📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

винайапит̣аке

са̄раттхадӣпанӣ-т̣ӣка̄ (татийо бха̄го)

5. па̄читтийакан̣д̣ам̣

1. муса̄ва̄давагго

1. муса̄ва̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄

1. муса̄ва̄даваггасса пат̣хамасиккха̄паде кхуддака̄нанти еттха ‘‘кхуддака-саддо баху-саддапарийа̄йо. бахубха̄вато има̄ни кхуддака̄ни на̄ма джа̄та̄нӣ’’ти ваданти. таттха̄ти тесу навасу ваггесу, тесу ва̄ кхуддакесу. ка̄ран̣ена ка̄ран̣антарапат̣иччха̄данамева вибха̄ветум̣ ‘‘рӯпам̣ аничча’’нтиа̄дима̄ха. рӯпам̣ аниччанти пат̣иджа̄нитва̄ таттха ка̄ран̣ам̣ ваданто ‘‘джа̄нитаббато’’ти а̄ха. ‘‘йади евам̣ нибба̄нассапи аниччата̄ а̄паджджатӣ’’ти парена вутто там̣ ка̄ран̣ам̣ пат̣иччха̄детум̣ пуна ‘‘джа̄тидхаммато’’ти ан̃н̃ам̣ ка̄ран̣ам̣ вадати.

‘‘сампаджа̄нам̣ муса̄ бха̄сатӣ’’ти ваттаббе сампаджа̄на муса̄ бха̄сатӣти ануна̄сикалопена ниддесоти а̄ха ‘‘джа̄нанто муса̄ бха̄сатӣ’’ти.

2. джа̄нитва̄ джа̄нантасса ча муса̄ бхан̣анети пуббабха̄гепи джа̄нитва̄ вачанаккхан̣епи джа̄нантасса муса̄ бхан̣ане. бхан̣анан̃ча на̄ма идха абхӯтасса ва̄ бхӯтатам̣ бхӯтасса ва̄ абхӯтатам̣ катва̄ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ вин̃н̃а̄панапайого. сампаджа̄намуса̄ва̄дети ча нимиттаттхе бхуммавачанам̣, тасма̄ йо сампаджа̄на муса̄ вадати, тасса там̣нимиттам̣ там̣хету таппаччайа̄ па̄читтийам̣ хотӣти еваметтха ан̃н̃есу ча ӣдисесу аттхо ведитаббо.

3. висам̣ва̄денти етена̄ти висам̣ва̄данам̣, ван̃чана̄дхиппа̄йавасаппаваттам̣ читтам̣. тена̄ха ‘‘висам̣ва̄даначиттам̣ пурато катва̄ вадантасса̄’’ти. вадати ета̄йа̄ти ва̄ча̄, вачанасамут̣т̣ха̄пика̄ четана̄. тена̄ха ‘‘миччха̄ва̄ча̄…пе… четана̄’’ти. пабхедагата̄ ва̄ча̄ти анекабхедабхинна̄. евам̣ пат̣хамападена суддхачетана̄…пе… катхита̄ти ведитабба̄ти имина̄ имам̣ дӣпети – суддхачетана̄ ва̄ суддхасаддо ва̄ суддхавин̃н̃атти ва̄ муса̄ва̄до на̄ма на хоти, вин̃н̃аттийа̄ саддена ча сахита̄ там̣самут̣т̣ха̄пика̄ четана̄ муса̄ва̄доти. чаккхувасена аггахита̄рамман̣анти чаккхусаннисситена вин̃н̃а̄н̣ена аггахитама̄рамман̣ам̣. гха̄на̄дӣнам̣ тин̣н̣ам̣ индрийа̄нам̣ сампаттависайагга̄хакатта̄ вуттам̣ ‘‘тӣхи индрийехи ека̄баддхам̣ вийа катва̄’’ти. ‘‘дхануна̄ виджджхатӣ’’тиа̄дӣсу вийа ‘‘чаккхуна̄ дит̣т̣ха’’нти айам̣ воха̄ро локе па̄кат̣оти а̄ха ‘‘ол̣а̄рикенева найена̄’’ти.

11. авӣмам̣ситва̄ти анупапариккхитва̄. анупадха̄ретва̄ти авиниччхинитва̄. джал̣атта̄ти ан̃н̃а̄н̣ата̄йа. да̄русакат̣ам̣ йоджетва̄ гатоти да̄русакат̣ам̣ йоджетва̄ таттха нисӣдитва̄ гатоти адхиппа̄йо. гато бхависсатӣти татхева саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄ вуттатта̄ муса̄ва̄до джа̄то. кечи пана ‘‘кел̣им̣ курума̄ноти вуттатта̄ евам̣ ваданто дуббха̄ситам̣ а̄паджджатӣ’’ти ваданти, там̣ на гахетаббам̣. джа̄тиа̄дӣхийева хи дасахи аккосаваттхӯхи давакамйата̄йа вадантасса дуббха̄ситам̣ вуттам̣. вуттан̃хетам̣ –

‘‘хӣнуккат̣т̣хехи уккат̣т̣хам̣, хӣнам̣ ва̄ джа̄тиа̄дихи;

уджум̣ ва̄н̃н̃а̄падесена, ваде дуббха̄ситам̣ дава̄’’ти.

читтена тхокатарабха̄вам̣йева аггахетва̄ бахубха̄вам̣йева гахетва̄ вуттатта̄ ‘‘га̄мо екатело’’тиа̄дина̄пи муса̄ва̄до джа̄то. ча̄ресунти упанесум̣. висам̣ва̄данапуреккха̄рата̄, висам̣ва̄даначиттена йаматтхам̣ ваттука̄мо, тасса пуггаласса вин̃н̃а̄панапайого ча̄ти има̄неттха две ан̇га̄ни. уттаримануссадхамма̄рочанаттхам̣ муса̄ бхан̣антасса па̄ра̄джикам̣, амӯлакена па̄ра̄джикена ануддхам̣санаттхам̣ сан̇гха̄дисесо, сан̇гха̄дисесена ануддхам̣санаттхам̣ па̄читтийам̣, а̄ча̄равипаттийа̄ дуккат̣ам̣, ‘‘йо те виха̄ре васатӣ’’тиа̄дипарийа̄йена уттаримануссадхамма̄рочанаттхам̣ пат̣ивиджа̄нантасса муса̄ бхан̣ите тхуллаччайам̣, аппат̣ивиджа̄нантасса дуккат̣ам̣, кевалам̣ муса̄ бхан̣антасса идха па̄читтийам̣ вуттам̣.

муса̄ва̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. омасава̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄

12. дутийе кан̣н̣акат̣уката̄йа амана̄пам̣ ваданта̄ кан̣н̣есу виджджханта̄ вийа хонтӣти а̄ха ‘‘омасантӣти овиджджхантӣ’’ти. падхам̣сентӣти абхибхаванти.

13. бодхисатто тена самайена хотӣти тена самайена бодхисатто нандивиса̄ло на̄ма ахосӣти аттхо. атӣтаттхе ваттама̄навачанам̣, кирийа̄ка̄лавачаниччха̄йа ва̄ ваттама̄наппайого саддантарасаннидха̄нена бхӯтата̄вагамо сийа̄ти. паччесӣти ‘‘амана̄пам̣ ида’’нти ан̃н̃а̄си. хет̣т̣ха̄руккхе датва̄ти упаттхамбхаке датва̄. пуббе патит̣т̣хита̄раппадесам̣ пуна аре паттети пуббе уджукам̣ хет̣т̣ха̄мукхам̣ патит̣т̣хитаарасса бхӯмиппадесам̣ пуна тасмим̣йева аре париваттетва̄ хет̣т̣ха̄мукхабха̄вена сампатте, пат̣хамам̣ бхӯмийам̣ патит̣т̣хитанемиппадесе париваттетва̄ пуна бхӯмийам̣ патит̣т̣хитети вуттам̣ хоти. ситхилакаран̣анти ситхилакирийа̄.

15. пуббети ат̣т̣хуппаттийам̣. таччхакакамманти вад̣д̣хакӣкаммам̣. кот̣т̣акакамманти ва̄ па̄са̄н̣акот̣т̣акакаммам̣. хаттхамудда̄ган̣ана̄ти ан̇гулисан̇коченева ган̣ана̄. па̄дасикамилаккхака̄дайо вийа навантавасена ган̣ана̄ аччхиддакаган̣ана̄. а̄ди-саддена сан̇каланапат̣уппа̄данавокланабха̄гаха̄ра̄дивасена паватта̄ пин̣д̣аган̣ана̄ гахита̄. йасса са̄ пагун̣а̄ хоти, со руккхампи дисва̄ ‘‘еттака̄ни еттха пан̣н̣а̄нӣ’’ти джа̄на̄ти. йабха метхунети вачанато йа-ка̄ра бха-ка̄ре екато йоджите асаддхаммавачанам̣ хоти.

16-26. а̄паттийа̄ ка̄ретабботи па̄читтийена ка̄ретаббо упасагга̄диматтависит̣т̣ха̄нам̣ атичан̣д̣а̄ла̄дипада̄нам̣ па̄л̣ийам̣ а̄гатесуйева сан̇гахитатта̄. чоросӣтиа̄дӣнам̣ пана кеначи парийа̄йена па̄л̣ийам̣ ана̄гататта̄ дуккат̣ам̣ вуттам̣. хаса̄дхиппа̄йата̄ти пуримападасса аттхавиваран̣ам̣. па̄л̣ийам̣ авуттепи ‘‘джа̄тиа̄дӣхи аккосаваттхӯхи параммукха̄ аккосантасса ваттхӯнам̣ анан̃н̃абха̄вато йатха̄ дуккат̣ам̣, татха̄ давакамйата̄йа параммукха̄ вадантассапи дуббха̄ситамева̄’’ти а̄чарийа̄ ваданти. саббасатта̄ти еттха вачанаттхавиджа̄нанапакатика̄ тираччха̄нагата̄пи гахетабба̄.

35. ануса̄санипуреккха̄рата̄йа т̣хатва̄ вадантасса читтасса лахупариваттибха̄вато антара̄ копе уппаннепи ана̄патти. йам̣ аккосати, тасса упасампанната̄, анан̃н̃а̄падесена джа̄тиа̄дӣхи аккосанам̣, ‘‘мам̣ аккосатӣ’’ти джа̄нана̄, аттхапуреккха̄рата̄дӣнам̣ абха̄вата̄ти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

омасава̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. песун̃н̃асиккха̄падаван̣н̣ана̄

36. татийе бхан̣д̣анам̣ джа̄там̣ етесанти бхан̣д̣анаджа̄та̄. саммантананти рахо сам̣санданам̣. хаттхапара̄ма̄са̄дивасена маттхакам̣ патто калахо джа̄то етесанти калахаджа̄та̄. ана̄паттига̄микам̣ вируддхава̄дабхӯтам̣ вива̄дам̣ а̄панна̄ти вива̄да̄панна̄. виггахасам̣ваттаника̄ катха̄ вигга̄хикакатха̄. писатӣти писун̣а̄, ва̄ча̄, самагге сатте авайавабхӯте вагге бхинне каротӣти аттхо. писун̣а̄ ева песун̃н̃ам̣. та̄йа ва̄ча̄йа ва̄ саманна̄гато писун̣о, тасса каммам̣ песун̃н̃ам̣. пийабха̄васса сун̃н̃акаран̣ава̄чанти имина̄ пана ‘‘пийасун̃н̃акаран̣ато писун̣а̄’’ти нируттинайена аттхам̣ вадати.

идха̄пи ‘‘дасаха̄ка̄рехи песун̃н̃ам̣ упасам̣харатӣ’’ти вачанато дасавидхааккосаваттхувасенева песун̃н̃ам̣ упасам̣харантасса па̄читтийам̣. па̄л̣имуттака̄нам̣ чоротиа̄дӣнам̣ васена пана дуккат̣амева̄ти ведитаббам̣. ‘‘анаккосаваттхубхӯтам̣ пана песун̃н̃акарам̣ тасса кирийам̣ вачанам̣ ва̄ пийакамйата̄йа упасам̣харантасса кин̃ча̄пи имина̄ сиккха̄падена а̄патти на диссати, татха̄пи дуккат̣енеттха бхавитабба’’нти ваданти. джа̄тиа̄дӣхи анан̃н̃а̄падесена аккосантасса бхиккхуно сутва̄ бхиккхусса упасам̣харан̣ам̣, пийакамйата̄бхеда̄дхиппа̄йесу ан̃н̃атарата̄, тасса виджа̄нана̄ти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

песун̃н̃асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. падасодхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄

45. чатуттхе екатоти анупасампаннена саддхим̣. пуримабйан̃джанена садисам̣ паччха̄бйан̃джананти ‘‘рӯпам̣ аничча’’нти еттха аничча-саддена садисам̣ ‘‘ведана̄ аничча̄’’ти еттха аничча-саддам̣ вадати. аккхарасамӯхоти авибхаттико аккхарасамӯхо. аккхара̄нубйан̃джанасамӯхо паданти вибхаттиантам̣ падама̄ха. вибхаттиантамева падам̣ гахетва̄ ‘‘пат̣хамападам̣ падамева, дутийам̣ анупада’’нти вуттам̣.

екам̣ паданти га̄тха̄падам̣ сандха̄йа вадати. падаган̣ана̄йа̄ти га̄тха̄падаган̣ана̄йа. апа̄пун̣итва̄ти саддхим̣ акатхетва̄. рунти опа̄тетӣти еттха ануна̄сико а̄гамавасена вутто, сам̣йогапуббасса рассаттам̣ катанти ведитаббам̣. тена̄ха ‘‘рӯ-ка̄раматтамева̄’’ти. еттха ча ‘‘рӯпам̣ аниччанти бхан̣а са̄ман̣ера̄’’ти вуччама̄но саче рӯ-ка̄рам̣ аватва̄ ру-ити рассам̣ катва̄ вадати, ан̃н̃ам̣ бхан̣итам̣ на̄ма хоти, тасма̄ ана̄патти. еван̃ча катва̄ ‘‘ведана̄ аничча̄’’ти еттха̄пи аничча-саддаматтенева а̄патти хотӣти ведитаббам̣. еса найоти екамеваккхарам̣ ватва̄ т̣ха̄нам̣. ‘‘манопуббан̇гама̄ дхамма̄’’ти вуччама̄но хи ма-ка̄раматтамева ватва̄ тит̣т̣хати. ‘‘евам̣ ме сута’’нтиа̄дисуттам̣ бхан̣а̄пийама̄но е-ка̄рам̣ ватва̄ тит̣т̣хати че, анваккхарена па̄читтийам̣, апарипун̣н̣ападам̣ ватва̄ т̣хите анубйан̃джанена. падесу екам̣ пат̣хамападам̣ вираджджхати, дутийена анупадена па̄читтийам̣.

анан̇ган̣асуттам̣ (ма. ни. 1.57 а̄дайо) самма̄дит̣т̣хисуттам̣ (ма. ни. 1.89 а̄дайо) маха̄ведаллан̃ча (ма. ни. 1.449 а̄дайо) дхаммасена̄патина̄ бха̄ситам̣, анума̄насуттам̣ (ма. ни. 1.181 а̄дайо) маха̄моггалла̄наттхерена, чӯл̣аведалласуттам̣ (ма. ни. 1.460 а̄дайо) дхаммадинна̄йа тхерийа̄ бха̄ситам̣. паччекабуддхабха̄ситампи буддхабха̄ситейева сан̇гахам̣ гаччхати. ат̣т̣хакатха̄нисситоти пуббе магадхабха̄са̄йа вуттам̣ дхаммасан̇гаха̄рул̣хам̣ ат̣т̣хакатхам̣ сандха̄йа вадати. ида̄нипи ‘‘йатха̄пи дӣпико на̄ма, нилӣйитва̄ ган̣хате миге’’ти (ми. па. 6.1.5) евама̄дикам̣ сан̇гаха̄рул̣хам̣ ат̣т̣хакатха̄вачанам̣ гахетаббанти ваданти. па̄л̣инисситоти ‘‘маккат̣ӣ ваджджипутта̄ ча̄’’тиевама̄дина̄ (па̄ра̄. 66) па̄л̣ийам̣йева а̄гато. виват̣т̣ӯпанисситанти нибба̄нупанисситам̣. виват̣т̣анисситам̣ пана са̄ман̃н̃ато гахетаббанти а̄ха ‘‘кин̃ча̄пӣ’’тиа̄ди. тхерасса̄ти на̄гасенаттхерасса. маггакатха̄дӣни пакаран̣а̄ни. ‘‘аккхарена ва̄чети, аккхараккхаре а̄патти па̄читтийасса̄’’ти ваттаббе ‘‘аккхара̄йа ва̄чети, аккхараккхара̄йа а̄патти па̄читтийасса̄’’ти па̄л̣ийам̣ вуттам̣.

48. анупасампаннена саддхим̣ ган̣хантасса ана̄паттӣти анупасампаннена саха нисӣдитва̄ уддесам̣ ган̣хантасса ана̄патти вутта̄. дахарабхиккху нисинно…пе… бхан̣ато ана̄паттӣти еттха двӣсупи т̣хитесу нисиннесу ва̄ упасампаннасса бхан̣а̄мӣти бхан̣антасса ана̄паттийева. упача̄рам̣ мун̃читва̄ти парисапарийантато два̄дасахаттхам̣ мун̃читва̄. ‘‘нисинне ва̄чемӣ’’ти бхан̣антассапи упача̄рам̣ мун̃читва̄ нисиннатта̄ ана̄патти. саче пана дӯре нисиннампи ва̄чемӣти висум̣ саллаккхетва̄ бхан̣ати, а̄паттийева. еко па̄до на а̄гаччхатӣти пуббе пагун̣ойева паччха̄ асарантасса на а̄гаччхати, там̣ ‘‘евам̣ бхан̣а̄хӣ’’ти екато бхан̣антасса ана̄патти. опа̄тетӣти саддхим̣ катхети. сесаметтха утта̄намева. анупасампанната̄, вутталаккхан̣адхаммам̣ падасо ва̄чаната̄, екато бхан̣анан̃ча̄ти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

падасодхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. сахасеййасиккха̄падаван̣н̣ана̄

49-50. пан̃чаме викӯджама̄на̄ти ниттхунанта̄. ка̄каччхама̄на̄ти роданта̄. татридам̣ ваттхунидассанам̣ ва̄. тена ну кхо па̄титанти пуччха̄васена катхитатта̄ наттхи муса̄ва̄до. кечи пана ‘‘сандехавасена вачанам̣ муса̄ на̄ма на хоти, тасма̄ евам̣ вутта’’нти ваданти. сантикам̣ агантва̄ти ‘‘йам̣ етесам̣ на каппати, там̣ тесампи на каппатӣ’’ти адхиппа̄йена агантва̄.

51. дираттатираттанти еттха вачанасилит̣т̣хата̄маттена диратта-ггахан̣ам̣ катанти ведитаббам̣. тираттан̃хи сахава̄се лаббхама̄не диратте ваттаббамева наттхӣти дираттаггахан̣ам̣ висум̣ на йоджети. тенева̄ха ‘‘уттаридираттатираттанти бхагава̄ са̄ман̣ера̄нам̣ сан̇гахакаран̣аттха̄йа тираттапариха̄рам̣ ада̄сӣ’’ти. нирантарам̣ тираттадассанаттхам̣ ва̄ дираттаггахан̣ам̣ катам̣. кевалан̃хи тираттанти вутте ан̃н̃аттха ва̄сена антарикампи тираттам̣ ган̣хеййа, дираттависит̣т̣хам̣ пана тираттам̣ вуччама̄нам̣ тена анантарикамева тираттам̣ дӣпети. сайанам̣ сеййа̄, сайанти еттха̄типи сеййа̄ти а̄ха ‘‘ка̄йаппаса̄ран̣асан̇кха̄та’’нтиа̄ди. тасма̄ти йасма̄ убхайампи париггахитам̣, тасма̄. пан̃чахи чхаданехӣти ит̣т̣хакасила̄судха̄тин̣апан̣н̣асан̇кхаа̄техи пан̃чахи чхаданехи. ва̄чуггатавасена̄ти пагун̣авасена. дийад̣д̣хахаттхуббедхо вад̣д̣хакӣхаттхена гахетаббо. екӯпача̄роти вал̣ан̃джанадва̄расса екаттам̣ сандха̄йа вуттам̣. сатагаббхам̣ ва̄ чатусса̄лам̣ екӯпача̄рам̣ хотӣти самбандхо.

упариматалена саддхим̣ асамбаддхабхиттикасса̄ти идам̣ тула̄йа аббхантаре сайитва̄ пуна тенева сусирена никкхамитва̄ бхиттиантарена хет̣т̣химаталам̣ пависитум̣ йоггепи упариматалена асамбаддхабхиттике сена̄сане ана̄паттийа̄ вутта̄йа татха̄ пависитум̣ асаккун̣еййе самбаддхабхиттике ваттаббамева наттхӣти дассанаттхам̣ вуттам̣, на пана самбаддхабхиттике а̄паттӣти дассанаттхам̣ вуттам̣. хет̣т̣ха̄па̄са̄де сайитабхиккхусса ана̄паттӣти идампи та̄дисе сена̄сане хет̣т̣химатале сайитассева а̄паттиппасан̇ка̄ сийа̄ти там̣нива̄ран̣аттхам̣ вуттам̣, на пана упариматале сайитасса а̄паттӣти дассанаттхам̣. на̄нӯпача̄рети йаттха бахи ниссен̣им̣ катва̄ упариматалам̣ а̄роханти, та̄дисам̣ сандха̄йа вуттам̣. упариматалепи а̄ка̄сан̇ган̣е нипаджджантасса а̄паттийа̄ абха̄вато ‘‘чхаданаббхантаре’’ти вуттам̣.

сабха̄сан̇кхепена̄ти сабха̄ка̄рена. ад̣д̣хакут̣т̣аке сена̄санети еттха ‘‘ад̣д̣хакут̣т̣акам̣ на̄ма йаттха екам̣ пассам̣ мун̃читва̄ тӣсу пассесу бхиттийо баддха̄ хонти, йаттха ва̄ екасмим̣ пассе бхиттим̣ ут̣т̣ха̄петва̄ убхосу пассесу упад̣д̣хам̣ упад̣д̣хам̣ катва̄ бхиттийо ут̣т̣ха̄пенти, та̄дисам̣ сена̄сана’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ган̣т̣хипаде пана ‘‘ад̣д̣хакут̣т̣акети чхаданам̣ ад̣д̣хена асампаттакут̣т̣аке’’ти вуттам̣, тампи но на йуттам̣. ‘‘ва̄л̣асан̇гха̄т̣о на̄ма тхамбха̄нам̣ упари ва̄л̣арӯпехи катасан̇гха̄т̣о вуччатӣ’’ти ваданти. париккхепасса бахигатети еттха йасмим̣ пассе париккхепо наттхи, таттха̄пи париккхепа̄рахаппадесато бахигате ана̄паттийева̄ти дат̣т̣хаббам̣. апариччхиннагаббхӯпача̄рети еттха маджджхе виват̣ан̇ган̣аванта̄су памукхамаха̄чатусса̄ла̄су йатха̄ а̄ка̄сан̇ган̣ам̣ анотаритва̄ памукхенева гантва̄ саббагаббхе пависитум̣ на сакка̄ хоти, евам̣ екекагаббхасса двӣсу пассесу кут̣т̣ам̣ нӣхаритва̄ катам̣ париччхиннагаббхӯпача̄рам̣ на̄ма, идам̣ пана та̄дисам̣ на хотӣти ‘‘апариччхиннагаббхӯпача̄ре’’ти вуттам̣. саббагаббхе пависантӣти габбхӯпача̄расса апариччхиннатта̄ а̄ка̄сан̇ган̣ам̣ анотаритва̄ памукхенева гантва̄ там̣ там̣ габбхам̣ пависанти. атха куто тасса париккхепойева саббапариччханнатта̄ти вуттанти а̄ха ‘‘габбхапариккхепойева хисса париккхепо’’ти. идан̃ча саманта̄ габбхабхиттийо сандха̄йа вуттам̣. чатусса̄лавасена саннивит̣т̣хепи сена̄сане габбхапамукхам̣ висум̣ апариккхиттампи саманта̄ т̣хитагаббхабхиттӣнам̣ васена париккхиттам̣ на̄ма хоти.

‘‘нану ча ‘апариккхитте памукхе ана̄паттӣ’ти андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ависесена вуттам̣, тасма̄ чатусса̄лавасена саннивит̣т̣хепи сена̄сане висум̣ апариккхитте памукхе ана̄паттийева̄’’ти йо вадеййа, тасса ва̄дапаримочанаттхам̣ идам̣ вуттам̣ ‘‘йам̣ пана…пе… па̄т̣еккасаннивеса̄ екаччхадана̄ габбхапа̄л̣ийо сандха̄йа вутта’’нти. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘апариккхитте памукхе ана̄паттӣти йам̣ вуттам̣, там̣ на чатусса̄лавасена саннивит̣т̣ха̄ габбхапа̄л̣ийо сандха̄йа вуттам̣, кин̃чарахи висум̣ саннивит̣т̣хам̣ екамева габбхапа̄л̣им̣ сандха̄йа. та̄диса̄йа хи габбхапа̄л̣ийа̄ апариккхитте памукхе ана̄патти, на чатусса̄лавасена саннивит̣т̣ха̄йа̄’’ти. ека̄йа ча габбхапа̄л̣ийа̄ тасса тасса габбхасса упача̄рам̣ париччхиндитва̄ антамасо убхосу пассесу кхуддакабхиттӣнам̣ ут̣т̣ха̄панаматтенапи памукхам̣ париккхиттам̣ на̄ма хоти, чатусса̄лавасена саннивит̣т̣ха̄су пана габбхапа̄л̣ӣсу убхосу пассесу габбхабхиттӣнам̣ васенапи памукхам̣ париккхиттам̣ на̄ма хоти. тасма̄ йам̣ имина̄ лаккхан̣ена париккхиттам̣ памукхам̣, таттха а̄патти, итараттха ана̄паттӣти идаметтха саннит̣т̣ха̄нам̣.

ида̄ни ‘‘апариккхитте памукхе ана̄паттӣ’’ти ватва̄ тассева вачанасса адхиппа̄йам̣ пака̄сентена йам̣ вуттам̣ ‘‘бхӯмийам̣ вина̄ джагатийа̄ памукхам̣ сандха̄йа катхита’’нти, тасса айуттата̄вибха̄ванаттхам̣ ‘‘йан̃ча таттха̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. бхӯмийам̣ вина̄ джагатийа̄ памукхам̣ сандха̄йа катхитанти хи имасса вачанасса айамадхиппа̄йо – ‘‘апариккхитте памукхе ана̄паттӣ’’ти йам̣ вуттам̣, там̣ вина̄ ваттхум̣ бхӯмийам̣ катагехасса памукхам̣ сандха̄йа катхитам̣. саче пана уччаваттхукам̣ памукхам̣ хоти, париккхиттасан̇кхйам̣ на гаччхатӣти. тенева̄ха ‘‘дасахаттхуббедха̄пи хи джагати париккхепасан̇кхйам̣ на гаччхатӣ’’ти. хет̣т̣ха̄пи идамева манаси саннидха̄йа вуттам̣ ‘‘уччаваттхукам̣ чепи хоти, памукхе сайито габбхе сайита̄нам̣ а̄паттим̣ на каротӣ’’ти. таттха̄ти андхакат̣т̣хакатха̄йам̣. джагатийа̄ пама̄н̣ам̣ ватва̄ти ‘‘саче джагатийа̄ отаритва̄ бхӯмийам̣ сайито, джагатийа̄ упари сайитам̣ на пассатӣ’’ти евам̣ джагатийа̄ уббедхена пама̄н̣ам̣ ватва̄. екаса̄ла̄дӣсу уджукамева дӣгхам̣ катва̄ саннивесито па̄са̄до екаса̄ласаннивесо. двиса̄ласаннивеса̄дайопи вутта̄нуса̄рато ведитабба̄. са̄лаппабхедадӣпанамева четтха хет̣т̣ха̄ вуттато висесо.

маджджхепа̄ка̄рам̣ каронтӣти еттха̄пи париккхепасса хет̣т̣химапариччхедена дийад̣д̣хахаттхуббедхатта̄ дийад̣д̣хахаттхам̣ чепи маджджхе па̄ка̄рам̣ каронти, на̄нӯпача̄рамева хотӣти ведитаббам̣. на хи чхиддена гехам̣ екӯпача̄рам̣ на̄ма хотӣти еттха саче уббедхена дийад̣д̣хахаттхаббхантаре манусса̄нам̣ сан̃ча̄раппахонакам̣ чхиддам̣ хоти, тампи два̄рамева̄ти екӯпача̄рам̣ хоти. ким̣ париккхеповиддхастоти памукхасса париккхепам̣ сандха̄йа вадати. саббаттха пан̃чаннам̣йева чхадана̄нам̣ а̄гататта̄ вадати ‘‘пан̃чаннам̣ ан̃н̃атарена чхаданена чханна̄’’ти.

53. па̄л̣ийам̣ ‘‘сеййа̄ на̄ма саббаччханна̄ саббапариччханна̄ йебхуййеначчханна̄ йебхуййенапариччханна̄’’ти вадантена йебхуййеначчханнайебхуййенапариччханнасена̄санам̣ па̄читтийасса аваса̄нам̣ вийа катва̄ дасситам̣, ‘‘упад̣д̣хаччханне упад̣д̣хапариччханне а̄патти дуккат̣асса̄’’ти вадантена ча упад̣д̣хаччханнаупад̣д̣хапариччханнасена̄санам̣ дуккат̣асса а̄дим̣ катва̄ дасситам̣, убхиннамантара̄ кена бхавитаббам̣ па̄читтийена, уда̄ху дуккат̣ена̄ти? локаваджджасиккха̄падассева анавасесам̣ катва̄ пан̃н̃а̄панато имасса ча пан̣н̣аттиваджджатта̄ йебхуййеначчханнайебхуййенапариччханнасса упад̣д̣хаччханнаупад̣д̣хапариччханнасса ча антара̄ па̄читтийам̣ анива̄ритамева, тасма̄ винайавиниччхайе ча гарукейева т̣ха̄таббатта̄ ат̣т̣хакатха̄йампи па̄читтийамева дасситам̣. сатта па̄читтийа̄нӣти па̄л̣ийам̣ вуттапа̄читтийам̣ са̄ман̃н̃ато екаттена гахетва̄ вуттам̣. висум̣ пана гайхама̄не ‘‘саббаччханне саббапариччханне па̄читтийам̣, йебхуййеначчханне йебхуййенапариччханне па̄читтийа’’нти ат̣т̣хева па̄читтийа̄ни хонти.

сенамбаман̣д̣апаван̣н̣ам̣ хотӣти сӣхал̣адӣпе кира уччаваттхуко саббаччханно саббаапариччханно евам̣на̄мако саннипа̄таман̣д̣апо аттхи, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. йади джагатипариккхепасан̇кхйам̣ гаччхати, уччаваттхукатта̄ ман̣д̣апасса саббаапариччханната̄ на йуджджатӣти а̄ха ‘‘имина̄петам̣ ведитабба’’нтиа̄ди. чӯл̣акаччханна̄дӣни четтха евам̣ ведитабба̄ни – йасса чатӯсу бха̄гесу еко чханно, сеса̄ аччханна̄, идам̣ чӯл̣акаччханнам̣. йасса тӣсу бха̄гесу две чханна̄, еко аччханно, идам̣ йебхуййеначчханнам̣. йасса двӣсу бха̄гесу еко чханно, еко аччханно, идам̣ упад̣д̣хаччханнам̣ на̄ма сена̄санам̣. чӯл̣акапариччханна̄дӣнипи имина̄ва найена ведитабба̄ни. сесам̣ утта̄намева. па̄читтийаваттхукасена̄санам̣, таттха таттха анупасампаннена саха нипаджджанам̣, чатуттхадивасе сӯрийаттхан̇гамананти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

сахасеййасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. дутийасахасеййасиккха̄падаван̣н̣ана̄

55. чхат̣т̣хе ‘‘пат̣хамасиккха̄паде ‘бхиккхум̣ т̣хапетва̄ авасесо анупасампанно на̄ма̄’ти вуттатта̄ ‘ма̄туга̄мопи анупасампаннаггахан̣ена гахитойева̄’ти чатуттхадивасе ма̄туга̄мена саддхим̣ сайантасса двӣхи сиккха̄падехи две па̄читтийа̄ни хонтӣ’’ти ваданти. ган̣т̣хипадесу пана тӣсупи ‘‘имасмим̣ сиккха̄паде ма̄туга̄масса висум̣ вуччама̄натта̄ пат̣хамасиккха̄паде ‘бхиккхум̣ т̣хапетва̄ авасесо анупасампанно на̄ма̄’ти пурисассева гахан̣ам̣ ануччхавика’’нти вуттам̣, тадева ча йуттатарам̣.

йан̃ча идха ‘‘пат̣хамадивасепӣти пи-саддена чатуттхадивасепӣти вуттам̣ хотӣ’’ти ка̄ран̣ам̣ ваданти, тампи ака̄ран̣ам̣ пи-саддо сампин̣д̣анаттхойева̄ти нийама̄бха̄вато авадха̄ран̣аттхасса ча самбхавато. самбха̄ване ва̄ пи-саддо дат̣т̣хаббо. тена идха пат̣хамадивасепи та̄ва а̄патти, дутийа̄дидивасе кимева ваттаббанти имаматтхам̣ дӣпети. сампин̣д̣анаттхепи пи-садде гайхама̄не имина̄ва сиккха̄падена а̄паджджитабба̄паттийа̄ ан̃н̃асмимпи дивасе а̄паджджанам̣ дӣпети, на пат̣хамасиккха̄падена а̄паджджитабба̄паттийа̄ти ака̄ран̣амева танти дат̣т̣хаббам̣. ‘‘матиттхӣ па̄ра̄джикаваттхубхӯта̄пи анупа̄диннапаккхе т̣хитатта̄ сахасеййа̄паттим̣ на джанетӣ’’ти ваданти. ‘‘аттхан̇гате сӯрийе ма̄туга̄ме нипанне бхиккху нипаджджатӣ’’ти вачанато дива̄ сайантасса сахасеййа̄патти на хотийева̄ти дат̣т̣хаббам̣. па̄читтийаваттхукасена̄санам̣, таттха ма̄туга̄мена саха нипаджджанам̣, сӯрийаттхан̇гамананти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

дутийасахасеййасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. дхаммадесана̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

60-64. саттаме гхарам̣ найатӣти гхаран̣ӣ, гхарана̄йика̄. тена̄ха ‘‘гхараса̄минӣ’’ти. сун̣ха̄ти сун̣иса̄. на йаккхена̄тиа̄дӣнам̣ ‘‘ан̃н̃атра̄’’ти имина̄ самбандхо. пурисавиггахам̣ гахетва̄ т̣хитена йаккхена ва̄ петена ва̄ тираччха̄нена ва̄ саддхим̣ т̣хита̄йапи десетум̣ на ват̣т̣ати. аккхара̄йа десетӣти еттха ‘‘чхаппан̃чава̄чато уттари ‘имам̣ падам̣ бха̄сисса̄мӣ’ти екампи аккхарам̣ ватва̄ тит̣т̣хати, а̄паттийева̄’’ти ваданти.

66. ‘‘еко га̄тха̄па̄доти идам̣ га̄тха̄бандхамева сандха̄йа вуттам̣, ан̃н̃аттха пана вибхаттиантападамева гахетабба’’нти ваданти. ‘‘ат̣т̣хакатхам̣ дхаммападам̣ джа̄така̄диваттхум̣ ва̄ти имина̄пи пора̄н̣ам̣ сан̇гӣтиа̄рул̣хамева ат̣т̣хакатха̄ди вутта’’нти ваданти. ат̣т̣хакатха̄дипа̄т̣хам̣ т̣хапетва̄ дамил̣а̄дибха̄сантарена йатха̄ручи катхетум̣ ват̣т̣ати. падасодхамме вуттаппабхедоти имина̄ ан̃н̃аттха ана̄паттӣти дӣпети. ут̣т̣хахитва̄ пуна нисӣдитва̄ти ирийа̄патхапариваттананайена на̄на̄ирийа̄патхенапи ана̄паттӣти дӣпети. саббам̣ чепи дӣгханика̄йам̣ катхетӣти йа̄ва на нит̣т̣ха̄ти, та̄ва пунадивасепи катхети.

дутийасса вин̃н̃ӯпурисасса аггахан̣ам̣ акирийа̄. ма̄туга̄мена саддхим̣ т̣хитасса ча вин̃н̃ӯпурисасса ча упача̄ро анийатесу вуттанайенева гахетаббо. сесам̣ утта̄намева. вутталаккхан̣асса дхаммасса чханнам̣ ва̄ча̄нам̣ упари десана̄, вутталаккхан̣о ма̄туга̄мо, ирийа̄патхапааваттана̄бха̄во, вин̃н̃ӯпуриса̄бха̄во, апан̃хависсаджджана̄ти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

дхаммадесана̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. бхӯта̄рочанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

77. ат̣т̣хаме антара̄ти паринибба̄насамайато ан̃н̃асмим̣ ка̄ле. атикад̣д̣хийама̄нена̄ти ‘‘вадатха, бханте, ким̣ тумхехи адхигата’’нти евам̣ ниппӣл̣ийама̄нена. анатикад̣д̣хийама̄ненапи пуччхите ва̄ апуччхите ва̄ татха̄рӯпе ка̄ран̣е сати а̄рочетум̣ ват̣т̣атийева. тенева ан̃н̃атарена дахарабхиккхуна̄ упавадито ан̃н̃атаро тхеро ‘‘а̄вусо, упаримаггаттха̄йа ва̄йа̄мам̣ ма̄ ака̄си, кхӣн̣а̄саво тайа̄ упавадито’’ти а̄ха. тхерена ча ‘‘аттхи те, а̄вусо, имасмим̣ са̄сане патит̣т̣ха̄’’ти вутто дахарабхиккху ‘‘а̄ма, бханте, сота̄панно аха’’нти авоча. ‘‘ка̄рако айа’’нти н̃атва̄пи пат̣ипаттийа̄ амогхабха̄вадассанена самуттеджана̄йа сампахам̣сана̄йа ча арийа̄ атта̄нам̣ пака̄сентийева. сутапарийаттисӣлагун̣анти сутагун̣ам̣ парийаттигун̣ам̣ сӣлагун̣ан̃ча. умматтакасса идха авачане ка̄ран̣ам̣ вадантена кхиттачиттаведанат̣т̣а̄нампи авачане ка̄ран̣ам̣ вуттамева̄ти дат̣т̣хаббам̣. ити-саддена ва̄ а̄диаттхена кхиттачиттаведанат̣т̣е сан̇ган̣ха̄ти. тенева вадати ‘‘читтаккхепасса ва̄ абха̄ва̄’’ти. дит̣т̣хисампанна̄нанти маггапхаладит̣т̣хийа̄ саманна̄гата̄нам̣. арийа̄намева хи умматтака̄дибха̄во наттхи. джха̄нала̄бхино пана тасмим̣ сати джха̄на̄ париха̄йанти, тасма̄ тесам̣ абхӯта̄рочанапаччайа̄ ана̄патти ваттабба̄, на бхӯта̄рочанапаччайа̄. тенева̄ха ‘‘бхӯта̄рочанапаччайа̄ ана̄патти на ваттабба̄’’ти.

пуббе авуттехӣти чатуттхапа̄ра̄джике авуттехи. идан̃ча сиккха̄падам̣ пан̣н̣аттиаджа̄нанавасена ачиттакасамут̣т̣ха̄нам̣ хоти. арийа̄ четтха пан̣н̣аттим̣ джа̄нанта̄ вӣтиккамам̣ на каронти, путхуджджана̄ пана пан̣н̣аттим̣ джа̄нитва̄пи вӣтиккамам̣ каронти, те ча саттхуно а̄н̣а̄вӣтиккамачетана̄йа балаваакусалабха̄вато джха̄на̄ париха̄йантӣти дат̣т̣хаббам̣, уккат̣т̣хапариччхедена арийапуггале ева сандха̄йа ‘‘кусала̄бйа̄катачиттехи двичитта’’нти вуттам̣. пан̣н̣аттим̣ аджа̄нанта̄ пана джха̄нала̄бхӣ путхуджджана̄ ваттхумхи лобхавасена акусалачиттенапи на а̄рочентӣти наттхи. идха дуккхаведана̄йа абха̄вато ‘‘двиведана’’нти имасса анурӯпам̣ катва̄ двичиттанти идам̣ вуттанти евам̣ ва̄ еттха адхиппа̄йо гахетаббо. сесам̣ утта̄намева. уттаримануссадхаммасса бхӯтата̄, анупасампаннасса а̄рочанам̣, тан̇кхан̣авиджа̄нана̄, анан̃н̃аппадесоти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

бхӯта̄рочанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. дут̣т̣хулла̄рочанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

78. наваме дут̣т̣хулласаддаттхадассанаттханти дут̣т̣хулласаддасса аттхадассанаттхам̣. аттхе хи дассите саддопи ‘‘айам̣ етесу аттхесу ваттатӣ’’ти дасситойева хоти. ‘‘йам̣ йам̣ дут̣т̣хулласаддена абхидхӣйати, там̣ саббам̣ дассетум̣ па̄ра̄джика̄ни вутта̄нӣ’’ти айан̃хеттха адхиппа̄йо. татра̄йам̣ вича̄ран̣а̄ти татра па̄л̣ийам̣ айам̣ вича̄ран̣а̄, татра па̄л̣иат̣т̣хакатха̄су ва̄ айам̣ вича̄ран̣а̄. таттха бхавеййа̄ти таттха кассачи вимати евам̣ бхавеййа. анупасампаннасса дут̣т̣хулла̄рочане вийа дуккат̣ена бхавитаббанти а̄ха ‘‘дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти. аккосантопи дуккат̣ам̣ а̄паджджеййа̄ти омасава̄дена дуккат̣ам̣ а̄паджджеййа. адхиппа̄йам̣ аджа̄нантенапи ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нам̣ вачанейева т̣ха̄таббанти дӣпанаттхам̣ ‘‘ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ва еттха пама̄н̣а’’нти вуттам̣. пунапи ат̣т̣хакатха̄вачанамева упапаттито дал̣хам̣ катва̄ патит̣т̣хапенто ‘‘имина̄пи чета’’нтиа̄дима̄ха.

80. ‘‘ан̃н̃атра бхиккхусаммутийа̄’’ти вуттатта̄ саммути аттхӣти гахетабба̄ти а̄ха ‘‘идха вуттатта̄йева̄’’тиа̄ди.

82. а̄дито пан̃ча сиккха̄пада̄нӣти па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни пан̃ча сиккха̄пада̄ни. ‘‘сеса̄нӣти вика̄лабходжана̄дӣни пан̃ча̄’’ти ваданти. кечи пана ‘‘а̄дито пат̣т̣ха̄йа пан̃ча сиккха̄пада̄нӣти суккависсат̣т̣хиа̄дӣни пан̃ча̄’’ти ваданти, там̣ на гахетаббам̣. па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни хи дасева сиккха̄пада̄ни са̄ман̣ера̄нам̣ пан̃н̃атта̄ни. вуттан̃хетам̣ –

‘‘атха кхо са̄ман̣ера̄нам̣ етадахоси ‘кати ну кхо амха̄кам̣ сиккха̄пада̄ни, каттха ча амхехи сиккхитабба’нти? бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, са̄ман̣ера̄нам̣ даса сиккха̄пада̄ни, тесу ча са̄ман̣ерехи сиккхитум̣, па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ӣ адинна̄да̄на̄ вераман̣ӣ’’тиа̄ди (маха̄ва. 106).

тесам̣ пан̃н̃аттесуйева сиккха̄падесу дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хуллавича̄ран̣а̄ ка̄табба̄, на ча суккависсат̣т̣хиа̄дӣни висум̣ тесам̣ пан̃н̃атта̄ни аттхӣти. атха бхиккхуно дут̣т̣хулласан̇кха̄та̄ни суккависсат̣т̣хиа̄дӣни анупасампаннасса ким̣ на̄ма хонтӣти а̄ха ‘‘суккависсат̣т̣хи…пе… аджджха̄ча̄ро на̄ма̄ти вутта’’нти. имина̄пи четам̣ сиддхам̣ ‘‘анупасампаннасса суккависсат̣т̣хиа̄ди дут̣т̣хуллам̣ на̄ма на хотӣ’’ти. аджджха̄ча̄ро на̄ма̄ти хи ваданто анупасампаннасса суккависсат̣т̣хиа̄ди кевалам̣ аджджха̄ча̄ро на̄ма хоти, на пана дут̣т̣хулло на̄ма аджджха̄ча̄роти дӣпети. ‘‘аджджха̄ча̄ро на̄ма̄ти ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄ акаттаббарӯпатта̄ ча анупасампаннасса суккависсат̣т̣хиа̄дӣни дан̣д̣акаммаваттхупаккхам̣ бхаджанти, та̄ни ча ан̃н̃асса анупасампаннасса аван̣н̣ака̄мата̄йа а̄роченто бхиккху дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти ваданти. идха пана анупасампаннаггахан̣ена са̄ман̣ераса̄ман̣ерӣсиккхама̄на̄нам̣ гахан̣ам̣ ведитаббам̣. сесаметтха утта̄намева. антимаваттхум̣ анаджджха̄паннасса бхиккхуно саваттхуко сан̇гха̄дисесо, анупасампаннасса а̄рочанам̣, бхиккхусаммутийа̄ абха̄воти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

дут̣т̣хулла̄рочанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. патхавӣкхан̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄

84-86. дасаме екиндрийанти ‘‘ка̄йиндрийам̣ аттхӣ’’ти ман̃н̃ама̄на̄ ваданти. мут̣т̣хиппама̄н̣а̄ти мут̣т̣хина̄ сан̇гахетаббаппама̄н̣а̄. еттха кин̃ча̄пи йебхуййапам̣сум̣ аппапам̣сун̃ча патхавим̣ ватва̄ упад̣д̣хапам̣сука̄ патхавӣ на вутта̄, татха̄пи пан̣н̣аттиваджджасиккха̄падесу са̄васесапан̃н̃аттийа̄пи самбхавато упад̣д̣хапам̣сука̄йапи патхавийа̄ па̄читтийамева̄ти гахетаббам̣. кечи пана ‘‘саббаччханна̄дӣсу упад̣д̣хе дуккат̣асса вуттатта̄ идха̄пи дуккат̣ам̣ йутта’’нти ваданти, там̣ на йуттам̣ па̄читтийаваттхукан̃ча ана̄паттиваттхукан̃ча дувидхам̣ патхавим̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃исса̄ дуккат̣аваттхука̄йа татийа̄йа патхавийа̄ абха̄вато. двейева хи патхавийо вутта̄ ‘‘джа̄та̄ ча патхавӣ аджа̄та̄ ча патхавӣ’’ти. тасма̄ двӣсу ан̃н̃атара̄йа патхавийа̄ бхавитаббам̣, винайавиниччхайе ча сампатте гарукейева т̣ха̄таббатта̄ на сакка̄ еттха ана̄паттийа̄ бхавитум̣. саббаччханна̄дӣсу пана упад̣д̣хе дуккат̣ам̣ йуттам̣ таттха та̄дисасса дуккат̣аваттхуно саббха̄ва̄.

‘‘поккхаран̣им̣ кхан̣а̄’’ти вадати, ват̣т̣атӣти ‘‘имасмим̣ ока̄се’’ти анийаметва̄ вуттатта̄ ват̣т̣ати. ‘‘имам̣ валлим̣ кхан̣а̄’’ти вуттепи патхавӣкхан̣анам̣ сандха̄йа паваттавоха̄ратта̄ имина̄ва сиккха̄падена а̄патти, на бхӯтага̄мапа̄табйата̄йа. кут̣ехӣти гхат̣ехи. танукакаддамоти удакамиссакакаддамо. со ча удакагатикатта̄ ват̣т̣ати. омакача̄тума̄санти ӯнача̄тума̄сам̣. оват̣т̣ханти девена оват̣т̣хам̣. акатапаббха̄рети авал̣ан̃джанат̣т̣ха̄надассанаттхам̣ вуттам̣. та̄дисе хи ваммикасса саббха̄воти. мӯсикуккурам̣ на̄ма мӯсика̄хи кхан̣итва̄ бахи катапам̣сура̄си. есева найоти омакача̄тума̄саоват̣т̣хойева ват̣т̣атӣти аттхо.

екадивасампи на ват̣т̣атӣти оват̣т̣хаекадиваса̄тиккантопи викопетум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘хет̣т̣ха̄бхӯмисамбандхепи ча гокан̣т̣аке бхӯмито чхиндитва̄ уддхам̣ т̣хитатта̄ аччуггатаматтхакато чхиндитва̄ гахетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. сакат̣т̣ха̄не атит̣т̣хама̄нам̣ катва̄ па̄дехи маддитва̄ чхиндитва̄ а̄лол̣итакаддамампи гахетум̣ ват̣т̣ати. татоти тато пура̄н̣асена̄санато. ит̣т̣хакам̣ ган̣ха̄мӣтиа̄ди суддхачиттам̣ сандха̄йа вуттам̣. удакена̄ти уджукам̣ а̄ка̄сатойева патанакаудакена. ‘‘саче пана ан̃н̃аттха пахаритва̄ патитена удакена темитам̣ хоти, ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. учча̄летва̄ти уккхипитва̄. тена ападесена̄ти тена лесена.

87-88. ависайатта̄ ана̄паттӣти еттха сачепи нибба̄петум̣ сакка̄ хоти, пат̣хамам̣ суддхачиттена диннатта̄ ‘‘дахатӯ’’ти саллаккхетва̄пи тит̣т̣хати, ана̄патти. оват̣т̣хам̣ чханнанти пат̣хамам̣ оват̣т̣хам̣ паччха̄ чханнам̣. сесам̣ утта̄намева. джа̄тапатхавӣ, патхавӣсан̃н̃ита̄, кхан̣анакхан̣а̄пана̄нам̣ ан̃н̃атаранти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

патхавӣкхан̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нит̣т̣хито муса̄ва̄давагго пат̣хамо.

2. бхӯтага̄мавагго

1. бхӯтага̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄

89. сена̄санаваггасса пат̣хаме ниггахетум̣ асакконтоти сандха̄ретум̣ асакконто. имина̄ пана вачанена да̄ракасса таттха упанӣтабха̄во тена ча дит̣т̣хабха̄во вуттойева̄ти дат̣т̣хаббам̣. тена хи бхиккхуна̄ там̣ руккхам̣ чхиндитум̣ а̄раддхе таттха ниббатта̄ ека̄ тарун̣апутта̄ девадхӣта̄ путтам̣ ан̇кена̄да̄йа т̣хита̄ там̣ йа̄чи ‘‘ма̄ ме са̄ми вима̄нам̣ чхинди, на саккхисса̄ми путтакам̣ а̄да̄йа ана̄ва̄са̄ вичариту’’нти. со ‘‘ахам̣ ан̃н̃аттха ӣдисам̣ руккхам̣ на лабхисса̄мӣ’’ти тасса̄ вачанам̣ на̄дийи. са̄ ‘‘имампи та̄ва да̄ракам̣ олокетва̄ орамиссатӣ’’ти путтам̣ руккхаса̄кха̄йа т̣хапеси. со бхиккху уккхиттам̣ пхарасум̣ сандха̄ретум̣ асакконто да̄ракасса ба̄хам̣ чхинди. еван̃ча сайито вима̄не сайито на̄ма хотӣти катва̄ вуттам̣ ‘‘руккхат̣т̣хакадиббавима̄не нипаннасса̄’’ти.

руккхат̣т̣хакадиббавима̄нети ча са̄кхат̣т̣хакавима̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. руккхасса упари ниббаттан̃хи вима̄нам̣ руккхапат̣ибаддхатта̄ ‘‘руккхат̣т̣хакавима̄на’’нти вуччати. са̄кхат̣т̣хакавима̄нам̣ пана саббаса̄кха̄саннисситам̣ хутва̄ тит̣т̣хати. таттха йам̣ руккхат̣т̣хакавима̄нам̣ хоти, там̣ йа̄ва руккхасса мӯламаттампи тит̣т̣хати, та̄ва на нассати. са̄кхат̣т̣хакавима̄нам̣ пана са̄кха̄су бхиджджама̄на̄су таттха таттхева бхиджджитва̄ саббаса̄кха̄су бхинна̄су саббам̣ бхиджджати, идампи ча вима̄нам̣ са̄кхат̣т̣хакам̣, тасма̄ руккхе чхинне там̣ вима̄нам̣ саббасо винат̣т̣хам̣, тенева са̄ девата̄ бхагавато сантика̄ ладдхе ан̃н̃асмим̣ вима̄не васи. ба̄хум̣ тханамӯлейева чхиндӣти ам̣сена саддхим̣ ба̄хам̣ чхинди. имина̄ ча руккхадевата̄нам̣ гатта̄ни чхиджджанти, на ча̄тумаха̄ра̄джика̄дӣнам̣ вийа аччхеджджа̄нӣти дат̣т̣хаббам̣. руккхадхаммети руккхапакатийам̣, руккхасабха̄вети аттхо. руккха̄нам̣ вийа чхедана̄дӣсу акуппанан̃хи руккхадхаммо на̄ма.

уппатитанти уппаннам̣. бхантанти дха̄вантам̣. ва̄райети нигган̣хеййа. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ на̄ма чхеко са̄ратхи ативегена дха̄вантам̣ ратхам̣ ниггахетва̄ йатхиччхакам̣ песети, евам̣ йо пуггало уппаннам̣ кодхам̣ ва̄райе нигган̣хитум̣ саккоти, тамахам̣ са̄ратхим̣ брӯми. итаро пана ра̄джаупара̄джа̄дӣнам̣ ратхаса̄ратхиджано расмигга̄хо на̄ма хоти, на уттамаса̄ратхӣти.

дутийага̄тха̄йа пана айаматтхо – йоти (су. ни. ат̣т̣ха. 1.1) йо йа̄дисо кхаттийакула̄ ва̄ паббаджито бра̄хман̣акула̄ ва̄ паббаджито наво ва̄ маджджхимо ва̄ тхеро ва̄. уппатитанти уддхамуддхам̣ патитам̣, гатам̣ паваттанти аттхо, уппаннанти вуттам̣ хоти. кодханти ‘‘анаттхам̣ ме чаратӣти а̄гха̄то джа̄йатӣ’’тиа̄дина̄ (дӣ. ни. 3.340; а. ни. 9.29) найена сутте вутта̄нам̣ наваннам̣, ‘‘аттхам̣ ме на чаратӣ’’тиа̄дӣнан̃ча таппат̣ипаккхато сиддха̄нам̣ наваннамева̄ти ат̣т̣ха̄расаннам̣ кха̄н̣укан̣т̣ака̄дина̄ ат̣т̣ха̄нена саддхим̣ екӯнавӣсатийа̄ а̄гха̄таваттхӯнам̣ ан̃н̃атара̄гха̄таваттхусамбхавам̣ а̄гха̄там̣. висат̣анти виттхатам̣. саппависанти саппасса висам̣. ива̄ти опаммавачанам̣. и-ка̄ралопам̣ катва̄ ва-иччева вуттам̣. осадхехӣти агадехи. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ висатикиччхако веджджо саппена дат̣т̣хо саббам̣ ка̄йам̣ пхаритва̄ т̣хитам̣ висат̣ам̣ саппависам̣ мӯлакхандхатачапаттапуппха̄дӣнам̣ ан̃н̃атарехи, на̄на̄бхесаджджехи пайоджетва̄ катехи ва̄ осадхехи кхиппамева винеййа, евамева йо йатха̄вуттена а̄гха̄таваттхуна̄ уппатитам̣ читтасанта̄нам̣ бйа̄петва̄ т̣хитам̣ кодхам̣ винайанупа̄йесу тадан̇гавинайа̄дӣсу йена кеначи упа̄йена винети на̄дхива̄сети паджахати винодети бйантим̣ кароти, со бхиккху джаха̄ти орапа̄рам̣. со евам̣ кодхам̣ виненто бхиккху йасма̄ кодхо татийамаггена саббасо пахӣйати, тасма̄ орапа̄расан̃н̃ита̄ни пан̃чорамбха̄гийасам̣йоджана̄ни джаха̄тӣти. ависесена хи па̄ранти тӣрасса на̄мам̣, тасма̄ ора̄ни ча та̄ни сам̣са̄раса̄гарасса па̄рабхӯта̄ни ча̄ти катва̄ ‘‘орапа̄ра’’нти вуччати.

атха ва̄ йо уппатитам̣ винети кодхам̣ висат̣ам̣ саппависам̣ва осадхехи, со татийамаггена саббасо кодхам̣ винетва̄ ана̄га̄мипхале т̣хито бхиккху джаха̄ти орапа̄рам̣. таттха оранти сакаттабха̄во. па̄ранти параттабха̄во. орам̣ ва̄ чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни, па̄рам̣ чха ба̄хира̄йатана̄ни. татха̄ орам̣ мануссалоко, па̄рам̣ девалоко. орам̣ ка̄мадха̄ту, па̄рам̣ рӯпа̄рӯпадха̄ту. орам̣ ка̄марӯпабхаво, па̄рам̣ арӯпабхаво. орам̣ аттабха̄во, па̄рам̣ аттабха̄васукхупакаран̣а̄ни. еваметасмим̣ орапа̄ре чатуттхамаггена чхандара̄гам̣ паджаханто ‘‘джаха̄ти орапа̄ра’’нти вуччати. еттха ча кин̃ча̄пи ана̄га̄мино ка̄мара̄гасса пахӣнатта̄ идхаттабха̄ва̄дӣсу чхандара̄го ева наттхи, апича кхо панасса ван̣н̣аппака̄санаттхам̣ саббаметам̣ орапа̄рабхедам̣ сан̇гахетва̄ таттха чхандара̄гаппаха̄нена ‘‘джаха̄ти орапа̄ра’’нти вуттам̣.

ида̄ни тассаттхасса вибха̄ванаттха̄йа упамам̣ а̄ха ‘‘ураго джин̣н̣амиваттачам̣ пура̄н̣а’’нти. таттха урена гаччхатӣти ураго, саппассетам̣ адхивачанам̣. со дувидхо ка̄марӯпӣ ча ака̄марӯпӣ ча. ка̄марӯпӣпи дувидхо джаладжо тхаладжо ча. джаладжо джале ева ка̄марӯпам̣ лабхати, на тхале сан̇кхапа̄ладжа̄таке (джа̄. 2.17.143 а̄дайо) сан̇кхапа̄лана̄гара̄джа̄ вийа. тхаладжо тхале ева, на джале. со джаджджарабха̄вена джин̣н̣ам̣, чирака̄лата̄йа пура̄н̣ан̃ча̄ти сан̇кхам̣ гатам̣ тачам̣ джаханто чатуббидхена джахати саджа̄тийам̣ т̣хито джигуччханто нисса̄йа тха̄мена̄ти. саджа̄ти на̄ма саппаджа̄ти дӣгхаттабха̄во. урага̄ хи пан̃часу т̣ха̄несу саджа̄тим̣ на̄тиваттанти упапаттийам̣ чутийам̣ виссат̣т̣ханиддоккамане саджа̄тийа̄ метхунапат̣исеване джин̣н̣атача̄панайане ча̄ти. тасма̄ йада̄ тачам̣ джахати, тада̄ саджа̄тийам̣йева т̣хатва̄ джахати. саджа̄тийам̣ т̣хитопи ча джигуччханто джахати. джигуччханто на̄ма йада̄ упад̣д̣хат̣т̣ха̄не мутто хоти, упад̣д̣хат̣т̣ха̄не амутто оламбати, тада̄ нам̣ ат̣т̣ӣйанто джахати, евам̣ джигуччхантопи ча дан̣д̣антарам̣ ва̄ мӯлантарам̣ ва̄ па̄са̄н̣антарам̣ ва̄ нисса̄йа джахати. нисса̄йа джахантопи ча тха̄мам̣ джанетва̄ усса̄хам̣ каритва̄ вӣрийена ван̇кам̣ нан̇гут̣т̣хам̣ катва̄ пассасантова пхан̣ам̣ каритва̄ джахати. евам̣ джахитва̄ йенака̄мам̣ паккамати.

евамева айампи бхиккху орапа̄рам̣ джахитука̄мо чатуббидхена джахати саджа̄тийам̣ т̣хито джигуччханто нисса̄йа тха̄мена̄ти. саджа̄ти на̄ма бхиккхуно ‘‘арийа̄йа джа̄тийа̄ джа̄то’’ти (ма. ни. 2.351) вачанато сӣлам̣. тенева̄ха ‘‘сӣле патит̣т̣ха̄йа наро сапан̃н̃о’’ти (сам̣. ни. 1.23, 192). еваметиссам̣ саджа̄тийам̣ т̣хито бхиккху там̣ сакаттабха̄ва̄дибхедам̣ орапа̄рам̣ джин̣н̣апура̄н̣аттачамива там̣ дуккхам̣ джанентам̣ таттха таттха а̄дӣнавадассанена джигуччханто калйа̄н̣амитте нисса̄йа адхиматтасамма̄ва̄йа̄масан̇кха̄там̣ тха̄мам̣ джанетва̄ ‘‘дивасам̣ чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхетӣ’’ти (а. ни. 3.16; 4.37) вуттанайена раттиндивам̣ чхадха̄ вибхаджитва̄ гхат̣енто ва̄йаманто ураго вийа ван̇кам̣ нан̇гут̣т̣хам̣ паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ ураго вийа пассасанто айампи аситхилапараккамата̄йа ва̄йаманто урагова пхан̣ам̣ каритва̄ айампи н̃а̄н̣авиппха̄рам̣ джанетва̄ урагова тачам̣ орапа̄рам̣ джахати, джахитва̄ ча ураго вийа охитатачо йенака̄мам̣ паккамати, айампи охитабха̄ро анупа̄дисесанибба̄надха̄тудисам̣ паккаматӣти.

90. бхавантӣти имина̄ вирул̣хамӯле нӣлабха̄вам̣ а̄паджджитва̄ вад̣д̣хама̄наке тарун̣агаччхе дассети. ахувунти имина̄ пана вад̣д̣хитва̄ т̣хите маханте руккхагаччха̄дике дассети. бхавантӣти имасса виваран̣ам̣ ‘‘джа̄йанти вад̣д̣хантӣ’’ти, ахувунти имасса ‘‘джа̄та̄ вад̣д̣хита̄’’ти. ра̄сӣти суддхат̣т̣хакадхаммасамӯхо. бхӯта̄нанти татха̄ладдхасаман̃н̃а̄нам̣ ат̣т̣хадхамма̄нам̣. ‘‘бхӯта̄нам̣ га̄мо’’ти вуттепи авайававинимуттасса самуда̄йасса абха̄вато бхӯтасан̃н̃ита̄ тейева тин̣аруккхалата̄дайо гайханти. ‘‘бхӯмийам̣ патит̣т̣хахитва̄ харитабха̄вама̄панна̄ руккхагаччха̄дайо девата̄хи париггайханти, тасма̄ бхӯта̄нам̣ нива̄сат̣т̣ха̄ната̄йа бхӯта̄нам̣ га̄мо’’типи ваданти. руккха̄дӣнанти а̄ди-саддена осадхигаччхалата̄дайо ведитабба̄.

нану ча руккха̄дайо читтарахитата̄йа на джӣва̄, читтарахитата̄ ча париппханда̄бха̄вато чхиннепи руханато висадисаджа̄тикабха̄вато чатуйониапарийа̄паннато ча ведитабба̄, вуд̣д̣хи пана пава̄л̣асила̄лаван̣а̄нампи виджджатӣти на тесам̣ джӣвабха̄ве ка̄ран̣ам̣, висайаггахан̣ан̃ча несам̣ парикаппана̄маттам̣ супанам̣ вийа чин̃ча̄дӣнам̣, татха̄ дохал̣а̄дайо, таттха касма̄ бхӯтага̄масса чхедана̄дипаччайа̄ па̄читтийам̣ вуттанти? саман̣аса̄руппато там̣нива̄сасатта̄нураккхан̣ато ча. тенева̄ха ‘‘джӣвасан̃н̃ино хи могхапуриса̄ манусса̄ руккхасми’’нтиа̄ди.

91. ‘‘мӯле джа̄йантӣ’’тиа̄дӣсу аттхо упари аттана̄ вуччама̄наппака̄рена сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттоти а̄ха ‘‘евам̣ сантепи…пе… на саментӣ’’ти. виджа̄та-саддо идха ви-саддалопам̣ катва̄ ниддит̣т̣хоти а̄ха ‘‘виджа̄та̄нӣ’’ти. виджа̄та-саддо ча ‘‘виджа̄та̄ иттхӣ’’тиа̄дӣсу вийа пасӯтавачаноти а̄ха ‘‘пасӯта̄нӣ’’ти. пасӯти ча на̄меттха ниббаттапан̣н̣амӯлата̄ти а̄ха ‘‘ниббаттапан̣н̣амӯла̄нӣ’’ти. имина̄ имам̣ дӣпети ‘‘ниббаттапан̣н̣амӯла̄ни бӣджа̄ни бхӯтага̄масан̇кхамева гаччханти, тесу ча ваттама̄но бӣджаджа̄та-саддо рул̣хӣвасена руккха̄дӣсупи ваттатӣ’’ти. пуримасмим̣ аттхавикаппе пана бӣджехи джа̄та̄нам̣ руккхалата̄дӣнам̣йева бхӯтага̄мата̄ вутта̄.

та̄ни дассентоти та̄ни бӣджа̄ни дассенто. мӯлабӣджантиа̄дӣсу мӯламева бӣджам̣ мӯлабӣджам̣. сесесупи есева найо. пхал̣убӣджанти паббабӣджам̣. паччайантарасамава̄йе садисапхалуппаттийа̄ висесака̄ран̣абха̄вато вируханасаматтхе са̄рапхале нирул̣хо бӣджа-саддо. тадаттхасам̣сиддхийа̄ мӯла̄дӣсупи кесучи паваттатӣти мӯла̄дито ниваттанаттхам̣ екена бӣджасаддена висесетва̄ вуттам̣ ‘‘бӣджабӣджа’’нти ‘‘рӯпарӯпам̣, дуккхадуккха’’нти ча йатха̄. бӣджато ниббаттена бӣджам̣ дасситанти ка̄рийопача̄рена ка̄ран̣ам̣ дасситанти дӣпети.

92. бӣдже бӣджасан̃н̃ӣти еттха ка̄ран̣ӯпача̄рена ка̄рийам̣ вуттанти дассенто ‘‘таттха йатха̄’’тиа̄дима̄ха. бхӯтага̄мапаримочанам̣ катва̄ти бхӯтага̄мато мочетва̄, вийоджетва̄ти аттхо. йам̣ бӣджам̣ бхӯтага̄мо на̄ма хотӣти бӣджа̄ни ча та̄ни джа̄та̄ни ча̄ти вуттаматтхам̣ сандха̄йа вадати. таттха йам̣ бӣджанти йам̣ ниббаттапан̣н̣амӯлам̣ бӣджам̣. тасмим̣ бӣджети тасмим̣ бхӯтага̄масан̃н̃ите бӣдже. еттха ча бӣджаджа̄та-саддасса вийа рул̣хӣвасена руккха̄дӣсу бӣджа-саддассапи паватти ведитабба̄. йатха̄рутанти йатха̄па̄л̣и.

йаттха каттхачӣти мӯле агге маджджхе ва̄. сан̃чичча уккхипитум̣ на ват̣т̣атӣти еттха сачепи сарӣре лаггабха̄вам̣ джа̄нантова удакато ут̣т̣хахати, ‘‘там̣ уддхарисса̄мӣ’’ти сан̃н̃а̄йа абха̄вато ват̣т̣ати. уппа̄т̣ита̄нӣти уддхат̣а̄ни. бӣджага̄ме сан̇гахам̣ гаччхантӣти бхӯтага̄мато паримочитатта̄ вуттам̣. анантака-ггахан̣ена са̄сапаматтика̄ гахита̄. на̄ман̃хетам̣ тасса̄ сева̄ладжа̄тийа̄. мӯлапан̣н̣а̄нам̣ асампун̣н̣атта̄ ‘‘асампун̣н̣абхӯтага̄мо на̄ма̄’’ти вуттам̣. абхӯтага̄мамӯлатта̄ти еттха бхӯтага̄мо мӯлам̣ ка̄ран̣ам̣ етасса̄ти бхӯтага̄мамӯло, бхӯтага̄масса ва̄ мӯлам̣ ка̄ран̣анти бхӯтага̄мамӯлам̣. бӣджага̄мо хи на̄ма бхӯтага̄мато самбхавати, бхӯтага̄масса ча ка̄ран̣ам̣ хоти, айам̣ пана та̄дисо на хотӣти ‘‘абхӯтага̄мамӯлатта̄’’ти вуттам̣. татрат̣т̣хакатта̄ вуттам̣ ‘‘со бӣджага̄мена сан̇гахито’’ти. идан̃ча ‘‘абхӯтага̄мамӯлатта̄’’ти еттха пат̣хамам̣ вуттааттхасамбхавато вуттам̣. кин̃ча̄пи хи та̄лана̄л̣икера̄дӣнам̣ кха̄н̣у уддхам̣ авад̣д̣ханато бхӯтага̄масса ка̄ран̣ам̣ на хоти, татха̄пи бхӯтага̄масан̇кхйупагатаниббаттапан̣н̣амӯлабӣджато самбхӯтатта̄ бхӯтага̄мато уппанно на̄ма хотӣти бӣджага̄мена сан̇гахам̣ гаччхати.

‘‘ан̇куре харите’’ти ватва̄ тамева вибха̄вети ‘‘нӣлапан̣н̣аван̣н̣е джа̄те’’ти, нӣлапан̣н̣асса ван̣н̣асадисе ван̣н̣е джа̄тети аттхо. ‘‘нӣлаван̣н̣е джа̄те’’ти ва̄ па̄т̣хо гахетаббо. амӯлакабхӯтага̄ме сан̇гахам̣ гаччхатӣти на̄л̣икерасса а̄вен̣икам̣ катва̄ вадати. ‘‘па̄нӣйагхат̣а̄дӣнам̣ бахи сева̄ло удаке ат̣т̣хитатта̄ бӣджага̄ма̄нуломатта̄ ча дуккат̣аваттхӯ’’ти ваданти. кан̣н̣акампи аббоха̄рикамева̄ти нӣлаван̣н̣ампи аббоха̄рикамева. селеййакам̣ на̄ма сила̄йа самбхӯта̄ ека̄ сугандхаджа̄ти. ‘‘руккхаттачам̣ викопетӣти вуттатта̄ руккхе джа̄там̣ йам̣ кин̃чи чхаттакам̣ руккхаттачам̣ авикопетва̄ маттхакато чхиндитва̄ гахетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. руккхато муччитва̄ тит̣т̣хатӣти еттха ‘‘йадипи кин̃чиматтам̣ руккхе аллӣна̄ хутва̄ тит̣т̣хати, руккхато гайхама̄но пана руккхаччхавим̣ на викопети, ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. алларуккхато на ват̣т̣атӣти еттха̄пи руккхаттачам̣ авикопетва̄ маттхакато таччхетва̄ гахетум̣ ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. хаттхакуккуччена̄ти хаттха̄нам̣ асам̣йатабха̄вена, хаттхача̄паллена̄ти вуттам̣ хоти. па̄нӣйам̣ на ва̄сетаббанти идам̣ аттано аттха̄йа на̄митам̣ сандха̄йа вуттам̣. кевалам̣ анупасампаннасса аттха̄йа на̄мите пана паччха̄ тато лабхитва̄ на ва̄сетаббанти наттхи. ‘‘йесам̣ руккха̄нам̣ са̄кха̄ рухатӣти вуттатта̄ йесам̣ са̄кха̄ на рухати, таттха каппийакаран̣акиччам̣ наттхӣ’’ти ваданти.

93. пан̃чахи саман̣акаппехӣти пан̃чахи саман̣авоха̄рехи. кин̃ча̄пи хи бӣджа̄нам̣ аггина̄ пхут̣т̣хаматтена накха̄дӣхи виликханаматтена ча авирул̣хӣдхаммата̄ на хоти, татха̄пи евам̣ катейева саман̣а̄нам̣ каппатӣти аггипариджита̄дайо саман̣авоха̄ра̄ на̄ма джа̄та̄, тасма̄ техи саман̣авоха̄рехи каран̣абхӯтехи пхалам̣ парибхун̃джитум̣ ануджа̄на̄мӣти адхиппа̄йо. абӣджаниббат̣т̣абӣджа̄нипи саман̣а̄нам̣ каппантӣти пан̃н̃аттапан̣н̣аттибха̄вато саман̣авоха̄ра̄иччева сан̇кхам̣ гата̄ни. атха ва̄ аггипариджита̄дӣнам̣ пан̃чаннам̣ каппийабха̄ватойева пан̃чахи саман̣акаппийабха̄васан̇кха̄техи ка̄ран̣ехи пхалам̣ парибхун̃джитум̣ ануджа̄на̄мӣти еваметтха адхиппа̄йо ведитаббо. аггипариджитантиа̄дӣсу ‘‘паричита’’нтипи пат̣ханти. абӣджам̣ на̄ма тарун̣амбапхала̄ди. ниббат̣т̣абӣджам̣ на̄ма амбапанаса̄ди, йам̣ бӣджам̣ ниббат̣т̣етва̄ висум̣ катва̄ парибхун̃джитум̣ сакка̄ хоти. ‘‘каппийа’’нти ватва̄ва ка̄таббанти йо каппийам̣ кароти, тена каттабба̄ка̄рассева вуттатта̄ бхиккхуна̄ авуттепи ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти на гахетаббам̣. пуна ‘‘каппийам̣ ка̄ретабба’’нти ка̄ра̄панасса пат̣хамамева катхитатта̄ бхиккхуна̄ ‘‘каппийам̣ карохӣ’’ти вуттейева анупасампаннена ‘‘каппийа’’нти ватва̄ аггипариджита̄ди ка̄таббанти гахетаббам̣. ‘‘каппийанти вачанам̣ пана йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа ваттум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. ‘‘каппийанти ватва̄ва ка̄табба’’нти вачанато пат̣хамам̣ ‘‘каппийа’’нти ватва̄ паччха̄ аггиа̄дина̄ пхусана̄ди ка̄таббанти ведитаббам̣. ‘‘пат̣хамам̣ аггим̣ никкхипитва̄ накха̄дина̄ ва̄ виджджхитва̄ там̣ ануддхаритва̄ва ‘каппийа’нти ваттумпи ват̣т̣атӣ’’ти ваданти.

екасмим̣ бӣдже ва̄тиа̄дӣсу ‘‘екам̣йева ка̄ремӣти адхиппа̄йе сатипи ека̄баддхатта̄ саббам̣ катамева хотӣ’’ти ваданти. да̄рум̣ виджджхатӣти еттха ‘‘джа̄нитва̄пи виджджхати ва̄ виджджха̄пети ва̄, ват̣т̣атийева̄’’ти ваданти. бхаттаситтхе виджджхатӣти еттха̄пи есева найо. ‘‘там̣ виджджхати, на ват̣т̣атӣти раджджуа̄дӣнам̣ бха̄джанагатикатта̄’’ти ваданти. маричапакка̄дӣхи миссетва̄ти еттха бхаттаситтхасамбандхавасена ека̄баддхата̄ ведитабба̄, на пхала̄нам̣йева ан̃н̃аман̃н̃ам̣ самбандхавасена. бхинда̄петва̄ каппийам̣ ка̄ра̄петаббанти бӣджато муттасса кат̣а̄хасса бха̄джанагатикатта̄ вуттам̣.

никкха̄метунти там̣ бхиккхум̣ никкха̄метум̣. ‘‘саче етасса анулома’’нти сена̄санараккхан̣аттха̄йа анун̃н̃а̄тампи пат̣аггида̄на̄дим̣ аттана̄пи ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти еттакенева идампи етасса ануломанти евамадхиппа̄йо сийа̄. пат̣аггида̄нам̣ париттакаран̣ан̃ча аттано парасса ва̄ сена̄санараккхан̣аттха̄йа ват̣т̣атийева. тасма̄ саче тасса суттасса етам̣ ануломам̣ сийа̄, аттано на ват̣т̣ати, ан̃н̃асса ват̣т̣атӣти айам̣ висесо куто лаббхатӣти а̄ха ‘‘аттано на ват̣т̣ати…пе… на сакка̄ ладдху’’нти. сесаметтха утта̄намева. бхӯтага̄мо, бхӯтага̄масан̃н̃ита̄, викопанам̣ ва̄ викопа̄панам̣ ва̄ти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

бхӯтага̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ан̃н̃ава̄дакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

94-98. дутийе ан̃н̃ам̣ вачананти йам̣ чодакена чудитакасса досавибха̄ванавачанам̣ вуттам̣, там̣ тато ан̃н̃енева вачанена пат̣ичарати. атха ва̄ ан̃н̃енан̃н̃ам̣ пат̣ичаратӣти ан̃н̃ена ка̄ран̣ена ан̃н̃ам̣ ка̄ран̣ам̣ пат̣ичаратӣти еваметтха аттхо ведитаббо, йам̣ чодакена чудитакасса досавибха̄ванака̄ран̣ам̣ вуттам̣, тато ан̃н̃ена чодана̄йа амӯлакабха̄вадӣпакена ка̄ран̣ена пат̣ичаратӣти вуттам̣ хоти. пат̣ичаратӣти ча пат̣иччха̄данавасена чарати, паваттатӣти аттхо. пат̣иччха̄данаттхо ева ва̄ чарати-саддо анекаттхатта̄ дха̄тӯнам̣. тена̄ха ‘‘пат̣иччха̄детӣ’’ти. ко а̄паннотиа̄дина̄ па̄л̣ийам̣ чоданам̣ ависсаджджетва̄ виккхепа̄паджджанавасена ан̃н̃ена ан̃н̃ам̣ пат̣ичаран̣ам̣ дасситам̣. апарампи пана чоданам̣ виссаджджетва̄ бахиддха̄ катха̄апана̄мавасена паваттам̣ па̄л̣имуттакам̣ ан̃н̃енан̃н̃ам̣ пат̣ичаран̣ам̣ ведитаббам̣. ‘‘иттханна̄мам̣ а̄паттим̣ а̄панносӣ’’ти пут̣т̣хо ‘‘па̄т̣алипуттам̣ гатомхӣ’’ти ватва̄ пуна ‘‘на тава па̄т̣алипуттагаманам̣ пуччха̄ма, а̄паттим̣ пуччха̄ма̄’’ти вутте ‘‘тато ра̄джагахам̣ гатомхӣ’’ти ватва̄ ‘‘ра̄джагахам̣ ва̄ йа̄хи бра̄хман̣агахам̣ ва̄, а̄паттим̣ а̄панносӣ’’ти вутте ‘‘таттха ме сӯкарамам̣сам̣ ладдха’’нтиа̄дӣни ватва̄ва катхам̣ бахиддха̄ виккхипантопи хи ‘‘ан̃н̃енан̃н̃ам̣ пат̣ичарати’’ччева сан̇кхам̣ гаччхати.

йадетам̣ ан̃н̃ена ан̃н̃ам̣ пат̣ичаран̣авасена паваттавачанам̣, тадева пуччхитаматтхам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ вадатӣти ан̃н̃ава̄даканти а̄ха ‘‘ан̃н̃енан̃н̃ам̣ пат̣ичаран̣ассетам̣ на̄ма’’нти. тун̣хӣбхӯтассетам̣ на̄манти тун̣хӣбха̄вассетам̣ на̄мам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. ан̃н̃ава̄дакам̣ а̄ропетӯти ан̃н̃ава̄дакакаммам̣ а̄ропету, ан̃н̃ава̄дакаттам̣ ва̄ ида̄ни карийама̄нена каммена а̄ропетӯти аттхо. вихесакам̣ а̄ропетӯти еттха̄пи вихесакакаммам̣ вихесакабха̄вам̣ ва̄ а̄ропетӯти еваматтхо дат̣т̣хаббо.

ана̄ропите ан̃н̃ава̄даке вуттадуккат̣ам̣ па̄л̣ийам̣ а̄гатаан̃н̃енан̃н̃ам̣пат̣ичаран̣авасена йуджджати. ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатена пана па̄л̣имуттакаан̃н̃енан̃н̃ам̣пат̣ичаран̣авасена ана̄ропите ан̃н̃ава̄даке муса̄ва̄дена па̄читтийам̣, а̄ропите имина̄ва па̄читтийанти ведитаббам̣. кечи пана ‘‘а̄ропите ан̃н̃ава̄даке муса̄ва̄дена имина̄ ча па̄читтийадвайам̣ хотӣ’’ти ваданти, там̣ вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. йа̄ са̄ а̄дикаммикасса ана̄патти вутта̄, са̄пи па̄л̣ийам̣ а̄гатаан̃н̃енан̃н̃ам̣пат̣ичаран̣авасена вутта̄ти дат̣т̣хабба̄, имина̄ сиккха̄падена ана̄паттидассанаттхам̣ ва̄. сесам̣ утта̄намева. дхаммакаммена а̄ропитата̄, а̄паттийа̄ ва̄ ваттхуна̄ ва̄ ануйун̃джийама̄ната̄, чха̄детука̄мата̄йа ан̃н̃енан̃н̃ам̣ пат̣ичаран̣ам̣ ва̄ тун̣хӣбха̄во ва̄ти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

ан̃н̃ава̄дакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. уджджха̄панакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

103. татийе дха̄тупа̄т̣хе джхе-саддо чинта̄йам̣ пат̣хитоти а̄ха ‘‘ла̄макато ва̄ чинта̄пентӣ’’тиа̄ди. айамева ча анекаттхатта̄ дха̄тӯнам̣ олоканаттхопи хотӣти дат̣т̣хаббам̣. ‘‘аккхара̄йа ва̄четӣ’’тиа̄дӣсу (па̄чи. 46) вийа ‘‘чханда̄йа̄’’ти лин̇гавипалла̄савасена вуттанти а̄ха ‘‘чхандена̄’’ти.

105. йена вачанена̄ти йена ‘‘чханда̄йа иттханна̄мо идам̣ на̄ма каротӣ’’тиа̄дивачанена. йена ча кхиййантӣти йена ‘‘чханда̄йа иттханна̄мо’’тиа̄дивачанена таттха таттха бхиккхӯнам̣ саванӯпача̄ре т̣хатва̄ аван̣н̣ам̣ пака̄сенти.

106. ан̃н̃ам̣ анупасампаннам̣ уджджха̄петӣти ан̃н̃ена анупасампаннена уджджха̄пети. тасса ва̄ там̣ сантике кхиййатӣти тасса анупасампаннасса сантике там̣ сан̇гхена самматам̣ упасампаннам̣ кхиййати, аван̣н̣ам̣ ваданто ва̄ пака̄сети. анупасампаннам̣ сан̇гхена самматанти еттха самматапуббо самматоти вутто. тена̄ха ‘‘кин̃ча̄пӣ’’тиа̄ди. йасма̄ уджджха̄панам̣ кхиййанан̃ча муса̄ва̄давасенева паваттам̣, тасма̄ а̄дикаммикасса ана̄паттӣти па̄читтийат̣т̣ха̄не дуккат̣ат̣т̣ха̄не ча имина̄ва ана̄паттидассанаттхам̣ вуттанти гахетаббам̣. еван̃ча катва̄ уджджха̄пентасса кхиййантасса ча екаккхан̣е две две а̄паттийо хонтӣти а̄паннам̣. атха ва̄ ӣдисам̣ сиккха̄падам̣ муса̄ва̄дато пат̣хамам̣ пан̃н̃аттанти гахетаббам̣. сесаметтха утта̄намева. дхаммакаммена самматата̄, упасампанната̄, агатигамана̄бха̄во, тасса аван̣н̣ака̄мата̄, йасса сантике вадати, тасса упасампанната̄, уджджха̄панам̣ ва̄ кхиййанам̣ ва̄ти има̄ни панеттха чха ан̇га̄ни.

уджджха̄панакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. пат̣хамасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄

108-110. чатуттхе химавассена̄ти химамева вуттам̣. апан̃н̃а̄тети аппатӣте, аппасиддхети аттхо. ‘‘ман̣д̣апе ва̄ руккхамӯле ва̄ти вачанато виват̣ан̇ган̣епи никкхипитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. гочараппасута̄ти гочарат̣т̣ха̄нам̣ пат̣ипанна̄. ‘‘ат̣т̣ха ма̄се’’ти имина̄ васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ чепи дево на вассати, пат̣иккхиттамева̄ти а̄ха ‘‘ат̣т̣ха ма̄сети вачанато…пе… никкхипитум̣ на ват̣т̣атийева̄’’ти. таттха чатта̄ро ма̄сети васса̄насса чатта̄ро ма̄се. авассикасан̇кетети имина̄ анун̃н̃а̄тепи ат̣т̣ха ма̄се йаттха хеманте дево вассати, таттха апарепи чатта̄ро ма̄са̄ пат̣иккхитта̄ти а̄ха ‘‘авассикасан̇кетети вачанато’’тиа̄ди. имина̄ имам̣ дӣпети ‘‘йасмим̣ десе хеманте дево вассати, таттха ат̣т̣ха ма̄се пат̣иккхипитва̄ чатта̄ро ма̄са̄ анун̃н̃а̄та̄. йаттха пана васса̄нейева вассати, таттха чатта̄ро ма̄се пат̣иккхипитва̄ ат̣т̣ха ма̄са̄ анун̃н̃а̄та̄’’ти.

имина̄ва найена маджджхимападесе йаттха хеманте химавассам̣ вассати, таттха̄пи ат̣т̣хева ма̄са̄ пат̣иккхитта̄ти ведитабба̄. тасма̄ васса̄нака̄ле пакатиаджджхока̄се овассакаман̣д̣апе руккхамӯле ча сантхаритум̣ на ват̣т̣ати, хемантака̄ле пакатиаджджхока̄се овассакаман̣д̣апа̄дӣсупи ват̣т̣ати. тан̃ча кхо йаттха химавассена сена̄санам̣ на темати, гимхака̄лепи пакатиаджджхока̄са̄дӣсу ват̣т̣атийева, тан̃ча кхо ака̄ламегха̄дассане, ка̄ка̄дӣнам̣ нибаддхава̄саруккхамӯле пана када̄чипи на ват̣т̣атӣти еваметтха виниччхайо ведитаббо.

иман̃ча пана аттхависесам̣ гахетва̄ бхагавата̄ пат̣хамамева сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттанти висум̣ анупан̃н̃атти на вутта̄. тенева хи ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣ ‘‘ити йаттха ча йада̄ ча сантхаритум̣ на ват̣т̣ати, там̣ саббамидха аджджхока̄сасан̇кхамева гата’’нти. атха ва̄ ависесена аджджхока̄се сантхаран̣асантхара̄пана̄ни пат̣иккхипитва̄ ‘‘ӣдисе ка̄ле ӣдисе ча падесе т̣хапетха̄’’ти ануджа̄нанаматтенева аланти на сиккха̄паде висум̣ анупан̃н̃атти уддхат̣а̄ти ведитабба̄. парива̄ре (пари. 65-67) пана имассева сиккха̄падасса анурӯпавасена пан̃н̃аттатта̄ ‘‘ека̄ анупан̃н̃аттӣ’’ти вуттам̣.

навава̄йимо сӣгхам̣ на нассатӣти а̄ха ‘‘навава̄йимо ва̄’’ти. онаддхакоти чаммена онаддхо. уккат̣т̣хааббхока̄сикоти идам̣ тасса паривитаккадассанаматтам̣, уккат̣т̣хааббхока̄сикасса пана чӣваракут̣и на ват̣т̣атӣти наттхи. ка̄йа̄нугатикатта̄ти бхиккхуно таттхева саннихитабха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣. имина̄ ча тасмим̣йева ка̄ле ана̄патти вутта̄, чӣваракут̣ито никкхамитва̄ пана ан̃н̃аттха гаччхантасса пин̣д̣а̄йа пависантассапи а̄паттийева. ‘‘йасма̄ пана да̄йакехи да̄нака̄лейева сахассаггханакампи камбалам̣ ‘па̄дапун̃чханим̣ катва̄ парибхун̃джатха̄’ти диннам̣ татхева парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, тасма̄ ‘имам̣ ман̃чапӣт̣ха̄дисена̄санам̣ аббхока̄сепи йатха̄сукхам̣ парибхун̃джатха̄’ти да̄йакехи диннам̣ че, саббасмимпи ка̄ле аббхока̄се никкхипитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. песетва̄ гантаббанти еттха ‘‘йо бхиккху имам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ васати, тасса детха̄’’ти ватва̄ песетаббам̣.

вала̄хака̄нам̣ анут̣т̣хитабха̄вам̣ саллаккхетва̄ти имина̄ ча гимха̄непи мегхе ут̣т̣хите ман̃чапӣт̣ха̄дим̣ йам̣кин̃чи сена̄санам̣ аджджхока̄се никкхипитум̣ на ват̣т̣атӣти дӣпитанти ведитаббам̣. ‘‘па̄дат̣т̣ха̄на̄бхимукха̄ти нисӣданта̄нам̣ па̄дапатанат̣т̣ха̄на̄бхимукха’’нти кечи. ‘‘саммаджджантасса па̄дат̣т̣ха̄на̄бхимукха’’нти апаре. ‘‘бахи ва̄лука̄йа агамананимиттам̣ па̄дат̣т̣ха̄на̄бхимукха̄ ва̄лика̄ харитабба̄ти вутта’’нти еке. качаварам̣ хаттхехи гахетва̄ бахи чхат̣т̣етаббанти имина̄ качаварам̣ чхад̣д̣есса̄мӣти ва̄лика̄ на чхад̣д̣етабба̄ти дӣпети.

111. анто сам̣вет̣хетва̄ баддханти еракапатта̄дӣхи вен̣им̣ катва̄ та̄йа вен̣ийа̄ убхосу пассесу виттхатат̣т̣ха̄несу бахум̣ вет̣хетва̄ тато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва маджджхат̣т̣ха̄нам̣, та̄ва анто а̄кад̣д̣ханавасена вет̣хетва̄ маджджхе сан̇кхипитва̄ тирийам̣ таттха таттха бандхитва̄ катам̣. каппам̣ лабхитва̄ти гаччха̄ти вуттавачанена каппам̣ лабхитва̄. тхерасса хи а̄н̣аттийа̄ гаччхантасса ана̄патти. пуриманайенева̄ти ‘‘нисӣдитва̄ сайам̣ гаччханто’’тиа̄дина̄ пуббе вуттанайенева. ан̃н̃аттха гаччхатӣти там̣ маггам̣ атиккамитва̄ ан̃н̃аттха гаччхати. лед̣д̣упа̄тупача̄рато бахи т̣хитатта̄ ‘‘па̄дуддха̄рена ка̄ретаббо’’ти вуттам̣, ан̃н̃аттха гаччхантасса пат̣хамапа̄дуддха̄ре дуккат̣ам̣, дутийапа̄дуддха̄ре па̄читтийанти аттхо. па̄катикам̣ акатва̄ти аппат̣иса̄метва̄. антарасаннипа̄тети антарантара̄ саннипа̄те.

а̄ва̄сика̄нам̣йева палибодхоти еттха а̄гантукехи а̄гантва̄ кин̃чи аватва̄ таттха нисиннепи а̄ва̄сика̄нам̣йева палибодхоти адхиппа̄йо. маха̄паччарива̄де пана ‘‘ан̃н̃есу а̄гантва̄ нисиннесӯ’’ти идам̣ амха̄канти ватва̄ ва̄ аватва̄ ва̄ нисиннесӯти адхиппа̄йо. маха̄ат̣т̣хакатха̄ва̄де ‘‘а̄паттӣ’’ти па̄читтийамева вуттам̣. маха̄паччарийам̣ пана сантхаран̣асантхара̄пане сати па̄читтийена бхавитаббанти ана̄н̣аттийа̄ пан̃н̃аттатта̄ дуккат̣ам̣ вуттам̣. ‘‘идам̣ усса̄ракасса, идам̣ дхаммакатхикасса̄’’ти висум̣ пан̃н̃аттатта̄ ана̄н̣аттийа̄ пан̃н̃аттепи па̄читтийенева бхавитаббанти адхиппа̄йена ‘‘тасмим̣ а̄гантва̄ нисинне тасса палибодхо’’ти вуттам̣. кечи пана ваданти ‘‘ана̄н̣аттийа̄ пан̃н̃аттепи дхаммакатхикасса анут̣т̣ха̄панӣйатта̄ па̄читтийена бхавитаббам̣, а̄гантукасса пана паччха̄ а̄гатехи вуд̣д̣хатарехи ут̣т̣ха̄петаббатта̄ дуккат̣ам̣ вутта’’нти.

112. бхӯмийам̣ аттхаритабба̄ти чимилика̄йа сати тасса̄ упари, асати суддхабхӯмийам̣ аттхаритабба̄. сӣхачамма̄дӣнам̣ парихаран̣ейева пат̣иккхепо ведитабботи имина̄ –

‘‘на, бхиккхаве, маха̄чамма̄ни дха̄ретабба̄ни сӣхачаммам̣ бйаггхачаммам̣ дӣпичаммам̣, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 255) –

евам̣ вутта̄йа кхандхакапа̄л̣ийа̄ адхиппа̄йам̣ вибха̄вети. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘антопи ман̃че пан̃н̃атта̄ни хонти, бахипи ман̃че пан̃н̃атта̄ни хонтӣ’’ти имасмим̣ ваттхусмим̣ сиккха̄падасса пан̃н̃аттатта̄ ман̃чапӣт̣хесу аттхаритва̄ парибхогойева пат̣иккхитто, бхӯматтхаран̣авасена парибхого пана аппат̣иккхиттоти. йади евам̣ ‘‘парихаран̣ейева пат̣иккхепо’’ти идам̣ касма̄ вуттанти? йатха̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббам̣ па̄са̄дапарибхога’’нти (чӯл̣ава. 320) вачанато пуггаликепи сена̄сане сена̄санапарибхогавасена нийамитам̣ суван̣н̣агхат̣а̄дикам̣ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ама̄нампи кевалам̣ аттано сантакам̣ катва̄ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати, евамидам̣ бхӯматтхаран̣авасена парибхун̃джийама̄нампи аттано сантакам̣ катва̄ там̣ там̣ виха̄рам̣ харитва̄ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣атӣти дассанаттхам̣ ‘‘парихаран̣ейева пат̣иккхепо ведитаббо’’ти вуттам̣. да̄румайапӣт̣ханти пхалакамайамева пӣт̣хам̣ вуттам̣. па̄дакатхаликанти адхотапа̄дат̣т̣хапанакам̣. аджджхока̄се раджанам̣ пачитва̄…пе… пат̣иса̄метаббанти еттха тхеве асати раджанакамме нит̣т̣хите пат̣иса̄метаббам̣.

113. ‘‘бхиккху ва̄ са̄ман̣еро ва̄ а̄ра̄мико ва̄ ладжджӣ хотӣти вуттатта̄ аладжджим̣ а̄пуччхитва̄ гантум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. ота̄пенто гаччхатӣти еттха ‘‘кин̃ча̄пи ‘еттакам̣ дӯрам̣ гантабба’нти париччхедо наттхи, татха̄пи лед̣д̣упа̄там̣ атиккамма на̄тидӯрам̣ гантабба’’нти ваданти. сесаметтха утта̄намева. ман̃ча̄дӣнам̣ сан̇гхиката̄, вутталаккхан̣е десе сантхаран̣ам̣ ва̄ сантхара̄панам̣ ва̄, апалибуддхата̄, а̄пада̄йа абха̄во, лед̣д̣упа̄та̄тиккамоти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄) пана ана̄пуччхам̣ ва̄ гаччхеййа̄ти еттха ‘‘йо бхиккху ва̄ са̄ман̣еро ва̄ а̄ра̄мико ва̄ ладжджӣ хоти, аттано палибодхам̣ вийа ман̃н̃ати, татха̄рӯпам̣ ана̄пуччхитва̄ там̣ сена̄санам̣ тасса аниййа̄тетва̄ нирапеккхо гаччхати, тха̄мамаджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄там̣ атиккамеййа, екена па̄дена лед̣д̣упа̄та̄тиккаме дуккат̣ам̣, дутийапа̄да̄тиккаме па̄читтийа’’нти ватва̄ ан̇гесупи нирапеккхата̄йа саддхим̣ чха ан̇га̄ни вутта̄ни. па̄л̣ийам̣ пана ат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘нирапеккхо гаччхатӣ’’ти айам̣ висесо на диссати. ‘‘ота̄пенто гаччхатӣ’’ти ча ота̄панависайе ева са̄пеккхагамане ана̄патти вутта̄. йади ан̃н̃аттха̄пи са̄пеккхагамане ана̄патти сийа̄, ‘‘ана̄патти са̄пеккхо гаччхатӣ’’ти ависесена ваттаббам̣ бхавеййа, тасма̄ вӣмам̣ситва̄ йуттатарам̣ гахетаббанти.

пат̣хамасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. дутийасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄

116. дутийасена̄санасиккха̄паде еттакамева вуттанти ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣. ‘‘идан̃ча ат̣т̣хакатха̄су татха̄вуттабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣, ан̃н̃ампи та̄дисам̣ ман̃чапӣт̣хесу аттхаритам̣ паччаттхаран̣амева̄’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘паччаттхаран̣ам̣ на̄ма па̄ва̄ро коджавоти еттакамева̄’’ти нийаметва̄ вуттам̣, тасма̄ ган̣т̣хипадесу вуттам̣ имина̄ на самети, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. сена̄санатоти саббапаччхимасена̄санато. йо кочӣти тасса н̃а̄тако ва̄ ан̃н̃а̄тако ва̄ йо кочи.

117. паривен̣анти екекасса виха̄расса париккхепаббхантарам̣. курундат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттамеваттхам̣ сависесам̣ катва̄ дассетум̣ ‘‘кин̃ча̄пи вутто’’тиа̄ди а̄раддхам̣. ‘‘апариччханне ман̣д̣апе’’ти висум̣ йоджетаббам̣. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дутийасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘апариччханнаман̣д̣апе ва̄ париччханне ва̄пи бахӯнам̣ саннипа̄табхӯте’’ти вуттам̣. бходжанаса̄ла̄йампи айам̣ висесо лаббхатийева. ваттаббам̣ наттхӣти висесетва̄ кин̃чи ваттаббам̣ наттхи. палуджджатӣти винассати. нассеййа̄ти чора̄дӣхи винассеййа.

118. йена ман̃чам̣ ва̄ пӣт̣хам̣ ва̄ винанти, там̣ ман̃чапӣт̣хакава̄нам̣. силуччайален̣анти силуччайе лен̣ам̣, паббатагуха̄ти аттхо. ‘‘сена̄санам̣ упачика̄хи кха̄йита’’нти имасмим̣ ваттхусмим̣ пан̃н̃аттатта̄ ваттхуанурӯпавасена ат̣т̣хакатха̄йам̣ упачика̄сан̇ка̄йа абха̄ве ана̄патти вутта̄. ваттаккхандхаке гамикаваттам̣ пан̃н̃апентена ‘‘сена̄санам̣ а̄пуччхитабба’’нти вуттатта̄ кевалам̣ итикаттабба̄ка̄раматтадассанаттхам̣ ‘‘а̄пуччханам̣ пана ватта’’нти вуттам̣, на пана ваттабхедена дуккат̣анти дассанаттхам̣. тенева андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘сена̄санам̣ а̄пуччхитабба’’нти еттха ‘‘йам̣ па̄са̄н̣апит̣т̣хийам̣ ва̄ па̄са̄н̣аттхамбхесу ва̄ катасена̄санам̣ йаттха упачика̄ на̄роханти, там̣ ана̄пуччхантассапи ана̄паттӣ’’ти ваккхати, тасма̄ йам̣ вуттам̣ ган̣т̣хипаде ‘‘та̄дисе сена̄сане ана̄пуччха̄ гаччхантасса па̄читтийам̣ наттхи, гамикаваттавасена пана ана̄пуччха̄ гаччхато ваттабхедо хоти, тасма̄ дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти, там̣ на гахетаббам̣.

паччхимасса а̄бхогена мутти наттхӣти тасса паччхато гаччхантасса ан̃н̃асса абха̄вато вуттам̣. екам̣ ва̄ песетва̄ а̄пуччхитаббанти еттха гаманачиттасса уппаннат̣т̣ха̄нато ана̄пуччхитва̄ гаччхато дутийапа̄дуддха̄ре па̄читтийам̣. кин̃ча̄пи ман̃чам̣ ва̄ пӣт̣хам̣ ва̄ аджджхока̄се никкхипитва̄ гаччхантасса идха висум̣ а̄патти на вутта̄, татха̄пи ака̄ле аджджхока̄се ман̃чапӣт̣ха̄ни пан̃н̃апетва̄ гаччхантасса лед̣д̣упа̄та̄тиккаме пуримасиккха̄падена па̄читтийам̣, париккхепа̄тиккаме имина̄ дуккат̣анти ведитаббам̣. ‘‘ман̣д̣апе ва̄ руккхамӯле ва̄’’ти имина̄ аджджхока̄сопи сан̇гахитойева̄ти таттха̄пи дуккат̣ам̣ идха вуттамева̄ти дат̣т̣хаббам̣. сеййам̣ пана аджджхока̄се сантхаритва̄ гаччхантасса убхайенапи дуккат̣амева. ‘‘сан̇гхике виха̄ре сан̇гхикам̣йева сеййам̣ сантхаритва̄ паккамантасса па̄читтийам̣ вуттанти убхосу екекасмим̣ сан̇гхике дуккат̣а’’нти ваданти. сесаметтха утта̄намева. вутталаккхан̣асеййа̄, тасса̄ сан̇гхиката̄, вутталаккхан̣е виха̄ре сантхаран̣ам̣ ва̄ сантхара̄панам̣ ва̄, апалибуддхата̄, а̄пада̄йа абха̄во, анапеккхасса диса̄паккаманам̣, упача̄расӣма̄тиккамоти има̄ни панеттха сатта ан̇га̄ни.

дутийасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄

119-121. чхат̣т̣хе анупависитва̄ти самӣпам̣ пависитва̄. бахӯпака̄ратам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхентоти бхан̣д̣а̄га̄рикасса бахӯпака̄ратам̣ дхаммакатхика̄дӣнам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхенто. саманта̄ дийад̣д̣хо хаттхоти маджджхе пан̃н̃аттаман̃чапӣт̣хам̣ сандха̄йа вуттам̣.

122. упача̄рам̣ т̣хапетва̄ти вутталаккхан̣ам̣ упача̄рам̣ т̣хапетва̄. екавиха̄рети екасмим̣ сена̄сане. екапаривен̣ети тасса виха̄расса париккхепаббхантаре. ‘‘гила̄но пависатӣтиа̄дӣсу ана̄паттика̄ран̣асаббха̄вато гила̄на̄дита̄йа пависисса̄мӣти упача̄рам̣ пависантасса сатипи самба̄дхетука̄мата̄йа ана̄патти вутта̄йева̄’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. еван̃ча сати агила̄на̄дибха̄вопи висум̣ ан̇гесу ваттаббо сийа̄, ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) пана ‘‘сан̇гхикавиха̄рата̄, анут̣т̣ха̄панӣйабха̄ваджа̄нанам̣, самба̄дхетука̄мата̄, упача̄ре нисӣданам̣ ва̄ нипаджджанам̣ ва̄ти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄нӣ’’ти еттакамева вуттам̣, тасма̄ вӣмам̣ситаббам̣.

анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. никкад̣д̣ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

126. саттаме кот̣т̣хака̄нӣти два̄ракот̣т̣хака̄ни. ‘‘никкхама̄ти вачанам̣ сутва̄пи аттано ручийа̄ никкхамати, ана̄паттӣ’’ти ваданти.

128. аладжджим̣ никкад̣д̣хатӣтиа̄дӣсу пат̣хамам̣ аладжджӣа̄дибха̄вена никкад̣д̣хисса̄мӣти чинтетва̄ никкад̣д̣хантасса читтасса лахупариваттита̄йа копе уппаннепи ана̄патти. сесаметтха утта̄намева. сан̇гхикавиха̄ро, упасампаннасса бхан̣д̣анака̄ракабха̄ва̄дивинимуттата̄, копена никкад̣д̣ханам̣ ва̄ никкад̣д̣ха̄панам̣ ва̄ти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

никкад̣д̣ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. веха̄сакут̣исиккха̄падаван̣н̣ана̄

129-131. ат̣т̣хаме упариматале падара̄нам̣ асантхаритатта̄ ‘‘упариаччханнатала̄йа̄’’ти вуттам̣. пуббе вуттанайенева̄ти анупакхаджджасиккха̄паде вуттанайенева. сесам̣ сувин̃н̃еййамева. сан̇гхико виха̄ро, асӣсагхат̣т̣а̄ веха̄сакут̣и, хет̣т̣ха̄ сапарибхогата̄, апат̣а̄н̣идинне а̄хаччапа̄даке нисӣданам̣ ва̄ нипаджджанам̣ ва̄ти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

веха̄сакут̣исиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. махаллакавиха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

135. наваме ‘‘махаллако на̄ма виха̄ро саса̄мико’’ти вуттатта̄ сан̃н̃а̄чика̄йа кут̣ийа̄ ана̄патти. ‘‘ад̣д̣хатеййахаттхампӣ’’ти уккат̣т̣хапариччхедена вуттавачанам̣ па̄л̣ийа̄ саметӣти а̄ха ‘‘там̣ сувутта’’нти. ‘‘па̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄йан̃ча уккат̣т̣хапариччхедена ад̣д̣хатеййахаттхаппама̄н̣асса ока̄сасса дасситатта̄ кава̄т̣ам̣ ад̣д̣хатеййахаттхавиттха̄рато ӯнакам̣ ва̄ хоту адхикам̣ ва̄, ад̣д̣хатеййахаттхаппама̄н̣ам̣йева ока̄со’’ти ваданти.

йасса вемаджджхети йасса виха̄расса вемаджджхе. са̄ апарипӯраупача̄ра̄пи хотӣти виварийама̄нам̣ кава̄т̣ам̣ йам̣ бхиттим̣ а̄ханати, са̄ саманта̄ кава̄т̣авиттха̄раппама̄н̣аупача̄рарахита̄пи хотӣти аттхо. а̄локам̣ сандхети пидхетӣти а̄локасандхи. ‘‘пунаппунам̣ чха̄да̄песи, пунаппунам̣ лимпа̄песӣти имасмим̣ ваттхусмим̣ уппаннадосена сиккха̄падасса пан̃н̃аттатта̄ лепам̣ ануджа̄нантена ча два̄рабандхасса саманта̄ ад̣д̣хатеййахаттхаппама̄н̣ейева падесе пунаппунам̣ лепасса анун̃н̃а̄татта̄ тато ан̃н̃аттха пунаппунам̣ лимпентасса ва̄ лимпа̄пентасса ва̄ бхиттийам̣ маттика̄йа каттаббакиччам̣ нит̣т̣ха̄петва̄ пуна чатуттхалепе динне па̄читтийена бхавитабба’’нти ваданти. ган̣т̣хипадесу пана тӣсупи ‘‘пунаппунам̣ лепада̄насса вуттаппама̄н̣ато ан̃н̃аттха пат̣иккхиттаматтам̣ т̣хапетва̄ па̄читтийасса авуттатта̄ дуккат̣ам̣ анурӯпа’’нти вуттам̣.

адхит̣т̣ха̄таббанти сам̣видха̄таббам̣. аппахаритети еттха аппа-саддо ‘‘аппиччхо’’тиа̄дӣсу вийа абха̄ваттхоти а̄ха ‘‘ахарите’’ти. патанока̄соти патанока̄сатта̄ татра т̣хитасса бхиккхуно упари патеййа̄ти адхиппа̄йо. саче харите т̣хито адхит̣т̣хети, а̄патти дуккат̣асса̄ти вачанена имаматтхам̣ дӣпети – саче виха̄расса саманта̄ вуттаппама̄н̣е париччхеде пуббан̣н̣а̄дӣни на санти, таттха виха̄ро ка̄ретаббо. йаттха пана санти, таттха ка̄ра̄пентасса дуккат̣анти.

136. екекам̣ маггам̣ уджукамева ут̣т̣хапетва̄ чха̄данам̣ маггена чха̄данам̣ на̄ма хотӣти дассетум̣ ‘‘маггена чха̄дентасса̄’’ти вуттам̣. имина̄ пана найена саббасмим̣ виха̄ре екава̄рам̣ чха̄дите там̣ чхаданам̣ екамагганти гахетва̄ ‘‘две магге’’тиа̄ди вуттам̣. ‘‘парийа̄йена чха̄данепи имина̄ва найена йоджетабба’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣, там̣ ‘‘пунаппунам̣ чха̄да̄песӣ’’ти има̄йа па̄л̣ийа̄ ‘‘саббампи четам̣ чхаданам̣ чхаданӯпари ведитабба’’нти имина̄ ат̣т̣хакатха̄вачанена ча самети, тасма̄ две магге адхит̣т̣хахитва̄ татийа̄йа маггам̣ а̄н̣а̄петва̄ паккамитаббанти еттха две чхадана̄ни адхит̣т̣хахитва̄ татийам̣ чхаданам̣ ‘‘евам̣ чха̄дехӣ’’ти а̄н̣а̄петва̄ паккамитаббанти еваматтхо гахетаббо.

кечи пана ‘‘пат̣хамам̣ та̄ва екава̄рам̣ апарисесам̣ чха̄детва̄ пуна чхаданадан̣д̣аке бандхитва̄ дутийава̄рам̣ татхева чха̄детаббам̣, татийава̄рачатуттхава̄ре сампатте две магге адхит̣т̣хахитва̄ а̄н̣а̄петва̄ паккамитабба’’нти ваданти. апаре пана ‘‘пат̣хамава̄рейева тайопи магге адхит̣т̣ха̄тум̣ ват̣т̣ати, чатуттхато пат̣т̣ха̄йа а̄патти па̄читтийа’’нти ваданти. тадубхайампи па̄л̣ийа̄ ат̣т̣хакатха̄йа ча на самети. татийа̄йа магганти еттха татийа̄йа̄ти упайогаттхе сампада̄навачанам̣, татийам̣ магганти аттхо. тин̣н̣ам̣ магга̄нанти маггавасена чха̄дита̄нам̣ тин̣н̣ам̣ чхадана̄нам̣. тин̣н̣ам̣ парийа̄йа̄нанти еттха̄пи есева найо. чатуттхе магге ва̄ парийа̄йе ва̄ти ча татха̄ чха̄дента̄нам̣ чатуттхам̣ чха̄данамева вуттам̣. сесам̣ утта̄намева. махаллакавиха̄рата̄, аттано ва̄са̄га̄рата̄, уттари адхит̣т̣ха̄нанти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

махаллакавиха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

140. дасаме имасса сиккха̄падасса ‘‘син̃чеййа ва̄ син̃ча̄пеййа ва̄’’ти ба̄хирапарибхогавасена пат̣хамам̣ пан̃н̃аттатта̄ ‘‘саппа̄н̣акам̣ удакам̣ парибхун̃джеййа̄’’ти сиккха̄падам̣ аттано наха̄напа̄на̄дипарибхогавасена пан̃н̃аттанти ведитаббам̣. тасмим̣ ва̄ пат̣хамам̣ пан̃н̃аттепи аттано парибхогавасенева пан̃н̃аттатта̄ пуна имам̣ сиккха̄падам̣ ба̄хирапарибхогавасенева пан̃н̃аттанти гахетаббам̣.

саппа̄н̣акасан̃н̃исса ‘‘парибхогена па̄н̣ака̄ мариссантӣ’’ти пуббабха̄ге джа̄нантассапи син̃чанасин̃ча̄панам̣ ‘‘падӣпе нипатитва̄ пат̣ан̇га̄дипа̄н̣ака̄ мариссантӣ’’ти джа̄нантасса падӣпуджджаланам̣ вийа вина̄пи вадхакачетана̄йа хотӣти а̄ха ‘‘пан̣н̣аттиваджджа’’нти. сесам̣ утта̄наттхамева. удакасса саппа̄н̣аката̄, ‘‘син̃чанена па̄н̣ака̄ мариссантӣ’’ти джа̄нанам̣, та̄дисамева ча удакам̣, вина̄ вадхакачетана̄йа кеначидева каран̣ӣйена тин̣а̄дӣнам̣ син̃чананти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нит̣т̣хито сена̄санавагго дутийо.

бхӯтага̄мавагготипи имассева на̄мам̣.

3. ова̄давагго

1. ова̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄

144. бхиккхуниваггасса пат̣хамасиккха̄паде катха̄нуса̄рена̄ти ‘‘со тхеро ким̣сӣло ким̣сама̄ча̄ро катаракула̄ паббаджито’’тиа̄дина̄ пуччханта̄нам̣ пуччха̄катха̄нуса̄рена. катхетум̣ ват̣т̣антӣти нира̄мисенева читтена катхетум̣ ват̣т̣анти. аниййа̄никатта̄ саггамоккхамагга̄нам̣ тираччха̄набхӯта̄ катха̄ тираччха̄накатха̄ти а̄ха ‘‘саггамаггагаманепӣ’’тиа̄ди. апи-саддена пагева моккхамаггагаманети дӣпети. тираччха̄набхӯтанти тирокаран̣абхӯтам̣, ба̄дхиканти вуттам̣ хоти. ладдха̄севана̄ хи тираччха̄накатха̄ саггамоккха̄нам̣ ба̄дхика̄ва хоти. самиддхоти парипун̣н̣о. сахитаттхоти йуттаттхо. аттхагамбхӣрата̄дийогато гамбхӣро. бахурасоти аттхараса̄дибахурасо. лаккхан̣апат̣иведхасам̣йуттоти аничча̄дилаккхан̣апат̣иведхарасаа̄ваханато лаккхан̣апат̣иведхасам̣йутто.

145-147. паратоти параттха, уттаринти аттхо. каронтова̄ти париба̄хире каронтойева. па̄тимоккхоти ча̄риттава̄риттаппабхедам̣ сиккха̄падасӣлам̣. тан̃хи йо нам̣ па̄ти раккхати, там̣ моккхети мочети а̄па̄йика̄дӣхи дуккхехи, тасма̄ ‘‘па̄тимоккха’’нти вуччати. сам̣варан̣ам̣ сам̣варо, ка̄йавачӣдва̄ра̄нам̣ пидаханам̣. йена хи те сам̣вута̄ пихита̄ хонти, со сам̣варо, ка̄йикава̄часикасса авӣтиккамассетам̣ на̄мам̣. па̄тимоккхасам̣варена сам̣вутоти па̄тимоккхасам̣варена пихитака̄йавачӣдва̄ро. татха̄бхӯто ча йасма̄ тена саман̇гӣ на̄ма хоти, тасма̄ вуттам̣ ‘‘саманна̄гато’’ти. ваттатӣти аттабха̄вам̣ паваттети. вихаратӣти имина̄ па̄тимоккхасам̣варасӣле т̣хитасса бхиккхуно ирийа̄патхавиха̄ро дассито.

сан̇кхепато вуттаматтхам̣ виттха̄рато па̄л̣ийа̄ вибха̄ветум̣ ‘‘вуттан̃хета’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. таттха вибхан̇гети джха̄навибхан̇ге. сӣлам̣ патит̣т̣ха̄тиа̄дӣни па̄тимоккхассева вевачана̄ни. таттха (вибха. ат̣т̣ха. 511) сӣланти ка̄ман̃четам̣ саха каммава̄ча̄парийоса̄нена иджджханакасса па̄тимоккхассева вевачанам̣, евам̣ сантепи дхаммато етам̣ сӣлам̣ на̄ма па̄н̣а̄типа̄та̄дӣхи ва̄ вирамантасса ваттапат̣ипаттим̣ ва̄ пӯрентасса четана̄дайо дхамма̄ ведитабба̄. йасма̄ пана па̄тимоккхасӣлена бхиккху са̄сане патит̣т̣ха̄ти на̄ма, тасма̄ там̣ ‘‘патит̣т̣ха̄’’ти вуттам̣. патит̣т̣хахати ва̄ еттха бхиккху, кусаладхамма̄ ева ва̄ еттха патит̣т̣хахантӣти патит̣т̣ха̄. айаматтхо ‘‘сӣле патит̣т̣ха̄йа наро сапан̃н̃о’’ти (сам̣. ни. 1.23, 192) ча ‘‘патит̣т̣ха̄, маха̄ра̄джа, сӣлам̣ саббесам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄на’’нти (ми. па. 2.1.9) ча ‘‘сӣле патит̣т̣хитасса кхо, маха̄ра̄джа, саббе кусала̄ дхамма̄ на париха̄йантӣ’’ти ча а̄дисуттавасена ведитаббо.

тадетам̣ пуббуппаттиаттхена а̄ди. вуттампи четам̣ –

‘‘тасма̄тиха твам̣, уттийа, а̄димева висодхехи кусалесу дхаммесу. ко ча̄ди кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣? сӣлан̃ча сувисуддхам̣ дит̣т̣хи ча уджука̄’’ти (сам̣. ни. 5.382).

йатха̄ хи нагаравад̣д̣хакӣ нагарам̣ ма̄петука̄мо пат̣хамам̣ нагарат̣т̣ха̄нам̣ содхети, тато апарабха̄ге вӣтхичатуккасин̇гха̄т̣ака̄дипариччхедена вибхаджитва̄ нагарам̣ ма̄пети, евамева йога̄вачаро а̄димхи сӣлам̣ содхети, тато апарабха̄ге сама̄дхивипассана̄маггапхаланибба̄на̄ни саччхикароти. йатха̄ ва̄ пана раджако пат̣хамам̣ тӣхи кха̄рехи ваттхам̣ дховитва̄ парисуддхе ваттхе йадиччхакам̣ ран̇гаджа̄там̣ упанети, йатха̄ ва̄ пана чхеко читтака̄ро рӯпам̣ ликхитука̄мо а̄дито бхиттипарикаммам̣ кароти, тато апарабха̄ге рӯпам̣ самут̣т̣ха̄пети, евамева йога̄вачаро а̄дитова сӣлам̣ висодхетва̄ апарабха̄ге саматхавипассана̄дайо дхамме саччхикароти. тасма̄ сӣлам̣ ‘‘а̄дӣ’’ти вуттам̣.

тадетам̣ чаран̣асариккхата̄йа чаран̣ам̣. ‘‘чаран̣а̄’’ти па̄да̄ вуччанти. йатха̄ хи чхинначаран̣асса пурисасса дисам̣гамана̄бхисан̇кха̄ро на джа̄йати, парипун̣н̣апа̄дассева джа̄йати, евамева йасса сӣлам̣ бхиннам̣ хоти кхан̣д̣ам̣ апарипун̣н̣ам̣, тасса нибба̄нагамана̄йа н̃а̄н̣агаманам̣ на сампаджджати. йасса пана там̣ абхиннам̣ хоти акхан̣д̣ам̣ парипун̣н̣ам̣, тасса нибба̄нагамана̄йа н̃а̄н̣агаманам̣ сампаджджати. тасма̄ сӣлам̣ ‘‘чаран̣а’’нти вуттам̣.

тадетам̣ сам̣йаманавасена сам̣йамо, сам̣варан̣авасена сам̣вароти убхайенапи сӣласам̣йамо чева сӣласам̣варо ча катхито. вачанаттхо панеттха сам̣йамети вӣтиккамавиппханданам̣, пуггалам̣ ва̄ сам̣йамети вӣтиккамавасена тасса виппхандитум̣ на детӣти сам̣йамо, вӣтиккамасса павесанадва̄рам̣ сам̣варати пидахатӣти сам̣варо. моккханти уттамам̣ мукхабхӯтам̣ ва̄. йатха̄ хи сатта̄нам̣ чатуббидхо а̄ха̄ро мукхена пависитва̄ ан̇гаман̇га̄ни пхарати, евам̣ йогинопи чатубхӯмакакусалам̣ сӣламукхена пависитва̄ аттхасиддхим̣ сампа̄дети. тена вуттам̣ ‘‘моккха’’нти. памукхе са̄дхӯти памоккхам̣, пуббан̇гамам̣ сет̣т̣хам̣ падха̄нанти аттхо. кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄паттийа̄ти чатубхӯмакакусала̄нам̣ пат̣ила̄бхаттха̄йа памоккхам̣ пуббан̇гамам̣ сет̣т̣хам̣ падха̄нанти ведитаббам̣.

ка̄йико авӣтиккамоти тивидхам̣ ка̄йасучаритам̣. ва̄часикоти чатуббидхам̣ вачӣсучаритам̣. ка̄йикава̄часикоти тадубхайам̣. имина̄ а̄джӣват̣т̣хамакасӣлам̣ парийа̄да̄йа дассети. сам̣вутоти пихито, сам̣вутиндрийо пихитиндрийоти аттхо. йатха̄ хи сам̣вутадва̄рам̣ гехам̣ ‘‘сам̣вутагехам̣ пихитагеха’’нти вуччати, евамидха сам̣вутиндрийо ‘‘сам̣вуто’’ти вутто. па̄тимоккхасам̣варена̄ти па̄тимоккхасан̇кха̄тена сам̣варена. упетотиа̄дӣни сабба̄ни ан̃н̃аман̃н̃авевачана̄ни.

ирийатӣтиа̄дӣхи саттахипи падехи па̄тимоккхасам̣варасӣле т̣хитасса бхиккхуно ирийа̄патхавиха̄ро катхито. таттха ирийатӣти чатуннам̣ ирийа̄патха̄нам̣ ан̃н̃атарасаман̇гибха̄вато ирийати. техи ирийа̄патхачатуккехи ка̄йасакат̣аваттанена ваттати. екам̣ ирийа̄патхадуккхам̣ апарена ирийа̄патхена виччхиндитва̄ чират̣т̣хитибха̄вена сарӣрараккхан̣ато па̄лети. екасмим̣ ирийа̄патхе асан̣т̣хахитва̄ саббаирийа̄патхе ваттанато йапети. тена тена ирийа̄патхена татха̄ татха̄ ка̄йасса йа̄панато йа̄пети. чирака̄лаватта̄панато чарати. ирийа̄патхена ирийа̄патхам̣ виччхиндитва̄ джӣвитахаран̣ато вихарати.

миччха̄джӣвапат̣иседхакена̄ти –

‘‘идхекаччо вел̣уда̄нена ва̄ паттада̄нена ва̄ пуппха пхала сина̄надантакат̣т̣хада̄нена ва̄ ча̄т̣укамйата̄йа ва̄ муггасӯпйата̄йа ва̄ па̄рибхат̣айата̄йа ва̄ джан̇гхапесаникена ва̄ ан̃н̃атаран̃н̃атарена ва̄ буддхапат̣икут̣т̣хена миччха̄а̄джӣвена джӣвикам̣ каппети, айам̣ вуччати ана̄ча̄ро’’ти (вибха. 513) –

евам̣ вуттаана̄ча̄расан̇кха̄тамиччха̄джӣвапат̣ипаккхена.

на вел̣уда̄на̄дина̄ а̄ча̄рена̄ти –

‘‘идхекаччо на вел̣уда̄нена на патта на пуппха на пхала на сина̄на на дантакат̣т̣ха на ча̄т̣укамйата̄йа на муггасӯпйата̄йа на па̄рибхат̣айата̄йа на джан̇гхапесаникена на ан̃н̃атаран̃н̃атарена буддхапат̣икут̣т̣хена миччха̄а̄джӣвена джӣвикам̣ каппети, айам̣ вуччати а̄ча̄ро’’ти (вибха. 513) –

евам̣ вуттена на вел̣уда̄на̄дина̄ а̄ча̄рена.

весийа̄диагочарам̣ паха̄йа̄ти –

‘‘идхекаччо весийагочаро ва̄ хоти видхава тхуллакума̄ри пан̣д̣ака бхиккхуни па̄на̄га̄рагочаро ва̄, сам̣сат̣т̣хо вихарати ра̄джӯхи ра̄джамаха̄маттехи титтхийехи титтхийаса̄вакехи анануломикена сам̣саггена, йа̄ни пана та̄ни кула̄ни ассаддха̄ни аппасанна̄ни анопа̄набхӯта̄ни аккосакапарибха̄сака̄ни анаттхака̄ма̄ни ахитака̄ма̄ни апха̄сукака̄ма̄ни айогаккхемака̄ма̄ни бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣, татха̄рӯпа̄ни кула̄ни севати бхаджати пайирупа̄сати, айам̣ вуччати агочаро’’ти (вибха. 514) –

евама̄гатам̣ весийа̄диагочарам̣ паха̄йа.

саддха̄сампаннакула̄дина̄ти еттха а̄ди-саддена упаниссайагочара̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. тивидхо хи гочаро упаниссайагочаро а̄раккхагочаро упанибандхагочароти. катамо упаниссайагочаро? дасакатха̄ваттхугун̣асаманна̄гато калйа̄н̣амитто, йам̣ нисса̄йа асутам̣ сун̣а̄ти, сутам̣ парийодапети, кан̇кхам̣ витарати, дит̣т̣хим̣ уджум̣ кароти, читтам̣ паса̄дети. йасса ва̄ пана анусиккхама̄но саддха̄йа вад̣д̣хати, сӣлена сутена ча̄гена пан̃н̃а̄йа вад̣д̣хати, айам̣ упаниссайагочаро. катамо а̄раккхагочаро? идха бхиккху антарагхарам̣ павит̣т̣хо вӣтхим̣ пат̣ипанно оккхиттачаккху йугаматтадасса̄вӣ сам̣вуто гаччхати, на хаттхим̣ олокенто, на ассам̣, на ратхам̣, на паттим̣, на иттхим̣, на пурисам̣ олокенто, на уддхам̣ олокенто, на адхо олокенто, на диса̄видисам̣ випеккхама̄но гаччхати, айам̣ а̄раккхагочаро. катамо упанибандхагочаро? чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄, йаттха читтам̣ упанибандхати. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘ко ча, бхиккхаве, бхиккхуно гочаро сако петтико висайо? йадидам̣ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти (сам̣. ни. 5.372), айам̣ упанибандхагочаро. ити айам̣ тивидхо гочаро идха а̄ди-саддена сан̇гахитоти дат̣т̣хаббо.

аппаматтакесу ваджджесӯти асан̃чичча а̄паннасекхийаакусалачиттуппа̄да̄дибхедесу ваджджесу. бхайато дассанасӣлоти парама̄н̣уматтам̣ ваджджам̣ ат̣т̣хасат̣т̣хийоджанасатасахассуббедхасинерупаббатасадисам̣ катва̄ дассанасабха̄во, саббалахукам̣ ва̄ дуббха̄ситаматтам̣ па̄ра̄джикасадисам̣ катва̄ дассанасабха̄во. самма̄ а̄да̄йа̄ти саммадева саккаччам̣ саббасо ва̄ а̄дийитва̄.

ват̣т̣адуккханиссаран̣аттхикехи сотаббато сутам̣, парийаттидхаммо. там̣ дха̄ретӣти сутадхаро, сутасса а̄дха̄рабхӯто. йасса хи ито гахитам̣ етто пала̄йати, чхиддагхат̣е удакам̣ вийа на тит̣т̣хати, парисамаджджхе екам̣ суттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ катхетум̣ ва̄ ва̄четум̣ ва̄ на саккоти, айам̣ на сутадхаро на̄ма. йасса пана уггахитам̣ буддхавачанам̣ уггахитака̄ласадисамева хоти, дасапи вӣсатипи васса̄ни саджджха̄йам̣ акаронтасса на нассати, айам̣ сутадхаро на̄ма. тенева̄ха ‘‘йадасса та’’нтиа̄ди. екападампи екаккхарампи авинат̣т̣хам̣ хутва̄ санничийатӣти санничайо, сутам̣ санничайо етасминти сутасанничайоти а̄ха ‘‘сутам̣ санничитам̣ асминти сутасанничайо’’ти. йасса хи сутам̣ хадайаман̃джуса̄йам̣ санничитам̣ сила̄йа лекха̄ вийа суван̣н̣агхат̣е паккхитта̄ сӣхаваса̄ вийа ча са̄дху тит̣т̣хати, айам̣ сутасанничайо на̄ма. тена̄ха ‘‘етена…пе… авина̄сам̣ дассетӣ’’ти.

дха̄та̄ти пагун̣а̄ ва̄чуггата̄. екасса хи уггахитабуддхавачанам̣ ниччака̄ликам̣ на хоти, ‘‘асукасуттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ катхехӣ’’ти вутте ‘‘саджджха̄йитва̄ ан̃н̃ехи сам̣сандитва̄ парипуччха̄васена аттхам̣ ога̄хитва̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти вадати. екасса пагун̣ам̣ пабандхавиччхеда̄бха̄вато ган̇га̄сотасадисам̣ бхаван̇гасотасадисан̃ча акиттимам̣ сукхаппаватти хоти, ‘‘асукасуттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ катхехӣ’’ти вутте уддхаритва̄ тамева катхети. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘дха̄та̄’’ти. ва̄ча̄йа пагун̣а̄ ката̄ти суттадасакаваггадасакапан̣н̣а̄садасакавасена ва̄ча̄йа саджджха̄йита̄, даса сутта̄ни гата̄ни, даса вагга̄ни гата̄нӣтиа̄дина̄ саллаккхетва̄ ва̄ча̄йа саджджха̄йита̄ти аттхо. суттекадесасса хи суттаматтасса ча вачаса̄ паричайо идха на̄дхиппето, атха кхо вагга̄дивасенева. манаса̄ анупеккхита̄ти манаса̄ ану ану пеккхита̄, бха̄гасо ниджджха̄йита̄ чинтита̄ти аттхо. а̄ваджджантасса̄ти ва̄ча̄йа саджджха̄йитум̣ буддхавачанам̣ манаса̄ чинтентасса. сут̣т̣ху пат̣ивиддха̄ти ниджджат̣ам̣ ниггумбам̣ катва̄ сут̣т̣ху йа̄тха̄вато пат̣ивиддха̄.

две ма̄тика̄ти бхиккхума̄тика̄ бхиккхунӣма̄тика̄ ча. ва̄чуггата̄ти пуримассева вевачанам̣. тиссо анумодана̄ти сан̇гхабхатте да̄на̄нисам̣сапат̣исам̣йуттаанумодана̄, виха̄ра̄диман̇гале ман̇галасутта̄дианумодана̄, матакабхатта̄диаваман̇гале тирокут̣т̣а̄дианумодана̄ти има̄ тиссо анумодана̄. камма̄каммавиниччхайоти парива̄ра̄васа̄не каммавагге вуттавиниччхайо. ‘‘випассана̄васена угган̣хантена чатудха̄туваваттха̄намукхена уггахетабба’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. чатӯсу диса̄су аппат̣ихататта̄ чатассо диса̄ етасса̄ти чатуддисо, чатуддисойева ча̄туддисо, чатассо ва̄ диса̄ арахати, чатӯсу ва̄ диса̄су са̄дхӯти ча̄туддисо.

абхивинайети сакале винайапит̣аке. винетунти сиккха̄петум̣. ‘‘две вибхан̇га̄ пагун̣а̄ ва̄чуггата̄ ка̄табба̄ти идам̣ парипуччха̄васена уггахан̣ампи сандха̄йа вутта’’нти ваданти. екасса памут̣т̣хам̣, итарасса пагун̣ам̣ хотӣти а̄ха ‘‘тӣхи джанехи саддхим̣ париваттанаккхама̄ ка̄табба̄’’ти. абхидхаммети на̄марӯпапариччхеде. хет̣т̣хима̄ ва̄ тайо вагга̄ти маха̄ваггато хет̣т̣ха̄ сага̄тхакавагго нида̄навагго кхандхакавагготи име тайо вагга̄. ‘‘дхаммападампи саха ваттхуна̄ уггахетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти маха̄паччарийам̣ вуттатта̄ джа̄такабха̄н̣акена са̄т̣т̣хакатхам̣ джа̄такам̣ уггахетва̄пи дхаммападампи саха ваттхуна̄ уггахетаббамева.

калйа̄н̣а̄ сундара̄ париман̣д̣алападабйан̃джана̄ ва̄ча̄ асса̄ти калйа̄н̣ава̄чо. тена̄ха ‘‘ситхиладханита̄дӣнам̣…пе… ва̄ча̄йа саманна̄гато’’ти. таттха париман̣д̣алападабйан̃джана̄йа̄ти т̣ха̄накаран̣асампаттийа̄ сиккха̄сампаттийа̄ ча каттхачипи анӯната̄йа париман̣д̣алапада̄ни бйан̃джана̄ни аккхара̄ни етисса̄ти париман̣д̣алападабйан̃джана̄, падамева ва̄ аттхасса бйан̃джанато падабйан̃джанам̣, там̣ аккхарапа̄рипӯрим̣ катва̄ ситхиладханита̄дидасавидхам̣ бйан̃джанабуддхим̣ апариха̄петва̄ вуттам̣ париман̣д̣алам̣ на̄ма хоти. аккхарапа̄рипӯрийа̄ хи падабйан̃джанасса париман̣д̣алата̄. тена вуттам̣ ‘‘ситхиладханита̄дӣнам̣ йатха̄видха̄навачанена̄’’ти, париман̣д̣алам̣ падабйан̃джанам̣ етисса̄ти париман̣д̣алападабйан̃джана̄. атха ва̄ паджджати н̃а̄йати аттхо етена̄ти падам̣, на̄ма̄ди. йатха̄дхиппетаматтхам̣ бйан̃джетӣти бйан̃джанам̣, ва̄кйам̣. тесам̣ парипун̣н̣ата̄йа париман̣д̣алападабйан̃джана̄.

апича йо бхиккху парисати дхаммам̣ десенто суттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ никкхипитва̄ ан̃н̃ам̣ упа̄рамбхакарам̣ суттам̣ а̄харати, тасса упамам̣ катхети, тадаттхам̣ ота̄рети, евам̣ идам̣ гахетва̄ еттха кхипанто екапассенева парихаранто ка̄лам̣ н̃атва̄ вут̣т̣хахати, никкхиттасуттам̣ пана никкхиттаматтамева хоти, тасса катха̄ апариман̣д̣ала̄ на̄ма хоти аттхасса апарипун̣н̣абха̄вато. йо пана суттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ никкхипитва̄ бахи екападампи агантва̄ йатха̄никкхиттасса суттасса аттхасам̣ван̣н̣ана̄васенева суттантарампи а̄ненто па̄л̣ийа̄ анусандхин̃ча пубба̄паран̃ча апеккханто а̄чарийехи диннанайе т̣хатва̄ тулика̄йа париччхинданто вийа там̣ там̣ аттхам̣ суваваттхитам̣ катва̄ дассенто гамбхӣрама̄тика̄йа удакам̣ песенто вийа гамбхӣраматтхам̣ гаменто ваггиха̄ригатийа̄ паде падам̣ кот̣т̣енто синдхава̄джа̄нӣйо вийа екам̣йева падам̣ анекехи парийа̄йехи пунаппунам̣ сам̣ван̣н̣анто гаччхати, тасса катха̄ париман̣д̣ала̄ на̄ма хоти дхаммато аттхато анусандхито пубба̄парато а̄чарийуггахатоти саббасо парипун̣н̣абха̄вато. еварӯпампи катхам̣ сандха̄йа ‘‘париман̣д̣алападабйан̃джана̄йа̄’’ти вуттам̣.

гун̣апарипун̣н̣абха̄вена пуре бхава̄ти порӣ, тасса бхиккхуно тенетам̣ бха̄ситаббам̣ аттхасса гун̣апарипун̣н̣абха̄вена пуре пун̣н̣абха̄ве бхава̄ти аттхо. пуре ва̄ бхаватта̄ порийа̄ на̄гарикиттхийа̄ сукхума̄латтанена садиса̄ти порӣ, пуре сам̣вад̣д̣хана̄рӣ вийа сукума̄ра̄ти аттхо. пурасса еса̄типи порӣ, пурасса еса̄ти нагарава̄сӣнам̣ катха̄ти аттхо. нагарава̄сино хи йуттакатха̄ хонти питиматтам̣ ‘‘пита̄’’ти, бха̄тиматтам̣ ‘‘бха̄та̄’’ти ваданти. еварӯпӣ хи катха̄ бахуно джанасса канта̄ хоти мана̄па̄, та̄йа порийа̄.

виссат̣т̣ха̄йа̄ти питтасемха̄дӣхи апалибуддха̄йа сандит̣т̣хавиламбита̄дидосарахита̄йа. атха ва̄ на̄тисӣгхам̣ на̄тисан̣икам̣ нирантарам̣ екарасан̃ча катва̄ париса̄йа аджджха̄сайа̄нурӯпам̣ дхаммам̣ катхентасса ва̄ча̄ виссат̣т̣ха̄ на̄ма. йо хи бхиккху дхаммам̣ катхенто суттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ а̄рабхитва̄ а̄раддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа туритатурито аран̣им̣ мантхенто вийа ун̣хакха̄данӣйам̣ кха̄данто вийа па̄л̣ийа̄ анусандхипубба̄паресу гахитам̣ гахитамева, аггахитам̣ аггахитамева катва̄ пура̄н̣апан̣н̣антаресу чарама̄нам̣ годхам̣ ут̣т̣ха̄пенто вийа таттха таттха пахаранто оса̄петва̄ ут̣т̣ха̄йа гаччхати. пура̄н̣апан̣н̣антаресу хи парипа̄тийама̄на̄ годха̄ када̄чи диссати када̄чи на диссати, евамекаччасса аттхаван̣н̣ана̄ каттхачи диссати каттхачи на диссати. йопи дхаммам̣ катхенто ка̄лена сӣгхам̣, ка̄лена сан̣икам̣, ка̄лена мандам̣, ка̄лена маха̄саддам̣, ка̄лена кхуддакасаддам̣ кароти, йатха̄ ниджджха̄матан̣хикапетасса мукхато ниччхаран̣акаагги ка̄лена джалати ка̄лена нибба̄йати, евам̣ петадхаммакатхико на̄ма хоти, париса̄йа ут̣т̣ха̄тука̄ма̄йа пуна а̄рабхати. йопи катхенто таттха таттха виттха̄йати, аппат̣ибха̄ната̄йа а̄паджджати, кеначи рогена ниттхунанто вийа канданто вийа катхети, имесам̣ саббесампи катха̄ виссат̣т̣ха̄ на̄ма на хоти сукхена аппаваттабха̄вато. йо пана суттам̣ а̄харитва̄ а̄чарийехи диннанайе т̣хито а̄чарийуггахам̣ амун̃чанто йатха̄ ча а̄чарийа̄ там̣ там̣ суттам̣ сам̣ван̣н̣есум̣, тенева найена сам̣ван̣н̣енто на̄тисӣгхам̣ на̄тисан̣икантиа̄дина̄ вуттанайена катха̄пабандхам̣ авиччхиннам̣ катва̄ надӣсото вийа паваттети, а̄ка̄саган̇га̄то бхассама̄наудакам̣ вийа нирантаракатхам̣ паваттети, тасса катха̄ виссат̣т̣ха̄ на̄ма хоти. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘виссат̣т̣ха̄йа̄’’ти.

анелагал̣а̄йа̄ти елагал̣авирахита̄йа. кассачи хи катхентасса елам̣ гал̣ати, ла̄ла̄ паггхарати, кхел̣апхусита̄ни ва̄ никкхаманти, тасса ва̄ча̄ елагал̣а̄ на̄ма хоти, таббипарӣта̄йа̄ти аттхо. аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ти а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄ бха̄ситаттхасса вин̃н̃а̄панасаматтхата̄йа аттхан̃а̄пане са̄дхана̄йа.

ва̄ча̄ва каран̣анти ва̄ккаран̣ам̣, уда̄ха̄рагхосо. калйа̄н̣ам̣ мадхурам̣ ва̄ккаран̣ам̣ асса̄ти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о. тенева̄ха ‘‘мадхурассаро’’ти. хӣл̣етӣти аваджа̄на̄ти. ма̄туга̄моти самбандхо. манам̣ апа̄йати вад̣д̣хетӣти мана̄по. тена̄ха ‘‘манавад̣д̣ханако’’ти. ват̣т̣абхайена таджджетва̄ти йоббанамада̄диматта̄ бхиккхунийо сам̣са̄рабхайена та̄сетва̄. гихика̄лети аттано гихика̄ле. бхиккхунийа̄ метхунена бхиккхунӣдӯсако хотӣти бхиккхунийа̄ ка̄йасам̣саггамева вадати. сиккхама̄на̄са̄ман̣ерӣсу пана метхуненапи бхиккхунӣдӯсако на хотӣти а̄ха ‘‘сиккхама̄на̄са̄ман̣ерӣсу метхунадхамма’’нти. ‘‘ка̄са̄йаваттхавасана̄йа̄’’ти вачанато дуссӣла̄су бхиккхунӣсиккхама̄на̄са̄ман̣ерӣсу гарудхаммам̣ аджджха̄паннапуббо пат̣иккхиттойева̄ти дат̣т̣хаббам̣. тасса̄ бхиккхунийа̄ абха̄вепи йа̄ йа̄ тасса̄ вачанам̣ ассосум̣, та̄ та̄ татхева ман̃н̃антӣти а̄ха ‘‘ма̄туга̄мо хӣ’’тиа̄ди.

ида̄ни ат̣т̣ха ан̇га̄ни самодха̄нетва̄ дассетум̣ ‘‘еттха ча̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. имехи пана ат̣т̣хахан̇гехи асаманна̄гатам̣ н̃аттичатуттхена каммена самманненто дуккат̣ам̣ а̄паджджати, бхиккху пана самматойева хоти.

148. гарукехӣти гарука̄таббехи. екатоупасампанна̄йа̄ти упайогаттхе бхуммавачанам̣. ‘‘овадатӣ’’ти ва̄ имасса ‘‘вадатӣ’’ти аттхе сати сампада̄навачанампи йуджджати. бхиккхӯнам̣ сантике упасампанна̄ на̄ма париватталин̇га̄ ва̄ пан̃часатаса̄кийа̄нийо ва̄.

149. а̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ти еттха ‘‘саче бхӯми мана̄па̄ хоти, а̄санам̣ апан̃н̃а̄петумпи ват̣т̣атӣ’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ма̄туга̄маггахан̣ена бхиккхунӣпи сан̇гахита̄ти а̄ха ‘‘дхаммадесана̄паттимочанаттха’’нти. самматасса бхиккхуно сантикам̣ па̄т̣ипаде ова̄даттха̄йа сабба̄хи бхиккхунӣхи а̄гантаббато ‘‘самагга̄ттха бхагинийо’’ти имина̄ сабба̄сам̣ а̄гаманам̣ пуччхатӣти а̄ха ‘‘сабба̄ а̄гата̄ттха̄’’ти. гила̄на̄су ана̄гата̄супи гила̄на̄нам̣ ана̄гаманасса анун̃н̃а̄татта̄ а̄гантум̣ саматтха̄хи ча сабба̄хи а̄гататта̄ ‘‘самагга̄мхаййа̄’’ти ваттум̣ ват̣т̣ати. антога̄ме ва̄тиа̄дӣсу йаттха пан̃ча ан̇га̄ни бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ вандитум̣ на сакка̄ хоти, таттха т̣хита̄йа ева ка̄йам̣ пурато на̄метва̄ ‘‘ванда̄ми аййа̄’’ти ан̃джалим̣ паггайха гантумпи ват̣т̣ати. антарагхаранти каттхачи нагарадва̄расса бахииндакхӣлато пат̣т̣ха̄йа антога̄мо вуччати, каттхачи гхарумма̄рато пат̣т̣ха̄йа антогехам̣. идха пана ‘‘антога̄ме ва̄’’ти висум̣ вуттатта̄ ‘‘антарагхаре ва̄’’ти антогехам̣ сандха̄йа вуттанти дат̣т̣хаббам̣. йаттха каттхачӣти антога̄ма̄дӣсу йаттха каттхачи.

ват̣т̣атӣти ‘‘васатха аййе, майам̣ бхиккхӯ а̄несса̄ма̄’’ти вуттавачанам̣ саддахантӣхи васитум̣ ват̣т̣ати. на нимантита̄ хутва̄ гантука̄ма̄ти мануссехи нимантита̄ хутва̄ гантука̄ма̄ на хонтӣти аттхо, таттхева вассам̣ упагантука̄ма̄ хонтӣти адхиппа̄йо. йатоти бхиккхунупассайато. йа̄читва̄ти ‘‘тумхехи а̄нӣтаова̄денева майампи васисса̄ма̄’’ти йа̄читва̄. таттха̄ти тасмим̣ бхиккхунупассайе. а̄гата̄нам̣ сантике ова̄дена васитаббанти паччхимика̄йа вассам̣ васитаббам̣. абхиккхука̄ва̄се васантийа̄ а̄паттӣти чодана̄мукхена са̄ман̃н̃ато а̄паттиппасан̇гам̣ вадати, на пана тасса̄ а̄патти. вассаччхедам̣ катва̄ гаччхантийа̄пи а̄паттӣти васса̄нупагамамӯлам̣ а̄паттим̣ вадати. итара̄йа а̄паттийа̄ ана̄паттика̄ран̣асаббха̄вато ‘‘са̄ раккхитабба̄’’ти вуттам̣, са̄ васса̄нупагамамӯла̄ а̄патти раккхитабба̄ти аттхо, абхиккхукепи а̄ва̄се ӣдиса̄су а̄пада̄су вассам̣ упагантаббанти адхиппа̄йо. тена̄ха ‘‘а̄пада̄су хи…пе… ана̄патти вутта̄’’ти. итара̄йа пана а̄паттийа̄ ана̄патти, ка̄ран̣е асати паччхимика̄йапи вассам̣ на упагантаббам̣. сантесу хи бхиккхӯсу вассам̣ анупагаччхантийа̄ а̄патти. таттха гантва̄ пава̄ретаббанти еттха апава̄рентӣнам̣ а̄паттисамбхавато. саче дӯрепи бхиккхӯнам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ хоти, сакка̄ ча хоти навамийам̣ гантва̄ пава̄ретум̣, таттха гантва̄ пава̄ретаббам̣. саче пана навамийам̣ никкхамитва̄ сампа̄пун̣итум̣ на сакка̄ хоти, агаччхантӣнам̣ ана̄патти.

упосатхасса пуччханам̣ упосатхапуччха̄, са̄йева ка-ппаччайам̣ рассаттан̃ча катва̄ упосатхапуччхаканти вутта̄ти а̄ха ‘‘упосатхапуччхана’’нти. упосатхо пуччхитабботи ‘‘када̄, аййа, упосатхо’’ти пуччхитаббо. бхиккхуна̄пи ‘‘све, бхагини, упосатхо’’ти ваттаббам̣. бхиккхӯ када̄чи кеначи ка̄ран̣ена паннарасикам̣ ва̄ ча̄туддасӣупосатхам̣, ча̄туддасикам̣ ва̄ паннарасӣупосатхам̣ каронти, йасмин̃ча дивасе бхиккхӯхи упосатхо като, тасмим̣йева бхиккхунӣхипи упосатхо ка̄табботи адхиппа̄йена ‘‘паккхасса терасийам̣йева гантва̄’’тиа̄ди вуттам̣. евам̣ пуччхитена бхиккхуна̄ саче ча̄туддасийам̣ упосатхам̣ каронти, ‘‘ча̄туддасико бхагинӣ’’ти ваттаббам̣. саче пана паннарасийам̣ каронти, ‘‘паннарасико бхагинӣ’’ти а̄чиккхитаббам̣. ова̄даттха̄йа̄ти ова̄дайа̄чанаттха̄йа. па̄т̣ипададивасато пана пат̣т̣ха̄йа дхаммасаванаттха̄йа гантаббанти па̄т̣ипададивасе ова̄даггахан̣аттха̄йа дутийадивасато пат̣т̣ха̄йа антарантара̄ дхаммасаванаттха̄йа гантаббам̣. ова̄даггахан̣ампи хи ‘‘дхаммасаванамева̄’’ти абхедена вуттам̣. нирантарам̣ виха̄рам̣ упасан̇камим̣сӯти йебхуййена упасан̇каманам̣ сандха̄йа вуттам̣. вуттан̃хетантиа̄дина̄ йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджисса̄ма̄ти сабба̄сам̣йева бхиккхунӣнам̣ упасан̇каманадӣпанаттхам̣ па̄л̣и нидассита̄. ова̄дам̣ гаччхатӣти ова̄дам̣ йа̄читум̣ гаччхати. две тиссоти двӣхи тӣхи. каран̣аттхе четам̣ паччаттавачанам̣.

па̄са̄дикена̄ти паса̄даджанакена ниддосена ка̄йакамма̄дина̄. сампа̄детӯти тивидхам̣ сиккхам̣ сампа̄дету. саче па̄тимоккхуддесакам̣йева дисва̄ та̄хи бхиккхунӣхи ова̄до йа̄чито бхавеййа, тена ким̣ ка̄таббанти? упосатхагге саннипатите бхиккхусан̇гхе пуббакиччавасена ‘‘аттхи ка̄чи бхиккхунийо ова̄дам̣ йа̄чама̄на̄’’ти пуччхийама̄не ‘‘евам̣ вадехӣ’’ти ова̄дапат̣игга̄хакена ваттаббавачанам̣ ан̃н̃ена бхиккхуна̄ катха̄петва̄ па̄тимоккхуддесакена ваттаббавачанам̣ аттана̄ ватва̄ пуна сайамева гантва̄ бхиккхунӣнам̣ а̄рочетаббам̣, ан̃н̃ена ва̄ бхиккхуна̄ тасмим̣ дивасе па̄тимоккхам̣ уддиса̄петаббам̣. етам̣ вуттанти ‘‘та̄хӣ’’ти етам̣ бахувачанам̣ вуттам̣.

ека̄ бхиккхунӣ ва̄ти идам̣ бахӯхи бхиккхунупассайехи ека̄йа ева бхиккхунийа̄ са̄санапат̣иггахан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣, на пана дутийика̄йа абха̄вам̣ сандха̄йа. бахӯхи бхиккхунупассайехӣти антара̄магге ва̄ тасмим̣йева ва̄ га̄ме бахӯхи бхиккхунупассайехи. ‘‘бхиккхунисан̇гхо ча аййа бхиккхунийо ча бхиккхунӣ ча̄’’ти имина̄ на̄на̄упассайехи са̄санам̣ гахетва̄ а̄гатабхиккхунийа̄ ваттаббавачанам̣ дассети. идан̃ча екена пака̄рена мукхаматтанидассанаттхам̣ вуттам̣, тасмим̣ тасмим̣ пана бхиккхунупассайе бхиккхунӣнам̣ пама̄н̣ам̣ саллаккхетва̄ таданурӯпена найена ваттаббам̣. бхиккхусан̇гхасса аййа̄нам̣ аййасса̄ти идам̣ сан̇кхипитва̄ вуттам̣.

па̄тимоккхуддесакенапӣти идам̣ сан̇гхупосатхавасенева дасситам̣. йаттха пана тин̣н̣ам̣ двиннам̣ ва̄ васанат̣т̣ха̄не па̄тимоккхуддесо наттхи, таттха̄пи н̃аттит̣хапанакена итарена ва̄ бхиккхуна̄ имина̄ва найена ваттаббам̣. екапуггаленапи упосатхадивасе ова̄дайа̄чанам̣ сампат̣иччхитва̄ па̄т̣ипаде а̄гата̄нам̣ бхиккхунӣнам̣ ‘‘наттхи кочӣ’’тиа̄ди ваттаббамева. саче сайамева, ‘‘саммато аха’’нти ваттаббам̣. имам̣ видхим̣ аджа̄нанто идха ба̄лоти адхиппето.

150. адхаммакамме адхаммакаммасан̃н̃ӣ ваггам̣ бхиккхунисан̇гхам̣ ваггасан̃н̃ӣ овадати, а̄патти па̄читтийасса̄тиа̄дӣсу виджджама̄несупи вагга̄дибха̄ванимиттесу дуккат̣есу адхаммакаммамӯлакам̣ па̄читтийамева па̄л̣ийам̣ саббаттха вуттанти а̄ха ‘‘адхаммакамме двиннам̣ навака̄нам̣ васена ат̣т̣ха̄раса па̄читтийа̄нӣ’’ти. сесаметтха утта̄намева. асамматата̄, бхиккхунийа̄ парипун̣н̣ӯпасампанната̄, ова̄давасена ат̣т̣хагарудхаммабхан̣ананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

ова̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. аттхан̇гатасиккха̄падаван̣н̣ана̄

153. дутийе кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ са̄таччакирийа̄йа̄ти пуббабха̄гаппат̣ипаттивасена вуттам̣. муна̄тӣти джа̄на̄ти. тена н̃а̄н̣ена̄ти тена арахаттапхалапан̃н̃а̄сан̇кха̄тена н̃а̄н̣ена. патхесӯти упа̄йамаггесу. арахато паринит̣т̣хитасиккхатта̄ а̄ха ‘‘идан̃ча…пе… вутта’’нти. атха ва̄ ‘‘аппамаджджато сиккхато’’ти имесам̣ пада̄нам̣ хетуаттхата̄ дат̣т̣хабба̄, тасма̄ аппамаджджанахету сиккханахету ча адхичетасоти аттхо. сока̄ти читтасанта̄па̄. еттха ча адхичетасоти имина̄ адхичиттасиккха̄, аппамаджджатоти имина̄ адхисӣласиккха̄, мунино монапатхесу сиккхатоти етехи адхипан̃н̃а̄сиккха̄, муниноти ва̄ етена адхипан̃н̃а̄сиккха̄, монапатхесу сиккхатоти етена та̄сам̣ локуттарасиккха̄нам̣ пуббабха̄гаппат̣ипада̄, сока̄ на бхавантӣтиа̄дӣхи сиккха̄па̄рипӯрийа̄ а̄нисам̣са̄ пака̄сита̄ти ведитаббам̣.

кокануданти падумависесанам̣ йатха̄ ‘‘кока̄сайа’’нти, там̣ кира бахупаттам̣ ван̣н̣асампаннам̣ ативийа сугандхан̃ча хоти. ‘‘коканудам̣ на̄ма сетападума’’нтипи ваданти. па̄тоти пагева. айан̃хеттха аттхо – йатха̄ коканудасан̇кха̄там̣ падумам̣ па̄то сӯрийуггаманавела̄йам̣ пхуллам̣ викаситам̣ авӣтагандхам̣ сийа̄ вирочама̄нам̣, евам̣ сарӣрагандхена гун̣агандхена ча сугандхам̣ сарадака̄ле анталиккхе а̄диччамива аттано теджаса̄ тапантам̣ ан̇гехи ниччхаран̣аджутита̄йа ан̇гӣрасам̣ самма̄самбуддхам̣ пасса̄ти.

абхабботи пат̣ипаттиса̄рамидам̣ са̄санам̣, пат̣ипатти ча парийаттимӯлика̄, тван̃ча парийаттим̣ уггахетум̣ асаматтхо, тасма̄ абхабботи адхиппа̄йо. суддхам̣ пилотикакхан̣д̣анти иддхийа̄ абхисан̇кхатам̣ парисуддхам̣ чол̣акхан̣д̣ам̣. тада̄ кира бхагава̄ ‘‘на саджджха̄йам̣ ка̄тум̣ асакконто мама са̄сане абхаббо на̄ма хоти, ма̄ сочи бхиккхӯ’’ти там̣ ба̄ха̄йам̣ гахетва̄ виха̄рам̣ пависитва̄ иддхийа̄ пилотикакхан̣д̣ам̣ абхинимминитва̄ ‘‘ханда, бхиккху, имам̣ паримаджджанто ‘раджохаран̣ам̣ раджохаран̣а’нти пунаппунам̣ саджджха̄йам̣ карохӣ’’ти ватва̄ ада̄си таттха пуббеката̄дхика̄ратта̄.

со кира пуббе ра̄джа̄ хутва̄ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ каронто нала̄т̣ато седе муччанте парисуддхена са̄т̣акена нала̄т̣ам̣ пун̃чхи, са̄т̣ако килит̣т̣хо ахоси. со ‘‘имам̣ сарӣрам̣ нисса̄йа еварӯпо парисуддхаса̄т̣ако пакатим̣ джахитва̄ килит̣т̣хо джа̄то, аничча̄ вата сан̇кха̄ра̄’’ти аниччасан̃н̃ам̣ пат̣илабхати, тена ка̄ран̣енасса раджохаран̣амева паччайо джа̄то. раджам̣ харатӣти раджохаран̣ам̣. сам̣вегам̣ пат̣илабхитва̄ти асубхасан̃н̃ам̣ аниччасан̃н̃ан̃ча упат̣т̣хапенто сам̣вегам̣ пат̣илабхитва̄. со хи йонисо уммаджджанто ‘‘парисуддхам̣ ваттхам̣, наттхеттха досо, аттабха̄васса пана̄йам̣ досо’’ти асубхасан̃н̃ам̣ аниччасан̃н̃ан̃ча пат̣илабхитва̄ на̄марӯпапариггаха̄дина̄ пан̃часу кхандхесу н̃а̄н̣ам̣ ота̄ретва̄ кала̄пасаммасана̄диккамена випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ удайаббайан̃а̄н̣а̄дипаапа̄т̣ийа̄ випассанам̣ ануломаготрабхусамӣпам̣ па̄песи. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘випассанам̣ а̄рабхӣ’’ти. обха̄сага̄тхам̣ абха̄сӣти обха̄сависсаджджанапуббакабха̄ситага̄тха̄ обха̄сага̄тха̄, там̣ абха̄сӣти аттхо.

еттха ча ‘‘адхичетасоти имам̣ обха̄сага̄тхам̣ абха̄сӣ’’ти идхева вуттам̣. висуддхимагге (висуддхи. 2.386) пана дхаммападат̣т̣хакатха̄йам̣ (дха. па. ат̣т̣ха. 1.чӯл̣апантхакаттхераваттху) тхерага̄тха̄сам̣ван̣н̣ана̄йан̃ча (тхерага̄. ат̣т̣ха. 2.566) –

‘‘ра̄го раджо на ча пана рен̣у вуччати;

ра̄гассетам̣ адхивачанам̣ раджоти;

етам̣ раджам̣ виппаджахитва̄ пан̣д̣ита̄;

вихаранти те вигатараджасса са̄сане.

‘‘досо…пе… са̄сане.

‘‘мохо раджо на ча пана рен̣у вуччати;

мохассетам̣ адхивачанам̣ раджоти;

етам̣ раджам̣ виппаджахитва̄ пан̣д̣ита̄;

вихаранти те вигатараджасса са̄санети. –

има̄ тиссо обха̄сага̄тха̄ абха̄сӣ’’ти вуттам̣. адхичетасоти ча айам̣ чӯл̣апантхакаттхерасса уда̄нага̄тха̄ти имисса̄йева па̄л̣ийа̄ а̄гатам̣. тхерага̄тха̄йам̣ пана чӯл̣апантхакаттхерасса уда̄нага̄тха̄су айам̣ ана̄рул̣ха̄, ‘‘екуда̄нийаттхерасса пана айам̣ уда̄нага̄тха̄’’ти (тхерага̄. ат̣т̣ха. 1.екуда̄нийаттхерага̄тха̄ван̣н̣ана̄) таттха вуттам̣. евам̣ сантепи имисса̄ па̄л̣ийа̄ ат̣т̣хакатха̄йа ча евама̄гататта̄ чӯл̣апантхакаттхерассапи айам̣ уда̄нага̄тха̄ обха̄сага̄тха̄васена ча бхагавата̄ бха̄сита̄ти гахетаббам̣. арахаттам̣ па̄пун̣ӣти абхин̃н̃а̄пат̣исамбхида̄парива̄рам̣ арахаттам̣ па̄пун̣и. абхаббо твантиа̄дивачанато анукампа̄васена саддхивиха̄рика̄дим̣ сан̇гхикавиха̄ра̄ никкад̣д̣ха̄пентасса ана̄патти вийа диссати. абхаббо хи тхеро сан̃чичча там̣ ка̄тум̣, никкад̣д̣ханасиккха̄паде ва̄ апан̃н̃атте тхерена евам̣ катанти гахетаббам̣.

156. овадантасса па̄читтийанти аттхан̇гате сӯрийе гарудхаммехи ва̄ ан̃н̃ена ва̄ дхамменева овадантасса самматассапи па̄читтийам̣. сесаметтха утта̄намева. аттхан̇гатасӯрийата̄, парипун̣н̣ӯпасампанната̄, овадананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

аттхан̇гатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. бхиккхунупассайасиккха̄падаван̣н̣ана̄

162. татийам̣ утта̄наттхамева. упассайӯпагаманам̣, парипун̣н̣ӯпасампанната̄, самайа̄бха̄во, гарудхаммехи овадананти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

бхиккхунупассайасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. а̄мисасиккха̄падаван̣н̣ана̄

164. чатуттхе ‘‘упасампаннам̣…пе… бхиккхунова̄дака’’нти имесам̣ ‘‘ман̇кукаттука̄мо’’ти имина̄ самбандхо. ‘‘аван̣н̣ам̣ каттука̄мо айасам̣ каттука̄мо’’ти имесам̣ пана васена ‘‘упасампанна’’нтиа̄дӣсу ‘‘упасампаннасса̄’’ти вибхаттивипарин̣а̄мо ка̄табботи имаматтхам̣ сандха̄йа ‘‘уджджха̄панаке вуттанайеневаттхо ведитаббо’’ти вуттам̣. ‘‘чӣварахету овадатӣ’’тиа̄дина̄ бхан̣антасса екекасмим̣ вачане нит̣т̣хите па̄читтийам̣ ведитаббам̣. ‘‘упасампаннам̣ сан̇гхена асаммата’’нти па̄л̣ивачанато ‘‘самматена ва̄ сан̇гхена ва̄ бха̄рам̣ катва̄ т̣хапито’’ти ат̣т̣хакатха̄вачанато ча ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гато самматена ва̄ виппаваситука̄мена ‘‘йа̄ва̄хам̣ а̄гамисса̄ми, та̄ва те бха̄ро хотӯ’’ти йа̄читва̄ т̣хапито тасса̄бха̄вато сан̇гхена ва̄ татхева бха̄рам̣ катва̄ т̣хапито ат̣т̣хахи гарудхаммехи ан̃н̃ена ва̄ дхаммена овадитум̣ лабхатӣти ведитаббам̣. тасма̄ ‘‘йо пана, бхиккху, асаммато бхиккхунийо овадеййа, па̄читтийа’’нти идам̣ пагева бха̄рам̣ катва̄ ат̣т̣хапитам̣ сандха̄йа вуттанти гахетаббам̣.

168. ана̄патти пакатийа̄ чӣварахету…пе… овадантам̣ бхан̣атӣти еттха а̄мисахету овадантам̣ ‘‘а̄мисахету овадатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа евам̣ бхан̣антасса ана̄патти, ‘‘на а̄мисахету овадатӣ’’ти сан̃н̃ино пана дуккат̣ам̣, на а̄мисахету овадантам̣ пана ‘‘а̄мисахету овадатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа бхан̣антассапи ана̄патти сачиттакатта̄ сиккха̄падасса. сесаметтха утта̄намева. упасампанната̄, дхаммена ладдхасаммутита̄, ана̄мисантарата̄, аван̣н̣ака̄мата̄йа евам̣ бхан̣ананти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

а̄мисасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

169. пан̃чамам̣ утта̄наттхамева.

6. чӣварасибба̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄

175. чхат̣т̣хе саче са̄ бхиккхунӣ там̣ чӣварам̣ а̄дитова па̄рупеййа, ан̃н̃а̄ бхиккхунийо дисва̄ уджджха̄пеййум̣, тато маха̄джано пасситум̣ на лабхатӣти ман̃н̃ама̄но ‘‘йатха̄сам̣хат̣ам̣ харитва̄ никкхипитва̄’’тиа̄дима̄ха.

176. нӣхаратӣти саким̣ нӣхарати. йепи тесам̣ нисситака̄ти самбандхо. катхинаваттанти ‘‘сабрахмача̄рӣнам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти итикаттаббата̄васена сӯчикаммакаран̣ам̣. а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ дуккат̣анти акаппийасама̄да̄навасена дуккат̣ам̣. ван̃четва̄ти ‘‘тава н̃а̄тика̄йа̄’’ти аватва̄ ‘‘екисса̄ бхиккхунийа̄’’ти еттакамева ватва̄. ‘‘екисса̄ бхиккхунийа̄’’ти сутва̄ те ан̃н̃а̄тикасан̃н̃ино бхавеййунти а̄ха ‘‘акаппийе нийоджитатта̄’’ти. ‘‘идам̣ те ма̄ту чӣвара’’нтиа̄дӣни аватва̄пи ‘‘идам̣ чӣварам̣ сиббехӣ’’ти суддхачиттена сибба̄пентассапи ана̄патти.

179. упа̄ханаттхавика̄динти а̄ди-саддена йам̣ чӣварам̣ нива̄сетум̣ ва̄ па̄рупитум̣ ва̄ на сакка̄ хоти, тампи сан̇ган̣ха̄ти. сесаметтха утта̄намева. ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ сантаката̄, нива̄санапа̄рупанӯпагата̄, вуттанайена сиббанам̣ ва̄ сибба̄панам̣ ва̄ти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

чӣварасибба̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. сам̣видаханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

181. саттаме ‘‘паччха̄ гаччхантӣнам̣ чора̄ аччхиндим̣сӯ’’ти еттха ‘‘паттачӣвара’’нти па̄т̣хасесоти а̄ха ‘‘паччха̄ гаччхантӣнам̣ паттачӣвара’’нти. та̄ бхиккхунийоти паччха̄ гаччхантийо бхиккхунийо. ‘‘паччха̄ гаччхантӣна’’нти ча вибхаттивипарин̣а̄менеттха самбандхо ведитаббо. па̄л̣ийам̣ ‘‘гаччха̄ма бхагини, гаччха̄ма аййа̄’’ти бхиккхупуббакам̣ сам̣видха̄нам̣ вуттам̣, ‘‘гаччха̄ма аййа, гаччха̄ма бхагинӣ’’ти бхиккхунӣпуббакам̣. екаддха̄намагганти екам̣ аддха̄насан̇кха̄там̣ маггам̣, екато ва̄ аддха̄намаггам̣. хиййоти суве. парети татийадивасе.

182-183. двидха̄ вуттаппака̄роти па̄дагаманавасена паккхагаманавасена ва̄ти двидха̄ вуттаппабхедо. чатуннам̣ магга̄нам̣ самбандхат̣т̣ха̄нам̣ чатуккам̣, тин̣н̣ам̣ магга̄нам̣ самбандхат̣т̣ха̄нам̣ син̇гха̄т̣акам̣. ‘‘га̄мантаре га̄мантаре’’ти еттха ан̃н̃о га̄мо га̄мантаранти а̄ха ‘‘никкхамане ана̄патти…пе… бхиккхуно па̄читтийа’’нти. ‘‘сам̣видха̄йа̄’’ти па̄л̣ийам̣ ависесена вуттатта̄ ‘‘нева па̄л̣ийа̄ саметӣ’’ти вуттам̣, ‘‘еттхантаре сам̣видахитепи бхиккхуно дуккат̣а’’нти вуттатта̄ ‘‘на сесаат̣т̣хакатха̄йа саметӣ’’ти вуттам̣. аддхайоджанам̣ атиккамантасса̄ти асати га̄ме аддхайоджанам̣ атиккамантасса. йаттха хи аддхайоджанаббхантаре ан̃н̃о га̄мо на хоти, там̣ идха ага̄макам̣ аран̃н̃анти адхиппетам̣, аддхайоджанаббхантаре пана га̄ме сати га̄мантараган̣ана̄йа ева а̄патти.

185. рат̣т̣хабхедети рат̣т̣хавилопе. чаккасама̄рул̣ха̄ти ирийа̄патхачаккам̣ сакат̣ачаккам̣ ва̄ сама̄рул̣ха̄. сесам̣ утта̄намева. двиннампи сам̣видахитва̄ маггаппат̣ипатти, ависан̇кетам̣, самайа̄бха̄во, ана̄пада̄, га̄мантароккаманам̣ ва̄ аддхайоджана̄тиккамо ва̄ти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни. екатоупасампанна̄дӣхи саддхим̣ гаччхантасса пана ма̄туга̄масиккха̄падена а̄патти.

сам̣видаханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. на̄ва̄бхируханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

188. ат̣т̣хаме локасса̄дамиттасантхававасена кӣл̣а̄пуреккха̄ра̄ сам̣видахитва̄ти айам̣ висесо ‘‘евамиме…пе… бхиккхунӣхи саддхим̣ на̄ва̄йа кӣл̣антӣ’’ти имина̄ ‘‘уддхам̣га̄миним̣ ва̄ адхога̄миним̣ ва̄’’ти имина̄ ча сиддхо.

189. надийа̄ куто га̄мантаранти а̄ха ‘‘йасса̄ надийа̄’’тиа̄ди. ‘‘тасса̄ сага̄макатӣрапассена…пе… аддхайоджанаган̣ана̄йа̄ти екекапассенева гаманам̣ сандха̄йа вуттатта̄ та̄дисика̄йа надийа̄ маджджхена гаччхантасса га̄мантараган̣ана̄йа аддхайоджанаган̣ана̄йа ча а̄паттӣ’’ти ваданти. саббаат̣т̣хакатха̄сӯтиа̄дина̄ аттана̄ вуттамеваттхам̣ саматтхети. ‘‘кӣл̣а̄пуреккха̄рата̄йа бхиккхунийа̄ саддхим̣ сам̣видха̄йа на̄вам̣ абхирухантасса надийам̣йева па̄читтийасса вуттатта̄ ва̄писамудда̄дӣсу кӣл̣а̄пуреккха̄рата̄йа дуккат̣амева, на па̄читтийа’’нти ваданти. ‘‘локасса̄дамиттасантхававасена кӣл̣а̄пуреккха̄ра̄ сам̣видахитва̄’’ти вачанато кечи ‘‘имам̣ сиккха̄падам̣ акусалачиттам̣ локаваджджа’’нти ваданти, там̣ на гахетаббам̣. кӣл̣а̄пуреккха̄рата̄йа хи абхирухитва̄пи га̄мантароккамане аддхайоджана̄тиккаме ва̄ кусала̄бйа̄катачиттасаман̇гӣпи хутва̄ а̄паттим̣ а̄паджджати. йади хи со сам̣вегам̣ пат̣илабхитва̄ арахаттам̣ ва̄ саччхикареййа, ниддам̣ ва̄ оккамеййа, каммат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ манаси каронто гаччхеййа, куто тасса акусалачиттасаман̇гита̄, йенидам̣ сиккха̄падам̣ акусалачиттам̣ локаваджджанти вуччати, тасма̄ пан̣н̣аттиваджджам̣ тичиттанти сиддхам̣. сесаметтха утта̄намева.

на̄ва̄бхируханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. парипа̄читасиккха̄падаван̣н̣ана̄

194. наваме пат̣ийа̄дитанти бхиккхӯнам̣ аттха̄йа сампа̄дитам̣. н̃а̄така̄ ва̄ хонти пава̄рита̄ ва̄ти еттха сачепи бхиккхуно ан̃н̃а̄така̄ аппава̄рита̄ ча сийум̣, бхиккхунийа̄ н̃а̄така̄ пава̄рита̄ че, ват̣т̣ати.

197. па̄пабхиккхӯнам̣ паккхупаччхеда̄йа идам̣ пан̃н̃аттам̣, тасма̄ пан̃чабходжанейева а̄патти вутта̄. пан̃ча бходжана̄ни т̣хапетва̄ саббаттха ана̄паттӣти идам̣ пана имина̄ сиккха̄падена ана̄паттидассанаттхам̣ вуттам̣. вин̃н̃аттийа̄ уппаннам̣ парибхун̃джантасса хи ан̃н̃аттха вуттанайена дуккат̣ам̣. сесам̣ утта̄намева. бхиккхунипарипа̄читабха̄во, джа̄нанам̣, гихисама̄рамбха̄бха̄во, одана̄дӣнам̣ ан̃н̃атарата̄, тасса аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

парипа̄читасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. рахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄

198. дасаме упанандасса чатуттхасиккха̄падена̄ти аппат̣иччханне ма̄туга̄мена саддхим̣ рахонисаджджасиккха̄падам̣ сандха̄йа вуттам̣. кин̃ча̄пи там̣ ачелакавагге пан̃чамасиккха̄падам̣ хоти, упанандаттхерам̣ а̄раббха пан̃н̃аттесу пана чатуттхабха̄вато ‘‘упанандасса чатуттхасиккха̄падена̄’’ти вуттам̣. чатуттхасиккха̄падасса ваттхуто имасса сиккха̄падасса ваттхуно пат̣хамам̣ уппаннатта̄ идам̣ сиккха̄падам̣ пат̣хамам̣ пан̃н̃аттам̣. имина̄ ча сиккха̄падена кевалам̣ бхиккхунийа̄ ева рахонисаджджа̄йа а̄патти пан̃н̃атта̄, упари ма̄туга̄мена саддхим̣ рахонисаджджа̄йа а̄патти висум̣ пан̃н̃атта̄ти дат̣т̣хаббам̣.

рахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нит̣т̣хито бхиккхунивагго татийо.

4. бходжанавагго

1. а̄васатхапин̣д̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

206. бходжанаваггасса пат̣хамасиккха̄паде аддхайоджанам̣ ва̄ йоджанам̣ ва̄ гантум̣ саккотӣти еттха таттакам̣ гантум̣ сакконтассапи та̄ватакам̣ гантва̄ аладдхабхиккхасса ито бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. имесам̣йева̄ти имесам̣ па̄сан̣д̣а̄нам̣йева. еттака̄нанти имасмим̣ па̄сан̣д̣е еттака̄нам̣. екадивасам̣ бхун̃джитаббанти екадивасам̣ саким̣йева бхун̃джитаббам̣. ‘‘екадивасам̣ бхун̃джитабба’’нти вачанато пана екасмим̣ дивасе пунаппунам̣ бхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти на гахетаббам̣. пуна а̄дито пат̣т̣ха̄йа бхун̃джитум̣ на ват̣т̣атӣти имина̄ пат̣хамам̣ бхуттат̣т̣ха̄несу пуна екасмимпи т̣ха̄не бхун̃джитум̣ на ват̣т̣атӣти дассети.

208. ‘‘гаччханто ва̄ а̄гаччханто ва̄ти идам̣ аддхайоджанавасена гахетабба’’нти ваданти. антара̄магге гатат̣т̣ха̄нети екассева сантакам̣ сандха̄йа вуттам̣. ‘‘а̄гаччхантепи есева найо’’ти сан̇кхепена вуттамеваттхам̣ вибха̄венто ‘‘гантва̄ пачча̄гаччханто’’тиа̄дима̄ха. а̄паттит̣т̣ха̄нейева пуна бхун̃джантасса ана̄патти ваттабба̄ти гамане а̄гамане ча пат̣хамам̣ бходжанам̣ аватва̄ антара̄магге екадивасам̣ гатат̣т̣ха̄не ча екадивасанти пунаппунам̣ бходжанамева дасситам̣, гаманадивасе пана а̄гаманадивасе ча ‘‘гамисса̄ми а̄гамисса̄мӣ’’ти бхун̃джитум̣ ват̣т̣атийева. суддхачиттена пунаппунам̣ бхун̃джантассапи пунаппунам̣ бходжане ана̄патти. ан̃н̃ассаттха̄йа уддиситва̄ пан̃н̃аттам̣ бхиккхуно гахетумева на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘бхиккхӯнам̣йева аттха̄йа̄’’ти. сесаметтха утта̄намева. а̄васатхапин̣д̣ата̄, агила̄ната̄, ануваситва̄ бходжананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

а̄васатхапин̣д̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ган̣абходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

209. дутийе абхима̄рети абхигантва̄ бхагавато ма̄ран̣аттха̄йа нийоджите дхануддхаре. гул̣хапат̣иччханноти апа̄кат̣о. павиджджхӣти виссаджджеси. нану ра̄джа̄нампи ма̄ра̄песӣти вачанато идам̣ сиккха̄падам̣ аджа̄тасаттуно ка̄ле пан̃н̃аттанти сиддхам̣, еван̃ча сати парато анупан̃н̃аттийам̣ –

‘‘тена кхо пана самайена ран̃н̃о ма̄гадхасса сенийасса бимбиса̄расса н̃а̄тиса̄лохито а̄джӣвакесу паббаджито хоти. атха кхо со а̄джӣвако йена ра̄джа̄ ма̄гадхо сенийо бимбиса̄ро тенупасан̇ками, упасан̇камитва̄ ра̄джа̄нам̣ ма̄гадхам̣ сенийам̣ бимбиса̄рам̣ етадавоча…пе… куккучча̄йанта̄ на̄дхива̄сентӣ’’ти –

идам̣ касма̄ вуттанти? со кира а̄джӣвако там̣ да̄нам̣ денто бимбиса̄рака̄лато пат̣т̣ха̄йа ада̄си, паччха̄ аджа̄тасаттука̄ле сиккха̄падапан̃н̃аттито пат̣т̣ха̄йа бхиккхӯ куккучча̄йанта̄ там̣ да̄нам̣ на пат̣игган̣хим̣су, тасма̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа там̣ ваттху дасситанти ведитаббам̣. ‘‘атха кхо со а̄джӣвако бхиккхӯнам̣ сантике дӯтам̣ па̄хесӣ’’ти идан̃ча тато пабхути со а̄джӣвако антарантара̄ бхиккхӯ нимантетва̄ да̄нам̣ денто аджа̄тасаттука̄ле сиккха̄паде пан̃н̃атте йам̣ бхиккхӯнам̣ сантике дӯтам̣ па̄хеси, там̣ сандха̄йа вуттам̣.

215. ан̃н̃аман̃н̃ависит̣т̣хатта̄ висадисам̣ раджджам̣ вираджджам̣, тато а̄гата̄, таттха ва̄ джа̄та̄, бхава̄ти ва̄ вераджджа̄, те ева вераджджака̄. те пана йасма̄ готтачаран̣а̄дивибха̄гена на̄наппака̄ра̄, тасма̄ вуттам̣ ‘‘на̄на̄вераджджаке’’ти. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана на̄на̄видхехи ан̃н̃араджджехи а̄гатети раджджа̄нам̣йева васена на̄наппака̄рата̄ вутта̄.

217-218. имасса сиккха̄падасса вин̃н̃аттим̣ катва̄ бхун̃джанаваттхусмим̣ пан̃н̃аттатта̄ вин̃н̃аттито ган̣абходжанам̣ ваттхувасенева па̄кат̣анти там̣ аватва̄ ‘‘ган̣абходжанам̣ на̄ма йаттха…пе… нимантита̄ бхун̃джантӣ’’ти нимантанавасенева падабха̄джане ган̣абходжанам̣ вуттам̣. ‘‘кин̃чи пана сиккха̄падам̣ ваттхуананурӯпампи сийа̄ти падабха̄джане вуттанайена нимантанавасенева ган̣абходжанам̣ хотӣти кесан̃чи а̄сан̇ка̄ бхавеййа̄’’ти там̣ниваттанаттхам̣ ‘‘там̣ панетам̣ ган̣абходжанам̣ двӣха̄ка̄рехи пасаватӣ’’ти вуттам̣. пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ на̄мам̣ гахетва̄ти еттха ‘‘бходжанам̣ ган̣хатха̄ти вуттепи ган̣абходжанам̣ хотийева̄’’ти ваданти. ‘‘хет̣т̣ха̄ аддха̄нагаманаваттхусмим̣ на̄ва̄бхируханаваттхусмин̃ча ‘идхева, бханте, бхун̃джатха̄’ти вутте йасма̄ куккучча̄йанта̄ на пат̣игган̣хим̣су, тасма̄ ‘бхун̃джатха̄’ти вуттепи ган̣абходжанам̣ на хотийева̄’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ‘‘пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ на̄мам̣ гахетва̄ нимантетӣ’’ти вуттатта̄ пана ‘‘оданам̣ бхун̃джатха̄’’ти ва̄ ‘‘бхаттам̣ бхун̃джатха̄’’ти ва̄ бходжанана̄мам̣ гахетва̄ва вутте ган̣абходжанам̣ хоти, на ан̃н̃атха̄. ‘‘идхева, бханте, бхун̃джатха̄’’ти еттха̄пи ‘‘одана’’нти ва̄ ‘‘бхатта’’нти ва̄ ватва̄ва те евам̣ нимантесунти гахетаббам̣. ган̣авасена ва̄ нимантитатта̄ те бхиккхӯ апакатан̃н̃ута̄йа куккучча̄йанта̄ на пат̣игган̣хим̣сӯти айам̣ амха̄кам̣ кханти, вӣмам̣ситва̄ йуттатарам̣ гахетаббам̣.

екато ган̣хантӣти еттха ан̃н̃аман̃н̃асса два̄дасахаттхам̣ амун̃читва̄ т̣хита̄ екато ган̣ханти на̄ма̄ти гахетаббам̣. ‘‘амха̄кам̣ чатуннампи бхаттам̣ дехӣти ва̄ вин̃н̃а̄пеййу’’нти вачанато хет̣т̣ха̄ ‘‘твам̣ екасса бхиккхуно бхаттам̣ дехи, твам̣ двиннанти евам̣ вин̃н̃а̄петва̄’’ти вачанато ча аттано аттха̄йа ан̃н̃ехи вин̃н̃аттампи са̄дийантасса ган̣абходжанам̣ хотийева̄ти дат̣т̣хаббам̣. евам̣ вин̃н̃аттито пасаватӣти еттха вин̃н̃аттийа̄ сати ган̣хантасса екато хутва̄ гахан̣е имина̄ сиккха̄падена а̄патти, висум̣ гахан̣е пан̣ӣтабходжанасӯподанавин̃н̃аттӣхи а̄патти ведитабба̄.

вича̄ретӣти пан̃чакхан̣д̣а̄дивасена сам̣видахати. гхат̣т̣етӣти анува̄там̣ чхиндитва̄ хаттхена дан̣д̣акена ва̄ гхат̣т̣ети. суттам̣ каротӣти суттам̣ ват̣т̣ети. валетӣти дан̣д̣аке ва̄ хаттхе ва̄ а̄ват̣т̣ети. ‘‘абхинавассева чӣварасса каран̣ам̣ идха чӣваракаммам̣ на̄ма, пура̄н̣ачӣваре сӯчикаммам̣ на̄ма на хотӣ’’ти ваданти. ‘‘чатуттхе а̄гате на йа̄пентӣти вачанато саче ан̃н̃о кочи а̄гаччханто наттхи, чатта̄ройева ча таттха нисинна̄ йа̄петум̣ на сакконти, на ват̣т̣атӣ’’ти ваданти.

220. ган̣абходжана̄паттиджанаканимантанабха̄вато ‘‘акаппийанимантана’’нти вуттам̣. сампавесетва̄ти нисӣда̄петва̄. ган̣о бхиджджатӣти ган̣о а̄паттим̣ на а̄паджджатӣти адхиппа̄йо. ‘‘йаттха чатта̄ро бхиккхӯ…пе… бхун̃джантӣ’’ти има̄йа па̄л̣ийа̄ сам̣санданато ‘‘итаресам̣ пана ган̣апӯрако хотӣ’’ти вуттам̣. ависесена̄ти ‘‘гила̄но ва̄ чӣварака̄рако ва̄’’ти ависесетва̄ саббаса̄дха̄ран̣авачанена. тасма̄ти ависеситатта̄. бхутва̄ гатесӯти еттха агатесупи бходжанакичче нит̣т̣хите ган̣хитум̣ ват̣т̣ати. та̄ни ча техи екато на гахита̄нӣти йехи бходжанехи висан̇кето наттхи, та̄ни бходжана̄ни техи бхиккхӯхи екато на гахита̄ни екена паччха̄ гахитатта̄. маха̄тхерети бхиккхӯ сандха̄йа вуттам̣. дӯтасса пуна пат̣ипатхам̣ а̄гантва̄ ‘‘бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти вачанабхайена ‘‘га̄мадва̄ре ат̣т̣хатва̄ва̄’’ти вуттам̣. таттха таттха гантва̄ти антаравӣтхиа̄дӣсу таттха таттха т̣хита̄нам̣ сантикам̣ гантва̄. бхиккхӯнам̣ аттха̄йа гхарадва̄ре т̣хапетва̄ диййама̄непи есева найо. ниваттатха̄ти вуттападе ниваттитум̣ ват̣т̣атӣти ‘‘ниваттатха̄’’ти виччхиндитва̄ паччха̄ ‘‘бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти вуттатта̄ ват̣т̣ати. сесаметтха утта̄намева. ган̣абходжаната̄, самайа̄бха̄во, аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

ган̣абходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

221. татийе кулапат̣ипа̄т̣ийа̄ аббоччхиннам̣ катва̄ нирантарам̣ диййама̄натта̄ ‘‘бхаттапат̣ипа̄т̣и ат̣т̣хита̄ хотӣ’’ти па̄л̣ийам̣ вуттам̣, антара̄ ат̣т̣хатва̄ нирантарам̣ паватта̄ти вуттам̣ хоти. упача̄равасена̄ти воха̄равасена. на хи со бадараматтамева дети, упача̄равасена пана евам̣ вадати. бадарачун̣н̣асаккхара̄дӣхи пайоджитам̣ ‘‘бадараса̄л̣ава’’нти вуччати.

226. викаппана̄васенева там̣ бхаттам̣ асантам̣ на̄ма хотӣти анупан̃н̃аттивасена викаппанам̣ ат̣т̣хапетва̄ йатха̄пан̃н̃аттам̣ сиккха̄падамева т̣хапитам̣. парива̄ре пана викаппана̄йа ануджа̄нанампи анупан̃н̃аттисама̄нанти катва̄ ‘‘чатассо анупан̃н̃аттийо’’ти вуттам̣. маха̄паччариа̄дӣсу вуттанайам̣ паччха̄ ваданто па̄л̣ийа̄ сам̣санданато параммукха̄викаппанамева патит̣т̣ха̄песи. кечи пана ‘‘тада̄ аттано сантике т̣хапетва̄ бхагавантам̣ ан̃н̃асса абха̄вато тхеро саммукха̄викаппанам̣ на̄ка̄си, бхагавата̄ ча висум̣ саммукха̄викаппана̄ на вутта̄, татха̄пи саммукха̄викаппана̄пи ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. тенева ма̄тика̄ат̣т̣хакатха̄йампи (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘йо бхиккху пан̃часу сахадхаммикесу ан̃н̃атарасса ‘майхам̣ бхаттапачча̄сам̣ туйхам̣ даммӣ’ти ва̄ ‘викаппемӣ’ти ва̄ евам̣ саммукха̄ ва̄ ‘иттханна̄масса даммӣ’ти ва̄ ‘викаппемӣ’ти ва̄ евам̣ параммукха̄ ва̄ пат̣хаманимантанам̣ авикаппетва̄ паччха̄ нимантитакуле ладдхабхиккхато екаситтхампи аджджхохарати, па̄читтийа’’нти вуттам̣.

229. пан̃чахи бходжанехи нимантитасса йена йена пат̣хамам̣ нимантито, тасса тасса бходжанато уппат̣ипа̄т̣ийа̄ авикаппетва̄ ва̄ парасса парасса бходжанам̣ парампарабходжананти а̄ха ‘‘саче пана мӯланимантанам̣ хет̣т̣ха̄ хоти, паччхимам̣ паччхимам̣ упари, там̣ упарито пат̣т̣ха̄йа бхун̃джантасса а̄паттӣ’’ти. хаттхам̣ анто павесетва̄ саббахет̣т̣химам̣ ган̣хантасса маджджхе т̣хитампи антохаттхагатам̣ хотӣти а̄ха ‘‘хаттхам̣ пана…пе… йатха̄ татха̄ ва̄ бхун̃джантасса ана̄паттӣ’’ти. кхӣрасса расасса ча бхаттена амиссам̣ хутва̄ упари т̣хитатта̄ ‘‘кхӣрам̣ ва̄ расам̣ ва̄ пивато ана̄паттӣ’’ти вуттам̣.

маха̄упа̄сакоти гехаса̄мико. ‘‘маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘а̄паттӣ’ти вачанена курундийам̣ ‘ват̣т̣атӣ’ти вачанам̣ вируддхам̣ вийа диссати, двиннампи адхиппа̄йо маха̄паччарийам̣ вибха̄вито’’ти маха̄ган̣т̣хипадесу вуттам̣. саббе нимантентӣти акаппийанимантанена нимантенти. ‘‘парампарабходжанам̣ на̄ма пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена бходжанена нимантито, там̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ бходжанам̣ бхун̃джати, етам̣ парампарабходжанам̣ на̄ма̄’’ти вуттатта̄ сатипи бхиккха̄чарийа̄йа пат̣хамам̣ ладдхабха̄ве ‘‘пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ладдхабхаттам̣ бхун̃джати, а̄паттӣ’’ти вуттам̣. авикаппавасена ‘‘вачӣкамма’’нти вуттам̣. сесаметтха утта̄намева. парампарабходжаната̄, самайа̄бха̄во, аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. ка̄н̣ама̄та̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

230-231. чатуттхе ка̄н̣а̄йа ма̄та̄ти ка̄н̣а̄ти ладдхана̄ма̄йа да̄рика̄йа ма̄та̄. касма̄ панеса̄ ка̄н̣а̄ на̄ма джа̄та̄ти а̄ха ‘‘са̄ кирасса̄’’тиа̄ди. имисса̄ дахарака̄ле ма̄та̄питаро синехавасена ‘‘амма ка̄н̣е, амма ка̄н̣е’’ти вохарим̣су, са̄ тадупа̄да̄йа ка̄н̣а̄ на̄ма джа̄та̄, тасса̄ ча ма̄та̄ ‘‘ка̄н̣ама̄та̄’’ти па̄кат̣а̄ ахосӣти еваметтха ка̄ран̣ам̣ ваданти. пат̣ийа̄локанти паччхимам̣ дисам̣, пачча̄диччанти вуттам̣ хоти.

233. пӯваган̣ана̄йа па̄читтийанти мукхават̣т̣ийа̄ хет̣т̣хималекхато упарит̣т̣хитапӯваган̣ана̄йа па̄читтийам̣. ‘‘дваттипаттапӯра̄ пат̣иггахетабба̄’’ти хи вачанато мукхават̣т̣ийа̄ хет̣т̣хималекхам̣ анатикканте две ва̄ тайо ва̄ паттапӯре гахетум̣ ват̣т̣ати.

235. ат̣т̣хакатха̄су пана…пе… вуттанти идам̣ ат̣т̣хакатха̄су татха̄ а̄гатабха̄ваматтадӣпанаттхам̣ вуттам̣, на пана тасса ва̄дасса патит̣т̣ха̄панаттхам̣. ат̣т̣хакатха̄су вуттан̃хи па̄л̣ийа̄ на самети. татуттаригахан̣е ана̄паттидассанаттхан̃хи ‘‘н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти вуттам̣. ан̃н̃атха̄ ‘‘ана̄патти дваттипаттапӯре пат̣игган̣ха̄тӣ’’ти имина̄ва пама̄н̣айуттаггахан̣е ана̄паттисиддхито ‘‘н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти висум̣ на ваттаббам̣. йади евам̣ ‘‘там̣ па̄л̣ийа̄ на саметӣ’’ти касма̄ на вуттанти? хет̣т̣ха̄ татуттарисиккха̄паде вуттанайенева сакка̄ вин̃н̃а̄тунти на вуттам̣. вуттан̃хи таттха (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.526) ‘‘ат̣т̣хакатха̄су пана н̃а̄такапава̄ритат̣т̣ха̄не пакатийа̄ва бахумпи ват̣т̣ати, аччхиннака̄ран̣а̄ пама̄н̣амева ват̣т̣атӣти вуттам̣, там̣ па̄л̣ийа̄ на саметӣ’’ти. ‘‘апа̄тхеййа̄диаттха̄йа пат̣ийа̄дита’’нти сан̃н̃а̄йа ган̣хантассапи а̄паттийева ачиттакатта̄ сиккха̄падасса. аттанойева гахан̣аттхам̣ ‘‘имасса хаттхе дехӣ’’ти вачаненапи а̄паджджанато ‘‘вачӣкамма’’нти вуттам̣. сесам̣ утта̄намева. вутталаккхан̣апӯвамантхата̄, асесаката̄, апат̣иппассаддхагаманата̄, на н̃а̄така̄дита̄, атирекапат̣иггахан̣анти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

ка̄н̣ама̄та̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

236. пан̃чаме бхутта̄вӣти бхутта̄вино бхуттаванто, катабхаттакичча̄ти вуттам̣ хоти. пава̄рита̄ти еттха чатӯсу пава̄ран̣а̄су йа̄вадаттхапава̄ран̣а̄ пат̣иккхепапава̄ран̣а̄ ча лаббхатӣти а̄ха ‘‘бра̄хман̣ена…пе… пат̣иккхепапава̄ран̣а̄йа пава̄рита̄’’ти. чатуббидха̄ хи пава̄ран̣а̄ вассам̣вуттхапава̄ран̣а̄, паччайапава̄ран̣а̄, пат̣иккхепапава̄ран̣а̄, йа̄вадаттхапава̄ран̣а̄ти. таттха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, вассам̣вуттха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ тӣхи т̣ха̄нехи пава̄рету’’нти (маха̄ва. 209) айам̣ вассам̣вуттхапава̄ран̣а̄. пака̄рехи дит̣т̣ха̄дӣхи ва̄рети сан̇гха̄дике бхаджа̄пети бхатте кароти ета̄йа̄ти пава̄ран̣а̄, а̄паттивисодхана̄йа аттавоссаггока̄сада̄нам̣. са̄ пана йасма̄ йебхуййена вассам̣вуттхехи ка̄табба̄ вутта̄, тасма̄ ‘‘вассам̣вуттхапава̄ран̣а̄’’ти вуччати. ‘‘иччха̄махам̣, бханте, сан̇гхам̣ ча̄тума̄сам̣ бхесаджджена пава̄рету’’нти (па̄чи. 303) ча, ‘‘ан̃н̃атра пуна пава̄ран̣а̄йа ан̃н̃атра ниччапава̄ран̣а̄йа̄’’ти (па̄чи. 306) ча айам̣ паччайапава̄ран̣а̄ пава̄рети паччайе иччха̄пети ета̄йа̄ти катва̄, чӣвара̄дӣхи упанимантана̄йетам̣ адхивачанам̣. ‘‘пава̄рито на̄ма асанам̣ пан̃н̃а̄йати, бходжанам̣ пан̃н̃а̄йати, хаттхапа̄се т̣хито абхихарати, пат̣иккхепо пан̃н̃а̄йати, есо пава̄рито на̄ма̄’’ти (па̄чи. 239) айам̣ пат̣иккхепапава̄ран̣а̄. виппакатабходжаната̄дипан̃чан̇гасахито бходжанапат̣иккхепойева хеттха пака̄райутта̄ ва̄ран̣а̄ти пава̄ран̣а̄. ‘‘пан̣ӣтена кха̄данӣйена бходжанӣйена сахаттха̄ сантаппеси сампава̄ресӣ’’ти (ма. ни. 1.363) айам̣ йа̄вадаттхапава̄ран̣а̄. йа̄вадаттхам̣ бходжанасса пава̄ран̣а̄ йа̄вадаттхапава̄ран̣а̄.

