📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
винайапит̣аке
вимативиноданӣ-т̣ӣка̄ (пат̣хамо бха̄го)
гантха̄рамбхакатха̄
карун̣а̄пун̣н̣ахадайам̣ ¶ ¶ , сугатам̣ хитада̄йакам̣;
натва̄ дхамман̃ча вималам̣, сан̇гхан̃ча гун̣асампадам̣.
ван̣н̣ана̄ нипун̣а̄хесум̣, винайат̣т̣хакатха̄йа йа̄;
пуббакехи ката̄ нека̄, на̄на̄найасама̄кула̄.
таттха ¶ ка̄чи сувиттхин̣н̣а̄, дуккхога̄ха̄ ча гантхато;
вираддха̄ аттхато ча̄пи, саддато ча̄пи каттхачи.
ка̄чи каттхачи апун̣н̣а̄, ка̄чи саммохака̄ринӣ;
тасма̄ та̄хи сама̄да̄йа, са̄рам̣ сан̇кхепарӯпато.
лӣнаттхан̃ча пака̄сенто, вираддхан̃ча висодхайам̣;
упат̣т̣хитанайан̃ча̄пи, таттха таттха пака̄сайам̣.
винайе виматим̣ чхетум̣, бхиккхӯнам̣ лахувуттинам̣;
сан̇кхепена ликхисса̄ми, тасса̄ лӣнаттхаван̣н̣анам̣.
гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄
винайасам̣ван̣н̣ана̄рамбхе ратанаттайам̣ намасситука̄мо тасса висит̣т̣хагун̣айогасандассанаттхам̣ йо каппакот̣ӣхипӣтиа̄дима̄ха. висит̣т̣хагун̣айогена хи вандана̄рахабха̄во, вандана̄рахе ча ката̄ вандана̄ йатха̄дхиппетаматтхам̣ са̄дхети ¶ . еттха ча сам̣ван̣н̣ана̄рамбхе ратанаттайапан̣а̄макаран̣аппайоджанам̣ таттха таттха бахудха̄ папан̃ченти а̄чарийа̄, майам̣ пана идха̄дхиппетамева пайоджанам̣ дассайисса̄ма. тасма̄ сам̣ван̣н̣ана̄рамбхе ратанаттайапан̣а̄макаран̣ам̣ йатха̄пат̣ин̃н̃а̄тасам̣ван̣н̣ана̄йа анантара̄йена парисама̄панаттханти ведитаббам̣. татха̄ хи вуттам̣ ‘‘тасса̄нубха̄вена хатантара̄йо’’ти. ратанаттайапан̣а̄макаран̣ена хи ра̄га̄дидосавигамато пан̃н̃а̄дигун̣апа̄т̣авато а̄йуа̄дивад̣д̣ханато пун̃н̃а̄тисайабха̄ва̄дито ча хотева йатха̄пат̣ин̃н̃а̄тасам̣ван̣н̣ана̄йа анантара̄йена парисама̄панам̣.
таттха пат̣хамам̣ та̄ва бхагавато ванданам̣ каттука̄мо ‘‘йо каппакот̣ӣхипи…пе… тасса̄’’ти а̄ха. имисса̄ пана винайадесана̄йа карун̣а̄ппадха̄нан̃а̄н̣асамут̣т̣хитата̄йа карун̣а̄ппадха̄намева тхоманам̣ а̄раддхам̣. еса̄ хи а̄чарийасса пакати, йадидам̣ а̄рамбха̄нурӯпатхомана̄. карун̣а̄ггахан̣ена четтха апаримеййаппабха̄ва̄ саббепи буддхагун̣а̄ найато сан̇гахита̄ти дат̣т̣хабба̄ там̣мӯлакатта̄ сесабуддхагун̣а̄нам̣. таттха йоти имасса анийамавачанасса на̄тхоти имина̄ самбандхо. каппакот̣ӣхипи аппамеййам̣ ка̄ланти ¶ каппакот̣иган̣ана̄васенапи ‘‘еттака̄ каппакот̣ийо’’ти паметум̣ асаккун̣еййам̣ ка̄лам̣. апи-саддена пагева вассаган̣ана̄йа̄ти дассети. аппамеййам̣ ка̄ланти ча аччантасам̣йоге упайогавачанам̣, тена каппакот̣иган̣ана̄васена париччхиндитумасаккун̣еййамапи, асан̇кхйеййавасена пана париччхиндитаббато салаккхам̣ чатурасан̇кхйеййакаппака̄лам̣ аччантамева нирантарам̣ пан̃чамаха̄паачча̄га̄диатидуккара̄ни каронто кхедам̣ ка̄йикам̣ париссамам̣ паттоти дассети.
локахита̄йа̄ти сатталокасса хита̄йа. на̄тхатӣти на̄тхо, венеййа̄нам̣ хитасукхам̣ а̄сӣсатӣти аттхо. атха ва̄ на̄тхати венеййагате килесе упата̄пети, на̄тхати ва̄ йа̄чати венеййе аттано хитакаран̣е йа̄читва̄пи нийоджетӣти на̄тхо, локапат̣исаран̣о локаса̄мӣ локана̄йакоти вуттам̣ хоти. маха̄ка̄рун̣икасса̄ти йо карун̣а̄йа кампитахадайатта̄ локахитаттхам̣ атидуккаракирийа̄йа анекаппака̄рам̣ та̄дисам̣ дуккхам̣ анубхавитва̄ а̄гато, тасса маха̄ка̄рун̣икасса̄ти аттхо. таттха киратӣти карун̣а̄, парадуккхам̣ виккхипати апанетӣти аттхо. дуккхитесу ва̄ кирийати паса̄рийатӣти карун̣а̄. атха ва̄ кин̣а̄тӣти карун̣а̄, парадуккхе сати ка̄рун̣икам̣ ¶ хим̣сати виба̄дхети, вина̄сети ва̄ парасса дуккханти аттхо. парадуккхе сати са̄дхӯнам̣ кампанам̣ хадайакхедам̣ каротӣти ва̄ карун̣а̄. атха ва̄ камити сукхам̣, там̣ рундхатӣти карун̣а̄. еса̄ хи парадуккха̄панайанака̄мата̄лаккхан̣а̄ аттасукханирапеккхата̄йа ка̄рун̣ика̄нам̣ сукхам̣ рундхати виба̄дхети. карун̣а̄йа нийутто ка̄рун̣ико, маханто ка̄рун̣ико маха̄ка̄рун̣ико, тасса намо аттхӯти па̄т̣хасесо.
евам̣ карун̣а̄мукхена сан̇кхепато сакаласаббан̃н̃угун̣ехи бхагавантам̣ тхометва̄ ида̄ни саддхаммам̣ тхометум̣ асамбудхантиа̄дима̄ха. таттха буддханисевитам̣ йам̣ асамбудхам̣ джӣвалоко бхава̄ бхавам̣ гаччхати, тасса дхаммаварасса намоти самбандхо. таттха асамбудханти асамбуджджханто, йатха̄сабха̄вам̣ аппат̣ивиджджханатоти вуттам̣ хоти. хетуаттхо хеттха антапаччайо. йанти анийамато сапарийаттико навалокуттарадхаммо каммабха̄вена ниддит̣т̣хо. буддханисевитанти тассева висесанам̣, самма̄самбуддхена, паччекабуддхаса̄вакабуддхехипи ва̄ гочара̄севанабха̄вана̄севана̄хи йатха̄рахам̣ нисевитам̣, аджахитанти аттхо. таттха парийаттипхаланибба̄на̄ни гочара̄севанавасенева нисевита̄ни, магго пана бха̄вана̄севанавасена̄пи паччавеккхан̣ан̃а̄н̣а̄дивасена гочара̄севанавасена̄пи нисевито. бхава̄бхаванти бхавато бхавам̣. атха ва̄ хӣнапан̣ӣта̄дивасена кхуддакам̣ махантан̃ча бхаванти аттхо. вуд̣д̣хаттхопи хи а-ка̄ро диссати асеккха̄ дхамма̄тиа̄дӣсу (дха. са. тикама̄тика̄ 11) вийа. атха ва̄ бхавоти вуд̣д̣хи, абхавоти ха̄ни. бхавоти ва̄ сассатадит̣т̣хи, абхавоти уччхедадит̣т̣хи ¶ . вуттаппака̄ро бхаво ча абхаво ча бхава̄бхаво, там̣ бхава̄бхавам̣. гаччхатӣти упагаччхати. джӣвалокоти сатталоко. авиджджа̄дикилесаджа̄лавиддхам̣синоти дхаммависесанам̣. таттха на видати дхамма̄нам̣ йатха̄сабха̄вам̣ на виджа̄на̄тӣти авиджджа̄, ан̃н̃а̄н̣ам̣. са̄ а̄ди йесам̣ тан̣ха̄дӣнам̣, тейева килиссанти етехи сатта̄ти килеса̄, тейева ча сатта̄нам̣ виба̄дханат̣т̣хена джа̄ласадиса̄ти джа̄лам̣, там̣ виддхам̣сети саббасо вина̄сети сӣлена̄ти авиджджа̄дикилесаджа̄лавиддхам̣сӣ, тасса.
нану четтха сапарийаттико навалокуттарадхаммо адхиппето, таттха ча маггойева килесе виддхам̣сети, нетарети че? вуччате – маггасса̄пи нибба̄нама̄гамма ¶ килесавиддхам̣санато нибба̄нампи килесе виддхам̣сети на̄ма, маггасса килесавиддхам̣санакиччам̣ пхалена нит̣т̣хитанти пхалампи ‘‘килесавиддхам̣сӣ’’ти вуччати, парийаттидхаммопи килесавиддхам̣санасса упаниссайапаччайатта̄ ‘‘килесавиддхам̣сӣ’’ти ваттум̣ арахатӣти на кочи досо. дхаммаварасса тасса̄ти пуббе анийамитасса нийа̄макавачанам̣. таттха йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджама̄не чатӯсу апа̄йесу сам̣са̄радуккхе ча апатама̄не дха̄ретӣти дхаммо. вуттаппака̄ро дхаммо ева аттано уттаритара̄бха̄вена варо паваро ануттароти дхаммаваро, тасса дхаммаварасса намо аттхӯти аттхо.
евам̣ сан̇кхепанайенева саббадхаммагун̣ехи саддхаммам̣ тхометва̄ ида̄ни арийасан̇гхам̣ тхометум̣ гун̣ехӣтиа̄дима̄ха. таттха гун̣ехи йо йутто, тамарийасан̇гхам̣ нама̄мӣти самбандхо. сӣла̄дайо гун̣а̄ четтха локийалокуттара̄ адхиппета̄. ‘‘вимуттивимуттин̃а̄н̣а’’нти ваттаббе екадесасарӯпекасесанайена ‘‘вимуттин̃а̄н̣а’’нти вуттам̣, а̄дисаддапарийа̄йена пабхутисаддена ва̄ вимуттиггахан̣ам̣ ведитаббам̣. таттха вимуттӣти пхалам̣. вимуттин̃а̄н̣анти паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ам̣. пабхути-саддена чхал̣абхин̃н̃а̄чатупат̣исамбхида̄дайо гун̣а̄ сан̇гахита̄ти дат̣т̣хабба̄. кусалаттхика̄нам̣ джана̄нам̣ пун̃н̃а̄тисайавуд̣д̣хийа̄ кхеттасадисатта̄ кхеттанти а̄ха ‘‘кхеттам̣ джана̄нам̣ кусалаттхика̄на’’нти. кхиттам̣ бӣджам̣ махаппхалабха̄вакаран̣ена та̄йатӣти хи кхеттам̣. арийасан̇гханти еттха а̄ракатта̄ килесехи, анайе на ирийанато, айе ча ирийанато, садевакена локена ‘‘саран̣а’’нти аран̣ӣйато упагантаббато, упагата̄нан̃ча тадаттхасиддхито арийа̄, ат̣т̣ха арийапуггала̄, арийа̄нам̣ сан̇гхо самӯхоти арийасан̇гхо, там̣ арийасан̇гхам̣.
ида̄ни ратанаттайапан̣а̄маджанитам̣ кусала̄бхисандам̣ йатха̄дхиппете пайоджане нийоджетва̄ аттана̄ сам̣ван̣н̣ийама̄насса винайасса сакаласа̄санамӯлабха̄вадассанамукхена сам̣ван̣н̣ана̄каран̣асса̄пи са̄санамӯлатам̣ ¶ дассетум̣ иччевамичча̄дига̄тха̄двайама̄ха. пун̃н̃а̄бхисанданти пун̃н̃огхам̣, пун̃н̃аппава̄хам̣ пун̃н̃ара̄синти аттхо. тасса̄нубха̄вена̄ти тасса йатха̄вуттасса пун̃н̃аппава̄хасса а̄нубха̄вена балена хатантара̄йо винайам̣ ван̣н̣айиссанти самбандхо.
ат̣т̣хитасса сусан̣т̣хитасса бхагавато са̄санам̣ йасмим̣ т̣хите патит̣т̣хитам̣ хотӣти йоджетаббам̣. таттха йасминти йасмим̣ винайапит̣аке. т̣хитети па̄л̣ито ча аттхато ча анӯнам̣ хутва̄ ладжджӣпуггалесу паваттанат̣т̣хена т̣хите. са̄сананти ¶ сиккхаттайасан̇гахитам̣ са̄санам̣. ат̣т̣хитасса̄ти ка̄масукхалликаттакиламатха̄нуйогасан̇кха̄те антадвайе ат̣т̣хитасса, ‘‘париниббутассапи бхагавато’’типи ваданти. сусан̣т̣хитасса̄ти антадвайавирахита̄йа маджджхима̄йа пат̣ипада̄йа сут̣т̣ху т̣хитасса. амиссанти бха̄ванапум̣саканиддесо, ника̄йантараладдхӣхи асаммиссам̣ катва̄ ана̄кулам̣ катва̄ ван̣н̣айиссанти вуттам̣ хоти. нисса̄йа пубба̄чарийа̄нубха̄ванти пубба̄чарийехи сам̣ван̣н̣итам̣ ат̣т̣хакатхам̣ нисса̄йа, на аттано балена̄ти адхиппа̄йо.
атха пора̄н̣ат̣т̣хакатха̄су виджджама̄на̄су пуна винайасам̣ван̣н̣ана̄ ким̣пайоджана̄ти? а̄ха ка̄ман̃ча̄тиа̄ди. таттха ка̄манти екантена, йатхиччхакам̣ ва̄, саббасоти вуттам̣ хоти, тасса сам̣ван̣н̣итойам̣ винайоти имина̄ самбандхо. пубба̄чарийа̄сабхехӣти маха̄кассапаттхера̄дайо пубба̄чарийа̄ ева акампийат̣т̣хена уттамат̣т̣хена ча а̄сабха̄, техи пубба̄чарийаварехӣти вуттам̣ хоти. кӣдиса̄ пана те пубба̄чарийа̄ти? а̄ха н̃а̄н̣амбӯтиа̄ди. аггамагган̃а̄н̣асан̇кха̄тена амбуна̄ салилена ниддхота̄ни ниссесато а̄йатим̣ ануппаттидхаммата̄па̄данена дхота̄ни висодхита̄ни ра̄га̄дӣни тӣн̣и мала̄ни ка̄ма̄сава̄дайо ча чатта̄ро а̄сава̄ йехи те н̃а̄н̣амбуниддхотамала̄сава̄, техи кхӣн̣а̄савехӣти аттхо. кхӣн̣а̄савабха̄вепи на ете суккхавипассака̄ти а̄ха ‘‘висуддхавиджджа̄пат̣исамбхидехӣ’’ти. таттха виджджа̄ти тиссо виджджа̄, ат̣т̣ха виджджа̄ ва̄. пат̣исамбхида̄ппаттесупи маха̄кассапаттхера̄дӣнам̣ уччинитва̄ гахитата̄йа тесам̣ саддхаммасам̣ван̣н̣ане са̄маттхийам̣ са̄тисайанти дассенто а̄ха ‘‘саддхаммасам̣ван̣н̣анаковидехӣ’’ти.
килесаджа̄там̣, париккха̄раба̄хуллам̣ ва̄ салликхати танум̣ каротӣти саллекхо, аппиччхата̄дигун̣асамӯхо, идха пана кхӣн̣а̄сава̄дхика̄ратта̄ париккха̄раба̄хулласса салликханавасенева аттхо гахетаббо. саллекхена ниббаттам̣ саллекхийам̣, тасмим̣ саллекхийе, дхутан̇гапарихаран̣а̄дисаллекхапаапаттийанти вуттам̣ хоти. носулабхӯпамехӣти саллекхапат̣ипаттийа̄ ‘‘асукасадиса̄’’ти наттхи сулабха̄ упама̄ етесанти носулабхӯпама̄, техи. маха̄виха̄расса̄ти имина̄ ника̄йантарам̣ пат̣иккхипати ¶ . виха̄расӣсена хеттха таттха нива̄сӣнан̃чева техи самаладдхика̄нан̃ча саббесам̣ бхиккхӯнам̣ гахан̣ам̣ дат̣т̣хаббам̣. тасма̄ тесам̣ маха̄виха̄рава̄сӣнам̣ дит̣т̣хисӣлависуддхийа̄ пабхаваттена сан̃н̃а̄н̣абхӯтатта̄ ¶ дхаммасан̇га̄хака̄ маха̄кассапаттхера̄дайо ‘‘маха̄виха̄расса дхаджӯпама̄’’ти вутта̄, техи айам̣ винайо сам̣ван̣н̣ито самма̄ анӯнам̣ катва̄ ван̣н̣ито. катханти а̄ха ‘‘читтехи найехӣ’’ти. вичиттехи найехи самбуддхаваранвайехи саббан̃н̃убуддхаварам̣ анугатехи, бхагавато адхиппа̄йа̄нугатехи найехӣти вуттам̣ хоти.
евам̣ пора̄н̣ат̣т̣хакатха̄йа анӯнабха̄вам̣ дассетва̄ ида̄ни аттано сам̣ван̣н̣ана̄йа пайоджанависесам̣ аджджхесакан̃ча дассетум̣ сам̣ван̣н̣ана̄тиа̄дима̄ха. таттха сан̇кхататта̄ти рачитатта̄. на кан̃чи аттхам̣ абхисамбхун̣а̄тӣти на кан̃чи аттхам̣ са̄дхети.
сам̣ван̣н̣анам̣ тан̃ча̄тиа̄дина̄ аттано сам̣ван̣н̣ана̄йа каран̣аппака̄рам̣ дассети. таттха тан̃ча ида̄ни вуччама̄нам̣ сам̣ван̣н̣анам̣ сама̄рабханто сакала̄йапи маха̄ат̣т̣хакатха̄йа идха гахетаббато маха̄ат̣т̣хакатхам̣ тасса̄ ида̄ни вуччама̄на̄йа сам̣ван̣н̣ана̄йа сарӣрам̣ катва̄ маха̄паччарийам̣ йо виниччхайо вутто, татхева курундӣна̄ма̄дӣсу виссута̄су ат̣т̣хакатха̄су йо виниччхайо вутто, татопи виниччхайато йуттаматтхам̣ апариччаджанто антогадхаттхерава̄дам̣ катва̄ сам̣ван̣н̣анам̣ самма̄ сама̄рабхиссанти падаттхасамбандхо ведитаббо. еттха ча аттхо катхӣйати ета̄йа̄ти ат̣т̣хакатха̄ ттха-ка̄расса т̣т̣ха-ка̄рам̣ катва̄. маха̄паччарийанти маха̄паччарӣна̄микам̣. еттха ча паччарӣти ул̣умпам̣ вуччати, тасмим̣ нисӣдитва̄ кататта̄ тамева на̄мам̣ джа̄там̣. ‘‘курундӣвалливиха̄ро на̄ма аттхи, таттха кататта̄ ‘курундӣ’ти на̄мам̣ джа̄та’’нти ваданти. а̄дисаддена андхакат̣т̣хакатхам̣ сан̇кхепат̣т̣хакатхан̃ча сан̇ган̣ха̄ти.
йуттаматтханти маха̄ат̣т̣хакатха̄найена, чатуббидхавинайайуттийа̄ ва̄ йуттаматтхам̣. ‘‘ат̣т̣хакатхам̣йева гахетва̄ сам̣ван̣н̣анам̣ карисса̄мӣ’’ти вутте ат̣т̣хакатха̄су вуттаттхерава̄да̄нам̣ ба̄хирабха̄во сийа̄ти тепи антокаттука̄мо ‘‘антогадхатхерава̄да’’нти а̄ха, тхерава̄депи антокатва̄ти вуттам̣ хоти.
там̣ мети га̄тха̄йа сотӯхи пат̣ипаджджитаббавидхим̣ дассети. таттха дхаммаппадӣпасса̄ти дхаммо ева мохандхака̄равиддхам̣санато падӣпасадисатта̄ падӣпо асса̄ти дхаммаппадӣпо, бхагава̄, тасса. патима̄найанта̄ти пӯджента̄ манаса̄ гарум̣ каронта̄ ниса̄менту сун̣анту.
буддхена̄тиа̄дина̄ ¶ аттано сам̣ван̣н̣ана̄йа а̄гаманасуддхидассанамукхена пама̄н̣абха̄вам̣ дассетва̄ анусиккхитаббатам̣ ¶ дассети. таттха йатхева буддхена йо дхаммо винайо ча вутто, со тасса буддхасса йехи путтехи маха̄кассапаттхера̄дӣхи татхева н̃а̄то, тесам̣ буддхапутта̄нам̣ матимаччаджанта̄ сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ йасма̄ пуре ат̣т̣хакатха̄ акам̣сӯти самбандхо ведитаббо. таттха дхаммоти сутта̄бхидхамме сан̇ган̣ха̄ти. винайоти сакалам̣ винайапит̣акам̣. вуттоти па̄л̣ито ча аттхато ча буддхена бхагавата̄ вутто. на хи бхагавата̄ абйа̄катам̣ на̄ма тантипадам̣ аттхи, таттха таттха бхагавата̄ паваттитапакин̣н̣акадесана̄йева хи ат̣т̣хакатха̄. татхева н̃а̄тоти йатхева буддхена вутто, татхева екападампи екаккхарампи авина̄сетва̄ адхиппа̄йан̃ча авикопетва̄ н̃а̄то видитоти аттхо. тесам̣ матимаччаджанта̄ти тесам̣ буддхапутта̄нам̣ матисан̇кха̄там̣ тхерапарампара̄йа уггахетва̄ а̄бхатам̣ аббоччхиннам̣ па̄л̣иван̣н̣ана̄васена чева па̄л̣имуттакавасена ча паваттам̣ саббам̣ ат̣т̣хакатха̄виниччхайам̣ апариччаджанта̄. ат̣т̣хакатха̄ акам̣сӯти маха̄ат̣т̣хакатха̄маха̄паччариа̄дика̄ сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄йо акам̣су. ‘‘ат̣т̣хакатха̄макам̣сӯ’’типи па̄т̣хо, таттха̄пи сойеваттхо.
тасма̄ти йасма̄ тесам̣ буддхапутта̄нам̣ адхиппа̄йам̣ авикопетва̄ пуре ат̣т̣хакатха̄ акам̣су, тасма̄. йам̣ ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣, там̣ саббампи пама̄н̣анти йоджана̄. хӣти нипа̄таматтам̣ хетуаттхасса тасма̄ти имина̄йева пака̄ситатта̄, авадха̄ран̣аттхо ва̄, пама̄н̣амева̄ти. йади ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣ саббампи пама̄н̣ам̣, евам̣ сати таттха пама̄далекха̄пи пама̄н̣ам̣ сийа̄ти а̄ха ‘‘ваджджайитва̄на пама̄далекха’’нти, апара̄парам̣ ликхантехи пама̄дена сатим̣ апаччупат̣т̣хапетва̄ ан̃н̃аттха ликхитаббам̣ ан̃н̃аттха ликхана̄дивасена паваттита̄ пама̄далекха̄ на̄ма, са̄ ча самантапа̄са̄дика̄йам̣ таттха таттха сайамева а̄вибхависсати. пуна йасма̄ти падасса самбандхадассанавасена айам̣ аттхайоджана̄ – йасма̄ ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣ идха имасмим̣ са̄сане сиккха̄су сага̄рава̄нам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ пама̄н̣амева, йасма̄ ча айам̣ ван̣н̣ана̄пи бха̄сантарапаричча̄га̄диматтависит̣т̣хата̄йа аттхато абхинна̄, тато ева пама̄н̣абхӯта̄ва хессати, тасма̄ анусиккхитабба̄ти.
татоти та̄хи ат̣т̣хакатха̄хи. бха̄сантарамева хитва̄ти сӣхал̣абха̄сам̣йева апанетва̄. виттха̄рамагган̃ча сама̄сайитва̄ти пора̄н̣ат̣т̣хакатха̄су йатха̄т̣ха̄не ¶ ваттаббампи падаттхавиниччхайа̄дикам̣ ативиттхин̣н̣ена вачанаккамена чева вуттамева аттханайам̣ аппаматтакависесена пунаппунам̣ катханена ча таттха таттха папан̃читам̣ та̄дисам̣ виттха̄рамаггам̣ паха̄йа саллахукена аттхавин̃н̃а̄пакена падаккамена чева вуттанайасадисам̣ ваттаббам̣ атидиситва̄ ча сан̇кхепанайенева ван̣н̣айисса̄ма̄ти адхиппа̄йо. са̄раттхадӣпанийам̣ пана винайат̣ӣка̄йам̣ ‘‘пора̄н̣ат̣т̣хакатха̄су упари вуччама̄нампи а̄нетва̄ таттха таттха папан̃читам̣ н̃аттичатуттхена каммена…пе… упасампанноти бхиккхӯти еттха апалокана̄дӣнам̣ чатуннампи ¶ камма̄нам̣ виттха̄ракатха̄ вийа та̄дисам̣ виттха̄рамаггам̣ сан̇кхипитва̄’’ти вуттам̣, там̣ тантиккамам̣ кан̃чи авоккамитва̄ти еттхева ваттум̣ йуттам̣. ан̃н̃аттха па̄л̣ийа̄ ваттаббам̣ ан̃н̃аттха катханан̃хи тантиккамам̣ воккамитва̄ катханам̣ на̄ма. татха̄ хи вуттам̣ ‘‘татхева ван̣н̣итум̣ йуттарӯпам̣ хутва̄ ануккамена а̄гатам̣ па̄л̣им̣ париччаджитва̄ сам̣ван̣н̣анато сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄су айуттат̣т̣ха̄не ван̣н̣итам̣ йатха̄т̣ха̄нейева ван̣н̣анато ча вуттам̣ ‘тантиккамам̣ кан̃чи авоккамитва̄’’’ти. тасма̄ йатха̄вуттанайенева аттхо гахетаббо. катхам̣ пана виттха̄рамаггасса сан̇кхипане виниччхайо на хӣйатӣти? а̄ха ‘‘виниччхайам̣ саббамасесайитва̄’’ти. сан̇кхипантопи пунаппунам̣ вачана̄димева сан̇кхипанто, виниччхайам̣ пана ат̣т̣хакатха̄су сабба̄супи вуттам̣ саббампи асесайитва̄, кин̃чиматтампи апариха̄петва̄ти вуттам̣ хоти. тантиккамам̣ кан̃чи авоккамитва̄ти кан̃чи па̄л̣иккамам̣ анатиккамитва̄, ануккаменева па̄л̣им̣ ван̣н̣айисса̄ма̄ти аттхо.
суттантика̄нам̣ вачана̄наматтханти веран̃джакан̣д̣а̄дӣсу а̄гата̄нам̣ джха̄накатха̄дӣнам̣ суттантавачана̄нам̣ сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄су ‘‘суттантика̄нам̣ бха̄ро’’ти ватва̄ аван̣н̣итаббат̣т̣ха̄нам̣ аттхам̣ там̣там̣сутта̄нурӯпам̣ саббасо паридӣпайисса̄ма̄ти адхиппа̄йо. хессатӣти бхависсати, карӣйиссатӣти ва̄ аттхо. еттха ча пат̣хамасмим̣ аттхавикаппе ‘‘бха̄сантарапаричча̄га̄дикам̣ чатуббидхам̣ киччам̣ ниппха̄детва̄ суттантика̄нам̣ вачана̄наматтхам̣ паридӣпайантӣ айам̣ ван̣н̣ана̄ бхависсатӣ’’ти ван̣н̣ана̄васена сама̄накаттуката̄ ведитабба̄. паччхимасмим̣ аттхавикаппе пана ‘‘хет̣т̣ха̄ вуттабха̄сантарапаричча̄га̄дикам̣ катва̄ суттантика̄нам̣ вачана̄наматтхам̣ паридӣпайантӣ айам̣ ван̣н̣ана̄ амхехи карӣйиссатӣ’’ти евам̣ а̄чарийавасена сама̄накаттуката̄ ведитабба̄.
гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
ба̄хиранида̄накатха̄
ида̄ни ¶ сам̣варавинайапаха̄навинайа̄дӣсу бахӯсу винайесу аттана̄ ‘‘там̣ ван̣н̣айиссам̣ винайа’’нти евам̣ сам̣ван̣н̣етаббабха̄вена пат̣ин̃н̃а̄там̣ винайам̣ дассенто а̄ха таттха̄тиа̄ди. таттха таттха̄ти йатха̄вутта̄су га̄тха̄су. та̄ва-саддо пат̣хаманти имасмим̣ аттхе дат̣т̣хаббо, тена пат̣хамам̣ винайам̣ ваваттхапетва̄ ¶ паччха̄ тасса ван̣н̣анам̣ карисса̄ма̄ти дӣпети. ваваттхапетабботи нийаметаббо. тенетам̣ вуччатӣти йасма̄ ваваттхапетаббо, тена хетуна̄ етам̣ винайо на̄ма̄тиа̄дикам̣ нийа̄макавачанам̣ вуччатӣти аттхо. асса̄ти винайасса. ма̄тика̄ти уддесо. со хи ниддесапада̄нам̣ джананӣт̣ха̄не т̣хитатта̄ ма̄та̄ вийа̄ти ‘‘ма̄тика̄’’ти вуччати.
ида̄ни сам̣ван̣н̣етаббаматтхам̣ ма̄тикам̣ пат̣т̣хапетва̄ дассенто а̄ха вуттам̣ йена̄тиа̄ди. идам̣ вуттам̣ хоти – етам̣ тена самайена буддхо бхагава̄ веран̃джа̄йам̣ вихаратӣтиа̄динида̄навачанапат̣иман̣д̣итам̣ винайапит̣акам̣ йена пуггалена вуттам̣, йасмим̣ ка̄ле вуттам̣, йасма̄ ка̄ран̣а̄ вуттам̣, йена дха̄ритам̣, йена ча а̄бхатам̣, йесу патит̣т̣хитам̣, етам̣ йатха̄вуттавидха̄нам̣ ватва̄ тато тена самайена̄тиа̄дипа̄т̣хасса аттхам̣ анекаппака̄рато дассенто винайасса аттхаван̣н̣анам̣ карисса̄мӣти.
еттха ча вуттам̣ йена йада̄ йасма̄ти идам̣ вачанам̣ тена самайена буддхо бхагава̄тиа̄динида̄навачанаматтам̣ апеккхитва̄ ваттука̄мопи висум̣ аватва̄ ‘‘нида̄нена а̄дикалйа̄н̣ам̣, идамавоча̄ти нигаманена парийоса̄накалйа̄н̣а’’нти вачанато нида̄нанигамана̄нипи саттхудесана̄йа анувидха̄натта̄ тадантогадха̄нева̄ти нида̄насса̄пи винайапа̄л̣ийам̣йева антогадхатта̄ вуттам̣ йена йада̄ йасма̄ти идампи винайапит̣акасамбандхам̣йева катва̄ ма̄тикам̣ т̣хапети. ма̄тика̄йа хи етанти вуттам̣ винайапит̣акам̣йева са̄ман̃н̃ато саббаттха самбандхамупагаччхати.
ида̄ни пана там̣ висум̣ нӣхаритва̄ дассенто таттха вуттам̣ йена̄тиа̄дима̄ха. таттха̄ти тесу ма̄тика̄падесу. иданти тена самайена̄тиа̄динида̄навачанам̣. хи-саддо йасма̄ти аттхо дат̣т̣хаббо, йасма̄ буддхасса бхагавато аттапаччаккхавачанам̣ на хоти, тасма̄ти вуттам̣ хоти. аттапаччаккхавачанам̣ на хотӣти аттана̄ паччаккхам̣ катва̄ вуттавачанам̣ на хоти. атха ¶ ва̄ аттано паччаккхака̄ле дхарама̄нака̄ле вуттавачанам̣ на хоти. тадубхайена̄пи бхагавато вуттавачанам̣ на хотӣти аттхо.
пат̣хамамаха̄сан̇гӣтикатха̄ван̣н̣ана̄
пат̣хамамаха̄сан̇гӣти на̄ма чеса̄ти еттха ча-саддо ваттаббасампин̣д̣анаттхо, упан̃н̃а̄саттхо ва̄, упан̃н̃а̄соти ча ва̄кйа̄рамбхо вуччати. еса̄ хи гантхака̄ра̄нам̣ пакати, йадидам̣ кин̃чи ватва̄ пуна апарам̣ ваттума̄рабханта̄нам̣ ча-саддаппайого. йатха̄паччайам̣ таттха таттха деситатта̄ виппакин̣н̣а̄нам̣ дхаммавинайа̄нам̣ ¶ сабха̄гаттхавасена сан̇гахетва̄ га̄йанам̣ катханам̣ сан̇гӣти, маха̄висайатта̄ пӯджанӣйатта̄ ча махатӣ сан̇гӣти маха̄сан̇гӣти. дутийа̄дим̣ упа̄да̄йа чеса̄ ‘‘пат̣хамамаха̄сан̇гӣтӣ’’ти вутта̄. нидада̄ти десанам̣ десака̄ла̄дивасена авидитам̣ видитам̣ катва̄ нидассетӣти нида̄нам̣, таттха косаллаттхам̣.
венеййа̄нам̣ маггапхалуппаттихетубхӯта̄ва кирийа̄ ниппарийа̄йена буддхакиччанти а̄ха ‘‘дхаммачаккаппаваттанан̃хи а̄дим̣ катва̄’’ти. таттха сатипат̣т̣ха̄на̄дидхаммо ева паваттанат̣т̣хена чакканти дхаммачаккам̣, чакканти ва̄ а̄н̣а̄, там̣ дхаммато анапетатта̄ дхаммачаккам̣, дхаммена н̃а̄йена чаккантипи дхаммачаккам̣. катабуддхакиччети нит̣т̣хитабуддхакичче бхагавати локана̄тхети самбандхо. кусина̄ра̄йанти самӣпаттхе етам̣ бхуммавачанам̣. упаваттане малла̄нам̣ са̄лаванети тасса нагарасса упаваттанабхӯтам̣ маллара̄джӯнам̣ са̄лавануййа̄нам̣ дассети. таттха нагарам̣ пависанта̄ уййа̄нато упечча ваттанти гаччханти етена̄ти ‘‘упаваттана’’нти уййа̄насса ча нагарасса ча маджджхе са̄лаванам̣ вуччати. кусина̄ра̄йа хи даккхин̣апаччхимадиса̄йа там̣ уййа̄нам̣ хоти, тато уййа̄нато са̄лаванара̄дживира̄джито магго па̄чӣна̄бхимукхо гантва̄ нагарасса даккхин̣адва̄ра̄бхимукхо уттарена ниватто, тена маггена манусса̄ нагарам̣ пависанти, тасма̄ там̣ ‘‘упаваттана’’нти вуччати. таттха кира упаваттане ан̃н̃аман̃н̃асам̣сат̣т̣хавит̣апа̄нам̣ сампанначха̄йа̄нам̣ са̄лапантӣнамантаре бхагавато паринибба̄наман̃чо пан̃н̃атто, там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘йамакаса̄ла̄намантаре’’ти. упа̄дӣйати каммакилесехӣти упа̄ди, випа̄каккхандха̄ кат̣атта̄ ча рӯпам̣. тадева каммакилесехи самма̄ аппахӣната̄йа сесо, наттхи еттха упа̄дисесоти анупа̄дисеса̄, нибба̄надха̄ту, та̄йа. иттхамбхӯталаккхан̣е ¶ ча̄йам̣ каран̣аниддесо. паринибба̄нети нимиттаттхе бхуммам̣, паринибба̄нахету тасмим̣ т̣ха̄не саннипатита̄нанти аттхо. сан̇гхасса тхеро джет̣т̣хо сан̇гхаттхеро. еттха ча сан̇гхасаддасса бхиккхусатасахассасаддаса̄пеккхаттепи гамакатта̄ тхерасаддена сама̄со йатха̄ девадаттасса гарукуланти. а̄йасма̄ маха̄кассапо дхаммавинайасан̇га̄йанаттхам̣ бхиккхӯнам̣ усса̄хам̣ джанесӣти самбандхо.
татха̄ усса̄хам̣ джананасса ка̄ран̣ама̄ха сатта̄хапариниббутетиа̄ди. сатта аха̄ни сама̄хат̣а̄ни сатта̄хам̣, сатта̄хам̣ париниббутасса асса̄ти сатта̄хапариниббуто, сатта̄хапариниббуте субхаддена вуд̣д̣хапаббаджитена вуттавачанамануссарантоти самбандхо. алам̣, а̄вусотиа̄дина̄ тена вуттавачанам̣ дассети. таттха аланти пат̣иккхепавачанам̣. тена маха̄саман̣ена̄ти ниссакке каран̣авачанам̣, тато маха̄саман̣ато сут̣т̣ху мутта̄ майанти аттхо, упаддута̄ ча хома тада̄ти адхиппа̄йо, хома̄ти ва̄ атӣтаттхе ваттама̄навачанам̣, ахумха̄ти аттхо. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджатӣти тит̣т̣хати еттха пхалам̣ тада̄йаттавуттита̄йа̄ти ¶ т̣ха̄нам̣, хету. кхоти авадха̄ран̣е, етам̣ ка̄ран̣ам̣ виджджатева, но на виджджатӣти аттхо. ким̣ там̣ ка̄ран̣анти? а̄ха йам̣ па̄пабхиккхӯтиа̄ди. еттха йанти нипа̄таматтам̣, ка̄ран̣аниддесо ва̄, йена ка̄ран̣ена антарадха̄пеййум̣, тадетам̣ ка̄ран̣ам̣ виджджатӣти аттхо. атӣто атикканто саттха̄ еттха, етасса̄ти ва̄ атӣтасаттхукам̣, па̄вачанам̣. падха̄нам̣ вачанам̣ па̄вачанам̣, дхаммавинайанти вуттам̣ хоти. паккхам̣ лабхитва̄ти аладжджӣпаккхам̣ лабхитва̄. на чирассева̄ти на чиренева. йа̄ва ча дхаммавинайо тит̣т̣хатӣти йаттакам̣ ка̄лам̣ дхаммо ча винайо ча ладжджӣпуггалесу тит̣т̣хати.
вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ти паринибба̄наман̃че нипаннена бхагавата̄ вуттанти аттхо. десито пан̃н̃аттоти сутта̄бхидхаммапит̣акасан̇гахитасса дхаммасса чева винайапит̣акасан̇гахитасса винайасса ча атисаджджанам̣ пабодханам̣ десана̄. тассева пака̄рато н̃а̄панам̣ асан̇карато т̣хапанам̣ пан̃н̃а̄панам̣. со во мамаччайена саттха̄ти со дхаммавинайо тумха̄кам̣ мамаччайена саттха̄ майи париниббуте саттхукиччам̣ са̄дхессати. са̄сананти парийаттипат̣ипаттипат̣иведхавасена тивидхам̣ са̄санам̣, ниппарийа̄йато пана саттаттим̣са бодхипаккхийадхамма̄. аддханийанти аддха̄наккхамам̣, тадева чират̣т̣хитикам̣ асса бхавеййа̄ти самбандхо.
ида̄ни ¶ самма̄самбуддхена аттано катам̣ ануггахависесам̣ вибха̄венто а̄ха йан̃ча̄хам̣ бхагавата̄тиа̄ди. таттха йан̃ча̄ханти етасса ануггахитоти етена самбандхо. таттха йанти йасма̄, йена ка̄ран̣ена̄ти вуттам̣ хоти. кирийа̄пара̄масанам̣ ва̄ етам̣, тена ануггахитоти еттха ануггахан̣ам̣ пара̄масати. дха̄рессасӣтиа̄дикам̣ бхагавата̄ маха̄кассапаттхерена саддхим̣ чӣварапариваттанам̣ ка̄тука̄мена вуттавачанам̣. дха̄рессаси пана ме твам̣ кассапа̄ти ‘‘кассапа, твам̣ има̄ни парибхогаджин̣н̣а̄ни пам̣сукӯла̄ни па̄рупитум̣ саккхиссасӣ’’ти вадати, тан̃ча кхо на ка̄йабалам̣ сандха̄йа, пат̣ипаттипӯран̣ам̣ пана сандха̄йа евама̄ха. са̄н̣а̄ни пам̣сукӯла̄нӣти матакал̣еварам̣ паливет̣хетва̄ чхад̣д̣ита̄ни тумбаматте кимайо паппхот̣етва̄ гахита̄ни са̄н̣ава̄камайа̄ни пам̣сукӯлачӣвара̄ни. ратхика̄дӣнам̣ йаттха каттхачи пам̣сӯнам̣ упари т̣хитатта̄ аббхуггатат̣т̣хена тесу кӯламива̄ти пам̣сукӯлам̣. атха ва̄ пам̣су вийа куччхитабха̄вам̣ улати гаччхатӣти пам̣сукӯланти пам̣сукӯласаддасса аттхо дат̣т̣хаббо. ниббасана̄нӣти нит̣т̣хитавасанакичча̄ни, парибхогаджин̣н̣а̄нӣти аттхо. екамева там̣ чӣварам̣ анека̄вайаватта̄ бахувачанам̣ катам̣. са̄дха̄ран̣апарибхогена̄ти аттана̄ сама̄напарибхогена, са̄дха̄ран̣апарибхогена ча самасамат̣т̣хапанена ча ануггахитоти самбандхо.
ида̄ни ¶ нава̄нупуббавиха̄рачхал̣абхин̃н̃а̄ппабхеде уттаримануссадхамме аттана̄ самасамат̣т̣хапанаттха̄йа бхагавата̄ вуттам̣ кассапасам̣йутте (сам̣. ни. 2.152) а̄гатам̣ па̄л̣им̣ пеййа̄ламукхена а̄диггахан̣ена ча сан̇кхипитва̄ дассенто а̄ха ахам̣, бхиккхаветиа̄ди. таттха йа̄ваде а̄кан̇кха̄мӣти йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми, йаттакам̣ ка̄лам̣ иччха̄мӣти аттхо, ‘‘йа̄вадева̄’’типи па̄т̣хо. нава̄нупуббавиха̄рачхал̣абхин̃н̃а̄ппабхедети еттха нава̄нупуббавиха̄ро на̄ма анупат̣ипа̄т̣ийа̄ сама̄паджджитаббабха̄вато евам̣сан̃н̃ита̄ ниродхасама̄паттийа̄ саха ат̣т̣ха рӯпа̄рӯпасама̄паттийо. чхал̣абхин̃н̃а̄ на̄ма а̄саваккхайан̃а̄н̣ена саддхим̣ пан̃ча̄бхин̃н̃а̄йо. аттана̄ самасамат̣т̣хапанена̄ти ‘‘ахам̣ йаттакам̣ ка̄лам̣ йаттаке сама̄паттивиха̄ре абхин̃н̃а̄йо ча вал̣ан̃джеми, татха̄ кассапопӣ’’ти евам̣ йатха̄вуттауттаримануссадхамме аттана̄ самасамам̣ катва̄ т̣хапанена, идан̃ча уттаримануссадхаммаса̄ман̃н̃ена тхерасса пасам̣са̄маттена вуттам̣, на ¶ бхагавата̄ саддхим̣ саббатха̄ самата̄йа. бхагавато хи гун̣ависесам̣ упа̄да̄йа са̄вака̄ паччекабуддха̄ ча калампи калабха̄гампи на упенти, тасса киман̃н̃ам̣ а̄н̣ан̣йам̣ бхависсати ан̃н̃атра дхаммавинайасан̇га̄йана̄ти адхиппа̄йо. таттха тасса̄ти тасса ануггахасса, тасса мети ва̄ аттхо гахетаббо. поттхакесу хи кесучи ‘‘тасса ме’’ти па̄т̣хо диссати. а̄н̣ан̣йам̣ ан̣ан̣абха̄во. сакакавачаиссарийа̄нуппада̄нена̄ти еттха чӣварасса нидассанавасена кавачассева гахан̣ам̣ катам̣, сама̄паттийа̄ нидассанавасена иссарийам̣ гахитам̣.
ида̄ни йатха̄вуттаматтхам̣ па̄л̣ийа̄ вибха̄венто а̄ха йатха̄ха̄тиа̄ди. таттха екамида̄ханти еттха иданти нипа̄таматтам̣. екам̣ самайанти екасмим̣ самайети аттхо. па̄ва̄йа̄ти па̄ва̄нагарато. аддха̄намаггаппат̣ипанноти дӣгхамаггаппат̣ипанно. дӣгхапарийа̄йо хеттха аддха̄насаддо. саббам̣ субхаддакан̣д̣ам̣ виттха̄рато ведитаббанти пан̃часатикаккхандхаке а̄гатам̣ субхаддакан̣д̣ам̣ идха а̄нетва̄ виттха̄ретаббам̣.
тато паранти субхаддакан̣д̣ато парам̣. саббам̣ субхаддакан̣д̣ам̣ виттха̄рато ведитаббанти имина̄ ‘‘йам̣ на иччхисса̄ма, на там̣ карисса̄ма̄’’ти етам̣ парийантам̣ субхаддакан̣д̣апа̄л̣им̣ дассетва̄ ида̄ни авасесам̣ усса̄хаджананаппака̄раппаваттам̣ па̄л̣имева дассенто ханда майам̣ а̄вусотиа̄дима̄ха. таттха пуре адхаммо диппатӣти еттха ‘‘адхаммо на̄ма дасакусалакаммапатхапат̣ипаккхабхӯто адхаммо’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 1.пат̣хамамаха̄сан̇гӣтикатха̄ван̣н̣ана̄) вуттам̣. дхаммасан̇гахан̣аттхам̣ усса̄хаджананаппасан̇гатта̄ пана дхаммавинайа̄нам̣ асан̇га̄йанахетудосаган̣о самбхавати, со ева еттха адхаммо диппати таппат̣ипаккхо дхаммо ча пат̣иба̄хӣйатӣти ваттаббам̣. апи ча ‘‘адхаммава̄дино балаванто хонти дхаммава̄дино дуббала̄ хонтӣ’’ти вуччама̄натта̄ йена адхаммена те субхаддаваджджипуттака̄дайо адхаммава̄дино, йена ча дхаммена итаре дхаммава̄динова хонти. тейева идха ‘‘адхаммо’’ ¶ ‘‘дхаммо’’ти ча ваттабба̄. тасма̄ сӣлавипаттиа̄дихетуко па̄пиччхата̄дидосаган̣о адхаммо, таппат̣ипаккхо сӣласампада̄дихетуко аппиччхата̄дигун̣асамӯхо дхаммоти ча гахетаббам̣. пуре диппатӣти апи на̄ма диппати. атха ва̄ йа̄ва адхаммо дхаммам̣ пат̣иба̄хитум̣ саматтхо хоти, тато пуретарамева̄ти ¶ аттхо. диппатӣти дипписсати. пуресаддайогена хи ана̄гататтхе айам̣ ваттама̄наппайого, йатха̄ пура̄ вассати девоти. авинайоти паха̄навинайа̄дӣнам̣ пат̣ипаккхабхӯто авинайо.
тена хӣти уййоджанаттхе нипа̄то. сакаланаван̇гасаттхуса̄санапарийаттидхарети сакалам̣ суттагеййа̄динаван̇гам̣ еттха, етасса ва̄ аттхӣти сакаланаван̇гам̣, саттхуса̄санам̣. аттхака̄мена парийа̄пун̣итаббато дит̣т̣хадхаммика̄дипурисаттхапарийаттибха̄вато ча ‘‘парийаттӣ’’ти тӣн̣и пит̣ака̄ни вуччанти, там̣ сакаланаван̇гасаттхуса̄санасан̇кха̄там̣ парийаттим̣ дха̄рентӣти сакаланаван̇гасаттхуса̄санапаайаттидхара̄, та̄дисети аттхо. саматхабха̄вана̄синеха̄бха̄вена суккха̄ лӯкха̄ асиниддха̄ випассана̄ етесанти суккхавипассака̄. типит̣акасаббапарийаттиппабхедадхарети тин̣н̣ам̣ пит̣ака̄нам̣ сама̄ха̄ро типит̣акам̣, тадева наван̇га̄дивасена анекабхедабхиннам̣ саббам̣ парийаттиппабхедам̣ дха̄рентӣти типит̣акасаббапарийаттиппабхедадхара̄.
кисса пана̄ти касма̄ пана. сиккхатӣти секкхо. тамева̄ха ‘‘сакаран̣ӣйо’’ти. упаримаггаттайакиччасса апарийоситатта̄ сакиччоти аттхо. асса̄ти анена. бахука̄ратта̄ти бахупака̄ратта̄. асса̄ти бхавеййа. ативийа виссаттхоти ативийа висса̄сико. нанти а̄нандаттхерам̣ овадатӣти самбандхо. а̄нандаттхерасса када̄чи асан̃н̃ата̄йа навака̄йа саддхивиха̄рикапариса̄йа джанападача̄рика̄чаран̣ам̣, тесан̃ча саддхивиха̄рика̄нам̣ екаккхан̣е уппаббаджджанан̃ча пат̣ичча маха̄кассапаттхеро там̣ нигган̣ханто евама̄ха ‘‘на ва̄йам̣ кума̄рако маттаман̃н̃а̄сӣ’’ти. еттха ча ва̄-саддо падапӯран̣о, айам̣ кума̄ро аттано пама̄н̣ам̣ на пат̣иджа̄на̄тӣти тхерам̣ тадждженто а̄ха. татра̄ти евам̣ сати.
кин̃ча̄пи секкхоти идам̣ на секкха̄нам̣ агатигаманасаббха̄вена вуттам̣, асеккха̄нан̃н̃ева пана уччинитва̄ гахитатта̄ти дат̣т̣хаббам̣. тасма̄ ‘‘кин̃ча̄пи секкхо, татха̄пи тхеро а̄йасмантампи а̄нандам̣ уччинатӯ’’ти еваметтха самбандхо ведитаббо, на пана кин̃ча̄пи секкхо, татха̄пи абхаббо агатим̣ гантунти йоджетаббам̣. абхабботиа̄ди панасса сабха̄вакатханам̣. таттха ¶ чханда̄ти чхандена синехена. агатим̣ гантунти акаттаббам̣ ка̄тум̣. парийаттоти адхӣто уггахито.
ра̄джагахам̣ ¶ кхо маха̄гочаранти еттха га̄во чаранти еттха̄ти гочаро, гуннам̣ гочарат̣т̣ха̄нам̣. гочаро вийа̄ти гочаро, бхиккха̄чаран̣ат̣т̣ха̄нам̣. со маханто асса̄ти маха̄гочарам̣, ра̄джагахам̣. уккот̣еййа̄ти нива̄реййа.
саттасу са̄дхукӣл̣анадивасесӯти еттха сам̣вегаваттхум̣ киттетва̄ киттетва̄ са̄дхукам̣ ева пӯджа̄васена кӣл̣анато са̄дхукӣл̣анам̣. упакат̣т̣ха̄ти а̄санна̄. вассам̣ упанети упагаччхати еттха̄ти вассӯпана̄йика̄.
татра суданти тассам̣ са̄ваттхийам̣, суданти нипа̄таматтам̣. уссаннадха̄туканти упачитапиттасемха̄дидха̄тукам̣. самасса̄сетунти сантаппетум̣. дутийадивасети джетаванавиха̄рам̣ павит̣т̣хадивасато дутийадивасети ваданти. вириччати етена̄ти виречанам̣. осадхапарибха̄витам̣ кхӣрамева виречананти кхӣравиречанам̣. йам̣ сандха̄йа̄ти йам̣ бхесаджджапа̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. бхесаджджаматта̄ти аппаматтакам̣ бхесаджджам̣. аппаттхо хи айам̣ матта̄-саддо матта̄ сукхапаричча̄га̄тиа̄дӣсу (дха. па. 290) вийа.
кхан̣д̣апхуллаппат̣исан̇кхаран̣анти еттха кхан̣д̣анти чхиннам̣, пхулланти бхиннам̣, тесам̣ пат̣исан̇кхаран̣ам̣ абхинавакаран̣ам̣.
париччхедавасена ведийати диссатӣти паривен̣ам̣. таттха̄ти тесу виха̄ресу кхан̣д̣апхуллаппат̣исан̇кхаран̣анти самбандхо. пат̣хамам̣ ма̄санти васса̄насса пат̣хамам̣ ма̄сам̣, аччантасам̣йоге четам̣ упайогавачанам̣. сена̄санаватта̄нам̣ бахӯнам̣ пан̃н̃аттатта̄, сена̄санаккхандхаке (чӯл̣ава. 294 а̄дайо) сена̄санапат̣ибаддха̄нам̣ бахӯнам̣ камма̄нам̣ вихитатта̄ ‘‘бхагавата̄…пе… ван̣н̣ита’’нти вуттам̣.
дутийадивасети ‘‘кхан̣д̣апхуллаппат̣исан̇кхаран̣ам̣ карома̄’’ти чинтитадивасато дутийадивасе. вассӯпана̄йикадивасейева те евам̣ чинтесум̣. сирийа̄ никетанамива̄ти сирийа̄ нива̄санат̣т̣ха̄нам̣ вийа. екасмим̣ па̄нӣйатиттхе саннипатанта̄ паккхино вийа саббесам̣ джана̄нам̣ чаккхӯни ман̣д̣апейева нипатантӣти вуттам̣ ‘еканипа̄татиттхамива ча девамануссанайанавихан̇га̄на’’нти. локара̄ман̣еййаканти локе раман̣ӣйабха̄вам̣, раман̣ам̣ арахатӣти ва̄ локара̄ман̣еййакам̣ ¶ . дат̣т̣хаббаса̄раман̣д̣анти дат̣т̣хаббесу са̄рам̣ дат̣т̣хаббаса̄рам̣, тато виппасаннанти дат̣т̣хаббаса̄раман̣д̣ам̣. атха ва̄ дат̣т̣хаббо са̄рабхӯто висит̣т̣хатаро ман̣д̣о ¶ ман̣д̣анам̣ алан̇ка̄ро етасса̄ти дат̣т̣хаббаса̄раман̣д̣о, ман̣д̣апо. ман̣д̣ам̣ сӯрийарасмим̣ па̄ти нива̄ретӣти ман̣д̣апо. вивидха̄ни кусумада̄ма̄ни чева муттоламбака̄ни ча виниггалантам̣ ваментам̣ никкха̄ментамива ча̄ру собханам̣ вита̄нам̣ еттха̄ти вивидхакусумада̄моламбакавиниггалантача̄рувита̄но. на̄на̄пуппхӯпаха̄равичиттасупаринит̣т̣хитабхӯмикамматта̄ ева ‘‘ратанавичиттаман̣икот̣т̣иматаламива̄’’ти вуттам̣. еттха ча ман̣ийо кот̣т̣етва̄ кататалам̣ ман̣икот̣т̣иматалам̣ на̄ма, тамива̄ти вуттам̣ хоти. а̄сана̄раханти нисӣдана̄рахам̣. дантакхачитанти дантехи кхачитам̣.
а̄ваджджесӣти упана̄меси. анупа̄да̄йа̄ти тан̣ха̄дит̣т̣хивасена кан̃чи дхаммам̣ аггахетва̄. катха̄досоти катха̄йа асаччам̣ на̄ма наттхи.
йатха̄вуд̣д̣ханти вуд̣д̣хапат̣ипа̄т̣им̣ анатиккамитва̄. екети маджджхимабха̄н̣ака̄нам̣йева еке. пуббе вуттампи хи саббам̣ маджджхимабха̄н̣ака̄ вадантийева̄ти ведитаббам̣. дӣгхабха̄н̣ака̄ пана ‘‘падаса̄ва тхеро саннипа̄тама̄гато’’ти ваданти. тесу кечи ‘‘а̄ка̄сена̄’’ти, ‘‘те саббепи татха̄ татха̄ а̄гатадиваса̄нампи аттхита̄йа екамекам̣ гахетва̄ татха̄ татха̄ вадим̣сӯ’’ти ваданти.
кам̣ дхурам̣ катва̄ти кам̣ джет̣т̣хакам̣ катва̄. бӣджаним̣ гахетва̄ти еттха бӣджанӣгахан̣ам̣ париса̄йа дхаммакатхика̄нам̣ хаттхакуккуччавиноданамукхавика̄рапат̣иччха̄данаттхам̣ дхаммата̄васена а̄чин̣н̣анти ведитаббам̣. тенева хи аччантасан̃н̃атаппатта̄ буддха̄пи са̄вака̄пи дхаммакатхика̄нам̣ дхаммата̄дассанаттхамева читтабӣджаним̣ ган̣ханти. пат̣хамам̣, а̄вусо упа̄ли, па̄ра̄джикам̣ каттха пан̃н̃аттанти еттха катхам̣ сан̇гӣтийа̄ пуббе пат̣хамабха̄во сиддхоти? па̄тимоккхуддеса̄нуккама̄дина̄ пуббе пат̣хамабха̄васса сиддхатта̄. йебхуййена хи тӣн̣и пит̣ака̄ни бхагавато дхарама̄нака̄лейева имина̄ ануккамена саджджха̄йита̄ни, тенева камена паччха̄пи сан̇гӣта̄ни висесато винайа̄бхидхаммапит̣ака̄нӣти дат̣т̣хаббам̣. кисмим̣ ваттхусминти нимиттаттхе бхуммам̣. антара̄ ча, бханте, ра̄джагахам̣ антара̄ ча на̄л̣анданти ра̄джагахасса ча на̄л̣анда̄йа ча антара̄, виваре маджджхети аттхо. антара̄-саддена пана йуттатта̄ ¶ упайогавачанам̣ катам̣. ра̄джа̄га̄ракети ран̃н̃о кӣл̣анаттха̄йа кате ага̄раке. амбалат̣т̣хика̄йанти ран̃н̃о евам̣на̄макам̣ уййа̄нам̣. кена саддхинти идха касма̄ вуттанти? йасма̄ панетам̣ на бхагавата̄ ева вуттам̣, ран̃н̃а̄пи кин̃чи кин̃чи вуттаматтхи, тасма̄ ‘‘кама̄раббха̄’’ти аватва̄ евам̣ вуттанти дат̣т̣хаббам̣. ведехипуттена̄ти айам̣ косаларан̃н̃о дхӣта̄йа путто, на видехаран̃н̃о дхӣта̄йа. йасма̄ ма̄та̄ панасса пан̣д̣ита̄, тасма̄ са̄ ведена н̃а̄н̣ена ӣхати гхат̣ати ва̄йаматӣти ‘‘ведехӣ’’ти па̄кат̣ана̄ма̄ джа̄та̄ти ведитабба̄.
евам̣ ¶ нимиттапайоджанака̄ладесадесакака̄ракакаран̣аппака̄рехи пат̣хамамаха̄сан̇гӣтим̣ дассетва̄ ида̄ни таттха ваваттха̄питесу дхаммавинайесу на̄наппака̄ракосаллаттхам̣ екавидха̄дибхеде дассетум̣ тадетам̣ саббампӣтиа̄дима̄ха. таттха ануттарам̣ самма̄самбодхинти еттха ана̄варан̣ан̃а̄н̣ападат̣т̣ха̄нам̣ магган̃а̄н̣ам̣, магган̃а̄н̣ападат̣т̣ха̄нан̃ча ана̄варан̣ан̃а̄н̣ам̣ ‘‘самма̄самбодхӣ’’ти вуччати. паччавеккхантена ва̄ти уда̄на̄дивасена паваттадхаммам̣ сандха̄йа̄ха. вимуттирасанти арахаттапхаласса̄дам̣, вимуттисампаттикам̣ ва̄ аггапхаланиппха̄данато, вимуттикиччам̣ ва̄ килеса̄нам̣ аччантавимуттисампа̄данато. авасесам̣ буддхавачанам̣ дхаммоти еттха йадипи дхаммо ева винайопи парийаттийа̄дибха̄вато, татха̄пи винайасаддасаннидха̄нена бхинна̄дхикаран̣абха̄вена пайутто дхамма-саддо винайатантивирахитам̣ тантим̣ дӣпети, йатха̄ пун̃н̃ан̃а̄н̣асамбха̄ро гобалибаддантиа̄ди.
анекаджа̄тисам̣са̄ранти имисса̄ га̄тха̄йа айам̣ сан̇кхепаттхо – ахам̣ имасса аттабха̄вагехасса ка̄ракам̣ тан̣ха̄вад̣д̣хаким̣ гавесанто йена н̃а̄н̣ена там̣ дат̣т̣хум̣ сакка̄, там̣ бодхин̃а̄н̣ам̣ аниббисам̣ алабханто ева абхинӣха̄рато пабхути еттакам̣ ка̄лам̣ анекаджа̄тисатасахассасан̇кхйам̣ имам̣ сам̣са̄рават̣т̣ам̣ сандха̄виссам̣ сам̣сарим̣, йасма̄ джара̄бйа̄дхимаран̣амиссата̄йа джа̄ти на̄меса̄ пунаппунам̣ упагантум̣ дуккха̄, на ча са̄ тасмим̣ адит̣т̣хе ниваттати, тасма̄ там̣ гавесанто сандха̄виссанти аттхо. дит̣т̣хосӣти ида̄ни майа̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиджджхантена дит̣т̣хо аси. пуна геханти пуна имам̣ аттабха̄васан̇кха̄там̣ мама гехам̣. на ка̄хасӣти на кариссаси. ка̄ран̣ама̄ха сабба̄ тетиа̄ди. тава сабба̄ авасесакилесапха̄сука̄ майа̄ бхагга̄. имасса тайа̄ катасса аттабха̄вагехасса авиджджа̄сан̇кха̄там̣ кӯт̣ам̣ кан̣н̣икаман̣д̣алам̣ ¶ висан̇кхатам̣ виддхам̣ситам̣. висан̇кха̄рам̣ нибба̄нам̣ а̄рамман̣акаран̣авасена гатам̣ мама читтам̣. ахан̃ча тан̣ха̄нам̣ кхайасан̇кха̄там̣ арахаттамаггапхалам̣ аджджхага̄ паттосмӣти аттхо. кечи пана ‘‘висан̇кха̄рагатам̣ читтамева тан̣ха̄нам̣ кхайам̣ аджджхага̄’’ти евампи аттхам̣ ваданти.
кечӣти кхандхакабха̄н̣ака̄. па̄т̣ипададивасети идам̣ паччавеккхантасса уппанна̄ти етена самбандхитаббам̣, на саббан̃н̃убха̄ваппаттасса̄ти етена. соманассамайан̃а̄н̣ена̄ти соманассасампайуттан̃а̄н̣ена. а̄мантайа̄мӣти ниведайа̄ми, бодхемӣти аттхо. антарети антара̄л̣е, вемаджджхети аттхо.
суттантапит̣аканти йатха̄ каммамева каммантам̣, евам̣ суттамева суттантанти ведитаббам̣. асан̇гӣтанти сан̇гӣтиккхандхака (чӯл̣ава. 437 а̄дайо) катха̄ваттхуппакаран̣а̄дикам̣. сол̣асахи ва̄рехи ¶ упалаккхитатта̄ ‘‘сол̣аса парива̄ра̄’’ти вуттам̣. татха̄ хи парива̄рапа̄л̣ийам̣ (пари. 1 а̄дайо) пат̣хамам̣ па̄ра̄джикам̣ каттха пан̃н̃аттантиа̄дина̄ вуттам̣. пан̃н̃аттива̄ро катха̄паттива̄ро випаттива̄ро сан̇гахава̄ро самут̣т̣ха̄нава̄ро адхикаран̣ава̄ро саматхава̄ро самуччайава̄роти име ат̣т̣ха ва̄ра̄, таданантарам̣ ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исеванапаччайа̄ па̄ра̄джикам̣ каттха пан̃н̃атта’’нти (пари. 188) евам̣ паччайаматтависесена пуна вутта̄ тейева ат̣т̣ха ва̄ра̄ ча̄ти имесам̣ сол̣асаннам̣ ва̄ра̄нам̣ васена бхиккхувибхан̇гасса ча бхиккхунӣвибхан̇гасса ча пака̄ситатта̄ сол̣асахи ва̄рехи упалаккхито парива̄ро ‘‘сол̣асапарива̄ро’’ти вуттоти ведитаббо.
дал̣хӣкаммаситхилакаран̣аппайоджана̄ти идам̣ локаваджджапан̣н̣аттиваджджесу йатха̄ккамам̣ йоджетаббам̣. сан̃н̃амавелам̣ абхибхавитва̄ паватто а̄ча̄ро аджджха̄ча̄ро, вӣтиккамо. тена̄ти вивидханайатта̄дихетуна̄. етанти вивидхависесанайатта̄тиа̄дига̄тха̄вачанам̣. етасса̄ти винайасса.
итарам̣ пана̄ти суттам̣. аттаттхапараттха̄дибхедети еттха а̄ди-саддена дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикаттхе локийалокуттара̄диаттхе ча сан̇ган̣ха̄ти. венейаджджха̄сайа̄нуломена вуттатта̄ти винайам̣ вийа иссарабха̄вато а̄н̣а̄патит̣т̣ха̄панавасена адесетва̄ венеййа̄нам̣ аджджха̄сайа̄нуломена чарита̄нурӯпам̣ вуттатта̄. анупуббасиккха̄дивасена адесетва̄ венеййа̄нам̣ ¶ ка̄лантаре абхиниббаттим̣ дассенто а̄ха ‘‘сассамива пхала’’нти. упа̄йасаман̇гӣнам̣йева ниппаджджанабха̄вам̣ дассенто ‘‘дхену вийа кхӣра’’нти а̄ха. на хи дхенум̣ виса̄н̣а̄дӣсу, ака̄ле ва̄ авиджа̄там̣ ва̄ доханто кхӣрам̣ пат̣илабхати.
йанти йасма̄. еттха̄ти абхидхамме. абхидхаммети супинантена суккависсат̣т̣хийа̄ ана̄паттибха̄вепи акусалачетана̄ упалаббхатӣтиа̄дина̄ винайапан̃н̃аттийа̄ сан̇каравирахите дхамме, ‘‘пубба̄паравиродха̄бха̄вато сан̇каравирахите дхамме’’типи ваданти. а̄рамман̣а̄дӣхӣти а̄рамман̣асампайуттакаммадва̄рапат̣ипада̄дӣхи. лаккхан̣ӣйатта̄ти сан̃джа̄нитаббатта̄. йам̣ панеттха ависит̣т̣ханти еттха винайапит̣акантиа̄дӣсу тӣсу саддесу йам̣ ависит̣т̣хам̣ сама̄нам̣, там̣ пит̣акасадданти аттхо. ма̄ пит̣акасампада̄нена̄ти па̄л̣исампада̄навасена ма̄ ган̣хиттха̄ти вуттам̣ хоти. йатха̄вуттена̄ти евам̣ дувидхаттхена̄тиа̄дина̄ вуттаппака̄рена.
десана̄са̄санакатха̄бхеданти еттха десана̄бхедам̣ са̄санабхедам̣ катха̄бхеданти бхедасаддо паччекам̣ йоджетаббо. бхеданти ча на̄наттанти аттхо. тесӯти пит̣акесу. сиккха̄ ча паха̄на̄ни ча гамбхӣрабха̄во ¶ ча сиккха̄паха̄нагамбхӣрабха̄во, тан̃ча йатха̄рахам̣ паридӣпайети аттхо. парийаттибхеданти парийа̄пун̣анабхедам̣ вибха̄вайети самбандхо. йахим̣ йасмим̣ винайа̄дике йам̣ сампаттин̃ча випаттин̃ча йатха̄ па̄пун̣а̄ти, тампи саббам̣ вибха̄вайети самбандхо. атха ва̄ йам̣ парийаттибхедам̣ сампаттим̣ випаттин̃ча йахим̣ йатха̄ па̄пун̣а̄ти, тампи саббам̣ вибха̄вайети йоджетаббам̣. паридӣпана̄ вибха̄вана̄ ча̄ти хет̣т̣ха̄ га̄тха̄су вуттасса анурӯпато вуттам̣, аттхато пана екамева.
а̄н̣а̄рахена̄ти а̄н̣ам̣ пан̣етум̣ арахатӣти а̄н̣а̄рахо, бхагава̄ самма̄самбуддхатта̄. со хи маха̄ка̄рун̣иката̄йа ча авипарӣтато десакабха̄вена пама̄н̣авачанатта̄ ча а̄н̣ам̣ пан̣етум̣ арахати. воха̄рапараматтха̄нампи самбхавато а̄ха ‘‘а̄н̣а̄ба̄хуллато’’ти. ито паресупи есева найо. пат̣хаманти винайапит̣акам̣. пачура̄пара̄дха̄ сеййасакаттхера̄дайо. те хи досаба̄хуллато ‘‘пачура̄пара̄дха̄’’ти вутта̄ ¶ . пачуро бахуко бахуло апара̄дхо досо вӣтиккамо йесанте пачура̄пара̄дха̄. анекаджджха̄сайа̄тиа̄дӣсу а̄сайова аджджха̄сайо, со ча аттхато дит̣т̣хи н̃а̄н̣ан̃ча. чарийа̄ти ра̄гачарийа̄дика̄ чха мӯлачарийа̄. атха ва̄ чарийа̄ти чаритам̣, там̣ сучаритадуччаритавасена дувидхам̣. адхимутти на̄ма сатта̄нам̣ пуббапаричайавасена абхиручи, са̄ дувидха̄ хӣнапан̣ӣтабхедена. йатха̄нуломанти аджджха̄сайа̄дӣнам̣ анурӯпам̣. йатха̄дхамманти дхаммасабха̄ва̄нурӯпам̣.
сам̣вара̄сам̣вароти еттха кхуддако маханто ча сам̣вароти аттхо. вуд̣д̣хиаттхо хеттха а-ка̄ро. дит̣т̣хивинивет̣хана̄ти дит̣т̣хийа̄ вимочанам̣. суттантапа̄л̣ийам̣ вивиччева ка̄мехӣтиа̄дина̄ (дӣ. ни. 1.226; сам̣. ни. 2.152) сама̄дхидесана̄ба̄хуллато суттантапит̣аке ‘‘адхичиттасиккха̄’’ти вуттам̣. вӣтиккамаппаха̄нам̣ килеса̄нанти сам̣килесадхамма̄нам̣, каммакилеса̄нам̣ ва̄ йо ка̄йавачӣдва̄рехи вӣтиккамо, тасса паха̄нам̣. анусайавасена санта̄намануваттанта̄ килеса̄ парийут̣т̣хита̄пи сӣлабхедавасена вӣтиккамитум̣ на лабхантӣти а̄ха ‘‘вӣтиккамапат̣ипаккхатта̄ сӣласса̄’’ти. парийут̣т̣ха̄наппаха̄нанти ока̄сада̄навасена читте кусалаппаваттим̣ парийа̄дийитва̄ самуппаттивасена т̣ха̄нам̣ парийут̣т̣ха̄нам̣, тасса паха̄нам̣. анусайаппаха̄нанти арийамаггена аппахӣнабха̄вена санта̄не ка̄ран̣ала̄бхе уппаджджана̄раха̄ тха̄магата̄ ка̄мара̄га̄дайо сатта килеса̄ санта̄не ану ану сайанато анусайа̄ на̄ма, тесам̣ паха̄нам̣.
тадан̇гаппаха̄нанти тена тена да̄насӣла̄дикусалан̇гена тасса тасса акусалан̇гасса паха̄нам̣ тадан̇гаппаха̄нам̣. дуччаритасам̣килесасса паха̄нанти ка̄йавачӣдуччаритамева йаттха уппаджджати, там̣ санта̄нам̣ самма̄ ¶ килесети упата̄петӣти сам̣килесо, тасса тадан̇гавасена паха̄нам̣. сама̄дхисса ка̄маччхандапат̣ипаккхатта̄ суттантапит̣аке тан̣ха̄сам̣килесасса паха̄нам̣ вуттам̣. атта̄дисун̃н̃асабха̄вадхаммаппака̄санато абхидхаммапит̣аке дит̣т̣хисам̣килесасса паха̄нам̣ вуттам̣.
екамекасмин̃четтха̄ти еттха етесу тӣсу пит̣акесу екекасмим̣ пит̣акети аттхо. дхаммоти па̄л̣ӣти еттха дхаммасса сӣла̄дивисит̣т̣хаттхайогато, буддха̄нам̣ сабха̄ванируттибха̄вато ча пакат̣т̣ха̄нам̣ уккат̣т̣ха̄нам̣ вачанаппабандха̄нам̣ ¶ а̄л̣и пантӣти па̄л̣и, парийаттидхаммо. саммутипараматтхабхедасса аттхасса анурӯпава̄чакабха̄вена параматтхасаддесу екантена бхагавата̄ манаса̄ ваваттха̄пито на̄мапан̃н̃аттиппабандхо па̄л̣идхаммо на̄ма. десана̄йа дхаммасса ча ко висесоти че? йатха̄вуттанайена манаса̄ ваваттха̄питадхаммасса паресам̣ бодханабха̄вена атисаджджана̄ ва̄ча̄йа пака̄сана̄ ‘‘десана̄’’ти ведитабба̄. тена̄ха – ‘‘десана̄ти тасса̄ манаса̄ ваваттха̄пита̄йа па̄л̣ийа̄ десана̄’’ти. тадубхайампи пана параматтхато саддо ева параматтхавинимутта̄йа саммутийа̄ абха̄ва̄. имамева найам̣ гахетва̄ кечи а̄чарийа̄ ‘‘дхаммо ча десана̄ ча параматтхато саддо ева̄’’ти вохаранти, тепи анупаваджджа̄йева. йатха̄ ‘‘ка̄ма̄вачарапат̣исандхивипа̄ка̄ паритта̄рамман̣а̄’’ти вуччанти, евам̣сампадамидам̣ дат̣т̣хаббам̣. на хи ‘‘ка̄ма̄вачарапат̣исандхивипа̄ка̄ ниббаттитапараматтхависайа̄йева̄’’ти сакка̄ ваттум̣ иттхипуриса̄диа̄ка̄рапаривитаккапуббака̄нам̣ ра̄га̄диакусала̄нам̣ метта̄дикусала̄нан̃ча а̄рамман̣ам̣ гахетва̄пи самуппаджджанато. параматтхадхаммамӯлакатта̄ панасса парикаппасса параматтхависайата̄ сакка̄ пан̃н̃апетум̣, евамидха̄пӣти дат̣т̣хаббам̣. тӣсупи четесу ете дхамматтхадесана̄пат̣иведха̄ гамбхӣра̄ти самбандхо. еттха ча пит̣ака̄вайава̄нам̣ дхамма̄дӣнам̣ вуччама̄но гамбхӣрабха̄во там̣самуда̄йасса пит̣акасса̄пи вутто йева̄ти дат̣т̣хаббо. дуккхена огайханти, дуккхо ва̄ ога̄хо ога̄ханам̣ антопависанаметесӯти дуккхога̄ха̄. еттха̄ти етесу пит̣акесу, ниддха̄ран̣е четам̣ бхуммавачанам̣.
хетуно пхалам̣ хетупхалам̣. дхамма̄бхила̄поти аттхабйан̃джанако авипарӣта̄бхила̄по. висайато асаммохато ча̄ти локийалокуттара̄нам̣ йатха̄ккамам̣ авабодхаппака̄радассанам̣, етасса авабодхоти имина̄ самбандхо. локийо хи дхамматтха̄дим̣ а̄ламбитва̄ва паваттанато висайато авабодхоти вуччати. локуттаро пана нибба̄на̄рамман̣ата̄йа там̣ ана̄ламбама̄нопи таббисайамохавиддхам̣санена дхамма̄дӣсу паваттанато асаммохато авабодхоти вуччати. аттха̄нурӯпам̣ дхаммесӯти ка̄рийа̄нурӯпам̣ ка̄ран̣есӯти аттхо. пан̃н̃аттипатха̄нурӯпам̣ пан̃н̃аттӣсӯти чхаббидхана̄мапан̃н̃аттийа̄ патхо пан̃н̃аттипатхо, тасса анурӯпам̣ пан̃н̃аттӣсӯти аттхо.
дхаммаджа̄танти ¶ ¶ ка̄ран̣аппабхедо ка̄ран̣амева ва̄. аттхаджа̄танти ка̄рийаппабхедо, ка̄рийамева ва̄. йа̄ ча̄йам̣ десана̄ти самбандхо. йо четтха̄ти ета̄су дхамматтхадесана̄су йо пат̣иведхоти аттхо. еттха̄ти етесу тӣсу пит̣акесу.
алагаддӯпама̄ти еттха алагаддасаддена алагаддаггахан̣ам̣ вуччати вӣн̣а̄ва̄данам̣ вӣн̣а̄тиа̄дӣсу вийа, гахан̣ан̃четтха йатха̄ д̣ам̣сати, татха̄ дуггахан̣ам̣ дат̣т̣хаббам̣, итараггахан̣е виродха̄бха̄ва̄. тасма̄ алагаддасса гахан̣ам̣ упама̄ етисса̄ти алагаддӯпама̄. алагаддоти четтха а̄сивисо вуччати. со хи алам̣ парийатто, джӣвитахаран̣асаматтхо ва̄ висасан̇кха̄то гадо асса̄ти ‘‘алам̣гадо’’ти ваттаббе ‘‘алагаддо’’ти вуччати.
ват̣т̣ато ниссаран̣ам̣ аттхо пайоджанам̣ етисса̄ти ниссаран̣аттха̄. бхан̣д̣а̄га̄рико вийа̄ти бхан̣д̣а̄га̄рико, дхаммаратана̄нупа̄лако, тасса аттханирапеккхасса парийатти бхан̣д̣а̄га̄рикапарийатти. дуггахита̄нӣти дут̣т̣ху гахита̄ни. тена̄ха ‘‘упа̄рамбха̄дихету парийа̄пут̣а̄’’ти. еттха ча упа̄рамбхо на̄ма парийаттим̣ нисса̄йа паравамбханам̣. а̄ди-саддена итива̄даппамоккхала̄бхасакка̄ра̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. йам̣ сандха̄йа̄ти йам̣ парийаттидуггахан̣ам̣ сандха̄йа. вуттанти алагаддӯпамасутте (ма. ни. 1.238) вуттам̣. тан̃часса аттхам̣ на̄нубхонтӣти тан̃ча асса дхаммасса сӣлапарипӯран̣а̄дисан̇кха̄там̣ аттхам̣ ете дуггахитага̄хино на̄нубхонти на винданти. пат̣ивиддха̄куппоти пат̣ивиддхаарахаттапхало.
ида̄ни тӣсу пит̣акесу йатха̄рахам̣ сампаттивипаттийо ниддха̄ретва̄ дассенто а̄ха винайе пана̄тиа̄ди. таттха та̄сам̣йева̄ти авадха̄ран̣ам̣ чхал̣абхин̃н̃а̄чатупат̣исамбхида̄нам̣ винайе пабхедавачана̄бха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣. веран̃джакан̣д̣е (па̄ра̄. 12) хи тиссо виджджа̄ва вибхатта̄. дутийе та̄сам̣йева̄ти авадха̄ран̣ам̣ чатассо пат̣исамбхида̄ апеккхитва̄ катам̣ тиссаннампи виджджа̄нам̣ чхасу абхин̃н̃а̄су антопавит̣т̣хатта̄. та̄сан̃ча̄ти еттха ча-саддена сеса̄нампи таттха аттхибха̄вам̣ дӣпети. абхидхаммапит̣аке хи тиссо виджджа̄ чха абхин̃н̃а̄ чатассо пат̣исамбхида̄ ча вутта̄ ева. пат̣исамбхида̄нам̣ таттхева самма̄ вибхаттабха̄вам̣ дӣпетум̣ таттхева̄ти авадха̄ран̣ам̣ катам̣. упа̄диннапхассоти маггена маггапат̣ипа̄данапхассо. тесанти тесам̣ пит̣ака̄нам̣. етанти етам̣ буддхавачанам̣.
чатуттим̣сева ¶ суттанта̄ти га̄тха̄йа айаматтхайоджана̄ – йасса ника̄йасса суттаган̣анато чатуттим̣сева суттанта̄ ваггасан̇гахавасена тайо вагга̄ йасса сан̇гахасса̄ти тивагго сан̇гахо, еса пат̣хамо ника̄йо идха дӣгханика̄йоти. ануломикоти апаччанӣко, аттха̄нуломанато анваттхана̄моти ¶ вуттам̣ хоти. еканика̄йампӣти екасамӯхампи. евам̣ читтанти евам̣ вичиттам̣. йатхайиданти йатха̄ име. пон̣икачиккхаллика̄ кхаттийа̄, тесам̣ нива̄со ‘‘пон̣иканика̄йо чиккхалликаника̄йо’’ти вуччати. пан̃чадасаваггапариггахоти пан̃чадасахи ваггехи париггахито. суттанта̄нам̣ сахасса̄ни сатта суттасата̄ни ча̄ти па̄т̣хе суттанта̄нам̣ саттасахасса̄ни сатта суттасата̄ни ча̄ти йоджетаббам̣. каттхачи пана ‘‘сатта суттасахасса̄ни, сатта суттасата̄ни ча̄’’ти па̄т̣хо. пуббе нидассита̄ти суттантапит̣аканиддесе нидассита̄.
веданти н̃а̄н̣ам̣. тут̣т̣хинти пӣтим̣. дхаммаккхандхавасена̄ти дхаммара̄сивасена. два̄сӣтисахасса̄ни буддхато ган̣хинти самбандхо. две сахасса̄ни бхиккхутоти дхаммасена̄патиа̄дӣнам̣ бхиккхӯнам̣ сантика̄ техийева десита̄ни две сахасса̄ни ган̣хим̣. мети мама хадайе, ити а̄нандаттхеро атта̄нам̣ ниддисати. йе дхамма̄ мама хадайе паваттино, те чатура̄сӣтисахасса̄нӣти йоджана̄. идан̃ча бхагавато дхарама̄нака̄ле уггахитадхаммаккхандхавасена вуттам̣, париниббуте пана бхагавати а̄нандаттхерена десита̄нам̣ субхасутта(даӣ. ни. 1.444 а̄дайо) гопакамоггалла̄насутта̄нам̣ (ма. ни. 3.79 а̄дайо), татийасан̇гӣтийам̣ моггалипуттатиссаттхерена катхитакатха̄ваттхуппакаран̣асса ча васена дхаммаккхандха̄нам̣ чатура̄сӣтисахассатопи адхиката̄ ведитабба̄.
ека̄нусандхикам̣ суттанти сатипат̣т̣ха̄на̄ди (дӣ. ни. 2.372 а̄дайо; ма. ни. 1.105 а̄дайо). анека̄нусандхиканти паринибба̄насутта̄ди (дӣ. ни. 2.134 а̄дайо). тан̃хи на̄на̄т̣ха̄несу на̄на̄дхаммадесана̄нам̣ васена паваттам̣. тикадукабха̄джанам̣ дхаммасан̇ган̣ийам̣ никкхепакан̣д̣а(дха. са. 985 а̄дайо) ат̣т̣хакатха̄кан̣д̣авасена (дха. са. 1384 а̄дайо) гахетаббам̣. читтава̄рабха̄джананти идам̣ читтуппа̄дакан̣д̣авасена (дха. са. 1 а̄дайо) вуттам̣. аттхи ваттхӯтиа̄дӣсу ваттху на̄ма судиннакан̣д̣а̄ди (па̄ра̄. 24 а̄дайо). ма̄тика̄ти сиккха̄падам̣. антара̄паттӣти сиккха̄падантаресу ан̃н̃асмим̣ ваттхусмим̣ пан̃н̃атта̄ а̄патти. тикаччхедоти тикапа̄читтийа̄дитикапариччхедо ¶ . буддхавачанам̣ сан̇гахитанти самбандхо. асса̄ти буддхавачанасса. сан̇гӣтипарийоса̄не са̄дхука̄рам̣ дадама̄на̄ вийа̄ти самбандхо. аччхарам̣ пахаритум̣ йутта̄ни аччхарийа̄ни, пуппхавассачелуккхепа̄дӣни. йа̄ ‘‘пан̃часата̄’’ти ча ‘‘тхерика̄’’ти ча павуччати, айам̣ пат̣хамамаха̄сан̇гӣти на̄ма̄ти самбандхо.
ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа вимативиноданийам̣
пат̣хамамаха̄сан̇гӣтикатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
дутийасан̇гӣтикатха̄ван̣н̣ана̄
евам̣ ¶ пат̣хамамаха̄сан̇гӣтим̣ дассетва̄ йадаттхам̣ са̄ идха дассита̄, там̣ нигаманавасена дассенто имисса̄тиа̄дима̄ха. татра̄йам̣ а̄чарийапарампара̄ти тасмим̣ джамбудӣпе айам̣ а̄чарийа̄нам̣ павен̣ӣ пат̣ипа̄т̣и. виджита̄виноти виджитасаббакилесапат̣ипаккхатта̄ виджитаванто. джамбусиривхайети джамбусадисо сириманто авхайо на̄мам̣ йасса дӣпасса, тасмим̣ джамбудӣпети вуттам̣ хоти. махантена хи джамбуруккхена абхилаккхитатта̄ дӣпопи ‘‘джамбӯ’’ти вуччати. аччхиджджама̄нам̣ авинассама̄нам̣ катва̄. винайавам̣сантиа̄дӣхи тӣхи винайапа̄л̣ийева катхита̄ парийа̄йавачанатта̄ тесам̣. пакатан̃н̃утанти веййаттийам̣, пат̣убха̄ванти вуттам̣ хоти. дхурагга̄хоти падха̄нагга̄хӣ, саббесам̣ па̄моккхо хутва̄ ган̣хӣти вуттам̣ хоти. бхиккхӯнам̣ самуда̄йо самӯхо бхиккхусамуда̄йо.
йада̄ти нибба̄йим̣сӯти самбандхо. джотайитва̄ ча саббадхӣти тамева саддхаммам̣ саббаттха пака̄сайитва̄. джутимантоти пан̃н̃а̄джутийа̄ йутта̄, теджаванто ва̄, маха̄нубха̄ва̄ти аттхо. нибба̄йим̣сӯти анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ нибба̄йим̣су. ана̄лайа̄ти асан̇га̄.
атха̄ти паччха̄, йада̄ паринибба̄йим̣су, тато паранти аттхо. каппати син̇гӣлон̣акаппоти еттха каппа-саддо викаппаттхо, тена син̇гӣлон̣авикаппопи каппати. идампи паккхантарам̣ каппатӣти аттхо, евам̣ саббаттха. таттха син̇гена лон̣ам̣ парихаритва̄ алон̣акапин̣д̣апа̄тена саддхим̣ бхун̃джитум̣ каппати ¶ , саннидхим̣ на каротӣти адхиппа̄йо. каппати дван̇гулакаппоти дван̇гулам̣ атикканта̄йа чха̄йа̄йа вика̄ле бходжанам̣ бхун̃джитум̣ каппатӣти аттхо. каппати га̄мантаракаппоти ‘‘га̄мантарам̣ гамисса̄мӣ’’ти пава̄ритена анатириттабходжанам̣ бхун̃джитум̣ каппатӣти аттхо. каппати а̄ва̄сакаппоти екасӣма̄йа на̄на̄сена̄санесу висум̣ висум̣ упосатха̄дӣни сан̇гхакамма̄ни ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти аттхо. каппати ануматикаппоти ‘‘ана̄гата̄нам̣ а̄гатака̄ле ануматим̣ гахесса̄ма̄’’ти тесу ана̄гатесуйева ваггена сан̇гхена каммам̣ катва̄ паччха̄ ануматим̣ гахетум̣ каппати, ваггакаммам̣ на хотӣти адхиппа̄йо. каппати а̄чин̣н̣акаппоти а̄чарийупаджджха̄йехи а̄чин̣н̣о каппатӣти аттхо. со пана екаччо каппати дхаммико, екаччо на каппати адхаммикоти ведитаббо. каппати аматхитакаппоти йам̣ кхӣрам̣ кхӣрабха̄вам̣ виджахитам̣ дадхибха̄вам̣ асампаттам̣, там̣ бхутта̄вина̄ пава̄ритена анатириттам̣ бхун̃джитум̣ каппатӣти аттхо. каппати джал̣огим̣ па̄тунти еттха джал̣огӣти тарун̣асура̄, йам̣ маджджасамбха̄рам̣ екато катам̣ маджджабха̄вамасампаттам̣, там̣ па̄тум̣ ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. джа̄тарӯпараджатанти еттха сарасато вика̄рам̣ ана̄паджджитва̄ саббада̄ джа̄тарӯпамева хотӣти джа̄там̣ рӯпам̣ ¶ етасса̄ти джа̄тарӯпам̣, суван̣н̣ам̣. дхаваласабха̄вата̄йа ра̄джатӣти раджатам̣, рӯпийам̣. сусуна̄гапуттоти сусуна̄гасса путто. ка̄кан̣д̣акапуттоти ка̄кан̣д̣акасса бра̄хман̣асса путто. ваджджӣсӯти джанападана̄матта̄ бахувачанам̣ катам̣.
тадахупосатхети еттха тадахӯти тасмим̣ ахани. упавасанти еттха̄ти упосатхо, упавасантӣти ча сӣласама̄да̄нена ва̄ анасана̄дина̄ ва̄ упета̄ хутва̄ васантӣти аттхо. кам̣сапа̄тинти суван̣н̣апа̄тим̣. ма̄сакарӯпанти ма̄сако ева. саббам̣ та̄ва ваттаббанти имина̄ саттасатикаккхандхаке (чӯл̣ава. 446 а̄дайо) а̄гата̄ сабба̄пи па̄л̣и идха а̄нетва̄ ваттабба̄ти дассети. сан̇га̄йитасадисамева сан̇га̄йим̣сӯти самбандхо.
са̄ пана̄йам̣ сан̇гӣтӣти самбандхо. тесӯти тесу сан̇гӣтика̄ракесу тхересу. виссута̄ ете саддхивиха̄рика̄ н̃еййа̄ти самбандхо. са̄н̣асамбхӯтоти са̄н̣адесава̄сӣ самбхӯтаттхеро. дутийо сан̇гахоти самбандхитаббам̣. паннабха̄ра̄ти патитаккхандхабха̄ра̄.
аббуданти ¶ упаддавам̣ ваданти. ‘‘бхагавато вачанам̣ тхенетва̄ аттано вачанасса дӣпанато аббуданти чоракамма’’нти еке. иданти ваккхама̄нанидассанам̣. сандиссама̄на̄ мукха̄ саммукха̄. бха̄витамагганти уппа̄дитаджджха̄нам̣. са̄дху саппуриса̄ти еттха са̄дхӯти а̄йа̄чанаттхе нипа̄то, там̣ йа̄ча̄мӣти аттхо. хат̣т̣хапахат̣т̣хоти пунаппунам̣ сантут̣т̣хо. удаггудагготи сарӣравика̄руппа̄данапӣтивасена удаггудагго, пӣтима̄ хи пуггало ка̄йачитта̄нам̣ уггататта̄ ‘‘удаггудагго’’ти вуччати.
тена кхо пана самайена̄ти йасмим̣ самайе дутийам̣ сан̇гӣтим̣ акарим̣су, тасмим̣ самайети аттхо. там̣ адхикаран̣ам̣ на сампа̄пун̣им̣сӯти там̣ ваджджипуттакехи уппа̄дитам̣ адхикаран̣ам̣ виниччхинитум̣ на сампа̄пун̣им̣су на̄гамим̣су. но ахуваттха̄ти самбандхо. йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ париниббута̄ти самбандхо. ким̣ пана катва̄ тхера̄ париниббута̄ти? а̄ха дутийам̣ сан̇гахам̣ катва̄тиа̄ди. аниччата̄васанти аниччата̄дхӣнатам̣. джамминти ла̄макам̣. дурабхисамбхавам̣ анабхибхаванӣйам̣ атиккамитум̣ асаккун̣еййам̣ аниччатам̣ евам̣ н̃атва̄ти самбандхо.
дутийасан̇гӣтикатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
татийасан̇гӣтикатха̄ван̣н̣ана̄
сатта ¶ васса̄нӣти аччантасам̣йоге упайогавачанам̣. атиччхатха̄ти атиккамитва̄ иччхатха, ито ан̃н̃аттха гантва̄ бхиккхам̣ парийесатха̄ти аттхо. бхаттависсаггакаран̣аттха̄йа̄ти бхаттасса аджджхохаран̣акиччаттха̄йа, бхун̃джанаттха̄йа̄ти аттхо. ‘‘сол̣асавассо’’ти уддесо катханам̣ асса аттхӣти сол̣асавассуддесико, ‘‘сол̣асавассико’’ти аттхо.
тӣсу ведесӯтиа̄дӣсу ируведайаджуведаса̄маведасан̇кха̄тесу тӣсу ведесу. тайо ева кира веда̄ ат̣т̣хака̄дӣхи дхаммикехи исӣхи локасса саггамаггавибха̄ванаттха̄йа ката̄. тенева хи те техи вуччанти. а̄тхаббан̣аведо пана паччха̄ адхаммикехи бра̄хман̣ехи па̄н̣авадха̄диаттха̄йа като. пуримесу ча тӣсу ведесу техева дхаммикаса̄кха̄йо апанетва̄ йа̄гавадха̄дидӣпика̄ адхаммикаса̄кха̄ паккхитта̄ти ведитабба̄. нигхан̣д̣ӯти руккха̄дӣнам̣ вевачанаппака̄сакам̣ парийа̄йана̄ма̄нурӯпам̣ саттхам̣. тан̃хи локе ‘‘нигхан̣д̣ӯ’’ти ¶ вуччати. кет̣убханти кит̣ати гамети кирийа̄дивибха̄ганти кет̣убхам̣, кирийа̄каппавикаппо кавӣнам̣ упака̄расаттхам̣. еттха ча кирийа̄каппавикаппоти вачӣбхеда̄дилаккхан̣а̄ кирийа̄ каппӣйати викаппӣйати етена̄ти кирийа̄каппо, со пана ван̣н̣ападабандхападаттха̄дивибха̄гато бахувикаппоти ‘‘кирийа̄каппавикаппо’’ти вуччати. идан̃ча мӯлакирийа̄каппагантхам̣ сандха̄йа вуттам̣. саха нигхан̣д̣уна̄ кет̣убхена ча санигхан̣д̣укет̣убха̄, тайо веда̄, тесу санигхан̣д̣укет̣убхесу. т̣ха̄накаран̣а̄дивибха̄гато ча ниббачанавибха̄гато ча аккхара̄ пабхедӣйанти етена̄ти аккхараппабхедо, сиккха̄ ча нирутти ча. саха аккхараппабхедена̄ти са̄ккхараппабхеда̄, тесу са̄ккхараппабхедесу. а̄тхаббан̣аведам̣ чатуттхам̣ катва̄ ‘‘итиха а̄са итиха а̄са̄’’ти ӣдисавачанапат̣исам̣йутто пора̄н̣акатха̄сан̇кха̄то итиха̄со пан̃чамо етесанти итиха̄сапан̃чама̄, тайо веда̄, тесу итиха̄сапан̃чамесу.
йасса читтантиа̄ди пан̃хадвайам̣ кхӣн̣а̄сава̄нам̣ чутичиттасса уппа̄даккхан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. таттха пат̣хамапан̃хе уппаджджатӣти уппа̄даккхан̣асаман̇гита̄йа уппаджджати. на нируджджхатӣти ниродхаккхан̣ам̣ аппаттата̄йа на нируджджхати. тасса читтанти тасса пуггаласса там̣ читтам̣ ким̣ нируджджхиссати а̄йатин̃ча нуппаджджиссатӣти пуччха̄, тасса̄ ча вибхаджджабйа̄каран̣ӣйата̄йа еваметтха виссаджджанам̣ ведитаббам̣. арахато паччхимачиттасса уппа̄даккхан̣е тасса читтам̣ уппаджджати, на нируджджхати, а̄йатин̃ча нуппаджджиссати, авассамева ниродхаккхан̣ам̣ патва̄ нируджджхиссати, тато аппат̣исандхикатта̄ ан̃н̃ам̣ нуппаджджиссати. т̣хапетва̄ пана паччхимачиттасаман̇гим̣ кхӣн̣а̄савам̣ итаресам̣ уппа̄даккхан̣асаман̇гичиттам̣ ¶ уппа̄даккхан̣асаман̇гита̄йа уппаджджати бхан̇гам̣ аппаттата̄йа на нируджджхати, бхан̇гам̣ пана патва̄ нируджджхиссатева, ан̃н̃ам̣ пана тасмим̣ ва̄ ан̃н̃асмим̣ ва̄ аттабха̄ве уппаджджиссати чева нируджджхиссати ча̄ти. йасса ва̄ пана̄тиа̄ди дутийапан̃хе пана нируджджхиссати нуппаджджиссатӣти йасса читтам̣ уппа̄даккхан̣асаман̇гита̄йа бхан̇гаккхан̣ам̣ патва̄ нируджджхиссати аппат̣исандхиката̄йа нуппаджджиссати, тасса кхӣн̣а̄савасса там̣ читтам̣ ким̣ уппаджджати на нируджджхатӣти пуччха̄, тасса̄ екам̣сабйа̄каран̣ӣйата̄йа ‘‘а̄манта̄’’ти виссаджджанам̣ ведитаббам̣. уддхам̣ ва̄ адхо ва̄ харитум̣ асакконтоти упаримападе ва̄ хет̣т̣химападам̣ хет̣т̣химападе ва̄ упаримападам̣ аттхато саманна̄харитум̣ гхат̣етум̣ пуббена̄парам̣ йоджетва̄ аттхам̣ париччхиндитум̣ асакконтоти аттхо.
сота̄панна̄нам̣ ¶ сӣлесу парипӯрака̄рита̄йа сама̄диннасӣлато наттхи париха̄нӣти а̄ха ‘‘абхаббо да̄ни са̄санато ниваттиту’’нти. вад̣д̣хетва̄ти упаримаггаттха̄йа каммат̣т̣ха̄нам̣ вад̣д̣хетва̄. данте пунанти висодхенти етена̄ти дантапонам̣ вуччати дантакат̣т̣хам̣. абхинава̄нам̣ а̄гантука̄нам̣ ладжджӣсабха̄вам̣ кхантиметта̄дигун̣асаман̇гитан̃ча катипа̄хам̣ сут̣т̣ху вӣмам̣ситва̄ва хаттхакамма̄дисампат̣иччханам̣ сан̇гахакаран̣ан̃ча йуттанти са̄ман̣ерасса чева ан̃н̃есан̃ча бхиккхӯнам̣ дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджанта̄нам̣ н̃а̄панаттхам̣ тхеро тасса бхаббарӯпатам̣ абхин̃н̃а̄йа н̃атва̄пи пуна саммаджджана̄дим̣ ака̄си. ‘‘тасса читтадаманаттха’’нтипи ваданти. буддхавачанам̣ пат̣т̣хапесӣти буддхавачанам̣ угган̣ха̄петум̣ а̄рабхи. сакалавинайа̄ча̄рапат̣ипатти упасампанна̄намева вихита̄ти таппарийа̄пун̣анамапи тесан̃н̃ева анурӯпанти а̄ха ‘‘т̣хапетва̄ винайапит̣ака’’нти. тасса читте т̣хапитампи буддхавачанам̣ сан̇гопанаттха̄йа ниййа̄титабха̄вам̣ дассетум̣ ‘‘хаттхе патит̣т̣ха̄петва̄’’ти вуттам̣.
екараджджа̄бхисеканти сакаладжамбудӣпе ека̄дхипаччавасена карийама̄нам̣ абхисекам̣. ра̄джиддхийоти ра̄джа̄нубха̄ва̄нугатаппабха̄ва̄. йатоти йато сол̣асагхат̣ато. девата̄ ева дивасе дивасе а̄харантӣти самбандхо. девасиканти дивасе дивасе. агада̄малаканти аппакенева сарӣрасодхана̄дисаматтхам̣ саббадосахарам̣ осадха̄малакам̣. чхаддантадахатоти чхаддантадахасамӣпе т̣хитадевавима̄нато, каппаруккхато ва̄, таттха та̄диса̄ каппаруккхависеса̄ санти, тато ва̄ а̄харантӣти аттхо. асуттамайиканти суттехи абаддхам̣ диббасуманапуппхехева катам̣ суманапуппхапат̣ам̣. ут̣т̣хитасса са̄линоти сайам̣джа̄таса̄лино, самуда̄йа̄пеккхан̃четтха екавачанам̣, са̄лӣнанти аттхо. нава ва̄хасахасса̄нӣти еттха чатассо мут̣т̣хийо еко куд̣уво, чатта̄ро куд̣ува̄ еко паттхо, чатта̄ро паттха̄ еко а̄л̣хако, чатта̄ро а̄л̣хака̄ екам̣ дон̣ам̣, чатта̄ри дон̣а̄ни ека̄ ма̄ника̄ ¶ , чатассо ма̄ника̄ ека̄ кха̄рӣ, вӣсати кха̄рика̄ еко ва̄хо, тадева ‘‘екам̣ сакат̣а’’нти суттанипа̄тат̣т̣хакатха̄дӣсу (су. ни. ат̣т̣ха. 2.кока̄ликасуттаван̣н̣ана̄) вуттам̣. ниттхусакан̣е каронтӣти тхусакун̣д̣акарахите каронти. тена ниммитам̣ буддхарӯпам̣ пассантоти самбандхо. пун̃н̃аппабха̄ваниббаттаггахан̣ам̣ на̄гара̄джаниммита̄нам̣ пун̃н̃аппабха̄ваниббаттехи садисата̄йа катам̣. вималакетума̄ла̄ти еттха кетума̄ла̄ на̄ма сӣсато никкхамитва̄ упаримуддхани пун̃джо хутва̄ диссама̄нарасмира̄сӣти ваданти.
ба̄хиракапа̄сан̣д̣анти ¶ ба̄хиракаппаведитам̣ самайава̄дам̣. паригган̣хӣти вӣмам̣сама̄но париггахеси. бхаддапӣт̣хакесӯти веттамайапӣт̣хесу. са̄роти гун̣аса̄ро. сӣхапан̃джарети маха̄ва̄тапа̄насамӣпе. килесавиппхандарахитачиттата̄йа дантам̣. ниччам̣ паччупат̣т̣хитасата̄раккхата̄йа гуттам̣. кхураггейева̄ти кесоропана̄васа̄не. ативийа собхатӣти самбандхо. ва̄н̣иджако ахосӣти мадхува̄н̣иджако ахоси.
пуббе ва саннива̄сена̄ти пуббе ва̄ пуббаджа̄тийам̣ ва̄ сахава̄сена̄ти аттхо. паччуппаннахитена ва̄ти ваттама̄набхаве хитачаран̣ена ва̄. евам̣ имехи двӣхи ка̄ран̣ехи там̣ синехасан̇кха̄там̣ пемам̣ джа̄йате. ким̣ вийа̄ти? а̄ха ‘‘уппалам̣ ва йатходаке’’ти. уппалам̣ ва̄ти рассакато ва̄-саддо авуттасампин̣д̣анаттхо. йатха̄-саддо упама̄йам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ уппалан̃ча сесан̃ча падума̄ди удаке джа̄йама̄нам̣ две ка̄ран̣а̄ни нисса̄йа джа̄йати удакан̃чева калалан̃ча, евам̣ пемампӣти (джа̄. ат̣т̣ха. 2.2.174).
дхувабхатта̄нӣти ниччабхатта̄ни. ваджджа̄ваджджанти кхуддакам̣ махантан̃ча ваджджам̣. моггалипуттатиссаттхерасса бха̄рамака̄сӣти тхерасса маха̄нубха̄ватам̣, тада̄ са̄санакиччасса на̄йакабха̄вена сан̇гхапарин̣а̄йакатан̃ча ран̃н̃о н̃а̄петум̣ сан̇гхо тасса бха̄рамака̄сӣти ведитаббам̣, на ан̃н̃есам̣ аджа̄наната̄йа. са̄санасса да̄йа̄доти са̄санасса аббхантаро н̃а̄тако хоми на хомӣти аттхо. йе са̄сане паббаджитум̣ путтадхӣтаро париччаджанти, те буддхаса̄сане са̄лохитан̃а̄така̄ на̄ма хонти, сакаласа̄санадха̄ран̣е саматтха̄нам̣ аттано орасапутта̄нам̣ париччаттатта̄ на паччайаматтада̄йака̄ти имаматтхам̣ сандха̄йа тхеро ‘‘на кхо, маха̄ра̄джа, етта̄вата̄ са̄санасса да̄йа̄до хотӣ’’ти а̄ха. катхан̃чарахӣти еттха чарахӣти нипа̄то аккхантим̣ дӣпети. тиссакума̄расса̄ти ран̃н̃о екама̄тукасса канит̣т̣хасса. саккхасӣти саккхиссаси. сиккха̄йа патит̣т̣ха̄песунти па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣иа̄дӣсу вика̄лабходжана̄ вераман̣ипарийоса̄на̄су чхасу сиккха̄су па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣им̣ две ¶ васса̄ни авӣтиккамма сама̄да̄нам̣ сама̄дийа̄мӣтиа̄дина̄ (па̄чи. 1079) сама̄да̄навасена сиккха̄саммутида̄на̄нантарам̣ сиккха̄йа патит̣т̣ха̄песум̣. чха васса̄ни абхисекасса асса̄ти чхавасса̄бхисеко.
саббам̣ ¶ тхерава̄данти две сан̇гӣтийо а̄рул̣ха̄ па̄л̣и. са̄ хи маха̄сан̇гхика̄дибхинналаддхика̄хи вивечетум̣ ‘‘тхерава̄до’’ти вутта̄. айан̃хи вибхаджджава̄до маха̄кассапаттхера̄дӣхи асан̇карато раккхито а̄нӣто ча̄ти ‘‘тхерава̄до’’ти вуччати, ‘‘сатхерава̄да’’нтипи ликханти. таттха ‘‘ат̣т̣хакатха̄су а̄гататхерава̄дасахитам̣ са̄т̣т̣хакатхам̣ типит̣акасан̇гахитам̣ буддхавачана’’нти а̄нетва̄ йоджетаббам̣. теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ти теджокасин̣а̄рамман̣ам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджитва̄.
сабха̄йанти нагарамаджджхе виниччхайаса̄ла̄йам̣. дит̣т̣хигата̄нӣти дит̣т̣хийова. на кхо панетам̣ сакка̄ имесам̣ маджджхе васантена вӯпасаметунти тесан̃хи маджджхе васанто тесуйева антогадхатта̄ а̄деййавачано на хоти, тасма̄ евам̣ чинтеси. ахоган̇гапаббатанти евам̣на̄макам̣ паббатам̣. ‘‘адхоган̇га̄паббата’’нтипи ликханти, там̣ на сундарам̣. пан̃ча̄тапена таппентӣти чатӯсу т̣ха̄несу аггим̣ джа̄летва̄ маджджхе т̣хатва̄ сӯрийаман̣д̣алам̣ уллокента̄ сӯрийа̄тапена таппенти. а̄диччам̣ анупариваттантӣти удайака̄лато пабхути сӯрийам̣ олокайама̄на̄ йа̄ва аттхан̇гамана̄ сӯрийа̄бхимукха̄ва париваттанти. вобхиндисса̄ма̄ти пагган̣хим̣сӯти вина̄сесса̄ма̄ти усса̄хамакам̣су.
виссат̣т̣хоти маран̣асан̇ка̄рахито, ниббхайоти аттхо. мигавам̣ никкхамитва̄ти аран̃н̃е вичаритва̄ мигама̄ран̣акӣл̣а̄ мигавам̣, там̣ уддисса никкхамитва̄ мигавадхаттхам̣ никкхамитва̄ти аттхо. ахина̄га̄дито висесанаттхам̣ ‘‘хаттхина̄гена̄’’ти вуттам̣. тасса пассантассева̄ти ана̄даре са̄мивачанам̣, тасмим̣ пассантейева̄ти аттхо. а̄ка̄се уппатитва̄ти еттха айам̣ викуббаниддхи на хотӣти гихисса̄пи имам̣ иддхим̣ дассеси адхит̣т̣ха̄ниддхийа̄ аппат̣иккхиттатта̄. пакативан̣н̣ан̃хи виджахитва̄ на̄гаван̣н̣а̄дидассанам̣ викуббаниддхи. чхан̣авесанти уссававесам̣. падха̄нагхаранти бха̄вана̄нуйогавасена вӣрийа̄рамбхасса анурӯпам̣ вивиттасена̄санам̣. сопӣти ран̃н̃о бха̄гинеййам̣ сандха̄йа вуттам̣.
кусала̄дхиппа̄йоти мана̄паджджха̄сайо. двел̣хакаджа̄тоти сам̣сайама̄панно. екекам̣ бхиккхусахассапарива̄ранти еттха ‘‘ган̣хитва̄ а̄гаччхатха̄’’ти а̄н̣а̄ка̄рена вуттепи тхера̄ бхиккхӯ са̄санахитатта̄ гата̄. каппийаса̄санан̃хетам̣, на гихӣнам̣ гихикаммапат̣исам̣йуттам̣. тхеро на̄гаччхӣти кин̃ча̄пи ¶ ‘‘ра̄джа̄ ¶ паккосатӣ’’ти вуттепи дхаммакамматтха̄йа а̄гантум̣ ват̣т̣ати, двиккхаттум̣ пана песитепи ‘‘ананурӯпа̄ йа̄чана̄’’ти на̄гато, ‘‘маха̄нубха̄во тхеро йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаттико пама̄н̣абхӯто’’ти ран̃н̃о чева убхайапаккхика̄нан̃ча аттани бахума̄нуппа̄данавасена уддхам̣ каттаббакаммасиддхим̣ а̄кан̇кханто аса̄руппавачаналесена на̄гаччхи. екато сан̇гхат̣ита̄ на̄ва̄ на̄ва̄сан̇гха̄т̣ам̣. са̄санапаччаттхика̄нам̣ бахубха̄вато а̄ха ‘‘а̄раккхам̣ сам̣видха̄йа̄’’ти. йанти йасма̄. абба̄хим̣сӯти а̄кад̣д̣хим̣су. ба̄хиратоти уййа̄насса ба̄хирато. пассанта̄нам̣ атидуккарабха̄вена упат̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа ‘‘падесапатхавӣкампанам̣ дуккара’’нти а̄ха. адхит̣т̣ха̄не панеттха висум̣ дуккарата̄ на̄ма наттхи.
дӣпакатиттироти са̄кун̣икехи самаджа̄тика̄нам̣ гахан̣аттха̄йа посетва̄ сиккхетва̄ па̄сат̣т̣ха̄не т̣хапанакатиттиро. на пат̣ичча каммам̣ пхусатӣти га̄тха̄йа йади тава па̄пакирийа̄йа мано наппадуссати, луддена там̣ нисса̄йа катампи па̄пакаммам̣ там̣ на пхусати. па̄пакирийа̄йа хи аппоссуккасса нира̄лайасса бхадрасса сато тава там̣ па̄пам̣ на упалимпати, тава читтам̣ на аллӣйатӣти аттхо.
ким̣ вадати сӣлена̄ти ким̣ва̄дӣ. атха ва̄ ко катамо ва̄до ким̣ва̄до, со етасса аттхӣти ким̣ва̄дӣ. атта̄нан̃ча локан̃ча сассатоти ва̄до етесанти сассатава̄дино. саттесу сан̇кха̄ресу ва̄ екаччам̣ сассатанти паватто ва̄до екаччасассато, тасмим̣ нийутта̄ екаччасассатика̄. ‘‘анто, ананто, анта̄нанто, неванто на̄нанто’’ти евам̣ анта̄нантам̣ а̄раббха паватта̄ чатта̄ро ва̄да̄ анта̄нанта̄, тесу нийутта̄ анта̄нантика̄. на марати на упаччхиджджатӣти амара̄, евантипи ме но, татха̄типи ме нотиа̄дина̄ (дӣ. ни. 1.62) паватта̄ дит̣т̣хи чева ва̄ча̄ ча, тасса̄ виккхепо етесанти амара̄виккхепика̄. атха ва̄ амара̄ на̄ма маччхаджа̄ти дуггаха̄ хоти, тасса̄ амара̄йа вийа виккхепо етесанти амара̄виккхепика̄. адхичча йадиччхакам̣ йам̣ кин̃чи ка̄ран̣ам̣ анапеккхитва̄ самуппанно атта̄ ча локо ча̄ти ва̄де нийутта̄ адхиччасамуппанника̄. сан̃н̃ӣ атта̄ти ва̄до йесанте сан̃н̃ӣва̄да̄. евам̣ асан̃н̃ӣва̄да̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣва̄да̄ти еттха̄пи. ‘‘ка̄йасса бхеда̄ сатто уччхиджджатӣ’’ти (дӣ. ни. 1.85-86) евам̣ ¶ уччхедам̣ вадантӣти уччхедава̄да̄. дит̣т̣хадхаммоти паччаккхо йатха̄сакам̣ аттабха̄во, тасмим̣йева йатха̄ка̄мам̣ пан̃чака̄магун̣апарибхогена нибба̄нам̣ дуккхӯпасамам̣ вадантӣти дит̣т̣хадхамманибба̄нава̄да̄. вибхаджитва̄ ва̄до етасса̄ти вибхаджджава̄дӣ, бхагава̄. саббам̣ екарӯпена аватва̄ йатха̄дхаммам̣ вибхаджитва̄ ниджджат̣ам̣ нигумбам̣ катва̄ йатха̄ дит̣т̣хисандеха̄дайо вигаччханти, саммутипараматтха̄ ¶ ча дхамма̄ асан̇кара̄ пат̣ибханти, евам̣ екантавибхаджанасӣлоти вуттам̣ хоти. параппава̄дам̣ маддама̄ноти тасмим̣ ка̄ле уппаннам̣, а̄йатим̣ уппаджджанакан̃ча саббам̣ парава̄дам̣ катха̄ваттхума̄тика̄виваран̣амукхена ниммадданам̣ каронтоти аттхо.
татийасан̇гӣтикатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
а̄чарийапарампаракатха̄ван̣н̣ана̄
кена̄бхатанти имам̣ пан̃хам̣ виссаджджентена джамбудӣпе та̄ва йа̄ва татийасан̇гӣти, та̄ва дассетва̄ ида̄ни сӣхал̣адӣпе а̄чарийапарампарам̣ дассетум̣ татийасан̇гахато пана уддхантиа̄ди а̄раддхам̣. имам̣ дӣпанти тамбапан̣н̣идӣпам̣. тасмим̣ дӣпе нисӣдитва̄ а̄чарийена ат̣т̣хакатха̄йа кататта̄ ‘‘имам̣ дӣпа’’нти вуттам̣. кан̃чи ка̄ланти аччантасам̣йоге упайогавачанам̣, кисмин̃чи ка̄лети аттхо. пора̄н̣а̄ти сӣхал̣адӣпе сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄ка̄рака̄. бхаддана̄моти бхаддаса̄латтхеро. а̄гум̣ па̄пам̣ на каронтӣти на̄га̄. винайапит̣акам̣ ва̄чайим̣сӯти самбандхо. тамбапан̣н̣ийа̄ти бхуммавачанам̣. ника̄йе пан̃ча̄ти винайа̄бхидхамма̄нам̣ висум̣ гахитатта̄ таббинимутта̄ пан̃ча ника̄йа̄ гахетабба̄. пакаран̣ети абхидхаммапакаран̣е ва̄чесунти йоджана̄. тӣн̣и пит̣ака̄ни сва̄гата̄ни асса̄ти ‘‘тепит̣ако’’ти ваттаббе ‘‘типет̣ако’’ти чханда̄нураккхан̣аттхам̣ вуттам̣. та̄ракара̄джа̄ти чандима̄. пуппхана̄моти еттха маха̄падуматтхеро суманаттхеро ча н̃а̄табботи двиккхаттум̣ ‘‘пуппхана̄мо’’ти вуттам̣.
ванава̄синти ванава̄сӣрат̣т̣хам̣. каракавассанти химапа̄танакавассам̣, каракадха̄ра̄садисам̣ ва̄ вассам̣. хара̄петва̄ти удакогхена хара̄петва̄. чхиннабхиннапат̣адхароти саттхакена чхиннам̣ ран̇гена бхиннам̣ пат̣ам̣ дха̄ран̣ако. бхан̣д̣ӯти мун̣д̣ако. маккхам̣ асахама̄ноти тхерасса а̄нубха̄вам̣ пат̣ичча аттано ¶ уппаннам̣ паресам̣ гун̣амаккханалаккхан̣ам̣ маккхам̣ татха̄ паваттам̣ кодхам̣ асахама̄но. асанийо пхалантӣти гаджджанта̄ патанти. ме мама бхайабхеравам̣ джанетум̣ пат̣ибало на асса на бхавеййа̄ти йоджана̄. ан̃н̃адаттхӯти екам̣сена. касмӣрагандха̄ра̄ти касмӣрагандха̄рарат̣т̣хава̄сино. исива̄тапат̣ива̄та̄ти бхиккхӯнам̣ чӣварачаланака̄йачаланехи сан̃джанитава̄техи парито самантато бӣджайама̄на̄ ахесум̣. дхаммачаккхунти хет̣т̣ха̄маггаттайе н̃а̄н̣ам̣. анаматаггийанти анаматаггасам̣йуттам̣ (сам̣. ни. 2.124 а̄дайо). самадхика̄нӣти са̄дхика̄ни. пан̃ча рат̣т̣ха̄нӣти пан̃ча чинарат̣т̣ха̄ни. вегаса̄ти вегена. самантато раккхам̣ т̣хапесӣти тесам̣ аппавесанаттха̄йа адхит̣т̣ха̄навасена раккхам̣ т̣хапеси. ад̣д̣худ̣д̣ха̄ни сахасса̄нӣти ад̣д̣хена чатуттха̄ни ад̣д̣худ̣д̣ха̄ни, атирекапан̃часата̄ни тӣн̣и сахасса̄нӣти аттхо. дийад̣д̣хасахассанти ¶ ад̣д̣хена дутийам̣ дийад̣д̣хам̣, атирекапан̃часатикам̣ сахассанти аттхо. ниддхаметва̄на̄ти пала̄петва̄.
ра̄джагаханагарапариваттакена̄ти ра̄джагаханагарам̣ париваттетва̄ тато бахи там̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ гатамаггена, гаманена ва̄. а̄ропесӣти пат̣ипа̄деси. пал̣ина̄ти а̄ка̄сам̣ паккхандим̣су. нагуттамети четийагирима̄ха. пуратоти па̄чӣнадиса̄бха̄ге. пурасет̣т̣хасса̄ти сет̣т̣хасса анура̄дхапурасса. силакӯт̣амхӣти евам̣на̄маке паббатакӯт̣е. сӣхакума̄расса путтоти еттха ‘‘калин̇гара̄джадхӣту куччхисмим̣ сӣхасса джа̄то сӣхакума̄ро’’ти ваданти. джет̣т̣хама̄сасса пун̣н̣амийам̣ джет̣т̣ханаккхаттам̣ ва̄ мӯланаккхаттам̣ ва̄ хотӣти а̄ха ‘‘джет̣т̣хамӯланаккхаттам̣ на̄ма хотӣ’’ти. мига̄нам̣ ва̄нато хим̣санато ба̄дханато мигавам̣, мигавиджджханакӣл̣а̄. рохитамигарӯпанти гокан̣н̣амигавесам̣. ратхайат̣т̣хиппама̄н̣а̄ти ратхапатодаппама̄н̣а̄. ека̄ лата̄йат̣т̣хи на̄ма̄ти ека̄ раджатамайа̄ кан̃чаналата̄йа пат̣иман̣д̣итатта̄ евам̣ ладдхана̄ма̄. пуппхайат̣т̣хийам̣ нӣла̄дӣни пуппха̄ни, сакун̣айат̣т̣хийам̣ на̄наппака̄ра̄ мигапаккхино вичиттакаммаката̄ вийа кха̄йантӣти дат̣т̣хаббам̣. ра̄джакакудхабхан̣д̣а̄нӣти ра̄джа̄рахауттамабхан̣д̣а̄ни. сан̇кханти даккхин̣а̄ват̣т̣ам̣ абхисекасан̇кхам̣. вад̣д̣хама̄нанти алан̇ка̄рачун̣н̣ам̣, ‘‘наха̄начун̣н̣а’’нти кечи. ват̣ам̣саканти кан̣н̣апил̣андханам̣ ват̣ам̣саканти вуттам̣ хоти. нандийа̄ват̣т̣анти нандийа̄ват̣т̣апуппха̄ка̄рена ман̇галаттхам̣ суван̣н̣ена катам̣. кан̃н̃анти кхаттийакума̄рим̣. хаттхапун̃чхананти пӣтаван̣н̣ам̣ махаггхахаттхапун̃чханаваттхам̣. арун̣аван̣н̣аматтиканти на̄габхаванасамбхавам̣. ваттхакот̣иканти ваттхайугамева. на̄гама̄хат̣анти на̄гехи ¶ а̄хат̣ам̣. аматосадханти евам̣на̄мика̄ гул̣икаджа̄ти. аматасадисакиччатта̄ евам̣ вуччати. бхӯматтхаран̣асан̇кхепена̄ти бхӯматтхаран̣а̄ка̄рена. уппа̄тапа̄т̣хака̄ти нимиттапа̄т̣хака̄. алам̣ гаччха̄ма̄ти ‘‘пурасса ачча̄саннатта̄ са̄руппам̣ на хотӣ’’ти пат̣иккхипанто а̄ха. ад̣д̣ханавама̄нам̣ па̄н̣асахасса̄нанти (а. ни. 6.53) пан̃часата̄дхика̄нам̣ ат̣т̣ханнам̣ па̄н̣асахасса̄нам̣. аппама̄дасуттанти ан̇гуттараника̄йе маха̄аппама̄дасуттам̣, ра̄джова̄дасуттанти вуттам̣ хоти.
махачча̄ти махата̄. упасан̇камантоти ативийа килантарӯпо хутва̄ упасан̇камӣти аттхо. тумхе джа̄нанаттханти самбандхо. пан̃чапан̣н̣а̄са̄йа̄ти еттха ‘‘чатупан̃н̃а̄са̄йа̄ти ваттаббам̣. еван̃хи сати упари вуччама̄нам̣ два̄сат̣т̣хи арахантоти вачанам̣ саметӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 1.а̄чарийапарампаракатха̄ван̣н̣ана̄) вуттам̣. дасабха̄тикасама̄куланти мут̣асивасса путтехи дева̄нам̣пийатисса̄дӣхи дасахи бха̄тикехи сама̄кин̣н̣ам̣. чирадит̣т̣хо самма̄самбуддхоти дха̄туйо сандха̄йа̄ха. саббата̄л̣а̄вачарети сабба̄ни турийабхан̣д̣а̄ни, там̣сахачарите ва̄ ва̄даке. упат̣т̣ха̄петва̄ти упаха̄рака̄ра̄панавасена саннипа̄тетва̄. вад̣д̣хама̄накаччха̄йа̄йа̄ти паччха̄бхаттам̣. поккхаравассанти поккхарапатте ¶ вийа атемитука̄ма̄нам̣ упари атеметва̄ паваттанакавассам̣. маха̄вӣроти саттхувоха̄рена дха̄ту ева вутта̄. паччхимадиса̄бхимукхова хутва̄ апасаккантоти еттха пураттха̄бхимукхо т̣хитова пит̣т̣хито апасакканена паччхимадиса̄йа гаччханто та̄дисопасан̇каманам̣ сандха̄йа ‘‘паччхимадиса̄бхимукхо’’ти вутто. ‘‘махеджаваттху на̄ма евам̣на̄макам̣ деват̣т̣ха̄на’’нти ваданти.
паджджаракена̄ти амануссасамут̣т̣ха̄питена паджджаракарогена. девоти мегхо. ануппавеччхӣти вимуччи. вива̄до хотӣти еттха кирийа̄ка̄ламапеккхитва̄ ваттама̄наппайого дат̣т̣хаббо. евам̣ ӣдисесу саббаттха. тадетанти т̣ха̄нам̣ тит̣т̣хатӣти самбандхо. ‘‘чханнам̣ ван̣н̣а̄нам̣ самбандхабхӯта̄нам̣ рам̣сийо ча̄’’ти аджджха̄харитаббам̣, ‘‘чханнам̣ ван̣н̣а̄нам̣ удакадха̄ра̄ ча̄’’ти евампеттха самбандхам̣ ваданти. париниббутепи бхагавати тасса̄нубха̄вена еварӯпам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ ахоси ева̄ти дассетум̣ евам̣ ачинтийа̄тиа̄дига̄тхама̄ха. раккхам̣ каронтоти аттана̄ упа̄йена пала̄пита̄нам̣ йаккха̄нам̣ пуна аппависанаттха̄йа паритта̄нам̣ каронто. а̄виджджӣти парийа̄йи.
ран̃н̃о ¶ бха̄та̄ти ран̃н̃о канит̣т̣хабха̄та̄. анул̣а̄девӣ на̄ма ран̃н̃о джет̣т̣хабха̄ту джа̄йа̄. сарасарам̣сиджа̄лависсаджджанакена̄ти синиддхата̄йа расавантам̣ оджавантам̣ рам̣сиджа̄лам̣ виссаджджентена. екадивасена агама̄сӣти самбандхо. аппесӣти лекхаса̄санам̣ патит̣т̣ха̄песи. удиккхатӣти апеккхати паттхети. бха̄рийанти гарукам̣, анатиккаманӣйанти аттхо. мам̣ пат̣има̄нетӣти мам̣ удиккхати. камма̄раван̣н̣анти ран̃н̃о пакатисуван̣н̣ака̄раван̣н̣ам̣. тихаттхавиккхамбханти тихаттхавиттха̄рам̣. сакаладжамбудӣпараджджена̄ти еттха ран̃н̃о иданти раджджам̣, сакаладжамбудӣпато уппаджджанакаа̄йо чева а̄н̣а̄дайо ча, тена пӯджемӣти аттхо, на сакалапатхавӣпа̄са̄да̄диваттхуна̄ тасса сатта̄хам̣ демӣтиа̄дина̄ ка̄лапариччхедам̣ катва̄ да̄тум̣ айуттатта̄. еван̃хи денто та̄вака̄ликам̣ дети на̄ма ваттхупаричча̄галаккхан̣атта̄ да̄насса, патхава̄диваттхупаричча̄гена ча пуна гахан̣асса айуттатта̄. нийамитака̄ле пана а̄йа̄дайо париччатта̄ ева̄ти тато парам̣ апариччаттатта̄ гахетум̣ ват̣т̣ати. тасма̄ вуттанайенеттха ито парампи а̄йа̄дида̄навасенева раджджада̄нам̣ ведитаббам̣. пуппхул̣ака̄ хутва̄ти кетакӣпа̄рохан̇кура̄ вийа удакапуппхул̣ака̄ка̄ра̄ хутва̄. гаваккхаджа̄ласадисанти бха̄ванапум̣сакам̣, ва̄тапа̄несу джа̄ла̄ка̄рена т̣хапитада̄рупат̣асадисанти аттхо, гаваккхена ча сутта̄димайаджа̄лена ча садисанти ва̄ аттхо.
девадундубхийоти еттха девоти мегхо, тасса аччхасуккхата̄йа а̄ка̄самива кха̄йама̄насса анимиттагаджджитам̣ девадундубхи на̄ма, йам̣ ‘‘а̄ка̄садундубхӣ’’типи ваданти. пхалим̣сӯти тханим̣су. паббата̄нам̣ ¶ наччехӣти патхавӣкампена ито чито ча бхаманта̄нам̣ паббата̄нам̣ наччехи. вимхайаджа̄та̄ йаккха̄ ‘‘хи’’нтисаддам̣ ниччха̄рентӣти а̄ха ‘‘йаккха̄нам̣ хин̇ка̄рехӣ’’ти. сакасакапат̣ибха̄нехӣти аттано аттано сиппакосаллехи. абхисекам̣ датва̄ти анотаттадаходакена абхисекам̣ датва̄.
девата̄кула̄нӣти маха̄бодхим̣ парива̄ретва̄ т̣хитана̄гайаккха̄дидевата̄кула̄ни датва̄ти самбандхо. гопакара̄джакаммино татха̄ ‘‘тараччха̄’’ти ваданти. имина̄ парива̄рена̄ти сахаттхе каран̣авачанам̣, имина̄ парива̄рена саха̄ти аттхо. та̄малиттинти евам̣на̄макам̣ самуддатӣре пат̣т̣анам̣. идамасса татийанти суван̣н̣акат̣а̄хе патит̣т̣хитаса̄кха̄бодхийа̄ раджджасампада̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. тато пана пуббе екава̄рам̣ раджджасампада̄нам̣ аччхинна̄йа са̄кха̄йа маха̄бодхийа̄ ева катам̣, тена ¶ саддхим̣ чатуккхаттум̣ ра̄джа̄ раджджена пӯджеси. раджджена пӯджитадивасесу кира сакаладӣпато уппаннам̣ а̄йам̣ гахетва̄ маха̄бодхимева пӯджеси.
пат̣хамапа̄т̣ипададивасети суккапаккхапа̄т̣ипададивасе. тан̃хи кан̣хапаккхапа̄т̣ипададивасам̣ апеккхитва̄ ‘‘пат̣хамапа̄т̣ипададиваса’’нти вуттам̣, идан̃ча тасмим̣ тамбапан̣н̣идӣпе воха̄рам̣ гахетва̄ вуттам̣, идха пана пун̣н̣амито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва апара̄ пун̣н̣амӣ, та̄ва еко ма̄соти воха̄ро. тасма̄ имина̄ воха̄рена ‘‘дутийапа̄т̣ипададивасе’’ти ваттаббам̣ сийа̄ кан̣хапаккхапа̄т̣ипадасса идха пат̣хамапа̄т̣ипадатта̄. гаччхати ватарети еттха арети кхеде. саманта̄йоджананти аччантасам̣йоге упайогавачанам̣, йоджанаппама̄н̣е падесе саббаттха̄ти аттхо. супан̣н̣арӯпена̄ти маха̄бодхим̣ балакка̄рена гахетва̄ на̄габхаванам̣ нетука̄ма̄ни на̄гара̄джакула̄ни иддхийа̄ гахитена гарул̣арӯпена санта̄сети. там̣ вибхӯтим̣ пасситва̄ти девата̄дӣхи карӣйама̄нам̣ пӯджа̄махаттам̣, маха̄бодхийа̄ ча а̄нубха̄вамахаттам̣ дисва̄ сайампи татха̄ пӯджетука̄ма̄ тхерим̣ йа̄читва̄ти йоджана̄. самуддаса̄лаваттхусминти йасмим̣ падесе т̣хатва̄ ра̄джа̄ самудде а̄гаччхантам̣ бодхим̣ тхера̄нубха̄вена аддаса, йаттха ча паччха̄ самуддасса дит̣т̣хат̣т̣ха̄нанти пака̄сетум̣ самуддаса̄лам̣ на̄ма са̄лам̣ акам̣су, тасмим̣ самуддаса̄ла̄йа ваттхубхӯте падесе. тхерасса̄ти маха̄махиндаттхерасса. пуппхааггхийа̄нӣти кӯт̣а̄га̄расадиса̄ни пуппхачетийа̄ни. а̄гато ватарети еттха арети памоде. ат̣т̣хахи амаччакулехи ат̣т̣хахи бра̄хман̣акулехи ча̄ти сол̣асахи джа̄тисампаннакулехи. раджджам̣ вича̄ресӣти раджджам̣ вича̄ретум̣ виссаджджеси. ра̄джаваттхудва̄ракот̣т̣хакат̣т̣ха̄нети ра̄джуййа̄насса два̄ракот̣т̣хакат̣т̣ха̄не. анупуббавипассананти удайаббайа̄дианупуббавипассанам̣. ‘‘саха бодхипатит̣т̣ха̄нена̄’’ти каран̣авачанена ваттаббе вибхаттипарин̣а̄мена ‘‘саха бодхипатит̣т̣ха̄на̄’’ти ниссаккавачанам̣ катам̣. сати хи сахасаддаппайоге каран̣авачаненева бхавитаббам̣. дассим̣сӯти пан̃н̃а̄йим̣су. маха̄а̄санат̣т̣ха̄нети пуббапассе маха̄сила̄санена патит̣т̣хитат̣т̣ха̄не. пӯджетва̄ вандӣти а̄га̄минам̣ ¶ маха̄четийам̣ ванди. пуриме пана маха̄виха̄рат̣т̣ха̄не пӯджа̄маттассева кататта̄ ана̄гате сан̇гхассапи наваката̄ авандитаббата̄ ча пака̄сита̄ти ведитабба̄. ана̄гате пана меттеййа̄дибуддха̄ паччекабуддха̄ ча буддхабха̄ваккхан̣ам̣ уддисса вандитабба̄ва сабха̄вена висит̣т̣хапуггалатта̄ти гахетаббам̣.
