чантасса каммам̣ пат̣иппассамбхетаббам̣. пат̣иппассаддхакаммена̄пи ча тена йесу кулесу пуббе куладӯсакакаммам̣ катам̣, тато паччайа̄ на гахетабба̄, а̄саваккхайаппаттена̄пи на гахетабба̄, акаппийа̄ва хонти. ‘‘касма̄ на ган̣хатха̄’’ти пуччхитена ‘‘пуббе евам̣ кататта̄’’ти вутте, саче ваданти ‘‘на майам̣ тена ка̄ран̣ена дема ида̄ни сӣлавантата̄йа дема̄’’ти гахетабба̄. пакатийа̄ да̄нат̣т̣ха̄нейева куладӯсакакаммам̣ катам̣ хоти. тато пакатида̄намева гахетум̣ ват̣т̣ати, йам̣ вад̣д̣хетва̄ денти, там̣ на ват̣т̣ати.
на самма̄ ваттантӣти те пана ассаджипунаббасука̄ ат̣т̣ха̄расасу ваттесу самма̄ на ваттанти. на ломам̣ па̄тентӣти ануломапат̣ипадам̣ аппат̣ипаджджаната̄йа на панналома̄ хонти. на неттха̄рам̣ ваттантӣти аттано ниттхаран̣амаггам̣ на пат̣ипаджджанти ¶ . на бхиккхӯ кхама̄пентӣти ‘‘дуккат̣ам̣, бханте, амхехи, на пуна евам̣ карисса̄ма, кхаматха амха̄ка’’нти евам̣ бхиккхӯнам̣ кхама̄панам̣ на каронти. аккосантӣти ка̄ракасан̇гхам̣ дасахи аккосаваттхӯхи аккосанти. парибха̄сантӣти бхайам̣ несам̣ дассенти. чхандага̄мита̄…пе… бхайага̄мита̄ па̄пентӣти ете чхандага̄мино ча…пе… бхайага̄мино ча̄ти евам̣ чхандага̄мита̄йапи…пе… бхайага̄мита̄йапи па̄пенти, йоджентӣти аттхо. паккамантӣти тесам̣ парива̄ресу пан̃часу саман̣асатесу екачче диса̄ паккаманти. виббхамантӣти екачче гихӣ хонти. катхан̃хи на̄ма ассаджипунаббасука̄ бхиккхӯти еттха двиннам̣ памоккха̄нам̣ васена саббепи ‘‘ассаджипунаббасука̄’’ти ¶ вутта̄.
436-7. га̄мам̣ ва̄ти еттха нагарампи га̄маггахан̣енева гахитам̣. тенасса падабха̄джане ‘‘га̄мопи нигамопи нагарампи га̄мо чева нигамо ча̄’’ти вуттам̣. таттха апа̄ка̄рапариккхепо саа̄пан̣о нигамоти ведитаббо.
кула̄ни дӯсетӣти куладӯсако. дӯсенто ча на асучикаддама̄дӣхи дӯсети, атха кхо аттано дуппат̣ипаттийа̄ тесам̣ паса̄дам̣ вина̄сети. теневасса падабха̄джане ‘‘пуппхена ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха йо харитва̄ ва̄ хара̄петва̄ ва̄ паккоситва̄ ва̄ паккоса̄петва̄ ва̄ сайам̣ ва̄ упагата̄нам̣ ¶ йам̣кин̃чи аттано сантакам̣ пуппхам̣ куласан̇гахаттха̄йа дети, дуккат̣ам̣. парасантакам̣ дети, дуккат̣амева. тхеййачиттена дети, бхан̣д̣аггхена ка̄ретаббо. есева найо сан̇гхикепи. айам̣ пана висесо, сена̄санаттха̄йа нийа̄митам̣ иссаравата̄йа дадато тхуллаччайам̣.
пуппхам̣ на̄ма касса да̄тум̣ ват̣т̣ати, касса на ват̣т̣атӣти? ма̄та̄питӯннам̣ та̄ва харитва̄пи хара̄петва̄пи паккоситва̄пи паккоса̄петва̄пи да̄тум̣ ват̣т̣ати, сесан̃а̄така̄нам̣ паккоса̄петва̄ва. тан̃ча кхо ваттхупӯджанаттха̄йа, ман̣д̣анаттха̄йа пана сивалин̇га̄дипӯджанаттха̄йа ва̄ кассачипи да̄тум̣ на ват̣т̣ати. ма̄та̄питӯнан̃ча хара̄пентена н̃а̄тиса̄ман̣ерехева хара̄петаббам̣. итаре пана йади сайамева иччханти, ват̣т̣ати. самматена пуппхабха̄джакена бха̄джанака̄ле сампатта̄нам̣ са̄ман̣ера̄нам̣ упад̣д̣хабха̄гам̣ да̄тум̣ ват̣т̣ати. курундийам̣ сампаттагихӣнам̣ упад̣д̣хабха̄гам̣. маха̄паччарийам̣ ‘‘чӯл̣акам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. асамматена апалокетва̄ да̄таббам̣.
а̄чарийупаджджха̄йесу ¶ сага̄рава̄ са̄ман̣ера̄ бахӯни пуппха̄ни а̄харитва̄ ра̄сим̣ катва̄ т̣хапенти, тхера̄ па̄това сампатта̄нам̣ саддхивиха̄рика̄дӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ ва̄ ‘‘твам̣ идам̣ ган̣ха, твам̣ идам̣ ган̣ха̄’’ти денти, пуппхада̄нам̣ на̄ма на хоти. ‘‘четийам̣ пӯджесса̄ма̄’’ти гахетва̄ гаччханта̄пи пӯджам̣ каронта̄пи таттха таттха сампатта̄нам̣ четийапӯджанаттха̄йа денти, етампи пуппхада̄нам̣ на̄ма на хоти. упа̄саке аккапуппха̄дӣхи пӯдженте дисва̄ ‘‘виха̄ре кан̣ика̄рапуппха̄дӣни аттхи, упа̄сака̄ та̄ни гахетва̄ пӯджетха̄’’ти ваттумпи ¶ ват̣т̣ати. бхиккхӯ пуппхапӯджам̣ катва̄ дива̄тарам̣ га̄мам̣ павит̣т̣хе ‘‘ким̣, бханте, атидива̄ павит̣т̣хаттха̄’’ти пуччханти, ‘‘виха̄ре бахӯни пуппха̄ни пӯджам̣ акаримха̄’’ти ваданти. манусса̄ ‘‘бахӯни кира виха̄ре пуппха̄нӣ’’ти пунадивасе пахӯтам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ гахетва̄ виха̄рам̣ гантва̄ пуппхапӯджан̃ча каронти, да̄нан̃ча денти, ват̣т̣ати. манусса̄ ‘‘майам̣, бханте, асукадивасам̣ на̄ма пӯджесса̄ма̄’’ти пуппхава̄рам̣ йа̄читва̄ анун̃н̃а̄тадивасе а̄гаччханти, са̄ман̣ерехи ча пагева пуппха̄ни очинитва̄ т̣хапита̄ни хонти, те руккхесу пуппха̄ни апассанта̄ ‘‘кухим̣, бханте, пуппха̄нӣ’’ти ваданти, са̄ман̣ерехи очинитва̄ т̣хапита̄ни тумхе пана пӯджетва̄ гаччхатха, сан̇гхо ан̃н̃ам̣ дивасам̣ пӯджессатӣти. те пӯджетва̄ да̄нам̣ датва̄ гаччханти, ват̣т̣ати. маха̄паччарийам̣ пана курундийан̃ча ‘‘тхера̄ са̄ман̣ерехи да̄петум̣ на лабханти. саче сайамева та̄ни пуппха̄ни тесам̣ денти, ват̣т̣ати. тхерехи пана ‘са̄ман̣ерехи очинитва̄ т̣хапита̄нӣ’ти еттакамева ваттабба’’нти вуттам̣. саче пана пуппхава̄рам̣ йа̄читва̄ аночитесу пуппхесу йа̄губхатта̄дӣни а̄да̄йа а̄гантва̄ са̄ман̣ере ‘‘очинитва̄ детха̄’’ти ваданти. н̃а̄такаса̄ман̣ера̄нам̣йева очинитва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати. ан̃н̃а̄таке уккхипитва̄ руккхаса̄кха̄йа ¶ т̣хапенти, на орохитва̄ пала̄йитаббам̣, очинитва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати. саче пана кочи дхаммакатхико ‘‘бахӯни упа̄сака̄ виха̄ре пуппха̄ни йа̄губхатта̄дӣни а̄да̄йа гантва̄ пуппхапӯджам̣ каротха̄’’ти вадати, тассева на каппатӣти маха̄паччарийан̃ча курундийан̃ча вуттам̣. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘етам̣ акаппийам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ависесена вуттам̣.
пхалампи аттано сантакам̣ вуттанайенева ма̄та̄питӯнам̣н̃ча сесан̃а̄така̄нан̃ча да̄тум̣ ват̣т̣ати. куласан̇гахаттха̄йа пана дентасса вуттанайенева аттано сантаке парасантаке сан̇гхике сена̄санаттха̄йа нийа̄мите ча дуккат̣а̄дӣни ведитабба̄ни. аттано сантакам̣йева гила̄наманусса̄нам̣ ва̄ сампаттаиссара̄нам̣ ва̄ ¶ кхӣн̣апариббайа̄нам̣ ва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати, пхалада̄нам̣ на хоти. пхалабха̄джакена̄пи самматена сан̇гхасса пхалабха̄джанака̄ле сампаттаманусса̄нам̣ упад̣д̣хабха̄гам̣ да̄тум̣ ват̣т̣ати. асамматена апалокетва̄ да̄таббам̣. сан̇гха̄ра̄мепи ¶ пхалапариччхедена ва̄ руккхапариччхедена ва̄ катика̄ ка̄табба̄. тато гила̄наманусса̄нам̣ ва̄ ан̃н̃есам̣ ва̄ пхалам̣ йа̄чанта̄нам̣ йатха̄париччхедена чатта̄ри пан̃ча пхала̄ни да̄табба̄ни. руккха̄ ва̄ дассетабба̄ ‘‘ито гахетум̣ лаббхатӣ’’ти. ‘‘игха пхала̄ни сундара̄ни, ито ган̣хатха̄’’ти евам̣ пана на ваттаббам̣.
чун̣н̣ена̄ти еттха аттано сантакам̣ сирӣсачун̣н̣ам̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ ва̄ каса̄вам̣ йам̣кин̃чи куласан̇гахаттха̄йа дети, дуккат̣ам̣. парасантака̄дӣсупи вуттанайенева виниччхайо ведитаббо. айам̣ пана висесо – идха сан̇гхасса раккхитагопита̄пи руккхаччхалли гарубхан̣д̣амева. маттикадантакат̣т̣хавел̣ӯсупи гарубхан̣д̣ӯпагам̣ н̃атва̄ чун̣н̣е вуттанайенева виниччхайо ведитаббо. пан̣н̣ада̄нам̣ пана еттха на а̄гатам̣, тампи вуттанайенева ведитаббам̣. паратопи гарубхан̣д̣авиниччхайе саббам̣ виттха̄рена ван̣н̣айисса̄ма.
веджджика̄йа ва̄ти еттха веджджакаммавидхи татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайенева ведитаббо.
джан̇гхапесаникена̄ти еттха джан̇гхапесанийанти гихӣнам̣ дӯтеййаса̄санахаран̣акаммам̣ вуччати, там̣ на ка̄таббам̣. гихӣнан̃хи са̄санам̣ гахетва̄ гаччхантасса паде паде дуккат̣ам̣. там̣ каммам̣ нисса̄йа ладдхабходжанам̣ бхун̃джантасса̄пи аджджхоха̄ре аджджхоха̄ре дуккат̣ам̣. пат̣хамам̣ са̄санам̣ аггахетва̄пи паччха̄ ‘‘айам̣ да̄ни со га̄мо ханда там̣ са̄санам̣ а̄рочемӣ’’ти магга̄ оккамантасса̄пи паде паде дуккат̣ам̣. са̄санам̣ а̄рочетва̄ ладдхабходжанам̣ бхун̃джато пуриманайенева дуккат̣ам̣. са̄санам̣ аггахетва̄ а̄гатена пана ‘‘бханте тасмим̣ га̄ме иттханна̄масса ка̄ паваттӣ’’ти пуччхийама̄нена катхетум̣ ¶ ват̣т̣ати, пуччхитапан̃хе досо наттхи. пан̃чаннам̣ пана сахадхаммика̄нам̣ ма̄та̄питӯнам̣ пан̣д̣упала̄сасса аттано веййа̄ваччакарасса ча са̄санам̣ харитум̣ ват̣т̣ати, гихӣнан̃ча пуббе вуттаппака̄рам̣ каппийаса̄санам̣. идан̃хи джан̇гхапесанийакаммам̣ на̄ма на хоти. имехи пана ат̣т̣хахи ¶ куладӯсакакаммехи уппаннапаччайа̄ пан̃чаннампи сахадхаммика̄нам̣ на каппанти, абхӯта̄рочанарӯпийасам̣воха̄рехи уппаннапаччайасадиса̄ва хонти.
па̄па̄ ¶ сама̄ча̄ра̄ асса̄ти па̄пасама̄ча̄ро. те пана йасма̄ ма̄ла̄ваччхаропана̄дайо идха адхиппета̄, тасма̄ ‘‘ма̄ла̄ваччхам̣ ропентипӣ’’тиа̄дина̄ найенасса падабха̄джанам̣ вуттам̣. тироккха̄ти параммукха̄. кула̄ни ча тена дут̣т̣ха̄нӣти еттха пана йасма̄ ‘‘кула̄нӣ’’ти воха̄раматтаметам̣, аттхато хи манусса̄ тена дут̣т̣ха̄ хонти, тасма̄сса падабха̄джане ‘‘пуббе саддха̄ хутва̄’’тиа̄дима̄ха. чхандага̄миноти чхандена гаччхантӣти чхандага̄мино. еса найо сесесу. саманубха̄ситаббо тасса пат̣иниссагга̄йа̄ти еттха куладӯсакакаммена дуккат̣амева. йам̣ пана со сан̇гхам̣ парибхавитва̄ ‘‘чхандага̄мино’’тиа̄дима̄ха. тасса пат̣иниссагга̄йа саманубха̄санакаммам̣ ка̄таббанти еваматтхо дат̣т̣хаббо. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣнипи пат̣хамасан̇гхабхедасадиса̄нева̄ти.
куладӯсакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нигаманаван̣н̣ана̄
442. уддит̣т̣ха̄ кхо…пе… еваметам̣ дха̄райа̄мӣти еттха пат̣хамам̣ а̄патти етесанти пат̣хама̄паттика̄, пат̣хамам̣ вӣтиккамаккхан̣ейева а̄паджджитабба̄ти аттхо. итаре пана йатха̄ татийе чатуттхе ча дивасе хотӣти джаро ‘‘татийако чатуттхако’’ти ча вуччати; евам̣ йа̄вататийе саманубха̄санакамме хонтӣти йа̄вататийака̄ти ведитабба̄.
йа̄ватӣхам̣ джа̄нам̣ пат̣иччха̄детӣти йаттака̄ни аха̄ни джа̄нанто пат̣иччха̄дети, ‘‘ахам̣ иттханна̄мам̣ а̄паттим̣ а̄панно’’ти сабрахмача̄рӣнам̣ на̄рочети. та̄ватӣханти таттака̄ни аха̄ни. ака̄ма̄ париваттхаббанти на ка̄мена, на васена, атха кхо ака̄мена авасена парива̄сам̣ сама̄да̄йа ваттхаббам̣. уттари чха̄раттанти парива̄сато уттари чха раттийо. бхиккхума̄натта̄йа̄ти бхиккхӯнам̣ ма̄нанабха̄ва̄йа, а̄ра̄дханаттха̄йа̄ти вуттам̣ хоти. вӣсатисан̇гхо ган̣о асса̄ти вӣсатиган̣о ¶ . татра̄ти йатра саббантимена ¶ париччхедена вӣсатиган̣о бхиккхусан̇гхо аттхи татра. аббхетабботи абхиетаббо сампат̣иччхитаббо, аббха̄накаммавасена оса̄ретабботи вуттам̣ хоти ¶ , авха̄табботи ва̄ аттхо. анаббхитоти на аббхито, асампат̣иччхито, акатаббха̄накаммоти вуттам̣ хоти, анавха̄тоти ва̄ аттхо. са̄мӣчӣти анудхаммата̄, локуттарадхаммам̣ анугата̄ ова̄да̄нуса̄санӣ, са̄мӣчи дхаммата̄ти вуттам̣ хоти. сесаметтха вуттанайамева̄ти.
самантапа̄са̄дика̄йа винайасам̣ван̣н̣ана̄йа
терасакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. анийатакан̣д̣ам̣
1. пат̣хамаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄
443. тена ¶ ¶ ¶ самайена буддхо бхагава̄ти пат̣хамаанийатасиккха̄падам̣. таттха ка̄лайуттам̣ самуллапантоти ка̄лам̣ саллаккхетва̄ йада̄ на ан̃н̃о кочи самӣпена гаччхати ва̄ а̄гаччхати ва̄ тада̄ таданурӯпам̣ ‘‘каччи на уккан̣т̣хаси, на киламаси, на чха̄та̄сӣ’’тиа̄дикам̣ гехасситам̣ катхам̣ катхенто. ка̄лайуттам̣ дхаммам̣ бхан̣антоти ка̄лам̣ саллаккхетва̄ йада̄ ан̃н̃о кочи самӣпена гаччхати ва̄ а̄гаччхати ва̄ тада̄ таданурӯпам̣ ‘‘упосатхам̣ кареййа̄си, сала̄кабхаттам̣ дадеййа̄сӣ’’тиа̄дикам̣ дхаммакатхам̣ катхенто.
бахӯ дхӣтаро ча путта̄ ча асса̄ти бахупутта̄. тасса̄ кира даса путта̄ даса дхӣтаро ахесум̣, бахӯ натта̄ро асса̄ти бахунатта̄. йатхева хи тасса̄ евамасса̄ путтадхӣта̄нампи вӣсати вӣсати да̄рака̄ ахесум̣, ити са̄ вӣсуттарачатусатапуттанаттапарива̄ра̄ ахоси. абхиман̇галасаммата̄ти уттамаман̇галасаммата̄. йан̃н̃есӯти да̄наппада̄несу. чхан̣есӯти а̄ва̄хавива̄хаман̇гала̄дӣсу антаруссавесу. уссавесӯти а̄са̄л̣хӣпава̄ран̣анаккхатта̄дӣсу махуссавесу. пат̣хамам̣ бходжентӣти ‘‘имепи да̄рака̄ тайа̄ сама̄на̄йука̄ нирога̄ хонтӯ’’ти а̄йа̄чанта̄ пат̣хамам̣йева бходженти, йепи саддха̄ хонти пасанна̄, тепи бхиккхӯ бходжетва̄ таданантарам̣ саббапат̣хамам̣ там̣йева бходженти. на̄дийӣти тасса̄ вачанам̣ на а̄дийи, на ган̣хи, на ва̄ а̄дарамака̄сӣти аттхо.
444-5. алам̣камманийети каммаккхамам̣ каммайогганти камманийам̣, алам̣ парийаттам̣ камманийабха̄ва̄йа̄ти алам̣камманийам̣, тасмим̣ алам̣камманийе, йаттха аджджха̄ча̄рам̣ каронта̄ сакконти, там̣ каммам̣ ¶ ка̄тум̣ та̄дисети аттхо. теневасса падабха̄джане вуттам̣ – ‘‘сакка̄ хоти метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевиту’’нти, йаттха метхунам̣ дхаммам̣ сакка̄ хоти пат̣исевитунти вуттам̣ хоти. нисаджджам̣ ¶ каппеййа̄ти нисаджджам̣ кареййа, нисӣдеййа̄ти аттхо. йасма̄ пана нисӣдитва̄ва ¶ нипаджджати, тенасса падабха̄джане убхайампи вуттам̣. таттха упанисинноти упагантва̄ нисинно. евам̣ упанипаннопи ведитаббо. бхиккху нисиннети бхиккхумхи нисиннети аттхо. убхо ва̄ нисинна̄ти двепи апаччха̄ апуримам̣ нисинна̄. еттха ча кин̃ча̄пи па̄л̣ийам̣ ‘‘сотасса рахо’’ти а̄гатам̣, чаккхусса рахенева пана париччхедо ведитаббо. сачепи хи пихитакава̄т̣асса габбхасса два̄ре нисинно вин̃н̃ӯ пурисо хоти, нева ана̄паттим̣ кароти. апихитакава̄т̣асса пана два̄ре нисинно ана̄паттим̣ кароти. на кевалан̃ча два̄ре антодва̄дасахаттхепи ока̄се нисинно, саче сачаккхуко виккхиттопи нидда̄йантопи ана̄паттим̣ кароти. самӣпе т̣хитопи андхо на кароти, чаккхума̄пи нипаджджитва̄ нидда̄йанто на кароти. иттхӣнам̣ пана сатампи ана̄паттим̣ на каротийева.
саддхеййавачаса̄ти саддха̄таббавачана̄. са̄ пана йасма̄ арийаса̄вика̄ва хоти, тенасса падабха̄джане ‘‘а̄гатапхала̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха а̄гатам̣ пхалам̣ асса̄ти а̄гатапхала̄ пат̣иладдхасота̄паттипхала̄ти аттхо. абхисамета̄винӣти пат̣ивиддхачатусачча̄. вин̃н̃а̄там̣ сиккхаттайаса̄санам̣ ета̄йа̄ти вин̃н̃а̄таса̄сана̄. нисаджджам̣ бхиккху пат̣иджа̄нама̄ноти кин̃ча̄пи еварӯпа̄ упа̄сика̄ дисва̄ вадати, атха кхо бхиккху нисаджджам̣ пат̣иджа̄нама̄нойева тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ ан̃н̃атарена ка̄ретаббо, на аппат̣иджа̄нама̄ноти аттхо.
йена ва̄ са̄ саддхеййавачаса̄ упа̄сика̄ вадеййа тена со бхиккху ка̄ретабботи нисаджджа̄дӣсу а̄ка̄ресу йена ва̄ а̄ка̄рена саддхим̣ метхунадхамма̄дӣни а̄ропетва̄ са̄ упа̄сика̄ вадеййа, пат̣иджа̄нама̄нова тена со бхиккху ка̄ретаббо. еварӯпа̄йапи упа̄сика̄йа вачанаматтена на ка̄ретабботи аттхо. касма̄? йасма̄ дит̣т̣хам̣ на̄ма татха̄пи хоти, ан̃н̃атха̄пи хоти.
тадаттхаджотанаттхан̃ча идам̣ ваттхум̣ уда̄харанти – малла̄ра̄мавиха̄ре ¶ кира еко кхӣн̣а̄саваттхеро екадивасам̣ упат̣т̣ха̄какулам̣ гантва̄ антогехе нисӣди, упа̄сика̄пи сайанапаллан̇кам̣ нисса̄йа т̣хита̄ хоти. атхеко пин̣д̣ача̄рико два̄ре т̣хито дисва̄ ‘‘тхеро упа̄сика̄йа саддхим̣ ека̄сане нисинно’’ти сан̃н̃ам̣ пат̣илабхитва̄ пунаппунам̣ олокеси. тхеропи ‘‘айам̣ майи асуддхаладдхико джа̄то’’ти саллаккхетва̄ катабхаттакиччо виха̄рам̣ гантва̄ аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ пависитва̄ антова нисӣди. сопи бхиккху ‘‘тхерам̣ чодесса̄мӣ’’ти ¶ а̄гантва̄ укка̄ситва̄ два̄рам̣ вивари. тхеро тасса читтам̣ н̃атва̄ а̄ка̄се уппатитва̄ кӯт̣а̄га̄ракан̣н̣икам̣ нисса̄йа паллан̇кена нисӣди. сопи бхиккху ¶ анто пависитва̄ ман̃чан̃ча хет̣т̣ха̄ман̃чан̃ча олокетва̄ тхерам̣ апассанто уддхам̣ уллокеси, атха а̄ка̄се нисиннам̣ тхерам̣ дисва̄ ‘‘бханте, евам̣ махиддхика̄ на̄ма тумхе ма̄туга̄мена саддхим̣ ека̄сане нисиннабха̄вам̣ вада̄петха ева̄’’ти а̄ха. тхеро ‘‘антарагхарассевесо а̄вусо досо, ахам̣ пана там̣ саддха̄петум̣ асакконто евамака̄сим̣, раккхеййа̄си ма’’нти ватва̄ отарӣти.
446. ито парам̣ са̄ че евам̣ вадеййа̄тиа̄ди саббам̣ пат̣ин̃н̃а̄йа ка̄ран̣а̄ка̄радассанаттхам̣ вуттам̣, таттха ма̄туга̄масса метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевантоти ма̄туга̄масса магге метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевантоти аттхо. нисаджджа̄йа ка̄ретабботи нисаджджам̣ пат̣иджа̄нитва̄ метхунадхаммапат̣исеванам̣ аппат̣иджа̄нанто метхунадхаммапа̄ра̄джика̄паттийа̄ ака̄ретва̄ нисаджджа̄маттена йам̣ а̄паттим̣ а̄паджджати та̄йа ка̄ретаббо, па̄читтийа̄паттийа̄ ка̄ретабботи аттхо. етена найена саббачатуккесу виниччхайо ведитаббо.
451. сиккха̄падапарийоса̄не пана а̄патта̄на̄паттипариччхедадассанаттхам̣ вуттесу гаманам̣ пат̣иджа̄на̄тӣтиа̄дӣсу гаманам̣ пат̣иджа̄на̄тӣти ‘‘рахонисаджджасса̄даттхам̣ гатомхӣ’’ти евам̣ гаманам̣ пат̣иджа̄на̄ти, нисаджджанти нисаджджасса̄денева нисаджджам̣ пат̣иджа̄на̄ти. а̄паттинти тӣсу ан̃н̃атарам̣ а̄паттим̣. а̄паттийа̄ ка̄ретабботи тӣсу йам̣ пат̣иджа̄на̄ти, та̄йа ка̄ретаббо. сесаметтха чатукке утта̄на̄дхиппа̄йамева. дутийачатукке пана гаманам̣ на пат̣иджа̄на̄тӣти рахо нисаджджасса̄давасена на пат̣иджа̄на̄ти ¶ , ‘‘сала̄кабхатта̄дина̄ аттано каммена гатомхи, са̄ пана майхам̣ нисиннат̣т̣ха̄нам̣ а̄гата̄’’ти вадати. сесаметтха̄пи утта̄на̄дхиппа̄йамева.
айам̣ пана саббаттха виниччхайо – рахо нисаджджасса̄доти метхунадхаммасаннисситакилесо вуччати. йо бхиккху тенасса̄дена ма̄туга̄масса сантикам̣ гантука̄мо аккхим̣ ан̃джети, дуккат̣ам̣. нива̄санам̣ нива̄сети, ка̄йабандханам̣ бандхати, чӣварам̣ па̄рупати, саббаттха пайоге пайоге дуккат̣ам̣. гаччхати, падава̄ре падава̄ре дуккат̣ам̣. гантва̄ нисӣдати, дуккат̣амева. ма̄туга̄ме а̄гантва̄ нисиннаматте ¶ па̄читтийам̣. саче са̄ иттхӣ кеначи каран̣ӣйена ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа пунаппунам̣ нисӣдати, нисаджджа̄йа нисаджджа̄йа па̄читтийам̣. йам̣ сандха̄йа гато, са̄ на дит̣т̣ха̄, ан̃н̃а̄ а̄гантва̄ нисӣдати, асса̄де уппанне па̄читтийам̣. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘гаманака̄лато пат̣т̣ха̄йа асуддхачиттатта̄ а̄паттийева̄’’ти вуттам̣. саче самбахула̄ а̄гаччханти, ма̄туга̄маган̣ана̄йа па̄читтийа̄ни. саче ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа пунаппунам̣ нисӣданти, нисаджджа̄ган̣ана̄йа па̄читтийа̄ни. анийаметва̄ ¶ дит̣т̣хадит̣т̣ха̄йа саддхим̣ рахасса̄дам̣ каппесса̄мӣти гантва̄ нисиннасса̄пи а̄гата̄гата̄нам̣ васена пунаппунам̣ нисаджджа̄васена ча вуттанайенева а̄паттийо ведитабба̄. саче суддхачиттена гантва̄ нисиннасса сантикам̣ а̄гантва̄ нисинна̄йа иттхийа̄ рахасса̄до уппаджджати ана̄патти.
самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамапа̄ра̄джикасадиса̄нева̄ти.
пат̣хамаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. дутийаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄
452. тена самайена буддхо бхагава̄ти дутийаанийатасиккха̄падам̣. таттха бхагавата̄ пат̣иккхиттантиа̄димхи ‘‘йам̣ еко ека̄йа рахо пат̣иччханне а̄сане алам̣камманийе нисаджджам̣ каппеййа, там̣ нисаджджам̣ каппетум̣ пат̣иккхитта’’нти евам̣ самбандхо ведитаббо. итаратха̄ хи ‘‘екасса ека̄йа̄’’ти ваттаббам̣ сийа̄, касма̄? ‘‘пат̣иккхитта’’нти вуттатта̄. са̄миаттхе ва̄ етам̣ паччаттавачанам̣ ведитаббам̣.
453. на хева кхо пана пат̣иччханнанти еттха пана йампи бахи париккхиттам̣ анто виват̣ам̣ паривен̣ан̇ган̣а̄ди, тампи ¶ антогадханти ведитаббам̣. еварӯпан̃хи т̣ха̄нам̣ аппат̣иччханнейева гахитанти маха̄паччарийам̣ вуттам̣. сесам̣ пат̣хамасиккха̄паданайенева ведитаббам̣. кевалан̃хи идха иттхӣпи пурисопи йо кочи вин̃н̃ӯ анандхо абадхиро антодва̄дасахаттхе ока̄се т̣хито ва̄ нисинно ва̄ виккхиттопи нидда̄йантопи ана̄паттим̣ кароти. бадхиро пана чаккхума̄пи андхо ва̄ абадхиропи на кароти. па̄ра̄джика̄паттин̃ча париха̄петва̄ дут̣т̣хуллава̄ча̄патти вутта̄ти айам̣ висесо. сесам̣ пуримасадисамева. убхайаттха̄пи умматтакаа̄дикаммика̄нам̣ ана̄патти.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу ¶ идам̣сиккха̄падам̣ тисамут̣т̣ха̄нам̣ – ка̄йачиттато, ва̄ча̄читтато, ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти. кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, сукхамаджджхаттаведана̄хи двиведанам̣. сесам̣ утта̄наттхамева̄ти.
дутийаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
самантапа̄са̄дика̄йа винайасам̣ван̣н̣ана̄йа
анийатаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. ниссаггийакан̣д̣ам̣
1. чӣваравагго
1. пат̣хамакатхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄
тим̣са ¶ ¶ ниссаггийа̄ дхамма̄, йе вутта̄ самита̄вина̄;
тесам̣ да̄ни карисса̄ми, апуббападаван̣н̣анам̣.
459. тена ¶ самайена буддхо бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати готамаке четийе. тена кхо пана самайена бхагавата̄ бхиккхӯнам̣ тичӣварам̣ анун̃н̃а̄там̣ хотӣти еттха тичӣваранти антарава̄сако уттара̄сан̇го сан̇гха̄т̣ӣти идам̣ чӣвараттайам̣ парибхун̃джитум̣ анун̃н̃а̄там̣ хоти. йаттха панетам̣ анун̃н̃а̄там̣, йада̄ ча анун̃н̃а̄там̣, йена ча ка̄ран̣ена анун̃н̃а̄там̣, там̣ саббам̣ чӣвараккхандхаке джӣвакаваттхусмим̣ (маха̄ва. 326 а̄дайо) а̄гатамева. ан̃н̃енева тичӣварена га̄мам̣ пависантӣти йена виха̄ре аччханти нха̄нан̃ча отаранти, тато ан̃н̃ена, евам̣ дивасе дивасе нава чӣвара̄ни дха̄ренти.
460. уппаннам̣ хотӣти анупан̃н̃аттийа̄ два̄рам̣ дадама̄нам̣ пат̣ила̄бхавасена уппаннам̣ хоти, но ниппхаттивасена.
а̄йасмато са̄рипуттасса да̄тука̄мо хотӣти а̄йасма̄ кира а̄нандо бхагавантам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃о еварӯпо гун̣ависит̣т̣хо пуггало наттхӣти гун̣абахума̄нена а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ атимама̄йати. со сада̄пи мана̄пам̣ чӣварам̣ лабхитва̄ раджитва̄ каппабиндум̣ датва̄ тхерассева дети, пуребхатте пан̣ӣтам̣ йа̄гукхаджджакам̣ ва̄ пин̣д̣апа̄там̣ ва̄ лабхитва̄пи тхерассева дети, паччха̄бхатте мадхупха̄н̣ита̄дӣни лабхитва̄пи тхерассева дети, упат̣т̣ха̄какулехи да̄раке никкха̄метва̄ пабба̄джетва̄пи тхерасса ¶ сантике упаджджхам̣ га̄ха̄петва̄ сайам̣ ануса̄ванакаммам̣ кароти. а̄йасма̄пи са̄рипутто ‘‘питу каттаббакиччам̣ на̄ма джет̣т̣хапуттасса бха̄ро, там̣ майа̄ бхагавато каттаббам̣ киччам̣ а̄нандо кароти, ахам̣ ¶ а̄нандам̣ нисса̄йа аппоссукко вихаритум̣ лабха̄мӣ’’ти а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ ативийа мама̄йати, сопи мана̄пам̣ чӣварам̣ лабхитва̄ а̄нандаттхерассева детӣти саббам̣ пуримасадисамева ¶ . евам̣ гун̣абахума̄нена мама̄йанто тада̄ уппаннампи там̣ чӣварам̣ а̄йасмато са̄рипуттасса да̄тука̄мо хотӣти ведитаббо.
навамам̣ ва̄ бхагава̄ дивасам̣ дасамам̣ ва̄ти еттха пана саче бхавеййа ‘‘катхам̣ тхеро джа̄на̄тӣ’’ти? бахӯхи ка̄ран̣ехи джа̄на̄ти. са̄рипуттаттхеро кира джанападача̄рикам̣ паккаманто а̄нандаттхерам̣ а̄пуччхитва̄ва паккамати ‘‘ахам̣ еттакена на̄ма ка̄лена а̄гаччхисса̄ми, еттхантаре бхагавантам̣ ма̄ памаджджӣ’’ти. саче саммукха̄ на а̄пуччхати, бхиккхӯ песетва̄пи а̄пуччхитва̄ва гаччхати. саче ан̃н̃аттха вассам̣ васати, йе пат̣хаматарам̣ бхиккхӯ а̄гаччханти, те евам̣ пахин̣ати ‘‘мама вачанена бхагавато ча па̄де сираса̄ вандатха, а̄нандасса ча а̄рогйам̣ ватва̄ мам̣ ‘асукадивасе на̄ма а̄гамиссатӣ’ти вадатха̄’’ти сада̄ ча йатха̄париччхиннадивасейева ети. апича̄йасма̄ а̄нандо анума̄ненапи джа̄на̄ти ‘‘еттаке дивасе бхагавата̄ вийогам̣ саханто адхива̄сенто а̄йасма̄ са̄рипутто васи, ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа асукам̣ на̄ма дивасам̣ на атиккамиссати аддха̄ а̄гамиссатӣ’’ти. йесам̣ йесан̃хи пан̃н̃а̄ махатӣ тесам̣ тесам̣ бхагавати пеман̃ча га̄раво ча маха̄ хотӣти имина̄ найена̄пи джа̄на̄ти. евам̣ бахӯхи ка̄ран̣ехи джа̄на̄ти. тена̄ха – ‘‘навамам̣ ва̄ бхагава̄ дивасам̣ дасамам̣ ва̄’’ти. евам̣ вутте йасма̄ идам̣ сиккха̄падам̣ пан̣н̣аттиваджджам̣, на локаваджджам̣; тасма̄ а̄йасмата̄ а̄нандена вуттасадисамева париччхедам̣ каронто ‘‘атха кхо бхагава̄…пе… дха̄рету’’нти. саче пана тхерена аддхама̄со ва̄ ма̄со ва̄ уддит̣т̣хо абхависса, сопи бхагавата̄ анун̃н̃а̄то асса.
462-3. нит̣т̣хитачӣварасминти йена кеначи нит̣т̣ха̄нена нит̣т̣хите чӣварасмим̣. йасма̄ пана там̣ чӣварам̣ каран̣енапи нит̣т̣хитам̣ хоти, нассана̄дӣхипи тасма̄сса падабха̄джане аттхаматтамева ¶ дассетум̣ бхиккхуно чӣварам̣ катам̣ ва̄ хотӣтиа̄ди вуттам̣. таттха катанти сӯчикаммапарийоса̄нена катам̣, сӯчикаммапарийоса̄нам̣ на̄ма йам̣кин̃чи сӯчийа̄ каттаббам̣ па̄сапат̣т̣аган̣т̣хикапат̣т̣апарийоса̄нам̣ катва̄ сӯчийа̄ пат̣иса̄манам̣. нат̣т̣ханти чора̄дӣхи хат̣ам̣, етампи хи каран̣апалибодхасса нит̣т̣хитатта̄ нит̣т̣хитанти вуччати. винат̣т̣ханти упачика̄дӣхи кха̄йитам̣. дад̣д̣ханти аггина̄ дад̣д̣хам̣. чӣвара̄са̄ ва̄ упаччхинна̄ти ¶ ‘‘асукасмим̣ на̄ма куле ¶ чӣварам̣ лабхисса̄мӣ’’ти йа̄ чӣвара̄са̄ уппанна̄ хоти, са̄ ва̄ упаччхинна̄, етесампи хи каран̣апалибодхассева нит̣т̣хитатта̄ нит̣т̣хитабха̄во ведитаббо.
уббхатасмим̣ катхинети катхине ча уббхатасмим̣. етена дутийасса палибодхасса абха̄вам̣ дассети. там̣ пана катхинам̣ йасма̄ ат̣т̣хасу ва̄ ма̄тика̄су ека̄йа антаруббха̄рена ва̄ уддхарӣйати, тенасса ниддесе ‘‘ат̣т̣ханнам̣ ма̄тика̄на’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха ‘‘ат̣т̣хима̄, бхиккхаве, ма̄тика̄ катхинасса уббха̄ра̄йа – паккаманантика̄, нит̣т̣ха̄нантика̄, саннит̣т̣ха̄нантика̄, на̄санантика̄, саванантика̄, а̄са̄ваччхедика̄, сӣма̄тиккантика̄, сахуббха̄ра̄’’ти евам̣ ат̣т̣ха ма̄тика̄йо катхинаккхандхаке а̄гата̄. антаруббха̄ропи ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо; йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо катхинам̣ уддхареййа, еса̄ н̃атти. сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо; сан̇гхо катхинам̣ уддхарати, йасса̄йасмато кхамати, катхинасса уббха̄ро, со тун̣хасса; йасса наккхамати, со бха̄сеййа. уббхатам̣ сан̇гхена катхинам̣, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти (па̄чи. 926) евам̣ бхиккхунӣвибхан̇ге а̄гато. таттха йам̣ ваттаббам̣ там̣ а̄гатат̣т̣ха̄нейева ван̣н̣айисса̄ма. идха пана вуччама̄не па̄л̣и а̄харитабба̄ хоти, аттхопи ваттаббо. вуттопи ча на сувин̃н̃еййо хоти, ат̣т̣ха̄не вуттатта̄йа.
даса̄хапараманти даса аха̄ни парамо париччхедо асса̄ти даса̄хапарамо, там̣ даса̄хапарамам̣ ка̄лам̣ дха̄ретаббанти аттхо. падабха̄джане ¶ пана аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘даса̄хапарамата̄ дха̄ретабба’’нти вуттам̣. идан̃хи вуттам̣ хоти ‘‘даса̄хапарама’’нти еттха йа̄ даса̄хапарамата̄ даса̄хапарамабха̄во, айам̣ еттако ка̄ло йа̄ва на̄тиккамати та̄ва дха̄ретаббанти.
адхит̣т̣хитавикаппитесу апарийа̄паннатта̄ атирекам̣ чӣваранти атирекачӣварам̣. теневасса падабха̄джане вуттам̣ ‘‘анадхит̣т̣хитам̣ авикаппита’’нти.
чханнам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атаранти кхомам̣, каппа̄сикам̣, косеййам̣, камбалам̣, са̄н̣ам̣, бхан̇ганти имесам̣ чханнам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атарам̣. етена чӣварасса джа̄тим̣ дассетва̄ ида̄ни пама̄н̣ам̣ дассетум̣ ‘‘викаппанупагам̣ паччхима’’нти а̄ха. тасса пама̄н̣ам̣ дӣгхато ¶ две видаттхийо, тирийам̣ видаттхи. татра̄йам̣ па̄л̣и – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄йа̄мена ат̣т̣хан̇гулам̣ сугатан̇гулена чатуран̇гулавиттхатам̣ паччхимам̣ чӣварам̣ викаппету’’нти (маха̄ва. 358).
там̣ ¶ атикка̄майато ниссаггийам̣ па̄читтийанти там̣ йатха̄вуттаджа̄типпама̄н̣ам̣ чӣварам̣ даса̄хапарамам̣ ка̄лам̣ атикка̄майато, еттхантаре йатха̄ атирекачӣварам̣ на хоти татха̄ акуббато ниссаггийам̣ па̄читтийам̣, тан̃ча чӣварам̣ ниссаггийам̣ хоти, па̄читтийа̄патти часса хотӣти аттхо. атха ва̄ ниссаджджанам̣ ниссаггийам̣, пуббабха̄ге каттаббасса винайакаммассетам̣ на̄мам̣. ниссаггийамасса аттхӣти ниссаггийамиччева. кинтам̣? па̄читтийам̣. там̣ атикка̄майато саниссаггийавинайакаммам̣ па̄читтийам̣ хотӣти айаметтха аттхо. падабха̄джане пана пат̣хамам̣ та̄ва аттхавикаппам̣ дассетум̣ ‘‘там̣ атикка̄майато ниссаггийам̣ хотӣ’’ти ма̄тикам̣ т̣хапетва̄ ‘‘ека̄дасе арун̣уггамане ниссаггийам̣ хоти, ниссаджджитабба’’нти вуттам̣. пуна йасса ча ниссаджджитаббам̣, йатха̄ ча ниссаджджитаббам̣, там̣ дассетум̣ ‘‘сан̇гхасса ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха ека̄дасе арун̣уггаманети еттха йам̣ дивасам̣ чӣварам̣ уппаннам̣ тасса йо арун̣о, со уппаннадивасаниссито, тасма̄ чӣваруппа̄дадивасаена саддхим̣ ека̄дасе арун̣уггамане ниссаггийам̣ хотӣти ведитаббам̣. сачепи бахӯни екаджджхам̣ бандхитва̄ ва̄ вет̣хетва̄ ва̄ т̣хапита̄ни ека̄ва а̄патти. абаддха̄вет̣хитесу ваттхуган̣ана̄йа а̄паттийо.