237. ти-ка̄рам̣ аватва̄…пе… ваттум̣ ват̣т̣атӣти идам̣ ваттабба̄ка̄радассанаттхам̣ вуттам̣. ‘‘ти-ка̄ре пана вуттепи акатам̣ на̄ма на хотӣ’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

238-239. пава̄ритоти пат̣иккхепито. йо хи бхун̃джанто паривесакена упанӣтам̣ бходжанам̣ аниччханто пат̣иккхипати, со тена пава̄рито пат̣иккхепито на̄ма хоти. бйан̃джанам̣ пана ана̄дийитва̄ аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘катапава̄ран̣о катапат̣иккхепо’’ти вуттам̣. йасма̄ ‘‘асана’’нти имина̄ва падена ‘‘бхутта̄вӣ’’ти имасса аттхо вутто, тасма̄ на тасса кин̃чи пайоджанам̣ висум̣ упалаббхати. йади хи упалаббхеййа, пава̄ран̣а̄ чхал̣ан̇гасаманна̄гата̄ а̄паджджеййа̄ти манаси катва̄ пан̃часаманна̄гататтам̣йева дассетум̣ ‘‘вуттампи чета’’нтиа̄дина̄ па̄л̣им̣ а̄харати. кечи пана ‘‘хаттхапа̄се т̣хито абхихаратӣ’’ти екамева ан̇гам̣ катва̄ ‘‘чатуран̇гасаманна̄гата̄ пава̄ран̣а̄’’типи ваданти.

амбилапа̄йа̄са̄дӣсӯти а̄ди-саддена кхӣрапа̄йа̄са̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. таттха амбилапа̄йа̄саггахан̣ена такка̄диамбиласам̣йутта̄ гханайа̄гу вутта̄. кхӣрапа̄йа̄саггахан̣ена кхӣрасам̣йутта̄ йа̄гу сан̇гайхати. пава̄ран̣ам̣ на джанетӣти анатириттабходжана̄паттинибандханам̣ пат̣иккхепам̣ на са̄дхети. катопи пат̣иккхепо анатириттабходжана̄паттинибандхано на хотӣти акатат̣т̣ха̄нейева тит̣т̣хатӣти а̄ха ‘‘пава̄ран̣ам̣ на джанетӣ’’ти. ‘‘йа̄гу-саддасса пава̄ран̣аджанакайа̄гуйа̄пи са̄дха̄ран̣атта̄ ‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’ти вуттепи пава̄ран̣а̄ хотӣти пава̄ран̣ам̣ джанетийева̄ти вутта’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣, там̣ парато таттхева ‘‘бхаттамиссакам̣ йа̄гум̣ а̄харитва̄’’ти еттха вуттака̄ран̣ена на самети. вуттан̃хи таттха ‘‘хет̣т̣ха̄ айа̄гуке нимантане удакакан̃джикакхӣра̄дӣхи саддхим̣ маддитам̣ бхаттамева сандха̄йа ‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’ти вуттатта̄ пава̄ран̣а̄ хоти, ‘бхаттамиссакам̣ йа̄гум̣ а̄харитва̄’ти еттха пана висум̣ йа̄гуйа̄ виджджама̄натта̄ пава̄ран̣а̄ на хотӣ’’ти. тасма̄ таттха вуттанайенева кхӣра̄дӣхи сам̣маддитам̣ бхаттамева сандха̄йа ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’’ти вуттатта̄ йа̄гуйа̄ ча таттха абха̄вато пава̄ран̣а̄ хотӣти еваметтха ка̄ран̣ам̣ ваттаббам̣. еван̃хи сати парато ‘‘йена̄пуччхито, тасса аттхита̄йа̄’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттака̄ран̣енапи сам̣сандати, ан̃н̃атха̄ ган̣т̣хипадесуйева пубба̄паравиродхо а̄паджджати. ат̣т̣хакатха̄вачанена ча на самети. саче…пе… пан̃н̃а̄йатӣти имина̄ вуттаппама̄н̣асса маччхамам̣сакхан̣д̣асса наха̄руно ва̄ саббха̄ваматтам̣ дассети. та̄хӣти путхука̄хи.

са̄ливӣхийавехи катасаттӯти йебхуййанайена вуттам̣, сатта дхан̃н̃а̄ни пана бхаджджитва̄ катопи саттуйева. тенева̄ха ‘‘кан̇гуварака…пе… саттусан̇гахамева гаччхатӣ’’ти. саттумодакоти саттуйо пин̣д̣етва̄ като апакко саттугул̣о. пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атаравасена виппакатабходжанабха̄васса упаччхиннатта̄ ‘‘мукхе са̄сапаматтампи…пе… на пава̄ретӣ’’ти вуттам̣. ‘‘акаппийамам̣сам̣ пат̣иккхипати, на пава̄ретӣ’’ти вачанато саче сан̇гхикам̣ ла̄бхам̣ аттано апа̄пун̣антам̣ джа̄нитва̄ ва̄ аджа̄нитва̄ ва̄ пат̣иккхипати, на пава̄рети пат̣иккхипитаббассева пат̣иккхиттатта̄. аладжджисантакам̣ пат̣иккхипантопи на пава̄рети. аваттхута̄йа̄ти анатиритта̄паттиса̄дхика̄йа пава̄ран̣а̄йа аваттхубха̄вато. етена пат̣иккхипитаббассева пат̣иккхиттабха̄вам̣ дӣпети. йан̃хи пат̣иккхипитаббам̣ хоти, тасса пат̣иккхепо а̄паттиан̇гам̣ на хотӣти там̣ ‘‘пава̄ран̣а̄йа аваттхӯ’’ти вуччати.

упана̄метӣти имина̄ ка̄йа̄бхиха̄рам̣ дассети. хаттхапа̄сато бахи т̣хитасса сатипи да̄тука̄ма̄бхиха̄ре пат̣иккхипантасса дӯрабха̄венева пава̄ран̣а̄йа абха̄вато тхерассапи дӯрабха̄ваматтам̣ гахетва̄ пава̄ран̣а̄йа абха̄вам̣ дассенто ‘‘тхерасса дӯрабха̄вато’’ти а̄ха, на пана тхерасса абхиха̄расаббха̄вато. сачепи гахетва̄ гато хаттхапа̄се т̣хито хоти, кин̃чи пана аватва̄ а̄дха̄ракат̣т̣ха̄не т̣хитатта̄ абхиха̄ро на̄ма на хотӣти ‘‘дӯтасса ча анабхихаран̣ато’’ти вуттам̣. ‘‘гахетва̄ гатена ‘бхаттам̣ ган̣хатха̄’ти вутте абхиха̄ро на̄ма хотӣти ‘саче пана гахетва̄ а̄гато бхиккху…пе… пава̄ран̣а̄ хотӣ’ти вутта’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. кечи пана ‘‘паттам̣ кин̃чи упана̄метва̄ ‘имам̣ бхаттам̣ ган̣хатха̄’ти вуттанти гахетабба’’нти ваданти, там̣ йуттам̣ вийа диссати ва̄ча̄бхиха̄расса идха анадхиппетатта̄.

паривесана̄йа̄ти бхаттагге. абхихат̣а̄ва хотӣти паривесакенева абхихат̣а̄ хоти. тато да̄тука̄мата̄йа ган̣хантам̣ пат̣иккхипантасса пава̄ран̣а̄ хотӣти еттха аган̣хантампи пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ хотийева. касма̄? да̄тука̄мата̄йа абхихат̣атта̄. ‘‘тасма̄ са̄ абхихат̣а̄ва хотӣ’’ти хи вуттам̣. тенева тӣсупи ган̣т̣хипадесу ‘‘да̄тука̄ма̄бхиха̄ре сати кевалам̣ ‘дасса̄мӣ’ти гахан̣амева абхиха̄ро на̄ма на хоти, ‘дасса̄мӣ’ти ган̣хантепи аган̣хантепи да̄тука̄ма̄бхиха̄рова абхиха̄ро на̄ма хоти, тасма̄ гахан̣асамайе ва̄ аггахан̣асамайе ва̄ там̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ хотӣ’’ти вуттам̣. ида̄ни асати тасса да̄тука̄ма̄бхиха̄ре гахан̣асамайепи пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ на хотӣти дассетум̣ ‘‘саче пана̄’’тиа̄ди вуттам̣.

‘‘расам̣ ган̣хатха̄’’ти апава̄ран̣аджанакасса на̄мам̣ гахетва̄ вуттатта̄ ‘‘там̣ сутва̄ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ наттхӣ’’ти вуттам̣. маччхарасам̣ мам̣сарасанти еттха пана на кевалам̣ маччхасса расам̣ маччхарасамиччева вин̃н̃а̄йати, атха кхо маччхо ча маччхарасан̃ча маччхарасанти евам̣ пава̄ран̣аджанакаса̄дха̄ран̣ана̄мавасенапи вин̃н̃а̄йама̄натта̄ там̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ва хоти. парато маччхасӯпанти еттха̄пи есева найо. ‘‘идам̣ ган̣хатха̄’’ти вуттепӣти еттха евам̣ аватва̄пи пава̄ран̣апахонакам̣ йам̣кин̃чи абхихат̣ам̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ хотийева̄ти дат̣т̣хаббам̣. карамбакоти миссака̄дхивачанаметам̣. йан̃хи ан̃н̃енан̃н̃ена миссетва̄ каронти, со ‘‘карамбако’’ти вуччати. со сачепи мам̣сена миссетва̄ катова хоти, ‘‘карамбакам̣ ган̣хатха̄’’ти апава̄ран̣а̄рахасса на̄мена вуттатта̄ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ на хоти. ‘‘мам̣сакарамбакам̣ ган̣хатха̄’’ти вутте пана мам̣самиссакам̣ ган̣хатха̄ти вуттам̣ хоти, тасма̄ пава̄ран̣а̄ва хоти.

‘‘уддиссаката’’нти ман̃н̃ама̄ноти еттха ‘‘ваттхуно каппийатта̄ акаппийасан̃н̃а̄йа пат̣иккхипатопи ачиттакатта̄ имасса сиккха̄падасса пава̄ран̣а̄ хотӣ’’ти ваданти. ‘‘хет̣т̣ха̄ айа̄гуке нимантане удакакан̃джикакхӣра̄дӣхи саддхим̣ маддитам̣ бхаттамева сандха̄йа ‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’ти вуттатта̄ пава̄ран̣а̄ хоти, ‘бхаттамиссакам̣ йа̄гум̣ а̄харитва̄’ти еттха пана висум̣ йа̄гуйа̄ виджджама̄натта̄ пава̄ран̣а̄ на хотӣ’’ти ваданти. айаметтха адхиппа̄йоти ‘‘йена̄пуччхито’’тиа̄дина̄ вуттамеваттхам̣ сандха̄йа вадати. ка̄ран̣ам̣ панеттха дуддасанти еттха еке та̄ва ваданти ‘‘йасма̄ йа̄гумиссакам̣ на̄ма бхаттамева на хоти, кхӣра̄дикампи хотийева, тасма̄ карамбаке вийа пава̄ран̣а̄йа на бхавитаббам̣. еван̃ча сати йа̄гу бахутара̄ ва̄ хоти самасама̄ ва̄, на пава̄рети. ‘йа̄гу манда̄, бхаттам̣ бахутарам̣, пава̄ретӣ’ти еттха ка̄ран̣ам̣ дуддаса’’нти. кечи пана ваданти ‘‘йа̄гумиссакам̣ на̄ма бхаттам̣, тасма̄ там̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄йа ева бхавитаббам̣. еван̃ча сати ‘идха пава̄ран̣а̄ хоти на хотӣ’ти еттха ка̄ран̣ам̣ дуддаса’’нти.

йатха̄ четтха ка̄ран̣ам̣ дуддасам̣, евам̣ парато ‘‘миссакам̣ ган̣хатха̄’’ти еттха̄пи ка̄ран̣ам̣ дуддасамева̄ти ведитаббам̣. на хи пава̄ран̣аппахонакасса аппабахубха̄во пава̄ран̣а̄йа бха̄ва̄бха̄ванимиттам̣, кин̃чарахи пава̄ран̣аджанакасса на̄маггахан̣амеветтха пама̄н̣ам̣, тасма̄ ‘‘идан̃ча карамбакена на сама̄нетабба’’нтиа̄дина̄ йампи ка̄ран̣ам̣ вуттам̣, тампи пуббе вуттена сам̣сандийама̄нам̣ на самети. йади хи ‘‘миссака’’нти бхаттамиссакейева рул̣хам̣ сийа̄, евам̣ сати йатха̄ ‘‘бхаттамиссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вутте бхаттам̣ бахутарам̣ ва̄ самам̣ ва̄ аппатарам̣ ва̄ хоти, пава̄ретийева, евам̣ ‘‘миссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вуттепи аппатарепи бхатте пава̄ран̣а̄йа бхавитаббам̣ миссаканти бхаттамиссакейева рул̣хатта̄. татха̄ хи ‘‘миссаканти бхаттамиссакейева рул̣хавоха̄ратта̄ идам̣ пана ‘бхаттамиссакамева̄’ти вутта’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. атха ‘‘миссака’’нти бхаттамиссаке рул̣хам̣ на хоти, миссакабхаттам̣ пана сандха̄йа ‘‘миссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вуттанти. евампи йатха̄ айа̄гуке нимантане кхӣра̄дӣхи саддхим̣ маддитам̣ бхаттамева сандха̄йа ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’’ти вутте пава̄ран̣а̄ хоти, евамидха̄пи миссакабхаттамева сандха̄йа ‘‘миссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вутте бхаттам̣ аппам̣ ва̄ хоту баху ва̄, пава̄ран̣а̄ ева сийа̄. тасма̄ ‘‘миссака’’нти бхаттамиссаке рул̣хам̣ ва̄ хоту сандха̄йабха̄ситам̣ ва̄, убхайаттха̄пи пуббена̄парам̣ на саметӣти киметтха ка̄ран̣ачинта̄йа, ӣдисесу пана т̣ха̄несу ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣енева гантаббанти айам̣ амха̄кам̣ кханти.

‘‘висум̣ катва̄ детӣти бхаттасса упари т̣хитам̣ раса̄дим̣ висум̣ гахетва̄ детӣ’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. кеначи пана ‘‘йатха̄ бхаттаситтхам̣ на патати, татха̄ га̄л̣хам̣ хаттхена пӣл̣етва̄ парисса̄ветва̄ детӣ’’ти вуттам̣. татха̄пи ка̄ран̣ам̣ на диссати. йатха̄ хи бхаттамиссакам̣ йа̄гум̣ а̄харитва̄ ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’’ти ватва̄ йа̄гумиссакам̣ бхаттампи дентам̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ на хоти, евамидха̄пи бахукхӣрараса̄дӣсу бхаттесу ‘‘кхӣрам̣ ган̣хатха̄’’тиа̄дӣни ватва̄ кхӣра̄дӣни ва̄ дету кхӣра̄димиссакабхаттам̣ ва̄, убхайатха̄пи пава̄ран̣а̄йа на бхавитаббам̣, тасма̄ ‘‘висум̣ катва̄ детӣ’’ти тена̄ка̄рена дентам̣ сандха̄йа вуттам̣, на пана бхаттамиссакам̣ катва̄ диййама̄нам̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ хотӣти дассанаттханти гахетаббам̣. йади пана бхаттамиссакам̣ катва̄ диййама̄не пава̄ран̣а̄ хотӣти адхиппа̄йена ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘висум̣ катва̄ детӣ’’ти вуттам̣, евам̣ сати ат̣т̣хакатха̄йеветтха пама̄н̣анти гахетаббам̣, на пана ка̄ран̣антарам̣ гавеситаббам̣.

саче уккут̣икам̣ нисинно па̄де амун̃читва̄пи бхӯмийам̣ нисӣдати, ирийа̄патхам̣ викопенто на̄ма хотӣти уккут̣ика̄санам̣ авикопетва̄ва сукхена нисӣдитум̣ ‘‘тасса пана хет̣т̣ха̄…пе… нисӣданакам̣ да̄табба’’нти вуттам̣. ‘‘а̄санам̣ ача̄летва̄ти пӣт̣хе пхут̣т̣хока̄сато а̄нисадамам̣сам̣ амочетва̄, анут̣т̣хахитва̄ти вуттам̣ хоти, адинна̄да̄не вийа т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ на гахетабба’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

акаппийакатанти еттха акаппийакатассева анатириттабха̄вато каппийам̣ ака̄ра̄петва̄ тасмим̣ патте паккхиттамӯлапхала̄дийева атириттам̣ на хоти, сесам̣ пана паттапарийа̄паннам̣ атириттамева хоти, парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. там̣ пана мӯлапхала̄дим̣ парибхун̃джитука̄мена тато нӣхаритва̄ каппийам̣ ка̄ра̄петва̄ ан̃н̃асмим̣ бха̄джане т̣хапетва̄ атириттам̣ ка̄ра̄петва̄ бхун̃джитаббам̣.

со пуна ка̄тум̣ на лабхатӣти тасмим̣йева бха̄джане карийама̄нам̣ пат̣хамам̣ катена саддхим̣ катам̣ хотӣти пуна сойева ка̄тум̣ на лабхати, ан̃н̃о лабхати. ан̃н̃асмим̣ пана бха̄джане тена ва̄ ан̃н̃ена ва̄ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘йена акатам̣, тена ка̄таббам̣. йан̃ча акатам̣, там̣ ка̄табба’’нти. тенапӣти еттха пи-саддо на кевалам̣ ан̃н̃ена ва̄ти имаматтхам̣ дӣпети. евам̣ катанти ан̃н̃асмим̣ бха̄джане катам̣. песетва̄ти анупасампаннасса хаттхе песетва̄. имасса винайакаммабха̄вато ‘‘анупасампаннасса хаттхе т̣хитам̣ на ка̄ретабба’’нти вуттам̣.

саче пана а̄мисасам̣сат̣т̣ха̄нӣти еттха саче мукхагатенапи анатириттена а̄мисена сам̣сат̣т̣ха̄ни хонти, па̄читтийамева̄ти ведитаббам̣. тасма̄ пава̄ритена бходжанам̣ атириттам̣ ка̄ра̄петва̄ бхун̃джантенапи йатха̄ акатена миссам̣ на хоти, евам̣ мукхан̃ча хаттхан̃ча суддхам̣ катва̄ бхун̃джитаббам̣. кин̃ча̄пи аппава̄ритасса пуребхаттам̣ йа̄мака̄лика̄дӣни а̄ха̄раттха̄йа парибхун̃джатопи ана̄патти, пава̄ритасса пана пава̄ран̣амӯлакам̣ дуккат̣ам̣ хотийева̄ти ‘‘йа̄мака̄ликам̣…пе… аджджхоха̄ре а̄патти дуккат̣асса̄’’ти па̄л̣ийам̣ вуттам̣.

241. ка̄йена бхун̃джанато ва̄ча̄йа а̄н̣а̄петва̄ атириттам̣ ака̄ра̄панато ча а̄паджджатӣти ‘‘ка̄йава̄чато’’ти вуттам̣. сесаметтха утта̄намева. пава̄ритабха̄во, а̄мисасса анатириттата̄, ка̄ле аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. дутийапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

243. чхат̣т̣хе са̄дха̄ран̣амева̄ти ‘‘ханда бхиккху кха̄да ва̄’’тиа̄дина̄ вуттапава̄ран̣а̄йа са̄дха̄ран̣ам̣. ‘‘бхуттасмим̣ па̄читтийа’’нти ма̄тика̄йам̣ вуттатта̄ бходжанапарийоса̄не а̄патти, на аджджхоха̄ре аджджхоха̄ре. абхихат̣т̣хум̣ пава̄рети, а̄патти па̄читтийасса̄ти идан̃ча бходжанапарийоса̄нам̣йева сандха̄йа вуттанти ведитаббам̣. сесаметтха утта̄намева. пава̄ритата̄, пава̄ритасан̃н̃ита̄, а̄са̄дана̄пеккхата̄, анатириттена абхихат̣т̣хум̣ пава̄ран̣а̄, бходжанапарийоса̄нанти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

дутийапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. вика̄лабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

247. саттаме аггасамаджджоти уттамам̣ наччам̣. там̣ кира паббатаматтхаке т̣хатва̄ екам̣ деватам̣ уддисса каронти. нат̣а̄нам̣ на̄т̣ака̄ни нат̣ана̄т̣ака̄ни, сӣта̄харан̣а̄дӣни. апан̃н̃атте сиккха̄падети ӯнавӣсативассасиккха̄паде апан̃н̃атте. адам̣сӯти ‘‘виха̄рам̣ нетва̄ кха̄диссатха̄’’ти адам̣су.

248-249. мӯлакамӯла̄дӣни упадесатойева ведитабба̄ни. на хи та̄ни парийа̄йантарена вуччама̄на̄нипи сакка̄ вин̃н̃а̄тум̣. парийа̄йантарепи хи вуччама̄не там̣ там̣ на̄мам̣ аджа̄нанта̄нам̣ саммохойева сийа̄, тасма̄ таттха на кин̃чи ваккха̄ма. кха̄данӣйаттханти кха̄данӣйена каттаббакиччам̣. нева пхарантӣти на ниппха̄денти. тесу тесу джанападесӯти еттха ‘‘екасмим̣ джанападе а̄ха̄ракиччам̣ са̄дхентам̣ сесаджанападесупи на каппатӣ’’ти ваданти. руккхаваллиа̄дӣнанти хет̣т̣ха̄ вуттамева сампин̣д̣етва̄ вуттам̣. антопатхавӣгатоти са̄лакалйа̄н̣ӣкхандхам̣ сандха̄йа вуттам̣. саббакаппийа̄нӣти мӯлакхандхатачапатта̄дивасена саббасо каппийа̄ни. тесампи на̄мавасена на сакка̄ парийантам̣ дассетунти самбандхо. аччхива̄дӣнам̣ апарипакка̄нева пхала̄ни йа̄ваджӣвика̄нӣти дассетум̣ ‘‘апарипакка̄нӣ’’ти вуттам̣.

харӣтака̄дӣнам̣ ат̣т̣хӣнӣти еттха мин̃джам̣ пат̣иччха̄детва̄ т̣хитакапа̄ла̄ни йа̄ваджӣвика̄нӣти а̄чарийа̄. мин̃джампи йа̄ваджӣвиканти еке. хин̇гӯти хин̇гуруккхато паггхаританиййа̄со. хин̇гуджатуа̄дайопи хин̇гувикатийо ева. таттха хин̇гуджату на̄ма хин̇гуруккхасса дан̣д̣апатта̄ни пачитва̄ катаниййа̄со, хин̇гусипа̄т̣икам̣ на̄ма хин̇гупатта̄ни пачитва̄ катаниййа̄со. ‘‘ан̃н̃ена миссетва̄ като’’типи ваданти. таканти аггакот̣ийа̄ никкхантасилесо. такапаттинти паттато никкхантасилесо. такапан̣н̣инти пала̄се бхаджджитва̄ катасилесо. ‘‘дан̣д̣ато никкхантасилесо типи ваданти. сесаметтха утта̄намева. вика̄лата̄, йа̄вака̄ликата̄, аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

вика̄лабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄

252-3. ат̣т̣хаме та̄дисанти асӯпабйан̃джанам̣. йам̣кин̃чи йа̄вака̄ликам̣ ва̄ йа̄мака̄ликам̣ ва̄ти еттха ‘‘йа̄мака̄лика’’нти имина̄ на кевалам̣ йа̄вака̄лике ева саннидхипаччайа̄ па̄читтийам̣, атха кхо йа̄мака̄ликепӣти дассети. нану ча йа̄мака̄ликам̣ нева кха̄данӣйесу антогадхам̣, на бходжанӣйесу. тенева падабха̄джанӣйе ‘‘кха̄данӣйам̣ на̄ма пан̃ча бходжана̄ни йа̄мака̄ликам̣ сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикам̣ т̣хапетва̄ авасесам̣ кха̄данӣйам̣ на̄ма. бходжанӣйам̣ на̄ма пан̃ча бходжана̄нӣ’’ти вуттам̣, ‘‘йо пана бхиккху саннидхика̄ракам̣ кха̄данӣйам̣ ва̄ бходжанӣйам̣ ва̄ кха̄деййа ва̄ бхун̃джеййа ва̄, па̄читтийа’’нти ча вуттам̣, тасма̄ йа̄мака̄лике па̄читтийена бхавитаббанти катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти? вуччате – падабха̄джане кха̄данӣйа-саддасса аттхадассанаттхам̣ ‘‘йа̄мака̄ликам̣ т̣хапетва̄’’ти вуттам̣, на пана саннидхипаччайа̄ ана̄паттидассанаттхам̣. кха̄дитаббан̃хи йам̣кин̃чи кха̄данӣйанти адхиппетам̣, на ча йа̄мака̄ликесу кин̃чи кха̄дитаббам̣ аттхи па̄табйабха̄вато. тасма̄ кин̃ча̄пи йа̄мака̄ликам̣ кха̄данӣйабходжанӣйехи на сан̇гахитам̣, татха̄пи ана̄паттим̣ дассентена ‘‘ана̄патти йа̄мака̄ликам̣ йа̄ме нидахитва̄ бхун̃джатӣ’’ти вачанато йа̄ма̄тиккаме саннидхипаччайа̄ па̄читтийена бхавитаббанти вин̃н̃а̄йати. ‘‘йа̄мака̄ликена, бхиккхаве, сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикам̣ тадахупат̣иггахитам̣ йа̄ме каппати, йа̄ма̄тикканте на каппатӣ’’ти (маха̄ва. 305) имина̄пи ча̄йаматтхо сиддхо. тенева бхагавато адхиппа̄йан̃н̃ӯхи ат̣т̣хакатха̄чарийехи йа̄мака̄лике па̄читтийамева вуттам̣.

пат̣иггахан̣ети гахан̣амева сандха̄йа вуттам̣. пат̣иггахитамева хи там̣, пуна пат̣иггахан̣акиччам̣ наттхи. тенева ‘‘аджджхохаритука̄мата̄йа ган̣хантасса пат̣иггахан̣е’’ти вуттам̣. ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄) пана ‘‘аджджхохарисса̄мӣти ган̣хантасса пат̣иггахан̣е’’иччева вуттам̣. йанти йам̣ паттам̣. сандиссатӣти йа̄гуйа̄ упари сандиссати. телаван̣н̣е патте сатипи ниснехабха̄ве ан̇гулийа̄ гхам̣сантасса ван̣н̣авасенева лекха̄ пан̃н̃а̄йати, тасма̄ таттха ана̄паттӣти дассанаттхам̣ ‘‘са̄ аббоха̄рика̄’’ти вуттам̣. сайам̣ пат̣иггахетва̄ апариччаттамева хи дутийадивасе на ват̣т̣атӣти еттха пат̣иггахан̣е анапеккхависсаджджанена анупасампаннасса нирапеккхада̄нена ва̄ виджахитапат̣иггахан̣ам̣ париччаттамева хотӣти ‘‘апариччатта’’нти имина̄ убхайатха̄пи авиджахитапат̣иггахан̣амева вуттам̣. тасма̄ йам̣ парасса париччаджитва̄ адиннампи саче пат̣иггахан̣е нирапеккхависсаджджанена виджахитапат̣иггахан̣ам̣ хоти, тампи дутийадивасе ват̣т̣атӣти ведитаббам̣.

йади евам̣ ‘‘патто дуддхото хотӣ’’тиа̄дӣсу касма̄ а̄патти вутта̄ти? ‘‘пат̣иггахан̣ам̣ ависсаджджетва̄ва сайам̣ ва̄ ан̃н̃ена ва̄ туччхам̣ катва̄ на самма̄ дховитва̄ нит̣т̣ха̄пите патте лаггампи авиджахитапат̣иггахан̣амева хотӣти таттха а̄паттӣ’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. кечи пана ‘‘са̄ман̣ера̄нам̣ париччаджантӣти имасмим̣ адхика̄ре т̣хатва̄ ‘апариччаттамева̄’ти вуттатта̄ анупасампаннасса париччаттамева ват̣т̣ати, апариччаттам̣ на ват̣т̣атӣти а̄паннам̣, тасма̄ нира̄лайабха̄вена пат̣иггахан̣е виджахитепи анупасампаннасса апариччаттам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ йуттам̣ вийа на диссати. йадаггена хи пат̣иггахан̣ам̣ виджахати, тадаггена саннидхимпи на кароти виджахитапат̣иггахан̣асса аппат̣иггахитасадисатта̄. пат̣иггахетва̄ нидахитейева ча саннидхипаччайа̄ а̄патти вутта̄. ‘‘пат̣иггахетва̄ екараттам̣ вӣтина̄митассетам̣ адхивачана’’нти хи вуттам̣.

па̄л̣ийам̣ ‘‘сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикам̣ а̄ха̄раттха̄йа пат̣игган̣ха̄ти, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄дина̄ саннихитесу сатта̄хака̄ликайа̄ваджӣвикесу пуребхаттампи а̄ха̄раттха̄йа аджджхохаран̣епи дуккат̣асса вуттатта̄ йа̄мака̄ликепи а̄ха̄раттха̄йа аджджхохаран̣е висум̣ дуккат̣енапи бхавитаббанти а̄ха ‘‘а̄ха̄раттха̄йа аджджхохарато дуккат̣ена саддхим̣ па̄читтийа’’нти. пакатиа̄мисети одана̄дикаппийа̄мисе. йа̄мака̄ликам̣ сати паччайе са̄мисена мукхена аджджхохарато двети хиййо пат̣иггахитайа̄мака̄ликам̣ аджджа пуребхаттам̣ са̄мисена мукхена бхун̃джато саннихитайа̄мака̄ликапаччайа̄ екам̣ па̄читтийам̣, саннихитена сам̣сат̣т̣хаа̄мисапаччайа̄ еканти две па̄читтийа̄ни. викаппадвайепӣти са̄мисена нира̄мисена̄ти вуттавидха̄надвайе. дуккат̣ам̣ вад̣д̣хатӣти а̄ха̄раттха̄йа аджджхохаран̣апаччайа̄ дуккат̣ам̣ вад̣д̣хати. тхуллаччайан̃ча дуккат̣ан̃ча вад̣д̣хатӣти мануссамам̣се тхуллаччайам̣, сесаакаппийамам̣сесу дуккат̣ам̣ вад̣д̣хати.

255. пат̣иггахан̣апаччайа̄ та̄ва дуккат̣анти еттха саннихитатта̄ пуребхаттампи дуккат̣амева. сати паччайе пана саннихитампи сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикам̣ бхесаджджаттха̄йа ган̣хантасса парибхун̃джантасса ча ана̄паттийева. сесаметтха утта̄намева. йа̄вака̄ликайа̄мака̄ликата̄, саннидхибха̄во, тасса аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

257-259. наваме пан̣ӣтасам̣сат̣т̣ха̄ни бходжана̄ни пан̣ӣтабходжана̄ни. йатха̄ хи а̄джан̃н̃айутто ратхо ‘‘а̄джан̃н̃аратхо’’ти вуччати, евамидха̄пи пан̣ӣтасам̣сат̣т̣ха̄ни саттадхан̃н̃аниббатта̄ни бходжана̄ни ‘‘пан̣ӣтабходжана̄нӣ’’ти вутта̄ни. йехи пана пан̣ӣтехи сам̣сат̣т̣ха̄ни, та̄ни ‘‘пан̣ӣтабходжана̄нӣ’’ти вуччанти, тесам̣ пабхедадассанаттхам̣ ‘‘сеййатхидам̣, саппи наванӣта’’нтиа̄ди па̄л̣ийам̣ вуттам̣. ‘‘йесам̣ мам̣сам̣ каппатӣ’’ти идан̃ча па̄читтийаваттхупариччхедадассанаттхам̣ вуттам̣, на пана каппийаваттхупариччхедадассанаттхам̣. на хи акаппийамам̣сасатта̄нам̣ саппиа̄дӣни на каппанти. екан̃хи мануссаваса̄телам̣ т̣хапетва̄ саббесам̣ кхӣрасаппинаванӣтаваса̄телесу акаппийам̣ на̄ма наттхи. саппибхаттанти еттха кин̃ча̄пи сапписам̣сат̣т̣хам̣ бхаттам̣ саппибхаттам̣, саппи ча бхаттан̃ча саппибхаттантипи вин̃н̃а̄йати, ат̣т̣хакатха̄су пана ‘‘са̄либхаттам̣ вийа саппибхаттам̣ на̄ма наттхӣ’’ти ка̄ран̣ам̣ ватва̄ дуккат̣ассева дал̣хатарам̣ катва̄ вуттатта̄ на сакка̄ ан̃н̃ам̣ ваттум̣. ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ ева хи ӣдисесу т̣ха̄несу пама̄н̣ам̣.

мӯланти каппийабхан̣д̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. ана̄паттӣти висан̇кетатта̄ сабба̄хийева а̄паттӣхи ана̄патти. кечи пана ‘‘па̄читтийенева ана̄патти вутта̄, сӯподанавин̃н̃аттидуккат̣ам̣ пана хотийева̄’’ти ваданти, там̣ на гахетаббам̣. каппийасаппина̄ акаппийасаппина̄ти ча идам̣ каппийа̄каппийамам̣са̄нам̣ васена вуттам̣, тасма̄ каппийамам̣сасаппина̄ акаппийамам̣сасаппина̄ти еваметтха аттхо гахетаббо. на̄на̄ваттхука̄нӣти саппинаванӣта̄дӣнам̣ васена вуттам̣.

261. маха̄на̄масиккха̄падена ка̄ретабботи еттха –

‘‘агила̄нена бхиккхуна̄ чатума̄сапаччайапава̄ран̣а̄ са̄дитабба̄ ан̃н̃атра пунапава̄ран̣а̄йа ан̃н̃атра ниччапава̄ран̣а̄йа, тато че уттари са̄дийеййа, па̄читтийа’’нти (па̄чи. 306) –

идам̣ маха̄на̄масиккха̄падам̣ на̄ма. имина̄ ча сиккха̄падена сан̇гхавасена гила̄напаччайапава̄ран̣а̄йа пава̄ритат̣т̣ха̄не саче таттха раттӣхи ва̄ бхесаджджехи ва̄ париччхедо като хоти, еттака̄йева раттийо еттака̄ни ва̄ бхесаджджа̄ни вин̃н̃а̄петабба̄нӣти. атха тато раттипарийантато ва̄ бхесаджджапарийантато ва̄ уттари на бхесаджджакаран̣ӣйена ва̄ бхесаджджам̣ ан̃н̃абхесаджджакаран̣ӣйена ва̄ ан̃н̃ам̣ бхесаджджам̣ вин̃н̃а̄пентасса па̄читтийам̣ вуттам̣. тасма̄ агила̄но гила̄насан̃н̃ӣ хутва̄ пан̃ча бхесаджджа̄ни вин̃н̃а̄пенто на бхесаджджакаран̣ӣйена бхесаджджам̣ вин̃н̃а̄пенто на̄ма хотӣти ‘‘маха̄на̄масиккха̄падена ка̄ретаббо’’ти вуттам̣. ета̄ни па̄т̣идесанӣйаваттхӯнӣти па̄л̣ийам̣ а̄гатасаппиа̄дӣни сандха̄йа вуттам̣. па̄л̣ийам̣ ана̄гата̄ни пана акаппийасаппиа̄дӣни бхиккхунӣнампи дуккат̣аваттхӯнӣти ведитаббам̣. сӯподанавин̃н̃аттийанти бхиккхӯнам̣ па̄читтийаваттхӯни бхиккхунӣнам̣ па̄т̣идесанӣйаваттхӯни ча т̣хапетва̄ авасесавин̃н̃аттим̣ сандха̄йа вуттам̣. сесаметтха утта̄намева. пан̣ӣтабходжаната̄, агила̄ната̄, акатавин̃н̃аттийа̄ пат̣ила̄бхо, аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. дантапонасиккха̄падаван̣н̣ана̄

263. дасаме аййавоса̄т̣итака̄нӣти питупин̣д̣ассетам̣ адхивачанам̣. умма̄рети суса̄не катагехасса аттано гехасса ва̄ умма̄ре. гханабаддхоти гханамам̣сена самбаддхо, катхинасам̣хатасарӣроти вуттам̣ хоти.

264. мукхадва̄ранти галана̄л̣икам̣. а̄ха̄ранти аджджхохаритаббам̣ йам̣кин̃чи йа̄вака̄лика̄дим̣. а̄хареййа̄ти мукхадва̄рам̣ павесеййа. мукхена ва̄ павит̣т̣хам̣ хоту на̄сика̄йа ва̄, галена аджджхохаран̣ӣйатта̄ саббампи там̣ мукхадва̄рам̣ павеситамева хоти. йасма̄ пана те бхиккхӯ ана̄ха̄репи удаке а̄ха̄расан̃н̃а̄йа дантапоне ча мукхадва̄рам̣ а̄хат̣ам̣ иданти сан̃н̃а̄йа куккучча̄йим̣су, тасма̄ вуттам̣ ‘‘те бхиккхӯ адиннам̣…пе… самма̄ аттхам̣ асаллаккхетва̄ куккучча̄йим̣сӯ’’ти. удакан̃хи йатха̄сукхам̣ па̄тум̣ дантакат̣т̣хан̃ча дантапонапарибхогена парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, тасса пана расам̣ гилитум̣ на ват̣т̣ати. сачепи дантакат̣т̣харасо аджа̄нантасса анто пависати, па̄читтийамева. анаджджхохарантена пана дантакат̣т̣хам̣ ва̄ хоту ан̃н̃ам̣ ва̄, кин̃чи мукхе паккхипитум̣ ват̣т̣ати.

265. акаллакоти гила̄но сахаттха̄ парибхун̃джитум̣ асакконто мукхена пат̣игган̣ха̄ти. учча̄ран̣аматтанти уккхипанаматтам̣. екадесенапӣти ан̇гулийа̄пи пхут̣т̣хаматтена. там̣ че пат̣игган̣ха̄ти, саббам̣ пат̣иггахитамева̄ти вен̣укот̣ийа̄ бандхитва̄ т̣хапитатта̄. сачепи бхӯмийам̣ т̣хитамева гхат̣ам̣ да̄йакена хаттхапа̄се т̣хатва̄ гхат̣ам̣ дасса̄мӣти диннавен̣укот̣иггахан̣авасена пат̣игган̣ха̄ти, убхайакот̣ибаддхам̣ саббампи пат̣иггахитамева хоти. бхиккхусса аттха̄йа апӣл̣етва̄ пакатийа̄ пӣл̣ийама̄науччхурасам̣ сандха̄йа ‘‘ган̣хатха̄’’ти вуттатта̄ ‘‘абхиха̄ро на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти вуттам̣. хаттхапа̄се т̣хитасса пана бхиккхусса аттха̄йа пӣл̣ийама̄на̄ уччхуто паггхарантам̣ расам̣ ган̣хитум̣ ват̣т̣ати, дон̣ика̄йа сайам̣ паггхарантам̣ уччхурасам̣ маджджхе а̄варитва̄ а̄варитва̄ виссаджджитампи ган̣хитум̣ ват̣т̣ати. каттхачи ат̣т̣хакатха̄су.

асам̣ха̄римети тха̄мамаджджхимена пурисена асам̣ха̄рийе. ‘‘тинтин̣ика̄дипан̣н̣есӯ’’ти вачанато са̄кха̄су пат̣иггахан̣ам̣ рухатӣти дат̣т̣хаббам̣. пун̃чхитва̄ пат̣иггахетва̄ти еттха ‘‘пун̃чхите пат̣иггахан̣акиччам̣ наттхи, тасма̄ пун̃чхитва̄ гахетва̄ти еваматтхо гахетаббо’’ти ваданти. пун̃чхитва̄ пат̣иггахетва̄ ва̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. патте патитараджаначун̣н̣ан̃хи аббхантарапарибхогаттха̄йа апарихат̣абха̄вато пат̣иггахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. пубба̄бхогасса анурӯпена ‘‘анупасампаннасса датва̄…пе… ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. йасма̄ пана там̣ ‘‘ан̃н̃асса дасса̄мӣ’’ти читтуппа̄даматтена парасантакам̣ на̄ма на хоти, тасма̄ тасса адатва̄пи пат̣иггахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.

бхиккхусса детӣти ан̃н̃асса бхиккхусса дети. кан̃джиканти кхӣрараса̄дим̣ йам̣кин̃чи дравам̣ сандха̄йа вуттам̣. хаттхато мочетва̄ пуна ган̣ха̄ти, уггахитакам̣ хотӣти а̄ха ‘‘хаттхато амочентенева̄’’ти. а̄лулента̄нанти а̄лолента̄нам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. а̄харитва̄ бхӯмийам̣ т̣хапитатта̄ абхиха̄ро наттхӣти а̄ха ‘‘патто пат̣иггахетаббо’’ти. пат̣хаматарам̣ ул̣ун̇като тхева̄ патте патантӣти еттха ‘‘йатха̄ пат̣хаматарам̣ патитатхеве досо наттхи, татха̄ а̄киритва̄ апанента̄нам̣ паччха̄ патитатхевепи абхихат̣атта̄ неваттхи досо’’ти ваданти. чарукена̄ти кхуддакабха̄джанена. мукхават̣т̣ийа̄пи гахетум̣ ват̣т̣атӣти мукхават̣т̣им̣ уккхипитва̄ хаттхе пхуса̄пите ган̣хитум̣ ват̣т̣ати. кечӣти абхайагирива̄сино. еса найоти ка̄йапат̣ибаддхапат̣ибаддхампи ка̄йапат̣ибаддхамева̄ти айам̣ найо. татха̄ ча таттха ка̄йапат̣ибаддхе там̣пат̣ибаддхе ча тхуллаччайамева вуттам̣.

тена̄ти йасса бхиккхуно сантикам̣ гатам̣, тена. тасма̄ти йасма̄ мӯлат̣т̣хассева парибхого анун̃н̃а̄то, тасма̄. там̣ дивасам̣ хаттхена гахетва̄ дутийадивасе пат̣иггахетва̄ парибхун̃джантасса уггахитакапат̣иггахитам̣ хотӣти а̄ха ‘‘ана̄маситва̄’’ти. аппат̣иггахитатта̄ ‘‘саннидхипаччайа̄ ана̄паттӣ’’ти вуттам̣. аппат̣иггахетва̄ парибхун̃джантасса адиннамукхадва̄ра̄патти хотӣти а̄ха ‘‘пат̣иггахетва̄ пана парибхун̃джитабба’’нти. ‘‘там̣ дивасам̣…пе… на тато пара’’нти вачанато там̣ дивасам̣ хаттхена гахетва̄ ва̄ аггахетва̄ ва̄ т̣хапитам̣ дутийадивасе аппат̣иггахетва̄ парибхун̃джантасса адиннамукхадва̄ра̄патти хоти, хаттхена гахетва̄ т̣хапитам̣ дутийадивасе пат̣иггахетва̄ парибхун̃джантасса пана уггахитакапат̣иггахитам̣ хоти. аппат̣иггахитамева хи хаттхена гахетва̄ т̣хапитам̣. ‘‘са̄мам̣ гахетва̄ парибхун̃джиту’’нти хи вачанато аппат̣иггахитассева тасмим̣ дивасе парибхого анун̃н̃а̄то. тасма̄ йам̣ вуттам̣ ган̣т̣хипаде ‘‘там̣ диййама̄нам̣ пататӣти еттха йатха̄ ган̣абходжана̄дӣсу гила̄на̄дӣнам̣ куккучча̄йанта̄нам̣ ган̣абходжанам̣ анун̃н̃а̄там̣, евамидха̄пи бхагавата̄ пат̣иггахитамева куккуччавиноданаттхам̣ анун̃н̃а̄та’’нти, там̣ на гахетаббам̣. ‘‘там̣ диййама̄нам̣ пататӣ’’ти ависесена вуттатта̄ чатӯсупи ка̄ликесу айам̣ найо ведитаббо.

саттхакена̄ти пат̣иггахитасаттхакена. касма̄ панеттха уггахитапаччайа̄ саннидхипаччайа̄ ва̄ досо на сийа̄ти а̄ха ‘‘на хи там̣ парибхогаттха̄йа парихарантӣ’’ти. имина̄ва ба̄хирапарибхогаттхам̣ са̄мам̣ гахетва̄ анупасампаннена диннам̣ ва̄ гахетва̄ парихаритум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети. тасма̄ паттасаммаккхана̄диаттхам̣ са̄мам̣ гахетва̄ парихат̣атела̄дим̣ саче парибхун̃джитука̄мо хоти, пат̣иггахетва̄ парибхун̃джантасса ана̄патти. аббхантарапарибхогаттхам̣ пана са̄мам̣ гахитам̣ пат̣иггахетва̄ парибхун̃джантасса уггахитакапат̣иггахитам̣ хоти, аппат̣иггахетва̄ парибхун̃джантасса адиннамукхадва̄ра̄патти хоти, аббхантарапарибхогаттхамева анупасампаннена диннам̣ гахетва̄ парихарантасса син̇гӣлон̣акаппо вийа саннидхипаччайа̄ а̄патти хоти. кечи пана ‘‘тха̄мамаджджхимасса пурисасса учча̄ран̣аматтам̣ хотӣтиа̄дина̄ вуттапан̃чан̇гасампаттийа̄ пат̣иггахан̣асса руханато ба̄хирапарибхогаттхампи саче анупасампаннена диннам̣ ган̣ха̄ти, пат̣иггахитамева̄’’ти ваданти. евам̣ сати идха ба̄хирапарибхогаттхам̣ анупасампаннена диннам̣ гахетва̄ парихарантасса саннидхипаччайа̄ а̄патти ваттабба̄ сийа̄, ‘‘на хи там̣ парибхогаттха̄йа парихарантӣ’’ти ча на ваттаббам̣, тасма̄ ба̄хирапарибхогаттхам̣ гахитам̣ пат̣иггахитам̣ на̄ма на хотӣти ведитаббам̣. йади евам̣ пан̃часу пат̣иггахан̣ан̇гесу ‘‘парибхогаттха̄йа̄’’ти висесанам̣ ваттаббанти? на ваттаббам̣. пат̣иггахан̣ан̃хи парибхогаттхамева хотӣти ‘‘парибхогаттха̄йа̄’’ти висум̣ аватва̄ ‘‘тан̃че бхиккху ка̄йена ва̄ ка̄йапат̣ибаддхена ва̄ пат̣игган̣ха̄тӣ’’ти еттакамева вуттам̣. апаре пана ‘‘сатипи пат̣иггахан̣е ‘на хи там̣ парибхогаттха̄йа парихарантӣ’ти идха апарибхогаттха̄йа парихаран̣е ана̄патти вутта̄’’ти ваданти. удуккхаламусала̄ни кхиййантӣти еттха удуккхаламусала̄нам̣ кхайена писитакот̣т̣итабхесаджджесу саче а̄гантукаван̣н̣о пан̃н̃а̄йати, на ват̣т̣ати.

суддхам̣ удакам̣ хотӣти руккхаса̄кха̄дӣхи гал̣итва̄ патанаудакам̣ сандха̄йа вуттам̣. патто ва̄сса пат̣иггахетабботи еттха̄пи паттагатам̣ чхупитва̄ дентасса хаттхалаггена а̄мисена доса̄бха̄ваттхам̣ паттапат̣иггахан̣анти аббхантарапарибхогаттхамева пат̣иггахан̣ам̣ ведитаббам̣. йам̣ са̄ман̣ерасса патте патати…пе… пат̣иггахан̣ам̣ на виджахатӣти еттха пунаппунам̣ ган̣хантасса аттано патте паккхиттамева ‘‘аттано сантака’’нти саннит̣т̣ха̄накаран̣ато хаттхагатам̣ пат̣иггахан̣ам̣ на виджахати, париччхиндитва̄ диннам̣ пана ган̣хантасса гахан̣асамайейева ‘‘аттано сантака’’нти саннит̣т̣ха̄насса кататта̄ хаттхагатам̣ пат̣иггахан̣ам̣ виджахати. кесан̃чи аттха̄йа оданам̣ паккхипатӣти еттха анупасампаннасса аттха̄йа паккхипантепи ‘‘а̄гантва̄ ган̣хиссатӣ’’ти сайамева паккхипитва̄ т̣хапанато пат̣иггахан̣ам̣ на виджахати, анупасампаннасса хаттхе паккхиттам̣ пана анупасампанненева т̣хапитам̣ на̄ма хотӣти пат̣иггахан̣ам̣ виджахати париччаттабха̄вато. тена вуттам̣ ‘‘са̄ман̣ера…пе… париччаттатта̄’’ти.

пат̣иггахан̣ӯпагам̣ бха̄рам̣ на̄ма тха̄мамаджджхимасса пурисасса уккхепа̄рахам̣. кин̃ча̄пи ависсаджджетва̄ва ан̃н̃ена хаттхена пидахантасса досо наттхи, татха̄пи на пидахитаббанти ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣енева гахетаббам̣. маччхикава̄ран̣аттханти еттха ‘‘сачепи са̄кха̄йа лаггараджам̣ патте патати, сукхена парибхун̃джитум̣ сакка̄ти са̄кха̄йа пат̣иггахитатта̄ аббхантарапарибхогаттхамевидха пат̣иггахан̣анти мӯлапат̣иггахан̣амева ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. апаре пана ‘‘маччхикава̄ран̣аттханти еттха вачанаматтам̣ гахетва̄ ба̄хирапарибхогаттхам̣ гахита’’нти ваданти. тасмимпи асатӣти ча̄т̣ийа̄ ва̄ кун̣д̣аке ва̄ асати. анупасампаннам̣ га̄ха̄петва̄ти там̣йева аджджхохаран̣ӣйабхан̣д̣ам̣ анупасампаннена га̄ха̄петва̄. тхерасса паттам̣ анутхерасса̄ти тхерасса паттам̣ аттана̄ гахетва̄ анутхерасса дети. туйхам̣ йа̄гум̣ майхам̣ дехӣти еттха евам̣ ватва̄ са̄ман̣ерасса паттам̣ гахетва̄ аттанопи паттам̣ тасса дети. еттха пана̄ти пан̣д̣ито са̄ман̣еротиа̄дипаттапариваттанакатха̄йа. ка̄ран̣ам̣ упапариккхитаббанти йатха̄ ма̄туа̄дӣнам̣ тела̄дӣни харанто татха̄рӯпе кичче анупасампаннена апариваттетва̄ва парибхун̃джитум̣ лабхати, евамидха паттапариваттанам̣ акатва̄ парибхун̃джитум̣ на лабхатӣти еттха ка̄ран̣ам̣ вӣмам̣ситаббанти аттхо.

еттха пана ‘‘са̄ман̣ерехи гахитатан̣д̣улесу париккхӣн̣есу авассам̣ амха̄кам̣ са̄ман̣ера̄ сан̇гахам̣ каронтӣти витаккуппатти самбхавати, тасма̄ там̣ париваттетва̄ва парибхун̃джитаббам̣. ма̄та̄питӯнам̣ аттха̄йа пана чха̄йаттха̄йа ва̄ гахан̣е парибхога̄са̄ наттхи, тасма̄ там̣ ват̣т̣атӣ’’ти ка̄ран̣ам̣ ваданти. тенева а̄чарийабуддхадаттаттхеренапи вуттам̣ –

‘‘ма̄та̄питӯнаматтха̄йа, тела̄дихаратопи ча;

са̄кхам̣ чха̄йа̄диаттха̄йа, имесам̣ на висесати.

‘‘тасма̄ хисса висесасса, чинтетаббам̣ ту ка̄ран̣ам̣;

тасса са̄лайабха̄вам̣ ту, висесам̣ таккайа̄ма та’’нти.

идамеветтха йуттатарам̣ авассам̣ татха̄видхавитаккуппаттийа̄ самбхавато. на сакка̄ хи еттха витаккам̣ содхетунти. ма̄та̄дӣнам̣ аттха̄йа харан̣е пана на̄вассам̣ татха̄видхавитаккуппаттӣти сакка̄ витаккам̣ содхетум̣. йаттха хи витаккам̣ содхетум̣ сакка̄, таттха неваттхи досо. тенева ваккхати ‘‘саче пана саккоти витаккам̣ содхетум̣, тато ладдхам̣ кха̄дитумпи ват̣т̣атӣ’’ти.

ничча̄летум̣ на саккотӣти ничча̄летва̄ саккхара̄ апанетум̣ на саккоти. а̄дха̄раке патто т̣хапито хотӣти пат̣иггахетаббапаттам̣ сандха̄йа вуттам̣. ча̄летӣти вина̄ ка̄ран̣ам̣ ча̄лети. сатипи ка̄ран̣е бхиккхӯнам̣ парибхога̄рахам̣ ча̄летум̣ на ват̣т̣ати. кин̃ча̄пи ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, амануссика̄ба̄дхе а̄макамам̣сам̣ а̄макалохита’’нти (маха̄ва. 264) та̄дисе а̄ба̄дхе аттано аттха̄йа а̄макамам̣сапат̣иггахан̣ам̣ анун̃н̃а̄там̣, ‘‘а̄макамам̣сапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хотӣ’’ти ча са̄ман̃н̃ато пат̣иккхиттам̣, татха̄пи аттано ан̃н̃асса ва̄ бхиккхуно аттха̄йа аггахитатта̄ ‘‘сӣхавигха̄са̄дим̣…пе… ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. саккоти витаккам̣ содхетунти майхампи детӣти витаккасса ануппаннабха̄вам̣ саллаккхетум̣ саккоти, са̄ман̣ерасса дасса̄мӣти суддхачиттена майа̄ гахитанти ва̄ саллаккхетум̣ саккоти.

саче пана мӯлепи пат̣иггахитам̣ хотӣти еттха ‘‘гахетва̄ гате майхампи дадеййунти сан̃н̃а̄йа саче пат̣иггахитам̣ хотӣ’’ти ваданти. кот̣т̣ха̄се каротӣти бхиккхуса̄ман̣ера̄ ча аттано аттано абхиручитам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ ган̣хантӯти саббесам̣ самаке кот̣т̣ха̄се кароти. гахита̄васесанти са̄ман̣ерехи гахитакот̣т̣ха̄сато авасесам̣. ган̣хитва̄ти ‘‘майхам̣ идам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти гахетва̄. идха гахита̄васесам̣ на̄ма тена ган̣хитва̄ пуна т̣хапитам̣. пат̣иггахетва̄ти тадаху пат̣иггахетва̄. тенева ‘‘йа̄вака̄ликена йа̄ваджӣвикасам̣сагге досо наттхӣ’’ти вуттам̣. саче пана пуримадивасе пат̣иггахетва̄ т̣хапита̄ хоти, са̄мисена мукхена тасса̄ ват̣т̣ийа̄ дхӯмам̣ пивитум̣ на ват̣т̣ати. самуддодакена̄ти аппат̣иггахитасамуддодакена. йасма̄ катакат̣т̣хи удакам̣ паса̄детва̄ висум̣ тит̣т̣хати, тасма̄ ‘‘аббоха̄рика’’нти вуттам̣. лаггатӣти мукхе хаттхе ча удаке суккхе сетаван̣н̣ам̣ дассентам̣ лаггати. па̄нӣйам̣ гахетва̄ти аттанойева аттха̄йа гахетва̄. саче пана пӣта̄васесам̣ таттхева а̄кирисса̄мӣти ган̣ха̄ти, пуна пат̣иггахан̣акиччам̣ наттхи. виккхамбхетва̄ти вийӯхитва̄, апанетва̄ти аттхо.

маха̄бхӯтесӯти сарӣранисситесу маха̄бхӯтесу. пататӣти виччхиндитва̄ патати. виччхиндитва̄ патитамева хи пат̣иггахетаббам̣, на итарам̣. аллада̄рум̣ руккхато чхиндитва̄пи ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти еттха маттикаттха̄йа патхавим̣ кхан̣итумпи ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. саппадат̣т̣хаккхан̣ейева ват̣т̣атӣти асати каппийака̄раке са̄мам̣ гахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, ан̃н̃ада̄ пат̣иггаха̄петва̄ парибхун̃джитаббам̣. сесаметтха утта̄намева. аппат̣иггахитата̄, ананун̃н̃а̄тата̄, дхӯма̄диаббоха̄рика̄бха̄во, аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

дантапонасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нит̣т̣хито бходжанавагго чатуттхо.

5. ачелакавагго

1. ачелакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

273. ачелакаваггасса пат̣хамасиккха̄паде тесанти титтхийа̄нам̣. таттха̄ти бха̄джане. итоти паттато. саче титтхийо вадатӣти ‘‘пат̣хамамева мам̣ сандха̄йа абхихаритва̄ т̣хапитам̣ майхам̣ сантакам̣ хоти, имасмим̣ бха̄джане а̄киратха̄’’ти вадати, ват̣т̣ати. сесаметтха утта̄намева. ан̃н̃атиттхийата̄, аджджхохаран̣ӣйата̄, аджджхохаран̣аттха̄йа сахаттха̄ аниккхиттабха̄джане да̄нанти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

ачелакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. уййоджанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

274. дутийам̣ утта̄наттхамева. ана̄ча̄рам̣ а̄чаритука̄мата̄, тадаттхамева упасампаннасса уййоджана̄, евам̣ уййоджентасса упача̄ра̄тиккамоти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

уййоджанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. сабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

280. татийе пит̣т̣хасан̇гха̄т̣оти два̄раба̄ха̄йетам̣ адхивачанам̣. кхуддакам̣ на̄ма сайанигхарам̣ виттха̄рато пан̃чахаттхаппама̄н̣ам̣ хоти, тасса ча маджджхимат̣т̣ха̄нам̣ пит̣т̣хасан̇гха̄т̣ато ад̣д̣хатеййахаттхаппама̄н̣амева хоти, тасма̄ та̄дисе сайанигхаре пит̣т̣хасан̇гха̄т̣ато хаттхапа̄сам̣ виджахитва̄ нисинно пит̣т̣хивам̣сам̣ атиккамитва̄ нисинно на̄ма хоти. евам̣ нисинно ча маджджхам̣ атиккамитва̄ нисинно на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘имина̄ маджджха̄тиккамам̣ дассетӣ’’ти. йатха̄ ва̄ татха̄ ва̄ катасса̄ти пит̣т̣хивам̣сам̣ а̄ропетва̄ ва̄ ана̄ропетва̄ ва̄ катасса. сачиттаканти анупависитва̄ нисӣданачиттена сачиттакам̣. сесаметтха утта̄намева. парийут̣т̣хитара̄гаджа̄йампатика̄нам̣ саннихитата̄, сайанигхарата̄, дутийасса бхиккхуно абха̄во, анупакхаджджа нисӣдананти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

сабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

284-289. чатуттхапан̃чамесу наттхи кин̃чи ваттаббам̣.

6. ча̄риттасиккха̄падаван̣н̣ана̄

298. чхат̣т̣хе пакативачанена̄ти еттха йам̣ два̄дасахаттхаббхантаре т̣хитена сотум̣ сакка̄ бхавеййа, там̣ пакативачанам̣ на̄ма. а̄пуччхитабботи ‘‘ахам̣ иттханна̄масса гхарам̣ гаччха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘ча̄риттам̣ а̄паджджа̄мӣ’’ти ва̄ ӣдисена вачанена а̄пуччхитаббо. сесаметтха утта̄намева. пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена нимантанаса̄дийанам̣, сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччхана̄, бхаттийагхарато ан̃н̃агхараппавесанам̣, маджджханхика̄натиккамо, самайасса ва̄ а̄пада̄нам̣ ва̄ абха̄воти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

ча̄риттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. маха̄на̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄

303. саттаме маха̄на̄мо на̄ма̄ти ануруддхаттхерасса бха̄та̄ бхагавато чӯл̣апиту путто. суддходано саккодано суккодано дхотодано амитоданоти име хи пан̃ча джана̄ бха̄таро. амита̄ на̄ма девӣ тесам̣ бхагинӣ, тиссаттхеро тасса̄ путто. татха̄гато ча нандаттхеро ча суддходанасса путта̄, маха̄на̄мо ча ануруддхаттхеро ча суккоданасса, а̄нандаттхеро амитоданасса. со бхагавато канит̣т̣хо, маха̄на̄мо махаллакатаро сакада̄га̄мӣ арийаса̄вако. тена вуттам̣ ‘‘маха̄на̄мо на̄ма…пе… арийаса̄вако’’ти.

305-306. па̄л̣ийам̣ аджджан̣хоти аджджа екадивасанти аттхо, ‘‘аджджано’’ти ва̄ аттхо гахетаббо, но амха̄кам̣. ка̄лам̣ а̄хариссатха̄ти све хариссатха. тато че уттари са̄дийеййа̄ти саче таттха раттӣхи ва̄ бхесаджджехи ва̄ париччхедо като хоти ‘‘еттака̄йева ва̄ раттийо еттака̄ни ва̄ бхесаджджа̄ни вин̃н̃а̄петабба̄нӣ’’ти, тато раттипарийантато ва̄ бхесаджджапарийантато ва̄ уттари вин̃н̃а̄пенто са̄дийеййа. ‘‘имехи тайа̄ бхесаджджехи пава̄ритамха, амха̄кан̃ча имина̄ва бхесаджджена аттхо’’ти а̄чиккхитва̄ вин̃н̃а̄петумпи гила̄нова лабхати.

310. йасма̄ сан̇гхапава̄ран̣а̄йамева̄йам̣ видхи, тасма̄ ‘‘йе аттано пуггалика̄йа пава̄ран̣а̄йа пава̄рита̄’’ти вуттам̣. сесам̣ утта̄намева. сан̇гхапава̄ран̣ата̄, бхесаджджавин̃н̃атти, агила̄ната̄, парийанта̄тиккамоти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

маха̄на̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. уййуттасена̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

311. ат̣т̣хамам̣ утта̄наттхамева. уййуттасена̄, дассанаттха̄йа гаманам̣, анун̃н̃а̄тока̄сато ан̃н̃атра дассанам̣, татха̄рӯпапаччайасса а̄пада̄йа ва̄ абха̄воти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

уййуттасена̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. сена̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄

317. навамасиккха̄падампи утта̄намева. тиратта̄тиккамо, сена̄йа сӯрийасса аттхан̇гамо, гила̄ната̄дӣнам̣ абха̄воти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

сена̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. уййодхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

322. дасаме кати те лаккха̄ни ладдха̄нӣти тава сараппаха̄расса лаккхан̣абхӯта̄ киттака̄ джана̄ тайа̄ ладдха̄ти аттхо, киттака̄ тайа̄ виддха̄ти вуттам̣ хоти. сесаметтха утта̄намева. уййодхика̄дидассанаттха̄йа гаманам̣, анун̃н̃а̄тока̄сато ан̃н̃атра дассанам̣, татха̄рӯпапаччайасса а̄пада̄йа ва̄ абха̄воти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

уййодхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нит̣т̣хито ачелакавагго пан̃чамо.

6. сура̄па̄навагго

1. сура̄па̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

326-328. сура̄па̄наваггасса пат̣хамасиккха̄паде ватийа̄ти га̄мапариккхепаватийа̄. па̄л̣ийам̣ пит̣т̣хасура̄дӣсу пит̣т̣хам̣ бха̄джане паккхипитва̄ таджджам̣ удакам̣ датва̄ маддитва̄ ката̄ пит̣т̣хасура̄. евам̣ пӯве одане ча бха̄джане паккхипитва̄ таджджам̣ удакам̣ датва̄ маддитва̄ ката̄ пӯвасура̄ оданасура̄ти ча вуччати. ‘‘кин̣н̣а̄’’ти пана тасса̄ сура̄йа бӣджам̣ вуччати. йе сура̄модака̄типи вуччанти, те паккхипитва̄ ката̄ кин̣н̣апаккхитта̄. харӣтакӣса̄сапа̄дина̄на̄самбха̄рехи сам̣йоджита̄ самбха̄расам̣йутта̄.

мадхуката̄лана̄л̣икера̄дипуппхарасо чирапарива̄сито пуппха̄саво. панаса̄дипхаларасо пхала̄саво. муддика̄расо мадхва̄саво. уччхурасо гул̣а̄саво. харӣтака̄малакакат̣укабхан̣д̣а̄дина̄на̄самбха̄ра̄нам̣ расо чирапарива̄сито самбха̄расам̣йутто. бӣджато пат̣т̣ха̄йа̄ти самбха̄ре пат̣ийа̄детва̄ ча̄т̣ийам̣ паккхиттака̄лато, та̄лана̄л̣икера̄дӣнам̣ пуппхарасасса гахитаабхинавака̄латойева ча пат̣т̣ха̄йа.

329. лон̣асовӣракам̣ суттан̃ча анекехи бхесаджджехи абхисан̇кхато амаджджабхӯто а̄савависесо. ва̄сагга̄ха̄панаттханти сугандхибха̄вагга̄ха̄панаттхам̣. ачиттакам̣ локаваджджанти еттха йам̣ ваттаббам̣, там̣ пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайена ведитаббам̣. сесаметтха утта̄намева. маджджабха̄во, тасса па̄нан̃ча̄ти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

сура̄па̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ан̇гулипатодакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

330. дутийе бхиккхунӣпи анупасампаннат̣т̣ха̄не т̣хита̄ти еттха бхиккхупи бхиккхунийа̄ анупасампаннат̣т̣ха̄не т̣хитоти ведитаббо. сесаметтха утта̄намева. хаса̄дхиппа̄йата̄, упасампаннасса ка̄йена ка̄йа̄масананти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

ан̇гулипатодакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. хасадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄

335. татийам̣ утта̄наттхамева. упаригоппхаката̄, хаса̄дхиппа̄йена кӣл̣ананти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

хасадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. ана̄дарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄

344. чатуттхе га̄райхо а̄чарийуггахо на гахетабботи йасма̄ уччхурасо сатта̄хака̄лико, тасса касат̣о йа̄ваджӣвико, двиннам̣йева самава̄йо уччхуйат̣т̣хи, тасма̄ вика̄ле уччхуйат̣т̣хим̣ кха̄дитум̣ ват̣т̣ати гул̣ахарӣтакам̣ вийа̄ти евама̄дико га̄райха̄чарийава̄до на гахетаббо. локавадждже а̄чарийуггахо на ват̣т̣атӣти локаваджджасиккха̄паде а̄паттит̣т̣ха̄не йо а̄чарийава̄до, со на гахетаббо, локаваджджам̣ атиккамитва̄ ‘‘идам̣ амха̄кам̣ а̄чарийуггахо’’ти вадантасса уггахо на ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. сутта̄нуломам̣ на̄ма ат̣т̣хакатха̄. павен̣ийа̄ а̄гатасамодха̄нам̣ гаччхатӣти ‘‘павен̣ийа̄ а̄гато а̄чарийуггахова гахетаббо’’ти евам̣ вутте маха̄ат̣т̣хакатха̄ва̄дейева сан̇гахам̣ гаччхатӣти адхиппа̄йо. сесаметтха утта̄намева. упасампаннасса пан̃н̃аттена вачанам̣, ана̄дарийакаран̣анти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

ана̄дарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. бхим̣са̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄

345. пан̃чамам̣ утта̄наттхамева. упасампанната̄, тасса дассанасаванависайе бхим̣са̄петука̄мата̄йа ва̄йамананти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

бхим̣са̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. джотисиккха̄падаван̣н̣ана̄

350. чхат̣т̣хе бхагга̄ на̄ма джанападино ра̄джакума̄ра̄, тесам̣ нива̄со екопи джанападо рул̣хӣсаддена ‘‘бхагга̄’’ти вуччати. тена вуттам̣ ‘‘бхагга̄ти джанападасса на̄ма’’нти. сусума̄рагирети евам̣на̄маке нагаре. тасса кира нагарасса ма̄панаттхам̣ ваттхувиджджа̄чарийена нагарат̣т̣ха̄насса паригган̣ханадивасе авидӯре сусума̄ро саддамака̄си гирам̣ ниччха̄реси. атха анантара̄йена нагаре ма̄пите тамева сусума̄рагиран̣ам̣ субханимиттам̣ катва̄ сусума̄рагирам̣твевасса на̄мам̣ акам̣су. кечи пана ‘‘сусума̄расан̣т̣ха̄натта̄ сусума̄ро на̄ма еко гири, со тасса нагарасса самӣпе, тасма̄ там̣ сусума̄рагири етасса аттхӣти ‘сусума̄рагирӣ’ти вуччатӣ’’ти ваданти. татха̄ ва̄ хоту ан̃н̃атха̄ ва̄, на̄маметам̣ тасса нагарасса̄ти а̄ха ‘‘сусума̄рагиранти нагарасса на̄ма’’нти. бхесакал̣а̄ти гхампан̣д̣ана̄мако гаччхависесо. кечи ‘‘сетаруккхо’’типи ваданти. тесам̣ бахулата̄йа пана там̣ ванам̣ бхесакал̣а̄ванантвева пан̃н̃а̄йиттха. ‘‘бхесагал̣а̄ване’’типи па̄т̣хо. ‘‘бхесо на̄ма еко йаккхо айуттака̄рӣ, тасса тато гал̣итат̣т̣ха̄ната̄йа там̣ ванам̣ бхесагал̣а̄ванам̣ на̄ма джа̄та’’нти хи кечи.

352. джотикаран̣ети аггикаран̣е. сесаметтха утта̄намева. агила̄ната̄, анун̃н̃а̄такаран̣а̄бха̄во, висиббетука̄мата̄, сама̄дахананти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

джотисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. наха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

357. саттамасиккха̄падасса па̄л̣ийам̣ асамбхиннена̄ти амаккхитена, анат̣т̣хена̄ти аттхо. оренаддхама̄сам̣ наха̄йеййа̄ти наха̄тадивасато пат̣т̣ха̄йа аддхама̄се апарипун̣н̣е наха̄йеййа. сесаметтха утта̄намева. маджджхимадесо, ӯнакаддхама̄се наха̄нам̣, самайа̄нам̣ ва̄ надӣпа̄рагаманасса ва̄ а̄пада̄нам̣ ва̄ абха̄воти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

наха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. дуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

368. ат̣т̣хаме ‘‘чаммака̄ранӣлам̣ на̄ма пакатинӣла’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ган̣т̣хипаде пана ‘‘чаммака̄ра̄ удаке типумалам̣ айагӯтхан̃ча паккхипитва̄ чаммам̣ ка̄л̣ам̣ каронти, там̣ чаммака̄ранӣла’’нти вуттам̣. сесаметтха утта̄намева. вуттаппака̄расса чӣварасса акатакаппата̄, анат̣т̣хачӣвара̄дита̄, нива̄санам̣ ва̄ па̄рупанам̣ ва̄ти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

дуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. викаппанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

374. наваме апаччуддха̄ран̣анти ‘‘майхам̣ сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄’’тиа̄дина̄ акатапаччуддха̄рам̣. йена винайакаммам̣ катанти йена саддхим̣ винайакаммам̣ катам̣. тим̣сакаван̣н̣ана̄йанти ниссаггийаван̣н̣ана̄йам̣. парибхогена ка̄йакаммам̣, апаччуддха̄ра̄панена вачӣкаммам̣. сесаметтха утта̄намева. са̄мам̣ викаппитасса апаччуддха̄ро, викаппанупагачӣварата̄, парибхоготи има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

викаппанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. чӣвараапанидха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

377. дасамам̣ утта̄наттхамева. упасампаннасса сантака̄нам̣ патта̄дӣнам̣ апанидха̄нам̣, вихесетука̄мата̄ ва̄ хаса̄дхиппа̄йата̄ ва̄ти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

чӣвараапанидха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нит̣т̣хито сура̄па̄навагго чхат̣т̣хо.

7. саппа̄н̣акавагго

1. сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄

382. саппа̄н̣акаваггасса пат̣хамасиккха̄паде усум̣ сарам̣ ассати кхипатӣти исса̄со, дханусиппакусалоти а̄ха ‘‘дхануггаха̄чарийо’’ти. пат̣исаттувидхаманаттхам̣ дханум̣ ган̣хантӣти дхануггаха̄, тесам̣ а̄чарийо дхануггаха̄чарийо. аппаматтена ваттам̣ ка̄таббанти йатха̄ те па̄н̣а̄ на маранти, евам̣ сӯпат̣т̣хитассатина̄ сена̄сане ваттам̣ ка̄таббам̣. сесаметтха утта̄намева. ан̇га̄нипи мануссавиггахе вуттанайена ведитабба̄нӣти.

сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

387. дутийе удакасан̣т̣ха̄накаппадесети йаттха бхӯмибха̄ге удакам̣ никкхиттам̣ сантит̣т̣хати, на сахаса̄ париккхайам̣ гаччхати, та̄дисе падесе. сесаметтха утта̄намева. ан̇га̄ни син̃чанасиккха̄паде вуттанайа̄нева.

саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. уккот̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄

392. татийе йатха̄патит̣т̣хитабха̄вена патит̣т̣ха̄тум̣ на дентӣти тесам̣ паваттиа̄ка̄радассанаттхам̣ вуттам̣. йам̣ пана дхаммена адхикаран̣ам̣ нихатам̣, там̣ сунихатамева. саче виппакате камме пат̣иккосати, там̣ сан̃н̃а̄петва̄ва ка̄таббам̣. итаратха̄ камман̃ча куппати, ка̄рака̄нан̃ча а̄патти. сесаметтха утта̄намева. йатха̄дхаммам̣ нихатабха̄во, джа̄нана̄, уккот̣ана̄ти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

уккот̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. дут̣т̣хулласиккха̄падаван̣н̣ана̄

399. чатуттхе тассева̄ти йо а̄панно, тассева. а̄рочетӣти пат̣иччха̄данаттхамева ма̄ кассачи а̄рочесӣти вадати. ваттхупуггалоти а̄паннапуггало. йенасса а̄рочитанти йена дутийена асса татийасса а̄рочитам̣. кот̣и чхинна̄ хотӣти йасма̄ пат̣иччха̄данапаччайа̄ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ва дутийена татийасса а̄рочитам̣, тасма̄ таппаччайа̄ пуна тена а̄паджджитабба̄паттийа̄ абха̄вато а̄паттийа̄ кот̣и чхинна̄ на̄ма хоти.

400. ‘‘анупасампаннасса суккависсат̣т̣хи ча ка̄йасам̣сагго ча̄ти айам̣ дут̣т̣хуллааджджха̄ча̄ро на̄ма̄’’ти идам̣ дут̣т̣хулла̄рочанасиккха̄падат̣т̣хакатха̄йа на самети. вуттан̃хи таттха (па̄чи. ат̣т̣ха. 82) ‘‘анупасампаннасса дут̣т̣хуллам̣ ва̄ адут̣т̣хуллам̣ ва̄ аджджха̄ча̄ранти еттха а̄дито пан̃ча сиккха̄пада̄ни дут̣т̣хулло на̄ма аджджха̄ча̄ро, сеса̄ни адут̣т̣хулло, суккависсат̣т̣хика̄йасам̣саггадут̣т̣хуллааттака̄ма̄ панасса аджджха̄ча̄ро на̄ма̄’’ти. ‘‘а̄рочане анупасампаннасса дут̣т̣хуллам̣ ан̃н̃атха̄ адхиппетам̣, пат̣иччха̄дане ан̃н̃атха̄’’ти еттха̄пи висесака̄ран̣ам̣ на диссати, тасма̄ ат̣т̣хакатха̄йа пуббена̄парам̣ на самети. авиродхам̣ иччхантена пана вӣмам̣ситаббаметтха ка̄ран̣ам̣. сесаметтха утта̄намева. упасампаннасса дут̣т̣хулла̄паттиджа̄нанам̣, пат̣иччха̄детука̄мата̄йа на̄рочесса̄мӣти дхураниккхепоти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

дут̣т̣хулласиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄

402. пан̃чаме рӯпасуттанти херан̃н̃ика̄нам̣ суттам̣. дурутта̄нанти аккосавасена дурутта̄нам̣, дуруттатта̄йева дура̄гата̄нам̣. вачанапатха̄нанти еттха вачанамева тадаттхам̣ н̃а̄тука̄ма̄нам̣ н̃а̄петука̄ма̄нан̃ча патхоти вачанапатхо. дуккхама̄нанти дуккхена кхамитабба̄нам̣.

404. габбхе сайитака̄лена саддхим̣ вӣсатимам̣ вассам̣ асса̄ти габбхавӣсо. ха̄йанавад̣д̣хананти габбхама̄сесу адхикесу уттариха̄йанам̣, ӯнесу вад̣д̣хананти ведитаббам̣. екӯнавӣсативассанти два̄дасама̄се ма̄тукуччхисмим̣ васитва̄ маха̄пава̄ран̣а̄йа джа̄така̄лато пат̣т̣ха̄йа екӯнавӣсативассам̣. па̄т̣ипададивасети паччхимика̄йа вассӯпагаманадивасе. ‘‘тим̣сараттидиво ма̄со’’ти (а. ни. 3.71; 8.43; вибха. 1023) вачанато ‘‘чатта̄ро ма̄са̄ париха̄йантӣ’’ти вуттам̣. вассам̣ уккад̣д̣хантӣти вассам̣ уддхам̣ кад̣д̣ханти, татийе сам̣ваччхаре екама̄сам̣ адхикама̄савасена париччаджанта̄ вассам̣ уддхам̣ кад̣д̣хантӣти аттхо, тасма̄ татийо сам̣ваччхаро терасама̄сико хоти, сам̣ваччхарасса пана два̄дасама̄сикатта̄ ат̣т̣ха̄расасу вассесу адхикама̄се висум̣ гахетва̄ ‘‘чха ма̄са̄ вад̣д̣хантӣ’’ти вуттам̣. татоти чхама̄сато. никкан̇кха̄ хутва̄ти адхикама̄сехи саддхим̣ парипун̣н̣авӣсативассатта̄ ниббематика̄ хутва̄. йам̣ пана вуттам̣ тӣсу ган̣т̣хипадесу ‘‘ат̣т̣ха̄расаннам̣йева васса̄нам̣ адхикама̄се гахетва̄ ган̣итатта̄ сесавассадвайассапи адхика̄ни диваса̄ни хонтева, та̄ни адхикадиваса̄ни сандха̄йа ‘никкан̇кха̄ хутва̄’ти вутта’’нти, там̣ на гахетаббам̣. на хи двӣсу вассесу адхикадиваса̄ни на̄ма висум̣ упалаббханти татийе вассе вассуккад̣д̣ханавасена адхикама̄се париччаттейева атирекама̄сасамбхавато. тасма̄ двӣсу вассесу атирекадиваса̄ни на̄ма висум̣ на самбхаванти.

нану ча ‘‘те две ма̄се гахетва̄ вӣсативасса̄ни парипун̣н̣а̄ни хонтӣ’’ти касма̄ вуттам̣, екӯнавӣсативассамхи пуна апарасмим̣ вассе паккхитте вӣсативасса̄ни парипун̣н̣а̄ни хонтӣти а̄ха ‘‘еттха пана…пе… вутта’’нти. анекаттхатта̄ нипа̄та̄нам̣ пана-саддо хи-саддаттхе, еттха хӣти вуттам̣ хоти. идан̃хи вуттассеваттхасса саматтханавасена вуттам̣. имина̄ ча имам̣ дӣпети ‘‘йам̣ вуттам̣ ‘екӯнавӣсативассам̣ са̄ман̣ерам̣ никкхаманӣйапун̣н̣ама̄сим̣ атиккамма па̄т̣ипададивасе упасампа̄дентӣ’ти, таттха габбхама̄сепи аггахетва̄ двӣхи ма̄сехи апарипун̣н̣авӣсативассам̣ сандха̄йа ‘екӯнавӣсативасса’нти вуттам̣, тасма̄ адхикама̄сесу двӣсу гахитесу вӣсативасса̄ни парипун̣н̣а̄ни на̄ма хонтӣ’’ти. тасма̄ти йасма̄ габбхама̄са̄пи ган̣анӯпага̄ хонти, тасма̄. екавӣсативассо хотӣти джа̄тадивасато пат̣т̣ха̄йа вӣсативассо сама̄но габбхама̄сехи саддхим̣ екавӣсативассо хоти.

406. ан̃н̃ам̣ упасампа̄детӣти упаджджха̄йо каммава̄ча̄чарийо ва̄ хутва̄ упасампа̄дети. сесаметтха утта̄намева. ӯнавӣсативассата̄, ӯнакасан̃н̃ита̄, упасампа̄дананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. тхеййасаттхасиккха̄падаван̣н̣ана̄

407. чхат̣т̣хасиккха̄падам̣ утта̄наттхамева. тхеййасаттхакабха̄во, джа̄нанам̣, сам̣видха̄нам̣, ависан̇кетена гамананти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

тхеййасаттхасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

412. саттаме наттхи кин̃чи ваттаббам̣.

8. арит̣т̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄

417. ат̣т̣хаме ба̄дхайим̣сӯти ханим̣су. там̣там̣сампаттийа̄ вибандханавасена саттасанта̄насса антаре вемаджджхе ети а̄гаччхатӣти антара̄йо, дит̣т̣хадхаммика̄дианаттхо. анатиккаманат̣т̣хена тасмим̣ антара̄йе нийутта̄, антара̄йам̣ ва̄ пхалам̣ араханти, антара̄йасса ва̄ каран̣асӣла̄ти антара̄йика̄. тена̄ха ‘‘антара̄йам̣ каронтӣти антара̄йика̄’’ти. а̄нантарийадхамма̄ти а̄нантарикасабха̄ва̄ четана̄дхамма̄. татра̄йам̣ вачанаттхо – чутианантарапхалам̣ анантарам̣ на̄ма, тасмим̣ анантаре нийутта̄, там̣ниббаттанена анантаракаран̣асӣла̄, анантараппайоджана̄ти ва̄ а̄нантарика̄, те ева а̄нантарийа̄ти вутта̄. камма̄ни ева антара̄йика̄ти каммантара̄йика̄. моккхассева антара̄йам̣ кароти, на саггасса̄ти миччха̄ча̄ралаккхан̣а̄бха̄вато вуттам̣. на хи бхиккхунийа̄ дхаммараккхитабха̄во аттхи. па̄катикабхиккхунӣвасена четам̣ вуттам̣. арийа̄йа пана паваттам̣ апа̄йасам̣ваттаникамева, нандама̄н̣авако четтха нидассанам̣. убхиннам̣ сама̄наччхандата̄васена ва̄ на саггантара̄йиката̄, моккхантара̄йиката̄ пана моккхаттха̄йа пат̣ипаттийа̄ видӯсанато. абхибхавитва̄ пана паваттийам̣ саггантара̄йиката̄пи на сакка̄ нива̄ретунти.

ахетукадит̣т̣хиакирийадит̣т̣хинаттхикадит̣т̣хийова нийатабха̄вам̣ патта̄ нийатамиччха̄дит̣т̣хидхамма̄. пат̣исандхидхамма̄ти пат̣исандхичиттуппа̄дама̄ха. пан̣д̣ака̄диггахан̣ан̃четтха нидассанаматтам̣ сабба̄йапи ахетукапат̣исандхийа̄ випа̄кантара̄йикабха̄вато. йа̄хи арийе упавадати, та̄ четана̄ арийӯпава̄да̄ джа̄та̄. тато паранти кхама̄панато упари. йам̣ панеттха ваттаббам̣, там̣ диббачаккхукатха̄йам̣ вуттамева. сан̃чичча а̄панна̄ а̄паттийоти сан̃чичча вӣтикканта̄ сатта а̄паттиккхандха̄. сан̃чичча вӣтиккантан̃хи антамасо дуккат̣адуббха̄ситампи саггамаггапхала̄нам̣ антара̄йам̣ кароти. йа̄ва бхиккхубха̄вам̣ пат̣иджа̄на̄ти па̄ра̄джикам̣ а̄панно, на вут̣т̣ха̄ти сесагарука̄паттим̣ а̄панно, на десети лахука̄паттим̣ а̄панно.

айам̣ бхиккхӯти арит̣т̣хо бхиккху. расена расам̣ сам̣сандитва̄ти анаваджджена паччайапарибхун̃джанарасена са̄ваджджака̄магун̣апарибхогарасам̣ сама̄нетва̄. йонисо паччавеккхан̣ена наттхи еттха чхандара̄готи ниччхандара̄го, паччайапарибхого. упаненто вийа̄ти бандханам̣ упаненто вийа. ‘‘гхат̣енто вийа̄’’типи па̄т̣хо. упасам̣харанто вийа̄ти садисатам̣ упасам̣харанто вийа екантаса̄вадждже анаваджджабха̄вапаккхепанато. па̄паканти ла̄макат̣т̣хена дуггатисампа̄панат̣т̣хена ча па̄пакам̣. маха̄самуддам̣ бандхантена вийа̄ти сетукаран̣авасена маха̄са̄гарам̣ бандхантена вийа. саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ пат̣ивируджджхантоти саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена ‘‘са̄ваджджа’’нти дит̣т̣хам̣ ‘‘анаваджджа’’нти гахан̣ена тена саха пат̣ивируджджханто. а̄н̣а̄чаккети пат̣хамапа̄ра̄джикасиккха̄падасан̇кха̄те, ‘‘абрахмачарийам̣ паха̄йа̄’’тиа̄дидесана̄сан̇кха̄те ча а̄н̣а̄чакке.

ат̣т̣хикан̇калам̣ на̄ма урат̣т̣хи ва̄ пит̣т̣хикан̣т̣акам̣ ва̄ сӣсат̣т̣хи ва̄. тан̃хи ниммам̣сатта̄ ‘‘кан̇кала’’нти вуччати. вигатамам̣са̄йа хи ат̣т̣хисан̇кхалика̄йа екат̣т̣химхи ва̄ кан̇кала-саддо нирул̣хо. анудаханат̣т̣хена̄ти анупа̄йапат̣ипаттийа̄ сампати а̄йатин̃ча анудаханат̣т̣хена. маха̄бхита̄панат̣т̣хена анават̣т̣хитасабха̄вата̄йа, иттарапаччупат̣т̣ха̄нат̣т̣хена мухуттакаран̣ӣйата̄йа, та̄вака̄ликат̣т̣хена парехи абхибхаваната̄йа, саббан̇гапаччан̇гапалибхан̃джанат̣т̣хена бхедана̄диадхикаран̣абха̄вена, уггха̄т̣асадисата̄йа адхикут̣т̣анат̣т̣хена, аван̣е ван̣ам̣ уппа̄детва̄ анто анупависанабха̄вата̄йа винивиджджханат̣т̣хена, дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикаанаттханимиттата̄йа са̄сан̇касаппат̣ибхайат̣т̣хена.

па̄л̣ийам̣ ‘‘тха̄маса̄ пара̄ма̄са̄’’тиа̄дӣсу еваматтхо ведитаббо. тха̄маса̄ти дит̣т̣хитха̄мена, тасса̄ дит̣т̣хийа̄ тха̄магатабха̄вена̄ти аттхо. пара̄ма̄са̄ти дит̣т̣хипара̄ма̄сена, дит̣т̣хисан̇кха̄тапара̄ма̄сена̄ти аттхо. дит̣т̣хийева хи дхаммасабха̄вам̣ атиккамитва̄ парато а̄масанена пара̄ма̄со. абхинивисса̄ти тан̣ха̄бхинивесапуббан̇гамена дит̣т̣ха̄бхинивесена ‘‘идаметтха сачча’’нти абхинивиситва̄. вохаратӣти катхети. йато ча кхо те бхиккхӯти йада̄ те бхиккхӯ. евам̣бйа̄кхо ахам̣, бханте, бхагавата̄ти идам̣ еса аттано ладдхим̣ нигӯхитука̄мата̄йа наттхӣти ваттука̄мопи бхагавато а̄нубха̄вена сампат̣иччхати. буддха̄нам̣ кира саммукха̄ две катха̄ катхетум̣ саматтхо на̄ма наттхи. касса ну кхо на̄ма твам̣ могхапуриса̄ти твам̣ могхапуриса касса кхаттийасса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ вессасса ва̄ суддасса ва̄ гахат̣т̣хасса ва̄ паббаджитасса ва̄ девасса ва̄ мануссасса ва̄ майа̄ евам̣ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄си. сесаметтха утта̄намева. дхаммакаммата̄, саманубха̄сана̄, аппат̣иниссаджджананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

арит̣т̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. уккхиттасамбхогасиккха̄падаван̣н̣ана̄

424. наваме пайогаган̣ана̄йа̄ти да̄наггахан̣аппайогаган̣ана̄йа. сам̣ва̄се каммапарийоса̄навасена, сахасеййа̄йа екасмим̣ нипанне итарасса нипаджджанапайогавасена а̄паттипариччхедо ведитаббо. еттха ча падабха̄джане ‘‘екаччханне’’ти ависесена вуттатта̄ на̄нӯпача̄репи екаччханне нипаджджантасса а̄патти. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. уккхиттасамбхогасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣ ‘‘саха ва̄ сеййам̣ каппеййа̄ти на̄нӯпача̄репи екаччханне нипаджджеййа̄’’ти. пан̣н̣аттим̣ аджа̄нантена арахата̄пи кирийа̄бйа̄катачиттена а̄паджджитаббатта̄ ‘‘тичитта’’нти вуттам̣. йам̣ пана кеначи вуттам̣ ‘‘тичиттанти еттха випа̄ка̄бйа̄катачиттена саха ва̄ сеййам̣ каппеййа̄ти еваматтхо дат̣т̣хаббо, ан̃н̃атха̄ сачиттакатта̄ сиккха̄падасса кирийа̄бйа̄катам̣ сандха̄йа на йуджджатӣ’’ти, там̣ на гахетаббам̣. на хи сачиттакасиккха̄падавӣтиккамо арахато на самбхавати. тенева патхавӣкхан̣ана̄дӣсу сачиттакасиккха̄падесу тичиттамева вуттам̣. сесаметтха утта̄намева. аката̄нудхаммата̄, джа̄нана̄, самбхога̄дикаран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

уккхиттасамбхогасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. кан̣т̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

428. дасаме пирети нипа̄тападам̣. самбодхане ваттама̄нам̣ пара-саддена сама̄наттхам̣ вадантӣти а̄ха ‘‘пара ама̄мака̄’’ти, амха̄кам̣ анаджджхаттикабхӯта̄ти аттхо. пирети ва̄ ‘‘парато’’ти имина̄ сама̄наттхам̣ нипа̄тападам̣, тасма̄ чара пирети парато гаччха, ма̄ идха тит̣т̣ха̄ти евампеттха аттхо ведитаббо. сесаметтха пуримасиккха̄пададвайе вуттанайамева.

кан̣т̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нит̣т̣хито саппа̄н̣акавагго саттамо.

8. сахадхаммикавагго

1. сахадхаммикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

434. сахадхаммикаваггасса пат̣хамасиккха̄паде ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа а̄паттӣти ана̄дарийабхайа̄ лесена евам̣ вадантасса а̄патти. сесаметтха утта̄намева. упасампаннасса пан̃н̃аттена вачанам̣, асиккхитука̄мата̄йа евам̣ вачананти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

сахадхаммикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. вилекханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

438. дутийе винайасса парийа̄пун̣анам̣ винайапарийаттӣти а̄ха ‘‘винайам̣ парийа̄пун̣анта̄на’’нтиа̄ди. сугуттоти йатха̄ каран̣д̣аке паккхиттаман̣иккхандхо вийа на нассати випаттим̣ на па̄пун̣а̄ти, евам̣ сут̣т̣ху гопито. сураккхитоти тассева парийа̄йавачанам̣. йатха̄ хи килесачорехи авилумпанӣйо хоти, евам̣ саббада̄ сӯпат̣т̣хитассатита̄йа сут̣т̣ху раккхито. куккуччапаката̄нанти каппийа̄каппийам̣ нисса̄йа уппаннакуккуччена абхибхӯта̄нам̣. са̄раджджанам̣ са̄радо, бйа̄мохабхайам̣. вигато са̄радо етасса̄ти виса̄радо. сахадхаммена̄ти сака̄ран̣ена вачанена. суниггахитам̣ нигган̣ха̄тӣти йатха̄ на пуна сӣсам̣ уккхипанти, атха кхо аппат̣ибха̄на̄ ман̇кубхӯта̄йева хонти, евам̣ сут̣т̣ху нигган̣ха̄ти.

аладжджита̄ти йа-ка̄ралопена ниддесо, аладжджита̄йа̄ти вуттам̣ хоти. ан̃н̃а̄н̣ата̄тиа̄дӣсупи есева найо. мандо момӯхоти ан̃н̃а̄н̣абха̄вена мандо, ависайато момӯхо, маха̄мӯл̣хоти аттхо.

аттапаччаттхика̄ти аттано паччаттхика̄. ваджджипуттака̄ дасаваттхудӣпака̄. парӯпаха̄раан̃н̃а̄н̣акан̇кха̄паравита̄ран̣а̄дива̄да̄ти еттха йе арахаттам̣ пат̣иджа̄нанта̄нам̣ аппатте паттасан̃н̃ӣнам̣ адхима̄ника̄нам̣ кухака̄нам̣ ва̄ арахаттам̣ пат̣иджа̄нанта̄нам̣ суккависсат̣т̣хим̣ дисва̄ ма̄рака̄йика̄ девата̄ ‘‘арахато асучим̣ упасам̣харантӣ’’ти ман̃н̃анти сеййатха̄пи пуббаселийа̄ апараселийа̄ ча, те парӯпаха̄рава̄да̄. йесам̣ пана арахато иттхипуриса̄дӣнам̣ на̄маготта̄дӣсу н̃а̄н̣аппаваттийа̄ абха̄вена аттхи арахато ан̃н̃а̄н̣ам̣, таттхева саннит̣т̣ха̄на̄бха̄вена аттхи арахато кан̇кха̄, йасма̄ часса та̄ни ваттхӯни паре вита̄ренти пака̄сенти а̄чиккханти, тасма̄ аттхи арахато паравита̄ран̣а̄ти има̄ тиссо ладдхийо сеййатха̄пи етарахи пуббаселийа̄нам̣, те ан̃н̃а̄н̣акан̇кха̄паравита̄ран̣ава̄да̄. ниггахо пана несам̣ катха̄ваттхуппакаран̣е вуттанайенева ведитаббо.

чатта̄ро магга̄ ча пхала̄ни ча̄ти уккат̣т̣ханиддесавасена вуттам̣, чатассо пат̣исамбхида̄ тиссо виджджа̄ чха абхин̃н̃а̄ти айампи адхигамасаддхаммойева. ча-ка̄ро ва̄ авуттасампин̣д̣анаттхо дат̣т̣хаббо. кечи тхера̄ти дхаммакатхика̄. а̄хам̣сӯти пам̣сукӯликаттхера̄ евам̣ а̄хам̣су.

када̄ пана̄йам̣ катха̄ удапа̄дӣти? айан̃хеттха анупуббикатха̄ (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.130) – имасмим̣ кира дӣпе чан̣д̣а̄латиссамаха̄бхайе сакко девара̄джа̄ маха̄ул̣умпам̣ ма̄петва̄ бхиккхӯнам̣ а̄роча̄песи ‘‘махантам̣ бхайам̣ бхависсати, на самма̄ дево вассиссати, бхиккхӯ паччайехи киламанта̄ парийаттим̣ сандха̄ретум̣ на саккхиссанти, паратӣрам̣ гантва̄ аййехи джӣвитам̣ раккхитум̣ ват̣т̣ати. имам̣ маха̄ул̣умпам̣ а̄руйха гаччхатха бханте, йесам̣ еттха нисаджджат̣т̣ха̄нам̣ наппахоти, те кат̣т̣хакхан̣д̣епи урам̣ т̣хапетва̄ гаччханту, саббесам̣ бхайам̣ на бхависсатӣ’’ти. тада̄ самуддатӣрам̣ патва̄ сат̣т̣хи бхиккхӯ катикам̣ катва̄ ‘‘амха̄кам̣ еттха гаманакиччам̣ наттхи, майам̣ идхева хутва̄ тепит̣акам̣ раккхисса̄ма̄’’ти тато ниваттитва̄ даккхин̣амалайаджанападам̣ гантва̄ кандамӯлапан̣н̣ехи джӣвикам̣ каппента̄ васим̣су, ка̄йе ваханте нисӣдитва̄ саджджха̄йам̣ каронти, аваханте ва̄ликам̣ усса̄ретва̄ парива̄ретва̄ сӣса̄ни екат̣т̣ха̄не катва̄ парийаттим̣ саммасанти. имина̄ нийа̄мена два̄даса сам̣ваччхара̄ни са̄т̣т̣хакатхам̣ тепит̣акам̣ парипун̣н̣ам̣ катва̄ дха̄райим̣су.

бхайе вӯпасанте саттасата̄ бхиккхӯ аттано гатат̣т̣ха̄не са̄т̣т̣хакатхе тепит̣аке екаккхарампи екабйан̃джанампи авина̄сетва̄ имамева дӣпама̄гамма каллага̄маджанападе ман̣д̣ала̄ра̄мавиха̄рам̣ пависим̣су. тхера̄нам̣ а̄гатапаваттим̣ сутва̄ имасмим̣ дӣпе охӣна̄ сат̣т̣хи бхиккхӯ ‘‘тхере пассисса̄ма̄’’ти гантва̄ тхерехи саддхим̣ тепит̣акам̣ содхента̄ екаккхарампи екабйан̃джанампи асаментам̣ на̄ма на пассим̣су. тасмим̣ т̣ха̄не тхера̄нам̣ айам̣ катха̄ удапа̄ди ‘‘парийатти ну кхо са̄санасса мӯлам̣, уда̄ху пат̣ипаттӣ’’ти. пам̣сукӯликаттхера̄ ‘‘пат̣ипатти мӯла’’нти а̄хам̣су, дхаммакатхика̄ ‘‘парийаттӣ’’ти. атха не тхера̄ ‘‘тумха̄кам̣ двиннампи джана̄нам̣ вачанаматтенева на сакка̄ вин̃н̃а̄тум̣, джинабха̄ситам̣ суттам̣ а̄харатха̄’’ти а̄хам̣су. суттам̣ а̄харитум̣ на бха̄роти –

‘‘име ча, субхадда, бхиккхӯ самма̄ вихареййум̣, асун̃н̃о локо арахантехи асса̄’’ти (дӣ. ни. 2.214). ‘‘пат̣ипаттимӯлакам̣, маха̄ра̄джа, саттхуса̄санам̣, пат̣ипаттиса̄ракам̣, маха̄ра̄джа, саттхуса̄санам̣, пат̣ипатти тит̣т̣хантӣ тит̣т̣хатӣ’’ти (ми. па. 4.1.7) –

суттам̣ а̄харим̣су.

имам̣ суттам̣ сутва̄ дхаммакатхика̄ аттано ва̄дат̣т̣хапанаттха̄йа имам̣ суттам̣ а̄харим̣су –

‘‘йа̄ва тит̣т̣ханти суттанта̄, винайо йа̄ва диппати;

та̄ва даккханти а̄локам̣, сӯрийе аббхут̣т̣хите йатха̄.

‘‘суттантесу асантесу, памут̣т̣хе винайамхи ча;

тамо бхависсати локе, сӯрийе аттхан̇гате йатха̄.

‘‘суттанте раккхите санте, пат̣ипатти хоти раккхита̄;

пат̣ипаттийам̣ т̣хито дхӣро, йогаккхема̄ на дхам̣сатӣ’’ти.

имасмим̣ сутте а̄хат̣е пам̣сукӯликаттхера̄ тун̣хӣ ахесум̣. дхаммакатхикаттхера̄нам̣йева вачанам̣ пурато ахоси. йатха̄ хи гавасатасса гавасахассасса ва̄ антаре павен̣ипа̄лика̄йа дхенуйа̄ асати со вам̣со са̄ павен̣ӣ на гхат̣ӣйати, евамева а̄раддхавипассака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ сатепи сахассепи виджджама̄не парийаттийа̄ асати арийамаггапат̣иведхо на̄ма на хоти. йатха̄ ча нидхикумбхийа̄ джа̄нанаттха̄йа па̄са̄н̣апит̣т̣хе аккхаресу упанибаддхесу йа̄ва аккхара̄ни дхаранти, та̄ва нидхикумбхӣ нат̣т̣ха̄ на̄ма на хоти, евамева парийаттийа̄ дхарама̄на̄йа са̄санам̣ антарахитам̣ на̄ма на хотӣти. тасса̄дхеййоти тасса̄йатто.

439. со пана̄ти со па̄тимоккхо. сесаметтха утта̄намева. гарахитука̄мата̄, упасампаннасса сантике сиккха̄падавиван̣н̣анан̃ча̄ти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

вилекханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. моханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

443. татийам̣ утта̄намева. моха̄ропанам̣, мохетука̄мата̄, вуттанайена сутабха̄во, мохананти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

моханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. паха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

452. чатуттхе раттачиттоти ка̄йасам̣саггара̄гена раттачитто. саче пана метхунара̄гена ратто паха̄рам̣ дети, дуккат̣амева. сесаметтха утта̄намева. купитата̄, на моккха̄дхиппа̄йата̄, упасампаннасса паха̄рада̄нанти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

паха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. таласаттикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

457. пан̃чаме на пахаритука̄мата̄йа диннатта̄ дуккат̣анти еттха пахаритука̄мата̄йа пахат̣е пуримасиккха̄падена па̄читтийам̣, учча̄ретука̄мата̄йа кевалам̣ уггиран̣аматте кате имина̄ па̄читтийам̣. имина̄ пана вираджджхитва̄ паха̄ро динно, тасма̄ дуккат̣ам̣. кимидам̣ дуккат̣ам̣ паха̄рапаччайа̄, уда̄ху уггиран̣апаччайа̄ти? таттха кечи та̄ва ваданти ‘‘паха̄рапаччайа̄ ева дуккат̣ам̣, уггиран̣апаччайа̄ па̄читтийанти садуккат̣ам̣ па̄читтийам̣ йуджджати. пуриман̃хи уггиран̣ам̣, паччха̄ паха̄ро, на ча паччха̄ паха̄рам̣ нисса̄йа пуримам̣ уггиран̣ам̣ ана̄паттиваттхукам̣ бхавитумарахатӣ’’ти.

майам̣ панеттха евам̣ таккайа̄ма ‘‘уггиран̣асса аттано сабха̄венева асан̣т̣хитатта̄ таппаччайа̄ па̄читтийена на бхавитаббам̣, асуддхачиттена катапайогатта̄ пана на сакка̄ еттха ана̄паттийа̄ бхавитунти дуккат̣ам̣ вуттам̣. ‘на пахаритука̄мата̄йа диннатта̄’ти имина̄ ча паха̄рапаччайа̄ пуримасиккха̄падена па̄читтийа̄самбхаве ка̄ран̣ам̣ вуттам̣, на пана паха̄рапаччайа̄ дуккат̣асамбхаве. на хи апахаритука̄мата̄йа паха̄ре динне пуримасиккха̄падена паха̄рапаччайа̄ па̄читтийена дуккат̣ена ва̄ бхавитум̣ йутта’’нти. ‘‘тираччха̄на̄дӣнам̣ асучикаран̣а̄дим̣ дисва̄ куджджхитва̄пи уггирантасса моккха̄дхиппа̄йо ева̄’’ти ваданти. сесаметтха утта̄намева. купитата̄, на моккха̄дхиппа̄йата̄, упасампаннасса таласаттиуггиран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

таласаттикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. амӯлакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

459. чхат̣т̣хам̣ утта̄наттхамева. упасампанната̄, сан̇гха̄дисесасса амӯлаката̄, ануддхам̣сана̄, тан̇кхан̣авиджа̄нана̄ти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

амӯлакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄

464. саттамампи утта̄наттхамева. упасампанната̄, апха̄сука̄мата̄, куккуччуппа̄дананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. упассутисиккха̄падаван̣н̣ана̄

471. ат̣т̣хаме сутисамӣпанти саддасамӣпам̣. суййатӣти хи сути, саддассетам̣ адхивачанам̣. тасса самӣпам̣ упассути, саддасамӣпанти вуттам̣ хоти. ган̣т̣хипадесу ча суййатӣти сутӣти саддова вутто. йаттха пана т̣хитена сакка̄ хоти саддам̣ сотум̣, таттха тит̣т̣ханто саддасамӣпе т̣хито на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘йаттха т̣хатва̄’’тиа̄ди. кечи пана ‘‘сун̣а̄ти еттха̄ти сути. йаттха т̣хито сун̣а̄ти, тасса т̣ха̄нассетам̣ на̄мам̣. тасса самӣпам̣ упассутӣ’’ти ваданти, евам̣ пана гайхама̄не йасмим̣ т̣ха̄не т̣хито сун̣а̄ти, тасса а̄санне ан̃н̃асмим̣ падесе тит̣т̣хатӣти а̄паджджати. ат̣т̣хакатха̄йан̃ча упассути-саддассева аттхам̣ дассетум̣ ‘‘йаттха т̣хатва̄ сакка̄ хоти, тесам̣ вачанам̣ соту’’нти вуттам̣, на сути-саддасса. тасма̄ пуббанайоветтха пасаттхатаро. атха ва̄ упечча суййати еттха̄ти упассути, т̣ха̄нам̣. йам̣ т̣ха̄нам̣ упагатена сакка̄ хоти катхента̄нам̣ саддам̣ сотум̣, таттха̄ти еваматтхо гахетаббо. мантентанти бхумматтхе упайогавачананти а̄ха ‘‘мантайама̄не’’ти.

473. екапариччхеда̄нӣти ‘‘сийа̄ кирийам̣, сийа̄ акирийа’’нти имина̄ найена екапариччхеда̄ни. има̄ни хи тӣн̣и сиккха̄пада̄ни када̄чи кирийато самут̣т̣хаханти, када̄чи акирийато, на екаккхан̣ейева кирийа̄кирийато самут̣т̣хаханти. сесаметтха утта̄намева. упасампанната̄, чодана̄дхиппа̄йо, савананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

упассутисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. каммапат̣иба̄ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

474. навамам̣ утта̄наттхамева. дхаммакаммата̄, дхаммакамманти сан̃н̃а̄, чхандам̣ датва̄ кхиййананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

каммапат̣иба̄ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. чхандам̣ адатва̄ гаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄

479. дасамам̣ утта̄наттхамева. виниччхайакатха̄йа паваттама̄ната̄, дхаммакаммата̄, дхаммакаммасан̃н̃ита̄, сама̄насӣма̄йам̣ т̣хитата̄, сама̄насам̣ва̄саката̄, копетука̄мата̄йа хаттхапа̄савиджахананти има̄ни панеттха чха ан̇га̄ни.

чхандам̣ адатва̄ гаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

11. дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄

484. ека̄дасамампи утта̄наттхамева. упасампанната̄, дхаммена ладдхасаммутита̄, сан̇гхена саддхим̣ викаппанупагачӣварада̄нам̣, паччха̄ кхӣйитука̄мата̄йа кхиййана̄ти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

489. два̄дасаме наттхи кин̃чи ваттаббам̣.

нит̣т̣хито сахадхаммикавагго ат̣т̣хамо.

9. ра̄джавагго

1. антепурасиккха̄падаван̣н̣ана̄

497-499. ра̄джаваггасса пат̣хамасиккха̄паде ат̣т̣хакатха̄йам̣ саббам̣ утта̄наттхамева. па̄л̣ийам̣ пана айаманутта̄нападаттхо. катам̣ ва̄ кариссанти ва̄ти метхунавӣтиккаманам̣ катам̣ ва̄ кариссанти ва̄. имесанти падам̣ вибхаттивипарин̣а̄мам̣ катва̄ убхайаттха йоджетаббам̣ ‘‘имехи катам̣ име кариссантӣ’’ти. ратананти ман̣иратана̄дӣсу йам̣кин̃чи. убхатоти двӣхи паккхехи. ‘‘убхато суджа̄то’’ти еттаке вутте йехи кехичи двӣхи бха̄гехи суджа̄тата̄ вин̃н̃а̄йеййа, суджа̄та-саддо ча ‘‘суджа̄то ча̄рудассано’’тиа̄дӣсу а̄рохасампаттипарийа̄йоти джа̄тивасенева суджа̄татам̣ вибха̄ветум̣ ‘‘ма̄тито ча питито ча̄’’ти вуттам̣. анорасапуттавасенапи локе ма̄тупитусаман̃н̃а̄ диссати, идха пана са̄ орасапуттавасенева иччхита̄ти дассетум̣ ‘‘сам̣суддхагахан̣ико’’ти вуттам̣. габбхам̣ ган̣ха̄ти дха̄ретӣти гахан̣ӣ, габбха̄сайасан̃н̃ито ма̄тукуччхиппадесо. сам̣суддха̄ гахан̣ӣ асса̄ти сам̣суддхагахан̣ико, сам̣суддха̄ тасса ма̄тукуччхӣти вуттам̣ хоти. ‘‘самавепа̄кинийа̄ гахан̣ийа̄’’ти еттха пана йатха̄бхуттасса а̄ха̄расса випа̄чанавасена ган̣ханато ачхад̣д̣анато каммаджатеджодха̄ту ‘‘гахан̣ӣ’’ти вуччати.

йа̄ва саттама̄ пита̄махайуга̄ти еттха питу пита̄ пита̄махо, пита̄махасса йугам̣ пита̄махайугам̣. ‘‘йуга’’нти а̄йуппама̄н̣ам̣ вуччати. абхила̄паматтамева четам̣, аттхато пана пита̄махойева пита̄махайугам̣. пита̄ ча ма̄та̄ ча питаро, питӯнам̣ питаро пита̄маха̄, тесам̣ йуго пита̄махайуго, тасма̄ йа̄ва саттама̄ пита̄махайуга̄, пита̄махадванда̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. еван̃хи пита̄махаггахан̣енева ма̄та̄махопи гахито хоти. йуга-саддо четтха екасесена дат̣т̣хаббо йуго ча йуго ча йуготи. еван̃хи таттха таттха двандам̣ гахитамева хоти, тасма̄ тато уддхам̣ саббепи пуббапуриса̄ пита̄махайугаггахан̣енева гахита̄. евам̣ йа̄ва саттамо пита̄махайуго, та̄ва сам̣суддхагахан̣ико.

аккхиттоти ‘‘апанетха етам̣, ким̣ имина̄’’ти евам̣ аккхитто анаваккхитто. анупакут̣т̣хоти на упакут̣т̣хо, на аккосам̣ ва̄ ниндам̣ ва̄ паттапуббо. кена ка̄ран̣ена̄ти а̄ха ‘‘джа̄тива̄дена̄’’ти. еттха ча ‘‘убхато…пе… пита̄махайуга̄’’ти етена тасса йонидоса̄бха̄во дассито сам̣суддхагахан̣икабха̄вакиттанато, ‘‘аккхитто’’ти имина̄ кирийа̄пара̄дха̄бха̄во. кирийа̄пара̄дхена хи сатта̄ кхепам̣ па̄пун̣анти. ‘‘анупакут̣т̣хо’’ти имина̄ айуттасам̣сагга̄бха̄во. айуттасам̣сагган̃хи пат̣ичча сатта̄ аккосам̣ лабханти. сесаметтха утта̄намева. кхаттийата̄, абхиситтата̄, убхиннампи сайанигхарато аниккхантата̄, аппат̣исам̣видитата̄, индакхӣла̄тиккамоти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

антепурасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ратанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

502. дутийе маха̄латам̣ на̄ма̄ти патикулам̣ гаччхантийа̄ кира тасса̄ пита̄ маха̄лата̄пил̣андханам̣ на̄ма ка̄ра̄песи. тасмим̣ пил̣андхане чатассо ваджирана̄л̣ийо таттха таттха аппетаббат̣т̣ха̄не аппанавасена винийогам̣ агамам̣су, мутта̄нам̣ ека̄даса на̄л̣ийо, пава̄л̣асса два̄вӣсати на̄л̣ийо, ман̣ӣнам̣ теттим̣са на̄л̣ийо. ити етехи ча ан̃н̃ехи ча вел̣урийалохитан̇камаса̄рагалла̄дӣхи саттаван̣н̣ехи ча ратанехи нит̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. там̣ сӣсе пат̣имуккам̣ йа̄ва па̄дапит̣т̣хийа̄ бхассати, пан̃чаннам̣ хаттхӣнам̣ балам̣ дха̄райама̄на̄ва иттхӣ нам̣ дха̄ретум̣ саккоти. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.

506. а̄васатхасса пана суппапа̄то ва̄ мусалапа̄то ва̄ упача̄ро на̄ма̄ти йоджетаббам̣. а̄васатхоти четтха антоа̄ра̄ме ва̄ хоту ан̃н̃аттха ва̄, аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ вуччати. чханденапи бхайенапӣти вад̣д̣хакӣа̄дӣсу чхандена, ра̄джаваллабхесу бхайена. тамева бхиккхум̣ а̄сан̇кантӣти виссаритва̄ гаманака̄ле аттано паччхато ан̃н̃асса̄бха̄ва̄ а̄сан̇канти. патирӯпам̣ на̄ма ратанасаммате пам̣сукӯлаггахан̣ам̣ ва̄ ратане нируссуккагаманам̣ ва̄. йади хи там̣ ратанасамматам̣ а̄ма̄сам̣ че, ‘‘наттхи етасса са̄мӣ’’ти пам̣сукӯлам̣ гахессати. ана̄ма̄сам̣ че, ‘‘наттхи етасса са̄мӣ’’ти пам̣сукӯлачхиннапалибодхо нирапеккхо гамиссати. сама̄дапетва̄ти ан̃н̃ам̣ сама̄дапетва̄, ‘‘уддисса арийа̄ тит̣т̣ханти, еса̄ арийа̄найа̄чана̄’’ти (джа̄. 1.7.59) вуттанайена йа̄читва̄ти аттхо. сесаметтха утта̄намева. ананун̃н̃а̄такаран̣ам̣, парасантаката̄, висса̄сагга̄хапам̣сукӯласан̃н̃а̄нам̣ абха̄во, уггахан̣ам̣ ва̄ уггаха̄панам̣ ва̄ти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

ратанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. вика̄лага̄маппависанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

508. татийе арийамаггасса̄ти еттха саггамаггопи сан̇гахетаббо. аниййа̄никатта̄ саггамоккхамагга̄нам̣ тираччха̄набхӯта̄ хи катха̄ тираччха̄накатха̄. тираччха̄набхӯтанти тирокаран̣абхӯтам̣ вибандханабхӯтам̣. ра̄джапат̣исам̣йуттам̣ катханти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.17; ма. ни. ат̣т̣ха. 2.223; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 3.5.1080; а. ни. ат̣т̣ха. 3.10.69-70) ра̄джа̄нам̣ а̄раббха ‘‘маха̄саммато мандха̄та̄ дхамма̄соко евам̣маха̄нубха̄во’’тиа̄дина̄ найена паваттакатхам̣. еттха ча ‘‘асуко ра̄джа̄ абхирӯпо дассанӣйо’’тиа̄дина̄ найена гехасситакатха̄ва тираччха̄накатха̄ хоти. ‘‘сопи на̄ма евам̣маха̄нубха̄во кхайам̣ гато’’ти евам̣ паватта̄ пана аниччата̄пат̣исам̣йутта̄ каммат̣т̣ха̄набха̄ве тит̣т̣хати. чоресупи ‘‘мӯладево евам̣маха̄нубха̄во, мегхама̄ло евам̣маха̄нубха̄во’’ти тесам̣ каммам̣ пат̣ичча ‘‘ахо сӯра̄’’ти гехасситакатха̄ва тираччха̄накатха̄. йуддхепи бхаратайуддха̄дӣсу ‘‘асукена асуко евам̣ ма̄рито евам̣ виддхо’’ти ка̄масса̄давасенева катха̄ тираччха̄накатха̄. ‘‘тепи на̄ма кхайам̣ гата̄’’ти евам̣ паватта̄ пана саббаттха каммат̣т̣ха̄намева хоти.

апича анна̄дӣсу ‘‘евам̣ ван̣н̣авантам̣ гандхавантам̣ расавантам̣ пхассасампаннам̣ кха̄димха бхун̃джимха пивимха парибхун̃джимха̄’’ти ка̄масса̄давасена катхетум̣ на ват̣т̣ати, са̄ттхакам̣ пана катва̄ ‘‘пуббе евам̣ ван̣н̣а̄дисампаннам̣ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ сайанам̣ ма̄ла̄гандхам̣ сӣлаванта̄нам̣ адамха, четийапӯджам̣ акаримха̄’’ти катхетум̣ ват̣т̣ати. н̃а̄тикатха̄дӣсупи ‘‘амха̄кам̣ н̃а̄така̄ сӯра̄ саматтха̄’’ти ва̄ ‘‘пуббе майам̣ евам̣ вичитрехи йа̄нехи вичаримха̄’’ти ва̄ асса̄давасена ваттум̣ на ват̣т̣ати, са̄ттхакам̣ пана катва̄ ‘‘тепи но н̃а̄така̄ кхайам̣ гата̄’’ти ва̄ ‘‘пуббе майам̣ еварӯпа̄ упа̄хана̄ сан̇гхасса адамха̄’’ти ва̄ катхетаббам̣. га̄макатха̄пи сунивит̣т̣хадуннивит̣т̣хасубхиккхадуббхиккха̄дивасена ва̄ ‘‘асукага̄мава̄сино сӯра̄ саматтха̄’’ти ва̄ евам̣ асса̄давасена на ват̣т̣ати, са̄ттхакам̣ пана катва̄ ‘‘саддха̄ пасанна̄’’ти ва̄ ‘‘кхайавайам̣ гата̄’’ти ва̄ ваттум̣ ват̣т̣ати. нигаманагараджанападакатха̄супи есева найо.

иттхикатха̄пи ван̣н̣асан̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣ичча асса̄давасена на ват̣т̣ати, ‘‘саддха̄ пасанна̄, кхайам̣ гата̄’’ти евам̣ ваттум̣ ват̣т̣ати. сӯракатха̄пи ‘‘нандимитто на̄ма йодхо сӯро ахосӣ’’ти асса̄давасена на ват̣т̣ати, ‘‘саддхо ахоси, кхайам̣ гато’’ти евамева ват̣т̣ати. висикха̄катха̄пи ‘‘асука̄ висикха̄ сунивит̣т̣ха̄ дуннивит̣т̣ха̄ сӯра̄ саматтха̄’’ти асса̄давасенева на ват̣т̣ати, ‘‘саддха̄ пасанна̄, кхайам̣ гата̄’’иччева ват̣т̣ати.

кумбхат̣т̣ха̄накатха̄ти кут̣ат̣т̣ха̄накатха̄ удакатиттхакатха̄ вуччати, кумбхада̄сӣкатха̄ ва̄. са̄пи ‘‘па̄са̄дика̄ наччитум̣ га̄йитум̣ чхека̄’’ти асса̄давасена на ват̣т̣ати, ‘‘саддха̄ пасанна̄’’тиа̄дина̄ найенева ват̣т̣ати. пуббапетакатха̄ти атӣтан̃а̄тикатха̄. таттха ваттама̄нан̃а̄тикатха̄садисова виниччхайо.

на̄наттакатха̄ти пуримапаччхимакатха̄вимутта̄ авасеса̄ на̄на̄сабха̄ва̄ нираттхакакатха̄. локаккха̄йика̄ти ‘‘айам̣ локо кена ниммито, асукена паджа̄патина̄ брахмуна̄ иссарена ва̄ ниммито, ка̄ко сето ат̣т̣хӣнам̣ сетатта̄, бака̄ ратта̄ лохитасса раттатта̄’’ти евама̄дика̄ лока̄йатавитан̣д̣асалла̄пакатха̄. уппаттит̣хитисам̣ха̄ра̄дивасена локам̣ аккха̄йатӣти локаккха̄йика̄. самуддаккха̄йика̄ на̄ма касма̄ самуддо са̄гаро, са̄гарасса ран̃н̃о путтехи кхататта̄ са̄гаро. кхато амхехӣти хаттхамудда̄йа ниведитатта̄ самуддоти евама̄дика̄ нираттхака̄ самуддаккха̄йикакатха̄.

ити бхаво ити абхавоти йам̣ ва̄ там̣ ва̄ нираттхакака̄ран̣ам̣ ватва̄ паваттитакатха̄ итибхава̄бхавакатха̄. еттха ча бхавоти сассатам̣, абхавоти уччхедам̣. бхавоти вуддхи, абхавоти ха̄ни. бхавоти ка̄масукхам̣, абхавоти аттакиламатхо. ити има̄йа чхаббидха̄йа итибхава̄бхавакатха̄йа саддхим̣ ба̄ттим̣са тираччха̄накатха̄ на̄ма хоти. атха ва̄ па̄л̣ийам̣ сарӯпато ана̄гата̄пи аран̃н̃апаббатанадӣдӣпакатха̄ ити-саддена сан̇гахетва̄ чхаттим̣са тираччха̄накатха̄ти вуччати. ити ва̄ти хи еттха ити-саддо пака̄раттхе, ва̄-саддо викаппаттхе. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘евам̣пака̄рам̣ ито ан̃н̃ам̣ ва̄ та̄дисам̣ нираттхакакатхам̣ катхентӣ’’ти. а̄диаттхе ва̄ ити-саддо ‘‘ити ва̄ ити еварӯпа̄ наччагӣтава̄дитависӯкадассана̄ пат̣ивирато’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. 1.10, 194) вийа, евама̄дим̣ ан̃н̃ампи та̄дисам̣ катхам̣ катхентӣти аттхо.

512. апариккхиттасса га̄масса упача̄ро адинна̄да̄не вуттанайенева ведитабботи имина̄ дутийалед̣д̣упа̄то идха упача̄роти дассети. сесаметтха утта̄намева. сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччхана̄, анун̃н̃а̄така̄ран̣а̄бха̄во, вика̄ле га̄маппависананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

вика̄лага̄маппависанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. сӯчигхарасиккха̄падаван̣н̣ана̄

517. чатуттхе там̣ асса аттхӣти пат̣хамам̣ бхиндитва̄ паччха̄ десетаббатта̄ там̣ бхеданакам̣ тасса па̄читтийасса аттхӣти бхеданакам̣, па̄читтийам̣. ассаттхиаттхе а-ка̄рапаччайо дат̣т̣хаббо. ва̄сиджат̣ети ва̄сидан̣д̣аке. сесаметтха утта̄намева. сӯчигхарата̄, ат̣т̣химайа̄дита̄, аттано аттха̄йа каран̣ам̣ ва̄ ка̄ра̄петва̄ ва̄ пат̣ила̄бхоти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

сӯчигхарасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. ман̃чапӣт̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄

522. пан̃чаме чхеданакам̣ вуттанайамева̄ти чхеданамева чхеданакам̣, там̣ тасса аттхӣти чхеданаканти имаматтхам̣ атидиссати. сесаметтха утта̄намева. пама̄н̣а̄тиккантаман̃чапӣт̣хата̄, аттано аттха̄йа каран̣ам̣ ва̄ ка̄ра̄петва̄ ва̄ пат̣ила̄бхоти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

ман̃чапӣт̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. тӯлонаддхасиккха̄падаван̣н̣ана̄

526. чхат̣т̣хе тӯлам̣ паккхипитва̄ти хет̣т̣ха̄ чимиликам̣ паттхаритва̄ тасса упари тӯлам̣ паккхипитва̄ти аттхо. пот̣акитӯланти еракатӯла̄ди йам̣кин̃чи тин̣аджа̄тӣнам̣ тӯлам̣. сесаметтха утта̄намева. тӯлонаддхаман̃чапӣт̣хата̄, аттано аттха̄йа каран̣ам̣ ва̄ ка̄ра̄петва̄ ва̄ пат̣ила̄бхоти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни. аттана̄ ка̄ра̄питасса хи пат̣ила̄бхаматтенева па̄читтийам̣. тенева падабха̄джане ‘‘пат̣ила̄бхена удда̄летва̄ па̄читтийам̣ десетабба’’нти вуттам̣. кеначи пана ‘‘пат̣ила̄бхена удда̄летва̄ па̄читтийам̣ десетаббанти еттха кин̃ча̄пи пат̣ила̄бхаматтенева па̄читтийам̣ вийа диссати, парибхогейева а̄патти дат̣т̣хабба̄. ‘ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джати, а̄патти дуккат̣асса̄’ти вачанам̣ еттха са̄дхака’’нти вуттам̣, там̣ тасса матиматтам̣. на хи ‘‘ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джати, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти идам̣ аттана̄ ка̄ра̄питам̣ сандха̄йа вуттам̣, каран̣ака̄ра̄панапаччайа̄ ча имина̄ сиккха̄падена па̄читтийам̣ вуттам̣, на парибхогапаччайа̄. ‘‘на, бхиккхаве, тӯлонаддхам̣ ман̃чам̣ ва̄ пӣт̣хам̣ ва̄ парибхун̃джитаббам̣, йо парибхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти хи кхандхаке вуттатта̄ аттана̄ ва̄ катам̣ хоту ан̃н̃ена ва̄, парибхун̃джантасса парибхогапаччайа̄ дуккат̣амева, на па̄читтийам̣.

тӯлонаддхасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄

531. саттаме йам̣ ваттаббам̣, там̣ нисӣданасантхатасиккха̄паде вуттамева. нисӣданасса пама̄н̣а̄тиккантата̄, аттано аттха̄йа каран̣ам̣ ва̄ ка̄ра̄петва̄ ва̄ пат̣ила̄бхоти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

537-542. ат̣т̣хаманавамадасамесу наттхи ваттаббам̣, ан̇га̄нипи саттамева вуттанайенева ведитабба̄ни.

нит̣т̣хито ра̄джавагго навамо.

ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа са̄раттхадӣпанийам̣

кхуддакаван̣н̣ана̄ саматта̄.

па̄читтийакан̣д̣ам̣ нит̣т̣хитам̣.

6. па̄т̣идесанӣйакан̣д̣ам̣

па̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

552. па̄т̣идесанӣйесу пат̣хаме ‘‘га̄райхам̣ а̄вусотиа̄ди пат̣идесетабба̄ка̄радассана’’нти вачанато па̄л̣ийам̣ а̄гатанайенева а̄патти десетабба̄. асаппа̄йанти саггамоккха̄нам̣ ахитам̣ ананукӯлам̣. сесаметтха утта̄намева. парипун̣н̣ӯпасампанната̄, ан̃н̃а̄тиката̄, антарагхаре т̣хита̄йа хаттхато сахаттха̄ пат̣иггахан̣ам̣, йа̄вака̄ликата̄, аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

557-562. дутийататийачатуттхесу наттхи ваттаббам̣, ан̇гесу пана дутийе парипун̣н̣ӯпасампанната̄, пан̃чабходжаната̄, антарагхаре т̣хита̄йа анун̃н̃а̄таппака̄рато ан̃н̃атха̄ воса̄сана̄, анива̄ран̣а̄, аджджхоха̄роти има̄ни пан̃ча ан̇га̄ни.

татийе секкхасамматата̄, пуббе анимантитата̄, агила̄ната̄, гхарӯпача̄роккаманам̣, т̣хапетва̄ ниччабхатта̄дӣни ан̃н̃ам̣ а̄мисам̣ гахетва̄ бхун̃джананти има̄ни пан̃ча ан̇га̄ни.

чатуттхе йатха̄вуттаа̄ран̃н̃акасена̄саната̄, йа̄вака̄ликасса ататтхаджа̄таката̄, агила̄ната̄, агила̄на̄васесаката̄, аппат̣исам̣видитата̄, аджджха̄ра̄ме пат̣иггахан̣ам̣, аджджхохаран̣анти има̄ни сатта ан̇га̄ни.

па̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄т̣идесанӣйакан̣д̣ам̣ нит̣т̣хитам̣.

7. секхийакан̣д̣ам̣

1. париман̣д̣алаваггаван̣н̣ана̄

секхийесу сиккхитасиккхена̄ти чатӯхи маггехи тиссо сиккха̄ сиккхитва̄ т̣хитена, саббасо паринит̣т̣хитакиччена̄ти вуттам̣ хоти. та̄дина̄ти ат̣т̣хахи локадхаммехи акампийат̣т̣хена та̄дина̄.

576. сиккха̄ каран̣ӣйа̄ти ‘‘евам̣ нива̄сесса̄мӣ’’ти а̄ра̄мепи антарагхарепи саббаттха сиккха̄ каттабба̄. еттха ча йасма̄ ваттаккхандхаке вуттаватта̄нипи сиккхитаббатта̄ секхийа̄нева хонти, тасма̄ па̄ра̄джика̄дӣсу вийа париччхедо на като, ча̄риттанайадассанаттхан̃ча ‘‘йо пана бхиккху оламбенто нива̄сеййа, дуккат̣а’’нти евам̣ а̄паттина̄мена аватва̄ ‘‘сиккха̄ каран̣ӣйа̄’’ти евам̣ саббасиккха̄падесу па̄л̣и а̄ропита̄. падабха̄джане пана ‘‘а̄патти дуккат̣асса̄’’ти вуттатта̄ саббаттха ана̄дарийакаран̣е дуккат̣ам̣ ведитаббам̣. вуттанти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. йасма̄ ат̣т̣хан̇гуламаттам̣ ота̄ретва̄ ниваттхамева нисиннасса чатуран̇гуламаттам̣ хоти, тасма̄ убхопете ат̣т̣хакатха̄ва̄да̄ екапариччхеда̄. те саббети нива̄санадоса̄.

там̣ пана̄ти там̣ ана̄дарийам̣. кин̃ча̄пи курундива̄дам̣ паччха̄ вадантена ‘‘париман̣д̣алам̣ нива̄сетум̣ аджа̄нантасса ана̄паттӣ’’ти айаматтхо патит̣т̣ха̄пито, татха̄пи нива̄санаваттам̣ са̄дхукам̣ уггахетаббамева. сан̃чичча анугган̣хантасса ана̄дарийам̣ сийа̄. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. париман̣д̣аласиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣ ‘‘аджа̄нантасса̄ти париман̣д̣алам̣ нива̄сетум̣ аджа̄нантасса ана̄патти, апича нива̄санаваттам̣ уггахетабба’’нти.

сачиттаканти ваттхувиджа̄наначиттена пан̣н̣аттивиджа̄наначиттена ча сачиттакам̣ ‘‘ана̄дарийам̣ пат̣ичча̄’’ти вуттатта̄. ‘‘па̄н̣а̄типа̄та̄ди вийа нива̄санадосо локагарахито на хотӣти пан̣н̣аттиваджджа’’нти пхуссадеваттхеро а̄ха. упатиссаттхеро пана ‘‘йасма̄ ана̄дарийавасенева а̄паджджитаббатта̄ кевалам̣ акусаламева, тан̃ча пакатийа̄ ваджджам̣, сан̃чичча вӣтиккаманан̃ча доманасситассева хоти, тасма̄ локаваджджам̣ акусалачиттам̣ дуккхаведана’’нти а̄ха. ана̄дарийам̣, ана̄паттика̄ран̣а̄бха̄во, апариман̣д̣аланива̄сананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни. йатха̄ четтха, евам̣ саббаттха пурима̄ни две таттха таттха вуттапат̣ипаккхакаран̣ан̃ча̄ти тӣн̣ийева хонти.

577. дутийа̄дӣсу анекаппака̄рам̣ гихипа̄рутанти сетапат̣апа̄рутам̣ парибба̄джакапа̄рутам̣ екаса̄т̣акапа̄рутантиа̄ди анекаппабхедам̣ гихипа̄рутам̣. тассаттхо кхандхакейева а̄ви бхависсати. виха̄репӣти буддхупат̣т̣ха̄на̄дика̄лам̣ сандха̄йа вуттам̣.

578. ‘‘суппат̣иччханно’’ти вуттатта̄ ‘‘сасӣсам̣ па̄руто саббатха̄ суппат̣иччханнатта̄ суппат̣иччханно на̄ма хотӣ’’ти йасса сийа̄, там̣ сандха̄йа̄ха ‘‘на сасӣсам̣ па̄рутена̄’’тиа̄ди.

582. екасмим̣ пана т̣ха̄не т̣хатва̄ти еттха ‘‘гаччхантопи париссайа̄бха̄вам̣ олокетум̣ лабхатийева, татха̄ га̄ме пӯджа’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

париман̣д̣алаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. уджджаггхикаваггаван̣н̣ана̄

586. дутийавагге хасанӣйасмим̣ ваттхусминти ха̄саджанаке ка̄ран̣е.

уджджаггхикаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. кхамбхакатаваггаван̣н̣ана̄

603. татийавагге патте сан̃н̃а̄ паттасан̃н̃а̄, са̄ асса аттхӣти паттасан̃н̃ӣ, аттано бха̄джане упанибандхасан̃н̃ӣ хутва̄ти аттхо. бйан̃джанам̣ пана ана̄дийитва̄ аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘патте сан̃н̃ам̣ катва̄’’ти вуттам̣.

604. олон̣ӣти ека̄ бйан̃джанавикати. ‘‘йо кочи суддхо кан̃джикатакка̄дирасао’’ти кечи. са̄касӯпеййа-ггахан̣ена йа̄ ка̄чи сӯпеййаса̄кехи ката̄ бйан̃джанавикати вутта̄. мам̣сараса̄дӣнӣти а̄ди-саддена авасеса̄ сабба̄пи бйан̃джанавикати сан̇гахита̄ти дат̣т̣хаббам̣. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. самасӯпакапат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣ ‘‘т̣хапетва̄ пана сӯпам̣ авасеса̄ сабба̄пи сӯпеййа̄ бйан̃джанавикати расарасо на̄ма хотӣ’’ти.

605. самапун̣н̣анти адхит̣т̣ха̄нупагасса паттасса антомукхават̣т̣илекхам̣ анатикка̄метва̄ рачитам̣. самабхаританти тассева вевачанам̣. пхала̄пхала̄дӣти а̄ди-саддена одана̄димпи сан̇ган̣ха̄ти. хет̣т̣ха̄ орохатӣти саманта̄ ока̄сасаббха̄вато ча̄лийама̄нам̣ хет̣т̣ха̄ бхассати. маттхаке тхӯпӣкатам̣ пӯвамева ват̣ам̣сакасадисатта̄ ‘‘пӯвават̣ам̣сака’’нти вуттам̣. пуппхават̣ам̣сака̄дӣсупи есева найо.

йасма̄ ‘‘саматиттико пин̣д̣апа̄то пат̣иггахетаббо’’ти вачанам̣ пин̣д̣апа̄то сампун̣н̣о пат̣иггахетабботи дӣпети, тасма̄ аттано хаттхагате патте пин̣д̣апа̄то диййама̄но тхӯпӣкатопи че хоти, ват̣т̣атӣти дӣпети. ‘‘тхӯпӣкатам̣ пин̣д̣апа̄там̣ пат̣игган̣ха̄ти, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти хи вачанам̣ пат̣хамам̣ тхӯпӣкатам̣ пин̣д̣апа̄там̣ паччха̄ пат̣игган̣хато а̄паттӣти дӣпети. ‘‘патте пат̣игган̣хато ча тхӯпӣкатам̣ хоти, ват̣т̣ати атхӯпӣкатасса пат̣иггахитатта̄, пайого пана наттхи ан̃н̃атра пуббадеса̄’’ти кеначи вуттам̣, там̣ на са̄рато паччетаббам̣. ‘‘на тхӯпӣкатам̣ пин̣д̣апа̄там̣ пат̣игган̣ха̄тӣ’’ти вачанам̣ пат̣хамам̣ тхӯпӣкатассева паччха̄ пат̣игган̣ханам̣ дӣпети. на хи хаттхагатепи патте диййама̄нам̣ тхӯпӣкатам̣ ган̣ханто тхӯпӣкатам̣ пин̣д̣апа̄там̣ пат̣игган̣ханто на̄ма на хоти, на ча тена саматиттико пин̣д̣апа̄то пат̣иггахитоти сакка̄ вин̃н̃а̄тум̣. ‘‘тхӯпӣката’’нти ча бха̄ванапум̣саканиддесе гайхама̄не айаматтхо сут̣т̣хутарам̣ па̄кат̣ойева̄ти.

кхамбхакатаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. саккаччаваггаван̣н̣ана̄

608. чатуттхавагге сапада̄нанти еттха да̄нам̣ вуччати авакхан̣д̣анам̣, апетам̣ да̄нато апада̄нам̣, анавакхан̣д̣ананти аттхо. саха апада̄нена сапада̄нам̣, авакхан̣д̣анавирахитам̣, анупат̣ипа̄т̣ийа̄ти вуттам̣ хоти. тена̄ха ‘‘таттха таттха одхим̣ акатва̄ анупат̣ипа̄т̣ийа̄’’ти.

611. йасмим̣ самайе ‘‘па̄н̣о на хантаббо’’ти ра̄джа̄но бхерим̣ чара̄пенти, айам̣ ма̄гха̄тасамайо на̄ма. идха ана̄паттийам̣ гила̄но на а̄гато, тасма̄ гила̄нассапи а̄патти. сӯподанавин̃н̃аттисиккха̄паде асан̃чичча ассатийа̄ти еттха ‘‘мукхе паккхипитва̄ пуна виппат̣иса̄рӣ хутва̄ чхад̣д̣ентасса аручийа̄ пависанте ‘асан̃чичча̄’ти вуччати, вин̃н̃аттимпи авин̃н̃аттимпи етасмим̣ т̣ха̄не т̣хитам̣ сахаса̄ гахетва̄ бхун̃джанте ‘ассатийа̄’ти вуччатӣ’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

614-615. уджджха̄не сан̃н̃а̄ уджджха̄насан̃н̃а̄, са̄ асса аттхӣти уджджха̄насан̃н̃ӣ. ‘‘майӯран̣д̣ам̣ атимаханта’’нти вачанато майӯран̣д̣аппама̄н̣о кабал̣о на ват̣т̣ати. кечи пана ‘‘майӯран̣д̣ато маханто на ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ на гахетаббам̣, ‘‘на̄тимаханта’’нти ча атимахантассева пат̣иккхиттатта̄ кхуддаке а̄патти на диссати. ‘‘майӯран̣д̣ам̣ атимахантам̣, куккут̣ан̣д̣ам̣ атикхуддакам̣, тесам̣ вемаджджхаппама̄н̣о’’ти имина̄ пана са̄руппавасена кхуддакампи пат̣иккхипитва̄ париччхедо на дасситоти ведитаббам̣.

саккаччаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. кабал̣аваггаван̣н̣ана̄

618. пан̃чамавагге саббам̣ хаттханти еттха хаттха-саддо тадекадесесу ан̇гулӣсу дат̣т̣хаббо ‘‘хаттхамудда̄’’тиа̄дӣсу вийа, самуда̄йе паваттавоха̄расса авайавепи ваттанато екан̇гулимпи мукхе паккхипитум̣ на ват̣т̣ати.

кабал̣аваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. сурусуруваггаван̣н̣ана̄

627. чхат̣т̣хавагге сӣтӣкатоти сӣтат̣т̣о, сӣтапӣл̣итоти вуттам̣ хоти. силакабуддхоти париха̄савачанаметам̣. силакан̃хи кан̃чи дисва̄ ‘‘буддхо айа’’нти вохаранти.

634. вилӣваччхаттанти вен̣увилӣвехи катам̣ чхаттам̣. таттхаджа̄такадан̣д̣акена катанти та̄лапан̣н̣ам̣ саха дан̣д̣акена чхиндитва̄ тамева чхаттадан̣д̣ам̣ каронти гопа̄лака̄дайо вийа, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. чхаттапа̄дука̄йа ва̄ т̣хитам̣ хотӣти еттха чхаттапа̄дука̄ вуччати чхатта̄дха̄ро. йасмим̣ чхаттам̣ апатама̄нам̣ катва̄ т̣хапенти, та̄дисика̄йа чхаттапа̄дука̄йа т̣хитам̣ чхаттам̣ ‘‘чхатта’’нти аджджха̄харитаббам̣. ‘‘чхаттам̣ чхаттапа̄дука̄йа т̣хита’’нтипи пат̣ханти, таттха̄пи айамеваттхо.

637. ча̄поти маджджхе ван̇ка̄ ка̄чадан̣д̣асадиса̄ дханувикати. кодан̣д̣оти ват̣т̣аладан̣д̣а̄ дханувикати. пат̣имукканти павеситам̣ лаггитам̣.

сурусуруваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. па̄дукаваггаван̣н̣ана̄

647. саттамавагге пат̣иччханно хутва̄ти со кира раттибха̄ге уййа̄нам̣ гантва̄ амбам̣ абхирухитва̄ са̄кха̄йа са̄кхам̣ амбам̣ олокенто вичари. тасса татха̄ каронтассева ратти вибха̄йи. со чинтеси ‘‘саче ида̄ни отаритва̄ гамисса̄ми, дисва̄ мам̣ чороти гахессанти, раттибха̄ге гамисса̄мӣ’’ти. атхекам̣ вит̣апам̣ абхирухитва̄ нилӣно аччхи. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. со руккхато отаранто екам̣ оламбиниса̄кхам̣ гахетва̄ тесам̣ убхиннампи антаре патит̣т̣ха̄си. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘тесам̣ двиннампи антара̄ руккхато патито’’ти. па̄л̣ийа̄ аттхам̣ на джа̄нантӣти аттано гахан̣асса аттхам̣ на джа̄нанти.

джа̄такапа̄л̣ийам̣ (джа̄. 1.4.33) пана айам̣ га̄тха̄ –

‘‘саббамидам̣ чаримам̣ катам̣, убхо дхаммам̣ на пассаре;

убхо пакатийа̄ чута̄, йо ча̄йам̣ мантеджджха̄пети;

йо ча мантам̣ адхӣйатӣ’’ти. –

евама̄гата̄. тасса̄йаматтхо (джа̄. ат̣т̣ха. 3.4.33) – саббамидам̣ чаримам̣ катанти йам̣ амхехи тӣхи джанехи катам̣, саббамидам̣ киччам̣ ла̄макам̣ ниммарийа̄дам̣ адхаммикам̣. евам̣ аттано чорабха̄вам̣ тесан̃ча мантесу ага̄равам̣ гарахитва̄ пуна итаре двейева гараханто ‘‘убхо дхаммам̣ на пассаре’’тиа̄дима̄ха. таттха убхоти име двепи джана̄ гарука̄ра̄рахам̣ пора̄н̣акадхаммам̣ на пассанти, татова дхаммапакатито чута̄. дхаммо хи пат̣хамуппаттивасена пакати на̄ма. вуттампи четам̣ –

‘‘дхаммо хаве па̄турахоси пуббе,

паччха̄ адхаммо удапа̄ди локе’’ти. (джа̄. 1.11.28);

йо ча̄йанти йо ча айам̣ нӣче нисӣдитва̄ манте аджджха̄пети, йо ча учче нисӣдитва̄ адхӣйатӣти.

са̄лӣнанти айам̣ га̄тха̄пи –

‘‘са̄лӣнам̣ оданам̣ бхун̃дже, сучим̣ мам̣сӯпасечанам̣;

тасма̄ етам̣ на сева̄ми, дхаммам̣ исӣхи севита’’нти. (джа̄. 1.4.34) –

евам̣ джа̄таке а̄гата̄. таттха сучинти пан̣д̣арам̣ парисуддхам̣. мам̣сӯпасечананти на̄наппака̄ра̄йа мам̣савикатийа̄ ситтам̣ бхун̃дже, бхун̃джа̄мӣти аттхо. сесам̣ па̄кат̣амева.

дхираттхӯти дхи аттху, нинда̄ бхаватӯти аттхо, гараха̄ма там̣ майанти вуттам̣ хоти. ладдхала̄бхоти дханала̄бхам̣ йасала̄бхан̃ча сандха̄йа вадати. винипа̄танахетуна̄ти винипа̄танасса хетубха̄вена. вутти на̄ма хотӣти йатха̄вутто дувидхопи ла̄бхо апа̄йасам̣ваттаниката̄йа сампара̄йе винипа̄танахетубха̄вена паваттанато сампати адхаммачаран̣ена паваттанато ча вутти на̄ма хотӣти аттхо. еварӯпа̄ йа̄ вуттӣти еварӯпа̄ дханала̄бхайасала̄бхасан̇кха̄та̄ йа̄ вутти. адхаммачаран̣ена ва̄ти ва̄-саддо сампин̣д̣анаттхо. тванти упайогаттхе паччаттавачанам̣, там̣ иччева ва̄ па̄т̣хо. асма̄ти па̄са̄н̣а̄дхивачанаметам̣.

па̄дукаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сесам̣ утта̄намева.

секхийакан̣д̣ам̣ нит̣т̣хитам̣.

адхикаран̣асаматхесу йам̣ ваттаббам̣, там̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатат̣т̣ха̄нейева дассайисса̄ма.

ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа са̄раттхадӣпанийам̣

бхиккхувибхан̇гаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

маха̄вибхан̇го нит̣т̣хито.

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

бхиккхунӣвибхан̇гаван̣н̣ана̄

1. па̄ра̄джикакан̣д̣ам̣ (бхиккхунӣвибхан̇гаван̣н̣ана̄)

1. пат̣хамапа̄ра̄джикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

656. бхиккхунӣвибхан̇ге йоти йо бхиккхунӣнам̣ вибхан̇го. мига̄ранатта̄ти маджджхападалопенетам̣ вуттанти а̄ха ‘‘мига̄рама̄туйа̄ пана натта̄ хотӣ’’ти. мига̄рама̄та̄ти виса̄кха̄йетам̣ адхивачанам̣. навакамма̄дхит̣т̣ха̄йиканти навакаммасам̣видха̄йикам̣. бйан̃джана̄нам̣ пат̣ивиджджхитаббо а̄ка̄ро на̄тигамбхӣро, йатха̄сутам̣ дха̄ран̣амева таттха каран̣ӣйанти сатийа̄ бйа̄па̄ро адхико, пан̃н̃а̄ таттха гун̣ӣбхӯта̄ти вуттам̣ ‘‘сатипуббан̇гама̄йа пан̃н̃а̄йа̄’’ти. сати пуббан̇гама̄ етисса̄ти сатипуббан̇гама̄. пуббан̇гамата̄ четтха падха̄набха̄во ‘‘манопуббан̇гама̄’’тиа̄дӣсу вийа. аттхаггахан̣е пана пан̃н̃а̄йа бйа̄па̄ро адхико пат̣ивиджджхитаббасса аттхасса атигамбхӣратта̄ти а̄ха ‘‘пан̃н̃а̄пуббан̇гама̄йа сатийа̄’’ти. а̄ласийавирахита̄ти косаджджарахита̄. йатха̄ ан̃н̃а̄ кусӣта̄ нисиннат̣т̣ха̄не нисинна̄ва хонти, т̣хитат̣т̣ха̄не т̣хита̄ва, евам̣ ахутва̄ виппха̄рикена читтена саббакиччам̣ ниппха̄дети.

сабба̄ бхиккхунийо саттхуладдхӯпасампада̄ сан̇гхато ладдхӯпасампада̄ти дувидха̄. гарудхаммапааггахан̣ена хи ладдхӯпасампада̄ маха̄паджа̄патиготамӣ саттхусантика̄ва ладдхӯпасампадатта̄ саттхуладдхӯпасампада̄ на̄ма. сеса̄ сабба̄пи сан̇гхато ладдхӯпасампада̄. та̄пи екатоупасампанна̄ убхатоупасампанна̄ти дувидха̄. таттха йа̄ та̄ маха̄паджа̄патиготамийа̄ саддхим̣ никкханта̄ пан̃часата̄ са̄кийа̄нийо, та̄ екатоупасампанна̄ бхиккхусан̇гхато ева ладдхӯпасампадатта̄, итара̄ убхатоупасампанна̄ убхатосан̇гхе упасампаннатта̄. ехибхиккхунӣбха̄вена упасампанна̄ пана бхиккхунийо на санти та̄сам̣ татха̄ упасампада̄йа абха̄вато. йади евам̣ ‘‘ехи бхиккхунӣ’’ти идха касма̄ вуттанти? десана̄йа сотапатитабха̄вато. айан̃хи сотапатитата̄ на̄ма каттхачи лаббхама̄нассапи аггахан̣ена хоти, йатха̄ абхидхамме манодха̄туниддесе (дха. са. 160-161) лаббхама̄нампи джха̄нан̇гам̣ пан̃чавин̃н̃а̄н̣асоте патита̄йа на уддхат̣ам̣ каттхачи десана̄йа асамбхавато, йатха̄ таттхева ваттхуниддесе (дха. са. 984 а̄дайо) хадайаваттху. каттхачи алаббхама̄нассапи гахан̣авасена йатха̄т̣хитакаппӣниддесе. йатха̄ха –

‘‘катамо ча пуггало т̣хитакаппӣ? айан̃ча пуггало сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно асса, каппасса ча уд̣д̣айханавела̄ асса, нева та̄ва каппо уд̣д̣айхеййа, йа̄ва̄йам̣ пуггало на сота̄паттипхалам̣ саччхикареййа̄’’ти (пу. па. 17).

евамидха̄пи алаббхама̄нагахан̣авасена ведитаббам̣. парикаппавачанан̃хетам̣ ‘‘саче бхагава̄ бхиккхунӣбха̄вайогйам̣ кан̃чи ма̄туга̄мам̣ ‘ехи бхиккхунӣ’ти вадеййа, евам̣ бхиккхунӣбха̄во сийа̄’’ти.

касма̄ пана бхагава̄ евам̣ на катхесӣти? татха̄ ката̄дхика̄ра̄нам̣ абха̄вато. йе пана ‘‘ана̄санна̄саннихитабха̄вато’’ти ка̄ран̣ам̣ ватва̄ ‘‘бхиккхӯ ева хи саттху а̄саннача̄рино сада̄ саннихита̄ ча хонти, тасма̄ те ева ‘ехибхиккхӯ’ти ваттаббатам̣ араханти, на бхиккхунийо’’ти ваданти, там̣ тесам̣ матиматтам̣ саттху а̄саннадӯрабха̄васса бхабба̄бхаббабха̄васиддхатта̄. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ –

‘‘сан̇гха̄т̣икан̣н̣е чепи ме, бхиккхаве, бхиккху гахетва̄ пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхо асса па̄де па̄дам̣ никкхипанто, со ча хоти абхиджджха̄лу ка̄месу тиббаса̄ра̄го бйа̄панначитто падут̣т̣хаманасан̇каппо мут̣т̣хассати асампаджа̄но асама̄хито виббхантачитто па̄катиндрийо, атха кхо со а̄рака̄ва майхам̣, ахан̃ча тасса. там̣ кисса хету? дхамман̃хи со, бхиккхаве, бхиккху на пассати, дхаммам̣ апассанто на мам̣ пассати. йоджанасате чепи со, бхиккхаве, бхиккху вихареййа, со ча хоти анабхиджджха̄лу ка̄месу на тиббаса̄ра̄го абйа̄панначитто аппадут̣т̣хаманасан̇каппо упат̣т̣хитассати сампаджа̄но сама̄хито екаггачитто сам̣вутиндрийо, атха кхо со сантикева майхам̣, ахан̃ча тасса. там̣ кисса хету? дхамман̃хи со, бхиккхаве, бхиккху пассати, дхаммам̣ пассанто мам̣ пассатӣ’’ти (итиву. 92).

тасма̄ ака̄ран̣ам̣ десато саттху а̄санна̄на̄санната̄. аката̄дхика̄рата̄йа пана бхиккхунӣнам̣ ехибхиккхунӯпасампада̄йа айогйата̄ ведитабба̄.

йади евам̣ йам̣ там̣ тхерӣга̄тха̄су бхадда̄йа кун̣д̣алакеса̄йа вуттам̣ –

‘‘нихачча джа̄н̣ум̣ вандитва̄, саммукха̄ ан̃джалим̣ акам̣;

ехи бхаддети мам̣ авача, са̄ ме а̄сӯпасампада̄’’ти. (тхерӣга̄. 109);

татха̄ апада̄непи

‘‘а̄йа̄чито тада̄ а̄ха, ехи бхаддети на̄йако;

тада̄хам̣ упасампанна̄, париттам̣ тойамаддаса’’нти. (апа. тхерӣ 2.3.44);

там̣ катханти? найидам̣ ехибхиккхунӣбха̄вена упасампадам̣ сандха̄йа вуттам̣, упасампада̄йа пана хетубха̄вато ‘‘йа̄ саттху а̄н̣атти, са̄ ме а̄сӯпасампада̄’’ти вутта̄. татха̄ хи вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (тхерӣга̄. ат̣т̣ха. 111) ‘‘ехи бхадде бхиккхунупассайам̣ гантва̄ бхиккхунӣнам̣ сантике паббаджа упасампаджджассӯти мам̣ авача а̄н̣а̄песи, са̄ саттху а̄н̣а̄ майхам̣ упасампада̄йа ка̄ран̣атта̄ упасампада̄ а̄си ахосӣ’’ти. апада̄нага̄тха̄йампи евамева аттхо гахетаббо. тасма̄ бхиккхунӣнам̣ ехибхиккхунӯпасампада̄ наттхийева̄ти нит̣т̣хаметтха гантаббам̣. йатха̄ четам̣ сотапатитавасена ‘‘ехи бхиккхунӣ’’ти вуттам̣, евам̣ ‘‘тӣхи саран̣агаманехи упасампанна̄ти бхиккхунӣ’’ти идампи сотапатитавасенева вуттанти дат̣т̣хаббам̣ саран̣агаманӯпасампада̄йапи бхиккхунӣнам̣ асамбхавато.

659. бхиккхувибхан̇ге ‘‘ка̄йасам̣саггам̣ са̄дийеййа̄’’ти аватва̄ ‘‘сама̄паджджеййа̄’’ти вуттатта̄ ‘‘бхиккху а̄паттийа̄ на ка̄ретаббо’’ти вуттам̣. таббахуланайена̄ти кирийа̄самут̣т̣ха̄нассева бахулабха̄вато. диссати хи таббахуланайена таббоха̄ро йатха̄ ‘‘бра̄хман̣ага̄мо’’ти. бра̄хман̣ага̄мепи хи антамасо раджака̄дӣни пан̃ча кула̄ни санти. са̄ти кирийа̄самут̣т̣ха̄ната̄.

662. татхева̄ти ка̄йасам̣саггара̄гена авассутойева̄ти аттхо. сесаметтха утта̄намева.

пат̣хамапа̄ра̄джикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийапа̄ра̄джикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

666. дутийе ‘‘кисса пана твам̣ аййе джа̄нам̣ па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панна’’нти вачанато ‘‘уддит̣т̣ха̄ кхо аййа̄йо ат̣т̣ха па̄ра̄джика̄ дхамма̄’’тиа̄дивачанато ча бхиккхунӣвибхан̇гам̣ патва̄ са̄дха̄ран̣а̄ни сиккха̄пада̄ни бхиккхӯнам̣ уппаннаваттхусмим̣йева ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ чхандасо метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа, антамасо тираччха̄нагатенапи, па̄ра̄джика̄ хоти асам̣ва̄са̄’’тиа̄дина̄ найена сависесампи ависесампи ма̄тикам̣ т̣хапетва̄ ануккамена падабха̄джанам̣ а̄паттибхедам̣ тикаччхедам̣ ана̄паттива̄ран̃ча анавасесам̣ ватва̄ виттха̄реси. сан̇гӣтика̄ракехи пана аса̄дха̄ран̣апан̃н̃аттийойева идха виттха̄рита̄ти ведитабба̄.

атха упаримесу двӣсу апан̃н̃аттесу ат̣т̣ханнам̣ па̄ра̄джика̄нам̣ ан̃н̃атаранти идам̣ вачанам̣ на йуджджатӣти а̄ха ‘‘идан̃ча па̄ра̄джикам̣ паччха̄ пан̃н̃атта’’нтиа̄ди. йади евам̣ имасмим̣ ока̄се касма̄ т̣хапитанти а̄ха ‘‘пуримена пана саддхим̣ йугал̣атта̄’’тиа̄ди, пуримена саддхим̣ екасамбандхабха̄вато идха вуттанти адхиппа̄йо. ‘‘ат̣т̣ханнам̣ па̄ра̄джика̄нам̣ ан̃н̃атара’’нти вачанато ча ваджджапат̣иччха̄дикам̣ йа̄ пат̣иччха̄дети, са̄пи ваджджапат̣иччха̄дика̄йева̄ти дат̣т̣хаббам̣. кин̃ча̄пи ваджджапат̣иччха̄данам̣ пемавасена хоти, татха̄пи сиккха̄падавӣтиккамачиттам̣ доманасситамева хотӣти катва̄ ‘‘дуккхаведана’’нти вуттам̣. сесаметтха утта̄намева.

дутийапа̄ра̄джикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

668. татийам̣ утта̄наттхамева.

4. чатуттхапа̄ра̄джикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

675. чатуттхе локасса̄дамиттасантхававасена̄ти локасса̄дасан̇кха̄тасса миттасантхавасса васена. вуттамеваттхам̣ парийа̄йантарена вибха̄ветум̣ ‘‘ка̄йасам̣саггара̄гена̄’’ти вуттам̣.

тисситтхийо метхунам̣ там̣ на севети (пари. ат̣т̣ха. 481) йа̄ тиссо иттхийо вутта̄, та̄супи йам̣ там̣ метхунам̣ на̄ма, там̣ на севати. тайо пурисети тайо пурисепи упагантва̄ метхунам̣ на севати. тайо ча анарийапан̣д̣акети убхатобйан̃джанасан̇кха̄те тайо анарийе, тайо ча пан̣д̣акети имепи чха джане упагантва̄ метхунам̣ на севати. на ча̄чаре метхунам̣ бйан̃джанасминти ануломапа̄ра̄джикавасенапи аттано нимитте метхунам̣ на̄чарати. чхеджджам̣ сийа̄ метхунадхаммапаччайа̄ти сийа̄ метхунадхаммапаччайа̄ па̄ра̄джиканти айам̣ пан̃хо ат̣т̣хаваттхукам̣ва сандха̄йа вутто. тасса̄ хи метхунадхаммасса пуббабха̄гака̄йасам̣саггам̣ а̄паджджитум̣ ва̄йамантийа̄ метхунадхаммапаччайа̄ чхеджджам̣ хоти. чхедойева чхеджджам̣.

метхунадхаммасса пуббабха̄гатта̄ти имина̄ метхунадхаммасса пуббабха̄габхӯто ка̄йасам̣саггойева таттха метхунадхамма-саддена вутто, на двайам̣двайасама̄паттӣти дӣпети. ван̣н̣а̄ван̣н̣оти двӣхи суккависсат̣т̣хи вутта̄. гамануппа̄дананти сан̃чариттам̣. саббападесӯти ‘‘сан̇гха̄т̣икан̣н̣аггахан̣ам̣ са̄дийеййа̄’’тиа̄дӣсу. сесаметтха утта̄намева. ка̄йасам̣саггара̄го, саусса̄хата̄, ат̣т̣хамасса ваттхусса пӯран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

чатуттхапа̄ра̄джикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бхиккхунӣвибхан̇ге па̄ра̄джикакан̣д̣аван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄ра̄джикакан̣д̣ам̣ нит̣т̣хитам̣.

2. сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣ (бхиккхунӣвибхан̇гаван̣н̣ана̄)

1. пат̣хамасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄

679. сан̇гха̄дисесакан̣д̣асса пат̣хамасиккха̄паде двӣсу джанесӯти ад̣д̣ака̄ракесу двӣсу джанесу. йо кочӣти тесуйева двӣсу йо кочи, ан̃н̃о ва̄ техи а̄н̣атто. дутийасса а̄рочетӣти еттха̄пи двӣсу джанесу йасса кассачи дутийасса катхам̣ йо кочи а̄рочетӣти еваматтхо гахетабботи а̄ха ‘‘дутийасса а̄рочетӣти еттха̄пи есева найо’’ти. гатигатанти чирака̄лапаваттам̣.

а̄паттӣти а̄паджджанам̣. саха ваттхуджджха̄ча̄ра̄ти ваттхувӣтиккамена саха. сахайоге каран̣авачанаппасан̇ге идам̣ ниссаккавачанам̣. йанти йам̣ дхаммам̣. нисса̄ретӣти а̄паннам̣ бхиккхунисан̇гхамха̄ нисса̄рети. хетумхи ча̄йам̣ каттувоха̄ро. нисса̄ран̣ахетубхӯто хи дхаммо нисса̄ран̣ӣйоти вутто. гӣва̄йева хоти, на па̄ра̄джикам̣ ана̄н̣аттийа̄ гахитатта̄. йатха̄ да̄сада̄сӣва̄пӣа̄дӣни сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣ати, евам̣ тесам̣ аттха̄йа ад̣д̣акаран̣ампи на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘айам̣ акаппийаад̣д̣о на̄ма, на ват̣т̣атӣ’’ти.

еттха ча саче адхикаран̣ат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ ‘‘амха̄кам̣ есо да̄со, да̄сӣ, ва̄пӣ, кхеттам̣, а̄ра̄мо, а̄ра̄маваттху, га̄во, аджа̄, куккут̣а̄’’тиа̄дина̄ вохарати, акаппийам̣. ‘‘айам̣ амха̄кам̣ а̄ра̄мико, айам̣ ва̄пӣ иттханна̄мена сан̇гхасса бхан̣д̣адхованаттха̄йа динна̄, ито кхеттато а̄ра̄мато уппаджджанакачатупаччайа̄ ито га̄вито махим̣сито аджа̄то уппаджджанакагораса̄ иттханна̄мена сан̇гхасса динна̄ти пуччхите ва̄ апуччхите ва̄ ваттум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. сесаметтха утта̄намева. ана̄кад̣д̣хита̄йа ад̣д̣акаран̣ам̣, ад̣д̣апарийоса̄нанти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

пат̣хамасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄

683. дутийе маллаган̣абхат̣ипуттаган̣а̄дикантиа̄дӣсу маллаган̣о на̄ма на̄ра̄йанабхаттико таттха таттха па̄нӣйат̣т̣хапанапоккхаран̣ӣкхан̣ана̄дипун̃н̃акаммака̄рако ган̣о, бхат̣ипуттаган̣о на̄ма кума̄рабхаттикаган̣о. дхаммаган̣оти са̄санабхаттиган̣о анекаппака̄рапун̃н̃акаммака̄ракаган̣о вуччати. гандхикасен̣ӣти анекаппака̄расугандхивикатика̄рако ган̣о. дуссикасен̣ӣти песака̄ракаган̣о. каппагатиканти каппийабха̄вам̣ гатам̣.

вут̣т̣ха̄пентийа̄ти упасампа̄дентийа̄. ‘‘чорим̣ вуттанайена ана̄пуччха̄ пабба̄джентийа̄ дуккат̣а’’нти ваданти. пан̣н̣аттим̣ аджа̄нанта̄ арийа̄пи вут̣т̣ха̄пентӣти ва̄ каммава̄ча̄парийоса̄не а̄паттиккхан̣е випа̄ка̄бйа̄катасаман̇гита̄васена ва̄ ‘‘тичитта’’нти вуттанти ведитаббам̣. сесаметтха утта̄намева. чорита̄, чорисан̃н̃а̄, ан̃н̃атра анун̃н̃а̄така̄ран̣а̄ вут̣т̣ха̄пананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

дутийасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. татийасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄

692. татийе париккхепам̣ атикка̄ментийа̄ти сакага̄мато ан̃н̃асса га̄масса париккхепам̣ атикка̄ментийа̄. ‘‘га̄мантарам̣ гаччхеййа̄’’ти хи вачанато ан̃н̃асса га̄масса париккхепам̣ атикка̄ментийа̄ ева а̄патти, на сакага̄масса. ан̃н̃о хи га̄мо га̄мантарам̣. апариккхиттасса га̄масса упача̄ранти еттха упача̄ра-саддена гхарӯпача̄рато пат̣хамалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄там̣ париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ гахитам̣, на тато дутийалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄то упача̄роти а̄ха ‘‘париккхепа̄рахат̣т̣ха̄на’’нти. тенева па̄л̣ийам̣ ‘‘упача̄рам̣ атикка̄ментийа̄’’ти вуттам̣. ан̃н̃атха̄ йатха̄ вика̄лага̄маппависанасиккха̄паде ‘‘париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантасса, апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ оккамантасса̄’’ти (па̄чи. 513) вуттам̣, евамидха̄пи ‘‘париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атикка̄ментийа̄ апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ оккамантийа̄’’ти вадеййа. сан̇кхепато вуттаматтхам̣ вибхаджитва̄ дассенто ‘‘апичеттха̄’’тиа̄дима̄ха. виха̄расса чатуга̄маса̄дха̄ран̣атта̄ти имина̄ ‘‘виха̄рато екам̣ га̄мам̣ гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти еттха ка̄ран̣ама̄ха. виха̄расса чатуга̄маса̄дха̄ран̣атта̄йева хи чатӯсу га̄месу йам̣кин̃чи екам̣ га̄мам̣ гантум̣ ват̣т̣ати.

йаттха̄ти йассам̣ надийам̣. ‘‘пат̣хамам̣ па̄дам̣ утта̄рентийа̄ а̄патти тхуллаччайасса, дутийам̣ па̄дам̣ утта̄рентийа̄ а̄патти сан̇гха̄дисесасса̄’’ти вачанато надим̣ отаритва̄ падаса̄ уттарантийа̄ ева а̄паттӣти а̄ха ‘‘сетуна̄ гаччхати, ана̄паттӣ’’тиа̄ди. паратӣрамева аккамантийа̄ ана̄паттӣти надим̣ анотаритва̄ йа̄нана̄ва̄дӣсу ан̃н̃атарена гантва̄ паратӣрамева аккамантийа̄ ана̄патти. убхайатӣресу вичаранти, ват̣т̣атӣти идам̣ асатипи надӣпа̄рагамане упари ваккхама̄насса виниччхайасса пхаламаттадассанаттхам̣ вуттанти ведитаббам̣. ориматӣрамева а̄гаччхати, а̄паттӣти паратӣрам̣ гантука̄мата̄йа отин̣н̣атта̄ вуттам̣. тамева тӣранти тамева ориматӣрам̣. ана̄паттӣти паратӣрам̣ гантука̄мата̄йа абха̄вато ана̄патти.

та̄дисе аран̃н̃ети ‘‘бахииндакхӣла̄ саббаметам̣ аран̃н̃а’’нти (вибха. 529) евам̣ вутталаккхан̣е аран̃н̃е. атха та̄дисассева аран̃н̃асса гахитабха̄во катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘тенева̄’’тиа̄ди. имина̄ хи ат̣т̣хакатха̄вачанена ӣдисепи га̄масамӣпе дассанӯпача̄ре виджахите сатипи саванӯпача̄ре а̄патти хотӣти вин̃н̃а̄йати. маггамӯл̣ха̄ учча̄саддам̣ каронтӣти а̄ха ‘‘маггамӯл̣хасаддена вийа̄’’ти. садда̄йантийа̄ти саддам̣ каронтийа̄. пурима̄йоти пуретарам̣ гаччхантийо. ан̃н̃ам̣ маггам̣ ган̣ха̄тӣти маггамӯл̣хатта̄, на оха̄тум̣, тасма̄ двиннампи ана̄патти. сесаметтха утта̄намева. анантара̄йена екабха̄во, га̄мантарагамана̄дӣсу ан̃н̃атарата̄паджджанам̣, а̄пада̄йа абха̄воти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

татийасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. чатуттхасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄

694. чатуттхе ка̄ракаган̣асса̄ти уккхепанӣйакаммака̄ракаган̣асса. течатта̄лӣсаппабхедам̣ ваттам̣ кхандхаке а̄ви бхависсати. неттха̄раваттети ниттхаран̣ахетумхи ватте. сесам̣ утта̄намева. дхаммена каммена уккхиттата̄, ан̃н̃атра анун̃н̃а̄така̄ран̣а̄ оса̄ран̣анти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

чатуттхасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. пан̃чамасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄

701. пан̃чаме етам̣ на вуттанти ‘‘бхиккхунийа̄ авассутабха̄во дат̣т̣хаббо’’ти етам̣ нийаманам̣ на вуттам̣. танти там̣ нийаметва̄ авачанам̣. па̄л̣ийа̄ саметӣти ‘‘екато авассуте’’ти ависесетва̄ вуттапа̄л̣ийа̄ ‘‘анавассутоти джа̄нантӣ пат̣игган̣ха̄тӣ’’ти има̄йа ча па̄л̣ийа̄ самети. йади хи пуггаласса авассутабха̄во наппама̄н̣ам̣, ким̣ ‘‘анавассутоти джа̄нантӣ’’ти имина̄ вачанена, ‘‘ана̄патти убхатоанавассута̄ хонти, анавассута̄ пат̣игган̣ха̄тӣ’’ти еттакамева ваттаббам̣ сийа̄. ‘‘убхатоанавассута̄ хонти, анавассутоти джа̄нантӣ пат̣игган̣ха̄тӣ’’ти имасса ча ана̄паттива̄расса айаматтхо. убхо че анавассута̄, саббатха̄пи ана̄патти. атха бхиккхунӣ анавассута̄ сама̄на̄ авассутампи ‘‘анавассуто’’ти сан̃н̃а̄йа тасса хаттхато пат̣игган̣ха̄ти, евампи ана̄патти. атха сайам̣ анавассута̄пи ан̃н̃ам̣ анавассутам̣ ва̄ авассутам̣ ва̄ ‘‘авассуто’’ти джа̄на̄ти, дуккат̣амева. вуттан̃хетам̣ анантарасиккха̄паде ‘‘кисса твам̣ аййе на пат̣игган̣ха̄сӣти. авассута̄ аййети. твам̣ пана аййе авассута̄ти. на̄хам̣ аййе авассута̄’’ти. сесаметтха утта̄намева. удакадантапонато ан̃н̃ам̣ аджджхохаран̣ӣйам̣, убхатоавассутата̄, сахаттха̄ гахан̣ам̣, аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

пан̃чамасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. чхат̣т̣хасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄

705. чхат̣т̣хе парива̄рага̄тха̄йа айаматтхо. на дети на пат̣игган̣ха̄тӣти (пари. ат̣т̣ха. 481) на уййоджика̄ дети, на̄пи уййоджита̄ тасса̄ хаттхато ган̣ха̄ти. пат̣иггахо тена на виджджатӣти тенева ка̄ран̣ена уййоджика̄йа хаттхато уййоджита̄йа пат̣иггахо на виджджати. а̄паджджати гаруканти евам̣ сантепи авассутасса хаттхато пин̣д̣аггахан̣е уййоджентӣ сан̇гха̄дисеса̄паттим̣ а̄паджджати. тан̃ча парибхогапаччайа̄ти тан̃ча пана а̄паттим̣ а̄паджджама̄на̄ тасса̄ уййоджита̄йа парибхогапаччайа̄ а̄паджджати. тасса̄ хи бходжанапарийоса̄не уййоджика̄йа сан̇гха̄дисесо хоти. сесаметтха утта̄намева. мануссапурисата̄, ан̃н̃атра анун̃н̃а̄така̄ран̣а̄ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ гахетва̄ бхун̃джа̄ти уййоджана̄, тена вачанена гахетва̄ итарисса̄ бходжанапарийоса̄нанти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

чхат̣т̣хасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. саттамасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄

709. саттаме киннума̄ва саман̣ийоти ким̣ ну има̄ ева саман̣ийо. та̄са̄ханти та̄сам̣ ахам̣. сесам̣ утта̄намева.

саттамасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

715. ат̣т̣хамам̣ утта̄наттхамева.

9. навамасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄

721. наваме ваджджаппат̣иччха̄дика̄ти кхудда̄нукхуддакаваджджасса пат̣иччха̄дика̄. саманубха̄санакаммака̄ле четтха две тиссо екато саманубха̄ситабба̄.

навамасан̇гха̄дисесасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

727. дасамам̣ утта̄наттхамева.

бхиккхунӣвибхан̇ге сан̇гха̄дисесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣ нит̣т̣хитам̣.

3. ниссаггийакан̣д̣ам̣ (бхиккхунӣвибхан̇гаван̣н̣ана̄)

733. ниссаггийесу пат̣хамам̣ утта̄намева.

740. дутийе ‘‘аййа̄йа даммӣти евам̣ пат̣иладдханти ниссат̣т̣хапат̣иладдхам̣. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йампи ‘‘ниссат̣т̣хам̣ пат̣илабхитва̄пи йатха̄да̄нейева упанетабба’’нти вуттам̣. йатха̄да̄нейева упанетаббанти йатха̄ да̄йакена диннам̣, татха̄ упанетаббам̣, ака̄лачӣварапаккхейева т̣хапетаббанти вуттам̣ хоти. еттха ча бха̄джа̄пита̄йа ладдхачӣварамева ниссаггийам̣ хоти, там̣ винайакаммам̣ катва̄пи аттана̄ на лабхати. сесаметтха утта̄намева. ака̄лачӣварата̄, татха̄сан̃н̃ита̄, ка̄лачӣваранти адхит̣т̣ха̄йа лесена бха̄джа̄панам̣, пат̣ила̄бхоти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

743. татийе метанти ме етам̣. сакасан̃н̃а̄йа гахитатта̄ па̄читтийам̣ дуккат̣ан̃ча вуттам̣. итаратха̄ бхан̣д̣аггхена ка̄ретаббам̣. упасампанната̄, париваттитачӣварасса викаппанупагата̄, сакасан̃н̃а̄йа аччхинданам̣ ва̄ аччхинда̄панам̣ ва̄ти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

748-752. чатуттхе а̄хат̣асаппим̣ датва̄ти аттано датва̄. йамакам̣ пачитаббанти саппин̃ча телан̃ча екато катва̄ пачитаббам̣. лесена гахетука̄мата̄, ан̃н̃асса вин̃н̃а̄панам̣, пат̣ила̄бхоти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

753. пан̃чаме са̄ти тхуллананда̄. айанти айам̣ сиккхама̄на̄. чета̄петва̄ти джа̄на̄петва̄ иччева аттхоти идха вуттам̣, ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ан̃н̃ачета̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄) пана ‘‘ан̃н̃ам̣ чета̄петва̄ти аттано каппийабхан̣д̣ена идам̣ на̄ма а̄хара̄ти ан̃н̃ам̣ париватта̄петва̄’’ти вуттам̣, тасма̄ ‘‘чета̄петва̄’’ти имасса париватта̄петва̄типи аттхо дат̣т̣хаббо. ан̃н̃ам̣ чета̄пеййа̄ти ‘‘евам̣ ме идам̣ датва̄ ан̃н̃ампи а̄хариссатӣ’’ти ман̃н̃ама̄на̄ ‘‘на ме имина̄ аттхо, идам̣ на̄ма ме а̄хара̄’’ти тато ан̃н̃ам̣ чета̄пеййа.

758. чхат̣т̣хе дхаммакиччанти пун̃н̃акаммам̣. па̄ва̄рикасса̄ти дуссава̄н̣иджакасса. йа̄йа чета̄питам̣, тасса̄йева ниссаггийам̣ ниссат̣т̣хапат̣ила̄бхо ча, тасма̄ та̄йа бхиккхунийа̄ ниссат̣т̣хам̣ пат̣илабхитва̄ йатха̄да̄не упанетаббам̣, на аттана̄ гахетаббам̣. ан̃н̃ассаттха̄йа̄ти чӣвара̄дӣсу ан̃н̃атарассаттха̄йа. ан̃н̃уддисикена̄ти пуримассеваттхадӣпанам̣. париккха̄рена̄ти каппийабхан̣д̣ена.

764. саттаме сайам̣ йа̄читакена̄ти сайам̣ йа̄читакена̄пӣти аттхо. тенева па̄л̣ийам̣ ‘‘тена ча париккха̄рена сайампи йа̄читва̄’’ти вуттам̣, татойева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘сан̃н̃а̄чикена̄ти сайам̣ йа̄читакена̄пӣ’’ти аттхо вутто.

768-773. ат̣т̣хаманавамадасама̄ни утта̄наттха̄нева.

784. ека̄дасаме йасма̄ пава̄ритат̣т̣ха̄не вин̃н̃атти на̄ма на пат̣иседхетабба̄, тасма̄ бхагава̄ дхамманимантанавасена пава̄ритат̣т̣ха̄не ‘‘вадеййа̄си йенаттхо’’ти вутта̄йа ‘‘чатуккам̣сапарамам̣ вин̃н̃а̄петабба’’нти париччхедам̣ дассетӣти ведитаббам̣. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. гарупа̄вуран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘чета̄петаббанти т̣хапетва̄ сахадхаммике ча н̃а̄такапава̄рите ча ан̃н̃ена кисмин̃чидева гун̣е паритут̣т̣хена вадеййа̄си йенаттхоти вутта̄йа вин̃н̃а̄петабба’’нти вуттам̣.

788. два̄дасамам̣ утта̄наттхамева.

бхиккхунӣвибхан̇ге ниссаггийапа̄читтийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ниссаггийакан̣д̣ам̣ нит̣т̣хитам̣.

4. па̄читтийакан̣д̣ам̣ (бхиккхунӣвибхан̇гаван̣н̣ана̄)

1. ласун̣аваггаван̣н̣ана̄

793-797. па̄читтийесу ласун̣аваггасса пат̣хаме джа̄тим̣ саратӣти джа̄тиссаро. сабха̄венева̄ти сӯпасампа̄ка̄дим̣ вина̄ва. бадараса̄л̣авам̣ на̄ма бадарапхала̄ни суккха̄петва̄ чун̣н̣етва̄ каттабба̄ кха̄данӣйавикати. сесаметтха утта̄намева. а̄макаласун̣ан̃чева аджджхохаран̣ан̃ча̄ти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

798-802. дутийататийачатуттха̄ни утта̄наттха̄нева.

812. пан̃чаме двиннам̣ пабба̄нам̣ упарӣти еттха двиннам̣ ан̇гулӣнам̣ саха павесане екека̄йа ан̇гулийа̄ екекам̣ паббам̣ катва̄ двиннам̣ пабба̄нам̣ упари. екан̇гулипавесане двиннам̣ пабба̄нам̣ упари на ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. маха̄паччарийампи айамева найо дассито. удакасуддхипаччайена пана сатипи пхассаса̄дийане йатха̄вуттапариччхеде ана̄патти.

815-817. чхат̣т̣хе а̄сумбхитва̄ти па̄тетва̄. дадхиматтхӯти дадхиман̣д̣ам̣ дадхимхи пасаннодакам̣. бхун̃джантасса бхиккхуно хаттхапа̄се т̣ха̄нам̣, па̄нӣйасса ва̄ видхӯпанасса ва̄ гахан̣анти има̄ни панеттха две ан̇га̄ни.

822. саттаме ‘‘пат̣игган̣ха̄ти, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти идам̣ пуббапайогадуккат̣асса нидассанаматтанти а̄ха ‘‘на кевалам̣ пат̣иггахан̣ейева хотӣ’’тиа̄ди. пама̄н̣анти па̄читтийа̄паттийа̄ пама̄н̣ам̣. имехийева двӣхи па̄читтийам̣ хоти, на̄н̃н̃ехи бхаджджана̄дӣхӣти аттхо. вуттамеваттхам̣ виттха̄рато дассетум̣ ‘‘тасма̄’’тиа̄дима̄ха. там̣ пубба̄паравируддханти пунапи вуттанти вуттава̄дам̣ сандха̄йа̄ха. ан̃н̃а̄йа вин̃н̃аттийа̄ ладдхампи хи ана̄н̣аттийа̄ вин̃н̃аттийа̄ имисса̄ авин̃н̃аттийа̄ ладдхапаккхам̣ бхаджати, тасма̄ хет̣т̣ха̄ авин̃н̃аттийа̄ ладдхе каран̣ака̄ра̄панесу висесам̣ аватва̄ идха висесавачанам̣ пубба̄паравируддхам̣. йади четтха каран̣е па̄читтийам̣, ка̄ра̄панепи па̄читтийенева бхавитаббам̣. атха ка̄ра̄пане дуккат̣ам̣, каран̣епи дуккат̣енева бхавитаббам̣. на хи каран̣е ва̄ ка̄ра̄пане ва̄ висесо аттхи, тасма̄ ан̃н̃а̄йа вин̃н̃аттийа̄ ладдхам̣ сайам̣ бхаджджана̄дӣни катва̄пи ка̄ра̄петва̄пи бхун̃джантийа̄ дуккат̣амева̄ти идаметтха саннит̣т̣ха̄нам̣. ависесена вуттанти каран̣ака̄ра̄пана̄нам̣ са̄ман̃н̃ато вуттам̣. сесаметтха утта̄намева. саттаннам̣ дхан̃н̃а̄нам̣ ан̃н̃атарасса вин̃н̃а̄панам̣ ва̄ вин̃н̃а̄па̄панам̣ ва̄, пат̣ила̄бхо, бхаджджана̄дӣни катва̄ ва̄ ка̄ретва̄ ва̄ аджджхохаран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

824. ат̣т̣хаме ниббит̣т̣хоти патит̣т̣ха̄пито. кен̣ӣти ран̃н̃о да̄таббасса а̄йассетам̣ адхивачанам̣. т̣ха̄нантаранти га̄маджанапада̄дит̣ха̄нантарам̣. сесаметтха утта̄намева. учча̄ра̄дибха̄во, анавалоканам̣, вал̣ан̃джанат̣т̣ха̄нам̣, тирокут̣т̣апа̄ка̄рата̄, чхад̣д̣анам̣ ва̄ чхад̣д̣а̄панам̣ ва̄ти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

830. наваме саббесанти бхиккхусса бхиккхунийа̄ ча. идха кхеттапа̄лака̄ а̄ра̄ма̄дигопака̄ ча са̄мика̄ ева.

836. дасаме екапайогена̄ти екадиса̄валоканапайогена. тесам̣йева̄ти йесам̣ наччам̣ пассати. кин̃ча̄пи сайам̣ наччана̄дӣсу па̄читтийам̣ па̄л̣ийам̣ на вуттам̣, татха̄пи ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣ена гахетаббанти дассетум̣ ‘‘саббаат̣т̣хакатха̄су вутта’’нти а̄ха. ‘‘а̄ра̄ме т̣хатва̄ти на кевалам̣ т̣хатва̄, тато тато гантва̄пи саббирийа̄патхехи лабхати, ‘а̄ра̄ме т̣хита̄’ти пана а̄ра̄мапарийа̄паннабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣. итаратха̄ нисинна̄пи на лабхеййа̄’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. сесаметтха утта̄намева. начча̄дӣнам̣ ан̃н̃атарата̄, ан̃н̃атра анун̃н̃а̄така̄ран̣а̄ гаманам̣, дассанам̣ ва̄ саванам̣ ва̄ти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

ласун̣аваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. андхака̄раваггаван̣н̣ана̄

841. андхака̄раваггасса пат̣хаме да̄не ва̄ пӯджа̄йа ва̄ти да̄нанимиттам̣ ва̄ пӯджа̄нимиттам̣ ва̄. мантетӣти катхети. раттандхака̄рата̄, пурисасса хаттхапа̄се т̣ха̄нам̣ ва̄ саллапанам̣ ва̄, саха̄йа̄бха̄во, рахопеккхата̄ти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

842-846. дутийататийачатуттха̄ни утта̄наттха̄нева.

856-857. пан̃чаме ановассакам̣ атикка̄ментийа̄ти чханнасса анто нисӣдитва̄ паккамантим̣ сандха̄йа вуттам̣. ‘‘упача̄ро два̄дасахаттхо’’ти ваданти. паллан̇касса анока̄сети ӯрубаддха̄санасса анока̄се аппахонте. пуребхаттата̄, антарагхаре нисаджджа̄, а̄санасса паллан̇кока̄сата̄, ан̃н̃атра анун̃н̃а̄така̄ран̣а̄ ана̄пуччханам̣, вуттапариччхеда̄тиккамоти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

859-864. чхат̣т̣хасаттама̄дӣни утта̄наттха̄нева.

андхака̄раваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. наггаваггаван̣н̣ана̄

883-887. наггаваггасса пат̣хамадутийа̄ни утта̄наттха̄нева.

893. татийе висиббетва̄ти дуссиббитам̣ пуна сиббанаттха̄йа висиббетва̄ виджат̣етва̄. ан̃н̃атра чатӯхапан̃ча̄ха̄ти висиббитадивасато пан̃ча дивасе атиккамитва̄. нива̄санапа̄вуран̣ӯпагачӣварата̄, упасампанна̄йа сантаката̄, сиббанаттха̄йа висиббанам̣ ва̄ висибба̄панам̣ ва̄, ан̃н̃атра анун̃н̃а̄така̄ран̣а̄ пан̃ча̄ха̄тиккамо, дхураниккхепоти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни.

898. чатуттхе пан̃чаннам̣ чӣвара̄нанти тичӣварам̣ удакаса̄т̣ика̄ сан̇каччика̄ти имесам̣ пан̃чаннам̣ чӣвара̄нам̣. пан̃чаннам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атарата̄, пан̃ча̄ха̄тиккамо, анун̃н̃а̄така̄ран̣а̄бха̄во, апариваттананти има̄ни панеттха чатта̄ри ан̇га̄ни.

902. пан̃чамам̣ утта̄наттхамева.

907. чхат̣т̣хе чӣварала̄бханти лабхитаббачӣварам̣. викаппанупагапаччхимата̄, сан̇гхасса парин̣атабха̄во, вина̄ а̄нисам̣садассанена антара̄йакаран̣анти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

911. саттамам̣ утта̄наттхамева.

916. ат̣т̣хаме кумбхатхӯн̣ам̣ на̄ма кумбхасаддо, тена чаранти кӣл̣анти, там̣ ва̄ сиппам̣ етесанти кумбхатхӯн̣ика̄. тена̄ха ‘‘гхат̣акена кӣл̣анака̄’’ти. дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.13) пана ‘‘кумбхатхӯн̣ам̣ на̄ма чатурассаамбан̣аката̄л̣а’’нти вуттам̣. чатурассаамбан̣аката̄л̣ам̣ на̄ма руккхаса̄раданта̄дӣсу йена кеначи чатурассаамбан̣ам̣ катва̄ чатӯсу пассесу чаммена онандхитва̄ катава̄дитабхан̣д̣ам̣. бимбисакантипи тассева вевачанам̣, там̣ ва̄денти, там̣ ва̄ сиппам̣ етесанти кумбхатхӯн̣ика̄. тена̄ха ‘‘бимбисакава̄дака̄типи вадантӣ’’ти. саман̣ачӣварата̄, т̣хапетва̄ сахадхаммике ма̄та̄питаро ча ан̃н̃есам̣ да̄нам̣, ата̄вака̄ликата̄ти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.

920. навамам̣ утта̄наттхамева.

927. дасаме дхаммикам̣ катхинуддха̄ранти сабба̄сам̣ бхиккхунӣнам̣ ака̄лачӣварам̣ да̄тука̄мена упа̄сакена йаттако аттха̄рамӯлако а̄нисам̣со, тато адхикам̣ ва̄ самакам̣ ва̄ датва̄ йа̄читакена самаггена бхиккхунисан̇гхена йам̣ катхинам̣ н̃аттидутийена каммена антара̄ уддхарӣйати, тасса со уддха̄ро дхаммикоти вуччати, еварӯпам̣ катхинуддха̄ранти аттхо. сесам̣ утта̄наттхамева.

наггаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

932. туват̣т̣авагге саббам̣ утта̄намева.

5. читта̄га̄раваггаван̣н̣ана̄

978. читта̄га̄раваггасса пат̣хаме кӣл̣анаупавананти антонагаре т̣хитам̣ сандха̄йа вуттам̣, кӣл̣ануййа̄нанти бахинагаре т̣хитам̣ сандха̄йа. па̄т̣екка̄ а̄паттийоти гӣва̄йа париват̣т̣анаппайогаган̣ана̄йа а̄паттийо, на уммӣланаган̣ана̄йа. ‘‘аджджха̄ра̄ме ра̄джа̄га̄ра̄дӣни каронти, та̄ни пассантийа̄ ана̄паттӣ’’ти вачанато ‘‘антоа̄ра̄ме таттха таттха гантва̄ начча̄дӣни пасситум̣ лабхатӣ’’типи сиддхам̣.

982. дутийа̄дӣни утта̄наттха̄нева.

1015. наваме хаттхиа̄дӣсу сиппа-саддо паччекам̣ йоджетаббо, татха̄ а̄тхаббан̣а̄дӣсу манта-саддо. таттха а̄тхаббан̣аманто на̄ма а̄тхаббан̣аведавихито парӯпагха̄такаро манто, кхӣланаманто на̄ма да̄руса̄ракхӣлам̣ мантетва̄ патхавийам̣ павесетва̄ ма̄ран̣аманто, агадаппайого висайоджанам̣. на̄гаман̣д̣аланти саппа̄нам̣ павесанива̄ран̣аттхам̣ ман̣д̣алабаддхаманто.

1018. дасамам̣ утта̄наттхамева.

читта̄га̄раваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

1021. а̄ра̄мавагге саббам̣ утта̄наттхамева.

1067. габбхиниваггепи саббам̣ сувин̃н̃еййамева.

8. кума̄рибхӯтаваггаван̣н̣ана̄

1119. кума̄рибхӯтаваггасса пат̣хаме саббапат̣хама̄ две маха̄сиккхама̄на̄ти габбхинивагге саббапат̣хамам̣ вутта̄ две сиккхама̄на̄. сиккхама̄на̄ иччева ваттабба̄ти саммутикамма̄дӣсу евам̣ ваттабба̄. гихигата̄ти ва̄ кума̄рибхӯта̄ти ва̄ на ваттабба̄ти саче ваданти, каммам̣ куппатӣти адхиппа̄йо. ито парам̣ навамапарийоса̄нам̣ утта̄наттхамева.

1163. дасаме апуббасамут̣т̣ха̄насӣсанти пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄на̄дӣсу терасасу самут̣т̣ха̄несу ананун̃н̃а̄тасамут̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. тан̃хи ито пуббе та̄дисасса самут̣т̣ха̄насӣсасса ана̄гататта̄ ‘‘апуббасамут̣т̣ха̄насӣса’’нти вуттам̣.

1166. ека̄дасама̄дӣни утта̄наттха̄нева.

кума̄рибхӯтаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. чхаттупа̄ханаваггаван̣н̣ана̄

1214. чхаттупа̄ханаваггасса ека̄дасаме упача̄рам̣ сандха̄йа̄ти саманта̄ два̄дасахаттхупача̄рам̣ сандха̄йа. сесам̣ саббаттха утта̄намева.

чхаттупа̄ханаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

гираггасамаджджа̄дӣни ачиттака̄ни локаваджджа̄нӣти вуттатта̄ наччанти ва̄ ван̣н̣аканти ва̄ аджа̄нитва̄ва пассантийа̄ ва̄ наха̄йантийа̄ ва̄ а̄паттисамбхавато ваттхуаджа̄наначиттена ачиттака̄ни, наччанти ва̄ ван̣н̣аканти ва̄ джа̄нитва̄ пассантийа̄ ва̄ наха̄йантийа̄ ва̄ акусаленева а̄паджджанато локаваджджа̄нӣти ведитабба̄ни. чорӣвут̣т̣ха̄пана̄дӣни чорӣтиа̄дина̄ ваттхум̣ джа̄нитва̄ каран̣е ева а̄паттисамбхавато сачиттака̄ни, упасампада̄дӣнам̣ екантаакусалачиттенева акаттаббатта̄ пан̣н̣аттиваджджа̄ни. ‘‘идха сачиттака̄читтаката̄ пан̣н̣аттиджа̄нана̄джа̄наната̄йа аггахетва̄ ваттхуджа̄нана̄джа̄наната̄йа гахетабба̄’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. сесаметтха утта̄наттхамева.

бхиккхунӣвибхан̇ге кхуддакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄читтийакан̣д̣ам̣ нит̣т̣хитам̣.

5. па̄т̣идесанӣйакан̣д̣ам̣ (бхиккхунӣвибхан̇гаван̣н̣ана̄)

па̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

1228. па̄т̣идесанӣйа̄ на̄ма йе ат̣т̣ха дхамма̄ сан̇кхепенева сан̇гахам̣ а̄рул̣ха̄ти самбандхо. па̄л̣ивинимуттакесӯти па̄л̣ийам̣ ана̄гатесу саппиа̄дӣсу.

па̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄т̣идесанӣйакан̣д̣ам̣ нит̣т̣хитам̣.

йе пана пан̃часаттати секхийа̄ дхамма̄ уддит̣т̣ха̄, йе ча тесам̣ анантара̄ сатта̄дхикаран̣авхайа̄ дхамма̄ уддит̣т̣ха̄ти самбандхо. таттха тесанти тесам̣ секхийа̄нам̣. сатта̄дхикаран̣авхайа̄ти сатта̄дхикаран̣асаматхасан̇кха̄та̄. там̣ аттхавиниччхайам̣ та̄дисам̣йева йасма̄ видӯ вадантӣти аттхо.

йатха̄ нит̣т̣хита̄ти самбандхо. сабба̄савапахам̣ магганти сабба̄сававигха̄такам̣ арахаттамаггам̣ патва̄ сасанта̄не уппа̄детва̄. пассанту ниббутинти магган̃а̄н̣алочанена нибба̄нам̣ саччхикаронту, паппонтӯти ва̄ па̄т̣хо. таттха ниббутинти кхандхапаринибба̄нам̣ гахетаббам̣.

ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа са̄раттхадӣпанийам̣.

бхиккхунӣвибхан̇гаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

убхатовибхан̇гат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄читтийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

маха̄вагга-т̣ӣка̄

1. маха̄кхандхакам̣

бодхикатха̄ван̣н̣ана̄

ида̄ни убхатовибхан̇га̄нантарам̣ сан̇гахама̄ропитасса маха̄ваггачӯл̣аваггасан̇гахитасса кхандхакасса аттхасам̣ван̣н̣анам̣ а̄рабхитука̄мо ‘‘убхиннам̣ па̄тимоккха̄на’’нтиа̄дима̄ха. таттха убхиннам̣ па̄тимоккха̄нанти убхиннам̣ па̄тимоккхавибхан̇га̄нам̣. па̄тимоккхаггахан̣ена хеттха тесам̣ вибхан̇го абхедена гахито. йам̣ кхандхакам̣ сан̇га̄йим̣сӯти самбандхо. кхандха̄нам̣ самӯхо кхандхако, кхандха̄нам̣ ва̄ пака̄санато дӣпанато кхандхако. ‘‘кхандха̄’’ти четтха паббаджджупасампада̄дивинайакаммасан̇кха̄та̄ ча̄риттава̄риттасиккха̄падасан̇кха̄та̄ ча пан̃н̃аттийо адхиппета̄. паббаджджа̄дӣни хи бхагавата̄ пан̃н̃аттатта̄ ‘‘пан̃н̃аттийо’’ти вуччанти. пан̃н̃аттийан̃ча кхандхасаддо диссати ‘‘да̄руккхандхо аггиккхандхо’’тиа̄дӣсу вийа. апича бха̄гара̄сат̣т̣хата̄петтха йуджджатийева та̄сам̣ пан̃н̃аттӣнам̣ бха̄гато ра̄сито ча вибхаттатта̄. кхандхаковида̄ти пан̃н̃аттибха̄гара̄сат̣т̣хавасена кхандхат̣т̣хе ковида̄.