маха̄арит̣т̣хоти ¶ пан̃чапан̃н̃а̄са̄йа бха̄тукехи саддхим̣ четийагиримхи паббаджитам̣ сандха̄йа вуттам̣. мегхаван̣н̣а̄бхайаамаччасса паривен̣ат̣т̣ха̄нети мегхаван̣н̣аабхайасса ран̃н̃о амаччена каттаббасса паривен̣асса ваттхубхӯте т̣ха̄не. ман̇галанимиттабха̄вена а̄ка̄се самуппанно манохарасаддо а̄ка̄сасса раво вийа хотӣти вуттам̣ ‘‘а̄ка̄сам̣ маха̄виравам̣ равӣ’’ти. на хи а̄ка̄со на̄ма кочи дхаммо аттхи, йо саддам̣ самут̣т̣ха̄пеййа, а̄ка̄сагатаутувисесасамут̣т̣хитова со саддоти гахетаббо. пат̣хамакаттикапава̄ран̣адивасе…пе… винайапит̣акам̣ пака̄сесӣти идам̣ винайам̣ ва̄четум̣ а̄раддхадивасам̣ сандха̄йа вуттам̣. анусит̣т̣хикара̄нанти ануса̄санӣкара̄нам̣. ра̄джиноти упайогаттхе са̄мивачанам̣, дева̄нам̣пийатиссара̄джа̄нанти аттхо. ан̃н̃епӣти махинда̄дӣхи ат̣т̣хасат̣т̣химаха̄тхерехи ан̃н̃епи, тесам̣ сарӯпам̣ дассенто а̄ха тесам̣ тхера̄нантиа̄ди. таттха тесам̣ тхера̄нам̣ антева̄сика̄ти махиндаттхера̄дӣнам̣ ат̣т̣хасат̣т̣химаха̄тхера̄нам̣ арит̣т̣ха̄дайо антева̄сика̄ ча маха̄арит̣т̣хаттхерасса антева̄сика̄ тиссадаттака̄л̣асумана̄дайо ча̄ти йоджетаббам̣. антева̄сика̄нам̣ антева̄сика̄ти убхайаттха вуттаантева̄сика̄нам̣ антева̄сикапарампара̄ ча̄ти аттхо. пуббе вуттаппака̄ра̄ти махиндо ит̣т̣ийо уттийотиа̄дига̄тха̄хи (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.татийасан̇гӣтикатха̄) пака̄сита̄ а̄чарийапарампара̄.
на паггхаратӣти на гал̣ати, на памуссатӣти аттхо. сатигатидхитимантесӯти еттха сатӣти уггахадха̄ран̣е сати. гатӣти саддаттхавибха̄гаггахан̣е н̃а̄н̣ам̣. дхитӣти уггахапарихаран̣а̄дӣсу вӣрийам̣. куккуччакесӯти ‘‘каппати на каппатӣ’’ти вӣмам̣сакуккуччака̄рӣсу. ма̄та̄питут̣т̣ха̄нийоти ватва̄ тамеваттхам̣ саматтхетум̣ а̄ха тада̄йатта̄хӣтиа̄ди. винайапарийаттим̣ нисса̄йа̄ти винайапит̣акапарийа̄пун̣анам̣ нисса̄йа. аттано сӣлаккхандхо сугуттоти ладжджино винайадха̄ран̣асса аладжджиан̃н̃а̄н̣ата̄дӣхи чхахи а̄ка̄рехи а̄паттийа̄ ана̄паджджанато аттано сӣлаккхандхо кхан̣д̣а̄дидосавирахито сугутто сураккхито хоти. куккуччапаката̄нанти каппийа̄каппийам̣ нисса̄йа уппаннена куккуччена паката̄нам̣ упаддута̄нам̣ абхибхӯта̄нам̣ йатха̄винайам̣ куккуччам̣ винодетва̄ суддханте патит̣т̣ха̄панена пат̣исаран̣ам̣ хоти. вигато са̄радо бхайаметасса̄ти виса̄радо. ‘‘евам̣ катхентасса досо евам̣ на досо’’ти н̃атва̄ва катханато ниббхайова сан̇гхамаджджхе вохарати ¶ . паччаттхикети аттапаччаттхике чева ваджджипуттака̄диса̄санапаччаттхике ча. сахадхаммена̄ти сака̄ран̣ена вачанена сиккха̄падам̣ дассетва̄ йатха̄ те асаддхаммам̣ патит̣т̣ха̄петум̣ на сакконти, евам̣ суниггахитам̣ катва̄ нигган̣ха̄ти. саддхаммат̣т̣хитийа̄ти ¶ парийаттипат̣ипаттипат̣иведхасан̇кха̄тасса тивидхасса̄пи саддхаммасса т̣хитийа̄, паваттийа̄ти аттхо.
винайо сам̣вараттха̄йа̄тиа̄дӣсу винайапарийа̄пун̣анам̣ винайо, винайапан̃н̃атти ва̄ ка̄йавачӣдва̄расам̣вараттха̄йа. авиппат̣иса̄роти ката̄катам̣ нисса̄йа виппат̣иса̄ра̄бха̄во санта̄па̄бха̄во. па̄моджджам̣ тарун̣апӣти. пӣти на̄ма балавапӣти. пассаддхӣти ка̄йачиттапассаддхи. йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассананти саппаччайана̄марӯпапариггахо. ниббида̄ти випассана̄. вира̄готи арийамагго. вимуттӣти аггапхалам̣. вимуттин̃а̄н̣адассананти паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ам̣. анупа̄да̄ти кан̃чи дхаммам̣ анупа̄дийитва̄ париччаджитва̄. паринибба̄наттха̄йа̄ти паччавеккхан̣ан̃а̄н̣е ануппанне антара̄ паринибба̄на̄бха̄вена там̣паринибба̄наттха̄йа̄ти паччайаттена вуттам̣ анантара̄дипаччайатта̄. етадаттха̄ катха̄ти айам̣ винайакатха̄ на̄ма етасса анупа̄да̄паринибба̄насса аттха̄йа̄ти аттхо. мантана̄ти винайамантана̄йева, бхиккхӯнам̣ ‘‘евам̣ карисса̄ма, евам̣ на карисса̄ма̄’’ти винайапат̣ибаддхамантана̄. упаниса̄ти упанисӣдати еттха пхаланти упаниса̄, ка̄ран̣ам̣. винайо сам̣вараттха̄йа̄тиа̄дика̄ран̣апарампара̄пи етадаттха̄ти аттхо. сота̄вадха̄нанти имисса̄ парампарапаччайакатха̄йа атта̄нам̣ саманаттха̄йа сота̄вадха̄нам̣, тампи етаматтхам̣. йадиданти нипа̄то. йо айам̣ чатӯхи упа̄да̄нехи анупа̄дийитва̄ читтасса арахаттамаггасан̇кха̄то, таппхаласан̇кха̄то ва̄ вимоккхо, сопи етадаттха̄йа анупа̄да̄паринибба̄наттха̄йа. атха ва̄ йо айам̣ кан̃чи дхаммам̣ анупа̄да̄читтасса вимоккхо вимуччанам̣ вигамо паринибба̄нам̣ етадаттха̄ катха̄ти евам̣ упасам̣харан̣авасена йоджетумпи ват̣т̣ати маггапхалавимоккхасса пуббе вуттатта̄. а̄йоготи уггахан̣а̄дивасена пунаппунам̣ абхийого.
а̄чарийапарампаракатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа вимативиноданийам̣
ба̄хиранида̄накатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
веран̃джакан̣д̣аван̣н̣ана̄
сеййатхиданти ¶ ¶ там̣ катамам̣, там̣ катханти ва̄ аттхо. анийаманиддесавачананти аттано аттхам̣ сарӯпена нийаметва̄ ниддисатӣти нийаманиддесо, на нийаманиддесо анийаманиддесо. сова вуччате анена̄ти вачананти анийаманиддесавачанам̣. тасса̄ти тена̄типадасса. паривитаккоти ‘‘катамеса̄нам̣ кхо буддха̄нам̣ бхагаванта̄нам̣ брахмачарийам̣ на чират̣т̣хитикам̣ ахосӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 18) паватто. пуббе ва̄ паччха̄ ва̄ти тена̄типадато хет̣т̣ха̄ вуттапа̄т̣хе ва̄ упари ваккхама̄напа̄т̣хе ва̄ти аттхо. аттхато сиддхена̄ти са̄маттхийато сиддхена. татридам̣ мукхаматтанидассананти тасса̄ йатха̄вуттайуттийа̄ паридӣпане идам̣ упа̄йаматтанидассанам̣. мукхам̣ два̄рам̣ упа̄йоти хи аттхато екам̣.
самайасаддо диссатӣти самбандхо. асса̄ти самайасаддасса самава̄йо аттхоти самбандхо. ка̄лан̃ча самайан̃ча упа̄да̄йа̄ти еттха ка̄ло на̄ма упасан̇каманасса йуттака̄ло, самайо на̄ма сарӣрабала̄дика̄ран̣асамава̄йо, те упа̄да̄йа пат̣ичча̄ти аттхо. кхан̣оти ока̄со. буддхуппа̄да̄дайо хи маггабрахмачарийасса ока̄со. со ева самайо. тенева ‘‘екова̄’’ти вуттам̣. маха̄самайоти маха̄самӯхо. паванасминти ванасан̣д̣е. самайопи кхо те бхадда̄лӣти еттха самайоти сиккха̄пада̄вилан̇гханасса хету, ко со? аттано виппат̣ипаттийа̄ бхагавато джа̄нанам̣, со самайасан̇кха̄то хету тасса̄ аппат̣ивиддхоти аттхо. бхагава̄тиа̄ди тасса пат̣ивиджджхана̄ка̄радассанам̣. уггахама̄ноти кин̃чи кин̃чи уггахетум̣ саматтхата̄йа уггахама̄но, суманапарибба̄джакассеветам̣ на̄мам̣. самайам̣ дит̣т̣хим̣ паваданти еттха̄ти самайаппава̄дако, маллика̄йа а̄ра̄мо. свева тиндука̄чӣрасан̇кха̄та̄йа тимбаруруккхапантийа̄ париккхиттатта̄ ‘‘тиндука̄чӣра’’нти ча, ека̄ва нива̄са̄ са̄ла̄ еттха̄ти ‘‘екаса̄лако’’ти ча вуччати. аттха̄бхисамайа̄ти йатха̄вуттасса дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикасса аттхасса хитасса пат̣ила̄бхато. ма̄на̄бхисамайа̄ти ма̄наппаха̄на̄. пӣл̣анат̣т̣хоти пӣл̣анам̣ там̣саман̇гино хим̣санам̣, авиппха̄риката̄каран̣ам̣, пӣл̣анамева аттхо пӣл̣анат̣т̣хо ¶ . санта̄поти дуккхадуккхата̄дивасена санта̄панам̣. випарин̣а̄моти джара̄йа маран̣ена ча̄ти двидха̄ ¶ випарин̣а̄метаббата̄ абхисаметаббо пат̣ивиджджхитабботи абхисамайо, сова абхисамайат̣т̣хо, пӣл̣ана̄дӣни.
еттха ча упасагга̄нам̣ джотакаматтатта̄ самайасаддасса аттхуддха̄репи саупасагго абхисамайасаддо уддхат̣о. таттха сан̇гамавасена паччайа̄нам̣ пхалуппа̄данам̣ пат̣и айанам̣ екато паватти еттха̄ти самайо, самава̄йо. виват̣т̣ӯпаниссайасан̇гаме сати енти еттха сатта̄ паваттантӣти самайо, кхан̣о. самети еттха сан̇кхатадхаммо, сайам̣ ва̄ ети а̄гаччхати вигаччхати ча̄ти самайо, ка̄ло. саменти авайава̄ етасмим̣, сайам̣ ва̄ тесӯти самайо, самӯхо. паччайантарасан̇гаме ети а̄гаччхати етасма̄ пхаланти самайо, хету. сан̃н̃а̄васена випалла̄сато дхаммесу ети абхинивисатӣти самайо, дит̣т̣хи. самӣпам̣ айанам̣ упагаманам̣ самайо, пат̣ила̄бхо. саммадева сахита̄нам̣ ва̄ча̄нам̣ айанам̣ вигамоти самайо, паха̄нам̣. саммадева, сахита̄нам̣ ва̄ сачча̄нам̣ айанам̣ джа̄нананти самайо, пат̣иведхо. евам̣ тасмим̣ тасмим̣ аттхе самайасаддасса паватти ведитабба̄.
еттха ча самайасаддасса са̄ман̃н̃ена анекаттхата̄ вутта̄. на хи екасмим̣ аттхависесе ваттама̄но саддо тадан̃н̃епи ваттати. тасма̄ аттха̄ вийа там̣там̣ва̄чака̄ самайасадда̄пи бхинна̄ ева̄ти гахетабба̄. евам̣ саббаттха аттхуддха̄ресу.
таттха татха̄ти тесу сутта̄бхидхаммесу упайогабхуммавачанехи. идха̄ти винайе, ан̃н̃атха̄ти каран̣авачанена. аччантамева̄ти нирантарамева. бха̄во на̄ма кирийа̄, кирийа̄йа кирийантарӯпалаккхан̣ам̣ бха̄венабха̄валаккхан̣ам̣, йатха̄ удайе сати чанде джа̄то ра̄джапуттоти. адхикаран̣ан̃хӣтиа̄ди абхидхамме самайасаддо ка̄ласамӯхакхан̣асамава̄йахетусан̇кха̄тесу пан̃часу аттхесу ваттати, на винайе вийа ка̄ле ева, тесу ча ка̄ласамӯхаттха̄ две таттха вутта̄нам̣ пхасса̄дидхамма̄нам̣ адхикаран̣абха̄вена ниддиситум̣ йутта̄. кхан̣асамава̄йахетуаттха̄ пана тайопи аттано бха̄вена пхасса̄дӣнам̣ бха̄васса упалаккхан̣абха̄вена ¶ ниддиситум̣ йутта̄ти вибха̄ванамукхена йатха̄вуттаматтхам̣ саматтхетум̣ вуттам̣. таттха йасмин̃хи ка̄ле, дхаммасамӯхе ва̄ самайе адхикаран̣абхӯте кусалам̣ уппаннам̣, тасмин̃н̃ева ка̄ле, дхаммасамӯхе ва̄ самайе пхасса̄дайо хонтӣти евам̣ адхикаран̣аттхайоджана̄, йасмим̣ пана кхан̣е, самава̄йе хетумхи ва̄ самайе сати виджджама̄не кусалам̣ уппаннам̣, тасмин̃н̃ева кхан̣а̄димхи самайепи виджджама̄не пхасса̄дайо хонтӣти бха̄венабха̄валаккхан̣аттхайоджана̄ ча ведитабба̄.
хоти ¶ четтха̄ти еттха йатха̄вуттааттхависайе сан̇гахага̄тха̄ хоти. ан̃н̃атра̄ти сутта̄бхидхаммесу. абхила̄паматтабхедоти десана̄вила̄сато саддаматтенева бхедо, на аттхато.
ависесена̄ти са̄ман̃н̃ена. ирийа̄патхотиа̄дӣсу ирийа̄йа саббадва̄рикакирийа̄йа патхо паваттанат̣т̣ха̄нам̣ таббинимуттакаммасса абха̄ва̄ти т̣ха̄на̄дайо ирийа̄патхо, сова виха̄ро. брахмабхӯта̄ сет̣т̣хабхӯта̄ парахитачитта̄дивасаппаваттито метта̄дайо брахмавиха̄ро на̄ма. тадавасеса̄ пана махаггата̄ саббанӣваран̣авигамана̄дисиддхена джотана̄диаттхена диббавиха̄ро на̄ма. брахмавиха̄рабха̄вена висум̣ гахитатта̄ метта̄дайо идха асан̇гахита̄. арийа̄намева виха̄роти пхаласама̄паттийо арийавиха̄ро на̄ма.
руккха̄димӯлейева мӯласаддасса нирул̣хабха̄вам̣ дассетум̣ апарена мӯласаддена висесетва̄ ‘‘мӯламӯле’’ти вуттам̣, йатха̄ дуккхадуккханти (вибха. ат̣т̣ха. 190). лобха̄дӣнам̣ досамӯла̄дичитта̄са̄дха̄ран̣атта̄ ‘‘аса̄дха̄ран̣ахетумхӣ’’ти вуттам̣.
таттха сийа̄ти таттха веран̃джа̄йантиа̄дӣсу падесу кассачи чодана̄ сийа̄ти аттхо. убхайатха̄ нида̄накиттанасса пана ким̣ пайоджананти? а̄ха гочарага̄манидассанаттхантиа̄ди. таттха асса̄ти бхагавато.
киламова киламатхо, аттано аттабха̄васса киламатхо аттакиламатхо, тасса ану ану його пунаппунам̣ паваттанам̣ аттакиламатха̄нуйого. ваттхука̄ма̄рамман̣е сукхе сампайогавасена лӣна̄ йутта̄, ка̄матан̣ха̄ ¶ , там̣сахачарите ка̄ме сукхе ва̄ а̄рамман̣абхӯте аллӣна̄ паваттатӣти ка̄масукхаллика̄ тан̣ха̄, тасса̄ ка̄масукхаллика̄йа ану ану його ка̄масукхаллика̄нуйого. локе сам̣вад̣д̣хабха̄ванти а̄мисопабхогена сам̣вад̣д̣хитабха̄вам̣. уппаджджама̄но бахуджанахита̄диаттха̄йева уппаджджатӣти йоджана̄.
дит̣т̣хисӣласа̄ман̃н̃ена сам̣хататта̄ сан̇гхоти имаматтхам̣ вибха̄венто а̄ха дит̣т̣хӣтиа̄ди. еттха ча ‘‘йа̄йам̣ дит̣т̣хи арийа̄ ниййа̄ника̄ ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа, татха̄рӯпа̄йа дит̣т̣хийа̄ дит̣т̣хиса̄ман̃н̃агато вихаратӣ’’ти (дӣ. ни. 3.324, 356; ма. ни. 1.492; 3.54; а. ни. 6.12; пари. 274) евам̣ вутта̄йа дит̣т̣хийа̄. ‘‘йа̄ни та̄ни сӣла̄ни акхан̣д̣а̄ни…пе… сама̄дхисам̣ваттаника̄ни, татха̄рӯпесу сӣлесу сӣласа̄ман̃н̃агато вихаратӣ’’ти ¶ (дӣ. ни. 3.324, 356; ма. ни. 1.492; 3.54; а. ни. 6.12; пари. 274) евам̣ вутта̄нан̃ча сӣла̄нам̣ са̄ман̃н̃асан̇кха̄тена сан̇гха̄то сан̇гхат̣ито саман̣аган̣о, тена̄ти аттхо. ‘‘дит̣т̣хисӣласа̄ман̃н̃асан̇гха̄тасан̇гха̄тена̄’’ти ва̄ па̄т̣хенеттха бхавитаббам̣, тасса дит̣т̣хисӣласа̄ман̃н̃абхӯтена сам̣хананена сан̇гха̄то саман̣аган̣о, тена̄ти аттхо. еван̃хи па̄т̣хе саддато аттхо йуттатаро хоти. асса̄ти махато бхиккхусан̇гхасса.
брахмам̣ ан̣атӣти еттха брахма-саддена ведо вуччати, со мантабрахмакаппавасена тивидхо. таттха ируведа̄дайо тайо веда̄ манта̄, те ча падха̄на̄, итаре пана санниссита̄, тена падха̄нассева гахан̣ам̣. манте саджджха̄йатӣти ируведа̄дике мантасаттхе саджджха̄йатӣти аттхо. ируведа̄дайо хи гуттабха̄ситаббата̄йа ‘‘манта̄’’ти вуччанти. ‘‘ба̄хитапа̄патта̄ бра̄хман̣о, самитапа̄патта̄ саман̣о’’ти йатха̄вуттаматтхадвайам̣ уда̄харан̣адвайена вибха̄ветум̣ вуттан̃хетантиа̄ди вуттам̣. ‘‘самитатта̄ хи па̄па̄нам̣ ‘саман̣о’ти павуччатӣ’’ти хи идам̣ вачанам̣ гахетва̄ ‘‘самитапа̄патта̄ ‘саман̣о’ти вуччатӣ’’ти вуттам̣, ба̄хитапа̄поти идам̣ пана ан̃н̃асмим̣ га̄тха̄бандхе вуттавачанам̣. йатха̄бхуччагун̣а̄дхигатанти йатха̄бхӯтагун̣а̄дхигатам̣. сакин̃чаноти садосо.
готтавасена̄ти еттха гам̣ та̄йатӣти готтам̣, го-саддена четтха абхидха̄нам̣ буддхи ча вуччати. кеначи па̄риджун̃н̃ена̄ти н̃а̄типа̄риджун̃н̃а̄дина̄ кеначи па̄риджун̃н̃ена ¶ , париха̄нийа̄ти аттхо. тато паранти веран̃джа̄йантиа̄дивачанам̣. иттхамбхӯта̄кхйа̄наттхе упайогавачананти иттхам̣ имам̣ пака̄рам̣ бхӯто а̄панноти иттхамбхӯто, тасса а̄кхйа̄нам̣ иттхамбхӯта̄кхйа̄нам̣, сойеваттхо иттхамбхӯта̄кхйа̄наттхо. атха ва̄ ‘‘иттхам̣ евам̣пака̄ро бхӯто джа̄то’’ти евам̣ катханаттхо иттхамбхӯта̄кхйа̄наттхо, тасмим̣ упайогавачананти аттхо. еттха ча аббхуггатоти еттха абхи-саддо иттхамбхӯта̄кхйа̄наттхаджотако абхибхавитва̄ уггаманаппака̄расса дӣпанато, тена йогато там̣ кхо пана бхавантам̣ готаманти идам̣ упайогавачанам̣ са̄миаттхепи сама̄не иттхамбхӯта̄кхйа̄надӣпанато ‘‘иттхамбхӯта̄кхйа̄наттхе’’ти вуттам̣, тенева̄ха ‘‘тасса кхо пана бхото готамасса̄ти аттхо’’ти.
идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ са̄дху девадатто ма̄тарамабхӣти еттха абхисаддайогато иттхамбхӯта̄кхйа̄не упайогавачанам̣ катам̣, евамидха̄пи там̣ кхо пана бхавантам̣ готамам̣ абхи евам̣ калйа̄н̣о киттисаддо уггатоти абхисаддайогато иттхамбхӯта̄кхйа̄не упайогавачананти. са̄дху девадатто ма̄тарамабхӣти еттха хи ‘‘девадатто ма̄тарамабхи ма̄тари висайе ма̄туйа̄ ва̄ са̄дхӯ’’ти евам̣ адхикаран̣аттхе ва̄ са̄миаттхе ва̄ бхуммавачанасса са̄мивачанасса ва̄ пасан̇ге иттхамбхӯта̄кхйа̄наттхаджотакена ¶ абхисаддена йоге упайогавачанам̣ катам̣, йатха̄ четтха девадатто ма̄тувисайе ма̄тусамбандхӣ ва̄ со вуттаппака̄раппаттоти айаматтхо вин̃н̃а̄йати, евамидха̄пи бхото готамасса самбандхӣ киттисаддо аббхуггато абхибхавитва̄ уггаманапака̄раппаттоти айаматтхо вин̃н̃а̄йати. таттха хи девадаттаггахан̣ам̣ вийа идха киттисаддаггахан̣ам̣, таттха ма̄таранти вачанам̣ вийа идха там̣ кхо пана бхавантам̣ готаманти вачанам̣, таттха са̄дхусаддаггахан̣ам̣ вийа идха уггатасаддаггахан̣ам̣ ведитаббам̣. киттисаддоти киттибхӯто саддо, на кевалоти дассанаттхам̣ висеситанти а̄ха ‘‘китти ева̄’’ти. тато киттӣти тхути, тасса̄ пака̄сако саддо киттисаддоти дассетум̣ ‘‘тхутигхосо ва̄’’ти вуттам̣.
со бхагава̄ти еттха соти пасиддхийам̣, йо со саматтим̣са па̄рамийо пӯретва̄ саббакилесе бхан̃джитва̄ дасасахассилокадха̄тум̣ кампенто ануттарам̣ ¶ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо, со локе атипа̄кат̣оти ‘‘со бхагава̄’’ти вуттам̣. бхагава̄ти ча идам̣ саттху на̄макиттанам̣, на гун̣акиттанам̣. парато пана бхагава̄ти гун̣акиттанамева. имина̄ ча имина̄ ча̄ти етена арахантиа̄дипада̄нам̣ паччекам̣ анекагун̣аган̣ам̣ пат̣ичча паваттабха̄вам̣ дассети.
сувидӯравидӯрети двӣхи саддехи ативийа дӯрети дассети, сувидӯрата̄ ева хи видӯрата̄. сава̄сана̄нам̣ килеса̄нам̣ виддхам̣ситатта̄ти имина̄ паччекабуддха̄дӣхи аса̄дха̄ран̣ам̣ бхагавато арахаттанти дассети тесам̣ ва̄сана̄йа аппахӣнатта̄, ва̄сана̄ ча на̄ма никкилесасса̄пи сакалан̃еййа̄навабодха̄дидва̄раттайаппайогавигун̣ата̄хетубхӯто килесанихито а̄ка̄ро чиранигал̣итапа̄да̄нам̣ нигал̣амоккхепи сан̇кучитата̄гаманахетуко нигал̣анихито а̄ка̄ро вийа. йа̄йа пилиндаваччха̄дӣнам̣ васалавоха̄ра̄дивигун̣ата̄ хоти, айам̣ ва̄сана̄ти гахетабба̄. а̄рака̄ти еттха а̄ка̄расса рассаттам̣ ка-ка̄расса ча ха-ка̄рам̣ са̄нуссарам̣ катва̄ нируттинайена ‘‘араха’’нти падасиддхи ведитабба̄. евам̣ упарипи йатха̄рахам̣ нируттинайена падасиддхи ведитабба̄. йан̃четам̣ сам̣са̄рачакканти самбандхо. пун̃н̃а̄дӣти а̄ди-саддена апун̃н̃а̄бхисан̇кха̄раа̄нен̃джа̄бхисан̇кха̄ре сан̇ган̣ха̄ти. а̄сава̄ ева авиджджа̄дӣнам̣ ка̄ран̣атта̄ самудайоти а̄ха ‘‘а̄савасамудайамайена̄’’ти. ‘‘а̄савасамудайа̄ авиджджа̄самудайо’’ти (ма. ни. 1.103) хи вуттам̣. випа̄какат̣атта̄рӯпаппабхедо тибхаво ева ратхо, тасмим̣ тибхаваратхе. сам̣са̄рачакканти йатха̄вуттакилесакаммавипа̄касамудайо.
‘‘кхандха̄нан̃ча ¶ пат̣ипа̄т̣и, дха̄туа̄йатана̄на ча;
аббоччхиннам̣ ваттама̄на̄, ‘сам̣са̄ро’ти павуччатӣ’’ти. (висуддхи. 2.618; дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.95 апаса̄дана̄ван̣н̣ана̄; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 2.2.60; а. ни. ат̣т̣ха. 2.4.199; дха. са. ат̣т̣ха. нида̄накатха̄; вибха. ат̣т̣ха. 226 сан̇кха̄рападаниддеса; су. ни. ат̣т̣ха. 2.523; уда̄. ат̣т̣ха. 39; итиву. ат̣т̣ха. 14, 58; тхерага̄. ат̣т̣ха. 1.67, 99; бу. вам̣. ат̣т̣ха. 58; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 2.1.117; чӯл̣ани. ат̣т̣ха. 6) –
евам̣ вутто сам̣са̄рова чаккам̣ вийа париббхаманато чаккам̣, тасса чаккасса саббе ара̄ хата̄ти самбандхо. анена̄ти бхагавата̄. бодхӣти н̃а̄н̣ам̣, там̣ ¶ еттха ман̣д̣ам̣ пасаннам̣ джа̄танти бодхиман̣д̣о. каммаккхайакарам̣ н̃а̄н̣апхарасунти арахаттамагган̃а̄н̣ам̣ вуттам̣, там̣ чхиндитаббам̣ абхисан̇кха̄расан̇кха̄там̣ каммам̣ париччхиндатӣти дассетум̣ каммаккхайакарависесанависит̣т̣хам̣ вуттанти ведитаббам̣.
евам̣ катипайан̇гехи сам̣са̄рачаккам̣ тадавасесан̇гехи пхалабхӯтана̄марӯпадхаммехи тибхаваратхан̃ча тасмим̣ ратхе йоджитасам̣са̄рачакка̄ра̄нам̣ хананаппака̄ран̃ча дассетва̄ ида̄ни саббехипи два̄дасахи пат̣иччасамуппа̄дан̇гехи ратхавирахитамева кевалам̣ сам̣са̄рачаккам̣, тасса арагха̄танаппака̄рабхедан̃ча дассетум̣ атхава̄тиа̄ди вуттам̣. таттха анаматагганти ану ану аматаггам̣, саббатха̄ анугаччхантехипи авин̃н̃а̄такот̣иканти аттхо. авиджджа̄мӯлакатта̄ джара̄маран̣апарийоса̄натта̄ти идам̣ сан̇кха̄ра̄дӣнам̣ дасаннам̣ арабха̄вена екаттам̣ сама̄ропетва̄ти вуттам̣. на хи тесам̣ паччекам̣ авиджджа̄мӯлаката̄ джара̄маран̣апарийоса̄ната̄ ча аттхи татха̄ пат̣иччасамуппа̄дапа̄л̣ийам̣ авуттатта̄. атха ва̄ тесампи йатха̄рахам̣ аттхато авиджджа̄мӯлакаттам̣, аттано аттано лаккхан̣абхӯтакхан̣икаджара̄маран̣авасена таппарийоса̄натан̃ча сандха̄йетам̣ вуттанти ведитаббам̣. еван̃ча тесам̣ паччекам̣ арабха̄во сиддхо хоти.
евам̣ сабба̄ка̄рам̣ сам̣са̄рачаккамева дассетва̄ ида̄ни йена н̃а̄н̣ена имасса сам̣са̄рачаккасса ара̄нам̣ чхедо бхагавато сиддхо, тасса дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣асса ‘‘паччайапариггахе пан̃н̃а̄ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣а’’нти (пат̣и. ма. 4; 1.45) ма̄тика̄ вуттатта̄ бхавачакка̄вайавесу авиджджа̄дӣсу паччайапаччайуппаннатта̄ париггахавасена паваттиа̄ка̄рам̣ дассетва̄ парато тасса аттхасса нигаманавасена вуттена евамайам̣ авиджджа̄хетӯтиа̄дикена пат̣исамбхида̄па̄л̣исахитена (пат̣и. ма. 1.45) па̄т̣хена ¶ сарӯпато дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ам̣, тасса ча тесуйева авиджджа̄дӣсу чатусан̇кхепа̄дивасена паваттивибха̄ган̃ча дассетва̄ тато парам̣ ити бхагава̄тиа̄дипа̄т̣хена бхагавато тена дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ена пат̣иччасамуппа̄дасса сабба̄ка̄рато пат̣ивиддхабха̄вам̣ дассетва̄ пуна имина̄ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ена̄тиа̄дина̄ бхагавато тена н̃а̄н̣ена сам̣са̄рачакка̄ра̄нам̣ виддхам̣ситабха̄вам̣ дассетум̣ таттха дуккха̄дӣсу ан̃н̃а̄н̣ам̣ авиджджа̄тиа̄ди вуттам̣. таттха тин̣н̣ам̣ а̄йатана̄нанти чаккхусотамана̄йатана̄нам̣ тин̣н̣ам̣. еса найо тин̣н̣ам̣ пхасса̄нантиа̄дӣсупи. рӯпатан̣ха̄дивасена чха тан̣ха̄ка̄йа̄ ева ведитабба̄.
саггасампаттинти ¶ ка̄масугатӣсу сампаттим̣. татхева̄ти ка̄мупа̄да̄напаччайа̄ ева. брахмалокасампаттинти рӯпӣбрахмалокасампаттим̣. тебхӯмакадхаммависайасса саббасса̄пи ра̄гасса килесака̄мабха̄вато бхавара̄гопи ка̄мупа̄да̄намева̄ти а̄ха ‘‘ка̄мупа̄да̄напаччайа̄йева меттам̣ бха̄ветӣ’’ти. сесупа̄да̄намӯлика̄супӣти дит̣т̣хупа̄да̄насӣлаббатупа̄да̄нааттава̄дупа̄да̄намӯлика̄супи йоджана̄су. татра̄йам̣ йоджана̄найо – идхекаччо ‘‘наттхи паралоко уччхиджджати атта̄’’ти (дӣ. ни. 1.85-86 аттхато сама̄нам̣) дит̣т̣хим̣ ган̣ха̄ти, со дит̣т̣хупа̄да̄напаччайа̄ ка̄йена дуччаритам̣ чаратӣтиа̄дина̄, апаро ‘‘асукасмим̣ бхаве атта̄ уччхиджджатӣ’’ти дит̣т̣хим̣ гахетва̄ ка̄марӯпа̄рӯпабхавӯпапаттийа̄ там̣ там̣ кусалам̣ каротӣтиа̄дина̄ ча дит̣т̣хупа̄да̄намӯлика̄ йоджана̄, имина̄ва найена аттава̄дупа̄да̄намӯлика̄ йоджана̄ ведитабба̄. апаро ‘‘сӣлена суддхи ватена суддхӣ’’ти асуддхимаггам̣ ‘‘суддхимагго’’ти пара̄масанто сӣлаббатупа̄да̄напаччайа̄ ка̄йена дуччаритам̣ чаратӣтиа̄дина̄ саббабхавесу сӣлаббатупа̄да̄намӯлика̄ йоджана̄ ведитабба̄.
ида̄ни йасса сам̣са̄рачакка̄ра̄нам̣ гха̄танасаматтхасса дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣асса авиджджа̄дипаччайапааггаха̄ка̄рам̣ дассетум̣ ка̄мабхаве ча авиджджа̄ ка̄мабхаве сан̇кха̄ра̄нам̣ паччайо хотӣтиа̄дина̄ авиджджа̄дӣнам̣ паччайапаччайуппаннабха̄во дассито, тамева н̃а̄н̣ам̣ авиджджа̄дӣсу паваттиа̄ка̄рена саддхим̣ пат̣исамбхида̄маггапа̄л̣им̣ а̄нетва̄ нигаманавасена дассенто евамайантиа̄дима̄ха. висуддхимаггат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘ида̄ни йва̄йам̣ сам̣са̄рачаккам̣ дассентена ка̄мабхаве авиджджа̄ ка̄мабхаве сан̇кха̄ра̄нам̣ паччайо хотӣтиа̄дина̄ авиджджа̄дӣнам̣ паччайабха̄во сан̇кха̄ра̄дӣнам̣ паччайуппаннабха̄во дассито, тамева пат̣исамбхида̄маггапа̄л̣им̣ а̄нетва̄ нигаманавасена дассенто евамайантиа̄дима̄ха̄’’ти вуттам̣. са̄раттхадӣпанийа̄ винайат̣ӣка̄йапи айамева па̄т̣хо ликхито. таттха ча ка̄мабхаве ча авиджджа̄тиа̄дина̄ авиджджа̄дӣнам̣ паччайапаччайуппаннабха̄во сам̣са̄рачаккам̣ дассентена вутто на хоти тасса ча авиджджа̄ на̄бхи, мӯлатта̄тиа̄дина̄ пуббева дасситатта̄ упари чаккарӯпато ¶ пайогаттена упасам̣ха̄ра̄бха̄ва̄ ча. ‘‘апи ча тамева паччайапаччайуппаннабха̄вам̣ нигаманавасена дассенто’’ти ча вуттам̣, на четтха паччайапаччайуппаннабха̄во нигаманавасена падха̄наттена дассито, атха кхо паччайапариггахавасаппаваттам̣ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣амева ¶ йатха̄вуттапаччайапариггаха̄ка̄расса нигаманавасена дасситам̣. татха̄ хи ‘‘евамайам̣ авиджджа̄ хету, сан̇кха̄ра̄ хетусамуппанна̄, убхопете дхамма̄ хетусамуппанна̄ти паччайапариггахе пан̃н̃а̄ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ам̣. атӣтампи аддха̄нам̣. ана̄гатампи аддха̄нам̣ авиджджа̄ хету…пе… дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣а’’нти (пат̣и. ма. 1.46) дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣амева падха̄наттена дасситам̣. ‘‘авиджджа̄ хету, сан̇кха̄ра̄ хетусамуппанна̄’’тиа̄ди пана паччайапариггахе пан̃н̃а̄ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣анти (пат̣и. ма. ма̄тика̄ 4; 1.45) вуччама̄натта̄ тасса паччайапариггаха̄ка̄рапаридӣпанаттхам̣ висайаттена вуттам̣, на падха̄наттена.
айан̃хеттха аттхо – еванти анантаре вуттанайена айам̣ авиджджа̄ сан̇кха̄ра̄нам̣ хету, сан̇кха̄ра̄ ча тена хетуна̄ самуппанна̄. убхопетети йасма̄ айам̣ авиджджа̄ парапарикаппитапакатииссара̄ди вийа ахетука̄ ничча̄ дхува̄ на хоти, атха кхо ‘‘а̄савасамудайа̄ авиджджа̄самудайо’’ти (ма. ни. 1.103) вачанато сайампи сахетука̄ сан̇кхата̄ аничча̄йева хоти, тасма̄ убхопете авиджджа̄сан̇кха̄ра̄ хетусамуппанна̄йева. итӣти евам̣ йатха̄вуттанайена паччайапаригган̣хане йа̄ пан̃н̃а̄, там̣ дхамма̄нам̣ т̣хитисан̇кха̄те ка̄ран̣е йа̄тха̄вато паваттатта̄ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ам̣ на̄ма̄ти.
еттха хи н̃а̄н̣асса висайавибха̄ванавасенева авиджджа̄дӣнам̣ паччайа̄дибха̄во вутто, на падха̄наттена, н̃а̄н̣амева панеттха падха̄нато вуттам̣, тасма̄ етасса н̃а̄н̣асса паччайапариггаха̄ка̄радассанаттхамева хет̣т̣ха̄пи ка̄мабхаве ча авиджджа̄тиа̄дина̄ авиджджа̄дӣнам̣ паччайа̄дибха̄во вутто, идха̄пи нигаманавасена упасам̣хат̣о, на бхавачаккадассанаттханти айаметтха аттано мати.
таттха ча паччайуппаннадхаммесу адит̣т̣хесу хетӯнам̣ паччайабха̄вопи на сакка̄ дат̣т̣хунти ‘‘сан̇кха̄ра̄ хетусамуппанна̄’’ти паччайапариггахан̃а̄н̣аниддесе (пат̣и. ма. 1.45) паччайуппаннадхамма̄нампи гахан̣ам̣ катанти ведитаббам̣. етена найена̄ти авиджджа̄йам̣ вуттанайена сан̇кха̄ра̄ хету, вин̃н̃а̄н̣ам̣ хетусамуппаннантиа̄дина̄ сабба̄ни джа̄типарийоса̄на̄ни пада̄ни виттха̄ретабба̄ни.
евам̣ пат̣исамбхида̄маггапа̄л̣ийа̄ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣асса авиджджа̄дӣсу паваттиа̄ка̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни тасса тесу паччайесу ан̃н̃ехипи а̄ка̄рехи паваттиа̄ка̄рам̣ ¶ дассетум̣ таттха̄тиа̄ди вуттам̣. таттха таттха̄ти тесу пат̣иччасамуппа̄дан̇гесу. сан̇кхиппанти еттха авиджджа̄дайо хетуса̄ман̃н̃ена пхаласа̄ман̃н̃ена ¶ ва̄ти сан̇кхепо, сан̇гахо, кот̣т̣ха̄со ра̄сӣти аттхо. со пана джа̄тито дувидхопи ка̄лабхедавасена чатуббидхо джа̄то. паччуппанно аддха̄ти ануваттати. тан̣хупа̄да̄набхава̄ гахита̄ килесакаммаса̄ман̃н̃ато тадавина̄бха̄вато ча. авиджджа̄дикилесават̣т̣ампи випа̄кадхаммадхаммата̄сариккхата̄йа идха каммават̣т̣амева̄ти а̄ха име пан̃ча дхамма̄тиа̄ди. випа̄ка̄ дхамма̄тиа̄дӣсу каммаджаарӯпаккхандха̄намева випа̄касаддавачанӣйаттепи на̄марӯпа̄дипадесу рӯпамиссампи пхалапан̃чакам̣ арӯпаппадха̄ната̄йа ча таббахулата̄йа ча ‘‘випа̄кават̣т̣а’’нти вуттам̣. випа̄каппадха̄нам̣ ват̣т̣ам̣, випа̄кабахулам̣ ва̄ ват̣т̣анти аттхо. каммаджапарийа̄йо ва̄ еттха випа̄ка-саддо дат̣т̣хаббо. джа̄тиджара̄маран̣а̄падесена̄ти параматтхадхаммавинимуттаджа̄тиджара̄маран̣ам̣ на̄ма наттхӣти тадападесена тесам̣ катханена там̣мукхена̄ти аттхо. а̄кирӣйанти пака̄сӣйантӣти а̄ка̄ра̄, авиджджа̄дисарӯпа̄, тато паччайа̄ка̄ратоти аттхо. еко сандхӣти авиччхедаппаваттихетубхӯто хетупхаласандхи, дутийо пхалахетусандхи, татийо хетупхаласандхӣти дат̣т̣хаббам̣.
евам̣ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣асса авиджджа̄дӣсу анекехи пака̄рехи паваттиа̄ка̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни техи, авуттехи ча саббехи а̄ка̄рехи бхагавато пат̣иччасамуппа̄дасса пат̣ивиддхабха̄вам̣, тасса ча н̃а̄н̣асса дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣асаддаппаваттинимиттатам̣ пат̣исамбхида̄па̄л̣инайена дассетум̣ упасам̣ха̄равасена ити бхагава̄тиа̄ди вуттам̣. таттха итӣти вуттаппака̄рапара̄масанам̣, тена̄ха чатусан̇кхепантиа̄ди. сабба̄ка̄ратоти идха ка̄мабхаве ча авиджджа̄ ка̄мабхаве сан̇кха̄ра̄нам̣ паччайотиа̄дина̄ идха вуттехи ча авуттехи ча пат̣иччасамуппа̄давибхан̇га̄дӣсу (вибха. 225 а̄дайо) а̄гатехи саббехи пака̄рехи пат̣ивиджджхати. танти йена н̃а̄н̣ена бхагава̄ евам̣ джа̄на̄ти, там̣ н̃а̄н̣ам̣. н̃а̄тат̣т̣хена̄ти джа̄нанат̣т̣хена. паджа̄нанат̣т̣хена̄ти пат̣ивиджджханат̣т̣хена.
ида̄ни йамидам̣ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ам̣ паччайапариггаха̄ка̄рабхедехи саддхим̣ папан̃чато дасситам̣, тасмим̣ арагха̄те етасса упайогитам̣ дассетум̣ имина̄ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ена̄тиа̄ди вуттам̣. таттха дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ена аре ханӣти самбандхо. катханти? а̄ха ‘‘те дхамме’’тиа̄ди. те авиджджа̄дике дхамме маха̄ваджиран̃а̄н̣а̄вудхена ¶ тена дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ена йатха̄бхӯтам̣ н̃атва̄ тена балававипассана̄вудхена ниббинданто арийамагга̄вудхена вираджджанто вимуччанто аре ханӣти йоджана̄. арийамагган̃а̄н̣ампи хи киччато самудайасачча̄дибодхато ‘‘дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣а’’нти вуччати.
екекам̣ дхаммаккхандхам̣ екекавиха̄рена пӯджемӣти дхаммаккхандхам̣ а̄раббха паватта̄пи виха̄ракаран̣апӯджа̄ бхагавати пеменева паваттатта̄ садха̄тука̄дичетийапат̣иман̣д̣итатта̄ ча бхагаватова пӯджа̄ти ¶ а̄ха бхагавантам̣ уддисса̄тиа̄ди. килеса̄рӣна со мунӣти еттха ниггахӣталопо, килеса̄рӣнам̣ хататта̄ти аттхо. паччайа̄дӣна ча̄рахоти еттха̄пи ниггахӣталопо дат̣т̣хаббо.
самма̄самбуддхоти еттха сам̣-саддо сайанти аттхе паваттатӣти а̄ха ‘‘са̄ма’’нти, апаранеййо хутва̄ти аттхо. саббадхамма̄нанти идам̣ кассачи висайависесасса аггахитатта̄ сиддхам̣. падесаггахан̣е хи асати гахетаббасса ниппадесата̄ва вин̃н̃а̄йати, йатха̄ диккхито на дада̄тӣти. еван̃ча катва̄ аттхависеса̄напеккха̄ каттарийева буддха-саддасиддхи ведитабба̄ каммавачаниччха̄йа абха̄вато. ‘‘самма̄ са̄мам̣ буддхатта̄ самма̄самбуддхо’’ти еттакамева хи идха саддато лаббхати. саббадхамма̄нанти идам̣ пана аттхато лаббхама̄нам̣ гахетва̄ вуттам̣, на хи буджджханакирийа̄ ависайа̄ йуджджати. абхин̃н̃еййети лаккхан̣а̄дито аничча̄дито ча абхивисит̣т̣хена локийалокуттаран̃а̄н̣ена джа̄нитаббе чатусаччадхамме. парин̃н̃еййети аничча̄дивасена париччхиндитва̄ джа̄нитаббам̣ дуккхам̣ арийасаччама̄ха. паха̄таббети самудайасаччам̣. саччхика̄таббети ниродхасаччам̣. бахувачананиддесо панеттха сопа̄дисеса̄дикам̣ парийа̄йасиддхам̣ бхедам̣ апеккхитва̄ като.
абхин̃н̃еййанти га̄тха̄йа паха̄таббабха̄ветабба̄нам̣ самудайамаггасачча̄нам̣ хетудхамма̄нам̣ гахан̣енева таппхала̄нам̣ дуккхасаччаниродхасачча̄нампи сиддхито парин̃н̃а̄таббан̃ча парин̃н̃а̄там̣ саччхика̄таббан̃ча саччхикатанти идампеттха сан̇гахитамева̄ти дат̣т̣хаббам̣, тена̄ха ‘‘тасма̄ буддхосмӣ’’ти. йасма̄ чатта̄рипи сачча̄ни майа̄ буддха̄ни, тасма̄ саббампи н̃еййам̣ буддхосми, аббхан̃н̃а̄синти аттхо.
вичиттависайапаттхана̄ка̄раппаваттийа̄ тан̣ха̄ дуккхавичиттата̄йа падха̄нака̄ран̣анти а̄ха ‘‘мӯлака̄ран̣абха̄вена̄’’ти. убхиннанти чаккхусса там̣самудайасса ча. аппаваттӣти аппаваттинимиттам̣, на абха̄ваматтам̣. тасса аваттхутта̄ ¶ саппаччайатта̄дианекабхеда̄ саббасан̇гахита̄. ниродхаппаджа̄нана̄ти саччхикирийа̄бхисамайавасена ниродхасса пат̣ивиджджхана̄. екекападуддха̄рена̄пӣти чаккху чаккхусамудайотиа̄дина̄ екекакот̣т̣ха̄саниддха̄ран̣ена̄пи, на дуккхасачча̄диса̄ман̃н̃ато ева̄ти адхиппа̄йо. тан̣ха̄йапи сан̇кха̄радуккхапарийа̄панната̄йа парин̃н̃еййатта̄ дуккхасаччабха̄вам̣ дассетум̣ ‘‘чха тан̣ха̄ка̄йа̄’’ти вуттам̣. йасмим̣ пана аттабха̄ве са̄ уппаджджати, тасса мӯлака̄ран̣абха̄вена самут̣т̣ха̄пика̄ пуримабхавасиддха̄ тан̣ха̄ самудайасаччанти гахетабба̄. касин̣а̄нӣти касин̣а̄рамман̣а̄ни джха̄на̄ни. дваттим̣са̄ка̄ра̄ти кеса̄дайо тада̄рамман̣аджджха̄на̄ни ча. нава бхава̄ти ка̄мабхава̄дайо тайо сан̃н̃ӣбхава̄дайо тайо екавока̄рабхава̄дайо тайо ча̄ти нава бхава̄. чатта̄ри джха̄на̄нӣти а̄рамман̣ависесам̣ анапеккхитва̄ са̄ман̃н̃ато чатта̄ри джха̄на̄ни вутта̄ни. випа̄какирийа̄нампи йатха̄рахам̣ ¶ саббаттха сан̇гахо дат̣т̣хаббо. еттха ча кусаладхамма̄нам̣ упаниссайабхӯта̄ тан̣ха̄самут̣т̣ха̄пика̄ти ведитабба̄, кирийадхамма̄нам̣ пана тасса аттабха̄васса ка̄ран̣абхӯта̄ тан̣ха̄. ануломатоти еттха авиджджа̄ дуккхасаччам̣, там̣самут̣т̣ха̄пика̄ пуриматан̣ха̄ а̄сава̄ самудайасаччанти йоджетаббам̣. сан̇кха̄ра̄дӣсу пана авиджджа̄дайова самудайасаччабха̄вена йоджетабба̄. тена̄ти тасма̄.
виджджа̄ти аттано висайам̣ видитам̣ каротӣти виджджа̄. сампаннатта̄ти саманна̄гататта̄, сампун̣н̣атта̄ ва̄. татра̄ти амбат̣т̣хасутте. маномайиддхийа̄ти еттха ‘‘идха бхиккху имамха̄ ка̄йа̄ ан̃н̃ам̣ ка̄йам̣ абхиниммина̄тӣ’’ти (дӣ. ни. 1.236) вуттатта̄ сарӣраббхантараджха̄наманена ан̃н̃асса сарӣрасса ниббаттивасена паватта̄ маномайиддхи на̄ма, са̄ аттхато джха̄насампайутта̄ пан̃н̃а̄йева. сатта саддхамма̄ на̄ма саддха̄ хирӣ оттаппам̣ ба̄хусаччам̣ вӣрийам̣ сати пан̃н̃а̄ ча. гаччхати аматам̣ дисанти дуккханиттхаран̣аттхикехи дат̣т̣хаббато аматам̣ нибба̄намева дисам̣ гаччхати, имина̄ ча чаран̣а̄нам̣ сиккхаттайасан̇гахитаарийамаггабха̄вато нибба̄наттхикехи екам̣сена иччхитаббатам̣ дассети. ида̄нисса̄ виджджа̄чаран̣асампада̄йа са̄вака̄диаса̄дха̄ран̣атам̣ дассетум̣ таттха виджджа̄сампада̄тиа̄ди вуттам̣. таттха а̄саваккхайавиджджа̄васена саббан̃н̃ута̄ сиджджхати, чаран̣адхаммабхӯтесу джха̄несу ¶ антогадха̄йа маха̄карун̣а̄сама̄паттийа̄ васена маха̄ка̄рун̣иката̄ сиджджхатӣти а̄ха ‘‘виджджа̄…пе… маха̄ка̄рун̣иката’’нти. йатха̄ танти еттха танти нипа̄таматтам̣, йатха̄ ан̃н̃опи виджджа̄чаран̣асампанно буддхо нийоджети, татха̄ айампӣти аттхо. тена̄ти анаттхапариваджджанааттханийоджанена. аттантапа̄дайоти а̄ди-саддена парантапаубхайантапа̄ гахита̄. асаджджама̄но бхавесу апачча̄гаччхантоти пахӣна̄нам̣ пуна̄нуппаттито на пуна упагаччханто.
татра̄ти йуттава̄ча̄бха̄сане са̄дхетаббе четам̣ бхуммам̣. абхӯтанти абхӯтаттхам̣. атаччханти тассева вевачанам̣. анаттхасам̣хитанти писун̣а̄дидосайуттам̣. самма̄гадатта̄ти сундаравачанатта̄, гаданам̣ гадо, катхананти аттхо. сундаро гадо вачанамасса̄ти ‘‘сугадо’’ти ваттаббе нируттинайена да-ка̄расса та-ка̄рам̣ катва̄ ‘‘сугато’’ти вуттам̣.
сабха̄ватоти дуккхасабха̄вато. локанти кхандха̄дилокам̣. йатха̄вуттаматтхам̣ суттато а̄ха йаттха̄тиа̄ди. таттха йаттха̄ти йасмим̣ локантасан̇кха̄те нибба̄не. танти локассантам̣, ока̄салоке ка̄йагаманена н̃а̄таббам̣ паттаббанти на̄хам̣ вада̄мӣти йоджана̄. идан̃ча рохитадевапуттена локасса ка̄йагативасена антагаманасса пуччхитатта̄ вуттам̣. аппатва̄ локассантанти кхандха̄дилокам̣ сандха̄йа вуттам̣.
кинте ¶ падаса̄ ока̄салокапариббхаманена, паримитат̣т̣ха̄не ева там̣ н̃а̄н̣агаманена гаччханта̄нам̣ дассемӣти дассенто апи ча̄тиа̄дима̄ха. таттха бйа̄маматте кал̣еварети сарӣре. тена рӯпаккхандхам̣ дассети. сасан̃н̃имхӣти сан̃н̃а̄сӣсена ведана̄дайо тайо кхандхе. саманакети вин̃н̃а̄н̣аккхандхам̣. локанти кхандха̄дилокам̣, дуккханти аттхо. локаниродханти нибба̄нена локасса нируджджханам̣, нибба̄намева ва̄. адесампи хи нибба̄нам̣ йесам̣ ниродха̄йа хоти, упача̄рато таннисситам̣ вийа хотӣти ‘‘бйа̄маматте кал̣еваре локаниродхампи пан̃н̃апемӣ’’ти вуттам̣, чаккху локе пийарӯпам̣, са̄тарӯпам̣, еттхеса̄ тан̣ха̄ нируджджхама̄на̄ нируджджхатӣтиа̄дӣсу (дӣ. ни. 2.401; вибха. 204) вийа. куда̄чананти када̄чипи. аппатва̄ти аггамаггена анадхигантва̄. тасма̄ти йасма̄ там̣ гаманена паттум̣ на сакка̄, тасма̄. хавети нипа̄таматтам̣, екам̣саттхе ва̄ ¶ . локавидӯти сабха̄ва̄дито кхандха̄диджа̄нанако. чатусаччадхамма̄нам̣ абхисамитатта̄ самита̄вӣ, самитакилесоти ва̄ аттхо. на̄сӣсати на паттхети аппат̣исандхикатта̄.
евам̣ сан̇кхепато локам̣ дассетва̄ ида̄ни виттха̄рато там̣ дассетум̣ апи ча тайо лока̄тиа̄ди вуттам̣. таттха индрийабаддха̄нам̣ кхандха̄нам̣ самӯхасанта̄набхӯто сатталоко. со хи рӯпа̄дӣсу саттависаттата̄йа ‘‘сатто’’ти ча, локийанти еттха каммакилеса̄ таббипа̄ка̄ ча̄ти ‘‘локо’’ти ча вуччати. аниндрийабаддха̄нам̣ утуджарӯпа̄нам̣ самӯхасанта̄набхӯто ока̄салоко. со хи саттасан̇кха̄ра̄нам̣ а̄дха̄рато ‘‘ока̄со’’ти ча, локийанти еттха тасса̄дха̄ра̄ ча а̄дхеййабхӯта̄ти ‘‘локо’’ти ча павуччати. индрийа̄ниндрийабаддха̄ пана саббева упа̄да̄наккхандха̄ паччайехи сан̇кхатат̣т̣хена луджджанапалуджджанат̣т̣хена ча ‘‘сан̇кха̄ралоко’’ти ча вуччати. а̄харати аттано пхаланти а̄ха̄ро, паччайо. тена тит̣т̣ханасӣла̄ уппаджджитва̄ йа̄ва бхан̇га̄ паваттанасӣла̄ти а̄ха̄рат̣т̣хитика̄, саббе сан̇кхатадхамма̄. саббе сатта̄ти ча имина̄пи венеййа̄нурӯпато пуггала̄дхит̣т̣ха̄натта̄ десана̄йа сан̇кха̄ра̄ва гахита̄.
йа̄вата̄ чандимасӯрийа̄ парихарантӣти йаттаке т̣ха̄не чандимасӯрийа̄ париваттанти паваттанти. вирочана̄ти тесам̣ вирочанахету обха̄санахетӯти хетумхи ниссаккавачанам̣. диса̄ бхантӣти сабба̄ диса̄ йа̄вата̄ вигатандхака̄ра̄ пан̃н̃а̄йанти. атха ва̄ диса̄ти упайогабахувачанам̣. тасма̄ вирочама̄на̄ чандимасӯрийа̄ йаттака̄ диса̄ бханти обха̄сентӣти аттхо. та̄ва сахассадха̄ локоти таттакена пама̄н̣ена сахассаппака̄ро ока̄салоко, сахассачаккава̄л̣а̄нӣти аттхо. еттха̄ти сахассачаккава̄л̣е. васоти иддхисан̇кха̄то васо ваттатӣти аттхо.
тампӣти ¶ тивидхампи локам̣. асса̄ти анена бхагавата̄ сан̇кха̄ралокопи саббатха̄ видитоти самбандхо. еко локоти йва̄йам̣ хет̣т̣ха̄ вуттанайена саббасан̇кхата̄нам̣ паччайа̄йаттавуттито тена са̄ман̃н̃ена сан̇кха̄ралоко еко екавидхо, еса найо сесесупи. саббаттха̄пи локийадхамма̄ва локоти адхиппета̄ локуттара̄нам̣ парин̃н̃еййатта̄бха̄ва̄. упа̄да̄на̄нам̣ а̄рамман̣абхӯта̄ кхандха̄ упа̄да̄наккхандха̄. сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийоти ¶ татха̄ татха̄ самуппанна̄ паджа̄йева вуччанти. на̄наттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, на̄наттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, екаттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, екаттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, хет̣т̣хима̄ ча тайо а̄руппа̄ти има̄ саттавидха̄ паджа̄йева вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хати еттха̄ти вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо на̄ма. таттха на̄наттам̣ ка̄йо етесаматтхӣти на̄наттака̄йа̄. на̄наттам̣ сан̃н̃а̄ етесанти на̄наттасан̃н̃ино. сан̃н̃а̄сӣсенеттха пат̣исандхивин̃н̃а̄н̣ам̣ гахитам̣, еса найо сесесупи.
таттха саббаманусса̄ ча чха ка̄ма̄вачарадева̄ ча на̄наттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино на̄ма. тесан̃хи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ висадисата̄йа на̄на̄ ка̄йо, пат̣исандхисан̃н̃а̄ ча нававидхата̄йа на̄на̄. тӣсу пат̣хамаджджха̄набхӯмӣсу брахмака̄йика̄ чева чатӯсу апа̄йесу сатта̄ ча на̄наттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино на̄ма. тесу хи брахмапа̄рисаджджа̄дӣнам̣ тин̣н̣ампи сарӣрам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ висадисам̣, пат̣исандхисан̃н̃а̄ пана пат̣хамаджджха̄навипа̄кавасена ека̄ва, татха̄ а̄па̄йика̄нампи, тесам̣ пана саббесам̣ акусалавипа̄ка̄хетука̄ва пат̣исандхисан̃н̃а̄. дутийаджджха̄набхӯмика̄ ча паритта̄бха аппама̄н̣а̄бха а̄бхассара̄ екаттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино на̄ма. тесан̃хи саббесам̣ екаппама̄н̣ова ка̄йо, пат̣исандхисан̃н̃а̄ пана дутийататийаджджха̄навипа̄кавасена на̄на̄ хоти. татийаджджха̄набхӯмийам̣ париттасубха̄дайо тайо, чатуттхаджджха̄набхӯмийам̣ асан̃н̃асаттаваджджита̄ вехаппхала̄, пан̃ча ча суддха̄ва̄са̄ти навасу бхӯмӣсу сатта̄ екаттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино на̄ма. а̄бха̄на̄наттена пана саббаттха ка̄йана̄наттам̣ на гайхати, сан̣т̣ха̄нана̄наттенева гайхатӣти. асан̃н̃асатта̄ вин̃н̃а̄н̣а̄бха̄вена вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитисан̇кхйам̣ на гаччханти. невасан̃н̃а̄ на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ пана йатха̄ сан̃н̃а̄йа, евам̣ вин̃н̃а̄н̣асса̄пи сукхуматта̄ невавин̃н̃а̄н̣ам̣ на̄вин̃н̃а̄н̣ам̣, тасма̄ парибйаттавин̃н̃а̄н̣акиччавантесу вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитӣсу на гайхати. тасма̄ сеса̄ни а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатана̄дӣни тӣн̣ийева гахита̄ни, техи саддхим̣ има̄ сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийоти ведитабба̄.
ат̣т̣ха локадхамма̄ти ла̄бхо ала̄бхо йасо айасо нинда̄ пасам̣са̄ сукхам̣ дуккханти име ат̣т̣ха локасса сабха̄ватта̄ локадхамма̄. ла̄бха̄ла̄бха̄дипаччайа̄ уппаджджанака̄ панеттха ануродхавиродха̄ ва̄ ла̄бха̄дисаддехи вутта̄ти ведитабба̄. нава сатта̄ва̄са̄ти хет̣т̣ха̄ вутта̄ сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо ¶ ева ¶ асан̃н̃асаттачатуттха̄руппехи саддхим̣ ‘‘нава сатта̄ва̄са̄’’ти вуччанти. сатта̄ а̄васанти еттха̄ти сатта̄ва̄са̄, саттаника̄йо, аттхато татха̄ паватта̄ паджа̄ ева идха сан̇кха̄ралокабха̄вена гайхантӣти ведитабба̄. даса̄йатана̄нӣти дхамма̄йатанамана̄йатанаваджджита̄ни даса.
еттха ча тӣсу бхавесу асса̄дадассанавасена тиссо ведана̄ва локабха̄вена вутта̄, татха̄ паччайадассанавасена чатта̄рова а̄ха̄ра̄. аттагга̄ханимиттадассанавасена чха аджджхаттика̄нева а̄йатана̄ни. тхӯласан̃н̃ӣбхавадассанавасена сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийова, ануродхавиродхадассанавасена ат̣т̣ха локадхамма̄ ва̄, тхӯла̄йатанадассанавасена даса̄йатана̄нева локабха̄вена вутта̄ни. тесам̣ гахан̣енева танниссайатаппат̣ибаддха̄ тада̄рамман̣а̄ саббе тебхӯмака̄ на̄марӯпадхамма̄ аттхато гахита̄ ева хонти. сесехи пана екавидха̄дикот̣т̣ха̄сехи сарӯпенева те гахита̄ти ведитаббам̣.
а̄сайам̣ джа̄на̄тӣтиа̄дӣсу а̄хачча читтам̣ еттха сетӣти а̄сайо, ан̃н̃асмим̣ висайе паваттитва̄пи читтам̣ йаттха сарасена пависитва̄ тит̣т̣хати, со ват̣т̣а̄сайо виват̣т̣а̄сайоти дувидхо. таттха ват̣т̣а̄сайопи сассатуччхедадит̣т̣хивасена дувидхо. виват̣т̣а̄сайо пана випассана̄сан̇кха̄та̄ ануломика̄ кханти, маггасан̇кха̄там̣ йатха̄бхӯтан̃а̄н̣ан̃ча̄ти дувидхо. йатха̄ха –
‘‘сассатуччхедадит̣т̣хи ча, кханти чева̄нуломикам̣;
йатха̄бхӯтан̃ча йам̣ н̃а̄н̣ам̣, етам̣ а̄сайасаддита’’нти. (са̄раттха. т̣ӣ. 1.веран̃джакан̣д̣аван̣н̣ана̄);
етам̣ дувидхампи а̄сайам̣ сатта̄нам̣ аппаваттиккхан̣ейева бхагава̄ саббатха̄ джа̄на̄ти. анусайанти ка̄мара̄га̄нусайа̄дивасена саттавидхам̣ анусайам̣. чаританти ‘‘сучаритадуччарита’’нти ниддесе вуттам̣. атха ва̄ чаританти чарийа̄, те ра̄га̄дайо чха мӯлачарийа̄, сам̣саггасаннипа̄тавасена анекавидха̄ хонти. адхимуттинти аджджха̄сайадха̄тум̣, таттха таттха читтасса абхиручивасена нинната̄, са̄ дувидха̄ хӣна̄дхимутти пан̣ӣта̄дхимуттӣти. йа̄йа дуссӣла̄дике хӣна̄дхимуттике ¶ севанти, са̄ хӣна̄дхимутти. йа̄йа пан̣ӣта̄дхимуттике севанти, са̄ пан̣ӣта̄дхимутти. там̣ дувидхампи адхимуттим̣ бхагава̄ сабба̄ка̄рато джа̄на̄ти. аппам̣ ра̄га̄дираджам̣ етесанти аппараджаккха̄, ануссадара̄га̄дидоса̄. уссадара̄га̄дидоса̄ маха̄раджаккха̄. упаниссайабхӯтехи тиккхехи саддха̄дииндрийехи мудукехи ча саманна̄гата̄ тиккхиндрийа̄ мудиндрийа̄ ча. хет̣т̣ха̄ вуттехи а̄сайа̄дӣхи сундарехи асундарехи ча саманна̄гата̄ сва̄ка̄ра̄ два̄ка̄ра̄ ча ведитабба̄. самматтанийа̄мам̣ ¶ вин̃н̃а̄петум̣ сукара̄ сувин̃н̃а̄пайа̄, випарӣта̄ дувин̃н̃а̄пайа̄. маггапхалапат̣иведха̄йа упаниссайасампанна̄ бхабба̄, випарӣта̄ абхабба̄. евам̣ саттасанта̄нагатадхаммависесаджа̄наненева сатталокопи видито дхаммавинимуттасса саттасса абха̄ва̄ти ведитаббам̣.
екам̣ чаккава̄л̣ам̣…пе… пан̃н̃а̄сан̃ча йоджана̄нӣти еттха хотӣти сесо. париккхепато пама̄н̣ам̣ вуччатӣти сесо. чаккава̄л̣асса саббам̣ париман̣д̣алам̣ чхаттим̣са сатасахасса̄ни…пе… сата̄ни ча хонтӣти йоджетаббам̣. таттха̄ти чаккава̄л̣е, две сатасахасса̄ни чатта̄ри нахута̄ни ча йоджана̄ни йа̄ни еттакам̣ еттакаппама̄н̣ам̣ бахалаттена айам̣ васундхара̄ сан̇кха̄та̄ти йоджана̄. таттха еттаканти кирийа̄висесанам̣ дат̣т̣хаббам̣. сандха̄ракам̣ джалам̣ еттакам̣ еттакаппама̄н̣ам̣ хутва̄ патит̣т̣хитанти йоджана̄. еттха̄ти чаккава̄л̣е. аджджхога̄л̣хуггата̄ти аджджхога̄л̣ха̄ ча уггата̄ ча. браха̄ти маханта̄. йоджана̄нам̣ сата̄нуччо, химава̄ пан̃ча̄ти йоджана̄нам̣ пан̃часата̄ни уччо уббедхо. типан̃чайоджанаккхандхапариккхепа̄ти паннарасайоджанаппама̄н̣аккхандхапарин̣а̄ха̄. нагавхайа̄ти руккха̄бхидха̄на̄ джамбӯти йоджана̄. самантатоти саббасобха̄гена, а̄йа̄мато ча виттха̄рато ча сатайоджанавиттха̄ра̄ти аттхо. йасса̄нубха̄вена̄ти йасса̄ махантата̄каппат̣т̣ха̄йика̄диппака̄рена пабха̄вена. париккхипитва̄ там̣ саббам̣, локадха̄тумайам̣ т̣хитоти хет̣т̣ха̄ вуттам̣ саббампи там̣ париккхипитва̄ чаккава̄л̣асилуччайо т̣хито, айам̣ ека̄ локадха̄ту на̄ма̄ти аттхо, ма-ка̄ро падасандхивасена вутто. атха ва̄ там̣ саббам̣ локадха̄тум̣ париккхипитва̄ айам̣ чаккава̄л̣асилуччайо т̣хитоти йоджетаббам̣.
таттха̄ти ¶ тассам̣ локадха̄туйам̣. та̄ватим̣сабхавананти тидасапурам̣. асурабхавананти асурапурам̣. авӣчимаха̄нирайо ча татха̄ дасасахассайоджано, со пана чатуннам̣ лохабхиттӣнамантара̄ йоджанасата̄йа̄мавиттха̄ропи саманта̄ сол̣асахи уссаданирайехи саддхим̣ дасасахассайоджано вуттоти ведитаббо. таданантаресӯти тесам̣ чаккава̄л̣а̄нам̣ антаресу. лока̄нам̣ чаккава̄л̣а̄нам̣ антаре виваре бхаватта̄ локантарика̄. тин̣н̣ан̃хи сакат̣ачакка̄нам̣ патта̄нам̣ ва̄ а̄саннат̣т̣хапита̄нам̣ антарасадисе тин̣н̣ам̣ тин̣н̣ам̣ чаккава̄л̣а̄нам̣ антаресу екеко локантариканирайо ат̣т̣хайоджанасахассаппама̄н̣о сӣтанарако сатта̄нам̣ акусалавипа̄кена ниббаттати. ананта̄нӣти тирийам̣ ат̣т̣хасу диса̄су чаккава̄л̣а̄ни а̄ка̄со вийа ананта̄ни. уддхам̣ пана адхо ча анта̄нева. анантена буддхан̃а̄н̣ена̄ти еттха анантан̃еййапат̣иведхаса̄маттхийайогатова н̃а̄н̣ам̣ ‘‘ананта’’нти ведитаббам̣.
аттаноти ниссакке са̄мивачанаметам̣, аттатоти аттхо. гун̣ехи аттано висит̣т̣хатарасса̄ти ¶ самбандхо, тараггахан̣ан̃четтха ануттароти падасса аттханиддесавасена катам̣, на висит̣т̣хасса кассачи аттхита̄йа. садеваке хи локе садисакаппопи на̄ма кочи татха̄гатасса наттхи, куто садисо, тена̄ха сӣлагун̣ена̄пи асамотиа̄ди. таттха асамехи самма̄самбуддхехи само асамасамо. наттхи пат̣има̄ етасса̄ти аппат̣имо. еса найо сесесупи. таттха упама̄маттам̣ пат̣има̄, садисӯпама̄ пат̣ибха̄го. йугагга̄хавасена т̣хито пат̣имо пуггалоти ведитаббо. аттана̄ти аттато. пурисадамметиа̄дӣсу дамитабба̄ дамма̄, ‘‘даммапуриса̄’’ти ваттаббе висесанасса паранипа̄там̣ катва̄ ‘‘пурисадамма̄’’ти вуттам̣, пурисаггахан̣ан̃четтха уккат̣т̣хавасена иттхӣнампи даметаббато. ниббиса̄ ката̄ досависасса виноданена. аттхападанти аттха̄бхибйан̃джанакам̣ падам̣, ва̄кйанти аттхо. екападабха̄вена ча анан̃н̃аса̄дха̄ран̣о саттху пурисадаммаса̄ратхибха̄во дассито хоти, тена̄ха бхагава̄ хӣтиа̄ди. ат̣т̣ха диса̄ти ат̣т̣ха сама̄паттийо. асаджджама̄на̄ти васӣбха̄ваппаттийа̄ ниссан̇гача̄ра̄.
дит̣т̣хадхаммо вуччати паччаккхо аттабха̄во, таттха нийуттоти дит̣т̣хадхаммико, идхалокаттхо. каммакилесавасена сампаретаббато сама̄гантаббато сампара̄йо ¶ , паралоко, таттха нийуттоти сампара̄йико, паралокаттхо. парамо уттамо аттхо параматтхо, нибба̄нам̣. саха аттхена ваттатӣти саттхо, бхан̣д̣амӯлена ва̄н̣иджджа̄йа десантарам̣ гаччханто джанасамӯхо. со асса аттхӣти саттха̄, саттхава̄хоти нируттинайена. со вийа бхагава̄ти а̄ха ‘‘саттха̄, бхагава̄ саттхава̄хо’’ти. ида̄ни таматтхам̣ ниддесапа̄л̣инайена дассетум̣ йатха̄ саттхава̄хотиа̄ди вуттам̣. таттха саттхети саттхике джане. кам̣ удакам̣ та̄ренти еттха̄ти канта̄ро, нирудако аран̃н̃аппадесо. чора̄дӣхи адхит̣т̣хитааран̃н̃аппадеса̄пи дуггаманат̣т̣хена там̣садисата̄йа канта̄ра̄твева нирул̣ха̄ти са̄ман̃н̃ато ‘‘канта̄рам̣ та̄ретӣ’’ти ватва̄ там̣ виваранто чораканта̄рантиа̄дима̄ха.
бхагаватоти ниссакке са̄мивачанам̣, бхагавантато дхаммассаванена̄ти аттхо. йатха̄ ‘‘упаджджха̄йато аджджхетӣ’’ти, бхагавато сантикети ва̄ аттхо. саре нимиттам̣ аггахесӣти пуббабуддхуппа̄десу саддхаммассаванапаричайена ‘‘дхаммо есо вуччатӣ’’ти саре а̄ка̄рам̣ ган̣хи. пубба̄бхийогавасенева хи ӣдиса̄нам̣ тираччха̄на̄нам̣ дхаммассавана̄дӣсу паса̄до уппаджджати ваггулиа̄дӣнам̣ вийа. итаратха̄ саббатираччха̄на̄нампи татха̄ паса̄дуппаттиппасан̇гато. йади хи уппаджджеййа, бхагава̄ анантачаккава̄л̣есу саббасатта̄нампи екаккхан̣е саппа̄т̣иха̄рийадхаммам̣ са̄ветум̣ саккотӣти саббасатта̄нампи ито пуббева вимуттиппасан̇го сийа̄. йе пана девамануссана̄гасупан̣н̣а̄дайо пакатийа̄ва каммассакатан̃н̃а̄н̣а̄дийутта̄ хонти, тейева пуббе анупаниссайа̄пи ¶ бхагавато саддхаммассавана̄дина̄ пат̣хамам̣ виват̣т̣ӯпаниссайам̣ паса̄дам̣ уппа̄детум̣ сакконти, на итарети гахетаббам̣. аре ахампи на̄ма̄ти еттха ‘‘кутохам̣ идха ниббаттоти олокетва̄ ман̣д̣ӯкабха̄ватоти н̃атва̄’’ти идам̣ еттакампи аре ахампи на̄ма̄ти вимхайавачаненева сиджджхатӣти авуттанти ведитаббам̣. джаланти джаланто виджджотама̄но. ман̣д̣ӯкоханти га̄тха̄йа удакети сан̃джа̄тат̣т̣ха̄надассанам̣, тена тхаламан̣д̣ӯката̄ ниваттанам̣ катам̣ хоти. удаке джа̄та̄нампи каччхапа̄дӣнам̣ тхалагочарата̄пи аттхӣти там̣ ниваттанаттхам̣ ‘‘ва̄ригочаро’’ти вуттам̣, удакасан̃ча̄рӣти аттхо.
вимоккхантикан̃а̄н̣авасена̄ти еттха саббасо килесехи вимуччатӣти вимоккхо, аггамагго, тасса анто, аггапхалам̣, таттха бхавам̣ вимоккхантикам̣, саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ саббампи буддхан̃а̄н̣ам̣. ида̄ни самма̄самбуддхападато буддхападасса ¶ висесам̣ дассетум̣ йасма̄ ва̄тиа̄ди вуттам̣. самма̄самбуддхападена хи саттху пат̣иведхан̃а̄н̣а̄нубха̄во вутто, имина̄ пана буддхападена десана̄н̃а̄н̣а̄нубха̄вопи, тена̄ха ан̃н̃епи сатте бодхесӣтиа̄ди.
гун̣ависит̣т̣хасаттуттамагаруга̄рава̄дхивачананти саббехи сӣла̄дигун̣ехи висит̣т̣хасса тато ева саббасаттехи уттамасса гаруно га̄рававасена вуччама̄навачанамидам̣ бхагава̄ти. сет̣т̣ханти сет̣т̣хава̄чакам̣ вачанам̣ сет̣т̣хагун̣асахачаран̣ато. атха ва̄ вуччатӣти вачанам̣, аттхо, со сет̣т̣хоти аттхо. уттаманти еттха̄пи есева найо. гаруга̄равайуттоти еттха гарубха̄во га̄равам̣, гаругун̣айогато гарукаран̣ам̣ ва̄ га̄равам̣, тена са̄вака̄дӣнам̣ аса̄дха̄ран̣ата̄йа гарубхӯтена махантена га̄равена йуттоти гаруга̄равайутто. атха ва̄ гару ча саббалокасса сиккхакатта̄ тенева га̄равайутто ча̄типи йоджетаббам̣.
аваттха̄йа видитам̣ а̄ваттхикам̣. евам̣ лин̇гикам̣. нимиттато а̄гатам̣ немиттикам̣. адхичча йам̣кин̃чи нимиттам̣ адхивачанавасена анапеккхитва̄ паваттам̣ адхиччасамуппаннам̣, тена̄ха ‘‘вачанаттхаманапеккхитва̄’’ти. йадиччха̄йа а̄гатам̣ йа̄диччхакам̣. еттха ча ба̄хирам̣ дан̣д̣а̄ди лин̇гам̣, аббхантарам̣ тевиджджа̄ди нимиттам̣. пачураджанависайам̣ ва̄ диссама̄нам̣ лин̇гам̣, таббипарӣтам̣ нимиттанти ведитаббам̣. саччхика̄пан̃н̃аттӣти саббадхамма̄нам̣ саччхикирийа̄нимитта̄ пан̃н̃атти. атха ва̄ саччхика̄пан̃н̃аттӣти паччаккхасиддха̄ пан̃н̃атти. йам̣гун̣анимитта̄ хи са̄, те гун̣а̄ саттху паччаккхабхӯта̄ти гун̣а̄ вийа са̄пи саччхиката̄ ева на̄ма хоти, на паресам̣, воха̄раматтена̄ти адхиппа̄йо. йам̣гун̣анемиттиканти йехи гун̣ехи нимиттабхӯтехи етам̣ на̄мам̣ немиттикан̃ча джа̄там̣. вадантӣти дхаммасена̄патисса гарубха̄вато бахувачанена̄ха, сан̇гӣтика̄рехи ва̄ катаманува̄дам̣ сандха̄йа.
иссарийа̄дибхедо ¶ бхаго асса аттхӣти бхагӣ. маггапхала̄диарийагун̣ам̣ аран̃н̃а̄дививекат̣т̣ха̄нан̃ча бхаджи севи сӣлена̄ти бхаджӣ. чӣвара̄дипаччайа̄нам̣ аттхараса̄дӣнан̃ча сӣла̄дигун̣а̄нан̃ча бха̄гӣ, да̄йа̄доти аттхо. вибхаджи уддесаниддеса̄диппака̄рехи дхаммаратанам̣ павибхаджӣти вибхаттава̄. ра̄га̄дипа̄падхаммам̣ бхаггам̣ ака̄сӣти бхагава̄ти вуччатӣти саббаттха самбандхо. гарупи локе бхагава̄ти вуччатӣти а̄ха ‘‘гарӯ’’ти, йасма̄ гару, тасма̄пи бхагава̄ти аттхо. па̄рамита̄сан̇кха̄там̣ ¶ бхагйамасса аттхӣти бхагйава̄. бахӯхи н̃а̄йехӣти ка̄йабха̄вана̄дикехи анекехи бха̄вана̄ккамехи. субха̄витаттаноти паччатте етам̣ са̄мивачанам̣, тена субха̄витасабха̄воти аттхо. бхава̄нам̣ антам̣ нибба̄нам̣ гатоти бхавантаго. таттха таттха бхагава̄ти саддасиддхи нируттинайенева ведитабба̄.
ида̄ни бхагӣ бхаджӣти ниддесага̄тха̄йа навахи падехи дасситаматтхам̣ бхагйава̄ти га̄тха̄йа чхахи падехи сан̇гахетва̄ падасиддхим̣ аттхайоджана̄найабхедехи саддхим̣ дассетум̣ айам̣ пана апаро найотиа̄ди вуттам̣. таттха ван̣н̣авипарийайоти еттха ити-саддо а̄диаттхо, тенева ван̣н̣авика̄ро ван̣н̣алопо дха̄туаттхена нийоджанан̃ча̄ти имам̣ тивидхам̣ лаккхан̣ам̣ сан̇ган̣ха̄ти. садданайена̄ти саддалаккхан̣анайена. писодара̄дӣнам̣ садда̄нам̣ а̄катиган̣абха̄вато вуттам̣ ‘‘писодара̄дипаккхепалаккхан̣ам̣ гахетва̄’’ти. паккхипанамева лаккхан̣ам̣. таппарийа̄панната̄каран̣ан̃хи паккхипанам̣. бхагйанти кусалам̣.
лобха̄дайо чатта̄ро доса̄ екакавасена гахита̄. ахирика̄дайо дукавасена. аккоччхимантиа̄дина̄ (дха. па. 3-4) пунаппунам̣ куджджханавасена читтапарийонандхано кодхова упана̄хо. паресам̣ пуббака̄рита̄лаккхан̣асса гун̣асса нипун̃чхано маккхо на̄ма. бахуссута̄дӣхи саддхим̣ йугагга̄хо аттано самакаран̣ам̣ пала̄со. аттано виджджама̄надосапат̣иччха̄дана̄ ма̄йа̄. авиджджама̄нагун̣аппака̄санам̣ са̄т̣хеййам̣. гарӯсупи тхаддхата̄ анонатата̄ тхамбхо. тадуттарикаран̣алаккхан̣о са̄рамбхо. джа̄тиа̄дим̣ нисса̄йа уннатилаккхан̣о ма̄но. аббхуннатилаккхан̣о атима̄но. джа̄тиа̄дим̣ нисса̄йа маджджана̄ка̄раппатто ма̄нова мадо на̄ма. со саттавӣсативидхо. ка̄магун̣есу читтасса воссагго пама̄до. ка̄йадуччарита̄дӣни тивидхадуччарита̄ни. тан̣ха̄дит̣т̣хидуччаритавасена тивидхасам̣килеса̄. ра̄гадосамоха̄ва мала̄ни. тейева ка̄йадуччарита̄дайо ча тивидхависама̄ни. ка̄мабйа̄па̄давихим̣са̄сан̃н̃а̄ тивидхасан̃н̃а̄ на̄ма. тейева витакка̄. тан̣ха̄дит̣т̣хима̄на̄ папан̃ча̄. субхасукханиччааттавипарийеса̄ чатуббидхавипарийеса̄. чханда̄дайо агати. чӣвара̄дӣсу паччайесу лобха̄ чатта̄ро тан̣хупа̄да̄. буддхадхаммасан̇гхасиккха̄су кан̇кха̄, сабрахмача̄рӣсу копо ча ¶ пан̃ча четокхӣла̄. ка̄ме ка̄йе рӯпе ча авӣтара̄гата̄, йа̄вадаттхам̣ бхун̃джитва̄ сеййасукха̄диануйого, ан̃н̃атарам̣ ¶ деваника̄йам̣ пан̣идха̄йа брахмачарийачаран̣ан̃ча пан̃ча четовинибандха̄. рӯпа̄бхинандана̄дайо пан̃ча абхинандана̄. кодхамаккхаисса̄са̄т̣хеййапа̄пиччхата̄сандит̣т̣хипара̄ма̄са̄ чха вива̄дамӯла̄ни. рӯпатан̣ха̄дайо чха тан̣ха̄ка̄йа̄. миччха̄дит̣т̣хиа̄дайо ат̣т̣хамагган̇гапат̣ипаккха̄ миччхатта̄. тан̣хам̣ пат̣ичча парийесана̄, парийесанам̣ пат̣ичча ла̄бхо, ла̄бхам̣ пат̣ичча виниччхайо, там̣ пат̣ичча чхандара̄го, там̣ пат̣ичча аджджхоса̄нам̣, там̣ пат̣ичча париггахо, там̣ пат̣ичча маччхарийам̣, там̣ пат̣ичча а̄раккха̄, а̄раккха̄дхикаран̣ам̣ дан̣д̣а̄да̄на̄дианека̄кусалара̄сӣти нава тан̣ха̄мӯлака̄ дхамма̄. па̄н̣а̄типа̄та̄дайо даса акусалакаммапатха̄. чатта̄ро сассатава̄да̄ татха̄ екаччасассатава̄да̄ анта̄нантика̄ амара̄виккхепика̄ две адхиччасамуппанника̄ сол̣аса сан̃н̃ӣва̄да̄ ат̣т̣ха асан̃н̃ӣва̄да̄ ат̣т̣ха невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣва̄да̄ сатта уччхедава̄да̄ пан̃ча дит̣т̣хадхамманибба̄нава̄да̄ти ета̄ни два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хигата̄ни. рӯпатан̣ха̄дичхатан̣ха̄ ева паччекам̣ ка̄матан̣ха̄бхаватан̣ха̄вибхаватан̣ха̄васена ат̣т̣ха̄раса хонти, та̄ аджджхаттабахиддхарӯпа̄дӣсу паваттивасена чхаттим̣са, пуна ка̄латтайавасена ат̣т̣хасататан̣ха̄вичарита̄ни хонти. пабхеда-саддам̣ паччекам̣ самбандхитва̄ лобхаппабхедотиа̄дина̄ йоджетаббам̣. саббадаратхапарил̣а̄хакилесасатасахасса̄нӣти сабба̄ни сатта̄нам̣ даратхасан̇кха̄тапарил̣а̄хакара̄ни килеса̄нам̣ анека̄ни сатасахасса̄ни, а̄рамман̣а̄дивибха̄гато паваттиа̄ка̄равибха̄гато ча несам̣ евам̣ пабхедо ведитаббо. пан̃ча ма̄ре абхан̃джӣти самбандхо. париссайа̄нанти упаддава̄нам̣.
евам̣ бхагйава̄ бхаггава̄ти двиннам̣ пада̄нам̣ аттхам̣ вибхаджитва̄ ида̄ни техи двӣхи гахитаматтхам̣ дассетум̣ бхагйавантата̄йа часса̄тиа̄ди вуттам̣. таттха сатапун̃н̃аджалаккхан̣адхарасса̄ти анекасатапун̃н̃аниббаттамаха̄пурисалаккхан̣адхарасса бхагавато. сакачитте иссарийам̣ на̄ма пат̣иккӯла̄дӣсу аппат̣иккӯласан̃н̃ита̄дивасаппаваттийа̄ чева четосама̄дхивасена ча аттано читтасса васӣбха̄ва̄па̄данамева. ан̣има̄ лагхима̄диканти а̄ди-саддена махима̄ патти па̄каммам̣ ӣсита̄ васита̄ йаттхака̄ма̄васа̄йита̄ти име чхапи сан̇гахита̄. таттха ка̄йасса ан̣убха̄вакаран̣ам̣ ан̣има̄. а̄ка̄се падаса̄ ¶ гамана̄диарахабха̄вена лахубха̄во лагхима̄. ка̄йасса махантата̄па̄данам̣ махима̄. ит̣т̣хадесасса па̄пун̣анам̣ патти. адхит̣т̣ха̄на̄дивасена иччхитаттханиппха̄данам̣ па̄каммам̣. сайам̣васита̄ иссарабха̄во ӣсита̄. иддхивидхе васӣбха̄во васита̄. а̄ка̄сена ва̄ гаччхато, ан̃н̃ам̣ ва̄ кин̃чи карото йаттха каттхачи воса̄наппатти йаттхака̄ма̄васа̄йита̄, ‘‘кума̄ракарӯпа̄дидассана’’нтипи ваданти. саббан̇гапаччан̇гасирӣти саббесам̣ ан̇гапаччан̇га̄нам̣ собха̄. аттхӣти ануваттати. лахуса̄дханам̣ там̣ там̣ ка̄ликам̣ иччхитам̣, гаруса̄дханам̣ чирака̄ликам̣ буддхатта̄дипаттхитам̣ ¶ . бхага̄ асса сантӣти бхагава̄ти идам̣ саддасаттханайена сиддхам̣, сесам̣ саббам̣ нируттинайена сиддханти ведитаббам̣.
пӣл̣анасан̇кхатасанта̄павипарин̣а̄мат̣т̣хена̄тиа̄дӣсу пӣл̣анат̣т̣хо сан̇кхатат̣т̣хотиа̄дина̄ аттха-саддо паччекам̣ йоджетаббо. таттха аттано сабха̄вена пӣл̣аналаккхан̣ам̣ дуккхам̣. тасса йо пӣл̣анамева аттхо ‘‘пӣл̣анат̣т̣хо’’ти вуччати, со сабха̄во. йасма̄ пана там̣самудайена сан̇кхатам̣, тасма̄ сан̇кхатат̣т̣хо самудайадассанена а̄вибхӯто. йасма̄ ча магго килесасанта̄пахаратта̄ сусӣтало, тасма̄сса маггадассанена санта̄пат̣т̣хо а̄вибхӯто таппат̣ийогатта̄. авипарин̣а̄мадхаммасса пана ниродхасса дассанена випарин̣а̄мат̣т̣хо а̄вибхӯтоти. екассева сабха̄вадхаммасса сакабха̄вато итарасаччаттайаниваттито ча парикаппетаббатта̄ чатта̄ро аттха̄ вутта̄. самудайасса пана ра̄сикаран̣ато а̄йӯханат̣т̣хо сабха̄во, тассева дуккхадассанена нида̄нат̣т̣хо а̄вибхӯто. висам̣йогабхӯтасса ниродхасса дассанена сам̣йогат̣т̣хо. ниййа̄набхӯтасса маггасса дассанена палибодхат̣т̣хо а̄вибхӯто.
ниродхасса пана ниссаран̣ат̣т̣хо сабха̄во, тассева самудайадассанена вивекат̣т̣хо а̄вибхӯто. сан̇кхатасса маггасса дассанена асан̇кхатат̣т̣хо, висайабхӯтасса маран̣адхаммасса ва̄ дуккхасса дассанена аматат̣т̣хо. маггасса пана ниййа̄нат̣т̣хо сабха̄во, тассева самудайадассанена дуккхассева̄йам̣ хету, нибба̄наппаттийа̄ пана айамева хетӯти хетват̣т̣хо, атисукхуманиродхадассанена идхамева дассананти дассанат̣т̣хо, адхикапан̣асса дуккхасса дассанена адхипатеййат̣т̣хо а̄вибхӯто. ете ева ча пӣл̣ана̄дайо сол̣аса а̄ка̄ра̄ти вуччанти.
ка̄мехи ¶ вивекат̣т̣хака̄йата̄ ка̄йавивеко. нӣваран̣а̄дӣхи вивитта̄ ат̣т̣ха сама̄паттийо читтавивеко. упадхӣйанти еттха йатха̄сакам̣ пхала̄нӣти упадхайо, пан̃чака̄магун̣асан̇кха̄така̄макхандхакилесаабхисан̇кха̄ра̄, техи чатӯхи вивиттам̣ нибба̄нам̣ упадхививеко на̄ма.
анатта̄нупассана̄йа пат̣иладдхо дуккха̄ничча̄нупассана̄хи ча пат̣иладдхо арийамагго а̄гаманавасена йатха̄ккамам̣ сун̃н̃атааппан̣ихитаанимиттавимоккхасан̃н̃ам̣ пат̣илабхати, килесехи вимуттатта̄ хи еса вимоккхоти.
йатха̄ локе екекападато екекамаккхарам̣ гахетва̄ ‘‘мекхала̄’’ти вуттам̣, евамидха̄пӣти аттхо. механасса̄ти гуйхаппадесасса. кхасса̄ти ока̄сасса.
саха ¶ девехӣтиа̄дӣсу саха девехи ваттатӣти садевако локо. там̣ садевакантиа̄дина̄ йоджана̄ ведитабба̄. садевакавачанена̄ти садевака-садде висесанабха̄вена т̣хитадевавачанена. тасса̄пи садевакападе антобхӯтатта̄ авайаве самуда̄йопача̄равасена воха̄ро като. итаратха̄ тена девависит̣т̣халокассева гахан̣ато пан̃чака̄ма̄вачарадеваггахан̣ам̣ на сийа̄, евам̣ упарипи. сама̄ракавачанена ма̄расаддена тена сахачарита̄ саббе васаваттидева̄ ча гахита̄ти а̄ха ‘‘чхат̣т̣хака̄ма̄вачарадеваггахан̣а’’нти. брахмака̄йика̄ на̄ма пат̣хамаджджха̄набхӯмика̄. те а̄ди йесам̣ а̄руппапарийанта̄нам̣ брахма̄нам̣ тесам̣ брахма̄нам̣ гахан̣ам̣ брахмака̄йика̄дибрахмаггахан̣ам̣. лока-саддасса ока̄салока̄дӣнампи са̄дха̄ран̣атта̄ сатталока̄вен̣икамева паджа̄гахан̣ам̣ катанти а̄ха ‘‘паджа̄вачанена сатталокаггахан̣а’’нти. садевака̄дивачанена упапаттидева̄нам̣, сассаман̣авачанена висуддхидева̄нан̃ча гахитатта̄ а̄ха ‘‘садевамануссавачанена саммутидеваавасесамануссаггахан̣а’’нти. таттха саммутидева̄ ра̄джа̄но, авасесаманусса̄ саммутидевасаман̣абра̄хман̣ехи авасит̣т̣ха̄. сатталока̄вен̣икасса паджа̄саддасса висум̣ гахитатта̄ садевакам̣ локанти еттха локасаддаггахан̣ам̣ ока̄салокамева нийаметӣти а̄ха ‘‘тӣхи падехи ока̄салоко’’ти. идан̃ча садевака̄дипадаттайавачанӣйасса падха̄наттхасса васена вуттам̣. ока̄салокависесанасса панеттха девама̄ра̄дисатталокасса̄пи гахан̣ам̣ ведитаббам̣ ¶ са̄маттхийато гамйама̄натта̄ сапутто а̄гатотиа̄дӣсу путта̄дӣнам̣ вийа. имасмин̃ча найе садевакам̣ сама̄ракам̣ сабрахмакам̣ ока̄салокам̣ сассаман̣абра̄хман̣им̣ садевамануссам̣ паджан̃ча̄ти ча-ка̄рам̣ а̄нетва̄ йоджетаббам̣, ока̄сасатталока̄нам̣ гахан̣ена четтха тадубхайасаммутинимиттабхӯто сан̇кха̄ралокопи тадавина̄бха̄вато гахито ева̄ти дат̣т̣хаббо. апаре пана ‘‘садевакантиа̄дӣхи пан̃чахи падехи сатталокова аттано авайавабхӯтадева̄дивисесанехи висесетва̄ гахито, таггахан̣ена тада̄дха̄ро ока̄салоко, тадубхайапан̃н̃аттивисайо сан̇кха̄ралоко ча гахита̄ ева хонтӣ’’ти ваданти. тесан̃ча паджанти идам̣ локасаддасса висесанам̣ катва̄ садевакам̣ паджам̣ локам̣…пе… садевамануссам̣ паджам̣ локанти йоджетаббам̣.
арӯпа̄вачаралоко гахито па̄рисесан̃а̄йена итаресам̣ падантарехи гахитатта̄. ма̄раггахан̣ена таппадха̄на̄ там̣садиса̄ ча упапаттидева̄ сан̇гайхантӣти а̄ха ‘‘чхака̄ма̄вачарадевалоко’’ти. кхаттийапариса̄ бра̄хман̣агахапатисаман̣ача̄тумаха̄ра̄джиката̄ватим̣сама̄рабрахмапариса̄ти има̄су ат̣т̣хасу париса̄су ча̄тумаха̄ра̄джика̄дӣнам̣ чатуннам̣ париса̄нам̣ садевака̄дипадехи сан̇гахитатта̄ идха сассаман̣абра̄хман̣инти имина̄ саман̣апариса̄ бра̄хман̣апариса̄ ча, садевамануссанти имина̄ кхаттийапариса̄ гахапатипариса̄ ча вутта̄ти а̄ха ‘‘чатупарисавасена̄’’ти. тасса мануссалоко гахитоти ¶ имина̄ самбандхо. таттха мануссалокоти мануссасамӯхо, тена̄ха ‘‘авасесасаббасатталоко ва̄’’ти.
викаппантарам̣ дассенто а̄ха ‘‘саммутидевехи ва̄ саха мануссалоко’’ти. девападена саммутидева̄, саман̣абра̄хман̣амануссападехи сесаманусса̄ ча гахита̄ти евам̣ викаппадвайепи мануссам̣ паджам̣ мануссим̣ паджанти паджа̄-саддам̣ манусса-саддена висесетва̄ там̣ пуна саха девехи ваттатӣти садева̄, паджа̄. садева̄ ча са̄ манусса̄ ча̄ти садеваманусса̄, там̣ садевамануссам̣ паджам̣. пуна ким̣ бхӯтам̣ сассаман̣абра̄хман̣инти евам̣ йатха̄ паджа̄саддена манусса̄нан̃н̃ева гахан̣ам̣ сийа̄, татха̄ ниббачанам̣ ка̄таббам̣, итаратха̄ манусса̄нан̃н̃ева гахан̣ам̣ на сампаджджати саббаманусса̄нам̣ висесанабха̄вена гахитатта̄ ан̃н̃ападаттхабхӯтасса кассачи мануссасса абха̄ва̄. ида̄ни паджанти имина̄ ¶ авасесана̄га̄дисаттепи сан̇гахетва̄ дассетука̄мо а̄ха ‘‘авасесасаббасатталоко ва̄’’ти. еттха̄пи чатупарисавасена авасесасаббасатталоко саммутидевамануссехи ва̄ саха авасесасаббасатталокоти йоджетаббам̣.
етта̄вата̄ бха̄гасо локам̣ гахетва̄ йоджанам̣ дассетва̄ ида̄ни екекападена абха̄гасо саббалока̄нам̣ гахан̣апаккхепи тасса тасса висесанасса саппхалатам̣ дассетум̣ апи четтха̄тиа̄ди вуттам̣. уккат̣т̣хапариччхедатоти уккат̣т̣ха̄нам̣ девагатипарийа̄панна̄нам̣ париччхиннавасена джа̄нанавасена киттисаддо сайам̣ аттано авайавабхӯтена садевакавачанена там̣ сун̣анта̄нам̣ са̄венто аббхуггатоти йоджана̄. анусандхиккамоти аттха̄нан̃чева пада̄нан̃ча анусандха̄наккамо, джа̄нанаккамоти аттхо.
абхин̃н̃а̄ти йа-ка̄ралопена ниддесоти а̄ха ‘‘абхин̃н̃а̄йа̄’’ти. самантабхадракатта̄ти саббабха̄гехи сундаратта̄. са̄санадхаммоти пат̣ипаттипат̣иведхаса̄санасса пака̄сако парийаттидхаммо. буддхасубодхитата̄йа̄ти идам̣ тикам̣ дхаммасса хетусарӯпапхалавасена вуттам̣, татха̄ на̄тхапабхаваттикампи. маджджхе тикадвайам̣ пхалавасенева вуттанти ведитаббам̣. киччасуддхийа̄ти дхаммам̣ сутва̄ йатха̄сутавасена пат̣ипаджджанта̄нам̣ суппат̣ипаттисан̇кха̄такиччасуддхийа̄.
ида̄ни а̄дикалйа̄н̣а̄диппака̄рамева дхаммам̣ десенто бхагава̄ сотӯнам̣ йам̣ са̄санабрахмачарийам̣ маггабрахмачарийан̃ча пака̄сети, таппака̄сакасса брахмачарийападасса са̄ттхантиа̄дӣни пада̄ни висесанабха̄вена вутта̄ни, на дхаммападасса̄ти дассанамукхена на̄наппака̄рато аттхам̣ виваритука̄мо са̄ттхам̣ сабйан̃джананти евама̄дӣсу пана̄тиа̄дима̄ха. таттха тиссо сиккха̄ сакало ча тантидхаммо са̄санабрахмачарийам̣ ¶ на̄ма. бхагава̄ хи дхаммам̣ десенто сӣла̄дике вийа таппака̄сакам̣ тантидхаммампи пака̄сети ева саддаттхасамуда̄йатта̄ парийаттидхаммасса. йатха̄нурӯпанти йатха̄рахам̣. сиккхаттайасан̇гахитан̃хи са̄санабрахмачарийам̣ маггабрахмачарийан̃ча аттхасампаттийа̄ сампаннаттхата̄йа, упарӯпари адхигантаббависесасан̇кха̄тааттхасампаттийа̄ ча саха аттхена пайоджанена ваттатӣти са̄ттхамева, на ту сабйан̃джанам̣, тантидхаммасан̇кха̄там̣ са̄санабрахмачарийам̣ йатха̄вуттена аттхена са̄ттхам̣ сабйан̃джанан̃ча. кира̄та̄димилаккхавачана̄нампи са̄ттхасабйан̃джанатте сама̄непи висит̣т̣хаттхабйан̃джанайогам̣ сандха̄йа сахаттхо ¶ девадатто савиттотиа̄ди вийа ‘‘са̄ттхам̣ сабйан̃джана’’нти вуттанти а̄ха ‘‘аттхасампаттийа̄ са̄ттхам̣, бйан̃джанасампаттийа̄ сабйан̃джана’’нти. таттха йам̣ аттхам̣ сутва̄ татха̄ пат̣ипаджджанта̄ саббадуккхаккхайам̣ па̄пун̣анти, тасса та̄дисасампатти аттхасампатти на̄ма, сампаннаттхата̄ти аттхо. бйан̃джанасампатти на̄ма ситхиладханита̄дибйан̃джанапарипун̣н̣а̄йа ма̄гадхика̄йа сабха̄ванируттийа̄ гамбхӣрампи аттхам̣ утта̄нам̣ катва̄ дассанасаматтхата̄ сампаннабйан̃джаната̄ти аттхо.
ида̄ни неттиппакаран̣анайена̄пи (нетти 4 два̄дасапада) аттхам̣ дассетум̣ сан̇ка̄сана̄тиа̄ди вуттам̣. таттха сан̇кхепато ка̄сӣйати дӣпӣйатӣти сан̇ка̄сананти каммаса̄дханавасена аттхо дат̣т̣хаббо, евам̣ сесесупи. пат̣хамам̣ ка̄санам̣ пака̄санам̣. убхайампетам̣ уддесаттхавачанасан̇кха̄тасса виттха̄равачанам̣. саким̣ вуттасса пуна вачанан̃ча виваран̣авибхаджана̄ни. убхайампетам̣ ниддесаттхавачанам̣. виват̣асса виттха̄ратара̄бхидха̄нам̣ вибхаттасса ча пака̄рехи н̃а̄панам̣ утта̄нӣкаран̣апан̃н̃аттийо. убхайампетам̣ пат̣иниддесаттхавачанасан̇кха̄тасса виттха̄равачанам̣. аттхападасама̄йогатоти йатха̄вутта̄ни ева чха пада̄ни парийаттийа̄ аттхавибха̄гатта̄ аттхапада̄ни, техи сахитата̄йа аттхакот̣т̣ха̄сайуттатта̄ти аттхо. апарийосите паде а̄димаджджхагатаван̣н̣о аккхарам̣, екаккхарам̣, падам̣ ва̄ аккхарам̣. вибхаттийантам̣ падам̣. пада̄бхихитам̣ аттхам̣ бйан̃джетӣти бйан̃джанам̣, ва̄кйам̣. катхитассеваттхасса анекавидхена вибха̄гакаран̣ам̣ а̄ка̄ро на̄ма. а̄ка̄ра̄бхихитасса ниббачанам̣ нирутти. ниббачанаттхавиттха̄ро ниддесо. атха ва̄ ‘‘аккхарехи сан̇ка̄сети, падехи пака̄сети, бйан̃джанехи виварати, а̄ка̄рехи вибхаджати, нируттӣхи утта̄ним̣ кароти, ниддесехи пан̃н̃апетӣ’’ти вачанато сан̇ка̄санапака̄санасан̇кхаа̄тауддесаттхава̄чака̄ни вачана̄ни аккхарапада̄ни на̄ма. виваран̣авибхаджанасан̇кха̄таниддесаттхава̄чака̄ни вачана̄ни бйан̃джана̄ка̄ра̄ на̄ма. утта̄нӣкаран̣апан̃н̃аттисан̇кха̄тапат̣иниддесаттхава̄чака̄ни вачана̄ни нируттиниддеса̄ на̄ма, тесам̣ сампаттийа̄ сабйан̃джананти аттхо.
аттхагамбхӣрата̄тиа̄дӣсу аттхо на̄ма тантиаттхо, хетупхалам̣ ва̄. дхаммо на̄ма танти, хету ва̄. десана̄ на̄ма йатха̄дхаммам̣ дхамма̄бхила̄по. пат̣иведхо на̄ма йатха̄вуттааттха̄дӣнам̣ авипарӣта̄вабодхо. те ¶ панете аттха̄дайо йасма̄ саса̄дӣхи вийа маха̄самуддо мандабуддхӣхи дуккхога̄ха̄ алаббханеййапатит̣т̣ха̄ ча, тасма̄ гамбхӣра̄. тесу пат̣иведхасса̄пи аттхасаннисситатта̄ ¶ аттхасабха̄гатта̄ ча вуттам̣ ‘‘аттхагамбхӣрата̄пат̣иведхагамбхӣрата̄хи са̄ттха’’нти. дхаммадесана̄нам̣ аттхасаннисситаттепи сайам̣ бйан̃джанарӯпатта̄ вуттам̣ ‘‘дхаммагамбхӣрата̄десана̄гамбхӣрата̄хи сабйан̃джана’’нти. йатха̄вуттааттха̄дӣсу пабхедагата̄ни н̃а̄н̣а̄ни аттхапат̣исамбхида̄дайо. таттха нируттӣти тантипада̄нам̣ ниддха̄ретва̄ вачанам̣, ниббачананти аттхо. тӣсу пат̣исамбхида̄су н̃а̄н̣ам̣ пат̣ибха̄напат̣исамбхида̄. локийа̄ саддхеййавачанамукхенева аттхесу пасӣданти, на аттхамукхена̄ти а̄ха саддхеййатотиа̄ди. кеваласаддо сакала̄дхивачананти а̄ха ‘‘сакалапарипун̣н̣абха̄вена̄’’ти. брахмачарийа-саддо идха сиккхаттайасан̇гахам̣ сакалам̣ са̄санам̣ дӣпетӣти а̄ха сиккхаттайапариггахитатта̄тиа̄ди.
йатха̄вуттамеваттхам̣ апарена̄пи парийа̄йена дассетум̣ апи ча̄тиа̄ди вуттам̣. таттха санида̄нанти десака̄ла̄дидӣпакена нида̄навачанена санида̄нам̣. сауппаттиканти ат̣т̣хуппаттиа̄дийуттийуттам̣. татра̄йам̣ па̄л̣ийоджана̄ккамо – ‘‘веран̃джо бра̄хман̣о саман̣о кхалу бхо…пе… вихаратӣ’’ти ча, ‘‘там̣ кхо пана бхавантам̣ готамам̣ ‘итипи со…пе… паведетӣ’ти евам̣ калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггато’’ти ча, ‘‘со дхаммам̣ десети…пе… парийоса̄накалйа̄н̣ам̣, десенто ча са̄ттхасабйан̃джана̄дигун̣асам̣йуттам̣ брахмачарийам̣ пака̄сетӣ’’ти ча, ‘‘са̄дху кхо пана татха̄рӯпа̄нам̣ арахатам̣ дассанам̣ хотӣ’’ти ча ассоси, сутва̄ ча атха кхо веран̃джо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇камӣти.
ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана кин̃ча̄пи ‘‘дассанаматтампи са̄дху хотӣти евам̣ аджджха̄сайам̣ катва̄ атха кхо веран̃джо…пе… упасан̇камӣ’’ти евам̣ са̄дху кхо пана̄тиа̄дипа̄т̣хасса бра̄хман̣асса паривитакканабха̄вена вуттатта̄ брахмачарийам̣ пака̄сетӣти пада̄нантарамева ассосӣти падам̣ самбандхитаббам̣ вийа пан̃н̃а̄йати, татха̄пи ‘‘са̄дху кхо пана татха̄рӯпа̄нам̣ арахатам̣ дассанам̣ хотӣ’’ти евам̣ йатха̄вуттанидассанаттхена ити-саддена париччхиндитва̄ вуттатта̄ пана ан̃н̃аттха ити-саддасса адассанато ча атха кхо веран̃джотиа̄дина̄ каттаббантарадассанамукхена па̄л̣ийа̄ пака̄рантаре паваттито ча йатха̄вуттавасенева ‘‘са̄дху кхо пана татха̄рӯпа̄нам̣ арахатам̣ дассанам̣ хотӣ’’ти вачана̄нантарамева ассосӣти падам̣ а̄нетва̄ самбандханам̣ йуттам̣. ат̣т̣хакатха̄чарийена хи бра̄хман̣асса аттана̄ сутавасенева аджджха̄сайо уппаджджатӣти ¶ упасан̇каманахетудассанамукхена дассанаматтампи са̄дху хотӣти евам̣ аджджха̄сайам̣ катва̄тиа̄ди вуттанти гахетаббам̣.
2. сӣтодакам̣ ¶ вийа ун̣ходакена̄ти идам̣ уккамена мукха̄рул̣хавасена вуттам̣, анупасантасабха̄вата̄йа бра̄хман̣ассева ун̣ходакам̣ вийа сӣтодакена̄ти аттхо гахетаббо, н̃а̄н̣атеджайуттата̄йа ва̄ бхагава̄ ун̣ходакопамоти катва̄ таббирахитам̣ бра̄хман̣ам̣ сӣтодакам̣ вийа катва̄ татха̄ вуттанти гахетаббам̣. екӣбха̄ванти саммоданакирийа̄йа екарӯпатам̣. йа̄йа̄тиа̄дӣсу йа̄йа катха̄йа саммоди бра̄хман̣о, там̣ саммоданӣйам̣ катханти йоджана̄. таттха кхаманӣйанти дуккхабахулам̣ идам̣ сарӣрам̣, каччи кхамитум̣ саккун̣еййам̣. йа̄панӣйанти чираппабандхасан̇кха̄та̄йа йа̄пана̄йа йа̄петум̣ саккун̣еййам̣. рога̄бха̄вена аппа̄ба̄дхам̣. дуккхаджӣвита̄бха̄вена аппа̄тан̇кам̣. там̣там̣киччакаран̣аттха̄йа лахум̣ акиччхена ут̣т̣ха̄тум̣ йоггата̄йа лахут̣т̣ха̄нам̣. баланти сарӣрасса саббакиччаккхамам̣ балам̣ каччи аттхӣти пуччхати. пха̄сувиха̄роти сукхавиха̄ро. саран̣ӣйамева дӣгхам̣ катва̄ ‘‘са̄ран̣ӣйа’’нти вуттанти а̄ха ‘‘саритаббабха̄вато ча са̄ран̣ӣйа’’нти. парийа̄йехӣти ка̄ран̣ехи.
бха̄воти кирийа̄, тасмим̣ ваттама̄но напум̣сака-саддо бха̄ванапум̣саканиддесо на̄ма, кирийа̄висесанасаддоти аттхо. екаманте екасмим̣ анте йуттаппадесети аттхо. кхан̣д̣ичча̄дибха̄ванти кхан̣д̣итадантапалитакеса̄дибха̄вам̣. ра̄джапариват̣т̣ети ра̄джӯнам̣ париваттанам̣, пат̣ипа̄т̣ийоти аттхо. пура̄тануччакулаппасутата̄йа джин̣н̣ата̄, на вайаса̄ти а̄ха ‘‘чирака̄лаппаваттакуланвайе’’ти. вибхава̄нам̣ махантаттам̣ ла̄ти ган̣ха̄тӣти махаллакоти а̄ха ‘‘вибхавамахаттата̄йа саманна̄гате’’ти. вибха̄ване на̄ма аттхети пакативибха̄ванасан̇кха̄те аттхе. на абхива̄дети ва̄ти абхива̄детаббанти на саллаккхети, евам̣ асаллаккхан̣апакатикоти вуттам̣ хоти. рӯпам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄ти еттха̄пи ниччапакатикам̣ аниччапакатикам̣ ва̄ти аттхо. аниччам̣ ва̄ти еттха ва̄-саддо авадха̄ран̣аттхо.
сампатиджа̄тоти мухуттаджа̄то, джа̄тасаманантарамева̄ти аттхо. саттападавӣтиха̄рена гантва̄…пе… олокесӣти еттха два̄рам̣ пидха̄йа никкхантотиа̄дӣсу вийа гаманато пуре катампи олоканам̣ паччха̄ катам̣ ¶ вийа вуттанти дат̣т̣хаббам̣. олокесинти ча локавиваран̣апа̄т̣иха̄рийе джа̄те мам̣сачаккхуна̄ волокесӣти аттхо. сет̣т̣хоти пасаттхатаро. патима̄несӣти пӯджеси. а̄сабхинти уттамам̣.
3. там̣ вачананти на̄хам̣ там̣ бра̄хман̣а̄тиа̄дивачанам̣. ан̃н̃а̄йа сан̣т̣хахеййа̄ти арахатте патит̣т̣хахеййа. джа̄тивасена̄ти кхаттийа̄диджа̄тивасена. упапаттивасена̄ти девесу упапаттивасена. а̄вин̃чхантӣти ¶ а̄кад̣д̣ханти. йасса абхива̄да̄дикаран̣асан̇кха̄тасса са̄маггирасасса бхагавати абха̄вам̣ ман̃н̃ама̄но бра̄хман̣о ‘‘арасарӯпо’’ти а̄ха, таббидхурасса рӯпатан̣ха̄дикассева са̄маггирасасса абха̄вена бхагава̄ ‘‘арасарӯпо’’ти дассетум̣ са̄маггирасасаддасса рӯпараса̄дӣсу ваттанаппака̄рам̣ дассенто а̄ха ваттха̄рамман̣а̄дӣтиа̄ди.
та̄ла̄ваттхуката̄ти уччхиннамӯла̄нам̣ та̄ла̄нам̣ ваттху вийа несам̣ рӯпараса̄дӣнам̣ ваттху читтасанта̄нам̣ катанти имасмим̣ аттхе маджджхепадалопам̣ дӣгхан̃ча катва̄ ниддесоти а̄ха та̄лаваттху вийа̄тиа̄ди. та̄лаваттху вийа йесам̣ ваттху катам̣ те та̄ла̄ваттхуката̄ти висесанасса паранипа̄то дат̣т̣хаббо, катата̄лаваттхука̄ти аттхо. маттхакаччхинната̄лойева паттапхала̄дӣнам̣ ака̄ран̣ата̄йа аваттхӯти та̄ла̄ваттху, там̣ вийа йесам̣ ваттху катам̣ те рӯпараса̄дайо та̄ла̄ваттхуката̄, айам̣ ан̃н̃ападаттхавасена аттхагга̄хо хет̣т̣ха̄ вуттанайена сугамоти висесаматтхам̣ дассенто а̄ха ‘‘маттхакаччхинната̄ло вийа ката̄’’ти. еван̃ча маттхакасадисесу рӯпараса̄дӣсу ра̄гесу чхиннесупи таббаттхубхӯтасса та̄ла̄ваттхусадисасса читтасанта̄насса йа̄ва паринибба̄нат̣т̣ха̄нам̣ упапаннамева хоти. йатха̄рутато пана висесанасама̄савасена аттхе гайхама̄не рӯпараса̄дӣнам̣ та̄ла̄ваттхусадисата̄йа т̣ха̄нам̣ а̄паджджати. йам̣ пана са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 1.3) етам̣ досам̣ парихаритум̣ рӯпараса̄дӣнам̣ кусала̄кусалаттам̣ вуттам̣, там̣ те татха̄гатасса пахӣна̄тиа̄дипа̄л̣ийа̄, ка̄масукхасса̄дасан̇кха̄та̄ рӯпараса̄тиа̄диат̣т̣хакатха̄йа ча на самети, кхӣн̣а̄сава̄нампи йа̄ва паринибба̄на̄ кусала̄кусала̄нам̣ пхалуппаттито тесам̣ маттхакаччхинната̄ласадисата̄пи на йутта̄ти гахетаббам̣. атха ва̄ маттхакаччхинната̄ласса т̣хитам̣ ат̣т̣хитан̃ча аманасикатва̄ пуна ануппаттидхаммата̄садисаматтам̣ упаметва̄ та̄ла̄ваттху вийа ката̄ти висесанасама̄савасена ¶ аттхаггахан̣епи на кочи досо. ану-саддо паччха̄ти аттхе ваттатӣти а̄ха паччха̄бха̄во на хотӣтиа̄ди. ану абха̄вам̣ гата̄ти паччха̄ ануппаттидхаммата̄васена абха̄вам̣ гата̄. аначчхарийа̄ти ану ану упарӯпари вимхайаката̄ти аттхо. йан̃ча кхо твам̣ вадесӣти йам̣ вандана̄диса̄маггӣраса̄бха̄васан̇кха̄там̣ ка̄ран̣ам̣ арасарӯпата̄йа вадеси, там̣ ка̄ран̣ам̣ на виджджатӣти аттхо.
4. сандха̄йа бха̄ситаматтханти йам̣ аттхам̣ сандха̄йа бра̄хман̣о ниббхого бхавам̣ готамотиа̄дима̄ха, бхагава̄ ча йам̣ сандха̄йа ниббхогата̄дим̣ аттани ануджа̄на̄ти, там̣ сандха̄йа бха̄ситаматтхам̣.
5. куласамуда̄ча̄ракамманти ¶ кула̄ча̄ракаммам̣. ка̄йато ка̄йадва̄рато паваттам̣ дуччаритам̣ ка̄йадуччаритам̣. анекавихита̄ти анекаппака̄ра̄.
6. пан̃чака̄магун̣икара̄гасса̄ти рӯпа̄дӣсу пан̃часу ка̄макот̣т̣ха̄сесу ативийа сан̇гавасена нийуттасса ка̄мара̄гасса, етена ана̄га̄мӣнам̣ ваттха̄бхаран̣а̄дӣсу сан̇ганикантивасена уппаджджанака̄мара̄гасса ка̄мара̄гата̄бха̄вам̣ дассети тасса рӯпара̄га̄дӣсу сан̇гахато. авасеса̄нанти еттха сакка̄йадит̣т̣хивичикиччха̄нам̣ пат̣хамена маггена, сеса̄нам̣ чатӯхипи уччхедам̣ вадати, тена̄ха ‘‘йатха̄нурӯпа’’нти.
7. джигуччхати ман̃н̃ети джигуччхати вийа, ‘‘джигуччхатӣ’’ти ва̄ саллаккхеми. акосалласамбхӯтат̣т̣хена̄ти ан̃н̃а̄н̣асамбхӯтат̣т̣хена.
8-10. татра̄ти йатха̄вуттесу двӣсу аттхавикаппесу. пат̣исандхипарийа̄йопи идха габбхасаддоти а̄ха ‘‘девалокапат̣исандхипат̣ила̄бха̄йа̄’’ти. апунаббхавабхӯта̄ти кхан̣е кхан̣е уппаджджама̄на̄нам̣ дхамма̄нам̣ абхиниббатти.
11. дхаммадха̄тунти саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣. тан̃хи дхамме йа̄тха̄вато дха̄рети упадха̄ретӣти ‘‘дхаммадха̄тӯ’’ти вуччати. десана̄вила̄саппаттоти абхиручивасена париваттетва̄ десетум̣ саматтхата̄ десана̄вила̄со, там̣ патто. карун̣а̄виппха̄ранти саббасаттесу маха̄карун̣а̄йа пхаран̣ам̣. та̄дигун̣алаккхан̣амева упама̄йа вибха̄венто а̄ха ‘‘патхавӣсамачиттата’’нти. татойева ¶ акуджджханасабха̄вато акуппадхаммата̄. джа̄тийа̄ анугатанти джа̄тийа̄ анубаддхам̣. джара̄йа анусат̣анти джара̄йа паливет̣хитам̣. ват̣т̣акха̄н̣убхӯтанти ват̣т̣ато уддхаритум̣ асаккун̣еййата̄йа ват̣т̣е ниччалабха̄вена т̣хитам̣ кха̄н̣у вийа бхӯтам̣. джа̄та̄нам̣ мачча̄нам̣ ниччам̣ маран̣ато бхайанти а̄ха аджджа маритва̄тиа̄ди. аппат̣исамам̣ пуреджа̄табха̄ванти асадисам̣ арийа̄йа джа̄тийа̄ пат̣хамаджа̄табха̄вам̣, саббаджет̣т̣хабха̄ванти аттхо.
‘‘апӣ’’ти аватва̄ ‘‘пӣ’’ти ваданто пи-саддо висум̣ аттхи нипа̄тоти дассети. самма̄ адхисайита̄нӣти па̄да̄дӣхи упагха̄там̣ акаронтийа̄ саммадева упари сайита̄ни, акаммакасса̄пи сайатидха̄туно адхипуббата̄йа сакаммаката̄ дат̣т̣хабба̄. накхасикха̄ти накхагга̄ни. сакун̣а̄нам̣ ¶ паккха̄ хаттхапа̄дат̣т̣ха̄нийа̄ти а̄ха ‘‘сан̇кут̣итахаттхапа̄да̄’’ти. еттха̄ти а̄локат̣т̣ха̄не. никкхаманта̄нанти никкхамантесу, ниддха̄ран̣е хетам̣ са̄мивачанам̣. ан̣д̣акосанти ан̣д̣акапа̄лам̣.
локойева локасаннива̄со. абуджджхи еттха̄ти руккхо бодхи, сайам̣ буджджхати, буджджханти ва̄ тена̄ти маггопи саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ампи бодхи. буджджхӣйатӣти нибба̄нам̣ бодхи. антара̄ ча бодхинти дутийамуда̄харан̣ам̣ вина̄пи руккха-саддена бодхи-саддасса руккхаппаваттидассанаттхам̣. варабхӯримедхасоти маха̄патхавӣ вийа паттхат̣апан̃н̃оти аттхо. тиссо виджджа̄ти арахаттамагго аттана̄ саха ваттама̄нам̣ самма̄дит̣т̣хисан̇кха̄там̣ а̄саваккхайан̃а̄н̣ан̃чева итара̄ две махаггатавиджджа̄ ча таббинибандхакакилесавиддхам̣санавасена уппа̄данато ‘‘тиссо виджджа̄’’ти вуччати. чха абхин̃н̃а̄ти еттха̄пи есева найо. са̄вакапа̄рамӣн̃а̄н̣анти аггаса̄вакехи пат̣илабхитаббам̣ саббамева локийалокуттаран̃а̄н̣ам̣. паччекабодхин̃а̄н̣анти еттха̄пи есева найо.
опаммасампат̣ипа̄дананти опамматтхасса упамеййена самам̣ пат̣ипа̄данам̣. аттхена̄ти упамеййаттхена. тиккхакхаравиппасаннасӯрабха̄воти имина̄ сан̇кха̄рупеккха̄паттатам̣ випассана̄йа дассети. парин̣а̄мака̄лоти имина̄ вут̣т̣ха̄нага̄минибха̄ва̄паттим̣. тада̄ ча са̄ магган̃а̄н̣агаббхам̣ дха̄рентӣ вийа хотӣти а̄ха ‘‘габбхаггахан̣ака̄ло’’ти. анупубба̄дхигатена̄ти пат̣хамамагга̄дипат̣ипа̄т̣ийа̄ адхигатена. чатуран̇гасаманна̄гатанти ‘‘ка̄мам̣ тачо ча нха̄ру ча ат̣т̣хи ча авасиссату ¶ (ма. ни. 2.184; сам̣. ни. 2.22; а. ни. 2.5; маха̄ни. 196), сарӣре упасуссату мам̣салохита’’нти евам̣ вуттачатуран̇гасаманна̄гатам̣ вӣрийам̣.
чхандо ка̄мотиа̄дӣсу паттхана̄ка̄рена паватто дуббало лобхо иччханат̣т̣хена чхандо. тато балава̄ ран̃джанат̣т̣хена ра̄го. татопи балаватаро чхандара̄го. нимитта̄нубйан̃джанасан̇каппавасена паватто сан̇каппо. татопи балавасан̇каппавасенева паватто ра̄го. татопи балаватаро сан̇каппара̄го. сва̄йам̣ пабхедо екассева лобхасса паваттиа̄ка̄рабхедена аваттха̄бхедена ча вутто.
пат̣хамаджджха̄накатха̄ван̣н̣ана̄
сеййатхиданти там̣ катханти аттхо. етанти пуббападейева авадха̄ран̣акаран̣ам̣, етам̣ аттхаджа̄там̣ ва̄. танниссаран̣атоти тесам̣ ка̄ма̄нам̣ ниссаран̣атта̄. еса̄ти ева-ка̄ро. ка̄мадха̄ту на̄ма ка̄мабхаво, неккхамманти пат̣хамаджджха̄нам̣. еса̄ти нийамо. тадан̇гавиккхамбханасамуччхедапат̣иппассаддхиниссаран̣авивека̄ ¶ тадан̇гавивека̄дайо. ка̄йачиттаупадхививека̄ ка̄йавивека̄дайо, тайо ева идха джха̄накатха̄йа, самуччхедавивека̄дӣнам̣ асамбхава̄. ниддесети маха̄ниддесе. таттхева̄ти маха̄ниддесе ева. вибхан̇гети джха̄навибхан̇ге. еван̃хи сатӣти убхайесампи ка̄ма̄нам̣ сан̇гахе сати.
пуримена̄ти ка̄йавивекена. еттха̄ти етасмим̣ ка̄йачиттавивекадвайе. дутийена̄ти читтавивекена. етесанти йатха̄вуттанайена ваттхука̄макилесака̄мавивекадвайасса ва̄чакабхӯта̄нам̣ вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехӣти имесам̣ пада̄нам̣, ниддха̄ран̣е четам̣ са̄мивачанам̣. ба̄лабха̄васса хетупаричча̄готи ануваттати. акусаладхаммо хи ба̄лабха̄васса хету. а̄сайапосананти а̄сайасса висодханам̣ вад̣д̣ханан̃ча. вибхан̇ге нӣваран̣а̄нева вутта̄нӣти самбандхо. таттха ка̄ран̣ама̄ха ‘‘упариджха̄нан̇гапаччанӣкапат̣ипаккхабха̄вадассанато’’ти. таттха упари савитаккантиа̄дина̄ вуччама̄на̄ни джха̄нан̇га̄ни, тесам̣ аттано паччанӣка̄нам̣ пат̣ипаккхабха̄вадассанатоти аттхо. упариджха̄нан̇га̄нам̣ паччанӣкапат̣ипаккхабха̄васса дассанатотипи па̄т̣хо. таттха ‘‘упари вуччама̄наджха̄нан̇га̄нам̣ уджувипаччанӣкавасена пат̣ипаккхабха̄вадассанато’’ти ‘‘нӣваран̣а̄нам̣ та̄нева вибхан̇ге вутта̄нӣ’’типи аттхам̣ ваданти ¶ . пет̣акети маха̄качча̄йанаттхерена катам̣ неттиппакаран̣анайа̄нуса̄рипакаран̣ам̣, там̣ пана пит̣ака̄нам̣ ван̣н̣ана̄бхӯтатта̄ ‘‘пет̣ака’’нти вуттам̣, тасминти аттхо.
витакканам̣ на̄ма а̄рамман̣апарикаппананти а̄ха ‘‘ӯхана’’нти. рӯпам̣ рӯпантиа̄дина̄ висайе а̄кот̣ентасса висайаппаваттиа̄хананам̣ упари а̄ханананти ведитаббам̣. а̄рамман̣е читтасса а̄найанам̣ на̄ма а̄рамман̣а̄бхимукхакаран̣ам̣. анусан̃чаран̣анти анупариббхаманам̣, тан̃ча кхан̣антарасса татха̄ка̄рена уппа̄данамева, на хи параматтхато екасса сан̃чаран̣аматтхи, еваман̃н̃аттха̄пи ӣдисесу. анумаджджананти паримаджджанам̣. таттха̄ти а̄рамман̣е. сахаджа̄та̄нуйоджанам̣ сакичча̄нуваттита̄каран̣ена. каттхачӣти дутийаджджха̄навирахитесу савича̄рачиттесу саббаттха̄ти аттхо. вича̄рена саха уппаджджама̄нопи витакко а̄рамман̣е абхиниропана̄ка̄рена паваттим̣ сандха̄йа ‘‘пат̣хама̄бхинипа̄то’’ти вутто. виппха̄рава̄ти авӯпасантасабха̄вата̄йа вегава̄, теневеса дутийаджджха̄не паха̄нан̇гам̣ джа̄там̣. пат̣хамадутийаджджха̄несӯти пан̃чаканайам̣ сандха̄йа вуттам̣. ан̇гавинимуттасса джха̄насса абха̄вам̣ дассенто руккхо вийа̄тиа̄дима̄ха.
вивека-саддасса бха̄васа̄дханапаккхе ‘‘тасма̄ вивека̄’’ти вуттам̣, итарапаккхе ‘‘тасмим̣ вивеке’’ти. пинайатӣти таппети, вад̣д̣хети ва̄. пхаран̣араса̄ти пан̣ӣтарӯпехи ка̄йе бйа̄панараса̄. са̄талаккхан̣анти ¶ ит̣т̣хасабха̄вам̣, мадхуранти аттхо. сампайутта̄нам̣ пӣл̣анаджджхупеккханам̣ акатва̄ ану ану ган̣ханам̣ упака̄рита̄ ва̄ ануггахо. ванамева ванантам̣. удакамева удакантам̣. тасмим̣ тасмим̣ самайе па̄кат̣абха̄ватоти имина̄ ит̣т̣ха̄рамман̣а̄дипат̣ила̄бхасамайепи сукхам̣ виджджама̄нампи апа̄кат̣ам̣, пӣтийева таттха па̄кат̣а̄, пат̣иладдхараса̄нубхаванасамайе ча виджджама̄напӣтитопи сукхамева па̄кат̣атаранти дассети. еттха ча четасикасукхавасенева пат̣иладдхараса̄нубхаванам̣ ведитаббам̣, на ка̄йикасукхавасена тасса пӣтисампайогассева абха̄вена идха̄надхиппетатта̄. айан̃ча пӣтӣтиа̄ди ан̃н̃ападаттхасамаа̄садассанам̣, ассаттхипаккхе таддхитапаччайадассанам̣ ва̄. дутийавикаппена ан̃н̃ападаттхасама̄савасенева ‘‘вивекаджам̣ пӣтисукха’’нти идам̣ екам̣ паданти дассети, вибхаттийа̄ ча алопам̣.
ган̣ана̄нупуббата̄ти ¶ десана̄ккамам̣ сандха̄йа вуттам̣. пат̣хамам̣ сама̄паджджатӣти идам̣ а̄дикаммикавасена вуттам̣, чин̣н̣авасӣнам̣ пана йогӣнам̣ уппат̣ипа̄т̣ийа̄пи джха̄нам̣ уппаджджатева. джха̄петӣти дахати. аничча̄дилаккхан̣ависайа̄йа випассана̄йа упаниджджха̄йанам̣ катхам̣ нибба̄на̄ламбанасса маггасса хотӣти а̄ха випассана̄йа̄тиа̄ди. таттха маггена сиджджхатӣти ничча̄дивипалла̄саппаха̄йакена саха маггенева там̣ лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣ асаммохато аттано сиджджхати. атха ва̄ маггена̄ти маггакиччена, випалла̄саппаха̄нена̄ти аттхо.
ан̃н̃оти сатто. авуттатта̄ти ‘‘сачиттекаггата’’нти джха̄напа̄л̣ийам̣ (вибха. 508 а̄дайо) авуттатта̄. вуттатта̄ти тасса̄ джха̄напа̄л̣ийа̄ вибхан̇ге вуттатта̄.
дутийаджджха̄накатха̄ван̣н̣ана̄
аджджхаттанти джха̄нависесанатта̄ вуттам̣ ‘‘идха нийакаджджхаттамадхиппета’’нти. джха̄нан̃хи аджджхаттаджджхаттам̣ на хоти чхал̣индрийа̄намева таббха̄вато. кхуддака̄ ӯмийо вӣчийо. махатийо таран̇га̄. санта̄ хонти самита̄тиа̄дӣни ан̃н̃аман̃н̃авевачана̄ни, джха̄набалена саматикканта̄ти адхиппа̄йо. аппита̄ти гамита̄ вина̄сам̣ па̄пита̄. парийа̄йоти джха̄напариккха̄ре джха̄навоха̄ратта̄ апараматтхато.
татийаджджха̄накатха̄ван̣н̣ана̄
тададхигама̄йа̄ти татийамагга̄дхигама̄йа. упапаттито иккхатӣти пан̃н̃а̄йа сахачаран̣апаричайена йатха̄ ¶ самава̄хибха̄во хоти, евам̣ йуттито пассати. випула̄йа̄ти махаггатабха̄ваппатта̄йа. тха̄магата̄йа̄ти витаккавича̄рапӣтивигамена тхирабха̄ваппаттийа̄, тенева ваккхати ‘‘витаккавича̄рапӣтӣхи анабхибхӯтатта̄’’тиа̄ди. (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.11 татийаджджха̄накатха̄). упеккха̄бхедам̣ дассетва̄ идха̄дхиппетам̣ упеккхам̣ пака̄сетум̣ упеккха̄ пана̄тиа̄ди вуттам̣. таттха татрамаджджхаттата̄ва кхӣн̣а̄сава̄нам̣ ит̣т̣ха̄нит̣т̣хачхал̣а̄рамман̣а̄па̄тхе парисуддхапакатибха̄ва̄виджахана̄ка̄рена аджджхупеккханато ‘‘чхал̣ан̇гупеккха̄’’ти ча, саттесу маджджхатта̄ка̄раппаваттатта̄ ‘‘брахмавиха̄рупеккха̄’’ти ча, сахаджа̄тадхамма̄нам̣ маджджхатта̄ка̄рабхӯта̄ ‘‘боджджхан̇гупеккха̄’’ти ча, кевала̄ ‘‘татрамаджджхаттупеккха̄’’ти ¶ ча, татийаджджха̄насахагата̄ аггасукхепи тасмим̣ апаккхапа̄табхӯта̄ ‘‘джха̄нупеккха̄’’ти ча, чатуттхаджджха̄насахагата̄ саббапаччанӣкапарисуддхита̄йа ‘‘па̄рисуддхупеккха̄’’ти ча тена тена аваттха̄бхедена чхадха̄ вутта̄.