ниссаджджитва̄ ¶ а̄патти десетабба̄ти катхам̣ десетабба̄? йатха̄ кхандхаке вуттам̣, катхан̃ча таттха вуттам̣? евам̣ вуттам̣ – ‘‘тена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ сан̇гхам̣ упасан̇камитва̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ вуд̣д̣ха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ па̄де вандитва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ евамасса вачанӣйо – ‘ахам̣, бханте, иттханна̄мам̣ а̄паттим̣ а̄панно, там̣ пат̣идесемӣ’’’ти (чӯл̣ава. 239). идха пана саче екам̣ чӣварам̣ хоти ‘‘екам̣ ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти ваттаббам̣. саче две, ‘‘две’’ти ваттаббам̣. саче бахӯни ‘‘самбахула̄нӣ’’ти ваттаббам̣. ниссаджджанепи саче екам̣ йатха̄па̄л̣имева ‘‘идам̣ ме, бханте, чӣвара’’нти ваттаббам̣. саче две ва̄ бахӯни ва̄, ‘‘има̄ни ме, бханте, чӣвара̄ни даса̄ха̄тикканта̄ни ниссаггийа̄ни, има̄на̄хам̣ сан̇гхасса ниссаджджа̄мӣ’’ти ваттаббам̣. па̄л̣им̣ ваттум̣ асакконтена ан̃н̃атха̄пи ваттаббам̣.
бйаттена ¶ бхиккхуна̄ пат̣ибалена а̄патти пат̣иггахетабба̄ти кхандхаке вуттанайенева пат̣иггахетабба̄. еван̃хи таттха вуттам̣ – ‘‘бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо –
‘сун̣а̄ту ме бханте сан̇гхо, айам̣ иттханна̄мо бхиккху а̄паттим̣ сарати виварати утта̄ним̣ кароти десети, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, ахам̣ иттханна̄масса бхиккхуно а̄паттим̣ пат̣игган̣хеййа’нти.
тена ¶ ваттаббо ‘пассасӣ’ти? ‘а̄ма, пасса̄мӣ’ти. а̄йатим̣ сам̣вареййа̄сӣ’’ти (чӯл̣ава. 239). двӣсу пана самбахула̄су ва̄ пуриманайенева вачанабхедо н̃а̄таббо.
чӣварада̄непи ‘‘сан̇гхо имам̣ чӣварам̣ има̄ни чӣвара̄нӣ’’ти ваттхувасена вачанабхедо ведитаббо. ган̣асса ча пуггаласса ча ниссаджджанепи есева найо.
а̄паттидесана̄пат̣иггахан̣есу панеттха айам̣ па̄л̣и – ‘‘тена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ самбахуле бхиккхӯ упасан̇камитва̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ катва̄ вуд̣д̣ха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ па̄де вандитва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘ахам̣, бханте, иттханна̄мам̣ а̄паттим̣ а̄панно там̣ пат̣идесемӣ’ти. бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена те бхиккхӯ н̃а̄петабба̄ –
‘сун̣анту ме а̄йасманта̄, айам̣ иттханна̄мо бхиккху а̄паттим̣ сарати виварати утта̄ним̣ кароти десети. йада̄йасманта̄нам̣ паттакаллам̣, ахам̣ иттханна̄масса бхиккхуно а̄паттим̣ пат̣игган̣хеййа’нти.
тена ваттаббо ‘пассасӣ’ти? ‘а̄ма, пасса̄мӣ’ти. ‘а̄йатим̣ ¶ сам̣вареййа̄сӣ’ти.
тена бхиккхуна̄ екам̣ бхиккхум̣ упасан̇камитва̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ евамасса вачанӣйо – ‘ахам̣, а̄вусо, иттханна̄мам̣ а̄паттим̣ а̄панно там̣ пат̣идесемӣ’ти. тена ваттаббо ‘пассасӣ’ти, а̄ма пасса̄мӣти а̄йатим̣ сам̣вареййа̄сӣ’’ти (чӯл̣ава. 239). таттха ¶ пуриманайенева а̄паттийа̄ на̄маггахан̣ам̣ вачанабхедо ча ведитаббо.
йатха̄ ча ган̣асса ниссаджджане евам̣ двиннам̣ ниссаджджанепи па̄л̣и ведитабба̄. йади хи висесо бхавеййа, йатхева ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тин̣н̣аннам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ ка̄тум̣, еван̃ча пана, бхиккхаве, ка̄таббо. бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена те бхиккхӯ н̃а̄петабба̄’’тиа̄дина̄ найена ‘‘тин̣н̣аннам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ ка̄ту’’нти ватва̄ пуна ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, двиннам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ ка̄тум̣, еван̃ча пана, бхиккхаве, ка̄таббо. тхерена бхиккхуна̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇га’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 168) найена висум̣йева двиннам̣ па̄рисуддхиупосатхо вутто, евамидха̄пи ¶ висум̣ па̄л̣им̣ вадеййа, йасма̄ пана наттхи, тасма̄ аватва̄ гатоти, ган̣асса вутта̄ па̄л̣ийеветтха па̄л̣и.
а̄паттипат̣иггахан̣е пана айам̣ висесо, йатха̄ ган̣асса ниссаджджитва̄ а̄паттийа̄ десийама̄на̄йа а̄паттипат̣игга̄хако бхиккху н̃аттим̣ т̣хапети, евам̣ ат̣т̣хапетва̄ двӣсу ан̃н̃атарена йатха̄ екапуггало пат̣игган̣ха̄ти, евам̣ а̄патти пат̣иггахетабба̄. двиннан̃хи н̃аттит̣т̣хапана̄ на̄ма наттхи, йади сийа̄ двиннам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ висум̣ на вадеййа.
ниссат̣т̣хачӣварада̄непи йатха̄ ‘‘имам̣ чӣварам̣ а̄йасмато даммӣ’’ти еко вадати, евам̣ ‘‘имам̣ майам̣ чӣварам̣ а̄йасмато дема̄’’ти ваттум̣ ват̣т̣ати. ито гарукатара̄ни хи н̃аттидутийакамма̄нипи ‘‘апалокетва̄ ка̄табба̄нӣ’’ти вутта̄ни аттхи, тесам̣ етам̣ ануломам̣ ниссат̣т̣хачӣварам̣ пана да̄таббамева ада̄тум̣ на лаббхати, винайакаммаматтан̃хетам̣. на там̣ тена сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ пуггаласса ва̄ диннамева хотӣти.
468. даса̄ха̄тикканте атиккантасан̃н̃ӣти даса̄хам̣ атикканте чӣваре ‘‘атиккантам̣ ида’’нти евам̣сан̃н̃ӣ, даса̄хе ва̄ атикканте ‘‘атикканто ¶ даса̄хо’’ти евам̣сан̃н̃ӣ. ниссаггийам̣ па̄читтийанти на идха сан̃н̃а̄ раккхати. йопи евам̣сан̃н̃ӣ, тассапи там̣ чӣварам̣ ниссаггийам̣ па̄читтийа̄патти ча. саниссаггийавинайакаммам̣ ва̄ па̄читтийанти убхопи аттхавикаппа̄ йуджджанти. еса найо саббаттха.
ависсаджджите ¶ виссаджджитасан̃н̃ӣти кассачи адинне апариччатте ‘‘париччаттам̣ майа̄’’ти евам̣сан̃н̃ӣ.
анат̣т̣хе нат̣т̣хасан̃н̃ӣти аттано чӣварена саддхим̣ бахӯни ан̃н̃есам̣ чӣвара̄ни екато т̣хапита̄ни чора̄ харанти. татреса аттано чӣваре анат̣т̣хе нат̣т̣хасан̃н̃ӣ хоти. еса найо авинат̣т̣ха̄дӣсупи.
авилуттети еттха пана габбхам̣ бхиндитва̄ пасайха̄ваха̄равасена авилуттети ведитаббам̣.
аниссаджджитва̄ парибхун̃джати а̄патти дуккат̣асса̄ти саким̣ ниваттхам̣ ва̄ саким̣ па̄рутам̣ ва̄ ка̄йато амочетва̄ дивасампи вичарати, ека̄ва а̄патти. мочетва̄ мочетва̄ нива̄сети ва̄ па̄рупати ¶ ва̄ пайоге пайоге дуккат̣ам̣. дунниваттхам̣ ва̄ дуппа̄рутам̣ ва̄ сан̣т̣хапентасса ана̄патти. ан̃н̃асса там̣ парибхун̃джатопи ана̄патти, ‘‘ана̄патти ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джатӣ’’ти (па̄ра̄. 570) а̄дивачанан̃четтха са̄дхакам̣. анатикканте атиккантасан̃н̃ино вематикасса ча дуккат̣ам̣ парибхогам̣ сандха̄йа вуттам̣.
469. ‘‘ана̄патти антодаса̄хам̣ адхит̣т̣хети, викаппетӣ’’ти еттха пана адхит̣т̣ха̄нупагам̣ викаппанупаган̃ча ведитаббам̣. татра̄йам̣ па̄л̣и – атха кхо бхиккхӯнам̣ етадахоси – ‘‘йа̄ни та̄ни бхагавата̄ анун̃н̃а̄та̄ни ‘тичӣвара’нти ва̄ ‘вассикаса̄т̣ика̄’ти ва̄ ‘нисӣдана’нти ва̄ ‘паччаттхаран̣а’нти ва̄ ‘кан̣д̣уппат̣иччха̄дӣ’ти ва̄ мукхапун̃чханачол̣аканти ва̄ париккха̄рачол̣анти ва̄ сабба̄ни та̄ни адхит̣т̣ха̄табба̄нӣти ну кхо уда̄ху викаппетабба̄нӣ’’ти, бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ –
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппетум̣; вассикаса̄т̣икам̣ васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ тато парам̣ викаппетум̣; нисӣданам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппетум̣; паччаттхаран̣ам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппетум̣; кан̣д̣уппат̣иччха̄дим̣ йа̄ваа̄ба̄дха̄ адхит̣т̣ха̄тум̣ тато парам̣ викаппетум̣; мукхапун̃чханачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ ¶ на викаппетум̣; париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппету’’нти (маха̄ва. 358).
‘‘таттха ¶ тичӣварам̣’’ адхит̣т̣хахантена раджитва̄ каппабиндум̣ датва̄ пама̄н̣айуттамева адхит̣т̣ха̄таббам̣. тасса пама̄н̣ам̣ уккат̣т̣хапариччхедена сугатачӣварато ӯнакам̣ ват̣т̣ати, ла̄макапариччхедена сан̇гха̄т̣ийа̄ уттара̄сан̇гасса ча дӣгхато мут̣т̣хипан̃чакам̣ тирийам̣ мут̣т̣хиттикам̣ пама̄н̣ам̣ ват̣т̣ати. антарава̄сако дӣгхато мут̣т̣хипан̃чако тирийам̣ двихаттхопи ват̣т̣ати. па̄рупан̣енапи хи сакка̄ на̄бхим̣ пат̣иччха̄детунти. вуттаппама̄н̣ато пана атирекам̣ ӯнакан̃ча париккха̄рачол̣анти адхит̣т̣ха̄таббам̣.
таттха йасма̄ ‘‘две чӣварасса адхит̣т̣ха̄на̄ – ка̄йена ва̄ адхит̣т̣хети, ва̄ча̄йа ва̄ адхит̣т̣хетӣ’’ти (пари. 322) вуттам̣, тасма̄ пура̄н̣асан̇гха̄т̣им̣ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣ’’ти паччуддхаритва̄ навам̣ сан̇гха̄т̣им̣ хаттхена гахетва̄ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти читтена а̄бхогам̣ катва̄ ка̄йавика̄рам̣ каронтена ка̄йена адхит̣т̣ха̄табба̄. идам̣ ка̄йена адхит̣т̣ха̄нам̣, там̣ йена кеначи сарӣра̄вайавена апхусантасса на ват̣т̣ати. ва̄ча̄йа адхит̣т̣ха̄не пана вачӣбхедам̣ катва̄ ва̄ча̄йа адхит̣т̣ха̄табба̄. татра дувидхам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ – саче хаттхапа̄се хоти ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄. атха антогаббхе ва̄ упарипа̄са̄де ва̄ са̄мантавиха̄ре ва̄ хоти т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄ ‘‘етам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ва̄ча̄ ¶ бхиндитабба̄. еса найо уттара̄сан̇ге антарава̄саке ча. на̄маматтамева хи висесо. тасма̄ сабба̄ни сан̇гха̄т̣им̣ уттара̄сан̇гам̣ антарава̄саканти евам̣ аттано на̄менева адхит̣т̣ха̄табба̄ни. саче адхит̣т̣хахитва̄ т̣хапитаваттхехи сан̇гха̄т̣иа̄дӣни кароти, нит̣т̣хите раджане ча каппе ча имам̣ ‘‘паччуддхара̄мӣ’’ти паччуддхаритва̄ пуна адхит̣т̣ха̄табба̄ни. адхит̣т̣хитена пана саддхим̣ махантатарамева дутийапат̣т̣ам̣ ва̄ кхан̣д̣ам̣ ва̄ сам̣сиббантена пуна адхит̣т̣ха̄таббамева. саме ва̄ кхуддаке ва̄ адхит̣т̣ха̄накиччам̣ наттхи.
тичӣварам̣ пана париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ ват̣т̣ати ¶ на ват̣т̣атӣти? маха̄падуматтхеро кира̄ха – ‘‘тичӣварам̣ тичӣварамева адхит̣т̣ха̄таббам̣. саче париккха̄рачол̣а̄дхит̣т̣ха̄нам̣ лабхеййа удоситасиккха̄паде париха̄ро нираттхако бхавеййа̄’’ти. евам̣ вутте кира авасеса̄ бхиккхӯ а̄хам̣су – ‘‘париккха̄рачол̣ампи бхагавата̄ва адхит̣т̣ха̄таббанти вуттам̣, тасма̄ ват̣т̣атӣ’’ти. маха̄паччарийампи вуттам̣ ‘‘париккха̄рачол̣ам̣ на̄ма па̄т̣еккам̣ нидха̄намукхаметанти тичӣварам̣ ¶ париккха̄рачол̣анти адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. удоситасиккха̄паде пана тичӣварам̣ адхит̣т̣хахитва̄ парихарантасса париха̄ро вутто’’ти. убхатовибхан̇габха̄н̣ако пун̣н̣ава̄ликава̄сӣ маха̄тиссаттхеропи кира а̄ха – ‘‘майам̣ пуббе маха̄тхера̄нам̣ ассумха, аран̃н̃ава̄сино бхиккхӯ руккхасусира̄дӣсу чӣварам̣ т̣хапетва̄ падха̄нам̣ падаханаттха̄йа гаччханти. са̄мантавиха̄ре дхаммасаванаттха̄йа гата̄нан̃ча несам̣ сӯрийе ут̣т̣хите са̄ман̣ера̄ ва̄ дахарабхиккхӯ ва̄ паттачӣварам̣ гахетва̄ гаччханти, тасма̄ сукхапарибхогаттхам̣ тичӣварам̣ париккха̄рачол̣анти адхит̣т̣ха̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. маха̄паччарийампи вуттам̣ пуббе а̄ран̃н̃ика̄ бхиккхӯ абаддхасӣма̄йам̣ дуппариха̄ранти тичӣварам̣ париккха̄рачол̣амева адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джим̣сӯ’’ти.
‘‘вассикаса̄т̣ика̄’’ анатириттаппама̄н̣а̄ на̄мам̣ гахетва̄ вуттанайенева чатта̄ро вассике ма̄се адхит̣т̣ха̄табба̄, тато парам̣ паччуддхаритва̄ викаппетабба̄. ван̣н̣абхедаматтаратта̄пи чеса̄ ват̣т̣ати. две пана на ват̣т̣анти. ‘‘нисӣданам̣’’ вуттанайена адхит̣т̣ха̄таббамева, тан̃ча кхо пама̄н̣айуттам̣ екамева, две на ват̣т̣анти. ‘‘паччаттхаран̣а’’мпи адхит̣т̣ха̄таббамева, там̣ пана махантампи ват̣т̣ати, екампи ват̣т̣ати, бахӯнипи ват̣т̣анти. нӣлампи пӣтакампи садасампи пуппхадасампӣти саббаппака̄рам̣ ват̣т̣ати. саким̣ адхит̣т̣хитам̣ адхит̣т̣хитамева хоти. ‘‘кан̣д̣уппат̣иччха̄ди’’ йа̄ва а̄ба̄дхо аттхи, та̄ва пама̄н̣ика̄ адхит̣т̣ха̄табба̄. а̄ба̄дхе вӯпасанте паччуддхаритва̄ викаппетабба̄, ека̄ва ват̣т̣ати ¶ . ‘‘мукхапун̃чханачол̣ам̣’’ адхит̣т̣ха̄таббамева, йа̄ва екам̣ дховийати, та̄ва ан̃н̃ам̣ парибхогаттха̄йа иччхитаббанти ¶ две ват̣т̣анти. апаре пана тхера̄ ‘‘нидха̄намукхаметам̣ бахӯнипи ват̣т̣антӣ’’ти ваданти. париккха̄рачол̣е ган̣ана̄ наттхи, йаттакам̣ иччхати таттакам̣ адхит̣т̣ха̄таббамева. тхавика̄пи парисса̄ванампи викаппанупагам̣ паччхимачӣвараппама̄н̣ам̣ ‘‘париккха̄рачол̣ака’’нти адхит̣т̣ха̄таббамева. бахӯни екато катва̄ ‘‘има̄ни чӣвара̄ни париккха̄рачол̣а̄ни адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти адхит̣т̣ха̄тумпи ват̣т̣атийева. бхесаджджанавакаммама̄та̄питуа̄дӣнам̣ аттха̄йа т̣хапентенапи адхит̣т̣ха̄таббамева. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘ана̄паттӣ’’ти вуттам̣. ман̃чабхиси пӣт̣хакабхиси бимбоханам̣ па̄ва̄ро коджавоти етесу пана сена̄санапариккха̄раттха̄йа диннапаччаттхаран̣е ча адхит̣т̣ха̄накиччам̣ наттхийева.
адхит̣т̣хитачӣварам̣ пана парибхун̃джато катхам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣти? ан̃н̃асса да̄нена, аччхиндитва̄ гахан̣ена, висса̄сагга̄хена, хӣна̄йа̄ваттанена, сиккха̄паччаккха̄нена ¶ , ка̄лам̣кирийа̄йа, лин̇гапариваттанена, паччуддхаран̣ена, чхиддабха̄вена̄ти имехи навахи ка̄ран̣ехи виджахати. таттха пуримехи ат̣т̣хахи саббачӣвара̄ни адхит̣т̣ха̄нам̣ виджаханти, чхиддабха̄вена пана тичӣварассева саббаат̣т̣хакатха̄су адхит̣т̣ха̄навиджаханам̣ вуттам̣, тан̃ча накхапит̣т̣хиппама̄н̣ена чхиддена. таттха накхапит̣т̣хиппама̄н̣ам̣ канит̣т̣хан̇гулинакхавасена ведитаббам̣, чхиддан̃ча виниббиддхачхиддамева. чхиддасса хи аббхантаре екатанту чепи аччхинно хоти, раккхати. таттха сан̇гха̄т̣ийа̄ ча уттара̄сан̇гасса ча дӣгхантато видаттхиппама̄н̣асса тирийантато ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣асса падесасса орато чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиндати, парато на бхиндати. антарава̄сакасса пана дӣгхантато видаттхиппама̄н̣ассева тирийантато чатуран̇гулаппама̄н̣асса падесасса орато чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиндати, парато ¶ на бхиндати. тасма̄ джа̄те чхидде там̣ чӣварам̣ атирекачӣварат̣т̣ха̄не тит̣т̣хати, сӯчикаммам̣ катва̄ пуна адхит̣т̣ха̄таббам̣. маха̄суматтхеро пана̄ха – ‘‘пама̄н̣ачӣварасса йаттха каттхачи чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиндати, махантасса пана пама̄н̣ато бахи чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиндати, антоджа̄там̣ бхиндатӣ’’ти. каравӣкатиссаттхеро а̄ха – ‘‘кхуддакам̣ махантам̣ на пама̄н̣ам̣, две чӣвара̄ни па̄рупантасса ва̄махаттхе сан̇гхаритва̄ т̣хапитат̣т̣ха̄не чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиндати, орабха̄ге бхиндати. антарава̄сакассапи оват̣т̣икам̣ каронтена сан̇гхаритат̣т̣ха̄не чхиддам̣ на бхиндати, тато орам̣ бхиндатӣ’’ти. андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ пана тичӣваре маха̄суматтхерава̄дам̣ пама̄н̣ам̣ катва̄ уттаримпи идам̣ вуттам̣ ‘‘паччхимаппама̄н̣ам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ раккхатӣ’’ти. париккха̄рачол̣е дӣгхасо ат̣т̣хан̇гуле сугатан̇гулена тирийам̣ чатуран̇гуле йаттха каттхачи чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахати. маханте чол̣е тато парена чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ на виджахати. еса найо саббесу адхит̣т̣ха̄таббакесу чӣваресӯ’’ти.
таттха йасма̄ саббесампи адхит̣т̣ха̄таббакачӣвара̄нам̣ викаппанупагапаччхимаппама̄н̣ато ан̃н̃ам̣ паччхимаппама̄н̣ам̣ ¶ на̄ма наттхи, йан̃хи нисӣдана-кан̣д̣уппат̣иччха̄ди-вассикаса̄т̣ика̄нам̣ пама̄н̣ам̣ вуттам̣, там̣ уккат̣т̣хам̣, тато уттари пат̣исиддхатта̄ на паччхимам̣ тато хет̣т̣ха̄ аппат̣исиддхатта̄. тичӣварасса̄пи сугатачӣвараппама̄н̣ато ӯнакаттам̣ уккат̣т̣хаппама̄н̣амева. паччхимам̣ пана висум̣ сутте вуттам̣ наттхи. мукхапун̃чханапаччаттхаран̣апариккха̄рачол̣а̄нам̣ уккат̣т̣хапариччхедо наттхийева. викаппанупагапаччхимена пана паччхимапариччхедо вутто. тасма̄ йам̣ та̄ва андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ ‘‘паччхимаппама̄н̣ам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ раккхатӣ’’ти ватва̄ таттха париккха̄рачол̣ассева сугатан̇гулена ат̣т̣хан̇гулачатуран̇гулапаччхимаппама̄н̣ам̣ дассетва̄ итаресам̣ тичӣвара̄дӣнам̣ мут̣т̣хипан̃чака̄дипабхедам̣ ¶ паччхимаппама̄н̣ам̣ сандха̄йа ‘‘еса найо саббесу адхит̣т̣ха̄таббакесучӣваресӯ’’ти вуттам̣, там̣ на самети.
каравӣкатиссаттхерава̄депи дӣгхантатойева чхиддам̣ дасситам̣, тирийантато на дасситам̣, тасма̄ со апариччхинно. маха̄суматтхерава̄де ‘‘пама̄н̣ачӣварасса йаттха каттхачи чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиндати, махантасса пана пама̄н̣ато бахи чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиндатӣ’’ти вуттам̣. идам̣ пана на вуттам̣ – ‘‘идам̣ на̄ма пама̄н̣ачӣварам̣ ито уттари махантам̣ чӣвара’’нти. апичеттха тичӣвара̄дӣнам̣ мут̣т̣хипан̃чака̄дибхедам̣ паччхимаппама̄н̣анти адхиппетам̣. таттха йади паччхимаппама̄н̣ато бахи чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиндеййа, уккат̣т̣хапаттасса̄пи маджджхимапаттасса ва̄ омакаппама̄н̣ато бахи чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиндеййа, на ча на бхиндати. тасма̄ айампи ва̄до апариччхинно.
йо пана̄йам̣ саббапат̣хамо ат̣т̣хакатха̄ва̄до, айамеветтха пама̄н̣ам̣. касма̄? париччхедасаббха̄вато. тичӣварасса хи паччхимаппама̄н̣ан̃ча чхиддаппама̄н̣ан̃ча чхиддуппаттидесаппама̄н̣ан̃ча саббаат̣т̣хакатха̄суйева париччхиндитва̄ вуттам̣, тасма̄ свева ва̄до пама̄н̣ам̣. аддха̄ хи со бхагавато адхиппа̄йам̣ анугантва̄ вутто. итаресу пана нева париччхедо аттхи, на пубба̄парам̣ саметӣти.
йо пана дуббалат̣т̣ха̄не пат̣хамам̣ аггал̣ам̣ датва̄ паччха̄ дуббалат̣т̣ха̄нам̣ чхиндитва̄ апанети, адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиджджати. ман̣д̣алапариваттанепи есева найо. дупат̣т̣асса екасмим̣ пат̣але чхидде ва̄ джа̄те гал̣ите ва̄ адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиджджати, кхуддакам̣ чӣварам̣ махантам̣ кароти, махантам̣ ва̄ кхуддакам̣ кароти, адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиджджати. убхо кот̣ийо маджджхе каронто саче пат̣хамам̣ чхиндитва̄ паччха̄ гхат̣ети, адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиджджати. атха гхат̣етва̄ чхиндати, на бхиджджати, раджакехи дхова̄петва̄ сетам̣ ка̄ра̄пентасса̄пи адхит̣т̣ха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄намева̄ти ¶ . айам̣ та̄ва ‘‘антодаса̄хам̣ адхит̣т̣хети викаппетӣ’’ти еттха адхит̣т̣ха̄не виниччхайо.
викаппане ¶ ¶ пана две викаппана̄ – саммукха̄викаппана̄ ча параммукха̄викаппана̄ ча. катхам̣ саммукха̄викаппана̄ хотӣти? чӣвара̄нам̣ екабахубха̄вам̣ саннихита̄саннихитабха̄ван̃ча н̃атва̄ ‘‘‘имам̣ чӣвара’нти ва̄ ‘има̄ни чӣвара̄нӣ’ти ва̄ ‘етам̣ чӣвара’нти ва̄ ‘ета̄ни чӣвара̄нӣ’’’ти ва̄ ‘‘туйхам̣ викаппемӣ’’ти ваттаббам̣, айамека̄ саммукха̄викаппана̄. етта̄вата̄ нидхетум̣ ват̣т̣ати, парибхун̃джитум̣ пана виссаджджетум̣ ва̄ адхит̣т̣ха̄тум̣ ва̄ на ват̣т̣ати. ‘‘майхам̣ сантакам̣, майхам̣ сантака̄ни парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти евам̣ пана вутте паччуддха̄ро на̄ма хоти. татопабхути парибхога̄дайопи ват̣т̣анти.
апаропи найо – татхева чӣвара̄нам̣ екабахубха̄вам̣ саннихита̄саннихитабха̄ван̃ча н̃атва̄ тассева бхиккхуно сантике ‘‘‘имам̣ чӣвара’нти ва̄ ‘има̄ни чӣвара̄нӣ’ти ва̄ ‘етам̣ чӣвара’нти ва̄ ‘ета̄ни чӣвара̄нӣ’’’ти ва̄ ватва̄ пан̃часу сахадхаммикесу ан̃н̃атарасса аттана̄ абхиручитасса йасса кассачи на̄мам̣ гахетва̄ ‘‘‘тиссасса бхиккхуно викаппемӣ’ти ва̄ ‘тисса̄йа бхиккхунийа̄, сиккхама̄на̄йа, тиссасса са̄ман̣ерасса, тисса̄йа са̄ман̣ерийа̄ викаппемӣ’’’ти ва̄ ваттаббам̣, айам̣ апара̄пи саммукха̄викаппана̄. етта̄вата̄ нидхетум̣ ват̣т̣ати, парибхога̄дӣсу пана екампи на ват̣т̣ати. тена пана бхиккхуна̄ ‘‘тиссасса бхиккхуно сантакам̣…пе… тисса̄йа са̄ман̣ерийа̄ сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти вутте паччуддха̄ро на̄ма хоти. татопабхути парибхога̄дайопи ват̣т̣анти.
катхам̣ параммукха̄викаппана̄ хотӣти? чӣвара̄нам̣ татхева екабахубха̄вам̣ саннихита̄саннихитабха̄ван̃ча н̃атва̄ ‘‘‘имам̣ чӣвара’нти ва̄ ‘има̄ни чӣвара̄нӣ’ти ва̄ ‘етам̣ чӣвара’нти ва̄ ‘ета̄ни чӣвара̄нӣ’’’ти ва̄ ватва̄ ‘‘туйхам̣ викаппанаттха̄йа даммӣ’’ти ваттаббам̣. тена ваттаббо – ‘‘ко те митто ва̄ сандит̣т̣хо ва̄’’ти? тато итарена пуриманайенева ‘‘тиссо бхиккхӯти ва̄…пе… тисса̄ са̄ман̣ерӣ’’ти ва̄ ваттаббам̣. пуна тена бхиккхуна̄ ¶ ‘‘ахам̣ тиссасса бхиккхуно даммӣти ва̄…пе… тисса̄йа са̄ман̣ерийа̄ даммӣ’’ти ва̄ ваттаббам̣, айам̣ параммукха̄викаппана̄. етта̄вата̄ нидхетум̣ ват̣т̣ати, парибхога̄дӣсу пана екампи на ват̣т̣ати. тена пана бхиккхуна̄ дутийасаммукха̄викаппана̄йам̣ вуттанайенева ‘‘иттханна̄масса сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти вутте паччуддха̄ро на̄ма хоти. татопабхути парибхога̄дайопи ват̣т̣анти.
двиннам̣ ¶ викаппана̄нам̣ ким̣ на̄на̄каран̣ам̣? саммукха̄викаппана̄йам̣ сайам̣ викаппетва̄ парена паччуддхара̄пети ¶ . параммукха̄викаппана̄йа паренева викаппа̄петва̄ паренева паччуддхара̄пети, идаметтха на̄на̄каран̣ам̣. саче пана йасса викаппети, со пан̃н̃аттиковидо на хоти, на джа̄на̄ти паччуддхаритум̣, там̣ чӣварам̣ гахетва̄ ан̃н̃асса бйаттасса сантикам̣ гантва̄ пуна викаппетва̄ паччуддхара̄петаббам̣. викаппитавикаппана̄ на̄меса̄ ват̣т̣ати. айам̣ ‘‘викаппетӣ’’ти имасмим̣ паде виниччхайо.
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппету’’нтиа̄дивачанато ча идам̣ ‘‘викаппетӣ’’ти ависесена вуттавачанам̣ вируддхам̣ вийа диссати, на ча вируддхам̣ татха̄гата̄ бха̄санти. тасма̄ евамасса аттхо ведитаббо, тичӣварам̣ тичӣварасан̇кхепенева парихарато адхит̣т̣ха̄тумева ануджа̄на̄ми, на викаппетум̣. вассикаса̄т̣икам̣ пана ча̄тума̄сато парам̣ викаппетумева на адхит̣т̣ха̄тум̣. еван̃ча сати йо тичӣваре екена чӣварена виппаваситука̄мо хоти, тасса тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нам̣ паччуддхаритва̄ виппава̄сасукхаттхам̣ викаппана̄йа ока̄со динно хоти. даса̄ха̄тиккаме ча ана̄паттӣти етенупа̄йена саббаттха викаппана̄йа аппат̣исиддхабха̄во ведитаббо.
виссаджджетӣти ан̃н̃асса дети. катхам̣ пана диннам̣ хоти, катхам̣ гахитам̣? ‘‘имам̣ туйхам̣ деми дада̄ми даджджа̄ми он̣оджеми париччаджа̄ми ниссаджджа̄ми виссаджджа̄мӣти ва̄ ‘‘иттханна̄масса деми…пе… ниссаджджа̄мӣ’’ти ва̄ вадати, саммукха̄пи ¶ параммукха̄пи диннам̣йева хоти. ‘‘туйхам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти вутте ‘‘майхам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти вадати, судиннам̣ суггахитан̃ча. ‘‘тава сантакам̣ карохи, тава сантакам̣ хоту, тава сантакам̣ кариссасӣ’’ти вутте ‘‘мама сантакам̣ кароми, мама сантакам̣ хоту, мама сантакам̣ карисса̄мӣ’’ти вадати, дуддиннам̣ дуггахитан̃ча. нева да̄та̄ да̄тум̣ джа̄на̄ти, на итаро гахетум̣. саче пана ‘‘тава сантакам̣ карохӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху, бханте, майхам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти ган̣ха̄ти, суггахитам̣. саче пана ‘‘еко ган̣ха̄хӣ’’ти вадати, итаро ‘‘на ган̣ха̄мӣ’’ти пуна со ‘‘диннам̣ майа̄ туйхам̣, ган̣ха̄хӣ’’ти вадати, итаропи ‘‘на майхам̣ имина̄ аттхо’’ти вадати. тато пуримопи ‘‘майа̄ динна’’нти даса̄хам̣ атикка̄мети, паччхимопи ‘‘майа̄ пат̣иккхитта’’нти. касса а̄паттӣти? на кассачи а̄патти. йасса пана руччати, тена адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитаббам̣.
йо ¶ пана адхит̣т̣ха̄не вематико, тена ким̣ ка̄таббам̣? вематикабха̄вам̣ а̄рочетва̄ саче анадхит̣т̣хитам̣ бхависсати, евам̣ ме каппийам̣ хотӣти ватва̄ вуттанайенева ниссаджджитаббам̣. на хи евам̣ ¶ джа̄на̄петва̄ винайакаммам̣ каронтасса муса̄ва̄до хоти. кечи пана ‘‘екена бхиккхуна̄ висса̄сам̣ гахетва̄ пуна диннам̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ на йуджджати. на хи тассетам̣ винайакаммам̣, на̄пи там̣ еттакена ан̃н̃ам̣ ваттхум̣ хоти.
нассатӣтиа̄ди утта̄наттхамева. йо на дадеййа а̄патти дуккат̣асса̄ти еттха ‘‘майхам̣ диннам̣ имина̄’’ти има̄йа сан̃н̃а̄йа на дентасса дуккат̣ам̣. тасса сантакабха̄вам̣ пана н̃атва̄ лесена аччхинданто бхан̣д̣ам̣ аггха̄петва̄ ка̄ретабботи.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идам̣ сиккха̄падам̣ катхинасамут̣т̣ха̄нам̣ на̄ма ка̄йава̄ча̄то ча ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти, анадхит̣т̣ха̄нена ча авикаппанена ча а̄паджджанато акирийам̣, сан̃н̃а̄йа абха̄вепи на муччати, аджа̄нантопи а̄паджджатӣти носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
пат̣хамакатхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄
471. тена ¶ самайена буддхо бхагава̄ти удоситасиккха̄падам̣. таттха сантаруттарена̄ти антаранти антарава̄сако вуччати, уттаранти уттара̄сан̇го, саха антарена уттарам̣ сантаруттарам̣, тена сантаруттарена, саха антарава̄сакена уттара̄сан̇гена̄ти аттхо. кан̣н̣акита̄нӣти седена пхут̣т̣хока̄сесу сан̃джа̄така̄л̣асетаман̣д̣ала̄ни. аддаса кхо а̄йасма̄ а̄нандо сена̄санача̄рикам̣ а̄хин̣д̣антоти тхеро кира бхагавати дива̄ пат̣исалла̄наттха̄йа гандхакут̣им̣ павит̣т̣хе там̣ ока̄сам̣ лабхитва̄ дунниккхитта̄ни да̄рубхан̣д̣аматтика̄бхан̣д̣а̄ни пат̣иса̄менто асаммат̣т̣хат̣т̣ха̄нам̣ саммаджджанто гила̄нехи бхиккхӯхи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронто тесам̣ бхиккхӯнам̣ ¶ сена̄санат̣т̣ха̄нам̣ сампатто аддаса. тена вуттам̣ – ‘‘аддаса кхо а̄йасма̄ а̄нандо сена̄санача̄рикам̣ а̄хин̣д̣анто’’ти.
473. авиппава̄сасаммутим̣ да̄тунти авиппава̄се саммути авиппава̄сасаммути, авиппава̄са̄йа ва̄ саммути авиппава̄сасаммути. ко панеттха а̄нисам̣со? йена чӣварена виппавасати, там̣ ниссаггийам̣ на хоти, а̄паттин̃ча на̄паджджати. киттакам̣ ка̄лам̣? маха̄суматтхеро та̄ва а̄ха – ‘‘йа̄ва рого на вӯпасамати, вӯпасанте пана роге сӣгхам̣ чӣварат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантабба’’нти ¶ . маха̄падуматтхеро а̄ха – ‘‘сӣгхам̣ а̄гаччхато рого пат̣икуппеййа, тасма̄ сан̣икам̣ а̄гантаббам̣. йато пат̣т̣ха̄йа хи саттхам̣ ва̄ парийесати, ‘гаччха̄мӣ’ти а̄бхогам̣ ва̄ кароти, тато пат̣т̣ха̄йа ват̣т̣ати. ‘на да̄ни гамисса̄мӣ’ти евам̣ пана дхураниккхепам̣ каронтена паччуддхаритаббам̣, атирекачӣварат̣т̣ха̄не т̣хассатӣ’’ти. саче панасса рого пат̣икуппати, ким̣ ка̄таббанти? пхуссадеваттхеро та̄ва а̄ха – ‘‘саче сойева рого пат̣икуппати, са̄ ева саммути, пуна саммутида̄накиччам̣ наттхи. атхан̃н̃о куппати, пуна да̄табба̄ саммутӣ’’ти. упатиссаттхеро а̄ха – ‘‘со ва̄ рого хоту, ан̃н̃о ва̄ пуна саммутида̄накиччам̣ наттхӣ’’ти.
475-6. нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ти идха пана пуримасиккха̄паде вийа аттхам̣ аггахетва̄ нит̣т̣хите чӣварасмим̣ бхиккхуноти евам̣ са̄мивасена каран̣авачанасса аттхо ведитаббо. каран̣авасена ¶ хи бхиккхуна̄ идам̣ на̄ма ка̄таббанти наттхи. са̄мивасена пана бхиккхуно чӣварасмим̣ нит̣т̣хите катхине ча уббхате евам̣ чхиннапалибодхо екараттампи че бхиккху тичӣварена виппавасеййа̄ти евам̣ аттхо йуджджати. таттха тичӣварена̄ти адхит̣т̣хитесу тӣсу чӣваресу йена кеначи. екена виппавуттхопи хи тичӣварена виппавуттхо хоти, пат̣исиддхапарийа̄паннена виппавуттхатта̄. теневасса падабха̄джане ‘‘сан̇гха̄т̣ийа̄ ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. виппавасеййа̄ти виппайутто васеййа.
477-8. га̄мо екӯпача̄ротиа̄ди авиппава̄салаккхан̣ававаттха̄панаттхам̣ вуттам̣. тато парам̣ йатха̄ккамена та̄нева паннараса ма̄тика̄пада̄ни виттха̄ренто ‘‘га̄мо екӯпача̄ро на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. таттха екакуласса га̄моти екасса ран̃н̃о ва̄ бходжакасса ва̄ га̄мо. париккхиттоти йена ¶ кеначи па̄ка̄рена ва̄ ватийа̄ ва̄ париккха̄йа ва̄ париккхитто. етта̄вата̄ екакулага̄масса екӯпача̄рата̄ дассита̄. антога̄ме ваттхаббанти еварӯпе га̄ме чӣварам̣ никкхипитва̄ га̄маббхантаре йатха̄ручите т̣ха̄не арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄петум̣ ват̣т̣ати. апариккхиттоти имина̄ тассева га̄масса на̄нӯпача̄рата̄ дассита̄. еварӯпе га̄ме йасмим̣ гхаре чӣварам̣ никкхиттам̣, таттха ваттхаббам̣. хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббанти атха ва̄ там̣ гхарам̣ самантато хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣, ад̣д̣хатеййаратанаппама̄н̣аппадеса̄ уддхам̣ на виджахитаббанти вуттам̣ хоти. ад̣д̣хатеййаратанаббхантаре пана ваттхум̣ ват̣т̣ати. там̣ пама̄н̣ам̣ атиккамитва̄ сачепи иддхима̄ бхиккхӯ а̄ка̄се арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄пети, ниссаггийамева хоти. еттха ча йасмим̣ гхарети гхарапариччхедо ‘‘екакуласса нивесанам̣ хотӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 480) лаккхан̣ена ведитаббо.
479. на̄на̄куласса ¶ га̄моти на̄на̄ра̄джӯнам̣ ва̄ бходжака̄нам̣ ва̄ га̄мо, веса̄ликусина̄ра̄дисадисо. париккхиттоти имина̄ на̄на̄кулага̄масса екӯпача̄рата̄ дассита̄. сабха̄йе ва̄ два̄рамӯле ва̄ти еттха сабха̄йанти лин̇габйаттайена сабха̄ вутта̄. два̄рамӯлети нагарадва̄расса самӣпе. идам̣ вуттам̣ ¶ хоти – еварӯпе га̄ме йасмим̣ гхаре чӣварам̣ никкхиттам̣, таттха ва̄ ваттхаббам̣. таттха саддасан̇гхат̣т̣анена ва̄ джанасамба̄дхена ва̄ васитум̣ асакконтена сабха̄йе ва̄ ваттхаббам̣ нагарадва̄рамӯле ва̄. татрапи васитум̣ асакконтена йаттха каттхачи пха̄сукат̣т̣ха̄не васитва̄ антоарун̣е а̄гамма тесам̣йева сабха̄йадва̄рамӯла̄нам̣ хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣. гхарасса пана чӣварасса ва̄ хаттхапа̄се ваттаббамева наттхи.
сабха̄йам̣ гаччхантена хаттхапа̄се чӣварам̣ никкхипитва̄ти саче гхаре ат̣т̣хапетва̄ сабха̄йе т̣хапесса̄мӣти сабха̄йам̣ гаччхати, тена сабха̄йам̣ гаччхантена хаттхапа̄сети хаттхам̣ паса̄ретва̄ ‘‘хандимам̣ чӣварам̣ т̣хапемӣ’’ти евам̣ никкхепасукхе хаттхапа̄сагате кисмин̃чи а̄пан̣е чӣварам̣ никкхипитва̄ пуриманайенева сабха̄йе ва̄ ваттхаббам̣ два̄рамӯле ва̄, хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣.