падабха̄джанӣйе йесам̣ пада̄нам̣ аттха̄ йехи ат̣т̣хакатха̄найехи пака̄сита̄ти йоджетаббам̣. те че пуна вадеййа̄ма̄ти те че ат̣т̣хакатха̄найе пунапи вадеййа̄ма. атха ва̄ падабха̄джанӣйе йесам̣ пада̄нам̣ йе аттха̄ хет̣т̣ха̄ пака̄сита̄, те че аттхе пуна вадеййа̄ма̄ти йоджетаббам̣. имасмим̣ паккхе хи-саддо падапӯран̣е дат̣т̣хаббо. парийоса̄нанти сам̣ван̣н̣ана̄парийоса̄нам̣. утта̄на̄ чева йе аттха̄ти йе аттха̄ пуббе апака̄сита̄пи утта̄на̄ агамбхӣра̄.

1. висесака̄ран̣ам̣ наттхӣти ‘‘йена самайена а̄йасмато са̄рипуттаттхерасса сиккха̄падапан̃н̃аттийа̄чанахетубхӯто паривитакко удапа̄ди, тена самайена̄’’тиа̄дина̄ вуттака̄ран̣ам̣ вийа идха висесака̄ран̣ам̣ наттхи. айамабхила̄поти ‘‘тена самайена̄’’ти айамабхила̄по. ким̣ панетасса вачане пайоджананти йади висесака̄ран̣ам̣ наттхи, етасса вачане ким̣ пайоджананти адхиппа̄йо. нида̄надассанам̣ пайоджананти йоджетаббам̣. тамева вибха̄ветум̣ ‘‘йа̄ хи бхагавата̄’’тиа̄ди вуттам̣.

маха̄вела̄ вийа маха̄вела̄, випулава̄лукапун̃джата̄йа маханто вела̄тат̣о вийа̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘маханте ва̄ликара̄симхӣти аттхо’’ти. уру мару сиката̄ ва̄лука̄ ван̣н̣у ва̄лика̄ти име садда̄ сама̄наттха̄, бйан̃джанамева на̄нам̣. тена̄ха ‘‘урӯти ва̄лика̄ вуччатӣ’’ти.

ито пат̣т̣ха̄йа ча –

йасма̄ суттантапа̄л̣ӣнам̣, аттхо сан̇кхепаван̣н̣ито;

тасма̄ майам̣ карисса̄ма, та̄сам̣ аттхасса дӣпанам̣.

наджджа̄ти (уда̄. ат̣т̣ха. 1) надати сандатӣти надӣ, тасса̄ наджджа̄, надийа̄ ниннага̄йа̄ти аттхо. неран̃джара̄йа̄ти ‘‘нелан̃джала̄йа̄’’ти ваттаббе ла-ка̄расса ра-ка̄рам̣ катва̄ ‘‘неран̃джара̄йа̄’’ти вуттам̣, каддамасева̄лапан̣ака̄дидосарахитасалила̄йа̄ти аттхо. кечи ‘‘нӣлам̣джала̄йа̄ти ваттаббе неран̃джара̄йа̄ти вутта’’нти ваданти, на̄мамева ва̄ етам̣ тасса̄ надийа̄ти ведитаббам̣. тасса̄ надийа̄ тӣре йаттха бхагава̄ виха̄си, там̣ дассетум̣ ‘‘бодхируккхамӯле’’ти вуттам̣. ‘‘бодхи вуччати чатӯсу маггесу н̃а̄н̣а’’нти (чӯл̣ава. кхаггависа̄н̣асуттаниддеса 121) еттха магган̃а̄н̣ам̣ бодхӣти вуттам̣, ‘‘паппоти бодхим̣ варабхӯримедхасо’’ти (дӣ. ни. 3.217) еттха саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣. тадубхайампи бодхим̣ бхагава̄ еттха паттоти руккхопи ‘‘бодхируккхо’’твева на̄мам̣ лабхи. атха ва̄ сатта боджджхан̇ге буджджхатӣти бхагава̄ бодхи. тена буджджхантена саннисситатта̄ со руккхо ‘‘бодхируккхо’’ти на̄мам̣ лабхи. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана екадесенева аттхам̣ дассетум̣ ‘‘бодхи вуччати чатӯсу маггесу н̃а̄н̣а’’нтиа̄ди вуттам̣. мӯлети самӣпе. пат̣хама̄бхисамбуддхоти ануна̄сикалопена̄йам̣ ниддесоти а̄ха ‘‘пат̣хамам̣ абхисамбуддхо’’ти. пат̣хаманти ча бха̄ванапум̣саканиддесо, тасма̄ абхисамбуддхо хутва̄ саббапат̣хамам̣ бодхируккхамӯле вихаратӣти еваметтха самбандхо ведитаббо.

атха кхо бхагава̄ти еттха атха̄ти тасмим̣ самайети еваматтхо гахетаббо анекаттхатта̄ нипа̄та̄нам̣, йасмим̣ самайе абхисамбуддхо хутва̄ бодхируккхамӯле вихарати, тасмим̣ самайети аттхо. тенева уда̄напа̄л̣ийам̣ (уда̄. 2) ‘‘тена кхо пана самайена бхагава̄ сатта̄хам̣ екапаллан̇кена нисинно хоти вимуттисукхапат̣исам̣ведӣ’’ти вуттам̣. атха̄ти ва̄ паччха̄ти имасмим̣ аттхе нипа̄то, тасма̄ абхисамбодхито паччха̄ти еваматтхо гахетаббо. кхоти падапӯран̣е нипа̄то. сатта аха̄ни сатта̄хам̣. аччантасам̣йоге четам̣ упайогавачанам̣. йасма̄ бхагава̄ там̣ сатта̄хам̣ нирантарата̄йа аччантамева пхаласама̄паттисукхена виха̄си, тасма̄ ‘‘сатта̄ха’’нти аччантасам̣йогавасена упайогавачанам̣ вуттам̣. екапаллан̇кена̄ти виса̄кхапун̣н̣ама̄йа анаттхан̇гатейева сӯрийе апара̄джитапаллан̇кавасена ваджира̄сане нисиннака̄лато пат̣т̣ха̄йа сакимпи анут̣т̣хахитва̄ йатха̄бхуджитена екенева паллан̇кена.

вимуттисукхапат̣исам̣ведӣти еттха тадан̇гавиккхамбханасамуччхедапат̣иппассаддхиниссаран̣авимуттӣсу пан̃часу пат̣иппассаддхивимуттисан̇кха̄та̄ бхагавато пхалавимутти адхиппета̄ти а̄ха ‘‘вимуттисукхам̣ пхаласама̄паттисукхам̣ пат̣исам̣ведайама̄но’’ти. вимуттӣти ча упаккилесехи пат̣иппассаддхивасена читтасса вимуттабха̄во, читтамева ва̄ татха̄ вимуттам̣ ведитаббам̣. та̄йа вимуттийа̄ джа̄там̣, сампайуттам̣ ва̄ сукхам̣ вимуттисукхам̣. ‘‘йа̄йам̣, бханте, упеккха̄ санте сукхе вутта̄ бхагавата̄’’ти (ма. ни. 2.88) вачанато упеккха̄пи четтха сукхамиччева ведитабба̄. татха̄ хи вуттам̣ саммохавиноданийам̣ (вибха. ат̣т̣ха. 232) ‘‘упеккха̄ пана сантатта̄, сукхамиччева бха̄сита̄’’ти. бхагава̄ хи чатуттхаджджха̄никам̣ арахаттапхаласама̄паттим̣ сама̄паджджати, на итарам̣. атха ва̄ ‘‘тесам̣ вӯпасамо сукхо’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. 2.221, 272) йатха̄ сан̇кха̄радуккхавӯпасамо ‘‘сукхо’’ти вуччати, евам̣ сакалакилесадуккхӯпасамабха̄вато аггапхале лаббхама̄на̄ пат̣иппассаддхивимутти ева идха ‘‘сукха’’нти ведитабба̄.

атха̄ти адхика̄раттхе нипа̄то, кхоти падапӯран̣е. тесу адхика̄раттхена ‘‘атха̄’’ти имина̄ вимуттисукхапат̣исам̣веданато ан̃н̃ам̣ адхика̄рам̣ дассети. ко панесоти? пат̣иччасамауппа̄даманасика̄ро. раттийа̄ти авайавасамбандхе са̄мивачанам̣. пат̣хаманти аччантасам̣йогаттхе упайогавачанам̣. бхагава̄ хи тасса̄ раттийа̄ сакалампи пат̣хамам̣ йа̄мам̣ тенева манасика̄рена йутто ахосӣти.

паччайа̄ка̄ранти авиджджа̄дипаччайадхаммам̣. пат̣ичча̄ти пат̣имукхам̣ гантва̄, ка̄ран̣аса̄маггим̣ апат̣иккхипитва̄ти аттхо. пат̣имукхагаманан̃ча паччайасса ка̄ран̣аса̄маггийа̄ ан̇габха̄вена пхаласса уппа̄данамева. апат̣иккхипитва̄ти пана вина̄ та̄йа ка̄ран̣аса̄маггийа̄ ан̇габха̄вам̣ агантва̄ сайамева на уппа̄детӣти аттхо. етена ка̄ран̣абахута̄ дассита̄. авиджджа̄диекекахетусӣсена хи хетусамӯхо ниддит̣т̣хо. сахитети самудите, авиниббхуттети аттхо. авиджджа̄дико хи паччайадхаммо сахитейева ан̃н̃аман̃н̃ам̣ авиниббхогавуттидхамме уппа̄дети. имина̄ паччайуппаннадхаммабахута̄ дассита̄. убхайенапи ‘‘екам̣ на екато’’тиа̄динайо (вибха. ат̣т̣ха. 226 сан̇кха̄рападаниддеса; висуддхи. 2.617) дӣпито хоти. екато хи ка̄ран̣ато на идха кин̃чи екам̣ пхаламаттхи, на анекам̣, на̄пи анекехи ка̄ран̣ехи екам̣, анекехи пана ка̄ран̣ехи анекамева хоти. татха̄ хи анекехи утупатхавӣбӣджасалиласан̇кха̄техи ка̄ран̣ехи анекамева рӯпагандхараса̄диан̇курасан̇кха̄там̣ пхаламуппаджджама̄нам̣ диссати. йам̣ панетам̣ ‘‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄, сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’’нти екекахетупхаладӣпанам̣ катам̣, таттха пайоджанам̣ на виджджати.

бхагава̄ хи каттхачи падха̄натта̄ каттхачи па̄кат̣атта̄ каттхачи аса̄дха̄ран̣атта̄ десана̄вила̄сасса ча венеййа̄нан̃ча анурӯпато екамева хетум̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ дӣпети. ‘‘пхассапаччайа̄ ведана̄’’ти хи екамева хетум̣ пхалан̃ча̄ха. пхассо хи ведана̄йа падха̄нахету йатха̄пхассам̣ ведана̄ваваттха̄нато. ведана̄ ча пхассасса падха̄напхалам̣ йатха̄веданам̣ пхассававаттха̄нато. ‘‘семхасамут̣т̣ха̄на̄ а̄ба̄дха̄’’ти (маха̄ни. 5) па̄кат̣атта̄ екам̣ хетум̣ а̄ха. па̄кат̣о хи еттха семхо, на камма̄дайо. ‘‘йе кечи, бхиккхаве, акусала̄ дхамма̄, саббете айонисоманасика̄рамӯлака̄’’ти аса̄дха̄ран̣атта̄ екам̣ хетум̣ а̄ха. аса̄дха̄ран̣о хи айонисоманасика̄ро акусала̄нам̣, са̄дха̄ран̣а̄ни ваттха̄рамман̣а̄дӣнӣти. тасма̄ авиджджа̄ та̄веттха виджджама̄несупи ан̃н̃есу ваттха̄рамман̣асахаджа̄тадхамма̄дӣсу сан̇кха̄рака̄ран̣есу ‘‘асса̄да̄нупассино тан̣ха̄ павад̣д̣хатӣ’’ти (сам̣. ни. 2.52) ча ‘‘авиджджа̄самудайа̄ а̄савасамудайо’’ти (ма. ни. 1.104) ча вачанато ан̃н̃есампи тан̣ха̄дӣнам̣ сан̇кха̄рахетӯнам̣ хетӯти падха̄натта̄, ‘‘авидва̄, бхиккхаве, авиджджа̄гато пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄рампи абхисан̇кхаротӣ’’ти па̄кат̣атта̄ аса̄дха̄ран̣атта̄ ча сан̇кха̄ра̄нам̣ хетубха̄вена дӣпита̄ти ведитабба̄. евам̣ саббаттха екекахетупхаладӣпане йатха̄самбхавам̣ найо нетаббо. тена̄ху пора̄н̣а̄ –

‘‘екам̣ на екато идха, на̄некаманекатопи но екам̣;

пхаламаттхи аттхи пана ека-хетупхаладӣпане аттхо’’ти.

паччетумарахатӣти пат̣иччо. йо хи нам̣ паччети абхисамети, тасса аччантамева дуккхавӯпасама̄йа сам̣ваттати. самма̄ саха ча уппа̄детӣти самуппа̄до. паччайадхаммо хи аттано пхалам̣ уппа̄денто сампун̣н̣амева уппа̄дети, на викалам̣. йе ча дхамме уппа̄дети, те саббе сахева уппа̄дети, на екекам̣. ити пат̣иччо ча со самуппа̄до ча̄ти пат̣иччасамуппа̄доти евампеттха аттхо дат̣т̣хаббо. виттха̄роти пат̣иччасамуппа̄дападаван̣н̣ана̄папан̃чо. майампи там̣ атипапан̃чабхайа̄ идха на дассайисса̄ма, евам̣ парато ваккхама̄нампи виттха̄рам̣. ануломапат̣иломанти бха̄ванапум̣саканиддесо ‘‘висамам̣ чандимасӯрийа̄ париваттантӣ’’тиа̄дӣсу (а. ни. 4.70) вийа. свева̄ти со ева паччайа̄ка̄ро. пуриманайена ва̄ вуттоти ‘‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’тиа̄дина̄ найена вутто паччайа̄ка̄ро. паваттийа̄ти сам̣са̄раппаваттийа̄. манаси ака̄сӣти йо йо паччайадхаммо йасса йасса паччайуппаннадхаммасса йатха̄ йатха̄ хетупаччайа̄дина̄ паччайабха̄вена паччайо хоти, там̣ саббам̣ авипарӣтам̣ апариха̄петва̄ анавасесато паччавеккхан̣авасена читте ака̄сӣти аттхо.

авиджджа̄паччайа̄тиа̄дӣсу (вибха. ат̣т̣ха. 225; висуддхи. 2.586-587; уда̄. ат̣т̣ха. 1) авиндийам̣ ка̄йадуччарита̄дим̣ виндатӣти авиджджа̄, виндийам̣ ка̄йасучарита̄дим̣ на виндатӣти авиджджа̄, дхамма̄нам̣ авипарӣтасабха̄вам̣ авидитам̣ каротӣти авиджджа̄, антавирахите сам̣са̄ре бхава̄дӣсу сатте джава̄петӣти авиджджа̄, авиджджама̄несу джавати, виджджама̄несу на джаватӣти авиджджа̄, виджджа̄пат̣ипаккха̄ти ва̄ авиджджа̄. са̄ ‘‘дуккхе ан̃н̃а̄н̣а’’нтиа̄дина̄ чатуббидха̄ ведитабба̄. пат̣ичча нам̣ на вина̄ пхалам̣ ети уппаджджати чева паваттати ча̄ти паччайо, упака̄рат̣т̣хо ва̄ паччайо. авиджджа̄ ча са̄ паччайо ча̄ти авиджджа̄паччайо, тасма̄ авиджджа̄паччайа̄. сан̇кхаронтӣти сан̇кха̄ра̄, локийа̄ кусала̄кусалачетана̄. те пун̃н̃а̄пун̃н̃а̄нен̃ча̄бхисан̇кха̄равасена тивидха̄ ведитабба̄. виджа̄на̄тӣти вин̃н̃а̄н̣ам̣, там̣ локийавипа̄кавин̃н̃а̄н̣авасена ба̄ттим̣савидхам̣. наматӣти на̄мам̣, ведана̄диккхандхаттайам̣. руппатӣти рӯпам̣, бхӯтарӯпам̣ чаккха̄диупа̄да̄рӯпан̃ча. а̄йатанти, а̄йатан̃ча сам̣са̄радуккхам̣ найатӣти а̄йатанам̣. пхусатӣти пхассо. ведайатӣти ведана̄. идампи двайам̣ два̄равасена чхаббидхам̣, випа̄кавасена гахан̣е ба̄ттим̣савидхам̣. тассати паритассатӣти тан̣ха̄, са̄ ка̄матан̣ха̄дивасена сан̇кхепато тивидха̄, виттха̄рато ат̣т̣хасатавидха̄ ча. упа̄дийатӣти упа̄да̄нам̣, там̣ ка̄мупа̄да̄на̄дивасаена чатуббидхам̣.

бхавати бха̄вайати ча̄ти бхаво, со каммопапаттибхедато дувидхо. джананам̣ джа̄ти. джӣран̣ам̣ джара̄. маранти тена̄ти маран̣ам̣. сочанам̣ соко. паридеванам̣ паридево. дуккхайатӣти дуккхам̣. уппа̄дат̣т̣хитивасена дведха̄ кханатӣти ва̄ дуккхам̣. думманасса бха̄во доманассам̣. бхусо а̄йа̄со упа̄йа̄со. самбхавантӣти ниббаттанти. на кевалан̃ча сока̄дӣхева, атха кхо саббападехи ‘‘самбхавантӣ’’ти падасса йоджана̄ ка̄табба̄. еван̃хи авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄ самбхавантӣти паччайапаччайуппаннававаттха̄нам̣ дасситам̣ хоти. тенева̄ха ‘‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄ самбхавантӣти имина̄ найена саббападесу аттхо ведитаббо’’ти. еваметасса…пе… самудайо хотӣти еттха пана айаматтхо. еванти ниддит̣т̣ханайанидассанам̣. тена авиджджа̄дӣхева ка̄ран̣ехи, на иссаранимма̄на̄дӣхӣти дассети. етасса̄ти йатха̄вуттасса. кеваласса̄ти асаммиссасса, сакаласса ва̄. дуккхаккхандхасса̄ти дуккхасамӯхасса, на саттасса на̄пи субхасукха̄дӣнам̣. самудайо хотӣти ниббатти самбхавати.

аччантамева сан̇кха̄рехи вираджджати етена̄ти вира̄го, арийамагготи а̄ха ‘‘вира̄гасан̇кха̄тена маггена̄’’ти. асесам̣ ниродха̄ асесаниродха̄, асесетва̄ ниссесетва̄ ниродха̄ самуччхиндана̄ анусайаппаха̄навасена аггамаггена авиджджа̄йа аччантасамуггха̄татоти аттхо. йадипи хет̣т̣химамаггехипи пахӣйама̄на̄ авиджджа̄ аччантасамуггха̄тавасенева пахӣйати, татха̄пи на анавасесато пахӣйати. апа̄йагаманӣйа̄ хи авиджджа̄ пат̣хамамаггена пахӣйати, татха̄ сакидева имасмим̣ локе саббаттха ча анарийабхӯмийам̣ упапаттийа̄ паччайабхӯта̄ авиджджа̄ йатха̄ккамам̣ дутийататийамаггехи пахӣйати, на итара̄ти, арахаттамаггенева пана са̄ анавасесам̣ пахӣйатӣти. ануппа̄даниродхо хотӣти саббесам̣ сан̇кха̄ра̄нам̣ анавасесам̣ ануппа̄даниродхо хоти. хет̣т̣химена хи маггаттайена кечи сан̇кха̄ра̄ нируджджханти, кечи на нируджджханти авиджджа̄йа са̄васесаниродха̄, аггамаггена панасса̄ анавасесаниродха̄ на кечи сан̇кха̄ра̄ на нируджджхантӣти. евам̣ нируддха̄нанти евам̣ ануппа̄даниродхена нируддха̄нам̣. кевала-саддо ниравасесава̄чако ча хоти ‘‘кевала̄ ан̇гамагадха̄’’тиа̄дӣсу. асаммиссава̄чако ча ‘‘кевала̄ са̄лайо’’тиа̄дӣсу. тасма̄ убхайатха̄пи аттхам̣ вадати ‘‘сакаласса, суддхасса ва̄’’ти. таттха сакаласса̄ти анавасесасса саббабхава̄дигатасса. саттавирахитасса̄ти парапарикаппитаджӣварахитасса.

апичеттха кин̃ча̄пи ‘‘авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо, сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо’’ти етта̄вата̄пи сакаласса дуккхаккхандхасса анавасесато ниродхо вутто хоти, татха̄пи йатха̄ ануломе йасса йасса паччайадхаммасса аттхита̄йа йо йо паччайуппаннадхаммо на нируджджхати паваттати ева̄ти имасса аттхасса дассанаттхам̣ ‘‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄…пе… самудайо хотӣ’’ти вуттам̣. евам̣ таппат̣ипаккхато тасса тасса паччайасса абха̄ве со со паччайуппаннадхаммо нируджджхати на паваттатӣти дассанаттхам̣ идха ‘‘авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо, сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо, вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхо…пе… дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти вуттам̣, на пана ануломе вийа ка̄латтайапарийа̄паннасса дуккхаккхандхасса ниродхадассанаттхам̣. ана̄гатассева хи арийамаггабха̄вана̄йа асати уппаджджана̄рахасса дуккхаккхандхасса арийамаггабха̄вана̄йа ниродхо иччхитоти айампи висесо ведитаббо.

йада̄ хавети еттха хавети бйаттанти имасмим̣ аттхе нипа̄то. кечи пана ‘‘хавети а̄хаве йуддхе’’ти аттхам̣ ваданти, ‘‘йодхетха ма̄рам̣ пан̃н̃а̄вудхена̄’’ти (дха. па. 40) хи вачанато килесама̄рена йуджджханасамайети тесам̣ адхиппа̄йо. а̄рамман̣ӯпаниджджха̄налаккхан̣ена̄ти а̄рамман̣ӯпаниджджха̄насабха̄вена. лаккхан̣ӯпаниджджха̄налаккхан̣ена̄ти еттха̄пи есева найо. таттха а̄рамман̣ӯпаниджджха̄нам̣ на̄ма ат̣т̣ха сама̄паттийо касин̣а̄рамман̣асса упаниджджха̄йанато. лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣ на̄ма випассана̄маггапхала̄ни. випассана̄ хи тӣн̣и лаккхан̣а̄ни упаниджджха̄йатӣти лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣, магго випассана̄йа а̄гатакиччам̣ са̄дхетӣти лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣, пхалам̣ татхалаккхан̣ам̣ ниродхасаччам̣ упаниджджха̄йатӣти лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣. но калло пан̃хоти айутто пан̃хо, дуппан̃хо есоти аттхо. а̄дисаддена –

‘‘пхусатӣти ахам̣ на вада̄ми. пхусатӣти ча̄хам̣ вадеййам̣, татрасса калло пан̃хо ‘ко ну кхо, бханте, пхусатӣ’ти? еван̃ча̄хам̣ на вада̄ми, евам̣ мам̣ авадантам̣ йо евам̣ пуччхеййа ‘ким̣паччайа̄ ну кхо, бханте, пхассо’ти, еса калло пан̃хо. татра каллам̣ веййа̄каран̣ам̣ ‘сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо, пхассапаччайа̄ ведана̄’ти. ко ну кхо, бханте, ведайатӣти? но калло пан̃хоти бхагава̄ авоча, ведайатӣти ахам̣ на вада̄ми, ведайатӣти ча̄хам̣ вадеййам̣, татрасса калло пан̃хо ‘ко ну кхо, бханте, ведайатӣ’ти? еван̃ча̄хам̣ на вада̄ми. евам̣ мам̣ авадантам̣ йо евам̣ пуччхеййа ‘ким̣паччайа̄ ну кхо, бханте, ведана̄’ти, еса калло пан̃хо. татра каллам̣ веййа̄каран̣ам̣ ‘пхассапаччайа̄ ведана̄, ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄’’’ти (сам̣. ни. 2.12) –

евама̄дим̣ па̄л̣исесам̣ сан̇ган̣ха̄ти.

а̄дина̄ ча найена̄ти еттха а̄ди-саддена пана ‘‘катама̄ ну кхо, бханте, джа̄ти, касса ча пана̄йам̣ джа̄тӣти. ‘но калло пан̃хо’ти бхагава̄ авоча̄’’ти евама̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. нану четтха ‘‘катамам̣ ну кхо, бханте, джара̄маран̣а’’нти (сам̣. ни. 2.35) идам̣ супуччхитанти? кин̃ча̄пи супуччхитам̣, йатха̄ пана сатасахассаггханаке суван̣н̣атха̄лаке вад̣д̣хитасса субходжанасса маттхаке а̄малакаматте гӯтхапин̣д̣е т̣хапите саббам̣ бходжанам̣ дуббходжанам̣ хоти чхад̣д̣етаббам̣, евамева ‘‘касса ча панидам̣ джара̄маран̣а’’нти имина̄ саттӯпаладдхива̄дападена гӯтхапин̣д̣ена там̣ бходжанам̣ дуббходжанам̣ вийа айампи саббо дуппан̃хо джа̄тоти.

сол̣аса кан̇кха̄ти ‘‘ахосим̣ ну кхо ахам̣ атӣтамаддха̄нам̣, на ну кхо ахосим̣, ким̣ ну кхо ахосим̣, катхам̣ ну кхо ахосим̣, ким̣ хутва̄ ким̣ ахосим̣ ну кхо ахам̣ атӣтамаддха̄нам̣, бхависса̄ми ну кхо ахам̣ ана̄гатамаддха̄нам̣, на ну кхо бхависса̄ми, ким̣ ну кхо бхависса̄ми, катхам̣ ну кхо бхависса̄ми, ким̣ хутва̄ ким̣ бхависса̄ми ну кхо ахам̣ ана̄гатамаддха̄нам̣, ахам̣ ну кхосми, но ну кхосми, ким̣ ну кхосми, катхам̣ ну кхосми, айам̣ ну кхо сатто куто а̄гато, со кухим̣ га̄мӣ бхависсатӣ’’ти (сам̣. ни. 2.20; ма. ни. 1.18) евама̄гата̄ атӣта̄на̄гатапаччуппаннависайа̄ сол̣асавидха̄ кан̇кха̄.

таттха (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.18; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 2.2.20) ахосим̣ ну кхо, на ну кхоти сассата̄ка̄ран̃ча адхиччасамуппаттиа̄ка̄ран̃ча нисса̄йа атӣте аттано виджджама̄натан̃ча авиджджама̄натан̃ча кан̇кхати, ким̣ ка̄ран̣анти на ваттаббам̣. умматтако вийа хи ба̄лапутхуджджано йатха̄ татха̄ ва̄ паваттати. апича айонисоманасика̄ройеветтха ка̄ран̣ам̣. евам̣ айонисоманасика̄расса пана ким̣ ка̄ран̣анти? свева путхуджджанабха̄во арийа̄нам̣ адассана̄дӣни ва̄. нану ча путхуджджанопи йонисо манаси каротӣти. ко ва̄ евама̄ха ‘‘на манаси каротӣ’’ти. на пана таттха путхуджджанабха̄во ка̄ран̣ам̣, саддхаммасаванакалйа̄н̣амитта̄дӣни таттха ка̄ран̣а̄ни. на хи маччхамам̣са̄дӣни аттано пакатийа̄ сугандха̄ни, абхисан̇кха̄рапаччайа̄ пана сугандха̄нипи хонти.

ким̣ ну кхо ахосинти джа̄тилин̇гупапаттийо нисса̄йа ‘‘кхаттийо ну кхо ахосим̣, бра̄хман̣авессасуддагахат̣т̣хапаббаджитадеваманусса̄нам̣ ан̃н̃атаро’’ти кан̇кхати.

катхам̣ ну кхоти сан̣т̣ха̄на̄ка̄рам̣ нисса̄йа ‘‘дӣгхо ну кхо ахосим̣, рассаода̄такан̣хаппама̄н̣икааппама̄н̣ика̄дӣнам̣ ан̃н̃атаро’’ти кан̇кхати. кечи пана ‘‘иссаранимма̄на̄дим̣ нисса̄йа ‘кена ну кхо ка̄ран̣ена ахоси’нти хетуто кан̇кхатӣ’’ти ваданти.

ким̣ хутва̄ ким̣ ахосинти джа̄тиа̄дӣни нисса̄йа ‘‘кхаттийо хутва̄ ну кхо бра̄хман̣о ахосим̣…пе… дево хутва̄ мануссо’’ти аттано парампарам̣ кан̇кхати. саббаттхева пана аддха̄нанти ка̄ла̄дхивачанаметам̣, тан̃ча бхумматтхе упайогавачанам̣ дат̣т̣хаббам̣.

бхависса̄ми ну кхо, на ну кхоти сассата̄ка̄ран̃ча уччхеда̄ка̄ран̃ча нисса̄йа ана̄гате аттано виджджама̄натан̃ча авиджджама̄натан̃ча кан̇кхати. сесаметтха вуттанайамева.

ахам̣ ну кхосмӣти аттано аттхибха̄вам̣ кан̇кхати. йуттам̣ панетанти? йуттам̣ айуттанти ка̄ еттха чинта̄. апичеттха идам̣ ваттхумпи уда̄харанти, чӯл̣ама̄та̄йа кира путто мун̣д̣о, маха̄ма̄та̄йа путто амун̣д̣о. там̣ суттам̣ мун̣д̣есум̣. со ут̣т̣ха̄йа ‘‘ахам̣ ну кхо чӯл̣ама̄та̄йа путто’’ти чинтеси. евам̣ ‘‘ахам̣ ну кхосмӣ’’ти кан̇кха̄ хоти.

но ну кхосмӣти аттано наттхибха̄вам̣ кан̇кхати. татра̄пи идам̣ ваттху – еко кира маччхе ган̣ханто удаке чират̣т̣ха̄нена сӣтибхӯтам̣ аттано ӯрум̣ ‘‘маччхо’’ти чинтетва̄ пахари. апаро суса̄напассе кхеттам̣ раккханто бхӣто сан̇кут̣ито сайи. со пат̣ибуджджхитва̄ аттано джан̣н̣ука̄ни ‘‘две йаккха̄’’ти чинтетва̄ пахари, евам̣ ‘‘но ну кхосмӣ’’ти кан̇кхати.

ким̣ ну кхосмӣти кхаттийова сама̄но аттано кхаттийабха̄вам̣ кан̇кхати кан̣н̣о вийа сӯтапуттасан̃н̃ӣ. еса найо сесесу. дево пана сама̄но девабха̄вам̣ аджа̄нанто на̄ма наттхи. сопи пана ‘‘ахам̣ рӯпӣ ну кхо арӯпӣ ну кхо’’тиа̄дина̄ найена кан̇кхати. кхаттийа̄дайо касма̄ на джа̄нантӣти че? аппаччаккха̄ тесам̣ таттха таттха куле уппатти. гахат̣т̣ха̄пи ча па̄талика̄дайо паббаджитасан̃н̃ино. паббаджита̄пи ‘‘куппам̣ ну кхо ме камма’’нтиа̄дина̄ найена гахат̣т̣хасан̃н̃ино. манусса̄пи ча екачче ра̄джа̄но вийа аттани девасан̃н̃ино хонти.

катхам̣ ну кхосмӣти вуттанайамева. кевалан̃хеттха аббхантаре джӣво на̄ма аттхӣти гахетва̄ тасса сан̣т̣ха̄на̄ка̄рам̣ нисса̄йа ‘‘дӣгхо ну кхосми, рассачатурассачхал̣ам̣саат̣т̣хам̣сасол̣асам̣са̄дӣнам̣ ан̃н̃атараппака̄ро’’ти кан̇кханто ‘‘катхам̣ ну кхосмӣ’’ти кан̇кхатӣти ведитаббо. сарӣрасан̣т̣ха̄нам̣ пана паччуппаннам̣ аджа̄нанто на̄ма наттхи.

куто а̄гато, со кухим̣ га̄мӣ бхависсатӣти аттабха̄васса а̄гатигатит̣т̣ха̄нам̣ кан̇кхати.

вапайантӣти виапайанти, ика̄ралопена̄йам̣ ниддесо. бйапайантӣти вуттам̣ хоти. тена̄ха ‘‘вапайанти апагаччхантӣ’’ти. апагаманан̃ча ануппаттиниродхавасена̄ти а̄ха ‘‘нируджджхантӣ’’ти.

3. када̄ панасса бодхипаккхийадхамма̄ чатусаччадхамма̄ ва̄ па̄тубхаванти уппаджджанти пака̄сантӣти? випассана̄магган̃а̄н̣есу паваттама̄несу. таттха випассана̄н̃а̄н̣е та̄ва випассана̄н̃а̄н̣асампайутта̄ сатиа̄дайо випассана̄н̃а̄н̣ан̃ча йатха̄рахам̣ аттано аттано висайесу тадан̇гаппаха̄навасена субхасан̃н̃а̄дике паджаханта̄ ка̄йа̄нупассана̄дивасена висум̣ висум̣ уппаджджанти. маггаккхан̣е пана те нибба̄нама̄ламбитва̄ самуччхедавасена пат̣ипаккхе паджаханта̄ чатӯсупи арийасаччесу асаммохапат̣иведхаса̄дханавасена сакидева уппаджджанти. евам̣ та̄веттха бодхипаккхийадхамма̄нам̣ уппаджджанат̣т̣хена па̄тубха̄во ведитаббо. арийасаччадхамма̄нам̣ пана локийа̄нам̣ випассана̄ккхан̣е випассана̄йа а̄рамман̣акаран̣авасена локуттара̄нам̣ тададхимуттата̄васена маггаккхан̣е ниродхасаччасса а̄рамман̣а̄бхисамайавасена саббесампи кичча̄бхисамайавасена па̄кат̣абха̄вато пака̄санат̣т̣хена па̄тубха̄во ведитаббо.

ити бхагава̄ сатипи сабба̄ка̄рена саббадхамма̄нам̣ аттано н̃а̄н̣асса па̄кат̣абха̄ве пат̣иччасамуппа̄дамукхена випассана̄бхинивесасса кататта̄ нипун̣агамбхӣрасудуддасата̄йа паччайа̄ка̄расса там̣ паччавеккхитва̄ уппаннабалавасоманассо пат̣ипаккхасамуччхедавибха̄ванена саддхим̣ аттано тадабхисамайа̄нубха̄вадӣпакамеветтха уда̄нам̣ уда̄неси.

‘‘ка̄ма̄ те пат̣хама̄ сена̄’’тиа̄дина̄ найена вуттаппака̄рам̣ ма̄расенанти –

‘‘ка̄ма̄ те пат̣хама̄ сена̄, дутийа̄ арати вуччати;

татийа̄ кхуппипа̄са̄ те, чатуттхӣ тан̣ха̄ павуччати.

‘‘пан̃чамӣ тхинамиддхам̣ те, чхат̣т̣ха̄ бхӣрӯ павуччати;

саттамӣ вичикиччха̄ те, маккхо тхамбхо ча ат̣т̣хама̄.

‘‘ла̄бхо силоко сакка̄ро, миччха̄ладдхо ча йо йасо;

йо чатта̄нам̣ самуккам̣се, паре ча аваджа̄нати.

‘‘еса̄ намучи те сена̄, кан̣хасса̄бхиппаха̄ринӣ;

на нам̣ асӯро джина̄ти, джетва̄ ча лабхате сукха’’нти. (су. ни. 438-441; маха̄ни. 28) –

имина̄ найена вуттаппака̄рам̣ ма̄расенам̣.

таттха (су. ни. ат̣т̣ха. 2.439-41; маха̄ни. ат̣т̣ха. 28) йасма̄ а̄дитова ага̄рийабхӯте сатте ваттхука̄месу килесака̄ма̄ мохайанти, те абхибхуййа анага̄рийабха̄вам̣ упагата̄нам̣ пантесу ва̄ сена̄санесу ан̃н̃атаран̃н̃атаресу ва̄ адхикусалесу дхаммесу арати уппаджджати. вуттампи четам̣ ‘‘паббаджитена кхо, а̄вусо, абхирати дуккара̄’’ти (сам̣. ни. 4.331). тато те парапат̣ибаддхаджӣвикатта̄ кхуппипа̄са̄ ба̄дхати, та̄йа ба̄дхита̄нам̣ парийесана тан̣ха̄ читтам̣ киламайати, атха несам̣ килантачитта̄нам̣ тхинамиддхам̣ оккамати, тато висесаманадхигаччханта̄нам̣ дурабхисамбхавесу аран̃н̃аванапаттхесу сена̄санесу вихаратам̣ утра̄сасан̃н̃ита̄ бхӣру джа̄йати, тесам̣ уссан̇китапарисан̇кита̄нам̣ дӣгхараттам̣ вивекарасаманасса̄дайама̄на̄нам̣ вихаратам̣ ‘‘на сийа̄ ну кхо еса магго’’ти пат̣ипаттийам̣ вичикиччха̄ уппаджджати, там̣ винодетва̄ вихаратам̣ аппаматтакена висеса̄дхигамена ма̄намаккхатхамбха̄ джа̄йанти, тепи винодетва̄ вихаратам̣ тато адхикатарам̣ висеса̄дхигамам̣ нисса̄йа ла̄бхасакка̄расилока̄ уппаджджанти, ла̄бха̄димуччхита̄ дхаммапатирӯпака̄ни пака̄сента̄ миччха̄йасам̣ адхигантва̄ таттха т̣хита̄ джа̄тиа̄дӣхи атта̄нам̣ уккам̣сенти парам̣ вамбхенти, тасма̄ ка̄ма̄дӣнам̣ пат̣хамасена̄дибха̄во ведитаббо.

еваметам̣ дасавидхам̣ сенам̣ уддиситва̄ йасма̄ са̄ кан̣хадхаммасаманна̄гататта̄ кан̣хасса намучино упака̄ра̄йа сам̣ваттати, тасма̄ нам̣ ‘‘тава сена̄’’ти ниддисантена ‘‘еса̄ намучи те сена̄, кан̣хасса̄бхиппаха̄ринӣ’’ти вуттам̣. таттха абхиппаха̄ринӣти саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ гха̄танӣ ниппотханӣ, антара̄йакарӣти аттхо. на нам̣ асӯро джина̄ти, джетва̄ ча лабхате сукханти евам̣ тава сенам̣ асӯро ка̄йе ча джӣвите ча са̄пеккхо пурисо на джина̄ти, сӯро пана джина̄ти, джетва̄ ча маггасукхам̣ пхаласукхан̃ча адхигаччхатӣти аттхо. сопи бра̄хман̣оти сопи кхӣн̣а̄савабра̄хман̣о.

ида̄ни ‘‘тена кхо пана самайена бхагава̄ сатта̄хам̣ екапаллан̇кена нисинно хоти вимуттисукхапат̣исам̣ведӣ. атха кхо бхагава̄ тасса сатта̄хасса аччайена тамха̄ сама̄дхимха̄ вут̣т̣хахитва̄ раттийа̄ пат̣хамам̣ йа̄мам̣ пат̣иччасамуппа̄дам̣ ануломам̣ са̄дхукам̣ манаса̄ка̄си. раттийа̄ маджджхимам̣ йа̄мам̣ пат̣иччасамуппа̄дам̣ пат̣иломам̣ са̄дхукам̣ манаса̄ка̄си. раттийа̄ паччхимам̣ йа̄мам̣ пат̣иччасамуппа̄дам̣ ануломапат̣иломам̣ са̄дхукам̣ манаса̄ка̄сӣ’’ти евам̣ вутта̄йа уда̄напа̄л̣ийа̄ (уда̄. 1) имисса̄ ча кхандхакапа̄л̣ийа̄ авиродхам̣ дассетум̣ ‘‘уда̄не пана̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. еттха тасса васена̄ти тасса паччайа̄ка̄рападжа̄нанасса паччайаккхайа̄дхигамасса ча васена. екекамева кот̣т̣ха̄санти ануломапат̣иломесу екекамева кот̣т̣ха̄сам̣. па̄т̣ипадараттийа̄ евам̣ манаса̄ка̄сӣти раттийа̄ тӣсупи йа̄месу ануломапат̣иломам̣йева манаса̄ка̄си. бхагава̄ кира т̣хапетва̄ ратанагхарасатта̄хам̣ сесесу чхасу сатта̄хесу антарантара̄ дхаммам̣ паччавеккхитва̄ йебхуййена вимуттисукхапат̣исам̣ведӣ виха̄си, ратанагхарасатта̄хе пана абхидхаммапавичайавасенева виха̄си. тасма̄ антарантара̄ дхаммапаччавеккхан̣авасена уппа̄дитаманасика̄ресу па̄т̣ипадараттийа̄ уппа̄дитам̣ манасика̄рам̣ сандха̄йа имиссам̣ кхандхакапа̄л̣ийам̣ евам̣ вуттанти адхиппа̄йо.

бодхикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

аджапа̄лакатха̄ван̣н̣ана̄

4. тасса сатта̄хасса аччайена̄ти паллан̇касатта̄хасса апагаманена. тамха̄ сама̄дхимха̄ вут̣т̣хахитва̄ти тато арахаттапхаласама̄паттисама̄дхито йатха̄ка̄лапариччхедам̣ вут̣т̣хахитва̄. ан̃н̃епи буддхаттакара̄ти виса̄кхапун̣н̣амито пат̣т̣ха̄йа раттиндивам̣ евам̣ ниччасама̄хитабха̄вахетубхӯта̄нам̣ буддхагун̣а̄нам̣ упари ан̃н̃епи буддхаттаса̄дхака̄. ‘‘айам̣ буддхо’’ти буддхабха̄васса паресам̣ вибха̄вана̄ дхамма̄ ким̣ ну кхо сантӣти йоджана̄. екачча̄нам̣ девата̄нанти йа̄ адхигатамагга̄ саччхикатаниродха̄ екападесена буддхагун̣е джа̄нанти, та̄ т̣хапетва̄ тадан̃н̃а̄сам̣ девата̄нам̣. анимисехӣти дхаммапӣтивиппха̄равасена паса̄давибха̄ваниччаладалата̄йа нимесарахитехи. ратаначан̇камети девата̄хи ма̄пите ратанамайачан̇каме. ‘‘ратанабхӯта̄нам̣ саттаннам̣ пакаран̣а̄нам̣ таттха ча ануттарасса дхаммаратанасса саммасанена там̣ т̣ха̄нам̣ ратанагхарачетийам̣ на̄ма джа̄та’’нтипи ваданти. тенева ат̣т̣хаса̄линийам̣ (дха. са. ат̣т̣ха. нида̄накатха̄) ‘‘ратанагхарам̣ на̄ма на ратанамайам̣ гехам̣, саттаннам̣ пана пакаран̣а̄нам̣ саммаситат̣т̣ха̄нам̣ ратанагхаранти ведитабба’’нти вуттам̣.

касма̄ пана̄йам̣ аджапа̄ланигродхо на̄ма джа̄тоти а̄ха ‘‘тасса кира̄’’тиа̄ди. кечи пана ‘‘йасма̄ таттха веде саджджха̄йитум̣ асаматтха̄ махаллакабра̄хман̣а̄ па̄ка̄рапариккхепайутта̄ни нивесана̄ни катва̄ саббе васим̣су, тасма̄сса ‘аджапа̄ланигродхо’ти на̄мам̣ джа̄та’’нти ваданти. татра̄йам̣ вачанаттхо – на джапантӣти аджапа̄, манта̄нам̣ анаджджха̄йака̄ти аттхо. аджапа̄ ланти а̄дийанти нива̄сам̣ еттха̄ти аджапа̄лоти. апаре пана ваданти ‘‘йасма̄ маджджханхике самайе анто павит̣т̣хе адже аттано чха̄йа̄йа па̄лети раккхати, тасма̄ ‘аджапа̄ло’тисса на̄мам̣ рул̣ха’’нти. саббатха̄пи на̄маметам̣ тасса руккхасса.

вимуттисукхам̣ пат̣исам̣ведентоти дхаммам̣ вичинантойева антарантара̄ вимуттисукхан̃ча пат̣исам̣веденто. ‘‘дхаммам̣ вичинанто вимуттисукхан̃ча пат̣исам̣веденто’’ти евам̣ ва̄ еттха па̄т̣хо гахетаббо. уда̄нат̣т̣хакатха̄йампи (уда̄. ат̣т̣ха. 4) хи айамева па̄т̣хо. дхаммам̣ вичинанто четтха евам̣ абхидхамме найамаггам̣ саммаси пат̣хамам̣ дхаммасан̇ган̣ӣпакаран̣ам̣ на̄ма, тато вибхан̇гаппакаран̣ам̣, дха̄тукатха̄пакаран̣ам̣, пуггалапан̃н̃аттиппакаран̣ам̣, катха̄ваттхум̣ на̄ма, йамакам̣ на̄ма, тато маха̄пакаран̣ам̣ пат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма̄ти. таттхасса сан̣хасукхумат̣т̣ха̄намхи читте отин̣н̣е пӣти уппаджджи, пӣтийа̄ уппанна̄йа лохитам̣ пасӣди, лохите пасанне чхави пасӣди, чхавийа̄ пасанна̄йа пураттхимака̄йато кӯт̣а̄га̄ра̄диппама̄н̣а̄ расмийо ут̣т̣хахитва̄ а̄ка̄се паккхандам̣ чхаддантана̄гакулам̣ вийа па̄чӣнадиса̄йа ананта̄ни чаккава̄л̣а̄ни паккханда̄. паччхимака̄йато ут̣т̣хахитва̄ паччхимадиса̄йа, даккхин̣ам̣сакӯт̣ато ут̣т̣хахитва̄ даккхин̣адиса̄йа, ва̄мам̣сакӯт̣ато ут̣т̣хахитва̄ уттарадиса̄йа ананта̄ни чаккава̄л̣а̄ни паккханда̄. па̄даталехи пава̄л̣ан̇кураван̣н̣а̄ расмийо никкхамитва̄ маха̄патхавим̣ виниббиджджха удакам̣ двидха̄ бхиндитва̄ ва̄таккхандхам̣ пада̄летва̄ аджат̣а̄ка̄сам̣ паккханда̄. сӣсато сам̣париваттийама̄нам̣ ман̣ида̄мам̣ вийа нӣлаван̣н̣арасмиват̣т̣и ут̣т̣хахитва̄ чха девалоке винивиджджхитва̄ нава брахмалоке атиккамма аджат̣а̄ка̄сам̣ паккханда̄. тасмим̣ дивасе апарима̄н̣есу чаккава̄л̣есу апарима̄н̣а̄ сатта̄ саббе суван̣н̣аван̣н̣а̄ва ахесум̣. там̣ дивасан̃ча пана бхагавато сарӣра̄ никкханта̄ йа̄ваджджадиваса̄пи кира та̄ расмийо ананталокадха̄туйо гаччхантийева. на кевалан̃ча имасмим̣йева сатта̄хе дхаммам̣ вичинантасса сарӣрато расмийо никкхамим̣су, атха кхо ратанагхарасатта̄хепи пат̣т̣ха̄нам̣ саммасантасса евамева сарӣрато расмийо никкханта̄ ева̄ти ведитаббам̣.

вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хаса̄линийам̣ (дха. са. ат̣т̣ха. нида̄накатха̄) –

‘‘имесу ча екавӣсатийа̄ дивасесу екадивасепи саттху сарӣрато расмийо на никкханта̄, чатуттхе пана сатта̄хе паччхимуттара̄йа диса̄йа ратанагхаре нисӣди. таттха дхаммасан̇ган̣им̣ саммасантассапи сарӣрато расмийо на никкханта̄. вибхан̇гаппакаран̣ам̣, дха̄тукатхам̣, пуггалапан̃н̃аттим̣, катха̄ваттхуппакаран̣ам̣, йамакаппакаран̣ам̣ саммасантассапи расмийо на никкханта̄. йада̄ пана маха̄пакаран̣ам̣ оруйха ‘хетупаччайо а̄рамман̣апаччайо…пе… авигатапаччайо’ти саммасанам̣ а̄рабхи, атхасса чатувӣсатисамантапат̣т̣ха̄нам̣ саммасантасса екантато саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ маха̄пакаран̣е ока̄сам̣ лабхи. йатха̄ хи тимирапин̇галамаха̄маччхо чатура̄сӣтийоджанасахассагамбхӣре маха̄самуддейева ока̄сам̣ лабхати, евамева саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ екантато маха̄пакаран̣ейева ока̄сам̣ лабхи.

‘‘саттху евам̣ ладдхока̄сена саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена йатха̄сукхам̣ сан̣хасукхумадхаммам̣ саммасантасса сарӣрато нӣлапӣталохитода̄таман̃джит̣т̣хапабхассаравасена чхаббан̣н̣арасмийо никкхамим̣су. кесамассӯхи чева аккхӣнан̃ча нӣлат̣т̣ха̄нехи нӣларасмийо никкхамим̣су, йа̄сам̣ васена гаганаталам̣ ан̃джаначун̣н̣асамокин̣н̣ам̣ вийа ума̄пуппханӣлуппаладаласан̃чханнам̣ вийа вӣтипатантаман̣ита̄лаван̣т̣ам̣ вийа сампаса̄ритамечакапат̣ам̣ вийа ча ахоси. чхавито чева аккхӣнан̃ча пӣтат̣т̣ха̄нехи пӣтарасмийо никкхамим̣су, йа̄сам̣ васена диса̄бха̄га̄ суван̣н̣арасанисин̃чама̄на̄ вийа суван̣н̣апат̣апаса̄рита̄ вийа кун̇кумачун̣н̣акан̣ика̄рапуппхасампарикин̣н̣а̄ вийа ча вирочим̣су. мам̣салохитехи чева аккхӣнан̃ча раттат̣т̣ха̄нехи лохитарасмийо никкхамим̣су, йа̄сам̣ васена диса̄бха̄га̄ чӣнапит̣т̣хачун̣н̣аран̃джита̄ вийа супаккала̄кха̄расанисин̃чама̄на̄ вийа раттакамбалапариккхитта̄ вийа джайасуманапа̄рибаддхакабандхуджӣвакакусумасампарикин̣н̣а̄ вийа ча вирочим̣су. ат̣т̣хӣхи чева дантехи ча аккхӣнан̃ча сетат̣т̣ха̄нехи ода̄тарасмийо никкхамим̣су, йа̄сам̣ васена диса̄бха̄га̄ раджатакут̣ехи а̄син̃чама̄накхӣрадха̄ра̄сампарикин̣н̣а̄ вийа паса̄ритараджатапат̣авита̄на̄ вийа вӣтипатантараджатата̄лаван̣т̣а̄ вийа кундакумудасиндхува̄расуманамаллика̄дикусумасан̃чханна̄ вийа ча вирочим̣су. ман̃джит̣т̣хапабхассара̄ пана тамха̄ тамха̄ сарӣраппадеса̄ никкхамим̣су. ити та̄ чхаббан̣н̣арасмийо никкхамитва̄ гханамаха̄патхавим̣ ган̣хим̣су.

‘‘чатунахута̄дхикадвийоджанасатасахассабахала̄ маха̄патхавӣ ниддхантасуван̣н̣апин̣д̣и вийа ахоси. патхавим̣ бхиндитва̄ хет̣т̣ха̄ удакам̣ ган̣хим̣су. патхавӣсандха̄ракам̣ ат̣т̣ханахута̄дхикачатуйоджанасатасахассабахалам̣ удакам̣ суван̣н̣акаласехи а̄син̃чама̄навилӣнасуван̣н̣ам̣ вийа ахоси. удакам̣ винивиджджхитва̄ ва̄там̣ аггахесум̣. чханнавута̄дхиканавайоджанасатасахассабахало ва̄то самусситасуван̣н̣аккхандхо вийа ахоси. ва̄там̣ винивиджджхитва̄ хет̣т̣ха̄ аджат̣а̄ка̄сам̣ паккхандим̣су. упарибха̄гена уггантва̄пи чатумаха̄ра̄джике ган̣хим̣су. те винивиджджхитва̄ та̄ватим̣се, тато йа̄ме, тато тусите, тато нимма̄наратӣ, тато параниммитавасаваттӣ, тато нава брахмалоке, тато вехаппхале, тато пан̃ча суддха̄ва̄се винивиджджхитва̄ чатта̄ро а̄руппе ган̣хим̣су. чатта̄ро ча а̄руппе винивиджджхитва̄ аджат̣а̄ка̄сам̣ паккхандим̣су.

‘‘тирийабха̄гехи ананта̄ локадха̄туйо паккхандим̣су, еттаке т̣ха̄не чандамхи чандаппабха̄ наттхи, сӯрийе сӯрийаппабха̄ наттхи, та̄ракарӯпесу та̄ракарӯпаппабха̄ наттхи, девата̄нам̣ уййа̄навима̄накаппаруккхесу сарӣре а̄бхаран̣есӯти саббаттха пабха̄ наттхи. тисахассимаха̄сахассилокадха̄туйа̄ а̄локапхаран̣асаматтхо маха̄брахма̄пи сӯрийуггамане кхаджджопанако вийа ахоси, чандасӯрийата̄ракарӯпадеватуййа̄навима̄накаппаруккха̄нам̣ париччхедаматтакамева пан̃н̃а̄йиттха. еттакам̣ т̣ха̄нам̣ буддхарасмӣхийева аджджхоттхат̣ам̣ ахоси. айан̃ча нева буддха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄ниддхи, на бха̄вана̄майиддхи. сан̣хасукхумадхаммам̣ пана саммасато локана̄тхасса лохитам̣ пасӣди, ваттхурӯпам̣ пасӣди, чхавиван̣н̣о пасӣди. читтасамут̣т̣ха̄на̄ ван̣н̣адха̄ту саманта̄ асӣтихаттхаматте падесе ниччала̄ ат̣т̣ха̄сӣ’’ти.

евам̣ нисиннети тамха̄ сама̄дхимха̄ вут̣т̣хахитва̄ нисинне. еко бра̄хман̣оти на̄маготтавасена анабхин̃н̃а̄то апа̄кат̣о еко бра̄хман̣о. ‘‘хум̣ ху’’нти каронто вичаратӣти саббам̣ ачоккхаджа̄тикам̣ пасситва̄ джигуччханто ‘‘хум̣ ху’’нти каронто вичарати. етадавоча̄ти (уда̄. ат̣т̣ха. 4) етам̣ ида̄ни ваттаббам̣ ‘‘китта̄вата̄ ну кхо’’тиа̄дивачанам̣ авоча. таттха китта̄вата̄ти киттакена пама̄н̣ена. ну-ти сам̣сайаттхе нипа̄то, кхо-ти падапӯран̣е. бхо-ти бра̄хман̣а̄нам̣ джа̄тисамуда̄гатам̣ а̄лапанам̣. татха̄ хи вуттам̣ ‘‘бхова̄ди на̄ма со хоти, саче хоти сакин̃чано’’ти (дха. па. 396; су. ни. 625). готама̄ти бхагавантам̣ готтена а̄лапати. катхам̣ пана̄йам̣ бра̄хман̣о сампати сама̄гато бхагавато готтам̣ джа̄на̄тӣти? на̄йам̣ сампати сама̄гато, чхаббасса̄ни падха̄накаран̣ака̄ле упат̣т̣хахантехи пан̃чаваггийехи саддхим̣ чарама̄но апарабха̄ге там̣ ватам̣ чхад̣д̣етва̄ урувела̄йам̣ сенанигаме еко адутийо хутва̄ пин̣д̣а̄йа чарама̄нопи тена бра̄хман̣ена дит̣т̣хапуббо чева саллапитапуббо ча, тена со пуббе пан̃чаваггийехи гайхама̄нам̣ бхагавато готтам̣ ануссаранто ‘‘бхо готама̄’’ти бхагавантам̣ готтена а̄лапати. йато пат̣т̣ха̄йа ва̄ бхагава̄ маха̄бхиниккхаманам̣ никкханто анома̄надӣтӣре паббаджи, тато пабхути ‘‘саман̣о готамо’’ти чандо вийа сӯрийо вийа па̄кат̣о пан̃н̃а̄то хоти, на ча тасса готтаджа̄нане ка̄ран̣ам̣ гавеситаббам̣. бра̄хман̣акаран̣а̄ти бра̄хман̣ам̣ каронтӣти бра̄хман̣акаран̣а̄, бра̄хман̣абха̄вакара̄ти аттхо. еттха ча ‘‘китта̄вата̄’’ти етена йехи дхаммехи бра̄хман̣о хоти, тесам̣ дхамма̄нам̣ парима̄н̣ам̣ пуччхати. ‘‘катаме’’ти пана имина̄ тесам̣ сарӯпам̣ пуччхати.

уда̄нам̣ уда̄несӣти ‘‘йо бра̄хман̣о’’тиа̄дикам̣ уда̄нам̣ уда̄неси, на пана тасса бра̄хман̣асса дхаммам̣ десеси. касма̄? дхаммадесана̄йа абха̄джанабха̄вато. татха̄ хи тасса бра̄хман̣асса имам̣ га̄тхам̣ сутва̄ на сачча̄бхисамайо ахоси. йатха̄ ча имасса, евам̣ упакасса а̄джӣвакасса буддхагун̣аппака̄санам̣ сутва̄. дхаммачаккаппаваттанато хи пуббабха̄ге бхагавата̄ бха̄ситам̣ паресам̣ сун̣анта̄нампи тапуссабхаллика̄нам̣ саран̣ада̄нам̣ вийа ва̄сана̄бха̄гийамева джа̄там̣, на асеккхабха̄гийам̣ ва̄ ниббедхабха̄гийам̣ ва̄. еса̄ хи дхаммата̄ти. ведехи ва̄ антанти еттха антам̣ на̄ма саббасан̇кха̄рапарийоса̄нам̣ нибба̄нам̣. име уссада̄ наттхӣти саббасо име пахӣнатта̄ на санти.

аджапа̄лакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

мучалиндакатха̄ван̣н̣ана̄

5. мучалиндамӯлети (уда̄. ат̣т̣ха. 11) еттха мучалиндо вуччати нӣпаруккхо, йо ‘‘ничуло’’типи вуччати, тасса самӣпети аттхо. кечи пана ‘‘мучалоти тасса руккхасса на̄мам̣, ванаджет̣т̣хаката̄йа пана мучалиндоти вутта’’нти ваданти. удапа̄дӣти сакалачаккава̄л̣агаббхам̣ пӯренто маха̄мегхо удапа̄ди. еварӯпо кира мегхо двӣсуйева ка̄лесу вассати чаккаваттимхи ва̄ уппанне буддхе ва̄, идха буддхуппа̄дака̄ле удапа̄ди. поккхаран̣ийа̄ ниббаттоти поккхаран̣ийа̄ хет̣т̣ха̄ на̄габхаванам̣ аттхи, таттха ниббатто. сакабхавана̄ти аттано на̄габхаванато. евам̣ бхогехи париккхипитва̄ти сатта ва̄ре аттано сарӣрабхогехи бхагавато ка̄йам̣ парива̄ретва̄. упаримуддхани махантам̣ пхан̣ам̣ вихачча̄ти бхагавато муддхаппадесасса упари аттано махантам̣ пхан̣ам̣ паса̄ретва̄. ‘‘пхан̣ам̣ каритва̄’’типи па̄т̣хо, сойеваттхо.

тасса кира на̄гара̄джасса етадахоси ‘‘бхагава̄ ча майхам̣ бхаванасамӣпе руккхамӯле нисинно, айан̃ча сатта̄хаваддалика̄ ваттати, ва̄са̄га̄рамасса ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со саттаратанамайам̣ па̄са̄дам̣ нимминитум̣ сакконтопи ‘‘евам̣ кате ка̄йаса̄ро гахито на бхависсати, дасабаласса ка̄йавеййа̄ваччам̣ карисса̄мӣ’’ти махантам̣ аттабха̄вам̣ катва̄ саттха̄рам̣ саттаккхаттум̣ бхогехи париккхипитва̄ упари пхан̣ам̣ дха̄реси. ‘‘тасса париккхепаббхантарам̣ лохапа̄са̄де бхан̣д̣а̄га̄рагаббхаппама̄н̣ам̣ ахосӣ’’ти идха вуттам̣. маджджхимат̣т̣хакатха̄йам̣ (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.284) пана –

‘‘париккхепасса анто ока̄со хет̣т̣ха̄ лохапа̄са̄даппама̄н̣о ахоси, ‘иччхитиччхитена ирийа̄патхена саттха̄ вихариссатӣ’ти на̄гара̄джасса аджджха̄сайо ахоси, тасма̄ евам̣ махантам̣ ока̄сам̣ париккхипи, маджджхе ратанапаллан̇ко пан̃н̃атто хоти, упари суван̣н̣ата̄ракавичиттам̣ самосаритагандхада̄макусумачелавита̄нам̣ ахоси, чатӯсу кон̣есу гандхателена дӣпа̄ джалита̄, чатӯсу диса̄су виваритва̄ чанданакаран̣д̣ака̄ т̣хапита̄’’ти –

вуттам̣. иччхитиччхитена ирийа̄патхена вихариссатӣти ча на̄гара̄джасса аджджха̄сайаматтаметам̣, бхагава̄ пана йатха̄нисиннова сатта̄хам̣ вӣтина̄меси.

кин̃ча̄пи…пе… чинтетум̣ йуттанти еттха кечи ваданти ‘‘ун̣хаггахан̣ам̣ бхогапариккхепасса випулабха̄вакаран̣е ка̄ран̣акиттанам̣. кхуддаке хи тасмим̣ бхагавантам̣ на̄гара̄джасса сарӣрасамбхӯта̄ усма̄ ба̄дхеййа, випулабха̄вакаран̣ена пана та̄дисам̣ ма̄ ун̣хам̣ ба̄дхайиттха̄’’ти. саупасаггападасса аттхо упасаггена вина̄пи вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘виддханти уббиддха’’нти, са̄ часса уббиддхата̄ упаккилесавигамена дӯрабха̄вена упат̣т̣ха̄нанти а̄ха ‘‘мегхавигамена дӯрӣбхӯта’’нти. инданӣламан̣и вийа диббати джотатӣти дево, а̄ка̄со. видитва̄ти ‘‘ида̄ни вигатавала̄хако а̄ка̄со, наттхи бхагавато сӣта̄диупаддаво’’ти н̃атва̄. винивет̣хетва̄ти апанетва̄. аттано рӯпанти аттано на̄гарӯпам̣. пат̣исам̣харитва̄ти антарадха̄петва̄. ма̄н̣авакаван̣н̣анти кума̄ракарӯпам̣.

етаматтхам̣ видитва̄ти ‘‘вивекасукхапат̣исам̣ведино йаттха каттхачи сукхамева хотӣ’’ти етам̣ аттхам̣ сабба̄ка̄рена джа̄нитва̄. имам̣ уда̄нанти имам̣ вивекасукха̄нубха̄вадӣпакам̣ уда̄нам̣ уда̄неси. сутадхаммасса̄ти виссутадхаммасса. тена̄ха ‘‘пака̄ситадхаммасса̄’’ти. акуппанабха̄воти акуппанасабха̄во.

мучалиндакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ра̄джа̄йатанакатха̄ван̣н̣ана̄

6. осадхахарӣтакам̣ упанесӣти на кевалам̣ осадхахарӣтакамева, дантакат̣т̣хампи упанеси. паччаггхети еттха пуримам̣ аттхавикаппам̣ кечи на иччханти, тенева а̄чарийадхаммапа̄латтхерена вуттам̣ ‘‘паччаггхети абхинаве. паччекам̣ махаггхата̄йа паччаггхети кечи, там̣ на сундарам̣. на хи буддха̄ бхагаванто махаггхам̣ пат̣игган̣ханти парибхун̃джанти ва̄’’ти.

ра̄джа̄йатанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

брахмайа̄чанакатха̄ван̣н̣ана̄

7. а̄чин̣н̣асама̄чин̣н̣оти а̄чарито чева а̄чарантехи ча саммадева а̄чаритоти аттхо. етена айам̣ паривитакко саббабуддха̄нам̣ пат̣хама̄бхисамбодхийам̣ уппаджджатева̄ти айаметтха дхаммата̄ти дассети. гамбхӣропи дхаммо пат̣ипаккхавидхаманена супа̄кат̣о бхавеййа, пат̣ипаккхавидхаманам̣ пана самма̄пат̣ипаттипат̣ибаддхам̣, са̄ саддхаммасавана̄дхӣна̄, там̣ саттхари дхамме ча паса̄да̄йаттам̣. со висесато локе самбха̄ванӣйасса гарука̄таббасса абхипаттхана̄хетукоти парампара̄йа сатта̄нам̣ дхаммасампат̣ипаттийа̄ брахмуно йа̄чана̄нимиттанти там̣ дассенто ‘‘брахмуна̄ йа̄чите десетука̄мата̄йа̄’’тиа̄дима̄ха.

адхигатоти пат̣ивиддхо, сайамбхӯн̃а̄н̣ена ‘‘идам̣ дуккха’’нтиа̄дина̄ йатха̄бхӯтам̣ авабуддхоти аттхо. дхаммоти чатусаччадхаммо таббинимуттасса пат̣ивиджджхитаббадхаммасса абха̄вато. гамбхӣроти маха̄самуддо вийа макасатун̣д̣асӯчийа̄ ан̃н̃атра самупачитапарипаккан̃а̄н̣асамбха̄рехи ан̃н̃есам̣ н̃а̄н̣ена алаббханеййапатит̣т̣хо. гамбхӣратта̄ва дуддасо дуккхена дат̣т̣хаббо, на сакка̄ сукхена дат̣т̣хум̣. йо хи алаббханеййапатит̣т̣хо, со ога̄хитум̣ асаккун̣еййата̄йа сарӯпато ча висесато ча сукхена пасситум̣ на сакка̄, атха кхо киччхена кеначи када̄чидева дат̣т̣хаббо. дуддасатта̄ва дуранубодхо дуккхена авабуджджхитаббо, на сакка̄ сукхена авабуджджхитум̣. йан̃хи дат̣т̣хумева на сакка̄, тасса ога̄хетва̄ анубуджджхане катха̄ ева наттхи авабодхасса дуккарабха̄вато. имасмим̣ т̣ха̄не ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо дуккаратарам̣ ва̄ дурабхисамбхаватарам̣ ва̄’’ти (сам̣. ни. 5.1115) суттападам̣ ваттаббам̣.

сантоти анупасантасабха̄ва̄нам̣ килеса̄нам̣ сан̇кха̄ра̄нан̃ча абха̄вато вӯпасантасаббапарил̣а̄хата̄йа санто ниббуто, санта̄рамман̣ата̄йа ва̄ санто. еттха ча ниродхасаччам̣ сантам̣ а̄рамман̣анти санта̄рамман̣ам̣, маггасаччам̣ сантам̣ санта̄рамман̣ан̃ча̄ти санта̄рамман̣ам̣. падха̄набха̄вам̣ нӣтоти пан̣ӣто. атха ва̄ пан̣ӣтоти атиттикаран̣ат̣т̣хена атаппако са̄дурасабходжанам̣ вийа. сантапан̣ӣтабха̄венева четтха асечанаката̄йа атаппаката̄ дат̣т̣хабба̄. идан̃хи двайам̣ локуттарамева сандха̄йа вуттам̣. атакка̄вачароти уттаман̃а̄н̣ависайатта̄ таккена авачаритаббо ога̄хитаббо на хоти, н̃а̄н̣енева авачаритаббо. тато ева нипун̣ан̃а̄н̣агочарата̄йа сан̣хасукхумасабха̄ватта̄ ча нипун̣о сан̣хо. пан̣д̣итаведанӣйоти ба̄ла̄нам̣ ависайатта̄ самма̄пат̣ипадам̣ пат̣ипаннехи пан̣д̣итехи ева ведитаббо.

аллӣйанти абхирамитаббат̣т̣хена севийантӣти а̄лайа̄, пан̃ча ка̄магун̣а̄ти а̄ха ‘‘сатта̄ пан̃чака̄магун̣е аллӣйанти, тасма̄ те а̄лайа̄ти вуччантӣ’’ти. таттха пан̃чака̄магун̣е аллӣйантӣти пан̃чака̄магун̣е севантӣти аттхо. тети пан̃ча ка̄магун̣а̄. рамантӣти ратим̣ винданти кӣл̣анти лал̣анти. а̄лӣйанти абхираман̣авасена севантӣти а̄лайа̄, ат̣т̣хасатам̣ тан̣ха̄вичарита̄ни, техи а̄лайехи рамантӣти а̄лайара̄ма̄ти евампеттха аттхо дат̣т̣хаббо. име хи сатта̄ йатха̄ ка̄магун̣е, евам̣ ра̄гампи асса̄денти абхинандантийева. йатхева хи сусаджджитапуппхапхалабхаритаруккха̄дисампаннам̣ уййа̄нам̣ павит̣т̣хо ра̄джа̄ та̄йа та̄йа сампаттийа̄ рамати, саммудито а̄модитапамодито хоти, на уккан̣т̣хати, са̄йампи никкхамитум̣ на иччхати, евамимехи ка̄ма̄лайатан̣ха̄лайехи сатта̄ раманти, сам̣са̄рават̣т̣е саммодита̄ ануккан̣т̣хита̄ васанти. тена несам̣ бхагава̄ дувидхампи а̄лайам̣ уййа̄набхӯмим̣ вийа дассенто ‘‘а̄лайара̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. рата̄ти нирата̄. сут̣т̣ху мудита̄ти ативийа мудита̄ ануккан̣т̣ханато.

т̣ха̄нам̣ сандха̄йа̄ти т̣ха̄насаддам̣ сандха̄йа. аттхато пана т̣ха̄нанти ча пат̣иччасамуппа̄до ева адхиппето. тит̣т̣хати еттха пхалам̣ тада̄йаттавуттита̄йа̄ти т̣ха̄нам̣, сан̇кха̄ра̄дӣнам̣ паччайабхӯта̄ авиджджа̄дайо. имесам̣ сан̇кха̄ра̄дӣнам̣ паччайа̄ти идаппаччайа̄, авиджджа̄дайова. идаппаччайа̄ ева идаппаччайата̄ йатха̄ дево ева девата̄. идаппаччайа̄нам̣ ва̄ авиджджа̄дӣнам̣ аттано пхалам̣ пат̣ичча паччайабха̄во уппа̄данасаматтхата̄ идаппаччайата̄. тена саматтхапаччайалаккхан̣о пат̣иччасамуппа̄до дассито хоти. пат̣ичча самуппаджджати пхалам̣ етасма̄ти пат̣иччасамуппа̄до. пададвайенапи дхамма̄нам̣ паччайат̣т̣хо ева вибха̄вито. сан̇кха̄ра̄дипаччайа̄нан̃хи авиджджа̄дӣнам̣ етам̣ адхивачанам̣ идаппаччайата̄пат̣иччасамуппа̄доти. саббасан̇кха̄расаматхотиа̄ди саббам̣ аттхато нибба̄намева. йасма̄ хи там̣ а̄гамма пат̣ичча арийамаггасса а̄рамман̣апаччайабха̄вахету саббасан̇кха̄равиппхандита̄ни самманти вӯпасамманти, тасма̄ ‘‘саббасан̇кха̄расаматхо’’ти вуччати. саббасан̇кхатависам̣йутте хи нибба̄не сан̇кха̄равӯпасамапарийа̄йо н̃а̄йа̄гатойева̄ти. идам̣ панеттха ниббачанам̣ – саббе сан̇кха̄ра̄ самманти еттха̄ти саббасан̇кха̄расаматхоти.

йасма̄ ча там̣ а̄гамма саббе упадхайо пат̣иниссат̣т̣ха̄ самуччхедавасена париччатта̄ хонти, ат̣т̣хасатаппабхеда̄ сабба̄пи тан̣ха̄ кхӣйанти, саббе килесара̄га̄ вираджджанти, джара̄маран̣а̄дибхедам̣ саббам̣ ват̣т̣адуккхам̣ нируджджхати, тасма̄ ‘‘саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣ха̄ккхайо вира̄го ниродхо’’ти вуччати, йа̄ панеса̄ тан̣ха̄ тена тена бхавена бхавантарам̣ бхаваникантибха̄вена винати сам̣сиббати, пхалена ва̄ саддхим̣ каммам̣ винати сам̣сиббатӣти катва̄ ва̄нанти вуччати, тато никкхантам̣ ва̄натоти нибба̄нам̣. киламатхоти ка̄йакиламатхо. вихеса̄пи ка̄йавихеса̄йева, читте пана убхайампетам̣ буддха̄нам̣ наттхи бодхимӯлейева самуччхиннатта̄. еттха ча чиранисаджджа̄чирабха̄санехи пит̣т̣хиа̄гила̄йаната̄лугаласоса̄дивасена ка̄йакиламатхо чева ка̄йавихеса̄ ча ведитабба̄, са̄ ча кхо десана̄йа аттхам̣ аджа̄нанта̄нан̃ча аппат̣ипаджджанта̄нан̃ча васена. джа̄нанта̄нам̣ пана пат̣ипаджджанта̄нан̃ча десана̄йа ка̄йапариссамопи саттху апариссамова, тена̄ха бхагава̄ ‘‘на ча мам̣ дхамма̄дхикаран̣ам̣ вихесетӣ’’ти. тенева вуттам̣ ‘‘йа̄ аджа̄нанта̄нам̣ десана̄ на̄ма, со мама киламатхо асса̄’’ти.

аписсӯти сампин̣д̣анаттхе нипа̄то. со на кевалам̣ етадахоси, има̄пи га̄тха̄ пат̣ибхам̣сӯти дӣпети. бхагавантанти пат̣исаддайогена са̄миаттхе упайогавачананти а̄ха ‘‘бхагавато’’ти. вуддхиппатта̄ аччхарийа̄ ва̄ аначчхарийа̄. вуддхиаттхопи хи а-ка̄ро хоти йатха̄ ‘‘асеккха̄ дхамма̄’’ти. каппа̄нам̣ чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни сатасахассан̃ча садевакасса локасса дхаммасам̣вибха̄гакаран̣аттхамева па̄рамийо пӯретва̄ ида̄ни самадхигатадхаммараджджасса таттха аппоссукката̄паттидӣпанатта̄ га̄тха̄ттхасса ануаччхарийата̄ тасса вуддхиппатти ча ведитабба̄. аттхадва̄рена хи га̄тха̄нам̣ аначчхарийата̄. гочара̄ ахесунти упат̣т̣хахам̣су, упат̣т̣ха̄нан̃ча витаккайитаббата̄ти а̄ха ‘‘паривитаккайитаббабха̄вам̣ па̄пун̣им̣сӯ’’ти.

киччхена̄ти на дуккхаппат̣ипада̄йа. буддха̄нан̃хи чатта̄ропи магга̄ сукхаппат̣ипада̄ва хонти. па̄рамӣпӯран̣ака̄ле пана сара̄гасадосасамохассева сато а̄гата̄гата̄нам̣ йа̄чака̄нам̣ алан̇катаппат̣ийаттам̣ сӣсам̣ кантитва̄ галалохитам̣ нӣхаритва̄ суан̃джита̄ни аккхӣни уппа̄т̣етва̄ кулавам̣саппадӣпам̣ путтам̣ мана̄пача̄риним̣ бхарийанти евама̄дӣни дентасса ан̃н̃а̄ни ча кхантива̄дисадисесу аттабха̄весу чхеджджабхеджджа̄дӣни па̄пун̣антасса а̄гаманӣйапат̣ипадам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. ха-ити ва̄ бйаттанти етасмим̣ аттхе нипа̄то. екам̣саттхети кечи. ха бйаттам̣ екам̣сена ва̄ алам̣ ниппайоджанам̣ евам̣ киччхена адхигатам̣ дхаммам̣ десетунти йоджана̄. халанти ва̄ аланти имина̄ сама̄наттхам̣ падам̣ ‘‘халанти вада̄мӣ’’тиа̄дӣсу вийа. ‘‘пака̄сита’’нтипи пат̣ханти, деситанти аттхо. евам̣ киччхена адхигатасса дхаммасса алам̣ деситам̣ парийаттам̣ деситам̣, ко аттхо деситена̄ти вуттам̣ хоти. ра̄гадосапаретехӣти ра̄гадосапхут̣т̣хехи, пхут̣т̣хависена вийа саппена ра̄гена досена ча сампхут̣т̣хехи абхибхӯтехӣти аттхо. атха ва̄ ра̄гадосапаретехӣти ра̄гадоса̄нугатехи, ра̄гена ча досена ча анубандхехӣти аттхо.

пат̣исотага̄минти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.65; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.281; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 1.1.172) ниччага̄ха̄дӣнам̣ пат̣исотам̣ аниччам̣ дуккхаманатта̄ асубханти евам̣ гатам̣ паваттам̣ чатусаччадхамманти аттхо. ра̄гаратта̄ти ка̄мара̄гена бхавара̄гена дит̣т̣хира̄гена ча ратта̄. на даккхантӣти аниччам̣ дуккхаманатта̄ асубханти имина̄ сабха̄вена на пассиссанти, те апассанте ко саккхиссати аниччантиа̄дина̄ сабха̄вена йа̄тха̄вато дхаммам̣ джа̄на̄петунти адхиппа̄йо. ра̄гадосапаретата̄пи несам̣ саммул̣хабха̄венева̄ти а̄ха ‘‘тамокхандхена а̄вут̣а̄’’ти, авиджджа̄ра̄сина̄ аджджхоттхат̣а̄ти аттхо.

аппоссукката̄йа читтам̣ наматӣти касма̄ панасса евам̣ читтам̣ нами, нану еса ‘‘муттохам̣ мочесса̄ми, тин̣н̣охам̣ та̄ресса̄ми,

ким̣ ме ан̃н̃а̄тавесена, дхаммам̣ саччхикатенидха;

саббан̃н̃утам̣ па̄пун̣итва̄, та̄райиссам̣ садевака’’нти. (бу. вам̣. 2.55) –

паттханам̣ катва̄ па̄рамийо пӯретва̄ саббан̃н̃утам̣ паттоти? саччамева, тадева паччавеккхан̣а̄нубха̄вена панасса евам̣ читтам̣ нами. тасса хи саббан̃н̃утам̣ патва̄ сатта̄нам̣ килесагаханатам̣ дхаммасса ча гамбхӣратам̣ паччавеккхантасса сатта̄нам̣ килесагаханата̄ ча дхаммагамбхӣрата̄ ча сабба̄ка̄рена па̄кат̣а̄ джа̄та̄. атхасса ‘‘име сатта̄ кан̃джийапун̣н̣ала̄бу вийа таккабхаритача̄т̣и вийа васа̄телапӣтапилотика̄ вийа ан̃джанамаккхитахаттхо вийа ча килесабхарита̄ атисам̣килит̣т̣ха̄ ра̄гаратта̄ досадут̣т̣ха̄ мохамул̣ха̄, те ким̣ на̄ма пат̣ивиджджхиссантӣ’’ти чинтайато килесагаханапаччавеккхан̣а̄нубха̄венапи евам̣ читтам̣ нами.

‘‘айам̣ дхаммо патхавӣсандха̄ракаудакаккхандхо вийа гамбхӣро, паббатена пат̣иччха̄детва̄ т̣хапито са̄сапо вийа дуддасо, сатадха̄ бхиннасса ва̄ласса кот̣и вийа ан̣у. майа̄ хи имам̣ дхаммам̣ пат̣ивиджджхитум̣ ва̄йамантена адиннам̣ да̄нам̣ на̄ма наттхи, араккхитам̣ сӣлам̣ на̄ма наттхи, апарипӯрита̄ ка̄чи па̄рамӣ на̄ма наттхи, тасса ме нирусса̄хам̣ вийа ма̄рабалам̣ видхамантассапи патхавӣ на кампиттха, пат̣хамайа̄ме пуббенива̄сам̣ ануссарантассапи на кампиттха, маджджхимайа̄ме диббачаккхум̣ висодхентассапи на кампиттха, паччхимайа̄ме пана пат̣иччасамуппа̄дам̣ пат̣ивиджджхантассева ме дасасахассилокадха̄ту кампиттха. ити ма̄дисенапи тиккхан̃а̄н̣ена киччхенева̄йам̣ дхаммо пат̣ивиддхо, там̣ локийамаха̄джана̄ катхам̣ пат̣ивиджджхиссантӣ’’ти дхаммагамбхӣрата̄йа паччавеккхан̣а̄нубха̄венапи евам̣ читтам̣ намӣти ведитаббам̣.

апича брахмуна̄ йа̄чите десетука̄мата̄йаписса евам̣ читтам̣ нами. джа̄на̄ти хи бхагава̄ ‘‘мама аппоссукката̄йа читте намама̄не маха̄брахма̄ дхаммадесанам̣ йа̄чиссати, име ча сатта̄ брахмагарука̄, те ‘саттха̄ кира дхаммам̣ на десетука̄мо ахоси, атха нам̣ маха̄брахма̄ йа̄читва̄ деса̄пети, санто вата бхо дхаммо пан̣ӣто’ти ман̃н̃ама̄на̄ суссӯсиссантӣ’’ти. идамписса ка̄ран̣ам̣ пат̣ичча аппоссукката̄йа читтам̣ нами, но дхаммадесана̄йа̄ти ведитаббам̣.

8. сахампатисса̄ти со кира кассапасса бхагавато са̄сане сахако на̄ма тхеро пат̣хамаджджха̄нам̣ ниббаттетва̄ пат̣хамаджджха̄набхӯмийам̣ каппа̄йукабрахма̄ хутва̄ ниббатто, татра нам̣ сахампати брахма̄ти сан̃джа̄нанти. там̣ сандха̄йа̄ха ‘‘брахмуно сахампатисса̄’’ти. нассати вата̄ти со кира имам̣ саддам̣ татха̄ ниччха̄рети, йатха̄ дасасахассилокадха̄тубрахма̄но сутва̄ саббе саннипатим̣су. аппараджаккхаджа̄тика̄ти пан̃н̃а̄майе аккхимхи аппам̣ париттам̣ ра̄гадосамохараджам̣ етесам̣ евам̣сабха̄ва̄ти аппараджаккхаджа̄тика̄. аппам̣ ра̄га̄дираджам̣ йесам̣ те сабха̄ва̄ аппараджаккхаджа̄тика̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. ассаваната̄ти ‘‘сайам̣ абхин̃н̃а̄’’тиа̄дӣсу вийа каран̣аттхе паччаттавачанам̣, ассаваната̄йа̄ти аттхо. бхависсантӣти пуримабуддхесу дасапун̃н̃акирийавасена ката̄дхика̄ра̄ парипа̄кагатападума̄ни вийа сӯрийарасмисампхассам̣ дхаммадесанам̣йева а̄кан̇кхама̄на̄ чатуппадикага̄тха̄васа̄не арийабхӯмим̣ оккамана̄раха̄ на еко, на две, анекасатасахасса̄ дхаммасса ан̃н̃а̄та̄ро бхависсантӣти дассети.

па̄турахосӣти па̄тубхави. самалехи чинтитоти самалехи пӯран̣акассапа̄дӣхи чхахи саттха̄рехи чинтито. те хи пуретарам̣ уппаджджитва̄ сакаладжамбудӣпе кан̣т̣аке паттхарама̄на̄ вийа висам̣ син̃чама̄на̄ вийа ча самалам̣ миччха̄дит̣т̣хидхаммам̣ десайим̣су. те кира буддхакола̄хала̄нуссавена сан̃джа̄такутӯхала̄ локам̣ ван̃четва̄ кохан̃н̃е т̣хатва̄ саббан̃н̃утам̣ пат̣иджа̄нанта̄ йам̣ кин̃чи адхаммам̣йева дхаммоти дӣпесум̣. апа̄пуретанти вивара етам̣. аматасса два̄ранти аматасса нибба̄насса два̄рабхӯтам̣ арийамаггам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – етам̣ кассапасса бхагавато са̄санантарадха̄нато пабхути пихитам̣ нибба̄нанагарасса маха̄два̄рам̣ арийамаггам̣ саддхаммадесана̄хаттхена апа̄пура вивара уггха̄т̣ехӣти. сун̣анту дхаммам̣ вималена̄нубуддханти име сатта̄ ра̄га̄димала̄нам̣ абха̄вато вималена самма̄самбуддхена анубуддхам̣ чатусаччадхаммам̣ сун̣анту та̄ва бхагава̄ти йа̄чати.

селапаббато уччо хоти тхиро ча, на пам̣супаббато миссакапаббато ва̄ти а̄ха ‘‘селе йатха̄ паббатамуддханит̣т̣хито’’ти. тассаттхо ‘‘селамайе екаггхане паббатамуддхани йатха̄т̣хитова. на хи таттха т̣хитасса дассанаттхам̣ гӣвуккхипанапаса̄ран̣а̄дикиччам̣ аттхӣ’’ти. татхӯпаманти таппат̣ибха̄гам̣ селапаббатӯпамам̣. дхаммамайам̣ па̄са̄данти локуттарадхаммама̄ха. со хи саббасо паса̄да̄вахо саббадхамме атиккамма аббхуггатат̣т̣хена па̄са̄дасадисо ча, пан̃н̃а̄парийа̄йо ва̄ идха дхамма-саддо. пан̃н̃а̄ хи аббхуггатат̣т̣хена па̄са̄доти абхидхамме ниддит̣т̣ха̄. татха̄ ча̄ха –

‘‘пан̃н̃а̄па̄са̄дама̄руйха, асоко сокиним̣ паджам̣;

паббатат̣т̣хова бхӯмат̣т̣хе, дхӣро ба̄ле авеккхатӣ’’ти. (дха. па. 28);

айам̣ панеттха сан̇кхепаттхо – йатха̄ селапаббатамуддхани йатха̄т̣хитова чаккхума̄ пурисо самантато джанатам̣ пассеййа, татха̄ твампи сумедха сундарапан̃н̃а саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена самантачаккху бхагава̄ дхаммамайам̣ пан̃н̃а̄майам̣ па̄са̄дама̄руйха сайам̣ апетасоко сока̄ватин̣н̣ам̣ джа̄тиджара̄бхибхӯтам̣ джанатам̣ авеккхассу упадха̄райа упапариккха̄ти. айам̣ панеттха адхиппа̄йо – йатха̄ хи паббатапа̄де саманта̄ махантам̣ кхеттам̣ катва̄ таттха кеда̄рапа̄л̣ӣсу кут̣ика̄йо катва̄ раттим̣ аггим̣ джа̄леййум̣, чатуран̇гасаманна̄гатан̃ча андхака̄рам̣ асса, атха тасса паббатасса маттхаке т̣хатва̄ чаккхумато пурисасса бхӯмим̣ олокайато нева кхеттам̣, на кеда̄рапа̄л̣ийо, на кут̣ийо, на таттха сайитаманусса̄ пан̃н̃а̄йеййум̣ ануджджалабха̄вато, кут̣ика̄су пана аггиджа̄ла̄маттамева пан̃н̃а̄йеййа уджджалабха̄вато, евам̣ дхаммапа̄са̄дам̣ а̄руйха саттаника̄йам̣ олокайато татха̄гатасса йе те акатакалйа̄н̣а̄ сатта̄, те екавиха̄ре даккхин̣аджа̄н̣упассе нисинна̄пи буддхачаккхусса а̄па̄тхам̣ на̄гаччханти н̃а̄н̣аггина̄ ануджджалабха̄вато анул̣а̄рабха̄вато ча, раттим̣ кхитта̄ сара̄ вийа хонти. йе пана катакалйа̄н̣а̄ венеййапуггала̄, те евасса дӯрепи т̣хита̄ а̄па̄тхама̄гаччханти парипаккан̃а̄н̣аггита̄йа самуджджалабха̄вато ул̣а̄расанта̄ната̄йа ча, со агги вийа химавантапаббато вийа ча. вуттампи четам̣ –

‘‘дӯре санто пака̄сенти, химавантова паббато;

асантеттха на диссанти, раттим̣ кхитта̄ йатха̄ сара̄’’ти. (дха. па. 304);

ут̣т̣хехӣти бхагавато дхаммадесанаттхам̣ ча̄рикачаран̣ам̣ йа̄чанто бхан̣ати. ут̣т̣хехӣти ва̄ дхаммадесана̄йа аппоссукката̄сан̇кха̄тасан̇коча̄паттито кила̄субха̄вато ут̣т̣хаха. вӣра̄тиа̄дӣсу бхагава̄ са̄тисайачатуббидхасаммаппадха̄навӣрийавантата̄йа вӣро, девапуттамаччукилеса̄бхисан̇кха̄ра̄нам̣ виджитатта̄ виджитасан̇га̄мо, джа̄тиканта̄ра̄дито венеййасаттхам̣ ва̄ханасаматтхата̄йа нибба̄насан̇кха̄там̣ кхемаппадесам̣ сампа̄панасаматтхата̄йа саттхава̄хо, ка̄маччхандаин̣асса абха̄вато ан̣ан̣оти ведитаббо. йо хи паресам̣ ин̣ам̣ гахетва̄ вина̄сети, со техи ‘‘ин̣ам̣ дехӣ’’ти таджджама̄нопи пхарусам̣ вуччама̄нопи вамбхама̄нопи вадхийама̄нопи кин̃чи пат̣иппахаритум̣ на саккоти, саббам̣ титиккхати. титиккхака̄ран̣ан̃хисса там̣ ин̣ам̣ хоти, евамева йо йамхи ка̄маччхандена раджджати, тан̣ха̄гахан̣ена там̣ ваттхум̣ ган̣ха̄ти, со тена пхарусам̣ вуччама̄нопи вамбхама̄нопи вадхийама̄нопи кин̃чи пат̣иппахаритум̣ на саккоти, саббам̣ титиккхати. титиккхака̄ран̣ан̃хисса со ка̄маччхандо хоти гхараса̄микехи вихет̣хийама̄на̄нам̣ иттхӣнам̣ вийа. касма̄? ин̣асадисатта̄ ка̄маччхандасса.

9. аджджхесананти гарут̣т̣ха̄нӣйам̣ пайирупа̄ситва̄ гарутарам̣ пайоджанам̣ уддисса абхипаттхана̄ аджджхесана̄, са̄пи аттхато йа̄чана̄ ева. буддхачаккхуна̄ти индрийапаропарийаттан̃а̄н̣ена ча а̄сайа̄нусайан̃а̄н̣ена ча. имесан̃хи двиннам̣ н̃а̄н̣а̄нам̣ буддхачаккхӯти на̄мам̣, саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асса самантачаккхӯти. хет̣т̣хима̄нам̣ тин̣н̣ам̣ магган̃а̄н̣а̄нам̣ дхаммачаккхӯти. аппараджаккхетиа̄дӣсу йесам̣ вуттанайенева пан̃н̃а̄чаккхумхи ра̄га̄дираджам̣ аппам̣, те аппараджаккха̄. йесам̣ там̣ махантам̣, те маха̄раджаккха̄. йесам̣ саддха̄дӣни индрийа̄ни тиккха̄ни, те тиккхиндрийа̄. йесам̣ та̄ни мудӯни, те мудиндрийа̄. йесам̣ тейева саддха̄дайо а̄ка̄ра̄ сундара̄, те сва̄ка̄ра̄. йе катхитака̄ран̣ам̣ саллаккхенти, сукхена сакка̄ хонти вин̃н̃а̄петум̣, те сувин̃н̃а̄пайа̄. йе паралокан̃чева ваджджан̃ча бхайато пассанти, те паралокаваджджабхайадасса̄вино на̄ма.

уппала̄ни еттха сантӣти уппалинӣ, гаччхопи джала̄сайопи, идха пана джала̄сайо адхиппето, тасма̄ уппалинийанти уппалаванети еваматтхо гахетаббо. ито паресупи есева найо. антонимуггапосӣнӣти йа̄ни удакасса анто нимугга̄нева хутва̄ пуссанти вад̣д̣ханти, та̄ни антонимуггапосӣни. удакам̣ аччуггамма тит̣т̣хантӣти удакам̣ атиккамитва̄ тит̣т̣ханти. таттха йа̄ни аччуггамма т̣хита̄ни сӯрийарасмисампхассам̣ а̄гамайама̄на̄ни, та̄ни аджджа пуппханака̄ни. йа̄ни самодакам̣ т̣хита̄ни, та̄ни све пуппханака̄ни. йа̄ни удака̄ ануггата̄ни антонимуггапосӣни, та̄ни татийадивасе пуппханака̄ни. удака̄ пана ануггата̄ни ан̃н̃а̄нипи сарогауппала̄дӣни на̄ма аттхи, йа̄ни нева пуппхиссанти маччхакаччхапабхаккха̄нева бхависсанти, та̄ни па̄л̣им̣ на̄рул̣ха̄ни, а̄харитва̄ пана дӣпетабба̄нӣти ат̣т̣хакатха̄йам̣ пака̄сита̄ни. йатхева хи та̄ни чатуббидха̄ни пуппха̄ни, евамева уггхат̣итан̃н̃ӯ випан̃читан̃н̃ӯ неййо падапарамоти чатта̄ро пуггала̄.

таттха йасса пуггаласса саха уда̄хат̣авела̄йа дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ ‘‘чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’тиа̄дина̄ найена сан̇кхиттена ма̄тика̄йа т̣хапийама̄на̄йа десана̄нуса̄рена н̃а̄н̣ам̣ песетва̄ арахаттам̣ ган̣хитум̣ саматтхо пуггало уггхат̣итан̃н̃ӯти вуччати. йасса пуггаласса сан̇кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхе вибхаджийама̄не дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало випан̃читан̃н̃ӯ. йасса пуггаласса уддесато парипуччхато йонисо манасикарото калйа̄н̣амитте севато бхаджато пайирупа̄сато анупуббена дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало неййо. йасса пуггаласса бахумпи сун̣ато бахумпи бхан̣ато бахумпи дха̄райато бахумпи ва̄чайато на та̄йа джа̄тийа̄ дхамма̄бхисамайо хоти, тена аттабха̄вена маггам̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ антамасо джха̄нам̣ ва̄ випассанам̣ ва̄ ниббаттетум̣ на саккоти, айам̣ вуччати пуггало падапарамо. таттха бхагава̄ уппалавана̄дисадисам̣ дасасахассилокадха̄тум̣ олокенто аджджа пуппханака̄ни вийа уггхат̣итан̃н̃ӯ, све пуппханака̄ни вийа випан̃читан̃н̃ӯ, татийадивасе пуппханака̄ни вийа неййе, маччхакаччхапабхаккхапуппха̄ни вийа падапараме ча аддаса, пассанто ча ‘‘еттака̄ аппараджаккха̄, еттака̄ маха̄раджаккха̄, татра̄пи еттака̄ уггхат̣итан̃н̃ӯ’’ти евам̣ сабба̄ка̄ратова аддаса.

таттха тин̣н̣ам̣ пуггала̄нам̣ имасмин̃н̃ева аттабха̄ве бхагавато дхаммадесана̄ аттхам̣ са̄дхети. падапарама̄нам̣ ана̄гататтха̄йа ва̄сана̄ хоти. атха бхагава̄ имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ аттха̄вахам̣ дхаммадесанам̣ видитва̄ десетукамйатам̣ уппа̄детва̄ пуна саббепи тӣсу бхавесу сатте бхабба̄бхаббавасена две кот̣т̣ха̄се ака̄си. йе сандха̄йа вуттам̣ ‘‘йе те сатта̄ камма̄варан̣ена саманна̄гата̄ випа̄ка̄варан̣ена саманна̄гата̄ килеса̄варан̣ена саманна̄гата̄ ассаддха̄ аччхандика̄ дуппан̃н̃а̄ абхабба̄ нийа̄мам̣ оккамитум̣ кусалесу дхаммесу самматтам̣, име те сатта̄ абхабба̄. катаме те сатта̄ бхабба̄? йе те сатта̄ на камма̄варан̣ена…пе… име те сатта̄ бхабба̄’’ти (вибха. 826-827). таттха саббепи абхаббапуггале паха̄йа бхаббапуггалейева н̃а̄н̣ена париггахетва̄ ‘‘еттака̄ ра̄гачарита̄, еттака̄ доса, моха, витакка, саддха̄, буддхичарита̄’’ти чха кот̣т̣ха̄се ака̄си, евам̣ катва̄ дхаммам̣ десесса̄мӣти чинтеси. еттха ча аппараджаккха̄дибхабба̄дивасена а̄ваджджентасса бхагавато те сатта̄ пун̃джапун̃джа̄ва хутва̄ упат̣т̣хаханти, на екека̄ти дат̣т̣хаббам̣.

паччабха̄сӣти патиабха̄си. апа̄рута̄ти виват̣а̄. аматасса два̄ра̄ти арийамагго. со хи аматасан̇кха̄тасса нибба̄насса два̄рам̣, со майа̄ виваритва̄ т̣хапито маха̄карун̣ӯпаниссайена сайамбхӯн̃а̄н̣ена адхигататта̄ти дассети. ‘‘апа̄рутам̣ тесам̣ аматасса два̄ра’’нти кечи пат̣ханти. памун̃чанту саддханти саббе аттано саддхам̣ мун̃чанту виссадждженту паведенту, майа̄ десите дхамме майи ча аттано саддахана̄ка̄рам̣ ут̣т̣ха̄пентӯти аттхо. паччхимапададвайе айаматтхо – ахан̃хи аттано пагун̣ам̣ суппаваттитампи имам̣ пан̣ӣтам̣ уттамам̣ дхаммам̣ ка̄йава̄ча̄киламатхасан̃н̃ӣ хутва̄ на бха̄сим̣, на бха̄сисса̄мӣти чинтесим̣, ида̄ни пана саббо джано саддха̄бха̄джанам̣ упанету, пӯресса̄ми несам̣ сан̇каппанти. антарадха̄йӣти саттха̄рам̣ гандхама̄ла̄дӣхи пӯджетва̄ антарахито, сакат̣т̣ха̄намева гатоти аттхо. саттхусантикан̃хи упагата̄нам̣ дева̄нам̣ брахма̄нан̃ча тасса пурато антарадха̄нам̣ на̄ма сакат̣т̣ха̄нагаманамева.

брахмайа̄чанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пан̃чаваггийакатха̄ван̣н̣ана̄

10. етадахосӣти етам̣ ахоси, ‘‘касса ну кхо ахам̣ пат̣хамам̣ дхаммам̣ десеййа’’нти айам̣ дхаммадесана̄пат̣исам̣йутто витакко удапа̄дӣти аттхо. а̄л̣а̄роти тасса на̄мам̣. дӣгхапин̇гало киреса. со хи тун̇гасарӣрата̄йа дӣгхо, пин̇галачаккхута̄йа пин̇гало, тенасса ‘‘а̄л̣а̄ро’’ти на̄мам̣ ахоси. ка̄ла̄моти готтам̣. пан̣д̣итоти (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.284) пан̣д̣иччена саманна̄гато, сама̄паттипат̣ила̄бхасам̣сиддхена адхигамаба̄хусаччасан̇кха̄тена пан̣д̣итабха̄вена саманна̄гатоти аттхо. бйаттоти веййаттийена саманна̄гато, сама̄паттипат̣ила̄бхапаччайена па̄риха̄рикапан̃н̃а̄сан̇кха̄тена бйаттабха̄вена саманна̄гатоти аттхо. медха̄вӣти т̣ха̄нуппаттийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато. атха ва̄ медха̄вӣти тихетукапат̣исандхипан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄йа там̣там̣итикаттаббата̄пан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄йа ча медха̄йа саманна̄гатоти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. аппараджаккхаджа̄тикоти сама̄паттийа̄ виккхамбхитатта̄ никкилесаджа̄тико висуддхасатто. а̄джа̄ниссатӣти саллаккхессати пат̣ивиджджхиссати.

бхагаватопи кхо н̃а̄н̣ам̣ удапа̄дӣти бхагаватопи саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ уппаджджи. бхагава̄ кира девата̄йа катхитенева нит̣т̣хам̣ агантва̄ сайампи саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена олокенто ито саттамадивасаматтхаке ка̄лам̣ катва̄ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатане ниббаттоти аддаса. там̣ сандха̄йа̄ха ‘‘бхагаватопи кхо н̃а̄н̣ам̣ удапа̄дӣ’’ти. маха̄джа̄нийоти саттадивасаббхантаре паттаббамаггапхалато парихӣнатта̄ махатӣ джа̄ни париха̄ни асса̄ти маха̄джа̄нийо. аккхан̣е ниббаттаттха̄ идха дхаммадесанат̣т̣ха̄нам̣ а̄гаманапа̄да̄пи наттхи, атха̄хам̣ таттха гаччхеййам̣, гантва̄ десийама̄нам̣ дхаммамписса сотум̣ сотапаса̄допи наттхи, евам̣ маха̄джа̄нийо джа̄тоти дассети. ким̣ пана бхагавата̄ там̣ аттано буддха̄нубха̄вена дхаммам̣ н̃а̄петум̣ на сакка̄ти? а̄ма на сакка̄, на хи паратогхосамантарена са̄вака̄нам̣ дхамма̄бхисамайо самбхавати, ан̃н̃атха̄ итарапаччайарахитассапи дхамма̄бхисамайена бхавитаббам̣, на ча там̣ аттхи. вуттан̃хетам̣ – ‘‘двеме, бхиккхаве, паччайа̄ самма̄дит̣т̣хийа̄ уппа̄да̄йа парато ча гхосо аджджхаттан̃ча йонисоманасика̄ро’’ти (а. ни. 2.127).

удакоти тасса на̄мам̣, ра̄масса пана путтата̄йа ра̄мапутто. абхидосака̄лакатоти ад̣д̣харатте ка̄лакато. бхагаватопи кхо н̃а̄н̣ам̣ удапа̄дӣти идха̄пи кира бхагава̄ девата̄йа катхитавачанена саннит̣т̣ха̄нам̣ акатва̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена олокенто ‘‘хиййо ад̣д̣харатте ка̄лам̣ катва̄ удако ра̄мапутто невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатане ниббатто’’ти аддаса, тасма̄ евам̣ вуттам̣. сесам̣ пуримасадисамева.

бахӯпака̄ра̄ти бахуупака̄ра̄. падха̄напахитаттам̣ упат̣т̣хахим̣сӯти падха̄наттха̄йа песитаттабха̄вам̣ васанат̣т̣ха̄не паривен̣асаммаджджанена паттачӣварам̣ гахетва̄ анубандханена мукходакадантакат̣т̣хада̄на̄дина̄ ча упат̣т̣хахим̣су. ке панете пан̃чаваггийа̄ на̄ма? йе те –

ра̄мо дхаджо лаккхан̣о ча̄пи мантӣ;

кон̣д̣ан̃н̃о ча бходжо суйа̄мо судатто;

ете тада̄ ат̣т̣ха ахесум̣ бра̄хман̣а̄;

чхал̣ан̇гава̄ мантам̣ вийа̄карим̣сӯти. (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.284; джа̄. ат̣т̣ха. 1.нида̄накатха̄; апа. ат̣т̣ха. 1.авидӯренида̄накатха̄);

бодхисаттасса джа̄така̄ле супинапат̣игга̄хака̄ чева лаккхан̣апат̣игга̄хака̄ ча ат̣т̣ха бра̄хман̣а̄. тесу тайо дведха̄ бйа̄карим̣су ‘‘имехи лаккхан̣ехи саманна̄гато ага̄рам̣ аджджха̄васама̄но ра̄джа̄ хохити чаккаваттӣ, паббаджама̄но буддхо’’ти. пан̃ча бра̄хман̣а̄ екам̣сабйа̄каран̣а̄ ахесум̣ ‘‘имехи лаккхан̣ехи саманна̄гато ага̄ре на тит̣т̣хати, буддхова хотӣ’’ти. тесу пурима̄ тайо йатха̄мантападам̣ гата̄. ете хи лаккхан̣амантасан̇кха̄таведавачана̄нурӯпам̣ пат̣ипанна̄ две гатийо бхаванти анан̃н̃а̄ти вуттанийа̄мена ниччхинитум̣ асакконта̄ вуттамева пат̣ипаджджим̣су, на маха̄пурисасса буддхабха̄ваппаттим̣ пачча̄сӣсим̣су. име пана кон̣д̣ан̃н̃а̄дайо пан̃ча ‘‘екам̣сато буддхо бхависсатӣ’’ти джа̄таниччхайатта̄ мантападам̣ атикканта̄. те аттана̄ ладдхам̣ тут̣т̣хида̄нам̣ н̃а̄така̄нам̣ виссаджджетва̄ ‘‘айам̣ маха̄пурисо ага̄ре на аджджха̄васиссати, екантена буддхо бхависсатӣ’’ти ниббематика̄ бодхисаттам̣ уддисса саман̣апаббаджджам̣ паббаджита̄, тесам̣ путта̄типи ваданти, там̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ пат̣иккхиттам̣. ете кира дахарака̄лева бахӯ манте джа̄ним̣су, тасма̄ не бра̄хман̣а̄ а̄чарийат̣т̣ха̄не т̣хапайим̣су. те ‘‘паччха̄ амхехи путтада̄раджат̣ам̣ чхиндитва̄ на сакка̄ бхависсати паббаджиту’’нти дахарака̄лейева паббаджитва̄ раман̣ӣйа̄ни сена̄сана̄ни парибхун̃джанта̄ вичарим̣су. ка̄лена ка̄лам̣ пана ‘‘ким̣ бхо маха̄пурисо маха̄бхиниккхаманам̣ никкханто’’ти пуччханти. манусса̄ ‘‘кухим̣ тумхе маха̄пурисам̣ пассиссатха, тӣсу па̄са̄десу вивидхана̄т̣акамаджджхе дево вийа сампаттим̣ анубхотӣ’’ти ваданти. те сутва̄ ‘‘на та̄ва маха̄пурисасса н̃а̄н̣ам̣ парипа̄кам̣ гаччхатӣ’’ти аппоссукка̄ вихарим̣суйева.

касма̄ панеттха бхагава̄ ‘‘бахука̄ра̄ кхо ме пан̃чаваггийа̄’’ти а̄ха. ким̣ упака̄рака̄нам̣йева еса дхаммам̣ десети, анупака̄рака̄нам̣ на десетӣти? но на десети. паричайавасена хеса а̄л̣а̄ран̃чева ка̄ла̄мам̣ удакан̃ча ра̄мапуттам̣ олокеси. етасмим̣ пана буддхаккхетте т̣хапетва̄ ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃ам̣ ан̃н̃о пат̣хамам̣ дхаммам̣ саччхика̄тум̣ саматтхо на̄ма наттхи. касма̄? татха̄видхаупаниссайатта̄. пуббе кира пун̃н̃акаран̣ака̄ле две бха̄таро ахесум̣. те ча екато сассам̣ акам̣су. таттха джет̣т̣хасса ‘‘екасмим̣ сассе нава ва̄ре аггасассада̄нам̣ майа̄ да̄табба’’нти ахоси. со ваппака̄ле бӣджаггам̣ на̄ма датва̄ габбхака̄ле канит̣т̣хена саддхим̣ мантеси ‘‘габбхака̄ле габбхам̣ пха̄летва̄ дасса̄мӣ’’ти. канит̣т̣хо ‘‘тарун̣асассам̣ на̄сетука̄мосӣ’’ти а̄ха. джет̣т̣хо канит̣т̣хасса анануваттанабха̄вам̣ н̃атва̄ кхеттам̣ вибхаджитва̄ аттано кот̣т̣ха̄сато габбхам̣ пха̄летва̄ кхӣрам̣ нӣхаритва̄ саппипха̄н̣итена йоджетва̄ ада̄си, путхукака̄ле путхукам̣ ка̄ретва̄ ада̄си, ла̄йане ла̄йанаггам̣, вен̣икаран̣е вен̣аггам̣, вен̣ийо пурисабха̄равасена бандхитва̄ кала̄пакаран̣е кала̄паггам̣, кхале кала̄па̄нам̣ т̣хапанадивасе кхалаггам̣, маддитва̄ вӣхӣнам̣ ра̄сикаран̣адивасе кхалабхан̣д̣аггам̣, кот̣т̣ха̄га̄ре дхан̃н̃асса паккхипанадивасе кот̣т̣хагганти евам̣ екасмим̣ сассе нава ва̄ре аггада̄нам̣ ада̄си. канит̣т̣хо пана кхалато дхан̃н̃ам̣ уддхаритва̄ гахан̣адивасе ада̄си. тесу джет̣т̣хо ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃аттхеро джа̄то, канит̣т̣хо субхаддапарибба̄джако. ити екасмим̣ сассе наваннам̣ аггада̄на̄нам̣ диннатта̄ т̣хапетва̄ тхерам̣ ан̃н̃о пат̣хамам̣ дхаммам̣ саччхика̄тум̣ саматтхо на̄ма наттхи. ‘‘наваннам̣ аггада̄на̄нам̣ диннатта̄’’ти идан̃ча тасса раттан̃н̃ӯнам̣ аггабха̄ваттха̄йа ката̄бхинӣха̄ра̄нурӯпам̣ паваттитаса̄вакапа̄рамийа̄ чин̣н̣анте паваттитатта̄ вуттам̣. тин̣н̣ампи хи бодхисатта̄нам̣ там̣там̣па̄рамийа̄ сикха̄ппаттака̄ле паваттитам̣ пун̃н̃ам̣ апун̃н̃ам̣ ва̄ гарутаравипа̄камева хоти, дхаммасса ча саббапат̣хамам̣ саччхикирийа̄йа вина̄ катхам̣ раттан̃н̃ӯнам̣ аггабха̄васиддхӣти? ‘‘бахука̄ра̄ кхо ме пан̃чаваггийа̄’’ти идам̣ пана упака̄ра̄нуссаран̣аматтакенева вуттам̣.

исипатане мигада̄йети тасмим̣ кира падесе ануппанне буддхе паччекасамбуддха̄ гандхама̄данапаббате сатта̄хам̣ ниродхасама̄паттийа̄ вӣтина̄метва̄ ниродха̄ вут̣т̣ха̄йа на̄галата̄дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ анотаттадахе мукхам̣ дховитва̄ паттачӣварама̄да̄йа а̄ка̄сена а̄гантва̄ нипатанти. таттха чӣварам̣ па̄рупитва̄ нагаре пин̣д̣а̄йа чаритва̄ катабхаттакичча̄ гаманака̄лепи татойева уппатитва̄ гаччханти. ити исайо еттха нипатанти уппатанти ча̄ти там̣ т̣ха̄нам̣ ‘‘исипатана’’нти сан̇кхам̣ гатам̣, мига̄нам̣ пана абхайаттха̄йа диннатта̄ ‘‘мигада̄йо’’ти вуччати. тена вуттам̣ ‘‘исипатане мигада̄йе’’ти. ан̃н̃е буддха̄ пат̣хамам̣ дхаммадесанаттха̄йа гаччханта̄ а̄ка̄сена гантва̄ таттхева отаранти, амха̄кам̣ пана бхагава̄ упакасса а̄джӣвакасса упаниссайам̣ дисва̄ ‘‘упако имам̣ аддха̄нам̣ пат̣ипанно, со мам̣ дисва̄ саллапитва̄ гамиссати, атха пуна ниббинно а̄гамма арахаттам̣ саччхикариссатӣ’’ти н̃атва̄ ат̣т̣ха̄расайоджанам̣ маггам̣ падаса̄ва агама̄си. тена вуттам̣ ‘‘йена ба̄ра̄н̣асӣ, тена ча̄рикам̣ пакка̄мӣ’’ти.

11. антара̄ ча гайам̣ антара̄ ча бодхинти гайа̄йа ча бодхисса ча виваре тига̄вутантаре т̣ха̄не. бодхиман̣д̣ато хи гайа̄ тӣн̣и га̄вута̄ни, ба̄ра̄н̣асӣ ат̣т̣ха̄раса йоджана̄ни. упако бодхиман̣д̣асса ча гайа̄йа ча антаре бхагавантам̣ аддаса. антара̄-саддена пана йуттатта̄ упайогавачанам̣ катам̣. ӣдисесу ча т̣ха̄несу аккхарачинтака̄ ‘‘антара̄ га̄ман̃ча надин̃ча йа̄тӣ’’ти евам̣ екамева антара̄-саддам̣ пайуджджанти, со дутийападенапи йоджетаббо хоти, айоджийама̄не упайогавачанам̣ на па̄пун̣а̄ти са̄мивачанасса пасан̇ге антара̄-саддайогена упайогавачанасса иччхитатта̄. идха пана йоджетва̄ ева вутто. аддха̄намагганти аддха̄насан̇кха̄там̣ маггам̣, дӣгхамагганти аттхо. аддха̄нагаманасамайасса вибхан̇ге ‘‘аддхайоджанам̣ гаччхисса̄мӣти бхун̃джитабба’’нтиа̄дивачанато (па̄чи. 218) аддхайоджанампи аддха̄намагго хоти. бодхиман̣д̣ато пана гайа̄ тига̄вутам̣. виппасанна̄нӣти сут̣т̣ху пасанна̄ни. индрийа̄нӣти маначчхат̣т̣ха̄ни индрийа̄ни. парисуддхоти ниддосо. парийода̄тоти тассева вевачанам̣. нирупаккилесата̄йева хи еса ‘‘парийода̄то’’ти вутто, на сетабха̄вена. етасса парийода̄татам̣ дисва̄ва индрийа̄нам̣ виппасаннатам̣ ан̃н̃а̄си, найагга̄хӣпан̃н̃а̄ киреса̄ тасса а̄джӣвакасса.

сабба̄бхибхӯти саббам̣ тебхӯмакадхаммам̣ абхибхавитва̄ т̣хито. саббавидӯти саббам̣ чатубхӯмакадхаммам̣ аведим̣ ан̃н̃а̄сим̣ саббасо н̃еййа̄варан̣асса пахӣнатта̄. саббесу дхаммесу анӯпалиттоти саббесу тебхӯмакадхаммесу раджджанадуссанамуйхана̄дина̄ килесалепена алитто. саббан̃джахоти саббам̣ тебхӯмакадхаммам̣ джахитва̄ т̣хито. аппаха̄таббампи хи кусала̄бйа̄катам̣ таппат̣ибаддхакилесаппаха̄нена пахӣнатта̄ на хотӣти джахитамева хоти. тан̣хаккхайе вимуттоти тан̣хаккхайе нибба̄не а̄рамман̣акаран̣авасена вимутто. сайам̣ абхин̃н̃а̄йа̄ти саббам̣ чатубхӯмакадхаммам̣ аттана̄ва джа̄нитва̄. камуддисеййанти кам̣ ан̃н̃ам̣ ‘‘айам̣ ме а̄чарийо’’ти уддисеййам̣.

на ме а̄чарийо аттхӣти локуттарадхамме майхам̣ а̄чарийо на̄ма наттхи. кин̃ча̄пи хи локийадхамма̄нампи йа̄дисо локана̄тхасса адхигамо, на та̄дисо адхигамо парӯпадесо аттхи, локуттарадхамме панасса лесопи наттхи. наттхи ме пат̣ипуггалоти майхам̣ сӣла̄дӣхи гун̣ехи пат̣инидхибхӯто пуггало на̄ма наттхи. самма̄самбуддхоти хетуна̄ найена чатта̄ри сачча̄ни сайам̣ буддхо. сӣтибхӯтоти саббакилесаггинибба̄панена сӣтибхӯто, килеса̄нам̣ йева ниббутатта̄ ниббуто.

ка̄синам̣ пуранти ка̄сират̣т̣хе нагарам̣. а̄хан̃чханти а̄ханисса̄ми. аматадундубхинти венеййа̄нам̣ амата̄дхигама̄йа уггхосана̄дим̣ катва̄ саттху дхаммадесана̄ ‘‘аматадундубхӣ’’ти вутта̄, дхаммачаккапат̣ила̄бха̄йа там̣ аматабхерим̣ пахарисса̄мӣти гаччха̄мӣти вуттам̣ хоти.

арахаси анантаджиноти анантаджинопи бхавитум̣ йуттоти аттхо. анантан̃а̄н̣о джитакилесоти анантаджино. хупеййапа̄вусоти а̄вусо евампи на̄ма бхавеййа, евам̣видхе на̄ма рӯпаратане ӣдисена н̃а̄н̣ена бхавитаббанти адхиппа̄йо. айан̃хисса паббаджджа̄йа паччайо джа̄то. ката̄дхика̄ро хеса. татха̄ хи бхагава̄ тена сама̄гаманаттхам̣ падаса̄ва там̣ маггам̣ пат̣ипаджджи. пакка̄мӣти ван̇каха̄раджанападам̣ на̄ма агама̄си.

таттхекам̣ мигалуддакага̄макам̣ нисса̄йа ва̄сам̣ каппеси, джет̣т̣хакалуддако там̣ упат̣т̣ха̄си. тасмин̃ча джанападе чан̣д̣а̄ маккхика̄ хонти. атха нам̣ ека̄йа ча̄т̣ийа̄ васа̄песум̣. мигалуддако дӯрам̣ мигавам̣ гаччханто ‘‘амха̄кам̣ араханте ма̄ памаджджӣ’’ти ча̄пам̣ на̄ма дхӣтарам̣ а̄н̣а̄петва̄ агама̄си саддхим̣ путтабха̄тукехи. са̄ часса дхӣта̄ дассанӣйа̄ хоти кот̣т̣ха̄сасампанна̄. дутийадивасе упако гхарам̣ а̄гато там̣ да̄рикам̣ саббам̣ упача̄рам̣ катва̄ паривиситум̣ упагатам̣ дисва̄ ра̄гена абхибхӯто бхун̃джитумпи асакконто бха̄джанена бхаттам̣ а̄да̄йа васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бхаттам̣ екамантам̣ никкхипитва̄ ‘‘саче ча̄пам̣ лабха̄ми, джӣва̄ми. но че, мара̄мӣ’’ти нира̄ха̄ро сайи. саттаме дивасе ма̄гавико а̄гантва̄ дхӣтарам̣ упакасса паваттим̣ пуччхи. са̄ ‘‘екадивасамева а̄гантва̄ пуна на̄гатапуббо’’ти а̄ха.

ма̄гавико а̄гатавесенева нам̣ упасан̇камитва̄ пуччхисса̄мӣти тан̇кхан̣ам̣йева гантва̄ ‘‘ким̣, бханте, апха̄сука’’нти па̄де пара̄масанто пуччхи. упако ниттхунанто париваттатийева. со ‘‘вада бханте, йам̣ майа̄ сакка̄ ка̄тум̣, саббам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. упако ‘‘саче ча̄пам̣ лабха̄ми, джӣва̄ми, но че, майхамева маран̣ам̣ сеййо’’ти а̄ха. джа̄на̄си кира, бханте, кин̃чи сиппанти? на джа̄на̄мӣти. на, бханте, кин̃чи сиппам̣ аджа̄нантена сакка̄ гхара̄ва̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тунти. со а̄ха ‘‘на̄хам̣ кин̃чи сиппам̣ джа̄на̄ми, апича тумха̄кам̣ мам̣саха̄рако бхависса̄ми, мам̣сан̃ча виккин̣исса̄мӣ’’ти. ма̄гавико ‘‘амха̄кампи етадева руччатӣ’’ти уттараса̄т̣акам̣ датва̄ гхарам̣ а̄нетва̄ дхӣтарам̣ ада̄си. тесам̣ сам̣ва̄саманва̄йа путто виджа̄йи, ‘‘субхаддо’’тисса на̄мам̣ акам̣су. ча̄па̄ тасса роданака̄ле ‘‘мам̣саха̄ракасса путта мигалуддакасса путта ма̄ роди ма̄ родӣ’’тиа̄дӣни вадама̄на̄ путтатосанагӣтена упакам̣ уппан̣д̣еси. ‘‘бхадде твам̣ мам̣ ана̄тхоти ман̃н̃аси, аттхи ме анантаджино на̄ма саха̄йо, тасса̄хам̣ сантикам̣ гамисса̄мӣ’’ти а̄ха. ча̄па̄ ‘‘евамайам̣ ат̣т̣ӣйатӣ’’ти н̃атва̄ пунаппунам̣ катхеси. со екадивасам̣ ана̄рочетва̄ва маджджхимадеса̄бхимукхо пакка̄ми.

бхагава̄ ча тена самайена са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване, атха кхо бхагава̄ пат̣икаччева бхиккхӯ а̄н̣а̄песи ‘‘йо, бхиккхаве, анантаджиноти пуччхама̄но а̄гаччхати, тасса мам̣ дассеййа̄тха̄’’ти. упакопи кхо ‘‘кухим̣ анантаджино васатӣ’’ти пуччханто анупуббена са̄ваттхим̣ а̄гантва̄ виха̄рамаджджхе т̣хатва̄ ‘‘кухим̣ анантаджино’’ти пуччхи. там̣ бхиккхӯ бхагавато сантикам̣ найим̣су. со ча бхагавантам̣ дисва̄ ‘‘сан̃джа̄на̄тха мам̣ бхагава̄’’ти а̄ха. а̄ма упака сан̃джа̄на̄ми, кухим̣ пана твам̣ васиттха̄ти. ван̇каха̄раджанападе, бхантети. упака махаллакоси джа̄то, паббаджитум̣ саккхиссасӣти. паббаджисса̄ми, бхантети. бхагава̄ пабба̄джетва̄ тасса каммат̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. со каммат̣т̣ха̄не каммам̣ каронто ана̄га̄мипхале патит̣т̣ха̄йа ка̄лам̣ катва̄ авихесу ниббатто, ниббаттиккхан̣ейева ча арахаттам̣ па̄пун̣и. авихе ниббаттаматта̄ хи сатта джана̄ арахаттам̣ па̄пун̣им̣су, тесам̣ со ан̃н̃атаро. вуттан̃хетам̣ –

‘‘авихам̣ упапанна̄се, вимутта̄ сатта бхиккхаво;

ра̄гадосапариккхӣн̣а̄, тин̣н̣а̄ локе висаттикам̣.

‘‘упако палаган̣д̣о ча, пуккуса̄ти ча те тайо;

бхаддийо кхан̣д̣адево ча, ба̄хурагги ча сан̇гийо;

те хитва̄ ма̄нусам̣ дехам̣, диббайогам̣ упаччагу’’нти. (сам̣. ни. 1.50, 105);

12. сан̣т̣хапесунти ‘‘нева абхива̄детаббо’’тиа̄дина̄ катикам̣ акам̣су. ба̄хулликоти чӣвараба̄хулла̄дӣнам̣ аттха̄йа пат̣ипанно. падха̄навиббхантоти падха̄нато пуббе анут̣т̣хитадуккарачаран̣ато виббханто бхат̣т̣хо парихӣно. а̄ватто ба̄хулла̄йа̄ти чӣвара̄дибахубха̄ваттха̄йа а̄ватто. апича кхо а̄санам̣ т̣хапетаббанти апича кхо панасса уччакуле ниббаттасса а̄санаматтам̣ т̣хапетаббанти вадим̣су. асан̣т̣хаханта̄ти буддха̄нубха̄вена буддхатеджена абхибхӯта̄ аттано катика̄йа т̣ха̄тум̣ асакконта̄. на̄мена ча а̄вусова̄дена ча самуда̄чарантӣти ‘‘готама̄’’ти ча ‘‘а̄вусо’’ти ча ваданти, ‘‘а̄вусо готама, майам̣ урувела̄йам̣ падха̄нака̄ле туйхам̣ паттачӣварам̣ гахетва̄ вичаримха, мукходакам̣ дантакат̣т̣хам̣ адамха, вуттхапаривен̣ам̣ саммаджджимха, паччха̄ те ко ваттапат̣ипаттим̣ ака̄си, каччи амхесу паккантесу на чинтайиттха̄’’ти еварӯпам̣ катхам̣ катхентӣти аттхо.

на чирассева̄ти ачиренева. кулапутта̄ти дувидха̄ кулапутта̄ джа̄тикулапутта̄ а̄ча̄ракулапутта̄ ча, ете пана убхайатха̄пи кулапутта̄йева. ага̄расма̄ти гхара̄. ага̄ра̄йа хитам̣ ага̄рийам̣, касигораккха̄ди кут̣умбапосанакаммам̣ вуччати. наттхи еттха ага̄рийанти анага̄рийам̣. паббаджджа̄йетам̣ адхивачанам̣. паббаджантӣти упагаччханти упасан̇каманти. тадануттаранти там̣ ануттарам̣. брахмачарийапарийоса̄нанти маггабрахмачарийасса парийоса̄нам̣, арахаттапхаланти вуттам̣ хоти. тасса хи аттха̄йа кулапутта̄ паббаджанти. дит̣т̣хева дхаммети тасмим̣йева аттабха̄ве. сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ти аттанойева пан̃н̃а̄йа паччаккхам̣ катва̄, апараппаччайам̣ катва̄ти аттхо. упасампаджджа вихариссатха̄ти па̄пун̣итва̄ сампа̄детва̄ вихариссатха.

ирийа̄йа̄ти дуккараирийа̄йа. пат̣ипада̄йа̄ти дуккарапат̣ипаттийа̄. дуккарака̄рика̄йа̄ти пасатапасатамуггайӯса̄диа̄харан̣а̄дина̄ дуккаракаран̣ена. уттари мануссадхамма̄ти мануссадхаммато упари. алам̣ арийам̣ ка̄тунти аламарийо, арийабха̄ва̄йа саматтхоти вуттам̣ хоти, н̃а̄н̣адассанамева н̃а̄н̣адассанависесо, аламарийо ча со н̃а̄н̣адассанависесо ча̄ти аламарийан̃а̄н̣адассанависесо. н̃а̄н̣адассананти ча диббачаккхупи випассана̄пи маггопи пхалампи паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ампи саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ампи вуччати. ‘‘аппаматто сама̄но н̃а̄н̣адассанам̣ а̄ра̄дхетӣ’’ти (ма. ни. 1.311) хи еттха диббачаккху н̃а̄н̣адассанам̣ на̄ма. ‘‘н̃а̄н̣адассана̄йа читтам̣ абхинӣхарати абхининна̄метӣ’’ти (дӣ. ни. 1.235) еттха випассана̄н̃а̄н̣ам̣. ‘‘абхабба̄ те н̃а̄н̣адассана̄йа ануттара̄йа самбодха̄йа̄’’ти (а. ни. 4.196) еттха магго. ‘‘айаман̃н̃о уттаримануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесо адхигато пха̄сувиха̄ро’’ти (ма. ни. 1.328) еттха пхалам̣. ‘‘н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди ‘акуппа̄ ме четовимутти, айамантима̄ джа̄ти, наттхи да̄ни пунаббхаво’’’ти (сам̣. ни. 5.1081; маха̄ва. 16) еттха паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ам̣. ‘‘н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди ‘сатта̄хака̄лакато а̄л̣а̄ро ка̄ла̄мо’’’ти (ма. ни. 1.284; 2.340; маха̄ва. 10) еттха саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣. идха пана саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ападат̣т̣ха̄но арийамагго саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣амева ва̄ адхиппетам̣.

абхиджа̄на̄тха ме ноти абхиджа̄на̄тха ну ме. еварӯпам̣ пабха̄витаметанти еттха еварӯпам̣ ва̄кйабхеданти аттхо, апи ну ахам̣ урувела̄йам̣ падха̄не тумха̄кам̣ сан̇ган̣ханаттхам̣ ануккан̣т̣ханаттхам̣ раттим̣ ва̄ дива̄ ва̄ а̄гантва̄ ‘‘а̄вусо, майам̣ йаттха каттхачи гамисса̄ма̄ти ма̄ витаккайиттха, майхам̣ обха̄со ва̄ каммат̣т̣ха̄нанимиттам̣ ва̄ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти еварӯпам̣ кан̃чи вачанабхедам̣ ака̄синти адхиппа̄йо. те екападенева сатим̣ лабхитва̄ уппаннага̄рава̄ ‘‘аддха̄ еса буддхо джа̄то’’ти саддахитва̄ ‘‘но хетам̣ бханте’’ти а̄хам̣су. асаккхи кхо бхагава̄ пан̃чаваггийе бхиккхӯ сан̃н̃а̄петунти бхагава̄ пан̃чаваггийе бхиккхӯ ‘‘буддхо аха’’нти джа̄на̄петум̣ асаккхи. ан̃н̃а̄ читтам̣ упат̣т̣ха̄песунти ан̃н̃а̄йа арахаттаппаттийа̄ читтам̣ упат̣т̣хапесум̣ абхинӣхарим̣су.

дхаммачаккаппаваттанасуттаван̣н̣ана̄

13. двеме, бхиккхаве, анта̄ти две име, бхиккхаве, кот̣т̣ха̄са̄, две бха̄га̄ти аттхо. бха̄гавачано хеттха анта-саддо ‘‘пуббанте н̃а̄н̣ам̣ апаранте н̃а̄н̣а’’нтиа̄дӣсу (дха. са. 1063) вийа. имасса пана падасса учча̄ран̣асамака̄лам̣ паваттаниггхосо буддха̄нубха̄вена хет̣т̣ха̄ авӣчим̣ упари бхаваггам̣ патва̄ дасасахассилокадха̄тум̣ пхаритва̄ ат̣т̣ха̄си. тасмим̣йева самайе парипаккакусаламӯла̄ сачча̄бхисамбодха̄йа ката̄дхика̄ра̄ ат̣т̣ха̄расакот̣исан̇кха̄ брахма̄но сама̄гаччхим̣су. паччхимадиса̄йа сӯрийо аттхамети, па̄чӣнадиса̄йа а̄са̄л̣ханаккхаттена йутто пун̣н̣ачандо уггаччхати. тасмим̣ самайе бхагава̄ дхаммачаккаппаваттанасуттам̣ а̄рабханто ‘‘двеме, бхиккхаве, анта̄’’тиа̄дима̄ха.

таттха паббаджитена̄ти гихибандханам̣ чхетва̄ паббаджджупагатена. на севитабба̄ти на вал̣ан̃джетабба̄ на̄нуйун̃джитабба̄. йо ча̄йам̣ ка̄месу ка̄масукхаллика̄нуйоготи йо ча айам̣ ваттхука̄месу килесака̄масукхасса ануйого, килесака̄масам̣йуттасса сукхасса анугатоти аттхо. хӣноти ла̄мако. гаммоти га̄мава̄сӣнам̣ сантако техи севитаббата̄йа. потхуджджаникоти путхуджджанена андхаба̄ладжанена а̄чин̣н̣о. анарийоти на арийо на висуддхо на уттамо, на ва̄ арийа̄нам̣ сантако. анаттхасам̣хитоти на аттхасам̣хито, хитасукха̄вахака̄ран̣ам̣ анисситоти аттхо. аттакиламатха̄нуйоготи аттано киламатхасса ануйого, дуккхакаран̣ам̣ дуккхуппа̄дананти аттхо. дуккхоти кан̣т̣ака̄пассайасеййа̄дӣхи аттаба̄дханехи дуккха̄вахо. маджджхима̄ пат̣ипада̄ти арийамаггам̣ сандха̄йа вуттам̣. магго хи ка̄масукхаллика̄нуйого еко анто, аттакиламатха̄нуйого еко анто, ете две анте на упети на упагаччхати, вимутто етехи антехи, тасма̄ ‘‘маджджхима̄ пат̣ипада̄’’ти вуччати. етесам̣ маджджхе бхаватта̄ маджджхима̄, ват̣т̣адуккханиссаран̣аттхикехи пат̣ипаджджитаббато ча пат̣ипада̄ти, татха̄ лобхо еко анто, досо еко анто. сассатам̣ екам̣ антам̣, уччхедо еко антоти пуриманайенева виттха̄ретаббам̣.

чаккхукаран̣ӣтиа̄дӣхи тамева пат̣ипадам̣ тхомети. пан̃н̃а̄чаккхум̣ каротӣти чаккхукаран̣ӣ. са̄ хи чатуннам̣ сачча̄нам̣ дассана̄йа сам̣ваттати парин̃н̃а̄бхисамайа̄дибхедасса дассанасса паваттанат̣т̣хена̄ти ‘‘чаккхукаран̣ӣ’’ти вуччати. тайидам̣ сатипи пат̣ипада̄йа анан̃н̃атте авайававасена сиджджхама̄но аттхо самуда̄йена като на̄ма хотӣти упача̄равасена вуттанти дат̣т̣хаббам̣. дутийападам̣ тассева вевачанам̣. упасама̄йа̄ти килесупасаматтха̄йа. абхин̃н̃а̄йа̄ти чатуннам̣ сачча̄нам̣ абхиджа̄нанаттха̄йа. самбодха̄йа̄ти тесам̣йева самбуджджханаттха̄йа. нибба̄на̄йа̄ти нибба̄насаччхикирийа̄йа. атха ва̄ нибба̄на̄йа̄ти анупа̄дисесанибба̄на̄йа. ‘‘упасама̄йа̄’’ти хи имина̄ саупа̄дисесанибба̄нам̣ гахитам̣.

ида̄ни там̣ маджджхимаппат̣ипадам̣ сарӯпато дассетука̄мо ‘‘катама̄ ча са̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘айамева̄’’тиа̄дина̄ найена виссаджджеси. таттха айамева̄ти авадха̄ран̣авачанам̣ ан̃н̃асса нибба̄нага̄мимаггасса аттхибха̄вапат̣иседханаттхам̣. сатта̄пат̣иккхепо хи идха пат̣иседханам̣ алаббхама̄натта̄ ан̃н̃асса маггасса. арийоти килеса̄нам̣ а̄ракатта̄ арийо нируттинайена. арипаха̄на̄йа сам̣ваттатӣтипи арийо арайо па̄падхамма̄ йанти апагаччханти етена̄ти катва̄. арийена бхагавата̄ деситатта̄ арийасса айантипи арийо, арийабха̄ваппат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттатӣтипи арийо. еттха пана арийакаро арийотипи уттарападалопена арийа-саддасиддхи ведитабба̄. ат̣т̣хахи ан̇гехи упетатта̄ ат̣т̣хан̇гико. магган̇гасамуда̄йе хи маггавоха̄ро, самуда̄йо ча самуда̄йӣхи саманна̄гато на̄ма хоти. айам̣ панеттха вачанаттхо – аттано авайавабхӯта̄ни ат̣т̣хан̇га̄ни етасса сантӣти ат̣т̣хан̇гикоти. параматтхато пана ан̇га̄нийева магго пан̃чан̇гикатӯрийа̄дӣни вийа, на ча ан̇гавинимутто чхал̣ан̇го ведо вийа. килесе ма̄ренто гаччхатӣти магго нируттинайена, нибба̄нам̣ маггати гавесатӣти ва̄ магго. арийамагго хи нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ каронто гавесанто вийа хоти. нибба̄наттхикехи маггӣйатӣти ва̄ магго виват̣т̣ӯпаниссайапун̃н̃акаран̣ато пат̣т̣ха̄йа тадаттхапат̣ипаттито. гаммати ва̄ техи пат̣ипаджджӣйатӣти магго. еттха пана а̄диантавипарийа̄йена саддасиддхи ведитабба̄.

сеййатхиданти нипа̄то, тасса катамо со ити чети аттхо, катама̄ни ва̄ та̄ни ат̣т̣хан̇га̄нӣти. саббалин̇гавибхаттивачанаса̄дха̄ран̣о хи айам̣ нипа̄то. екамекампи ан̇гам̣ маггойева. йатха̄ха ‘‘самма̄дит̣т̣хи магго чева хету ча̄’’ти (дха. са. 1039). пора̄н̣а̄пи бхан̣анти ‘‘дассанамагго самма̄дит̣т̣хи, абхиниропанамагго самма̄сан̇каппо…пе… авиккхепамагго самма̄сама̄дхӣ’’ти. нану ча ан̇га̄ни самудита̄ни магго антамасо саттан̇гавикаласса арийамаггасса абха̄ватоти? саччаметам̣ саччасампат̣иведхе, маггаппаччайата̄йа пана йатха̄сакам̣ киччакаран̣ена паччекампи та̄ни маггойева, ан̃н̃атха̄ самудита̄нампи тесам̣ маггакиччам̣ на самбхавеййа̄ти. самма̄дит̣т̣хиа̄дӣсу самма̄ пассатӣти самма̄дит̣т̣хи, самма̄ сан̇каппети сампайуттадхамме нибба̄насан̇кха̄те а̄рамман̣е абхиниропетӣти самма̄сан̇каппо, самма̄ вадати ета̄йа̄ти самма̄ва̄ча̄, самма̄ кароти етена̄ти самма̄каммам̣, тадева самма̄камманто, самма̄ а̄джӣвати етена̄ти самма̄а̄джӣво, самма̄ ва̄йамати уссахатӣти самма̄ва̄йа̄мо, самма̄ сарати ануссаратӣти самма̄сати, самма̄ сама̄дхийати читтам̣ етена̄ти самма̄сама̄дхӣти евам̣ ниббачанам̣ ведитаббам̣. ида̄ни айам̣ кхо са̄ бхиккхавети тамева пат̣ипадам̣ нигаменто а̄ха. тассаттхо – йва̄йам̣ чатта̄ропи локуттарамагге екато катва̄ катхито ат̣т̣хан̇гико магго, айам̣ кхо са̄ бхиккхаве…пе… нибба̄на̄йа сам̣ваттатӣти.

14. евам̣ маджджхимапат̣ипадам̣ сарӯпато дассетва̄ ида̄ни чатта̄ри арийасачча̄ни дассетум̣ ‘‘идам̣ кхо пана, бхиккхаве’’тиа̄дима̄ха. таттха (висуддхи. 2.530) дуккханти еттха ду-ити айам̣ саддо куччхите диссати. куччхитан̃хи путтам̣ ‘‘дупутто’’ти ваданти, кхам̣-саддо пана туччхе. туччхан̃хи а̄ка̄сам̣ ‘‘кха’’нти вуччати. идан̃ча пат̣хамасаччам̣ куччхитам̣ анекаупаддава̄дхит̣т̣ха̄нато, туччхам̣ ба̄ладжанапарикаппитадхувасубхасукхаттабха̄вавирахитато, тасма̄ куччхитатта̄ туччхатта̄ ча ‘‘дуккха’’нти вуччати. йасма̄ панетам̣ буддха̄дайо арийа̄ пат̣ивиджджханти, тасма̄ ‘‘арийасачча’’нти вуччати. арийапат̣ивиджджхитаббан̃хи саччам̣ пуримападе уттарападалопена ‘‘арийасачча’’нти вуттам̣. арийасса татха̄гатасса саччантипи арийасаччам̣. татха̄гатена хи сайам̣ адхигататта̄ паведитатта̄ тато ева ча ан̃н̃ехи адхигаманӣйатта̄ там̣ тасса хотӣти. атха ва̄ етасса абхисамбуддхатта̄ арийабха̄васиддхито арийаса̄дхакам̣ саччантипи арийасаччам̣ пуббе вийа уттарападалопена. авитатхабха̄вена ва̄ аран̣ӣйатта̄ адхигантаббатта̄ арийам̣ саччантипи арийасаччам̣. саччаттхам̣ пана чатуннампи сачча̄нам̣ парато екаджджхам̣ дассайисса̄ма.

ида̄ни там̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ сарӯпато дассетум̣ ‘‘джа̄типи дуккха̄’’тиа̄дима̄ха. татра̄йам̣ джа̄ти-саддо анекаттхо. татха̄ хеса ‘‘екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо’’ти (дӣ. ни. 1.31; ма. ни. 1.148) еттха бхаве а̄гато. ‘‘аттхи, виса̄кхе, ниган̣т̣ха̄ на̄ма саман̣аджа̄тӣ’’ти (а. ни. 3.71) еттха ника̄йе. ‘‘джа̄ти двӣхи кхандхехи сан̇гахита̄’’ти (дха̄ту. 71) еттха сан̇кхаталаккхан̣е. ‘‘йам̣ ма̄тукуччхисмим̣ пат̣хамам̣ читтам̣ уппаннам̣ пат̣хамам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ па̄тубхӯтам̣, тадупа̄да̄йа са̄васса джа̄тӣ’’ти (маха̄ва. 124) еттха пат̣исандхийам̣. ‘‘сампатиджа̄то, а̄нанда, бодхисатто’’ти (дӣ. ни. 2.31; ма. ни. 3.207) еттха пасӯтийам̣. ‘‘аккхитто анупакут̣т̣хо джа̄тива̄дена̄’’ти (дӣ. ни. 1.303) еттха куле. сва̄йамидха габбхасеййака̄нам̣ пат̣исандхито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ма̄тукуччхимха̄ никкхаманам̣, та̄ва паваттесу кхандхесу, итаресам̣ пат̣исандхиккхан̣есвева̄ти дат̣т̣хаббо. айампи ча парийа̄йакатха̄ва, ниппарийа̄йато пана таттха таттха ниббаттама̄на̄нам̣ сатта̄нам̣ йе кхандха̄ па̄тубхаванти, тесам̣ пат̣хамапа̄тубха̄во джа̄ти на̄ма.

касма̄ панеса̄ дуккха̄ти че? анекесам̣ дуккха̄нам̣ ваттхубха̄вато. анека̄ни хи дуккха̄ни. сеййатхидам̣ – дуккхадуккхам̣ випарин̣а̄мадуккхам̣ сан̇кха̄радуккхам̣ пат̣иччханнадуккхам̣ аппат̣иччханнадуккхам̣ парийа̄йадуккхам̣ ниппарийа̄йадуккханти. таттха ка̄йикачетасика̄ дуккха̄ ведана̄ сабха̄вато ча на̄мато ча дуккхатта̄ дуккхадуккханти вуччати. сукха̄ ведана̄ випарин̣а̄мадуккхуппаттихетуто випарин̣а̄мадуккхам̣. упеккха̄ ведана̄ чева сеса̄ ча тебхӯмака̄ сан̇кха̄ра̄ удайаббайапӣл̣итатта̄ сан̇кха̄радуккхам̣. кан̣н̣асӯладантасӯлара̄гаджапарил̣а̄хадосаджапарил̣а̄ха̄дика̄йикачетасика̄ а̄ба̄дха̄ пуччхитва̄ джа̄нитаббато упаккамасса ча апа̄кат̣абха̄вато пат̣иччханнадуккхам̣. дваттим̣сакаммака̄ран̣а̄дисамут̣т̣ха̄но а̄ба̄дхо апуччхитва̄ва джа̄нитаббато упаккамасса ча па̄кат̣абха̄вато аппат̣иччханнадуккхам̣. т̣хапетва̄ дуккхадуккхам̣ сесадуккхам̣ саччавибхан̇ге а̄гатам̣ джа̄тиа̄ди саббампи тасса тасса дуккхасса ваттхубха̄вато парийа̄йадуккхам̣. дуккхадуккхам̣ пана ниппарийа̄йадуккханти вуччати. татра̄йам̣ джа̄ти йам̣ там̣ ба̄лапан̣д̣итасутта̄дӣсу (ма. ни. 3.246 а̄дайо) бхагавата̄пи упама̄васена пака̄ситам̣ а̄па̄йикам̣ дуккхам̣, йан̃ча сугатийампи мануссалоке габбхоккантимӯлака̄дибхедам̣ дуккхам̣ уппаджджати, тасса ваттхубха̄вато дуккха̄. тена̄ху пора̄н̣а̄ –

‘‘джа̄йетха но че наракесу сатто;

таттхаггида̄ха̄дикамаппасайхам̣;

лабхетха дуккхам̣ на кухим̣ патит̣т̣хам̣;

ичча̄ха дуккха̄ти мунӣдха джа̄тим̣.

‘‘дуккхам̣ тираччхесу каса̄патода-

дан̣д̣а̄бхигха̄та̄дибхавам̣ анекам̣;

йам̣ там̣ катхам̣ таттха бхавеййа джа̄тим̣;

вина̄ тахим̣ джа̄ти татопи дуккха̄.

‘‘петесу дуккхам̣ пана кхуппипа̄са̄-

ва̄та̄тапа̄диппабхавам̣ вичиттам̣;

йасма̄ аджа̄тасса на таттха аттхи;

тасма̄пи дуккхам̣ муни джа̄тима̄ха.

‘‘тиббандхака̄ре ча асайха сӣте;

локантаре йам̣ асуресу дуккхам̣;

на там̣ бхаве таттха на часса джа̄ти;

йато айам̣ джа̄ти татопи дуккха̄.

‘‘йан̃ча̄пи гӯтханараке вийа ма̄ту габбхе;

сатто васам̣ чирамато бахи никкхаман̃ча;

паппоти дуккхаматигхорамидампи наттхи;

джа̄тим̣ вина̄ итипи джа̄ти айан̃хи дуккха̄.

‘‘ким̣ бха̄ситена бахуна̄ нану йам̣ кухин̃чи;

аттхӣдха кин̃чидапи дуккхамидам̣ када̄чи;

неваттхи джа̄тивирахена йато махеси;

дуккха̄ти саббапат̣хамам̣ имама̄ха джа̄ти’’нти. (висуддхи. 2.541; вибха. ат̣т̣ха. 191; маха̄ни. ат̣т̣ха. 5; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 1.1.32-33);

джара̄пи дуккха̄ти еттха пана дувидха̄ джара̄ сан̇кхаталаккхан̣ан̃ча кхан̣д̣ичча̄дисаммато сантатийам̣ екабхавапарийа̄паннаккхандхапура̄н̣абха̄во ча, са̄ идха адхиппета̄. са̄ панеса̄ джара̄ сан̇кха̄радуккхабха̄вато чева дуккхаваттхуто ча дуккха̄. йан̃хи ан̇гапаччан̇гаситхилабха̄ваиндрийавика̄равирӯпата̄йоббанавина̄савӣрийа̄виса̄дасатимативиппава̄сапарапарибхава̄дианекапаччайам̣ ка̄йикачетасикам̣ дуккхамуппаджджати, джара̄ тасса ваттху. тена̄ху пора̄н̣а̄ –

‘‘ан̇га̄нам̣ ситхилӣбха̄ва̄, индрийа̄нам̣ вика̄рато;

йоббанасса вина̄сена, баласса упагха̄тато.

‘‘виппава̄са̄ сата̄дӣнам̣, путтада̄рехи аттано;

аппаса̄данӣйато чева, бхиййо ба̄латтапаттийа̄.

‘‘паппоти дуккхам̣ йам̣ маччо, ка̄йикам̣ ма̄насам̣ татха̄;

саббаметам̣ джара̄хету, йасма̄ тасма̄ джара̄ дукха̄’’ти. (висуддхи. 2.542; вибха. ат̣т̣ха. 192; маха̄ни. ат̣т̣ха. 5; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 1.1.32-33);

бйа̄дхипи дуккхоти идам̣ падам̣ вибхан̇ге дуккхасаччаниддесапа̄л̣ийам̣ на а̄гатам̣, тенева висуддхимаггепи дуккхасаччаниддесе там̣ на уддхат̣ам̣, дхаммачаккапаваттанасуттантапа̄л̣ийам̣йева пана упалаббхати, тасма̄ таттхевимасса вачане ан̃н̃аттха ча авачане ка̄ран̣ам̣ вӣмам̣ситаббам̣.

маран̣ампи дуккханти еттха̄пи дувидхам̣ маран̣ам̣ сан̇кхаталаккхан̣ан̃ча. йам̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘джара̄маран̣ам̣ двӣхи кхандхехи сан̇гахита’’нти (дха̄ту. 71). екабхавапарийа̄паннаджӣвитиндрийаппабандхавиччхедо ча. йам̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘ниччам̣ маран̣ато бхайа’’нти (су. ни. 581; джа̄. 1.11.88), там̣ идха адхиппетам̣. джа̄типаччайамаран̣ам̣ упаккамамаран̣ам̣ сарасамаран̣ам̣ а̄йуккхайамаран̣ам̣ пун̃н̃аккхайамаран̣антипи тассева на̄мам̣. тайидам̣ дуккхасса ваттхубха̄вато дуккханти ведитаббам̣. тена̄ху пора̄н̣а̄ –

‘‘па̄пасса па̄пакамма̄ди-нимиттаманупассато;

бхаддасса̄пасахантасса, вийогам̣ пийаваттхукам̣;

мӣйама̄насса йам̣ дуккхам̣, ма̄насам̣ ависесато.

‘‘саббесан̃ча̄пи йам̣ сандхи-бандханаччхедана̄дикам̣;

витуджджама̄намамма̄нам̣, хоти дуккхам̣ сарӣраджам̣.

‘‘асайхамаппат̣ика̄рам̣, дуккхассетассидам̣ йато;

маран̣ам̣ ваттху тенетам̣, дуккхамиччева бха̄сита’’нти. (висуддхи. 2.543; вибха. ат̣т̣ха. 193; маха̄ни. ат̣т̣ха. 5; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 1.1.32-33);

имасмин̃ча т̣ха̄не ‘‘сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄пи дуккха̄’’ти вибхан̇ге дуккхасаччаниддесе а̄гатам̣, идха пана там̣ наттхи, таттха̄пи ка̄ран̣ам̣ парийеситаббам̣.

аппийехи сампайого дуккхоти еттха аппийасампайого на̄ма амана̄пехи саттасан̇кха̄рехи самодха̄нам̣. сопи дуккхаваттхуто дуккхо. тена̄ху пора̄н̣а̄ –

‘‘дисва̄ва аппийе дуккхам̣, пат̣хамам̣ хоти четаси;

тадупаккамасамбхӯта-матха ка̄йе йато идха.

‘‘тато дуккхадвайасса̄пи, ваттхуто со махесина̄;

дуккхо вуттоти вин̃н̃еййо, аппийехи сама̄гамо’’ти.

пийехи виппайого дуккхоти еттха пана пийавиппайого на̄ма мана̄пехи саттасан̇кха̄рехи вина̄бха̄во. сопи сокадуккхасса ваттхуто дуккхо. тена̄ху пора̄н̣а̄ –

‘‘н̃а̄тидхана̄дивийога̄;

сокасарасамаппита̄ витуджджанти;

ба̄ла̄ йато татойам̣;

дуккхоти мато пийавиппайого’’ти.

йампиччхам̣ на лабхатӣти еттха ‘‘ахо вата майам̣ на джа̄тидхамма̄ асса̄ма̄’’тиа̄дӣсу алаббханеййаваттхӯсу иччха̄ва ‘‘йампиччхам̣ на лабхати, тампи дуккха’’нти вутта̄, са̄пи дуккхаваттхуто дуккха̄. тена̄ху пора̄н̣а̄ –

‘‘там̣ там̣ паттхайама̄на̄нам̣, тасса тасса ала̄бхато;

йам̣ вигха̄тамайам̣ дуккхам̣, сатта̄нам̣ идха джа̄йати.

‘‘алаббханеййаваттхӯнам̣, паттхана̄ тасса ка̄ран̣ам̣;

йасма̄ тасма̄ джино дуккхам̣, иччхита̄ла̄бхамабравӣ’’ти.

сам̣кхиттена пан̃чупа̄да̄наккхандха̄ дуккха̄ти еттха пана йасма̄ индханамива па̄вако, лаккхамива пахаран̣а̄ни, горӯпам̣ вийа д̣ам̣самакаса̄дайо, кхеттамива ла̄йака̄, га̄мам̣ вийа га̄магха̄така̄, упа̄да̄наккхандхапан̃чакамева джа̄тиа̄дайо на̄наппака̄рехи виба̄дхента̄ тин̣алата̄дӣни вийа бхӯмийам̣, пуппхапхалапаллава̄ни вийа руккхесу упа̄да̄наккхандхесуйева ниббаттанти, упа̄да̄наккхандха̄нан̃ча а̄дидуккхам̣ джа̄ти, маджджхедуккхам̣ джара̄, парийоса̄надуккхам̣ маран̣ам̣, маноратхавигха̄таппатта̄нан̃ча иччха̄вигха̄тадуккхам̣ иччхита̄ла̄бхоти евам̣ на̄наппака̄рато упапариккхийама̄на̄ упа̄да̄наккхандха̄ва дуккха̄ти йадетам̣ екамекам̣ дассетва̄ вуччама̄нам̣ анекехипи каппехи на сакка̄ анавасесато ваттум̣, тасма̄ там̣ саббампи дуккхам̣ екаджалабиндумхи сакаласамуддаджаларасам̣ вийа йесу кесучи пан̃чупа̄да̄наккхандхесу сан̇кхипитва̄ дассетум̣ ‘‘сам̣кхиттена пан̃чупа̄да̄наккхандха̄ дуккха̄’’ти бхагава̄ авоча. тена̄ху пора̄н̣а̄ –

‘‘джа̄типпабхутикам̣ дуккхам̣, йам̣ вуттамидха та̄дина̄;

авуттам̣ йан̃ча там̣ саббам̣, вина̄ ете на виджджати.

‘‘йасма̄ тасма̄ упа̄да̄на-ккхандха̄ сан̇кхепато име;

дуккха̄ти вутта̄ дуккханта-десакена махесина̄’’ти.

евам̣ сарӯпато дуккхасаччам̣ дассетва̄ ида̄ни самудайасаччам̣ дассетум̣ ‘‘идам̣ кхо пана, бхиккхаве, дуккхасамудайа’’нтиа̄дима̄ха. таттха сам̣-ити айам̣ саддо ‘‘сама̄гамо самета’’нтиа̄дӣсу сам̣йогам̣ дӣпети, у-ити айам̣ ‘‘уппаннам̣ удита’’нтиа̄дӣсу уппаттим̣. айа-саддо пана ка̄ран̣ам̣ дӣпети. идан̃ча̄пи дутийасаччам̣ авасесапаччайасама̄йоге сати дуккхассуппаттика̄ран̣анти дуккхасса сам̣йоге уппаттика̄ран̣атта̄ ‘‘дуккхасамудайа’’нти вуччати. йа̄йам̣ тан̣ха̄ти йа̄ айам̣ тан̣ха̄. поноббхавика̄ти пунаббхавакаран̣ам̣ пунаббхаво уттарападалопена, пунаббхаво сӣламетисса̄ти поноббхавика̄. нандӣра̄гена сахагата̄ти нандӣра̄гасахагата̄. идам̣ вуттам̣ хоти ‘‘нанданато раджджанато ча нандӣра̄габха̄вам̣ сабба̄су аваттха̄су аппаччаккха̄йа вуттийа̄ нандӣра̄гасахагата̄’’ти. татрататра̄бхинандинӣти йатра йатра аттабха̄во ниббаттати, татрататра̄бхинандинӣ.

сеййатхиданти нипа̄то, тасса са̄ катама̄ти чети айаматтхо. рӯпатан̣ха̄дибхедена чхаббидха̄йева тан̣ха̄ паваттиа̄ка̄рабхедато ка̄матан̣ха̄дивасена тивидха̄ вутта̄. рӯпатан̣ха̄йева хи йада̄ чаккхусса а̄па̄тхама̄гатам̣ рӯпа̄рамман̣ам̣ ка̄масса̄давасена асса̄дайама̄на̄ паваттати, тада̄ ка̄матан̣ха̄ на̄ма хоти. йада̄ тадева̄рамман̣ам̣ дхувам̣ сассатанти паватта̄йа сассатадит̣т̣хийа̄ саддхим̣ паваттати, тада̄ бхаватан̣ха̄ на̄ма хоти. сассатадит̣т̣хисахагато хи ра̄го ‘‘бхаватан̣ха̄’’ти вуччати. йада̄ пана тадева̄рамман̣ам̣ уччхиджджати винассатӣти паватта̄йа уччхедадит̣т̣хийа̄ саддхим̣ паваттати, тада̄ вибхаватан̣ха̄ на̄ма хоти. уччхедадит̣т̣хисахагато хи ра̄го ‘‘вибхаватан̣ха̄’’ти вуччати. еса найо саддатан̣ха̄дӣсупи.

касма̄ панеттха тан̣ха̄ва самудайасаччам̣ вутта̄ти? висесахетубха̄вато. авиджджа̄ хи бхавесу а̄дӣнавам̣ пат̣иччха̄дентӣ дит̣т̣хиа̄диупа̄да̄нан̃ча таттха таттха абхинивисама̄нам̣ тан̣хам̣ абхивад̣д̣хети, доса̄дайопи каммасса ка̄ран̣ам̣ хонти, тан̣ха̄ пана там̣там̣бхавайонигативин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитисатта̄а̄ва̄сасаттаника̄йакулабхогиссарийа̄дивичиттатам̣ абхипаттхентӣ каммавичиттата̄йа упаниссайатам̣ каммасса ча саха̄йабха̄вам̣ упагаччхантӣ бхава̄дивичиттатам̣ нийамети, тасма̄ дуккхасса висесахетубха̄вато ан̃н̃есупи авиджджа̄упа̄да̄накамма̄дӣсу сутте абхидхамме ча авасесакилеса̄кусаламӯла̄дӣсу вуттесу дуккхахетӯсу виджджама̄несу тан̣ха̄ва ‘‘самудайасачча’’нти вутта̄ти ведитаббам̣.

ида̄ни дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ дассетум̣ ‘‘идам̣ кхо пана, бхиккхаве, дуккханиродха’’нтиа̄дима̄ха. таттха йасма̄ ни-саддо абха̄вам̣, родха-саддо ча ча̄ракам̣ дӣпети, тасма̄ абха̄во еттха сам̣са̄рача̄ракасан̇кха̄тасса дуккхародхасса саббагатисун̃н̃атта̄, самадхигате ва̄ тасмим̣ сам̣са̄рача̄ракасан̇кха̄тасса дуккхародхасса абха̄во хоти таппат̣ипаккхатта̄типи ‘‘дуккханиродха’’нти вуччати. дуккхасса ва̄ ануппа̄даниродхапаччайатта̄ дуккханиродхам̣. дуккханиродхам̣ дассентена четтха ‘‘йо тасса̄йева тан̣ха̄йа̄’’тиа̄дина̄ найена самудайаниродхо вутто, со касма̄ вуттоти че? самудайаниродхена дуккханиродхо. бйа̄дхинимиттавӯпасамена бйа̄дхивӯпасамо вийа хи хетуниродхена пхаланиродхо, тасма̄ самудайаниродхенева дуккхам̣ нируджджхати, на ан̃н̃атха̄. тена̄ха –

‘‘йатха̄пи мӯле анупаддаве дал̣хе;

чхиннопи руккхо пунарева рӯхати;

евампи тан̣ха̄нусайе анӯхате;

ниббаттатӣ дуккхамидам̣ пунаппуна’’нти. (дха. па. 338);

ити йасма̄ самудайаниродхенева дуккхам̣ нируджджхати, тасма̄ бхагава̄ дуккханиродхам̣ дассенто самудайаниродхена десеси. сӣхасама̄навуттино хи татха̄гата̄. те дуккхам̣ ниродхента̄ дуккханиродхан̃ча десента̄ хетумхи пат̣ипаджджанти, на пхале. йатха̄ хи сӣхо йенаттани саро кхитто, таттхева аттано балам̣ дассети, на саре, татха̄ буддха̄нам̣ ка̄ран̣е пат̣ипатти, на пхале. титтхийа̄ пана сува̄навуттино. те дуккхам̣ ниродхента̄ дуккханиродхан̃ча десента̄ аттакиламатха̄нуйогадесана̄дӣхи пхале пат̣ипаджджанти, на хетумхи. йатха̄ хи сунакха̄ кеначи лед̣д̣уппаха̄ре динне бхуссанта̄ лед̣д̣ум̣ кха̄данти, на паха̄рада̄йаке ут̣т̣хаханти, евам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ дуккхам̣ ниродхетука̄ма̄ ка̄йакхедамануйуджджанти, на килесаниродханам̣, евам̣ та̄ва дуккханиродхасса самудайаниродхавасена десана̄йа пайоджанам̣ ведитаббам̣.

айам̣ панеттха аттхо. тасса̄йева тан̣ха̄йа̄ти тасса̄ ‘‘поноббхавика̄’’ти ватва̄ ка̄матан̣ха̄дивасена вибхаттатан̣ха̄йа. вира̄го вуччати магго. ‘‘вира̄га̄ вимуччатӣ’’ти (ма. ни. 1.245; сам̣. ни. 3.12, 59) хи вуттам̣. вира̄гена ниродхо вира̄ганиродхо, анусайасамуггха̄тато асесо вира̄ганиродхо асесавира̄ганиродхо. атха ва̄ вира̄готи паха̄нам̣ вуччати, тасма̄ анусайасамуггха̄тато асесо вира̄го асесо ниродхоти евампеттха йоджана̄ дат̣т̣хабба̄, аттхато пана сабба̄нева ета̄ни нибба̄насса вевачана̄ни. параматтхато хи дуккханиродхо арийасаччанти нибба̄нам̣ вуччати. йасма̄ пана там̣ а̄гамма тан̣ха̄ вираджджати чева нируджджхати ча, тасма̄ ‘‘вира̄го’’ти ча ‘‘ниродхо’’ти ча вуччати. йасма̄ ча тадева а̄гамма тасса̄ ча̄га̄дайо хонти, ка̄магун̣а̄лайа̄дӣсу четтха екопи а̄лайо наттхи, тасма̄ ча̄го пат̣иниссагго мутти ана̄лайоти вуччати.

ида̄ни дуккханиродхага̄минипат̣ипада̄арийасаччам̣ дассетум̣ ‘‘идам̣ кхо пана, бхиккхаве, дуккханиродхага̄минӣ’’тиа̄дима̄ха. йасма̄ панетам̣ арийасаччам̣ дуккханиродхам̣ гаччхати а̄рамман̣авасаена тадабхимукхабхӯтатта̄, пат̣ипада̄ ча хоти дуккханиродхаппаттийа̄, тасма̄ ‘‘дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’’ти вуччати. сесаметтха вуттанайамева. ко пана несам̣ дуккха̄дӣнам̣ саччат̣т̣хоти? йо пан̃н̃а̄чаккхуна̄ упапариккхийама̄на̄нам̣ ма̄йа̄ва випарӣто, марӣчива висам̣ва̄дако, титтхийа̄нам̣ атта̄ вийа анупалаббхасабха̄во ча на хоти, атха кхо ба̄дханаппабхавасантиниййа̄наппака̄рена таччха̄випарӣтабхӯтабха̄вена арийан̃а̄н̣асса гочаро хотийева, еса аггилаккхан̣ам̣ вийа локапакати вийа ча таччха̄випарӣтабхӯтабха̄во саччат̣т̣хоти ведитаббо. еттха ча аггилаккхан̣ам̣ на̄ма ун̣хаттам̣. тан̃хи каттхачи кат̣т̣ха̄диупа̄да̄набхеде висам̣ва̄дакам̣ випарӣтам̣ абхӯтам̣ ва̄ када̄чипи на хоти, ‘‘джа̄тидхамма̄ джара̄дхамма̄, атхо маран̣адхаммино’’ти (а. ни. 5.57) евам̣ вуттаджа̄тиа̄дика̄ локапакатӣти ведитабба̄. ‘‘екачча̄нам̣ тираччха̄на̄нам̣ тирийам̣ дӣгхата̄, манусса̄дӣнам̣ уддхам̣ дӣгхата̄, вуддхинит̣т̣хаппатта̄нам̣ пуна авад̣д̣хананти евама̄дика̄ ча локапакатӣ’’ти ваданти.

апича –

на̄ба̄дхакам̣ йато дуккхам̣, дуккха̄ ан̃н̃ам̣ на ба̄дхакам̣;

ба̄дхакаттанийа̄мена, тато саччамидам̣ матам̣.

там̣ вина̄ на̄н̃н̃ато дуккхам̣, на хоти на ча там̣ тато;

дуккхахетунийа̄мена, ити саччам̣ висаттика̄.

на̄н̃н̃а̄ нибба̄нато санти, сантам̣ на ча на там̣ йато;

сантабха̄ванийа̄мена, тато саччамидам̣ матам̣.

магга̄ ан̃н̃ам̣ на ниййа̄нам̣, аниййа̄но на ча̄пи со;

таччханиййа̄набха̄ватта̄, ити со саччасаммато.

ити таччха̄випалла̄са-бхӯтабха̄вам̣ чатӯсупи;

дуккха̄дӣсвависесена, саччат̣т̣хам̣ а̄ху пан̣д̣ита̄ти. (вибха. ат̣т̣ха. 189);

15. пуббе анануссутесӯти ито пуббе ‘‘идам̣ дуккха’’нтиа̄дина̄ на ануссутесу ассутапуббесу чатусаччадхаммесу. чаккхунтиа̄дӣни н̃а̄н̣авевачана̄нева. н̃а̄н̣амева хеттха паччаккхато дассанат̣т̣хена чаккху вийа̄ти чаккху, н̃а̄н̣ат̣т̣хена н̃а̄н̣ам̣, пака̄рато джа̄нанат̣т̣хена пан̃н̃а̄, пат̣ивиджджханат̣т̣хена виджджа̄, саччаппат̣иччха̄дакасса мохандхака̄расса видхаманато обха̄санат̣т̣хена а̄локоти вуттам̣. там̣ панетам̣ чатӯсу саччесу локийалокуттарамиссакам̣ ниддит̣т̣ханти ведитаббам̣.

16. йа̄вакӣван̃ча̄ти йаттакам̣ ка̄лам̣. типариват̣т̣анти саччан̃а̄н̣акиччан̃а̄н̣акатан̃а̄н̣асан̇кха̄та̄нам̣ тин̣н̣ам̣ париват̣т̣а̄нам̣ васена типариват̣т̣ам̣. саччан̃а̄н̣а̄дивасена хи тайо париват̣т̣а̄ етасса̄ти типариват̣т̣анти вуччати н̃а̄н̣адассанам̣. еттха ча ‘‘идам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣, идам̣ дуккхасамудайа’’нти евам̣ чатӯсу саччесу йатха̄бхӯтан̃а̄н̣ам̣ саччан̃а̄н̣ам̣ на̄ма. тесуйева ‘‘парин̃н̃еййам̣ паха̄таббам̣ саччхика̄таббам̣ бха̄ветабба’’нти евам̣ каттаббакиччаджа̄нанан̃а̄н̣ам̣ киччан̃а̄н̣ам̣ на̄ма. ‘‘парин̃н̃а̄там̣ пахӣнам̣ саччхикатам̣ бха̄вита’’нти евам̣ тасса катабха̄ваджа̄нанан̃а̄н̣ам̣ катан̃а̄н̣ам̣ на̄ма. два̄даса̄ка̄ранти тесам̣йева екекасмим̣ сачче тин̣н̣ам̣ тин̣н̣ам̣ а̄ка̄ра̄нам̣ васена два̄даса̄ка̄рам̣. н̃а̄н̣адассананти етесам̣ типариват̣т̣а̄нам̣ два̄дасаннам̣ а̄ка̄ра̄нам̣ васена уппаннан̃а̄н̣асан̇кха̄там̣ дассанам̣.

ануттарам̣ самма̄самбодхинти уттаравирахитам̣ саббасет̣т̣хам̣ самма̄ са̄ман̃ча бодхим̣. атха ва̄ пасаттхам̣ сундаран̃ча бодхим̣. бодхӣти ча бхагавато арахаттамагго идха̄дхиппето. са̄вака̄нам̣ арахаттамагго ануттара̄ бодхи хоти, на хотӣти? на хоти. касма̄? асаббагун̣ада̄йакатта̄. тесан̃хи кассачи арахаттамагго арахаттапхаламева дети, кассачи тиссо виджджа̄, кассачи чха абхин̃н̃а̄, кассачи чатассо пат̣исамбхида̄, кассачи са̄вакапа̄рамӣн̃а̄н̣ам̣. паччекабуддха̄нампи паччекабодхин̃а̄н̣амева дети, буддха̄нам̣ пана саббагун̣асампаттим̣ дети абхисеко вийа ран̃н̃о саббалокиссарийабха̄вам̣. тасма̄ ан̃н̃асса кассачипи ануттара̄ бодхи на хотӣти. абхисамбуддхоти паччан̃н̃а̄синти абхисамбуддхо ахам̣ патто пат̣ивиджджхитва̄ т̣хитоти евам̣ пат̣иджа̄ним̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄дӣти адхигатагун̣а̄нам̣ йа̄тха̄вато дассанасаматтхам̣ паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ан̃ча пана ме удапа̄ди. акуппа̄ ме вимуттӣти айам̣ майхам̣ арахаттапхалавимутти акуппа̄ пат̣ипаккхехи на копетабба̄ти евам̣ н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди. таттха двӣха̄ка̄рехи акуппата̄ ведитабба̄ маггасан̇кха̄така̄ран̣ато ча а̄рамман̣ато ча. са̄ хи чатӯхи маггехи самуччхиннакилеса̄нам̣ пуна аниваттаната̄йа ка̄ран̣атопи акуппа̄, акуппадхаммам̣ нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ паваттата̄йа а̄рамман̣атопи акуппа̄ ана̄куппа̄рамман̣а̄нам̣ локийасама̄паттӣнам̣ тадабха̄вато. антима̄ти паччхима̄. наттхи да̄ни пунаббхавоти ида̄ни пуна ан̃н̃о бхаво на̄ма наттхӣти.

имасмин̃ча пана веййа̄каран̣асминти имасмим̣ нигга̄тхаке сутте. нигга̄тхакан̃хи суттам̣ пуччха̄виссаджджанасахитам̣ ‘‘веййа̄каран̣а’’нти вуччати. бхан̃н̃ама̄нети бхан̣ийама̄не, десийама̄нети аттхо. вираджанти апа̄йагаманӣйара̄гараджа̄дӣнам̣ вигамена вираджам̣. вӣтамаланти анавасесадит̣т̣хивичикиччха̄мала̄пагамена вӣтамалам̣. пат̣хамамаггаваджджхакилесараджа̄бха̄вена ва̄ вираджам̣, пан̃чавидхадуссӣлйамала̄пагамена вӣтамалам̣. дхаммачаккхунти брахма̄йусутте (ма. ни. 2.383 а̄дайо) хет̣т̣хима̄ тайо магга̄ вутта̄, чӯл̣ара̄хулова̄де (ма. ни. 3.416 а̄дайо) а̄саваккхайо, идха пана сота̄паттимагго адхиппето. чатусаччасан̇кха̄тесу дхаммесу тесам̣ дассанат̣т̣хена чаккхӯти дхаммачаккху, хет̣т̣химесу ва̄ тӣсу маггадхаммесу екам̣ сота̄паттимаггасан̇кха̄там̣ чаккхӯти дхаммачаккху, саматхавипассана̄дхамманиббаттата̄йа сӣла̄дитивидхадхаммаккхандхабхӯтата̄йа ва̄ дхаммамайам̣ чаккхӯтипи дхаммачаккху, тасса уппаттиа̄ка̄радассанаттхам̣ ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти а̄ха. нану ча магган̃а̄н̣ам̣ асан̇кхатадхамма̄рамман̣ам̣, на сан̇кхатадхамма̄рамман̣анти? саччаметам̣, йасма̄ там̣ ниродхам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ киччавасена саббасан̇кхатам̣ асаммохаппат̣иведхавасена пат̣ивиджджхантам̣ уппаджджати, тасма̄ татха̄ вуттам̣.

17. дхаммачаккети пат̣иведхан̃а̄н̣ан̃чева десана̄н̃а̄н̣ан̃ча паваттанат̣т̣хена чакканти дхаммачаккам̣. бодхипаллан̇ке нисиннасса хи чатӯсу саччесу уппаннам̣ два̄даса̄ка̄рам̣ пат̣иведхан̃а̄н̣ампи, исипатане нисиннасса два̄даса̄ка̄ра̄йа саччадесана̄йа паваттакам̣ десана̄н̃а̄н̣ампи дхаммачаккам̣ на̄ма. убхайампи хетам̣ дасабаласса уре паваттан̃а̄н̣амева. тадубхайам̣ има̄йа десана̄йа пака̄сентена бхагавата̄ дхаммачаккам̣ паваттитам̣ на̄ма. там̣ панетам̣ дхаммачаккам̣ йа̄ва ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃аттхеро ат̣т̣ха̄расахи брахмакот̣ӣхи саддхим̣ сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄ти, та̄ва бхагава̄ паваттети на̄ма паваттанакиччасса анит̣т̣хитатта̄. патит̣т̣хите паваттитам̣ на̄ма кассапасамма̄самбуддхасса са̄санантарадха̄нато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва буддхуппа̄до, еттакам̣ ка̄лам̣ аппаваттапуббасса паваттитатта̄. там̣ сандха̄йа ‘‘паваттите ча пана бхагавата̄ дхаммачакке бхумма̄ дева̄ саддаманусса̄весу’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха бхумма̄ти бхӯмат̣т̣хакадевата̄. саддаманусса̄весунти екаппаха̄ренева са̄дхука̄рам̣ датва̄ ‘‘етам̣ бхагавата̄’’тиа̄дӣни ваданта̄ анусса̄вайим̣су. обха̄соти саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣а̄нубха̄вена паватто читтапаччайаутусамут̣т̣ха̄но обха̄со. со хи тада̄ дева̄нам̣ дева̄нубха̄вам̣ атиккамитва̄ вирочиттха. ан̃н̃а̄си вата бхо кон̣д̣ан̃н̃оти имассапи уда̄насса уда̄харан̣агхосо дасасахассилокадха̄тум̣ пхаритва̄ ат̣т̣ха̄си. бхагавато хи дхаммачаккаппаваттанасса а̄рамбхе вийа парисама̄панепи ативийа ул̣а̄ратамам̣ пӣтисоманассам̣ удапа̄ди.

18. дит̣т̣хо арийасаччадхаммо етена̄ти дит̣т̣хадхаммо. еса найо сесападесупи. еттха ча дассанам̣ на̄ма н̃а̄н̣адассанато ан̃н̃ампи аттхӣти там̣ниваттанаттхам̣ ‘‘паттадхаммо’’ти вуттам̣. патти ча н̃а̄н̣асампаттито ан̃н̃а̄пи виджджатӣти тато висесанаттхам̣ ‘‘видитадхаммо’’ти вуттам̣. са̄ панеса̄ видитадхаммата̄ екадесатопи хотӣти ниппадесато видитабха̄вам̣ дассетум̣ ‘‘парийога̄л̣хадхаммо’’ти вуттам̣. тенасса сачча̄бхисамбодхим̣йева дӣпети. магган̃а̄н̣ан̃хи ека̄бхисамайавасена парин̃н̃а̄дикиччам̣ са̄дхентам̣ ниппадесена чатусаччадхаммам̣ самантато ога̄л̣хам̣ на̄ма хоти. саппат̣ибхайаканта̄расадиса̄ сол̣асаваттхука̄ ат̣т̣хаваттхука̄ ча тин̣н̣а̄ вичикиччха̄ анена̄ти тин̣н̣авичикиччхо. паваттиа̄дӣсу ‘‘евам̣ нукхо на нукхо’’ти евам̣ паваттика̄ вигата̄ самуччхинна̄ катхам̣катха̄ асса̄ти вигатакатхам̣катхо. веса̄раджджаппаттоти са̄раджджакара̄нам̣ па̄падхамма̄нам̣ пахӣнатта̄ таппат̣ипаккхесу ча сӣла̄дӣсу гун̣есу суппатит̣т̣хитатта̄ виса̄радабха̄вам̣ веййаттийам̣ патто адхигато. сва̄йам̣ веса̄раджджаппаттисуппатит̣т̣хитабха̄во каттха̄ти а̄ха ‘‘саттхуса̄сане’’ти. аттана̄ паччаккхато адхигататта̄ на парам̣ паччети, парасса саддха̄йа еттха наппаваттати, на тасса паро паччетаббо аттхӣти апараппаччайо.

лабхеййа̄ханти лабхеййам̣ ахам̣, а̄йа̄чанавачанаметам̣. ехӣти а̄йа̄чита̄нам̣ паббаджджӯпасампада̄нам̣ ануматабха̄ваппака̄санавачанам̣, тасма̄ ехи сампат̣иччха̄хи йатха̄йа̄читам̣ паббаджджӯпасампадависесанти аттхо. ити-саддо тасса ехибхиккхӯпасампада̄пат̣ила̄бханимиттавачанапарийоса̄надассано. тадаваса̄но хи тасса бхиккхубха̄во. тенева̄ха ‘‘ехи бхиккхӯти бхагавато вачанена абхиниппханна̄ са̄ва тасса а̄йасмато ехибхиккхӯпасампада̄ ахосӣ’’ти. чара брахмачарийанти упаримаггаттайасан̇кха̄там̣ брахмачарийам̣ самадхигаччха. киматтхам̣? самма̄ дуккхасса антакирийа̄йа. идха̄пи ‘‘авоча̄’’ти самбандхитаббам̣. ‘‘нава кот̣исахасса̄нӣ’’тиа̄дина̄ (висуддхи. 1.20; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 1.1.37) вуттаппабхеда̄нам̣ анекасахасса̄нам̣ сам̣варавинайа̄нам̣ сама̄дийитва̄ ваттанена упарибхӯта̄ аггабхӯта̄ сампада̄ти упасампада̄.

19. нӣха̄рабхаттоти нӣхат̣абхатто, га̄мато бхиккхам̣ нӣхаритва̄ бхиккхӯхи диннабхаттоти аттхо. бхагава̄ хи дахаракума̄раке вийа те бхиккхӯ парихаранто па̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа пин̣д̣апа̄таттха̄йапи га̄мам̣ апависитва̄ антовиха̄рейева васи.

дхаммачаккаппаваттанасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

анатталаккхан̣асуттаван̣н̣ана̄

20. а̄мантесӣти а̄са̄л̣хӣпун̣н̣амадивасе дхаммачаккаппаваттанато пат̣т̣ха̄йа ануккамена сота̄паттипхале патит̣т̣хите ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃аппамукхе пан̃чаваггийе ‘‘ида̄ни тесам̣ а̄саваккхайа̄йа дхаммам̣ десесса̄мӣ’’ти пан̃чамийа̄ паккхасса а̄мантеси. анатта̄ти авасаваттанат̣т̣хена аса̄микат̣т̣хена сун̃н̃атат̣т̣хена аттапат̣иккхепат̣т̣хена̄ти евам̣ чатӯхи ка̄ран̣ехи анатта̄. таттха ‘‘уппаннам̣ рӯпам̣ т̣хитим̣ ма̄ па̄пун̣а̄ту, т̣ха̄наппаттам̣ ма̄ джӣрату, джараппаттам̣ ма̄ бхиджджату, удайаббайехи ма̄ киламайатӯ’’ти на еттха кассачи васӣбха̄во аттхи, сва̄йамасса авасаваттанат̣т̣хо. са̄мибхӯтасса кассачи абха̄во аса̄микат̣т̣хо. нива̄сӣка̄ракаведакаадхит̣т̣ха̄йакавирахена тато сун̃н̃ата̄ сун̃н̃атат̣т̣хо. парапарикаппитааттасабха̄ва̄бха̄во ева аттапат̣иккхепат̣т̣хо. ида̄ни анаттатам̣йева вибха̄ветум̣ ‘‘рӯпан̃ча хидам̣ бхиккхаве’’тиа̄дима̄ха. таттха атта̄ абхависса̄ти ка̄рако ведако сайам̣васӣти евам̣бхӯто атта̄ абхависса̄ти адхиппа̄йо. еван̃хи сати рӯпасса а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттанам̣ айуджджама̄накам̣ сийа̄. ка̄ман̃четтха ‘‘йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, рӯпам̣ анатта̄, тасма̄ рӯпам̣ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттатӣ’’ти рӯпасса анаттата̄йа дуккхата̄ вибха̄вита̄ вийа диссати, татха̄пи ‘‘йасма̄ рӯпам̣ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттати, тасма̄ анатта̄’’ти па̄кат̣а̄йа са̄ба̄дхата̄йа рӯпасса аттаса̄ра̄бха̄во вибха̄вито, тато ева ча ‘‘на ча лаббхати рӯпе ‘евам̣ ме рӯпам̣ хоту, евам̣ ме рӯпам̣ ма̄ ахосӣ’ти’’ рӯпе кассачи аниссарата̄ тасса ча авасаваттана̄ка̄ро дассито. ведана̄дӣсупи есева найо.

21. там̣ ким̣ман̃н̃атха бхиккхавети идам̣ касма̄ а̄раддхам̣? еттакена т̣ха̄нена анатталаккхан̣амева катхитам̣, на аниччадуккхалаккхан̣а̄ни, ида̄ни та̄ни дассетва̄ самодха̄нетва̄ тӣн̣ипи лаккхан̣а̄ни дассетум̣ идама̄раддханти ведитаббам̣. аниччам̣ бхантети бханте йасма̄ хутва̄ на хоти, тасма̄ аниччам̣. йасма̄ пуббе асантам̣ паччайасамава̄йена хутва̄ уппаджджитва̄ пуна бхан̇гупагаманена на хоти, тасма̄ на ниччанти аниччам̣, аддхуванти адхиппа̄йо. атха ва̄ уппа̄давайавантата̄йа та̄вака̄ликата̄йа випарин̣а̄макот̣ийа̄ ниччаппат̣иккхепатоти имехипи ка̄ран̣ехи аниччам̣. еттха кхан̣е кхан̣е уппаджджанавасена нируджджханавасена ча паваттанато уппа̄давайавантата̄. тан̇кхан̣иката̄йа та̄вака̄ликата̄. випарин̣а̄мавантата̄йа випарин̣а̄макот̣и. рӯпан̃хи уппа̄да̄дивика̄ра̄паджджанена випарин̣а̄мантам̣ вина̄сам̣ па̄пун̣а̄ти. ниччасабха̄ва̄бха̄во ева ниччапат̣иккхепо. аничча̄ хи дхамма̄, тенева аттано аниччабха̄вена аттхато ниччатам̣ пат̣иккхипанти на̄ма.

дуккхам̣ бхантети бханте пат̣ипӣл̣ана̄ка̄рена дуккхам̣. уппа̄даджара̄бхан̇гавасена хи рӯпасса нирантарам̣ ба̄дхати, пат̣ипӣл̣ана̄ка̄ренасса дуккхата̄. атха ва̄ санта̄пат̣т̣хена дуккхамат̣т̣хена дуккхаваттхукат̣т̣хена сукхапат̣иккхепат̣т̣хена ча̄ти чатӯхи ка̄ран̣ехи дуккхам̣. еттха ча санта̄по на̄ма дуккхадуккхата̄дивасена санта̄панам̣ паридаханам̣. тато евасса дуссахата̄йа дуккхамата̄. тиссаннам̣ дуккхата̄нам̣ сам̣са̄радуккхасса ча адхит̣т̣ха̄ната̄йа дуккхаваттхуката̄. сукхасабха̄ва̄бха̄во ева сукхапат̣иккхепо. випарин̣а̄мадхамманти джара̄йа маран̣ена ча випарин̣а̄масабха̄вам̣. каллам̣ нӯти йуттам̣ ну. танти евам̣ аниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣ рӯпам̣. етам̣ мама̄ти тан̣ха̄га̄хо маман̇ка̄рабха̄вато. есохамасмӣти ма̄нага̄хо ахан̇ка̄рабха̄вато. есо ме атта̄ти дит̣т̣хига̄хо аттабха̄вавипалла̄сагга̄хато. тан̣ха̄га̄хо четтха ат̣т̣хасататан̣ха̄вичаритавасена, ма̄нага̄хо нававидхама̄навасена, дит̣т̣хига̄хо два̄сат̣т̣хидит̣т̣хивасена ведитаббо. имесам̣ тин̣н̣ам̣ тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хига̄ха̄нам̣ васена йуттам̣ ну там̣ саманупасситунти вуттам̣ хоти.

ити бхагава̄ аниччадуккхавасена анатталаккхан̣ам̣йева дассеси. бхагава̄ хи каттхачи аниччавасена анаттатам̣ дассети, каттхачи дуккхавасена, каттхачи убхайавасена. татха̄ хи ‘‘чаккху атта̄ти йо вадеййа, там̣ на упападжджати, чаккхусса уппа̄допи вайопи пан̃н̃а̄йати. йасса кхо пана уппа̄допи вайопи пан̃н̃а̄йати, ‘атта̄ ме уппаджджати чева вети ча̄’ти иччасса евама̄гатам̣ хоти, тасма̄ там̣ на упападжджати. ‘чаккху атта̄’ти йо вадеййа, ити чаккху анатта̄’’ти имасмин̃ча чхачхаккасутте (ма. ни. 3.422) аниччавасена анаттатам̣ дассеси. ‘‘рӯпан̃ча хидам̣, бхиккхаве, атта̄ абхависса…пе… евам̣ ме рӯпам̣ ма̄ ахосӣ’’ти имасмим̣йева анатталаккхан̣асутте дуккхавасена анаттатам̣ дассеси. ‘‘рӯпам̣, бхиккхаве, аниччам̣, йаданиччам̣ там̣ дуккхам̣, йам̣ дуккхам̣ таданатта̄, йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на ме со атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хабба’’нти имасмим̣ арахантасутте (сам̣. ни. 3.76-77) убхайавасена анаттатам̣ дассеси. касма̄? аниччам̣ дуккхан̃ча па̄кат̣ам̣, анатта̄ апа̄кат̣ам̣. парибхогабха̄джана̄дӣсу хи бхиннесу ‘‘ахо аничча’’нти ваданти, ‘‘ахо анатта̄’’ти пана ватта̄ на̄ма наттхи. сарӣре ган̣д̣апил̣ака̄су ва̄ ут̣т̣хита̄су кан̣т̣акена ва̄ виддха̄ ‘‘ахо дуккха’’нти ваданти, ‘‘ахо анатта̄’’ти пана ватта̄ на̄ма наттхи. касма̄? идан̃хи анатталаккхан̣ам̣ на̄ма авибхӯтам̣ дуддасам̣ дуппан̃н̃а̄панам̣. татха̄ хи сарабхан̇га̄дайопи саттха̄ро на̄ддасам̣су, куто пан̃н̃а̄пана̄, тена нам̣ бхагава̄ аниччавасена ва̄ дуккхавасена ва̄ убхайавасена ва̄ дассеси. тайидам̣ имасмимпи тепариват̣т̣е аниччадуккхавасенева дасситам̣. ведана̄дӣсупи есева найо.

22. тасма̄тиха̄ти тасма̄ иччева вуттам̣. ти-ка̄ра ха-ка̄ра̄ нипа̄та̄, йасма̄ име пан̃чаккхандха̄ аничча̄ дуккха̄ анатта̄, тасма̄ти аттхо. йам̣ кин̃чӣти анавасесапарийа̄да̄наметам̣. йанти хи са̄ман̃н̃ена анийамадассанам̣, кин̃чӣти пака̄рато бхедам̣ а̄маситва̄ анийамадассанам̣. убхайенапи атӣтам̣ ва̄…пе… сантике ва̄ аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄ йа̄дисам̣ ва̄ та̄дисам̣ ва̄ напум̣саканиддеса̄рахам̣ саббам̣ бйа̄петва̄ сан̇ган̣ха̄ти, тасма̄ анавасесапарийа̄да̄наметам̣ ‘‘йам̣ кин̃чӣ’’ти. еван̃ча сати ан̃н̃есупи напум̣саканиддеса̄рахесу пасан̇гам̣ дисва̄ таттха адхиппетаттхам̣ адхичча паваттанато атиппасан̇гасса нийаманаттхам̣ ‘‘рӯпа’’нти вуттам̣. евам̣ пададвайенапи рӯпасса асесапариггахо като хоти. атхасса атӣта̄дивибха̄гам̣ а̄рабхати ‘‘атӣта̄на̄гатапаччуппанна’’нтиа̄дина̄. тан̃хи кин̃чи атӣтам̣ кин̃чи ана̄гата̄дибхеданти. еса найо ведана̄дӣсупи.

таттха рӯпам̣ та̄ва аддха̄сантатисамайакхан̣авасена чатудха̄ атӣтам̣ на̄ма хоти, татха̄ ана̄гатапаччуппаннам̣. таттха аддха̄васена та̄ва екасса екасмим̣ бхаве пат̣исандхито пуббе атӣтам̣, чутито уддхамана̄гатам̣, убхиннамантаре паччуппаннам̣. сантативасена сабха̄гекаутусамут̣т̣ха̄наека̄ха̄расамаут̣т̣ха̄нан̃ча пубба̄парийавасена ваттама̄нампи паччуппаннам̣, тато пуббе висабха̄гаутуа̄ха̄расамут̣т̣ха̄нам̣ атӣтам̣, паччха̄ ана̄гатам̣. читтаджам̣ екавӣтхиекаджаванаекасама̄паттисамут̣т̣ха̄нам̣ паччуппаннам̣, тато пуббе атӣтам̣, паччха̄ ана̄гатам̣. каммасамут̣т̣ха̄насса па̄т̣ийеккам̣ сантативасена атӣта̄дибхедо наттхи. тесам̣йева пана утуа̄ха̄рачиттасамут̣т̣ха̄на̄нам̣ упаттхамбхакавасена тасса атӣта̄дибха̄во ведитаббо. самайавасена екамухуттапуббан̣хаса̄йанхараттидива̄дӣсу самайесу санта̄навасена паваттама̄нам̣ там̣там̣самайавантам̣ рӯпам̣ паччуппаннам̣ на̄ма, тато пуббе атӣтам̣, паччха̄ ана̄гатам̣. кхан̣авасена уппа̄да̄диккхан̣аттайапарийа̄паннам̣ паччуппаннам̣, тато пуббе атӣтам̣, паччха̄ ана̄гатам̣, идамеветтха ниппарийа̄йам̣, сеса̄ парийа̄йакатха̄.

аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ти чаккха̄дипан̃чавидхам̣ рӯпам̣ аттабха̄вам̣ адхикичча паваттатта̄ аджджхаттам̣, сесам̣ тато ба̄хиратта̄ бахиддха̄. апича нийакаджджхаттампи идха аджджхаттам̣, парапуггаликампи ча бахиддха̄ти ведитаббам̣. ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ти чаккха̄дӣни нава, а̄подха̄туваджджа̄ тиссо дха̄туйо ча̄ти два̄дасавидхам̣ рӯпам̣ гхат̣т̣анавасена гахетаббато ол̣а̄рикам̣, сесам̣ тато випарӣтатта̄ сукхумам̣. хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ти еттха хӣнапан̣ӣтабха̄во парийа̄йато ниппарийа̄йато ча. таттха аканит̣т̣ха̄нам̣ рӯпато судассӣнам̣ рӯпам̣ хӣнам̣, тадева судасса̄нам̣ рӯпато пан̣ӣтам̣. евам̣ йа̄ва наракасатта̄нам̣ рӯпам̣, та̄ва парийа̄йато хӣнапан̣ӣтата̄ ведитабба̄. ниппарийа̄йато пана йам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ акусалавипа̄кавин̃н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати, там̣ хӣнам̣ анит̣т̣хабха̄вато. йам̣ пана а̄рамман̣ам̣ катва̄ кусалавипа̄кавин̃н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати, там̣ пан̣ӣтам̣ ит̣т̣хабха̄вато. йатха̄ хи акусалавипа̄ко сайам̣ анит̣т̣хо анит̣т̣хе ева уппаджджати, на ит̣т̣хе, евам̣ кусалавипа̄копи сайам̣ ит̣т̣хо ит̣т̣хейева уппаджджати, на анит̣т̣хе. йам̣ дӯре сантике ва̄ти йам̣ сукхумам̣, тадева дуппат̣ивиджджхасабха̄ватта̄ дӯре, итарам̣ суппат̣ивиджджхасабха̄ватта̄ сантике. апичеттха ока̄сатопи упа̄да̄йупа̄да̄йа дӯрасантиката̄ ведитабба̄. там̣ саббанти там̣ атӣта̄дӣхи падехи висум̣ ниддит̣т̣хам̣ саббам̣ рӯпам̣. саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббанти сахавипассана̄йа маггапан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣.

йа̄ ка̄чи ведана̄тиа̄дӣсу пана сантативасена ча кхан̣авасена ча ведана̄йа атӣта̄на̄гатапаччуппаннабха̄во ведитаббо. таттха (висуддхи. 2.497 а̄дайо) сантативасена екавӣтхиекаджаванаекасама̄паттипарийа̄панна̄ екавидхависайасама̄йогаппаватта̄ ча дивасампи буддхарӯпам̣ пассантасса дхаммам̣ сун̣антасса паваттасаддха̄дисахитаведана̄ паччуппанна̄, тато пуббе атӣта̄, паччха̄ ана̄гата̄. кхан̣авасена кхан̣аттайапарийа̄панна̄ паччуппанна̄, тато пуббе атӣта̄, паччха̄ ана̄гата̄. аджджхаттабахиддха̄бхедо нийакаджджхаттавасена ведитаббо. ол̣а̄рикасукхумабхедо ‘‘акусала̄ ведана̄ ол̣а̄рика̄, кусала̄бйа̄ката̄ ведана̄ сукхума̄’’тиа̄дина̄ найена вибхан̇ге (вибха. 11) вуттена джа̄тисабха̄вапуггалалокийалокуттаравасена ведитаббо. джа̄тивасена та̄ва акусалаведана̄ са̄ваджджакирийахетуто килесасанта̄пасабха̄вато ча авӯпасантавуттӣти кусалаведана̄йа ол̣а̄рика̄, сабйа̄па̄рато саусса̄хато савипа̄като килесасанта̄пасабха̄вато са̄ваджджато ча випа̄ка̄бйа̄ката̄йа ол̣а̄рика̄, савипа̄като килесасанта̄пасабха̄вато сабйа̄паджджато са̄ваджджато ча кирийа̄бйа̄ката̄йа ол̣а̄рика̄, кусала̄бйа̄ката̄ пана вуттавипарийа̄йато акусала̄йа сукхума̄. двепи кусала̄кусалаведана̄ сабйа̄па̄рато саусса̄хато савипа̄като ча йатха̄йогам̣ дувидха̄йапи абйа̄ката̄йа ол̣а̄рика̄, вуттавипарийа̄йена дувидха̄пи абйа̄ката̄ та̄хи сукхума̄. евам̣ та̄ва джа̄тивасена ол̣а̄рикасукхумата̄ ведитабба̄.

сабха̄вавасена пана дуккхаведана̄ нирасса̄дато савиппха̄рато уббеджанӣйато абхибхаванато ча итара̄хи двӣхи ол̣а̄рика̄, итара̄ пана две са̄тато сантато пан̣ӣтато мана̄пато маджджхаттато ча йатха̄йогам̣ дуккха̄йа сукхума̄. убхо пана сукхадуккха̄ савиппха̄рато кхобхакаран̣ато па̄кат̣ато ча адуккхамасукха̄йа ол̣а̄рика̄, са̄ вуттавипарийа̄йена тадубхайато сукхума̄. евам̣ сабха̄вавасена ол̣а̄рикасукхумата̄ ведитабба̄. пуггалавасена пана асама̄паннасса ведана̄ на̄на̄рамман̣авиккхиттабха̄вато сама̄паннасса ведана̄йа ол̣а̄рика̄, випарийа̄йена итара̄ сукхума̄. евам̣ пуггалавасена ол̣а̄рикасукхумата̄ ведитабба̄. локийалокуттаравасена пана са̄сава̄ ведана̄ локийа̄. са̄ а̄савуппаттихетуто огханийато йоганийато гантханийато нӣваран̣ийато упа̄да̄нийато сам̣килесикато путхуджджанаса̄дха̄ран̣ато ча ана̄сава̄йа ол̣а̄рика̄, са̄ випарийа̄йена са̄сава̄йа сукхума̄. евам̣ локийалокуттаравасена ол̣а̄рикасукхумата̄ ведитабба̄.