вӣрийамева пана аначча̄раддхаанатиситхилесу сахаджа̄тесу сан̇кха̄ресу упеккхана̄ка̄рена паваттам̣ ‘‘вӣрийупеккха̄’’ти вуттам̣. ат̣т̣ханнам̣ рӯпа̄рӯпаджджха̄на̄нам̣ пат̣ила̄бхато пуббабха̄ге ева нӣваран̣авитаккавича̄ра̄дӣнам̣ паха̄на̄бхимукхӣбхӯтатта̄ тесам̣ паха̄непи абйа̄па̄рабха̄вӯпагаманена маджджхатта̄ка̄раппаватта̄ сама̄дхивасена уппанна̄ ат̣т̣ха пан̃н̃а̄ чева упа̄да̄наккхандхабхӯтесу сан̇кха̄ресу аджджхупеккхана̄ка̄раппаватта̄ випассана̄васена уппанна̄ чатуннам̣ магга̄нам̣ пуббабха̄ге тасса тасса адхигама̄йа чатассо чатуннам̣ пхаласама̄паттӣнам̣ пуббабха̄ге тасса тасса адхигама̄йа аппан̣ихитавимоккхавасена паватта̄ чатассо сун̃н̃атаанимиттавимоккхавасена двети даса пан̃н̃а̄ ча̄ти име ат̣т̣ха̄раса пан̃н̃а̄ сан̇кха̄рупеккха̄ на̄ма. йатха̄вуттавипассана̄пан̃н̃а̄ва лаккхан̣авичинанепи маджджхаттабхӯта̄ випассанупеккха̄ на̄ма. адуккхамасукхаведана̄ веданупеккха̄ на̄ма. има̄сам̣ пана дасаннампи упеккха̄нам̣ ‘‘таттха таттха а̄гатанайато вибха̄го дхаммасан̇гахат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайена ведитаббо’’ти дассенто а̄ха евамайам̣ дасавидха̄пӣтиа̄ди. таттха таттха а̄гатанайатоти идампи хи та̄сам̣ вибха̄гадассанасса бхӯмипуггала̄дипадам̣ вийа висум̣ ма̄тика̄падавасена вуттам̣, на пана бхӯмипуггала̄дивасена вибха̄гадассанасса а̄гатат̣т̣ха̄напара̄масанам̣ а̄гатат̣т̣ха̄насса ат̣т̣хаса̄линийа̄тиа̄дина̄ вуттатта̄, тасма̄ са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 1.11 татийаджджха̄накатха̄) йам̣ вуттам̣ ‘‘има̄сам̣ пана дасаннампи упеккха̄нам̣ бхӯмипуггала̄дивасена вибха̄го таттха таттха вуттанайенева ведитабботи дассенто а̄ха евамайам̣ дасавидха̄тиа̄дӣ’’ти, там̣ аманасикатва̄ вуттанти гахетаббам̣. таттха таттха а̄гатанайатоти ‘‘идха (кхӣн̣а̄саво) бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нева сумано хоти, на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но’’тиа̄дина̄ (дӣ. ни. 3.348; а. ни. 6.1) чхал̣ан̇гупеккха̄ а̄гата̄, ‘‘упеккха̄сахагатена ¶ четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратӣ’’ти (дӣ. ни. 3.308; ма. ни. 1.77; 2.309; 3.230) евам̣ брахмавиха̄рупеккха̄ а̄гата̄ти имина̄ найена ¶ дасаннампи упеккха̄нам̣ таттха таттха вуттападесесу а̄гатанайадассанато ча айам̣ дасавидха̄пи упеккха̄ дхаммасан̇гахат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева ведитабба̄ти самбандхо.
бхӯмӣтиа̄дӣсу пана чхал̣ан̇гупеккха̄ ка̄ма̄вачара̄, брахмавиха̄рупеккха̄ рӯпа̄вачара̄тиа̄дина̄ бхӯмито ча, чхал̣ан̇гупеккха̄ асеккха̄намева, брахмавиха̄рупеккха̄ путхуджджана̄дӣнам̣ тин̣н̣ампи пуггала̄нантиа̄дина̄ пуггалато ча, чхал̣ан̇гупеккха̄ соманассупеккха̄сахагатачиттасампайутта̄тиа̄дина̄ читтато ча, чхал̣ан̇гупеккха̄ чхал̣а̄рамман̣а̄тиа̄дина̄ а̄рамман̣ато ча, ‘‘веданупеккха̄ ведана̄ккхандхена сан̇гахита̄, итара̄ нава сан̇кха̄раккхандхена̄’’ти кхандхасан̇гахавасена ча, ‘‘чхал̣ан̇гупеккха̄ брахмавиха̄рабоджджхан̇гаджха̄на па̄рисуддхитатрамаджджхаттупеккха̄ ча аттхато ека̄. тасма̄ екаккхан̣е ча та̄су ека̄йа сати итара̄ на уппаджджанти, татха̄ сан̇кха̄рупеккха̄ випассанупеккха̄пи ведитабба̄. ведана̄вӣрийупеккха̄намекаккхан̣е сийа̄ уппаттӣ’’ти екаккхан̣авасена ча, ‘‘чхал̣ан̇гупеккха̄ абйа̄ката̄ брахмавиха̄рупеккха̄ кусала̄бйа̄ката̄, татха̄ сеса̄. веданупеккха̄ пана сийа̄ акусала̄пӣ’’ти евам̣ кусалаттикавасена ча, ‘‘сан̇кхепато чатта̄ро ча дхамма̄ вӣрийаведана̄татрамаджджхаттата̄н̃а̄н̣авасена̄’’ти евам̣ сан̇кхепавасена ча айам̣ дасавидха̄пи упеккха̄ дхаммасан̇гахат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева ведитабба̄ти йоджана̄.
еттха чета̄ кин̃ча̄пи ат̣т̣хаса̄линийам̣ бхӯмипуггала̄дивасена сарӯпато уддхаритва̄ на вутта̄, татха̄пи таттха вуттаппака̄рехева та̄сам̣ бхӯмипуггала̄дивибха̄го найато уддхаритва̄ сакка̄ н̃а̄тунти таттха сарӯпато вуттан̃ча авуттан̃ча екато сан̇гахетва̄ таттха таттха а̄гатанайатотиа̄дӣхи навахи пака̄рехи атидесо като, тенева ‘‘дхаммасан̇гахат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттавасена̄’’ти аватва̄ ‘‘вуттанайенева̄’’ти вуттам̣. татха̄хи кхӣн̣а̄саво бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ти а̄димхи вутте чхал̣ан̇гупеккха̄ рӯпа̄диа̄рамман̣ата̄йа бхӯмито ка̄ма̄вачара̄ ча пуггалато асеккха̄намева ча уппаджджати, читтато соманассупеккха̄читтасампайутта̄, а̄рамман̣ато чхал̣а̄рамман̣а̄, кусалаттикато абйа̄ката̄ ча̄ти пан̣д̣итехи сакка̄ ¶ н̃а̄тум̣, татха̄ чхал̣ан̇гупеккха̄ ча брахмавиха̄рупеккха̄ ча татрамаджджхаттупеккха̄ ча джха̄нупеккха̄ ча па̄рисуддхупеккха̄ ча аттхато ека̄тиа̄димхи вутте панасса сан̇кха̄раккхандхасан̇гахитатта̄ брахмавиха̄рупеккха̄дӣхи саха екаккхан̣е ануппаттиа̄дайо ча сакка̄ н̃а̄тум̣, йатха̄ ча чхал̣ан̇гупеккха̄, евам̣ сеса̄нампи йатха̄рахам̣ ат̣т̣хаса̄линийам̣ вуттанайато бхӯмиа̄дивибха̄гуддха̄ранайо ¶ н̃а̄таббо. ана̄бхогараса̄ти пан̣ӣтасукхепи тасмим̣ аванатипат̣ипаккхакичча̄ти аттхо.
пуггалена̄ти пуггала̄дхит̣т̣ха̄нена. килесехи сампайутта̄нам̣ а̄раккха̄. тӣран̣ам̣ киччасса па̄рагаманам̣. павичайо вӣмам̣са̄. иданти сатисампаджан̃н̃ам̣. йасма̄ тасса на̄мака̄йена сампайуттам̣ сукханти имасса тасма̄ етаматтхантиа̄дина̄ самбандхо. тасса̄ти джха̄насаман̇гино. там̣самут̣т̣ха̄нена̄ти там̣ йатха̄вуттана̄мака̄йасампайуттам̣ сукхам̣ самут̣т̣ха̄нам̣ ка̄ран̣ам̣ йасса рӯпасса тена там̣самут̣т̣ха̄нена рӯпена. асса̄ти йогино. йасса̄ти рӯпака̄йасса. пхут̣атта̄ти атипан̣ӣтена рӯпена пхут̣атта̄. етаматтхам̣ дассентоти ка̄йикасукхахетубхӯтарӯпасамут̣т̣ха̄пакана̄мака̄йасукхам̣ пат̣исам̣ведийама̄но ева джха̄насаман̇гита̄каран̣е ка̄рийопача̄рато ‘‘сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведетӣ’’ти вуччатӣти имаматтхам̣ дассентоти аттхо. йанти хетуаттхе нипа̄тоти а̄ха ‘‘йам̣джха̄нахетӯ’’ти. сукхапа̄рамиппаттети сукхасса уккам̣сапарийантам̣ патте. еваметесам̣ паха̄нам̣ ведитаббанти самбандхо. атха касма̄ джха̄несвева ниродхо вуттоти самбандхо.
чатуттхаджджха̄накатха̄ван̣н̣ана̄
каттха чуппаннанти еттха каттха̄ти хетумхи бхуммам̣, касмим̣ хетумхи сатӣти аттхо. на̄на̄ваджджанети аппана̄вӣтхиа̄ваджджанато на̄на̄ бхиннам̣ пуримавӣтхӣсу а̄ваджджанам̣ йасса упача̄расса, тасмим̣ на̄на̄ваджджане. висаманисаджджа̄йа уппаннакиламатхо висама̄санупата̄по. упача̄ре ва̄тиа̄ди паккхантарадассанам̣ ека̄ваджджанӯпача̄репи ва̄ти аттхо. пӣтипхаран̣ена̄ти имина̄ аппана̄вӣтхийа̄ вийа екавӣтхийампи ка̄ма̄вачарапӣтийа̄ пхаран̣аматтасса абха̄вам̣ дассети. доманассиндрийасса асса сийа̄ уппаттӣти самбандхо. етанти доманассиндрийам̣ уппаджджатӣти самбандхо. витаккавича̄раппаччайепӣти пи-саддо ат̣т̣ха̄наппайутто. со ‘‘пахӣнасса̄’’ти хет̣т̣ха̄ вуттапада̄нантарам̣ йоджетаббо ¶ ‘‘пахӣнасса̄пи доманассиндрийасса̄’’ти. витаккавича̄рабха̄вети еттха ‘‘уппаджджати доманассиндрийа’’нти а̄нетва̄ самбандхитаббам̣. нимиттаттхе четам̣ бхуммам̣, витаккавича̄рабха̄вахетӯти аттхо. витаккавича̄ра̄ти еттха ити-саддо тасма̄ти етасмим̣ аттхе дат̣т̣хаббо, тена йасма̄ етам̣ доманассиндрийам̣ витаккавича̄рапаччайе…пе… нева уппаджджати, йаттха пана уппаджджати, таттха витаккавича̄рабха̄вейева уппаджджати. йасма̄ ча аппахӣна̄йева дутийаджджха̄нӯпача̄ре витаккавича̄ра̄, тасма̄ таттхасса сийа̄ уппаттӣти еваметтха йоджана̄ ведитабба̄.
таттха̄ти ¶ дутийаджджха̄нӯпача̄ре. асса̄ти доманассиндрийасса. сийа̄ уппаттӣти идан̃ча паччайаматтадассанена самбха̄ванаматтато вуттам̣. доманассуппаттисамбха̄вана̄пи хи упача̄раккхан̣ейева ка̄тум̣ йутта̄, витаккавича̄рарахите пана дутийаджджха̄наккхан̣е тадуппаттисамбха̄вана̄пи на йутта̄ ка̄тунти. итаратха̄ кусалачиттаккхан̣е акусаладоманассуппаттийа̄ асамбхавато ‘‘таттхасса сийа̄ уппаттӣ’’ти на ваттаббам̣ сийа̄. самӣпаттхе ва̄ етам̣ бхуммам̣, упача̄раджджха̄на̄нантаравӣтхӣсӯти аттхо. дутийаджджха̄нети еттха̄пи анантаравӣтхӣсупи на твева уппаджджатӣти аттхо, евам̣ упари сукхиндрийепи. соманассиндрийасса уппаттӣти самбандхо. пахӣна̄ти вутта̄ти идам̣ ‘‘пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄’’ти вуттатта̄ вуттам̣. дуккха̄бха̄вена̄ти дуккхата̄бха̄вена. евам̣ сукха̄бха̄вена̄ти еттха̄пи. етена̄ти дуккхасукхапат̣иккхепавачанена. ит̣т̣ха̄нит̣т̣хавипарӣта̄нубхаваналаккхан̣а̄ти атиит̣т̣хаатианит̣т̣ха̄нам̣ випарӣтасса маджджхатта̄рамман̣асса анубхаваналаккхан̣а̄, маджджхатта̄рамман̣ампи хи ит̣т̣ха̄нит̣т̣хесу ева павит̣т̣хам̣ таббинимуттасса абха̄ва̄.
джха̄начатуккакатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
пуббенива̄сакатха̄ван̣н̣ана̄
12. арӯпаджджха̄на̄нампи ан̇гасамата̄йа чатуттхаджджха̄не сан̇гахоти а̄ха кесан̃чи абхин̃н̃а̄па̄дака̄нӣтиа̄ди, тенева ваккхати ‘‘ат̣т̣ха сама̄паттийо ниббаттетва̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.12). тесу ча чатуттхаджджха̄намева абхин̃н̃а̄па̄дакам̣ ниродхапа̄дакам̣ ¶ хоти, на итара̄ни. дӯрака̄ран̣атам̣ пана сандха̄йа ‘‘чатта̄ри джха̄на̄нӣ’’ти несампи екато гахан̣ам̣ катанти дат̣т̣хаббам̣. читтекаггататтха̄нӣти идам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄рам̣ сандха̄йа вуттанти а̄ха кхӣн̣а̄сава̄нантиа̄ди. саббакиччаса̄дхаканти диббавиха̄ра̄дисаббабуддхакиччаса̄дхакам̣. саббалокийалокуттарагун̣ада̄йаканти имина̄ йатха̄вуттам̣ випассана̄па̄дакатта̄дисаббам̣ сампин̣д̣ети. идан̃хи джха̄нам̣ бхагавато саббабуддхагун̣ада̄йакасса магган̃а̄н̣асса падат̣т̣ха̄натта̄ евам̣ вуттанти дат̣т̣хаббам̣. йатхайиданти йатха̄ идам̣. абхинӣха̄раккхаманти иддхивидха̄диаттхам̣ тадабхимукхам̣ нӣхаран̣айоггам̣.
джха̄наппат̣ила̄бхапаччайа̄нанти джха̄наппат̣ила̄бхахетука̄нам̣ джха̄наппат̣ила̄бхам̣ нисса̄йа уппаджджанака̄нам̣. па̄пака̄нанти ла̄мака̄нам̣. иччха̄вачара̄нанти иччха̄йа васена отин̣н̣а̄нам̣ нӣваран̣абха̄вам̣ тадекат̣т̣хатан̃ча аппатта̄нам̣ аттуккам̣сана̄дивасаппаватта̄нам̣ ахо вата мамева саттха̄ пат̣ипуччхитва̄ бхиккхӯнам̣ еварӯпам̣ дхаммам̣ десеййа̄тиа̄динайаппаватта̄нам̣ ма̄на̄дӣнам̣. поттхакесу пана ‘‘джха̄наппат̣ила̄бхапаччанӣка̄на’’нтипи ¶ па̄т̣хам̣ ликханти, со пама̄дапа̄т̣хоти гахетаббо ‘‘джха̄наппат̣ила̄бхапаччанӣка̄нам̣ нӣваран̣а̄нам̣ абха̄васса нӣваран̣адӯрӣбха̄вена парисуддхо’’ти евам̣ пуббе парисуддхападейева вуттатта̄. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 1.12) пана ‘‘иччха̄вачара̄нанти иччха̄йа авачара̄нам̣ иччха̄васена отин̣н̣а̄нам̣ паватта̄нам̣ на̄наппака̄ра̄нам̣ копааппаччайа̄нанти аттхоти айампи па̄т̣хо айутто ева̄ти гахетаббам̣. тато ева ча висуддхимагге айам̣ па̄т̣хо саббена саббам̣ на дассито’’ти вуттам̣. таттха ча на̄наппака̄ра̄нам̣ копааппаччайа̄нанти евам̣ нӣваран̣абха̄ваппаттадоса̄нам̣ пара̄мат̣т̣хатта̄ айам̣ па̄т̣хо пат̣иккхиттоти ведитаббо.
абхиджджха̄дӣнанти еттха абхиджджха̄-саддена ча анӣваран̣асабха̄вассева лобхасса ма̄на̄дӣнан̃ча гахан̣ам̣ джха̄наппат̣ила̄бхапаччайа̄нанти ануваттама̄натта̄. убхайампӣти анан̇ган̣аттам̣ вигатӯпаккилесаттан̃ча̄ти етам̣ убхайампи йатха̄ккамам̣ анан̇ган̣асуттаваттхасутта̄нуса̄ренева ведитаббам̣. тесу ча суттесу кин̃ча̄пи нӣваран̣асабха̄ваппатта̄ тхӯладоса̄пи вутта̄, татха̄пи адхигатачатауттхаджджха̄насса васена вуттатта̄ идха сукхума̄ ева те гахита̄. ан̇ган̣упаккилесаса̄ман̃н̃ена панеттха сутта̄нам̣ ападисанам̣. татха̄ хи ‘‘сутта̄нуса̄рена̄’’ти вуттам̣, на пана суттавасена̄ти.
пуббенива̄са̄нуссатийам̣ ¶ н̃а̄н̣ам̣ пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣анти ниббачанам̣ дассенто а̄ха пуббенива̄са̄нуссатимхӣтиа̄ди. ида̄ни пуббенива̄сам̣ пуббенива̄са̄нуссатим̣ таттха н̃а̄н̣ан̃ча вибха̄гато дассетум̣ таттха̄тиа̄ди вуттам̣. пубба-саддо атӣтабхавависайо, нива̄са-саддо ча каммаса̄дханоти а̄ха ‘‘пуббе атӣтаджа̄тӣсу нивуттхаккхандха̄’’ти. нивуттхата̄ четтха сакасанта̄не паваттата̄, тена̄ха анубхӯта̄тиа̄ди. ида̄ни сапарасанта̄наса̄дханавасена нива̄са-саддасса аттхам̣ дассетум̣ ‘‘нивуттхадхамма̄ ва̄ нивуттха̄’’ти ватва̄ там̣ виваритум̣ гочаранива̄сена̄тиа̄ди вуттам̣. гочарабхӯта̄пи хи дхамма̄ н̃а̄н̣ена нивуттха̄ на̄ма хонти, те пана сапаравин̃н̃а̄н̣агочарата̄йа дувидха̄ти дассетум̣ аттанотиа̄ди вуттам̣. паравин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄та̄пи ва̄ нивуттха̄ти самбандхо. идха̄пи париччхинна̄ти падам̣ а̄нетва̄ самбандхитаббам̣. анаматаггепи хи сам̣са̄ре аттана̄ авин̃н̃а̄тапубба̄нам̣ сатта̄нам̣ кхандха̄ парехева кехичи вин̃н̃а̄татта̄ паравин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄та̄ на̄ма вутта̄, тесам̣ ануссаран̣ам̣ пуримато дуккарам̣ йехи парехи вин̃н̃а̄тата̄йа те паравин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄та̄ на̄ма джа̄та̄, тесам̣ ваттама̄насанта̄на̄нуса̄рена вин̃н̃а̄таббато. те ча паравин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄та̄ дувидха̄ париниббута̄ апариниббута̄ти. тесу ча париниббута̄нуссаран̣ам̣ дуккарам̣ саббасо сусамуччхиннасанта̄натта̄. там̣ пана сикха̄ппаттапаравин̃н̃а̄там̣ пуббенива̄сам̣ дассетум̣ ‘‘чхиннават̣умака̄нуссаран̣а̄дӣсӯ’’ти вуттам̣. таттха чхиннават̣умака̄ атӣте париниббута̄ кхӣн̣а̄сава̄ чхиннасам̣са̄рамаггатта̄ ¶ . а̄ди-саддена апариниббута̄нам̣ паравин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄та̄нампи сӣхоккантикавасаена ануссаран̣ам̣ гахитам̣. йа̄йа сатийа̄ пуббенива̄сам̣ ануссарати, са̄ пуббенива̄са̄нуссатӣти а̄нетва̄ самбандхитаббам̣.
вихита-саддо видха-саддапарийа̄йоти а̄ха ‘‘анекавидха’’нти, бхавайониа̄дивасена бахувидханти аттхо. вихитанти ва̄ пайуттам̣ ван̣н̣итанти аттхам̣ гахетва̄ ‘‘анекехи пака̄рехи вихита’’нти ваттаббе маджджхепадалопам̣ катва̄ ниддит̣т̣ханти а̄ха ‘‘анекехи…пе… сам̣ван̣н̣ита’’нти. пака̄рехӣти на̄маготта̄дипака̄рехи. сам̣ван̣н̣итанти буддха̄дӣхи катхитам̣. ану-саддо анантараттхадӣпакоти а̄ха ‘‘абхининна̄митаматте ева̄’’ти, етена ча парикаммасса а̄раддхатам̣ дассети. пӯритапа̄рамӣнан̃хӣтиа̄дина̄ парикаммам̣ вина̄пи сиддхим̣ дассети.
а̄раддхаппака̄радассанаттхети ¶ ануссаритум̣ а̄раддха̄нам̣ пуббе нивуттхаккхандха̄нам̣ дассанаттхе. джа̄йатӣти джа̄ти, бхаво. со екакаммамӯлако а̄да̄наниккхепапариччхинно кхандхаппабандхо идха ‘‘джа̄тӣ’’ти адхиппетоти а̄ха екампӣтиа̄ди. каппоти асан̇кхйеййакаппо, со пана аттхато ка̄ло татха̄паваттадхаммамупа̄да̄йа пан̃н̃атто, тесам̣ васенасса париха̄ни ча вад̣д̣хи ча ведитабба̄. сам̣ват̣т̣о сам̣ват̣т̣анам̣ вина̄со асса аттхӣти сам̣ват̣т̣о, асан̇кхйеййакаппо. сам̣ват̣т̣ена вина̄сена саха тит̣т̣хати сӣлена̄ти сам̣ват̣т̣ат̣т̣ха̄йӣ. евам̣ виват̣т̣отиа̄дӣсупи. таттха виват̣т̣анам̣ виват̣т̣о, уппатти, вад̣д̣хи ва̄. теджена вина̄со теджосам̣ват̣т̣о. виттха̄рато пана̄ти путхулато пана сам̣ват̣т̣асӣма̄бхедо наттхи, тена̄ха ‘‘сада̄пӣ’’ти. еканагарийа̄ вийа асса джа̄таккхан̣е вика̄ра̄паджджанато джа̄тиккхеттавоха̄роти дассетум̣ ‘‘пат̣исандхиа̄дӣсу кампатӣ’’ти вуттам̣. а̄нубха̄во паваттатӣти тадантогадха̄нам̣ саббесам̣ сатта̄нам̣ рога̄диупаддаво вӯпасамматӣти адхиппа̄йо. йам̣ йа̄вата̄ ва̄ пана а̄кан̇кхеййа̄ти вуттанти йам̣ висайаккхеттам̣ сандха̄йа екасмим̣ ева кхан̣е саббаттха сарена абхивин̃н̃а̄панам̣, аттано рӯпака̄йадассанан̃ча пат̣иджа̄нантена бхагавата̄ ‘‘йа̄вата̄ ва̄ пана а̄кан̇кхеййа̄’’ти вуттам̣.
етесӯти ниддха̄ран̣е бхуммам̣. паваттапхалабходжаноти сайам̣патитапхала̄ха̄ро, идан̃ча та̄пасака̄лам̣ сандха̄йа вуттам̣. идхӯпапаттийа̄ти идха чаримабхаве упапаттийа̄. екаготтоти туситаготтена екаготто. итарети ван̣н̣а̄дайо. титтхийа̄ти каммапхалава̄дино. абхинӣха̄роти абхинӣха̄ропалаккхито пун̃н̃ан̃а̄н̣асамбхаран̣ака̄ло вутто. чутипат̣исандхивасена̄ти аттано парасса ва̄ тасмим̣ тасмим̣ аттабха̄ве чутим̣ дисва̄ антара̄ кин̃чи ана̄маситва̄ пат̣исандхийа̄ ева гахан̣авасена евам̣ джа̄нанам̣ иччхитаппадесоккамананти а̄ха тесан̃хӣтиа̄ди. убхайатха̄пӣти кхандхапат̣ипа̄т̣ийа̄пи ¶ чутипат̣исандхивасенапи. сӣхоккантавасенапӣти сӣханипа̄тавасенапи. килеса̄нам̣ а̄та̄панапарита̄панат̣т̣хена вӣрийам̣ а̄та̄поти а̄ха ‘‘вӣрийа̄та̄пена̄’’ти.
диббачаккхун̃а̄н̣акатха̄ван̣н̣ана̄
13. диви ¶ бхаватта̄ диббанти дева̄нам̣ паса̄дачаккху вуччатӣти а̄ха ‘‘диббасадисатта̄’’ти. дӯрепӣти пи-саддена сукхумасса̄пи а̄рамман̣асса гахан̣ам̣. вӣрийа̄рамбхавасена иджджханато сабба̄пи бха̄вана̄, падха̄насан̇кха̄расаманна̄гато ва̄ иддхипа̄дабха̄вана̄висесато вӣрийабха̄вана̄ти а̄ха ‘‘вӣрийабха̄вана̄баланиббатта’’нти. диббавиха̄равасена̄ти касин̣а̄диджджха̄начатауккавасена. имина̄ дӯрака̄ран̣аттхе асса диббабха̄вама̄ха. диббавиха̄расаннисситатта̄ти имина̄ а̄саннака̄ран̣абхӯтапа̄дакаджджха̄нато ниббаттанти диббавиха̄расаннисситатта̄ти имасса диббавиха̄рапаайа̄паннам̣ аттана̄ сампайуттам̣ рӯпа̄вачарачатуттхаджджха̄нам̣ ниссайапаччайабхӯтам̣ нисса̄йа диббачаккхун̃а̄н̣асса паваттатта̄типи аттхо. дивудха̄тусса джутигатийогам̣ сандха̄йа а̄локапааггахена̄тиа̄ди вуттам̣. таттха а̄локапариггахена̄ти касин̣а̄локапариггахавасена. дассанат̣т̣хена̄ти рӯпадассанабха̄вена, имина̄ ‘‘чаккхати рӯпам̣ вибха̄ветӣ’’ти ниббачанато чаккхуттам̣ дассети. чаккхукиччакаран̣ена̄ти идам̣ чаккхумива чаккхӯти упама̄йа садисанимиттадассанам̣, самависама̄дидассанасан̇кха̄тасса чаккхукиччасса каран̣атоти аттхо.
йатха̄ха̄ти упаккилесасуттаппадесам̣ (ма. ни. 3.242) нидассети. таттха вичикиччха̄тиа̄дӣсу бхагавато бодхимӯле анабхисамбуддхассева диббачаккхуна̄ на̄на̄видха̄ни рӯпа̄ни пассантасса ‘‘идам̣ ну кхо ким̣, идам̣ ну кхо ки’’нти вичикиччха̄ уппанна̄, тато пана вичикиччха̄ниваттанаттхам̣ та̄ни рӯпа̄ни аманасикарото аманасикаронтасса тхинамиддхам̣ уппаннам̣, тато ниваттанаттхам̣ пуна саббарӯпа̄ни манасикарото раккхаса̄дӣсу чхамбхитаттам̣ уппаннам̣, ‘‘киметтха бха̄йитабба’’нти бхайавиноданавасена манасикарото аттано манасика̄ракосаллам̣ пат̣ичча уппиласан̇кха̄та̄ сама̄дхидӯсика̄ гехаситапӣти уппанна̄, танниседха̄йа манасика̄равӣрийам̣ ситхилам̣ каронтасса ка̄йа̄ласийасан̇кха̄там̣ дут̣т̣хуллам̣, танниседха̄йа пуна вӣрийам̣ пагган̣хато ачча̄раддхавӣрийам̣, пуна танниседха̄йа вӣрийам̣ ситхилайато атилӣнавӣрийам̣ уппаннам̣, танниседхетва̄ диббарӯпа̄ни пассато абхиджаппа̄сан̇кха̄та̄ тан̣ха̄ уппанна̄, танниседха̄йа хӣна̄дина̄на̄рӯпа̄ни манасикарото на̄на̄рамман̣авиккхепасан̇кха̄та̄ на̄наттасан̃н̃а̄ уппанна̄. пуна там̣ виха̄йа екамева манасикарото атиниджджха̄йитаттам̣ рӯпа̄нам̣ ативийа ¶ чинтанам̣ уппаннам̣. обха̄санти парикаммасамут̣т̣хитам̣ обха̄сам̣ ¶ . на ча рӯпа̄ни пасса̄мӣти ‘‘парикаммобха̄саманасика̄рапасутата̄йа диббачаккхуна̄ рӯпа̄ни на пасса̄мӣ’’ти евам̣ уппаттиккамасахито аттхо ведитаббо, манусса̄нам̣ иданти ма̄нусакам̣ ма̄нусакачаккхугочарам̣ тхӯларӯпам̣ вуччати. тадева манусса̄нам̣ дассанӯпача̄ратта̄ мануссӯпача̄роти а̄ха ‘‘мануссӯпача̄рам̣ атиккамитва̄’’ти. рӯпадассанена̄ти дӯрасукхума̄дирӯпадассанена.
йасма̄ нийамена пуреджа̄тат̣т̣хитарӯпа̄рамман̣ам̣ диббачаккхун̃а̄н̣ам̣ а̄ваджджанапарикаммехи вина̄ на уппаджджати, на ча уппаджджама̄нам̣ бхиджджама̄нам̣ рӯпамасса а̄рамман̣ам̣ хоти дуббалатта̄, чутичиттан̃ча каммаджарӯпасса бхан̇гаккхан̣е ева уппаджджати, пат̣исандхичиттан̃ча упапаттиккхан̣е, тасма̄ а̄ха чутиккхан̣етиа̄ди. рӯпадассанамеветтха саттадассананти чавама̄нетиа̄дина̄ пуггала̄дхит̣т̣ха̄нена вуттам̣. абхирӯпе вирӯпетипӣти идам̣ ван̣н̣а-саддасса сан̣т̣ха̄нава̄чакатам̣ сандха̄йа вуттам̣ махантам̣ хаттхира̄джаван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 1.138) вийа. сундарам̣ гатим̣ гата̄ сугата̄ти а̄ха ‘‘сугатигате’’ти. имина̄ пана падена̄ти йатха̄каммупагети имина̄ падена.
нерайика̄нам̣ аггиджа̄ласаттханипа̄та̄дӣхи вибхиннасарӣраван̣н̣ам̣ дисва̄ таданантарехи ка̄ма̄вачараджаванехева н̃а̄там̣ тесам̣ дуккха̄нубхаванампи дассанапхала̄йаттата̄йа ‘‘диббачаккхукиччамева̄’’ти вуттам̣. евам̣ манасикаротӣти тесам̣ каммасса н̃а̄тука̄мата̄васена па̄дакаджджха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа парикаммавасена кинну кхотиа̄дина̄ манасикароти. атхасса там̣ каммам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ а̄ваджджанапарикамма̄дӣнам̣ упари уппаннена рӯпа̄вачарачатуттхаджджха̄нена сампайуттам̣ йам̣ н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати, идам̣ йатха̄каммупаган̃а̄н̣ам̣ на̄ма̄ти йоджана̄. дева̄нам̣ дассанепи есева найо. висум̣ парикамманти пуббенива̄са̄дӣнам̣ вийа диббачаккхун̃а̄н̣апарикаммам̣ вина̄ висум̣ парикаммам̣ наттхи. кечи панеттха ‘‘па̄дакаджджха̄насама̄паджджанапарикаммехи киччам̣ наттхи, кинну кхо каммантиа̄диманасика̄ра̄нантарамева каммам̣. каммасӣсена там̣сампайутте ча дхамме а̄рамман̣ам̣ катва̄ аппана̄вӣтхи уппаджджати. евамана̄гатам̣сан̃а̄н̣епи, тенева висум̣ парикаммам̣ на̄ма наттхи…пе… диббачаккхуна̄ сахева иджджхантӣти вутта’’нти ваданти. там̣ на гахетаббам̣ васӣбхӯта̄нампи абхин̃н̃а̄нам̣ па̄дакаджджха̄на̄дипарикаммам̣ вина̄ ануппаттито. па̄дакаджджха̄на̄диматтена ча висум̣ парикаммам̣ на̄ма на хотӣти диббачаккхуна̄ва ета̄ни н̃а̄н̣а̄ни ¶ сиддха̄нӣти гахетаббам̣. евам̣ ана̄гатам̣сан̃а̄н̣асса̄пӣти диббачаккхуна̄ дит̣т̣хасса саттасса ана̄гате паваттим̣ н̃а̄тука̄мата̄йа па̄дакаджджха̄на̄дӣнаманантарам̣ н̃а̄н̣абала̄нурӯпам̣ ана̄гатесу анекакаппесу уппаджджана̄рахе пуббе аттабха̄вапарийа̄панне ¶ пан̃чаккхандхе таппат̣ибаддхе тада̄рамман̣е ча саббе локийалокуттарадхамме саммутин̃ча екаккхан̣е а̄ламбитва̄ уппаджджанакасса чатуттхаджджха̄насампайуттасса ана̄гатам̣сан̃аа̄н̣асса̄пи висум̣ парикаммам̣ на̄ма наттхӣти йоджана̄.
кечи панеттха ‘‘пуббенива̄са̄нуссатийам̣ вийа на̄маготта̄дигахан̣ампи аттхева, тан̃ча на абхин̃н̃а̄ккхан̣е, атха кхо таданантаресу ка̄ма̄вачараджаванаккхан̣есу ева хоти на̄мапарикаппака̄ле итарапарикаппа̄самбхава̄ камменуппаттийан̃ча парийанта̄бха̄ва̄. саббапарикамманимиттесу пана дхаммесу аттхесупи екаккхан̣е абхин̃н̃а̄йа дит̣т̣хесу йатха̄ручивасена паччха̄ евам̣на̄мотиа̄дина̄ ка̄ма̄вачарачиттена викаппо уппаджджати чаккхуна̄ дит̣т̣хесу бахӯсу рӯпесу тхамбхакумбха̄дивикаппо вийа. йан̃ча каттха авикаппитам̣, тампи викаппана̄раханти саббам̣ на̄маготта̄дито викаппитамева хоти. йатха̄ четтха, евам̣ пуббенива̄са̄нуссатийампи парикаппа̄рахатампи сандха̄йа па̄л̣ийам̣ евам̣на̄мотиа̄дина̄ ападесасахитамева вутта’’нти ваданти. ан̃н̃е пана ‘‘на̄маготта̄дикам̣ саббампи екаккхан̣е пан̃н̃а̄йати, абхиручитам̣ пана вачаса̄ вохарантӣ’’ти ваданти, тепи аттхато пуримехи садиса̄ ева, пуббе дит̣т̣хасса пуна воха̄рака̄лепи парикаппетаббато парикаппа̄рахадхаммадассанамева техипи аттхато упагатам̣. еке пана ‘‘со тато чуто амутра удапа̄динтиа̄дивачанато каменева атӣта̄на̄гатадхаммаджа̄нанена на̄маготта̄дӣхи саддхим̣ гахан̣ам̣ сукара’’нти ваданти, там̣ айуттамева буддха̄нампи саббам̣ н̃а̄тум̣ асаккун̣еййата̄йа саббан̃н̃ута̄ха̄ниппасан̇гато. па̄л̣ийам̣ име вата бхонтотиа̄ди йатха̄каммупаган̃а̄н̣асса паваттиа̄ка̄радассанам̣. ка̄йава̄ча̄ди четтха ка̄йавачӣвин̃н̃аттийо.
бха̄рийанти а̄нантарийасадисатта̄ вуттам̣. кхама̄пане хи асати а̄нантарийамева. тасса̄ти бха̄рийасабха̄васса упава̄дасса. махаллакоти кевалам̣ вайаса̄ва махаллако, на н̃а̄н̣ена, ‘‘на̄йам̣ кин̃чи локавоха̄раматтампи джа̄на̄ти, парисадӯсако ева амха̄кам̣ ладжджитаббасса каран̣ато’’ти адхиппа̄йена хӣл̣етва̄ вуттатта̄ гун̣апаридхам̣санена упавадатӣти ведитаббам̣. а̄вусотиа̄дина̄ ¶ тхеро упаримаггуппаттимасса а̄кан̇кханто карун̣а̄йа атта̄нама̄вика̄си. па̄катикам̣ ахосӣти магга̄варан̣ам̣ на̄хосӣти адхиппа̄йо. аттана̄ вуд̣д̣хатароти сайампи вуд̣д̣хо. еттха̄пи ‘‘уккут̣икам̣ нисӣдитва̄’’ти висуддхимагге вуттам̣. ана̄га̄мӣ араха̄ ча а̄йатим̣ сам̣вараттха̄йа на кхамеййум̣, сеса̄ досенапӣти а̄ха ‘‘саче со на кхаматӣ’’ти.
йе ча…пе… сама̄дапенти, тепи миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄ти йоджетаббам̣. сӣласампаннотиа̄дӣсу ¶ ниппарийа̄йато аггамаггат̣т̣хо адхиппето тассева ан̃н̃а̄ра̄дхана̄ нийамато, сеса̄пи ва̄ паччхимабхавика̄ сӣла̄дӣсу т̣хита̄ тесампи ан̃н̃уппаттинийамато. ан̃н̃анти арахаттапхалам̣. евам̣ сампаданти евам̣ ниббаттикам̣. йатха̄ там̣ авираджджханаканиббаттикам̣, евамидампи етасса нирайе ниббаттананти аттхо. йам̣ сандха̄йа ‘‘евам̣сампадамида’’нти ниддит̣т̣хам̣, там̣ дассетум̣ там̣ ва̄чантиа̄ди вуттам̣. там̣ ва̄чанти арийӯпава̄дам̣. читтанти арийӯпава̄дакачиттам̣. дит̣т̣хинти арийӯпава̄де доса̄бха̄вадассанадит̣т̣хим̣. ‘‘саббаметам̣ паджахисса̄мӣ’’ти читтена аччайам̣ десетва̄ кхама̄панавасена аппаха̄йа аппат̣иниссаджджитва̄. йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайети йатха̄ нирайапа̄лехи а̄харитва̄ нирайе т̣хапито, евам̣ нирайе т̣хапито ева, арийӯпава̄деневасса идам̣ нийамена нирайе ниббаттанам̣ йатха̄ маггена пхалам̣ сампаджджати, евам̣ сампаджджанаканти адхиппа̄йо.
миччха̄дит̣т̣хи саббапа̄памӯлатта̄ парама̄ падха̄на̄ йесам̣ ваджджа̄нам̣ та̄ни миччха̄дит̣т̣хипарама̄ни ваджджа̄ни, саббаваджджехи миччха̄дит̣т̣хийева парамам̣ ваджджанти аттхо. авӣтара̄гасса маран̣ато парам̣ на̄ма бхавантарупа̄да̄намева̄ти а̄ха ‘‘парам̣ маран̣а̄ти таданантарам̣ абхиниббаттаккхандхаггахан̣е’’ти. йена тит̣т̣хати, тасса упаччхеденева ка̄йо бхиджджатӣти а̄ха ‘‘ка̄йасса бхеда̄ти джӣвитиндрийассупаччхеда̄’’ти. ети етасма̄ сукханти айо, пун̃н̃ам̣. а̄йасса̄ти а̄гаманасса, хетусса ва̄. айати ит̣т̣ха̄рамман̣а̄дӣхи паваттатӣти а̄йо, асса̄до. асурасадисанти пета̄сурасадисам̣.
а̄саваккхайан̃а̄н̣акатха̄ван̣н̣ана̄
14. сарасалаккхан̣апат̣иведхена̄ти ¶ сабха̄васан̇кха̄тасса лаккхан̣асса асаммохато пат̣ивиджджханена. ниббаттиканти ниппха̄данам̣. йам̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ти йам̣ нибба̄нам̣ маггасса а̄рамман̣апаччайат̣т̣хена т̣ха̄нам̣ ка̄ран̣абхӯтам̣ а̄гамма. аппаваттинти аппаваттихетум̣. килесавасена̄ти йесам̣ а̄сава̄нам̣ кхепанена идам̣ н̃а̄н̣ам̣ а̄саваккхайан̃а̄н̣ам̣ джа̄там̣, тесам̣ килеса̄нам̣ васена, тесам̣ а̄сава̄нам̣ васена саббакилеса̄нам̣ сан̇гахан̣ато парийа̄йато пака̄рантаратоти аттхо. па̄л̣ийам̣ атӣтака̄лавасена ‘‘аббхан̃н̃а̄си’’нти ватва̄пи абхисамайака̄ле тасса тасса джа̄нанасса паччуппаннатам̣ упа̄да̄йа ‘‘евам̣ джа̄нато евам̣ пассато’’ти ваттама̄нака̄лена ниддесо като. ка̄ма̄сава̄дӣнам̣ вимуччаненева тадавина̄бха̄вато дит̣т̣ха̄савасса̄пи вимутти ведитабба̄.
‘‘кхӣн̣а̄ джа̄тӣ’’ти джа̄нанам̣ килесаккхайапаччавеккхан̣авасена, вуситам̣ брахмачарийантиа̄диджа̄нанам̣ ¶ маггапхаланибба̄напаччавеккхан̣авасена хотӣти а̄ха ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄тӣтиа̄дӣхи тасса бхӯми’’нти. таттха бхӯминти висайам̣, тӣсу ка̄лесупи джа̄тиккхайам̣ пати уджукамева ва̄йа̄ма̄самбхавепи там̣ пати ва̄йа̄макаран̣асса са̄ттхакатам̣, тасса ана̄гатаккхандха̄нуппаттипхалатан̃ча дассетум̣ йа̄ пана̄тиа̄ди вуттам̣. йа̄ пана маггасса абха̄витатта̄тиа̄дина̄ хи маггена̄вихатакилесехева а̄йатим̣ кхандха̄нам̣ джа̄ти хессати, тесан̃ча килеса̄нам̣ маггена вина̄се сати кхандха̄ на джа̄йиссанти, килеса̄нан̃ча тека̄ликата̄йа джа̄тийам̣ вуттанайена кеначи паччайена вина̄сайогепи читтасанта̄не килесавируддхаарийамаггаккхан̣уппа̄данамева таббина̄со вируддхапаччайопанипа̄тена а̄йатим̣ ануппаджджанато бӣджасанта̄не аггиккхандхопанипа̄тена а̄йатим̣ бӣджатта̄нуппатти вийа, ити маггаккхан̣уппаттисан̇кха̄такилеса̄бха̄вена килесапхала̄нам̣ кхандха̄нам̣ а̄йатим̣ ануппаттийева джа̄тиккхайоти айаматтхо вибха̄вӣйати, тена̄ха ‘‘маггасса бха̄витатта̄ ануппа̄дадхамматам̣ а̄паджджанена кхӣн̣а̄’’ти. еттха ча̄йаматтхо килеса̄бха̄васан̇кха̄тасса маггасса бха̄витатта̄ уппа̄дитатта̄ паччайа̄бха̄вена ануппаджджантӣ кхандха̄нам̣ джа̄ти тена а̄йатим̣ ануппаджджанасан̇кха̄тена ануппа̄дадхамматам̣ а̄паджджанена воха̄рато кхӣн̣а̄ ме джа̄тӣти. на хи сан̇кхатадхамма̄нам̣ паччайантарена вина̄со самбхавати, самбхаве ча ¶ тасса паччайантарата̄диппасан̇гато. таббируддхаккхан̣уппа̄данамева таббина̄суппа̄данам̣. танти кхӣн̣аджа̄тим̣ аббхан̃н̃а̄синти самбандхо. иттхатта̄йа̄ти име пака̄ра̄ иттхам̣, таббха̄во иттхаттам̣, тадаттха̄йа. дассентоти нигаманавасена дассентоти.
виджджа̄ттайакатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
упа̄сакаттапат̣иведана̄катха̄ван̣н̣ана̄
15. ан̃н̃а̄н̣анти дхи-саддайогена са̄миаттхе упайогавачанам̣. па̄да̄нӣти па̄де. йасаса̄ти парива̄рена. котӯхалаччхарети котӯхале аччхаре ча. айанти амикканта-саддо. найидам̣ а̄мед̣итавасена двиккхаттум̣, атха кхо аттхадвайавасена̄ти дассенто атха ва̄тиа̄дима̄ха. ависесена аттхаса̄ман̃н̃ена ниппханно абхиккантанти бха̄ванапум̣саканиддесо, десана̄паса̄да̄дивисеса̄пеккха̄йапи татхева тит̣т̣хати пуббе ниппханнатта̄ти а̄ха ‘‘абхиккантам̣…пе… паса̄до’’ти. адхомукхат̣хапитам̣ кеначи. хет̣т̣ха̄мукхаджа̄там̣ сайамева. парийа̄йехӣти пака̄рехи, арасарӯпатта̄дипат̣ипа̄дакака̄ран̣ехи ва̄.
гамудха̄тусса ¶ двикаммакатта̄бха̄ва̄ готамам̣ саран̣анти идам̣ пададвайампи на упайогавачанам̣. апи ча кхо пуримамева, паччхимам̣ пана паччаттавачананти дассетум̣ ‘‘готамам̣ саран̣анти гаччха̄мӣ’’ти вуттам̣. тена ча ити-саддо луттаниддит̣т̣хоти дассети. агхасса̄ти агхато па̄пато. та̄та̄ти хи падам̣ апеккхитва̄ ниссаккассева йуттатта̄. адхигатамагге саччхикатаниродхети пададвайена̄пи пхалат̣т̣ха̄ ева дассита̄, на маггат̣т̣ха̄ти дассенто ‘‘йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджама̄не ча̄’’ти а̄ха. виттха̄роти имина̄ ‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, дхамма̄ сан̇кхата̄ ва̄ асан̇кхата̄ ва̄, вира̄го тесам̣ аггамаккха̄йатӣ’’ти (итиву. 90; а. ни. 4.34) вуттападам̣ сан̇ган̣ха̄ти. анеджанти ниттан̣хам̣. аппат̣икӯланти авиродхаттхадӣпанато авируддхасучим̣ пан̣ӣтам̣ ва̄. ва̄ча̄йа пагун̣ӣкаттаббато, пакат̣т̣хехи саддаттхагун̣ехи йогато ва̄ пагун̣ам̣. сам̣хатоти гхат̣ито самето ¶ . йаттха̄ти йесу пурисайугесӯти самбандхо. ат̣т̣ха ча пуггаладхаммадаса̄ тети те ат̣т̣ха пуггала̄ арийадхаммасса дит̣т̣хатта̄ дхаммадаса̄.
саран̣антиа̄дӣсу айам̣ сан̇кхепаттхо – бхайахим̣сана̄диаттхена ратанаттайам̣ саран̣ам̣ на̄ма, тадева ме ратанаттайам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ пара̄йан̣анти буддхасубуддхата̄дигун̣авасена таппара̄йан̣ата̄ка̄раппаватто читтуппа̄до саран̣агаманам̣ на̄ма. йатха̄вуттена имина̄ читтуппа̄дена саманна̄гато саран̣ам̣ гаччхати на̄ма. етасса ча саран̣агаманасса локийалокуттаравасена дувидхо пабхедо. таттха локуттарам̣ саран̣агаманӯпаккилесасамуччхедена маггаккхан̣ейева сиджджхати. локийасаран̣агаманам̣ чатудха̄ паваттати ахам̣ атта̄нам̣ буддхасса париччаджа̄мӣтиа̄дина̄ аттаниййа̄танена, йатха̄вуттатаппара̄йан̣ата̄йа, сиссабха̄вӯпагаманена, пан̣ипа̄тена ча̄ти. саббаттха̄пи четтха сет̣т̣хадаккхин̣еййабха̄вавасенева саран̣агаманам̣ хоти, на н̃а̄тибхайа̄чарийа̄дивасена̄ти ведитаббам̣. евам̣ н̃а̄тиа̄дивасена титтхийам̣ вандато саран̣ам̣ на бхиджджати, даккхин̣еййабха̄вена ан̃н̃ам̣ вандато саран̣ам̣ бхиджджати. локийасса саран̣агаманасса нибба̄наппаттинийамам̣ садисапхалам̣ саран̣агатасса ана̄гате нибба̄наппаттинийамато. саббалокийасампаттисамадхигамо пана апа̄йадуккха̄дисаматиккамо ча а̄нисам̣сапхалам̣. тӣсу ваттхӯсу часса сам̣сайамиччха̄н̃а̄н̣а̄ди сам̣килесо. бхедописса са̄ваджджа̄наваджджавасена дувидхо. таттха пат̣хамо миччха̄дит̣т̣хипуббакехи титтхийапан̣ипа̄та̄дӣхи хоти, со ча анит̣т̣хапхалатта̄ са̄ваджджо. анаваджджо пана ка̄лакирийа̄йа хоти. локуттарасаран̣агаманасса саббатха̄ сам̣килесо ва̄ бхедо ва̄ наттхӣти ведитаббам̣.
ко упа̄сакотиа̄ди упа̄сакаттасарӯпака̄ран̣а̄дипуччха̄. таттха йо гахат̣т̣хо мануссо ва̄ амануссо ва̄ вуттанайена тисаран̣ам̣ гато, айам̣ упа̄сако. йо ча саран̣агамана̄дикирийа̄йа ратанаттайам̣ ¶ упа̄санато ‘‘упа̄сако’’ти вуччати. пан̃ча вераман̣ийо часса сӣлам̣. пан̃чамиччха̄ва̄н̣иджджа̄дипа̄па̄джӣвам̣ паха̄йа дхаммена самена джӣвитакаппанамасса а̄джӣво. ассаддхийадуссӣлата̄дайо упа̄сакаттасса випатти, тадабха̄во сампаттӣти ведитабба̄.
виха̄раггена̄ти ¶ оварака̄дивасанат̣т̣ха̄накот̣т̣ха̄сена. аджджабха̄ванти асмим̣ ахани паваттам̣ паса̄да̄дим̣. ка̄йавин̃н̃аттихетуко сарӣра̄вайаво ка̄йан̇гам̣. вачӣвин̃н̃аттихетукам̣ от̣т̣хадживха̄ди ва̄чан̇гам̣. ачопетва̄ти ача̄летва̄. етена ча вачӣпаваттийа̄ пуббабха̄ге т̣ха̄накаран̣а̄нам̣ чаланапаччайо ва̄йодха̄туйа̄ вика̄ра̄ка̄ро висум̣ ка̄йавин̃н̃атти на хоти, тена висум̣ вин̃н̃а̄петаббасса адхиппа̄йасса абха̄ва̄ вачӣвин̃н̃аттийамева сан̇гайхати тадупака̄ратта̄. йатха̄ ка̄йена ка̄йакан̣д̣уйана̄дӣсу саддуппаттихетубхӯто патхавӣдха̄туйа̄ а̄ка̄равика̄ро висум̣ адхиппа̄йасса авин̃н̃а̄панато вачӣвин̃н̃атти на хоти, евамайампӣти дассети. адхиппа̄йавин̃н̃а̄панато хета̄ вин̃н̃аттийо на̄ма джа̄та̄, на кевалам̣ ва̄йупатхавӣнам̣ чаланасаддуппаттипаччайабхӯтавика̄ра̄ка̄раматтата̄йа. еван̃ча бахиддха̄ руккха̄дӣсу чаланасаддуппаттипаччайа̄нам̣ йатха̄вуттаппака̄ра̄нам̣ вика̄ра̄ка̄ра̄нам̣ авин̃н̃аттита̄ саматтхита̄ хотӣти ведитабба̄. кечи ва̄чан̇ганти ‘‘хоту са̄дхӯ’’ти евама̄дива̄ча̄йа авайавантиа̄дим̣ ваданти, там̣ ачопетва̄ти имина̄ на самети. кхантим̣ ча̄ретва̄ти ануматим̣ паваттетва̄. ‘‘кхантим̣ дха̄ретва̄’’типи па̄т̣хо, бахи аниккхаманавасена ган̣хитва̄ти аттхо. пат̣имукхоти бхагавати пат̣иниваттамукхо, тена̄ха ‘‘апаккамитва̄’’ти.
16. йа̄чадха̄тусса двикаммакатта̄ ‘‘бхагава̄ васса̄ва̄сам̣ йа̄чито’’ти вуттам̣. сусассака̄лепӣти вуттамеваттхам̣ па̄кат̣ам̣ ка̄тум̣ ‘‘атисамаггхепӣ’’ти вуттам̣. ативийа аппаггхепи йада̄ кин̃чидева датва̄ бахум̣ пуббан̣н̣а̄паран̣н̣ам̣ ган̣ханти, та̄дисе ка̄лепӣти аттхо. бхиккхама̄на̄ти йа̄чама̄на̄. вуттасассанти вапитасассам̣. таттха̄ти веран̃джа̄йам̣, етена ‘‘вуттам̣ сала̄ка̄ ева хоти еттха̄ти сала̄ка̄вутта̄’’ти висесанасса паранипа̄тена ниббачанам̣ дассети. атха ва̄ ‘‘саббам̣ сассам̣ сала̄ка̄маттамева вуттам̣ ниббаттам̣ сампаннам̣ еттха̄ти сала̄ка̄вутта̄’’типи ниббачанам̣ дат̣т̣хаббам̣, тена̄ха ‘‘сала̄ка̄ ева сампаджджатӣ’’ти. ‘‘сала̄ка̄йа вуттам̣ джӣвика̄ етиссанти сала̄ка̄вутта̄’’типи ниббачанам̣ дассетум̣ сала̄ка̄йа ва̄тиа̄ди вуттам̣. дхан̃н̃акаран̣ат̣т̣ха̄нети дхан̃н̃аминанат̣т̣ха̄не. ван̣н̣аджджхаккханти каха̄пан̣апариккхакам̣.
ун̃чхена паггахена̄ти еттха паггахена̄ти паттена, там̣ гахетва̄ти аттхо. паггайхати етена бхиккха̄ти ¶ хи паггахо, патто. тена̄ха паггахена ¶ йо ун̃чхотиа̄ди. атха ва̄ паггахена̄ти гахан̣ена, ун̃чхаттха̄йа гахетаббо паттоти сиджджхатӣти а̄ха ‘‘паттам̣ гахетва̄’’ти.
ган̇га̄йа уттарадиса̄падесо уттара̄патхо, со нива̄со етесам̣, тато ва̄ а̄гата̄ти уттара̄патхака̄, тена̄ха уттара̄патхава̄сика̄тиа̄ди. ‘‘уттара̄хака̄’’типи па̄т̣хо, со ева аттхо нируттинайена. мандиранти ассаса̄лам̣. ‘‘мандара’’нтипи ликханти, там̣ на сундарам̣. са̄ ча мандира̄ йасма̄ париман̣д̣ала̄ка̄рена бахувидха̄ ча ката̄, тасма̄ ‘‘ассаман̣д̣алика̄йо’’ти вутта̄.
ган̇га̄йа даккхин̣а̄йа диса̄йа десо даккхин̣а̄патхо, таттха джа̄та̄ манусса̄ даккхин̣а̄патхаманусса̄. буддхам̣ мама̄йанти мамева̄йанти ган̣ханасӣла̄ буддхама̄мака̄, евам̣ сесесупи. еванти паччха̄ вуттанайена аттхе гайхама̄не. пат̣ивӣсанти кот̣т̣ха̄сам̣. тадупийанти таданурӯпам̣ таппахонакам̣. ладдха̄ти лабхитва̄ но хотӣти самбандхо. ‘‘ладдхо’’ти ва̄ па̄т̣хо, упат̣т̣ха̄кат̣т̣ха̄нам̣ нева лабхинти аттхо. н̃а̄ти ча пасаттхатамагун̣айогато сет̣т̣хо ча̄ти н̃а̄тисет̣т̣хо. еварӯпесу т̣ха̄несу айамева патирӯпоти а̄мисасса дуллабхака̄лесу парикатхобха̄са̄дим̣ акатва̄ парамасаллекхавуттийа̄ а̄джӣвасуддхийам̣ т̣хатва̄ бхагавато адхиппа̄йа̄нугун̣ам̣ а̄мисам̣ вича̄рентена на̄ма н̃а̄тисинехайуттена арийаса̄вакенева ка̄тум̣ йуттанти адхиппа̄йо.
ма̄ра̄ват̣т̣ана̄йа̄ти ма̄рена катачиттапариват̣т̣анена, читтасаммоханена̄ти аттхо. тампӣти уттаракурум̣ ва̄ тидасапурам̣ ва̄ а̄ват̣т̣еййа.
‘‘пхуссасса̄хам̣ па̄вачане, са̄ваке парибха̄сайим̣;
йавам̣ кха̄датха бхун̃джатха, ма̄ ча бхун̃джатха са̄лайо’’ти. (апа. тхера 1.39.88) –
апада̄не вуттасса акусаласса тада̄ ока̄сакататта̄. нибаддхада̄насса̄ти ‘‘дасса̄ма̄’’ти ва̄ча̄йа нийамитада̄насса. аппитаваттасса̄ти ка̄йена атихаритва̄ диннаваттхунопи. висахатӣти саккоти. сан̇кхепена̄ти нӣха̄рена. бйа̄маппабха̄йа̄ти самантато хет̣т̣ха̄ ча упари ча асӣтихаттхаматте т̣ха̄не гханӣбхӯта̄йа чхаббан̣н̣а̄йа пабха̄йа, йато чхаббан̣н̣арам̣сийо тал̣а̄като ма̄тика̄йо вийа никкхамитва̄ дасасу диса̄су ¶ дха̄ванти, са̄ йасма̄ бйа̄маматта̄ вийа кха̄йати, тасма̄ ‘‘бйа̄маппабха̄’’ти вуччати. йасма̄ анубйан̃джана̄ни ча паччекам̣ бхагавато сарӣре пабха̄сампаттийутта̄ ¶ а̄ка̄се чандасӯрийа̄дайо вийа вибха̄та̄ вирочанти, тасма̄ та̄ни бйа̄маппабха̄йа саха кеначи анабхибхаванӣйа̄ни вутта̄ни.
анаттхасан̃хитети гха̄та̄пеккхам̣ са̄миаттхе бхуммавачанам̣, тена̄ха ‘‘та̄дисасса вачанасса гха̄то’’ти. аттхо дхаммадесана̄йа хету уппаджджати еттха, дхаммадесана̄дико ва̄ аттхо уппаджджати ета̄йа̄ти ат̣т̣хуппатти, паччуппаннаваттху.
екам̣ гахетва̄ти дхаммадесана̄сиккха̄падапан̃н̃аттисан̇кха̄тесу двӣсу дхаммадесана̄ка̄ран̣ам̣ гахетва̄. раттиччхедо ва̄ти сатта̄хакаран̣ӣйавасена гантва̄ бахи арун̣ут̣т̣ха̄панавасена вутто, на вассаччхедавасена тасса висум̣ вуччама̄натта̄. етена ча вассаччхедапаччайе сатта̄хакаран̣ӣйена гаманам̣ анун̃н̃а̄танти ведитаббам̣. на кисмин̃чӣти кисмин̃чи гун̣е самбха̄вана̄васена на ман̃н̃анти. паччха̄ сӣлам̣ адхит̣т̣хахеййа̄ма̄ти а̄джӣвахету сантагун̣аппака̄санена а̄джӣвавипаттим̣ сандха̄йа вуттам̣. атиман̃н̃иссатӣти аваман̃н̃иссати.
17. ‘‘а̄йасма̄ти пийавачанамета’’нти уччанӣчаджанаса̄ман̃н̃авасена ватва̄ пуна уччаджана̄вен̣икавасенева дассенто ‘‘гаруга̄равасаппатисса̄дхивачана’’нти а̄ха. таттха саха патиссайена ниссайена̄ти саппатиссо, саниссайо, тасса гаругун̣айуттесу га̄рававачананти аттхо. идха пана вачанамева адхивачанам̣. паппат̣акоджанти а̄дикаппе удакӯпари пат̣хамам̣ патхавӣбха̄вена сан̃джа̄там̣ наванӣтапин̣д̣асадисам̣ удакепи уппиланасабха̄вам̣ авилӣйанакам̣ атисиниддхамадхурам̣ анекайоджанасахассабахалам̣ раса̄таласан̇кха̄там̣ патхаводжам̣. йам̣ а̄дикаппикехи мануссехи расатан̣ха̄йа гахетва̄ бхун̃джама̄нам̣ тесам̣ каммабалена упарибха̄ге каккхал̣абха̄вам̣ а̄паджджитва̄ хет̣т̣ха̄ пурима̄ка̄ренева т̣хитам̣, йасса ча балена айам̣ маха̄патхавӣ сапаббатасамуддака̄нана̄ хет̣т̣ха̄удаке анимуджджама̄на̄ авикирийама̄на̄ куллупари вийа ниччала̄ тит̣т̣хати, там̣ патхавӣса̄раман̣д̣анти аттхо, тена̄ха патхавӣман̣д̣отиа̄ди. сампаннанти мадхурарасена упетам̣, тена̄ха ‘‘са̄дураса’’нти. упапаннапхалоти ¶ бахупхало. ‘‘ниммаккхика’’нти ватва̄ пуна ‘‘ниммаккхикан̣д̣а’’нти маккхикан̣д̣а̄нампи абха̄вам̣ дассети. йе патхавӣниссита̄ па̄н̣а̄, те таттха сан̇ка̄месса̄мӣти еттха манусса̄мануссатираччха̄нагатиттхӣнампи хаттхасан̇ка̄мане ким̣ ана̄ма̄садосо на хотӣти? на хоти, касма̄? ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, иддхимасса иддхивисайе’’ти (па̄ра̄. 159) вачанато, тенева бхагава̄пи ана̄ма̄садосам̣ адассетва̄ ‘‘випалла̄сампи сатта̄ пат̣илабхеййу’’нти а̄ха, кхуддако га̄мо. маханто са̄пан̣о нигамо. падавӣтиха̄рена̄ти паданиккхепена.
винайапан̃н̃аттийа̄чанакатха̄ван̣н̣ана̄
18. винайапан̃н̃аттийа̄ ¶ мӯлато пабхутӣти па̄ра̄джика̄дигарука̄нам̣, тадан̃н̃есан̃ча сиккха̄пада̄нам̣ па̄тимоккхуддесаккамена йебхуййена апан̃н̃аттатам̣ сандха̄йа вуттам̣, на саббена саббам̣ апан̃н̃аттата̄йа. тенева тхеро бхагавантам̣ ‘‘са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апеййа уддисеййа па̄тимоккха’’нти па̄тимоккхуддесена саха сиккха̄падапан̃н̃аттим̣ йа̄чи. кхандхаке хи а̄нандаттхера̄дӣнам̣ паббаджджато пуретарамева ра̄хулабхаддасса паббаджджа̄йа ‘‘на, бхиккхаве, ананун̃н̃а̄то ма̄та̄питӯхи путто пабба̄джетаббо, йо пабба̄джеййа а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 105) пан̃н̃аттасиккха̄падам̣ диссати. идхева ат̣т̣хакатха̄йампи ‘‘са̄мампи пачанам̣…пе… на ват̣т̣атӣ’’ти ча, ‘‘раттиччхедо вассаччхедо ва̄ на като’’ти ча вуттатта̄ пуббева са̄мапа̄ка̄дипат̣иккхепо аттхӣти пан̃н̃а̄йати. евам̣ катипайасиккха̄пада̄нам̣ пан̃н̃аттисаббха̄вепи апан̃н̃аттапа̄ра̄джика̄дике сандха̄йа ‘‘на та̄ва, са̄рипутта, саттха̄ са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апетӣ’’ти вуттанти гахетаббам̣. путхутта̄рамман̣ато пат̣иниваттитва̄ саммадева ека̄рамман̣е читтена лӣно пат̣исаллӣно на̄ма̄ти а̄ха ‘‘екӣбха̄вам̣ гатасса̄’’ти, читтавивекам̣ гатасса̄ти аттхо. чиранти аччантасам̣йоге упайогавачанам̣.
сол̣асавидха̄йа пан̃н̃а̄йа̄ти маджджхиманика̄йе анупадасуттантадесана̄йам̣ ‘‘маха̄пан̃н̃о, бхиккхаве, са̄рипутто путхупан̃н̃о ха̄сапан̃н̃о джаванапан̃н̃о тиккхапан̃н̃о ниббедхикапан̃н̃о’’ти а̄гата̄ чха пан̃н̃а̄ ча нава̄нупуббавиха̄расама̄паттипан̃н̃а̄ ча арахаттамаггапан̃н̃а̄ ча̄ти евам̣ сол̣асавидхена а̄гата̄йа пан̃н̃а̄йа. йесам̣ буддха̄нам̣ са̄вака̄ суддха̄ва̄сесу сандиссанти, тейева ¶ локе па̄кат̣а̄ти випассӣа̄дайова идха уддхат̣а̄, на итаре пуббабуддха̄. тенева а̄т̣а̄на̄т̣ийасутте (дӣ. ни. 3.275 а̄дайо) дева̄пи аттано па̄кат̣а̄нам̣ тесан̃н̃ева гахан̣ам̣ акам̣су, на̄н̃н̃есанти ведитаббам̣.
19. кила̄суноти аппоссукка̄ пайоджана̄бха̄вена нирусса̄ха̄ ахесум̣, на а̄ласийена, тена̄ха на а̄ласийакила̄сунотиа̄ди. ниддосата̄йа̄ти ка̄йавачӣвӣтиккамасамут̣т̣ха̄пакадоса̄бха̄ва̄. па̄н̣ам̣ на хане на ча̄диннама̄дийетиа̄дина̄ (су. ни. 402) ова̄дасиккха̄пада̄нам̣ виджджама̄натта̄ вуттам̣ сатта̄паттиккхандхавасена̄тиа̄ди. чханнам̣ чханнам̣ васса̄нам̣ оса̄надивасам̣ апеккхитва̄ ‘‘саким̣ саки’’нти вуттатта̄ тадапеккхаметтха са̄мивачанам̣. сакаладжамбудӣпе саббопи бхиккхусан̇гхо упосатхам̣ ака̄сӣти самбандхо.
кхантӣ парамантиа̄дӣсу титиккха̄сан̇кха̄та̄ кханти саттасан̇кха̄рехи ниббатта̄нит̣т̣ха̄кхаманакилесатапанато парамам̣ тапо на̄ма. ва̄насан̇кха̄та̄йа тан̣ха̄йа никкхантатта̄ нибба̄нам̣ саббадхаммехи парамам̣ уттаманти буддха̄ ваданти. йатха̄вуттакхантийа̄ абха̄вена па̄н̣авадхам̣ ва̄ чхеданата̄л̣ана̄дим̣ ва̄ каронто парӯпагха̄тӣ парассахаран̣апарада̄ра̄тиккамана̄дӣхи муса̄песун̃н̃апхаруса̄дӣхи ча парам̣ вихет̣хайанто ча ба̄хитапа̄пата̄йа абха̄вена паббаджито ва̄ самитапа̄пата̄йа абха̄вена саман̣о ва̄ на хотӣти аттхо. сӣласам̣варена саббапа̄пасса ануппа̄данам̣ локийасама̄дхивипассана̄хи кусаласса упасампа̄данам̣ ниппха̄данам̣ саббехи маггапхалехи аттано читтасса парисодханам̣ пабхассарабха̄вакаран̣ам̣ йам̣, таметам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ анусит̣т̣хи. анупава̄доти ва̄ча̄йа кассачи анупаваданам̣. анупагха̄тоти ка̄йена кассачи упагха̄та̄каран̣ам̣ вутта̄васесе ча па̄тимоккхасан̇кха̄те сӣле атта̄нам̣ сам̣варан̣ам̣. бхаттасмим̣ маттан̃н̃ута̄сан̇кха̄таа̄джӣвапа̄рисуддхипаччайасаннисситасӣласама̄його таммукхена индрийасам̣варо пантасена̄санасан̇кха̄там̣ аран̃н̃ава̄сам̣ таммукхена пака̄сите чатупаччайасантосабха̄вана̄ра̄мата̄сан̇кха̄тамаха̄арийавам̣се патит̣т̣ха̄нан̃ча адхичиттасан̇кха̄те локийалокуттарасама̄дхимхи тадуппа̄данавасена а̄його ануйого ча йам̣, таметам̣ буддха̄нам̣ анусит̣т̣хӣти йоджана̄.
‘‘йа̄ва ¶ са̄санапарийанта̄’’ти а̄н̣а̄па̄тимоккхасса абха̄вато вуттам̣. паринибба̄нато пана уддхам̣ ова̄дапа̄тимоккхуддесопи наттхева, буддха̄ ева хи там̣ уддисанти, на са̄вака̄. пат̣хамабодхийанти бодхито вӣсативассапариччхинне ка̄ле, а̄чарийадхаммапа̄латтхерена пана ‘‘пан̃чачатта̄лӣса̄йа вассесу а̄дито паннараса васса̄ни пат̣хамабодхӣ’’ти вуттам̣, сиккха̄падапан̃н̃аттикаа̄лато пана пабхути а̄н̣а̄па̄тимоккхамева уддисантӣти идам̣ па̄тимоккхуддесаккаменева парипун̣н̣ам̣ катва̄ сиккха̄падапан̃н̃аттика̄лам̣ сандха̄йа вуттам̣. ат̣т̣ха̄нам̣ анавака̄соти йатха̄ккамам̣ хетупаччайапат̣иккхепавасена ка̄ран̣апат̣иккхепо. йанти йена ка̄ран̣ена. апарисуддха̄йа париса̄йа̄ти аладжджӣпуггалехи вомиссата̄йа асуддха̄йа париса̄йа, на кевалам̣ буддха̄нан̃н̃ева апарисуддха̄йа париса̄йа па̄тимоккхуддесо айутто, атха кхо са̄вака̄нампи. чодана̄са̄ран̣а̄дивасена пана содхетва̄ сам̣ва̄сакаран̣ам̣ са̄вака̄нан̃н̃ева бха̄ро, буддха̄ пана сиккха̄пада̄ни пан̃н̃апетва̄ упосатха̄дикаран̣авидха̄нам̣ сиккха̄петва̄ виссадждженти, чодана̄са̄ран̣а̄дӣни на каронти, тенева бхагава̄ асуддха̄йа париса̄йа па̄тимоккхам̣ ануддиситва̄ сакалараттим̣ тун̣хӣбхӯто нисӣди. бхиккхӯ ча бхагавато адхиппа̄йам̣ н̃атва̄ асуддхапуггалам̣ бахи нӣхарим̣су. тасма̄ са̄вака̄нампи асуддха̄йа париса̄йа н̃атва̄ упосатха̄дисан̇гхакаммакаран̣ам̣ брахмачарийантара̄йакаран̣ам̣ вина̄ на ват̣т̣атӣти ведитаббам̣.
саммукхаса̄вака̄нанти ¶ буддха̄нам̣ саммукхе дхарама̄нака̄ле паббаджита̄нам̣ саббантима̄нам̣ са̄вака̄нам̣. ул̣а̄ра̄тисайаджотанаттхам̣ ‘‘ул̣а̄рул̣а̄рабхога̄дикулавасена ва̄’’ти пуна ул̣а̄расаддаггахан̣ам̣ катам̣. а̄ди-саддена ул̣а̄рамаджджхаттаанул̣а̄ра̄дӣнам̣ гахан̣ам̣ ведитаббам̣. те паччхима̄ са̄вака̄ антарадха̄песунти самбандхо.
апан̃н̃аттепи сиккха̄паде йади са̄вака̄ сама̄наджа̄тиа̄дика̄ сийум̣, аттано кула̄нугатагантхам̣ вийа бхагавато вачанам̣ на на̄сеййум̣. йасма̄ пана сиккха̄падан̃ча на пан̃н̃аттам̣, име ча бхиккхӯ на сама̄наджа̄тиа̄дика̄, тасма̄ вина̄сесунти имаматтхам̣ дассетум̣ йасма̄ екана̄ма̄…пе… тасма̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ вихет̣хента̄тиа̄ди вуттам̣. чират̣т̣хитикава̄ре пана са̄вака̄нам̣ на̄на̄джачча̄дибха̄ве сама̄непи сиккха̄падапан̃н̃аттийа̄ парипун̣н̣ата̄йа са̄санасса чираппаватти ведитабба̄. йади евам̣ касма̄ саббепи буддха̄ сиккха̄пада̄ни на пан̃н̃апентӣти? йасма̄ ¶ ча са̄санасса чираппаваттийа̄ на кевалам̣ сиккха̄падапан̃н̃аттийева хету, атха кхо а̄йатим̣ дхаммавинайам̣ гахетва̄ са̄вакехи винетаббапуггала̄нам̣ самбхавопи, тасма̄ тесам̣ самбхаве сати буддха̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апенти, на̄сатӣти парипун̣н̣а̄пан̃н̃аттийева венеййасамбхавасса̄пи сӯчанато са̄санасса чираппаваттийа̄ хету вутта̄ти ведитабба̄. па̄л̣ийам̣ сахассам̣ бхиккхусан̇гхам̣…пе… овадатӣти еттха сахассасан̇кхйа̄париччхинно сан̇гхо сахассо сахассилокадха̄тӯтиа̄дӣсу (дӣ. ни. 2.18) вийа. там̣ сахассам̣ бхиккхусан̇гханти йоджана̄. сахассасаддасса екавачанантата̄йа ‘‘бхиккхусахассасса̄’’ти ватва̄ авайава̄пеккха̄йа ‘‘овадийама̄на̄на’’нти бахувачананиддесо катоти дат̣т̣хаббо.
анупа̄да̄йа а̄савехи читта̄ни вимуччим̣сӯти еттха а̄савехӣти каттуаттхе каран̣авачанам̣. читта̄нӣти паччаттабахувачанам̣. вимуччим̣сӯти каммаса̄дханам̣. тасма̄ а̄савехи каттубхӯтехи анупа̄да̄йа а̄рамман̣акаран̣авасена аггахетва̄ читта̄ни вимочита̄нӣти еваметтха аттхо гахетабботи а̄ха тесан̃хи читта̄нӣтиа̄ди. йехи а̄савехӣти еттха̄пи каттуаттхе ева каран̣авачанам̣. вимуччим̣сӯти каммаса̄дханам̣. тети а̄сава̄. та̄нӣти читта̄ни, упайогабахувачанан̃четам̣. вимуччим̣сӯти каттуса̄дханам̣, вимочесунти аттхо. аггахетва̄ вимуччим̣сӯти а̄рамман̣авасена та̄ни читта̄ни аггахетва̄ а̄сава̄ техи читтехи муттаванто ахесунти аттхо. атха ва̄ а̄савехӣти ниссаккавачанам̣, вимуччим̣сӯти каттуса̄дханам̣. тасма̄ кан̃чи сан̇кхатадхаммам̣ тан̣ха̄дивасена анупа̄дийитва̄ читта̄ни вимуттаванта̄ни ахесунти аттхо гахетаббо. пуримавачана̄пеккханти ан̃н̃атарасмим̣ бхим̣санаке ванасан̣д̣ети вуттавачанасса апеккханам̣ тасмим̣ пуримавачанети евам̣ апеккхананти аттхо, тена̄ха йам̣ вуттантиа̄ди. бхим̣санасса бхайасса катам̣ каран̣ам̣ ¶ кирийа̄ бхим̣санакатам̣, тасмим̣ бхим̣санакирийа̄йа̄ти аттхам̣ дассенто а̄ха ‘‘бхим̣санакирийа̄йа̄’’ти. бхим̣сайатӣти бхим̣сано, сова бхим̣санако, тасса бха̄во ‘‘бхим̣санакатта’’нти ваттаббе та-ка̄расса лопам̣ катва̄ вуттанти пака̄рантарена аттхам̣ дассенто а̄ха ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди. бахутара̄нам̣ сатта̄нам̣ ва̄ти йебхуййена̄ти падасса аттхадассанам̣. тена ча йо кочӣти падасса̄пи йо йо ¶ пависатӣти виччха̄васена на̄наттхена аттхо гахетабботи дассети, йо йо пависати, тесу бахутара̄нанти аттхасамбхавато.
нигамананти пакате аттхе йатха̄вуттасса аттхасса упасам̣ха̄ро. айан̃хеттха нигаманаккамо – йа̄ хи, са̄рипутта, випассӣа̄дӣнам̣ тин̣н̣ам̣ буддха̄нам̣ аттано паринибба̄нато упари парийаттивасена винетабба̄нам̣ пуггала̄нам̣ абха̄вена тесам̣ аттха̄йа виттха̄рато сиккха̄падапан̃н̃аттийам̣ кила̄сута̄ аппоссукката̄, йа̄ ча упаниссайасампанна̄нам̣ венеййа̄нам̣ четаса̄ чето паричча бхим̣санакаванасан̣д̣епи гантва̄ оваданта̄нам̣ тесам̣ маггапхалуппа̄данаттха̄йа дхаммадесана̄йа ева акила̄сута̄ саусса̄хата̄, на виттха̄рато дхаммавинайадесана̄йа, айам̣ кхо, са̄рипутта, хету, айам̣ паччайо, йена випассӣа̄дӣнам̣ тин̣н̣ам̣ буддха̄нам̣ брахмачарийам̣ на чират̣т̣хитикам̣ ахосӣти. пурисайугавасена̄ти пуриса̄нам̣ йугам̣ паваттика̄ло, тасса васена, пурисавасена̄ти аттхо. саббапаччхимакоти паринибба̄надивасе паббаджито субхаддасадисо. сатасахассам̣ сат̣т̣химатта̄ни ча вассасахасса̄нӣти идам̣ бхагавато джа̄тито пат̣т̣ха̄йа вуттам̣, бодхито пат̣т̣ха̄йа пана ган̣ийама̄нам̣ ӯнам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣. двейева̄ти дхарама̄не бхагавати екам̣, париниббуте еканти две ева пурисайуга̄ни.
20-1. асамбхун̣антена̄ти апа̄пун̣антена. ко анусандхӣти пуримакатха̄йа имасса ко самбандхоти аттхо. йам̣ вуттанти йам̣ йа̄читанти аттхо. йесӯти вӣтиккамадхаммесу. несанти дит̣т̣хадхаммика̄диа̄сава̄нам̣. тети вӣтиккамадхамма̄. н̃а̄тийева пита̄махапитупутта̄дивасена париват̣т̣анато париват̣т̣оти н̃а̄типариват̣т̣о. лока̄мисабхӯтанти локапарийа̄паннам̣ хутва̄ килесехи а̄маситаббато лока̄мисабхӯтам̣. паббаджджа̄сан̇кхепенева̄ти дасасиккха̄падада̄на̄дипаббаджджа̄мукхена. етанти метхуна̄дӣнам̣ акаран̣ам̣. тха̄манти сиккха̄падапан̃н̃а̄панаса̄маттхийам̣. сан̃чхавинти суккаччхавим̣ пакатиччхавим̣, сундараччхавим̣ ва̄. сесанти сесападайоджанадассанам̣. ида̄ни аттхайоджанам̣ дассенто а̄ха айам̣ ва̄ хеттха̄тиа̄ди. таттха ва̄-саддо авадха̄ран̣е. хи-саддо пасиддхийам̣, айамева хеттха̄ти аттхо. атха саттха̄ти падасса аттхам̣ дассети ‘‘тада̄ саттха̄’’ти. ропетва̄ти пха̄литат̣т̣ха̄не ¶ ниннам̣ мам̣сам̣ самам̣ вад̣д̣хетва̄. саке а̄чарийакети аттано а̄чарийабха̄ве, а̄чарийакамме ва̄.
випулабха̄вена̄ти ¶ бахубха̄вена. айонисо уммуджджама̄на̄ти анупа̄йена абхинивисама̄на̄, випарӣтато джа̄нама̄на̄ти аттхо. расена расам̣ сам̣сандитва̄ти анаваджджасабха̄вена са̄ваджджасабха̄вам̣ саммиссетва̄. уддхаммам̣ уббинайанти уггатадхаммам̣ уггатавинайан̃ча, йатха̄ дхаммо ча винайо ча винассиссати, евам̣ катва̄ти аттхо. имасмим̣ аттхети имасмим̣ сан̇гха̄дхика̄ре. пабхассароти пабха̄санасӣло. евам̣на̄мо евам̣готтоти сойама̄йасма̄ сота̄паннотина̄маготтена саманна̄гато, айам̣ вуччати сота̄панноти пакатена самбандхо. авинипа̄тадхаммоти еттха дхамма-саддо сабха̄вава̄чӣ, со ча аттхато апа̄йесу кхипанако дит̣т̣хиа̄диакусаладхаммо ева̄ти а̄ха ‘‘йе дхамма̄’’тиа̄ди. ида̄ни сабха̄вавасенева аттхам̣ дассетум̣ винипатанам̣ ва̄тиа̄ди вуттам̣. нийатоти саттабхаваббхантаре нийатаккхандхапаринибба̄но. тасса ка̄ран̣ама̄ха ‘‘самбодхипара̄йан̣о’’ти.
22. анудхаммата̄ти локуттарадхамма̄нугато сабха̄во. пава̄ран̣а̄сан̇гахам̣ датва̄ти ‘‘а̄га̄минийа̄ пун̣н̣амийа̄ пава̄ресса̄ма̄’’ти ануматида̄навасена датва̄, пава̄ран̣ам̣ уккад̣д̣хитва̄ти аттхо, етена найена кеначи паччайена пава̄ран̣уккад̣д̣ханам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти дӣпитам̣ хоти. ма̄гасирасса пат̣хамадивасети чандама̄савасена вуттам̣, апаракаттикапун̣н̣ама̄йа анантаре па̄т̣ипададивасети аттхо. пхуссама̄сасса пат̣хамадивасети еттха̄пи есева найо. идан̃ча нидассанаматтам̣ венеййа̄нам̣ апарипа̄кам̣ пат̣ичча пхуссама̄сато паран̃ча екадвитичатума̄сампи таттхева васитва̄ сесама̄сехи ча̄рика̄йа парийоса̄панато. дасасахассачаккава̄л̣ети идам̣ девабрахма̄нам̣ васена вуттам̣. манусса̄ пана имасмим̣йева чаккава̄л̣е бодханеййа̄ хонти. итарачаккава̄л̣есу пана манусса̄нам̣ имасмим̣ чаккава̄л̣е уппаттийа̄ чхандуппа̄данаттхам̣ анантампи чаккава̄л̣ам̣ олокетва̄ таданугун̣а̄нуса̄санӣ па̄т̣иха̄рийам̣ каронтийева.
а̄йа̄ма̄ти ¶ еттха а̄-саддо а̄гаччха̄ти имина̄ сама̄наттхоти а̄ха ‘‘а̄гаччха йа̄ма̄’’ти, ехи гаччха̄ма̄ти аттхо. суван̣н̣арасапин̃джара̄хӣти вилӣнасуван̣н̣аджалам̣ вийа пин̃джара̄хи суван̣н̣аван̣н̣а̄хӣти аттхо. па̄л̣ийам̣ нимантитамха̄тиа̄дӣсу ‘‘нимантита̄ вассам̣вуттха̄ амха̄’’ти ча, ‘‘нимантита̄ вассам̣вуттха̄ аттха̄’’ти ча самбандхо.
йанти деййадхаммаджа̄там̣, йам̣ кин̃чӣти аттхо. но наттхӣти амха̄кам̣ наттхи, ноти ва̄ етасса виваран̣ам̣ наттхӣти. еттха̄ти гхара̄ва̄се. танти там̣ ка̄ран̣ам̣, киччам̣ ва̄. кутоти катарахетуто. йанти йена ка̄ран̣ена, киччена ва̄. дутийе аттхавикаппе еттха̄ти имасса виваран̣ам̣ имасмим̣ тема̄саббхантарети. танти там̣ деййадхаммам̣.
таттха ¶ ча̄ти кусале. тиккхависадабха̄ва̄па̄данена самуттеджетва̄. вассетва̄ти а̄йатим̣ ва̄сана̄бха̄гийам̣ дхаммаратанавассам̣ ота̄ретва̄. йам̣ дивасанти йасмим̣ дивасе.
23. паттун̣н̣апаттапат̣е ча̄ти паттун̣н̣апат̣е чӣнапат̣е ча. тумба̄нӣти чаммамайателабха̄джана̄ни. анубандхитва̄ти анупагаманам̣ катва̄. абхиранта-саддо идха абхиручипарийа̄йоти а̄ха ‘‘йатха̄джджха̄сайа’’нтиа̄ди. сореййа̄дӣни маха̄ман̣д̣алача̄рика̄йа маггабхӯта̄ни сореййанагара̄дӣни. пайа̄гапатит̣т̣ха̄нанти ган̇га̄йа екасса титтхависесасса̄пи, там̣самӣпе га̄масса̄пи на̄мам̣. самантапа̄са̄дика̄йа̄ти самантато саббасо паса̄дам̣ джанетӣти самантапа̄са̄дика̄, тасса̄.
йе пана пака̄ре сандха̄йа ‘‘самантато’’ти вуччати, те пака̄ре виттха̄ретва̄ дассетум̣ татридантиа̄ди вуттам̣. таттха ‘‘самантапа̄са̄дика̄’’ти йа̄ сам̣ван̣н̣ана̄ вутта̄, татра тассам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ самантапаса̄дикабха̄ве идам̣ ваккхама̄нага̄тха̄вачанам̣ хотӣти йоджана̄. ба̄хиранида̄нааббхантаранида̄насиккха̄паданида̄на̄нам̣ васена нида̄наппабхедадӣпанам̣ ведитаббам̣. ‘‘тхерава̄даппака̄санам̣ ваттхуппабхедадӣпана’’нтипи ваданти. ‘‘сиккха̄пада̄нам̣ паччуппаннаваттхуппабхедадӣпана’’нтипи ваттум̣ ват̣т̣ати. сиккха̄паданида̄нанти пана веса̄лӣа̄ди сиккха̄падапан̃н̃аттийа̄ ¶ ка̄ран̣абхӯтадесависесо ведитаббо. еттха̄ти самантапа̄са̄дика̄йа. сампассатам̣ вин̃н̃ӯнанти самбандхо, тасма̄ айам̣ самантапа̄са̄дика̄твева паватта̄ти йоджетабба̄.
ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа вимативиноданийам̣
веран̃джакан̣д̣аван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
1. па̄ра̄джикакан̣д̣о
1. пат̣хамапа̄ра̄джикам̣
судиннабха̄н̣ава̄раван̣н̣ана̄
24. викка̄йикабхан̣д̣асса ¶ ¶ виккин̣анам̣ ин̣ада̄нан̃ча бхан̣д̣аппайоджанам̣ на̄ма. евам̣ пайоджитасса мӯласса саха вад̣д̣хийа̄ гахан̣ава̄йа̄мо уддха̄ро на̄ма. асукадивасе диннантиа̄дина̄ памут̣т̣хасса сатуппа̄дана̄ди са̄ран̣ам̣ на̄ма. чатуббидха̄йа̄ти кхаттийабра̄хман̣агахапатисаман̣а̄нам̣ васена, бхиккхуа̄дӣнам̣ ва̄ васена чатуббидха̄йа. дисва̄насса етадахосӣти хетуаттхе айам̣ дисва̄на-саддо асама̄накаттукатта̄, йатха̄ гхатам̣ пивитва̄ балам̣ хотӣти, еваман̃н̃аттха̄пи еварӯпесу. бхаббакулапуттоти упаниссайаматтасабха̄вена вуттам̣, на паччхимабхавиката̄йа. теневасса ма̄та̄диакалйа̄н̣амиттасама̄йогена катавӣтиккаманам̣ нисса̄йа уппаннавиппат̣иса̄рена адхигамантара̄йо джа̄то. паччхимабхавика̄нам̣ пуббабуддхуппа̄десу ладдхабйа̄каран̣а̄нам̣ на сакка̄ кеначи антара̄йам̣ ка̄тум̣. тенева ан̇гулима̄латтхера̄дайо акусалам̣ катва̄пи адхигамасампанна̄ ева ахесунти. чаримакачиттанти чутичиттам̣. сан̇кхам̣ вийа ликхитам̣ гхам̣ситва̄ дховитам̣ сан̇кхаликхитанти а̄ха дхотаичча̄ди. аджджха̄васата̄ти адхи-саддайогена ага̄ранти бхумматтхе упайогавачананти а̄ха ‘‘ага̄рамаджджхе’’ти. каса̄йарасаратта̄ни ка̄са̄йа̄нӣти а̄ха ‘‘каса̄йарасапӣтата̄йа̄’’ти. каса̄йато ниббаттата̄йа ча хи расопи ‘‘каса̄йарасо’’ти вуччати.
26. йада̄ джа̄на̄ти-саддо бодханаттхо на хоти, тада̄ тасса пайоге саппино джа̄на̄ти мадхуно джа̄на̄тӣтиа̄дӣсу вийа каран̣аттхе са̄мивачанам̣ саддасаттхавидӯ иччхантӣти а̄ха ‘‘кин̃чи дуккхена на̄нубхосӣ’’ти. кеначи дуккхена на̄нубхосӣти аттхо, кин̃чӣти еттха̄пи хи каран̣аттхе са̄мивачанасса лопо като, тенева ваккхати ‘‘викаппадвайепи пуримападасса уттарападена сама̄навибхаттилопо ¶ дат̣т̣хаббо’’ти. йада̄ пана джа̄на̄ти-саддо саран̣аттхо хоти, тада̄ ма̄ту саратӣтиа̄дӣсу вийа упайогаттхе са̄мивачанам̣ ¶ саддасаттхавидӯ вадантӣти а̄ха ‘‘атха ва̄ кин̃чи дуккхам̣ нассаратӣти аттхо’’ти, кассачи дуккхасса ананубхӯтата̄йа нассаратӣти аттхо. викаппадвайепӣти анубхаванасаран̣аттхавасена вутте дутийататийавикаппадвайе. пуримападасса̄ти кин̃чӣти падасса. уттарападена̄ти дуккхасса̄типадена. сама̄на̄йа са̄мивачанабхӯта̄йа вибхаттийа̄ ‘‘кассачи дуккхасса̄’’ти ваттаббе ‘‘кин̃чи дуккхасса̄’’ти лопоти дат̣т̣хаббо. маран̣енапи майам̣ тети еттха тети падасса сахаттхе каран̣авасенапи аттхам̣ дассетум̣ тайа̄ вийогам̣ ва̄ па̄пун̣исса̄ма̄ти аттхантарам̣ вуттам̣.
28. гандхабба̄ на̄ма га̄йанака̄. нат̣а̄ на̄ма ран̇ганат̣а̄. на̄т̣ака̄ лан̇гханака̄дайо. сукхӯпакаран̣ехи аттано паричаран̣ам̣ каронто йасма̄ лал̣анто кӣл̣анто на̄ма хоти, тасма̄ дутийе аттхавикаппе лал̣а̄тиа̄ди вуттам̣. да̄наппада̄на̄дӣнӣти еттха ниччада̄нам̣ да̄нам̣ на̄ма, висесада̄нам̣ пада̄нам̣ на̄ма, а̄ди-саддена сӣла̄дӣни сан̇ган̣ха̄ти.
30. чуддаса бхатта̄нӣти сан̇гхабхаттам̣ уддесабхаттам̣ нимантанам̣ сала̄кам̣ паккхикам̣ упосатхикам̣ па̄т̣ипадикам̣ а̄гантукам̣ гамикам̣ гила̄нам̣ гила̄нупат̣т̣ха̄кам̣ виха̄ра-дхура-ва̄рабхаттанти има̄ни чуддаса бхатта̄ни. еттха ча сена̄сана̄дипаччайаттайанисситесу а̄ран̃н̃акан̇га̄дипадха̄нан̇га̄нам̣ гахан̣авасена сесадхутан̇га̄нипи гахита̄нева хонтӣти ведитаббам̣. ваджджӣнанти ваджджӣра̄джӯнам̣. ваджджӣсӯти джанапада̄пеккхам̣ бахувачанам̣, ваджджӣна̄маке джанападети аттхо. пан̃чака̄магун̣а̄йева упабхун̃джитаббато парибхун̃джитаббато ча упабхогапарибхога̄, иттхиваттха̄дӣни ча тадупакаран̣а̄нӣти а̄ха ‘‘йехи теса’’нтиа̄ди. уккат̣т̣хапин̣д̣апа̄тикатта̄ти сесадхутан̇гапарива̄ритена уккат̣т̣хапин̣д̣апа̄тикадхутан̇гена саманна̄гататта̄, тена̄ха ‘‘сапада̄нача̄рам̣ чаритука̄мо’’ти.
31. доса̄ти ратти. таттха абхивуттхам̣ паривуситам̣ а̄бхидосикам̣, абхидосам̣ ва̄ паччӯсака̄лам̣ гато патто атикканто а̄бхидосико, тена̄ха екаратта̄тиккантасса ва̄тиа̄ди.
32. удакакан̃джийанти па̄нӣйапарибходжанӣйаудакан̃ча йа̄гу ча. татха̄ти самуччайаттхе.анокаппанам̣ асаддаханам̣, амарисанам̣ асаханам̣.
34. таддхиталопанти ¶ пита̄махато а̄гатам̣ ‘‘пета̄маха’’нти ваттаббе таддхитапаччайанимиттасса ¶ е-ка̄расса лопам̣ катва̄ти аттхо. йесам̣ сантакам̣ дханам̣ гахитам̣, те ин̣а̄йика̄. палибуддхоти ‘ма̄ гаччха ма̄ бхун̃джа̄’тиа̄дина̄ ката̄варан̣о, пӣл̣итоти аттхо.
35. аттана̄ти сайам̣. сапатино дханаса̄мино идам̣ са̄патеййам̣, дханам̣. тадева вибхаво.
36. бхиджджантӣти агахитапубба̄ ева бхиджджанти. динна̄пи пат̣исандхӣти питара̄ диннам̣ суккам̣ нисса̄йа уппаннасса саттасса пат̣исандхипи тена динна̄ на̄ма хотӣти вуттам̣. суккамева ва̄ идха пат̣исандхиниссайатта̄ ‘‘пат̣исандхӣ’’ти вуттам̣, тена̄ха ‘‘кхиппам̣ патит̣т̣ха̄тӣ’’ти. на хи питу сам̣йогаккхан̣ейева саттасса уппаттинийамо аттхи суккамева татха̄ патит̣т̣ха̄нанийамато. сукке пана патит̣т̣хите йа̄ва сатта диваса̄ни, ад̣д̣хама̄саматтам̣ ва̄, там̣ габбхасан̣т̣ха̄насса кхеттамева хоти ма̄ту мам̣сасса лохиталесасса саббада̄пи виджджама̄натта̄. пуббепи пан̃н̃аттасиккха̄пада̄нам̣ саббха̄вато апан̃н̃атте сиккха̄падети имасса пат̣хамапа̄ра̄джикасиккха̄паде ат̣т̣хапитети аттхо вутто. еварӯпанти евам̣ гарукасабха̄вам̣, па̄ра̄джикасан̇гха̄дисесаваттхубхӯтанти аттхо, тена̄ха ‘‘авасесе пан̃чакхуддака̄паттиккхандхе ева пан̃н̃апесӣ’’ти. йам̣ а̄дӣнаванти самбандхо. ка̄йавин̃н̃аттичопанатоти ка̄йавин̃н̃аттийа̄ ниббаттачаланато.
тенева̄ти авадха̄ран̣ена йа̄ни габбхаггахан̣ака̄ран̣а̄ни ниваттита̄ни, та̄нипи дассетум̣ ким̣ пана̄тиа̄ди вуттам̣. таттха убхайесам̣ чхандара̄гавасена ка̄йасам̣сагго вутто. иттхийа̄ ева чхандара̄гавасена на̄бхипара̄масанам̣ висум̣ вуттам̣. са̄мапан̣д̣итасса хи ма̄та̄ путтуппаттийа̄ сан̃джа̄та̄дара̄ на̄бхипара̄масанака̄ле ка̄мара̄гасама̄кулачитта̄ ахоси, итаратха̄ путтуппаттийа̄ ева асамбхавато. ‘‘сакко часса̄ ка̄мара̄гасамуппаттинимитта̄ни ака̄сӣ’’типи ваданти, ваттхувасена ва̄ етам̣ на̄бхипара̄масанам̣ ка̄йасам̣саггато висум̣ вуттанти дат̣т̣хаббам̣. ма̄тан̇гапан̣д̣итасса дит̣т̣хаман̇галика̄йа на̄бхипара̄масанена ман̣д̣абйасса ниббатти ахоси. чан̣д̣ападжджотама̄ту на̄бхийам̣ виччхика̄ пхаритва̄ ¶ гата̄, тена чан̣д̣ападжджотасса ниббатти ахосӣти а̄ха етенева найена̄тиа̄ди.
айанти судиннасса пура̄н̣адутийика̄. йам̣ сандха̄йа̄ти йам̣ аджджха̄ча̄рам̣ сандха̄йа. ма̄та̄питаро ча саннипатита̄ хонтӣти имина̄ суккасса самбхавам̣ дӣпети, ма̄та̄ ча утунӣ хотӣти имина̄ сон̣итасса. гандхабботи татрупаго сатто адхиппето, гантабботи вуттам̣ хоти, та-ка̄расса четтха дха-ка̄ро като. атха ва̄ гандхабба̄ на̄ма ран̇ганат̣а̄, те вийа татра татра бхавесу на̄на̄весаггахан̣ато айампи ‘‘гандхаббо’’ти вутто, со ма̄та̄питӯнам̣ саннипа̄таккхан̣ато паччха̄пи сатта̄хаббхантаре ¶ татра упапанно ‘‘паччупат̣т̣хито’’ти вутто. габбхасса̄ти калаларӯпасахитасса пат̣исандхивин̃н̃а̄н̣асса. тан̃хи идха ‘‘габбхо’’ти адхиппетам̣ са̄ тена габбхам̣ ган̣хӣтиа̄дӣсу (па̄ра̄. 36) вийа. асса там̣ аджджха̄ча̄ранти самбандхо. па̄л̣ийам̣ нираббудо вата бхо бхиккхусан̇гхо нира̄дӣнавоти имасса анантарам̣ тасмим̣ бхиккхусан̇гхети аджджха̄харитва̄ судиннена…пе… а̄дӣнаво уппа̄дитоти йоджана̄ ведитабба̄. итиха̄ти нипа̄тасамуда̄йасса еванти идам̣ аттхабхаванам̣. мухуттена̄ти идам̣ кхан̣ена̄ти падасса вевачанам̣. йа̄ва брахмалока̄ аббхуггатопи дева̄нам̣ та̄вамаханто саддо тесам̣ рӯпам̣ вийа манусса̄нам̣ гочаро на хоти. тасма̄ паччха̄ судиннена вутте ева джа̄ним̣сӯти дат̣т̣хаббам̣.
37. маггабрахмачарийанти маггападат̣т̣ха̄нам̣ сиккхаттайамева упача̄рато вуттам̣ тассева йа̄ваджӣвам̣ чаритаббатта̄. авиппха̄рикоти уддеса̄дӣсу абйа̄ват̣о. вахаччхинноти чхиннапа̄до, чхиннакхандхо ва̄. чинтайӣти имина̄ паджджха̄йӣти падасса кирийа̄падаттам̣ дассети. тена ‘‘кисо ахоси…пе… паджджха̄йи ча̄’’ти ча-ка̄рам̣ а̄нетва̄ па̄л̣ийоджана̄ ка̄табба̄.
38. ган̣е джанасама̄гаме саннипа̄танам̣ ган̣асан̇ган̣ика̄, са̄ва папан̃ча̄, тена ган̣асан̇ган̣ика̄папан̃чена. йасса̄ти йе асса. катха̄пха̄сука̄ти висса̄сикабха̄вена пха̄сукакатха̄, сукхасамбха̄са̄ти аттхо. упа̄да̄рӯпам̣ бхӯтарӯпамукхенева манданам̣ пӣнанан̃ча хотӣти а̄ха паса̄даичча̄ди. да̄нӣти нипа̄то идха пана-саддаттхе ваттати такка̄лава̄чино етарахи-падасса висум̣ вуччама̄натта̄ти а̄ха ‘‘со пана тва’’нти. но-саддопи ну-саддо вийа ¶ пуччханаттхоти а̄ха ‘‘каччи ну тва’’нти. тамева̄ти гихибха̄вапаттхана̄лаккхан̣амева. анабхиратимева̄ти ева-ка̄рена ниваттита̄йа пана тадан̃н̃а̄йа анабхиратийа̄ виджджама̄наттам̣ дассетум̣ адхикусала̄нантиа̄ди вуттам̣, саматхавипассана̄ адхикусала̄ на̄ма. идам̣ пана̄тиа̄ди упари ваттаббависесадассанам̣. парийа̄йавачанаматтанти саддаттхакатханаматтам̣.
тасминти дхамме, евам̣ вира̄га̄йа десите сатӣти аттхо. на̄ма̄ти гараха̄йам̣. локуттаранибба̄нанти вира̄га̄йа̄тиа̄дина̄ вуттакилесаккхайанибба̄нато висесети. джа̄тим̣ нисса̄йа уппаджджанакама̄но ева мададжананат̣т̣хена мадоти ма̄намадо. ‘‘ахам̣ пурисо’’ти паватто ма̄но пурисамадо. ‘‘асаддхаммасевана̄саматтхатам̣ нисса̄йа ма̄но, ра̄го ева ва̄ пурисамадо’’ти кечи. а̄ди-саддена баламада̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. тебхӯмакават̣т̣анти тӣсу бхӯмӣсу каммакилесавипа̄ка̄ паваттанат̣т̣хена ¶ ват̣т̣ам̣. вираджджатӣти вигаччхати. йонийоти ан̣д̣аджа̄дайо, та̄ пана йаванти та̄хи сатта̄ амиссита̄пи сама̄наджа̄тита̄йа миссита̄ хонтӣти ‘‘йонийо’’ти вутта̄.
н̃а̄татӣран̣апаха̄навасена̄ти еттха лаккхан̣а̄дивасена саппаччайана̄марӯпапариггахо н̃а̄тапарин̃н̃а̄ на̄ма. кала̄пасаммасана̄дивасена паватта̄ локийавипассана̄ тӣран̣апарин̃н̃а̄ на̄ма. арийамагго паха̄напарин̃н̃а̄ на̄ма. идха пана н̃а̄татӣран̣акичча̄нампи асаммохато маггаккхан̣е сиджджханато арийамаггамева сандха̄йа тивидха̄пи парин̃н̃а̄ вутта̄, тенева ‘‘локуттарамаггова катхито’’ти вуттам̣. ка̄месу па̄табйата̄нанти ваттхука̄месу па̄табйата̄сан̇кха̄та̄нам̣ субха̄диа̄ка̄ра̄нам̣ тада̄ка̄рага̄хика̄нам̣ тан̣ха̄нанти аттхо. висайамукхена хеттха висайино гахита̄. тӣсу т̣ха̄несӯти ‘‘вира̄га̄йа дхаммо десито…пе… но саупа̄да̄на̄йа̄’’ти евам̣ вуттесу.
39. калиса̄сана̄ропанаттха̄йа̄ти доса̄ропанаттха̄йа. калӣти кодхасса на̄мам̣, тасса са̄санам̣ калиса̄санам̣, кодхавасена вуччама̄на̄ гараха̄. аджджха̄ча̄рова вӣтиккамо. саман̣акаран̣а̄нам̣ дхамма̄нанти саман̣абха̄вакара̄нам̣ хироттаппа̄дидхамма̄нам̣. па̄л̣ийам̣ катхам̣-саддайогена на саккхиссасӣти ана̄гатавачанам̣ катам̣, ‘‘на̄ма-саддайогена̄’’типи ваданти. ативийа дуккхавипа̄канти ¶ гахат̣т̣ха̄нам̣ на̄тиса̄ваджджампи каммам̣ паббаджита̄нам̣ бхагавато а̄н̣а̄вӣтиккамато чева сама̄диннасиккхаттайавина̄санато ча маха̄са̄ваджджам̣ хотӣти вуттам̣. удаке бхавам̣ одакам̣, дхованакиччанти а̄ха удакакиччантиа̄ди. сама̄паджджиссасӣти ана̄гатавачанам̣ на̄ма-саддайогена катанти а̄ха ‘‘на̄ма-саддена йоджетабба’’нти. дуббхарата̄дӣнам̣ хетубхӯто асам̣варо идха дуббхарата̄ди-саддена вутто ка̄ран̣е ка̄рийопача̄рена̄ти а̄ха ‘‘дуббхарата̄дӣнам̣ ваттхубхӯтасса асам̣варасса̄’’ти. атта̄ти аттабха̄во. дуббхаратанти аттана̄ упат̣т̣ха̄кехи ча дуккхена бхаритаббатам̣. саттехи килесехи ча сан̇ган̣анам̣ самодха̄нам̣ сан̇ган̣ика̄ти а̄ха ган̣асан̇ган̣ика̄йа̄тиа̄ди. ат̣т̣хакусӣтаваттхупа̄рипӯрийа̄ти еттха каммам̣ ка̄таббанти екам̣, татха̄ ака̄синти, магго гантабботи агама̄синти, на̄латтхам̣ бходжанасса па̄рипӯринти, алаттханти, уппанно ме а̄ба̄дхоти, ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄ти еканти има̄ни ат̣т̣ха кусӣтаваттхӯни на̄ма. еттха ча косаджджам̣ кусӣта-саддена вуттам̣. вина̄пи хи бха̄ваджотанапаччайам̣ бха̄ваттхо вин̃н̃а̄йати йатха̄ пат̣асса сукканти. саббакилеса̄пачайабхӯта̄йа виват̣т̣а̄йа̄ти ра̄га̄дисаббакилеса̄нам̣ апачайахетубхӯта̄йа нибба̄на̄йа, нибба̄наттханти аттхо. сам̣вараппаха̄напат̣исам̣йуттанти сӣласам̣вара̄дӣхи пан̃чахи сам̣варехи чева тадан̇гаппаха̄на̄дӣхи пан̃чахи паха̄нехи ча упетам̣. асуттанта винибаддханти тӣсу пит̣акесу па̄л̣исан̇кха̄тасуттантавасена арачитам̣, сан̇гӣтика̄рехи ча ана̄ропитам̣, тена̄ха ‘‘па̄л̣ивинимутта’’нти. тена ча ат̣т̣хакатха̄су йатха̄нурӯпам̣ сан̇гахитанти ¶ дассети. еварӯпа̄ хи пакин̣н̣акадесана̄ ат̣т̣хакатха̄йа мӯлам̣. оккантикадхаммадесана̄ на̄ма тасмим̣ тасмим̣ пасан̇ге ота̄ретва̄ ота̄ретва̄ на̄на̄найехи катхийама̄на̄ дхаммадесана̄, тена̄ха бхагава̄ кира̄тиа̄ди. пат̣иккхипана̄дхиппа̄йа̄ти пан̃н̃аттампи сиккха̄падам̣ ‘‘киметена̄’’ти мадданачитта̄.
вуттаттхавасена̄ти патит̣т̣ха̄адхигамупа̄йавасена. сиккха̄падавибхан̇ге йа̄ тасмим̣ самайе ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ а̄рати виратӣтиа̄дина̄ (вибха. 706) ниддит̣т̣хавиратийо чева, йа̄ тасмим̣ самайе четана̄ сан̃четана̄тиа̄дина̄ (вибха. 704) ниддит̣т̣хачетана̄ ча, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вирамантасса пхассо…пе… авиккхепотиа̄дина̄ (вибха. 705) ниддит̣т̣хапхасса̄дидхамма̄ ча сиккха̄паданти дассетум̣ ‘‘айан̃ча аттхо ¶ сиккха̄падавибхан̇ге вуттанайенева ведитаббо’’ти вуттам̣. ‘‘йо таттха на̄мака̄йо падака̄йоти идам̣ маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутта’’нти ваданти. на̄мака̄йоти на̄масамӯхо на̄мапан̃н̃аттийева, сеса̄нипи тассева вевачана̄ни. сиккха̄кот̣т̣ха̄соти виратиа̄дайо вутта̄ таппака̄сакан̃ча вачанам̣.
аттхавасети хитависесе а̄нисам̣сависесе, те ча сиккха̄падапан̃н̃аттийа̄ хетӯти а̄ха ‘‘ка̄ран̣авасе’’ти. сукхавиха̄ра̄бха̄ве сахаджӣванасса абха̄вато сахаджӣвита̄ти сукхавиха̄рова вутто. дуссӣлапуггала̄ти ниссӣла̄ дӯситасӣла̄ ча. па̄ра̄джикасиккха̄падаппасан̇ге хи ниссӣла̄ адхиппета̄, сесасиккха̄падапасан̇ге техи техи вӣтиккамехи кхан̣д̣ачхидда̄дибха̄ваппаттийа̄ дӯситасӣла̄ адхиппета̄. убхайенапи аладжджинова идха ‘‘дуссӣла̄’’ти вутта̄ти ведитабба̄. саббасиккха̄пада̄нампи даса аттхавасе пат̣иччева пан̃н̃аттатта̄ упари дуссӣлапуггале нисса̄йа̄ти еттха̄пи есева найо, тенева ‘‘йе ман̇кутам̣…пе… ниггахессатӣ’’ти саббасиккха̄падаса̄дха̄ран̣авасена аттхо вутто. таттха ман̇кутанти ниттеджатам̣ адхомукхатам̣. дхаммена̄тиа̄дӣсу дхаммоти бхӯтам̣ ваттху. винайоти чодана̄ чева са̄ран̣а̄ ча. саттхуса̄сананти н̃аттисампада̄ чева ануса̄ванасампада̄ ча. сандит̣т̣хама̄на̄ти сам̣сайам̣ а̄паджджама̄на̄. убба̄л̣ха̄ти пӣл̣ита̄. дуссӣлапуггале нисса̄йа хи упосатхо на тит̣т̣хати, пава̄ран̣а̄ на тит̣т̣хати, сан̇гхакамма̄ни наппаваттанти, са̄маггӣ на хотӣти имина̄ аладжджӣхи саддхим̣ упосатха̄дисакаласан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати дхаммапарибхогатта̄ти дассети. упосатхапава̄ран̣а̄нам̣ нийатака̄ликата̄йа ча авассам̣ каттаббатта̄ сан̇гхакаммато висум̣ гахан̣ам̣ ведитаббам̣. акитти гараха̄. айасо парива̄раха̄ни.
чуддаса кхандхакаватта̄ни на̄ма ваттаккхандхаке (чӯл̣ава. 356 а̄дайо) вутта̄ни а̄гантукаваттам̣ ¶ а̄ва̄сикагамикаанумоданабхаттаггапин̣д̣ача̄рикаа̄ран̃н̃акасена̄санаджанта̄гхараваччакут̣иупаджджха̄йасаддхивиха̄рикаа̄чарийаантева̄сикаваттанти има̄ни чуддаса ватта̄ни, ета̄ни ча саббесам̣ бхиккхӯнам̣ саббада̄ ча йатха̄рахам̣ чаритабба̄ни. две асӣти маха̄ватта̄ни пана таджджанӣйакаммаката̄дика̄лейева чаритабба̄ни, на саббада̄. тасма̄ висум̣ ган̣ита̄ни. та̄ни пана ‘‘па̄рива̄сика̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ваттам̣ пан̃н̃апесса̄мӣ’’ти (чӯл̣ава. 75) а̄рабхитва̄ ‘‘на упасампа̄детаббам̣…пе… на чхама̄йа чан̇каманте ¶ чан̇каме чан̇камитабба’’нти вутта̄васа̄на̄ни чхасат̣т̣хи, тато парам̣ ‘‘на, бхиккхаве, па̄рива̄сикена бхиккхуна̄ па̄рива̄сикена вуд̣д̣хатарена бхиккхуна̄ саддхим̣, мӯла̄йапат̣икассана̄рахена, ма̄наттача̄рикена, ма̄натта̄рахена, аббха̄на̄рахена бхиккхуна̄ саддхим̣ екаччханне а̄ва̄се ваттхабба’’нтиа̄дина̄ (чӯл̣ава. 82) вуттаватта̄ни пакататтена чаритаббехи анан̃н̃атта̄ висум̣ аган̣етва̄ па̄рива̄сикавуд̣д̣хатара̄дӣсу пуггалантаресу чаритаббатта̄ тесам̣ васена сампин̣д̣етва̄ екекам̣ катва̄ ган̣ита̄ни пан̃ча̄ти екасаттативатта̄ни ча уккхепанӣйакаммакатаваттесу ча вуттам̣ ‘‘на пакататтасса бхиккхуно абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣…пе… наха̄не пит̣т̣хипарикаммам̣ са̄дитабба’’нти (чӯл̣ава. 86) идам̣ абхива̄дана̄дӣнам̣ аса̄дийанам̣ екам̣, ‘‘на пакататто бхиккху сӣлавипаттийа̄ ануддхам̣сетаббо’’тиа̄дӣни (чӯл̣ава. 51) ча даса̄ти евам̣ два̄сӣти ватта̄ни хонти, етесвева пана ка̄ничи таджджанӣйакамма̄диватта̄ни ка̄ничи па̄рива̄сика̄диватта̄нӣти аггахитаггахан̣ена два̄сӣтийева. ан̃н̃аттха пана ат̣т̣хакатха̄падесе аппакам̣ ӯнамадхикам̣ ва̄ ган̣анӯпагам̣ на хотӣти асӣтикхандхакаватта̄нӣти а̄гатам̣. атха ва̄ пуримехи чуддасаваттехи асан̇гахита̄ни винайа̄гата̄ни сабба̄ни ватта̄ни йатха̄ два̄сӣти ватта̄ни, асӣти ватта̄ни ева ва̄ хонти, татха̄ сан̇гахетва̄ н̃а̄табба̄ни.
сам̣варавинайоти сӣласам̣варо сатисам̣варо н̃а̄н̣асам̣варо кхантисам̣варо вӣрийасам̣вароти пан̃чавидхопи сам̣варо йатха̄сакам̣ сам̣варитабба̄нам̣ винетабба̄нан̃ча ка̄йадуччарита̄дӣнам̣ сам̣варан̣ато сам̣варо, винайанато винайоти вуччати. паха̄навинайоти тадан̇гаппаха̄нам̣ виккхамбханаппаха̄нам̣ самуччхедаппаха̄нам̣ пат̣иппассаддхиппаха̄нам̣ ниссаран̣аппаха̄нанти пан̃чавидхампи паха̄нам̣, йасма̄ ча̄гат̣т̣хена паха̄нам̣, винайанат̣т̣хена винайо, тасма̄ ‘‘паха̄навинайо’’ти вуччати. саматхавинайоти сатта адхикаран̣асаматха̄. пан̃н̃аттивинайоти сиккха̄падамева. тампи хи бхагавато сиккха̄падапан̃н̃аттийа̄ва ануггахитам̣ хоти таббха̄ве ева бха̄вато. сан̇кхаликанайам̣ катва̄ дасаккхаттум̣ йоджанан̃ча катва̄ йам̣ вуттанти самбандхо. таттха пуримапуримападасса анантарападенева йоджитатта̄ айосан̇кхаликасадисанти ‘‘сан̇кхаликанайа’’нти вуттам̣. дасасу падесу екамекам̣ падам̣ тадавасесехи наванавападехи йоджитатта̄ ‘‘екекападамӯлика’’нти вуттам̣.
аттхасатам̣ ¶ ¶ дхаммасатанти еттха йо хи со парива̄ре (пари. 334) йам̣ сан̇гхасут̣т̣ху, там̣ сан̇гхапха̄сӯти а̄дим̣катва̄ йам̣ саддхаммат̣т̣хитийа̄, там̣ винайа̄нуггаха̄йа̄ти парийоса̄нам̣ кхан̣д̣ачаккавасенева сан̇кхаликанайо вутто, тасмим̣ екамӯлаканайе а̄гатабаддхачакканайена йам̣ винайа̄нуггаха̄йа, там̣ сан̇гхасут̣т̣хӯти идампи йоджетва̄ баддхачакке кате пуримапурима̄ни даса дхаммапада̄ни, паччхимапаччхима̄ни даса аттхапада̄ни ча̄ти вӣсати пада̄ни хонти. екамӯлаканайе пана екасмим̣ ва̄ре навева аттхапада̄ни лаббханти. евам̣ дасахи ва̄рехи навути аттхапада̄ни навути дхаммапада̄ни ча хонти, та̄ни сан̇кхаликанайе вуттехи дасахи аттхападехи дасахи дхаммападехи ча саддхим̣ йоджита̄ни йатха̄вуттам̣ аттхасатам̣ дхаммасатан̃ча хонтӣти ведитаббам̣. йам̣ панеттха са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.39) сан̇кхаликанайепи екамӯлаканайепи паччекам̣ аттхасатасса дхаммасатасса йоджана̄мукхам̣ вуттам̣, там̣ татха̄ сиддхепи аттхасатам̣ дхаммасатанти (пари. 334) га̄тха̄йа на самети две аттхасата̄ни две дхаммасата̄ни чатта̄ри нируттисата̄ни ат̣т̣ха н̃а̄н̣асата̄нӣти ваттаббато. тасма̄ идха вуттанайенева аттхасатам̣ дхаммасатанти вуттанти гахетаббам̣. две ча нируттисата̄нӣти аттхаджотика̄нам̣ нируттӣнам̣ васена нируттисатам̣, дхаммабхӯта̄нам̣ нируттӣнан̃ча васена нируттисатанти две нируттисата̄ни. чатта̄ри ча н̃а̄н̣асата̄нӣти аттхасате н̃а̄н̣асатам̣, дхаммасате н̃а̄н̣асатам̣, двӣсу нируттисатесу две н̃а̄н̣асата̄нӣти чатта̄ри н̃а̄н̣асата̄ни. атирека̄найанаттхоти авуттасамуччайаттхо.
пат̣хамапан̃н̃аттикатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
судиннабха̄н̣ава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
маккат̣ӣваттхукатха̄ван̣н̣ана̄
40. пачураттхе хи ваттама̄навачананти екада̄ пат̣исевитва̄ паччха̄ анорамитва̄ дивасе дивасе севаниччха̄йа ваттама̄натта̄ севана̄йа абха̄ваккхан̣епи иха малла̄ йуджджхантӣтиа̄дӣсу вийа аббоччхиннатам̣ ба̄хуллавуттитан̃ча упа̄да̄йа пат̣исеватӣти ваттама̄навачанам̣ катанти аттхо. а̄хин̣д̣анта̄ти вичаранта̄.
41. саход̣д̣хаггахитоти ¶ сабхан̣д̣аггахито, айамева ва̄ па̄т̣хо. там̣ сиккха̄падам̣ татхева хотӣти манусса̄манусса̄дипуггалависесам̣ кин̃чи анупа̄дийитва̄ са̄ман̃н̃ато ‘‘йо пана бхиккху метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа̄’’ти (па̄ра̄. 39) вуттатта̄ манусса̄мануссатираччха̄нагата̄нам̣ иттхипурисапан̣д̣акаубхатобйан̃джана̄нам̣ ¶ тим̣савидхепи магге метхунам̣ севантасса там̣ сиккха̄падам̣ мӯлаччхеджджакарам̣ хоти ева̄ти адхиппа̄йо. етена йам̣ анупан̃н̃аттимӯлапан̃н̃аттийа̄ ева адхиппа̄йаппака̄санавасена субодхаттха̄йа ваттхувасена паватта̄нам̣ висесаттхаджотакавасена̄ти дасситам̣ хоти. а̄масанам̣ а̄мат̣т̣хаматтам̣. тато дал̣хатарам̣ пхусанам̣. гхат̣т̣анам̣ пана тато дал̣хатарам̣ катва̄ сарӣрена сарӣрасса сан̇гхат̣т̣анам̣. там̣ саббампӣти анура̄гена паваттитам̣ дассана̄дисаббампи.
42. па̄н̣а̄типа̄та̄дисачиттакасиккха̄пада̄нам̣ сура̄па̄на̄диачиттакасиккха̄пада̄нан̃ча (па̄чи. 326 а̄дайо) екенева лаккхан̣авачанена локаваджджатам̣ дассетум̣ ‘‘йасса сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хоти, там̣ локаваджджам̣ на̄ма̄’’ти вуттам̣. таттха сачиттакапаккхети идам̣ кин̃ча̄пи ачиттакасиккха̄падам̣ сандха̄йева ваттум̣ йуттам̣ тассева сачиттакапаккхасамбхавато, татха̄пи сачиттакасиккха̄пада̄нампи асан̃чичча чан̇камана̄дӣсу локе па̄н̣агха̄тавоха̄расамбхавена ачиттакапаккхам̣ парикаппетва̄ убхиннампи сачиттака̄читтакасиккха̄пада̄нам̣ са̄дха̄ран̣авасена ‘‘сачиттакапаккхе’’ти вуттам̣. итаратха̄ сачиттакасиккха̄пада̄нам̣ имасмим̣ ва̄кйе локаваджджата̄лаккхан̣ам̣ на вуттам̣ сийа̄. ‘‘сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева̄’’ти вутте пана сачиттакасиккха̄пада̄нам̣ читтам̣ акусаламева, итаресам̣ сачиттакапаккхейева акусаланийамо, на ачиттакапаккхе. таттха пана йатха̄самбхавам̣ кусалам̣ ва̄ сийа̄, акусалам̣ ва̄, абйа̄катам̣ ва̄ти айаматтхо са̄маттхийато сиджджхатӣти ведитаббам̣. сачиттакапаккхети ваттхувӣтиккамавиджа̄наначиттена сачиттакапаккхети гахетаббам̣, на пан̣н̣аттивиджа̄наначиттена татха̄ сати саббасиккха̄пада̄нампи локаваджджата̄пасан̇гато. ‘‘пат̣иккхиттамидам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти джа̄нантасса хи пан̣н̣аттиваджджепи ана̄дарийавасена пат̣игхачиттамева уппаджджати, тасма̄ идам̣ ва̄кйам̣ нираттхакамева сийа̄ саббасиккха̄пада̄нипи локаваджджа̄нӣти еттакаматтассева ваттаббата̄пасан̇гато.
еттха ¶ ча сачиттакапаккхейева читтам̣ акусаланти нийамасса акататта̄ сура̄па̄на̄дӣсу ачиттакапаккхе читтам̣ акусалам̣ на хотева̄ти на сакка̄ нийаметум̣, кевалам̣ пана сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева, на кусала̄дӣти еваметтха нийамо сиджджхати, еван̃ча сура̄ти аджа̄нитва̄ пиванта̄нампи акусалачиттенева па̄нам̣ гандхаван̣н̣ака̄дибха̄вам̣ аджа̄нитва̄ лимпантӣнам̣ бхиккхунӣнам̣ вина̄пи акусалачиттена лимпанан̃ча, убхайаттха̄пи а̄паттисамбхаво ча саматтхито хоти. йам̣ пана са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.42) ‘‘сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева̄ти вачанато ачиттакасса ваттхуаджа̄нанавасена ачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева̄ти айам̣ нийамо наттхӣти вин̃н̃а̄йатӣ’’ти вуттам̣, там̣ на йуттам̣ ¶ . ачиттакесу хи терасасу локаваджджесу сура̄па̄нассева ачиттакапаккхепи акусалачиттанийамо, на итаресам̣ два̄дасаннам̣ акусала̄дичиттена̄пи а̄паджджитаббато. йам̣ пана евам̣ кеначи аниччхама̄нам̣ саддатопи апатӣйама̄намимам̣ нийамам̣ пара̄дхиппа̄йам̣ катва̄ дассетум̣ ‘‘йади хи ачиттакасса ачиттакапаккхепи читтам̣ акусаламева сийа̄, сачиттакапаккхети идам̣ висесанам̣ нираттхакам̣ сийа̄’’тиа̄ди вуттам̣, там̣ нираттхакамева евам̣ нийамасса кеначи анадхиппетатта̄. на хи кочи саддасаттхавидӯ нийамам̣ иччхати, йена сачиттакапаккхети идам̣ висесанам̣ нираттхакам̣ сийа̄тиа̄ди вуттам̣ бхавеййа, кинту сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева, ачиттакапаккхе пана читтам̣ анийатам̣ акусаламева ва̄ сийа̄, кусала̄дӣсу ва̄ ан̃н̃атаранти евамева иччхати. тена сачиттакапаккхети висесанампи са̄ттхакам̣ сийа̄. ачиттакасиккха̄пада̄нам̣ сачиттакапаккхесу акусаланийамена локаваджджата̄ ча сиджджхати. тесу ча сура̄па̄нассева ачиттакапаккхепи локаваджджата̄ акусалачиттата̄ ча, итаресам̣ пана сачиттакапаккхе ева̄ти ва̄допи на вируджджхатӣти на кин̃четтха анупапаннам̣ на̄ма.
йам̣ панеттха ‘‘сура̄ти аджа̄нитва̄ пивантасса…пе… вина̄пи акусалачиттена а̄паттисамбхавато…пе… сура̄па̄на̄диачиттакасиккха̄пада̄нам̣ локаваджджата̄ на сийа̄’’тиа̄ди вуттам̣. йан̃ча таматтхам̣ са̄дхетум̣ ган̣т̣хипадесу а̄гатавачанам̣ дассетва̄ бахум̣ папан̃читам̣, там̣ на са̄рато паччетаббам̣ ат̣т̣хакатха̄хи вируддхатта̄. татха̄ хи ‘‘ваттхуаджа̄наната̄йа четтха ачиттаката̄ ведитабба̄ акусаленева па̄таббата̄йа локаваджджата̄’’ти вуттам̣. йан̃четасса ‘‘сачиттакапаккхе ¶ акусаленева па̄таббато локаваджджата̄’’ти вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄вачанам̣, там̣ на сундарам̣. ‘‘сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева̄’’ти саббесам̣ локаваджджа̄нам̣ идхева па̄ра̄джикат̣т̣хакатха̄йа са̄ман̃н̃ато ватва̄ сура̄па̄насиккха̄падат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘акусаленева па̄таббата̄йа̄’’ти евам̣ ачиттакапаккхепи акусалачиттата̄йа висесетва̄ вуттатта̄. на хи ‘‘са̄ман̃н̃ато идха вуттова аттхо пуна сура̄па̄нат̣т̣хакатха̄йампи вутто’’ти сакка̄ ваттум̣ вуттассева пуна вачане пайоджана̄бха̄ва̄, тадан̃н̃есупи ачиттакалокаваджджесу ваттаббата̄пасан̇гато ча, на̄пи екаттха вутто найо тадан̃н̃есупи екалаккхан̣ата̄йа вутто ева хотӣти ‘‘сура̄па̄насиккха̄падейева (па̄чи. 326 а̄дайо) вутто’’ти сакка̄ ваттум̣ ачиттакалокаваджджа̄нам̣ саббапат̣хаме уййуттасиккха̄падейева (па̄чи. 311 а̄дайо) ваттаббато, сура̄па̄насиккха̄падейева ва̄ ватва̄ есева найо сесесу ачиттакалокаваджджесупӣти атидиситаббато ча.
апича вуттамеваттхам̣ вадантена ‘‘сачиттакапаккхе акусаленева па̄таббата̄йа̄’’ти пуббе вуттаккаменева ¶ ваттаббам̣ сандеха̄дивигаматтхатта̄ пуна вачанасса. сиккха̄падависайе ча висеситаббам̣ висесетва̄ва вуччати, итаратха̄ а̄патта̄на̄патта̄дибхедасса дувин̃н̃еййатта̄. татха̄ хи бхиккхунӣвибхан̇гат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘вина̄пи читтена а̄паджджитаббатта̄ ачиттака̄ни, читте пана сати акусаленева а̄паджджитаббатта̄ локаваджджа̄ни чева акусалачитта̄ни ча̄’’ти гираггасамаджджа̄дӣнам̣ сачиттакапаккхе ева локаваджджата̄ акусалачиттата̄ ча висесетва̄ вутта̄, на евам̣ сура̄па̄насса. тасса пана паккхадвайасса̄пи са̄дха̄ран̣авасена ‘‘акусаленева па̄таббата̄йа̄’’ти вуттам̣, на пана ‘‘сачиттакапаккхе’’ти висесетва̄. тасма̄ идам̣ сура̄па̄нам̣ сачиттака̄читтакапаккхадвайепи локаваджджам̣ акусалачиттан̃ча̄ти дассетумева ‘‘акусаленева па̄таббата̄йа локаваджджата̄’’ти висум̣ вуттанти сут̣т̣ху сиджджхати. етенева йам̣ са̄раттхадӣпанийам̣ ‘‘сачиттакапаккхе акусаленева па̄таббата̄йа локаваджджата̄’’ти вуттасса имассева адхиппа̄йасса пат̣ипа̄дакаметанти сан̃н̃а̄йа имина̄ ева хи адхиппа̄йена ан̃н̃есупи локаваджджесу ачиттакасиккха̄падесу акусалачиттата̄ ева вутта̄, на пана тичиттата̄. тенева бхиккхунӣвибхан̇гат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ вуттам̣ ‘‘гираггасамаджджам̣ читта̄га̄расиккха̄падам̣ сан̇гха̄н̣и иттха̄лан̇ка̄ро гандхаван̣н̣ако ва̄ситакапин̃н̃а̄ко бхиккхунӣа̄дӣхи уммадданапаримаддана̄нӣти има̄ни даса сиккха̄пада̄ни ачиттака̄ни акусалачитта̄ни, айам̣ панеттха адхиппа̄йо вина̄пи читтена а̄паджджитаббатта̄ ачиттака̄ни, читте пана сати акусаленева а̄паджджитаббатта̄ локаваджджа̄ни чева акусалачитта̄ни ча̄’’ти вуттам̣, тампи пат̣исиддхам̣ хоти таббипарӣтассева аттхасса йатха̄вуттанайена са̄дханато. тасма̄ сура̄па̄насса ачиттакапаккхепи читтам̣ акусаламева̄ти имам̣ висесам̣ дассетумева идам̣ вачанам̣ вуттанти гахетаббам̣. айан̃хеттха аттхо ваттхуаджа̄наната̄йа четтха̄ти еттха ча-ка̄ро висесаттхаджотако апича̄ти имина̄ сама̄наттхо. тасма̄ йадидам̣ ан̃н̃есу ачиттакалокаваджджесу вина̄пи читтена а̄паджджитаббатта̄ ачиттака̄ни, читте пана сати акусаленева а̄паджджитаббатта̄ локаваджджа̄ни чева акусалачитта̄ни ча̄ти локаваджджата̄йа акусалачиттата̄йа ча лаккхан̣ам̣ вуччати, там̣ еттха сура̄па̄насиккха̄паде на̄гаччхати, идха пана висесо аттхӣти вуттам̣ хоти. со катароти че? ваттхуаджа̄наната̄йа ева ваттхуджа̄наначиттена вина̄пи а̄паджджитаббата̄йа ева ачиттаката̄ ведитабба̄, наттхеттха ачиттаката̄йа висесо. кинту ваттхуаджа̄нанасан̇кха̄таачиттакапаккхепи акусалачиттенева сура̄мерайасса аджджхохаритаббата̄йа̄ти имасса сиккха̄падасса сачиттакапаккхепи ачиттакапаккхепи локаваджджата̄ акусалачиттата̄ ча ведитабба̄ти айаметтха висесо. идха хи ‘‘читте пана сатӣ’’ти ависесетва̄ ‘‘акусаленева̄’’ти са̄ман̃н̃ато вуттатта̄ убхайапаккхепи локаваджджата̄ акусалачиттата̄ ча сиддха̄ти ведитабба̄. тенева параматтхаджотика̄йа (кху. па̄. ат̣т̣ха. 2.паччхимапан̃часиккха̄падаван̣н̣ана̄) кхуддакат̣т̣хакатха̄йа сиккха̄падаван̣н̣ана̄йа ‘‘сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄нам̣ ¶ ка̄йато ча ка̄йачиттато ча̄ти двисамут̣т̣ха̄на’’нти вуттам̣. сура̄ти джа̄наначитта̄бха̄венева хеттха читтан̇гавирахито кевалопи ка̄йо екасамут̣т̣ха̄нам̣ вутто, тасмин̃ча екасамут̣т̣ха̄наккхан̣епи йа̄йа четана̄йа пивати, са̄ екантаакусала̄ ева хоти. тенева таттхева ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘пат̣хама̄ четтха пан̃ча екантаакусалачиттасамут̣т̣ха̄натта̄ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣнам̣ пакативаджджато вераман̣ийо, сеса̄ пан̣н̣аттиваджджато’’ти евам̣ пан̃чаннампи са̄ман̃н̃ато акусалачиттата̄ локаваджджата̄сан̇кха̄та̄ пакативаджджата̄ ча вутта̄. ан̇гесу ча джа̄нанан̇гам̣ на вуттам̣. татха̄ хи ‘‘сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄насса ¶ пана сура̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ хоти маданӣйам̣, па̄тука̄мата̄читтан̃ча паччупат̣т̣хитам̣ хоти, таджджан̃ча ва̄йа̄мам̣ а̄паджджати, пӣте ча пависатӣти има̄ни чатта̄ри ан̇га̄нӣ’’ти вуттам̣, на пана сура̄ти джа̄нанан̇гена саддхим̣ пан̃ча̄ти. йади хи сура̄ти джа̄нанампи ан̇гам̣ сийа̄, авассамева там̣ ваттаббам̣ сийа̄, на ча вуттам̣. йатха̄ четтха, евам̣ ан̃н̃а̄супи суттапит̣ака̄диат̣т̣хакатха̄су каттхачи джа̄нанан̇гам̣ на вуттам̣. тасма̄ ‘‘акусаленева па̄таббата̄йа локаваджджата̄’’ти имасса ат̣т̣хакатха̄па̄т̣хасса ачиттакапаккхепи ‘‘акусаленева па̄таббата̄йа локаваджджата̄’’ти евамева аттхоти нит̣т̣хаметтха гантаббам̣.