татра̄йам̣ виниччхайо – пхуссадеваттхеро та̄ва а̄ха – ‘‘чӣварахаттхапа̄се васитаббам̣ наттхи, йаттха каттхачи вӣтхихаттхапа̄сепи сабха̄йахаттхапа̄сепи два̄рахаттхапа̄сепи ¶ васитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. упатиссаттхеро пана̄ха – ‘‘нагарасса бахӯнипи два̄ра̄ни хонти бахӯнипи сабха̄йа̄ни, тасма̄ саббаттха на ват̣т̣ати. йасса̄ пана вӣтхийа̄ чӣварам̣ т̣хапитам̣ йам̣ тасса̄ саммукхат̣т̣ха̄не сабха̄йан̃ча два̄ран̃ча тасса сабха̄йасса ча два̄расса ча хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣. еван̃хи сати сакка̄ чӣварасса паватти джа̄ниту’’нти. сабха̄йам̣ пана гаччхантена йасса а̄пан̣икасса хаттхе никкхиттам̣, саче со там̣ чӣварам̣ атихаритва̄ гхаре никкхипати, вӣтхихаттхапа̄со на раккхати, гхарасса хаттхапа̄се ваттхаббам̣. саче махантам̣ гхарам̣ хоти, две вӣтхийо пхаритва̄ т̣хитам̣ пурато ва̄ паччхато ва̄ хаттхапа̄сейева арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄петаббам̣. сабха̄йе никкхипитва̄ пана сабха̄йе ва̄ тасса саммукхе нагарадва̄рамӯле ва̄ тесам̣йева хаттхапа̄се ва̄ арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄петаббам̣.
апариккхиттотиимина̄ тассева га̄масса на̄нӯпача̄рата̄ дассита̄. етеневупа̄йена саббаттха екӯпача̄рата̄ ча на̄нӯпача̄рата̄ ча ведитабба̄. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘га̄мо екӯпача̄ро ¶ на̄ма̄’’ти евам̣ а̄димхи ‘‘аджджхока̄со екӯпача̄ро на̄ма̄’’ти евам̣ анте ча екамева ма̄тика̄падам̣ уддхаритва̄ падабха̄джанам̣ виттха̄ритам̣. тасма̄ тассева падасса̄нуса̄рена саббаттха париккхепа̄дивасена екӯпача̄рата̄ ча на̄нӯпача̄рата̄ ча ведитабба̄.
480-1. нивесана̄дӣсу ¶ оварака̄ти габбха̄нам̣йеветам̣ парийа̄йавачанам̣. хаттхапа̄са̄ ва̄ти габбхасса хаттхапа̄са̄. два̄рамӯле ва̄ти саббесам̣ са̄дха̄ран̣е гхарадва̄рамӯле. хаттхапа̄са̄ ва̄ти габбхасса ва̄ гхарадва̄рамӯласса ва̄ хаттхапа̄са̄.
482-7. удоситоти йа̄на̄дӣнам̣ бхан̣д̣а̄нам̣ са̄ла̄. ито пат̣т̣ха̄йа ча нивесане вуттанайенева виниччхайо ведитаббо. ат̣т̣оти пат̣ира̄джа̄дипат̣иба̄ханаттхам̣ ит̣т̣хака̄хи като бахалабхиттико чатупан̃чабхӯмико патиссайависесо. ма̄л̣оти екакӯт̣асан̇гахито чатурассапа̄са̄до. па̄са̄доти дӣгхапа̄са̄до. хаммийанти мун̣д̣аччхаданапа̄са̄до.
489. саттаббхантара̄тиеттха екам̣ аббхантарам̣ ат̣т̣хавӣсатихаттхам̣ хоти. саче саттхо гаччханто га̄мам̣ ва̄ надим̣ ва̄ парийа̄дийитва̄ тит̣т̣хати антопавит̣т̣хена саддхим̣ ека̄баддхо хутва̄ оран̃ча па̄ран̃ча пхаритва̄ т̣хито хоти, саттхапариха̄рова лаббхати. атха га̄ме ва̄ надийа̄ ва̄ парийа̄панно хоти антопавит̣т̣хо ¶ , га̄мапариха̄ро чева надӣпариха̄ро ча лаббхати. саче виха̄расӣмам̣ атиккамитва̄ тит̣т̣хати, антосӣма̄йа ча чӣварам̣ хоти, виха̄рам̣ гантва̄ васитаббам̣. саче бахисӣма̄йа чӣварам̣ хоти саттхасамӣпейева васитаббам̣. саче гаччханто сакат̣е ва̄ бхагге гон̣е ва̄ нат̣т̣хе антара̄ чхиджджати, йасмим̣ кот̣т̣ха̄се чӣварам̣ таттха васитаббам̣.
490. екакуласса кхетте хаттхапа̄со на̄ма чӣварахаттхапа̄сойева, на̄на̄куласса кхетте хаттхапа̄со на̄ма кхеттадва̄расса хаттхапа̄со. апариккхитте чӣварассева хаттхапа̄со.
491-4. дхан̃н̃акаран̣анти кхалам̣ вуччати. а̄ра̄моти пуппха̄ра̄мо ¶ ва̄ пхала̄ра̄мо ва̄. двӣсупи кхетте вуттасадисова виниччхайо. виха̄ро нивесанасадисо. руккхамӯле анточха̄йа̄йанти чха̄йа̄йа пхут̣т̣хока̄сасса анто ева. вирал̣аса̄кхасса пана руккхасса а̄тапена пхут̣т̣хока̄се т̣хапитам̣ ниссаггийамева хоти, тасма̄ та̄дисасса са̄кха̄ччха̄йа̄йа ва̄ кхандхаччха̄йа̄йа ва̄ т̣хапетаббам̣. саче са̄кха̄йа ва̄ вит̣апе ва̄ т̣хапети, упари ан̃н̃аса̄кха̄ччха̄йа̄йа пхут̣т̣хока̄сейева т̣хапетаббам̣. кхуджджаруккхасса чха̄йа̄ дӯрам̣ гаччхати, чха̄йа̄йа гатат̣т̣ха̄не т̣хапетум̣ ват̣т̣атийева. идха̄пи хаттхапа̄со чӣварахаттхапа̄сойева.
ага̄маке аран̃н̃ети ага̄макам̣ на̄ма аран̃н̃ам̣ вин̃джха̄т̣авӣа̄дӣсу ва̄ самуддамаджджхе ва̄ маччхабандха̄нам̣ агаманапатхе дӣпакесу лаббхати. саманта̄ саттаббхантара̄ти маджджхе т̣хитасса саматта̄ саббадиса̄су ¶ саттаббхантара̄, виниббедхена чуддаса хонти. маджджхе нисинно пураттхима̄йа ва̄ паччхима̄йа ва̄ диса̄йа парийанте т̣хапитачӣварам̣ раккхати. саче пана арун̣уггаманасамайе кесаггаматтампи пураттхимам̣ дисам̣ гаччхати, паччхима̄йа диса̄йа чӣварам̣ ниссаггийам̣ хоти. еса найо итарасмим̣. упосатхака̄ле пана парисапарийанте нисиннабхиккхуто пат̣т̣ха̄йа саттаббхантарасӣма̄ содхетабба̄. йаттакам̣ бхиккхусан̇гхо вад̣д̣хати, сӣма̄пи таттакам̣ вад̣д̣хати.
495. аниссаджджитва̄ парибхун̃джати а̄патти дуккат̣асса̄ти еттха саче падха̄нико бхиккху саббараттим̣ падха̄намануйун̃джитва̄ паччусасамайе ‘‘нха̄йисса̄мӣ’’ти тӣн̣ипи чӣвара̄ни тӣре т̣хапетва̄ надим̣ отарати, нха̄йантассева часса арун̣ам̣ ут̣т̣хахати, ким̣ ка̄таббам̣. со хи йади уттаритва̄ чӣварам̣ нива̄сети, ниссаггийачӣварам̣ ¶ аниссаджджитва̄ парибхун̃джанапаччайа̄ дуккат̣ам̣ а̄паджджати. атха нагго гаччхати, евампи дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣти? на а̄паджджати. со хи йа̄ва ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ дисва̄ винайакаммам̣ на кароти, та̄ва тесам̣ ¶ чӣвара̄нам̣ апарибхога̄рахатта̄ нат̣т̣хачӣварат̣т̣ха̄не т̣хито хоти. нат̣т̣хачӣварасса ча акаппийам̣ на̄ма наттхи. тасма̄ екам̣ нива̄сетва̄ две хаттхена гахетва̄ виха̄рам̣ гантва̄ винайакаммам̣ ка̄таббам̣. саче дӯре виха̄ро хоти, антара̄магге манусса̄ сан̃чаранти. екам̣ нива̄сетва̄ екам̣ па̄рупитва̄ екам̣ ам̣сакӯт̣е т̣хапетва̄ гантаббам̣. саче виха̄ре сабха̄габхиккхӯ на пассати, бхиккха̄ча̄рам̣ гата̄ хонти, сан̇гха̄т̣им̣ бахига̄ме т̣хапетва̄ сантаруттарена а̄санаса̄лам̣ гантва̄ винайакаммам̣ ка̄таббам̣. саче бахига̄ме чорабхайам̣ хоти, па̄рупитва̄ гантаббам̣. саче а̄санаса̄ла̄ самба̄дха̄ хоти джана̄кин̣н̣а̄, на сакка̄ екаманте чӣварам̣ апанетва̄ винайакаммам̣ ка̄тум̣, екам̣ бхиккхум̣ а̄да̄йа бахига̄мам̣ гантва̄ винайакаммам̣ катва̄ чӣвара̄ни парибхун̃джитабба̄ни.
саче бхиккхӯ дахара̄нам̣ хаттхе паттачӣварам̣ датва̄ маггам̣ гаччханта̄ паччхиме йа̄ме сайитука̄ма̄ хонти, аттано аттано чӣварам̣ хаттхапа̄се катва̄ва сайитаббам̣. саче гаччханта̄нам̣йева асампаттесу дахаресу арун̣ам̣ уггаччхати, чӣварам̣ ниссаггийам̣ хоти, ниссайо пана на пат̣иппассамбхати, дахара̄нампи пурато гаччханта̄нам̣ тхересу асампаттесу есева найо. маггам̣ вираджджхитва̄ аран̃н̃е ан̃н̃аман̃н̃ам̣ апассантесупи есева найо. саче пана дахара̄ ‘‘майам̣, бханте, мухуттам̣ сайитва̄ асукасмим̣ на̄ма ока̄се тумхе сампа̄пун̣исса̄ма̄’’ти ватва̄ йа̄ва арун̣уггамана̄ сайанти, чӣваран̃ча ниссаггийам̣ хоти, ниссайо ча пат̣иппассамбхати, дахаре уййоджетва̄ тхересу сайантесупи есева найо. дведха̄патхам̣ дисва̄ тхера̄ ‘‘айам̣ магго’’ дахара̄ ‘‘айам̣ магго’’ти ватва̄ ан̃н̃аман̃н̃асса вачанам̣ аггахетва̄ гата̄, саха арун̣уггамана̄ чӣвара̄ни ча ниссаггийа̄ни хонти ¶ , ниссайо ча пат̣иппассамбхати. саче дахара̄ маггато оккамма ‘‘антоарун̣ейева ниваттисса̄ма̄’’ти бхесаджджаттха̄йа га̄мам̣ пависитва̄ а̄гаччханти. асампатта̄нам̣йева ча ¶ тесам̣ арун̣о уггаччхати, чӣвара̄ни ниссаггийа̄ни хонти, ниссайо пана на пат̣иппассамбхати. саче пана дхенубхайена ва̄ сунакхабхайена ва̄ ‘‘мухуттам̣ т̣хатва̄ гамисса̄ма̄’’ти т̣хатва̄ ва̄ нисӣдитва̄ ва̄ гаччханти, антара̄ арун̣е уггате чӣвара̄ни ниссаггийа̄ни хонти, ниссайо ча пат̣иппассамбхати. саче ‘‘антоарун̣ейева а̄гамисса̄ма̄’’ти антосӣма̄йам̣ ¶ га̄мам̣ павит̣т̣ха̄нам̣ антара̄ арун̣о уггаччхати, нева чӣвара̄ни ниссаггийа̄ни хонти, на ниссайо пат̣иппассамбхати. саче пана ‘‘вибха̄йату та̄ва̄’’ти нисӣданти, арун̣е уггатепи на чӣвара̄ни ниссаггийа̄ни хонти, ниссайо пана пат̣иппассамбхати. йепи ‘‘антоарун̣ейева а̄гамисса̄ма̄’’ти са̄мантавиха̄рам̣ дхаммасаванаттха̄йа саусса̄ха̄ гаччханти, антара̄маггейева ча несам̣ арун̣о уггаччхати, чӣвара̄ни ниссаггийа̄ни хонти, ниссайо пана на пат̣иппассамбхати. саче дхаммага̄равена ‘‘йа̄ва парийоса̄нам̣ сутва̄ва гамисса̄ма̄’’ти нисӣданти, саха арун̣ассуггамана̄ чӣвара̄нипи ниссаггийа̄ни хонти, ниссайопи пат̣иппассамбхати. тхерена дахарам̣ чӣварадхованаттха̄йа га̄макам̣ песентена аттано чӣварам̣ паччуддхаритва̄ва да̄таббам̣. дахарасса̄пи чӣварам̣ паччуддхара̄петва̄ т̣хапетаббам̣. саче ассатийа̄ гаччхати, аттано чӣварам̣ паччуддхаритва̄ дахарасса чӣварам̣ висса̄сена гахетва̄ т̣хапетаббам̣. саче тхеро нассарати, дахаро ева сарати, дахарена аттано чӣварам̣ паччуддхаритва̄ тхерасса чӣварам̣ висса̄сена гахетва̄ гантва̄ ваттаббо ‘‘бханте, тумха̄кам̣ чӣварам̣ адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джатха̄’’ти аттанопи чӣварам̣ адхит̣т̣ха̄таббам̣. евам̣ екасса сатийа̄пи а̄паттимоккхо хотӣти. сесам̣ утта̄наттхамева ¶ .
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу пат̣хамакатхинасиккха̄паде анадхит̣т̣ха̄нам̣ авикаппанан̃ча акирийам̣, идха апаччуддхаран̣ам̣ айамева висесо. сесам̣ саббаттха вуттанайамева̄ти.
удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. татийакатхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄
497. тена самайена̄ти татийакатхинасиккха̄падам̣. таттха усса̄петва̄ пунаппунам̣ вимаджджатӣти ‘‘валӣсу нат̣т̣ха̄су идам̣ махантам̣ бхависсатӣ’’ти ман̃н̃ама̄но удакена син̃читва̄ па̄дехи аккамитва̄ ¶ хаттхехи усса̄петва̄ уккхипитва̄ пит̣т̣хийам̣ гхам̣сати, там̣ а̄тапе суккхам̣ пат̣хамаппама̄н̣амева хоти. со пунапи татха̄ кароти, тена вуттам̣ – ‘‘усса̄петва̄ пунаппунам̣ вимаджджатӣ’’ти. там̣ евам̣ киламантам̣ бхагава̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова дисва̄ никкхамитва̄ сена̄санача̄рикам̣ а̄хин̣д̣анто вийа таттха агама̄си. тена вуттам̣ – ‘‘аддаса кхо бхагава̄’’тиа̄ди.
499-500. ека̄дасама̄сети ¶ екам̣ паччхимакаттикама̄сам̣ т̣хапетва̄ сесе ека̄дасама̄се. саттама̄сети каттикама̄сам̣ хемантике ча чатта̄роти пан̃чама̄се т̣хапетва̄ сесе саттама̄се. ка̄лепи а̄дисса диннанти сан̇гхасса ва̄ ‘‘идам̣ ака̄лачӣвара’’нти уддиситва̄ диннам̣, екапуггаласса ва̄ ‘‘идам̣ туйхам̣ даммӣ’’ти диннам̣.
сан̇гхато ва̄ти аттано паттабха̄гавасена сан̇гхато ва̄ уппаджджеййа. ган̣ато ва̄ти идам̣ суттантикаган̣асса дема, идам̣ а̄бхидхаммикаган̣асса̄ти евам̣ ган̣асса денти. тато аттано паттабха̄гавасена ган̣ато ва̄ уппаджджеййа.
но часса па̄рипӯрӣти но че па̄рипӯрӣ бхавеййа, йаттакена кайирама̄нам̣ адхит̣т̣ха̄начӣварам̣ пахоти, тан̃че чӣварам̣ таттакам̣ на бхавеййа, ӯнакам̣ бхавеййа̄ти аттхо.
пачча̄са̄ хоти сан̇гхато ва̄тиа̄дӣсу асукадивасам̣ на̄ма сан̇гхо чӣвара̄ни лабхиссати, ган̣о лабхиссати, тато ме чӣварам̣ уппаджджиссатӣти евам̣ сан̇гхато ва̄ ган̣ато ва̄ пачча̄са̄ хоти. н̃а̄такехи ме чӣвараттха̄йа песитам̣, миттехи песитам̣, те а̄гата̄ чӣваре дассантӣти евам̣ н̃а̄тито ва̄ миттато ва̄ пачча̄са̄ хоти. пам̣сукӯлам̣ ва̄ти еттха пана пам̣сукӯлам̣ ва̄ лаччха̄мӣти ¶ евам̣ пачча̄са̄ хотӣти йоджетаббам̣. аттано ва̄ дханена̄ти аттано каппа̄сасутта̄дина̄ дханена, асукадивасам̣ на̄ма лаччха̄мӣти евам̣ ва̄ пачча̄са̄ хотӣти аттхо.
тато че уттари никкхипеййа сатийа̄пи пачча̄са̄йа̄ти ма̄сапарамато че уттари никкхипеййа, ниссаггийам̣ па̄читтийанти аттхо. евам̣ пана аватва̄ йасма̄ антара̄ уппаджджама̄не пачча̄са̄чӣваре мӯлачӣварасса уппаннадивасато йа̄ва вӣсатимо дивасо та̄ва уппаннам̣ пачча̄са̄чӣварам̣ мӯлачӣварам̣ аттано гатикам̣ кароти, тато уддхам̣ мӯлачӣварам̣ пачча̄са̄чӣварам̣ ¶ аттано гатикам̣ кароти. тасма̄ там̣ висесам̣ дассетум̣ ‘‘тадахуппанне мӯлачӣваре’’тиа̄дина̄ найена падабха̄джанам̣ вуттам̣, там̣ утта̄наттхамева.
висабха̄ге уппанне мӯлачӣварети йади мӯлачӣварам̣ сан̣хам̣, пачча̄са̄чӣварам̣ тхӯлам̣, на сакка̄ йоджетум̣. раттийо ча сеса̄ хонти, на та̄ва ма̄со пӯрати ¶ , на ака̄ма̄ ниггахена чӣварам̣ ка̄ретаббам̣. ан̃н̃ам̣ пачча̄са̄чӣварам̣ лабхитва̄йева ка̄лаббхантаре ка̄ретаббам̣. пачча̄са̄чӣварампи париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄таббам̣. атха мӯлачӣварам̣ тхӯлам̣ хоти, пачча̄са̄чӣварам̣ сан̣хам̣, мӯлачӣварам̣ париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣хахитва̄ пачча̄са̄чӣварамева мӯлачӣварам̣ катва̄ т̣хапетаббам̣. там̣ пуна ма̄сапариха̄рам̣ лабхати, етенупа̄йена йа̄ва иччхати та̄ва ан̃н̃аман̃н̃ам̣ мӯлачӣварам̣ катва̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣти. сесам̣ утта̄намева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄нева̄ти.
татийакатхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄
503-5. тена самайена̄ти пура̄н̣ачӣварасиккха̄падам̣. таттха йа̄ва саттама̄ пита̄махайуга̄ти питупита̄ пита̄махо, пита̄махасса йугам̣ пита̄махайугам̣. йуганти а̄йуппама̄н̣ам̣ вуччати. абхила̄па маттамева четам̣. аттхато пана пита̄махойева пита̄махайугам̣. тато уддхам̣ саббепи пуббапуриса̄ пита̄махаггахан̣енева гахита̄. евам̣ йа̄ва саттамо пурисо та̄ва йа̄ асамбаддха̄ са̄ йа̄ва саттама̄ пита̄махайуга̄ асамбаддха̄ти ¶ вуччати. десана̄мукхамева четам̣. ‘‘ма̄тито ва̄ питито ва̄’’тивачанато пана пита̄махайугампи пита̄махийугампи ма̄та̄махайугампи ма̄та̄махийугампи тесам̣ бха̄тубхагинӣбха̄гинеййапуттапапутта̄дайопи саббе идха сан̇гахита̄ ева̄ти ведитабба̄.
татра̄йам̣ виттха̄ранайо – пита̄ питупита̄ тасса пита̄ тасса̄пи пита̄ти евам̣ йа̄ва саттама̄ йуга̄, пита̄ питума̄та̄ тасса̄ пита̄ ча ма̄та̄ ча бха̄та̄ ча бхагинӣ ча путта̄ ча дхӣтаро ча̄ти евампи уддхан̃ча адхо ча йа̄ва саттама̄ йуга̄, пита̄ питубха̄та̄ питубхагинӣ питупутта̄ питудхӣтаро тесампи путтадхӣтупарампара̄ти евампи йа̄ва саттама̄ йуга̄, ма̄та̄ ма̄тума̄та̄ тасса̄ ма̄та̄ тасса̄пи ма̄та̄ти евампи йа̄ва саттама̄ йуга̄, ма̄та̄ ма̄тупита̄ тасса ма̄та̄ ча пита̄ ча ¶ бха̄та̄ ча бхагинӣ ча путта̄ ча дхӣтаро ча̄ти, евампи уддхан̃ча адхо ча йа̄ва саттама̄ йуга̄, ма̄та̄ ма̄тубха̄та̄ ма̄тубхагинӣ ма̄тупутта̄ ма̄тудхӣтаро тесампи путтадхӣтупарампара̄ти ¶ евампи йа̄ва саттама̄ йуга̄, нева ма̄тусамбандхена на питусамбандхена самбаддха̄, айам̣ ан̃н̃а̄тика̄ на̄ма.
убхато сан̇гхети бхиккхунисан̇гхе н̃аттичатуттхена бхиккхусан̇гхе н̃аттичатуттхена̄ти ат̣т̣хава̄чикавинайакаммена упасампанна̄.
саким̣ ниваттхампи саким̣ па̄рутампӣти раджитва̄ каппам̣ катва̄ екава̄рампи ниваттхам̣ ва̄ па̄рутам̣ ва̄. антамасо парибхогасӣсена ам̣се ва̄ маттхаке ва̄ катва̄ маггам̣ гато хоти, уссӣсакам̣ ва̄ катва̄ нипанно хоти, етампи пура̄н̣ачӣварамева. саче пана паччаттхаран̣асса хет̣т̣ха̄ катва̄ нипаджджати, хаттхехи ва̄ уккхипитва̄ а̄ка̄се вита̄нам̣ катва̄ сӣсена апхусанто гаччхати, айам̣ парибхого на̄ма на хотӣти курундийам̣ вуттам̣.
дхотам̣ ниссаггийанти еттха евам̣ а̄н̣атта̄ бхиккхунӣ дхованаттха̄йа уддханам̣ саджджети, да̄рӯни сам̣харати, аггим̣ кароти, удакам̣ а̄харати йа̄ва нам̣ дховитва̄ уккхипати, та̄ва бхиккхунийа̄ пайоге пайоге бхиккхусса дуккат̣ам̣. дховитва̄ ¶ уккхиттаматте ниссаггийам̣ хоти. саче дуддхотанти ман̃н̃ама̄на̄ пуна син̃чати ва̄ дховати ва̄ йа̄ва нит̣т̣ха̄нам̣ на гаччхати та̄ва пайоге пайоге дуккат̣ам̣. еса найо раджана̄кот̣анесу. раджанадон̣ийан̃хи раджанам̣ а̄киритва̄ йа̄ва саким̣ чӣварам̣ раджати, тато пуббе йам̣кин̃чи раджанаттха̄йа кароти, паччха̄ ва̄ пат̣ираджати, саббаттха пайоге пайоге бхиккхусса дуккат̣ам̣. евам̣ а̄кот̣анепи пайого ведитаббо.
506. ан̃н̃а̄тика̄йа ан̃н̃а̄тикасан̃н̃ӣ пура̄н̣ачӣварам̣ дхова̄петӣти но чепи ‘‘имам̣ дхова̄’’ти вадати, атха кхо дхованаттха̄йа ка̄йавика̄рам̣ катва̄ хаттхена ва̄ хаттхе дети, па̄дамӯле ва̄ т̣хапети, упари ва̄ кхипати, сиккхама̄на̄са̄ман̣ерӣса̄ман̣ераупа̄сакатиттхийа̄дӣнам̣ ва̄ хаттхе песети, надӣтиттхе дховантийа̄ упача̄ре ва̄ кхипати, антодва̄дасахаттхе ока̄се т̣хатва̄, дхова̄питам̣йева хоти. саче пана упача̄рам̣ мун̃читва̄ орато т̣хапети са̄ че дховитва̄ а̄нети, ана̄патти. сиккхама̄на̄йа ва̄ са̄ман̣ерийа̄ ва̄ упа̄сика̄йа ва̄ хаттхе дхованаттха̄йа дети, са̄ че упасампаджджитва̄ дховати, а̄паттийева. упа̄сакасса хаттхе дети, со че лин̇ге париватте бхиккхунӣсу ¶ паббаджитва̄ упасампаджджитва̄ дховати ¶ , а̄паттийева. са̄ман̣ерасса ва̄ бхиккхусса ва̄ хаттхе диннепи лин̇гапариваттане есева найо.
дхова̄пети раджа̄петӣтиа̄дӣсу екена ваттхуна̄ ниссаггийам̣, дутийена дуккат̣ам̣. тӣн̣ипи ка̄ра̄пентасса екена ниссаггийам̣, сесехи две дуккат̣а̄ни. йасма̄ панета̄ни дхована̄дӣни пат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ ка̄рентасса моккхо наттхи, тасма̄ еттха тӣн̣и чатукка̄ни вутта̄ни. сачепи хи ‘‘имам̣ чӣварам̣ раджитва̄ дховитва̄ а̄нехӣ’’ти вутте са̄ бхиккхунӣ пат̣хамам̣ дховитва̄ паччха̄ раджати, ниссаггийена дуккат̣амева. евам̣ саббесу випарӣтавачанесу найо нетаббо. саче пана ‘‘дховитва̄ а̄нехӣ’’ти вутта̄ дховати чева раджати ча, дхова̄панапаччайа̄ ева а̄патти, раджане ана̄патти. евам̣ саббаттха вутта̄дхикакаран̣е ‘‘авутта̄ дховатӣ’’ти имина̄ лаккхан̣ена ана̄патти ведитабба̄. ‘‘имасмим̣ ¶ чӣваре йам̣ ка̄таббам̣, саббам̣ там̣ туйхам̣ бха̄ро’’ти ваданто пана екава̄ча̄йа самбахула̄ а̄паттийо а̄паджджатӣти.
ан̃н̃а̄тика̄йа вематико ан̃н̃а̄тика̄йа н̃а̄тикасан̃н̃ӣти има̄нипи пада̄ни вутта̄нам̣йева тин̣н̣ам̣ чатукка̄нам̣ васена виттха̄рато ведитабба̄ни.
екато упасампанна̄йа̄ти бхиккхунӣнам̣ сантике упасампанна̄йа дхова̄пентасса дуккат̣ам̣. бхиккхӯнам̣ сантике упасампанна̄йа пана йатха̄ваттхукамева, бхиккхӯнам̣ сантике упасампанна̄ на̄ма пан̃часата̄ са̄кийа̄нийо.
507. авутта̄ дховатӣти уддеса̄йа ва̄ ова̄да̄йа ва̄ а̄гата̄ килиннам̣ чӣварам̣ дисва̄ т̣хапитат̣т̣ха̄нато гахетва̄ ва̄ ‘‘детха, аййа, дховисса̄мӣ’’ти а̄хара̄петва̄ ва̄ дховати чева раджати ча а̄кот̣ети ча, айам̣ авутта̄ дховати на̄ма. йа̄пи ‘‘имам̣ чӣварам̣ дхова̄’’ти дахарам̣ ва̄ са̄ман̣ерам̣ ва̄ а̄н̣а̄пентасса бхиккхуно сутва̄ ‘‘а̄харатхаййа ахам̣ дховисса̄мӣ’’ти дховати, та̄вака̄ликам̣ ва̄ гахетва̄ дховитва̄ раджитва̄ дети, айампи авутта̄ дховати на̄ма.
ан̃н̃ам̣ париккха̄ранти упа̄ханаттхавикапаттаттхавикаам̣сабаддхакака̄йабандханаман̃чапӣт̣хабхиситат̣т̣ика̄дим̣ йам̣кин̃чи дхова̄пети, ана̄патти. сесаметтха утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу ¶ ¶ пана идам̣ сиккха̄падам̣ чхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. чӣварапат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
508. тена самайена̄ти чӣварапат̣иггахан̣асиккха̄падам̣. таттха пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ти пин̣д̣апа̄тато пат̣икканта̄. йена андхаванам̣ тенупасан̇камӣти апан̃н̃атте сиккха̄паде йена андхаванам̣ тенупасан̇ками. катакамма̄ти катачорикакамма̄, сандхиччхедана̄дӣхи парабхан̣д̣ам̣ харита̄ти вуттам̣ хоти. чорага̄ман̣икоти чораджет̣т̣хако. со кира пуббе тхерим̣ ¶ джа̄на̄ти, тасма̄ чора̄нам̣ пурато гаччханто дисва̄ ‘‘ито ма̄ гаччхатха, саббе ито етха̄’’ти те гахетва̄ ан̃н̃ена маггена агама̄си. сама̄дхимха̄ вут̣т̣хахитва̄ти тхерӣ кира париччхиннавела̄йам̣йева сама̄дхимха̄ вут̣т̣хахи. сопи тасмим̣йева кхан̣е евам̣ авача, тасма̄ са̄ ассоси, сутва̄ ча ‘‘наттхи да̄ни ан̃н̃о еттха саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ ан̃н̃атра майа̄’’ти там̣ мам̣сам̣ аггахеси. тена вуттам̣ – ‘‘атха кхо уппалаван̣н̣а̄ бхиккхунӣ’’тиа̄ди.
охиййакоти авахӣйако авасесо, виха̄рава̄рам̣ патва̄ екова виха̄ре т̣хитоти аттхо. саче ме твам̣ антарава̄сакам̣ дадеййа̄сӣти касма̄ а̄ха? сан̣хам̣ гханамат̣т̣хам̣ антарава̄сакам̣ дисва̄ лобхена, апича аппако тасса̄ антарава̄саке лобхо, тхерийа̄ пана сикха̄ппатта̄ кот̣т̣ха̄сасампатти тенасса̄ сарӣрапа̄рипӯрим̣ пассисса̄мӣти висамалобхам̣ уппа̄детва̄ евама̄ха. антиманти пан̃чаннам̣ чӣвара̄нам̣ саббапарийантам̣ хутва̄ антимам̣, антиманти паччхимам̣. ан̃н̃ам̣ лесена̄пи викаппетва̄ ва̄ паччуддхаритва̄ ва̄ т̣хапитам̣ чӣварам̣ наттхӣти евам̣ йатха̄анун̃н̃а̄та̄нам̣ пан̃чаннам̣ чӣвара̄нам̣ дха̄ран̣авасенева а̄ха, на лобхена, на хи кхӣн̣а̄сава̄нам̣ лобхо аттхи. ниппӣл̣ийама̄на̄ти упамам̣ дассетва̄ га̄л̣хам̣ пӣл̣айама̄на̄.
антарава̄сакам̣ ¶ датва̄ упассайам̣ агама̄сӣти сан̇каччикам̣ нива̄сетва̄ йатха̄ тасса маноратхо на пӯрати, евам̣ хаттхаталейева дассетва̄ агама̄си.
510. касма̄ ¶ па̄риваттакачӣварам̣ аппат̣иган̣ханте уджджха̄йим̣су? ‘‘саче еттакопи амхесу аййа̄нам̣ висса̄со наттхи, катхам̣ майам̣ йа̄песса̄ма̄’’ти вихаттхата̄йа самабхитуннатта̄.
ануджа̄на̄ми бхиккхаве имесам̣ пан̃чаннанти имесам̣ пан̃чаннам̣ сахадхаммика̄нам̣ самасаддха̄нам̣ самасӣла̄нам̣ самадит̣т̣хӣнам̣ па̄риваттакам̣ гахетум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо.
512. пайоге дуккат̣анти гахан̣аттха̄йа хаттхаппаса̄ран̣а̄дӣсу дуккат̣ам̣. пат̣ила̄бхена̄ти пат̣иггахан̣ена. таттха ча хаттхена ва̄ хаттхе дету, па̄дамӯле ва̄ т̣хапету, упари ва̄ кхипату, со че са̄дийати ¶ , гахитамева хоти. саче пана сиккхама̄на̄са̄ман̣ераса̄ман̣ерӣупа̄сакаупа̄сика̄дӣнам̣ хаттхе песитам̣ пат̣игган̣ха̄ти, ана̄патти. дхаммакатхам̣ катхентасса чатассопи париса̄ чӣвара̄ни ча на̄на̄вира̄гаваттха̄ни ча а̄нетва̄ па̄дамӯле т̣хапенти, упача̄ре ва̄ т̣хатва̄ упача̄рам̣ ва̄ мун̃читва̄ кхипанти, йам̣ таттха бхиккхунӣнам̣ сантакам̣, там̣ ан̃н̃атра па̄риваттака̄ ган̣хантасса а̄паттийева. атха пана раттибха̄ге кхитта̄ни хонти, ‘‘идам̣ бхиккхунийа̄, идам̣ ан̃н̃еса’’нти н̃а̄тум̣ на сакка̄, па̄риваттакакиччам̣ наттхӣти маха̄паччарийам̣ курундийан̃ча вуттам̣, там̣ ачиттакабха̄вена на самети. саче бхиккхунӣ васса̄ва̄сикам̣ дети, па̄риваттакамева ка̄таббам̣. саче пана сан̇ка̄ракӯт̣а̄дӣсу т̣хапети, ‘‘пам̣сукӯлам̣ ган̣хиссантӣ’’ти пам̣сукӯлам̣ адхит̣т̣хахитва̄ гахетум̣ ват̣т̣ати.
513. ан̃н̃а̄тика̄йа ан̃н̃а̄тикасан̃н̃ӣти тикапа̄читтийам̣. екато упасампанна̄йа̄ти бхиккхунӣнам̣ сантике упасампанна̄йа хаттхато ган̣хантасса дуккат̣ам̣, бхиккхӯнам̣ сантике упасампанна̄йа пана па̄читтийамева.
514. париттена ва̄ випуланти аппаггхачӣварена ва̄ упа̄ханаттхавикапаттаттхавикаам̣сабаддхакака̄йабандхана̄дина̄ ва̄ махаггхам̣ чета̄петва̄ сачепи чӣварам̣ ¶ пат̣игган̣ха̄ти, ана̄патти. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘антамасо харӣтакӣкхан̣д̣ена̄пӣ’’ти вуттам̣. випулена ва̄ париттанти идам̣ вуттавипалла̄сена ведитаббам̣. ан̃н̃ам̣ париккха̄ранти паттаттхавика̄дим̣ йам̣ кин̃чи викаппанупагапаччхимачӣвараппама̄н̣ам̣ пана пат̣апарисса̄ванампи на ват̣т̣ати. йам̣ нева адхит̣т̣ха̄нупагам̣ на викаппанупагам̣ там̣ саббам̣ ват̣т̣ати. сачепи ман̃чаппама̄н̣а̄ бхисиччхави хоти, ват̣т̣атийева; ко пана ва̄до паттаттхавика̄дӣсу. сесам̣ утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу ¶ идам̣ чхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийа̄кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣ ¶ , пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммам̣вачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
чӣварапат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄
515. тена самайена̄ти ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падам̣. таттха упанандо сакйапуттоти асӣтисахассаматта̄нам̣ сакйакула̄ паббаджита̄нам̣ бхиккхӯнам̣ патикит̣т̣хо лоладжа̄тико. пат̣т̣оти чхеко саматтхо пат̣ибало сарасампанно кан̣т̣хама̄дхурийена саманна̄гато. кисмим̣ вийа̄ти ким̣су вийа килесо вийа, хироттаппавасена кампанам̣ вийа сан̇кампанам̣ вийа хотӣти аттхо.
аддха̄намагганти аддха̄насан̇кха̄там̣ дӣгхамаггам̣, на нагаравӣтхимагганти аттхо. те бхиккхӯ аччхиндим̣сӯти мусим̣су, паттачӣвара̄ни несам̣ харим̣сӯти аттхо. ануйун̃джа̄хӣти бхиккхубха̄ваджа̄нанаттха̄йа пуччха. ануйун̃джийама̄на̄ти паббаджджа̄упасампада̄паттачӣвара̄дхит̣т̣ха̄на̄дӣни пуччхийама̄на̄. етаматтхам̣ а̄рочесунти бхиккхубха̄вам̣ джа̄на̄петва̄ йо ‘‘са̄кета̄ са̄ваттхим̣ аддха̄намаггаппат̣ипанна̄’’тиа̄дина̄ найена вутто, етаматтхам̣ а̄рочесум̣.
517. ан̃н̃а̄такам̣ гахапатим̣ ва̄тиа̄дӣсу йам̣ парато ‘‘тин̣ена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄детва̄’’ти вуттам̣, там̣ а̄дим̣ катва̄ евам̣ анупуббакатха̄ ведитабба̄. саче чоре пасситва̄ дахара̄ паттачӣвара̄ни гахетва̄ пала̄та̄, чора̄ тхера̄нам̣ нива̄санапа̄рупанаматтам̣йева харитва̄ гаччханти, тхерехи ¶ нева та̄ва чӣварам̣ вин̃н̃а̄петаббам̣, на са̄кха̄пала̄сам̣ бхан̃джитаббам̣. атха дахара̄ саббам̣ бхан̣д̣акам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄та̄, чора̄ тхера̄нам̣ нива̄санапа̄рупанам̣ тан̃ча бхан̣д̣акам̣ гахетва̄ гаччханти, дахарехи а̄гантва̄ аттано нива̄санапа̄рупана̄ни на та̄ва тхера̄нам̣ да̄табба̄ни, на хи аначчхинначӣвара̄ аттано аттха̄йа са̄кха̄пала̄сам̣ бхан̃джитум̣ лабханти, аччхинначӣвара̄нам̣ пана аттха̄йа лабханти, аччхинначӣвара̄ва аттанопи паресампи аттха̄йа лабханти. тасма̄ тхерехи ва̄ са̄кха̄пала̄сам̣ бхан̃джитва̄ ва̄ка̄дӣхи гантхетва̄ дахара̄нам̣ да̄таббам̣, дахарехи ва̄ тхера̄нам̣ аттха̄йа бхан̃джитва̄ гантхетва̄ тесам̣ хаттхе датва̄ ва̄ адатва̄ ва̄ ¶ аттана̄ нива̄сетва̄ аттано нива̄санапа̄рупана̄ни тхера̄нам̣ да̄табба̄ни, нева бхӯтага̄мапа̄табйата̄йа па̄читтийам̣ хоти, на тесам̣ дха̄ран̣е дуккат̣ам̣.
саче ¶ антара̄магге раджакаттхаран̣ам̣ ва̄ хоти, ан̃н̃е ва̄ та̄дисе мануссе пассанти, чӣварам̣ вин̃н̃а̄петаббам̣. йа̄ни ча несам̣ те ва̄ вин̃н̃аттаманусса̄ ан̃н̃е ва̄ са̄кха̄пала̄санива̄сане бхиккхӯ дисва̄ усса̄хаджа̄та̄ ваттха̄ни денти, та̄ни садаса̄ни ва̄ хонту адаса̄ни ва̄ нӣла̄дина̄на̄ван̣н̣а̄ни ва̄ каппийа̄нипи акаппийа̄нипи сабба̄ни аччхинначӣварат̣т̣ха̄не т̣хитатта̄ тесам̣ нива̄сетун̃ча па̄рупитун̃ча ват̣т̣анти. вуттампихетам̣ парива̄ре –
‘‘акаппакатам̣ на̄пи раджана̄йа раттам̣;
тена ниваттхо йена ка̄мам̣ ваджеййа;
на часса хоти а̄патти;
со ча дхаммо сугатена десито;
пан̃ха̄ меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 481);
айан̃хи пан̃хо аччхинначӣваракам̣ бхиккхум̣ сандха̄йа вутто. атха пана титтхийехи сахагаччханти, те ча несам̣ кусачӣрава̄качӣрапхалакачӣра̄ни денти, та̄нипи ладдхим̣ аггахетва̄ нива̄сетум̣ ват̣т̣анти, нива̄сетва̄пи ладдхи на гахетабба̄.
ида̄ни ‘‘йам̣ а̄ва̄сам̣ пат̣хамам̣ упагаччхати, саче таттха хоти сан̇гхасса виха̄рачӣварам̣ ва̄’’тиа̄дӣсу виха̄рачӣварам̣ на̄ма манусса̄ а̄ва̄сам̣ ка̄ретва̄ ‘‘чатта̄ропи паччайа̄ амха̄кам̣йева сантака̄ парибхогам̣ гаччхантӯ’’ти ¶ тичӣварам̣ саджджетва̄ аттана̄ ка̄ра̄пите а̄ва̄се т̣хапенти, етам̣ виха̄рачӣварам̣ на̄ма. уттараттхаран̣анти ман̃чакасса упари аттхаран̣акам̣ вуччати. бхуматтхаран̣анти парикаммаката̄йа бхӯмийа̄ раккхан̣аттхам̣ чимилика̄хи катааттхаран̣ам̣ тасса упари тат̣т̣икам̣ паттхаритва̄ чан̇каманти. бхисиччхавӣти ман̃чабхисийа̄ ва̄ пӣт̣хабхисийа̄ ва̄ ¶ чхави, саче пӯрита̄ хоти видхунитва̄пи гахетум̣ ват̣т̣ати. еваметесу виха̄рачӣвара̄дӣсу йам̣ таттха а̄ва̄се хоти, там̣ ана̄пуччха̄пи гахетва̄ нива̄сетум̣ ва̄ па̄рупитум̣ ва̄ аччхинначӣварака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ лаббхатӣти ведитаббам̣. тан̃ча кхо лабхитва̄ одахисса̄ми пуна т̣хапесса̄мӣти адхиппа̄йена на мӯлаччхеджджа̄йа. лабхитва̄ ча пана н̃а̄тито ва̄ упат̣т̣ха̄като ва̄ ан̃н̃ато ва̄ куточи па̄катикамева ка̄таббам̣. видесагатена екасмим̣ сан̇гхике а̄ва̄се сан̇гхикапарибхогена парибхун̃джанаттха̄йа т̣хапетаббам̣. сачасса парибхогенева там̣ джӣрати ва̄ нассати ва̄ гӣва̄ на хоти. саче пана етесам̣ вуттаппака̄ра̄нам̣ гихиваттха̄дӣнам̣ бхисиччхавипарийанта̄нам̣ кин̃чи на лаббхати, тена тин̣ена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄детва̄ а̄гантаббанти.
519. йехи ¶ кехичи ва̄ аччхиннанти еттха йампи аччхинначӣвара̄ а̄чарийупаджджха̄йа̄ ан̃н̃е ‘‘а̄харатха, а̄вусо, чӣвара’’нти йа̄читва̄ ва̄ висса̄сена ва̄ ган̣ханти, тампи сан̇гахам̣ гаччхатӣти ваттум̣ йуджджати.