таттха джа̄тиа̄дивасена самбхедо парихаритаббо. акусалавипа̄кака̄йавин̃н̃а̄н̣асампайутта̄ хи ведана̄ джа̄тивасена абйа̄кататта̄ сукхума̄пи сама̄на̄ сабха̄ва̄дивасена ол̣а̄рика̄ хоти. вуттан̃хетам̣ ‘‘абйа̄ката̄ ведана̄ сукхума̄, дуккха̄ ведана̄ ол̣а̄рика̄. асама̄паннасса ведана̄ ол̣а̄рика̄, са̄сава̄ ведана̄ ол̣а̄рика̄’’ти (вибха. 11). йатха̄ ча дуккхаведана̄, евам̣ сукха̄дайопи джа̄тивасена ол̣а̄рика̄, сабха̄ва̄дивасена сукхума̄ хонти. тасма̄ йатха̄ джа̄тиа̄дивасена самбхедо на хоти, татха̄ ведана̄нам̣ ол̣а̄рикасукхумата̄ ведитабба̄. сеййатхидам̣ – абйа̄ката̄ джа̄тивасена кусала̄кусала̄хи сукхума̄. на таттха ‘‘катама̄ абйа̄ката̄, ким̣ дуккха̄, ким̣ сукха̄, ким̣ сама̄паннасса, ким̣ асама̄паннасса, ким̣ са̄сава̄, ким̣ ана̄сава̄’’ти евам̣ сабха̄ва̄дибхедо пара̄маситаббо. еса найо саббаттха.

апича ‘‘там̣ там̣ ва̄ пана веданам̣ упа̄да̄йупа̄да̄йа ведана̄ ол̣а̄рика̄ сукхума̄ дат̣т̣хабба̄’’ти вачанато акусала̄дӣсупи лобхасахагата̄йа досасахагатаведана̄ агги вийа аттано ниссайадаханато ол̣а̄рика̄, лобхасахагата̄ сукхума̄. досасахагата̄пи нийата̄ ол̣а̄рика̄, анийата̄ сукхума̄. нийата̄пи каппат̣т̣хитика̄ ол̣а̄рика̄, итара̄ сукхума̄. каппат̣т̣хитика̄супи асан̇кха̄рика̄ ол̣а̄рика̄, итара̄ сукхума̄. лобхасахагата̄ пана дит̣т̣хисампайутта̄ ол̣а̄рика̄, итара̄ сукхума̄. са̄пи нийата̄ каппат̣т̣хитика̄ асан̇кха̄рика̄ ол̣а̄рика̄, итара̄ сукхума̄, ависесена акусала̄ бахувипа̄ка̄ ол̣а̄рика̄, аппавипа̄ка̄ сукхума̄. кусала̄ пана аппавипа̄ка̄ ол̣а̄рика̄, бахувипа̄ка̄ сукхума̄.

апича ка̄ма̄вачаракусала̄ ол̣а̄рика̄, рӯпа̄вачара̄ сукхума̄, тато арӯпа̄вачара̄, тато локуттара̄. ка̄ма̄вачара̄ ча да̄намайа̄ ол̣а̄рика̄, сӣламайа̄ сукхума̄, тато бха̄вана̄майа̄. бха̄вана̄майа̄пи духетука̄ ол̣а̄рика̄, тихетука̄ сукхума̄. тихетука̄пи сасан̇кха̄рика̄ ол̣а̄рика̄, асан̇кха̄рика̄ сукхума̄. рӯпа̄вачара̄ пат̣хамаджджха̄ника̄ ол̣а̄рика̄…пе… пан̃чамаджджха̄ника̄ сукхума̄ва. арӯпа̄вачара̄ а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанасампайутта̄ ол̣а̄рика̄…пе… невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасампайутта̄ сукхума̄ва. локуттара̄ ча сота̄паттимаггасампайутта̄ ол̣а̄рика̄…пе… арахаттамаггасампайутта̄ сукхума̄ва. еса найо там̣там̣бхӯмивипа̄какирийаведана̄су дуккха̄диасама̄панна̄диса̄сава̄дивасена вуттаведана̄су ча.

ока̄савасена ча̄пи нирайе дуккха̄ ол̣а̄рика̄, тираччха̄найонийам̣ сукхума̄…пе… параниммитавасаваттӣ сукхума̄ва. йатха̄ ча дуккха̄, евам̣ сукха̄пи саббаттха йатха̄нурӯпам̣ йоджетабба̄. ваттхувасена ча̄пи хӣнаваттхука̄ йа̄ ка̄чи ведана̄ ол̣а̄рика̄, пан̣ӣтаваттхука̄ сукхума̄. хӣнаппан̣ӣтабхеде йа̄ ол̣а̄рика̄, са̄ хӣна̄. йа̄ ча сукхума̄, са̄ пан̣ӣта̄ти ведитабба̄. дӯрападам̣ пана акусала̄ ведана̄ кусала̄бйа̄ката̄хи ведана̄хи дӯре, сантикападам̣ акусала̄ ведана̄ акусала̄йа ведана̄йа сантикетиа̄дина̄ найена вибхаттам̣. тасма̄ акусала̄ ведана̄ висабха̄гато асам̣сат̣т̣хато асариккхато ча кусала̄бйа̄ката̄хи дӯре, татха̄ кусала̄бйа̄ката̄ акусала̄йа. еса найо саббава̄ресу. акусала̄ пана ведана̄ сабха̄гато ча сам̣сат̣т̣хато ча сариккхато ча акусала̄йа сантикети. там̣там̣ведана̄сампайутта̄нам̣ пана сан̃н̃а̄дӣнампи евамева ведитаббам̣.

23. сутава̄ти а̄гама̄дхигамасан̇кха̄тена ба̄хусаччена саманна̄гататта̄ сутава̄. ниббиндатӣти уккан̣т̣хати. еттха ча ниббида̄ти вут̣т̣ха̄нага̄минӣвипассана̄ адхиппета̄. ниббиндам̣ вираджджатӣти еттха вира̄гавасена чатта̄ро магга̄ катхита̄. вира̄га̄ вимуччатӣти вира̄гена маггенева хетубхӯтена пат̣иппассаддхивимуттивасена вимуччати. имина̄ чатта̄ри са̄ман̃н̃апхала̄ни катхита̄ни. вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хотӣти имина̄ пана паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ам̣ катхитам̣. кхӣн̣а̄ джа̄тӣтиа̄дӣхи тасса бхӯми. тена хи н̃а̄н̣ена арийаса̄вако паччавеккханто ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄тӣ’’тиа̄дӣни паджа̄на̄ти. катама̄ панасса джа̄ти кхӣн̣а̄, катхан̃ча нам̣ паджа̄на̄тӣти? на та̄васса атӣта̄ джа̄ти кхӣн̣а̄ пуббева кхӣн̣атта̄, на ана̄гата̄ ана̄гате ва̄йа̄ма̄бха̄вато, на паччуппанна̄. йа̄ пана маггасса абха̄витатта̄ уппаджджеййа екачатупан̃чавока̄рабхавесу екачатупан̃чаккхандхаппабхеда̄ джа̄ти, са̄ маггасса бха̄витатта̄ ануппа̄дадхамматам̣ а̄паджджанена кхӣн̣а̄, там̣ со маггабха̄вана̄йа пахӣнакилесе паччавеккхитва̄ килеса̄бха̄ве виджджама̄нампи каммам̣ а̄йатим̣ аппат̣исандхикам̣ хотӣти джа̄нанто паджа̄на̄ти.

вуситанти вуттхам̣ паривуттхам̣, катам̣ чаритам̣ нит̣т̣хитанти аттхо. брахмачарийанти маггабрахмачарийам̣. путхуджджанакалйа̄н̣акена хи саддхим̣ сатта секкха̄ маггабрахмачарийам̣ васанти на̄ма, кхӣн̣а̄саво вуттхава̄со, тасма̄ арийаса̄вако аттано брахмачарийава̄сам̣ паччавеккханто ‘‘вуситам̣ брахмачарийа’’нти паджа̄на̄ти. катам̣ каран̣ӣйанти чатӯсу саччесу чатӯхи маггехи парин̃н̃а̄паха̄насаччхикирийа̄бха̄вана̄васена сол̣асавидхампи киччам̣ нит̣т̣ха̄питанти аттхо. путхуджджанакалйа̄н̣ака̄дайо хи там̣ киччам̣ каронти, кхӣн̣а̄саво катакаран̣ӣйо. тасма̄ арийаса̄вако аттано каран̣ӣйам̣ паччавеккханто ‘‘катам̣ каран̣ӣйа’’нти паджа̄на̄ти. на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти ида̄ни пуна иттхабха̄ва̄йа евам̣сол̣асакиччабха̄ва̄йа, килесаккхайа̄йа ва̄ маггабха̄вана̄киччам̣ ме наттхӣти паджа̄на̄ти. атха ва̄ иттхатта̄йа̄ти иттхабха̄ва̄ имасма̄ евам̣пака̄ра̄ ида̄ни ваттама̄наккхандхасанта̄на̄ апарам̣ кхандхасанта̄нам̣ майхам̣ наттхи, име пана пан̃чаккхандха̄ парин̃н̃а̄та̄ тит̣т̣ханти чхиннамӯлака̄ руккха̄ вийа. те чаримакавин̃н̃а̄н̣аниродхена анупа̄да̄но вийа джа̄таведо нибба̄йиссантӣти паджа̄на̄ти.

24. аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти те бхиккхӯ сакамана̄ тут̣т̣хамана̄, пӣтисоманассехи ва̄ саматтамана̄ хутва̄ каравӣкарутаман̃джуна̄ кан̣н̣асукхена пан̣д̣итаджанахадайа̄нам̣ амата̄бхисекасадисена брахмассарена бха̄сато бхагавато вачанам̣ сукатхитам̣ сулапитам̣ ‘‘еваметам̣ бхагава̄, еваметам̣ сугата̄’’ти маттхакена сампат̣иччханта̄ анумодим̣су чева сампат̣иччхим̣су ча̄ти аттхо. айан̃хи абхинанда-саддо ‘‘абхинандати абхивадатӣ’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 3.5; 4.114, 118) тан̣ха̄йапи а̄гато. ‘‘аннамева̄бхинанданти, убхайе девама̄нуса̄’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 1.43) упагаманепи.

‘‘чираппава̄сим̣ пурисам̣, дӯрато соттхима̄гатам̣;

н̃а̄тимитта̄ сухаджджа̄ ча, абхинанданти а̄гата’’нти. (дха. па. 219; ви. ва. 861) –

а̄дӣсу сампат̣иччханепи. ‘‘абхинандитва̄ анумодитва̄’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.205) анумоданепи. сва̄йамидха анумоданасампат̣иччханесу йуджджати. тена вуттам̣ ‘‘анумодим̣су чева сампат̣иччхим̣су ча̄’’ти. анупа̄да̄йа а̄савехи читта̄ни вимуччим̣сӯти ануппа̄даниродхена нируджджхама̄нехи а̄савехи анупа̄да̄йа аггахетва̄ кан̃чи дхаммам̣ ‘‘ахам̣ мама̄’’ти ана̄дийитва̄ва читта̄ни вимуччим̣су. чха арахантоти бхагавата̄ саддхим̣ чха джана̄ араханто. ан̃н̃есам̣ пана девабрахма̄нампи арахаттаппаттисамбхавато идам̣ мануссаарахантейева сандха̄йа вуттанти а̄ха ‘‘чха манусса̄ араханто хонтӣ’’ти.

анатталаккхан̣асуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пан̃чаваггийакатха̄ нит̣т̣хита̄.

йасасса паббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄

25. ида̄ни йасасса паббаджджам̣ дассетум̣ ‘‘тена кхо пана самайена̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. татра̄йам̣ анутта̄нападаван̣н̣ана̄ – хемантикотиа̄дӣсу (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.42; а. ни. ат̣т̣ха. 2.3.39) йаттха сукхам̣ хоти хемантака̄ле васитум̣, айам̣ хемантико. итаресупи есева найо. айам̣ панеттха вачанаттхо – хеманте ва̄со хемантам̣ уттарападалопена, хемантам̣ арахатӣти хемантико. итаресупи есева найо. таттха вассико па̄са̄до на̄тиуччо хоти на̄тинӣчо, два̄рава̄тапа̄на̄ниписса на̄тибахӯни на̄титанӯни, бхӯматтхаран̣апаччаттхаран̣акхаджджабходжджа̄нипеттха миссака̄нева ват̣т̣анти. хемантике тхамбха̄пи бхиттийопи нӣча̄ хонти, два̄рава̄тапа̄на̄ни танука̄ни сукхумачхидда̄ни, ун̣хаппавесанаттха̄йа бхиттиниййӯха̄ни харийанти, бхӯматтхаран̣апаччаттхаран̣анива̄санапа̄рупана̄ни панеттха ун̣хавикирийа̄ни камбала̄дӣни ват̣т̣анти, кхаджджабходжджам̣ синиддхам̣ кат̣укасаннисситан̃ча. гимхике тхамбха̄пи бхиттийопи учча̄ хонти, два̄рава̄тапа̄на̄ни панеттха бахӯни випуладжа̄та̄ни хонти, бхӯматтхаран̣а̄ни сӣтавикирийа̄ни дукӯламайа̄ни ват̣т̣анти, кхаджджабходжджа̄ни мадхурарасасӣтавикирийа̄ни, ва̄тапа̄насамӣпесу четтха нава̄ ча̄т̣ийо т̣хапетва̄ удакасса пӯретва̄ нӣлуппала̄дӣхи сан̃чха̄денти, тесу тесу падесесу удакайанта̄ни каронти, йехи деве вассанте вийа удакадха̄ра̄ никкхаманти.

ниппурисехӣти пурисавирахитехи. на кевалан̃четтха тӯрийа̄нева ниппуриса̄ни, саббат̣т̣ха̄на̄нипи ниппуриса̄нева. дова̄рика̄пи иттхийова, наха̄пана̄дипарикаммакара̄пи иттхийова. пита̄ кира ‘‘татха̄рӯпам̣ иссарийасукхасампаттим̣ анубхавама̄насса пурисам̣ дисва̄ парисан̇ка̄ уппаджджати, са̄ ме путтасса ма̄ ахосӣ’’ти саббакиччесу иттхийова т̣хапа̄песи. пан̃чахи ка̄магун̣ехӣти рӯпасадда̄дӣхи пан̃чахи ка̄макот̣т̣ха̄сехи. самаппитасса̄ти самма̄ аппитасса, упетасса̄ти аттхо. саман̇гӣбхӯтасса̄ти тассева вевачанам̣. парича̄райама̄насса̄ти парито ча̄райама̄насса, тасмим̣ тасмим̣ ка̄магун̣е индрийа̄ни ча̄райама̄насса̄ти аттхо. а̄л̣амбаранти пан̣авам̣. викесиканти муттакесам̣, виппакин̣н̣акесанти аттхо. виккхел̣иканти виссандама̄нала̄лам̣. виппалапантийоти вируддхам̣ палапантийо ва̄ рудантийо ва̄. суса̄нам̣ ман̃н̃ети а̄макасуса̄нам̣ вийа аддаса сакам̣ париджананти самбандхо. уда̄нам̣ уда̄несӣти сам̣вегавасена уда̄нам̣ уда̄неси, сам̣вегавасаппаваттам̣ ва̄чам̣ ниччха̄ресӣти аттхо.

26. идам̣ кхо йаса̄ти бхагава̄ нибба̄нам̣ сандха̄йа̄ха. тан̃хи тан̣ха̄дӣхи килесехи анупаддутам̣ анупассат̣т̣хан̃ча. анупуббим̣ катханти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.75; ма. ни. ат̣т̣ха. 2.69) да̄на̄нантарам̣ сӣлам̣, сӣла̄нантарам̣ саггам̣, сагга̄нантарам̣ магганти еваманупат̣ипа̄т̣икатхам̣. таттха да̄накатха̄ на̄ма ‘‘идам̣ да̄нам̣ на̄ма сукха̄нам̣ нида̄нам̣, сампаттӣнам̣ мӯлам̣, бхога̄нам̣ патит̣т̣ха̄, висамагатасса та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ гати пара̄йан̣ам̣, идхалокапаралокесу да̄насадисо авассайо патит̣т̣ха̄ а̄рамман̣ам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ гати пара̄йан̣ам̣ наттхи. идан̃хи авассайат̣т̣хена ратанамайасӣха̄санасадисам̣, патит̣т̣ха̄нат̣т̣хена маха̄патхавӣсадисам̣, а̄рамман̣ат̣т̣хена а̄ламбанараджджусадисам̣, идан̃хи дуккханиттхаран̣ат̣т̣хена на̄ва̄, самасса̄санат̣т̣хена сан̇га̄масӯро, бхайапаритта̄н̣ат̣т̣хена сусан̇кхатанагарам̣, маччхерамала̄дӣхи анупалиттат̣т̣хена падумам̣, тесам̣ нидаханат̣т̣хена агги, дура̄садат̣т̣хена а̄сӣвисо, асанта̄санат̣т̣хена сӣхо, балавантат̣т̣хена хаттхӣ, абхиман̇галасамматат̣т̣хена сетаусабхо, кхемантабхӯмисампа̄панат̣т̣хена вала̄хако ассара̄джа̄. да̄нам̣ на̄метам̣ майа̄ гатамагго, майхевесо вам̣со, майа̄ даса па̄рамийо пӯрентена вела̄мамаха̄йан̃н̃а̄ маха̄говиндамаха̄йан̃н̃а̄ маха̄судассанамаха̄йан̃н̃а̄ вессантарамаха̄йан̃н̃а̄ти анеке маха̄йан̃н̃а̄ паваттита̄, сасабхӯтена джалите аггиккхандхе атта̄нам̣ ниййа̄тентена сампаттайа̄чака̄нам̣ читтам̣ гахитам̣. да̄нан̃хи локе саккасампаттим̣ дети, ма̄расампаттим̣ брахмасампаттим̣ чаккаваттисампаттим̣ са̄вакапа̄рамин̃а̄н̣ам̣ паччекабодхин̃а̄н̣ам̣ абхисамбодхин̃а̄н̣ам̣ детӣ’’ти евама̄дина̄ да̄нагун̣аппат̣исам̣йуттакатха̄.

йасма̄ пана да̄нам̣ даданто сӣлам̣ сама̄да̄тум̣ саккоти, тасма̄ таданантарам̣ сӣлакатхам̣ катхеси. да̄нан̃хи на̄ма даккхин̣еййесу хитаджджха̄сайена пӯджанаджджха̄сайена ва̄ аттано сантакасса паресам̣ париччаджанам̣, тасма̄ да̄йако саттесу екантахитаджджха̄сайо пурисапуггало, паресам̣ ва̄ сантакам̣ харатӣти ат̣т̣ха̄наметам̣. тасма̄ да̄нам̣ даданто сӣлам̣ сама̄да̄тум̣ саккотӣти да̄на̄нантарам̣ сӣлам̣ вуттам̣. апича да̄накатха̄ та̄ва пачураджанесупи паваттийа̄ саббаса̄дха̄ран̣атта̄ сукаратта̄ сӣле патит̣т̣ха̄насса упа̄йабха̄вато ча а̄дито катхита̄. паричча̄гасӣло хи пуггало париггахаваттхӯсу ниссан̇габха̄вато сукхенева сӣла̄ни сама̄дийати, таттха ча суппатит̣т̣хито хоти. сӣлена да̄йакапат̣игга̄хакависуддхито пара̄нуггахам̣ ватва̄ парапӣл̣а̄ниваттивачанато кирийадхаммам̣ ватва̄ акирийадхаммавачанато бхогайасасампаттихетум̣ ватва̄ бхавасампаттихетувачанато ча да̄накатха̄нантарам̣ сӣлакатха̄ катхита̄.

сӣлакатха̄ на̄ма ‘‘сӣлам̣ на̄метам̣ авассайо патит̣т̣ха̄ а̄рамман̣ам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ гати пара̄йан̣ам̣. сӣлам̣ на̄метам̣ мама вам̣со, ахам̣ сан̇кхапа̄лана̄гара̄джака̄ле бхӯридаттана̄гара̄джака̄ле чампеййана̄гара̄джака̄ле сӣлавара̄джака̄ле ма̄тупосакахаттхира̄джака̄ле чхаддантахаттхира̄джака̄лети анантесу аттабха̄весу сӣлам̣ парипӯресим̣. идхалокапаралокасампаттӣнан̃хи сӣласадисо авассайо сӣласадиса̄ патит̣т̣ха̄ а̄рамман̣ам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ гати пара̄йан̣ам̣ наттхи, сӣла̄лан̇ка̄расадисо алан̇ка̄ро наттхи, сӣлапуппхасадисам̣ пуппхам̣ наттхи, сӣлагандхасадисо гандхо наттхи. сӣла̄лан̇ка̄рена хи алан̇катам̣ сӣлакусумапил̣андханам̣ сӣлагандха̄нулиттам̣ садевакопи локо олокенто титтим̣ на гаччхатӣ’’ти евама̄дисӣлагун̣аппат̣исам̣йуттакатха̄.

идам̣ пана сӣлам̣ нисса̄йа айам̣ сагго лаббхатӣти дассанаттхам̣ сӣла̄нантарам̣ саггакатхам̣ катхеси. саггакатха̄ на̄ма ‘‘айам̣ сагго на̄ма ит̣т̣хо канто мана̄по, ниччаметтха кӣл̣а̄, ниччам̣ сампаттийо лаббханти, ча̄тумаха̄ра̄джика̄ дева̄ навутивассасатасахасса̄ни диббасукхам̣ диббасампаттим̣ пат̣илабханти, та̄ватим̣са̄ тиссо ча вассакот̣ийо сат̣т̣хи ча вассасатасахасса̄нӣ’’ти евама̄дисаггагун̣апат̣исам̣йуттакатха̄. саггасампаттим̣ катхайанта̄нан̃хи буддха̄нам̣ мукхам̣ наппахоти. вуттампи четам̣ ‘‘анекапарийа̄йена кхо ахам̣, бхиккхаве, саггакатхам̣ катхеййа’’нтиа̄ди.

евам̣ саггакатха̄йа палобхетва̄ пуна хаттхим̣ алан̇каритва̄ тасса сон̣д̣ам̣ чхинданто вийа айампи сагго аниччо аддхуво, на еттха чхандара̄го ка̄табботи дассанаттхам̣ ‘‘аппасса̄да̄ ка̄ма̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄, а̄дӣнаво еттха бхиййо’’тиа̄дина̄ (ма. ни. 1.177; па̄чи. 417) найена ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнавам̣ ока̄рам̣ сам̣килесам̣ катхеси. таттха а̄дӣнавоти досо, аниччата̄дина̄ аппасса̄дата̄дина̄ ча дӯситабха̄воти аттхо. атха ва̄ а̄дӣнам̣ ва̄ти паваттатӣти а̄дӣнаво, парамакапан̣ата̄. татха̄ ча ка̄ма̄ йатха̄бхӯтам̣ паччавеккханта̄нам̣ паччупатит̣т̣ханти. ока̄роти ла̄макабха̄во нихӣнабха̄во асет̣т̣хехи севитаббата̄ сет̣т̣хехи на севитаббата̄ ча. сам̣килесоти техи сатта̄нам̣ сам̣килиссанам̣, виба̄дхетаббата̄ упата̄петаббата̄ти аттхо.

евам̣ ка̄ма̄дӣнавена таджджетва̄ неккхамме а̄нисам̣сам̣ пака̄сеси. йаттака̄ ча ка̄месу а̄дӣнава̄, пат̣ипаккхато таттака̄ва неккхамме а̄нисам̣са̄. апича ‘‘неккхаммам̣ на̄метам̣ асамба̄дхам̣ асам̣килит̣т̣хам̣, никкхантам̣ ка̄мехи, никкхантам̣ ка̄масан̃н̃а̄йа, никкхантам̣ ка̄мавитаккехи, никкхантам̣ ка̄мапарил̣а̄хехи, никкхантам̣ бйа̄па̄рато’’тиа̄дина̄ найена неккхамме а̄нисам̣сам̣ пака̄сеси, паббаджджа̄йа джха̄на̄дӣсу ча гун̣е вибха̄веси ван̣н̣еси. еттха ча саггам̣ катхетва̄ сва̄йам̣ сагго ра̄га̄дӣхи упаккилит̣т̣хо, саббатха̄пи анупаккилит̣т̣хо арийамагготи дассанаттхам̣ сагга̄нантарам̣ магго катхетаббо. магган̃ча катхентена тададхигамупа̄йасандассанаттхам̣ саггапарийа̄панна̄пи пагева итаре саббепи ка̄ма̄ на̄ма бахва̄дӣнава̄ аничча̄ аддхува̄ випарин̣а̄мадхамма̄ти ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнаво, хӣна̄ гамма̄ потхуджджаника̄ анарийа̄ анаттхасан̃хита̄ти тесам̣ ока̄ро ла̄макабха̄во, саббепи бхава̄ килеса̄нам̣ ваттхубхӯта̄ти таттха сам̣килесо, саббасам̣килесавиппамуттам̣ нибба̄нанти неккхамме а̄нисам̣со ча катхетабботи ка̄месу а̄дӣнаво ока̄ро сам̣килесо неккхамме ча а̄нисам̣со пака̄ситоти дат̣т̣хаббам̣.

каллачиттанти камманийачиттам̣, хет̣т̣ха̄ паваттитадесана̄йа ассаддхийа̄дӣнам̣ читтадоса̄нам̣ вигататта̄ упаридесана̄йа бха̄джанабха̄вӯпагаманена каммаккхамачиттанти аттхо. ассаддхийа̄дайо ва̄ йасма̄ читтасса рогабхӯта̄ тада̄ тасса вигата̄, тасма̄ каллачиттам̣ арогачиттанти аттхо. дит̣т̣хима̄на̄дикилесавигамена мудучиттам̣, ка̄маччханда̄дивигамена винӣваран̣ачиттам̣, самма̄пат̣ипаттийам̣ ул̣а̄рапӣтипа̄моджджайогена удаггачиттам̣. таттха саддха̄сампаттийа̄ пасанначиттам̣ йада̄ бхагава̄ ан̃н̃а̄сӣти самбандхо. атха ва̄ каллачиттанти ка̄маччхандавигамена арогачиттам̣. мудучиттанти бйа̄па̄давигамена метта̄васена акат̣хиначиттам̣. винӣваран̣ачиттанти уддхаччакуккуччавигамена виккхепасса вигататта̄ тена апихитачиттам̣. удаггачиттанти тхинамиддхавигамена сампаггахавасена алӣначиттам̣. пасанначиттанти вичикиччха̄вигамена самма̄пат̣ипаттийам̣ адхимуттачиттанти евампеттха аттхо ведитаббо. са̄муккам̣сика̄ти са̄мам̣ уккам̣сика̄, аттана̄йева уддхаритва̄ гахита̄, сайамбхӯн̃а̄н̣ена дит̣т̣ха̄ аса̄дха̄ран̣а̄ ан̃н̃есанти аттхо. ка̄ ча пана са̄ти? арийасаччадесана̄. тенева̄ха ‘‘дуккхам̣ самудайам̣ ниродхам̣ магга’’нти.

сеййатха̄пӣтиа̄дина̄ упама̄васена тасса килесаппаха̄нам̣ арийамаггуппа̄дан̃ча дассети. апагатака̄л̣аканти вигатака̄л̣акам̣. саммадева̄ти сут̣т̣ху ева. раджананти нӣлапӣта̄диран̇гаджа̄там̣. пат̣игган̣хеййа̄ти ган̣хеййа, пабхассарам̣ бхавеййа. тасмим̣йева а̄санети тассам̣йева нисаджджа̄йам̣. етенасса лахувипассаката̄ тиккхапан̃н̃ата̄ сукхапат̣ипадакхиппа̄бхин̃н̃ата̄ ча дассита̄ хоти. вираджантиа̄ди вуттанайамева. татридам̣ упама̄сам̣санданам̣ – ваттхам̣ вийа читтам̣, ваттхасса а̄гантукамалехи килит̣т̣хабха̄во вийа читтасса ра̄га̄дималехи сам̣килит̣т̣хабха̄во, дхованасила̄ вийа анупуббикатха̄, удакам̣ вийа саддха̄, удакена теметва̄ теметва̄ ӯсагомайачха̄рикакха̄ракехи ка̄л̣акападесе саммаддитва̄ ваттхасса дхованапайого вийа саддха̄синехена теметва̄ теметва̄ сатисама̄дхипан̃н̃а̄хи досе ситхиле катва̄ сӣласута̄дивидхина̄ читтасса содхане вӣрийа̄рамбхо, тена пайогена ваттхе ка̄л̣ака̄пагамо вийа вӣрийа̄рамбхена килесавиккхамбханам̣, ран̇гаджа̄там̣ вийа арийамагго, тена суддхасса ваттхасса пабхассарабха̄во вийа виккхамбхитакилесасса читтасса маггена парийодапананти.

27. ассадӯтети а̄рул̣хаассе дӯте. иддха̄бхисан̇кха̄ранти иддхикирийам̣. абхисан̇кхаресӣти абхисан̇кхари, ака̄сӣти аттхо. киматтханти че? убхиннам̣ пат̣илабхитаббависесантара̄йаниседханаттхам̣. йади хи со путтам̣ пассеййа, путтассапи арахаттаппатти сет̣т̣хиссапи дхаммачаккхупат̣ила̄бхо на сийа̄. адит̣т̣хасаччопи хи ‘‘дехи те ма̄туйа̄ джӣвита’’нти йа̄чанто катхан̃хи на̄ма виккхепам̣ пат̣иба̄хитва̄ бхагавато дхаммадесана̄нуса̄рена н̃а̄н̣ам̣ песетва̄ дхаммачаккхум̣ пат̣илабхеййа, йасо ча евам̣ тена йа̄чийама̄но катхам̣ там̣ виккхепам̣ пат̣иба̄хитва̄ арахатте патит̣т̣хахеййа.

етадавоча̄ти бхагавато дхаммадесанам̣ аббханумодама̄но етам̣ ‘‘абхиккантам̣ бханте’’тиа̄дивачанам̣ авоча. абхикканта-саддо ча̄йамидха аббханумодане, тасма̄ са̄дху са̄дху бхантети вуттам̣ хоти.

‘‘бхайе кодхе пасам̣са̄йам̣, турите котӯхалаччхаре;

ха̄се соке паса̄де ча, каре а̄мед̣итам̣ будхо’’ти. –

имина̄ва лаккхан̣ена идха паса̄давасена пасам̣са̄васена ча̄йам̣ двиккхаттум̣ вуттоти ведитаббо. сеййатха̄пӣтиа̄дина̄ чатӯхи упама̄хи бхагавато десанам̣ тхомети. таттха никкуджджитанти адхомукхат̣хапитам̣, хет̣т̣ха̄мукхаджа̄там̣ ва̄. уккуджджеййа̄ти упаримукхам̣ кареййа. пат̣иччханнанти тин̣апан̣н̣а̄дичха̄дитам̣. вивареййа̄ти уггха̄т̣еййа. мӯл̣хасса̄ти диса̄мӯл̣хасса. маггам̣ а̄чиккхеййа̄ти хаттхе гахетва̄ ‘‘еса магго’’ти вадеййа. андхака̄рети ка̄л̣апаккхача̄туддасӣ ад̣д̣харатти гханаванасан̣д̣амегхапат̣алехи чатуран̇гатаме.

евам̣ десанам̣ тхометва̄ има̄йа десана̄йа ратанаттайе пасанначитто пасанна̄ка̄рам̣ каронто ‘‘еса̄ха’’нтиа̄дима̄ха. таттха еса̄ханти есо ахам̣. упа̄сакам̣ мам̣ бхагава̄ дха̄ретӯти мам̣ бхагава̄ ‘‘упа̄сако айа’’нти евам̣ дха̄рету, джа̄на̄тӯти аттхо. аджджатаггети еттха̄йам̣ агга-саддо а̄диаттхе, тасма̄ аджджатаггети аджджатам̣ а̄дим̣ катва̄ти еваматтхо ведитаббо. аджджатанти аджджабха̄вам̣. ‘‘аджджадагге’’ти ва̄ па̄т̣хо, да-ка̄ро падасандхикаро, аджджа аггам̣ катва̄ти аттхо. па̄н̣упетанти па̄н̣ехи упетам̣. йа̄ва ме джӣвитам̣ паваттати, та̄ва упетам̣, анан̃н̃асаттхукам̣ тӣхи саран̣агаманехи саран̣ам̣ гатам̣ упа̄сакам̣ каппийака̄ракам̣ мам̣ бхагава̄ дха̄рету джа̄на̄ту. ахан̃хи сачепи ме тикхин̣ена асина̄ сӣсам̣ чхиндеййа, нева буддхам̣ ‘‘на буддхо’’ти ва̄, дхаммам̣ ‘‘на дхаммо’’ти ва̄, сан̇гхам̣ ‘‘на сан̇гхо’’ти ва̄ вадеййанти евам̣ аттасанниййа̄танена саран̣ам̣ агама̄си. евам̣ ‘‘абхикканта’’нтиа̄дӣнам̣ анутта̄нападаттхо ведитаббо, виттха̄ро пана хет̣т̣ха̄ веран̃джакан̣д̣аван̣н̣ана̄йам̣ а̄гатойева̄ти идха на дассито.

28. бхӯмим̣ паччавеккхантасса̄ти аттана̄ дит̣т̣хаматтхам̣ паччавеккхантасса. иддха̄бхисан̇кха̄рам̣ пат̣иппассамбхесӣти йатха̄ там̣ сет̣т̣хи гахапати таттха нисиннова йасам̣ кулапуттам̣ пассати, татха̄ адхит̣т̣ха̄сӣти аттхо. адхива̄сетӯти сампат̣иччхату. аджджатана̄йа̄ти йам̣ ме тумхесу сакка̄рам̣ карото аджджа бхависсати пун̃н̃ан̃ча пӣтипа̄моджджан̃ча, тадаттха̄йа. адхива̄сеси бхагава̄ тун̣хӣбха̄вена̄ти бхагава̄ ка̄йан̇гам̣ ва̄ ва̄чан̇гам̣ ва̄ ачопетва̄ аббхантарейева кхантим̣ каронто тун̣хӣбха̄вена адхива̄сеси, сет̣т̣хисса ануггахаттхам̣ манаса̄ва сампат̣иччхӣти вуттам̣ хоти. ‘‘ехи бхиккхӯ’’ти бхагава̄ авоча̄ти тасса кира иддхимайапаттачӣварасса упаниссайам̣ олокенто анека̄су джа̄тӣсу чӣвара̄диат̣т̣хапариккха̄рада̄нам̣ дисва̄ ‘‘ехи бхиккхӯ’’ти авоча. со та̄вадева бхан̣д̣у ка̄са̄вавасано ат̣т̣хахи бхиккхупариккха̄рехи сарӣре пат̣имуккехева вассасат̣т̣хикаттхеро вийа бхагавантам̣ намассама̄нова нисӣди. йо хи чӣвара̄дике ат̣т̣ха париккха̄ре паттачӣварамева ва̄ сота̄панна̄диарийасса путхуджджанассева ва̄ сӣласампаннасса датва̄ ‘‘идам̣ париккха̄рада̄нам̣ ана̄гате ехибхиккхубха̄ва̄йа паччайо хотӯ’’ти паттханам̣ пат̣т̣хапети, тасса там̣ сати адхика̄расампаттийам̣ буддха̄нам̣ саммукхӣбха̄ве иддхимайапариккха̄рала̄бха̄йа сам̣ваттатӣти ведитаббам̣.

29. пан̣ӣтена̄ти уттамена. сахаттха̄ти сахаттхена. сантаппетва̄ти сут̣т̣ху таппетва̄, парипун̣н̣ам̣ сухитам̣ йа̄вадаттхам̣ катва̄. сампава̄ретва̄ти сут̣т̣ху пава̄ретва̄, алам̣ аланти хаттхасан̃н̃а̄йа пат̣иккхипа̄петва̄. бхутта̄винти бхуттавантам̣. онӣтапаттапа̄н̣инти паттато онӣтапа̄н̣им̣, апанӣтахаттханти вуттам̣ хоти. ‘‘ониттапаттапа̄н̣и’’нтипи па̄т̣хо, тассаттхо – ониттам̣ на̄на̄бхӯтам̣ вина̄бхӯтам̣ паттам̣ па̄н̣ито асса̄ти ониттапаттапа̄н̣и, там̣ ониттапаттапа̄н̣им̣, хаттхе ча паттан̃ча дховитва̄ екамантам̣ паттам̣ никкхипитва̄ нисиннанти аттхо. екамантам̣ нисӣдим̣сӯти бхагавантам̣ евам̣бхӯтам̣ н̃атва̄ екасмим̣ ока̄се нисӣдим̣сӯти аттхо. дхаммийа̄ катха̄йа̄тиа̄дӣсу тан̇кхан̣а̄нурӯпа̄йа дхаммийа̄ катха̄йа дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикааттхам̣ сандассетва̄ кусале ча дхамме сама̄дапетва̄ таттха ча нам̣ самуттеджетва̄ саусса̄хам̣ катва̄ та̄йа ча саусса̄хата̄йа ан̃н̃ехи ча виджджама̄нагун̣ехи сампахам̣сетва̄ дхаммаратанавассам̣ васситва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми.

йасасса паббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чатугихисаха̄йапаббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄

30. ида̄ни тасса саха̄йа̄нам̣ паббаджджам̣ дассенто ‘‘ассосум̣ кхо’’тиа̄дима̄ха. татра̄йам̣ анутта̄нападаван̣н̣ана̄ – сет̣т̣хино ча анусет̣т̣хино ча йесам̣ кула̄нам̣ та̄ни сет̣т̣ха̄нусет̣т̣хӣни кула̄ни, тесам̣ сет̣т̣ха̄нусет̣т̣хӣнам̣ кула̄нам̣, павен̣ивасена а̄гатехи сет̣т̣хӣхи ча анусет̣т̣хӣхи ча саманна̄гата̄нам̣ кула̄нанти аттхо. вималотиа̄дӣни тесам̣ путта̄нам̣ на̄ма̄ни. кесамассум̣ оха̄ретва̄ти кесан̃ча массун̃ча оропетва̄. ка̄са̄йа̄ни ваттха̄нӣти каса̄йарасапӣта̄ни брахмачарийам̣ чаранта̄нам̣ ануччхавика̄ни ваттха̄ни. оракоти ӯнако ла̄мако. сесаметтха вуттанайамева.

чатугихисаха̄йапаббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пан̃н̃а̄сагихисаха̄йапаббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄

31. пан̃н̃а̄саматта̄нам̣ гихисаха̄йа̄нам̣ паббаджджа̄йапи йам̣ ваттаббам̣, там̣ вуттамева. имесам̣ пана саббесам̣ пуббайого ваттабботи там̣ дассетум̣ ‘‘йасаа̄дӣнам̣ кулапутта̄нам̣ айам̣ пуббайого’’тиа̄дима̄ха. таттха ваггабандханена̄ти ган̣абандханена, екӣбхӯта̄ти вуттам̣ хоти. ана̄тхасарӣра̄нӣти ана̄тха̄ни матакал̣евара̄ни. пат̣иджагганта̄ти бахи нӣхаритва̄ джха̄пента̄.

пан̃н̃а̄сагихисаха̄йапаббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ма̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

32. ида̄ни саран̣агаманӯпасампадам̣ дассетум̣ ‘‘атха кхо бхагава̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. татра̄йам̣ анупуббападаван̣н̣ана̄ (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 1.1.141) – мутта̄ханти мутто ахам̣. ча̄риканти анупуббагаманача̄рикам̣, га̄манигамара̄джадха̄нӣсу ануккамена гаманасан̇кха̄там̣ ча̄риканти аттхо. чаратха̄ти дивасам̣ йоджанапарамам̣ гаччханта̄ чаратха. ма̄ екена две агамиттха̄ти екена маггена двӣсу гатесу екасмим̣ дхаммам̣ десенте екена тун̣хӣбхӯтена т̣ха̄таббам̣ хоти, тасма̄ евама̄ха. а̄дикалйа̄н̣анти а̄димхи калйа̄н̣ам̣ сундарам̣ бхаддакам̣, татха̄ маджджхапарийоса̄несу. а̄димаджджхапарийоса̄нан̃ча на̄метам̣ са̄санасса ча десана̄йа ча васена дуббидхам̣. таттха са̄санасса сӣлам̣ а̄ди, саматхавипассана̄магга̄ маджджхам̣, пхаланибба̄на̄ни парийоса̄нам̣. сӣласама̄дхайо ва̄ а̄ди, випассана̄магга̄ маджджхам̣, пхаланибба̄на̄ни парийоса̄нам̣. сӣласама̄дхивипассана̄ ва̄ а̄ди, магго маджджхам̣, пхаланибба̄на̄ни парийоса̄нам̣. десана̄йа пана чатуппадикага̄тха̄йа та̄ва пат̣хамапа̄до а̄ди, дутийататийа̄ маджджхам̣, чатуттхо парийоса̄нам̣. пан̃чападачхаппада̄нам̣ пат̣хамапа̄до а̄ди, аваса̄напа̄до парийоса̄нам̣, сеса̄ маджджхам̣. ека̄нусандхикасса суттасса нида̄нам̣ а̄ди, идамавоча̄ти парийоса̄нам̣, сесам̣ маджджхам̣. анека̄нусандхикасса суттасса маджджхе бахукампи анусандхи маджджхамева, нида̄нам̣ а̄ди, идамавоча̄ти парийоса̄нам̣. са̄ттханти са̄ттхакам̣ катва̄ десетха. сабйан̃джананти бйан̃джанехи чева падехи ча парипӯрам̣ катва̄ десетха. кевалапарипун̣н̣анти сакалапарипун̣н̣ам̣. парисуддханти нирупаккилесам̣. брахмачарийанти сиккхаттайасан̇гахам̣ са̄санабрахмачарийам̣. пака̄сетха̄ти а̄ви каротха.

аппараджаккхаджа̄тика̄ти пан̃н̃а̄чаккхумхи аппакилесараджасабха̄ва̄, дукӯласа̄н̣ийа̄ пат̣иччханна̄ вийа чатуппадикага̄тха̄парийоса̄не арахаттам̣ паттум̣ саматтха̄ сатта̄ сантӣти аттхо. париха̄йантӣти ала̄бхапариха̄нийа̄ дхаммато париха̄йанти. тенева̄ха ‘‘анадхигатам̣ на̄дхигаччханта̄ висеса̄дхигамато париха̄йантӣ’’ти. сена̄нигамоти сена̄йа нигамо. пат̣хамакаппика̄нам̣ кира тасмим̣ т̣ха̄не сена̄нивесо ахоси, тасма̄ со падесо ‘‘сена̄нигамо’’ти вуччати. ‘‘сена̄нига̄мо’’типи па̄т̣хо, сена̄ни на̄ма суджа̄та̄йа пита̄, тасса га̄моти аттхо. тенупасан̇камисса̄мӣти на̄хам̣ тумхе уййоджетва̄ паривен̣а̄дӣни ка̄ретва̄ упат̣т̣ха̄ка̄дӣхи паричарийама̄но вихарисса̄ми, тин̣н̣ам̣ пана джат̣ила̄нам̣ ад̣д̣худ̣д̣ха̄ни па̄т̣иха̄рийасахасса̄ни дассетва̄ дхаммамева десетум̣ упасан̇камисса̄ми.

33. ма̄ро па̄пима̄ти аттано висайам̣ атиккамитум̣ пат̣ипанне сатте ма̄ретӣти ма̄ро, паре па̄пе нийоджети, сайам̣ ва̄ па̄пе нийуттоти па̄пима̄. ан̃н̃а̄ниписса кан̣хо адхипати васаваттӣ антако намучи паматтабандхӯтиа̄дӣни бахӯни на̄ма̄ни, идха пана на̄мадвайамева гахитам̣. упасан̇камӣти ‘‘айам̣ саман̣о готамо маха̄йуддхам̣ вича̄ренто вийа ‘ма̄ екена две агамиттха, дхаммам̣ десетха̄’ти сат̣т̣хи джане уййоджети, имасмим̣ пана екасмимпи дхаммам̣ десенте майхам̣ читтасса са̄там̣ наттхи, евам̣ бахӯсу десентесу куто бхависсати, пат̣иба̄ха̄ми на’’нти чинтетва̄ упасан̇ками.

саббапа̄сехӣти саббехи килесапа̄сехи. йе дибба̄ йе ча ма̄нуса̄ти йе диббака̄магун̣асан̇кха̄та̄ ма̄нусакака̄магун̣асан̇кха̄та̄ ча килесапа̄са̄ на̄ма аттхи, саббехи техи твам̣ баддхоти вадати. маха̄бандханабаддхоти махата̄ килесабандханена баддхо, махати ва̄ бандхане баддхо, килесабандханасса т̣ха̄набхӯте бхавача̄раке баддхоти аттхо. на ме саман̣а моккхасӣти саман̣а твам̣ мама висайато на муччиссаси. ‘‘на ме саман̣а моккхасӣ’’ти ча идам̣ ма̄ро ‘‘мутта̄хам̣, бхиккхаве, саббапа̄сехӣ’’ти бхагавато вачанам̣ асаддаханто вадати, саддахантопи ва̄ ‘‘евамайам̣ паресам̣ сатта̄нам̣ моккха̄йа усса̄хам̣ на кареййа̄’’ти сантадждженто кохан̃н̃е т̣хатва̄ вадати.

нихатоти твам̣ майа̄ нихато, ниббисеванабха̄вам̣ гамито пара̄джитоти аттхо. анталиккхе чаранте пан̃ча̄бхин̃н̃епи бандхатӣти анталиккхачаро. ра̄гапа̄со хи анталиккхачаресупи киччаса̄дханато ‘‘анталиккхачаро’’ти вуччати, тенева нам̣ ма̄ропи анталиккхачароти ман̃н̃ати. манаси джа̄тоти ма̄насо, манасампайуттоти аттхо. сесаметтха утта̄наттхамева.

ма̄ракатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

паббаджджӯпасампада̄катха̄ван̣н̣ана̄

34. ‘‘ануджа̄на̄ми бхиккхаве’’тиа̄дика̄йа пана па̄л̣ийа̄ йо паббаджджӯпасампада̄виниччхайо ваттаббо, там̣ виттха̄рато дассетум̣ ‘‘паббаджджа̄пеккхам̣ кулапуттам̣ пабба̄джентена̄’’тиа̄дима̄ха. таттха йе пуггала̄ пат̣иккхитта̄ти самбандхо. сайам̣ пабба̄джетабботи кесаччхедана̄дӣни сайам̣ каронтена пабба̄джетаббо. кесаччхеданам̣ ка̄са̄йаччха̄данам̣ саран̣ада̄нанти хи има̄ни тӣн̣и каронто ‘‘пабба̄джетӣ’’ти вуччати. етесу екам̣ две ва̄пи каронто татха̄ вохарӣйатийева, тасма̄ етам̣ пабба̄джехӣти кесаччхеданам̣ ка̄са̄йаччха̄данан̃ча сандха̄йа вуттам̣. упаджджха̄йам̣ уддисса пабба̄джетӣти еттха̄пи есева найо. кхан̣д̣асӣмам̣ нетва̄ти бхан̣д̣укамма̄рочанапарихаран̣аттхам̣ вуттам̣. тена сабхиккхуке виха̄ре ан̃н̃ампи ‘‘етасса кесе чхинда̄’’ти ваттум̣ на ват̣т̣ати. пабба̄джетва̄ти кесаччхеданам̣ сандха̄йа вадати. бхиккхуто ан̃н̃о пабба̄джетум̣ на лабхатӣти саран̣ада̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. тенева̄ха ‘‘са̄ман̣еро пана̄’’тиа̄ди. бхаббарӯпоти бхаббасабха̄во. тамеваттхам̣ парийа̄йантарена вибха̄вети ‘‘сахетуко’’ти. н̃а̄тоти па̄кат̣о. йасассӣти парива̄расампаттийа̄ саманна̄гато.

ван̣н̣асан̣т̣ха̄нагандха̄сайока̄савасена асучиджегуччхапат̣икӯлабха̄вам̣ па̄кат̣ам̣ каронтена̄ти самбандхо. таттха кеса̄ на̄мете ван̣н̣атопи пат̣икӯла̄, сан̣т̣ха̄натопи гандхатопи а̄сайатопи ока̄сатопи пат̣икӯла̄. манун̃н̃епи (висуддхи. 1.183; вибха. ат̣т̣ха. 356; са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.162) хи йа̄гупатте ва̄ бхаттапатте ва̄ кесаван̣н̣ам̣ кин̃чи дисва̄ ‘‘кесамиссакамидам̣, харатха на’’нти джигуччханти, евам̣ кеса̄ ван̣н̣ато пат̣икӯла̄. раттим̣ бхун̃джанта̄пи кесасан̣т̣ха̄нам̣ аккава̄кам̣ ва̄ макачива̄кам̣ ва̄ чхупитва̄ татхева джигуччханти, евам̣ сан̣т̣ха̄нато пат̣икӯла̄. теламаккханапуппхадхӯма̄дисан̇кха̄равирахита̄нан̃ча кеса̄нам̣ гандхо парамаджегуччхо хоти, тато джегуччхатаро аггимхи паккхитта̄нам̣. кеса̄ хи ван̣н̣асан̣т̣ха̄нато аппат̣икӯла̄пи сийум̣, гандхена пана пат̣икӯла̄йева. йатха̄ хи дахарасса кума̄ракасса ваччам̣ ван̣н̣ато халиддиван̣н̣ам̣, сан̣т̣ха̄натопи халиддипин̣д̣исан̣т̣ха̄нам̣. сан̇ка̄рат̣т̣ха̄не чхад̣д̣итан̃ча уддхума̄такака̄л̣асунакхасарӣрам̣ ван̣н̣ато та̄лапаккаван̣н̣ам̣, сан̣т̣ха̄нато ват̣т̣етва̄ виссат̣т̣хамудин̇гасан̣т̣ха̄нам̣, да̄т̣ха̄писса суманамакул̣асадиса̄, там̣ убхайампи ван̣н̣асан̣т̣ха̄нато сийа̄ аппат̣икӯлам̣, гандхена пана пат̣икӯламева, евам̣ кеса̄пи сийум̣ ван̣н̣асан̣т̣ха̄нато аппат̣икӯла̄, гандхена пана пат̣икӯла̄йева̄ти. йатха̄ пана асучит̣т̣ха̄не га̄маниссандена джа̄та̄ни сӯпеййапан̣н̣а̄ни на̄гарикаманусса̄нам̣ джегуччха̄ни хонти апарибхога̄ни, евам̣ кеса̄пи пуббалохитамуттакарӣсапиттасемха̄диниссандена джа̄татта̄ парамаджегуччха̄ти евам̣ а̄сайато пат̣икӯла̄. име ча кеса̄ на̄ма гӯтхара̄симхи ут̣т̣хитакан̣н̣акам̣ вийа екатим̣сакот̣т̣ха̄сара̄симхи джа̄та̄, те суса̄насан̇ка̄рат̣т̣ха̄на̄дӣсу джа̄таса̄кам̣ вийа парикха̄дӣсу джа̄такамалакувалайа̄дипуппхам̣ вийа ча асучит̣т̣ха̄не джа̄татта̄ парамаджегуччха̄ти евам̣ ока̄сато пат̣икӯла̄тиа̄дина̄ найена тачапан̃чакасса ван̣н̣а̄дивасена пат̣икӯлабха̄вам̣ пака̄сентена̄ти аттхо.

ниджджӣваниссаттабха̄вам̣ ва̄ па̄кат̣ам̣ каронтена̄ти име кеса̄ на̄ма сӣсакат̣а̄хапаливет̣ханачамме джа̄та̄. таттха йатха̄ ваммикаматтхаке джа̄тесу кунтхатин̣есу на ваммикаматтхако джа̄на̄ти ‘‘майи кунтхатин̣а̄ни джа̄та̄нӣ’’ти, на̄пи кунтхатин̣а̄ни джа̄нанти ‘‘майам̣ ваммикаматтхаке джа̄та̄нӣ’’ти, евамева на сӣсакат̣а̄хапаливет̣ханачаммам̣ джа̄на̄ти ‘‘майи кеса̄ джа̄та̄’’ти, на̄пи кеса̄ джа̄нанти ‘‘майам̣ сӣсакат̣а̄хапаливет̣ханачамме джа̄та̄’’ти. ан̃н̃аман̃н̃ам̣ а̄бхогапаччавеккхан̣арахита̄ ете дхамма̄. ити кеса̄ на̄ма имасмим̣ сарӣре па̄т̣ийекко кот̣т̣ха̄со ачетано абйа̄като сун̃н̃о ниссатто тхаддхо патхавӣдха̄тӯтиа̄дина̄ найена ниджджӣваниссаттабха̄вам̣ пака̄сентена. пуббети пуримабуддха̄нам̣ сантике. маддитасан̇кха̄роти на̄марӯпававаттха̄нена чева паччайапариггахавасена ча н̃а̄н̣ена паримаддитасан̇кха̄ро. бха̄витабха̄ваноти кала̄пасаммасана̄дина̄ саббасо кусалабха̄вана̄йа пӯран̣ена бха̄витабха̄вано.

адиннам̣ на ват̣т̣атӣти еттха паббаджджа̄ на рухатӣти ваданти. анун̃н̃а̄таупасампада̄ти н̃аттичатуттхакаммена анун̃н̃а̄таупасампада̄. т̣ха̄накаран̣асампаданти еттха ура̄дӣни т̣ха̄на̄ни, сам̣вута̄дӣни каран̣а̄нӣти ведитабба̄ни. ануна̄сикантам̣ катва̄ да̄нака̄ле антара̄ виччхедам̣ акатва̄ да̄табба̄нӣти дассетум̣ ‘‘екасамбандха̄нӣ’’ти вуттам̣. виччхиндитва̄ти ма-ка̄рантам̣ катва̄ да̄насамайе виччхедам̣ катва̄. саббамасса каппийа̄каппийам̣ а̄чиккхитаббанти дасасиккха̄падавинимуттам̣ пара̄ма̄са̄пара̄ма̄са̄дибхедам̣ каппийа̄каппийам̣ а̄чиккхитаббам̣. а̄бхисама̄ча̄рикесу винетабботи имина̄ секхийаупаджджха̄йаватта̄диа̄бхисама̄ча̄рикасӣламанена пӯретаббам̣, таттха ча каттаббасса акаран̣е акаттаббасса ча каран̣е дан̣д̣акамма̄рахо хотӣти дӣпети.

паббаджджӯпасампада̄катха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

дутийама̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

35. атха кхо бхагава̄ вассам̣вут̣т̣хотиа̄дика̄йа пана па̄л̣ийа̄ айам̣ апуббападаван̣н̣ана̄. йонисоманасика̄ра̄ти упа̄йаманасика̄рена, аничча̄дӣсу аничча̄дито манасикаран̣ена̄ти аттхо. йонисо саммаппадха̄на̄ти упа̄йавӣрийена, ануппанна̄кусала̄нуппа̄дана̄дивидхина̄ паваттавӣрийена̄ти аттхо. вимуттӣти уккат̣т̣ханиддесена арахаттапхалавимутти вутта̄. аджджхабха̄сӣти ‘‘айам̣ аттана̄ вӣрийам̣ катва̄ арахаттам̣ патва̄пи на туссати, ида̄ни ан̃н̃есампи ‘па̄пун̣а̄тха̄’ти усса̄хам̣ кароти, пат̣иба̄хесса̄ми на’’нти чинтетва̄ абха̄си. ма̄рапа̄сена̄ти килесапа̄сена. сесаметтха вуттанайамева.

дутийама̄ракатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бхаддаваггийакатха̄ван̣н̣ана̄

36. тим̣сабхаддаваггийаваттхумхи йатха̄бхирантам̣ вихаритва̄ти йатха̄аджджха̄сайам̣ вихаритва̄. буддха̄нан̃хи екасмим̣ т̣ха̄не васанта̄нам̣ чха̄йӯдака̄дӣнам̣ випаттим̣ ва̄ апха̄сукасена̄санам̣ ва̄ манусса̄нам̣ ассаддха̄дибха̄вам̣ ва̄ а̄гамма анабхирати на̄ма наттхи, тесам̣ сампаттийа̄ ‘‘идха пха̄сум̣ вихара̄ма̄’’ти абхирамитва̄ чиравиха̄ропи наттхи. йаттха пана татха̄гате вихаранте сатта̄ саран̣есу ва̄ тӣсу патит̣т̣хаханти, сӣла̄ни ва̄ сама̄дийанти, паббаджанти ва̄, сота̄паттимагга̄дӣнам̣ ва̄ паресам̣ упаниссайо хоти, таттха буддха̄ сатте та̄су сампаттӣсу патит̣т̣ха̄панааджджха̄сайена васанти, та̄сам̣ абха̄ве паккаманти. тена вуттам̣ ‘‘йатха̄аджджха̄сайам̣ вихаритва̄’’ти. аджджхога̄хетва̄ти пависитва̄. тим̣саматта̄ти тим̣сапама̄н̣а̄. сесаметтха вуттанайамева.

бхаддаваггийакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

урувелапа̄т̣иха̄рийакатха̄ван̣н̣ана̄

37-38. урувелакассапаваттхумхи джат̣илоти джат̣а̄дхаро. джат̣а̄ асса аттхӣти хи джат̣ило. нетӣти на̄йако, са̄мам̣ винети аттано ладдхим̣ сиккха̄петӣти вина̄йако. саче те кассапа агарӯти кассапа саче туйхам̣ бха̄рийам̣ апха̄сукам̣ кин̃чи наттхи. агйа̄га̄рети аггиса̄ла̄йам̣. убхиннам̣ саджотибхӯта̄нанти убхосу саджотибхӯтесу паджджалитесу. йатра хи на̄ма̄ти йо на̄ма.

39. аджджан̣хоти аджджа екадивасам̣. аггиса̄ламхӣти агйа̄га̄ре. суманаманасоти сундарачиттасан̇кха̄тамано. теджодха̄тӯсу кусалоти теджокасин̣асама̄паттӣсу кусало. удиччхарети уллокесум̣, парива̄ресунти ва̄ аттхо. паттамхи одахитва̄ти патте паккхипитва̄. дхувабхаттена̄ти ниччабхаттена.

40. абхикканта̄йа раттийа̄ти еттха абхикканта-саддо кхайе ваттати, тена париккхӣн̣а̄йараттийа̄ти аттхо. ете хи чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но маджджхимайа̄масаманантаре а̄гата̄. нийа̄мо киреса девата̄нам̣, йадидам̣ буддха̄нам̣ ва̄ буддхаса̄вака̄нам̣ ва̄ упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гаччханта̄ маджджхимайа̄масаманантаре а̄гаччханти. абхиккантаван̣н̣а̄ти абхирӯпачхавиван̣н̣а̄, ит̣т̣хаван̣н̣а̄ мана̄паван̣н̣а̄ти вуттам̣ хоти. девата̄ хи мануссалокам̣ а̄гаччхама̄на̄ пакативан̣н̣ам̣ пакатииддхим̣ джахитва̄ ол̣а̄рикам̣ аттабха̄вам̣ катва̄ атирекаван̣н̣аваттха̄лан̇ка̄рака̄йа̄дӣхи обха̄сам̣ мун̃чама̄на̄дивасена ча диббам̣ иддха̄нубха̄ван̃ча нимминитва̄ нат̣асамаджджа̄дӣни гаччханта̄ манусса̄ вийа абхисан̇кхатена ка̄йена а̄гаччханти. таттха ка̄ма̄вачара̄ анабхисан̇кхатенапи а̄гантум̣ сакконти ол̣а̄рикарӯпатта̄. татха̄ хи те кабал̣ӣка̄ра̄ха̄рабхаккха̄, рӯпа̄вачара̄ пана анабхисан̇кхатена ка̄йена а̄гантум̣ на сакконти сукхуматарарӯпатта̄. тесан̃хи атисукхумова аттабха̄во, на тена ирийа̄патхакаппанам̣ хоти. тасма̄ брахмалокепи брахма̄но йебхуййена ниммитарӯпенева паваттанти. мӯлапат̣исандхирӯпан̃хи несам̣ ативийа сукхумамаха̄рӯпам̣, кевалам̣ там̣ читтуппа̄дасса ниссайа̄дхит̣т̣ха̄набхӯтам̣ сан̣т̣ха̄навантам̣ хутва̄ тит̣т̣хати.

кевалакаппанти еттха кевала-саддасса анавасесаттам̣ аттхо, каппа-саддасса самантабха̄во, тасма̄ кевалакаппам̣ ванасан̣д̣анти анавасесам̣ самантато ванасан̣д̣анти аттхо. анавасесам̣ пхаритум̣ саматтхассапи хи обха̄сасса кеначи ка̄ран̣ена екадесапхаран̣ампи сийа̄, айам̣ пана саббасо пхаратӣти дассетум̣ самантаттхо каппа-саддо гахито. атха ва̄ ӣсам̣ асаматтхам̣ кевалакаппам̣. бхагавато пабха̄йа анобха̄ситамева хи падесам̣ девата̄ аттано пабха̄йа обха̄сенти. на хи бхагавато пабха̄ ка̄йачи пабха̄йа абхибхӯйати, сӯрийа̄дӣнампи пана пабхам̣ са̄ абхибхуййа тит̣т̣хатӣти. обха̄сетва̄ти ваттха̄лан̇ка̄расарӣрасамут̣т̣хита̄йа а̄бха̄йа пхаритва̄, чандо вийа сӯрийо вийа ча екобха̄сам̣ екападжджотам̣ каритва̄ти аттхо. девата̄нан̃хи сарӣра̄бха̄ дасадва̄дасайоджанаматтат̣т̣ха̄нам̣ тато бхиййопи пхаритва̄ тит̣т̣хати, татха̄ ваттха̄бхаран̣а̄дӣсу самут̣т̣хита̄ пабха̄. чатуддиса̄ти чатӯсу диса̄су. йатра хи на̄ма̄ти йам̣ на̄ма.

43. ан̇гамагадха̄ти убхо ан̇гамагадхарат̣т̣хава̄сино. иддхипа̄т̣иха̄рийанти иддхибхӯтам̣ па̄т̣иха̄рийам̣, на а̄десана̄нуса̄санӣпа̄т̣иха̄рийанти аттхо. тивидхан̃хи па̄т̣иха̄рийам̣ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ а̄десана̄па̄т̣иха̄рийам̣ ануса̄санӣпа̄т̣иха̄рийанти. таттха ‘‘идха бхиккху екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти а̄вибха̄вам̣ тиробха̄ва’’нтиа̄динайаппаваттам̣ (дӣ. ни. 1.238-239; ма. ни. 1.147; сам̣. ни. 2.70; 5.834) иддхивидхамева иддхипа̄т̣иха̄рийам̣. ‘‘идха бхиккху парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ читтампи а̄дисати, четасикампи а̄дисати, витаккитампи а̄дисати, вича̄ритампи а̄дисати ‘евампи те мано, иттхампи те мано’’’тиа̄динайаппаваттам̣ (пат̣и. ма. 3.30) парасса читтам̣ н̃атва̄ катханам̣ а̄десана̄па̄т̣иха̄рийам̣. ‘‘идха бхиккху евамануса̄сати ‘евам̣ витаккетха, ма̄ евам̣ витаккайиттха, евам̣ манаси каротха, ма̄ евам̣ ма̄наса̄ кариттха, идам̣ паджахатха, идам̣ упасампаджджа вихаратха̄’’’ти (пат̣и. ма. 3.30) евама̄динайаппаватта̄ са̄вака̄нам̣ буддха̄нан̃ча саббака̄лам̣ десетаббадхаммадесана̄ ануса̄санӣпа̄т̣иха̄рийам̣.

таттха (уда̄. ат̣т̣ха. 1) па̄т̣иха̄рийападасса вачанаттхам̣ пат̣ипаккхахаран̣ато ра̄га̄дикилеса̄панайанато па̄т̣иха̄рийанти ваданти. бхагавато пана пат̣ипаккха̄ ра̄га̄дайо на санти йе харитабба̄, путхуджджана̄нампи вигатӯпаккилесе ат̣т̣хагун̣асаманна̄гате читте хатапат̣ипаккхе иддхивидхам̣ ваттати, тасма̄ таттха паваттавоха̄рена ча на сакка̄ идха па̄т̣иха̄рийанти ваттум̣. саче пана маха̄ка̄рун̣икасса бхагавато венеййагата̄ ча килеса̄ пат̣ипаккха̄, тесам̣ харан̣ато па̄т̣иха̄рийанти вуттам̣, евам̣ сати йуттаметам̣. атха ва̄ бхагавато ча са̄санасса ча пат̣ипаккха̄ титтхийа̄, тесам̣ харан̣ато па̄т̣иха̄рийам̣. те хи дит̣т̣хихаран̣авасена дит̣т̣хиппака̄сане асаматтхабха̄вена ча иддхиа̄десана̄нуса̄санӣхи харита̄ апанӣта̄ хонтӣти. пат̣ӣти ва̄ айам̣ саддо паччха̄ти етасса аттхам̣ бодхети ‘‘тасмим̣ пат̣ипавит̣т̣хамхи, ан̃н̃о а̄ган̃чхи бра̄хман̣о’’тиа̄дӣсу (чӯл̣ани. ваттхуга̄тха̄ 4) вийа, тасма̄ сама̄хите читте вигатӯпаккилесена катакиччена паччха̄ харитаббам̣ паваттетаббанти пат̣иха̄рийам̣, аттано ва̄ упаккилесесу чатуттхаджджха̄намаггехи харитесу паччха̄ харан̣ам̣ пат̣иха̄рийам̣, иддхиа̄десана̄нуса̄санийо ча вигатӯпаккилесена катакиччена саттахитаттхам̣ пуна паваттетабба̄, харитесу ча аттано упаккилесесу парасатта̄нам̣ упаккилесахаран̣а̄ни хонтӣти пат̣иха̄рийа̄ни бхаванти, пат̣иха̄рийамева па̄т̣иха̄рийам̣. пат̣иха̄рийе ва̄ иддхиа̄десана̄нуса̄санӣсамуда̄йе бхавам̣ екекам̣ па̄т̣иха̄рийанти вуччати. пат̣иха̄рийам̣ ва̄ чатуттхаджджха̄нам̣ магго ча пат̣ипаккхахаран̣ато, таттха джа̄там̣ нимиттабхӯте, тато ва̄ а̄гатанти па̄т̣иха̄рийам̣. сва̄тана̄йа̄ти све да̄таббасса аттха̄йа.

44. пам̣сукӯлам̣ уппаннам̣ хотӣти парийесама̄насса пат̣ила̄бхавасена уппаннам̣ хоти. вичиттапа̄т̣иха̄рийадассанаттха̄ва са̄ парийесана̄. йасма̄ па̄н̣ина̄ пхут̣т̣хаматте са̄ поккхаран̣ӣ ниммита̄ ахоси, тасма̄ вуттам̣ ‘‘па̄н̣ина̄ поккхаран̣им̣ кхан̣итва̄’’ти.

46-49. джат̣ила̄ти та̄паса̄. те хи джат̣а̄дха̄рита̄йа идха ‘‘джат̣ила̄’’ти вутта̄. антарат̣т̣хака̄су химапа̄тасамайети хемантасса утуно аббхантарабхӯте ма̄гхама̄сасса аваса̄не чатассо, пхаггун̣ама̄сасса а̄димхи чатассоти евам̣ убхиннамантаре ат̣т̣хараттӣсу химапатанака̄ле. неран̃джара̄йа уммуджджантӣти кечи тасмим̣ титтхасаммате удаке пат̣хамам̣ нимуггасакаласарӣра̄ тато уммуджджанта̄ вут̣т̣хаханти уппилаванти. нимуджджантӣти сасӣсам̣ удаке осӣданти. уммуджджананимуджджанампи каронтӣти пунаппунам̣ уммуджджананимуджджана̄нипи каронти. таттха хи кечи ‘‘екуммуджджаненева па̄пасуддхи хотӣ’’ти евам̣дит̣т̣хика̄, те уммуджджанамева катва̄ гаччханти. уммуджджанам̣ пана нимуджджанамантарена наттхӣти авина̄бха̄вато нимуджджанампи те каронтийева. йепи ‘‘еканимуджджаненева па̄пасуддхи хотӣ’’ти евам̣дит̣т̣хика̄, тепи екава̄рамева нимуджджитва̄ вуттанайенева авина̄бха̄вато уммуджджанампи катва̄ паккаманти. апаре ‘‘пунаппунам̣ уммуджджананимуджджана̄ни катва̄ наха̄те па̄пасуддхи хотӣ’’ти евам̣дит̣т̣хика̄, те ка̄лена ка̄лам̣ уммуджджананимуджджана̄ни каронти. те саббепи сандха̄йа вуттам̣ ‘‘уммуджджантипи нимуджджантипи уммуджджананимуджджанампи каронтӣ’’ти. еттха ча кин̃ча̄пи нимуджджанапуббакам̣ уммуджджанам̣, нимуджджанамева пана каронта̄ катипайа̄, уммуджджанам̣ тадубхайан̃ча каронта̄ бахӯти тесам̣ йебхуййабха̄вадассанаттхам̣ уммуджджанам̣ пат̣хамам̣ вуттам̣.

50-51. удакава̄хакоти удакогхо. рен̣ухата̄йа̄ти раджогата̄йа, раджокин̣н̣а̄йа̄ти вуттам̣ хоти. нева ча кхо твам̣ кассапа араха̄ти етена тада̄ кассапасса асеккхабха̄вам̣ пат̣иккхипати, на̄пи арахаттамаггасама̄панноти етена секкхабха̄вам̣. убхайенаписса анарийабха̄вамева дӣпети. са̄пи те пат̣ипада̄ наттхи, йа̄йа твам̣ араха̄ ва̄ ассаси арахаттамаггам̣ ва̄ сама̄панноти имина̄ панасса калйа̄н̣апутхуджджанабха̄вампи пат̣иккхипати. таттха пат̣ипада̄ти сӣлависуддхиа̄дайо чха висуддхийо. пат̣ипаджджати ета̄йа арийамагготи пат̣ипада̄. ассасӣти бхавеййа̄си. чирапат̣ика̄ти чирака̄лато пат̣т̣ха̄йа, на̄гадаманато пат̣т̣ха̄йа̄ти аттхо. кха̄рика̄джамиссанти еттха кха̄рӣти аран̣ӣкаман̣д̣алусӯчиа̄дайо та̄пасапариккха̄ра̄, там̣ харан̣ака̄джам̣ кха̄рика̄джам̣. аггихутамиссанти даббиа̄диаггипӯджопакаран̣ам̣.

52-53. упасагготи упаддаво. ида̄ни ад̣д̣худ̣д̣ха̄ни па̄т̣иха̄рийасахасса̄ни екато ган̣етва̄ дассетум̣ ‘‘бхагавато адхит̣т̣ха̄нена пан̃ча кат̣т̣хасата̄ни на пха̄лийим̣сӯ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. на̄гадамана̄дӣни пана сол̣аса па̄т̣иха̄рийа̄ни идха на ган̣ита̄ни, техи саддхим̣ сол̣аса̄тирекаад̣д̣худ̣д̣хапа̄т̣иха̄рийасахасса̄нӣти ведитаббам̣.

а̄диттапарийа̄йасуттаван̣н̣ана̄

54. ида̄ни тасса бхиккхусахассасса а̄диттапарийа̄йадесана̄йа арахаттаппаттим̣ дассетум̣ ‘‘атха кхо бхагава̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха гайа̄йам̣ вихарати гайа̄сӣсети гайа̄на̄мика̄йа надийа̄ авидӯре бхаватта̄ га̄мо гайа̄ на̄ма, тассам̣ гайа̄йам̣ вихарати. самӣпаттхе четам̣ бхуммавачанам̣. гайа̄га̄масса хи авидӯре гайа̄ти ека̄ поккхаран̣ӣпи аттхи надӣпи гайа̄сӣсана̄мако хаттхикумбхасадисо пит̣т̣хипа̄са̄н̣опи. йаттха бхиккхусахассасса ока̄со пахоти, бхагава̄ таттха вихарати. тена вуттам̣ ‘‘гайа̄сӣсе’’ти, гайа̄га̄масса а̄санне гайа̄сӣсана̄маке пит̣т̣хипа̄са̄н̣е вихаратӣти вуттам̣ хоти. бхиккхӯ а̄мантесӣти тесам̣ саппа̄йадхаммадесанам̣ вичинитва̄ там̣ десесса̄мӣти а̄мантеси. бхагава̄ хи там̣ иддхимайапаттачӣварадхарам̣ саман̣асахассам̣ а̄да̄йа гайа̄сӣсам̣ гантва̄ тена парива̄рито нисӣдитва̄ ‘‘катара̄ ну кхо етесам̣ дхаммакатха̄ саппа̄йа̄’’ти чинтенто ‘‘име са̄йам̣ па̄там̣ аггим̣ паричаранти, имесам̣ два̄даса̄йатана̄ни а̄дитта̄ни сампаджджалита̄ни вийа катва̄ дассесса̄ми, евам̣ име арахаттам̣ па̄пун̣итум̣ саккхиссантӣ’’ти саннит̣т̣ха̄намака̄си. атха несам̣ татха̄ десетум̣ ‘‘саббам̣, бхиккхаве, а̄дитта’’нтиа̄дина̄ имам̣ а̄диттапарийа̄йам̣ абха̄си.

таттха (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 3.4.23) саббам̣ на̄ма чатуббидхам̣ саббасаббам̣ а̄йатанасаббам̣ сакка̄йасаббам̣ падесасаббанти. таттха –

‘‘на тасса аддит̣т̣хамидхаттхи кин̃чи;

атхо авин̃н̃а̄тамаджа̄нитаббам̣;

саббам̣ абхин̃н̃а̄си йадаттхи неййам̣;

татха̄гато тена самантачаккхӯ’’ти (маха̄ни. 156; чӯл̣ани. дхотакама̄н̣авапуччха̄ниддеса 32; пат̣и. ма. 1.121) –

идам̣ саббасаббам̣ на̄ма. ‘‘саббам̣ во, бхиккхаве, десесса̄ми, там̣ сун̣а̄тха̄’’ти (сам̣. ни. 4.23) идам̣ а̄йатанасаббам̣ на̄ма. ‘‘саббадхаммамӯлапарийа̄йам̣ во, бхиккхаве, десесса̄мӣ’’ти (ма. ни. 1.1) идам̣ сакка̄йасаббам̣ на̄ма. ‘‘саббадхаммесу ва̄ пат̣хамасаманна̄ха̄ро уппаджджати читтам̣ мано ма̄насам̣ таджджа̄ мановин̃н̃а̄н̣адха̄тӯ’’ти идам̣ падесасаббам̣ на̄ма. ити пан̃ча̄рамман̣аматтам̣ падесасаббам̣, тебхӯмака̄ дхамма̄ сакка̄йасаббам̣, чатубхӯмака̄ дхамма̄ а̄йатанасаббам̣, йам̣ кин̃чи неййам̣ саббасаббам̣. падесасаббам̣ сакка̄йасаббам̣ на па̄пун̣а̄ти тасса тебхӯмакадхаммесупи екадесасса асан̇ган̣ханато. сакка̄йасаббам̣ а̄йатанасаббам̣ на па̄пун̣а̄ти локуттарадхамма̄нам̣ асан̇ган̣ханато. а̄йатанасаббам̣ саббасаббам̣ на па̄пун̣а̄ти. касма̄? йасма̄ а̄йатанасаббена чатубхӯмакадхамма̄ва париггахита̄, на лаккхан̣апан̃н̃аттийоти. имасмим̣ пана сутте а̄йатанасаббам̣ адхиппетам̣, таттха̄пи идха випассанупагадхамма̄ва гахетабба̄.

чаккхӯти (дха. са. ат̣т̣ха. 596; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 3.4.1) две чаккхӯни н̃а̄н̣ачаккху чева мам̣сачаккху ча. таттха н̃а̄н̣ачаккху пан̃чавидхам̣ буддхачаккху дхаммачаккху самантачаккху диббачаккху пан̃н̃а̄чаккхӯти. тесу буддхачаккху на̄ма а̄сайа̄нусайан̃а̄н̣ан̃чева индрийапаропарийаттан̃а̄н̣ан̃ча, йам̣ ‘‘буддхачаккхуна̄ локам̣ волокенто’’ти (дӣ. ни. 2.69; ма. ни. 1.283) а̄гатам̣. дхаммачаккху на̄ма хет̣т̣хима̄ тайо магга̄ тӣн̣и ча пхала̄ни, йам̣ ‘‘вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄дӣ’’ти (дӣ. ни. 1.355; сам̣. ни. 5.1081) а̄гатам̣. самантачаккху на̄ма саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣, йам̣ ‘‘па̄са̄дама̄руйха самантачаккхӯ’’ти (дӣ. ни. 2.70; ма. ни. 1.282) а̄гатам̣. диббачаккху на̄ма а̄локавад̣д̣ханена уппаннан̃а̄н̣ам̣, йам̣ ‘‘диббена чаккхуна̄ висуддхена̄’’ти (ма. ни. 1.148, 284) а̄гатам̣. пан̃н̃а̄чаккху на̄ма чатусаччапариччхедакан̃а̄н̣ам̣, йам̣ ‘‘чаккхум̣ удапа̄дӣ’’ти (сам̣. ни. 5.1081; маха̄ва. 15) а̄гатам̣. мам̣сачаккхупи дувидхам̣ сасамбха̄рачаккху паса̄дачаккхӯти. тесу йва̄йам̣ аккхикӯпаке аккхипат̣алехи парива̄рито мам̣сапин̣д̣о, йаттха чатассо дха̄туйо ван̣н̣агандхарасоджа̄ самбхаво джӣвитам̣ бха̄во чаккхуппаса̄до ка̄йаппаса̄доти сан̇кхепато тераса самбха̄ра̄ хонти, виттха̄рато пана чатассо дха̄туйо ван̣н̣агандхарасоджа̄ самбхавоти име нава чатусамут̣т̣ха̄навасена чхаттим̣са, джӣвитам̣ бха̄во чаккхуппаса̄до ка̄йаппаса̄доти име каммасамут̣т̣ха̄на̄ та̄ва чатта̄роти чатта̄лӣса самбха̄ра̄ хонти, идам̣ сасамбха̄рачаккху на̄ма. йам̣ панеттха сетаман̣д̣алапариччхиннена кан̣хаман̣д̣алена парива̄рите дит̣т̣химан̣д̣але саннивит̣т̣хам̣ рӯпадассанасаматтхам̣ паса̄даматтам̣, идам̣ паса̄дачаккху на̄ма. тасса тато паресан̃ча сота̄дӣнам̣ виттха̄ракатха̄ висуддхимагге (висуддхи. 2.436) вутта̄ва.

таттха йадидам̣ паса̄дачаккху, тан̃ча гахетва̄ бхагава̄ ‘‘чаккху а̄дитта’’нтиа̄дима̄ха. таттха а̄диттанти падиттам̣, сампаджджалитам̣ ека̄дасахи аггӣхи екаджа̄лӣбхӯтанти аттхо. чаккхусаннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, чаккхусса ва̄ ка̄ран̣абхӯтасса вин̃н̃а̄н̣ам̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. ка̄мам̣ рӯпа̄локаманасика̄ра̄дайопи тасса вин̃н̃а̄н̣асса ка̄ран̣ам̣, те пана са̄дха̄ран̣ака̄ран̣ам̣, чаккху аса̄дха̄ран̣анти аса̄дха̄ран̣ака̄ран̣ена̄йам̣ ниддесо йатха̄ ‘‘йаван̇куро’’ти. сотавин̃н̃а̄н̣а̄дӣсупи есева найо. чаккхусанниссито пхассо чаккхусампхассо, чаккхувин̃н̃а̄н̣асампайуттапхассассетам̣ адхивачанам̣. сотасампхасса̄дӣсупи есева найо. чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитанти чаккхусампхассам̣ мӯлапаччайам̣ катва̄ уппанна̄ сампат̣иччханасантӣран̣авот̣т̣хаббанаджаванаведана̄. чаккхувин̃н̃а̄н̣асампайутта̄йа пана ведана̄йа чаккхусампхассасса паччайабха̄ве ваттаббамева наттхи. чаккхусампхассо хи сахаджа̄та̄йа ведана̄йа сахаджа̄та̄дивасена, асахаджа̄та̄йа упаниссайа̄дивасена паччайо хоти. тенева ‘‘чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄’’ти вуттам̣. сотадва̄раведана̄дӣсупи есева найо. еттха пана маноти бхаван̇гачиттам̣ манодва̄расса адхиппетатта̄. дхамма̄ти дхамма̄рамман̣ам̣. мановин̃н̃а̄н̣анти саха̄ваджджанакам̣ джаванам̣. маносампхассоти бхаван̇гасахаджа̄то пхассо. ведайитанти а̄ваджджанаведана̄йа саддхим̣ джаванаведана̄. бхаван̇гасампайутта̄йа пана ведана̄йа гахан̣е ваттаббамева наттхи. а̄ваджджанам̣ ва̄ бхаван̇гато амочетва̄ маноти са̄ваджджанам̣ бхаван̇гам̣ дат̣т̣хаббам̣. дхамма̄ти дхамма̄рамман̣амева. мановин̃н̃а̄н̣анти джаванавин̃н̃а̄н̣ам̣. маносампхассоти бхаван̇га̄ваджджанасахаджа̄то пхассо. ведайитанти джаванасахаджа̄та̄ ведана̄, бхаван̇га̄ваджджанасахаджа̄та̄пи ват̣т̣атийева.

ра̄гаггина̄тиа̄дӣсу ра̄гова анудаханат̣т̣хена аггӣти ра̄гагги. ра̄го хи тикхин̣ам̣ хутва̄ уппаджджама̄но сатте анудахати джха̄пети, тасма̄ ‘‘аггӣ’’ти вуччати. итаресупи двӣсу есева найо. татрима̄ни ваттхӯни (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.305; вибха. ат̣т̣ха. 924) – ека̄ дахарабхиккхунӣ читталапаббатавиха̄ре упосатха̄га̄рам̣ гантва̄ два̄рапа̄ларӯпам̣ олокайама̄на̄ т̣хита̄. атхасса̄ анто ра̄го тикхин̣атаро хутва̄ уппанно, тасма̄ там̣самут̣т̣ха̄на̄ теджодха̄ту ативийа тикхин̣абха̄вена саддхим̣ аттана̄ сахаджа̄тадхаммехи хадайападесам̣ джха̄песи йатха̄ там̣ ба̄хира̄ теджодха̄ту санниссайам̣, тена са̄ бхиккхунӣ джха̄йитва̄ ка̄ламака̄си. бхиккхунийо гаччхама̄на̄ ‘‘айам̣ дахара̄ т̣хита̄, паккосатха на’’нти а̄хам̣су. ека̄ гантва̄ ‘‘касма̄ т̣хита̄сӣ’’ти хаттхе ган̣хи. гахитаматта̄ париваттитва̄ папата̄. идам̣ та̄ва ра̄гасса анудаханата̄йа ваттху.

досасса пана анудаханата̄йа манопадосика̄ дева̄ дат̣т̣хабба̄. тесу (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.47-48) кира еко девапутто ‘‘наккхаттам̣ кӣл̣исса̄мӣ’’ти сапарива̄ро ратхена вӣтхим̣ пат̣ипаджджати. атхан̃н̃о никкхаманто там̣ пурато гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘бхо айам̣ капан̣о адит̣т̣хапуббам̣ вийа етам̣ дисва̄ пӣтийа̄ уддхума̄то вийа бхиджджама̄но вийа ча гаччхатӣ’’ти куджджхати. пурато гаччхантопи ниваттитва̄ там̣ куддхам̣ дисва̄ куддха̄ на̄ма сувиджа̄на̄ хонтӣти куддхабха̄вамасса н̃атва̄ ‘‘твам̣ куддхо майхам̣ ким̣ кариссаси, айам̣ сампатти майа̄ да̄насӣла̄дӣнам̣ васена ладдха̄, на туйхам̣ васена̄’’ти пат̣икуджджхати. екасмин̃хи куддхе итаро акуддхо раккхати. куддхасса хи со кодхо итарасмим̣ акуджджханте анупа̄да̄но екава̄рамева уппаттийа̄ ана̄севано ча̄ветум̣ на саккоти, удакам̣ патва̄ агги вийа нибба̄йати, тасма̄ акуддхо там̣ чаванато раккхати. убхосу пана куддхесу екасса кодхо итарасса паччайо хоти, тассапи кодхо итарасса паччайо хотӣти убхо канданта̄нам̣йева ородха̄нам̣ чаванти. убхосу хи куддхесу бхиййо бхиййо ан̃н̃аман̃н̃амхи паривад̣д̣ханавасена тикхин̣асамуда̄ча̄ро ниссайадаханарасо кодхо уппаджджама̄но хадайаваттхум̣ ниддаханто аччантасукхума̄лам̣ караджака̄йам̣ вина̄сети, тато сакалопи аттабха̄во антарадха̄йати. идам̣ досасса анудаханата̄йа ваттху.

мохасса пана анудаханата̄йа кхид̣д̣а̄падосика̄ дева̄ дат̣т̣хабба̄. мохавасена хи тесам̣ сатисаммосо хоти, тасма̄ кхид̣д̣а̄васена а̄ха̄рака̄лам̣ ативаттетва̄ ка̄лам̣ каронти. те (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.45-46) кира пун̃н̃ависеса̄дхигатена махантена аттано сиривибхавена наккхаттам̣ кӣл̣анта̄ та̄йа сампаттимахантата̄йа ‘‘а̄ха̄рам̣ парибхун̃джимха, на парибхун̃джимха̄’’типи на джа̄нанти. атха ека̄ха̄ра̄тиккаманато пат̣т̣ха̄йа нирантарам̣ кха̄данта̄пи пиванта̄пи чавантийева на тит̣т̣ханти. касма̄? каммаджатеджасса балавата̄йа. манусса̄нан̃хи каммаджатеджо мандо, караджака̄йо балава̄. тесам̣ теджасса мандата̄йа караджака̄йасса балавата̄йа сатта̄хампи атиккамитва̄ ун̣ходакааччхайа̄гуа̄дӣхи сакка̄ ваттхум̣ упаттхамбхетум̣. дева̄нам̣ пана теджо балава̄ хоти ул̣а̄рапун̃н̃аниббаттатта̄ ул̣а̄рагарусиниддхасудха̄ха̄раджиран̣ато ча, караджам̣ мандам̣ мудусукхума̄лабха̄вато. тенева хи бхагава̄ индаса̄лагуха̄йам̣ пакатипатхавийам̣ патит̣т̣ха̄тум̣ асакконтам̣ саккам̣ девара̄джа̄нам̣ ‘‘ол̣а̄рикака̄йам̣ адхит̣т̣ха̄хӣ’’ти а̄ха, тасма̄ те екам̣ а̄ха̄равелам̣ атиккамитва̄ сан̣т̣ха̄тум̣ на сакконти. йатха̄ на̄ма гимха̄нам̣ маджджханхике таттапа̄са̄н̣е т̣хапитам̣ падумам̣ ва̄ уппалам̣ ва̄ са̄йанхасамайе гхат̣асатенапи син̃чийама̄нам̣ па̄катикам̣ на хоти винассатийева, евамева паччха̄ нирантарам̣ кха̄данта̄пи пиванта̄пи чавантийева на тит̣т̣ханти.

ко пана тесам̣ а̄ха̄ро, ка̄ а̄ха̄равела̄ти? саббесампи ка̄ма̄вачарадева̄нам̣ судха̄ а̄ха̄ро, со хет̣т̣химехи хет̣т̣химехи упарима̄нам̣ упарима̄нам̣ пан̣ӣтатамо хоти. там̣ йатха̄сакам̣ дивасавасена дивасе дивасе бхун̃джанти. кечи пана ‘‘бил̣а̄рападаппама̄н̣ам̣ судха̄ха̄рам̣ бхун̃джанти. со дживха̄йа т̣хапитаматто йа̄ва кесагганакхагга̄ ка̄йам̣ пхарати, тесам̣йева дивасавасена саттадивасам̣ йа̄панасаматтхова хотӣ’’ти ваданти.

ке пана те кхид̣д̣а̄падосика̄ на̄ма дева̄ти? име на̄ма̄ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вича̄ран̣а̄ наттхи, ‘‘каммаджатеджо балава̄ хоти, караджам̣ манда’’нти ависесена вуттатта̄ пана йе кечи кабал̣ӣка̄ра̄ха̄рӯпаджӣвино евам̣ каронти, те евам̣ чавантӣти ведитабба̄. кечи пана̄ху ‘‘нимма̄наратипараниммитавасаваттино те дева̄. кхид̣д̣а̄йа падуссанаматтенева хете кхид̣д̣а̄падосика̄ти вутта̄’’ти. манопадосика̄ пана ча̄тумаха̄ра̄джика̄ти ат̣т̣хакатха̄йамева вуттам̣. кечи пана ‘‘кхид̣д̣а̄падосика̄пи ча̄тумаха̄ра̄джика̄йева̄’’ти ваданти. евам̣ та̄ва ра̄га̄дайо тайо анудаханат̣т̣хена ‘‘аггӣ’’ти ведитабба̄. джа̄тиа̄диттайам̣ пана на̄наппака̄радуккхаваттхубха̄вена анудаханато агги. сока̄дӣнам̣ анудаханата̄ па̄кат̣а̄йева. сесаметтха вуттанайамева. ити имасмим̣ сутте дуккхалаккхан̣ам̣ катхитам̣ чаккха̄дӣнам̣ ека̄дасахи аггӣхи а̄диттабха̄вена дуккхамата̄йа дуккхабха̄васса катхитатта̄.

а̄диттапарийа̄йасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

урувелапа̄т̣иха̄рийакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бимбиса̄расама̄гамакатха̄ван̣н̣ана̄

55. ида̄ни ‘‘атха кхо бхагава̄ гайа̄сӣсе йатха̄бхирантам̣ вихаритва̄’’тиа̄дӣсу йа̄ са̄ анутта̄нападаван̣н̣ана̄, там̣ дассетум̣ ‘‘лат̣т̣хиванети та̄луййа̄не’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха та̄луййа̄нети та̄ларуккха̄нам̣ бахубха̄вато евам̣ладдхана̄ме уййа̄не. аппекачче йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄тиа̄дӣсу ан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ти йе убхатопаккхика̄, те сандха̄йетам̣ вуттам̣. те кира евам̣ чинтайим̣су ‘‘саче но миччха̄дит̣т̣хика̄ чодессанти ‘касма̄ тумхе саман̣ам̣ готамам̣ вандиттха̄’ти, тесам̣ ‘ким̣ ан̃джалиматтакаран̣енапи вандитам̣ хотӣ’ти ваккха̄ма. саче но самма̄дит̣т̣хика̄ чодессанти ‘касма̄ бхагавантам̣ на вандиттха̄’ти, ‘ким̣ сӣсена бхӯмим̣ пахарантенева вандитам̣ хоти, нану ан̃джаликаммампи вандана̄ ева̄’ти ваккха̄ма̄’’ти. на̄маготтам̣ са̄ветва̄ти ‘‘бхо готама, ахам̣ асукасса путто датто на̄ма митто на̄ма идха а̄гато’’ти ваданта̄ на̄мам̣ са̄венти на̄ма, ‘‘бхо готама, ахам̣ ва̄сет̣т̣хо на̄ма качча̄но на̄ма идха̄гато’’ти ваданта̄ готтам̣ са̄венти на̄ма. ете кира далидда̄ джин̣н̣акулапутта̄ парисамаджджхе на̄маготтавасена па̄кат̣а̄ бхависса̄ма̄ти евам̣ акам̣су. йе пана тун̣хӣбхӯта̄ нисӣдим̣су, те кера̄т̣ика̄ чева андхаба̄ла̄ ча. таттха кера̄т̣ика̄ ‘‘екам̣ две катха̄салла̄пе каронте висса̄сико хоти, атха висса̄се сати екам̣ две бхиккха̄ ада̄тум̣ на йутта’’нти тато атта̄нам̣ мочента̄ тун̣хӣ нисӣданти. андхаба̄ла̄ ан̃н̃а̄н̣ата̄йева аваккхитта̄ маттика̄пин̣д̣о вийа йаттха каттхачи тун̣хӣбхӯта̄ нисӣданти.

кисаковада̄ноти еттха кисака̄нам̣ овада̄но кисаковада̄ноти имам̣ та̄ва аттхавикаппам̣ дассетум̣ ‘‘та̄пасачарийа̄йа кисасарӣратта̄’’тиа̄ди вуттам̣. аггихуттанти аггипаричаран̣ам̣. рӯпа̄дайова идха ка̄манӣйат̣т̣хена ‘‘ка̄ма̄’’ти вутта̄ти а̄ха ‘‘ете рӯпа̄дайо ка̄ме’’ти. йан̃н̃а̄ абхивадантӣти йа̄гахету иджджхантӣти ваданти. упадхӣсӯти еттха чатта̄ро упадхӣ ка̄мупадхи кхандхупадхи килесупадхи абхисан̇кха̄рупадхӣти. ка̄ма̄пи хи ‘‘йам̣ пан̃ча ка̄магун̣е пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ ка̄ма̄нам̣ асса̄до’’ти (ма. ни. 1.167) евам̣ вуттасса сукхасса адхит̣т̣ха̄набха̄вато упадхӣйати еттха сукханти имина̄ вачанаттхена ‘‘упадхӣ’’ти вуччанти. кхандха̄пи кхандхамӯлакасса дуккхасса адхит̣т̣ха̄набха̄вато, килеса̄пи апа̄йадуккхасса адхит̣т̣ха̄набха̄вато, абхисан̇кха̄ра̄пи бхавадуккхасса адхит̣т̣ха̄набха̄вато ‘‘упадхӣ’’ти вуччанти, тесу кхандхупадхи идха̄дхиппетоти а̄ха ‘‘кхандхупадхӣсу маланти н̃атва̄’’ти. йан̃н̃а̄ маламева вадантӣти йа̄гахету маламева иджджхатӣти ваданти. йит̣т̣хети маха̄йа̄ге. хутети дивасе дивасе каттаббааггипаричаран̣е. ка̄мабхаве асаттанти ка̄мабхаве алаггам̣, таббинимуттанти вуттам̣ хоти.

57-58. а̄сӣсана̄ти паттхана̄. диббасуван̣н̣есупи син̇гӣсуван̣н̣асса саббасет̣т̣хатта̄ ‘‘син̇гӣниккхасаван̣н̣о’’ти вуттам̣. йатхева хи мануссапарибхоге суван̣н̣е йуттикатам̣ хӣнам̣, тато расавиддхам̣ сет̣т̣хам̣, расавиддхато а̄каруппаннам̣, тато йам̣ кин̃чи диббам̣ сет̣т̣хам̣, евам̣ диббасуван̣н̣есупи ча̄мӣкарато са̄такумбхам̣, са̄такумбхато джамбунадам̣, джамбунадато син̇гӣсуван̣н̣ам̣, тасма̄ там̣ саббасет̣т̣хам̣. син̇гӣниккханти ча никкхапарима̄н̣ена син̇гӣсуван̣н̣ена катам̣ суван̣н̣апат̣т̣ам̣. ӯнаканиккхена катан̃хи гхат̣т̣анамаджджанаккхамам̣ на хоти, атирекена катам̣ гхат̣т̣анамаджджанам̣ кхамати, ван̣н̣авантам̣ пана на хоти, пхарусадха̄тукам̣ кха̄йати, никкхена катам̣ гхат̣т̣анамаджджанан̃чева кхамати ван̣н̣авантан̃ча хоти. никкхам̣ пана вӣсатисуван̣н̣анти кечи. пан̃чавӣсатисуван̣н̣анти апаре. маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘никкхам̣ на̄ма пан̃часуван̣н̣а̄’’ти вуттам̣. суван̣н̣о на̄ма чатудхаран̣анти ваданти.

дасасу арийава̄сесу вуттхава̄соти –

‘‘идха, (дӣ. ни. 3.348; а. ни. 10.20) бхиккхаве, бхиккху пан̃чан̇гавиппахӣно хоти чхал̣ан̇гасаманна̄гато ека̄раккхо чатура̄пассено панун̣н̣апаччекасаччо самавайасат̣т̣хесано ана̄виласан̇каппо пассаддхака̄йасан̇кха̄ро сувимуттачитто сувимуттапан̃н̃о.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху пан̃чан̇гавиппахӣно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно ка̄маччхандо пахӣно хоти, бйа̄па̄до пахӣно хоти, тхинамиддхам̣ пахӣнам̣ хоти, уддхаччакуккуччам̣ пахӣнам̣ хоти, вичикиччха̄ пахӣна̄ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃чан̇гавиппахӣно хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху чхал̣ан̇гасаманна̄гато хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нева сумано хоти на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа нева сумано хоти на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху чхал̣ан̇гасаманна̄гато хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху ека̄раккхо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху сата̄раккхена четаса̄ саманна̄гато хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ека̄раккхо хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху чатура̄пассено хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху сан̇кха̄йекам̣ пат̣исевати, сан̇кха̄йекам̣ адхива̄сети, сан̇кха̄йекам̣ париваджджети, сан̇кха̄йекам̣ винодети. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху чатура̄пассено хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху панун̣н̣апаччекасаччо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху йа̄ни та̄ни путхусаман̣абра̄хман̣а̄нам̣ путхупаччекасачча̄ни, сабба̄ни та̄ни нун̣н̣а̄ни хонти панун̣н̣а̄ни чатта̄ни ванта̄ни мутта̄ни пахӣна̄ни пат̣иниссат̣т̣ха̄ни. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху панун̣н̣апаччекасаччо хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху самавайасат̣т̣хесано хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно ка̄месана̄ пахӣна̄ хоти, бхавесана̄ пахӣна̄ хоти, брахмачарийесана̄ пат̣иппассаддха̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху самавайасат̣т̣хесано хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху ана̄виласан̇каппо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно ка̄масан̇каппо пахӣно хоти, бйа̄па̄дасан̇каппо пахӣно хоти, вихим̣са̄сан̇каппо пахӣно хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ана̄виласан̇каппо хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху пассаддхака̄йасан̇кха̄ро хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пассаддхака̄йасан̇кха̄ро хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сувимуттачитто хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно ра̄га̄читтам̣ вимуттам̣ хоти, доса̄ читтам̣ вимуттам̣ хоти, моха̄ читтам̣ вимуттам̣ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сувимуттачитто хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сувимуттапан̃н̃о хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ‘ра̄го ме пахӣно уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо’ти паджа̄на̄ти, ‘досо ме пахӣно…пе… мохо ме пахӣно уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо’ти паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сувимуттапан̃н̃о хотӣ’’ти (дӣ. ни. 3.348; а. ни. 10.20) –

евама̄гатесу дасасу арийава̄сесу вуттхава̄со.

таттха васанти еттха̄ти ва̄са̄, арийа̄нам̣ ева ва̄са̄ти арийава̄са̄ анарийа̄нам̣ та̄диса̄нам̣ ва̄са̄нам̣ асамбхавато. арийа̄ти четтха уккат̣т̣ханиддесена кхӣн̣а̄сава̄ гахита̄. ека̄раккхоти ека̄ сатисан̇кха̄та̄ а̄раккха̄ етасса̄ти ека̄раккхо. кхӣн̣а̄савасса (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.348; а. ни. ат̣т̣ха. 3.10.20) хи тӣсу два̄ресу саббака̄ле сати а̄раккхакиччам̣ са̄дхети. теневасса чарато ча тит̣т̣хато ча суттасса ча джа̄гарасса ча сататам̣ самитам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хотӣти вуччати.

чатура̄пассеноти чатта̄ри апассена̄ни апассайа̄ етасса̄ти чатура̄пассено. сан̇кха̄йа̄ти н̃а̄н̣ена (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.308). пат̣исеватӣти н̃а̄н̣ена н̃атва̄ севитаббайуттакамева севати. тасса виттха̄ро ‘‘пат̣исан̇кха̄ йонисо чӣварам̣ парибхун̃джатӣ’’тиа̄дина̄ (ма. ни. 1.23; а. ни. 6.58) найена ведитаббо. сан̇кха̄йекам̣ адхива̄сетӣти н̃а̄н̣ена н̃атва̄ адхива̄сетаббайуттакамева адхива̄сети. виттха̄ро панеттха ‘‘пат̣исан̇кха̄ йонисо кхамо хоти сӣтасса̄’’тиа̄дина̄ (ма. ни. 1.24) найена ведитаббо. париваджджетӣти н̃а̄н̣ена н̃атва̄ париваджджетаббайуттакамева париваджджети. тасса виттха̄ро ‘‘пат̣исан̇кха̄ йонисо чан̣д̣ам̣ хаттхим̣ париваджджетӣ’’тиа̄дина̄ найена ведитаббо. винодетӣти н̃а̄н̣ена н̃атва̄ винодетаббамева винодети нудати нӣхарати анто васитум̣ на дети. тасса виттха̄ро ‘‘уппаннам̣ ка̄мавитаккам̣ на̄дхива̄сетӣ’’тиа̄дина̄ найена ведитаббо.

панун̣н̣апаччекасаччоти (а. ни. ат̣т̣ха. 2.4.38; дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.348) ‘‘идамева дассанам̣ саччам̣, идамева сачча’’нти евам̣ па̄т̣ийеккам̣ гахитатта̄ паччекасан̇кха̄та̄ни дит̣т̣хисачча̄ни панун̣н̣а̄ни нӣхат̣а̄ни пахӣна̄ни асса̄ти панун̣н̣апаччекасаччо. путхусаман̣абра̄хман̣а̄нанти бахӯнам̣ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣. еттха ча саман̣а̄ти паббаджджупагата̄. бра̄хман̣а̄ти бхова̄дино. путхупаччекасачча̄нӣти бахӯни па̄т̣еккасачча̄ни, ‘‘идамева дассанам̣ саччам̣, идамева сачча’’нти па̄т̣ийеккам̣ гахита̄ни бахӯни сачча̄нӣти аттхо. нун̣н̣а̄нӣти нӣхат̣а̄ни. панун̣н̣а̄нӣти сут̣т̣ху нӣхата̄ни. чатта̄нӣти виссат̣т̣ха̄ни. ванта̄нӣти вамита̄ни. мутта̄нӣти чхиннабандхана̄ни ката̄ни. пахӣна̄нӣти паджахита̄ни. пат̣иниссат̣т̣ха̄нӣти йатха̄ на пуна читтам̣ а̄роханти, евам̣ пат̣ивиссаджджита̄ни. сабба̄нева чета̄ни арийамагга̄дхигамато пуббе гахитасса дит̣т̣хигга̄хасса виссат̣т̣хабха̄вавевачана̄ни.

самавайасат̣т̣хесаноти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.348; а. ни. ат̣т̣ха. 3.10.20) еттха авайа̄ти анӯна̄. сат̣т̣ха̄ти ниссат̣т̣ха̄. самма̄ авайа̄ сат̣т̣ха̄ есана̄ асса̄ти самавайасат̣т̣хесано, самма̄ виссат̣т̣хасаббаесаноти аттхо. ‘‘ра̄га̄ читтам̣ вимутта’’нтиа̄дӣхи маггасса киччаниппхатти катхита̄ ра̄га̄дӣнам̣ пахӣнабха̄вадӣпанато. ‘‘ра̄го ме пахӣно’’тиа̄дӣхи паччавеккхан̣а̄мукхена арийапхалам̣ катхитам̣. адхигате хи аггапхале саббасо ра̄га̄дӣнам̣ ануппа̄дадхамматам̣ паджа̄на̄ти, тан̃ча паджа̄нанам̣ паччавеккхан̣ан̃а̄н̣анти. таттха пан̃чан̇гавиппаха̄напаччекасачча̄паноданаесана̄самавайасаджджана̄ни ‘‘сан̇кха̄йекам̣ пат̣исевати адхива̄сети париваджджети винодетӣ’’ти вуттесу апассенесу винодана̄ ча маггакичча̄нева, итаре ча маггенева самиджджханти.

дасабалоти ка̄йабаласан̇кха̄та̄ни н̃а̄н̣абаласан̇кха̄та̄ни ча даса бала̄ни етасса̄ти дасабало. дувидхан̃хи татха̄гатасса балам̣ ка̄йабалам̣ н̃а̄н̣абалан̃ча. тесу ка̄йабалам̣ хаттхикула̄нуса̄рена ведитаббам̣. вуттан̃хетам̣ пора̄н̣ехи –

‘‘ка̄л̣а̄вакан̃ча ган̇геййам̣, пан̣д̣арам̣ тамбапин̇галам̣;

гандхаман̇галахеман̃ча, упосатхачхаддантиме даса̄’’ти. (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.148; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 2.2.22; а. ни. ат̣т̣ха. 3.10.21; вибха. ат̣т̣ха 76; уда̄. ат̣т̣ха. 75; бу. вам̣. ат̣т̣ха. 1.39; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 2.2.44; чӯл̣ани. ат̣т̣ха. 81);

има̄ни хи даса хаттхикула̄ни. таттха ка̄л̣а̄ваканти пакатихаттхикулам̣ дат̣т̣хаббам̣. йам̣ дасаннам̣ пуриса̄нам̣ ка̄йабалам̣, там̣ екасса ка̄л̣а̄вакасса хаттхино. йам̣ дасаннам̣ ка̄л̣а̄вака̄нам̣ балам̣, там̣ екасса ган̇геййасса. йам̣ дасаннам̣ ган̇геййа̄нам̣, там̣ екасса пан̣д̣арасса. йам̣ дасаннам̣ пан̣д̣ара̄нам̣, там̣ екасса тамбасса. йам̣ дасаннам̣ тамба̄нам̣, там̣ екасса пин̇галасса. йам̣ дасаннам̣ пин̇гала̄нам̣, там̣ екасса гандхахаттхино. йам̣ дасаннам̣ гандхахаттхӣнам̣, там̣ екасса ман̇галасса. йам̣ дасаннам̣ ман̇гала̄нам̣, там̣ екасса хемаватасса. йам̣ дасаннам̣ хемавата̄нам̣, там̣ екасса упосатхасса. йам̣ дасаннам̣ упосатха̄нам̣, там̣ екасса чхаддантасса. йам̣ дасаннам̣ чхадданта̄нам̣, там̣ екасса татха̄гатасса ка̄йабалам̣. на̄ра̄йанасан̇гха̄табалантипи идамева вуччати. таттха на̄ра̄ вуччанти расмийо, та̄ бахӯ на̄на̄видха̄ тато уппаджджантӣти на̄ра̄йанам̣, ваджирам̣, тасма̄ ваджирасан̇гха̄табаланти аттхо. тадетам̣ пакатихаттхиган̣ана̄йа хаттхӣнам̣ кот̣исахасса̄нам̣, пурисаган̣ана̄йа дасаннам̣ пурисакот̣исахасса̄нам̣ балам̣ хоти. идам̣ та̄ва татха̄гатасса ка̄йабалам̣.

н̃а̄н̣абалам̣ пана па̄л̣ийам̣ а̄гатамева. татра̄йам̣ па̄л̣и (ма. ни. 1.148; а. ни. 10.21) –

‘‘даса кхо панима̄ни, са̄рипутта, татха̄гатасса татха̄гатабала̄ни, йехи балехи саманна̄гато татха̄гато а̄сабхам̣ т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄на̄ти, париса̄су сӣхана̄дам̣ надати, брахмачаккам̣ паваттети. катама̄ни даса? идха, са̄рипутта, татха̄гато т̣ха̄нан̃ча т̣ха̄нато ат̣т̣ха̄нан̃ча ат̣т̣ха̄нато йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, йампи, са̄рипутта, татха̄гато т̣ха̄нан̃ча т̣ха̄нато ат̣т̣ха̄нан̃ча ат̣т̣ха̄нато йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. идампи, са̄рипутта, татха̄гатасса татха̄гатабалам̣ хоти, йам̣ балам̣ а̄гамма татха̄гато а̄сабхам̣ т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄на̄ти, париса̄су сӣхана̄дам̣ надати, брахмачаккам̣ паваттети. (1)

‘‘пуна чапарам̣, са̄рипутта, татха̄гато атӣта̄на̄гатапаччуппанна̄нам̣ каммасама̄да̄на̄нам̣ т̣ха̄насо хетусо випа̄кам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе…. (2)

‘‘пуна чапарам̣, са̄рипутта, татха̄гато саббаттхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе…. (3)

‘‘пуна чапарам̣, са̄рипутта, татха̄гато анекадха̄тум̣ на̄на̄дха̄тум̣ локам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе…. (4)

‘‘пуна чапарам̣, са̄рипутта, татха̄гато сатта̄нам̣ на̄на̄дхимуттикатам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе…. (5)

‘‘пуна чапарам̣, са̄рипутта, татха̄гато парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ индрийапаропарийаттам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе…. (6)

‘‘пуна чапарам̣, са̄рипутта, татха̄гато джха̄навимоккхасама̄дхисама̄паттӣнам̣ сам̣килесам̣ вода̄нам̣ вут̣т̣ха̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе…. (7)

‘‘пуна чапарам̣, са̄рипутта, татха̄гато анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. сеййатхидам̣? екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо…пе… ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати…пе…. (8)

‘‘пуна чапарам̣, са̄рипутта, татха̄гато диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е сугате дуггате, йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти…пе…. (9)

‘‘пуна чапарам̣, са̄рипутта, татха̄гато а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати…пе… идампи, са̄рипутта, татха̄гатасса татха̄гатабалам̣ хоти, йам̣ балам̣ а̄гамма татха̄гато а̄сабхам̣ т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄на̄ти, париса̄су сӣхана̄дам̣ надати, брахмачаккам̣ паваттети. има̄ни кхо, са̄рипутта, даса татха̄гатасса татха̄гатабала̄нӣ’’ти. (10)

таттха (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.148; а. ни. ат̣т̣ха. 3.10.21; вибха. ат̣т̣ха. 760) т̣ха̄нан̃ча т̣ха̄натоти ка̄ран̣ан̃ча ка̄ран̣ато. ‘‘йе йе дхамма̄ йесам̣ йесам̣ дхамма̄нам̣ хетӯ паччайа̄ уппа̄да̄йа, там̣ там̣ т̣ха̄нам̣. йе йе дхамма̄ йесам̣ йесам̣ дхамма̄нам̣ на хетӯ на паччайа̄ уппа̄да̄йа, там̣ там̣ ат̣т̣ха̄на’’нти паджа̄нанто т̣ха̄нан̃ча т̣ха̄нато ат̣т̣ха̄нан̃ча ат̣т̣ха̄нато йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. йампӣти йена н̃а̄н̣ена.

каммасама̄да̄на̄нанти сама̄дийитва̄ ката̄нам̣ кусала̄кусалакамма̄нам̣, каммамева ва̄ каммасама̄да̄нам̣. т̣ха̄насо хетусоти паччайато чева хетуто ча. таттха гатиупадхика̄лапайога̄ випа̄касса т̣ха̄нам̣, каммам̣ хету.

саббаттхага̄мининти саббагатига̄минин̃ча агатига̄минин̃ча. пат̣ипаданти маггам̣. йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄тӣти бахӯсупи мануссесу екамева па̄н̣ам̣ гха̄тентесу ка̄мам̣ саббесампи четана̄ тассевекасса джӣвитиндрийа̄рамман̣а̄, там̣ пана каммам̣ тесам̣ на̄на̄ка̄рам̣. тесу хи еко а̄дарена чхандаджа̄то кароти, еко ‘‘ехи твампи карохӣ’’ти парехи ниппӣл̣ито кароти, еко сама̄наччхандо вийа хутва̄ аппат̣иба̄хийама̄но вичарати, тасма̄ тесу еко тенева каммена нирайе ниббаттати, еко тираччха̄найонийам̣, еко петтивисайе. там̣ татха̄гато а̄йӯханаккхан̣ейева ‘‘имина̄ нӣха̄рена а̄йӯхитатта̄ еса нирайе ниббаттиссати, еса тираччха̄найонийам̣, еса петтивисайе’’ти джа̄на̄ти. нирайе ниббаттама̄нампи ‘‘еса маха̄нирайе ниббаттиссати, еса уссаданирайе’’ти джа̄на̄ти. тираччха̄найонийам̣ ниббаттама̄нампи ‘‘еса апа̄дако бхависсати, еса двипа̄дако, еса чатуппа̄до, еса бахуппа̄до’’ти джа̄на̄ти. петтивисайе ниббаттама̄нампи ‘‘еса ниджджха̄матан̣хико бхависсати, еса кхуппипа̄сико, еса парадаттӯпаджӣвӣ’’ти джа̄на̄ти. тесу ча каммесу ‘‘идам̣ каммам̣ пат̣исандхим̣ а̄кад̣д̣хиссати, етам̣ ан̃н̃ена динна̄йа пат̣исандхийа̄ упадхивепаккам̣ бхависсатӣ’’ти джа̄на̄ти.

татха̄ сакалага̄мава̄сикесу екато пин̣д̣апа̄там̣ дадама̄несу ка̄мам̣ саббесампи четана̄ пин̣д̣апа̄та̄рамман̣а̄ва, там̣ пана каммам̣ тесам̣ на̄на̄ка̄рам̣. тесу хи еко а̄дарена каротӣти саббам̣ пуримасадисам̣. тасма̄ тесу ча кечи девалоке ниббаттанти, кечи мануссалоке. там̣ татха̄гато а̄йӯханаккхан̣ейева джа̄на̄ти. ‘‘имина̄ нӣха̄рена а̄йӯхитатта̄ еса мануссалоке ниббаттиссати, еса девалоке, таттха̄пи еса кхаттийакуле, еса бра̄хман̣акуле, еса вессакуле, еса суддакуле, еса параниммитавасаваттӣсу, еса нимма̄наратӣсу, еса туситесу, еса йа̄месу, еса та̄ватим̣сесу, еса ча̄тумаха̄ра̄джикесу, еса бхуммадевесӯ’’тиа̄дина̄ таттха таттха хӣнапан̣ӣтасуван̣н̣адуббан̣н̣ааппапарива̄рамаха̄парива̄рата̄дибхедам̣ там̣ там̣ висесам̣ а̄йӯханаккхан̣ейева джа̄на̄ти.

татха̄ випассанам̣ пат̣т̣хапентесуйева ‘‘имина̄ нӣха̄рена еса кин̃чи саллаккхетум̣ на саккхиссати, еса маха̄бхӯтаматтамева ваваттхапессати, еса рӯпапариггахе ева т̣хассати, еса арӯпапариггахейева, еса на̄марӯпапариггахейева, еса паччайапариггахейева, еса лаккхан̣а̄рамман̣икавипассана̄йамева, еса пат̣хамапхалейева, еса дутийапхале ева, еса татийапхале ева, еса арахаттам̣ па̄пун̣иссатӣ’’ти джа̄на̄ти. касин̣апарикаммам̣ каронтесупи ‘‘имасса парикаммаматтамева бхависсати, еса нимиттам̣ уппа̄дессати, еса аппанам̣ ева па̄пун̣иссати, еса джха̄нам̣ па̄дакам̣ катва̄ випассанам̣ пат̣т̣хапетва̄ арахаттам̣ ган̣хиссатӣ’’ти джа̄на̄ти.

анекадха̄тунти чаккхудха̄туа̄дӣхи, ка̄мадха̄туа̄дӣхи ва̄ дха̄тӯхи бахудха̄тум̣. на̄на̄дха̄тунти та̄сам̣йева дха̄тӯнам̣ вилаккхан̣атта̄ на̄наппака̄радха̄тум̣. локанти кхандха̄йатанадха̄тулокам̣. йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄тӣти та̄сам̣ дха̄тӯнам̣ авипарӣтато сабха̄вам̣ пат̣ивиджджхати.

на̄на̄дхимуттикатанти хӣна̄дӣхи адхимуттӣхи на̄на̄дхимуттикабха̄вам̣. парасатта̄нанти падха̄насатта̄нам̣. парапуггала̄нанти тато паресам̣ хӣнасатта̄нам̣. екаттхамева ва̄ етам̣ пададвайам̣, венеййавасена пана дведха̄ вуттам̣. индрийапаропарийаттанти саддха̄дӣнам̣ индрийа̄нам̣ парабха̄ван̃ча апарабха̄ван̃ча, вуддхин̃ча ха̄нин̃ча̄ти аттхо.

джха̄навимоккхасама̄дхисама̄паттӣнанти пат̣хама̄дӣнам̣ чатуннам̣ джха̄на̄нам̣, ‘‘рӯпӣ рӯпа̄ни пассатӣ’’тиа̄дӣнам̣ ат̣т̣ханнам̣ вимоккха̄нам̣, савитаккасавича̄ра̄дӣнам̣ тин̣н̣ам̣ сама̄дхӣнам̣, пат̣хамаджджха̄насама̄паттиа̄дӣнан̃ча наваннам̣ анупуббасама̄паттӣнам̣. сам̣килесанти ха̄набха̄гийадхаммам̣. вода̄нанти висесабха̄гийадхаммам̣. вут̣т̣ха̄нанти ‘‘вода̄нампи вут̣т̣ха̄нам̣, тамха̄ тамха̄ сама̄дхимха̄ вут̣т̣ха̄нампи вут̣т̣ха̄на’’нти (вибха. 828) евам̣ вуттам̣ пагун̣аджджха̄нан̃чева бхаван̇гапхаласама̄паттийо ча. хет̣т̣химам̣ хет̣т̣химан̃хи пагун̣аджджха̄нам̣ упаримасса упаримасса падат̣т̣ха̄нам̣ хоти, тасма̄ ‘‘вода̄нампи вут̣т̣ха̄на’’нти вуттам̣. бхаван̇гена саббаджха̄нехи вут̣т̣ха̄нам̣ хоти, пхаласама̄паттийа̄ ниродхасама̄паттито вут̣т̣ха̄нам̣ хоти. таметам̣ сандха̄йа ‘‘тамха̄ тамха̄ сама̄дхимха̄ вут̣т̣ха̄нампи вут̣т̣ха̄на’’нти вуттам̣. саббан̃а̄н̣а̄нан̃ча виттха̄ракатха̄йа виниччхайо саммохавиноданийам̣ вибхан̇гат̣т̣хакатха̄йам̣ (вибха. ат̣т̣ха. 760) вутто. пуббенива̄са̄нуссатидиббачаккхуа̄саваккхайан̃а̄н̣акатха̄ пана веран̃джакан̣д̣е (па̄ра̄. 12) виттха̄рита̄йева.

има̄ни кхо са̄рипутта̄ти йа̄ни пуббе ‘‘даса кхо панима̄ни, са̄рипутта, татха̄гатасса татха̄гатабала̄нӣ’’ти авочам̣, има̄ни та̄нӣти аппанам̣ кароти. таттха парава̄дикатха̄ хоти ‘‘дасабалан̃а̄н̣ам̣ на̄ма па̄т̣ийеккам̣ наттхи, саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ассева̄йам̣ пабхедо’’ти, там̣ на татха̄ дат̣т̣хаббам̣. ан̃н̃амева хи дасабалан̃а̄н̣ам̣, ан̃н̃ам̣ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣. дасабалан̃а̄н̣ам̣ сакасакакиччамева джа̄на̄ти, саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ тампи тато авасесампи паджа̄на̄ти. дасабалан̃а̄н̣есу хи пат̣хамам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣амева джа̄на̄ти, дутийам̣ каммантаравипа̄кантарамева, татийам̣ каммапариччхедамева, чатуттхам̣ дха̄туна̄наттака̄ран̣амева, пан̃чамам̣ сатта̄нам̣ аджджха̄сайа̄дхимуттимева, чхат̣т̣хам̣ индрийа̄нам̣ тиккхамудубха̄вамева, саттамам̣ джха̄на̄дӣхи саддхим̣ тесам̣ сам̣килеса̄димева, ат̣т̣хамам̣ пуббенивуттхаккхандхасантатимева, навамам̣ сатта̄нам̣ чутипат̣исандхимева, дасамам̣ саччапариччхедамева. саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пана етехи джа̄нитаббан̃ча тато уттарин̃ча паджа̄на̄ти, етесам̣ пана киччам̣ на саббам̣ кароти. тан̃хи джха̄нам̣ хутва̄ аппетум̣ на саккоти, иддхи хутва̄ викуббитум̣ на саккоти, магго хутва̄ килесе кхепетум̣ на саккоти. ити йатха̄вуттака̄йабалена чева н̃а̄н̣абалена ча саманна̄гататта̄ бхагава̄ ‘‘дасабало’’ти вуччати.

дасахи асеккхехи ан̇гехи упетоти ‘‘асеккха̄ самма̄дит̣т̣хи, асеккхо самма̄сан̇каппо, асеккха̄ самма̄ва̄ча̄, асеккхо самма̄камманто, асеккхо самма̄а̄джӣво, асеккхо самма̄ва̄йа̄мо, асеккха̄ самма̄сати, асеккхо самма̄сама̄дхи, асеккхам̣ самма̄н̃а̄н̣ам̣, асеккха̄ самма̄вимуттӣ’’ти (дӣ. ни. 3.348, 360) евам̣ вуттехи дасахи асеккхадхаммехи саманна̄гато. асеккха̄ самма̄дит̣т̣хиа̄дайо ча саббе пхаласампайуттадхамма̄ ева. еттха ча самма̄дит̣т̣хи самма̄н̃а̄н̣анти двӣсу т̣ха̄несу пан̃н̃а̄ва катхита̄ ‘‘самма̄ дассанат̣т̣хена самма̄дит̣т̣хи, самма̄ паджа̄нанат̣т̣хена самма̄н̃а̄н̣а’’нти. аттхи хи дассанаджа̄нана̄нам̣ висайе паваттиа̄ка̄рависесо. самма̄вимуттӣти имина̄ пана падена вутта̄васеса̄ пхаласама̄паттисахагатадхамма̄ сан̇гахита̄ти ведитабба̄. арийапхаласампайуттадхамма̄пи хи саббасо пат̣ипаккхато вимуттатам̣ упа̄да̄йа вимуттӣти ваттаббатам̣ лабханти.

59. вачанасаддена аппасадданти а̄ра̄мупача̄рена гаччхато аддхикаджанассапи вачанасаддена аппасаддам̣. нагараниггхосасаддена̄ти авибха̄витаттхена нагаре манусса̄нам̣ ниггхосасаддена. мануссехи сама̄гамма екаджджхам̣ паваттитасаддо хи ниггхосо. анусан̃чаран̣аджанасса̄ти антосан̃ча̄рино джанасса. манусса̄нам̣ рахассакирийат̣т̣ха̄нийанти манусса̄нам̣ рахассакаран̣асса йуттам̣ ануччхавикам̣. вивека̄нурӯпанти екӣбха̄васса анурӯпам̣. сесаметтха утта̄намева.

бимбиса̄расама̄гамакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

са̄рипуттамоггалла̄напаббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄

60. ида̄ни ‘‘тена кхо пана самайена сан̃чайо парибба̄джако’’тиа̄дӣсу апуббападаван̣н̣анам̣ дассенто ‘‘са̄рипуттамоггалла̄на̄’’тиа̄дима̄ха. таттха са̄рӣбра̄хман̣ийа̄ путто са̄рипутто, моггаллӣбра̄хман̣ийа̄ путто моггалла̄но. амха̄кам̣ кира (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.189-190; дха. па. ат̣т̣ха. 1.10 са̄рипуттаттхераваттху) бхагавато ниббаттито пуретарамева са̄рипутто ра̄джагаханагарасса авидӯре упатиссага̄ме са̄рӣбра̄хман̣ийа̄ на̄ма куччхийам̣ пат̣исандхим̣ ган̣хи. там̣дивасамевасса саха̄йопи ра̄джагахассева авидӯре колитага̄ме моггаллӣбра̄хман̣ийа̄ куччхийам̣ пат̣исандхим̣ ган̣хи. та̄ни кира двепи кула̄ни йа̄ва саттама̄ кулапариват̣т̣а̄ а̄баддхапат̣ибаддхасаха̄йа̄нева. тесам̣ двиннам̣ екадивасамева габбхапариха̄рам̣ адам̣су. дасама̄саччайена джа̄та̄нампи тесам̣ чхасат̣т̣хи дха̄тийо упанайим̣су. на̄маггахан̣адивасе са̄рӣбра̄хман̣ийа̄ путтасса упатиссага̄ме джет̣т̣хакуласса путтатта̄ ‘‘упатиссо’’ти на̄мам̣ акам̣су, итарасса колитага̄ме джет̣т̣хакуласса путтатта̄ ‘‘колито’’ти на̄мам̣ акам̣су. тена вуттам̣ ‘‘гихика̄ле упатиссо колитоти евам̣ пан̃н̃а̄йама̄нана̄ма̄’’ти.

ад̣д̣хатеййасатама̄н̣авакапарива̄ра̄ти еттха пан̃чапан̃часатама̄н̣авакапарива̄ра̄типи ваданти. вуттан̃хетам̣ ан̇гуттараника̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.189-190) –

‘‘упатиссама̄н̣авакасса кӣл̣анаттха̄йа надим̣ ва̄ уййа̄нам̣ ва̄ гаманака̄ле пан̃ча суван̣н̣асивика̄сата̄ни парива̄ра̄ни хонти, колитама̄н̣авакасса пан̃ча а̄джан̃н̃аратхасата̄ни. двепи джана̄ пан̃чапан̃чама̄н̣авакасатапарива̄ра̄ хонтӣ’’ти.

ра̄джагахе ча анусам̣ваччхарам̣ гираггасамаджджам̣ на̄ма хоти. тесам̣ двиннампи екат̣т̣ха̄нейева ман̃чакам̣ бандханти. двепи екатова нисӣдитва̄ самаджджам̣ пасситва̄ хаситаббат̣т̣ха̄не хасанти, сам̣вегат̣т̣ха̄не сам̣виджджанти, да̄йам̣ да̄тум̣ йуттат̣т̣ха̄не да̄йам̣ денти. тесам̣ имина̄ва нийа̄мена екадивасам̣ самаджджам̣ пассанта̄нам̣ парипа̄кагататта̄ н̃а̄н̣асса пуримадивасесу вийа хаситаббат̣т̣ха̄не ха̄со ва̄ сам̣вегат̣т̣ха̄не сам̣виджджанам̣ ва̄ да̄йам̣ да̄тум̣ йуттат̣т̣ха̄не да̄йада̄нам̣ ва̄ на̄хоси. двепи пана джана̄ евам̣ чинтайим̣су ‘‘ким̣ еттха олокетаббам̣ аттхи, саббепиме аппатте вассасате апан̣н̣аттикабха̄вам̣ гамиссанти, амхехи пана екам̣ моккхадхаммам̣ гавеситум̣ ват̣т̣атӣ’’ти а̄рамман̣ам̣ гахетва̄ нисӣдим̣су. тато колито упатиссам̣ а̄ха ‘‘самма упатисса, на твам̣ ан̃н̃адивасесу вийа хат̣т̣хапахат̣т̣хо, анаттаманадха̄тукоси, ким̣ те саллаккхита’’нти. ‘‘самма колита, етесам̣ олокане са̄ро наттхи, нираттхакаметам̣, аттано моккхадхаммам̣ гавеситум̣ ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ чинтайанто нисинномхӣти. твам̣ пана касма̄ анаттаманоти. сопи татхева а̄ха. атхасса аттана̄ саддхим̣ екаджджха̄сайатам̣ н̃атва̄ упатиссо евама̄ха ‘‘амха̄кам̣ убхиннам̣ сучинтитам̣, моккхадхаммам̣ пана гавесантехи ека̄ паббаджджа̄ ладдхум̣ ват̣т̣ати, касса сантике паббаджа̄ма̄’’ти.

тена кхо пана самайена сан̃чайо парибба̄джако ра̄джагахе пат̣ивасати махатийа̄ парибба̄джакапариса̄йа саддхим̣. те ‘‘тасса сантике паббаджисса̄ма̄’’ти пан̃чахи ма̄н̣авакасатехи саддхим̣ сан̃чайасса сантике паббаджим̣су. тесам̣ паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа сан̃чайо атирекала̄бхаггайасаггаппатто ахоси. те катипа̄хенева саббам̣ сан̃чайасса самайам̣ паримаддитва̄ ‘‘а̄чарийа, тумха̄кам̣ джа̄нанасамайо еттакова, уда̄ху уттарипи аттхӣ’’ти пуччхим̣су. сан̃чайо ‘‘еттакова, саббам̣ тумхехи н̃а̄та’’нти а̄ха. тасса катхам̣ сутва̄ чинтайим̣су ‘‘евам̣ сати имасса сантике брахмачарийава̄со нираттхако, майам̣ моккхадхаммам̣ гавеситум̣ никкханта̄, со имасса сантике уппа̄детум̣ на сакка̄, маха̄ кхо пана джамбудӣпо, га̄манигамара̄джадха̄нийо чаранта̄ авассам̣ моккхадхаммадесакам̣ а̄чарийам̣ лабхисса̄ма̄’’ти. те тато пат̣т̣ха̄йа ‘‘йаттха йаттха пан̣д̣ита̄ саман̣абра̄хман̣а̄ аттхӣ’’ти сун̣анти, таттха таттха гантва̄ пан̃хаса̄каччхам̣ каронти, техи пут̣т̣хам̣ пан̃хам̣ ан̃н̃о катхетум̣ саматтхо на̄ма наттхи, те пана тесам̣ пан̃хам̣ виссадждженти. евам̣ сакаладжамбудӣпам̣ паригган̣хитва̄ ниваттитва̄ сакат̣т̣ха̄намева а̄гантва̄ ‘‘самма колита, йо пат̣хамам̣ аматам̣ адхигаччхати, со а̄рочетӯ’’ти катикам̣ акам̣су. имамева ваттхум̣ сан̇кхипитва̄ дассенто ‘‘татра несам̣ маха̄джанам̣ дисва̄…пе… катикам̣ акам̣сӯ’’ти а̄ха.

таттха чханнапарибба̄джакасса̄ти сетапат̣адхарасса парибба̄джакасса. тена на̄йам̣ наггапарибба̄джакоти дассети. па̄са̄дикена абхиккантена̄тиа̄дӣсу па̄са̄дикена̄ти паса̄да̄вахена са̄руппена саман̣а̄нуччхавикена. абхиккантена̄ти гаманена. пат̣иккантена̄ти ниваттанена. а̄локитена̄ти пурато дассанена. вилокитена̄ти ито чито дассанена. самин̃джитена̄ти паббасан̇кочанена. паса̄ритена̄ти тесам̣йева паса̄ран̣ена. саббаттха иттхамбхӯталаккхан̣е каран̣авачанам̣, тасма̄ сатисампаджан̃н̃акехи вабхисан̇кхататта̄ па̄са̄дикаабхиккантапат̣иккантаа̄локитавилокитасамин̃джитапаса̄рито хутва̄ти вуттам̣ хоти. оккхиттачаккхӯти хет̣т̣ха̄кхиттачаккху. ирийа̄патхасампанноти та̄йа па̄са̄дикаабхикканта̄дита̄йа сампаннаирийа̄патхо. аттхикехи упан̃н̃а̄танти ‘‘маран̣е сати аматенапи бхавитабба’’нти евам̣ анума̄нан̃а̄н̣ена ‘‘аттхӣ’’ти упагатам̣ нибба̄нам̣ на̄ма, там̣ магганто парийесанто йаннӯна̄хам̣ имам̣ бхиккхум̣ пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхеййанти самбандхо. судиннакан̣д̣е вуттаппака̄ранти ‘‘да̄напатӣнам̣ гхаресу са̄ла̄ хонти, а̄сана̄ни четтха пан̃н̃атта̄ни хонти, упат̣т̣ха̄питам̣ удакакан̃джийам̣, таттха паббаджита̄ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ нисӣдитва̄ бхун̃джанти. саче иччханти, да̄напатӣнампи сантакам̣ ган̣ханти, тасма̄ тампи ан̃н̃атарасса куласса ӣдиса̄йа са̄ла̄йа ан̃н̃атарам̣ кут̣т̣амӯланти ведитабба’’нти евам̣ вуттаппака̄рам̣.

аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄ бха̄сассӯти парибба̄джако ‘‘ахам̣ упатиссо на̄ма, твам̣ йатха̄саттийа̄ аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄ па̄вада, етам̣ найасатена найасахассена пат̣ивиджджхитум̣ майхам̣ бха̄ро’’ти чинтетва̄ евама̄ха. ниродхо ча ниродхупа̄йо ча екадесасарӯпекасесанайена ‘‘ниродхо’’ти вуттоти дассенто ‘‘атха ва̄’’тиа̄дима̄ха. пат̣ипа̄дентоти нигаменто. имам̣ дхаммапарийа̄йам̣ сутва̄ вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄дӣти еттха парибба̄джако пат̣хамапададвайамева сутва̄ сахассанайасампанне сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. итарапададвайам̣ сота̄паннака̄ле нит̣т̣ха̄сӣти ведитаббам̣.

бахукехи каппанахутехӣти еттха даса дасака̄ни сатам̣, даса сата̄ни сахассам̣, сахасса̄нам̣ сатам̣ сатасахассам̣, сатасахасса̄нам̣ сатам̣ кот̣и, кот̣исатасахасса̄нам̣ сатам̣ пакот̣и, пакот̣исатасахасса̄нам̣ сатам̣ кот̣ипакот̣и, кот̣ипакот̣исатасахасса̄нам̣ сатам̣ еканахутанти ведитаббам̣.

61. атха кхо са̄рипутто парибба̄джако йена моггалла̄но парибба̄джако тенупасан̇камӣти (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.189-190; дха. па. ат̣т̣ха. 1.10 са̄рипуттаттхераваттху) сота̄панно хутва̄ упаривисесе аппаваттанте ‘‘бхависсати еттха ка̄ран̣а’’нти саллаккхетва̄ тхерам̣ а̄ха ‘‘бханте, ма̄ упари дхаммадесанам̣ вад̣д̣хайиттха, еттакамева хоту, кахам̣ амха̄кам̣ саттха̄ васатӣ’’ти. вел̣уване парибба̄джака̄ти. ‘‘бханте, тумхе пурато йа̄тха, майхам̣ еко саха̄йако аттхи, амхехи ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ катика̄ ката̄ ‘йо пат̣хамам̣ аматам̣ адхигаччхати, со а̄рочетӯ’ти, ахам̣ там̣ пат̣ин̃н̃ам̣ мочетва̄ саха̄йакам̣ гахетва̄ тумха̄кам̣ гатамаггенева саттху сантикам̣ а̄гамисса̄мӣ’’ти пан̃чапатит̣т̣хитена тхерасса па̄десу нипатитва̄ тиккхаттум̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ тхерам̣ уййоджетва̄ парибба̄джака̄ра̄ма̄бхимукхо агама̄си.

62. са̄рипуттам̣ парибба̄джакам̣ етадавоча̄ти ‘‘аджджа майхам̣ саха̄йасса мукхаван̣н̣о на ан̃н̃адивасесу вийа, аддха̄ анена аматам̣ адхигатам̣ бхависсатӣ’’ти амата̄дхигамам̣ пуччханто етадавоча. сописса ‘‘а̄ма̄вусо, аматам̣ адхигата’’нти пат̣иджа̄нитва̄ саббам̣ паваттим̣ а̄рочетва̄ тамева га̄тхам̣ абха̄си. га̄тха̄парийоса̄не моггалла̄но парибба̄джако сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тена вуттам̣ ‘‘атха кхо моггалла̄насса парибба̄джакасса…пе… дхаммачаккхум̣ удапа̄дӣ’’ти. гаччха̄ма майам̣, а̄вусо, бхагавато сантикети ‘‘кахам̣ самма саттха̄ васатӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘вел̣уване кира самма, евам̣ но а̄чарийена ассаджиттхерена катхита’’нти вутте евама̄ха.

са̄рипуттаттхеро ча на̄меса сада̄пи а̄чарийапӯджакова, тасма̄ саха̄йам̣ моггалла̄нам̣ парибба̄джакам̣ евама̄ха ‘‘амхехи адхигатам̣ аматам̣ амха̄кам̣ а̄чарийасса сан̃чайапарибба̄джакассапи катхесса̄ма, буджджхама̄но пат̣ивиджджхиссати, аппат̣ивиджджханто амха̄кам̣ саддахитва̄ саттху сантикам̣ гамиссати, буддха̄нам̣ десанам̣ сутва̄ маггапхалаппат̣иведхам̣ кариссатӣ’’ти. тато двепи джана̄ сан̃чайасса сантикам̣ агамам̣су. тена вуттам̣ ‘‘атха кхо са̄рипуттамоггалла̄на̄ йена сан̃чайо парибба̄джако тенупасан̇камим̣сӯ’’ти. упасан̇камитва̄ ча ‘‘а̄чарийа, твам̣ ким̣ кароси, локе буддхо уппанно, сва̄ккха̄то дхаммо, суппат̣ипанно сан̇гхо, а̄йа̄ма дасабалам̣ пассисса̄ма̄’’ти. со ‘‘ким̣ вадатха та̄та̄’’ти тепи ва̄ретва̄ ла̄бхаггайасаггаппаваттимева несам̣ дӣпети. те ‘‘амха̄кам̣ еварӯпо антева̄сикава̄со ниччамева хоту, тумха̄кам̣ пана гаманам̣ ва̄ агаманам̣ ва̄ джа̄на̄тха̄’’ти а̄хам̣су. сан̃чайо ‘‘име еттакам̣ джа̄нанта̄ мама вачанам̣ на кариссантӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘гаччхатха тумхе та̄та̄, ахам̣ махаллакака̄ле антева̄сикава̄сам̣ васитум̣ на саккомӣ’’ти а̄ха. те анекехипи ка̄ран̣асатехи там̣ бодхетум̣ асакконта̄ аттано ова̄де ваттама̄нам̣ джанам̣ а̄да̄йа вел̣уванам̣ агамам̣су. пан̃часу антева̄сикасатесу ад̣д̣хатеййасата̄ ниваттим̣су, ад̣д̣хатеййасата̄ техи саддхим̣ агамам̣су. тена вуттам̣ ‘‘атха кхо са̄рипуттамоггалла̄на̄ та̄ни ад̣д̣хатеййа̄ни парибба̄джакасата̄ни а̄да̄йа йена вел̣уванам̣ тенупасан̇камим̣сӯ’’ти.

вимуттети йатха̄вутталаккхан̣е нибба̄не тада̄рамман̣а̄йа пхалавимуттийа̄ адхимутте не са̄рипуттамоггалла̄не бйа̄ка̄сӣти самбандхо.

евам̣ бйа̄каритва̄ ча саттха̄ чатупарисамаджджхе дхаммам̣ десенто несам̣ париса̄йа чарийавасена дхаммадесанам̣ вад̣д̣хеси, т̣хапетва̄ две аггаса̄ваке саббепи ад̣д̣хатеййасата̄ парибба̄джака̄ арахаттам̣ па̄пун̣им̣су. саттха̄ ‘‘етха бхиккхаво’’ти хаттхам̣ паса̄реси, саббесам̣ кесамассу антарадха̄йи, иддхимайапаттачӣварам̣ ка̄йапат̣ибаддхам̣ ахоси. аггаса̄вака̄нампи иддхимайапаттачӣварам̣ а̄гатам̣, упаримаггаттайакиччам̣ пана на нит̣т̣ха̄ти. касма̄? са̄вакапа̄рамӣн̃а̄н̣асса махантата̄йа. атха̄йасма̄ маха̄моггалла̄но паббаджитадивасато саттаме дивасе магадхарат̣т̣хе каллава̄л̣ага̄макам̣ упанисса̄йа саман̣адхаммам̣ каронто тхинамиддхам̣ оккаманто саттха̄ра̄ сам̣веджито тхинамиддхам̣ винодетва̄ татха̄гатена диннам̣ дха̄тукаммат̣т̣ха̄нам̣ сун̣антова упаримаггаттайакиччам̣ нит̣т̣ха̄петва̄ са̄вакапа̄рамӣн̃а̄н̣асса маттхакам̣ патто. са̄рипуттаттхеропи паббаджитадивасато аддхама̄сам̣ атиккамитва̄ саттха̄ра̄ саддхим̣ тамева ра̄джагахам̣ упанисса̄йа сӯкаракхатален̣е вихаранто аттано бха̄гинеййасса дӣгханакхапарибба̄джакасса ведана̄париггахасуттанте десийама̄не сутта̄нуса̄рена н̃а̄н̣ам̣ песетва̄ парасса вад̣д̣хитабхаттам̣ бхун̃джанто вийа са̄вакапа̄рамӣн̃а̄н̣асса маттхакам̣ патто. тенева̄ха ‘‘маха̄моггалла̄наттхеро саттахи дивасехи арахатте патит̣т̣хито, са̄рипуттаттхеро аддхама̄сена̄’’ти.

йадипи маха̄моггалла̄наттхеро на чирассева арахаттам̣ патто, дхаммасена̄пати тато чирена, евам̣ сантепи са̄рипуттаттхерова маха̄пан̃н̃атаро. маха̄моггалла̄наттхеро хи са̄вака̄нам̣ саммасанача̄рам̣ йат̣т̣хикот̣ийа̄ уппӣл̣енто вийа екадесамева саммасанто сатта дивасе ва̄йамитва̄ арахаттам̣ патто. са̄рипуттаттхеро т̣хапетва̄ буддха̄нам̣ паччекабуддха̄нан̃ча саммасанача̄рам̣ са̄вака̄нам̣ саммасанача̄рам̣ ниппадесам̣ саммаси, евам̣ саммасанто аддхама̄сам̣ ва̄йами. уккам̣сагатасса са̄вака̄нам̣ саммасанача̄расса ниппадесена паваттийама̄натта̄ са̄вакапа̄рамӣн̃а̄н̣асса ча татха̄ парипа̄четаббатта̄. йатха̄ хи пурисо ‘‘вен̣уйат̣т̣хим̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти маха̄джат̣ам̣ вен̣ум̣ дисва̄ ‘‘джат̣ам̣ чхиндантасса папан̃чо бхависсатӣ’’ти антарена хаттхам̣ павесетва̄ сампаттамева йат̣т̣хим̣ мӯле ча агге ча чхиндитва̄ а̄да̄йа паккамеййа, со кин̃ча̄пи пат̣хаматарам̣ гаччхати, йат̣т̣хим̣ пана са̄рам̣ ва̄ уджум̣ ва̄ на лабхати. апаро татха̄рӯпамева вен̣ум̣ дисва̄ саче сампаттайат̣т̣хим̣ ган̣хисса̄ми, са̄рам̣ ва̄ уджум̣ ва̄ на лабхисса̄мӣти каччхам̣ бандхитва̄ махантена саттхена вен̣уджат̣ам̣ чхиндитва̄ са̄ра̄ чева уджӯ ча йат̣т̣хийо уччинитва̄ а̄да̄йа паккамеййа, айам̣ кин̃ча̄пи паччха̄ гаччхати, йат̣т̣хийо пана са̄ра̄ чева уджӯ ча лабхати, евам̣сампадамидам̣ имесам̣ двиннам̣ тхера̄нам̣ падха̄нам̣.

саммасанача̄ро ча на̄меттха випассана̄бхӯми ведитабба̄ саммасанам̣ чарати еттха̄ти саммасанача̄роти катва̄. таттха буддха̄нам̣ саммасанача̄ро дасасахассалокадха̄туйам̣ саттасанта̄нагата̄ аниндрийабаддха̄ ча сан̇кха̄ра̄ти ваданти. кот̣исатасахассачаккава̄л̣есӯти апаре. татха̄ хи аттанийавасена пат̣иччасамуппа̄данайам̣ отаритва̄ чхаттим̣сакот̣исатасахассамукхена буддха̄нам̣ маха̄ваджиран̃а̄н̣ам̣ паваттам̣. паччекабуддха̄нам̣ сасанта̄нагатехи саддхим̣ маджджхимадесава̄сӣсаттасанта̄нагата̄ аниндрийабаддха̄ ча сан̇кха̄ра̄ саммасанача̄роти ваданти. джамбудӣпава̄сӣсанта̄нагата̄ти кечи. сасанта̄нагате саббадхамме парасанта̄нагате ча санта̄навибха̄гам̣ акатва̄ бахиддха̄бха̄васа̄ман̃н̃ато саммасанам̣, айам̣ са̄вака̄нам̣ саммасанача̄ро. моггалла̄наттхеро пана бахиддха̄ дхаммепи сасанта̄навибха̄гена кечи кечи уддхаритва̄ саммаси, тан̃ча кхо н̃а̄н̣ена пхут̣т̣хаматтам̣ катва̄. тена вуттам̣ ‘‘йат̣т̣хикот̣ийа̄ уппӣл̣енто вийа екадесамева саммасанто’’ти. таттха н̃а̄н̣ена на̄ма йа̄вата̄ неййам̣ ваттитаббам̣, та̄вата̄ аваттанато ‘‘йат̣т̣хикот̣ийа̄ уппӣл̣енто вийа̄’’ти вуттам̣, анупададхаммавипассана̄йа абха̄вато ‘‘екадесамева саммасанто’’ти вуттам̣. дхаммасена̄патинопи йатха̄вуттаса̄вака̄нам̣ випассана̄йа бхӯмийева саммасанача̄ро. таттха пана тхеро са̄тисайам̣ ниравасесам̣ анупадан̃ча самма̄ випасси. тена вуттам̣ ‘‘са̄вака̄нам̣ саммасанача̄рам̣ ниппадесам̣ саммасӣ’’ти.

еттха ча суккхавипассака̄ локийа̄бхин̃н̃аппатта̄ пакатиса̄вака̄ маха̄са̄вака̄ аггаса̄вака̄ паччекабуддха̄ самма̄самбуддха̄ти чхасу джанесу суккхавипассака̄нам̣ джха̄на̄бхин̃н̃а̄хи анадхигатапан̃н̃а̄непун̃н̃атта̄ андха̄нам̣ вийа иччхитападесоккаманам̣ випассана̄ка̄ле иччхитиччхитадхаммабха̄вана̄ наттхи, те йатха̄париггахитадхаммаматтейева випассанам̣ вад̣д̣хенти. локийа̄бхин̃н̃аппатта̄ пана пакатиса̄вака̄ йена мукхена випассанам̣ а̄рабханти, тато ан̃н̃енапи випассанам̣ виттха̄рикам̣ ка̄тум̣ сакконти випулан̃а̄н̣атта̄. маха̄са̄вака̄ абхинӣха̄расампаннатта̄ тато са̄тисайам̣ випассанам̣ виттха̄рикам̣ ка̄тум̣ сакконти. аггаса̄вакесу дутийо абхинӣха̄расампаттийа̄ сама̄дха̄насса са̄тисайатта̄ випассанам̣ татопи виттха̄рикам̣ кароти. пат̣хамо пана татопи маха̄пан̃н̃ата̄йа са̄вакехи аса̄дха̄ран̣ам̣ катва̄ випассанам̣ виттха̄рикам̣ кароти. паччекабуддха̄ техипи маха̄бхинӣха̄рата̄йа аттано абхинӣха̄ра̄нурӯпам̣ татопи виттха̄рикам̣ випассанам̣ каронти. буддха̄нам̣ саммадева парипӯритапан̃н̃а̄па̄рамӣпабха̄вита̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣а̄дхигамасса анурӯпа̄ йатха̄ на̄ма катава̄лаведхапаричайена сарабхан̇гасадисена дхануггахена кхитто саро антара̄ руккхалата̄дӣсу асаджджама̄но лаккхейева патати, на саджджати на вираджджати, евам̣ антара̄ асаджджама̄на̄ авираджджама̄на̄ випассана̄ саммасанӣйадхаммесу йа̄тха̄вато на̄на̄найехи паваттати, йам̣ ‘‘маха̄ваджиран̃а̄н̣а’’нти вуччати.

етесу ча суккхавипассака̄нам̣ випассана̄ча̄ро кхаджджотаппабха̄садисо, абхин̃н̃аппаттапакатиса̄вака̄нам̣ дӣпаппабха̄садисо, маха̄са̄вака̄нам̣ укка̄ппабха̄садисо, аггаса̄вака̄нам̣ осадхита̄ракаппабха̄садисо, паччекабуддха̄нам̣ чандаппабха̄садисо, самма̄самбуддха̄нам̣ расмисахассапат̣иман̣д̣итасарадасӯрийаман̣д̣аласадисо хутва̄ упат̣т̣ха̄ти. татха̄ суккхавипассака̄нам̣ випассана̄ча̄ро андха̄нам̣ йат̣т̣хикот̣ийа̄ гаманасадисо, локийа̄бхин̃н̃аппаттапакатиса̄вака̄нам̣ дан̣д̣акасетугаманасадисо, маха̄са̄вака̄нам̣ джан̇гхасетугаманасадисо, аггаса̄вака̄нам̣ сакат̣асетугаманасадисо, паччекабуддха̄нам̣ маха̄джан̇гхамаггагаманасадисо, самма̄самбуддха̄нам̣ маха̄сакат̣амаггагаманасадисо. татха̄ буддха̄нам̣ паччекабуддха̄нан̃ча випассана̄ чинта̄майан̃а̄н̣асам̣вад̣д̣хитатта̄ сайамбхӯн̃а̄н̣абхӯта̄, итаресам̣ сутамайан̃а̄н̣асам̣вад̣д̣хитатта̄ паропадесасамбхӯта̄ти ведитабба̄.

ида̄ни убхиннампи тхера̄нам̣ пуббайогам̣ дассетум̣ ‘‘атӣте кира̄’’тиа̄дима̄ха. там̣ саббам̣ утта̄наттхамева.

63. гириббаджанагаранти саманта̄ паббатапариккхиттам̣ ваджасадисам̣ хутва̄ тит̣т̣хатӣти гириббаджанти евам̣ладдхана̄мам̣ ра̄джагаханагарам̣. усӯйанакирийа̄йа каммабха̄вам̣ сандха̄йа ‘‘упайогаттхе ва̄’’ти вуттам̣.

са̄рипуттамоггалла̄напаббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

упаджджха̄йаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

64. ваджджа̄ваджджам̣ упаниджджха̄йатӣти упаджджха̄йо, наттхи упаджджха̄йо етесанти анупаджджха̄йака̄. тена̄ха ‘‘ваджджа̄ваджджам̣ упаниджджха̄йакена гаруна̄ вирахита̄’’ти. таттха ваджджа̄ваджджанти кхуддакам̣ махантан̃ча ваджджам̣. вуддхиаттхо хи айамака̄ро ‘‘пхала̄пхала’’нтиа̄дӣсу вийа. уттит̣т̣хапаттанти еттха уччхит̣т̣ха-саддасама̄наттхо уттит̣т̣ха-саддо. тенева̄ха ‘‘тасмин̃хи манусса̄ уччхит̣т̣хасан̃н̃ино, тасма̄ уттит̣т̣хапаттанти вутта’’нти. пин̣д̣а̄йа чаран̣акапаттанти имина̄ пана паттасса сарӯпадассанамукхена уччхит̣т̣хакаппана̄йа ка̄ран̣ам̣ вибха̄витам̣. тасминти тасмим̣ пин̣д̣а̄йа чаран̣акапатте.

65. сага̄рава̄ саппатисса̄ти еттха гарубха̄во га̄равам̣, па̄са̄н̣аччхаттам̣ вийа гарукаран̣ӣйата̄. саха га̄равена̄ти сага̄рава̄. гаруна̄ кисмин̃чи вутте га̄рававасена патиссаванам̣ патиссо, патиссавабхӯтам̣ там̣сабха̄ган̃ча йам̣кин̃чи га̄раванти аттхо. саха патиссена̄ти саппатисса̄, ова̄дам̣ сампат̣иччханта̄ти аттхо. патиссӣйатӣти ва̄ патиссо, гарука̄таббо. тена саха патиссена̄ти саппатисса̄. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана бйан̃джанавича̄рам̣ акатва̄ аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘гарукабха̄ван̃чева джет̣т̣хакабха̄ван̃ча упат̣т̣хапетва̄’’ти вуттам̣. са̄хӯти са̄дху. лахӯти агару, мама туйхам̣ упаджджха̄йабха̄ве бха̄рийам̣ на̄ма наттхӣти аттхо. опа̄йиканти упа̄йапат̣исам̣йуттам̣ те упаджджха̄йаггахан̣ам̣ имина̄ упа̄йена твам̣ ме ито пат̣т̣ха̄йа бха̄ро джа̄тосӣти вуттам̣ хоти. патирӯпанти анурӯпам̣ тава упаджджха̄йаггахан̣анти аттхо. па̄са̄дикена̄ти паса̄да̄вахена ка̄йавачӣпайогена. сампа̄дехӣти тивидхасиккхам̣ ниппха̄дехӣти аттхо. ка̄йена ва̄ти хаттхамудда̄дим̣ дассенто ка̄йена ва̄ вин̃н̃а̄пети. гахито тайа̄…пе… вин̃н̃а̄петӣти ‘‘са̄хӯ’’тиа̄дӣсу екам̣ вадантойева имаматтхам̣ вин̃н̃а̄петӣти вуччати. тенева̄ха ‘‘идамева хӣ’’тиа̄ди. са̄дхӯти сампат̣иччханам̣ сандха̄йа̄ти упаджджха̄йена ‘‘са̄хӯ’’ти вутте саддхивиха̄рикасса ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччханавачанам̣ сандха̄йа. касма̄ наппама̄н̣анти а̄ха ‘‘а̄йа̄чанада̄наматтена хӣ’’тиа̄ди, саддхивиха̄рикасса ‘‘упаджджха̄йо ме, бханте, хохӣ’’ти а̄йа̄чанаматтена, упаджджха̄йасса ча ‘‘са̄хӯ’’тиа̄дина̄ да̄навачанаматтена̄ти аттхо. на еттха сампат̣иччханам̣ ан̇ганти саддхивиха̄рикасса сампат̣иччханавачанам̣ еттха упаджджха̄йаггахан̣е ан̇гам̣ на хоти.

66. самма̄ваттана̄ти самма̄паватти. асса̄ти саддхивиха̄рикасса. та̄дисамева мукхадхованодакам̣ да̄таббанти утумхи сарӣрасабха̄ве ча ека̄ка̄ре та̄дисамева да̄таббам̣. две чӣвара̄нӣти па̄рупанам̣ сан̇гха̄т̣ин̃ча сандха̄йа вадати. йади евам̣ ‘‘сан̇гха̄т̣ийо’’ти касма̄ вуттанти а̄ха ‘‘саббан̃хи чӣварам̣ сан̇гхат̣итатта̄ сан̇гха̄т̣ӣти вуччатӣ’’ти. падавӣтиха̄рехӣти еттха падам̣ вӣтихарати еттха̄ти падавӣтиха̄ро, падавӣтихаран̣ат̣т̣ха̄нам̣ дӯтавиламбитам̣ акатва̄ самагамане двиннам̣ пада̄нам̣ антаре мут̣т̣хиратанаматтам̣. пада̄нам̣ ва̄ вӣтихаран̣ам̣ абхимукхам̣ харитва̄ никкхепо падавӣтиха̄роти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. ито пат̣т̣ха̄йа̄ти ‘‘на упаджджха̄йасса бхан̣ама̄насса̄’’ти еттха вутта на-ка̄рато пат̣т̣ха̄йа. саббаттха дуккат̣а̄патти ведитабба̄ти ‘‘ӣдисесу гила̄нопи на муччатӣ’’ти дассанаттхам̣ вуттам̣. ан̃н̃ампи хи йатха̄вуттам̣ упаджджха̄йаваттам̣ ана̄дарийена акаронтасса агила̄насса ваттабхеде саббаттха дуккат̣амева. тенева ваккхати ‘‘агила̄нена хи саддхивиха̄рикена сат̣т̣хивассенапи саббам̣ упаджджха̄йаваттам̣ ка̄таббам̣, ана̄дарена акаронтасса ваттабхеде дуккат̣ам̣. на-ка̄рапат̣исам̣йуттесу пана падесу гила̄нассапи пат̣иккхиттакирийам̣ каронтасса дуккат̣амева̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 64). а̄паттийа̄ а̄саннава̄чанти а̄паттиджанакамева вачанам̣ сандха̄йа вадати. йа̄йа хи ва̄ча̄йа а̄паттим̣ а̄паджджати, са̄ ва̄ча̄ тасса̄ а̄паттийа̄ а̄санна̄ти вуччати.

чӣварена паттам̣ вет̣хетва̄ти еттха ‘‘уттара̄сан̇гасса екена кан̣н̣ена вет̣хетва̄’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. га̄мети га̄мапарийа̄панне та̄дисе кисмин̃чи падесе. антарагхарети антогехе. пат̣иккаманети а̄санаса̄ла̄йам̣. тиккхаттум̣ па̄нӣйена пуччхитабботи самбандхо, а̄димхи маджджхе антети евам̣ тиккхаттум̣ пуччхитабботи аттхо. упакат̣т̣хоти а̄санно. дхотава̄лика̄йа̄ти нираджа̄йа парисуддхава̄лика̄йа. саче пахотӣти вуттамеваттхам̣ вибха̄вети ‘‘на кеначи гелан̃н̃ена абхибхӯто хотӣ’’ти. паривен̣ам̣ гантва̄ти упаджджха̄йасса паривен̣ам̣ гантва̄.

упаджджха̄йаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

67. саддхивиха̄рикаваттакатха̄ утта̄наттха̄йева.

насамма̄ваттана̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

68. насамма̄ваттана̄дикатха̄йам̣ гехасситапеманти ‘‘пита̄ ме айа’’нти евам̣ уппаннапемам̣. упаджджха̄йамхи питучиттупат̣т̣ха̄намева хи идха гехасситапемам̣ на̄ма. на хи идам̣ акусалапаккхийам̣ гехасситапемам̣ сандха̄йа вуттам̣ пат̣ивиддхасачча̄нам̣ пахӣна̄нугедха̄нам̣ тадасамбхавато, на ча бхагава̄ бхиккхӯ сам̣килесе нийоджети, гехасситапемасадисатта̄ пана пемамукхена метта̄синехо идха вуттоти ведитаббам̣. ‘‘тесу еко ваттасампанно бхиккху…пе… тесам̣ ана̄паттӣ’’ти вачанато саче еко ваттасампанно бхиккху ‘‘бханте, тумхе аппоссукка̄ хотха, ахам̣ тумха̄кам̣ саддхивиха̄рикам̣ антева̄сикам̣ ва̄ гила̄нам̣ упат̣т̣хахисса̄ми, овадитаббам̣ овадисса̄ми, ити каран̣ӣйесу уссуккам̣ а̄паджджисса̄мӣ’’ти вадати, те ева ва̄ саддхивиха̄рика̄дайо ‘‘бханте, тумхе кевалам̣ аппоссукка̄ хотха̄’’ти ваданти, ваттам̣ ва̄ на са̄дийанти, тато пат̣т̣ха̄йа а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ ана̄паттӣти ваданти. сесаметтха утта̄намева.

насамма̄ваттана̄дикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ра̄дхабра̄хман̣аваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

69. ра̄дхабра̄хман̣аваттхумхи кисо ахосӣти кха̄дитум̣ ва̄ бхун̃джитум̣ ва̄ асакконто тануко ахоси аппамам̣салохито. уппан̣д̣уппан̣д̣укаджа̄тоти сан̃джа̄туппан̣д̣уппан̣д̣укабха̄во пан̣д̣упала̄саппат̣ибха̄го. дхаманисантхатагаттоти парийа̄диннамам̣салохитатта̄ сира̄джа̄ленева сантхаритагатто. адхика̄ранти адхикирийам̣, сакка̄ранти вуттам̣ хоти. катам̣ джа̄нантӣти катан̃н̃уно, катам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄ джа̄нантӣти катаведино. ким̣ пана тхеро бхагавата̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ тӣхи саран̣агаманехи анун̃н̃а̄там̣ паббаджджам̣ упасампадан̃ча на джа̄на̄тӣти? но на джа̄на̄ти. йади евам̣ ‘‘катха̄хам̣, бханте, там̣ бра̄хман̣ам̣ пабба̄джеми упасампа̄демӣ’’ти касма̄ а̄ха̄ти имам̣ ануйогам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘кин̃ча̄пи а̄йасма̄ са̄рипутто’’тиа̄ди. париман̣д̣алехӣти парипун̣н̣ехи. ан̃н̃атха̄ ва̄ ваттаббам̣ ан̃н̃атха̄ вадатӣти ‘‘бханте’’ти ваттаббам̣ ‘‘бандхе’’ти вадати.

71-73. саманантара̄ти анантарам̣. пан̣н̣аттивӣтиккамам̣ каротӣти сиккха̄падавӣтиккамам̣ кароти. аттабха̄вапарихаран̣аттхам̣ ниссӣйантӣти ниссайа̄, пин̣д̣ийа̄лопабходжана̄дика̄ чатта̄ро паччайа̄. таттха пин̣д̣ийа̄лопабходжананти джан̇гхапин̣д̣ийабалена чаритва̄ а̄лопаматтам̣ ладдхабходжанам̣. атирекала̄бхоти ‘‘пин̣д̣ийа̄лопабходжанам̣ нисса̄йа̄’’ти евам̣ вуттабхиккха̄ха̄рала̄бхато адхикала̄бхо сан̇гхабхатта̄ди. таттха сакаласса сан̇гхасса да̄таббабхаттам̣ сан̇гхабхаттам̣. катипайе бхиккхӯ уддиситва̄ да̄таббабхаттам̣ уддесабхаттам̣. нимантетва̄ да̄таббабхаттам̣ нимантанам̣. сала̄кам̣ га̄ха̄петва̄ да̄таббабхаттам̣ сала̄кабхаттам̣. екасмим̣ паккхе екадивасам̣ да̄таббабхаттам̣ паккхикам̣. упосатхе да̄таббабхаттам̣ упосатхикам̣. па̄т̣ипададивасе да̄таббабхаттам̣ па̄т̣ипадикам̣. виттха̄ракатха̄ несам̣ сена̄санаккхандхакаван̣н̣ана̄йам̣ а̄ви бхависсати.

виха̄роти па̄ка̄рапариччхинно сакало а̄ва̄со. ад̣д̣хайоготи

дӣгхапа̄са̄до. гарул̣асан̣т̣ха̄напа̄са̄дотипи ваданти. па̄са̄доти чатурассапа̄са̄до. хаммийанти мун̣д̣аччхаданапа̄са̄до. апаре пана бхан̣анти ‘‘виха̄ро на̄ма дӣгхамукхапа̄са̄до, ад̣д̣хайого екапассаччхаданакасена̄санам̣, тасса кира екапассе бхитти уччатара̄ хоти, итарапассе нӣча̄, тена там̣ екапассаччхаданакам̣ хоти, па̄са̄до а̄йатачатурассапа̄са̄до, хаммийам̣ мун̣д̣аччхаданам̣ чандикан̇ган̣айутта’’нти. гуха̄ти паббатагуха̄. пӯтимуттанти йам̣ кин̃чи муттам̣. йатха̄ суван̣н̣аван̣н̣опи ка̄йо ‘‘пӯтика̄йо’’ти вуччати, евам̣ абхинавампи муттам̣ пӯтимуттамева. сесаметтха утта̄наттхамева.

ра̄дхабра̄хман̣аваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

а̄чарийаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

75. упасенаваттхумхи а̄чин̣н̣анти чаритам̣ ваттам̣ анудхаммата̄. каччи бхиккху кхаманӣйанти бхиккху каччи туйхам̣ идам̣ чатучаккам̣ навадва̄рам̣ сарӣрайантам̣ кхаманӣйам̣ сакка̄ кхамитум̣ сахитум̣ парихаритум̣, на кин̃чи дуккхам̣ уппа̄детӣти. каччи йа̄панӣйанти каччи саббакиччесу йа̄петум̣ сакка̄, на кин̃чи антара̄йам̣ дассетӣти. джа̄нанта̄пи татха̄гата̄тиевама̄ди йам̣ парато ‘‘кати вассоси твам̣ бхиккхӯ’’тиа̄дина̄ пуччхи, тасса париха̄радассанаттхам̣ вуттам̣. татра̄йам̣ сан̇кхепаттхо – татха̄гата̄ на̄ма джа̄нанта̄пи саче та̄дисам̣ пуччха̄ка̄ран̣ам̣ хоти, пуччханти. саче пана та̄дисам̣ пуччха̄ка̄ран̣ам̣ наттхи, джа̄нанта̄пи на пуччханти. йасма̄ пана буддха̄нам̣ аджа̄нанам̣ на̄ма наттхи, тасма̄ ‘‘аджа̄нанта̄пӣ’’ти на вуттам̣. ка̄лам̣ видитва̄ пуччхантӣти саче тасса̄ пуччха̄йа со ка̄ло хоти, евам̣ там̣ ка̄лам̣ видитва̄ пуччханти. саче на хоти, евампи ка̄лам̣ видитва̄ва на пуччханти. евам̣ пуччханта̄пи ча аттхасам̣хитам̣ татха̄гата̄ пуччханти, йам̣ аттханисситам̣ ка̄ран̣анисситам̣, тадева пуччханти, но анаттхасам̣хитам̣. касма̄? йасма̄ анаттхасам̣хите сетугха̄то татха̄гата̄нам̣. сету вуччати магго, маггенева та̄дисасса вачанасса гха̄то самуччхедоти вуттам̣ хоти.

ида̄ни аттхасам̣хитанти еттха йам̣ аттханисситам̣ вачанам̣ татха̄гата̄ пуччханти, там̣ дассенто ‘‘двӣхи а̄ка̄рехӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха а̄ка̄рехӣти ка̄ран̣ехи. дхаммам̣ ва̄ десесса̄ма̄ти ат̣т̣хуппаттийуттам̣ суттам̣ ва̄ пуббачаритака̄ран̣айуттам̣ джа̄такам̣ ва̄ катхайисса̄ма. са̄вака̄нам̣ ва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апесса̄ма̄ти са̄вака̄нам̣ ва̄ та̄йа пуччха̄йа вӣтиккамам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄ гарукам̣ ва̄ лахукам̣ ва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апесса̄ма а̄н̣ам̣ т̣хапесса̄ма. атилахунти атисӣгхам̣.

76. ан̃н̃атиттхийаваттхумхи ан̃н̃атиттхийапубботи пуббе ан̃н̃атиттхийо бхӯтоти ан̃н̃атиттхийапуббо. еттха (а. ни. ат̣т̣ха. 2.3.62) ча титтхам̣ джа̄нитаббам̣, титтхакаро джа̄нитаббо, титтхийа̄ джа̄нитабба̄, титтхийаса̄вака̄ джа̄нитабба̄. таттха титтхам̣ на̄ма два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хийо. еттха хи сатта̄ таранти уппилаванти уммуджджанимуджджам̣ каронти, тасма̄ ‘‘титтха’’нти вуччанти. та̄сам̣ дит̣т̣хӣнам̣ уппа̄дета̄ титтхакаро на̄ма пӯран̣акассапа̄дико. тасса ладдхим̣ гахетва̄ паббаджита̄ титтхийа̄ на̄ма. те хи титтхе джа̄та̄ти титтхийа̄, йатха̄вуттам̣ ва̄ дит̣т̣хигатасан̇кха̄там̣ титтхам̣ етесам̣ аттхӣти титтхика̄, титтхика̄ ева титтхийа̄. тесам̣ паччайада̄йака̄ титтхийаса̄вака̄ти ведитабба̄. сахадхаммикам̣ вуччама̄ноти сахадхаммикена вуччама̄но, каран̣аттхе упайогавачанам̣. пан̃чахи сахадхаммикехи сиккхитаббатта̄, тесам̣ ва̄ сантакатта̄ ‘‘сахадхаммика’’нти ладдхана̄мена буддхапан̃н̃аттена сиккха̄падена вуччама̄ноти аттхо. пасӯроти тасса на̄мам̣. парибба̄джакоти гихибандханам̣ паха̄йа паббаджджупагато.

там̣йева титтха̄йатананти еттха два̄сат̣т̣хидит̣т̣хисан̇кха̄там̣ титтхамева а̄йатананти титтха̄йатанам̣, титтхам̣ ва̄ етесам̣ аттхӣти титтхино, титтхийа̄, тесам̣ а̄йатанантипи титтха̄йатанам̣. а̄йатананти ча ‘‘асса̄нам̣ камбоджо а̄йатанам̣, гуннам̣ даккхин̣апатхо а̄йатана’’нти еттха сан̃джа̄тит̣т̣ха̄нам̣ а̄йатанам̣ на̄ма.

‘‘манораме а̄йатане, севанти нам̣ вихан̇гама̄;

чха̄йам̣ чха̄йаттхино йанти, пхалаттхам̣ пхалабходжино’’ти. (а. ни. 5.38) –

еттха самосаран̣ат̣т̣ха̄нам̣. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, вимутта̄йатана̄нӣ’’ти (а. ни. 5.26) еттха ка̄ран̣ам̣, там̣ идха саббампи лаббхати. саббепи хи дит̣т̣хигатика̄ сан̃джа̄йама̄на̄ има̄суйева два̄сат̣т̣хийа̄ дит̣т̣хӣсу сан̃джа̄йанти, самосарама̄на̄пи ета̄суйева самосаранти саннипатанти, дит̣т̣хигатикабха̄ве ча несам̣ има̄йева два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хийо ка̄ран̣ам̣, тасма̄ йатха̄вуттам̣ титтхамева сан̃джа̄тиа̄дина̄ аттхена а̄йатананти титтха̄йатанам̣, теневаттхена титтхӣнам̣ а̄йатанантипи титтха̄йатанам̣.

а̄йасмато нисса̄йа ваччха̄мӣти еттха а̄йасматоти упайогаттхе са̄мивачанам̣, а̄йасмантам̣ нисса̄йа васисса̄мӣти аттхо. бйатто…пе… вутталаккхан̣ойева̄ти парисупат̣т̣ха̄пакабахуссутам̣ сандха̄йа вадати. пан̃чахупа̄ли ан̇гехӣтиа̄дӣсу йам̣ ваттаббам̣, там̣ парато а̄ви бхависсати.

а̄чарийаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пан̣а̄мана̄кхама̄пана̄катха̄ван̣н̣ана̄

80. йам̣ пуббе лаккхан̣ам̣ вуттанти самбандхо, ‘‘тенева лаккхан̣ена ниссайантева̄сикасса а̄патти ведитабба̄’’ти поттхакесу па̄т̣хо диссати, ‘‘на тенева лаккхан̣ена ниссайантева̄сикасса а̄патти ведитабба̄’’ти евам̣ панеттха па̄т̣хо ведитаббо. саддхивиха̄рикасса вутталаккхан̣ена ниссайантева̄сикасса а̄патти на ведитабба̄ти евам̣ панеттха аттхопи ведитаббо. ан̃н̃атха̄ ‘‘ниссайантева̄сикена хи йа̄ва а̄чарийам̣ нисса̄йа васати, та̄ва саббам̣ а̄чарийаваттам̣ ка̄табба’’нти идам̣ вируджджхеййа. идан̃хи вачанам̣ ниссайантева̄сикасса амуттаниссайассева ваттам̣ акаронтасса а̄паттӣти дӣпети. тасма̄ саддхивиха̄рикасса йатха̄вуттаваттам̣ акаронтасса ниссайамуттакасса амуттакассапи а̄патти, ниссайантева̄сикасса пана амуттаниссайассева а̄паттӣти гахетаббам̣. тенева висуддхимаггепи (висуддхи. 1.41) н̃а̄типалибодхакатха̄йам̣

‘‘н̃а̄тӣти виха̄ре а̄чарийупаджджха̄йасаддхивиха̄рикаантева̄сикасама̄нупаджджха̄йакасама̄на̄чарийака̄, гхаре ма̄та̄ пита̄ бхагинӣ бха̄та̄ти евама̄дика̄. те гила̄на̄ имасса палибодха̄ хонти, тасма̄ со палибодхо упат̣т̣хахитва̄ тесам̣ па̄катикакаран̣ена упаччхиндитаббо. таттха упаджджха̄йо та̄ва гила̄но саче лахум̣ на вут̣т̣ха̄ти, йа̄ваджӣвам̣ пат̣иджаггитаббо. татха̄ паббаджджа̄чарийо упасампада̄чарийо саддхивиха̄рико упасампа̄дитапабба̄джитаантева̄сикасама̄нупаджджха̄йака̄ ча. ниссайа̄чарийа уддеса̄чарийа ниссайантева̄сика уддесантева̄сикасама̄на̄чарийака̄ пана йа̄ва ниссайауддеса̄ анупаччхинна̄, та̄ва пат̣иджаггитабба̄’’ти –

вибха̄гена вуттам̣. айан̃ча вибха̄го ‘‘тенева лаккхан̣ена ниссайантева̄сикасса а̄патти ведитабба̄’’ти евам̣ па̄т̣хе сати на йуджджеййа. айан̃хи па̄т̣хо саддхивиха̄рикасса вийа ниссайантева̄сикассапи йатха̄вуттаваттам̣ акаронтасса ниссайамуттакасса амуттакассапи а̄паттӣти имаматтхам̣ дӣпети, тасма̄ вуттанайеневеттха па̄т̣хо гахетаббо.

паббаджджаупасампададхаммантева̄сикехи пана…пе… та̄ва ваттам̣ ка̄таббанти паббаджджа̄чарийаупасампада̄чарийадхамма̄чарийа̄нам̣

етехи йатха̄вуттаваттам̣ ка̄таббам̣. таттха йена сиккха̄пада̄ни динна̄ни, айам̣ паббаджджа̄чарийо. йена упасампадакаммава̄ча̄ вутта̄, айам̣ упасампада̄чарийо. йо уддесам̣ парипуччхам̣ ва̄ дети, айам̣ дхамма̄чарийоти ведитаббам̣. сесаметтха утта̄намева.

пан̣а̄мана̄кхама̄пана̄катха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ниссайапат̣иппассаддхикатха̄ван̣н̣ана̄

83. ниссайапат̣иппассаддхикатха̄йам̣ дисам̣ гатоти пуна а̄гантука̄мо ана̄гантука̄мо ва̄ хутва̄ ва̄саттха̄йа кан̃чи дисам̣ гато. бхиккхуно сабха̄гатанти песалабха̄вам̣. олокетва̄ти упапариккхитва̄. виббханте…пе… таттха гантаббанти еттха саче кеначи каран̣ӣйена тадахева гантум̣ асакконто катипа̄хена гамисса̄мӣти гамане саусса̄хо хоти, раккхатӣти ваданти. ма̄ идха пат̣иккамӣти ма̄ идха пависи. татрева васитаббанти таттхева ниссайам̣ гахетва̄ васитаббам̣. там̣йева виха̄рам̣…пе… васитум̣ ват̣т̣атӣти еттха упаджджха̄йена париччаттатта̄ упаджджха̄йасамодха̄напариха̄ро наттхи, тасма̄ упаджджха̄йена самодха̄нагатассапи а̄чарийасса сантике гахитаниссайо на пат̣иппассамбхати.

а̄чарийамха̄ ниссайапат̣иппассаддхӣсу а̄чарийо пакканто ва̄ хотӣти еттха ‘‘паккантоти дисам̣ гато’’тиа̄дина̄ упаджджха̄йасса паккамане йо виниччхайо вутто, со таттха вуттанайенева идха̄пи сакка̄ вин̃н̃а̄тунти там̣ аватва̄ ‘‘кочи а̄чарийо а̄пуччхитва̄ паккаматӣ’’тиа̄дина̄ ан̃н̃ойева найо а̄раддхо, айан̃ча найо упаджджха̄йапаккаманепи ведитаббойева. ӣдисесу хи т̣ха̄несу екаттха вутталаккхан̣ам̣ ан̃н̃аттха̄пи дат̣т̣хаббам̣. саче две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄ ниваттати, пат̣иппассаддхо хотӣти еттха етта̄вата̄ диса̄пакканто на̄ма хотӣти антева̄сике аниккхиттадхурепи ниссайо пат̣иппассамбхати. а̄чарийупаджджха̄йа̄ две лед̣д̣упа̄те атиккамма ан̃н̃асмим̣ виха̄ре васантӣти бахиупача̄расӣма̄йам̣ антева̄сикасаддхивиха̄рика̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нато две лед̣д̣упа̄те атиккамма ан̃н̃асмим̣ сена̄сане васанти, антоупача̄расӣма̄йам̣ пана две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄пи васато ниссайо на пат̣иппассамбхати. ‘‘сачепи а̄чарийо мун̃читука̄мова хутва̄ ниссайапан̣а̄мана̄йа пан̣а̄метӣ’’тиа̄ди саббам̣ упаджджха̄йасса а̄н̣аттийампи ведитаббам̣. сесаметтха утта̄намева.

ниссайапат̣иппассаддхикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

упасампа̄детаббапан̃чакакатха̄ван̣н̣ана̄

84. пан̃чахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гатена̄тиа̄дӣсу на са̄ман̣еро упат̣т̣ха̄петабботи упаджджха̄йена хутва̄ са̄ман̣еро на гахетаббо. айаматтхо ан̇гуттараника̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (а. ни. ат̣т̣ха. 3.5.251-253) вуттойева.

‘‘атта̄намева пат̣хамам̣, патирӯпе нивесайе;

атхан̃н̃амануса̄сеййа, на килиссеййа пан̣д̣ито’’ти. (дха. па. 158) –

имасса анурӯпавасена пат̣хамам̣ та̄ва аттасампаттийам̣ нийоджетум̣ ‘‘на асеккхена сӣлаккхандхена̄’’тиа̄ди вуттам̣, на а̄паттиан̇гавасена. таттха асеккхена сӣлаккхандхена̄ти асеккхасса сӣлаккхандхо асеккхо сӣлаккхандхо на̄ма. асеккхасса айанти хи асеккхо, сӣлаккхандхо. евам̣ саббаттха. еван̃ча катва̄ вимуттин̃а̄н̣адассанасан̇кха̄тасса паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ассапи асеккхата̄ упапанна̄. асеккхасӣланти ча на маггапхаламева адхиппетам̣, атха кхо йам̣кин̃чи асеккхасанта̄не паваттасӣлам̣ локийалокуттарамиссакасса сӣласса идха̄дхиппетатта̄. сама̄дхиккхандха̄дӣсупи вимуттиккхандхапарийоса̄несу айамева найо. тасма̄ йатха̄ сӣласама̄дхипан̃н̃аккхандха̄ миссака̄ адхиппета̄, евам̣ вимуттиккхандхопӣти тадан̇гавимуттиа̄дайопи ведитабба̄, на пат̣иппассаддхивимутти ева. вимуттин̃а̄н̣адассанам̣ пана локийамева. тенева сам̣йуттаника̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 1.1.135) вуттам̣ ‘‘пуримехи чатӯхи падехи локийалокуттарасӣласама̄дхипан̃н̃а̄вимуттийо катхита̄, вимуттин̃а̄н̣адассанам̣ паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ам̣ хоти, там̣ локийамева̄’’ти.

ассаддхотиа̄дӣсу тӣсу ваттхӯсу саддха̄ етасса наттхӣти ассаддхо. суккапаккхе саддахатӣти саддхо, саддха̄ ва̄ етасса аттхӣтипи саддхо. наттхи етасса хирӣти ахирико, акусаласама̄паттийа̄ аджигуччхама̄нассетам̣ адхивачанам̣. хирӣ етасса аттхӣти хирима̄. на оттаппатӣти аноттаппӣ, акусаласама̄паттийа̄ на бха̄йатӣти вуттам̣ хоти. таббипарӣто оттаппӣ. куччхитам̣ сӣдатӣти кусӣто, хӣнавӣрийассетам̣ адхивачанам̣. а̄раддхам̣ вӣрийам̣ етасса̄ти а̄раддхавӣрийо, саммаппадха̄найуттассетам̣ адхивачанам̣. мут̣т̣ха̄ сати етасса̄ти мут̣т̣хассати, нат̣т̣хассатӣти вуттам̣ хоти. упат̣т̣хита̄ сати етасса̄ти упат̣т̣хитассати, ниччам̣ а̄рамман̣а̄бхимукхаппаваттасатиссетам̣ адхивачанам̣.

адхисӣле сӣлавипанно ча аджджха̄ча̄ре а̄ча̄равипанно ча а̄паджджитва̄ авут̣т̣хито. сассатуччхедасан̇кха̄там̣ антам̣ ган̣ха̄ти га̄хайатӣти ва̄ антагга̄хика̄, миччха̄дит̣т̣хи. пурима̄ни две пада̄нӣти ‘‘на пат̣ибало хоти антева̄сим̣ ва̄ саддхивиха̄рим̣ ва̄ гила̄нам̣ упат̣т̣ха̄тум̣ ва̄ упат̣т̣ха̄петум̣ ва̄, анабхиратам̣ вӯпака̄сетум̣ ва̄ вӯпака̄са̄петум̣ ва̄’’ти има̄ни две пада̄ни.

абхивисит̣т̣хо уттамо сама̄ча̄роти абхисама̄ча̄ро, абхисама̄ча̄рова сиккхитаббато сиккха̄ти а̄бхисама̄ча̄рика̄ сиккха̄, абхисама̄ча̄рам̣ ва̄ а̄раббха пан̃н̃атта̄ сиккха̄ а̄бхисама̄ча̄рика̄. маггабрахмачарийасса а̄дибхӯта̄ти а̄дибрахмачарийака̄, убхатовибхан̇гапарийа̄паннасиккха̄йетам̣ адхивачанам̣. тенева ‘‘убхатовибхан̇гапарийа̄паннам̣ а̄дибрахмачарийакам̣, кхандхакаваттапарийа̄паннам̣ а̄бхисама̄ча̄рика’’нти висуддхимагге (висуддхи. 1.11) вуттам̣. тасма̄ секкхапан̣н̣аттийанти еттха сиккхитаббато сабба̄пи убхатовибхан̇гапарийа̄панна̄ пан̣н̣аттӣти гахетабба̄. тенева ган̣т̣хипадепи вуттам̣ ‘‘секкхапан̣н̣аттийанти па̄ра̄джикама̄дим̣ катва̄ сиккхитаббасиккха̄падапан̃н̃аттийа’’нти. сесаметтха утта̄наттхамева.

упасампа̄детаббапан̃чакакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ан̃н̃атиттхийапуббаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

86. ан̃н̃атиттхийаваттхумхи а̄джӣвако ачелакоти дувидхо наггапарибба̄джакоти а̄ха ‘‘наггапарибба̄джакассева а̄джӣвакасса ва̄’’тиа̄ди. таттха а̄джӣвако упари екамева ваттхам̣ упакаччхаке павесетва̄ паридахати, хет̣т̣ха̄ нагго. ачелако саббена саббам̣ наггойева.

87. а̄мисакин̃чиккхасампада̄нам̣ на̄ма аппаматтакассева деййадхаммасса ануппада̄нам̣. рӯпӯпаджӣвика̄ти аттано рӯпам̣йева нисса̄йа джӣвантийо. весийа̄ гочаро миттасантхававасена упасан̇камитаббат̣т̣ха̄нам̣ асса̄ти весийа̄гочаро. еса найо саббаттха. йоббанаппатта̄ йоббана̄тӣта̄ ва̄ти убхайенапи махаллика̄ анивиддхакума̄рийова вадати. бхиккхунийо на̄ма уссаннабрахмачарийа̄, татха̄ бхиккхӯпи. тесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ависабха̄гаваттхубха̄вато сантхававасена упасан̇камане катипа̄хенева брахмачарийантара̄йо сийа̄ти а̄ха ‘‘та̄хи саддхим̣ кхиппамева висса̄со хоти, тато сӣлам̣ бхиджджатӣ’’ти. сесаметтха утта̄намева.

ан̃н̃атиттхийапуббаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пан̃ча̄ба̄дхаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

88. пан̃ча̄ба̄дхаваттхумхи накхапит̣т̣хиппама̄н̣анти еттха ‘‘канит̣т̣хан̇гулинакхапит̣т̣хи адхиппета̄’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ‘‘тан̃че накхапит̣т̣хиппама̄н̣ампи вад̣д̣ханакапаккхе т̣хитам̣ хоти, на пабба̄джетаббо’’ти имина̄ са̄ман̃н̃ато лаккхан̣ам̣ дасситам̣, тасма̄ йаттха каттхачи сарӣра̄вайавесу накхапит̣т̣хиппама̄н̣ам̣ вад̣д̣ханакапаккхе т̣хитан̃че, на ват̣т̣атӣти сиддхам̣. еван̃ча сати накхапит̣т̣хиппама̄н̣ампи авад̣д̣ханакапаккхе т̣хитан̃че, саббаттха ват̣т̣атӣти а̄паннам̣, тан̃ча на са̄ман̃н̃ато адхиппетанти падесависесейева нийаметва̄ дассенто ‘‘саче пана̄’’тиа̄дима̄ха. саче хи ависесена накхапит̣т̣хиппама̄н̣ам̣ авад̣д̣ханакапаккхе т̣хитам̣ ват̣т̣еййа, ‘‘нива̄санапа̄рупанехи пакатипааччханне т̣ха̄не’’ти падесанийамам̣ на кареййа, тасма̄ нива̄санапа̄рупанехи пакатипат̣иччханнат̣т̣ха̄нато ан̃н̃аттха накхапит̣т̣хиппама̄н̣ам̣ авад̣д̣ханакапаккхе т̣хитампи на ват̣т̣атӣти сиддхам̣, накхапит̣т̣хиппама̄н̣ато кхуддакатарам̣ пана авад̣д̣ханакапаккхе вад̣д̣ханакапаккхе ва̄ т̣хитам̣ хоту, ват̣т̣ати накхапит̣т̣хиппама̄н̣ато кхуддакатарасса вад̣д̣ханакапаккхе авад̣д̣ханакапаккхе ва̄ т̣хитасса мукха̄дӣсуйева пат̣иккхиттатта̄.

ган̣д̣епи имина̄ва найена виниччхайо ведитаббо. таттха пана мукха̄дӣсу колат̣т̣химаттато кхуддакатаропи ган̣д̣о на ват̣т̣атӣти висум̣ на дассито. ‘‘мукха̄дике аппат̣иччханнат̣т̣ха̄не авад̣д̣ханакапаккхе т̣хитопи на ват̣т̣атӣ’’ти еттакамева хи таттха вуттам̣, татха̄пи кут̣т̣хе вуттанайена мукха̄дӣсу колат̣т̣хиппама̄н̣ато кхуддакатаропи ган̣д̣о на ват̣т̣атӣти вин̃н̃а̄йати, тасма̄ авад̣д̣ханакапаккхе т̣хитопӣти еттха пи-саддо авуттасампин̣д̣анаттхо. тена колат̣т̣химаттато кхуддакатаропи на ват̣т̣атӣти айаматтхо дасситойева̄ти айамамха̄кам̣ кханти. пакативан̣н̣е джа̄тети рогахетукасса вика̄раван̣н̣асса абха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣. колат̣т̣химаттакоти бадарат̣т̣хиппама̄н̣о. сучхавим̣ ка̄ретва̄ти сан̃джа̄тачхавим̣ ка̄ретва̄. ‘‘сан̃чхавим̣ ка̄ретва̄’’типи па̄т̣хо, виджджама̄начхавим̣ ка̄ретва̄ти аттхо. падумапун̣д̣арӣкапаттаван̣н̣анти раттападумасетападумавасена падумапаттаван̣н̣ам̣. сосабйа̄дхӣти кхайарого.

пан̃ча̄ба̄дхаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ра̄джабхат̣а̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

90-96. ра̄джабхат̣а̄диваттхӯсу а̄хам̣сӯти манусса̄ вадим̣су. тасма̄…пе… евама̄ха̄ти йасма̄ сайам̣ дхаммасса̄мӣ, тасма̄ бхиккхӯхи апабба̄джитаббам̣ чорам̣ ан̇гулима̄лам̣ пабба̄джетва̄ а̄йатим̣ акаран̣аттха̄йа бхиккхӯнам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апенто ‘‘на, бхиккхаве, дхаджабандхо чоро пабба̄джетаббо, йо пабба̄джеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти а̄ха. упарамантӣти вираманти ниваттанти. бхиндитва̄ти андубандханам̣ бхиндитва̄. чхиндитва̄ти сан̇кхаликабандханам̣ чхиндитва̄. мун̃читва̄ти раджджубандханам̣ мун̃читва̄. виваритва̄ти га̄мабандхана̄дӣсу га̄мадва̄ра̄дӣни виваритва̄. апассама̄на̄нам̣ ва̄ пала̄йатӣти пурисагуттийам̣ пуриса̄нам̣ апассама̄на̄нам̣ пала̄йати. упад̣д̣хупад̣д̣ханти тхокам̣ тхокам̣.

97. абхисека̄дӣсу бандхана̄га̄ра̄дӣни содхенти, там̣ сандха̄йа̄ха ‘‘саббаса̄дха̄ран̣ена ва̄ найена̄’’ти. саче сайамева пан̣н̣ам̣ а̄ропенти, на ват̣т̣атӣти та̄ бхуджисситтхийо ‘‘майампи да̄сийо хома̄’’ти сайамева да̄сипан̣н̣ам̣ ликха̄пенти, на ват̣т̣ати. таккам̣ сӣсе а̄ситтакасадиса̄ва хонтӣти йатха̄ ада̄се каронта̄ таккена сӣсам̣ дховитва̄ ада̄сам̣ каронти, евам̣ а̄ра̄микавачанена диннатта̄ ада̄са̄ва тети адхиппа̄йо. такка̄син̃чанам̣ пана сӣхал̣адӣпе ча̄риттанти ваданти. нева пабба̄джетабботи вуттанти каппийавачанена диннепи сан̇гхасса а̄ра̄микада̄сатта̄ евам̣ вуттам̣. нисса̄микада̄со на̄ма йасса са̄мика̄ сапуттада̄ра̄дайо мата̄ хонти, на кочи тасса паригга̄хако, сопи пабба̄джетум̣ на ват̣т̣ати, там̣ пана аттана̄пи бхуджиссам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. йе ва̄ пана тасмим̣ рат̣т̣хе са̄мино, техипи ка̄ра̄петум̣ ват̣т̣ати. ‘‘девада̄сипуттам̣ пабба̄джетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти тӣсу ган̣т̣хипадесу вуттам̣. да̄сасса паббаджитва̄ аттано са̄мике дисва̄ пала̄йантасса а̄патти наттхӣти ваданти. сесам̣ саббаттха утта̄намева.

ра̄джабхат̣а̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ниссайамуччанакакатха̄ван̣н̣ана̄

103. ниссайамуччанакасса ваттесу пан̃чакачхаккесу пана убхайа̄ни кхо пана…пе… анубйан̃джанасоти еттха ‘‘саббопи ча̄йам̣ пабхедо ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ н̃а̄та̄йам̣ н̃а̄то хотӣ’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. а̄паттим̣ джа̄на̄тӣтиа̄дӣсу ча ‘‘па̄т̣хе аваттама̄непи ‘идам̣ на̄ма катва̄ идам̣ а̄паджджатӣ’ти джа̄на̄ти че, ват̣т̣атӣ’’ти таттхева вуттам̣. тан̃ча кхо пуббе па̄т̣хе пагун̣е катети гахетаббанти ча а̄чарийупаджджха̄йа̄нампи есева найоти ча кечи ваданти. сесаметтха утта̄намева.

ниссайамуччанакакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ра̄хулаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

105. ра̄хулаваттхумхи таттхева вихарим̣сӯти саббепи те арахаттам̣ паттака̄лато пат̣т̣ха̄йа арийа̄ на̄ма маджджхатта̄ва хонтӣти ран̃н̃о пахитаса̄санам̣ дасабаласса ана̄рочетва̄ва таттха вихарим̣су. екадивасам̣ джа̄там̣ ка̄л̣уда̄йим̣ на̄ма амаччанти айам̣ кира (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.225) падумуттарабуддхака̄ле хам̣саватӣнагаре кулагехе ниббатто саттху дхаммадесанам̣ сун̣анто саттха̄рам̣ екам̣ бхиккхум̣ кулаппаса̄дака̄нам̣ аггат̣т̣ха̄не т̣хапентам̣ дисва̄ адхика̄ракаммам̣ катва̄ там̣ т̣ха̄нантарам̣ паттхеси. со йа̄ваджӣвам̣ кусалам̣ катва̄ девамануссесу сам̣саранто амха̄кам̣ бодхисаттасса ма̄тукуччхийам̣ пат̣исандхиггахан̣адивасе капилаваттхусмим̣йева амаччагехе пат̣исандхим̣ ган̣хи. джа̄тадивасе бодхисаттена саддхим̣йева джа̄тоти там̣ дивасам̣йева дукӯлачумбат̣аке нипаджджа̄петва̄ бодхисаттасса упат̣т̣ха̄наттха̄йа найим̣су. бодхисаттена хи саддхим̣ бодхируккхо ра̄хулама̄та̄ чатассо нидхикумбхийо а̄роханийахаттхӣ кан̣д̣ако чханно ка̄л̣уда̄йӣти име сатта екадивасе джа̄татта̄ сахаджа̄та̄ на̄ма ахесум̣. атхасса на̄маггахан̣адивасе сакаланагарасса удаггачиттадивасе джа̄тоти уда̄йӣтвева на̄мам̣ акам̣су. тхокам̣ ка̄л̣адха̄тукатта̄ пана ка̄л̣уда̄йӣ на̄ма джа̄то. со бодхисаттена саддхим̣ кума̄ракӣл̣ам̣ кӣл̣анто вуддхим̣ агама̄си.

сат̣т̣химатта̄хи га̄тха̄хӣти –

‘‘ан̇га̄рино да̄ни дума̄ бхаданте;

пхалесино чхаданам̣ виппаха̄йа;

те аччимантова пабха̄сайанти;

самайо маха̄вӣра бха̄гӣраса̄нам̣. (тхерага̄. 527)

‘‘на̄тисӣтам̣ на̄тиун̣хам̣, на̄тидуббхиккхачха̄такам̣;

саддала̄ харита̄ бхӯми, еса ка̄ло маха̄мунӣ’’ти. –

а̄дика̄хи сат̣т̣химатта̄хи га̄тха̄хи. ‘‘поккхаравассанти поккхарапаттаван̣н̣амудака’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. поккхарапаттаппама̄н̣ам̣ маджджхе ут̣т̣хахитва̄ ануккамена сатапат̣алам̣ сахассапат̣алам̣ хутва̄ вассанакавассантипи ваданти. тасмим̣ кира вассанте теметука̄ма̄ва тементи, на итаре. екопи ра̄джа̄ ва̄…пе… гато наттхӣти дхаммадесанам̣ сутва̄ паккантесу н̃а̄тӣсу екопи ра̄джа̄ ва̄ ра̄джамаха̄матто ва̄ ‘‘све амха̄кам̣ бхиккхам̣ ган̣хатха̄’’ти нимантетва̄ гато наттхи. пита̄писса суддходанамаха̄ра̄джа̄ ‘‘майхам̣ путто мама гехам̣ ана̄гантва̄ кахам̣ гамиссатӣ’’ти анимантетва̄ва агама̄си, гантва̄ пана гехе вӣсатийа̄ бхиккхусахасса̄нам̣ йа̄гуа̄дӣни пат̣ийа̄да̄петва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄песи.

куланагарети н̃а̄тикуласса нагаре. ун̣хӣсато пат̣т̣ха̄йа̄ти сӣсато пат̣т̣ха̄йа. ун̣хӣсанти хи ун̣хӣсасадисатта̄ бхагавато парипун̣н̣анала̄т̣асса парипун̣н̣асӣсасса ча етам̣ адхивачанам̣. бхагавато хи даккхин̣акан̣н̣ачӯл̣икато пат̣т̣ха̄йа мам̣сапат̣алам̣ ут̣т̣хахитва̄ сакаланала̄т̣ам̣ чха̄дайама̄нам̣ пӯрайама̄нам̣ гантва̄ ва̄макан̣н̣ачӯл̣ика̄йа патит̣т̣хитам̣ сан̣хатамата̄йа суван̣н̣аван̣н̣ата̄йа пабхассарата̄йа парипун̣н̣ата̄йа ча ран̃н̃о баддхаун̣хӣсапат̣т̣о вийа вирочати. бхагавато кира имам̣ лаккхан̣ам̣ дисва̄ ра̄джӯнам̣ ун̣хӣсапат̣т̣ам̣ акам̣су. ан̃н̃е пана джана̄ апарипун̣н̣асӣса̄ хонти, кечи каппасӣса̄, кечи пхаласӣса̄, кечи ат̣т̣хисӣса̄, кечи тумбасӣса̄, кечи кумбхасӣса̄, кечи паббха̄расӣса̄, бхагавато пана а̄раггена ват̣т̣етва̄ т̣хапитам̣ вийа супарипун̣н̣ам̣ удакапуббул̣асадисампи хоти. тенева ун̣хӣсавет̣хитасӣсасадисатта̄ ун̣хӣсам̣ вийа саббаттха париман̣д̣аласӣсатта̄ ча ун̣хӣсасӣсоти бхагава̄ вуччати.

нарасӣхага̄тха̄хи на̄ма ат̣т̣хахи га̄тха̄хӣти –

‘‘синиддханӣламудукун̃читакесо;

сӯрийаниммалатала̄бхинала̄т̣о;

йуттатун̇гамудука̄йатана̄со;

рам̣сиджа̄лавитато нарасӣхо’’ти. (джа̄. ат̣т̣ха. 1.сантикенида̄накатха̄; апа. ат̣т̣ха. 1.сантикенида̄накатха̄) –

евама̄дика̄хи ат̣т̣хахи га̄тха̄хи. ган̣т̣хипадесу пана –

‘‘чаккаваран̇китараттасупа̄до;

лаккхан̣аман̣д̣итаа̄йатапан̣хи;

ча̄марачхаттавибхӯситапа̄до;

еса хи туйха пита̄ нарасӣхо.

‘‘сакйакума̄раваро сукхума̄ло;

лаккхан̣ачиттикапун̣н̣асарӣро;

локахита̄йа гато наравӣро;

еса хи туйха пита̄ нарасӣхо.

‘‘пун̣н̣асасан̇канибхо мукхаван̣н̣о;

деванара̄на пийо нарана̄го;

маттагаджиндавила̄ситага̄мӣ;

еса хи туйха пита̄ нарасӣхо.

‘‘кхаттийасамбхавааггакулӣно;

девамануссанамасситапа̄до;

сӣласама̄дхипатит̣т̣хитачитто;

еса хи туйха пита̄ нарасӣхо.

‘‘а̄йатайуттасусан̣т̣хитана̄со;

гопакхумо абхинӣласунетто;

индадханӯабхинӣлабхамӯко;

еса хи туйха пита̄ нарасӣхо.

‘‘ват̣т̣асуват̣т̣асусан̣т̣хитагӣво;

сӣхаханӯ мигара̄джасарӣро;

кан̃чанасуччхавиуттамаван̣н̣о;

еса хи туйха пита̄ нарасӣхо.

‘‘синиддхасугамбхираман̃джусагхосо;

хин̇гулабандхукараттасудживхо;

вӣсативӣсатисетасуданто;

еса хи туйха пита̄ нарасӣхо.

‘‘ан̃джанаван̣н̣асунӣласукесо;

кан̃чанапат̣т̣ависуддханала̄т̣о;

осадхипан̣д̣арасуддхасуун̣н̣о;

еса хи туйха пита̄ нарасӣхо.

‘‘гаччхатинилапатхе вийа чандо;

та̄раган̣а̄паривет̣хитарӯпо;

са̄вакамаджджхагато саман̣индо;

еса хи туйха пита̄ нарасӣхо’’ти. (джа̄. ат̣т̣ха. 1.сантикенида̄накатха̄) –

има̄ нава га̄тха̄йопи еттха дассита̄, та̄ пана ‘‘ат̣т̣хахи га̄тха̄хӣ’’ти вачанена на саменти. ун̣хӣсато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва па̄датала̄ти вутта̄нуккамопи таттха на диссати. бхиккха̄йа чаратӣти бхиккха̄ча̄ро.

уттит̣т̣хети уттит̣т̣хитва̄ паресам̣ гхарадва̄ре т̣хатва̄ гахетаббапин̣д̣е. наппамаджджхеййа̄ти пин̣д̣ача̄рикаваттам̣ ха̄петва̄ пан̣ӣтабходжана̄ни парийесанто уттит̣т̣хе памаджджати на̄ма, сапада̄нам̣ пин̣д̣а̄йа чаранто пана наппамаджджати на̄ма, евам̣ каронто уттит̣т̣хе наппамаджджеййа. дхамманти анесанам̣ паха̄йа сапада̄нам̣ чаранто тамева бхиккха̄чарийадхаммам̣ сучаритам̣ чаре. сукхам̣ сетӣти десана̄маттаметам̣, евам̣ панетам̣ бхиккха̄йа чарийадхаммам̣ чаранто дхаммача̄рӣ идхалоке ча паралоке ча чатӯхипи ирийа̄патхехи сукхам̣ вихаратӣти аттхо.

дутийага̄тха̄йа на нам̣ дуччаританти весийа̄дибхеде агочаре чаранто нам̣ бхиккха̄чарийадхаммам̣ дуччаритам̣ чарати на̄ма, евам̣ ачаритва̄ там̣ дхаммам̣ чаре сучаритам̣, на нам̣ дуччаритам̣ чаре. сесаметтха вуттаттхамева. имам̣ пана дутийага̄тхам̣ питу нивесанам̣ гантва̄ абха̄сӣти ведитаббам̣. тенева тхерага̄тха̄сам̣ван̣н̣ана̄йам̣ (тхерага̄. ат̣т̣ха. 1.156 нандаттхерага̄тха̄ван̣н̣ана̄) а̄чарийадхаммапа̄латтхерена вуттам̣ ‘‘дутийадивасе пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хо ‘уттит̣т̣хе наппамаджджеййа̄’ти га̄тха̄йа питарам̣ сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄петва̄ нивесанам̣ гантва̄ ‘дхаммам̣ чаре сучарита’нти га̄тха̄йа маха̄паджа̄патим̣ сота̄паттипхале ра̄джа̄нан̃ча сакада̄га̄мипхале патит̣т̣ха̄песӣ’’ти. дхаммападат̣т̣хакатха̄йампи (дха. па. ат̣т̣ха. 1.12 нандаттхераваттху) вуттам̣ ‘‘пунадивасе пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хо ‘уттит̣т̣хе наппамаджджеййа̄’ти га̄тха̄йа питарам̣ сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄петва̄ ‘дхаммам̣ чаре’ти га̄тха̄йа маха̄паджа̄патим̣ сота̄паттипхале ра̄джа̄нан̃ча сакада̄га̄мипхале патит̣т̣ха̄песӣ’’ти.

дхаммапа̄ладжа̄такам̣ сутва̄ ана̄га̄мипхале патит̣т̣ха̄сӣти пунекадивасам̣ ра̄джанивесане катапа̄тара̄со екамантам̣ нисиннена ран̃н̃а̄ ‘‘бханте, тумха̄кам̣ дуккарака̄рикака̄ле ека̄ девата̄ мам̣ упасан̇камитва̄ ‘путто те ка̄лакато’ти а̄ха. ахам̣ тасса̄ вачанам̣ асаддаханто ‘на майхам̣ путто бодхим̣ аппатва̄ ка̄лам̣ каротӣ’ти пат̣иккхипинти вутте ида̄ни катхам̣ саддахиссатха, пуббепи ат̣т̣хика̄ни дассетва̄ ‘путто те мато’ти вутте на саддахиттха̄’’ти имисса̄ ат̣т̣хуппаттийа̄ маха̄дхаммапа̄ладжа̄такам̣ катхеси. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахи.

кесависсаджджананти куламарийа̄давасена кесоропанам̣. пат̣т̣абандхоти йувара̄джапат̣т̣абандхо. абхинавагхараппавесанамахо гхараман̇галам̣, вива̄хакаран̣амахо а̄ва̄хаман̇галам̣. чхаттаман̇галанти йувара̄джачхаттаман̇галам̣. джанападакалйа̄н̣ӣти (уда̄. ат̣т̣ха. 22) джанападамхи калйа̄н̣ӣ уттама̄ чхасарӣрадосарахита̄ пан̃чакалйа̄н̣асаманна̄гата̄. са̄ хи йасма̄ на̄тидӣгха̄ на̄тирасса̄ на̄тикиса̄ на̄титхӯла̄ на̄тика̄л̣а̄ на̄ччода̄та̄ти атикканта̄ ма̄нусам̣ ван̣н̣ам̣, аппатта̄ диббам̣ ван̣н̣ам̣, тасма̄ чхасарӣрадосарахита̄. чхавикалйа̄н̣ам̣ мам̣сакалйа̄н̣ам̣ наха̄рукалйа̄н̣ам̣ ат̣т̣хикалйа̄н̣ам̣ вайакалйа̄н̣анти имехи пана пан̃чахи калйа̄н̣ехи саманна̄гататта̄ пан̃чакалйа̄н̣асаманна̄гата̄ на̄ма. тасса̄ хи а̄гантукобха̄сакиччам̣ наттхи. аттано сарӣробха̄сенева два̄дасахаттхат̣т̣ха̄не а̄локам̣ кароти, пийан̇гуса̄ма̄ ва̄ хоти суван̣н̣аса̄ма̄ ва̄, айамасса̄ чхавикалйа̄н̣ата̄. чатта̄ро панасса̄ хаттхапа̄да̄ мукхапарийоса̄нан̃ча ла̄кха̄расапарикаммакатам̣ вийа раттапава̄л̣араттакамбаласадисам̣ хоти, айамасса̄ мам̣сакалйа̄н̣ата̄. вӣсати пана накхапатта̄ни мам̣сато амуттат̣т̣ха̄не ла̄кха̄расапӯрита̄ни вийа муттат̣т̣ха̄не кхӣрадха̄ра̄садиса̄ни хонти, айамасса̄ наха̄рукалйа̄н̣ата̄. дваттим̣са данта̄ супхусита̄ судхотаваджирапанти вийа кха̄йанти, айамасса̄ ат̣т̣хикалйа̄н̣ата̄. вӣсативассасатика̄пи сама̄на̄ сол̣асавассуддесика̄ вийа хоти нивалипалита̄, айамасса̄ вайакалйа̄н̣ата̄. ити имехи пан̃чахи калйа̄н̣ехи саманна̄гататта̄ джанападакалйа̄н̣ӣти вуччати.

туват̣анти сӣгхам̣. сопи бхагавантам̣ ‘‘паттам̣ ган̣хатха̄’’ти ваттум̣ ависахама̄но виха̄рам̣йева агама̄сӣти. со кира татха̄гате га̄равена ‘‘паттам̣ во бханте ган̣хатха̄’’ти ваттум̣ на̄саккхи. евам̣ пана чинтеси ‘‘сопа̄насӣсе паттам̣ ган̣хиссатӣ’’ти. саттха̄ тасмимпи т̣ха̄не на ган̣хи. итаро ‘‘сопа̄напа̄дамӯле ган̣хиссатӣ’’ти чинтеси. саттха̄ таттха̄пи на ган̣хи. итаро ‘‘ра̄джан̇ган̣е ган̣хиссатӣ’’ти чинтеси. саттха̄ таттха̄пи на ган̣хи. кума̄ро ниваттитука̄мо аручийа̄ гаччханто саттху га̄равена ‘‘паттам̣ ган̣хатха̄’’ти ваттумпи асакконто ‘‘идха ган̣хиссати, еттха ган̣хиссатӣ’’ти чинтенто гаччхати. джанападакалйа̄н̣ийа̄ ча вуттавачанам̣ тасса хадайе тирийам̣ патитва̄ вийа т̣хитам̣. нандакума̄ран̃хи абхисекаман̇галам̣ на татха̄ пӣл̣еси, йатха̄ джанападакалйа̄н̣ийа̄ вуттавачанам̣, тенасса читтасанта̄по балава̄ ахоси. атха нам̣ ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не ниваттиссати, имасмим̣ т̣ха̄не ниваттиссатӣ’’ти чинтентамева саттха̄ виха̄рам̣ нетва̄ ‘‘паббаджиссаси нанда̄’’ти а̄ха. со буддхага̄равена ‘‘на паббаджисса̄мӣ’’ти аватва̄ ‘‘а̄ма паббаджисса̄мӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘тена хи нандам̣ пабба̄джетха̄’’ти ватва̄ пабба̄джеси. тена вуттам̣ ‘‘аниччхама̄нам̣йева бхагава̄ пабба̄джесӣ’’ти. ‘‘саттха̄ капилапурам̣ гантва̄ татийадивасе нандам̣ пабба̄джесӣ’’ти дхаммападат̣т̣хакатха̄йам̣ (дха. па. ат̣т̣ха. 1.12 нандаттхераваттху) вуттам̣, ан̇гуттараника̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.230) пана –

‘‘маха̄саттопи саббан̃н̃утам̣ патва̄ паваттитаварадхаммачакко лока̄нуггахам̣ каронто ра̄джагахато капилаваттхум̣ гантва̄ пат̣хамадассаненева питарам̣ сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄песи, пунадивасе питу нивесанам̣ гантва̄ ра̄хулама̄та̄йа ова̄дам̣ катва̄ сесаджанассапи дхаммам̣ катхеси, пунадивасе нандакума̄расса абхисекагехаппавесанаа̄ва̄хаман̇галесу ваттама̄несу тасса нивесанам̣ гантва̄ кума̄рам̣ паттам̣ га̄ха̄петва̄ пабба̄джетум̣ виха̄ра̄бхимукхо па̄йа̄сӣ’’ти –

вуттам̣, идха пана ‘‘бхагава̄ капилапурам̣ а̄гантва̄ дутийадивасе нандам̣ пабба̄джесӣ’’ти вуттам̣, саббампетам̣ а̄чарийена там̣там̣бха̄н̣ака̄нам̣ татха̄ татха̄ ануссававасена парихаритва̄ а̄гатабха̄вато таттха таттха татха̄ татха̄ вуттанти наттхеттха а̄чарийавачане пубба̄паравиродхо.

брахмарӯпаван̣н̣анти брахмарӯпасама̄нарӯпам̣. тйасса̄ти те асса. ват̣т̣а̄нугатанти ват̣т̣апарийа̄паннам̣. савигха̄танти дуккхасахитатта̄ савигха̄там̣, садуккханти аттхо. саттавидхам̣ арийадхананти –

‘‘саддха̄дханам̣ сӣладханам̣, хириоттаппийам̣ дханам̣;

сутадханан̃ча ча̄го ча, пан̃н̃а̄ ве саттамам̣ дхана’’нти. (а. ни. 7.5-6) –

евам̣ вуттам̣ саттавидхам̣ арийадханам̣. ун̃чха̄чарийа̄йа̄ти бхиккха̄чарийа̄йа. путтасинехо уппаджджама̄но сакаласарӣрам̣ кхобхетва̄ ат̣т̣химин̃джам̣ а̄хачча тит̣т̣хатӣти а̄ха ‘‘путтапемам̣ бханте…пе… ат̣т̣химин̃джам̣ а̄хачча тит̣т̣хатӣ’’ти. путтасинехо хи балавабха̄вато сахаджа̄тапӣтивегасса савиппха̄рата̄йа там̣самут̣т̣ха̄нарӯпадхаммехи пхаран̣авасена сакаласарӣрам̣ а̄лол̣етва̄ ат̣т̣химин̃джам̣ а̄хачча тит̣т̣хати. йатра хи на̄ма̄ти йо на̄ма. сесаметтха утта̄намева.

ра̄хулаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сиккха̄пададан̣д̣акаммаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

106. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, са̄ман̣ера̄нам̣ даса сиккха̄пада̄нӣтиа̄дӣсу сиккхитабба̄ни пада̄ни сиккха̄пада̄ни, сиккха̄кот̣т̣ха̄са̄ти аттхо. сиккха̄йа ва̄ пада̄ни сиккха̄пада̄ни, адхисӣлаадхичиттаадхипан̃н̃а̄сиккха̄йа адхигамупа̄йа̄ти аттхо. аттхато пана ка̄ма̄вачаракусалачиттасампайутта̄ виратийо, там̣сампайуттадхамма̄ панеттха таггахан̣енева гахетабба̄. сарасенева патанасабха̄васса антара̄ ева атипа̄танам̣ атипа̄то, сан̣икам̣ патитум̣ адатва̄ сӣгхам̣ па̄тананти аттхо. атиккамма ва̄ саттха̄дӣхи абхибхавитва̄ па̄танам̣ атипа̄то, па̄н̣асса атипа̄то па̄н̣а̄типа̄то, па̄н̣авадхо па̄н̣агха̄тоти вуттам̣ хоти. па̄н̣оти четтха воха̄рато сатто, параматтхато джӣвитиндрийам̣. тасмим̣ пана па̄н̣е па̄н̣асан̃н̃ино джӣвитиндрийупаччхедакаупаккамасамут̣т̣ха̄пика̄ ка̄йавачӣдва̄ра̄нам̣ ан̃н̃атараппаватта̄ вадхакачетана̄ па̄н̣а̄типа̄то, тато па̄н̣а̄типа̄та̄.

вераман̣ӣти верахетута̄йа верасан̃н̃итам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄дипа̄падхаммам̣ ман̣ати, ‘‘майи идха т̣хита̄йа катхама̄гаччхасӣ’’ти ва̄ таджджентӣ вийа нӣхаратӣти вераман̣ӣ. вирамати ета̄йа̄ти ва̄ вираман̣ӣти ваттаббе нируттинайена ‘‘вераман̣ӣ’’ти вуттам̣. аттхато пана вераман̣ӣти ка̄ма̄вачаракусалачиттасампайутта̄ виратийо. са̄ ‘‘па̄н̣а̄типа̄та̄дим̣ вирамантасса йа̄ тасмим̣ самайе па̄н̣а̄типа̄та̄ а̄рати вирати пат̣ивирати вераман̣ӣ акирийа̄ акаран̣ам̣ анаджджха̄патти вела̄натиккамо сетугха̄то’’ти евама̄дина̄ найена вибхан̇ге (вибха. 704) вутта̄. ка̄ман̃чеса̄ вераман̣ӣ на̄ма локуттара̄пи аттхи, идха пана сама̄да̄навасаппаватта̄ вирати адхиппета̄ти локуттара̄йа виратийа̄ сама̄да̄навасена паваттиасамбхавато ка̄ма̄вачаракусалачиттасампайутта̄ виратийо гахетабба̄.

адинна̄да̄на̄ вераман̣ӣтиа̄дӣсу адиннасса а̄да̄нам̣ адинна̄да̄нам̣, парассахаран̣ам̣, тхеййам̣ чорика̄ти вуттам̣ хоти. таттха адиннанти парапариггахитам̣. йаттха паро йатха̄ка̄мака̄ритам̣ а̄паджджанто адан̣д̣а̄рахо анупаваджджо ча хоти, тасмим̣ пана парапариггахите парапариггахитасаан̃ано тада̄да̄йакаупаккамасамут̣т̣ха̄пика̄ тхеййачетана̄ адинна̄да̄нам̣.

абрахмачарийам̣ на̄ма асет̣т̣хачарийам̣ двайам̣двайасама̄патти. са̄ хи ‘‘аппасса̄да̄ ка̄ма̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄, а̄дӣнаво еттха бхиййо’’тиа̄дина̄ (ма. ни. 1.177; 2.42) хӣл̣итатта̄ асет̣т̣ха̄ аппасаттха̄ чарийа̄ти ва̄ асет̣т̣ха̄нам̣ нихӣна̄нам̣ иттхипуриса̄нам̣ чарийа̄ти ва̄ асет̣т̣хачарийам̣, асет̣т̣хачарийатта̄ абрахмачарийанти ча вуччати, аттхато пана асаддхаммасевана̄дхиппа̄йена ка̄йадва̄раппаватта̄ маггенамаггаппат̣ипаттисамут̣т̣ха̄пика̄ четана̄ абрахмачарийам̣.

муса̄ти абхӯтам̣ атаччхам̣ ваттху, ва̄доти тасса бхӯтато таччхато вин̃н̃а̄панам̣. лаккхан̣ато пана ататхам̣ ваттхум̣ татхато парам̣ вин̃н̃а̄петука̄масса татха̄вин̃н̃аттисамут̣т̣ха̄пика̄ четана̄ муса̄ва̄до муса̄ вадӣйати вуччати ета̄йа̄ти катва̄.

сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ти еттха сура̄ти пӯвасура̄ пит̣т̣хасура̄ оданасура̄ кин̣н̣апаккхитта̄ самбха̄расам̣йутта̄ти пан̃ча сура̄. мерайанти пуппха̄саво пхала̄саво мадхва̄саво гул̣а̄саво самбха̄расам̣йуттоти пан̃ча а̄сава̄. таттха пӯве бха̄джане паккхипитва̄ таджджам̣ удакам̣ датва̄ маддитва̄ ката̄ пӯвасура̄. евам̣ сесасура̄пи. кин̣н̣а̄ти пана тасса̄ сура̄йа бӣджам̣ вуччати, йе сура̄модака̄ти вуччанти, те паккхипитва̄ ката̄ кин̣н̣апаккхитта̄. харӣтакӣса̄сапа̄дина̄на̄самбха̄рехи сам̣йоджита̄ самбха̄расам̣йутта̄. мадхуката̄лана̄л̣икера̄дипуппхарасо чирапарива̄сито пуппха̄саво. панаса̄дипхаларасо пхала̄саво. муддика̄расо мадхва̄саво. уччхурасо гул̣а̄саво. харӣтакаа̄малакакат̣укабхан̣д̣а̄дина̄на̄самбха̄ра̄нам̣ расо чирапарива̄сито самбха̄расам̣йутто. там̣ саббампи мадакаран̣авасена маджджам̣ пивантам̣ мадайатӣти катва̄. пама̄дат̣т̣ха̄нанти пама̄дака̄ран̣ам̣. йа̄йа четана̄йа там̣ маджджам̣ пиванти, тасса̄ етам̣ адхивачанам̣. сура̄мерайамадждже пама̄дат̣т̣ха̄нам̣ сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄нам̣, тасма̄ сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄.

вика̄лабходжана̄ти арун̣уггаманато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва маджджханхика̄. айам̣ буддха̄дӣнам̣ арийа̄нам̣ а̄чин̣н̣асама̄чин̣н̣о бходжанасса ка̄ло на̄ма, тадан̃н̃о вика̄ло. бхун̃джитаббат̣т̣хена бходжанам̣, йа̄губхатта̄ди саббам̣ йа̄вака̄ликаваттху. йатха̄ ча ‘‘раттӯпарато’’ти (дӣ. 1.10, 194; ма. ни. 1.293; 3.14) еттха раттийа̄ бходжанам̣ раттӣти уттарападалопена вуччати, еваметтха бходжанаджджхохаран̣ам̣ бходжананти. вика̄ле бходжанам̣ вика̄лабходжанам̣, тато вика̄лабходжана̄, вика̄ле йа̄вака̄ликаваттхусса аджджхохаран̣а̄ти аттхо. атха ва̄ на еттха каммаса̄дхано бхун̃джитаббаттхава̄чако бходжанасаддо, атха кхо бха̄васа̄дхано аджджхохаран̣аттхава̄чако гахетаббо, тасма̄ вика̄ле бходжанам̣ аджджхохаран̣ам̣ вика̄лабходжанам̣. касса пана аджджхохаран̣анти? йа̄мака̄лика̄дӣнам̣ анун̃н̃а̄татта̄ вика̄лабходжана-саддасса ва̄ йа̄вака̄ликаджджхохаран̣е нирул̣хатта̄ йа̄вака̄ликасса̄ти вин̃н̃а̄йати, аттхато пана ка̄йадва̄раппаватта̄ вика̄ле йа̄вака̄ликаджджхохаран̣ачетана̄ ‘‘вика̄лабходжана’’нти ведитабба̄.

наччагӣтава̄дитависӯкадассана̄ти еттха са̄санасса анануломатта̄ висӯкам̣ пат̣а̄н̣ӣбхӯтам̣ дассананти висӯкадассанам̣. начча̄дӣнан̃хи дассанам̣ сачхандара̄гаппаваттито сан̇кхепато ‘‘саббапа̄пасса акаран̣а’’нтиа̄динайаппаваттам̣ (дӣ. ни. 2.90; дха. па. 183) бхагавато са̄санам̣ на ануломети. наччан̃ча гӣтан̃ча ва̄дитан̃ча висӯкадассанан̃ча наччагӣтава̄дитависӯкадассанам̣. аттана̄ пайоджийама̄нам̣ парехи пайоджа̄пийама̄нан̃четтха наччам̣ наччабха̄васа̄ман̃н̃ато па̄л̣ийам̣ екенева начча-саддена гахитам̣, татха̄ гӣтава̄дита-саддехи га̄йанага̄йа̄панава̄данава̄да̄пана̄ни, тасма̄ аттана̄ наччананачча̄пана̄дивасена начча̄ ча гӣта̄ ча ва̄дита̄ ча антамасо майӯраначча̄дивасенапи паватта̄нам̣ начча̄дӣнам̣ висӯкабхӯта̄ дассана̄ ча вераман̣ӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. начча̄дӣни аттана̄ пайоджетум̣ ва̄ парехи пайоджа̄петум̣ ва̄ пайутта̄ни пасситум̣ ва̄ нева бхиккхӯнам̣ на бхиккхунӣнам̣ ват̣т̣ати. дассанена четтха саванампи сан̇гахитам̣ вирӯпекасесанайена. йатха̄ сакам̣ висайаа̄лочанасабха̄вата̄йа ва̄ пан̃чаннам̣ вин̃н̃а̄н̣а̄нам̣ саванакирийа̄йапи дассанасан̇кхепасамбхавато ‘‘дассана̄’’ иччева вуттам̣. тенева вуттам̣ ‘‘пан̃чахи вин̃н̃а̄н̣ехи на кан̃чи дхаммам̣ пат̣ивиджа̄на̄ти ан̃н̃атра абхинипа̄таматта̄’’ти. дассанакамйата̄йа упасан̇камитва̄ пассато ева четтха вӣтиккамо хоти, т̣хитанисиннасайанока̄се пана а̄гатам̣ гаччхантасса ва̄ а̄па̄тхагатам̣ пассато сийа̄ сам̣килесо, на вӣтиккамо.

ма̄ла̄гандхавилепанадха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄на̄ти еттха ма̄ла̄ти йам̣ кин̃чи пуппхам̣. кин̃ча̄пи хи ма̄ла̄-саддо локе баддхама̄лава̄чако, са̄сане пана рул̣хийа̄ пуппхесупи вутто, тасма̄ йам̣ кин̃чи пуппхам̣ баддхамабаддхам̣ ва̄, там̣ саббам̣ ‘‘ма̄ла̄’’ти дат̣т̣хаббам̣. гандханти ва̄сачун̣н̣адхӯма̄дикам̣ вилепанато ан̃н̃ам̣ йам̣ кин̃чи гандхаджа̄там̣. вилепананти вилепанаттхам̣ писитва̄ пат̣ийаттам̣ йам̣ кин̃чи чхавира̄гакаран̣ам̣. пил̣андханам̣ дха̄ран̣ам̣, ӯнат̣т̣ха̄напӯран̣ам̣ ман̣д̣анам̣, гандхавасена чхавира̄гавасена ча са̄дийанам̣ вибхӯсанам̣. тенева дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.10) маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йан̃ча (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.293) ‘‘пил̣андханто дха̄рети на̄ма, ӯнат̣т̣ха̄нам̣ пӯренто ман̣д̣ети на̄ма, гандхавасена чхавира̄гавасена ча са̄дийанто вибхӯсети на̄ма̄’’ти вуттам̣. параматтхаджотика̄йам̣ пана кхуддакат̣т̣хакатха̄йам̣ (кху. па̄. ат̣т̣ха. 2.паччхимапан̃часиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘ма̄ла̄дӣсу дха̄ран̣а̄дӣни йатха̄сан̇кхйам̣ йоджетабба̄нӣ’’ти еттакамева вуттам̣. т̣ха̄нам̣ вуччати ка̄ран̣ам̣, тасма̄ йа̄йа дуссӣлйачетана̄йа та̄ни ма̄ла̄дха̄ран̣а̄дӣни маха̄джано кароти, са̄ дха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄нам̣.

учча̄сайанамаха̄сайана̄ти еттха учча̄ти учча-саддена сама̄наттхам̣ екам̣ саддантарам̣. сети еттха̄ти сайанам̣, учча̄сайанан̃ча маха̄сайанан̃ча учча̄сайанамаха̄сайанам̣. учча̄сайанам̣ вуччати пама̄н̣а̄тиккантам̣ ман̃ча̄ди. маха̄сайанам̣ акаппийаттхаран̣ехи аттхатам̣ а̄санда̄ди. а̄санан̃четтха сайаненева сан̇гахитанти дат̣т̣хаббам̣. йасма̄ пана а̄дха̄ре пат̣иккхитте тада̄дха̄ра̄ кирийа̄ пат̣иккхитта̄ва хоти, тасма̄ ‘‘учча̄сайанамаха̄сайана̄’’ иччева вуттам̣, аттхато пана тадупабхогабхӯтанисаджджа̄нипаджджанехи вирати дассита̄ти дат̣т̣хабба̄. атха ва̄ учча̄сайанамаха̄сайанасайана̄ти етасмим̣ аттхе екасесанайена айам̣ ниддесо като йатха̄ ‘‘на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатана’’нти, а̄санакирийа̄пуббакатта̄ сайанакирийа̄йа сайанаггахан̣енева а̄санампи гахитанти ведитаббам̣.

джа̄тарӯпараджатапат̣иггахан̣а̄ти еттха джа̄тарӯпанти суван̣н̣ам̣. раджатанти каха̄пан̣о лохама̄сако джатума̄сако да̄рума̄сакоти йе воха̄рам̣ гаччханти, тасса убхайассапи пат̣иггахан̣ам̣ джа̄тарӯпараджатапат̣иггахан̣ам̣. тивидхан̃четтха пат̣иггахан̣ам̣ ка̄йена ва̄ча̄йа манаса̄ти. таттха ка̄йена пат̣иггахан̣ам̣ угган̣ханам̣, ва̄ча̄йа пат̣иггахан̣ам̣ уггаха̄панам̣, манаса̄ пат̣иггахан̣ам̣ са̄дийанам̣. тивидхампи пат̣иггахан̣ам̣ са̄ман̃н̃аниддесена екасесанайена ва̄ гахетва̄ ‘‘пат̣иггахан̣а̄’’ти вуттам̣, тасма̄ нева уггахетум̣ на уггаха̄петум̣ на упаниккхиттам̣ ва̄ са̄дитум̣ ват̣т̣ати. има̄ни пана даса сиккха̄пада̄ни гахат̣т̣ха̄нампи са̄дха̄ран̣а̄ни. вуттан̃хетам̣ висуддхимагге (висуддхи. 13) ‘‘упа̄сакаупа̄сика̄нам̣ ниччасӣлавасена пан̃ча сиккха̄пада̄ни, сати ва̄ усса̄хе даса, упосатхан̇гавасена ат̣т̣ха̄ти идам̣ гахат̣т̣хасӣла’’нти. еттха хи даса̄ти са̄ман̣ерехи раккхитаббасӣлама̄ха гхат̣ика̄ра̄дӣнам̣ вийа. параматтхаджотика̄йам̣ пана кхуддакат̣т̣хакатха̄йам̣ (кху. па̄. ат̣т̣ха. 2.са̄дха̄ран̣ависесававаттха̄на) ‘‘а̄дито две чатуттхапан̃чама̄ни упа̄сака̄нам̣ са̄ман̣ера̄нан̃ча са̄дха̄ран̣а̄ни ниччасӣлавасена, упосатхасӣлавасена пана упа̄сака̄нам̣ саттамат̣т̣хамам̣ чекам̣ ан̇гам̣ катва̄ саббапаччхимаваджджа̄ни сабба̄нипи са̄ман̣ерехи са̄дха̄ран̣а̄ни, паччхимам̣ пана са̄ман̣ера̄намева висесабхӯта’’нти вуттам̣, там̣ ‘‘сати ва̄ усса̄хе даса̄’’ти имина̄ на самети. на̄санаваттхӯти лин̇гана̄сана̄йа ваттху, адхит̣т̣ха̄нам̣ ка̄ран̣анти вуттам̣ хоти.

107. кинтӣти кена ну кхо упа̄йена. ‘‘аттано паривен̣анти идам̣ пуггаликам̣ сандха̄йа вутта’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. айаметтха ган̣т̣хипадака̄ра̄нам̣ адхиппа̄йо – ‘‘вассаггена паттасена̄сана’’нти имина̄ тасса вассаггена паттам̣ сан̇гхикасена̄санам̣ вуттам̣, ‘‘аттано паривен̣а’’нти имина̄пи тассева пуггаликасена̄санам̣ вуттанти. айам̣ панеттха амха̄кам̣ кханти – ‘‘йаттха ва̄ васатӣ’’ти имина̄ сан̇гхикам̣ ва̄ хоту пуггаликам̣ ва̄, тасса нибаддхавасанакасена̄санам̣ вуттам̣. ‘‘йаттха ва̄ пат̣иккаматӣ’’ти имина̄ пана йам̣ а̄чарийасса упаджджха̄йасса ва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ упат̣т̣ха̄на̄динимиттам̣ нибаддхам̣ пависати, там̣ а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ вуттам̣. тасма̄ тадубхайам̣ дассетум̣ ‘‘убхайенапи аттано паривен̣ан̃ча вассаггена паттасена̄санан̃ча вутта’’нти а̄ха. таттха аттано паривен̣анти имина̄ а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ дасситам̣, вассаггена паттасена̄сананти имина̄ пана тасса васанат̣т̣ха̄нам̣. тадубхайампи сан̇гхикам̣ ва̄ хоту пуггаликам̣ ва̄, а̄варан̣ам̣ ка̄таббамева̄ти. мукхадва̄риканти мукхадва̄рена бхун̃джитаббам̣. дан̣д̣акаммам̣ катва̄ти дан̣д̣акаммам̣ йоджетва̄. дан̣д̣енти виненти етена̄ти дан̣д̣о, сойева ка̄таббатта̄ камманти дан̣д̣акаммам̣, а̄варан̣а̄ди.

сиккха̄пададан̣д̣акаммаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ана̄пуччха̄варан̣аваттхуа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

108. дан̣д̣акаммамасса каротха̄ти асса дан̣д̣акаммам̣ йоджетха а̄н̣а̄петха. дан̣д̣акамманти ва̄ ниггахакаммам̣, тасма̄ ниггахамасса каротха̄ти вуттам̣ хоти. еса найо саббаттха ӣдисесу т̣ха̄несу. сена̄санагга̄хо ча пат̣иппассамбхатӣти имина̄ ча чхиннавассо ча хотӣти дӣпети. саче а̄кин̣н̣адосова хоти, а̄йатим̣ сам̣варе на тит̣т̣хати, никкад̣д̣хитабботи еттха саче йа̄вататийам̣ вуччама̄но на орамати, сан̇гхам̣ апалокетва̄ на̄сетаббо. пуна паббаджджам̣ йа̄чама̄нопи апалокетва̄ пабба̄джетабботи ваданти. паччхимика̄йа васса̄ва̄сикам̣ лаччхатӣти паччхимика̄йа пуна вассам̣ упагататта̄ лаччхати. апалокетва̄ ла̄бхо да̄табботи чхиннавассата̄йа вуттам̣. итара̄ни пан̃ча сиккха̄пада̄нӣти вика̄лабходжана̄дӣни пан̃ча. аччайам̣ деса̄петабботи ‘‘аччайо мам̣, бханте, аччагама̄’’тиа̄дина̄ найена деса̄петаббо.

ана̄пуччха̄варан̣аваттхуа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пан̣д̣акаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

109. пан̣д̣акаваттхумхи ‘‘йо ка̄л̣апаккхе иттхӣ хоти, джун̣хапаккхе пурисо, айам̣ паккхапан̣д̣ако’’ти кечи ваданти, ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘ка̄л̣апаккхе пан̣д̣ако хоти, джун̣хапаккхе панасса парил̣а̄хо вӯпасамматӣ’’ти апан̣д̣акапаккхе парил̣а̄хавӯпасамассева вуттатта̄ пан̣д̣акапаккхе уссаннапарил̣а̄хата̄ пан̣д̣акабха̄ва̄паттӣти вин̃н̃а̄йати, тасма̄ идамеветтха са̄рато паччетаббам̣. иттхибха̄во пумбха̄во ва̄ наттхи етасса̄ти абха̄вако. тасмим̣ йевасса паккхе паббаджджа̄ ва̄рита̄ти еттха ‘‘апан̣д̣акапаккхе пабба̄джетва̄ пан̣д̣акапаккхе на̄сетаббо’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. кечи пана ‘‘апан̣д̣акапаккхе паббаджито саче килесаккхайам̣ па̄пун̣а̄ти, на на̄сетаббо’’ти ваданти, там̣ тесам̣ матиматтам̣ пан̣д̣акасса килесаккхайа̄самбхавато кхӣн̣акилесасса ча пан̣д̣акабха̄ва̄нупапаттито. ахетукапат̣исандхикатха̄йан̃хи ависесена пан̣д̣акасса ахетукапат̣исандхита̄ вутта̄. а̄ситтаусӯйапаккхапан̣д̣ака̄нан̃ча пат̣исандхито пат̣т̣ха̄йева пан̣д̣акасабха̄во, на паваттийам̣йева̄ти ваданти. тенева ахетукапат̣исандхиниддесе джаччандхабадхира̄дайо вийа пан̣д̣ако джа̄тисаддена висесетва̄ на ниддит̣т̣хо. идха̄пи чатуттхапа̄ра̄джикасам̣ван̣н̣ана̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.233) ‘‘абхаббапуггале дассентена пан̣д̣акатираччха̄нагатаубхатобйан̃джанака̄ тайо ваттхувипанна̄ ахетукапат̣исандхика̄, тесам̣ сагго ава̄рито, магго пана ва̄рито’’ти ависесена вуттам̣.

пан̣д̣акаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

тхеййасам̣ва̄сакаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

110. тхеййасам̣ва̄сакаваттхумхи колан̃н̃а̄ти ма̄тувам̣се питувам̣се ча джа̄та̄ ма̄та̄питуппабхутисаббан̃а̄тайо. тхеййа̄йа сам̣ва̄со етасса̄ти тхеййасам̣ва̄сако. со ча на сам̣ва̄саматтассева тхенако идха̄дхиппето, атха кхо лин̇гасса тадубхайасса ча тхенакопӣти а̄ха ‘‘тайо тхеййасам̣ва̄сака̄’’тиа̄ди. на йатха̄вуд̣д̣хам̣ ванданам̣ са̄дийатӣти йатха̄вуд̣д̣хам̣ бхиккхӯнам̣ ва̄ са̄ман̣ера̄нам̣ ва̄ ванданам̣ на са̄дийати. йатха̄вуд̣д̣хам̣ ванданам̣ са̄дийатӣти аттана̄ муса̄ва̄дам̣ катва̄ дасситавасса̄нурӯпам̣ йатха̄вуд̣д̣хам̣ ванданам̣ са̄дийати. бхиккхувассаган̣ана̄дикоти имина̄ на екакамма̄дикова идха сам̣ва̄со на̄ма̄ти дассети.

ра̄джа…пе… бхайена̄ти еттха бхайа-саддо паччекам̣ йоджетаббо ‘‘ра̄джабхайена дуббхиккхабхайена̄’’тиа̄дина̄. сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, йа̄ва со суддхама̄насоти ра̄джабхайа̄дӣхи гахиталин̇гата̄йа со суддхама̄насо йа̄ва сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сетӣти аттхо. йо хи ра̄джабхайа̄дим̣ вина̄ кевалам̣ бхиккхӯ ван̃четва̄ техи саддхим̣ сам̣васитука̄мата̄йа лин̇гам̣ ган̣ха̄ти, со асуддхачиттата̄йа лин̇гаггахан̣енева тхеййасам̣ва̄сако на̄ма хоти. айам̣ пана та̄дисена асуддхачиттена бхиккхӯ ван̃четука̄мата̄йа абха̄вато йа̄ва сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, та̄ва тхеййасам̣ва̄сако на̄ма на хоти. тенева ‘‘ра̄джабхайа̄дӣхи гахиталин̇га̄нам̣ ‘гихӣ мам̣ саман̣оти джа̄нантӯ’ти ван̃чана̄читте сатипи бхиккхӯнам̣ ван̃четука̄мата̄йа абха̄ва̄ досо на джа̄то’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. кечи пана ‘‘вӯпасантабхайата̄ идха суддхачиттата̄’’ти ваданти, еван̃ча сати со вӯпасантабхайо йа̄ва сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, та̄ва тхеййасам̣ва̄сако на хотӣти айаматтхо вин̃н̃а̄йати. имасмин̃ча аттхе вин̃н̃а̄йама̄не авӯпасантабхайасса сам̣ва̄саса̄дийанепи тхеййасам̣ва̄саката̄ на хотӣти а̄паджджеййа, на ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ авӯпасантабхайасса сам̣ва̄саса̄дийанепи атхеййасам̣ва̄саката̄ дассита̄. саббапа̄сан̣д̣ийабхатта̄ни бхун̃джантоти ча имина̄ авӯпасантатайенапи сам̣ва̄сам̣ аса̄дийантенева васитаббанти дӣпети. тенева тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣ ‘‘йасма̄ виха̄рам̣ а̄гантва̄ сан̇гхикам̣ ган̣хантасса сам̣ва̄сам̣ парихаритум̣ дуккарам̣, тасма̄ саббапа̄сан̣д̣ийабхатта̄ни бхун̃джантоти идам̣ вутта’’нти, тасма̄ ра̄джабхайа̄дӣхи гахиталин̇гата̄йеветтха суддхачиттата̄ти гахетаббам̣.

саббапа̄сан̣д̣ийабхатта̄нӣти саббаса̄майика̄нам̣ са̄дха̄ран̣ам̣ катва̄ вӣтхичатукка̄дӣсу т̣хапетва̄ да̄таббабхатта̄ни. ка̄йапариха̄рийа̄нӣти ка̄йена парихаритабба̄ни. аббхуггаччхантӣти абхимукхам̣ гаччханти. камманта̄нут̣т̣ха̄нена̄ти касигораккха̄дикаммакаран̣ена. тадева паттачӣварам̣ а̄да̄йа виха̄рам̣ гаччхатӣти чӣвара̄ни нива̄санапа̄рупанавасена а̄да̄йа паттан̃ча ам̣сакӯт̣е лаггетва̄ виха̄рам̣ гаччхати. на̄пи сайам̣ джа̄на̄тӣти ‘‘йо евам̣ паббаджати, со тхеййасам̣ва̄сако на̄ма хотӣ’’ти ва̄ ‘‘евам̣ ка̄тум̣ на лабхатӣ’’ти ва̄ ‘‘евам̣ паббаджито саман̣о на хотӣ’’ти ва̄ на джа̄на̄ти. йо евам̣ паббаджати, со тхеййасам̣ва̄сако на̄ма хотӣти идам̣ пана нидассанаматтам̣. анупасампаннака̄лейева̄ти имина̄ упасампаннака̄ле сутва̄ сачепи на̄рочети, тхеййасам̣ва̄сако на хотӣти дӣпети.

сиккхам̣ аппаччаккха̄йа…пе… тхеййасам̣ва̄сако на хотӣти идам̣ бхиккхӯхи динналин̇гасса апариччаттатта̄ на лин̇гатхенако хоти, лин̇га̄нурӯпасса сам̣ва̄сасса са̄дитатта̄ на̄пи сам̣ва̄сатхенако хотӣти вуттам̣. еко бхиккху ка̄са̄йе саусса̄хова ода̄там̣ нива̄сетва̄ти еттха̄пи идамева ка̄ран̣ам̣ дат̣т̣хаббам̣. парато са̄ман̣еро салин̇ге т̣хитотиа̄дина̄ са̄ман̣ерасса вуттавидха̄несупи атхеййасам̣ва̄сакапаккхе айамева найо. бхиккхунийа̄пи есева найоти вуттамеваттхам̣ ‘‘са̄пи хи гихибха̄вам̣ паттхайама̄на̄’’тиа̄дина̄ вибха̄вети. йо кочи вуд̣д̣хапаббаджитоти са̄ман̣ерам̣ сандха̄йа вуттам̣. маха̄пел̣а̄дӣсӯти етена гихисантакам̣ дасситам̣. сайам̣ са̄ман̣ерова…пе… тхеййасам̣ва̄сако на хотӣти еттха кин̃ча̄пи тхеййасам̣ва̄сако на хоти, па̄ра̄джикам̣ пана а̄паджджатийева. сесаметтха утта̄намева.

тхеййасам̣ва̄сакаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

титтхийапаккантакакатха̄ван̣н̣ана̄

титтхийапаккантакакатха̄йам̣ тесам̣ лин̇ге а̄диннаматте титтхийапаккантако хотӣти ‘‘титтхийо бхависса̄мӣ’’ти гатасса лин̇гаггахан̣енева тесам̣ ладдхипи гахита̄йева хотӣти катва̄ вуттам̣. кеначи пана ‘‘тесам̣ лин̇ге а̄диннаматте ладдхийа̄ гахита̄йапи аггахита̄йапи титтхийапаккантако хотӣ’’ти вуттам̣, там̣ на гахетаббам̣. на хи ‘‘титтхийо бхависса̄мӣ’’ти гатасса лин̇гасампат̣иччханато ан̃н̃ам̣ ладдхиггахан̣ам̣ на̄ма аттхи. лин̇гасампат̣иччханенева хи со гахиталаддхико хоти. тенева ‘‘вӣмам̣санаттхам̣ кусачӣра̄дӣни…пе… йа̄ва на сампат̣иччхати, та̄ва там̣ ладдхи раккхати. сампат̣иччхитаматте титтхийапаккантако хотӣ’’ти вуттам̣. наггова а̄джӣвака̄нам̣ упассайам̣ гаччхати, падава̄ре падава̄ре дуккат̣анти ‘‘а̄джӣвако бхависса’’нти асуддхачиттена гаманапаччайа̄ дуккат̣ам̣ вуттам̣. наггена хутва̄ гаманапаччайа̄пи дуккат̣а̄ на муччатийева. кӯт̣авассам̣ ган̣ентоти кӯт̣авассам̣ ган̣етва̄ сам̣ва̄сам̣ са̄дийантоти адхиппа̄йо.

титтхийапаккантакакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

111. тираччха̄нагатаваттху утта̄намева.

ма̄тугха̄така̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

112. ма̄тугха̄така̄диваттхӯсу апава̄хананти апагаманам̣, патикаран̣анти аттхо. йатха̄ сама̄наджа̄тикасса викопане каммам̣ гарутарам̣, на татха̄ виджа̄тикасса̄ти а̄ха ‘‘манусситтхибхӯта̄’’ти. путтасамбандхена ма̄тупитусаман̃н̃а̄, даттакиттима̄дивасенапи путтавоха̄ро локе диссати, со ча кхо парийа̄йатоти ниппарийа̄йасиддхатам̣ дассетум̣ ‘‘джаника̄ ма̄та̄’’ти вуттам̣. йатха̄ мануссаттабха̄ве т̣хитассева кусаладхамма̄нам̣ тиккхависадасӯрабха̄ва̄патти йатха̄ там̣ тин̣н̣ампи бодхисатта̄нам̣ бодхиттайаниббаттийам̣, евам̣ мануссаттабха̄ве т̣хитассева акусаладхамма̄нампи тиккхависадасӯрабха̄ва̄паттӣти а̄ха ‘‘сайампи мануссаджа̄тикенева̄’’ти. чутианантарам̣ пхалам̣ анантарам̣ на̄ма, тасмим̣ анантаре нийуттам̣, там̣ниббаттанена анантаракаран̣асӣлам̣, анантарапайоджанам̣ ва̄ а̄нантарийам̣, тена а̄нантарийена ма̄тугха̄такакаммена. питугха̄такепи йена мануссабхӯто джанако пита̄ сайампи мануссаджа̄тикенева сата̄ сан̃чичча джӣвита̄ воропито, айам̣ а̄нантарийена питугха̄такакаммена питугха̄такотиа̄дина̄ саббам̣ ведитаббанти а̄ха ‘‘питугха̄такепи есева найо’’ти.

париваттиталин̇гампи (ма. ни. ат̣т̣ха. 3.128; а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.275; вибха. ат̣т̣ха. 809) ма̄тарам̣ питарам̣ ва̄ джӣвита̄ воропентасса а̄нантарийакаммам̣ хотийева. сатипи хи лин̇гапариватте со ева екакамманиббатто бхаван̇гаппабандхо джӣвитиндрийаппабандхо ча, на̄н̃н̃оти. йо пана сайам̣ мануссо тираччха̄набхӯтам̣ ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄, сайам̣ ва̄ тираччха̄набхӯто мануссабхӯтам̣, тираччха̄набхӯтойева ва̄ тираччха̄набхӯтам̣ джӣвита̄ воропети, тасса каммам̣ а̄нантарийам̣ на хоти, бха̄рийам̣ пана хоти, а̄нантарийам̣ а̄хаччева тит̣т̣хати. ел̣акачатуккам̣ сан̇га̄мачатуккам̣ чорачатуккан̃четтха катхетаббам̣. ‘‘ел̣акам̣ ма̄ремӣ’’ти абхисандхина̄пи хи ел̣акат̣т̣ха̄не т̣хитам̣ мануссо мануссабхӯтам̣ ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄ ма̄ренто а̄нантарийам̣ пхусати маран̣а̄дхиппа̄йенева а̄нантарийаваттхуно викопитатта̄. ел̣ака̄бхисандхина̄ пана ма̄та̄питиаасандхина̄ ва̄ ел̣акам̣ ма̄ренто а̄нантарийам̣ на пхусати а̄нантарийаваттхуабха̄вато. ма̄та̄питиабхисандхина̄ ма̄та̄питаро ма̄ренто пхусатева. еса найо итарасмимпи чатуккадвайе. йатха̄ ча ма̄та̄питӯсу, евам̣ арахантепи ета̄ни чатукка̄ни ведитабба̄ни. саббаттха хи пуримам̣ абхисандхичиттам̣ аппама̄н̣ам̣, вадхакачиттам̣ пана тада̄рамман̣ам̣ джӣвитиндрийан̃ча а̄нантарийа̄на̄нантарабха̄ве пама̄н̣ам̣. ката̄нантарийакаммо ча ‘‘тасса каммасса випа̄кам̣ пат̣иба̄хисса̄мӣ’’ти сакалачаккава̄л̣ам̣ маха̄четийаппама̄н̣ехи кан̃чанатхӯпехи пӯретва̄пи сакалачаккава̄л̣ам̣ пӯретва̄ нисиннасса бхиккхусан̇гхасса маха̄да̄нам̣ датва̄пи буддхасса бхагавато сан̇гха̄т̣икан̣н̣ам̣ амун̃чанто вичаритва̄пи ка̄йасса бхеда̄ нирайамева упападжджати, паббаджджан̃ча на лабхати.

115. иччхама̄нанти ода̄таваттхавасанам̣ иччхама̄нам̣. тенева̄ха ‘‘гихибха̄ве сампат̣иччхитаматтейева̄’’ти. сан̇гхабхедакакатха̄виттха̄ро парато а̄ви бхависсати. чатуннам̣ камма̄нанти апалокана̄дӣнам̣ чатуннам̣ камма̄нам̣. дут̣т̣хачиттена̄ти вуттамеваттхам̣ вибха̄вети ‘‘вадхакачиттена̄’’ти. вадхакачетана̄йа хи дӯситачиттам̣ идха дут̣т̣хачиттам̣ на̄ма. лохитам̣ уппа̄детӣти еттха татха̄гатасса абхеджджака̄йата̄йа парӯпаккамена чаммаччхедам̣ катва̄ лохитапаггхаран̣ам̣ на̄ма наттхи, сарӣрасса пана антойева екасмим̣ т̣ха̄не лохитам̣ самосарати, а̄гха̄тена пакуппама̄нам̣ сан̃читам̣ хоти. девадаттена павиддхасилато бхиджджитва̄ гатасаккхалика̄пи татха̄гатасса па̄дантам̣ пахари, пхарасуна̄ пахат̣о вийа па̄до антолохитойева ахоси. джӣвако пана татха̄гатасса ручийа̄ саттхакена чаммам̣ чхиндитва̄ тамха̄ т̣ха̄на̄ дут̣т̣халохитам̣ нӣхаритва̄ пха̄сумака̄си, тенасса пун̃н̃акаммамева ахоси. тена̄ха ‘‘джӣвако вийа̄’’тиа̄ди.

атха йе париниббуте татха̄гате четийам̣ бхинданти, бодхим̣ чхинданти, дха̄тумхи упаккаманти, тесам̣ ким̣ хотӣти? бха̄рийам̣ каммам̣ хоти а̄нантарийасадисам̣. садха̄тукам̣ пана тхӯпам̣ ва̄ пат̣имам̣ ва̄ ба̄дхама̄нам̣ бодхиса̄кхам̣ чхиндитум̣ ват̣т̣ати. сачепи таттха нилӣна̄ сакун̣а̄ четийе ваччам̣ па̄тенти, чхиндитум̣ ват̣т̣атийева. парибхогачетийато хи сарӣрачетийам̣ гарутарам̣. четийаваттхум̣ бхиндитва̄ гаччханте бодхимӯлепи чхиндитва̄ харитум̣ ват̣т̣ати. йа̄ пана бодхиса̄кха̄ бодхигхарам̣ ба̄дхати, там̣ гехараккхан̣аттхам̣ чхиндитум̣ на лабхати. бодхиаттхан̃хи гехам̣, на гехаттха̄йа бодхи. а̄санагхарепи есева найо. йасмим̣ пана а̄санагхаре дха̄ту нихита̄ хоти, тасса раккхан̣аттха̄йа бодхиса̄кхам̣ чхиндитум̣ ват̣т̣ати. бодхиджагганаттхам̣ оджохаран̣аса̄кхам̣ ва̄ пӯтит̣т̣ха̄нам̣ ва̄ чхиндитум̣ ват̣т̣атийева, саттху рӯпака̄йапат̣иджаггане вийа пун̃н̃ампи хоти.

ма̄тугха̄така̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

убхатобйан̃джанакаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

116. убхато бйан̃джанамасса аттхӣти убхатобйан̃джанакоти имина̄ асама̄на̄дхикаран̣ависайо ба̄хираттхасама̄сойам̣, пуримападе ча вибхаттиалопоти дассети. бйан̃джананти четтха иттхинимиттам̣ пурисанимиттан̃ча адхиппетам̣. атха убхатобйан̃джанакасса екамева индрийам̣, уда̄ху двети? екамева ‘‘йасса иттхиндрийам̣ уппаджджати, тасса пурисиндрийам̣ уппаджджатӣти? но. йасса ва̄ пана пурисиндрийам̣ уппаджджати, тасса иттхиндрийам̣ уппаджджатӣти? но’’ти (йама. 3.индрийайамака.188) екасмим̣ санта̄не индрийадвайасса пат̣исиддхатта̄, тан̃ча кхо иттхиубхатобйан̃джанакасса иттхиндрийам̣, пурисаубхатобйан̃джанакасса пурисиндрийам̣. йади евам̣ дутийабйан̃джанакасса абха̄во а̄паджджати. индрийан̃хи бйан̃джанака̄ран̣ам̣ вуттам̣, тан̃ча тасса наттхӣти? вуччате – на тасса индрийам̣ дутийабйан̃джанака̄ран̣ам̣. касма̄? сада̄ абха̄вато. иттхиубхатобйан̃джанакасса хи йада̄ иттхийа̄ ра̄гачиттам̣ уппаджджати, тада̄ пурисабйан̃джанам̣ па̄кат̣ам̣ хоти, иттхибйан̃джанам̣ пат̣иччханнам̣ гул̣хам̣ хоти, татха̄ итарасса итарам̣. йади ча тесам̣ индрийам̣ дутийабйан̃джанака̄ран̣ам̣ бхавеййа, сада̄пи бйан̃джанадвайам̣ тит̣т̣хеййа, на пана тит̣т̣хати, тасма̄ ведитаббаметам̣ ‘‘на тасса там̣ бйан̃джанака̄ран̣ам̣, каммасаха̄йам̣ пана ра̄гачиттамеветтха ка̄ран̣а’’нти.

йасма̄ часса екамева индрийам̣ хоти, тасма̄ иттхиубхатобйан̃джанако сайампи габбхам̣ ган̣ха̄ти, парампи ган̣ха̄пети. пурисаубхатобйан̃джанако парам̣ ган̣ха̄пети, сайам̣ пана на ган̣ха̄ти. йади пат̣исандхийам̣ пурисалин̇гам̣, йади пат̣исандхийам̣ иттхилин̇ганти ча пат̣исандхийам̣ лин̇гасаббха̄во курундийам̣вутто, со ча айутто. паваттийам̣йева хи иттхилин̇га̄дӣни самут̣т̣хаханти, на пат̣исандхийам̣. пат̣исандхийам̣ пана индрийамева самут̣т̣ха̄ти, на лин̇га̄дӣни. на ча индрийамева лин̇ганти сакка̄ ваттум̣ индрийалин̇га̄нам̣ бхиннасабха̄ватта̄. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хаса̄линийам̣ (дха. са. ат̣т̣ха. 632) –

‘‘иттхаттам̣ иттхибха̄воти убхайам̣ екаттхам̣, иттхисабха̄воти аттхо. айам̣ каммаджо пат̣исандхисамут̣т̣хито. иттхилин̇га̄ди пана иттхиндрийам̣ пат̣ичча паватте самут̣т̣хитам̣. йатха̄ бӣдже сати бӣджам̣ пат̣ичча бӣджапаччайа̄ руккхо вад̣д̣хитва̄ са̄кха̄вит̣апасампанно хутва̄ а̄ка̄сам̣ пӯретва̄ тит̣т̣хати, евамева иттхибха̄васан̇кха̄те иттхиндрийе сати иттхилин̇га̄дӣни хонти. бӣджам̣ вийа хи иттхиндрийам̣, бӣджам̣ пат̣ичча вад̣д̣хитва̄ а̄ка̄сам̣ пӯретва̄ т̣хитаруккхо вийа иттхиндрийам̣ пат̣ичча иттхилин̇га̄дӣни паватте самут̣т̣хаханти. таттха иттхиндрийам̣ на чаккхувин̃н̃еййам̣, мановин̃н̃еййамева. иттхилин̇га̄дӣни чаккхувин̃н̃еййа̄нипи мановин̃н̃еййа̄нипӣ’’ти.

тенева̄ха ‘‘таттха вича̄ран̣аккамо виттха̄рато ат̣т̣хаса̄линийа̄ дхаммасан̇гахат̣т̣хакатха̄йа ведитаббо’’ти.

убхатобйан̃джанакаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

анупаджджха̄йака̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

117. сиккха̄падам̣ апан̃н̃аттам̣ хотӣти идхева пан̃н̃аттам̣ сиккха̄падам̣ сандха̄йа вуттам̣. упаджджхам̣ агга̄ха̄петва̄ти ‘‘упаджджха̄йо ме, бханте, хохӣ’’ти евам̣ упаджджхам̣ агга̄ха̄петва̄. каммава̄ча̄йа пана упаджджха̄йакиттанам̣ катам̣йева̄ти дат̣т̣хаббам̣. ан̃н̃атха̄ ‘‘пуггалам̣ на пара̄масатӣ’’ти вуттакаммавипаттисамбхавато каммам̣ куппеййа, тенева ‘‘упаджджха̄йам̣ акиттетва̄’’ти аватва̄ ‘‘упаджджхам̣ агга̄ха̄петва̄’’иччева вуттам̣. йатха̄ ча апарипун̣н̣апаттачӣварасса упасампа̄данака̄ле каммава̄ча̄йа ‘‘парипун̣н̣асса паттачӣвара’’нти асантаваттхум̣ киттетва̄ каммава̄ча̄йа ката̄йапи упасампада̄ рухати, евам̣ ‘‘айам̣ буддхараккхито а̄йасмато дхаммараккхитасса упасампада̄пеккхо’’ти асантам̣ пуггалам̣ киттетва̄ кевалам̣ сантападанӣха̄рена каммава̄ча̄йа ката̄йа упасампада̄ рухатийева̄ти дат̣т̣хаббам̣. тенева̄ха ‘‘каммам̣ пана на куппатӣ’’ти. ‘‘на, бхиккхаве, анупаджджха̄йако упасампа̄детаббо, йо упасампа̄деййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти еттакамева ватва̄ ‘‘со ча пуггало анупасампанно’’ти авуттатта̄ каммавипаттилаккхан̣асса ча асамбхавато ‘‘там̣ на гахетабба’’нти вуттам̣. ‘‘пан̃чаваггакаран̣ан̃че, бхиккхаве, каммам̣ пан̣д̣акапан̃чамо каммам̣ кареййа, акаммам̣ на ча каран̣ӣйа’’нтиа̄дивачанато (маха̄ва. 390) пан̣д̣ака̄дӣнампи убхатобйан̃джанакапарийанта̄нам̣ ган̣апӯракабха̄вейева каммам̣ куппати, на ан̃н̃атха̄ти а̄ха ‘‘убхатобйан̃джанакупаджджха̄йапарийоса̄несупи есева найо’’ти.

анупаджджха̄йака̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

апаттака̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

118. ан̃н̃е ва̄ бхиккхӯ да̄тука̄ма̄ хонтӣти самбандхо. ана̄мат̣т̣хапин̣д̣апа̄танти аггахитааггам̣ пин̣д̣апа̄там̣. са̄ман̣ерабха̄гасамако а̄мисабха̄готи еттха кин̃ча̄пи са̄ман̣ера̄нам̣ а̄мисабха̄гасса самакамева диййама̄натта̄ висум̣ са̄ман̣ерабха̄го на̄ма наттхи, хет̣т̣ха̄ гаччхантам̣ пана бхаттам̣ када̄чи мандам̣ бхавеййа, тасма̄ упари аггахетва̄ са̄ман̣ерапа̄л̣ийа̄ва гахетва̄ да̄табботи адхиппа̄йо. нийатапаббаджджассева ча̄йам̣ бха̄го дӣйати. тенева ‘‘апаккам̣ патта’’нтиа̄ди вуттам̣.

апаттака̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

хаттхаччхинна̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

119. аджападакети аджападасан̣т̣ха̄не падесе. брахмуджугаттоти брахма̄ вийа уджугатто. авасесо саттоти имина̄ лаккхан̣ена рахитасатто. етена т̣хапетва̄ маха̄пурисам̣ чаккаваттин̃ча итаре сатта̄ кхуджджапаккхика̄ти дассети. йебхуййена хи сатта̄ кхандхе кат̣ийам̣ джа̄н̣ӯсӯти тӣсу т̣ха̄несу наманти. те кат̣ийам̣ наманта̄ паччхато наманти, итаресу двӣсу т̣ха̄несу наманта̄ пурато наманти. дӣгхасарӣра̄ пана екена пассена ван̇ка̄ хонти, еке мукхам̣ унна̄метва̄ наккхатта̄ни ган̣айанта̄ вийа чаранти, еке аппамам̣салохита̄ сӯласадиса̄ хонти, еке пурато паббха̄ра̄ хонти, паведхама̄на̄ гаччханти. париват̣умоти самантато ват̣т̣ало.

ат̣т̣хисира̄чаммасарӣроти ат̣т̣хисира̄чаммаматтасарӣро. каппасӣсоти двидха̄бхӯтасӣсо. кекароти тирийам̣ пассанто. ‘‘удаката̄рака̄ на̄ма удакапуббул̣а’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. аккхита̄рака̄ти аккхибхан̣д̣ака̄. ниппакхумаккхӣти аккхидалаломехи вирахитааккхико. пакхума-саддо хи локе аккхидалаломесу нирул̣хо. пат̣ан̇гаман̣д̣ӯко на̄ма маха̄мукхаман̣д̣ӯко. ел̣амукхоти ниччапаггхаран̣акала̄ламукхо. саббан̃четанти ‘‘каччхугатто ва̄’’тиа̄дим̣ сандха̄йа вадати. ва̄тан̣д̣икоти ан̣д̣акесу вуддхирогена саманна̄гато. викат̣оти тирийам̣ гаманапа̄дехи саманна̄гато, йасса ча чан̇камато джа̄н̣ука̄ бахи гаччханти. пан̣хоти паччхато париваттапа̄дехи саманна̄гато, йасса чан̇камато джа̄н̣ука̄ анто пависанти.

кудан̣д̣апа̄дата̄йа ка̄ран̣ам̣ вибха̄вети ‘‘маджджхе сан̇кут̣итапа̄датта̄’’ти. агге сан̇кут̣итапа̄датта̄ти кун̣д̣апа̄дата̄йа ка̄ран̣анидассанам̣. кун̣д̣апа̄дассева гаманасабха̄вам̣ вибха̄вети ‘‘пит̣т̣хипа̄даггена чан̇каманто’’ти. маммананти кхалитавачанам̣. йо екамева аккхарам̣ чатупан̃чаккхаттум̣ вадати, тассетам̣ адхивачанам̣.

хаттхаччхинна̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

аладжджӣниссайаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

120. ниссайапат̣исам̣йуттаваттхӯсу бхиккхӯхи сама̄но сӣла̄дигун̣абха̄го асса̄ти бхиккхусабха̄го, тасса бха̄во бхиккхусабха̄гата̄. две тӣн̣и диваса̄ни васитва̄ гантука̄мена анисситена васитаббанти еттха ‘‘йа̄ва бхиккхусабха̄гатам̣ джа̄на̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ вина̄пи анисситена васитум̣ ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. бхиккхусабха̄гатам̣ пана джа̄нанто ‘‘све гамисса̄ми, ким̣ ме ниссайена̄’’ти арун̣ам̣ ут̣т̣хапетум̣ на лабхати. ‘‘пура̄рун̣а̄ ут̣т̣хахитва̄ва гамисса̄мӣ’’ти а̄бхогена сайантасса саче арун̣о уггаччхати, ват̣т̣ати. ‘‘сатта̄хам̣ васисса̄мӣ’’ти а̄лайам̣ каронтена пана ниссайо гахетабботи ‘‘сатта̄хаматтам̣ васисса̄ми, ким̣ бхиккхусабха̄гата̄джа̄нанена̄’’ти джа̄нане дхурам̣ никкхипитва̄ васитум̣ на лабхати, бхиккхусабха̄гатам̣ упапариккхитва̄ ниссайо гахетабботи аттхо.

гамика̄диниссайаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

121. антара̄магге виссаманто ва̄…пе… ана̄паттӣти асати ниссайада̄йаке ана̄патти. тасса нисса̄йа̄ти па̄л̣ианурӯпато вуттам̣, там̣ нисса̄йа̄ти аттхо. саче пана а̄са̄л̣хӣма̄се…пе… таттха гантаббанти еттха саче со вассӯпана̄йика̄йа а̄санна̄йа гантука̄мо сун̣а̄ти ‘‘асуко маха̄тхеро а̄гамиссатӣ’’ти, тан̃че а̄гамети, ват̣т̣ати. а̄гаментассева че вассӯпана̄йикадивасо хоти, хоту, гантаббам̣ таттха, йаттха ниссайада̄йакам̣ лабхати. кечи пана ‘‘саче со гаччханто джӣвитантара̄йам̣ брахмачарийантара̄йам̣ ва̄ пассати, таттхева васитабба’’нти ваданти.

готтена анусса̄вана̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

122. ‘‘иттханна̄мо иттханна̄масса а̄йасмато’’ти на̄макиттанасса анусса̄вана̄йа а̄гататта̄ ‘‘на̄хам̣ уссаха̄ми тхерасса на̄мам̣ гахету’’нти вуттам̣, ‘‘а̄йасмато пиппалисса упасампада̄пеккхо’’ти евам̣ на̄мам̣ гахетум̣ на уссаха̄мӣти аттхо. ‘‘готтенапи анусса̄вету’’нти вачанато йена воха̄рена вохарати, тена ват̣т̣атӣти сиддхам̣. ‘‘кона̄мо те упаджджха̄йо’’ти пут̣т̣хенапи готтамева на̄мам̣ катва̄ ваттаббанти сиддхам̣ хоти, тасма̄ чатуббидхесу на̄месу йена кеначи на̄мена анусса̄вана̄ ка̄табба̄ти ваданти. екасса бахӯни на̄ма̄ни хонти, таттха екам̣ на̄мам̣ н̃аттийа̄, екам̣ анусса̄вана̄йа ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, аттхато бйан̃джанато ча абхинна̄хи анусса̄вана̄хи бхавитаббанти. кин̃ча̄пи ‘‘иттханна̄мо иттханна̄масса а̄йасмато’’ти па̄л̣ийам̣ ‘‘а̄йасмато’’ти падам̣ паччха̄ вуттам̣, каммава̄ча̄па̄л̣ийам̣ пана ‘‘айам̣ буддхараккхито а̄йасмато дхаммараккхитасса̄’’ти пат̣хамам̣ ликхитанти там̣ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ вуттанти на паччетаббам̣. па̄л̣ийан̃хи ‘‘иттханна̄мо иттханна̄масса а̄йасмато’’ти аттхаматтам̣ дасситам̣, тасма̄ па̄л̣ийам̣ авуттопи ‘‘айам̣ буддхараккхито а̄йасмато дхаммараккхитасса̄’’ти каммава̄ча̄па̄л̣ийам̣ пайого дассито. ‘‘на ме дит̣т̣хо ито пуббе ичча̄йасма̄ са̄рипутто’’ти ча ‘‘а̄йасма̄ са̄рипутто аттхакусало’’ти ча пат̣хамам̣ ‘‘а̄йасма̄’’ти пайогасса дассанатоти ваданти. каттхачи ‘‘а̄йасмато буддхараккхитаттхерасса̄’’ти ватва̄ каттхачи кевалам̣ ‘‘буддхараккхитасса̄’’ти са̄вети, са̄ванам̣ ха̄петӣти на вуччати на̄масса аха̄питатта̄ти еке. саче каттхачи ‘‘а̄йасмато буддхараккхитасса̄’’ти ватва̄ каттхачи ‘‘буддхараакхатасса̄йасмато’’ти са̄вети, па̄т̣ха̄нурӯпатта̄ кхеттамева отин̣н̣антипи еке. бйан̃джанабхедаппасан̇гато анусса̄вана̄нам̣ там̣ на ват̣т̣атӣти ваданти. саче пана саббат̣т̣ха̄непи етенева пака̄рена вадати, ват̣т̣ати.

двеупасампада̄пеккха̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

123. ека̄нусса̄ванети еттха екато анусса̄ванам̣ етесанти ека̄нусса̄вана̄ти асама̄на̄дхикаран̣ависайо ба̄хираттхасама̄соти дат̣т̣хаббам̣. тенева̄ха ‘‘две екатоанусса̄ване’’ти. таттха екатоти екаккхан̣ети аттхо, вибхаттиалопена ча̄йам̣ ниддесо. пуриманайенева екатоанусса̄ване ка̄тунти ‘‘екена екасса, ан̃н̃ена итарасса̄’’тиа̄дина̄ пуббе вуттанайена двӣхи ва̄ тӣхи ва̄ а̄чарийехи екена ва̄ екатоанусса̄ване ка̄тум̣.

упасампада̄видхикатха̄ван̣н̣ана̄

126. ваджджа̄ваджджам̣ упаниджджха̄йатӣти упаджджха̄ти имина̄ упаджджха̄йасаддасама̄наттхо упаджджха̄саддопӣти дассети.

чатта̄рониссайа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

130. самбхогети дхаммасамбхоге а̄мисасамбхоге ча. ана̄патти самбхоге сам̣ва̄сети еттха ча айамадхиппа̄йо – йасма̄ айам̣ оса̄ран̣акаммасса кататта̄ пакататтат̣т̣ха̄не т̣хито, тасма̄ на уккхиттакена саддхим̣ самбхога̄дипаччайа̄ па̄читтийам̣, на̄пи аладжджина̄ саддхим̣ парибхогапаччайа̄ дуккат̣ам̣ аладжджӣлаккхан̣а̄нупапаттито. йо хи уччхурасакасат̣а̄нам̣ сатта̄хака̄ликайа̄ваджӣвикатта̄ ват̣т̣ати вика̄ле уччху кха̄дитунти сан̃н̃ам̣ уппа̄детва̄ там̣ кха̄дитва̄ таппаччайа̄ па̄читтийам̣ на пассати ‘‘ват̣т̣атӣ’’ти татха̄сан̃н̃ита̄йа, йо ва̄ пана а̄паттима̄паннабха̄вам̣ пат̣иджа̄нитва̄ ‘‘на пат̣икаромӣ’’ти абхинивисати, айам̣ –

‘‘сан̃чичча а̄паттим̣ а̄паджджати, а̄паттим̣ паригӯхати;

агатигаманан̃ча гаччхати, едисо вуччати аладжджӣпуггало’’ти. (пари. 359) –

вутталаккхан̣е апатанато аладжджӣ на̄ма на хоти. тасма̄ йатха̄ пуббе йа̄ва уккхепанӣйакаммам̣ катам̣, та̄ва тена саддхим̣ самбхоге сам̣ва̄се ча ана̄патти, евамидха̄пӣти саббатха̄ ана̄паттит̣т̣ха̄нейева ана̄патти вутта̄ти ведитаббам̣. на хи бхагава̄ аладжджина̄ саддхим̣ самбхогапаччайа̄ а̄паттисамбхаве сати ‘‘ана̄патти самбхоге сам̣ва̄се’’ти вадати. тато йаметтха кеначи ‘‘ана̄патти самбхоге сам̣ва̄се’’ти имина̄ па̄читтийена ана̄патти вутта̄, ‘‘аладжджӣпарибхогапаччайа̄ дуккат̣ам̣ пана а̄паджджатийева̄’’ти ватва̄ бахудха̄ папан̃читам̣, на там̣ са̄рато паччетаббам̣. сесаметтха утта̄намева.

ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа са̄раттхадӣпанийам̣

маха̄кхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. упосатхаккхандхакам̣

саннипа̄та̄нуджа̄нана̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

132. упосатхаккхандхаке таранти плаванти еттха ба̄ла̄ти титтхам̣. итоти имасмим̣ са̄сане ладдхито. там̣ катхентӣти ‘‘имасмим̣ на̄ма дивасе мухутте ва̄ идам̣ каттабба’’нтиа̄дина̄ катхенти.

134. ‘‘сун̣а̄ту ме бханте’’тиа̄дӣсу йам̣ ваттаббам̣, там̣ ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) виттха̄рато а̄гатамева̄ти на идха виттха̄райисса̄ма, аттхикехи пана татойева гахетаббам̣.

135. а̄паджджитва̄ ва̄ вут̣т̣хитоти еттха а̄рочита̄пи а̄патти асантӣ на̄ма хотӣти ведитаббам̣. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) вуттам̣ ‘‘йасса пана евам̣ ана̄панна̄ ва̄ а̄патти а̄паджджитва̄ ча пана вут̣т̣хита̄ ва̄ десита̄ ва̄ а̄рочита̄ ва̄, тасса са̄ а̄патти асантӣ на̄ма хотӣ’’ти. муса̄ва̄до на̄ма вачӣбхедапаччайа̄ хотӣти а̄ха ‘‘на муса̄ва̄далаккхан̣ена̄’’ти. бхагавато пана вачанена̄ти сампаджа̄намуса̄ва̄де ким̣ хоти? ‘‘дуккат̣ам̣ хотӣ’’ти имина̄ вачанена. вачӣдва̄ре акирийасамут̣т̣ха̄на̄ а̄патти хотӣти йасма̄ йасса бхиккхуно адхаммика̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа тун̣хӣбхӯтасса нисиннасса манодва̄ре а̄патти на̄ма наттхи, йасма̄ пана а̄ви ка̄таббам̣ на а̄ви ака̄си, тенасса вачӣдва̄ре акирийасамут̣т̣ха̄на̄ а̄патти хоти.

ва̄ча̄ти ва̄ча̄йа, йа-ка̄ралопена̄йам̣ ниддесо. кеначи мануджена ва̄ча̄йа ана̄лапантоти йоджетаббам̣. гирам̣ но ча паре бхан̣еййа̄ти ‘‘име соссантӣ’’ти парапуггале сандха̄йа саддампи на ниччха̄реййа. а̄паджджеййа ва̄часиканти ва̄чато самут̣т̣хитам̣ а̄паттим̣ а̄паджджеййа.

антара̄йакароти виппат̣иса̄раваттхута̄йа па̄моджджа̄дисамбхавам̣ нива̄ретва̄ пат̣хамаджджха̄на̄дӣнам̣ адхигама̄йа антара̄йакаро. тасса бхиккхуно пха̄су хотӣти авиппат̣иса̄рамӯлака̄нам̣ па̄моджджа̄дӣнам̣ васена тасса бхиккхуно сукха̄ пат̣ипада̄ сампаджджатӣти аттхо.

саннипа̄та̄нуджа̄нана̄дикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сӣма̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

138. итаропӣти суддхапам̣супаббата̄дим̣ сандха̄йа вадати. хаттхиппама̄н̣о на̄ма паббато хет̣т̣химакот̣ийа̄ ад̣д̣хат̣т̣хамаратануббедхо. тасма̄ти йасма̄ екена на ват̣т̣ати, тасма̄. дваттим̣сапалагул̣апин̣д̣аппама̄н̣ата̄ тхӯлата̄йа гахетабба̄, на тулаган̣ана̄йа. антоса̄рамиссака̄нанти антоса̄раруккхехи миссака̄нам̣. сӯчидан̣д̣акаппама̄н̣оти сӣхал̣адӣпе лекханадан̣д̣аппама̄н̣оти ваданти, со ча канит̣т̣хан̇гулипарима̄н̣оти дат̣т̣хаббам̣. етанти навамӯласа̄кха̄ниггаманам̣. парабха̄ге киттетум̣ ват̣т̣атӣти бахи никкхамитва̄ т̣хитесу ат̣т̣хасу маггесу екисса̄ диса̄йа екам̣, апара̄йа еканти евам̣ чатӯсу т̣ха̄несу киттетум̣ ват̣т̣ати.

йаттха каттхачи уттарантийа̄ бхиккхунийа̄ антарава̄сако темийатӣти сиккха̄каран̣ӣйам̣ а̄гаталаккхан̣ена тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄детва̄ антарава̄сакам̣ ануккхипитва̄ титтхена ва̄ атиттхена ва̄ уттарантийа̄ бхиккхунийа̄ екадван̇гуламаттампи антарава̄сако темийати. бхиккхунийа̄ ева гахан̣ан̃четтха бхиккхунӣвибхан̇ге бхиккхунийа̄ васена надӣлаккхан̣асса па̄л̣ийам̣ а̄гататта̄ тенева найена дассанаттхам̣ катам̣. сӣмам̣ бандханта̄нам̣ нимиттам̣ хотӣти айам̣ вутталаккхан̣а̄ надӣ самуддам̣ ва̄ пависату тал̣а̄кам̣ ва̄, пабхавато пат̣т̣ха̄йа нимиттам̣ хоти. аджджхоттхаритва̄ а̄варан̣ам̣ паваттатийева̄ти а̄варан̣ам̣ аджджхоттхаритва̄ сандатийева. аппаваттама̄на̄ти асандама̄нудака̄. а̄варан̣ан̃хи патва̄ надийа̄ йаттаке падесе удакам̣ асандама̄нам̣ сантит̣т̣хати, таттха надӣнимиттам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. упари сандама̄нат̣т̣ха̄нейева ват̣т̣ати, асандама̄нат̣т̣ха̄не пана удаканимиттам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. т̣хитамева хи удаканимитте ват̣т̣ати, на сандама̄нам̣. тенева̄ха ‘‘паваттанат̣т̣ха̄не надӣнимиттам̣, аппаваттанат̣т̣ха̄не удаканимиттам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. надим̣ бхиндитва̄ти ма̄тика̄мукхадва̄рена надӣкӯлам̣ бхиндитва̄. уккхепиманти кӯпато вийа уккхипитва̄ гахетаббам̣.

син̇гха̄т̣акасан̣т̣ха̄на̄ти тикон̣араччха̄сан̣т̣ха̄на̄. мудин̇гасан̣т̣ха̄на̄ти мудин̇габхерӣ вийа маджджхе виттхата̄ убхосу кот̣ӣсу сан̇кот̣ита̄ хоти. упача̄рам̣ т̣хапетва̄ти паччха̄ сӣмам̣ бандханта̄нам̣ сӣма̄йа ока̄сам̣ т̣хапетва̄. антонимиттагатехи пана̄ти екасса га̄масса упад̣д̣хам̣ анто каттука̄мата̄йа сати саббесам̣ а̄гамане пайоджанам̣ наттхӣти катва̄ вуттам̣. а̄гантаббанти ча са̄мӣчивасена вуттам̣, на̄йам̣ нийамо ‘‘а̄гантаббамева̄’’ти. тенева̄ха ‘‘а̄гаманампи ана̄гаманампи ват̣т̣атӣ’’ти. абаддха̄йа хи сӣма̄йа на̄на̄га̄макхетта̄нам̣ на̄на̄сӣмасабха̄ватта̄ тесам̣ ана̄гаманепи ваггакаммам̣ на хоти, тасма̄ ана̄гаманампи ват̣т̣ати. баддха̄йа пана сӣма̄йа екасӣмабха̄вато пуна ан̃н̃асмим̣ камме карийама̄не анто сӣмагатехи а̄гантаббамева̄ти а̄ха ‘‘авиппава̄сасӣма̄…пе… а̄гантабба’’нти. нимиттакиттанака̄ле асодхита̄йапи сӣма̄йа неваттхи досо нимиттакиттанасса апалокана̄дӣсу ан̃н̃атара̄бха̄вато.

бхан̣д̣укамма̄пуччханам̣ сандха̄йа паббаджджа̄-гахан̣ам̣. сукхакаран̣аттханти саббесам̣ саннипа̄танапариссамам̣ паха̄йа аппатарехи сукхакаран̣аттхам̣. екавӣсати бхиккхӯ ган̣ха̄тӣти вӣсативаггакаран̣ӣйапараматта̄ сан̇гхакаммасса камма̄рахена саддхим̣ екавӣсати бхиккхӯ ган̣ха̄ти. идан̃ча нисинна̄нам̣ васена вуттам̣. хет̣т̣химантато хи йаттха екавӣсати бхиккхӯ нисӣдитум̣ сакконти, таттаке падесе сӣмам̣ бандхитум̣ ват̣т̣ати. на саккхиссантӣти авиппава̄сасӣма̄йа баддхабха̄вам̣ асаллаккхетва̄ ‘‘сама̄насам̣ва̄сакамева самӯханисса̄ма̄’’ти ва̄йаманта̄ на саккхиссанти. баддха̄йа хи авиппава̄сасӣма̄йа там̣ асамӯханитва̄ ‘‘сама̄насам̣ва̄сакасӣмам̣ самӯханисса̄ма̄’’ти ката̄йапи каммава̄ча̄йа асамӯхата̄ва хоти сӣма̄. пат̣хаман̃хи авиппава̄сам̣ самӯханитва̄ паччха̄ сӣма̄ самӯханитабба̄. екаратанаппама̄н̣а̄ сувин̃н̃еййатара̄ хотӣти катва̄ вуттам̣ ‘‘екаратанаппама̄н̣а̄ ват̣т̣атӣ’’ти. екан̇гуламатта̄пи сӣмантарика̄ ват̣т̣атийева. таттакенапи хи сӣма̄ асамбхинна̄ва хоти.

авасесанимитта̄нӣти маха̄сӣма̄йа ба̄хирапассе нимитта̄ни. кхан̣д̣асӣмато пат̣т̣ха̄йа бандханам̣ а̄чин̣н̣ам̣, а̄чин̣н̣акаран̣енева ча саммохо на хотӣти а̄ха ‘‘кхан̣д̣асӣматова пат̣т̣ха̄йа бандхитабба̄’’ти. кут̣игехети кут̣игхаре, бхӯмигхарети аттхо. удуккхаланти кхуддака̄ва̄т̣ам̣. нимиттам̣ на ка̄таббанти там̣ ра̄джим̣ ва̄ удуккхалам̣ ва̄ нимиттам̣ на ка̄таббам̣.

хет̣т̣ха̄ на отаратӣти бхиттито орам̣ нимитта̄ни т̣хапетва̄ киттитатта̄ хет̣т̣ха̄ а̄ка̄саппадесам̣ на отарати. хет̣т̣ха̄пи отаратӣти саче хет̣т̣ха̄ антобхиттийам̣ екавӣсатийа̄ бхиккхӯнам̣ ока̄со хоти, отарати. отарама̄на̄ ча упарисӣмаппама̄н̣ена на отарати, саманта̄ бхиттиппама̄н̣ена отарати. отаран̣а̄нотаран̣ам̣ вуттанайенева ведитаббанти саче хет̣т̣ха̄ екавӣсатийа̄ бхиккхӯнам̣ ока̄со хоти, отарати. но че, на отаратӣти адхиппа̄йо. саббо па̄са̄до сӣмат̣т̣хо хотӣти упариматалена саддхим̣ ека̄баддхабхиттико ва̄ хоту ма̄ ва̄, саббопи па̄са̄до сӣмат̣т̣хова хоти.

та̄ламӯлакапаббатети та̄ламӯласадисе паббате. со ча хет̣т̣ха̄ маханто хутва̄ анупуббена тануко хотӣти дат̣т̣хаббам̣. пан̣авасан̣т̣ха̄но маджджхе тануко хоти мӯле агге ча виттхато. хет̣т̣ха̄ ва̄ маджджхе ва̄ти мудин̇гасан̣т̣ха̄насса хет̣т̣ха̄ пан̣авасан̣т̣ха̄насса маджджхе. а̄ка̄сапаббха̄ранти бхиттийа̄ апариккхиттапаббха̄рам̣. антолен̣ам̣ хотӣти паббатасса анто лен̣ам̣ хоти. сӣма̄ма̄л̣акети кхан̣д̣асӣма̄ма̄л̣аке. маха̄сӣмам̣ содхетва̄ ва̄ каммам̣ ка̄таббанти маха̄сӣмагата̄ бхиккхӯ хаттхапа̄сам̣ ва̄ а̄нетабба̄, сӣмато ва̄ бахи ка̄табба̄ти адхиппа̄йо. ган̣т̣хипадесу пана ‘‘маха̄сӣмагатехи бхиккхӯхи там̣ са̄кхам̣ ва̄ па̄рохам̣ ва̄ ана̄маситва̄ т̣ха̄таббанти адхиппа̄йо’’ти вуттам̣, там̣ на гахетаббам̣. пуриманайепӣти кхан̣д̣асӣма̄йа ут̣т̣хахитва̄ маха̄сӣма̄йа он̣атаруккхепи. уккхипа̄петва̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти кхан̣д̣асӣма̄йа анто т̣хитатта̄ руккхасса таттха т̣хито хаттхапа̄сам̣йева а̄нетабботи уккхипа̄петва̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати.

140. па̄райатӣти аджджхоттхарати. па̄ра̄ти сӣма̄пеккхо иттхилин̇ганиддесо. асса̄ти бхавеййа. идха̄дхиппетана̄ва̄йа пама̄н̣ам̣ дассенто а̄ха ‘‘йа̄ саббантимена париччхедена…пе… тайо джане вахатӣ’’ти. имина̄ ча вуттаппама̄н̣ато кхуддака̄ на̄ва̄ виджджама̄на̄пи идха асантапаккхам̣ бхаджатӣти дӣпети. авассам̣ лаббханеййа̄ дхувана̄ва̄ва хотӣти самбандхо. руккхам̣ чхиндитва̄ катоти па̄т̣хасесо. паратӣре саммукхат̣т̣ха̄нети ориматӣре саббапарийантанимиттасса саммукхат̣т̣ха̄не. саббанимитта̄нам̣ анто т̣хите бхиккхӯ хаттхапа̄сагате катва̄ти еттха саче екам̣ га̄макхеттам̣ хоти, убхосу тӣресу саббанимитта̄нам̣ анто т̣хите бхиккхӯ хаттхапа̄сагате катва̄ самманнитабба̄. на̄на̄га̄маккхеттам̣ че, сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄бандханака̄ле ана̄гантумпи ват̣т̣ати. авиппава̄сасӣма̄саммутийам̣ пана а̄гантаббамева. йасма̄ убхосу тӣресу нимиттакиттанаматтена дӣпако сан̇гахито на̄ма на хоти, тасма̄ дӣпакепи нимитта̄ни висум̣ киттетабба̄нева̄ти а̄ха ‘‘дӣпакасса ориманте ча па̄риманте ча нимиттам̣ киттетабба’’нти. дӣпакасикхаранти дӣпакаматтхакам̣. паббатасан̣т̣ха̄на̄ти дӣпакасса екато адхикатаратта̄ вуттам̣.

сӣма̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

упосатха̄га̄ра̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

142. ваттхувасена вуттанти ‘‘майан̃чамха̄ асаммата̄йа бхӯмийа̄ нисинна̄ па̄тимоккхам̣ ассумха̄’’ти ваттхумхи па̄тимоккхасаванасса а̄гататта̄ вуттам̣. упосатхаппамукхам̣ на̄ма упосатха̄га̄расса саммукхат̣т̣ха̄нам̣. па̄л̣ийам̣ ‘‘пат̣хамам̣ нимитта̄ киттетабба̄’’ти еттакамева ватва̄ сӣма̄саммутийам̣ вийа ‘‘паббатанимиттам̣ па̄са̄н̣анимитта’’нтиа̄дина̄ висесетва̄ нимитта̄нам̣ адасситатта̄ ‘‘кхуддака̄ни ва̄…пе… йа̄ни ка̄ничи нимитта̄нӣ’’ти вуттам̣. киттетум̣ ват̣т̣атӣти имина̄ самбандхо.

авиппава̄сасӣма̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

144. асса̄ти бхиккхунисан̇гхасса. двепи сӣма̄йоти пат̣хамам̣ вутта̄ авиппава̄сасӣма̄ сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄ ча. на каммава̄чам̣ ваггам̣ каронтӣти каммава̄чам̣ на бхинданти, каммам̣ на копентӣти адхиппа̄йо. еттха̄ти ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти еттха. га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча на оттхаратӣти ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти вуттатта̄. сӣма̄сан̇кхйамева гаччхатӣти авиппава̄сасӣма̄сан̇кхам̣ гаччхати. екампи кулам̣ павит̣т̣хам̣ ва̄ти абхинавакатагехесу саббапат̣хамам̣ екампи кулам̣ павит̣т̣хам̣ аттхи. агатам̣ ва̄ти пора̄н̣акага̄ме ан̃н̃есу геха̄ни чхад̣д̣етва̄ гатесу екампи кулам̣ агатам̣ аттхи.

авиппава̄сасӣма̄ на самӯхантабба̄ти маха̄сӣмам̣ сандха̄йа вадати. нира̄сан̇кат̣т̣ха̄несу т̣хатва̄ти четийан̇ган̣а̄дӣнам̣ кхан̣д̣асӣма̄йа анока̄сатта̄ вуттам̣. кхан̣д̣асӣман̃хи бандханта̄ та̄дисам̣ т̣ха̄нам̣ паха̄йа ан̃н̃асмим̣ вивитте ока̄се бандханти. аппева на̄ма самӯханитум̣ саккхиссантӣти авиппава̄сасӣмам̣йева самӯханитум̣ саккхиссанти, на кхан̣д̣асӣмам̣. пат̣ибандхитум̣ пана на саккхиссантева̄ти кхан̣д̣асӣма̄йа ан̃н̃а̄татта̄ на саккхиссанти. на самӯханитабба̄ти кхан̣д̣асӣмам̣ аджа̄нантехи на самӯханитабба̄. упосатхасса висум̣ гахитатта̄ авасесакаммавасена сама̄насам̣ва̄сата̄ ведитабба̄.

га̄масӣма̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

147. апариччхинна̄йа̄ти баддхасӣма̄васена акатапариччхеда̄йа. йена кеначи кхан̣итва̄ акатоти антамасо тираччха̄ненапи кхан̣итва̄ акато. тасса антохаттхапа̄сам̣ виджахитва̄ т̣хито каммам̣ копетӣти имина̄ бахипариччхедато йаттха каттхачи т̣хито каммам̣ на копетӣти дӣпети. йам̣ пана вуттам̣ ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) ‘‘париччхедаббхантаре хаттхапа̄сам̣ виджахитва̄ т̣хитопи париччхедато бахи ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева париччхедам̣ анатиккамитва̄ т̣хитопи каммам̣ копети, идам̣ саббаат̣т̣хакатха̄су саннит̣т̣ха̄на’’нти, таттха ‘‘ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева париччхедам̣ анатиккамитва̄ т̣хитопи каммам̣ копетӣ’’ти идам̣ нева па̄л̣ийам̣, на ат̣т̣хакатха̄йам̣ упалаббхати. йади четам̣ двиннам̣ сан̇гха̄нам̣ висум̣ упосатха̄дикаммакаран̣а̄дхика̄ре вуттатта̄ удакуккхепато бахи ан̃н̃ам̣ удакуккхепам̣ анатиккамитва̄ упосатха̄дикаран̣аттхам̣ т̣хито сан̇гхо сӣма̄самбхедасамбхавато каммам̣ копетӣти имина̄ адхиппа̄йена вуттам̣ сийа̄, евам̣ сати йуджджеййа. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йа лӣнаттхаппака̄санийам̣ вуттам̣ ‘‘ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева париччхеданти дутийам̣ удакуккхепам̣ анатиккантопи копети. касма̄? аттано удакуккхепасӣма̄йа паресам̣ удакуккхепасӣма̄йа аджджхоттхат̣атта̄ сӣма̄самбхедо хоти, тасма̄ копетӣ’’ти. ‘‘идам̣ саббаат̣т̣хакатха̄су саннит̣т̣ха̄на’’нти ча имина̄ адхиппа̄йена вуттанти гахетаббам̣ сабба̄супи ат̣т̣хакатха̄су сӣма̄самбхедасса аниччхитатта̄. тенева хи ‘‘аттано ча ан̃н̃есан̃ча удакуккхепапариччхедасса антара̄ ан̃н̃о удакуккхепо сӣмантарикаттха̄йа т̣хапетаббо’’ти вуттам̣. ан̃н̃е панеттха ан̃н̃атха̄пи папан̃ченти, там̣ на гахетаббам̣.

саббаттха сан̇гхо нисӣдатӣти хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ нисӣдати. удакуккхепасӣма̄каммам̣ наттхӣти йасма̄ саббопи надӣпадесо бхиккхӯхи аджджхоттхат̣о, тасма̄ самантато надийа̄ абха̄ва̄ удакуккхепе пайоджанам̣ наттхи. удакуккхепаппама̄н̣а̄ сӣмантарика̄ сувин̃н̃еййатара̄ хоти, сӣма̄самбхедасан̇ка̄ на ча сийа̄ти са̄мӣчидассанаттхам̣ ‘‘ан̃н̃о удакуккхепо сӣмантарикаттха̄йа т̣хапетаббо’’ти вуттам̣. йаттакена пана сӣма̄самбхедо на хоти, таттакам̣ т̣хапетум̣ ват̣т̣атийева. тенева̄ху пора̄н̣а̄ ‘‘йаттакена сӣма̄сан̇каро на хоти, таттакампи т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ӯнакам̣ пана на ват̣т̣атӣти идампи удакуккхепасӣма̄йа парисавасена вад̣д̣ханато сӣма̄самбхедасан̇ка̄ сийа̄ти там̣нива̄ран̣аттхамева вуттам̣.

гаччхантийа̄ пана на̄ва̄йа ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти еттха удакуккхепаманатиккамитва̄ париваттама̄на̄йа ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. сӣмам̣ ва̄ содхетва̄ти еттха сӣмасодханам̣ на̄ма га̄масӣма̄дӣсу т̣хита̄нам̣ хаттхапа̄са̄найана̄ди. ‘‘надим̣ вина̄сетва̄ тал̣а̄кам̣ каронтӣ’’ти вуттамеваттхам̣ вибха̄вети ‘‘хет̣т̣ха̄ па̄л̣и баддха̄’’ти, хет̣т̣ха̄надим̣ а̄варитва̄ па̄л̣и баддха̄ти аттхо. чхад̣д̣итамодаканти тал̣а̄караккхан̣аттхам̣ екамантена чхад̣д̣итамудакам̣. деве авассантети дуббут̣т̣хика̄ле васса̄непи деве авассанте. уппатитва̄ти уттаритва̄. га̄манигамасӣмам̣ оттхаритва̄ паваттатӣти вуттаппака̄ре вассака̄ле чатта̄ро ма̄се аббоччхинна̄ паваттати. виха̄расӣманти баддхасӣмам̣ сандха̄йа вадати.

агаманапатхети йаттха тадахева гантва̄ пачча̄гантум̣ на сакка̄ хоти, та̄дисе падесе аран̃н̃асӣма̄сан̇кхамева гаччхатӣти саттаббхантарасӣмам̣ сандха̄йа вадати. тесанти маччхабандха̄нам̣. гаманапарийантасса оратоти гаманапарийантасса оримабха̄ге дӣпакам̣ паббатан̃ча сандха̄йа вуттам̣, на самуддаппадесам̣.

148. сам̣сат̣т̣хавит̣апа̄ти имина̄ ан̃н̃аман̃н̃асса а̄саннатам̣ дӣпети. баддха̄ хотӣти паччхимадиса̄бха̄ге сӣмам̣ сандха̄йа вуттам̣. тасса̄ падесанти йаттха т̣хатва̄ бхиккхӯхи каммам̣ ка̄тум̣ сакка̄ хоти, та̄дисам̣ падесам̣. йаттха пана т̣хитехи каммам̣ ка̄тум̣ на сакка̄ хоти, та̄дисам̣ падесам̣ антокаритва̄ бандханта̄ сӣма̄йа сӣмам̣ самбхинданти на̄ма. двиннам̣ сӣма̄нам̣ нимиттам̣ хотӣти нимиттасса сӣмато ба̄хиратта̄ сӣма̄самбхедо на хотӣти вуттам̣. сӣма̄сан̇карам̣ каротӣти вад̣д̣хитва̄ сӣмаппадесам̣ павит̣т̣хе двиннам̣ сӣма̄нам̣ гатат̣т̣ха̄насса дувин̃н̃еййатта̄ вуттам̣, на пана таттха каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти дассанаттхам̣. на хи сӣма̄ таттакена асӣма̄ хоти, две пана сӣма̄ паччха̄ вад̣д̣хитена руккхена аджджхоттхат̣атта̄ ека̄баддха̄ хонти, тасма̄ екаттха т̣хатва̄ каммам̣ каронтехи итарам̣ содхетва̄ ка̄таббам̣.

га̄масӣма̄дикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

упосатхабхеда̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

149. адхаммена ваггам̣ упосатхакамманти еттха йаттха чатта̄ро васанти, таттха па̄тимоккхуддесо анун̃н̃а̄то. йаттха две ва̄ тайо ва̄ васанти, таттха па̄рисуддхиупосатхо. идха пана татха̄ акатва̄ чатуннам̣ васанат̣т̣ха̄не па̄рисуддхиупосатхасса кататта̄ тин̣н̣ам̣ васанат̣т̣ха̄не ча па̄тимоккхасса уддит̣т̣хатта̄ ‘‘адхаммена̄’’ти вуттам̣. йасма̄ саббева на саннипатим̣су, чхандапа̄рисуддхи ча сан̇гхамаджджхам̣йева а̄гаччхати, на ган̣амаджджхам̣, тасма̄ ‘‘вагга’’нти вуттам̣.

па̄тимоккхуддесакатха̄ван̣н̣ана̄

150. еваметам̣ дха̄райа̄мӣти ‘‘сута̄ кхо пана̄йасмантехӣ’’ти еттха ‘‘еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄нам̣, сута̄ кхо пана̄йасмантехи чатта̄ро па̄ра̄джика̄ дхамма̄’’ти ваттаббам̣. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) ‘‘таттха̄йасманте пуччха̄ми каччиттха парисуддха̄, дутийампи пуччха̄ми…пе… тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣти ватва̄ ‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄на’нтиа̄дина̄ найена авасесе сутена са̄вите уддит̣т̣хо хотӣ’’ти вуттам̣. сутена̄ти сутападена. саварабхайанти ваначаракабхайам̣. тена̄ха ‘‘ат̣авимануссабхайа’’нти. ‘‘авасесам̣ сутена са̄ветабба’’нти вачанато нида̄нуддесе анит̣т̣хите сутена са̄ветаббам̣ на̄ма наттхӣти а̄ха ‘‘дутийа̄дӣсу уддесесӯ’’ти. уддит̣т̣хауддеса̄пеккхан̃хи авасесаггахан̣ам̣, тасма̄ нида̄не уддит̣т̣хе па̄ра̄джикуддеса̄дӣсу йасмим̣ виппакате антара̄йо уппаджджати, тена саддхим̣ авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣.

тӣхипи видхӣхӣти оса̄ран̣акатханасарабхан̃н̃ехи. еттха ча аттхам̣ бхан̣итука̄мата̄йа суттасса оса̄ран̣а̄ оса̄ран̣ам̣ на̄ма. тассева аттхаппака̄сана̄ катханам̣ на̄ма. суттасса тадаттхасса ва̄ сарена бхан̣анам̣ сарабхан̃н̃ам̣ на̄ма. саджджха̄йам̣ адхит̣т̣хахитва̄ти ‘‘саджджха̄йам̣ каромӣ’’ти читтам̣ уппа̄детва̄. оса̄ретва̄ пана катхентена̄ти пат̣хамам̣ усса̄ретва̄ паччха̄ аттхам̣ катхентена. манусса̄нам̣ пана ‘‘бхан̣а̄хӣ’’ти ваттум̣ ват̣т̣атӣти еттха уччатаре нисинненапи манусса̄нам̣ бхан̣а̄хӣти висесетва̄йева ваттум̣ ват̣т̣ати, ависесетва̄ пана на ват̣т̣ати. саджджха̄йам̣ каронтена̄ти йаттха каттхачи нисӣдитва̄ саджджха̄йам̣ каронтена. тхероти йо кочи аттана̄ вуд̣д̣хатаро. екам̣ а̄пуччхитва̄ти екам̣ вуд̣д̣хатарам̣ а̄пуччхитва̄. апаро а̄гаччхатӣти апаро татопи вуд̣д̣хатаро а̄гаччхати.

па̄тимоккхуддесакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄тимоккхуддесакааджджхесана̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

155. чодана̄ваттху на̄ма екам̣ нагарам̣. сан̇гхаупосатха̄дибхедена нававидханти сан̇гхе упосатхо ган̣е упосатхо пуггале упосатхоти евам̣ ка̄ракавасена тайо, суттуддесо па̄рисуддхиупосатхо адхит̣т̣ха̄нупосатхоти евам̣ каттабба̄ка̄равасена тайо, ча̄туддасико паннарасико са̄маггӣупосатхоти евам̣ дивасавасена тайоти нававидхам̣. чатуббидхам̣ упосатхакамманти адхаммена ваггам̣ упосатхакаммам̣, адхаммена самаггам̣ упосатхакаммам̣, дхаммена ваггам̣ упосатхакаммам̣, дхаммена самаггам̣ упосатхакамманти евам̣ чатуббидхампи упосатхакаммам̣. дувидхам̣ па̄тимоккханти бхиккхупа̄тимоккхам̣ бхиккхунӣпа̄тимоккханти дувидхам̣ па̄тимоккхам̣. нававидхам̣ па̄тимоккхуддесанти бхиккхӯнам̣ пан̃ча уддеса̄, бхиккхунӣнам̣ т̣хапетва̄ анийатуддесам̣ авасеса̄ чатта̄роти нававидхам̣ па̄тимоккхуддесам̣.

паккхаган̣ана̄диуггахан̣а̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

158-161. саманна̄харатха̄ти саллаккхетха. парийеситабба̄нӣти бхиккха̄ча̄рена парийеситабба̄ни.

дисам̣гамика̄диваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

163. утувассейева̄ти хемантагимхесуйева.

па̄рисуддхида̄накатха̄ван̣н̣ана̄

164. йена кеначи ан̇гапаччан̇гена вин̃н̃а̄петӣти манаса̄ чинтетва̄ хаттхаппайога̄дина̄ йена кеначи вин̃н̃а̄пети. сан̇гхо наппахотӣти двиннам̣ двиннам̣ антара̄ хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣ха̄тум̣ наппахоти. итара̄ пана бил̣а̄ласан̇кхаликапа̄рисуддхи на̄ма̄ти еттха кечи ваданти ‘‘бил̣а̄ласан̇кхалика̄ баддха̄ва хоти антогехе ева сампайоджанатта̄, йатха̄ са̄ на каттхачи гаччхати, татха̄ са̄пи на гаччхатӣти адхиппа̄йо. итаратха̄ висесанам̣ нираттхакам̣ хотӣ’’ти. апаре пана ‘‘йатха̄ бахӯхи мануссехи екасса бил̣а̄ласса аттано аттано сан̇кхалика̄ гӣва̄йа а̄баддха̄ бил̣а̄ле гаччханте гаччханти а̄баддхатта̄, на ан̃н̃асмим̣ бил̣а̄ле гаччханте гаччханти ана̄баддхатта̄, евамевасса бхиккхусса бахӯхи сан̇кхаликасадиса̄ чхандапа̄рисуддхи динна̄, са̄ тасмим̣ бхиккхусмим̣ гаччханте гаччхати тасмим̣ сан̇кхалика̄ вийа а̄баддхатта̄, на ан̃н̃асмим̣ ана̄баддхатта̄’’ти ваданти. саббампетам̣ на са̄рато паччетаббам̣. айам̣ панеттха са̄ро – йатха̄ сан̇кхалика̄йа пат̣хамавалайам̣ дутийам̣йева валайам̣ па̄пун̣а̄ти, на татийам̣, евамайампи па̄рисуддхида̄йакена йасса динна̄, тато ан̃н̃аттха на гаччхатӣти сан̇кхаликасадисатта̄ ‘‘бил̣а̄ласан̇кхалика̄’’ти вутта̄. бил̣а̄ласан̇кхаликагахан̣ан̃четтха йа̄сам̣ ка̄сан̃чи сан̇кхалика̄нам̣ упалаккхан̣аматтанти дат̣т̣хаббам̣.

чхандада̄накатха̄ван̣н̣ана̄

165. ‘‘санти сан̇гхасса каран̣ӣйа̄нӣ’’ти ваттаббе вачанавипалла̄сена ‘‘каран̣ӣйа’’нти вуттам̣. тасса саммутида̄накиччам̣ наттхи. ‘‘хаттхапа̄сам̣ а̄нетаббойева̄’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

сан̇гхупосатха̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

168. сан̇гхасаннипа̄тато пат̣хамам̣ ка̄таббам̣ пуббакаран̣анти вуттам̣, пуббакаран̣ато паччха̄ ка̄таббампи упосатхакаммато пат̣хамам̣ ка̄таббатта̄ пуббакиччанти вуттам̣. убхайампи четам̣ упосатхакаммато пат̣хамам̣ каттаббатта̄ каттхачи пуббакиччамиччева вохарӣйати ‘‘ким̣ сан̇гхасса пуббакичча’’нтиа̄дӣсу вийа.

упосатхоти тӣсу упосатхадивасесу ан̃н̃атарадивасо. тасмин̃хи сати идам̣ сан̇гхасса упосатхакаммам̣ паттакаллам̣ на̄ма хоти, на̄сати. йатха̄ха ‘‘на ча, бхиккхаве, анупосатхе упосатхо ка̄таббо’’ти (маха̄ва. 183). йа̄ватика̄ ча бхиккхӯ каммаппатта̄ти йаттака̄ бхиккхӯ тасса упосатхакаммасса патта̄ йутта̄ анурӯпа̄ саббантимена париччхедена чатта̄ро бхиккхӯ пакататта̄, те ча кхо хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ екасӣма̄йам̣ т̣хита̄. сабха̄га̄паттийо ча на виджджантӣти еттха йам̣ саббо сан̇гхо вика̄лабходжана̄дина̄ сабха̄гаваттхуна̄ лахука̄паттим̣ а̄паджджати, еварӯпа̄ ‘‘ваттхусабха̄га̄’’ти вуччанти. ета̄су хи авиджджама̄на̄су висабха̄га̄су виджджама̄на̄супи паттакаллам̣ хотийева.

ваджджанӣйа̄ ча пуггала̄ тасмим̣ на хонтӣти ‘‘на, бхиккхаве, сагахат̣т̣ха̄йа париса̄йа̄’’ти (маха̄ва. 154) вачанато гахат̣т̣хо, ‘‘на, бхиккхаве, бхиккхунийа̄ нисиннапариса̄йа па̄тимоккхам̣ уддиситабба’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 183) найена вутта̄ бхиккхунӣ сиккхама̄на̄ са̄ман̣еро са̄ман̣ерӣ сиккха̄паччаккха̄тако антимаваттхуаджджха̄паннако а̄паттийа̄ адассане уккхиттако а̄паттийа̄ аппат̣икамме уккхиттако па̄пика̄йа дит̣т̣хийа̄ аппат̣иниссагге уккхиттако пан̣д̣ако тхеййасам̣ва̄сако титтхийапаккантако тираччха̄нагато ма̄тугха̄тако питугха̄тако арахантагха̄тако бхиккхунӣдӯсако сан̇гхабхедако лохитуппа̄дако убхатобйан̃джанакоти име вӣсати ча̄ти екавӣсати пуггала̄ ваджджанӣйа̄ на̄ма, те хаттхапа̄сато бахикаран̣авасена ваджджетабба̄. етесу хи тивидхе уккхиттаке сати упосатхам̣ каронто сан̇гхо па̄читтийам̣ а̄паджджати, сесесу дуккат̣ам̣. еттха ча тираччха̄нагатоти йасса упасампада̄ пат̣иккхитта̄, сова адхиппето, титтхийа̄ гахат̣т̣хенева сан̇гахита̄. етепи хи ваджджанӣйа̄. евам̣ паттакаллам̣ имехи чатӯхи ан̇гехи сан̇гахитанти ведитаббам̣.

аджджа ме упосатхо паннарасотипӣти пи-саддена па̄л̣ийам̣ а̄гатанайенева ‘‘аджджа ме упосатхо’’типи ваттум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети. ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) пана ‘‘аджджа ме упосатхо ча̄туддасоти ва̄ паннарасоти ва̄ ватва̄ адхит̣т̣ха̄мӣти ваттабба’’нти вуттам̣.

сан̇гхупосатха̄дикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

а̄паттипат̣икаммавидхикатха̄ван̣н̣ана̄

169. нану ча ‘‘на, бхиккхаве, са̄паттикена упосатхо ка̄таббо, йо кареййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти евам̣ са̄паттикасса упосатхакаран̣е висум̣ пан̃н̃атта̄ а̄патти на диссати, тасма̄ бхагавата̄ пан̃н̃аттам̣ ‘‘на са̄паттикена упосатхо ка̄таббо’’ти идам̣ касма̄ вуттанти а̄ха ‘‘йасса сийа̄ а̄патти…пе… пан̃н̃аттам̣ хотӣти ведитабба’’нти. кин̃ча̄пи висум̣ пан̃н̃атта̄ а̄патти на диссати, атха кхо ‘‘йасса сийа̄ а̄патти, со а̄викареййа̄’’тиа̄дим̣ вадантена аттхато пан̃н̃атта̄йева̄ти адхиппа̄йо.

па̄рисуддхида̄напан̃н̃а̄панена ча̄ти имина̄ва ‘‘са̄паттикена па̄рисуддхипи на да̄табба̄’’ти дӣпитам̣ хоти. на хи са̄паттико сама̄но ‘‘па̄рисуддхим̣ дамми, па̄рисуддхим̣ ме хара, па̄рисуддхим̣ ме а̄рочехӣ’’ти ваттумарахати. тасма̄ па̄рисуддхим̣ дентена пат̣хамам̣ сантӣ а̄патти десетабба̄ ‘‘ахам̣, а̄вусо, иттханна̄ма̄йа а̄паттийа̄ вематико, йада̄ ниббематико бхависса̄ми, тада̄ там̣ а̄паттим̣ пат̣икарисса̄мӣ’’ти ватва̄ упосатхо ка̄таббо. ‘‘па̄тимоккхам̣ сотабба’’нти вачанато йа̄ва ниббематико на хоти, та̄ва сабха̄га̄паттим̣ пат̣иггахетум̣ на лабхати, ан̃н̃есан̃ча камма̄нам̣ парисуддхо на̄ма хоти. ‘‘пуна ниббематико хутва̄ десетаббам̣ на ча̄’’ти нева па̄л̣ийам̣ на ат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхи, десите пана досо наттхи. ‘‘ито вут̣т̣хахитва̄ пат̣икарисса̄мӣти еттха̄пи есева найо’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. йатха̄ саббо сан̇гхо сабха̄га̄паттим̣ а̄паджджитва̄ ‘‘сун̣а̄ту ме бханте, сан̇гхо…пе… пат̣икариссатӣ’’ти н̃аттим̣ т̣хапетва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ лабхати, евам̣ тӣхи ‘‘сун̣анту ме а̄йасманта̄, име бхиккхӯ сабха̄гам̣ а̄паттим̣ а̄панна̄. йада̄ ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ суддхам̣ ана̄паттикам̣ пассиссанти, тада̄ тасса сантике там̣ а̄паттим̣ пат̣икариссантӣ’’ти ган̣ан̃аттим̣ т̣хапетва̄, двӣхи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ а̄рочетва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. екенапи ‘‘парисуддхам̣ лабхитва̄ пат̣икарисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти ча ваданти.

а̄паттипат̣икаммавидхикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

лин̇га̄дидассанакатха̄ван̣н̣ана̄

179. а̄ча̄расан̣т̣ха̄нанти а̄ча̄расан̣т̣хити. а̄карӣйати пака̄сӣйати етена̄ти а̄ка̄ро. лӣнам̣ гамайати бодхетӣти лин̇гам̣. нимийанти париччхиджджа н̃а̄йанти етена̄ти нимиттам̣. уддисӣйанти ападисӣйанти етена̄ти уддесо. ‘‘амха̄кам̣ ида’’нти ан̃н̃а̄там̣ авидитанти ан̃н̃а̄такам̣. тан̃ча аттхато парасантакам̣йева̄ти а̄ха ‘‘ан̃н̃есам̣ сантака’’нти.

180. на̄на̄сам̣ва̄сакабха̄ванти ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакабха̄вам̣. тасса абхибхаво на̄ма тесам̣ ладдхивиссаджджа̄пананти а̄ха ‘‘там̣ дит̣т̣хим̣ на ниссаджджа̄пентӣти аттхо’’ти.

нагантаббагантаббава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

181. упосатха̄дхит̣т̣ха̄наттхам̣ сӣма̄пи надӣпи на гантабба̄ти гарукам̣ па̄тимоккхуддесам̣ виссаджджетва̄ лахукасса акаттаббатта̄ вуттам̣. а̄ран̃н̃акена̄пи бхиккхуна̄ти екача̄рикена а̄ран̃н̃акабхиккхуна̄, йаттха ва̄ сан̇гхапахонака̄ бхиккхӯ на санти, та̄дисе аран̃н̃е васантена. таттха упосатхам̣ катва̄ва гантаббанти тасса васанат̣т̣ха̄не сан̇гхупосатхасса аппаваттанато вуттам̣. упосатхантара̄йоти аттано упосатхантара̄йо.

ваджджанӣйапуггаласандассанакатха̄ван̣н̣ана̄

183. хаттхапа̄супагаманамева пама̄н̣анти бхиккхунӣа̄дайо т̣хита̄ ва̄ хонту нисинна̄ ва̄, тесам̣ хаттхапа̄супагаманамева а̄паттийа̄ пама̄н̣анти адхиппа̄йо, тасма̄ екасӣма̄йампи хаттхапа̄сам̣ джаха̄петва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. сесаметтха утта̄намева.

упосатхаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. вассӯпана̄йикаккхандхакам̣

вассӯпана̄йика̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

184. вассӯпана̄йикаккхандхаке идха-саддо нипа̄таматтоти ока̄сапаридӣпанассапи асамбхавато аттхантарасса абодханато вуттам̣. апараджджугата̄йа асса̄ти имина̄ асама̄на̄дхикаран̣ависайо ба̄хираттхасама̄сойанти дассети. апараджджӯти а̄са̄л̣хӣпун̣н̣амито апарам̣ динам̣, па̄т̣ипаданти аттхо. асса̄ти а̄са̄л̣хӣпун̣н̣амийа̄.

васса̄не ча̄рика̄пат̣иккхепа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

185. анапеккхагаманена ва̄ ан̃н̃аттха арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄панена ва̄ а̄патти ведитабба̄ти еттха анапеккхагаманена упача̄ра̄тиккаме а̄патти ведитабба̄, са̄пеккхагаманена ан̃н̃аттха арун̣ут̣т̣ха̄панена а̄патти ведитабба̄.

сатта̄хакаран̣ӣйа̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

187-189. тӣн̣и парихӣна̄нӣти бхиккхунӣнам̣ ваччакут̣иа̄дӣнам̣ пат̣иккхиттатта̄ пахӣна̄ни. ва̄реййанти а̄ва̄хавива̄хаман̇галам̣. суттантоти аттано пагун̣асуттанто. на палуджджатӣти на винассати на антарадха̄йати.

пахитейева ануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

199. бхиккхугатикоти бхиккхунисситако. со пана йасма̄ бхиккхӯхи саддхим̣ васати, тасма̄ вуттам̣ ‘‘бхиккхӯхи саддхим̣ васанакапурисо’’ти. сатта̄хакаран̣ӣйена гантва̄ бахиддха̄ арун̣ут̣т̣ха̄панам̣ раттиччхедо. анимантитена гантум̣ на ват̣т̣атӣти еттха анимантитатта̄ сатта̄хакиччам̣ адхит̣т̣хахитва̄ гаччхантассапи вассаччхедо чева дуккат̣ан̃ча хотӣти ведитаббам̣. йатха̄вуттан̃хи раттиччхедака̄ран̣ам̣ вина̄ тировиха̄ре васитва̄ а̄гаччхисса̄мӣти гаччхатопи вассаччхедам̣ ваданти. гантум̣ ват̣т̣атӣти сатта̄хакаран̣ӣйена гантум̣ ват̣т̣ати. евам̣ гаччхантена ча антоупача̄расӣма̄йам̣ т̣хитенева ‘‘антосатта̄хе а̄гаччхисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ гантаббам̣. саче а̄бхогам̣ акатва̄ упача̄расӣмам̣ атиккамати, чхиннавассова хотӣти ваданти. бхан̣д̣аканти чӣварам̣ сандха̄йа вуттам̣. пахин̣антӣти чӣварадхована̄дикаммена пахин̣анти. сампа̄пун̣итум̣ на саккоти, ват̣т̣атӣти еттха ‘‘аджджева а̄гамисса̄мӣ’’ти са̄мантавиха̄рам̣ гантва̄ пуна а̄гаччхантасса антара̄магге саче арун̣уггаманам̣ хоти, вассаччхедопи на хоти, раттиччхедадуккат̣ан̃ча наттхӣти ваданти. ‘‘а̄чарийам̣ пассисса̄мӣ’’ти пана гантум̣ лабхатӣти ‘‘агила̄нампи а̄чарийам̣ упаджджха̄йам̣ ва̄ пассисса̄мӣ’’ти сатта̄хакаран̣ӣйена гантум̣ лабхати. саче пана нам̣ а̄чарийо ‘‘аджджа ма̄ гаччха̄’’ти вадати, ват̣т̣атӣти евам̣ сатта̄хакаран̣ӣйена гатам̣ антосатта̄хейева пуна а̄гаччхантам̣ саче а̄чарийо упаджджха̄йо ва̄ ‘‘аджджа ма̄ гаччха̄’’ти вадати, ват̣т̣ати, сатта̄ха̄тиккамепи ана̄паттӣти адхиппа̄йо, вассаччхедо пана хотийева̄ти дат̣т̣хаббам̣ сатта̄хасса бахиддха̄ вӣтина̄митатта̄.

антара̄йе ана̄паттивассаччхедакатха̄ван̣н̣ана̄

201. саче дӯрам̣ гато хоти, сатта̄хава̄рена арун̣о ут̣т̣ха̄петабботи имина̄ вассаччхедака̄ран̣е сати сатта̄хакаран̣ӣйена гантум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети.

ваджа̄дӣсу вассӯпагаманакатха̄ван̣н̣ана̄

203. ‘‘идха вассам̣ упемӣ’’ти тиккхаттум̣ ваттаббанти саттхасса̄виха̄ратта̄ ‘‘имасмим̣ виха̄ре’’ти аватва̄ ‘‘идха вассам̣ упемӣ’’ти еттакамева ваттаббам̣. саттхе пана вассам̣ упагантум̣ на ват̣т̣атӣти кут̣ика̄дӣнам̣ абха̄ве ‘‘идха вассам̣ упемӣ’’ти вачӣбхедам̣ катва̄ упагантум̣ на ват̣т̣ати, а̄лайакаран̣аматтенева ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. виппакиратӣти висум̣ висум̣ гаччхати. тӣсу т̣ха̄несу наттхи вассаччхеде а̄паттӣти техи саддхим̣ гаччхантассева наттхи а̄патти, техи вийуджджитва̄ гамане пана а̄паттийева, пава̄ретун̃ча на лабхати.

вассам̣ анупагантаббат̣т̣ха̄накатха̄ван̣н̣ана̄

204. сеййатха̄пи писа̄чиллика̄ти еттха писа̄ча̄ ева писа̄чиллика̄, писа̄чада̄рака̄типи ваданти. пависанадва̄рам̣ йоджетва̄ти сакава̄т̣абаддхамева йоджетва̄. пан̃чаннам̣ чхадана̄нанти тин̣апан̣н̣аит̣т̣хакасила̄судха̄сан̇кха̄та̄нам̣ пан̃чаннам̣ чхадана̄нам̣. идан̃ча йебхуййена вуттанти ведитаббам̣ руккха̄дӣсу падараччхадана̄йапи кут̣ика̄йа вассӯпагаманасса вуттатта̄. на, бхиккхаве, асена̄саникена вассам̣ упагантаббанти вачӣбхедам̣ катва̄ вассӯпагаманам̣ сандха̄йева пат̣иккхепо, на а̄лайакаран̣авасена упагаманам̣ сандха̄йа̄ти ваданти. па̄л̣ийам̣ пана ависесена вуттатта̄ ат̣т̣хакатха̄йан̃ча дутийапа̄ра̄джикасам̣ван̣н̣ана̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.84) ‘‘вассам̣ упагаччхантена хи на̄лакапат̣ипадам̣ пат̣ипанненапи пан̃чаннам̣ чхадана̄нам̣ ан̃н̃атарена чханнейева садва̄рабандхе сена̄сане упагантаббам̣. тасма̄ вассака̄ле саче сена̄санам̣ лабхати, иччетам̣ кусалам̣. но че лабхати, хаттхакаммам̣ парийеситва̄пи ка̄таббам̣. хаттхакаммам̣ алабхантена са̄мампи ка̄таббам̣, на твева асена̄саникена вассам̣ упагантабба’’нти дал̣хам̣ катва̄ вуттатта̄ асена̄саникасса на̄ва̄дим̣ вина̄ ан̃н̃аттха а̄лайо на ват̣т̣атӣти амха̄кам̣ кханти. на̄ва̄саттхаваджесуйева хи ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, на̄ва̄йа вассам̣ упаганту’’нтиа̄дина̄ сати асати ва̄ сена̄сане вассӯпагаманасса висум̣ анун̃н̃а̄татта̄ ‘‘на, бхиккхаве, асена̄саникена вассам̣ упагантабба’’нти айам̣ пат̣иккхепо таттха на лаббхатӣти асати сена̄сане а̄лайавасенапи на̄ва̄дӣсу упагаманам̣ вуттам̣. т̣ан̇китаман̃чо на̄ма дӣгхе ман̃чапа̄де маджджхе виджджхитва̄ ат̣анийо павесетва̄ като ман̃чо. тасса идам̣ упари идам̣ хет̣т̣ха̄ти наттхи, париваттетва̄ аттхатопи та̄дисова хоти, там̣ суса̄не деват̣т̣ха̄не ча т̣хапенти, чатуннам̣ па̄са̄н̣а̄нам̣ упари па̄са̄н̣ам̣ аттхаритва̄ катам̣ гехампи ‘‘т̣ан̇китаман̃чо’’ти вуччати.

вассам̣ анупагантаббат̣т̣ха̄накатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

адхаммикакатикакатха̄ван̣н̣ана̄

205. тасса̄ лаккхан̣ам̣ маха̄вибхан̇ге вуттанти чатуттхапа̄ра̄джикасам̣ван̣н̣ана̄йам̣ ‘‘йо имамха̄ а̄ва̄са̄ пат̣хамам̣ паккамиссати, там̣ майам̣ араха̄ти джа̄нисса̄ма̄’’ти (па̄ра̄. 228) еттха дасситам̣ адхаммикакатикаватталаккхан̣ам̣ сандха̄йа вадати, паратопи сена̄санаккхандхакаван̣н̣ана̄йам̣ адхаммикам̣ катикаваттам̣ а̄ви бхависсатийева.

пат̣иссавадуккат̣а̄паттикатха̄ван̣н̣ана̄

207. йасма̄ на̄на̄сӣма̄йам̣ двӣсу а̄ва̄сесу вассам̣ васантасса дутийе ‘‘васа̄мӣ’’ти читте уппанне пат̣хамасена̄санагга̄хо пат̣иппассамбхати, пуна пат̣хамейева ‘‘васа̄мӣ’’ти читте уппанне дутийо пат̣иппассамбхати, тасма̄ ‘‘тасса, бхиккхаве, бхиккхуно пуримика̄ ча на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти вуттам̣. пат̣иссавасса висам̣ва̄данапаччайа̄ хонтампи дуккат̣ам̣ сатийева пат̣иссаве хотӣти а̄ха ‘‘тасса тасса пат̣иссаве дуккат̣а’’нти. тенева̄ха ‘‘тан̃ча кхо…пе… паччха̄ висам̣ва̄данапаччайа̄’’ти.

акаран̣ӣйоти сатта̄хакаран̣ӣйена акаран̣ӣйо. сакаран̣ӣйоти сатта̄хакаран̣ӣйенева сакаран̣ӣйо. йади евам̣ ‘‘сатта̄хакаран̣ӣйена акаран̣ӣйо сакаран̣ӣйо’’ти ча касма̄ на вуттанти? ‘‘акаран̣ӣйо’’ти вуттепи сатта̄хакаран̣ӣйена сакаран̣ӣйа̄каран̣ӣйата̄ вин̃н̃а̄йатӣти катва̄ на вуттам̣. йади евам̣ парато ‘‘сатта̄хакаран̣ӣйена паккаматӣ’’ти ва̄радвайепи ‘‘сакаран̣ӣйо паккаматӣ’’ти еттакамева касма̄ на вуттанти? вуччате – таттха ‘‘сатта̄хакаран̣ӣйена̄’’ти аватва̄ ‘‘сакаран̣ӣйо паккаматӣ’’ти вутте со там̣ сатта̄хам̣ бахиддха̄ вӣтина̄метӣти на сакка̄ ваттунти ‘‘сатта̄хакаран̣ӣйена паккаматӣ’’ти вуттам̣. еван̃хи вутте сатта̄хасса адхикататта̄ со там̣ сатта̄хам̣ бахи вӣтина̄метӣти сакка̄ ваттум̣.

еттха ча а̄димхи чатта̄ро ва̄ра̄ нирапеккхагаманам̣ сандха̄йа вутта̄, таттха̄пи пурима̄ две ва̄ра̄ вассам̣ анупагатасса васена вутта̄, паччхима̄ пана две ва̄ра̄ вассам̣ упагатасса васена, тато парам̣ две ва̄ра̄ са̄пеккхагаманам̣ сандха̄йа вутта̄, таттха̄пи пат̣хамава̄ро са̄пеккхассапи сатта̄хакаран̣ӣйена гантва̄ там̣ сатта̄хам̣ бахиддха̄ вӣтина̄ментасса вассаччхедадассанаттхам̣ вутто, итаро вуттанайенева гантва̄ антосатта̄хе ниваттантасса вассаччхеда̄бха̄вадассанаттхам̣. ‘‘со сатта̄хам̣ ана̄гата̄йа пава̄ран̣а̄йа сакаран̣ӣйо паккаматӣ’’ти айам̣ пана ва̄ро навамито пат̣т̣ха̄йа гантва̄ сатта̄хам̣ бахиддха̄ вӣтина̄ментассапи вассаччхеда̄бха̄вадассанаттхам̣ вутто. еттха ча ‘‘акаран̣ӣйо паккаматӣ’’ти дутийава̄расса ана̄гататта̄ навамито пат̣т̣ха̄йа гаччхантенапи сатийева каран̣ӣйе гантаббам̣, на̄сатӣти дат̣т̣хаббам̣. име ча сатта ва̄ра̄ бахиддха̄ катаупосатхикасса васена а̄гата̄, апаре сатта антовиха̄рам̣ гантва̄ катаупосатхасса васена̄ти евам̣ пуримика̄йа васена чуддаса ва̄ра̄ вутта̄, тато парам̣ паччхимика̄йа васена тейева чуддаса ва̄ра̄ вутта̄ти еваметесам̣ на̄на̄каран̣ам̣ ведитаббам̣.

имехи пана саббава̄рехи вуттаматтхам̣ сампин̣д̣етва̄ дассетум̣ ‘‘со тадахева акаран̣ӣйотиа̄дӣсӯ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. ко пана ва̄до двӣхатӣхам̣ васитва̄ антосатта̄хе ниваттантасса̄ти вассам̣ упагантва̄ двӣхатӣхам̣ васитва̄ сатта̄хакаран̣ӣйена гантва̄ антосатта̄хе ниваттантасса ко пана ва̄до, катха̄ ева наттхӣти адхиппа̄йо. асатийа̄ пана вассам̣ на упетӣти ‘‘имасмим̣ виха̄ре имам̣ тема̄сам̣ вассам̣ упемӣ’’ти вачӣбхедам̣ катва̄ на упети.

комудийа̄ ча̄тума̄синийа̄ти паччхимакаттикапун̣н̣ама̄йам̣. са̄ хи кумуда̄нам̣ аттхита̄йа комудӣ, чатуннам̣ вассика̄нам̣ ма̄са̄нам̣ парийоса̄натта̄ ‘‘ча̄тума̄синӣ’’ти вуччати. тада̄ хи кумуда̄ни супуппхита̄ни хонти, тасма̄ кумуда̄нам̣ самӯхо, кумуда̄ни ева ва̄ комуда̄, те еттха аттхӣти ‘‘комудӣ’’ти вуччати, кумудаватӣти вуттам̣ хоти. сесаметтха утта̄намева.

пат̣иссавадуккат̣а̄паттикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

вассӯпана̄йикаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. пава̄ран̣аккхандхакам̣

апха̄сукавиха̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

209. пава̄ран̣аккхандхаке а̄дито ла̄по а̄ла̄по, вачанапат̣ивачанавасена самам̣ ла̄по салла̄по. пин̣д̣а̄йа пат̣иккамеййа̄ти га̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пачча̄гаччхеййа. авакка̄рапа̄тим̣ дховитва̄ упат̣т̣ха̄пеййа̄ти атирекапин̣д̣апа̄там̣ апанетва̄ т̣хапанаттха̄йа екам̣ самуггапа̄тим̣ дховитва̄ т̣хапеййа. самуггапа̄ти на̄ма самуггапут̣асадиса̄ па̄ти. аппахаритети апарӯл̣хахарите, йасмим̣ т̣ха̄не пин̣д̣апа̄таджджхоттхаран̣ена винассанадхамма̄ни тин̣а̄ни наттхи, тасминти аттхо. тена ниттин̣ан̃ча маха̄тин̣агаханан̃ча йаттха сакат̣енапи чхад̣д̣ите пин̣д̣апа̄те тин̣а̄ни на винассанти, тан̃ча т̣ха̄нам̣ париггахитам̣ хоти. бхӯтага̄масиккха̄падасса хи авикопанаттхаметам̣ вуттам̣. аппа̄н̣акети ниппа̄н̣аке, пин̣д̣апа̄таджджхоттхаран̣ена маритаббапа̄н̣акарахите ва̄ маха̄удакаккхандхе. париттодаке ева хи бхаттапаккхепена а̄лул̣ите сукхумапа̄н̣ака̄ маранти, на маха̄тал̣а̄ка̄дӣсӯти. па̄н̣ака̄нураккхан̣аттхан̃хи етам̣ вуттам̣. опила̄пеййа̄ти нимуджджа̄пеййа.

ваччагхат̣анти а̄чаманакумбхӣ. риттанти риттакам̣. туччханти тассева вевачанам̣. ависайханти уккхипитум̣ асаккун̣еййам̣ атибха̄рикам̣. хаттхавика̄рена̄ти хаттхасан̃н̃а̄йа. хаттхехи уккхипанам̣ хаттхавилан̇гханам̣. тена̄ха ‘‘хаттхуккхепакена̄’’ти. атха ва̄ вилан̇гхети десантарам̣ па̄пети етена̄ти вилан̇гхако, хаттхо ева вилан̇гхако хаттхавилан̇гхако, тена хаттхавилан̇гхакена, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сам̣сиббитахаттхена̄ти вуттам̣ хоти. две хи джана̄ хаттхена хаттхам̣ сам̣сиббетва̄ двӣсу хаттхесу т̣хапетва̄ ут̣т̣хапента̄ хаттхавилан̇гхакена ут̣т̣хапенти на̄ма. титтхийасама̄да̄нанти титтхийехи сама̄да̄таббам̣.

апха̄сукавиха̄ракатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пава̄ран̣а̄бхедакатха̄ван̣н̣ана̄

212. двема̄, бхиккхаве, пава̄ран̣а̄ ча̄туддасика̄ ча паннарасика̄ ча̄ти еттха пуримавассам̣вуттха̄нам̣ пуббакаттикапун̣н̣ама̄, тесам̣йева саче бхан̣д̣анака̄ракехи упаддута̄ пава̄ран̣ам̣ паччуккад̣д̣ханти, атха каттикама̄сасса ка̄л̣апаккхача̄туддасо ва̄ паччхимакаттикапун̣н̣ама̄ ва̄, паччхимавассам̣вуттха̄нан̃ча паччхимакаттикапун̣н̣ама̄ ева ва̄ти име тайо пава̄ран̣адиваса̄ти ведитабба̄. идан̃ча пакатича̄риттавасена вуттам̣, татха̄рӯпапаччайе пана сати двиннам̣ каттикапун̣н̣ама̄нам̣ пуримесу ча̄туддасесупи пава̄ран̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, тенева маха̄виха̄ре бхиккхӯ ча̄туддасийа̄ пава̄ретва̄ паннарасийа̄ ка̄йаса̄маггим̣ денти, четийагиримахадассанаттхампи ат̣т̣хамийа̄ гаччханти, тампи ча̄туддасийам̣ пава̄ретука̄ма̄нан̃н̃ева хоти.

пава̄ран̣а̄да̄на̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

213. саче пана вуд̣д̣хатаро хотӣти саче пава̄ран̣ада̄йако бхиккху вуд̣д̣хатаро хоти. тена ча бхиккхуна̄ти пава̄ран̣ада̄йакена бхиккхуна̄.

ана̄паттипаннарасакакатха̄ван̣н̣ана̄

222. паннарасакесу пава̄ритаматтети пава̄ритасаманантарам̣. авут̣т̣хита̄йа париса̄йа̄ти пава̄ретва̄ паччха̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ катхентийа̄. екачча̄йа вут̣т̣хита̄йа̄ти екаччесу йатха̄нисиннесу екаччесу сакасакат̣т̣ха̄нам̣ гатесу. пуна пава̄ритаббанти пунапи саббехи сама̄гантва̄ пава̄ретаббам̣. а̄гаччханти самасама̄, тесам̣ сантике пава̄ретаббанти гате ана̄нетва̄ нисинна̄нан̃н̃ева сантике пава̄ретаббам̣. сабба̄йа вут̣т̣хита̄йа париса̄йа а̄гаччханти самасама̄, тесам̣ сантике пава̄ретаббанти йади саббе вут̣т̣хахитва̄ гата̄ саннипа̄тетун̃ча на сакка̄, екачче саннипа̄тетва̄ пава̄ретум̣ ват̣т̣ати, н̃аттим̣ т̣хапетва̄ каттаббасан̇гхакамма̄бха̄ва̄ ваггам̣ на хоти. упосатхепи есева найо.

пава̄ран̣а̄т̣хапанакатха̄ван̣н̣ана̄

237. ‘‘наттхи динна’’нтиа̄динайаппаватта̄ дасаваттхука̄ миччха̄дит̣т̣хи. ‘‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’тиа̄дина̄ сассатуччхедасан̇кха̄там̣ антам̣ ган̣ха̄тӣти антагга̄хика̄.

бхан̣д̣анака̄ракаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

240. чатуттхе кате сун̣антӣти чатуттхе паннарасикупосатхе кате амха̄кам̣ пава̄ран̣ам̣ т̣хапессантӣти сун̣анти. евампи две ча̄туддасика̄ хонтӣти татийена саддхим̣ две ча̄туддасика̄ хонти.

пава̄ран̣а̄сан̇гахакатха̄ван̣н̣ана̄

241. айам̣ пава̄ран̣а̄сан̇гахо екасса диннопи саббесам̣ диннова хотӣти а̄ха ‘‘екассапи васена да̄таббо’’ти. а̄гантука̄ тесам̣ сена̄санам̣ гахетум̣ на лабхантӣти сачепи сат̣т̣хивассабхиккхӯ а̄гаччханти, тесам̣ сена̄санам̣ гахетум̣ на лабханти. пава̄ретва̄ пана антара̄пи ча̄рикам̣ паккамитум̣ лабхантӣти пава̄ран̣а̄сан̇гахе кате антара̄ паккамитука̄ма̄ сан̇гхам̣ саннипа̄та̄петва̄ пава̄ретум̣ лабханти. сесаметтха па̄л̣ито ат̣т̣хакатха̄то ча сувин̃н̃еййамева.

пава̄ран̣аккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. чаммаккхандхакам̣

сон̣акол̣ивисаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

242. чаммаккхандхаке ун̣н̣апа̄ва̄ран̣анти ун̣н̣а̄майам̣ па̄ва̄ран̣ам̣. виха̄рапаччха̄йа̄йанти виха̄рапаччанте чха̄йа̄йам̣. виха̄расса вад̣д̣хама̄наччха̄йа̄йантипи ваданти.

сон̣асса паббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄

243. суттаттхо пана суттаван̣н̣ана̄тойева гахетабботи еттха̄йам̣ суттаван̣н̣ана̄. сӣтаванети (а. ни. ат̣т̣ха. 3.6.55) евам̣на̄маке ване. тасмим̣ кира пат̣ипа̄т̣ийа̄ пан̃ча чан̇каманасата̄ни ма̄пита̄ни, тесу тхеро аттано саппа̄йам̣ чан̇каманам̣ гахетва̄ саман̣адхаммам̣ кароти. тасса а̄раддхавӣрийасса хутва̄ чан̇камато па̄датала̄ни бхиджджим̣су, джа̄н̣ӯхи чан̇камато джа̄н̣ука̄нипи хаттхатала̄нипи бхиджджим̣су, чхидда̄ни ахесум̣. евам̣ а̄раддхавӣрийо вихаранто обха̄санимиттаматтакампи дассетум̣ на̄саккхи. тасса вӣрийена киламитака̄йасса чан̇каманакот̣ийам̣ па̄са̄н̣апхалаке нисиннасса йо витакко удапа̄ди, там̣ дассетум̣ ‘‘атха кхо а̄йасмато’’тиа̄ди вуттам̣. таттха а̄раддхавӣрийа̄ти парипун̣н̣апаггахитавӣрийа̄. на анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимуччатӣти ‘‘саче ахам̣ уггхат̣итан̃н̃ӯ ва̄ випан̃читан̃н̃ӯ ва̄ неййо ва̄, на ме читтам̣ на вимуччеййа, аддха̄ пана падапарамо, йена ме читтам̣ на муччатӣ’’ти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄ ‘‘сам̣виджджанти кхо пана̄’’тиа̄дӣни чинтеси. таттха бхога̄ти упайогаттхе паччаттам̣.

па̄турахосӣти тхерасса читта̄ча̄рам̣ н̃атва̄ ‘‘айам̣ сон̣о аджджа сӣтаване падха̄набхӯмийам̣ нисинно имам̣ витаккам̣ витаккети, гантва̄сса витаккам̣ саход̣д̣хам̣ ган̣хитва̄ вӣн̣опамакаммат̣т̣ха̄нам̣ катхесса̄мӣ’’ти сӣтаване па̄турахоси. пан̃н̃атте а̄санети падха̄никабхиккхӯ аттано васанат̣т̣ха̄не овадитум̣ а̄гатасса буддхасса бхагавато нисӣданаттхам̣ йатха̄ла̄бхена а̄санампи пан̃н̃апетва̄ва падха̄нам̣ каронти, ан̃н̃ам̣ алабхама̄на̄ пура̄н̣апан̣н̣а̄ни сан̇гхаритва̄ упари сан̇гха̄т̣им̣ пан̃н̃апенти. тхеропи а̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ва падха̄нам̣ ака̄си, там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘пан̃н̃атте а̄сане’’ти.

там̣ ким̣ ман̃н̃асӣти саттха̄ ‘‘имасса бхиккхуно авасесакаммат̣т̣ха̄нена аттхо наттхи, айам̣ гандхаббасиппе чхеко чин̣н̣авасӣ, аттано висайе катхийама̄не кхиппамева саллаккхессатӣ’’ти вӣн̣опамам̣ катхетум̣ ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃асӣ’’тиа̄дима̄ха. вӣн̣а̄йа тантиссаре кусалата̄ на̄ма вӣн̣а̄йа ва̄данакусалата̄, со ча таттха кусало. ма̄та̄питаро хисса ‘‘амха̄кам̣ путто ан̃н̃ам̣ сиппам̣ сиккханто ка̄йена киламиссати, идам̣ пана а̄сане нисинненева сакка̄ угган̣хиту’’нти гандхаббасиппамева угган̣ха̄песум̣. тасса –

‘‘сатта сара̄ тайо га̄ма̄, муччхана̄ екавӣсати;

т̣ха̄на̄ екӯнапан̃н̃а̄са, иччете сараман̣д̣ала̄’’ти. –

а̄дикам̣ гандхаббасиппам̣ саббамева пагун̣ам̣ ахоси. ачча̄йата̄ти атиа̄йата̄ кхарамуччхана̄. сараватӣти сарасампанна̄. камман̃н̃а̄ти каммаккхама̄ каммайогга̄. атиситхила̄ти мандамуччхана̄. саме гун̣е патит̣т̣хита̄ти маджджхиме саре т̣хапетва̄ муччхита̄.

ачча̄раддханти атига̄л̣хам̣. уддхачча̄йа сам̣ваттатӣти уддхатабха̄ва̄йа сам̣ваттати. атилӣнанти атиситхилам̣. косаджджа̄йа̄ти кусӣтабха̄ваттха̄йа. вӣрийасаматхам̣ адхит̣т̣ха̄хӣти вӣрийасампайуттам̣ саматхам̣ адхит̣т̣ха̄хи, вӣрийам̣ саматхена йоджехӣти аттхо. индрийа̄нан̃ча саматам̣ адхит̣т̣ха̄хӣти саддха̄дӣнам̣ индрийа̄нам̣ саматам̣ самабха̄вам̣ адхит̣т̣ха̄хи. таттха саддхам̣ пан̃н̃а̄йа, пан̃н̃ан̃ча саддха̄йа, вӣрийам̣ сама̄дхина̄, сама̄дхин̃ча вӣрийена йоджайата̄ индрийа̄нам̣ самата̄ адхит̣т̣хита̄ на̄ма хоти. сати пана саббаттхика̄, са̄ сада̄пи балаватӣйева ват̣т̣ати. тан̃ча пана несам̣ йоджана̄видха̄нам̣ висуддхимагге (висуддхи. 1.60-62) а̄гатанайена ведитаббам̣. таттха ча нимиттам̣ ган̣ха̄хӣти тасмин̃ча самабха̄ве сати йена а̄да̄се мукхабимбенева нимиттена уппаджджитаббам̣, там̣ саматханимиттам̣ випассана̄нимиттам̣ магганимиттам̣ пхаланимиттан̃ча ган̣ха ниббаттехӣти евамасса саттха̄ арахатте паккхипитва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ катхеси.

таттха ча нимиттам̣ аггахесӣти саматханимиттан̃ча випассана̄нимиттан̃ча аггахеси. екоти асаха̄йо. вӯпакат̣т̣хоти ваттхука̄мехи ча килесака̄мехи ча ка̄йена чева читтена ча вӯпакат̣т̣хо. аппаматтоти каммат̣т̣ха̄не сатим̣ авиджаханто. а̄та̄пӣти ка̄йикачетасикавӣрийа̄та̄пена а̄та̄по. а̄таппати килесехӣти а̄та̄по, вӣрийам̣. пахитаттоти ка̄йе ча джӣвите ча анапеккхата̄йа песитатто виссат̣т̣хааттабха̄во, нибба̄не ва̄ песитачитто. на чирассева̄ти каммат̣т̣ха̄на̄рамбхато на чиренева. ан̃н̃атароти еко. арахатанти бхагавато са̄вака̄нам̣ араханта̄нам̣ аббхантаро еко маха̄са̄вако ахосӣти аттхо.

244. вуситава̄ти вуттхабрахмачарийава̄со. катакаран̣ӣйоти чатӯхи маггехи каттаббам̣ катва̄ т̣хито. охитабха̄роти кхандхабха̄рам̣ килесабха̄рам̣ абхисан̇кха̄рабха̄ран̃ча ота̄ретва̄ т̣хито. ануппаттасадаттхоти садаттхо вуччати арахаттам̣, там̣ паттоти аттхо. париккхӣн̣абхавасам̣йоджаноти кхӣн̣абхавабандхано. саммадан̃н̃а̄ вимуттоти самма̄ хетуна̄ ка̄ран̣ена джа̄нитва̄ вимутто. чха т̣ха̄на̄нӣти чха ка̄ран̣а̄ни. адхимутто хотӣти пат̣ивиджджхитва̄ паччаккхам̣ катва̄ т̣хито хоти. неккхамма̄дхимуттотиа̄ди саббам̣ арахаттавасена вуттам̣. арахаттан̃хи саббакилесехи никкхантатта̄ неккхаммам̣, техева павивиттатта̄ павивеко, бйа̄паджджа̄бха̄вато абйа̄паджджам̣, упа̄да̄насса кхайанте уппаннатта̄ упа̄да̄наккхайо, тан̣ха̄йа кхайанте уппаннатта̄ тан̣хаккхайо, саммоха̄бха̄вато асаммохоти ча вуччати.

кевалам̣ саддха̄маттаканти пат̣иведхарахитам̣ кевалам̣ пат̣иведхапан̃н̃а̄йа асаммиссам̣ саддха̄маттакам̣. пат̣ичайанти пунаппунам̣ каран̣ена вад̣д̣хим̣. вӣтара̄гатта̄ти маггапат̣иведхена ра̄гасса вихататта̄йева неккхаммасан̇кха̄там̣ арахаттам̣ пат̣ивиджджхитва̄ саччхикатва̄ т̣хито хоти, пхаласама̄паттивиха̄рена вихарати, танниннама̄насойева хотӣти аттхо. сесападесупи есева найо.

ла̄бхасакка̄расилоканти чатупаччайала̄бхан̃ча тесам̣йева сукатабха̄ван̃ча ван̣н̣абхан̣анан̃ча. ника̄майама̄ноти иччхама̄но паттхайама̄но. павивека̄дхимуттоти ‘‘павивеке адхимутто аха’’нти евам̣ арахаттам̣ бйа̄каротӣти аттхо.

сӣлаббатапара̄ма̄санти сӣлан̃ча ватан̃ча пара̄маситва̄ гахитаггахан̣аматтам̣. са̄рато пачча̄гаччхантоти са̄рабха̄вена джа̄нанто. абйа̄паджджа̄дхимуттоти абйа̄паджджам̣ арахаттам̣ бйа̄кароти. имина̄ва найена саббава̄ресу аттхо дат̣т̣хаббо. апичеттха ‘‘неккхамма̄дхимуттоти имасмим̣йева арахаттам̣ катхитам̣, сесесу пан̃часу нибба̄на’’нти еке ваданти. апаре ‘‘асаммоха̄дхимуттоти еттхева нибба̄нам̣ катхитам̣, сесесу арахатта’’нти ваданти. айам̣ панеттха са̄ро – ‘‘саббесвеветесу арахаттампи нибба̄нампи катхитамева̄ти.

бхуса̄ти балаванто диббарӯпасадиса̄. невасса читтам̣ парийа̄дийантӣти етасса кхӣн̣а̄савасса читтам̣ гахетва̄ т̣ха̄тум̣ на сакконти. килеса̄ хи уппаджджама̄на̄ читтам̣ ган̣ханти на̄ма. амиссӣкатанти амиссакатам̣. килеса̄ хи а̄рамман̣ена саддхим̣ читтам̣ миссам̣ каронти, тесам̣ абха̄ва̄ амиссӣкатам̣. т̣хитанти патит̣т̣хитам̣. а̄нен̃джаппаттанти ачаланаппаттам̣. вайан̃часса̄нупассатӣти тасса чеса читтасса уппа̄дампи вайампи пассати. бхуса̄ ва̄тавут̣т̣хӣти балава̄ ва̄таккхандхо. нева нам̣ сан̇кампеййа̄ти екабха̄гена ча̄летум̣ на саккун̣еййа. на сампакампеййа̄ти тхӯн̣ам̣ вийа саббабха̄гато кампетум̣ на саккун̣еййа. на сампаведхеййа̄ти ведхетва̄ паведхетва̄ па̄тетум̣ на саккун̣еййа.

неккхаммам̣ адхимуттасса̄ти арахаттам̣ пат̣ивиджджхитва̄ т̣хитасса. сесападесупи арахаттамева катхитам̣. упа̄да̄наккхайасса ча̄ти упайогаттхе са̄мивачанам̣. асаммохан̃ча четасоти читтасса ча асаммохам̣ адхимуттасса. дисва̄ а̄йатануппа̄данти а̄йатана̄нам̣ уппа̄дан̃ча вайан̃ча дисва̄. самма̄ читтам̣ вимуччатӣти самма̄ хетуна̄ найена има̄йа випассана̄йа пат̣ипаттийа̄ пхаласама̄паттивасена читтам̣ вимуччати, нибба̄на̄рамман̣е адхимуччати. атха ва̄ имина̄ кхӣн̣а̄савасса пуббабха̄гапат̣ипада̄ катхита̄. тасса хи а̄йатануппа̄дам̣ дисва̄ има̄йа випассана̄йа адхигатасса арийамаггасса а̄нубха̄вена саббакилесехи самма̄ читтам̣ вимуччати. евам̣ тасса самма̄ вимуттасса…пе… на виджджати. таттха сантачиттасса̄ти ниббутачиттасса. сесаметтха утта̄наттхамева.

сон̣асса паббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

саббанӣлика̄дипат̣иккхепакатха̄ван̣н̣ана̄

246. адда̄рит̣т̣хакаван̣н̣а̄ти абхинава̄рит̣т̣хапхалаван̣н̣а̄. удакена тинтака̄капаттаван̣н̣а̄типи ваданти.

аджджха̄ра̄ме упа̄ханапат̣иккхепакатха̄ван̣н̣ана̄

248. абхиджӣванти етена̄ти абхиджӣваникам̣. кинтам̣? сиппам̣. тена̄ха ‘‘йена сиппена̄’’тиа̄ди.

кат̣т̣хапа̄дука̄дипат̣иккхепакатха̄ван̣н̣ана̄

251. ун̣н̣а̄хи катапа̄дука̄ти ун̣н̣а̄ломамайакамбалехи, ун̣н̣а̄ломехи ева ва̄ катапа̄дука̄. на, бхиккхаве, га̄вӣнам̣ виса̄н̣есу гахетаббантиа̄дӣсу ‘‘моккха̄дхиппа̄йена виса̄н̣а̄дӣсу гахетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

йа̄на̄дипат̣иккхепакатха̄ван̣н̣ана̄

253. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пурисайуттам̣ хаттхават̣т̣аканти еттха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пурисайуттам̣, ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, хаттхават̣т̣ака’’нти евам̣ паччекава̄кйапарисама̄панам̣ адхиппетанти а̄ха ‘‘пурисайуттам̣ иттхиса̄ратхи ва̄…пе… пуриса̄ ва̄, ват̣т̣атийева̄’’ти. пӣт̣хакасивиканти пӣт̣хакайа̄нам̣. па̄т̣ан̇кинти андолика̄йетам̣ адхивачанам̣.

учча̄сайанамаха̄сайанапат̣иккхепакатха̄ван̣н̣ана̄

254. ва̄л̣арӯпа̄нӣти а̄харима̄ни ва̄л̣арӯпа̄ни. ‘‘акаппийарӯпа̄куло акаппийаман̃чо паллан̇ко’’ти са̄расама̄се вуттам̣. ‘‘дӣгхаломако маха̄коджавоти чатуран̇гула̄дхикаломо ка̄л̣акоджаво. ‘‘чатуран̇гула̄дхика̄ни кира тасса лома̄нӣ’’ти вачанато чатуран̇гулато хет̣т̣ха̄ ват̣т̣атӣти ваданти. ва̄начитро ун̣н̣а̄майаттхаран̣оти бхиттиччхеда̄дивасена вичитро ун̣н̣а̄майаттхаран̣о. гханапуппхако ун̣н̣а̄майаттхаран̣оти ун̣н̣а̄майалохитаттхаран̣о. пакатитӯлика̄ти руккхатӯлалата̄тӯлапот̣акӣтӯласан̇кха̄та̄нам̣ тин̣н̣ам̣ тӯла̄нам̣ ан̃н̃атарапун̣н̣а̄ тӯлика̄. ‘‘уддаломӣти убхатодасам̣ ун̣н̣а̄майаттхаран̣ам̣. еканталомӣти екатодасам̣ ун̣н̣а̄майаттхаран̣а’’нти дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.15) вуттам̣, са̄расама̄се пана ‘‘уддаломӣти екато уггатапуппхам̣. еканталомӣти убхато уггатапуппха’’нти вуттам̣. ‘‘косеййакат̣т̣иссамайанти косеййакасат̣амайа’’нти а̄чарийадхаммапа̄латтхерена вуттам̣. суддхакосеййанти ратанапарисиббанарахитам̣. дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ панеттха ‘‘т̣хапетва̄ тӯликам̣ сабба̄нева гонака̄дӣни ратанапарисиббита̄ни ват̣т̣антӣ’’ти вуттам̣. таттха ‘‘т̣хапетва̄ тӯлика’’нти етена ратанапарисиббанарахита̄пи тӯлика̄ на ват̣т̣атӣти дӣпети. ‘‘ратанапарисиббита̄ни ват̣т̣антӣ’’ти имина̄ пана йа̄ни ратанапарисиббита̄ни, та̄ни бхӯматтхаран̣авасена йатха̄нурӯпам̣ ман̃ча̄дӣсу ча упанетум̣ ват̣т̣атӣти дӣпитанти ведитаббам̣. еттха ча винайапарийа̄йам̣ патва̄ гаруке т̣ха̄таббатта̄ идха вуттанайеневеттха виниччхайо ведитаббо. суттантикадесана̄йам̣ пана гахат̣т̣ха̄нампи васена вуттатта̄ тесам̣ сан̇ган̣ханаттхам̣ ‘‘т̣хапетва̄ тӯликам̣…пе… ват̣т̣антӣ’’ти вуттанти апаре.

аджиначаммехӣти аджинамигачаммехи. та̄ни кира чамма̄ни сукхуматара̄ни, тасма̄ дупат̣т̣атипат̣т̣а̄ни катва̄ сиббанти. тена вуттам̣ ‘‘аджинапавен̣ӣ’’ти. уттарам̣ упарибха̄гам̣ чха̄детӣти уттараччхадо, вита̄нам̣, тан̃ча лохитавита̄нам̣ идха̄дхиппетанти а̄ха ‘‘упарибаддхена раттавита̄нена̄’’ти. ‘‘раттавита̄несу ча ка̄са̄вам̣ ват̣т̣ати, кусумбха̄дираттамева на ват̣т̣атӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. маха̄упадха̄нанти пама̄н̣а̄тиккантам̣ упадха̄нам̣. еттха ча кин̃ча̄пи дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (дӣ. ни ат̣т̣ха. 1.15) ‘‘алохитака̄ни двепи ват̣т̣антийева, тато уттари лабхитва̄ ан̃н̃есам̣ да̄табба̄ни, да̄тум̣ асакконто ман̃че тирийам̣ аттхаритва̄ упари паччаттхаран̣ам̣ датва̄ нипаджджитумпи лабхатӣ’’ти ависесена вуттам̣, сена̄санаккхандхакаван̣н̣ана̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 297) пана ‘‘агила̄насса сӣсупадха̄нан̃ча па̄дупадха̄нан̃ча̄ти двайамева ват̣т̣ати, гила̄насса бимбохана̄ни сантхаритва̄ упари паччаттхаран̣ам̣ датва̄ нипаджджитумпи ват̣т̣атӣ’’ти вуттатта̄ гила̄нойева ман̃че тирийам̣ аттхаритва̄ нипаджджитум̣ лабхатӣти ведитаббам̣.

учча̄сайанамаха̄сайанапат̣иккхепакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

гихивиката̄нун̃н̃а̄та̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

256. абхинисса̄йа нисӣдитунти апасса̄йа нисӣдитум̣.

сон̣акут̣икан̣н̣аваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

257. папатаке паббатети еттха ‘‘паватте паббате’’типи пат̣ханти, паваттана̄маке паббатети аттхо. сон̣о упа̄сакотиа̄дӣсу (уда̄. ат̣т̣ха. 46) на̄мена сон̣о на̄ма, тӣхи саран̣агаманехи упа̄сакаттапат̣иведанена упа̄сако, кот̣иаггханакасса кан̣н̣апил̣андханасса дха̄ран̣ена ‘‘кот̣икан̣н̣о’’ти ча ваттаббе ‘‘кут̣икан̣н̣о’’ти евам̣ абхин̃н̃а̄то, на сукума̄расон̣оти адхиппа̄йо. айан̃хи а̄йасмато маха̄качча̄насса сантике дхаммам̣ сутва̄ са̄сане абхиппасанно саран̣есу ча сӣлесу ча патит̣т̣хито папатаке паббате чха̄йӯдакасампанне т̣ха̄не виха̄рам̣ ка̄ретва̄ тхерам̣ таттха васа̄петва̄ чатӯхи паччайехи упат̣т̣ха̄ти. тена вуттам̣ ‘‘а̄йасмато маха̄качча̄насса упат̣т̣ха̄ко хотӣ’’ти.

со ка̄лена ка̄лам̣ тхерасса упат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати, тхеро часса дхаммам̣ десети, тена сам̣вегабахуло дхаммачарийа̄йам̣ усса̄хаджа̄то вихарати. со екада̄ саттхена саддхим̣ ва̄н̣иджджаттха̄йа удждженим̣ гаччханто антара̄магге ат̣авийам̣ саттхе нивит̣т̣хе раттийам̣ джанасамба̄дхабхайена екамантам̣ апаккамма ниддам̣ упаган̃чхи. саттхо паччӯсавела̄йам̣ ут̣т̣ха̄йа гато, на екопи сон̣ам̣ пабодхеси, саббе виссаритва̄ агамим̣су. со пабха̄та̄йа раттийа̄ пабуджджхитва̄ ут̣т̣ха̄йа кан̃чи апассанто саттхена гатамаггам̣ гахетва̄ сӣгхам̣ сӣгхам̣ гаччханто екам̣ ват̣аруккхам̣ упаган̃чхи. таттха аддаса екам̣ маха̄ка̄йам̣ вирӯпадассанам̣ бӣбхаччхам̣ пурисам̣ ат̣т̣хито мутта̄ни аттано мам̣са̄ни сайамева кха̄дантам̣, дисва̄на ‘‘коси тва’’нти пуччхи. петосми, бхантети. касма̄ евам̣ каросӣти? аттано пуббакаммена̄ти. ким̣ пана там̣ камманти? ахам̣ пуббе бха̄рукаччханагарава̄сӣ кӯт̣ава̄н̣иджо хутва̄ паресам̣ сантакам̣ ван̃четва̄ кха̄дим̣, саман̣е ча бхиккха̄йа упагате ‘‘тумха̄кам̣ мам̣сам̣ кха̄датха̄’’ти аккосим̣, тена каммена етарахи имам̣ дуккхам̣ анубхава̄мӣти. там̣ сутва̄ сон̣о ативийа сам̣вегам̣ пат̣илабхи.

тато парам̣ гаччханто мукхато паггхаритака̄л̣алохите две петада̄раке пасситва̄ татхева пуччхи, теписса аттано каммам̣ катхесум̣. те кира бха̄рукаччханагаре да̄ракака̄ле гандхава̄н̣иджджа̄йа джӣвикам̣ каппента̄ аттано ма̄тари кхӣн̣а̄саве нимантетва̄ бходжентийа̄ гехам̣ гантва̄ ‘‘амха̄кам̣ сантакам̣ касма̄ саман̣а̄нам̣ деси, тайа̄ диннам̣ бходжанам̣ бхун̃джанакасаман̣а̄нам̣ мукхато ка̄л̣алохитам̣ паггхаратӯ’’ти аккосим̣су. те тена каммена нирайе паччитва̄ тасса випа̄ка̄васесена петайонийам̣ ниббаттитва̄ тада̄ имам̣ дуккхам̣ анубхаванти. тампи сутва̄ сон̣о ативийа сам̣вегаджа̄то ахоси.

со удждженим̣ гантва̄ там̣ каран̣ӣйам̣ тӣретва̄ курарагхарам̣ пачча̄гато тхерам̣ упасан̇камитва̄ катапат̣исантха̄ро таматтхам̣ а̄рочеси. тхерописса паваттиниваттӣсу а̄дӣнава̄нисам̣се вибха̄венто дхаммам̣ десеси. со тхерам̣ вандитва̄ гехам̣ гато са̄йама̄сам̣ бхун̃джитва̄ сайанам̣ упагато тхокам̣йева нидда̄йитва̄ пабуджджхитва̄ сайанатале нисаджджа йатха̄сутам̣ дхаммам̣ паччавеккхитум̣ а̄раддхо. тасса там̣ дхаммам̣ паччавеккхато те ча петаттабха̄ве ануссарато сам̣са̄радуккхам̣ ативийа бхайа̄накам̣ хутва̄ упат̣т̣ха̄си, паббаджджа̄йа читтам̣ нами. со вибха̄та̄йа раттийа̄ сарӣрапат̣иджагганам̣ катва̄ тхерам̣ упагантва̄ аттано аджджха̄сайам̣ а̄рочетва̄ паббаджджам̣ йа̄чи. тена вуттам̣ ‘‘атха кхо сон̣о упа̄сако…пе… пабба̄джету мам̣, бханте, аййо маха̄качча̄но’’ти.

таттха йатха̄ йатха̄тиа̄дипада̄нам̣ айам̣ сан̇кхепаттхо – йена йена а̄ка̄рена аййо маха̄качча̄но дхаммам̣ десети а̄чиккхати пан̃н̃апети пат̣т̣хапети виварати вибхаджати утта̄ним̣ кароти пака̄сети, тена тена ме упапариккхато евам̣ хоти ‘‘йадетам̣ сиккхаттайабрахмачарийам̣ екампи дивасам̣ акхан̣д̣ам̣ катва̄ чаримакачиттам̣ па̄петаббата̄йа екантапарипун̣н̣ам̣, екадивасампи килесамалена амалӣнам̣ катва̄ чаримакачиттам̣ па̄петаббата̄йа екантапарисуддхам̣, сан̇кхаликхитам̣ ликхитасан̇кхасадисам̣ дхотасан̇кхасаппат̣ибха̄гам̣ чаритаббам̣, идам̣ на сукарам̣ ага̄рам̣ аджджха̄васата̄ ага̄рамаджджхе васантена екантапарипун̣н̣ам̣…пе… чариту’’нти.

евам̣ аттано паривитаккитам̣ сон̣о упа̄сако тхерасса а̄рочетва̄ там̣ пат̣ипаджджитука̄мо ‘‘иччха̄махам̣ бханте’’тиа̄дима̄ха. тхеро пана ‘‘на та̄васса н̃а̄н̣ам̣ парипа̄кам̣ гата’’нти упадха̄ретва̄ н̃а̄н̣апарипа̄кам̣ а̄гамайама̄но ‘‘дуккарам̣ кхо’’тиа̄дина̄ паббаджджа̄чхандам̣ нива̄реси. таттха екасеййанти адутийасеййам̣. еттха ча сеййа̄сӣсена ‘‘еко тит̣т̣хати, еко гаччхати, еко нисӣдатӣ’’тиа̄дина̄ найена вуттам̣ чатӯсу ирийа̄патхесу ка̄йавивекам̣ дӣпети, на екика̄ хутва̄ сайанаматтам̣. екабхаттанти ‘‘екабхаттико хоти раттӯпарато вирато вика̄лабходжана̄’’ти (дӣ. ни. 1.10, 194; ма. ни. 1.293 а. ни. 3.71) евам̣ вуттам̣ вика̄лабходжана̄ виратим̣ сандха̄йа вадати. брахмачарийанти метхунавиратибрахмачарийам̣, сиккхаттайа̄нуйогасан̇кха̄там̣ са̄санабрахмачарийам̣ ва̄. ин̇гха̄ти чоданаттхе нипа̄то. таттхева̄ти гехейева. буддха̄нам̣ са̄санам̣ ануйун̃джа̄ти ниччасӣлаупосатхасӣланийама̄дибхедам̣ пан̃чан̇гам̣ ат̣т̣хан̇гам̣ дасан̇ган̃ча сӣлам̣ таданурӯпан̃ча сама̄дхипан̃н̃а̄бха̄ванам̣ ануйун̃джа. етан̃хи упа̄сакена пуббабха̄ге ануйун̃джитаббам̣ буддхаса̄санам̣ на̄ма. тена̄ха ‘‘ка̄лайуттам̣ екасеййам̣ екабхаттам̣ брахмачарийа’’нти.

таттха ка̄лайуттанти ча̄туддасӣпан̃чаддасӣат̣т̣хамӣпа̄т̣иха̄рикапаккхасан̇кха̄тена ка̄лена йуттам̣, йатха̄вуттака̄ле ва̄ туйхам̣ ануйун̃джантасса йуттам̣ патирӯпам̣ саккун̣еййам̣, на саббака̄лам̣ саббанти адхиппа̄йо. саббаметам̣ н̃а̄н̣асса апарипаккатта̄ тасса ка̄ма̄нам̣ дуппаха̄ната̄йа самма̄ пат̣ипаттийам̣ йогйам̣ ка̄ра̄петум̣ вадати, на паббаджджа̄чхандам̣ нива̄ретум̣. паббаджджа̄бхисан̇кха̄роти паббаджитум̣ а̄рамбхо усса̄хо. пат̣иппассамбхӣти индрийа̄нам̣ апарипаккатта̄ сам̣вегасса ча на̄титиккхабха̄вато вӯпасами. кин̃ча̄пи пат̣иппассамбхи, тхерена вуттавидхим̣ пана анутит̣т̣ханто ка̄лена ка̄лам̣ тхерам̣ упасан̇камитва̄ пайирупа̄санто дхаммам̣ сун̣а̄ти. тасса вуттанайенева дутийампи паббаджджа̄йа читтам̣ уппаджджи, тхерасса ча а̄рочеси, дутийампи тхеро пат̣иккхипи. татийава̄ре пана н̃а̄н̣асса парипаккабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘ида̄ни нам̣ пабба̄джетум̣ ка̄ло’’ти тхеро пабба̄джеси, паббаджитан̃ча там̣ тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни атиккамитва̄ ган̣ам̣ парийеситва̄ упасампа̄деси. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘дутийампи кхо сон̣о…пе… упасампа̄десӣ’’ти.

таттха аппабхиккхукоти катипайабхиккхуко. тада̄ кира бхиккхӯ йебхуййена маджджхимадесейева васим̣су, тасма̄ таттха катипайа̄ ева ахесум̣. те ча екасмим̣ га̄ме еко, екасмим̣ нигаме двети евам̣ висум̣ висум̣ васим̣су. киччхена̄ти дуккхена. касирена̄ти а̄йа̄сена. тато татоти тасма̄ тасма̄ га̄манигама̄дито. тхерена хи катипайе бхиккхӯ а̄нетва̄ ан̃н̃есу а̄нӣйама̄несу пуббе а̄нӣта̄ кеначидева каран̣ӣйена паккамим̣су, кан̃чи ка̄лам̣ а̄гаметва̄ пуна тесу а̄нӣйама̄несу итаре паккамим̣су. евам̣ пунаппунам̣ а̄найанена саннипа̄то чиренева ахоси. тхеропи тада̄ екавиха̄рӣ ахоси. тена вуттам̣ ‘‘тин̣н̣ам̣ васса̄нам̣…пе… саннипа̄та̄петва̄’’ти.

вассам̣вуттхасса̄ти вассам̣ упагантва̄ вуситавато. едисо ча едисо ча̄ти еварӯпо ча еварӯпо ча. ‘‘еварӯпа̄йа на̄ма рӯпака̄йасампаттийа̄ саманна̄гато, еварӯпа̄йа дхаммака̄йасампаттийа̄ саманна̄гато’’ти сутойева ме со бхагава̄. на ча майа̄ саммукха̄ дит̣т̣хоти еттха пана путхуджджанасаддха̄йа ева а̄йасма̄ сон̣о бхагавантам̣ дат̣т̣хука̄мо ахоси. апарабха̄ге пана саттха̄ра̄ саддхим̣ екагандхакут̣ийам̣ васитва̄ паччӯсасамайам̣ аджджхит̣т̣хо сол̣аса ат̣т̣хакаваггийа̄ни саттху саммукха̄ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббам̣ четаса̄ саманна̄харитва̄ аттхадхаммапат̣исам̣ведӣ хутва̄ бхан̣анто дхаммупасан̃хитапа̄моджджа̄димукхена сама̄хито сарабхан̃н̃апарийоса̄не випассанам̣ пат̣т̣хапетва̄ сан̇кха̄ре саммасанто анупуббена арахаттам̣ па̄пун̣и. етадаттхамева хисса бхагавата̄ аттана̄ саддхим̣ екагандхакут̣ийам̣ ва̄со а̄н̣аттоти ваданти.

кечи пана̄ху ‘‘на ча майа̄ саммукха̄ дит̣т̣хоти идам̣ рӯпака̄йадассанамева сандха̄йа вуттам̣. а̄йасма̄ хи сон̣о паббаджитва̄ тхерасса сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ гхат̣енто ва̄йаманто анупасампаннова сота̄панно хутва̄ упасампаджджитва̄ ‘упа̄сака̄пи сота̄панна̄ хонти, ахампи сота̄панно, киметтха читта’нти упаримаггаттха̄йа випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ антовассейева чхал̣абхин̃н̃о хутва̄ висуддхипава̄ран̣а̄йа пава̄реси. арийасаччадассанена бхагавато дхаммака̄йо дит̣т̣хо на̄ма хоти. вуттан̃хетам̣ ‘йо кхо, ваккали, дхаммам̣ пассати, со мам̣ пассатӣ’ти (сам̣. ни. 3.87). тасма̄сса дхаммака̄йадассанам̣ пагева сиддхам̣, пава̄ретва̄ пана рӯпака̄йам̣ дат̣т̣хука̄мо ахосӣ’’ти.

па̄са̄дикантиа̄дипада̄нам̣ аттхо ат̣т̣хакатха̄йамева вутто. таттха висӯка̄йикавиппхандита̄нанти пат̣ипаккхабхӯта̄нам̣ дит̣т̣хичиттавиппхандита̄нанти аттхо. па̄са̄диканти (уда̄. ат̣т̣ха. 10) ва̄ дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣аасӣтианубйан̃джанабйа̄маппабха̄кетума̄ла̄лан̇ката̄йа самантапа̄са̄дика̄йа аттано сарӣраппабха̄йа сампаттийа̄ рӯпака̄йадассанабйа̄ват̣асса джанасса саббабха̄гато паса̄да̄вахам̣. паса̄данӣйанти дасабалачатувеса̄раджджачхааса̄дха̄ран̣ан̃а̄н̣аат̣т̣ха̄расаа̄вен̣икабуддхадхаммаппабхутиапарима̄н̣агун̣аган̣асаманна̄гата̄йа дхаммака̄йасампаттийа̄ париккхакаджанасса паса̄данӣйам̣ пасӣдитаббайуттам̣ паса̄дакам̣ ва̄. сантиндрийанти чаккха̄дипан̃чиндрийалолата̄вигамена вӯпасантапан̃чиндрийам̣. сантама̄насанти чхат̣т̣хасса маниндрийасса ниббисеванабха̄вӯпагаманена вӯпасантама̄насам̣. уттамадаматхасаматхам̣ ануппаттанти локуттарапан̃н̃а̄вимуттичетовимуттисан̇кха̄там̣ уттамам̣ даматхам̣ саматхан̃ча ануппатва̄ адхигантва̄ т̣хитам̣. дантанти супарисуддхака̄йасама̄ча̄рата̄йа хаттхапа̄дакуккучча̄бха̄вато дава̄диабха̄вато ча ка̄йена дантам̣. гуттанти супарисуддхавачӣсама̄ча̄рата̄йа нираттхакава̄ча̄бха̄вато рава̄диабха̄вато ча ва̄ча̄йа гуттам̣. йатиндрийанти супарисуддхаманосама̄ча̄рата̄йа арийиддхийогена абйа̄ват̣ааппат̣исан̇кхупеккха̄бха̄вато ча маниндрийавасена йатиндрийам̣. на̄ганти чханда̄дивасена агаманато, пахӣна̄нам̣ ра̄га̄дикилеса̄нам̣ апуна̄гаманато апачча̄гаманато кассачипи а̄гусса саббатха̄пи акаран̣ато, пунаббхавасса ча агаманатоти имехи ка̄ран̣ехи на̄гам̣. еттха ча ‘‘па̄са̄дика’’нти имина̄ рӯпака̄йена бхагавато пама̄н̣абхӯтатам̣ дӣпети, ‘‘паса̄данӣйа’’нти имина̄ дхаммака̄йена. ‘‘сантиндрийа’’нтиа̄дина̄ сесехи пама̄н̣абхӯтатам̣ дӣпети, тена чатуппама̄н̣ике локасаннива̄се анавасесато сатта̄нам̣ бхагавато пама̄н̣абха̄во пака̄ситоти ведитаббо. екавиха̄рети екагандхакут̣ийам̣. гандхакут̣и хи идха ‘‘виха̄ро’’ти адхиппето. ваттхунти васитум̣.

258. аджджхока̄се вӣтина̄метва̄ти (уда̄. ат̣т̣ха. 46) аджджхока̄се нисаджджа̄йа вӣтина̄метва̄. ‘‘йасма̄ бхагава̄ а̄йасмато сон̣асса сама̄паттисама̄паджджанена пат̣исантха̄рам̣ каронто са̄вакаса̄дха̄ран̣а̄ сабба̄ сама̄паттийо ануломапат̣иломам̣ сама̄паджджанто бахудева раттим̣ аджджхока̄се нисаджджа̄йа вӣтина̄метва̄ па̄де паккха̄летва̄ виха̄рам̣ па̄виси, тасма̄ а̄йасма̄пи сон̣о бхагавато адхиппа̄йам̣ н̃атва̄ таданурӯпам̣ сабба̄ та̄ сама̄паттийо сама̄паджджанто бахудева раттим̣ аджджхока̄се нисаджджа̄йа вӣтина̄метва̄ па̄де паккха̄летва̄ виха̄рам̣ па̄висӣ’’ти кечи ваданти. пависитва̄ ча бхагавата̄ анун̃н̃а̄то чӣварам̣ тирокаран̣ӣйам̣ катва̄пи бхагавато па̄дапассе нисаджджа̄йа вӣтина̄меси. аджджхесӣти а̄н̣а̄песи. пат̣ибха̄ту там̣ бхиккху дхаммо бха̄ситунти бхиккху туйхам̣ дхаммо бха̄ситум̣ упат̣т̣ха̄ту н̃а̄н̣амукхам̣ а̄гаччхату, йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ бхан̣а̄хӣти аттхо.

сабба̄нева ат̣т̣хакаваггика̄нӣти ат̣т̣хакаваггабхӯта̄ни ка̄масутта̄дӣни (маха̄ни. 1) сол̣аса сутта̄ни. сарена абха̄сӣти суттусса̄ран̣асарена абха̄си, сарабхан̃н̃авасена катхесӣти аттхо. сарабхан̃н̃апарийоса̄нети усса̄ран̣а̄васа̄не. суггахита̄нӣти самма̄ уггахита̄ни. суманасиката̄нӣти сут̣т̣ху манаси ката̄ни. екаччо уггахан̣ака̄ле самма̄ уггахетва̄пи паччха̄ саджджха̄йа̄дивасена манасикаран̣ака̄ле бйан̃джана̄ни ва̄ миччха̄ ропети, падапачча̄бхат̣т̣хам̣ ва̄ кароти, на евамайам̣. имина̄ пана саммадева йатхуггахитам̣ манаси ката̄ни. тена вуттам̣ ‘‘суманасиката̄нӣти сут̣т̣ху манаси ката̄нӣ’’ти. сӯпадха̄рита̄нӣти аттхатопи сут̣т̣ху упадха̄рита̄ни. аттхе хи сут̣т̣ху упадха̄рите сакка̄ па̄л̣и самма̄ усса̄ретум̣. калйа̄н̣ийа̄пи ва̄ча̄йа саманна̄гатоти ситхиладханита̄дӣнам̣ йатха̄видха̄нам̣ вачанена париман̣д̣алападабйан̃джана̄йа порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато. виссат̣т̣ха̄йа̄ти вимутта̄йа. етенасса вимуттава̄дитам̣ дассети. анелагала̄йа̄ти елам̣ вуччати досо, там̣ на паггхаратӣти анелагала̄, та̄йа ниддоса̄йа̄ти аттхо. атха ва̄ анелагала̄йа̄ти анела̄йа ча агала̄йа ча, ниддоса̄йа агалитападабйан̃джана̄йа апарихӣнападабйан̃джана̄йа̄ти аттхо. татха̄ хи нам̣ бхагава̄ ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ калйа̄н̣ава̄ккаран̣а̄нам̣ йадидам̣ сон̣о кут̣икан̣н̣о’’ти (а. ни. 1.198, 206) етадагге т̣хапеси. аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ти йатха̄дхиппетам̣ аттхам̣ н̃а̄петум̣ саматтха̄йа.

кативассоти со кира маджджхимавайасса татийе кот̣т̣ха̄се т̣хито а̄каппасампанно ча паресам̣ чиратарапаббаджито вийа кха̄йати. там̣ сандха̄йа бхагава̄ пуччхӣти кечи, там̣ ака̄ран̣ам̣. евам̣ сантам̣ сама̄дхисукхам̣ анубхавитум̣ йутто, еттакам̣ ка̄лам̣ касма̄ пама̄дам̣ а̄панносӣти пана ануйун̃джитум̣ саттха̄ ‘‘кативассосӣ’’ти там̣ пуччхи. тенева̄ха ‘‘кисса пана твам̣ бхиккху евам̣ чирам̣ ака̄сӣ’’ти. таттха кисса̄ти ким̣ка̄ран̣а̄. евам̣ чирам̣ ака̄сӣти евам̣ чира̄йи, кена ка̄ран̣ена евам̣ чирака̄лам̣ паббаджджам̣ анупагантва̄ ага̄рамаджджхе васӣти аттхо. чирам̣ дит̣т̣хо мети чирена чирака̄лена майа̄ дит̣т̣хо. ка̄месӯти ваттхука̄месу килесака̄месу ча. а̄дӣнавоти досо. апича̄ти ка̄месу а̄дӣнаве кеначи пака̄рена дит̣т̣хепи на та̄ва̄хам̣ гхара̄ва̄сато никкхамитум̣ асаккхим̣. касма̄? самба̄дхо гхара̄ва̄со, учча̄вачехи киччакаран̣ӣйехи самупабйӯл̣хо ага̄рийабха̄во. тенева̄ха ‘‘бахукиччо бахукаран̣ӣйо’’ти.

етаматтхам̣ видитва̄ти ка̄месу йатха̄бхӯтам̣ а̄дӣнавадассино читтам̣ чира̄йитва̄пи гхара̄ва̄се на паккхандати, ан̃н̃адаттху падумапала̄се удакабинду вийа виниваттатийева̄ти етаматтхам̣ сабба̄ка̄рато видитва̄. имам̣ уда̄нанти паваттим̣ ниваттин̃ча саммадева джа̄нанто паваттийам̣ там̣нимитте ча на када̄чипи раматӣти идаматтхадӣпакам̣ имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси.

таттха дисва̄ а̄дӣнавам̣ локети саббасмимпи сан̇кха̄ралоке ‘‘аниччо дуккхо випарин̣а̄мадхаммо’’тиа̄дӣнавам̣ досам̣ пан̃н̃а̄чаккхуна̄ пасситва̄. етена випассана̄ча̄ро катхито. н̃атва̄ дхаммам̣ нирӯпадхинти саббӯпадхипат̣иниссаггатта̄ нирупадхим̣ нибба̄надхаммам̣ йатха̄бхӯтам̣ н̃атва̄, ниссаран̣авивека̄сан̇кхата̄матасабха̄вато магган̃а̄н̣ена пат̣ивиджджхитва̄. ‘‘дисва̄ н̃атва̄’’ти имесам̣ пада̄нам̣ ‘‘гхатам̣ пивитва̄ балам̣ хоти, сӣхам̣ дисва̄ бхайам̣ хоти, пан̃н̃а̄йа часса дисва̄ а̄сава̄ париккхӣн̣а̄ хонтӣ’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.271) вийа хетуаттхата̄ дат̣т̣хабба̄. арийо на раматӣ па̄пети килесехи а̄ракатта̄ арийо саппурисо ан̣уматтепи па̄пе на рамати. касма̄? па̄пе на раматӣ сучӣти сувисуддхака̄йасама̄ча̄ра̄дита̄йа сучи суддхапуггало ра̄джахам̣со вийа учча̄рат̣т̣ха̄не па̄пе сам̣килит̣т̣хадхамме на рамати на̄бхинандати. ‘‘па̄по на раматӣ сучи’’нтипи па̄т̣хо, тассаттхо – па̄по пуггало сучим̣ анаваджджам̣ вода̄надхаммам̣ на рамати, ан̃н̃адаттху га̄масӯкара̄дайо вийа учча̄рат̣т̣ха̄нам̣ асучим̣ сам̣килесадхаммам̣йева раматӣти пат̣ипаккхато десанам̣ париваттети.

сон̣акут̣икан̣н̣аваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

259. ка̄л̣асӣхоти ка̄л̣амукхава̄нараджа̄ти. сесаметтха па̄л̣ито ат̣т̣хакатха̄то ча сувин̃н̃еййамева̄ти.

чаммаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. бхесаджджаккхандхакам̣

пан̃чабхесаджджа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

261. бхесаджджаккхандхаке наччха̄дентӣти ручим̣ на уппа̄денти.

262. сусука̄ти самудде бхава̄ ека̄ маччхаджа̄ти. кумбхӣла̄типи ваданти. сам̣сат̣т̣ханти парисса̄витам̣. телапарибхогена̄ти сатта̄хака̄ликапарибхогам̣ сандха̄йа вуттам̣.

263. пит̣т̣хехӣти писитехи. уббхидам̣ на̄ма ӯсарапам̣сумайам̣.

264. чхакан̣анти гомайам̣. па̄катикачун̣н̣ам̣ на̄ма апаккакаса̄вачун̣н̣ам̣. тена т̣хапетва̄ гандхачун̣н̣ам̣ саббам̣ ват̣т̣атӣти ваданти.

265. суван̣н̣агерукоти суван̣н̣атуттха̄ди. ан̃джанӯпаписананти ан̃джанаттха̄йа упаписитаббам̣ йам̣ кин̃чи чун̣н̣аджа̄там̣.

268. са̄мам̣ гахетва̄ти еттха саппадат̣т̣хасса аттха̄йа ан̃н̃ена бхиккхуна̄ гахитампи са̄мам̣ гахитасан̇кхамева гаччхатӣти ведитаббам̣.

269. гхарадиннака̄ба̄дхо на̄ма васӣкаран̣аттха̄йа гхаран̣ийа̄ диннабхесаджджасамут̣т̣хито а̄ба̄дхо. тена̄ха ‘‘васӣкаран̣апа̄н̣акасамут̣т̣хитарого’’ти. гхара-саддо четтха абхедена гхаран̣ийа̄ ваттама̄но адхиппето. ‘‘акат̣айӯсена̄ти анабхисан̇кхатена муггайӯсена. кат̣а̄кат̣ена̄ти мугге пачитва̄ ача̄летва̄ва парисса̄витена муггасӯпена̄’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

гул̣а̄диануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

272. гул̣акаран̣анти гул̣акаран̣ат̣т̣ха̄нам̣, уччхуса̄ланти вуттам̣ хоти.

274. ависсаттха̄ти са̄сан̇ка̄.

276. аппаматтакепи пава̄рентӣти аппаматтакепи гахите пава̄ренти, ‘‘бахумхи гахите ан̃н̃есам̣ наппахотӣ’’ти ман̃н̃ама̄на̄ аппаматтакам̣ гахетва̄ пава̄рентӣти адхиппа̄йо. пат̣исан̇кха̄пи пат̣иккхипантӣти ‘‘дива̄ бходжанаттха̄йа бхависсатӣ’’ти саллаккхетва̄пи пат̣иккхипанти.

279. самба̄дхе даханакаммам̣ пат̣иккхепа̄бха̄во ват̣т̣ати.

280. убхатопасанна̄ти убхайато пасанна̄. ма̄гха̄тоти ‘‘ма̄ гха̄тетха па̄н̣ино’’ти евам̣ ма̄гха̄тагхоситадивасо.

йа̄гумадхугол̣ака̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

282. мадхугол̣аканти саккара̄дисам̣йуттапӯвам̣. а̄йум̣ детӣти а̄йуда̄нам̣ дети. ван̣н̣анти сарӣраван̣н̣ам̣. сукханти ка̄йикачетасикасукхам̣. баланти сарӣратха̄мам̣. пат̣ибха̄нанти йуттамуттапат̣ибха̄нам̣. ва̄там̣ анулометӣти ва̄там̣ анулометва̄ харати. ваттхим̣ содхетӣти дхаманийо суддхам̣ кароти. а̄ма̄васесам̣ па̄четӣти саче а̄ма̄васесакам̣ хоти, там̣ па̄чети. ануппавеччхатӣти дети. ва̄тан̃ча бйапанетӣти самбандхитаббам̣.

283. нану ча ‘‘парампарабходжанена ка̄ретаббо’’ти касма̄ вуттам̣. парампарабходжанан̃хи пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена нимантитасса там̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ бхун̃джантасса хоти, име ча бхиккхӯ бходжджайа̄гум̣ парибхун̃джим̣су, пан̃часу бходжанесу ан̃н̃атаранти а̄ха ‘‘бходжджайа̄гуйа̄ хи пава̄ран̣а̄ хотӣ’’ти. йасма̄ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пат̣иккхипантасса вутта̄ пава̄ран̣а̄ бходжджайа̄гум̣ пат̣иккхипантассапи хотийева, тасма̄ бходжджайа̄гупи оданагатика̄йева̄ти адхиппа̄йо.

284. сукхумоджам̣ паккхипим̣сӯти ‘‘бхагава̄ парибхун̃джиссатӣ’’ти ман̃н̃ама̄на̄ паккхипим̣су.

па̄т̣алига̄маваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

285. па̄т̣алига̄моти (уда̄. ат̣т̣ха. 76) евам̣на̄мако магадхарат̣т̣хе еко га̄мо. тасса кира га̄масса ма̄панадивасе га̄ман̇ган̣ат̣т̣ха̄не две тайо па̄т̣алан̇кура̄ патхавито уббхиджджитва̄ никкхамим̣су. тена там̣ ‘‘па̄т̣алига̄мо’’ твева вохарим̣су. тадавасарӣти там̣ па̄т̣алига̄мам̣ авасари анупа̄пун̣и. па̄т̣алига̄мика̄ти па̄т̣алига̄мава̄сино. упа̄сака̄ти те кира бхагавато пат̣хамадассанена кечи саран̣есу ча сӣлесу ча патит̣т̣хита̄. тена вуттам̣ ‘‘упа̄сака̄’’ти. йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣сӯти па̄т̣алига̄ме кира аджа̄тасаттуно личчхавира̄джӯнан̃ча манусса̄ ка̄лена ка̄лам̣ гантва̄ гехаса̄мике гехато нӣхаритва̄ ма̄сампи ад̣д̣хама̄сампи васанти. тена па̄т̣алига̄мава̄сино манусса̄ ниччупаддута̄ ‘‘етесан̃чева а̄гатака̄ле васанат̣т̣ха̄нам̣ бхависсатӣти екапассе иссара̄нам̣ бхан̣д̣апат̣иса̄манат̣т̣ха̄нам̣, екапассе васанат̣т̣ха̄нам̣, екапассе а̄гантука̄нам̣ аддхикаманусса̄нам̣, екапассе далидда̄нам̣ капан̣аманусса̄нам̣, екапассе гила̄на̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ бхависсатӣ’’ти саббесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ агхат̣т̣етва̄ васанаппахонакам̣ нагарамаджджхе махатим̣ са̄лам̣ ка̄ресум̣, тасса на̄мам̣ а̄васатха̄га̄ранти. а̄гантва̄ васанти еттха а̄гантука̄ти а̄васатхо, тадева а̄га̄рам̣ а̄васатха̄га̄рам̣.

там̣ дивасан̃ча там̣ нит̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. те таттха гантва̄ ит̣т̣хакакаммасудха̄каммачиттакамма̄дивасена супаринит̣т̣хитам̣ сусаджджитам̣ девавима̄насадисам̣ два̄ракот̣т̣хакато пат̣т̣ха̄йа олокетва̄ ‘‘идам̣ а̄васатха̄га̄рам̣ ативийа манорамам̣ сассирикам̣, кена ну кхо пат̣хамам̣ парибхуттам̣ амха̄кам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа асса̄’’ти чинтесум̣, тасмим̣йева ча кхан̣е ‘‘бхагава̄ там̣ га̄мам̣ ануппатто’’ти ассосум̣, тена те уппаннапӣтисоманасса̄ ‘‘амхехи бхагава̄ гантва̄пи а̄нетаббо сийа̄, со сайамева амха̄кам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ сампатто, аджджа майам̣ бхагавантам̣ идха васа̄петва̄ пат̣хамам̣ парибхун̃джа̄песса̄ма, татха̄ бхиккхусан̇гхам̣, бхиккхусан̇гхе а̄гате тепит̣акам̣ буддхавачанам̣ а̄гатамева бхависсати, саттха̄рам̣ ман̇галам̣ вада̄песса̄ма, дхаммам̣ катха̄песса̄ма, ити тӣхи ратанехи парибхутте паччха̄ амха̄кам̣ паресан̃ча парибхого бхависсати, евам̣ но дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсатӣ’’ти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄ етадаттхамева бхагавантам̣ упасан̇камим̣су. тасма̄ евама̄хам̣су ‘‘адхива̄сету но, бханте, бхагава̄ а̄васатха̄га̄ра’’нти. тенупасан̇камим̣сӯти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.297-298; ма. ни. ат̣т̣ха. 2.22) кин̃ча̄пи там̣ дивасамева паринит̣т̣хитатта̄ девавима̄нам̣ вийа сусаджджитам̣ супат̣иджаггитам̣, буддха̄рахам̣ пана катва̄ на пан̃н̃аттам̣. буддха̄ хи на̄ма аран̃н̃аджджха̄сайа̄ аран̃н̃а̄ра̄ма̄, антога̄ме васеййум̣ ва̄ но ва̄, тасма̄ бхагавато ручим̣ джа̄нитва̄ва пан̃н̃апесса̄ма̄ти чинтетва̄ те бхагавантам̣ упасан̇камим̣су, ида̄ни бхагавато ручим̣ джа̄нитва̄ татха̄ пан̃н̃а̄петука̄ма̄ йена̄васатха̄га̄рам̣ тенупасан̇камим̣су. саббасантхарим̣ а̄васатха̄га̄рам̣ сантхаритва̄ти еттха сантхаран̣ам̣ сантхари, саббо сакало сантхари еттха̄ти саббасантхари. атха ва̄ сантхатанти сантхари, саббам̣ сантхари саббасантхари, там̣ саббасантхарим̣. бха̄ванапум̣саканиддесова̄йам̣, йатха̄ саббамева сантхатам̣ хоти, евам̣ сантхаритва̄ти аттхо. саббапат̣хамам̣ та̄ва ‘‘гомайам̣ на̄ма саббаман̇галесу ват̣т̣атӣ’’ти судха̄парикаммакатампи бхӯмим̣ аллагомайена опун̃джа̄петва̄ парисуккхабха̄вам̣ н̃атва̄ йатха̄ аккантат̣т̣ха̄не падам̣ пан̃н̃а̄йати, евам̣ ча̄туджджа̄тийагандхехи лимпетва̄ упари на̄на̄ван̣н̣акат̣аса̄раке сантхаритва̄ тесам̣ упари маха̄пит̣т̣хикакоджаве а̄дим̣ катва̄ хаттхаттхаран̣а̄дӣхи на̄на̄ван̣н̣ехи аттхаран̣ехи сантхаритаббайуттакам̣ саббока̄сам̣ сантхара̄песум̣. тена вуттам̣ ‘‘саббасантхарим̣ а̄васатха̄га̄рам̣ сантхаритва̄’’ти.