апича йам̣ ган̣т̣хипадесу ‘‘етам̣ саттам̣ ма̄ресса̄мӣти тасмим̣йева падесе нипаннам̣ ан̃н̃ам̣ ма̄рентасса па̄н̣аса̄ман̃н̃асса аттхита̄йа йатха̄ па̄н̣а̄типа̄то хоти, евам̣ етам̣ маджджам̣ пивисса̄мӣти ан̃н̃ам̣ маджджам̣ пивантасса маджджаса̄ман̃н̃асса аттхита̄йа акусаламева хоти, йатха̄ пана кат̣т̣хасан̃н̃а̄йа саппам̣ гха̄тентасса па̄н̣а̄типа̄то на хоти, евам̣ на̄л̣икерапа̄насан̃н̃а̄йа маджджам̣ пивантасса акусалам̣ на хотӣ’’ти па̄н̣а̄типа̄тена саддхим̣ саббатха̄ сама̄наттена упаметва̄ вуттам̣, там̣ ативийа айуттам̣ саббесам̣ сиккха̄пада̄нам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄диакусала̄нан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сама̄ната̄йа нийама̄бха̄ва̄. па̄н̣а̄типа̄то хи парийа̄йена̄пи сиджджхати, на татха̄ адинна̄да̄нам̣. там̣ пана а̄н̣аттийа̄пи сиджджхати, на ча метхуна̄дӣсу. тасма̄ пайоган̇га̄дӣхипи бхинна̄намева сам̣сат̣т̣хам̣ саббатха̄ самӣкаран̣ам̣ айуттамева. ‘‘па̄н̣а̄типа̄то вийа адинна̄да̄наметхуна̄дӣнипи парийа̄йакатха̄дӣхи сиджджхантӣ’’ти кеначи вутте там̣ кинти на гайхати татха̄ вачана̄бха̄ва̄ти че? идха̄пи ‘‘татха̄ па̄н̣а̄типа̄тасадисам̣ сура̄па̄на’’нти вачана̄бха̄ва̄ идампи на гахетаббамева. кин̃чи ат̣т̣хакатха̄вачаненева сиддхамеваттхам̣ пат̣иба̄хантена винайан̃н̃уна̄ суттасутта̄нулома̄дӣхи тасса виродхам̣ дассетва̄ пат̣иба̄хетаббам̣, на пана пайоган̇га̄дӣхи аччантавибхиннена сиккха̄падантарена саха самӣкаран̣аматтена. на хи ‘‘сура̄ти аджа̄нитва̄ пивантасса̄пи акусаламева̄’’ти еттха сутта̄дивиродхо аттхи, винайапит̣аке та̄ва етасса аттхасса вируддхам̣ сутта̄дикам̣ на диссати, на̄пи суттапит̣ака̄дӣсу.
йам̣ ¶ панеттха кечи ваданти ‘‘манопуббан̇гама̄ дхамма̄ти (дха. па. 1, 2) вуттатта̄ сабба̄ни акусала̄ни пуббе вӣтиккамаваттхум̣ джа̄нантассева хонтӣ’’ти. там̣ тесам̣ сутта̄дхиппа̄йа̄набхин̃н̃а̄тамева ¶ пака̄сети. на хи ‘‘манопуббан̇гама̄ дхамма̄’’ти идам̣ вачанам̣ пуббе вӣтиккамаваттхум̣ джа̄нантассева акусала̄ дхамма̄ уппаджджантӣти имаматтхам̣ дӣпети, атха кхо кусала̄кусала̄ дхамма̄ уппаджджама̄на̄ уппа̄дапаччайат̣т̣хена пуббан̇гамабхӯтам̣ сахаджа̄тачиттам̣ нисса̄йева уппаджджанти, на вина̄ читтена̄ти имаматтхам̣ дӣпети. на хеттха ‘‘сура̄ти аджа̄нитва̄ пивантасса акусаламева̄’’ти вутте сахаджа̄тачиттам̣ вина̄пи лобха̄диакусалачетасика̄ дхамма̄ уппаджджантӣти айаматтхо а̄паджджати. йена там̣ ниседха̄йа идам̣ суттам̣ а̄харан̣ӣйам̣ сийа̄, абхидхаммавиродхопеттха наттхи пуббе на̄маджа̄тиа̄дивасена аджа̄нантассева пан̃чавин̃н̃а̄н̣авӣтхийам̣ кусала̄кусаладжавануппаттивачанато.
апича ба̄лапутхуджджана̄нам̣ чхасу два̄ресу уппаджджама̄на̄ни джавана̄ни йебхуййена акусала̄нева уппаджджанти. кусала̄ни пана тесам̣ калйа̄н̣амитта̄диупаниссайабалена аппака̄нева уппаджджанти, тун̣хӣбхӯта̄нампи нидда̄йитва̄ супинам̣ пассанта̄нампи уддхачча̄диакусаладжаванассева йебхуййаппаваттито кусала̄кусалавирахитасса джаванасса тесам̣ абха̄ва̄. акусала̄ хи висайа̄нугун̣ам̣ ва̄сана̄нугун̣ан̃ча йатха̄паччайам̣ самуппаджджанти, таттха ким̣ пуббе джа̄нана̄джа̄нананибаддхена. йе пана джа̄нана̄диан̇гасампанна̄ па̄н̣а̄типа̄та̄дайо, йе ча джа̄нана̄дим̣ вина̄пи сиджджхама̄на̄ сура̄па̄намиччха̄дит̣т̣хиа̄дайо, те те татха̄ татха̄ йа̄тха̄вато н̃атва̄ самма̄самбуддхена ниддит̣т̣ха̄, тесан̃ча йатха̄ниддит̣т̣хавасена гахан̣е ко на̄ма абхидхаммавиродхо. евам̣ сутта̄дивиродха̄бха̄вато, ат̣т̣хакатха̄йа ча вуттатта̄ йатха̄вуттавасеневеттха аттхо гахетаббо. йади евам̣ касма̄ ‘‘са̄ман̣еро джа̄нитва̄ пиванто сӣлабхедам̣ а̄паджджати, на аджа̄нитва̄’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанти? на̄йам̣ досо сӣлабхедасса бхагавато а̄н̣а̄йаттатта̄ уккхитта̄нуваттика̄дӣнам̣ сӣлабхедо вийа. на хи та̄сам̣ акусалуппаттийа̄ ева сӣлабхедо хоти сан̇гха̄йаттасаманубха̄сана̄нантарейева вихитатта̄. евамидха̄пи джа̄нитва̄ пиване ева вихито, на аджа̄нитва̄ пиване. ан̃н̃о хи сиккха̄падависайо, ан̃н̃о акусалависайо. тенева са̄ман̣ера̄нам̣ пуримесу пан̃часу сиккха̄падесу екасмим̣ бхинне сабба̄нипи сиккха̄пада̄ни бхиджджанти. акусалам̣ пана йам̣ бхиннам̣, тена екенева хоти, на̄н̃н̃ехи. тасма̄ са̄ман̣ерасса ¶ аджа̄нитва̄ пивантасса сӣлабхеда̄бха̄вепи каммапатхаппаттам̣ акусаламева̄ти гахетаббам̣.
йам̣ пана са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.42) ‘‘са̄ман̣ерасса сура̄ти аджа̄нитва̄ ¶ пивантасса па̄ра̄джикам̣ наттхи, акусалам̣ пана хотӣ’’ти кехичи вуттавачанам̣ ‘‘там̣ тесам̣ матиматта’’нти пат̣иккхипитва̄ ‘‘бхиккхуно аджа̄нитва̄пи бӣджато пат̣т̣ха̄йа маджджам̣ пивантасса па̄читтийам̣. са̄ман̣еро джа̄нитва̄ пиванто сӣлабхедам̣ а̄паджджати, на аджа̄нитва̄ти еттакамева хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, акусалам̣ пана хотӣти на вутта’’нти таттха ка̄ран̣ам̣ вуттам̣, там̣ ака̄ран̣ам̣. на хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ са̄ман̣ера̄нам̣ джа̄нитва̄ пиване ева сӣлабхедо, на аджа̄нитва̄ти сӣлабхедакатханат̣т̣ха̄не акусалам̣ пана хотӣти авачанам̣ аджа̄нанапаккхе акусала̄бха̄васса ка̄ран̣ам̣ хоти, таттха пасан̇га̄бха̄ва̄, ваттаббат̣т̣ха̄не ева ‘‘акусаленева па̄таббата̄йа локаваджджата̄’’ти вуттатта̄ ча. на ча те ‘‘акусалам̣ пана хотӣ’’ти ваданта̄ а̄чарийа̄ имам̣ са̄ман̣ера̄нам̣ сӣлабхедаппака̄сакам̣ кхандхакат̣т̣хакатха̄па̄т̣хамева гахетва̄ авочум̣, йена ‘‘еттакамева ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутта’’нти ваттаббам̣ сийа̄, атха кхо сура̄па̄нат̣т̣хакатха̄гатам̣ суттапит̣акат̣т̣хакатха̄гатан̃ча анекавидхам̣ вачанам̣, маха̄виха̄рава̄сӣнам̣ парампаропадесан̃ча гахетва̄ авочум̣. бхинналаддхика̄нам̣ абхайагирика̄дӣнам̣ матан̃хетам̣, йадидам̣ джа̄нитва̄ пивантассева акусаланти гахан̣ам̣. тасма̄ йам̣ вуттам̣ кехичи ‘‘са̄ман̣ерасса сура̄ти аджа̄нитва̄ пивантасса па̄ра̄джикам̣ наттхи, акусалам̣ пана хотӣ’’ти, там̣ сувуттанти гахетаббам̣.
йан̃ча са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.42) ‘‘аджа̄нитва̄ пивантасса̄пи сота̄паннасса мукхам̣ сура̄ на пависати каммапатхаппаттаакусалачиттенева па̄таббато’’ти кехичи вуттавачанам̣ ‘‘на сундара’’нти пат̣иккхипитва̄ ‘‘бодхисатте куччхигате бодхисаттама̄ту сӣлам̣ вийа хи идампи арийаса̄вака̄нам̣ дхаммата̄сиддханти ведитабба’’нти ватва̄ дхаммата̄сиддхаттам̣йева саматтхетум̣ ‘‘бхавантарепи хи арийаса̄вако джӣвитахетупи нева па̄н̣ам̣ ханати, на сурам̣ пивати. саче писса суран̃ча кхӣран̃ча миссетва̄ мукхе паккхипанти, кхӣрамева пависати, на сура̄. йатха̄ ким̣? йатха̄ кон̃часакун̣а̄нам̣ кхӣрамиссаке удаке кхӣрамева пависати, на удакам̣. идам̣ йонисиддханти че, идампи дхаммата̄сиддханти ведитабба’’нти идам̣ ат̣т̣хакатха̄вачанам̣ дасситам̣, тампи на йуттамева. йатха̄ хи бодхисаттама̄ту сӣлам̣ вийа арийаса̄вака̄нам̣ дхаммата̄сиддханти еттха ¶ бодхисаттама̄ту дхаммата̄ на̄ма бодхисаттасса ча аттано ча па̄рамита̄нубха̄вена акусала̄нуппаттинийамо ева. татха̄ арийаса̄вака̄нампи бхавантаре па̄н̣а̄типа̄та̄дӣнам̣ дасаннам̣ каммапатха̄нам̣ ан̃н̃есан̃ча апа̄йахетука̄нам̣ акусала̄нам̣ аччантаппаха̄йакасса маггасса а̄нубха̄вена там̣там̣сӣлавӣтиккамахетукасса акусаласса ануппаттинийамо ева дхаммата̄. на хи сабха̄вава̄дӣнам̣ дхаммата̄ вийа ахетуката̄ идха дхаммата̄ на̄ма. йатха̄ ва̄ евам̣дхаммата̄найе ка̄ран̣асса бха̄ве абха̄ве ча ка̄рийасса бха̄во абха̄во ча дхаммата̄, на ахетуаппаччайа̄бха̄ва̄бха̄во, евамидха̄пи па̄н̣а̄типа̄та̄дикаммапатха̄нам̣ хетубхӯтасса килесасса аччанта̄бха̄вена тесам̣ абха̄во, тадавасеса̄нам̣ акусала̄нам̣ хетуно бха̄вена бха̄во ча дхаммата̄ ¶ , на ахетуката̄. тасма̄ апа̄йахетуно ра̄гасса абха̄венева арийа̄нам̣ аджа̄нитва̄пи сура̄йа анаджджхохаран̣анти сувуттамевидам̣ кехичи ‘‘аджа̄нитва̄ пивантасса̄пи сота̄паннасса мукхам̣ сура̄ на пависати каммапатхаппаттаакусалачиттенева па̄таббато’’ти, там̣ кена хетуна̄ на сундарам̣ джа̄танти на н̃а̄йати, дхаммата̄сиддханти ва̄ катханена катхам̣ там̣ пат̣иккхиттанти.
йампи дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.352) ‘‘суран̃ча кхӣран̃ча миссетва̄…пе… идам̣ дхаммата̄сиддха’’нти вачанам̣, тампи сура̄па̄насса ачиттакапаккхепи акусалачиттан̃н̃ева са̄дхети. татха̄ хи ‘‘бхавантарепи хи арийаса̄вако джӣвитахетупи па̄н̣ам̣ на ханати, на̄диннам̣ а̄дийати…пе… на сурам̣ пиватӣ’’ти вутте ‘‘пурима̄нам̣ та̄ва чатуннам̣ каммапатха̄нам̣ сачиттакатта̄ вираман̣ам̣ сукарам̣, паччхимасса пана сура̄па̄насса ачиттакатта̄ катхам̣ вираман̣ам̣ бхавеййа̄’’ти чодана̄самбхавам̣ манасикатва̄ ваттхуаджа̄нанавасена ачиттакаттепи йасма̄ каммапатхаппаттаакусаленева сура̄ аджджхохаритабба̄, та̄дисӣ ча акусалаппаватти арийаса̄вакасса маггенева хата̄, тасма̄сса парагалам̣ сура̄йа пависанам̣ наттхӣти аттхато гамйама̄наттхам̣ париха̄равачанам̣ вадата̄ ‘‘саче писса суран̃ча кхӣран̃ча̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха кхӣрамева пависати, на сура̄ти идам̣ сура̄йа саббатха̄пи парагалаппавеса̄бха̄вадассанапарам̣, на пана сура̄миссакхӣрасса сура̄йа вийоджанаса̄маттхийадассанапарам̣. айан̃хеттха адхиппа̄йо – йади хи сура̄миссе кхӣре кин̃чи пависеййа, кхӣрамева пависеййа, на сура̄. кхӣре пана сура̄йа авийутте на кин̃чи пависатӣти ¶ . идам̣ йонисиддханти удакасса мукхе аппависанам̣ йонисиддхам̣. йонӣти четтха джа̄ти адхиппета̄. тасма̄ кон̃чаджа̄тика̄нам̣ мукхатун̣д̣асан̇кха̄та̄нам̣ рӯпадхамма̄нам̣ кхӣрамиссаудакаджджхохаран̣ахетутта̄бха̄вена там̣ аппависанам̣ сиддханти аттхо. идампи хи кхӣрамисса̄йа сура̄йа кхӣре пависантепи парагала̄пависананти. дхаммата̄сиддханти арийаса̄вакасса арӯпадхамма̄нам̣ сура̄пиванахетубхӯтакилесасахитатта̄бха̄васан̇кха̄та̄йа дхаммата̄йа сиддхам̣. еваметтха ачиттакапаккхепи сура̄йа акусалачиттенева па̄таббато арийаса̄вака̄нам̣ апиванам̣ саматтхитанти ведитаббам̣. атха̄пи сийа̄ аджа̄нанапаккхе акусалачиттена вина̄ва па̄таббаттепи сура̄йа апиванам̣ арийа̄нам̣ дхаммата̄ти ¶ саматтханапараметанти, там̣ на, ат̣т̣хакатха̄вачанантарехи вируджджханато. йатха̄ хи вачанантарехи на вируджджхати, татха̄йева аттхо гахетаббо.
апича па̄н̣а̄типа̄та̄дӣнам̣ пан̃чаннам̣ каммапатха̄нам̣ бхавантарепи акаран̣ам̣ арийа̄нам̣ дхаммата̄сӣламева, тесан̃ча йади сачиттакатам̣ сама̄нам̣. сура̄па̄нам̣ вийа итара̄нипи чатта̄ри аджа̄нантена̄пи арийаса̄вакена на каттабба̄ни сийум̣, татха̄ ча аджа̄нанта̄нам̣ арийа̄нам̣ кусала̄бйа̄катачиттехипи вираман̣апарама̄ран̣апарасантакагахан̣а̄дӣсу ка̄йавачӣпаватти на сампаджджеййа, но че сампаджджати, чаккхупа̄латтхерасса чан̇каманена па̄н̣авийогасса, уппалаван̣н̣аттхерийа̄ балакка̄рена маггенамаггапхусанасса ча паваттатта̄. тасма̄ сура̄па̄насса ачиттакапаккхепи акусаленева па̄таббата̄йа сура̄ арийа̄нам̣ парагалам̣ на пависатӣти висесетва̄ вуттанти ведитаббам̣.
нану ваттхум̣ джа̄нантассева саббе каммапатха̄ вутта̄ти? на, миччха̄дит̣т̣хийа̄ випарӣтаггахан̣енева паваттатта̄. катхан̃хи на̄ма асаббан̃н̃ум̣ саббан̃н̃уто, аничча̄дим̣ ничча̄дито ча гахан̣антӣ дит̣т̣хи ваттхум̣ виджа̄на̄ти. йади хи джа̄неййа, миччха̄дит̣т̣хийева на сийа̄. са̄ ча каммапатхесу ган̣ита̄ти куто джа̄нантассева каммапатхаппаваттинийамо. атха саббан̃н̃ум̣ саббан̃н̃ӯти ган̣хантӣпи ‘‘айам̣ сатто’’ти тасса сарӯпаггахан̣ато дит̣т̣хипи ваттхум̣ виджа̄на̄тӣти че? на, сура̄па̄нассапи ‘‘айам̣ на сура̄’’ти сарӯпаггахан̣асса сама̄натта̄. ‘‘айа’’нти ча ваттхупара̄масанепи ‘‘сура̄’’ти висесавиджа̄нана̄бха̄ва̄ на джа̄на̄тӣти че? ‘‘айа’’нти пуггалаттам̣ джа̄нантӣпи ‘‘асаббан̃н̃ӯ’’типи висесаджа̄нана̄бха̄ва̄ дит̣т̣хипи ваттхум̣ на джа̄на̄тӣти сама̄намева. еван̃хи тесам̣ ¶ буддха̄ти ахитоти ахитам̣ ва̄ пӯран̣акассапа̄дим̣ хито пат̣игхасса ва̄ анунайасса ва̄ уппа̄данепи есева найо. випалла̄сапуббакан̃хи саббам̣ акусалам̣.
апича сура̄йа пӣйама̄на̄йа нийамена акусалуппа̄данам̣ сабха̄во пӣта̄йа вийа. кхӣра̄дисан̃н̃а̄йа пӣтасурасса пуггаласса ма̄тубхагиниа̄дӣсупи ра̄гадоса̄диакусалаппабандхо ваттхусабха̄венева уппаджджати, евам̣ пӣйама̄наккхан̣епи тикхин̣о ра̄го уппаджджатева, тенева са̄гататтхерасса аджа̄нитва̄ пиванака̄ле пан̃ча̄бхин̃н̃а̄диджха̄напариха̄ни, паччха̄ ча буддха̄дӣсу ага̄рава̄диакусалаппабандхо йа̄ва сура̄вигама̄ паваттиттха. тенева бхагава̄пи тасса ага̄рава̄диакаусалаппаваттидассанамукхена сура̄досам̣ пака̄сетва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апеси. на хи пан̃чанӣваран̣уппаттим̣ вина̄ джха̄напариха̄ни хоти. тасма̄ аджа̄нантасса̄пи сура̄ пӣйама̄на̄ пӣта̄ ча аттано сабха̄венева акусалуппа̄дика̄ти айаматтхо са̄гататтхерасса джха̄напариха̄нийа̄ анвайатопи, арийа̄нам̣ килеса̄бха̄вена мукхена сура̄йа аппавесасан̇кха̄табйатирекатопи сиджджхатӣти нит̣т̣хаметтха гантаббам̣, евам̣ гахан̣амева хи вибхаджджава̄дӣмата̄нуса̄рам̣.
йам̣ пана ‘‘джа̄нитва̄ пивантассева акусала’’нти гахан̣ам̣, там̣ бхинналаддхика̄нам̣ абхайагирика̄дӣнамева ¶ матам̣, там̣ пана ган̣т̣хипадака̄рака̄дӣхи ‘‘парава̄до’’ти аджа̄нантехи аттано матийа̄ сам̣сандитва̄ ликхитам̣ вибхаджджава̄дӣман̣д̣алампи пависитва̄ йа̄ваджджатана̄ са̄санам̣ дӯсети, пура̄пи кира имасмимпи дамил̣арат̣т̣хе кочи бхинналаддхико на̄гасено на̄ма тхеро кун̣д̣алакесӣваттхум̣ парава̄даматхананайадассанаттхам̣ дамил̣акаббарӯпена ка̄ренто ‘‘имам̣ сура̄па̄насса джа̄нитва̄ва пиване акусаланайам̣, ан̃н̃ан̃ча десака̄ла̄дибхедена анантампи н̃еййам̣ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ салаккхан̣авасенева н̃а̄тум̣ на саккоти н̃а̄н̣ена париччхиннаттена н̃еййасса анантаттаха̄ниппасан̇гато. аничча̄диса̄ман̃н̃алаккхан̣авасенева пана н̃а̄тум̣ саккотӣ’’ти ча, ‘‘параматтхадхаммесу на̄марӯпантиа̄дибхедо вийа пуггала̄дисаммутипи висум̣ ваттхубхедо ева̄’’ти ча евама̄дикам̣ бахум̣ випарӣтаттханайам̣ кабба̄ка̄расса кавино упадиситва̄ тасмим̣ пабандхе ка̄ран̣а̄бха̄сехи сатим̣ саммохетва̄ пабандха̄песи, тан̃ча каббам̣ нисса̄йа имам̣ бхинналаддхикаматам̣ идха вибхаджджава̄дӣмате ¶ саммиссам̣ чирам̣ паваттиттха. там̣ пана паччха̄ а̄чарийабуддхаппийамаха̄тхерена ба̄хираббхарикам̣ дит̣т̣хиджа̄лам̣ вигха̄т̣етва̄ идха парисуддхам̣ са̄санам̣ патит̣т̣ха̄пентена содхитампи са̄раттхадӣпанийа̄ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.42) винайат̣ӣка̄йа сура̄па̄насса сачиттакапаккхейева читтам̣ акусаланти саматтханавачанам̣ нисса̄йа кехичи випаллаттачиттехи пуна уккхиттасирам̣ джа̄там̣, тан̃ча маха̄тхерехи виниччхинитва̄ га̄райхава̄дам̣ катва̄ маддитва̄ ладдхига̄хаке ча бхиккхӯ вийоджетва̄ дхаммена винайена саттхуса̄санена чиренева вӯпасамитам̣. теневеттха майам̣ евам̣ виттха̄рато идам̣ пат̣иккхипимха ‘‘ма̄ ан̃н̃епи вибхаджджава̄дино айам̣ ладдхи дӯсесӣ’’ти. тасма̄ идха вутта̄ни авутта̄ни ча ка̄ран̣а̄ни сут̣т̣ху саллаккхетва̄ йатха̄ а̄гамавиродхо на хоти, татха̄ аттхо гахетаббо.
сесанти йасса ваттхувиджа̄наначиттена сачиттакапаккхепи читтам̣ акусаламева̄ти нийамо наттхи, там̣ саббанти аттхо. рундхантӣти ‘‘тираччха̄нагатиттхийа̄ досо наттхӣ’’тиа̄дина̄ ана̄паттийа̄ лесаггахан̣ам̣ нива̄рентӣ. два̄рам̣ пидахантӣти ‘‘тан̃ча кхо манусситтхийа̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 41) лесаггахан̣асса ка̄ран̣асан̇кха̄там̣ два̄рам̣ пидахантӣ. сотам̣ паччхиндама̄на̄ти тадубхайалесаггахан̣адва̄ра̄нам̣ васена авиччхиннам̣ вӣтиккамасотам̣ паччхиндама̄на̄. га̄л̣хатарам̣ каронтӣти йатха̄вуттехи ка̄ран̣ехи пат̣хамапан̃н̃аттисиддхам̣ а̄паттин̃н̃ева дал̣хам̣ каронтӣ, ана̄паттийа̄ ока̄сам̣ ададама̄на̄ти аттхо. са̄ ча йасма̄ вӣтиккама̄бха̄ве, ависайата̄йа аббоха̄рике вӣтиккаме ча локаваджджепи ситхилам̣ каронтӣ уппаджджати, тасма̄ татха̄ уппаттим̣ уппаттика̄ран̣ан̃ча дассенто а̄ха ан̃н̃атра адхима̄на̄тиа̄ди. ан̃н̃атра адхима̄на̄ти имисса̄ анупан̃н̃аттийа̄ ‘‘вӣтиккама̄бха̄ва̄’’ти ка̄ран̣ам̣ вуттам̣. ан̃н̃атра супинанта̄ти имисса̄ ‘‘аббоха̄рикатта̄’’ти ка̄ран̣ам̣ вуттам̣. таттха вӣтиккама̄бха̄ва̄ти па̄пиччха̄йа авиджджама̄насса уттаримануссадхаммасса виджджама̄нато ¶ пака̄санавасаппаваттависам̣ва̄дана̄дхиппа̄йасан̇кха̄тасса вӣтиккамасса абха̄вато. адхима̄никасса хи анадхигате адхигатасан̃н̃ита̄йа йатха̄вуттавӣтиккамо наттхи. аббоха̄рикатта̄ти ‘‘аттхеса̄, бхиккхаве, четана̄, са̄ ча кхо аббоха̄рика̄’’ти (па̄ра̄. 235) вачанато мочанасса̄дачетана̄йа упаккаманасса ча виджджама̄наттепи тхинамиддхена абхибхӯтата̄йа ¶ авасаттена аббоха̄рикатта̄, а̄паттика̄ран̣авоха̄ра̄бха̄ва̄ти аттхо. ва̄-саддо четтха самуччайаттхо дат̣т̣хаббо, ‘‘аббоха̄рикатта̄ ча̄’’ти ва̄ па̄т̣хо. вутта̄ти дувидха̄пи чеса̄ анупан̃н̃атти ана̄паттикара̄ вутта̄ти адхиппа̄йо.
акате вӣтиккамети а̄пада̄супи бхиккхӯхи сиккха̄падавӣтиккаме акате, куккучча̄ на бхун̃джим̣сӯтиа̄дӣсу вийа вӣтиккамам̣ акатва̄ бхиккхӯхи аттано дуккхуппаттийа̄ а̄рочита̄йа̄ти аттхо. ситхилам̣ каронтӣти пат̣хамам̣ са̄ман̃н̃ато баддхасиккха̄падам̣ мочетва̄ аттано висайе ана̄паттикаран̣авасена ситхилам̣ каронтӣ. два̄рам̣ дадама̄на̄ти ана̄паттийа̄ два̄рам̣ дадама̄на̄. апара̄парампи ана̄паттим̣ курума̄на̄ти диннена тена два̄рена упарӯпари ана̄паттибха̄вам̣ дӣпентӣ. пан̃н̃аттепи сиккха̄паде уда̄йина̄ ‘‘мухуттика̄йа весийа̄ на досо’’ти лесена вӣтиккамитва̄ сан̃чаритта̄паджджанаваттхусмим̣ (па̄ра̄. 296 а̄дайо) пан̃н̃аттатта̄ ‘‘кате вӣтиккаме’’ти вуттам̣. пан̃н̃аттигатика̄ти аттхато мӯлапан̃н̃аттийева̄ти адхиппа̄йо.
маккат̣ӣваттхукатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
сантхатабха̄н̣ава̄ро
ваджджипуттакаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄
43-44. ваджджипуттакаваттхукатха̄йа па̄л̣ийам̣ ‘‘веса̄лика̄…пе… метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевим̣сӯ’’ти еттха те н̃а̄тикулам̣ гантва̄ гихилин̇гам̣ гахетва̄ ‘‘гихибхӯта̄ майа’’нти сан̃н̃а̄йа метхунам̣ пат̣исевим̣сӯти гахетаббам̣, тена̄ха н̃а̄тибйасаненапи пхут̣т̣ха̄тиа̄ди. н̃а̄тӣнам̣ вина̄со ра̄джадан̣д̣а̄дика̄ран̣ена хотӣти а̄ха ра̄джадан̣д̣аичча̄ди. дхан̃н̃ахиран̃н̃ада̄сида̄сагомахим̣са̄дидхана̄ни бхога̄ на̄ма, тесампи ра̄джадан̣д̣а̄дина̄ва вина̄соти а̄ха ‘‘еса найо дутийападепӣ’’ти. на саббан̃н̃убуддхотиа̄дина̄ ¶ тӣсу ваттхӯсу аппасанна̄ва са̄сане абхабба̄ти сан̃н̃а̄йа аттано бхаббатам̣ пака̄сента̄ на майантиа̄дима̄хам̣сӯти ведитаббам̣. ‘‘ат̣т̣хатим̣са̄рамман̣есӯ’’ти па̄л̣ийам̣ ана̄гате а̄лока̄ка̄сакасин̣е ваджджетва̄ вуттам̣, техи пана ¶ саддхим̣ чатта̄лӣса хонти. вибхатта̄ кусала̄ дхамма̄ти ‘‘имасмим̣ а̄рамман̣е идам̣ хотӣ’’ти вибха̄гасо дассита̄ саупача̄раджджха̄на̄ махаггатакусала̄ дхамма̄. гихипалибодханти сахасокита̄дивасена гихӣсу бйа̄ват̣атам̣. а̄ва̄сапалибодханти сена̄санесу навакамма̄дивасена ниччабйа̄ват̣атам̣. дуппаричча̄га̄нам̣ имесам̣ двиннам̣ палибодха̄нам̣ васена саббепи палибодха̄ сан̇гахита̄ ева̄ти ведитаббам̣.
йена̄ти ка̄ран̣ена. асам̣ва̄соти идам̣ тасмим̣ аттабха̄ве кеначипи парийа̄йена бхиккху хутва̄ бхиккхӯхи саддхим̣ сам̣ва̄сам̣ на̄рахатӣти имаматтхам̣ сандха̄йа вуттанти а̄ха ‘‘асам̣ва̄со’’ти. пан̃н̃аттам̣ самӯханеййа̄ти ‘‘со а̄гато на пабба̄джетаббо’’ти аватва̄ ‘‘на упасампа̄детаббо’’ти еттакассева вуттатта̄ па̄ра̄джикасса са̄ман̣ерабхӯми анун̃н̃а̄та̄ти вин̃н̃а̄йати, тена̄ха са̄ман̣ерабхӯмийам̣ пана т̣хитотиа̄ди. ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти вуттатта̄ (па̄ра̄. 39) паччаккха̄тасиккхо йасма̄ бхиккху на хоти, метхунасеване ча па̄ра̄джикам̣ на̄паджджати, тасма̄сса ‘‘а̄гато упасампа̄детаббо’’ти упасампадам̣ ануджа̄нанто па̄ра̄джикам̣ на самӯханати на̄ма, тена̄ха ‘‘бхиккхубха̄ве т̣хатва̄ авипаннасӣлата̄йа̄’’ти. уттаматтхам̣ арахаттам̣, нибба̄намева ва̄.
чатуббидхавинайа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄
45. нӣхаритва̄ти па̄л̣ито уддхаритва̄, татха̄ хи ‘‘пан̃чахупа̄ли, ан̇гехи саманна̄гатена бхиккхуна̄ на̄нуйун̃джитаббам̣. катамехи пан̃чахи? суттам̣ на джа̄на̄ти, сутта̄нуломам̣ на джа̄на̄тӣ’’тиа̄дипа̄л̣ито суттам̣ сутта̄нуломан̃ча нӣхарим̣су. ‘‘ана̄патти евам̣ амха̄кам̣ а̄чарийа̄нам̣ уггахо парипуччха̄ти бхан̣атӣ’’ти евама̄дито а̄чарийава̄дам̣. ‘‘а̄йасма̄ упа̄ли евама̄ха – ‘ана̄патти, а̄вусо, супинантена̄’ти’’ евама̄дито аттано матим̣ нӣхарим̣су, са̄ ча тхерасса аттаномати суттена сан̇гахитатта̄ суттам̣ джа̄там̣, еваман̃н̃а̄пи сутта̄дӣхи сан̇гахита̄ва гахетабба̄, нетара̄ти ведитаббам̣. атха ва̄ нӣхаритва̄ти вибхаджитва̄ са̄т̣т̣хакатхам̣ сакалам̣ винайапит̣акам̣ сутта̄дӣсу чатӯсу падесесу паккхипитва̄ чатудха̄ вибхаджитва̄ винайам̣ пака̄сесум̣ ¶ таббинимуттасса абха̄ва̄ти адхиппа̄йо. вуттанти на̄гасенаттхерена милиндапан̃хе вуттам̣. кан̣т̣ха̄диван̣н̣уппаттит̣т̣ха̄накаран̣а̄дӣхи а̄харитва̄ аттано вачӣвин̃н̃аттийа̄ва бха̄ситавачанам̣ а̄хаччападам̣. расоти са̄ро ‘‘паттарасо’’тиа̄дӣсу (дха. са. 628-630) вийа, пат̣иккхиттаанун̃н̃а̄тасуттаса̄роти ¶ аттхо, расоти ва̄ лаккхан̣ам̣ пат̣иваттхукам̣ ануддхаритва̄ лаккхан̣а̄нуломена вуттатта̄. дхаммасан̇га̄хака̄диа̄чарийавам̣сена а̄бхата̄ ат̣т̣хакатха̄ а̄чарийавам̣соти а̄ха ‘‘а̄чарийавам̣соти а̄чарийава̄до’’ти.
винайапит̣аке па̄л̣ӣти идха адхика̄равасена вуттам̣. сесапит̣акесупи сутта̄дичатунайа̄ йатха̄нурӯпам̣ лаббхантева. маха̄падеса̄ти маха̄ока̄са̄ маха̄висайа̄, те аттхато ‘‘йам̣, бхиккхаве’’тиа̄дипа̄л̣ивасена акаппийа̄нуломато каппийа̄нуломато ча пуггалехи найато татха̄ татха̄ гайхама̄на̄ аттханайа̄ ева. те хи бхагавата̄ сарӯпато авуттесупи пат̣иккхитта̄нуломесу, анун̃н̃а̄та̄нуломесу ча сесесу киччесу ниваттипаваттихетута̄йа маха̄гочара̄ти ‘‘маха̄падеса̄’’ти вутта̄, на пана ‘‘йам̣, бхиккхаве, майа̄ идам̣ на каппатӣ’’тиа̄дина̄ вутта̄ са̄дхиппа̄йа̄ па̄л̣ийева тасса̄ сутте павит̣т̣хатта̄. ‘‘сутта̄нуломампи сутте ота̄ретаббам̣…пе… суттамева балаватара’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45) хи вуттам̣, на хеса̄ са̄дхиппа̄йа̄ па̄л̣и сутте ота̄ретабба̄, на гахетабба̄ ва̄ хоти, йена̄йам̣ сутта̄нуломам̣ сийа̄. тасма̄ имам̣ па̄л̣иадхиппа̄йам̣ нисса̄йа пуггалехи гахита̄ йатха̄вуттааттха̄ва сутта̄нуломам̣. таппака̄сакатта̄ пана айам̣ па̄л̣ипи сутта̄нуломанти гахетаббам̣, тена̄ха йе бхагавата̄ евам̣ вутта̄тиа̄ди. йам̣ бхиккхаветиа̄дипа̄л̣инайена хи пуггалехи гахетабба̄ йе акаппийа̄нулома̄дайо аттха̄ вутта̄, те маха̄падеса̄ти аттхо.
бхагавато пакин̣н̣акадесана̄бхӯта̄ ча сутта̄нуломабхӯта̄ ча ат̣т̣хакатха̄. йасма̄ дхаммасан̇га̄хакаттхерехи па̄л̣иван̣н̣ана̄ккамена сан̇гахетва̄ вутта̄, тасма̄ ‘‘а̄чарийава̄до’’ти вутта̄, етена ча ат̣т̣хакатха̄ суттасутта̄нуломесу аттхато сан̇гайхатӣти ведитабба̄. йатха̄ ча еса̄, евам̣ аттаноматипи пама̄н̣абхӯта̄. на хи бхагавато вачанам̣ вачана̄нуломан̃ча анисса̄йа аггаса̄вака̄дайопи аттано н̃а̄н̣абалена сутта̄бхидхаммавинайесу ¶ кан̃чи саммутипараматтхабхедам̣ аттхам̣ ваттум̣ сакконти, тасма̄ саббампи вачанам̣ сутте сутта̄нуломе ча сан̇гайхати. висум̣ пана ат̣т̣хакатха̄дӣнам̣ сан̇гахитатта̄ тадавасесам̣ суттасутта̄нуломато гахетва̄ чатудха̄ винайо ниддит̣т̣хо. сутта̄дайо нисса̄йева паватта̄пи аттаномати тесу сарӯпена ана̄гататта̄ вуттам̣ ‘‘суттасутта̄нуломаа̄чарийава̄де мун̃читва̄’’ти, тена̄ха ‘‘анубуддхийа̄ найагга̄хена̄’’ти. таттха сутта̄дӣни анугата̄йа ева буддхийа̄ техи ладдханайагга̄хена ча̄ти аттхо.
тхерава̄доти маха̄суматтхера̄дӣнам̣ га̄хо. сутта̄дим̣ нисса̄йева випарӣтатопи аттаномати уппаджджатӣти ¶ а̄ха там̣ пана̄тиа̄ди. аттхена̄ти аттана̄ найаггахитена аттхена. па̄л̣инти аттано га̄хасса ниссайабхӯтам̣ са̄т̣т̣хакатхам̣ па̄л̣им̣. па̄л̣ийа̄ти таппат̣иккхепаттхам̣ парена̄хат̣а̄йа са̄т̣т̣хакатха̄йа па̄л̣ийа̄, аттана̄ гахитам̣ аттхам̣ нисса̄йа па̄л̣ин̃ча сам̣сандитва̄ти аттхо. а̄чарийава̄дети аттана̄ парена ча самуддхат̣аат̣т̣хакатха̄йа. отарати чева самети ча̄ти аттана̄ уддхат̣ехи сам̣санданавасена отарати, парена уддхат̣ена самети. саббадуббала̄ти асаббан̃н̃упуггаласса досава̄сана̄йа йа̄тха̄вато аттхасампат̣ипаттиабха̄вато вуттам̣. пама̄дапа̄т̣хавасена а̄чарийава̄дасса сутта̄нуломена асам̣сандана̄пи сийа̄ти а̄ха ‘‘итаро на гахетаббо’’ти.
саментамева гахетаббанти йе суттена сам̣санданти, еварӯпа̄ва аттха̄ маха̄падесато уддхаритабба̄ти дассети татха̄ татха̄ уддхат̣ааттха̄намева сутта̄нуломатта̄, тена̄ха ‘‘сутта̄нуломато хи суттамева балаватара’’нти. аппат̣иваттийанти аппат̣иба̄хийам̣. ка̄ракасан̇гхасадисанти пама̄н̣атта̄ сан̇гӣтика̄ракасан̇гхасадисам̣. буддха̄нам̣ т̣хитака̄ласадисанти дхарама̄накабуддхасадисанти аттхо. сакава̄дӣ суттам̣ гахетва̄ катхетӣтиа̄дӣсу йо йатха̄бхӯтаматтхам̣ гахетва̄ катханасӣло, со сакава̄дӣ. суттанти сан̇гӣтиттайа̄рул̣хам̣ па̄л̣ивачанам̣. парава̄дӣти маха̄виха̄рава̄сӣ ва̄ хоту ан̃н̃аника̄йава̄сӣ ва̄, йо випарӣтато аттхам̣ гахетва̄ катханасӣло, сова идха ‘‘парава̄дӣ’’ти вутто. сутта̄нуломанти сан̇гӣтиттайа̄рул̣хам̣ ва̄ ана̄рул̣хам̣ ва̄ йам̣кин̃чи випалла̄сато ва̄ ван̃чана̄йа ва̄ ‘‘сан̇гӣтиттайа̄гатамида’’нти дассийама̄нам̣ сутта̄нуломам̣. кечи ‘‘ан̃н̃аника̄йе сутта̄нулома’’нти ¶ ваданти, там̣ на йуттам̣ сакава̄дӣпарава̄дӣнам̣ убхиннампи сан̇гӣтиттайа̄рул̣хасутта̄дӣнам̣ ева гахетаббато. татха̄ хи ваккхати ‘‘тиссо сан̇гӣтийо а̄рул̣хам̣ па̄л̣иа̄гатам̣ пан̃н̃а̄йати, гахетабба’’нтиа̄ди. на хи сакава̄дӣ ан̃н̃аника̄йасутта̄дим̣ пама̄н̣ато ган̣ха̄ти, йена тесу сутта̄дӣсу дасситесу таттха т̣ха̄таббам̣ бхавеййа, ваккхати ча ‘‘паро тасса акаппийабха̄васа̄дхакам̣ суттато бахум̣ ка̄ран̣ан̃ча виниччхайан̃ча дассети…пе… ‘са̄дхӯ’ти сампат̣иччхитва̄ акаппийейева т̣ха̄табба’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45). тасма̄ парава̄дина̄пи сан̇гӣтиттайе ана̄рул̣хампи ана̄рул̣хамиччева дассӣйати, кевалам̣ тасса тасса сутта̄дино сан̇гӣтиттайе ана̄гатасса кӯт̣ата̄, а̄гатасса ча бйан̃джаначчха̄йа̄йа ан̃н̃атха̄ адхиппа̄йайоджана̄ ча висесо. таттха ча йам̣ кӯт̣ам̣, там̣ апанӣйати. йам̣ ан̃н̃атха̄ йоджитам̣, тасса випарӣтата̄сандассанаттхам̣ тадан̃н̃ена сутта̄дина̄ сам̣сандана̄ карӣйати. йо пана парава̄дина̄ гахито адхиппа̄йо суттанта̄дина̄ сам̣сандати, со сакава̄дина̄пи аттано га̄хам̣ виссаджджетва̄ гахетабботи убхиннампи сан̇гӣтиттайа̄гатамева сутта̄дипама̄н̣анти ведитаббам̣. тенева катха̄ваттхуппакаран̣е сакава̄де пан̃ча суттасата̄ни парава̄де пан̃ча̄ти (дха. са. ат̣т̣ха. нида̄накатха̄; катха̄. ат̣т̣ха. нида̄накатха̄) ¶ суттасахассампи адхиппа̄йаггахан̣ана̄наттена сан̇гӣтиттайа̄гатамева гахитам̣, на ника̄йантаре кин̃чӣти.
кхепанти ‘‘ким̣ имина̄’’ти пат̣иккхепам̣ чхад̣д̣анам̣. гараханти ‘‘кимеса ба̄ло джа̄на̄тӣ’’ти нинданам̣. сутте ота̄ретаббанти йасса суттасса ануломанато идам̣ сутта̄нуломам̣ ака̄си, тасмим̣, таданурӯпе ва̄ ан̃н̃атарасмим̣ сутте аттана̄ гахитам̣ сутта̄нуломам̣ аттхато сам̣санданавасена ота̄ретаббам̣, ‘‘имина̄ ча имина̄ ча ка̄ран̣ена имасмим̣ сутте сам̣сандатӣ’’ти сам̣сандитва̄ дассетаббанти аттхо. айанти сакава̄дӣ. пароти парава̄дӣ. а̄чарийава̄до сутте ота̄ретабботи йасса суттасса ван̣н̣ана̄васена айам̣ а̄чарийава̄до паватто, тасмим̣, та̄дисе ча ан̃н̃атарасмим̣ сутте пубба̄парааттхасам̣санданавасена ота̄ретаббам̣. га̄райха̄чарийава̄доти пама̄даликхито, бхинналаддхикехи ва̄ т̣хапито, еса найо саббаттха.
йам̣ кин̃чи кӯт̣асуттам̣ ба̄хиракасутта̄дивачанам̣ на гахетаббанти дассетум̣ суттам̣ сутта̄нуломе ота̄ретаббантиа̄ди вуттам̣. гул̣хавессантара̄дӣни маха̄сан̇гхика̄дибхинналаддхика̄нам̣ пакаран̣а̄ни. а̄ди-саддена гул̣хауммагга̄дӣнам̣ гахан̣ам̣ ¶ . сакава̄дӣ суттам̣ гахетва̄ катхети, парава̄дӣпи суттантиа̄дина̄ ан̃н̃епи ва̄да̄ламбана̄ вуттанайена сакка̄ н̃а̄тунти идха на вутта̄.
евам̣ суттасутта̄нулома̄димукхена са̄ман̃н̃ато вива̄дам̣ дассетва̄ ида̄ни висесато вива̄даваттхум̣ таббиниччхайамукхена сутта̄дӣнан̃ча дассетум̣ атха пана̄йам̣ каппийантиа̄ди вуттам̣. сутте ча сутта̄нуломе ча̄ти еттха ча-ка̄ро викаппаттхо, тена а̄чарийава̄да̄дӣнампи сан̇гахо, тена̄ха ‘‘ка̄ран̣ан̃ча виниччхайан̃ча дассетӣ’’ти. таттха ка̄ран̣анти сутта̄динайам̣ нисса̄йа аттаноматийа̄ уддхат̣ам̣ хетум̣. виниччхайанти ат̣т̣хакатха̄виниччхайам̣. ка̄ран̣аччха̄йа̄ти сутта̄дӣсу ‘‘каппийа’’нти га̄хасса, ‘‘акаппийа’’нти га̄хасса ча нимиттабхӯтам̣ киччхена пат̣ипа̄данӣйам̣ авибхӯтака̄ран̣ам̣ ка̄ран̣аччха̄йа̄, ка̄ран̣апатирӯпаканти аттхо. винайан̃хи патва̄ти имасса виваран̣ам̣ каппийа̄каппийавича̄ран̣ама̄гамма̄ти. рундхитаббанти каппийасан̃н̃а̄йа вӣтиккамакаран̣ам̣ рундхитаббам̣, там̣нива̄ран̣ачиттам̣ дал̣хатарам̣ ка̄таббам̣. сотам̣ паччхиндитаббанти таттха вӣтиккамаппаватти паччхиндитабба̄. гарукабха̄вети акаппийабха̄ве. суттавиниччхайака̄ран̣ехӣти суттена ат̣т̣хакатха̄виниччхайена ча ладдхака̄ран̣ехи. евантиа̄ди йатха̄вуттасса аттхасса нигаманавачанам̣. атирекака̄ран̣анти сутта̄дӣсу пуримам̣ пуримам̣ атирекака̄ран̣ам̣ на̄ма, бахука̄ран̣ам̣ ва̄.
ва̄чуггатанти ¶ ва̄ча̄йа уггатам̣, таттха нирантарам̣ т̣хитанти аттхо. ‘‘суттам̣ на̄ма сакалам̣ винайапит̣ака’’нти вуттатта̄ пуна суттатоти тадаттхапат̣ипа̄дакам̣ сутта̄бхидхаммапа̄л̣ивачанам̣ адхиппетам̣. анубйан̃джанатоти имасса виваран̣ам̣ парипуччхато ча ат̣т̣хакатха̄то ча̄ти. таттха парипуччха̄ти а̄чарийасса сантика̄ па̄л̣ийа̄ аттхасаванам̣. ат̣т̣хакатха̄ти па̄л̣имуттакавиниччхайо. тадубхайампи хи па̄л̣им̣ анугантва̄ аттхасса бйан̃джанато ‘‘анубйан̃джана’’нти вуттам̣. винайети винайа̄ча̄ре, тенева ваккхати винайам̣ авиджаханто авоккамантотиа̄ди. таттха патит̣т̣ха̄нам̣ на̄ма сан̃чичча а̄паттийа̄ ана̄паджджана̄ди хотӣти а̄ха ‘‘ладжджӣбха̄вена патит̣т̣хито’’ти, тена ладжджӣ хотӣти вуттам̣ хоти. винайадхарасса лаккхан̣е ваттаббе ким̣ имина̄ ладжджӣбха̄вена̄ти а̄ха аладжджӣ хӣтиа̄ди. таттха бахуссутопӣти имина̄ пат̣хамалаккхан̣асаманна̄гамам̣ дассети. ла̄бхагарута̄йа̄тиа̄дина̄ винайе т̣хитата̄йа абха̄ве пат̣хамалаккхан̣айого киччакаро на хоти, атха ¶ кхо акиччакаро анаттхакаро ева̄ти дассети. сан̇гхабхедасса пуббабха̄го калахо сан̇гхара̄джи.
виттхунатӣти виттхамбхати, ниттхунати ва̄ сантит̣т̣хитум̣ на саккоти, тена̄ха йам̣ йантиа̄ди. а̄чарийапарампара̄ти а̄чарийа̄нам̣ виниччхайапарампара̄, тенева ваккхати ‘‘аттано матим̣ паха̄йа…пе… йатха̄ а̄чарийо ча а̄чарийа̄чарийо ча па̄л̣ин̃ча парипуччхан̃ча ваданти, татха̄ н̃а̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. на хи а̄чарийа̄нам̣ на̄маматтато парампара̄джа̄нане пайоджанаматтхи. пубба̄пара̄нусандхитоти пуббавачанасса апаравачанена саха аттхасамбандхаджа̄нанато. аттхатоти падаттхапин̣д̣аттхаадхиппетаттха̄дито. ка̄ран̣атоти тадаттхупапаттито. тхерава̄дан̇ганти тхерава̄дапат̣ипа̄т̣им̣, тесам̣ виниччхайапат̣ипа̄т̣инти аттхо.
имехи ча пана тӣхи лаккхан̣ехӣти еттха пат̣хамена лаккхан̣ена винайасса сут̣т̣ху уггахитабха̄во вутто. дутийенасса ладжджӣбха̄вена чева ачалата̄йа ча патит̣т̣хитата̄. татийена па̄л̣иат̣т̣хакатха̄су анурӯпена ана̄гатампи тадануломато а̄чарийехи диннанайато виниччхинитум̣ саматтхата̄. отин̣н̣е ваттхусминти чодана̄васена вӣтиккамаваттхусмим̣ сан̇гхамаджджхе отин̣н̣е. чодакена чудитакена ча вутте ваттаббети евам̣ отин̣н̣е ваттхум̣ нисса̄йа чодакена ‘‘дит̣т̣хам̣ сута’’нтиа̄дина̄ чудитакена ‘‘аттхи наттхӣ’’тиа̄дина̄ ча йам̣ ваттаббам̣, тасмим̣ ваттаббе вуттети аттхо. тхуллаччайадуббха̄сита̄нам̣ ма̄тика̄йа ана̄гататта̄ ‘‘пан̃чаннам̣ а̄паттӣна’’нти вуттам̣. тикадуккат̣анти ‘‘анупасампанне упасампаннасан̃н̃ӣ уджджха̄йати ва̄ кхӣйати ва̄ а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 106 тхокам̣ висадисам̣) а̄гатам̣ тикадуккат̣ам̣. ан̃н̃атарам̣ ва̄ а̄паттинти ‘‘ка̄ле вика̄ласан̃н̃ӣ а̄патти дуккат̣асса, ка̄ле вематико а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄дикам̣ (па̄чи. 250) дукадуккат̣ам̣ ¶ сандха̄йа вуттам̣. антара̄паттинти тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде а̄гатаваттхувӣтиккамам̣ вина̄ ан̃н̃асмим̣ ваттхувӣтиккаме нида̄нато пабхути винӣтаваттхупарийоса̄на̄ антарантара̄ вуттам̣ а̄паттим̣. идха пана ‘‘ваттхум̣ олокетӣ’’ти висум̣ гахитатта̄ тадавасеса̄ антара̄паттӣти гахита̄. пат̣ила̄там̣ уккхипатӣти идам̣ висиббанасиккха̄паде (па̄чи. 350-351) а̄гатам̣. таттха д̣айхама̄нам̣ ала̄там̣ аггикапа̄ла̄дито бахи патитам̣ авиджджха̄тамева пат̣иуккхипати ¶ , пуна йатха̄т̣ха̄не т̣хапетӣти аттхо. виджджха̄там̣ пана паккхипантасса па̄читтийамева. ана̄паттинти еттха антарантара̄ вутта̄ ана̄паттипи аттхи, ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, иддхимасса иддхивисайе’’тиа̄ди (па̄ра̄. 159) вийа са̄пи сан̇гайхати.
па̄ра̄джика̄паттӣти на та̄ва ваттаббанти идам̣ а̄паннапуггалена ладжджӣдхамме т̣хатва̄ йатха̄бхӯтам̣ а̄викаран̣епи дуббиниччхайам̣ адинна̄да̄на̄дим̣ сандха̄йа вуттам̣. йам̣ пана метхуна̄дӣсу виджа̄нанам̣, там̣ ваттаббамева, тена̄ха метхунадхаммавӣтиккамо хӣтиа̄ди. йо пана аладжджита̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ адатва̄ виккхепам̣ кароти, тасса а̄патти на сакка̄ ол̣а̄рика̄пи виниччхинитум̣, йа̄ва со йатха̄бхӯтам̣ на̄ви кароти, сан̇гхасса ча а̄паттисандехо на вигаччхати, та̄ва на̄ситакова бхависсати. сукхума̄ти читтапариваттийа̄ сукхумата̄йа сукхума̄. тена̄ха ‘‘читталахука̄’’ти, читтам̣ тасса лахуканти аттхо. тети вӣтиккаме. там̣ваттхуканти адинна̄да̄на̄димӯлакам̣. йам̣ а̄чарийо бхан̣ати, там̣ карохӣтиа̄ди саббам̣ ладжджӣпесалам̣ куккуччакамева сандха̄йа вуттам̣. йо йа̄тха̄вато пака̄сетва̄ суддхимева гавесати, тена̄пи, па̄ра̄джикосӣти на ваттабботи ана̄паттикот̣ийа̄пи сан̇кийама̄натта̄ вуттам̣, тенева ‘‘па̄ра̄джикаччха̄йа̄’’ти вуттам̣. сӣла̄ни содхетва̄ти йасмим̣ вӣтиккаме па̄ра̄джика̄сан̇ка̄ ваттати, таттха па̄ра̄джика̄бха̄вапаккхам̣ гахетва̄ десана̄вут̣т̣ха̄нага̄минӣнам̣ а̄паттӣнам̣ содханавасена сӣла̄ни содхетва̄. дваттим̣са̄ка̄ранти па̄кат̣абха̄вато упалаккхан̣авасена вуттам̣, йам̣ кин̃чи абхиручитам̣ манасика̄тум̣ ват̣т̣атева. каммат̣т̣ха̄нам̣ гхат̣ийатӣти виппат̣иса̄рамӯлакена виккхепена антарантара̄ кхан̣д̣ам̣ адассетва̄ пабандхавасена читтена сан̇гхат̣ийати. сан̇кха̄ра̄ти випассана̄каммат̣т̣ха̄навасена вуттам̣. са̄паттикасса хи пагун̣ампи каммат̣т̣ха̄нам̣ на сут̣т̣ху упат̣т̣ха̄ти, пагева па̄ра̄джикасса. тасса хи виппат̣иса̄ранинната̄йа читтам̣ екаггам̣ на хоти. екасса пана витаккавиккхепа̄дибахуласса суддхасӣлассапи читтам̣ на сама̄дхийати, там̣ идха па̄ра̄джикамӯлаканти на гахетаббам̣. катапа̄памӯлакена виппат̣иса̄реневеттха читтасса асама̄дхийанам̣ сандха̄йа ‘‘каммат̣т̣ха̄нам̣ на гхат̣ийатӣ’’ти вуттам̣, тена̄ха виппат̣иса̄раггина̄тиа̄ди. аттана̄ти читтена каран̣абхӯтена пуггало катта̄ джа̄на̄ти, паччатте ва̄ каран̣авачанам̣, атта̄ сайам̣ паджа̄на̄тӣти аттхо.
чатуббидхавинайа̄дикатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄
йо ¶ ¶ вийа диссатӣти йа̄дисо, йам̣-саддаттхе йатха̄-саддо ваттатӣти а̄ха ‘‘йена ва̄ тена ва̄ йутто’’ти. йена тена̄ти хи пададвайена анийамато йам̣-саддаттхова дассито. ва̄садхурайуттоти випассана̄дхурайутто. йа̄ джа̄ти асса̄ти йам̣джа̄ти, пуггало, сова йам̣джаччо сакаттхе йапаччайам̣ катва̄. готтавасена йена ва̄ тена ва̄ готтена йатха̄готто ва̄ татха̄готто ва̄ хотӯти самбандхо. сӣлесӯти пакатӣсу. атха кхоти идам̣ кинтӯти имасмим̣ аттхе. ким̣ вуттам̣ хотӣти аттхо. имасмим̣ аттхети имасмим̣ па̄ра̄джикависайе. есоти йатха̄вуттехи пака̄рехи йутто. арийа̄йа̄ти ‘‘уддисса арийа̄ тит̣т̣ханти, еса̄ арийа̄нам̣ йа̄чана̄’’ти евам̣ вутта̄йа, на, ‘‘дехи ме’’ти капан̣а̄йа. лин̇гасампат̣иччханена̄ти ‘‘бхиккхам̣ чарисса̄мӣ’’ти читта̄бха̄вепи бхиккха̄ха̄ранисситапаббаджджа̄лин̇гасса сампат̣иччханена. ка̄джабхаттанти ка̄джехи а̄нӣтабхаттам̣. адхаммика̄йа̄ти адхисӣласиккха̄дибхиккхугун̣а̄бха̄вато вуттам̣, тена̄ха ‘‘абхӯта̄йа̄’’ти. ‘‘майам̣ бхиккхӯ’’ти ваданта̄ пат̣ин̃н̃а̄маттенева бхиккхӯ, на аттхатоти аттхо. идан̃ча ‘‘майам̣ бхиккхӯ’’ти пат̣иджа̄нанасса̄пи самбхавато вуттам̣. ‘‘майам̣ бхиккхӯ’’ти аппат̣иджа̄нанта̄пи хи бхиккхувоха̄ранимиттасса лин̇гасса гахан̣ена чева бхиккхӯнам̣ диннапаччайабха̄гаггахан̣а̄дина̄ ча бхиккхупат̣ин̃н̃а̄ ева на̄ма хонти. татха̄ хи вуттам̣ пуггалапан̃н̃аттиат̣т̣хакатха̄йам̣ –
‘‘‘абрахмача̄рӣ брахмача̄рипат̣ин̃н̃о’ти ан̃н̃е брахмача̄рино суниваттхе супа̄руте сумбхакапаттадхаре га̄манигамаджанападара̄джадха̄нӣсу пин̣д̣а̄йа чаритва̄ джӣвикам̣ каппенте дисва̄ сайампи та̄дисена а̄ка̄рена татха̄ пат̣ипаджджанато ‘ахам̣ брахмача̄рӣ’ти пат̣ин̃н̃ам̣ денто вийа хоти. ‘ахам̣ бхиккхӯ’ти ватва̄ упосатхагга̄дӣни пависанто пана брахмача̄рипат̣ин̃н̃о хотийева, татха̄ сан̇гхикам̣ ла̄бхам̣ ган̣ханто’’ти (пу. па. ат̣т̣ха. 91).
тасма̄ еварӯпехи пат̣ин̃н̃а̄йа бхиккхӯхи готрабхупарийоса̄нехи саддхим̣ самбхогапарибхого на ват̣т̣ати, аладжджӣпарибхогова хоти. сан̃чичча а̄паттиа̄паджджана̄диаладжджӣлаккхан̣ам̣ пана уккат̣т̣ха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ васена вуттам̣ са̄ман̣ера̄дӣнампи ¶ аладжджӣвоха̄радассанато. ‘‘аладжджӣса̄ман̣ерехи хаттхакаммампи на ка̄ретабба’’нти хи вуттам̣. йатха̄вихитапат̣ипаттийам̣ атит̣т̣ханан̃хи саббаса̄дха̄ран̣ам̣ аладжджӣлаккхан̣ам̣. дуссӣла̄ лин̇гаггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа йатха̄вихитапат̣ипаттийа̄ абха̄вато еканта̄ ладжджинова маха̄сан̇гхика̄диника̄йантарика̄ вийа, лин̇гаттхенака̄дайо вийа, ча. йа̄ва 11 ча тесам̣ бхиккхупат̣ин̃н̃а̄ ануваттати, та̄ва бхиккху ева, техи ча парибхого аладжджипаабхогова, тесан̃ча бхиккхусан̇гхасан̃н̃а̄йа диннам̣ сан̇гхе диннам̣ на̄ма хоти. вуттан̃хи бхагавата̄ –
‘‘бхависсанти кхо пана̄нанда, ана̄гатамаддха̄нам̣ готрабхуно ка̄са̄вакан̣т̣ха̄ дуссӣла̄ па̄падхамма̄, тесу дуссӣлесу сан̇гхам̣ уддисса да̄нам̣ дассанти, тада̄па̄хам̣, а̄нанда, сан̇гхагатам̣ даккхин̣ам̣ асан̇кхйеййам̣ аппамеййам̣ вада̄мӣ’’ти (ма. ни. 3.380).
бхагавато сан̇гхам̣ уддисса диннатта̄ даккхин̣а̄ асан̇кхйеййа̄ аппамеййа̄ джа̄та̄. дуссӣла̄нам̣ диннатта̄ на̄ти че? на, тесу сан̇гхам̣ уддисса̄ти готрабхӯнам̣ пат̣игга̄хакаттена пара̄мат̣т̣хатта̄, итаратха̄ ‘‘йесу кесучи гахат̣т̣хесу ва̄ паббаджитесу ва̄ сан̇гхам̣ уддисса̄’’ти ваттаббата̄пасан̇гато, татха̄ ча ‘‘тада̄па̄хам̣, а̄нанда̄’’ти хет̣т̣химакот̣идассанасса пайоджанам̣ на сийа̄. тасма̄ готрабхӯнампи абха̄ве сан̇гхам̣ уддисса да̄нам̣ наттхи, хет̣т̣химакот̣ийа̄ тесупи динна̄ сан̇гхагата̄ даккхин̣а̄ асан̇кхйеййа̄, на тато парам̣ сиджджхатӣти тепи пат̣ин̃н̃а̄йа бхиккху ева̄ти гахетаббам̣.
брахмагхосанти уттамагхосам̣, брахмуно гхосасадисам̣ ва̄ гхосам̣. ехи бхиккхӯти ‘‘бхиккхӯ’’тисамбодханам̣. сам̣са̄ре бхайаиккхака тасса бхайасса саббасо вина̄санаттхам̣ тисаран̣ам̣, са̄санам̣ ва̄ ехи манаса̄ ‘‘та̄н̣ам̣ лен̣а’’нти пависа упагаччха. упагантва̄пи чара брахмачарийанти са̄санабрахмачарийам̣ маггабрахмачарийан̃ча чарассу. бхан̣д̣ӯти мун̣д̣итакесо. ва̄сӣти дантакат̣т̣ха̄диччхеданава̄си. бандхананти ка̄йабандханам̣. йутто його сама̄дхипан̃н̃а̄васена со йуттайого, тасса ат̣т̣хете париккха̄ра̄ти сесо. сарӣре пат̣имуккехийева упалаккхитоти сесо. ‘‘тӣн̣и сата̄нӣ’’ти ваттаббе га̄тха̄бандхасукхаттхам̣ ‘‘тӣн̣и сата’’нти вуттам̣.
тасма̄ти ¶ бхагава̄ хет̣т̣ха̄ вуттам̣ пара̄масати. хет̣т̣ха̄ хи ‘‘ахам̣ кхо пана, кассапа, джа̄нан̃н̃ева вада̄ми ‘джа̄на̄мӣ’ти, пассан̃н̃ева вада̄ми ‘пасса̄мӣ’’’ти (сам̣. ни. 2.154) вуттам̣, там̣ пара̄масати, йасма̄ ахам̣ джа̄нам̣ вада̄ми, тасма̄ти аттхо. иха̄ти имасмим̣ са̄сане. тиббанти махантам̣. паччупат̣т̣хитам̣ бхависсатӣти тхера̄диупасан̇каманато пуретарамева тесу йам̣нӯна ме хироттаппам̣ упат̣т̣хитам̣ бхависсатӣти аттхо. кусалӯпасам̣хитанти анаваджджадхамманисситам̣. ат̣т̣хим̣ катва̄ти атта̄нам̣ тена дхаммена ат̣т̣хикам̣ катва̄, там̣ ва̄ дхаммам̣ ‘‘еса ме аттхо’’ти аттхам̣ катва̄. охитасототи дхамме нихитасото. еван̃хи те, кассапа, сиккхитаббанти н̃а̄н̣асотан̃ча паса̄дасотан̃ча одахитва̄ ‘‘дхаммам̣ саккаччамева сун̣исса̄мӣ’’ти евамева тайа̄ сиккхитаббам̣. са̄тасахагата̄ ча ме ка̄йагата̄сатӣти ¶ асубхесу чева а̄на̄па̄не ча пат̣хамаджджха̄навасена сукхасампайуттака̄йагата̄сати. йам̣ панетасса ова̄дасса саккаччапат̣иггахан̣ам̣, айамева тхерасса паббаджджа̄ ча упасампада̄ ча ахоси (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 2.2.154).
уддхума̄такапат̣ибха̄га̄рамман̣ам̣ джха̄нам̣ уддхума̄такасан̃н̃а̄. касин̣а̄рамман̣ам̣ рӯпа̄вачараджджха̄нам̣ рӯпасан̃н̃а̄. имети сан̃н̃а̄сӣсена ниддит̣т̣ха̄ име две джха̄надхамма̄. сопа̄ко ча бхагавата̄ пут̣т̣хо ‘‘рӯпа̄вачарабха̄вена екаттха̄, бйан̃джанамева на̄на’’нти а̄ха. а̄раддхачиттоти а̄ра̄дхитачитто. гарудхаммапат̣иггахан̣а̄диупасампада̄ упари сайамева а̄ви бхависсати.
саббантимена парийа̄йена̄ти саббантимена париччхедена. н̃аттичатуттха̄ каммава̄ча̄ упасампада̄каммасса ка̄ран̣атта̄ т̣ха̄нам̣, тасса т̣ха̄насса арахам̣ ануччхавиканти ваттхудоса̄дивинимуттакаммам̣ ‘‘т̣ха̄на̄раха’’нти вуттам̣ ваттха̄дидосайуттасса каммасса сабха̄вато каммава̄ча̄рахатта̄бха̄ва̄. атха ва̄ т̣ха̄нанти нибба̄наппаттихетуто сиккхаттайасан̇гахам̣ са̄санам̣ вуччати, тасса ануччхавикам̣ каммам̣ т̣ха̄на̄рахам̣. йатха̄вихиталаккхан̣ена хи каммена упасампаннова сакалам̣ са̄санам̣ сама̄да̄йа парипӯретумарахати. тасма̄ парисуддхакаммава̄ча̄парийоса̄нам̣ саббам̣ сан̇гхакиччам̣ т̣ха̄на̄рахам̣ на̄ма, тена̄ха ‘‘саттхуса̄сана̄рахена̄’’ти, сӣла̄дисакаласа̄санапарипун̣н̣асса ануччхавикена̄ти аттхо. айам̣ имасмим̣ аттхети н̃аттичатуттхакаммена упасампаннассева саббасиккха̄падесу вуттатта̄ кин̃ча̄пи ехибхиккхӯпасампада̄дӣхи упасампанна̄нам̣ суддхасатта̄нам̣ пан̣н̣аттиваджджасиккха̄падавӣтиккамепи абхаббата̄ ва̄ доса̄бха̄во ва̄ ¶ саддато пан̃н̃а̄йати, татха̄пи аттхато тесампи пан̣н̣аттиваджджесу, локаваджджесупи ва̄ сура̄па̄на̄дилахукесу маггуппаттито пуббе асан̃чичча̄дина̄ а̄паттиа̄паджджанам̣ сиджджхатийева. татха̄ хи ‘‘две пуггала̄ абхабба̄ а̄паттим̣ а̄паджджитум̣ буддха̄ ча паччекабуддха̄ ча. две пуггала̄ бхабба̄ а̄паттим̣ а̄паджджитум̣ бхиккхӯ ча бхиккхунийо ча̄’’ти (пари. 322) вуттам̣. н̃аттичатуттхена каммена упасампанноти идам̣ пана саббасиккха̄падавӣтиккама̄рахе саббака̄лике ча бхиккхӯ гахетва̄ йебхуййавасена вуттам̣. нируттивасена̄ти ниббачанавасена. абхила̄павасена̄ти воха̄равасена. гун̣авасена̄ти бхиккхувоха̄ранимитта̄нам̣ гун̣а̄нам̣ васена.
са̄джӣвападабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄
виват̣т̣ӯпаниссайа̄ сӣла̄дайо локийехи абхивисит̣т̣хатта̄ адхисӣла̄дивоха̄рена вутта̄ти дассетум̣ ¶ катамам̣ пана̄тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха пан̃чан̇гадасан̇гасӣланти абуддхуппа̄дака̄ле сӣлам̣ сандха̄йа вуттам̣ тасса виват̣т̣ӯпаниссайатта̄бха̄ва̄. йам̣ пана буддхуппа̄де ратанаттайагун̣ам̣ татхато н̃атва̄ са̄сане сунивит̣т̣хасаддха̄хи упа̄сакопа̄сика̄хи чева са̄ман̣ерасиккхама̄на̄хи ча раккхийама̄нам̣ пан̃чан̇гаат̣т̣хан̇гадасан̇гасӣлам̣, тампи адхисӣламева маггуппаттихетуто. випассана̄маггуппаттинимиттата̄йа хи па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ локийа̄нам̣ сӣлехи адхисӣлам̣ джа̄там̣ адхичиттам̣ вийа. на хи випассана̄магганимиттатам̣ мун̃читва̄ локийачиттато адхичиттасса ан̃н̃о кочи висесо упалаббхати, тадубхайан̃ча ана̄димато сам̣са̄рават̣т̣асса атта̄диса̄равирахитата̄йа тилаккхан̣аббха̄хататтам̣, ‘‘ахам̣ мама̄’’ти а̄ка̄рена паваттаавиджджа̄тан̣ха̄дидосамӯлакаттан̃ча, там̣досамӯлавиддхам̣санасаматтха̄йа сӣлачиттабалопаттхаддха̄йа випассана̄йа уккам̣сенева тасса сам̣са̄рават̣т̣асса вигаман̃ча, тадупадесакасса самма̄самбуддхасса саббан̃н̃ута̄диапаримитагун̣аган̣айогена авипарӣтасаддхаммадесакаттан̃ча йа̄тха̄вато н̃атва̄ пат̣ипаннена сама̄да̄йа сиккхитаббата̄йа виват̣т̣ӯпаниссайам̣ джа̄там̣, на ан̃н̃ена ка̄ран̣ена, тан̃ча виват̣т̣ӯпаниссайаттам̣ йади са̄сане пан̃часӣла̄дисса̄пи сама̄нам̣, кимидам̣ адхисӣлам̣ на сийа̄. пан̃часӣла̄диматте т̣хита̄нан̃хи ана̄тхапин̣д̣ика̄дӣнам̣ гахат̣т̣ха̄нампи магго уппаджджати. на хи адхисӣла̄дхичиттам̣ вина̄ маггуппатти хоти, тан̃ча кин̃ча̄пи кесан̃чи ¶ анупаниссайата̄йа тасмим̣ аттабха̄ве маггуппаттийа̄ хету на хоти, татха̄пи бхавантаре авассам̣ хотева̄ти адхисӣламева ка̄лам̣ каронта̄нам̣ калйа̄н̣апутхуджджана̄нам̣ па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ вийа, тена̄ха буддхуппа̄дейева ча паваттатӣтиа̄ди. виват̣т̣ам̣ паттхетва̄ раккхийама̄нампи пан̃часӣла̄ди буддхуппа̄дейева паваттати. на хи там̣ пан̃н̃аттинтиа̄ди пана уккат̣т̣хавасена саббам̣ па̄тимоккхам̣ сандха̄йа вуттам̣. тадекадесабхӯтампи хи па̄н̣а̄типа̄та̄динна̄да̄на̄дигахат̣т̣хасӣлампи. буддха̄йева винайе па̄ра̄джикасуттавибхан̇га̄дӣсу а̄гатавасена саббасо ка̄йавачӣдва̄ресу маггуппаттийа̄ вибандхакааджджха̄ча̄расотам̣ виччхиндитва̄ маггуппаттийа̄ падат̣т̣ха̄набха̄вена пан̃н̃апетум̣ сакконти, на ан̃н̃е. маггуппаттим̣ сандха̄йа хисса адхисӣлата̄ вутта̄. тена̄ха ‘‘па̄тимоккхасам̣варатопи ча маггапхаласампайуттамева сӣлам̣ адхисӣла’’нти. тассева хи адхисӣланти абйавадха̄нена магга̄дхит̣т̣ха̄на̄ти. идха анадхиппетанти имасмим̣ пат̣хамапа̄ра̄джикависайе ‘‘сиккха̄’’ти анадхиппетам̣.
локийаат̣т̣хасама̄паттичитта̄нӣти са̄санасабха̄вам̣ аджа̄нантехи локийаджанехи сама̄паджджитабба̄ни ат̣т̣ха рӯпа̄рӯпаджджха̄насампайуттачитта̄ни сандха̄йа вуттам̣. на хи махаггатесу локийалокуттарабхедо аттхи, йена локийависесанам̣ локуттараниваттанам̣ сийа̄. тасма̄ са̄саникехи сама̄паджджитаббамахаггатаджджха̄наниваттанамева локийависесанам̣ катам̣. йатха̄ четтха, евам̣ ка̄ма̄вачара̄ни пана ат̣т̣ха кусалачитта̄нӣти еттха̄пи локийависесанам̣ ка̄таббамева. айамева хи адхичиттато ¶ читтасса бхедо, йам̣ са̄санам̣ аджа̄нантасса пуггаласса самуппаджджанам̣. еван̃ча абуддхуппа̄депи са̄санасабха̄вам̣ джа̄нанта̄нам̣ паччекабуддха̄дӣнампи сӣлачитта̄нам̣ адхисӣла̄дхичиттата̄ саматтхита̄ хоти. на вина̄ буддхуппа̄да̄ти идам̣ пана ан̃н̃есам̣ абхисамайахетубха̄вена паччекабуддхабодхисатта̄дӣнам̣ десана̄са̄маттхийа̄бха̄вато вуттам̣. а̄йатим̣ ва̄сана̄хетум̣ пана сӣлачиттам̣ тепи десентийева, тан̃ча маггахетута̄йа адхисӣла̄дхичиттампи хонтам̣ аппаката̄йа виппха̄риката̄ба̄худжан̃н̃атта̄бха̄вена аббоха̄риканти ‘‘буддхуппа̄дейева̄’’ти авадха̄ран̣ам̣ катанти ведитаббам̣. на хи там̣сама̄паннотиа̄диат̣т̣хакатха̄вачанехи идха адхичиттаниддесе, упари адхипан̃н̃а̄ниддесе ча маггапхаласампайуттаадхичиттаадхипан̃н̃а̄намева пат̣иккхепато локийа̄дхичитта̄дхипан̃н̃а̄нам̣ ¶ идха адхиппетата̄, там̣ двайам̣ сама̄паннасса̄пи метхунадхаммасама̄паджджанасабха̄во ча вин̃н̃а̄йати, па̄л̣ийам̣ пана ‘‘йа̄йам̣ адхисӣласиккха̄, айам̣ имасмим̣ аттхе адхиппета̄ сиккха̄’’ти вуттатта̄ локийа̄пи адхичитта̄дхипан̃н̃а̄ анадхиппета̄ти вин̃н̃а̄йати. тасма̄ па̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄йан̃ча евамадхиппа̄йо ведитаббо – ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевисса̄мӣ’’ти читте уппаннаматте локийам̣ адхичиттам̣ адхипан̃н̃а̄ ча париха̄йати, адхисӣлам̣ пана читтуппа̄даматтена на париха̄йатӣти па̄л̣ийам̣ адхисӣласиккха̄ва вутта̄. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана пат̣иладдхалокуттарамаггасса бхиккхуно ‘‘метхунам̣ пат̣исевисса̄мӣ’’ти читтампи на уппаджджати саббасо акуппадхамматта̄, путхуджджана̄нам̣ сама̄паттила̄бхӣнампи кеначи ка̄ран̣ена уппаджджати куппадхамматта̄ти имам̣ висесам̣ дассетум̣ ‘‘на хи там̣сама̄панно’’ти локуттара̄ва пат̣иккхитта̄ти ведитаббам̣.
аттхи диннанти еттха диннанти да̄начетана̄ адхиппета̄, тасса диннасса пхалам̣ аттхӣти аттхо. еса найо аттхи йит̣т̣ханти еттха̄пи. а̄ди-саддена хута̄дӣнам̣ сан̇гахо. таттха йит̣т̣ханти маха̄йа̄го саббаса̄дха̄ран̣ам̣ маха̄да̄намева. хутанти пахонакасакка̄ро, аттано ва̄ хоту, паресам̣ ва̄ даса акусалакаммапатха̄, саббепи ва̄ акусала̄ дхамма̄ анаттхуппа̄данато на сакам̣ каммам̣ на̄ма, таббипарӣта̄ кусала̄ дхамма̄ сакам̣ на̄ма, тадубхайампи ва̄ кусала̄кусалам̣ каммассакомхӣтиа̄дивачанато сати сам̣са̄раппаваттийам̣ адхимуччанат̣т̣хена сатта̄нам̣ саканти евам̣ каммассаката̄йа сакабха̄ве аттано сантаката̄йа уппаджджанакан̃а̄н̣ам̣ каммассакатан̃н̃а̄н̣ам̣, упалаккхан̣аматтан̃четам̣. са̄сананиссита̄ пана сабба̄пи ват̣т̣ага̄миникусалапан̃н̃а̄ каммассакатан̃н̃а̄н̣е павит̣т̣ха̄. са̄сананиссита̄ хи виват̣т̣ага̄минӣ сабба̄пи пан̃н̃а̄ ‘‘сачча̄нуломикан̃а̄н̣а’’нти вуччати. са̄ ева ча адхипан̃н̃а̄ тадавасесам̣ саббам̣ каммассакатан̃н̃а̄н̣анти ведитаббам̣, тенева бхагава̄ ‘‘каммассакатан̃н̃а̄н̣ам̣ сачча̄нуломикан̃а̄н̣ам̣ маггасаман̇гисса н̃а̄н̣ам̣ пхаласаман̇гисса н̃а̄н̣а’’нти саббампи н̃а̄н̣ачатуккейева сан̇гахеси. тилаккхан̣а̄ка̄рапариччхедакам̣ пана випассана̄н̃а̄н̣анти идам̣ пана маггасса ¶ а̄саннапаччайата̄йа уккат̣т̣хавасена вуттам̣. тадитара̄сан̃хи ратанаттайа̄нуссаран̣а̄дипан̃н̃а̄нампи маггахетута̄йа адхипан̃н̃ата̄ сама̄на̄ва̄ти гахетаббам̣.
са̄джӣвападабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
паччаккха̄навибхан̇гаван̣н̣ана̄
дуббалйе ¶ а̄викатети йам̣нӯна̄хам̣ буддхам̣ паччаккхеййантиа̄дина̄ дуббалабха̄ве пака̄сите. мукха̄рул̣хата̄ти локаджана̄нам̣ саттат̣т̣ха̄тиа̄дӣсу мукха̄рул̣хан̃а̄йена̄ти адхиппа̄йо. дираттатираттанти (па̄чи. 52) еттха йатха̄ антарантара̄ сахасеййа̄васена тираттам̣ аггахетва̄ нирантарамева тиссо раттийо анупасампаннена саддхим̣ сахасеййа̄йа арун̣ут̣т̣ха̄панавасена тираттаггахан̣аттхам̣ ‘‘дираттатиратта’’нти абйавадха̄нена вуттанти дираттаггахан̣асса пайоджанампи сакка̄ гахетум̣, евамидха̄пи дуббалйам̣ ана̄викатва̄ти имасса̄пи гахан̣асса пайоджанаматтхева̄ти дассетум̣ йасма̄ ва̄ сиккха̄паччаккха̄насса̄тиа̄ди вуттам̣.
ида̄ни дуббалйам̣ ана̄викатва̄ти имасса пуримападассева виваран̣абха̄вам̣ вина̄пи висум̣ аттхасаббха̄вам̣ дассетум̣ апича̄тиа̄ди вуттам̣. висеса̄висесанти еттха йена ва̄кйена дуббалйа̄викаммамева хоти, на сиккха̄паччаккха̄нам̣, таттха сиккха̄паччаккха̄надуббалйа̄викамма̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ висесо хоти. йена пана вачанена тадубхайампи хоти, таттха неваттхи висесо ависесопи, там̣ висеса̄висесам̣. ‘‘кат̣ха киччхаджӣване’’ти дха̄тӯсу пат̣хитатта̄ вуттам̣ ‘‘киччхаджӣвикаппатто’’ти. уккан̣т̣ханан̃хи уккан̣т̣ха̄, там̣ ито гатоти уккан̣т̣хито, киччхаджӣвикам̣ паттоти аттхо. уддхам̣ гато кан̣т̣хо етисса̄ти уккан̣т̣ха̄, анабхиратийа̄ вадже нируддхагоган̣о вийа гаманамаггам̣ гавесанто пуггало уккан̣т̣хо хоти, там̣ уккан̣т̣хам̣. анабхиратим̣ итотипи уккан̣т̣хитоти аттхам̣ дассенто а̄ха – ‘‘уддхам̣ кан̣т̣хам̣ катва̄ вихарама̄но’’ти. са̄ ча уккан̣т̣хата̄ виккхепенева̄ти виккхиттотиа̄ди вуттам̣.
саман̣абха̄ватоти упасампадато. бха̄вавикаппа̄ка̄рена̄ти бхиккхубха̄вато чавитва̄ йам̣ йам̣ гихиа̄дибха̄вам̣ паттука̄мо ‘‘ахам̣ асса’’нти аттано бхаванам̣ викаппети, тена тена гихиа̄диа̄ка̄рена, аттано бхаванасса викаппана̄ка̄рена̄ти адхиппа̄йо.
46. па̄л̣ийам̣ ¶ йади пана̄ханти ахам̣ йади буддхам̣ паччаккхеййам̣, са̄дху ватасса̄ти аттхо. апа̄хам̣, ханда̄ханти еттха̄пи вуттанайенева аттхо гахетаббо. ‘‘хоти ме буддхам̣ паччаккхеййа’’нти мама читтам̣ уппаджджатӣти вадати.
50. на ¶ рама̄мӣти паббаджджа̄йа дуккхабахулата̄йа сукха̄бха̄вам̣ дассети. на̄бхирама̄мӣти паббаджджа̄йа виджджама̄непи анаваджджасукхе аттано абхиратиабха̄вам̣ дассети.
51. тенева вачӣбхедена̄ти вачӣбхедам̣ катва̄пи ан̃н̃ена ка̄йаппайогена вин̃н̃а̄панам̣ ниваттети. айам̣ са̄санам̣ джахитука̄мотиа̄дина̄ бха̄са̄косалла̄бха̄вена саббасо падаттха̄вабодха̄бха̄вепи ‘‘айам̣ аттано паббаджитабха̄вам̣ джахитука̄мо имам̣ ва̄кйабхедам̣ каротӣ’’ти еттакам̣ адхиппетаттхаматтам̣ чепи со та̄ва джа̄на̄ти, паччаккха̄намева хотӣти дассети. тена̄ха ‘‘еттакаматтампи джа̄на̄тӣ’’ти. падапаччха̄бхат̣т̣ханти падапара̄ватти, ма̄гадхабха̄сато авасит̣т̣ха̄ сабба̄пи бха̄са̄ ‘‘милаккхабха̄са̄’’ти ведитабба̄. кхеттамева отин̣н̣анти сиккха̄паччаккха̄насса руханат̣т̣ха̄набхӯтам̣ кхеттамева отин̣н̣ам̣.
дӯтанти мукхаса̄санам̣. са̄сананти пан̣н̣аса̄санам̣, бхиттитхамбха̄дӣсу аккхарам̣ ва̄ чхиндитва̄ дассети. паччаккха̄тука̄мата̄читте дхарантейева вачӣбхедасамуппаттим̣ сандха̄йа ‘‘читтасампайутта’’нти вуттам̣, читтасамут̣т̣ха̄нанти аттхо. нийамита̄нийамитавасена виджа̄нанабхедам̣ дассетума̄ха йади айамева джа̄на̄тӯтиа̄ди. айан̃ча вибха̄го вадати вин̃н̃а̄петӣти еттха йасса вадати, тассева виджа̄нанам̣ адхиппетанти имина̄ вуттанайена ладдхоти дат̣т̣хаббам̣, на хеттха екасса вадати ан̃н̃асса вин̃н̃а̄петӣти айаматтхо самбхавати. ‘‘тесу екасмим̣ джа̄нантепӣ’’ти вуттатта̄ ‘‘двейева джа̄нанту еко ма̄ джа̄на̄тӯ’’ти евам̣ двиннампи джана̄нам̣ нийаметва̄ а̄рочитепи тесу екасмимпи джа̄нанте паччаккха̄нам̣ хотийева̄ти гахетаббам̣. парисан̇кама̄ноти ‘‘ва̄рессантӣ’’ти а̄сан̇кама̄но. самайан̃н̃ӯти са̄санасан̇кетан̃н̃ӯ, идха пана адхиппа̄йаматтаджа̄нанена̄пи самайан̃н̃ӯ на̄ма хоти, тена̄ха уккан̣т̣хитотиа̄ди. тасма̄ буддхам̣ паччаккха̄мӣтиа̄дикхеттапада̄нам̣ саббасо аттхам̣ н̃атва̄пи саче ‘‘бхиккхубха̄вато чавитука̄мата̄йа еса вадатӣ’’ти адхиппа̄йам̣ на джа̄на̄ти, аппаччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. аттхам̣ пана аджа̄нитва̄пи ‘‘уккан̣т̣хито вадатӣ’’ти там̣ джа̄на̄ти, паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. сотавин̃н̃а̄н̣авӣтхийа̄ саддаматтаггахан̣амева, аттхаггахан̣ам̣ пана мановин̃н̃а̄н̣авӣтхипарампара̄йа̄ти а̄ха тан̇кхан̣ан̃н̃ева̄тиа̄ди.
53. ван̣н̣апат̣т̣ха̄нанти ¶ ¶ саттхугун̣аван̣н̣аппака̄сакам̣ пакаран̣ам̣. упа̄лига̄тха̄сӯти упа̄лисутте упа̄лигахапатина̄ дхӣрасса вигатамохасса̄тиа̄дина̄ вуттага̄тха̄су. йатха̄рутанти па̄л̣ийам̣ вуттамева̄ти аттхо. анантабуддхӣтиа̄дӣни ван̣н̣апат̣т̣ха̄не а̄гатана̄ма̄ни. дхӣрантиа̄дӣни (ма. ни. 2.76) пана упа̄лига̄тха̄су. таттха бодхи вуччати саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣, са̄ джа̄нанахетутта̄ пан̃н̃а̄н̣ам̣ етасса̄ти бодхипан̃н̃а̄н̣о. сва̄ккха̄там̣ дхаммантиа̄дӣсу дхамма-саддо сва̄ккха̄та̄дипада̄нам̣ дхаммавевачанабха̄вам̣ дассетум̣ вутто. тасма̄ сва̄ккха̄там̣ паччаккха̄мӣтиа̄дина̄ вуттейева вевачанена паччаккха̄нам̣ на̄ма хоти. дхамма-саддена саха йоджетва̄ вутте пана йатха̄рутавасена паччаккха̄нанти ведитаббам̣. суппат̣ипаннам̣ сан̇гхантиа̄дӣсупи есева найо. кусалам̣ дхаммантиа̄дӣнипи кусала̄ дхамма̄ акусала̄ дхамма̄тиа̄дидхаммамева (дха. са. тикама̄тика̄ 1) сандха̄йа вуттана̄ма̄ни, итаратха̄ акусаладхаммапаччаккха̄не доса̄бха̄ваппасан̇гатоти, тена̄ха чатура̄сӣтидхаммаккхандхасахассесӯтиа̄ди. пат̣хамапа̄ра̄джикантиа̄дина̄ сиккха̄пада̄нам̣йева гахан̣ам̣ ведитаббам̣, на а̄паттӣнам̣.
йасса мӯлена̄ти йасса сантике. а̄чарийавевачанесу йо упаджджхам̣ адатва̄ а̄чарийова хутва̄ пабба̄джеси, там̣ сандха̄йа ‘‘йо мам̣ пабба̄джесӣ’’ти вуттам̣. тасса мӯлена̄ти тасса сантике. окаллакоти кхуппипа̄са̄дидуккха̄тура̄нам̣ кисалӯкхасарӣравеса̄нам̣ гахат̣т̣хаманусса̄нам̣ адхивачанам̣. мол̣ибаддхоти баддхакесакала̄по гахат̣т̣хо. кума̄ракоти кума̄ра̄ваттхо ативийа дахаро са̄ман̣еро. челлакоти тато кин̃чи маханто. чет̣акоти маджджхимо. мол̣игаллоти маха̄са̄ман̣еро. саман̣уддесоти ависесато са̄ман̣ера̄дхивачанам̣. асучисан̇кассарасама̄ча̄роти асучи хутва̄ ‘‘майа̄ катам̣ паре джа̄нанти ну кхо, на ну кхо’’ти аттана̄, ‘‘асукена ну кхо идам̣ ката’’нти парехи ча сан̇ка̄йа саритаббена ануссаритаббена сама̄ча̄рена йутто. сан̃джа̄тара̄га̄дикачаваратта̄ касамбуджа̄то. кон̣т̣хоти дуссӣла̄дхивачанаметам̣.
54. тихетукапат̣исандхика̄ти атикхиппам̣ джа̄нанасаматтхе сандха̄йа вуттам̣, на духетука̄нам̣ таттха асамбхавато. сабха̄гасса̄ти пурисасса. висабха̄гасса̄ти ма̄туга̄масса. поттхакарӯпасадисасса̄ти маттика̄дӣхи катарӯпасадисасса ¶ . гарумедхасса̄ти а̄рамман̣есу лахуппаваттийа̄ абха̄вато дандхагатиката̄йа гарупан̃н̃асса, мандапан̃н̃асса̄ти вуттам̣ хоти.
ида̄неттха сиккха̄паччаккха̄нава̄расса па̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄йан̃ча вуттанайа̄нам̣ сампин̣д̣анаттхавасена евам̣ виниччхайо ведитаббо – таттха хи са̄ман̃н̃а̄ чавитука̄мотиа̄дӣхи падехи читтанийамам̣ дассети. буддхантиа̄дӣхи падехи кхеттанийамам̣, паччаккха̄ми дха̄ретӣти етена ка̄ланийамам̣, вадатӣти ¶ имина̄ пайоганийамам̣, алам̣ ме буддхена, ким̣ ну ме, на маматтхо, сумутта̄хантиа̄дӣхи ана̄мат̣т̣хака̄лавасенапи паччаккха̄нам̣ хотӣти дассети, вин̃н̃а̄петӣти имина̄ виджа̄нананийамам̣, умматтако сиккхам̣ паччаккха̄ти умматтакасса сантикетиа̄дӣхи пуггаланийамам̣, со ча наппат̣ивиджа̄на̄тӣтиа̄дӣхи виджа̄нананийама̄бха̄вена паччаккха̄на̄бха̄вам̣ дассети, дава̄йа̄тиа̄дӣхи читтанийама̄бха̄вена, са̄ветука̄мо на са̄ветӣти имина̄ пайоганийама̄бха̄вена, авин̃н̃усса са̄вети вин̃н̃усса на са̄ветӣти етехи йам̣ пуггалам̣ уддисса са̄вети, тассева саване сӣсам̣ ети, на̄н̃н̃асса̄ти. саббасо ва̄ пана на са̄вети аппаччаккха̄та̄ хоти сиккха̄ти идам̣ пана читта̄динийаменева сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти, на ан̃н̃атха̄ти дассанаттхам̣ вуттам̣. тасма̄ читтакхеттака̄лапайогапуггалавиджа̄нанавасена сиккха̄йа паччаккха̄нам̣ н̃атва̄ тадабха̄вена аппаччаккха̄нам̣ ведитаббам̣.
катхам̣? упасампаннабха̄вато чавитука̄мата̄читтенева хи сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти, на дава̄ ва̄ рава̄ ва̄ бхан̣антасса. евам̣ читтавасена сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти, на тадабха̄вена. татха̄ буддхам̣ паччаккха̄мӣтиа̄дина̄ вутта̄нам̣ буддха̄дӣнам̣ сабрахмача̄рипарийоса̄на̄нам̣ чатуддасаннан̃чева гихӣти мам̣ дха̄рехӣтиа̄дина̄ вутта̄нам̣ гихиа̄дӣнам̣ асакйапуттийапарийоса̄на̄нам̣ ат̣т̣ханнан̃ча̄ти имесам̣ два̄вӣсатийа̄ кхеттапада̄нам̣ йасса кассачи савевачанасса васена тесу йам̣ кин̃чи ваттука̄масса йам̣ кин̃чи вадатопи сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти. евам̣ кхеттавасена сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти, на тадабха̄вена. таттха йадетам̣ ‘‘паччаккха̄мӣти ча мам̣ дха̄рехӣти ча̄’’ти вуттам̣ ваттама̄нака̄лавачанам̣, йа̄ни ча ‘‘алам̣ ме буддхена, ким̣ ну ме буддхена, на маматтхо буддхена, сумутта̄хам̣ буддхена̄’’тиа̄дина̄ найена а̄кхйа̄тавасена ка̄лам̣ ана̄маситва̄ пуримехи чуддасахи падехи саддхим̣ йоджетва̄ вутта̄ни алам̣ метиа̄дӣни чатта̄ри пада̄ни, тесам̣йева ча савевачана̄нам̣ васена ¶ паччаккха̄нам̣ хоти, на пана ‘‘паччаккха̄си’’нти ва̄, ‘‘паччаккхисса’’нти ва̄, ‘‘мам̣ дха̄ресӣ’’ти ва̄, ‘‘мам̣ дха̄рессасӣ’’ти ва̄, ‘‘йам̣нӯна паччаккхеййа’’нти ва̄тиа̄дӣни атӣта̄на̄гатапарикаппавачана̄ни бхан̣антасса. евам̣ ваттама̄нака̄лавасена чева ана̄мат̣т̣хака̄лавасена ча паччаккха̄нам̣ хоти, на тадабха̄вена. пайого пана дувидхо ка̄йико ва̄часико, таттха буддхам̣ паччаккха̄мӣтиа̄дина̄ найена йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа вачӣбхедам̣ катва̄ ва̄часикапайогенева паччаккха̄нам̣ хоти, на аккхараликханам̣ ва̄ хаттхамудда̄дидассанам̣ ва̄ ка̄йапайогам̣ каронтасса. евам̣ ва̄часикапайогенева паччаккха̄нам̣ хоти, на тадабха̄вена.
пуггало ¶ пана дувидхо йо ча паччаккха̄ти, йасса ча паччаккха̄ти, таттха йо паччаккха̄ти, со саче умматтакакхиттачиттаведанат̣т̣а̄нам̣ ан̃н̃атаро на хоти, йасса пана паччаккха̄ти, со саче мануссаджа̄тико хоти, на ча умматтака̄дӣнам̣ ан̃н̃атаро саммукхӣбхӯто ча, сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти. на хи асаммукхӣбхӯтасса дӯтена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ а̄рочанам̣ рухати. евам̣ йатха̄вуттапуггалавасена паччаккха̄нам̣ хоти, на тадабха̄вена. виджа̄нанампи нийамита̄нийамитавасена дувидхам̣. таттха йасса йесам̣ ва̄ нийаметва̄ имасса имесам̣ ва̄ а̄рочемӣти вадати, саче те йатха̄ пакатийа̄ локе манусса̄ вачанам̣ сутва̄ а̄ваджджанасамайе джа̄нанти, евам̣ тасса вачана̄нантарамева ‘‘айам̣ уккан̣т̣хито’’ти ва̄, ‘‘гихибха̄вам̣ паттхайатӣ’’ти ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена мануссаджа̄тико вачанаттхам̣ джа̄на̄ти, паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. атха апарабха̄ге ‘‘ким̣ имина̄ вутта’’нти чинтетва̄ джа̄нанти, ан̃н̃е ва̄ джа̄нанти, аппаччаккха̄та̄ва хоти. анийаметва̄ а̄рочентасса пана саче вуттанайена йо кочи мануссаджа̄тико вачанаттхам̣ джа̄на̄ти, паччаккха̄та̄ хоти сиккха̄, евам̣ джа̄нанавасена паччаккха̄нам̣ хоти, на тадабха̄вена. ити имесам̣ вуттаппака̄ра̄нам̣ читта̄дӣнам̣ васенева сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти, на ан̃н̃атха̄ти дат̣т̣хаббам̣.
сиккха̄паччаккха̄наван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
мӯлапан̃н̃аттиван̣н̣ана̄
55. ито ¶ пат̣т̣ха̄йа̄ти дут̣т̣хуллападато пат̣т̣ха̄йа. метхунадхаммо йатха̄ сарӯпенева дут̣т̣хуллам̣, евам̣ дассана̄дидут̣т̣хулладхаммапарива̄ратта̄пи дут̣т̣хулланти дассетум̣ йасма̄тиа̄ди вуттам̣. авассута̄нанти метхунара̄гена тинта̄нам̣. парийут̣т̣хита̄нанти метхунара̄гена абхибхӯтачитта̄нам̣. метхуна-саддасса садисасаддапаайа̄йатта̄ вуттам̣ ‘‘садиса̄на’’нти, раттата̄дӣхи садиса̄нанти аттхо. идан̃ча йебхуййато вуттам̣ убхосу ан̃н̃атарасса ра̄га̄бха̄вепи итарасса метхунасеванасам̣сиддхито. метхуна-саддо ва̄ убхайасаддапаайа̄йо, метхунам̣ йугал̣ам̣ йамакам̣ убхайанти хи аттхато екам̣, тена̄ха ‘‘убхиннам̣ ратта̄на’’нти. ‘‘двайам̣двайасама̄паттӣ’’ти хи па̄л̣ийампи вуттам̣. нимиттена̄ти бхумматтхе каран̣авачанам̣, иттхинимитте аттано нимиттам̣ павесетӣти аттхо. нимиттам̣ ан̇гаджа̄танти аттхато екам̣. тилапхаланти са̄сапаматтам̣ тилабӣджам̣ адхиппетам̣, на косасахитам̣ пхаланти а̄ха ‘‘тилабӣджаматтампӣ’’ти. аллока̄сети сабха̄вена пихитасса нимиттасса пакатива̄тена асампхут̣т̣хе тинтаппадесе. та̄дисо падесо ¶ сачепи кеначи ва̄та̄дивика̄рена суккхати, татха̄пи аналлока̄соти упаккамато па̄ра̄джикамева.
вемаджджханти йатха̄ чатта̄ри пасса̄ни апхусанто павесети, евам̣ катавиварасса иттхинимиттасса аббхантараталам̣ вуччати. пурисанимитте пана маджджханти аггакот̣им̣ сандха̄йа вадати. упарӣти маджджхимапаббена самин̃джитва̄ павесийама̄насса ан̇гаджа̄тасса самин̃джитан̇гулийа̄ маджджхимапаббапит̣т̣хисадисааггакот̣ийева. хет̣т̣ха̄ павесентоти иттхинимиттасса хет̣т̣ха̄бха̄гена чхупийама̄нам̣ павесенто, йатха̄ иттхинимиттасса аллока̄сам̣ хет̣т̣химаталам̣ тилабӣджаматтампи аттано нимиттена чхупати, евам̣ павесентоти аттхо. чхупанамева хеттха павесанам̣, евам̣ сесесупи. маджджхена павесентоти аббхантараталена чхупийама̄нам̣ павесенто, йатха̄ аббхантараталам̣ чхупати, евам̣ павесентоти аттхо. каттхачи аччхупантам̣ павесетва̄ а̄ка̄сагатамева нӣхарантасса наттхи па̄ра̄джикам̣, дуккат̣ам̣ пана хоти чхиннасӣсаваттхусмим̣ (па̄ра̄. 73) вийа. маджджхенева чхупантам̣ павесентоти аггакот̣ийа̄ чхупантам̣ павесенто. маджджхимапаббапит̣т̣хийа̄ сан̇кочетва̄ти нимиттам̣ аттано маджджхимапаббапит̣т̣хийа̄ ¶ самин̃джитва̄ упарибха̄гена чхупантам̣ павесентопи. ким̣ вийа? самин̃джитан̇гули вийа̄ти йоджана̄. атха ва̄ маджджхимапаббапит̣т̣хийа̄ самин̃джитан̇гули вийа̄ти самбандхо, самин̃джитан̇гулим̣ ва̄ маджджхимапаббапит̣т̣хийа̄ павесенто вийа̄типи йоджетаббам̣. упарибха̄гена̄ти сан̇кочитасса нимиттасса упарикот̣ийа̄.
ида̄ни пурисанимиттасса хет̣т̣ха̄ вуттесу чхасу ‘‘упарӣ’’ти вуттасса чхат̣т̣хасса т̣ха̄насса васена висум̣ чатта̄ри пасса̄ни гахетва̄ пурисанимитте дасат̣т̣ха̄набхедам̣ дассенто таттха̄тиа̄дима̄ха. хет̣т̣ха̄ пана агахитаггахан̣авасена чха т̣ха̄на̄ни вутта̄ни. тула̄дан̣д̣асадисам̣ павесентасса̄пӣти асамин̃джитва̄ уджукам̣ павесентасса. чаммакхӣланти ел̣ака̄дӣнам̣ гӣва̄йа вийа нимитте джа̄там̣ чамман̇курам̣, ‘‘ун̣н̣иган̣д̣о’’типи ваданти. ‘‘упахатака̄йаппаса̄да’’нти аватва̄ нат̣т̣хака̄йаппаса̄данти вачанена упа̄диннабха̄ве сати кеначи паччайена упахатепи ка̄йаппаса̄де упахатиндрийаваттхусмим̣ (па̄ра̄. 73) вийа па̄ра̄джикамева̄ти дассети. иттхинимиттасса пана нат̣т̣хепи упа̄диннабха̄ве сати матасарӣре вийа па̄ра̄джикаккхеттата̄ на виджахатӣти ведитабба̄. метхунасса̄дена̄ти идам̣ ка̄йасам̣саггара̄ге сати сан̇гха̄дисесо хотӣти вуттам̣. бӣджа̄нӣти ан̣д̣а̄ни.
мукхам̣ апидха̄йа̄ти пама̄дена самуппаннампи ха̄сам̣ бӣджанийа̄ пат̣иччха̄данампи акатва̄ нисӣданам̣ ага̄раванти вуттам̣. атха ва̄ апидха̄йа̄ти пидахитва̄, бӣджанийа̄ мукхам̣ пат̣иччха̄детва̄ хасама̄нена ¶ на нисӣдитаббанти аттхо. дантавидам̣саканти данте дассетва̄. габбхитена̄ти ‘‘айуттакатха̄’’ти сан̇кочам̣ ана̄паджджантена, ниравасеса̄дхиппа̄йакатхане сан̃джа̄тусса̄хена̄ти аттхо.
анупан̃н̃аттиван̣н̣ана̄
па̄ра̄джикаваттхубхӯта̄ти йесам̣ тӣсу маггесу тилабӣджаматтампи нимиттасса павесока̄со хоти, те иттхипуриса̄дибхеда̄ саббе сан̇гайханти, на итаре. идха пана тираччха̄нагата̄йа̄ти-па̄л̣ипада̄нурӯпато на сабба̄тиа̄дина̄ иттхилин̇гавасена вуттам̣. гонаса̄ти саппависеса̄, йесам̣ пит̣т̣хӣсу махантамаханта̄ни ман̣д̣ала̄ни хонти. каччхапаман̣д̣ӯка̄нам̣ чатуппадаттепи одаката̄са̄ман̃н̃ена ¶ ападехи саха гахан̣ам̣. мукхасан̣т̣ха̄нанти от̣т̣хачаммасан̣т̣ха̄нам̣. ван̣асан̇кхепанти ван̣асан̇гахам̣. ван̣е тхуллаччайан̃ча ‘‘амаггена амаггам̣ павесети, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти (па̄ра̄. 66) имасса суттасса васена ведитаббам̣. ман̇гуса̄ти накула̄. етамева хи аттханти йо нам̣ аджджха̄паджджати, там̣ пара̄джетӣти имаматтхам̣ вутта̄нам̣йева па̄ра̄джика̄дисадда̄нам̣ ниббачанаппасан̇ге имисса̄ парива̄рага̄тха̄йа паваттатта̄. бхат̣т̣хоти са̄санато парихӣно. ниран̇катоти нира̄като. етанти а̄паттирӯпам̣ па̄ра̄джикам̣. чхинноти антара̄кхан̣д̣ито.
пакататтехи бхиккхӯхӣти еттха пакататта̄ на̄ма па̄ра̄джикам̣ ана̄панна̄ ануккхитта̄ ча. кечи пана ‘‘пакататтехи бхиккхӯхи екато каттаббатта̄ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄ пакататтабхӯтехи аладжджӣхипи саддхим̣ упосатха̄дисан̇гхакаммакаран̣е досо наттхӣ’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣, имина̄ вачанена тасса аттхасса асиджджханато. йади хи сан̇гхакаммам̣ карӣйати, пакататтехева карӣйати, на апакататтехӣти евам̣ апакататтехи сахасам̣ва̄сапат̣иккхепапарам̣ идам̣ вачанам̣, на пана пакататтехи саббехи аладжджӣа̄дӣхи екато сан̇гхакаммам̣ каттаббамева̄ти. евам̣ сам̣ва̄савидха̄напарам̣ пакататтесупи сабха̄га̄паттим̣ а̄паннехи ан̃н̃аман̃н̃ан̃ча аладжджӣхи ча саддхим̣ екато каммакаран̣асса пат̣иккхиттатта̄. вуттан̃хи ‘‘саче саббо сан̇гхо сабха̄га̄паттийа̄ сати вуттавидхим̣ акатва̄ упосатхам̣ кароти, вуттанайенева саббо сан̇гхо а̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’тиа̄ди (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄). ‘‘йаттха а̄мисапарибхого ват̣т̣ати, дхаммапарибхогопи таттха ват̣т̣атӣ’’ти аладжджӣхи саха парибхого ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ пат̣иккхитто екато каммакаран̣асса̄пи дхаммапарибхогатта̄. тасма̄ йатха̄ хи па̄л̣ийам̣ па̄ра̄джика̄паттиа̄паджджанакапуггаланийаматтхам̣ йва̄йам̣ н̃аттичатуттхена каммена…пе… упасампанно, айам̣ имасмим̣ аттхе адхиппето бхиккхӯти имасмим̣ вачане саббепи н̃аттичатуттхакаммена упасампанна̄ па̄ра̄джика̄паджджанакапуггала̄йева̄ти нийамо на сиджджхати ¶ па̄ра̄джика̄на̄паджджанака̄нампи секкха̄дӣнам̣ самбхава̄, атха кхо н̃аттичатуттхакаммена упасампаннесуйева па̄ра̄джика̄паттиа̄паджджанака̄ аладжджӣ ба̄лапутхуджджана̄ лаббханти, на пана ехибхиккхуа̄дӣсӯти евам̣ нийамо сиджджхати, евамидха̄пи пакататтесуйева екато каммакаран̣а̄раха̄ ана̄паттика̄ ладжджӣ куккуччака̄ сиккха̄ка̄ма̄ упалаббханти ¶ , на апакататтесӯти евамева нийамо сиджджхати апакататта̄нам̣ ган̣апӯран̣атта̄бха̄вена асам̣ва̄сикаттанийамато. аладжджино пана ган̣апӯрака̄ хутва̄ каммасса са̄дханато асам̣ва̄сикесу на гахита̄ каттаббавидхим̣ акатва̄ техи саха маддитва̄ каммам̣ каронта̄нам̣ а̄патти аладжджита̄ ча на вигаччхатӣти ведитаббам̣. ‘‘еко аладжджӣ аладжджӣсатампи каротӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.585) хи вуттам̣, тенева ваккхати ‘‘саббепи ладжджино етесу камма̄дӣсу саха васантӣ’’тиа̄ди. айан̃чаттхо упари виттха̄рато а̄ви бхависсати.
татха̄ти сӣма̄париччхиннехӣтиа̄дим̣ пара̄масати. екато ванданабхун̃джанага̄маппавесанаватта̄пат̣иваттакаран̣ауггахапарипуччха̄саджджха̄йакаран̣а̄диса̄маггикирийа̄васена бхагавата̄ пан̃н̃аттасиккха̄падасиккханам̣ самасиккхата̄ на̄ма, тан̃ча ладжджӣхева самам̣ сиккхитаббам̣, на аладжджӣхӣти дассетум̣ ‘‘пан̃н̃аттам̣ пана…пе… самасиккхата̄ на̄ма̄’’ти вуттам̣. таттха анатиккаманавасена уггахапарипуччха̄дивасена ча ладжджӣпуггалехи самам̣ екато сиккхитабба̄ самасиккха̄ти сиккха̄пада̄ни вутта̄ни, та̄сам̣ самасиккханам̣ йатха̄вуттанайена ладжджӣхи сиккхитаббабха̄во самасиккхата̄ на̄ма̄ти адхиппа̄йо. йатха̄вуттесу екакамма̄дӣсу аладжджӣнам̣ ладжджидхамме анокканте ладжджӣхи саха сам̣ва̄со наттхи, тато бахийева те сандиссантӣти а̄ха саббепи ладжджинотиа̄ди.
56. йам̣ там̣ вуттанти самбандхо. ваттхумева на хотӣти суван̣н̣а̄дӣхи катаиттхирӯпа̄нам̣ ан̇гаджа̄тесупи нимиттавоха̄радассанато таттха па̄ра̄джика̄сан̇ка̄ниваттанаттхам̣ вуттам̣. тенева винӣтаваттхӯсу лепачитта̄диваттхӯсу сан̃джа̄такуккуччасса па̄ра̄джикена ана̄патти вутта̄.
пат̣хамачатуккаван̣н̣ана̄
57. асса̄ти а̄кхйа̄тападанти тасса аттхам̣ дассенто ‘‘хотӣ’’ти а̄ха, бхавеййа̄ти аттхо, хотӣти вуттам̣ хоти. дутийе аттхавикаппе ‘‘хотӣ’’ти идам̣ вачанасесо.
58. са̄дийантассева̄ти ¶ еттха са̄дийанам̣ на̄ма севетука̄мата̄читтасса уппа̄данамева̄ти а̄ха ‘‘пат̣исеваначиттасаман̇гисса̄’’ти. пат̣ипаккханти анит̣т̣хам̣ ¶ ахитам̣. ‘‘бхиккхӯнам̣ паччаттхика̄ бхиккхупаччаттхика̄’’ти вутте упари вуччама̄на̄ ра̄джапаччаттхика̄дайопи идхева пависантӣти там̣ ниваттанаттхам̣ бхиккхӯ ева паччаттхика̄ти ра̄джапаччаттхика̄нурӯпена аттхо дассито. тасмим̣ кхан̣ети павесанаккхан̣е. аггато хи йа̄ва мӯла̄ павесанакирийа̄йа ваттама̄нака̄ло павесанаккхан̣о на̄ма. павит̣т̣хака̄лети ан̇гаджа̄тасса йаттакам̣ т̣ха̄нам̣ павесана̄рахам̣, таттакам̣ анавасесато павит̣т̣хака̄ле, павесанакирийа̄йа нит̣т̣хитаккхан̣ети аттхо. евам̣ павит̣т̣хасса уддхаран̣а̄рамбхато антара̄ т̣хитака̄ле т̣хитам̣ ан̇гаджа̄там̣, тасса т̣хити ва̄ т̣хитам̣ на̄ма, ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ма̄туга̄масса суккависсат̣т̣хим̣ патва̄ саббатха̄ ва̄йа̄мато орамитва̄ т̣хитака̄лам̣ сандха̄йа ‘‘суккависсат̣т̣хисамайе’’ти вуттам̣, тадубхайампи т̣хитамева̄ти гахетаббам̣. уддхаран̣ам̣ на̄ма йа̄ва агга̄ нӣхаран̣акирийа̄йа ваттама̄нака̄лоти а̄ха ‘‘нӣхаран̣ака̄ле пат̣исеваначиттам̣ упат̣т̣ха̄петӣ’’ти.
еттха ча йасма̄ парехи упаккамийама̄насса ан̇гаджа̄та̄дика̄йачаланасса виджджама̄натта̄ севаначитте упат̣т̣хитаматте тасмим̣ кхан̣е читтаджарӯпена сан̃джа̄йама̄нам̣ ан̇гаджа̄та̄дичаланам̣ имина̄ севаначиттена уппа̄дитамева хоти. апича севаначитте уппанне парехи анупаккамийама̄насса̄пи ан̇гаджа̄те чаланам̣ хотева, тан̃ча тена катам̣ на̄ма хоти, тасма̄ ка̄йачиттато самут̣т̣хитам̣ па̄ра̄джика̄паттим̣ со а̄паджджатийева уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄ (па̄чи. 657-658) вийа. таттха̄пи хи ‘‘адхаккхакам̣ уббхаджа̄н̣уман̣д̣алам̣ а̄масанам̣ ва̄…пе… пат̣ипӣл̣анам̣ ва̄ са̄дийеййа̄’’ти (па̄чи. 657) са̄дийанаматтейева а̄патти вутта̄, бхиккхуно ка̄йасам̣сагге пана ‘‘ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджеййа̄’’ти (па̄ра̄. 270) аттано упаккамасса а̄паттинимиттабха̄вена вуттатта̄ иттхийа̄ пхусийама̄насса ка̄йасам̣саггара̄ге ча иттхийа̄ сан̃джанитака̄йачалане ча виджджама̄непи аттано пайога̄бха̄вена ана̄паттийева вутта̄ти гахетаббам̣. кечи пана ‘‘пат̣хамасан̇гха̄дисесависайепи парехи балакка̄рена хаттха̄дӣхи упаккамийама̄насса мочанасса̄до ча уппаджджати, тена ча асучимхи мутте сан̇гха̄дисесо, амутте тхуллаччайам̣ ева̄’’ти ваданти. ан̇га̄рака̄сунти ан̇га̄рара̄сим̣, ан̇га̄рапун̣н̣а̄ва̄т̣ам̣ ва̄. иттхийа̄ упаккамийама̄не аса̄дийанам̣ на̄ма на саббесам̣ висайоти ¶ а̄ха иман̃хӣтиа̄ди. ека̄дасахи аггӣхӣти ра̄гадосамохаджа̄тиджара̄маран̣асокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сасан̇кха̄техи ека̄дасаггӣхи. асса̄ти аса̄дийантасса. чатуккам̣ нӣхаритва̄ т̣хапесӣти еттха екапуггалависайата̄йа екопи ана̄паттива̄ро павесанапавит̣т̣хат̣хитауддхаран̣асан̇кхаа̄та̄нам̣ чатуннам̣ пада̄нам̣ васена ‘‘чатукка’’нти вутто. пат̣хамачатуккакатха̄ти еттха пана ана̄паттива̄рена саддхим̣ пан̃чаннам̣ ва̄ра̄нам̣ вуттанайена ‘‘пан̃ча чатукка̄’’ти ваттаббепи екамаггависайата̄йа ¶ тесам̣ екаттам̣ а̄ропетва̄ пат̣хамачатукката̄ вутта̄. тенева ваккхати тин̣н̣ам̣ магга̄нам̣ васена тӣн̣и суддхикачатукка̄нӣтиа̄ди.
екӯнасаттатидвисатачатуккакатха̄ван̣н̣ана̄
59-60. маттанти сура̄дӣхи маттам̣. аккха̄йитанимитта̄ идха уттарападалопена аккха̄йитасаддена вутта̄ти а̄ха ‘‘аккха̄йитанимитта’’нти. джа̄гарантинтиа̄ди висесанарахитатта̄ ‘‘суддхикачатукка̄нӣ’’ти вуттам̣. сама̄на̄чарийака̄тхера̄ти ека̄чарийасса уддесантева̄сика̄. ган̇га̄йа апарабха̄го апараган̇гам̣. ватарети гарахаттхе нипа̄то. евам̣ винайагарука̄нанти имина̄ упари упатиссаттхерена вуччама̄навиниччхайасса гарукаран̣ӣйата̄йа ка̄ран̣ам̣ вуттам̣. саббам̣ парийа̄дийитва̄ти саббам̣ па̄ра̄джикакхеттам̣ анавасесато гахетва̄. йади хи са̄васесам̣ катва̄ пан̃н̃апеййа, аладжджӣнам̣ таттха лесена аджджха̄ча̄расото паваттатӣти а̄ха ‘‘сотам̣ чхиндитва̄’’ти. сахасеййа̄дипан̣н̣аттиваджджасиккха̄падесуйева (па̄чи. 49-51) са̄васесам̣ катва̄пи пан̃н̃а̄панам̣ самбхавати, на локаваджджесӯти а̄ха идан̃хӣтиа̄ди. сахасеййасиккха̄паде хи (па̄чи. 49 а̄дайо) кин̃ча̄пи йебхуййаччханне йебхуййапариччханне хет̣т̣химапариччхедато па̄читтийам̣ дасситам̣, упад̣д̣хаччханне упад̣д̣хапариччханне дуккат̣ам̣, татха̄пи са̄васесатта̄ пан̃н̃аттийа̄ йебхуййаччханнаупад̣д̣хапариччханна̄дӣсупи ат̣т̣хакатха̄йам̣ па̄читтийамева дасситам̣. идха пана ниравасесатта̄ пан̃н̃аттийа̄ бхагавата̄ дасситам̣ йебхуййена аккха̄йитанимиттато хет̣т̣ха̄ па̄ра̄джикаккхеттам̣ наттхи, тхуллаччайа̄димева таттха лаббхати.
упатиссаттхерена вуттассева виниччхайасса ан̃н̃ампи упаттхамбхака̄ран̣ам̣ дассенто апича̄тиа̄дима̄ха. нимитте аппаматтика̄пи мам̣сара̄джи саче авасит̣т̣ха̄ ¶ хоти, там̣ йебхуййаккха̄йитамева хоти, тато парам̣ пана саббасо кха̄йите нимитте дуккат̣амева̄ти дассенто а̄ха ‘‘тато парам̣ тхуллаччайам̣ наттхӣ’’ти. кечи панеттха ваччамагга̄дим̣ чатта̄ро кот̣т̣ха̄се катва̄ ‘‘тесу две кот̣т̣ха̄се атиккамма йа̄ва татийакот̣т̣ха̄сасса парийоса̄на̄ кха̄йитам̣ йебхуййаккха̄йитам̣ на̄ма, тато парам̣ тхуллаччайам̣ наттхи, йа̄ва чатуттхакот̣т̣ха̄сасса парийоса̄на̄ кха̄йитам̣, тампи дуккат̣аваттхуйева̄’’ти ча ваданти, там̣ на йуттам̣. матасарӣрасмим̣йева ведитаббанти матам̣ йебхуййена аккха̄йитантиа̄дивачанато вуттам̣. йадипи нимиттантиа̄ди джӣвама̄накасарӣрамева сандха̄йа вуттам̣ тассева адхикататта̄. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) ‘‘джӣвама̄накасарӣрасса вуттаппака̄ре магге сачепи тача̄дӣни анавасесетва̄ саббасо чхинне’’тиа̄ди ¶ вуттам̣. саббасо кха̄йитанти нимиттамам̣сам̣ саббам̣ чхиннанти аттхо. нимиттасан̣т̣ха̄нанти чхиннамам̣сасса анто йа̄ва муттаваттхикоса̄ чхидда̄ка̄ро аббхантарачхавичаммаматто иттхинимитта̄ка̄ро, тена̄ха ‘‘павесанам̣ джа̄йатӣ’’ти. нимиттасан̣т̣ха̄нам̣ пана анавасесетва̄ти павесана̄рахачхидда̄ка̄рена т̣хитааббхантарамам̣са̄дим̣ анавасесетва̄. етена йа̄ва павесо лаббхати, та̄ва маггойева̄ти дассети. нимиттато патита̄йа мам̣сапесийа̄ти идам̣ нимиттасан̣т̣ха̄навирахитам̣ аббхантарамам̣сакхан̣д̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. нимиттасан̣т̣ха̄нам̣ акопетва̄ самантато чхиндитва̄ уддхат̣амам̣сапесийа̄ пана матасарӣре йебхуййена аккха̄йитанимитте вийа упаккамантасса па̄ра̄джикамева.
евам̣ джӣвама̄накамануссасарӣре лаббхама̄нависесам̣ дассетва̄ ида̄ни матасарӣре дассетум̣ матасарӣре пана̄тиа̄дима̄ха. ваттхикосесӯти пуриса̄нам̣ ан̇гаджа̄такосачаммесу. ‘‘навадва̄ро маха̄ван̣о’’тиа̄ди (ми. па. 2.6.1) вачанато манусса̄нам̣ аккхина̄са̄дӣни ван̣асан̇кхепена тхуллаччайаккхетта̄нӣти тесупи тхуллаччайам̣ вуттам̣, евам̣ манусса̄нам̣ матасарӣрепи, тена̄ха мате алласарӣретиа̄ди. таттха алласарӣрети акутхитам̣ сандха̄йа вуттам̣. па̄ра̄джикаккхеттети йебхуййена аккха̄йитампи сандха̄йа вуттам̣. тхуллаччайаккхеттети упад̣д̣хаккха̄йита̄димпи сандха̄йа вуттам̣. еттха ча аккхина̄са̄дитхуллаччайаккхеттесу йебхуййена аккха̄йитесупи тхуллаччайам̣, упад̣д̣хаккха̄йита̄дӣсу дуккат̣анти ведитаббам̣. саббесампӣти йатха̄вуттахаттхиа̄дӣхи ан̃н̃есам̣ тираччха̄на̄нам̣ ¶ сан̇ган̣ханаттхам̣ вуттам̣. тираччха̄нагата̄нам̣ аккхикан̣н̣аван̣есу дуккат̣ам̣ пана ат̣т̣хакатха̄ппама̄н̣ена гахетаббам̣, ‘‘амаггена амаггам̣ павесети, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти (па̄ра̄. 66) хи са̄ман̃н̃ато вуттам̣, на пана манусса̄нанти висесетва̄. йади хи манусса̄нан̃н̃ева ван̣есу тхуллаччайам̣ сийа̄, хаттхиасса̄дӣнам̣ на̄саваттхикосесупи пат̣ан̇гамукхаман̣д̣ӯкасса мукхасан̣т̣ха̄непи ча ван̣асан̇кхепато тхуллаччайам̣ на ваттаббам̣ сийа̄, вуттан̃ча. тасма̄ ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ еветтха пама̄н̣ам̣. мата̄нам̣ тираччха̄нагата̄нанти матакена самбандхо.
метхунара̄гена ваттхикосам̣ павесентасса тхуллаччайам̣ вуттанти а̄ха ‘‘ваттхикосам̣ аппавесенто’’ти. метхунара̄го ча на̄ма ка̄йасам̣саггара̄гам̣ мочанасса̄дан̃ча мун̃читва̄ висум̣ двайам̣двайасама̄паттийа̄ ра̄го, со ча пуриса̄дӣсупи уппаджджати, тена ча апа̄ра̄джикаккхетте иттхисарӣрепи упаккамантасса асучимхи муттепи сан̇гха̄дисесо на хоти, кхетта̄нурӯпам̣ тхуллаччайадуккат̣амева хотӣти ведитаббам̣. аппавесентоти имина̄ тӣсу маггесу павесана̄дхиппа̄йе асатипи метхунара̄гена бахи гхат̣т̣анам̣ самбхаватӣти дассети, тенева тхуллаччайам̣ вуттам̣, итаратха̄ павесана̄дхиппа̄йена ¶ бахи чхупантасса метхунасса пуббапайогатта̄ дуккат̣амева ваттаббам̣ сийа̄. нимиттена нимиттам̣ чхупати тхуллаччайанти идан̃ча ‘‘на ча, бхиккхаве, раттачиттена ан̇гаджа̄там̣ чхупитаббам̣, йо чхупеййа, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти (маха̄ва. 252) имасса чаммаккхандхаке а̄гатасса суттасса васена вуттам̣. таттха ча кесан̃чи ан̃н̃атха̄пи аттхавикаппасса бӣджам̣ дассенто маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана̄тиа̄дима̄ха. мукхенева чхупанам̣ сандха̄йа̄ти от̣т̣хадживха̄димукха̄вайавена чхупанам̣ сандха̄йа. ол̣а̄рикатта̄ти аджджха̄ча̄расса тхуллатта̄. там̣ сандха̄йабха̄ситанти там̣ йатха̄вуттасуттам̣. суттан̃хи аджджха̄ча̄рам̣ сандха̄йа пат̣ичча вуттатта̄ ‘‘сандха̄йабха̄сита’’нти вуччати. сут̣т̣хусаллаккхетва̄ти пит̣т̣хим̣ абхируханта̄нам̣ ан̇гаджа̄тамукхенева нимиттачхупанасса самбхавам̣ метхунара̄гӣнан̃ча ан̇гаджа̄тена чхупанассева анурӯпатан̃ча сутте ча ‘‘мукхена̄’’ти авуттатан̃ча ан̃н̃ан̃ча найам̣ йатха̄балам̣ сут̣т̣ху саллаккхетва̄ти аттхо. сан̇гха̄дисесоти манусситтхим̣ сандха̄йа вуттам̣. пасса̄вамагганти идам̣ чаммаккхандхаке нида̄навасена вуттам̣. итарамаггадвайам̣ пана нимиттамукхена чхупантасса ван̣асан̇кхепена тхуллаччайамева. вуттанайенева̄ти метхунара̄генева. нимиттамукхена пана вина̄ метхунара̄гена манусситтхийа̄ ва̄ тираччха̄нагатиттхийа̄ ва̄ пасса̄вамаггам̣ ¶ пакатимукхена чхупантасса дуккат̣амева пакатимукхена пакатимукхачхупане вийа, итаратха̄ таттха̄пи тхуллаччайена бхавитаббам̣, тан̃ча на йуттам̣ кхандхакасуттепи татха̄ авуттатта̄. ка̄йасам̣саггара̄гена дуккат̣анти нимиттамукхена ва̄ пакатимукха̄дим̣ итарака̄йена ва̄ ка̄йасам̣саггара̄гена чхупантасса дуккат̣амева.
еттха ча ка̄йасам̣саггара̄гена бахинимитте упаккамато аджа̄нантассева ан̇гаджа̄там̣ йади па̄ра̄джикаккхеттам̣ чхупати, таттха ким̣ хотӣти? кечи та̄ва ‘‘метхунара̄гасса абха̄ва̄ манусситтхийа̄ сан̇гха̄дисесо, сесесу ваттхувасена тхуллаччайадуккат̣а̄нӣ’’ти ваданти. ан̃н̃е пана ‘‘павесанаккхан̣е пхассасса са̄дийанасамбхавато балакка̄рена упаккаманаккхан̣е вийа па̄ра̄джикамева̄’’ти ваданти, идамева йуттатарам̣. маггаттайато хи ан̃н̃асмим̣ падесейева ка̄йасам̣сагга̄дира̄габхедато а̄паттибхедо лаббхати, на маггаттайе. таттха пана йена кеначи а̄ка̄рена пхассасса са̄дийанаккхан̣е па̄ра̄джикамева, тенева паропаккамена павесана̄дӣсу ра̄габхедам̣ ануддхаритва̄ са̄дийанаматтена па̄ра̄джикам̣ вуттам̣.
сантхатачатуккабхедакатха̄ван̣н̣ана̄
61-2. пат̣ипаннакасса̄ти а̄раддхавипассакасса. упа̄диннаканти ка̄йиндрийам̣ сандха̄йа вуттам̣. упа̄диннакена пхусатӣти упа̄диннакасарӣрена пхусӣйатӣти каммаса̄дханена аттхо дат̣т̣хаббо. атха ва̄ евам̣ ¶ каронто бхиккху кин̃чи упа̄диннакам̣ упа̄диннакена на пхусатӣти аттхо. лесам̣ од̣д̣ессантӣти лесам̣ т̣хапессанти, парикаппессантӣти аттхо. сантхата̄дибхедехи бхиндитва̄ти сантхата̄дивисесанехи висесетва̄. сантхата̄йа̄ти самуда̄йе екадесавоха̄ро дад̣д̣хасса пат̣асса чхиддантиа̄дӣсу вийа. йатха̄ хи пат̣асса екадесова ваттхато дад̣д̣хоти вуччати, там̣ екадесавоха̄рам̣ самуда̄йе пат̣е упача̄рато а̄ропетва̄ пуна там̣ самуда̄йам̣ дад̣д̣хаппадесасан̇кха̄тачхиддасамбандхӣбха̄вена ‘‘дад̣д̣хасса пат̣асса чхидда’’нти вохаранти, евамидха̄пи иттхийа̄ маггаппадесавоха̄рам̣ самуда̄йабхӯта̄йа иттхийа̄ а̄ропетва̄ пуна там̣ иттхим̣ сантхатамаггасамбандхиним̣ катва̄ сантхата̄йа иттхийа̄ ваччамаггена̄тиа̄ди вуттам̣. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.61-62) панеттха ‘‘екадесе самуда̄йавоха̄ро’’ти вуттам̣, там̣ на ¶ йуттам̣ авайававоха̄рена самуда̄йассева патӣйама̄натта̄. итаратха̄ хи сантхата̄йа ваччамаггена̄ти иттхилин̇гата̄ маггасамбандхита̄ ча на сийа̄, екадесе самуда̄йопача̄расса пана екадесова аттхо са̄кха̄йа чхиджджама̄на̄йа руккхо чхиджджатӣтиа̄дӣсу вийа.
ваттха̄дӣни маггасса анто аппавесетва̄ бахийева вет̣ханам̣ сандха̄йа ‘‘паливет̣хетва̄’’ти вуттам̣. самуда̄йе авайавӯпача̄ренева бхиккхупи сантхато на̄ма̄тиа̄ди вуттам̣. йаттаке павит̣т̣хети тилабӣджаматте павит̣т̣хе. аккхина̄са̄дӣнам̣ сантхататтепи йатха̄ваттхукамева̄ти а̄ха тхуллаччайаккхетте тхуллаччайантиа̄ди. кха̄н̣ум̣ гхат̣т̣ентасса дуккат̣анти иттхинимиттасса анто кха̄н̣ум̣ павесетва̄ саматалам̣, атириттам̣ ва̄ т̣хитам̣ кха̄н̣ум̣ саче гхат̣т̣ети, гхат̣т̣ентасса дуккат̣ам̣ павеса̄бха̄вато. саче пана ӣсакам̣ анто аллока̄се павесетва̄ т̣хитам̣ анупа̄диннамева кха̄н̣усӣсам̣ ан̇гаджа̄тена чхупати, па̄ра̄джикамева. тасса таланти вел̣унал̣а̄дикасса антоталам̣. бахиддха̄ кха̄н̣укети анто павеситавел̣упабба̄дикасса бахи никкхантасӣсам̣ сандха̄йа вуттам̣. йатха̄ ча иттхинимиттетиа̄дӣсу йатха̄ иттхийа̄ пасса̄вамагге кха̄н̣ум̣ катва̄ гхат̣т̣ана̄дикам̣ вуттам̣, евам̣ саббаттха ваччамагга̄дӣсупи лаккхан̣ам̣ ведитаббанти аттхо.