парибхогаджин̣н̣ам̣ ва̄ти еттха ча аччхинначӣвара̄нам̣ а̄чарийупаджджха̄йа̄дӣнам̣ аттана̄ тин̣апан̣н̣ехи пат̣иччха̄детва̄ динначӣварампи сан̇гахам̣ гаччхатӣти ваттум̣ йуджджати. еван̃хи те аччхинначӣварат̣т̣ха̄не нат̣т̣хачӣварат̣т̣ха̄не ча т̣хита̄ бхависсанти, тена несам̣ вин̃н̃аттийам̣ акаппийачӣварапарибхоге ча ана̄патти анурӯпа̄ бхависсати.
521. н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄нанти еттха ‘‘етесам̣ сантакам̣ детха̄’’ти вин̃н̃а̄пентасса йа̄чантасса ана̄паттӣти еваматтхо дат̣т̣хаббо. на хи н̃а̄такапава̄рита̄нам̣ а̄патти ва̄ ана̄патти ва̄ хоти. аттано дханена̄ти еттха̄пи аттано каппийабхан̣д̣ена каппийавоха̄ренева чӣварам̣ вин̃н̃а̄пентасса чета̄пентасса ¶ париватта̄пентасса ана̄паттӣти еваматтхо дат̣т̣хаббо. пава̄рита̄нанти еттха ча сан̇гхавасена пава̄ритесу пама̄н̣амева ват̣т̣ати. пуггаликапава̄ран̣а̄йа йам̣ йам̣ пава̄рети, там̣ там̣йева вин̃н̃а̄петаббам̣. йо чатӯхи паччайехи пава̄ретва̄ сайамева саллаккхетва̄ ка̄ла̄нука̄лам̣ чӣвара̄ни дивасе дивасе йа̄губхатта̄дӣнӣти ¶ евам̣ йена йенаттхо там̣ там̣ дети, тасса вин̃н̃а̄панакиччам̣ наттхи. йо пана пава̄ретва̄ ба̄лата̄йа ва̄ сатисаммосена ва̄ на дети, со вин̃н̃а̄петаббо. йо ‘‘майхам̣ гехам̣ пава̄ремӣ’’ти вадати, тасса гехам̣ гантва̄ йатха̄сукхам̣ нисӣдитаббам̣ нипаджджитаббам̣, на кин̃чи гахетаббам̣. йо пана ‘‘йам̣ майхам̣ гехе аттхи, там̣ пава̄ремӣ’’ти вадати. йам̣ таттха каппийам̣, там̣ вин̃н̃а̄петаббам̣, гехе пана нисӣдитум̣ ва̄ нипаджджитум̣ ва̄ на лаббхатӣти курундийам̣ вуттам̣.
ан̃н̃ассаттха̄йа̄ти еттха аттано н̃а̄такапава̄рите на кевалам̣ аттано аттха̄йа, атха кхо ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄пентасса ана̄паттӣти айамеко аттхо. айам̣ пана дутийо ан̃н̃асса̄ти йе ан̃н̃асса н̃а̄такапава̄рита̄, те тассева ‘‘ан̃н̃асса̄’’ти ладдхавоха̄расса буддхараккхитасса ва̄ дхаммараккхитасса ва̄ аттха̄йа вин̃н̃а̄пентасса ана̄паттӣти. сесам̣ утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идампи чхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄
522-4. тена ¶ самайена̄ти татуттарисиккха̄падам̣. таттха абхихат̣т̣хунти абхӣти упасагго, харитунти аттхо, ган̣хитунти вуттам̣ хоти. пава̄реййа̄ти иччха̄пеййа, иччхам̣ ручим̣ уппа̄деййа, вадеййа нимантеййа̄ти аттхо. абхихат̣т̣хум̣ пава̄рентена пана йатха̄ ваттаббам̣, там̣ а̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘йа̄ватакам̣ иччхаси та̄ватакам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти евамасса падабха̄джанам̣ вуттам̣. атха ва̄ йатха̄ ‘‘неккхаммам̣ дат̣т̣ху кхемато’’ти (су. ни. 426, 1104; чӯл̣ани. джатукан̣н̣има̄н̣авапуччха̄ниддеса 67) еттха дисва̄ти аттхо, евамидха̄пи ‘‘абхиат̣т̣хум̣ пава̄реййа̄’’ти абхихаритва̄ пава̄реййа̄ти аттхо. таттха ¶ ка̄йа̄бхиха̄ро ва̄ча̄бхиха̄роти дувидхо абхиха̄ро, ка̄йена ва̄ хи ваттха̄ни абхихаритва̄ па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘‘йаттакам̣ иччхаси таттакам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти ваданто пава̄реййа, ва̄ча̄йа ва̄ ‘‘амха̄кам̣ дуссакот̣т̣ха̄га̄рам̣ парипун̣н̣ам̣, йаттакам̣ иччхаси таттакам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти ваданто пава̄реййа, тадубхайампи екаджджхам̣ катва̄ ‘‘абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййа̄’’ти вуттам̣.
сантаруттарапараманти саантарам̣ ¶ уттарам̣ парамам̣ асса чӣварасса̄ти сантаруттарапарамам̣, нива̄санена саддхим̣ па̄рупанам̣ уккат̣т̣хапариччхедо асса̄ти вуттам̣ хоти. тато чӣварам̣ са̄дитаббанти тато абхихат̣ачӣварато еттакам̣ чӣварам̣ гахетаббам̣, на ито паранти аттхо. йасма̄ пана аччхиннасаббачӣварена тичӣварикенева бхиккхуна̄ евам̣ пат̣ипаджджитаббам̣, ан̃н̃ена ан̃н̃атха̄пи, тасма̄ там̣ вибха̄гам̣ дассетум̣ ‘‘саче тӣн̣и нат̣т̣ха̄ни хонтӣ’’тиа̄дина̄ найенасса падабха̄джанам̣ вуттам̣.
татра̄йам̣ виниччхайо – йасса тӣн̣и нат̣т̣ха̄ни, тена две са̄дитабба̄ни, екам̣ нива̄сетва̄ екам̣ па̄рупитва̄ ан̃н̃ам̣ сабха̄гат̣т̣ха̄нато парийесиссати. йасса две нат̣т̣ха̄ни, тена екам̣ са̄дитаббам̣. саче пакатийа̄ва сантаруттарена чарати, две са̄дитабба̄ни. евам̣ екам̣ са̄дийантенева само бхависсати. йасса тӣсу екам̣ нат̣т̣хам̣, на са̄дитаббам̣. йасса пана двӣсу екам̣ нат̣т̣хам̣, екам̣ са̄дитаббам̣. йасса екам̣йева хоти, тан̃ча нат̣т̣хам̣, две са̄дитабба̄ни. бхиккхунийа̄ пана пан̃часупи нат̣т̣хесу две са̄дитабба̄ни. чатӯсу нат̣т̣хесу екам̣ са̄дитаббам̣, тӣсу нат̣т̣хесу кин̃чи на са̄дитаббам̣, ко пана ва̄до двӣсу ва̄ екасмим̣ ва̄. йена кеначи хи сантаруттарапарамата̄йа т̣ха̄таббам̣, тато уттари на лаббхатӣти идаметтха лаккхан̣ам̣.
526. сесакам̣ а̄харисса̄мӣти две чӣвара̄ни катва̄ сесам̣ пуна а̄харисса̄мӣти аттхо. на аччхиннака̄ран̣а̄ти ¶ ба̄хусачча̄дигун̣авасена денти. н̃а̄така̄нантиа̄дӣсу н̃а̄така̄нам̣ дента̄нам̣ са̄дийантасса пава̄рита̄нам̣ дента̄нам̣ са̄дийантасса аттано дханена са̄дийантасса ана̄паттӣти аттхо. ат̣т̣хакатха̄су пана ‘‘н̃а̄такапава̄ритат̣т̣ха̄не пакатийа̄ бахумпи ват̣т̣ати, аччхиннака̄ран̣а̄ пама̄н̣амева ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. там̣ па̄л̣ийа̄ на самети. йасма̄ панидам̣ сиккха̄падам̣ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄панаваттхусмим̣йева пан̃н̃аттам̣, тасма̄ идха ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти на вуттам̣. сесам̣ утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу ¶ идампи чхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. пат̣хамаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
527. тена ¶ самайена̄ти упаккхат̣асиккха̄падам̣. таттха аттха̄вусо мам̣ со упат̣т̣ха̄коти а̄вусо, йам̣ твам̣ бхан̣аси, аттхи еварӯпо со мама упат̣т̣ха̄коти айаметтха аттхо. апи меййа евам̣ хотӣти апи ме аййа евам̣ хоти, апи маййа̄ евантипи па̄т̣хо.
528-9. бхиккхум̣ панева уддисса̄ти еттха уддисса̄ти ападисса а̄раббха. йасма̄ пана йам̣ уддисса упаккхат̣ам̣ хоти, там̣ тассаттха̄йа упаккхат̣ам̣ на̄ма хоти. тасма̄сса падабха̄джане ‘‘бхиккхуссаттха̄йа̄’’ти вуттам̣.
бхиккхум̣ а̄рамман̣ам̣ каритва̄ти бхиккхум̣ паччайам̣ катва̄, йан̃хи бхиккхум̣ уддисса упаккхат̣ам̣, там̣ нийаменева бхиккхум̣ паччайам̣ катва̄ упаккхат̣ам̣ хоти, тена вуттам̣ – ‘‘бхиккхум̣ а̄рамман̣ам̣ каритва̄’’ти. паччайопи хи ‘‘лабхати ма̄ро а̄рамман̣а’’нтиа̄дӣсу (сам̣. ни. 4.243) а̄рамман̣анти а̄гато. ида̄ни ‘‘уддисса̄’’ти еттха йо катта̄, тасса а̄ка̄радассанаттхам̣ ‘‘бхиккхум̣ аччха̄детука̄мо’’ти вуттам̣. бхиккхум̣ аччха̄детука̄мена хи тена там̣ уддисса упаккхат̣ам̣, на ан̃н̃ена ка̄ран̣ена. ити со аччха̄детука̄мо хоти. тена вуттам̣ – ‘‘бхиккхум̣ аччха̄детука̄мо’’ти.
ан̃н̃а̄такасса ¶ гахапатисса ва̄ти ан̃н̃а̄такена гахапатина̄ ва̄ти аттхо. каран̣аттхе хи идам̣ са̄мивачанам̣. падабха̄джане пана бйан̃джанам̣ авича̄ретва̄ аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘ан̃н̃а̄тако на̄ма…пе… гахапати на̄ма̄’’тиа̄ди вуттам̣.
чӣварачета̄паннанти чӣварамӯлам̣, там̣ пана йасма̄ хиран̃н̃а̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ хоти, тасма̄ падабха̄джане ‘‘хиран̃н̃ам̣ ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. упаккхат̣ам̣ хотӣти саджджитам̣ хоти, сам̣харитва̄ т̣хапитам̣, йасма̄ пана ‘‘хиран̃н̃ам̣ ва̄’’тиа̄дина̄ ¶ вачаненасса упаккхат̣абха̄во дассито хоти, тасма̄ ‘‘упаккхат̣ам̣ на̄ма̄’’ти падам̣ уддхаритва̄ висум̣ падабха̄джанам̣ на вуттам̣. имина̄ти упаккхат̣ам̣ сандха̄йа̄ха, теневасса падабха̄джане ‘‘паччупат̣т̣хитена̄’’ти вуттам̣. йан̃хи упаккхат̣ам̣ сам̣харитва̄ т̣хапитам̣, там̣ паччупат̣т̣хитам̣ хотӣти. аччха̄десса̄мӣти воха̄равачанаметам̣ ‘‘иттханна̄масса бхиккхуно дасса̄мӣ’’ти айам̣ панеттха аттхо. теневасса падабха̄джанепи ‘‘дасса̄мӣ’’ти вуттам̣.
татра че со бхиккхӯти йатра со гахапати ¶ ва̄ гахапата̄нӣ ва̄ татра со бхиккху пуббе аппава̄рито упасан̇камитва̄ чӣваре викаппам̣ а̄паджджеййа чети айаметтха падасамбандхо. таттха упасан̇камитва̄ти имасса гантва̄ти имина̄ва аттхе сиддхе пачуравоха̄равасена ‘‘гхара’’нти вуттам̣. йатра пана со да̄йако татра гантва̄ти айамеветтха аттхо, тасма̄ пунапи вуттам̣ ‘‘йаттха каттхачи упасан̇камитва̄’’ти. викаппам̣ а̄паджджеййа̄ти висит̣т̣хакаппам̣ адхикавидха̄нам̣ а̄паджджеййа, падабха̄джане пана йена̄ка̄рена викаппам̣ а̄панно хоти тамева дассетум̣ ‘‘а̄йатам̣ ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. са̄дхӯти а̄йа̄чане нипа̄то. вата̄ти паривитакке. манти атта̄нам̣ ниддисати. а̄йасма̄ти парам̣ а̄лапати а̄мантети. йасма̄ панидам̣ саббам̣ бйан̃джанаматтамева, утта̄наттхамева, тасма̄сса падабха̄джане аттхо на вутто. калйа̄н̣акамйатам̣ упа̄да̄йа̄ти сундарака̄матам̣ висит̣т̣хака̄матам̣ читтена гахетва̄, тасса ‘‘а̄паджджеййа че’’ти имина̄ самбандхо. йасма̄ пана йо калйа̄н̣акамйатам̣ упа̄да̄йа а̄паджджати, со са̄дхаттхико махаггхаттхико хоти, тасма̄сса падабха̄джане бйан̃джанам̣ паха̄йа адхиппетаттхамева дассетум̣ тадева вачанам̣ вуттам̣. йасма̄ пана на имасса а̄паджджанаматтенева а̄патти сӣсам̣ ети, тасма̄ ‘‘тасса вачанена̄’’тиа̄ди вуттам̣.
531. ана̄патти н̃а̄така̄нантиа̄дӣсу н̃а̄така̄нам̣ чӣваре викаппам̣ а̄паджджантасса ана̄паттӣти еваматтхо дат̣т̣хаббо. махаггхам̣ чета̄петука̄масса аппаггхам̣ чета̄петӣти гахапатисса вӣсатиаггханакам̣ чӣварам̣ чета̄петука̄масса ‘‘алам̣ майхам̣ етена, дасаггханакам̣ ва̄ ат̣т̣хаггханакам̣ ва̄ дехӣ’’ти вадати ана̄патти. аппаггханти идан̃ча атиреканива̄ран̣аттхамева вуттам̣, самакепи пана ана̄патти ¶ , тан̃ча кхо аггхавасенева на пама̄н̣авасена, аггхавад̣д̣ханакан̃хи идам̣ сиккха̄падам̣. тасма̄ йо вӣсатиаггханакам̣ антарава̄сакам̣ чета̄петука̄мо ¶ , ‘‘там̣ еттакамева ме аггханакам̣ чӣварам̣ дехӣ’’ти ваттумпи ват̣т̣ати. сесам̣ утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣнипи татуттарисиккха̄падасадиса̄нева̄ти.
пат̣хамаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
532. дутийаупаккхат̣епи ¶ имина̄ва найена аттхо ведитаббо. тан̃хи имасса анупан̃н̃аттисадисам̣. кевалам̣ пат̣хамасиккха̄паде екасса пӣл̣а̄ ката̄, дутийе двиннам̣, айамеветтха висесо. сесам̣ саббам̣ пат̣хамасадисамева. йатха̄ ча двиннам̣, евам̣ бахӯнам̣ пӣл̣ам̣ катва̄ ган̣хатопи а̄патти ведитабба̄ти.
дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄
537. тена самайена̄ти ра̄джасиккха̄падам̣. таттха упа̄сакам̣ сан̃н̃а̄петва̄ти джа̄на̄петва̄, ‘‘имина̄ мӯлена чӣварам̣ кин̣итва̄ тхерасса дехӣ’’ти евам̣ ватва̄ти адхиппа̄йо. пан̃н̃а̄сабандхоти пан̃н̃а̄сакаха̄пан̣адан̣д̣оти вуттам̣ хоти. пан̃н̃а̄сам̣ баддхотипи па̄т̣хо, пан̃н̃а̄сам̣ джито пан̃н̃а̄сам̣ да̄петабботи адхиппа̄йо. аджджан̣хо, бханте, а̄гамехӣти бханте, аджджа екадивасам̣ амха̄кам̣ тит̣т̣ха, адхива̄сехӣти аттхо. пара̄масӣти ган̣хи. джӣносӣти джитоси.
538-9. ра̄джабхогготи ра̄джато бхоггам̣ бхун̃джитаббам̣ ассаттхӣти ра̄джабхогго, ра̄джабхоготипи па̄т̣хо, ра̄джато бхого асса аттхӣти аттхо.
пахин̣еййа̄ти песеййа, утта̄наттхатта̄ панасса падабха̄джанам̣ на вуттам̣. йатха̄ ча етасса, евам̣ ‘‘чӣварам̣ иттханна̄мам̣ бхиккху’’нтиа̄дӣнампи пада̄нам̣ утта̄наттхатта̄йева падабха̄джанам̣ на вуттанти ведитаббам̣ ¶ . а̄бхатанти а̄нӣтам̣. ка̄лена каппийанти ¶ йуттапаттака̄лена, йада̄ но аттхо хоти, тада̄ каппийам̣ чӣварам̣ ган̣ха̄ма̄ти аттхо.
веййа̄ваччакароти киччакаро, каппийака̄ракоти аттхо. сан̃н̃атто со майа̄ти а̄н̣атто со майа̄, йатха̄ тумха̄кам̣ чӣварена аттхе сати чӣварам̣ дассати, евам̣ вуттоти аттхо. аттхо ме а̄вусо чӣварена̄ти чодана̄лаккхан̣анидассанаметам̣, идан̃хи вачанам̣ ваттаббам̣, асса ва̄ аттхо ¶ йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа; идам̣ чодана̄лаккхан̣ам̣. ‘‘дехи ме чӣвара’’нтиа̄дӣни пана наваттабба̄ка̄радассанаттхам̣ вутта̄ни, ета̄ни хи вачана̄ни етесам̣ ва̄ аттхо йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа на ваттаббо.
дутийампи ваттаббо татийампи ваттабботи ‘‘аттхо ме а̄вусо чӣварена̄’’ти идамева йа̄вататийам̣ ваттабботи. евам̣ ‘‘дваттиккхаттум̣ чодетаббо са̄ретаббо’’ти еттха уддит̣т̣хачодана̄париччхедам̣ дассетва̄ ида̄ни ‘‘дваттиккхаттум̣ чодайама̄но са̄райама̄но там̣ чӣварам̣ абхиниппха̄деййа, иччетам̣ кусала’’нти имесам̣ пада̄нам̣ сан̇кхепато аттхам̣ дассенто ‘‘саче абхиниппха̄дети, иччетам̣ кусала’’нти а̄ха. евам̣ йа̄вататийам̣ чоденто там̣ чӣварам̣ йади ниппха̄дети, саккоти аттано пат̣ила̄бхавасена ниппха̄детум̣, иччетам̣ кусалам̣ са̄дху сут̣т̣ху сундарам̣.
чатуккхаттум̣ пан̃чаккхаттум̣ чхаккхаттупарамам̣ тун̣хӣбхӯтена уддисса т̣ха̄таббанти т̣ха̄налаккхан̣анидассанаметам̣. чхаккхаттупараманти ча бха̄ванапум̣сакавачанаметам̣, чхаккхаттупараман̃хи етена чӣварам̣ уддисса тун̣хӣбхӯтена т̣ха̄таббам̣, на ан̃н̃ам̣ кин̃чи ка̄таббам̣, идам̣ т̣ха̄налаккхан̣ам̣. таттха йо саббат̣т̣ха̄на̄нам̣ са̄дха̄ран̣о тун̣хӣбха̄во, там̣ та̄ва дассетум̣ падабха̄джане ‘‘таттха гантва̄ тун̣хӣбхӯтена̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха на а̄сане нисӣдитаббанти ‘‘идха, бханте, нисӣдатха̄’’ти вуттена̄пи на нисӣдитаббам̣. на а̄мисам̣ пат̣иггахетаббанти йа̄гукхаджджака̄дибхедам̣ кин̃чи а̄мисам̣ ‘‘ган̣хатха, бханте’’ти йа̄чийама̄нена̄пи на ган̣хитаббам̣. на дхаммо бха̄ситабботи ман̇галам̣ ва̄ анумоданам̣ ва̄ бха̄сатха̄ти йа̄чийама̄нена̄пи кин̃чи на бха̄ситаббам̣, кевалам̣ ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄ а̄гатосӣ’’ти пуччхийама̄нена ‘‘джа̄на̄си, а̄вусо’’ти ваттаббо. пуччхийама̄ноти идан̃хи каран̣аттхе паччаттавачанам̣. атха ва̄ пуччхам̣ курума̄но пуччхийама̄ноти евампеттха аттхо дат̣т̣хаббо. йо хи пуччхам̣ кароти, со еттакам̣ ваттабботи т̣ха̄нам̣ бхан̃джатӣти а̄гатака̄ран̣ам̣ бхан̃джати.
ида̄ни ¶ ¶ йа̄ тиссо чодана̄, чха ча т̣ха̄на̄ни вутта̄ни. таттха вуд̣д̣хин̃ча ха̄нин̃ча дассенто ¶ ‘‘чатуккхаттум̣ чодетва̄’’тиа̄дима̄ха. йасма̄ ча еттха екачодана̄вуд̣д̣хийа̄ двиннам̣ т̣ха̄на̄нам̣ ха̄ни вутта̄, тасма̄ ‘‘ека̄ чодана̄ дигун̣ам̣ т̣ха̄на’’нти лаккхан̣ам̣ дасситам̣ хоти. ити имина̄ лаккхан̣ена тиккхаттум̣ чодетва̄ чхаккхаттум̣ т̣ха̄таббам̣, двиккхаттум̣ чодетва̄ ат̣т̣хаккхаттум̣ т̣ха̄таббам̣, саким̣ чодетва̄ дасаккхаттум̣ т̣ха̄таббанти. йатха̄ ча ‘‘чхаккхаттум̣ чодетва̄ на т̣ха̄табба’’нти вуттам̣, евам̣ ‘‘два̄дасаккхаттум̣ т̣хатва̄ на чодетабба’’нтипи вуттамева хоти. тасма̄ саче чодетийева на тит̣т̣хати, чха чодана̄ лаббханти. саче тит̣т̣хатийева на чодети, два̄даса т̣ха̄на̄ни лаббханти. саче чодетипи тит̣т̣хатипи, ека̄йа чодана̄йа две т̣ха̄на̄ни ха̄петабба̄ни. таттха йо екадивасамева пунаппунам̣ гантва̄ чхаккхаттум̣ чодети, саким̣йева ва̄ гантва̄ ‘‘аттхо ме, а̄вусо, чӣварена̄’’ти чхаккхаттум̣ вадати. татха̄ екадивасамева пунаппунам̣ гантва̄ два̄дасаккхаттум̣ тит̣т̣хати, саким̣йева ва̄ гантва̄ татра татра т̣ха̄не тит̣т̣хати, сопи саббачодана̄йо саббат̣т̣ха̄на̄ни ча бхан̃джати. ко пана ва̄до на̄на̄дивасесу евам̣ каронтасса̄ти еваметтха виниччхайо ведитаббо.
йатасса чӣварачета̄паннам̣ а̄бхатанти йато ра̄джато ва̄ ра̄джабхоггато ва̄ асса бхиккхуно чӣварачета̄паннам̣ а̄нӣтам̣. йатвасса̄типи па̄т̣хо. айамеваттхо. ‘‘йаттхасса̄’’типи пат̣ханти, йасмим̣ т̣ха̄не асса чӣварачета̄паннам̣ песитанти ча аттхам̣ катхенти, бйан̃джанам̣ пана на самети. таттха̄ти тасса ран̃н̃о ва̄ ра̄джабхоггасса ва̄ сантике; самӣпаттхе хи идам̣ бхуммавачанам̣. на там̣ тасса бхиккхуно кин̃чи аттхам̣ анубхотӣти там̣ чӣварачета̄паннам̣ тасса бхиккхуно кин̃чи аппаматтакампи каммам̣ на ниппха̄дети. йун̃джанта̄йасманто саканти а̄йасманто аттано сантакам̣ дханам̣ па̄пун̣анту. ма̄ во сакам̣ винасса̄ти тумха̄кам̣ сантакам̣ ма̄ винассату. йо пана нева са̄мам̣ гаччхати, на дӯтам̣ па̄хети, ваттабхеде дуккат̣ам̣ а̄паджджати.
ким̣ ¶ пана саббакаппийака̄ракесу евам̣ пат̣ипаджджитаббанти? на пат̣ипаджджитаббам̣. айан̃хи каппийака̄рако на̄ма сан̇кхепато дувидхо ниддит̣т̣хо ча аниддит̣т̣хо ча. таттха ниддит̣т̣хо дувидхо – бхиккхуна̄ ниддит̣т̣хо, дӯтена ниддит̣т̣хоти. аниддит̣т̣хопи дувидхо – мукхавеват̣ика каппийака̄рако, параммукхакаппийака̄ракоти. тесу бхиккхуна̄ ¶ ниддит̣т̣хо саммукха̄саммукхавасена чатуббидхо хоти. татха̄ дӯтена ниддит̣т̣хопи.
катхам̣? идхекаччо бхиккхусса чӣвараттха̄йа дӯтена акаппийаваттхум̣ пахин̣ати, дӯто там̣ бхиккхум̣ упасан̇камитва̄ ‘‘идам̣, бханте, иттханна̄мена тумха̄кам̣ чӣвараттха̄йа пахитам̣, ган̣хатха на’’нти вадати, бхиккху ‘‘найидам̣ каппатӣ’’ти пат̣иккхипати, дӯто ‘‘аттхи пана те, бханте, веййа̄ваччакаро’’ти ¶ пуччхати, пун̃н̃аттхикехи ча упа̄сакехи ‘‘бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччам̣ каротха̄’’ти а̄н̣атта̄ ва̄, бхиккхӯнам̣ ва̄ сандит̣т̣ха̄ самбхатта̄ кечи веййа̄ваччакара̄ хонти, тесам̣ ан̃н̃атаро тасмим̣ кхан̣е бхиккхусса сантике нисинно хоти, бхиккху там̣ ниддисати ‘‘айам̣ бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччакаро’’ти. дӯто тасса хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ ‘‘тхерасса чӣварам̣ кин̣итва̄ дехӣ’’ти гаччхати, айам̣ бхиккхуна̄ саммукха̄ниддит̣т̣хо.
но че бхиккхусса сантике нисинно хоти, апича кхо бхиккху ниддисати – ‘‘асукасмим̣ на̄ма га̄ме иттханна̄мо бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччакаро’’ти, со гантва̄ тасса хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ ‘‘тхерасса чӣварам̣ кин̣итва̄ дадеййа̄сӣ’’ти а̄гантва̄ бхиккхусса а̄рочетва̄ гаччхати, айамеко бхиккхуна̄ асаммукха̄ниддит̣т̣хо.
на хева кхо со дӯто аттана̄ а̄гантва̄ а̄рочети, апича кхо ан̃н̃ам̣ пахин̣ати ‘‘диннам̣ майа̄, бханте, тасса хаттхе чӣварачета̄паннам̣, чӣварам̣ ган̣хеййа̄тха̄’’ти, айам̣ дутийо бхиккхуна̄ асаммукха̄ниддит̣т̣хо.
на хева кхо ан̃н̃ам̣ пахин̣ати, апича кхо гаччхантова бхиккхум̣ вадати ‘‘ахам̣ тасса хаттхе чӣварачета̄паннам̣ дасса̄ми, тумхе чӣварам̣ ган̣хеййа̄тха̄’’ти, айам̣ татийо бхиккхуна̄ асаммукха̄ниддит̣т̣хоти евам̣ еко саммукха̄ниддит̣т̣хо тайо асаммукха̄ниддит̣т̣ха̄ти име чатта̄ро бхиккхуна̄ ниддит̣т̣хавеййа̄ваччакара̄ ¶ на̄ма. етесу имасмим̣ ра̄джасиккха̄паде вуттанайенева пат̣ипаджджитаббам̣.
апаро бхиккху пуриманайенева дӯтена пуччхито наттхита̄йа ва̄, авича̄ретука̄мата̄йа ва̄ ‘‘наттхамха̄кам̣ каппийака̄рако’’ти вадати, тасмин̃ча кхан̣е кочи мануссо а̄гаччхати, дӯто тасса хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ ‘‘имасса хаттхато чӣварам̣ ган̣хеййа̄тха̄’’ти ватва̄ гаччхати, айам̣ дӯтена саммукха̄ниддит̣т̣хо.
апаро ¶ дӯто га̄мам̣ пависитва̄ аттана̄ абхиручитасса кассачи хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ пуриманайенева а̄гантва̄ а̄рочети, ан̃н̃ам̣ ва̄ пахин̣ати, ‘‘ахам̣ асукасса на̄ма хаттхе чӣварачета̄паннам̣ дасса̄ми, тумхе чӣварам̣ ган̣хеййа̄тха̄’’ти ватва̄ ва̄ гаччхати, айам̣ татийо дӯтена асаммукха̄ниддит̣т̣хоти евам̣ еко саммукха̄ниддит̣т̣хо, тайо асаммукха̄ниддит̣т̣ха̄ти име чатта̄ро дӯтена ниддит̣т̣хавеййа̄ваччакара̄ ¶ на̄ма. етесу мен̣д̣акасиккха̄паде вуттанайена пат̣ипаджджитаббам̣. вуттан̃хетам̣ – ‘‘санти, бхиккхаве, манусса̄ саддха̄ пасанна̄, те каппийака̄рака̄нам̣ хаттхе хиран̃н̃ам̣ упаниккхипанти – ‘имина̄ аййасса йам̣ каппийам̣ там̣ детха̄’ти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йам̣ тато каппийам̣ там̣ са̄дитум̣, на твева̄хам̣, бхиккхаве, кеначи парийа̄йена джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дитаббам̣ парийеситаббанти вада̄мӣ’’ти (маха̄ва. 299). еттха ча чодана̄йа пама̄н̣ам̣ наттхи, мӯлам̣ аса̄дийантена сахассаккхаттумпи чодана̄йа ва̄ т̣ха̄нена ва̄ каппийабхан̣д̣ам̣ са̄дитум̣ ват̣т̣ати. но че дети, ан̃н̃ам̣ каппийака̄ракам̣ т̣хапетва̄пи а̄хара̄петаббам̣. саче иччхати мӯласа̄мика̄нампи катхетаббам̣; но че иччхати на катхетаббам̣.
апаро бхиккху пуриманайенева дӯтена пуччхито ‘‘наттхамха̄кам̣ каппийака̄рако’’ти вадати, тадан̃н̃о самӣпе т̣хито сутва̄ ‘‘а̄хара бхо ахам̣ аййасса чӣварам̣ чета̄петва̄ дасса̄мӣ’’ти вадати. дӯто ‘‘ханда бхо дадеййа̄сӣ’’ти тасса хаттхе датва̄ бхиккхусса ана̄рочетва̄ва гаччхати, айам̣ мукхавеват̣икакаппийака̄рако. апаро бхиккхуно упат̣т̣ха̄касса ва̄ ан̃н̃асса ва̄ хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ ‘‘тхерасса чӣварам̣ дадеййа̄сӣ’’ти ¶ еттова паккамати, айам̣ параммукхакаппийака̄ракоти име две аниддит̣т̣хакаппийака̄рака̄ на̄ма. етесу ан̃н̃а̄такааппава̄ритесу вийа пат̣ипаджджитаббам̣. саче сайамева чӣварам̣ а̄нетва̄ даданти, гахетаббам̣. но че, кин̃чи на ваттабба̄. десана̄маттамева четам̣ ‘‘дӯтена чӣварачета̄паннам̣ пахин̣еййа̄’’ти сайам̣ а̄харитва̄пи пин̣д̣апа̄та̄дӣнам̣ аттха̄йа дадантесупи есева найо. на кевалан̃ча аттанойева аттха̄йа сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣ати, сачепи кочи джа̄тарӯпараджатам̣ а̄нетва̄ ‘‘идам̣ сан̇гхасса дамми, а̄ра̄мам̣ ва̄ каротха четийам̣ ва̄ бходжанаса̄ла̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атара’’нти вадати, идампи сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣ати. йасса кассачи хи ан̃н̃ассаттха̄йа сампат̣иччхантасса дуккат̣ам̣ хотӣти маха̄паччарийам̣ вуттам̣.
саче ¶ пана ‘‘найидам̣ бхиккхӯнам̣ сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхитте ‘‘вад̣д̣хакӣнам̣ ва̄ каммакара̄нам̣ ва̄ хаттхе бхависсати, кевалам̣ тумхе сукатадуккат̣ам̣ джа̄на̄тха̄’’ти ватва̄ тесам̣ хаттхе датва̄ паккамати, ват̣т̣ати. атха̄пи ‘‘мама манусса̄нам̣ хаттхе бхависсати майхамева ва̄ хаттхе бхависсати, кевалам̣ тумхе йам̣ йасса да̄таббам̣, тадаттха̄йа песеййа̄тха̄’’ти вадати, евампи ват̣т̣ати.
саче пана сан̇гхам̣ ва̄ ган̣ам̣ ва̄ пуггалам̣ ва̄ ана̄маситва̄ ‘‘идам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ четийасса дема, виха̄расса дема, навакаммасса дема̄’’ти ваданти, пат̣иккхипитум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘име идам̣ бхан̣антӣ’’ти ¶ каппийака̄рака̄нам̣ а̄чиккхитаббам̣. ‘‘четийа̄дӣнам̣ аттха̄йа тумхе гахетва̄ т̣хапетха̄’’ти вуттена пана ‘‘амха̄кам̣ гахетум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхипитаббам̣.
саче пана кочи бахум̣ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ а̄нетва̄ ‘‘идам̣ сан̇гхасса дамми, чатта̄ро паччайе парибхун̃джатха̄’’ти вадати, там̣ че сан̇гхо сампат̣иччхати, пат̣иггахан̣епи парибхогепи а̄патти. татра че еко бхиккху ‘‘найидам̣ каппатӣ’’ти пат̣иккхипати, упа̄сако ча ‘‘йади на каппати, майхамева бхависсатӣ’’ти гаччхати. со бхиккху ‘‘тайа̄ сан̇гхасса ла̄бхантара̄йо като’’ти на кеначи кин̃чи ваттаббо. йо хи там̣ чодети, свева са̄паттико хоти, тена пана екена бахӯ ана̄паттика̄ ката̄. саче ¶ пана бхиккхӯхи ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхитте ‘‘каппийака̄рака̄нам̣ ва̄ хаттхе бхависсати, мама пуриса̄нам̣ ва̄ майхам̣ ва̄ хаттхе бхависсати, кевалам̣ тумхе паччайе парибхун̃джатха̄’’ти вадати, ват̣т̣ати.
чатупаччайаттха̄йа ча диннам̣ йена йена паччайена аттхо хоти, тадаттхам̣ упанетаббам̣, чӣвараттха̄йа диннам̣ чӣварейева упанетаббам̣. саче чӣварена та̄дисо аттхо наттхи, пин̣д̣апа̄та̄дӣхи сан̇гхо киламати, сан̇гхасут̣т̣хута̄йа апалокетва̄ тадаттха̄йапи упанетаббам̣. еса найо пин̣д̣апа̄тагила̄напаччайаттха̄йа диннепи, сена̄санаттха̄йа диннам̣ пана сена̄санасса гарубхан̣д̣атта̄ сена̄санейева упанетаббам̣. саче пана бхиккхӯсу сена̄санам̣ чхад̣д̣етва̄ гатесу сена̄санам̣ винассати, ӣдисе ка̄ле сена̄санам̣ виссаджджетва̄пи бхиккхӯнам̣ парибхого анун̃н̃а̄то, тасма̄ сена̄санаджагганаттхам̣ мӯлаччхеджджам̣ акатва̄ йа̄панаматтам̣ парибхун̃джитаббам̣.
на ¶ кевалан̃ча хиран̃н̃асуван̣н̣амева, ан̃н̃ампи кхеттаваттха̄ди акаппийам̣ на сампат̣иччхитаббам̣. саче хи кочи ‘‘майхам̣ тисассасампа̄данакам̣ маха̄тал̣а̄кам̣ аттхи, там̣ сан̇гхасса даммӣ’’ти вадати, там̣ че сан̇гхо сампат̣иччхати, пат̣иггахан̣епи парибхогепи а̄паттийева. йо пана там̣ пат̣иккхипати, со пуриманайенева на кеначи кин̃чи ваттаббо. йо хи там̣ чодети, свева са̄паттико хоти, тена пана екена бахӯ ана̄паттика̄ ката̄.
йо пана ‘‘та̄дисам̣йева тал̣а̄кам̣ даммӣ’’ти ватва̄ бхиккхӯхи ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхитто вадати ‘‘асукан̃ча асукан̃ча сан̇гхасса тал̣а̄кам̣ аттхи, там̣ катхам̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со ваттаббо – ‘‘каппийам̣ катва̄ диннам̣ бхависсатӣ’’ти. катхам̣ диннам̣ каппийам̣ хотӣти? ‘‘чатта̄ро паччайе парибхун̃джатха̄’’ти ватва̄ диннанти. со саче ‘‘са̄дху, бханте, чатта̄ро паччайе сан̇гхо парибхун̃джатӯ’’ти ¶ дети, ват̣т̣ати. атха̄пи ‘‘тал̣а̄кам̣ ган̣хатха̄’’ти ватва̄ ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхитто ‘‘каппийака̄рако аттхӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘наттхӣ’’ти ¶ вутте ‘‘идам̣ асуко на̄ма вича̄рессати, асукасса ва̄ хаттхе, майхам̣ ва̄ хаттхе бхависсати, сан̇гхо каппийабхан̣д̣ам̣ парибхун̃джатӯ’’ти вадати, ват̣т̣ати. сачепи ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхитто ‘‘удакам̣ парибхун̃джиссати, бхан̣д̣акам̣ дховиссати, мигапаккхино пивиссантӣ’’ти вадати, евампи ват̣т̣ати. атха̄пи ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхитто вадати ‘‘каппийасӣсена ган̣хатха̄’’ти. ‘‘са̄дху, упа̄сака, сан̇гхо па̄нӣйам̣ пивиссати, бхан̣д̣акам̣ дховиссати, мигапаккхино пивиссантӣ’’ти ватва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.
атха̄пи ‘‘мама тал̣а̄кам̣ ва̄ поккхаран̣им̣ ва̄ сан̇гхасса даммӣ’’ти ‘‘вутте, са̄дху, упа̄сака, сан̇гхо па̄нӣйам̣ пивиссатӣ’’тиа̄дӣни ватва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атийева. йади пана бхиккхӯхи хаттхакаммам̣ йа̄читва̄ сахаттхена ча каппийапатхавим̣ кханитва̄ удакапарибхогаттха̄йа тал̣а̄кам̣ ка̄ритам̣ хоти, там̣ че нисса̄йа сассам̣ ниппха̄детва̄ манусса̄ виха̄ре каппийабхан̣д̣ам̣ денти, ват̣т̣ати. атха манусса̄ ева сан̇гхасса упака̄раттха̄йа сан̇гхикабхӯмим̣ кханитва̄ там̣ нисса̄йа ниппханнасассато каппийабхан̣д̣ам̣ денти, евампи ват̣т̣ати. ‘‘амха̄кам̣ екам̣ каппийака̄ракам̣ т̣хапетха̄’’ти вутте ча т̣хапетумпи лаббхати. атха пана те манусса̄ ра̄джабалина̄ упаддута̄ паккаманти, ан̃н̃е пат̣ипаджджанти, на ча бхиккхӯнам̣ кин̃чи денти, удакам̣ ва̄ретум̣ лаббхати. тан̃ча кхо касикаммака̄лейева, на сассака̄ле. саче те ваданти ‘‘нану, бханте, пуббепи манусса̄ имам̣ нисса̄йа сассам̣ акам̣сӯ’’ти ¶ . тато ваттабба̄ – ‘‘те сан̇гхасса иман̃ча иман̃ча упака̄рам̣ акам̣су, идан̃чидан̃ча каппийабхан̣д̣ам̣ адам̣сӯ’’ти. саче ваданти – ‘‘майампи дасса̄ма̄’’ти, евампи ват̣т̣ати.
саче пана кочи абйатто акаппийавоха̄рена тал̣а̄кам̣ пат̣игган̣ха̄ти ва̄ ка̄рети ва̄, там̣ бхиккхӯхи на парибхун̃джитаббам̣, там̣ нисса̄йа ладдхам̣ каппийабхан̣д̣ампи акаппийамева. саче бхиккхӯхи париччаттабха̄вам̣ н̃атва̄ са̄мико ва̄ тасса путтадхӣтаро ва̄ ан̃н̃о ва̄ кочи вам̣се уппанно пуна каппийавоха̄рена дети, ват̣т̣ати. паччхинне кулавам̣се йо тасса джанападасса са̄мико, со аччхиндитва̄ ¶ пуна дети, читталапаббате бхиккхуна̄ нӣхат̣аудакава̄хакам̣ ал̣ана̄гара̄джамахесӣ вийа, евампи ват̣т̣ати.
каппийавоха̄репи удакавасена пат̣иггахитатал̣а̄ке суддхачитта̄нам̣ маттикуддхаран̣апа̄л̣ибандхана̄дӣни ¶ ча ка̄тум̣ ват̣т̣ати. там̣ нисса̄йа пана сассам̣ каронте дисва̄ каппийака̄ракам̣ т̣хапетум̣ на ват̣т̣ати. йади те сайамева каппийабхан̣д̣ам̣ денти, гахетаббам̣. но че денти, на чодетаббам̣, на са̄ретаббам̣. паччайавасена пат̣иггахитатал̣а̄ке каппийака̄ракам̣ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. маттикуддхаран̣апа̄л̣ибандхана̄дӣни пана ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. саче каппийака̄рака̄ сайамева каронти, ват̣т̣ати. абйаттена пана ладжджибхиккхуна̄ ка̄ра̄питесу кин̃ча̄пи пат̣иггахан̣е каппийам̣, бхиккхусса пайогапаччайа̄ уппаннена миссакатта̄ висагатапин̣д̣апа̄то вийа акаппийамам̣сарасамиссакабходжанам̣ вийа ча дуббиниббхогам̣ хоти, саббесам̣ акаппийамева.
саче пана ‘‘удакасса ока̄со аттхи, тал̣а̄касса па̄л̣и тхира̄, йатха̄ бахум̣ удакам̣ ган̣ха̄ти, евам̣ карохи, тӣрасамӣпе удакам̣ карохӣ’’ти евам̣ удакамева вича̄рети, ват̣т̣ати. уддхане аггим̣ на па̄тенти, ‘‘удакакаммам̣ лаббхату упа̄сака̄’’ти ваттум̣ ват̣т̣ати. ‘‘сассам̣ катва̄ а̄харатха̄’’ти ваттум̣ пана на ват̣т̣ати. саче пана тал̣а̄ке атибахум̣ удакам̣ дисва̄ пассато ва̄ пит̣т̣хито ва̄ ма̄тикам̣ нӣхара̄пети, ванам̣ чхинда̄петва̄ кеда̄ре ка̄ра̄пети, пора̄н̣акеда̄ресу ва̄ пакатибха̄гам̣ аггахетва̄ атирекам̣ ган̣ха̄ти, навасассе ва̄ ака̄ласассе ва̄ апариччхиннабха̄ге ‘‘еттаке каха̄пан̣е детха̄’’ти каха̄пан̣е ут̣т̣ха̄пети, саббесам̣ акаппийам̣.