а̄сана̄нӣти маджджхат̣т̣ха̄не та̄ва ман̇галаттхамбхам̣ нисса̄йа маха̄рахам̣ буддха̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ таттха йам̣ йам̣ мудукан̃ча манораман̃ча паччаттхаран̣ам̣, там̣ там̣ аттхаритва̄ убхатолохитакам̣ манун̃н̃адассанам̣ упадха̄нам̣ упадахитва̄ упари суван̣н̣араджатата̄ракавичиттавита̄нам̣ бандхитва̄ гандхада̄мапуппхада̄мапатта̄да̄ма̄дӣхи алан̇каритва̄ саманта̄ два̄дасахаттхе т̣ха̄не пуппхаджа̄лам̣ ка̄ретва̄ тим̣сахаттхаматтам̣ т̣ха̄нам̣ пат̣аса̄н̣ийа̄ париккхипа̄петва̄ паччхимабхиттим̣ нисса̄йа бхиккхусан̇гхасса паллан̇капӣт̣хаапассайапӣт̣хамун̣д̣апӣт̣ха̄дӣни пан̃н̃апа̄петва̄ упари сетапаччаттхаран̣ехи паччаттхара̄петва̄ са̄ла̄йа па̄чӣнапассам̣ аттано нисаджджа̄йоггам̣ ка̄ресум̣. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘а̄сана̄ни пан̃н̃апетва̄’’ти.

удакаман̣иканти маха̄куччхикам̣ самекхалам̣ удакача̄т̣им̣. евам̣ бхагава̄ бхиккхусан̇гхо ча йатха̄ручийа̄ хаттхапа̄де дховиссанти, мукхам̣ виккха̄лессантӣти тесу тесу т̣ха̄несу ман̣иван̣н̣асса удакасса пӯретва̄ ва̄саттха̄йа на̄на̄пуппха̄ни чева удакава̄сачун̣н̣а̄ни ча паккхипитва̄ кадалипан̣н̣ехи пидахитва̄ патит̣т̣хапесум̣. тена вуттам̣ ‘‘удакаман̣икам̣ патит̣т̣ха̄петва̄’’ти.

телападӣпам̣ а̄ропетва̄ти раджатасуван̣н̣а̄димайадан̣д̣а̄су дан̣д̣адӣпика̄су йонакарӯпака̄дӣнам̣ хаттхе т̣хапитасуван̣н̣араджата̄димайакапаллика̄су ча телападӣпе джалайитва̄. йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣сӯти еттха пана те па̄т̣алига̄микаупа̄сака̄ на кевалам̣ а̄васатха̄га̄рамева, атха кхо сакаласмимпи га̄ме вӣтхийо саджджа̄петва̄ дхадже усса̄петва̄ гехадва̄ресу пун̣н̣агхат̣е ча кадалиа̄дайо ча т̣хапа̄петва̄ сакалага̄мам̣ дӣпама̄ла̄хи виппакин̣н̣ата̄ракам̣ вийа катва̄ ‘‘кхӣрапаке да̄раке кхӣрам̣ па̄йетха, дахаракума̄ре лахум̣ лахум̣ бходжетва̄ сайа̄петха, учча̄саддам̣ ма̄ кариттха, аджджа екараттим̣ саттха̄ антога̄ме васиссати, буддха̄ на̄ма аппасаддака̄ма̄ хонтӣ’’ти бхерим̣ чара̄петва̄ сайам̣ дан̣д̣адӣпика̄ а̄да̄йа йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су.

атха кхо бхагава̄ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа саддхим̣ бхиккхусан̇гхена йена а̄васатха̄га̄рам̣ тенупасан̇камӣти ‘‘йасса да̄ни, бханте, бхагава̄ ка̄лам̣ ман̃н̃атӣ’’ти евам̣ кира техи ка̄ле а̄рочите бхагава̄ ла̄кха̄расена тинтараттаковил̣а̄рапуппхаван̣н̣ам̣ сураттам̣ дупат̣т̣ам̣ каттарийа̄ падумам̣ кантенто вийа, сам̣видха̄йа тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄денто нива̄сетва̄ суван̣н̣апа̄ман̇гена падумакала̄пам̣ париккхипанто вийа, виджджулата̄сассирикам̣ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ раттакамбалена гаджакумбхам̣ парийонандханто вийа, ратанасатуббедхе суван̣н̣аггхике пава̄л̣аджа̄лам̣ кхипама̄но вийа, махати суван̣н̣ачетийе раттакамбалакан̃чукам̣ пат̣имун̃чанто вийа, гаччхантам̣ пун̣н̣ачандам̣ раттавала̄хакена пат̣иччха̄дайама̄но вийа, кан̃чанагириматтхаке супаккала̄кха̄расам̣ парисин̃чанто вийа, читтакӯт̣апаббатаматтхакам̣ виджджулата̄джа̄лена париккхипанто вийа ча сачаккава̄л̣асинеруйугандхарамаха̄патхавим̣ ча̄летва̄ гахитанигродхапаллавасама̄наван̣н̣ам̣ раттаварапам̣сукӯлам̣ па̄рупитва̄ ванагаханато кесарасӣхо вийа, удайапаббатакӯт̣ато пун̣н̣ачандо вийа, ба̄ласӯрийо вийа ча аттана̄ нисиннатарусан̣д̣ато никкхами.

атхасса ка̄йато мегхамукхато виджджукала̄па̄ вийа расмийо никкхамитва̄ суван̣н̣арасадха̄ра̄парисекапин̃джарапаттапуппхапхаласа̄кха̄вит̣апе вийа самантато руккхе карим̣су. та̄вадева аттано аттано паттачӣварама̄да̄йа маха̄бхиккхусан̇гхо бхагавантам̣ парива̄реси. те ча нам̣ парива̄ретва̄ т̣хитабхиккхӯ еварӯпа̄ ахесум̣ аппиччха̄ сантут̣т̣ха̄ павивитта̄ асам̣сат̣т̣ха̄ а̄раддхавӣрийа̄ ватта̄ро вачанаккхама̄ чодака̄ па̄пагарахино сӣласампанна̄ сама̄дхисампанна̄ пан̃н̃а̄сампанна̄ вимуттисампанна̄ вимуттин̃а̄н̣адассанасампанна̄. техи парива̄рито бхагава̄ раттакамбалапариккхитто вийа суван̣н̣аккхандхо, раттападумасан̣д̣амаджджхагата̄ вийа суван̣н̣ана̄ва̄, пава̄л̣аведика̄париккхитто вийа суван̣н̣апа̄са̄до вирочиттха. маха̄кассапаппамукха̄ пана маха̄тхера̄ мегхаван̣н̣ам̣ пам̣сукӯлачӣварам̣ па̄рупитва̄ ман̣иваммаваммита̄ вийа маха̄на̄га̄ парива̄райим̣су вӣтара̄га̄ бхиннакилеса̄ виджат̣итаджат̣а̄ чхиннабандхана̄ куле ва̄ ган̣е ва̄ алагга̄.

ити бхагава̄ сайам̣ вӣтара̄го вӣтара̄гехи, вӣтадосо вӣтадосехи, вӣтамохо вӣтамохехи, ниттан̣хо ниттан̣хехи, никкилесо никкилесехи, сайам̣ буддхо анубуддхехи парива̄рито паттапарива̄ритам̣ вийа кесарам̣, кесарапарива̄рита̄ вийа кан̣н̣ика̄, ат̣т̣хана̄гасахассапарива̄рито вийа чхадданто на̄гара̄джа̄, навутихам̣сасахассапарива̄рито вийа дхатарат̣т̣хо хам̣сара̄джа̄, сенан̇гапарива̄рито вийа чаккаваттӣ, маруган̣апарива̄рито вийа сакко девара̄джа̄, брахмаган̣апарива̄рито вийа ха̄ритамаха̄брахма̄, та̄ра̄ган̣апаривуто вийа пун̣н̣ачандо асамена буддхавесена апарима̄н̣ена буддхавила̄сена па̄т̣алига̄мӣнам̣ маггам̣ пат̣ипаджджи.

атхасса пураттхимака̄йато суван̣н̣аван̣н̣а̄ гханабуддхарасмийо ут̣т̣хахитва̄ асӣтихаттхам̣ т̣ха̄нам̣ аггахесум̣, паччхимака̄йато даккхин̣апассато ва̄мапассато суван̣н̣аван̣н̣а̄ гханарасмийо ут̣т̣хахитва̄ асӣтихаттхам̣ т̣ха̄нам̣ аггахесум̣, упарикесантато пат̣т̣ха̄йа саббакеса̄ваттехи морагӣваван̣н̣а̄ гханабуддхарасмийо ут̣т̣хахитва̄ гаганатале асӣтихаттхам̣ т̣ха̄нам̣ аггахесум̣, хет̣т̣ха̄па̄даталехи пава̄л̣аван̣н̣а̄ расмийо ут̣т̣хахитва̄ гханапатхавийам̣ асӣтихаттхам̣ т̣ха̄нам̣ аггахесум̣, дантато аккхӣнам̣ сетат̣т̣ха̄нато, накха̄нан̃ча мам̣савинимуттат̣т̣ха̄нато ода̄та̄ гханабуддхарасмийо ут̣т̣хахитва̄ асӣтихаттхам̣ т̣ха̄нам̣ аггахесум̣, раттапӣтаван̣н̣а̄нам̣ самбхиннат̣т̣ха̄нато ман̃джит̣т̣хаван̣н̣а̄ расмийо ут̣т̣хахитва̄ асӣтихаттхам̣ т̣ха̄нам̣ аггахесум̣, саббаттхакамева пабхассара̄ расмийо ут̣т̣хахим̣су. евам̣ саманта̄ асӣтихаттхаматтам̣ т̣ха̄нам̣ чхаббан̣н̣а̄ буддхарасмийо виджджотама̄на̄ виппхандама̄на̄ видха̄вама̄на̄ кан̃чанадан̣д̣адӣпика̄хи ниччхаритва̄ а̄ка̄сам̣ паккхандама̄на̄ маха̄падӣпаджа̄ла̄ вийа, ча̄туддӣпикамаха̄мегхато никкхантавиджджулата̄ вийа ча дисодисам̣ паккхандим̣су. йа̄хи саббадиса̄бха̄га̄ суван̣н̣ачампакапуппхехи викирийама̄на̄ вийа, суван̣н̣агхат̣ато никкхантасуван̣н̣арасадха̄ра̄хи а̄син̃чийама̄на̄ вийа, паса̄ритасуван̣н̣апат̣т̣апариккхитта̄ вийа, верамбхава̄тасамуддхатаким̣сукакан̣ика̄ракикира̄тапуппхачун̣н̣асамокин̣н̣а̄ вийа чӣнапит̣т̣хачун̣н̣асампариран̃джита̄ вийа ча вирочим̣су.

бхагаватопи асӣтианубйан̃джанабйа̄маппабха̄париккхепасамуджджалам̣ дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣апат̣иман̣д̣итам̣ сарӣрам̣ аббхамахика̄диупаккилесавимуттам̣ самуджджалата̄ракапабха̄ситам̣ вийа гаганаталам̣, викаситам̣ вийа падумаванам̣, саббапа̄липхулло вийа йоджанасатико па̄риччхаттако, пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хапита̄нам̣ дваттим̣сачанда̄нам̣ дваттим̣сасӯрийа̄нам̣ дваттим̣сачаккаваттӣнам̣ дваттим̣садевара̄джа̄нам̣ дваттим̣самаха̄брахма̄нам̣ сирийа̄ сирим̣ абхибхавама̄нам̣ вийа вирочиттха, йатха̄ там̣ дасахи па̄рамӣхи дасахи упапа̄рамӣхи дасахи параматтхапа̄рамӣхӣти саммадева парипӯрита̄хи саматим̣са̄йа па̄рамӣхи алан̇катам̣ каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни диннена да̄нена раккхитена сӣлена катена калйа̄н̣акаммена екасмим̣ аттабха̄ве самосаритва̄ випа̄кам̣ да̄тум̣ ока̄сам̣ алабхама̄нена самба̄дхаппаттена вийа ниббаттитам̣ на̄ва̄сахассасса бхан̣д̣ам̣ екам̣ на̄вам̣ а̄ропанака̄ло вийа, сакат̣асахассасса бхан̣д̣ам̣ екам̣ сакат̣ам̣ а̄ропанака̄ло вийа, пан̃чавӣсатийа̄ ган̇га̄нам̣ самбхиджджа мукхадва̄ре екато ра̄сӣбхӯтака̄ло вийа ча ахоси.

има̄йа буддхарасмийа̄ обха̄сама̄нассапи бхагавато пурато анека̄ни дан̣д̣адӣпика̄сахасса̄ни уккхипим̣су, татха̄ паччхато ва̄мапассе даккхин̣апассе. джа̄тисуманачампакаванама̄лика̄раттуппаланӣлуппалабакуласиндува̄ра̄дипуппха̄ни чева нӣлапӣта̄диван̣н̣асугандхагандхачун̣н̣а̄ни ча ча̄туддӣпикамахаа̄мегхависсат̣т̣ха̄ салилавут̣т̣хийо вийа виппакирим̣су. пан̃чан̇гикатӯрийаниггхоса̄ чева буддхадхаммасан̇гхагун̣апат̣исам̣йутта̄ тхутигхоса̄ ча сабба̄ диса̄ пӯрайама̄на̄ мукхара̄ вийа акам̣су. девасупан̣н̣ана̄гайаккхагандхаббаманусса̄нам̣ аккхӣни аматапа̄нам̣ вийа лабхим̣су. имасмим̣ пана т̣ха̄не т̣хатва̄ падасахассехи гаманаван̣н̣ам̣ ваттум̣ ват̣т̣ати. татридам̣ мукхаматтам̣ (ма. ни. ат̣т̣ха. 2.22; уда̄. ат̣т̣ха. 76) –

‘‘евам̣ саббан̇гасампанно, кампайанто васундхарам̣;

ахет̣хайанто па̄н̣а̄ни, йа̄ти локавина̄йако.

‘‘даккхин̣ам̣ пат̣хамам̣ па̄дам̣, уддхаранто нара̄сабхо;

гаччханто сирисампанно, собхате двипадуттамо.

‘‘гаччхато буддхасет̣т̣хасса, хет̣т̣ха̄па̄даталам̣ муду;

самам̣ сампхусате бхӯмим̣, раджаса̄нупалимпати.

‘‘ниннам̣ т̣ха̄нам̣ уннамати, гаччханте локана̄йаке;

уннатан̃ча самам̣ хоти, патхавӣ ча ачетана̄.

‘‘па̄са̄н̣а̄ саккхара̄ чева, катхала̄ кха̄н̣укан̣т̣ака̄;

саббе магга̄ виваджджанти, гаччханте локана̄йаке.

‘‘на̄тидӯре уддхарати, на̄чча̄санне ча никкхипам̣;

агхат̣т̣айанто ниййа̄ти, убхо джа̄н̣ӯ ча гоппхаке.

‘‘на̄тисӣгхам̣ паккамати, сампанначаран̣о муни;

на ча̄тисан̣икам̣ йа̄ти, гаччхама̄но сама̄хито.

‘‘уддхам̣ адхо тирийан̃ча, дисан̃ча видисам̣ татха̄;

на пеккхама̄но со йа̄ти, йугаматтан̃хи пеккхати.

‘‘на̄гавиккантача̄ро со, гамане собхате джино;

ча̄ру гаччхати локагго, ха̄сайанто садеваке.

‘‘усабхара̄джа̄ва собханто, ча̄туча̄рӣва кесарӣ;

тосайанто бахӯ сатте, га̄масет̣т̣хам̣ упа̄гамӣ’’ти. (ма. ни. ат̣т̣ха. 2.22; уда̄. ат̣т̣ха. 76);

ван̣н̣ака̄ло на̄ма киреса. евам̣видхесу ка̄лесу бхагавато сарӣраван̣н̣е ва̄ гун̣аван̣н̣е ва̄ дхаммакатхикасса тха̄мойева пама̄н̣ам̣. чун̣н̣ийападехи га̄тха̄бандхехи ва̄ йаттакам̣ саккоти, таттакам̣ ваттаббам̣, ‘‘дуккатхита’’нти ва̄ ‘‘атиттхена паккхандо’’ти ва̄ на ваттаббо. апарима̄н̣аван̣н̣а̄ хи буддха̄ бхагаванто, тесам̣ буддха̄пи анавасесато ван̣н̣ам̣ ваттум̣ асаматтха̄. сакалампи хи каппам̣ ваданта̄ парийоса̄петум̣ на сакконти, пагева итара̄ паджа̄ти. имина̄ сиривила̄сена алан̇катапат̣ийаттам̣ па̄т̣алига̄мам̣ пависитва̄ бхагава̄ пасанначиттена джанена пуппхагандхадхӯмава̄сачун̣н̣а̄дӣхи пӯджийама̄но а̄васатха̄га̄рам̣ па̄виси. тена вуттам̣ ‘‘атха кхо бхагава̄ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа саддхим̣ бхиккхусан̇гхена йена а̄васатха̄га̄рам̣ тенупасан̇камӣ’’ти.

па̄де паккха̄летва̄ти йадипи бхагавато па̄де раджоджаллам̣ на упалимпати, тесам̣ пана упа̄сака̄нам̣ кусала̄бхивуддхим̣ а̄кан̇кханто паресам̣ дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджанаттхам̣ бхагава̄ па̄де паккха̄леси. апича упа̄диннакасарӣрам̣ на̄ма сӣтика̄таббампи хотӣти тадаттхампи бхагава̄ наха̄напа̄дадхована̄ни каротийева. бхагавантам̣йева пураккхатва̄ти бхагавантам̣ пурато катва̄. таттха бхагава̄ бхиккхӯнан̃чева упа̄сака̄нан̃ча маджджхе нисинно гандходакена наха̄петва̄ дукӯлачумбат̣ена водакам̣ катва̄ джа̄тихин̇гулакена маджджитва̄ раттакамбалапаливет̣хите пӣт̣хе т̣хапита̄ раттасуван̣н̣агханапат̣има̄ вийа ативийа вирочиттха. айам̣ панеттха пора̄н̣а̄нам̣ ван̣н̣абхан̣анамагго –

‘‘гантва̄на ман̣д̣алама̄л̣ам̣, на̄гавиккантача̄ран̣о;

обха̄сайанто локагго, нисӣди варама̄сане.

‘‘тахим̣ нисинно нарадаммаса̄ратхи,

дева̄тидево сатапун̃н̃алаккхан̣о;

буддха̄сане маджджхагато вирочати,

суван̣н̣анеккхам̣ вийа пан̣д̣укамбале.

‘‘неккхам̣ джамбонадассева, никкхиттам̣ пан̣д̣укамбале;

вирочати вӣтамало, ман̣и верочано йатха̄.

‘‘маха̄са̄лова сампхулло, мерура̄джа̄валан̇като;

суван̣н̣атхӯпасан̇ка̄со, падумо косако йатха̄.

‘‘джаланто дӣпаруккхова, паббатагге йатха̄ сикхӣ;

дева̄нам̣ па̄риччхаттова, саббапхулло вирочатха̄’’ти. (ма. ни. ат̣т̣ха. 2.22; уда̄. ат̣т̣ха. 76);

па̄т̣алига̄мике упа̄саке а̄мантесӣти йасма̄ тесу упа̄сакесу бахӯ джана̄ сӣле патит̣т̣хита̄, тасма̄ пат̣хамам̣ та̄ва сӣлавипаттийа̄ а̄дӣнавам̣ пака̄сетва̄ паччха̄ сӣласампада̄йа а̄нисам̣сам̣ дассетум̣ ‘‘пан̃чиме гахапатайо’’тиа̄дина̄ дхаммадесанаттхам̣ а̄мантеси. таттха дуссӣлоти ниссӣло (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.149; а. ни. ат̣т̣ха. 3.5.213; уда̄. ат̣т̣ха. 76). абха̄ваттхо хеттха ду-саддо ‘‘дуппан̃н̃о’’тиа̄дӣсу вийа. сӣлавипанноти випаннасӣло бхиннасам̣варо. еттха ча ‘‘дуссӣло’’ти падена пуггаласса сӣла̄бха̄во вутто. со панасса сӣла̄бха̄во дувидхо асама̄да̄нена ва̄ сама̄диннасса бхедена ва̄ти. тесу пуримо на татха̄ са̄ваджджо, йатха̄ дутийо са̄ваджджатаро. йатха̄дхиппета̄дӣнаванимиттам̣ сӣла̄бха̄вам̣ пуггала̄дхит̣т̣ха̄на̄йа десана̄йа дассетум̣ ‘‘сӣлавипанно’’ти вуттам̣, тена ‘‘дуссӣло’’ти падасса аттхам̣ дассети. пама̄да̄дхикаран̣анти пама̄дака̄ран̣а̄. идан̃ча суттам̣ гахат̣т̣ха̄нам̣ васена а̄гатам̣, паббаджита̄нампи пана лаббхатева. гахат̣т̣хо хи йена йена сиппат̣т̣ха̄нена джӣвикам̣ каппети йади касийа̄ йади ван̣иджджа̄йа йади гораккхена. па̄н̣а̄типа̄та̄дивасена паматто там̣ там̣ йатха̄ка̄лам̣ сампа̄детум̣ на саккоти, атхасса каммам̣ винассати. ма̄гха̄така̄ле па̄н̣а̄типа̄там̣ пана адинна̄да̄на̄дӣни ча каронто дан̣д̣авасена махатим̣ бхогаджа̄ним̣ нигаччхати. паббаджито дуссӣло пама̄дака̄ран̣а̄ сӣлато буддхавачанато джха̄нато саттаарийадханато ча джа̄ним̣ нигаччхати.

па̄пако киттисаддоти гахат̣т̣хасса ‘‘асуко асукакуле джа̄то дуссӣло па̄падхаммо париччаттаидхалокапаралоко сала̄кабхаттаматтампи на детӣ’’ти чатупарисамаджджхе па̄пако киттисаддо аббхуггаччхати. паббаджитасса ‘‘асуко на̄ма саттхуса̄сане паббаджитва̄ на̄саккхи сӣла̄ни раккхитум̣, на буддхавачанам̣ уггахетум̣, веджджакамма̄дӣхи джӣвати, чхахи ага̄равехи саманна̄гато’’ти евам̣ па̄пако киттисаддо аббхуггаччхати.

ависа̄радоти гахат̣т̣хо та̄ва ‘‘авассам̣ бахӯнам̣ саннипа̄тат̣т̣ха̄не кочи мама каммам̣ джа̄ниссати, атха мам̣ нигган̣хиссантӣ’’ти ва̄, ‘‘ра̄джакуласса ва̄ дассантӣ’’ти сабхайо упасан̇камати, ман̇кубхӯто паттаккхандхо адхомукхо нисӣдати, виса̄радо хутва̄ катхетум̣ на саккоти. паббаджитопи ‘‘бахӯ бхиккхӯ саннипатита̄, авассам̣ кочи мама каммам̣ джа̄ниссати, атха ме упосатхампи пава̄ран̣ампи т̣хапетва̄ са̄ман̃н̃ато ча̄ветва̄ никкад̣д̣хиссантӣ’’ти сабхайо упасан̇камати, виса̄радо хутва̄ катхетум̣ на саккоти. екаччо пана дуссӣлопи сама̄но даппито вийа вадати, сопи аджджха̄сайена ман̇ку хотийева виппат̣иса̄рӣбха̄вато.

саммӯл̣хо ка̄лам̣ каротӣти дуссӣласса хи маран̣аман̃че нипаннасса дуссӣлйакамма̄нам̣ сама̄да̄йа ваттитат̣т̣ха̄на̄ни а̄па̄тхама̄гаччханти. со уммӣлетва̄ аттано путтада̄ра̄дидассанавасена идхалокам̣ пассати, нимӣлетва̄ гатинимиттупат̣т̣ха̄навасена паралокам̣ пассати, тасса чатта̄ро апа̄йа̄ камма̄нурӯпам̣ упат̣т̣хаханти. саттисатена пахарийама̄но вийа аггиджа̄ла̄йа а̄лин̇гийама̄но вийа ча хоти. со ‘‘ва̄ретха ва̄ретха̄’’ти виравантова марати. тена вуттам̣ ‘‘саммӯл̣хо ка̄лам̣ каротӣ’’ти.

ка̄йасса бхеда̄ти упа̄диннакаккхандхапаричча̄га̄. парам̣ маран̣а̄ти таданантарам̣ абхиниббаттаккхандхаггахан̣е. атха ва̄ ка̄йасса бхеда̄ти джӣвитиндрийасса упаччхеда̄. парам̣ маран̣а̄ти чутито уддхам̣. апа̄йантиа̄ди саббам̣ нирайавевачанам̣. нирайо хи саггамоккхахетубхӯта̄ пун̃н̃асан̇кха̄та̄ айа̄ апетатта̄, сукха̄нам̣ ва̄ а̄йасса а̄гаманасса абха̄ва̄ апа̄йо. дуккхасса гати пат̣исаран̣анти дуггати, досабахулата̄йа ва̄ дут̣т̣хена каммуна̄ ниббатта̄ гатӣти дуггати. виваса̄ нипатанти еттха дуккат̣ака̄риноти винипа̄то, винассанта̄ ва̄ еттха нипатанти сам̣бхиджджама̄нан̇гапаччан̇га̄ти винипа̄то. наттхи еттха асса̄дасан̃н̃ито айоти нирайо.

атха ва̄ апа̄йаггахан̣ена тираччха̄найоним̣ дӣпети. тираччха̄найони хи апа̄йо сугатито апетатта̄, на дуггати махесаккха̄нам̣ на̄гара̄джа̄дӣнам̣ самбхавато. дуггатиггахан̣ена петтивисайам̣ дӣпети. со хи апа̄йо чева дуггати ча сугатито апетатта̄ дуккхасса ча гатибхӯтатта̄, на ту винипа̄то асурасадисам̣ авинипатитатта̄. петамахиддхика̄нам̣ вима̄на̄нипи ниббаттанти. винипа̄таггахан̣ена асурака̄йам̣ дӣпети. со хи йатха̄вуттенаттхена апа̄йо чева дуггати ча саббасампаттисамуссайехи винипа̄татта̄ винипа̄тоти ча вуччати. нирайаггахан̣ена пана авӣчиа̄дикам̣ анекаппака̄рам̣ нирайамева дӣпети. упападжджатӣти ниббаттати.

а̄нисам̣сакатха̄ вуттавипарийа̄йена ведитабба̄. айам̣ пана висесо – сӣлава̄ти сама̄да̄навасена сӣлава̄. сӣласампанноти парисуддхам̣ парипун̣н̣ан̃ча катва̄ сӣласса сампа̄данена сӣласампанно. бхогаккхандханти бхогара̄сим̣. сугатим̣ саггам̣ локанти еттха сугатиггахан̣ена мануссагатипи сан̇гайхати, саггаггахан̣ена девагати ева. таттха сундара̄ гатӣти сугати, рӯпа̄дӣхи висайехи сут̣т̣ху агготи сагго, со саббопи луджджанапалуджджанат̣т̣хена локоти.

па̄т̣алига̄мике упа̄саке бахудева раттим̣ дхаммийа̄ катха̄йа̄ти ан̃н̃а̄йапи па̄л̣имутта̄йа дхаммакатха̄йа чева а̄васатха̄нумоданакатха̄йа ча. тада̄ хи бхагава̄ йасма̄ аджа̄тасаттуна̄ таттха па̄т̣алипуттанагарам̣ ма̄пентена ан̃н̃а̄су га̄манигамара̄джадха̄нӣсу йе сӣла̄ча̄расампанна̄ кут̣умбика̄, те а̄нетва̄ дханадхан̃н̃а̄ни гхараваттхукхеттаваттха̄дӣни чева париха̄ран̃ча да̄петва̄ нивесийанти, тасма̄ па̄т̣алига̄мика̄ упа̄сака̄ а̄нисам̣садасса̄вита̄йа висесато сӣлагарука̄ти саббагун̣а̄нан̃ча сӣласса адхит̣т̣ха̄набха̄вато тесам̣ пат̣хамам̣ сӣла̄нисам̣се пака̄сетва̄ тато парам̣ а̄ка̄саган̇гам̣ ота̄ренто вийа патхаводжам̣ а̄кад̣д̣ханто вийа маха̄джамбум̣ маттхаке гахетва̄ ча̄ленто вийа йоджанаппама̄н̣ам̣ маха̄мадхум̣ чаккайантена пӣл̣етва̄ сумадхурарасам̣ па̄йама̄но вийа ча па̄т̣алига̄мика̄нам̣ упа̄сака̄нам̣ хитасукха̄вахам̣ пакин̣н̣акакатхам̣ катхентопи ‘‘а̄ва̄сада̄нам̣ на̄метам̣ гахапатайо махантам̣ пун̃н̃ам̣, тумха̄кам̣ а̄ва̄со майа̄ парибхутто, бхиккхусан̇гхена парибхутто, майа̄ ча бхиккхусан̇гхена ча парибхутте дхаммаратаненапи парибхуттойева хоти, евам̣ тӣхи ратанехи парибхутте апаримеййова випа̄ко, апича а̄ва̄сада̄насмим̣ динне саббада̄нам̣ диннамева хоти, бхӯмат̣т̣хакапан̣н̣аса̄ла̄йа ва̄ са̄кха̄ман̣д̣апасса ва̄ сан̇гхам̣ уддисса катасса а̄нисам̣со париччхиндитум̣ на сакка̄. а̄ва̄сада̄на̄нубха̄вена хи бхаве ниббаттама̄нассапи сампӣл̣итагаббхава̄со на̄ма на хоти, два̄дасахаттхо оварако вийасса ма̄тукуччхи асамба̄дхова хотӣ’’ти евам̣ на̄на̄найавичиттам̣ бахум̣ дхаммакатхам̣ катхетва̄ –

‘‘сӣтам̣ ун̣хам̣ пат̣иханти, тато ва̄л̣амига̄ни ча;

сарӣсапе ча макасе, сисире ча̄пи вут̣т̣хийо.

‘‘тато ва̄та̄тапо гхоро, сан̃джа̄то пат̣ихан̃н̃ати;

лен̣аттхан̃ча сукхаттхан̃ча, джха̄йитун̃ча випасситум̣.

‘‘виха̄рада̄нам̣ сан̇гхасса, аггам̣ буддхена ван̣н̣итам̣;

тасма̄ хи пан̣д̣ито посо, сампассам̣ аттхаматтано.

‘‘виха̄ре ка̄райе рамме, ва̄сайеттха бахуссуте;

тесам̣ аннан̃ча па̄нан̃ча, ваттхасена̄сана̄ни ча.

‘‘дадеййа уджубхӯтесу, виппасаннена четаса̄;

те тасса дхаммам̣ десенти, саббадуккха̄панӯданам̣;

йам̣ со дхаммам̣ идхан̃н̃а̄йа, паринибба̄ти ана̄саво’’ти. (чӯл̣ава. 295, 315) –

евам̣ айампи а̄ва̄сада̄не а̄нисам̣со айампи а̄ва̄сада̄не а̄нисам̣соти бахудева раттим̣ атирекадийад̣д̣хайа̄мам̣ а̄ва̄сада̄на̄нисам̣сам̣ катхеси. таттха има̄ га̄тха̄ва сан̇гахам̣ а̄рул̣ха̄, пакин̣н̣акадхаммадесана̄ пана сан̇гахам̣ на а̄рохати. сандассетва̄тиа̄дӣни вуттаттха̄нева.

абхикканта̄ти атикканта̄ две йа̄ма̄ гата̄. йассада̄ни тумхе ка̄лам̣ ман̃н̃атха̄ти йасса гаманасса тумхе ка̄лам̣ ман̃н̃атха, гаманака̄ло тумха̄кам̣, гаччхатха̄ти вуттам̣ хоти. касма̄ пана бхагава̄ те уййоджесӣти? анукампа̄йа. тийа̄мараттин̃хи нисӣдитва̄ вӣтина̄мента̄нам̣ тесам̣ сарӣре а̄ба̄дхо уппаджджеййа, бхиккхусан̇гхопи ча маха̄, тасса сайананисаджджа̄нам̣ ока̄сам̣ ладдхум̣ ват̣т̣ати, ити убхайа̄нукампа̄йа уййоджеси.

сун̃н̃а̄га̄ранти па̄т̣ийеккам̣ сун̃н̃а̄га̄рам̣ на̄ма таттха наттхи. те кира гахапатайо тассева а̄васатха̄га̄расса екапассе пат̣аса̄н̣им̣ париккхипа̄петва̄ каппийаман̃чам̣ пан̃н̃апетва̄ таттха каппийапаччаттхаран̣а̄ни аттхаритва̄ упари суван̣н̣араджатата̄ракагандхама̄ла̄дида̄мапат̣иман̣д̣итам̣ вита̄нам̣ бандхитва̄ гандхателападӣпам̣ а̄ропайим̣су ‘‘аппева на̄ма саттха̄ дхамма̄санато вут̣т̣ха̄йа тхокам̣ виссаметука̄мо идха нипаджджеййа, евам̣ но идам̣ а̄васатха̄га̄рам̣ бхагавата̄ чатӯхи ирийа̄патхехи парибхуттам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсатӣ’’ти. саттха̄пи тадева сандха̄йа таттха сан̇гха̄т̣им̣ пан̃н̃апетва̄ сӣхасеййам̣ каппеси. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘сун̃н̃а̄га̄рам̣ па̄висӣ’’ти. таттха па̄дадхованат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва дхамма̄сана̄ агама̄си, еттаке т̣ха̄не гаманам̣ ниппханнам̣. дхамма̄санам̣ патва̄ тхокам̣ ат̣т̣ха̄си, идам̣ таттха т̣ха̄нам̣. две йа̄ме дхамма̄сане нисӣди, еттаке т̣ха̄не нисаджджа̄ ниппханна̄. упа̄саке уййоджетва̄ дхамма̄санато оруйха йатха̄вутте т̣ха̄не сӣхасеййам̣ каппеси. етам̣ т̣ха̄нам̣ бхагавата̄ чатӯхи ирийа̄патхехи парибхуттам̣ ахосӣти.

па̄т̣алига̄маваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сунидхавассака̄раваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

286. сунидхавассака̄ра̄ти (дӣ. ни. 2.153; уда̄. ат̣т̣ха. 76) сунидхо ча вассака̄ро ча две бра̄хман̣а̄. магадхамаха̄матта̄ти магадхаран̃н̃о маха̄амачча̄, магадхарат̣т̣хе ва̄ маха̄матта̄, махатийа̄ иссарийаматта̄йа саманна̄гата̄ти магадхамаха̄матта̄. па̄т̣алига̄ме нагарам̣ ма̄пентӣти па̄т̣алига̄мантасан̇кха̄те бхӯмиппадесе нагарам̣ ма̄пенти, пуббе ‘‘па̄т̣алига̄мо’’ти ладдхана̄мам̣ т̣ха̄нам̣ ида̄ни нагарам̣ катва̄ ма̄пентӣти аттхо. ваджджӣнам̣ пат̣иба̄ха̄йа̄ти личчхавира̄джӯнам̣ а̄йамукхапаччхинданаттхам̣. ваттхӯнӣти гхараваттхӯни гхарапатит̣т̣ха̄панат̣т̣ха̄на̄ни. читта̄ни наманти нивесана̄ни ма̄петунти ран̃н̃о ра̄джамаха̄матта̄нан̃ча нивесана̄ни ма̄петум̣ ваттхувиджджа̄па̄т̣хака̄нам̣ читта̄ни наманти. те кира аттано сиппа̄нубха̄вена хет̣т̣ха̄патхавийам̣ тим̣сахаттхаматте т̣ха̄не ‘‘идха на̄га̄нам̣ нива̄сапариггахо, идха йаккха̄нам̣, идха бхӯта̄нам̣ нива̄сапариггахо, идха па̄са̄н̣о ва̄ кха̄н̣уко ва̄ аттхӣ’’ти джа̄нанти, те тада̄ сиппам̣ джаппитва̄ та̄дисам̣ са̄рамбхат̣т̣ха̄нам̣ парихаритва̄ ана̄рамбхе т̣ха̄не та̄хи ваттхупаригга̄хика̄хи девата̄хи саддхим̣ мантайама̄на̄ вийа там̣там̣геха̄ни ма̄пенти.

атха ва̄ несам̣ сарӣре девата̄ адхимуччитва̄ таттха таттха нивесана̄ни ма̄петум̣ читтам̣ на̄менти. та̄ чатӯсу кон̣есу кха̄н̣уке кот̣т̣етва̄ ваттхумхи гахитаматте пат̣ивигаччханти. саддха̄нам̣ кула̄нам̣ саддха̄ девата̄ татха̄ каронти, ассаддха̄нам̣ кула̄нам̣ ассаддха̄ девата̄ ча. ким̣ ка̄ран̣а̄? саддха̄нан̃хи евам̣ хоти ‘‘идха манусса̄ нивесанам̣ ма̄пента̄ пат̣хамам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нисӣда̄петва̄ ман̇галам̣ вада̄пессанти, атха майам̣ сӣлаванта̄нам̣ дассанам̣ дхаммакатхам̣ пан̃хависсаджджанам̣ анумоданан̃ча сотум̣ лабхисса̄ма, манусса̄да̄нам̣ датва̄ амха̄кам̣ паттим̣ дассантӣ’’ти. ассаддха̄ девата̄пи ‘‘аттано иччха̄нурӯпам̣ тесам̣ пат̣ипаттим̣ пасситум̣ катхан̃ча сотум̣ лабхисса̄ма̄’’ти татха̄ каронти.

та̄ватим̣сехӣти йатха̄ хи екасмим̣ куле екам̣ пан̣д̣итам̣ мануссам̣, екасмин̃ча виха̄ре екам̣ бахуссутам̣ бхиккхум̣ упа̄да̄йа ‘‘асукакуле манусса̄ пан̣д̣ита̄, асукавиха̄ре бхиккхӯ бахуссута̄’’ти саддо аббхуггаччхати, евамевам̣ саккам̣ девара̄джа̄нам̣ виссакамман̃ча девапуттам̣ упа̄да̄йа ‘‘та̄ватим̣са̄ пан̣д̣ита̄’’ти саддо аббхуггато. тена̄ха ‘‘та̄ватим̣сехӣ’’ти. сеййатха̄пӣтиа̄дина̄ девехи та̄ватим̣сехи саддхим̣ мантетва̄ вийа сунидхавассака̄ра̄ нагарам̣ ма̄пентӣти дассети.

йа̄вата̄ арийам̣ а̄йатананти йаттакам̣ арийаманусса̄нам̣ осаран̣ат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма аттхи. йа̄вата̄ ван̣иппатхоти йаттакам̣ ва̄н̣иджа̄нам̣ а̄хат̣абхан̣д̣асса ра̄сивасенева кайавиккайат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма, ва̄н̣иджа̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ аттхи. идам̣ агганагаранти тесам̣ арийа̄йатанаван̣иппатха̄нам̣ идам̣ нагарам̣ аггам̣ бхависсати джет̣т̣хакам̣ па̄моккхам̣. пут̣абхедананти бхан̣д̣апут̣абхеданат̣т̣ха̄нам̣, бхан̣д̣агантхика̄нам̣ мочанат̣т̣ха̄нанти вуттам̣ хоти. сакаладжамбудӣпе аладдхабхан̣д̣ампи хи идхева лабхиссати, ан̃н̃аттха виккайам̣ агаччхантампи идха виккайам̣ гаччхиссати, тасма̄ идхева пут̣ам̣ бхиндиссатӣти аттхо. а̄йанти йа̄ни чатӯсу два̄ресу чатта̄ри, сабха̄йам̣ еканти евам̣ дивасе дивасе пан̃часатасахасса̄ни таттха ут̣т̣хахиссанти, та̄нисса бха̄вӣни а̄йа̄ни дассети. аггито ва̄тиа̄дӣсу ча-ка̄раттхо ва̄-саддо, аггина̄ ча удакена ча митхубхедена ча нассиссатӣти аттхо. тасса хи еко кот̣т̣ха̄со аггина̄ нассиссати, нибба̄петумпи нам̣ на саккхиссати, екам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ ган̇га̄ гахетва̄ гамиссати, еко имина̄ акатхитам̣ амусса, амуна̄ акатхитам̣ имасса ваданта̄нам̣ писун̣ава̄ча̄нам̣ васена бхинна̄нам̣ манусса̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃абхедена винассиссати.

евам̣ ватва̄ бхагава̄ паччӯсака̄ле ган̇га̄тӣрам̣ гантва̄ катамукхадховано бхиккха̄ча̄рака̄лам̣ а̄гамайама̄но нисӣди. сунидхавассака̄ра̄пи ‘‘амха̄кам̣ ра̄джа̄ саман̣асса готамасса упат̣т̣ха̄ко, со амхе упагате пуччхиссати ‘саттха̄ кира па̄т̣алига̄мам̣ агама̄си, ким̣ тасса сантикам̣ упасан̇камиттха, на упасан̇камиттха̄’ти, ‘упасан̇камимха̄’ти ча вутте ‘нимантайиттха, на нимантайиттха̄’ти пуччхиссати, ‘на нимантайимха̄’ти ча вутте амха̄кам̣ досам̣ а̄ропетва̄ нигган̣хиссати, идан̃ча̄пи майам̣ акатат̣т̣ха̄не нагарам̣ ма̄пема, саман̣асса кхо пана готамасса гатагатат̣т̣ха̄не ка̄л̣акан̣н̣исатта̄ пат̣иккаманти, там̣ майам̣ нагараман̇галам̣ ва̄ча̄песса̄ма̄’’ти чинтетва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ нимантайим̣су. тена вуттам̣ ‘‘атха кхо сунидхавассака̄ра̄’’тиа̄ди. пуббан̣хасамайанти пуббан̣хака̄ле. нива̄сетва̄ти га̄маппавесананӣха̄рена нива̄санам̣ нива̄сетва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄. паттачӣварама̄да̄йа̄ти паттан̃ча чӣваран̃ча а̄дийитва̄ ка̄йапат̣ибаддхам̣ катва̄, чӣварам̣ па̄рупитва̄ паттам̣ хаттхена гахетва̄ти аттхо.

сӣлавантеттха̄ти сӣлаванте еттха аттано васанат̣т̣ха̄не. сан̃н̃атети ка̄йава̄ча̄читтехи сан̃н̃ате. та̄сам̣ даккхин̣ама̄дисети сан̇гхасса динне чатта̄ро паччайе та̄сам̣ гхарадевата̄нам̣ а̄дисеййапаттим̣ дадеййа. пӯджита̄ пӯджайантӣти ‘‘име манусса̄ амха̄кам̣ н̃а̄така̄пи на хонти, татха̄пи но паттим̣ дентӣти а̄раккхам̣ сусам̣вихитам̣ каротха̄’’ти сут̣т̣ху а̄раккхам̣ каронти. ма̄нита̄ ма̄найантӣти ка̄ла̄нука̄лам̣ баликаммакаран̣ена ма̄нита̄ ‘‘ете манусса̄ амха̄кам̣ н̃а̄така̄пи на хонти, татха̄пи чатума̄сачхама̄сантаре но баликаммам̣ каронтӣ’’ти ма̄ненти уппаннапариссайам̣ харанти. тато нанти тато нам̣ пан̣д̣итаджа̄тикам̣ мануссам̣. орасанти уре т̣хапетва̄ сам̣вад̣д̣хитам̣, йатха̄ ма̄та̄ орасам̣ путтам̣ анукампати, уппаннапариссайахаран̣аттхамевасса ва̄йамати, евам̣ анукампантӣти аттхо. бхадра̄ни пассатӣти сундара̄ни пассати.

анумодитва̄ти техи тада̄ пасутапун̃н̃асса анумоданавасена тесам̣ дхаммакатхам̣ катва̄. сунидхавассака̄ра̄пи ‘‘йа̄ таттха девата̄ а̄сум̣, та̄сам̣ даккхин̣ама̄дисе’’ти бхагавато вачанам̣ сутва̄ девата̄нам̣ паттим̣ адам̣су. там̣ готамадва̄рам̣ на̄ма ахосӣти тасса нагарасса йена два̄рена бхагава̄ никкхами, там̣ готамадва̄рам̣ на̄ма ахоси. ган̇га̄йа пана уттаран̣аттхам̣ анотин̣н̣атта̄ готаматиттхам̣ на̄ма на̄хоси. пӯра̄ти пун̣н̣а̄. саматиттика̄ти тӣрасамам̣ удакасса титта̄ бхарита̄. ка̄капеййа̄ти тӣре т̣хитака̄кехи па̄тум̣ саккун̣еййаудака̄. тӣхипи падехи убхатокӯласамам̣ парипун̣н̣абха̄вамева вадати. ул̣умпанти па̄рагаманаттха̄йа лахуке да̄рудан̣д̣е гахетва̄ кава̄т̣апхалаке вийа ан̃н̃аман̃н̃асамбандхе ка̄тум̣ а̄н̣ийо кот̣т̣етва̄ на̄ва̄сан̇кхепена катам̣. кулланти вел̣унал̣а̄дике сан̇гхаритва̄ валлиа̄дӣхи кала̄павасена бандхитва̄ катам̣.

етаматтхам̣ видитва̄ти етам̣ маха̄джанасса ган̇гудакаматтассапи кевалам̣ таритум̣ асаматтхатам̣, аттано пана бхиккхусан̇гхасса ча атигамбхӣравиттхатам̣ сам̣са̄рамахан̣н̣авам̣ таритва̄ т̣хитабха̄ван̃ча сабба̄ка̄рато видитва̄ тадаттхапаридӣпанам̣ имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси. уда̄нага̄тха̄йа аттхо пана ат̣т̣хакатха̄йам̣ дасситойева. таттха удакат̣т̣ха̄нассетам̣ адхивачананти йатха̄вуттасса йасса кассачи удакат̣т̣ха̄насса етам̣ ан̣н̣аванти адхивачанам̣, на самуддассева̄ти адхиппа̄йо. саранти идха надӣ адхиппета̄ сарати сандатӣти катва̄. гамбхӣрам̣ виттхатанти ага̄дхат̣т̣хена гамбхӣрам̣, сакалалокаттайабйа̄пита̄йа виттхатам̣. висаджджа̄ти ана̄саджджа аппатва̄ ева паллала̄ни тесам̣ атаран̣ато. куллан̃хи джано бандхатӣти куллам̣ бандхитум̣ а̄йа̄сам̣ а̄паджджати. вина̄ ева куллена̄ти ӣдисам̣ удакам̣ куллена ӣдисена вина̄ ева. тин̣н̣а̄ медха̄вино джана̄ти арийамагган̃а̄н̣асан̇кха̄та̄йа медха̄йа саманна̄гататта̄ медха̄вино буддха̄ ча буддхаса̄вака̄ ча тин̣н̣а̄ паратӣре патит̣т̣хита̄.

сунидхавассака̄раваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

кот̣ига̄ме саччакатха̄ван̣н̣ана̄

287. кот̣ига̄моти маха̄пана̄дасса ран̃н̃о па̄са̄дакот̣ийам̣ катага̄мо, патитасса па̄са̄дасса тхупика̄йа патит̣т̣хитат̣т̣ха̄не нивит̣т̣хага̄моти аттхо. арийасачча̄нанти йе пат̣ивиджджханти, тесам̣ арийабха̄вакара̄нам̣ сачча̄нам̣. ананубодха̄ти абуджджханена аджа̄нанена. аппат̣иведха̄ти аппат̣ивиджджханена. анубодхо четтха пуббабха̄гийан̃а̄н̣ам̣, пат̣иведхо магган̃а̄н̣ена абхисамайо. таттха йасма̄ анубодхапуббако пат̣иведхо анубодхена вина̄ на хоти, анубодхопи екаччо пат̣иведхасамбандхо тадубхайа̄бха̄вахетукан̃ча ват̣т̣е сам̣саран̣ам̣, тасма̄ вуттам̣ ‘‘ананубодха̄…пе… тумха̄кан̃ча̄’’ти. таттха сандха̄витанти пат̣исандхиггахан̣авасена бхавато бхавантарупагаманена сандха̄витам̣. сам̣саританти апара̄парам̣ чаванупападжджанавасена сам̣саритам̣. маман̃чева тумха̄кан̃ча̄ти майа̄ ча тумхехи ча. атха ва̄ сандха̄витам̣ сам̣саританти сандха̄ванам̣ сам̣саран̣ам̣ маман̃чева тумха̄кан̃ча ахосӣти еваметтха аттхо ведитаббо.

сам̣ситанти сам̣саритам̣. бхаванетти самӯхата̄ти дӣгхараджджуйа̄ баддхасакун̣ам̣ вийа раджджухаттхо пурисо десантарам̣, тан̣ха̄раджджуйа̄ баддхасаттасанта̄нам̣ абхисан̇кха̄ро бхавантарам̣ нети ета̄йа̄ти бхаванетти, са̄ бхавато бхавам̣ найанасаматтха̄ тан̣ха̄раджджу арийамаггасаттхена сут̣т̣ху хата̄ чхинна̄ аппаваттиката̄ти бхаванетти самӯхата̄.

амбапа̄лӣваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

288. йа̄насса бхӯмӣти йаттха сакка̄ хоти йа̄нам̣ а̄руйха йа̄нена гантум̣, айам̣ йа̄насса бхӯми на̄ма. йа̄на̄ паччорохитва̄ти виха̄расса бахидва̄ракот̣т̣хаке йа̄нато орохитва̄.

личчхавӣваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

289. нӣла̄ти идам̣ саббасан̇га̄хакавачанам̣. нӣлаван̣н̣а̄тиа̄ди тассева вибха̄гадассанаттхам̣. таттха на тесам̣ пакативан̣н̣о нӣло, нӣлавилепанавилиттатта̄ панетам̣ вуттам̣. нӣлаваттха̄ти пат̣адукӯлакосеййа̄дӣнипи несам̣ нӣла̄нева хонти. нӣла̄лан̇ка̄ра̄ти нӣламан̣иалан̇ка̄рехи нӣлапуппхехи ча алан̇ката̄. те кира алан̇ка̄ра̄ суван̣н̣авичитта̄пи инданӣламан̣иобха̄сехи еканӣла̄ вийа кха̄йанти, ратха̄пи несам̣ нӣламан̣икхачита̄ нӣлаваттхапариккхитта̄ нӣладхаджанӣлаваммикехи нӣла̄бхаран̣ехи нӣлаассехи йутта̄, патодайат̣т̣хийопи нӣла̄йева̄ти имина̄ найена саббападесу аттхо ведитаббо. пат̣иват̣т̣есӣти пахари. кисса дже амбапа̄лӣти дже-ти а̄лапанам̣, бхоти амбапа̄ли ким̣ка̄ран̣а̄ти вуттам̣ хоти. са̄ха̄ранти еттха а̄харанти имасма̄ ра̄джапуриса̄ балинти а̄ха̄ро, таббхуттаджанападо. тена сахитам̣ са̄ха̄рам̣, саджанападанти аттхо. ан̇гулим̣ пхот̣есунти ан̇гулим̣ ча̄лесум̣. амбака̄йа̄ти ма̄туга̄мена. упача̄равачанан̃хетам̣, иттхӣсу йадидам̣ амбака̄ ма̄туга̄мо джананика̄ти. олокетха̄ти пассатха. апалокетха̄ти апаваттитва̄ олокетха, пунаппунам̣ пассатха̄ти аттхо. упасам̣харатха̄ти упанетха, имам̣ личчхавӣпарисам̣ тумха̄кам̣ читтена та̄ватим̣сасадисам̣ упасам̣харатха упанетха аллӣйа̄петха. йатхева та̄ватим̣са̄ абхирӯпа̄ па̄са̄дика̄ нӣла̄дина̄на̄ван̣н̣а̄, евамиме личчхавӣра̄джа̄нопӣти та̄ватим̣сехи самаке катва̄ пассатха̄ти аттхо.

касма̄ пана бхагава̄ анекасатехи суттехи чаккха̄дӣнам̣ рӯпа̄дӣсу нимиттагга̄хам̣ пат̣иседхетва̄ идха махантена усса̄хена нимиттагга̄хе нийоджетӣти? хитака̄мата̄йа тесам̣ бхиккхӯнам̣ йатха̄ а̄йасмато нандасса хитака̄мата̄йа саггасампаттидассанаттхам̣. татра кира екачче бхиккхӯ осаннавӣрийа̄, те сампаттийа̄ палобхенто ‘‘аппама̄дена саман̣адхаммам̣ каронта̄нам̣ еварӯпа̄ иссарийасампатти сулабха̄’’ти саман̣адхамме усса̄хаджананаттхам̣ а̄ха. атха ва̄ найидам̣ нимиттагга̄хе нийоджанам̣, кевалам̣ пана ‘‘диббасампаттисадиса̄ етесам̣ ра̄джӯнам̣ иссарийасампаттӣ’’ти анупуббикатха̄йа сампаттикатханам̣ вийа дат̣т̣хаббам̣. аниччалаккхан̣авибха̄ванаттхан̃ча̄пи евама̄ха. на чирассева хи саббепиме аджа̄тасаттусса васена вина̄сам̣ па̄пун̣иссанти, атха несам̣ раджджасирисампаттим̣ дисва̄ т̣хитабхиккхӯ ‘‘татха̄рӯпа̄йапи на̄ма сирисампаттийа̄ вина̄со пан̃н̃а̄йиссатӣ’’ти аниччалаккхан̣ам̣ бха̄ветва̄ саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ па̄пун̣иссантӣти аниччалаккхан̣авибха̄ванаттхам̣ а̄ха.

адхива̄сетӯти амбапа̄лийа̄ нимантитабха̄вам̣ н̃атва̄пи касма̄ нимантентӣти? асаддаханата̄йа ча ваттасӣсена ча. са̄ хи дхутта̄ иттхӣ анимантетва̄пи ‘‘нимантеси’’нти вадеййа̄ти тесам̣ ахоси. дхаммам̣ сутва̄ гаманака̄ле ча нимантетва̄ гаманам̣ на̄ма манусса̄нам̣ ваттамева.

личчхавӣваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сӣхасена̄пативаттхукатха̄ван̣н̣ана̄

290. абхин̃н̃а̄та̄ти (а. ни. ат̣т̣ха. 3.8.12) н̃а̄та̄ пан̃н̃а̄та̄ па̄кат̣а̄. сантха̄га̄рети маха̄джанасса сантхамбхана̄га̄ре виссаманаттха̄йа кате ага̄ре. са̄ кира сантха̄га̄раса̄ла̄ нагарамаджджхе ахоси, чатӯсу два̄ресу т̣хита̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, чатӯхи диса̄хи а̄гатаманусса̄ пат̣хамам̣ таттха виссамитва̄ паччха̄ аттано аттано пха̄сукат̣т̣ха̄нам̣ гаччханти. ра̄джакула̄нам̣ раджджакиччасантхаран̣аттхам̣ катам̣ ага̄рантипи вадантийева. таттха хи нисӣдитва̄ личчхавӣра̄джа̄но раджджакиччам̣ сантхаранти каронти вича̄ренти. саннисинна̄ти тесам̣ нисӣданаттхам̣йева пан̃н̃аттесу маха̄рахапаччаттхаран̣есу самусситасетаччхаттесу а̄санесу саннисинна̄. анекапарийа̄йена буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄сантӣти ра̄джакулакиччан̃чева локаттхакирийан̃ча вича̄ретва̄ анекехи ка̄ран̣ехи буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти. пан̣д̣ита̄ хи те ра̄джа̄но саддха̄сампанна̄ сота̄панна̄пи сакада̄га̄минопи ана̄га̄минопи арийаса̄вака̄, те саббепи локийаджат̣ам̣ бхиндитва̄ буддха̄дӣнам̣ тин̣н̣ам̣ ратана̄нам̣ ван̣н̣ам̣ бха̄санти.

таттха тивидхо буддхаван̣н̣о на̄ма чарийаван̣н̣о сарӣраван̣н̣о гун̣аван̣н̣оти. татриме ра̄джа̄но чарийа̄йа ван̣н̣ам̣ а̄рабхим̣су – ‘‘дуккарам̣ вата катам̣ самма̄самбуддхена каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни даса па̄рамийо даса упапа̄рамийо даса параматтхапа̄рамийоти саматим̣са па̄рамийо пӯрентена н̃а̄таттхачарийам̣ локаттхачарийам̣ буддхаттхачарийам̣ маттхакам̣ па̄петва̄ пан̃ча маха̄паричча̄ге париччаджантена̄’’ти ад̣д̣хаччхаккехи джа̄такасатехи буддхаван̣н̣ам̣ катхента̄ туситабхаванам̣ па̄петва̄ т̣хапайим̣су. дхаммасса ван̣н̣ам̣ бха̄санта̄ панете ‘‘бхагавата̄ дхаммо десито, ника̄йато пан̃ча ника̄йа̄ хонти, пит̣акато тӣн̣и пит̣ака̄ни, ан̇гато нава ан̇га̄ни, кхандхато чатура̄сӣтидхаммаккхандхасахасса̄нӣ’’ти кот̣т̣ха̄савасена дхаммагун̣ам̣ катхайим̣су. сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санта̄ ‘‘саттху дхаммадесанам̣ сутва̄ пат̣иладдхасаддха̄ кулапутта̄ бхогаккхандхан̃чева н̃а̄типариват̣т̣ан̃ча паха̄йа сетаччхаттаупараджджасена̄патисет̣т̣хибхан̣д̣а̄га̄рикат̣т̣ха̄нантара̄дӣни аган̣айитва̄ никкхамма саттху вараса̄сане паббаджанти, сетаччхаттам̣ паха̄йа паббаджита̄нам̣ бхаддийамаха̄ра̄джамаха̄каппинапуккуса̄тиа̄дира̄джапаббаджита̄нам̣йева буддхака̄ле асӣти сахасса̄ни ахесум̣, анекакот̣идханам̣ паха̄йа паббаджита̄нам̣ пана йасакулапуттасон̣асет̣т̣хипуттарат̣т̣хапа̄лапутта̄дӣнам̣ париччхедо наттхи, еварӯпа̄ ча еварӯпа̄ ча кулапутта̄ саттху са̄сане паббаджантӣ’’ти паббаджджа̄сан̇кхепавасена сан̇гхагун̣ам̣ катхайим̣су.

сӣхо сена̄патӣти евам̣на̄мако сена̄йа адхипати. веса̄лийан̃хи сатта сахасса̄ни сатта сата̄ни сатта ча ра̄джа̄но, те саббепи саннипатитва̄ саббесам̣ манам̣ гахетва̄ ‘‘рат̣т̣хам̣ вича̄ретум̣ саматтхам̣ екам̣ вичинатха̄’’ти вичинанта̄ сӣхара̄джакума̄рам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ саккхиссатӣ’’ти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄ тасса раттаман̣иван̣н̣акамбалапарийонаддхам̣ сена̄патиччхаттам̣ адам̣су. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘сӣхо сена̄патӣ’’ти. ниган̣т̣хаса̄вакоти ниган̣т̣хасса на̄т̣апуттасса паччайада̄йако упат̣т̣ха̄ко. джамбудӣпаталасмин̃хи тайо джана̄ ниган̣т̣ха̄нам̣ аггупат̣т̣ха̄ка̄ – на̄л̣анда̄йам̣ упа̄ли гахапати, капилапуре ваппо сакко, веса̄лийам̣ айам̣ сӣхо сена̄патӣти. нисинно хотӣти сесара̄джӯнампи париса̄йа антаре а̄сана̄ни пан̃н̃а̄пайим̣су, сӣхасса пана маджджхе т̣ха̄нети тасмим̣ пан̃н̃атте маха̄рахе ра̄джа̄сане нисинно хоти. ниссам̣сайанти ниббичикиччхам̣ аддха̄ екам̣сена. на хете йасса ва̄ тасса ва̄ аппесаккхасса евам̣ анекасатехи ка̄ран̣ехи ван̣н̣ам̣ бха̄санти.

йена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто тенупасан̇камӣти ниган̣т̣хо кира на̄т̣апутто ‘‘сача̄йам̣ сӣхо кассачидева саман̣асса готамасса ван̣н̣ам̣ катхентасса сутва̄ саман̣ам̣ готамам̣ дассана̄йа упасан̇камиссати, майхам̣ париха̄ни бхависсатӣ’’ти чинтетва̄ пат̣хаматарам̣йева сӣхам̣ сена̄патим̣ етадавоча ‘‘сена̄пати имасмим̣ локе ‘ахам̣ буддхо ахам̣ буддхо’ти бахӯ ваданти, саче твам̣ кан̃чи дассана̄йа упасан̇камитука̄мо ахоси, мам̣ пуччхеййа̄си, ахам̣ те йуттат̣т̣ха̄нан̃н̃ева песесса̄ми, айуттат̣т̣ха̄нато нива̄ресса̄мӣ’’ти. со там̣ катхам̣ ануссаритва̄ ‘‘саче мам̣ песессати, гамисса̄ми. но че, на гамисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ йена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто тенупасан̇ками.

атхасса вачанам̣ сутва̄ ниган̣т̣хо маха̄паббатена вийа балавасокена оттхат̣о ‘‘йаттха да̄нисса̄хам̣ гаманам̣ на иччха̄ми, таттхева гантука̄мо джа̄то, хатохамасмӣ’’ти анаттамано хутва̄ ‘‘пат̣иба̄ханупа̄йамасса карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘ким̣ пана тва’’нтиа̄дима̄ха. евам̣ ваданто чарантам̣ гон̣ам̣ тун̣д̣е пахаранто вийа джалама̄нам̣ падӣпам̣ нибба̄пенто вийа бхаттабхаритам̣ паттам̣ никуджджанто вийа ча сӣхасса уппаннам̣ пӣтим̣ вина̄сеси. гамика̄бхисан̇кха̄роти хаттхийа̄на̄дӣнам̣ йоджа̄панагандхама̄ла̄диггахан̣авасена паватто пайого. со пат̣иппассамбхӣти со вӯпасанто.

дутийампи кхоти дутийава̄рампи. имасмин̃ча ва̄ре буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санта̄ туситабхаванато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва маха̄бодхипаллан̇ка̄ дасабаласса хет̣т̣ха̄ па̄даталехи упари кесаггехи париччхиндитва̄ дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣аасӣтианубйан̃джанабйа̄маппабха̄васена сарӣраван̣н̣ам̣ катхайим̣су. дхаммасса ван̣н̣ам̣ бха̄санта̄ ‘‘екападепи екабйан̃джанепи аваккхалитам̣ на̄ма наттхӣ’’ти сукатхитавасенева дхаммагун̣ам̣ катхайим̣су. сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санта̄ ‘‘еварӯпам̣ йасасиривибхавам̣ паха̄йа саттху са̄сане паббаджита̄ на косаджджапакатика̄ хонти, терасасу пана дхутагун̣есу парипӯрака̄рино хутва̄ саттасу анупассана̄су каммам̣ каронти, ат̣т̣хатим̣са а̄рамман̣авибхаттийо вал̣ан̃джентӣ’’ти пат̣ипада̄васена сан̇гхагун̣е катхайим̣су.

татийава̄ре пана буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄сама̄на̄ ‘‘итипи со бхагава̄’’ти суттантапарийа̄йенева буддхагун̣е катхайим̣су, ‘‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо’’тиа̄дина̄ суттантапарийа̄йенева дхаммагун̣е, ‘‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо’’тиа̄дина̄ суттантапарийа̄йенева сан̇гхагун̣е ча катхайим̣су. тато сӣхо чинтеси ‘‘имесам̣ личчхавӣра̄джакула̄нам̣ татийадивасато пат̣т̣ха̄йа буддхадхаммасан̇гхагун̣е катхента̄нам̣ мукхам̣ наппахоти, аддха̄ аномагун̣асаманна̄гато со бхагава̄, имам̣ да̄ни уппаннам̣ пӣтим̣ авиджахитва̄ва ахам̣ аджджа самма̄самбуддхам̣ пассисса̄мӣ’’ти. атхасса ‘‘кин̃хи ме кариссанти ниган̣т̣ха̄’’ти витакко удапа̄ди. таттха кин̃хи ме кариссантӣти ким̣ на̄ма майхам̣ ниган̣т̣ха̄ кариссанти. апалокита̄ ва̄ анапалокита̄ ва̄ти а̄пуччхита̄ ва̄ ана̄пуччхита̄ ва̄. на хи ме те а̄пуччхита̄ йа̄нава̄ханасампаттииссарийайасависесам̣ дассанти, на̄пи ана̄пуччхита̄ ма̄рессанти, апхалам̣ етесам̣ а̄пуччхананти адхиппа̄йо.

дива̄ дивасса̄ти дивасса дива̄ маджджханхике атиккантаматте. веса̄лийа̄ ниййа̄сӣти йатха̄ хи гимхака̄ле деве вут̣т̣хе удакам̣ сандама̄нам̣ надим̣ отаритва̄ тхокамева гантва̄ тит̣т̣хати наппаваттати, евам̣ сӣхасса пат̣хамадивасе ‘‘дасабалам̣ пассисса̄мӣ’’ти уппанна̄йа пӣтийа̄ ниган̣т̣хена пат̣иба̄хитака̄ло, йатха̄ дутийадивасе деве вут̣т̣хе удакам̣ сандама̄нам̣ надим̣ отаритва̄ тхокам̣ гантва̄ ва̄лика̄пун̃джам̣ пахаритва̄ аппаваттам̣ хоти, евам̣ сӣхасса дутийадивасе ‘‘дасабалам̣ пассисса̄мӣ’’ти уппанна̄йа пӣтийа̄ ниган̣т̣хена пат̣иба̄хитака̄ло, йатха̄ татийадивасе деве вут̣т̣хе удакам̣ сандама̄нам̣ надим̣ отаритва̄ пура̄н̣апан̣н̣асуккхадан̣д̣аканал̣акачавара̄дӣни парикад̣д̣хантам̣ ва̄лика̄пун̃джам̣ бхиндитва̄ самудданиннамева хоти, евам̣ сӣхо татийадивасе тин̣н̣ам̣ ваттхӯнам̣ гун̣акатхам̣ сутва̄ уппанне пӣтипа̄модждже ‘‘апхала̄ ниган̣т̣ха̄, ниппхала̄ ниган̣т̣ха̄, ким̣ ме име кариссанти, гамисса̄махам̣ саттху сантика’’нти гаманам̣ абхинӣхаритва̄ веса̄лийа̄ ниййа̄си. ниййанто ча ‘‘чирасса̄хам̣ дасабаласса сантикам̣ гантука̄мо джа̄то, на кхо пана ме йуттам̣ ан̃н̃а̄такавесена ганту’’нти ‘‘йе кечи дасабаласса сантикам̣ гантука̄мо, саббе никкхамантӯ’’ти гхосанам̣ ка̄ретва̄ пан̃ча ратхасата̄ни йоджа̄петва̄ уттамаратхе т̣хито техи чева пан̃чахи ратхасатехи махатийа̄ ча париса̄йа паривуто гандхапуппхачун̣н̣ава̄са̄дӣни га̄ха̄петва̄ ниййа̄си.

йена бхагава̄ тенупасан̇камӣти а̄ра̄мам̣ пависанто дӯратова асӣтианубйан̃джанабйа̄маппабха̄дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣а̄ни чхаббан̣н̣а̄ гханабуддхарасмийо дисва̄ ‘‘еварӯпам̣ на̄ма пурисам̣ евам̣ а̄санне васантам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ на̄ддасам̣, ван̃чито ватамхи, ала̄бха̄ вата ме’’ти чинтетва̄ маха̄нидхим̣ дисва̄ далиддапурисо вийа сан̃джа̄тапӣтипа̄моджджо йена бхагава̄ тенупасан̇ками. дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄каронтӣти бхота̄ готамена вуттака̄ран̣асса анука̄ран̣ам̣ катхенти. ка̄ран̣авачано хеттха дхамма-саддо ‘‘хетумхи н̃а̄н̣ам̣ дхаммапат̣исамбхида̄’’тиа̄дӣсу (вибха. 720) вийа. ка̄ран̣анти четтха татха̄паваттасса саддасса аттхо адхиппето тасса паваттихетубха̄вато. аттхаппайутто хи саддаппайого. анука̄ран̣анти ча со евам̣ парехи татха̄ вуччама̄но. сахадхаммико ва̄да̄нува̄доти парехи вуттака̄ран̣ена сака̄ран̣о хутва̄ тумха̄кам̣ ва̄до ва̄ тато парам̣ тасса анува̄до ва̄ кочи аппаматтакопи вин̃н̃ӯхи гарахитаббам̣ т̣ха̄нам̣ ка̄ран̣ам̣ на а̄гаччхати. идам̣ вуттам̣ хоти – ким̣ сабба̄ка̄ренапи тава ва̄де га̄райхака̄ран̣ам̣ наттхӣти. анаббхаккха̄тука̄ма̄ти на абхӯтена ваттука̄ма̄.

291-292. аттхи сӣха парийа̄йотиа̄дӣнам̣ аттхо веран̃джакан̣д̣е а̄гатанайенева ведитаббо. парамена асса̄сена̄ти чатумаггачатупхаласан̇кха̄тена уттамаасса̄сена. асса̄са̄йа дхаммам̣ десетӣти асса̄санаттха̄йа сантхамбханаттха̄йа дхаммам̣ десети. ити бхагава̄ ат̣т̣хахан̇гехи сӣхасена̄патисса дхаммам̣ десети.

293. анувиччака̄ранти анувидитва̄ чинтетва̄ тулайитва̄ ка̄таббам̣ карохӣти вутта хоти. са̄дху хотӣти сундаро хоти. тумха̄дисасмин̃хи мам̣ дисва̄ мам̣ саран̣ам̣ гаччханте ниган̣т̣хам̣ дисва̄ ниган̣т̣хам̣ саран̣ам̣ гаччханте ‘‘ким̣ айам̣ сӣхо дит̣т̣хадит̣т̣хамева саран̣ам̣ гаччхатӣ’’ти гараха̄ уппаджджати, тасма̄ анувиччака̄ро тумха̄диса̄нам̣ са̄дхӯти дассети. пат̣а̄кам̣ парихареййунти те кира еварӯпам̣ са̄вакам̣ лабхитва̄ ‘‘асуко на̄ма ра̄джа̄ ва̄ ра̄джамаха̄матто ва̄ сет̣т̣хи ва̄ амха̄кам̣ саран̣ам̣ гато са̄вако джа̄то’’ти пат̣а̄кам̣ уккхипитва̄ нагаре гхосента̄ а̄хин̣д̣анти. касма̄? ‘‘евам̣ но махантабха̄во а̄ви бхависсатӣ’’ти ча, саче панасса ‘‘кимахам̣ ете саран̣ам̣ гато’’ти виппат̣иса̄ро уппаджджеййа, тампи со ‘‘етесам̣ ме саран̣агатабха̄вам̣ бахӯ джа̄нанти, дуккарам̣ да̄ни пат̣иниваттиту’’нти винодетва̄ на пат̣иккамиссатӣти ча. тена̄ха ‘‘пат̣а̄кам̣ парихареййу’’нти. опа̄набхӯтанти пат̣ийаттаудапа̄но вийа т̣хитам̣. куланти тава нивесанам̣. да̄таббам̣ ман̃н̃еййа̄сӣти пуббепи дасапи вӣсатипи сат̣т̣хипи джане а̄гате дисва̄ наттхӣти аватва̄ деси, ида̄ни мам̣ саран̣ам̣ гатака̄ран̣аматтенева ма̄ имесам̣ деййадхаммам̣ упаччхиндиттха, сампатта̄нан̃хи да̄таббамева̄ти овадати. сутам̣ ме там̣ бхантети куто сутам̣? ниган̣т̣ха̄нам̣ сантика̄. те кира кулагхаресу евам̣ пака̄сенти ‘‘майам̣ йасса кассачи сампаттасса да̄таббанти вада̄ма, саман̣о пана готамо ‘майхамева да̄нам̣ да̄таббам̣…пе… на ан̃н̃есам̣ са̄вака̄нам̣ диннам̣ махаппхала’нти евам̣ вадатӣ’’ти. там̣ сандха̄йа айам̣ ‘‘сутам̣ ме та’’нтиа̄дима̄ха.

294. паваттамам̣санти пакатийа̄ паваттам̣ каппийамам̣сам̣, мӯлам̣ гахетва̄ антара̄пан̣е парийеса̄хӣти адхиппа̄йо. самбахула̄ ниган̣т̣ха̄ти пан̃часатаматта̄ ниган̣т̣ха̄. тхӯлам̣ пасунти тхӯлам̣ маха̄сарӣрам̣ гокан̣н̣амахим̣сасӯкарасан̇кха̄там̣ пасум̣. уддиссакатанти атта̄нам̣ уддиситва̄ катам̣, ма̄ританти аттхо. пат̣иччакамманти еттха камма-саддо каммаса̄дхано атӣтака̄ликоти а̄ха ‘‘атта̄нам̣ пат̣ичча ката’’нти. нимиттакаммассетам̣ адхивачанам̣ ‘‘пат̣ичча каммам̣ пхусатӣ’’тиа̄дӣсу (джа̄. 1.4.75) вийа. нимиттакаммасса̄ти нимиттабха̄вена ладдхаббакаммасса, на каран̣ака̄ра̄панавасена. пат̣иччакаммам̣ еттха аттхӣти мам̣сам̣ пат̣иччакаммам̣ йатха̄ ‘‘буддхам̣ етасса аттхӣти буддхо’’ти. атха ва̄ пат̣ичча каммам̣ пхусатӣти па̄т̣хасесо дат̣т̣хаббо, сва̄йам̣ етам̣ мам̣сам̣ пат̣ичча там̣ па̄н̣авадхакакаммам̣ пхусатӣти аттхо. тан̃хи акусалам̣ упад̣д̣хам̣ да̄йакасса, упад̣д̣хам̣ пат̣игга̄хакасса хотӣти несам̣ ладдхи. упакан̣н̣акети кан̣н̣амӯле. аланти пат̣иккхепавачанам̣, хоту ким̣ имина̄ти аттхо. на ча пана тети ете а̄йасманта̄ дӣгхараттам̣ аван̣н̣ака̄ма̄ хутва̄ аван̣н̣ам̣ бха̄санта̄пи аббха̄чиккханта̄ на джириданти, аббхаккха̄насса антам̣ на гаччхантӣти аттхо. атха ва̄ ладжджанаттхе идам̣ джиридантӣти падам̣ дат̣т̣хаббам̣, на ладжджантӣти аттхо.

сӣхасена̄пативаттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

каппийабхӯмиануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

295. абхила̄паматтанти десана̄маттам̣. а̄мисакха̄данаттха̄йа̄ти таттха таттха чхад̣д̣итасса а̄мисасса кха̄данаттха̄йа. ануппагейева̄ти па̄тойева. оравасадданти маха̄саддам̣. там̣ пана аватва̄пӣти андхакат̣т̣хакатха̄йам̣вуттанайена аватва̄пи. пи-саддена татха̄ вачанампи ануджа̄на̄ти. ат̣т̣хакатха̄су вуттанайена̄ти сесаат̣т̣хакатха̄су вуттанайена. ‘‘каппийакут̣им̣ карома̄’ти ва̄, ‘каппийакут̣ӣ’ти ва̄ вутте са̄дха̄ран̣алаккхан̣а’’нти саббаат̣т̣хакатха̄су вуттаусса̄ванантика̄кут̣икаран̣алаккхан̣ам̣. чайанти адхит̣т̣ха̄нам̣. йато пат̣т̣ха̄йа̄ти йато ит̣т̣хакато силато маттика̄пин̣д̣ато ва̄ пат̣т̣ха̄йа. пат̣хамит̣т̣хака̄дӣнам̣ хет̣т̣ха̄ на ват̣т̣антӣти бхиттийа̄ пат̣хамит̣т̣хака̄дӣнам̣ хет̣т̣ха̄ бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄пийама̄на̄ ит̣т̣хака̄дайо бхӯмигатикатта̄ ‘‘каппийакут̣им̣ карома̄’’ти ватва̄ патит̣т̣ха̄петум̣ на ват̣т̣анти. йади евам̣ бхӯмийам̣ никхан̣итва̄ патит̣т̣ха̄пийама̄на̄ тхамбха̄ касма̄ татха̄ ватва̄ патит̣т̣ха̄петум̣ ват̣т̣антӣти а̄ха ‘‘тхамбха̄ пана…пе… ват̣т̣антӣ’’ти. сан̇гхасантакамева̄ти ва̄саттха̄йа катам̣ сан̇гхикасена̄санам̣ сандха̄йа вадати. бхиккхусантаканти ва̄саттха̄йа ева катам̣ бхиккхусса пуггаликасена̄санам̣. мукхасаннидхӣти имина̄ антовуттхадуккат̣амева дӣпитам̣.

каппийабхӯмиануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

кен̣ийаджат̣илаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

300. йена а̄пан̣ам̣ тадавасарӣтиа̄дӣсу а̄пан̣анти екасса нигамассетам̣ адхивачанам̣. тасмим̣ кира нигаме вӣсати а̄пан̣амукхасахасса̄ни вибхатта̄ни ахесум̣. ити со а̄пан̣а̄нам̣ уссаннатта̄ ‘‘а̄пан̣а’’нтвева сан̇кхам̣ гато. тасса пана нигамасса авидӯре надӣтӣре гханаччха̄йо раман̣ӣйабхӯмибха̄го маха̄ванасан̣д̣о, тасмим̣ бхагава̄ вихарати. кен̣ийоти тасса на̄мам̣. джат̣илоти а̄харимаджат̣а̄дхаро та̄пасо. со кира бра̄хман̣амаха̄са̄ло, дханараккхан̣аттха̄йа пана та̄пасапаббаджджам̣ сама̄да̄йа ран̃н̃о пан̣н̣а̄ка̄рам̣ датва̄ бхӯмибха̄гам̣ гахетва̄ таттха ассамам̣ ка̄ретва̄ пан̃чахи сакат̣асатехи ван̣иджджам̣ пайоджетва̄ куласахассасса ниссайо хутва̄ васати. ассамепи часса еко та̄ларуккхо дивасе дивасе екам̣ сован̣н̣амайам̣ пхалам̣ мун̃чатӣти ваданти. со дива̄ ка̄са̄ва̄ни дха̄рети, джат̣а̄ ча бандхати, раттим̣ ка̄масампаттим̣ анубхавати.

паватта̄роти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.285; ма. ни. ат̣т̣ха. 2.427; а. ни. ат̣т̣ха. 3.5.192) паваттайита̄ро, па̄вачанавасена ватта̄роти аттхо. йесанти йесам̣ сантакам̣. мантападанти мантасадде бахикатва̄ рахо бха̄ситаббат̣т̣хена манта̄ ева там̣там̣аттхапат̣ипаттихетута̄йа паданти мантападам̣, ведавачанам̣. гӣтанти ат̣т̣хака̄дӣхи дасахи пора̄н̣абра̄хман̣ехи уда̄тта̄нуда̄тта̄дисарасампаттивасена саджджха̄йитам̣. павуттанти па̄вачанавасена ан̃н̃есам̣ вуттам̣, ва̄читанти аттхо. самихитанти самупабйӯл̣хам̣ ра̄сикатам̣, ируведайаджуведаса̄маведа̄дивасена таттха̄пи паччекам̣ мантабра̄хман̣а̄дивасена саджджха̄йанава̄чака̄дивасена ча пин̣д̣ам̣ катва̄ т̣хапитанти аттхо. тадануга̄йантӣти етарахи бра̄хман̣а̄ там̣ техи пуббе гӣтам̣ ануга̄йанти анусаджджха̄йанти. таданубха̄сантӣти там̣ анубха̄санти, идам̣ пуримассева вевачанам̣. бха̄ситаманубха̄сантӣти техи бха̄ситам̣ саджджха̄йитам̣ анусаджджха̄йанти. ва̄читаманува̄чентӣти техи ан̃н̃есам̣ ва̄читам̣ анува̄ченти. сеййатхиданти те катамети аттхо. ат̣т̣хакотиа̄дӣни тесам̣ на̄ма̄ни. те кира диббачаккхупарибхан̣д̣ена йатха̄каммӯпаган̃а̄н̣ена сатта̄нам̣ каммассаката̄дим̣ пуббенива̄сан̃а̄н̣ена атӣтакаппе бра̄хман̣а̄нам̣ мантаджджхенавидхин̃ча олокетва̄ парӯпагха̄там̣ акатва̄ кассапасамма̄самбуддхасса бхагавато ват̣т̣асаннисситена вачанена саха сам̣сандитва̄ манте гантхесум̣. апара̄паре пана окка̄кара̄джака̄ла̄дӣсу уппаннабра̄хман̣а̄ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни паккхипитва̄ тайо веде бхиндитва̄ буддхавачанена саддхим̣ вируддхе акам̣су. раттибходжанам̣ ратти, тато упарата̄ти раттӯпарата̄. атикканте маджджханхике йа̄ва сӯрийаттхан̇гамана̄ бходжанам̣ вика̄лабходжанам̣ на̄ма, тато вирататта̄ вирата̄ вика̄лабходжана̄. пат̣ийа̄да̄петва̄ти саппимадхусаккара̄дӣхи чева маричехи ча сусан̇кхатам̣ па̄нам̣ пат̣ийа̄да̄петва̄.

‘‘маха̄ кхо кен̣ийа бхиккхусан̇гхо’’ти касма̄ бхагава̄ пунаппунам̣ пат̣иккхипи? титтхийа̄нам̣ пат̣иккхепапасанната̄йа. титтхийа̄ хи ‘‘ахо вата̄йам̣ аппиччхо, йо нимантийама̄нопи на са̄дийатӣ’’ти упанимантийама̄насса пат̣иккхепе пасӣдантӣти кечи, ака̄ран̣ан̃четам̣. наттхи буддха̄нам̣ паччайахету еварӯпам̣ кохан̃н̃ам̣, айам̣ пана ад̣д̣хателаса̄ни бхиккхусата̄ни дисва̄ еттака̄нам̣йева бхиккхам̣ пат̣ийа̄дессати, свева село бра̄хман̣о тӣхи пурисасатехи саддхим̣ паббаджиссати, айуттам̣ кхо пана наваке ан̃н̃ато песетва̄ имехева саддхим̣ гантум̣, име ва̄ ан̃н̃ато песетва̄ навакехи саддхим̣ гантум̣. атха̄пи саббева гахетва̄ гамисса̄ми, бхиккха̄ха̄ро наппахоссати. тато бхиккхӯсу пин̣д̣а̄йа чарантесу манусса̄ уджджха̄йиссанти ‘‘чирассампи кен̣ийо саман̣ам̣ готамам̣ нимантетва̄ йа̄панаматтам̣ да̄тум̣ на̄саккхӣ’’ти, сайан̃ча виппат̣иса̄рӣ бхависсати. пат̣иккхепе пана кате ‘‘саман̣о готамо пунаппунам̣ ‘тван̃ча бра̄хман̣есу абхиппасанно’ти бра̄хман̣а̄нам̣ на̄мам̣ ган̣ха̄тӣ’’ти чинтетва̄ бра̄хман̣епи нимантетука̄мо бхависсати, тато бра̄хман̣е па̄т̣ийеккам̣ нимантессати, те тена нимантита̄ бхиккхӯ хутва̄ бхун̃джиссанти, евамасса саддха̄ анураккхита̄ бхависсатӣти пунаппунам̣ пат̣иккхипи. кин̃ча̄пи кхо бхо готама̄ти имина̄ идам̣ дӣпети ‘‘бхо готама, ким̣ джа̄там̣, йади ахам̣ бра̄хман̣есу абхиппасанно, адхива̄сету бхавам̣ готамо, ахам̣ бра̄хман̣а̄нампи да̄тум̣ саккоми тумха̄кампӣ’’ти. т̣хапетва̄ дхан̃н̃апхаларасанти еттха тан̣д̣уладхованодакампи дхан̃н̃арасойева̄ти ваданти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, уччхурасанти еттха никкасат̣о уччхурасо сатта̄хака̄ликоти ведитаббам̣.

има̄хи га̄тха̄хӣти (ма. ни. ат̣т̣ха. 2.400) има̄хи кен̣ийасса читта̄нукӯла̄хи га̄тха̄хи. таттха аггипаричарийам̣ вина̄ бра̄хман̣а̄нам̣ йан̃н̃а̄бха̄вато ‘‘аггихуттамукха̄ йан̃н̃а̄’’ти вуттам̣, аггихуттасет̣т̣ха̄ аггиджуханаппадха̄на̄ти аттхо. бра̄хман̣а̄ хи ‘‘аггимукха̄ дева̄’’ти аггиджуханапуббакам̣ йан̃н̃ам̣ видаханти. веде саджджха̄йантехи пат̣хамам̣ саджджха̄йитаббато са̄виттӣ ‘‘чхандасо мукха’’нти вутта̄, са̄виттӣ ведасса пуббан̇гама̄ти аттхо там̣пуббакатта̄ ведасаванасса. манусса̄нам̣ сет̣т̣хабха̄вато ра̄джа̄ ‘‘мукха’’нти вутто. ога̄хантӣнам̣ надӣнам̣ а̄дха̄рабха̄вато гантаббат̣т̣ха̄набха̄вена пат̣исаран̣ато ча са̄гаро ‘‘мукха’’нти вутто. чандасама̄йогена ‘‘аджджа каттика̄, аджджа рохин̣ӣ’’ти сан̃н̃а̄йанато наккхатта̄ни абхибхавитва̄ а̄локакаран̣ато наккхаттехи ативисесасоммабха̄вато ча ‘‘наккхатта̄нам̣ мукхам̣ чандо’’ти вуттам̣. ‘‘дӣпасикха̄ аггиджа̄ла̄ асанивичакка’’нти евама̄дӣнам̣ тапанта̄нам̣ виджджулата̄нам̣ аггатта̄ а̄диччо ‘‘тапатам̣ мукха’’нти вутто. даккхин̣еййа̄нам̣ пана аггатта̄ висесена тасмим̣ самайе буддхаппамукхам̣ сан̇гхам̣ сандха̄йа ‘‘пун̃н̃ам̣ а̄кан̇кхама̄на̄нам̣, сан̇гхо ве йаджатам̣ мукха’’нти вуттам̣. тена сан̇гхо пун̃н̃асса а̄йамукхам̣ аггадаккхин̣еййабха̄вена̄ти дассети.

кен̣ийаджат̣илаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

роджамаллаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

301. роджаваттхумхи виха̄роти гандхакут̣им̣ сандха̄йа а̄хам̣су. атарама̄ноти атуранто, сан̣икам̣ падаппама̄н̣ат̣т̣ха̄не падам̣ никкхипанто ваттам̣ катва̄ сусаммат̣т̣хам̣ мутта̄даласиндува̄расантхарасадисам̣ ва̄ликам̣ авина̄сентоти аттхо. а̄л̣инданти памукхам̣. укка̄ситва̄ти укка̄ситасаддам̣ катва̄. аггал̣анти кава̄т̣ам̣. а̄кот̣ехӣти агганакхена ӣсакам̣ кун̃чикачхиддасамӣпе кот̣ехӣти вуттам̣ хоти. два̄рам̣ кира атиупари аманусса̄, атихет̣т̣ха̄ тираччха̄наджа̄тика̄ кот̣енти, татха̄ акот̣етва̄ маджджхе чхиддасамӣпе манусса̄ кот̣енти, идам̣ два̄ракот̣акаваттанти дӣпента̄ ваданти. вивари бхагава̄ два̄ранти на бхагава̄ ут̣т̣ха̄йа два̄рам̣ вивари, виваратӯти пана хаттхам̣ паса̄реси. тато ‘‘бхагава̄ тумхехи анека̄су каппакот̣ӣсу да̄нам̣ дадама̄нехи на сахаттха̄ два̄равиваран̣акаммам̣ ката’’нти сайамева два̄рам̣ виват̣ам̣. там̣ пана йасма̄ бхагавато манена виват̣ам̣, тасма̄ ‘‘вивари бхагава̄ два̄ра’’нти вуттам̣.

роджамаллаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

вуд̣д̣хапаббаджитаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

303. а̄тума̄ваттхумхи ан̃н̃атаро вуд̣д̣хапаббаджитоти субхаддо на̄ма ан̃н̃атаро бхиккху вуд̣д̣хака̄ле паббаджитатта̄ ‘‘вуд̣д̣хапаббаджито’’ти вутто. две да̄рака̄ти са̄ман̣ерабхӯмийам̣ т̣хита̄ две путта̄. на̄л̣ийа̄ва̄пакена̄ти на̄л̣ийа̄ чева тхавика̄йа ча. сам̣харим̣сӯти йасма̄ манусса̄ те да̄раке ман̃джубха̄н̣ине пат̣ибха̄наванте дисва̄ ка̄ретука̄ма̄пи ака̄ретука̄ма̄пи ка̄рентийева, катака̄ле ча ‘‘ким̣ ган̣хиссатха та̄та̄’’ти пуччханти. те ваданти ‘‘на амха̄кам̣ ан̃н̃ена кеначи аттхо, пита̄ пана но бхагавато а̄гатака̄ле йа̄гуда̄нам̣ ка̄тука̄мо’’ти. там̣ сутва̄ манусса̄ апариган̣етва̄ва йам̣ те сакконти харитум̣, саббам̣ денти. йампи на сакконти, мануссехи песенти. тасма̄ те да̄рака̄ бахум̣ лон̣ампи телампи саппимпи тан̣д̣улампи кха̄данӣйампи сам̣харим̣су.

а̄тума̄йам̣ вихаратӣти а̄тумам̣ нисса̄йа вихарати. бхуса̄га̄рети бхусамайе ага̄раке. таттха кира махантам̣ пала̄лапун̃джам̣ аббхантарато пала̄лам̣ никкад̣д̣хитва̄ са̄ла̄садисам̣ паббаджита̄нам̣ васанайоггат̣т̣ха̄насадисам̣ катам̣, тада̄ бхагава̄ таттха васи. атха бхагавати а̄тумам̣ а̄гантва̄ бхуса̄га̄ракам̣ павит̣т̣хе субхаддо са̄йанхасамайам̣ га̄мадва̄рам̣ гантва̄ мануссе а̄мантеси ‘‘упа̄сака̄ на̄хам̣ тумха̄кам̣ сантика̄ ан̃н̃ам̣ кин̃чи пачча̄сӣса̄ми, майхам̣ да̄ракехи а̄нӣтатела̄дӣнийева сан̇гхасса пахонти, хаттхакаммаматтам̣ ме детха̄’’ти. ким̣, бханте, карома̄ти? ‘‘идан̃чидан̃ча ган̣хатха̄’’ти саббӯпакаран̣а̄ни га̄хетва̄ виха̄ре уддхана̄ни ка̄ретва̄ екам̣ ка̄л̣акам̣ ка̄са̄вам̣ нива̄сетва̄ та̄дисамева па̄рупитва̄ ‘‘идам̣ каротха, идам̣ каротха̄’’ти саббараттим̣ вича̄ренто сатасахассам̣ виссаджджетва̄ бходжджайа̄гун̃ча мадхугол̣акан̃ча пат̣ийа̄да̄песи. бходжджайа̄гу на̄ма пат̣хамам̣ бхун̃джитва̄ па̄таббайа̄гу, таттха саппимадхупха̄н̣итамаччхамам̣сапуппхапхалараса̄ди йам̣кин̃чи кха̄данӣйам̣ на̄ма, саббам̣ пависати, кӣл̣итука̄ма̄нам̣ сӣсамаккханайогга̄ хоти сугандхагандха̄.

атха бхагава̄ ка̄лассева сарӣрапат̣иджагганам̣ катва̄ бхиккхусан̇гхапаривуто пин̣д̣а̄йа чаритум̣ а̄тумага̄манагара̄бхимукхо па̄йа̄си. манусса̄ тасса а̄рочесум̣ ‘‘бхагава̄ пин̣д̣а̄йа га̄мам̣ пависати, тайа̄ касса йа̄гу пат̣ийа̄дита̄’’ти. со йатха̄ниваттхапа̄рутехева техи ка̄л̣акака̄са̄вехи екена хаттхена даббин̃ча кат̣аччхун̃ча гахетва̄ брахма̄ вийа даккхин̣аджа̄н̣уман̣д̣алам̣ бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ вандитва̄ ‘‘пат̣игган̣ха̄ту ме, бханте, бхагава̄ йа̄гу’’нти а̄ха. тена вуттам̣ ‘‘атха кхо со вуд̣д̣хапаббаджито тасса̄ раттийа̄ аччайена бахутарам̣ йа̄гум̣ пат̣ийа̄да̄петва̄ бхагавато упана̄месӣ’’ти. джа̄нанта̄пи татха̄гата̄ пуччхантӣтиа̄ди вуттанайамева. кута̄йанти куто айам̣. сесаметтха утта̄намева.

304. дасабха̄гам̣ датва̄ти дасамабха̄гам̣ датва̄. тенева̄ха ‘‘даса кот̣т̣ха̄се катва̄ еко кот̣т̣ха̄со бхӯмиса̄мика̄нам̣ да̄таббо’’ти.

вуд̣д̣хапаббаджитаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чатумаха̄падесакатха̄ван̣н̣ана̄

305. паримадданта̄ти упапариккханта̄. паттун̣н̣адесе сан̃джа̄таваттхам̣ паттун̣н̣ам̣. косеййависесоти хи абхидха̄накосе вуттам̣. чӣнадесе сома̄радесе ча сан̃джа̄таваттха̄ни чӣнасома̄рапат̣а̄ни. паттун̣н̣а̄дӣни тӣн̣и косеййасса анулома̄ни па̄н̣акехи катасуттамайатта̄. иддхимайикам̣ ехибхиккхӯнам̣ пун̃н̃иддхийа̄ ниббаттачӣварам̣. там̣ кхома̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ хотӣти тесам̣йева ануломам̣. девата̄хи динначӣварам̣ девадаттийам̣. там̣ каппаруккхе ниббаттам̣ джа̄линӣдевакан̃н̃а̄йа ануруддхаттхерасса диннаваттхасадисам̣. тампи кхома̄дӣнан̃н̃ева ануломам̣ хоти тесу ан̃н̃атарабха̄вато. две пат̣а̄ десана̄менева вутта̄ти тесам̣ сарӯпадассанапараметам̣, на̄н̃н̃ам̣ ниваттанапарам̣ паттун̣н̣апат̣ассапи десана̄менева вуттатта̄. тумба̄ти бха̄джана̄ни. пхалатумботи ла̄буа̄ди. удакатумботи удакуккхипанакакут̣ако. килан̃джаччхаттанти вел̣увилӣвехи ва̄йитва̄ катачхаттам̣. самбхиннарасанти саммисситарасам̣. па̄накам̣ пат̣иггахитам̣ хотӣти амбапа̄на̄дипа̄накам̣ пат̣иггахитам̣ хоти, там̣ вика̄лепи каппати асамбхиннарасатта̄. тена тадахупат̣иггахитена саддхинти тена сатта̄хака̄ликена тадахупат̣иггахитена саддхим̣. сесаметтха сувин̃н̃еййамева.

чатумаха̄падесакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бхесаджджаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. катхинаккхандхакам̣

катхина̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

306. катхинаккхандхаке сӣсавасена̄ти падха̄нан̇гавасена. ‘‘катхинанти пан̃ча̄нисам̣се антокаран̣асаматтхата̄йа тхиранти аттхо’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ‘‘со несам̣ бхависсатӣ’’ти йуджджатӣти ‘‘со тумха̄ка’’нти аватва̄ ‘‘неса’’нти вачанам̣ йуджджати. йе аттхатакатхина̄ти на кевалам̣ тумха̄камева, йе ан̃н̃епи аттхатакатхина̄, тесампи бхависсатӣти аттхо. ана̄мантетва̄ чаран̣анти ча̄риттасиккха̄паде вуттанайена ана̄пуччхитва̄ кулесу чаран̣ам̣. матакачӣваранти матасса сантакам̣ чӣварам̣. татруппа̄дена а̄бхатанти виха̄расантакена кхеттаваттхуа̄дина̄ а̄нӣтам̣.

пат̣хамапава̄ран̣а̄йа пава̄рита̄ти идам̣ вассаччхедам̣ акатва̄ вассам̣вуттхабха̄васандассанаттхам̣ вуттам̣ антара̄йена аппава̄рита̄нампи вуттхавасса̄нам̣ катхинаттха̄расамбхавато. тенева ‘‘аппава̄рита̄ ва̄’’ти аватва̄ ‘‘чхиннавасса̄ ва̄ паччхимика̄йа упагата̄ ва̄ на лабхантӣ’’ти еттакамева вуттам̣. ан̃н̃асмим̣ виха̄ре вуттхавасса̄пи на лабхантӣти на̄на̄сӣма̄йа ан̃н̃асмим̣ виха̄ре вуттхавасса̄ имасмим̣ виха̄ре катхинаттха̄рам̣ на лабхантӣти аттхо. кхалимаккхитаса̄т̣акоти ахатаваттхам̣ сандха̄йа вуттам̣. да̄накаммава̄ча̄ти катхинадуссада̄накаммава̄ча̄. ака̄тум̣ на лаббхатӣти имина̄ ана̄дарийена акаронтасса дуккат̣анти дӣпети. каммава̄ча̄ пана ека̄йева ват̣т̣атӣти катхинаттха̄раса̄т̣акасса да̄нака̄ле вутта̄ ека̄йева каммава̄ча̄ ват̣т̣ати. пуна тасса ан̃н̃асмим̣ ваттхе диййама̄не каммава̄ча̄йа да̄таббакиччам̣ наттхи, апалоканамева аланти адхиппа̄йо.

308. маха̄бхӯмиканти маха̄висайам̣, чатувӣсатиа̄ка̄равантата̄йа маха̄виттха̄риканти вуттам̣ хоти. пан̃чаканти пан̃чакхан̣д̣ам̣. еса найо сесесупи. пат̣хамачимилика̄ти катхинаваттхато ан̃н̃а̄ аттано пакатичимилика̄. ‘‘куччхичимиликам̣ катва̄ сиббитаматтена̄ти тхираджин̣н̣а̄нам̣ чимилика̄нам̣ екато катва̄ сиббанассетам̣ адхивачана’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. маха̄паччарийам̣ курундийан̃ча ‘‘вуттавачананидассанам̣ бйан̃джане ева бхедо, аттхе наттхӣти дассанаттхам̣ ката’’нти ваданти. пит̣т̣хианува̄та̄ропанаматтена̄ти дӣгхато анува̄тасса а̄ропанаматтена. куччхианува̄та̄ропанаматтена̄ти путхулато анува̄тасса а̄ропанаматтена. са̄руппам̣ хотӣти саман̣аса̄руппам̣ хоти. раттиниссаггийена̄ти раттиатиккантена.

катхина̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

а̄да̄йасаттака̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

311. айанти а̄са̄ваччхедико катхинуддха̄ро. идха на вуттоти па̄л̣ийам̣ ма̄тика̄падабха̄джане саванантика̄нантарам̣ на вутто. таттха̄ти тасмим̣ сӣма̄тиккантике катхинуддха̄ре. ‘‘сӣма̄тиккантико на̄ма чӣварака̄ласӣма̄тиккантико’’ти кеначи вуттам̣. ‘‘бахисӣма̄йам̣ чӣварака̄ласамайасса атиккантатта̄ сӣма̄тиккантико’’ти айам̣ амха̄кам̣ кханти. сахуббха̄ре ‘‘со катачӣваро’’ти па̄т̣хо диссати, еван̃ча сати чӣварапалибодхо пат̣хамам̣ чхиджджатӣти вин̃н̃а̄йати, идха пана парива̄рапа̄л̣ийан̃ча ‘‘две палибодха̄ апуббам̣ ачаримам̣ чхиджджантӣ’’ти (пари. 415) вачанато там̣ на самети, тасма̄ вӣмам̣ситаббаметтха ка̄ран̣ам̣.

312. ‘‘сама̄да̄йава̄ро а̄да̄йава̄расадисо, упасаггаматтаметтха висесо’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. кечи пана ‘‘саббам̣ аттано париккха̄рам̣ анавасесетва̄ паккаманто ‘сама̄да̄йа паккаматӣ’ти вуччатӣ’’ти ваданти. пуна сама̄да̄йава̄репи тейева дассита̄ти самбандхо. виппакатачӣваре паккаманантикасса катхинуддха̄расса асамбхавато ‘‘йатха̄самбхава’’нти вуттам̣. паккаманантико хи катхинуддха̄ро нит̣т̣хитачӣварассева васена вутто ‘‘бхиккху аттхатакатхино катачӣварам̣ а̄да̄йа паккаматӣ’’ти вуттатта̄, тасма̄ со виппакатачӣваро на самбхаватӣти чхал̣ева уббха̄ра̄ таттха дассита̄.

татра̄йам̣ а̄дито пат̣т̣ха̄йа ва̄равибха̄вана̄ – а̄да̄йава̄ра̄ сатта, татха̄ сама̄да̄йава̄ра̄ти две саттакава̄ра̄, тато паккаманантикам̣ ваджджетва̄ виппакатачӣварасса а̄да̄йасама̄да̄йава̄равасена две чхаккава̄ра̄, тато парам̣ нит̣т̣ха̄насаннит̣т̣ха̄нана̄санантика̄нам̣ васена тӣн̣и тика̄ни дассита̄ни. таттха пат̣хаматтикам̣ антосӣма̄йам̣ ‘‘паччессам̣ на паччесса’’нти имам̣ видхим̣ ана̄маситва̄ бахисӣма̄йамева ‘‘на паччесса’’нти паваттам̣, тасма̄ паккаманантикасӣма̄тиккантикасауббха̄ра̄ таттха на йуджджанти. дутийаттикам̣ антосӣма̄йам̣ ‘‘на паччесса’’нти паваттам̣. татийаттикам̣ анадхит̣т̣хита-падена висесетва̄ паваттам̣, аттхато пат̣хаматтикена самети. анадхит̣т̣хитена̄ти ча ‘‘паччессам̣ на паччесса’’нти евам̣ анадхит̣т̣хитена, анийамитена̄ти аттхо. татийаттика̄нантарам̣ чатуттхаттикам̣ самбхавантам̣ антосӣма̄йам̣ ‘‘паччесса’’нти вачанависесена самбхавати. татха̄ ча йоджийама̄нам̣ итарехи саванантика̄дӣхи авируддхам̣ хотӣти чатуттхаттикам̣ ахутва̄ чхаккам̣ джа̄танти ведитаббам̣. евам̣ тӣн̣и тика̄ни екам̣ чхаккан̃ча̄ти пат̣хамам̣ паннарасакам̣ ведитаббам̣.

316-320. тато идамева паннарасакам̣ упасаггависесена дутийам̣ сама̄да̄йапаннарасакам̣ на̄ма катам̣. пуна ‘‘виппакатачӣварам̣ а̄да̄йа̄’’ти татийам̣ паннарасакам̣, ‘‘сама̄да̄йа̄’’ти чатуттхам̣ паннарасакам̣ дасситанти евам̣ чатта̄ри паннарасака̄ни ведитабба̄ни. таттха пат̣хамадутийесу паннарасакесу саббена саббам̣ акатачӣварам̣ адхиппетам̣, итаресу двӣсу виппакатанти ведитаббам̣. тато парам̣ ‘‘чӣвара̄са̄йа паккаматӣ’’тиа̄дина̄ найена нит̣т̣ха̄насаннит̣т̣ха̄нана̄санаа̄са̄ваччхедикавасена еко ва̄роти идамекам̣ чатуккам̣ джа̄там̣, тасма̄ пуббе вутта̄ни тика̄ни а̄са̄ваччхедика̄ни тӣн̣и ча тика̄нӣти етам̣ ана̄са̄йадва̄дасаканти ведитаббам̣. таданантаре а̄са̄йадва̄дасаке кин̃ча̄пи пат̣хамам̣ два̄дасакам̣ лаббхати, татха̄пи там̣ ниббисесанти тамекам̣ два̄дасакам̣ авуттасиддхам̣ катва̄ висесато дассетум̣ а̄дито пат̣т̣ха̄йа ‘‘антосӣма̄йам̣ паччесса’’нти вуттам̣. там̣ дутийачатукке ‘‘со бахисӣмагато сун̣а̄тӣ’’тиа̄дивачанасса татийачатукке саванантика̄дӣнан̃ча ока̄сакаран̣аттханти ведитаббам̣. идам̣ пана два̄дасакам̣ ана̄са̄йавасенапи лаббхама̄нам̣ имина̄ авуттасиддхам̣ катва̄ на дасситанти ведитаббам̣. еваметтха две два̄дасака̄ни уддхаритабба̄ни. каран̣ӣйадва̄дасакепи йатха̄дасситам̣ ана̄са̄йадва̄дасакам̣ авуттасиддхам̣ а̄са̄йадва̄дасакан̃ча̄ти две два̄дасака̄ни уддхаритабба̄ни.

321-322. йасма̄ дисам̣гамиканаваке ‘‘дисам̣гамико паккаматӣ’’ти вачаненева ‘‘на паччесса’’нти идам̣ авуттасиддхамева, тасма̄ там̣ на вуттам̣. етта̄вата̄ ча а̄ва̄сапалибодха̄бха̄во дассито. чӣварапат̣ивӣсам̣ апавила̄йама̄ноти имина̄ чӣварапалибодхасаман̇гитамасса дассети. таттха чӣварапат̣ивӣсанти аттано паттаббачӣварабха̄гам̣. апавила̄йама̄ноти а̄кан̇кхама̄но. тасса чӣварала̄бхе сати вассам̣вуттха̄ва̄се нит̣т̣ха̄насаннит̣т̣ха̄нана̄санантика̄нам̣ васена екам̣ тикам̣, тесам̣йева васена антара̄магге екам̣, гатат̣т̣ха̄не еканти тин̣н̣ам̣ тика̄нам̣ васена екам̣ навакам̣ ведитаббам̣.

324. тато парам̣ нит̣т̣ха̄насаннит̣т̣ха̄нана̄санантикасӣма̄тиккантикасауббха̄ра̄нам̣ васена пха̄сувиха̄рапан̃чакам̣ вуттам̣. сесаметтха па̄л̣ито ат̣т̣хакатха̄то ча сувин̃н̃еййамева.

а̄да̄йасаттака̄дикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

катхинаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. чӣвараккхандхакам̣

джӣвакаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

329-330. чӣвараккхандхаке каммавипа̄канти каммаджарогам̣. сам̣йамасса̄ти а̄нисам̣сасса, упайогаттхе четам̣ са̄мивачанам̣.

паджджотара̄джаваттхукатха̄диван̣н̣ана̄

334-336. виччхикасса джа̄тоти тасса кира ма̄туйа̄ утусамайе сайанагата̄йа виччхико на̄бхиппадесам̣ а̄рул̣хо, са̄ тасса сампхассена габбхам̣ ган̣хи. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘виччхикасса джа̄то’’ти. уссаннадосоти сан̃читапитта̄дидосо.

варайа̄чанакатха̄ван̣н̣ана̄

337. итарӣтарена̄ти итарена итарена. итара-саддо пана анийамавачано двиккхаттум̣ вуччама̄но йам̣кин̃чи-саддехи сама̄наттхо хотӣти вуттам̣ ‘‘аппаггхенапи махаггхенапи йена кеначӣ’’ти. маха̄пит̣т̣хийакоджаванти хаттхипит̣т̣хӣсу аттхаритаббата̄йа маха̄пит̣т̣хийанти ладдхасаман̃н̃ам̣ чатуран̇гулапуппхам̣ коджавам̣.

камбала̄нуджа̄нана̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

340. упача̄рети суса̄насса а̄санне падесе. чхад̣д̣етва̄ гата̄ти кин̃чи аватва̄йева чхад̣д̣етва̄ гата̄. со ева са̄мӣти аката̄йа катика̄йа йена гахитам̣, сова са̄мӣ.

чӣварапат̣игга̄хакасаммутиа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

342-343. дхуравиха̄рат̣т̣ха̄нети виха̄радва̄расса саммукхат̣т̣ха̄не. виха̄рамаджджхейева самманнитаббанти саббесам̣ джа̄нанаттха̄йа виха̄рамаджджхейева нисиннехи самманнитаббам̣. тула̄бхӯтоти тула̄садисо. ван̣н̣а̄ван̣н̣ам̣ катва̄ти саббакот̣т̣ха̄се аггхато самаке катва̄. тенева̄ха ‘‘саме пат̣ивӣсе т̣хапетва̄’’ти. иданти са̄ман̣ера̄нам̣ упад̣д̣хапат̣ивӣсасса да̄нам̣. пха̄тикамманти саммун̃джанӣбандхана̄дихаттхакаммам̣. уккут̣т̣хим̣ каронтӣти маха̄саддам̣ каронти. самапат̣ивӣсо да̄табботи карисса̄ма̄ти йа̄чанта̄нам̣ пат̣ин̃н̃а̄маттенапи самакот̣т̣ха̄со да̄таббо.

чӣварараджанакатха̄ван̣н̣ана̄

344. раджанакумбхийа̄ маджджхе т̣хапетва̄ти антораджанакумбхийа̄ маджджхе т̣хапетва̄ евам̣ ват̣т̣а̄дха̄раке антораджанакумбхийа̄ паккхитте маджджхе удакам̣ тит̣т̣хати, ват̣т̣а̄дха̄ракато бахи саманта̄ антокумбхийам̣ раджаначчхалли. раджанам̣ паккхипитунти раджаначчхаллим̣ паккхипитум̣.

тичӣвара̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

346. уддхасте арун̣ети уггате арун̣асӣсе. нандимукхийа̄ти тут̣т̣хамукхийа̄.

атирекачӣвара̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

348. аччхупеййанти патит̣т̣хапеййам̣. хатаваттхака̄нанти ка̄ла̄тӣтаваттха̄нам̣. уддхаритва̄ аллӣйа̄панакхан̣д̣анти дуббалат̣т̣ха̄нам̣ апанетва̄ аллӣйа̄панаваттхакхан̣д̣ам̣.

виса̄кха̄ваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

349-351. виса̄кха̄ваттхумхи каллака̄йа̄ти акилантака̄йа̄ пӣтисоманассехи пхут̣асарӣра̄. гатӣти н̃а̄н̣агати н̃а̄н̣а̄дхигамо. абхисампара̄йоти н̃а̄н̣а̄бхисампара̄йо н̃а̄н̣асахито печчабха̄во.

там̣ бхагава̄ бйа̄кариссатӣти ‘‘со бхиккху сота̄панно сакада̄га̄мӣ’’тиа̄дина̄ тасса там̣ н̃а̄н̣агатим̣, тато парам̣ ‘‘нийато самбодхипара̄йан̣о сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кариссатӣ’’тиа̄дина̄ (сам̣. ни. 5.1004) н̃а̄н̣а̄бхисампара̄йан̃ча а̄ви кариссати. соваггиканти саггасам̣ваттаникам̣. сокам̣ нудати винодетӣти соканудам̣.

нисӣдана̄диануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

353. дуккхам̣ супатӣти на̄на̄видхасупинам̣ пассанто дуккхам̣ супати. дуккхам̣ пат̣ибуджджхатӣти пат̣ибуджджхантопи уттаситва̄ саломахам̣со дуккхам̣ пат̣ибуджджхати.

паччхимавикаппанупагачӣвара̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

359-362. ат̣т̣хападакаччханнена паттамукхам̣ сиббитунти ат̣т̣хападапхалака̄ка̄рена паттамукхе таттха таттха габбхам̣ дассетва̄ сиббитум̣. аггал̣агуттийева пама̄н̣анти имехи чатӯхи никкхепака̄ран̣ехи т̣хапентенапи аггал̣агуттивиха̄рейева т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо.

сан̇гхикачӣваруппа̄дакатха̄ван̣н̣ана̄

363. пан̃ча ма̄сети аччантасам̣йоге упайогавачанам̣. вад̣д̣хим̣ пайоджетва̄ т̣хапитаупаниккхепатоти васса̄ва̄сикаттха̄йа веййа̄ваччакарехи вад̣д̣хим̣ пайоджетва̄ т̣хапитаупаниккхепато. татруппа̄датоти на̄л̣икераа̄ра̄ма̄дитатруппа̄дато. ‘‘васса̄ва̄сикала̄бхавасена ва̄ матакачӣваравасена ва̄ татруппа̄давасена ва̄ ан̃н̃ена ва̄ кеначи а̄ка̄рена сан̇гхам̣ уддисса уппанначӣварам̣, саббам̣ тассева аттхатакатхинасса пан̃ча ма̄се, анаттхатакатхинасса екам̣ чӣварама̄сам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти ависесато ватва̄пи пуна васса̄ва̄сикала̄бхавасена уппанне лаббхама̄нависесам̣ дассетум̣ ‘‘йам̣ пана ида’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. таттха идха̄ти абхила̄паматтаметам̣. ‘‘вассам̣вуттхасан̇гхасса дема̄’’ти вуттепи сойева найо. анаттхатакатхинассапи пан̃ча ма̄се па̄пун̣а̄тӣти васса̄ва̄сикала̄бхавасена уппаннатта̄ анаттхатакатхинассапи вуттхавассасса пан̃ча ма̄се па̄пун̣а̄ти. кеначи пана ‘‘идха-саддена нийамитатта̄’’ти ка̄ран̣ам̣ вуттам̣, там̣ ака̄ран̣ам̣. татха̄ хи идха-саддена анийаметва̄пи ‘‘вассам̣вуттхасан̇гхасса дема̄’’ти ва̄ ‘‘васса̄ва̄сикам̣ дема̄’’ти ва̄ антохеманте васса̄ва̄сикала̄бхавасена диннам̣ чӣварам̣ анаттхатакатхинассапи вуттхавассасса пан̃ча ма̄се па̄пун̣а̄ти, тенева парато ат̣т̣хасу ма̄тика̄су ‘‘вассам̣вуттхасан̇гхасса детӣ’’ти имасса ма̄тика̄падасса виниччхайе (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) ‘‘чӣварама̄сато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва хемантасса паччхимо дивасо, та̄ва васса̄ва̄сикам̣ дема̄ти вутте катхинам̣ аттхатам̣ ва̄ хоту анаттхатам̣ ва̄, атӣтавассам̣вуттха̄намева па̄пун̣а̄тӣ’’ти вуттам̣. тато паранти пан̃чама̄сато парам̣, гимха̄насса пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа̄ти аттхо.

‘‘касма̄? пит̣т̣хисамайе уппаннатта̄’’ти идам̣ ‘‘уда̄ху ана̄гатавассе’’ти имасса̄нантарам̣ дат̣т̣хаббам̣. гимха̄насса пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа уппаннамева хи пит̣т̣хисамайе уппаннатта̄ ‘‘ким̣ атӣтавассе идам̣ васса̄ва̄сика’’нтиа̄дина̄ пуччхитаббам̣, тенева паратопи ваккхати ‘‘гимха̄нам̣ пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа вутте пана ма̄тика̄ а̄ропетабба̄ ‘атӣтавасса̄ва̄сасса пан̃ча ма̄са̄ атикканта̄, ана̄гато ча̄тума̄саччайена бхависсати, катаравасса̄ва̄сасса десӣ’ти. саче ‘атӣтавассам̣вуттха̄нам̣ даммӣ’ти вадати, там̣антовассам̣вуттха̄намева па̄пун̣а̄тӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379). поттхакесу пана ‘‘анаттхатакатхинассапи пан̃ча ма̄се па̄пун̣а̄тӣ’’ти имасса̄нантарам̣ ‘‘касма̄? пит̣т̣хисамайе уппаннатта̄’’ти идам̣ ликханти, там̣ на йуджджати. на хи пит̣т̣хисамайе уппаннам̣ сандха̄йа ‘‘анаттхатакатхинассапи пан̃ча ма̄се па̄пун̣а̄тӣ’’ти вуттам̣, на ча пит̣т̣хисамайе уппаннам̣ вуттхавассассева па̄пун̣а̄ти, саммукхӣбхӯта̄нам̣ саббесам̣ па̄пун̣а̄ти, тенева парато ваккхати ‘‘асукавиха̄ре вассам̣вуттхасан̇гхасса̄ти вадати, татра вассам̣вуттха̄намева йа̄ва катхинассуббха̄ра̄ па̄пун̣а̄ти. саче пана гимха̄нам̣ пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа евам̣ вадати, татра саммукхӣбхӯта̄нам̣ саббесам̣ па̄пун̣а̄ти. касма̄? пит̣т̣хисамайе уппаннатта̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379).

т̣хитика̄ пана на тит̣т̣хатӣти еттха ат̣т̣хита̄йа т̣хитика̄йа пуна ан̃н̃асмим̣ чӣваре уппанне саче еко бхиккху а̄гаччхати, маджджхе чхиндитва̄ двӣхипи гахетаббам̣. т̣хита̄йа пана т̣хитика̄йа пуна ан̃н̃асмим̣ чӣваре уппанне саче навакатаро а̄гаччхати, т̣хитика̄ хет̣т̣ха̄ гаччхати. саче вуд̣д̣хатаро а̄гаччхати, т̣хитика̄ уддхама̄рохати. атха ан̃н̃о наттхи, пуна аттано па̄петва̄ гахетаббам̣. дуггахита̄ни хонтӣти еттха сан̇гхика̄нева хонтӣти адхиппа̄йо. гахитамева на̄ма̄ти ‘‘имасса идам̣ патта’’нти кин̃ча̄пи на видитам̣, те пана бха̄га̄ аттхато тесам̣ патта̄йева̄ти адхиппа̄йо. итова̄ти тхера̄нам̣ да̄таббатойева.

сан̇гхикачӣваруппа̄дакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

упанандасакйапуттаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

364. сатта̄хава̄рена арун̣амева ут̣т̣ха̄петӣти етам̣ вачанаматтамева екасмим̣ виха̄ре сатта̄хакичча̄бха̄вато. иданти ека̄дхиппа̄йада̄нам̣. на̄на̄ла̄бхехӣтиа̄дӣсу на̄на̄ висум̣ висум̣ ла̄бхо етесӯти на̄на̄ла̄бха̄, две виха̄ра̄, техи на̄на̄ла̄бхехи. на̄на̄ висум̣ висум̣ па̄ка̄ра̄дӣхи париччхинно упача̄ро етесанти на̄нӯпача̄ра̄, техи на̄нӯпача̄рехи. екасӣмавиха̄рехӣти екӯпача̄расӣма̄йам̣ двӣхи виха̄рехи.

гила̄наваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

365. палипанноти нимугго, маккхитоти аттхо. учча̄ретва̄ти уккхипитва̄. сама̄на̄чарийакоти еттха сачепи екасса а̄чарийасса еко антева̄сико хоти, еко саддхивиха̄рико, етепи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сама̄на̄чарийака̄ ева̄ти ваданти.

366. бхесаджджам̣ йоджетум̣ асаматтхо хотӣти веджджена ‘‘идан̃чидан̃ча бхесаджджам̣ гахетва̄ имина̄ йоджетва̄ да̄табба’’нти вутте татха̄ ка̄тум̣ асаматтхоти аттхо. нӣха̄тунти нӣхаритум̣, чхад̣д̣етунти аттхо.

матасантакакатха̄ван̣н̣ана̄

367-369. бхиккхусса ка̄лакатети еттха ка̄лаката-саддо бха̄васа̄дханоти а̄ха ‘‘ка̄лакирийа̄йа̄’’ти. таттха таттха сан̇гхасса̄ти тасмим̣ тасмим̣ виха̄ре сан̇гхасса.

сан̇гхе бхинне чӣваруппа̄дакатха̄ван̣н̣ана̄

376. йаттха пана даккхин̣одакам̣ пама̄н̣анти бхиккхӯ йасмим̣ рат̣т̣хе даккхин̣одакапааггахан̣аматтенапи деййадхаммасса са̄мино хонтӣти адхиппа̄йо. парасамуддети джамбудӣпе.

378. матакачӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тӣти еттха маггам̣ гаччханто тасса ка̄лакирийам̣ сутва̄ авиха̄рат̣т̣ха̄не че два̄дасаратанаббхантаре ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣ абха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘идам̣ чӣварам̣ майхам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти адхит̣т̣ха̄ти, сва̄дхит̣т̣хитам̣.

ат̣т̣хачӣварама̄тика̄катха̄ван̣н̣ана̄

379. пуггала̄дхит̣т̣ха̄нанайена вуттанти ‘‘сӣма̄йада̄на’’нтиа̄дина̄ ваттаббе ‘‘сӣма̄йа детӣ’’тиа̄ди пуггала̄дхит̣т̣ха̄нанайена вуттам̣. париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нена париччхинна̄ти имина̄ апариккхиттасса виха̄расса дхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄на̄дито пат̣хамалед̣д̣упа̄тасса анто упача̄расӣма̄ти дассети. ида̄ни дутийалед̣д̣упа̄тасса антопи упача̄расӣма̄йева̄ти дассетум̣ ‘‘апича̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. дхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄нампи парийантагатамева гахетаббам̣. бхиккхунӣнам̣ а̄ра̄маппавесанасена̄сана̄пуччхана̄ди парива̄сама̄натта̄рочанавассаччхеданиссайасена̄санагга̄ха̄ди видха̄нанти идам̣ саббам̣ имисса̄йева упача̄расӣма̄йа васена ведитаббам̣. ла̄бхаттха̄йа т̣хапитасӣма̄ ла̄бхасӣма̄. сама̄насам̣ва̄саавиппава̄сасӣма̄су диннасса идам̣ на̄наттам̣ – ‘‘авиппава̄сасӣма̄йа даммӣ’’ти диннам̣ га̄мат̣т̣ха̄нам̣ на па̄пун̣а̄ти. касма̄? ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти вуттатта̄. ‘‘сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄йа даммӣ’’ти диннам̣ пана га̄ме т̣хита̄нампи па̄пун̣а̄тӣти.

буддха̄дхивуттхоти буддхена бхагавата̄ адхивуттхо. екасминти екасмим̣ виха̄ре. па̄кават̣т̣анти да̄нават̣т̣ам̣. ваттатӣти паваттати. пам̣сукӯлика̄нампи ват̣т̣атӣти ‘‘туйхам̣ дема̄’’ти аватва̄ ‘‘бхиккхӯнам̣ дема, тхера̄нам̣ дема̄’’ти вуттатта̄ пам̣сукӯлика̄нам̣ ват̣т̣ати. вича̄ритамева̄ти упа̄ханаттхавика̄дӣнаматтха̄йа вича̄ритамева.

упад̣д̣хам̣ да̄таббанти йам̣ убхатосан̇гхасса диннам̣, тато упад̣д̣хам̣ бхиккхӯнам̣, упад̣д̣хам̣ бхиккхунӣнам̣ да̄таббам̣. сачепи еко бхиккху хоти ека̄ ва̄ бхиккхунӣ, антамасо анупасампаннассапи упад̣д̣хамева да̄таббам̣. ‘‘бхиккхусан̇гхасса ча бхиккхунӣнан̃ча туйхан̃ча̄’’ти вутте пана пуггало висум̣ на лабхатӣти идам̣ ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣енева гахетаббам̣. на хеттха висесака̄ран̣ам̣ упалаббхати. татха̄ хи ‘‘убхатосан̇гхасса ча туйхан̃ча даммӣ’’ти вутте са̄ман̃н̃ависесавачанехи сан̇гахитатта̄ йатха̄ пуггало висум̣ лабхати, евамидха̄пи ‘‘бхиккхусан̇гхасса ча туйхан̃ча̄’’ти са̄ман̃н̃ависесавачанасаббха̄вато бхавитаббамева висум̣ пуггалапат̣ивӣсена̄ти вин̃н̃а̄йати, тасма̄ ат̣т̣хакатха̄вачанамеветтха пама̄н̣ам̣. па̄пун̣анат̣т̣ха̄нато екамева лабхатӣти аттано вассаггена паттат̣т̣ха̄нато екамева кот̣т̣ха̄сам̣ лабхати. таттха ка̄ран̣ама̄ха ‘‘касма̄? бхиккхусан̇гхаггахан̣ена гахитатта̄’’ти, бхиккхусан̇гхаггахан̣енева пуггалассапи гахитатта̄ти адхиппа̄йо. бхиккхусан̇гхасса хара̄ти вуттепи харитаббанти ӣдисам̣ гихивеййа̄ваччам̣ на хотӣти катва̄ вуттам̣.

лаккхан̣ан̃н̃ӯ вадантӣти идам̣ саннит̣т̣ха̄навачанам̣, ат̣т̣хакатха̄су ана̄гататта̄ пана евам̣ вуттам̣. бахиупача̄расӣма̄йам̣…пе… саббесам̣ па̄пун̣а̄тӣти йаттха каттхачи вуттхавасса̄нам̣ саббесам̣ па̄пун̣а̄тӣти адхиппа̄йо. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йампи (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘саче пана бахиупача̄расӣма̄йам̣ т̣хито ‘вассам̣вуттхасан̇гхасса̄’ти вадати, йаттха каттхачи вуттхавасса̄нам̣ саббесам̣ сампатта̄нам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти вуттам̣. ган̣т̣хипадесу пана ‘‘васса̄ва̄сасса ананурӯпе падесе т̣хатва̄ вуттатта̄ вассам̣вуттха̄нам̣ авуттха̄нан̃ча саббесам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти вуттам̣, там̣ на гахетаббам̣. на хи ‘‘вассам̣вуттхасан̇гхасса даммӣ’’ти вутте авуттхавасса̄нам̣ па̄пун̣а̄ти. евам̣ вадатӣти ‘‘вассам̣вуттхасан̇гхасса даммӣ’’ти вадати. уддесам̣ гахетум̣ а̄гатоти тасса сантике уддесам̣ агахитапуббассапи уддесам̣ ган̣хисса̄мӣти а̄гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа антева̄сикабха̄вӯпагаманато вуттам̣. сесаметтха сувин̃н̃еййамева.

ат̣т̣хачӣварама̄тика̄катха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чӣвараккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. чампеййаккхандхакам̣

кассапаготтабхиккхуваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

380. чампеййаккхандхаке чампа̄йанти евам̣на̄маке нагаре. тасса хи нагарасса а̄ра̄мапоккхаран̣ӣа̄дӣсу тесу тесу т̣ха̄несу чампакаруккха̄ва уссанна̄ ахесум̣, тасма̄ ‘‘чампа̄’’ти сан̇кхам̣ агама̄си. гаггара̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣрети тасса чампа̄нагарасса авидӯре гаггара̄йа на̄ма ра̄джамахесийа̄ кхан̣итатта̄ ‘‘гаггара̄’’ти ладдхавоха̄ра̄ поккхаран̣ӣ аттхи, тасса̄ тӣре самантато нӣла̄дипан̃чаван̣н̣акусумапат̣иман̣д̣итам̣ махантам̣ чампакаванам̣, тасмим̣ бхагава̄ кусумагандхасугандхе чампакаване вихарати. там̣ сандха̄йа ‘‘гаггара̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣре’’ти вуттам̣. тантибаддхоти танти вуччати бйа̄па̄ро, таттха баддхо пасуто уссуккам̣ а̄панноти аттхо, тасмим̣ а̄ва̄се акатам̣ сена̄санам̣ кароти, джин̣н̣ам̣ пат̣исан̇кхароти, кате иссаро хотӣти адхиппа̄йо. тена̄ха ‘‘тасмим̣ а̄ва̄се каттаббатта̄ тантипат̣ибаддхо’’ти, каттаббакамме усса̄хама̄панноти аттхо.

н̃аттивипаннакамма̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

385-387. пат̣иккосантесӯти нива̄рентесу. ха̄панам̣ ва̄ ан̃н̃атха̄ каран̣ам̣ ва̄ наттхӣти н̃аттикаммасса ека̄йа ева н̃аттийа̄ каттаббатта̄ тато ха̄панам̣ на самбхавати, анусса̄вана̄йа абха̄вато паччха̄ н̃аттит̣хапанавасена двӣхи н̃аттӣхи каран̣авасена ча ан̃н̃атха̄ каран̣ам̣ наттхи.

чатуваггакаран̣а̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

389. уккхепанӣйакаммакато каммана̄на̄сам̣ва̄сако, уккхитта̄нуваттако ладдхина̄на̄сам̣ва̄сако.

двенисса̄ран̣а̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

395. аппатто нисса̄ран̣анти еттха нисса̄ран̣акаммам̣ на̄ма куладӯсака̄нан̃н̃ева анун̃н̃а̄там̣, айан̃ча ‘‘ба̄ло хоти абйатто’’тиа̄дина̄ ниддит̣т̣хо куладӯсако на хоти, тасма̄ ‘‘аппатто’’ти вутто. йади евам̣ катхам̣ сунисса̄рито хотӣти? ба̄лаабйаттата̄дийуттассапи каммаккхандхаке ‘‘а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо пабба̄джанӣйакаммам̣ кареййа̄’’ти (чӯл̣ава. 27) вуттатта̄. тенева̄ха ‘‘тан̃чеса…пе… тасма̄ сунисса̄рито хотӣ’’ти. таттха танти пабба̄джанӣйакаммам̣. есоти ‘‘ба̄ло’’тиа̄дина̄ ниддит̣т̣хо. а̄вен̣икена лаккхан̣ена̄ти пабба̄джанӣйакаммасса а̄вен̣икабхӯтена куладӯсакабха̄валаккхан̣ена.

тан̃че сан̇гхо нисса̄рети, сунисса̄ритоти еттха адхиппетасса пабба̄джанӣйакаммасса васена аттхам̣ дассетва̄ ида̄ни йади ‘‘тан̃че сан̇гхо нисса̄ретӣ’’ти таджджанӣйа̄дикаммавасена нисса̄ран̣а̄ адхиппета̄, тада̄ нисса̄ран̣ам̣ сампаттойева таджджанӣйа̄дивасена сунисса̄ритоти бйатирекамукхена аттхам̣ дассетум̣ пуна ‘‘тан̃че сан̇гхо нисса̄ретӣ’’ти уллин̇гетва̄ аттхо катхито. наттхи етасса апада̄нам̣ авакхан̣д̣анам̣ а̄паттипарийантоти анапада̄но. екекенапи ан̇гена нисса̄ран̣а̄ анун̃н̃а̄та̄ти каммаккхандхаке анун̃н̃а̄та̄. сесаметтха па̄л̣ито ат̣т̣хакатха̄то ча сувин̃н̃еййамева.

двенисса̄ран̣а̄дикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чампеййаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. косамбакаккхандхакам̣

косамбакавива̄дакатха̄ван̣н̣ана̄

451. косамбакаккхандхаке саче хоти, десесса̄мӣти суббачата̄йа сиккха̄ка̄мата̄йа ча а̄паттим̣ пасси. наттхи а̄паттӣти ана̄паттипаккхопи еттха самбхаватӣти адхиппа̄йена̄ха. са̄ пана̄патти ева. тена̄ха ‘‘со тасса̄ а̄паттийа̄ ана̄паттидит̣т̣хи ахосӣ’’ти.

453-454. самбхамааттхавасена̄ти туритаттхавасена. ‘‘ака̄ран̣е тумхехи со бхиккху уккхитто’’ти вадеййа̄ти йасма̄ пуббе винайадхарасса вачанена ‘‘саче а̄патти хоти, десесса̄мӣ’’ти анена пат̣ин̃н̃а̄там̣, ида̄нипи тассева вачанена ‘‘асан̃чичча ассатийа̄ кататта̄ наттхеттха а̄паттӣ’’ти ана̄паттисан̃н̃ӣ, тасма̄ ‘‘ака̄ран̣е тумхехи со бхиккху уккхитто’’ти уккхепаке бхиккхӯ йади вадеййа̄ти адхиппа̄йо. уккхитта̄нуваттаке ва̄ ‘‘тумхе а̄паттим̣ а̄панна̄’’ти вадеййа̄ти йасма̄ ваттхуджа̄наначиттена̄йам̣ сачиттака̄ а̄патти, айан̃ча удака̄васесе удака̄васесасан̃н̃ӣ, тасма̄ са̄паттикассева ‘‘тумхе чханда̄гатим̣ гаччхатха̄’’ти адхиппа̄йена ‘‘тумхе а̄паттим̣ а̄панна̄’’ти уккхитта̄нуваттаке вадеййа.

455-456. каммам̣ копетӣти ‘‘на̄на̄сам̣ва̄сакачатуттхо че, бхиккхаве, каммам̣ кареййа, акаммам̣ на ча каран̣ӣйа’’нтиа̄дивачанато (маха̄ва. 389) саче сан̇гхо там̣ ган̣апӯракам̣ катва̄ каммам̣ кареййа, айам̣ таттха нисиннопи там̣ каммам̣ копетӣти адхиппа̄йо. упача̄рам̣ мун̃читва̄ти еттха упача̄ро на̄ма ан̃н̃аман̃н̃ам̣ хаттхена па̄пун̣анат̣т̣ха̄нам̣.

457. бхан̣д̣анаджа̄та̄тиа̄дӣсу калахасса пуббабха̄го бхан̣д̣анам̣ на̄ма, там̣ джа̄там̣ етесанти бхан̣д̣анаджа̄та̄, хаттхапара̄ма̄са̄дивасена маттхакам̣ патто калахо джа̄то етесанти калахаджа̄та̄, вируддхава̄дабхӯтам̣ ва̄дам̣ а̄панна̄ти вива̄да̄панна̄. мукхасаттӣхӣти ва̄ча̄саттӣхи. витуданта̄ти виджджханта̄. бхагавантам̣ етадавоча̄ти ‘‘идха, бханте, косамбийам̣ бхиккхӯ бхан̣д̣анаджа̄та̄’’тиа̄дивачанам̣ авоча, тан̃ча кхо нева пийакамйата̄йа, на бхеда̄дхиппа̄йена, атха кхо аттхака̄мата̄йа хитака̄мата̄йа. са̄маггӣка̄рако киреса бхиккху, тасма̄сса етадахоси ‘‘йатха̄ име бхиккхӯ вива̄дам̣ а̄раддха̄, на сакка̄ майа̄, на̄пи ан̃н̃ена бхиккхуна̄ самагге ка̄тум̣, аппева на̄ма садеваке локе аггапуггало бхагава̄ сайам̣ ва̄ гантва̄ аттано ва̄ сантикам̣ паккоса̄петва̄ етесам̣ бхиккхӯнам̣ кхантиметта̄пат̣исам̣йуттам̣ са̄ран̣ӣйадхаммадесанам̣ катхетва̄ са̄маггим̣ кареййа̄’’ти аттхака̄мата̄йа хитака̄мата̄йа гантва̄ авоча. тасма̄ евама̄ха̄ти аттхака̄матта̄ евама̄ха, на бхагавато вачанам̣ ана̄дийанто. йе пана тада̄ саттху вачанам̣ на ган̣хим̣су, те кин̃чи аватва̄ тун̣хӣбхӯта̄ ман̇кубхӯта̄ ат̣т̣хам̣су, тасма̄ убхайесампи саттхари ага̄равапат̣ипатти на̄хоси.

косамбакавива̄дакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

дӣгха̄вуваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

458. атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантесӣтиа̄дӣсу бхӯтапуббанти идам̣ бхагава̄ патхавӣгатам̣ нидхим̣ уддхаритва̄ пурато ра̄сим̣ каронто вийа бхавапат̣иччханнам̣ пура̄вуттхам̣ дассенто а̄ха. ад̣д̣хоти иссаро. йо кочи аттано сантакена вибхавена ад̣д̣хо хоти, айам̣ пана на кевалам̣ ад̣д̣хойева, махаддхано махата̄ апарима̄н̣асан̇кхена дханена саманна̄гатоти а̄ха ‘‘махаддхано’’ти. бхун̃джитаббато парибхун̃джитаббато висесато ка̄ма̄ бхога̄ на̄ма, тасма̄ пан̃чака̄магун̣авасена маханта̄ ул̣а̄ра̄ бхога̄ асса̄ти маха̄бхого. махантам̣ сена̄балан̃чева тха̄мабалан̃ча етасса̄ти махаббало. маханто хаттхиасса̄дива̄хано етасса̄ти маха̄ва̄хано. махантам̣ виджитам̣ рат̣т̣хам̣ етасса̄ти маха̄виджито. парипун̣н̣акосакот̣т̣ха̄га̄роти косо вуччати бхан̣д̣а̄га̄раса̄рагаббхо, кот̣т̣хам̣ вуччати дхан̃н̃асса а̄т̣хапанат̣т̣ха̄нам̣, кот̣т̣хабхӯтам̣ ага̄рам̣ кот̣т̣ха̄га̄рам̣, нидахитва̄ т̣хапитена дханена парипун̣н̣акосо дхан̃н̃а̄нан̃ча парипун̣н̣акот̣т̣ха̄га̄роти аттхо.

атха ва̄ чатуббидхо косо хаттхӣ асса̄ ратха̄ паттӣти. йатха̄ хи асино тиккхабха̄вапарипа̄лако париччхадо ‘‘косо’’ти вуччати, евам̣ ран̃н̃о тиккхабха̄вапарипа̄лакатта̄ чатуран̇гинӣ сена̄ ‘‘косо’’ти вуччати. тивидхам̣ кот̣т̣ха̄га̄рам̣ дханакот̣т̣ха̄га̄рам̣ дхан̃н̃акот̣т̣ха̄га̄рам̣ ваттхакот̣т̣ха̄га̄ранти. там̣ саббампи парипун̣н̣амасса̄ти парипун̣н̣акосакот̣т̣ха̄га̄ро. чатуран̇гиним̣ сенанти хаттхиассаратхапаттисан̇кха̄техи чатӯхи ан̇гехи саманна̄гатам̣ сенам̣. саннайхитва̄ти чаммапат̣имун̃чана̄дӣхи санна̄хам̣ ка̄ретва̄. аббхуййа̄сӣти абхиуййа̄си, абхимукхо хутва̄ никкхамӣти аттхо. екасан̇гха̄тампӣти екаппаха̄рампи. дховананти дхованудакам̣. паринетва̄ти нӣхаритва̄. ‘‘анаттхадо’’ти ваттаббе да-ка̄расса та-ка̄рам̣ катва̄ ‘‘анаттхато’’ти вуттанти а̄ха ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди.

464. ваггабха̄вена ва̄ путху на̄на̄ саддо асса̄ти путхусаддо. самаджаноти бхан̣д̣ане самаджджха̄сайо джано. таттха̄ти тасмим̣ джанака̄йе. ахам̣ ба̄лоти на ман̃н̃иттха̄ти ба̄лалаккхан̣е т̣хитопи ‘‘ахам̣ ба̄ло’’ти на ман̃н̃и. бхиййо ча̄ти аттано ба̄лабха̄васса аджа̄нанато бхиййо ча бхан̣д̣анасса упарипхот̣о вийа сан̇гхабхедасса аттано ка̄ран̣абха̄вампи уппаджджама̄нам̣ на ман̃н̃иттха на̄н̃н̃а̄си.

калахавасена паваттава̄ча̄йева гочара̄ етесанти ва̄ча̄гочара̄. мукха̄йа̄манти виваданавасена мукхам̣ а̄йа̄метва̄ бха̄н̣ино. на там̣ джа̄нантӣти там̣ калахам̣ на джа̄нанти. калахам̣ каронто ча там̣ на джа̄нанто на̄ма наттхи. йатха̄ пана на джа̄нанти, там̣ дассетум̣ а̄ха ‘‘евам̣ са̄дӣнаво айа’’нти, айам̣ калахо на̄ма аттано паресан̃ча аттхаха̄панато анаттхуппа̄данато дит̣т̣хева дхамме сампара̄йе ча са̄дӣнаво садосоти аттхо. там̣ на джа̄нантӣти там̣ калахам̣ на джа̄нанти. катхам̣ на джа̄нантӣти а̄ха ‘‘евам̣ са̄дӣнаво айа’’нти, ‘‘евам̣ са̄дӣнаво айам̣ калахо’’ти евам̣ там̣ калахам̣ на джа̄нантӣти аттхо.

аккоччхи мантиа̄дӣсу аккоччхӣти аккоси. авадхӣти пахари. аджинӣти кӯт̣асаккхиота̄ран̣ена ва̄ ва̄дапат̣ива̄дена ва̄ каран̣уттарийакаран̣ена ва̄ аджеси. аха̄сӣти мама сантакам̣ патта̄дӣсу кин̃чидева авахари. йе ча танти йе кечи дева̄ ва̄ манусса̄ ва̄ гахат̣т̣ха̄ ва̄ паббаджита̄ ва̄ там̣ ‘‘аккоччхи ма’’нтиа̄диваттхукам̣ кодхам̣ сакат̣адхурам̣ вийа наддхина̄ пӯтимаччха̄дӣни вийа ча куса̄дӣхи пунаппунам̣ вет̣хента̄ упанайханти упана̄хавасена анубандханти, тесам̣ саким̣ уппаннам̣ верам̣ на самматӣти аттхо.

йе ча там̣ нупанайхантӣти ассатийа̄ аманасика̄равасена ва̄ каммапаччавеккхан̣а̄дивасена ва̄ йе там̣ аккоса̄диваттхукам̣ кодхам̣ ‘‘тайа̄пи кочи ниддосо пуримабхаве аккут̣т̣хо бхависсати, пахат̣о бхависсати, кӯт̣асаккхим̣ ота̄ретва̄ джито бхависсати, кассачи те пасайха кин̃чи аччхиннам̣ бхависсати, тасма̄ ниддосо хутва̄пи аккоса̄дӣни па̄пун̣а̄сӣ’’ти евам̣ на упанайханти, тесу пама̄дена уппаннампи верам̣ имина̄ анупанайханена нириндхано вийа джа̄таведо упасаммати.

на хи верена вера̄нӣти йатха̄ хи кхел̣асин̇гха̄н̣ика̄диасучимаккхитам̣ т̣ха̄нам̣ техева асучӣхи дхованто суддхам̣ ниггандхам̣ ка̄тум̣ на саккоти, атха кхо там̣ т̣ха̄нам̣ бхиййосо матта̄йа асуддхатаран̃ча дуггандхатаран̃ча хоти, евамева аккосантам̣ паччаккосанто пахарантам̣ пат̣ипахаранто верена верам̣ вӯпасаметум̣ на саккоти, атха кхо бхиййо верамева кароти. ити вера̄ни на̄ма верена кисмин̃чипи ка̄ле на самманти, атха кхо вад̣д̣хантийева. аверена ча саммантӣти йатха̄ пана та̄ни кхел̣а̄дӣни асучӣни виппасаннена удакена дховийама̄на̄ни нассанти, там̣ т̣ха̄нам̣ суддхам̣ хоти ниггандхам̣, евамева аверена кхантиметтодакена йонисоманасика̄рена пат̣исан̇кха̄нена паччавеккхан̣ена вера̄ни вӯпасамманти пат̣иппассамбханти абха̄вам̣ гаччханти. еса дхаммо санантаноти еса аверена верӯпасаманасан̇кха̄то пора̄н̣ако дхаммо саббесам̣ буддхапаччекабуддхакхӣн̣а̄сава̄нам̣ гатамагго.

на джа̄нантӣти аниччасан̃н̃ам̣ на паччупат̣т̣ха̄пентӣти адхиппа̄йо. тато самманти медхага̄ти тато тасма̄ ка̄ран̣а̄ медхага̄ калаха̄ самманти вӯпасамам̣ гаччханти. катхам̣ те саммантӣти а̄ха ‘‘еван̃хӣ’’тиа̄ди. таттха еван̃хи те джа̄нанта̄ти те пан̣д̣ита̄ ‘‘майам̣ маччусамӣпам̣ гаччха̄ма̄’’ти евам̣ джа̄нанта̄ йонисоманасика̄рам̣ уппа̄детва̄ медхага̄нам̣ калаха̄нам̣ вӯпасама̄йа пат̣ипаджджанти, атха несам̣ та̄йа пат̣ипаттийа̄ те медхага̄ саммантӣти адхиппа̄йо.

тесампи хоти сан̇гатӣти йе ма̄та̄питӯнам̣ ат̣т̣хӣни чхинданти, па̄н̣е харанти, гава̄дӣни ча пасайха ган̣ханти, евам̣ рат̣т̣хам̣ вилумпама̄на̄нам̣ тесампи сан̇гати хоти, киман̇гам̣ пана тумха̄кам̣ на сийа̄ти адхиппа̄йо.

ван̣н̣а̄ван̣н̣адӣпанаттхам̣ вутта̄ти ‘‘ба̄ласаха̄йата̄йа име бхиккхӯ калахапасута̄, пан̣д̣итасаха̄йа̄нам̣ пана идам̣ на сийа̄’’ти пан̣д̣итасаха̄йасса ба̄ласаха̄йасса ча ван̣н̣а̄ван̣н̣адӣпанаттхам̣ вутта̄. нипаканти непаккапан̃н̃а̄йа саманна̄гатам̣. са̄дхувиха̄ри дхӣранти бхаддакавиха̄рим̣ пан̣д̣итам̣. па̄кат̣апариссайе ча пат̣иччханнапариссайе ча абхибхавитва̄ти сӣхабйаггха̄дайо па̄кат̣апариссайе ча ра̄габхайадосабхайа̄дайо пат̣иччханнапариссайе ча̄ти саббева париссайе абхибхавитва̄.

екака̄ чарим̣сӯти ‘‘идам̣ раджджам̣ на̄ма махантам̣ пама̄дат̣т̣ха̄нам̣, ким̣ амха̄кам̣ раджджена ка̄ритена̄’’ти рат̣т̣хам̣ паха̄йа тато маха̄аран̃н̃ам̣ пависитва̄ та̄пасапаббаджджам̣ паббаджитва̄ чатӯсу ирийа̄патхесу екака̄ чарим̣сӯти аттхо.

екасса чаритам̣ сеййоти паббаджитасса паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа екӣбха̄ва̄бхиратасса екакассева чаритам̣ сеййоти аттхо. наттхи ба̄ле саха̄йата̄ти чӯл̣асӣлам̣ маджджхимасӣлам̣ маха̄сӣлам̣ даса катха̄ваттхӯни тераса дхутагун̣а̄ випассана̄н̃а̄н̣ам̣ чатта̄ро магга̄ чатта̄ри пхала̄ни тиссо виджджа̄ чха абхин̃н̃а̄ аматамаха̄нибба̄нанти айам̣ саха̄йата̄ на̄ма, са̄ ба̄лам̣ нисса̄йа адхигантум̣ на сакка̄ти наттхи ба̄ле саха̄йата̄. ма̄тан̇го аран̃н̃е ма̄тан̇гаран̃н̃ети саралопена сандхи. ‘‘ма̄тан̇гаран̃н̃о’’типи па̄т̣хо, аран̃н̃ако ма̄тан̇го вийа̄ти аттхо. ма̄тан̇га-садденева хаттхибха̄васса вуттатта̄ на̄гавачанам̣ тасса махаттавибха̄ванаттханти а̄ха ‘‘на̄готи маханта̄дхивачанамета’’нти. махантапарийа̄йо хи на̄га-саддо хоти ‘‘етам̣ на̄гасса на̄гена, ӣса̄дантасса хаттхино’’тиа̄дӣсу (уда̄. 35).

дӣгха̄вуваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ба̄лакалон̣акагаманакатха̄ван̣н̣ана̄

465. ба̄лакалон̣ака̄рага̄моти упа̄лигахапатисса евам̣на̄мако бхогага̄мо. тенупасан̇камӣти дхаммасена̄патимаха̄моггалла̄наттхересу ва̄ асӣтимаха̄са̄вакесу ва̄ антамасо дхаммабхан̣д̣а̄га̄рикам̣ а̄нандаттхерампи кан̃чи ана̄мантетва̄ сайамева паттачӣварама̄да̄йа анӣканиссат̣о хаттхӣ вийа йӯтханиссат̣о ка̄л̣асӣхо вийа ва̄таччхинно вала̄хако вийа ча екакова упасан̇ками. касма̄ упасан̇ками? ган̣е кирасса а̄дӣнавам̣ дисва̄ екавиха̄рим̣ бхиккхум̣ пасситука̄мата̄ удапа̄ди, тасма̄ сӣта̄дипӣл̣ито ун̣ха̄дим̣ паттхайама̄но вийа упасан̇ками. атха ва̄ бхагавата̄ со а̄дӣнаво пагева парин̃н̃а̄то, на тена саттха̄ ниббинно, тасмим̣ пана антовассе кечи буддхавенеййа̄ на̄хесум̣, тена ан̃н̃аттха гаманам̣ тесам̣ бхиккхӯнам̣ даманупа̄йоти па̄лилеййакам̣ уддисса гаччханто екавиха̄рим̣ а̄йасмантам̣ бхагум̣ сампахам̣сетум̣ таттха гато. евам̣ гате ча саттхари пан̃часата̄ бхиккхӯ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄хам̣су ‘‘а̄вусо а̄нанда саттха̄ екакова гато, майам̣ анубандхисса̄ма̄’’ти. ‘‘а̄вусо, йада̄ бхагава̄ са̄мам̣ сена̄санам̣ сам̣са̄метва̄ паттачӣварама̄да̄йа ана̄мантетва̄ упат̣т̣ха̄ке анапалокетва̄ бхиккхусан̇гхам̣ адутийо гаччхати, тада̄ екача̄рикам̣ чаритум̣ бхагавато аджджха̄сайо, са̄вакена на̄ма саттху аджджха̄сайа̄нурӯпам̣ пат̣ипаджджитаббам̣, тасма̄ на имесу дивасесу бхагава̄ анугантаббо’’ти нива̄реси, сайампи на̄нуган̃чхи. дхаммийа̄ катха̄йа̄ти екӣбха̄ве а̄нисам̣сапат̣исам̣йутта̄йа дхаммакатха̄йа.

ба̄лакалон̣акагаманакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄чӣнавам̣сада̄йагаманакатха̄ван̣н̣ана̄

466. йена па̄чӣнавам̣сада̄йоти таттха касма̄ упасан̇ками? йатха̄ на̄ма джигхаччхитасса бходжане, пипа̄ситасса па̄нӣйе, сӣтена пхут̣т̣хасса ун̣хе, ун̣хена пхут̣т̣хасса сӣте, дуккхитасса сукхе абхиручи уппаджджати, евамева бхагавато косамбаке бхиккхӯ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ вива̄да̄панне асамаггава̄сам̣ васанте, самаггава̄сам̣ васанте а̄ваджджентасса име тайо кулапутта̄ а̄па̄тхама̄гамим̣су, атха несам̣ пагган̣хитука̄мо упасан̇ками ‘‘ева̄йам̣ пат̣ипаттиануккамена косамбака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ винайанӯпа̄йо хотӣ’’ти. вихарантӣти са̄маггирасам̣ анубхавама̄на̄ вихаранти.

да̄йапа̄лоти (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.325) аран̃н̃апа̄ло. со аран̃н̃ам̣ йатха̄ иччхитиччхитаппадесена манусса̄ пависитва̄ таттха пуппхам̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ ниййа̄сам̣ ва̄ даббасамбха̄рам̣ ва̄ на харанти, евам̣ ватийа̄ париккхиттасса аран̃н̃асса йоджите два̄ре нисӣдитва̄ аран̃н̃ам̣ раккхати, тасма̄ ‘‘да̄йапа̄ло’’ти вутто. аттака̄марӯпа̄ вихарантӣти аттано хитам̣ ка̄майама̄насабха̄ва̄ хутва̄ вихаранти. йо хи имасмим̣ са̄сане паббаджитва̄пи веджджакаммадӯтакаммапахин̣агамана̄дӣнам̣ васена екавӣсатианесана̄хи джӣвикам̣ каппети, айам̣ на аттака̄марӯпо на̄ма. йо пана имасмим̣ са̄сане паббаджитва̄ екавӣсатианесанам̣ паха̄йа чатупа̄рисуддхисӣле патит̣т̣ха̄йа буддхавачанам̣ угган̣хитва̄ саппа̄йадхутан̇гам̣ адхит̣т̣ха̄йа ат̣т̣хатим̣са̄йа а̄рамман̣есу читтаручийам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ га̄мантам̣ паха̄йа аран̃н̃ам̣ пависитва̄ сама̄паттийо ниббаттетва̄ випассана̄йа каммам̣ курума̄но вичарати, айам̣ аттака̄мо на̄ма. тепи тайо кулапутта̄ еварӯпа̄ ахесум̣. тена вуттам̣ ‘‘аттака̄марӯпа̄ вихарантӣ’’ти.

ма̄ тесам̣ апха̄сумака̄сӣти тесам̣ апха̄сукам̣ ма̄ ака̄сӣти бхагавантам̣ ва̄реси. евам̣ кирасса ахоси ‘‘име кулапутта̄ самагга̄ вихаранти, екаччасса ча гатат̣т̣ха̄не бхан̣д̣анакалахавива̄да̄ ваттанти, тикхин̣асин̇го чан̣д̣агон̣о вийа овиджджханто вичарати, атхекамаггена двиннам̣ гаманам̣ на хоти, када̄чи айампи евам̣ каронто имесам̣ кулапутта̄нам̣ самаггава̄сам̣ бхиндеййа, па̄са̄дико ча панеса суван̣н̣аван̣н̣о расагиддхо ман̃н̃е, гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа пан̣ӣтада̄йака̄нам̣ аттано упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ ван̣н̣акатхана̄дӣхи имесам̣ кулапутта̄нам̣ аппама̄давиха̄рам̣ бхиндеййа, васанат̣т̣ха̄на̄ни ча̄пи етесам̣ кулапутта̄нам̣ нибаддха̄ни париччхинна̄ни тиссова пан̣н̣аса̄ла̄ тайо чан̇кама̄ тӣн̣и дива̄т̣т̣ха̄на̄ни тӣн̣и ман̃чапӣт̣ха̄ни, айам̣ пана саман̣о маха̄ка̄йо вуд̣д̣хатаро ман̃н̃е бхависсати, со ака̄ле име кулапутте сена̄сана̄ вут̣т̣хапессати, евам̣ саббатха̄пи етесам̣ апха̄су бхависсатӣ’’ти. там̣ аниччханто ‘‘ма̄ тесам̣ апха̄сумака̄сӣ’’ти бхагавантам̣ ва̄рети.

ким̣ панеса джа̄нанто ва̄реси аджа̄нантоти? аджа̄нанто. самма̄самбуддхо хи на̄ма йада̄ анекабхиккхусахассапарива̄ро бйа̄маппабха̄йа асӣтианубйан̃джанехи дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣асирийа̄ ча буддха̄нубха̄вам̣ дассенто вичарати, тада̄ ‘‘ко есо’’ти апуччхитва̄ва джа̄нитаббо хоти. тада̄ пана бхагава̄ ‘‘ма̄ссу кочи мама буддха̄нубха̄вам̣ ан̃н̃а̄сӣ’’ти татха̄рӯпена иддха̄бхисан̇кха̄рена саббампи там̣ буддха̄нубха̄вам̣ чӣварагаббхена вийа пат̣иччха̄детва̄ вала̄хакагаббхена пат̣иччханно пун̣н̣ачандо вийа сайамева паттачӣварама̄да̄йа ан̃н̃а̄такавесена агама̄си. ити там̣ аджа̄нантова да̄йапа̄ло ва̄реси.

етадавоча̄ти тхеро кира ‘‘ма̄ саман̣а̄’’ти да̄йапа̄ласса катхам̣ сутва̄ чинтеси ‘‘майам̣ тайо джана̄ идха вихара̄ма, ан̃н̃о паббаджито на̄ма наттхи, айан̃ча да̄йапа̄ло паббаджитена вийа саддхим̣ катхети, ко ну кхо бхависсатӣ’’ти дива̄т̣т̣ха̄нато ут̣т̣ха̄йа два̄ре т̣хатва̄ маггам̣ олокенто бхагавантам̣ аддаса. бхагава̄пи тхерасса саха дассаненева сарӣробха̄сам̣ мун̃чи, асӣтианубйан̃джанавира̄джита̄ бйа̄маппабха̄ паса̄ритасуван̣н̣апат̣о вийа вирочиттха. тхеро ‘‘айам̣ да̄йапа̄ло пхан̣акатаа̄сӣвисам̣ гӣва̄йа гахетум̣ хаттхам̣ паса̄ренто вийа локе аггапуггалена саддхим̣ катхентова на джа̄на̄ти, ан̃н̃атарабхиккхуна̄ вийа саддхим̣ катхетӣ’’ти нива̄ренто етам̣ ‘‘ма̄вусо, да̄йапа̄ла̄’’тиа̄дивачанам̣ авоча.

тенупасан̇камӣти касма̄ бхагавато паччуггаманам̣ акатва̄ва упасан̇ками? евам̣ кирасса ахоси ‘‘майам̣ тайо джана̄ самаггава̄сам̣ васа̄ма, сача̄хам̣ екакова паччуггаманам̣ карисса̄ми, самаггава̄со на̄ма на бхависсати, пийамитте гахетва̄ва паччуггаманам̣ карисса̄ми. йатха̄ ча бхагава̄ майхам̣ пийо, евам̣ саха̄йа̄нампи ме пийо’’ти техи саддхим̣ паччуггаманам̣ ка̄тука̄мо сайам̣ акатва̄ упасан̇ками. кечи пана ‘‘тесам̣ тхера̄нам̣ пан̣н̣аса̄ладва̄ре чан̇каманакот̣ийа̄ бхагавато а̄гаманамагго хоти, тасма̄ тхеро тесам̣ сан̃н̃ам̣ дадама̄нова гато’’ти ваданти. абхиккаматха̄ти ито а̄гаччхатха. па̄де паккха̄лесӣти викаситападумасаннибхехи джа̄лахаттхехи ман̣иван̣н̣ам̣ удакам̣ гахетва̄ суван̣н̣аван̣н̣есу пит̣т̣хипа̄десу удакам̣ а̄син̃читва̄ па̄дена па̄дам̣ гхам̣сенто паккха̄леси. буддха̄нам̣ ка̄йе раджоджаллам̣ на̄ма на упалимпати, касма̄ паккха̄лесӣти? сарӣрасса утуггахан̣аттхам̣ тесан̃ча читтасампахам̣санаттхам̣. амхехи абхихат̣ена удакена бхагава̄ па̄де паккха̄леси, парибхогам̣ ака̄сӣти тесам̣ бхиккхӯнам̣ балавасоманассавасена читтам̣ пӣн̣итам̣ хоти, тасма̄ паккха̄леси.

а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ бхагава̄ етадавоча̄ти со кира тесам̣ вуд̣д̣хатаро, тасса сан̇гахе кате сеса̄нам̣ катова хотӣти тхеран̃н̃ева етам̣ ‘‘каччи во ануруддха̄’’тиа̄дивачанам̣ авоча. ануруддха̄ти ва̄ екасесанайена вуттам̣ вирӯпекасесассапи иччхитаббатта̄, еван̃ча катва̄ бахувачананиддесо ча саматтхито хоти. каччӣти пуччханаттхе нипа̄то. воти са̄мивачанам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – каччи ануруддха̄ тумха̄кам̣ кхаманӣйам̣, ирийа̄патхо во кхамати, каччи йа̄панӣйам̣, каччи во джӣвитам̣ йа̄пети гхат̣ийати, каччи пин̣д̣акена на киламатха, каччи тумха̄кам̣ сулабхапин̣д̣ам̣, сампатте во дисва̄ манусса̄ ул̣ун̇кайа̄гум̣ ва̄ кат̣аччхубхиккхам̣ ва̄ да̄таббам̣ ман̃н̃антӣти бхиккха̄ча̄раваттам̣ пуччхати. касма̄? йасма̄ паччайена акиламантена сакка̄ саман̣адхаммо ка̄тум̣, ваттамева ва̄ етам̣ паббаджита̄нам̣.

атха тена пат̣ивачане динне ‘‘ануруддха̄ тумхе ра̄джапаббаджита̄ маха̄пун̃н̃а̄, манусса̄ тумха̄кам̣ аран̃н̃е васанта̄нам̣ адатва̄ касса ан̃н̃асса да̄таббам̣ ман̃н̃иссанти, тумхе пана етам̣ бхун̃джитва̄ ким̣ ну кхо мигапотака̄ вийа ан̃н̃аман̃н̃ам̣ гхат̣т̣ента̄ вихаратха, уда̄ху са̄маггибха̄во во аттхӣ’’ти са̄маггирасам̣ пуччханто ‘‘каччи пана во ануруддха̄ самагга̄’’тиа̄дима̄ха. таттха кхӣродакӣбхӯта̄ти йатха̄ кхӣран̃ча удакан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сам̣сандати, висум̣ на хоти, екаттам̣ вийа упети, каччи евам̣ са̄маггивасена екаттупагатачиттуппа̄да̄ вихаратха̄ти пуччхати. пийачаккхӯхӣти меттачиттам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ олоканато пийабха̄вадӣпака̄ни чаккхӯни пийачаккхӯни на̄ма, ‘‘каччи татха̄рӯпехи чаккхӯхи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пассанта̄ вихаратха̄’’ти пуччхати. таггха̄ти екам̣саттхе нипа̄то, екам̣сена майам̣ бхантети вуттам̣ хоти. йатха̄ катхам̣ пана̄ти еттха йатха̄ти нипа̄таматтам̣, катханти ка̄ран̣апуччха̄, катхам̣ пана тумхе евам̣ вихаратха, кена ка̄ран̣ена вихаратха, там̣ ме ка̄ран̣ам̣ брӯхӣти вуттам̣ хоти.

меттам̣ ка̄йакамманти меттачиттавасена паваттам̣ ка̄йакаммам̣. а̄ви чева рахо ча̄ти саммукха̄ чева параммукха̄ ча. итаресупи есева найо. таттха саммукха̄ ка̄йавачӣкамма̄ни сахава̄се лаббханти, итара̄ни виппава̄се, манокаммам̣ саббаттха лаббхати. йан̃хи сахева васантесу екена ман̃чапӣт̣хам̣ ва̄ да̄рубхан̣д̣ам̣ ва̄ маттика̄бхан̣д̣ам̣ ва̄ бахи дунниккхиттам̣ хоти, там̣ дисва̄ ‘‘кенидам̣ вал̣ан̃джита’’нти аван̃н̃ам̣ акатва̄ аттана̄ дунниккхиттам̣ вийа гахетва̄ пат̣иса̄ментасса пат̣иджаггитаббайуттам̣ ва̄ пана т̣ха̄нам̣ пат̣иджаггантасса саммукха̄ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма хоти. екасмим̣ пакканте тена дунниккхиттам̣ сена̄санапариккха̄рам̣ татхева никкхипантасса пат̣иджаггитаббайуттам̣ ва̄ пана т̣ха̄нам̣ пат̣иджаггантасса параммукха̄ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма хоти. сахавасантасса пана тхерехи саддхим̣ мадхурам̣ саммоданӣйакатхам̣ пат̣исантха̄ракатхам̣ са̄ран̣ӣйакатхам̣ дхаммакатхам̣ сарабхан̃н̃ам̣ са̄каччхам̣ пан̃хапуччханам̣ пан̃хависсаджджананти евама̄дикаран̣е саммукха̄ меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма хоти. тхересу пана паккантесу ‘‘майхам̣ пийасаха̄йо нандийаттхеро кимилаттхеро евам̣ сӣласампанно евам̣ а̄ча̄расампанно’’тиа̄дигун̣акатхане параммукха̄ меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма хоти. ‘‘майхам̣ пийамитто нандийаттхеро кимилаттхеро аверо хоту абйа̄паджджо сукхӣ’’ти евам̣ саманна̄харато пана саммукха̄пи параммукха̄пи меттам̣ манокаммам̣ хотийева.

на̄на̄ хи кхо но бханте ка̄йа̄ти айан̃хи ка̄йо пит̣т̣хам̣ вийа маттика̄ вийа ча омаддитва̄ екато ка̄тум̣ на сакка̄. екан̃ча пана ман̃н̃е читтанти читтам̣ пана но аттано вийа ан̃н̃аман̃н̃асса хитабха̄вена авиродхабха̄вена бхеда̄бха̄вена самаггабха̄вена екамева̄ти дассети. катхам̣ панете сакам̣ читтам̣ никкхипитва̄ итаресам̣ читтавасена ваттим̣сӯти? екасса патте малам̣ ут̣т̣хахати, екасса чӣварам̣ килит̣т̣хам̣ хоти, екасса парибхан̣д̣акаммам̣ хоти. таттха йасса патте малам̣ ут̣т̣хитам̣, тена ‘‘мама̄вусо патте малам̣ ут̣т̣хитам̣, пачитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вутте итаре ‘‘майхам̣ чӣварам̣ килит̣т̣хам̣ дховитаббам̣, майхам̣ парибхан̣д̣ам̣ ка̄табба’’нти аватва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ да̄рӯни а̄харитва̄ бхиндитва̄ паттакат̣а̄хе бахалатануматтика̄хи лепам̣ катва̄ паттам̣ пачитва̄ тато парам̣ чӣварам̣ ва̄ дхованти, парибхан̣д̣ам̣ ва̄ каронти. ‘‘мама̄вусо чӣварам̣ килит̣т̣хам̣, дховитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ‘‘мама пан̣н̣аса̄ла̄ укла̄па̄, парибхан̣д̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пат̣хаматарам̣ а̄рочитепи есева найо.

ида̄ни тесам̣ аппама̄далаккхан̣ам̣ пуччханто ‘‘каччи пана во ануруддха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха воти нипа̄таматтам̣, паччаттавачанам̣ ва̄, каччи тумхети аттхо. амха̄канти амхесу тӣсу джанесу. пин̣д̣а̄йа пат̣иккаматӣти га̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пачча̄гаччхати. авакка̄рапа̄тинти атирекапин̣д̣апа̄там̣ апанетва̄ т̣хапанаттха̄йа екам̣ самуггапа̄тим̣ дховитва̄ т̣хапети. йо паччха̄ти те кира тхера̄ на екатова бхиккха̄ча̄рам̣ пависанти. пхаласама̄паттирата̄ хете па̄това сарӣрапат̣иджагганам̣ катва̄ ваттапат̣ипаттим̣ пӯретва̄ сена̄санам̣ пависитва̄ ка̄лапариччхедам̣ катва̄ пхаласама̄паттим̣ аппетва̄ нисӣданти. тесу йо пат̣хаматарам̣ нисинно аттано ка̄лапариччхедавасена пат̣хаматарам̣ ут̣т̣ха̄ти, со пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пат̣иниватто бхаттакиччат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ джа̄на̄ти ‘‘две бхиккхӯ паччхато, ахам̣ пат̣хаматарам̣ а̄гато’’ти. атха паттам̣ пидахитва̄ а̄санапан̃н̃а̄пана̄дӣни катва̄ йади патте пат̣ивӣсаматтамева хоти, нисӣдитва̄ бхун̃джати, йади атирекам̣ хоти, авакка̄рапа̄тийам̣ паккхипитва̄ па̄тим̣ пидха̄йа бхун̃джати, катабхаттакиччо паттам̣ дховитва̄ водакам̣ катва̄ тхавика̄йа оса̄петва̄ паттачӣварам̣ гахетва̄ аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ пависати.

дутийопи а̄гантва̄ва джа̄на̄ти ‘‘еко пат̣хамам̣ а̄гато, еко паччхато’’ти. со саче патте бхаттам̣ пама̄н̣амева хоти, бхун̃джати. саче мандам̣, авакка̄рапа̄тито гахетва̄ бхун̃джати. саче атирекам̣ хоти, авакка̄рапа̄тийам̣ паккхипитва̄ пама̄н̣амева бхун̃джитва̄ пуриматтхеро вийа васанат̣т̣ха̄нам̣ пависати. татийопи а̄гантва̄ва джа̄на̄ти ‘‘две пат̣хамам̣ а̄гата̄, ахам̣ паччхимо’’ти. сопи дутийаттхеро вийа бхун̃джитва̄ катабхаттакиччо паттам̣ дховитва̄ водакам̣ катва̄ тхавика̄йа оса̄петва̄ а̄сана̄ни уккхипитва̄ пат̣иса̄мети, па̄нӣйагхат̣е ва̄ парибходжанӣйагхат̣е ва̄ авасесаудакам̣ чхад̣д̣етва̄ гхат̣е никуджджитва̄ авакка̄рапа̄тийам̣ саче авасесабхаттам̣ хоти, там̣ вуттанайена джахитва̄ па̄тим̣ дховитва̄ пат̣иса̄мети, бхаттаггам̣ саммаджджати, со качаварам̣ чхад̣д̣етва̄ саммаджджаним̣ уккхипитва̄ упачика̄хи муттат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ паттачӣварама̄да̄йа васанат̣т̣ха̄нам̣ пависати. идам̣ тхера̄нам̣ бахивиха̄ре аран̃н̃е бхаттакиччакаран̣ат̣т̣ха̄не бходжанаса̄ла̄йа ваттам̣. идам̣ сандха̄йа ‘‘йо паччха̄’’тиа̄ди вуттам̣.

йо пассатӣтиа̄ди пана несам̣ антовиха̄ре ваттанти ведитаббам̣. таттха ваччагхат̣анти а̄чаманакумбхим̣. риттанти риттакам̣. туччханти тассева вевачанам̣. ависайханти уккхипитум̣ асаккун̣еййам̣ атибха̄рийам̣. хаттхавика̄рена̄ти хаттхасан̃н̃а̄йа. те кира па̄нӣйагхат̣а̄дӣсу йам̣кин̃чи туччхакам̣ гахетва̄ поккхаран̣им̣ гантва̄ анто ча бахи ча дховитва̄ удакам̣ парисса̄ветва̄ тӣре т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ хаттхавика̄рена а̄мантенти, одисса ва̄ анодисса ва̄ саддам̣ на каронти. касма̄ одисса на каронти? тан̃хи бхиккхум̣ саддо ба̄дхеййа̄ти. касма̄ анодисса на каронти? анодисса садде динне ‘‘ахам̣ пуре, ахам̣ пуре’’ти двепи никкхамеййум̣. тато двӣхи каттаббакамме татийасса каммаччхедо бхавеййа. сам̣йатападасаддо пана хутва̄ апарасса бхиккхуно дива̄т̣т̣ха̄насантикам̣ гантва̄ тена дит̣т̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ хаттхасан̃н̃ам̣ кароти, та̄йа сан̃н̃а̄йа итаро а̄гаччхати, тато две джана̄ хаттхена хаттхам̣ сам̣сиббанта̄ двӣсу хаттхесу т̣хапетва̄ ут̣т̣ха̄пенти. там̣ сандха̄йа̄ха ‘‘хаттхавика̄рена дутийам̣ а̄мантетва̄ хаттхавилан̇гхакена упат̣т̣ха̄пема̄’’ти.

пан̃ча̄хикам̣ кхо пана̄ти ча̄туддасе паннарасе ат̣т̣хамийанти идам̣ та̄ва пакатидхаммассаванамева, там̣ акхан̣д̣ам̣ катва̄ пан̃чаме пан̃чаме дивасе две тхера̄ на̄тивика̄ле наха̄йитва̄ ануруддхаттхерасса васанат̣т̣ха̄нам̣ гаччханти. таттха тайопи нисӣдитва̄ тин̣н̣ам̣ пит̣ака̄нам̣ ан̃н̃атарасмим̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пан̃хам̣ пуччханти, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ виссадждженти. тесам̣ евам̣ каронта̄нам̣йева арун̣ам̣ уггаччхати. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. етта̄вата̄ тхерена бхагавата̄ аппама̄далаккхан̣ам̣ пуччхитена пама̄дат̣т̣ха̄несуйева аппама̄далаккхан̣ам̣ виссаджджитам̣ хоти. ан̃н̃есан̃хи бхиккхӯнам̣ бхиккха̄ча̄рапависанака̄ло никкхаманака̄ло нива̄санапариваттанам̣ чӣварапа̄рупанам̣ антога̄ме пин̣д̣а̄йа чаран̣ам̣ дхаммакатханам̣ анумоданам̣ антога̄мато никкхамитва̄ бхаттакиччакаран̣ам̣ паттадхованам̣ паттаоса̄панам̣ паттачӣварапат̣иса̄мананти папан̃чакаран̣ат̣т̣ха̄на̄ни ета̄ни. тасма̄ тхеро ‘‘амха̄кам̣ еттакам̣ т̣ха̄нам̣ мун̃читва̄ виссат̣т̣хакатха̄паваттанена каммат̣т̣ха̄не памаджджанат̣т̣ха̄на̄ни, таттха̄пи майам̣, бханте, каммат̣т̣ха̄навируддхам̣ на пат̣ипаджджа̄ма̄’’ти ан̃н̃есам̣ пама̄дат̣т̣ха̄несуйева сикха̄ппаттам̣ аттано аппама̄далаккхан̣ам̣ виссаджджеси. имина̄ва ета̄ни т̣ха̄на̄ни мун̃читва̄ ан̃н̃аттха виха̄расама̄паттӣнам̣ авал̣ан̃джанавасена пама̄дака̄ло на̄ма амха̄кам̣ наттхӣти дӣпети.

па̄чӣнавам̣сада̄йагаманакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄лилеййакагаманакатха̄ван̣н̣ана̄

467. дхаммийа̄ катха̄йа̄ти самаггава̄се а̄нисам̣сапат̣исам̣йутта̄йа дхаммакатха̄йа. анупуббена (уда̄. ат̣т̣ха. 35) ча̄рикам̣ чарама̄ноти ануккамена га̄манигамапат̣ипа̄т̣ийа̄ ча̄рикам̣ чарама̄но. йена па̄лилеййакам̣ тадавасарӣти екакова йена па̄лилеййакага̄мо, там̣ авасари. па̄лилеййакага̄мава̄синопи паччуггантва̄ бхагавато да̄нам̣ датва̄ па̄лилеййакага̄масса авидӯре раккхитаванасан̣д̣о на̄ма аттхи, таттха бхагавато пан̣н̣аса̄лам̣ катва̄ ‘‘еттха бхагава̄ васатӯ’’ти йа̄читва̄ ва̄сайим̣су. бхаддаса̄лоти пана таттхеко мана̄по лат̣т̣хико са̄ларуккхо. бхагава̄ там̣ га̄мам̣ упанисса̄йа ванасан̣д̣е пан̣н̣аса̄ла̄йа самӣпе тасмим̣ руккхамӯле виха̄си. тена вуттам̣ ‘‘па̄лилеййаке вихарати раккхитаванасан̣д̣е бхаддаса̄ламӯле’’ти.

атха кхо бхагавато рахогатасса̄тиа̄ди бхагавато вивекасукхапаччавеккхан̣адассанам̣. а̄кин̣н̣о на пха̄су виха̄синти самба̄дхаппатто а̄кин̣н̣о виха̄сим̣. ким̣ пана бхагавато самба̄дхо аттхи сам̣сагго ва̄ти? наттхи. на хи кочи бхагавантам̣ аниччха̄йа упасан̇камитум̣ саккоти. дура̄сада̄ хи буддха̄ бхагаванто саббаттха ча анупалитта̄, хитесита̄йа пана саттесу анукампам̣ упа̄да̄йа ‘‘мутто мочесса̄мӣ’’ти пат̣ин̃н̃а̄нурӯпам̣ чатурогханиттхаран̣аттхам̣ ат̣т̣ханнам̣ париса̄нам̣ аттано сантикам̣ ка̄лена ка̄лам̣ упасан̇каманам̣ адхива̄сети, сайан̃ча маха̄карун̣а̄самусса̄хито ка̄лан̃н̃ӯ хутва̄ таттха упасан̇камӣти идам̣ саббабуддха̄нам̣ а̄чин̣н̣ам̣. на̄йамидха а̄кин̣н̣авиха̄ро адхиппето, идха пана техи калахака̄ракехи косамбакабхиккхӯхи саддхим̣ екавиха̄ре ва̄сам̣ виха̄си, тада̄ винетабба̄бха̄вато а̄кин̣н̣авиха̄рам̣ катва̄ вуттам̣ ‘‘ахам̣ кхо пуббе а̄кин̣н̣о на пха̄су виха̄си’’нти. тенева̄ха ‘‘техи косамбакехи бхиккхӯхи бхан̣д̣анака̄ракехӣ’’тиа̄ди.

дахарапотакехӣти дахарехи хаттхипотакехи, йе бхин̇ка̄типи вуччанти. техӣти хаттхиа̄дӣхи. каддамодака̄нӣти каддамамисса̄ни удака̄ни. ога̄ха̄ти еттха ‘‘ога̄ха’’нтипи па̄л̣и. асса̄ти хаттхина̄гасса. упанигхам̣сантийоти гхат̣т̣ентийо. упанигхам̣сийама̄нопи аттано ул̣а̄рабха̄вена на куджджхати, тена та̄ гхам̣сантийева. вӯпакат̣т̣хоти вӯпакат̣т̣хо дӯрӣбхӯто.

йӯтха̄ти хаттхигхат̣а̄йа. йена бхагава̄ тенупасан̇камӣти со кира хаттхина̄го йӯтхава̄се уккан̣т̣хито там̣ ванасан̣д̣ам̣ павит̣т̣хо. таттха бхагавантам̣ дисва̄ гхат̣асахассена нибба̄питасанта̄по вийа ниббуто хутва̄ пасанначитто бхагавато сантике ат̣т̣ха̄си, тато пат̣т̣ха̄йа ваттасӣсе т̣хатва̄ бхаддаса̄ласса пан̣н̣аса̄ла̄йа ча самантато аппахаритам̣ катва̄ са̄кха̄бхан̇гена саммаджджати, бхагавато мукхадхованам̣ дети, наха̄нодакам̣ а̄харати, дантакат̣т̣хам̣ дети, аран̃н̃ато мадхура̄ни пхала̄пхала̄ни а̄харитва̄ саттху упанети. саттха̄ та̄ни парибхун̃джати. тена вуттам̣ ‘‘сон̣д̣а̄йа бхагавато па̄нӣйам̣ парибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄петӣ’’тиа̄ди. со кира сон̣д̣а̄йа да̄рӯни а̄харитва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ гхам̣ситва̄ аггим̣ ут̣т̣ха̄петва̄ да̄рӯни джа̄ла̄петва̄ таттха па̄са̄н̣акхан̣д̣а̄ни та̄петва̄ та̄ни дан̣д̣акехи ват̣т̣етва̄ сон̣д̣ийам̣ кхипитва̄ удакасса таттабха̄вам̣ н̃атва̄ бхагавато сантикам̣ упагантва̄ тит̣т̣хати. бхагава̄ ‘‘хаттхина̄го мама наха̄нам̣ иччхатӣ’’ти таттха гантва̄ наха̄накиччам̣ кароти. па̄нӣйепи есева найо. тасмим̣ пана сӣтале джа̄те упасан̇камати. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘сон̣д̣а̄йа бхагавато па̄нӣйам̣ парибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄петӣ’’ти.

аттано ча павивекам̣ видитва̄ти кехичи ана̄кин̣н̣абха̄валаддхам̣ ка̄йавивекам̣ джа̄нитва̄. итаре пана вивека̄ бхагавато саббака̄лам̣ виджджантийева. имам̣ уда̄нам̣ уда̄несӣти имам̣ аттано хаттхина̄гасса ча вивека̄бхиратийа̄ сама̄наджджха̄сайабха̄вадӣпанам̣ уда̄нам̣ уда̄неси.

га̄тха̄йа пана еваматтхайоджана̄ ведитабба̄ (уда̄. ат̣т̣ха. 35) – етам̣ ӣса̄дантасса ратхаӣса̄садисадантасса хаттхина̄гасса читтам̣ на̄гена буддхана̄гасса читтена самети сам̣сандати. катхам̣ самети че? йадеко раматӣ ване, йасма̄ буддхана̄го ‘‘ахам̣ кхо пуббе а̄кин̣н̣о виха̄си’’нти пуримам̣ а̄кин̣н̣авиха̄рам̣ джигуччхитва̄ вивекам̣ упабрӯхайама̄но ида̄ни йатха̄ еко адутийо ване аран̃н̃е рамати абхирамати, евам̣ айампи хаттхина̄го пуббе аттано хаттхиа̄дӣхи а̄кин̣н̣авиха̄рам̣ джигуччхитва̄ ида̄ни еко асаха̄йо ване екавиха̄рам̣ рамати абхинандати, тасма̄сса читтам̣ на̄гена самети, тасса читтена саметӣти катва̄ екӣбха̄варатийа̄ екасадисам̣ хотӣти аттхо.

па̄лилеййакагаманакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ат̣т̣ха̄расаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

473. йо пат̣иба̄хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄ти еттха йо сена̄сана̄рахасса сена̄санам̣ пат̣иба̄хати, тассева а̄патти. калахака̄рака̄дӣнам̣ панеттха ‘‘ока̄со наттхӣ’’тиа̄дикам̣ сан̇гхасса катикам̣ а̄рочетва̄ на пан̃н̃апентасса ‘‘ахам̣ вуд̣д̣хо’’ти пасайха аттана̄ва аттано пан̃н̃апетва̄ ган̣хантам̣ ‘‘йуттийа̄ ган̣хатха̄’’ти ватва̄ ва̄рентасса ча наттхи а̄патти. ‘‘бхан̣д̣анака̄ракам̣ никкад̣д̣хатӣти вачанато куладӯсакасса пабба̄джанӣйакамма̄нун̃н̃а̄йа ча идха калахавӯпасаманаттхам̣ а̄гата̄нам̣ косамбака̄нампи ‘йатха̄вуд̣д̣ха’нти аватва̄ ‘вивитте асати вивиттам̣ катва̄пи да̄табба’нти вуттатта̄ вивиттам̣ катва̄ дентам̣ пат̣иба̄хантассева а̄паттӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

упа̄лисан̇гхаса̄маггӣпуччха̄ван̣н̣ана̄

476. на мӯла̄ мӯлам̣ гантва̄ти мӯлато мӯлам̣ агантва̄. аттхато апагата̄ти са̄маггисан̇кха̄тааттхато апагата̄.

477. йена нам̣ паччаттхика̄ вадеййум̣, там̣ на хи хотӣти самбандхо. анапагатанти ка̄ран̣ато анапетам̣, сака̄ран̣анти вуттам̣ хоти.

усӯйа̄йа̄ти имина̄ доса̄гатигаманасса сан̇гахитатта̄ ‘‘агатигаманена̄’’ти авасесаагатигаманам̣ дасситанти ведитаббам̣. ат̣т̣хахи дӯтан̇гехӣти ‘‘сота̄ ча хоти са̄вета̄ ча уггахета̄ ча дха̄рета̄ ча вин̃н̃а̄пета̄ ча кусало ча сахита̄сахитадассано ча акалахака̄рако ча̄’’ти евам̣ вуттехи ат̣т̣хахи дӯтан̇гехи. сесаметтха па̄л̣ито ат̣т̣хакатха̄то ча сувин̃н̃еййамева.

косамбакаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа са̄раттхадӣпанийам̣

маха̄ваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

чӯл̣авагга-т̣ӣка̄

1. каммаккхандхакам̣

таджджанӣйакаммакатха̄ван̣н̣ана̄

1. чӯл̣аваггасса пат̣хаме каммаккхандхаке та̄ва ‘‘йат̣т̣хим̣ павесайа, кунте павесайа̄’’тиа̄дӣсу вийа сахачаран̣ан̃а̄йена ‘‘ман̃ча̄ уккут̣т̣хим̣ каронтӣ’’тиа̄дӣсу вийа нисситесу ниссайавоха̄равасена ва̄ пан̣д̣укалохитаканиссита̄ пан̣д̣укалохитакасаддена вутта̄ти а̄ха ‘‘тесам̣ нисситака̄пи пан̣д̣укалохитака̄твева пан̃н̃а̄йантӣ’’ти. пат̣ивадатха̄ти пат̣ивачанам̣ детха.

адхаммакаммадва̄дасакакатха̄ван̣н̣ана̄

4. тӣхи ан̇гехи саманна̄гатанти паччекам̣ самудитехи ва̄ тӣхи ан̇гехи саманна̄гатам̣. на хи тин̣н̣ам̣ ева ан̇га̄нам̣ самодха̄нена адхаммакаммам̣ хоти, екенапи хотийева. ‘‘аппат̣ин̃н̃а̄йа катам̣ хотӣти ладжджим̣ сандха̄йа вутта’’нти ган̣т̣хипадесу катхитам̣.

нану ча ‘‘адесана̄га̄минийа̄ а̄паттийа̄ катам̣ хотӣ’’ти идам̣ парато ‘‘тӣхи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гатасса бхиккхуно а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо таджджанӣйакаммам̣ кареййа, адхисӣле сӣлавипанно хотӣ’’ти имина̄ вируджджхати. адесана̄га̄миним̣ а̄панно хи ‘‘адхисӣле сӣлавипанно’’ти вуччатӣти? таттха кечи ваданти ‘‘таджджанӣйакаммасса хи висесена бхан̣д̣анака̄ракаттам̣ ан̇га’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, там̣ па̄л̣ийа̄ а̄гатанида̄нена самети, тасма̄ саббатикесупи бхан̣д̣анам̣ а̄ропетва̄ бхан̣д̣анапаччайа̄ а̄панна̄паттивасена идам̣ каммам̣ ка̄таббам̣. тасма̄ ‘адхисӣле сӣлавипанно’ти еттха̄пи пуббабха̄ге ва̄ парабха̄ге ва̄ чодана̄са̄ран̣а̄дика̄ле бхан̣д̣анапаччайа̄ а̄панна̄паттивасенева ка̄таббам̣, на кевалам̣ сан̇гха̄дисесапаччайа̄ ка̄табба’’нти. апаре пана ваданти ‘‘адесана̄га̄минийа̄ти идам̣ па̄ра̄джика̄паттим̣йева сандха̄йа вуттам̣, на сан̇гха̄дисесам̣. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘адесана̄га̄минийа̄ти па̄ра̄джика̄паттийа̄ ва̄ сан̇гха̄дисеса̄паттийа̄ ва̄’ти вуттам̣. таттха сан̇гха̄дисеса̄паттийа̄ ва̄ти аттхуддха̄равасена вуттам̣, ‘адхисӣле сӣлавипанно’ти ча идам̣ сан̇гха̄дисесам̣йева сандха̄йа вуттам̣, на па̄ра̄джикам̣. тасма̄ па̄ра̄джика̄паттипаччайа̄ на таджджанӣйакаммам̣ ка̄таббам̣ пайоджана̄бха̄ва̄, сан̇гха̄дисесапаччайа̄ ка̄таббанти айаматтхо сиддхо хоти. суккапаккхе ‘десана̄га̄минийа̄ а̄паттийа̄ катам̣ хотӣ’ти имина̄ вируджджхатӣти че? на екена парийа̄йена сан̇гха̄дисесассапи десана̄га̄минӣвоха̄расамбхавато’’ти, там̣ йуттам̣ вийа диссати.

наппат̣иппассамбхетаббаат̣т̣ха̄расакакатха̄ван̣н̣ана̄

8. ломам̣ па̄тентӣтиа̄ди самма̄ваттана̄йа парийа̄йавачанам̣.

нийассакаммакатха̄ван̣н̣ана̄

11. нийассакамме ‘‘нисса̄йа те ваттхаббанти гаруниссайам̣ сандха̄йа вуттам̣, на итара’’нти кеначи ликхитам̣. ган̣т̣хипаде пана ‘‘нийассакаммам̣ йасма̄ ба̄лавасена карӣйати, тасма̄ нисса̄йа ваттхаббанти ниссайам̣ га̄ха̄петаббо’’ти вуттам̣, вӣмам̣ситва̄ йуттатарам̣ гахетаббам̣. аписсӯти еттха суити нипа̄таматтам̣, бхиккхӯ апи ниччабйа̄ват̣а̄ хонтӣти вуттам̣ хоти.

пабба̄джанӣйакаммакатха̄ван̣н̣ана̄

29. пабба̄джанӣйакамме тена хи, бхиккхаве, сан̇гхо пабба̄джанӣйакаммам̣ пат̣иппассамбхетӯти идам̣ тесу виббхамантесупи паккамантесупи самма̄ваттантейева сандха̄йа вуттам̣.

пат̣иса̄ран̣ӣйакаммакатха̄ван̣н̣ана̄

33. судхаммаваттхусмим̣ маччхика̄сан̣д̣ети евам̣на̄маке нагаре. таттха кира (дха. па. ат̣т̣ха. 1.72 читтагахапативаттху) читто гахапати пан̃чаваггийа̄нам̣ аббхантарам̣ маха̄на̄маттхерам̣ пин̣д̣а̄йа чарама̄нам̣ дисва̄ тасса ирийа̄патхе пасӣдитва̄ паттам̣ а̄да̄йа гехам̣ павесетва̄ бходжетва̄ бхаттакичча̄васа̄не дхаммакатхам̣ сун̣анто сота̄паттипхалам̣ патва̄ ачаласаддхо хутва̄ амба̄т̣акаванам̣ на̄ма аттано уййа̄нам̣ сан̇гха̄ра̄мам̣ ка̄тука̄мо тхерасса хаттхе удакам̣ па̄тетва̄ ниййа̄теси. тасмим̣ кхан̣е ‘‘патит̣т̣хитам̣ буддхаса̄сана’’нти удакапарийантам̣ катва̄ маха̄патхавӣ кампи, маха̄сет̣т̣хи уййа̄не маха̄виха̄рам̣ ка̄реси. таттха̄йам̣ судхаммо бхиккху а̄ва̄сико ахоси. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘а̄йасма̄ судхаммо маччхика̄сан̣д̣е читтасса гахапатино а̄ва̄сико хотӣ’’тиа̄ди. таттха дхувабхаттикоти ниччабхаттико.

апарена самайена читтасса гун̣акатхам̣ сутва̄ бхиккхусахассена саддхим̣ две аггаса̄вака̄ тасса сан̇гахам̣ каттука̄ма̄ маччхика̄сан̣д̣ам̣ агамам̣су. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘тена кхо пана самайена самбахула̄ тхера̄’’тиа̄ди. читто гахапати тесам̣ а̄гаманам̣ сутва̄ аддхайоджанаматтам̣ паччуггантва̄ те а̄да̄йа аттано виха̄рам̣ павесетва̄ а̄гантукаваттам̣ катва̄ ‘‘бханте, тхокам̣ дхаммакатхам̣ сотука̄момхӣ’’ти дхаммасена̄патим̣ йа̄чи. атха нам̣ тхеро ‘‘упа̄сака, аддха̄нена̄мха̄ килантарӯпа̄, апича тхокам̣ сун̣а̄хӣ’’ти тасса дхаммакатхам̣ катхеси. тена вуттам̣ ‘‘екамантам̣ нисиннам̣ кхо читтам̣ гахапатим̣ а̄йасма̄ са̄рипутто дхаммийа̄ катха̄йа сандассесӣ’’тиа̄ди. со тхерасса дхаммакатхам̣ сун̣антова ана̄га̄мипхалам̣ па̄пун̣и.

41. на̄саккхи читтам̣ гахапатим̣ кхама̄петунти со таттха гантва̄ ‘‘гахапати, майхамева со досо, кхама̄хи ме’’ти ватва̄пи ‘‘на̄хам̣ кхама̄мӣ’’ти тена пат̣иккхитто ман̇кубхӯто там̣ кхама̄петум̣ на̄саккхи. пунадева саттху сантикам̣ пачча̄гама̄си. саттха̄ ‘‘на̄сса упа̄сако кхамиссатӣ’’ти джа̄нантопи ‘‘ма̄натхаддхо еса тим̣сайоджанам̣ гантва̄ва пачча̄гаччхатӯ’’ти кхаманупа̄йам̣ ана̄чиккхитва̄ва уййоджеси. атхасса пуна а̄гатака̄ле нихатама̄насса анудӯтам̣ датва̄ ‘‘гаччха, имина̄ саддхим̣ гантва̄ упа̄сакам̣ кхама̄пехӣ’’ти ватва̄ ‘‘саман̣ена на̄ма ‘майхам̣ виха̄ро, майхам̣ нива̄сат̣т̣ха̄нам̣, майхам̣ упа̄сако, майхам̣ упа̄сика̄’ти ма̄нам̣ ва̄ иссам̣ ва̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. евам̣ каронтасса хи иччха̄ма̄на̄дайо килеса̄ вад̣д̣хантӣ’’ти оваданто –

‘‘асантам̣ бха̄ванамиччхеййа, пуреккха̄ран̃ча бхиккхусу;

а̄ва̄сесу ча иссарийам̣, пӯджа̄ паракулесу ча.

‘‘мамева ката ман̃н̃анту, гихӣ паббаджита̄ убхо;

мамева̄тиваса̄ ассу, кичча̄киччесу кисмичи;

ити ба̄ласса сан̇каппо, иччха̄ ма̄но ча вад̣д̣хатӣ’’ти. (дха. па. 73-74) –

дхаммападе има̄ га̄тха̄ абха̄си.

судхамматтхеропи имам̣ ова̄дам̣ сутва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ тена анудӯтена бхиккхуна̄ саддхим̣ гантва̄ упа̄сакасса чаккхупатхе а̄паттим̣ пат̣икаритва̄ упа̄сакам̣ кхама̄песи. со упа̄сакена ‘‘кхама̄махам̣ бханте, саче майхам̣ досо аттхи, кхаматха ме’’ти пат̣икхама̄пито саттха̄ра̄ диннаова̄де т̣хатва̄ катипа̄хенева саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ па̄пун̣и.

а̄паттийа̄ адассане уккхепанӣйакаммакатха̄ван̣н̣ана̄

50. тасса̄ адассанейева каммам̣ ка̄таббанти тасса̄ адассанейева уккхепанӣйакаммам̣ ка̄таббам̣. таджджанӣйа̄дикаммам̣ пана а̄паттим̣ а̄ропетва̄ тасса̄ адассане аппат̣икамме ва̄ бхан̣д̣анака̄рака̄диан̇гехи ка̄таббам̣. сесаметтха утта̄намева.

каммаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. па̄рива̄сикаккхандхакам̣

па̄рива̄сикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

75. па̄рива̄сикаккхандхаке навакатарам̣ па̄рива̄сиканти аттано навакатарам̣ па̄рива̄сикам̣. па̄рива̄сикасса хи аттано навакатарам̣ па̄рива̄сикам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃е мӯла̄йапат̣икассана̄рахама̄натта̄рахама̄наттача̄рикааббха̄на̄раха̄пи пакататтат̣т̣ха̄нейева тит̣т̣ханти. тена̄ха ‘‘антамасо мӯла̄йапаакассана̄раха̄дӣнампӣ’’ти. па̄де гхам̣сенти етена̄ти па̄дагхам̣санам̣, саккхаракатхала̄ди. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тиссо па̄дагхам̣санийо саккхарам̣ катхалам̣ самуддапхен̣ака’’нти (чӯл̣ава. 269) хи вуттам̣. саддхивиха̄рика̄дӣнампи са̄дийантасса̄ти саддхивиха̄рика̄нампи абхива̄дана̄дим̣ са̄дийантасса. ‘‘ма̄ мам̣ га̄маппавесанам̣ а̄пуччхатха̄’’ти вутте ана̄пуччха̄пи га̄мам̣ пависитум̣ ват̣т̣ати. йо йо вуд̣д̣хоти па̄рива̄сикесу бхиккхӯсу йо йо вуд̣д̣хо. навакатарасса са̄дитунти па̄рива̄сиканавакатарасса абхива̄дана̄дим̣ са̄дитум̣.