ра̄джапаччаттхика̄дичатуккабхедакатха̄ван̣н̣ана̄
65. кера̄т̣ика̄ти ван̃чака̄. пат̣хамам̣ иттхидхуттамева дассетва̄ ида̄ни итарадхуттепи сан̇гахетва̄ дассетум̣ ‘‘иттхидхуттасура̄дхутта̄дайо ва̄’’ти вуттам̣.
а̄патта̄на̄паттива̄раван̣н̣ана̄
66. пат̣ин̃н̃а̄такаран̣ам̣ ¶ наттхи севетука̄мата̄ маггена маггаппат̣ипаттӣти двиннам̣ ан̇га̄нам̣ сиддхатта̄. дӯситасса пана маггена маггаппат̣ипатти евамекам̣ ан̇гам̣ сиддхам̣, севетука̄мата̄сан̇кха̄там̣ са̄дийанам̣ асиддхам̣. тасма̄ со пуччхитва̄ ‘‘са̄дийи’’нти вуттапат̣ин̃н̃а̄йа на̄сетаббо. таттхева̄ти веса̄лийам̣ маха̄ване ева. саббан̇гагатанти саббака̄йагатам̣. ‘‘лохитам̣ вийа̄’’ти вуттатта̄ кеса̄дӣнам̣ винимуттат̣т̣ха̄не саббаттха̄ти гахетаббам̣. ниччамева умматтако хотӣти ¶ йасса питтакосато питтам̣ чалитва̄ саббада̄ бахи никкхантам̣ хоти, там̣ сандха̄йа вуттам̣. йасса пана питтам̣ чалитва̄ питтакосейева т̣хитам̣ хоти, када̄чи ва̄ никкхантам̣ пуна никкхамати, сопи антарантара̄ сан̃н̃ам̣ пат̣илабхати бхесаджджена ча пакатиа̄рогйам̣ пат̣илабхатӣти ведитаббам̣.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
пакин̣н̣акакатха̄ван̣н̣ана̄
пакин̣н̣аканти вомиссаканайам̣. самут̣т̣ха̄нанти уппаттика̄ран̣ам̣. кирийа̄тиа̄ди нидассанаматтам̣ акирийа̄дӣнампи сан̇гахато. ведана̄йа саха кусалан̃ча ведитаббанти йоджетаббам̣. саббасан̇га̄хакавасена̄ти саббесам̣ сиккха̄пада̄нам̣ сан̇га̄хакавасена ‘‘ка̄йо ва̄ча̄ ка̄йава̄ча̄ ка̄йачиттам̣ ва̄ча̄читтам̣ ка̄йава̄ча̄читта’’нти евам̣ вутта̄ни чха а̄паттисамут̣т̣ха̄на̄ни. самут̣т̣ха̄на̄дайо хи а̄паттийа̄ ева хонти, на сиккха̄падасса. там̣там̣сиккха̄падасса нийатаа̄паттийа̄ ева гахан̣аттхам̣ пана сиккха̄падасӣсена самут̣т̣ха̄на̄дӣнам̣ катханам̣. еван̃хи а̄паттивисесо пан̃н̃а̄йати а̄патти-саддасса сабба̄паттиса̄дха̄ран̣атта̄, имесу пана чхасу самут̣т̣ха̄несу пурима̄ни тӣн̣и ачиттака̄ни, паччхима̄ни сачиттака̄ни. сама̄сато там̣ имам̣ пакин̣н̣акам̣ видитва̄ ведитаббанти самбандхо. чха самут̣т̣ха̄на̄ни етасса̄ти чхасамут̣т̣ха̄нам̣. евам̣ сесесупи.
аттхи катхинасамут̣т̣ха̄нантиа̄ди самут̣т̣ха̄насӣсавасена двисамут̣т̣ха̄наекасамут̣т̣ха̄на̄нам̣ дассанам̣. тераса хи самут̣т̣ха̄насӣса̄ни пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄нам̣ адинна̄да̄насамут̣т̣ха̄нам̣ сан̃чариттасамут̣т̣ха̄нам̣ саманубха̄санасамут̣т̣ха̄нам̣ катхинасамут̣т̣ха̄нам̣ ел̣акаломасамут̣т̣ха̄нам̣ падасодхаммасамут̣т̣ха̄нам̣ аддха̄насамут̣т̣ха̄нам̣ тхеййасаттхасамут̣т̣ха̄нам̣ дхаммадесана̄самут̣т̣ха̄нам̣ бхӯта̄рочанасамут̣т̣ха̄нам̣ чорӣвут̣т̣ха̄панасамут̣т̣ха̄нам̣ ананун̃н̃а̄тасамаут̣т̣ха̄нанти. таттха аттхи чхасамут̣т̣ха̄нанти имина̄ сан̃чариттасамут̣т̣ха̄нам̣ вуттам̣, пан̃часамут̣т̣ха̄насса абха̄вато ¶ ‘‘аттхи пан̃часамут̣т̣ха̄на’’нти аватва̄ ‘‘аттхи чатусамут̣т̣ха̄на’’нти вуттам̣, имина̄ ча аддха̄насамут̣т̣ха̄нам̣ ананун̃н̃а̄тасамут̣т̣ха̄нан̃ча сан̇гахитам̣. йан̃хи пат̣хамататийачатуттхачхат̣т̣хехи самут̣т̣ха̄нехи самут̣т̣ха̄ти ¶ , идам̣ аддха̄насамут̣т̣ха̄нам̣. йам̣ пана дутийататийапан̃чамачхат̣т̣хехи самут̣т̣ха̄ти, идам̣ ананун̃н̃а̄тасамут̣т̣ха̄нам̣. аттхи тисамут̣т̣ха̄нанти имина̄ адинна̄да̄насамут̣т̣ха̄нам̣ бхӯта̄рочанасамут̣т̣ха̄нан̃ча сан̇гахитам̣. йан̃хи сачиттакехи тӣхи самут̣т̣ха̄ти, идам̣ адинна̄да̄насамут̣т̣ха̄нам̣. йам̣ пана ачиттакехи тӣхи самут̣т̣ха̄ти, идам̣ бхӯта̄рочанасамут̣т̣ха̄нам̣. аттхи катхинасамут̣т̣ха̄нантиа̄дина̄ пана авасесасамаут̣т̣ха̄насӣсавасена двисамут̣т̣ха̄нам̣ екасамут̣т̣ха̄нан̃ча сан̇ган̣ха̄ти. таттха хи йам̣ татийачхат̣т̣хехи самут̣т̣ха̄ти, идам̣ катхинасамут̣т̣ха̄нам̣ на̄ма. йам̣ пана пат̣хамачатуттхехи самут̣т̣ха̄ти, идам̣ ел̣акаломасамут̣т̣ха̄нам̣. йам̣ чхат̣т̣хенева самут̣т̣ха̄ти, идам̣ дхураниккхепасамут̣т̣ха̄нам̣, ‘‘саманубха̄санасамаут̣т̣ха̄на’’нтипи тассева на̄мам̣. ити сарӯпена ат̣т̣ха а̄паттисӣса̄ни дассита̄ни. а̄дисаддена панеттха авасеса̄ни пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄нападасодхамматхеййасаттхадхаммадесана̄чорӣвут̣т̣ха̄панасамут̣т̣ха̄на̄ни пан̃чапи самут̣т̣ха̄насӣса̄ни сан̇гахита̄ни. таттха йам̣ ка̄йачиттато самут̣т̣ха̄ти, идам̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄нам̣. йам̣ дутийапан̃чамехи самут̣т̣ха̄ти, идам̣ падасодхаммасамут̣т̣ха̄нам̣. йам̣ чатуттхачхат̣т̣хехи самут̣т̣ха̄ти, идам̣ тхеййасаттхасамут̣т̣ха̄нам̣. йам̣ пан̃чаменева самут̣т̣ха̄ти, идам̣ дхаммадесана̄самаут̣т̣ха̄нам̣. йам̣ пан̃чамачхат̣т̣хехи самут̣т̣ха̄ти, идам̣ чорӣвут̣т̣ха̄панасамут̣т̣ха̄нам̣. еттха ча паччхимесу тӣсу сачиттакасамут̣т̣ха̄несу екекасамут̣т̣ха̄навасена екасамут̣т̣ха̄на̄ни тивидха̄ни. двисамут̣т̣ха̄на̄ни пана пат̣хамачатуттхехи ва̄ дутийапан̃чамехи ва̄ татийачхат̣т̣хехи ва̄ чатуттхачхат̣т̣хехи ва̄ пан̃чамачхат̣т̣хехи ва̄ самут̣т̣ха̄навасена пан̃чавидха̄нӣти ведитабба̄ни.
евам̣ самут̣т̣ха̄навасена саббасиккха̄пада̄ни терасадха̄ дассетва̄ ида̄ни кирийа̄васена пан̃чадха̄ дассетум̣ татра̄пӣтиа̄ди вуттам̣. кин̃чӣти сиккха̄падам̣. кирийатоти патхавӣкхан̣ана̄ди (па̄чи. 84-85) вийа ка̄йавачӣвин̃н̃аттиджанитакаммато. акирийатоти пат̣хамакатхина̄ди (па̄ра̄. 459 а̄дайо) вийа каттаббасса акаран̣енева. кирийа̄кирийатоти ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ хаттхато чӣварапат̣иггахан̣а̄ди (па̄ра̄. 508 а̄дайо) вийа. сийа̄ кирийато, сийа̄ акирийато рӯпийапат̣иггахан̣а̄ди (па̄ра̄. 582 а̄дайо) вийа, сийа̄ кирийато, сийа̄ кирийа̄кирийато кут̣ика̄ра̄ди (па̄ра̄. 342) вийа. вӣтиккамасан̃н̃а̄йа абха̄вена вимоккхо асса̄ти сан̃н̃а̄вимоккханти маджджхепадалопӣсама̄со дат̣т̣хаббо. читтан̇гам̣ лабхати сачиттакасамут̣т̣ха̄нехева ¶ самут̣т̣хаханато. итаранти йасса читтан̇ганийамо наттхи, там̣, ана̄паттимукхена четам̣ сан̃н̃а̄дукам̣ вуттам̣, а̄паттимукхена сачиттакадуканти еттакамева висесо, аттхато сама̄на̄ва.
ка̄йавачӣдва̄рехи ¶ а̄паджджитаббампи ка̄йакамме ва̄ вачӣкамме ва̄ сан̇гайхати. таттха ба̄хуллавуттито адинна̄да̄намуса̄ва̄да̄дайо вийа̄ти аттхи сиккха̄падам̣ ка̄йакаммантиа̄дина̄ ка̄йакаммам̣ вачӣкамман̃ча̄ти дукамева вуттам̣, вибха̄гато пана ка̄йавачӣкаммена саддхим̣ тикамева хоти. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) вуттам̣ ‘‘сабба̄ ча ка̄йакаммавачӣкамматадубхайавасена тивидха̄ хонтӣ’’ти. татойева идха̄пи адинна̄да̄на̄дӣсу (па̄ра̄. 89) ка̄йакаммавачӣкамманти тадубхайавасена дасситам̣. аттхи пана сиккха̄падам̣ кусалантиа̄ди а̄паттисамут̣т̣ха̄пакачиттавасена ка̄рийе ка̄ран̣опача̄рена вуттам̣, на пана а̄паттийа̄ кусала̄дипараматтхадхаммата̄васена а̄паттийа̄ саммутисабха̄ватта̄. кусала̄кусала̄дипараматтхадхамме упа̄да̄йа хи бхагавата̄ а̄паттисаммути пан̃н̃атта̄. ваккхати хи ‘‘йам̣ кусалачиттена а̄паджджати, там̣ кусала’’нтиа̄ди (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.66 пакан̣н̣акакатха̄). на хи бхагавато а̄н̣а̄йатта̄ а̄патти кусала̄дипараматтхасабха̄ва̄ хоти анупасампанна̄нам̣ а̄дикаммика̄нан̃ча а̄паттиппасан̇гато, тасса̄ десана̄дӣхи висуддхиабха̄ваппасан̇гато ча. на хи ка̄ран̣абалена уппаджджама̄на̄ кусала̄дисабха̄ва̄ а̄патти анупасампанна̄дӣсу ниваттати, уппанна̄йа ча тасса̄ кеначи вина̄со на самбхавати. сарасавина̄сато десана̄дина̄ ча а̄патти вигаччхатӣти вачанаматтхи, на пана тена акусала̄ди вигаччхати. питугха̄та̄дикаммена хи па̄ра̄джикам̣ а̄паннасса бхиккхуно гихилин̇гам̣ гахетва̄ бхиккхубха̄вапаричча̄гена па̄ра̄джика̄патти вигаччхати, на па̄н̣а̄типа̄та̄диакусалам̣ а̄нантарийа̄дибха̄вато. тасма̄ думман̇кӯнам̣ ниггаха̄дидасааттхавасе (па̄ра̄. 39; пари. 2) пат̣ичча бхагавата̄ йатха̄паччайам̣ самуппаджджама̄не кусала̄кусала̄дина̄марӯпадхамме упа̄да̄йа пан̃н̃атта̄ саммутийева а̄патти, са̄ ча йатха̄видхипат̣икаммакаран̣ена вигата̄ на̄ма хотӣти ведитаббам̣, тена̄ха дваттим̣сева хи а̄паттисамут̣т̣ха̄пакачитта̄нӣтиа̄ди. а̄паттисамут̣т̣ха̄пакаттенева хеттха кусала̄дӣнам̣ а̄паттито бхедо сиддхо. на ¶ хи там̣самут̣т̣хитасса тато абхедо йутто самут̣т̣ха̄насамут̣т̣хитабхедабйаваха̄рупаччхедаппасан̇гато. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.66 пакин̣н̣акакатха̄ван̣н̣ана̄) пана а̄паттийа̄ параматтхато кусалаттамева на самбхавати ‘‘а̄патта̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ акусалам̣, сийа̄ абйа̄катам̣, наттхи а̄патта̄дхикаран̣ам̣ кусала’’нти вачанато, ‘‘акусалаттам̣ пана абйа̄кататтан̃ча а̄паттийа̄ самбхаватӣ’’ти сан̃н̃а̄йа кусалачиттасамут̣т̣ха̄наккхан̣епи рӯпа̄бйа̄кататтам̣ а̄паттийа̄ саматтхетум̣ йам̣ кусалачиттена а̄паджджати, там̣ кусалам̣, итарехи итаранти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.66 пакин̣н̣акакатха̄) имам̣ ат̣т̣хакатха̄вачанам̣ нисса̄йа вуттам̣ ‘‘йам̣ кусалачиттена а̄паджджатӣти йам̣ сиккха̄падасӣсе гахитам̣ а̄паттим̣ кусалачиттасаман̇гӣ а̄паджджати, имина̄ пана вачанена там̣ кусаланти а̄паттийа̄ вуччама̄но кусалабха̄во парийа̄йато, на параматтхатоти дассети. кусалачиттена хи а̄паттим̣ а̄паджджанто савин̃н̃аттикам̣ ¶ авин̃н̃аттикам̣ ва̄ сиккха̄падавӣтиккама̄ка̄раппаваттам̣ рӯпаккхандхасан̇кха̄там̣ абйа̄ката̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’ти. таттха йам̣ кусалачиттена а̄паджджатӣти имам̣ вачанам̣ уддисса ‘‘имина̄ пана вачанена там̣ кусаланти а̄паттийа̄ вуччама̄но кусалабха̄во парийа̄йато, на параматтхатоти дассетӣ’’ти вуттам̣, евам̣ итарехи итаранти вачанена ‘‘йам̣ акусалачиттена а̄паджджахи, там̣ акусалам̣, йам̣ абйа̄катачиттена а̄паджджати, там̣ абйа̄ката’’нти имасса аттхасса вуттатта̄ итарехӣти вачанам̣ уддисса ‘‘имина̄пи вачанена итаранти а̄паттийа̄ вуччама̄но акусалабха̄во абйа̄катабха̄во ча парийа̄йато дассетӣ’’ти ваттаббам̣. евам̣ аватва̄ кусалапаккхе ева катханасса ка̄ран̣ам̣ на пасса̄ма. йам̣ пана а̄патта̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ акусалантиа̄дивачанам̣ ка̄ран̣аттена вуттам̣, тампи ака̄ран̣ам̣ йам̣ акусалачиттена а̄паджджати, там̣ акусалантиа̄дина̄ хет̣т̣ха̄ вуттанайена акусала̄дибха̄васса парийа̄йадеситатта̄, а̄паттийа̄ кусалавоха̄расса айуттата̄йа наттхи а̄патта̄дхикаран̣ам̣ кусаланти вуттатта̄ ча. а̄паттийа̄ хи кусалачиттасамут̣т̣хитаттепи бхагавата̄ пат̣иккхиттабха̄вена са̄ваджджадхамматта̄ ка̄ран̣ӯпача̄рена̄пи анаваджджакусалавоха̄ро на йутто са̄ваджджа̄наваджджа̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃авируддхатта̄. йатха̄ а̄ка̄са̄дисаммутисачча̄нам̣ уппанната̄дивоха̄ро вийа джа̄тиджара̄бхан̇га̄нам̣ уппанната̄дивоха̄ро анават̣т̣ха̄на̄дидесато айутто, евамидха̄пи кусалавоха̄ро айутто вируддхатта̄. акусала̄дивоха̄ро пана йутто ¶ , ка̄ран̣ӯпача̄рена пана акусала̄дисабха̄вата̄ йатха̄вуттадоса̄нативаттанато. суттасса̄пи хи йатха̄ суттасутта̄нулома̄дӣхи виродхо на хоти, татхева аттхо гахетаббо.
йам̣ пана вуттам̣ ‘‘кусалачиттена хи а̄паттим̣ а̄паджджанто…пе… рӯпаккхандхасан̇кха̄там̣ абйа̄ката̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’ти, там̣ айуттамева рӯпаккхандхасса кхан̣иката̄йа а̄паттийа̄пи десана̄дипат̣икаммам̣ вина̄ва пат̣ипассаддхиппасан̇гато. рӯпапарампара̄ а̄паттӣти че? танна, пат̣икаммена̄пи авигамаппасан̇гато. на хи рӯпасантатидесана̄дӣхи вигаччхати сака̄ран̣а̄йаттатта̄, ити саббатха̄ а̄паттийа̄ параматтхата̄ айутта̄, етенева йам̣ вуттам̣ ‘‘нипаджджитва̄ ниродхасама̄паннасса сахасеййавасена татха̄ка̄раппаваттарӯпадхаммассева а̄паттибха̄вато’’тиа̄ди, тампи пат̣исиддханти ведитаббам̣. идха пана ниродхасама̄панна̄нам̣ рӯпадхаммамева пат̣ичча уппаннатта̄ а̄патти ачитта̄ аведана̄, ан̃н̃аттха пана сачитта̄ саведана̄ва, саббаттха̄пи пан̃н̃аттисабха̄ва̄ти ведитабба̄. тенева дут̣т̣хадосасиккха̄падат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄паттийа̄ акусала̄дисабха̄вам̣ парапарикаппитам̣ ниседхетум̣ ‘‘а̄дикаммикасса ана̄паттивачанато…пе… пан̣н̣аттиматтамева а̄патта̄дхикаран̣анти ведитабба’’нти сайамева ваккхати, тасма̄ ‘‘там̣там̣кусала̄дидхаммасамуппаттийа̄ бхагавата̄ пан̃н̃атта̄ а̄паттисаммути самут̣т̣хита̄’’ти ча, ‘‘йа̄ва пат̣иппассаддхика̄ран̣а̄ тит̣т̣хатӣ’’ти ча, ‘‘пат̣иппассаддхика̄ран̣ехи ¶ винассатӣ’’ти ча вохарӣйати. а̄паттийа̄ ча саммутисабха̄ваттепи хи сан̃чичча там̣ а̄паджджантасса, пат̣икирийам̣ акаронтасса ча ана̄даре акусалара̄си чева саггамаггантара̄йо ча хотӣти ладжджино йатха̄видхим̣ на̄тиккаманти, анатиккаманаппаччайа̄ ча тесам̣ анантаппабхеда̄ сӣла̄дайо дхамма̄ паривад̣д̣хантӣти гахетаббам̣. дваттим̣сева̄ти нийамо а̄паттинимитта̄нам̣ ка̄йавачӣвин̃н̃аттӣнам̣ етехева самуппаджджанато като, на пана сабба̄паттӣнампи етехева самуппаджджанато. нипаджджитва̄ нидда̄йанта̄нан̃хи джха̄наниродхасама̄панна̄нан̃ча авин̃н̃аттиджанакехи випа̄кааппана̄читтехи чева рӯпадхаммехи ча сахасеййа̄диа̄патти самбхавати.
даса̄ти кирийа̄хетукамановин̃н̃а̄н̣адха̄тудвайена саха ат̣т̣ха маха̄кирийачитта̄ни. пан̃н̃аттим̣ аджа̄нитва̄ иддхивикуббана̄дӣсу абхин̃н̃а̄нам̣ а̄паттисамут̣т̣ха̄пакаттам̣ ведитаббам̣. еттха ча кин̃чи сиккха̄падам̣ акусалачиттамева, кин̃чи ¶ кусала̄бйа̄катавасена двичиттам̣, кин̃чи тичиттанти айамева бхедо лаббхати, на̄н̃н̃оти ведитаббам̣. кирийа̄самут̣т̣ха̄нанти парӯпаккамена джа̄йама̄нам̣ ан̇гаджа̄та̄дичаланам̣ са̄дийаначиттасан̇кха̄те севаначитте уппанне тена читтена самуппа̄дитамева хотӣти вуттам̣ итаратха̄ ‘‘сийа̄ кирийасамут̣т̣ха̄нам̣, сийа̄ акирийасамут̣т̣ха̄на’’нти ваттаббато.
йам̣ пана са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.66 пакин̣н̣акакатха̄ван̣н̣ана̄) вуттам̣ ‘‘кирийасамут̣т̣ха̄нанти идам̣ йебхуййавасена вуттам̣ парӯпаккаме сати са̄дийантасса акирийасамут̣т̣ха̄набха̄вато’’тиа̄ди, там̣ на гахетаббам̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасса акирийасамут̣т̣ха̄ната̄йа па̄л̣иат̣т̣хакатха̄су авуттатта̄. ‘‘манодва̄ре а̄патти на̄ма наттхӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.583-4) хи вуттам̣. катхан̃хи на̄ма парӯпаккамена метхунам̣ са̄дийанто аттано ан̇гаджа̄та̄дика̄йачаланам̣ на са̄дийеййа, са̄дийаначитта̄нугун̣амева пана сакаласарӣре читтаджарӯпасамуппаттийа̄ вин̃н̃аттипи сукхума̄ самуппанна̄ ева хотӣти дат̣т̣хаббам̣, тена̄ха ка̄йадва̄ренева самут̣т̣ха̄нато ка̄йакаммантиа̄ди. читтам̣ панеттха ан̇гаматтам̣ хотӣти ка̄йавин̃н̃атти ева ка̄йакаммабха̄ве ка̄ран̣ам̣, на читтам̣. там̣ панеттха ка̄йасан̇кха̄та̄йа вин̃н̃аттийа̄йева ан̇гаматтам̣, на ка̄йакаммабха̄васса, итаратха̄ метхунасса ‘‘манокамма’’нти ваттаббато, тена̄ха ‘‘на тасса васена каммабха̄во лаббхатӣ’’ти. каммабха̄воти ка̄йакаммабха̄во. саббан̃четанти етам̣ самут̣т̣ха̄на̄дикам̣. сиккха̄падасӣсена̄ти там̣там̣сиккха̄паданийатаа̄паттийа̄ ева гахан̣аттхам̣ сиккха̄падамукхена.
пакин̣н̣акакатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
винӣтаваттхуван̣н̣ана̄
идам̣ ¶ кинти катхетука̄мата̄пуччха̄. има̄тиа̄ди виссаджджанам̣. винӣта̄ни а̄паттим̣ твам̣ бхиккху а̄паннотиа̄дина̄ (па̄ра̄. 67) бхагавата̄ виниччхинита̄ни ваттхӯни винӣтаваттхӯни. там̣ там̣ ваттхум̣ уддхаритва̄ да̄нато дассанато удда̄набхӯта̄ га̄тха̄ удда̄нага̄тха̄, сан̇гахага̄тха̄, уддесага̄тха̄ти вуттам̣ хоти. ваттху га̄тха̄ти тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккхӯтиа̄дика̄ винӣтаваттхупа̄л̣ийева тесам̣ тесам̣ винӣтаваттхӯнам̣ гантханато ‘‘ваттхуга̄тха̄’’ти вутта̄ ¶ , на чхандовичитилаккхан̣ена. удда̄нага̄тха̄нам̣ ваттху ваттхуга̄тха̄ти евам̣ ва̄ еттха аттхо дат̣т̣хаббо. еттха̄ти винӣтаваттхӯсу. дутийа̄дӣнанти дутийапа̄ра̄джика̄дӣнам̣. йам̣ пасситва̄ читтака̄ра̄дайо сиппика̄ читтакамма̄дӣни сиккханти, там̣ пат̣иччханнакарӯпам̣, пат̣има̄рӯпанти аттхо.
67. пурима̄ни двети маккат̣ӣваджджипуттакаваттхӯни две. та̄нипи бхагавата̄ винӣтабха̄вена пуна винӣтаваттхӯсу паккхитта̄ни. таттха тасса куккуччам̣ ахосӣтиа̄ди пана кин̃ча̄пи тесам̣ пат̣хамам̣ куккуччам̣ на уппаннам̣, бхиккхӯхи пана бхагавата̄ ча гарахитва̄ вуттавачанам̣ сандха̄йа паччха̄ уппаннаттам̣ сандха̄йа вуттам̣. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесунтиа̄ди ча бхиккхӯхи а̄нандаттхерена ча пат̣хамам̣ бхагавато а̄рочите, бхагавата̄ ча тесам̣ па̄ра̄джикатте пака̄сите бхӣта̄ те сайампи гантва̄ аттано куккуччам̣ паччха̄ а̄роченти ева. ‘‘саччам̣ кира тва’’нтиа̄дина̄ бхагавата̄ пут̣т̣ха̄ пана ‘‘саччам̣ бхагава̄’’ти пат̣иджа̄нанавасена̄пи а̄роченти. бхагава̄пи а̄паттим̣ твантиа̄дина̄ тесам̣ па̄ра̄джикаттам̣ виниччхиноти ева. анупан̃н̃аттикатха̄йам̣ пана там̣ саббам̣ аватва̄ анупан̃н̃аттийа̄ анугун̣амева кин̃чиматтам̣ вуттам̣, идха̄пи тесам̣ ваттхӯнам̣ бхагавата̄ винӣтабха̄вадассанаттхам̣ евам̣ вуттанти ведитаббам̣. кечи имам̣ адхиппа̄йам̣ аманасикатва̄ ‘‘ан̃н̃а̄невета̄ни ваттхӯнӣ’’ти ваданти. кусети кусатин̣а̄ни. кесехӣти мануссакесехи.
68. ван̣н̣апоккхарата̄йа̄ти еттха поккхалам̣ на̄ма самиддхам̣ сундаран̃ча, тасса бха̄во ‘‘поккхарата̄’’ти ра-ка̄рам̣ катва̄ вутто, самиддхата̄ сундарата̄ти аттхо. падхам̣сесӣти абхибхави. на лимпатӣти на аллӣйати.
69. еварӯпа̄ париватталин̇га̄ бхиккхунийо аттхато екато упасампанна̄пи убхатосан̇гхе упасампанна̄суйева сан̇гайханти бхиккхӯпасампада̄йа бхиккхунӣупасампадатопи уккат̣т̣хатта̄. па̄л̣ийам̣ ‘‘та̄хи а̄паттӣхи ана̄патти’’нти упайогавачанам̣ катва̄ ануджа̄на̄мӣти падена самбандхитаббам̣. иттхилин̇ганти ¶ тхана̄дикам̣ иттхисан̣т̣ха̄нам̣ вуттанти а̄ха – ‘‘пуриса…пе… иттхисан̣т̣ха̄нам̣ уппанна’’нти. там̣ на̄нантарикато пана ‘‘пурисиндрийампи антарахитам̣, иттхиндрийан̃ча уппанна’’нти вуттамева хоти, евам̣ упарипи лин̇гаггахан̣енева иттхиндрийа̄диггахан̣ам̣ ведитаббам̣. та̄ти а̄паттийо, тасса вут̣т̣ха̄тунти имина̄ самбандхо, та̄хи а̄паттӣхи вут̣т̣ха̄петунти ¶ аттхо. катханти а̄ха та̄ сабба̄пи бхиккхунӣхи ка̄таббантиа̄ди. тена пат̣иччханна̄йапи аппат̣иччханна̄йапи гарука̄паттийа̄ паккхама̄наттачаран̣а̄дикам̣ видхим̣ дассети.
оккантикавиниччхайоти пасан̇га̄нугун̣ам̣ отаран̣акавиниччхайо. балаваакусалена̄ти парада̄рикакамма̄дина̄. дуббалакусалена̄ти йатха̄вуттабалава̄кусалопахатасаттина̄ тато ева дуббалабхӯтена кусалена. дуббалаакусалена̄ти пурисабха̄вуппа̄дакабрахмачарийа̄дибалавакусалопахатасаттина̄ тато ева дуббалабхӯтена парада̄рика̄диакусалена. сугатийам̣ бха̄вадвайасса кусалакаммаджатта̄ акусаленева вина̄со кусаленева уппаттӣти а̄ха убхайампӣтиа̄ди. дуггатийам̣ пана акусаленева убхиннампи уппатти ча вина̄со ча, таттха дуббалабалавабха̄вова висесо.
‘‘ехи майам̣ гамисса̄ма̄’’ти бхиккхунийа̄ саддхим̣ сам̣видха̄йа екаддха̄нагамане па̄читтийа̄паттипариха̄раттхам̣ вуттам̣ ‘‘сам̣видаханам̣ паримочетва̄’’ти. тена екага̄маккхеттепи бахига̄мато антарагхарам̣ сам̣видха̄йа гаманампи а̄паттикарамева̄ти дассети. паримочанавидхим̣ дассенто а̄ха майантиа̄ди. бахига̄мети га̄мантаре. дутийика̄ бхиккхунӣ пакканта̄ ва̄ хотӣтиа̄дина̄ (па̄чи. 693) вуттаана̄паттилаккхан̣ам̣ анулометӣти вуттам̣ ‘‘га̄мантара…пе… ана̄паттӣ’’ти. копетва̄ти париччаджитва̄. ладжджинийо…пе… лаббхатӣти лин̇гапариваттанадуккхапӣл̣итасса сан̇гахепи асати хӣна̄йа̄ваттанампи бхавеййа̄ти ‘‘а̄пада̄сӯ’’ти вуттаана̄паттиануломена вуттам̣. та̄йа дутийикам̣ гахетва̄ва гантаббам̣. аладжджинийо…пе… лаббхатӣти аладжджинӣхи саддхим̣ екакамма̄дисам̣ва̄се а̄паттисамбхавато та̄ асантапаккхам̣ бхаджантӣти вуттам̣, имина̄петам̣ ведитаббам̣ ‘‘аладжджинӣхи саддхим̣ парибхого на ват̣т̣атӣ’’ти. йади хи ват̣т̣еййа, татопи дутийикам̣ вина̄ га̄мантарагамана̄дӣсу а̄патти ева сийа̄ сан̇га̄хикатта̄ та̄сам̣ сан̇га̄хикаладжджиниган̣ато вийа. н̃а̄тика̄ на хонти…пе… ват̣т̣атӣти вадантӣти имина̄ ат̣т̣хакатха̄су ана̄гатабха̄вам̣ дӣпети. таттха̄пи висса̄сикан̃а̄тикабхиккхунийо вина̄ бхиккхунибха̄ве арамантасса ма̄напакатикасса а̄пада̄т̣т̣ха̄насамбхавена там̣ вачанам̣ аппат̣иккхиттампи тадан̃н̃есам̣ на ват̣т̣атийева̄ти гахетаббам̣. бхиккхубха̄вепӣти бхиккхука̄лепи ¶ . там̣ нисса̄йа̄ти там̣ ниссайа̄чарийам̣ катва̄. упаджджха̄ гахетабба̄ти упасампада̄гахан̣аттхам̣ упаджджха̄ гахетабба̄.
винайакамманти ¶ викаппанам̣ сандха̄йа вуттам̣. пуна ка̄таббанти пуна викаппетаббам̣. пуна пат̣иггахетва̄ сатта̄хам̣ ват̣т̣атӣти ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, бхиккхунӣнам̣ саннидхим̣ бхиккхӯхи, бхиккхӯнам̣ саннидхим̣ бхиккхунӣхи ча пат̣игга̄ха̄петва̄ парибхун̃джиту’’нти (чӯл̣ава. 421) вачанато пуна пат̣иггахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти дассанаттхам̣ вуттам̣. саттаме дивасети идан̃ча ниссаггийам̣ ана̄паджджитва̄ва пунапи сатта̄хам̣ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти дассанаттхам̣ вуттам̣. пакататтоти апариватталин̇го. раккхатӣти там̣ пат̣иггахан̣авиджаханато раккхати, авибхаттата̄йа пат̣иггахан̣ам̣ на виджахатӣти адхиппа̄йо.
са̄мам̣ гахетва̄на никкхипеййа̄ти сахаттхена пат̣иггахетва̄на никкхипеййа. парибхун̃джантасса а̄паттӣти лин̇гапариватте джа̄те пуна аппат̣иггахетва̄ парибхун̃джантасса а̄патти.
хӣна̄йа̄ваттанена̄ти еттха кечи ‘‘пакататтасса бхиккхуно сиккхам̣ аппаччаккха̄йа ‘гихӣ бхависса̄мӣ’ти гихилин̇гаггахан̣ам̣ хӣна̄йа̄ваттана’’нти ваданти, там̣ на йуттам̣ таттакена бхиккхубха̄васса авиджаханато. ан̃н̃е пана ‘‘па̄ра̄джикам̣ а̄паннасса бхиккхупат̣ин̃н̃ам̣ паха̄йа гихилин̇габха̄вӯпагаманампи хӣна̄йа̄ваттана’’нти ваданти, там̣ йуттамева. па̄ра̄джикам̣ а̄панно хи там̣ пат̣иччха̄детва̄ йа̄ва бхиккхупат̣ин̃н̃о хоти, та̄ва бхиккху ева хоти бхиккхӯнамева па̄ра̄джикасса пан̃н̃аттатта̄. ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти хи вуттам̣. татха̄ хи со сам̣ва̄сам̣ са̄дийантопи тхеййасам̣ва̄сако на хоти, сахасеййа̄диа̄паттин̃ча на джанети, атта̄нам̣ омасантасса па̄читтийан̃ча джанети. вуттан̃хи –
‘‘асуддхо хоти пуггало ан̃н̃атарам̣ па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панно, тан̃че суддхадит̣т̣хи сама̄но ока̄сам̣ ка̄ра̄петва̄ аккоса̄дхиппа̄йо вадети, а̄патти омасава̄дасса̄’’ти (па̄ра̄. 389).
еке пана ‘‘па̄ра̄джикам̣ а̄панна̄нам̣ досам̣ пат̣иджа̄нитва̄ гихилин̇гаггахан̣ам̣ на̄ма сиккха̄паччаккха̄не самодха̄нам̣ гаччхати тена̄пи пат̣ин̃н̃а̄йа бхиккхубха̄васса виджаханато. тенева винайавиниччхайа̄дӣсу хӣна̄йа̄ваттанам̣ сиккха̄паччаккха̄не самодха̄нетва̄ ¶ висум̣ там̣ на вуттам̣. тасма̄ бхиккхунӣнам̣ виббхамитука̄мата̄йа гихилин̇гаггахан̣ам̣ идха хӣна̄йа̄ваттанам̣ та̄сам̣ сиккха̄паччаккха̄насса абха̄вато. та̄сам̣ пат̣иггахан̣авиджаханасса̄пи саббасо ваттаббатта̄’’ти ваданти, тампи аппат̣иба̄хийамева. тасма̄ па̄ра̄джика̄нам̣ бхиккхунӣнан̃ча ‘‘уппаббаджисса̄мӣ’’ти гихилин̇гаггахан̣ам̣ ¶ хӣна̄йа̄ваттананти гахетаббам̣. виббхамотипи етассева на̄мам̣, тенева там̣ кхуддасиккха̄йам̣ ‘‘аччхедависсаджджанага̄хавиббхама̄’’ти адхит̣т̣ха̄навиджахане виббхамана̄мена вуттам̣.
анапеккхависсаджджанена̄ти ан̃н̃асса адатва̄ва анаттхикассева пат̣иггахитаваттхӯнам̣ бахи чхад̣д̣анена. кечи ‘‘пат̣иггахитаваттхӯсу са̄пеккхасса пуре пат̣иггахитабха̄вато паримочанаттхам̣ таттха пат̣иггахаматтасса виссаджджанампи анапеккхависсаджджанамева чӣвара̄диадхит̣т̣ха̄напаччуддха̄ро вийа̄’’ти ваданти, там̣ на сундарам̣ татха̄вачана̄бха̄ва̄. йатхева хи чӣвара̄дӣсу анапеккхависсаджджанена адхит̣т̣ха̄навиджаханам̣ ватва̄пи висум̣ паччуддха̄ро ча вутто, евамидха̄пи ваттаббам̣, йатха̄ ча чӣвара̄дӣсу ка̄йапат̣ибаддхесупи паччуддха̄рена адхит̣т̣ха̄нам̣ вигаччхати, на евамидха. идха пана пат̣иггахитаваттхусмим̣ анапеккхасса̄пи ка̄йато муттейева тасмим̣ пат̣иггахан̣ам̣ виджахати. татха̄ хи вуттам̣ ‘‘сатаккхаттумпи париччаджату, йа̄ва аттано хаттхагатам̣ пат̣иггахитамева̄’’ти. анапеккхависсаджджанена̄ти еттха ча ‘‘анапеккха̄йа̄’’ти еттакамева ваттаббам̣ анапеккхатам̣ мун̃читва̄ идха висум̣ виссаджджанасса абха̄ва̄. на хеттха паччуддха̄ре вийа виссаджджанавидха̄наматтхи. апича пат̣иггахан̣аматтависсаджджане сати пуре пат̣иггахитопи а̄ха̄ро бхун̃джитукамйата̄йа уппанна̄йа пат̣иггахан̣аматтам̣ виссаджджетва̄ пуна пат̣иггахетва̄ йатха̄сукхам̣ бхун̃джитаббо сийа̄ти, татха̄ ча саннидхика̄ракасиккха̄паде вутта̄ сабба̄пи виниччхайабхеда̄ нираттхака̄ ева сийум̣. вуттан̃хи таттха –
‘‘ган̣т̣хикапаттасса ва̄ ган̣т̣хикантаре снехо павит̣т̣хо хоти…пе… та̄дисе паттепи пунадивасе бхун̃джантасса па̄читтийа’’нтиа̄ди (па̄чи. ат̣т̣ха. 253).
таттха пана ‘‘пат̣иггахан̣ам̣ анапеккхачиттена виссаджджетва̄ бхун̃джитабба’’нти еттакамева ваттаббам̣, на ча вуттам̣. каттхачи ӣдисесу ча ган̣т̣хикапатта̄дӣсу пат̣иггахан̣е апеккха̄ кассачипи наттхева таппаха̄на̄йа ва̄йа̄мато, татха̄пи таттхагатаа̄мисе пат̣иггахан̣ам̣ на вигаччхати. касма̄? бхиккхусса патте пуна бхун̃джитука̄мата̄пеккха̄йа ¶ виджджама̄натта̄ паттагатике а̄ха̄репи тасса̄ ваттанато. на хи паттам̣ ависсаджджетва̄ таггатикам̣ а̄ха̄рам̣ виссаджджетум̣ сакка̄, на̄пи а̄ха̄рам̣ ависсаджджетва̄ таггатикам̣ пат̣иггахан̣ам̣ виссаджджетум̣. тасма̄ ваттхуно виссаджджанамева анапеккхависсаджджанам̣, на пат̣иггахан̣асса̄ти нит̣т̣хаметтха гантаббам̣. тенева саннидхисиккха̄падасса ана̄паттива̄ре –
‘‘антосатта̄хам̣ ¶ адхит̣т̣хети, виссаджджети, нассати, винассати, д̣айхати, аччхиндитва̄ ган̣ханти, висса̄сам̣ ган̣ханти, анупасампаннасса чаттена вантена муттена анапеккхо датва̄ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джатӣ’’ти –
евам̣ саббаттха ваттхувиссаджджанамева вуттам̣. еттха ча ‘‘антосатта̄хам̣ адхит̣т̣хетӣ’’ти ба̄хирапарибхога̄йа адхит̣т̣ха̄навачанато ваттхум̣ ависсаджджетва̄пи кевалам̣ анаджджхохаритука̄мата̄йа суддхачиттена ба̄хирапарибхогаттха̄йа нийаманампи висум̣ екам̣ пат̣иггахан̣авиджаханака̄ран̣амева, идан̃ча сандха̄йа пат̣иггахан̣аматтависсаджджанам̣ вуттам̣ сийа̄, сувуттамева сийа̄, татха̄ ча ‘‘пуна пат̣иггахетва̄ парибхун̃джисса̄мӣ’’ти пат̣иггахан̣ависсаджджанам̣ на ваттаббам̣ сийа̄ ба̄хирапарибхога̄дхит̣т̣ха̄насса идха̄дхиппетатта̄.
са̄раттхадӣпанийан̃хи (са̄раттха. дӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.69) ‘‘анапеккхависсаджджанена̄ти еттха ан̃н̃асса адатва̄ва анаттхиката̄йа ‘наттхи имина̄ каммам̣ на да̄ни нам̣ парибхун̃джисса̄мӣ’ти ваттхӯсу ва̄, ‘пуна пат̣иггахетва̄ пат̣ибхун̃джисса̄мӣ’ти пат̣иггахан̣е ва̄ анапеккхависсаджджанена̄’’ти евам̣ парибхун̃джитука̄массева пат̣иггахан̣аматтависсаджджанампи пат̣иггахан̣авиджаханака̄ран̣ам̣ вуттам̣, там̣ на гахетаббам̣. пуримамева пана ба̄хирапарибхога̄дхит̣т̣ха̄нам̣ гахетаббам̣. идам̣ пана ат̣т̣хакатха̄су ‘‘анапеккхависсаджджанасан̇кха̄те виссаджджетӣ’’ти вуттапа̄л̣ипадаттхе сан̇гахетва̄ висум̣ на вуттам̣. нассати, винассати, д̣айхати, висса̄сам̣ ва̄ ган̣хантӣти има̄ни пана пада̄ни аччхиндитва̄ ган̣хантӣти имасмим̣ паде сан̇гахита̄нӣти ведитаббам̣.
аччхиндитва̄ гахан̣ена̄ти анупасампанна̄нам̣ балакка̄ра̄дина̄ аччхиндитва̄ гахан̣ена. упасампанна̄нан̃хи аччхинданависса̄сагга̄хесу пат̣иггахан̣ам̣ на виджахати. еттха̄ти бхиккхувиха̄ре. упаропака̄ти тена ропита̄ руккхагаччха̄. терасасу ¶ саммутӣсӯти бхаттуддесакасена̄санапан̃н̃а̄пакабхан̣д̣а̄га̄рикачӣварапат̣игга̄хакачӣварабха̄джакайа̄губха̄джакапхалабха̄джакакхаджджабха̄джакааппаматтакависсаджджакаса̄дийага̄ха̄пакапаттага̄ха̄пакаа̄ра̄микапесакаса̄ман̣ерапесакасаммутисан̇кха̄та̄су терасасу саммутӣсу.
паччхимика̄йа сена̄санагга̄хе пат̣иппассаддхепи аппат̣иппассаддхепи катхинаттха̄расса, таммӯлака̄нам̣ пан̃ча̄нисам̣са̄нан̃ча абха̄васса сама̄натта̄ таттха виджджама̄нампи сена̄санагга̄хапат̣иппассаддхим̣ адассетва̄ таттха бхиккхӯхи каттаббам̣ сан̇гахамева дассетум̣ саче паччхимика̄йа̄тиа̄ди вуттам̣. саче акусалавипа̄ке ¶ …пе… чха̄раттам̣ ма̄наттамева да̄таббанти идам̣ пат̣иччханна̄йа са̄дха̄ран̣а̄паттийа̄ паривасантасса асама̄диннапарива̄сасса ва̄ лин̇ге париватте паккхама̄наттам̣ чарантасса васена вуттам̣. саче панасса паккхама̄натте асама̄динне ева пуна лин̇гам̣ париваттати, парива̄сам̣ датва̄ паривуттхапарива̄сассева чха̄раттам̣ ма̄наттам̣ да̄таббам̣. парива̄сада̄нам̣ наттхи бхиккхука̄ле аппат̣иччханнабха̄вато. саче пана бхиккхука̄лепи сан̃чичча на̄рочети, а̄патти пат̣иччханна̄ва хоти, а̄паттипат̣иччханнабха̄вато парива̄со ча да̄табботи ваданти. па̄ра̄джикам̣ а̄панна̄нам̣ иттхипуриса̄нам̣ лин̇ге париваттепи па̄ра̄джикаттасса екасмим̣ аттабха̄ве авиджаханато пуна упасампада̄ на да̄табба̄ти гахетаббам̣. тенева тесам̣ сӣсаччхиннапуриса̄дайо нидассита̄.
71. татхева̄ти муччату ва̄ ма̄ ва̄ти имаматтхам̣ атидисати. ан̃н̃есанти путхуджджане сандха̄йа вуттам̣. тесан̃хи ӣдисе т̣ха̄не аса̄дийанам̣ дуккарам̣ сота̄панна̄диарийа̄нам̣ таттха дуккаратта̄бха̄ва̄. на хи арийа̄ па̄ра̄джика̄дилокаваджджа̄паттим̣ а̄паджджанти.
73. супхусита̄ти упарима̄йа дантапантийа̄ хет̣т̣хима̄ дантапанти а̄хачча т̣хита̄, авиват̣а̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘антомукхе ока̄со наттхӣ’’ти. уппа̄т̣ите пана от̣т̣хамам̣се данте суйева упаккамантасса тхуллаччайанти нимиттена бахинимитте чхупанатта̄ вуттам̣. бахиниккхантадантадживха̄супи есева найо. ниджджха̄матан̣хика̄ на̄ма ломакӯпехи самут̣т̣хитааггиджа̄ла̄хи дад̣д̣хасарӣрата̄йа ативийа таситарӯпа̄. а̄ди-саддена кхуппипа̄са̄сура̄ ат̣т̣хичамма̄васит̣т̣ха̄ бхайа̄накасарӣра̄ петийо сан̇гахита̄. висан̃н̃ам̣ катва̄ти йатха̄ со катампи ¶ упаккамам̣ на джа̄на̄ти, евам̣ катва̄. тена ча висан̃н̃ӣ ахутва̄ са̄дийантасса па̄ра̄джикамева̄ти дассети. упахатака̄йаппаса̄доти ва̄тапитта̄дидосехи ка̄йавин̃н̃а̄н̣а̄нуппа̄дакабха̄вена дӯситака̄йаппаса̄до, на пана винат̣т̣хака̄йаппаса̄до. сӣсе паттети маггена маггаппат̣ипа̄дане джа̄те. аппавесетука̄мата̄йа ева нимиттена нимиттачхупане тхуллаччайам̣ вуттам̣, севетука̄масса пана таттха̄пи дуккат̣амева̄ти а̄ха ‘‘дуккхат̣амева са̄манта’’нти.
74. джа̄ти-саддена суманапуппхапарийа̄йена танниссайо гумбо адхиппетоти а̄ха ‘‘джа̄типуппхагумба̄на’’нти. тена ча джа̄тийа̄ упалаккхитам̣ ванам̣ джа̄тийа̄вананти алуттасама̄соти дассети. екарасанти вӣтхичиттехи асаммиссам̣.
77. уппанне ваттхумхӣти иттхӣхи катааджджха̄ча̄раваттхусмим̣. руккхасӯчикан̣т̣акадва̄ранти руккхасӯчидва̄рам̣ ¶ кан̣т̣акадва̄рам̣, евамева ва̄ па̄т̣хо. таттха йам̣ убхосу пассесу руккхатхамбхе никханитва̄ таттха маджджхе виджджхитва̄ две тиссо руккхасӯчийо павесетва̄ каронти, там̣ руккхасӯчидва̄рам̣ на̄ма. павесананиккхаманака̄ле пана апанетва̄ тхаканакайоггена кан̣т̣акаса̄кха̄пат̣алена йуттам̣ два̄рам̣ кан̣т̣акадва̄рам̣ на̄ма. га̄мадва̄расса пидха̄наттхам̣ падарена кан̣т̣акаса̄кха̄дӣхи ва̄ катасса кава̄т̣асса удуккхалапа̄сарахитата̄йа екена сам̣варитум̣ виваритун̃ча асаккун̣еййасса хет̣т̣ха̄ екам̣ чаккам̣ йодженти, йена париваттама̄нена там̣ кава̄т̣ам̣ сукхатхаканам̣ хоти, там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘чаккалакайуттадва̄ра’’нти. чаккамева хи ла̄таббат̣т̣хена сам̣варан̣авиваран̣аттха̄йа гахетаббат̣т̣хена чаккалакам̣, тена йуттампи кава̄т̣ам̣ чаккалакам̣ на̄ма, тена йуттам̣ два̄рам̣ чаккалакайуттадва̄рам̣. маха̄два̄ресу пана две тӣн̣ипи чаккалака̄ни йоджентӣти а̄ха пхалакесӯтиа̄ди. кит̣ика̄сӯти вел̣упесика̄хи кан̣т̣акаса̄кха̄дӣхи ча кататхаканакесу. сам̣саран̣акит̣икадва̄ранти чаккалакайантена сам̣саран̣акит̣ика̄йуттамаха̄два̄рам̣. гоппхетва̄ти а̄вун̣итва̄, раджджӯхи гантхетва̄ ва̄. екам̣ дуссаса̄н̣идва̄рамева̄ти еттха килан̃джаса̄н̣идва̄рампи сан̇гахам̣ гаччхати таггатикатта̄. атха бхиккхӯ…пе… нисинна̄ хонтӣти идам̣ бхиккхӯнам̣ саннихитабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣. нипаннепи а̄бхогам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, нипаджджитва̄ нидда̄йанте пана а̄бхогам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати асантапаккхе т̣хитатта̄. рахо ¶ нисаджджа̄йа вийа два̄расам̣варан̣ам̣ на̄ма ма̄туга̄ма̄нам̣ павесананива̄ран̣аттхам̣ анун̃н̃а̄танти а̄ха бхиккхуним̣ ва̄тиа̄ди. ниссен̣им̣ а̄ропетва̄ти идам̣ хет̣т̣химаталасса садва̄рабандхата̄йа вуттам̣. чатӯсу диса̄су париккхиттасса кут̣т̣асса ека̄баддхата̄йа ‘‘екакут̣т̣аке’’ти вуттам̣. паччхима̄нам̣ бха̄роти па̄л̣ийа̄ а̄гаччханте сандха̄йа вуттам̣. йена кеначи париккхиттети еттха париккхепасса уббедхато пама̄н̣ам̣ сахасеййаппахонаке вуттасадисамева.
маха̄паривен̣анти махантам̣ ан̇ган̣ам̣, тена ча бахуджанасан̃ча̄рам̣ дассети, тена̄ха маха̄бодхӣтиа̄ди. арун̣е уггате вут̣т̣хахати, ана̄патти ана̄паттикхеттабхӯта̄йа раттийа̄ суддхачиттена нипаннатта̄. пабуджджхитва̄ пуна супати а̄паттӣти арун̣е уггате пабуджджхитва̄ арун̣уггаманам̣ н̃атва̄ ва̄ ан̃атва̄ ва̄ анут̣т̣хахитва̄ сайитасанта̄нена супати ут̣т̣хахитва̄ каттаббасса два̄расам̣варан̣а̄дино акататта̄ акирийасамут̣т̣ха̄на̄ а̄патти хоти ана̄паттикхетте катанипаджджанакирийа̄йа анан̇гатта̄. айан̃хи а̄патти ӣдисе т̣ха̄не акирийа̄, дива̄ асам̣варитва̄ нипаджджанаккхан̣е кирийа̄ ча ачиттака̄ ча̄ти ведитабба̄. пура̄рун̣а̄ пабуджджхитва̄пи йа̄ва арун̣уггамана̄ сайантасса̄пи пуриманайена а̄паттийева. арун̣е уггате вут̣т̣хахисса̄мӣти…пе… а̄паттийева̄ти еттха када̄ тасса а̄паттӣти? вуччате – на та̄ва раттийам̣ ‘‘дива̄ а̄паджджати но ратти’’нти (пари. 323) вуттатта̄. ‘‘ана̄дарийадуккат̣а̄ на муччатӣ’’ти вуттадуккат̣ам̣ пана дива̄сайанадуккат̣амева на ¶ хоти ана̄дарийадуккат̣атта̄. евам̣ арун̣уггамане пана ачиттакам̣ акирийасамут̣т̣ха̄нам̣ а̄паттим̣ а̄паджджатӣти ведитаббам̣. со саче два̄рам̣ сам̣варитва̄ ‘‘арун̣е уггате вут̣т̣хахисса̄мӣ’’ти нипаджджати, два̄ре ча ан̃н̃ехи арун̣уггаманака̄ле виват̣епи тасса ана̄паттийева два̄рапидаханасса раттидива̄бха̄гесу висеса̄бха̄ва̄. а̄паттиа̄паджджанассева ка̄лависесо иччхитаббо, на таппариха̄расса̄ти гахетаббам̣, ‘‘два̄рам̣ асам̣варитва̄ раттим̣ нипаджджатӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.77) хи вуттам̣. дива̄ сам̣варитва̄ нипаннасса кеначи виват̣епи два̄ре ана̄паттийева. аттана̄пи анут̣т̣хахитва̄ва сати паччайе виват̣епи ана̄паттӣти ваданти. йатха̄париччхедамева ча на вут̣т̣ха̄тӣти арун̣е уггатейева ут̣т̣ха̄ти. а̄паттийева̄ти мӯла̄паттим̣йева сандха̄йа вуттам̣, ана̄дарийаа̄патти пана пура̄рун̣а̄ ут̣т̣хитасса̄пи тасса хотева ‘‘дуккат̣а̄ ¶ на муччатӣ’’ти вуттатта̄, дуккат̣а̄ на муччатӣти ча пура̄рун̣а̄ ут̣т̣хахитва̄ мӯла̄паттийа̄ муттопи ана̄дарийадуккат̣а̄ на муччатӣти адхиппа̄йо.
нидда̄васена нипаджджатӣти воха̄равасена вуттам̣, па̄да̄нам̣ пана бхӯмито амочитатта̄ айам̣ нипанно на̄ма на хоти, тенева ана̄патти вутта̄. апасса̄йа супантасса̄ти кат̣ит̣т̣хито уддхам̣ пит̣т̣хикан̣т̣аке аппаматтакампи падесам̣ бхӯмим̣ апхуса̄петва̄ тхамбха̄дим̣ апасса̄йа супантасса. кат̣ит̣т̣хим̣ пана бхӯмим̣ пхуса̄пентасса сайанам̣ на̄ма хоти. пит̣т̣хипаса̄ран̣алаккхан̣а̄ хи сеййа̄. дӣгхавандана̄дӣсупи тирийам̣ пит̣т̣хикан̣т̣ака̄нам̣ паса̄ритатта̄ нипаджджанамева̄ти а̄патти парихаритабба̄ва ‘‘ванда̄мӣти па̄дамӯле нипаджджӣ’’тиа̄дӣсу нипаджджанассева вуттатта̄. тасса̄пи ана̄патти патанаккхан̣е ависайатта̄, висайе джа̄те сахаса̄ вут̣т̣хитатта̄ ча. йасса пана висан̃н̃ита̄йа паччха̄пи ависайо, етасса ана̄паттийева патитаккхан̣е вийа. таттхева сайати на вут̣т̣ха̄тӣти имина̄ висайепи акаран̣ам̣ дассети, тенева ‘‘тасса а̄паттӣ’’ти вуттам̣.
екабхан̇гена̄ти убхо па̄де бхӯмито амочетва̄ва екапассена сарӣрам̣ бхан̃джитва̄ нипанно. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана маха̄падуматтхерена вуттанти самбандхо, тена ‘‘маха̄ат̣т̣хакатха̄йа ликхитамаха̄падуматтхерава̄до айа’’нти дассети. таттха супантасса̄пи ависайаттаматтхӣти маха̄падуматтхерена ‘‘ависайатта̄ пана а̄патти на диссатӣ’’ти вуттам̣. а̄чарийа̄ пана супантасса висан̃н̃атта̄бха̄вена висайатта̄ ана̄паттим̣ на катхайанти. висан̃н̃атте сати ана̄паттийева. две пана джана̄тиа̄дипи маха̄ат̣т̣хакатха̄йамева вачанам̣, тадева паччха̄ вуттатта̄ пама̄н̣ам̣. йаккхагахитаггахан̣енева четтха висан̃н̃ӣбхӯтопи сан̇гахито. екабхан̇гена нипанно пана анипаннатта̄ а̄паттито муччатийева̄ти гахетаббам̣.
78. ападети ¶ а̄ка̄се. паданти падавал̣ан̃джам̣, тена̄ха ‘‘а̄ка̄се пада’’нти. етадагганти есо агго. йадиданти йо айам̣. сесам̣ утта̄намева.
ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа вимативиноданийам̣
пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
2. дутийапа̄ра̄джикам̣
адутийена̄ти ¶ ¶ асадисена джинена йам̣ дутийам̣ па̄ра̄джикам̣ пака̄ситам̣, тасса ида̄ни йасма̄ сам̣ван̣н̣ана̄ккамо патто, тасма̄ асса дутийасса айам̣ сам̣ван̣н̣ана̄ хотӣти йоджана̄.
дханийаваттхуван̣н̣ана̄
84. ра̄джӯхи гахитанти ра̄джагаханти а̄ха ‘‘мандха̄тӯ’’ти. ра̄джапурохитена париггахитампи ра̄джапариггахитамева̄ти маха̄говиндаггахан̣ам̣, нагарасадда̄пеккха̄йа четтха ‘‘ра̄джагаха’’нти напум̣саканиддесо. ан̃н̃епеттха пака̄рети сусам̣вихита̄раккхатта̄ ра̄джӯнам̣ гахам̣ гехабхӯтанти ра̄джагахантиа̄дике пака̄ре. васантавананти кӣл̣а̄ванам̣, васантака̄ле кӣл̣а̄йа йебхуййатта̄ пана васантавананти вуттам̣.
садва̄рабандха̄ти вассӯпагаманайоггата̄дассанам̣. на̄лакапат̣ипаданти суттанипа̄те (су. ни. 684 а̄дайо) на̄лакаттхерасса деситам̣ монеййапат̣ипадам̣. пан̃чаннам̣ чхадана̄нанти тин̣апан̣н̣аит̣т̣хакасила̄судха̄сан̇кха̄та̄нам̣ пан̃чаннам̣. но че лабхати…пе… са̄мампи ка̄таббанти имина̄ на̄ва̄саттхавадже т̣хапетва̄ ан̃н̃аттха ‘‘асена̄санико аха’’нти а̄лайакаран̣аматтена упагаманам̣ на ват̣т̣ати. сена̄санам̣ парийеситва̄ вачӣбхедам̣ катва̄ вассам̣ упагантаббамева̄ти дассети. ‘‘на, бхиккхаве, асена̄саникена̄’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 204) хи па̄л̣ийам̣ ‘‘на̄лакапат̣ипадам̣ пат̣ипаннена̄пӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йан̃ча ависесена дал̣хам̣ катва̄ вуттам̣, на̄ва̄саттхаваджесуйева ча ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, на̄ва̄йа вассам̣ упаганту’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 203) асатипи сена̄сане а̄лайакаран̣авасена вассӯпагаманам̣ анун̃н̃а̄там̣, на̄н̃н̃аттха̄ти гахетаббам̣. айаманудхаммата̄ти са̄мӣчиваттам̣. катикаватта̄нӣти бхасса̄ра̄мата̄дим̣ виха̄йа саббада̄ аппаматтехи бхавитаббантиа̄дикатикаватта̄ни. кхандхакаватта̄нӣти ‘‘а̄гантука̄дикхандхакаваттам̣ пӯретабба’’нти евам̣ кхандхакаватта̄ни ча адхит̣т̣хахитва̄.
вассам̣вуттха̄ти падасса ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘пуримика̄йа упагата̄ маха̄пава̄ран̣а̄йа пава̄рита̄ па̄т̣ипададивасато ¶ пат̣т̣ха̄йа ‘вуттхавасса̄’ти вуччантӣ’’ти вуттатта̄ маха̄пава̄ран̣а̄дивасе пава̄ретва̄ ва̄ аппава̄ретва̄ ва̄ ан̃н̃аттха гаччхантехи ¶ сатта̄хакаран̣ӣйанимитте сати ева гантаббам̣, на̄сати, итаратха̄ вассаччхедо дуккат̣ан̃ча хотӣти ведитаббам̣. ‘‘имам̣ тема̄сам̣ вассам̣ упемӣ’’ти хи ‘‘на, бхиккхаве, вассам̣ упагантва̄ пуримам̣ ва̄ тема̄сам̣ паччхимам̣ ва̄ тема̄сам̣ аваситва̄ ча̄рика̄ паккамитабба̄’’ти (маха̄ва. 185) ча вуттам̣. идхева ча вассам̣вуттха̄ тема̄саччайена…пе… паккамим̣сӯти вуттам̣. пава̄ран̣а̄дивасопи тема̄сапарийа̄паннова. кечи пана ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, вассам̣вуттха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ тӣхи т̣ха̄нехи пава̄ретунти (маха̄ва. 209) пава̄ран̣а̄каммасса пуббейева вассам̣вуттха̄нанти вуттхавассата̄йа вуттатта̄ маха̄пава̄ран̣а̄дивасе сатта̄хакаран̣ӣйанимиттам̣ вина̄пи йатха̄сукхам̣ гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ тесам̣ матиматтам̣, вуттхавасса̄нан̃хи пава̄ран̣а̄нуджа̄нанам̣ анупагатачхиннавасса̄дӣнам̣ ниваттанаттхам̣ катам̣, на пана пава̄ран̣а̄дивасе аваситва̄ паккамитаббанти дассанаттхам̣ тадаттхасса идха пасан̇га̄бха̄ва̄, пава̄ран̣ам̣ ка̄тум̣ ануччхавика̄нам̣ пава̄ран̣а̄ идха видхӣйати, йе ча вассам̣ упагантва̄ вассаччхедан̃ча акатва̄ йа̄ва пава̄ран̣а̄диваса̄ васим̣су, те таттакена пава̄ран̣а̄каммам̣ пати парийа̄йато вуттхавасса̄ти вуччанти, аппакам̣ ӯнамадхикам̣ ва̄ ган̣анӯпагам̣ на хотӣти н̃а̄йато, на катхинакаммам̣ пати тема̄сасса апарипун̣н̣атта̄, итаратха̄ тасмим̣ маха̄пава̄ран̣а̄дивасепи катхинаттха̄раппасан̇гато. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, вассам̣вуттха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ катхинам̣ аттхариту’’нти (маха̄ва. 306) идам̣ пана ‘‘на, бхиккхаве, вассам̣ упагантва̄ пуримам̣ ва̄ тема̄сам̣ паччхимам̣ ва̄ тема̄сам̣ аваситва̄ ча̄рика̄ паккамитабба̄’’тиа̄ди (маха̄ва. 185) ча ниппарийа̄йато маха̄пава̄ран̣а̄йа анантарапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа катхинаттха̄рам̣ паккаманан̃ча сандха̄йа вуттам̣, парива̄ре ча ‘‘катхинасса аттха̄рама̄со джа̄нитаббо’’ти (пари. 412) ватва̄ ‘‘васса̄насса паччхимо ма̄со джа̄нитаббо’’ти (пари. 412) вуттам̣. йо хи катхинаттха̄расса ка̄ло, тато пат̣т̣ха̄йева ча̄рика̄паккаманасса̄пи ка̄ло, на тато пуре вассам̣вуттха̄нам̣йева катхинаттха̄ра̄рахатта̄. йадаггена хи пава̄ран̣а̄дивасе катхинаттха̄ро на ват̣т̣ати, тадаггена бхиккхӯпи вуттхавасса̄ на хонти пава̄ран̣а̄дивасасса авуттхатта̄.
йам̣ пана са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.84) ‘‘екадесена авуттхампи там̣ дивасам̣ вуттхабха̄га̄пеккха̄йа вуттхамева хотӣ’’тиа̄ди вуттам̣, там̣ на йуттам̣, там̣дивасапарийоса̄не арун̣уггаманака̄ле васантова хи там̣ дивасам̣ вуттхо на̄ма хоти ¶ парива̄сааран̃н̃ава̄са̄дӣсу вийа, айан̃ча вича̄ран̣а̄ упари вассӯпана̄йикаккхандхаке а̄ви бхависсатӣти таттхева там̣ па̄кат̣ам̣ карисса̄ма.
маха̄пава̄ран̣а̄йа ¶ пава̄рита̄ти пуримика̄йа вассам̣ упагантва̄ аччхиннавассата̄дассанапарам̣ етам̣ кеначи антара̄йена аппава̄рита̄нампи вуттхавассатта̄. на овассийатӣти ановассаканти каммаса̄дханам̣ дат̣т̣хаббам̣, йатха̄ на темийати, татха̄ катва̄ти аттхо. анавайоти еттха анусаддо виччха̄йам̣ ваттатӣти а̄ха ану ану авайотиа̄ди. а̄чарийасса каммам̣ а̄чарийаканти а̄ха ‘‘а̄чарийакамме’’ти. кат̣т̣хакаммам̣ тхамбха̄ди. телатамбаматтика̄йа̄ти теламисса̄йа тамбаматтика̄йа.
85. кут̣ика̄йа каран̣абха̄ванти кут̣ийа̄ катабха̄вам̣. ким̣-саддаппайоге ана̄гатаппаччайавидха̄нам̣ сандха̄йа тасса лаккхан̣антиа̄ди вуттам̣. кин̃ча̄пи тхерасса па̄н̣агха̄та̄дхиппа̄йо наттхи, анупапариккхитва̄ каран̣ена пана бахӯнам̣ па̄н̣а̄нам̣ маран̣атта̄ па̄н̣е бйа̄ба̄дхентасса̄тиа̄ди вуттам̣. па̄табйабха̄ванти вина̄сетаббатам̣. па̄н̣а̄типа̄там̣ каронта̄нанти тхерена акатепи па̄н̣а̄типа̄те па̄н̣ака̄нам̣ маран̣аматтена паччхима̄нам̣ лесена гахан̣а̄ка̄рам̣ дассети, тена ча ‘‘мама та̄дисам̣ акусалам̣ наттхӣ’’ти паччхима̄нам̣ випалла̄салесаггахан̣анимиттакиччам̣ на каттаббанти дӣпитам̣ хоти. дит̣т̣ха̄нугатинти дит̣т̣хасса каммасса анупагаманам̣ анукирийам̣, дит̣т̣хийа̄ ва̄ ладдхийа̄ анугаманам̣ га̄хам̣. гхам̣ситаббети маддитаббе, вина̄ситаббети аттхо. катам̣ лабхитва̄ таттха васанта̄нампи дуккат̣амева̄ти идам̣ бхагавата̄ кут̣ийа̄ бхеда̄панавачанена сиддхам̣, са̄пи тин̣адаббасамбха̄рехи тула̄тхамбха̄дӣхи амисса̄ суддхаматтика̄майа̄пи ит̣т̣хака̄хи ката̄ ват̣т̣ати. кечи хи ит̣т̣хака̄хийева тхамбхе чинитва̄ тадупари ит̣т̣хака̄хийева вита̄на̄дисан̣т̣ха̄нена тула̄дида̄русамбха̄равирахитам̣ чхаданампи бандхитва̄ ит̣т̣хака̄майамева а̄васатхам̣ каронти, та̄дисам̣ ват̣т̣ати. гин̃джака̄васатхасан̇кхепена ката̄ти еттха гин̃джака̄ вуччанти ит̣т̣хака̄, та̄хийева като а̄васатхо гин̃джака̄васатхо. вайакаммампӣти маттикуддха̄ран̣аит̣т̣хакада̄руччхедана̄дика̄рака̄нам̣ диннабхаттаветтана̄диваттхуббайена ниппханнакаммампи аттхи, етена кут̣ибхедака̄нам̣ гӣва̄дибха̄вам̣ парисан̇кати. титтхийадхаджоти титтхийа̄намева сан̃н̃а̄н̣абхӯтатта̄ вуттам̣. те хи ӣдисесу ча̄т̣иа̄дӣсу васанти. ан̃н̃а̄нипӣти пи-саддена аттана̄ вуттака̄ран̣адвайампи маха̄ат̣т̣хакатха̄йамева вуттанти дассети. йасма̄ саббаматтика̄майа̄ ¶ кут̣и сӣтака̄ле атисӣта̄ ун̣хака̄ле ча ун̣ха̄ сукара̄ ча хоти чорехи бхиндитум̣, тасма̄ таттха т̣хапитапаттачӣвара̄дикам̣ сӣтун̣хачора̄дӣхи винассатӣти вуттам̣ ‘‘паттачӣварагуттаттха̄йа̄’’ти. чхинда̄пеййа ва̄ бхинда̄пеййа ва̄ анупаваджджоти идам̣ айам̣ кут̣и вийа саббатха̄ анупайога̄рахам̣ сандха̄йа вуттам̣. йам̣ пана пан̃чаван̣н̣асуттехи винаддхачхатта̄дикам̣, таттха акаппийабха̄гова чхиндитаббо, на тадавасесо тасса каппийатта̄, там̣ чхинданто упаваджджова хоти. тенева ваккхати ‘‘гхат̣акампи ва̄л̣арӯпампи бхиндитва̄ дха̄ретабба’’нтиа̄ди.
па̄л̣имуттакавиниччхайаван̣н̣ана̄
чхаттадан̣д̣агга̄хакам̣ ¶ сала̄капан̃джаранти еттха йо пан̃джарасала̄ка̄нам̣ маджджхат̣т̣хо бунде путхуло ахиччхаттакасадисо агге сачхиддо йаттха дан̣д̣антарам̣ павесетва̄ чхаттам̣ ган̣ханти, йо ва̄ сайамева дӣгхата̄йа гахан̣адан̣д̣о хоти, айам̣ чхаттадан̣д̣о на̄ма, тасса апаригал̣анаттха̄йа чхаттасала̄ка̄нам̣ мӯлаппадесадан̣д̣асса самантато дал̣хапан̃джарам̣ катва̄ суттехи винандханти, со падесо чхаттадан̣д̣ага̄хакасала̄капан̃джарам̣ на̄ма, там̣ винандхитум̣ ват̣т̣ати. на ван̣н̣амат̣т̣хаттха̄йа̄ти имина̄ тхиракаран̣аттхамева екаван̣н̣асуттена винандхийама̄нам̣ йади ван̣н̣амат̣т̣хам̣ хоти, на таттха досоти дассети. а̄раггена̄ти никха̄данамукхена. дан̣д̣абундети дан̣д̣амӯле кот̣ийам̣. чхаттаман̣д̣аликанти чхаттапан̃джаре ман̣д̣ала̄ка̄рена баддхадан̣д̣авалайам̣. уккиритва̄ти ниннам̣, уннатам̣ ва̄ катва̄.
на̄на̄суттакехӣти на̄на̄ван̣н̣ехи суттехи. идан̃ча татха̄ каронта̄нам̣ васена вуттам̣, екаван̣н̣асуттакена̄пи на ват̣т̣атийева, ‘‘пакатисӯчикаммамева ват̣т̣атӣ’’ти хи вуттам̣. пат̣т̣амукхети двиннам̣ пат̣т̣а̄нам̣ сан̇гхат̣итат̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. парийантети чӣварапарийанте, анува̄там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. вен̣инти варакасӣса̄ка̄рена сиббанам̣. сан̇кхаликанти дигун̣асан̇кхалика̄ка̄рена сиббанам̣, вен̣им̣ ва̄ сан̇кхаликам̣ ва̄ каронтӣти пакатена самбандхо. аггхийам̣ на̄ма четийасан̣т̣ха̄нам̣, йам̣ аггхийаттхамбхоти ваданти. уккирантӣти ут̣т̣хапенти. чатукон̣амева ват̣т̣атӣти ган̣т̣хикапа̄сакапат̣т̣а̄ни сандха̄йа вуттам̣. кон̣асуттапил̣ака̄ти ган̣т̣хикапа̄сакапат̣т̣а̄нам̣ кон̣ехи бахи ниггатасутта̄нам̣ ¶ пил̣ака̄ка̄рена т̣хапитакот̣ийоти кечи ваданти, те пил̣аке чхиндитва̄ дувин̃н̃еййа̄ ка̄табба̄ти тесам̣ адхиппа̄йо. кечи пана ‘‘кон̣асутта̄ ча пил̣ака̄ти двейева̄’’ти ваданти, тесам̣ матена ган̣т̣хикапа̄сакапат̣т̣а̄нам̣ кон̣ато кон̣ехи нӣхатасутта̄ кон̣асутта̄ на̄ма. самантато пана парийантена ката̄ чатурассасутта̄ пил̣ака̄ на̄ма. там̣ дувидхампи кечи чӣварато висум̣ пан̃н̃а̄йанаттха̄йа вика̄райуттам̣ каронти, там̣ ниседха̄йа ‘‘дувин̃н̃еййарӯпа̄ ват̣т̣антӣ’’ти вуттам̣, на пана саббатха̄ ачаккхугочарабха̄вена сиббанаттха̄йа татха̄сиббанасса асаккун̣еййатта̄. йатха̄ пакатичӣварато вика̄ро на пан̃н̃а̄йати, евам̣ сиббитаббанти адхиппа̄йо. раджанакаммато пуббе пан̃н̃а̄йама̄нопи висесо чӣваре ратте екаван̣н̣ата̄йа на пан̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘чӣваре ратте’’ти. ман̣ина̄ти нӣламан̣иа̄димат̣т̣хапа̄са̄н̣ена, ам̣саваддхакака̄йабандхана̄дикам̣ пана ачӣваратта̄ сан̇кха̄дӣхи гхам̣ситум̣ ват̣т̣атӣти ваданти. кан̣н̣асуттаканти чӣварасса дӣгхато тирийан̃ча сиббита̄нам̣ чатӯсу кан̣н̣есу кон̣есу ча никкханта̄нам̣ суттасӣса̄наметам̣ на̄мам̣, там̣ чхиндитва̄ва па̄рупитаббам̣, тена̄ха ‘‘раджитака̄ле чхиндитабба’’нти. бхагавата̄ анун̃н̃а̄там̣ екам̣ кан̣н̣асуттампи аттхи, там̣ пана на̄мена ¶ садисампи ито ан̃н̃амева̄ти дассетум̣ йам̣ пана̄тиа̄ди вуттам̣. лагганаттха̄йа̄ти чӣварараджджуйам̣ чӣварабандханаттха̄йа. ган̣т̣хикети данта̄димайе. пӣл̣ака̄ти биндум̣ биндум̣ катва̄ ут̣т̣ха̄петаббапӣл̣ака̄.
тха̄лаке ва̄ти тамба̄димайе пуггалике тивидхепи каппийатха̄лаке. на ват̣т̣атӣти ман̣иван̣н̣акаран̣аппайого на ват̣т̣ати, телаван̣н̣акаран̣аттхам̣ пана ват̣т̣ати. паттаман̣д̣алети типусӣса̄димайе. ‘‘на, бхиккхаве, читта̄ни паттаман̣д̣ала̄ни дха̄ретабба̄ни рӯпака̄кин̣н̣а̄ни бхиттикаммаката̄нӣ’’ти (чӯл̣ава. 253) вуттатта̄ ‘‘бхиттикаммам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, макарадантакам̣ чхиндиту’’нти (чӯл̣ава. 253) вуттатта̄ ‘‘макарадантакам̣ пана ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣, идам̣ пана па̄л̣ийа̄ ладдхампи идха па̄л̣ийа̄ муттатта̄ па̄л̣имуттаканайе вуттам̣. еваман̃н̃ампи ӣдисам̣.
лекха̄ на ват̣т̣атӣти а̄раггена динналекха̄ва на ват̣т̣ати, джа̄тихин̇гулика̄диван̣н̣ехи каталекха̄ ват̣т̣ати. чхаттамукхават̣т̣ийанти дхамакаран̣асса хаттхена гахан̣ачхатта̄ка̄расса ¶ мукхават̣т̣ийам̣, ‘‘парисса̄ваначол̣абандханат̣т̣ха̄не’’ти кечи.
дед̣д̣убхасӣсанти удакасаппасӣсам̣. аччхӣнӣти кун̃джараччхисан̣т̣ха̄на̄ни. екамева ват̣т̣атӣти еттха екараджджукам̣ дигун̣ам̣ тигун̣ам̣ катва̄пи бандхитум̣ на ват̣т̣ати, екамева пана сатава̄рампи сарӣрам̣ париккхипитва̄ бандхитум̣ ват̣т̣ати, бахураджджуке екато катва̄ екена нирантарам̣ вет̣хетва̄ катам̣ ‘‘бахураджджука’’нти на ваттаббам̣ ‘‘ват̣т̣атӣ’’ти вуттатта̄, там̣ мураджасан̇кхам̣ на гаччхатӣти ведитаббам̣. мураджан̃хи на̄на̄ван̣н̣ехи суттехи мураджават̣т̣исан̣т̣ха̄нам̣ вет̣хетва̄ катам̣, идам̣ пана мураджам̣ маддавӣн̣асан̇кха̄там̣ па̄ман̇гасан̣т̣ха̄нан̃ча даса̄су ват̣т̣ати ‘‘ка̄йабандханасса даса̄ джӣранти; ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, мураджам̣ маддавӣн̣а’’нти (чӯл̣ава. 278) вуттатта̄.
видхети даса̄парийоса̄не тхирабха̄ва̄йа дантависа̄н̣асутта̄дӣхи каттаббе видхе. ат̣т̣ха ман̇гала̄ни на̄ма сан̇кхо чаккам̣ пун̣н̣акумбхо гайа̄ сирӣваччхо ан̇кусо дхаджам̣ соваттиканти ваданти. маччхайугал̣ачхаттанандийа̄ват̣т̣а̄дивасенапи ваданти. париччхедалекха̄маттанти данта̄дӣхи катавидхасса убхосу кот̣ӣсу катапариччхедара̄джиматтам̣.
‘‘уджукамева̄’’ти вуттатта̄ чатурасса̄дисан̣т̣ха̄на̄пи ан̃джанӣ ван̇кагатика̄ на ват̣т̣ати. сипа̄т̣ика̄йа̄ти ¶ ва̄сиа̄дибхан̣д̣аниккхипанапасиббаке. а̄ракан̣т̣акам̣ на̄ма поттхака̄диаасан̇кха̄ран̣аттхам̣ катадӣгхамукхасаттхаканти ваданти. ‘‘бхамака̄ра̄нам̣ да̄руа̄диликханасаттхака’’нти кечи. ват̣т̣аман̣иканти ват̣т̣ам̣ катва̄ ут̣т̣хапетаббам̣ пуппхул̣акам̣. ан̃н̃анти имина̄ пил̣ака̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. пиппхаликети йам̣ кин̃чи чхеданаке кхуддакасаттхе. валитаканти накхаччхеданака̄ле дал̣хаггахан̣аттхам̣ валӣхи йуттамева каронти. тасма̄ там̣ ват̣т̣атӣти имина̄ йам̣ ан̃н̃ампи вика̄рам̣ дал̣хӣкамма̄диаттха̄йа каронти, на ван̣н̣амат̣т̣хаттха̄йа, там̣ ват̣т̣атӣти дӣпитам̣, тена ча каттарадан̣д̣акот̣ийам̣ ан̃н̃аман̃н̃ампи гхат̣т̣анена садданиччхаран̣аттха̄йа катам̣ айовалайа̄дикам̣ сам̣йуттампи каппийато упапаннам̣ хоти. ман̣д̣аланти уттара̄ран̣ийа̄ павесанаттхам̣ а̄ва̄т̣аман̣д̣алам̣ хоти. уджукамева бандхитунти самбандхо, убхосу ва̄ пассесу екапассе ва̄ти вачанасесо. ва̄сидан̣д̣асса убхосу пассесу дан̣д̣акот̣ӣнам̣ ачаланаттхам̣ бандхитунти аттхо.
а̄ман̣д̣аса̄ракети ¶ а̄малакапхала̄ни писитва̄ тена каккена катателабха̄джане. таттха кира паккхиттам̣ телам̣ сӣталам̣ хоти. бхӯматтхаран̣ети кат̣аса̄ра̄димайе парикаммаката̄йа бхӯмийа̄ аттхаритаббааттхаран̣е. па̄нӣйагхат̣ети саббам̣ бха̄джанавикатим̣ сан̇ган̣ха̄ти. саббам̣…пе… ват̣т̣атӣти йатха̄вуттесу ман̃ча̄дӣсу иттхипурисарӯпампи ват̣т̣ати телабха̄джанесуйева иттхипурисарӯпа̄нам̣ пат̣иккхиттатта̄, телабха̄джанена саха аган̣етва̄ висум̣ ман̃ча̄дӣнам̣ гахитатта̄ ча̄ти ваданти, кин̃ча̄пи ваданти, етесам̣ пана ман̃ча̄дӣнам̣ хаттхена а̄маситаббабхан̣д̣атта̄ иттхирӯпамеветтха на ват̣т̣атӣти гахетаббам̣. ан̃н̃есанти сӣмаса̄мика̄нам̣. ра̄джаваллабхехӣти ладжджӣпесала̄дӣнам̣ упосатха̄диантара̄йакара̄ аладжджино бхинналаддхика̄ ча бхиккхӯ адхиппета̄ техи саха упосатха̄дикаран̣а̄йога̄, тенева ‘‘сӣма̄йа̄’’ти вуттам̣. тесам̣ ладжджӣпариса̄ти тесам̣ сӣма̄са̄мика̄нам̣ анубалам̣ да̄тум̣ саматтха̄ ладжджӣпариса̄. бхиккхӯхи катанти йам̣ аладжджӣнам̣ сена̄санабхедана̄дикам̣ ладжджӣбхиккхӯхи катам̣, саббан̃четам̣ сукатамева аладжджӣниггахаттха̄йа паваттитаббато.
88. аваджджха̄йантӣти нӣчато чинтенти. уджджха̄йанаттхоти бхиккхуно тхеййакамманинданаттхо ‘‘катхан̃хи на̄ма адиннам̣ а̄дийиссатӣ’’ти, на пана да̄ру-саддависесанаттхо тасса бахувачанатта̄. вачанабхедети екавачанабахувачана̄нам̣ бхеде. сабба̄вантанти бхиккхубхиккхунӣа̄дисабба̄вайававантам̣. бимбиса̄роти тасса на̄манти еттха бимбӣти суван̣н̣ам̣. тасма̄ са̄расуван̣н̣асадисаван̣н̣ата̄йа ‘‘бимбиса̄ро’’ти вуччатӣти ведитаббам̣. пора̄н̣асаттха̄нурӯпам̣ уппа̄дито вӣсатима̄саппама̄н̣ауттамасуван̣н̣аггханако лаккхан̣асампанно нӣлакаха̄пан̣оти ведитаббо. рудрада̄мена на̄ма кеначи уппа̄дито рудрада̄мако. со кира нӣлакаха̄пан̣асса тибха̄гам̣ аггхати. йасмим̣ пана десе нӣлакаха̄пан̣а̄ ¶ на санти, таттха̄пи ка̄л̣акавирахитасса ниддхантасуван̣н̣асса пан̃чама̄саггханакена бхан̣д̣ена па̄дапариччхедо ка̄таббо. тена̄ти нӣлакаха̄пан̣асса чатуттхабха̄габхӯтена. па̄ра̄джикаваттхумхи ва̄тиа̄ди па̄ра̄джика̄нам̣ саббабуддхехи пан̃н̃аттабха̄вена вуттам̣, сан̇гха̄дисеса̄дӣсу пана итара̄паттӣсупи таббаттхӯсу ча на̄наттам̣ наттхева, кевалам̣ кечи сабба̄ка̄рена пан̃н̃апенти, кечи екадесена̄ти еттакамева висесо. на хи када̄чипи самма̄самбуддха̄ йатха̄пара̄дхам̣ атиккамма ӯнамадхикам̣ ва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апенти.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄
92. пунапи ¶ ‘‘а̄гантука̄ма̄’’ти вуттатта̄ ча саббатха̄ мануссехи анивуттхапуббе абхинавама̄пите, ‘‘пуна на пависисса̄ма̄’’ти нира̄лайехи париччатте ча га̄ме га̄мавоха̄ра̄бха̄ва̄ га̄маппавесана̄пуччхана̄дикиччам̣ наттхӣти ведитаббам̣. аран̃н̃апариччхедадассанаттханти га̄мага̄мӯпача̄ресу дасситесу тадан̃н̃ам̣ аран̃н̃анти аран̃н̃апариччхедо сакка̄ н̃а̄тунти вуттам̣. ма̄тика̄йам̣ пана га̄маггахан̣енева га̄мӯпача̄ропи гахитоти дат̣т̣хаббо. индакхӣлети умма̄ре. аран̃н̃асан̇кхепам̣ гаччхати татха̄ абхидхамме вуттатта̄. асатипи индакхӣле индакхӣлат̣т̣ха̄нийатта̄ ‘‘вемаджджхамева индакхӣлоти вуччатӣ’’ти вуттам̣. йаттха пана два̄раба̄ха̄пи наттхи, таттха па̄ка̄равемаджджхамева индакхӣлоти гахетаббам̣. лут̣хитва̄ти пават̣т̣итва̄.
маджджхимасса пурисасса суппапа̄то ва̄тиа̄ди ма̄туга̄масса ка̄кут̣т̣ха̄панавасена гахетаббам̣, на баладассанавасена ‘‘ма̄туга̄мо бха̄джанадхованаудакам̣ чхад̣д̣етӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92) упари вуччама̄натта̄, тенева ‘‘лед̣д̣упа̄то’’ти аватва̄ суппапа̄тотиа̄ди вуттам̣. курундат̣т̣хакатха̄йам̣ маха̄паччарийан̃ча гхарӯпача̄рова га̄моти адхиппа̄йена ‘‘гхарӯпача̄ре т̣хитасса лед̣д̣упа̄то га̄мӯпача̄ро’’ти вуттам̣. катапариккхепоти имина̄ париккхепато бахи упача̄ро на гахетабботи дассети. суппамусалапа̄топи апариккхиттагехассева, со ча йато пахоти, таттхева гахетаббо, аппахонат̣т̣ха̄не пана виджджама̄нат̣т̣ха̄намева гахетаббам̣. йасса пана гхарасса самантато па̄ка̄ра̄дӣхи париккхепо като хоти, таттха сова париккхепо гхарӯпача̄роти гахетаббам̣.
пуббе вуттанайена̄ти париккхиттага̄ме вуттанайена. сан̇карӣйатӣти миссӣйати. вика̄ле га̄маппавесане ‘‘париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантасса а̄патти па̄читтийасса. апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ оккамантасса а̄патти па̄читтийасса̄’’ти (па̄чи. 513) вуттатта̄ ¶ га̄мага̄мӯпача̄ра̄нам̣ асан̇карата̄ иччхитабба̄ти а̄ха асан̇карато ча̄тиа̄ди. кечи панеттха па̄л̣ийам̣ ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ оккамантасса̄ти идам̣ париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣, на тато парам̣ екалед̣д̣упа̄тапариччхиннам̣ упача̄рам̣ ¶ . тасма̄ париккхепа̄рахат̣т̣ха̄насан̇кха̄там̣ га̄мам̣ оккамантассева а̄патти, на упача̄ра’’нти ваданти, там̣ на гахетаббам̣ ‘‘гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄таббхантарам̣ га̄мо на̄ма. тато ан̃н̃асса лед̣д̣упа̄тасса аббхантарам̣ га̄мӯпача̄ро на̄ма̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92) идхева ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄. вика̄ле га̄маппавесанасиккха̄падат̣т̣хакатха̄йан̃хи апариккхиттасса га̄масса упача̄ро адинна̄да̄не вуттанайенева ведитабботи (па̄чи. ат̣т̣ха. 512) айамева найо атидисито. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йампи ‘‘йва̄йам̣ апариккхиттасса га̄масса упача̄ро дассито, тасса васена вика̄ле га̄маппавесана̄дӣсу а̄патти париччхиндитабба̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) вуттам̣, тасма̄ париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантасса, апариккхиттасса га̄масса гхарӯпача̄рато пат̣т̣ха̄йа дутийалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄там̣ га̄мӯпача̄рам̣ оккамантасса вика̄ле га̄маппавесана̄патти хоти, ма̄тика̄йан̃ча вика̄ле га̄мам̣ пависеййа̄ти га̄маггахан̣енева га̄мӯпача̄ропи гахитоти ведитаббам̣. вика̄ле га̄маппавесана̄дӣсӯти а̄ди-саддена гхарагхарӯпача̄ра̄дӣсу т̣хита̄нам̣ уппаннала̄бхабха̄джана̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти.
никкхамитва̄ бахи индакхӣла̄ти индакхӣлато бахи никкхамитва̄ т̣хитам̣ йам̣ т̣ха̄нам̣ саббаметам̣ аран̃н̃анти йоджана̄. а̄чарийадхану на̄ма пакатихаттхена нававидаттхипама̄н̣ам̣, джийа̄йа пана а̄ропита̄йа саттат̣т̣хавидаттхиматтанти ваданти.
каппийанти анурӯпавасена вуттам̣ акаппийасса̄пи аппат̣иггахитасса парибхоге па̄читтийатта̄. паричча̄га̄димхи акате ‘‘идам̣ майхам̣ сантака’’нти ваттхуса̄мина̄ авидитампи париггахитамева ба̄лумматта̄дӣнам̣ сантакам̣ вийа, та̄дисам̣ авахарантопи н̃а̄така̄дӣхи паччха̄ н̃атва̄ ваттхуса̄мина̄ ча анубандхитаббато па̄ра̄джикова хоти. йасса васена пурисо тхено хоти, там̣ тхеййанти а̄ха ‘‘авахаран̣ачиттассетам̣ адхивачана’’нти. папан̃часан̇кха̄ти тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хисан̇кха̄та̄ папан̃чакот̣т̣ха̄са̄. еко читтакот̣т̣ха̄соти т̣ха̄на̄ча̄ванапайогасамут̣т̣ха̄пако еко читтакот̣т̣ха̄соти аттхо.
абхийогавасена̄ти ат̣т̣акаран̣авасена. савин̃н̃а̄н̣акенева̄ти идам̣ савин̃н̃а̄н̣ака̄нан̃н̃ева а̄вен̣икавиниччхайам̣ сандха̄йа вуттам̣. па̄н̣о ападантиа̄дӣсу хи ‘‘падаса̄ несса̄мӣ’’ти пат̣хамам̣ па̄дам̣ ¶ сан̇ка̄мети, а̄патти тхуллаччайасса̄тиа̄дина̄ па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 111), бхиккху да̄сам̣ дисва̄ сукхадуккхам̣ пуччхитва̄ ¶ ва̄ апуччхитва̄ ва̄ ‘‘гаччха, пала̄йитва̄ сукхам̣ джӣва̄’’ти вадати, со че пала̄йати, дутийападава̄ре па̄ра̄джикантиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.114) ат̣т̣хакатха̄йан̃ча йо савин̃н̃а̄н̣ака̄нан̃н̃ева а̄вен̣ико виниччхайо вутто, со а̄ра̄ма̄диавин̃н̃а̄н̣акесу на лаббхатӣти та̄дисам̣ сандха̄йа ‘‘савин̃н̃а̄н̣акенева̄’’ти вуттам̣. йо пана виниччхайо а̄ра̄ма̄диавин̃н̃а̄н̣акесу лаббхати, со йасма̄ савин̃н̃а̄н̣акесу алаббханако на̄ма наттхи, тасма̄ вуттам̣ ‘‘на̄на̄бхан̣д̣авасена савин̃н̃а̄н̣ака̄вин̃н̃а̄н̣акамиссакена̄’’ти. савин̃н̃а̄н̣акена ча авин̃н̃а̄н̣акена ча̄ти аттхо. йасма̄ четтха авин̃н̃а̄н̣акенева а̄дийана̄дӣни чхапи пада̄ни на сакка̄ йоджетум̣ ирийа̄патхавикопанасса савин̃н̃а̄н̣акавасенева йоджетаббато, тасма̄ ‘‘авин̃н̃а̄н̣акенева̄’’ти татийам̣ пака̄рам̣ на вуттанти дат̣т̣хаббам̣.
а̄ра̄манти идам̣ упалаккхан̣аматтам̣ да̄са̄дисавин̃н̃а̄н̣акасса̄пи идха сан̇гахетаббато, на̄на̄бхан̣д̣авасена хеттха йоджана̄ дассийати. парикаппитат̣т̣ха̄нанти парикаппитока̄сам̣. сун̇кагха̄танти еттха маггам̣ гаччхантехи саттхикехи аттана̄ нӣйама̄набхан̣д̣ато ран̃н̃о да̄таббабха̄го сун̇ко на̄ма, со еттха хан̃н̃ати адатва̄ гаччхантехи авахарӣйати, там̣ ва̄ ханти еттха ра̄джапуриса̄ ададанта̄нам̣ сантакам̣ балакка̄рена̄ти сун̇кагха̄то, ‘‘еттха павит̣т̣хехи сун̇ко да̄таббо’’ти руккхапаббата̄дисан̃н̃а̄н̣ена нийамитаппадесассетам̣ адхивачанам̣.
пан̃чавӣсатиаваха̄ракатха̄ван̣н̣ана̄
каттхачӣти екисса̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣. екам̣ пан̃чакам̣ дасситанти ‘‘парапариггахитан̃ча хоти, парапариггахитасан̃н̃ӣ ча, гаруко ча хоти париккха̄ро пан̃чама̄сако ва̄ атирекапан̃чама̄сако ва̄, тхеййачиттан̃ча паччупат̣т̣хитам̣ хоти, т̣ха̄на̄ ча̄ветӣ’’ти (па̄ра̄. 122) вуттапан̃чааваха̄ран̇га̄ни екам̣ пан̃чаканти дасситам̣. две пан̃чака̄ни дассита̄нӣти ‘‘чхахи а̄ка̄рехи адиннам̣ а̄дийантасса а̄патти па̄ра̄джикасса. на ча сакасан̃н̃ӣ, на ча висса̄сагга̄хӣ, на ча та̄вака̄ликам̣, гаруко ча хоти париккха̄ро пан̃чама̄сако ва̄ атирекапан̃чама̄сако ва̄, тхеййачиттан̃ча паччупат̣т̣хитам̣ хоти, т̣ха̄на̄ ча̄вети, а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти (па̄ра̄. 125) евам̣ вуттесу чхасу падесу екам̣ апанетва̄ сеса̄ни ¶ пан̃ча пада̄ни екам̣ пан̃чакам̣ катва̄ хет̣т̣ха̄ вуттапан̃чакан̃ча гахетва̄ две пан̃чака̄ни дассита̄ни. еттха пана̄ти пан̃чаха̄ка̄рехӣтиа̄дӣсу. саббехипи падехӣти парапариггахитан̃ча хотӣтиа̄дӣхи саббехи пан̃чахи падехи.
пан̃чаннам̣ ¶ аваха̄ра̄нам̣ самӯхо пан̃чакам̣. сако хаттхо сахаттхо, тена ниббатто, тасса ва̄ самбандхӣти са̄хаттхико, аваха̄ро. са̄хаттхика̄ди пан̃чакам̣ са̄хаттхикапан̃чакантиа̄дипадавасена на̄мала̄бхо дат̣т̣хаббо. евам̣ сесесупи. татийапан̃чамесу пан̃чакесӯти са̄хаттхикапан̃чакатхеййа̄ваха̄рапан̃чакесу. лаббхама̄нападавасена̄ти са̄хаттхикапан̃чаке лаббхама̄насса ниссаггийа̄ваха̄рападасса васена, тхеййа̄ваха̄рапан̃чаке лаббхама̄насса парикаппа̄ваха̄рападасса ча васена йоджетаббанти аттхо.
ниссаггийо на̄ма…пе… па̄ра̄джикасса̄ти имина̄ бахисун̇кагха̄тапа̄танам̣ ниссаггийапайоготи дассети. ‘‘хаттхе бха̄рам̣ тхеййачитто бхӯмийам̣ никкхипати, а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти (па̄ра̄. 101) вуттатта̄ пана суддхачиттена гахитапарабхан̣д̣асса тхеййачиттена гумба̄дипат̣иччханнат̣т̣ха̄не кхипанампи имасмим̣ ниссаггийапайоге сан̇гайхатӣти дат̣т̣хаббам̣. кирийа̄сиддхито пуретарамева па̄ра̄джика̄паттисан̇кха̄там̣ аттхам̣ са̄дхетӣти аттхаса̄дхако. атха ва̄ аттано ваттама̄наккхан̣е авиджджама̄нампи кирийа̄сиддхисан̇кха̄там̣ аттхам̣ авассам̣ а̄паттим̣ са̄дхетӣтипи аттхаса̄дхако. асукам̣ на̄ма бхан̣д̣ам̣ йада̄ саккосӣти идам̣ нидассанаматтам̣ парасса телакумбхийа̄ упа̄хана̄дӣнам̣ никкхепапайогасса̄пи аттхаса̄дхакатта̄. татха̄ хи вуттам̣ ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ –
‘‘аттхаса̄дхако на̄ма ‘асукасса бхан̣д̣ам̣ йада̄ саккоти, тада̄ там̣ авахара̄’ти ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пети. таттха саче паро анантара̄йико хутва̄ там̣ авахарати, а̄н̣а̄пакасса а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. парасса ва̄ пана телакумбхийа̄ па̄даггханакателам̣ авассам̣ пиванака̄ни упа̄хана̄дӣни паккхипати, хаттхато муттаматтейева па̄ра̄джика’’нти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄).
имасса ¶ аттхаса̄дхакасса а̄н̣аттийа̄ ча ко висесоти? тан̇кхан̣ан̃н̃ева гахан̣е нийун̃джанам̣ а̄н̣аттикапайого, ка̄лантарена гахан̣аттхам̣ нийого аттхаса̄дхакоти айам̣ несам̣ висесо. тенева̄ха ‘‘асукам̣ на̄ма бхан̣д̣ам̣ йада̄ саккосӣ’’тиа̄ди. дхураниккхепо пана упаниккхиттабхан̣д̣авасена ведитабботи идам̣ нидассанаматтам̣, а̄ра̄ма̄бхийун̃джана̄дӣсупи та̄вака̄ликабхан̣д̣адеййа̄нам̣ ада̄непи есева найо. бхан̣д̣аггахан̣аппайогато а̄н̣аттийа̄ пуббатта̄ а̄ха ‘‘а̄н̣аттивасена пуббапайого ведитаббо’’ти. пайогена саха ваттама̄но аваха̄ро сахапайоготи а̄ха ‘‘т̣ха̄на̄ча̄ванавасена̄’’ти, идан̃ча нидассанаматтам̣ кхӣласан̇камана̄дӣсупи асати т̣ха̄на̄ча̄ване сахапайогатта̄. вуттан̃хи ¶ ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘т̣ха̄на̄ча̄ванавасена кхӣла̄дӣни сан̇ка̄метва̄ кхетта̄диггахан̣авасена ча сахапайого ведитаббо’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄).
тулайитва̄ти упапариккхитва̄. са̄мӣчӣти ваттам̣. сакасан̃н̃а̄йа адентасса а̄патти наттхӣти ваданти. саммаддоти нивиддхата̄сан̇кхобхо. бхат̣т̣хе джанака̄йети апагате джанасамӯхе. аттано сантакам̣ катва̄ етассева бхиккхуно дехӣти идам̣ убхиннампи куккуччавиноданаттхам̣ вуттам̣. аваха̄ракасса хи ‘‘майа̄ сахаттхена на диннам̣, бхан̣д̣адеййам̣ ета’’нти куккуччам̣ уппаджджеййа, итарасса ча ‘‘майа̄ пат̣хамам̣ дхураниккхепам̣ катва̄ паччха̄ адиннам̣ гахита’’нти куккуччам̣ уппаджджеййа̄ти.
самаггханти аппаггхам̣. да̄руаттхам̣ пхаратӣти да̄рӯхи каттаббакиччам̣ са̄дхети. екадивасам̣ дантакат̣т̣хаччхедана̄дина̄ йа̄ айам̣ аггхаха̄ни вутта̄, са̄ сабба̄ бхан̣д̣аса̄мина̄ кин̣итва̄ гахитамева сандха̄йа вутта̄. саббам̣ панетам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийаппама̄н̣ена ведитаббам̣. па̄са̄н̣ан̃ча саккхаран̃ча па̄са̄н̣асаккхарам̣.
аккхадасса̄ти еттха аккха-саддена кира виниччхайаса̄ла̄ вуччати, таттха нисӣдитва̄ ваджджа̄ваджджам̣ нирӯпайантӣти ‘‘аккхадасса̄’’ти вуччанти дхаммавиниччханака̄. хананам̣ на̄ма хаттхапа̄да̄дӣхи потханан̃чева хаттхана̄са̄диччхеданан̃ча хотӣти а̄ха ‘‘ханеййунти потхеййун̃чева чхиндеййун̃ча̄’’ти.
падабха̄джанӣйан̃ча ‘‘хаттхена ва̄ па̄дена ва̄ каса̄йа ва̄ веттена ва̄ ад̣д̣хадан̣д̣акена ва̄ чхаджджа̄йа ва̄ ханеййу’’нти (па̄ра̄. 92) вуттам̣. таттха ад̣д̣хадан̣д̣акена̄ти двихаттхаппама̄н̣ена ¶ рассамуггарена, вел̣упесика̄йа ва̄. чхеджджа̄йа ва̄ти хаттха̄дӣнам̣ чхеданена. чхинданти ета̄йа хаттхапа̄да̄дӣнӣти чхеджджа̄, саттхам̣, тена саттхена̄типи аттхо. нӣхареййунти рат̣т̣хато нӣхареййум̣. ‘‘чороси…пе… тхеносӣ’’ти еттха парибха̄сеййунти падам̣ аджджха̄харитва̄ аттхо ведитабботи а̄ха ‘‘чороси…пе… парибха̄сеййу’’нти. йам̣ там̣ бхан̣д̣ам̣ дасситанти самбандхо.
93. йаттха йаттха т̣хитанти бхӯмийа̄дӣсу йаттха йаттха т̣хитам̣. йатха̄ йатха̄ а̄да̄нам̣ гаччхатӣти йена йена а̄ка̄рена гахан̣ам̣ упагаччхати.
бхӯмат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
94. ва̄ча̄йа ¶ ва̄ча̄йа̄ти екекаттхадӣпика̄йа ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа. упаладдхоти н̃а̄то. па̄л̣ийам̣ сесаат̣т̣хакатха̄су ча куда̄лам̣ ва̄ пит̣акам̣ ва̄ти идамева двайам̣ ватва̄ ва̄сипхарасӯнам̣ авуттатта̄ тесампи сан̇кхепат̣т̣хакатха̄дӣсу а̄гатабха̄вам̣ дассетум̣ сан̇кхепат̣т̣хакатха̄йантиа̄ди вуттам̣. тхеййачиттена кататта̄ ‘‘дуккат̣ехи саддхим̣ па̄читтийа̄нӣ’’ти вуттам̣.
ат̣т̣хавидхам̣ хетантиа̄дӣсу етам̣ дуккат̣ам̣ на̄ма тхерехи дхаммасан̇га̄хакехи имасмим̣ т̣ха̄не самодха̄нетва̄ ат̣т̣хавидханти дасситанти йоджана̄. саббесампи дуккат̣а̄нам̣ имесуйева ат̣т̣хасу сан̇гахетаббабха̄вато пана итарехи саттахи дуккат̣ехи винимуттам̣ винайадуккат̣ейева сан̇гахетаббам̣. дасавидхам̣ ратананти ‘‘мутта̄ ман̣и вел̣урийо сан̇кхо сила̄ пава̄л̣ам̣ раджатам̣ джа̄тарӯпам̣ лохитако маса̄рагалла’’нти евама̄гатам̣ дасавидхам̣ ратанам̣.
‘‘мутта̄ ман̣и вел̣урийо ча сан̇кхо,
сила̄ пава̄л̣ам̣ раджатан̃ча хемам̣;
лохитакан̃ча маса̄рагаллам̣,
дасете дхӣро ратана̄ни джан̃н̃а̄’’ти. –
хи вуттам̣. саттавидхам̣ дхан̃н̃анти са̄ли вӣхи йаво кан̇гу кудрӯсам̣ варако годхумоти имам̣ саттавидхам̣ дхан̃н̃ам̣. а̄вудхабхан̣д̣а̄динти а̄ди-саддена турийабхан̣д̣аиттхирӯпа̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. ана̄маситаббе ваттхумхи дуккат̣ам̣ ана̄ма̄садуккат̣ам̣. дурӯпачин̣н̣адуккат̣анти ‘‘акаттабба’’нти ва̄ритасса кататта̄ дут̣т̣ху ¶ упачин̣н̣ам̣ чаританти дурӯпачин̣н̣ам̣, тасмим̣ дуккат̣ам̣ дурӯпачин̣н̣адуккат̣ам̣. винайе пан̃н̃аттам̣ авасесам̣ дуккат̣ам̣ винайадуккат̣ам̣. ека̄даса саманубха̄сана̄ на̄ма бхиккхупа̄тимоккхе чатта̄ро йа̄вататийака̄ сан̇гха̄дисеса̄ арит̣т̣хасиккха̄паданти пан̃ча, бхиккхунӣпа̄тимоккхе екам̣ йа̄вататийакапа̄ра̄джикам̣ чатта̄ро сан̇гха̄дисеса̄ чан̣д̣ака̄л̣ӣсиккха̄паданти чха.
сахапайогато пат̣т̣ха̄йа четтха пуримапурима̄ а̄паттийо пат̣иппассамбхантӣти а̄ха атха дхураниккхепам̣ акатва̄тиа̄ди. ‘‘дхураниккхепам̣ акатва̄’’ти вуттатта̄ дхураниккхепам̣ катва̄ пуна кхан̣антасса пурима̄паттийо на пат̣иппассамбхантӣти ваданти. ‘‘чхеданапаччайа̄ дуккат̣ам̣ десетва̄ муччатӣ’’ти ¶ ватва̄ пуббапайоге а̄паттӣнам̣ десетаббата̄йа авуттатта̄ сахапайоге патте пуббапайоге а̄паттийо пат̣иппассамбхантӣти ведитаббам̣.
апараддхам̣ вираддхам̣ кхалитанти саббаметам̣ йан̃ча дуккат̣анти еттха вуттасса дуккат̣асса парийа̄йавачанам̣, йам̣ мануссо каретиа̄ди панеттха опамманидассанам̣. сам̣йогабха̄воти двиттам̣ сандха̄йа вуттам̣, тена рассаттасса̄пи нимиттам̣ дасситанти ведитаббам̣. екасса мӯлети екасса сантике. саббаттха̄пи а̄масане дуккат̣ам̣, пханда̄пане тхуллаччайан̃ча висум̣ висум̣ а̄масанапханда̄панапайогам̣ каронтассева хоти, екапайогена ган̣хантасса пана уддха̄ре па̄ра̄джикамева, на дуккат̣атхуллаччайа̄нӣти ваданти, екапайогена ган̣хантасса̄пи а̄масанапханда̄пана̄нампи лаббхама̄натта̄ там̣ на гахетаббам̣. на хи сакка̄ ана̄маситва̄ апханда̄петва̄ ча кин̃чи гахетум̣. ‘‘екамева десетва̄ муччатӣ’’ти пам̣сукхан̣ана̄дисама̄напайогепи пурима̄ а̄патти уттарамуттарам̣ а̄паттим̣ патва̄ пат̣иппассамбхантӣти сан̃н̃а̄йа курундат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, итарат̣т̣хакатха̄су пана кхан̣анапайогабхедехи пайоге пайоге а̄панна̄ а̄паттийо уттарамуттарам̣ патва̄ на пат̣иппассамбханти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ садисатта̄ вийӯханам̣ патва̄ та̄ сабба̄пи пат̣иппассамбханти висадисапайогатта̄ти имина̄ адхиппа̄йена пат̣иппассаддхивидха̄нам̣ вуттанти ведитаббам̣. имина̄ хи аваха̄ракасса а̄саннам̣ оримантам̣ пара̄масати.
таттхева̄ти мукхават̣т̣ийамева. бундена̄ти кумбхийа̄ хет̣т̣химаталена. екат̣т̣ха̄не т̣хита̄йа кумбхийа̄ т̣ха̄на̄ ча̄ванам̣ чхахи а̄ка̄рехи ведитаббанти самбандхо. екат̣т̣ха̄нети ча сан̇кхаликабаддхабха̄вена екасмим̣ патит̣т̣хитока̄сат̣т̣ха̄нети ¶ аттхо. кха̄н̣укам̣ кесаггаматтампи т̣ха̄на̄ ча̄ветӣти кха̄н̣укам̣ аттано патит̣т̣хитат̣т̣ха̄нато пан̃чахи а̄ка̄рехи т̣ха̄на̄ ча̄вети. чхиннаматте па̄ра̄джиканти авассам̣ че патати, чхиннаматте па̄ра̄джикам̣. париччхедоти пан̃чама̄сака̄дигарубха̄вапариччхедо. апабйӯхантоти т̣хитат̣т̣ха̄нато апанайанавасена вийӯханто ра̄сим̣ каронто. евам̣ катва̄ти бха̄джанамукхават̣т̣ийа̄ кумбхигатена бха̄джанагатасса ека̄баддхабха̄вам̣ вийоджетва̄ти аттхо. упад̣д̣хакумбхӣйанти упад̣д̣хапун̣н̣а̄йа кумбхийа̄. винайадхаммата̄ти адхикака̄ран̣а̄ла̄бхе винайавиниччхайадхаммата̄ти адхиппа̄йо. на кевалан̃четтха гаруката̄ва, сутта̄нугаманампи аттхӣти дассенто апича̄тиа̄дима̄ха. кан̣т̣хена пана париччхиннака̄лети мукхагатам̣ аджджхохат̣ака̄лети аттхо. аджджхохаран̣амева хеттха париччхинданам̣, на кан̣т̣хапидаханам̣. чиккананти тхаддхам̣, бахалам̣ гхананти аттхо.
йопи тхеййачиттена парасса кумбхийа̄ па̄даггханакам̣ саппим̣ ва̄ телам̣ ва̄ авассам̣ пиванакам̣ йам̣ кин̃чи ¶ дукӯласа̄т̣акам̣ ва̄ чаммакхан̣д̣а̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атарам̣ паккхипати, хаттхато муттаматте па̄ра̄джиканти еттха аваха̄ро вӣмам̣ситаббо. йади ча дукӯла̄дӣсу саппитела̄нам̣ пависанам̣ сандха̄йа па̄ра̄джикам̣ бхавеййа, таттха павит̣т̣хатела̄дино кумбхигатена ека̄баддхата̄йа на та̄ва аваха̄ро бха̄джанантарам̣ павесетва̄ гахан̣ака̄ле вийа. татха̄ хи вуттам̣ – ‘‘бха̄джанам̣ пана нимуджджа̄петва̄ ган̣хантасса йа̄ва ека̄баддхам̣ хоти, та̄ва раккхатӣ’’тиа̄ди. атха тела̄дивина̄сена па̄ра̄джикам̣ бхавеййа, тада̄пи тин̣аджджха̄пана̄дӣсу вийа аваха̄ро наттхи, дуккат̣ена саддхим̣ бхан̣д̣адеййамева хоти, татха̄ ча па̄даггханакам̣ тела̄дим̣ пӣтам̣ дукӯла̄дим̣ уддхарантасса̄пи па̄ра̄джикам̣ на сийа̄ таттха павит̣т̣хасса тела̄дино винат̣т̣хат̣т̣хена гахан̣аккхан̣е авиджджама̄натта̄, виджджама̄наттена ча уддха̄рейева па̄ра̄джикам̣ ваттаббам̣, на хаттхато муттаматтети. саббаат̣т̣хакатха̄су ча дукӯла̄дӣнам̣ паккхипане хаттхато муттаматте па̄ра̄джикасса вуттатта̄ на там̣ пат̣иккхипитум̣ сакка̄. ат̣т̣хакатха̄ппама̄н̣ена панетам̣ гахетаббам̣, йутти панеттха пан̣д̣итехи пубба̄парам̣ сам̣сандитва̄ уддха̄ретабба̄.
палибуджджхиссатӣти нива̄рессати. вуттанайена па̄ра̄джиканти хаттхато муттаматтейева па̄ра̄джикам̣. нева аваха̄ро, на гӣва̄ти аттано бха̄джанатта̄ ¶ вуттам̣, ана̄паттиматтамева вуттам̣, на пана евам̣ вича̄ританти адхиппа̄йо. бахигатам̣ на̄ма хотӣти тато пат̣т̣ха̄йа теласса ат̣т̣ха̄нато адхомукхабха̄вато ча бахигатам̣ на̄ма хоти. анто пат̣т̣ха̄йа чхидде карийама̄не теласса никкхамитва̄ гатагатат̣т̣ха̄нам̣ бха̄джанасан̇кхйамева гаччхатӣти а̄ха ‘‘ба̄хирантато па̄даггханаке гал̣ите па̄ра̄джика’’нти. йатха̄ татха̄ ва̄ катасса̄ти ба̄хирантато ва̄ аббхантарантато ва̄ пат̣т̣ха̄йа катасса. маджджхе т̣хапетва̄ катачхиддети маджджхе тхокам̣ капа̄лам̣ т̣хапетва̄ паччха̄ там̣ чхиндантена катачхидде.
паттхӣнасса кха̄данам̣ итарасса па̄нан̃ча саппиа̄дӣнам̣ парибхоготи а̄ха ‘‘акха̄дитаббам̣ ва̄ апа̄таббам̣ ва̄ каротӣ’’ти. касма̄ панеттха дуккат̣ам̣ вуттанти а̄ха ‘‘т̣ха̄на̄ча̄ванасса наттхита̄йа дуккат̣а’’нти. пуримадвайанти бхеданам̣ чхад̣д̣анан̃ча. кумбхиджаджджаракаран̣ена̄ти пун̣н̣акумбхийа̄ джаджджаракаран̣ена. ма̄тика̄уджукаран̣ена̄ти удакапун̣н̣а̄йа ма̄тика̄йа уджукаран̣ена. екалаккхан̣анти бхеданам̣ кумбхийа̄ джаджджаракаран̣ена, чхад̣д̣анам̣ ма̄тика̄йа уджукаран̣ена ча саддхим̣ екасабха̄вам̣. паччхимам̣ пана двайанти джха̄панам̣ апарибхогакаран̣ан̃ча. еттха евам̣ виниччхайам̣ вадантӣти етасмим̣ маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутте аттхе еке а̄чарийа̄ евам̣ виниччхайам̣ ваданти. паччхимадвайам̣ сандха̄йа вуттанти еттха пуримапададвайе виниччхайо хет̣т̣ха̄ вутта̄нуса̄рена сакка̄ вин̃н̃а̄тунти таттха кин̃чи аватва̄ паччхимапададвайам̣ сандха̄йа ‘‘т̣ха̄на̄ча̄ванасса наттхита̄йа дуккат̣а’’нти идам̣ вуттанти адхиппа̄йо ¶ . тхеййачиттена̄ти аттано ва̄ парасса ва̄ ка̄тука̄мата̄васена уппаннатхеййачиттена. вина̄сетука̄мата̄йа̄ти хаттхапа̄да̄дӣни чхинданто вийа кевалам̣ вина̄сетука̄мата̄йа. вуттанайена бхиндантасса ва̄ чхад̣д̣ентасса ва̄ти муггарена потхетва̄ бхиндантасса ва̄ удакам̣ ва̄ ва̄ликам̣ ва̄ а̄киритва̄ уттара̄пентасса ва̄ти аттхо. айуттанти чети па̄л̣ийам̣ пуримадвайепи дуккат̣ассева вуттатта̄ ‘‘пуримадвайе па̄ра̄джика’’нти идам̣ айуттанти йади тумха̄кам̣ сийа̄ти аттхо. на̄ти айуттабха̄вам̣ ниседхетва̄ таттха ка̄ран̣ама̄ха ‘‘ан̃н̃атха̄ гахетаббаттхато’’ти.
евамеке вадантӣти хет̣т̣ха̄ вуттасса аттханайасса аттана̄ анабхиматабха̄вам̣ дассетва̄ сайам̣ ан̃н̃атха̄пи па̄л̣им̣ ат̣т̣хакатхан̃ча сам̣сандитва̄ аттхам̣ дассетука̄мо ¶ айам̣ панеттха са̄ротиа̄дима̄ха. ача̄ветука̄мова̄ти тхеййачиттена т̣ха̄на̄ ача̄ветука̄мова. ачхад̣д̣етука̄мойева̄ти еттха̄пи тхеййачиттена̄ти самбандхитаббам̣. идан̃хи тхеййачиттапаккхам̣ сандха̄йа вуттам̣ на̄сетука̄мата̄паккхасса ваккхама̄натта̄. тенева̄ха на̄сетука̄мата̄паккхе пана̄тиа̄ди. итаратха̄пи йуджджатӣти тхеййачитта̄бха̄ва̄ т̣ха̄на̄ ча̄ветука̄масса̄пи дуккат̣ам̣ йуджджатӣти вуттам̣ хоти.
бхӯмат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
а̄ка̄сат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
96. а̄ка̄сат̣т̣хакатха̄йам̣ антоваттхумхӣти париккхиттасса ваттхусса анто. антога̄мети париккхиттасса га̄масса анто. апариккхитте пана ваттхумхи га̄ме ва̄ т̣хитат̣т̣ха̄намева т̣ха̄нам̣. ат̣авимукхам̣ кароти…пе… раккхатӣти тена пайогена тасса иччхитат̣т̣ха̄нам̣ а̄гататта̄ раккхати. га̄мато никкхантасса̄ти париккхиттага̄мато никкхантасса. капин̃джаро на̄ма ан̃н̃аман̃н̃ам̣ йуджджха̄панаттха̄йа ба̄ладжанехи поса̄ванийапаккхиджа̄ти.
веха̄сат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
97. веха̄сат̣т̣хакатха̄йам̣ чхиннаматте муттаматтети йатха̄ чхиннам̣ муттан̃ча пакатит̣т̣ха̄не на тит̣т̣хати, татха̄ чхеданам̣ мочанан̃ча сандха̄йа вуттам̣.
удакат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
98. удакат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ сандама̄наудаке никкхиттам̣ на тит̣т̣хатӣти а̄ха ‘‘асанданаке удаке’’ти. ана̄паттӣти хаттхава̄рападава̄ресу дуккат̣а̄паттийа̄ абха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣. кад̣д̣хатӣти хет̣т̣хато оса̄рети. сакаламудаканти дан̣д̣ена пхут̣т̣хока̄сагатам̣ сакаламудакам̣. на удакам̣ т̣ха̄нанти аттана̄ катат̣т̣ха̄насса ат̣т̣ха̄натта̄. падуминийанти падумагаччхе. кала̄пабандханти хаттхакавасена кхуддакам̣ катва̄ баддхам̣ кала̄пабаддхам̣. бха̄рабаддхам̣ на̄ма сӣсабха̄ра̄дивасена баддхам̣. мул̣а̄ланти кандам̣. паттам̣ ва̄ пуппхам̣ ва̄ти идам̣ каддамасса анто ¶ пависитва̄ т̣хитам̣ сандха̄йа вуттам̣. ниддхаманатумбанти ва̄пийа̄ удакасса никкхаманана̄л̣ам̣. удакава̄хаканти маха̄ма̄тикам̣. аваха̄рена со на ка̄ретабботи имина̄ па̄н̣ам̣ джӣвита̄ воропане а̄паттийа̄ саббаттха на муччатӣти дӣпети. ма̄тикам̣ а̄ропетва̄ти кхуддакама̄тикам̣ а̄ропетва̄. маритва̄…пе… тит̣т̣хантӣти еттха матамаччха̄нам̣йева тесам̣ сантакатта̄ амате ган̣хантасса наттхи аваха̄ро.
на̄ват̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
99. на̄ват̣т̣хакатха̄йам̣ тхуллаччайампи па̄ра̄джикампи хотӣти еттха пат̣хамам̣ т̣ха̄на̄ ача̄ветва̄ мутте тхуллаччайам̣, пат̣хамам̣ пана т̣ха̄на̄ ча̄ветва̄ мутте па̄ра̄джиканти ведитаббам̣. па̄се баддхасӯкаро вийа̄тиа̄дина̄ вуттам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘таттха йутти пуббе вутта̄ева̄’’ти. випаннат̣т̣хана̄ва̄ти висамава̄техи десантарам̣ пала̄та̄, бхиджджитва̄ ва̄ вина̄сам̣ патва̄ удаке нимуджджитва̄ хет̣т̣ха̄ бхӯмиталам̣ аппатва̄ са̄микехи ча апариччатта̄лайа̄ вуччати. балава̄ ча ва̄то а̄гамма̄ти имина̄ асати ва̄те айам̣ пайого катоти дассети. пуггаласса наттхи аваха̄роти суккхама̄тика̄йам̣ уджукаран̣анайена вуттам̣. там̣ аттано па̄дена анаккамитва̄ хаттхена ча ануккхипитва̄ ан̃н̃асмим̣ дан̣д̣а̄дӣсу бандхитва̄ т̣хапите йуджджати, аттано па̄дена аккамитва̄ хаттхена ча уккхипитва̄ т̣хитасса пана балавава̄тена чхаттачӣвара̄дӣсу пахат̣есу пакатим̣ виджахитва̄ дал̣хатарам̣ аккаманагахан̣а̄дипайого абхинаво ка̄таббо сийа̄. итаратха̄ чхаттачӣвара̄дӣни ва̄ вигаччханти, аваха̄рако ва̄ сайам̣ патиссати, на̄ва̄ ча тада̄ на гамиссати. тасма̄ ӣдисе абхинаваппайоге сати аваха̄рена бхавитаббам̣. суккхама̄тика̄йам̣ уджуката̄йа удака̄гаманака̄ле ка̄таббакиччам̣ наттхӣти там̣ идха нидассанам̣ на хоти. да̄сам̣ пана пакатийа̄ пала̄йантам̣ ‘‘сӣгхам̣ йа̄хӣ’’ти ватва̄ пакатигаманато туритагамануппа̄дана̄дина̄ идха нидассанена бхавитаббанти амха̄кам̣ кханти ¶ , вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. ва̄те а̄гатепи йаттха атилахукатта̄ на̄ва̄йа кан̃чи пайогам̣ акатва̄ пакатийа̄ аваха̄рако тит̣т̣хати, таттхидам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанти гахетаббам̣.
йа̄нат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
100. йа̄нат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ убхосу пассесӯти чатуннам̣ тхамбха̄нам̣ упари чатурассам̣ да̄русан̇гха̄т̣ам̣ а̄ропетва̄ тасса ва̄мадаккхин̣апассесу убхосу ва̄та̄тапа̄дипариссайавиноданаттхам̣ гарул̣апаккхино убхо паккха̄ вийа ката̄ сандама̄ника̄. дукайуттасса̄ти двӣхи гон̣ехи йуттасса. айуттаканти гон̣ехи айуттам̣. каппаката̄ти двиннам̣ сикха̄нам̣ сандхит̣т̣ха̄не госин̇га̄ни вийа две кот̣ийо т̣хапетва̄ упаттхамбханӣ каппаката̄ на̄ма, са̄ двӣхипи кот̣ӣхи бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄ти, тена̄ха ‘‘чха т̣ха̄на̄нӣ’’ти. тӣн̣и ва̄ чатта̄ри ва̄ т̣ха̄на̄нӣти акаппаката̄йа упаттхамбханийа̄ ча двиннам̣ чакка̄нан̃ча васена тӣн̣и т̣ха̄на̄ни, каппаката̄йа васена чатта̄ри т̣ха̄на̄ни, татха̄ патхавийам̣ т̣хапитасса тӣн̣и т̣ха̄на̄нӣти самбандхо. аккхасӣсехӣти аккхада̄руно двӣхи кот̣ӣхи. аккхуддхӣхӣти аккхада̄руна̄ сампат̣иччхака̄ хет̣т̣химабха̄ге каппаката̄ две да̄рукхан̣д̣а̄ аккхуддхийо на̄ма, та̄сам̣ каппаката̄нам̣ двиннам̣ каппасӣса̄ни чатта̄ри идха ‘‘аккхуддхийо’’ти вуччанти, тена̄ха ‘‘чатӯхи ча аккхуддхӣхӣ’’ти. та̄хи патит̣т̣хита̄хи патит̣т̣хитат̣т̣ха̄на̄ни чатта̄ри дхурена патит̣т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ еканти пан̃ча т̣ха̄на̄ни хонти. уддхийова ‘‘уддхикха̄н̣ука̄’’ти вутта̄, уддхикха̄н̣ука̄нам̣ абха̄ве аккхасӣса̄нам̣ патит̣т̣ха̄нока̄сам̣ дассенто а̄ха самамева ба̄хам̣ катва̄тиа̄ди. таттха самамева̄ти уддхийо хет̣т̣ха̄ аноламбетва̄ ба̄хуно хет̣т̣химабха̄гам̣ самам̣ катва̄ двиннам̣ ба̄худа̄рӯнам̣ маджджхе аккхасӣсаппама̄н̣ена чхиддам̣ катва̄ таттха аккхасӣса̄ни павесита̄ни хонти, тена ба̄ха̄нам̣ хет̣т̣ха̄бха̄гам̣ саббам̣ бхӯмим̣ пхуситва̄ тит̣т̣хати, тена̄ха ‘‘саббам̣ патхавим̣ пхуситва̄ тит̣т̣хатӣ’’ти. сесам̣ на̄ва̄йам̣ вуттасадисанти имина̄ йади пана там̣ евам̣ гаччхантам̣ пакатигаманам̣ паччхиндитва̄ ан̃н̃ам̣ диса̄бха̄гам̣ нети, па̄ра̄джикам̣. сайамева йам̣ кин̃чи т̣ха̄нам̣ сампаттам̣ т̣ха̄на̄ ача̄лентова виккин̣итва̄ гаччхати, неваттхи аваха̄ро, бхан̣д̣адеййам̣ пана хотӣти имам̣ найам̣ атидисати.
бха̄рат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
101. бха̄рат̣т̣хакатха̄йам̣ бха̄рат̣т̣ханти ма̄тика̄падасса бха̄ро на̄ма̄ти идам̣ аттхадассананти а̄ха ‘‘бха̄ройева бха̄рат̣т̣ха’’нти. пуримагалети галасса пуримабха̄ге. галава̄т̣акоти гӣва̄йа упаримагалава̄т̣ако. урапариччхедамаджджхети ¶ урапарийантасса маджджхе. са̄микехи ана̄н̣аттоти идам̣ йади ¶ са̄микехи ‘‘имам̣ бха̄рам̣ нетва̄ асукат̣т̣ха̄не дехӣ’’ти а̄н̣атто бхавеййа, тада̄ тена гахитабхан̣д̣ам̣ упаниккхиттам̣ сийа̄, тан̃ча тхеййачиттена сӣса̄дито оропентасса̄пи аваха̄ро на сийа̄, са̄мика̄нам̣ пана дхураниккхепе ева сийа̄ти тато упаниккхиттабхан̣д̣абха̄вато вийоджетум̣ вуттам̣, тенева ваккхати ‘‘техи пана ана̄н̣аттатта̄ па̄ра̄джика’’нти. гхам̣сантоти сӣсато ануккхипанто, йади уккхипеййа, уккхиттаматте па̄ра̄джикам̣, тена̄ха сӣсато кесаггаматтампӣтиа̄ди. йо ча̄йанти йо айам̣ виниччхайо.
а̄ра̄мат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
102. а̄ра̄мат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄ра̄мам̣ абхийун̃джатӣти идам̣ абхийогакаран̣ам̣ паресам̣ бхӯмат̣т̣хабхан̣д̣а̄дӣсупи ка̄тум̣ ват̣т̣атийева. а̄ра̄ма̄дитха̄варесу пана йебхуййена абхийогавасенева гахан̣асамбхавато еттхева па̄л̣ийам̣ абхийого вутто, ити имина̄ найена саббаттха̄пи сакка̄ н̃а̄тунти гахетаббам̣. адинна̄да̄насса пайогатта̄ти сахапайогама̄ха. ваттхумхийева катапайогатта̄ сахапайогавасена хетам̣ дуккат̣ам̣. сайампӣти абхийун̃джакопи. ‘‘ким̣ кароми ким̣ каромӣ’’ти евам̣ кин̇ка̄рамева пат̣иссун̣анто вийа чаратӣти кин̇ка̄рапат̣исса̄вӣ, тасса бха̄во кин̇ка̄рапат̣исса̄вибха̄во, тасмим̣, аттано васаваттибха̄вети вуттам̣ хоти. уккочанти лан̃джам̣. саббесам̣ па̄ра̄джиканти кӯт̣авиниччхайика̄дӣнам̣. айам̣ ваттхуса̄мӣтиа̄дикасса убхиннам̣ дхураниккхепакаран̣ахетуно пайогасса каран̣аккхан̣ева па̄ра̄джикам̣ хотӣти ведитаббам̣. саче пана са̄микасса вимати ча дхураниккхепо ча камена уппаджджанти, пайогасамут̣т̣ха̄пакачиттаккхан̣е па̄ра̄джикамева хоти, на тхуллаччайам̣. йади виматийева уппаджджати, тада̄ тхуллаччайамева̄ти ведитаббам̣, айам̣ найо саббаттха йатха̄нурӯпам̣ гахетаббо. дхураниккхепавасенева пара̄джайоти са̄мико ‘‘ахам̣ на мучча̄мӣ’’ти дхурам̣ аниккхипанто ат̣т̣о пара̄джито на̄ма на хотӣти дассети.
виха̄рат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
103. виха̄рат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ виха̄ранти упача̄расӣма̄сан̇кха̄там̣ сакалам̣ виха̄рам̣. паривен̣анти тасса виха̄расса аббхантаре висум̣ висум̣ па̄ка̄ра̄дипариччхиннат̣т̣ха̄нам̣. а̄ва̄санти екам̣ а̄васатхаматтам̣. ган̣асантаке париччхиннаса̄микатта̄ сакка̄ дхурам̣ никкхипа̄петунти а̄ха ‘‘дӣгхабха̄н̣ака̄дибхедасса пана ган̣асса̄’’ти. идха̄пи саче екопи дхурам̣ на никкхипати, раккхатийева. еса найо бахӯнам̣ сантаке саббаттха.