йо ¶ пана ‘‘кассатха вапатха̄’’ти аватва̄ ‘‘еттака̄йа бхӯмийа̄, еттако на̄ма бха̄го’’ти евам̣ бхӯмим̣ ва̄ патит̣т̣хапети, ‘‘еттаке бхӯмибха̄ге амхехи сассам̣ катам̣, еттакам̣ на̄ма бха̄гам̣ ган̣хатха̄’’ти вадантесу кассакесу бхӯмиппама̄н̣аггахан̣аттхам̣ ¶ раджджуйа̄ ва̄ дан̣д̣ена ва̄ мина̄ти, кхале ва̄ т̣хатва̄ раккхати, кхалато ва̄ нӣхара̄пети, кот̣т̣ха̄га̄ре ва̄ пат̣иса̄мети, тассева там̣ акаппийам̣.
саче кассака̄ каха̄пан̣е а̄харитва̄ ‘‘име сан̇гхасса а̄хат̣а̄’’ти ваданти, ан̃н̃атаро ча бхиккху ‘‘на сан̇гхо каха̄пан̣е кха̄датӣ’’ти сан̃н̃а̄йа ‘‘еттакехи каха̄пан̣ехи са̄т̣аке а̄хара, еттакехи йа̄гуа̄дӣни сампа̄дехӣ’’ти вадати. йам̣ те а̄харанти, саббесам̣ акаппийам̣. касма̄? каха̄пан̣а̄нам̣ вича̄ритатта̄.
саче дхан̃н̃ам̣ а̄харитва̄ идам̣ сан̇гхасса а̄хат̣анти ваданти, ан̃н̃атаро ча бхиккху пуриманайенева ‘‘еттакехи вӣхӣхи идан̃чидан̃ча а̄харатха̄’’ти вадати. йам̣ те а̄харанти, тассева акаппийам̣. касма̄? дхан̃н̃асса вича̄ритатта̄.
саче ¶ тан̣д̣улам̣ ва̄ апаран̣н̣ам̣ ва̄ а̄харитва̄ ‘‘идам̣ сан̇гхасса а̄хат̣а’’нти ваданти, ан̃н̃атаро ча бхиккху пуриманайенева ‘‘еттакехи тан̣д̣улехи идан̃чидан̃ча а̄харатха̄’’ти вадати. йам̣ те а̄харанти, саббесам̣ каппийам̣. касма̄? каппийа̄нам̣ тан̣д̣ула̄дӣнам̣ вича̄ритатта̄. кайавиккайепи ана̄патти, каппийака̄ракасса а̄чиккхитатта̄.
пуббе пана читталапаббате еко бхиккху чатуса̄ладва̄ре ‘‘ахо вата све сан̇гхасса еттакаппама̄н̣е пӯве пачеййу’’нти а̄ра̄мика̄нам̣ сан̃н̃а̄джананаттхам̣ бхӯмийам̣ ман̣д̣алам̣ ака̄си, там̣ дисва̄ чхеко а̄ра̄мико татхева катва̄ дутийадивасе бхерийа̄ а̄кот̣ита̄йа саннипатите сан̇гхе пӯвам̣ гахетва̄ сан̇гхаттхерам̣ а̄ха – ‘‘бханте, амхехи ито пуббе нева питӯнам̣ на пита̄маха̄нам̣ еварӯпам̣ сутапуббам̣, екена аййена чатусса̄ладва̄ре пӯваттха̄йа сан̃н̃а̄ ката̄, ито да̄ни пабхути аййа̄ аттано аттано читта̄нурӯпам̣ ваданту, амха̄кампи пха̄сувиха̄ро бхависсатӣ’’ти. маха̄тхеро татова ниватти, екабхиккхуна̄пи пӯво на гахито. евам̣ пуббе татруппа̄дампи на парибхун̃джим̣су. тасма̄ –
саллекхам̣ ¶ аччаджантена, аппаматтена бхиккхуна̄;
каппийепи на ка̄табба̄, а̄мисаттха̄йа лолата̄ти.
йо ¶ ча̄йам̣ тал̣а̄ке вутто, поккхаран̣ӣ-удакава̄хакама̄тика̄дӣсупи есева найо.
пуббан̣н̣а̄паран̣н̣ауччхупхала̄пхала̄дӣнам̣ вируханат̣т̣ха̄нам̣ йам̣ кин̃чи кхеттам̣ ва̄ ваттхум̣ ва̄ даммӣти вуттепи ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхипитва̄ тал̣а̄ке вуттанайенева йада̄ каппийавоха̄рена ‘‘чатупаччайапарибхогаттха̄йа даммӣ’’ти вадати, тада̄ сампат̣иччхитаббам̣, ‘‘ванам̣ дамми, аран̃н̃ам̣ даммӣ’’ти вутте пана ват̣т̣ати. саче манусса̄ бхиккхӯхи ана̄н̣атта̄йева таттха руккхе чхиндитва̄ апаран̣н̣а̄дӣни сампа̄детва̄ бхиккхӯнам̣ бха̄гам̣ денти, ват̣т̣ати; адента̄ на чодетабба̄. саче кеначидева антара̄йена тесу паккантесу ан̃н̃е каронти, на ча бхиккхӯнам̣ кин̃чи денти, те ва̄ретабба̄. саче ваданти – ‘‘нану, бханте, пуббепи манусса̄ идха сасса̄ни акам̣сӯ’’ти, тато те ваттабба̄ – ‘‘те сан̇гхасса идан̃чидан̃ча каппийабхан̣д̣ам̣ адам̣сӯ’’ти. саче ваданти – ‘‘майампи дасса̄ма̄’’ти евам̣ ват̣т̣ати.
кан̃чи ¶ сассут̣т̣ха̄накам̣ бхӯмиппадесам̣ сандха̄йа ‘‘сӣмам̣ дема̄’’ти ваданти, ват̣т̣ати. сӣма̄ париччхеданаттхам̣ пана тхамбха̄ ва̄ па̄са̄н̣а̄ ва̄ сайам̣ на т̣хапетабба̄. касма̄? бхӯми на̄ма анаггха̄ аппакена̄пи па̄ра̄джико бхавеййа, а̄ра̄мика̄нам̣ пана ваттаббам̣ – ‘‘имина̄ т̣ха̄нена амха̄кам̣ сӣма̄ гата̄’’ти. сачепи хи те адхикам̣ ган̣ханти, парийа̄йена катхитатта̄ ана̄патти. йади пана ра̄джара̄джамаха̄матта̄дайо сайамева тхамбхе т̣хапа̄петва̄ ‘‘чатта̄ро паччайе парибхун̃джатха̄’’ти денти, ват̣т̣атийева.
саче кочи антосӣма̄йа тал̣а̄кам̣ кханати, виха̄рамаджджхена ва̄ ма̄тикам̣ нети, четийан̇ган̣абодхийан̇ган̣а̄дӣни дуссанти, ва̄ретаббо. саче сан̇гхо кин̃чи лабхитва̄ а̄мисагаруката̄йа на ва̄рети, еко бхиккху ва̄рети, сова бхиккху иссаро. саче еко бхиккху на ва̄рети, ‘‘нетха тумхе’’ти тесам̣йева паккхо хоти, сан̇гхо ва̄рети, сан̇гхова иссаро. сан̇гхикесу хи каммесу йо дхаммакаммам̣ кароти, сова иссаро. саче ва̄рийама̄нопи кароти, хет̣т̣ха̄ гахитам̣ пам̣сум̣ хет̣т̣ха̄ паккхипитва̄, упари гахитам̣ пам̣сум̣ упари паккхипитва̄ пӯретабба̄.
саче ¶ кочи йатха̄джа̄тамева уччхум̣ ва̄ апаран̣н̣ам̣ ва̄ ала̄букумбхан̣д̣а̄дикам̣ ¶ ва̄ валлипхалам̣ да̄тука̄мо ‘‘етам̣ саббам̣ уччхукхеттам̣ апаран̣н̣аваттхум̣ валлипхала̄ва̄т̣ам̣ даммӣ’’ти вадати, саха ваттхуна̄ пара̄мат̣т̣хатта̄ ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти маха̄суматтхеро а̄ха. маха̄падуматтхеро пана ‘‘абхила̄паматтаметам̣ са̄мика̄нам̣йева хи со бхӯмибха̄го тасма̄ ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха.
‘‘да̄сам̣ даммӣ’’ти вадати, на ват̣т̣ати. ‘‘а̄ра̄микам̣ дамми, веййа̄ваччакарам̣ дамми, каппийака̄ракам̣ даммӣ’’ти вутте ват̣т̣ати. саче со а̄ра̄мико пуребхаттампи паччха̄бхаттампи сан̇гхассева каммам̣ кароти, са̄ман̣ерасса вийа саббам̣ бхесаджджапат̣иджагганампи тасса ка̄таббам̣. саче пуребхаттамева сан̇гхасса каммам̣ кароти, паччха̄бхаттам̣ аттано каммам̣ кароти, са̄йам̣ нива̄по на да̄таббо. йепи пан̃чадивасава̄рена ва̄ паккхава̄рена ва̄ сан̇гхасса каммам̣ катва̄ сесака̄ле аттано каммам̣ каронти, тесампи каран̣ака̄лейева бхаттан̃ча нива̄по ча да̄таббо. саче сан̇гхасса каммам̣ наттхи, аттанойева каммам̣ катва̄ джӣванти, те че хаттхакаммамӯлам̣ а̄нетва̄ денти, гахетаббам̣. но че денти, на кин̃чи ваттабба̄. йам̣ кин̃чи раджакада̄сампи песака̄рада̄сампи а̄ра̄микана̄мена сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати.
саче ‘‘га̄во дема̄’’ти ваданти, ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхипитабба̄. има̄ га̄во кутоти ¶ пан̣д̣итехи пан̃ча горасапарибхогаттха̄йа динна̄ти, ‘‘майампи пан̃чагорасапарибхогаттха̄йа дема̄’’ти вутте ват̣т̣ати. аджика̄дӣсупи есева найо. ‘‘хаттхим̣ дема, ассам̣ махисам̣ куккут̣ам̣ сӯкарам̣ дема̄’’ти ваданти, сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣ати. саче кечи манусса̄ ‘‘аппоссукка̄, бханте, тумхе хотха, майам̣ име гахетва̄ тумха̄кам̣ каппийабхан̣д̣ам̣ дасса̄ма̄’’ти ган̣ханти, ват̣т̣ати. ‘‘куккут̣асӯкара̄ сукхам̣ джӣвантӯ’’ти аран̃н̃е виссаджджетум̣ ват̣т̣ати. ‘‘имам̣ тал̣а̄кам̣, имам̣ кхеттам̣, имам̣ ваттхум̣, виха̄расса дема̄’’ти вутте пат̣иккхипитум̣ на лаббхатӣти. сесаметтха утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идампи чхасамут̣т̣ха̄нам̣ кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣ ¶ , тичиттам̣, тиведананти.
ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нит̣т̣хито чӣваравагго пат̣хамо.
2. косийавагго
1. косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄
542. тена ¶ самайена̄ти косийасиккха̄падам̣. таттха сантхаритва̄ катам̣ хотӣти саме бхӯмибха̄ге косийам̣сӯни упарӯпари сантхаритва̄ кан̃джика̄дӣхи син̃читва̄ катам̣ хоти. екенапи косийам̣суна̄ мисситва̄ти тит̣т̣хату аттано ручивасена мисситам̣, сачепи тасса каран̣ат̣т̣ха̄не ва̄то екам̣ косийам̣сум̣ а̄нетва̄ па̄тети, евампи миссетва̄ катамева хотӣти. сесам̣ утта̄наттхамева.
чхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣ пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣,
тичиттам̣, тиведананти.
косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. суддхака̄л̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄
547. тена самайена̄ти суддхака̄л̣акасиккха̄падам̣. таттха суддхака̄л̣ака̄нанти суддха̄нам̣ ка̄л̣ака̄нам̣ ¶ , ан̃н̃ехи амисситака̄л̣ака̄нанти аттхо. сесам̣ утта̄наттхамева. самут̣т̣ха̄на̄дӣнипи косийасиккха̄падасадиса̄нева̄ти.
суддхака̄л̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. двебха̄гасиккха̄падаван̣н̣ана̄
552. тена самайена̄ти двебха̄гасиккха̄падам̣. таттха анте а̄дийитва̄ти сантхатасса анте анува̄там̣ вийа дассетва̄ ода̄там̣ аллийа̄петва̄.
две бха̄га̄ти две кот̣т̣ха̄са̄. а̄да̄табба̄ти гахетабба̄. гочарийа̄нанти капилаван̣н̣а̄нам̣. две тула̄ а̄да̄табба̄ти чатӯхи тула̄хи ка̄ретука̄мам̣ сандха̄йа вуттам̣. аттхато пана йаттакехи ел̣акаломехи ка̄тука̄мо хоти, тесу две кот̣т̣ха̄са̄ ка̄л̣ака̄нам̣ еко ода̄та̄нам̣, еко гочарийа̄нанти идамева дасситам̣ хотӣти ведитаббам̣. сесам̣ утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣнипи ¶ косийасиккха̄падасадиса̄нева. кевалам̣ идам̣ а̄да̄йа ана̄да̄йа ча каран̣ато кирийа̄кирийам̣ ведитаббанти.
двебха̄гасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄
557. тена ¶ самайена̄ти чхаббассасиккха̄падам̣. таттха ӯхадантипи уммихантипӣти сантхата̄нам̣ упари ваччампи пасса̄вампи каронтӣти вуттам̣ хоти.
динна̄ сан̇гхена иттханна̄масса бхиккхуно сантхатасаммутӣти евам̣ ладдхасаммутико бхиккху йа̄ва рого на вӯпасаммати, та̄ва йам̣ йам̣ т̣ха̄нам̣ гаччхати, таттха таттха сантхатам̣ ка̄тум̣ лабхати. саче арого хутва̄ пуна мӯлабйа̄дхина̄ва гила̄но хоти, сойева париха̄ро, наттхан̃н̃ам̣ саммутикиччанти пхуссадеваттхеро а̄ха. упатиссаттхеро пана ‘‘со ва̄ бйа̄дхи пат̣икуппату, ан̃н̃о ва̄, ‘саким̣ гила̄но’ти на̄мам̣ ладдхам̣ ладдхамева, пуна саммутикиччам̣ наттхӣ’’ти а̄ха.
орена ¶ че чханнам̣ васса̄нанти чханнам̣ васса̄нам̣ оримабха̄ге, антоти аттхо. падабха̄джане пана сан̇кхйа̄маттадассанаттхам̣ ‘‘ӯнакачхаббасса̄нӣ’’ти вуттам̣.
ана̄патти чхаббасса̄ни каротӣти йада̄ чхаббасса̄ни парипун̣н̣а̄ни хонти, тада̄ сантхатам̣ кароти. дутийападепи ‘‘йада̄ атирекачхаббасса̄ни хонти, тада̄ каротӣ’’ти еваматтхо дат̣т̣хаббо. на хи со чхаббасса̄ни каротӣти. сесам̣ утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣни косийасиккха̄падасадиса̄нева̄ти.
чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. нисӣданасантхатасиккха̄падаван̣н̣ана̄
565. тена самайена̄ти нисӣданасантхатасиккха̄падам̣. таттха иччха̄махам̣ бхиккхавети бхагава̄ кира там̣ тема̄сам̣ на кин̃чи бодханеййасаттам̣ аддаса, тасма̄ ¶ евама̄ха. евам̣ сантепи тантивасена дхаммадесана̄ каттабба̄ сийа̄. йасма̄ панасса етадахоси – ‘‘майи ока̄сам̣ ка̄ретва̄ пат̣исаллӣне бхиккхӯ адхаммикам̣ катикаваттам̣ кариссанти, там̣ упасено бхиндиссати. ахам̣ тасса пасӣдитва̄ бхиккхӯнам̣ дассанам̣ ануджа̄нисса̄ми, тато мам̣ пасситука̄ма̄ бахӯ бхиккхӯ дхутан̇га̄ни сама̄дийиссанти, ахан̃ча техи уджджхитасантхатапаччайа̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апесса̄мӣ’’ти, тасма̄ евама̄ха. евам̣ бахӯни хи еттха а̄нисам̣са̄нӣти.
сапарисо йена бхагава̄ тенупасан̇камӣти ¶ тхеро кира ‘‘на, бхиккхаве, ӯнадасавассена упасампа̄детаббо, йо упасампа̄деййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 75) имасмим̣ кхандхакасиккха̄паде ‘‘катхан̃хи на̄ма твам̣ могхапуриса ан̃н̃ехи овадийо ануса̄сийо ан̃н̃ам̣ овадитум̣ ануса̄ситум̣ ман̃н̃иссасӣ’’ти евама̄дина̄ найена гарахам̣ лабхитва̄ ‘‘саттха̄ майхам̣ парисам̣ нисса̄йа гарахам̣ ада̄си, со да̄на̄хам̣ бхагавантам̣ тенева пун̣н̣ачандасассирӣкена сабба̄ка̄рапарипун̣н̣ена мукхена брахмагхосам̣ ниччха̄ретва̄ парисам̣йева нисса̄йа са̄дхука̄рам̣ да̄песса̄мӣ’’ти сухадайо кулапутто атирекайоджанасатам̣ пат̣иккамитва̄ парисам̣ чинитва̄ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи паривуто пуна бхагавантам̣ упасан̇каманто. тена вуттам̣ – ‘‘сапарисо йена бхагава̄ тенупасан̇камӣ’’ти. на хи сакка̄ буддха̄нам̣ ан̃н̃атха̄ а̄ра̄дхетум̣ ан̃н̃атра ваттасампаттийа̄.
бхагавато ¶ авидӯре нисинноти ваттасампаттийа̄ парисуддхабха̄вена нира̄сан̇ко сӣхо вийа кан̃чанапаббатасса бхагавато авидӯре нисинно. етадавоча̄ти катха̄самут̣т̣ха̄панаттхам̣ етам̣ авоча. мана̄па̄ни те бхиккху пам̣сукӯла̄нӣти бхиккху тава има̄ни пам̣сукӯла̄ни мана̄па̄ни, аттано ручийа̄ кхантийа̄ гахита̄нӣти аттхо. на кхо ме, бханте, мана̄па̄нӣти, бханте на майа̄ аттано ручийа̄ гахита̄ни, галагга̄хена вийа маттхаката̄л̣анена вийа ча га̄хитомхӣти дассети.
пан̃н̃а̄йиссатӣти пан̃н̃а̄то абхин̃н̃а̄то бхависсати, таттха сандиссиссатӣти вуттам̣ хоти. на майам̣ апан̃н̃аттам̣ пан̃н̃апесса̄ма̄ти майам̣ са̄вака̄ на̄ма апан̃н̃аттам̣ на пан̃н̃апесса̄ма, буддхависайо хи есо йадидам̣ ¶ ‘‘па̄читтийам̣ дуккат̣а’’нтиа̄дина̄ найена апан̃н̃аттасиккха̄падапан̃н̃апанам̣ пан̃н̃аттасамуччхинданам̣ ва̄. сама̄да̄йа̄ти там̣ там̣ сиккха̄падам̣ сама̄дийитва̄, ‘‘са̄дху сут̣т̣хӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ йатха̄пан̃н̃аттесу саббасиккха̄падесу сиккхисса̄ма̄ти дассети. тасса ¶ а̄раддхачитто пунапи ‘‘са̄дху са̄дхӯ’’ти са̄дхука̄рамада̄си.
566. анун̃н̃а̄та̄вусоти анун̃н̃а̄там̣, а̄вусо. пихента̄ти пихайанта̄. сантхата̄ни уджджхитва̄ти сантхате чатуттхачӣварасан̃н̃ита̄йа саббасантхата̄ни уджджхитва̄. дхаммим̣ катхам̣ катва̄ бхиккхӯ а̄мантесӣти бхагава̄ сантхата̄ни виппакин̣н̣а̄ни дисва̄ ‘‘саддха̄деййавинипа̄тане ка̄ран̣ам̣ наттхи, парибхогупа̄йам̣ несам̣ дассесса̄мӣ’’ти дхаммим̣ катхам̣ катва̄ бхиккхӯ а̄мантеси.
567. саким̣ ниваттхампи саким̣ па̄рутампӣти саким̣ нисиннан̃чева нипаннан̃ча. са̄манта̄ти екапассато ват̣т̣ам̣ ва̄ чатурассам̣ ва̄ чхиндитва̄ гахитат̣т̣ха̄нам̣ йатха̄ видаттхиматтам̣ хоти, евам̣ гахетаббам̣, сантхарантена пана па̄л̣ийам̣ вуттанайенева екадесе ва̄ сантхаритаббам̣, виджат̣етва̄ ва̄ миссакам̣ катва̄ сантхаритаббам̣, евам̣ тхиратарам̣ хотӣти. сесам̣ утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣни кирийа̄кирийатта̄ имасса сиккха̄падасса двебха̄гасиккха̄падасадиса̄нӣти.
имесу пана пан̃часу сантхатесу пурима̄ни тӣн̣и винайакаммам̣ катва̄ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣анти, паччхима̄ни две ват̣т̣антӣти ведитабба̄нӣти.
нисӣданасантхатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄
571. тена ¶ самайена̄ти ел̣акаломасиккха̄падам̣. таттха уппан̣д̣есунти ‘‘киттакена, бханте, кӣта̄нӣ’’тиа̄дӣни ваданта̄ авахасим̣су. т̣хитакова а̄сумбхӣти йатха̄ манусса̄ аран̃н̃ато махантам̣ да̄рубха̄рам̣ а̄нетва̄ киланта̄ т̣хитака̄ва па̄тенти, евам̣ па̄тесӣти аттхо.
572. сахаттха̄ти ¶ сахаттхена, аттана̄ харитабба̄нӣти вуттам̣ хоти. бахитийоджанам̣ па̄тетӣти тийоджанато бахи па̄тети. анантара̄йена патанаке хаттхато муттаматте ломаган̣ана̄йа ниссаггийапа̄читтийа̄ни. саче бахитийоджане руккхе ва̄ тхамбхе ва̄ пат̣ихан̃н̃итва̄ пуна анто патанти, ана̄патти ¶ . бхӯмийам̣ патитва̄ т̣хатва̄ т̣хатва̄ ват̣т̣ама̄на̄ ел̣акаломабхан̣д̣ика̄ пуна анто пависати, а̄паттийева. анто т̣хатва̄ хаттхена ва̄ па̄дена ва̄ йат̣т̣хийа̄ ва̄ ват̣т̣ети т̣хатва̄ ва̄ ат̣хатва̄ ва̄ ват̣т̣ама̄на̄ бхан̣д̣ика̄ гаччхату, а̄паттийева. ‘‘ан̃н̃о хариссатӣ’’ти т̣хапети, тена харитепи а̄паттийева. суддхачиттена т̣хапитам̣ ва̄то ва̄ ан̃н̃о ва̄ аттано дхаммата̄йа бахи па̄тети, а̄паттийева. саусса̄хатта̄ ачиттакатта̄ ча сиккха̄падасса. курундийа̄дӣсу пана ‘‘еттха ана̄паттӣ’’ти вутта̄, са̄ ана̄патти па̄л̣ийа̄ на самети. убхатобхан̣д̣икам̣ ека̄баддхам̣ катва̄ екам̣ бхан̣д̣икам̣ антосӣма̄йа екам̣ бахисӣма̄йа каронто т̣хапети, раккхати та̄ва. ека̄баддхе ка̄джепи есева найо. йади пана абандхитва̄ ка̄джакот̣ийам̣ т̣хапитаматтамева хоти, на раккхати. ека̄баддхепи париваттетва̄ т̣хапите а̄паттийева.
ан̃н̃асса йа̄не ва̄ти еттха гаччханте йа̄не ва̄ хаттхипит̣т̣хиа̄дӣсу ва̄ са̄микасса аджа̄нантассева хариссатӣти т̣хапети, тасмим̣ тийоджанам̣ атикканте а̄патти. агаччхантепи есева найо. саче пана агаччханте йа̄не ва̄ хаттхипит̣т̣хийа̄дӣсу ва̄ т̣хапетва̄ абхирухитва̄ са̄рети, хет̣т̣ха̄ ва̄ гаччханто чодети, паккосанто ва̄ анубандха̄пети, ‘‘ан̃н̃ам̣ хара̄петӣ’’ти вачанато ана̄патти. курундийа̄дӣсу пана ‘‘а̄паттӣ’’ти вуттам̣, там̣ ‘‘ан̃н̃ам̣ хара̄петӣ’’ти имина̄ на самети. адинна̄да̄не пана сун̇кагха̄те а̄патти хоти. йа̄ хи таттха а̄патти, са̄ идха ана̄патти. йа̄ идха а̄патти, са̄ таттха ана̄патти. там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ ан̃н̃авихито ва̄ чора̄дӣхи ва̄ упаддуто гаччхати, а̄паттийева. саббаттха ломаган̣ана̄йа а̄паттипариччхедо ведитаббо.
575. тийоджанам̣ ва̄са̄дхиппа̄йо гантва̄ тато парам̣ харатӣти йаттха гато, таттха уддесапарипуччха̄дӣнам̣ ¶ ва̄ паччайа̄дӣнам̣ ва̄ ала̄бхена тато ¶ парам̣ ан̃н̃аттха гаччхати, татопи ан̃н̃аттха̄ти евам̣ йоджанасатампи харантасса ана̄патти. аччхиннам̣ пат̣илабхитва̄ти чора̄ аччхиндитва̄ нираттхакабха̄вам̣ н̃атва̄ пат̣иденти, там̣ харантасса ана̄патти. ниссат̣т̣хам̣ пат̣илабхитва̄ти винайакаммакатам̣ пат̣илабхитва̄ти ¶ аттхо.
катабхан̣д̣анти катам̣бхан̣д̣ам̣ камбалакоджавасантхата̄дим̣ йам̣ кин̃чи антамасо суттакена баддхаматтампи. йо пана танукапаттаттхавикантаре ва̄ а̄йогаам̣сабаддхакака̄йабандхана̄дӣнам̣ антаресу ва̄ пиппхалика̄дӣнам̣ малараккхан̣аттхам̣ сипа̄т̣ика̄йа ва̄ антамасо ва̄та̄ба̄дхико кан̣н̣аччхиддепи лома̄ни паккхипитва̄ гаччхати, а̄паттийева. суттакена пана бандхитва̄ паккхиттам̣ катабхан̣д̣ат̣т̣ха̄не тит̣т̣хати, вен̣им̣ катва̄ харати, идам̣ нидха̄намукхам̣ на̄ма, а̄паттийева̄ти. сесам̣ утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идам̣ ел̣акаломасамут̣т̣ха̄нам̣ на̄ма, ка̄йато ча ка̄йачиттато ча самут̣т̣ха̄ти, кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. ел̣акаломадхова̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄
576. тена самайена̄ти ел̣акаломадхова̄панасиккха̄падам̣. таттха рин̃чантӣти уджджханти виссадждженти, на сакконти ануйун̃джитунти вуттам̣ хоти. сесаметтха пура̄н̣ачӣварасиккха̄паде вуттанайенева саддхим̣ самут̣т̣ха̄на̄дӣхӣти.
ел̣акаломадхова̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. рӯпийасиккха̄падаван̣н̣ана̄
582. тена самайена̄ти рӯпийасиккха̄падам̣. таттха пат̣ивисоти кот̣т̣ха̄со.
583-4. джа̄тарӯпараджатанти ¶ еттха джа̄тарӯпанти суван̣н̣асса на̄мам̣. там̣ пана йасма̄ татха̄гатасса ван̣н̣асадисам̣ хоти, тасма̄ ‘‘саттхуван̣н̣о вуччатӣ’’ти падабха̄джане вуттам̣. тассаттхо – ‘‘йо ¶ саттхуван̣н̣о лохависесо, идам̣ джа̄тарӯпам̣ на̄ма̄’’ти раджатам̣ пана ‘‘сан̇кхо, сила̄, пава̄ла, раджатам̣, джа̄тарӯпа’’нтиа̄дӣсу (па̄чи. 506) рӯпийам̣ вуттам̣. идха пана йам̣ кин̃чи воха̄рагаманӣйам̣ каха̄пан̣а̄ди адхиппетам̣. теневасса падабха̄джане ‘‘каха̄пан̣о лохама̄сако’’тиа̄ди вуттам̣. таттха каха̄пан̣оти сован̣н̣амайо ва̄ рӯпийамайо ва̄ па̄катико ва̄. лохама̄сакоти тамбалоха̄дӣхи катама̄сако. да̄рума̄сакоти са̄рада̄руна̄ ва̄ вел̣упесика̄йа ва̄ антамасо та̄лапан̣н̣ена̄пи рӯпам̣ ¶ чхиндитва̄ катама̄сако. джатума̄сакоти ла̄кха̄йа ва̄ ниййа̄сена ва̄ рӯпам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ катама̄сако. ‘‘йе воха̄рам̣ гаччхантӣ’’ти имина̄ пана падена йо йо йаттха йаттха джанападе йада̄ йада̄ воха̄рам̣ гаччхати, антамасо ат̣т̣химайопи чаммамайопи руккхапхалабӣджамайопи самут̣т̣ха̄питарӯпопи асамут̣т̣ха̄питарӯпопи саббо сан̇гахито.
иччетам̣ саббампи раджатам̣ джа̄тарӯпам̣ джа̄тарӯпама̄сако, вуттаппабхедо саббопи раджатама̄сакоти чатуббидхам̣ ниссаггийаваттху хоти. мутта̄, ман̣и, вел̣урийо, сан̇кхо, сила̄, пава̄ла, лохитан̇ко, маса̄рагаллам̣, сатта дхан̃н̃а̄ни, да̄сида̄сакхеттаваттхупуппха̄ра̄мапхала̄ра̄ма̄дайоти идам̣ дуккат̣аваттху. суттам̣ пха̄ло пат̣ако каппа̄со анекаппака̄рам̣ апаран̣н̣ам̣ саппинаванӣтателамадхупха̄н̣ита̄дибхесаджджан̃ча идам̣ каппийаваттху. таттха ниссаггийаваттхум̣ аттано ва̄ сан̇гхаган̣апуггалачетийа̄нам̣ ва̄ аттха̄йа сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣ати. аттано аттха̄йа сампат̣иччхато ниссаггийам̣ па̄читтийам̣ хоти, сеса̄нам̣ аттха̄йа дуккат̣ам̣. дуккат̣аваттхум̣ саббесампи аттха̄йа сампат̣иччхато дуккат̣амева. каппийаваттхумхи ана̄патти. саббампи никкхипанаттха̄йа бхан̣д̣а̄га̄рикасӣсена сампат̣иччхато упари ратанасиккха̄паде а̄гатавасена па̄читтийам̣.
угган̣хеййа̄ти ган̣хеййа. йасма̄ пана ган̣ханто а̄паттим̣ а̄паджджати, тенасса падабха̄джане ‘‘сайам̣ ган̣ха̄ти ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти вуттам̣. еса найо сесападесупи.
таттха ¶ джа̄тарӯпараджатабхан̣д̣есу каха̄пан̣ама̄сакесу ча екам̣ ган̣хато ва̄ ган̣ха̄пайато ва̄ ека̄ а̄патти. сахассам̣ чепи екато ган̣ха̄ти, ган̣ха̄пети, ваттхуган̣ана̄йа а̄паттийо. маха̄паччарийам̣ пана курундийан̃ча ситхилабаддха̄йа тхавика̄йа ситхилапӯрите ва̄ бха̄джане рӯпаган̣ана̄йа а̄патти. гханабаддхе пана гханапӯрите ва̄ ека̄ва а̄паттӣти вуттам̣.
упаниккхиттаса̄дийане пана ‘‘идам̣ аййасса хотӯ’’ти вутте сачепи читтена са̄дийати, ган̣хитука̄мо хоти, ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ ‘‘найидам̣ каппатӣ’’ти пат̣иккхипати, ана̄патти. ка̄йава̄ча̄хи ¶ ва̄ аппат̣иккхипитва̄пи ¶ суддхачитто хутва̄ ‘‘найидам̣ амха̄кам̣ каппатӣ’’ти на са̄дийати, ана̄паттийева. тӣсу два̄ресу хи йена кеначи пат̣иккхиттам̣ пат̣иккхиттамева хоти. саче пана ка̄йава̄ча̄хи аппат̣иккхипитва̄ читтена адхива̄сети, ка̄йава̄ча̄хи каттаббасса пат̣иккхепасса акаран̣ато акирийасамут̣т̣ха̄нам̣ ка̄йадва̄ре ча вачӣдва̄ре ча а̄паттим̣ а̄паджджати, манодва̄ре пана а̄патти на̄ма наттхи.
еко сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ па̄дамӯле т̣хапети ‘‘туйхидам̣ хотӯ’’ти, бхиккхӯ ‘‘найидам̣ каппатӣ’’ти пат̣иккхипати, упа̄сако париччаттам̣ майа̄ тумха̄канти гато, ан̃н̃о таттха а̄гантва̄ пуччхати – ‘‘ким̣, бханте, ида’’нти? йам̣ тена аттана̄ ча вуттам̣, там̣ а̄чиккхитаббам̣. со че вадати – ‘‘гопайисса̄ми, бханте, гуттат̣т̣ха̄нам̣ дассетха̄’’ти, саттабхӯмикампи па̄са̄дам̣ абхирухитва̄ ‘‘идам̣ гуттат̣т̣ха̄на’’нти а̄чиккхитаббам̣, ‘‘идха никкхипа̄хӣ’’ти на ваттаббам̣. етта̄вата̄ каппийан̃ча акаппийан̃ча нисса̄йа т̣хитам̣ хоти. два̄рам̣ пидахитва̄ раккхантена васитаббам̣. саче кин̃чи викка̄йикабхан̣д̣ам̣ паттам̣ ва̄ чӣварам̣ ва̄ а̄гаччхати, ‘‘идам̣ гахессатха бханте’’ти вутте ‘‘упа̄сака аттхи амха̄кам̣ имина̄ аттхо, ваттху ча еварӯпам̣ на̄ма сам̣виджджати, каппийака̄рако наттхӣ’’ти ваттаббам̣. саче со вадати, ‘‘ахам̣ каппийака̄рако бхависса̄ми, два̄рам̣ виваритва̄ детха̄’’ти, два̄рам̣ виваритва̄ ‘‘имасмим̣ ока̄се т̣хапита’’нти ваттаббам̣, ‘‘идам̣ ган̣ха̄’’ти на ваттаббам̣. евампи каппийан̃ча акаппийан̃ча нисса̄йа т̣хитамева хоти, со че там̣ гахетва̄ тасса каппийабхан̣д̣ам̣ дети, ват̣т̣ати. саче адхикам̣ ган̣ха̄ти, ‘‘на майам̣ тава бхан̣д̣ам̣ ган̣ха̄ма, ‘‘никкхама̄хӣ’’ти ваттаббо.
сан̇гхамаджджхе ниссаджджитаббанти еттха йасма̄ рӯпийам̣ на̄ма акаппийам̣, ‘‘тасма̄ ниссаджджитаббам̣ сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ пуггаласса ва̄’’ти на вуттам̣. йасма̄ пана там̣ пат̣иггахитаматтамева на тена кин̃чи каппийабхан̣д̣ам̣ чета̄питам̣, тасма̄ упа̄йена ¶ парибхогадассанаттхам̣ ‘‘сан̇гхамаджджхе ниссаджджитабба’’нти вуттам̣. каппийам̣ а̄чиккхитаббам̣ саппи ва̄ти ‘‘паббаджита̄нам̣ саппи ва̄ телам̣ ва̄ ват̣т̣ати упа̄сака̄’’ти евам̣ а̄чиккхитаббам̣.
рӯпийапат̣игга̄хакам̣ т̣хапетва̄ саббехева парибхун̃джитаббанти ¶ саббехи бха̄джетва̄ парибхун̃джитаббам̣. рӯпийапат̣игга̄хакена бха̄го на гахетаббо. ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣ ва̄ а̄ра̄мика̄нам̣ ва̄ паттабха̄гампи лабхитва̄ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати, антамасо маккат̣а̄дӣхи тато харитва̄ аран̃н̃е т̣хапитам̣ ва̄ тесам̣ хаттхато гал̣итам̣ ва̄ тираччха̄нагатапариггахитампи пам̣сукӯлампи на ват̣т̣атийева, тато ¶ а̄хат̣ена пха̄н̣итена сена̄санадхӯпанампи на ват̣т̣ати. саппина̄ ва̄ телена ва̄ падӣпам̣ катва̄ дӣпа̄локе нипаджджитум̣ касин̣апарикаммампи ка̄тум̣, поттхакампи ва̄четум̣ на ват̣т̣ати. теламадхупха̄н̣итехи пана сарӣре ван̣ам̣ маккхетум̣ на ват̣т̣атийева. тена ваттхуна̄ ман̃чапӣт̣ха̄дӣни ва̄ ган̣ханти, упосатха̄га̄рам̣ ва̄ бходжанаса̄лам̣ ва̄ каронти, парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати. чха̄йа̄пи гехапариччхедена т̣хита̄ на ват̣т̣ати, париччхеда̄тикканта̄ а̄гантукатта̄ ват̣т̣ати. там̣ ваттхум̣ виссаджджетва̄ катена маггенапи сетуна̄пи на̄ва̄йапи ул̣умпенапи гантум̣ на ват̣т̣ати, тена ваттхуна̄ кхана̄пита̄йа поккхаран̣ийа̄ уббхидодакам̣ па̄тум̣ ва̄ парибхун̃джитум̣ ва̄ на ват̣т̣ати. анто удаке пана асати ан̃н̃ам̣ а̄гантукам̣ удакам̣ ва̄ вассодакам̣ ва̄ павит̣т̣хам̣ ват̣т̣ати. кӣта̄йа йена удакена саддхим̣ кӣта̄ там̣ а̄гантукампи на ват̣т̣ати, там̣ ваттхум̣ упаниккхепам̣ т̣хапетва̄ сан̇гхо паччайе парибхун̃джати, тепи паччайа̄ тасса на ват̣т̣анти. а̄ра̄мо гахито хоти, сопи парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати. йади бхӯмипи бӣджампи акаппийам̣ нева бхӯмим̣ на пхалам̣ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. саче бхӯмим̣йева кин̣итва̄ ан̃н̃а̄ни бӣджа̄ни ропита̄ни пхалам̣ ват̣т̣ати, атха бӣджа̄ни кин̣итва̄ каппийабхӯмийам̣ ропита̄ни, пхалам̣ на ват̣т̣ати, бхӯмийам̣ нисӣдитум̣ ва̄ нипаджджитум̣ ва̄ ват̣т̣ати.
саче со чхад̣д̣етӣти йаттха каттхачи кхипати, атха̄пи на чхад̣д̣ети, сайам̣ гахетва̄ гаччхати, на ва̄ретаббо. но че чхад̣д̣етӣти атха нева гахетва̄ гаччхати, на чхад̣д̣ети, ким̣ майхам̣ имина̄ бйа̄па̄рена̄ти йена ка̄мам̣ паккамати, тато йатха̄вутталаккхан̣о рӯпийачхад̣д̣ако самманнитаббо.
йо ¶ на чханда̄гатинтиа̄дӣсу лобхавасена там̣ ваттхум̣ аттано ва̄ каронто атта̄нам̣ ва̄ уккам̣сенто чханда̄гатим̣ на̄ма гаччхати ¶ . досавасена ‘‘нева̄йам̣ ма̄тикам̣ джа̄на̄ти, на винайа’’нти парам̣ апаса̄денто доса̄гатим̣ на̄ма гаччхати. мохавасена мут̣т̣хапамут̣т̣хассатибха̄вам̣ а̄паджджанто моха̄гатим̣ на̄ма гаччхати. рӯпийапат̣игга̄хакасса бхайена чхад̣д̣етум̣ ависаханто бхайа̄гатим̣ на̄ма гаччхати. евам̣ акаронто на чханда̄гатим̣ гаччхати, на доса̄гатим̣ гаччхати, на моха̄гатим̣ гаччхати, на бхайа̄гатим̣ гаччхатӣти ведитаббо.
585. анимиттам̣ катва̄ти нимиттам̣ акатва̄, аккхӣни ниммӣлетва̄ надийа̄ ва̄ папа̄те ва̄ ванагахане ва̄ гӯтхам̣ вийа анапеккхена патитока̄сам̣ асаманна̄харантена па̄тетаббанти аттхо. евам̣ джигуччхитаббепи рӯпийе бхагава̄ парийа̄йена бхиккхӯнам̣ парибхогам̣ а̄чиккхи. рӯпийапат̣игга̄хакасса пана кеначи парийа̄йена тато уппаннапаччайапарибхого на ват̣т̣ати. йатха̄ ча̄йам̣ етасса на ват̣т̣ати, евам̣ асантасамбха̄вана̄йа ва̄ куладӯсакакаммена ва̄ кухана̄дӣхи ва̄ уппаннапаччайа̄ ¶ нева тасса на ан̃н̃асса ват̣т̣анти, дхаммена самена уппанна̄пи аппаччавеккхитва̄ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣анти.
чатта̄ро хи парибхога̄ – тхеййапарибхого, ин̣апарибхого, да̄йаджджапарибхого, са̄мипарибхоготи. таттха сан̇гхамаджджхепи нисӣдитва̄ парибхун̃джантасса дуссӣласса парибхого ‘‘тхеййапарибхого’’ на̄ма. сӣлавато аппаччавеккхитапарибхого ‘‘ин̣апарибхого’’ на̄ма. тасма̄ чӣварам̣ парибхоге парибхоге паччавеккхитаббам̣, пин̣д̣апа̄то а̄лопе а̄лопе. татха̄ асакконтена пуребхаттапаччха̄бхаттапуримайа̄мапаччхимайа̄месу. сачасса аппаччавеккхатова арун̣о уггаччхати, ин̣апарибхогат̣т̣ха̄не тит̣т̣хати. сена̄санампи парибхоге парибхоге паччавеккхитаббам̣, бхесаджджасса пат̣иггахан̣епи парибхогепи сатипаччайата̄ ват̣т̣ати, евам̣ сантепи пат̣иггахан̣е сатим̣ катва̄ парибхоге акаронтассева а̄патти, пат̣иггахан̣е пана сатим̣ акатва̄ парибхоге каронтасса ана̄патти.