таттхева̄ти сан̇гханавакат̣т̣ха̄нейева. аттано па̄л̣ийа̄ пава̄ретаббанти аттано вассаггена паттапа̄л̣ийа̄ пава̄ретаббам̣, на пана саббесу пава̄ритесӯти аттхо. йади пана на ган̣ха̄ти на виссаджджетӣти йади пуримадивасе аттано на ган̣ха̄ти гахетва̄ ча на виссаджджети. чатусса̄лабхаттанти бходжанаса̄ла̄йам̣ пат̣ипа̄т̣ийа̄ диййама̄набхаттам̣. хаттхапа̄се т̣хитена̄ти да̄йакасса хаттхапа̄се т̣хитена.

76. ан̃н̃о са̄ман̣еро на гахетабботи упаджджха̄йена хутва̄ ан̃н̃о са̄ман̣еро на гахетаббо. упаджджхам̣ датва̄ гахитаса̄ман̣ера̄пӣти пакататтака̄ле упаджджхам̣ датва̄ гахитаса̄ман̣ера̄пи. ладдхасаммутикена а̄н̣аттопи гарудхаммехи ан̃н̃ехи ва̄ овадитум̣ лабхатӣти а̄ха ‘‘пат̣ибаласса ва̄ бхиккхусса бха̄ро ка̄таббо’’ти. а̄гата̄ бхиккхунийо ваттабба̄ти самбандхо. савачанӣйанти садосам̣. джет̣т̣хакат̣т̣ха̄нам̣ на ка̄таббанти падха̄нат̣т̣ха̄нам̣ на ка̄таббам̣. ким̣ танти а̄ха ‘‘па̄тимоккхуддесакена ва̄’’тиа̄ди.

раджехи хата̄ упахата̄ бхӯми етисса̄ти раджохатабхӯми, раджокин̣н̣абхӯмӣти аттхо. паччайанти васса̄ва̄сикала̄бхам̣ сандха̄йа вуттам̣. екапассе т̣хатва̄ти па̄л̣им̣ виха̄йа бхиккхӯнам̣ паччхато т̣хатва̄. сена̄санам̣ на лабхатӣти сеййа̄парийантабха̄гита̄йа вассаггена ган̣хитум̣ на лабхати. асса̄ти бхавеййа. ‘‘а̄гантукена а̄рочетаббам̣, а̄гантукасса а̄рочетабба’’нти ависесена вуттатта̄ саче две па̄рива̄сика̄ гатат̣т̣ха̄не ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пассанти, убхохипи ан̃н̃аман̃н̃асса а̄рочетаббам̣. йатха̄ бахи дисва̄ а̄рочитасса бхиккхуно виха̄рам̣ а̄гате пуна а̄рочанакиччам̣ наттхи, евам̣ ан̃н̃ам̣ виха̄рам̣ гатенапи таттха пуббе а̄рочитасса пуна а̄рочанакиччам̣ наттхӣти ваданти.

81. ависесена̄ти па̄рива̄сикасса уккхиттакасса ча ависесена. обаддханти палибуддхам̣.

83. сахава̄соти вуттаппака̄ре чханне пакататтена бхиккхуна̄ саддхим̣ сайанамева адхиппетам̣, на сесаирийа̄патхакаппанам̣. сесаметтха сувин̃н̃еййамева.

па̄рива̄сикаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. самуччайаккхандхакам̣

суккависсат̣т̣хикатха̄ван̣н̣ана̄

97. самуччайаккхандхаке вуттанайена ваттам̣ сама̄да̄таббанти па̄рива̄сикаккхандхакаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайена двӣхи падехи екена ва̄ сама̄да̄таббам̣. ведийа̄мӣти читтена сампат̣иччхитва̄ сукхам̣ анубхава̄ми, на таппаччайа̄ ахам̣ дуккхитоти адхиппа̄йо. вуттанайенева сан̇гхамаджджхе никкхипитаббанти па̄рива̄сикаккхандхаке вуттанайена ‘‘ма̄наттам̣ никкхипа̄ми, ваттам̣ никкхипа̄мӣ’’ти имехи двӣхи екена ва̄ никкхипитаббам̣. тасса а̄рочетва̄ никкхипитаббанти ана̄рочанена ваттабхедадуккат̣апаримочанаттхам̣ вуттам̣. две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄ти бхиккхӯнам̣ саджджха̄йанасаддасаванӯпача̄равиджаханаттхам̣ вуттам̣, маха̄маггато оккамма̄ти маггаппат̣ипаннабхиккхӯнам̣ упача̄равиджаханаттхам̣, гумбена ва̄ ватийа̄ ва̄ пат̣иччханнат̣т̣ха̄нети дассанӯпача̄равиджаханаттхам̣. аниккхиттаваттена антоупача̄рагата̄нам̣ саббесампи а̄рочетаббатта̄ ‘‘айам̣ никкхиттаваттасса париха̄ро’’ти вуттам̣. таттха никкхиттаваттасса̄ти ваттам̣ никкхипитва̄ паривасантасса̄ти аттхо. айам̣ панеттха тхерасса адхиппа̄йо – ваттам̣ никкхипитва̄ паривасантасса упача̄рагата̄нам̣ саббесам̣ а̄рочанакиччам̣ наттхи, дит̣т̣харӯпа̄нам̣ сутасадда̄нам̣ а̄рочетаббам̣, адит̣т̣хаасута̄нампи антодва̄дасахаттхагата̄нам̣ а̄рочетаббам̣. идам̣ ваттам̣ никкхипитва̄ паривасантасса лаккхан̣анти.

парива̄сакатха̄ван̣н̣ана̄

102. ‘‘сатийева антара̄йе антара̄йикасан̃н̃ӣ чха̄дети, аччханна̄ хоти. антара̄йикасса пана анантара̄йикасан̃н̃а̄йа чха̄дайато аччханна̄ва̄’’типи па̄т̣хо. аверӣти хитака̄мо. уддхасте арун̣ети ут̣т̣хите арун̣е. суддхасса сантикети сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ ана̄паннасса сантике. ваттхунти асучимочана̄дивӣтиккамам̣.

суккависсат̣т̣хӣти ваттху чева готтан̃ча̄ти суккависсат̣т̣хӣти идам̣ асучимочаналаккхан̣асса вӣтиккамасса пака̄санато ваттху чева хоти, саджа̄тийаса̄дха̄ран̣авиджа̄тийавиниваттасабха̄ва̄йа суккависсат̣т̣хийа̄ ева пака̄санато готтан̃ча хотӣти аттхо. гам̣ та̄йатӣти хи готтам̣. сан̇гха̄дисесоти на̄ман̃чева а̄патти ча̄ти сан̇гха̄дисесоти тена тена вӣтиккамена а̄паннасса а̄паттиника̄йасса на̄маппака̄санато на̄ман̃чева хоти а̄паттисабха̄гатта̄ а̄патти ча.

таданурӯпам̣ каммава̄чам̣ катва̄ ма̄наттам̣ да̄таббанти –

‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ иттханна̄мо бхиккху екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджи сан̃четаникам̣ суккависсат̣т̣хим̣ ека̄хапат̣иччханнам̣, со сан̇гхам̣ екисса̄ а̄паттийа̄ сан̃четаника̄йа суккависсат̣т̣хийа̄ ека̄хапат̣иччханна̄йа ека̄хапарива̄сам̣ йа̄чи. сан̇гхо иттханна̄масса бхиккхуно екисса̄ а̄паттийа̄ сан̃четаника̄йа суккависсат̣т̣хийа̄ ека̄хапат̣иччханна̄йа ека̄хапарива̄сам̣ ада̄си. со паривуттхапарива̄со. айам̣ иттханна̄мо бхиккху екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджи сан̃четаникам̣ суккависсат̣т̣хим̣ аппат̣иччханнам̣, со сан̇гхам̣ та̄сам̣ а̄паттӣнам̣ сан̃четаника̄нам̣ суккависсат̣т̣хӣнам̣ пат̣иччханна̄йа ча аппат̣иччханна̄йа ча чха̄раттам̣ ма̄наттам̣ йа̄чати. йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо иттханна̄масса бхиккхуно двиннам̣ а̄паттӣнам̣ сан̃четаника̄нам̣ суккависсат̣т̣хӣнам̣ пат̣иччханна̄йа ча аппат̣иччханна̄йа ча чха̄раттам̣ ма̄наттам̣ дадеййа, еса̄ н̃атти.

сун̣а̄ту ме, бханте…пе… со паривуттхапарива̄со. айам̣ иттханна̄мо бхиккху екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджи сан̃четаникам̣ суккависсат̣т̣хим̣ аппат̣иччханнам̣, со сан̇гхам̣ та̄сам̣…пе… йа̄чати. сан̇гхо иттханна̄масса бхиккхуно двиннам̣ а̄паттӣнам̣ сан̃четаника̄нам̣ суккависсат̣т̣хӣнам̣ пат̣иччханна̄йа ча аппат̣иччханна̄йа ча чха̄раттам̣ ма̄наттам̣ дети. йасса̄йасмато кхамати иттханна̄масса бхиккхуно двиннам̣ а̄паттӣнам̣ сан̃четаника̄нам̣ суккависсат̣т̣хӣнам̣ пат̣иччханна̄йа ча аппат̣иччханна̄йа ча чха̄раттам̣ ма̄наттасса да̄нам̣, со тун̣хасса. йасса наккхамати, со бха̄сеййа.

дутийампи етаматтхам̣ вада̄ми…пе… татийампи етаматтхам̣ вада̄ми…пе…

диннам̣ сан̇гхена иттханна̄масса бхиккхуно двиннам̣ а̄паттӣнам̣ сан̃четаника̄нам̣ суккависсат̣т̣хӣнам̣ пат̣иччханна̄йа ча аппат̣иччханна̄йа ча чха̄раттам̣ ма̄наттам̣, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ. еваметам̣ дха̄райа̄мӣти –

евам̣ каммава̄чам̣ катва̄ ма̄наттам̣ да̄таббам̣. чин̣н̣ама̄наттасса ча имина̄ва найена каммава̄чам̣ йоджетва̄ аббха̄нам̣ ка̄таббам̣.

ан̃н̃асминти суддхантапарива̄савасена а̄паттивут̣т̣ха̄нато ан̃н̃асмим̣. дасасатам̣ а̄паттийо раттисатам̣ чха̄дайитва̄ти йоджетаббам̣.

парива̄сакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

аттано сӣмам̣ содхетва̄ виха̄расӣма̄йа̄ти виха̄ре баддхасӣмамева сандха̄йа вуттам̣. виха̄рӯпача̄ратопи две лед̣д̣упа̄та̄ атиккамитабба̄ти бхиккхувиха̄рам̣ сандха̄йа вадати га̄мӯпача̄ра̄тиккаменева бхиккхунӣвиха̄рӯпача̄ра̄тиккамасса сиддхатта̄. виха̄расса ча̄ти бхиккхувиха̄расса. га̄масса̄ти на вуттанти га̄масса упача̄рам̣ мун̃читум̣ ват̣т̣атӣти на вуттам̣, тасма̄ га̄мӯпача̄репи ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо.

таттхева т̣ха̄нам̣ пачча̄сӣсантӣти бхиккхӯнам̣ т̣ха̄нам̣ пачча̄сӣсанти. парива̄саватта̄дӣнанти парива̄саниссайапат̣иппассаддхиа̄дӣнам̣. йуттатарам̣ диссатӣти имина̄ аниккхиттаваттабхиккхуна̄ вийа бхиккхунийа̄пи антоупача̄расӣмагата̄нам̣йева а̄рочетаббам̣, на га̄ме т̣хита̄нампи гантва̄ а̄рочетаббанти дӣпети. тасмим̣ га̄мети йасмим̣ га̄ме бхиккхунупассайо хоти, тасмим̣ га̄ме. бахи упача̄расӣма̄йа т̣хатва̄ти упача̄расӣмато бахи т̣хатва̄. самманнитва̄ да̄табба̄ти еттха самманнитва̄ динна̄йа сахава̄сепи раттиччхедо на хоти.

пат̣иччханнапарива̄сакатха̄ван̣н̣ана̄

108. висум̣ ма̄наттам̣ чаритаббанти мӯла̄йапат̣икассанам̣ акатва̄ висум̣ каммава̄ча̄йа ма̄наттам̣ гахетва̄ чаритаббам̣.

суккависсат̣т̣хикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

аггхасамодха̄напарива̄сакатха̄ван̣н̣ана̄

134. ека̄паттимӯлаканти ‘‘ека̄ а̄патти ека̄хаппат̣иччханна̄, ека̄ а̄патти двӣхаппат̣иччханна̄’’тиа̄дина̄ вуттанайам̣ сандха̄йа вадати. а̄паттивад̣д̣ханаканти ‘‘ека̄ а̄патти ека̄хаппат̣иччханна̄, две а̄паттийо двӣхаппат̣иччханна̄’’тиа̄дина̄ вуттам̣ а̄паттивад̣д̣ханаканайам̣ сандха̄йа.

двебхиккхува̄раека̄дасака̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

181. тхуллаччайа̄дӣхи миссаканти екаваттхумхи пуббабха̄ге а̄паннатхуллаччайадуккат̣ехи миссакам̣. маккхадхаммо на̄ма чха̄детука̄мата̄.

182. самбахула̄ сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджати парима̄н̣ампӣтиа̄ди джа̄тивасенекавачанам̣, бха̄ванапум̣саканиддесо ва̄. сесаметтха па̄л̣ито ат̣т̣хакатха̄то ча сувин̃н̃еййамева.

самуччайаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. саматхаккхандхакам̣

саммукха̄винайакатха̄ван̣н̣ана̄

187. саматхаккхандхаке сан̃н̃а̄петӣти еттха сам̣-саддӯпападо н̃а̄-саддо тосанависит̣т̣хе авабодхане ваттатӣти а̄ха ‘‘паритосетва̄ джа̄на̄петӣ’’ти.

сативинайа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

195-200. десана̄маттамеветанти ‘‘пан̃чима̄нӣ’’ти етам̣ десана̄маттам̣. сативепуллаппаттасса кхӣн̣а̄савасса да̄таббо винайо сативинайо. амӯл̣хасса да̄таббо винайо амӯл̣хавинайо. пат̣ин̃н̃а̄тена каран̣ам̣ пат̣ин̃н̃а̄такаран̣ам̣.

212. тин̣аваттха̄ракасадисатта̄ти там̣садисата̄йа таббоха̄роти дассети йатха̄ ‘‘еса брахмадатто’’ти.

адхикаран̣акатха̄ван̣н̣ана̄

216. вива̄да̄дхикаран̣асса ким̣ мӯлантиа̄дӣсу вива̄дамӯла̄нӣти вива̄дасса мӯла̄ни. кодханоти куджджханалаккхан̣ена кодхена саманна̄гато. упана̄хӣти верааппат̣иниссаггалаккхан̣ена упана̄хена саманна̄гато. ага̄равоти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.323; ма. ни. ат̣т̣ха. 3.44) га̄рававирахито. аппатиссоти аппатиссайо анӣчавутти. еттха пана йо бхиккху саттхари дхарама̄не тӣсу ка̄лесу упат̣т̣ха̄нам̣ на йа̄ти, саттхари анупа̄хане чан̇каманте саупа̄хано чан̇камати, нӣче чан̇каме чан̇каманте учче чан̇камати, хет̣т̣ха̄ васанте упари васати, саттху дассанат̣т̣ха̄не убхо ам̣се па̄рупати, чхаттам̣ дха̄рети, упа̄ханам̣ дха̄рети, наха̄йати, учча̄рам̣ ва̄ пасса̄вам̣ ва̄ кароти, париниббуте ва̄ пана четийам̣ вандитум̣ на гаччхати, четийасса пан̃н̃а̄йанат̣т̣ха̄не саттхудассанат̣т̣ха̄не вуттам̣ саббам̣ кароти, ан̃н̃ехи ча бхиккхӯхи ‘‘касма̄ евам̣ кароси, на идам̣ ват̣т̣ати, самма̄самбуддхасса на̄ма ладжджитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вутте ‘‘тун̣хӣ хохи, буддхо буддхоти вадаси, ким̣ буддхо на̄ма̄’’ти бхан̣ати, айам̣ саттхари ага̄раво на̄ма.

йо пана дхаммасаване сан̇гхут̣т̣хе саккаччам̣ на гаччхати, саккаччам̣ дхаммам̣ на сун̣а̄ти, нидда̄йати ва̄ саллапанто ва̄ нисӣдати, саккаччам̣ на ган̣ха̄ти на ва̄чети, ‘‘ким̣ дхамме ага̄равам̣ каросӣ’’ти вутте ‘‘тун̣хӣ хохи, дхаммо дхаммоти вадаси, ким̣ дхаммо на̄ма̄’’ти вадати, айам̣ дхамме ага̄раво на̄ма. йо пана тхерена бхиккхуна̄ анаджджхит̣т̣хо дхаммам̣ десети уддисати пан̃хам̣ катхети, вуд̣д̣хе бхиккхӯ гхат̣т̣енто гаччхати тит̣т̣хати нисӣдати, дуссапаллаттхикам̣ ва̄ хаттхапаллаттхикам̣ ва̄ кароти, сан̇гхамаджджхе убхо ам̣се па̄рупати, чхаттупа̄ханам̣ дха̄рети, ‘‘бхиккхусан̇гхасса ладжджитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттепи ‘‘тун̣хӣ хохи, сан̇гхо сан̇гхоти вадаси, ким̣ сан̇гхо, мигасан̇гхо аджасан̇гхо’’тиа̄дӣни вадати, айам̣ сан̇гхе ага̄раво на̄ма. екабхиккхусмимпи хи ага̄раве кате сан̇гхе катойева хоти. тиссо сиккха̄ пана апӯрайама̄но сиккха̄йа на парипӯрака̄рӣ на̄ма.

ахита̄йа дуккха̄йа деваманусса̄нанти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.325; ма. ни. ат̣т̣ха. 3.42; а. ни. ат̣т̣ха. 3.6.36) екасмим̣ виха̄ре двиннам̣ бхиккхӯнам̣ уппаннавива̄до катхам̣ деваманусса̄нам̣ ахита̄йа дуккха̄йа сам̣ваттати? косамбакаккхандхаке вийа хи двӣсу бхиккхӯсу вива̄дам̣ а̄паннесу тасмим̣ виха̄ре тесам̣ антева̄сика̄ виваданти, тесам̣ ова̄дам̣ ган̣ханто бхиккхунисан̇гхо вивадати, тато тесам̣ упат̣т̣ха̄ка̄ виваданти, атха манусса̄нам̣ а̄раккхадевата̄ две кот̣т̣ха̄са̄ хонти. таттха дхаммава̄дӣнам̣ а̄раккхадевата̄ дхаммава̄динийо хонти, адхаммава̄дӣнам̣ адхаммава̄динийо. тато а̄раккхадевата̄нам̣ митта̄ бхуммадевата̄ бхиджджанти. евам̣ парампара̄йа йа̄ва брахмалока̄ т̣хапетва̄ арийаса̄ваке саббе деваманусса̄ две кот̣т̣ха̄са̄ хонти. дхаммава̄дӣхи пана адхаммава̄динова бахутара̄ хонти. тато ‘‘йам̣ бахукехи гахитам̣, там̣ таччха’’нти дхаммам̣ виссаджджетва̄ бахутара̄ адхаммам̣ ган̣ханти. те адхаммам̣ пураккхатва̄ вихаранта̄ апа̄йесу ниббаттанти. евам̣ екасмим̣ виха̄ре двиннам̣ бхиккхӯнам̣ уппанно вива̄до бахӯнам̣ ахита̄йа дуккха̄йа хоти. аджджхаттам̣ ва̄ти аттани ва̄ аттано париса̄йа ва̄. бахиддха̄ ва̄ти парасмим̣ ва̄ парасса париса̄йа ва̄. а̄йатим̣ анавассава̄йа̄ти а̄йатим̣ ануппа̄да̄йа.

маккхӣти паресам̣ гун̣амаккханалаккхан̣ена маккхена саманна̄гато. пал̣а̄сӣти йугагга̄халаккхан̣ена пал̣а̄сена саманна̄гато. иссукӣти парасакка̄ра̄дӣнам̣ исса̄йаналаккхан̣а̄йа исса̄йа саманна̄гато. маччхарӣти а̄ва̄самаччхарийа̄дӣхи саманна̄гато. сат̣хоти кера̄т̣ико. ма̄йа̄вӣти катапа̄папат̣иччха̄дако. па̄пиччхоти асантасамбха̄ваниччхако дуссӣло. миччха̄дит̣т̣хӣти наттхикава̄дӣ ахетукава̄дӣ акирийава̄дӣ. сандит̣т̣хипара̄ма̄сӣти сайам̣ дит̣т̣хамева пара̄масати ган̣ха̄ти. а̄дха̄нагга̄хӣти дал̣хагга̄хӣ. дуппат̣иниссаггӣти на сакка̄ хоти гахитам̣ ниссаджджа̄петум̣. еттха ча кодхано хоти упана̄хӣтиа̄дина̄ пуггала̄дхит̣т̣ха̄нанайена кодхӯпана̄ха̄дайо акусаладхамма̄ вива̄дамӯла̄нӣти дассита̄ни, татха̄ дут̣т̣хачитта̄ вивадантӣтиа̄дина̄ лобхадосамоха̄. адут̣т̣хачитта̄ вивадантӣтиа̄дина̄ ча алобха̄дайо вива̄дамӯла̄нӣти дассита̄ни.

217. дуббан̣н̣оти пам̣суписа̄чако вийа джха̄макха̄н̣уван̣н̣о. дуддассикоти виджа̄тама̄туйа̄пи амана̄падассано. окот̣имакоти лакун̣д̣ако. ка̄н̣оти екаккхика̄н̣о ва̄ убхайаккхика̄н̣о ва̄. кун̣ӣти екахаттхакун̣ӣ ва̄ убхайахаттхакун̣ӣ ва̄. кхан̃джоти екапа̄дакхан̃джо ва̄ убхайапа̄дакхан̃джо ва̄. паккхахатоти хатапаккхо пӣт̣хасаппӣ.

220. вива̄да̄дхикаран̣ам̣ кусалам̣ акусалам̣ абйа̄катанти вива̄да̄дхикаран̣ам̣ ким̣ кусалам̣ акусалам̣ уда̄ху абйа̄катанти пуччхати. вива̄да̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ кусалантиа̄ди виссаджджанам̣. еса найо сесесупи. виваданти етена̄ти вива̄доти а̄ха ‘‘йена виваданти, со читтуппа̄до вива̄до’’ти. катхам̣ пана со читтуппа̄до адхикаран̣ам̣ на̄ма̄ти а̄ха ‘‘саматхехи ча адхикаран̣ӣйата̄йа адхикаран̣а’’нти, саматхехи саметаббата̄йа адхикаран̣анти аттхо. вива̄дахетубхӯтасса хи читтуппа̄дасса вӯпасамена таппабхавасса саддассапи вӯпасамо хотӣти читтуппа̄дасса саматхехи адхикаран̣ӣйата̄ парийа̄йо самбхавати.

222. а̄патта̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ акусалам̣ сийа̄ абйа̄катанти айам̣ викаппо пан̃н̃аттиваджджам̣йева сандха̄йа вутто, на локаваджджанти дассетум̣ ‘‘сандха̄йабха̄ситавасена̄’’тиа̄дима̄ха. касма̄ панеттха сандха̄йабха̄ситавасена аттхо ведитабботи а̄ха ‘‘йасмим̣ хӣ’’тиа̄ди. патхавӣкхан̣ана̄дикети еттха а̄ди-саддена бхӯтага̄мапа̄табйата̄дипан̃н̃аттиваджджам̣ сиккха̄падам̣ сан̇ган̣ха̄ти. йо винайе апакатан̃н̃ута̄йа ваттасӣсена саммун̃джаниа̄дина̄ патхавӣкхан̣ана̄дӣни кароти, тада̄ тассуппанначиттам̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘кусалачиттам̣ ан̇гам̣ хотӣ’’ти. ан̇гам̣ хотӣти ча ваттасӣсена каронтассапи ‘‘имам̣ патхавим̣ кхан̣а̄мӣ’’тиа̄дина̄ вӣтиккамаджа̄нанавасена паваттатта̄ там̣ кусалачиттам̣ а̄патта̄дхикаран̣ам̣, кусалачиттам̣ а̄паттийа̄ ка̄ран̣ам̣ хотӣти аттхо. на хи вӣтиккамам̣ аджа̄нантасса патхавӣкхан̣ана̄дӣсу а̄патти самбхавати. тасмим̣ сатӣти тасмим̣ кусалачитте а̄паттибха̄вена гахите сатӣти адхиппа̄йо. тасма̄ти йасма̄ кусалачитте а̄паттибха̄вена гахите сати ‘‘наттхи а̄патта̄дхикаран̣ам̣ кусала’’нти на сакка̄ ваттум̣, тасма̄. найидам̣ ан̇гаппахонакачиттам̣ сандха̄йа вуттанти ‘‘а̄патта̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ акусалам̣ сийа̄ абйа̄катам̣, наттхи а̄патта̄дхикаран̣ам̣ кусала’’нти идам̣ а̄паттисамут̣т̣ха̄пакабха̄вена ан̇гаппахонакам̣ а̄паттийа̄ ка̄ран̣абхӯтам̣ читтам̣ сандха̄йа на вуттам̣. ким̣ пана сандха̄йа вуттанти а̄ха ‘‘идам̣ пана̄’’тиа̄ди. бхиккхумхи каммат̣т̣ха̄нагатачиттена нипанне нидда̄йанте ва̄ ма̄туга̄мо че сеййам̣ каппети, тасмим̣ кхан̣е сеййа̄ка̄рена ваттама̄нарӯпамева а̄патти, на кусала̄дивасаппаваттам̣ читтанти а̄ха ‘‘асан̃чичча…пе… сахасеййа̄дивасена а̄паджджато (пари. 323 аттхато сама̄нам̣) абйа̄катам̣ хотӣ’’ти. тасмин̃хи кхан̣е ут̣т̣ха̄таббе джа̄те анут̣т̣ха̄нато тада̄ка̄рапаватто рӯпаккхандхова а̄патти.

‘‘а̄паттим̣ а̄паджджанто кусалачитто ва̄ а̄паджджати акусала̄бйа̄катачитто ва̄’’ти вачанато кусалампи а̄патта̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ти че? на. йо хи а̄паттим̣ а̄паджджатӣти вуччати, со тӣсу читтесу ан̃н̃атарачиттасаман̇гӣ хутва̄ а̄паджджати, на ан̃н̃атха̄ти дассанаттхам̣ ‘‘кусалачитто ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. айан̃хеттха аттхо – патхавӣкхан̣ана̄дӣсу кусалачиттаккхан̣е вӣтиккама̄дивасена паваттарӯпасамбхавато кусалачитто ва̄ татха̄паваттарӯпасан̇кха̄там̣ абйа̄ката̄паттим̣ а̄паджджати, татха̄ абйа̄катачитто ва̄ абйа̄катарӯпасан̇кха̄там̣ абйа̄ката̄паттим̣ а̄паджджати. па̄н̣а̄типа̄та̄дим̣ акусалачитто ва̄ акусала̄паттим̣ а̄паджджати, рӯпам̣ панеттха аббоха̄рикам̣. супинанте ча па̄н̣а̄типа̄та̄дим̣ каронто сахасеййа̄дивасена а̄паджджитабба̄паттим̣ а̄паджджанто акусалачитто абйа̄ката̄паттим̣ а̄паджджатӣти.

кусалачиттам̣ а̄паджджеййа̄ти ел̣акаломам̣ гахетва̄ каммат̣т̣ха̄наманасика̄рена тийоджанам̣ атиккамантасса пан̃н̃аттим̣ аджа̄нитва̄ падасо дхаммам̣ ва̄чентасса ча а̄паджджитабба̄паттийа̄ кусалачиттам̣ а̄паджджеййа. на ча таттха виджджама̄нампи кусалачиттам̣ а̄паттийа̄ ан̇ганти тасмим̣ виджджама̄нампи кусалачиттам̣ а̄паттийа̄ ан̇гам̣ на хоти, сайам̣ а̄патти на хотӣти аттхо. чалитаппаватта̄нанти чалита̄нам̣ паватта̄нан̃ча. чалито ка̄йо, паватта̄ ва̄ча̄. ан̃н̃атарамева ан̇ганти ка̄йава̄ча̄нам̣ ан̃н̃атарамева а̄паттӣти аттхо. тан̃ча рӯпаккхандхапарийа̄паннатта̄ абйа̄катанти имина̄ абйа̄катама̄патта̄дхикаран̣ам̣, на̄н̃н̃анти дассети.

йади евам̣ ‘‘са̄паттикасса, бхиккхаве, нирайам̣ ва̄ вада̄ми тираччха̄найоним̣ ва̄’’ти вачанато абйа̄катассапи випа̄кадхаммата̄ а̄паджджеййа̄ти? на̄паджджеййа. асан̃чичча а̄панна̄ хи а̄паттийо йа̄ва со на джа̄на̄ти, та̄ва анантара̄йакара̄, джа̄нитва̄ чха̄денто пана чха̄данаппаччайа̄ ан̃н̃ам̣ дуккат̣асан̇кха̄там̣ акусалама̄патта̄дхикаран̣ама̄паджджати, тан̃ча акусаласабха̄ватта̄ саггамоккха̄нам̣ антара̄йакаран̣анти са̄паттикасса апа̄йага̄мита̄ вутта̄. абйа̄катам̣ пана а̄патта̄дхикаран̣ам̣ авипа̄кадхаммамева̄ти нит̣т̣хаметтха гантаббам̣. тенева пора̄н̣аган̣т̣хипадесупи ‘‘путхуджджано калйа̄н̣апутхуджджано секкхо араха̄ти чатта̄ро пуггале дассетва̄ тесу арахато а̄патта̄дхикаран̣ам̣ абйа̄катамева, татха̄ секкха̄нам̣, татха̄ калйа̄н̣апутхуджджанасса асан̃чичча вӣтиккамака̄ле абйа̄катамева. итарасса акусалампи хоти абйа̄катампи. йасма̄ часса сан̃чичча вӣтиккамака̄ле акусаламева хоти, тасма̄ вуттам̣ ‘наттхи а̄патта̄дхикаран̣ам̣ кусала’нти. саббаттха евам̣ абйа̄катанти випа̄ка̄бха̄ваматтам̣ сандха̄йа вутта’’нти ликхитам̣. йан̃ча а̄патта̄дхикаран̣ам̣ акусалам̣, тампи деситам̣ вут̣т̣хитам̣ ва̄ анантара̄йакарам̣. йатха̄ хи арийӯпава̄дакаммам̣ акусалампи сама̄нам̣ аччайам̣ десетва̄ кхама̄панена пайогасампаттипат̣иба̄хитатта̄ авипа̄кадхамматам̣ а̄паннам̣ ахосикаммам̣ хоти, евамидампи деситам̣ вут̣т̣хитам̣ ва̄ пайогасампаттипат̣иба̄хитатта̄ авипа̄кадхаммата̄йа ахосикаммабха̄вена анантара̄йакарам̣ джа̄там̣. тенева ‘‘са̄паттикасса, бхиккхаве, нирайам̣ ва̄ вада̄ми тираччха̄найоним̣ ва̄’’ти са̄паттикассева апа̄йага̄мита̄ вутта̄.

адхикаран̣авӯпасаманасаматхакатха̄ван̣н̣ана̄

228. вива̄дасан̇кха̄те аттхе паччаттхика̄ аттхапаччаттхика̄.

229. саммукха̄винайасминти саммукха̄винайабха̄ве.

230. антарена̄ти ка̄ран̣ена.

231. убба̄хика̄йа кхӣйанаке па̄читти на вутта̄ таттха чхандада̄насса наттхита̄йа.

236. тасса кхо танти еттха кхо танти нипа̄таматтам̣.

238. ‘‘ка̄ ча таттха тассапа̄пийасика̄йа̄’’ти поттхакесу ликханти. ‘‘ка̄ ча тассапа̄пийасика̄’’ти евам̣ панеттха па̄т̣хо ведитаббо.

242. кичча̄дхикаран̣ам̣ екена саматхена самматӣти еттха ‘‘киччамева кичча̄дхикаран̣а’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.385-86) вачанато апалоканакамма̄дӣнаметам̣ адхивачанам̣. там̣ вива̄да̄дхикаран̣а̄дӣни вийа саматхехи саметаббам̣ на хоти, кинту саммукха̄винайена сампаджджати, тасма̄ самматӣти еттха сампаджджатӣти аттхо гахетаббо. сесаметтха сувин̃н̃еййамева.

саматхаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. кхуддакаваттхуккхандхакам̣

кхуддакаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

243. кхуддакаваттхуккхандхаке ат̣т̣хапада̄ка̄рена̄ти ат̣т̣хападапхалака̄ка̄рена, джӯтапхалакасадисанти вуттам̣ хоти. маллакамӯласан̣т̣ха̄нена̄ти кхел̣амаллакамӯласан̣т̣ха̄нена.

245. муттоламбака̄дӣнанти а̄ди-саддена кун̣д̣ала̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. паламбакасуттанти йан̃н̃опачита̄ка̄рена оламбакасуттам̣.

246. чиккалена̄ти силесена.

248. са̄дхугӣтанти аниччата̄дипат̣исам̣йуттагӣтам̣.

249. чатурассена ваттена̄ти парипун̣н̣ена учча̄ран̣аваттена. таран̇гаватта̄дӣнам̣ учча̄ран̣авидха̄на̄ни нат̣т̣хаппайога̄ни. ба̄хираломинти бха̄ванапум̣саканиддесо, йатха̄ тасса ун̣н̣апа̄ва̄расса бахиддха̄ лома̄ни диссанти, татха̄ дха̄рентасса дуккат̣анти вуттам̣ хоти.

251. има̄ни чатта̄ри ахира̄джакула̄нӣти (а. ни. ат̣т̣ха. 2.4.67) идам̣ дат̣т̣хависе сандха̄йа вуттам̣. йе хи кечи дат̣т̣хависа̄, саббе те имесам̣ чатуннам̣ ахира̄джакула̄нам̣ аббхантарагата̄ва хонти. аттагуттийа̄ти аттано гуттаттха̄йа. аттараккха̄йа̄ти аттано раккхан̣аттха̄йа. аттапариттам̣ка̄тунти аттано паритта̄н̣аттха̄йа аттапариттам̣ на̄ма ка̄тум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо.

ида̄ни йатха̄ там̣ париттам̣ ка̄таббам̣, там̣ дассетум̣ ‘‘еван̃ча пана бхиккхаве’’тиа̄дима̄ха. таттха (джа̄. ат̣т̣ха. 2.2.105) вирӯпаккхехӣти вирӯпаккхана̄гакулехи. сесесупи есева найо. сахайоге четам̣ каран̣авачанам̣, етехи саха майхам̣ миттабха̄воти вуттам̣ хоти апа̄дакехӣти апа̄дакасаттехи. сесесупи есева найо. саббе сатта̄ти ито пуббе еттакена т̣ха̄нена одиссакаметтам̣ катхетва̄ ида̄ни анодиссакаметтам̣ катхетум̣ идама̄раддхам̣. таттха сатта̄ па̄н̣а̄ бхӯта̄ти сабба̄нета̄ни пуггалавевачана̄нева. бхадра̄ни пассантӯти бхадра̄ни а̄рамман̣а̄ни пассанту. ма̄ кан̃чи па̄пама̄гама̄ти кан̃чи саттам̣ па̄пакам̣ ла̄макам̣ ма̄ а̄гаччхату.

аппама̄н̣о буддхоти еттха буддхоти буддхагун̣а̄ ведитабба̄, те хи аппама̄н̣а̄ на̄ма. сесадвайесупи есева найо, пама̄н̣аванта̄нӣти гун̣аппама̄н̣ена йутта̄ни. ун̣н̣ана̄бхӣти ломасана̄бхико маккат̣ако. сарабӯти гхарагол̣ика̄. ката̄ ме раккха̄ катам̣ ме париттанти майа̄ еттакасса джанасса раккха̄ ча паритта̄н̣ан̃ча катам̣. пат̣иккаманту бхӯта̄нӣти саббепи ме катапаритта̄н̣а̄ сатта̄ апагаччханту, ма̄ мам̣ вихет̣хайим̣сӯти аттхо. соханти йасса мама етехи саббехипи меттам̣, со ахам̣ бхагавато намо кароми, випассӣа̄дӣнан̃ча саттаннам̣ самма̄самбуддха̄нам̣ намо каромӣти самбандхо.

ан̃н̃амхи чхетаббамхӣти ра̄га̄нусайам̣ сандха̄йа вадати. та̄дисам̣ ва̄ дуккханти мут̣т̣хиа̄дӣхи дуккхам̣ уппа̄дентасса.

252. джа̄ла̄ни париккхипа̄петва̄ти париссайамочанаттхан̃чева пама̄дена гал̣ита̄нам̣ а̄бхаран̣а̄дӣнам̣ раккхан̣аттхан̃ча джа̄ла̄ни каран̣д̣ака̄ка̄рена париккхипа̄петва̄. чанданаган̣т̣хи а̄гантва̄ джа̄ле лагга̄ти еко кира раттачанданаруккхо ган̇га̄йа упаритӣре джа̄то ган̇годакена дхотамӯло патитва̄ таттха таттха па̄са̄н̣есу самбхиджджама̄но виппакири. тато ека̄ гхат̣аппама̄н̣а̄ гхат̣ика̄ па̄са̄н̣есу гхам̣сийама̄на̄ удакаӯмӣхи потхийама̄на̄ мат̣т̣ха̄ хутва̄ анупуббена вуйхама̄на̄ сева̄лапарийонаддха̄ а̄гантва̄ тасмим̣ джа̄ле лагги. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. лекханти ликхитагахитам̣ чун̣н̣ам̣. уд̣д̣итва̄ти вел̣упарампара̄йа уддхам̣ па̄петва̄, ут̣т̣ха̄петва̄ти вуттам̣ хоти. охаратӯти иддхийа̄ ота̄ретва̄ ган̣хату.

пӯран̣акассапа̄дайо чха саттха̄ро. таттха (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.151-152; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.312) пӯран̣оти тасса саттхупат̣ин̃н̃асса на̄мам̣. кассапоти готтам̣. со кира ан̃н̃атарасса куласса екӯнада̄сасатам̣ пӯрайама̄но джа̄то. тенасса ‘‘пӯран̣о’’ти на̄мам̣ акам̣су. ман̇галада̄сатта̄ часса катам̣ ‘‘дуккат̣а’’нти ватта̄ наттхи, акатам̣ ва̄ ‘‘на ката’’нти. со ‘‘кимахам̣ еттха васа̄мӣ’’ти пала̄йи. атхасса чора̄ ваттха̄ни аччхиндим̣су. со пан̣н̣ена ва̄ тин̣ена ва̄ пат̣иччха̄детумпи аджа̄нанто джа̄тарӯпенева екам̣ га̄мам̣ па̄виси. манусса̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ саман̣о араха̄ аппиччхо, наттхи имина̄ садисо’’ти пӯвабхатта̄дӣни гахетва̄ упасан̇каманти. со ‘‘майхам̣ са̄т̣акам̣ аниваттхабха̄вена идам̣ уппанна’’нти тато пат̣т̣ха̄йа са̄т̣акам̣ лабхитва̄пи на нива̄сеси, тадева паббаджджам̣ аггахеси. тасса сантике ан̃н̃епи ан̃н̃епӣти пан̃часата̄ манусса̄ паббаджим̣су. евамайам̣ ган̣а̄чарийо хутва̄ ‘‘саттха̄’’ти локе па̄кат̣о ахоси.

маккхалӣти тасса на̄мам̣. госа̄ла̄йа джа̄татта̄ госа̄лоти дутийана̄мам̣. там̣ кира сакаддама̄йа бхӯмийа̄ телагхат̣ам̣ гахетва̄ гаччхантам̣ ‘‘та̄та ма̄ кхалӣ’’ти са̄мико а̄ха. со пама̄дена кхалитва̄ патитва̄ са̄микасса бхайена пала̄йитум̣ а̄раддхо. са̄мико упадха̄витва̄ са̄т̣акакан̣н̣е аггахеси, со са̄т̣акам̣ чхад̣д̣етва̄ ачелако хутва̄ пала̄йи. сесам̣ пӯран̣асадисамева.

аджитоти тасса на̄мам̣. кесакамбалам̣ дха̄ретӣти кесакамбало. ити на̄мадвайам̣ сам̣сандитва̄ ‘‘аджито кесакамбало’’ти вуччати. таттха кесакамбало на̄ма манусса̄нам̣ кесехи катакамбало. тато пат̣икит̣т̣хатарам̣ ваттхам̣ на̄ма наттхи. йатха̄ха ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи танта̄вута̄нам̣ ваттха̄нам̣, кесакамбало тесам̣ пат̣икит̣т̣хо аккха̄йати. кесакамбало, бхиккхаве, сӣте сӣто ун̣хе ун̣хо дуббан̣н̣о дуггандхо дуккхасампхассо’’ти (а. ни. 3.138).

пакудхоти тасса на̄мам̣. качча̄йаноти готтам̣. ити на̄маготтам̣ сам̣сандитва̄ ‘‘пакудхо качча̄йано’’ти вуччати. сӣтӯдакапат̣иккхиттако еса, ваччам̣ катва̄пи удакакиччам̣ на кароти, ун̣ходакам̣ ва̄ кан̃джийам̣ ва̄ лабхитва̄ кароти, надим̣ ва̄ маггодакам̣ ва̄ атиккамма ‘‘сӣлам̣ ме бхинна’’нти ва̄ликатхӯпам̣ катва̄ сӣлам̣ адхит̣т̣ха̄йа гаччхати. еварӯпаниссирикаладдхико еса.

сан̃чайоти тасса на̄мам̣. белат̣т̣хасса путто белат̣т̣хапутто. ‘‘амха̄кам̣ ган̣т̣ханакилесо палибундханакилесо наттхи, килесаган̣т̣хирахита̄ майа’’нти евам̣ва̄дита̄йа ладдхана̄мавасена ниган̣т̣хо. на̄т̣асса путтоти на̄т̣апутто.

пин̣д̣олабха̄радва̄джоти (уда̄. ат̣т̣ха. 36) пин̣д̣ам̣ улама̄но парийесама̄но паббаджитоти пин̣д̣оло. со кира париджин̣н̣абхого бра̄хман̣о хутва̄ махантам̣ бхиккхусан̇гхасса ла̄бхасакка̄рам̣ дисва̄ пин̣д̣аттха̄йа никкхамитва̄ паббаджито. со махантам̣ капаллапаттам̣ ‘‘патта’’нти гахетва̄ чарати, капаллапӯрам̣ йа̄гум̣ пивати, бхаттам̣ бхун̃джати, пӯвакхаджджакан̃ча кха̄дати. атхасса махаггхасабха̄вам̣ саттху а̄рочайим̣су. саттха̄ тасса паттаттхавикам̣ на̄нуджа̄ни. тхеро хет̣т̣ха̄ман̃че паттам̣ никуджджитва̄ т̣хапети. со т̣хапентопи гхам̣сентова пан̣а̄метва̄ т̣хапети, ган̣хантопи гхам̣сентова а̄кад̣д̣хитва̄ ган̣ха̄ти. там̣ гаччханте гаччханте ка̄ле гхам̣санена париккхӣн̣ам̣ на̄л̣икоданаматтассева ган̣ханакам̣ джа̄там̣. тато саттху а̄рочесум̣. атхасса саттха̄ паттаттхавикам̣ ануджа̄ни. тхеро апарена самайена индрийабха̄ванам̣ бха̄венто аггапхале арахатте патит̣т̣ха̄си. ити со пуббе сависесам̣ пин̣д̣аттха̄йа улатӣти пин̣д̣оло. готтена пана бха̄радва̄джоти убхайам̣ екато катва̄ ‘‘пин̣д̣олабха̄радва̄джо’’ти вуччати.

‘‘атха кхо а̄йасма̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джо…пе… етадавоча̄’’ти касма̄ евама̄хам̣су? со кира (дха. па. ат̣т̣ха. 2.180 деворохан̣аваттху) сет̣т̣хи нева самма̄дит̣т̣хи, на миччха̄дит̣т̣хи, маджджхаттадха̄туко. со чинтеси ‘‘майхам̣ гехе чанданам̣ баху, ким̣ ну кхо имина̄ карисса̄мӣ’’ти. атхасса етадахоси ‘‘имасмим̣ локе ‘майам̣ араханто, майам̣ араханто’ти ватта̄ро бахӯ, ахам̣ екам̣ арахантампи на джа̄на̄ми, гехе бхамам̣ йоджетва̄ паттам̣ ликха̄петва̄ сикка̄йа т̣хапетва̄ вел̣упарампара̄йа сат̣т̣хихаттхаматте а̄ка̄се оламба̄петва̄ ‘саче араха̄ аттхи, а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣ха̄тӯ’ти ваккха̄ми. йо там̣ гахессати, тасса сапуттада̄ро саран̣ам̣ гамисса̄мӣ’’ти. со чинтитанийа̄менева паттам̣ ликха̄петва̄ вел̣упарампара̄йа усса̄петва̄ ‘‘йо имасмим̣ локе араха̄, со а̄ка̄сена а̄гантва̄ имам̣ паттам̣ ган̣ха̄тӯ’’ти а̄ха.

тада̄ чха саттха̄ро ‘‘амха̄кам̣ еса ануччхавико, амха̄камева нам̣ дехӣ’’ти вадим̣су. со ‘‘а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣хатха̄’’ти а̄ха. чхат̣т̣хе дивасе ниган̣т̣хо на̄т̣апутто антева̄сике песеси ‘‘гаччхатха сет̣т̣хим̣ евам̣ вадетха ‘амха̄кам̣ а̄чарийассева ануччхавико, ма̄ аппаматтакасса ка̄ран̣а̄ а̄ка̄сена а̄гаманам̣ кари, дехи кира те патта’нти’’. те гантва̄ сет̣т̣хим̣ татха̄ вадим̣су. сет̣т̣хи ‘‘а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣хитум̣ саматтхова ган̣ха̄тӯ’’ти а̄ха. на̄т̣апутто сайам̣ гантука̄мо хутва̄ антева̄сика̄нам̣ сан̃н̃ам̣ ада̄си ‘‘ахам̣ екам̣ хаттхан̃ча па̄дан̃ча уккхипитва̄ уппатитука̄мо вийа бхависса̄ми, тумхе мам̣ ‘а̄чарийа ким̣ каротха, да̄румайапаттасса ка̄ран̣а̄ пат̣иччханнам̣ арахаттагун̣ам̣ маха̄джанасса ма̄ дассайиттха̄’ти ватва̄ мам̣ хаттхесу ча па̄десу ча гахетва̄ а̄кад̣д̣ханта̄ бхӯмийам̣ па̄теййа̄тха̄’’ти. со таттха гантва̄ сет̣т̣хим̣ а̄ха ‘‘маха̄сет̣т̣хи айам̣ патто ан̃н̃есам̣ на̄нуччхавико, ма̄ те аппаматтакасса ка̄ран̣а̄ мама а̄ка̄се уппатанам̣ руччи, дехи ме патта’’нти. бханте, а̄ка̄сена уппатитва̄ва ган̣хатха̄ти. тато на̄т̣апутто ‘‘тена хи апетха апетха̄’’ти антева̄сике апанетва̄ ‘‘а̄ка̄се уппатисса̄мӣ’’ти екам̣ хаттхан̃ча па̄дан̃ча уккхипи. атха нам̣ антева̄сика̄ ‘‘а̄чарийа, ким̣ на̄метам̣ каротха, чхавасса да̄румайапаттасса ка̄ран̣а̄ пат̣иччханнагун̣ена тумхехи маха̄джанасса дасситена ко аттхо’’ти там̣ хаттхапа̄десу гахетва̄ а̄кад̣д̣хитва̄ бхӯмийам̣ па̄тесум̣. со сет̣т̣хим̣ а̄ха ‘‘маха̄сет̣т̣хи, име ме уппатитум̣ на денти, дехи ме патта’’нти. уппатитва̄ва ган̣хатха бхантети. евам̣ титтхийа̄ чха диваса̄ни ва̄йамитва̄пи паттам̣ на лабхим̣суйева.

атха саттаме дивасе а̄йасмато ча моггалла̄насса а̄йасмато ча пин̣д̣олабха̄радва̄джасса ‘‘ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чарисса̄ма̄’’ти гантва̄ екасмим̣ пит̣т̣хипа̄са̄н̣е т̣хатва̄ чӣварам̣ па̄рупанака̄ле дхуттака̄ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘хамбхо пуббе чха саттха̄ро ‘майам̣ араханта̄мха̄’ти вичарим̣су, ра̄джагахасет̣т̣хино пана аджджа саттамо дивасо паттам̣ усса̄петва̄ т̣хапайато ‘саче араха̄ аттхи, а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣ха̄тӯ’ти вадантасса, екопи ‘ахам̣ араха̄’ти а̄ка̄се уппатанто наттхи, аджджа но локе араханта̄нам̣ наттхибха̄во н̃а̄то’’ти. там̣ катхам̣ сутва̄ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но а̄йасмантам̣ пин̣д̣олабха̄радва̄джам̣ а̄ха ‘‘сутам̣ те, а̄вусо бха̄радва̄джа, имесам̣ вачанам̣, име буддхаса̄санам̣ паригган̣ханта̄ вийа ваданти, тван̃ча махиддхико маха̄нубха̄во, гаччхетам̣ паттам̣ а̄ка̄сена гантва̄ ган̣ха̄хӣ’’ти. ‘‘а̄вусо моггалла̄на, твам̣ ‘иддхиманта̄нам̣ агго’ти па̄кат̣о, твам̣ етам̣ ган̣ха, тайи пана агган̣ханте ахам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти а̄ха. атха а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но ‘‘ган̣ха̄вусо’’ти а̄ха. ити те локасса арахантехи асун̃н̃абха̄вадассанаттхам̣ евама̄хам̣су.

тиккхаттум̣ ра̄джагахам̣ анупарийа̄йӣти тиккхаттум̣ ра̄джагахам̣ анугантва̄ париббхами. ‘‘саттаккхатту’’нтипи ваданти. тхеро кира абхин̃н̃а̄па̄дакам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ ут̣т̣ха̄йа тига̄вутам̣ пит̣т̣хипа̄са̄н̣ам̣ антантена париччхинданто тӯлапичу вийа а̄ка̄се ут̣т̣ха̄петва̄ ра̄джагаханагарасса упари саттаккхаттум̣ анупарийа̄йи. со тига̄вутаппама̄н̣асса нагарасса апидха̄нам̣ вийа пан̃н̃а̄йи. нагарава̄сино ‘‘па̄са̄н̣о но аваттхаритва̄ ган̣ха̄тӣ’’ти бхӣта̄ суппа̄дӣни маттхаке катва̄ таттха таттха нилӣйим̣су. саттаме ва̄ре тхеро пит̣т̣хипа̄са̄н̣ам̣ бхиндитва̄ атта̄нам̣ дассети. маха̄джано тхерам̣ дисва̄ ‘‘бханте пин̣д̣олабха̄радва̄джа, тава па̄са̄н̣ам̣ га̄л̣хам̣ катва̄ ган̣ха, ма̄ но саббе на̄сайӣ’’ти а̄ха. тхеро па̄са̄н̣ам̣ па̄дантена кхипитва̄ виссаджджеси. со гантва̄ йатха̄т̣ха̄нейева патит̣т̣ха̄си. тхеро сет̣т̣хисса гехаматтхаке ат̣т̣ха̄си. там̣ дисва̄ сет̣т̣хи урена нипаджджитва̄ ‘‘отара са̄мӣ’’ти ватва̄ а̄ка̄сато отин̣н̣ам̣ тхерам̣ нисӣда̄петва̄ паттам̣ гахетва̄ чатумадхурапун̣н̣ам̣ катва̄ тхерасса ада̄си. тхеро паттам̣ гахетва̄ виха̄ра̄бхимукхо па̄йа̄си. атхасса йе аран̃н̃агата̄ па̄т̣иха̄рийам̣ на̄ддасам̣су, те саннипатитва̄ ‘‘бханте, амха̄кампи па̄т̣иха̄рийам̣ дассехӣ’’ти тхерам̣ анубандхим̣су. со тесам̣ тесам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ дассенто виха̄рам̣ агама̄си. саттха̄ там̣ анубандхитва̄ унна̄дентасса маха̄джанасса саддам̣ сутва̄ ‘‘а̄нанда, кассесо саддо’’ти пуччхи. тена вуттам̣ ‘‘ассоси кхо бхагава̄…пе… ким̣ ну кхо со, а̄нанда, учча̄саддо маха̄саддо’’ти.

викуббаниддхийа̄ па̄т̣иха̄рийам̣ пат̣иккхиттанти еттха викуббаниддхи на̄ма ‘‘со пакативан̣н̣ам̣ виджахитва̄ кума̄ракаван̣н̣ам̣ ва̄ дассети на̄гаван̣н̣ам̣ ва̄, вивидхампи сена̄бйӯхам̣ дассетӣ’’ти (пат̣и. ма. 3.13) евама̄гата̄ пакативан̣н̣авиджаханавика̄равасена паватта̄ иддхи. адхит̣т̣ха̄ниддхи пана ‘‘пакатийа̄ еко бахукам̣ а̄ваджджати сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ сатасахассам̣ ва̄, а̄ваджджитва̄ н̃а̄н̣ена адхит̣т̣ха̄ти ‘бахуко хомӣ’’’ти (пат̣и. ма. 3.10 дасаиддхиниддеса) евам̣ вибхаджитва̄ дассита̄ адхит̣т̣ха̄навасена ниппханна̄ иддхи.

253-254. на аччхупийантӣти на супхассита̄ни хонти. рӯпака̄кин̣н̣а̄нӣти иттхирӯпа̄дӣхи а̄кин̣н̣а̄ни. бхӯмиа̄дха̄ракети валайа̄дха̄раке. да̄руа̄дха̄ракадан̣д̣а̄дха̄ракесӯти екада̄руна̄ катаа̄дха̄раке бахӯхи дан̣д̣акехи катаа̄дха̄раке ва̄ти аттхо, тӣхи дан̣д̣ехи като пана на ват̣т̣ати. бхӯмийам̣ пана никкуджджитва̄ екамева т̣хапетаббанти еттха две т̣хапентена упари т̣хапитапаттам̣ екена пассена бхӯмийам̣ пхуса̄петва̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣти ваданти. а̄линдакамид̣д̣хика̄дӣнанти памукхамид̣д̣хика̄нам̣. париваттитва̄ таттхева патит̣т̣ха̄тӣти еттха ‘‘париваттитва̄ татийава̄ре таттхева мид̣д̣хийа̄ патит̣т̣ха̄тӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. парибхан̣д̣ам̣ на̄ма гехасса бахи кут̣т̣апа̄дасса тхирабха̄ваттхам̣ ката̄ танукамид̣д̣хика̄ вуччати. танукамид̣д̣хика̄йа̄ти кхуддакамид̣д̣хика̄йа. мид̣д̣хантепи а̄дха̄раке т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄дха̄рака’’нти хи вачанато мид̣д̣ха̄дӣсу йаттха каттхачи а̄дха̄ракам̣ т̣хапетва̄ таттха паттам̣ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати а̄дха̄раке т̣хапанока̄сасса анийамитатта̄ти ваданти. ‘‘паттама̄л̣о на̄ма ват̣т̣етва̄ патта̄нам̣ агаманаттхам̣ ват̣т̣ам̣ ва̄ чатурассам̣ ва̄ ит̣т̣хака̄дӣхи париккхипитва̄ като’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

255. гхат̣иканти упари йоджитам̣ аггал̣ам̣. та̄вака̄ликам̣ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти сакидева гахетва̄ тена а̄мисам̣ парибхун̃джитва̄ чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. гхат̣икат̣а̄хети бха̄джанакапа̄ле. абхум̣ мети еттха бхаватӣти бхӯ, вад̣д̣хи. на бхӯти абхӯ, авад̣д̣хи. бхайавасена пана са̄ иттхӣ ‘‘абху’’нти а̄ха, вина̄со майханти аттхо. чхавасӣсасса паттанти чхавасӣсамайам̣ паттам̣. пакативика̄расамбандхе четам̣ са̄мивачанам̣, абхедепи ва̄ бхедӯпача̄рена̄йам̣ воха̄ро ‘‘сила̄путтакасса сарӣра’’нтиа̄дӣсу вийа.

чаббетва̄ти кха̄дитва̄. екам̣ удакаган̣д̣усам̣ гахетва̄ти ва̄махаттхенева паттам̣ уккхипитва̄ мукхена ган̣д̣усам̣ гахетва̄. уччхит̣т̣хахаттхена̄ти са̄мисена хаттхена. етта̄вата̄ти екаган̣д̣усагахан̣аматтена. лун̃читва̄ти тато мам̣сам̣ уддхаритва̄. етесу саббесу пан̣н̣аттим̣ джа̄на̄ту ва̄ ма̄ ва̄, а̄паттийева.

256. кин̣н̣ачун̣н̣ена̄ти сура̄кин̣н̣ачун̣н̣ена. ‘‘анува̄там̣ парибхан̣д̣анти килан̃джа̄дӣсу каронтӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. бидалаканти дугун̣акаран̣асан̇кха̄тасса кирийа̄висесасса адхивачанам̣. касса дугун̣акаран̣ам̣? йена килан̃джа̄дина̄ махантам̣ катхинам̣ аттхатам̣, тасса. тан̃хи дан̣д̣акатхинаппама̄н̣ена парийанте сам̣харитва̄ дугун̣ам̣ ка̄таббам̣. пат̣иггаханти ан̇гуликан̃чукам̣.

257-259. па̄ти на̄ма пат̣иггахан̣асан̣т̣ха̄нена като бха̄джанависесо. на самматӣти наппахоти.

260-262. нӣчаваттхукам̣ чинитунти бахикут̣т̣асса самантато нӣчаваттхукам̣ катва̄ чинитум̣. арахат̣агхат̣ийантам̣ на̄ма сакат̣ачаккасан̣т̣ха̄нам̣ аре аре гхат̣ика̄ни бандхитва̄ екена двӣхи ва̄ париббхамийама̄нам̣ йантам̣.

263. а̄виддхапаккхапа̄саканти кан̣н̣икаман̣д̣аласса саманта̄ т̣хапитапаккхапа̄сакам̣. ман̣д̣алети кан̣н̣икаман̣д̣але. паккхапа̄саке т̣хапетва̄ти саманта̄ паккхапа̄сакапхалака̄ни т̣хапетва̄.

264. ‘‘наматакам̣ сантхатасадиса’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. чаммакхан̣д̣апариха̄рена парибхун̃джитаббанти анадхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитаббам̣. еттхева павит̣т̣ха̄нӣти мал̣орика̄йа ева антогадха̄ни. пуббе паттасан̇гопанаттхам̣ а̄дха̄рако анун̃н̃а̄то, ида̄ни бхун̃джанаттхам̣.

265. никкуджджитабботи тена диннасса деййадхаммасса аппат̣иггахан̣аттхам̣ паттаниккуджджанакаммава̄ча̄йа никкуджджитаббо, на адхомукхат̣хапанена. тенева̄ха ‘‘еван̃ча пана, бхиккхаве, никкуджджитаббо’’тиа̄ди. ала̄бха̄йа̄ти чатуннам̣ паччайа̄нам̣ ала̄бхаттха̄йа. анаттха̄йа̄ти упаддава̄йа авад̣д̣хийа̄.

266. паса̄десса̄ма̄ти а̄йа̄чисса̄ма. етадавоча̄ти ‘‘аппатирӯпам̣ майа̄ катам̣, бхагава̄ пана махантепи агун̣е ачинтетва̄ майхам̣ аччайам̣ пат̣игган̣хиссатӣ’’ти ман̃н̃ама̄но етам̣ ‘‘аччайо мам̣ бханте’’тиа̄дивачанам̣ авоча. таттха н̃а̄йапат̣ипаттим̣ атичча ети паваттатӣти аччайо, апара̄дхо. мам̣ аччагама̄ти мам̣ атиккамма абхибхавитва̄ паватто. пурисена маддитва̄ абхибхавитва̄ паваттитопи хи апара̄дхо аттхато пурисам̣ атичча абхибхавитва̄ паватто на̄ма хоти. пат̣игган̣ха̄тӯти кхамату. а̄йатим̣ сам̣вара̄йа̄ти ана̄гате сам̣варан̣аттха̄йа пуна еварӯпасса апара̄дхасса досасса кхалитасса акаран̣аттха̄йа. таггха̄ти екам̣сена. йатха̄дхаммам̣ пат̣икаросӣти йатха̄ дхаммо т̣хито, татхева кароси, кхама̄песӣти вуттам̣ хоти. там̣ те майам̣ пат̣игган̣ха̄ма̄ти там̣ тава апара̄дхам̣ майам̣ кхама̄ма. вуд̣д̣хи хеса̄, а̄вусо вад̣д̣ха, арийасса винайети еса̄, а̄вусо вад̣д̣ха, арийасса винайе буддхасса бхагавато са̄сане вуд̣д̣хи на̄ма. катама̄? аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ пат̣икаритва̄ а̄йатим̣ сам̣вара̄паджджана̄. десанам̣ пана пуггала̄дхит̣т̣ха̄нам̣ каронто ‘‘йо аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ пат̣икароти, а̄йатим̣ сам̣варам̣ а̄паджджатӣ’’ти а̄ха.

268. бодхира̄джакума̄раваттхумхи (ма. ни. ат̣т̣ха. 2.324 а̄дайо) коканадоти коканадам̣ вуччати падумам̣, со ча ман̇галапа̄са̄до олоканападумам̣ дассетва̄ като, тасма̄ ‘‘коканадо’’ти сан̇кхам̣ лабхи. йа̄ва паччхимасопа̄накал̣евара̄ти еттха паччхимасопа̄накал̣еваранти пат̣хамасопа̄напхалакам̣ вуттам̣ тасса саббапаччха̄ дуссена сантхататта̄. упаримасопа̄напхалакато пат̣т̣ха̄йа хи сопа̄нам̣ сантхатам̣. аддаса̄ кхоти олоканаттхам̣йева два̄ракот̣т̣хаке т̣хито аддаса.

бхагава̄ тун̣хӣ ахосӣти ‘‘кисса ну кхо аттха̄йа ра̄джакума̄рена айам̣ маха̄сакка̄ро като’’ти а̄вадждженто путтапаттхана̄йа катабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си. со хи ра̄джапутто апуттако. сутан̃ча̄нена ахоси ‘‘буддха̄нам̣ кира адхика̄рам̣ катва̄ манаса̄ иччхитам̣ лабхантӣ’’ти. со ‘‘сача̄хам̣ путтам̣ лабхисса̄ми, самма̄самбуддхо имам̣ челапат̣икам̣ аккамиссати. но че лабхисса̄ми, на аккамиссатӣ’’ти паттханам̣ катва̄ сантхара̄песи. атха бхагава̄ ‘‘ниббаттиссати ну кхо етасса путто’’ти а̄ваджджетва̄ ‘‘на ниббаттиссатӣ’’ти аддаса. пуббе кира со екасмим̣ дӣпе васама̄но сама̄наччхандена сакун̣апотаке кха̄ди. сачасса ма̄туга̄мо пун̃н̃ава̄ бхавеййа, путтам̣ лабхеййа. убхохи пана сама̄наччхандехи хутва̄ па̄пакаммам̣ катам̣, тенасса путто на ниббаттиссатӣти ан̃н̃а̄си. дуссе пана акканте ‘‘буддха̄нам̣ адхика̄рам̣ катва̄ паттхитам̣ лабхантӣти локе ануссаво, майа̄ ча маха̄адхика̄ро като, на ча путтам̣ лабха̄ми, туччхам̣ идам̣ вачана’’нти миччха̄гахан̣ам̣ ган̣хеййа. титтхийа̄пи ‘‘наттхи саман̣а̄нам̣ акаттаббам̣ на̄ма, челапат̣икам̣ мадданта̄ а̄хин̣д̣антӣ’’ти уджджха̄йеййум̣. етарахи ча аккамантесу бахӯ бхиккхӯ парачиттавидуно, те бхаббатам̣ джа̄нитва̄ аккамиссанти, абхаббатам̣ джа̄нитва̄ на аккамиссанти. ана̄гате пана упаниссайо мандо бхависсати, ана̄гатам̣ на джа̄ниссанти, тесу аккамантесу саче паттхитам̣ иджджхиссати, иччетам̣ кусалам̣. но че иджджхиссати, ‘‘пуббе бхиккхусан̇гхасса адхика̄рам̣ катва̄ иччхитиччхитам̣ лабханти, ида̄ни на лабханти, тейева ман̃н̃е бхиккхӯ пат̣ипаттипӯрака̄ ахесум̣, име пана пат̣ипаттим̣ пӯретум̣ на сакконтӣ’’ти манусса̄ виппат̣иса̄рино бхависсантӣти имехи тӣхи ка̄ран̣ехи бхагава̄ аккамитум̣ аниччханто тун̣хӣ ахоси. паччхимам̣ джанатам̣ татха̄гато анукампатӣти идам̣ пана тхеро вуттесу ка̄ран̣есу татийам̣ ка̄ран̣ам̣ сандха̄йа̄ха. ман̇галам̣ иччхантӣти ман̇галика̄.

269. бӣджанинти чатурассабӣджаним̣. та̄лаван̣т̣анти та̄лапатта̄дӣхи катам̣ ман̣д̣аликабӣджаним̣.

270-275. ‘‘екапан̣н̣аччхаттам̣ на̄ма та̄лапатта’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. каммасатена̄ти еттха сата-саддо анекапарийа̄йо, анекена каммена̄ти аттхо, махата̄ усса̄хена̄ти вуттам̣ хоти. рудхӣти кхуддакаван̣ам̣.

278. ‘‘ака̄йабандханена сан̃чичча асан̃чичча ва̄ га̄маппавесане а̄патти. саритат̣т̣ха̄нато бандхитва̄ пависитаббам̣ ниваттитаббам̣ ва̄’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. мураджават̣т̣исан̣т̣ха̄нам̣ вет̣хетва̄ катанти бахӯ раджджуке екато катва̄ на̄на̄ван̣н̣ехи суттехи вет̣хетва̄ мураджават̣т̣исадисам̣ катам̣. тенева дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.85 па̄л̣имуттакавиниччхайа) вуттам̣ ‘‘бахӯ раджджуке екато катва̄ екена нирантарам̣ вет̣хетва̄ катам̣ бахураджджуканти на ваттаббам̣, там̣ ват̣т̣атӣ’’ти. таттха йам̣ ваттаббам̣, там̣ хет̣т̣ха̄ вуттамева. муддикака̄йабандханам̣ на̄ма чатурассам̣ акатва̄ саджджитам̣. па̄ман̇гадаса̄ чатурасса̄. мудин̇гасан̣т̣ха̄нена̄ти варакасӣса̄ка̄рена. па̄сантоти даса̄мӯлам̣.

280-282. мун̣д̣ават̣т̣ӣти маллакаммакара̄дайо. пама̄н̣ан̇гулена̄ти вад̣д̣хакӣан̇гулам̣ сандха̄йа вуттам̣. сесаметтха па̄л̣ито ат̣т̣хакатха̄то ча сувин̃н̃еййамева.

кхуддакаваттхуккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. сена̄санаккхандхакам̣

виха̄ра̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

294. сена̄санаккхандхаке сена̄санам̣ апан̃н̃аттам̣ хотӣти виха̄расена̄санам̣ сандха̄йа вуттам̣. чатуббидхан̃хи (ма. ни. ат̣т̣а. 1.296) сена̄санам̣ виха̄расена̄санам̣ ман̃чапӣт̣хасена̄санам̣ сантхатасена̄санам̣ ока̄сасена̄сананти. таттха ‘‘ман̃чопи сена̄санам̣, пӣт̣хампи бхисипи бимбоханампи виха̄ропи ад̣д̣хайогопи па̄са̄допи хаммийампи гуха̄пи ат̣т̣опи ма̄л̣опи лен̣ампи вел̣угумбопи руккхамӯлампи ман̣д̣апопи сена̄санам̣. йаттха ва̄ пана бхиккхӯ пат̣иккаманти, саббаметам̣ сена̄сана’’нти (вибха. 527) вачанато виха̄ро ад̣д̣хайого па̄са̄до хаммийам̣ гуха̄ти идам̣ виха̄расена̄санам̣ на̄ма. ман̃чо пӣт̣хам̣ бхиси бимбохананти идам̣ ман̃чапӣт̣хасена̄санам̣ на̄ма. чимилика̄ чаммакхан̣д̣о тин̣асантха̄ро пан̣н̣асантха̄роти идам̣ сантхатасена̄санам̣ на̄ма. йаттха ва̄ пана бхиккхӯ пат̣иккамантӣти идам̣ ока̄сасена̄санам̣ на̄ма.

руккхамӯлетиа̄дӣсу руккхамӯласена̄санам̣ на̄ма йам̣кин̃чи сандаччха̄йам̣ вивиттам̣ руккхамӯлам̣. паббато на̄ма село. таттха хи удакасон̣д̣ӣсу удакакиччам̣ катва̄ сӣта̄йа руккхаччха̄йа̄йа нисинна̄ на̄на̄диса̄су кха̄йама̄на̄су сӣтена ва̄тена бӣджийама̄на̄ саман̣адхаммам̣ каронти. кандарети кам̣ вуччати удакам̣, тена да̄рито удакена бхинно паббатаппадесо кандарам̣. йам̣ ‘‘нитамба’’нтипи ‘‘надӣкун̃джа’’нтипи ваданти. таттха хи раджатапат̣т̣асадиса̄ ва̄лика̄ хоти, маттхаке ман̣ивита̄нам̣ вийа ванагаханам̣, ман̣иккхандхасадисам̣ удакам̣ сандати, еварӯпам̣ кандарам̣ оруйха па̄нӣйам̣ пивитва̄ гатта̄ни сӣтам̣ катва̄ ва̄ликам̣ усса̄петва̄ пам̣сукӯлачӣварам̣ пан̃н̃апетва̄ таттха нисинна̄ те бхиккхӯ саман̣адхаммам̣ каронти. гиригуха̄ на̄ма двиннам̣ паббата̄нам̣ антара̄, екасмим̣йева ва̄ уман̇гасадисам̣ маха̄виварам̣.

‘‘ванапаттханти дӯра̄наметам̣ сена̄сана̄нам̣ адхивачана’’нтиа̄дивачанато (вибха. 531) йаттха на касанти на вапанти, та̄дисам̣ манусса̄нам̣ упача̄рат̣т̣ха̄нам̣ атиккамитва̄ т̣хитам̣ аран̃н̃акасена̄санам̣ ‘‘ванапаттха’’нти вуччати. аджджхока̄со на̄ма кеначи аччханно падесо. а̄кан̇кхама̄на̄ панеттха чӣваракут̣им̣ катва̄ васанти. пала̄лапун̃джети пала̄лара̄симхи. маха̄пала̄лапун̃джато хи пала̄лам̣ никкад̣д̣хитва̄ паббха̄рален̣асадисе а̄лайе каронти, гаччхагумба̄дӣнампи упари пала̄лам̣ париккхипитва̄ хет̣т̣ха̄ нисинна̄ саман̣адхаммам̣ каронти, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. пан̃ча лен̣а̄нӣти пан̃ча лӣйанат̣т̣ха̄на̄ни. нилӣйанти еттха бхиккхӯти лен̣а̄ни, виха̄ра̄дӣнаметам̣ адхивачанам̣. супан̣н̣аван̇кагеханти гарул̣апаккхасан̣т̣ха̄нена катагехам̣.

295. анумоданага̄тха̄су сӣтанти аджджхаттадха̄туккхобхавасена ва̄ бахиддхаутувипарин̣а̄мавасаена ва̄ уппаджджанакасӣтам̣. ун̣ханти аггисанта̄пам̣, тасса ванада̄ха̄дӣсу ва̄ самбхаво дат̣т̣хаббо. пат̣ихантӣти ба̄дхати. йатха̄ тадубхайавасена ка̄йачитта̄нам̣ ба̄дханам̣ на хоти, евам̣ кароти. сӣтун̣хаббха̄хате хи сарӣре виккхиттачитто бхиккху йонисо падахитум̣ на саккоти. ва̄л̣амига̄нӣти сӣхабйаггха̄дива̄л̣амиге. гуттасена̄санан̃хи пависитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа нисиннасса те париссайа̄ на хонти. сарӣсапети йе кечи саранте гаччханте дӣгхаджа̄тике. макасети нидассанаматтаметам̣, д̣ам̣са̄дӣнампи етенева сан̇гахо дат̣т̣хаббо. сисирети сисирака̄лавасена сатта̄хаваддхалика̄дивасена ча уппанне сисирасампхассе. вут̣т̣хийоти йада̄ тада̄ уппанна̄ вассавут̣т̣хийо.

ва̄та̄тапо гхороти руккхагаччха̄дӣнам̣ уммӯлабхан̃джана̄дивасена паваттийа̄ гхоро сараджаараджа̄дибхедо ва̄то чева гимхапарил̣а̄хасамайесу уппаттийа̄ гхоро сӯрийа̄тапо ча пат̣ихан̃н̃ати пат̣иба̄хӣйати. лен̣аттханти на̄на̄рамман̣ато читтам̣ ниваттетва̄ пат̣исалла̄на̄ра̄маттхам̣. сукхаттханти вуттапариссайа̄бха̄вена пха̄сувиха̄раттхам̣. джха̄йитунти ат̣т̣хатим̣са̄рамман̣есу йаттха каттхачи читтам̣ упаниджджха̄йитум̣. випасситунти аничча̄дито сан̇кха̄ре саммаситум̣.

виха̄рети патиссайе. ка̄райети ка̄ра̄пеййа. раммети манораме нива̄сасукхе. ва̄сайеттха бахуссутети ка̄ретва̄ пана еттха виха̄ресу бахуссуте сӣлаванте калйа̄н̣адхамме нива̄сеййа. те нива̄сенто пана тесам̣ бахуссута̄нам̣ йатха̄ паччайехи киламатхо на хоти, евам̣ аннан̃ча па̄нан̃ча ваттхасена̄сана̄ни ча дадеййа уджубхӯтесу аджджха̄сайасампаннесу каммапхала̄нам̣ ратанаттайагун̣а̄нан̃ча саддаханена виппасаннена четаса̄.

ида̄ни гахат̣т̣хапаббаджита̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃упака̄ритам̣ дассетум̣ ‘‘те тасса̄’’ти га̄тхама̄ха. таттха тети те бахуссута̄. тасса̄ти упа̄сакасса. дхаммам̣ десентӣти сакалават̣т̣адуккха̄панӯданам̣ саддхаммам̣ десенти. йам̣ со дхаммам̣ идхан̃н̃а̄йа̄ти со пуггало йам̣ саддхаммам̣ имасмим̣ са̄сане самма̄ пат̣ипаджджанена джа̄нитва̄ аггамагга̄дхигамена ана̄саво хутва̄ паринибба̄йати.

со ча саббададо хотӣти а̄ва̄сада̄насмим̣ динне саббада̄нам̣ диннамева хотӣти катва̄ вуттам̣. татха̄ хи (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 1.1.42) две тайо га̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ кин̃чи аладдха̄ а̄гатассапи чха̄йӯдакасампаннам̣ а̄ра̄мам̣ пависитва̄ наха̄йитва̄ патиссайе мухуттам̣ нипаджджитва̄ ут̣т̣ха̄йа нисиннасса ка̄йе балам̣ а̄харитва̄ паккхиттам̣ вийа хоти, бахи вичарантасса ча ка̄йе ван̣н̣адха̄ту ва̄та̄тапехи киламати, патиссайам̣ пависитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа мухуттам̣ нипаннасса висабха̄гасантати вӯпасаммати, сабха̄гасантати патит̣т̣ха̄ти, ван̣н̣адха̄ту а̄харитва̄ паккхитта̄ вийа хоти, бахи вичарантасса ча па̄де кан̣т̣ако виджджхати, кха̄н̣у пахарати, сарӣсапа̄дипариссайа̄ чева чорабхайан̃ча уппаджджати, патиссайам̣ пависитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа нипаннасса саббе париссайа̄ на хонти, саджджха̄йантасса дхаммапӣтисукхам̣, каммат̣т̣ха̄нам̣ манасикаронтасса упасамасукхан̃ча уппаджджати бахиддха̄виккхепа̄бха̄вато, бахи вичарантасса ча седа̄ муччанти, аккхӣни пханданти, сена̄санам̣ пависанаккхан̣е ман̃чапӣт̣ха̄ни на пан̃н̃а̄йанти, мухуттам̣ нисиннасса пана аккхипаса̄до а̄харитва̄ паккхитто вийа хоти, два̄рава̄тапа̄наман̃чапӣт̣ха̄дӣни пан̃н̃а̄йанти, етасмин̃ча а̄ва̄се васантам̣ дисва̄ манусса̄ чатӯхи паччайехи саккаччам̣ упат̣т̣хаханти. тена вуттам̣ ‘‘со ча саббададо хоти, йо дада̄ти упассайа’’нти.

296. а̄вин̃чханаччхидданти йаттха ан̇гулим̣ павесетва̄ два̄рам̣ а̄кад̣д̣ханта̄ два̄раба̄хам̣ пхуса̄пенти, тассетам̣ адхивачанам̣. а̄вин̃чханараджджунти кава̄т̣ейева чхиддам̣ катва̄ таттха павесетва̄ йена раджджукена кад̣д̣ханта̄ два̄рам̣ пхуса̄пенти, там̣ а̄вин̃чханараджджукам̣. сена̄санапарибхоге акаппийачаммам̣ на̄ма наттхӣти дассанаттхам̣ ‘‘сачепи дӣпинан̇гут̣т̣хена ката̄ хоти, ват̣т̣атийева̄’’ти вуттам̣. четийе ведика̄садисанти ва̄тапа̄наба̄ха̄су четийе ведика̄йа вийа пат̣т̣ика̄дӣхи дассетва̄ катам̣. тхамбхакава̄тапа̄нам̣ на̄ма тирийам̣ да̄рӯни адатва̄ уджукам̣ т̣хитехи ева вен̣усала̄ка̄дӣхи катам̣.

виха̄ра̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ман̃чапӣт̣ха̄диануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

297. пот̣акитӯланти еракатин̣атӯлам̣. пот̣акигахан̣ан̃четтха тин̣аджа̄тӣнам̣ нидассанаматтанти а̄ха ‘‘йесам̣ кесан̃чи тин̣аджа̄тика̄на’’нти. пан̃чавидхам̣ ун̣н̣а̄дитӯлампи ват̣т̣атӣти еттха̄пи ‘‘бимбохане’’ти а̄нетва̄ самбандхитаббам̣. ‘‘тӯлапӯритам̣ бхисим̣ апассайитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти кечи ваданти, ват̣т̣атӣти апаре. упадахантӣти т̣хапенти. сӣсаппама̄н̣анти йаттха галава̄т̣акато пат̣т̣ха̄йа саббасӣсам̣ упадаханти, там̣ сӣсаппама̄н̣ам̣. тан̃ча уккат̣т̣хапариччхедато тирийам̣ мут̣т̣хиратанам̣ хотӣти дассетум̣ ‘‘йасса виттха̄рато тӣсу кан̣н̣есӯ’’тиа̄дима̄ха. маджджхат̣т̣ха̄нам̣ мут̣т̣хиратанам̣ хотӣти бимбоханасса маджджхат̣т̣ха̄нам̣ тирийато мут̣т̣хиратанаппама̄н̣ам̣ хоти. масӯракети чаммамайабхисийам̣. пхусита̄ни да̄тунти сан̃н̃а̄каран̣аттхам̣ биндӯни да̄тум̣.

298. на нибандхатӣти анибандханӣйо, на аллӣйатӣти аттхо. пат̣иба̄хетва̄ти мат̣т̣хам̣ катва̄.

ит̣т̣хака̄чайа̄диануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

300. руккхам̣ виджджхитва̄ти руккхада̄рум̣ виджджхитва̄. кха̄н̣уке а̄кот̣етва̄ти две две кха̄н̣уке а̄кот̣етва̄. там̣ а̄харимам̣ бхиттипа̄данти вуттанайена кха̄н̣уке а̄кот̣етва̄ катам̣йева сандха̄йа вуттам̣. бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄петунти мӯлена бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ бхиттипа̄дасса упаттхамбханавасена усса̄петва̄ кха̄н̣укехи бхиттипа̄дам̣ усса̄петва̄ т̣хапетунти адхиппа̄йо. убхато кут̣т̣ам̣ нӣхаритва̄ катападесасса̄ти йатха̄ антодва̄расамӣпе нисиннехи уджукам̣ бахи олокетум̣ на сакка̄ хоти, евам̣ убхохи пассехи кут̣т̣ам̣ нӣхаритва̄ абхимукхе бхиттим̣ упат̣т̣хапетва̄ катападесасса. саманта̄ парийа̄га̄роти самантато а̄виддхапамукхам̣. уггха̄т̣анакит̣иканти дан̣д̣ехи уккхипитва̄ т̣хапанакападаракит̣икам̣.

ана̄тхапин̣д̣икаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

304. ана̄тхапин̣д̣икасет̣т̣хиваттхумхи (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 1.1.242) кеначидева каран̣ӣйена̄ти ва̄н̣иджджакаммам̣ адхиппетам̣. ана̄тхапин̣д̣ико кира ра̄джагахасет̣т̣хи ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ бхагинипатика̄ хонти. йада̄ ра̄джагахе ут̣т̣ха̄накабхан̣д̣ам̣ самаггхам̣ хоти, тада̄ ра̄джагахасет̣т̣хи там̣ гахетва̄ сакат̣асатехи са̄ваттхим̣ гантва̄ йоджанаматте т̣хито аттано а̄гатабха̄вам̣ джа̄на̄пети. ана̄тхапин̣д̣ико паччуггантва̄ тасса маха̄сакка̄рам̣ катва̄ екам̣ йа̄нам̣ а̄ропетва̄ са̄ваттхим̣ пависати. со саче бхан̣д̣ам̣ лахукам̣ виккӣйати, виккин̣а̄ти. но че, бхагинигхаре т̣хапетва̄ паккамати. ана̄тхапин̣д̣икопи татхева кароти. сва̄йам̣ тада̄пи тенева каран̣ӣйена агама̄си. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.

там̣ дивасам̣ пана ра̄джагахасет̣т̣хи йоджанаматте т̣хитена ана̄тхапин̣д̣икена а̄гатабха̄ваджа̄нанаттхам̣ песитам̣ пан̣н̣ам̣ на сун̣и, дхаммассаванаттха̄йа виха̄рам̣ агама̄си. со дхаммакатхам̣ сутва̄ сва̄тана̄йа буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантетва̄ аттано гхаре уддханакхан̣а̄панада̄рупха̄лана̄дӣни ка̄реси. ана̄тхапин̣д̣икопи ‘‘ида̄ни майхам̣ паччуггаманам̣ кариссати, ида̄ни кариссатӣ’’ти гхарадва̄репи паччуггаманам̣ алабхитва̄ антогхарам̣ павит̣т̣хо пат̣исантха̄рампи на бахум̣ алаттха. ‘‘ким̣ маха̄сет̣т̣хи кусалам̣ да̄ракарӯпа̄нам̣, наси магге киланто’’ти еттакова пат̣исантха̄ро ахоси. тена вуттам̣ ‘‘атха кхо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса етадахосӣ’’тиа̄ди.

буддхоти твам̣ гахапати вадесӣти тасса кира мукхато буддхасаддам̣ сутва̄ ана̄тхапин̣д̣ико пан̃чаван̣н̣ам̣ пӣтим̣ пат̣илабхати, са̄ тасса сӣсе ут̣т̣хахитва̄ йа̄ва па̄дапит̣т̣хийа̄, па̄дапит̣т̣хийа̄ ут̣т̣ха̄йа йа̄ва сӣса̄ гаччхати, убхато ут̣т̣ха̄йа маджджхе осарати, маджджхе ут̣т̣ха̄йа убхато гаччхати. со пӣтийа̄ нирантарам̣ пхут̣о ‘‘буддхоти твам̣ гахапати вадесӣ’’ти евам̣ тиккхаттум̣ пуччхи. ака̄ло кхо, гахапати, имам̣ ка̄лам̣ там̣ бхагавантам̣ дассана̄йа упасан̇камитунти ‘‘буддха̄ на̄ма дура̄сада̄ а̄сӣвисасадиса̄ хонти, саттха̄ ча сиватхика̄йа самӣпе васати, на сакка̄ таттха има̄йа вела̄йа имина̄ ганту’’нти ман̃н̃ама̄но евама̄ха. буддхагата̄йа сатийа̄ нипаджджӣти ан̃н̃ам̣ кин̃чи ачинтетва̄ буддхагата̄йа ева сатийа̄ нипаджджи. там̣ дивасам̣ кирасса бхан̣д̣асакат̣есу ва̄ упат̣т̣ха̄кесу ва̄ читтампи нуппаджджи, са̄йама̄сампи на ака̄си. саттабхӯмикам̣ пана па̄са̄дам̣ а̄руйха супан̃н̃атта̄лан̇катаварасайане ‘‘буддхо буддхо’’ти саджджха̄йам̣ каронтова нипаджджитва̄ ниддам̣ окками. тиккхаттум̣ вут̣т̣ха̄си пабха̄там̣ ман̃н̃ама̄ноти пат̣хамайа̄ме та̄ва вӣтиватте ут̣т̣ха̄йа буддхам̣ ануссари, атхасса балаваппаса̄до удапа̄ди, пӣтиа̄локо ахоси, саббатамам̣ вигаччхи, дӣпасахассуджджаланам̣ вийа чандут̣т̣ха̄насӯрийут̣т̣ха̄нам̣ вийа ча джа̄там̣. со ‘‘пама̄дам̣ а̄панномхи, ван̃читомхи, сӯрийо уггато’’ти ут̣т̣ха̄йа а̄ка̄сатале т̣хатва̄ чандам̣ олокетва̄ ‘‘екова йа̄мо гато, ан̃н̃е две аттхӣ’’ти пуна пависитва̄ нипаджджи, етенупа̄йена маджджхимайа̄ма̄васа̄непи паччхимайа̄ма̄васа̄непи тиккхаттум̣ ут̣т̣ха̄си. паччхимайа̄ма̄васа̄не пана балавапаччӯсейева ут̣т̣ха̄йа а̄ка̄саталам̣ а̄гантва̄ маха̄два̄ра̄бхимукхо ахоси, саттабхӯмикадва̄рам̣ сайамева виват̣ам̣ ахоси, па̄са̄да̄ оруйха антаравӣтхим̣ пат̣ипаджджи.

305. аманусса̄ти адхигатависеса̄ девата̄. татха̄ хи та̄ сет̣т̣хисса бха̄винисампаттим̣ паччаккхато сампассама̄на̄ ‘‘айам̣ маха̄сет̣т̣хи ‘буддхупат̣т̣ха̄нам̣ гамисса̄мӣ’ти никкханто пат̣хамадассаненева сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄йа тин̣н̣ам̣ ратана̄нам̣ аггупат̣т̣ха̄ко хутва̄ асадисам̣ сан̇гха̄ра̄мам̣ катва̄ ча̄туддисасса арийасан̇гхасса ана̄ват̣адва̄ро бхависсати, на йуттамасса два̄рам̣ пидахиту’’нти чинтетва̄ два̄рам̣ виварим̣су. антарадха̄йӣти ра̄джагахам̣ кира а̄кин̣н̣амануссам̣, антонагаре нава кот̣ийо бахинагаре нава̄ти там̣ упанисса̄йа ат̣т̣ха̄раса мануссакот̣ийо васанти. авела̄йа матамануссе бахи нӣхаритум̣ асакконта̄ ат̣т̣а̄лаке т̣хатва̄ бахидва̄ре кхипанти. маха̄сет̣т̣хи нагарато бахи никкхантаматтова алласарӣрам̣ па̄дена акками, апарампи пит̣т̣хипа̄дена пахари, маккхика̄ уппатитва̄ пакирим̣су, дуггандхо на̄са̄пут̣ам̣ абхихани, буддхаппаса̄до тануттам̣ гато. тенасса а̄локо антарадха̄йи андхака̄ро па̄турахоси пӣтивегасса танубха̄ве там̣самут̣т̣хитарӯпа̄нам̣ паридуббалабха̄вато. саддаманусса̄весӣти ‘‘сет̣т̣хисса усса̄хам̣ джанесса̄мӣ’’ти суван̣н̣акин̇кин̣икам̣ гхат̣т̣енто вийа мадхурассарена саддам̣ анусса̄веси.

сатам̣ кан̃н̃а̄сахасса̄нӣти пуримапада̄нипи имина̄ва сахасса-падена саддхим̣ самбандхитабба̄ни. йатхева хи сатам̣ кан̃н̃а̄сахасса̄ни, евам̣ сатам̣ сахасса̄ни хаттхӣ, сатам̣ сахасса̄ни асса̄, сатам̣ сахасса̄ни ратха̄ти айаметтха аттхо, ити екекам̣ сатасахассам̣ дӣпитам̣ хоти. падавӣтиха̄расса̄ти падам̣ вӣтихарати еттха̄ти падавӣтиха̄ро. со дутавиламбитам̣ акатва̄ самагамане двиннам̣ пада̄нам̣ антаре мут̣т̣хиратанаматтам̣. калам̣ на̄ггханти сол̣асинти там̣ екам̣ падавӣтиха̄рам̣ сол̣аса бха̄ге катва̄ тато еко кот̣т̣ха̄со пуна сол̣асадха̄, тато еко сол̣асадха̄ти евам̣ сол̣аса ва̄ре сол̣асадха̄ бхиннасса еко кот̣т̣ха̄со сол̣асӣ кала̄ на̄ма, там̣ сол̣асим̣ калам̣ ета̄ни чатта̄ри сатасахасса̄ни на аггханти. идам̣ вуттам̣ хоти – сатам̣ хаттхисахасса̄ни сатам̣ ассасахасса̄ни сатам̣ ратхасахасса̄ни сатам̣ кан̃н̃а̄сахасса̄ни, та̄ ча кхо а̄муккаман̣икун̣д̣ала̄ сакаладжамбудӣпара̄джадхӣтарова̄ти имасма̄ еттака̄ ла̄бха̄ виха̄рам̣ гаччхантасса тасмим̣ сол̣асикала̄сан̇кха̄те падесе лан̇гханаса̄дханавасена паваттачетана̄ва уттаритара̄ти. падам̣ ва̄ вӣтихарати етена̄ти падавӣтиха̄ро, татха̄паватта̄ кусалачетана̄, тасса̄ пхалам̣ сол̣асадха̄ катва̄ти ча ваданти. идам̣ пана виха̄рагаманам̣ касса васена гахитанти? виха̄рам̣ гантва̄ анантара̄йена сота̄паттипхале патит̣т̣хахантасса васена гахитам̣. ‘‘гандхама̄ла̄дӣхи пӯджам̣ карисса̄ми, четийам̣ вандисса̄ми, дхаммам̣ сосса̄ми, дӣпапӯджам̣ карисса̄ми, сан̇гхам̣ нимантетва̄ да̄нам̣ дасса̄ми, сиккха̄падесу ва̄ саран̣есу ва̄ патит̣т̣хахисса̄мӣ’’ти гаччхатопи васена ват̣т̣атийева.

андхака̄ро антарадха̄йӣти со кира чинтеси ‘‘ахам̣ екакоти сан̃н̃ам̣ кароми, аманусса̄ ча ме ануга̄мино саха̄йа̄ аттхи, касма̄ бха̄йа̄мӣ’’ти сӯро ахоси. атхасса балава̄ буддхаппаса̄до удапа̄ди, тасма̄ андхака̄ро антарадха̄йи. сесава̄ресупи есева найо. а̄локо па̄турахосӣти пуримабуддхесу чирака̄лапаричайасамбхӯтасса балавато паса̄дасса васена уппанна̄йа ул̣а̄ра̄йа буддха̄рамман̣а̄йа пӣтийа̄ самут̣т̣ха̄пито випассанобха̄сасадисо са̄тисайо читтапаччайаутусамут̣т̣ха̄но а̄локо па̄турахоси. девата̄хи катотипи ваданти, пуримойеветтха йуттатаро. ехи судатта̄ти со кира сет̣т̣хи гаччхама̄нова чинтеси ‘‘имасмим̣ локе бахӯ пӯран̣акассапа̄дайо титтхийа̄ ‘майам̣ буддха̄, майам̣ буддха̄’ти ваданти, катхам̣ ну кхо ахам̣ саттху буддхабха̄вам̣ джа̄неййа’’нти. атхасса етадахоси ‘‘майхам̣ гун̣авасена уппаннам̣ на̄мам̣ маха̄джано джа̄на̄ти, куладаттийам̣ пана ме на̄мам̣ ан̃н̃атра майа̄ на кочи джа̄на̄ти, саче буддхо бхависсати, куладаттикана̄мена мам̣ а̄лаписсатӣ’’ти. саттха̄ тасса читтам̣ н̃атва̄ евама̄ха.

париниббутоти килесапаринибба̄нена париниббуто. а̄саттийоти рӯпа̄дӣсу а̄сан̃джанат̣т̣хена а̄саттийо, тан̣ха̄йо. сантинти килесавӯпасамам̣. паппуййа̄ти аггамаггена патва̄. сесаметтха па̄л̣иануса̄ренева ведитаббам̣. йан̃четтха анутта̄наматтхам̣, там̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттамева.

306. вайамева веййа̄йиканти а̄ха ‘‘веййа̄йиканти вайакаран̣ам̣ вуччатӣ’’ти.

ана̄тхапин̣д̣икаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

агга̄сана̄диануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

310-311. даккхин̣одаканти аггато упанӣйама̄нам̣ даккхин̣одакам̣. атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантесӣти (джа̄. ат̣т̣ха. 1.1.36 титтираджа̄такаван̣н̣ана̄) техи бхиккхӯхи аттано аттано ручивасена агга̄сана̄дираха̄нам̣ катхитака̄ле ‘‘на, бхиккхаве, майхам̣ са̄сане агга̄сана̄дӣни патва̄ кхаттийакула̄ паббаджито пама̄н̣ам̣, на бра̄хман̣акула̄, на гахапатикула̄ паббаджито, на винайадхаро, на суттантико, на а̄бхидхаммико, на пат̣хамаджджха̄на̄дила̄бхино, на сота̄панна̄дайо пама̄н̣ам̣, атха кхо, бхиккхаве, имасмим̣ са̄сане йатха̄вуд̣д̣хам̣ абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикаммам̣ каттаббам̣, агга̄санам̣ аггодакам̣ аггапин̣д̣о ладдхаббо, идаметтха пама̄н̣ам̣, тасма̄ вуд̣д̣хатаро бхиккху етесам̣ ануччхавико. ида̄ни кхо пана, бхиккхаве, са̄рипутто майхам̣ аггаса̄вако анудхаммачаккаппаваттако мама̄нантарасена̄санам̣ ладдхум̣ арахати. со имам̣ раттим̣ сена̄санам̣ алабханто руккхамӯле вӣтина̄меси. тумхе ида̄нева евам̣ ага̄рава̄ аппатисса̄, гаччханте гаччханте ка̄ле кинти катва̄ вихариссатха̄’’ти ватва̄ атха несам̣ ова̄дада̄наттха̄йа ‘‘пуббе, бхиккхаве, тираччха̄нагата̄пи ‘на кхо панетам̣ амха̄кам̣ патирӯпам̣, йам̣ майам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ага̄рава̄ аппатисса̄ асабха̄гавуттино вихареййа̄ма, амхесу махаллакатарам̣ джа̄нитва̄ тасса абхива̄дана̄дӣни карисса̄ма̄’ти са̄дхукам̣ вӣмам̣ситва̄ ‘айам̣ махаллако’ти н̃атва̄ тасса абхива̄дана̄дӣни катва̄ девапатхам̣ пӯрайама̄на̄ гата̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ дассетум̣ бхиккхӯ а̄мантеси.

йе вуд̣д̣хамапача̄йантӣти джа̄тивуд̣д̣хо вайовуд̣д̣хо гун̣авуд̣д̣хоти тайо вуд̣д̣ха̄. тесу джа̄тисампанно джа̄тивуд̣д̣хо на̄ма, вайе т̣хито вайовуд̣д̣хо на̄ма, гун̣асампанно гун̣авуд̣д̣хо на̄ма. тесу гун̣асампанно вайовуд̣д̣хо имасмим̣ т̣ха̄не вуд̣д̣хоти адхиппето. апача̄йантӣти джет̣т̣ха̄пача̄йикакаммена пӯдженти. дхаммасса ковида̄ти джет̣т̣ха̄пача̄йанадхаммасса ковида̄ кусала̄. дит̣т̣хева дхаммети имасмим̣йева аттабха̄ве. па̄сам̣са̄ти пасам̣са̄раха̄. сампара̄йе ча суггатӣти сампаретаббе имам̣ локам̣ хитва̄ гантаббе паралокепи тесам̣ сугатийева хотӣти аттхо. айам̣ панеттха пин̣д̣аттхо – бхиккхаве, кхаттийа̄ ва̄ хонту бра̄хман̣а̄ ва̄ весса̄ ва̄ судда̄ ва̄ гахат̣т̣ха̄ ва̄ паббаджита̄ ва̄ тираччха̄нагата̄ ва̄, йе кечи сатта̄ джет̣т̣ха̄пачитикамме чхека̄ кусала̄ гун̣асампанна̄нам̣ вайовуд̣д̣ха̄нам̣ апачитим̣ каронти, те имасмин̃ча аттабха̄ве джет̣т̣ха̄пачитика̄рака̄ти пасам̣сам̣ ван̣н̣анам̣ тхоманам̣ лабханти, ка̄йасса ча бхеда̄ сагге ниббаттантӣти.

агга̄сана̄диануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

а̄санаппат̣иба̄хана̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

313-4. уддиссакатанти гихӣхи сан̇гхам̣ уддисса катам̣. гихивикатанти гихӣхи катам̣ пан̃н̃аттам̣, гихисантаканти вуттам̣ хоти. атисамӣпам̣ агантва̄ти бхиккхӯнам̣ а̄саннатарам̣ т̣ха̄нам̣ агантва̄.

сена̄санагга̄ха̄пакасаммутикатха̄ван̣н̣ана̄

318. паччайенева хи там̣ пат̣иджагганам̣ лабхиссатӣти тасмим̣ сена̄сане маха̄тхера̄ тасса паччайасса ка̄ран̣а̄ ан̃н̃аттха агантва̄ васанта̄йева нам̣ пат̣иджаггиссантӣти аттхо. уббхан̣д̣ика̄ бхависсантӣти уккхиттабхан̣д̣а̄ бхависсанти, аттано аттано париккха̄ре гахетва̄ таттха таттха вичариссантӣти аттхо. дӣгхаса̄ла̄ти чан̇каманаса̄ла̄. ман̣д̣алама̄л̣о упат̣т̣ха̄наса̄ла̄. анудахатӣти пӣл̣ети. джамбудӣпе пана̄ти арийадесе бхиккхӯ сандха̄йа вуттам̣. те кира татха̄ пан̃н̃а̄пенти. на гочарага̄мо гхат̣т̣етабботи вуттамеваттхам̣ вибха̄вети ‘‘на таттха манусса̄ ваттабба̄’’тиа̄дина̄. витаккам̣ чхиндитва̄ти ‘‘имина̄ нӣха̄рена гаччхантам̣ дисва̄ нива̄ретва̄ паччайе дассантӣ’’ти еварӯпам̣ витаккам̣ ануппа̄детва̄. тесу че екоти тесу мануссесу еко пан̣д̣итапурисо. бхан̣д̣апат̣иччха̄дананти пат̣иччха̄данакабхан̣д̣ам̣, сарӣрапат̣иччха̄данам̣ чӣваранти аттхо.

пат̣иджаггитабба̄нӣти саммаджджана̄дӣхи пат̣иджаггитабба̄ни. мун̣д̣аведика̄йа̄ти четийасса хаммийаведика̄йа. хаммийаведика̄ти ча четийасса упари чатурассаведийо вуччати. пат̣иккамма̄ти виха̄рато апасаккитва̄. упаниккхепанти кхеттам̣ ва̄ на̄л̣икера̄диа̄ра̄мам̣ ва̄ каха̄пан̣а̄дӣни ва̄ а̄ра̄мика̄дӣнам̣ ниййа̄тетва̄ ‘‘ито уппанна̄ вад̣д̣хи васса̄ва̄сикаттха̄йа хотӯ’’ти диннам̣. ваттам̣ катва̄ти тасмим̣ сена̄сане каттаббаваттам̣ катва̄.

пуггалавасенева ка̄таббанти парато ваккхама̄нанайена ‘‘бхиккхӯ чӣварена киламанти, еттакам̣ на̄ма тан̣д̣улабха̄гам̣ бхиккхӯнам̣ чӣварам̣ ка̄тум̣ руччатӣ’’тиа̄дина̄ пуггалапара̄ма̄савасенева ка̄таббам̣, ‘‘сан̇гхо чӣварена киламатӣ’’тиа̄дина̄ пана сан̇гхапара̄ма̄савасена на ка̄таббам̣. чӣварапаччайанти чӣварасан̇кха̄там̣ паччайам̣. вуттанти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣вуттам̣. касма̄ евам̣ вуттанти а̄ха ‘‘еван̃хи навако вуд̣д̣хатарасса, вуд̣д̣хо ча навакасса га̄хессатӣ’’ти, йасма̄ аттана̄ва аттано па̄петум̣ на сакка̄, тасма̄ двӣсу самматесу навако вуд̣д̣хатарасса, вуд̣д̣хо ча навакасса̄ти убхо ан̃н̃аман̃н̃ам̣ га̄хессантӣти адхиппа̄йо. самматасена̄санагга̄ха̄пакасса а̄н̣аттийа̄ ан̃н̃ена га̄хитепи га̄хо рухатийева̄ти ведитаббам̣. ат̣т̣хапи сол̣асапи джане самманнитум̣ ват̣т̣атӣти ким̣ висум̣ висум̣ самманнитум̣ ват̣т̣ати, уда̄ху екатоти? екатопи ват̣т̣ати. ниггахакаммамева хи сан̇гхо сан̇гхасса на кароти, саммутида̄нам̣ пана бахӯнампи екато ка̄тум̣ ват̣т̣ати, тенева саттасатикаккхандхаке убба̄хикасаммутийам̣ ат̣т̣хапи джана̄ екато саммата̄ти.

магготи магге катадӣгхаса̄ла̄. поккхаран̣ӣти наха̄йанта̄нам̣ поккхаран̣ийам̣ катаса̄ла̄. руккхамӯла̄дайо чханна̄ кава̄т̣абаддха̄ва сена̄санам̣. виджат̣етва̄ти вийоджетва̄, висум̣ висум̣ катва̄ти аттхо. а̄ва̄сесӯти сена̄санесу. паккхипитва̄ти еттха паккхипанам̣ на̄ма тесу васанта̄нам̣ ито уппаннавасса̄ва̄сикада̄нам̣. пависитаббанти ан̃н̃ехи бхиккхӯхи тасмим̣ маха̄ла̄бхе паривен̣е васитва̄ четийе ваттам̣ катва̄ва ла̄бхо гахетабботи адхиппа̄йо.

паччайам̣ виссаджджетӣти чӣварапаччайам̣ на̄дхива̄сети. айампӣти тена виссат̣т̣хапаччайопи. упанибандхитва̄ га̄хетаббанти ‘‘имасмим̣ руккхе ва̄ ман̣д̣апе ва̄ васитва̄ четийе ваттам̣ катва̄ ган̣хатха̄’’ти евам̣ упанибандхитва̄ га̄хетаббам̣. ‘‘каттха ну кхо васисса̄ми, каттха васантасса пха̄су бхависсати, каттха ва̄ паччайо бхависсатӣ’’ти евам̣ уппаннена витаккена чаратӣти витаккача̄рико. аран̃н̃авиха̄ресу париссайавиджа̄нанаттхам̣ иччхитаббатта̄ ‘‘пан̃ча пан̃ча укка̄ кот̣т̣етабба̄’’ти вуттам̣.

ваттанти катикаваттам̣. тивидхампӣти парийаттипат̣ипаттипат̣иведхавасена тивидхампи. содхетва̄ пабба̄джетха̄ти бхаббе а̄ча̄ракулапутте упапариккхитва̄ пабба̄джетха. дасаваттхукакатха̄ на̄ма аппиччхакатха̄ сантут̣т̣хикатха̄ павивекакатха̄ асам̣саггакатха̄ вӣрийа̄рамбхакатха̄ сӣлакатха̄ сама̄дхикатха̄ пан̃н̃а̄катха̄ вимуттикатха̄ вимуттин̃а̄н̣адассанакатха̄.

виггахасам̣ваттаникавачанам̣ вигга̄хикам̣. чатура̄раккхам̣ аха̄пента̄ти буддха̄нуссати метта̄ асубхам̣ маран̣ассатӣти имам̣ чатура̄раккхам̣ апариха̄пента̄. дантакат̣т̣хакха̄данаваттам̣ а̄чиккхитаббанти еттха дантакат̣т̣хакха̄данаваттам̣ йо девасикам̣ сан̇гхамаджджхе осарати, тена са̄ман̣ера̄дӣхи а̄харитва̄ бхиккхӯнам̣ йатха̄сукхам̣ парибхун̃джанаттха̄йа дантакат̣т̣хама̄л̣аке никкхиттесу дантакат̣т̣хесу дивасе дивасе екамева дантакат̣т̣хам̣ гахетаббам̣. йо пана девасикам̣ на осарати, падха̄нагхаре васитва̄ дхаммассаване ва̄ упосатхагге ва̄ диссати, тена пама̄н̣ам̣ саллаккхетва̄ чатта̄ри пан̃ча дантакат̣т̣ха̄ни аттано васанат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ кха̄дитабба̄ни. тесу кхӣн̣есу саче пунапи дантакат̣т̣хама̄л̣аке бахӯни хонтийева, пунапи а̄харитва̄ кха̄дитабба̄ни. йади пана пама̄н̣ам̣ асаллаккхетва̄ а̄харати, тесу акхӣн̣есуйева ма̄л̣аке кхӣйати, тато кечи тхера̄ ‘‘йехи гахита̄ни, те пат̣ихарантӯ’’ти вадеййум̣, кечи ‘‘кха̄данту, пуна са̄ман̣ера̄ а̄хариссантӣ’’ти. тасма̄ вива̄дапариха̄раттхам̣ пама̄н̣ам̣ саллаккхетаббам̣. гахан̣е пана досо наттхи, маггам̣ гаччхантенапи екам̣ ва̄ две ва̄ тхавика̄йа паккхипитва̄ гантаббанти. бхиккха̄ча̄раваттам̣ ваттаккхандхаке пин̣д̣ача̄рикаватте а̄ви бхависсати.

паттат̣т̣ха̄нети вассаггена а̄гантукабхиккхуно паттат̣т̣ха̄не. тесам̣ чхиннавассатта̄ ‘‘са̄дийанта̄пи хи те нева васса̄ва̄сикасса са̄мино’’ти вуттам̣, пат̣хамам̣йева катика̄йа кататта̄ кхӣйанта̄пи ча а̄ва̄сика̄ нева ада̄тум̣ лабхантӣти вуттам̣. бхатинивит̣т̣ханти бхатим̣ катва̄ вийа нивит̣т̣хам̣ парийит̣т̣хам̣. сан̇гхикам̣ пана апалоканакаммам̣ катва̄ га̄хитанти татруппа̄дам̣ сандха̄йа вуттам̣. паччайавасена га̄хитанти да̄йака̄нам̣ васса̄ва̄сикапаччайавасена га̄хитам̣ сандха̄йа вуттам̣. ‘‘идха, бхиккхаве, вассам̣вуттхо бхиккху виббхамати, сан̇гхассевета’’нти (маха̄ва. 374-375) вачанато ‘‘гатат̣т̣ха̄не…пе… сан̇гхикам̣ хотӣ’’ти вуттам̣. мануссети да̄йакамануссе. варабха̄гам̣ са̄ман̣ерасса̄ти пат̣хамабха̄гасса га̄хитатта̄ вуттам̣.

сена̄санагга̄ха̄пакасаммутикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

упанандаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

319. йам̣ тайа̄ таттха сена̄санам̣ гахитам̣…пе… идха муттам̣ хотӣти йам̣ тайа̄ таттха га̄мака̄ва̄се паччха̄ сена̄санам̣ гахитам̣, там̣ те ган̣хантенева идха са̄ваттхийам̣ пат̣хамагахитасена̄санам̣ муттам̣ хоти. идха да̄на̄хам̣ …пе… татра̄пи муттанти ‘‘ида̄на̄хам̣, а̄вусо, имасмим̣ га̄мака̄ва̄се гахитасена̄санам̣ мун̃ча̄мӣ’’ти вадантена татра̄пи га̄мака̄ва̄се гахитасена̄санам̣ муттам̣.

320. дӣгха̄санам̣ на̄ма ман̃чапӣт̣хавинимуттам̣ йам̣ кин̃чи екато сукхам̣ нисӣдитум̣ пахоти. хаттхимхи накхо асса̄ти хаттхинакхо. ‘‘па̄са̄дасса накхо на̄ма хет̣т̣химапариччхедо, со ча хаттхикумбхе патит̣т̣хито’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. гихивикатанӣха̄рена лаббхантӣти гихивикатанӣха̄рена парибхун̃джитум̣ лаббханти, техи аттхаритва̄ динна̄нева нисӣдитум̣ лаббханти, на сайам̣ аттхата̄ни аттхара̄пита̄ни ва̄.

ависсаджджийаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

321. аран̃джароти бахуудакаган̣ханака̄ маха̄ча̄т̣и. джалам̣ ган̣хитум̣ аланти аран̃джаро. ‘‘ват̣т̣ача̄т̣и вийа хутва̄ тхокам̣ дӣгхамукхо маджджхе париччхедам̣ дассетва̄ като’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. пан̃чаниммалалочаноти мам̣садиббадхаммабуддхасамантачаккхувасена пан̃чалочано.

тха̄варена ча тха̄варам̣ гарубхан̣д̣ена ча гарубхан̣д̣анти еттха пан̃часу кот̣т̣ха̄сесу пуримадвайам̣ тха̄варам̣, паччхиматтайам̣ гарубхан̣д̣анти ведитаббам̣. джа̄на̄петва̄ти бхиккхусан̇гхам̣ джа̄на̄петва̄. каппийаман̃ча̄ сампат̣иччхитабба̄ти ‘‘сан̇гхасса дема̄’’ти диннам̣ сандха̄йа вуттам̣. саче пана ‘‘виха̄расса дема̄’’ти ваданти, суван̣н̣араджатамайа̄диакаппийаман̃чепи сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. на кевалам̣…пе… париваттетум̣ ват̣т̣антӣти имина̄ атха̄варена тха̄варампи атха̄варампи париваттетум̣ ват̣т̣атӣти дассети. тха̄варена атха̄варамева хи париваттетум̣ на ват̣т̣ати. акаппийам̣ ва̄ махаггхам̣ каппийам̣ ва̄ти еттха акаппийам̣ на̄ма суван̣н̣амайаман̃ча̄ди акаппийабхисибимбохана̄ни ча. махаггхам̣ каппийам̣ на̄ма дантамайаман̃ча̄ди па̄ва̄ра̄дикаппийааттхаран̣а̄дӣни ча.

па̄риха̄рийам̣ на ват̣т̣атӣти аттано сантакам̣ вийа гахетва̄ парихаритум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘гихивикатанӣха̄ренева парибхун̃джитабба’’нти имина̄ саче а̄ра̄мика̄дайо пат̣иса̄метва̄ пат̣иденти, парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти дассети. ‘‘пан̣н̣асӯчи на̄ма лекханӣ’’ти маха̄ган̣т̣хипаде вуттам̣.

‘‘ад̣д̣хаба̄хӯти каппарато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ам̣сакӯт̣а’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ад̣д̣хаба̄ху на̄ма видаттхичатуран̇гулантипи ваданти. таттхаджа̄така̄ти сан̇гхикабхӯмийам̣ джа̄та̄. ат̣т̣хан̇гуласӯчидан̣д̣аматтоти дӣгхато ат̣т̣хан̇гуламатто парин̣а̄хато пан̣н̣асӯчидан̣д̣аматто. мун̃джапаббаджа̄нам̣йева па̄л̣ийам̣ висум̣ а̄гататта̄ ‘‘мун̃джам̣ паббаджан̃ча т̣хапетва̄’’ти вуттам̣. ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣оти дӣгхато ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣о. гхат̣т̣анапхалакам̣ на̄ма йаттха т̣хапетва̄ раджитачӣварам̣ хаттхена гхат̣т̣енти. гхат̣т̣анамуггаро на̄ма анува̄та̄дигхат̣т̣анаттхам̣ катоти ваданти. амбан̣анти пхалакехи поккхаран̣ӣсадисам̣ катапа̄нӣйабха̄джанам̣. раджанадон̣ӣти йаттха паккараджанам̣ а̄киритва̄ т̣хапенти. бхӯматтхаран̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти акаппийачаммам̣ сандха̄йа вуттам̣. паччаттхаран̣агатиканти имина̄ ман̃чапӣт̣хепи аттхаритум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети. па̄ва̄ра̄дипаччаттхаран̣ампи гарубхан̣д̣анти еке, ноти апаре, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. мут̣т̣хипан̣н̣анти та̄лапан̣н̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣.

навакаммада̄накатха̄ван̣н̣ана̄

323. кин̃чидева сама̄дапетва̄ ка̄рессатӣти са̄микойева кан̃чи бхиккхум̣ сама̄дапетва̄ ка̄рессати. утука̄ле пат̣иба̄хитум̣ на лабхатӣти хемантагимхесу ан̃н̃е сампаттабхиккхӯ пат̣иба̄хитум̣ на лабхати. тибха̄ганти татийабха̄гам̣. саче саддхивиха̄рика̄нам̣ да̄тука̄мо хотӣти саче со сан̇гхасса бхан̣д̣акат̣хапанат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ навака̄нам̣ ва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ да̄тум̣ на иччхати, аттано саддхивиха̄рика̄нан̃н̃ева да̄тука̄мо хотӣти аттхо. етан̃хи саддхивиха̄рика̄нам̣ да̄тум̣ лабхатӣти етам̣ татийабха̄гам̣ упад̣д̣хабха̄гам̣ ва̄ да̄тум̣ лабхати. акатат̣т̣ха̄нети сена̄санато бахи чайа̄дӣнам̣ акатат̣т̣ха̄не. бахикут̣т̣ети кут̣т̣ато бахи.

ан̃н̃атрапарибхогапат̣иккхепа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

324. чаккаликанти камбала̄дӣхи вет̣хетва̄ чаккасан̣т̣ха̄нена па̄дапун̃чханайоггам̣ катам̣. парибхан̣д̣аката̄ бхӯми на̄ма сан̣хаматтика̄хи ката̄ ка̄л̣аван̣н̣а̄дибхӯми. сена̄санам̣ ман̃чапӣт̣ха̄ди. татхева вал̣ан̃джетум̣ ват̣т̣атӣти ан̃н̃ехи а̄ва̄сикабхиккхӯхи парибхуттанӣха̄рена парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. ‘‘нева̄сика̄ пакатийа̄ анаттхата̄йа бхӯмийа̄ т̣хапенти че, тесампи ана̄паттийева̄’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. два̄рампӣтиа̄дина̄ вуттадва̄рава̄тапа̄на̄дайо апарикаммаката̄пи на апассайитабба̄. ломесӯти ломесу пхусантесу.

сан̇гхабхатта̄диануджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

325. уддесабхаттам̣ нимантананти имам̣ воха̄рам̣ патта̄нӣти еттха ити-саддо а̄диаттхо, ‘‘уддесабхаттам̣ нимантана’’нтиа̄дивоха̄рам̣ патта̄нӣти айаметтха аттхо. тампи анто катва̄ти а̄йатим̣ бхиккхӯнам̣ куккуччавиноданаттха̄йа тампи сан̇гхабхаттам̣ анто катва̄.

уддесабхаттакатха̄ван̣н̣ана̄

аттано виха̄радва̄рети виха̄расса два̄ракот̣т̣хакасамӣпам̣ сандха̄йа вуттам̣. бходжанаса̄ла̄йа̄ти бхаттуддесат̣т̣ха̄набхӯта̄йа бходжанаса̄ла̄йа. ‘‘диннам̣ пана̄’’ти ватва̄ йатха̄ со да̄йако дети, там̣ видхим̣ дассетум̣ ‘‘сан̇гхато бханте’’тиа̄дима̄ха. антарагхарети антогехе. антоупача̄рагата̄нанти еттха га̄мадва̄равӣтхичатуккесу два̄дасахаттхаббхантарам̣ антоупача̄ро на̄ма. антарагхарасса упача̄ре пана лаббхама̄нависесам̣ дассетум̣ ‘‘гхарӯпача̄ро четтха̄’’тиа̄дима̄ха. екавал̣ан̃джанти екена два̄рена вал̣ан̃джитаббам̣. на̄на̄нивесанесӯти на̄на̄куласса нивесанесу. ладжджӣ песало агатигаманам̣ ваджджетва̄ медха̄вӣ ча упапариккхитва̄ уддисиссатӣти а̄ха ‘‘песало ладжджӣ медха̄вӣ иччхитаббо’’ти. нисиннассапи нидда̄йантассапӣти ана̄даре са̄мивачанам̣. тичӣварапарива̄ранти еттха ‘‘удакапаттала̄бхӣ вийа ан̃н̃опи уддесабхаттам̣ алабхитва̄ ваттха̄диманекаппака̄ракам̣ лабхати че, тассева та’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. аттано ручивасена йам̣ кин̃чи ватва̄ а̄харитум̣ виссаджджитатта̄ виссат̣т̣хадӯто на̄ма. йам̣ иччхатӣти ‘‘уддесапаттам̣ детха̄’’тиа̄дӣни ваданто йам̣ иччхати. пуччха̄сабха̄гена̄ти пуччха̄садисена.

‘‘ека̄ кӯт̣ат̣т̣хитика̄ на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ тамева т̣хитикам̣ вибха̄венто ‘‘ран̃н̃о ва̄ хӣ’’тиа̄дима̄ха. ан̃н̃ехи уддесабхаттехи амиссетва̄ висум̣йева т̣хитика̄йа гахетаббатта̄ ‘‘екача̄рикабхатта̄нӣ’’ти вуттам̣. тхеййа̄йа харантӣти паттаха̄рака̄ харанти. гӣва̄ хотӣти а̄н̣а̄пакасса гӣва̄ хоти. ‘‘манусса̄нам̣ вачанам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти гаччхантӣти ‘‘манусса̄нам̣ вачанам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти тена бхиккхуна̄ вутта̄ гаччханти. акатабха̄го на̄ма̄ти а̄гантукабха̄го на̄ма. ‘‘саббо сан̇гхо парибхун̃джатӯ’’ти вуттети еттха ‘‘пат̣хамамева ‘саббам̣ сан̇гхикам̣ паттам̣ детха̄’ти ватва̄ паччха̄ ‘саббо сан̇гхо парибхун̃джатӯ’ти авуттепи бха̄джетва̄ва парибхун̃джитабба’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

нимантанабхаттакатха̄ван̣н̣ана̄

‘‘еттаке бхиккхӯ сан̇гхато уддиситва̄ детха̄’’тиа̄дӣни аватва̄ ‘‘еттака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти ватва̄ диннам̣ сан̇гхикам̣ нимантанам̣ на̄ма. пин̣д̣апа̄тика̄нампи ват̣т̣атӣти бхиккха̄парийа̄йена вуттатта̄ ват̣т̣ати. пат̣ипа̄т̣ийа̄ти ладдхапат̣ипа̄т̣ийа̄. виччхиндитва̄ти ‘‘бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти падам̣ аватва̄. тенева̄ха ‘‘бхаттанти авадантена̄’’ти. а̄лопасан̇кхепена̄ти екекапин̣д̣авасена. айан̃ча найо нимантанейева, на уддесабхатте. таттха хи екасса пахонакаппама̄н̣ам̣йева бха̄джетаббам̣, тасма̄ уддесабхатте а̄лопат̣т̣хитика̄ на̄ма наттхи. аччхатӣти тит̣т̣хати. ‘‘екава̄ранти йа̄ва тасмим̣ а̄ва̄се васанти бхиккхӯ, саббе лабхантӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. айам̣ панеттха адхиппа̄йо – екава̄ранти на екадивасам̣ сандха̄йа вуттам̣, йаттака̄ пана бхиккхӯ тасмим̣ а̄ва̄се васанти, те саббе. екасмим̣ дивасе гахитабхиккхӯ ан̃н̃ада̄ аггахетва̄ йа̄ва екава̄рам̣ саббе бхиккхӯ бходжита̄ хонти, та̄ва йе джа̄нанти, те гахетва̄ гантаббанти.

сала̄кабхаттакатха̄ван̣н̣ана̄

упанибандхитва̄ти ликхитва̄. ниггахена датва̄ти аниччхантампи ниггахена сампат̣иччха̄петва̄. екагехавасена̄ти ека̄йа гхарапа̄л̣ийа̄ васена. уддиситва̄ти ‘‘туйхан̃ча туйхан̃ча па̄пун̣а̄тӣ’’ти ватва̄. дӯратта̄ ниггахетва̄пи ва̄рена га̄хетаббага̄мо ва̄рага̄мо. виха̄рава̄ре нийутта̄ виха̄рава̄рика̄, ва̄рена виха̄рараккхан̣ака̄. ан̃н̃атхаттанти паса̄дан̃н̃атхаттам̣. пха̄тикаммамева бхавантӣти виха̄рараккхан̣аттха̄йа сан̇гхена да̄таббаатирекала̄бха̄ хонти. сан̇гханавакена ладдхака̄лети дивасе дивасе екекасса па̄пита̄ни две тӣн̣и екача̄рикабхатта̄ни тенева нийа̄мена аттано па̄пун̣анат̣т̣ха̄не сан̇гханавакена ладдхака̄ле. йасса кассачи саммукхӣбхӯтасса па̄петва̄ти еттха ‘‘йебхуййена че бхиккхӯ бахисӣмагата̄ хонти, саммукхӣбхӯтасса йасса кассачи па̄петаббам̣ сабха̄гатта̄ екена ладдхам̣ саббесам̣ хоти, тасмимпи асати аттано па̄петва̄ да̄табба’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. расасала̄канти уччхурасасала̄кам̣.

‘‘сан̇гхато нира̄мисасала̄ка̄пи виха̄ре паккабхаттампи ват̣т̣атийева̄’’ти са̄дха̄ран̣ам̣ катва̄ висуддхимагге (висуддхи. 1.26) вуттатта̄ ‘‘евам̣ га̄хите са̄дитаббам̣, евам̣ на са̄дитабба’’нти висесетва̄ авуттатта̄ ча бхесаджджа̄дисала̄ка̄йо четтха кин̃ча̄пи пин̣д̣апа̄тика̄нампи ват̣т̣анти, сала̄кавасена га̄хитатта̄ пана на са̄дитабба̄ти еттха адхиппа̄йо вӣмам̣ситаббо. йади хи бхесаджджа̄дисала̄ка̄ сала̄кавасена га̄хита̄ на са̄дитабба̄ сийа̄, сан̇гхато нира̄мисасала̄ка̄ ват̣т̣атийева̄ти на вадеййа, ‘‘атирекала̄бхо сан̇гхабхаттам̣ уддесабхатта’’нтиа̄дивачанато (маха̄ва. 128) ‘‘атирекала̄бхам̣ пат̣иккхипа̄мӣ’’ти сала̄кавасена га̄хетаббам̣ бхаттамева пат̣иккхиттам̣, на бхесаджджам̣. сан̇гхабхатта̄дӣни хи чуддаса бхатта̄нийева тена на са̄дитабба̄нӣти вутта̄ни, кхандхакабха̄н̣ака̄нам̣ ва̄ матена идха евам̣ вуттанти гахетаббам̣. аггато да̄таббабхиккха̄ аггабхиккха̄. ладдха̄ ва̄ аладдха̄ ва̄ти лабхитва̄ ва̄ алабхитва̄ ва̄. нибаддха̄йа аггабхиккха̄йа аппаматтика̄йа ева самбхавато лабхитва̄пи пунадивасе ган̣хитум̣ вуттам̣. аггабхиккха̄маттанти хи еттха матта-саддо бахубха̄вам̣ ниваттети.

сала̄кабхаттам̣ на̄ма виха̄рейева уддисӣйати виха̄рамева сандха̄йа диййама̄натта̄ти а̄ха ‘‘виха̄ре апа̄питам̣ пана̄’’тиа̄ди. татра а̄санаса̄ла̄йа̄ти тасмим̣ га̄ме а̄санаса̄ла̄йа. виха̄рам̣ а̄нетва̄ га̄хетаббанти татха̄ ватва̄ тасмим̣ дивасе диннабхаттам̣ виха̄рамева а̄нетва̄ т̣хитика̄йа га̄хетаббам̣. таттха̄ти тасмим̣ диса̄бха̄ге. там̣ гахетва̄ти там̣ ва̄рага̄масала̄кам̣ аттана̄ гахетва̄. тена̄ти йо аттано паттам̣ ва̄рага̄масала̄кам̣ дисам̣гамикасса ада̄си, тена. анатиккантейева тасмим̣ тасса сала̄ка̄ га̄хетабба̄ти йасма̄ упача̄расӣмат̣т̣хассева сала̄ка̄ па̄пун̣а̄ти, тасма̄ тасмим̣ дисам̣гамике упача̄расӣмам̣ анатиккантейева тасса дисам̣гамикасса паттасала̄ка̄ аттано па̄петва̄ гахетабба̄.

ана̄гатадивасети еттха катхам̣ тесам̣ бхиккхӯнам̣ а̄гата̄на̄гатабха̄во вин̃н̃а̄йатӣти че? йасма̄ тато тато а̄гата̄ бхиккхӯ тасмим̣ га̄ме а̄санаса̄ла̄йа саннипатанти, тасма̄ тесам̣ а̄гата̄на̄гатабха̄во сакка̄ вин̃н̃а̄тум̣. амха̄кам̣ гочарага̄мети сала̄кабхаттада̄йака̄нам̣ га̄ме. бхун̃джитум̣ а̄гаччхантӣти ‘‘маха̄тхеро екакова виха̄ре охӣно авассам̣ саббасала̄ка̄ аттано па̄петва̄ т̣хито’’ти ман̃н̃ама̄на̄ а̄гаччханти.

паккхикабхатта̄дикатха̄ван̣н̣ана̄

абхилаккхитесу чатӯсу паккхадивасесу да̄таббабхаттам̣ паккхикам̣. абхилаккхитесӯти еттха абхӣти упасаггаматтам̣, лаккхан̣ӣйесу иччева аттхо, упосатхасама̄да̄надхаммассаванапӯджа̄сакка̄ра̄дикаран̣аттхам̣ лаккхитаббесу саллаккхетаббесу упалаккхетаббесӯти вуттам̣ хоти. све паккхоти ‘‘аджджа паккхикам̣ на га̄хетабба’’нти паккхикасса анийаматта̄ вуттам̣. ‘‘све амха̄кам̣ гхаре лӯкхабхаттам̣ бхависсатӣ’’ти поттхакесу ликханти, ‘‘паккхабхаттам̣ бхависсатӣ’’ти па̄т̣хена бхавитаббам̣. упосатхе да̄таббам̣ бхаттам̣ упосатхикам̣. нибандха̄питанти ‘‘асукавиха̄расса̄’’ти нийамитам̣. га̄хетва̄ бхун̃джитаббанти тасмим̣ сена̄сане васантехи т̣хитика̄йа га̄хетва̄ бхун̃джитаббам̣. тан̣д̣ула̄дӣнипесенти…пе… ват̣т̣атӣти абхихат̣абхиккхатта̄ ват̣т̣ати. татха̄ пат̣иггахитатта̄ти бхиккха̄на̄мена пат̣иггахитатта̄. паттам̣ пӯретва̄ тхакетва̄ диннанти ‘‘гул̣акабхаттам̣ дема̄’’ти диннам̣. гул̣апин̣д̣епи…пе… да̄табботи еттха гул̣апин̣д̣ам̣ та̄лапаккаппама̄н̣анти ведитаббам̣. сесаметтха сувин̃н̃еййамева̄ти.

сена̄санаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. сан̇гхабхедакаккхандхакам̣

чхасакйапаббаджджа̄катха̄ван̣н̣ана̄

330. сан̇гхабхедакаккхандхаке анупийа̄йантиа̄дӣсу ‘‘анупийа̄ на̄ма̄’’ти ваттаббе а̄ка̄расса рассаттам̣ ануна̄сикасса ча а̄гамам̣ катва̄ ‘‘анупийам̣ на̄ма̄’’ти вуттам̣. малла̄нанти маллара̄джӯнам̣. на хет̣т̣ха̄ па̄са̄да̄ орохатӣти упарипа̄са̄дато хет̣т̣химаталам̣ на орохати, ‘‘хет̣т̣ха̄па̄са̄да’’нтипи пат̣ханти. ануруддхо ва̄ пабба̄джеййа̄ти йоджетаббам̣. гхара̄ва̄саттханти гхара̄ва̄сасса ануччхавикам̣ каммам̣. удакам̣ абхинетаббанти удакам̣ а̄харитаббам̣. ниннетаббанти а̄бхатамудакам̣ пуна нӣхаритаббам̣. ниддха̄петаббанти антарантара̄ ут̣т̣хитатин̣а̄ни уддхаритва̄ апанетаббам̣. лава̄петаббанти парипаккака̄ле лава̄петаббам̣. убба̄ха̄петаббанти кхаламан̣д̣алам̣ хара̄петаббам̣. уджум̣ ка̄ра̄петаббанти пун̃джам̣ ка̄ра̄петаббам̣. пала̄ла̄ни уддхара̄петабба̄нӣти пала̄ла̄ни апанетабба̄ни. бхусика̄ уддхара̄петабба̄ти гуннам̣ кхураггехи сан̃чхинна̄ бхусасан̇кха̄та̄ на̄л̣адан̣д̣а̄ апанетабба̄. опуна̄петаббанти ва̄тамукхе опуна̄петва̄ пала̄лам̣ апанетаббам̣. атихара̄петаббанти антокот̣т̣ха̄га̄рам̣ упанетаббам̣. на камма̄ти на камма̄ни. гхара̄ва̄саттхена̄ти упайогаттхе каран̣авачанам̣. упаджа̄на̄хӣти ча упасаггаматто упа-саддо. тена̄ха ‘‘гхара̄ва̄саттхам̣ джа̄на̄хӣ’’ти. джа̄на̄хӣти четтха пат̣ипаджджа̄ти аттхо ведитаббо. ака̄мака̄ти аниччхама̄на̄.

331-332. йам̣ на ниваттоти йасма̄ на ниватто. сун̃н̃а̄га̄рагатоти (уда̄. ат̣т̣ха. 20) ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча авасесам̣ аран̃н̃а’’нти (па̄ра̄.92) вуттам̣ аран̃н̃ам̣ руккхамӯлан̃ча т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ паббатакандара̄ди паббаджитаса̄руппам̣ нива̄сат̣т̣ха̄нам̣ джанасамба̄дха̄бха̄вато идха ‘‘сун̃н̃а̄га̄ра’’нти адхиппетам̣. атха ва̄ джха̄накан̣т̣ака̄нам̣ садда̄нам̣ абха̄вато вивиттам̣ йам̣ кин̃чи ага̄рампи ‘‘сун̃н̃а̄га̄ра’’нти ведитаббам̣. там̣ сун̃н̃а̄га̄рам̣ упагато. абхиккхан̣анти бахулам̣. уда̄нам̣ уда̄несӣти со хи а̄йасма̄ аран̃н̃е дива̄виха̄рам̣ упагатопи раттива̄сӯпагатопи йебхуййена пхаласама̄паттисукхена ниродхасама̄паттисукхена ча вӣтина̄меси, тасма̄ там̣ сукхам̣ сандха̄йа пуббе аттана̄ анубхӯтам̣ сабхайам̣ сапарил̣а̄хам̣ раджджасукхам̣ джигуччхитва̄ ‘‘ахо сукхам̣ ахо сукха’’нти соманассасахитан̃а̄н̣асамут̣т̣ха̄нам̣ пӣтисамугга̄рам̣ самуггирати. те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочунти те самбахула̄ бхиккхӯ уллумпанасабха̄васан̣т̣хита̄ тасса анугган̣хана̄дхиппа̄йена бхагавантам̣ етадавочум̣, на уджджха̄навасена. ниссам̣сайанти асандехена, екантена̄ти аттхо. те кира бхиккхӯ путхуджджана̄ тасса а̄йасмато вивекасукхам̣ сандха̄йа уда̄нам̣ аджа̄нанта̄ евама̄хам̣су. самануссарантоти уккан̣т̣ханавасена ануссаранто.

ан̃н̃атаранти на̄маготтена апа̄кат̣ам̣ екам̣ бхиккхум̣. а̄мантесӣти а̄н̣а̄песи те бхиккхӯ сан̃н̃а̄петука̄мо. еванти вачанасампат̣иггахе, са̄дхӯти аттхо. евам̣ бхантети еттха пана евам̣-саддо пат̣ин̃н̃а̄йам̣. ‘‘абхиккхан̣ам̣ ‘ахо сукхам̣ ахо сукха’нти имам̣ уда̄нам̣ уда̄несӣ’’ти йатха̄ те бхиккхӯ ваданти, там̣ евам̣ татхева̄ти аттано уда̄нам̣ пат̣иджа̄на̄ти. ‘‘ким̣ пана твам̣ бхаддийа̄’’ти касма̄ бхагава̄ пуччхати, ким̣ тасса читтам̣ на джа̄на̄тӣти? но на джа̄на̄ти, тенева пана таматтхам̣ вада̄петва̄ те бхиккхӯ сан̃н̃а̄петум̣ пуччхати. вуттан̃хетам̣ ‘‘джа̄нанта̄пи татха̄гата̄ пуччханти, джа̄нанта̄пи на пуччхантӣ’’тиа̄ди (па̄ра̄. 16, 194). аттхавасанти ка̄ран̣ам̣.

антопи антепурети иттха̄га̄расса сан̃чаран̣ат̣т̣ха̄набхӯте ра̄джагехасса аббхантаре, йаттха ра̄джа̄ наха̄набходжанасайана̄дим̣ каппети. раккха̄ сусам̣вихита̄ти а̄раккха̄дикатапурисехи гутти сут̣т̣ху самантато вихита̄. бахипи антепурети ат̣т̣акаран̣ат̣т̣ха̄на̄дике антепурато бахибхӯте ра̄джагехе. евам̣ раккхито гопито сантоти евам̣ ра̄джагехара̄джадха̄нӣраджджадесесу анто бахи ча анекесу т̣ха̄несу анекасатехи сусам̣вихитараккха̄варан̣агуттийа̄ мамева ниббхайаттхам̣ пха̄сувиха̄раттхам̣ раккхито гопито сама̄но. бхӣтотиа̄дӣни пада̄ни ан̃н̃аман̃н̃авевачана̄ни. атха ва̄ бхӣтоти парара̄джӯхи бха̄йама̄но. уббигготи сакараджджепи пакатиккхобхато уппаджджанакабхайуббегена уббигго чалито. уссан̇кӣти ‘‘ран̃н̃а̄ на̄ма саббака̄лам̣ ависсаттхена бхавитабба’’нти вачанато саббаттха ависса̄санавасена тесам̣ тесам̣ киччакаран̣ӣйа̄нам̣ аччайато уппаджджанакапарисан̇ка̄йа ча уддхамуддхам̣ сан̇кама̄но. утра̄сӣти ‘‘сантика̄вачарехипи аджа̄нантассева ме када̄чи анаттхо бхавеййа̄’’ти уппаннена сарӣракампампи уппа̄данасаматтхена та̄сена утра̄си. ‘‘утрасто’’типи пат̣ханти. вихара̄мӣти евам̣бхӯто хутва̄ вихара̄ми.

етарахӣти ида̄ни паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа. екоти асаха̄йо. тена вивекат̣т̣хака̄йатам̣ дассети. абхӣтотиа̄дӣнам̣ пада̄нам̣ вуттавипарийа̄йена аттхо ведитаббо. бхайа̄динимиттасса париггахасса там̣нимиттасса ча килесагаханасса абха̄веневасса абхӣта̄дита̄ти етена читтавивекам̣ дассети. аппоссуккоти сарӣрагуттийам̣ нируссукко. панналомоти ломахам̣суппа̄дакасса чхамбхитаттасса абха̄вена ануггаталомо. пададвайенапи серивиха̄рам̣ дассети. парадаттавуттоти парехи диннена чӣвара̄дина̄ ваттама̄но. етена саббасо сан̇га̄бха̄вадӣпанамукхена анавасесабхайахетувирахам̣ дассети. мигабхӯтена четаса̄ти виссаттхавиха̄рита̄йа мигасса вийа джа̄тена читтена. миго хи амануссапатхе аран̃н̃е васама̄но виссаттхо тит̣т̣хати нисӣдати нипаджджати йенака̄ман̃ча паккамати аппат̣ихатача̄ро, евам̣ ахампи вихара̄мӣти дассети. вуттан̃хетам̣ паччекасамбуддхена –

‘‘миго аран̃н̃амхи йатха̄ абаддхо;

йениччхакам̣ гаччхати гочара̄йа;

вин̃н̃ӯ наро серита пеккхама̄но;

еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти. (су. ни. 39; апа. тхера 1.1.95);

имам̣ кхо ахам̣, бханте, аттхавасанти бхагава̄ йадидам̣ мама етарахи парамам̣ вивекасукхам̣ пхаласама̄паттисукхам̣, идамева ка̄ран̣ам̣ сампассама̄но ‘‘ахо сукхам̣, ахо сукха’’нти уда̄неми. етаматтханти етам̣ бхаддийаттхерасса путхуджджанависайа̄тӣтам̣ вивекасукхасан̇кха̄там̣ аттхам̣ сабба̄ка̄рато видитва̄. имам̣ уда̄нанти имам̣ сахетукабхайасокавигама̄нубха̄вадӣпакам̣ уда̄нам̣ уда̄неси.

йассантарато на санти копа̄ти йасса арийапуггаласса антарато аббхантаре аттано читте читтака̄луссийакаран̣ато читтаппакопа̄ ра̄га̄дайо а̄гха̄таваттхуа̄дика̄ран̣абхедато анекабхеда̄ досакопа̄ ева ва̄ на санти, маггена пахӣнатта̄ на виджджанти. айан̃хи антара-саддо кин̃ча̄пи ‘‘ман̃ча тван̃ча кимантара’’нтиа̄дӣсу (сам̣. ни. 1.228) ка̄ран̣е диссати, ‘‘антарат̣т̣хаке химапа̄тасамайе’’тиа̄дӣсу (маха̄ва. 346) вемаджджхе, ‘‘антара̄ ча джетаванам̣ антара̄ ча са̄ваттхи’’нтиа̄дӣсу (уда̄. 13, 44) виваре, ‘‘бхайамантарато джа̄та’’нтиа̄дӣсу (итиву. 88; маха̄ни. 5) читте, идха̄пи читте ева дат̣т̣хаббо. тенева̄ха ‘‘йасса читте копа̄ на сантӣ’’ти.

абхава-саддасса вибхава-саддена аттхуддха̄ре ка̄ран̣ама̄ха ‘‘вибхавоти ча абхавоти ча аттхато ека’’нти. ити-саддо пака̄равачаноти а̄ха ‘‘ити анекаппака̄ра̄ бхава̄бхавата̄’’ти. вӣтиваттоти атикканто. еттха ча ‘‘йасса̄’’ти идам̣ йо вӣтиваттоти вибхаттивипарин̣а̄мавасена йоджетаббам̣. там̣ вигатабхайанти там̣ еварӯпам̣ йатха̄вуттагун̣асаманна̄гатам̣ кхӣн̣а̄савам̣ читтакопа̄бха̄вато итибхава̄бхавасаматиккаманато ча бхайахетувигамена вигатабхайам̣. вивекасукхена аггапхаласукхена ча сукхим̣, вигатабхайатта̄ ева асокам̣. дева̄ на̄нубхаванти дассана̄йа̄ти адхигатамагге т̣хапетва̄ саббепи упапаттидева̄ ва̄йаманта̄пи читтача̄радассанавасена дассана̄йа дат̣т̣хум̣ на̄нубхаванти на абхисамбхун̣анти на сакконти, пагева манусса̄. секкха̄пи хи путхуджджана̄ вийа арахато читтаппаваттим̣ на джа̄нанти. тасса дассанам̣ дева̄нампи дуллабханти еттха̄пи читтача̄радассанавасена тасса дассанам̣ дева̄нампи дуллабхам̣ алаббханӣйам̣, девехипи там̣ дассанам̣ на сакка̄ па̄пун̣итунти еваматтхо гахетаббо. абха̄ваттхо хеттха ду-саддо ‘‘дуппан̃н̃о’’тиа̄дӣсу вийа.

333. бхатта̄бхиха̄роти абхихаритаббабхаттам̣. тасса пана пама̄н̣ам̣ дассетум̣ ‘‘пан̃ча ча тха̄липа̄касата̄нӣ’’ти вуттам̣. таттха еко тха̄липа̄ко дасаннам̣ пуриса̄нам̣ бхаттам̣ ган̣ха̄ти. ла̄бхасакка̄расилокена̄ти еттха ла̄бхо на̄ма чатупаччайала̄бхо. сакка̄роти тесам̣йева суката̄нам̣ сусан̇кхата̄нам̣ ла̄бхо. силокоти ван̣н̣агхосо. маномайам̣ ка̄йанти джха̄наманена ниббаттам̣ брахмака̄йам̣. упапанноти упагато. аттабха̄ваппат̣ила̄бхоти сарӣрапат̣ила̄бхо. две ва̄ тӣн̣и ва̄ ма̄гадхака̄ни га̄макхетта̄нӣти еттха ма̄гадхакам̣ га̄макхеттам̣ аттхи кхуддакам̣, аттхи маджджхимам̣, аттхи махантам̣. кхуддакам̣ га̄макхеттам̣ ито чатта̄лӣса усабха̄ни, етто чатта̄лӣса усабха̄нӣти га̄вутам̣ хоти. маджджхимам̣ ито га̄вутам̣, етто га̄вутанти ад̣д̣хайоджанам̣ хоти. махантам̣ ито дийад̣д̣хага̄вутам̣, етто дийад̣д̣хага̄вутанти тига̄вутам̣ хоти. тесу кхуддакена га̄макхеттена тӣн̣и, кхуддакена ча маджджхимена ча две га̄макхетта̄ни тасса аттабха̄во. тига̄вутан̃хисса сарӣрам̣. парихарисса̄мӣти пат̣иджаггисса̄ми гопайисса̄ми. раккхассетанти раккхассу етам̣.

пан̃часаттхукатха̄ван̣н̣ана̄

334. саттха̄роти ган̣асаттха̄ро. на̄ссасса̄ти на етасса бхавеййа. танти там̣ саттха̄рам̣. тена̄ти амана̄пена. самуда̄чареййа̄ма̄ти катхеййа̄ма. самманнатӣти амха̄кам̣ самма̄нам̣ кароти. тена̄ха ‘‘самма̄нетӣ’’ти, самманнатӣти ва̄ парехи самма̄нӣйатӣти аттхо.

335. на̄са̄йа питтам̣ бхиндеййунти аччхапиттам̣ ва̄ маччхапиттам̣ ва̄ на̄са̄пут̣е паккхипеййум̣. пара̄бхава̄йа̄ти авад̣д̣хийа̄ вина̄са̄йа. ассатарӣти вал̣ава̄йа куччхисмим̣ гадрабхассаджа̄та̄, там̣ ассена саддхим̣ сампайодженти, са̄ габбхам̣ ган̣хитва̄ ка̄ле сампатте виджа̄йитум̣ на саккоти, па̄дехи бхӯмим̣ пахарантӣ тит̣т̣хати, атхасса̄ чатта̄ро па̄де чатӯсу кха̄н̣укесу бандхитва̄ куччхим̣ пха̄летва̄ потакам̣ нӣхаранти, са̄ таттхева марати. тена вуттам̣ ‘‘аттавадха̄йа габбхам̣ ган̣ха̄тӣ’’ти.

339. поттханиканти чхурикам̣, йам̣ кхарантипи вуччати.

на̄л̣а̄гирипесанакатха̄ван̣н̣ана̄

342. ма̄ кун̃джара на̄гама̄садоти бхо, кун̃джара, буддхана̄гам̣ вадхакачиттена ма̄ упагаччха. дуккханти дуккхака̄ран̣атта̄ дуккхам̣. катхам̣ там̣ дуккханти а̄ха ‘‘на хи на̄гахатасса̄’’тиа̄ди. на̄гахатасса сугатипат̣иккхепена буддхана̄гасса гха̄то дуггатидуккхака̄ран̣анти дассети. итоти ито джа̄тито. йатоти йасма̄. ито парам̣ йатоти ито парам̣ гаччхантасса̄ти ва̄ аттхо. мадоти ма̄намадо. пама̄доти паматтабха̄во. пат̣икут̣итоти сан̇кут̣ито. алаккхикоти ахирико. йатра хи на̄ма̄ти йо на̄ма.

пан̃чаваттхуйа̄чанакатха̄ван̣н̣ана̄

343. тикабходжананти тӣхи бхун̃джитаббабходжанам̣, тин̣н̣ам̣ екато пат̣иггахетва̄ бхун̃джитум̣ пан̃н̃апесса̄мӣти аттхо. кока̄ликотиа̄дӣни чатуннам̣ девадаттапаккхийа̄нам̣ ган̣апа̄моккха̄нам̣ на̄ма̄ни. а̄йукаппанти екам̣ маха̄каппам̣ асӣтибха̄гам̣ катва̄ тато екабха̄гаматтам̣ ка̄лам̣ антаракаппасан̃н̃итам̣ ка̄лам̣.

а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча̄ти (уда̄. ат̣т̣ха. 48) девадатто саббам̣ сан̇гхабхедасса пуббабха̄гам̣ ниппха̄детва̄ ‘‘екам̣сенева аджджа а̄вен̣икам̣ упосатхам̣ сан̇гхакамман̃ча карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ етам̣ ‘‘аджджатагге’’тиа̄дивачанам̣ авоча. таттха ан̃н̃атрева бхагавата̄ти вина̄ ева бхагавантам̣, там̣ саттха̄рам̣ акатва̄ти аттхо. ан̃н̃атра бхиккхусан̇гха̄ упосатхам̣ карисса̄ми сан̇гхакамма̄ни ча̄ти бхагавато ова̄дака̄ракам̣ бхиккхусан̇гхам̣ вина̄ мам̣ ануваттантехи бхиккхӯхи саддхим̣ а̄вен̣икам̣ упосатхам̣ сан̇гхакамма̄ни ча карисса̄ми. аджджатагге, бханте, девадатто сан̇гхам̣ бхиндиссатӣти бхедака̄рака̄нам̣ саббесам̣ девадаттена саджджитатта̄ ‘‘екам̣сенева девадатто аджджа сан̇гхам̣ бхиндиссатӣ’’ти ман̃н̃ама̄но евама̄ха. бхиндиссатӣти двидха̄ кариссати.

етаматтхам̣ видитва̄ти етам̣ авӣчимаха̄нирайуппаттисам̣ваттанийам̣ каппат̣т̣хийам̣ атекиччхам̣ девадаттена ниббаттийама̄нам̣ сан̇гхабхедакаммам̣ сабба̄ка̄рато видитва̄. имам̣ уда̄нанти кусала̄кусалесу йатха̄ккамам̣ саппуриса̄саппуриса̄нам̣ сукара̄ пат̣ипатти, на пана несам̣ акусалакусалесӯти идаматтхавибха̄ванам̣ уда̄нам̣ уда̄неси.

таттха сукарам̣ са̄дхуна̄ са̄дхӯти аттано паресан̃ча хитам̣ са̄дхетӣти са̄дху, самма̄пат̣ипанно. тена са̄дхуна̄ са̄рипутта̄дина̄ са̄вакена паччекасамбуддхена самма̄самбуддхена ан̃н̃ена ва̄ локийаса̄дхуна̄ са̄дху сундарам̣ бхаддакам̣ аттано паресан̃ча хитасукха̄вахам̣ сукарам̣ сукхена ка̄тум̣ сакка̄. са̄дху па̄пена дуккаранти тадева пана вутталаккхан̣ам̣ са̄дху па̄пена девадатта̄дина̄ па̄папуггалена дуккарам̣ ка̄тум̣ на сакка̄, на со там̣ ка̄тум̣ саккотӣти аттхо. па̄пам̣ па̄пена сукаранти па̄пам̣ асундарам̣ аттано паресан̃ча анаттха̄вахам̣ па̄пена йатха̄вуттапа̄папуггалена сукарам̣ сукхена ка̄тум̣ саккун̣еййам̣. па̄памарийехи дуккаранти арийехи пана буддха̄дӣхи там̣ па̄пам̣ дуккарам̣ дурабхисамбхавам̣. сетугха̄тойева хи тесам̣ таттха̄ти дӣпети.

сан̇гхабхедакатха̄ван̣н̣ана̄

345. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄десана̄па̄т̣иха̄рийа̄нуса̄санийа̄тиа̄дӣсу парасса читтам̣ н̃атва̄ катханам̣ а̄десана̄па̄т̣иха̄рийам̣, са̄вака̄нан̃ча буддха̄нан̃ча сататам̣ дхаммадесанам̣ ануса̄санӣпа̄т̣иха̄рийам̣, иддхивидхам̣ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣. таттха иддхипа̄т̣иха̄рийена саддхим̣ ануса̄санӣпа̄т̣иха̄рийам̣ маха̄моггалла̄наттхерасса а̄чин̣н̣ам̣, а̄десана̄па̄т̣иха̄рийена саддхим̣ ануса̄санӣпа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммасена̄патисса. тена вуттам̣ ‘‘а̄йасма̄ са̄рипутто а̄десана̄па̄т̣иха̄рийа̄нуса̄санийа̄ бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа овадӣ’’тиа̄ди. тада̄ хи двӣсу аггаса̄вакесу дхаммасена̄пати тесам̣ бхиккхӯнам̣ читтача̄рам̣ н̃атва̄ дхаммам̣ десеси, маха̄моггалла̄наттхеро викуббанам̣ дассетва̄ дхаммам̣ десеси, па̄л̣ийан̃четтха двиннампи тхера̄нам̣ десана̄йа дхаммачаккхупат̣ила̄бхова дассито. дӣгхабха̄н̣ака̄ пана евам̣ ваданти ‘‘бхагавата̄ песитесу двӣсу аггаса̄вакесу дхаммасена̄пати тесам̣ читтача̄рам̣ н̃атва̄ дхаммам̣ десеси, тхерасса дхаммадесанам̣ сутва̄ пан̃часата̄пи бхиккхӯ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су. атха несам̣ маха̄моггалла̄наттхеро викуббанам̣ дассетва̄ дхаммам̣ десеси, там̣ сутва̄ саббе арахаттапхале патит̣т̣хахим̣сӯ’’ти. девадаттам̣ ут̣т̣ха̄песӣти джан̣н̣укена хадайамаджджхе пахаритва̄ ут̣т̣ха̄песи.

346. сарасӣти саро. сувиккха̄литанти сут̣т̣ху виккха̄литам̣, сувисодхитам̣ катва̄ти аттхо. сам̣кха̄дитва̄ти сут̣т̣ху кха̄дитва̄. махим̣ викуббатоти махим̣ дантехи виликхантасса. надӣсу бхисам̣ гхаса̄насса̄ти йоджетаббам̣. надӣти четтха маха̄саро адхиппето. джаггатоти хаттхийӯтхам̣ па̄лентасса. бхин̇кова̄ти хаттхипотако вийа. мама̄нукуббанти мам̣ анукаронто.

347. дӯтеййанти дӯтакаммам̣. гантумарахатӣти дӯтеййасан̇кха̄там̣ са̄санам̣ харитум̣ дха̄ретва̄ харитум̣ арахати. сота̄ти йам̣ асса са̄санам̣ денти, тасса сота̄. са̄вета̄ти там̣ угган̣хитва̄ ‘‘идам̣ на̄ма тумхехи вутта’’нти пат̣иса̄вета̄. уггахета̄ти сууггахитам̣ катва̄ уггахета̄. дха̄рета̄ти судха̄ритам̣ катва̄ дха̄рета̄. вин̃н̃а̄та̄ти аттана̄ тасса аттхам̣ джа̄нита̄. вин̃н̃а̄пета̄ти парам̣ виджа̄на̄пета̄. сахита̄сахитасса̄ти ‘‘идам̣ сахитам̣, идам̣ асахита’’нти евам̣ сахита̄сахитасса кусало упагата̄нупагатесу чхеко са̄санам̣ а̄роченто сахита̄сахитам̣ саллаккхетва̄ а̄рочети. на бйатхатӣти на ведхати на чхамбхати. уггава̄дининти пхарусавачанена саманна̄гатам̣. пуччхитоти пат̣ин̃н̃аттха̄йа пуччхито.

348. ат̣т̣хахи, бхиккхаве, асаддхаммехӣтиа̄дӣсу асаддхаммехӣти (итиву. ат̣т̣ха. 89) асатам̣ дхаммехи, асантехи ва̄ асобханехи ва̄ дхаммехи. абхибхӯтоти аджджхоттхат̣о. парийа̄динначиттоти кхепитачитто ла̄бха̄дихетукена иччха̄ча̄рена ма̄намада̄дина̄ ча кхайам̣ па̄питакусалачитто. атха ва̄ парийа̄динначиттоти парито а̄динначитто, вуттаппака̄рена акусалакот̣т̣ха̄сена йатха̄ кусалачиттасса уппаттива̄ро на хоти, евам̣ самантато гахитачиттасанта̄ноти аттхо. апа̄йе ниббаттана̄рахата̄йа а̄па̄йико. таттхапи авӣчисан̇кха̄те маха̄нирайе уппаджджатӣти нерайико. екам̣ антаракаппам̣ парипун̣н̣амева катва̄ таттха тит̣т̣хатӣти каппат̣т̣хо. атекиччхоти буддхехипи аниваттанӣйатта̄ авӣчиниббаттийа̄ тикиччха̄бха̄вато атекиччхо, атикиччханӣйоти аттхо. ла̄бхена̄ти ла̄бхена хетубхӯтена. атха ва̄ ла̄бхахетукена ма̄на̄дина̄. ла̄бхан̃хи нисса̄йа идхекачче пуггала̄ па̄пиччха̄ иччха̄паката̄ иччха̄ча̄ре т̣хатва̄ ‘‘ла̄бхам̣ ниббаттесса̄ма̄’’ти анекавихитам̣ анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджитва̄ ито чута̄ апа̄йесу ниббаттанти. апаре йатха̄ла̄бхам̣ лабхитва̄ там̣нимиттам̣ ма̄на̄тима̄намадамаччхарийа̄дивасена пама̄дам̣ а̄паджджитва̄ ито чута̄ апа̄йесу ниббаттанти, айан̃ча та̄дисо. тена вуттам̣ ‘‘ла̄бхена, бхиккхаве, абхибхӯто парийа̄динначитто девадатто а̄па̄йико’’тиа̄ди. асакка̄рена̄ти хӣл̣етва̄ парибхавитва̄ парехи аттани паваттитена асакка̄рена, асакка̄рахетукена ва̄ ма̄на̄дина̄. асантагун̣асамбха̄вана̄дхиппа̄йена паватта̄ па̄па̄ иччха̄ етасса̄ти па̄пиччхо, тасса бха̄во па̄пиччхата̄, та̄йа. ‘‘ахам̣ буддхо бхависса̄ми, бхиккхусан̇гхам̣ парихарисса̄мӣ’’ти хи тасса иччха̄ уппанна̄. кока̄лика̄дайо па̄па̄ ла̄мака̄ митта̄ етасса̄ти па̄памитто, тасса бха̄во па̄памиттата̄, та̄йа.

349. абхибхуййа̄ти абхибхавитва̄ маддитва̄.

350. тӣхи, бхиккхаве, асаддхаммехӣтиа̄ди вуттанайамева. ораматтакена висеса̄дхигамена антара̄ воса̄нам̣ а̄па̄дӣти еттха пана айаматтхо. ораматтакена̄ти аппаматтакена джха̄на̄бхин̃н̃а̄маттена. висеса̄дхигамена̄ти уттаримануссадхамма̄дхигамена. антара̄ти вемаджджхе. воса̄нам̣ а̄па̄дӣти акатакиччова сама̄но ‘‘катакиччомхӣ’’ти ман̃н̃ама̄но саман̣адхаммато вигамам̣ а̄паджджи. идам̣ вуттам̣ хоти – джха̄на̄бхин̃н̃а̄хи уттарикаран̣ӣйе адхигантаббе маггапхале анадхигате сатийева там̣ анадхигантва̄ саман̣адхаммато вигамам̣ а̄паджджӣти. ити бхагава̄ имина̄ суттена висесато путхуджджанабха̄ве а̄дӣнавам̣ пака̄сети ‘‘бха̄рийо путхуджджанабха̄во, йатра хи на̄ма джха̄на̄бхин̃н̃а̄парийоса̄на̄ сампаттийо ниббаттетва̄пи анека̄наттха̄вахам̣ на̄на̄видхадуккхахетуасантагун̣асамбха̄ванам̣ асаппурисасам̣саггам̣ а̄ласийа̄нуйоган̃ча авиджаханто авӣчисам̣ваттаникам̣ каппат̣т̣хийам̣ атекиччхам̣ киббисам̣ пасаватӣ’’ти.

га̄тха̄су ма̄ти пат̣иседхе нипа̄то. джа̄тӯти екам̣сена. кочӣти саббасан̇га̄хакавачанам̣. локасминти сатталоке. идам̣ вуттам̣ хоти – имасмим̣ сатталоке кочи пуггало екам̣сена па̄пиччхо ма̄ хотӯти. тадамина̄пи джа̄на̄тха, па̄пиччха̄нам̣ йатха̄ гатӣти па̄пиччха̄нам̣ пуггала̄нам̣ йатха̄гати йа̄дисӣ ниббатти йа̄дисо абхисампара̄йоти имина̄пи ка̄ран̣ена джа̄на̄тха̄ти девадаттам̣ нидассенто евама̄ха.

пан̣д̣итоти саман̃н̃а̄тоти парийаттиба̄хусаччена пан̣д̣итоти н̃а̄то. бха̄витаттоти самматоти джха̄на̄бхин̃н̃а̄хи бха̄витачиттоти самбха̄вито. татха̄ хи со ‘‘махиддхико годхипутто, маха̄нубха̄во годхипутто’’ти дхаммасена̄патина̄пи пасам̣сито ахоси. джалам̣ва йасаса̄ ат̣т̣ха̄, девадаттоти виссутоти аттано киттийа̄ парива̄рена ча джаланто вийа обха̄санто вийа т̣хито девадаттоти евам̣ виссуто па̄кат̣о ахоси. ‘‘ме сута’’нтипи па̄т̣хо, майа̄ сутам̣ сутаматтам̣, катипа̄хенева ататха̄бхӯтатта̄ тасса там̣ пан̣д̣ичча̄дисаванаматтамева̄ти аттхо.

со пама̄дам̣ анучин̣н̣о, а̄саджджа нам̣ татха̄гатанти со евам̣бхӯто девадатто ‘‘буддхопи са̄кийапутто, ахампи са̄кийапутто, буддхопи саман̣о, ахампи саман̣о, буддхопи иддхима̄, ахампи иддхима̄, буддхопи диббачаккхуко, диббасотачетопарийан̃а̄н̣ала̄бхӣ, буддхопи атӣта̄на̄гатапаччуппанне дхамме джа̄на̄ти, ахампи те джа̄на̄мӣ’’ти аттано пама̄н̣ам̣ аджа̄нитва̄ самма̄самбуддхам̣ аттана̄ самасамат̣т̣хапанена пама̄дам̣ а̄паджджанто ‘‘ида̄на̄хам̣ буддхо бхависса̄ми, бхиккхусан̇гхам̣ парихарисса̄мӣ’’ти абхима̄рапайоджана̄дина̄ татха̄гатам̣ а̄саджджа а̄са̄детва̄ вихет̣хетва̄. ‘‘пама̄дамануджин̣н̣о’’типи пат̣ханти. тассаттхо – пама̄дам̣ вуттанайена памаджджанто пама̄дам̣ нисса̄йа бхагавата̄ саддхим̣ йугагга̄хачиттуппа̄дена сахева джха̄на̄бхин̃н̃а̄хи ануджин̣н̣о парихӣноти. авӣчинирайам̣ патто, чатудва̄рам̣ бхайа̄наканти джа̄ла̄нам̣ таттха уппаннасатта̄нам̣ ва̄ нирантарата̄йа ‘‘авӣчӣ’’ти ладдхана̄мам̣ чатӯсу пассесу чатумаха̄два̄райогена чатудва̄рам̣ атибхайа̄накам̣ маха̄нирайам̣ пат̣исандхиггахан̣авасена патто. татха̄ хи вуттам̣ –

‘‘чатуккан̣н̣о чатудва̄ро, вибхатто бха̄гасо мито;

айопа̄ка̄рапарийанто, айаса̄ пат̣икуджджито.

‘‘тасса айомайа̄ бхӯми, джалита̄ теджаса̄ йута̄;

саманта̄ йоджанасатам̣, пхаритва̄ тит̣т̣хати саббада̄’’ти. (ма. ни. 3.250, 267; а. ни. 3.36);

адут̣т̣хасса̄ти адут̣т̣хачиттасса. дуббхети дуссеййа. тамева па̄пам̣ пхусатӣти тамева адут̣т̣хадуббхим̣ па̄папуггалам̣ па̄пам̣ нихӣнам̣ па̄папхалам̣ пхусати па̄пун̣а̄ти абхибхавати. бхесма̄ти випулабха̄вена гамбхӣрабха̄вена ча бхим̣са̄пано, бхим̣са̄пенто вийа випулагамбхӣроти аттхо. ва̄дена̄ти досена. упахим̣сатӣти ба̄дхати а̄са̄дети. ва̄до тамхи на рӯхатӣти тасмим̣ татха̄гате парена а̄ропийама̄но досо на рухати на тит̣т̣хати, висакумбхо вийа самуддасса на тасса вика̄рам̣ джанетӣти аттхо.

евам̣ чхахи га̄тха̄хи па̄пиччхата̄дисаманна̄гатасса нирайӯпагабха̄вадассанена дуккхато апаримуттим̣ дассетва̄ ида̄ни таппат̣ипаккхадхаммасаманна̄гатасса дуккхаккхайам̣ дассенто ‘‘та̄дисам̣ митта’’нти оса̄нага̄тхама̄ха. тассаттхо – йасса самма̄ пат̣ипаннасса магга̄нуго пат̣ипаттимаггам̣ анугато самма̄ пат̣ипанно аппиччхата̄дигун̣асаманна̄гамена сакаласса ват̣т̣адуккхасса кхайам̣ парийоса̄нам̣ па̄пун̣еййа, та̄дисам̣ буддхам̣ буддхаса̄вакам̣ ва̄ пан̣д̣ито саппан̃н̃о аттано миттам̣ куббетха тена меттим̣ кареййа, тан̃ча севетха тамева пайирупа̄сеййа̄ти.

ким̣ панетам̣ суттам̣ девадаттасса нирайӯпапаттито пуббе бха̄ситам̣, уда̄ху паччха̄ти? итивуттакат̣т̣хакатха̄йам̣ (итиву. ат̣т̣ха. 89) та̄ва –

‘‘девадатте хи авӣчимаха̄нирайам̣ павит̣т̣хе девадаттапаккхика̄ ан̃н̃атиттхийа̄ ‘саман̣ена готамена абхисапито девадатто патхавим̣ павит̣т̣хо’ти аббха̄чиккхим̣су. там̣ сутва̄ са̄сане анабхиппасанна̄ манусса̄ ‘сийа̄ ну кхо етадевам̣, йатха̄ име бхан̣антӣ’ти а̄сан̇кам̣ уппа̄десум̣. там̣ паваттим̣ бхиккхӯ бхагавато а̄рочесум̣. атха кхо бхагава̄ ‘на, бхиккхаве, татха̄гата̄ кассачи абхисапам̣ денти, тасма̄ на девадатто майа̄ абхисапито, аттано камменева нирайам̣ павит̣т̣хо’ти ватва̄ тесам̣ миччха̄га̄хам̣ пат̣иседхенто има̄йа ат̣т̣хуппаттийа̄ идам̣ суттам̣ абха̄сӣ’’ти –

вуттам̣, тасма̄ тесам̣ матена тасса нирайӯпапаттито паччха̄пи бхагава̄ идам̣ суттамабха̄сӣти ведитаббам̣. идха пана тасса нирайӯпапаттито пат̣хамамева уппанне ваттхумхи бха̄ситам̣ па̄л̣иа̄рул̣ханти дат̣т̣хаббам̣. тенева ‘‘авӣчинирайам̣ патто’’ти идам̣ пана а̄сам̣са̄йам̣ атӣтавачананти вуттам̣, а̄сам̣са̄ти четтха авассамбха̄винӣ аттхасиддхи адхиппета̄. авассамбха̄винин̃хи аттхасиддхимапеккхитва̄ ана̄гатампи бхӯтам̣ вийа вохаранти, тан̃ча саддалаккхан̣а̄нуса̄рена ведитаббам̣.

сан̇гхабхедакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

упа̄липан̃хакатха̄ван̣н̣ана̄

351. упа̄липан̃хе йам̣ ваттаббам̣, там̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ дасситамева. таттха анунайантоти ануджа̄на̄пенто, бхедасса анурӯпам̣ ва̄ бодхенто, йатха̄ бхедо хоти, евам̣ бхиндитаббе бхиккхӯ вин̃н̃а̄пентоти аттхо. тена̄ха ‘‘на тумха̄ка’’нтиа̄ди.

352. ат̣т̣ха̄расабхедакараваттхумхи даса акусалакаммапатха̄ сам̣килит̣т̣хадхаммата̄йа вода̄надхаммапаапаккхатта̄ ‘‘адхаммо’’ти дассита̄, татха̄ упа̄да̄на̄дайо, бодхипаккхийадхамма̄нам̣ еканта̄наваджджабха̄вато наттхи адхаммабха̄во, бхагавата̄ пана десита̄ка̄рена ха̄петва̄ вад̣д̣хетва̄ ва̄ катханам̣ йатха̄дхаммам̣ акатхананти катва̄ адхаммабха̄воти дассенто а̄ха ‘‘тайо сатипат̣т̣ха̄на̄’’тиа̄ди. ниййа̄никанти сапа̄т̣ихӣрам̣ аппат̣ихатам̣ хутва̄ паваттатӣти аттхо. татхева̄ти имина̄ ‘‘евам̣ амха̄ка’’нтиа̄дина̄ вуттаматтхам̣ а̄кад̣д̣хати. ка̄таббам̣ каммам̣ дхаммо на̄ма̄ти йатха̄дхаммам̣ каран̣ато дхаммо на̄ма, итарам̣ вуттавипарийа̄йато адхаммо на̄ма.

ра̄гавинайо…пе… айам̣ винайо на̄ма̄ти ра̄га̄дӣнам̣ винайанато сам̣варан̣ато паджаханато пат̣исан̇кха̄нато ча винайо на̄ма, вуттавипарийа̄йена итаро авинайо. ваттхусампаттиа̄дивасена саббесам̣ винайакамма̄нам̣ акуппата̄ти а̄ха ‘‘ваттхусампатти…пе… айам̣ винайо на̄ма̄’’ти. таппат̣ипаккхато авинайо ведитаббо. тена̄ха ‘‘ваттхувипаттӣ’’тиа̄ди. йа̄сам̣ а̄паннасса паббаджджа̄ са̄васеса̄, та̄ а̄паттийо са̄васеса̄.

354. а̄па̄йикотиа̄дига̄тха̄су (итиву. ат̣т̣ха. 18) сан̇гхасса бхедасан̇кха̄те вагге ратоти ваггарато. адхаммиката̄йа адхамме бхедакараваттхумхи сан̇гхабхедасан̇кха̄те ева ча адхамме т̣хитоти адхаммат̣т̣хо. йогаккхема̄ падхам̣сатӣти хитато париха̄йати, чатӯхипи йогехи анупаддутатта̄ йогаккхемам̣ на̄ма арахаттам̣ нибба̄нан̃ча, тато панасса дхам̣сане ваттаббамева наттхи. дит̣т̣хисӣласа̄ман̃н̃ато сан̇гхатат̣т̣хена сан̇гхам̣, тато ева екакамма̄дивидха̄найогена самаггам̣ сахитам̣ бхиндитва̄ пуббе вутталаккхан̣ена сан̇гхабхедена бхиндитва̄. каппанти антаракаппасан̇кха̄там̣ а̄йукаппам̣. нирайамхӣти авӣчимаха̄нирайамхи.

сукха̄ сан̇гхасса са̄маггӣти (итиву. ат̣т̣а. 19) сукхасса паччайабха̄вато са̄маггӣ ‘‘сукха̄’’ти вутта̄ йатха̄ ‘‘сукхо буддха̄намуппа̄до’’ти (дха. па. 194). самагга̄нан̃чануггахоти самагга̄нам̣ са̄маггианумоданена анугган̣ханам̣ са̄маггианурӯпам̣ ва̄, йатха̄ те са̄маггим̣ на виджаханти, татха̄ гахан̣ам̣ т̣хапанам̣ анубалаппада̄нанти аттхо. самаггам̣ катва̄на̄ти бхиннам̣ сан̇гхам̣ сан̇гхара̄джиппаттам̣ ва̄ самаггам̣ сахитам̣ катва̄. каппанти а̄йукаппамева. саггамхи модатӣти ка̄ма̄вачарадевалоке ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи абхибхавитва̄ диббасукхам̣ анубхаванто иччхитаниббаттийа̄ ча модати памодати лал̣ати кӣл̣ати.

355. сийа̄ ну кхо, бханте, сан̇гхабхедакотиа̄ди па̄л̣иануса̄ренева ведитаббам̣. ‘‘пан̃чахи, упа̄ли, а̄ка̄рехи сан̇гхо бхиджджати каммена уддесена вохаранто анусса̄ванена сала̄кагга̄хена̄’’ти евам̣ парива̄ре (пари. 458) а̄гатампи сан̇гхабхедалаккхан̣ам̣ идха вуттена ким̣ на̄на̄каран̣анти дассетум̣ ‘‘парива̄ре пана̄’’тиа̄дима̄ха. еттха ча сӣмат̣т̣хакасан̇гхе асаннипатите висум̣ парисам̣ гахетва̄ катавоха̄ра̄нусса̄ванасала̄кагга̄хасса каммам̣ ва̄ каронтасса уддесам̣ ва̄ уддисантасса бхедо ча хоти а̄нантарийакамман̃ча. самаггасан̃н̃а̄йа пана ‘‘ват̣т̣атӣ’’ти сан̃н̃а̄йа ва̄ каронтасса бхедова хоти, на а̄нантарийакаммам̣. тато ӯнапариса̄йа каронтасса нева сан̇гхабхедо на а̄нантарийам̣. саббантимена хи париччхедена наваннам̣ джана̄нам̣ йо сан̇гхам̣ бхиндати, тасса а̄нантарийакаммам̣ хоти, ануваттака̄нам̣ адхаммава̄дӣнам̣ маха̄са̄ваджджам̣ каммам̣, дхаммава̄дино анаваджджа̄. сесаметтха утта̄намева̄ти.

упа̄липан̃хакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сан̇гхабхедакаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. ваттаккхандхакам̣

а̄гантукаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

356-357. ваттаккхандхаке упарипит̣т̣хитоти пит̣т̣хисан̇гха̄т̣асса упарибха̄гато, два̄раба̄хасса упарипадесатоти аттхо. виссаджджетаббанти суккха̄панаттхам̣ а̄тапе виссаджджитаббам̣. абхива̄да̄петабботи тасса вассе пуччхите йади дахаро хоти, сайамева вандиссати, тада̄ имина̄ва ванда̄пито на̄ма хоти. ниллокетабботи олокетаббо. йатха̄бха̄ганти пуббе пан̃н̃аттам̣ падесабха̄гам̣ анатиккамитва̄. санта̄наканти ун̣н̣ана̄бхисуттам̣. уллока̄ти гехасса упарибха̄гато пат̣т̣ха̄йа, пат̣хамам̣ упарибха̄го саммаджджитабботи вуттам̣ хоти.

а̄ва̄сикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

359. маха̄а̄ва̄сети маха̄виха̄расадисе маха̄а̄ва̄се.

анумоданаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

362. пан̃чаме нисиннети анумоданаттха̄йа нисинне. упанисиннакатха̄ на̄ма бахӯсу саннипатитесу парикатха̄катханам̣.

бхаттаггаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

364. манусса̄нам̣ паривисанат̣т̣ха̄нанти йаттха манусса̄ сапуттада̄ра̄ а̄васитва̄ денти. хаттхадхованаудакам̣ сандха̄йа̄ти бхутта̄висса бходжана̄васа̄не хаттхадхованаудакам̣ сандха̄йа. тенева̄ха ‘‘антара̄ пипа̄ситена пана…пе… хаттха̄ на дховитабба̄’’ти. поттхакесу пана ‘‘па̄нӣйам̣ пивитва̄ хаттха̄ на дховитабба̄’’ти ликханти, ‘‘хаттха̄ дховитабба̄’’ти па̄т̣хена бхавитаббанти амха̄кам̣ кханти. ан̃н̃атха̄ ‘‘на та̄ва удаканти идам̣ хаттхадхованаудакам̣ сандха̄йа вутта’’нти ватва̄ ‘‘антара̄ пипа̄ситена пана̄’’тиа̄дина̄ вуттависесо на упалаббхати. атха матам̣ ‘‘на та̄ва тхерена удакам̣ пат̣иггахетаббанти идам̣ ким̣ па̄нӣйапат̣иггахан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣, уда̄ху хаттхадхованаудакаггахан̣ам̣ сандха̄йа̄ти а̄сан̇ка̄ниваттанаттхам̣ ‘идам̣ хаттхадхованаудакам̣ сандха̄йа вутта’нтиа̄ди катхита’’нти, тан̃ча на, таттха а̄сан̇ка̄йа ева асамбхавато. на хи бхагава̄ ‘‘йа̄ва ан̃н̃е на бхутта̄вино хонти, та̄ва па̄нӣйам̣ на па̄табба’’нти ваккхатӣти сакка̄ вин̃н̃а̄тум̣. йади четам̣ па̄нӣйапат̣иггахан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣, ‘‘на та̄ва тхерена удакам̣ пат̣иггахетабба’’нти удакасаддаппайого ча на каттаббо сийа̄, ат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘идам̣ хаттхадхованаудакам̣ сандха̄йа вутта’’нти ватва̄ тена ниваттитаббаматтхам̣ дассентена ‘‘антара̄ пипа̄ситена пана гале вилагга̄мисена ва̄ па̄нӣйам̣ пивитабба’’нти еттакамева ваттаббам̣, ‘‘па̄нӣйам̣ пивитва̄ хаттха̄ на дховитабба̄’’ти евам̣ пана на ваттаббанти. дхуре нисинна̄ хонтӣти два̄расамӣпе нисинна̄ хонти.

пин̣д̣ача̄рикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

366. пара̄масатӣти ган̣ха̄ти. т̣хапети ва̄ти ‘‘тит̣т̣хатха, бханте’’ти вадантӣ т̣хапети на̄ма.

а̄ран̃н̃икаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

367. кенаджджа, бханте, йуттанти кена наккхаттена аджджа чандо йуттоти евам̣ вадантена наккхаттам̣ пуччхитам̣ хоти.

сена̄санаваттакатха̄ван̣н̣ана̄

369-370. ан̇ган̣ети аббхока̄се. на вуд̣д̣хам̣ ана̄пуччха̄ти еттха тасса овараке тадупача̄ре ча а̄пуччхитаббанти ваданти. бходжанаса̄ла̄дӣсупи евамева пат̣ипаджджитаббанти бходжанаса̄ла̄дӣсупи уддесада̄на̄ди а̄пуччхитва̄ва ка̄таббанти аттхо.

ваччакут̣иваттакатха̄ван̣н̣ана̄

373-374. идам̣ атививат̣анти идам̣ т̣ха̄нам̣ гумба̄дӣхи аппат̣иччханнатта̄ ативийа пака̄санам̣. нибаддхагаманаттха̄йа̄ти аттано нибаддхагаманаттха̄йа. пуггаликат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ти аттано виха̄рам̣ сандха̄йа вуттам̣. сесаметтха сувин̃н̃еййамева.

имасмим̣ ваттаккхандхаке а̄гата̄ни а̄гантука̄ва̄сикагамийа̄нумоданабхаттаггапин̣д̣ача̄рика̄ран̃н̃ика сена̄сана джанта̄гхара ваччакут̣и упаджджха̄чарийа саддхивиха̄рика антева̄сикаватта̄ни чуддаса маха̄ватта̄ни на̄ма, ито ан̃н̃а̄ни пана када̄чи таджджанӣйакаммаката̄дика̄лейева чаритабба̄ни асӣти кхандхакаватта̄нӣти ведитабба̄ни. ган̣т̣хипадесу пана ‘‘има̄нийева чуддаса маха̄ватта̄ни аггахитаггахан̣ена гахийама̄на̄ни асӣти кхандхакаватта̄а̄нӣ’’ти вуттам̣, там̣ на гахетаббам̣.

ваттаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. па̄тимоккхат̣т̣хапанаккхандхакам̣

па̄тимоккхуддесайа̄чанакатха̄ван̣н̣ана̄

383. па̄тимоккхат̣т̣хапанаккхандхаке тадахӯти (уда̄. ат̣т̣ха. 45) тасмим̣ ахани тасмим̣ дивасе. упосатхети еттха упавасанти еттха̄ти упосатхо, упавасантӣти сӣлена ва̄ анасанена ва̄ упета̄ хутва̄ васантӣти аттхо. айан̃хи упосатха-саддо ‘‘ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваса̄мӣ’’тиа̄дӣсу (а. ни. 3.71; 10.46) сӣле а̄гато. ‘‘упосатхо ва̄ пава̄ран̣а̄ ва̄’’тиа̄дӣсу (маха̄ва. 155) па̄тимоккхуддеса̄дивинайакамме. ‘‘гопа̄лакӯпосатхо ниган̣т̣хӯпосатхо’’тиа̄дӣсу (а. ни. 3.71) упава̄се. ‘‘упосатхо на̄ма на̄гара̄джа̄’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. 2.246; ма. ни. 3.258) пан̃н̃аттийам̣. ‘‘аджджупосатхо паннарасо’’тиа̄дӣсу (маха̄ва. 168) дивасе. идха̄пи дивасейева дат̣т̣хаббо. тасма̄ тадахупосатхети тасмим̣ упосатхадивасабхӯте аханӣти аттхо. нисинно хотӣти маха̄бхиккхусан̇гхапаривуто ова̄дапа̄тимоккхам̣ уддиситум̣ упа̄сика̄йа ратанапа̄са̄де нисинно хоти. нисаджджа пана бхиккхӯнам̣ читта̄ни олокенто екам̣ дуссӣлапуггалам̣ дисва̄ ‘‘сача̄хам̣ имасмим̣ пуггале идха нисиннейева па̄тимоккхам̣ уддисисса̄ми, саттадха̄васса муддха̄ пхалиссатӣ’’ти тасмим̣ анукампа̄йа тун̣хӣйева ахоси.

абхикканта̄ти атикканта̄ париккхӣн̣а̄. уддхасте арун̣ети уггате арун̣асӣсе. нандимукхийа̄ти тут̣т̣химукхийа̄. уддхастам̣ арун̣анти арун̣уггаманам̣ патва̄пи ‘‘уддисату, бханте, бхагава̄ бхиккхӯнам̣ па̄тимоккха’’нти тхеро бхагавантам̣ па̄тимоккхуддесам̣ йа̄чи тасмим̣ ка̄ле ‘‘на, бхиккхаве, анупосатхе упосатхо ка̄таббо’’ти (маха̄ва. 183) сиккха̄падасса апан̃н̃аттатта̄. апарисуддха̄, а̄нанда, париса̄ти тиккхаттум̣ тхерена па̄тимоккхуддесасса йа̄читатта̄ ануддесасса ка̄ран̣ам̣ катхенто ‘‘асукапуггало апарисуддхо’’ти аватва̄ ‘‘апарисуддха̄, а̄нанда, париса̄’’ти а̄ха. касма̄ пана бхагава̄ тийа̄мараттим̣ татха̄ вӣтина̄меси? тато пат̣т̣ха̄йа ова̄дапа̄тимоккхам̣ ануддиситука̄мо тасса ваттхум̣ па̄кат̣ам̣ ка̄тум̣.

аддаса̄ти катхам̣ аддаса. аттано четопарийан̃а̄н̣ена тассам̣ парисати бхиккхӯнам̣ читта̄ни париджа̄нанто тасса пурисасса дуссӣлйачиттам̣ пасси. йасма̄ пана читте дит̣т̣хе там̣саман̇гӣпуггало дит̣т̣хо на̄ма хоти, тасма̄ ‘‘аддаса̄ кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но там̣ пуггалам̣ дуссӣла’’нти вуттам̣. йатхева хи ана̄гате саттасу дивасесу паваттам̣ паресам̣ читтам̣ четопарийан̃а̄н̣ала̄бхӣ паджа̄на̄ти, евам̣ атӣтепӣти. дуссӣланти ниссӣлам̣, сӣлавирахитанти аттхо. па̄падхамманти дуссӣлатта̄ ева хӣнаджджха̄сайата̄йа ла̄макасабха̄вам̣. асучинти апарисуддхехи ка̄йакамма̄дӣхи саманна̄гататта̄ на сучим̣. сан̇кассарасама̄ча̄ранти кин̃чидева аса̄руппам̣ дисва̄ ‘‘идам̣ имина̄ катам̣ бхависсатӣ’’ти евам̣ паресам̣ а̄сан̇канӣйата̄йа сан̇ка̄йа саритаббасама̄ча̄рам̣. атха ва̄ кеначидева каран̣ӣйена мантайанте бхиккхӯ дисва̄ ‘‘каччи ну кхо име майа̄ катакаммам̣ джа̄нитва̄ мантентӣ’’ти аттанойева сан̇ка̄йа саритаббасама̄ча̄рам̣. ладжджитаббата̄йа пат̣иччха̄детаббасса каран̣ато пат̣иччханнам̣ каммантам̣ етасса̄ти пат̣иччханнакаммантам̣. куччхитасаман̣авесадха̄рита̄йа на саман̣анти ассаман̣ам̣. сала̄каггахан̣а̄дӣсу ‘‘киттака̄ саман̣а̄’’ти ган̣ана̄йа ‘‘ахампи саман̣омхӣ’’ти миччха̄пат̣ин̃н̃а̄йа саман̣апат̣ин̃н̃ам̣. асет̣т̣хача̄рита̄йа абрахмача̄рим̣. ан̃н̃е брахмача̄рино суниваттхе супа̄руте кусумбхакапат̣адхаре га̄манигама̄дӣсу пин̣д̣а̄йа чаритва̄ джӣвикам̣ каппенте дисва̄ абрахмача̄рӣ сама̄но сайампи та̄дисена а̄ка̄рена пат̣ипаджджанто упосатха̄дӣсу ча сандиссанто ‘‘ахампи брахмача̄рӣ’’ти пат̣ин̃н̃ам̣ денто вийа хотӣти брахмача̄рипат̣ин̃н̃ам̣. пӯтина̄ каммена сӣлавипаттийа̄ анто анупавит̣т̣хатта̄ антопӯтим̣. чхахи два̄рехи ра̄га̄дикилеса̄вассавена тинтатта̄ авассутам̣. сан̃джа̄тара̄га̄дикачаваратта̄ сӣлавантехи чхад̣д̣етаббатта̄ ча касамбуджа̄там̣. маджджхе бхиккхусан̇гхасса нисиннанти сан̇гхапарийа̄панно вийа бхиккхусан̇гхасса анто нисиннам̣.

дит̣т̣хосӣти ‘‘айам̣ на пакататто’’ти бхагавата̄ дит̣т̣хо аси. йасма̄ ча евам̣ дит̣т̣хо, тасма̄ наттхи те тава бхиккхӯхи саддхим̣ екакамма̄дисам̣ва̄со. йасма̄ пана со сам̣ва̄со тава наттхи, тасма̄ ут̣т̣хехи а̄вусоти еваметтха падайоджана̄ ведитабба̄. татийампи кхо со пуггало тун̣хӣ ахосӣти анекава̄рам̣ ватва̄пи ‘‘тхеро сайамева ниббинно орамиссати, ида̄ни имесам̣ пат̣ипаттим̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти ва̄ адхиппа̄йена тун̣хӣ ахоси. ба̄ха̄йам̣ гахетва̄ти ‘‘бхагавата̄ майа̄ ча йа̄тха̄вато дит̣т̣хо, йа̄вататийам̣ ‘ут̣т̣хехӣ’ти ча вутто на ут̣т̣ха̄ти, ида̄нисса никкад̣д̣ханака̄ло, ма̄ сан̇гхасса упосатхантара̄йо ахосӣ’’ти ба̄ха̄йам̣ аггахеси. бахи два̄ракот̣т̣хака̄ никкха̄метва̄ти два̄ракот̣т̣хака̄ два̄раса̄лато никкха̄метва̄, бахӣти пана никкха̄митат̣т̣ха̄надассанам̣. атха ва̄ бахидва̄ракот̣т̣хака̄ти бахидва̄ракот̣т̣хакатопи никкха̄метва̄, на антодва̄ракот̣т̣хакато ева. убхайатха̄пи виха̄рато бахикатва̄ти аттхо. сӯчигхат̣икам̣ датва̄ти аггал̣асӯчин̃ча упаригхат̣икан̃ча а̄дахитва̄, сут̣т̣ху кава̄т̣ам̣ тхакетва̄ти аттхо. йа̄ва ба̄ха̄гахан̣а̄пи на̄ма̄ти ‘‘апарисуддха̄, а̄нанда, париса̄’’ти вачанам̣ сутва̄ ева хи тена паккамитаббам̣ сийа̄, евам̣ апаккамитва̄ йа̄ва ба̄ха̄гахан̣а̄пи на̄ма со могхапурисо а̄гамиссати, аччхарийамиданти дассети. идан̃ча гарахан̣аччхарийамева̄ти ведитаббам̣.

маха̄самудде ат̣т̣хаччхарийакатха̄ван̣н̣ана̄

384. ат̣т̣химе, бхиккхаве, маха̄самуддети (уда̄. ат̣т̣ха. 45) ко анусандхи? йва̄йам̣ апарисуддха̄йа париса̄йа па̄тимоккхасса ануддесо, со имасмим̣ дхаммавинайе аччхарийо аббхуто дхаммоти там̣ апарехи саттахи аччхарийааббхутадхаммехи саддхим̣ вибхаджитва̄ дассетука̄мо пат̣хамам̣ та̄ва тесам̣ упама̄бха̄вена маха̄самудде аччхарийааббхутадхамме дассенто саттха̄ ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, маха̄самудде’’тиа̄дима̄ха. асура̄ти дева̄ вийа на суранти на ӣсанти на вирочантӣти асура̄. сура̄ на̄ма дева̄, тесам̣ пат̣ипаккха̄ти ва̄ асура̄, вепачиттипаха̄ра̄да̄дайо. тесам̣ бхаванам̣ синерусса хет̣т̣ха̄бха̄ге, те таттха пависанта̄ никкхаманта̄ синерупа̄де ман̣д̣апа̄дӣни нимминитва̄ кӣл̣анта̄ва абхираманти. са̄ таттха тесам̣ абхирати име гун̣е дисва̄ти а̄ха ‘‘йе дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхирамантӣ’’ти. таттха абхирамантӣти ратим̣ винданти, ануккан̣т̣хама̄на̄ васантӣти аттхо.

анупуббаниннотиа̄дӣни сабба̄ни анупат̣ипа̄т̣ийа̄ ниннабха̄вассева вевачана̄ни. на а̄йатакенева папа̄тоти наччхиннатат̣амаха̄соббхо вийа а̄дито ева папа̄то. со хи тӣрадесато пат̣т̣ха̄йа екан̇гуладван̇гулавидаттхиратанайат̣т̣хиусабхаад̣д̣хага̄вутага̄вутаад̣д̣хайоджанайоджана̄дивасена гамбхӣро хутва̄ гаччханто гаччханто синерупа̄дамӯле чатура̄сӣтийоджанасахассагамбхӣро хутва̄ т̣хитоти дассети.

т̣хитадхаммоти т̣хитасабха̄во ават̣т̣хитасабха̄во. кун̣апена̄ти йена кеначи хаттхиасса̄дикал̣еварена. ва̄хетӣти хаттхена гахетва̄ вийа вӣчиппаха̄ренева тхале кхипати. ган̇га̄ йамуна̄ти анотаттадахасса даккхин̣амукхато никкхантанадӣ пан̃чадха̄ра̄ хутва̄ паваттат̣т̣ха̄не ган̇га̄тиа̄дина̄ пан̃чадха̄ сан̇кхам̣ гата̄. таттха надӣ ниннага̄тиа̄дикам̣ готтам̣, ган̇га̄ йамуна̄тиа̄дикам̣ на̄мам̣. савантийоти йа̄ ка̄чи савама̄на̄ сандама̄на̄ гаччхантийо маха̄надийо ва̄ куннадийо ва̄. аппентӣти аллӣйанти осаранти. дха̄ра̄ти вут̣т̣хидха̄ра̄. пӯраттанти пун̣н̣абха̄во. маха̄самуддасса хи айам̣ дхаммата̄ – ‘‘имасмим̣ ка̄ле дево мандо джа̄то, джа̄лаккхипа̄дӣни а̄да̄йа маччхакаччхапе ган̣хисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘имасмим̣ ка̄ле атимаханта̄ вут̣т̣хи, лабхисса̄ма ну кхо пит̣т̣хипаса̄ран̣ат̣т̣ха̄на’’нти ва̄ на сакка̄ ваттум̣. пат̣хамакаппикака̄лато пат̣т̣ха̄йа хи тӣрам̣ бхасситва̄ синерумекхалам̣ а̄хачча удакам̣ т̣хитам̣, тато екан̇гуламаттампи удакам̣ нева хет̣т̣ха̄ отарати, на уддхам̣ уттарати. екарасоти асамбхиннарасо.

мутта̄ти кхуддакамахантават̣т̣адӣгха̄дибхеда̄ анекавидхамутта̄. ман̣ӣти раттанӣла̄дибхедо анекавидхо ман̣и. вел̣урийоти вам̣саван̣н̣асирӣсапуппхаван̣н̣а̄дисан̣т̣ха̄нато анекавидхо. сан̇кхоти даккхин̣а̄ват̣т̣акатумбакуччхидхаманасан̇кха̄дибхедо анекавидхо. сила̄ти сетака̄л̣амуггаван̣н̣а̄дибхеда̄ анекавидха̄. пава̄л̣ампи кхуддакамахантараттагханаратта̄дибхедам̣ анекавидхам̣. лохитако падумара̄га̄дибхедо анекавидхо. маса̄рагаллам̣ кабараман̣и. читтапхаликантипи ваданти. махатам̣ бхӯта̄нанти маханта̄нам̣ сатта̄нам̣. тими тимин̇гало тимитимин̇галоти тиссо маччхаджа̄тийо. тимим̣ гиланасаматтхо тимин̇гало, тимин̃ча тимин̇галан̃ча гиланасаматтхо тимитимин̇галоти ваданти. на̄га̄ти ӯмипит̣т̣хива̄синопи вима̄нат̣т̣хакана̄га̄пи.

имасмим̣ дхаммавинайе ат̣т̣хаччхарийакатха̄ван̣н̣ана̄

385. евамева кхоти кин̃ча̄пи саттха̄ имасмим̣ дхаммавинайе сол̣асапи ба̄ттим̣сапи тато бхиййопи аччхарийаббхутадхамме вибхаджитва̄ дассетум̣ саккоти, упама̄бха̄вена пана гахита̄нам̣ ат̣т̣ханнам̣ анурӯпавасена ат̣т̣хева те упаметаббадхамме вибхаджитва̄ дассанто ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, имасмим̣ дхаммавинайе ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄’’ти а̄ха. таттха анупуббасиккха̄йа тиссо сиккха̄ гахита̄, анупуббакирийа̄йа тераса дхутадхамма̄, анупуббапат̣ипада̄йа сатта анупассана̄ ат̣т̣ха̄раса маха̄випассана̄ ат̣т̣хатим̣са а̄рамман̣авибхаттийо саттатим̣са бодхипаккхийадхамма̄ ча гахита̄. на а̄йатакенева ан̃н̃а̄пат̣иведхоти ман̣д̣ӯкасса уппатитва̄ гаманам̣ вийа а̄дитова сӣлапӯран̣а̄дӣни акатва̄ арахаттапат̣иведхо на̄ма наттхи, пат̣ипа̄т̣ийа̄ пана сӣласама̄дхипан̃н̃а̄йо пӯретва̄ва арахаттаппаттӣти аттхо.

мама са̄вака̄ти сота̄панна̄дике арийапуггале сандха̄йа вадати. на сам̣васатӣти упосатхакамма̄дивасена сам̣ва̄сам̣ на кароти. уккхипатӣти апанети. а̄рака̄ва̄ти дӯре ева. татха̄гатаппаведитети татха̄гатена бхагавата̄ са̄вакесу десите аккха̄те пака̄сите. на тена нибба̄надха̄туйа̄ ӯнаттам̣ ва̄ пӯраттам̣ ва̄ти асан̇кхйеййепи маха̄каппе буддхесу ануппаджджантесу екасаттопи паринибба̄тум̣ на саккоти, тада̄пи ‘‘туччха̄ нибба̄надха̄тӯ’’ти на сакка̄ ваттум̣, буддхака̄ле пана екекасмим̣ сама̄гаме асан̇кхйеййа̄пи сатта̄ аматам̣ а̄ра̄дхенти, тада̄пи на сакка̄ ваттум̣ ‘‘пӯра̄ нибба̄надха̄тӯ’’ти. вимуттирасоти килесехи вимуччанарасо. сабба̄ хи са̄санасампатти йа̄вадева анупа̄да̄йа а̄савехи читтасса вимуттӣти аттхо.