кхеттат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
104. кхеттат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ нирумбхитва̄ ва̄тиа̄дӣсу ган̣хантасса̄ти паччекам̣ йоджетаббам̣, таттха нирумбхитва̄ гахан̣ам̣ на̄ма вӣхисӣсам̣ аччхиндитва̄ йатха̄т̣хитамева хаттхена гахетва̄ а̄кад̣д̣хитва̄ бӣджаматтассева гахан̣ам̣. екамеканти екам̣ вӣхисӣсам̣. йасмим̣ бӣдже ва̄тиа̄ди нирумбхитва̄ гахан̣а̄дӣсу йатха̄ккамам̣ йоджетаббам̣. ‘‘тасмим̣ бандхана̄ мочитаматте’’ти вачанато тасмим̣ бӣджа̄димхи бандхана̄ мутте сати тато анапанӣтепи т̣ха̄нантарасса абха̄ва̄ па̄ра̄джикамева. йасса пана сӣса̄дикасса сантара̄дина̄ саха сам̣сиббанам̣ ва̄ ека̄баддхата̄ ва̄ хоти, тасса бандхана̄ мочите тхуллаччайам̣, итарат̣т̣ха̄нато мочите па̄ра̄джиканти гахетаббам̣, тена̄ха вӣхина̄л̣антиа̄ди. сабхусанти пала̄ласахитам̣. кхӣлена̄ти кха̄н̣укена. еттха ча кхӣласан̇камана̄дӣсу сахапайого дхураниккхепо ча̄ти убхайам̣ самбхавати. кхӣласан̇камана̄ди еттха сахапайого. тасмин̃ча кате йади са̄мика̄ дхурам̣ на никкхипанти пуна ган̣хитука̄ма̄ва хонти, на та̄ва аваха̄ро, ‘‘кхӣлам̣ сан̇ка̄метва̄ кхетта̄дим̣ асуко ра̄джаваллабхо бхиккху ган̣хитука̄мо’’ти н̃атва̄ тасса балам̣ каккхал̣а̄дибха̄ван̃ча нисса̄йа кхӣласан̇камана̄дикирийа̄нит̣т̣ха̄нато пат̣хамамева са̄мика̄ дхурам̣ никкхипанти, на аваха̄ро етасса пайоганит̣т̣ха̄нато пуретарамева дхурасса никкхиттатта̄. йада̄ пана кхӣласан̇камана̄дипайогенева дхураниккхепо хоти, тада̄йева аваха̄ро, теневеттха ‘‘тан̃ча кхо са̄мика̄нам̣ дхураниккхепена̄’’ти вуттам̣. кхӣла̄дӣнам̣ сан̇камитабха̄вам̣ аджа̄нитва̄ са̄мика̄нам̣ сампат̣иччханампеттха дхураниккхепоти ведитаббо. евам̣ саббаттха̄ти йатха̄вуттаматтхам̣ раджджусан̇камана̄дӣсупи атидисати. йат̣т̣хинти ма̄надан̣д̣ам̣. екасмим̣ ана̄гате тхуллаччайам̣, тасмим̣ а̄гате па̄ра̄джиканти ¶ саче да̄рӯни никхан̣итва̄ таттакенева ган̣хитука̄мо хоти, аваса̄не да̄румхи па̄ра̄джикам̣. саче таттха кан̣т̣акаса̄кха̄дӣхи па̄да̄нам̣ антарам̣ пат̣иччха̄детва̄ кассачи аппавеса̄рахам̣ катва̄ гахетука̄мо хоти, аваса̄наса̄кха̄йа па̄ра̄джикам̣, тена̄ха ‘‘са̄кха̄парива̄ренева аттано ка̄тум̣ саккотӣ’’ти, да̄рӯни ча никхан̣итва̄ са̄кха̄парива̄ран̃ча катва̄ ева аттано сантакам̣ ка̄тум̣ саккотӣти аттхо. кхеттамарийа̄данти вуттамеваттхам̣ вибха̄ветум̣ ‘‘кеда̄рапа̄л̣и’’нти вуттам̣. идан̃ча кхӣласан̇камана̄дина̄ гахан̣ам̣ а̄ра̄ма̄дӣсупи лаббхатева.
ваттхут̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
105. ваттхут̣т̣хакатха̄йам̣ тин̣н̣ам̣ па̄ка̄ра̄нанти ит̣т̣хакасила̄да̄рӯнам̣ васена тин̣н̣ам̣ па̄ка̄ра̄нам̣.
106. га̄мат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ ‘‘га̄мо на̄ма̄’’ти па̄л̣ийам̣ на вуттам̣ саббасо га̄малаккхан̣асса пуббе вуттатта̄.
аран̃н̃ат̣т̣хакатха̄ван̣н̣ана̄
107. аран̃н̃ат̣т̣хакатха̄йам̣ винивиджджхитва̄ти уджукамева винивиджджхитва̄. лаккхан̣аччхиннасса̄ти аран̃н̃аса̄мика̄нам̣ хаттхато кин̣итва̄ ган̣хантехи катааккхара̄дисан̃н̃а̄н̣асса. чхаллийа̄ парийонаддханти имина̄ са̄мика̄нам̣ нира̄пеккхата̄йа чирачхад̣д̣итабха̄вам̣ дӣпети, тена̄ха ‘‘гахетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. йади са̄мика̄нам̣ са̄пеккхата̄ аттхи, на ват̣т̣ати. та̄ни ката̄ни аджджха̄вуттха̄ни ча хонтӣти та̄ни геха̄дӣни ката̄ни паринит̣т̣хита̄ни мануссехи ча аджджха̄вуттха̄ни ча хонти. да̄рӯнӣти геха̄дӣнам̣ кататта̄ авасит̣т̣хада̄рӯни. гахетум̣ ват̣т̣атӣти са̄мика̄нам̣ ана̄лайатта̄ вуттам̣, те ча йади гахан̣ака̄ле дисва̄ са̄лайа̄ хутва̄ ва̄ренти, гахетум̣ на ват̣т̣атийева. ‘‘дехӣ’’ти вутте да̄таббамева̄ти ‘‘дехӣ’’ти вутте ‘‘дасса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ гаччхантасса ‘‘дехӣ’’ти авутте адатва̄ гамане а̄патти наттхи. паччха̄пи техи чодите да̄таббамева.
адисва̄ гаччхати, бхан̣д̣адеййанти суддхачиттена гатасса бхан̣д̣адеййам̣. а̄раккхат̣т̣ха̄нампи суддхачиттена атиккамитва̄ тхеййачитте уппаннепи аваха̄ро наттхи ¶ а̄раккхат̣т̣ха̄насса атиккантатта̄. кечи пана ‘‘йаттха каттхачи нӣта̄нампи да̄рӯнам̣ аран̃н̃аса̄мика̄нан̃н̃ева сантакатта̄ пуна тхеййачиттам̣ уппа̄детва̄ гаччхати, па̄ра̄джикамева̄’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣ ‘‘а̄раккхат̣т̣ха̄нам̣ патва̄…пе… ассатийа̄ атиккаматӣ’’ти, сахаса̄ там̣ т̣ха̄нам̣ атиккаматӣтиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.107) ча а̄раккхат̣т̣ха̄на̄тиккамейева а̄паттийа̄ вуччама̄натта̄, а̄раккхат̣т̣ха̄на̄тиккамамева сандха̄йа ‘‘идам̣ пана тхеййачиттена парихарантасса а̄ка̄сена гаччхатопи па̄ра̄джикамева̄’’ти вуттам̣. йан̃ча ‘‘йаттха каттхачи нӣта̄нампи да̄рӯнам̣ аран̃н̃аса̄мика̄нан̃н̃ева сантакатта̄’’ти ка̄ран̣ам̣ вуттам̣, тампи а̄раккхат̣т̣ха̄нато бахи па̄ра̄джика̄паджджанасса ка̄ран̣ам̣ на хоти бхан̣д̣адеййабха̄вассева ка̄ран̣атта̄. тесам̣ сантакаттенева хи бахи катасса̄пи бхан̣д̣адеййам̣ джа̄там̣, итаратха̄ ча бхан̣д̣адеййампи на сийа̄ сун̇кагха̄та̄тиккаме вийа. аддхикехи диннамева сун̇кика̄нам̣ сантакам̣ хоти, на̄диннам̣, тена там̣ т̣ха̄нам̣ йато куточи паччайато суддхачиттена атиккантасса бхан̣д̣адеййампи на хоти. идха пана аран̃н̃аса̄мика̄нам̣ сантакатта̄ саббаттха̄пи бхан̣д̣адеййамева хоти, теневетам̣ аран̃н̃е а̄раккхат̣т̣ха̄нам̣ сун̇кагха̄татопи гарутарам̣ ¶ джа̄там̣. йади хи а̄раккхат̣т̣ха̄нато бахипи тхеййачитте сати аваха̄ро бхавеййа, а̄раккхат̣т̣ха̄нам̣ патва̄тиа̄дина̄ т̣ха̄нанийамо нираттхако сийа̄ йаттха каттхачи тхеййачитте уппанне па̄ра̄джиканти ваттаббато. тасма̄ а̄раккхат̣т̣ха̄нато бахи тхеййачиттена гаччхантасса аваха̄ро на бхавати ева̄ти нит̣т̣хаметтха гантаббам̣. идам̣ пана тхеййачиттена парихарантасса̄ти йасмим̣ падесе атикканте тесам̣ аран̃н̃ам̣ а̄раккхат̣т̣ха̄нан̃ча атикканто на̄ма хоти, там̣ падесам̣ а̄ка̄сена̄пи атиккаманавасена гаччхантасса̄пӣти аттхо.
удакакатха̄ван̣н̣ана̄
108. удакакатха̄йам̣ маха̄куччхика̄ удакача̄т̣и удакаман̣ико, ‘‘самекхала̄ ча̄т̣и удакаман̣ико’’типи ваданти. таттха̄ти тесу бха̄джанесу. бхӯтага̄мена саддхимпӣти пи-саддена акаппийапатхавимпи сан̇ган̣ха̄ти. тал̣а̄караккхан̣аттха̄йа̄ти ‘‘маходакам̣ а̄гантва̄ тал̣а̄камарийа̄дам̣ ма̄ чхиндӣ’’ти тал̣а̄караккхан̣аттхам̣. ниббаханаудаканти еттха тал̣а̄касса екена уннатена пассена адхикаджалам̣ ниббахати нигаччхати етена̄ти ‘‘ниббахана’’нти адхикаджаланиккхаманама̄тика̄ ¶ вуччати. таттха гаччхама̄нам̣ удакам̣ ниббаханаудакам̣ на̄ма. ниддхаманатумбанти сасса̄дӣнам̣ аттха̄йа ит̣т̣хака̄дӣхи катам̣ удаканиккхаманапана̄л̣и. марийа̄дам̣ дуббалам̣ катва̄ти еттха дуббалам̣ акатва̄пи йатха̄вуттаппайоге кате марийа̄дам̣ чхиндитва̄ никкхантаудакаггха̄нурӯпена аваха̄рена каттаббамева. йаттакам̣ таппаччайа̄ сассам̣ уппаджджатӣти бӣджакасикамма̄диббайам̣ т̣хапетва̄ йам̣ адхикала̄бхам̣ уппаджджати, там̣ сандха̄йа вуттам̣. на хи техи ка̄таббам̣ вайакаран̣ампи етасса да̄таббам̣. идан̃ча тарун̣асассе джа̄те удакам̣ вина̄сентасса йуджджати, сассе пана саббатха̄ акатейева удакам̣ вина̄сентена ча удакаггхамева да̄таббам̣, на таппаччайа̄ сакалам̣ сассам̣ тена вина̄ситабхан̣д̣ассева бхан̣д̣адеййатта̄, итаратха̄ ва̄н̣иджджа̄диаттха̄йа парехи т̣хапитабхан̣д̣ам̣ авахарантасса тадубхайампи гахетва̄ бхан̣д̣аггхам̣ ка̄таббам̣ сийа̄, тан̃ча на йуттанти амха̄кам̣ кханти. са̄мика̄нам̣ дхураниккхепена̄ти еттха екасса сантаке тал̣а̄ке кхетте ча джа̄те тассева дхураниккхепена па̄ра̄джикам̣, йади пана там̣ тал̣а̄кам̣ саббаса̄дха̄ран̣ам̣, кхетта̄ни па̄т̣ипуггалика̄ни, тасса тасса пуггалассева дхураниккхепе аваха̄ро, атха кхетта̄нипи саббаса̄дха̄ран̣а̄ни, саббесам̣ дхураниккхепейева па̄ра̄джикам̣, на̄сатӣти дат̣т̣хаббам̣.
аниггатети аниккханте, тал̣а̄кейева т̣хитети аттхо. паресам̣ ма̄тика̄мукханти кхуддакама̄тика̄мукхам̣. асампаттева̄ти тал̣а̄като никкхамитва̄ маха̄ма̄тика̄йам̣ ева т̣хите. аниккханте баддха̄ субаддха̄ти тал̣а̄като аниккханте бхан̣д̣адеййампи на хоти саббаса̄дха̄ран̣атта̄ удакасса̄ти ¶ адхиппа̄йо. никкханте пана па̄т̣ипуггаликам̣ хотӣти а̄ха ‘‘никкханте баддха̄ бхан̣д̣адеййа’’нти. идха пана кхуддакама̄тика̄йам̣ аппавит̣т̣хатта̄ аваха̄ро на джа̄то, ‘‘тал̣а̄като аниггате паресам̣ ма̄тика̄мукхам̣ асампаттева̄’’ти хет̣т̣ха̄ вуттасса викаппадвайасса ‘‘аниккханте баддха̄ субаддха̄, никкханте баддха̄ бхан̣д̣адеййа’’нти идам̣ двайам̣ йатха̄ккамена йоджанаттхам̣ вуттам̣. наттхи аваха̄роти еттха ‘‘аваха̄ро наттхи, бхан̣д̣адеййам̣ пана хотӣ’’ти кечи ваданти, там̣ на йуттам̣. ваттхум̣…пе… на саметӣти еттха тал̣а̄кагатаудакасса саббаса̄дха̄ран̣атта̄ парасантакаваттху на хотӣти адхиппа̄йо.
дантапонакатха̄ван̣н̣ана̄
109. дантакат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ тато пат̣т̣ха̄йа аваха̄ро наттхӣти ‘‘йатха̄сукхам̣ бхиккхусан̇гхо парибхун̃джатӯ’’ти абха̄джетва̄ва йа̄вадиччхакам̣ гахан̣аттхамева т̣хапитатта̄ араккхитатта̄ саббаса̄дха̄ран̣атта̄ ча ан̃н̃ам̣ сан̇гхикам̣ вийа на хотӣти тхеййачиттена ган̣хантасса̄пи наттхи аваха̄ро. кха̄данту, пуна са̄ман̣ера̄ а̄хариссантӣти кечи тхера̄ вадеййунти йоджетаббам̣.
ванаппатикатха̄ван̣н̣ана̄
110. ванаппатикатха̄йам̣ сандха̄ритатта̄ти чхиннасса руккхасса патитум̣ а̄раддхасса сандха̄ран̣аматтена вуттам̣, на пана маричаваллиа̄дӣхи пуббе вет̣хетва̄ т̣хитабха̄вена. та̄дисе хи чхиннепи аваха̄ро наттхи аран̃н̃ат̣т̣хакатха̄йам̣ вет̣хитаваллийам̣ вийа. уджукамева тит̣т̣хатӣти имина̄ саббасо чхинданамева валлиа̄дӣхи асамбаддхасса руккхасса т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ пуббе вийа а̄ка̄са̄дӣсу пхут̣т̣хасакалападесато мочананти а̄вен̣икамидха т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ дассети. кечи пана ‘‘руккхабха̄рена кин̃чидева бхасситва̄ т̣хитатта̄ хотийева т̣ха̄на̄ча̄вана’’нти ваданти, танна, руккхена пхут̣т̣хасса сакаласса а̄ка̄сападесасса пан̃чахи чхахи ва̄ а̄ка̄рехи анатиккамитатта̄. ва̄тамукхам̣ содхетӣти йатха̄ ва̄то а̄гантва̄ руккхам̣ па̄тети, евам̣ ва̄тасса а̄гаманамаггам̣ рундхитва̄ т̣хита̄ни са̄кха̄гумба̄дӣни чхиндитва̄ апаненто содхети. ман̣д̣ӯкакан̣т̣акам̣ ва̄ти ман̣д̣ӯка̄нам̣ нан̇гут̣т̣хе аггакот̣ийам̣ т̣хитакан̣т̣аканти ваданти, еке ‘‘висамаччхакан̣т̣ака’’нтипи ваданти.
харан̣акакатха̄ван̣н̣ана̄
111. харан̣акакатха̄йам̣ ¶ харан̣аканти ваттхуса̄мина̄ харийама̄нам̣. со ча па̄дам̣ аггхати, па̄ра̄джикамева̄ти ‘‘антам̣ на ган̣хисса̄мӣ’’ти асаллаккхитатта̄ са̄ман̃н̃ато ‘‘ган̣хисса̄ми ета’’нти саллаккхитассева пат̣асса екадесата̄йа тампи ган̣хитука̄мова̄ти па̄ра̄джикам̣ вуттам̣. сабхан̣д̣аха̄раканти сахабхан̣д̣аха̄ракам̣, сака̄ра̄десасса викаппатта̄ саха саддова т̣хито, бхан̣д̣аха̄ракена саха там̣ бхан̣д̣анти аттхо. са̄сан̇коти ‘‘йади упасан̇камитва̄ ¶ бхан̣д̣ам̣ ган̣хисса̄ми, а̄вудхена мам̣ пахареййа̄’’ти бхайена сан̃джа̄та̄сан̇ко. екамантам̣ пат̣иккамма̄ти бхайенева анупагантва̄ маггато сайам̣ пат̣иккамма. сантаджджетва̄ти пхарусава̄ча̄йа чева а̄вудхапариваттана̄дика̄йавика̄рена ча сантаджджетва̄. анаджджха̄вуттхаканти апариггахитакам̣. а̄лайена анадхимуттампи бхан̣д̣ам̣ анаджджха̄вуттхакам̣ на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘а̄хара̄пенте да̄табба’’нти, имина̄ пат̣хамам̣ париччатта̄лайа̄нампи йади паччха̄пи сакасан̃н̃а̄ уппаджджати, тесан̃н̃ева там̣ бхан̣д̣ам̣ хоти, балакка̄рена̄пи сакасан̃н̃а̄йа тасса гахан̣е досо наттхи, ададантассева аваха̄роти дассети. йади пана са̄мино ‘‘париччаттам̣ майа̄ пат̣хамам̣, ида̄ни мама сантакам̣ ва̄ етам̣, но’’ти а̄сан̇ка̄ хоти, балакка̄рена гахетум̣ на ват̣т̣ати сакасан̃н̃а̄баленева пуна гахетаббабха̄васса а̄паннатта̄. ‘‘адентасса па̄ра̄джика’’нти вачанато чорасса сакасан̃н̃а̄йа виджджама̄на̄йапи са̄микесу са̄лайесу ада̄тум̣ на ват̣т̣атӣти дӣпитам̣ хоти. ан̃н̃есӯти маха̄паччарийа̄дӣсу. вича̄ран̣а̄йева наттхӣти имина̄ таттха̄пи пат̣иккхепа̄бха̄вато айамева аттхоти дассети.
упанидхикатха̄ван̣н̣ана̄
112. упанидхикатха̄йам̣ сан̇гопанаттха̄йа аттано хаттхе никкхиттасса бхан̣д̣асса гуттат̣т̣ха̄не пат̣иса̄манаппайогам̣ вина̄ на̄хам̣ ган̣ха̄мӣтиа̄дина̄ ан̃н̃асмим̣ пайоге акате раджджасан̇кхобха̄дика̄ле ‘‘на да̄ни тасса дасса̄ми, на майхам̣ да̄ни дассатӣ’’ти убхохипи сакасакат̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ дхураниккхепе катепи аваха̄ро наттхи. кечи панеттха ‘‘па̄ра̄джикамева пат̣иса̄манаппайогасса кататта̄’’ти ваданти, там̣ тесам̣ матиматтам̣, на са̄рато паччетаббам̣. пат̣иса̄манака̄ле хисса тхеййачиттам̣ наттхи, ‘‘на да̄ни тасса дасса̄мӣ’’ти тхеййачиттуппаттиккхан̣е пана са̄мино дхураниккхепачиттуппаттийа̄ хетубхӯто ка̄йавачӣпайого наттхи, йена со а̄паттим̣ а̄паджджеййа. на хи акирийасамут̣т̣ха̄на̄йам̣ а̄паттӣти. да̄не саусса̄хо, раккхати та̄ва̄ти аваха̄рам̣ сандха̄йа авуттатта̄ на̄хам̣ ган̣ха̄мӣтиа̄дина̄ муса̄ва̄дакаран̣е па̄читтийамева хоти, на дуккат̣ам̣ ¶ тхеййачитта̄бха̄вена сахапайогасса̄пи абха̄ватоти гахетаббам̣. йадипи мукхена дасса̄мӣти вадати…пе… па̄ра̄джиканти еттха катарапайогена а̄патти, на та̄ва пат̣хамена бхан̣д̣апат̣иса̄манаппайогена тада̄ тхеййачитта̄бха̄ва̄, на̄пи ‘‘дасса̄мӣ’’ти ¶ катханаппайогена тада̄ тхеййачитте виджджама̄непи пайогасса каппийатта̄ти? вуччате – са̄мина̄ ‘‘дехӣ’’ти бахусо йа̄чийама̄нопи адатва̄ йена пайогена аттано ада̄тука̄матам̣ са̄микасса н̃а̄пети, йена ча со ‘‘ада̄тука̄мо айам̣ виккхипатӣ’’ти н̃атва̄ дхурам̣ никкхипати, тенева пайогенасса а̄патти. на хеттха упаниккхиттабхан̣д̣е парийа̄йена мутти аттхи. ада̄тука̄мата̄йа хи када̄ те диннам̣, каттха те диннантиа̄дипарийа̄йавачанена̄пи са̄микасса дхуре никкхипа̄пите а̄паттийева. тенева ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣ – ‘‘ким̣ тумхе бхан̣атха…пе… евам̣ убхиннам̣ дхураниккхепена бхиккхуно па̄ра̄джика’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.111). парасантакасса парехи ган̣ха̄пане ева парийа̄йато мутти, на саббаттха̄ти гахетаббам̣. аттано хаттхе никкхиттатта̄ти еттха аттано хаттхе са̄мина̄ динната̄йа бхан̣д̣а̄га̄рикат̣т̣ха̄не т̣хитатта̄ ча т̣ха̄на̄ча̄ванепи наттхи аваха̄ро, тхеййачиттена пана гахан̣е дуккат̣ато на муччатӣти ведитаббам̣.
есева найоти уддха̄рейева чорасса па̄ра̄джикам̣, касма̄? ан̃н̃ехи са̄дха̄ран̣асса абхин̃н̃а̄н̣асса вуттатта̄. ан̃н̃ам̣ та̄дисамева ган̣ханте йуджджатӣти сан̃н̃а̄н̣ато ока̄сато ча тена садисамева ан̃н̃ам̣ ган̣ханте йуджджати, чорена саллаккхитаппадесато там̣ апанетва̄ кехичи таттха та̄дисе ан̃н̃асмим̣ патте т̣хапите там̣ ган̣хантейева йуджджатӣти адхиппа̄йо, тена чорена дива̄ саллаккхитапаттам̣ ан̃н̃аттха апанетва̄ тадан̃н̃е та̄дисе патте таттха т̣хапитепи чорасса паччха̄ раттибха̄ге уппаджджама̄нам̣ тхеййачиттам̣ дива̄ саллаккхитаппадесе т̣хапитам̣ ан̃н̃ам̣ та̄дисам̣ паттамева а̄ламбитва̄ уппаджджатӣти дасситам̣ хоти. падава̄рена̄ти тхерена нӣхаритва̄ диннам̣ паттам̣ гахетва̄ гаччхато чорасса падава̄рена. ата̄дисамева ган̣ханте йуджджатӣти ата̄дисасса тхерена гахан̣аккхан̣е аваха̄ра̄бха̄вато паччха̄ хаттхапаттам̣ ‘‘та’’нти ва̄ ‘‘ан̃н̃а’’нти ва̄ сан̃н̃а̄йа ‘‘идам̣ гахетва̄ гаччха̄мӣ’’ти гамане падава̄ренева аваха̄ро йуджджатӣти адхиппа̄йо.
па̄ра̄джикам̣ наттхӣти падава̄репи па̄ра̄джикам̣ наттхи упанидхибхан̣д̣е вийа̄ти гахетаббам̣. га̄мадва̄ранти бахига̄ме виха̄расса патит̣т̣хитатта̄ га̄маппавесасса а̄рамбхаппадесадассанавасена вуттам̣, антога̄манти аттхо. двиннампи уддха̄рейева ¶ па̄ра̄джиканти тхерасса абхан̣д̣а̄га̄рикатта̄ вуттам̣. йади хи со бхан̣д̣а̄га̄рико бхавеййа, саббампи упаниккхиттамева сийа̄, упаниккхиттабхан̣д̣е ча тхеййачиттена ган̣хатопи на та̄ва тхерасса аваха̄ро хоти, чорассева аваха̄ро. убхиннампи дуккат̣анти ¶ тхерасса аттано сантаката̄йа чорасса са̄микена диннатта̄ аваха̄ро на джа̄то, убхиннампи асуддхачиттена гахитатта̄ дуккат̣анти аттхо.
а̄н̣аттийа̄ гахитатта̄ти ‘‘паттачӣварам̣ ган̣ха̄’’ти евам̣ тхерена катаа̄н̣аттийа̄ гахитатта̄. ат̣авим̣ пависати, падава̄рена ка̄ретабботи ‘‘паттачӣварам̣ ган̣ха, асукам̣ на̄ма га̄мам̣ гантва̄ пин̣д̣а̄йа чарисса̄ма̄’’ти тхерена виха̄рато пат̣т̣ха̄йа га̄мамаггепи сакалепи га̄ме вичаран̣асса нийамитатта̄ маггато оккамма гаччхантассева падава̄рена а̄патти вутта̄. виха̄расса хи парабха̄ге упача̄рато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва тасса га̄масса парато упача̄ро, та̄ва саббам̣ дахарасса тхера̄н̣аттийа̄ сан̃чаран̣ӯпача̄рова хоти, на пана тато парам̣. тенева ‘‘упача̄ра̄тиккаме па̄ра̄джикам̣. га̄мӯпача̄ра̄тиккаме па̄ра̄джика’’нти ча вуттам̣. пат̣иниваттане чӣварадхована̄диаттха̄йа песанепи есева найо. ат̣т̣хатва̄ анисӣдитва̄ти еттха виха̄рам̣ пависитва̄ сӣса̄дӣсу бха̄рам̣ бхӯмийам̣ аниккхипитва̄ тит̣т̣ханто ва̄ нисӣданто ва̄ виссамитва̄ тхеййачитте вӯпасанте пуна тхеййачиттам̣ уппа̄детва̄ гаччхати че, па̄дуддха̄рена ка̄ретаббо. саче бхӯмийам̣ никкхипитва̄ пуна там̣ гахетва̄ гаччхати, уддха̄рена ка̄ретаббо. касма̄? а̄н̣а̄пакасса а̄н̣аттийа̄ йам̣ каттаббам̣, тасса та̄вата̄ паринит̣т̣хитатта̄. ‘‘асукам̣ на̄ма га̄ма’’нти анийаметва̄ ‘‘антога̄мам̣ гамисса̄ма̄’’ти ависесена вутте виха̄раса̄манта̄ пуббе пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хапубба̄ саббе гочарага̄ма̄пи кхеттамева̄ти ваданти. сесанти маггуккаманавиха̄ра̄бхимукхагамана̄ди саббам̣. пуримасадисамева̄ти ана̄н̣аттийа̄ гахитепи са̄микасса катхетва̄ гахитатта̄ хет̣т̣ха̄ вуттавиха̄рӯпача̄ра̄ди саббам̣ кхеттамева̄ти катва̄ вуттам̣. есева найоти антара̄магге тхеййачиттам̣ уппа̄детва̄тиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.112) вуттам̣ найам̣ атидисати.
нимитте ва̄ катети чӣварам̣ ме килит̣т̣хам̣, ко ну кхо раджитва̄ дассатӣтиа̄дина̄ нимитте кате. вуттанайенева̄ти ана̄н̣аттасса тхерена ¶ саддхим̣ паттачӣварам̣ гахетва̄ гаманава̄ре вуттанайенева. екапассети виха̄расса махантата̄йа атта̄нам̣ адассетва̄ екасмим̣ пассе. тхеййачиттена парибхун̃джанто джӣра̄петӣти тхеййачитте уппанне т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ акатва̄ ниваттхапа̄рутанӣха̄ренева парибхун̃джанто джӣра̄пети, т̣ха̄на̄ ча̄вентасса пана тхеййачитте сати па̄ра̄джикамева сӣсе бха̄рам̣ кхандхе каран̣а̄дӣсу вийа (па̄ра̄. 101). йатха̄ ва̄ татха̄ ва̄ нассатӣти аггиа̄дина̄ нассати, ан̃н̃о ва̄ кочӣти имина̄ йена т̣хапитам̣, сопи сан̇гахитоти ведитаббам̣.
итарасса̄ти ¶ чорасса. итарам̣ ган̣хато уддха̄ре па̄ра̄джиканти еттха ‘‘пависитва̄ тава са̄т̣акам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти имина̄ва упанидхибха̄вато мочитатта̄, са̄микасса итарам̣ ган̣хато аттано са̄т̣аке а̄лайасса саббха̄вато ча ‘‘уддха̄ре па̄ра̄джика’’нти вуттам̣. са̄мико че ‘‘мама сантакам̣ идам̣ ва̄ хоту, ан̃н̃ам̣ ва̄, ким̣ тена, алам̣ майхам̣ имина̄’’ти евам̣ сут̣т̣ху нира̄лайо хоти, чорасса па̄ра̄джикам̣ наттхӣти гахетаббам̣. на джа̄нантӣти тена вуттавачанам̣ асун̣анта̄ на джа̄нанти. есева найоти еттха саче джа̄нитва̄пи читтена на сампат̣иччханти, есева найоти дат̣т̣хаббам̣. пат̣иккхипантӣти еттха читтена пат̣иккхепопи сан̇гахитова̄ти ведитаббам̣. упача̄ре виджджама̄нети бхан̣д̣а̄га̄расса самӣпе учча̄рапасса̄ват̣т̣ха̄не виджджама̄не. майи ча мате сан̇гхасса ча сена̄сане винат̣т̣хети еттха ‘‘там̣ ма̄ресса̄ма̄’’ти еттаке вуттепи виваритум̣ ват̣т̣ати гила̄напаккхе т̣хитатта̄ ависайоти вуттатта̄. маран̣ато хи парам̣ гелан̃н̃ам̣ ависайаттан̃ча наттхи. ‘‘два̄рам̣ чхиндитва̄ париккха̄рам̣ харисса̄ма̄’’ти еттаке вуттепи виваритум̣ ват̣т̣атийева. саха̄йехи бхавитаббанти техипи бхиккха̄ча̄ра̄дӣхи парийеситва̄ аттано сантакепи кин̃чи кин̃чи да̄таббанти вуттам̣ хоти. айам̣ са̄мӣчӣти бхан̣д̣а̄га̄ре васанта̄нам̣ идам̣ ваттам̣.
лоламаха̄тхероти мандо момӯхо а̄кин̣н̣авиха̄рӣ. итарехӣти тасмим̣йева габбхе васантехи итарабхиккхӯхи. виха̄рараккхан̣ава̄ре нийутто виха̄рава̄рико, вуд̣д̣хапат̣ипа̄т̣ийа̄ аттано ва̄ре виха̄рараккхан̣ако. нива̄панти бхаттаветанам̣. чора̄нам̣ пат̣ипатхам̣ гатесӯти чора̄нам̣ а̄гаманам̣ н̃атва̄ ‘‘пат̣хаматаран̃н̃ева гантва̄ саддам̣ карисса̄ма̄’’ти чора̄нам̣ абхимукхам̣ ¶ гатесу, ‘‘чорехи хат̣абхан̣д̣ам̣ а̄харисса̄ма̄’’ти таданупатхам̣ гатесупи есева найо. нибаддхам̣ катва̄ти ‘‘асукакуле йа̄губхаттам̣ виха̄рава̄рика̄нан̃н̃ева̄’’ти евам̣ нийаманам̣ катва̄. две тиссо йа̄гусала̄ка̄ чатта̄ри пан̃ча сала̄кабхатта̄ни ча лабхама̄нова̄ти идам̣ нидассанаматтам̣, тато ӯнам̣ ва̄ хоту адхикам̣ ва̄ аттано веййа̄ваччакарасса ча йа̄панаматтам̣ лабханамева пама̄н̣анти гахетаббам̣. нисситаке джаггентӣти техи виха̄рам̣ джагга̄пентӣти аттхо. асаха̄йакасса̄ти саха̄йарахитасса. аттадутийасса̄ти аппиччхасса атта̄ сарӣрамева дутийо асса на̄н̃н̃оти аттадутийо. тадубхайасса̄пи аттхасса вибха̄ванам̣ йасса̄тиа̄ди, етена саббена екекасса ва̄ро на па̄петабботи дасситанти ведитаббам̣. па̄каваттаттха̄йа̄ти ниччам̣ пачитаббайа̄губхаттасан̇кха̄таваттаттха̄йа. т̣хапентӣти да̄йака̄ т̣хапенти. там̣ гахетва̄ти там̣ а̄ра̄мика̄дӣхи диййама̄нам̣ бха̄гам̣ гахетва̄. на га̄ха̄петабботи еттха аббхока̄сикасса̄пи аттано адхикапариккха̄ро ва̄ т̣хапито аттхи, чӣвара̄дисан̇гхикабха̄гепи а̄лайо ва̄ аттхи, сопи га̄ха̄петаббова. дигун̣анти ан̃н̃ехи лаббхама̄нато дигун̣ам̣. паккхава̄рена̄ти ад̣д̣хама̄сава̄рена.
сун̇кагха̄такатха̄ван̣н̣ана̄
113. сун̇кагха̄такатха̄йам̣ ¶ сун̇кам̣ йаттха ра̄джапуриса̄ хананти ададанта̄нам̣ сантакам̣ аччхиндитва̄пи ган̣ханти, там̣ т̣ха̄нам̣ сун̇кагха̄танти евампи аттхо дат̣т̣хаббо. вуттамеваттхам̣ па̄кат̣ам̣ ка̄тум̣ тан̃хӣтиа̄ди вуттам̣. дутийам̣ па̄дам̣ атикка̄метӣти еттха пат̣хамапа̄дам̣ париччхедато бахи т̣хапетва̄ дутийапа̄де уддхат̣аматте па̄ра̄джикам̣. уддхаритва̄ бахи ат̣т̣хапитепи бахи т̣хито ева на̄ма хотӣти катва̄ евам̣ саббаттха падава̄ресупӣти дат̣т̣хаббам̣. париваттитва̄ аббхантаримам̣ бахи т̣хапети, па̄ра̄джиканти идам̣ сайам̣ бахи т̣хатва̄ пат̣хамам̣ аббхантаримам̣ уккхипитва̄ ва̄ самакам̣ уккхипитва̄ ва̄ париваттанам̣ сандха̄йа вуттам̣. бахи т̣хатва̄ уккхиттаматте хи саббам̣ бахигатамева хотӣти. саче пана со бахи т̣хатва̄пи ба̄хирапут̣акам̣ пат̣хамам̣ анто т̣хапетва̄ паччха̄ аббхантаримам̣ уккхипитва̄ бахи т̣хапети, тада̄пи ека̄баддхата̄йа авиджахитатта̄ аваха̄ро на диссати. кечи пана ‘‘бхӯмийам̣ патитва̄ ваттантам̣ пуна анто пависати, па̄ра̄джикамева̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.113) вуттатта̄ ба̄хирапут̣аке ¶ антопавит̣т̣хепи бахигатабха̄вато на муччати, антогатам̣ пана пут̣акам̣ пат̣хамам̣, паччха̄ ева ва̄ бахи т̣хапитаматте ва̄ па̄ра̄джикамева̄’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣. бахи бхӯмийам̣ па̄титасса кеначи саддхим̣ ека̄баддхата̄йа абха̄вена антопавит̣т̣хепи па̄ра̄джикамева̄ти ваттум̣ йуттам̣, идам̣ пана ека̄баддхатта̄ тена саддхим̣ на самети. тасма̄ йатха̄ антобхӯмигатена ека̄баддхата̄ на хоти, евам̣ убхайасса̄пи бахигатабха̄ве са̄дхитейева аваха̄роти вин̃н̃а̄йати, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. йе пана париваттитва̄ти имасса ниваттитва̄ти аттхам̣ ваданти, техи пана аббхантаримам̣ бахи т̣хапетӣти айаматтхо гахито хотӣти таттха сан̇ка̄йева наттхи. ека̄баддханти ка̄джакот̣ийам̣ раджджуйа̄ бандханам̣ сандха̄йа вуттам̣. абандхитва̄ ка̄джакот̣ийам̣ т̣хапитаматтамева хоти, па̄ра̄джиканти бахи гахитака̄джакот̣ийам̣ т̣хапитам̣ йади па̄дам̣ аггхати, па̄ра̄джикамева, антот̣хапитена ека̄баддхата̄йа абха̄ва̄ти адхиппа̄йо. гаччханте йа̄не ва̄…пе… т̣хапетӣти сун̇кагха̄там̣ пависитва̄ аппависитва̄ ва̄ т̣хапети. сун̇кат̣т̣ха̄насса бахи т̣хитанти йа̄на̄дӣхи нӣхат̣атта̄ бахи т̣хитам̣. кечи пана ‘‘бахи т̣хапита’’нти па̄т̣хам̣ викаппетва̄ сун̇кат̣т̣ха̄нато пуббева бахи т̣хапитанти аттхам̣ ваданти, там̣ на сундарам̣; сун̇кат̣т̣ха̄не пависитва̄ йа̄не т̣хапитепи паваттитва̄ гате вийа доса̄бха̄вато. йо пана сун̇кат̣т̣ха̄насса антова пависитва̄ ‘‘сун̇кат̣т̣ха̄на’’нти н̃атва̄ тхеййачиттена а̄гатамаггена пат̣иниваттитва̄ гаччхати, тасса̄пи йади тена диса̄бха̄гена гаччханта̄нампи хаттхато сун̇кам̣ ган̣ханти, па̄ра̄джикамева. имасмим̣ т̣ха̄нети йа̄на̄дӣхи нӣхаран̣е. татра̄ти тасмим̣ ел̣акаломасиккха̄паде (па̄ра̄. 571 а̄дайо).
па̄н̣акатха̄ван̣н̣ана̄
114. па̄н̣акатха̄йам̣ ¶ а̄т̣хапитоти ма̄та̄питӯхи ин̣ам̣ ган̣хантехи ‘‘йа̄ва ин̣ада̄на̄ айам̣ тумха̄кам̣ сантике хотӯ’’ти ин̣ада̄йака̄нам̣ ниййа̄тито. аваха̄ро наттхӣти ма̄та̄питӯхи путтасса апариччаттатта̄ ма̄та̄питӯнан̃ча асантакатта̄ аваха̄ро наттхи. дханам̣ пана гатат̣т̣ха̄не вад̣д̣хатӣти имина̄ а̄т̣хапетва̄ гахитадханам̣ вад̣д̣хийа̄ саха а̄т̣хапитапуттаха̄ракасса гӣва̄ти дасситанти ваданти. да̄сасса джа̄тоти уккат̣т̣халаккхан̣ам̣ дассетум̣ вуттам̣. да̄сикуччхийам̣ пана ада̄сасса джа̄топи еттхева сан̇гахито ¶ . парадесато пахаритва̄ти парадесавилумпакехи ра̄джачора̄дӣхи пахаритва̄. сукхам̣ джӣва̄ти вадатӣти тхеййачиттена са̄мика̄нам̣ сантикато пала̄петука̄мата̄йа вадати, татха̄ пана ачинтетва̄ ка̄рун̃н̃ена ‘‘сукхам̣ гантва̄ джӣва̄’’ти вадантасса наттхи аваха̄ро, гӣва̄ пана хоти. дутийападава̄рети йади дутийападам̣ авассам̣ уддхариссати, бхиккхусса ‘‘пала̄йитва̄ сукхам̣ джӣва̄’’ти вачанаккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. ана̄патти па̄ра̄джикасса̄ти тасса вачанена вегавад̣д̣хане акатепи дуккат̣а̄ на муччатӣти дассети. ‘‘адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийеййа̄’’ти (па̄ра̄. 89, 91) а̄да̄нассева вуттатта̄ вуттапарийа̄йена муччатӣти.
чатуппадакатха̄ван̣н̣ана̄
117. чатуппадакатха̄йам̣ па̄л̣ийам̣ а̄гата̄васеса̄ти па̄л̣ийам̣ а̄гатехи хаттхи а̄дӣхи ан̃н̃е пасу-саддасса саббаса̄дха̄ран̣атта̄. бхин̇каччха̄панти ‘‘бхин̇ка̄ бхин̇ка̄’’ти садда̄йанато евам̣ ладдхана̄мам̣ хаттхипотакам̣. антоваттхумхӣти париккхитте. бахинагаре т̣хитасса̄ти париккхиттанагарам̣ сандха̄йа вуттам̣, апариккхиттанагаре пана антонагаре т̣хитасса̄пи т̣хитат̣т̣ха̄намева т̣ха̄нам̣. кхан̣д̣адва̄ранти аттана̄ кхан̣д̣итадва̄рам̣. еко нипанноти еттха̄пи бандхоти а̄нетва̄ самбандхитаббам̣, тена̄ха ‘‘нипаннасса две’’ти. гха̄тетӣти еттха тхеййачиттена вина̄сентасса сахапайогатта̄ дуккат̣амева̄ти ваданти.
очаракакатха̄ван̣н̣ана̄
118. очаракакатха̄йам̣ парийа̄йена хи адинна̄да̄нато муччатӣти идам̣ а̄н̣аттикапайогам̣ сандха̄йа вуттам̣, сайамева пана абхийун̃джана̄дӣсу парийа̄йенапи моккхо наттхи.
он̣ираккхакатха̄ван̣н̣ана̄
он̣ираккхакатха̄йам̣ ¶ он̣инти он̣ӣтам̣, а̄нӣтанти аттхо. он̣ираккхасса сантике т̣хапитабхан̣д̣ам̣ упанидхи (па̄ра̄. 112) вийа гуттат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ сан̇гопанаттха̄йа аниккхипитва̄ йатха̄т̣хапитат̣т̣ха̄не ева мухуттаматтам̣ олоканаттха̄йа т̣хапитатта̄ тасса бхан̣д̣асса т̣ха̄на̄ча̄ванаматтена он̣ираккхакасса па̄ра̄джикам̣ хоти.
сам̣вида̄ваха̄ракатха̄ван̣н̣ана̄
сам̣вида̄ваха̄ракатха̄йам̣ ¶ сам̣видха̄йа̄ти сам̣видахитва̄. тена несам̣ дуккат̣а̄паттийоти а̄н̣аттивасена па̄ра̄джика̄паттийа̄ асамбхаве сатӣти вуттам̣. йади хи тена а̄н̣атта̄ йатха̄н̣аттивасена харанти, а̄н̣аттиккхан̣е ева па̄ра̄джика̄паттим̣ а̄паджджанти. па̄л̣ийам̣ ‘‘самбахула̄ сам̣видахитва̄ еко бхан̣д̣ам̣ авахарати, а̄патти саббесам̣ па̄ра̄джикасса̄’’ти (па̄ра̄. 118) еттха̄пи а̄н̣а̄пака̄нам̣ а̄н̣аттиккхан̣ейева а̄патти, аваха̄ракасса уддха̄рети гахетаббо. самбахула̄ бхиккхӯ екам̣ а̄н̣а̄пенти ‘гаччхетам̣ а̄хара̄’ти, тассуддха̄ре саббесам̣ па̄ра̄джикантиа̄дӣсупи евамева аттхо гахетаббо. са̄хаттхикам̣ ва̄ а̄н̣аттикасса а̄н̣аттикам̣ ва̄ са̄хаттхикасса ан̇гам̣ на хотӣти бхиннака̄ликатта̄ ан̃н̃аман̃н̃асса ан̇гам̣ на хоти. татха̄ хи сахаттха̄ авахарантасса т̣ха̄на̄ча̄ванаккхан̣е а̄патти, а̄н̣аттийа̄ пана а̄н̣аттиккхан̣ейева̄ти бхиннака̄ликатта̄ а̄паттийоти.
сан̇кетакаммакатха̄ван̣н̣ана̄
119. сан̇кетакаммакатха̄йам̣ очараке вуттанайенева̄ти еттха авассам̣ ха̄рийе бхан̣д̣етиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.118) вуттанайенева. па̄л̣ийам̣ ‘‘там̣ сан̇кетам̣ пуре ва̄ паччха̄ ва̄’’ти тасса сан̇кетасса пуре ва̄ паччха̄ ва̄ти аттхо. ‘‘там̣ нимиттам̣ пуре ва̄ паччха̄ ва̄’’ти еттха̄пи есева найо.
нимиттакаммакатха̄ван̣н̣ана̄
120. нимиттакаммакатха̄йам̣ аккхиникхан̣ана̄динимиттакаммам̣ пана лахукам̣ иттарака̄лам̣, тасма̄ тан̇кхан̣ейева там̣ бхан̣д̣ам̣ авахаритум̣ на сакка̄. нимиттакамма̄нантарамева ган̣хитум̣ а̄раддхатта̄ тенева ¶ нимиттена авахаратӣти вуччати. йади евам̣ пуребхаттаппайогова есоти ва̄до пама̄н̣абха̄вам̣ а̄паджджатӣти? на̄паджджати. на хи сан̇кетакаммам̣ (па̄ра̄. 119) вийа нимиттакаммам̣ ка̄лапариччхедайуттам̣. ка̄лавасена хи сан̇кетакаммам̣ вуттам̣, кирийа̄васена нимиттакамманти айамева тесам̣ висесо. ‘‘там̣ нимиттам̣ пуре ва̄ паччха̄ ва̄ там̣ бхан̣д̣ам̣ авахарати, мӯлат̣т̣хасса ана̄паттӣ’’ти идам̣ пана нимиттакаран̣ато пуре ¶ ган̣хантасса чева нимиттакамме ча катепи ган̣хитум̣ ана̄рабхитва̄ паччха̄ сайамева ган̣хантасса ча васена вуттам̣.
а̄н̣аттикатха̄ван̣н̣ана̄
121. а̄н̣аттикатха̄йам̣ асаммохаттханти йасма̄ сан̇кетакамманимиттакамма̄ни каронто на кевалам̣ пуребхатта̄дика̄ласан̇кетакаммам̣ аккхиникхан̣ана̄динимиттакаммамева ва̄ кароти, атха кхо евам̣ван̣н̣асан̣т̣ха̄набхан̣д̣ам̣ ган̣ха̄ти, бхан̣д̣анийамампи кароти, твам̣ иттханна̄масса па̄вада, со ан̃н̃асса па̄вадатӯтиа̄дина̄ пуггалапат̣ипа̄т̣ийа̄ ча а̄н̣а̄пети, тасма̄ пуббан̣ха̄дика̄лавасена аккхиникхан̣ана̄дикирийа̄васена бхан̣д̣апуггалапат̣ипа̄т̣ивасена ча а̄н̣атте етесу сан̇кетакамманимиттакаммесу висан̇кета̄ висан̇кетабха̄ве саммохо джа̄йати, тадапагамена асаммохаттхам̣. йам̣ а̄н̣а̄пакена нимиттасан̃н̃ам̣ катва̄ вуттанти пуббан̣ха̄дӣсу аккхиникхан̣ана̄дӣсу ва̄ гахан̣аттхам̣ а̄н̣а̄пентена ӣдисаван̣н̣асан̣т̣ха̄на̄дийуттам̣ ган̣ха̄ти евам̣ гахан̣асса нимиттабхӯтасан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ йам̣ бхан̣д̣ам̣ вуттам̣. айам̣ йутти саббаттха̄ти хет̣т̣ха̄ вуттесу упари ваккхама̄несу ча саббаттха а̄н̣аттиппасан̇гесу а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джика̄дӣнам̣ бха̄васан̇кха̄та̄ винайайутти, са̄ ча а̄н̣аттасса кирийа̄нит̣т̣ха̄панаккхан̣е а̄н̣а̄пакасса пайоге тхеййачитта̄нам̣ абха̄ва̄ а̄н̣аттиккхан̣е ека̄ ева а̄патти хотӣти евам̣ упапаттийа̄ паваттатта̄ йуттӣти вутта̄. ‘‘мӯлат̣т̣хасса тхуллаччайа’’нти вуттатта̄ сан̇гхараккхитена пат̣иггахитепи буддхараккхитадхаммараккхита̄нам̣ дуккат̣амева, касма̄ панеттха а̄чарийасса тхуллаччайанти а̄ха ‘‘маха̄джано хӣ’’тиа̄ди. маха̄джаноти ча буддхараккхитадхаммараккхитасан̇гхараккхите сандха̄йа вуттам̣. мӯлат̣т̣хассева дуккат̣анти буддхараккхитасса дуккат̣ам̣. идан̃ча мӯлат̣т̣хасса тхуллаччайа̄бха̄вадассанаттхам̣ пат̣хамам̣ а̄н̣аттиккхан̣е дуккат̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣, на пана сан̇гхараккхитасса пат̣иггахан̣апаччайа̄ пуна дуккат̣асамбхавам̣ сандха̄йа. на хи со екапайогена дуккат̣адвайам̣ а̄паджджати. кечи пана ‘‘висан̇кетатта̄ па̄л̣ийам̣ ‘мӯлат̣т̣хасса̄’ти аватва̄ ‘пат̣игган̣ха̄ти, а̄патти дуккат̣асса̄’ти са̄ман̃н̃ена вуттатта̄ идам̣ сан̇гхараккхитасса дуккат̣ам̣ сандха̄йа вутта’’нти ваданти, там̣ кин̃ча̄пи ат̣т̣хакатха̄йа на самети, па̄л̣ито пана йуттам̣ вийа диссати. на хи тасса пат̣иггахан̣аппайоге ана̄патти хотӣти. имина̄ва хет̣т̣ха̄ а̄гатава̄ресупи пат̣игган̣ханта̄нам̣ ¶ ¶ дуккат̣ам̣ ведитаббам̣. ‘‘пан̣н̣е ва̄ сила̄дӣсу ва̄ ‘чорийам̣ ка̄табба’нти ликхитва̄ т̣хапите па̄ра̄джикамева̄’’ти кечи ваданти, там̣ пана ‘‘асукасса гехе бхан̣д̣а’’нти евам̣ нийаметва̄ ликхите йуджджати, на анийаметва̄ ликхитети вӣмам̣ситаббам̣. магга̄нантарапхаласадиса̄ти имина̄ йатха̄ арийапуггала̄нам̣ магга̄нантаре пхале уппанне килесапат̣иппассаддхипарийоса̄нам̣ бха̄вана̄киччам̣ ниппханнам̣ на̄ма хоти, еваметисса̄ аттхаса̄дхакачетана̄йа уппанна̄йа а̄н̣аттикиччам̣ ниппханнамева̄ти дассети, тена̄ха ‘‘тасма̄ айам̣ а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джико’’ти, а̄н̣аттивачӣпайогасамут̣т̣ха̄пакачетана̄ккхан̣ейева па̄ра̄джико хотӣти аттхо.
а̄н̣аттикатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
а̄паттибхедаван̣н̣ана̄
122. таттха таттха̄ти бхӯмат̣т̣хатхалат̣т̣ха̄дӣсу. па̄л̣ийам̣ мануссапариггахитам̣ сандха̄йа ‘‘парапариггахита’’нти вуттам̣. а̄масати пханда̄пети т̣ха̄на̄ ча̄ветӣти имехи тӣхи падехи пуббапайогасахитам̣ пан̃чамам̣ аваха̄ран̇гам̣ вуттам̣, т̣ха̄на̄ ча̄ветӣти ча идам̣ упалаккхан̣аматтам̣. а̄н̣аттика̄дайо саббепи пайога̄ дхураниккхепо ча идха сан̇гахетабба̄ва̄ти дат̣т̣хаббам̣.
125. т̣ха̄на̄ча̄вананти идам̣ па̄л̣иануса̄рато вуттам̣ дхураниккхепасса̄пи сан̇гахетаббато. еса найо упарипи саббаттха. таттха хи на ча сакасан̃н̃ӣти имина̄ парапариггахитата̄ вутта̄, на ча висса̄сагга̄хӣ на ча та̄вака̄ликанти имехи парапариггахитасан̃н̃ита̄, тӣхи ва̄ етехи парапариггахитата̄ парапариггахитасан̃н̃ита̄ ча вутта̄ти ведитабба̄. анаджджха̄вуттхаканти ‘‘мамеда’’нти париггахавасена анаджджха̄вуттхакам̣ аран̃н̃е да̄рутин̣апан̣н̣а̄ди. чхад̣д̣итанти пат̣хамам̣ париггахетва̄ паччха̄ анаттхиката̄йа чхад̣д̣итам̣ йам̣ кин̃чи. чхиннамӯлаканти нат̣т̣хам̣ парийеситва̄ а̄лайасан̇кха̄тасса мӯласса чхиннатта̄ чхиннамӯлакам̣. асса̄миканти анаджджха̄вуттхака̄дӣхи тӣхи а̄ка̄рехи дасситам̣ асса̄микаваттху. убхайампӣти асса̄микам̣ аттано сантакан̃ча.
ана̄паттибхедаван̣н̣ана̄
131. тасмим̣йева ¶ аттабха̄ве ниббатта̄ти тасмим̣йева матасарӣре петаттабха̄вена ниббатта̄. руккха̄дӣсу лаггитаса̄т̣аке ваттаббамева наттхӣти мануссехи агопитам̣ сандха̄йа вуттам̣, саче панетам̣ дева̄лайачетийаруккха̄дӣсу ¶ нийуттехи пурисехи раккхитагопитам̣ хоти, гахетум̣ на ват̣т̣ати. тхоке кха̄йите…пе… гахетум̣ ват̣т̣атӣти идам̣ адинна̄да̄на̄бха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣. джигхаччхитапа̄н̣ина̄ кха̄дийама̄намам̣сасса аччхиндитва̄ кха̄данам̣ на̄ма ка̄рун̃н̃аха̄нито лолабха̄вато ча аса̄руппамева. тенева хи арийавам̣сика̄ аттано патте бхаттам̣ кха̄дантампи сунакха̄дим̣ таджджетва̄ на ва̄ренти, тираччха̄на̄нам̣ а̄мисада̄не кусалам̣ вийа тесам̣ а̄мисасса аччхинданепи акусаламева̄ти гахетаббам̣, тенева ваккхати ‘‘пара̄нуддайата̄йа ча на гахетабба’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.140).
пакин̣н̣акакатха̄ван̣н̣ана̄
баху екато да̄руа̄дибха̄рийасса екасса бхан̣д̣асса уккхипанака̄ле ‘‘ган̣хатха уккхипатха̄’’ти вачӣпайогена саддхим̣ ка̄йапайогасаббха̄ват̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа ‘‘са̄хаттхика̄н̣аттика’’нти вуттам̣. ‘‘твам̣ етам̣ ваттхум̣ ган̣ха, ахам̣ ан̃н̃а’’нти евам̣ паватте пана аваха̄ре аттана̄ гахитам̣ са̄хаттхикамева, парена га̄ха̄питам̣ а̄н̣аттикамева, тенева тадубхайаггхена пан̃чама̄сепи па̄ра̄джикам̣ на хоти, екекабхан̣д̣аггхавасена тхуллаччайа̄димева хоти. вуттан̃хи ‘‘са̄хаттхикам̣ ва̄ а̄н̣аттикасса ан̇гам̣ на хотӣ’’тиа̄ди. упаниккхиттабхан̣д̣ам̣ бхан̣д̣адеййан̃ча ада̄тука̄мата̄йа ‘‘деми даммӣ’’ти виккхипанто тун̣хӣбха̄вена вихет̣хентопи тена тена ка̄йавика̄ра̄дикирийа̄йа парасса дхурам̣ никкхипа̄песӣти ‘‘кирийа̄самут̣т̣ха̄нан̃ча̄’’ти вуттам̣.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
винӣтаваттхуван̣н̣ана̄
135. винӣтаваттхӯсу ¶ нируттийева там̣там̣аттхаггахан̣асса упа̄йата̄йа патхоти нируттипатхо, тенева̄ха ‘‘воха̄равачанаматте’’ти. йатха̄каммам̣ гатоти тато петаттабха̄вато матабха̄вам̣ дассети. аббхун̣хети а̄саннамаран̣ата̄йа сарӣрасса ун̣хасаман̇гитам̣ дассети, тенева̄ха ‘‘алласарӣре’’ти. кун̣апабха̄вам̣ упагатампи бхиннамева аллабха̄вато бхиннатта̄. висабха̄гасарӣрети иттхисарӣре. сӣсе ва̄тиа̄ди адхаккхаке уббхаджа̄н̣уман̣д̣але падесе читтавика̄раппаттим̣ сандха̄йа вуттам̣, йаттха каттхачи ана̄масантена катам̣ сукатамева. матасарӣрампи хи йена кеначи а̄ка̄рена сан̃чичча пхусантасса ана̄ма̄садуккат̣амева̄ти ваданти, там̣ йуттамева. на хи апа̄ра̄джикаваттхукепи читта̄дииттхирӯпе бхавантам̣ дуккат̣ам̣ па̄ра̄джикаваттхубхӯте матиттхисарӣре ниваттати.
кусасан̇ка̄манаваттхукатха̄ван̣н̣ана̄
138. баласа̄ти ¶ балена. са̄т̣ако бхависсати, ган̣хисса̄мӣти ана̄гатавачанам̣ пасиббакаггахан̣ато пуретарам̣ самуппаннапарикаппадассанавасена вуттам̣. гахан̣аккхан̣е пана ‘‘са̄т̣ако че, ган̣ха̄мӣ’’ти пасиббакам̣ ган̣ха̄тӣти еваметтха адхиппа̄йо гахетаббо, на пана бахи нӣхаритва̄ са̄т̣акабха̄вам̣ н̃атва̄ гахесса̄мӣти, тена̄ха ‘‘уддха̄рейева па̄ра̄джика’’нти. итаратха̄ ‘‘ида̄ни на ган̣ха̄ми, паччха̄ андхака̄ре джа̄те виджа̄нанака̄ле ва̄ ган̣хисса̄ми, ида̄ни олокенто вийа хаттхагатам̣ каромӣ’’ти ган̣хантасса̄пи гахан̣аккхан̣е аваха̄ро бхавеййа, на ча там̣ йуттам̣ тада̄ гахан̣е саннит̣т̣ха̄на̄бха̄ва̄. саннит̣т̣ха̄пакачетана̄йа ева хи па̄н̣а̄типа̄та̄диакусалам̣ вийа. на хи ‘‘паччха̄ вадхисса̄мӣ’’ти па̄н̣ам̣ ган̣хантасса тадева тасмим̣ матепи па̄н̣а̄типа̄то хоти вадхакачетана̄йа пайогасса акататта̄, евамидха̄пи аттхан̇гате сӯрийе авахарисса̄мӣтиа̄дина̄ ка̄лапарикаппанавасена т̣ха̄на̄ ча̄витепи тада̄пи аваха̄ро на хоти ока̄сапарикаппе (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.138) вийа, тасмим̣ пана йатха̄парикаппитат̣т̣ха̄не ка̄ле а̄гате бхан̣д̣ам̣ бхӯмийам̣ аниккхипитва̄пи тхеййачиттена гаччхато падава̄рена аваха̄роти кха̄йати. тасма̄ бхан̣д̣апарикаппо ока̄сапарикаппо ка̄лапарикаппоти тивидхопи парикаппо ¶ гахетаббо. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ока̄сапарикаппе самодха̄нетва̄ ка̄лапарикаппо висум̣ на вуттоти амха̄кам̣ кханти, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. падава̄рена ка̄ретабботи бхӯмийам̣ аниккхипитва̄ вӣмам̣ситатта̄ вуттам̣. парийут̣т̣хитоти анубаддхо.
парикаппо диссатӣти гахан̣аккхан̣е парикаппо диссати, на тада̄ тесам̣ матена аваха̄роти дассети. дисва̄ хат̣атта̄ парикаппа̄ваха̄ро на диссатӣти паччха̄ пана бахи вӣмам̣ситва̄ са̄т̣акабха̄вам̣ н̃атва̄ тато паччха̄ тхеййачиттена хат̣атта̄ пуббе катасса парикаппасса аваха̄ра̄нан̇гатта̄ ‘‘сутта’’нти н̃атва̄ харан̣е вийа тхеййа̄ваха̄ро ева сийа̄. тасма̄ парикаппа̄ваха̄ро на диссати. са̄т̣ако че бхависсатӣтиа̄дикасса парикаппасса тада̄ авиджджама̄натта̄ кевалам̣ аваха̄ро ева, на парикаппа̄ваха̄роти адхиппа̄йо, тена бхан̣д̣апарикаппа̄ваха̄расса ‘‘са̄т̣ако че бхависсати, гахесса̄мӣ’’ти евам̣ бхан̣д̣асаннит̣т̣ха̄на̄бха̄ваккхан̣ейева паваттим̣ дассети, тена̄ха ‘‘йам̣ парикаппитам̣, там̣ адит̣т̣хам̣ парикаппитабха̄ве т̣хитам̣йева уддхарантасса аваха̄ро’’ти. йади евам̣ касма̄ ока̄сапааппа̄ваха̄ро бхан̣д̣ам̣ дисва̄ авахарантасса парикаппа̄ваха̄ро сийа̄ти? на̄йам̣ досо абхан̣д̣ависайатта̄ тасса парикаппасса, пуббева дисва̄ н̃а̄табхан̣д̣ассева хи ока̄сапарикаппо вутто. там̣ ман̃н̃ама̄но там̣ авахарӣти идам̣ суттам̣ кин̃ча̄пи ‘‘тан̃н̃евета’’нти нийаметва̄ ган̣хантасса ¶ васена вуттам̣, татха̄пи ‘‘тан̃че ган̣хисса̄мӣ’’ти евам̣ паватте имасмим̣ парикаппепи ‘‘ган̣хисса̄мӣ’’ти гахан̣е нийамасаббха̄ва̄ аваха̄раттхаса̄дхакам̣ хотӣти уддхат̣ам̣, тенева ‘‘саметӣ’’ти вуттам̣.
кечӣти маха̄ат̣т̣хакатха̄йамева екачче а̄чарийа̄. маха̄паччарийам̣ пана̄тиа̄дина̄пи кечива̄до га̄райхо, маха̄ат̣т̣хакатха̄ва̄дова йуттатароти дассети.
алан̇ка̄рабхан̣д̣анти ан̇гулимуддика̄ди. кусам̣ па̄тетва̄ти вилӣвамайам̣ ва̄ та̄лапан̣н̣а̄димайам̣ ва̄ катасан̃н̃а̄н̣ам̣ па̄тетва̄. паракот̣т̣ха̄сато кусе уддхат̣епи на та̄ва кусасса париваттанам̣ джа̄танти вуттам̣ ‘‘уддха̄ре раккхатӣ’’ти. хаттхато муттаматте па̄ра̄джиканти имина̄ т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ дхураниккхепан̃ча вина̄ кусасан̇ка̄манам̣ на̄ма висум̣ екойам̣ аваха̄роти дассети. саббепи хи аваха̄ра̄ ¶ са̄хаттхика̄н̣аттика̄дхиппа̄йайогехи ниппха̄дийама̄на̄ аттхато т̣ха̄на̄ча̄ванадхураниккхепакусасан̇ка̄манесу тӣсу самосарантӣти дат̣т̣хаббам̣. итаро тасса бха̄гам̣ уддхарати, уддха̄ре па̄ра̄джиканти пуримасса аттано кот̣т̣ха̄се а̄лайасса авигататта̄ вуттам̣, а̄лайе пана саббатха̄ асати аваха̄ро на хоти, тена̄ха ‘‘вичинита̄васесам̣ ган̣хантасса̄пи аваха̄ро наттхева̄’’ти.
на̄йам̣ мама̄ти джа̄нантопӣти еттха пи-саддена таттха вематикопи хутва̄ тхеййачиттена ган̣хантопи сан̇гайхати. сивеййаканти сивират̣т̣хе джа̄там̣.
140-1. каппийам̣ ка̄ра̄петва̄ти пача̄петва̄. тасмим̣ па̄читтийанти адинна̄да̄набха̄вена сахапайогасса̄пи абха̄ва̄ дуккат̣ам̣ на вуттанти ведитаббам̣. а̄н̣аттехӣти самматена а̄н̣аттехи. а̄н̣аттена̄ти са̄микехи а̄н̣аттена. бхан̣д̣адеййанти саммата̄дӣхи диннатта̄ на пара̄джикам̣ джа̄там̣, асантам̣ пуггалам̣ ватва̄ гахитатта̄ пана бхан̣д̣адеййам̣ вуттам̣. ан̃н̃ена диййама̄нанти саммата̄дӣхи чатӯхи ан̃н̃ена диййама̄нам̣. ган̣хантоти ‘‘апарасса бха̄гам̣ дехӣ’’ти ватва̄ ган̣ханто. апарасса̄ти асантам̣ пуггалам̣ адассетва̄ пана ‘‘апарам̣ бха̄гам̣ дехӣ’’ти ва̄ кӯт̣авасса̄ни ган̣етва̄ ва̄ ган̣хато гихисантаке са̄мина̄ ча ‘‘имасса дехӣ’’ти евам̣ а̄н̣аттена ча динне бхан̣д̣адеййампи на хоти, сан̇гхасантаке пана хотӣти имам̣ висесам̣ дассетум̣ асамматена ва̄ ана̄н̣аттена ва̄тиа̄ди пуна вуттам̣. итарехи диййама̄нанти самматена а̄н̣аттена ва̄ диййама̄нам̣. евам̣ ган̣хатоти ‘‘апарампи бха̄гам̣ дехӣ’’ти ватва̄ кӯт̣авасса̄ни ган̣етва̄ ва̄ ган̣хато. са̄микена пана̄ти еттха пана-саддо висесаттхаджотако, тена ‘‘апарампи бха̄гам̣ дехӣ’’ти ва̄ кӯт̣авасса̄ни ган̣етва̄ ва̄ ган̣ханте са̄микена сайам̣ денте ва̄ да̄пенте ва̄ висесо аттхӣти вуттам̣ хоти. судиннанти бхан̣д̣адеййам̣ на хотӣти адхиппа̄йо. хет̣т̣ха̄ пана са̄микена тена а̄н̣аттена ва̄ диййама̄нам̣ гихисантакам̣ ‘‘апарасса бха̄гам̣ дехӣ’’ти ватва̄ ган̣хато апарасса абха̄вато са̄мисантакамева хотӣти бхан̣д̣адеййам̣ джа̄там̣, идха пана техийева диййама̄нам̣ ‘‘апарампи бха̄гам̣ дехӣ’’ти ватва̄ ва̄ кӯт̣авасса̄ни ган̣етва̄ ¶ ва̄ ган̣хато ‘‘дехӣ’’ти вуттатта̄ ¶ ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттиматтам̣ т̣хапетва̄ бхан̣д̣адеййам̣ на хотӣти судиннамева̄ти вуттам̣. асса̄микена пана а̄н̣аттена диннам̣ бхан̣д̣ам̣ ган̣хато бхан̣д̣адеййамева̄ти ваданти, паттачатукке вийа аваха̄рата̄веттха йутта̄, сан̇гхасантаке пана ‘‘дехӣ’’ти вуттепи са̄микасса кассачи абха̄ва̄ самматена диннепи бхан̣д̣адеййам̣ вуттанти гахетаббам̣.
146-9. а̄хара̄пентесу бхан̣д̣адеййанти ‘‘гахите аттамано хотӣ’’ти вачанато анаттаманасса сантакам̣ гахитампи пуна да̄таббамева̄ти вуттам̣. ‘‘саммукхӣбхӯтехи бха̄джетабба’’нти вачанато бха̄джанӣйабхан̣д̣ам̣ упача̄расӣмат̣т̣ха̄намева па̄пун̣а̄тӣти а̄ха ‘‘антоупача̄расӣма̄йам̣ т̣хитассева гахетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. бхан̣д̣адеййанти убхиннам̣ са̄лайабха̄вепи чорасса адатва̄ са̄микассева да̄таббам̣ чорена̄пи са̄микассева да̄таббато. есева найоти пам̣сукӯласан̃н̃а̄йа гахите бхан̣д̣адеййам̣, тхеййачиттена па̄ра̄джиканти аттхо.
вут̣т̣хахантесӯти га̄мам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄йантесу. ависесена̄ти саусса̄хата̄дивисесам̣ апара̄маситва̄ са̄ман̃н̃ато. саусса̄хаматтамева а̄паттибха̄васса пама̄н̣ам̣ са̄мика̄нам̣ париччхиннабха̄вато. татоти ган̣асантака̄дито. куласан̇гахан̣аттха̄йа детӣти пам̣сукӯлависса̄сика̄дисан̃н̃а̄йа гахетва̄ дети, тада̄ куласан̇гахапаччайа̄ ча дуккат̣ам̣ бхан̣д̣адеййан̃ча, тхеййачитте пана сати куласан̇гахан̣аттха̄йа ган̣хатопи па̄ра̄джикамева. ӯнапан̃чама̄сака̄дӣсу куладӯсакадуккат̣ена саддхим̣ тхуллаччайадуккат̣а̄ни. сена̄санаттха̄йа нийамитанти идам̣ иссаравата̄йа дадато тхуллаччайадассанаттхам̣ вуттам̣. итарапаччайаттха̄йа диннампи атхеййачиттена иссаравата̄йа куласан̇гахан̣аттха̄йа ва̄ н̃а̄така̄дӣнам̣ ва̄ дадато дуккат̣ам̣ бхан̣д̣адеййан̃ча хотева. иссаравата̄йа̄ти ‘‘майи денте ко нива̄рессати, ахамеветтха пама̄н̣а’’нти евам̣ аттано иссарийабха̄вена. тхуллаччайанти куласан̇гахан̣аттха̄йа ва̄ ан̃н̃атха̄ ва̄ ка̄ран̣ена дадато сена̄санаттха̄йа нийамитасса гарубхан̣д̣ата̄йа тхуллаччайам̣ бхан̣д̣адеййан̃ча. гӣва̄ти еттха сена̄санаттха̄йа нийамите тхуллаччайена саддхим̣ гӣва̄, итарасмим̣ дуккат̣ена саддхинти ведитаббам̣. сукха̄дитамева̄ти антоупача̄расӣма̄йам̣ т̣хатва̄ бха̄джетва̄ аттано сантакам̣ катва̄ кха̄дитатта̄ вуттам̣. сан̇гхикан̃хи виха̄рапат̣ибаддхам̣ ¶ вебхан̇гийам̣ бахиупача̄расӣмат̣т̣хам̣ бхан̣д̣ам̣ ¶ антоупача̄рат̣т̣хехи бхиккхӯхи ева бха̄джетаббам̣, на бахи т̣хитехи упача̄расӣма̄йа бха̄джетаббанти.
150. ‘‘вутто ваджджемӣ’’ти вуттабхиккхусмим̣ ‘‘вутто ваджджехӣ’’ти вуттасса паччха̄ уппаджджанакапа̄ра̄джика̄дидоса̄ропанато, гахат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ ‘‘бхаданта̄ апариччхедам̣ катва̄ вадантӣ’’ти евам̣ доса̄ропанато.
153-5. чха̄таджджхаттанти тена чха̄тена джигхаччха̄йа удараггина̄ джхаттам̣, дад̣д̣хам̣ пӣл̣итанти аттхо. дхануканти кхуддакадханусан̣т̣ха̄нам̣ лагганакадан̣д̣ам̣. мадданто гаччхати, бхан̣д̣адеййанти еттха екасӯкараггханакабхан̣д̣ам̣ да̄таббам̣ екасмим̣ бандхе ан̃н̃есам̣ таттха абаджджханато. адӯхаланти йантапа̄са̄н̣о, йена аджджхоттхат̣атта̄ мига̄ пала̄йитум̣ на сакконти. паччха̄ гаччхатӣти тена катапайогена агантва̄ паччха̄ сайамева гаччхати, хет̣т̣ха̄ вуттесупи ӣдисесу т̣ха̄несу есева найо. раккхам̣ йа̄читва̄ти ра̄джапуриса̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ ануддисса раккхам̣ йа̄читва̄. кумӣнамукханти кумӣнасса анто маччха̄нам̣ пависанамукхам̣.
156. тхера̄нанти а̄гантукаттхера̄нам̣. тесампӣти а̄ва̄сикабхиккхӯнампи. парибхогаттха̄йа̄ти сан̇гхике каттаббавидхим̣ катва̄ парибхун̃джанаттха̄йа. гахан̣ети па̄т̣хасесо дат̣т̣хаббо. йаттха̄ти йасмим̣ а̄ва̄се. ан̃н̃есанти ан̃н̃есам̣ а̄гантука̄нам̣. тесупи а̄гантука̄ аниссара̄ти сена̄сане нирантарам̣ васанта̄нам̣ чӣвараттха̄йа да̄йакехи бхиккхӯхи ва̄ нийаметва̄ диннатта̄ бха̄джетва̄ кха̄дитум̣ аниссара̄, а̄гантукехипи иччхантехи тасмим̣ виха̄ре васса̄на̄дӣсу пависитва̄ чӣвараттха̄йа гахетаббам̣. тесам̣ катика̄йа т̣ха̄таббанти сабба̄ни пхала̄пхала̄ни абха̄джетва̄ ‘‘еттакесу руккхесу пхала̄ни бха̄джетва̄ парибхун̃джисса̄ма, ан̃н̃есу пхала̄пхалехи сена̄сана̄ни пат̣иджаггисса̄ма̄’’ти ва̄, ‘‘пин̣д̣апа̄та̄дипаччайам̣ сампа̄десса̄ма̄’’ти ва̄, ‘‘кин̃чипи абха̄джетва̄ чатупаччайаттха̄йева упанема̄’’ти ва̄ евам̣ самма̄ упанента̄нам̣ а̄ва̄сика̄нам̣ катика̄йа а̄гантукехи т̣ха̄таббам̣. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘аниссара̄’’ти вачанена дӣпито ева аттхо, маха̄паччарийам̣ чатуннам̣ паччайа̄нантиа̄дина̄ виттха̄ретва̄ дассито. парибхогавасенева̄ти еттха ева-саддо ат̣т̣ха̄наппайутто, парибхогавасена тамева бха̄джетва̄ти йоджетаббам̣. еттха̄ти етасмим̣ виха̄ре, рат̣т̣хе ва̄.
сена̄санапаччайанти ¶ сена̄санан̃ча тадаттха̄йа нийаметва̄ т̣хапитан̃ча. екам̣ ва̄ две ва̄ варасена̄сана̄ни т̣хапетва̄ти вуттамеваттхам̣ пуна бйатирекамукхена дассетум̣ ‘‘мӯлаваттхуччхедам̣ пана катва̄ на упанетабба’’нти ¶ вуттам̣, сена̄санасан̇кха̄таваттхуно мӯлаччхедам̣ катва̄ сабба̄ни сена̄сана̄ни на виссаджджетабба̄нӣти аттхо. кечи панеттха ‘‘екам̣ ва̄ две ва̄ варасена̄сана̄ни т̣хапетва̄ ла̄макато пат̣т̣ха̄йа виссаджджентехипи сена̄санабхӯмийо на виссаджджетабба̄ти айаматтхо вутто’’ти ваданти, тампи йуттамева имасса̄пи аттхасса авассам̣ ваттаббато, итаратха̄ кечи саха ваттхуна̄пи виссаджджетаббам̣ ман̃н̃еййум̣.
пан̣н̣ам̣ а̄ропетва̄ти ‘‘еттаке руккхе раккхитва̄ тато еттакам̣ гахетабба’’нти пан̣н̣ам̣ а̄ропетва̄. нимиттасан̃н̃ам̣ катва̄ти сан̇кетам̣ катва̄. да̄рака̄ти тесам̣ путтанатта̄дайо йе кечи гопенти, те саббепи идха ‘‘да̄рака̄’’ти вутта̄. татоти йатха̄вуттада̄русамбха̄рато. а̄пуччхитва̄ти ка̄ракасан̇гхам̣ а̄пуччхитва̄. там̣ саббампи а̄харитва̄ти ана̄пуччхитва̄пи та̄вака̄ликам̣ а̄харитва̄. айамева бхиккху иссаротиа̄дито пат̣т̣ха̄йа аттано сантакехи да̄русамбха̄ра̄дӣхи ча ка̄ра̄питатта̄ пат̣иджаггитатта̄ ча сан̇гхикасена̄сане бха̄гита̄йа ча айамева иссаро, на ча со тато вут̣т̣ха̄петабботи вуттам̣ хоти. удакапӯджанти четийан̇ган̣е син̃чана̄дипӯджам̣. ваттасӣсена̄ти кевалам̣ саддха̄йа, на ветана̄диаттха̄йа. саваттхуканти саха бхӯмийа̄. кут̣т̣анти гехабхиттим̣. па̄ка̄ранти париккхепапа̄ка̄рам̣. татоти чхад̣д̣итавиха̄рато. тато а̄харитва̄ сена̄санам̣ катам̣ хотӣти са̄мантага̄мава̄сӣхи бхиккхӯхи чхад̣д̣итавиха̄рато да̄русамбха̄ра̄дим̣ а̄харитва̄ сена̄санам̣ катам̣ хоти.
157. ‘‘пуггаликапарибхогена парибхун̃джатӣ’’ти вуттаматтхам̣йева па̄кат̣ам̣ ка̄тум̣ ‘‘а̄гата̄гата̄нам̣ вуд̣д̣хатара̄нам̣ на детӣ’’ти вуттам̣. чатубха̄гаудакасамбхиннети чатуттхабха̄гена самбхинне. па̄л̣ийам̣ ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, па̄ра̄джикасса̄’’ти (па̄ра̄. 157) са̄микехи тхулланандам̣ уддисса етисса̄ хаттхе диннатта̄, атхеййачиттена парибхун̃джитатта̄ ча вуттам̣. тхеййачиттена парибхуттепи часса̄ бхан̣д̣адеййамева упаниккхиттабхан̣д̣ат̣т̣ха̄нийатта̄. оданабха̄джанӣйаваттхусминти ‘‘апарасса бха̄гам̣ дехӣ’’ти а̄гатаваттхусмим̣ (па̄ра̄. 141).
159. тасса ¶ куласса анукампа̄йа паса̄да̄нураккхан̣аттха̄йа̄тиа̄дина̄ куласан̇гахаттхам̣ на̄ка̄сӣти дассети. ‘‘йа̄ва да̄рака̄ па̄са̄дам̣ а̄роханти, та̄ва па̄са̄до тесам̣ сантике хотӯ’’ти пуббе ка̄лапариччхедам̣ катва̄ адхит̣т̣хитатта̄ ева йатха̄ка̄лапариччхедамева таттха тит̣т̣хати, тато парам̣ па̄са̄до сайамева йатха̄т̣ха̄нам̣ гаччхати, татха̄гаманан̃ча иддхивиссаджджанена сан̃джа̄там̣ вийа хотӣти вуттам̣ ‘‘тхеро иддхим̣ пат̣исам̣харӣ’’ти. йасма̄ евам̣ иддхивидхан̃а̄н̣ена каронтасса ка̄йавачӣпайога̄ ¶ на санти тхеййачиттан̃ча наттхи па̄са̄дассева вича̄ритатта̄, тасма̄ ‘‘еттха аваха̄ро наттхӣ’’ти тхеро евамака̄сӣти дат̣т̣хаббам̣. атха ва̄ да̄ракесу анукампа̄йа а̄найанаттхамева па̄са̄де упанӣте па̄се баддхасӯкара̄дӣнам̣ а̄мисам̣ дассетва̄ т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ вийа карамара̄нӣтесу да̄ракесу па̄са̄дам̣ а̄рул̣хесупи пуна пат̣исам̣харан̣е ча идха аваха̄ро наттхи ка̄рун̃н̃а̄дхиппа̄йатта̄, бхан̣д̣адеййампи на хоти ка̄йавачӣпайога̄бха̄ва̄. ка̄йавачӣпайоге сатийева хи а̄патти бхан̣д̣адеййам̣ ва̄ хоти, тенева бхагава̄ ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, атхеййачиттасса̄’’тиа̄дим̣ аватва̄ ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, иддхимасса иддхивисайе’’ти (па̄ра̄. 159) еттакамева авоча. иддхивисайети четтха парабхан̣д̣а̄да̄йакака̄йавачӣпайога̄самут̣т̣ха̄пакасса кевалам̣ манодва̄рикасса атхеййачиттабхӯтасса иддхичиттасса висайе а̄патти на̄ма наттхӣти адхиппа̄йо гахетаббо. ким̣ пана пат̣иккхиттам̣ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти чоданам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘ӣдиса̄йа адхит̣т̣ха̄ниддхийа̄ ана̄паттӣ’’ти. ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, иддхимасса иддхивисайе’’ти хи имина̄йева суттена адхит̣т̣ха̄ниддхийа̄ аппат̣иккхиттабха̄во сиджджхати. аттано пакативан̣н̣ам̣ авиджахитва̄ бахиддха̄ хаттхиа̄дидассанам̣, ‘‘екопи хутва̄ бахудха̄ хотӣ’’ти (дӣ. ни. 1.238, 239; ма. ни. 1.147; пат̣и. ма. 1.102) а̄гатан̃ча адхит̣т̣ха̄навасена ниппханнатта̄ адхит̣т̣ха̄ниддхи на̄ма, ‘‘со пакативан̣н̣ам̣ виджахитва̄ кума̄ракаван̣н̣ам̣ ва̄ дассети, на̄гаван̣н̣ам̣…пе… вивидхампи сена̄бйӯхам̣ дассетӣ’’ти (пат̣и. ма. 3.13) евам̣ а̄гата̄ иддхи пакативан̣н̣авиджаханавика̄равасена паваттатта̄ викуббаниддхи на̄ма. аттано пана пакатирӯпам̣ йатха̄сабха̄вена т̣хапетва̄ва бахи хаттхиа̄дидассанам̣ викуббаниддхи на̄ма на хоти, аттано рӯпамева хаттхиа̄дирӯпена нимма̄нам̣ викуббаниддхӣти ведитаббам̣.
пара̄джитакилесена̄ти ¶ виджитакилесена, никкилесена̄ти аттхо. идха̄ти имасмим̣ са̄сане, тена дутийапа̄ра̄джикасиккха̄падена самам̣ ан̃н̃ам̣ анеканайавокин̣н̣ам̣ гамбхӣраттхавиниччхайам̣ кин̃чи сиккха̄падам̣ на виджджатӣти йоджана̄. таттха аттхо на̄ма па̄л̣иаттхо, виниччхайо па̄л̣имуттакавиниччхайо, те гамбхӣра̄ йасмим̣, там̣ гамбхӣраттхавиниччхайам̣. ваттхумхи отин̣н̣ети чодана̄васена ва̄ аттана̄ва аттано вӣтиккама̄рочанавасена ва̄ сан̇гхамаджджхе адинна̄да̄наваттхусмим̣ отин̣н̣е. еттха̄ти отин̣н̣аваттхумхи. виниччхайоти а̄патта̄на̄паттинийаманам̣. каппийепи ча ваттхусминти аттана̄ гахетум̣ йутте ма̄та̄пита̄дӣнам̣ сантакепи.
ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа вимативиноданийам̣
дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
3. татийапа̄ра̄джикам̣
тӣхӣти ¶ ка̄йавачӣманодва̄рехи.
пат̣хамапан̃н̃аттинида̄наван̣н̣ана̄
162. йа̄ айам̣ хет̣т̣ха̄ там̣ панетам̣ буддхака̄ле ча чаккаваттика̄ле ча нагарам̣ хотӣтиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.84) ра̄джагахасса буддхуппа̄дейева вепуллаппатти вутта̄, са̄ еттха̄пи сама̄на̄ти дассетум̣ ‘‘идампи ча нагара’’нти вуттам̣, тена ча на кевалам̣ ра̄джагаха̄дайо ева̄ти дассети. маха̄ванам̣ на̄ма̄тиа̄ди маджджхимабха̄н̣акасам̣йуттабха̄н̣ака̄нам̣ матена вуттам̣, дӣгхабха̄н̣ака̄ пана ‘‘химавантена саддхим̣ ека̄баддхам̣ хутва̄ т̣хитам̣ маха̄вана’’нти ваданти. хам̣сават̣т̣акаччхаданена̄ти хам̣сават̣т̣акапат̣иччханнена, хам̣саман̣д̣ала̄ка̄рена̄ти аттхо. ка̄йавиччханданийакатханти караджака̄йе вира̄гуппа̄данакатхам̣. чхандоти дуббалара̄го. ра̄готи балавара̄го. ‘‘кесалома̄ди’’нти сан̇кхепато вуттаматтхам̣ вибха̄гена дассетум̣ йепи хӣтиа̄ди вуттам̣. пан̃чапан̃чаппабхедена̄ти еттха пан̃ча пан̃ча пабхеда̄ етасса парийа̄йасса̄ти пан̃чапан̃чаппабхедо ¶ , тена пан̃чапан̃чаппабхедена̄ти евам̣ ба̄хираттхасама̄савасена парийа̄йависесаната̄ дат̣т̣хабба̄.
асубха̄йа̄ти асубхама̄тика̄йа. ван̣н̣етаббама̄тикан̃хи апеккхитва̄ иттхилин̇ге са̄мивачанам̣, тена̄ха ма̄тикам̣ никкхипитва̄тиа̄ди. там̣ вибхаджантоти ма̄тикам̣ вибхаджанто. пха̄тикамманти ниппхаттикаран̣ам̣. пан̃чан̇гавиппахӣнанти ка̄маччханда̄дипан̃чанӣваран̣ан̇гавигамена пан̃чан̇гавиппахӣната̄, аппана̄ппаттавитакка̄диджджха̄нан̇га̄нам̣ уппаттивасена пан̃чан̇гасаманна̄гатата̄ ча ведитабба̄. тивидхакалйа̄н̣ам̣ дасалаккхан̣асампаннанти еттха пана джха̄насса а̄димаджджхапарийоса̄на̄нам̣ васена тивидхакалйа̄н̣ата̄, тесам̣йева а̄димаджджхапарийоса̄на̄нам̣ лаккхан̣авасена дасалаккхан̣асампанната̄ ча ведитабба̄. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘дасалаккхан̣авибха̄ваненева танниссайабхӯта̄ тивидхакалйа̄н̣ата̄пи джха̄насса па̄кат̣а̄ хотӣти татрима̄нӣтиа̄ди вуттам̣.
татра̄йам̣ ¶ па̄л̣ӣти тасмим̣ дасалаккхан̣авибха̄ванависайе айам̣ па̄л̣и. пат̣ипада̄висуддхӣти готрабхупарийоса̄на̄йа пуббабха̄гапат̣ипада̄йа джха̄насса нӣваран̣а̄дипарибандхато висуддхи, са̄йам̣ йасма̄ упеккха̄нубрӯхана̄дӣнампи паччайаттена падха̄на̄ пуримака̄ран̣асиддха̄ ча, тасма̄ вуттам̣ ‘‘пат̣ипада̄висуддхи а̄дӣ’’ти. упеккха̄нубрӯхана̄ти висодхетаббата̄дӣнам̣ абха̄вато татрамаджджхаттупеккха̄йа киччаниппхаттийа̄ анубрӯхана̄, са̄ пана парибандхависуддхисамака̄лавибха̄винӣпи таббисуддхийа̄ва ниппханна̄ти дӣпанаттхама̄ха ‘‘упеккха̄нубрӯхана̄ маджджхе’’ти. сампахам̣сана̄ти ваттхудхамма̄дӣнам̣ анативаттана̄диса̄дхакасса н̃а̄н̣асса киччаниппхаттивасена парийодапана̄, са̄ пана йасма̄ каттаббасса саббакиччасса ниппхаттийа̄ва сиддха̄ на̄ма хоти, тасма̄ вуттам̣ ‘‘сампахам̣сана̄ парийоса̄на’’нти. тӣн̣ипи чета̄ни калйа̄н̣а̄ни екаккхан̣е лаббхама̄на̄нипи паччайапаччайуппанната̄дивасена паваттантӣти дассанаттхам̣ а̄димаджджхапарийоса̄набха̄вена вутта̄ни, на пана джха̄насса уппа̄да̄диккхан̣аттайе йатха̄ккамам̣ лаббхама̄натта̄ти дат̣т̣хаббам̣. маджджхимам̣ сама̄дхинимиттам̣ пат̣ипаджджатӣтиа̄дӣсу маджджхимам̣ сама̄дхинимиттам̣ на̄ма самаппаватто аппана̄сама̄дхийева. со хи лӣнуддхаччасан̇кха̄та̄нам̣ убхиннам̣ анта̄нам̣ анупагаманена маджджхимо, сависесам̣ читтасса екатта̄рамман̣е т̣хапанато сама̄дхийева упаривисеса̄нам̣ ка̄ран̣абха̄вато ‘‘сама̄дхинимитта’’нти вуччати, там̣ пат̣ипаджджати пат̣илаббхатӣти аттхо. евам̣ ¶ пат̣ипаннатта̄ маджджхимена сама̄дхинимиттена таттха екатта̄рамман̣е аппана̄гочаре паккхандати упатит̣т̣хати, евам̣ висуддхасса пана тасса читтасса пуна висодхетабба̄бха̄вато висодхане бйа̄па̄рам̣ акаронто пуггало висуддхам̣ читтам̣ аджджхупеккхати на̄ма. саматхабха̄вӯпагаманена саматхапат̣ипаннасса пуна сама̄дха̄не бйа̄па̄рам̣ акаронто саматхапат̣ипаннам̣ аджджхупеккхати, саматхапат̣ипаннабха̄вато евамасса килесасам̣саггам̣ паха̄йа екаттена упат̣т̣хитасса пуна екаттупат̣т̣ха̄не бйа̄па̄рам̣ акаронто екаттупат̣т̣ха̄нам̣ аджджхупеккхати на̄ма.
таттха джа̄та̄нантиа̄дӣсу йе пана те евам̣ упеккха̄нубрӯхите тасмим̣ джха̄начитте джа̄та̄ сама̄дхипан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄ йуганаддхадхамма̄, тесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ анативаттанасабха̄вена сампахам̣сана̄ висодхана̄ парийодапана̄ ча, саддха̄дӣнам̣ индрийа̄нам̣ килесехи вимуттатта̄ вимуттирасена екарасата̄йа сампахам̣сана̄ ча, йан̃четам̣ тадупагам̣ тесам̣ анативаттанаекарасабха̄ва̄нам̣ ануччхавикам̣ вӣрийам̣, тасса тадупагавӣрийасса ва̄ханат̣т̣хена паваттанат̣т̣хена сампахам̣сана̄ ча, тасмим̣ кхан̣е йатха̄вуттадхамма̄нам̣ а̄севанат̣т̣хена сампахам̣сана̄ ча, парийодапана̄ ча парийодапанакасса н̃а̄н̣асса киччаниппхаттивасенева иджджхатӣти ведитаббам̣. евам̣ тивидхаттагатам̣ читтантиа̄дӣни тассева читтасса тхоманавачана̄ни. витаккасампаннанти витаккан̇гена сундарабха̄вамупагатам̣. читтасса адхит̣т̣ха̄насампаннанти тасмин̃н̃ева а̄рамман̣е ¶ читтасса нирантараппаваттисан̇кха̄тена сама̄дхина̄ сампаннам̣, идам̣ джха̄нан̇гавасена вуттам̣. сама̄дхисампаннанти идам̣ пана индрийавасена̄ти ведитаббам̣.
пат̣икут̣атӣти сан̇кучати. пат̣иват̣т̣атӣти пат̣иниват̣т̣ати. нха̄рудаддуланти нха̄рукхан̣д̣ам̣. пайуттава̄чанти паччайапарийесане нийуттава̄чам̣. дан̣д̣ава̄гура̄хӣти дан̣д̣апат̣ибаддха̄хи дӣгхаджа̄ласан̇кха̄та̄хи ва̄гура̄хи.
саман̣акуттакоти ка̄са̄йанива̄сана̄дисаман̣акиччако. ваггумуда̄ти еттха ‘‘ваггумата̄’’ти ваттаббе локика̄ ‘‘муда̄’’ти вохарим̣сӯти дассенто а̄ха ‘‘ваггумата̄’’ти. ‘‘ваггӯ’’ти мата̄, суддхасаммата̄ти аттхо, тена̄ха ‘‘пун̃н̃асаммата̄’’ти. сатта̄нам̣ па̄пунанена содханена са̄ пун̃н̃асаммата̄.
163. ма̄расса дхеййам̣ т̣ха̄нам̣, ваттху ва̄ нива̄со ма̄радхеййам̣, со аттхато тебхӯмакадхамма̄ ева, идха пана пан̃ча ка̄магун̣а̄ адхиппета̄, там̣ ма̄радхеййам̣ ¶ . ‘‘айам̣ саман̣акуттако йатха̄самуппаннасам̣вегамӯлакена саман̣абха̄вӯпагаманена атиккамитум̣ саккхиссатӣ’’ти чинтетва̄ авоча, на пана ‘‘арахаттаппаттийа̄ тӣсу бхавесу аппат̣исандхиката̄йа там̣ атиккамитум̣ саккхиссатӣ’’ти маран̣енева сатта̄нам̣ сам̣са̄рамочаналаддхикатта̄ девата̄йа. на хи мата̄нам̣ каттхачи пат̣исандхи гаччхати. имина̄ аттхена евамева бхавитаббанти имина̄ паресам̣ джӣвита̄ воропанаттхена евамева сам̣са̄рамочанасабха̄венева бхавитаббам̣. ‘‘аттана̄пи атта̄нам̣ джӣвита̄ воропенти, ан̃н̃аман̃н̃ампи джӣвита̄ воропентӣ’’ти (па̄ра̄. 162) вуттатта̄ сабба̄нипи та̄ни пан̃чабхиккхусата̄ни джӣвита̄ воропесӣти идам̣ йебхуййавасена вуттанти гахетаббам̣. тасма̄ йе аттана̄пи атта̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃ан̃ча джӣвита̄ воропесум̣, те путхуджджанабхиккхӯ т̣хапетва̄ тадавасесе ча путхуджджанабхиккхӯ, саббе ча арийе айам̣ джӣвита̄ воропесӣти ведитаббам̣.
164. екӣбха̄ватоти павивекато. уддесам̣ парипуччхам̣ ган̣хантӣти аттано аттано а̄чарийа̄нам̣ сантике ган̣ханти, гахетва̄ ча а̄чарийехи саддхим̣ бхагавантам̣ упат̣т̣хаханти. тада̄ пана уддеса̄дида̄йака̄ танубхӯтехи бхиккхӯхи бхагавантам̣ упагата̄, там̣ сандха̄йа бхагава̄ пуччхати.
а̄на̄па̄нассатисама̄дхикатха̄ван̣н̣ана̄
165. даса̄нуссатӣсу ¶ антогадха̄пи а̄на̄па̄нассати тада̄ бхиккхӯнам̣ бахӯнам̣ саппа̄йатам̣ дассетум̣ пуна гахита̄. татха̄ хи там̣ бхагава̄ тесам̣ десеси. а̄ха̄ре пат̣иккӯласан̃н̃а̄ асубхакаммат̣т̣ха̄насадиса̄, чатта̄ро пана а̄руппа̄ а̄дикаммика̄нам̣ ананурӯпа̄ти тесам̣ идха аггахан̣ам̣ дат̣т̣хаббам̣. ан̃н̃ам̣ парийа̄йанти арахатта̄дхигаматтха̄йа ан̃н̃ам̣ ка̄ран̣ам̣. аттхайоджана̄ккаманти аттхан̃ча йоджана̄ккаман̃ча. асса̄савасена̄ти асса̄сам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ти вуттам̣ хоти. упат̣т̣ха̄нам̣ сатӣти аппамуссаната̄йа тамева асса̄сам̣ пасса̄сан̃ча упагантва̄ т̣ха̄нам̣, татха̄ тит̣т̣ханакадхаммо сати на̄ма̄ти аттхо. ида̄ни сативасенева пуггалам̣ ниддиситука̄мена йо ассасатӣтиа̄ди вуттам̣. таттха йо ассасати, тасса сати асса̄сам̣ упагантва̄ тит̣т̣хатӣтиа̄дина̄ аттхо гахетаббо. акосалласамбхӯтети авиджджа̄самбхӯте ¶ . кхан̣енева̄ти аттано паваттиккхан̣енева. арийамаггасса па̄дакабхӯто айам̣ сама̄дхи ануккамена вад̣д̣хитва̄ арийамаггабха̄вам̣ упагато вийа хотӣти а̄ха ‘‘арийамаггавуд̣д̣хиппатто’’ти. опамманидассананти еттха упама̄ва опаммам̣, тасса нидассанам̣.
ба̄хирака̄ а̄на̄па̄нассатим̣ джа̄нанта̄ а̄дито чатуппака̄рамева джа̄нанти, на саббам̣ сол̣асаппака̄ранти а̄ха саббаппака̄раичча̄ди. евамассетам̣ сена̄сананти еттха еванти бха̄вана̄сатийа̄ йатха̄вуттанайена а̄рамман̣е читтасса нибандхане сатийева, на̄сатӣти аттхо, тена мут̣т̣хассатисса аран̃н̃ава̄со нираттхако ананурӯпоти дассети. авасесасаттавидхасена̄сананти ‘‘паббатам̣ кандарам̣ гиригухам̣ суса̄нам̣ ванапаттхам̣ аббхока̄сам̣ пала̄лапун̃джа’’нти (вибха. 508) евам̣ вуттам̣. утуттайа̄нукӯлам̣ дха̄тучарийа̄нукӯланти гимха̄на̄диутуттайасса семха̄дидха̄туттайасса моха̄дичарийаттайасса ча анукӯлам̣. нисаджджа̄йа дал̣хабха̄вам̣ паллан̇ка̄бхуджанена, асса̄сапасса̄са̄нам̣ паваттанасукхатам̣ упаримака̄йасса уджукам̣ т̣хапанена, а̄рамман̣апариггахӯпа̄йам̣ паримукхам̣ сатийа̄ т̣хапанена упадисанто. на пан̣амантӣти на он̣аманти. париггахитаниййа̄нам̣ сатинти саббатха̄ гахитам̣ саммосапат̣ипаккхато ниггаманасан̇кха̄там̣ сатим̣ катва̄, парамам̣ сатинепаккам̣ упат̣т̣хапетва̄ти аттхо.
сатова̄ти сатийа̄ саманна̄гато ева. ба̄ттим̣са̄йа а̄ка̄рехӣти чатӯсу чатуккесу а̄гата̄ни дӣгхарасса̄дӣни сол̣аса пада̄ни асса̄сапасса̄савасена двидха̄ вибхаджитва̄ вуттехи дваттим̣са̄ка̄рехи. дӣгхам̣асса̄савасена̄ти дӣгхаасса̄савасена, вибхаттиалопам̣ катва̄ ниддесо, дӣгханти ва̄ бхагавата̄ вуттаасса̄савасена. читтасса екаггатам̣ авиккхепанти виккхепапат̣ипаккхабха̄вато ‘‘авиккхепо’’ти ладдхана̄мам̣ читтасса екаггабха̄вам̣ паджа̄нато. пат̣иниссагга̄нупассӣ асса̄савасена̄ти ¶ пат̣иниссагга̄нупассӣ хутва̄ асса̄савасена, ‘‘пат̣иниссагга̄нупассиасса̄санавасена̄’’ти ва̄ па̄т̣хо, тасса пат̣иниссагга̄нупассино асса̄савасена̄ти аттхо. а̄ пат̣хамам̣ бахимукхам̣ сасанам̣ асса̄со, тато антомукхам̣ пат̣исасанам̣ пасса̄соти а̄ха асса̄соти бахиниккхаманава̄тотиа̄ди, суттантат̣т̣хакатха̄су пана а̄кад̣д̣ханавасена анто сасанам̣ асса̄со, бахи пат̣исасанам̣ пасса̄соти катва̄ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ вуттам̣.
таттха̄ти ¶ бахиниккхаманаантопависанава̄тесу, тасса ча пат̣хамам̣ аббхантарава̄то никкхаматӣти имина̄ самбандхо. ‘‘саббесампи габбхасеййака̄нантиа̄дина̄ да̄рака̄нам̣ паваттиккамена асса̄со бахиниккхаманава̄тоти гахетаббанти дӣпетӣ’’ти кечи ваданти. суттанайо ева четтха ‘‘асса̄са̄димаджджхапарийоса̄нам̣ сатийа̄ анугаччхато аджджхаттам̣ виккхепагатена читтена ка̄йопи читтампи са̄раддха̄ ча хонти ин̃джита̄ ча пхандита̄ ча пасса̄са̄димаджджхапарийоса̄нам̣ сатийа̄ анугаччхато бахиддха̄ виккхепагатена читтена ка̄йопи читтампи са̄раддха̄ ча хонти ин̃джита̄ ча пхандита̄ ча̄’’ти има̄йа па̄л̣ийа̄ саметӣти гахетаббам̣. аддха̄навасена̄ти ка̄ладдха̄навасена. айан̃хи аддха̄на-саддо ка̄ласса десасса ча ва̄чако. таттха йатха̄ хӣтиа̄дина̄ десаддха̄нам̣ упама̄васена дасситам̣. ида̄ни таббисит̣т̣хака̄ладдха̄навасена асса̄сапасса̄са̄нам̣ дӣгхарассатам̣ упамеййавасена вибха̄ветум̣ евантиа̄ди вуттам̣. чун̣н̣авичун̣н̣а̄ анекакала̄пабха̄вена. еттха ча хаттхиа̄дисарӣре сунакха̄дисарӣре ча асса̄сапасса̄са̄нам̣ десаддха̄нависит̣т̣хака̄ладдха̄навасенева дӣгхарассата̄ вутта̄ти ведитабба̄ аттабха̄васан̇кха̄там̣ дӣгхам̣ аддха̄нам̣ сан̣икам̣ пӯретва̄тиа̄дивачанато. тесанти сатта̄нам̣. тети асса̄сапасса̄са̄. иттарамаддха̄нанти аппакам̣ ка̄лам̣. наваха̄ка̄рехӣти бха̄ванамануйун̃джантасса пуббена̄парам̣ аладдхависесасса кевалам̣ аддха̄навасена а̄дито вутта̄ тайо а̄ка̄ра̄, те ча кассачи асса̄сова, кассачи пасса̄сова, кассачи тадубхайампи упат̣т̣ха̄тӣти тин̣н̣ам̣ пуггала̄нам̣ васена вутта̄, татха̄ чхандавасена тайо, татха̄ па̄моджджавасена̄ти имехи навахи а̄ка̄рехи. екена̄ка̄рена̄ти дӣгхам̣ асса̄са̄дӣсу екена̄ка̄рена.
аддха̄насан̇кха̄тети дӣгхе ока̄саддха̄насан̇кха̄те аттабха̄ве ка̄ладдха̄непи ва̄, евам̣ упари иттарасан̇кха̄тети еттха̄пи. чхандо уппаджджатӣти бха̄вана̄йа пуббена̄парам̣ висесам̣ а̄вахантийа̄ ладдхасса̄датта̄ таттха са̄тисайо каттука̄мата̄лаккхан̣о кусалаччхандо уппаджджати. чхандавасена̄ти татха̄паваттачхандасса васена. па̄моджджам̣ уппаджджатӣти асса̄сапасса̄са̄нам̣ сукхуматарабха̄ве а̄рамман̣асса сантатарата̄йа, каммат̣т̣ха̄насса ча вӣтхипат̣ипанната̄йа бха̄вана̄читтасахагато памодо кхуддака̄дибхеда̄ тарун̣а̄ пӣти уппаджджати. читтам̣ виваттатӣти пат̣ибха̄ганимитте уппанне ¶ пакатиасса̄сапасса̄сато ¶ читтам̣ ниваттати. упеккха̄ сан̣т̣ха̄тӣти тасмим̣ пат̣ибха̄ганимитте упача̄раппана̄бхеде сама̄дхимхи уппанне пуна джха̄наниббаттанаттхам̣ бйа̄па̄ра̄бха̄вато аджджхупеккханам̣ хоти, са̄ пана̄йам̣ упеккха̄ татрамаджджхаттупеккха̄ти ведитабба̄. анупассана̄н̃а̄н̣анти саматхавасена нимиттасса анупассана̄, випассана̄васена асса̄сапасса̄самукхена танниссайана̄марӯпасса анупассана̄ ча н̃а̄н̣ам̣. ка̄йо упат̣т̣ха̄нанти асса̄сапасса̄сасан̇кха̄то ка̄йо упагантва̄ тит̣т̣хати еттха сатӣти упат̣т̣ха̄нам̣, но сати, сати пана сарасато упатит̣т̣ханат̣т̣хена саран̣ат̣т̣хена ча упат̣т̣ха̄нан̃чева сати ча. тена вуччатӣтиа̄дӣсу йа̄ айам̣ йатха̄вуттаасса̄сапасса̄сака̄йе, танниссайабхӯте караджака̄йе ча ка̄йассева анупассана̄ ничча̄дибха̄вам̣ ва̄ иттхипурисасаттаджӣва̄дибха̄вам̣ ва̄ ананупасситва̄ асса̄сапасса̄сака̄йаматтассева аничча̄дибха̄васса ча анупассана̄, та̄йа ка̄йа̄нупассана̄йа сатисан̇кха̄тасса пат̣т̣ха̄насса бха̄вана̄ вад̣д̣хана̄ ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄ сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄ти айам̣ сан̇кхепаттхо.
иттаравасена̄ти париттака̄лавасена. та̄дисоти дӣгхо рассо ча. ван̣н̣а̄ти дӣгха̄диа̄ка̄ра̄. на̄сикаггева бхиккхуноти на̄сикагге ва̄, ва̄-саддена уттарот̣т̣хе ва̄ти аттхо. тасма̄ти йасма̄ ‘‘а̄димаджджхапарийоса̄навасена саббам̣ асса̄сапасса̄сака̄йам̣ видитам̣ па̄кат̣ам̣ карисса̄мӣ’’ти пуббе паваттаа̄бхогавасена паччха̄ татха̄ самуппаннена н̃а̄н̣асампайуттачиттена там̣ асса̄сапасса̄сака̄йам̣ евам̣ видитам̣ па̄кат̣ам̣ каронто ассасати чева пассасати ча, тасма̄ евам̣бхӯто саббака̄йапат̣исам̣ведӣ ассасисса̄ми пассасисса̄мӣти сиккхати на̄ма, на пана ‘‘ана̄гате евам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтанаматтена со евам̣ вуччатӣти адхиппа̄йо. татха̄бхӯтасса̄ти а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ видитам̣ каронтасса. сам̣вароти сати вӣрийампи ва̄. на ан̃н̃ам̣ кин̃чӣти саббака̄йам̣ видитам̣ карисса̄мӣтиа̄дикам̣ пубба̄бхогам̣ сандха̄йа вадати. н̃а̄н̣уппа̄дана̄дӣсӯти а̄ди-саддена ка̄йасан̇кха̄рапассамбханапӣтипат̣исам̣ведана̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. ка̄йасан̇кха̄ранти асса̄сапасса̄сам̣. со хи читтасамут̣т̣ха̄нопи сама̄но караджака̄йапат̣ибаддхавуттита̄йа тена сан̇кхарӣйатӣти ка̄йасан̇кха̄роти вуччати. апариггахитака̄лети каммат̣т̣ха̄насса ана̄раддхака̄ле, тада̄рамбхаттха̄йа ка̄йачитта̄нампи апариггахитака̄лети аттхо. нисӣдати паллан̇кам̣ ¶ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа̄ти хи имина̄ ка̄йапариггахо, паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ти имина̄ читтапариггахо вутто. адхиматтанти балавам̣ ол̣а̄рикам̣, лин̇гавипалла̄сена вуттам̣. ка̄йасан̇кха̄ро хи адхиппето. адхиматтам̣ хутва̄ паваттатӣти кирийа̄висесанам̣ ва̄ етам̣. саббесам̣йева̄ти убхайесампи.
маха̄бхӯтапариггахе сукхумоти чатудха̄тумукхена випассана̄бхинивесам̣ сандха̄йа вуттам̣. лаккхан̣а̄рамман̣икавипассана̄йа̄ти ¶ кала̄пасаммасанама̄ха. ниббида̄нупассанато пат̣т̣ха̄йа балававипассана̄, тато орам̣ дуббалавипассана̄. пуббе вуттанайена̄ти апариггахитака̄летиа̄дина̄ саматханайе вуттанайена.
чодана̄содхана̄хӣти ануйогапариха̄рехи. катхантиа̄ди пат̣исамбхида̄па̄л̣и, таттха катхам̣ сиккхатӣти самбандхо. ити кира̄тиа̄ди чодакавачанам̣. ити кира̄ти еван̃чети аттхо. асса̄сапасса̄со саббатха̄ абха̄вам̣ упанети чети чодакасса адхиппа̄йо. ва̄тӯпаладдхийа̄ти асса̄сапасса̄сава̄тасса абха̄вена таббисайа̄йа упаладдхийа̄ бха̄вана̄читтасса уппа̄до вад̣д̣хи ча на хотӣти аттхо. на ча нанти еттха нанти нипа̄таматтам̣. пуна ити кира̄тиа̄ди йатха̄вутта̄йа чодана̄йа виссаджджана̄, таттха ити кира сиккхатӣти майа̄ вутта̄ка̄рена йади сиккхатӣти аттхо. пабха̄вана̄ хотӣти йадипи ол̣а̄рика̄ ка̄йасан̇кха̄ра̄ пат̣иппассамбханти, сукхума̄ пана аттхева̄ти бха̄вана̄йапи вад̣д̣хи хотева̄ти адхиппа̄йо. кам̣сети кам̣сабха̄джане. нимиттанти нимиттасса, тесам̣ садда̄нам̣ паваттиа̄ка̄расса̄ти аттхо. сукхумака̄ садда̄ти анураве а̄ха. сукхумасадданимитта̄рамман̣ата̄пӣти сукхумо саддова нимиттам̣ тада̄рамман̣ата̄йапи.
а̄бхисама̄ча̄рикасӣланти еттха абхисама̄ча̄роти уттамасама̄ча̄ро, тадева а̄бхисама̄ча̄рикам̣ сӣлам̣, кхандхакаваттапарийа̄паннасса сӣлассетам̣ адхивачанам̣. ахам̣ сӣлам̣ раккха̄мӣти убхатовибхан̇гапарийа̄паннам̣ сӣлам̣ сандха̄йа вуттам̣. а̄ва̄соти а̄ва̄сапалибодхо. кулантиа̄дӣсупи есева найо. камманти навакаммам̣. иддхӣти потхуджджаника̄ иддхи, са̄ випассана̄йа палибодхо. со упаччхиндитабботи висуддхимагге (висуддхи. 1.41) вуттена тасса ¶ тасса палибодхасса упаччхедаппака̄рена упаччхиндитаббо. йога̄нуйоготи йогасса бха̄вана̄йа ануйун̃джанам̣. ат̣т̣хатим̣са̄рамман̣есӯти а̄лока̄ка̄сакасин̣адвайам̣ ваджджетва̄ па̄л̣ийам̣ а̄гата̄нам̣ ат̣т̣ханнам̣ касин̣а̄нам̣ васена вуттам̣, чатта̄рӣсан̃н̃ева пана каммат̣т̣ха̄на̄ни. йатха̄вуттенева найена̄ти йога̄нуйогакаммасса падат̣т̣ха̄натта̄ти имаматтхам̣ атидисати. имина̄ва каммат̣т̣ха̄нена̄ти имина̄ а̄на̄па̄нассатикаммат̣т̣ха̄нена. маха̄хаттхипатхам̣ нӣхаранто вийа̄ти каммат̣т̣ха̄навӣтхим̣ маха̄хаттхимаггам̣ катва̄ дассенто вийа.
вуттаппака̄рама̄чарийанти ‘‘имина̄ва каммат̣т̣ха̄нена чатуттхаджджха̄нам̣ ниббаттетва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахаттам̣ паттасса̄’’тиа̄дина̄ хет̣т̣ха̄ вуттаппака̄рам̣ а̄чарийам̣. ‘‘пийо гару бха̄ванӣйо’’тиа̄дина̄ (а. ни. 7.37; нетти. 113; ми. па. 6.1.10) висуддхимагге (висуддхи. 1.42) вуттаппака̄рама̄чарийантипи ¶ ваданти. пан̃часандхиканти пан̃чапаббам̣, пан̃чабха̄ганти аттхо. каммат̣т̣ха̄насса угган̣хананти каммат̣т̣ха̄нагантхасса угган̣ханам̣. тадаттхапарипуччха̄ каммат̣т̣ха̄насса парипуччха̄, таттха сам̣сайапарипуччха̄ ва̄. каммат̣т̣ха̄насса упат̣т̣ха̄нанти евам̣ бха̄ванамануйун̃джантасса евамидха нимиттам̣ упатит̣т̣хатӣти упадха̄ран̣ам̣. татха̄ каммат̣т̣ха̄наппана̄ евам̣ джха̄намаппетӣти. каммат̣т̣ха̄насса лаккхан̣анти ган̣ана̄нубандхана̄пхусана̄нам̣ васена бха̄ванам̣ уссукка̄петва̄ т̣хапана̄васена маттхакаппатти идха бха̄вана̄ти каммат̣т̣ха̄насабха̄васса саллаккхан̣ам̣, тена̄ха ‘‘каммат̣т̣ха̄насабха̄вӯпадха̄ран̣анти вуттам̣ хотӣ’’ти.
ат̣т̣ха̄расасена̄санадосавиваджджитанти махаттам̣ наваттам̣ джин̣н̣аттам̣ пантханисситаттам̣ сон̣д̣ипан̣н̣апуппхапхалайуттата̄ паттханӣйата̄ нагарада̄рукхеттасаннисситата̄ висабха̄га̄нам̣ пуггала̄нам̣ аттхита̄ пат̣т̣анасаннисситата̄ паччантасаннисситата̄ раджджасӣмасаннисситата̄ асаппа̄йата̄ калйа̄н̣амитта̄нам̣ ала̄бхоти имехи ат̣т̣ха̄расахи сена̄санадосехи виваджджитам̣. пан̃часена̄санан̇гасаманна̄гатанти –
‘‘идха, бхиккхаве, сена̄санам̣ на̄тидӯрам̣ хоти на̄чча̄саннам̣ гамана̄гаманасампаннам̣ дива̄ аппа̄кин̣н̣ам̣ раттим̣ аппасаддам̣ аппаниггхосам̣ аппад̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхассам̣, тасмим̣ кхо пана сена̄сане вихарантасса аппакасирена уппаджджанти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄, тасмим̣ кхо пана сена̄сане ¶ тхера̄ бхиккхӯ вихаранти …пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, сена̄санам̣ пан̃чан̇гасаманна̄гатам̣ хотӣ’’ти (а. ни. 10.11) –
евам̣ бхагавата̄ вуттехи пан̃чахи сена̄санан̇гехи саманна̄гатам̣, еттха ча на̄тидӯрата̄ди екам̣, дива̄ аппа̄кин̣н̣ата̄ди екам̣, аппад̣ам̣са̄дита̄ екам̣, чӣвара̄дила̄бхо екам̣, тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ нива̄со еканти евам̣ пан̃чан̇га̄ни ведитабба̄ни.
упаччхиннакхуддакапалибодхена̄ти дӣгха̄нам̣ кеса̄дӣнам̣ харан̣ена паттачӣвара̄дӣнам̣ пачанатуннакаран̣араджана̄дикаран̣ехи ча упаччхинна̄ кхуддака̄ палибодха̄ йена, тена. бхаттасаммаданти бходжананимиттам̣ париссамам̣. а̄чарийато уггахо а̄чарийуггахо, саббопи каммат̣т̣ха̄навидхи, на пуббе вуттауггахаматтам̣, тато. екападампӣти екакот̣т̣ха̄сампи.
анувахана̄ти асса̄сапасса̄са̄нам̣ анугаманавасена сатийа̄ нирантарам̣ ануппаваттана̄. йасма̄ пана ган̣ана̄дивасена вийа пхусана̄васена висум̣ манасика̄ро наттхи, пхут̣т̣хапхут̣т̣хат̣т̣ха̄не ева ган̣ана̄ди ка̄таббанти ¶ дассетум̣ идха пхусана̄гахан̣анти дӣпенто ‘‘пхусана̄ти пхут̣т̣хат̣т̣ха̄на’’нти а̄ха. т̣хапана̄ти сама̄дха̄нам̣, сама̄дхиппадха̄на̄ пана аппана̄ти а̄ха ‘‘т̣хапана̄ти аппана̄’’ти. аниччата̄дӣнам̣ лаккхан̣ато саллаккхан̣а̄ випассана̄. паваттато нимиттато ча виниват̣т̣анато виниват̣т̣ана̄ магго. килесапат̣иппассаддхибха̄вато па̄рисуддхи пхалам̣. тесанти виниват̣т̣ана̄па̄рисуддхӣнам̣. кхан̣д̣анти ‘‘екам̣ тӣн̣и пан̃ча̄’’ти екантарика̄дибха̄вена ган̣ана̄йа кхан̣д̣анам̣. атха ва̄ кхан̣д̣анти антарантара̄ катипайака̄лам̣ аган̣етва̄ пуна ган̣анавасена антара̄ одхипариччхедо на дассетаббо. татха̄ кхан̣д̣ам̣ дассентасса хи ‘‘каммат̣т̣ха̄наниннам̣ паваттати ну кхо ме читтам̣, но’’ти вӣмам̣суппаттийа̄ виккхепо хоти, тена̄ха сикха̄ппаттам̣ ну кхо метиа̄ди, идан̃ча евам̣ кхан̣д̣ам̣ дассетва̄ чиратарам̣ ган̣ана̄йа манасикаронтасса васена вуттам̣. со хи татха̄ ладдхам̣ авиккхепаматтам̣ нисса̄йа евам̣ ман̃н̃еййа. йо упат̣т̣ха̄ти, там̣ гахетва̄ти идам̣ асса̄сапасса̄сесу йасса екова пат̣хамам̣ упат̣т̣ха̄ти, там̣ сандха̄йа вуттам̣, йасса пана убхопи упат̣т̣хаханти, тена убхайампи гахетва̄ ган̣итаббам̣. йо упат̣т̣ха̄тӣти имина̄ва двӣсу на̄са̄пут̣ава̄тесу йо па̄кат̣о хоти, со гахетабботи ¶ айампи аттхо дӣпитоти гахетаббам̣. пат̣хамам̣ екекасмим̣ упат̣т̣хитепи упалаккхетва̄ ган̣антассева камена убхопи па̄кат̣а̄ хонтӣти а̄ха ‘‘асса̄сапасса̄са̄ па̄кат̣а̄ хонтӣ’’ти. евам̣ сӣгхам̣ сӣгхам̣ ган̣етаббамева̄ти самбандхо. евам̣ сӣгхаган̣ана̄рамбхасса ока̄сам̣ дассетум̣ имасса̄пи пуриманайена ган̣айатотиа̄ди вуттам̣. таттха пуриманайена̄ти дандхаган̣ана̄йа, па̄кат̣а̄ хутва̄ти имина̄ дандхаган̣ана̄йа а̄раддхака̄ле читтасса ависадата̄йа сукхумасса̄са̄дӣнам̣ апа̄кат̣атам̣, паччха̄ висадака̄ле па̄кат̣атан̃ча тесу ча па̄кат̣есу дандхаган̣анам̣ паха̄йа сӣгхаган̣ана̄ ка̄табба̄ти дассети. сӣгхаган̣ана̄йа ниппарийа̄йато нирантараппаватти аппана̄вӣтхийамева, на ка̄ма̄вачаре бхаван̇гантарикатта̄ти а̄ха ‘‘нирантараппаваттам̣ вийа̄’’ти. пуриманайенева̄ти сӣгхаган̣ана̄йа. анто пависантам̣ ва̄там̣ манасикаронто анто читтам̣ павесети на̄ма.
етанти етам̣ асса̄сапасса̄саджа̄там̣. анугамананти пхут̣т̣хат̣т̣ха̄не манасикаран̣амева, на асса̄сапасса̄са̄нам̣ ануваттанам̣, тена̄ха – ‘‘тан̃ча кхо на а̄димаджджхапарийоса̄на̄нугаманавасена̄’’ти. пхусана̄т̣хапана̄васена висум̣ манасика̄ро наттхӣти имина̄ йатха̄ ган̣ана̄йа пхусана̄йа ча манасикароти, евам̣ анубандханам̣ вина̄ кевалам̣ т̣хапана̄йа ча пхусана̄йа ча манасика̄ропи наттхӣти дассентена ган̣анам̣ пат̣исам̣харитва̄ йа̄ва аппана̄ уппаджджати, та̄ва анубандхана̄йа ча пхусана̄йа ча манасикароти, аппана̄йа пана уппанна̄йа анубандхана̄йа т̣хапана̄йа ча манасикароти на̄ма̄ти дӣпитам̣ хоти, ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана анубандхана̄йа вина̄ т̣хапана̄йа манасика̄ро наттхӣти дассанаттхам̣ ‘‘анубандхана̄йа ча пхусана̄йа ча т̣хапана̄йа ча манасикаротӣти вуччатӣ’’ти еттакамева вуттанти гахетаббам̣ ¶ . йа̄ аччанта̄йа на миноти на виниччханати, са̄ ма̄насса самӣпети упама̄нам̣ сиддхаса̄дисена са̄дхйаса̄дханам̣ йатха̄ го вийа гавайоти. пан̇гул̣оти пӣт̣хасаппӣ. дола̄ти пен̇кхоло. кӣл̣атанти кӣл̣анта̄нам̣. упанибандханаттхамбхамӯлети на̄сикаггам̣ мукханимиттан̃ча сандха̄йа вуттам̣. а̄дито пабхутӣти упамеййаттхадассанато пат̣т̣ха̄йа. нимиттанти упанибандхананимиттам̣ на̄сикаггам̣, мукханимиттам̣ ва̄. ана̄рамман̣амекачиттасса̄ти асса̄сапасса̄са̄нам̣ екаккхан̣е аппаваттанато екасса читтасса тайопи а̄рамман̣ам̣ на хонти, нимиттена саха асса̄со пасса̄со ва̄ти двейева екаккхан̣е а̄рамман̣ам̣ ¶ хонтӣти аттхо. аджа̄нато ча тайо дхаммети нимиттам̣ асса̄со пасса̄соти име тайо дхамме а̄рамман̣акаран̣авасена авиндантасса, ча-саддо бйатиреко, тена еван̃ча сати айам̣ анит̣т̣хаппасан̇готи бйатирекам̣ дассети. бха̄вана̄ти а̄на̄па̄нассатибха̄вана̄.
катхам̣ име…пе… висесамадхигаччхатӣти идам̣ париха̄рага̄тха̄йа вуттамеваттхам̣ какачопама̄йа (ма. ни. 1.222 а̄дайо) виваритум̣ пуччха̄т̣хапанам̣. таттха катхам̣-саддо паччекам̣ йоджетаббо ‘‘катхамиме авидита̄…пе… катхам̣ висесамадхигаччхатӣ’’ти. падха̄нанти бха̄вана̄ниппха̄дакам̣ вӣрийам̣. пайоганти нӣваран̣авиккхамбхакам̣ бха̄вана̄нуйогам̣. висесанти арахаттапарийоса̄нависесам̣. падха̄нанти руккхасса чхеданавӣрийам̣. пайоганти тассева чхеданакакирийам̣. кин̃ча̄петтха ‘‘висесамадхигаччхатӣ’’ти упама̄йам̣ на вуттам̣, татха̄пи аттхато йоджетаббамева. йатха̄ руккхотиа̄ди упама̄сам̣санданам̣. на̄сикагге ва̄ мукханимитте ва̄ти дӣгхана̄сико на̄сикагге, итаро мукхам̣ нимийати чха̄дийати етена̄ти мукханимиттанти ладдхана̄ме уттарот̣т̣хе.
идам̣ падха̄нанти йена вӣрийа̄рамбхена ка̄йопи читтампи бха̄вана̄каммасса арахам̣ идха падха̄нанти пхалена хетум̣ дассети. упаккилеса̄ти нӣваран̣а̄. витакка̄ти ка̄мавитакка̄димиччха̄витакка̄, нӣваран̣аппаха̄нена ва̄ пат̣хамаджджха̄на̄дхигамам̣ дассетва̄ витаккӯпасама̄падесена дутийаджджха̄на̄дӣнамадхигамама̄ха. айам̣ пайоготи айам̣ джха̄на̄дхигамасса хетубхӯто каммат̣т̣ха̄на̄нуйогасан̇кха̄то пайого. сам̣йоджана̄ пахӣйантӣти дасапи сам̣йоджана̄ни маггапаапа̄т̣ийа̄ самуччхедавасена пахӣйанти. бйантӣ хонтӣти татха̄ саттапи анусайа̄ бхан̇гаматтассапи анавасесато вигатанта̄ хонти. айам̣ висесоти имам̣ сама̄дхим̣ нисса̄йа ануккамена лаббхама̄но айам̣ сам̣йоджанаппаха̄на̄дико имасса сама̄дхисса висесоти аттхо. евам̣ име тайо дхамма̄тиа̄ди нигаманавачанам̣. парипун̣н̣а̄ти сол̣асаннам̣ ваттхӯнам̣ па̄рипӯрийа̄ саббасо пун̣н̣а̄. анупуббанти ануккамена. паричита̄ти паричин̣н̣а̄. имам̣ локанти кхандха̄дилокам̣ пан̃н̃а̄пабха̄сена пабха̄сети.
идха̄ти ¶ имасмим̣ т̣ха̄не. асса̄ти упама̄бхӯтасса какачасса. а̄найане пайоджананти йоджетаббам̣. нимиттанти пат̣ибха̄ганимиттам̣. авасесаджха̄нан̇гапат̣иман̣д̣ита̄ти витакка̄диавасесаджха̄нан̇гапат̣иман̣д̣ита̄ти ваданти. вича̄ра̄дӣхӣти ¶ пана ваттаббам̣ ниппарийа̄йена витаккасса аппана̄бха̄вато. со хи ‘‘аппана̄ бйаппана̄’’ти ниддит̣т̣хо. еван̃хи сати авасеса-саддо упапанно хоти, витаккасампайогато ва̄ джха̄нан̇гесу падха̄набхӯто сама̄дхи аппана̄ти катва̄ ‘‘авасесаджха̄нан̇гапат̣иман̣д̣ита̄ аппана̄сан̇кха̄та̄ т̣хапана̄ ча сампаджджатӣ’’ти вуттам̣. кассачи пана ган̣ана̄васенева манасика̄рака̄лато пабхутӣти еттха ‘‘ануккамато…пе… паттам̣ вийа хотӣ’’ти упари ваккхама̄но гантхо пура̄н̣апоттхакесу диссати, тасма̄ айам̣ па̄т̣хо еттха̄пи ликхитаббо, лекхака̄нам̣ пана досена гал̣итоти ведитаббо.
ол̣а̄рике асса̄сапасса̄се нируддхетиа̄ди хет̣т̣ха̄ вуттанайампи вичетабба̄ка̄раппаттасса ка̄йасан̇кха̄расса вичайанавидхим̣ дассетум̣ а̄нӣтам̣. десатоти пуббе пхусанавасена гахитат̣т̣ха̄нато. нимиттам̣ пат̣т̣хапетаббанти пуббе гахита̄ка̄ранимиттагга̄хика̄ сан̃н̃а̄ пхусанат̣т̣ха̄не пат̣т̣хапетабба̄. имамева хи аттхавасанти имам̣ анупат̣т̣хахантасса а̄рамман̣асса упат̣т̣ха̄навидхисан̇кха̄там̣ ка̄ран̣ам̣ пат̣ичча. итоти а̄на̄па̄накаммат̣т̣ха̄нато. гаруката̄ ча бха̄вана̄дуккарата̄йа̄ти а̄ха ‘‘гарукабха̄вана’’нти. чаритва̄ти гочарам̣ гахетва̄. нимиттанти уггаханимиттам̣, пат̣ибха̄ганимиттам̣ ва̄. убхайампи хи идха екаджджхам̣ вуттам̣. татха̄ хи тӯлапичуа̄диупаматтайам̣ уггахе йуджджати, сесам̣ убхайаттха.
та̄ракарӯпам̣ вийа̄ти та̄рака̄йа сарӯпам̣ вийа. сан̃н̃а̄на̄ната̄йа̄ти нимиттупат̣т̣ха̄нато пуббе паваттасан̃н̃а̄нам̣ на̄ната̄йа. сан̃н̃аджанти бха̄вана̄сан̃н̃а̄йа парикаппитам̣, на уппа̄дитам̣ авиджджама̄натта̄, тена̄ха ‘‘на̄нато упат̣т̣ха̄тӣ’’ти. евам̣ хотӣти бха̄ванамануйуттасса евам̣ упат̣т̣ха̄ти. еванти евам̣ сати, йатха̄вуттанайена нимитте ева читтасса т̣хапане сатӣти аттхо. ито пабхутӣти ито пат̣ибха̄ганимиттуппаттито пат̣т̣ха̄йа. нимиттети пат̣ибха̄ганимитте. т̣хапайанти т̣хапана̄васена читтам̣ т̣хапанто. на̄на̄ка̄ранти ‘‘чатта̄ро ван̣н̣а̄’’ти евам̣ вуттам̣ на̄на̄ка̄рам̣. вибха̄вайанти вибха̄венто антарадха̄пенто. нимиттуппаттито пат̣т̣ха̄йа хи те а̄ка̄ра̄ аманасикарото антарахита̄ вийа хонти. асса̄сапасса̄сети асса̄се пасса̄се ча йо на̄на̄ка̄ро, там̣ вибха̄вайам̣ асса̄сапасса̄сасамбхӯте ва̄ нимитте читтам̣ т̣хапайам̣ сакам̣ читтам̣ нибандхати на̄ма̄ти ¶ йоджана̄. кечи пана вибха̄вайанти етасса вибха̄венто видитам̣ па̄кат̣ам̣ каронтоти аттхам̣ ваданти, там̣ пуббабха̄гавасена йуджджеййа. айан̃хеттха аттхо – асса̄сапасса̄се на̄на̄ка̄рам̣ ¶ вибха̄венто паджа̄нанто таттха йам̣ ладдхам̣ нимиттам̣, тасмим̣ читтам̣ т̣хапенто ануккамена сакам̣ читтам̣ нибандхати аппетӣти.
килеса̄ти авасесакилеса̄. саннисинна̄йева̄ти аладдханӣваран̣асаха̄йа̄ олӣна̄йева. упача̄рабхӯмийанти упача̄ра̄ваттха̄йам̣. лаккхан̣атоти виккхамбхана̄дисабха̄вато ва̄ аничча̄дисабха̄вато ва̄. гочароти бхиккха̄ча̄рага̄мо. йаттха дуллабха̄ саппа̄йабхиккха̄, со асаппа̄йо, итаро саппа̄йо. бхассанти дасакатха̄ваттхунисситам̣ бхассам̣, там̣ саппа̄йам̣, итарамасаппа̄йам̣. сесесу а̄ва̄са̄дӣсу йаттха йаттха асама̄хитам̣ читтам̣ сама̄дхийати, там̣ там̣ саппа̄йам̣, итарамасаппа̄йанти гахетаббам̣. йасса пана евам̣ саттавидхам̣ асаппа̄йам̣ ваджджетва̄ саппа̄йамева севантассапи аппана̄ на хоти, тена сампа̄детаббам̣ дасавидхам̣ аппана̄косаллам̣ дассенто ваттхувисадакирийа̄тиа̄дима̄ха. таттха ваттхувисадакирийа̄ на̄ма кесанакхаччхедана̄дӣхи аджджхаттикасса сарӣраваттхусса, чӣварасена̄сана̄дидхованапарикамма̄дӣхи ба̄хираваттхусса ча висадабха̄вакаран̣ам̣. еван̃хи н̃а̄н̣ампи висадакиччаниппхаттикарам̣ хоти. индрийасаматтапат̣ипа̄даната̄ на̄ма саддха̄дӣнам̣ индрийа̄нам̣ самабха̄вакаран̣ам̣. нимиттакусалата̄ на̄ма бха̄вана̄йа ладдханимиттасса раккхан̣акосаллам̣. йасмим̣ самайе читтам̣ ниггахетаббантиа̄дӣсу йасмим̣ самайе читтам̣ ачча̄раддхата̄дӣхи ка̄ран̣ехи уддхатата̄йа ниггахетаббам̣, тада̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇га̄дайо тайо абха̄ветва̄ пассаддха̄дӣнам̣ тин̣н̣ам̣ бха̄ванена читтасса нигган̣хана̄ хоти. йада̄сса читтам̣ атиситхилавӣрийата̄дӣхи лӣната̄йа паггахетаббам̣, тада̄ пассаддхисамбоджджхан̇га̄дайо тайо абха̄ветва̄ дхаммавичайа̄дӣнам̣ тин̣н̣ам̣ бха̄ванена читтасса пагган̣ханам̣ хоти. йада̄сса пан̃н̃а̄пайогамандата̄дӣхи нирасса̄дам̣ читтам̣ хоти, тада̄ тасса читтасса ат̣т̣хасам̣вегаваттхупаччавеккхан̣а̄дина̄ (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.418) сампахам̣санасан̇кха̄та̄ сам̣веджана̄ хоти. йада̄ панасса евам̣ пат̣ипаджджанато алӣнам̣ ануддхатам̣ анирасса̄дам̣ а̄рамман̣е самаппаваттам̣ саматхавӣтхипат̣ипаннан̃ча читтам̣ хоти, тада̄ тасса паггаханиггахасампахам̣санесу абйа̄па̄рата̄сама̄паджджанена аджджхупеккхана̄ хоти.
тададхимуттата̄ ¶ на̄ма сама̄дхиадхимуттата̄, сама̄дхининнапон̣апаббха̄рата̄ти аттхо. еттха̄ти етиссам̣ ка̄йа̄нупассана̄йам̣.