чатуббидха̄ хи суддхи – десана̄суддхи, сам̣варасуддхи, парийет̣т̣хисуддхи, паччавеккхан̣асуддхӣти. таттха десана̄суддхи на̄ма па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ ¶ , тан̃хи десана̄йа суджджханато ¶ ‘‘десана̄суддхӣ’’ти вуччати. сам̣варасуддхи на̄ма индрийасам̣варасӣлам̣, тан̃хи на пуна евам̣ карисса̄мӣти читта̄дхит̣т̣ха̄насам̣варенева суджджханато ‘‘сам̣варасуддхӣ’’ти вуччати. парийет̣т̣хисуддхи на̄ма а̄джӣвапа̄рисуддхисӣлам̣, тан̃хи анесанам̣ паха̄йа дхаммена самена паччайе уппа̄дентасса парийесана̄йа суддхатта̄ ‘‘парийет̣т̣хисуддхӣ’’ти вуччати. паччавеккхан̣асуддхи на̄ма паччайапарибхогасаннисситасӣлам̣, тан̃хи ‘‘пат̣исан̇кха̄ йонисо чӣварам̣ пат̣исеватӣ’’тиа̄дина̄ (ма. ни. 1.23; а. ни. 6.58) найена вуттена паччавеккхан̣ена суджджханато ‘‘паччавеккхан̣асуддхӣ’’ти вуччати. тена вуттам̣ – ‘‘пат̣иггахан̣е пана сатим̣ акатва̄ парибхоге каронтасса ана̄паттӣ’’ти.
саттаннам̣ секкха̄нам̣ паччайапарибхого да̄йаджджапарибхого на̄ма, те хи бхагавато путта̄, тасма̄ питусантака̄нам̣ паччайа̄нам̣ да̄йа̄да̄ хутва̄ те паччайе парибхун̃джанти. ким̣ пана те бхагавато паччайе парибхун̃джанти, гихӣнам̣ паччайе парибхун̃джантӣти? гихӣхи динна̄пи бхагавата̄ анун̃н̃а̄татта̄ бхагавато сантака̄ хонти, тасма̄ те бхагавато паччайе парибхун̃джантӣти (ма. ни. 1.29) ведитаббам̣, дхаммада̄йа̄дасуттан̃четтха са̄дхакам̣.
кхӣн̣а̄сава̄нам̣ ¶ парибхого са̄мипарибхого на̄ма, те хи тан̣ха̄йа да̄сабйам̣ атӣтатта̄ са̄мино хутва̄ парибхун̃джантӣти. имесу парибхогесу са̄мипарибхого ча да̄йаджджапарибхого ча саббесампи ват̣т̣ати. ин̣апарибхого на ват̣т̣ати, тхеййапарибхоге катха̄йева наттхи.
апарепи чатта̄ро парибхога̄ – ладжджипарибхого, аладжджипарибхого, дхаммийапарибхого, адхаммийапарибхоготи.
таттха аладжджино ладжджина̄ саддхим̣ парибхого ват̣т̣ати, а̄паттийа̄ на ка̄ретаббо. ладжджино аладжджина̄ саддхим̣ йа̄ва на джа̄на̄ти, та̄ва ват̣т̣ати. а̄дито пат̣т̣ха̄йа хи аладжджӣ на̄ма наттхи, тасма̄ йада̄сса аладжджӣбха̄вам̣ джа̄на̄ти тада̄ ваттаббо ‘‘тумхе ка̄йадва̄ре ча вачӣдва̄ре ча вӣтиккамам̣ каротха, там̣ аппатирӯпам̣ ма̄ евамакаттха̄’’ти. саче ана̄дийитва̄ каротийева, йади тена саддхим̣ парибхогам̣ кароти, сопи аладжджӣйева хоти. йопи аттано бха̄рабхӯтена аладжджина̄ саддхим̣ парибхогам̣ кароти, сопи нива̄ретаббо. саче ¶ на орамати, айампи аладжджӣйева хоти. евам̣ еко аладжджӣ аладжджӣсатампи кароти. аладжджино ¶ пана аладжджина̄ва саддхим̣ парибхоге а̄патти на̄ма наттхи. ладжджино ладжджина̄ саддхим̣ парибхого двиннам̣ кхаттийакума̄ра̄нам̣ суван̣н̣апа̄тийам̣ бходжанасадисоти.
дхаммийа̄дхаммийапарибхого паччайавасена ведитаббо. таттха саче пуггалопи аладжджӣ пин̣д̣апа̄топи адхаммийо, убхо джегуччха̄. пуггало аладжджӣ пин̣д̣апа̄то дхаммийо, пуггалам̣ джигуччхитва̄ пин̣д̣апа̄то на гахетаббо. маха̄паччарийам̣ пана дуссӣло сан̇гхато уддесабхатта̄дӣни лабхитва̄ сан̇гхассева дети, ета̄ни йатха̄да̄намева гататта̄ ват̣т̣антӣти вуттам̣. пуггало ладжджӣ пин̣д̣апа̄то адхаммийо, пин̣д̣апа̄то джегуччхо на гахетаббо. пуггало ладжджӣ, пин̣д̣апа̄топи дхаммийо, ват̣т̣ати.
апаре две паггаха̄; две ча парибхога̄ – ладжджипаггахо, аладжджипаггахо; дхаммапарибхого а̄мисапарибхоготи.
таттха аладжджино ладжджим̣ паггахетум̣ ват̣т̣ати, на со а̄паттийа̄ ка̄ретаббо. саче пана ладжджӣ аладжджим̣ пагган̣ха̄ти, анумодана̄йа аджджхесати, дхаммакатха̄йа аджджхесати, кулесу упаттхамбхети ¶ . итаропи ‘‘амха̄кам̣ а̄чарийо ӣдисо ча ӣдисо ча̄’’ти тасса парисати ван̣н̣ам̣ бха̄сати, айам̣ са̄санам̣ осакка̄пети антарадха̄петӣти ведитаббо.
дхаммапарибхога-а̄мисапарибхогесу пана йаттха а̄мисапарибхого ват̣т̣ати, таттха дхаммапарибхогопи ват̣т̣ати. йо пана кот̣ийам̣ т̣хито гантхо тасса пуггаласса аччайена нассиссати, там̣ дхамма̄нуггахена угган̣хитум̣ ват̣т̣атӣти вуттам̣.
татридам̣ ваттху – маха̄бхайе кира екассева бхиккхуно маха̄ниддесо пагун̣о ахоси. атха чатуника̄йикатиссаттхерасса упаджджха̄йо маха̄типит̣акаттхеро на̄ма маха̄раккхитаттхерам̣ а̄ха – ‘‘а̄вусо маха̄раккхита, етасса сантике маха̄ниддесам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти. ‘‘па̄по кира̄йам̣, бханте, на ган̣ха̄мӣ’’ти. ‘‘ган̣ха̄вусо, ахам̣ те сантике нисӣдисса̄мӣ’’ти. ‘‘са̄дху, бханте, тумхесу нисиннесу ган̣хисса̄мӣ’’ти пат̣т̣хапетва̄ раттиндивам̣ нирантарам̣ парийа̄пун̣анто ¶ оса̄надивасе хет̣т̣ха̄ман̃че иттхим̣ дисва̄ ‘‘бханте, сутам̣йева ме пуббе, сача̄хам̣ евам̣ джа̄неййам̣, на ӣдисасса сантике дхаммам̣ парийа̄пун̣еййа’’нти а̄ха. тасса пана сантике ¶ бахӯ маха̄тхера̄ угган̣хитва̄ маха̄ниддесам̣ патит̣т̣ха̄песум̣.
586. рӯпийе рӯпийасан̃н̃ӣти еттха саббампи джа̄тарӯпараджатам̣ рӯпийасан̇гахамева гатанти ведитаббам̣.
рӯпийе вематикоти ‘‘суван̣н̣ам̣ ну кхо, кхарапаттам̣ ну кхо’’тиа̄дина̄ найена сам̣сайаджа̄то.
рӯпийе арӯпийасан̃н̃ӣти суван̣н̣а̄дӣсу кхарапатта̄дисан̃н̃ӣ. апича пун̃н̃ака̄ма̄ ра̄джородха̄дайо бхаттакхаджджакагандхапин̣д̣а̄дӣсу паккхипитва̄ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ денти, чол̣абхиккха̄йа чаранта̄нам̣ дассанте баддхакаха̄пан̣а̄дӣхийева саддхим̣ чол̣ака̄ни денти, бхиккхӯ бхатта̄дисан̃н̃а̄йа ва̄ чол̣акасан̃н̃а̄йа ва̄ пат̣игган̣ханти, евампи рӯпийе арӯпийасан̃н̃ӣ рӯпийам̣ ган̣ха̄тӣти ведитаббо. пат̣игган̣хантена пана ‘‘имасмим̣ гехе идам̣ ладдха’’нти саллаккхетаббам̣. йена хи ассатийа̄ диннам̣ хоти, со сатим̣ пат̣илабхитва̄ пуна а̄гаччхати, атхасса ваттаббам̣ – ‘‘тава чол̣акам̣ пасса̄хӣ’’ти. сесаметтха утта̄наттхамева.
самут̣т̣ха̄на̄дӣсу чхасамут̣т̣ха̄нам̣, сийа̄ кирийам̣ гахан̣ена а̄паджджанато, сийа̄ акирийам̣ пат̣иккхепасса ¶ акаран̣ато рӯпийаан̃н̃ава̄дакаупассутисиккха̄пада̄ни хи тӣн̣и екапариччхеда̄ни, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
рӯпийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
587. тена самайена̄ти рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падам̣. таттха на̄наппака̄раканти ката̄ката̄дивасена анекавидхам̣. рӯпийасам̣воха̄ранти джа̄тарӯпараджатапариваттанам̣. сама̄паджджантӣти пат̣иггахан̣ассева пат̣иккхитатта̄ пат̣иггахитапариваттане досам̣ апассанта̄ каронти.
589. сӣсӯпагантиа̄дӣсу ¶ сӣсам̣ упагаччхатӣти сӣсӯпагам̣, поттхакесу пана ‘‘сӣсӯпака’’нти ликхитам̣, йасса кассачи сӣса̄лан̇ка̄рассетам̣ адхивачанам̣. еса найо саббаттха. катена катантиа̄дӣсу суддхо рӯпийасам̣воха̄ройева.
рӯпийе рӯпийасан̃н̃ӣтиа̄димхи пуримасиккха̄паде вуттаваттхӯсу ниссаггийаваттхуна̄ ниссаггийаваттхум̣ чета̄пентасса ¶ мӯлаггахан̣е пуримасиккха̄падена ниссаггийам̣ па̄читтийам̣, апара̄парапариваттане имина̄ ниссаггийапа̄читтийамева. ниссаггийаваттхуна̄ дуккат̣аваттхум̣ ва̄ каппийаваттхум̣ ва̄ чета̄пентассапи есева найо. йо хи айам̣ арӯпийе рӯпийасан̃н̃ӣ рӯпийам̣ чета̄петӣтиа̄ди дутийо тико вутто, тасса̄нуломатта̄ авуттопи айамапаропи рӯпийе рӯпийасан̃н̃ӣ арӯпийам̣ чета̄петӣтиа̄ди тико ведитаббо. аттано ва̄ хи арӯпийена парасса рӯпийам̣ чета̄пеййа аттано ва̄ рӯпийена парасса арӯпийам̣, убхайатха̄пи рӯпийасам̣воха̄ро катойева хоти, тасма̄ па̄л̣ийам̣ екантена рӯпийапаккхе екойева тико вуттоти.
дуккат̣аваттхуна̄ пана ниссаггийаваттхум̣ чета̄пентасса мӯлаггахан̣е пуримасиккха̄падена дуккат̣ам̣, паччха̄ париваттане имина̄ ниссаггийам̣ па̄читтийам̣, гарукасса чета̄питатта̄. дуккат̣аваттхуна̄ дуккат̣аваттхумева, каппийаваттхум̣ ва̄ чета̄пентасса мӯлаггахан̣е пуримасиккха̄падена дуккат̣ам̣, паччха̄ париваттанепи имина̄ дуккат̣амева. касма̄? акаппийаваттхуна̄ чета̄питатта̄. андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘саче кайавиккайам̣ сама̄паджджеййа, ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти бха̄ситам̣, там̣ дуббха̄ситам̣. касма̄? на хи да̄наггахан̣ато ан̃н̃о кайавиккайо на̄ма аттхи, кайавиккайасиккха̄падан̃ча каппийаваттхуна̄ ¶ каппийаваттхупариваттанамева сандха̄йа вуттам̣, тан̃ча кхо ан̃н̃атра сахадхаммикехи. идам̣ сиккха̄падам̣ рӯпийена ча рӯпийа̄рӯпийачета̄панам̣ арӯпийена ча рӯпийачета̄панам̣. дуккат̣аваттхуна̄ пана дуккат̣аваттхуно чета̄панам̣ нева идха на таттха па̄л̣ийам̣ вуттам̣, на четтха ана̄патти бхавитум̣ арахати. тасма̄ йатхева дуккат̣аваттхуно пат̣иггахан̣е дуккат̣ам̣, татхева тасса ва̄ тена ва̄ чета̄панепи дуккат̣ам̣ йуттанти бхагавато адхиппа̄йан̃н̃ӯхи вуттам̣.
каппийаваттхуна̄ ¶ пана ниссаггийаваттхум̣ чета̄пентасса мӯлаггахан̣е пуримасиккха̄падена ана̄патти, паччха̄ париваттане имина̄ ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. вуттан̃хетам̣ – ‘‘арӯпийе арӯпийасан̃н̃ӣ рӯпийам̣ чета̄пети ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти ¶ . тенева каппийаваттхуна̄ дуккат̣аваттхум̣ чета̄пентасса мӯлапат̣иггахан̣е татхева ана̄патти, паччха̄ париваттане имина̄ дуккат̣ам̣. касма̄? акаппийасса чета̄питатта̄. каппийаваттхуна̄ пана каппийаваттхум̣ ан̃н̃атра сахадхаммикехи чета̄пентасса мӯлаггахан̣е пуримасиккха̄падена ана̄патти, паччха̄ париваттане упари кайавиккайасиккха̄падена ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. кайавиккайам̣ мочетва̄ ган̣хантасса упарисиккха̄паденапи ана̄патти, вад̣д̣хим̣ пайоджентасса дуккат̣ам̣.
имасса ча рӯпийасам̣воха̄расса гарукабха̄вадӣпакам̣ идам̣ паттачатуккам̣ ведитаббам̣. йо хи рӯпийам̣ угган̣хитва̄ тена айабӣджам̣ самут̣т̣ха̄пети, там̣ кот̣т̣а̄петва̄ тена лохена паттам̣ ка̄рети, айам̣ патто маха̄акаппийо на̄ма, на сакка̄ кеначи упа̄йена каппийо ка̄тум̣. саче хи там̣ вина̄сетва̄ тха̄лакам̣ ка̄рети, тампи акаппийам̣. ва̄сим̣ ка̄рети, та̄йа чхиннам̣ дантакат̣т̣хампи акаппийам̣. бал̣исам̣ ка̄роти, тена ма̄рита̄ маччха̄пи акаппийа̄. ва̄сипхалам̣ та̄петва̄ удакам̣ ва̄ кхӣрам̣ ва̄ ун̣ха̄пети, тампи акаппийамева.
йо пана рӯпийам̣ угган̣хитва̄ тена паттам̣ кин̣а̄ти, айампи патто акаппийо. ‘‘пан̃чаннампи сахадхаммика̄нам̣ на каппатӣ’’ти маха̄паччарийам̣ вуттам̣. сакка̄ пана каппийо ка̄тум̣, со хи мӯле мӯласа̄мика̄нам̣ патте ча паттаса̄мика̄нам̣ динне каппийо хоти. каппийабхан̣д̣ам̣ датва̄ гахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.
йопи рӯпийам̣ угган̣ха̄петва̄ каппийака̄ракена саддхим̣ камма̄ракулам̣ гантва̄ паттам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ майхам̣ руччатӣ’’ти вадати. каппийака̄рако ча там̣ рӯпийам̣ датва̄ камма̄рам̣ сан̃н̃а̄пети, айампи ¶ патто каппийавоха̄рена гахитопи дутийапаттасадисойева, мӯласса сампат̣иччхитатта̄ акаппийо. касма̄ сеса̄нам̣ на каппатӣти? мӯласса аниссат̣т̣хатта̄.
йо пана рӯпийам̣ асампат̣иччхитва̄ ‘‘тхерасса паттам̣ кин̣итва̄ дехӣ’’ти пахитакаппийака̄ракена саддхим̣ камма̄ракулам̣ гантва̄ паттам̣ дисва̄ ‘‘име каха̄пан̣е ¶ гахетва̄ имам̣ дехӣ’’ти каха̄пан̣е да̄петва̄ гахито, айам̣ патто етассева бхиккхуно на ват̣т̣ати дуббича̄ритатта̄, ан̃н̃есам̣ пана ват̣т̣ати, мӯласса асампат̣иччхитатта̄.
маха̄суматтхерасса кира упаджджха̄йо ануруддхаттхеро на̄ма ахоси. со аттано еварӯпам̣ ¶ паттам̣ сапписса пӯретва̄ сан̇гхасса ниссаджджи. типит̣акачӯл̣ана̄гаттхерассапи саддхивиха̄рика̄нам̣ еварӯпо патто ахоси. там̣ тхеропи сапписса пӯра̄петва̄ сан̇гхасса ниссаджджа̄песӣти. идам̣ акаппийапаттачатуккам̣.
саче пана рӯпийам̣ асампат̣иччхитва̄ ‘‘тхерасса паттам̣ кин̣итва̄ дехӣ’’ти пахитакаппийака̄ракена саддхим̣ камма̄ракулам̣ гантва̄ паттам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ майхам̣ руччатӣ’’ти ва̄ ‘‘има̄хам̣ гахесса̄мӣ’’ти ва̄ вадати, каппийака̄рако ча там̣ рӯпийам̣ датва̄ камма̄рам̣ сан̃н̃а̄пети, айам̣ патто саббакаппийо буддха̄нампи парибхога̄рахоти.
591. арӯпийе рӯпийасан̃н̃ӣти кхарапатта̄дӣсу суван̣н̣а̄дисан̃н̃ӣ. а̄патти дуккат̣асса̄ти саче тена арӯпийам̣ чета̄пети дуккат̣а̄патти хоти. еса найо вематике. арӯпийасан̃н̃исса пана пан̃чахи сахадхаммикехи саддхи ‘‘идам̣ гахетва̄ идам̣ детха̄’’ти кайавиккайам̣ каронтасса̄пи ана̄патти. сесам̣ утта̄намева.
чхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄
593. тена ¶ самайена̄ти кайавиккайасиккха̄падам̣. таттха кати хипи тйа̄йанти кати те айам̣, хика̄ро панеттха падапӯран̣о, пика̄ро гараха̄йам̣, айам̣ дуббаласан̇гха̄т̣и тава кати диваса̄ни бхависсатӣти аттхо. атха ва̄ катихампи тйа̄йантипи па̄т̣хо. таттха катиханти кати аха̄ни, кати диваса̄нӣти вуттам̣ хоти. сесам̣ вуттанайамева. катихипи мйа̄йанти идампи ¶ етенева найена ведитаббам̣. гихӣпи нам̣ гихисса̄ти еттха нанти на̄маттхе нипа̄то, гихӣ на̄ма гихисса̄ти вуттам̣ хоти.
594. на̄наппака̄раканти чӣвара̄дӣнам̣ каппийабхан̣д̣а̄нам̣ васена анекавидхам̣. теневасса падабха̄джане чӣварам̣ а̄дим̣ катва̄ дасикасуттапарийоса̄нам̣ каппийабхан̣д̣амева дасситам̣. акаппийабхан̣д̣апариваттанан̃хи кайавиккайасан̇гахам̣ на гаччхати. кайавиккайанти кайан̃чева виккайан̃ча. ‘‘имина̄ имам̣ дехӣ’’тиа̄дина̄ хи найена парасса каппийабхан̣д̣ам̣ ган̣ханто кайам̣ сама̄паджджати, аттано каппийабхан̣д̣ам̣ денто виккайам̣ ¶ .
595. аджджха̄чаратӣти абхибхавитва̄ чарати, вӣтиккамава̄чам̣ бха̄сатӣти аттхо. йато кайитан̃ча хоти виккайитан̃ча̄ти йада̄ кайитан̃ча хоти парабхан̣д̣ам̣ аттано хаттхагатам̣ каронтена, виккӣтан̃ча аттано бхан̣д̣ам̣ парахаттхагатам̣ каронтена. ‘‘имина̄ има’’нтиа̄дивачана̄нурӯпато пана па̄т̣хе пат̣хамам̣ аттано бхан̣д̣ам̣ дасситам̣.
ниссаджджитаббанти евам̣ парасса хаттхато кайавасена гахитакаппийабхан̣д̣ам̣ ниссаджджитаббам̣. айан̃хи кайавиккайо т̣хапетва̄ пан̃ча сахадхаммике авасесехи гихипаббаджитехи антамасо ма̄та̄питӯхипи саддхим̣ на ват̣т̣ати.
татра̄йам̣ виниччхайо – ваттхена ва̄ ваттхам̣ хоту бхаттена ва̄ бхаттам̣, йам̣ кин̃чи каппийам̣ ‘‘имина̄ имам̣ дехӣ’’ти вадати, дуккат̣ам̣. евам̣ ватва̄ ма̄туйа̄пи аттано бхан̣д̣ам̣ дети, дуккат̣ам̣. ‘‘имина̄ имам̣ дехӣ’’ти вутто ва̄ ‘‘имам̣ дехи, имам̣ те дасса̄мӣ’’ти ватва̄ ва̄ ма̄туйа̄пи бхан̣д̣ам̣ аттана̄ ган̣ха̄ти, дуккат̣ам̣. аттано бхан̣д̣е парахаттхам̣ парабхан̣д̣е ча аттано хаттхам̣ сампатте ниссаггийам̣. ма̄тарам̣ пана питарам̣ ва̄ ‘‘имам̣ дехӣ’’ти вадато вин̃н̃атти на хоти. ‘‘имам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти вадато саддха̄деййавинипа̄танам̣ на хоти. ан̃н̃а̄такам̣ ‘‘имам̣ дехӣ’’ти вадато вин̃н̃атти ¶ хоти. ‘‘имам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти вадато саддха̄деййавинипа̄танам̣ хоти. ‘‘имина̄ имам̣ дехӣ’’ти кайавиккайам̣ а̄паджджато ниссаггийам̣. тасма̄ каппийабхан̣д̣ам̣ париваттентена ма̄та̄питӯхипи саддхим̣ кайавиккайам̣ ан̃н̃а̄такехи саддхим̣ тиссо а̄паттийо мочентена париваттетаббам̣.
татра̄йам̣ ¶ париваттанавидхи – бхиккхусса па̄тхеййатан̣д̣ула̄ хонти, со антара̄магге бхаттахаттхам̣ пурисам̣ дисва̄ ‘‘амха̄кам̣ тан̣д̣ула̄ аттхи, на ча но имехи аттхо, бхаттена пана аттхо’’ти вадати. пурисо тан̣д̣уле гахетва̄ бхаттам̣ дети, ват̣т̣ати. тиссопи а̄паттийо на хонти. антамасо нимиттакаммаматтампи на хоти. касма̄? мӯласса аттхита̄йа. парато ча вуттамева ‘‘идам̣ амха̄кам̣ аттхи, амха̄кан̃ча имина̄ ча имина̄ ча аттхоти бхан̣атӣ’’ти. йо пана евам̣ акатва̄ ‘‘имина̄ имам̣ дехӣ’’ти париваттети; йатха̄ваттхукамева ¶ . вигха̄са̄дам̣ дисва̄ ‘‘имам̣ оданам̣ бхун̃джитва̄, раджанам̣ ва̄ да̄рӯни ва̄ а̄хара̄’’ти вадати, раджаначхаллиган̣ана̄йа да̄руган̣ана̄йа ча ниссаггийа̄ни хонти. ‘‘имам̣ оданам̣ бхун̃джитва̄ идам̣ на̄ма каротха̄’’ти дантака̄ра̄дӣхи сиппикехи дхамакаран̣а̄дӣсу там̣ там̣ париккха̄рам̣ ка̄рети, раджакехи ва̄ ваттхам̣ дхова̄пети; йатха̄ваттхукамева. нха̄питена кесе чхинда̄пети, каммака̄рехи навакаммам̣ ка̄рети; йатха̄ваттхукамева. саче пана ‘‘идам̣ бхаттам̣ бхун̃джитва̄ идам̣ каротха̄’’ти на вадати ‘‘идам̣ бхаттам̣ бхун̃джа бхуттоси бхун̃джиссаси, идам̣ на̄ма карохӣ’’ти вадати, ват̣т̣ати. еттха ча кин̃ча̄пи ваттхадховане ва̄ кесаччхедане ва̄ бхӯмисодхана̄динавакамме ва̄ парабхан̣д̣ам̣ аттано хаттхагатам̣ ниссаджджитаббам̣ на̄ма наттхи. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана дал̣хам̣ катва̄ вуттатта̄ на сакка̄ етам̣ пат̣иккхипитум̣, тасма̄ йатха̄ ниссаггийаваттхумхи парибхутте ва̄ нат̣т̣хе ва̄ па̄читтийам̣ десети, евамидха̄пи десетаббам̣.
596. кайавиккайе кайавиккайасан̃н̃ӣтиа̄димхи йо кайавиккайам̣ сама̄паджджати, со тасмим̣ кайавиккайасан̃н̃ӣ ва̄ бхавату вематико ва̄, на кайавиккайасан̃н̃ӣ ва̄ ниссаггийапа̄читтийамева. чӯл̣аттике двӣсу падесу дуккат̣амева̄ти еваматтхо дат̣т̣хаббо.
597. аггхам̣ пуччхатӣти ‘‘айам̣ тава патто ким̣ аггхатӣ’’ти пуччхати. ‘‘идам̣ на̄ма̄’’ти вутте пана саче тасса каппийабхан̣д̣ам̣ махаггхам̣ хоти, еван̃ча нам̣ пат̣ивадати ‘‘упа̄сака, мама идам̣ ваттху махаггхам̣, тава паттам̣ ан̃н̃асса дехӣ’’ти. там̣ сутва̄ итаро ‘‘ан̃н̃ам̣ тха̄лакампи дасса̄мӣ’’ти вадати ган̣хитум̣ ват̣т̣ати, ‘‘идам̣ амха̄кам̣ аттхӣ’’ти вутталаккхан̣е патати ¶ . саче со патто махаггхо, бхиккхуно ваттху аппаггхам̣, паттаса̄мико часса аппаггхабха̄вам̣ на джа̄на̄ти, патто на гахетаббо, ‘‘мама ваттху аппаггха’’нти а̄чиккхитаббам̣. махаггхабха̄вам̣ н̃атва̄ ¶ ван̃четва̄ ган̣ханто хи гахитабхан̣д̣ам̣ аггха̄петва̄ ка̄ретаббатам̣ а̄паджджати. саче паттаса̄мико ‘‘хоту, бханте, сесам̣ мама пун̃н̃ам̣ бхависсатӣ’’ти дети, ват̣т̣ати.
каппийака̄ракасса ¶ а̄чиккхатӣти йасса хаттхато бхан̣д̣ам̣ ган̣ха̄ти, там̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ антамасо тасса путтабха̄тикампи каппийака̄ракам̣ катва̄ ‘‘имина̄ имам̣ на̄ма гахетва̄ дехӣ’’ти а̄чиккхати. со че чхеко хоти, пунаппунам̣ апанетва̄ вивадитва̄ ган̣ха̄ти, тун̣хӣбхӯтена т̣ха̄таббам̣. но че чхеко хоти, на джа̄на̄ти гахетум̣, ва̄н̣иджако там̣ ван̃чети, ‘‘ма̄ ган̣ха̄’’ти ваттаббо.
идам̣ амха̄кантиа̄димхи ‘‘идам̣ пат̣иггахитам̣ телам̣ ва̄ саппи ва̄ амха̄кам̣ аттхи, амха̄кан̃ча ан̃н̃ена аппат̣иггахитакена аттхо’’ти бхан̣ати. саче со там̣ гахетва̄ ан̃н̃ам̣ дети, пат̣хамам̣ аттано телам̣ на мина̄петаббам̣. касма̄? на̄л̣ийан̃хи авасит̣т̣хателам̣ хоти, там̣ паччха̄ минантасса аппат̣иггахитакам̣ дӯсеййа̄ти. сесам̣ утта̄намева.
чхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нит̣т̣хито косийавагго дутийо.
3. паттавагго
1. паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄
598. тена самайена̄ти паттасиккха̄падам̣. таттха паттава̄н̣иджджанти га̄манигама̄дӣсу вичаранта̄ паттава̄н̣иджджам̣ ва̄ кариссанти. а̄маттика̄пан̣ам̣ ва̄ти аматта̄ни вуччанти бха̄джана̄ни, та̄ни йесам̣ бхан̣д̣ам̣ те а̄маттика̄, тесам̣ а̄маттика̄нам̣ а̄пан̣ам̣ а̄маттика̄пан̣ам̣, кула̄лабхан̣д̣ава̄н̣иджака̄пан̣анти аттхо.
602. тайо ¶ паттасса ван̣н̣а̄ти тӣн̣и паттасса пама̄н̣а̄ни. ад̣д̣ха̄л̣хакоданам̣ ган̣ха̄тӣти магадхана̄л̣ийа̄ двиннам̣ тан̣д̣улана̄л̣ӣнам̣ оданам̣ ган̣ха̄ти. магадхана̄л̣и ¶ на̄ма ад̣д̣хатерасапала̄ хотӣти андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. сӣхал̣адӣпе пакатина̄л̣и маханта̄, дамил̣ана̄л̣и кхуддака̄, магадхана̄л̣и пама̄н̣айутта̄, та̄йа магадхана̄л̣ийа̄ дийад̣д̣хана̄л̣и ека̄ сӣхал̣ана̄л̣и хотӣти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. чатубха̄гам̣ кха̄дананти оданасса чатуттхабха̄гаппама̄н̣ам̣ кха̄данам̣, там̣ хаттхаха̄рийасса муггасӯпасса ¶ васена ведитаббам̣. тадупийам̣ бйан̃джананти тасса оданасса анурӯпам̣ маччхамам̣саса̄капхалакал̣ӣра̄дибйан̃джанам̣.
татра̄йам̣ виниччхайо – анупахатапура̄н̣аса̄литан̣д̣ула̄нам̣ сукот̣т̣итапарисуддха̄нам̣ две магадхана̄л̣ийо гахетва̄ техи тан̣д̣улехи ануттан̣д̣улам̣ акилиннам̣ апин̣д̣итам̣ сувисадам̣ кундамакул̣ара̄сисадисам̣ авасса̄витоданам̣ пачитва̄ ниравасесам̣ патте паккхипитва̄ тасса оданасса чатуттхабха̄гаппама̄н̣о на̄тигхано на̄титануко хаттхаха̄рийо саббасамбха̄расан̇кхато муггасӯпо паккхипитаббо. тато а̄лопасса а̄лопасса анурӯпам̣ йа̄вачарима̄лопаппахонакам̣ маччхамам̣са̄дибйан̃джанам̣ паккхипитаббам̣, саппителатаккарасакан̃джика̄дӣни пана ган̣анӯпага̄ни на хонти, та̄ни хи оданагатика̄нева, нева ха̄петум̣ на вад̣д̣хетум̣ сакконти. еваметам̣ саббампи паккхиттам̣ саче паттасса мукхават̣т̣ийа̄ хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати, суттена ва̄ хӣрена ва̄ чхиндантасса суттасса ва̄ хӣрасса ва̄ хет̣т̣химантам̣ пхусати, айам̣ уккат̣т̣хо на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ атиккамма тхӯпӣкатам̣ тит̣т̣хати, айам̣ уккат̣т̣хомако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ на сампа̄пун̣а̄ти, антогатамева хоти, айам̣ уккат̣т̣хуккат̣т̣хо на̄ма патто.
на̄л̣икодананти магадхана̄л̣ийа̄ ека̄йа тан̣д̣улана̄л̣ийа̄ оданам̣. паттходананти магадхана̄л̣ийа̄ упад̣д̣хана̄л̣икоданам̣. сесам̣ вуттанайенева ведитаббам̣. айам̣ пана на̄маматте висесо – саче на̄л̣икодана̄ди саббампи паккхиттам̣ вуттанайенева хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати, айам̣ маджджхимо на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ атиккамма тхӯпӣкатам̣ тит̣т̣хати, айам̣ маджджхимомако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ на сампа̄пун̣а̄ти антогатамева хоти, айам̣ маджджхимуккат̣т̣хо на̄ма патто. саче паттходана̄ди саббампи паккхиттам̣ хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати, айам̣ омако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ атиккамма тхӯпӣкатам̣ тит̣т̣хати, айам̣ омакомако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ на па̄пун̣а̄ти антогатамева хоти, айам̣ ¶ омакуккат̣т̣хо на̄ма паттоти евамете нава патта̄. тесу две апатта̄ уккат̣т̣хуккат̣т̣хо ¶ ча омакомако ча. ‘‘тато уккат̣т̣хо ¶ апатто омако апатто’’ти идан̃хи ете сандха̄йа вуттам̣. уккат̣т̣хуккат̣т̣хо хи еттха уккат̣т̣хато уккат̣т̣хатта̄ ‘‘тато уккат̣т̣хо апатто’’ти вутто. омакомако ча омакато омакатта̄ тато омако апаттоти вутто. тасма̄ ете бха̄джанапарибхогена парибхун̃джитабба̄, на адхит̣т̣ха̄нупага̄, на викаппанупага̄. итаре пана сатта адхит̣т̣хахитва̄ ва̄ викаппетва̄ ва̄ парибхун̃джитабба̄, евам̣ акатва̄ там̣ даса̄хам̣ атикка̄майато ниссаггийам̣ па̄читтийанти там̣ саттавидхампи паттам̣ даса̄хапарамам̣ ка̄лам̣ атикка̄майато ниссаггийам̣ па̄читтийам̣.
607. ниссаггийам̣ паттам̣ аниссаджджитва̄ парибхун̃джатӣти йа̄гум̣ пивитва̄ дхоте дуккат̣ам̣, кхан̃джакам̣ кха̄дитва̄ бхаттам̣ бхун̃джитва̄ дхоте дуккат̣анти евам̣ пайоге пайоге дуккат̣ам̣.
608. ана̄патти антодаса̄хам̣ адхит̣т̣хети викаппетӣти еттха пана пама̄н̣айуттассапи адхит̣т̣ха̄навикаппанупагаттам̣ евам̣ ведитаббам̣ – айопатто пан̃чахи па̄кехи маттика̄патто двӣхи па̄кехи пакко адхит̣т̣ха̄нупаго, убхопи йам̣ мӯлам̣ да̄таббам̣, тасмим̣ диннейева. саче екопи па̄ко ӯно хоти, ка̄кан̣икаматтампи ва̄ мӯлам̣ адиннам̣, на адхит̣т̣ха̄нупаго. сачепи паттаса̄мико вадати ‘‘йада̄ тумха̄кам̣ мӯлам̣ бхависсати, тада̄ дассатха, адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джатха̄’’ти нева адхит̣т̣ха̄нупаго хоти, па̄касса хи ӯнатта̄ паттасан̇кхам̣ на гаччхати, мӯласса сакаласса ва̄ екадесасса ва̄ адиннатта̄ сакабха̄вам̣ на упети, ан̃н̃ассева сантако хоти, тасма̄ па̄ке ча мӯле ча нит̣т̣хитейева адхит̣т̣ха̄нупаго хоти. йо адхит̣т̣ха̄нупаго, свева викаппанупаго, со хаттхам̣ а̄гатопи ана̄гатопи адхит̣т̣ха̄таббо викаппетаббо ва̄. йади хи паттака̄рако мӯлам̣ лабхитва̄ сайам̣ ва̄ да̄тука̄мо хутва̄ ‘‘ахам̣, бханте, тумха̄кам̣ паттам̣ катва̄ асукадивасе на̄ма пачитва̄ т̣хапесса̄мӣ’’ти вадати, бхиккху ча тена париччхиннадивасато даса̄хам̣ атикка̄мети, ниссаггийам̣ ¶ па̄читтийам̣. саче пана паттака̄рако ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ паттам̣ катва̄ пачитва̄ са̄санам̣ песесса̄мӣ’’ти ватва̄ татхева кароти, тена песитабхиккху пана тасса бхиккхуно на а̄рочети, ан̃н̃о дисва̄ ва̄ сутва̄ ва̄ ‘‘тумха̄кам̣, бханте, патто нит̣т̣хито’’ти а̄рочети, етасса а̄рочанам̣ напама̄н̣ам̣. йада̄ пана тена песитойева ¶ а̄рочети, тасса вачанам̣ сутадивасато пат̣т̣ха̄йа даса̄хам̣ атикка̄майато ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. саче паттака̄рако ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ паттам̣ катва̄ пачитва̄ кассачи хаттхе пахин̣исса̄мӣ’’ти ватва̄ татхева кароти, паттам̣ гахетва̄ а̄гатабхиккху пана аттано паривен̣е т̣хапетва̄ тасса на а̄рочети, ан̃н̃о кочи бхан̣ати ‘‘апи, бханте, адхуна̄ а̄бхато патто сундаро’’ти! ‘‘кухим̣, а̄вусо, патто’’ти? ‘‘иттханна̄масса хаттхе песито’’ти. етассапи вачанам̣ на пама̄н̣ам̣. йада̄ пана со бхиккху паттам̣ дети ¶ , ладдхадивасато пат̣т̣ха̄йа даса̄хам̣ атикка̄майато ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. тасма̄ даса̄хам̣ анатикка̄метва̄ва адхит̣т̣ха̄таббо викаппетаббо ва̄.
таттха две паттасса адхит̣т̣ха̄на̄ – ка̄йена ва̄ адхит̣т̣ха̄ти, ва̄ча̄йа ва̄ адхит̣т̣ха̄ти. тесам̣ васена адхит̣т̣хахантена ча ‘‘имам̣ паттам̣ паччуддхара̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘етам̣ паттам̣ паччуддхара̄мӣ’’ти ва̄ евам̣ саммукхе ва̄ параммукхе ва̄ т̣хитам̣ пура̄н̣апаттам̣ паччуддхаритва̄ ан̃н̃асса ва̄ датва̄ навам̣ паттам̣ йаттха каттхачи т̣хитам̣ хаттхена пара̄маситва̄ ‘‘имам̣ паттам̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти читтена а̄бхогам̣ катва̄ ка̄йавика̄рам̣ каронтена ка̄йена ва̄ адхит̣т̣ха̄таббо, вачӣбхедам̣ катва̄ ва̄ча̄йа ва̄ адхит̣т̣ха̄таббо. татра дувидхам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ – саче хаттхапа̄се хоти ‘‘имам̣ паттам̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄. атха антогаббхе ва̄ упарипа̄са̄де ва̄ са̄мантавиха̄ре ва̄ хоти, т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄ ‘‘етам̣ паттам̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄.
адхит̣т̣хахантена пана екакена адхит̣т̣ха̄тумпи ват̣т̣ати, ан̃н̃асса сантике адхит̣т̣ха̄тумпи ват̣т̣ати. ан̃н̃асса сантике айама̄нисам̣со – сачасса ‘‘адхит̣т̣хито ну кхо ме, но’’ти вимати уппаджджати, итаро са̄ретва̄ виматим̣ чхиндиссатӣти. саче кочи даса патте лабхитва̄ саббева аттана̄ва парибхун̃джитука̄мо хоти, на саббе адхит̣т̣ха̄табба̄. екам̣ паттам̣ адхит̣т̣ха̄йа пунадивасе там̣ паччуддхаритва̄ ан̃н̃о ¶ адхит̣т̣ха̄таббо. етенупа̄йена вассасатампи парихаритум̣ сакка̄.
евам̣ аппаматтасса бхиккхуно сийа̄ адхит̣т̣ха̄навиджахананти? сийа̄. саче хи айам̣ паттам̣ ан̃н̃асса ва̄ дети, виббхамати ва̄ сиккхам̣ ва̄ паччаккха̄ти, ка̄лам̣ ва̄ кароти, лин̇гам̣ ва̄сса париваттати, паччуддхарати ва̄, патте ва̄ чхиддам̣ хоти, адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахати. вуттампи четам̣ –
‘‘диннавиббхантапаччаккха̄ ¶ , ка̄лам̣кирийакатена ча;
лин̇гапаччуддхара̄ чева, чхиддена бхавати саттама’’нти.
чорахаран̣ависса̄сагга̄хехипи виджахатийева. киттакена чхиддена адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиджджати? йена кан̇гуситтхам̣ никкхамати чева пависати ча. идан̃хи саттаннам̣ дхан̃н̃а̄нам̣ ла̄макадхан̃н̃аситтхам̣, тасмим̣ айачун̣н̣ена ва̄ а̄н̣ийа̄ ва̄ пат̣ипа̄катике кате даса̄хаббхантаре пуна адхит̣т̣ха̄таббо. айам̣ та̄ва ‘‘антодаса̄хам̣ адхит̣т̣хети викаппетӣ’’ти еттха адхит̣т̣ха̄не виниччхайо.
викаппане ¶ пана две викаппана̄ – саммукха̄викаппана̄ ча параммукха̄викаппана̄ ча. катхам̣ саммукха̄викаппана̄ хоти? патта̄нам̣ екабахубха̄вам̣ саннихита̄саннихитабха̄ван̃ча н̃атва̄ ‘‘имам̣ патта’’нти ва̄ ‘‘име патте’’ти ва̄ ‘‘етам̣ патта’’нти ва̄ ‘‘ете патте’’ти ва̄ ватва̄ ‘‘туйхам̣ викаппемӣ’’ти ваттаббам̣. айамека̄ саммукха̄викаппана̄. етта̄вата̄ нидхетум̣ ват̣т̣ати, парибхун̃джитум̣ ва̄ виссаджджетум̣ ва̄ адхит̣т̣ха̄тум̣ ва̄ на ват̣т̣ати. ‘‘майхам̣ сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти евам̣ пана вутте паччуддха̄ро на̄ма хоти, татопабхути парибхога̄дайопи ват̣т̣анти.
апаро найо – татхева патта̄нам̣ екабахубха̄вам̣ саннихита̄саннихитабха̄ван̃ча н̃атва̄ тассева бхиккхуно сантике ‘‘имам̣ патта’’нти ва̄ ‘‘име патте’’ти ва̄ ‘‘етам̣ патта’’нти ва̄ ‘‘ете патте’’ти ва̄ ватва̄ пан̃часу сахадхаммикесу ан̃н̃атарасса аттана̄ абхиручитасса йасса кассачи на̄мам̣ гахетва̄ ‘‘тиссасса бхиккхуно викаппемӣ’’ти ва̄ ‘‘тисса̄йа бхиккхунийа̄ сиккхама̄на̄йа са̄ман̣ерасса тисса̄йа ¶ са̄ман̣ерийа̄ викаппемӣ’’ти ва̄ ваттаббам̣, айам̣ апара̄пи саммукха̄викаппана̄. етта̄вата̄ нидхетум̣ ват̣т̣ати, парибхога̄дӣсу пана екампи на ват̣т̣ати. тена пана бхиккхуна̄ ‘‘тиссасса бхиккхуно сантакам̣…пе… тисса̄йа са̄ман̣ерийа̄ сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти вутте паччуддха̄ро на̄ма хоти. татопабхути парибхога̄дайопи ват̣т̣анти.