ратана̄нӣти ратиджананат̣т̣хена ратана̄ни. сатипат̣т̣ха̄на̄дайо хи бха̄вийама̄на̄ пуббабха̄гепи анекавидхам̣ пӣтипа̄моджджам̣ ниббаттенти, пагева апарабха̄ге. вуттан̃хетам̣ –

‘‘йато йато саммасати, кхандха̄нам̣ удайаббайам̣;

лабхатӣ пӣтипа̄моджджам̣, аматам̣ там̣ виджа̄ната’’нти. (дха. па. 374);

локийаратананимиттам̣ пана пӣтипа̄моджджам̣ на тасса калабха̄гампи аггхати. апича –

читтӣкатам̣ махаггхан̃ча, атулам̣ дуллабхадассанам̣;

аномасаттапарибхогам̣, ратананти павуччати. (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.33);

йади ча читтӣката̄дибха̄вена ратанам̣ на̄ма хоти, сатипат̣т̣ха̄на̄дӣнан̃н̃ева бхӯто ратанабха̄во. бодхипаккхийадхамма̄нан̃хи со а̄нубха̄во, йам̣ са̄вака̄ са̄вакапа̄рамӣн̃а̄н̣ам̣, паччекасамбуддха̄ паччекабодхин̃а̄н̣ам̣, самма̄самбуддха̄ самма̄самбодхим̣ адхигаччханти а̄саннака̄ран̣атта̄. парампарака̄ран̣ан̃хи да̄на̄диупаниссайоти евам̣ ратиджананат̣т̣хена читтӣката̄диаттхена ча ратанабха̄во бодхипаккхийадхамма̄нам̣ са̄тисайо. тена вуттам̣ ‘‘татрима̄ни ратана̄ни, сеййатхидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’тиа̄ди.

а̄рамман̣е оккандитва̄ упат̣т̣ха̄нат̣т̣хена пат̣т̣ха̄нам̣, сатийева пат̣т̣ха̄нам̣ сатипат̣т̣ха̄нам̣. а̄рамман̣асса пана ка̄йа̄дивасена чатуббидхатта̄ вуттам̣ ‘‘чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти. татха̄ хи ка̄йаведана̄читтадхаммесу субхасукханиччааттасан̃н̃а̄нам̣ паха̄нато асубхадуккха̄ничча̄наттабха̄ваггахан̣ато ча несам̣ ка̄йа̄нупассана̄дибха̄во вибхатто.

самма̄ падаханти етена, сайам̣ ва̄ самма̄ падахати, пасаттхам̣ сундарам̣ ва̄ падахананти саммаппадха̄нам̣, пуггаласса ва̄ саммадева падха̄набха̄вакаран̣ато саммаппадха̄нам̣, вӣрийассетам̣ адхивачанам̣. тампи ануппаннуппанна̄нам̣ акусала̄нам̣ ануппа̄данапаха̄навасена ануппаннуппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ уппа̄данат̣ха̄панавасена ча чатукиччаса̄дхакатта̄ вуттам̣ ‘‘чатта̄ро саммаппадха̄на̄’’ти.

иджджхатӣти иддхи, самиджджхати ниппхаджджатӣти аттхо. иджджханти та̄йа ва̄ сатта̄ иддха̄ вуддха̄ уккам̣сагата̄ хонтӣти иддхи. пат̣хамена аттхена иддхи ева па̄до иддхипа̄до, иддхикот̣т̣ха̄соти аттхо. дутийена аттхена иддхийа̄ па̄до патит̣т̣ха̄ адхигамупа̄йоти иддхипа̄до. тена хи упарӯпаривисесасан̇кха̄там̣ иддхим̣ паджджанти па̄пун̣анти. сва̄йам̣ иддхипа̄до йасма̄ чханда̄дике чатта̄ро адхипатидхамме дхуре джет̣т̣хаке катва̄ ниббаттӣйати, тасма̄ вуттам̣ ‘‘чатта̄ро иддхипа̄до’’ти.

пан̃чиндрийа̄нӣти саддха̄дӣни пан̃ча индрийа̄ни. таттха ассаддхийам̣ абхибхавитва̄ адхимоккхалаккхан̣е индат̣т̣хам̣ ка̄ретӣти саддха̄ индрийам̣. косаджджам̣ абхибхавитва̄ паггахалаккхан̣е, пама̄дам̣ абхибхавитва̄ упат̣т̣ха̄налаккхан̣е, виккхепам̣ абхибхавитва̄ авиккхепалаккхан̣е, ан̃н̃а̄н̣ам̣ абхибхавитва̄ дассаналаккхан̣е индат̣т̣хам̣ ка̄ретӣти пан̃н̃а̄ индрийам̣.

та̄нийева ассаддхийа̄дӣхи анабхибхаванӣйато акампийат̣т̣хена сампайуттадхаммесу тхирабха̄вена ча бала̄ни ведитабба̄ни.

сатта боджджхан̇га̄ти бодхийа̄, бодхисса ва̄ ан̇га̄ти боджджхан̇га̄. йа̄ хи еса̄ дхаммаса̄маггӣ, йа̄йа локуттарамаггаккхан̣е уппаджджама̄на̄йа лӣнуддхаччапатит̣т̣ха̄на̄йӯханака̄масукхаттакиламатха̄нуйогауччхедасассата̄бхинивеса̄дӣнам̣ анекесам̣ упаддава̄нам̣ пат̣ипаккхабхӯта̄йа сатидхаммавичайавӣрийапӣтипассаддхисама̄дхиупеккха̄сан̇кха̄та̄йа дхаммаса̄маггийа̄ арийаса̄вако буджджхати килесанидда̄йа ут̣т̣хахати, чатта̄ри ва̄ арийасачча̄ни пат̣ивиджджхати, нибба̄намева ва̄ саччхикаротӣти ‘‘бодхӣ’’ти вуччати, тасса̄ дхаммаса̄маггисан̇кха̄та̄йа бодхийа̄ ан̇га̄ти боджджхан̇га̄ джха̄нан̇гамагган̇га̄дайо вийа. йопеса вуттаппака̄ра̄йа дхаммаса̄маггийа̄ буджджхатӣти катва̄ арийаса̄вако ‘‘бодхӣ’’ти вуччати, тасса бодхисса ва̄ ан̇га̄типи боджджхан̇га̄ сенан̇гаратхан̇га̄дайо вийа. тена̄ху пора̄н̣а̄ ‘‘буджджханакасса пуггаласса ан̇га̄ти боджджхан̇га̄’’ти (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 3.5.182; вибха. ат̣т̣ха. 466; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 1.1.25), ‘‘бодха̄йа сам̣ваттантӣти боджджхан̇га̄’’тиа̄дина̄ (пат̣и. ма. 2.17) найенапи боджджхан̇гат̣т̣хо ведитаббо.

арийо ат̣т̣хан̇гико магготи там̣там̣маггаваджджхехи килесехи а̄ракатта̄ арийабха̄вакаратта̄ арийапхалапат̣ила̄бхакаратта̄ ча арийо. самма̄дит̣т̣хиа̄дӣни ат̣т̣хан̇га̄ни асса аттхи, ат̣т̣хан̇га̄нийева ва̄ ат̣т̣хан̇гико. ма̄ренто килесе гаччхати, нибба̄наттхикехи ва̄ маггӣйати, сайам̣ ва̄ нибба̄нам̣ маггатӣти магготи еваметесам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄дӣнам̣ аттхавибха̄го ведитаббо.

сота̄панноти маггасан̇кха̄там̣ сотам̣ а̄паджджитва̄ па̄пун̣итва̄ т̣хито, сота̄паттипхалат̣т̣хоти аттхо. сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанноти сота̄паттипхаласса аттапаччаккхакаран̣аттха̄йа пат̣ипаджджама̄но пат̣хамамаггат̣т̣хо, йо ат̣т̣хамакотипи вуччати. сакада̄га̄мӣти сакидева имам̣ локам̣ пат̣исандхиггахан̣авасена а̄гаманасӣло дутийапхалат̣т̣хо. ана̄га̄мӣти пат̣исандхиггахан̣авасена ка̄малокам̣ ана̄гаманасӣло татийапхалат̣т̣хо. йо пана саддха̄нуса̄рӣ дхамма̄нуса̄рӣ екабӣджӣти евама̄дико арийапуггалавибха̄го, со тесам̣йева бхедоти. сесам̣ вуттанайамева.

етаматтхам̣ видитва̄ти етам̣ аттано дхаммавинайе матакун̣апасадисена дуссӣлапуггалена саддхим̣ сам̣ва̄са̄бха̄васан̇кха̄там̣ аттхам̣ видитва̄. имам̣ уда̄нанти имам̣ асам̣ва̄са̄рахасам̣ва̄са̄рахабха̄ва̄нам̣ ка̄ран̣апаридӣпанам̣ уда̄нам̣ уда̄неси.

таттха чханнамативассатӣти а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ пат̣иччха̄денто ан̃н̃ам̣ навам̣ а̄паттим̣

а̄паджджати, тато апаранти евам̣ а̄паттивассам̣ килесавассам̣ ативийа вассати. виват̣ам̣ на̄тивассатӣти а̄паттим̣ а̄панно там̣ аппат̣иччха̄детва̄ виваранто сабрахмача̄рӣнам̣ пака̄сенто йатха̄дхаммам̣ йатха̄винайам̣ пат̣икаронто десенто вут̣т̣хаханто ан̃н̃ам̣ навам̣ а̄паттим̣ на̄паджджати, тенасса там̣ виват̣ам̣ пуна а̄паттивассам̣ килесавассам̣ на вассати. йасма̄ ча етадева, тасма̄ чханнам̣ чха̄дитам̣ а̄паттим̣ виваретха. евам̣ там̣ на̄тивассатӣти евам̣ санте там̣ а̄паттим̣ а̄паджджанапуггала̄нам̣ аттабха̄вам̣ ативиджджхитва̄ килесавассанена на вассати на темети, евам̣ со килесехи анавассуто парисуддхасӣло сама̄хито хутва̄ випассанам̣ пат̣т̣хапетва̄ саммасанто ануккамена нибба̄нам̣ па̄пун̣а̄тӣти адхиппа̄йо.

имасмим̣ дхаммавинайе ат̣т̣хаччхарийакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄тимоккхасавана̄рахакатха̄ван̣н̣ана̄

386. атха бхагава̄ чинтеси ‘‘ида̄ни бхиккхусан̇гхе аббудо джа̄то, апарисуддха̄ пуггала̄ упосатхам̣ а̄гаччханти, на ча татха̄гато апарисуддха̄йа париса̄йа упосатхам̣ уддисати, ануддисанте ча бхиккхусан̇гхасса упосатхо паччхиджджати, йаннӯна̄хам̣ ито пат̣т̣ха̄йа бхиккхӯнан̃н̃ева па̄тимоккхуддесам̣ ануджа̄неййа’’нти, евам̣ пана чинтетва̄ бхиккхӯнан̃н̃ева па̄тимоккхуддесам̣ ануджа̄ни. тена вуттам̣ ‘‘атха кхо бхагава̄…пе… па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄тха̄’’ти. таттха нада̄на̄ханти на ида̄ни ахам̣. упосатхам̣ на карисса̄ми, па̄тимоккхам̣ на уддисисса̄мӣти паччекам̣ на-ка̄рена самбандхо. дувидхам̣ па̄тимоккхам̣ а̄н̣а̄па̄тимоккхам̣ ова̄дапа̄тимоккханти. тесу ‘‘сун̣а̄ту ме бханте’’тиа̄дикам̣ а̄н̣а̄па̄тимоккхам̣, там̣ са̄вака̄ва уддисанти, на буддха̄, йам̣ анваддхама̄сам̣ уддисӣйати. ‘‘кхантӣ парамам̣…пе… саббапа̄пасса акаран̣ам̣…пе… анупава̄до анупагха̄то…пе… етам̣ буддха̄на са̄сана’’нти (дӣ. ни. 2.90; дха. па. 183-185) има̄ пана тиссо га̄тха̄ ова̄дапа̄тимоккхам̣ на̄ма, там̣ буддха̄ва уддисанти, на са̄вака̄. чханнампи васса̄нам̣ аччайена уддисанти. дӣгха̄йукабуддха̄нан̃хи дхарама̄нака̄ле айамева па̄тимоккхуддесо, аппа̄йукабуддха̄нам̣ пана пат̣хамабодхийам̣йева, тато парам̣ итаро, тан̃ча кхо бхиккхӯ ева уддисанти, на буддха̄. тасма̄ амха̄кампи бхагава̄ вӣсативассаматтам̣ имам̣ ова̄дапа̄тимоккхам̣ уддиситва̄ имам̣ антара̄йам̣ дисва̄ тато парам̣ на уддиси.

ат̣т̣ха̄нанти ака̄ран̣ам̣. анавака̄соти тассева вевачанам̣. ка̄ран̣ан̃хи тит̣т̣хати еттха пхалам̣ тада̄йаттавуттита̄йа̄ти ‘‘т̣ха̄на’’нти вуччати, евам̣ ‘‘авака̄со’’типи вуччати. йанти кирийа̄пара̄масанам̣. на ча, бхиккхаве, са̄паттикена па̄тимоккхам̣ сотаббантиа̄ди падаттхато сувин̃н̃еййам̣. виниччхайато панеттха йам̣ ваттаббам̣, там̣ ат̣т̣хакатха̄йа вуттамева. таттха пуре ва̄ паччха̄ ва̄ти н̃аттито пуббе ва̄ паччха̄ ва̄.

дхаммика̄дхаммикапа̄тимоккхат̣т̣хапанакатха̄ван̣н̣ана̄

387. катан̃ча акатан̃ча убхайам̣ гахетва̄ти йасса екантена ката̄пи аттхи, аката̄пи аттхи, тасса тадубхайам̣ гахетва̄.

дхаммикапа̄тимоккхат̣т̣хапанакатха̄ван̣н̣ана̄

389. париса̄ вут̣т̣ха̄тӣти йасмим̣ ваттхусмим̣ па̄тимоккхам̣ т̣хапитам̣, там̣ ваттхум̣ авиниччхинитва̄ кеначи антара̄йена вут̣т̣ха̄ти.

393. пачча̄дийатӣти пати а̄дийати, ‘‘акатам̣ камма’’нтиа̄дина̄ пуна а̄рабхатӣти аттхо.

атта̄да̄наан̇гакатха̄ван̣н̣ана̄

398. парам̣ чодетум̣ аттана̄ а̄да̄таббам̣ гахетаббам̣ адхикаран̣ам̣ атта̄да̄нам̣. тена̄ха ‘‘са̄санам̣ содхетука̄мо’’тиа̄ди. васса̄раттоти вассака̄ло.

чодакена паччавеккхитаббадхаммакатха̄ван̣н̣ана̄

399. пат̣има̄ситунти пара̄маситум̣. палибодхе чхиндитва̄…пе… адхигатам̣ меттачиттанти имина̄ аппана̄ппаттам̣ метта̄бха̄ванам̣ дассети. тенева̄ха ‘‘виккхамбханавасена вихата̄гха̄та’’нти.

чодакена упат̣т̣ха̄петаббадхаммакатха̄ван̣н̣ана̄

400. но досантароти еттха читтапарийа̄йо антара-саддоти а̄ха ‘‘на дут̣т̣хачитто хутва̄’’ти.

чодакачудитакапат̣исам̣йуттакатха̄ван̣н̣ана̄

401. карун̣анти аппана̄ппаттам̣ карун̣аджджха̄нам̣. карун̣а̄пуббабха̄ганти парикаммупача̄равасаппаваттам̣ карун̣ам̣. меттан̃ча метта̄пуббабха̄ган̃ча̄ти еттха̄пи есева найо. сесаметтха сувин̃н̃еййамева̄ти.

па̄тимоккхат̣т̣хапанаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. бхиккхуниккхандхакам̣

маха̄паджа̄патиготамӣваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

402. бхиккхуниккхандхаке саккесу вихаратӣти пат̣хамагаманена гантва̄ вихарати. маха̄паджа̄пати готамӣти еттха готамӣти готтам̣. на̄макаран̣адивасе панасса̄ ладдхасакка̄ра̄ бра̄хман̣а̄ лаккхан̣асампаттим̣ дисва̄ ‘‘саче айам̣ дхӣтарам̣ лабхиссати, чаккаваттиран̃н̃о махесӣ бхависсати. саче путтам̣ лабхиссати, чаккаваттира̄джа̄ бхависсатӣти убхайатха̄пи махатӣйевасса̄ паджа̄ бхависсатӣ’’ти бйа̄карим̣су, тасма̄ путтападжа̄йа чева дхӣтупаджа̄йа ча махантата̄йа ‘‘маха̄паджа̄патӣ’’ти на̄мам̣ акам̣су, идха пана готтена саддхим̣ сам̣сандитва̄ ‘‘маха̄паджа̄пати готамӣ’’ти вуттам̣. йена бхагава̄ тенупасан̇камӣти бхагава̄ капилапурам̣ гантва̄ пат̣хамамева нандам̣ пабба̄джеси, саттаме дивасе ра̄хулакума̄рам̣. чумбат̣акакалахе пана убхайанагарава̄сикесу йуддхаттха̄йа никкхантесу саттха̄ гантва̄ те ра̄джа̄но сан̃н̃а̄петва̄ аттадан̣д̣асуттам̣ (су. ни. 941 а̄дайо) катхеси. ра̄джа̄но пасӣдитва̄ ад̣д̣хатеййасате ад̣д̣хатеййасате да̄раке адам̣су. та̄ни пан̃ча кума̄расата̄ни саттху сантике паббаджим̣су. атха несам̣ паджа̄патийо са̄санам̣ песетва̄ анабхиратим̣ уппа̄дайим̣су. саттха̄ тесам̣ анабхиратийа̄ уппаннабха̄вам̣ н̃атва̄ те пан̃часате дахарабхиккхӯ кун̣а̄ладахам̣ нетва̄ аттано кун̣а̄лака̄ле нисиннапуббе па̄са̄н̣атале нисӣдитва̄ кун̣а̄ладжа̄такакатха̄йа (джа̄. 2.21.кун̣а̄ладжа̄така) тесам̣ анабхиратим̣ винодетва̄ саббепи те сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄песи, пуна маха̄ванам̣ а̄нетва̄ арахаттапхале. тесам̣ читтаджа̄нанаттхам̣ пунапи паджа̄патийо са̄санам̣ пахин̣им̣су. те ‘‘абхабба̄ майам̣ гхара̄ва̄сасса̄’’ти пат̣иса̄санам̣ пахин̣им̣су. та̄ ‘‘на да̄ни амха̄кам̣ парагхарам̣ гантум̣ йуттам̣, маха̄паджа̄патийа̄ сантикам̣ гантва̄ паббаджджам̣ ануджа̄на̄петва̄ паббаджисса̄ма̄’’ти пан̃часата̄пи маха̄паджа̄патим̣ упасан̇камитва̄ ‘‘аййе, амха̄кам̣ паббаджджам̣ ануджа̄на̄петха̄’’ти а̄хам̣су. маха̄паджа̄пати ча та̄ иттхийо гахетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками, сетаччхаттасса хет̣т̣ха̄ ран̃н̃о париниббутака̄ле упасан̇камӣтипи вадантийева. пакка̄мӣти пуна капилапурамева па̄виси.

йатха̄бхирантам̣ вихаритва̄ти бодханеййасатта̄нам̣ упаниссайам̣ олокенто йатха̄джджха̄сайена вихаритва̄. ча̄рикам̣ пакка̄мӣти маха̄джанасан̇гахам̣ каронто уттама̄йа буддхасирийа̄ анопамена буддхавила̄сена атуритача̄рикам̣ пакка̄ми. самбахула̄хи са̄кийа̄нӣхи саддхинти антонивесанасмим̣йева дасабалам̣ уддисса паббаджджа̄весам̣ гахетва̄ та̄пи пан̃часата̄ са̄кийа̄нийо паббаджджа̄весам̣йева га̄ха̄петва̄ сабба̄хипи та̄хи самбахула̄хи са̄кийа̄нӣхи саддхим̣. пакка̄мӣти гаманам̣ абхинӣхари. гамана̄бхинӣхаран̣ака̄ле панасса̄ ‘‘сукума̄ра̄ ра̄джиттхийо падаса̄ гантум̣ на саккхиссантӣ’’ти са̄кийаколийара̄джа̄но суван̣н̣асивика̄йо упат̣т̣ха̄пайим̣су, та̄ пана ‘‘йа̄не а̄руйха гаччхантӣхи саттхари ага̄раво като хотӣ’’ти екапан̣н̣а̄сайоджаникам̣ маггам̣ падаса̄ва пат̣ипаджджим̣су. ра̄джа̄нопи пурато ча паччхато ча а̄раккхам̣ сам̣видаха̄петва̄ тан̣д̣уласаппитела̄дӣнам̣ сакат̣а̄ни пӯретва̄ ‘‘гатагатат̣т̣ха̄не а̄ха̄рам̣ пат̣ийа̄детха̄’’ти пурисе песайим̣су. сӯнехи па̄дехӣти та̄сан̃хи сукхума̄латта̄ па̄десу еко пхот̣о ут̣т̣хети, еко бхиджджати, убхо па̄да̄ кат̣акат̣т̣хисампарикин̣н̣а̄ вийа хутва̄ уддхума̄та̄. тена вуттам̣ ‘‘сӯнехи па̄дехӣ’’ти. бахидва̄ракот̣т̣хакети два̄ракот̣т̣хакасса бахи. касма̄ паневам̣ т̣хита̄ти? евам̣ кирасса̄ ахоси ‘‘ахам̣ татха̄гатена анун̃н̃а̄та̄ сайамева паббаджджа̄весам̣ аггахесим̣, евам̣ гахитабха̄во ча пана ме сакаладжамбудӣпе па̄кат̣о джа̄то, саче саттха̄ паббаджджам̣ ануджа̄ниссати, иччетам̣ кусалам̣. саче на̄нуджа̄ниссати, махатӣ гараха̄ бхависсатӣ’’ти виха̄рам̣ пависитум̣ асакконтӣ родама̄на̄ ат̣т̣ха̄си. ким̣ ну твам̣ готамӣти ким̣ ну ра̄джакула̄нам̣ випатти уппанна̄, кена ну твам̣ ка̄ран̣ена евам̣ виван̣н̣абха̄вам̣ патта̄ сӯнехи па̄дехи…пе… т̣хита̄ти.

ан̃н̃енапи парийа̄йена̄ти ан̃н̃енапи ка̄ран̣ена. а̄па̄дика̄ти сам̣вад̣д̣хика̄, тумха̄кам̣ хаттхапа̄десу хаттхапа̄дакиччам̣ аса̄дхентесу хаттхе ча па̄де ча вад̣д̣хетва̄ пат̣иджаггика̄ти аттхо. посика̄ти дивасасса две тайо ва̄ре наха̄петва̄ бходжетва̄ па̄йетва̄ тумхе посеси. тхан̃н̃ам̣ па̄йесӣти нандакума̄ро кира бодхисаттато катипа̄хенева дахаратаро. тасмим̣ джа̄те маха̄паджа̄пати аттано путтам̣ дха̄тӣнам̣ датва̄ сайам̣ бодхисаттасса дха̄тикиччам̣ са̄дхайама̄на̄ аттано тхан̃н̃ам̣ па̄йеси. там̣ сандха̄йа тхеро евама̄ха. са̄дху бхантети ‘‘бахука̄ра̄’’тиа̄дӣхи тасса̄ гун̣ам̣ катхетва̄ пуна паббаджджам̣ йа̄чанто евама̄ха.

маха̄паджа̄патиготамӣваттхукатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ат̣т̣хагарудхаммакатха̄ван̣н̣ана̄

403. саттха̄пи ‘‘иттхийо на̄ма париттасаддха̄, ека̄йа̄читаматтейева паббаджджа̄йа анун̃н̃а̄та̄йа на мама са̄санам̣ гарум̣ катва̄ ган̣хиссантӣ’’ти тиккхаттум̣ пат̣иккхипитва̄ ида̄ни гарум̣ катва̄ га̄ха̄петука̄мата̄йа ‘‘саче, а̄нанда, маха̄паджа̄пати готамӣ ат̣т̣ха гарудхамме пат̣игган̣ха̄ти, са̄васса̄ хоту упасампада̄’’тиа̄дима̄ха. таттха са̄васса̄ти са̄ ева асса̄ паббаджджа̄пи упасампада̄пи хоту.

тадахупасампаннасса̄ти там̣ дивасампи упасампаннасса. абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикаммам̣ ка̄таббанти ма̄на̄тима̄нам̣ акатва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена абхива̄данам̣, а̄сана̄ ут̣т̣ха̄йа паччуггаманавасена паччут̣т̣ха̄нам̣, дасанакхе самодха̄нетва̄ ан̃джаликаммам̣, а̄санапан̃н̃а̄панабӣджана̄дикам̣ ануччхавикакаммасан̇кха̄там̣ са̄мӣчикамман̃ча каттаббам̣. абхиккхуке а̄ва̄сети йаттха васантийа̄ анантара̄йена ова̄даттха̄йа упасан̇камана̄рахе т̣ха̄не ова̄дада̄йако а̄чарийо наттхи, айам̣ абхиккхуко а̄ва̄со на̄ма, еварӯпе а̄ва̄се вассам̣ на упагантаббам̣. анваддхама̄санти анупосатхикам̣. ова̄дӯпасан̇камананти ова̄даттха̄йа упасан̇каманам̣. дит̣т̣хена̄ти чаккхуна̄ дит̣т̣хена. сутена̄ти сотена сутена. парисан̇ка̄йа̄ти дит̣т̣хасутавасена парисан̇китена. гарудхамманти гарукам̣ сан̇гха̄дисеса̄паттим̣. паккхама̄наттанти анӯна̄ни паннараса диваса̄ни ма̄наттам̣. чхасу дхаммесӯти вика̄лабходжаначчхат̣т̣хесу сиккха̄падесу. сиккхитасиккха̄йа̄ти екасиккхампи акхан̣д̣ам̣ катва̄ пӯритасиккха̄йа.

на аккоситаббо на парибха̄ситабботи дасаннам̣ аккосаваттхӯнам̣ ан̃н̃атарена аккосаваттхуна̄ на аккоситаббо, бхайупадам̣сана̄йа ка̄йачи парибха̄са̄йа на парибха̄ситаббо. оват̣о бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯсу вачанапатхоти ова̄да̄нуса̄санидхаммакатха̄сан̇кха̄то вачанапатхо бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯсу оват̣о пихито, на бхиккхунийа̄ кочи бхиккху овадитаббо ва̄ ануса̄ситаббо ва̄, ‘‘бханте пора̄н̣акаттхера̄ идан̃чидан̃ча ваттам̣ пӯрайим̣сӯ’’ти евам̣ пана павен̣ивасена катхетум̣ ват̣т̣ати. ановат̣о бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣсӯти бхиккхӯнам̣ пана бхиккхунӣсу вачанапатхо анива̄рито, йатха̄ручийа̄ оваданту ануса̄санту дхаммакатхам̣ катхентӯти айаметтха сан̇кхепо, виттха̄рато панеса̄ гарудхаммакатха̄ маха̄вибхан̇ге вуттанайенева ведитабба̄.

име пана ат̣т̣ха гарудхамме саттху сантике уггахетва̄ тхерена аттано а̄рочийама̄не сутва̄ маха̄паджа̄патийа̄ та̄вамахантам̣ доманассам̣ кхан̣ена пат̣иппассамбхи. анотаттадахато а̄хат̣ена сӣтудакасса гхат̣асатена маттхаке париситта̄ вийа вигатапарил̣а̄ха̄ аттамана̄ хутва̄ гарудхаммапат̣иггахан̣ена уппаннапӣтипа̄моджджам̣ а̄ви каронтӣ ‘‘сеййатха̄пи, бханте’’тиа̄дикам̣ уда̄нам̣ уда̄неси. таттха дахароти тарун̣о. йува̄ти йоббан̃н̃абха̄ве т̣хито. ман̣д̣анакаджа̄тикоти алан̇ка̄расабха̄во. таттха кочи тарун̣опи йува̄ на хоти йатха̄ атитарун̣о. кочи йува̄пи ман̣д̣анакаджа̄тико на хоти йатха̄ упасантасабха̄во а̄ласийабйасана̄дӣхи ва̄ абхибхӯто, идха пана дахаро чева йува̄ ча ман̣д̣анакаджа̄тико ча адхиппето, тасма̄ евама̄ха. уппала̄дӣни локасаммататта̄ вутта̄ни. ито парам̣ йам̣ йам̣ ваттаббам̣, там̣ там̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ дасситамева.

таттха ма̄туга̄масса паббаджитатта̄ти идам̣ пан̃чавассасатато уддхам̣ ат̣т̣хатва̄ пан̃часуйева вассасатесу саддхаммат̣т̣хитийа̄ ка̄ран̣анидассанам̣. пат̣исамбхида̄пабхедаппаттакхӣн̣а̄сававасенева вуттанти еттха ‘‘пат̣исамбхида̄паттакхӣн̣а̄саваггахан̣ена джха̄на̄нипи гахита̄нева хонти. на хи ниджджха̄нака̄нам̣ саббаппака̄расампатти иджджхатӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. суккхавипассакакхӣн̣а̄сававасена вассасахассантиа̄дина̄ ча йам̣ вуттам̣. там̣ кхандхакабха̄н̣ака̄нам̣ матена вуттанти ведитаббам̣. дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.161) пана евам̣ вуттам̣ –

‘‘пат̣исамбхида̄паттехи вассасахассам̣ ат̣т̣ха̄си, чхал̣абхин̃н̃ехи вассасахассам̣, тевиджджехи вассасахассам̣, суккхавипассакехи вассасахассам̣, па̄тимоккхена вассасахассам̣ ат̣т̣ха̄сӣ’’ти.

ан̇гуттараника̄йат̣т̣хакатха̄йампи (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.130) –

‘‘буддха̄нан̃хи паринибба̄нато вассасахассамева пат̣исамбхида̄ ниббаттетум̣ сакконти, тато парам̣ чха абхин̃н̃а̄, тато та̄пи ниббаттетум̣ асакконта̄ тиссо виджджа̄ ниббаттенти, гаччханте гаччханте ка̄ле та̄пи ниббаттетум̣ асакконта̄ суккхавипассака̄ хонти. етенева упа̄йена ана̄га̄мино сакада̄га̄мино сота̄панна̄’’ти –

вуттам̣.

сам̣йуттаника̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ пана (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 2.3.156) –

‘‘пат̣хамабодхийан̃хи бхиккхӯ пат̣исамбхида̄патта̄ ахесум̣. атха ка̄ле гаччханте пат̣исамбхида̄ па̄пун̣итум̣ на саккхим̣су, чхал̣абхин̃н̃а̄ ахесум̣, тато чха абхин̃н̃а̄ паттум̣ асакконта̄ тиссо виджджа̄ па̄пун̣им̣су. ида̄ни ка̄ле гаччханте тиссо виджджа̄ па̄пун̣итум̣ асакконта̄ а̄саваккхайаматтам̣ па̄пун̣иссанти, тампи асакконта̄ ана̄га̄мипхалам̣, тампи асакконта̄ сакада̄га̄мипхалам̣, тампи асакконта̄ сота̄паттипхалам̣, гаччханте ка̄ле сота̄паттипхалампи паттум̣ на саккхиссантӣ’’ти –

вуттам̣.

йасма̄ четам̣ саббам̣ ан̃н̃аман̃н̃апат̣ивируддхам̣, тасма̄ тесам̣ тесам̣ бха̄н̣ака̄нам̣ матамева а̄чарийена таттха таттха дасситанти гахетаббам̣. ан̃н̃атха̄ хи а̄чарийассева пубба̄паравиродхаппасан̇го сийа̄ти.

та̄нийева̄ти та̄нийева пан̃ча вассасахасса̄ни. парийаттимӯлакам̣ са̄сананти а̄ха ‘‘на хи парийаттийа̄ асати пат̣иведхо аттхӣ’’тиа̄ди. парийаттийа̄ хи антарахита̄йа пат̣ипатти антарадха̄йати, пат̣ипаттийа̄ антарахита̄йа адхигамо антарадха̄йати. ким̣ка̄ран̣а̄? айан̃хи парийатти пат̣ипаттийа̄ паччайо хоти, пат̣ипатти адхигамасса, ити пат̣ипаттитопи парийаттийева пама̄н̣ам̣. таттха пат̣иведхо ча пат̣ипатти ча хотипи на хотипи. екасмин̃хи ка̄ле пат̣иведхакара̄ бхиккхӯ бахӯ хонти, ‘‘еса бхиккху путхуджджано’’ти ан̇гулим̣ паса̄ретва̄ дассетаббо хоти, имасмим̣йева дӣпе екава̄рам̣ путхуджджанабхиккху на̄ма на̄хоси. пат̣ипаттипӯрака̄пи када̄чи бахӯ хонти, када̄чи аппа̄, ити пат̣иведхо ча пат̣ипатти ча хотипи на хотипи. са̄санат̣т̣хитийа̄ пана парийаттийева пама̄н̣ам̣. пан̣д̣ито хи тепит̣акам̣ сутва̄ двепи пӯрети. йатха̄ амха̄кам̣ бодхисатто а̄л̣а̄расса сантике пан̃ча̄бхин̃н̃а̄ сатта ча сама̄паттийо ниббаттетва̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасама̄паттийа̄ парикаммам̣ пуччхи, со ‘‘на джа̄на̄мӣ’’ти а̄ха, тато удакасса сантикам̣ гантва̄ адхигатависесам̣ сам̣сандитва̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасса парикаммам̣ пуччхи, со а̄чиккхи, тасса вачанасаманантарамева маха̄сатто там̣ сампа̄деси, евамева пан̃н̃ава̄ бхиккху парийаттим̣ сутва̄ двепи пӯрети, тасма̄ парийаттийа̄ т̣хита̄йа са̄санам̣ т̣хитам̣ хоти. йатха̄пи махато тал̣а̄касса па̄л̣ийа̄ тхира̄йа удакам̣ на т̣хассатӣти на ваттаббам̣, удаке сати падума̄дӣни пуппха̄ни на пуппхиссантӣти на ваттаббам̣, евамева маха̄тал̣а̄касса тхирапа̄л̣исадисе тепит̣аке буддхавачане сати маха̄тал̣а̄ке удакасадиса̄ пат̣ипаттипӯрака̄ кулапутта̄ наттхӣти на ваттаббам̣, тесу сати маха̄тал̣а̄ке падума̄дӣни пуппха̄ни вийа сота̄панна̄дайо арийапуггала̄ наттхӣти на ваттаббам̣. евам̣ екантато парийаттийева пама̄н̣ам̣.

парийаттийа̄ антарахита̄йа̄ти еттха парийаттӣти (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.130) тепит̣акам̣ буддхавачанам̣ са̄т̣т̣хакатха̄ па̄л̣и. йа̄ва са̄ тит̣т̣хати, та̄ва парийатти парипун̣н̣а̄ на̄ма хоти. гаччханте гаччханте ка̄ле калийугара̄джа̄но адхаммика̄ хонти, тесу адхаммикесу тесампи амачча̄дайо адхаммика̄ хонти, тато рат̣т̣хаджанападава̄синоти тесам̣ адхаммиката̄йа на дево самма̄ вассати, тато сасса̄ни на сампаджджанти, тесу асампаджджантесу паччайада̄йака̄ бхиккхусан̇гхасса паччайе да̄тум̣ на сакконти, бхиккхӯ паччайехи киламанта̄ антева̄сике сан̇гахетум̣ на сакконти. гаччханте гаччханте ка̄ле парийатти париха̄йати, аттхавасена дха̄ретум̣ на сакконти, па̄л̣ивасенева дха̄ренти. тато ка̄ле гаччханте па̄л̣импи сакалам̣ дха̄ретум̣ на сакконти, пат̣хамам̣ абхидхаммапит̣акам̣ париха̄йати, париха̄йама̄нам̣ маттхакато пат̣т̣ха̄йа париха̄йати. пат̣хамамева хи маха̄пакаран̣ам̣ париха̄йати, тасмим̣ парихӣне йамакам̣, катха̄ваттху, пуггалапан̃н̃атти, дха̄тукатха̄, вибхан̇го, дхаммасан̇гахоти.

евам̣ абхидхаммапит̣аке парихӣне маттхакато пат̣т̣ха̄йа суттантапит̣акам̣ париха̄йати. пат̣хаман̃хи ан̇гуттараника̄йо париха̄йати, тасмимпи пат̣хамам̣ ека̄дасаканипа̄то…пе… тато екаканипа̄тоти. евам̣ ан̇гуттараника̄йе парихӣне маттхакато пат̣т̣ха̄йа сам̣йуттаника̄йо париха̄йати. пат̣хаман̃хи маха̄вагго париха̄йати, тато сал̣а̄йатанавагго, кхандхакавагго, нида̄навагго, сага̄тха̄вагготи. евам̣ сам̣йуттаника̄йе парихӣне маттхакато пат̣т̣ха̄йа маджджхиманика̄йо париха̄йати. пат̣хаман̃хи упарипан̣н̣а̄сако париха̄йати, тато маджджхимапан̣н̣а̄сако, тато мӯлапан̣н̣а̄сакоти. евам̣ маджджхиманика̄йе парихӣне маттхакато пат̣т̣ха̄йа дӣгханика̄йо париха̄йати. пат̣хаман̃хи па̄тхикавагго париха̄йати, тато маха̄вагго, тато сӣлаккхандхавагготи. евам̣ дӣгханика̄йе парихӣне суттантапит̣акам̣ парихӣнам̣ на̄ма хоти. винайапит̣акена саддхим̣ джа̄такамева дха̄ренти. винайапит̣акан̃хи ладжджино дха̄ренти, ла̄бхака̄ма̄ пана ‘‘суттанте катхитепи саллаккхента̄ наттхӣ’’ти джа̄такамева дха̄ренти. гаччханте ка̄ле джа̄такампи дха̄ретум̣ на сакконти. атха несам̣ пат̣хамам̣ вессантараджа̄такам̣ париха̄йати, тато пат̣иломаккамена пун̣н̣акаджа̄такам̣, маха̄на̄рададжа̄таканти парийоса̄не апан̣н̣акаджа̄такам̣ париха̄йати, винайапит̣акамева дха̄ренти.

гаччханте ка̄ле тампи маттхакато пат̣т̣ха̄йа париха̄йати. пат̣хаман̃хи парива̄ро париха̄йати, тато кхандхако, бхиккхунӣвибхан̇го, маха̄вибхан̇готи ануккамена упосатхаккхандхакаматтамева дха̄ренти. тада̄пи парийатти анантарахита̄ва хоти. йа̄ва пана мануссесу чатуппадикага̄тха̄пи паваттати, та̄ва парийатти анантарахита̄ва хоти. йада̄ саддхо пасанно ра̄джа̄ хаттхиккхандхе суван̣н̣ачан̇кот̣акамхи сахассаттхавикам̣ т̣хапа̄петва̄ ‘‘буддхехи катхитам̣ чатуппадикам̣ га̄тхам̣ джа̄нанто имам̣ сахассам̣ ган̣хатӯ’’ти нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ ган̣ханакам̣ алабхитва̄ ‘‘екава̄рам̣ чара̄пите на̄мам̣ сун̣анта̄пи хонти асун̣анта̄пӣ’’ти йа̄вататийам̣ чара̄петва̄ ган̣ханакам̣ алабхитва̄ ра̄джапуриса̄ сахассаттхавикам̣ пуна ра̄джакулам̣ павесенти, тада̄ парийатти антарахита̄ на̄ма хоти.

чирам̣ паваттиссатӣти парийаттийа̄ антарахита̄йапи лин̇гаматтам̣ аддха̄нам̣ паваттиссати. катхам̣? гаччханте гаччханте хи ка̄ле чӣвараггахан̣ам̣ паттаггахан̣ам̣ самин̃джанапаса̄ран̣ам̣ а̄локитавилокитам̣ на па̄са̄дикам̣ хоти, ниган̣т̣хасаман̣а̄ вийа ала̄бупаттам̣ бхиккхӯ паттам̣ аггаба̄ха̄йа париккхипитва̄ а̄да̄йа вичаранти, етта̄вата̄пи лин̇гам̣ анантарахитамева хоти. гаччханте пана ка̄ле аггаба̄хато ота̄ретва̄ хаттхена ва̄ сикка̄йа ва̄ оламбетва̄ вичаранти, чӣварампи раджанаса̄руппам̣ акатва̄ от̣т̣хат̣т̣хиван̣н̣ам̣ катва̄ раджанти. гаччханте ка̄ле раджанампи на хоти, дасаччхинданам̣ оват̣т̣ика̄виджджханам̣ каппаматтан̃ча катва̄ вал̣ан̃джанти, пуна оват̣т̣икам̣ виджджхитва̄ каппам̣ на каронти. тато убхайампи акатва̄ даса̄ чхетва̄ парибба̄джака̄ вийа чаранти. гаччханте ка̄ле ‘‘ко имина̄ амха̄кам̣ аттхо’’ти кхуддакам̣ ка̄са̄вакхан̣д̣ам̣ хаттхе ва̄ гӣва̄йам̣ ва̄ бандханти, кесесу ва̄ аллӣйа̄пенти, да̄рабхаран̣ам̣ каронта̄ каситва̄ вапитва̄ джӣвикам̣ каппетва̄ вичаранти, тада̄ даккхин̣ам̣ денто джано сан̇гхам̣ уддисса етесампи дети. идам̣ сандха̄йа бхагавата̄ вуттам̣ ‘‘бхависсанти кхо пана̄нанда, ана̄гатамаддха̄нам̣ готрабхуно ка̄са̄вакан̣т̣ха̄ дуссӣла̄ па̄падхамма̄, тесу дуссӣлесу сан̇гхам̣ уддисса да̄нам̣ дассанти, тада̄па̄хам̣, а̄нанда, сан̇гхагатам̣ даккхин̣ам̣ асан̇кхйеййам̣ аппамеййам̣ вада̄мӣ’’ти (ма. ни. 3.380). тато гаччханте ка̄ле на̄на̄видха̄ни камма̄ни каронта̄ ‘‘папан̃чо еса, ким̣ имина̄ амха̄ка’’нти ка̄са̄вакхан̣д̣ам̣ чхиндитва̄ аран̃н̃е кхипанти, тасмим̣ ка̄ле лин̇гам̣ антарахитам̣ на̄ма хоти. кассападасабаласса кира ка̄лато пат̣т̣ха̄йа йонака̄нам̣ сетаваттха̄ни па̄рупитва̄ чаран̣ача̄риттам̣ джа̄там̣. евам̣ парийаттийа̄ антарахита̄йапи лин̇гаматтам̣ чирам̣ паваттиссатӣти ведитаббам̣.

ат̣т̣хагарудхаммакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бхиккхунӣупасампанна̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄

404-405. йадаггена̄ти йам̣ дивасам̣ а̄дим̣ катва̄. тадева̄ти тасмин̃н̃ева дивасе. анун̃н̃аттийа̄ти анун̃н̃а̄йа. ека̄хам̣, бханте а̄нанда, бхагавантам̣ варам̣ йа̄ча̄мӣти ‘‘евамева кхо ахам̣, бханте а̄нанда, име ат̣т̣ха гарудхамме пат̣игган̣ха̄ми йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйе’’ти пат̣иджа̄нитва̄ ида̄ни касма̄ варам̣ йа̄чатӣти че? парӯпава̄давиваджджанаттхам̣. еван̃хи кечи вадеййум̣ ‘‘маха̄паджа̄патийа̄ пат̣хамам̣ сампат̣иччхитатта̄ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнан̃ча йатха̄вуд̣д̣хам̣ абхива̄данам̣ на̄хоси, са̄ че варам̣ йа̄чеййа, бхагава̄ ануджа̄неййа̄’’ти.

406. сара̄га̄йа̄ти сара̄габха̄ва̄йа ка̄мара̄габхавара̄гапарибрӯхана̄йа. сан̃н̃ога̄йа̄ти ват̣т̣е сам̣йоджанаттха̄йа. а̄чайа̄йа̄ти ват̣т̣асса вад̣д̣ханаттха̄йа. махиччхата̄йа̄ти махиччхабха̄ва̄йа. асантут̣т̣хийа̄ти асантут̣т̣хибха̄ва̄йа. сан̇ган̣ика̄йа̄ти килесасан̇ган̣аган̣асан̇ган̣авиха̄ра̄йа. косаджджа̄йа̄ти кусӣтабха̄ва̄йа. дуббхарата̄йа̄ти дуппосата̄йа. вира̄га̄йа̄ти сакалават̣т̣ато вираджджанаттха̄йа. висан̃н̃ога̄йа̄ти ка̄мара̄га̄дӣхи висам̣йуджджанаттха̄йа. апачайа̄йа̄ти саббассапи ват̣т̣асса апачайаттха̄йа, нибба̄на̄йа̄ти аттхо. аппиччхата̄йа̄ти паччайаппиччхата̄дивасена саббасо иччха̄пагама̄йа. сантут̣т̣хийа̄ти два̄дасавидхасантут̣т̣хибха̄ва̄йа. павивека̄йа̄ти павивиттабха̄ва̄йа ка̄йавивека̄дитадан̇гавивека̄дививекасиддхийа̄. вӣрийа̄рамбха̄йа̄ти ка̄йикасса чева четасикасса ча вӣрийасса пагган̣ханаттха̄йа. субхарата̄йа̄ти сукхапосанаттха̄йа. евам̣ йо парийаттидхаммо уггахан̣адха̄ран̣апарипуччха̄манасика̄равасена йонисо пат̣ипаджджантасса сара̄га̄дибха̄вапариваджджанасса ка̄ран̣ам̣ хутва̄ вира̄га̄дибха̄ва̄йа сам̣ваттати, екам̣сато есо дхаммо, есо винайо саммадева апа̄йа̄дӣсу апатанавасена дха̄ран̣ато килеса̄нам̣ винайанато, саттху самма̄самбуддхасса ова̄да̄нусит̣т̣хибха̄вато етам̣ саттхуса̄сананти дха̄реййа̄си джа̄неййа̄си, авабуджджхеййа̄сӣти аттхо. имасмим̣ сутте пат̣хамава̄рена ват̣т̣ам̣, дутийава̄рена виват̣т̣ам̣ катхитам̣.

409-410. вима̄нетва̄ти апараджджхитва̄. каммаппатта̄йопӣти камма̄раха̄пи. а̄паттига̄минийопӣти а̄паттиа̄панна̄йопи. вуттанайенева ка̄ретаббатам̣ а̄паджджантӣти татха̄каран̣асса пат̣иккхиттатта̄ дуккат̣ена ка̄ретаббатам̣ а̄паджджанти.

413-5. две тиссо бхиккхунийоти двӣхи тӣхи бхиккхунӣхи. на а̄рочентӣти па̄тимоккхуддесакасса на а̄роченти. на пачча̄харантӣти бхиккхунӣнам̣ на пачча̄харанти. висесаканти ваттабхан̇гам̣.

420. тена ча бхиккху нимантетабботи са̄мӣчидассанаметам̣, на пана анимантийа̄ а̄патти.

425. тайо ниссайети сена̄сананиссайам̣ апанетва̄ апаре тайо ниссайе. руккхамӯласена̄санан̃хи са̄ на лабхати.

428. анува̄дам̣ пат̣т̣хапентӣти иссарийам̣ паваттенти.

430. бхиккхудӯтена упасампа̄дентӣти бхиккхуйева дӯто бхиккхудӯто, тена бхиккхудӯтена, бхиккхудӯтам̣ катва̄ упасампа̄дентӣти аттхо.

431. на самматӣти наппахоти. навакамманти навакаммам̣ катва̄ ‘‘еттака̄ни васса̄ни васатӯ’’ти апалокетва̄ сан̇гхикабхӯмида̄нам̣.

432. саннисиннагаббха̄ти патит̣т̣хитагаббха̄.

434. паббаджджампи на лабхатӣти титтха̄йатанасан̇канта̄йа абхаббабха̄вӯпагаманато на лабхати. идам̣ одисса анун̃н̃а̄там̣ ват̣т̣атӣти екато ва̄ убхато ва̄ авассаве сатипи одисса анун̃н̃а̄татта̄ ват̣т̣ати. сесаметтха па̄л̣ито ат̣т̣хакатха̄то ча сувин̃н̃еййамева̄ти.

бхиккхунӣупасампанна̄нуджа̄нанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бхиккхуниккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

11. пан̃часатикаккхандхакам̣

сан̇гӣтинида̄накатха̄ван̣н̣ана̄

437. пан̃часатикаккхандхаке па̄ва̄йа кусина̄ранти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.231) па̄ва̄нагаре пин̣д̣а̄йа чаритва̄ кусина̄рам̣ гамисса̄мӣти аддха̄намаггаппат̣ипанно. манда̄равапуппхам̣ гахетва̄ти маха̄ча̄т̣иппама̄н̣ам̣ пуппхам̣ а̄гантукадан̣д̣аке т̣хапетва̄ чхаттам̣ вийа гахетва̄. аддасам̣ кхоти а̄гаччхантам̣ дӯратова аддасам̣. дисва̄ ча пана ‘‘пуччхисса̄ми нам̣ бхагавато паватти’’нти читтам̣ уппа̄детва̄ ‘‘саче кхо пана нисиннакова пуччхисса̄ми, саттхари ага̄раво като бхависсатӣ’’ти ут̣т̣хахитва̄ т̣хитат̣т̣ха̄нато апаккамма чхадданто на̄гара̄джа̄ ман̣ичаммам̣ вийа дасабаладаттийам̣ мегхаван̣н̣апам̣сукӯлачӣварам̣ па̄рупитва̄ дасанакхасамодха̄насамуджджалам̣ ан̃джалим̣ сирасмим̣ патит̣т̣ха̄петва̄ саттхари катена га̄равена а̄джӣвакасса абхимукхо хутва̄ ‘‘апа̄вусо амха̄кам̣ саттха̄рам̣ джа̄на̄сӣ’’ти а̄ха. ким̣ пана саттху паринибба̄нам̣ джа̄нанто пуччхи аджа̄нантоти? а̄ваджджанаппат̣ибаддхам̣ кхӣн̣а̄сава̄нам̣ джа̄нанам̣. ана̄ваджджитатта̄ панеса аджа̄нанто пуччхӣти еке. тхеро сама̄паттибахуло раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄нален̣аман̣д̣апа̄дӣсу ниччам̣ сама̄паттипхаленева йа̄пети. куласантакампи га̄мам̣ пависитва̄ два̄ре сама̄паджджитва̄ сама̄паттито вут̣т̣хитова бхиккхам̣ ган̣ха̄ти. тхеро кира ‘‘имина̄ ме паччхимена аттабха̄вена маха̄джана̄нуггахам̣ карисса̄ми, йе майхам̣ бхиккхам̣ ва̄ денти, гандхама̄ла̄дӣхи ва̄ сакка̄рам̣ каронти, тесам̣ там̣ махаппхалам̣ хотӯ’’ти евам̣ кароти. тасма̄ сама̄паттибахулата̄йа на джа̄ни. ити аджа̄нантова пуччхӣти ваданти, там̣ на гахетаббам̣. на хеттха аджа̄нанака̄ран̣ам̣ аттхи. абхилаккхитам̣ саттху паринибба̄нам̣ ахоси дасасахассилокадха̄тукампана̄дӣхи нимиттехи. тхерасса пана париса̄йа кехичи бхиккхӯхи бхагава̄ дит̣т̣хапуббо, кехичи на дит̣т̣хапуббо. таттха йехи дит̣т̣хапуббо, тепи пасситука̄ма̄ва. йехипи адит̣т̣хапуббо, тепи пасситука̄ма̄ва. таттха йехи на дит̣т̣хапуббо, те абхидассанака̄мата̄йа гантва̄ ‘‘кухим̣ бхагава̄’’ти пуччханта̄ ‘‘париниббуто’’ти сутва̄ сандха̄ретум̣ на саккхиссанти. чӣварам̣ чхад̣д̣етва̄ екаваттха̄ ва̄ дунниваттха̄ ва̄ ура̄ни пат̣иписанта̄ пародиссанти. таттха манусса̄ ‘‘маха̄кассапена саддхим̣ а̄гатапам̣сукӯлика̄ сайампи иттхийо вийа пароданти, те ким̣ амхе самасса̄сентӣ’’ти майхам̣ досам̣ дассанти. идам̣ пана сун̃н̃ам̣ маха̄ран̃н̃ам̣, идха йатха̄ татха̄ родантесу досо наттхи. пуриматарам̣ сутва̄ на̄ма сокопи тануко хотӣти бхиккхӯнам̣ сатуппа̄дала̄бхаттхам̣ джа̄нантова пуччхи.

аджджа сатта̄хапариниббутоти аджджа дивасато пат̣иломато саттаме ахани париниббуто. тато ме иданти тато саман̣асса готамасса париниббутат̣т̣ха̄нато. авӣтара̄га̄ти путхуджджана̄ чева сота̄паннасакада̄га̄мино ча. тесан̃хи доманассам̣ аппахӣнам̣, тасма̄ тепи ба̄ха̄ паггайха канданти, убхо хаттхе сӣсе т̣хапетва̄ роданти. чхиннапа̄там̣ папатантӣти чхинна̄нам̣ па̄то вийа чхиннапа̄то, там̣ чхиннапа̄там̣, бха̄ванапум̣саканиддесойам̣, маджджхе чхинна̄ вийа хутва̄ йато ва̄ тато ва̄ патантӣти аттхо. а̄ват̣т̣антӣти абхимукхабха̄вена ват̣т̣анти. йаттха патита̄, тато катипайаратанат̣т̣ха̄нам̣ ват̣т̣анавасенева гантва̄ пуна йатха̄патитамева т̣ха̄нам̣ ват̣т̣анавасена а̄гаччханти. виват̣т̣антӣти йаттха патита̄, тато ниват̣т̣анти, патитат̣т̣ха̄нато парабха̄гам̣ ват̣т̣ама̄на̄ гаччхантӣти аттхо. апича пурато ват̣т̣анам̣ а̄ват̣т̣анам̣, пассато паччхато ча ват̣т̣анам̣ виват̣т̣анам̣. тасма̄ две па̄де паса̄ретва̄ саким̣ пурато саким̣ паччхато саким̣ ва̄мато саким̣ даккхин̣ато сампариват̣т̣ама̄на̄пи а̄ват̣т̣анти виват̣т̣антӣти вуччанти. вӣтара̄га̄ти пахӣнадоманасса̄ ит̣т̣ха̄нит̣т̣хесу ниббика̄рата̄йа сила̄тхамбхасадиса̄ ана̄га̄микхӣн̣а̄сава̄. ка̄ман̃хи доманассе асатипи екаччо ра̄го хотийева, ра̄ге пана асати доманассасса асамбхавойева. тадекат̣т̣хабха̄вато хи ра̄гаппаха̄нена пахӣнадоманасса̄ вутта̄, на кхӣн̣а̄сава̄ ева.

саббехева пийехӣтиа̄дӣсу пийа̄йитаббато пийехи манавад̣д̣ханато мана̄пехи ма̄та̄пита̄бха̄та̄бхагинӣа̄дикехи. на̄на̄бха̄воти джа̄тийа̄ на̄на̄бха̄во, джа̄тианурӯпагаманена висум̣ бха̄во, асамбаддхабха̄воти аттхо. вина̄бха̄воти маран̣ена вина̄бха̄во, чутийа̄ тенаттабха̄вена апунапаваттанато виппайоготи аттхо. ан̃н̃атха̄бха̄воти бхавена ан̃н̃атха̄бха̄во, бхавантараггахан̣ена ‘‘ка̄ма̄вачарасатто рӯпа̄вачаро хотӣ’’тиа̄дина̄ таттха̄пи ‘‘мануссо дево хотӣ’’тиа̄дина̄ ча пурима̄ка̄рато ан̃н̃а̄ка̄рата̄ти аттхо. танти тасма̄. кутеттха лаббха̄ти куто кухим̣ касмим̣ на̄ма т̣ха̄не еттха етасмим̣ кхандхаппаватте йам̣ там̣ джа̄там̣…пе… ма̄ палуджджӣти ладдхум̣ сакка̄, на сакка̄ ева та̄дисасса ка̄ран̣асса абха̄вато. идам̣ вуттам̣ хоти – йасма̄ саббехева пийехи мана̄пехи на̄на̄бха̄во, тасма̄ даса па̄рамийо пӯретва̄пи самбодхим̣ патва̄пи дхаммачаккам̣ паваттетва̄пи йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ дассетва̄пи деворохан̣ам̣ катва̄пи йам̣ там̣ джа̄там̣ бхӯтам̣ сан̇кхатам̣ палокадхаммам̣, тан̃ча татха̄гатассапи сарӣрам̣ ма̄ палуджджӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати, родантенапи кандантенапи на сакка̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ ладдхунти.

тена кхо пана̄вусо, самайена субхаддо на̄ма вуд̣д̣хапаббаджитотиа̄дӣсу йам̣ ваттаббам̣, там̣ нида̄наван̣н̣ана̄йам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 1.пат̣хамамаха̄сан̇гӣтикатха̄) вуттанайамева.

сан̇гӣтинида̄накатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

кхудда̄нукхуддакасиккха̄падакатха̄ван̣н̣ана̄

441. самӯханеййа̄ти а̄кан̇кхама̄но самӯханату, йади иччхати, самӯханеййа̄ти аттхо. касма̄ пана ‘‘самӯханатха̄’’ти екам̣сенева аватва̄ ‘‘а̄кан̇кхама̄но самӯханеййа̄’’ти викаппавачаненева бхагава̄ т̣хапесӣти? маха̄кассапасса н̃а̄н̣абаласса дит̣т̣хатта̄. пассати хи бхагава̄ ‘‘самӯханатха̄ти вуттепи сан̇гӣтика̄ле кассапо на самӯханиссатӣ’’ти, тасма̄ викаппенева т̣хапеси. йади асамӯхананам̣ дит̣т̣хам̣, тадева ча иччхитам̣, атха касма̄ бхагава̄ ‘‘а̄кан̇кхама̄но самӯханатӯ’’ти авоча̄ти? татха̄рӯпапуггаладжджха̄сайавасена. санти хи кечи кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄ни сама̄да̄йа ваттитум̣ аниччханта̄, тесам̣ татха̄ авуччама̄не бхагавати вигха̄то уппаджджеййа, там̣ тесам̣ бхависсати дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа. татха̄ пана вутте тесам̣ вигха̄то на уппаджджеййа, амха̄камева̄йам̣ досо, йато амхесуйева кечи самӯхананам̣ на иччхантӣти. кечи ‘‘сакаласса пана са̄санасса сан̇гха̄йаттабха̄вакаран̣аттхам̣ татха̄ вутта’’нти ваданти. йам̣ кин̃чи саттха̄ра̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, там̣ саман̣а̄ сакйапуттийа̄ сираса̄ сампат̣иччхитва̄ джӣвитам̣ вийа раккханти. татха̄ хи те ‘‘кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄ни а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо самӯханатӯ’’ти вуттепи на самӯханим̣су. ан̃н̃адаттху пурато вийа тасса аччайепи раккхим̣суйева̄ти саттху са̄санасса сан̇гхасса ча махантабха̄вадассанаттхампи татха̄ вуттанти дат̣т̣хаббам̣. татха̄ хи а̄йасма̄ а̄нандо ан̃н̃епи ва̄ бхиккхӯ ‘‘катамам̣ пана, бханте, кхуддакам̣, катамам̣ анукхуддака’’нти на пуччхим̣су самӯханаджджха̄сайассева абха̄вато, тенева екасиккха̄падампи апариччаджитва̄ саббесам̣ ануггахетаббабха̄вадассанаттхам̣ ‘‘чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни т̣хапетва̄ авасеса̄ни кхудда̄нукхуддака̄нӣ’’тиа̄дима̄хам̣су. еван̃хи вадантехи ‘‘кхудда̄нукхуддака̄ име на̄ма̄’’ти авиниччхитатта̄ саббесам̣ ануггахетаббабха̄во дассито хоти.

442. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо сан̇гхам̣ н̃а̄песӣти еттха пана кечи ваданти ‘‘бханте на̄гасена, катамам̣ кхуддакам̣, катамам̣ анукхуддаканти милиндаран̃н̃а̄ пуччхите ‘дуккат̣ам̣ маха̄ра̄джа, кхуддакам̣, дуббха̄ситам̣ анукхуддака’нти (ми. па. 4.2.1) вуттатта̄ на̄гасенаттхеро кхудда̄нукхуддакам̣ джа̄ни, маха̄кассапаттхеро пана там̣ аджа̄нанто ‘сун̣а̄ту ме а̄вусо’тиа̄дина̄ каммава̄чам̣ са̄весӣ’’ти, на там̣ евам̣ гахетаббам̣. на̄гасенаттхеро хи паресам̣ ва̄дапатхопаччхеданаттхам̣ сан̇гӣтика̄ле дхаммасан̇га̄хакамаха̄тхерехи гахитакот̣т̣ха̄сесу антимакот̣т̣ха̄самева гахетва̄ милиндара̄джа̄нам̣ сан̃н̃а̄песи, маха̄кассапаттхеро пана екасиккха̄падампи асамӯханитука̄мата̄йа татха̄ каммава̄чам̣ са̄веси.

таттха гихигата̄нӣти гихипат̣исам̣йутта̄нӣти ваданти. гихӣсу гата̄ни, техи н̃а̄та̄ни гихигата̄нӣти евам̣ панеттха аттхо дат̣т̣хаббо. дхӯмака̄ло етасса̄ти дхӯмака̄ликам̣ читакадхӯмавӯпасамато парам̣ аппаваттанато. аппан̃н̃аттантиа̄дӣсу (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.136; а. ни. ат̣т̣ха. 3.7.23) навам̣ адхаммикам̣ катикаваттам̣ ва̄ сиккха̄падам̣ ва̄ бандханта̄ аппан̃н̃аттам̣ пан̃н̃апенти на̄ма пура̄н̣асантхатаваттхусмим̣ са̄ваттхийам̣ бхиккхӯ вийа. уддхаммам̣ уббинайам̣ са̄санам̣ дӣпента̄ пан̃н̃аттам̣ самуччхинданти на̄ма вассасатапариниббуте бхагавати веса̄лика̄ ваджджипуттака̄ вийа. кхудда̄нукхуддака̄ пана а̄паттийо сан̃чичча вӣтиккаманта̄ йатха̄пан̃н̃аттесу сиккха̄падесу сама̄да̄йа на ваттанти на̄ма ассаджипунаббасука̄ вийа. навам̣ пана катикаваттам̣ ва̄ сиккха̄падам̣ ва̄ абандханта̄, дхаммато винайато са̄санам̣ дӣпента̄, кхудда̄нукхуддакампи ча сиккха̄падам̣ асамӯхананта̄ аппан̃н̃аттам̣ на пан̃н̃апенти, пан̃н̃аттам̣ на самуччхинданти, йатха̄пан̃н̃аттесу сиккха̄падесу сама̄да̄йа ваттанти на̄ма а̄йасма̄ упасено вийа а̄йасма̄ йасо ка̄кан̣д̣акапутто вийа ча.

443. бхагавата̄ ол̣а̄рике нимитте кайирама̄нети веса̄лим̣ нисса̄йа ча̄па̄ле четийе вихарантена бхагавата̄ –

‘‘раман̣ӣйа̄, а̄нанда, веса̄лӣ, раман̣ӣйам̣ уденачетийам̣, раман̣ӣйам̣ готамакачетийам̣, раман̣ӣйам̣ саттамбачетийам̣, раман̣ӣйам̣ бахупуттачетийам̣, раман̣ӣйам̣ са̄рандадачетийам̣, раман̣ӣйам̣ ча̄па̄лачетийам̣. йасса кассачи, а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄, со а̄кан̇кхама̄но каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄. татха̄гатасса кхо пана, а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄, со а̄кан̇кхама̄но, а̄нанда, татха̄гато каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄’’ти (дӣ. ни. 2.166) –

евам̣ ол̣а̄рике нимитте кайирама̄не.

ма̄рена парийут̣т̣хитачиттоти ма̄рена аджджхоттхат̣ачитто. ма̄ро хи йасса саббена саббам̣ два̄даса випалла̄са̄ аппахӣна̄, тасса читтам̣ парийут̣т̣ха̄ти. тхерасса ча чатта̄ро випалла̄са̄ аппахӣна̄, тенасса ма̄ро читтам̣ парийут̣т̣ха̄си. со пана читтапарийут̣т̣ха̄нам̣ каронто ким̣ каротӣти? бхеравам̣ рӯпа̄рамман̣ам̣ ва̄ дассети, садда̄рамман̣ам̣ ва̄ са̄вети, тато сатта̄ там̣ дисва̄ ва̄ сутва̄ ва̄ сатим̣ виссаджджетва̄ виват̣амукха̄ хонти, тесам̣ мукхена хаттхам̣ павесетва̄ хадайам̣ маддати, тато висан̃н̃а̄ва хутва̄ тит̣т̣ханти. тхерасса панеса мукхена хаттхам̣ павесетум̣ ким̣ саккхиссати, бхерава̄рамман̣ам̣ пана дассеси, там̣ дисва̄ тхеро нимиттобха̄сам̣ на пат̣ивиджджхи.

кхудда̄нукхуддакасиккха̄падакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

брахмадан̣д̣акатха̄ван̣н̣ана̄

445. уджджаваника̄йа̄ти пат̣исотага̄минийа̄. раджохаран̣анти раджопун̃чханӣ. на кулавам̣ гаментӣти нираттхакавина̄санам̣ на гаменти. куччхито лаво кулаво, анайавина̄соти вуттам̣ хоти. ‘‘дхаммавинайасан̇гӣтийа̄’’ти ваттаббе сан̇гӣтийа̄ винайаппадха̄натта̄ ‘‘винайасан̇гӣтийа̄’’ти вуттам̣. винайаппадха̄на̄ сан̇гӣти винайасан̇гӣти. сесаметтха сувин̃н̃еййамева̄ти.

пан̃часатикаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

12. саттасатикаккхандхакам̣

дасаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄

446. саттасатикаккхандхаке никкхиттаман̣исуван̣н̣а̄ти рӯпийасиккха̄паденева пат̣иккхиттаман̣исуван̣н̣а̄. таттха ман̣иггахан̣ена саббам̣ дуккат̣аваттху, суван̣н̣аггахан̣ена саббам̣ па̄читтийаваттху гахитам̣ хоти. бхиккхаггена̄ти бхиккхуган̣ана̄йа.

447. упаккилеса̄ти вирочитум̣ адатва̄ упаккилит̣т̣хабха̄вакаран̣ена упаккилеса̄. махика̄ти химам̣. дхӯмо ча раджо ча дхӯмараджо. еттха пурима̄ тайо асампаттаупаккилеса̄, ра̄ху пана сампаттаупаккилесавасена катхитоти ведитаббо. саман̣абра̄хман̣а̄ на тапанти на бха̄санти на вирочантӣти гун̣апата̄пена на тапанти гун̣обха̄сена на бха̄санти гун̣авирочанена на вирочанти. сура̄мерайапа̄на̄ аппат̣ивирата̄ти пан̃чавидха̄йа сура̄йа чатуббидхасса ча мерайасса па̄нато авирата̄.

авиджджа̄нивут̣а̄ти авиджджа̄йа нива̄рита̄ пихита̄. пийарӯпа̄бхинандиноти пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ абхинандама̄на̄ туссама̄на̄. са̄дийантӣти ган̣ханти. авиддасӯти андхаба̄ла̄. сараджа̄ти сакилесараджа̄. мага̄ти мигасадиса̄. тасмим̣ тасмим̣ висайе бхаве ва̄ нетӣти нетти, тан̣ха̄йетам̣ адхивачанам̣. та̄йа саха ваттантӣти санеттика̄.

448. там̣ парисам̣ етадавоча̄ти (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 3.4.362) тасса кира евам̣ ахоси ‘‘кулапутта̄ паббаджанта̄ путтада̄ран̃чева джа̄тарӯпараджатан̃ча паха̄йева паббаджанти, на ча сакка̄ йам̣ паха̄йа паббаджита̄ там̣ етехи га̄хету’’нти найагга̄хе т̣хатва̄ етам̣ ‘‘ма̄ аййа̄’’тиа̄дивачанам̣ авоча. екам̣сенетанти етам̣ пан̃чака̄магун̣акаппанам̣ ‘‘ассаман̣адхаммо асакйапуттийадхаммо’’ти екам̣сена дха̄реййа̄си.

тин̣анти сена̄саначчхаданатин̣ам̣. парийеситаббанти тин̣аччхадане ва̄ ит̣т̣хакаччхадане ва̄ гехе палуджджанте йехи там̣ ка̄ритам̣, тесам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘тумхехи ка̄ритам̣ сена̄санам̣ овассати, на сакка̄ таттха васиту’’нти а̄чиккхитаббам̣. манусса̄ сакконта̄ кариссанти, асакконта̄ ‘‘тумхе вад̣д̣хакӣ гахетва̄ ка̄ра̄петха, майам̣ те сан̃н̃а̄песса̄ма̄’’ти ваккханти. евам̣ вутте ка̄ретва̄ тесам̣ а̄чиккхитаббам̣, манусса̄ вад̣д̣хакӣнам̣ да̄таббам̣ дассанти. саче а̄ва̄саса̄мика̄ наттхи, ан̃н̃есампи бхиккха̄ча̄раваттена а̄рочетва̄ ка̄ретум̣ ват̣т̣ати. имам̣ сандха̄йа ‘‘парийеситабба’’нти вуттам̣.

да̄рӯти сена̄сане гопа̄насиа̄дӣсу палуджджама̄несу тадаттха̄йа да̄ру парийеситаббам̣. сакат̣анти гихивикат̣ам̣ ва̄ та̄вака̄ликам̣ ва̄ катва̄ сакат̣ам̣ парийеситаббам̣. на кевалан̃ча сакат̣амева, ан̃н̃ампи ва̄сипхарасукуда̄ла̄диупакаран̣ам̣ евам̣ парийеситум̣ ват̣т̣ати. пурисоти хаттхакаммавасена пурисо парийеситаббо. йам̣ кан̃чи хи пурисам̣ ‘‘хаттхакаммам̣ а̄вусо дассасӣ’’ти ватва̄ ‘‘дасса̄ми бханте’’ти вутте ‘‘имасмим̣ идан̃чидан̃ча карохӣ’’ти йам̣ иччхати, там̣ ка̄ретум̣ ват̣т̣ати. на твева̄хам̣ га̄ман̣и кеначи парийа̄йена̄ти джа̄тарӯпараджатам̣ пана̄хам̣ кеначипи ка̄ран̣ена парийеситаббанти на вада̄ми.

449. па̄пакам̣ катанти асундарам̣ катам̣.

450. ахоган̇готи тасса паббатасса на̄мам̣.

451. пат̣икаччева гаччхеййанти йаттха там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметум̣ бхиккхӯ саннипатанти, таттха пат̣хамамева гаччхеййам̣. самбха̄весунти па̄пун̣им̣су.

452. алон̣акам̣ бхависсатӣти алон̣акам̣ бхаттам̣ ва̄ бйан̃джанам̣ ва̄ бхависсати. а̄сута̄ти саббасамбха̄расаджджита̄. ‘‘асутта̄’’ти ва̄ па̄т̣хо.

453. уджджавим̣сӯти на̄вам̣ а̄руйха пат̣исотена гаччхим̣су. па̄чӣнака̄ти па̄чӣнадесава̄сино.

454. нану твам̣ а̄вусо вуд̣д̣хо вӣсативассосӣти нану твам̣ а̄вусо вӣсативассо, на ниссайапат̣ибаддхо, касма̄ там̣ тхеро пан̣а̄метӣти дӣпенти. гаруниссайам̣ ган̣ха̄ма̄ти кин̃ча̄пи майам̣ махаллака̄, етам̣ пана тхерам̣ гарум̣ катва̄ васисса̄ма̄ти адхиппа̄йо.

455. метта̄йа рӯпа̄вачарасама̄дхиматтабха̄вато ‘‘куллакавиха̄рена̄’’ти вуттам̣, кхуддакена виха̄рена̄ти аттхо, кхуддаката̄ часса агамбхӣрабха̄ватоти а̄ха ‘‘утта̄навиха̄рена̄’’ти. сун̃н̃ата̄виха̄рена̄ти сун̃н̃ата̄мукхена адхигатапхаласама̄паттим̣ сандха̄йа вуттам̣.

457. суттавибхан̇гети падабха̄джанӣйе. тена саддхинти пурепат̣иггахиталон̣ена саддхим̣. на хи еттха йа̄ваджӣвикам̣ тадахупат̣иггахитанти ‘‘каппати син̇гилон̣акаппо’’ти еттха вуттасин̇гилон̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. тан̃хи пуре пат̣иггахетва̄ син̇гена парихат̣ам̣ на тадахупат̣иггахитам̣. йа̄вака̄ликамева тадахупат̣иггахитанти син̇гилон̣ена миссетва̄ бхун̃джитаббам̣ алон̣а̄мисам̣ сандха̄йа вуттам̣. упосатхасам̣йуттети упосатхапат̣исам̣йутте, упосатхаккхандхакети вуттам̣ хоти. атисаран̣ам̣ атиса̄ро, атиккамо. винайасса атиса̄ро винайа̄тиса̄ро. там̣ пама̄н̣ам̣ каронтасса̄ти даса̄йа саддхим̣ нисӣдане йам̣ пама̄н̣ам̣ вуттам̣, даса̄йа вина̄ там̣ пама̄н̣ам̣ каронтасса. сесаметтха сувин̃н̃еййамева.

саттасатикаккхандхакаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

двиваггасан̇гаха̄ти чӯл̣аваггамаха̄ваггасан̇кха̄техи двӣхи ваггехи сан̇гахита̄. два̄вӣсатипабхедана̄ти маха̄вагге даса, чӯл̣авагге два̄даса̄ти евам̣ два̄вӣсатиппабхеда̄. са̄санети саттхуса̄сане. йе кхандхака̄ вутта̄ти йоджетаббам̣.

ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа са̄раттхадӣпанийам̣

чӯл̣аваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

парива̄ра-т̣ӣка̄

сол̣асамаха̄ва̄ро

пан̃н̃аттива̄раван̣н̣ана̄

висуддхапарива̄расса̄ти саббасо парисуддхакхӣн̣а̄савапарива̄расса. дхаммаккхандхасарӣрасса̄ти сӣласама̄дхипан̃н̃а̄вимуттивимуттин̃а̄н̣адассанасан̇кха̄тадхаммаккхандхасарӣрасса са̄санети самбандхо. тасса̄ти ‘‘парива̄ро’’ти йо сан̇гахам̣ а̄рул̣хо, тасса. пубба̄гатам̣ найанти пуббе а̄гатам̣ виниччхайам̣.

1. пакататтхапат̣иниддесо та-саддоти тасса ‘‘бхагавата̄’’тиа̄дӣхи падехи сама̄на̄дхикаран̣абха̄вена вуттаттхасса йа̄йа винайапан̃н̃аттийа̄ бхагава̄ пакато адхикато супа̄кат̣о ча, там̣ винайапан̃н̃аттим̣ саддхим̣ йа̄чана̄йа аттхабха̄вена дассенто ‘‘йо со…пе… винайапан̃н̃аттим̣ пан̃н̃апесӣ’’ти а̄ха. таттха винайапан̃н̃аттинти винайабхӯтам̣ пан̃н̃аттим̣.

‘‘джа̄ната̄ пассата̄’’ти имесам̣ пада̄нам̣ винайасса адхикататта̄ таттха вуттанайена та̄ва аттхам̣ йоджетва̄ ида̄ни суттантанайена дассенто сатипи н̃а̄н̣адассана-садда̄нам̣ пан̃н̃а̄вевачанабха̄ве тена тена висесена тесам̣ висайависесапаваттидассанаттхам̣ виджджаттайавасена абхин̃н̃а̄на̄варан̣ан̃а̄н̣авасена саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣амам̣сачаккхувасена пат̣иведхадесана̄н̃а̄н̣авасена ча аттхам̣ йоджетва̄ дассенто ‘‘апича̄’’тиа̄дима̄ха. таттха пуббенива̄са̄дӣхӣти пуббенива̄са̄саваккхайан̃а̄н̣ехи. пат̣иведхапан̃н̃а̄йа̄ти арийамаггапан̃н̃а̄йа. десана̄пан̃н̃а̄йа пассата̄ти десетаббадхамма̄нам̣ десетаббаппака̄рам̣ бодханеййапуггала̄нан̃ча а̄сайа̄нусайачарита̄дхимуттиа̄дибхедам̣ дхаммам̣ десана̄пан̃н̃а̄йа йа̄тха̄вато пассата̄. арахата̄ти арӣнам̣, ара̄нан̃ча хататта̄, паччайа̄дӣнан̃ча арахатта̄ арахата̄. самма̄самбуддхена̄ти самма̄ са̄ман̃ча сачча̄нам̣ буддхатта̄ самма̄самбуддхена. атха ва̄ антара̄йикадхамме джа̄ната̄, ниййа̄никадхамме пассата̄, килеса̄рӣнам̣ хататта̄ арахата̄, самма̄ са̄мам̣ саббадхамма̄нам̣ буддхатта̄ самма̄самбуддхена̄ти евам̣ чатувеса̄раджджавасенапеттха йоджана̄ ведитабба̄.

апича т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄на̄дивибха̄гам̣ джа̄ната̄, йатха̄каммӯпаге сатте пассата̄, сава̄санаа̄сава̄нам̣ чхиннатта̄ арахата̄, абхин̃н̃еййа̄дибхеде дхамме абхин̃н̃еййа̄дито авипарӣта̄вабодхато самма̄самбуддхена. атха ва̄ тӣсу ка̄лесу аппат̣ихатан̃а̄н̣ата̄йа джа̄ната̄, ка̄йакамма̄дивасена тин̣н̣ампи камма̄нам̣ н̃а̄н̣а̄нупариваттито самма̄ ка̄рита̄йа пассата̄, дава̄дӣнам̣ абха̄васа̄дхика̄йа паха̄насампада̄йа арахата̄, чханда̄дӣнам̣ аха̄нихетубхӯта̄йа аккхайапат̣ибха̄наса̄дхика̄йа саббан̃н̃ута̄йа самма̄самбуддхена̄ти евам̣ дасабалаат̣т̣ха̄раса̄вен̣икабуддхадхаммавасенапи йоджана̄ ка̄табба̄.

2. пуччха̄виссаджджанети пуччха̄йа виссаджджане. еттха̄ти етасмим̣ пуччха̄виссаджджане. маджджхимадесейева пан̃н̃аттӣти тасмим̣йева десе йатха̄вуттаваттхувӣтиккаме а̄паттисамбхавато. винӣтакатха̄ти винӣтаваттхукатха̄, айамева ва̄ па̄т̣хо.

ка̄йена пана а̄паттим̣ а̄паджджатӣти пуббабха̄ге севаначиттам̣ ан̇гам̣ катва̄ ка̄йадва̄расан̇кха̄тавин̃н̃аттим̣ джанайитва̄ паваттачиттуппа̄дасан̇кха̄там̣ а̄паттим̣ а̄паджджати. кин̃ча̄пи хи читтена самут̣т̣ха̄пита̄ вин̃н̃атти, татха̄пи читтена адхиппетасса аттхасса ка̄йавин̃н̃аттийа̄ са̄дхитатта̄ ‘‘ка̄йадва̄рена а̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’ти вуччати. имаматтхам̣ сандха̄йа̄ти а̄панна̄йа а̄паттийа̄ ана̄паттибха̄ва̄па̄данасса асаккун̣еййата̄сан̇кха̄таматтхам̣ сандха̄йа, на бхан̣д̣ана̄дивӯпасамам̣.

3. пора̄н̣акехи маха̄тхерехӣти сӣхал̣адӣпава̄сӣхи маха̄тхерехи. т̣хапита̄ти поттхакасан̇гаха̄роханака̄ле т̣хапита̄. чатуттхасан̇гӣтисадиса̄ хи поттхака̄рохасан̇гӣти. убхатовибхан̇ге дваттим̣са ва̄ра̄ сувин̃н̃еййа̄ва.

самут̣т̣ха̄насӣсаван̣н̣ана̄

257. самут̣т̣ха̄накатха̄йа пана карун̣а̄сӣталабха̄вена чандасадисатта̄ ‘‘буддхачанде’’ти вуттам̣, килесатимирапаха̄нато ‘‘буддха̄дичче’’ти вуттам̣. пит̣аке тӣн̣и десайӣти йасма̄ те десайанти, тасма̄ ан̇гирасопи пит̣ака̄ни тӣн̣и десайи. та̄ни катама̄нӣти а̄ха ‘‘суттанта’’нтиа̄ди. маха̄гун̣анти маха̄нисам̣сам̣. евам̣ нӣйати саддхаммо, винайо йади тит̣т̣хатӣти йади винайапарийатти анантарахита̄ тит̣т̣хати паваттати, евам̣ сати пат̣ипаттипат̣иведхасаддхаммо нӣйати паваттати. винайапарийатти пана катхам̣ тит̣т̣хатӣти а̄ха ‘‘убхаточа̄’’тиа̄ди. парива̄рена гантхита̄ тит̣т̣хантӣти йоджетаббам̣. тассева парива̄расса̄ти тасмим̣йева парива̄ре.

нийатакатанти катанийатам̣, нийамитанти аттхо. ан̃н̃ехи саддхинти сесасиккха̄падехи саддхим̣. асамбхиннасамут̣т̣ха̄на̄нӣти асан̇карасамут̣т̣ха̄на̄ни.

тасма̄ сиккхети йасма̄ винайе сати саддхаммо тит̣т̣хати, винайо ча парива̄рена гантхито тит̣т̣хати, парива̄ре ча самут̣т̣ха̄на̄дӣни диссанти, тасма̄ сиккхеййа парива̄рам̣, угган̣хеййа̄ти аттхо.

а̄димхи та̄ва пуриманайети ‘‘чханнам̣ а̄паттисамут̣т̣ха̄на̄нам̣ катихи самут̣т̣ха̄нехи самут̣т̣ха̄тӣти екена самут̣т̣ха̄нена самут̣т̣ха̄ти, ка̄йато ча читтато ча самут̣т̣ха̄тӣ’’тиа̄дина̄ (пари. 187) пан̃н̃аттива̄ре саким̣ а̄гатанайам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.

258. на̄нубандхе паваттининти ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ вут̣т̣ха̄питам̣ паваттиним̣ две васса̄ни на̄нубандхеййа̄’’ти (па̄чи. 1111) вуттасиккха̄падам̣.

270. акатанти ан̃н̃ехи амиссӣкатам̣, нийатасамут̣т̣ха̄нанти вуттам̣ хоти.

антарапеййа̄лам̣

катипуччха̄ва̄раван̣н̣ана̄

271. верам̣ ман̣атӣти ра̄га̄диверам̣ ман̣ати вина̄сети. ета̄йа̄ти виратийа̄. ниййа̄нанти маггам̣. ка̄йапа̄габбийанти ка̄йапа̄габбийавасена паваттам̣ ка̄йадуччаритам̣.

274. са̄ран̣ӣйа̄ти саритаббайутта̄ ануссаран̣а̄раха̄ аддха̄не атиккантепи на саммусситабба̄. миджджати синийхати ета̄йа̄ти метта̄, миттабха̄во. метта̄ етасса аттхӣти меттам̣ ка̄йакаммам̣, там̣ пана йасма̄ метта̄сахагатачиттасамут̣т̣ха̄нам̣, тасма̄ вуттам̣ ‘‘меттачиттена катам̣ ка̄йакамма’’нти. а̄вӣти пака̄сам̣. пака̄сабха̄во четтха йам̣ уддисса там̣ ка̄йакаммам̣ карӣйати, тасса саммукхабха̄ватоти а̄ха ‘‘саммукха̄’’ти. рахоти апака̄сам̣. апака̄сата̄ ча йам̣ уддисса там̣ каммам̣ карӣйати, тасса апаччаккхабха̄ватоти а̄ха ‘‘параммукха̄’’ти. убхайехӣти навакехи тхерехи ча. пийам̣ пийа̄йитаббам̣ каротӣти пийакаран̣о. гарум̣ гарут̣т̣ха̄нийам̣ каротӣти гарукаран̣о. сан̇гаха̄йа̄ти сан̇гахаваттхувисесабха̄вато сабрахмача̄рӣнам̣ сан̇гахан̣аттха̄йа. авива̄да̄йа̄ти сан̇гахаваттхубха̄вато ева на вива̄да̄йа. сати ча авива̄дахетубхӯтасан̇гахакатте тесам̣ васена сабрахмача̄рӣнам̣ самаггабха̄во бхеда̄бха̄во сиддхойева̄ти а̄ха ‘‘самаггабха̄ва̄йа̄’’тиа̄ди.

паггайха вачананти кевалам̣ ‘‘дево’’ти аватва̄ ‘‘деваттхеро’’ти гун̣ехи тхирабха̄ваджотанам̣ пагган̣хитва̄ уччам̣ катва̄ вачанам̣. маматтабодханавачанам̣ мама̄йанавачанам̣. екантатироккхасса манокаммасса саммукхата̄ на̄ма вин̃н̃аттисамут̣т̣ха̄панавасенева хоти, тан̃ча кхо локе ка̄йакамманти па̄кат̣ам̣ пан̃н̃а̄там̣ хаттхавика̄ра̄дим̣ ана̄маситва̄йева дассенто ‘‘найана̄ни уммӣлетва̄’’тиа̄дима̄ха. ка̄ман̃четтха метта̄синехасиниддха̄нам̣ найана̄нам̣ уммӣлана̄ пасаннена мукхена олоканан̃ча меттам̣ ка̄йакаммамева, йасса пана читтасса васена найана̄нам̣ метта̄синехасиниддхата̄ мукхасса ча пасанната̄, там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘меттам̣ манокаммам̣ на̄ма̄’’ти.

има̄ни (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.141; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.492; а. ни. ат̣т̣ха. 3.6.11) ча меттака̄йакамма̄дӣни па̄л̣ийам̣ бхиккхӯнам̣ васена а̄гата̄ни гихӣсупи лаббхантийева. бхиккхӯнан̃хи меттачиттена а̄чарийупаджджха̄йаватта̄диа̄бхисама̄ча̄рикадхаммапӯран̣ам̣ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма. саббан̃ча анаваджджака̄йакаммам̣ а̄бхисама̄ча̄рикакаммантогадхамева̄ти ведитаббам̣. гихӣнам̣ четийаванданаттха̄йа бодхиванданаттха̄йа сан̇гханимантанаттха̄йа гаманам̣, га̄мам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хе бхиккхӯ дисва̄ паччуггаманам̣, паттапат̣иггахан̣ам̣, а̄санапан̃н̃а̄панам̣, анугамананти евама̄дикам̣ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма. бхиккхӯнам̣ меттачиттена а̄ча̄рапан̃н̃аттисиккха̄пана каммат̣т̣ха̄накатхана дхаммадесана̄ парипуччхана ат̣т̣хакатха̄катханавасена паваттийама̄нам̣ тепит̣акампи буддхавачанам̣ меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма. гихӣнам̣ ‘‘четийаванданаттха̄йа гаччха̄ма, бодхиванданаттха̄йа гаччха̄ма, дхаммассаванам̣ карисса̄ма, дӣпама̄ла̄пуппхапӯджам̣ карисса̄ма, тӣн̣и сучарита̄ни сама̄да̄йа ваттисса̄ма, сала̄кабхатта̄дӣни дасса̄ма, васса̄ва̄сикам̣ дасса̄ма, аджджа сан̇гхасса чатта̄ро паччайе дасса̄ма, сан̇гхам̣ нимантетва̄ кха̄данӣйа̄дӣни сам̣видахатха, а̄сана̄ни пан̃н̃апетха, па̄нӣйам̣ упат̣т̣ха̄петха, сан̇гхам̣ паччуггантва̄ а̄нетха, пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄петха, чхандаджа̄та̄ усса̄хаджа̄та̄ веййа̄ваччам̣ каротха̄’’тиа̄дикатханака̄ле меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма. бхиккхӯнам̣ па̄това ут̣т̣ха̄йа сарӣрапат̣иджагганам̣ четийан̇ган̣аватта̄дӣни ча катва̄ вивитта̄сане нисӣдитва̄ ‘‘имасмим̣ виха̄ре бхиккхӯ сукхӣ хонту авера̄ абйа̄паджджа̄’’ти чинтанам̣ меттам̣ манокаммам̣ на̄ма. гихӣнам̣ ‘‘аййа̄ сукхӣ хонту авера̄ абйа̄паджджа̄’’ти чинтанам̣ меттам̣ манокаммам̣ на̄ма.

ла̄бха̄ти чӣвара̄дайо ладдхапаччайа̄. дхаммика̄ти кухана̄дибхедам̣ миччха̄джӣвам̣ ваджджетва̄ дхаммена самена бхиккха̄чарийаваттена уппанна̄. антамасо паттапарийа̄паннаматтампӣти паччхимакот̣ийа̄ патте парийа̄паннам̣ паттасса антогатам̣ дваттикат̣аччхубхиккха̄маттампи. деййам̣ даккхин̣еййан̃ча аппат̣ивибхаттам̣ катва̄ бхун̃джатӣти аппат̣ивибхаттабхогӣ. еттха хи две пат̣ивибхатта̄ни на̄ма а̄мисапат̣ивибхаттам̣ пуггалапат̣ивибхаттан̃ча. таттха ‘‘еттакам̣ дасса̄ми, еттакам̣ на дасса̄мӣ’’ти евам̣ читтена вибхаджанам̣ а̄мисапат̣ивибхаттам̣ на̄ма. ‘‘асукасса дасса̄ми, асукасса на дасса̄мӣ’’ти евам̣ читтена вибхаджанам̣ пана пуггалапат̣ивибхаттам̣ на̄ма. тадубхайампи акатва̄ йо аппат̣ивибхаттам̣ бхун̃джати, айам̣ аппат̣ивибхаттабхогӣ на̄ма. тена̄ха ‘‘нева а̄мисам̣ пат̣ивибхаджитва̄ бхун̃джатӣ’’тиа̄ди. ада̄тумпӣти пи-саддена да̄тумпи ват̣т̣атӣти дассети. да̄нан̃хи на̄ма на кассачи нива̄ритам̣, тена дуссӣлассапи аттхикасса сати самбхаве да̄таббам̣, тан̃ча кхо карун̣а̄йанавасена, на ваттапӯран̣авасена. са̄ран̣ӣйадхаммапӯракасса аппат̣ивибхаттабхогита̄йа ‘‘саббесам̣ да̄таббамева̄’’ти вуттам̣. гила̄на̄дӣнам̣ пана одиссакам̣ катва̄ да̄нам̣ аппат̣ивибха̄гапаккхикам̣ ‘‘асукасса на дасса̄мӣ’’ти пат̣иккхепасса абха̄вато. бйатирекаппадха̄но хи пат̣ивибха̄го. тена̄ха ‘‘гила̄нагила̄нупат̣т̣ха̄ка…пе… вичеййа да̄тумпи ват̣т̣атӣ’’ти.

са̄дха̄ран̣абхогӣти еттха са̄дха̄ран̣абхогино идам̣ лаккхан̣ам̣ – йам̣ йам̣ пан̣ӣтам̣ лабхати, там̣ там̣ нева ла̄бхена ла̄бхам̣ ниджигӣсанамукхена гихӣнам̣ дети аттано а̄джӣвасуддхим̣ раккхама̄но, на аттана̄ва парибхун̃джати ‘‘майхам̣ аса̄дха̄ран̣абхогита̄ ма̄ хотӯ’’ти. там̣ пат̣игган̣ханто ча ‘‘сан̇гхена са̄дха̄ран̣ам̣ хотӯ’’ти гахетва̄ гхан̣т̣им̣ пахаритва̄ парибхун̃джитаббам̣ сан̇гхасантакам̣ вийа пассати. имина̄ ча тасса ла̄бхасса тӣсупи ка̄лесу са̄дха̄ран̣ато т̣хапанам̣ дасситам̣. ‘‘там̣ пат̣игган̣ханто ча сан̇гхена са̄дха̄ран̣ам̣ хотӯ’’ти имина̄ пат̣иггахан̣ака̄ло дассито, ‘‘гахетва̄…пе… пассатӣ’’ти имина̄ пат̣иггахитака̄ло. тадубхайам̣ пана та̄дисена пуббабха̄гена вина̄ на хотӣти аттхасиддхо пуримака̄ло. тайидампи пат̣иггахан̣ато пуббевасса хоти ‘‘сан̇гхена са̄дха̄ран̣ам̣ хотӯти пат̣иггахесса̄мӣ’’ти, пат̣игган̣хантасса хоти ‘‘сан̇гхена са̄дха̄ран̣ам̣ хотӯти пат̣игган̣ха̄мӣ’’ти, пат̣иггахетва̄ хоти ‘‘сан̇гхена са̄дха̄ран̣ам̣ хотӯти пат̣иггахитам̣ майа̄’’ти евам̣ тилаккхан̣асампаннам̣ катва̄ ладдхала̄бхам̣ оса̄налаккхан̣ам̣ авикопетва̄ парибхун̃джанто са̄дха̄ран̣абхогӣ аппат̣ивибхаттабхогӣ ча хоти.

имам̣ (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.141; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.492; а. ни. ат̣т̣ха. 3.6.11) пана са̄ран̣ӣйадхаммам̣ ко пӯрети, ко на пӯрети? дуссӣло та̄ва на пӯрети. на хи тасса сантакам̣ сӣлаванто ган̣ханти. парисуддхасӣло пана ваттам̣ акхан̣д̣енто пӯрети. татридам̣ ваттам̣ – йо одиссакам̣ катва̄ ма̄ту ва̄ питу ва̄ а̄чарийупаджджха̄йа̄дӣнам̣ ва̄ дети, со да̄таббам̣ дету, са̄ран̣ӣйадхаммо панасса на хоти, палибодхаджагганам̣ на̄ма хоти. са̄ран̣ӣйадхаммо хи муттапалибодхассева ват̣т̣ати. тена пана одиссакам̣ дентена гила̄нагила̄нупат̣т̣ха̄каа̄гантукагамика̄нан̃чева навапаббаджитасса ча сан̇гха̄т̣ипаттаггахан̣ам̣ аджа̄нантасса да̄таббам̣. етесам̣ датва̄ авасесам̣ тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа тхокам̣ тхокам̣ адатва̄ йо йаттакам̣ ган̣ха̄ти, тасса таттакам̣ да̄таббам̣. авасит̣т̣хе асати пуна пин̣д̣а̄йа чаритва̄ тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа йам̣ йам̣ пан̣ӣтам̣, там̣ там̣ датва̄ сесам̣ бхун̃джитаббам̣.

айам̣ пана са̄ран̣ӣйадхаммо са̄ран̣ӣйадхаммапӯран̣авидхимхи сусиккхита̄йа париса̄йа супӯро хоти. сусиккхита̄йа хи париса̄йа йо ан̃н̃ато лабхати, со на ган̣ха̄ти. ан̃н̃ато алабхантопи пама̄н̣айуттамева ган̣ха̄ти, на атирекам̣. айан̃ча пана са̄ран̣ӣйадхаммо евам̣ пунаппунам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ладдхам̣ ладдхам̣ дентассапи два̄дасахи вассехи пӯрати, на тато орам̣. саче хи два̄дасамепи вассе са̄ран̣ӣйадхаммапӯрако пин̣д̣апа̄тапӯрам̣ паттам̣ а̄санаса̄ла̄йам̣ т̣хапетва̄ наха̄йитум̣ гаччхати, сан̇гхаттхеро ча ‘‘кассесо патто’’ти ватва̄ ‘‘са̄ран̣ӣйадхаммапӯракасса̄’’ти вутте ‘‘а̄харатха на’’нти саббам̣ пин̣д̣апа̄там̣ вича̄ретва̄ бхун̃джитва̄ва риттапаттам̣ т̣хапети. атха со бхиккху риттапаттам̣ дисва̄ ‘‘майхам̣ анавасесетва̄ва парибхун̃джим̣сӯ’’ти доманассам̣ уппа̄дети, са̄ран̣ӣйадхаммо бхиджджати, пуна два̄даса васса̄ни пӯретаббо хоти. титтхийапарива̄сасадисо хеса, саким̣ кхан̣д̣е джа̄те пуна пӯретаббова. йо пана ‘‘ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата ме, йасса ме паттагатам̣ ана̄пуччха̄ва сабрахмача̄рино парибхун̃джантӣ’’ти соманассам̣ джанети, тасса пун̣н̣о на̄ма хоти.

евам̣ пӯритаса̄ран̣ӣйадхаммасса пана нева исса̄, на маччхарийам̣ хоти, манусса̄нам̣ пийо хоти сулабхапаччайо, паттагатамасса диййама̄нампи на кхӣйати, бха̄джанӣйабхан̣д̣ат̣т̣ха̄не аггабхан̣д̣ам̣ лабхати, бхайе ва̄ чха̄таке ва̄ сампатте девата̄ уссуккам̣ а̄паджджанти.

татрима̄ни ваттхӯни – лен̣агирива̄сӣ тиссаттхеро кира маха̄кхӣрага̄мам̣ упанисса̄йа васати. пан̃н̃а̄саматта̄ тхера̄ на̄гадӣпам̣ четийаванданаттха̄йа гаччханта̄ кхӣрага̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ кин̃чи аладдха̄ никкхамим̣су. тхеро пависанто те дисва̄ пуччхи ‘‘ладдхам̣, бханте’’ти. вичаримха, а̄вусоти. со аладдхабха̄вам̣ н̃атва̄ а̄ха ‘‘бханте, йа̄ва̄хам̣ а̄гаччха̄ми, та̄ва идхева хотха̄’’ти. майам̣, а̄вусо, пан̃н̃а̄са джана̄ паттатеманаматтампи на лабхимха̄ти. бханте, нева̄сика̄ на̄ма пат̣ибала̄ хонти, алабханта̄пи бхиккха̄ча̄рамаггасабха̄гам̣ джа̄нантӣти. тхера̄ а̄гамим̣су. тхеро га̄мам̣ па̄виси. дхурагехейева маха̄упа̄сика̄ кхӣрабхаттам̣ саджджетва̄ тхерам̣ олокайама̄на̄ т̣хита̄ тхерасса два̄рам̣ сампаттассева паттам̣ пӯретва̄ ада̄си. со там̣ а̄да̄йа тхера̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘ган̣хатха, бханте’’ти сан̇гхаттхерам̣ а̄ха. тхеро ‘‘амхехи еттакехи кин̃чи на ладдхам̣, айам̣ сӣгхамева гахетва̄ а̄гато, ким̣ ну кхо’’ти сеса̄нам̣ мукхам̣ олокеси. тхеро олокана̄ка̄ренева н̃атва̄ ‘‘бханте, дхаммена самена ладдхо пин̣д̣апа̄то, никкуккучча̄ ган̣хатха̄’’тиа̄дито пат̣т̣ха̄йа саббесам̣ йа̄вадаттхам̣ датва̄ аттана̄пи йа̄вадаттхам̣ бхун̃джи. атха нам̣ бхаттакичча̄васа̄не тхера̄ пуччхим̣су ‘‘када̄, а̄вусо, локуттарадхаммам̣ пат̣ивиджджхӣ’’ти? наттхи ме, бханте, локуттарадхаммоти. джха̄нала̄бхӣси а̄вусоти? етампи ме, бханте, наттхӣти. нану, а̄вусо, па̄т̣иха̄рийанти? са̄ран̣ӣйадхаммо ме, бханте, пӯрито, тасса ме пӯритака̄лато пат̣т̣ха̄йа сачепи бхиккхусатасахассам̣ хоти, паттагатам̣ на кхӣйатӣти. са̄дху са̄дху саппуриса ануччхавикамидам̣ туйханти. идам̣ та̄ва паттагатам̣ на кхӣйатӣти еттха ваттху.

айамева пана тхеро четийапаббате гирибхан̣д̣амаха̄пӯджа̄йа да̄нат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ ‘‘имасмим̣ да̄не ким̣ варабхан̣д̣а’’нти пуччхи. две са̄т̣ака̄, бхантети. ете майхам̣ па̄пун̣иссантӣти. там̣ сутва̄ амаччо ран̃н̃о а̄рочеси ‘‘еко дахаро евам̣ вадатӣ’’ти. ‘‘дахарасса евам̣ читтам̣, маха̄тхера̄нам̣ пана сукхума̄ са̄т̣ака̄ ват̣т̣антӣ’’ти ватва̄ ‘‘маха̄тхера̄нам̣ дасса̄мӣ’’ти т̣хапеси. тасса бхиккхусан̇гхе пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хите дентасса маттхаке т̣хапита̄пи те са̄т̣ака̄ хаттхам̣ на̄роханти, ан̃н̃ева а̄роханти. дахарасса да̄нака̄ле пана хаттхам̣ а̄рул̣ха̄. со тасса хаттхе т̣хапетва̄ амаччасса мукхам̣ олокетва̄ дахарам̣ нисӣда̄петва̄ да̄нам̣ датва̄ сан̇гхам̣ виссаджджетва̄ дахарасса сантике нисӣдитва̄ ‘‘бханте, имам̣ дхаммам̣ када̄ пат̣ивиджджхиттха̄’’ти а̄ха. со парийа̄йенапи асантам̣ аваданто ‘‘наттхи майхам̣, маха̄ра̄джа, локуттарадхаммо’’ти а̄ха. нану, бханте, пуббева авачуттха̄ти. а̄ма маха̄ра̄джа, са̄ран̣ӣйадхаммапӯрако ахам̣, тасса ме дхаммасса пӯритака̄лато пат̣т̣ха̄йа бха̄джанӣйат̣т̣ха̄не аггабхан̣д̣ам̣ па̄пун̣а̄тӣти. ‘‘са̄дху са̄дху бханте, ануччхавикамидам̣ тумха̄ка’’нти вандитва̄ пакка̄ми. идам̣ бха̄джанӣйат̣т̣ха̄не аггабхан̣д̣ам̣ па̄пун̣а̄тӣти еттха ваттху.

чан̣д̣а̄латиссабхайена пана бха̄тарага̄мава̄сино на̄гаттхерийа̄ ана̄рочетва̄ва пала̄йим̣су. тхерӣ паччӯсасамайе ‘‘ати вийа аппаниггхосо га̄мо, упадха̄ретха та̄ва̄’’ти дахарабхиккхунийо а̄ха. та̄ гантва̄ саббесам̣ гатабха̄вам̣ н̃атва̄ а̄гамма тхерийа̄ а̄рочесум̣. са̄ сутва̄ ‘‘ма̄ тумхе тесам̣ гатабха̄вам̣ чинтайиттха, аттано уддесапарипуччха̄йонисоманасика̄ресуйева йогам̣ каротха̄’’ти ватва̄ бхиккха̄ча̄равела̄йам̣ па̄рупитва̄ аттадва̄дасама̄ га̄мадва̄ре нигродхамӯле ат̣т̣ха̄си. руккхе адхиваттха̄ девата̄ два̄дасаннампи бхиккхунӣнам̣ пин̣д̣апа̄там̣ датва̄ ‘‘аййе ан̃н̃аттха ма̄ гаччхатха, ниччам̣ идхева етха̄’’ти а̄ха. тхерийа̄ пана канит̣т̣хабха̄та̄ на̄гаттхеро на̄ма аттхи, со ‘‘махантам̣ бхайам̣, на сакка̄ йа̄петум̣, паратӣрам̣ гамисса̄мӣ’’ти аттадва̄дасамо аттано васанат̣т̣ха̄на̄ никкханто ‘‘тхерим̣ дисва̄ гамисса̄мӣ’’ти бха̄тарага̄мам̣ а̄гато. тхерӣ ‘‘тхера̄ а̄гата̄’’ти сутва̄ тесам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣ аййа̄’’ти пуччхи. со там̣ паваттим̣ а̄чиккхи. са̄ ‘‘аджджа екадивасам̣ виха̄ре васитва̄ свева гамиссатха̄’’ти а̄ха. тхера̄ виха̄рам̣ а̄гамам̣су.

тхерӣ пунадивасе руккхамӯле пин̣д̣а̄йа чаритва̄ тхерам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘имам̣ пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джатха̄’’ти а̄ха. тхеро ‘‘ват̣т̣иссати тхерӣ’’ти ватва̄ тун̣хӣ ат̣т̣ха̄си. дхаммико та̄та пин̣д̣апа̄то, куккуччам̣ акатва̄ парибхун̃джатха̄ти. ват̣т̣иссати тхерӣти. са̄ паттам̣ гахетва̄ а̄ка̄се кхипи. патто а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си. тхеро ‘‘саттата̄ламатте т̣хитампи бхиккхунӣбхаттамева тхерӣ’’ти ватва̄ ‘‘бхайам̣ на̄ма саббака̄лам̣ на хоти, бхайе вӯпасанте арийавам̣сам̣ катхайама̄но ‘бхо пин̣д̣апа̄тика бхиккхунӣбхаттам̣ бхун̃джитва̄ вӣтина̄майиттха̄’ти читтена анувадийама̄но сантхамбхитум̣ на саккхисса̄ми, аппаматта̄ хотха тхерийо’’ти маггам̣ а̄рухи. руккхадевата̄пи ‘‘саче тхеро тхерийа̄ хаттхато пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джиссати, на нам̣ ниваттесса̄ми, саче на парибхун̃джиссати, ниваттесса̄мӣ’’ти чинтайама̄на̄ т̣хатва̄ тхерасса гаманам̣ дисва̄ руккха̄ оруйха ‘‘паттам̣, бханте, детха̄’’ти паттам̣ гахетва̄ тхерам̣ руккхамӯлам̣йева а̄нетва̄ а̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ пин̣д̣апа̄там̣ датва̄ катабхаттакиччам̣ пат̣ин̃н̃ам̣ ка̄ретва̄ два̄даса бхиккхунийо два̄даса ча бхиккхӯ сатта васса̄ни упат̣т̣хахи. идам̣ девата̄ уссуккам̣ а̄паджджантӣти еттха ваттху. татра хи тхерӣ са̄ран̣ӣйадхаммапӯрика̄ ахоси.

наттхи етесам̣ кхан̣д̣анти акхан̣д̣а̄ни, там̣ пана несам̣ кхан̣д̣ам̣ дассетум̣ ‘‘йасса̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха упасампаннасӣла̄нам̣ уддесаккамена а̄дианта̄ ведитабба̄. тена̄ха ‘‘саттасӯ’’тиа̄ди. анупасампаннасӣла̄нам̣ пана сама̄да̄наккаменапи а̄дианта̄ лаббханти. парийанте чхиннаса̄т̣ако вийа̄ти ваттханте дасанте ва̄ чхиннаваттхам̣ вийа. висадисуда̄харан̣ан̃четам̣ ‘‘акхан̣д̣а̄нӣ’’ти имасса адхикататта̄. евам̣ сеса̄нипи уда̄харан̣а̄ни. кхан̣д̣анти кхан̣д̣авантам̣, кхан̣д̣итам̣ ва̄. чхиддантиа̄дӣсупи есева найо. висабха̄гаван̣н̣ена га̄вӣ вийа̄ти самбандхо. висабха̄гаван̣н̣ена упад̣д̣хам̣ татийабха̄гам̣ ва̄ самбхиннаван̣н̣ам̣ сабалам̣, висабха̄гаван̣н̣ехева пана биндӯхи антарантара̄ вимиссам̣ камма̄сам̣. айам̣ имесам̣ висесо.

бхуджиссабха̄вакаран̣атоти тан̣ха̄да̄сабйато мочетва̄ бхуджиссабха̄вакаран̣ато. сӣласса ча тан̣ха̄да̄сабйато мочанам̣ виват̣т̣ӯпаниссайабха̄ва̄па̄данам̣, тенасса виват̣т̣ӯпаниссайата̄ дассита̄. ‘‘бхуджиссабха̄вакаран̣ато’’ти ча имина̄ бхуджиссакара̄ни бхуджисса̄нӣти уттарападалопена̄йам̣ ниддесоти дассети. йасма̄ ча там̣саман̇гӣпуггало серӣ сайам̣васӣ бхуджиссо на̄ма хоти, тасма̄пи бхуджисса̄ни. супарисуддхабха̄вена па̄сам̣сатта̄ вин̃н̃упасаттха̄ни. авин̃н̃ӯнам̣ пасам̣са̄йа аппама̄н̣абха̄вато вин̃н̃ӯгахан̣ам̣ катам̣. тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи апара̄мат̣т̣хатта̄ти ‘‘имина̄хам̣ сӣлена дево ва̄ бхависса̄ми деван̃н̃атаро ва̄’’ти тан̣ха̄пара̄ма̄сена ‘‘имина̄хам̣ сӣлена дево хутва̄ таттха ниччо дхуво сассато бхависса̄мӣ’’ти дит̣т̣хипара̄ма̄сена ча апара̄мат̣т̣хатта̄. атха ва̄ ‘‘айам̣ те сӣлесу да̄со’’ти чатӯсу випаттӣсу йам̣ ва̄ там̣ ва̄ випаттим̣ дассетва̄ ‘‘имам̣ на̄ма твам̣ а̄паннапуббо’’ти кеначи пара̄мат̣т̣хум̣ ануддхам̣сетум̣ асаккун̣еййатта̄ апара̄мат̣т̣ха̄нӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. сӣлам̣ на̄ма авиппат̣иса̄ра̄дипа̄рампарийена йа̄вадева сама̄дхисампа̄данаттханти а̄ха ‘‘сама̄дхисам̣ваттаника̄нӣ’’ти. сама̄дхисам̣ваттанаппайоджана̄ни сама̄дхисам̣ваттаника̄ни.

сама̄набха̄во са̄ман̃н̃ам̣, парипун̣н̣ачатупа̄рисуддхибха̄вена маджджхе бхиннасуван̣н̣асса вийа бхеда̄бха̄вато сӣлена са̄ман̃н̃ам̣ сӣласа̄ман̃н̃ам̣, там̣ гато упагатоти сӣласа̄ман̃н̃агато. тена̄ха ‘‘сама̄набха̄вӯпагатасӣло’’ти, сӣласампаттийа̄ сама̄набха̄вам̣ упагатасӣло сабха̄гавуттикоти аттхо. сота̄панна̄дӣнан̃хи сӣлам̣ самуддантарепи девалокепи васанта̄нам̣ ан̃н̃есам̣ сота̄панна̄дӣнам̣ сӣлена сама̄намева хоти, наттхи маггасӣле на̄наттам̣. ка̄ман̃хи путхуджджана̄нампи чатупа̄рисуддхисӣле на̄наттам̣ на сийа̄, там̣ пана на екантиканти идха на̄дхиппетам̣, маггасӣлам̣ пана екантикам̣ нийатабха̄ватоти тамева сандха̄йа ‘‘йа̄ни та̄ни сӣла̄нӣ’’тиа̄ди вуттам̣.

йа̄йанти йа̄ айам̣ майхан̃чева тумха̄кан̃ча паччаккхабхӯта̄. дит̣т̣хӣти маггасамма̄дит̣т̣хи. ниддоса̄ти ниддхутадоса̄, самуччхиннара̄га̄дипа̄падхамма̄ти аттхо. ниййа̄тӣти ват̣т̣адуккхато ниссарати нигаччхати. сайам̣ нийантӣйева хи там̣маггасаман̇гӣпуггалам̣ ват̣т̣адуккхато ниййа̄петӣти вуччати. йа̄ саттху анусит̣т̣хи, там̣ каротӣти таккаро, тасса, йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджанакасса̄ти аттхо. дит̣т̣хиса̄ман̃н̃агатоти саччасампат̣иведхена сама̄надит̣т̣хибха̄вам̣ упагато.

катипуччха̄ва̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чхаа̄паттисамут̣т̣ха̄нава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

276. пат̣хамена а̄паттисамут̣т̣ха̄нена̄тиа̄ди саббам̣ уддесаниддеса̄дивасена паваттапа̄л̣им̣ ануса̄ренева сакка̄ вин̃н̃а̄тум̣.

саматхабхедам̣

адхикаран̣апарийа̄йава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

293. лобхо пуббан̇гамотиа̄дӣсу пана лобхахету виваданато ‘‘лобхо пуббан̇гамо’’ти вуттам̣. евам̣ сесесупи. т̣ха̄на̄нӣти ка̄ран̣а̄ни. тит̣т̣ханти еттха̄ти т̣ха̄нам̣. ке тит̣т̣ханти? вива̄да̄дхикаран̣а̄дайо. васанти еттха̄ти ваттху. бхаванти еттха̄ти бхӯми. кусала̄кусала̄бйа̄катачиттасаман̇гино виваданато ‘‘нава хетӯ’’ти вуттам̣. два̄даса мӯла̄нӣти ‘‘кодхано хоти упана̄хӣ’’тиа̄дӣни два̄даса мӯла̄ни.

294-295. има̄нева два̄даса ка̄йава̄ча̄хи саддхим̣ ‘‘чуддаса мӯла̄нӣ’’ти вутта̄ни. сатта а̄паттиккхандха̄ т̣ха̄на̄нӣти еттха а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ пат̣иччха̄дентасса йа̄ а̄патти, тасса̄ пуббе а̄панна̄ а̄паттийо т̣ха̄на̄нӣти ведитаббам̣. ‘‘наттхи а̄патта̄дхикаран̣ам̣ кусала’’нти вачанато а̄патта̄дхикаран̣е акусала̄бйа̄катавасена чха хетӯ вутта̄. кусалачиттам̣ пана ан̇гам̣ хоти, на хету.

296. чатта̄ри камма̄ни т̣ха̄на̄нӣти еттха ‘‘евам̣ каттабба’’нти итикаттаббата̄дассанавасена паваттапа̄л̣и каммам̣ на̄ма, йатха̄т̣хитапа̄л̣ивасена каронта̄нам̣ кирийа̄ кичча̄дхикаран̣ам̣ на̄ма. н̃аттин̃аттидутийан̃аттичатуттхакамма̄ни н̃аттито джа̄йанти, апалоканакаммам̣ апалоканатова̄ти а̄ха ‘‘н̃аттито ва̄ апалоканато ва̄’’ти. кичча̄дхикаран̣ам̣ екена саматхена саммати, сампаджджатӣти аттхо. техи саметаббатта̄ ‘‘вива̄да̄дхикаран̣асса са̄дха̄ран̣а̄’’ти вуттам̣.

таббха̄гийава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

298. вива̄да̄дхикаран̣асса таббха̄гийа̄ти вива̄да̄дхикаран̣асса вӯпасамато таппаккхика̄.

саматха̄ саматхасса са̄дха̄ран̣ава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

299. екам̣ адхикаран̣ам̣ саббе саматха̄ екато хутва̄ саметум̣ сакконти на сакконтӣти пуччханто ‘‘саматха̄ саматхасса са̄дха̄ран̣а̄, саматха̄ саматхасса аса̄дха̄ран̣а̄’’ти а̄ха. йебхуййасика̄йа саманам̣ саммукха̄винайам̣ вина̄ на хотӣти а̄ха ‘‘йебхуййасика̄ саммукха̄винайасса са̄дха̄ран̣а̄’’ти. сативинайа̄дӣхи саманасса йебхуййасика̄йа киччам̣ наттхӣти а̄ха ‘‘сативинайасса…пе… аса̄дха̄ран̣а̄’’ти. евам̣ сесесупи. таббха̄гийава̄репи есева найо.

винайава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

302. саббесампи саматха̄нам̣ винайапарийа̄йо лаббхатӣти ‘‘винайо саммукха̄винайо’’тиа̄дина̄ винайава̄ро уддхат̣о. сийа̄ на саммукха̄винайоти еттха саммукха̄винайам̣ т̣хапетва̄ сативинайа̄дайо сесасаматха̄ адхиппета̄. еса найо сесесупи.

кусалава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

303. сан̇гхасса саммукха̄ пат̣ин̃н̃а̄те там̣ пат̣иджа̄нанам̣ сан̇гхасаммукхата̄ на̄ма. тасса пат̣иджа̄наначиттам̣ сандха̄йа ‘‘саммукха̄винайо кусало’’тиа̄ди вуттанти ваданти. наттхи саммукха̄винайо акусалоти дхаммавинайапуггаласаммукхата̄хи тиван̇гико саммукха̄винайо етехи вина̄ наттхи. таттха кусалачиттехи каран̣ака̄ле кусало, арахантехи каран̣ака̄ле абйа̄като. етесам̣ сан̇гхасаммукхата̄дӣнам̣ акусалапат̣ипаккхатта̄ акусаласса самбхаво наттхи, тасма̄ ‘‘наттхи саммукха̄винайо акусало’’ти вуттам̣. ‘‘йебхуййасика̄ адхаммава̄дӣхи вӯпасаманака̄ле, дхаммава̄дӣнампи адхаммава̄димхи сала̄кагга̄ха̄паке джа̄те акусала̄. сативинайо анарахато сан̃чичча сативинайада̄не акусало. амӯл̣хавинайо анумматтакасса да̄не, пат̣ин̃н̃а̄такаран̣ам̣ мӯл̣хасса аджа̄нато пат̣ин̃н̃а̄йа каран̣е, тассапа̄пийасика̄ суддхасса каран̣е, тин̣аваттха̄ракам̣ маха̄калахе сан̃чичча каран̣е ча акусалам̣. саббаттха арахато васенева абйа̄ката’’нти саббаметам̣ ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

саматхава̄рависсаджджана̄ва̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

304-305. йаттха йебхуййасика̄ лаббхати, таттха саммукха̄винайо лаббхатӣтиа̄ди пуччха̄. йасмим̣ самайе саммукха̄винайена ча̄тиа̄ди тасса̄ виссаджджанам̣, йасмим̣ самайе саммукха̄винайена ча йебхуййасика̄йа ча адхикаран̣ам̣ вӯпасаммати, тасмим̣ самайе йаттха йебхуййасика̄ лаббхати, таттха саммукха̄винайо лаббхатӣти евам̣ саббаттха самбандхо. йаттха пат̣ин̃н̃а̄такаран̣ам̣ лаббхати, таттха саммукха̄винайо лаббхатӣти еттха екам̣ ва̄ две ва̄ бахӯ ва̄ бхиккхӯ ‘‘имам̣ на̄ма а̄паттим̣ а̄панносӣ’’ти пуччхите сати ‘‘а̄ма̄’’ти пат̣иджа̄нане двепи пат̣ин̃н̃а̄такаран̣асаммукха̄винайа̄ лаббханти. таттха ‘‘сан̇гхасаммукхата̄ дхаммавинайапуггаласаммукхата̄’’ти евам̣ вуттасаммукха̄винайе сан̇гхасса пурато пат̣ин̃н̃а̄там̣ че, сан̇гхасаммукхата̄. таттхева деситам̣ че, дхаммавинайасаммукхата̄йопи ладдха̄ хонти. атха виваданта̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пат̣иджа̄нанти че, пуггаласаммукхата̄. тассева сантике деситам̣ че, дхаммавинайасаммукхата̄йопи ладдха̄ хонти. екассева ва̄ екасса сантике а̄паттидесанака̄ле ‘‘пассаси, пасса̄мӣ’’ти вутте таттха дхаммавинайапуггаласаммукхата̄сан̃н̃ито саммукха̄винайо ча пат̣ин̃н̃а̄такаран̣ан̃ча ладдхам̣ хоти.

сам̣сат̣т̣хава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

306. адхикаран̣а̄нам̣ вӯпасамова саматхо на̄ма, тасма̄ адхикаран̣ена вина̄ саматха̄ наттхӣти а̄ха ‘‘ма̄ хевантисса вачанӣйо…пе… виниббхуджитва̄ на̄на̄каран̣ам̣ пан̃н̃а̄пету’’нти.

саматха̄дхикаран̣ава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

309-310. саматха̄ саматхехи саммантӣтиа̄ди пуччха̄. сийа̄ саматха̄ саматхехи саммантӣтиа̄ди виссаджджанам̣. таттха саматха̄ саматхехи саммантӣти еттха саммантӣти сампаджджанти, адхикаран̣а̄ ва̄ пана самманти вӯпасамам̣ гаччханти, тасма̄ йебхуййасика̄ саммукха̄винайена самматӣти еттха саммукха̄винайена саддхим̣ йебхуййасика̄ сампаджджати, на сативинайа̄дӣхи саддхим̣ тесам̣ тасса̄ анупака̄ратта̄ти еваматтхо дат̣т̣хаббо.

311. ‘‘саммукха̄винайо вива̄да̄дхикаран̣ена самматӣ’’ти па̄т̣хо. ‘‘саммукха̄винайо на кеначи самматӣ’’ти хи аваса̄не вуттатта̄ саммукха̄винайо сайам̣ саматхена ва̄ адхикаран̣ена ва̄ саметаббо на хоти.

313. вива̄да̄дхикаран̣ам̣…пе… кичча̄дхикаран̣ена самматӣти еттха ‘‘сун̣а̄ту ме бханте …пе… пат̣хамам̣ сала̄кам̣ никкхипа̄мӣ’’ти евам̣ вива̄да̄дхикаран̣ам̣ кичча̄дхикаран̣ена самматӣти дат̣т̣хаббам̣.

самут̣т̣ха̄панава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

314. вива̄да̄дхикаран̣ам̣ на катамам̣ адхикаран̣ам̣ самут̣т̣ха̄петӣти ‘‘на̄йам̣ дхаммо’’ти вуттаматтенева кин̃чи адхикаран̣ам̣ на самут̣т̣ха̄петӣти аттхо.

бхаджатива̄ракатха̄ван̣н̣ана̄

318-9. катамам̣ адхикаран̣ам̣ парийа̄паннанти катама̄дхикаран̣апарийа̄паннам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. вива̄да̄дхикаран̣ам̣ вива̄да̄дхикаран̣ам̣ бхаджатӣти пат̣хамуппаннавива̄дам̣ паччха̄ уппанно бхаджати. вива̄да̄дхикаран̣ам̣ две саматхе бхаджатӣти ‘‘мам̣ вӯпасаметум̣ саматтха̄ тумхе’’ти вадантам̣ вийа бхаджати. двӣхи саматхехи сан̇гахитанти ‘‘майам̣ там̣ вӯпасамесса̄ма̄’’ти вадантехи вийа двӣхи саматхехи сан̇гахитам̣.

кхандхакапуччха̄ва̄ро

пуччха̄виссаджджана̄ван̣н̣ана̄

320. нида̄нена ча ниддесена ча саддхинти еттха нида̄нена̄ти сиккха̄падапан̃н̃аттидесасан̇кха̄тена нида̄нена. ниддесена̄ти пуггала̄диниддесена. убхайенапи тасса тасса сиккха̄падасса ваттху дасситам̣, тасма̄ ваттхуна̄ саддхим̣ кхандхакам̣ пуччхисса̄мӣти айаметтха аттхо. таттха̄ти тасмим̣ упасампадаккхандхаке. уттама̄ни пада̄ни вутта̄нӣти ‘‘на, бхиккхаве, ӯнавӣсативассо пуггало упасампа̄детаббо’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 99, 124) найена уттамапада̄ни вутта̄ни. чаммасам̣йуттети чаммаккхандхаке.

екуттариканайо

екакава̄раван̣н̣ана̄

321. мӯлависуддхийа̄ антара̄паттӣти антара̄паттим̣ а̄паджджитва̄ мӯла̄йапат̣икассанам̣ катва̄ т̣хитена а̄панна̄. ‘‘аггхависуддхийа̄ антара̄паттӣти самбахула̄ а̄паттийо а̄паджджитва̄ та̄су саббачирапат̣иччханнавасена аггхасамодха̄нам̣ гахетва̄ васантена а̄панна̄паттӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. саусса̄хенева читтена̄ти ‘‘пунапи а̄паджджисса̄мӣ’’ти саусса̄хенева читтена. бхиккхунӣнам̣ ат̣т̣хаваттхука̄йа васена четам̣ вуттам̣. тенева̄ха ‘‘ат̣т̣хаме ваттхусмим̣ бхиккхунийа̄ па̄ра̄джикамева хотӣ’’ти. ‘‘дхаммикасса пат̣иссавасса асачча̄пане’’ти вуттатта̄ адхаммикапат̣иссавасса висам̣ва̄де дуккат̣ам̣ на хоти. ‘‘тумхе виббхаматха̄’’ти хи вутте суддхачитто ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ саче на виббхамати, ана̄патти. евам̣ саббаттха. пан̃чадасасу дхаммесӯти ‘‘ка̄лена ваккха̄ми, но ака̄лена̄’’тиа̄дина̄ вуттапан̃чадасадхаммесу. а̄паттим̣ а̄паджджитум̣ бхаббата̄йа бхабба̄паттика̄.

екакава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

дукава̄раван̣н̣ана̄

322. дукесу нидаханети а̄тапе атичирам̣ т̣хапетва̄ нидахане. ваттхусабха̄гам̣ десенто десенто а̄паджджати, а̄паннам̣ а̄паттим̣ на десесса̄мӣти дхурам̣ никкхипанто на десенто а̄паджджати. ромаджанападе джа̄там̣ ромакам̣. пакка̄лаканти йаваккха̄рам̣. анун̃н̃а̄талон̣атта̄ лон̣а̄нипи дукесу вутта̄ни.

дукава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

тикава̄раван̣н̣ана̄

323. тикесу вачӣсампайуттам̣ ка̄йакирийам̣ катва̄ти ка̄йена нипаччака̄рам̣ катва̄. мукха̄ламбаракаран̣а̄дибхедоти мукхабхерива̄дана̄диппабхедо. йасса сиккха̄падасса вӣтиккаме ка̄йасамут̣т̣ха̄на̄ а̄паттийо, там̣ ка̄йадва̄ре пан̃н̃аттасиккха̄падам̣. упагха̄тетӣти вина̄сети. на а̄да̄таббанти ‘‘имасма̄ виха̄ра̄ парампи ма̄ никкхама, винайадхара̄нам̣ ва̄ сантикам̣ а̄гаччха виниччхайам̣ да̄ту’’нти вутте тасса вачанам̣ на гахетаббанти аттхо.

акусала̄ни чева мӯла̄ни ча̄ти акосалласамбхӯтат̣т̣хена еканта̄кусалабха̄вато акусала̄ни, аттана̄ сампайуттадхамма̄нам̣ суппатит̣т̣хитабха̄васа̄дханато мӯла̄ни, на акусалабха̄васа̄дханато. на хи мӯлато акусала̄нам̣ акусалабха̄во, кусала̄дӣнам̣ ва̄ кусала̄дибха̄во. татха̄ ча сати момӯхачиттадвайамохасса акусалабха̄во на сийа̄.

дут̣т̣ху чарита̄нӣти паччайато сампайуттадхаммато паваттиа̄ка̄рато ча на сут̣т̣ху асамма̄паваттита̄ни. вирӯпа̄нӣти бӣбхаччха̄ни сампати а̄йатин̃ча анит̣т̣харӯпатта̄. сут̣т̣ху чарита̄нӣтиа̄дӣсу вуттавипарийа̄йена аттхо ведитаббо. двепи чете тика̄ пан̣н̣аттийа̄ ва̄ каммапатхехи ва̄ катхетабба̄. пан̣н̣аттийа̄ та̄ва ка̄йадва̄ре пан̃н̃аттасиккха̄падасса вӣтиккамо ка̄йадуччаритам̣, авӣтиккамо ка̄йасучаритам̣. вачӣдва̄ре пан̃н̃аттасиккха̄падасса вӣтиккамо вачӣдуччаритам̣, авӣтиккамо вачӣсучаритам̣. убхайаттха пан̃н̃аттасиккха̄падасса вӣтиккамо манодуччаритам̣ манодва̄ре пан̃н̃аттасиккха̄падасса абха̄вато. тайидам̣ два̄радвайе акирийасамут̣т̣ха̄на̄йа а̄паттийа̄ васена ведитаббам̣. йатха̄вутта̄йа а̄паттийа̄ авӣтиккамова маносучаритам̣. айам̣ пан̣н̣аттикатха̄.

па̄н̣а̄типа̄та̄дайо пана тиссо четана̄ ка̄йадва̄ре вачӣдва̄репи уппанна̄ ка̄йадуччаритам̣ два̄рантаре уппаннассапи каммасса сана̄ма̄паричча̄гато йебхуййавуттийа̄ таббахулавуттийа̄ ча. тена̄ху ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ –

‘‘два̄ре чаранти камма̄ни, на два̄ра̄ два̄рача̄рино;

тасма̄ два̄рехи камма̄ни, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ваваттхита̄’’ти. (дха. са. ат̣т̣ха. ка̄ма̄вачаракусала два̄ракатха̄, ка̄йакаммадва̄ра);

татха̄ чатассо муса̄ва̄да̄дичетана̄ ка̄йадва̄репи вачӣдва̄репи уппанна̄ вачӣдуччаритам̣, абхиджджха̄ бйа̄па̄до миччха̄дит̣т̣хӣти тайо манокаммабхӯта̄йа четана̄йа сампайуттадхамма̄ манодуччаритам̣, ка̄йавачӣкаммабхӯта̄йа пана четана̄йа сампайутта̄ абхиджджха̄дайо там̣там̣паккхика̄ ва̄ хонти аббоха̄рика̄ ва̄. па̄н̣а̄типа̄та̄дӣхи вирамантасса уппанна̄ тиссо четана̄пи виратийопи ка̄йасучаритам̣ ка̄йикасса вӣтиккамасса акаран̣авасена паваттанато. ка̄йена пана сиккха̄пада̄нам̣ сама̄дийама̄не сӣласса ка̄йасучаритабха̄ве ваттаббамева наттхи. муса̄ва̄да̄дӣхи вирамантасса чатассо четана̄пи виратийопи вачӣсучаритам̣ ва̄часикасса вӣтиккамасса акаран̣авасена паваттанато. анабхиджджха̄ абйа̄па̄до самма̄дит̣т̣хӣти тайо четана̄сампайуттадхамма̄ маносучаританти айам̣ каммапатхакатха̄.

тикава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чатуккава̄раван̣н̣ана̄

324. чатуккесу анарийавоха̄ра̄ти анарийа̄нам̣ ла̄мака̄нам̣ воха̄ра̄ сам̣воха̄ра̄ абхила̄пава̄ча̄. арийавоха̄ра̄ти арийа̄нам̣ саппуриса̄нам̣ воха̄ра̄. дит̣т̣хава̄дита̄ти ‘‘дит̣т̣хам̣ майа̄’’ти евам̣ва̄дита̄. еттха ча там̣там̣самут̣т̣ха̄пакачетана̄васена аттхо ведитаббо.

пат̣хамакаппикесу пат̣хамам̣ пурисалин̇гамева уппаджджатӣти а̄ха ‘‘пат̣хамам̣ уппаннавасена̄’’ти. пуримам̣ пурисалин̇гам̣ паджахатӣти йатха̄вуттенаттхена пуббан̇гамабха̄вато пуримасан̇кха̄там̣ пурисалин̇гам̣ джахати. сатам̣ тим̣сан̃ча сиккха̄пада̄нӣти тим̣са̄дхика̄ни сатам̣ сиккха̄пада̄ни.

бхиккхусса ча бхиккхунийа̄ ча чатӯсу па̄ра̄джикесӯти са̄дха̄ран̣есуйева чатӯсу па̄ра̄джикесу. пат̣хамо пан̃хоти ‘‘аттхи ваттхуна̄наттата̄, но а̄паттина̄наттата̄’’ти айам̣ пан̃хо. ‘‘аттхи а̄паттисабха̄гата̄, но ваттхусабха̄гата̄’’ти айам̣ идха дутийо на̄ма.

ана̄паттивассаччхедасса̄ти наттхи етасмим̣ вассаччхеде а̄паттӣти ана̄паттивассаччхедо, тасса, ана̄паттикасса вассаччхедасса̄ти аттхо. манта̄бха̄са̄ти матийа̄ упапариккхитва̄ бха̄санато асампхаппала̄пава̄ча̄ идха ‘‘манта̄бха̄са̄’’ти вутта̄.

навамабхиккхунито пат̣т̣ха̄йа упаджджха̄йа̄пи абхива̄дана̄раха̄ но паччут̣т̣ха̄на̄раха̄ти йасма̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, бхаттагге ат̣т̣ханнам̣ бхиккхунӣнам̣ йатха̄вуд̣д̣хам̣ авасеса̄нам̣ йатха̄гатика’’нти вадантена бхагавата̄ бхаттагге а̄дито пат̣т̣ха̄йа ат̣т̣ханнам̣йева бхиккхунӣнам̣ йатха̄вуд̣д̣хам̣ анун̃н̃а̄там̣, авасеса̄нам̣ а̄гатапат̣ипа̄т̣ийа̄, тасма̄ навамабхиккхунито пат̣т̣ха̄йа саче упаджджха̄йа̄пи бхиккхунӣ паччха̄ а̄гаччхати, на паччут̣т̣ха̄на̄раха̄, йатха̄нисинна̄хийева сӣсам̣ уккхипитва̄ абхива̄детаббатта̄ абхива̄дана̄раха̄. а̄дито нисинна̄су пана ат̣т̣хасу йа̄ аббхантарима̄ ан̃н̃а̄ вуд̣д̣хатара̄ а̄гаччхати, са̄ аттано навакатарам̣ вут̣т̣ха̄петва̄ нисӣдитум̣ лабхати. тасма̄ са̄ та̄хи ат̣т̣хахи бхиккхунӣхи паччут̣т̣ха̄на̄раха̄. йа̄ пана ат̣т̣хахипи навакатара̄, са̄ сачепи сат̣т̣хивасса̄ хоти, а̄гатапат̣ипа̄т̣ийа̄ва нисӣдитум̣ лабхати.

идха на каппантӣти вадантоти паччантимаджанападесу т̣хатва̄ ‘‘идха на каппантӣ’’ти ваданто винайа̄тиса̄радуккат̣ам̣ а̄паджджати. каппийан̃хи ‘‘на каппатӣ’’ти ваданто пан̃н̃аттам̣ самуччхиндати на̄ма. идха каппантӣтиа̄дӣсупи есева найо.

чатуккава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пан̃чакава̄раван̣н̣ана̄

325. пан̃чакесу ‘‘нимантито сабхатто сама̄но сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччха̄’’ти (па̄чи. 294-297) вачанато акаппийанимантанам̣ са̄дийантассева ана̄мантача̄ро на ват̣т̣атӣти ‘‘пин̣д̣апа̄тикасса каппантӣ’’ти вуттам̣. ган̣абходжана̄дӣсупи есева найо. адхит̣т̣хахитва̄ бходжананти ‘‘гила̄насамайо’’тиа̄дина̄ а̄бхогам̣ катва̄ бходжанам̣. авикаппана̄ти ‘‘майхам̣ бхаттапачча̄сам̣ иттханна̄масса даммӣ’’ти евам̣ авикаппана̄.

айасато ва̄ гарахато ва̄ти еттха параммукха̄ агун̣авачанам̣ айасо. саммукха̄ гараха̄. вийасатӣти бйасанам̣, хитасукхам̣ кхипати виддхам̣сетӣти аттхо. н̃а̄тӣнам̣ бйасанам̣ н̃а̄тибйасанам̣, чорарогабхайа̄дӣхи н̃а̄тивина̄соти аттхо. бхога̄нам̣ бйасанам̣ бхогабйасанам̣, ра̄джачора̄дивасена бхогавина̄соти аттхо. рого ева бйасанам̣ рогабйасанам̣. рого хи а̄рогйам̣ бйасати вина̄сетӣти бйасанам̣. сӣласса бйасанам̣ сӣлабйасанам̣, дуссӣлйассетам̣ на̄мам̣. самма̄дит̣т̣хим̣ вина̄сайама̄на̄ уппанна̄ дит̣т̣хийева бйасанам̣ дит̣т̣хибйасанам̣. н̃а̄тисампада̄ти н̃а̄тӣнам̣ сампада̄ па̄рипӯри бахубха̄во. бхогасампада̄йапи есева найо. а̄рогйасса сампада̄ а̄рогйасампада̄. па̄рипӯри дӣгхараттам̣ арогата̄. сӣладит̣т̣хисампада̄супи есева найо.

ваттам̣ париччхиндӣти тасмим̣ дивасе ка̄таббаваттам̣ нит̣т̣ха̄песи. ат̣т̣ха каппе ануссарӣтиа̄дина̄ тасмим̣ кхан̣е джха̄нам̣ ниббаттетва̄ пуббенива̄сан̃а̄н̣ам̣ ниббаттесӣти дӣпети. н̃аттийа̄ каммаппатто хутва̄ти н̃аттийа̄ т̣хапита̄йа анусса̄ванакаммаппатто хутва̄ти аттхо.

мандатта̄ момӯхатта̄ти нева сама̄да̄нам̣ джа̄на̄ти, на а̄нисам̣сам̣, аттано пана мандатта̄ момӯхатта̄ ан̃н̃а̄н̣енева а̄ран̃н̃ико хоти. па̄пиччхо иччха̄пакатоти ‘‘аран̃н̃е ме вихарантасса ‘айам̣ а̄ран̃н̃ико’ти чатуппаччайасакка̄рам̣ кариссанти, ‘айам̣ бхиккху ладжджӣ павивитто’тиа̄дӣхи ча гун̣ехи самбха̄вессантӣ’’ти евам̣ па̄пика̄йа иччха̄йа т̣хатва̄ та̄йа ева иччха̄йа абхибхӯто хутва̄ а̄ран̃н̃ико хотӣти аттхо. тена̄ха ‘‘аран̃н̃ава̄сена паччайала̄бхам̣ паттхайама̄но’’ти. умма̄давасена аран̃н̃ам̣ пависитва̄ вихаранто умма̄да̄ читтаккхепа̄ а̄ран̃н̃ико на̄ма хоти. ван̣н̣итанти идам̣ а̄ран̃н̃икан̇гам̣ на̄ма буддхехи буддхаса̄вакехи ча ван̣н̣итам̣ пасаттханти а̄ран̃н̃ико хоти.

пан̃чакава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чхаккава̄раван̣н̣ана̄

326. чхаккесу чхаббассапарамата̄ дха̄ретаббанти падабха̄джанам̣ дасситам̣. сесам̣ утта̄намева.

чхаккава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

саттакава̄раван̣н̣ана̄

327. саттакесу чхакке вутта̄нийева саттакавасена йоджетабба̄нӣти чхакке вуттачуддасапарама̄ни двидха̄ катва̄ двиннам̣ саттака̄нам̣ васена йоджетабба̄ни.

а̄паттим̣ джа̄на̄тӣти а̄паттим̣йева ‘‘а̄паттӣ’’ти джа̄на̄ти. сесападесупи есева найо. а̄бхичетасика̄нанти еттха (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.66) абхичетоти па̄катикака̄ма̄вачарачиттехи сундарата̄йа пат̣ипаккхато висуддхатта̄ ча абхиккантам̣ висуддхачиттам̣ вуччати, упача̄раджджха̄начиттассетам̣ адхивачанам̣. абхичетаси джа̄та̄ни а̄бхичетасика̄ни, абхичетосанниссита̄нӣти ва̄ а̄бхичетасика̄ни. дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нанти дит̣т̣хадхамме сукхавиха̄ра̄нам̣. дит̣т̣хадхаммоти паччаккхо аттабха̄во вуччати, таттха сукхавиха̄рабхӯта̄нанти аттхо. рӯпа̄вачараджджха̄на̄наметам̣ адхивачанам̣. та̄ни хи аппетва̄ нисинна̄ джха̄йино имасмин̃н̃ева аттабха̄ве асам̣килит̣т̣хам̣ неккхаммасукхам̣ винданти, тасма̄ ‘‘дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нӣ’’ти вуччанти. ника̄мала̄бхӣти ника̄мена ла̄бхӣ, аттано иччха̄васена ла̄бхӣ, иччхитиччхитаккхан̣е сама̄паджджитум̣ саматтхоти вуттам̣ хоти. акиччхала̄бхӣти сукхенева паччанӣкадхамме виккхамбхетва̄ сама̄паджджитум̣ саматтхоти вуттам̣ хоти. акасирала̄бхӣти акасира̄нам̣ ла̄бхӣ випула̄нам̣, йатха̄париччхеденева вут̣т̣ха̄тум̣ саматтхоти вуттам̣ хоти. екаччо хи ла̄бхӣйева хоти, на пана саккоти иччхитиччхитаккхан̣е сама̄паджджитум̣. екаччо саккоти татха̄ сама̄паджджитум̣, па̄рипантхике пана киччхена виккхамбхети. екаччо татха̄ ча сама̄паджджати, па̄рипантхике ча акиччхенева виккхамбхети, на саккоти ка̄лама̄нана̄л̣икайантам̣ вийа йатха̄париччхедейева вут̣т̣ха̄тум̣.

а̄сава̄нам̣ кхайа̄ти арахаттамаггена саббакилеса̄нам̣ кхайа̄. ана̄саванти а̄сававирахитам̣. четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттинти еттха чето-вачанена арахаттапхаласампайутто сама̄дхи, пан̃н̃а̄-вачанена там̣сампайутта̄ ча пан̃н̃а̄ вутта̄. таттха ча сама̄дхи ра̄гато вимуттатта̄ четовимутти, пан̃н̃а̄ авиджджа̄йа вимуттатта̄ пан̃н̃а̄вимуттӣти ведитабба̄. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘йо хисса, бхиккхаве, сама̄дхи, тадасса сама̄дхиндрийам̣ (сам̣. ни. 5.520). йа̄ хисса, бхиккхаве, пан̃н̃а̄, тадасса пан̃н̃индрийам̣ (сам̣. ни. 5.516). ити кхо, бхиккхаве, ра̄гавира̄га̄ четовимутти авиджджа̄вира̄га̄ пан̃н̃а̄вимуттӣ’’ти (а. ни. 2.32). апичеттха саматхапхалам̣ четовимутти, випассана̄пхалам̣ пан̃н̃а̄вимуттӣти ведитабба̄ти. дит̣т̣хева дхаммети имасмим̣йева аттабха̄ве. сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ти аттана̄йева пан̃н̃а̄йа паччаккхам̣ катва̄, апараппаччайена н̃атва̄ти аттхо. сутамайан̃а̄н̣а̄дина̄ вийа параппаччайатам̣ найагга̄хан̃ча мун̃читва̄ паратогхоса̄нугатабха̄вана̄дхигамабхӯта̄йа аттанойева пан̃н̃а̄йа паччаккхам̣ катва̄, на сайамбхӯн̃а̄н̣абхӯта̄йа̄ти адхиппа̄йо. упасампаджджа вихаратӣти па̄пун̣итва̄ сампа̄детва̄ вихарати.

саттакава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ат̣т̣хакава̄раван̣н̣ана̄

328. ат̣т̣хакесу ат̣т̣ха̄нисам̣се сампассама̄нена̄ти –

‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху а̄паттим̣ а̄панно хоти, со тасса̄ а̄паттийа̄ ана̄паттидит̣т̣хи хоти, ан̃н̃е бхиккхӯ тасса̄ а̄паттийа̄ а̄паттидит̣т̣хино хонти, те че, бхиккхаве, бхиккхӯ там̣ бхиккхум̣ евам̣ джа̄нанти ‘айам̣ кхо а̄йасма̄ бахуссуто а̄гата̄гамо дхаммадхаро винайадхаро ма̄тика̄дхаро пан̣д̣ито бйатто медха̄вӣ ладжджӣ куккуччако сиккха̄ка̄мо, саче майам̣ имам̣ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ адассане уккхиписса̄ма, на майам̣ имина̄ бхиккхуна̄ саддхим̣ упосатхам̣ карисса̄ма, вина̄ имина̄ бхиккхуна̄ упосатхам̣ карисса̄ма, бхависсати сан̇гхасса татонида̄нам̣ бхан̣д̣анам̣ калахо виггахо вива̄до сан̇гхабхедо сан̇гхара̄джи сан̇гхававаттха̄нам̣ сан̇гхана̄на̄каран̣а’нти, бхедагарукехи, бхиккхаве, бхиккхӯхи на со бхиккху а̄паттийа̄ адассане уккхипитаббо’’ти (маха̄ва. 453) –

а̄дина̄ вуттаат̣т̣ха̄нисам̣се сампассама̄нена. тена хи саддхим̣ упосатха̄диакаран̣ам̣ а̄дӣнаво бхеда̄йа сам̣ваттанато, каран̣ам̣ а̄нисам̣со са̄маггийа̄ сам̣ваттанато. тасма̄ ете ат̣т̣ха̄нисам̣се сампассама̄нена на со бхиккху уккхипитабботи аттхо.

дутийаат̣т̣хакепи ат̣т̣ха̄нисам̣се сампассама̄нена̄ти –

‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху а̄паттим̣ а̄панно хоти, со тасса̄ а̄паттийа̄ ана̄паттидит̣т̣хи хоти, ан̃н̃е бхиккхӯ тасса̄ а̄паттийа̄ а̄паттидит̣т̣хино хонти, со че, бхиккхаве, бхиккху те бхиккхӯ евам̣ джа̄на̄ти ‘име кхо а̄йасманто бахуссута̄ а̄гата̄гама̄ дхаммадхара̄ винайадхара̄ ма̄тика̄дхара̄ пан̣д̣ита̄ бйатта̄ медха̄вино ладжджино куккуччака̄ сиккха̄ка̄ма̄, на̄лам̣ мамам̣ ва̄ ка̄ран̣а̄ ан̃н̃есам̣ ва̄ ка̄ран̣а̄ чханда̄ доса̄ моха̄ бхайа̄ агатим̣ гантум̣, саче мам̣ име бхиккхӯ а̄паттийа̄ адассане уккхиписсанти, на майа̄ саддхим̣ упосатхам̣ кариссанти, вина̄ майа̄ упосатхам̣ кариссанти, бхависсати сан̇гхасса татонида̄нам̣ бхан̣д̣анам̣ калахо виггахо вива̄до сан̇гхабхедо сан̇гхара̄джи сан̇гхававаттха̄нам̣ сан̇гхана̄на̄каран̣а’нти, бхедагарукена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ паресампи саддха̄йа са̄ а̄патти десетабба̄’’ти (маха̄ва. 453) –

а̄дина̄ вуттаат̣т̣ха̄нисам̣се сампассама̄нена̄ти аттхо.

па̄л̣ийам̣ а̄гатехи саттахӣти ‘‘пуббевасса хоти ‘муса̄ бхан̣исса’нти, бхан̣антасса хоти ‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’ти, бхан̣итасса хоти ‘муса̄ майа̄ бхан̣ита’нти винидха̄йа дит̣т̣хим̣, винидха̄йа кхантим̣, винидха̄йа ручим̣, винидха̄йа бха̄ва’’нти (па̄ра̄. 220) евама̄гатехи саттахи.

абрахмачарийа̄ти асет̣т̣хачарийато. раттим̣ на бхун̃джеййа вика̄лабходжананти упосатхам̣ упавуттхо раттибходжанан̃ча дива̄вика̄лабходжанан̃ча на бхун̃джеййа. ман̃че чхама̄йам̣ва сайетха сантхатети каппийаман̃че ва̄ судха̄дипарикаммаката̄йа бхӯмийам̣ ва̄ тин̣апан̣н̣апала̄ла̄дӣни сантхаритва̄ кате сантхате ва̄ сайетха̄ти аттхо. етан̃хи ат̣т̣хан̇гӣкама̄хупосатханти етам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни асама̄чарантена упавуттхаупосатхам̣ ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гататта̄ ‘‘ат̣т̣хан̇гика’’нти ваданти.

‘‘акаппийакатам̣ хоти аппат̣иггахитака’’нтиа̄дайо ат̣т̣ха анатиритта̄ на̄ма. саппиа̄ди ат̣т̣хаме арун̣уггамане ниссаггийам̣ хоти. ат̣т̣хакавасена йоджетва̄ ведитабба̄нӣти пурима̄ни ат̣т̣ха екам̣ ат̣т̣хакам̣, тато екам̣ апанетва̄ сесесупи екекам̣ паккхипитва̄ти евама̄дина̄ найена ан̃н̃а̄нипи ат̣т̣хака̄ни ка̄табба̄нӣти аттхо.

ат̣т̣хакава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

навакава̄раван̣н̣ана̄

329. навакесу а̄гха̄таваттхӯнӣти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 3.340; а. ни. ат̣т̣ха. 3.9.29) а̄гха̄така̄ран̣а̄ни. а̄гха̄тапат̣ивинайа̄нӣти а̄гха̄тасса пат̣ивинайака̄ран̣а̄ни. там̣ кутеттха лаббха̄ти ‘‘там̣ анаттхачаран̣ам̣ ма̄ ахосӣ’’ти етасмим̣ пуггале куто лаббха̄ кена ка̄ран̣ена сакка̄ ладдхум̣. ‘‘паро на̄ма парасса аттано читтаручийа̄ анаттхам̣ каротӣ’’ти евам̣ чинтетва̄ а̄гха̄там̣ пат̣ивинодети. атха ва̄ сача̄хам̣ пат̣иккопам̣ кареййам̣, там̣ копакаран̣ам̣ еттха пуггале куто лаббха̄, кена ка̄ран̣ена ладдхаббам̣ нираттхакабха̄ватоти аттхо. каммассака̄ хи сатта̄, те касса ручийа̄ дуккхита̄ сукхита̄ ва̄ бхаванти, тасма̄ кевалам̣ тасмим̣ майхам̣ куджджханаматтамева̄ти адхиппа̄йо. атха ва̄ там̣ копакаран̣ам̣ еттха пуггале куто лаббха̄ параматтхато куджджхитаббасса куджджханакасса ча абха̄вато. сан̇кха̄раматтан̃хетам̣ йадидам̣ кхандхапан̃чакам̣ йам̣ ‘‘сатто’’ти вуччати, те ча сан̇кха̄ра̄ иттарака̄ла̄ кхан̣ика̄, касса ко куджджхатӣти аттхо. ‘‘куто ла̄бха̄’’типи па̄т̣хо, сача̄хам̣ еттха копам̣ кареййам̣, тасмим̣ ме копакаран̣е куто ла̄бха̄, ла̄бха̄ на̄ма ке сийум̣ ан̃н̃атра анаттхуппаттитоти аттхо. имасмин̃ча аттхе танти нипа̄таматтамева хоти.

тан̣хам̣ пат̣ичча̄ти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.103; а. ни. ат̣т̣ха. 3.9.23) две тан̣ха̄ есанатан̣ха̄ еситатан̣ха̄ ча. йа̄йа тан̣ха̄йа аджапатхасан̇купатха̄дӣни пат̣ипаджджитва̄ бхоге есати гавесати, айам̣ есанатан̣ха̄ на̄ма. йа̄ тесу еситесу гавеситесу пат̣иладдхесу тан̣ха̄, айам̣ еситатан̣ха̄ на̄ма. идха еситатан̣ха̄ дат̣т̣хабба̄. парийесана̄ти рӯпа̄диа̄рамман̣апарийесана̄. са̄ хи есанатан̣ха̄йа сати хоти. ла̄бхоти рӯпа̄диа̄рамман̣аппат̣ила̄бхо. со хи парийесана̄йа сати хоти. виниччхайо пана н̃а̄н̣атан̣ха̄дит̣т̣хивитаккавасена чатуббидхо. таттха ‘‘сукхавиниччхайам̣ джан̃н̃а̄, сукхавиниччхайам̣ н̃атва̄ аджджхаттам̣ сукхамануйун̃джеййа̄’’ти (ма. ни. 3.323) айам̣ н̃а̄н̣авиниччхайо. ‘‘виниччхайоти две виниччхайа̄ тан̣ха̄виниччхайо ча дит̣т̣хивиниччхайо ча̄’’ти (маха̄ни. 102) евам̣ а̄гата̄ни ат̣т̣хасататан̣ха̄вичарита̄ни тан̣ха̄виниччхайо. два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хийо дит̣т̣хивиниччхайо. ‘‘чхандо кхо, дева̄наминда, витакканида̄но’’ти (дӣ. ни. 2.358) имасмим̣ пана сутте идха виниччхайоти вутто витаккойева а̄гато. ла̄бхам̣ лабхитва̄ хи ит̣т̣ха̄нит̣т̣хам̣ сундара̄сундаран̃ча витаккена виниччхина̄ти ‘‘еттакам̣ ме рӯпа̄рамман̣аттха̄йа бхависсати, еттакам̣ садда̄рамман̣аттха̄йа, еттакам̣ майхам̣ бхависсати, еттакам̣ парасса, еттакам̣ парибхун̃джисса̄ми, еттакам̣ нидахисса̄мӣ’’ти. тена вуттам̣ ‘‘ла̄бхам̣ пат̣ичча виниччхайо’’ти.

чхандара̄готи евам̣ акусалавитаккена витакките ваттхусмим̣ дуббалара̄го ча балавара̄го ча уппаджджати. аджджхоса̄нанти ‘‘ахам̣, мама’’нти балавасаннит̣т̣ха̄нам̣. париггахоти тан̣ха̄дит̣т̣хивасена париггахакаран̣ам̣. маччхарийанти парехи са̄дха̄ран̣абха̄васса асаханата̄. теневасса пора̄н̣а̄ евам̣ вачанаттхам̣ ваданти ‘‘идам̣ аччхарийам̣ майхева хоту, ма̄ ан̃н̃асса аччхарийам̣ хотӯти паваттатта̄ маччхарийанти вуччатӣ’’ти. а̄раккхоти два̄рапидаханаман̃джӯса̄гопана̄дивасена сут̣т̣ху раккхан̣ам̣. адхи каротӣти адхикаран̣ам̣, ка̄ран̣ассетам̣ на̄мам̣. а̄раккха̄дхикаран̣анти бха̄ванапум̣сакам̣, а̄раккхахетӯти аттхо. дан̣д̣а̄да̄на̄дӣсу параниседханаттхам̣ дан̣д̣асса а̄да̄нам̣ дан̣д̣а̄да̄нам̣. екатодха̄ра̄дино саттхасса а̄да̄нам̣ саттха̄да̄нам̣. калахоти ка̄йакалахопи ва̄ча̄калахопи. пуримо пуримо виродхо виггахо, паччхимо паччхимо вива̄до. тувам̣ туванти ага̄рававасена ‘‘тувам̣ тува’’нти вачанам̣.

адхит̣т̣хитака̄лато пат̣т̣ха̄йа на викаппетабба̄нӣти викаппентена адхит̣т̣ха̄нато пуббе ва̄

викаппетаббам̣, виджахита̄дхит̣т̣ха̄нам̣ ва̄ паччха̄викаппетаббам̣. авиджахита̄дхит̣т̣ха̄нам̣ пана на викаппетаббанти адхиппа̄йо. дуккат̣авасена вутта̄нӣти ‘‘ваггам̣ бхиккхунисан̇гхам̣ ваггасан̃н̃ӣ овадатӣ’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 150) найена адхаммакамме две навака̄ни дуккат̣авасена вутта̄ни.

навакава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

дасакава̄раван̣н̣ана̄

330. дасакесу наттхи диннантиа̄дивасена ведитабба̄ти ‘‘наттхи диннам̣, наттхи йит̣т̣хам̣, наттхи хутам̣, наттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, наттхи айам̣ локо, наттхи паро локо, наттхи ма̄та̄, наттхи пита̄, наттхи сатта̄ опапа̄тика̄, наттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄ саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄, йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣ’’ти (ма. ни. 2.94, 225; 3.91, 116; сам̣. ни. 3.210) евама̄гатам̣ сандха̄йа вуттам̣. сассато локотиа̄дивасена̄ти ‘‘сассато локоти ва̄, асассато локоти ва̄, антава̄ локоти ва̄, анантава̄ локоти ва̄, там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄’’ти (ма. ни. 1.269) евама̄гатам̣ сан̇ган̣ха̄ти.

миччха̄дит̣т̣хиа̄дайо миччха̄вимуттипарийоса̄на̄ти ‘‘миччха̄дит̣т̣хи миччха̄сан̇каппо миччха̄ва̄ча̄ миччха̄камманто миччха̄а̄джӣво миччха̄ва̄йа̄мо миччха̄сати миччха̄сама̄дхи миччха̄н̃а̄н̣ам̣ миччха̄вимуттӣ’’ти (вибха. 970) евама̄гатам̣ сандха̄йа вадати. таттха миччха̄н̃а̄н̣анти па̄пакирийа̄су упа̄йачинта̄васена па̄пакам̣ катва̄ ‘‘сукатам̣ майа̄’’ти паччавеккхан̣а̄ка̄рена ча уппанно мохо. миччха̄вимуттӣти авимуттассева сато вимуттисан̃н̃ита̄. саматхаккхандхаке ниддит̣т̣ха̄ти ‘‘ораматтакам̣ адхикаран̣ам̣ хоти, на ча гатигатам̣, на ча саритаса̄рита’’нтиа̄дина̄ (чӯл̣ава. 204) ниддит̣т̣ха̄. саматхаккхандхаке вуттехи саманна̄гато хотӣти самбандхо. ма̄тураккхита̄дайо даса иттхийо. дханаккӣта̄дайо даса бхарийа̄йо.

дасакава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ека̄дасакава̄раван̣н̣ана̄

331. ека̄дасакесу на вода̄йантӣти на пака̄санти. суйуттайа̄насадиса̄йа ката̄йа̄ти иччхитиччхитака̄ле сукхена паваттетаббатта̄ йуттайа̄нам̣ вийа ката̄йа. йатха̄ патит̣т̣ха̄ хотӣти сампаттӣнам̣ йатха̄ патит̣т̣ха̄ хоти. ану ану паваттита̄йа̄ти бха̄вана̄бахулӣка̄рехи ану ану паваттита̄йа.

сукхам̣ супатӣтиа̄дӣсу (а. ни. ат̣т̣ха. 3.11.15; висуддхи 1.258) йатха̄ сесаджана̄ сампариваттама̄на̄ ка̄каччхама̄на̄ дуккхам̣ супанти, евам̣ асупитва̄ сукхам̣ супати, ниддам̣ оккантопи сама̄паттим̣ сама̄панно вийа хоти. сукхам̣ пат̣ибуджджхатӣти йатха̄ ан̃н̃е ниттхунанта̄ виджамбханта̄ сампариваттанта̄ дуккхам̣ пат̣ибуджджханти, евам̣ аппат̣ибуджджхитва̄ викасама̄намива падумам̣ сукхам̣ ниббика̄рам̣ пат̣ибуджджхати. анубхӯтапуббавасена деватӯпасам̣ха̄равасена часса бхаддакамева супинам̣ хоти, на па̄паканти а̄ха ‘‘па̄пакамева на пассатӣ’’тиа̄ди. дха̄туккхобхахетукампи часса бахулам̣ бхаддакамева сийа̄ йебхуййена читтаджарӯпа̄нугун̣ата̄йа утуа̄ха̄раджарӯпа̄нам̣. таттха па̄пакамева на пассатӣти йатха̄ ан̃н̃е атта̄нам̣ чорехи сампарива̄ритам̣ вийа, ва̄л̣ехи упаддутам̣ вийа, папа̄те патантам̣ вийа ча пассанти, евам̣ па̄пакамева супинам̣ на пассати. бхадракам̣ пана вуд̣д̣хика̄ран̣абхӯтам̣ пассатӣти четийам̣ ванданто вийа, пӯджам̣ каронто вийа, дхаммам̣ сун̣анто вийа ча хоти.

манусса̄нам̣ пийо хотӣти уре а̄муккамутта̄ха̄ро вийа, сӣсе пил̣андхама̄ла̄ вийа ча манусса̄нам̣ пийо хоти мана̄по. аманусса̄нам̣ пийо хотӣти йатхева ча манусса̄нам̣ пийо, евам̣ аманусса̄нампи пийо хоти виса̄кхаттхеро вийа. на̄сса агги ва̄ висам̣ ва̄ саттхам̣ ва̄ каматӣти метта̄виха̄рисса ка̄йе уттара̄йа упа̄сика̄йа вийа агги ва̄, сам̣йуттабха̄н̣акачӯл̣асӣваттхерассева висам̣ ва̄, сам̣киччаса̄ман̣ерассева саттхам̣ ва̄ на камати на пависати, на̄сса ка̄йам̣ викопетӣти вуттам̣ хоти. дхенуваттхумпи четтха катхайанти, ека̄ кира дхену ваччхакасса кхӣрадха̄рам̣ мун̃чама̄на̄ ат̣т̣ха̄си. еко луддако ‘‘там̣ виджджхисса̄мӣ’’ти хаттхена сампариваттетва̄ дӣгхадан̣д̣акам̣ саттим̣ мун̃чи. са̄ тасса̄ сарӣрам̣ а̄хачча та̄лапан̣н̣ам̣ вийа виват̣т̣ама̄на̄ гата̄, нева упача̄рабалена на аппана̄балена, кевалам̣ пана ваччхаке балавахитачиттата̄йа. евам̣ маха̄нубха̄ва̄ метта̄. кхиппам̣ сама̄дхийатӣти кеначи парипантхена парихӣнаджджха̄насса бйа̄па̄дасса дӯрасамануссаритабха̄вато кхиппамева сама̄дхийати. мукхаван̣н̣о виппасӣдатӣти бандхана̄ памуттата̄лапаккам̣ вийа часса виппасаннаван̣н̣ам̣ мукхам̣ хоти. асаммӯл̣хо ка̄лам̣ каротӣти метта̄виха̄рино саммохамаран̣ам̣ на̄ма наттхи, асаммӯл̣хова ниддам̣ оккаманто вийа ка̄лам̣ кароти.

ека̄дасакава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

екуттариканайаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

упосатха̄дипуччха̄виссаджджана̄ван̣н̣ана̄

332. ‘‘сан̇гхам̣, бханте, пава̄ремӣтиа̄ди пава̄ран̣а̄катха̄ на̄ма̄’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣.

аттхавасапакаран̣аван̣н̣ана̄

334. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄йамева вуттанти ‘‘сан̇гхасут̣т̣хута̄йа̄’’тиа̄дӣнам̣ аттхаван̣н̣анам̣ сандха̄йа вуттам̣. дасаккхаттум̣ йоджана̄йа падасатам̣ вуттанти екамӯлаканайе дасаккхаттум̣ йоджана̄йа ката̄йа сан̇кхаликанайе вуттападехи саддхим̣ падасатам̣ вуттанти еваматтхо гахетаббо. ан̃н̃атха̄ екамӯлаке ева найе на сакка̄ падасатам̣ ладдхум̣. екамӯлаканайехи пуримапаччхимапада̄ни екато катва̄ екекасмим̣ ва̄ре нава нава пада̄ни вутта̄нӣти дасаккхаттум̣ йоджана̄йа навути пада̄нийева лаббханти. тасма̄ та̄ни навути пада̄ни сан̇кхаликанайе баддхачаккавасена йоджите даса пада̄ни лаббхантӣти техи саддхим̣ падасатанти сакка̄ ваттум̣. ито ан̃н̃атха̄ пана убхосупи найесу висум̣ висум̣ аттхасатам̣ дхаммасатан̃ча йатха̄ лаббхати, татха̄ пат̣хамапа̄ра̄джикасам̣ван̣н̣ана̄йамева амхехи дасситам̣, там̣ таттха вуттанайенева гахетаббам̣. пуримапаччхимапада̄ни екаттена гахетва̄ ‘‘падасата’’нти вуттатта̄ ‘‘таттха паччхимасса паччхимасса падасса васена аттхасатам̣, пуримасса пуримасса васена дхаммасата’’нти вуттам̣. тасмим̣ падасате ‘‘сан̇гхасут̣т̣хӯ’’тиа̄дина̄ вуттапуримапада̄нам̣ васена дхаммасатам̣, ‘‘сан̇гхапха̄сӯ’’тиа̄дина̄ вуттапаччхимапада̄нам̣ васена аттхасатанти адхиппа̄йо.

маха̄ваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пат̣хамага̄тха̄сан̇ган̣икам̣

саттанагаресу пан̃н̃аттасиккха̄падаван̣н̣ана̄

335. ад̣д̣худ̣д̣хасата̄нӣти тӣн̣и сата̄ни пан̃н̃а̄сан̃ча сиккха̄пада̄ни. виггаханти мануссавиггахам̣. атиреканти даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣. ка̄л̣аканти ‘‘суддхака̄л̣ака̄на’’нти вуттака̄л̣акам̣. бхӯтанти бхӯта̄рочанам̣. парампарабхаттанти парампарабходжанам̣. бхиккхунӣсу ча аккосоти ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ бхиккхум̣ аккосеййа ва̄ парибха̄сеййа ва̄’’ти (па̄чи. 1029) вуттасиккха̄падам̣. антарава̄саканти ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ чӣварапат̣игган̣ханам̣. рӯпийанти рӯпийасам̣воха̄рам̣. суттанти ‘‘са̄мам̣ суттам̣ вин̃н̃а̄петва̄ тантава̄йехӣ’’ти (па̄ра̄. 637) вуттасиккха̄падам̣. уджджха̄панакети уджджха̄панаке кхиййанаке па̄читтийам̣. па̄читапин̣д̣анти бхиккхунӣпарипа̄читам̣. чӣварам̣ датва̄ти ‘‘самаггена сан̇гхена чӣварам̣ датва̄’’ти (па̄чи. 485) вуттасиккха̄падам̣. воса̄сантӣти ‘‘бхиккхӯ панева кулесу нимантита̄ бхун̃джанти, татра чеса̄ бхиккхунӣ’’ти (па̄чи. 558) вуттапа̄т̣идесанӣйам̣. гирагганти ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ наччам̣ ва̄ гӣтам̣ ва̄’’ти (па̄чи. 834) вуттасиккха̄падам̣. чарийа̄ти ‘‘антовассам̣ ча̄рикам̣ чареййа̄’’ти (па̄чи. 970) ча, ‘‘вассам̣вуттха̄ ча̄рикам̣ на паккамеййа̄’’ти (па̄чи. 974) ча вуттасиккха̄пададвайам̣. чхандада̄нена̄ти па̄рива̄сикена чхандада̄нена.

па̄ра̄джика̄ни чатта̄рӣти бхиккхунӣнам̣ чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни. кут̣ӣти кут̣ика̄расиккха̄падам̣. косийанти косийамиссакасиккха̄падам̣. сеййа̄ти анупасампаннена сахасеййасиккха̄падам̣. кхан̣анети патхавӣкхан̣анам̣. гаччха деватети бхӯтага̄масиккха̄падам̣. син̃чанти саппа̄н̣акаудакасин̃чанам̣. маха̄виха̄роти махаллакавиха̄ро. ан̃н̃анти ан̃н̃ава̄дакам̣. два̄ранти йа̄ва два̄ракоса̄. сахадхаммоти сахадхаммикам̣ вуччама̄но. пайопа̄нанти сурусурука̄ракам̣. ел̣акалома̄нӣти ел̣акаломадхова̄панам̣. паттоти ӯнапан̃чабандханапатто. ова̄доти бхиккхунупассайам̣ упасан̇камитва̄ ова̄до. бхесаджджанти тадуттарибхесаджджавин̃н̃а̄панам̣. сӯчӣти ат̣т̣химайа̄дисӯчигхарам̣. а̄ран̃н̃икоти ‘‘йа̄ни кхо пана та̄ни а̄ран̃н̃ака̄ни сена̄сана̄нӣ’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 570) вуттапа̄т̣идесанӣйам̣. ова̄доти ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ ова̄да̄йа ва̄ сам̣ва̄са̄йа ва̄ на гаччхеййа̄’’ти (па̄чи. 1055) вуттасиккха̄падам̣.

па̄ра̄джика̄ни чатта̄рӣтиа̄дина̄ чхасу нагаресу пан̃н̃аттам̣ екато сампин̣д̣итва̄ са̄ваттхийа̄ пан̃н̃аттам̣ висум̣ ган̣етва̄ сабба̄нева сиккха̄пада̄ни двӣхи ра̄сӣхи сан̇ган̣ха̄ти.

саттанагаресу пан̃н̃аттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чатувипаттиван̣н̣ана̄

336. екатим̣са гарука̄ на̄ма убхато ат̣т̣ха па̄ра̄джика̄, бхиккхӯнам̣ тераса, бхиккхунӣнам̣ даса сан̇гха̄дисеса̄. ат̣т̣хеттха анавасеса̄ти етесу йатха̄вуттагарукесу са̄дха̄ран̣а̄са̄дха̄ран̣авасена ат̣т̣ха па̄ра̄джика̄ анавасеса̄ на̄ма.

аса̄дха̄ран̣а̄диван̣н̣ана̄

338. ‘‘дхованан̃ча пат̣иггахо’’ти га̄тха̄ ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нам̣. таттха дхованан̃ча пат̣иггахоти ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ чӣварадхова̄панам̣ чӣварапат̣иггахан̣ан̃ча. косеййа…пе… две лома̄ти ел̣акаломавагге а̄дито сатта сиккха̄пада̄ни вутта̄ни. вассика̄ти вассикаса̄т̣икасиккха̄падам̣. а̄ран̃н̃акена ча̄ти са̄сан̇касиккха̄падам̣ вуттам̣. пан̣ӣтанти пан̣ӣтабходжанавин̃н̃атти. ӯнанти ӯнавӣсативассасиккха̄падам̣. нисӣдане ча йа̄ сиккха̄, вассика̄ йа̄ ча са̄т̣ика̄ти нисӣданавассикаса̄т̣ика̄нам̣ пама̄н̣а̄тиккамо.

а̄паттиккхандха̄ чева упосатха̄дӣни ча ‘‘па̄ра̄джикасан̇гха̄дисеса̄’’тиа̄дина̄ вибхаттатта̄ ‘‘вибхаттийо’’ти вутта̄ни. тевӣсати сан̇гха̄дисеса̄ти бхиккхунӣнам̣ а̄гата̄ни даса, бхиккхӯнам̣ тераса̄ти тевӣсати. двечатта̄лӣса ниссаггийа̄тиа̄дӣсупи есева найо. двӣхи…пе… киччам̣ екена самматӣти двӣхи вива̄да̄дхикаран̣ам̣, чатӯхи анува̄да̄дхикаран̣ам̣, тӣхи а̄патта̄дхикаран̣ам̣, екена кичча̄дхикаран̣ам̣ самматӣти аттхо.

339. ниран̇катоти сан̇гхамха̄ апаса̄рито.

адхикаран̣абхедаван̣н̣ана̄

340. йасма̄ адхикаран̣ам̣ уккот̣енто саматхаппаттамева уккот̣ети, тасма̄ ‘‘вива̄да̄дхикаран̣ам̣ уккот̣енто кати саматхе уккот̣етӣ’’тиа̄ди вуттам̣.

341. па̄л̣имуттакавиниччхайенева̄ти винайалаккхан̣ам̣ вина̄ кевалам̣ дхаммадесана̄маттавасенева̄ти аттхо. йена̄пи виниччхайена̄ти па̄л̣имуттакавиниччхайамева сандха̄йа вуттам̣. кхандхакато ча парива̄рато ча суттена̄ти кхандхакапарива̄рато а̄нӣтасуттена. ниджджха̄пентӣти пан̃н̃а̄пенти.

342. киччам̣ нисса̄йа уппаджджанакакичча̄нанти пуббе катауккхепанӣйа̄дикиччам̣ нисса̄йа уппаджджанакакичча̄нам̣. кӣдиса̄нам̣? йа̄вататийасаманубха̄сана̄дӣнам̣.

343. там̣ хӣти там̣ вива̄да̄дхикаран̣ам̣.

344. адхикаран̣есу йена адхикаран̣ена самманти, там̣ дассетум̣ вуттанти йада̄ адхикаран̣ехи самманти, тада̄ кичча̄дхикаран̣енева самманти, на ан̃н̃ехи адхикаран̣ехӣти дассанаттхам̣ вуттанти адхиппа̄йо.

353. ‘‘саттаннам̣ саматха̄нам̣ катаме чхаттим̣са самут̣т̣ха̄на̄’’ти пуччхитва̄пи ‘‘каммасса кирийа̄ каран̣а’’нтиа̄дина̄ саммукха̄винайасса самут̣т̣ха̄на̄ни авибхаджитва̄ва сативинайа̄дӣнам̣ чханнан̃н̃ева чха самут̣т̣ха̄на̄ни вибхатта̄ни, там̣ касма̄ти а̄ха ‘‘кин̃ча̄пи саттаннам̣ саматха̄на’’нтиа̄ди. сативинайа̄дӣнам̣ вийа сан̇гхасаммукхата̄дӣнам̣ киччайата̄ на̄ма наттхӣти а̄ха ‘‘каммасан̇гаха̄бха̄вена̄’’ти.

дутийага̄тха̄сан̇ган̣икаван̣н̣ана̄

359. мантаггахан̣анти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сам̣санданам̣. ану ану сандха̄нам̣ анусандхитанти бха̄васа̄дхано анусандхитасаддоти а̄ха ‘‘анусандхитанти катха̄нусандхӣ’’ти.

сан̇га̄мадвайаван̣н̣ана̄

365. т̣ха̄нанисаджджаватта̄диниссита̄ти ‘‘евам̣ т̣ха̄таббам̣, евам̣ нисӣдитабба’’нти евама̄дика̄. сан̃н̃а̄джананаттханти чудитакачодака̄нам̣ сан̃н̃уппа̄данаттхам̣. ануйогаваттам̣ катха̄петва̄ти ‘‘ким̣ ануйогаваттам̣ джа̄на̄сӣ’’ти пуччхитва̄ тенева катха̄петва̄.

375. нӣла̄диван̣н̣а̄ван̣н̣авасена̄ти нӣла̄диван̣н̣авасена а̄рогйаттха̄диаван̣н̣авасена ча.

катхинабхедаван̣н̣ана̄

404. пуреджа̄тапаччайе панеса уддит̣т̣хадхаммесу екадхаммампи на лабхатӣти еса удака̄харан̣а̄дипайого аттано пуреджа̄тапаччайабха̄ве пуббакаран̣авасена уддит̣т̣хесу дхована̄дидхаммесу екадхаммампи на лабхати аттано пуреджа̄тасса пуббакаран̣асан̇гахитасса дхаммасса наттхита̄йа.

412. рӯпа̄дӣсу дхаммесӯти ван̣н̣агандха̄дӣсу суддхат̣т̣хакадхаммесу.

416. пурима̄ двети имасмим̣ адхика̄ре пат̣хамам̣ вутта̄ антаруббха̄расахуббха̄ра̄, на паккаманантика̄дайо две уддха̄ра̄.

упа̄липан̃чакаван̣н̣ана̄

420-421. омаддака̄ракоти омаддитва̄ абхибхавитва̄ ка̄рако. упаттхамбхо на да̄табботи са̄маггивина̄са̄йа анубалам̣ на да̄таббам̣. дит̣т̣ха̄викаммампи катва̄ти ‘‘на метам̣ кхаматӣ’’ти дит̣т̣хим̣ а̄ви катва̄пи.

воха̄раваггаван̣н̣ана̄

424. ка̄йаппайогена а̄паджджитабба̄ ка̄йаппайога̄. вачӣпайогена а̄паджджитабба̄ вачӣпайога̄. навасу т̣ха̄несӯти оса̄ран̣а̄дӣсу навасу т̣ха̄несу. двӣсу т̣ха̄несӯти н̃аттидутийан̃аттичатуттхакаммесу. тасма̄ти йасма̄ маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайена убхатовибхан̇га̄ асан̇гахита̄, тасма̄. йам̣ курундийам̣ вуттам̣, там̣ гахетаббанти самбандхо.

дит̣т̣ха̄викаммаваггаван̣н̣ана̄

425. ‘‘чатӯхи пан̃чахӣ’’ти вачанато двӣхи ва̄ тӣхи ва̄ екато десетум̣ ват̣т̣ати, тато парам̣ на ват̣т̣ати. ма̄л̣акасӣма̄йа̄ти кхан̣д̣асӣма̄йа. авиппава̄сасӣма̄йа̄ти маха̄сӣма̄йа.

муса̄ва̄даваггаван̣н̣ана̄

444. парийа̄йена джа̄нантасса вуттамуса̄ва̄доти йасса кассачи джа̄нантасса парийа̄йена вуттамуса̄ва̄доти аттхо.

446. ануйого на да̄табботи тена вуттам̣ ана̄дийитва̄ тун̣хӣ бхавитаббанти аттхо.

бхиккхунова̄даваггаван̣н̣ана̄

454. екӯнавӣсатибхеда̄йа̄ти маггапаччавеккхан̣а̄дивасена екӯнавӣсатибхеда̄йа.

адхикаран̣авӯпасамаваггаван̣н̣ана̄

458. пан̃чахи ка̄ран̣ехӣти идам̣ аттханиппха̄данака̄ни тесам̣ пуббабха̄га̄ни ча ка̄ран̣абха̄васа̄ман̃н̃ена екаджджхам̣ гахетва̄ вуттам̣, на пана саббесам̣ пан̃чаннам̣ сама̄найогаккхематта̄. анусса̄ванена̄ти бхедасса анурӯпаса̄ванена. йатха̄ бхедо хоти, евам̣ бхиндитабба̄нам̣ бхиккхӯнам̣ аттано вачанасса са̄ванена вин̃н̃а̄панена̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘нану тумхе’’тиа̄ди. кан̣н̣амӯле вачӣбхедам̣ катва̄ти етена па̄кат̣ам̣ катва̄ бхедакараваттхудӣпанам̣ вохаран̣ам̣. таттха аттана̄ виниччхитаматтам̣ рахассавасена вин̃н̃а̄панам̣ анусса̄вананти дассети. каммамева уддесо ва̄ пама̄н̣анти техи сан̇гхабхедасиддхито пама̄н̣ам̣, итаре пана тесам̣ самбха̄рабхӯта̄. тена̄ха ‘‘воха̄ра̄’’тиа̄ди. таттха̄ти вохаран̣е.

катхинаттха̄раваггаван̣н̣ана̄

467. антара̄ вуттака̄ран̣ена̄ти ‘‘тан̃хи вандантасса ман̃чапа̄да̄дӣсупи нала̄т̣ам̣ пат̣ихан̃н̃еййа̄’’тиа̄дина̄ вуттака̄ран̣ена.

самут̣т̣ха̄наван̣н̣ана̄

470. пуббе вуттамева̄ти сахасеййа̄дипан̣н̣аттиваджджам̣. итаранти сачиттакам̣. бхим̣са̄пана̄дӣни катва̄ти бхим̣са̄пана̄дина̄ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ти адхиппа̄йо.

апарадутийага̄тха̄сан̇ган̣икам̣

ка̄йика̄диа̄паттиван̣н̣ана̄

474. винайе гарука̄ винайагарука̄. кин̃ча̄пи идам̣ двӣсу га̄тха̄су а̄гатам̣, ан̃н̃ехи пана миссетва̄ вуттабха̄вато на̄на̄каран̣ам̣ паччетаббам̣.

десана̄га̄минийа̄диван̣н̣ана̄

475. две сам̣ва̄сакабхӯмийоти еттха бхӯмӣти аваттха̄. ан̇гахӣната̄ ка̄ран̣авекаллавасенапи ведитабба̄ти а̄ха ‘‘апичеттха̄’’тиа̄ди. еса найоти ‘‘апичеттха̄’’тиа̄дина̄ вуттанайо. ванаппатим̣ чхиндантасса па̄ра̄джиканти адинна̄да̄не ванаппатикатха̄йа а̄гатам̣ парасантакам̣ сандха̄йа вуттам̣. виссат̣т̣хичхад̣д̣анети суккависсат̣т̣хийа̄ мочане. дуккат̣а̄ ката̄ти дуккат̣ам̣ вуттам̣. пат̣хамасиккха̄падамхийева̄ти бхиккхунова̄дакаваггасса пат̣хамасиккха̄падейева. а̄макадхан̃н̃ам̣ вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джантийа̄ пуббапайоге дуккат̣ам̣, аджджхоха̄ре па̄читтийам̣.

па̄читтийаван̣н̣ана̄

476. аббхун̣хасӣлоти абхинавасӣло.

478. асуттаканти суттавирахитам̣, суттато апанӣтам̣ наттхӣти аттхо.

седамочанага̄тха̄

авиппава̄са̄дипан̃хаван̣н̣ана̄

479. седамочанага̄тха̄су тахинти тасмим̣ пуггале. ‘‘акаппийасамбхого на̄ма метхунадхамма̄дӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. еса̄ пан̃ха̄ кусалехи чинтита̄ти лин̇гавипалла̄савасенетам̣ вуттам̣, есо пан̃хо кусалехи чинтитоти аттхо.

даса̄ти авандийе даса. ека̄даса̄ти пан̣д̣ака̄дайо ека̄даса. уббхаккхаке на вада̄мӣти имина̄ мукхе метхунадхамма̄бха̄вам̣ дӣпети. адхона̄бхим̣ виваджджийа̄ти имина̄ ваччамаггапасса̄вамаггесу.

га̄мантарапарийа̄паннам̣ надӣпа̄рам̣ оккантабхиккхуним̣ сандха̄йа̄ти еттха надӣ бхиккхунийа̄ га̄мапарийа̄панна̄, паратӣрам̣ га̄мантарапарийа̄паннам̣. таттха паратӣре пат̣хамалед̣д̣упа̄таппама̄н̣о га̄мӯпача̄ро надӣпарийантена париччхинно, тасма̄ паратӣре ратанаматтампи аран̃н̃ам̣ наттхи, паратӣран̃ча тин̣а̄дӣхи пат̣иччханнатта̄ дассанӯпача̄равирахитам̣ кароти. таттха аттано га̄ме а̄патти наттхи, паратӣре пана пат̣хамалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄те га̄мӯпача̄рейева па̄дам̣ т̣хапети. антаре абхидхамме вуттанайена аран̃н̃абхӯтам̣ сакага̄мам̣ атиккамати на̄ма, тасма̄ ган̣амха̄ охӣйана̄ на̄ма хотӣти ведитаббам̣.

бхиккхӯнам̣ сантике екатоупасампанна̄ на̄ма маха̄паджа̄патипамукха̄ пан̃часатаса̄кинийо бхиккхунийо. маха̄паджа̄патипи хи а̄нандаттхерена диннаова̄дасса пат̣иггахитатта̄ бхиккхӯнам̣ сантике упасампанна̄ на̄ма.

па̄ра̄джика̄дипан̃хаван̣н̣ана̄

480. саха дуссена метхунавӣтиккамасса саккун̣еййата̄йа ‘‘дуссакут̣иа̄дӣни сандха̄йа̄’’ти вуттам̣. лин̇гапариваттам̣ сандха̄йа вутта̄ти ‘‘лин̇гапариватте сати пат̣иггахан̣асса виджаханато са̄мам̣ гахетва̄ бхун̃джитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти лин̇гапариваттанам̣ сандха̄йа вутта̄.

481. суппатит̣т̣хитанигродхасадисанти йоджанадвийоджана̄дипарамам̣ маха̄нигродхам̣ сандха̄йа вуттам̣.

седамочанага̄тха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пан̃чавагго

каммаваггаван̣н̣ана̄

483. каммавагге умматтакасса бхиккхуно умматтакасаммути умматтаке йа̄читва̄ гате асаммукха̄пи да̄тум̣ ват̣т̣ати, таттха нисиннепи на куппати нийама̄бха̄вато. асаммукха̄ кате пана доса̄бха̄вам̣ дассетум̣ ‘‘асаммукха̄катам̣ сукатам̣ хотӣ’’ти вуттам̣. дӯтена упасампада̄ пана саммукха̄ ка̄тум̣ на сакка̄ каммава̄ча̄на̄наттасамбхавато. паттаниккуджджана̄дайо хаттхапа̄сато апанӣтаматтепи ка̄тум̣ ват̣т̣анти. сан̇гхасаммукхата̄тиа̄дӣсу йа̄ватика̄ бхиккхӯ каммаппатта̄, те а̄гата̄ хонти, чханда̄раха̄нам̣ чхандо а̄хат̣о хоти, саммукхӣбхӯта̄ на пат̣иккосанти, айам̣ сан̇гхасаммукхата̄. йена дхаммена йена винайена йена саттхуса̄санена сан̇гхо каммам̣ кароти, айам̣ дхаммасаммукхата̄. таттха дхаммоти бхӯтам̣ ваттху. винайоти чодана̄ чева са̄ран̣а̄ ча. саттхуса̄санам̣ на̄ма н̃аттисампада̄ чева анусса̄ванасампада̄ ча. йасса сан̇гхо каммам̣ кароти, тасса саммукхабха̄во пуггаласаммукхата̄. каттикама̄сасса пава̄ран̣ама̄сатта̄ ‘‘т̣хапетва̄ каттикама̄са’’нти вуттам̣. паччуккад̣д̣хитва̄ т̣хапитадивасо ча̄ти ка̄л̣апаккхе ча̄туддасим̣ ва̄ паннарасим̣ ва̄ сандха̄йа вуттам̣. две ча пун̣н̣ама̄сийоти пат̣хамапаччхимавассӯпагата̄нам̣ васена вуттам̣.

485. т̣ха̄накаран̣а̄ни ситхила̄ни катва̄ учча̄ретаббам̣ аккхарам̣ ситхилам̣, та̄нийева дханита̄ни аситхила̄ни катва̄ учча̄ретаббам̣ аккхарам̣ дханитам̣. двиматтака̄лам̣ дӣгхам̣, екаматтака̄лам̣ рассам̣. дасадха̄ бйан̃джанабуддхийа̄ пабхедоти евам̣ ситхила̄дивасена бйан̃джанабуддхийа̄ аккхаруппа̄дакачиттасса дасаппака̄рена пабхедо. сабба̄ни хи аккхара̄ни читтасамут̣т̣ха̄на̄ни йатха̄дхиппетаттхабйан̃джанато бйан̃джана̄ни ча. сам̣його паро етасма̄ти сам̣йогапаро, на сам̣йогапаро асам̣йогапаро. а̄йасмато буддхараккхитатхерасса йасса на кхаматӣти еттха та-ка̄ра на-ка̄расахита̄ка̄ро асам̣йогапаро. каран̣а̄нӣти кан̣т̣ха̄дӣни.

488. ануккхитта̄ па̄ра̄джикам̣ ана̄панна̄ ча пакататта̄ти а̄ха ‘‘пакататта̄ ануккхитта̄’’тиа̄ди. таттха анисса̄рита̄ти пуримападассева вевачанам̣. парисуддхасӣла̄ти па̄ра̄джикам̣ ана̄панна̄. на тесам̣ чхандо ва̄ па̄рисуддхи ва̄ етӣти тӣсу двӣсу ва̄ нисиннесу екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ чхандапа̄рисуддхи а̄хат̣а̄пи ана̄хат̣а̄ва хотӣти адхиппа̄йо.

апалоканакаммакатха̄ван̣н̣ана̄

495-496. ка̄йасамбхогаса̄маггӣти сахасеййапат̣иггахан̣а̄ди. со ратоти субхе рато. сут̣т̣ху оратоти ва̄ сорато. нива̄тавуттӣти нӣчавутти. пат̣исан̇кха̄ти пат̣исан̇кха̄йа н̃а̄н̣ена упапариккхитва̄. йам̣ там̣ авандийакаммам̣ анун̃н̃а̄танти самбандхо. имасса апалоканакаммасса т̣ха̄нам̣ хотӣти евампи апалоканакаммам̣ паваттатӣти аттхо. каммамева лаккхан̣анти каммалаккхан̣ам̣. оса̄ран̣анисса̄ран̣абхан̣д̣укамма̄дайо вийа камман̃ча хутва̄ ан̃н̃ан̃ча на̄мам̣ на лабхати, каммамева хутва̄ упалаккхӣйатӣти ‘‘каммалаккхан̣а’’нти вуччати. етампи каммалаккхан̣амева̄ти вуттакаммалаккхан̣ам̣ дассетум̣ ‘‘аччхинначӣвараджин̣н̣ачӣваранат̣т̣хачӣвара̄на’’нтиа̄ди вуттам̣. ин̣апалибодхампӣти ин̣амева палибодхо ин̣апалибодхо, тампи да̄тум̣ ват̣т̣ати. саче та̄дисам̣ бхиккхум̣ ин̣а̄йика̄ палибундханти, татруппа̄датопи тасса ин̣ам̣ содхетум̣ ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо.

чхаттам̣ ва̄ ведикам̣ ва̄ти еттха ведика̄ти четийасса упари чатурассачайо вуччати. чхаттанти тато уддхам̣ валайа̄ни дассетва̄ като аггачайо вуччати. четийасса упаниккхепатоти четийе навакамматта̄йа упаниккхиттато, четийасантакатоти вуттам̣ хоти. ан̃н̃а̄ катика̄ ка̄табба̄ти пуримакатика̄йа асан̇гахитатта̄ вуттам̣. техӣти йесам̣ пуггаликат̣т̣ха̄не тит̣т̣ханти, техи. дасабха̄ганти дасамабха̄гам̣. таттха̄ти тасмим̣ виха̄ре. мӯлети пуббе. ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа бха̄джетва̄ кха̄дантӯ’’ти вачаненева йатха̄сукхам̣ парибхого пат̣иккхитто хотӣти а̄ха ‘‘пуримакатика̄ пат̣иппассамбхатӣ’’ти.

анувичаритва̄ти паччхато паччхато гантва̄. апачча̄сӣсантена̄ти тесам̣ сантика̄

паччайам̣ апачча̄сӣсантена. мӯлабха̄ганти вуттамеваттхам̣ вибха̄вети ‘‘дасабха̄гаматта’’нти. аката̄ва̄сам̣ ва̄ катва̄ти тато уппаннаа̄йена катва̄. джаггитака̄ле ча на ва̄ретабба̄ти джаггита̄нам̣ пуппхапхалабхаритака̄ле на ва̄ретабба̄. джагганака̄лети джаггитум̣ а̄раддхака̄ле. н̃аттикаммат̣т̣ха̄набхедети н̃аттикаммасса т̣ха̄набхеде.

каммаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

апан̃н̃атте пан̃н̃аттаваггаван̣н̣ана̄

500. сатта а̄паттиккхандха̄ пан̃н̃аттам̣ на̄ма̄ти самбандхо. какусандхакон̣а̄гаманакассапа̄ ева сатта а̄паттиккхандхе пан̃н̃апесум̣, випассӣа̄дайо пана ова̄дапа̄тимоккхам̣ уддисим̣су, на сиккха̄падам̣ пан̃н̃апесунти а̄ха ‘‘какусандхан̃ча…пе… антара̄ кеначи апан̃н̃атте сиккха̄паде’’ти. сесаметтха сувин̃н̃еййамева.

ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа са̄раттхадӣпанийам̣

парива̄рат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

нигаманакатха̄ван̣н̣ана̄

аваса̄нага̄тха̄су пана айаматтхо. вибхаттадесананти убхатовибхан̇гакхандхакапарива̄рехи вибхаттадесанам̣ винайапит̣аканти йоджетаббам̣. тасса̄ти тасса винайасса.

татридантиа̄ди пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайамева.

саттхумаха̄бодхивибхӯситоти саттхуна̄ парибхуттамаха̄бодхивибхӯсито ман̣д̣ито, тасса маха̄виха̄расса даккхин̣абха̄ге уттамам̣ йам̣ падха̄нагхаранти самбандхо. таттха падха̄нагхаранти там̣на̄макам̣ паривен̣ам̣. сучича̄риттасӣлена, бхиккхусан̇гхена севитанти идампи падха̄нагхарависесанам̣.

таттха̄ти тасмим̣ падха̄нагхаре. ча̄рупа̄ка̄расан̃читанти мана̄пена па̄ка̄рена париккхиттам̣. сӣтаччха̄йатарӯпетанти гхананичитапаттасан̃чханнаса̄кха̄паса̄кхата̄йа сӣтаччха̄йехи руккхехи упетам̣. викаситакамалакувалайапун̣д̣арӣкасогандхика̄дипуппхасан̃чханнамадхурасӣталудакапун̣н̣ата̄йа сампанна̄ салила̄сайа̄ асса̄ти сампаннасалила̄сайо. уддиситва̄ти буддхасирим̣ на̄ма тхерам̣ нисса̄йа, тасса аджджхесанам̣ нисса̄йа̄ти вуттам̣ хоти. иддха̄ти аттхавиниччхайа̄дӣхи иддха̄ пхӣта̄ парипун̣н̣а̄.

сиринива̄сасса̄ти сирийа̄ нива̄сат̣т̣ха̄набхӯтасса. джайасам̣ваччхарети джайаппаттасам̣ваччхаре. айанти тхерам̣ буддхасирим̣ уддисса йа̄ винайаван̣н̣ана̄ а̄раддха̄, айам̣. дхаммӯпасам̣хита̄ти кусаласанниссита̄. ида̄ни садевакасса локасса аччантасукха̄дхигама̄йа аттано пун̃н̃ам̣ парин̣а̄менто ‘‘чират̣т̣хитаттха дхаммасса̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сама̄читанти упачитам̣. саббасса а̄нубха̄вена̄ти саббасса тасса пун̃н̃асса теджена. саббепи па̄н̣иноти ка̄ма̄вачара̄дибхеда̄ саббе сатта̄. саддхаммарасасевиноти йатха̄рахам̣ бодхиттайа̄дхигамавасена саддхаммарасасевино бхаванту. сесаметтха сувин̃н̃еййамева.

нигаманакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нигаманакатха̄

етта̄вата̄ ча –

винайе па̄т̣аваттха̄йа, са̄санасса ча вуд̣д̣хийа̄;

ван̣н̣ана̄ йа̄ сама̄раддха̄, винайат̣т̣хакатха̄йа са̄.

са̄раттхадӣпанӣ на̄ма, саббасо паринит̣т̣хита̄;

тим̣сасахассаматтехи, гантхехи парима̄н̣ато.

аджджхесито нариндена, сохам̣ параккамаба̄хуна̄;

саддхаммат̣т̣хитика̄мена, са̄сануджджотака̄рина̄.

тенева ка̄рите рамме, па̄са̄дасатаман̣д̣ите;

на̄на̄думаган̣а̄кин̣н̣е, бха̄вана̄бхирата̄лайе.

сӣталӯдакасампанне, васам̣ джетаване имам̣;

аттхабйан̃джанасампаннам̣, ака̄сим̣ сувиниччхайам̣.

йам̣ сиддхам̣ имина̄ пун̃н̃ам̣, йам̣ чан̃н̃ам̣ пасутам̣ майа̄;

етена пун̃н̃акаммена, дутийе аттасамбхаве.

та̄ватим̣се памоденто, сӣла̄ча̄рагун̣е рато;

алагго пан̃чака̄месу, патва̄на пат̣хамам̣ пхалам̣.

антиме аттабха̄вамхи, меттеййам̣ мунипун̇гавам̣;

локаггапуггалам̣ на̄тхам̣, саббасаттахите ратам̣.

дисва̄на тасса дхӣрасса, сутва̄ саддхаммадесанам̣;

адхигантва̄ пхалам̣ аггам̣, собхеййам̣ джинаса̄санам̣.

сада̄ раккханту ра̄джа̄но, дхамменева имам̣ паджам̣;

нирата̄ пун̃н̃акаммесу, джотенту джинаса̄санам̣.

име ча па̄н̣ино саббе, саббада̄ нирупаддава̄;

ниччам̣ калйа̄н̣асан̇каппа̄, паппонту аматам̣ паданти.

са̄раттхадӣпанӣ на̄ма винайат̣ӣка̄ нит̣т̣хита̄.