па̄рисуддхим̣ паттука̄моти пхалам̣ адхигантука̄мо сама̄паджджитука̄мо ча. таттха саллаккхан̣а̄виват̣т̣ана̄васена пат̣хамам̣ магга̄нантарапхалам̣ адхигантука̄мо. тато парам̣ саллаккхан̣авасена пхаласама̄паттим̣ сама̄паджджитука̄мопӣти еваматтхо гахетаббо. а̄ваджджанасама̄паджджана…пе… васиппаттанти ¶ еттха пат̣иладдхаджха̄нато вут̣т̣ха̄йа витакка̄дӣсу джха̄нан̇гесу екекам̣ а̄ваджджайато бхаван̇гам̣ упаччхиндитва̄ уппанна̄ваджджана̄нантарам̣ витакка̄дӣсу йатха̄ваджджитаджха̄нан̇га̄рамман̣а̄ни ка̄ма̄вачараджавана̄ни бхаван̇гантарита̄ни йада̄ нирантарам̣ паваттанти, атхасса а̄ваджджанавасӣ сиддха̄ хоти. там̣ пана джха̄нам̣ сама̄паджджитука̄мата̄нантарам̣ сӣгхам̣ сама̄паджджанасаматтхата̄ сама̄паджджанавасӣ на̄ма. аччхара̄маттам̣ ва̄ дасаччхара̄маттам̣ ва̄ кхан̣ам̣ джха̄нам̣ т̣хапетум̣ саматтхата̄ адхит̣т̣ха̄навасӣ на̄ма. татхева лахум̣ кхан̣ам̣ джха̄насаман̇гӣ хутва̄ джха̄нато бхаван̇гуппаттивасена вут̣т̣ха̄тум̣ саматтхата̄ вут̣т̣ха̄навасӣ на̄ма. ‘‘еттакамева кхан̣ам̣ сама̄паджджисса̄мӣ’’ти, ‘‘еттакамева кхан̣ам̣ джха̄насаман̇гӣ хутва̄ джха̄нато вут̣т̣хахисса̄мӣ’’ти ча паваттапуббапарикаммабхеденеттха адхит̣т̣ха̄навут̣т̣ха̄навасийо бхинна̄, на сарӯпабхедена, йа̄ ‘‘сама̄паттикусалата̄, вут̣т̣ха̄накусалата̄’’ти вуччанти. паччавеккхан̣авасӣ пана а̄ваджджанавасийа̄ ева вутта̄. паччавеккхан̣авӣтхийан̃хи сӣгхам̣ а̄ваджджануппаттийа̄ а̄ваджджанавасӣ таданантара̄нам̣ джавана̄нам̣ самуппаттийа̄ паччавеккхан̣авасӣти а̄ваджджанавасӣсиддхийа̄ва паччавеккхан̣авасӣ сиддха̄ ева хотӣти ведитабба̄. джха̄нан̇га̄ни париггахетва̄ти джха̄начиттасампайутта̄ни джха̄нан̇га̄ни лаккхан̣а̄дивасена париггахетва̄. тесан̃ча ниссайанти тесам̣ ваттхуниссайа̄нам̣ бхӯта̄нам̣ ниссайам̣. идан̃ча караджака̄йасса ваттхудасакасса бхӯтаниссайатта̄ суттантанайена вуттам̣, на пат̣т̣ха̄нанайена. на хи кала̄пантарагата̄ни бхӯта̄ни кала̄пантарагата̄нам̣ бхӯта̄нам̣ ниссайапаччайа̄ хонти, суттантанайена пана упаниссайапаччайоти ведитабба̄ни. пат̣т̣ха̄не хи асан̇гахита̄ саббе паччайа̄ суттантиканайена упаниссайапаччайе сан̇гайхантӣти ведитаббам̣. там̣нисситарӯпа̄нӣти упа̄да̄рӯпа̄ни. йатха̄париггахитарӯпаваттхудва̄ра̄рамман̣ам̣ ва̄ти еттха йатха̄париггахитакеса̄дирӯпа̄рамман̣ам̣ тато пуббе вуттанайаваттха̄рамман̣ан̃ча танниссайакараджака̄йапааггахамукхена ¶ упат̣т̣хитачаккха̄дидва̄ран̃ча сасампайуттадхаммавин̃н̃а̄н̣ам̣ ва̄ти йоджетаббам̣. камма̄рагаггарӣти камма̄ра̄нам̣ аггидхаманабхаста̄. таджджанти таданурӯпам̣. тасса̄ти на̄марӯпасса. там̣ дисва̄ти авиджджа̄тан̣ха̄дипаччайам̣ дисва̄. кан̇кхам̣ витаратӣти ахосим̣ ну кхо ахам̣ атӣтамаддха̄нантиа̄динайаппаваттам̣ (ма. ни. 1.18; сам̣. ни. 2.20) сол̣асаваттхукам̣ вичикиччхам̣ атиккамати. кала̄пасаммасанавасена̄ти йам̣ кин̃чи рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннантиа̄дина̄ (ма. ни. 1.361; 3.86, 89; а. ни. 4.181) пан̃часу кхандхесу атӣта̄дикот̣т̣ха̄сам̣ екекакала̄пато гахетва̄ аничча̄дивасена саммасанам̣ кала̄пасаммасанам̣, тасса васена. пуббабха̄гети пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхипарийа̄панна̄йа удайаббайа̄нупассана̄йа пуббабха̄ге. обха̄са̄дайоти обха̄со н̃а̄н̣ам̣ пӣти пассаддхи сукхам̣ адхимоккхо паггахо упеккха̄ упат̣т̣ха̄нам̣ никанти ча. таттха адхимоккхоти саддха̄. упат̣т̣ха̄нанти сати. упеккха̄ти татрамаджджхаттата̄. еттха ча обха̄са̄дайо нава никантисан̇кха̄татан̣хупаккилесаваттхута̄йа упаккилеса̄ вутта̄ ¶ , никанти пана упаккилесата̄йа таббаттхута̄йа ча. ниббинданто а̄дӣнава̄нупассана̄пуббан̇гама̄йа ниббида̄нупассана̄йа ниббинданто. мун̃читукамйата̄пат̣исан̇кха̄нупассана̄сан̇кха̄рупеккха̄нуломан̃а̄н̣а̄нам̣ чин̣н̣апарийанте уппаннаготрабхун̃а̄н̣а̄нантарам̣ уппаннена магган̃а̄н̣ена саббасан̇кха̄ресу вираджджанто вимуччанто. пхалаккхан̣е хи вимутто на̄ма вуччати, маггаккхан̣е вимуччантоти. екӯнавӣсатибхедасса̄ти чатуннам̣ маггавӣтхӣнам̣ анантарам̣ паччекам̣ уппаджджантасса маггапхаланибба̄напахӣна̄васит̣т̣хакилеса̄нам̣ пан̃чаннам̣ паччавеккхитабба̄нам̣ васена екӯнавӣсатибхедасса. арахато хи авасит̣т̣хакилеса̄бха̄вена екӯнавӣсатита̄. асса̄ти а̄на̄па̄накаммат̣т̣ха̄никасса.
саппӣтике две джха̄нети пӣтисахагата̄ни чатукканайе две пат̣хамадутийаджджха̄на̄ни. тасса̄ти тена йогина̄. сама̄паттиккхан̣ети сама̄паннаккхан̣е. а̄рамман̣атоти пат̣ибха̄га̄рамман̣аггахан̣амукхена пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти, а̄рамман̣асса пат̣исам̣видитатта̄. а̄рамман̣е хи видите таббисайа̄ читтачетасика̄ дхамма̄ сайам̣ аттано пат̣исам̣видита̄ на̄ма хоти салаккхан̣ато са̄ман̃н̃алаккхан̣ато ча паччха̄ гахан̣е сандеха̄бха̄вато. випассана̄ккхан̣ети випассана̄пан̃н̃а̄йа висайато дассанаккхан̣е. евам̣ пӣтим̣ аничча̄дивасена гахан̣амева асаммохато пӣтипат̣исам̣веданам̣ на̄ма.
дӣгхам̣ ¶ асса̄савасена̄ти дӣгхасса асса̄сасса а̄рамман̣абхӯтасса васена, паджа̄нато са̄ пӣти пат̣исам̣видита̄ хотӣти самбандхо. читтасса екаггатам̣ авиккхепам̣ паджа̄натоти джха̄напарийа̄паннам̣ авиккхепа̄паннам̣ на̄ма читтассекаггатам̣ там̣сампайутта̄йа пан̃н̃а̄йа паджа̄нато. йатхева хи а̄рамман̣амукхена пӣти пат̣исам̣видита̄ хоти, евам̣ там̣сампайуттадхамма̄пи пат̣исам̣видита̄ ева хонтӣти. сати упат̣т̣хита̄ хотӣти дӣгхам̣ асса̄савасена джха̄насампайутта̄ сати тасса а̄рамман̣е упат̣т̣хита̄ тада̄рамман̣аджджха̄непи упат̣т̣хита̄ на̄ма хотӣти. дӣгхам̣ пасса̄савасена̄тиа̄дӣсупи имина̄ва найена аттхо ведитаббо. евам̣ дасситам̣ пӣтипат̣исам̣веданам̣ а̄рамман̣ато асаммохато ча вибха̄гато дассетум̣ а̄ваджджатотиа̄ди вуттам̣. таттха а̄ваджджатоти джха̄нам̣ а̄ваджджантасса. са̄ пӣтӣти са̄ джха̄напарийа̄панна̄ пӣти. джа̄натоти сама̄паннаккхан̣е а̄рамман̣амукхена джа̄нато, тасса са̄ пӣти пат̣исам̣видита̄ хотӣти самбандхо. пассатоти дассанабхӯтена н̃а̄н̣ена джха̄нато вут̣т̣ха̄йа пассантасса. паччавеккхатоти джха̄нам̣ паччавеккхантасса. читтам̣ адхит̣т̣хахатоти ‘‘еттакам̣ велам̣ джха̄насаман̇гӣ бхависса̄мӣ’’ти джха̄начиттам̣ адхит̣т̣хахантасса. евам̣ пан̃чаннам̣ васибха̄ва̄нам̣ васена джха̄насса паджа̄нанамукхена а̄рамман̣ато пӣтийа̄ пат̣исам̣ведана̄ дассита̄. адхимуччатоти саддахантасса, саматхавипассана̄васена̄ти адхиппа̄йо. вӣрийам̣ пагган̣хатотиа̄дӣсупи есева найо. абхин̃н̃еййанти висит̣т̣ха̄йа пан̃н̃а̄йа джа̄нитаббам̣ чатусаччам̣ випассана̄пан̃н̃а̄пуббан̇гама̄йа маггапан̃н̃а̄йа ¶ абхиджа̄натотиа̄ди йоджана̄. евам̣ парин̃н̃еййантиа̄дӣсупи париджа̄натотиа̄дина̄ йоджана̄ ведитабба̄. таттха парин̃н̃еййанти дуккхасаччам̣. авасесапада̄нӣти сукхапат̣исам̣ведӣ читтасан̇кха̄рапат̣исам̣ведӣти пада̄ни.
ведана̄дайоти а̄ди-саддена сан̃н̃а̄ гахита̄, тена̄ха ‘‘две кхандха̄’’ти. випассана̄бхӯмидассанаттханти ка̄йикасукха̄дисӣсена пакин̣н̣акасан̇кха̄радассанато вуттам̣ саматхе ка̄йикасукха̄бха̄вато. соти пассамбханапарийа̄йена вутто ниродхо. вуттанайена̄ти имасса хи бхиккхуно пуббе апариггахитака̄летиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.165) ка̄йасан̇кха̄ре вуттанайена. пӣтисӣсена ведана̄ вутта̄ти пӣтиападесена ведана̄ вутта̄, сукхаггахан̣ато ¶ ведана̄нупассана̄пасан̇гатоти адхиппа̄йо. двӣсу читтасан̇кха̄рападесӯти ‘‘читтасан̇кха̄рапат̣исам̣ведӣ пассамбхайам̣ читтасан̇кха̄ра’’нти имесу двӣсу кот̣т̣ха̄сесу. сан̃н̃а̄сампайутта̄ ведана̄ти ведана̄нупассана̄бха̄вато вуттам̣. читтапат̣исам̣ведита̄ ведитабба̄ти а̄рамман̣ато асаммохатотиа̄дина̄ вуттанайам̣ сандха̄йа вуттам̣. читтанти джха̄насампайуттам̣ випассана̄сампайуттан̃ча читтам̣. а̄модетӣти сампайутта̄йа пӣтийа̄ джха̄нависайа̄йа модети. випассана̄ккхан̣етиа̄дина̄ вуттабхан̇га̄нупассанаккхан̣е.
а̄на̄па̄нассатисама̄дхикатха̄ван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
167. йадипи арийа̄ нева аттана̄ва атта̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ва̄ джӣвита̄ воропенти, на̄пи парехи сама̄дапенти, татха̄пи йатха̄вуттехи тӣхи пака̄рехи мата̄нам̣ путхуджджана̄нам̣ антаре мигалан̣д̣икена ма̄рита̄нам̣ арийапуггала̄нампи аттхита̄йа ‘‘арийапуггаламиссакатта̄’’ти вуттам̣. атха ва̄ путхуджджанака̄ле аттана̄ва атта̄нам̣ гха̄тетва̄ маран̣асамайе випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арийамаггам̣ пат̣илабхитва̄ мата̄нампи саббха̄вато евам̣ вуттанти гахетаббам̣.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄
172. бйан̃джане а̄дарам̣ акатва̄ти джа̄нитва̄ сан̃джа̄нитва̄тиа̄дина̄ бйан̃джана̄нурӯпам̣ авуттатта̄ вуттам̣. па̄н̣оти джа̄нантоти идам̣ мануссоти аджа̄нитва̄пи кевалам̣ саттасан̃н̃а̄йа ева па̄ра̄джикабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣. вадхакачетана̄васена чететва̄ти ‘‘имам̣ ма̄ремӣ’’ти вадхакачетана̄йа чинтетва̄. пакаппетва̄ти ‘‘вадха̄ми на’’нти евам̣ читтена париччхиндитва̄. абхивитаритва̄ти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄, тена̄ха ‘‘нира̄сан̇качиттам̣ песетва̄’’ти. сикха̄ппатто аттхоти сан̃чичча̄ти пуббака̄лакирийа̄васена ¶ вуттассапи вӣтиккамабхӯтасса апарака̄лакирийа̄йуттадассанена кот̣иппатто аттхо. джа̄тиун̣н̣а̄ на̄ма тадахуджа̄таел̣акасса ломам̣. евам̣ ван̣н̣аппат̣ибха̄ганти евам̣ ван̣н̣асан̣т̣ха̄нам̣. тато ва̄ уддханти дутийасатта̄ха̄дӣсу аббуда̄дибха̄ваппаттам̣ сандха̄йа вуттам̣. парихӣнавегасса санта̄насса паччайо хотӣти ¶ сахака̄рӣпаччайо хоти, на джанако. каммамева хи кхан̣е кхан̣е уппаджджама̄на̄нам̣ каммаджарӯпа̄нам̣ джанакапаччайо, тан̃ча паваттийам̣ пуббе уппаджджитва̄ т̣хитам̣ анупахатам̣ чатусантатирӯпам̣ сахака̄рӣпаччайам̣ лабхитва̄ва ка̄тум̣ саккоти, на ан̃н̃атха̄, йена кеначи виродхипаччайена нируддхачаккха̄диппаса̄да̄нам̣ пуггала̄нам̣ виджджама̄нампи каммам̣ чаккха̄дикам̣ джанетум̣ на саккотӣти сиддхамева хоти.
атипа̄тентоти атипа̄тенто вина̄сенто. вуттапака̄рамева̄ти джӣвитиндрийа̄типа̄танавидха̄нам̣ вуттаппака̄рамева. сарасенева патанасабха̄васса сан̣икам̣ патитум̣ адатва̄ атӣва па̄танам̣ сӣгхапа̄танам̣ атипа̄то, па̄н̣асса атипа̄то па̄н̣а̄типа̄то. а̄тхаббан̣ика̄ти атхаббан̣аведино. атхаббан̣анти атхаббан̣аведавихитам̣. мантам̣ пайоджентӣти алон̣абходжанадаббасайанасуса̄нагамана̄дӣхи пайогехи мантам̣ париваттенти, тена йатхиччхитапа̄н̣авадха̄дипхалам̣ упападжджати, тасма̄ там̣ ка̄йавачӣкаммесу павит̣т̣хам̣. ӣтинти пӣл̣ам̣. упаддаванти тато адхикатарам̣ пӣл̣ам̣. паджджараканти висамаджджарам̣. сӯчиканти сӯчӣхи вийа виджджхама̄нам̣ сӯлам̣. висӯчиканти сасӯлам̣ а̄ма̄тиса̄рам̣. паккхандийанти ратта̄тиса̄рам̣. виджджам̣ париваттетва̄ти гандха̄равиджджа̄дикам̣ аттано виджджам̣ катӯпача̄рам̣ мантапат̣ханаккамена париджаппитва̄. техӣти техи ваттхӯхи. пайоджананти паваттанам̣. ахо вата̄йанти айам̣ там̣ куччхигатам̣. габбханти идам̣ куччхигатам̣ габбхам̣. кулумбасса̄ти габбхасса, кулассева ва̄, кут̣умбасса̄ти вуттам̣ хоти. бха̄вана̄майиддхийа̄ти адхит̣т̣ха̄ниддхим̣ сандха̄йа вуттам̣. там̣ тесам̣ иччха̄маттанти суттаттхато на саметӣти адхиппа̄йо. атхаббан̣иддхивасенева хи сутте ‘‘иддхима̄ четовасиппатто’’ти вуттам̣, на бха̄вана̄майиддхивасена̄ти дат̣т̣хаббам̣.
итаратха̄ти парийесеййа̄ти падасса гавесанаматтамева йатха̄рутавасена аттхо сийа̄, тада̄ парийит̣т̣хаматтена парийеситва̄ саттха̄дӣнам̣ ладдхаматтена̄ти аттхо. сасанти хим̣санти етена̄ти саттханти вадхопакаран̣асса па̄са̄н̣араджджуа̄дино саббасса̄пи на̄манти а̄ха лагул̣а̄тиа̄ди. лагул̣анти муггарассетам̣ адхивачанам̣. саттхасан̇гахоти ма̄тика̄йам̣ саттхаха̄раканти еттха вуттасаттхасан̇гахо. парато вуттанайатта̄ти парато ¶ нигаманавасена вуттасса дутийападасса падабха̄джане вуттанайатта̄. читтасаддасса аттхадӣпанаттхам̣ вуттоти читта-саддасса вичитта̄дианекаттхависайатта̄ итарехи ниваттетва̄ вин̃н̃а̄н̣аттхам̣ нийаметум̣ вутто.
174. каммуна̄ ¶ баджджхатӣти па̄н̣а̄типа̄такаммуна̄ баджджхати, там̣ каммамасса сиддханти аттхо. убхайатха̄пӣти уддисака̄нуддисакавасена. паччха̄ ва̄ тена рогена̄ти етена ана̄гатампи джӣвитиндрийам̣ а̄раббха па̄н̣а̄типа̄тасса паваттим̣ дассети. еван̃ча ‘‘йада̄ саккоти, тада̄ там̣ джӣвита̄ воропехӣ’’ти а̄н̣аттийа̄ чирена самиддхийампи а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄н̣а̄типа̄то. опа̄такхан̣ана̄дитха̄варапайогесу пайогакаран̣ато паччха̄ гахитапат̣исандхикасса̄пи саттасса маран̣е па̄н̣а̄типа̄то ча ана̄гата̄рамман̣о упапанно хоти. йам̣ пана сиккха̄падавибхан̇ге ‘‘пан̃ча сиккха̄пада̄ни паччуппанна̄рамман̣а̄йева̄’’ти вуттам̣, там̣ па̄н̣а̄типа̄та̄дито виратим̣ сандха̄йа вуттам̣, на па̄н̣а̄типа̄та̄динти гахетаббам̣. ан̃н̃ачиттена̄ти ама̄ретука̄мата̄читтена. дутийаппаха̄рена маратӣти пат̣хамаппаха̄рам̣ вина̄ дутийенева маратӣти аттхо. пат̣хамаппаха̄ренева̄ти пат̣хамаппаха̄расамут̣т̣ха̄пакачетана̄ккхан̣ейева̄ти аттхо. кин̃ча̄пи пат̣хамаппаха̄ро сайамева на саккоти ма̄ретум̣, дутийам̣ пана лабхитва̄ сакконто джӣвитавина̄сахету хоти, тасма̄ пат̣хамаппаха̄рам̣ вина̄ маран̣асса асиддхатта̄ ‘‘пайого тена ча маран̣а’’нти имина̄ сам̣санданато пат̣хамаппаха̄ренева каммабаддхо йутто, на дутийена тасса ан̃н̃ачиттена диннатта̄. йатха̄ четтха, евам̣ ан̃н̃ена пуггалена дутийаппаха̄рада̄на̄дӣсу вийа. йади пана дутийаппаха̄рада̄йакасса̄пи пуггаласса вадхакачетана̄ аттхи, тасса̄пи аттано пайогена̄пи мататта̄ пайогаккхан̣е па̄н̣а̄типа̄тоти ведитаббам̣.
камма̄паттибйаттибха̄ваттханти а̄нантарийа̄дикаммавибха̄гасса па̄ра̄джика̄диа̄паттивибха̄гасса ча па̄кат̣абха̄ваттхам̣. ‘‘ел̣акам̣ ма̄ремӣ’’ти випарӣтаггахан̣епи ‘‘има’’нти йатха̄нипаннассева параматтхато гахитатта̄ йатха̄ваттхукам̣ каммабаддхо хотийева̄ти а̄ха имам̣ ваттхунтиа̄ди. гха̄тако ча хотӣти па̄н̣а̄типа̄такаммена баддхоти аттхо. ма̄та̄дигун̣амаханте а̄раббха паваттавадхакачетана̄йа ¶ маха̄са̄ваджджата̄йа вуттам̣ ‘‘идха пана четана̄ да̄рун̣а̄ хотӣ’’ти.
лохитаканти лохитамаккхитам̣. каммам̣ каронтети йуддхакаммам̣ каронте. йатха̄дхиппа̄йам̣ гатети йодхам̣ виджджхитва̄ питари виддхе, йодхам̣ пана авиджджхитва̄ кевалам̣ питари виддхепи висан̇кето наттхийева питарипи вадхакачиттасса аттхита̄йа, кевалам̣ йодхе виддхепи есева найо. а̄нантарийам̣ пана наттхӣти питувисайам̣ па̄н̣а̄типа̄такаммам̣ наттхӣти аттхо.
евам̣ виджджха̄ти евам̣ па̄дехи бхӯмийам̣ т̣хатва̄ евам̣ дханум̣ гахетва̄ а̄кад̣д̣хитва̄тиа̄дина̄ виджджханаппака̄расиккха̄панамукхена а̄н̣а̄петӣти аттхо. евам̣ пахара̄ти дал̣хам̣ асим̣ гахетва̄ евам̣ пахара. евам̣ гха̄техӣти евам̣ каммака̄ран̣ам̣ катва̄ ма̄рехи. таттака̄ убхиннам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄ти ануддиситва̄ ¶ йесам̣ кесан̃чи ма̄ран̣аттха̄йа убхохи пайогасса кататта̄ вуттам̣. саче хи а̄н̣а̄пако ‘‘евам̣ виддхе асуко евам̣ маратӣ’’ти сан̃н̃а̄йа ‘‘евам̣ виджджха̄’’ти а̄н̣а̄пети, нийамитассева маран̣е а̄н̣а̄пакасса каммабаддхоти ваданти. саче а̄н̣атто ‘‘асука’’нти нийаметва̄ уддисса сарам̣ кхипати, а̄н̣а̄пако анийаметва̄ а̄н̣а̄пети, а̄н̣а̄пакасса йесам̣ кесан̃чи маран̣епи каммабаддхо, а̄н̣аттасса пана нийамитамаран̣ейева̄ти ведитаббам̣. маджджхети хаттхино пит̣т̣хино маджджхе. етена̄ти адхит̣т̣хахитва̄ а̄н̣а̄петӣтиа̄дипа̄л̣ивачанена. таттха̄ти а̄н̣аттикапайоге.
кин̃ча̄пи кирийа̄висесо ат̣т̣хакатха̄су ана̄гато, па̄л̣ийам̣ пана ‘‘евам̣ виджджха, евам̣ пахара, евам̣ гха̄техӣ’’ти (па̄ра̄. 174) кирийа̄висесасса пара̄мат̣т̣хатта̄ а̄чарийапарампара̄ а̄гатам̣ кирийа̄висесампи па̄л̣исам̣санданато гахетва̄ дассенто апаро найотиа̄дима̄ха. виджджхананти усусаттиа̄дӣхи виджджханам̣. чхедананти асиа̄дӣхи хаттхапа̄да̄диччхеданам̣. бхедананти муггара̄дӣхи сӣса̄дибхеданам̣ двидха̄каран̣ам̣. сан̇кхамун̣д̣аканти сӣсакат̣а̄хе чаммам̣ саха кесехи уппа̄т̣етва̄ тхӯласаккхара̄хи сӣсакат̣а̄хам̣ гхам̣ситва̄ сан̇кхаван̣н̣акаран̣авасена сан̇кхамун̣д̣акаммакаран̣ам̣. евама̄дӣти а̄ди-саддена бил̣ан̇гатха̄лика̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. уре пахаритва̄ пит̣т̣хийам̣ пахаритва̄ гӣва̄йам̣ пахаритва̄тиа̄дина̄ сарӣра̄вайаваппадесесу пахаран̣авиджджхана̄динийамопи кирийа̄висесейева сан̇гайхати ат̣т̣хакатха̄су сан̇кхамун̣д̣ака̄дисарӣраппадесависайа̄йапи гха̄тана̄йа таттха ¶ павеситатта̄, йам̣ пана са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄ра̄джикакан̣д̣а 2.174 пайогакатха̄ван̣н̣ана̄) пурато пахаритва̄ ма̄рехӣтиа̄дикасса ат̣т̣хакатха̄па̄т̣хасса ‘‘пуримапасса̄дӣнампи ваттхусабха̄гато ваттхуггахан̣енева гахан̣анти а̄ха пурато пахаритва̄тиа̄дӣ’’ти евамадхиппа̄йакатханам̣, там̣ сан̇кхамун̣д̣ака̄дикасса сарӣраппадесе каммака̄ран̣а̄каран̣асса ат̣т̣хакатха̄йа кирийа̄висесависайе вуттатта̄ на йуджджати. йатха̄н̣аттам̣ мун̃читва̄ пуггалантарама̄ран̣амева хи ваттхувисам̣ва̄до, на пахаритум̣ а̄н̣аттам̣ сарӣраппадесависам̣ва̄данам̣, тена̄ха ‘‘ваттхум̣ висам̣ ва̄детва̄…пе… тато ан̃н̃ам̣ ма̄рети. пурато пахаритва̄ ма̄рехӣти ва̄…пе… наттхи каммабаддхо’’ти, идам̣ пана йатха̄н̣аттаваттхусмимпи кирийа̄висесависан̇кетена каммабаддха̄бха̄вам̣ дассетум̣ вуттанти пан̃н̃а̄йати. тена ‘‘ваттхум̣ ависам̣ва̄детва̄ ма̄рентӣ’’ти еттакамева аватва̄ ‘‘йатха̄н̣аттийа̄’’ти кирийа̄висесанийамопи дассито, итаратха̄ йатха̄н̣аттийа̄ти вачанасса нираттхаката̄паттито. ваттхуниддесе ча ‘‘ваттхӯти ма̄ретаббо сатто’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.174) еттакамева вуттам̣, на пана ‘‘йатха̄н̣аттасса пахаритаббасарӣраппадесопӣ’’ти вуттам̣. тасма̄ пурато пахаран̣а̄дипи кирийа̄висесе ева сан̇гайхатӣти амха̄кам̣ кханти, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. ваттхувисесена̄ти ма̄туа̄диматасаттависесена. ¶ каммависесоти а̄нантарийа̄дикаммависесо. а̄паттивисесоти па̄ра̄джика̄диа̄паттивисесо.
йада̄ када̄чи пуббан̣хети а̄н̣аттадивасато ан̃н̃ассапи йасса кассачи дивасасса пуббан̣хе. етам̣ га̄ме т̣хитанти га̄мо пуггаланийаманаттхам̣ вутто, на ока̄санийаманаттхам̣, тасма̄ ‘‘йаттха каттхачи ма̄рети, наттхи висан̇кето’’ти вуттам̣, етена ка̄лока̄саа̄вудхаиайа̄патхакирийа̄висеса̄нам̣ нийамиччха̄йа асати йена кеначи пака̄рена маран̣амева иччхантасса а̄н̣а̄пакасса мукха̄рул̣хавасена вуттасса десака̄ла̄динийамасса висан̇кетепи каммабаддхойева̄ти н̃а̄питам̣ хоти. йо пана читтена йаттха каттхачи йада̄ када̄чи йена кеначи пака̄рена маран̣амева иччхантопи ка̄ла̄дивисан̇кетена акусалато чоданато ва̄ муччитука̄мо лесена ка̄ла̄динийамам̣ кароти, тасса мануссавиггахапа̄ра̄джикато парийа̄йена амуччанато ка̄ла̄дивисан̇кетепи каммабаддхова̄ти гахетва̄ вича̄ран̣ато гахетаббам̣, кечи панетам̣ на иччханти, вӣмам̣ситаббам̣. тун̣д̣ена̄ти ¶ аггакот̣ийа̄. тхаруна̄ти кхаггамут̣т̣хина̄. етам̣ гаччхантанти гаманена пуггалова нийамито, на ирийа̄патхо, тена̄ха ‘‘наттхи висан̇кета’’нти.
‘‘дӣгхам̣ ма̄рехӣ’’ти вуттепи дӣгхасан̣т̣ха̄на̄нам̣ бахубха̄вато ‘‘иттханна̄мам̣ еварӯпан̃ча дӣгха’’нти ан̃н̃есам̣ аса̄дха̄ран̣алаккхан̣ена аниддит̣т̣хатта̄ ‘‘анийаметва̄ а̄н̣а̄петӣ’’ти вуттам̣, тенева̄ха ‘‘йам̣ кин̃чи та̄дисам̣ ма̄ремӣ’’ти. еттха ча читтена бахӯсу дӣгхасан̣т̣ха̄несу екам̣ нийаметва̄ вуттепи ва̄ча̄йа анийамитатта̄ ан̃н̃асмим̣ та̄дисе ма̄рите наттхи висан̇кетоти ваданти. атта̄нам̣ мун̃читва̄ парапа̄н̣имхи па̄н̣асан̃н̃ита̄лаккхан̣асса ан̇гасса абха̄вато неваттхи па̄н̣а̄типа̄тоти а̄ха ‘‘а̄н̣а̄пако муччатӣ’’ти. атта̄нам̣ уддисса ‘‘асукат̣т̣ха̄не нисинна’’нти ока̄санийаме тасмим̣ падесе нисиннасса йасса кассачи джӣвитиндрийам̣ а̄раббха вадхакачиттам̣ уппаджджатӣти вуттам̣ ‘‘нева вадхако муччати на а̄н̣а̄пако’’ти. ока̄сан̃хи нийаметва̄ ниддисанто тасмим̣ ока̄се нисиннам̣ ма̄ретука̄мо хоти, сайам̣ пана тада̄ таттха наттхи, тасма̄ ока̄сена саха таттха нисиннассева джӣвитиндрийам̣ а̄рамман̣ам̣ хоти, на аттаноти гахетаббам̣. саче пана сайам̣ таттхева нисӣдитва̄ аттано нисиннат̣т̣ха̄намева нийаметва̄ ‘‘ма̄рехӣ’’ти вуттепи ан̃н̃о таттха нисинно ма̄рийати, тасса̄пи аттанопи джӣвитам̣ а̄раббха вадхакачетана̄ паваттати, парасмим̣ таттха ма̄рите а̄н̣а̄пакасса каммабаддхоти гахетаббам̣. еварӯпе т̣ха̄не читтаппаваттинийамо буддхависайо, на ан̃н̃есам̣ висайоти а̄ха ‘‘тасма̄ еттха на ана̄дарийам̣ ка̄табба’’нти.
евам̣ ¶ а̄н̣а̄пентасса а̄чарийасса та̄ва дуккат̣анти саче а̄н̣аттико йатха̄дхиппа̄йам̣ на гаччхати, а̄чарийасса а̄н̣аттиккхан̣е дуккат̣ам̣. саче пана со йатха̄дхиппа̄йам̣ гаччхати, йам̣ парато тхуллаччайам̣ вуттам̣, а̄н̣аттиккхан̣е тадева хоти. атха со авассам̣ гха̄тети, йам̣ парато ‘‘а̄патти саббесам̣ па̄ра̄джикасса̄’’ти (па̄ра̄. 174) вуттам̣, тато имасса а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣ хоти, на дуккат̣атхуллаччайа̄нӣти гахетаббам̣. тесампи дуккат̣анти буддхараккхита̄дӣнампи а̄рочанапаччайа̄ дуккат̣ам̣, идан̃ча йатха̄н̣аттивасена сан̇гхараккхитасса джӣвита̄ воропане асати йуджджати, воропане сати тесампи а̄рочанаккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. пат̣иггахитаматтети идам̣ авассам̣ пат̣иггахан̣асабха̄вадӣпанаттхам̣ вуттам̣, на пат̣иггахитаккхан̣ейева тхуллаччайанти ¶ дассанаттхам̣. саче хи со авассам̣ пат̣иггахессати, каммам̣ пана на ниппха̄дессати, тада̄ а̄чарийасса а̄н̣аттиккхан̣ейева тхуллаччайам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣.
мӯлат̣т̣хассева дуккат̣анти идам̣ маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатанайадассанаматтам̣, на панетам̣ аттана̄ адхиппетам̣, тена̄ха евам̣ сантетиа̄ди, евам̣ маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайена аттхе сатӣти аттхо. пат̣иггахан̣е а̄паттийева на сийа̄ти вадхакасса ‘‘са̄дху сут̣т̣хӯ’’ти маран̣апат̣иггахан̣е дуккат̣а̄патти нева сийа̄, евам̣ анол̣а̄рикависайепи та̄ва дуккат̣ам̣, киман̇гам̣ пана маран̣апат̣иггахан̣ети дассанаттхам̣ сан̃чариттапат̣иггахан̣а̄ди нидасситам̣. ‘‘ахо вата иттханна̄мо хато асса̄’’ти евам̣ маран̣а̄бхинанданадассанаттхам̣ сан̃чариттапат̣иггахан̣а̄дибхинандане дуккат̣е сати пагева ‘‘ахам̣ там̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти маран̣апат̣иггахан̣ети адхиппа̄йо. пат̣игган̣хантассеветам̣ дуккат̣анти авадха̄ран̣ена сан̇гхараккхитасса пат̣иггахан̣апаччайа̄ мӯлат̣т̣хасса наттхева а̄паттӣти дассети, висан̇кетатта̄ пат̣хамам̣ а̄н̣аттадуккат̣амевасса хоти. кечи пана ‘‘мӯлат̣т̣хасса̄пи дуккат̣амева̄’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣ екена пайогена двиннам̣ дуккат̣а̄нам̣ асамбхава̄. пуриманайети саманантара̄тӣте ависаккийадӯтаниддесе. етанти дуккат̣ам̣. ока̄са̄бха̄вена̄ти мӯлат̣т̣хасса тхуллаччайасса вуччама̄натта̄ пат̣игган̣хантасса дуккат̣ам̣ на вуттам̣ ока̄са̄бха̄вена, на пана а̄паттиабха̄ватоти адхиппа̄йо.
175. сайам̣ сан̇гхаттхератта̄ ‘‘упат̣т̣ха̄нака̄ле’’ти вуттам̣. ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа дуккат̣анти ‘‘йо кочи мама вачанам̣ сутва̄ имам̣ ма̄ретӯ’’ти имина̄ адхиппа̄йена аватва̄ кевалам̣ маран̣а̄бхинанданавасенева вуттатта̄ чора̄пи на̄ма там̣ на ханантӣтиа̄дива̄ча̄йапи дуккат̣амева вуттам̣. двиннам̣ уддисса̄ти две уддисса, двиннам̣ ва̄ маран̣ам̣ уддисса. убхо уддисса маран̣ам̣ сам̣ван̣н̣ентасса пайогасамут̣т̣ха̄пика̄йа четана̄йа екаттепи ‘‘две па̄н̣а̄типа̄та̄’’ти ваттаббата̄сан̇кха̄там̣ балавабха̄вам̣ а̄паджджитва̄ пат̣исандхипаваттӣсу маха̄випа̄катта̄ ‘‘акусалара̄сӣ’’ти вуттам̣, бахӯ уддисса маран̣асам̣ван̣н̣анепи ¶ есева найо. таттака̄ па̄н̣а̄типа̄та̄ти йаттака̄ сам̣ван̣н̣анам̣ сутва̄ мариссанти, таттака̄нампи ваттама̄нам̣ ана̄гатан̃ча джӣвитиндрийам̣ саббам̣ а̄ламбитва̄ва четана̄йа паваттанато ¶ таттака̄ па̄н̣а̄типа̄та̄ хонти, таттака̄хи четана̄хи да̄таббам̣ паваттивипа̄кам̣ ека̄ва са̄ четана̄ да̄тум̣ саккотӣти аттхо, пат̣исандхивипа̄кам̣ пана сайан̃ча пубба̄парачетана̄ ча екекамева да̄тум̣ саккотӣти гахетаббам̣.
176. йесам̣ хаттхатоти йесам̣ н̃а̄такапава̄рита̄дӣнам̣ хаттхато, идан̃ча бхиккхуно рӯпийамӯласса абха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣, аттанова дханан̃че, сайамева мӯлам̣ гахетва̄ мун̃чати, мӯлам̣ пана аггахетва̄пи поттхакасса поттхакаса̄мино сантакатта̄па̄данамеветтха пама̄н̣анти гахетаббам̣. лекха̄дассанакотӯхалака̄ти сундараккхарам̣ дисва̄ ва̄ ‘‘кӣдисам̣ ну кхо поттхака’’нти ва̄ олокетука̄ма̄.
па̄н̣а̄типа̄тасса пайогатта̄ти сарӣрато па̄н̣авийоджанасса нит̣т̣ха̄пакапайогатта̄. опа̄такхан̣анаттхам̣ пана куда̄ла̄диаттха̄йа айобӣджасамут̣т̣ха̄панаттхам̣ акаппийапатхавим̣ ва̄ куда̄ладан̣д̣а̄дӣнам̣ аттха̄йа бхӯтага̄мам̣ викопентасса па̄читтийамева. па̄н̣а̄типа̄тапайогатта̄бха̄ва̄ адинна̄да̄напуббапайаоге вийа дутийапарийесана̄дӣсупи еттха дуккат̣ат̣т̣ха̄не дуккат̣ам̣, муса̄ва̄да̄дипа̄читтийат̣т̣ха̄не па̄читтийамева̄ти гахетаббам̣. пама̄н̣ети аттана̄ саллаккхите пама̄н̣е. таччхетва̄ти уннатаппадесам̣ таччхетва̄. пам̣супаччхинти саббантимам̣ пам̣супаччхим̣. еттакам̣ аланти нит̣т̣ха̄петука̄мата̄йа саббантимапайаогаса̄дхика̄ четана̄ саннит̣т̣ха̄пакачетана̄, маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘екасмим̣ дивасе авӯпасантенева пайогена кхан̣итва̄ нит̣т̣ха̄пентам̣ сандха̄йа саббантима̄ саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ вутта̄, итара̄су пана ат̣т̣хакатха̄су ‘‘имасмим̣ патитва̄ марантӯ’’ти адхиппа̄йена екасмим̣ дивасе кин̃чи кхан̣итва̄ апарасмимпи дивасе тато кин̃чи кин̃чи кхан̣итва̄ нит̣т̣ха̄пентам̣ сандха̄йа вуттанти евам̣ ат̣т̣хакатха̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃авиродхо н̃а̄таббо. аттано дхаммата̄йа̄ти аджа̄нитва̄, паккхалитва̄ ва̄. араханта̄пи сан̇гахам̣ гаччхантӣти ан̃н̃ехи па̄тийама̄на̄нам̣ амаритука̄ма̄нампи араханта̄нам̣ маран̣ам̣ самбхаватӣти вуттам̣. пуриманайети ‘‘маритука̄ма̄ идха мариссантӣ’’ти вуттанайе. висан̇кетоти маритука̄ма̄нам̣ ма̄ретука̄ма̄нан̃ча уддисса кхататта̄ амаритука̄ма̄нам̣ маран̣е каммабаддхо наттхӣти аттхо.
таттха ¶ патитам̣ бахи нӣхаритва̄ти идам̣ таттха патанапаччайа̄ маран̣асса паваттатта̄ вуттам̣. а̄ва̄т̣е патитва̄ тхокам̣ чира̄йитва̄ гаччхантам̣ гахетва̄ ма̄рите таттха патитарогена пӣл̣итасса гаччхато ¶ паккхалитва̄ па̄са̄н̣а̄дӣсу патанена̄пи маран̣епи опа̄такхан̣ако на муччатӣти ведитаббам̣. амаритука̄ма̄ ва̄ти адхиппа̄йасса самбхавато опапа̄тике уттаритум̣ асаккун̣итва̄ матепи па̄ра̄джикам̣ вуттам̣. ‘‘ниббаттитва̄’’ти вуттатта̄ патанам̣ на диссатӣти че? таттхасса ниббаттийева патананти наттхи виродхо. йасма̄ ма̄туйа̄ патитва̄ париваттиталин̇га̄йа мата̄йа со ма̄тугха̄тако хоти, на кевалам̣ мануссапурисагха̄тако, тасма̄ патитассева васена а̄паттӣти адхиппа̄йена ‘‘патанарӯпам̣ пама̄н̣а’’нти вуттам̣, идам̣ пана ака̄ран̣ам̣ ‘‘лин̇ге париваттепи екасанта̄наттасса авигататта̄. мануссабхӯтам̣ ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄ апи париватталин̇гам̣ джӣвита̄ воропентасса каммам̣ а̄нантарийа’’нти хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. йена пана сабха̄вена сатта̄ джа̄йанти, тенева маранти, сова тесам̣ рӯпантараггахан̣епи сабха̄воти ‘‘маран̣арӯпамева пама̄н̣ам̣, тасма̄ па̄читтийа’’нти вутто. паччхимо ва̄до пама̄н̣ам̣, евам̣ санте па̄л̣ийам̣ ‘‘йаккхо ва̄ пето ва̄ тираччха̄нагатамануссавиггахо ва̄ тасмим̣ патати, а̄патти дуккат̣асса. патите дуккха̄ ведана̄ уппаджджати, а̄патти дуккат̣асса. марати, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти касма̄ вуттанти че? на̄йам̣ досо. ‘‘йаккхо ва̄ пето ва̄’’ти хи пат̣хамам̣ сакарӯпам̣ дассетва̄ рӯпантарам̣ гахетва̄пи т̣хитейева йаккхапете дассетум̣ ‘‘тираччха̄нагатамануссавиггахо ва̄’’ти вуттам̣. тасма̄ тираччха̄нагатавиггахо мануссавиггахо ва̄ йаккхо ва̄ пето ва̄ти еваметтха йоджана̄ ка̄табба̄. кечи пана ‘‘мануссавиггахена т̣хитатираччха̄нагата̄нам̣ а̄вен̣икам̣ катва̄ тхуллаччайам̣ вуттам̣ вийа диссатӣ’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣ тираччха̄но ва̄ мануссавиггахоти ваттаббато, ат̣т̣хакатха̄су ча имасса висесасса авуттатта̄. йаккхапетарӯпена матепи есева найоти имина̄ маран̣арӯпассева пама̄н̣атта̄ тхуллаччайам̣ атидисати.
мудха̄ти амӯлена. со ниддосоти тена таттха катапайогасса абха̄вато, йади пана сопи таттха кин̃чи кароти, на муччати ева̄ти дассенто евам̣ патита̄тиа̄дима̄ха. таттха еванти евам̣ майа̄ катети аттхо ¶ . на нассиссантӣти адассанам̣ на гамиссанти, на пала̄йиссантӣти адхиппа̄йо. сууддхара̄ ва̄ бхависсантӣти идам̣ гамбхӣрасса опа̄тасса пӯран̣е пайоджанадассанам̣. утта̄не кате опа̄те сӣгхам̣ амхехи гахетва̄ ма̄ретум̣ сууддхара̄ бхависсантӣти адхиппа̄йо. виппат̣иса̄ре уппаннети мӯлат̣т̣хам̣ сандха̄йа вуттам̣. йади пана паччхимопи лабхитва̄ таттха вуттаппака̄рам̣ кин̃чи катва̄ пуна виппат̣иса̄ре уппанне евам̣ кароти, тасса̄пи есева найо. джа̄тапатхавӣ джа̄та̄ти ӣдисе пуна ан̃н̃ена опа̄те кхате тада̄ муччатӣти дассанаттхам̣ вуттам̣, джа̄тапатхавӣсадисам̣ катва̄ пуна сут̣т̣ху кот̣т̣етва̄ дал̣хатарам̣ пӯритепи муччатийева̄ти гахетаббам̣.
тхаддхатаранти ¶ тхиракаран̣аттхам̣ апара̄пара̄йа па̄сайат̣т̣хийа̄ саддхим̣ бандхитва̄ ва̄ тамева ва̄ ситхилабхӯтапа̄сам̣ тхаддхатарам̣ бандхитва̄ т̣хапети. кха̄н̣уканти па̄сайат̣т̣хибандханакха̄н̣укам̣. таттхаджа̄такайат̣т̣хим̣ чхиндитва̄ муччатӣти идам̣ аран̃н̃е йатха̄т̣хитамева дан̣д̣ам̣ мӯле аччхиндитва̄ па̄сабандханайоггам̣ катва̄ т̣хапитатта̄ таттха ан̃н̃опи кочи па̄сам̣ бандхеййа, мӯлат̣т̣хо на муччати, там̣ пана мӯлепи чхиндитва̄ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ катва̄ муччатӣти дассанаттхам̣ вуттам̣. раджджукети ва̄кехи екава̄рам̣ ват̣т̣итараджджуке. сайам̣ ват̣т̣итанти танукават̣т̣итам̣ дигун̣атигун̣ата̄па̄данена аттана̄ ват̣т̣итам̣. уббат̣т̣етва̄ти па̄катикам̣ катва̄. гопентопӣти хӣрам̣ хӣрам̣ катва̄ гопентопи.
177. а̄ламбанаруккхо ва̄ти таттхаджа̄такам̣ сандха̄йа вуттам̣. тадаттхамева катва̄ти ма̄ран̣аттхамева айобӣджасамут̣т̣ха̄пана̄дина̄ ва̄сиа̄дим̣ саттхам̣ ка̄ретва̄. па̄катиканти ан̃н̃ехи катам̣ пакатисаттхамева лабхитва̄ мӯлат̣т̣хена т̣хапитам̣ хотӣти аттхо. муччатӣти мӯлат̣т̣хо муччати. висаман̣д̣аланти ман̃чапӣт̣ха̄дӣсу а̄литтам̣ висаман̣д̣алам̣.
ватва̄ асим̣ упаниккхипатӣти еттха мукхена аватва̄ манаса̄ва чинтетва̄ упаниккхипанепи есева найо. пуриманайена̄ти йесам̣ хаттхато мӯлам̣ гахитантиа̄дина̄. висабха̄гарого на̄ма кут̣т̣ха̄дивирӯпабха̄вато, ган̣д̣апӣл̣ака̄ди ва̄ джӣвитаппаваттийа̄ паччанӣкатта̄.
178. мана̄пийепи есева найоти етена мана̄пийам̣ рӯпам̣ упасам̣харатӣти еттха йам̣ ва̄ мана̄парӯпам̣, тасса самӣпе т̣хапети, аттана̄ ва̄ мана̄пийена рӯпена ¶ саманна̄гато тит̣т̣хатӣтиа̄ди йоджетаббанти дассети. алан̇каритва̄ упасам̣харатӣти ‘‘ала̄бхакена сусситва̄ маратӯ’’ти имина̄ адхиппа̄йена упасам̣харати, тенева ‘‘саче уттаситва̄ марати, висан̇кето’’ти вуттам̣. ала̄бхакена сусситва̄ маратӣти еттха па̄ра̄джикоти па̄т̣хасесо дат̣т̣хаббо. маха̄каччху на̄ма валлипхалависесо, йасса маджджа̄рапа̄дассева сан̣т̣ха̄нам̣ дуккхасампхасса̄ни сукхумалома̄ни ча хонти. хам̣сапуппханти хам̣са̄дӣнам̣ паккхаломам̣ сандха̄йа ваданти. аттано дхаммата̄йа марати, ана̄паттӣти па̄ра̄джикам̣ сандха̄йа вуттам̣ дуккат̣а̄ на муччанато.
179. асан̃чичча̄ти идам̣ маран̣асам̣ваттаникаупаккамасса асаллаккхан̣ам̣ сандха̄йа вуттанти а̄ха имина̄ упаккамена̄тиа̄ди. аджа̄нантасса̄ти идам̣ пана маран̣асам̣ваттаникависа̄диупаккамакаран̣асса аджа̄нанам̣ сандха̄йа вуттанти а̄ха имина̄ айам̣ мариссатӣтиа̄ди. на маран̣а̄дхиппа̄йасса̄ти идам̣ дуккхуппа̄дакам̣ упаккаманти джа̄нантасса̄пи маран̣а̄дхиппа̄йасса абха̄вам̣ сандха̄йа ¶ вуттанти а̄ха маран̣ам̣ аниччхантасса̄тиа̄ди. ануппабандха̄бха̄ва̄ти доманассавӣтхӣнам̣ нирантараппаваттиабха̄ва̄.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
винӣтаваттхуван̣н̣ана̄
180. воха̄равасена̄ти пуббабха̄гавоха̄равасена, маран̣а̄дхиппа̄йасса саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ккхан̣е карун̣а̄йа абха̄вато ка̄рун̃н̃ена па̄се баддхасӯкарамочанам̣ (па̄ра̄. 153) вийа на хотӣти адхиппа̄йо. ‘‘йатха̄йуна̄’’ти вуттамеваттхам̣ ‘‘йатха̄нусандхина̄’’ти парийа̄йантарена вуттам̣. хет̣т̣ха̄ кисмин̃чи виджджама̄не са̄т̣акам̣ валим̣ ган̣ха̄тӣти а̄ха ‘‘йасмим̣ вали на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти. пат̣ивеккхан̣ан̃четам̣ гихӣнам̣ сантаке ева̄ти дат̣т̣хаббам̣. па̄л̣ийам̣ мусале усситети ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упаттхамбхетва̄ двӣсу мусалесу бхиттим̣ апасса̄йа т̣хапитесӯти аттхо. удуккхалабхан̣д̣иканти удуккхалаттха̄йа а̄нӣтам̣ да̄рубхан̣д̣ам̣. парибандханти бходжанапарибандхам̣, бходжанантара̄йанти вуттам̣ хоти.
181. аггака̄риканти ¶ еттха ка̄рика-саддасса бха̄вавачанатта̄ ‘‘аггакирийа’’нти аттхам̣ ватва̄пи йасма̄ кирийам̣ да̄тум̣ на сакка̄, тасма̄ да̄насан̇кха̄та̄йа аггакирийа̄йа йуттапин̣д̣апа̄тамева идха упача̄райуттийа̄ аггакирийа̄ти гахетаббанти а̄ха пат̣хамам̣ ладдхапин̣д̣апа̄тантиа̄ди.
182-3. дан̣д̣амуггараникха̄данавема̄дӣнам̣ васена̄ти еттха дан̣д̣о на̄ма дӣгхадан̣д̣о. муггаро на̄ма рассо. вемам̣ на̄ма тантава̄йа̄нам̣ ваттхава̄йанаупакаран̣ам̣, йена вӣтам̣ тантам̣ гхат̣т̣енти. вибхаттибйаттайена̄ти вибхаттивипарин̣а̄мена. висеса̄дхигамоти сама̄дхи випассана̄ ча. висеса̄дхигаманти локуттарадхаммапат̣ила̄бхам̣. бйа̄каритва̄ти а̄рочетва̄, идан̃ча висесасса адхигатабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣. адхигатависеса̄ хи дит̣т̣ха̄нугатиа̄паджджанаттхам̣ ладжджӣбхиккхӯнам̣ авассам̣ адхигамам̣ бйа̄каронти, адхигатависесена пана абйа̄каритва̄пи а̄ха̄рам̣ упаччхиндитум̣ на ват̣т̣ати, адхигамантара̄йавиноданаттхамева а̄ха̄рӯпаччхедасса анун̃н̃а̄татта̄ тададхигаме со на ка̄таббова. ким̣ пана̄дхигамам̣ а̄рочетум̣ ват̣т̣атӣти а̄ха сабха̄га̄нантиа̄ди. бхан̣д̣акам̣ ва̄ дхованта̄ти чӣварам̣ ва̄ дхованта̄. дхованадан̣д̣аканти чӣварадхованадан̣д̣ам̣.
185. мадда̄петва̄ па̄тети, висан̇кетоти йатха̄н̣аттийа̄ акататта̄ вуттам̣, йади пана а̄н̣а̄пако ¶ мадданампи мадда̄панампи сандха̄йа воха̄равасена ‘‘маддитва̄ па̄техӣ’’ти вадати, висан̇кето наттхӣти ведитаббам̣. ‘‘маран̣аван̣н̣ам̣ ва̄ сам̣ван̣н̣еййа̄’’ти (па̄ра̄. 171) вуттатта̄ а̄ха ‘‘парийа̄йо на̄ма наттхӣ’’ти, парийа̄йена а̄паттимоккхо на хотӣти адхиппа̄йо. авиджа̄йанаттха̄йа габбхаггахан̣ато пуретарамева бхесаджджам̣ дентасса куччхийам̣ уппаджджитва̄ габбхо винассатӣти имина̄ адхиппа̄йена динне татха̄маранта̄нам̣ васена каммабаддхо, куччхийам̣ на уппаджджиссатӣти имина̄ адхиппа̄йена динне уппаджджитва̄ марату ва̄ ма̄ ва̄, неваттхи каммабаддхо.
сахадхаммика̄нанти екасса саттху са̄сане сахасиккхама̄надхамма̄нам̣, сахадхамме ва̄ сиккха̄паде сиккханабха̄вена нийутта̄нам̣. самасӣласаддха̄нантиа̄дина̄ дуссӣла̄нам̣ бхинналаддхика̄нан̃ча ака̄тумпи лаббхатӣти дассети. н̃а̄такапава̄ритат̣т̣ха̄натоти ¶ аттано тесам̣ ва̄ н̃а̄такапава̄ритат̣т̣ха̄нато. арийехи аката̄ айуттавасена акатапубба̄ вин̃н̃атти акатавин̃н̃атти.
пат̣ийа̄дийатӣти сампа̄дийати. ака̄тум̣ на ват̣т̣атӣти еттха дуккат̣ам̣ ваданти, айуттата̄васенева панеттха акаран̣апат̣иккхепо йутто, на а̄паттивасена̄ти гахетаббам̣. йа̄ва н̃а̄така̄ пассантӣти йа̄ва тасса н̃а̄така̄ пассанти.
питубхагинӣ питуччха̄. ма̄тубха̄та̄ ма̄туло. наппахонтӣти ка̄тум̣ на сакконти. на йа̄чантӣти ладжджа̄йа на йа̄чанти. ‘‘а̄бхогам̣ катва̄’’ти вуттатта̄ ан̃н̃атха̄ дентасса а̄паттийева. кечи пана ‘‘а̄бхогам̣ акатва̄пи да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣ бхесаджджакаран̣асса па̄л̣ийам̣ ‘‘ана̄патти бхиккху па̄ра̄джикасса, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 187) евам̣ антара̄паттидассанавасена са̄ман̃н̃ато пат̣иккхиттатта̄, ат̣т̣хакатха̄йам̣ авуттаппака̄рена каронтасса суттенева а̄патти сиддха̄ти дат̣т̣хабба̄, тенева ат̣т̣хакатха̄йампи ‘‘тесан̃н̃ева сантака’’нтиа̄ди вуттам̣. ан̃н̃есанти аса̄лохита̄нам̣, тена̄ха етесам̣ путтапарампара̄йа̄тиа̄ди. кулапариват̣т̣оти куласмим̣ н̃а̄типарампара̄. бхесаджджам̣ каронтасса̄ти йатха̄вуттавидхина̄ каронтасса, ‘‘та̄вака̄ликам̣ дасса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ акатва̄ дентасса̄пи пана антара̄патти дуккат̣ам̣ вина̄ миччха̄джӣвам̣ ва̄ куладӯсанам̣ ва̄ на хотийева, тена̄ха – ‘‘веджджакаммам̣ ва̄ куладӯсака̄патти ва̄ на хотӣ’’ти. н̃а̄така̄нан̃хи сантакам̣ йа̄читва̄пи гахетум̣ ват̣т̣ати, тасма̄ таттха куладӯсана̄ди на сийа̄. саббападесӯти ‘‘чӯл̣ама̄туйа̄’’тиа̄дӣсу саббападесу.
упаджджха̄йасса ¶ а̄хара̄ма̄ти идам̣ упаджджха̄йена ‘‘мама н̃а̄така̄нам̣ бхесаджджам̣ а̄харатха̄’’ти а̄н̣аттехи каттаббавидхидассанаттхам̣ вуттам̣, имина̄ ча са̄ман̣ера̄дӣнам̣ апачча̄са̄йапи параджанасса бхесаджджакаран̣ам̣ на ват̣т̣атӣти дассети. вуттанайена парийеситва̄ти имина̄ ‘‘бхиккха̄ча̄раваттена ва̄’’ти имина̄, ‘‘н̃а̄тиса̄ман̣ерехӣ’’ти имина̄ ча вуттаматтхам̣ атидисати. апачча̄сӣсантена̄ти а̄гантукачора̄дӣнам̣ каронтена̄пи ‘‘манусса̄ на̄ма упака̄рака̄ хонтӣ’’ти аттано техи ла̄бхам̣ апаттхайантена. пачча̄са̄йа каронтасса пана веджджакаммакуладӯсана̄дидосо хотӣти адхиппа̄йо. ‘‘евам̣ упака̄ре кате са̄санагун̣ам̣ ¶ н̃атва̄ пасӣданти, сан̇гхасса ва̄ упака̄рака̄ хонтӣ’’ти каран̣е пана досо наттхи. кечи пана ‘‘апачча̄сӣсантена а̄гантука̄дӣнам̣ пат̣иккхиттапуггала̄дӣнампи да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣ каттабба̄каттаббат̣т̣ха̄навибха̄гассанираттхакаттаппасан̇гато ‘‘апачча̄сӣсантена саббесам̣ да̄тум̣ ка̄тун̃ча ват̣т̣атӣ’’ти еттакаматтассева ваттаббато. апачча̄сӣсанан̃ча миччха̄джӣвакуладӯсана̄дидосаниседханаттхамева вуттам̣ бхесаджджакаран̣асан̇кхата̄йа имисса̄ антара̄паттийа̄ муччанаттхам̣ а̄гантукачора̄дӣнам̣ анун̃н̃а̄та̄нам̣ да̄ненева та̄йа а̄паттийа̄ муччанатоти гахетаббам̣. тенева апачча̄сӣсантена̄пи ака̄таббат̣т̣ха̄нам̣ дассетум̣ саддхам̣ кулантиа̄ди вуттам̣. пуччхантӣти имина̄ дит̣т̣хадит̣т̣харогӣнам̣ парийа̄йена̄пи ватва̄ вичаран̣ам̣ айуттанти дассети. пуччхитасса̄пи пана пачча̄сӣсантасса парийа̄йакатха̄пи на ват̣т̣атӣти ваданти.
самуллапесӣти апачча̄сӣсанто евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песи. а̄чарийабха̄готи винайа̄ча̄рам̣ акопетва̄ бхесаджджа̄чиккхан̣ена веджджа̄чарийабха̄готи аттхо. пуппхапӯджанаттха̄йа сампат̣иччхийама̄нам̣ рӯпийам̣ аттано сантакаттабхаджанена ниссаггийамева̄ти а̄ха ‘‘каппийавасена га̄ха̄петва̄’’ти, ‘‘амха̄кам̣ рӯпийам̣ на ват̣т̣ати, пуппхапӯджанаттхам̣ пуппхам̣ ват̣т̣атӣ’’тиа̄дина̄ пат̣иккхипитва̄ каппийена каммена га̄ха̄петва̄ти аттхо.
йади ‘‘париттам̣ каротха̄’’ти вутте каронти, бхесаджджакаран̣ам̣ вийа гихикаммам̣ вийа хотӣти ‘‘на ка̄табба’’нти вуттам̣. ‘‘париттам̣ бхан̣атха̄’’ти вутте пана дхаммаджджхесанатта̄ анаджджхит̣т̣хенапи бхан̣итаббо дхаммо, пагева аджджхит̣т̣хена̄пӣти ‘‘ка̄табба’’нти вуттам̣. ча̄летва̄ суттам̣ паримаджджитва̄ти идам̣ ‘‘паритта̄н̣ам̣ еттха павесемӣ’’ти читтена евам̣ кате паритта̄н̣а̄ таттха павесита̄ на̄ма хотӣти вуттам̣. виха̄рато…пе… дуккат̣анти идам̣ ан̃н̃а̄такагахат̣т̣хе сандха̄йа вуттанти ваданти. па̄десу удакам̣ а̄киритва̄ти идам̣ тасмим̣ десе ча̄риттавасена вуттам̣. вуттан̃хи ‘‘таттха па̄л̣ийа̄ нисинна̄нам̣ бхиккхӯнам̣ па̄десу рогавӯпасамана̄диаттха̄йа удакам̣ син̃читва̄ париттам̣ ка̄тум̣ суттан̃ча т̣хапетва̄ ‘париттам̣ ¶ бхан̣атха̄’ти ватва̄ гаччханти. еван̃хи карийама̄не йади па̄де апаненти, манусса̄ там̣ аваман̇галанти ман̃н̃анти, рого ва̄ на вӯпасамиссатӣ’’ти. тена̄ха ‘‘на па̄да̄ апанетабба̄’’ти. матасарӣрадассане вийа кевалам̣ суса̄надассанепи ‘‘идам̣ джа̄та̄нам̣ сатта̄нам̣ кхайагаманат̣т̣ха̄на’’нти маран̣асан̃н̃а̄ уппаджджатӣти ¶ а̄ха ‘‘сӣватхикадассане…пе… ‘маран̣ассатим̣ пат̣илабхисса̄ма̄’ти каммат̣т̣ха̄насӣсена гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. лесакаппам̣ акатва̄ самуппаннасуддхачиттена ‘‘парива̄раттха̄йа а̄гаччхантӯ’’ти вуттепи гантум̣ ват̣т̣ати.
ана̄мат̣т̣хапин̣д̣апа̄тоти аггахитаагго, апарибхуттоти аттхо. каха̄пан̣аггханако хотӣти имина̄ да̄йакехи бахубйан̃джанена сампа̄детва̄ саккаччам̣ диннабха̄вам̣ дӣпети. тха̄лакети сан̇гхике кам̣са̄димайе тха̄лаке, паттопи еттха сан̇гайхати. на ват̣т̣атӣти имина̄ дуккат̣анти дассети. да̄марикачорасса̄ти раджджам̣ паттхентасса па̄кат̣ачорасса. адӣйама̄непи ‘‘на дентӣ’’ти куджджхантӣти самбандхо. а̄мисасса дхаммасса ча ала̄бхена аттано парасса ча антаре самбхавантасса чхиддасса ча виварасса пат̣исантхаран̣ам̣ пидаханам̣ пат̣исантха̄ро, со пана дхамма̄мисавасена дувидхо. таттха а̄мисапат̣исантха̄рам̣ сандха̄йа ‘‘касса ка̄таббо, касса на ка̄таббо’’ти вуттам̣. ‘‘а̄гантукасса ва̄…пе… каттаббо йева̄’’ти сан̇кхепато вуттаматтхам̣ па̄кат̣ам̣ ка̄тум̣ а̄гантукам̣ та̄ва̄тиа̄дима̄ха. кхӣн̣апариббайанти имина̄ агатибха̄вам̣ ка̄рун̃н̃абха̄джанатан̃ча дассети, тена ча таббидхура̄нам̣ самиддха̄нам̣ да̄йака̄дӣнам̣ а̄гантукаттепи да̄тум̣ на ват̣т̣атӣти сиддхам̣ хоти. тан̣д̣ула̄димхи да̄таббе сати ‘‘авела̄йам̣…пе… на ваттаббо’’ти вуттам̣. ‘‘апачча̄сӣсантена̄’’ти ватва̄ пачча̄сӣсанаппака̄рам̣ дассетум̣ манусса̄ на̄ма̄тиа̄ди вуттам̣. ананун̃н̃а̄та̄нам̣ пана апачча̄сӣсантена̄пи да̄тум̣ на ват̣т̣ати саддха̄деййавинипа̄татта̄, пачча̄сӣса̄йа пана сати куладӯсанампи хоти.
убба̄сетва̄ти самантато тийоджанам̣ вилумпанте мануссе пала̄петва̄. варапоттхакачиттаттхаран̣анти анекаппака̄раиттхипуриса̄диуттамарӯпавичиттам̣ аттхаран̣ам̣.
187. саттарасаваггийесу пуббе екасса ан̇гулипатодакена ма̄ритатта̄ сесесу сол̣асаджанесу ударам̣ а̄рухитва̄ нисиннамекам̣ т̣хапетва̄ ‘‘сеса̄пи паннараса джана̄’’ти вуттам̣. адӯхалапа̄са̄н̣а̄ вийа̄ти адӯхале а̄ропитапа̄са̄н̣а̄ вийа. камма̄дхиппа̄йа̄ти таджджанӣйа̄дикаммакаран̣а̄дхиппа̄йа̄.
а̄ва̄хетва̄ти ¶ ¶ а̄виса̄петва̄. рӯпам̣ катва̄ хаттхапа̄да̄дӣни чхиндантӣти тасмим̣ пит̣т̣ха̄димайе рӯпе амануссам̣ а̄ва̄хетва̄ тасса хаттхапа̄да̄дӣни чхинданти. саккам̣ девара̄джа̄нам̣ ма̄реййа̄ти идам̣ самбха̄ванавасена вуттам̣. на хи та̄диса̄ маха̄нубха̄ва̄ йаккха̄ саттхагха̄та̄раха̄ хонти дева̄сурайуддхепи тесам̣ саттхаппаха̄рена маран̣а̄бха̄ва̄.
188. паха̄ро на да̄табботи самбандхо. амануссам̣ кодхачиттена пахарантасса дуккат̣амева. чикиччха̄дхиппа̄йена пахарантасса ана̄ча̄роти гахетаббо. та̄лапан̣н̣ам̣…пе… бандхитаббанти аманусса̄ та̄лапан̣н̣абандханена пала̄йантӣти катва̄ вуттам̣, идан̃ча гихӣнам̣ веджджакаммавасена ка̄тум̣ на ват̣т̣ати.
189. йо руккхена оттхатопи на маратӣтиа̄дӣсу йам̣ ваттаббам̣, там̣ бхӯтага̄масиккха̄падат̣т̣хакатха̄йам̣ сайамева ваккхати, там̣ таттхева гахетаббам̣.
190. даббӯпакаран̣а̄нӣти кехичи чхиндитва̄ т̣хапита̄ни сапариггахита̄ни сандха̄йа вуттам̣. таттха хи т̣ха̄на̄ча̄вана̄бха̄вена вина̄са̄дхиппа̄йасса дуккат̣ам̣ вуттам̣. кхид̣д̣а̄дхиппа̄йена̄пи дуккат̣анти суккхатин̣а̄дӣсу аггикаран̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣, аллесу пана кӣл̣а̄дхиппа̄йенапи каронтасса па̄читтийамева. пат̣ипаккхабхӯто, пат̣имукхам̣ гаччханто ва̄ агги пат̣агги, тасса аллатин̣а̄дӣсупи да̄нам̣ анун̃н̃а̄там̣, там̣ дентена дӯрато а̄гаччхантам̣ да̄ваггим̣ дисва̄ виха̄расса самантато екаккхан̣е адатва̄ екадесато пат̣т̣ха̄йа виха̄расса самантато сан̣икам̣ джха̄петва̄ йатха̄ махантопи агги виха̄рам̣ па̄пун̣итум̣ на саккоти, евам̣ виха̄расса саманта̄ аббхока̄сам̣ катва̄ пат̣агги да̄таббо, со да̄ваггино пат̣ипатхам̣ гантва̄ екато хутва̄ тена саха нибба̄ти. париттакаран̣анти саманта̄ руккхатин̣а̄диччхеданапарикха̄кхан̣ана̄диа̄раккхакаран̣ам̣, тена̄ха тин̣акут̣ика̄нам̣ саманта̄ бхӯмитаччханантиа̄ди.
191. кхеттамева отин̣н̣атта̄ па̄ра̄джиканти двӣсу екасса̄пи антогадхатта̄ ‘‘двӣхӣ’’ти вуттакхетте екасса̄пи отин̣н̣атта̄ па̄ра̄джикам̣, ‘‘двӣхи ева ма̄рехи на екена̄’’ти нийамите пана екенева ма̄рите наттхи па̄ра̄джиканти ваданти, евам̣ две ева пуриса̄тиа̄дӣсупи. пуббе катасӣсаччхедапайогато ан̃н̃о пайого джӣвитиндрийупаччхедако на упалаббхати, пат̣хамена пайогенасса ¶ джӣвитиндрийам̣ упаччхиджджатӣти ‘‘сӣсаччхедакасса̄’’ти вуттам̣, йам̣ пана са̄раттхадӣпанийам̣ ‘‘джӣвитиндрийасса авиджджама̄натта̄’’ти ка̄ран̣ам̣ вуттам̣, там̣ ака̄ран̣ам̣ джӣвитиндрийасаннисситачиттасантатим̣ ¶ вина̄ уккхипанасаннируджджхана̄дивасаппаваттасса гаманасса асамбхавато. на хи ва̄йувегена пан̣н̣апат̣а̄дайо вийа ка̄йо гаччхати, на ча уккхипане паватта̄ва читтаджавин̃н̃аттиа̄дайова никкхипана̄динопи хетубхӯта̄ти сакка̄ ваттум̣ виччхиндитва̄ паваттанато. пуббе ана̄хитавега̄пи хи ка̄чи сарӣсападжа̄ти двидха̄ чхинна̄ чхеданаматта̄ двӣхи вибха̄гехи катипайаккхан̣ам̣ двӣсу диса̄су гаччхати, таттха ча йасмим̣ бха̄ге хадайаваттху тит̣т̣хати, татрат̣т̣хам̣ пан̃чадва̄ра̄ваджджаначиттам̣ двӣсупи бха̄гесу ка̄йаппаса̄де гхат̣т̣итам̣ пхот̣т̣хаббам̣ а̄ламбитва̄ уппаджджати, тато тада̄рамман̣амева йатха̄рахамекасмим̣ бха̄ге екада̄ ан̃н̃асмим̣ ан̃н̃ада̄ти евам̣ парийа̄йена ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати, тато хадайаваттхусмим̣йева сампат̣иччхана̄дивӣтхичитта̄ни бхаван̇гантарита̄ни манодва̄равӣтхивин̃н̃а̄н̣а̄ни ча вин̃н̃аттиджанака̄ни уппаджджанти, йе хи убхайабха̄га̄ гаччханти ва̄ чаланти ва̄ пханданти ва̄. читтасса пана лахупариваттийа̄ екаккхан̣е убхайабха̄га̄пи чаланта̄ вийа упат̣т̣хаханти, сеййатха̄пи на̄ма куккул̣а̄динаракесу нимуггасакаласарӣрасса саттасса екасмим̣ кхан̣е сакаласарӣрепи ка̄йавин̃н̃а̄н̣адуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ вийа упат̣т̣ха̄ти, евам̣сампадамидам̣ дат̣т̣хаббам̣, тато пана йасмим̣ бха̄ге джӣвитиндрийам̣ сасесакаммаджарӯпам̣ нируджджхати, таттха ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣ наппаваттати, хадайаваттхусахитабха̄гейева йа̄ва джӣвитиндрийаниродха̄ паваттати.
нану нарака̄дӣсу ека̄баддхе сарӣре саббаттха парийа̄йена ка̄йавин̃н̃а̄н̣асамуппатти йутта̄ хоту, двидха̄ хутва̄ виччхинне пана бха̄гадвайе катханти? на̄йам̣ досо. сарӣре хи ека̄баддхата̄ на̄ма параматтхадхаммабйатиритта̄ ка̄чи наттхи парава̄дӣнам̣ авайавӣа̄ди вийа, камма̄диекака̄ран̣апун̃джа̄йаттата̄йа бахӯнам̣ сахуппаттийева ека̄баддхата̄. таттха ча саттхаппаха̄ра̄дивируддхапаччайопанипа̄тена вибхинна̄нампи камма̄диекака̄ран̣а̄нам̣ пун̃джа̄йаттата̄ на вигаччхати, йа̄ва са̄ на вигаччхати, та̄ва авиччхинна̄ва таттха вин̃н̃а̄н̣аппаватти. вибхинна̄нам̣ пана каммаджарӯпа̄нам̣ ан̃н̃есан̃ча сесатисантатирӯпа̄нан̃ча упаттхамбханабха̄вена чирам̣ паваттитум̣ на сакконти, йа̄ва ча дхаранти, та̄ва вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ хонти, вин̃н̃а̄н̣ена ча тесам̣ ¶ чаланагамана̄дидесантаруппатти. тасма̄ кабандхассапи дха̄ваккхан̣е савин̃н̃а̄н̣аджӣвитиндрийам̣ аттхева, тан̃ча сӣсаччхедакаппайогенева сӣгхам̣ патати, тато ан̃н̃аппайогасса сарӣре висесуппа̄данато пуретарамева пат̣хаменева киччаниппхаттито сӣсаччхедакассева каммабаддхоти гахетаббо. еварӯпа̄нӣти кабандхаваттхусадиса̄ни. имасса ваттхусса̄ти а̄гха̄танаваттхусса. аттхадӣпанети екена пурисена пайогена ва̄ ма̄ритата̄сан̇кха̄тасса аттхасса дӣпане.
192. па̄напарибхогена ¶ ват̣т̣атӣти самбандхо. евам̣ пана вуттатта̄ ‘‘лон̣асовӣракам̣ йа̄мака̄лика’’нти кечи ваданти, кечи пана ‘‘гила̄на̄нам̣ па̄катикамева, агила̄на̄нам̣ пана удакасамбхинна’’нти вуттатта̄ ‘‘гул̣ам̣ вийа сатта̄хака̄лика’’нти.
ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа вимативиноданийам̣
татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
4. чатуттхапа̄ра̄джикам̣
ваггумуда̄тӣрийабхиккхуваттхуван̣н̣ана̄
193. адхит̣т̣хема̄ти ¶ сам̣видаха̄ма. ирийа̄патхам̣ сан̣т̣хапетва̄ти падха̄на̄нурӯпам̣ катва̄. ана̄гатасамбандхе пана асатӣти бха̄сито бхависсатӣти па̄т̣хасесам̣ катва̄ ана̄гатасамбандхе асати. бха̄ситоти атӣтавачанам̣ катхам̣ ана̄гатавачанена самбандхамупагаччхатӣти а̄ха лаккхан̣ам̣ пана̄тиа̄ди. ӣдисе хи т̣ха̄не дха̄тусамбандхе паччайа̄ти имина̄ лаккхан̣ена дха̄тваттхасамбандхе сати айатха̄ка̄лавихита̄пи паччайа̄ са̄дхаво бхавантӣти саддасаттхавидӯ ваданти.
194. ван̣н̣ава̄ти имина̄ абхинавуппаннаван̣н̣ата̄ вутта̄. пасаннамукхаван̣н̣а̄ти имина̄ мукхаван̣н̣асса атипан̣ӣтата̄ вутта̄. виппасанначчхавиван̣н̣а̄ти имина̄ пакатисарӣраван̣н̣ассева йатха̄вуттанайена виппасанната̄ вутта̄. йасма̄ индрийа̄нам̣ упа̄да̄рӯпатта̄ ниссайавасенева пӣн̣ананти а̄ха ‘‘абхинивит̣т̣хока̄сасса парипун̣н̣атта̄’’ти. пан̃чаппаса̄да̄нам̣ вийа хадайарӯпасса̄пи парипун̣н̣ата̄ вутта̄йева̄ти ¶ а̄ха ‘‘маначчхат̣т̣ха̄нам̣ индрийа̄на’’нти. уддесам̣ парипуччхам̣ ануйун̃джанта̄ имам̣ сарӣрасобхам̣ нева па̄пун̣им̣сӯти самбандхо. йатха̄ танти еттха танти нипа̄таматтам̣. чатучакканти еттха паваттанат̣т̣хена ирийа̄патхова чакканти вутто.
195. упалаббхантӣти диссанти, н̃а̄йантӣти аттхо. пачантоти пӣл̣енто, геха̄дӣни ва̄ сайам̣ д̣аханто, ан̃н̃ехи ва̄ па̄ченто. уддхатети уддхаччапакатике. уннал̣ети уггатанал̣асадисена уггататуччхама̄нена сахите. чапалети паттачӣвараман̣д̣ана̄дина̄ ча̄паллена йутте. мукхарети кхаравачане. па̄катиндрийети асам̣вутатта̄ гихика̄ле вийа пакатийам̣ т̣хитиндрийе. ирийа̄патхасан̣т̣хапана̄дӣнӣти а̄ди-саддена паччайапат̣исеванаса̄мантаджаппа̄нам̣ гахан̣ам̣ ведитаббам̣. парамасаллекхавуттӣхи маха̄арийавам̣сехи бхиккхӯхи нивуттхасена̄сана̄ни локасамматасена̄сана̄ни на̄ма. парипа̄четунти вимха̄панавасена парин̣а̄метум̣. бхиккха̄ча̄ре асампаджджама̄нети идам̣ джанападача̄рикам̣ ¶ чарантӣти имина̄ самбандхитаббам̣, на пана па̄л̣им̣ ва̄чентотиа̄дӣхи, та̄ни пана пада̄ни аттано нирантарава̄сат̣т̣ха̄непи джанападесупи каттаббакиччадассанавасена вутта̄ни, та̄ни ча те ваттасӣсена каронти, на ла̄бханимиттам̣, тена̄ха тантӣтиа̄ди. киччхена̄ти имассева вевачанам̣ касирена̄ти. тадубхайампи па̄рамӣпӯран̣ава̄йа̄мам̣ сандха̄йа вуттам̣. са̄дха̄ран̣апариккха̄рабха̄вена̄ти сан̇гхикапариккха̄рабха̄вена. татха̄бха̄вато тхенетва̄ти ависсаджджийаавебхан̇гийабха̄вато тхенетва̄, на т̣ха̄на̄ча̄ванавасена̄ти адхиппа̄йо, тена̄ха ‘‘куладӯсакадуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти. асантанти имасса абхӯтанти идам̣ ка̄ран̣авачанам̣, ануппаннатта̄ авиджджама̄нанти аттхо. китавассева̄ти китавасса сакун̣агахан̣амива. кера̄т̣икасса̄ти сат̣хасса. саман̣оти готтаматтам̣ анубхонти дха̄рентӣти готрабхуно, на̄маматтасаман̣а̄ти аттхо. дуджджа̄напариччхеданти анантадуккхатта̄ ‘‘еттакам̣ дуккха’’нти сан̇кхйа̄васена париччхиндитва̄ н̃а̄тум̣ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена̄пи дуккарам̣, на пана сарӯпавасена н̃а̄тум̣ буддхан̃а̄н̣асса ависайабха̄ва̄.
адхима̄наваттхуван̣н̣ана̄
196. арахаттети аггапхале. н̃а̄н̣ачаккхуна̄ти паччавеккхан̣ан̃а̄н̣асан̇кха̄тена чаккхуна̄, атха ва̄ пхалачиттасампайуттенева н̃а̄н̣ачаккхуна̄. аттана̄ сампайуттена̄пи ¶ хи н̃а̄н̣ена асаммохато сайам̣ дит̣т̣хам̣ на̄ма хоти, татха̄ тасмим̣ адит̣т̣хети аттхо. саббесам̣ килеса̄нам̣ паха̄йакавасена а̄джа̄на̄ти, самантато саббена ва̄ пака̄рена джа̄на̄тӣти ‘‘ан̃н̃а̄’’ти аггамагго вуччати, тадупача̄рена пана таппхалампӣти а̄ха ‘‘ан̃н̃ам̣ бйа̄карим̣сӯти арахаттам̣ бйа̄карим̣сӯ’’ти. антара̄ т̣хапетӣти секхабхӯмийам̣ адхима̄но т̣хапети. килесасамуда̄ча̄рам̣ апассантоти пуримамаггаттайаваджджха̄нам̣йева килеса̄нам̣ васена вуттам̣, на бхавара̄га̄дӣнам̣.
савибхан̇гасиккха̄падаван̣н̣ана̄
197. пакатимануссехи уттаритара̄нам̣ буддха̄диуттамапуриса̄нам̣ адхигамадхаммо уттаримануссадхаммоти а̄ха уттариманусса̄нантиа̄ди. па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 198) ‘‘аттхи ча ме ете дхамма̄ майӣ’’ти еттха мети идам̣ падапӯран̣аматтам̣. адхигантаббато адхигамасан̇кха̄тасса джха̄на̄дино пуччха̄ адхигамапуччха̄, са̄ ча джха̄на̄дӣсу са̄ман̃н̃ато паватта̄ти ида̄ни таттха пат̣хамаджджха̄нам̣ ва̄ дутийа̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ ва̄ таттха̄пи касин̣а̄диа̄рамман̣есу катарама̄рамман̣ам̣ джха̄нам̣ ва̄ локуттаресу ча сота̄паттимаггам̣ ва̄ сакада̄га̄мимагга̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ ва̄ таттха̄пи сун̃н̃атавимоккхам̣ ¶ ва̄ аппан̣ихитавимоккха̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ ва̄ти евам̣ паччекам̣ бхеданиддха̄ран̣авасена пуччхана̄ка̄рам̣ дассетум̣ па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 198) ‘‘пуна катамесам̣ твам̣ дхамма̄нам̣ ла̄бхӣ’’ти айам̣ пуччха̄ дассита̄ти дат̣т̣хабба̄, тена̄ха пат̣хамамагга̄дӣсӯтиа̄ди. йа̄йа ануккамапат̣ипаттийа̄ локуттаро адхигамо а̄гаччхати, са̄ пуббабха̄гапат̣ипатти а̄гаманапат̣ипада̄. на суджджхатӣти пуччхийама̄но пат̣ипаттиккамам̣ уллан̇гхитва̄ катхети. апанетабботи тайа̄ вуттаккамена̄йам̣ на сакка̄ адхигантунти адхигатама̄нато апанетаббо. саннихитесу каппийесупи чатӯсу паччайесу алаггатта̄ ‘‘а̄ка̄се па̄н̣исамена четаса̄’’ти вуттам̣. вуттасадисам̣ бйа̄каран̣ам̣ хотӣти йоджана̄. кхӣн̣а̄савапат̣ипаттисадиса̄ пат̣ипада̄ хоти сувиккхамбхитакилесатта̄. идан̃ча арахаттам̣ пат̣иджа̄нантасса васена вуттам̣, тена̄ха кхӣн̣а̄савасса на̄ма̄тиа̄ди. евам̣ сувиккхамбхитакилесасса ваттанасеккхадхаммапат̣иджа̄нанам̣ имина̄ бхайуппа̄данена, амбила̄дидассане кхел̣уппа̄да̄дина̄ ча на сакка̄ вӣмам̣ситум̣, тасма̄ тасса вачаненева там̣ саддха̄таббам̣. айам̣ бхиккху сампаннабйа̄каран̣оти ¶ идам̣ на кевалам̣ абха̄йанакамева сандха̄йа вуттам̣ екаччасса сӯраджа̄тикасса путхуджджанасса̄пи абха̄йанато, раджджанӣйа̄рамман̣а̄нам̣ бадараса̄л̣ава̄диамбиламаддана̄дӣнам̣ упанайанепи кхел̣уппа̄да̄дитан̣ха̄паваттарахитам̣ саббатха̄ сусодхитамева сандха̄йа вуттанти гахетаббам̣.
асантагун̣асамбха̄ваналаккхан̣а̄ па̄пиччха̄ти а̄ха йа̄ са̄ идхекаччотиа̄ди. а̄ди-саддена ассаддхотиа̄дипа̄т̣хам̣ сан̇ган̣ха̄ти. са̄ман̃н̃ам̣ дуппара̄мат̣т̣ханти саман̣адхаммасан̇кха̄там̣ са̄ман̃н̃ам̣ кхан̣д̣асӣла̄дита̄йа дуппара̄мат̣т̣хам̣ дут̣т̣ху гахитам̣ нирайа̄йа нирайадуккха̄йа там̣ пуггалам̣ таттха нирайе упакад̣д̣хати ниббатта̄петӣти аттхо. ситхилоти олӣйитва̄ каран̣ена ситхилага̄хена като, сатхена ва̄ са̄т̣хеййена а̄дин̣н̣о ситхило. париббаджоти саман̣абха̄во. бхиййоти пуббе виджджама̄на̄нам̣ ра̄гараджа̄дӣнам̣ упари апарампи раджам̣ а̄киратӣти аттхо. бхиккхубха̄воти адхаммикапат̣ин̃н̃а̄маттасиддхо бхиккхубха̄во. аджа̄намева̄ти еттха ева-саддо авадха̄ран̣е аджа̄нанто ева̄ти, ‘‘аджа̄намева’’нтипи па̄т̣хо, таттха пана евам̣ джа̄на̄ми евам̣ пасса̄мӣти йоджетаббам̣.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄
199. еванти ча пат̣хамаджджха̄на̄дипара̄масанам̣ пат̣хамаджджха̄нам̣ джа̄на̄ми дутийа̄диджха̄нанти. асубхаджджха̄на̄дӣнӣти а̄ди-саддена ка̄йагата̄сатиджджха̄нам̣ касин̣аджджха̄нам̣ касин̣амӯлака̄ни а̄руппаджджха̄на̄ни ча сан̇ган̣ха̄ти. вимоккхоти чатуббидхо магго, тасса сагун̣ато сун̃н̃ата̄дина̄мам̣ дассенто а̄ха со пана̄йантиа̄ди. магго хи на̄ма пан̃чахи ка̄ран̣ехи на̄мам̣ лабхати ¶ сарасена ва̄ паччанӣкена ва̄ сагун̣ена ва̄ а̄рамман̣ена ва̄ а̄гаманена ва̄. саче хи сан̇кха̄рупеккха̄ аниччато сан̇кха̄ре саммаситва̄ вут̣т̣ха̄ти, магго анимиттавимоккхена вимуччати. саче дуккхато саммаситва̄ вут̣т̣ха̄ти, аппан̣ихитавимоккхена вимуччати. саче анаттато саммаситва̄ вут̣т̣ха̄ти, сун̃н̃атавимоккхена вимуччати, идам̣ сарасато на̄мам̣ на̄ма. йасма̄ панеса сан̇кха̄ресу аничча̄нупассана̄йа ниччанимиттам̣ паджаханто а̄гато, тасма̄ анимитто. дуккха̄нупассана̄йа сукхасан̃н̃ам̣ пан̣идхим̣ паттханам̣ паха̄йа а̄гататта̄ аппан̣ихито. анатта̄нупассана̄йа аттасан̃н̃ам̣ паха̄йа аттасун̃н̃ата̄дассанавасена сун̃н̃ата̄ хоти, идам̣ паччанӣкато на̄мам̣ на̄ма. ра̄га̄дӣхи ¶ панеса сун̃н̃ататта̄ сун̃н̃ато, рӯпанимитта̄дӣнам̣, ра̄ганимитта̄дӣнам̣ ева ва̄ абха̄вена анимитто, ра̄гапан̣идхиа̄дӣнам̣ абха̄вато аппан̣ихитоти вуччати, идам̣ асса сагун̣ато на̄мам̣. ра̄га̄дисун̃н̃ам̣ анимиттам̣ аппан̣ихитан̃ча нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ каротӣти сун̃н̃ато анимитто аппан̣ихитоти вуччати, идамасса а̄рамман̣ато на̄мам̣. а̄гаманам̣ пана дувидхам̣ випассана̄гаманам̣ магга̄гаманан̃ча. таттха магге випассана̄гаманамева, пхале пана магга̄нантаре магга̄гаманам̣, пхаласама̄паттийам̣ випассана̄гаманампи. анатта̄нупассана̄васена магго сун̃н̃ато аниччадуккха̄нупассана̄хи анимитто аппан̣ихитоти евам̣ випассана̄ аттано на̄мам̣ маггасса дети, магго пхаласса̄ти идам̣ а̄гаманато на̄мам̣.
сун̃н̃атта̄ти вивиттатта̄. ра̄га̄дайова патит̣т̣ха̄нат̣т̣хена пан̣идхӣти а̄ха ‘‘ра̄гадосамохапан̣идхӣна’’нти. имисса̄ виджджа̄йа̄ти диббачаккхувиджджа̄йа̄тиа̄дина̄ екекавиджджам̣ сандха̄йа ваданти. евам̣ екисса̄пи на̄мам̣ аггахетва̄пи та̄ ева сандха̄йа ‘‘виджджа̄нам̣ ла̄бхимхӣ’’ти бхан̣антопи па̄ра̄джико хотӣти сан̇кхепат̣т̣хакатха̄йам̣ адхиппа̄йо. ваттхувиджджа̄дӣни пана сандха̄йа ваданто на хоти. екекакот̣т̣ха̄савасена̄ти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайена локуттарависесам̣ акатва̄ кевалам̣ ‘‘сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ ла̄бхӣ’’ти екекакот̣т̣ха̄савасена̄ти адхиппа̄йо. таттха̄ти тесу кот̣т̣ха̄сесу. килеса̄нам̣ паха̄нам̣ на̄ма абха̄ваматтампи локуттаракиччатта̄ локуттаранти саматтхетум̣ там̣ пана̄тиа̄ди вуттам̣. ра̄га̄ читтам̣ винӣваран̣ата̄ти ра̄гато читтасса винӣваран̣ата̄, тато ра̄гато вимуттатта̄ ева вӣтара̄ганӣваран̣ата̄ти аттхо, йа̄ ча пан̃ча виджджа̄ти йоджетаббам̣. на а̄гата̄ти идха падабха̄джане ‘‘н̃а̄н̣анти тиссо виджджа̄’’ти (па̄ра̄. 199) вуттатта̄ сеса̄ пан̃ча виджджа̄ на а̄гата̄ти аттхо. ниббаттиталокуттаратта̄ти локийадхаммаса̄дха̄ран̣асан̇кхатасса̄пи абха̄ва̄ локийехи саббатха̄ асаммиссалокуттаратта̄. ан̃н̃анти сан̇кхепат̣т̣хакатха̄дим̣ ваданти, тампи таттхева пат̣иккхиттанти самбандхо.
200. пуна ¶ а̄нетва̄ пат̣хамаджджха̄на̄дӣхи на йоджитанти еттха ‘‘пат̣хамаджджха̄нена̄ти па̄т̣хо’’ти кечи ваданти, там̣ йуттамева а̄ди-саддена гахетаббасса ¶ джха̄насса абха̄ва̄. пат̣хамаджджха̄намӯлакан̃хи екамева кхан̣д̣ачаккам̣. каттуса̄дханопи бхан̣ита-саддо хотӣти а̄ха атха ва̄тиа̄ди. йена читтена муса̄ бхан̣ати, тенева читтена на сакка̄ ‘‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти джа̄нитум̣, антарантара̄ пана ан̃н̃а̄хи манодва̄равӣтхӣхи ‘‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти джа̄на̄тӣти вуттам̣ ‘‘бхан̣антасса хоти муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти. айаметтха аттхо дасситоти тӣхи ан̇гехи саманна̄гато муса̄ва̄доти айаматтхо дассито. дава̄ти сахаса̄. рава̄ти ан̃н̃ам̣ ваттука̄масса кхалитва̄ ан̃н̃абхан̣анам̣. там̣ джа̄на̄тӣти там̣н̃а̄н̣ам̣, тасса бха̄во там̣н̃а̄н̣ата̄, н̃а̄н̣асса висайависайӣбха̄вена аттасам̣ведананти аттхо. н̃а̄н̣асамодха̄нанти бахӯнам̣ н̃а̄н̣а̄нам̣ екасмим̣ кхан̣е самодха̄нам̣, сахуппаттӣти аттхо. йена читтена ‘‘муса̄ бхан̣исса’’нти джа̄на̄тӣти идам̣ пуббабха̄гачетанан̃ча саннит̣т̣ха̄начетанан̃ча екато катва̄ вуттам̣. йена читтена пуббабха̄гачетана̄бхӯтена саннит̣т̣ха̄начетана̄бхӯтена ча висам̣ва̄дитаббасаттасан̇кха̄ре джа̄на̄ти, йена читтена муса̄ бхан̣иссанти аттхо. тенева…пе… париччаджитабба̄ти тенева читтена ‘‘евам̣ ахам̣ муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘бхан̣ита’’нти ва̄ тадева муса̄ва̄дачиттама̄рамман̣ам̣ катва̄ бхиккху джа̄на̄тӣти евам̣ пубба̄парасаннит̣т̣ха̄начетана̄ккхан̣есу тӣсу екенева читтена н̃а̄н̣ависайан̃ча н̃а̄н̣ан̃ча̄ти убхайампи екаккхан̣е пуггало джа̄на̄тӣти айам̣ там̣н̃а̄н̣ата̄ париччаджитабба̄ висайассева тада̄ пака̄санатоти адхиппа̄йо, тена̄ха на хӣтиа̄ди. йади н̃а̄н̣асса аттано сарӯпам̣ на н̃а̄йати, катхам̣ паччхимам̣ читтам̣ джа̄на̄тӣти а̄ха пуримам̣ пуримантиа̄ди. таттха бхан̣исса̄мӣтиа̄дина̄ тӣсу ка̄лесу уппаннам̣ пуримапуримачиттам̣ атта̄нам̣ висайам̣ катва̄ уппаджджама̄насса паччхимасса паччхимасса читтасса татха̄ уппаттийа̄ паччайо хотӣти аттхо. тена̄ти йена ка̄ран̣ена тӣсу кхан̣есу читта̄ни тадан̃н̃ехева читтехи джа̄нитабба̄ни, та̄ни ча пуримапуримачиттенева авассам̣ уппаджджанти, тена ка̄ран̣ена̄ти аттхо. тасмим̣ сатӣти бхан̣исса̄мӣти пуббабха̄ге сати. сесадвайанти бхан̣а̄ми, бхан̣итанти идам̣ двайам̣ на хессатӣти етам̣ наттхӣти йоджана̄ хотийева̄ти аттхо. екам̣ вийа пака̄сатӣти бхиннаккхан̣а̄нампи нирантаруппаттийа̄ ‘‘тадеведа’’нти гахетаббатам̣ сандха̄йа вадати.
балавадхаммавинидха̄навасена̄ти ¶ балавага̄хасса винидха̄навасена. дуббаладуббала̄нанти дуббаладуббала̄нам̣ га̄ха̄нам̣. сакабха̄вапариччаджанавасена̄ти аттано сантакабха̄васса париччаджанавасена.
207. утта̄ситатта̄ти бхайам̣ джанетва̄ вийа пала̄питатта̄. евам̣ пала̄пито на пуна там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхатӣти а̄ха ‘‘пуна аналлӣйанабха̄вадассанавасена̄’’ти. кхет̣а-саддам̣ саддаттхавидӯ утта̄саттхе ¶ пат̣хантӣти а̄ха сва̄йаматтхотиа̄ди. ан̣у ева ан̣усахагатам̣, ан̣уттена ва̄ йуттанти аттхо.
ваттука̄мава̄ракатха̄ван̣н̣ана̄
215. кевалан̃хийанти кевалан̃хи айам̣ ва̄роти аджджха̄харитаббам̣. тан̇кхан̣ан̃н̃ева джа̄на̄тӣти пакатийа̄ вачана̄нантарам̣ виджа̄нанам̣ сандха̄йа вуттам̣. евам̣ пана вачӣбхедам̣ акатва̄ ‘‘йо имамха̄ а̄ва̄са̄ пат̣хамам̣ паккамиссати, нам̣ майам̣ ‘араха̄’ти джа̄нисса̄ма̄’’ти евам̣ катасан̇кета̄ виха̄ра̄ пат̣хамам̣ паккаманена тасмим̣ кхан̣е авӣтиваттепи никкхантаматтепи па̄ра̄джикам̣ ан̃н̃атаро бхиккху ‘‘мам̣ ‘араха̄’ти джа̄нантӯ’’ти тамха̄ а̄ва̄са̄ пат̣хамам̣ пакка̄мӣти а̄гатаваттхумхи (па̄ра̄. 227) вийа. вин̃н̃аттипатхети ка̄йавачӣвин̃н̃аттӣнам̣ гахан̣айогге падесе, тена вин̃н̃аттипатхам̣ атиккамитва̄ т̣хито кочи диббена чаккхуна̄ ка̄йавика̄рам̣ дисва̄ дибба̄йа сотадха̄туйа̄ вачӣбхедан̃ча сутва̄ джа̄на̄ти, на па̄ра̄джиканти дӣпети. па̄л̣ийам̣ ‘‘пат̣ивиджа̄нантасса а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти (па̄ра̄. 215) имасмим̣ пат̣ивиджа̄нанава̄ре йасмим̣ аккхаре ва̄ учча̄рите ка̄йаппайоге ва̄ катейева айам̣ пат̣хамаджджха̄нам̣ сама̄паннотиа̄диаттхам̣ паро виджа̄на̄ти, тато пуримесу аккхаручча̄ран̣а̄диппайогесу тхуллаччайам̣ а̄паджджитва̄ паччхимева пат̣ивиджа̄нанапайогаккхан̣е па̄ра̄джикам̣ а̄паджджатӣти ведитаббам̣ тхуллаччайассеветтха са̄мантатта̄, тенева буддхадатта̄чарийена –
‘‘дуккат̣ам̣ пат̣хамассева, са̄мантамити ван̣н̣итам̣;
сеса̄нам̣ пана тин̣н̣ампи, тхуллаччайамудӣрита’’нти –
вуттам̣ ¶ , айан̃чаттхо ‘‘на пат̣ивиджа̄нантасса а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти имина̄ суттена сан̇гахитоти дат̣т̣хаббо. уггахапарипуччха̄дивасена̄тиа̄дина̄ джха̄насама̄дхиа̄дисадда̄наматтхесу пуббе акатапаричайатта̄ сутва̄ ‘‘аттхам̣ ӣдиса’’нти аджа̄нитва̄ кевалам̣ ‘‘висит̣т̣хо кочи саман̣агун̣о анена ладдхо’’ти парена н̃а̄тепи па̄ра̄джикамева̄ти дассети.
ана̄паттибхедакатха̄ван̣н̣ана̄
220. ануллапана̄дхиппа̄йасса̄ти ‘‘евам̣ вутте уттаримануссадхаммо майа̄ пака̄сито хотӣ’’ти ¶ аманасикатва̄ ‘‘на̄хам̣, а̄вусо, маччуно бха̄йа̄мӣ’’тиа̄дикам̣ катхентасса. евам̣ катхенто ча воха̄рато ан̃н̃ам̣ бйа̄каронто на̄ма хотӣти вуттам̣ ‘‘ан̃н̃ам̣ бйа̄каронтасса̄’’ти. бха̄йантоти ‘‘н̃атва̄ гараханти ну кхо’’ти бха̄йанто.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
винӣтаваттхуван̣н̣ана̄
223. секкхабхӯмийанти имина̄ джха̄набхӯмимпи сан̇ган̣ха̄ти. тин̣н̣ам̣ вивека̄нанти ка̄йачиттаупадхививека̄нам̣. пин̣д̣а̄йа чаран̣асса бходжанапарийоса̄ната̄йа вуттам̣ ‘‘йа̄ва бходжанапаайоса̄на’’нти. антарагхаре бхутва̄ а̄гаччхантасса̄пи вуттанайенева самбха̄ваниччха̄йа чӣварасан̣т̣ха̄пана̄дӣни каронтасса дуккат̣амева, па̄л̣ийам̣ пана дуккара̄диваттхӯсу ‘‘ана̄патти ануллапана̄дхиппа̄йасса̄’’ти идам̣ тхуллаччайена̄пи ана̄паттидассанаттхам̣ вуттам̣. уллапана̄дхиппа̄йасса̄пи хи ‘‘на̄вусо, дуккарам̣ ан̃н̃ам̣ бйа̄ка̄ту’’нти вутте тхуллаччайамева аттупана̄йикатта̄бха̄ватоти дат̣т̣хаббам̣.
227. на да̄на̄хам̣ таттха гамисса̄мӣти пуна таттха васитат̣т̣ха̄не на гамисса̄ми, евам̣ сати пат̣хамам̣ гато айам̣ пуна ча на̄гато, тасма̄ араха̄ти ман̃н̃иссантӣти адхиппа̄йо. там̣ т̣ха̄нанти а̄ва̄сам̣ ва̄тиа̄дина̄ пуббе париччхиннат̣т̣ха̄нам̣. падаса̄ гаманам̣ сандха̄йа катика̄йа кататта̄ йа̄нена̄тиа̄ди вуттам̣. виджджа̄майиддхим̣ сандха̄йа ‘‘иддхийа̄’’ти вуттам̣ уллапана̄дхиппа̄йасса абхин̃н̃иддхийа̄ асамбхавато. ан̃н̃аман̃н̃ам̣ раккхантӣти уллапана̄дхиппа̄йе ¶ сатипи екасса̄пи пат̣хамагамана̄бха̄ва̄ раккханти. саче пана катикам̣ катва̄ нисиннесу екам̣ две т̣хапетва̄ авасеса̄ уллапана̄дхиппа̄йена екато гаччханти, гата̄нам̣ саббесам̣ па̄ра̄джикамева. тесу йасса уллапана̄дхиппа̄йо наттхи, тасса ана̄патти. етанти хет̣т̣ха̄ вуттам̣ саббам̣ катикаваттам̣. на̄на̄вераджджака̄ти на̄на̄джанападава̄сино. сан̇гхала̄бхоти йатха̄вуд̣д̣хам̣ па̄пун̣анакакот̣т̣ха̄со. айан̃ча пат̣иккхепо ависесетва̄ каран̣ам̣ сандха̄йа като, висесетва̄ пана ‘‘еттако асукасса̄’’ти париччхиндитва̄ апалокетва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати.
228. дхаммадха̄тӯти саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣, дхамма̄нам̣ сабха̄во ва̄. упапаттӣти аттабха̄вам̣ сандха̄йа вадати. дуссаддха̄пайа̄ хонтӣти путхуджджане сандха̄йа вуттам̣, на лаккхан̣аттхера̄дике арийапуггале ¶ . витуд̣ентӣти винивиджджхитва̄ д̣енти гаччханти, пха̄сул̣антарика̄йо чхидда̄вачхиддам̣ катва̄ та̄хи гаччхантӣти ниссаккавасена аттхо. витудентӣти па̄т̣хе пха̄сул̣антарика̄хӣти а̄дха̄раттхе ниссаккавачанам̣. лохатун̣д̣ехӣти ка̄л̣алохамайехи тун̣д̣ехи. аччхарийам̣ вата̄ти гарахитаббата̄йа аччхарам̣ пахаритум̣ йуттарӯпам̣. чаккхубхӯта̄ти локасса чаккху вийа бхӯта̄ сан̃джа̄та̄, чаккхусадиса̄типи аттхо. тассева каммасса̄ти йена гогха̄такакамменева нирайе ниббатто, тассева̄ти аттхе гайхама̄не ека̄йа четана̄йа бахупат̣исандхийо хонтӣти а̄паджджати, на четам̣ йуттам̣ екасса амба̄дибӣджасса анекан̇куруппатти вийа̄ти там̣ парихаранто а̄ха тасса на̄на̄четана̄хи а̄йӯхитасса̄тиа̄ди, тена гогха̄такакаммаккхан̣е пуббачетана̄ апарачетана̄ саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ти екасмимпи па̄н̣а̄типа̄те бахӯ четана̄ хонти, на̄на̄па̄н̣а̄типа̄тесу ваттаббамева наттхи. таттха ека̄йа четана̄йа нараке пачитва̄ тадан̃н̃ачетана̄су ека̄йа апара̄парийачетана̄йа имасмим̣ петаттабха̄ве ниббаттоти дассети, тена̄ха ‘‘авасесакаммам̣ ва̄ камманимиттам̣ ва̄’’ти. еттха ча каммасариккхавипа̄куппаттим̣ сандха̄йа каммакамманимитта̄намева гахан̣ам̣ катам̣, на гатинимиттасса, тена̄ха ‘‘ат̣т̣хира̄сийева нимиттам̣ ахосӣ’’ти. па̄л̣ийам̣ витаччхентӣти тун̣д̣ехи таччхенто вийа лун̃чанти. вира̄джентӣти виликханти.
229. валлӯравиккайена̄ти ¶ суккха̄питамам̣савиккайена. ниппаккхачаммети вигатапаккхаломачамме. екам̣ миганти дӣпакамигам̣. ка̄ран̣а̄хӣти гха̄тана̄хи. н̃атва̄ти каммат̣т̣ха̄нам̣ н̃атва̄.
230. ман̇ганавасена улатӣти ман̇гули, вирӯпабӣбхаччхабха̄вена паваттатӣти аттхо. читтакел̣инти читтаручийам̣ ана̄ча̄ракӣл̣ам̣.
231. ниссева̄лапан̣акакаддамоти тилабӣджака̄дисева̄лена нӣламан̣д̣ӯкапит̣т̣хиван̣н̣ена удакапит̣т̣хе удакам̣ нӣлаван̣н̣ам̣ курума̄нена пан̣акена каддамена ча вирахито. ун̣хабха̄вена тапанато тапам̣ удакам̣ асса̄ти таподака̄ти ваттаббе ка-ка̄ралопам̣ катва̄ ‘‘тапода̄’’ти вуччати. петалокоти пакат̣т̣хена акусалакаммена сугатито дуггатим̣ ита̄нам̣ гата̄нам̣ локо самӯхо, нива̄сат̣т̣ха̄нам̣ ва̄. катахаттха̄ти дханусиппе сут̣т̣ху сиккхитахаттха̄, авираджджханалаккхаведха̄ти аттхо. сиппадассанавасена ра̄джакула̄дӣсу ра̄джасамӯхам̣ упечча катам̣ асанам̣ сараккхепо етесанти катупа̄сана̄, саббаттха дасситасиппа̄ти аттхо. пабхагготи пабхан̃джито, пара̄джитоти аттхо.
232. а̄нен̃джасама̄дхинти ¶ арӯпасама̄паттийам̣ нируддхе сатипи саддакан̣т̣акена ут̣т̣ха̄на̄рахо рӯпа̄вачарасама̄дхийева идха ваттабботи а̄ха анеджам̣ ачалантиа̄ди. сама̄дхипарипантхакети витакка̄дике сандха̄йа вадати, идам̣ пана пат̣хамабодхийам̣ уппаннампи ваттхум̣ ана̄ча̄раматтавасена бхиккхӯхи чодитепи бхагавата̄ ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, моггалла̄насса̄’’ти (па̄ра̄. 228) евам̣ а̄йатим̣ аттана̄ пан̃н̃апийама̄напа̄ра̄джика̄нугун̣ам̣ тада̄ ева винӣтанти дхаммасан̇га̄хакаттхерехи паччха̄ пан̃н̃аттасса имасса сиккха̄падасса винӣтаваттхубха̄вена сан̇гахама̄ропитанти дат̣т̣хаббам̣. са̄вака̄нам̣ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ануссаран̣а̄бха̄вам̣ дассетум̣ ‘‘на уппат̣ипа̄т̣ийа̄’’ти вуттам̣. дуккарам̣ катанти анантаре пан̃чакаппасатике ка̄ле вин̃н̃а̄н̣асантатим̣ адисва̄пи асаммуйхитва̄ парато татийаттабха̄ве дит̣т̣хачутичиттена саддхим̣ ваттама̄набхавапат̣исандхийа̄ анума̄нена̄пи ка̄рийака̄ран̣а̄бха̄вагахан̣ам̣ на̄ма са̄вака̄нам̣ дуккаратта̄ вуттам̣. пат̣ивиддха̄ти ¶ пат̣ивиддхасадиса̄. йатха̄ на̄ма саттадха̄ пха̄литасса ча̄марава̄лаломасса ека̄йа аггакот̣ийа̄ апарасса ва̄лаломам̣суно кот̣им̣ дӯре т̣хатва̄ виджджхеййа а̄вунанто вийа пат̣ипа̄деййа, евамева имина̄пи дуккарам̣ катанти вуттам̣ хоти. етадагганти есо агго. йадиданти йо айам̣.
нигаманаван̣н̣ана̄
233. идха̄ти бхиккхувибхан̇ге. уддит̣т̣хапа̄ра̄джикапаридӣпананти сиккха̄падесу па̄тимоккхуддесавасена уддит̣т̣хапа̄ра̄джикапаридӣпанам̣, на пана саббасмим̣ па̄ра̄джикавибхан̇ге а̄гатаа̄паттипаридӣпанам̣ таттха тхуллаччайа̄дӣнампи а̄гататта̄ тенева уддит̣т̣ха-саддена вуттавибхан̇гасса ниддесатта̄. бхиккхунӣнам̣ аса̄дха̄ран̣а̄ни чатта̄рӣти уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄ (па̄чи. 658) ваджджаппат̣иччха̄дика̄ (па̄чи. 665) уккхитта̄нуваттика̄ (па̄чи. 669) ат̣т̣хаваттхука̄ти (па̄чи. 675) има̄ни бхиккхӯхи аса̄дха̄ран̣а̄ни бхиккхунӣнам̣ ева пан̃н̃атта̄ни па̄ра̄джика̄нӣти аттхо. ваттхувипанна̄ти паббаджджупасампада̄нам̣ ваттхубха̄во ваттху на̄ма, тена ваттхуматтена випанна̄, випаннаваттхука̄ти аттхо. ахетукапат̣исандхика̄ти магга̄нуппаттика̄ран̣ама̄ха. кин̃ча̄пи духетука̄нампи магго нуппаджджати, те пана паббаджджупасампада̄су т̣хатва̄ а̄йатим̣ маггахетум̣ сампа̄детум̣ сакконти, ахетука̄ пана парисуддхе чатупа̄рисуддхисӣле т̣хатва̄ сампа̄детум̣ на сакконти, тасма̄ те тампи пат̣ичча ваттхувипанна̄ва̄ти ведитабба̄. па̄ра̄джика̄ти каммавипаттийа̄ пат̣исандхиккхан̣ейева пара̄джайам̣ а̄панна̄. тхеййасам̣ва̄сака̄дӣнам̣ гихибха̄ве т̣хатва̄ випассана̄йа ва̄йаманта̄нампи тасмим̣ аттабха̄ве маггуппаттиабха̄вато ‘‘магго пана ва̄рито’’ти вуттам̣. дӣгхата̄йа ламбама̄нам̣ ан̇гаджа̄там̣ ламбам̣ на̄ма, там̣ йасса аттхи со ламбӣ. со етта̄вата̄ на па̄ра̄джико, там̣ пана дӣгхам̣ ан̇гаджа̄там̣ ¶ аттано мукхе ва̄ ваччамагге ва̄ севана̄дхиппа̄йена павесентова па̄ра̄джико, идха пана ваччамагге павесентова адхиппето мудупит̣т̣хикенева мукхе павесанасса вуттатта̄. сопи хи катапарикаммата̄йа мудубхӯта̄йа пит̣т̣хийа̄ онамитва̄ аттано ан̇гаджа̄там̣ мукхена ган̣хантова па̄ра̄джико хоти, на кевало. йо пана мукхена аттано ваччамаггам̣ ва̄ паресам̣ ваччамаггамукхам̣ ва̄ иттхӣнам̣ пасса̄вамаггам̣ ва̄ ган̣ха̄ти, тасса ча пурисанимиттена пурисанимиттам̣ чхупантасса ча маггена маггапат̣ипа̄данепи па̄ра̄джикам̣ на хоти пурисанимиттена тадитарамаггасампат̣ипа̄даненева метхунадхаммавоха̄рато ¶ . парасса ан̇гаджа̄те абхинисӣдатӣти парасса утта̄нам̣ сайантасса камманийе ан̇гаджа̄те аттано ваччамаггам̣ павесенто тассӯпари нисӣдати, идан̃ча упалаккхан̣аматтам̣ паресам̣ ан̇гаджа̄там̣ ваччамагге павесенто са̄дийантопи па̄ра̄джикова, балакка̄рена пана ваччамагге ва̄ мукхе ва̄ парена павесийама̄но йади на са̄дийати, ана̄паттикова. еттха аса̄дийанам̣ на̄ма дуккарам̣ вираджджитаббато. еттха ча анупасампаннабха̄ве т̣хатва̄ ма̄тупитуарахантесу ан̃н̃атарам̣ гха̄тенто бхиккхуним̣ дӯсенто ча са̄ман̣ерапаббаджджампи на лабхатӣти дассанаттхам̣ висум̣ гахитатта̄ ма̄тугха̄така̄дӣнам̣ чатуннам̣ татийапат̣хамапа̄ра̄джикесу антогадхата̄ ведитабба̄. йатха̄ еттха, евам̣ гихибха̄ве т̣хатва̄ лохитуппа̄дам̣ каронто лохитуппа̄дакова̄ти гахетаббам̣. етена парийа̄йена̄ти убхиннам̣ ра̄гапарийут̣т̣ха̄насан̇кха̄тена парийа̄йена. дутийавикаппе каччи аттха̄ти падаччхедо ведитаббо.
ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа вимативиноданийам̣
чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
нит̣т̣хито ча па̄ра̄джикакан̣д̣аван̣н̣ана̄найо.
2. сан̇гха̄дисесакан̣д̣о
1. суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄
234. терасакасса̄ти ¶ ¶ тераса сиккха̄пада̄ни парима̄н̣а̄ни асса̄ти терасако, кан̣д̣о, тасса. саматхе випассана̄йа ва̄ абхиратирахито идха анабхирато, на паббаджджа̄йа̄ти а̄ха ‘‘виккхиттачитто’’ти. виккхиттата̄йа ка̄ран̣ама̄ха ка̄мара̄га̄ичча̄ди.
235. аббоха̄рика̄ти сӣлавипаттивоха̄рам̣ на̄рахатӣти катва̄ вуттам̣. акусалабха̄ве панасса̄ аббоха̄рата̄ наттхи.
236-7. четана̄-саддато висум̣ сам̣-саддасса аттха̄бха̄вам̣ ика-паччайасса ча аттхавантатам̣ дассетум̣ сан̃четана̄ ва̄тиа̄ди дутийавикаппо вутто. сикха̄ппатто аттхоти адхиппетаттхам̣ сандха̄йа вуттам̣. а̄сайабхедатоти питтасемхапуббалохита̄нам̣ чатуннам̣ а̄сайа̄нам̣ бхедена. дха̄туна̄наттатоти расарухира̄дӣнам̣ саттаннам̣, патхава̄дӣнам̣ ва̄ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ на̄наттена. ваттхисӣсанти муттаваттхито маттхакапассам̣. хаттхимадачаланам̣ на̄ман̃ча самбхавоти а̄ха ‘‘самбхаво никкхаматӣ’’ти. самбхававеганти самбхавасса т̣ха̄нато чавитва̄ дакасота̄бхимукхам̣ отаран̣ена сан̃джа̄тасарӣраккхобхавегам̣. ба̄хусӣсанти кхандхаппадесам̣. дассесӣти еттха ити-саддо хетуттхо, тена йасма̄ кан̣н̣ачӯл̣ика̄хи самбхаво никкхамати…пе… самбхаван̃ча дассеси, тасма̄ татийасса бха̄ситам̣ субха̄ситанти евам̣ йоджана̄ ведитабба̄. дакасотанти муттасса ваттхито никкхаманамаггам̣, ан̇гаджа̄таппадесанти вуттам̣ хоти. суккан̃ча на̄метам̣ расарухира̄дисаттадехадха̄тӯсу маджджхимадха̄тучатуджам̣ ат̣т̣химин̃джа̄ди вийа патхавӣдха̄тусан̇гахитам̣ а̄ха̄рӯпаджӣвӣнам̣ сакалака̄йагатам̣ атидахарада̄рака̄нампи аттхева, там̣ пана паннарасасол̣асавассуддесато пат̣т̣ха̄йа сатта̄нам̣ самуппаджджанакака̄мара̄гехева т̣ха̄нато чалати, чалитан̃ча а̄подха̄тубха̄вена читтаджамева хутва̄ дакасотам̣ отарати, дакасотато пана пат̣т̣ха̄йа ¶ читтапаччайаутуджам̣ хоти маттхалун̇гато чалитасин̇гха̄н̣ика̄ вийа. йесам̣ пана самуччхеданавиккхамбхана̄дӣхи ра̄гапарийут̣т̣ха̄нам̣ наттхи ¶ , тесам̣ суккависсат̣т̣хи на сийа̄. ити йатха̄т̣ха̄нато суккасса виссат̣т̣хийева ра̄гачиттасамут̣т̣ха̄на̄, на пакатирӯпам̣, тенева катха̄ваттхуат̣т̣хакатха̄йам̣ (катха̄. ат̣т̣ха. 307) ‘‘суккависсат̣т̣хи на̄ма ра̄гасамут̣т̣ха̄на̄ хотӣ’’ти суккасса виссат̣т̣хи ева ра̄гасамут̣т̣ха̄на̄ вутта̄, на пакатирӯпам̣. чханнам̣ пана ка̄ма̄вачарадева̄нам̣ виджджама̄на̄пи суккадха̄ту двайам̣двайасама̄паттивасена парийут̣т̣хитара̄гена̄пи т̣ха̄нато на гал̣ати, йатха̄т̣ха̄не ева т̣хатва̄ кин̃чи вика̄рам̣ а̄паджджама̄на̄ тан̇кхан̣икапарил̣а̄хавӯпасама̄ваха̄ метхунакиччанит̣т̣ха̄пита̄ хотӣти ведитаббам̣. кечи пана ‘‘ка̄йасампхассасукхамева тесам̣ ка̄макичча’’нти ваданти. кхӣн̣а̄сава̄нам̣ пана ана̄га̄мӣнан̃ча саббасо ка̄мара̄га̄бха̄вена суккадха̄тувика̄рампи на̄паджджатӣти ведитаббам̣. рӯпӣбрахма̄нам̣ пана виккхамбхитака̄мара̄гена джанитатта̄ ана̄ха̄рӯпаджӣвитатта̄ ча саббатха̄ суккадха̄тупи наттхева. татхева̄ти мочанасса̄дена нимитте упаккаматотиа̄дим̣ атидисати. ‘‘виссат̣т̣хӣти т̣ха̄на̄ча̄вана̄ вуччатӣ’’ти падабха̄джане (па̄ра̄. 237) вуттатта̄ ‘‘дакасотам̣ отин̣н̣аматте’’ти касма̄ вуттанти а̄ха дакасоторохан̣ан̃четтха̄тиа̄ди. еттха̄ти тӣсупи ва̄десу. адхива̄сетва̄ти нимитте упаккамитва̄ пуна виппат̣иса̄ре уппанне мочанасса̄дам̣ винодетва̄. антара̄ нива̄ретунти аттано нимитте катӯпаккамена т̣ха̄на̄ чутам̣ дакасотам̣ отаритум̣ адатва̄ антара̄ нива̄ретум̣. мочанасса̄дена хаттхапарикамма̄дим̣ каронтасса муттепи дуккат̣амева, нимитте упаккама̄бха̄вато пана сан̇гха̄дисесо на хотӣти а̄ха ‘‘хаттха…пе… ана̄паттӣ’’ти. дакасоторохан̣ан̃четтха̄тиа̄дина̄ вуттавиниччхайам̣ сандха̄йа ‘‘айам̣ сабба̄чарийаса̄дха̄ран̣авиниччхайо’’ти вуттам̣.
кхобхакаран̣апаччайо на̄ма висабха̄габхесаджджасена̄сана̄ха̄ра̄дипаччайо. на̄на̄видхам̣ супинанти кхубхитава̄та̄дидха̄тӯнам̣ анугун̣ам̣. анубхӯтапуббанти пуббе бхӯтапуббам̣ манаса̄ парикаппитапуббан̃ча. сагганаракадесантара̄дӣнампи хи сан̇гахетва̄ вуттам̣. аттхака̄мата̄йа ва̄ анаттхака̄мата̄йа ва̄ти идам̣ девата̄нам̣ хита̄хита̄дхиппа̄йатам̣ дассетум̣ вуттам̣. аттха̄йа ва̄ анаттха̄йа ва̄ти сабха̄вато бхавитаббам̣ хита̄хитам̣ сандха̄йа вуттам̣. нану девата̄хи упасам̣харийама̄на̄ни а̄рамман̣а̄ни параматтхато наттхи, катхам̣ та̄ни пурисо пассати, девата̄ ва̄ та̄ни авиджджама̄на̄ни упасам̣харантӣти чоданам̣ манаси катва̄ ¶ а̄ха со та̄сантиа̄ди. тена ‘‘евамесо парикаппатӯ’’ти девата̄хи чинтитаматтена супантасса читтам̣ бхаван̇гасантатито нипатитва̄ девата̄хи чинтитанийа̄менева парикаппама̄нам̣ паваттати, евам̣ тена парикаппама̄на̄ни а̄рамман̣а̄ни девата̄хи упасам̣хат̣а̄ни на̄ма хонти, та̄ни ча со девата̄нубха̄вена пассати на̄ма̄ти дассети. бодхисаттама̄та̄ вийа путтапат̣ила̄бханимиттантиа̄дӣсу ¶ бодхисаттасса габбхоккантидивасе маха̄ма̄йа̄девийа̄ аттано даккхин̣апассена екасса сетаварава̄ран̣асса антокуччхипавит̣т̣хабха̄вадассанам̣ путтапат̣ила̄бханимиттам̣ супинам̣ на̄ма. амха̄кам̣ пана бодхисаттасса ‘‘све буддхо бхависсатӣ’’ти ча̄туддасийам̣ паккхасса раттивибха̄йанака̄ле химавантам̣ биббоханам̣ катва̄ пураттхимапаччхимасамуддесу ва̄мадаккхин̣ахаттхе даккхин̣асамудде па̄де ча одахитва̄ маха̄патхавийа̄ сайанам̣ еко, даббатин̣асан̇кха̄та̄йа тирийа̄ на̄ма тин̣аджа̄тийа̄ нан̇галаматтараттадан̣д̣а̄йа на̄бхито уггата̄йа кхан̣ена анекайоджанасахассам̣ набхам̣ а̄хачча т̣ха̄нам̣ еко, сета̄нам̣ кан̣хасӣса̄нам̣ кимӣнам̣ па̄дехи уссаккитва̄ йа̄ва джа̄н̣уман̣д̣алам̣ а̄хачча т̣ха̄нам̣ еко, на̄на̄ван̣н̣а̄нам̣ чатуннам̣ сакун̣а̄нам̣ чатӯхи диса̄хи а̄гантва̄ па̄дамӯле сетаван̣н̣ата̄паджджанам̣ еко, бодхисаттасса махато мӣл̣хапаббатасса упари алимпама̄насса чан̇каманам̣ екоти име пан̃ча маха̄супина̄ на̄ма, име ча йатха̄ккамам̣ самбодхийа̄, девамануссесу арийамаггаппака̄санасса, гихӣнан̃ча саран̣ӯпагаманасса, кхаттийа̄дичатуван̣н̣а̄нам̣ паббаджитва̄ арахаттапат̣ила̄бхасса, чатуннам̣ паччайа̄нам̣ ла̄бхе алиттабха̄васса ча пуббанимитта̄нӣти ведитаббам̣. сол̣аса супина̄ па̄кат̣а̄ ева. екантасаччамева̄ти пхаланийамуппаттито вуттам̣. дассанам̣ пана саббаттха випаллаттхамева. дха̄туккхобха̄дӣсу чатӯсу мӯлака̄ран̣есу двӣхи тӣхипи ка̄ран̣ехи када̄чи супинам̣ пассантӣти а̄ха ‘‘сам̣саггабхедато’’ти. супинабхедоти сачча̄саччаттхата̄бхедо.
рӯпанимитта̄диа̄рамман̣анти еттха камманимиттагатинимиттато ан̃н̃арӯпамева вин̃н̃а̄н̣асса нимиттанти рӯпанимиттам̣, там̣ а̄ди йесам̣ саттанимитта̄дӣнам̣ та̄ни рӯпанимитта̄дӣни а̄рамман̣а̄ни йасса бхаван̇гачиттасса там̣ рӯпанимитта̄диа̄рамман̣ам̣. ӣдиса̄нӣти рӯпанимитта̄диа̄рамман̣а̄ни ра̄га̄дисампайутта̄ни ча. саббоха̄рикачиттена̄ти пат̣ибуддхасса пакативӣтхичиттена. ко на̄ма пассатӣти суттапат̣ибуддхабха̄вавийутта̄йа ¶ читтаппаваттийа̄ абха̄вато супинам̣ пассанто на̄ма на сийа̄ти адхиппа̄йо, тена̄ха ‘‘супинасса абха̄вова а̄паджджатӣ’’ти. капимиддхапаретоти имина̄ нидда̄васена паваттама̄набхаван̇гасантатибйавахита̄йа кусала̄кусала̄йа манодва̄равӣтхийа̄ ча пассатӣти дассети, тена̄ха йа̄ нидда̄тиа̄ди. двӣхи антехи муттоти кусала̄кусаласан̇кха̄техи двӣхи антехи мутто. а̄ваджджанатада̄рамман̣аккхан̣ети супине пан̃чадва̄равӣтхийа̄ абха̄вато манодва̄ре уппаджджана̄рахам̣ гахетва̄ вуттам̣.
еттха ча супинантепи тада̄рамман̣авачанато анубхӯтесу сутапуббесу ва̄ рӯпа̄дӣсу пура̄паттибха̄вена парикаппетва̄ випалла̄сато паваттама̄на̄пи ка̄ма̄вачаравипа̄кадхамма̄ париттадхамме нисса̄йа парикаппетва̄ паваттатта̄ паритта̄рамман̣а̄ вутта̄, на пана сарӯпато париттадхамме гахетва̄ паваттатта̄ ¶ ева̄ти гахетаббам̣. еван̃ча иттхипуриса̄диа̄ка̄рам̣ а̄ропетва̄ паваттама̄на̄нам̣ ра̄га̄дисавипа̄кадхамма̄нампи тесам̣ а̄рамман̣ам̣ гахетва̄ уппанна̄нам̣ пат̣исандха̄дивипа̄ка̄нампи паритта̄рамман̣ата̄ камманимитта̄рамман̣ата̄ ча упапанна̄ ева хоти. ваттхудхаммавинимуттам̣ пана саммутибхӯтам̣ касин̣а̄дипат̣ибха̄га̄рамман̣ам̣ гахетва̄ уппанна̄ упача̄раппана̄дивасаппаватта̄ читтачетасикадхамма̄ ева париттаттике (дха. са. тикама̄тика̄ 12) на ваттабба̄рамман̣а̄ти гахетабба̄.
сва̄йанти супино. випалла̄сена парикаппитапаритта̄рамман̣атта̄ ‘‘дуббалаваттхукатта̄’’ти вуттам̣, авиджджама̄на̄рамман̣е авасаваттитоти адхиппа̄йо, тена̄ха ависайе уппаннатта̄тиа̄ди.
а̄паттиника̄йасса̄ти идам̣ сан̇гха̄дисесоти пуллин̇га-саддасса анурӯпавасена вуттам̣. асса̄ти асса а̄паттиника̄йасса, вут̣т̣ха̄петум̣ иччхитасса̄ти аттхо, тена̄ха ким̣ вуттантиа̄ди. рул̣хисаддена̄ти еттха самуда̄йе ниппханнасса̄пи саддасса тадекадесепи пасиддхи идха рул̣хӣ на̄ма, та̄йа рул̣хийа̄ йутто саддо рул̣хӣсаддо, тена. рул̣хийа̄ ка̄ран̣ама̄ха авайавеичча̄дина̄.
ка̄лан̃ча̄ти ‘‘ра̄гӯпаттхамбхе’’тиа̄дина̄ дасситака̄лан̃ча, ‘‘ра̄гӯпаттхамбхе’’ти вутте ра̄гӯпаттхамбхе джа̄те тасмим̣ ка̄ле мочетӣти аттхато ¶ ка̄ло гаммати. навамасса адхиппа̄йасса̄ти вӣмам̣са̄дхиппа̄йасса. ваттхӯти висайам̣.
238. лома̄ етесам̣ сантӣти ломаса̄, бахуломапа̄н̣ака̄.
239. мочанена̄ти мочанаппайогена. мочанасса̄дасампайутта̄йа̄ти еттха мочаниччха̄ва мочанасса̄до, тена сампайутта̄ четана̄ мочанасса̄дачетана̄ти аттхо, на пана мочане асса̄дам̣ сукхам̣ паттхентийа̄ четана̄йа̄ти евам̣ аттхо гахетаббо, итаратха̄ сукхаттха̄йа мочентассева а̄патти, на а̄рогйа̄диаттха̄йа̄ти а̄паджджати. тасма̄ а̄рогйа̄дӣсу йена кеначи адхиппа̄йена мочаниччха̄йа четана̄йа̄ти аттхова гахетаббо.
240. ва̄йаматоти ан̇гаджа̄те ка̄йена упаккамато. две а̄паттисахасса̄нӣти кхан̣д̣ачакка̄дӣни ана̄маситва̄ва вуттам̣, иччхантена пана кхан̣д̣ачакка̄дибхедена̄пи ган̣ана̄ ка̄табба̄. екена падена̄ти гехаситапемападена. татхева̄ти мочанасса̄дачетана̄йа ева га̄л̣хам̣ пӣл̣ана̄диппайогам̣ ¶ авиджахитва̄ супанена сан̇гха̄дисесоти вуттам̣. суддхачиттоти мочанасса̄дасса нимитте ӯруа̄дӣхи катаупаккамасса виджаханам̣ сандха̄йа вуттам̣. тена асубхаманасика̄ра̄бха̄вепи пайога̄бха̄венева мочанепи ана̄патти дӣпита̄ти ведитабба̄.
тена упаккамена муттети муччама̄нам̣ вина̄ ан̃н̃асмимпи сукке т̣ха̄нато мутте. йади пана упаккаме катепи муччама̄намева дакасотам̣ отарати, тхуллаччайамева пайогена муттасса абха̄ва̄. джагганаттха̄йа̄ти чӣвара̄дӣсу лимпанапариха̄ра̄йа хаттхена ан̇гаджа̄таггахан̣ам̣ ват̣т̣ати, таппайого на хотӣти адхиппа̄йо. анока̄санти ан̇гаджа̄таппадесам̣.
262. супинантена ка̄ран̣ена̄ти супинанте паваттаупаккамахетуна̄. а̄паттит̣т̣ха̄нейева хи айам̣ ана̄патти ависайатта̄ вутта̄. тена̄ха ‘‘сачасса висайо хоти ниччалена бхавитабба’’нтиа̄ди.
263. винӣтаваттхупа̄л̣ийам̣ ¶ ан̣д̣акан̣д̣уванаваттхусмим̣ мочана̄дхиппа̄йена ан̣д̣ачаланена ан̇гаджа̄тасса̄пи чаланато нимитте упаккамо хотӣти сан̇гха̄дисесо вутто. йатха̄ пана ан̇гаджа̄там̣ на чалати, евам̣ ан̣д̣амева кан̣д̣уванена пхусантасса муттепи ана̄патти ан̣д̣асса анан̇гаджа̄татта̄.
264. ваттхинти ан̇гаджа̄тасӣсаччха̄дакачаммам̣. ударам̣ та̄пентасса…пе… ана̄паттийева̄ти ударата̄панена ан̇гаджа̄тепи татте та̄ваттакена нимитте упаккамо като на̄ма на хотӣти вуттам̣.
265. ехи ме твам̣, а̄вусо, са̄ман̣ера̄ти ваттхусмим̣ ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пету, тена карийама̄насса ан̇гаджа̄тачаланасса мочанасса̄дена са̄дийанато там̣ чаланам̣ бхиккхусса са̄дийаначиттасамут̣т̣хитампи хотӣти суккависсат̣т̣хипаччайасса ан̇гаджа̄тачаланасса хетубхӯта̄ асса̄дачетана̄ва а̄паттийа̄ ан̇гам̣ хоти, на а̄н̣а̄панава̄ча̄ тасса̄ паваттиккхан̣е сан̇гха̄дисесасса асиджджханато. евам̣ а̄н̣а̄петва̄пи йонисоманасика̄рена мочанасса̄дам̣ пат̣ивинодентасса а̄паттиасамбхавато идам̣ сиккха̄падам̣ ана̄н̣аттикам̣, ка̄йакаммам̣, кирийасамут̣т̣ха̄нан̃ча джа̄танти гахетаббам̣, а̄н̣а̄панава̄ча̄йа пана дуккат̣ам̣ а̄паджджати. йо пана парена ана̄н̣аттена балакка̄рена̄пи карийама̄наппайогам̣ мочанасса̄дена са̄дийати, тасса̄пи мутте пат̣хамапа̄ра̄джике вийа сан̇гха̄дисесова, амутте тхуллаччайам̣. мочанасса̄де четана̄йа пана асати ка̄йасам̣саггара̄гена ¶ са̄дийантасса̄пи муттепи сан̇гха̄дисесена ана̄паттӣти а̄чарийа̄ ваданти, тан̃ча йуттамева.
266. ка̄йаттхамбханаваттхусмим̣ чаланавасена йатха̄ ан̇гаджа̄те упаккамо самбхавати, татха̄ виджамбхитатта̄ а̄патти вутта̄.