катхам̣ параммукха̄викаппана̄ хоти? патта̄нам̣ татхева екабахубха̄вам̣ саннихита̄саннихитабха̄ван̃ча н̃атва̄ ‘‘имам̣ патта’’нти ва̄ ‘‘име патте’’ти ва̄ ‘‘етам̣ патта’’нти ва̄ ‘‘ете патте’’ти ва̄ ватва̄ ‘‘туйхам̣ викаппанаттха̄йа даммӣ’’ти ваттаббам̣. тена ваттаббо – ‘‘ко те митто ва̄ сандит̣т̣хо ва̄’’ти? тато итарена пуриманайенева ¶ ‘‘тиссо бхиккхӯти ва̄…пе… тисса̄ са̄ман̣ерӣ’’ти ва̄ ваттаббам̣. пуна тена бхиккхуна̄ ‘‘ахам̣ тиссасса бхиккхуно даммӣ’’ти ва̄…пе… ‘‘тисса̄йа са̄ман̣ерийа̄ даммӣ’’ти ва̄ ваттаббам̣, айам̣ параммукха̄викаппана̄. етта̄ватта̄ нидхетум̣ ват̣т̣ати, парибхога̄дӣсу пана екампи на ват̣т̣ати. тена пана бхиккхуна̄ дутийасаммукха̄викаппана̄йам̣ вуттанайенева ‘‘иттханна̄масса сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти вутте паччуддха̄ро на̄ма хоти. татопабхути парибхога̄дайопи ват̣т̣анти.
има̄сам̣ ¶ пана двиннам̣ викаппана̄нам̣ на̄на̄каран̣ам̣, авасесо ча вачанаккамо саббо пат̣хамакатхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайенева ведитаббо саддхим̣ самут̣т̣ха̄на̄дӣхӣти.
паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄
609. тена самайена̄ти ӯнапан̃чабандханасиккха̄падам̣. таттха на йа̄петӣти со кира йади арийаса̄вако на̄бхависса̄, ан̃н̃атхаттампи агамисса̄, евам̣ техи убба̄л̣хо, сота̄паннатта̄ пана кевалам̣ сарӣренева на йа̄пети, тена вуттам̣ – ‘‘аттана̄пи на йа̄пети, путтада̄ра̄писса киламантӣ’’ти.
612-3. ӯнапан̃чабандханена̄ти еттха ӯна̄ни пан̃ча бандхана̄ни асса̄ти ӯнапан̃чабандхано, на̄сса пан̃ча бандхана̄ни пӯрентӣти аттхо, тена ӯнапан̃чабандханена. иттхамбхӯтасса лаккхан̣е каран̣авачанам̣. таттха йасма̄ абандханасса̄пи пан̃ча бандхана̄ни на пӯренти, саббасо наттхита̄йа, тасма̄ падабха̄джане ‘‘абандхано ва̄’’тиа̄ди вуттам̣ ¶ . ‘‘ӯнапан̃чабандханена̄’’ти ча вуттатта̄ йасса пан̃чабандхано патто хоти, тасса со апатто, тасма̄ ан̃н̃ам̣ вин̃н̃а̄петум̣ ват̣т̣ати. бандханан̃ча на̄метам̣ йасма̄ бандханока̄се сати хоти, асати на хоти, тасма̄ тасса лаккхан̣ам̣ дассетум̣ ‘‘абандханока̄со на̄ма̄’’тиа̄ди вуттам̣.
дван̇гула̄ ра̄джи на хотӣти мукхават̣т̣ито хет̣т̣ха̄ дван̇гулаппама̄н̣а̄ ека̄пи ра̄джи на хоти. йасса дван̇гула̄ ра̄джи хотӣти йасса пана та̄диса̄ ека̄ ¶ ра̄джи хоти, со тасса̄ ра̄джийа̄ хет̣т̣химапарийанте паттаведхакена виджджхитва̄ пачитва̄ суттараджджука-макачираджджука̄дӣхи ва̄ типусуттакена ва̄ бандхитаббо, там̣ бандханам̣ а̄мисасса алагганаттхам̣ типупат̣т̣акена ва̄ кеначи баддхасилесена ва̄ пат̣иччха̄детаббам̣. со ча патто адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитаббо, сукхумам̣ ва̄ чхиддам̣ катва̄ бандхитаббо. суддхехи пана мадхуситтхакала̄кха̄саджджуласа̄дӣхи бандхитум̣ на ват̣т̣ати. пха̄н̣итам̣ джха̄петва̄ па̄са̄н̣ачун̣н̣ена бандхитум̣ ват̣т̣ати. мукхават̣т̣исамӣпе пана паттаведхакена виджджхийама̄но капа̄ласса бахалатта̄ бхиджджати, тасма̄ хет̣т̣ха̄ виджджхитаббо. йасса пана две ра̄джийо ека̄йева ва̄ чатуран̇гула̄, тасса две бандхана̄ни да̄табба̄ни. йасса тиссо ека̄йева ва̄ чхал̣ан̇гула̄, тасса тӣн̣и. йасса чатассо ека̄йева ва̄ ат̣т̣хан̇гула̄, тасса чатта̄ри. йасса пан̃ча ¶ ека̄йева ва̄ дасан̇гула̄, со баддхопи абаддхопи апаттойева, ан̃н̃о вин̃н̃а̄петаббо. еса та̄ва маттика̄патте виниччхайо.
айопатте пана сачепи пан̃ча ва̄ атирека̄ни ва̄ чхидда̄ни хонти, та̄ни че айачун̣н̣ена ва̄ а̄н̣ийа̄ ва̄ лохаман̣д̣алакена ва̄ баддха̄ни мат̣т̣ха̄ни хонти, свева патто парибхун̃джитаббо, на ан̃н̃о вин̃н̃а̄петаббо. атха пана екампи чхиддам̣ махантам̣ хоти, лохаман̣д̣алакена баддхампи мат̣т̣хам̣ на хоти, патте а̄мисам̣ лаггати, акаппийо хоти, айам̣ апатто. ан̃н̃о вин̃н̃а̄петаббо.
615. тхеро ваттабботи патте а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ ‘‘айам̣, бханте, патто пама̄н̣айутто сундаро тхера̄нурӯпо, там̣ ган̣хатха̄’’ти ваттаббо. йо на ган̣хеййа̄ти анукампа̄йа на ган̣хантасса дуккат̣ам̣. йо пана сантут̣т̣хийа̄ ‘‘ким̣ ме ан̃н̃ена паттена̄’’ти на ган̣ха̄ти, тасса ана̄патти. паттапарийантоти евам̣ париваттетва̄ ¶ парийанте т̣хитапатто.
на адесети ман̃чапӣт̣хачхаттана̄гадантака̄дике адесе, на никкхипитаббо. йаттха пуримам̣ сундарам̣ паттам̣ т̣хапети, таттхева т̣хапетаббо. паттасса хи никкхипанадесо ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄дха̄рака’’нтиа̄дина̄ найена кхандхаке вуттойева.
на ¶ абхогена̄ти йа̄гурандханараджанапачана̄дина̄ апарибхогена на парибхун̃джитаббо. антара̄магге пана бйа̄дхимхи уппанне ан̃н̃асмим̣ бха̄джане асати маттика̄йа лимпетва̄ йа̄гум̣ ва̄ пачитум̣ удакам̣ ва̄ та̄петум̣ ват̣т̣ати.
на виссаджджетабботи ан̃н̃асса на да̄таббо. саче пана саддхивиха̄рико ва̄ антева̄сико ва̄ ан̃н̃ам̣ варапаттам̣ т̣хапетва̄ ‘‘айам̣ майхам̣ са̄руппо, айам̣ тхерасса̄’’ти ган̣ха̄ти, ват̣т̣ати. ан̃н̃о ва̄ там̣ гахетва̄ аттано паттам̣ дети, ват̣т̣ати. ‘‘майхамева паттам̣ а̄хара̄’’ти ваттаббакиччам̣ наттхи.
617. пава̄рита̄нанти еттха сан̇гхавасена пава̄ритат̣т̣ха̄не пан̃чабандханенева ват̣т̣ати. пуггалавасена пава̄ритат̣т̣ха̄не ӯнапан̃чабандханена̄пи ват̣т̣атӣти курундийам̣ вуттам̣. сесаметтха утта̄наттхамева.
чхасамут̣т̣ха̄нам̣ ¶ , кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄
618. тена самайена̄ти бхесаджджасиккха̄падам̣. таттха аттхо, бхантети ра̄джа̄ бхиккхӯ уййуттаппайутте тхерасса лен̣аттха̄йа паббха̄рам̣ содхенте дисва̄ а̄ра̄микам̣ да̄тука̄мо пуччхи.
619-21. па̄т̣ийеккоти висум̣ еко. ма̄ла̄китети катама̄ле ма̄ла̄дхаре, кусумама̄ла̄пат̣иман̣д̣итети аттхо. тин̣ан̣д̣упаканти тин̣ачумбат̣акам̣. пат̣имун̃чӣти т̣хапеси. са̄ ахоси суван̣н̣ама̄ла̄ти да̄рика̄йа сӣсе т̣хапитаматта̄йева тхерасса адхит̣т̣ха̄навасена суван̣н̣ападумама̄ла̄ ахоси. тан̃хи тин̣ан̣д̣упакам̣ сӣсе т̣хапитаматтамева ‘‘суван̣н̣ама̄ла̄ хотӯ’’ти тхеро адхит̣т̣ха̄си. дутийампи кхо…пе…. тенупасан̇камӣти дутийадивасейева упасан̇ками.
суван̣н̣анти ¶ адхимуччӣти ‘‘сован̣н̣амайо хотӯ’’ти адхит̣т̣ха̄си. пан̃чаннам̣ бхесаджджа̄нанти саппиа̄дӣнам̣. ба̄хулика̄ти ¶ паччайаба̄хуликата̄йа пат̣ипанна̄. коламбепи гхат̣епӣтиеттха коламба̄ на̄ма маха̄мукхача̄т̣ийо вуччанти. олӣнавилӣна̄нӣти хет̣т̣ха̄ ча убхатопассесу ча гал̣ита̄ни. окин̣н̣авикин̣н̣а̄ти саппиа̄дӣнам̣ гандхена бхӯмим̣ кханантехи окин̣н̣а̄, бхиттийо кханантехи упари сан̃чарантехи ча викин̣н̣а̄. антокот̣т̣ха̄га̄рика̄ти аббхантаре сам̣вихитакот̣т̣ха̄га̄ра̄.
622. пат̣иса̄йанӣйа̄нӣти пат̣иса̄йитабба̄ни, парибхун̃джитабба̄нӣти аттхо. бхесаджджа̄нӣти бхесаджджакиччам̣ каронту ва̄ ма̄ ва̄, евам̣ ладдхавоха̄ра̄ни. ‘‘госаппӣ’’тиа̄дӣхи локе па̄кат̣ам̣ дассетва̄ ‘‘йесам̣ мам̣сам̣ каппатӣ’’ти имина̄ ан̃н̃есампи мигарохитасаса̄дӣнам̣ саппим̣ сан̇гахетва̄ дассеси. йесан̃хи кхӣрам̣ аттхи, саппипи тесам̣ аттхийева, там̣ пана сулабхам̣ ва̄ хоту дуллабхам̣ ва̄, асаммохаттхам̣ вуттам̣. евам̣ наванӣтампи.
саннидхика̄ракам̣ парибхун̃джитабба̄нӣти саннидхим̣ катва̄ нидахитва̄ парибхун̃джитабба̄ни. катхам̣? па̄л̣ийа̄ а̄гатасаппиа̄дӣсу саппи та̄ва пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ тадахупуребхаттам̣ са̄мисампи нира̄мисампи ¶ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ нира̄мисам̣ парибхун̃джитаббам̣. сатта̄ха̄тиккаме саче екабха̄джане т̣хапитам̣, екам̣ ниссаггийам̣. саче бахӯсу ваттхуган̣ана̄йа ниссаггийа̄ни, паччха̄бхаттам̣ пат̣иггахитам̣ сатта̄хам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати. пуребхаттам̣ ва̄ паччха̄бхаттам̣ ва̄ уггахитакам̣ катва̄ никкхиттам̣ аджджхохаритум̣ на ват̣т̣ати; аббхан̃джана̄дӣсу упанетаббам̣. сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти, анаджджхохаран̣ӣйатам̣ а̄паннатта̄. ‘‘пат̣иса̄йанӣйа̄нӣ’’ти хи вуттам̣. саче анупасампанно пуребхаттам̣ пат̣иггахитанаванӣтена саппим̣ катва̄ дети, пуребхаттам̣ са̄мисам̣ ват̣т̣ати. саче сайам̣ кароти, сатта̄хампи нира̄мисамева ват̣т̣ати. паччха̄бхаттам̣ пат̣иггахитанаванӣтена пана йена кеначи катасаппи сатта̄хампи нира̄мисамева ват̣т̣ати. уггахитакена кате пуббе вуттасуддхасаппинайенева виниччхайо ведитаббо.
пуребхаттам̣ пат̣иггахитакхӣрена ва̄ дадхина̄ ва̄ катасаппи ¶ анупасампаннена катам̣ са̄мисампи тадахупуребхаттам̣ ват̣т̣ати. сайам̣катам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати ¶ . наванӣтам̣ та̄пентасса хи са̄мам̣па̄ко на хоти, са̄мам̣паккена пана тена саддхим̣ а̄мисам̣ на ват̣т̣ати. паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа ча на ват̣т̣атийева. сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти, саваттхукасса пат̣иггахитатта̄, ‘‘та̄ни пат̣иггахетва̄’’ти хи вуттам̣. паччха̄бхаттам̣ пат̣иггахитехи катам̣ пана аббхан̃джана̄дӣсу упанетаббам̣. пуребхаттампи ча уггахитакехи катам̣ убхайесампи сатта̄ха̄тиккаме ана̄патти. есева найо акаппийамам̣сасаппимхи. айам̣ пана висесо – йаттха па̄л̣ийам̣ а̄гатасаппина̄ ниссаггийам̣, таттха имина̄ дуккат̣ам̣. андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ка̄ран̣апатирӯпакам̣ ватва̄ мануссасаппи ча наванӣтан̃ча пат̣иккхиттам̣, там̣ дуппат̣иккхиттам̣, саббаат̣т̣хакатха̄су анун̃н̃а̄татта̄. парато часса виниччхайопи а̄гаччхиссати.
па̄л̣ийам̣ а̄гатам̣ наванӣтампи пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ тадахупуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа нира̄мисамева. сатта̄ха̄тиккаме на̄на̄бха̄джанесу т̣хапите бха̄джанаган̣ана̄йа екабха̄джанепи амиссетва̄ пин̣д̣апин̣д̣авасена т̣хапите пин̣д̣аган̣ана̄йа ниссаггийа̄ни. паччха̄бхаттам̣ пат̣иггахитам̣ саппинайенева ведитаббам̣. еттха пана дадхигул̣ика̄йопи таккабиндӯнипи хонти, тасма̄ там̣ дхотам̣ ват̣т̣атӣти упад̣д̣хаттхера̄ а̄хам̣су. маха̄сӣваттхеро пана ‘‘бхагавата̄ анун̃н̃а̄така̄лато пат̣т̣ха̄йа таккато уддхат̣аматтамева кха̄дим̣сӯ’’ти а̄ха. тасма̄ наванӣтам̣ парибхун̃джантена дховитва̄ дадхитаккамаккхика̄кипиллика̄дӣни апанетва̄ парибхун̃джитаббам̣. пачитва̄ саппим̣ катва̄ парибхун̃джитука̄мена адхотампи пачитум̣ ват̣т̣ати. йам̣ таттха дадхигатам̣ ва̄ таккагатам̣ ва̄ там̣ кхайам̣ гамиссати, етта̄вата̄ хи саваттхукапат̣иггахитам̣ на̄ма на хотӣти айаметтха адхиппа̄йо. а̄мисена ¶ саддхим̣ паккатта̄ пана тасмимпи куккучча̄йанти куккуччака̄. ида̄ни уггахетва̄ т̣хапитанаванӣте ча пуребхаттам̣ кхӣрададхӣни ¶ пат̣иггахетва̄ катанаванӣте ча паччха̄бхаттам̣ та̄ни пат̣иггахетва̄ катанаванӣте ча уггахитехи катанававӣте ча акаппийамам̣санаванӣте ча саббо а̄патта̄на̄паттипарибхога̄парибхоганайо саппимхи вуттаккаменева гахетаббо.
телабхиккха̄йа павит̣т̣ха̄нам̣ пана бхиккхӯнам̣ таттхева саппимпи наванӣтампи паккателампи апаккателампи а̄киранти, таттха таккададхибиндӯнипи бхаттаситтха̄нипи тан̣д̣улакан̣а̄пи маккхика̄дайопи хонти. а̄диччапа̄кам̣ катва̄ ¶ парисса̄ветва̄ гахитам̣ сатта̄хака̄ликам̣ хоти, пат̣иггахетва̄ т̣хапитабхесаджджехи саддхим̣ пачитва̄ наттхупа̄нампи ка̄тум̣ ват̣т̣ати. саче ваддалисамайе ладжджи са̄ман̣еро йатха̄ таттха патитатан̣д̣улакан̣а̄дайо на паччанти, евам̣ са̄мисапа̄кам̣ моченто аггимхи вилӣйа̄петва̄ парисса̄ветва̄ пуна пачитва̄ дети, пуриманайенева сатта̄хам̣ ват̣т̣ати.
телесу тилателам̣ та̄ва пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа нира̄мисамева. сатта̄ха̄тиккаме панасса бха̄джанаган̣ана̄йа ниссаггийабха̄во ведитаббо. паччха̄бхаттам̣ пат̣иггахитам̣ сатта̄хам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати. уггахитакам̣ катва̄ никкхиттам̣ аджджхохаритум̣ на ват̣т̣ати, сӣсамаккхана̄дӣсу упанетаббам̣, сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти. пуребхаттам̣ тиле пат̣иггахетва̄ катателам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа анаджджхохаран̣ӣйам̣ хоти, сӣсамаккхана̄дӣсу упанетаббам̣, сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти. паччха̄бхаттам̣ тиле пат̣иггахетва̄ катателам̣ анаджджхохаран̣ӣйамева, саваттхукапат̣иггахитатта̄, сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти, сӣсамаккхана̄дӣсу упанетаббам̣. пуребхаттам̣ ва̄ паччха̄бхаттам̣ ва̄ уггахитакатилехи катателепи есева найо.
пуребхаттам̣ пат̣иггахитакатиле бхаджджитва̄ ва̄ тилапит̣т̣хам̣ ва̄ седетва̄ ун̣ходакена ва̄ теметва̄ катателам̣ саче анупасампаннена катам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати. аттана̄ катателам̣ пана ниббат̣т̣итатта̄ пуребхаттам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати. са̄мам̣паккатта̄ ¶ са̄мисам̣ на ват̣т̣ати, саваттхукапат̣иггахитатта̄ пана паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа убхайампи анаджджхохаран̣ӣйам̣, сӣсамаккхана̄дӣсу упанетаббам̣, сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти. йади пана аппам̣ ун̣ходакам̣ хоти аббхуккиран̣аматтам̣, аббоха̄рикам̣ хоти, са̄мапа̄каган̣анам̣ на гаччхати. са̄сапатела̄дӣсупи аваттхукапат̣иггахитесу аваттхукатилателе вуттасадисова виниччхайо.
саче ¶ пана пуребхаттам̣ пат̣иггахита̄нам̣ са̄сапа̄дӣнам̣ чун̣н̣ехи а̄диччапа̄кена сакка̄ телам̣ ка̄тум̣, там̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа нира̄мисамева, сатта̄ха̄тиккаме ниссаггийам̣. йасма̄ пана са̄сапамадхукачун̣н̣а̄дӣни седетва̄ еран̣д̣акат̣т̣хӣни ча бхаджджитва̄ ева телам̣ каронти, тасма̄ тесам̣ телам̣ анупасампаннехи катам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати. ваттхӯнам̣ йа̄ваджӣвикатта̄ пана саваттхукапат̣иггахан̣е досо наттхӣти. аттана̄ катам̣ ¶ сатта̄хам̣ нира̄мисапарибхогенева парибхун̃джитаббам̣. уггахитакехи катам̣ анаджджхохаран̣ӣйам̣ ба̄хирапарибхоге ват̣т̣ати, сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти.
телакаран̣аттха̄йа са̄сапамадхукаеран̣д̣акат̣т̣хӣни ва̄ пат̣иггахетва̄ катам̣ телам̣ сатта̄хака̄ликам̣. дутийадивасе катам̣ чха̄хам̣ ват̣т̣ати. татийадивасе катам̣ пан̃ча̄хам̣ ват̣т̣ати. чатуттха-пан̃чама-чхат̣т̣хасатта̄мадивасе катам̣ тадахева ват̣т̣ати. саче йа̄ва арун̣асса уггамана̄ тит̣т̣хати, ниссаггийам̣. ат̣т̣хаме дивасе катам̣ анаджджхохаран̣ӣйам̣. аниссаггийатта̄ пана ба̄хирапарибхоге ват̣т̣ати. сачепи на кароти, телаттха̄йа гахитаса̄сапа̄дӣнам̣ сатта̄ха̄тиккамане дуккат̣амева. па̄л̣ийам̣ пана ана̄гата̄ни ан̃н̃а̄нипи на̄л̣икеранимбакосамбакакарамандаатасӣа̄дӣнам̣ тела̄ни аттхи, та̄ни пат̣иггахетва̄ сатта̄хам̣ атикка̄майато дуккат̣ам̣ хоти. айаметесу висесо. сесам̣ йа̄вака̄ликаваттхум̣ йа̄ваджӣвикаваттхун̃ча саллаккхетва̄ са̄мам̣па̄касаваттхукапуребхаттапаччха̄бхаттапат̣иггахитауггахитакаваттхувидха̄нам̣ саббам̣ вуттанайенева ведитаббам̣.
623. васа̄теланти ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, васа̄ни бхесаджджа̄ни, аччхавасам̣, маччхавасам̣, сусука̄васам̣, сӯкаравасам̣, гадрабхаваса’’нти (маха̄ва. 262) евам̣ анун̃н̃а̄таваса̄нам̣ телам̣. еттха ча ‘‘аччхаваса’’нти вачанена т̣хапетва̄ мануссавасам̣ саббесам̣ акаппийамам̣са̄на васа̄ анун̃н̃а̄та̄. маччхаггахан̣ена ча сусука̄пи гахита̄ хонти, ва̄л̣амаччхатта̄ пана висум̣ вуттам̣. маччха̄диггахан̣ена четтха саббесампи каппийамам̣са̄нам̣ васа̄ анун̃н̃а̄та̄. мам̣сесу хи дасаманаусса-хаттхи-асса-сунакха-ахи-сӣха-бйаггха-дӣпи-аччха-тараччха̄нам̣ мам̣са̄ни акаппийа̄ни. васа̄су ека̄ мануссаваса̄ва. кхӣра̄дӣсу акаппийам̣ на̄ма наттхи.
анупасампаннехи катаниббат̣т̣итаваса̄телам̣ пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати. паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати. йам̣ пана таттха сукхумараджасадисам̣ мам̣сам̣ ва̄ нха̄ру ва̄ ат̣т̣хи ва̄ лохитам̣ ва̄ хоти, там̣ аббоха̄рикам̣. саче пана васам̣ пат̣иггахетва̄ сайам̣ кароти, пуребхаттам̣ пат̣иггахетва̄ пачитва̄ парисса̄ветва̄ сатта̄хам̣ нира̄мисапарибхогена парибхун̃джитаббам̣ ¶ . нира̄мисапарибхоган̃хи сандха̄йа идам̣ вуттам̣ – ‘‘ка̄ле ¶ пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣ телапарибхогена парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 262). татра̄пи аббоха̄рикам̣ аббоха̄рикамева. паччха̄бхаттам̣ пана пат̣иггахитум̣ ва̄ ка̄тум̣ ва̄ на ват̣т̣атийева. вуттан̃хетам̣ –
‘‘вика̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ вика̄ле ниппаккам̣ вика̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, там̣ че парибхун̃джеййа, а̄патти тин̣н̣ам̣ дуккат̣а̄нам̣. ка̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ вика̄ле ниппаккам̣ вика̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, там̣ че парибхун̃джеййа, а̄патти двиннам̣ дуккат̣а̄нам̣. ка̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ вика̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, там̣ че парибхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса. ка̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, там̣ че парибхун̃джеййа, ана̄паттӣ’’ти.
упатиссаттхерам̣ пана антева̄сика̄ пуччхим̣су – ‘‘бханте, саппинаванӣтаваса̄ни ¶ екато пачитва̄ ниббат̣т̣ита̄ни ват̣т̣анти, на ват̣т̣антӣ’’ти? ‘‘на ват̣т̣анти, а̄вусо’’ти. тхеро киреттха паккателакасат̣е вийа куккучча̄йати. тато нам̣ уттари пуччхим̣су – ‘‘бханте, наванӣте дадхигул̣ика̄ ва̄ таккабинду ва̄ хоти, етам̣ ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘етампи, а̄вусо, на ват̣т̣атӣ’’ти. тато нам̣ а̄хам̣су – ‘‘бханте, екато пачитва̄ сам̣сат̣т̣ха̄ни теджаванта̄ни хонти, рогам̣ нигган̣хантӣ’’ти? ‘‘са̄дха̄вусо’’ти тхеро сампат̣иччхи.
маха̄суматтхеро пана̄ха – ‘‘каппийамам̣саваса̄ са̄мисапарибхоге ват̣т̣ати, итара̄ нира̄мисапарибхоге ват̣т̣атӣ’’ти. маха̄падуматтхеро пана ‘‘идам̣ ки’’нти пат̣иккхипитва̄ ‘‘нану ва̄та̄ба̄дхика̄ бхиккхӯ пан̃чамӯлакаса̄вайа̄гуйам̣ аччхасӯкаратела̄дӣни паккхипитва̄ йа̄гум̣ пиванти, са̄ теджуссадатта̄ рогам̣ нигган̣ха̄тӣ’’ти ватва̄ ‘‘ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха.
мадху на̄ма маккхика̄мадхӯти мадхукарӣхи на̄ма мадхумаккхика̄хи кхуддакамаккхика̄хи бхамарамаккхика̄хи ча катам̣ мадху. там̣ пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ пуребхаттам̣ са̄мисапарибхогампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ нира̄мисапарибхогамева ват̣т̣ати. сатта̄ха̄тиккаме саче силесасадисам̣ маха̄мадхум̣ кхан̣д̣ам̣ кхан̣д̣ам̣ катва̄ т̣хапитам̣, итарам̣ ва̄ на̄на̄бха̄джанесу, ваттхуган̣ана̄йа ниссаггийа̄ни. саче екамева кхан̣д̣ам̣, екабха̄джане ва̄ итарам̣ екамева ниссаггийам̣. уггахитакам̣ вуттанайенева ведитаббам̣, арумаккхана̄дӣсу упанетаббам̣. мадхупат̣алам̣ ¶ ва̄ мадхуситтхакам̣ ва̄ саче мадхуна̄ амаккхитам̣ ¶ парисуддхам̣, йа̄ваджӣвикам̣. мадхумаккхитам̣ пана мадхугатикамева. чӣрика̄ на̄ма сапаккха̄ дӣгхамаккхика̄, тумбалана̄мика̄ ча ат̣т̣хипаккха̄ ка̄л̣амаха̄бхамара̄ хонти, тесам̣ а̄сайесу ниййа̄сасадисам̣ мадху хоти, там̣ йа̄ваджӣвикам̣.
пха̄н̣итам̣ на̄ма уччхумха̄ ниббаттанти уччхурасам̣ упа̄да̄йа апакка̄ ва̄ аваттхукапакка̄ ва̄ сабба̄пи аваттхука̄ уччхувикати пха̄н̣итанти ведитабба̄. там̣ пха̄н̣итам̣ пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати. сатта̄ха̄тиккаме ваттхуган̣ана̄йа ¶ ниссаггийам̣. бахӯ пин̣д̣а̄ чун̣н̣етва̄ екабха̄джане паккхитта̄ хонти гханасаннивеса̄, екамева ниссаггийам̣. уггахитакам̣ вуттанайенева ведитаббам̣, гхарадхӯпана̄дӣсу упанетаббам̣. пуребхаттам̣ пат̣иггахитена апарисса̄витауччхурасена катапха̄н̣итам̣ саче анупасампаннена катам̣, са̄мисампи ват̣т̣ати. сайам̣катам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати. паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа пана саваттхукапат̣иггахитатта̄ анаджджхохаран̣ӣйам̣, сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти. паччха̄бхаттам̣ апарисса̄витапат̣иггахитена катампи анаджджхохаран̣ӣйамева, сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти. еса найо уччхум̣ пат̣иггахетва̄ катапха̄н̣итепи. пуребхаттам̣ пана парисса̄витапат̣иггахитакена катам̣ саче анупасампаннена катам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ нира̄мисамева. сайам̣катам̣ пуребхаттампи нира̄мисамева. паччха̄бхаттам̣ парисса̄витапат̣иггахитена катам̣ пана нира̄мисамева сатта̄хам̣ ват̣т̣ати. уггахитакакатам̣ вуттанайамева. ‘‘джха̄мауччхупха̄н̣итам̣ ва̄ кот̣т̣итауччхупха̄н̣итам̣ ва̄ пуребхаттамева ват̣т̣атӣ’’ти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣.
маха̄паччарийам̣ пана ‘‘етам̣ саваттхукапаккам̣ ват̣т̣ати, но ват̣т̣атӣ’’ти пуччхам̣ катва̄ ‘‘уччхупха̄н̣итам̣ паччха̄бхаттам̣ новат̣т̣анакам̣ на̄ма наттхӣ’’ти вуттам̣, там̣ йуттам̣. сӣтудакена катам̣ мадхукапуппхапха̄н̣итам̣ пуребхаттам̣ са̄мисам̣ ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ нира̄мисамева. сатта̄ха̄тиккаме ваттхуган̣ана̄йа дуккат̣ам̣. кхӣрам̣ паккхипитва̄ катам̣ мадхукапха̄н̣итам̣ йа̄вака̄ликам̣. кхан̣д̣асаккхарам̣ пана кхӣраджалликам̣ апанетва̄ содхенти, тасма̄ ват̣т̣ати. мадхукапуппхам̣ пана пуребхаттам̣ аллам̣ ват̣т̣ати, бхаджджитампи ват̣т̣ати. бхаджджитва̄ тила̄дӣхи миссам̣ ва̄ ¶ амиссам̣ ва̄ катва̄ кот̣т̣итампи ват̣т̣ати. йади пана там̣ гахетва̄ мерайаттха̄йа йодженти, йоджитам̣ бӣджато пат̣т̣ха̄йа на ват̣т̣ати. кадалӣ-кхаджджӯрӣ-амба-лабуджа-панаса-чин̃ча̄дӣнам̣ саббесам̣ йа̄вака̄ликапхала̄нам̣ ¶ пха̄н̣итам̣ йа̄вака̄ликамева. маричапаккехи пха̄н̣итам̣ каронти, там̣ йа̄ваджӣвикам̣.
та̄ни пат̣иггахетва̄ти сачепи сабба̄нипи пат̣иггахетва̄ ека гхат̣е авиниббхога̄ни катва̄ никкхипати ¶ , сатта̄ха̄тиккаме екамева ниссаггийам̣. винибхуттесу пан̃ча ниссаггийа̄ни. сатта̄хам̣ пана анатикка̄метва̄ гила̄ненапи агила̄ненапи вуттанайенева йатха̄сукхам̣ парибхун̃джитаббам̣. саттавидхан̃хи одиссам̣ на̄ма – бйа̄дхиодиссам̣, пуггалодиссам̣, ка̄лодиссам̣, самайодиссам̣, десодиссам̣, васодиссам̣, бхесаджджодиссанти.
таттха бйа̄дхиодиссам̣ на̄ма – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, амануссика̄ба̄дхе а̄макамам̣сам̣ а̄макалохита’’нти (маха̄ва. 264) евам̣ бйа̄дхим̣ уддисса анун̃н̃а̄там̣, там̣ тенева а̄ба̄дхена а̄ба̄дхикасса ват̣т̣ати, на ан̃н̃асса. тан̃ча кхо ка̄лепи вика̄лепи каппийампи акаппийампи ват̣т̣атийева.
пуггалодиссам̣ на̄ма – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, романтхакасса романтханам̣. на ча, бхиккхаве, бахимукхадва̄рам̣ нӣхаритва̄ аджджхохаритабба’’нти (чӯл̣ава. 273) евам̣ пуггалам̣ уддисса анун̃н̃а̄там̣, там̣ тассева ват̣т̣ати, на ан̃н̃асса.
ка̄лодиссам̣ на̄ма – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чатта̄ри маха̄викат̣а̄ни да̄тум̣ – гӯтхам̣, муттам̣, чха̄рикам̣, маттика’’нти (маха̄ва. 268) евам̣ ахина̄ дат̣т̣хака̄лам̣ уддисса анун̃н̃а̄там̣, там̣ тасмим̣йева ка̄ле аппат̣иггахитакампи ват̣т̣ати, на ан̃н̃асмим̣.
самайодиссам̣ на̄ма – ‘‘ган̣абходжане ан̃н̃атра самайа̄’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 217) найена там̣ там̣ самайам̣ уддисса анун̃н̃а̄та̄ ана̄паттийо, та̄ тасмим̣ тасмим̣йева самайе ана̄паттийо хонти, на ан̃н̃ада̄.
десодиссам̣ на̄ма – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, еварӯпесу паччантимесу джанападесу винайадхарапан̃чамена ган̣ена упасампада’’нти (маха̄ва. 259) евам̣ паччантадесе уддисса анун̃н̃а̄та̄ни упасампада̄дӣни, та̄ни таттхева ват̣т̣анти, на маджджхимадесе.
васодиссам̣ ¶ на̄ма – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, васа̄ни бхесаджджа̄нӣ’’ти (маха̄ва. 262) евам̣ васа̄на̄мена анун̃н̃а̄там̣ ¶ , там̣ т̣хапетва̄ мануссавасам̣ саббесам̣ каппийа̄каппийаваса̄нам̣ телам̣ там̣тадаттхика̄нам̣ телапарибхогена парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.
бхесаджджодиссам̣ ¶ на̄ма – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃ча бхесаджджа̄нӣ’’ти (маха̄ва. 260-261) евам̣ бхесаджджана̄мена анун̃н̃а̄та̄ни а̄ха̄раттхам̣ пхаритум̣ саматтха̄ни саппинаванӣтателамадхупха̄н̣итанти. та̄ни пат̣иггахетва̄ тадахупуребхаттам̣ йатха̄сукхам̣ паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сати паччайе вуттанайенева сатта̄хам̣ парибхун̃джитабба̄ни.
624. сатта̄ха̄тикканте атиккантасан̃н̃ӣ ниссаггийам̣ па̄читтийанти сачепи са̄сапаматтам̣ хоти саким̣ ва̄ ан̇гулийа̄ гахетва̄ дживха̄йа са̄йанаматтам̣ ниссаджджитаббамева, па̄читтийан̃ча десетаббам̣.
на ка̄йикена парибхогена парибхун̃джитаббанти ка̄йо ва̄ ка̄йе ару ва̄ на маккхетаббам̣. техи маккхита̄ни ка̄са̄вакаттарайат̣т̣хиупа̄ханапа̄дакатхаликаман̃чапӣт̣ха̄дӣнипи апарибхога̄ни. ‘‘два̄рава̄тапа̄накава̄т̣есупи хаттхена гахан̣ат̣т̣ха̄нам̣ на маккхетабба’’нти маха̄паччарийам̣ вуттам̣. ‘‘каса̄ве пана паккхипитва̄ два̄рава̄тапа̄накава̄т̣а̄ни маккхетабба̄нӣ’’ти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣.
ана̄патти антосатта̄хам̣ адхит̣т̣хетӣти сатта̄хаббхантаре саппин̃ча телан̃ча васан̃ча муддханителам̣ ва̄ аббхан̃джанам̣ ва̄ мадхум̣ арумаккханам̣ пха̄н̣итам̣ гхарадхӯпанам̣ адхит̣т̣хети, ана̄патти. саче адхит̣т̣хитателам̣ анадхит̣т̣хитателабха̄джане а̄киритука̄мо хоти, бха̄джане че сукхумам̣ чхиддам̣ павит̣т̣хам̣ павит̣т̣хам̣ телам̣ пура̄н̣ателена аджджхоттхарӣйати, пуна адхит̣т̣ха̄таббам̣. атха маха̄мукхам̣ хоти, сахаса̄ва бахутелам̣ пависитва̄ пура̄н̣ателам̣ аджджхоттхарати, пуна адхит̣т̣ха̄накиччам̣ наттхи. адхит̣т̣хитагатикамева хи там̣ хоти, етена найена адхит̣т̣хитателабха̄джане анадхит̣т̣хитатела̄киран̣ампи ¶ ведитаббам̣.
625. виссаджджетӣти еттха саче двиннам̣ сантакам̣ екена пат̣иггахитам̣ авибхаттам̣ хоти, сатта̄ха̄тиккаме двиннампи ана̄патти, парибхун̃джитум̣ пана на ват̣т̣ати. саче йена пат̣иггахитам̣, со итарам̣ бхан̣ати – ‘‘а̄вусо, имам̣ телам̣ сатта̄хаматтам̣ парибхун̃джа тва’’нти. со ча парибхогам̣ на кароти, касса а̄патти? на кассачипи а̄патти ¶ . касма̄? йена пат̣иггахитам̣ тена виссаджджитатта̄, итарасса аппат̣иггахитатта̄.
винассатӣти апарибхогам̣ хоти. чаттена̄тиа̄дӣсу йена читтена бхесаджджам̣ чаттан̃ча вантан̃ча муттан̃ча хоти, там̣ читтам̣ чаттам̣ вантам̣ муттанти вуччати. тена читтена пуггало анапеккхоти вуччатти, евам̣ анапеккхо са̄ман̣ерасса датва̄ти аттхо. идам̣ касма̄ вуттам̣? ‘‘евам̣ ¶ антосатта̄хе датва̄ паччха̄ лабхитва̄ парибхун̃джантасса ана̄паттидассанаттха’’нти маха̄суматтхеро а̄ха. маха̄падуматтхеро пана̄ха – ‘‘найидам̣ йа̄читаббам̣, антосатта̄хе диннасса хи пуна парибхоге а̄паттийева наттхи. сатта̄ха̄тиккантасса пана парибхоге ана̄паттидассанаттхамидам̣ вутта’’нти. тасма̄ евам̣ диннам̣ бхесаджджам̣ саче са̄ман̣еро абхисан̇кхаритва̄ ва̄ анабхисан̇кхаритва̄ ва̄ тасса бхиккхуно наттхукамматтхам̣ дадеййа, гахетва̄ наттхукаммам̣ ка̄таббам̣. саче ба̄ло хоти, да̄тум̣ на джа̄на̄ти, ан̃н̃ена бхиккхуна̄ ваттаббо – ‘‘аттхи те, са̄ман̣ера, тела’’нти ‘‘а̄ма, бханте, аттхӣ’’ти. ‘‘а̄хара, тхерасса бхесаджджам̣ карисса̄ма̄’’ти. евампи ват̣т̣ати. сесам̣ утта̄наттхамева.
катхинасамут̣т̣ха̄нам̣, акирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣,
тичиттам̣, тиведананти.
бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. вассикаса̄т̣икасиккха̄падаван̣н̣ана̄
626. тена самайена̄ти вассикаса̄т̣икасиккха̄падам̣. таттха вассикаса̄т̣ика̄ анун̃н̃а̄та̄ти чӣвараккхандхаке виса̄кха̄ваттхусмим̣ (маха̄ва. 349 а̄дайо) анун̃н̃а̄та̄. пат̣икаччева̄ти пурейева.
627. ма̄со сесо гимха̄нанти чатуннам̣ гимхама̄са̄нам̣ еко паччхимама̄со сесо. катва̄ти сиббанараджанакаппапарийоса̄нена нит̣т̣хапетва̄. каронтена ¶ ча екамева катва̄ самайе адхит̣т̣ха̄таббам̣, две адхит̣т̣ха̄тум̣ на ват̣т̣анти.
атирекама̄се сесе гимха̄нети гимха̄нана̄маке атирекама̄се сесе.
атирекаддхама̄се ¶ сесе гимха̄не катва̄ нива̄сетӣти еттха пана т̣хатва̄ вассикаса̄т̣ика̄йа парийесанаккхеттам̣ каран̣аккхеттам̣ нива̄санаккхеттам̣ адхит̣т̣ха̄наккхеттанти чатуббидхам̣ кхеттам̣, куччхисамайо пит̣т̣хисамайоти дувидхо самайо, пит̣т̣хисамайачатуккам̣ куччхисамайачатукканти две чатукка̄ни ча ведитабба̄ни.
таттха джет̣т̣хамӯлапун̣н̣ама̄сийа̄ паччхимапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ка̄л̣апаккхупосатха̄, айамеко аддхама̄со парийесанаккхеттан̃чева каран̣аккхеттан̃ча. етасмин̃хи антаре вассикаса̄т̣икам̣ аладдхам̣ парийеситум̣ ладдхам̣ ка̄тун̃ча ват̣т̣ати, нива̄сетум̣ адхит̣т̣ха̄тун̃ча на ват̣т̣ати. ка̄л̣апаккхупосатхасса паччхимапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва а̄са̄л̣хӣпун̣н̣ама̄, айамеко ¶ аддхама̄со парийесанакаран̣анива̄сана̄нам̣ тин̣н̣ампи кхеттам̣. етасмин̃хи антаре парийеситум̣ ка̄тум̣ нива̄сетун̃ча ват̣т̣ати, адхит̣т̣ха̄тум̣йева на ват̣т̣ати. а̄са̄л̣хӣпун̣н̣ама̄сийа̄ паччхимапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва каттикапун̣н̣ама̄, име чатта̄ро ма̄са̄ парийесанакаран̣анива̄сана̄дхит̣т̣ха̄на̄нам̣ чатуннам̣ кхеттам̣. етасмин̃хи антаре аладдхам̣ парийеситум̣ ладдхам̣ ка̄тум̣ нива̄сетум̣ адхит̣т̣ха̄тун̃ча ват̣т̣ати. идам̣ та̄ва чатуббидхам̣ кхеттам̣ ведитаббам̣.
каттикапун̣н̣ама̄сийа̄ пана паччхимапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва джет̣т̣хамӯлапун̣н̣ама̄, име сатта ма̄са̄ пит̣т̣хисамайо на̄ма. етасмин̃хи антаре ‘‘ка̄ло вассикаса̄т̣ика̄йа̄’’тиа̄дина̄ найена сатуппа̄дам̣ катва̄ ан̃н̃а̄такааппава̄ритат̣т̣ха̄нато вассикаса̄т̣икачӣварам̣ ниппха̄дентасса имина̄ сиккха̄падена ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. ‘‘детха ме вассикаса̄т̣икачӣвара’’нтиа̄дина̄ найена вин̃н̃аттим̣ катва̄ ниппха̄дентасса ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падена ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. вуттанайенева сатуппа̄дам̣ катва̄ н̃а̄такапава̄ритат̣т̣ха̄нато ниппха̄дентасса имина̄ва сиккха̄падена ниссаггийам̣ па̄читтийам̣ ¶ . вин̃н̃аттим̣ катва̄ ниппха̄дентасса ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падена ана̄патти. вуттан̃хетам̣ парива̄ре –
‘‘ма̄тарам̣ чӣварам̣ йа̄че, но ча сан̇гхе парин̣атам̣;
кенасса хоти а̄патти, ана̄патти ча н̃а̄таке;
пан̃ха̄ меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 481);
айан̃хи ¶ пан̃хо имаматтхам̣ сандха̄йа вуттоти. евам̣ пит̣т̣хисамайачатуккам̣ ведитаббам̣.
джет̣т̣хамӯлапун̣н̣ама̄сийа̄ пана паччхимапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва каттикапун̣н̣ама̄, име пан̃ча ма̄са̄ куччхисамайо на̄ма. етасмин̃хи антаре вуттанайена сатуппа̄дам̣ катва̄ ан̃н̃а̄такааппава̄ритат̣т̣ха̄нато вассикаса̄т̣икачӣварам̣ ниппха̄дентасса ваттабхеде дуккат̣ам̣. йе манусса̄ пуббепи вассикаса̄т̣икачӣварам̣ денти, име пана сачепи аттано ан̃н̃а̄такааппава̄рита̄ хонти, ваттабхедо наттхи, тесу сатуппа̄дакаран̣асса анун̃н̃а̄татта̄. вин̃н̃атим̣ катва̄ ниппха̄дентасса ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падена ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. идам̣ пана пакатийа̄ вассикаса̄т̣икада̄йакесупи ¶ хотийева. вуттанайенева сатуппа̄дам̣ катва̄ н̃а̄такапава̄ритат̣т̣ха̄нато ниппха̄дентасса имина̄ сиккха̄падена ана̄патти. вин̃н̃аттим̣ катва̄ ниппха̄дентасса ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падена ана̄патти. ‘‘на ваттабба̄ детха ме’’ти идан̃хи парийесанака̄ле ан̃н̃а̄такааппава̄ритейева сандха̄йа вуттам̣. евам̣ куччхисамайачатуккам̣ ведитаббам̣.
нагго ка̄йам̣ овасса̄пети, а̄патти дуккат̣асса̄ти еттха удакапхуситаган̣ана̄йа акатва̄ нха̄напарийоса̄навасена пайоге пайоге дуккат̣ена ка̄ретаббо. со ча кхо виват̣ан̇ган̣е а̄ка̄сато патитаудакенева нха̄йанто. нха̄накот̣т̣хакава̄пиа̄дӣсу гхат̣ехи а̄ситтаудакена ва̄ нха̄йантасса ана̄патти.
вассам̣ уккад̣д̣хийатӣти еттха саче катапарийесита̄йа вассикаса̄т̣ика̄йа гимха̄нам̣ паччхима ма̄сам̣ кхепетва̄ пуна васса̄насса пат̣хамама̄сам̣ уккад̣д̣хитва̄ гимха̄нам̣ паччхимама̄самева каронти, вассикаса̄т̣ика̄ дховитва̄ никкхипитабба̄. анадхит̣т̣хита̄ авикаппита̄ две ма̄се париха̄рам̣ ¶ лабхати, вассӯпана̄йикадивасе адхит̣т̣ха̄табба̄. саче сатисаммосена ва̄ аппахонакабха̄вена ва̄ аката̄ хоти, те ча две ма̄се васса̄насса ча ча̄тума̄санти чха ма̄се париха̄рам̣ лабхати. саче пана каттикама̄се катхинам̣ аттхарӣйати, апарепи чатта̄ро ма̄се лабхати, евам̣ даса ма̄са̄ хонти. тато парампи сатийа̄ пачча̄са̄йа мӯлачӣварам̣ катва̄ т̣хапентасса екама̄санти ¶ евам̣ ека̄даса ма̄се париха̄рам̣ лабхати. саче пана ека̄хадвӣха̄дивасена йа̄ва даса̄ха̄на̄гата̄йа вассӯпана̄йика̄йа антовассе ва̄ ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча, када̄ адхит̣т̣ха̄табба̄ти етам̣ ат̣т̣хакатха̄су на вича̄ритам̣. ладдхадивасато пат̣т̣ха̄йа антодаса̄хе нит̣т̣хита̄ пана тасмим̣йева антодаса̄хе адхит̣т̣ха̄табба̄. даса̄ха̄тиккаме нит̣т̣хита̄ тадахева адхит̣т̣ха̄табба̄. даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тиккаметабба̄ти айам̣ но аттаномати. касма̄? ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппетум̣; вассикаса̄т̣икам̣ васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣, тато парам̣ викаппету’’нти (маха̄ва. 358) хи вуттам̣. тасма̄ вассӯпана̄йикато пуббе даса̄ха̄тиккамепи ана̄патти. ‘‘даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄ретабба’’нти (па̄ра̄. 462) ча вуттам̣. тасма̄ ека̄хадвӣха̄дивасена йа̄ва даса̄ха̄на̄гата̄йа вассӯпана̄йика̄йа антовассе ва̄ ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча вуттанайенева антодаса̄хе ва̄ тадаху ва̄ адхит̣т̣ха̄табба̄, даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тиккаметабба̄.
таттха сийа̄ ‘‘васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄ту’’нти вачанато ‘‘ча̄тума̄саббхантаре йада̄ ва̄ тада̄ ¶ ва̄ адхит̣т̣ха̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. йади евам̣, ‘‘кан̣д̣уппат̣иччха̄дим̣ йа̄ва а̄ба̄дха̄ адхит̣т̣ха̄ту’’нти вуттам̣ са̄пи, ча даса̄хам̣ атикка̄метабба̄ сийа̄. еван̃ча сати ‘‘даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄ретабба’’нти идам̣ вируджджхати. тасма̄ йатха̄вуттамева гахетаббам̣, ан̃н̃ам̣ ва̄ ачалам̣ ка̄ран̣ам̣ лабхитва̄ чхад̣д̣етаббам̣. апича курундийампи ниссаггийа̄васа̄не ¶ вуттам̣ – ‘‘када̄ адхит̣т̣ха̄табба̄? ладдхадивасато пат̣т̣ха̄йа антодаса̄хе нит̣т̣хита̄ пана тасмим̣йева антодаса̄хе адхит̣т̣ха̄табба̄. йади наппахоти йа̄ва каттикапун̣н̣ама̄ париха̄рам̣ лабхатӣ’’ти.
630. аччхинначӣварасса̄ти етам̣ вассикаса̄т̣икамева сандха̄йа вуттам̣. тесан̃хи нагга̄нам̣ ка̄йовасса̄пане ана̄патти. еттха ча махаггхавассикаса̄т̣икам̣ нива̄сетва̄ нха̄йантасса чорупаддаво а̄пада̄ на̄ма. сесаметтха утта̄намева.
чхасамут̣т̣ха̄нам̣ ¶ , кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
вассикаса̄т̣икасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. чӣварааччхинданасиккха̄падаван̣н̣ана̄
631. тена самайена̄ти чӣварааччхинданасиккха̄падам̣. таттха йампи тйа̄ханти йампи те ахам̣. со кира ‘‘мама паттачӣвараупа̄ханапаччаттхаран̣а̄ни ваханто майа̄ саддхим̣ ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’’ти ада̄си. теневама̄ха. аччхиндӣти балакка̄рена аггахеси, сакасан̃н̃а̄йа гахитатта̄ панасса па̄ра̄джикам̣ наттхи, киламетва̄ гахитатта̄ а̄патти пан̃н̃атта̄.
633. сайам̣ аччхиндати ниссаггийам̣ па̄читтийанти екам̣ чӣварам̣ ека̄баддха̄ни ча бахӯни аччхиндато ека̄ а̄патти. екато абаддха̄ни висум̣ висум̣ т̣хита̄ни ча бахӯни аччхиндато ‘‘сан̇гха̄т̣им̣ а̄хара, уттара̄сан̇гам̣ а̄хара̄’’ти евам̣ а̄хара̄пайато ча ваттхуган̣ана̄йа а̄паттийо. ‘‘майа̄ динна̄ни сабба̄ни а̄хара̄’’ти вадатопи екавачаненева самбахула̄ а̄паттийо.
ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пети а̄патти дуккат̣асса̄ти ‘‘чӣварам̣ ган̣ха̄’’ти а̄н̣а̄пети, екам̣ дуккат̣ам̣. а̄н̣атто бахӯни ган̣ха̄ти, екам̣ па̄читтийам̣ ‘‘сан̇гха̄т̣им̣ ган̣ха, уттара̄сан̇гам̣ ган̣ха̄’’ти вадато ва̄ча̄йа ¶ ва̄ча̄йа дуккат̣ам̣. ‘‘майа̄ динна̄ни сабба̄ни ган̣ха̄’’ти вадато екава̄ча̄йа самбахула̄ а̄паттийо.
634. ан̃н̃ам̣ париккха̄ранти викаппанупагапаччхимачӣварам̣ т̣хапетва̄ йам̣ кин̃чи антамасо сӯчимпи. вет̣хетва̄ т̣хапитасӯчӣсупи ваттхуган̣ана̄йа дуккат̣а̄ни. ситхилавет̣хита̄су евам̣. га̄л̣хам̣ катва̄ баддха̄су пана екамева дуккат̣анти маха̄паччарийам̣ ¶ вуттам̣. сӯчигхаре паккхитта̄супи есева найо. тхавика̄йа паккхипитва̄ ситхилабаддха га̄л̣хабаддхесу тикат̣ука̄дӣсу бхесаджджесупи есева найо.
635. со ¶ ва̄ детӣти ‘‘бханте, тумха̄кам̣йева идам̣ са̄руппа’’нти евам̣ ва̄ дети, атха ва̄ пана ‘‘а̄вусо, майам̣ туйхам̣ ‘ваттапат̣ипаттим̣ кариссати, амха̄кам̣ сантике упаджджхам̣ ган̣хиссати, дхаммам̣ парийа̄пун̣иссатӣ’ти чӣварам̣ адамха, со да̄ни твам̣ на ваттам̣ кароси, на упаджджхам̣ ган̣ха̄си, на дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄сӣ’’ти евама̄дӣни вутто ‘‘бханте, чӣвараттха̄йа ман̃н̃е бхан̣атха, идам̣ во чӣвара’’нти дети, евампи со ва̄ дети. диса̄паккантам̣ ва̄ пана дахарам̣ ‘‘ниваттетха на’’нти бхан̣ати, со на ниваттати. чӣварам̣ гахетва̄ рундхатха̄ти, евам̣ че ниваттати, са̄дху. саче ‘‘паттачӣвараттха̄йа ман̃н̃е тумхе бхан̣атха, ган̣хатха на’’нти дети. евампи со ва̄ дети, виббхантам̣ ва̄ дисва̄ ‘‘майам̣ туйхам̣ ‘ваттам̣ кариссатӣ’ти паттачӣварам̣ адамха, со да̄ни твам̣ виббхамитва̄ чарасӣ’’ти вадати. итаро ‘‘ган̣хатха тумха̄кам̣ паттачӣвара’’нти дети, евампи со ва̄ дети. ‘‘мама сантике упаджджхам̣ ган̣хантассева деми, ан̃н̃аттха ган̣хантасса на деми. ваттам̣ каронтассева деми, акаронтасса на деми, дхаммам̣ парийа̄пун̣антассева деми, апарийа̄пун̣антасса на деми, авиббхамантассева деми, виббхамантасса на демӣ’’ти евам̣ пана да̄тум̣ на ват̣т̣ати, дадато дуккат̣ам̣. а̄хара̄петум̣ пана ват̣т̣ати. чаджитва̄ диннам̣ аччхиндитва̄ ган̣ханто бхан̣д̣аггхена ка̄ретаббо. сесаметтха утта̄намева̄ти.
тисамут̣т̣ха̄нам̣ – ка̄йачиттато ва̄ча̄читтато ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти, кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, дуккхаведананти.
чӣварааччхинданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. суттавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄
636. тена ¶ самайена̄ти суттавин̃н̃аттисиккха̄падам̣. таттха кхоманти кхомава̄кехи катасуттам̣. каппа̄сиканти каппа̄сато ниббаттам̣. косеййанти косийам̣сӯхи кантитва̄ катасуттам̣. камбаланти ел̣акаломасуттам̣. са̄н̣анти са̄н̣ава̄касуттам̣. бхан̇ганти па̄т̣еккам̣ ва̄касуттамева̄ти еке. етехи пан̃чахи ¶ миссетва̄ катасуттам̣ пана ‘‘бхан̇га’’нти ведитаббам̣.
ва̄йа̄пети пайоге пайоге дуккат̣анти саче тантава̄йасса туривема̄дӣни наттхи, та̄ни ‘‘аран̃н̃ато а̄харисса̄мӣ’’ти ва̄сим̣ ва̄ пхарасум̣ ва̄ ¶ нисети, тато пат̣т̣ха̄йа йам̣ йам̣ упакаран̣аттха̄йа ва̄ чӣварава̄йанаттха̄йа ва̄ кароти, саббаттха тантава̄йасса пайоге пайоге бхиккхусса дуккат̣ам̣. дӣгхато видаттхиматте тирийан̃ча хаттхаматте вӣте ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘йа̄ва парийоса̄нам̣ ва̄йа̄пентасса пхалаке пхалаке ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти вуттам̣. тампи идамева пама̄н̣ам̣ сандха̄йа вуттанти ведитаббам̣. викаппанупагапаччхиман̃хи чӣварасан̇кхйам̣ гаччхатӣти.
апичеттха евам̣ виниччхайо ведитаббо – суттам̣ та̄ва са̄мам̣ вин̃н̃а̄питам̣ акаппийам̣, сесам̣ н̃а̄така̄дивасена уппаннам̣ каппийам̣. тантава̄йопи ан̃н̃а̄такааппава̄рито вин̃н̃аттийа̄ ладдхо акаппийо, сесо каппийо. таттха акаппийасуттам̣ акаппийатантава̄йена ва̄йа̄пентасса пуббе вуттанайена ниссаггийам̣. тенева пана каппийасуттам̣ ва̄йа̄пентасса йатха̄ пуббе ниссаггийам̣, евам̣ дуккат̣ам̣. тенева каппийам̣ акаппийан̃ча суттам̣ ва̄йа̄пентасса йади паччхимачӣвараппама̄н̣ена еко париччхедо суддхакаппийасуттамайо, еко акаппийасуттамайоти евам̣ кеда̄рабаддхам̣ вийа чӣварам̣ хоти, акаппийасуттамайе париччхеде па̄читтийам̣, итарасмим̣ татхева дуккат̣ам̣. йади тато ӯнапариччхеда̄ хонти, антамасо аччхиман̣д̣алаппама̄н̣а̄пи, саббапариччхедесу париччхедаган̣ана̄йа дуккат̣ам̣. атха екантарикена ва̄ суттена дӣгхато ва̄ каппийам̣ тирийам̣ акаппийам̣ катва̄ вӣтам̣ хоти, пхалаке пхалаке дуккат̣ам̣. каппийатантава̄йенапи акаппийасуттам̣ ва̄йа̄пентасса йатха̄ пуббе ниссаггийам̣, евам̣ дуккат̣ам̣. тенева каппийан̃ча акаппийан̃ча суттам̣ ва̄йа̄пентасса саче паччхимачӣвараппама̄н̣а̄ ӯнака̄ ва̄ акаппийасуттапариччхеда̄ хонти, тесу париччхедаган̣ана̄йа дуккат̣ам̣. каппийасуттапариччхедесу ¶ ана̄патти. атха екантарикена ва̄ суттена дӣгхато ва̄ каппийам̣ тирийам̣ акаппийам̣ катва̄ вӣтам̣ хоти, пхалаке пхалаке дуккат̣ам̣.
йади ¶ пана две тантава̄йа̄ хонти, еко каппийо еко акаппийо, суттан̃ча акаппийам̣, те че ва̄рена винанти, акаппийатантава̄йена вӣте пхалаке пхалаке па̄читтийам̣, ӯнатаре дуккат̣ам̣. итарена вӣте убхайаттха дуккат̣ам̣. саче двепи вемам̣ гахетва̄ екато винанти, пхалаке пхалаке па̄читтийам̣. атха суттам̣ каппийам̣, чӣваран̃ча кеда̄рабаддха̄дӣхи сапариччхедам̣, акаппийатантава̄йена вӣте париччхеде париччхеде дуккат̣ам̣, итарена вӣте ана̄патти. саче двепи ¶ вемам̣ гахетва̄ екато винанти, пхалаке пхалаке дуккат̣ам̣. атха суттампи каппийан̃ча акаппийан̃ча, те че ва̄рена винанти, акаппийатантава̄йена акаппийасуттамайесу паччхимачӣвараппама̄н̣есу париччхедесу вӣтесу париччхедаган̣ана̄йа па̄читтийам̣. ӯнакатаресу каппийасуттамайесу ча дуккат̣ам̣. каппийатантава̄йена акаппийасуттамайесу пама̄н̣айуттесу ва̄ ӯнакесу ва̄ дуккат̣амева. каппийасуттамайесу ана̄патти.
атха екантарикена ва̄ суттена дӣгхато ва̄ акаппийам̣ тирийам̣ каппийам̣ катва̄ винанти, убхопи ва̄ те вемам̣ гахетва̄ екато винанти, апариччхеде чӣваре пхалаке пхалаке дуккат̣ам̣, сапариччхеде париччхедавасена дуккат̣а̄нӣти. айам̣ пана аттхо маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ апа̄кат̣о, маха̄паччарийа̄дӣсу па̄кат̣о. идха сабба̄ка̄ренева па̄кат̣о.
саче суттампи каппийам̣, тантава̄йопи каппийо н̃а̄такаппава̄рито ва̄ мӯлена ва̄ пайоджито, ва̄йа̄панапаччайа̄ ана̄патти. даса̄ха̄тиккаманапаччайа̄ пана а̄паттим̣ раккхантена викаппанупагаппама̄н̣аматте вӣте танте т̣хитам̣йева адхит̣т̣ха̄таббам̣. даса̄ха̄тиккамена нит̣т̣ха̄пийама̄нан̃хи ниссаггийам̣ бхавеййа̄ти. н̃а̄така̄дӣхи тантам̣ а̄ропетва̄ ‘‘тумха̄кам̣, бханте, идам̣ чӣварам̣ ган̣хеййа̄тха̄’’ти ниййа̄титепи есева найо.
саче тантава̄йо евам̣ пайоджито ва̄ сайам̣ да̄тука̄мо ва̄ хутва̄ ‘‘ахам̣, бханте, тумха̄кам̣ чӣварам̣ ¶ асукадивасе на̄ма ва̄йитва̄ т̣хапесса̄мӣ’’ти вадати, бхиккху ча тена париччхиннадивасато даса̄хам̣ атикка̄мети, ниссаггийам̣ па̄читтийам̣.
саче пана тантава̄йо ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ чӣварам̣ ва̄йитва̄ са̄санам̣ песесса̄мӣ’’ти ватва̄ татхева кароти, тена песитабхиккху пана тасса бхиккхуно на а̄рочети, ан̃н̃о дисва̄ ва̄ сутва̄ ва̄ ‘‘тумха̄кам̣, бханте, чӣварам̣ нит̣т̣хита’’нти а̄рочети, етасса а̄рочанам̣ на пама̄н̣ам̣. йада̄ ¶ пана тена песитойева а̄рочети, тасса вачанам̣ сутадивасато пат̣т̣ха̄йа даса̄хам̣ атикка̄майато ниссаггийам̣ па̄читтийам̣.
саче тантава̄йо ‘‘ахам̣ тумха̄кам̣ чӣварам̣ ва̄йитва̄ кассачи хаттхе пахин̣исса̄мӣ’’ти ватва̄ татхева кароти, чӣварам̣ гахетва̄ гатабхиккху пана аттано паривен̣е т̣хапетва̄ тасса на а̄рочети, ан̃н̃о кочи бхан̣ати ¶ ‘‘апи, бханте, адхуна̄ а̄бхатам̣ чӣварам̣ сундара’’нти? ‘‘кухим̣, а̄вусо, чӣвара’’нти? ‘‘иттханна̄масса хаттхе песита’’нти. етассапи вачанам̣ на пама̄н̣ам̣. йада̄ пана со бхиккху чӣварам̣ дети, ладдхадивасато пат̣т̣ха̄йа даса̄хам̣ атикка̄майато ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. саче пана ва̄йа̄панамӯлам̣ адиннам̣ хоти, йа̄ва ка̄кан̣икаматтампи авасит̣т̣хам̣, та̄ва раккхати.
640. ана̄патти чӣварам̣ сиббетунти чӣварасиббанаттха̄йа суттам̣ вин̃н̃а̄пентасса ана̄паттӣти аттхо. а̄йогетиа̄дӣсупи нимиттаттхе бхуммавачанам̣, а̄йога̄динимиттам̣ вин̃н̃а̄пентасса ана̄паттӣти вуттам̣ хоти. сесаметтха утта̄наттхамева̄ти.
чхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
суттавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. маха̄песака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
641. тена самайена̄ти маха̄песака̄расиккха̄падам̣. таттха суттам̣ дха̄райитва̄ти суттам̣ тулетва̄ палапариччхедам̣ катва̄. аппитанти гханам̣. сувӣтанти сут̣т̣ху вӣтам̣, саббат̣т̣ха̄несу самам̣ катва̄ вӣтам̣. суппава̄йитанти сут̣т̣ху пава̄йитам̣ саббат̣т̣ха̄несу самам̣ катва̄ танте паса̄ритам̣. сувилекхитанти лекханийа̄ сут̣т̣ху виликхитам̣. сувитаччхитанти коччхена сут̣т̣ху витаччхитам̣, суниддхотанти аттхо. пат̣ибаддханти векаллам̣ ¶ . тантети танте дӣгхато паса̄ран̣ейева упанетва̄ти аттхо.
642. татра че со бхиккхӯти йатра га̄ме ва̄ нигаме ва̄ те тантава̄йа̄ татра. викаппам̣ а̄паджджеййа̄ти ¶ висит̣т̣хам̣ каппам̣ адхикавидха̄нам̣ а̄паджджеййа. па̄л̣ийам̣ пана йена̄ка̄рена викаппам̣ а̄панно хоти, там̣ дассетум̣ ‘‘идам̣ кхо, а̄вусо’’тиа̄ди вуттам̣.
дхаммампи бхан̣атӣти дхаммакатхампи катхети, ‘‘тасса вачанена а̄йатам̣ ва̄ виттхатам̣ ва̄ аппитам̣ ва̄’’ти суттавад̣д̣ханаа̄ка̄рамева дассети.
пуббе ¶ аппава̄ритоти чӣвараса̄микехи пуббе аппава̄рито хутва̄. сесам̣ утта̄наттхамева̄ти.
чхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣,
тичиттам̣, тиведананти.
маха̄песака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. аччекачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄
646-9. тена самайена̄ти аччекачӣварасиккха̄падам̣. таттха даса̄ха̄на̄гатанти даса аха̄ни даса̄хам̣, тена даса̄хена ана̄гата̄ даса̄ха̄на̄гата̄, даса̄хена асампатта̄ти аттхо, там̣ даса̄ха̄на̄гатам̣, аччантасам̣йогавасена бхумматтхе упайогавачанам̣, теневасса падабха̄джане ‘‘даса̄ха̄на̄гата̄йа̄’’ти вуттам̣. пава̄ран̣а̄йа̄ти идам̣ пана йа̄ са̄ даса̄ха̄на̄гата̄ти вутта̄, там̣ сарӯпато дассетум̣ асаммохаттхам̣ анупайогавачанам̣.
каттикатема̄сикапун̣н̣аманти пат̣хамакаттикатема̄сикапун̣н̣амам̣. идха̄пи пат̣хамападасса анупайогатта̄ пуриманайенева бхумматтхе упайогавачанам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘‘йато пат̣т̣ха̄йа пат̣хамамаха̄пава̄ран̣а̄ даса̄ха̄на̄гата̄’ти вуччати, сачепи та̄ни диваса̄ни аччантамева бхиккхуно аччекачӣварам̣ уппаджджеййа, ‘аччекам̣ ида’нти джа̄нама̄нена бхиккхуна̄ саббампи пат̣иггахетабба’’нти. тена пава̄ран̣а̄ма̄сасса джун̣хапаккхапан̃чамито пат̣ха̄йа уппаннасса чӣварасса нидха̄нака̄ло дассито хоти. ка̄ман̃чеса ‘‘даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄ретабба’’нти имина̄ва сиддхо, аттхуппаттивасена пана апуббам̣ вийа аттхам̣ дассетва̄ сиккха̄падам̣ ¶ т̣хапитам̣.
аччекачӣваранти ачча̄йикачӣварам̣ вуччати, тасса пана ачча̄йикабха̄вам̣ дассетум̣ ‘‘сена̄йа ва̄ гантука̄мо хотӣ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха саддха̄ти имина̄ саддха̄маттакамева дасситам̣. паса̄доти ¶ имина̄ суппасанна̄ балавасаддха̄. етам̣ аччекачӣварам̣ на̄ма̄ти етам̣ имехи ка̄ран̣ехи да̄тука̄мена дӯтам̣ ва̄ песетва̄ сайам̣ ва̄ а̄гантва̄ ‘‘васса̄ва̄сикам̣ дасса̄мӣ’’ти евам̣ а̄рочитам̣ чӣварам̣ аччекачӣварам̣ на̄ма хотӣ. чхат̣т̣хито пат̣т̣ха̄йа ¶ пана уппаннам̣ аначчекачӣварампи паччуддхаритва̄ т̣хапитачӣварампи етам̣ париха̄рам̣ лабхатийева.
сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ никкхипитаббанти кин̃чи нимиттам̣ катва̄ т̣хапетаббам̣. касма̄ етам̣ вуттам̣? йади хи там̣ пуре пава̄ран̣а̄йа вибхаджанти. йена гахитам̣, тена чхиннавассена на бхавитаббам̣. саче пана хоти, там̣ чӣварам̣ сан̇гхикамева хоти. тато саллаккхетва̄ сукхам̣ да̄тум̣ бхависсатӣти.
650. аччекачӣваре аччекачӣварасан̃н̃ӣти евама̄ди вибхаджитва̄ гахитамева сандха̄йа вуттам̣. саче пана авибхаттам̣ хоти, сан̇гхасса ва̄ бхан̣д̣а̄га̄ре, чӣварасамайа̄тиккамепи ана̄патти. ити атирекачӣварасса даса̄хам̣ париха̄ро. акатасса вассикаса̄т̣икачӣварасса анаттхате катхине пан̃ча ма̄са̄, вассе уккад̣д̣хите чха ма̄са̄, аттхате катхине апаре чатта̄ро ма̄са̄. хемантасса паччхиме дивасе мӯлачӣвара̄дхит̣т̣ха̄навасена апаропи еко ма̄соти ека̄даса ма̄са̄ париха̄ро. сатийа̄ пачча̄са̄йа мӯлачӣварасса еко ма̄со, аччекачӣварасса анаттхате катхине ека̄дасадиваса̄дхико ма̄со, аттхате катхине ека̄дасадиваса̄дхика̄ пан̃ча ма̄са̄, тато парам̣ екадивасампи париха̄ро наттхӣти ведитаббам̣.
аначчекачӣварети аччекачӣварасадисе ан̃н̃асмим̣. сесаметтха утта̄наттхамева̄ти.
катхинасамут̣т̣ха̄нам̣ – акирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
аччекачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. са̄сан̇касиккха̄падаван̣н̣ана̄
652. тена ¶ самайена̄ти са̄сан̇касиккха̄падам̣. таттха вуттхавасса̄ а̄ран̃н̃акесӯти те пуббепи аран̃н̃ейева вихарим̣су. дуббалачӣваратта̄ пана паччайавасена га̄мантасена̄сане вассам̣ васитва̄ нит̣т̣хитачӣвара̄ хутва̄ ‘‘ида̄ни ниппалибодха̄ саман̣адхаммам̣ карисса̄ма̄’’ти а̄ран̃н̃акесу сена̄санесу ¶ ¶ вихаранти. каттикачорака̄ти каттикама̄се чора̄. парипа̄тентӣти упаддаванти, таттха таттха а̄дха̄витва̄ утта̄сенти пала̄пенти. антарагхаре никкхипитунти антога̄ме никкхипитум̣. бхагава̄ йасма̄ паччайа̄ на̄ма дхаммена самена дуллабха̄, саллекхава̄ хи бхиккху ма̄тарампи вин̃н̃а̄петум̣ на саккоти. тасма̄ чӣварагуттаттхам̣ антарагхаре никкхипитум̣ ануджа̄на̄ти. бхиккхӯнам̣ пана анурӯпатта̄ аран̃н̃ава̄сам̣ на пат̣иккхипи.
653. упавассам̣ кхо пана̄ти еттха упавассанти упавасса; упаваситва̄ти вуттам̣ хоти. упасампаджджантиа̄дӣсу вийа хи еттха ануна̄сико дат̣т̣хаббо. вассам̣ упагантва̄ васитва̄ ча̄ти аттхо. имасса ча падасса ‘‘татха̄рӯпесу бхиккху сена̄санесу вихаранто’’ти имина̄ самбандхо. ким̣ вуттам̣ хоти? вассам̣ упагантва̄ васитва̄ ча тато парам̣ паччхимакаттикапун̣н̣амапарийоса̄нака̄лам̣ йа̄ни кхо пана та̄ни а̄ран̃н̃ака̄ни сена̄сана̄ни са̄сан̇касаммата̄ни саппат̣ибхайа̄ни; татха̄рӯпесу бхиккху сена̄санесу вихаранто а̄кан̇кхама̄но тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ чӣварам̣ антарагхаре никкхипеййа̄ти. йасма̄ пана йо вассам̣ упагантва̄ йа̄ва пат̣хамакаттикапун̣н̣амам̣ васати, со вут̣т̣хавасса̄нам̣ аббхантаро хоти, тасма̄ идам̣ атигаханам̣ бйан̃джанавича̄ран̣ам̣ акатва̄ падабха̄джане кевалам̣ чӣвараниккхепа̄рахам̣ пуггалам̣ дассетум̣ ‘‘вут̣т̣хавасса̄на’’нти вуттам̣. тасса̄пи ‘‘бхиккху сена̄санесу вихаранто’’ти имина̄ самбандхо. айан̃хи еттха аттхо ‘‘вут̣т̣хавасса̄нам̣ бхиккху сена̄санесу вихаранто’’ти еварӯпа̄нам̣ бхиккхӯнам̣ аббхантаре йо кочи бхиккхӯти вуттам̣ хоти.
аран̃н̃алаккхан̣ам̣ адинна̄да̄наван̣н̣ана̄йам̣ вуттам̣. айам̣ пана висесо – саче виха̄ро париккхитто хоти, париккхиттасса ¶ га̄масса индакхӣлато апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва виха̄рапариккхепа̄ минитаббам̣. саче виха̄ро апариккхитто хоти, йам̣ саббапат̣хамам̣ сена̄санам̣ ва̄ бхаттаса̄ла̄ ва̄ дхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ бодхива̄ четийам̣ ва̄ дӯре чепи сена̄санато хоти, там̣ париччхедам̣ катва̄ минитаббам̣. сачепи а̄санне га̄мо хоти, виха̄ре т̣хитехи гхарама̄нусака̄нам̣ саддо сӯйати, паббатанадӣа̄дӣхи пана антаритатта̄ на сакка̄ уджум̣ гантум̣, йо часса пакатимагго хоти, сачепи на̄ва̄йа сан̃чаритаббо, тена маггена га̄мато ¶ пан̃чадханусатикам̣ гахетаббам̣. йо а̄саннага̄масса ан̇гасампа̄данаттхам̣ тато тато маггам̣ пидахати, айам̣ ‘‘дхутан̇гачоро’’ти ведитаббо.
са̄сан̇касаммата̄нӣти ¶ ‘‘са̄сан̇ка̄нӣ’’ти саммата̄ни; евам̣ сан̃н̃а̄та̄нӣти аттхо. падабха̄джане пана йена ка̄ран̣ена та̄ни са̄сан̇касаммата̄ни, там̣ дассетум̣ ‘‘а̄ра̄ме а̄ра̄мӯпача̄ре’’тиа̄ди вуттам̣.
саха пат̣ибхайена саппат̣ибхайа̄ни, саннихитабалавабхайа̄нӣти аттхо. падабха̄джане пана йена ка̄ран̣ена та̄ни саппат̣ибхайа̄ни; там̣ дассетум̣ ‘‘а̄ра̄ме а̄ра̄мӯпача̄ре’’тиа̄ди вуттам̣.
саманта̄ гочарага̄ме никкхипеййа̄ти а̄ран̃н̃акасса сена̄санасса саманта̄ саббадиса̄бха̄гесу аттана̄ абхиручите гочарага̄ме сатийа̄ ан̇гасампаттийа̄ никкхипеййа.
татра̄йам̣ ан̇гасампатти – пуримика̄йа упагантва̄ маха̄пава̄ран̣а̄йа пава̄рито хоти, идамекам̣ ан̇гам̣. саче паччхимика̄йа ва̄ упагато хоти чхиннавассо ва̄, никкхипитум̣ на лабхати. каттикама̄сойева хоти, идам̣ дутийам̣ ан̇гам̣. каттикама̄сато парам̣ на лабхати, пан̃чадханусатикам̣ паччхимамева пама̄н̣айуттам̣ сена̄санам̣ хоти, идам̣ татийам̣ ан̇гам̣. ӯнаппама̄н̣е ва̄ га̄вутато атирекаппама̄н̣е ва̄ на лабхати, йатра хи пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пуна виха̄рам̣ бхаттавела̄йам̣ сакка̄ а̄гантум̣, тадева идха адхиппетам̣. нимантито пана аддхайоджанампи йоджанампи гантва̄ васитум̣ паччети, идамаппама̄н̣ам̣. са̄сан̇касаппат̣ибхайамева хоти, идам̣ чатуттхам̣ ¶ ан̇гам̣. ана̄сан̇кааппат̣ибхайе хи ан̇гайуттепи сена̄сане васанто никкхипитум̣ на лабхатӣти.
ан̃н̃атра бхиккхусаммутийа̄ти йа̄ удоситасиккха̄паде косамбакасаммути (па̄ра̄. 475) анун̃н̃а̄та̄ тасса̄ саммутийа̄ ан̃н̃атра; саче са̄ ладдха̄ хоти, чха̄ратта̄тирекампи виппаваситум̣ ват̣т̣ати.
пуна га̄масӣмам̣ оккамитва̄ти саче гочарага̄мато пураттхима̄йа диса̄йа сена̄санам̣; айан̃ча паччхимадисам̣ гато хоти, сена̄санам̣ а̄гантва̄ саттамам̣ арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄петум̣ асакконтена га̄масӣмампи оккамитва̄ ¶ сабха̄йам̣ ва̄ йаттха каттхачи ва̄ васитва̄ чӣвараппаваттим̣ н̃атва̄ паккамитум̣ ват̣т̣атӣти аттхо. евам̣ асакконтена таттхева т̣хитена паччуддхаритаббам̣, атирекачӣварат̣т̣ха̄не т̣хассатӣти. сесам̣ утта̄намева.
катхинасамут̣т̣ха̄нам̣ ¶ – ка̄йава̄чато ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти, акирийа̄, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
са̄сан̇касиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. парин̣атасиккха̄падаван̣н̣ана̄
657. тена самайена̄ти парин̣атасиккха̄падам̣. таттха пӯгасса̄ти самӯхасса; дхаммаган̣асса̄ти аттхо. пат̣ийаттанти пат̣ийа̄дитам̣. бахӯ сан̇гхасса бхатта̄ти сан̇гхасса бахӯни бхатта̄ни анека̄ни ла̄бхамукха̄ни; на сан̇гхасса кеначи париха̄нӣти дӣпенти. он̣оджетха̄ти детха. ким̣ паневам̣ ваттум̣ ват̣т̣атӣти касма̄ на ват̣т̣ати? айан̃хи абхихат̣абхиккха̄ абхихаритва̄ екасмим̣ ока̄се сан̇гхассаттха̄йа пат̣ийатта̄ абхихат̣апат̣ийатте ча уддисса т̣хапитабха̄ге ча пайуттава̄ча̄ на̄ма наттхи.
658. сан̇гхиканти сан̇гхасса сантакам̣. со хи сан̇гхасса парин̣ататта̄ хаттхам̣ ана̄рӯл̣хопи екена парийа̄йена сан̇гхасса сантако хоти, падабха̄джане пана ‘‘сан̇гхикам̣ на̄ма сан̇гхасса диннам̣ хоти париччатта’’нти евам̣ аттхуддха̄равасена ниппарийа̄йатова сан̇гхикам̣ дасситам̣. ла̄бханти пат̣илабхитаббаваттхум̣ ¶ а̄ха. теневасса ниддесе ‘‘чӣварампӣ’’тиа̄ди вуттам̣. парин̣атанти сан̇гхасса ниннам̣ сан̇гхасса пон̣ам̣ сан̇гхасса паббха̄рам̣ хутва̄ т̣хитам̣. йена пана ка̄ран̣ена со парин̣ато хоти, там̣ дассетум̣ ‘‘дасса̄ма карисса̄ма̄ти ва̄ча̄ бхинна̄ хотӣ’’ти падабха̄джанам̣ вуттам̣.
659. пайоге ¶ дуккат̣анти парин̣атала̄бхасса аттано парин̣а̄манапайоге дуккат̣ам̣, пат̣ила̄бхена тасмим̣ хаттхам̣ а̄рӯл̣хе ниссаггийам̣. саче пана сан̇гхасса диннам̣ хоти, там̣ гахетум̣ на ват̣т̣ати, сан̇гхассева да̄таббам̣. йопи а̄ра̄микехи саддхим̣ екато кха̄дати, бхан̣д̣ам̣ аггха̄петва̄ ка̄ретаббо. парин̣атам̣ пана сахадхаммика̄нам̣ ва̄ гихӣнам̣ ва̄ антамасо ма̄тусантакампи ‘‘идам̣ майхам̣ дехӣ’’ти сан̇гхасса парин̣атабха̄вам̣ н̃атва̄ аттано парин̣а̄метва̄ ган̣хантасса ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. ‘‘имасса бхиккхуно дехӣ’’ти евам̣ ан̃н̃асса парин̣а̄ментасса суддхикапа̄читтийам̣. екам̣ паттам̣ ва̄ чӣварам̣ ва̄ аттано, екам̣ ан̃н̃асса парин̣а̄мети, ниссаггийам̣ па̄читтийан̃чева суддхикапа̄читтийан̃ча. есева найо бахӯсу. вуттампи четам̣ –
‘‘ниссаггийена ¶ а̄паттим̣, суддхикена па̄читтийам̣;
а̄паджджеййа екато;
пан̃ха̄ меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 480);
айан̃хи парин̣а̄манам̣ сандха̄йа вутто. йопи вассикаса̄т̣икасамайе ма̄тугхарепи сан̇гхасса парин̣атам̣ вассикаса̄т̣икам̣ н̃атва̄ аттано парин̣а̄мети, ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. парасса парин̣а̄мети, суддхикапа̄читтийам̣. манусса̄ ‘‘сан̇гхабхаттам̣ карисса̄ма̄’’ти саппитела̄дӣни а̄харанти, гила̄но чепи бхиккху сан̇гхасса парин̣атабха̄вам̣ н̃атва̄ кин̃чи йа̄чати, ниссаггийам̣ па̄читтийамева. саче пана со ‘‘тумха̄кам̣ саппиа̄дӣни а̄бхат̣а̄ни аттхӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, аттхӣ’’ти вутте ‘‘майхампи детха̄’’ти вадати, ват̣т̣ати. атха̄пи нам̣ куккучча̄йантам̣ упа̄сака̄ ваданти – ‘‘сан̇гхопи амхехи диннамева лабхати; ган̣хатха, бханте’’ти евампи ват̣т̣ати.
660. сан̇гхасса парин̣атам̣ ан̃н̃асан̇гхасса̄ти екасмим̣ виха̄ре сан̇гхасса парин̣атам̣ ан̃н̃ам̣ виха̄рам̣ уддиситва̄ ‘‘асукасмим̣ на̄ма маха̄виха̄ре сан̇гхасса детха̄’’ти парин̣а̄мети ¶ .
четийасса ва̄ти ‘‘ким̣ сан̇гхасса диннена, четийассапӯджам̣ каротха̄’’ти евам̣ четийасса ва̄ парин̣а̄мети.
четийасса ¶ парин̣атанти еттха нийаметва̄ ан̃н̃ачетийассаттха̄йа ропитама̄ла̄ваччхато ан̃н̃ачетийамхи пуппхампи а̄ропетум̣ на ват̣т̣ати. екасса четийасса пана чхаттам̣ ва̄ пат̣а̄кам̣ ва̄ а̄ропетва̄ т̣хитам̣ дисва̄ сесам̣ ан̃н̃асса четийасса да̄петум̣ ват̣т̣ати.
пуггаласса парин̣атанти антамасо сунакхасса̄пи парин̣атам̣ ‘‘имасса сунакхасса ма̄ дехи, етасса дехӣ’’ти евам̣ ан̃н̃апуггаласса парин̣а̄мети, дуккат̣ам̣. саче пана да̄йака̄ ‘‘майам̣ сан̇гхасса бхаттам̣ да̄тука̄ма̄, четийасса пӯджам̣ ка̄тука̄ма̄, екасса бхиккхуно париккха̄рам̣ да̄тука̄ма̄, тумха̄кам̣ ручийа̄ дасса̄ма; бхан̣атха, каттха дема̄’’ти ваданти. евам̣ вутте тена бхиккхуна̄ ‘‘йаттха иччхатха, таттха детха̄’’ти ваттабба̄. саче пана кевалам̣ ‘‘каттха дема̄’’ти пуччханти, па̄л̣ийам̣ а̄гатанайенева ваттаббам̣. сесаметтха утта̄наттхамева.
тисамут̣т̣ха̄нам̣ ¶ – ка̄йачиттато ва̄ча̄читтато ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти, кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, тиведананти.
самантапа̄са̄дика̄йа винайасам̣ван̣н̣ана̄йа
парин̣атасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нит̣т̣хито паттавагго татийо.
ниссаггийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
па̄ра̄джикакан̣д̣а-ат̣т̣хакатха̄ нит̣т̣хита̄.