упаниджджха̄йанаваттхусмим̣ ан̇гаджа̄танти джӣвама̄наиттхӣнам̣ пасса̄вамаггова адхиппето, нетаро.
267. пуппха̄валӣти кӣл̣а̄висесо. там̣ кира кӣл̣анта̄ надӣа̄дӣсу чхиннатат̣ам̣ удакена чиккхаллам̣ катва̄ таттха убхо па̄де паса̄ретва̄ нисинна̄ патанти ¶ , ‘‘пуппха̄валийа’’нтипи па̄т̣хо. павесентасса̄ти пайоджакаттена двикаммикатта̄ ‘‘ва̄ликам̣ ан̇гаджа̄та’’нти убхайаттха̄пи упайогавачанам̣ катам̣. четана̄, упаккамо, муччананти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни ведитабба̄ни.
суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄
269. дутийе кесучи ва̄тапа̄несу виват̣есу бахипи андхака̄ратта̄ а̄локо на пависати, виват̣акава̄т̣ена ан̃н̃ато а̄гаччхантасса а̄локасса нива̄ран̣ато кава̄т̣асса пит̣т̣хипассе гханандхака̄рова хоти, та̄диса̄ни сандха̄йа ‘‘йесу виват̣есу андхака̄ро хотӣ’’тиа̄ди вуттам̣.
бра̄хман̣ӣ аттано ан̇гаман̇га̄нам̣ пара̄масанаккхан̣е ана̄ча̄ра̄нукӯла̄ хутва̄ на кин̃чи ватва̄ бхиккхуно ван̣н̣абхан̣анаккхан̣е вуттатта̄ а̄ха ‘‘паббаджитука̄мо ман̃н̃ети саллаккхетва̄’’ти, паббаджитука̄мо вийа̄ти саллаккхетва̄ти аттхо. кулиттхӣнам̣ евам̣ парехи абхибхаванам̣ на̄ма аччанта̄вама̄ноти а̄ха ‘‘аттано виппака̄ра’’нти.
270. отин̣н̣асаддасса каммаса̄дханапаккхам̣ сандха̄йа ‘‘йаккха̄дӣхӣ’’тиа̄ди вуттам̣, каттуса̄дханапаккхам̣ сандха̄йа ‘‘кӯпа̄дӣнӣ’’тиа̄ди вуттам̣. тасмим̣ ваттхусминти иттхисарӣрасан̇кха̄те ваттхусмим̣.
271. асса̄ти хаттхагга̄ха̄дикасса саббасса.
273. етесам̣ ¶ пада̄нанти а̄масана̄дипада̄нам̣. иттхисан̃н̃ӣти манусситтхисан̃н̃ӣ. нам̣-саддасса ка̄йависесанабха̄вена етам̣ ка̄йанти аттхам̣ дассетум̣ ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. омасанто…пе… ека̄ва а̄паттӣти аниваттхам̣ сандха̄йа вуттам̣, на ниваттхам̣. саниваттха̄йа пана маттхакато пат̣т̣ха̄йа хаттхам̣ ота̄рентасса ниваттхаса̄т̣акопари хаттхе а̄рул̣хе тхуллаччайам̣. са̄т̣акато хаттхам̣ ота̄ра̄петва̄ джан̇гхато пат̣т̣ха̄йа омасантасса пуна сан̇гха̄дисесо.
йатха̄ниддит̣т̣ханиддесети ¶ йатха̄вуттака̄йасам̣сагганиддесе. тена̄ти йена ка̄ран̣ена ваттхусан̃н̃а̄дайо хонти, тена ка̄ран̣ена. йатха̄вуттасиккха̄паданиддесе вуттам̣ гарукам̣ бхиккхуно кареййа пака̄сеййа̄ти йоджана̄.
сан̃н̃а̄йа вира̄гитамхӣти сан̃н̃а̄йа вираддха̄йа. идам̣ на̄ма ваттхунти имасмим̣ сиккха̄паде а̄гатам̣, ана̄гатан̃ча йам̣ кин̃чи савин̃н̃а̄н̣ака̄вин̃н̃а̄н̣акам̣ пхусантасса ана̄паттиабха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣.
са̄раттанти ка̄йасам̣саггара̄генева са̄раттам̣. вираттанти ка̄йасам̣саггара̄гарахитам̣ ма̄туа̄дим̣ сандха̄йа вадати. дуккат̣анти ма̄тупема̄дивасена ган̣хантасса васена вуттам̣, вираттампи иттхим̣ ка̄йасам̣саггара̄гена ган̣хантасса пана сан̇гха̄дисесо ева. има̄йа па̄л̣ийа̄ саметӣти самбандхо. катхам̣ саметӣти че? йади хи ‘‘иттхийа̄ ка̄йаппат̣ибаддхам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти читте уппанне иттхисан̃н̃а̄ вира̄гита̄ бхавеййа. ка̄йаппат̣ибаддхаггахан̣епи тхуллаччайена̄пи на бхавитаббам̣ иттхисан̃н̃а̄йа ева па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 276) тхуллаччайасса вуттатта̄, тасма̄ ‘‘иттхийа̄ ка̄йаппат̣ибаддхам̣ ган̣хисса̄мӣти ка̄йам̣ ган̣хантасса иттхисан̃н̃а̄ вира̄гита̄ на̄ма на хотӣти ка̄йаппат̣ибаддхам̣ ган̣хисса̄мӣти ка̄йам̣ ган̣хато иттхисан̃н̃а̄йа чева ка̄йасам̣саггара̄гасса ча ка̄йаггахан̣асса ча самбхава̄ йатха̄ваттхукам̣ сан̇гха̄дисесамева а̄паджджатӣ’’ти маха̄суматтхерена вуттава̄дова има̄йа па̄л̣ийа̄ самети. ат̣т̣хакатха̄йан̃хи ‘‘самбахула̄ иттхийо ба̄ха̄хи париккхипитва̄ ган̣ха̄мӣ’’ти сан̃н̃а̄йа париккхипато маджджхагата̄нам̣ васена тхуллаччайам̣ вуттам̣. на хи тасса ‘‘маджджхагата̄ иттхийо ка̄йаппат̣ибаддхена ган̣ха̄мӣ’’ти сан̃н̃а̄ аттхи, тасма̄ ат̣т̣хакатха̄йапи саметӣти гахетаббам̣. нӣлена дувин̃н̃еййабха̄вато ка̄л̣иттхӣ вутта̄.
279. севана̄дхиппа̄йоти ¶ пхассасукхасевана̄дхиппа̄йо. ка̄йаппат̣ибаддха̄масанава̄ре ка̄йаппат̣ибаддхавасена пхассапат̣ивиджа̄нанам̣ ведитаббам̣. читтуппа̄даматте а̄паттийа̄бха̄вато ана̄паттӣти идам̣ ка̄йасам̣саггара̄гаматтена ка̄йачаланасса ануппаттито иттхийа̄ карийама̄нака̄йачаланам̣ са̄дийатопи пайога̄бха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣. пат̣хамапа̄ра̄джике пана парехи упаккамийама̄насса абха̄вато севана̄дхиппа̄йе уппанне тена адхиппа̄йена ан̇гаджа̄таккхобхо ¶ сайамева авассам̣ сан̃джа̄йати, со ча тена като на̄ма хотӣти па̄ра̄джикам̣ вуттам̣, тенева найена пат̣хамасан̇гха̄дисесепи парена карийама̄напайогаса̄дийама̄непи ан̇гаджа̄таккхобхасамбхавена а̄патти хотӣти ведитаббам̣. чатуттхети ‘‘на ча ка̄йена ва̄йамати, на ча пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄тӣ’’ти имасмим̣ ва̄ре. пхассапат̣ивиджа̄нанампӣти апи-саддена татийава̄ре вийа ва̄йа̄мопи наттхӣти дассети. ниссаггийена ниссаггийа̄масане вийа̄ти идам̣ пана пхассапат̣ивиджа̄нана̄бха̄ваматтассева нидассанам̣, на пайога̄бха̄васса̄ти дат̣т̣хаббам̣. моккха̄дхиппа̄йоти еттха читтасса лахупариваттита̄йа антарантара̄ ка̄йасам̣саггара̄ге самуппаннепи моккха̄дхиппа̄йасса авиччхинната̄йа ана̄паттийева, виччхинне пана тасмим̣ а̄патти ева.
падабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄найо.
281. еттха ган̣ха̄хӣти на ваттабба̄ти гехаситапемена ка̄йаппат̣ибаддхена пхусане дуккат̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣, ка̄рун̃н̃ена пана ваттха̄дим̣ гахетум̣ асакконтим̣ ‘‘ган̣ха̄’’ти вадантасса̄пи авасасабха̄ваппаттам̣ удаке нимуджджантим̣ ка̄рун̃н̃ена сахаса̄ ана̄ма̄санти ачинтетва̄ кеса̄дӣсу гахетва̄ моккха̄дхиппа̄йена а̄кад̣д̣хатопи ана̄паттийева. на хи мӣйама̄нам̣ ма̄тарам̣ уккхипитум̣ на ват̣т̣ати. ан̃н̃а̄тика̄йа иттхийа̄пи есева найо. уккат̣т̣ха̄йа ма̄туйа̄пи а̄ма̄со на ват̣т̣атӣти дассанаттхам̣ ‘‘ма̄тара’’нти вуттам̣. тасса̄ ка̄таббам̣ пана ан̃н̃а̄сампи иттхӣнам̣ каронтасса̄пи ана̄паттийева ана̄ма̄сатте висеса̄бха̄ва̄.
тин̣ан̣д̣упаканти хиривера̄димӯлехи кеса̄лан̇ка̄раттха̄йа катачумбат̣акам̣. париваттетва̄ти аттано нива̄сана̄дибха̄вато апанетва̄. пӯджа̄диаттхам̣ пана та̄вака̄ликампи а̄маситум̣ ват̣т̣ати. сӣсапаса̄дханакадантасӯчиа̄дӣти идам̣ сӣса̄лан̇ка̄раттха̄йа пат̣апилотика̄дӣхи катам̣ сӣсапаса̄дханакан̃чева дантасӯчиа̄ди ча̄ти двидха̄ йоджетва̄ сӣсапаса̄дханам̣ сипа̄т̣икопакаран̣аттха̄йа чева дантасӯчиупакаран̣аттха̄йа ча гахетаббанти йатха̄ккамам̣ аттхам̣ дассети. кесакала̄пам̣ бандхитва̄ таттха тирийам̣ павесанаттха̄йа ката̄ дантасӯчи ева сӣсапаса̄дханакадантасӯчӣти екамева катва̄ сипа̄т̣ика̄йа ¶ паккхипитва̄ парихаритаббасӯчийева тасса тасса киччасса упакаран̣анти сипа̄т̣ика̄сӯчиупакаран̣анти евам̣ ва̄ йоджана̄ ка̄табба̄ ¶ . поттхакарӯпанти судха̄дӣхи катам̣, па̄ра̄джикаваттхубхӯта̄нам̣ тираччха̄нагатиттхӣнам̣ сан̣т̣ха̄нена катампи ана̄ма̄самева. иттхирӯпа̄дӣни дассетва̄ катам̣, ваттхабхиттиа̄дин̃ча иттхирӯпам̣ ана̄маситва̄ вал̣ан̃джетум̣ ват̣т̣ати. еварӯпехи ана̄ма̄се ка̄йасам̣саггара̄ге асати ка̄йаппат̣ибаддхена а̄масато досо наттхи. бхиндитва̄ти еттха ана̄ма̄сампи дан̣д̣апа̄са̄н̣а̄дӣхи бхеданасса ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄, па̄л̣ийампи а̄пада̄су моккха̄дхиппа̄йасса а̄масанепи ана̄паттийа̄ вуттатта̄ ча. саппинӣа̄дӣхи ва̄л̣амигӣхи ча гахитапа̄н̣ака̄нам̣ мочанаттха̄йа там̣ саппинӣа̄дим̣ ваттхадан̣д̣а̄дӣхи париккхипитва̄ гахетум̣, ма̄туа̄дим̣ удаке мӣйама̄нам̣ ваттха̄дӣхи гахетум̣, асакконтим̣ кеса̄дӣсу гахетва̄ ка̄рун̃н̃ена уккхипитум̣ ват̣т̣атӣти айаматтхо гахетаббова. ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘на твева а̄маситабба̄’’ти идам̣ пана вачанам̣ амӣйама̄наваттхум̣ сандха̄йа вуттанти айам̣ амха̄кам̣ кханти.
маггам̣ адхит̣т̣ха̄йа̄ти ‘‘магго айа’’нти маггасан̃н̃ам̣ уппа̄детва̄ти аттхо. пан̃н̃апетва̄ дентӣти идам̣ са̄мӣчивасена вуттам̣, техи пана а̄санам̣ апан̃н̃апетва̄ва нисӣдатха̄ти вутте сайамева пан̃н̃апетва̄ нисӣдитумпи ват̣т̣ати. таттхаджа̄така̄нӣти аччхиндитва̄ бхӯтага̄мабха̄венева т̣хита̄ни. кӣл̣антена̄ти вуттатта̄ сати паччайе а̄масантасса ана̄патти. бхиккхусантакам̣ пана парибхога̄рахам̣ саббатха̄ а̄маситум̣ на ват̣т̣ати дурупачин̣н̣атта̄. анупасампанна̄нам̣ дасса̄мӣти идам̣ аппат̣иггахетва̄ гахан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. аттанопи аттха̄йа пат̣иггахетва̄ гахан̣е досо наттхи ана̄ма̄сатта̄бха̄ва̄.
ман̣ӣти вел̣урийа̄дито ан̃н̃о джотираса̄дибхедо саббопи ман̣и. вел̣урийоти аллавел̣уван̣н̣оман̣и, ‘‘маджджа̄раккхи ман̣д̣алаван̣н̣о’’типи ваданти. сила̄ти муггама̄саван̣н̣а̄ атисиниддха̄ ка̄л̣асила̄, ман̣ивоха̄рам̣ а̄гата̄ раттасета̄диван̣н̣а̄ сумат̣т̣ха̄пи сила̄ ана̄ма̄са̄ ева̄ти ваданти. раджатанти каха̄пан̣ама̄са̄дибхедам̣ джатума̄са̄дим̣ упа̄да̄йа саббам̣ вутта̄васесам̣ рӯпийам̣ гахитам̣. лохитан̇коти раттаман̣и. маса̄рагалланти кабараван̣н̣о ман̣и, ‘‘мараката’’нтипи ваданти. бхесаджджаттха̄йа писитва̄ йоджита̄нам̣ мутта̄нам̣ ратанабха̄вавирахато гахан̣аккхан̣епи ратана̄ка̄рена апеккхита̄бха̄ва̄ ‘‘бхесаджджаттха̄йа пана ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. йа̄ва пана ¶ та̄ мутта̄ ратанарӯпена тит̣т̣ханти, та̄ва а̄маситум̣ на ват̣т̣ати ева. евам̣ ан̃н̃ампи ратанапа̄са̄н̣ам̣ писитва̄ бхесадждже йоджанаттха̄йа гахетум̣ ват̣т̣ати ева, джа̄тарӯпараджатам̣ пана писитва̄ йоджанабхесаджджаттха̄йапи сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣ати, гахат̣т̣хехи йоджетва̄ диннампи йади бхесадждже суван̣н̣а̄дирӯпена тит̣т̣хати, вийоджетун̃ча сакка̄, та̄дисам̣ бхесаджджампи на ват̣т̣ати. там̣ аббоха̄рикаттам̣ гатам̣ че, ват̣т̣ати. ‘‘джа̄типхаликам̣ ¶ упа̄да̄йа̄’’ти вуттатта̄, сӯрийакантачандаканта̄дикам̣ джа̄типа̄са̄н̣ам̣ ман̣имхи ева сан̇гахитанти дат̣т̣хаббам̣. дхаманасан̇кхо ча дхотавиддхо ча ратанамиссо ча̄ти йоджетаббам̣. виддхоти ман̣иа̄дибха̄вена катачхиддо.
ратанамиссоти кан̃чаналата̄дивичитто, мутта̄диратанакхачито ча, етена дхаманасан̇кхато ан̃н̃о ратанамиссова ана̄ма̄соти дассети. сила̄йампи есева найо. па̄нӣйасан̇кхоти имина̄ва тха̄лака̄диа̄ка̄рена катасан̇кхамайабха̄джана̄ни бхиккхӯнам̣ сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣атӣти сиддхам̣. сеса̄ти ратанасам̣йуттам̣ т̣хапетва̄ авасеса̄.
бӣджато пат̣т̣ха̄йа̄ти дха̄тупа̄са̄н̣ато пат̣т̣ха̄йа. пат̣иккхипӣти суван̣н̣амайадха̄тукаран̣д̣акасса, буддхарӯпа̄дисса ча аттано сантакакаран̣е ниссаггийатта̄ вуттам̣. ‘‘рӯпийачхад̣д̣акат̣т̣ха̄не’’ти вуттатта̄ рӯпийачхад̣д̣акасса джа̄тарӯпараджатам̣ а̄маситва̄ чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣атӣти сиддхам̣. кел̣а̄пайитунти а̄маситва̄ ито чито ча сан̃ча̄ретум̣. вуттанти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. качаварамева харитум̣ ват̣т̣атӣти гопака̄ ва̄ хонту ан̃н̃е ва̄, хаттхена пун̃чхитва̄ качаварам̣ апанетум̣ ват̣т̣ати, малампи памаджджитум̣ ват̣т̣ати ева̄ти ваданти, там̣ ат̣т̣хакатха̄йа на самети кел̣а̄йанасадисатта̄. а̄ракӯт̣алоханти суван̣н̣аван̣н̣о киттималохависесо. тивидхан̃хи киттималохам̣ кам̣салохам̣ ват̣т̣алохам̣ ха̄ракӯт̣алоханти. таттха типутамбе миссетва̄ катам̣ кам̣салохам̣ на̄ма. сӣсатамбе миссетва̄ катам̣ ват̣т̣алохам̣. расатамбе миссетва̄ катам̣ ха̄ракӯт̣алохам̣ на̄ма. там̣ пана ‘‘джа̄тарӯпагатика’’нти вуттатта̄ угган̣хато ниссаггийампи хотӣти кечи ваданти. рӯпийесу пана аган̣итатта̄ ниссаггийам̣ на хоти, а̄масане, сампат̣иччхане ча дуккат̣амева̄ти ведитаббам̣. саббакаппийоти йатха̄вуттасуван̣н̣а̄димайа̄нам̣ ¶ сена̄санапариккха̄ра̄нам̣ а̄масанагопана̄дивасена парибхого саббатха̄ каппийоти адхиппа̄йо. тена̄ха ‘‘тасма̄’’тиа̄ди. ‘‘бхиккхӯнам̣ дхаммавинайаван̣н̣анат̣т̣ха̄не’’ти вуттатта̄ сан̇гхикамева суван̣н̣а̄димайам̣ сена̄санам̣, сена̄санапариккха̄ра̄ ча ват̣т̣анти, на пуггалика̄нӣти гахетаббам̣.
бхиндитва̄ти пат̣хамамева ана̄маситва̄ па̄са̄н̣а̄дина̄ кин̃чиматтам̣ бхедам̣ катва̄ паччха̄ каппийабхан̣д̣аттха̄йа адхит̣т̣хахитва̄ хаттхена гахетум̣ ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘каппийабхан̣д̣ам̣ карисса̄мӣти саббампи сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. еттха̄пи кин̃чи бхиндитва̄, вийоджетва̄ ва̄ а̄маситабба.
пхалакаджа̄лика̄дӣнӣти еттха сарапаритта̄н̣а̄йа хаттхена гахетаббам̣ кит̣ика̄пхалакам̣ аккхираккхан̣аттха̄йа айалоха̄дӣхи джа̄ла̄ка̄рена катва̄ сӣса̄дӣсу пат̣имун̃читаббам̣ джа̄ликам̣ на̄ма ¶ . а̄ди-саддена кавача̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. ана̄ма̄са̄нӣти маччхаджа̄ла̄дипарӯпародхакам̣ сандха̄йа вуттам̣, на сарапаритта̄н̣ам̣ тасса а̄вудхабхан̣д̣атта̄бха̄ва̄. тенева ваккхати ‘‘парӯпародханива̄ран̣ам̣ хӣ’’тиа̄ди. а̄санасса̄ти четийасса саманта̄ катапарибхан̣д̣асса. бандхисса̄мӣти ка̄ка̄дӣхи адӯсанаттха̄йа бандхисса̄ми.
‘‘бхерисан̇гха̄т̣оти сан̇гхат̣итачаммабхерӣ. вӣн̣а̄сан̇гха̄т̣оти сан̇гхат̣итачаммавӣн̣а̄’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.281) вуттам̣. ‘‘чаммавинаддха̄ни вӣн̣а̄бхериа̄дӣнӣ’’ти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттавачанато висеса̄бха̄ва̄, ‘‘курундийам̣ пана̄’’тиа̄дина̄ тато висесасса ваттума̄раддхатта̄ ча бхериа̄дӣнам̣ винаддханопакаран̣асамӯхо бхеривӣн̣а̄сан̇гха̄т̣оти ведитаббам̣ сан̇гхат̣итабботи сан̇гха̄т̣оти катва̄. туччхапоккхаранти авинаддхачаммабхеривӣн̣а̄нам̣ поккхарам̣. а̄ропитачамманти пуббе а̄ропитам̣ хутва̄ паччха̄ тато апанетва̄ висум̣ т̣хапитамукхачаммаматтам̣, на сесопакаран̣асахитам̣. сахитам̣ пана сан̇гха̄т̣оти айам̣ висесо. онахитунти бхерипоккхара̄дӣни чаммам̣ а̄ропетва̄ чаммават̣т̣иа̄дӣхи саббехи упакаран̣ехи винандхитум̣.
па̄л̣ийам̣ пан̣д̣акасса̄ти пан̣д̣акена. па̄ра̄джикаппахонакака̄лети акутхитака̄ле. ка̄йасам̣саггара̄га̄дибха̄ве сабба̄ваттха̄йапи иттхийа̄ сан̣т̣ха̄не ¶ пан̃н̃а̄йама̄не ана̄ма̄садуккат̣ам̣ на вигаччхатӣти дат̣т̣хаббам̣. сан̇кама̄дӣнам̣ т̣ха̄на̄ча̄ванавасена ача̄летаббата̄йа на ка̄йаппат̣ибаддхавоха̄роти дуккат̣ам̣ вуттам̣.
282. екападикасан̇камоти танукасету. ‘‘а̄вин̃чханто’’ти вуттатта̄ ча̄летум̣ йутта̄йа ева раджджуйа̄ тхуллаччайам̣, на итара̄йа бхиттитхамбха̄дигатикатта̄ти а̄ха ‘‘йа̄ маха̄раджджу хотӣ’’тиа̄ди. тена ча̄летум̣ йутте танукараджджудан̣д̣аке ача̄летва̄ пхусантасса̄пи тхуллаччайамева̄ти дӣпитанти ведитаббам̣. пат̣иччха̄детабба̄ти чха̄дана̄дивасена гӯхитабба̄. манусситтхӣ, манусситтхисан̃н̃ита̄, ка̄йасам̣саггара̄го, ва̄йа̄мо, тена хаттха̄дӣсу пхусананти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни.
ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
285. татийе асаддхаммапат̣исан̃н̃уттанти метхунадхаммапат̣исам̣йуттам̣. ба̄ла̄ти субха̄ситадуббха̄ситам̣ аджа̄нантӣ ¶ , сура̄мадаматтата̄йа умматтака̄дибха̄вена ча аджа̄нантӣпи еттхева сан̇гайхати. на та̄ва сӣсам̣ етӣти сан̇гха̄дисесапаччайаттасан̇кха̄там̣ маттхакам̣ па̄рипӯри на хоти, маггаметхунехи агхат̣итатта̄ дуккат̣ам̣ пана хоти ева.
апаса̄детӣти апаса̄дакаравачанам̣ кароти. досам̣ детӣти досам̣ патит̣т̣ха̄пети. тӣхӣти анимитта̄сӣтиа̄дӣнам̣ пада̄нам̣ адут̣т̣хуллабха̄вена̄пи аттхайоджана̄рахатта̄ пасса̄вамагга̄дипат̣исан̃н̃уттата̄нийамо наттхӣти вуттам̣, техи пана ат̣т̣хахи падехи парибба̄джика̄ваттхусмим̣ (па̄ра̄. 289) вийа тхуллаччайанти ведитаббам̣.
кун̃чикапана̄л̣иматтанти кун̃чика̄чхиддаматтам̣. суккхасота̄ти дакасотасса суккхата̄йа лохитаван̣н̣авигамо хотӣти вуттам̣.
суддха̄нӣти метхуна̄дипадехи айоджита̄нипи. метхунадхаммена гхат̣ита̄нева̄ти идам̣ упалаккхан̣аматтам̣, ваччамаггапасса̄вамаггехипи анимитте ‘‘тава ¶ ваччамагго, пасса̄вамагго ва̄ ӣдисо’’тиа̄дина̄ гхат̣итепи а̄паттикара̄нева.
286. гарука̄паттинти бхиккхунийа̄ уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄йа па̄ра̄джика̄паттим̣ сандха̄йа вадати.
287. хасанто хасантоти упалаккхан̣аматтам̣, ахасантопи йена кеначи а̄ка̄рена аттано випарин̣атачиттатам̣ иттхийа̄ пака̄сенто вадати, а̄паттийева.
ка̄йачиттатоти хаттхамудда̄йа обха̄сентасса ка̄йачиттато самут̣т̣ха̄ти.
288. тасма̄ дуккат̣анти аппат̣ивиджа̄нанато дуккат̣ам̣, пат̣ивиджа̄нане пана сати тхуллаччайамева парибба̄джика̄ваттхусмим̣ (па̄ра̄. 289) вийа акхеттападатта̄. кхеттападе хи пат̣ивиджа̄нантийа̄ сан̇гха̄дисесова сийа̄ метхунадхаммайа̄чанаваттхудвайе (па̄ра̄. 289) вийа, там̣ пана ваттхудвайам̣ метхунайа̄чанато чатуттхасан̇гха̄дисесе ваттаббампи дут̣т̣хуллава̄часса̄даматтена паваттатта̄ идха вуттанти ведитаббам̣. евам̣ кхеттападена вадантасса иттхийа̄ аппат̣ивиджа̄нантийа̄ ким̣ хотӣти? кин̃ча̄пи айам̣ на̄ма а̄паттӣти па̄л̣иат̣т̣хакатха̄су на вуттам̣, атха кхо тхуллаччайеневеттха бхавитаббам̣ ¶ . татха̄ хи акхеттападе аппат̣ивиджа̄нантийа̄ дуккат̣ам̣, пат̣ивиджа̄нантийа̄ тхуллаччайам̣ вуттам̣. кхеттападе пана пат̣ивиджа̄нане сан̇гха̄дисесова вутто, аппат̣ивиджа̄нане тхуллаччайамева бхавитум̣ йуттам̣, на дуккат̣ам̣, акхеттападато висеса̄бха̄ваппасан̇готи гахетаббам̣. йатха̄ четтха, евам̣ чатуттхасиккха̄падепи акхеттападе пат̣ивиджа̄нантийа̄ тхуллаччайам̣, аппат̣ивиджа̄нантийа̄ дуккат̣ам̣, кхеттападе пана аппат̣ивиджа̄нантийа̄ тхуллаччайанти ведитаббам̣. па̄л̣ийам̣ нава̄вутанти нававӣтам̣.
288. асаддхаммам̣ сандха̄йа̄ти метхунам̣ сандха̄йа вуттам̣. тан̃хи путтасамуппаттийа̄ бӣджаниккхепато ваппапарийа̄йам̣ лабхатӣти.
сам̣сӣдатӣти вахати, сам̣сарӣйатӣти ва̄ аттхо. манусситтхӣ, татха̄сан̃н̃ита̄, дут̣т̣хуллава̄часса̄дара̄го, тена обха̄санам̣, тан̇кхан̣авиджа̄нананти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни.
дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. аттака̄мапа̄ричарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄
290. чатуттхе ¶ парехи патте па̄тийама̄на̄нам̣ бхиккха̄пин̣д̣а̄нам̣ па̄то саннипа̄тоти пин̣д̣апа̄тоти бхиккха̄ха̄ро вуччати, там̣садисата̄йа ан̃н̃опи йо кочи бхиккха̄чарийам̣ вина̄ бхиккхӯхи ладдхо пин̣д̣апа̄тотвева вуччати. пати ети етасма̄ти паччайоти а̄ха ‘‘патикаран̣ат̣т̣хена паччайо’’ти. рогадуккха̄нам̣ ва̄ пат̣ипаккхабха̄вена айати паваттатӣти паччайо. саппа̄йасса̄ти хитасса. нагарапариккха̄рехӣти нагарам̣ парива̄ретва̄ раккхан̣акехи. ра̄джӯнам̣ гехапариккхепо парикха̄ удда̄по па̄ка̄ро есика̄ палигхо ат̣т̣оти име сатта нагарапариккха̄ра̄ти ваданти. сетапариккха̄роти висуддхисӣла̄лан̇ка̄ро. арийамагго хи идха ‘‘ратхо’’ти адхиппето, тасса ча самма̄ва̄ча̄дайо алан̇ка̄рат̣т̣хена ‘‘париккха̄ра̄’’ти вутта̄. чаккавӣрийоти вӣрийачакко. джӣвитапариккха̄ра̄ти джӣвитасса паваттика̄ран̣а̄ни. самуда̄нетабба̄ти самма̄ уддхам̣ а̄нетабба̄ парийеситабба̄.
291. упача̄рети йаттха т̣хито вин̃н̃а̄петум̣ саккоти, та̄дисе т̣ха̄не. ка̄мо чева хету ча па̄ричарийа̄ ча аттхоти па̄л̣ийам̣ ‘‘аттано ка̄мам̣, аттано хетум̣, аттано адхиппа̄йам̣, аттано па̄ричарийа’’нти (па̄ра̄. 292) вуттесу имесу чатӯсу падесу ка̄мо, хету, па̄ричарийа̄ ¶ ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутте пат̣хаме аттхавикаппе виггахава̄кйа̄дхиппа̄йасӯчанато аттхо. сесанти адхиппа̄йападамекам̣. бйан̃джананти бйан̃джанаматтам̣, пат̣хамавикаппа̄нупайогита̄йа вачанаматтанти аттхо. дутийе аттхавикаппепи есева найо.
йатха̄вуттамева аттхам̣ падабха̄джанена сам̣сандитва̄ дассетум̣ ‘‘аттано ка̄мам̣ аттано хетум̣ аттано па̄ричарийанти хи вутте джа̄ниссанти пан̣д̣ита̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘аттано хету’’нти вутте аттано аттха̄йа̄ти айаматтхо вин̃н̃а̄йати, ‘‘аттано ка̄мам̣ аттано па̄ричарийа’’нти вутте ка̄мена па̄ричарийа̄ти айаматтхо вин̃н̃а̄йати. тасма̄ имехи тӣхи падехи аттано аттха̄йа ка̄мена па̄ричарийа̄ аттака̄мапа̄ричарийа̄ти имам̣ аттхавикаппам̣ вин̃н̃ӯ джа̄ниссанти. ‘‘аттано ¶ адхиппа̄йа’’нти вутте пана адхиппа̄йа-саддасса ка̄мита-саддена сама̄наттхабха̄вато аттана̄ адхиппетака̄митат̣т̣хена аттака̄мапа̄ричарийа̄ти имаматтхам̣ викаппам̣ вин̃н̃ӯ джа̄ниссанти.
етадагганти еса̄ агга̄. дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падепи (па̄ра̄. 285) ка̄мам̣ ‘‘йа̄чатипи а̄йа̄чатипӣ’’ти евам̣ метхунайа̄чанам̣ а̄гатам̣, там̣ пана дут̣т̣хуллава̄часса̄дара̄гавасена вуттам̣, идха пана аттано метхунасса̄дара̄гавасена̄ти айам̣ висесо.
винӣтаваттхӯсу ‘‘аггада̄нам̣ дехӣ’’ти идам̣ аттано аттха̄йа вуттам̣, дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄паде пана параттха̄йапи вутте сӣсам̣ етӣти ведитаббам̣. субхага̄ти иссарийа̄дӣхи сундарехи бхагехи саманна̄гата̄. манусситтхӣ, татха̄сан̃н̃ита̄, аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ра̄го, тена ка̄мапа̄ричарийайа̄чанам̣, тан̇кхан̣авиджа̄нананти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни.
аттака̄мапа̄ричарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄
296. пан̃чаме пан̣д̣иччена̄ти сабха̄ван̃а̄н̣ена. гатиманта̄ти сабха̄ван̃а̄н̣агатийутта̄. веййаттийена̄ти иттхикаттаббесу сиккхитан̃а̄н̣ена. медха̄йа̄ти асиккхитесупи там̣иттхикаттаббесу т̣ха̄нуппаттийа̄ пан̃н̃а̄йа. чхека̄ти ка̄йена пачана̄дикусала̄.
а̄ваханам̣ ¶ а̄ва̄хо, да̄рика̄йа гахан̣ам̣. видхина̄ паракуле ваханам̣ песанам̣ вива̄хо, да̄рика̄йа да̄нам̣.
297. рандха̄панам̣ бхаттапача̄панам̣. бйан̃джана̄дисампа̄данам̣ пача̄панам̣. на упа̄хат̣анти на диннам̣. кайо на̄ма гахан̣ам̣. виккайо на̄ма да̄нам̣. тадубхайам̣ сан̇гахетва̄ ‘‘воха̄ро’’ти вуттам̣.
300. ‘‘аббхутам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти имина̄ дуккат̣ам̣ хотӣти дӣпети. ‘‘пара̄джитена да̄табба’’нти вуттатта̄ аденто дхураниккхепена ка̄ретаббо. ачирака̄ле ¶ адхика̄ро етасса аттхӣти ачирака̄ла̄дхика̄рикам̣, сан̃чариттам̣. ‘‘ачирака̄ла̄ча̄рика’’нти ва̄ па̄т̣хо. ачирака̄ле а̄ча̄ро аджджха̄ча̄ро етасса̄ти йоджана̄.
301. кин̃ча̄пи ехибхиккхуа̄дика̄пи сан̃чаритта̄дипан̣н̣аттиваджджам̣ а̄паттим̣ а̄паджджанти, тесам̣ пана асаббака̄ликатта̄, аппакатта̄ ча идха̄пи н̃аттичатуттхенева каммена упасампаннам̣ сандха̄йа ‘‘йва̄йа’’нтиа̄дипадабха̄джанама̄ха. сан̃чаран̣ам̣ сан̃чаро, со етасса аттхӣти сан̃чарӣ, тасса бха̄во сан̃чариттам̣. тена̄ха ‘‘сан̃чаран̣абха̄ва’’нти. сан̃чаратӣти сан̃чаран̣о, пуггало, тасса бха̄во сан̃чаран̣абха̄во, там̣ иттхипуриса̄нам̣ антаре сан̃чаран̣абха̄ванти аттхо.
джа̄йа̄бха̄вети бхарийабха̄ва̄йа. джа̄рабха̄вети са̄мибха̄ва̄йа, там̣нимиттанти аттхо. нимиттаттхе хи етам̣ бхуммавачанам̣. кин̃ча̄пи ‘‘джа̄раттане’’ти падасса падабха̄джане ‘‘джа̄рӣ бхависсасӣ’’ти (па̄ра̄. 302) иттхилин̇гавасена падабха̄джанам̣ вуттам̣, ‘‘сан̃чариттам̣ сама̄паджджеййа̄’’ти падасса пана ниддесе ‘‘иттхийа̄ ва̄ пахито пурисасса сантике гаччхати, пурисена ва̄ пахито иттхийа̄ сантике гаччхатӣ’’ти вуттатта̄ пурисасса̄пи сантике ваттабба̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘джа̄раттане’’ти ниддесасса иттхипурисаса̄дха̄ран̣атта̄ ‘‘иттхийа̄ матим̣ пурисасса а̄роченто джа̄раттане а̄рочетӣ’’ти вуттам̣. па̄л̣ийам̣ пана пурисасса матим̣ иттхийа̄ а̄рочанавасенева пададвайепи йоджана̄ ката̄, тадануса̄рена иттхийа̄ матим̣ пурисасса а̄рочана̄ка̄ропи сакка̄ вин̃н̃а̄тунти.
ида̄ни па̄л̣ийам̣ вуттанайена̄пи аттхам̣ дассенто ‘‘апича̄’’тиа̄дима̄ха. ‘‘пати бхависсасӣ’’ти идам̣ джа̄йа̄саддасса иттхилин̇ганийамато пурисапарийа̄йена вуттам̣, нибаддхаса̄мико бхависсасӣти аттхо. джа̄ро бхависсасӣти миччха̄ча̄рабха̄вена упагаччханако бхависсасӣти адхиппа̄йо.
303. серивиха̄ранти ¶ саччхандача̄рам̣. аттано васанти аттано а̄н̣ам̣. готтавантесу готта-саддо, дхаммача̄рӣсу ча дхамма-саддо ваттатӣти а̄ха ‘‘саготтехӣ’’тиа̄ди. таттха саготтехӣти сама̄наготтехи. сахадхаммикехӣти екасса саттху са̄сане сахачаритаббадхаммехи, сама̄накуладхаммехи ¶ ва̄. тенева̄ха ‘‘екам̣ саттха̄ра’’нтиа̄ди. екаган̣апарийа̄паннехӣти ма̄ла̄ка̄ра̄диекаган̣апарийа̄паннехи.
сасса̄мика̄ са̄раккха̄. йасса̄ гамане ран̃н̃а̄ дан̣д̣о т̣хапито, са̄ сапаридан̣д̣а̄. паччхима̄нам̣ двиннанти са̄раккхасапаридан̣д̣а̄нам̣. миччха̄ча̄ро хотӣти та̄су гатапуриса̄нам̣ вийа та̄сампи миччха̄ча̄ро хоти сасса̄микабха̄вато. на итара̄санти ма̄тураккхита̄дӣнам̣ ат̣т̣ханнам̣ миччха̄ча̄ро наттхи асса̄микатта̄, та̄су гата̄нам̣ пуриса̄намева миччха̄ча̄ро хоти ма̄та̄дӣхи раккхитатта̄. пуриса̄ хи парехи йехи кехичи гопитам̣ иттхим̣ гантум̣ на лабханти, иттхийо пана кеначи пурисена бхарийа̄бха̄вена гахита̄ва пурисантарам̣ гантум̣ на лабханти, на итара̄ аттано пхассасса сайам̣ са̄микатта̄. на хи ма̄та̄дайо сайам̣ та̄сам̣ пхасса̄нубхаванаттхам̣ та̄ раккханти, кевалам̣ пурисагаманамева та̄сам̣ ва̄ренти. тасма̄ кеначи апариггахитапхассатта̄, аттано пхассатта̄ ча иттхӣнам̣ на миччха̄ча̄ро, пуриса̄нам̣ пана парехи ва̄рите аттано асантакат̣т̣ха̄не павит̣т̣хатта̄ миччха̄ча̄роти ведитаббо.
бхогена̄ти бхогахету. удапаттам̣ а̄маситва̄ гахита̄ одапаттакинӣ. дхаджа-саддена сена̄ ева упалаккхита̄ти а̄ха ‘‘усситаддхаджа̄йа̄’’тиа̄ди.
305. бахиддха̄ вимат̣т̣ханти ан̃н̃аттха а̄рочитам̣. там̣ кирийам̣ сампа̄дессатӣти тасса̄ а̄рочетва̄ там̣ киччам̣ сампа̄дету ва̄ ма̄ ва̄, там̣ кирийам̣ сампа̄дане са̄маттхийам̣ сандха̄йа вуттам̣. да̄ракам̣, да̄рикан̃ча аджа̄на̄петва̄ ма̄та̄питуа̄дӣхи ма̄та̄питуа̄дӣнан̃н̃ева сантикам̣ са̄сане песитепи пат̣игган̣ханавӣмам̣санапачча̄харан̣асан̇кха̄та̄йа тиван̇гасампаттийа̄ сан̇гха̄дисесо хоти ева̄ти дат̣т̣хаббам̣.
йам̣ уддисса са̄санам̣ песитам̣, там̣ ева сандха̄йа тасса̄ ма̄туа̄дӣнам̣ а̄рочитепи кхеттамева отин̣н̣абха̄вам̣ дассетум̣ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄ди уда̄хат̣ам̣, идан̃ча вачанабйаттайахетубйаттайа̄нам̣ бхедепи бйаттайаса̄ман̃н̃ато уда̄хат̣анти дат̣т̣хаббам̣. тампи уда̄харан̣адосам̣ парихаритва̄ сутта̄нуломатам̣ дассетум̣ ‘‘там̣ пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. имина̄ саметӣти еттха̄йамадхиппа̄йо ¶ – йатха̄ сайам̣ ана̄рочетва̄ ¶ ан̃н̃есам̣ антева̄сика̄дӣнам̣ ватва̄ вӣмам̣са̄петва̄ пачча̄харантасса наттхи висан̇кето, евам̣ тасса̄ сайам̣ ана̄рочетва̄ а̄рочанаттхам̣ ма̄туа̄дӣнам̣ вадантасса̄пи ма̄туа̄дайо там̣ кирийам̣ сампа̄денту ва̄ ма̄ ва̄. йади хи тесам̣ ма̄туа̄дӣнам̣ тун̣хӣбхӯтабха̄вампи пачча̄харати, висан̇кето наттхӣти.
гхаракиччам̣ нетӣти гхаран̣ӣ. ан̃н̃атарам̣ вадантасса висан̇кетам̣ адинна̄да̄на̄дӣсу а̄н̣аттийам̣ ваттхусан̇кето вийа̄ти адхиппа̄йо. мӯлат̣т̣ха̄нан̃ча васена̄ти еттха пурисасса ма̄туа̄дайо са̄санапесане мӯлабхӯтатта̄ ‘‘мӯлат̣т̣ха̄’’ти вутта̄.
322. па̄л̣ийам̣ ма̄тураккхита̄йа ма̄та̄ бхиккхум̣ пахин̣атӣти еттха аттано ва̄ дхӣту сантикам̣ ‘‘иттханна̄масса бхарийа̄ хотӯ’’ти бхиккхум̣ пахин̣ати, пурисасса ва̄ тасса н̃а̄така̄нам̣ ва̄ сантикам̣ ‘‘мама дхӣта̄ иттханна̄масса бхарийа̄ хотӯ’’ти пахин̣атӣти гахетаббам̣. есева найо сесесупи. пуббе вуттанайатта̄ти пат̣хамасан̇гха̄дисесе вуттанайатта̄.
338. анте екена̄ти екена падена. еттова паккаматӣти апачча̄харитва̄ татова паккамати. ‘‘анабхинандитва̄’’ти идам̣ татха̄ пат̣ипаджджама̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. сатипи абхинандане са̄санам̣ ана̄роченто пана на вӣмам̣сати на̄ма. татийападе вуттанайена̄ти ‘‘со тасса̄ вачанам̣ анабхинандитва̄’’тиа̄дина̄ вуттанайена. па̄л̣ийам̣ антева̄сим̣ вӣмам̣са̄петва̄ти ‘‘айам̣ тесам̣ ваттум̣ саматтхо’’ти антева̄сина̄ вӣмам̣са̄петва̄. саче пана со антева̄сико там̣ вачанам̣ а̄дийитва̄ тун̣хӣ хоти, тасса̄пи там̣ паваттим̣ пачча̄харантасса а̄чарийасса сан̇гха̄дисесова ма̄туа̄дӣсу тун̣хӣбхӯтесу тесам̣ тун̣хибха̄вам̣ пачча̄харантасса вийа̄ти дат̣т̣хаббам̣.
па̄л̣ийам̣ чатуттхава̄ре асатипи гаччханто сампа̄дети, а̄гаччханто висам̣ва̄дети ана̄паттӣти аттхато а̄паннамева̄тикатва̄ вуттам̣ ‘‘чатуттхе ана̄паттӣ’’ти.
340. ка̄рука̄нанти ¶ вад̣д̣хакӣа̄дӣнам̣ таччхакаайока̄ратантава̄йараджаканха̄питака̄ пан̃ча ка̄раво ‘‘ка̄рука̄’’ти вуччанти. еварӯпена…пе… ана̄паттӣти та̄дисам̣ гихивеййа̄ваччампи на хотӣти катва̄ вуттам̣.
ка̄йато самут̣т̣ха̄тӣти пан̣н̣аттим̣ ва̄ алам̣вачанӣйабха̄вам̣ ва̄ тадубхайам̣ ва̄ аджа̄нантасса ка̄йато ¶ самут̣т̣ха̄ти. еса найо итарадвайепи. алам̣вачанӣйа̄ хонтӣти иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ убхопи ва̄ джа̄йа̄бха̄ве, са̄микабха̄ве ча никкхиттачхандата̄йа аччантавийуттатта̄ пуна ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сама̄гаматтхам̣ ‘‘ма̄ евам̣ акариттха̄’’тиа̄дина̄ вачанӣйата̄йа ваттаббата̄йа алам̣ араха̄ти алам̣вачанӣйа̄, алам̣ ва̄ каттум̣ арахам̣ сандха̄навачанаметесу иттхипурисесӯти алам̣вачанӣйа̄, сандха̄нака̄расса вачанам̣ вина̄ асан̇гаччханака̄ париччатта̄йева̄ти адхиппа̄йо.
пан̣н̣аттим̣ пана джа̄нитва̄ти еттха алам̣вачанӣйабха̄вам̣ ва̄ти ваттаббам̣. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘тадубхайам̣ пана джа̄нитва̄’’тиа̄ди вуттам̣. бхиккхум̣ аджа̄на̄петва̄ аттано адхиппа̄йам̣ пан̣н̣е ликхитва̄ ‘‘имам̣ пан̣н̣ам̣ асукасса дехӣ’’ти диннам̣ харантасса сан̃чариттам̣ на хоти. пан̣н̣аттиалам̣вачанӣйабха̄вааджа̄нанавасенева хи имам̣ сиккха̄падам̣ ачиттакам̣, на саббена саббам̣ сан̃чаран̣абха̄вампи аджа̄нанавасена, па̄л̣ийан̃ча ат̣т̣хакатха̄йан̃ча а̄рочанамева дасситам̣. тасма̄ сандассанаттхам̣ н̃атва̄ пан̣н̣асандассанавасена̄пи ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ а̄рочентассева а̄патти хотӣти гахетаббам̣.
341. йатха̄ йатха̄ йесу йесу джанападесӯти париччаттабха̄ваппака̄санаттхам̣ каттаббам̣ пан̣н̣ада̄нан̃а̄тиджаниссара̄диджа̄на̄пана̄дитам̣там̣десанийатам̣ пака̄рам̣ дассети, идан̃ча нибаддхабхарийа̄бха̄вена гахитам̣ сандха̄йа вуттам̣. аттано ручийа̄ сан̇гата̄нам̣ пана иттхӣнам̣, мухуттика̄йа ча пурисе читтасса вираджджанамева алам̣вачанӣйабха̄ве ка̄ран̣анти дат̣т̣хаббам̣. дут̣т̣хулла̄дӣсупӣти а̄ди-саддена аттака̄масан̃чаритта̄ни сан̇ган̣ха̄ти, еттха пана па̄л̣ийам̣ кин̃ча̄пи ‘‘иттхӣ на̄ма манусситтхӣ на йаккхӣ’’тиа̄дина̄ манусситтхипуриса̄ на дассита̄, татха̄пи ‘‘даса иттхийо ма̄тураккхита̄’’тиа̄дина̄ манусситтхӣнан̃н̃ева дасситатта̄ пуриса̄нампи таданугун̣а̄намева гахетаббато мануссаджа̄тика̄ва ¶ иттхипуриса̄ идха̄дхиппета̄. тасма̄ йесу сан̃чариттам̣ сама̄паджджати, тесам̣ мануссаджа̄тиката̄, на на̄лам̣вачанӣйата̄, пат̣игган̣хана, вӣмам̣сана, пачча̄харан̣а̄нӣти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни.
сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
342. чхат̣т̣хе еттакена̄ти еттакена да̄руа̄дина̄. апариччхиннаппама̄н̣а̄йоти апариччхиннада̄руа̄дипама̄н̣а̄йо. мӯлаччхеджджа̄йа̄ти парасантакабха̄вато мочетва̄ аттано ева сантакакаран̣авасена̄ти ¶ аттхо. евам̣ йа̄чато ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттидуккат̣ан̃чева да̄сапат̣иггахан̣адуккат̣ан̃ча хоти ‘‘да̄сида̄сапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хотӣ’’ти (дӣ. ни. 1.10, 194) вачанам̣ нисса̄йа ат̣т̣хакатха̄су пат̣иккхиттатта̄. сакакамманти па̄н̣авадхакаммам̣. идан̃ча па̄н̣а̄типа̄тадосапариха̄ра̄йа дуккат̣ам̣ вуттам̣, на вин̃н̃аттипариха̄ра̄йа. анийаметва̄пи на йа̄читабба̄ти са̄мӣчидассанаттхам̣ вуттам̣, суддхачиттена пана хаттхакаммам̣ йа̄чантасса а̄патти на̄ма наттхи. йадиччхакам̣ ка̄ра̄петум̣ ват̣т̣атӣти ‘‘хаттхакаммам̣ йа̄ча̄ми, детха̄’’тиа̄дина̄ айа̄читва̄пи ват̣т̣ати. сакиччапасутампи евам̣ ка̄ра̄пентасса вин̃н̃атти наттхи ева, са̄мӣчидассанаттхам̣ пана вибхаджитва̄ вуттам̣.
саббакаппийабха̄вадӣпанаттханти саббасо каппийабха̄вадӣпанаттхам̣. мӯлам̣ детха̄ти ваттум̣ ват̣т̣атӣти ‘‘мӯлам̣ дасса̄ма̄’’ти пат̣хамам̣ вуттатта̄ вин̃н̃атти ва̄ мӯланти вачанасса каппийа̄каппийаваттхуса̄ман̃н̃авачанаттепи нит̣т̣хитабхатикичча̄нам̣ да̄панато акаппийаваттхуса̄дийанам̣ ва̄ на хотӣти катва̄ вуттам̣. анаджджха̄вуттхаканти апариггахитам̣.
ман̃ча…пе… чӣвара̄дӣни ка̄ра̄петука̄мена̄пӣтиа̄дӣсу чӣварам̣ ка̄ра̄петука̄масса ан̃н̃а̄такааппава̄ритатантава̄йехи хаттхакаммайа̄чанавасена ва̄йа̄пане вин̃н̃аттипаччайа̄ дуккат̣а̄бха̄вепи чӣварава̄йа̄панасиккха̄падена йатха̄рахам̣ па̄читтийадуккат̣а̄ни хонтӣти ведитаббам̣. акаппийакаха̄пан̣а̄ди на да̄таббанти каппийамукхена ладдхампи хаттхакаммакаран̣аттха̄йа имасса ¶ каха̄пан̣ам̣ дехӣти ватва̄ да̄нам̣ на ват̣т̣атӣти вуттам̣. пуббе катакаммасса да̄пане кин̃ча̄пи досо на диссати, татха̄пи аса̄руппамева̄ти ваданти. катакамматтха̄йапи ка̄таббакамматтха̄йапи каппийавоха̄рена парийа̄йато бхатим̣ да̄пентасса наттхи досо. ваттанти ча̄риттам̣, а̄патти на хотӣти адхиппа̄йо.
каппийам̣ ка̄ра̄петва̄ пат̣иггахетабба̄нӣти са̄кха̄йа маккхикабӣджанена пан̣н̣а̄диччхеде бӣджага̄макопанасса чева таттха лаггараджа̄диаппат̣иггахитасса ча париха̄раттха̄йа вуттам̣. тадубхайа̄сан̇ка̄йа асати татха̄ акаран̣е досо наттхи. надӣйа̄дӣсу удакасса апариггахитата̄йа ‘‘а̄хара̄ти ваттум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. ‘‘на а̄хат̣ам̣ парибхун̃джиту’’нти вачанато вин̃н̃аттийа̄ а̄паннам̣ дуккат̣ам̣ десетва̄пи там̣ ваттхум̣ парибхун̃джантасса пуна парибхоге дуккат̣амева, пан̃чаннампи сахадхаммика̄нам̣ на ват̣т̣ати. ‘‘аладжджӣхи пана бхиккхӯхи ва̄ са̄ман̣ерехи ва̄ хаттхакаммам̣ на ка̄ретабба’’нти са̄ман̃н̃ато вуттатта̄ аттано аттха̄йа йам̣кин̃чи хаттхакаммам̣ ка̄ретум̣ на ват̣т̣ати. йам̣ пана ¶ аладжджӣ нива̄рийама̄нопи бӣджана̄дим̣ кароти, таттха досо наттхи. четийакамма̄дӣни пана техи ка̄ра̄петум̣ ват̣т̣ати. еттха ча ‘‘аладжджӣхи са̄ман̣ерехӣ’’ти вуттатта̄ ‘‘сан̃чичча а̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’тиа̄ди (пари. 359) аладжджӣлаккхан̣ам̣ уккат̣т̣хавасена упасампанне пат̣ичча упалаккхан̣ато вуттанти там̣лаккхан̣авирахита̄нам̣ са̄ман̣ера̄дӣнам̣ лин̇гаттхенакаготрабхупарийоса̄на̄нам̣ бхиккхупат̣ин̃н̃а̄нам̣ дуссӣла̄нампи са̄дха̄ран̣авасена аладжджита̄лаккхан̣ам̣ йатха̄вихитапат̣ипаттийам̣ сан̃чичча атит̣т̣ханамева̄ти гахетаббам̣.
а̄хара̄пентасса дуккат̣анти вин̃н̃аттиккхан̣е вин̃н̃аттипаччайа̄, пат̣ила̄бхаккхан̣е гон̣а̄нам̣ са̄дийанапаччайа̄ ча дуккат̣ам̣. гон̣ан̃хи аттано аттха̄йа авин̃н̃аттийа̄ ладдхампи са̄дитум̣ на ват̣т̣ати ‘‘хаттхигавассавал̣авапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хотӣ’’ти (дӣ. ни. 1.10, 194) вуттатта̄. тенева̄ха ‘‘н̃а̄типава̄ритат̣т̣ха̄натопи мӯлаччхеджджа̄йа йа̄читум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти. еттха ча вин̃н̃аттидуккат̣а̄бха̄вепи акаппийаваттхуйа̄чанепи пат̣иггахан̣епи дуккат̣амева. раккхитва̄ти чора̄диупаддавато раккхитва̄. джаггитва̄ти тин̣ада̄на̄дӣхи посетва̄.
н̃а̄типава̄ритат̣т̣ха̄не пана ват̣т̣атӣти сакат̣асса сампат̣иччхитаббатта̄ мӯлаччхеджджавасена йа̄читум̣ ват̣т̣ати. та̄вака̄ликам̣ ват̣т̣атӣти убхайаттха̄пи ват̣т̣атӣти аттхо ¶ . ва̄сиа̄дӣни пуггалика̄нипи ват̣т̣антӣти а̄ха ‘‘еса найо ва̄сӣ’’тиа̄ди. валлиа̄дӣсу ча парапариггахитесу ча есева найоти йоджетаббам̣. ‘‘гарубхан̣д̣аппахонакесуйева̄’’ти идам̣ вин̃н̃аттим̣ сандха̄йа вуттам̣. адинна̄да̄не пана тин̣асала̄кам̣ упа̄да̄йа парапариггахитам̣ тхеййачиттена ган̣хато аваха̄ро ева, бхан̣д̣аггхена ка̄ретаббо. валлиа̄дӣсӯти еттха а̄ди-саддена па̄л̣иа̄гата̄нам̣ (па̄ра̄. 349) вел̣уа̄дӣнам̣ сан̇гахо. таттха йасмим̣ падесе харита̄ладжа̄тихин̇гула̄ди аппакампи махаггхам̣ хоти, таттха там̣ та̄лапаккапама̄н̣ато ӯнампи гарубхан̣д̣амева, вин̃н̃а̄петун̃ча на ват̣т̣ати.
са̄ти вин̃н̃атти. парикатха̄дӣсу ‘‘сена̄санам̣ самба̄дха’’нтиа̄дина̄ (висуддхи. 1.19) парийа̄йена катханам̣ парикатха̄ на̄ма. уджукамева акатхетва̄ ‘‘бхиккхӯнам̣ ким̣ па̄са̄до на ват̣т̣атӣ’’тиа̄дина̄ (висуддхи. 1.19) адхиппа̄йо йатха̄вибхӯто хоти, евам̣ бха̄санам̣ обха̄со на̄ма. сена̄сана̄диаттхам̣ бхӯмипарикамма̄дикаран̣авасена паччайуппа̄да̄йа нимиттакаран̣ам̣ нимиттакаммам̣ на̄ма. уккамантӣти апагаччханти.
344. ман̣и кан̣т̣хе асса̄ти ман̣икан̣т̣хо. деваван̣н̣анти деваттабха̄вам̣.
345. па̄л̣ийам̣ ¶ паттена ме аттхоти (па̄ра̄. 345) анаттхикампи паттена бхиккхум̣ евам̣ вада̄пенто бхагава̄ соттхийа̄ мантападавасена вада̄песи. сопи бхиккху бхагавата̄ а̄н̣аттавачанам̣ вадемӣти авоча, тенасса муса̄ на хоти. атха ва̄ ‘‘паттена ме аттхо’’ти идам̣ ‘‘паттам̣ дадантӯ’’ти имина̄ сама̄наттханти дат̣т̣хаббам̣. еса найо ман̣ина̄ ме аттхоти еттха̄пи. тасма̄ ан̃н̃есампи еварӯпам̣ катхентасса, катха̄пентасса ча вачанадосо наттхӣти гахетаббам̣.
349. уддхам̣мукхам̣ литта̄ уллитта̄, чхаданасса анто лимпанта̄ хи йебхуййена уддхам̣мукха̄ лимпанти. тена̄ха ‘‘антолитта̄’’ти. адхомукхам̣ литта̄ авалитта̄. бахи лимпанта̄ хи йебхуййена адхомукха̄ лимпанти. тена̄ха ‘‘бахилитта̄’’ти.
бйан̃джанам̣ виломитам̣ бхавеййа̄ти йасма̄ ‘‘ка̄райама̄нена̄’’ти имасса хетукаттувачанасса ‘‘каронтена̄’’ти идам̣ суддхакаттувачанам̣ парийа̄йавачанам̣ на ¶ хоти, тасма̄ ‘‘каронтена ва̄ ка̄ра̄пентена ва̄’’ти ка̄райама̄нена̄ти бахууддесапада̄нугун̣ам̣ каран̣авачаненева падаттхам̣ катва̄ ниддесе кате бйан̃джанам̣ вируддхам̣ бхавеййа, татха̄ пана падаттхавасена адассетва̄ са̄маттхийато сиддхамеваттхам̣ дассетум̣ паччаттавасена ‘‘каронто ва̄ ка̄ра̄пенто ва̄’’ти падабха̄джанам̣ вуттанти адхиппа̄йо. тена̄ха ‘‘аттхаматтамева̄’’тиа̄ди. падаттхато, са̄маттхийато ча лаббхама̄нам̣ аттхаматтамева̄ти аттхо. йан̃хи ка̄райама̄нена пат̣ипаджджитаббам̣, там̣ каронтена̄пи пат̣ипаджджитаббамева̄ти идаметтха са̄маттхийам̣ дат̣т̣хаббам̣.
уддесоти са̄мибха̄вена уддиситаббо. сетакамманти сетаван̣н̣акаран̣аттхам̣ сетаван̣н̣аматтика̄йа ва̄ судха̄йа ва̄ кататанукалепо, тена пана саха минийама̄не пама̄н̣а̄тиккантам̣ хотӣти сан̇ка̄нива̄ран̣аттхам̣ а̄ха ‘‘аббоха̄рика’’нти. тена пама̄н̣а̄тиккантавоха̄рам̣ на гаччхати кут̣ийа̄ анан̇гатта̄ти адхиппа̄йо.
йатха̄вуттасса аттхасса вуттанайам̣ дассентена ‘‘вуттан̃хета’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха ‘‘а̄йа̄мато ча виттха̄рато ча̄’’ти аватва̄ ‘‘а̄йа̄мато ва̄ виттха̄рато ва̄’’ти викаппаттхасса ва̄-саддасса вуттатта̄ екатобха̄ге вад̣д̣хитепи а̄паттӣти пака̄ситанти адхиппа̄йо. тихаттха̄ти пакатихаттхена тихаттха̄, ‘‘вад̣д̣хакӣхаттхена̄’’типи (са̄раттха. т̣ӣ. 2.348-349) ваданти, там̣ ‘‘йаттха…пе… айам̣ кут̣ӣти сан̇кхйам̣ на гаччхатӣ’’ти имина̄ вируджджхати вад̣д̣хакӣхаттхена тихаттха̄йапи кут̣ийа̄ пама̄н̣айуттасса ман̃часса сукхена париваттанато. ‘‘ӯнакачатухаттха̄ ва̄’’ти идан̃ча паччхимаппама̄н̣айуттасса ¶ ман̃часса апариваттана̄рахам̣ сандха̄йа вуттам̣. йади хи пакатихаттхена чатухаттха̄йапи кут̣ийа̄ пама̄н̣айутто ман̃чо на париваттати, са̄ акут̣ӣйева, тасма̄ ман̃чапариваттанаматтенева пама̄н̣анти гахетаббам̣. пама̄н̣айутто ман̃чоти саббапаччхимаппама̄н̣айутто ман̃чо. со хи пакативидаттхийа̄ нававидаттхико, ат̣т̣хавидаттхико ва̄ хоти, тато кхуддако ман̃чо сӣсӯпадха̄нам̣ т̣хапетва̄ па̄дам̣ паса̄ретва̄ нипаджджитум̣ на пахоти. пама̄н̣ато ӯнатарампӣти уккат̣т̣хаппама̄н̣ато ӯнатарампи, идан̃ча хет̣т̣химаппама̄н̣айутта̄йапи ваттхудесана̄ ка̄табба̄, на ва̄ти сандеханиваттанаттхам̣ вуттам̣.
калалалепоти ¶ кеначи силесена каталепо, сетаратта̄диван̣н̣акаран̣аттхам̣ кататамбаматтика̄дикалалалепо ва̄. тена̄ха ‘‘алепо ева̄’’ти. тена тал̣а̄ка̄дӣсу гханена калалена катабахалалепо маттика̄лепане ева пависати лепавоха̄рагаманатоти дассети. пит̣т̣хасан̇гха̄т̣о на̄ма два̄раба̄хасан̇кха̄то чатурассада̄русан̇гха̄т̣о, йаттха сауттарапа̄сам̣ кава̄т̣ам̣ апасса̄йа два̄рам̣ пидаханти.
олокетва̄пӣти апалокетва̄пи, апалоканакаммавасена̄пӣти аттхо, апасаддасса̄пи оа̄десо катоти дат̣т̣хаббо.
353. нибаддхагочарат̣т̣ха̄нампӣти еттха гочара̄йа паккаманта̄нам̣ хаттхӣнам̣ нибаддхагаманамаггопи сан̇гайхати. етесанти сӣха̄дӣнам̣. гочарабхӯмӣти а̄мисаггахан̣ат̣т̣ха̄нам̣. на гахита̄ти пат̣иккхипитаббабха̄вена на гахита̄, на ва̄рита̄ти аттхо. сӣха̄дӣнан̃хи гочараггахан̣ат̣т̣ха̄нам̣ хаттхӣнам̣ вийа нибаддхам̣ на хоти, йаттха пана гомахим̣са̄дипа̄н̣ака̄ санти, дӯрампи там̣ т̣ха̄нам̣ сӣгхам̣ гантва̄ гочарам̣ ган̣ханти. тасма̄ тесам̣ там̣ на ва̄ритам̣, нибаддхагаманамаггова ва̄рито а̄сайато гаманамаггасса нибаддхатта̄. ан̃н̃есампи ва̄л̣а̄нанти аран̃н̃амахим̣са̄дӣнам̣. а̄рогйаттха̄йа̄ти нирупаддава̄йа. сеса̄нӣти пуббан̣н̣аниссита̄дӣни сол̣аса. та̄ни ча джанасаммаддамаха̄саммаддакут̣ивилопасарӣрапӣл̣а̄диупаддавехи саупаддава̄нӣти ведитабба̄ни. абхихананти еттха̄ти аббха̄гха̄там̣. ‘‘веригхара’’нти вуттамеваттхам̣ вибха̄ветум̣ ‘‘чора̄нам̣ ма̄ран̣аттха̄йа ката’’нти вуттам̣.
дхаммагандхика̄ти дхаммена дан̣д̣анӣтийа̄ хаттхапа̄да̄диччхинданагандхика̄. гандхика̄ти ча йасса упари хаттха̄дим̣ т̣хапетва̄ чхинданти, та̄дисам̣ да̄рукхан̣д̣апхалака̄ти вуччати, тена ча упалаккхитам̣ т̣ха̄нам̣. па̄л̣ийам̣ раччха̄нисситанти ратхика̄нисситам̣. чаччаранисситанти чатуннам̣ ратхика̄нам̣ сандхинисситам̣. сакат̣ена̄ти ит̣т̣хакасудха̄дибхан̣д̣а̄харан̣асакат̣ена.
па̄чинанти ¶ сена̄санасса бхӯмито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва тала̄васа̄нам̣ чинитаббаваттхукам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣, йасса упари бхиттитхамбха̄дӣни ча патит̣т̣хапенти. тена̄ха ‘‘тато пат̣т̣ха̄йа̄’’тиа̄ди. кин̃ча̄пи идха пуббапайогасахапайога̄нам̣ адинна̄да̄не вийа висесо наттхи, татха̄пи тесам̣ вибха̄гена дассанам̣ ¶ бхиндитва̄ ва̄ пуна ка̄табба̄ти еттха кут̣ийа̄ бхедена париччхедадассанаттхам̣ катам̣. тадаттха̄йа̄ти таччханаттха̄йа. евам̣ катанти адеситаваттхукам̣ пама̄н̣а̄тиккантам̣ ва̄ катам̣. пан̣н̣аса̄ланти пан̣н̣акут̣ийа̄ тин̣апан̣н̣ачун̣н̣асса апарипатанаттха̄йа анто ча бахи ча лимпанти, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. тенева ваккхати ‘‘пан̣н̣аса̄лам̣ лимпатӣ’’ти.
антолепенева нит̣т̣ха̄петука̄мам̣ сандха̄йа ‘‘антолепе ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. бахилепе ва̄ти еттха̄пи есева найо. тасминти два̄рабандхе ва̄ ва̄тапа̄не ва̄ т̣хапитети йоджетаббам̣. тассока̄санти тасса два̄рабандха̄дисса ока̄сабхӯтам̣ чхиддам̣. пуна вад̣д̣хетва̄ти пуббе т̣хапитока̄сам̣ кхуддакам̣ че, там̣ два̄рава̄тапа̄наччхиддабхеданена пуна вад̣д̣хетва̄. т̣хапитети два̄рабандхе ва̄ гаваккхасан̇гха̄т̣е ва̄ а̄нетва̄ тасмим̣ вад̣д̣хите ва̄ авад̣д̣хите ва̄ чхидде патит̣т̣ха̄пите. лепо на гхат̣ӣйатӣти самантато динно лепо татха̄ т̣хапитена два̄рабандханена ва̄ ва̄тапа̄нена ва̄ саддхим̣ на гхат̣ӣйати, ека̄баддхам̣ на хотӣти вуттам̣ хоти. танти два̄рабандхам̣ ва̄ ва̄тапа̄нам̣ ва̄. пат̣хамамева сан̇гха̄дисесоти тесам̣ самантато пуббева лепасса гхат̣етва̄ нит̣т̣ха̄питатта̄ два̄рабандхава̄тапа̄на̄нам̣ т̣хапанато пуббе ева сан̇гха̄дисесо.
лепагхат̣аненева̄ти ит̣т̣хака̄хи катава̄тапа̄на̄дӣни вина̄ саманта̄ лепагхат̣аненева а̄патти ва̄тапа̄на̄дӣнам̣ алепока̄сатта̄, ит̣т̣хака̄хи кататта̄ ва̄, ва̄тапа̄на̄дӣсупи лепасса бхиттилепена саддхим̣ гхат̣аненева̄типи аттхам̣ ваданти. таттха̄ти пан̣н̣аса̄ла̄йам̣. а̄локаттха̄йа ат̣т̣хан̇гуламаттам̣ т̣хапетва̄ лимпатӣти да̄рукут̣т̣асса да̄рӯнамантара̄ ат̣т̣хан̇гуламаттам̣ виварам̣ йа̄ва лимпати, та̄ва а̄локаттха̄йа т̣хапетва̄ авасесам̣ сакут̣т̣аччхаданам̣ лимпати, паччха̄ етам̣ виварам̣ лимписса̄мӣти евам̣ т̣хапане ана̄паттӣти адхиппа̄йо. саче пана евам̣ акатва̄ саббада̄пи а̄локаттха̄йа ва̄тапа̄навасена т̣хапети, ва̄тапа̄надва̄расан̇гха̄т̣е гхат̣ите лепо ча гхат̣ӣйати, пат̣хамамева сан̇гха̄дисесоти дассенто а̄ха ‘‘саче’’тиа̄ди. маттика̄кут̣т̣амева маттика̄лепасан̇кхйам̣ гаччхатӣти а̄ха ‘‘саче маттика̄йа кут̣т̣ам̣ кароти, чхаданалепена саддхим̣ гхат̣ане а̄паттӣ’’ти. убхиннам̣ ана̄паттӣти пуримасса лепасса агхат̣итатта̄ дутийасса аттуддесиката̄йа асамбхавато.
354. а̄паттибхедадассанаттханти ¶ таттха ‘‘са̄рамбхе ча апариккамане ча дуккат̣ам̣ адеситаваттхуката̄йа ¶ , пама̄н̣а̄тиккантата̄йа ча сан̇гха̄дисесо’’ти евам̣ а̄паттийева вибха̄гадассанаттхам̣.
361. анит̣т̣хите кут̣икаммети лепапарийоса̄не кут̣икамме екапин̣д̣аматтенапи анит̣т̣хите. ‘‘ан̃н̃асса пуггаласса ва̄’’ти идам̣ мӯлат̣т̣хасса ана̄паттидассанаттхам̣ вуттам̣. йена пана ладдхам̣, тасса̄пи там̣ нит̣т̣ха̄пентасса ‘‘парехи виппакатам̣ аттана̄ парийоса̄пети, а̄патти сан̇гха̄дисесасса̄’’тиа̄дивачанато (па̄ра̄. 363) а̄паттийева. пуббе катакаммампи ладдхака̄лато пат̣т̣ха̄йа аттано аттха̄йева катам̣ на̄ма хоти, тасма̄ тена̄пи сан̇гхасса ва̄ са̄ман̣ера̄дӣнам̣ ва̄ датва̄ нит̣т̣ха̄петаббам̣. ‘‘ан̃н̃асса ва̄’’ти идам̣ анупасампаннам̣йева сандха̄йа вуттанти гахетаббам̣, кечи пана ‘‘парато ладдха̄йа кут̣ийа̄ нит̣т̣ха̄пане ана̄паттиа̄дито пат̣т̣ха̄йа аттано аттха̄йа акататта̄’’ти ваданти. апачинитабба̄ти йа̄ва па̄чина̄ виддхам̣сетабба̄. бхӯмисамам̣ катва̄ти па̄чинатала̄васа̄нам̣ катва̄.
364. лен̣анти паббатален̣ам̣. на хеттха лепо гхат̣ӣйатӣти чхаданалепасса абха̄вато вуттам̣, висум̣ ева ва̄ анун̃н̃а̄татта̄. саче лен̣асса анто упарибха̄ге читтакамма̄дикаран̣аттхам̣ лепам̣ денти, уллиттакут̣исан̇кхйам̣ на гаччхати, ват̣т̣ати ева. ит̣т̣хака̄дӣхи катам̣ чатурассакӯт̣а̄га̄расан̣т̣ха̄нам̣ екакан̣н̣ика̄баддхам̣ на̄тиуччам̣ пат̣иссайависесам̣ ‘‘гуха̄’’ти ваданти, та̄дисам̣ махантампи уллитта̄валиттам̣ каронтасса ана̄патти. бхӯмигуханти уман̇гагухам̣.
ат̣т̣хакатха̄сӯти куккут̣аччхикагехантиа̄дӣсу ат̣т̣хакатха̄су тин̣акут̣ика̄ куккут̣аччхикагеханти ватва̄ пуна там̣ виварантехи ат̣т̣хакатха̄чарийехи чхаданам̣ дан̣д̣акехи…пе… вутта̄ти йоджана̄ дат̣т̣хабба̄. таттха дан̣д̣акехи джа̄лабаддхам̣ катва̄ти дӣгхато, тирийато ча т̣хапетва̄ валлийа̄дӣхи баддхадан̣д̣акехи джа̄лам̣ вийа катва̄. со ча̄ти уллитта̄дибха̄во. чхаданамева сандха̄йа вуттоти чхаданасса анто ча бахи ча лимпанамева сандха̄йа вутто. маттика̄кут̣т̣е бхиттилепам̣ вина̄пи бхиттийа̄ саддхим̣ ¶ чхаданалепасса гхат̣анаматтена̄пи а̄паттисамбхавато чхаданалепова падха̄нанти ведитаббам̣. кин̃ча̄пи евам̣, атха кхо ‘‘упачика̄мочанаттхамева хет̣т̣ха̄ па̄са̄н̣акут̣т̣ам̣ катва̄ там̣ алимпитва̄ упари лимпати, лепо на гхат̣ӣйати на̄ма, ана̄паттийева̄’’тиа̄дивачанато пана чхаданалепагхат̣анаттхам̣ сакала̄йапи бхиттийа̄ лепо авассам̣ иччхитаббова тасса̄ екадесасса алепепи чхаданалепасса агхат̣анато. тена̄ха ‘‘лепо на гхат̣ӣйатӣ’’ти. еттха̄ти тин̣акут̣ика̄йам̣. на кевалан̃ча тин̣акут̣ика̄йам̣ ева, лен̣агуха̄дӣсупи са̄рамбха̄париккаманапаччайа̄пи ана̄патти ева, имина̄ ¶ пана найена ан̃н̃ассаттха̄йа кут̣им̣ каронтасса̄пи са̄рамбха̄дипаччайа̄пи ана̄паттибха̄во аттхато дассито ева хотӣти.
таттха па̄л̣ивиродхам̣ парихаритум̣ ‘‘йам̣ пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. айан̃хеттха адхиппа̄йо – ан̃н̃асса упаджджха̄йа̄дино аттха̄йа каронтасса са̄рамбха̄дипаччайа̄пи ана̄патти ева, йам̣ пана па̄л̣ийам̣ ‘‘а̄паттика̄рука̄нам̣ тин̣н̣ам̣ дуккат̣а̄на’’нтиа̄дивачанам̣, там̣ ан̃н̃ассаттха̄йа каронтасса, на са̄рамбха̄дипаччайа̄ а̄паттидассанаттхам̣ вуттам̣, кин̃чарахи йатха̄сама̄дит̣т̣ха̄йа кут̣ийа̄ акаран̣апаччайа̄ а̄паттидассанаттханти. таттха йатха̄сама̄дит̣т̣ха̄йа̄ти ‘‘бхиккху сама̄диситва̄ паккамати, ‘кут̣им̣ ме каротха̄’ти сама̄дисати ча, деситаваттхука̄ ча хоту ана̄рамбха̄ ча сапариккамана̄ ча̄’’ти евам̣ ка̄ра̄пакена а̄н̣аттиккамам̣ мун̃читва̄ каран̣апаччайа̄ти адхиппа̄йо. каттхачи пана поттхаке ‘‘кут̣илаккхан̣аппаттампи кут̣им̣ ан̃н̃асса…пе… каронтасса ана̄паттӣ’’ти имасса па̄т̣хасса анантарам̣ ‘‘йам̣ пана а̄патти ка̄рука̄на’’нтиа̄дипа̄т̣хо диссати, сова йуттатаро. еван̃хи сати таттха адхиппа̄йо па̄кат̣о хоти.
ана̄паттӣти ватва̄ти ва̄са̄га̄раттха̄йа ева анийамитатта̄ ана̄паттӣти ватва̄. адеса̄петва̄ карототи пама̄н̣айуттампи карото. ачиттаканти пан̣н̣аттиаджа̄наначиттена ачиттакам̣. уллитта̄дӣнам̣ ан̃н̃атарата̄, хет̣т̣химаппама̄н̣асамбхаво, адеситаваттхуката̄, пама̄н̣а̄тиккантата̄, аттуддесиката̄, ва̄са̄га̄рата̄, лепагхат̣ана̄ти сатта ва̄ пама̄н̣айуттан̇га̄дӣсу чха ва̄ ан̇га̄ни.
кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
365. саттаме ¶ пӯджа̄вачанаппайоге каттари са̄мивачанассапи иччхитатта̄ ‘‘га̄масса ва̄ пӯджита’’нти вуттам̣. рӯпиндрийесу виджджама̄нам̣ сандха̄йа екиндрийата̄ вуччатӣти а̄ха ‘‘ка̄йиндрийам̣ сандха̄йа̄’’ти. те хи маниндрийампи бхӯтага̄ма̄нам̣ иччханти.
366. кирийато самут̣т̣ха̄на̄бха̄воти ваттхуно адесана̄сан̇кха̄там̣ акирийам̣ вина̄ на кевалам̣ кирийа̄йа самут̣т̣ха̄набха̄во. кирийа̄кирийато хи идам̣ самут̣т̣ха̄ти. имасмим̣ сиккха̄паде бхиккхӯ ва̄ ¶ анабхинеййа̄ти еттха ва̄-саддо самуччайаттхо, тена ‘‘махаллакан̃ча виха̄рам̣ кареййа, бхиккхӯ ча анабхинеййа̄’’ти кирийан̃ча акирийан̃ча самуччиноти.
виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. пат̣хамадут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄
380. ат̣т̣хаме па̄ка̄рена ча париккхиттанти самбандхо. гопурат̣т̣а̄лакайуттанти еттха па̄ка̄ресу йуддхаттха̄йа като ван̇касан̣т̣ха̄но сараккхепачхиддасахито патиссайависесо ат̣т̣а̄лако на̄ма.
сол̣асавидхасса̄ти чатӯхи маггехи паччекам̣ чатӯсу саччесу каттаббасса парин̃н̃а̄паха̄насаччхикирийа̄бха̄вана̄сан̇кха̄тасса сол̣асавидхасса. те га̄равена̄ти те килантарӯпа̄ бхиккхӯ бхаттуддесакат̣т̣ха̄не саннипатита̄нам̣ бхиккхӯнам̣ пурато аттано килантасарӣрам̣ дассетва̄ уддиса̄пане га̄равена, ладжджа̄йа̄ти аттхо. терасапӣти бхаттуддесакасена̄санага̄ха̄пакабхан̣д̣а̄га̄рикачӣварапат̣игга̄хакачӣварабха̄джакайа̄губха̄джакапхалабха̄джакакхаджджабха̄джакааппаматтакависсаджджакаса̄т̣ийага̄ха̄пакапаттага̄ха̄пакаа̄ра̄микапесакаса̄ман̣ерапесакасаммутӣнам̣ васена терасапи.
па̄л̣ийам̣ ‘‘аписӯ’’ти идам̣ ‘‘апича̄’’ти имина̄ сама̄наттхо нипа̄то. евам̣ саббападесӯти пӣт̣ха̄дӣсу сена̄санаса̄дха̄ран̣есу, катикасан̣т̣ха̄напавесаниккхаманака̄ла̄дӣсу пана висум̣ висум̣ адхит̣т̣хахитва̄ катха̄петӣти ведитаббам̣ ¶ . айан̃хи ниммита̄нам̣ дхаммата̄ти анийаметва̄ ниммита̄нам̣ васена вуттам̣, нийаметва̄ пана ‘‘еттака̄ идан̃чидан̃ча катхенту, еттака̄ тун̣хӣ бхаванту, на̄на̄ппака̄рам̣ ирийа̄патхам̣, кирийан̃ча каппенту, на̄на̄ван̣н̣асан̣т̣ха̄навайонийама̄ ча хонтӯ’’ти парикаммам̣ катва̄ сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа адхит̣т̣хите иччхитиччхитаппака̄ра̄ ан̃н̃аман̃н̃ампи висадиса̄ва хонти. аваттхукавачананти нираттхакавачанам̣.
383. екача̄рикабхаттанти атимана̄патта̄ саббесампи пат̣ила̄бхаттха̄йа висум̣ т̣хитика̄йа па̄петаббабхаттам̣. таддхитавоха̄рена̄ти чатта̄ри пама̄н̣амасса чатукканти евам̣ таддхитавоха̄рена. бхавоти бхавитаббо. атӣтам̣ дивасабха̄ганти тасмин̃н̃ева дивасе сала̄када̄наккхан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. хиййоти имасса аджджа иччева аттхо. тенева̄хам̣су ‘‘све амхе’’тиа̄ди. падхӯпа̄йанта̄ти пунаппунам̣ ¶ уппаджджанакодхавасена падхӯпа̄йанта̄. па̄л̣ийам̣ кисса манти кена ка̄ран̣ена майа̄ти аттхо.
384. ‘‘сараси тва’’нти идам̣ екам̣ ва̄кйам̣ катва̄, ‘‘катта̄’’ти идан̃ча каттари ритупаччайантам̣ катва̄, ‘‘асӣ’’ти аджджха̄ха̄рападена саха екава̄кйам̣ катва̄, ‘‘еварӯпа’’нти идам̣, ‘‘йатха̄йам̣ бхиккхунӣ а̄ха̄’’ти идан̃ча двӣсу ва̄кйесу паччекам̣ йоджетаббанти дассетум̣ ‘‘атха ва̄’’тиа̄дима̄ха. уджукамева̄ти тва̄-паччайантавасена пат̣хамам̣ аттхаггахан̣ам̣ уджуканти адхиппа̄йо.
дутийо дабба-саддо пан̣д̣ита̄дивачаноти а̄ха ‘‘на кхо дабба дабба̄ пан̣д̣ита̄’’ти. ниббет̣хентӣти досато моченти. винайалаккхан̣е тантинти винайавиниччхайалаккхан̣ависайе а̄гамам̣ т̣хапенто. па̄л̣ийам̣ йато ахантиа̄дӣсу йасмим̣ ка̄ле ахам̣ джа̄то, тато пабхути супинантенапи метхунам̣ дхаммам̣ на̄бхиджа̄на̄ми, на ча тасса метхунадхаммасса пат̣исевита̄ ахосинти аттхо дат̣т̣хаббо. тена̄ха ‘‘супинантенапӣ’’тиа̄ди. ида̄ни екава̄кйавасена йоджанам̣ дассетум̣ ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. на гхат̣атӣти йасма̄ кхӣн̣а̄савасса вачанена етисса̄ вачанам̣ на самети, тан̃ча на гхат̣анам̣ йасма̄ пуббе бхиккхӯсу пасиддха̄йа ева аччантадуссӣлата̄йа ева ахоси, тасма̄ меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄ти адхиппа̄йо.
чара пирети чара гаччха пире пара ама̄мака твам̣. винасса̄ти адассанам̣ гаччха. ака̄рика̄ти амӯлакена чодана̄йа на ка̄рика̄. ка̄рако хотӣти ¶ ‘‘аййенамхи дӯсита̄’’ти има̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа йади на̄сита̄, тада̄ тхеро бхиккхунӣдӯсакаттасиддхито тасса досасса ка̄рако хоти. ака̄рако хотӣти та̄йа катапат̣ин̃н̃ам̣ анапеккхитва̄ са̄ман̃н̃ато ‘‘меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄’’ти бхагавата̄ вуттатта̄ ака̄рако хоти. йади хи тхеро ка̄рако бхавеййа, авассам̣ тамева досам̣ ападиситва̄ имина̄ на̄ма ка̄ран̣ена ‘‘меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄’’ти ваттаббам̣ сийа̄, татха̄ авуттатта̄, ‘‘даббан̃ча ануйун̃джатха̄’’ти аватва̄ ‘‘име ча бхиккхӯ ануйун̃джатха̄’’ти вуттатта̄ ча са̄маттхийато меттийа̄йа бхиккхунийа̄ ан̃н̃ена досена на̄сана̄рахата̄, ваттхусса ча амӯлакабха̄во, тхерасса ака̄ракабха̄во ча сиддхо хотӣти адхиппа̄йо.
аттано суттанти ‘‘сака̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа̄’’ти имина̄ паккхепавачанена сахитам̣ кӯт̣асуттам̣. тхеро ¶ ка̄рако хотӣти еттха айамадхиппа̄йо – ‘‘сака̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа̄’’ти аватва̄ са̄ман̃н̃ато ‘‘меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄’’ти отин̣н̣аваттхусмим̣йева тасса̄ на̄сана̄ вихита̄ти тумха̄кам̣ ва̄де тхеро ка̄рако хоти, ‘‘сака̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа̄’’ти пана вутте пуббейева сиддхасса па̄ра̄джикасса сучика̄йа асса̄ сака̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа на̄сетха̄ти сиджджханато амха̄кам̣ ва̄де тхеро ака̄рако хотӣти. маха̄виха̄рава̄сӣнампи пана ‘‘сака̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа̄’’ти вутте отин̣н̣аваттхусмим̣йева тасса̄ на̄сана̄ вихита̄ хоти, на са̄ман̃н̃атоти адхиппа̄йо. еттха̄ти имесу двӣсу ва̄десу, суттесу ва̄. йам̣ паччха̄ вуттанти маха̄виха̄рава̄сӣхи йам̣ вуттам̣, там̣ йуттанти аттхо. вича̄ритам̣ хетанти етам̣ паччхимасса йуттаттам̣ вича̄ритам̣, ‘‘татра сан̇гха̄дисесо вут̣т̣ха̄нага̄минӣ…пе… асуддхата̄йева на̄сесӣ’’ти ваккхама̄нанайена виниччхитанти аттхо. ‘‘бхиккхуним̣ ануддхам̣сети дуккат̣а’’нти имина̄ маха̄ат̣т̣хакатха̄ва̄до дассито.
татра̄ти тесу дуккат̣апа̄читтийесу. дуккат̣анти вуттамаха̄ат̣т̣хакатха̄ва̄дасса адхиппа̄йам̣ дассетва̄ ‘‘па̄читтийа’’нти паваттасса курундива̄дасса адхиппа̄йам̣ дассетум̣ ‘‘паччхиманайепӣ’’тиа̄ди вуттам̣. вачанаппама̄н̣атоти висам̣ва̄дана̄дхиппа̄йе сама̄непи ануддхам̣сана̄дивисесе сан̇гха̄дисеса̄дино видха̄йакавачанабалена̄ти аттхо. бхиккхусса пана бхиккхунийа̄ дуккат̣анти бхиккхуним̣ ануддхам̣сентасса бхиккхусса дуккат̣ам̣.
евам̣ ¶ двӣсупи ат̣т̣хакатха̄вачанесу адхиппа̄йам̣ вибха̄ветва̄ ида̄ни паччхиме па̄читтийава̄де досам̣ дассетва̄ пуримадуккат̣ава̄дамева патит̣т̣ха̄петум̣ ‘‘татра пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха висунти сампаджа̄намуса̄ва̄де па̄читтийато (па̄чи. 1) висум̣ па̄читтийам̣ вуттам̣, таттха анантогадхабха̄ва̄ти адхиппа̄йо. тасма̄ти йасма̄ амӯлака̄нуддхам̣сане висун̃н̃ева па̄читтийам̣ пан̃н̃аттам̣, тасма̄ пуриманайоти дуккат̣ава̄до. евам̣ антара̄ павит̣т̣хам̣ дуккат̣апа̄читтийава̄дам̣ дассетва̄ ида̄ни па̄кат̣амева аттхам̣ вибха̄ветум̣ ‘‘татха̄ бхиккхунӣ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха татха̄ти йатха̄ бхиккхусса бхиккхум̣, бхиккхунин̃ча ануддхам̣сентасса сан̇гха̄дисесадуккат̣а̄ни вутта̄ни, татха̄ти аттхо. етехи на̄сана̄ наттхӣти са̄ман̃н̃ато вуттам̣, дуккат̣ена имисса̄ пана на̄сана̄ наттхӣти адхиппа̄йо. дуссӣла̄ти па̄ра̄джика̄.
386. а̄ка̄рана̄наттена̄ти дӯсита̄ка̄расса, дӯсака̄ка̄расса ча на̄наттена. анабхираддхоти атут̣т̣хо. тена̄ха ‘‘на сукхито’’ти. на паса̄дитоти ануппа̄дитаппаса̄до. кхӣла-саддо тхаддхабха̄вавачано ¶ , качаварапарийа̄йо ча хотӣти а̄ха ‘‘читта…пе… кхӣла’’нти. наппатӣтоти пӣтисукха̄дӣхи на абхигато на упагато. тена̄ха ‘‘на абхисат̣о’’ти.
йена дут̣т̣хоти ча купитоти ча вуттоти еттха йена дут̣т̣хоти ча вутто йена купитоти ча вутто, там̣ ма̄тика̄йан̃ча падабха̄джане (па̄ра̄. 386) ча вуттам̣ убхайампетанти йоджетаббам̣. двӣхӣти ‘‘тена ча копена, тена ча досена̄’’ти вуттакопадосападехи двӣхи, аттхато пана двӣхипи досова дасситоти а̄ха ‘‘сан̇кха̄раккхандхамева дассетӣ’’ти. йа̄йа̄ти анаттаманата̄йа.
на чудитакавасена̄ти йади чудитакавасена̄пи амӯлакам̣ адхиппетам̣ сийа̄, амӯлакам̣ на̄ма анаджджха̄паннанти падабха̄джанам̣ вадеййа̄ти адхиппа̄йо. йам̣ па̄ра̄джиканти бхиккхуно анурӯпесу екӯнавӣсатийа̄ па̄ра̄джикесу ан̃н̃атарам̣. падабха̄джане (па̄ра̄. 386) пана бхиккхувибхан̇ге а̄гата̄нева гахетва̄ ‘‘чатуннам̣ ан̃н̃атарена̄’’ти вуттам̣. етам̣ идха аппама̄н̣анти етам̣ а̄панна̄на̄паннатам̣ идха̄нуддхам̣сане ¶ а̄паттийа̄ анан̇гам̣, а̄паттим̣ пана а̄панне ва̄ ана̄панне ва̄ пуггале ‘‘ана̄панно есо суддхо’’ти суддхасан̃н̃а̄йа ва̄ виматийа̄ ва̄ ча̄вана̄дхиппа̄йова идха ан̇ганти адхиппа̄йо.
татхева̄ти паса̄дасотена, диббасотена ва̄ти имаматтхам̣ атидисати. дит̣т̣ха̄нуса̄ренева самуппанна̄ парисан̇ка̄ва дит̣т̣хапарисан̇китам̣ на̄ма. евам̣ сесесупи. ‘‘адисва̄ ва̄’’ти идам̣ уккат̣т̣хавасена вуттам̣, дисва̄ паккантесупи досо наттхийева. имесанти имехи. кариссантӣти тасмим̣ кхан̣е уппаджджана̄ка̄радассанам̣, паччха̄ пана еттакена ка̄лена катам̣ ва̄ти сан̇ка̄йа чодети. на хи кариссантӣти чодана̄ аттхи. ‘‘арит̣т̣хам̣ пӣта’’нти идам̣ мукхе сура̄гандхава̄йананимиттадассанам̣. арит̣т̣хан̃хи сура̄садисаван̣н̣агандхам̣ каппийабхесаджджам̣.
дит̣т̣хам̣ аттхи самӯлакантиа̄дӣсу аджджха̄ча̄расса самбхава̄самбхава̄нам̣ мӯла̄мӯлабха̄вадассанам̣. аттхи сан̃н̃а̄самӯлакантиа̄ди пана дит̣т̣хасан̃н̃а̄йа самбхава̄самбхава̄нам̣ мӯла̄мӯлабха̄вадассанам̣. дисва̄ва дит̣т̣хасан̃н̃ӣ хутва̄ чодетӣти еттха йам̣ чодети, тато ан̃н̃ам̣ пуггалам̣ вӣтиккамантам̣, пат̣иччханнока̄сато никкхамантам̣ ва̄ дисва̄ ‘‘айам̣ со’’ти сан̃н̃а̄йа чодентопи сан̇гайхати. еса найо сута̄дӣсупи. самӯлакена ва̄ сан̃н̃а̄самӯлакена ва̄ти еттха па̄ра̄джикама̄паннам̣ дит̣т̣ха̄димӯлакена ча ‘‘айам̣ а̄панно’’ти асуддхасан̃н̃а̄йа чоденто самӯлакена чодети на̄ма. сан̃н̃а̄самӯлакатте ева ана̄паттисамбхавато а̄панне ва̄ ана̄панне ва̄ пуггале а̄паннасан̃н̃ӣ дит̣т̣ха̄дӣсу ¶ , адит̣т̣ха̄дӣсу ва̄ мӯлесу дит̣т̣хасута̄дисан̃н̃ӣ тена дит̣т̣ха̄димӯлакена там̣ пуггалам̣ чоденто сан̃н̃а̄самӯлакена чодети на̄ма. имесам̣ ана̄патти, вуттавипарийа̄йена а̄паттива̄ре аттхо ведитаббо.
самӣпе т̣хатва̄ти хаттхавика̄равачӣгхоса̄нам̣ чодана̄васена паваттийама̄на̄нам̣ дассанасаванӯпача̄ре т̣хатва̄ти аттхо. кечи пана ‘‘два̄дасахаттхаббхантаре т̣хатва̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.385-386) ваданти, там̣ на йуттам̣. парато бйатирекато ана̄паттим̣ дассентена ‘‘дӯтам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ са̄санам̣ ва̄ песетва̄’’ти еттакамева вуттам̣, на пана ‘‘два̄дасахаттхам̣ мун̃читва̄ чодентасса сӣсам̣ на етӣ’’ти вуттам̣. ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа̄ти саким̣ а̄н̣аттасса сакалампи дивасам̣ вадато ва̄ча̄йа ¶ ва̄ча̄йа чода̄пакассева а̄патти. сопӣти а̄н̣аттопи. тасса ча ‘‘майа̄пи дит̣т̣ха’’нтиа̄дим̣ аватва̄пи ‘‘амӯлака’’нти сан̃н̃а̄йа ча̄вана̄дхиппа̄йена ‘‘твам̣ па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панносӣ’’ти идамева ва̄чам̣ парасса вачанам̣ вийа акатва̄ са̄ман̃н̃ато вадантасса̄пи сан̇гха̄дисесо ева. сатипи пана ануддхам̣сана̄дхиппа̄йе ‘‘асукена евам̣ вутта’’нти парена вуттамева вадантасса наттхи сан̇гха̄дисесо. саче пана парена авуттампи вуттанти вадати, а̄патти ева.
самбахула̄ самбахуле самбахулехи ваттхӯхӣти еттха самбахулети чудитакабахуттаниддесена пуримесу тӣсу ва̄ресу чудитакабахуттена̄пи ва̄рабхедасаббха̄вам̣ н̃а̄пети. екасмин̃хи чудитакаваттхучодакабхедена идам̣ чатуккам̣ вуттам̣, чудитакабахуттена̄пи чатуккантарам̣ лаббхатӣти ат̣т̣хакам̣ хоти ева.
амӯлакачодана̄пасан̇гена самӯлакачодана̄лаккхан̣а̄дим̣ дассетум̣ ‘‘чодетум̣ пана ко лабхатӣ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. бхиккхусса сутва̄ чодетӣтиа̄ди суттам̣ йасма̄ йе чодакасса ан̃н̃есам̣ випаттим̣ пака̄сенти, тепи тасмим̣ кхан̣е чодакабха̄ве т̣хатва̄ва пака̄сенти, тесан̃ча вачанам̣ гахетва̄ итаропи йасма̄ чодетун̃ча асампат̣иччхантам̣ техи титтхийаса̄вакапарийоса̄нехи пат̣хамачодакехи сампат̣иччха̄петун̃ча лабхати, тасма̄ идха са̄вакабха̄вена уддхат̣анти ведитаббам̣.
дӯтам̣ ва̄тиа̄дӣсу ‘‘твам̣ евам̣ гантва̄ чодехӣ’’ти дӯтам̣ ва̄ песетва̄ йо чодетум̣ саккоти, тасса пан̣н̣ам̣, мӯласа̄санам̣ ва̄ песетва̄. самайена̄ти пакатийа̄ джа̄нанаккхан̣е.
гарука̄нам̣ двиннанти па̄ра̄джикасан̇гха̄дисеса̄нам̣. миччха̄дит̣т̣хи на̄ма ‘‘наттхи динна’’нтиа̄динайаппаватта̄ (ма. ни. 1.445; 2.94, 95, 225; 3.91, 116, 136; сам̣. ни. 3.210) дасаваттхука̄ ¶ дит̣т̣хи, сассатуччхедасан̇кха̄там̣ антам̣ ган̣ха̄пакадит̣т̣хи антагга̄хика̄ на̄ма. а̄джӣвахету пан̃н̃атта̄нам̣ чханнанти а̄джӣвахетупи а̄паджджитабба̄нам̣ уттаримануссадхаммапа̄ра̄джикам̣ (па̄ра̄. 195), сан̃чаритте (па̄ра̄. 301, 302) сан̇гха̄дисесо, ‘‘йо те виха̄ре васати, со араха̄’’ти (па̄ра̄. 220) парийа̄йена тхуллаччайам̣, бхиккхусса пан̣ӣтабходжанавин̃н̃аттийа̄ па̄читтийам̣ (па̄чи. 257), бхиккхунийа̄пан̣ӣтабходжанавин̃н̃аттийа̄ ¶ па̄т̣идесанӣйам̣ (па̄чи. 1236), сӯподанавин̃н̃аттийа̄ (па̄чи. 612-613) дуккат̣анти имесам̣ парива̄ре (пари. 287) вутта̄нам̣ чханнам̣. на хета̄ а̄паттийо а̄джӣвахету ева пан̃н̃атта̄ сан̃чаритта̄дӣнам̣ ан̃н̃атха̄пи а̄паджджитаббато. а̄джӣвахетупи ета̄сам̣ а̄паджджанам̣ сандха̄йа евам̣ вуттам̣, а̄джӣвахетупи пан̃н̃атта̄нанти аттхо. на кевалан̃ча ета̄ ева, ан̃н̃а̄пи адинна̄да̄накуладӯсанапа̄н̣авадхаведжджакамма̄дивасена а̄джӣвахету а̄паджджитабба̄пи санти, та̄ пана а̄паттисабхаа̄гата̄йа па̄ра̄джика̄дӣсу чхасу ева сан̇гайхантӣти висум̣ на вутта̄ти ведитабба̄.
етта̄вата̄ пана сӣсам̣ на етӣти сан̇гха̄дисесам̣ сандха̄йа вуттам̣, чодана̄ пана ката̄ ева хоти. тим̣са̄нӣти тим̣сам̣ етесаматтхӣти тим̣са̄ни, тим̣са̄дхика̄нӣти вуттам̣ хоти. навута̄нӣти еттха̄пи есева найо.
атта̄да̄нам̣ а̄да̄тука̄мена̄ти еттха аттана̄ а̄да̄таббато дит̣т̣ха̄димӯлакехи гахетаббато парасса виппхандитум̣ адатва̄ пагган̣ханато атта̄да̄нанти чодана̄ вуччати, там̣ а̄да̄тука̄мена, чоданам̣ каттука̄мена̄ти аттхо.
убба̄хика̄йа̄ти уббаханти вийодженти ета̄йа аладжджӣнам̣ таджджаним̣ ва̄ калахам̣ ва̄ти убба̄хика̄, сан̇гхасаммути, та̄йа. виниччхинанам̣ на̄ма та̄йа самматабхиккхӯхи виниччхананамева. аладжджуссанна̄йа хи париса̄йа саматхаккхандхаке (чӯл̣ава. 227) а̄гатехи дасан̇гехи саманна̄гата̄ две тайо бхиккхӯ таттхева вутта̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа самманнитабба̄, техи ча самматехи висум̣ ва̄ нисӣдитва̄, тасса̄ ева ва̄ париса̄йа ‘‘ан̃н̃ехи на кин̃чи катхетабба’’нти са̄ветва̄ там̣ адхикаран̣ам̣ виниччхитаббам̣.
кимхӣти кисмим̣ ваттхусмим̣, катаравипаттийанти аттхо. ‘‘кимхи нам̣ на̄ма̄’’ти идам̣ ‘‘катара̄йа випаттийа̄ етам̣ чодесӣ’’ти йа̄йа ка̄йачи вин̃н̃а̄йама̄на̄йа бха̄са̄йа вуттепи чодакасса винайе апакатан̃н̃ута̄йа ‘‘сӣла̄ча̄радит̣т̣хиа̄джӣвавипаттӣсу катара̄йа̄ти мам̣ пуччхатӣ’’ти ¶ н̃а̄тум̣ асакконтасса пуччха̄, на пана кимхӣтиа̄дипадаттхаматтам̣ аджа̄нантасса. на хи анувиджджако чодакам̣ ба̄лам̣ апаричитабха̄са̄йа ‘‘кимхи на’’нти пуччхати. ‘‘кимхи нампи на джа̄на̄сӣ’’ти идампи вачанаматтам̣ сандха̄йа вуттам̣ на хоти, ‘‘катаравипаттийа̄’’ти ¶ вутте ‘‘асука̄йа випаттийа̄’’ти ваттумпи на джа̄на̄сӣти вачанасса адхиппа̄йамева сандха̄йа вуттанти гахетаббам̣. тенева ваккхати ‘‘ба̄ласса ладжджисса найо да̄таббо’’ти ватва̄ ча ‘‘кимхи нам̣ чодесӣти сӣлавипаттийа̄’’тиа̄ди адхиппа̄йаппака̄санамева найада̄нам̣ вуттам̣, на пана кимхи-нам̣-пада̄нам̣ парийа̄йаматтадассанам̣. на хи ба̄ло ‘‘катаравипаттийам̣ нам̣ чодесӣ’’ти имасса вачанасса аттхе н̃а̄тепи випаттиппабхеданам̣, аттана̄ чодийама̄нам̣ випаттисарӯпан̃ча джа̄нитум̣ саккоти, тасма̄ тенева аджа̄нанена аладжджӣ апаса̄детаббо. ‘‘кимхи на’’нти идампи упалаккхан̣аматтам̣, ан̃н̃ена ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена авин̃н̃утам̣ пака̄сетва̄ виссаджджетаббова.
‘‘думман̇кӯнам̣ пуггала̄нам̣ ниггаха̄йа̄’’тиа̄дивачанато (па̄ра̄. 39; пари. 2) ‘‘аладжджӣниггахаттха̄йа…пе… пан̃н̃атта’’нти вуттам̣. ехитӣти хи-ка̄ро еттха а̄гамо дат̣т̣хаббо, а̄гамиссатӣти аттхо. дит̣т̣хасанта̄нена̄ти дит̣т̣ханийа̄мена. аладжджисса пат̣ин̃н̃а̄йа ева ка̄таббанти вачанапат̣ивачанаккаменева досе а̄вибхӯтепи аладжджисса ‘‘асуддхоха’’нти досасампат̣иччханапаан̃н̃а̄йа ева а̄паттийа̄ ка̄таббанти аттхо. кечи пана ‘‘аладжджисса етам̣ наттхӣти суддхапат̣ин̃н̃а̄йа ева ана̄паттийа̄ ка̄таббанти айаметтха аттхо сан̇гахито’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣ анувиджджакассева нираттхакатта̄паттито чодакенева аладжджипат̣ин̃н̃а̄йа т̣ха̄таббато. доса̄пагамапат̣ин̃н̃а̄ ева хи идха пат̣ин̃н̃а̄ти адхиппета̄. тенева ваккхати ‘‘етампи наттхӣти пат̣ин̃н̃ам̣ на детӣ’’тиа̄ди (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.385-386).
тадаттхадӣпанаттханти аладжджисса досе а̄вибхӯтепи тасса доса̄пагамапат̣ин̃н̃а̄йа ева ка̄таббата̄дӣпанаттхам̣. вива̄даваттхусан̇кха̄те аттхе паччаттхика̄ аттхапаччаттхика̄. сан̃н̃ам̣ датва̄ти несам̣ катха̄паччхедаттхам̣, абхимукхакаран̣аттхан̃ча саддам̣ катва̄. виниччхинитум̣ анануччхавикоти ‘‘асуддхо’’ти сан̃н̃а̄йа чодакапаккхе павит̣т̣хатта̄ анувиджджакабха̄вато бахибхӯтатта̄ анувиджджитум̣ асаккун̣еййатам̣ сандха̄йа вуттам̣. сандехе ева хи сати анувиджджитум̣ сакка̄, асуддхадит̣т̣хийа̄ пана сати чудитакена вуттам̣ саббам̣ асаччатопи пат̣ибха̄ти, катхам̣ таттха анувиджджана̄ сийа̄ти.
‘‘татха̄ ¶ на̄ситакова бхависсатӣ’’ти имина̄ виниччхайам̣ адатва̄ сан̇гхато вийоджанам̣ на̄ма лин̇гана̄сана̄ вийа айампи еко на̄санаппака̄роти дассети. вираддхам̣ хотӣти сан̃чичча а̄паттим̣ ¶ сахаса̄ а̄панно хоти. ‘‘а̄дито пат̣т̣ха̄йа аладжджӣ на̄ма наттхӣ’’ти идам̣ ‘‘паккха̄нураккхан̣аттха̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ на детӣ’’ти имасса аладжджилаккхан̣асамбхавасса ка̄ран̣авачанам̣. пат̣иччха̄дитака̄лато пат̣т̣ха̄йа аладжджӣ на̄ма ева, пуримо ладжджибха̄во на раккхатӣти аттхо. пат̣ин̃н̃ам̣ на детӣти саче майа̄ катадосам̣ ваккха̄ми, майхам̣ ануваттака̄ бхиджджиссантӣти пат̣ин̃н̃ам̣ на дети. т̣ха̄не на тит̣т̣хатӣти ладжджит̣т̣ха̄не на тит̣т̣хати, ка̄йава̄ча̄су вӣтиккамо хоти ева̄ти адхиппа̄йо. тена̄ха ‘‘виниччхайо на да̄таббо’’ти, пуббе паккхика̄нам̣ пат̣ин̃н̃а̄йа вӯпасамитасса̄пи адхикаран̣асса дувӯпасантата̄йа айампи татха̄ на̄ситакова бхависсатӣти адхиппа̄йо.
чудитакачодакесу пат̣ипаттим̣ н̃атва̄ти ‘‘тумхе амха̄кам̣ виниччхайена тут̣т̣ха̄ бхависсатха̄’’тиа̄дина̄ вуттам̣ чудитакачодакесу анувиджджакена пат̣ипаджджитаббакаммам̣ н̃атва̄. виниччхайо маджджхети а̄паттӣти ва̄ ана̄паттӣти ва̄ виниччхайапарийоса̄наанувиджджана̄нам̣ маджджхам̣ на̄ма̄ти аттхо.
амӯлакампи самӯлакам̣ катва̄ вадантӣти а̄ха ‘‘две мӯла̄нӣ’’ти. ка̄лена ваккха̄мӣтиа̄дӣсу ока̄сам̣ ка̄ра̄петва̄ ваданто ка̄лена вадати на̄ма. сала̄каггайа̄гуаггабхиккха̄ча̄рат̣т̣ха̄на̄дӣсу чоденто ака̄лена вадати на̄ма. досато вут̣т̣ха̄петука̄мата̄йа ваданто аттхасам̣хитена вадати на̄ма. досантароти досачитто. паннарасасу дхаммесӯти ‘‘парисуддхака̄йасамаа̄ча̄рата̄, татха̄ вачӣсама̄ча̄рата̄, сабрахмача̄рӣсу меттачиттата̄, бахуссутата̄, убхиннам̣ па̄тимоккха̄нам̣ сва̄гата̄дита̄, ка̄лена ваккха̄мӣ’’тиа̄дина̄ (пари. 362) вуттапан̃чадхамма̄ ча ка̄рун̃н̃ата̄, хитесита̄, анукампата̄, а̄паттивут̣т̣ха̄ната̄, винайапуреккха̄рата̄ти (чӯл̣ава. 401) имесу паннарасасу. таттха ‘‘ка̄рун̃н̃ата̄’’ти имина̄ карун̣а̄ дассита̄. хитесита̄ти хитагавесаната̄. анукампата̄ти тена хитена сам̣йоджаната̄, имехи двӣхипи метта̄ дассита̄. а̄паттивут̣т̣ха̄ната̄ти суддханте патит̣т̣ха̄паната̄. ваттхум̣ чодетва̄ са̄ретва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ а̄ропетва̄ йатха̄пат̣ин̃н̃а̄йа каммакаран̣ам̣ винайапуреккха̄рата̄ на̄ма.
адхикаран̣ат̣т̣хена̄ти ¶ адхика̄таббат̣т̣хена, саматхехи вӯпасаметаббат̣т̣хена̄ти аттхо. там̣ на̄наттам̣ дассетунти идха анадхиппетампи аттхуддха̄равасена там̣ на̄наттам̣ дассетунти адхиппа̄йо. тенева ваккхати ‘‘сеса̄ни аттхуддха̄равасена вутта̄нӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.385-386). йам̣ адхикичча̄тиа̄дина̄ адхикаран̣асаддасса каммаса̄дханата̄ вутта̄.
га̄ханти ¶ ‘‘асукам̣ чодесса̄мӣ’’ти манаса̄ чодана̄ка̄расса гахан̣ам̣. четананти ‘‘чодесса̄мӣ’’ти уппанначиттабйа̄па̄расан̇кха̄там̣ читтакаммам̣. аккхантинти чудитакасса випаттим̣ дисва̄ уппаннам̣ кодхам̣ асаханам̣, татха̄ паваттам̣ ва̄ йам̣ кин̃чи читтачетасикара̄сим̣. воха̄ранти чодана̄васаппаваттавачанам̣. пан̣н̣аттинти чодана̄васаппаваттам̣ манаса̄ парикаппитам̣ на̄мапан̣н̣аттим̣. атта̄да̄нам̣ гахетва̄ти чоданам̣ манаса̄ гахетва̄. там̣ адхикаран̣анти там̣ га̄халаккхан̣ам̣ адхикаран̣ам̣. нируджджхати четана̄йа кхан̣икатта̄, са̄ ча саматхаппатта̄ хотӣти еваметтха анит̣т̣хаппасан̇го ведитаббо. евам̣ упарипи ‘‘тун̣хӣ хотӣ’’ти имина̄ воха̄равачанасса ниродхам̣ дассети. тена̄ха ‘‘там̣ адхикаран̣ам̣ саматхаппаттам̣ бхависсатӣ’’ти. ‘‘тасма̄ пан̣н̣атти адхикаран̣а’’нти ат̣т̣хакатха̄су катасаннит̣т̣ха̄нам̣ дассетва̄ ида̄ни тасса̄пи екаччехи пат̣иккхиттабха̄вам̣ дассетва̄ пуна тампи пат̣иседхетва̄ ат̣т̣хакатха̄су вуттапан̣н̣аттийа̄ ева адхикаран̣атам̣ саматтхетум̣ ‘‘там̣ панета’’нтиа̄дима̄ха. таттха там̣ панетанти пан̣н̣атти адхикаран̣анти етам̣ гахан̣ам̣ вируджджхатӣти самбандхо. па̄ра̄джика̄диа̄патти екантаакусаласабха̄ва̄ ва̄ абйа̄катасабха̄ва̄ ва̄ хотӣти сан̃н̃а̄йа ‘‘метхунадхаммапа̄ра̄джика̄паттӣ’’тиа̄дикам̣ суттам̣ пан̣н̣аттиадхикаран̣ава̄дена вируджджхатӣти дассетум̣ уддхат̣ам̣. тена̄ха ‘‘на хи те…пе… аччантаакусалатта̄’’тиа̄ди. тети ат̣т̣хакатха̄чарийа̄.
амӯлакан̃чева там̣ адхикаран̣анти еттха амӯлакапа̄ра̄джикамева адхикаран̣а-саддена адхиппетанти дассетум̣ ‘‘йан̃чета’’нтиа̄ди вуттам̣. йасма̄ пана̄тиа̄ди пана идха̄дхиппета̄йа амӯлакапа̄ра̄джика̄паттийа̄ ева пан̣н̣аттибха̄во йуджджатӣти дассетум̣ а̄раддхам̣. таттха йа̄йа пан̣н̣аттийа̄ти сабха̄вато парисуддхепи пуггале ‘‘па̄ра̄джико’’тиа̄дина̄ чодакена паваттитам̣ на̄мапан̣н̣аттим̣ сандха̄йа вадати. пан̃н̃аттоти катхито. адхикаран̣е паваттатта̄ти авиджджама̄непи ¶ манаса̄ а̄ропитаматте а̄патта̄дхикаран̣е ва̄чакабха̄вена паваттатта̄.
евам̣ на̄мапан̣н̣аттивасена имасмим̣ сиккха̄паде а̄патта̄дхикаран̣асса пан̃н̃аттибха̄вам̣ дассетва̄ ида̄ни аттхапан̣н̣аттивасена̄пи дассетум̣ ‘‘йасма̄ ва̄йа’’нтиа̄ди вуттам̣. пан̃н̃аттиматтамева̄ти авиджджама̄насса виджджама̄на̄ка̄рена манаса̄ а̄ропитааттхапан̣н̣аттиматтамева̄ти аттхо. тан̃ча кхо идхева̄ти тан̃ча йатха̄вуттапарийа̄йена пан̣н̣аттийа̄ адхикаран̣аттам̣ идхева имасмим̣ ева сиккха̄паде. екети кечи. там̣ на йуттанти йам̣ екаччехи ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣, адхикаран̣асса пан̣н̣аттибха̄вам̣ ниседхетва̄ кусала̄дипараматтхабха̄вам̣ са̄дхетум̣ ‘‘там̣ панетам̣ метхунадхаммапа̄ра̄джика̄паттӣ’’тиа̄дина̄ папан̃чато дассито, там̣ на йуттанти аттхо. таттха ка̄ран̣ама̄ха ‘‘а̄дикаммикасса̄’’тиа̄дина̄, тена ча тасмим̣ ва̄де йади а̄патти на̄ма акусала̄ ва̄ абйа̄ката̄ ва̄ бхавеййа, катхам̣ а̄дикаммикасса ¶ ана̄патти бхавеййа? тасса̄пи акусала̄дӣнам̣ уппаннатта̄ бхагавато сиккха̄падапан̃н̃аттито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва а̄паттӣтипи на сакка̄ ваттум̣, метхуна̄дӣсу акусала̄дӣнам̣ сиккха̄падапан̃н̃аттито пуббепи самуппаттито. тато ева анупасампанна̄нампи а̄паттиппасан̇го, гила̄на̄дӣнам̣ уппаннатта̄ анупан̃н̃аттийа̄пи ана̄паттиабха̄ваппасан̇го ча сийа̄. атха матам̣ ‘‘на кевалам̣ акусала̄ди ева, атха кхо бхагавата̄ пат̣иккхиттабха̄вам̣ джа̄нантасса самуппаджджама̄на̄ ева акусала̄дайо а̄паттӣ’’ти, тампи аса̄рам̣, сиккха̄падапан̃н̃аттим̣ аджа̄нитва̄ вӣтиккамантасса метхуна̄дӣсу ана̄паттиппасан̇гато, акусала̄дисабха̄ва̄йа ча а̄паттийа̄ екапайога̄дӣсу екатта̄дипи на сийа̄. на хи сакалампи дивасам̣ иттхим̣ ка̄йато амочетва̄ пхусантасса екамева̄кусалам̣ уппаджджати, бахӯ ва̄ иттхийо пхуситва̄ апагаччхантасса бахӯни, йена̄паттийа̄ екаттам̣, бахуттам̣ ва̄ сийа̄ти евама̄дикам̣ айуттим̣ сан̇гахетва̄ дасситанти ведитаббам̣.
таттха ваттхун̃ча̄ти вӣтиккамо. тан̃хи а̄паттисаммутипан̃н̃а̄панасса ока̄сат̣т̣хена ‘‘ваттхӯ’’ти вуччати. готтанти адинна̄да̄на̄дито буддхисадданиваттанат̣т̣хена парикаппитаса̄ман̃н̃а̄ка̄ро готтам̣. на̄манти авиджджама̄нана̄мапан̃н̃атти. тасса пана па̄ра̄джиканти на̄масса аттхабхӯта̄ а̄патти аттхапан̃н̃атти ева̄ти дат̣т̣хаббам̣ ¶ . йам̣ пана ‘‘вива̄да̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ кусала’’нтиа̄ди (чӯл̣ава. 220; пари. 303), ‘‘а̄патта̄дхикаран̣ам̣ сийа̄ акусала’’нтиа̄ди (чӯл̣ава. 222) ча суттам̣ техи самуддхат̣ам̣, тампи на вива̄да̄дӣнам̣ кусала̄дибха̄васса парийа̄йадеситатта̄ти йам̣ еттха ваттаббам̣, там̣ хет̣т̣ха̄ пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄на̄диван̣н̣ана̄йа са̄раттхадӣпанийам̣ вираддхат̣т̣ха̄насодханаттхам̣ виттха̄рато вуттанти таттхева там̣ гахетаббам̣, са̄раттхадӣпанӣка̄ракасса акусала̄дирӯпа̄ва а̄паттӣти ладдхи, тенева со идха̄пи ‘‘тасма̄ пан̣н̣аттиадхикаран̣анти ат̣т̣хакатха̄су катасаннит̣т̣ха̄нам̣ дассетва̄ ида̄ни тампи на йуттанти дассетум̣ ‘там̣ панета’нтиа̄дима̄ха̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.385-386) евам̣ аттано ладдхим̣ ат̣т̣хакатха̄чарийассапи ладдхим̣ катва̄ гантхавиродхампи анолокетва̄ дассеси. на хеттха буддхагхоса̄чарийо ат̣т̣хакатха̄ва̄дам̣ айуттанти дассетум̣ ‘‘там̣ панета’’нтиа̄дима̄рабхи ‘‘пан̣н̣аттиматтамева а̄патта̄дхикаран̣анти ведитабба’’нти сайамева упари катханато, атха кхо дулладдхика̄нам̣ екачча̄нам̣ таттха виппат̣ипаттим̣ дассетва̄ пуна там̣ пат̣иседхетука̄мо а̄рабхи, тенева анте ‘‘еке’’ти вуттанти ведитаббам̣. вива̄да̄дӣнам̣ кусала̄дикатте там̣саматха̄нампи таббха̄во а̄паджджати параматтхесу пан̣н̣аттийа̄ саматха̄йога̄ти а̄ха ‘‘кусала̄дисаматхехӣ’’ти. пан̃н̃аттисабха̄ва̄намева чатуннам̣ адхикаран̣а̄нам̣ саматхехи адхикаран̣ӣйата̄, на пана кусала̄дипараматтхарӯпа̄нам̣ тесам̣ тесам̣ кхан̣иката̄йа сайамева саматхаппаттитоти хет̣т̣ха̄ саматтхитаматтхам̣ нигаманавасена дассентена ‘‘ити имина̄ адхикаран̣ат̣т̣хена̄’’ти вуттам̣, тасса йатха̄вуттанайена ¶ саматхехи адхикаран̣ӣйата̄йа̄ти аттхо. ‘‘идхекаччо’’ти имина̄ идха̄дхиппетам̣ вива̄дам̣ ниваттети.
анува̄доти випаттӣхи упавадана̄ чева чодана̄ ча. таттха упавадана̄ на̄ма гараха̄, аккосо ча. пан̃чапӣти ма̄тика̄парийа̄панна̄паттийо сандха̄йа вуттам̣. киччайата̄ти каттаббата̄. сапада̄нуккаманиддесасса̄ти еттха пада̄нуккаманиддесоти падабха̄джанам̣ вуччати, тена сахитасса сиккха̄падасса̄ти аттхо.
387. асса̄ти каттуаттхе са̄мивачананти а̄ха ‘‘етена чодакена̄’’тиа̄ди. дит̣т̣хамӯлаке пана̄ти ‘‘дит̣т̣хасса хоти па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто’’тиа̄ди ¶ (па̄ра̄. 387) па̄л̣ива̄рам̣ сандха̄йа вуттам̣. таттха иттхийа̄ саддхим̣ рахонисаджджа̄дидассанаматтавасена па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто пуггало тена дит̣т̣хо, на пана маггена маггаппат̣ипа̄дана̄дидассанавасена. йади хи тена со татха̄ дит̣т̣хо бхавеййа, асуддхасан̃н̃ӣ ева̄йам̣ тасмим̣ пуггале сийа̄, асуддхасан̃н̃а̄йа ча суддхам̣ ва̄ асуддхам̣ ва̄ чодентасса сан̇гха̄дисесо на сийа̄ ‘‘ана̄патти суддхе асуддхадит̣т̣хисса, асуддхе асуддхадит̣т̣хисса̄’’тиа̄дивачанато (па̄ра̄. 390). тасма̄ иттхийа̄ саддхим̣ рахонисаджджа̄диматтамева дисва̄пи ‘‘саддхо кулапутто, на̄йам̣ па̄ра̄джикам̣ а̄паджджатӣ’’ти тасмим̣ суддхасан̃н̃исса ва̄ вематикасса ва̄ ‘‘суто майа̄ па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто’’тиа̄дина̄ нийаметва̄ чодентассева сан̇гха̄дисесо, на асуддхасан̃н̃исса, тасса пана дит̣т̣хам̣ сутанти муса̄ва̄да̄дипаччайа̄ лахука̄патти ева̄ти ведитаббам̣. йади пана со тасмим̣ суддхадит̣т̣хича̄вана̄дхиппа̄йопи дит̣т̣хам̣ рахонисаджджа̄диматтамева вадати, адит̣т̣хам̣ пана маггенамаггаппат̣ипа̄дана̄дипа̄ра̄джикаваттхум̣ ва̄ ‘‘ассаман̣осӣ’’тиа̄дикам̣ ва̄ на вадати, тасса ана̄патти. адхикам̣ вадантасса пана а̄паттийева ‘‘адит̣т̣хам̣ дит̣т̣ха’’нти (па̄ра̄. 386-387) вуттатта̄. йо пана дит̣т̣хена рахонисаджджа̄дина̄ пат̣хамапа̄ра̄джикена асуддхасан̃н̃ӣ хутва̄ ча̄вана̄дхиппа̄йо адинна̄да̄нам̣ аджджха̄паджджанто ‘‘дит̣т̣хо’’ти ва̄ ‘‘суто’’ти ва̄ а̄дим̣ вадати, тасса̄пи на сан̇гха̄дисесо асуддхе асуддхадит̣т̣хита̄йа̄ти кечи ваданти. ан̃н̃е пана ‘‘йена па̄ра̄джикена чодети, тена суддхасан̃н̃а̄бха̄ва̄ а̄паттийева̄’’ти ваданти, идам̣ йуттам̣. татха̄ хи вуттам̣ ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘йена па̄ра̄джикена чодети, там̣ ‘айам̣ анаджджха̄панно’ти н̃атва̄ ча̄вана̄дхиппа̄йена…пе… сан̇гха̄дисесо’’ти. имина̄ найена сута̄димӯлакесупи виниччхайо ведитаббо. ан̃н̃атра а̄гатесӯти омасава̄да̄дӣсу а̄гатесу. авассутоти ¶ тӣхипи два̄рехи па̄ра̄джикаваттхубхӯтадуччарита̄нувассанена тинто. касамбуджа̄тоти качаварабхӯто, нисса̄роти аттхо.
кон̣т̣хоти чоро, дуссӣлоти аттхо. джет̣т̣хаббатикоти ка̄л̣акан̣н̣идевӣвате нийутто титтхийоти вадати, са̄ кира ка̄л̣акан̣н̣исиридевийа̄ джет̣т̣ха̄ти вутта̄. йадаггена̄ти йена ка̄ран̣ена, йаттакена̄ти аттхо ¶ . тадаггена̄ти еттха̄пи есева найо. но каппетӣтиа̄ди вематикабха̄вадӣпанаттхамева вуттанти маха̄падуматтхерасса адхиппа̄йо.
389. еттха̄ти чодана̄йам̣. таджджанӣйа̄дикаммам̣ карисса̄мӣтиа̄паттийа̄ чодентасса адхиппа̄йо камма̄дхиппа̄йо на̄ма. парива̄сада̄на̄диккамена а̄паттито вут̣т̣ха̄петум̣ а̄паттийа̄ чодентасса адхиппа̄йо вут̣т̣ха̄на̄дхиппа̄йо. упосатхам̣, пава̄ран̣ам̣ ва̄ сан̇гхе ка̄тум̣ ада̄наттха̄йа а̄паттийа̄ чодайато адхиппа̄йо упосатхапава̄ран̣ат̣т̣хапана̄дхиппа̄йо. асаммукха̄…пе… дуккат̣анти ануддхам̣сентассапи аккосантассапи дуккат̣ам̣.
саббаттхева̄ти сабба̄су ат̣т̣хакатха̄су. упосатхапава̄ран̣а̄нам̣ н̃аттикаммабха̄вато н̃аттийа̄ ваттама̄на̄йа ева упосатхапава̄ран̣ат̣т̣хапанам̣ хоти, на нит̣т̣хита̄йа, са̄ ча ййа-ка̄ре патте нит̣т̣хита̄ на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘ййа-ка̄ре патте на лаббхатӣ’’ти.
анупа̄сакоти упа̄сакопи со бхиккху на хоти саран̣агаманасса̄пи пат̣иппассаддхатта̄ти ваданти. ‘‘анодисса дхаммам̣ катхентасса̄’’ти имина̄ одисса катхентена ока̄сам̣ ка̄ретаббанти дассети. а̄паттим̣ десетва̄ти ока̄са̄ка̄ра̄пана̄паттим̣ десетва̄. йам̣ чодети, тасса упасампанноти сан̇кхйупагаманам̣, тасмим̣ суддхасан̃н̃ита̄ вематиката̄ ва̄, йена па̄ра̄джикена чодети, тасса дит̣т̣ха̄дивасена амӯлаката̄, ча̄вана̄дхиппа̄йена ‘‘твам̣ па̄ра̄джико’’тиа̄дина̄ нийаметва̄ саммукха̄ чодана̄ чода̄пана̄, тасса тан̇кхан̣авиджа̄нананти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни.
пат̣хамадут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. дутийадут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄
391. наваме меттийам̣ бхиккхунинти лин̇гана̄сана̄йа на̄сита̄йапи тасса̄ бхӯтапуббавоха̄рам̣ гахетва̄ ¶ вуттам̣. ан̃н̃абха̄гасса̄ти тхерасса мануссаджа̄тибхиккхубха̄вато ан̃н̃асса тираччха̄наджа̄тичхагалакабха̄васан̇кха̄тасса кот̣т̣ха̄сасса. иданти са̄ман̃н̃ато напум̣сакалин̇гена вуттам̣, айам̣ ¶ чхагалакоти аттхо. ан̃н̃абха̄готи йатха̄вуттатираччха̄наджа̄тичхагалакабха̄васан̇кха̄то ан̃н̃о кот̣т̣ха̄со, ан̃н̃абха̄гасса иданти ан̃н̃абха̄гийанти пат̣хамавиггахасса аттхо, ан̃н̃абха̄гаматтхӣти дутийавиггахасса, двӣхипи чхагалакова вутто. ида̄ни двӣхипи виггахехи вуттамеваттхам̣ виттха̄рато дассенто ‘‘йо хи со’’тиа̄дима̄ха. таттха йо хи со чхагалако вутто, со ан̃н̃асса бха̄гасса хотӣти ча ан̃н̃абха̄гийасан̇кхйам̣ лабхатӣти ча йоджана̄. дутийавиггахасса аттхам̣ дассетум̣ ‘‘со ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. адхикаран̣анти ведитабботи еттха̄пи йо хи со ‘‘даббо маллапутто на̄ма̄’’ти чхагалако вутто, соти а̄нетва̄ самбандхитаббам̣. тан̃хи сандха̄йа̄ти ‘‘даббо’’ти на̄макаран̣асса адхит̣т̣ха̄набхӯтам̣ чхагалакам̣ сандха̄йа. те бхиккхӯти те ануйун̃джанта̄ бхиккхӯ. а̄паттийа̄пи пуггала̄дхит̣т̣ха̄натта̄ ‘‘пуггала̄нам̣йева леса̄’’ти вуттам̣.
393. йа̄ ча са̄ аваса̄не…пе… чодана̄ вутта̄ти ‘‘бхиккху сан̇гха̄дисесам̣ аджджха̄паджджанто дит̣т̣хо хоти сан̇гха̄дисесе сан̇гха̄дисесадит̣т̣хи хоти, тан̃че па̄ра̄джикена чодетӣ’’тиа̄дим̣ (па̄ра̄. 407) чодана̄бхедам̣ сандха̄йа вадати. саттаннампи а̄паттӣнам̣ паччекам̣ па̄ра̄джикатта̄диса̄ман̃н̃епи метхуна̄динна̄да̄на̄диваттхуто, ра̄гадосатта̄дисабха̄вато ча висабха̄гата̄пи аттхӣти а̄ха ‘‘йасма̄ пана…пе… на хотӣ’’ти.
вуттанайенева̄ти ‘‘сабха̄гависабха̄гаваттхуто’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.393) вуттанайена. каммалаккхан̣ам̣, там̣манасика̄ро ча авипаннакаммасса нимиттато пхалӯпача̄рена камманти вуччатӣти а̄ха ‘‘там̣ нисса̄йа уппаджджанато’’ти. парива̄са̄дим̣ нисса̄йа ма̄натта̄дӣнам̣ уппаджджанато ‘‘пуримам̣ пурима’’нтиа̄ди вуттам̣.
395. саваттхукам̣ катва̄ти пуггала̄дхит̣т̣ха̄нам̣ катва̄. дӣгха̄диноти дӣгхарасса̄дилин̇гасса. дит̣т̣ха̄диноти дит̣т̣хапубба̄дино.
408. евам̣ татха̄сан̃н̃ӣти ан̃н̃асса метхуна̄дикирийам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ со’’ти евам̣ татха̄сан̃н̃ӣ. ан̇га̄ни пат̣хамадут̣т̣хадосе вуттасадиса̄ни, идха пана кин̃чидесам̣ лесаматтам̣ упа̄дийана̄ адхика̄.
дутийадут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. пат̣хамасан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄
410. дасаме ¶ ¶ бахӯнанти дуббалата̄йа аран̃н̃а̄дисева̄йа читтам̣ сама̄хитам̣ ка̄тум̣ асакконта̄нам̣. дуккхассантакирийа̄йа тасмим̣ аттабха̄ве буддхавачанаггахан̣адха̄ран̣а̄дисан̇кха̄там̣ бйан̃джанападамева парамам̣ асса, на маггала̄бхоти падапарамо. абхисамбхун̣итва̄ти ниппха̄детва̄. дхаммато апетам̣ уддхаммам̣. пат̣иккхиттамева̄ти ‘‘на, бхиккхаве, асена̄саникена вассам̣ упагантабба’’нти (маха̄ва. 204) вачанато вуттам̣, идамева вачанам̣ сандха̄йа па̄л̣ийампи ‘‘ат̣т̣ха ма̄се’’тиа̄ди (па̄ра̄. 409) вуттам̣.
тӣхи кот̣ӣхӣти асуддхамӯлехи. еттха ча бхиккхӯнам̣ чатӯсу кулесу паккапин̣д̣ийа̄лопабходжананисситата̄йа, маччхамам̣сабходжанавирахитасса ча куласса дуллабхата̄йа таттха ладдхесу бхаттабйан̃джанесу маччхамам̣сасам̣саггасан̇ка̄йа, дуннива̄ран̣ата̄йа ча бхиккхӯнам̣ сарӣрайа̄панампи на сийа̄ти бхагавата̄ маччхамам̣сам̣ саббатха̄ аппат̣иккхипитва̄ тӣхи кот̣ӣхи апарисуддхамева пат̣иккхиттам̣. йади хи там̣ бхагава̄ саббатха̄ пат̣иккхипеййа, бхиккхӯ марама̄на̄пи маччха̄дисам̣саггасан̇китам̣ бхаттам̣ на бхун̃джеййум̣, тато тан̣д̣уладхан̃н̃а̄дим̣ пат̣иггахетва̄ нидахитва̄ сайам̣ пачитва̄ бхун̃джитум̣ тадупакаран̣абхӯтам̣ да̄сида̄сам̣, удуккхаламусала̄дикан̃ча бхиккхӯнам̣ патта̄ди вийа авассам̣ гахетум̣ ануджа̄нитаббам̣ сийа̄ти титтхийа̄нам̣ вийа гахат̣т̣ха̄ва̄со ева сийа̄, на бхиккхуа̄ва̄соти ведитаббам̣. джа̄лам̣ маччхабандханам̣. ва̄гура̄ мигабандханӣ. каппатӣти йади тесам̣ вачанена сан̇ка̄ на ваттати, ват̣т̣ати, на там̣ вачанам̣ лесакаппам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тенева ваккхати ‘‘йаттха ча ниббематико хоти, там̣ саббам̣ каппатӣ’’ти.
паваттамам̣санти а̄пан̣а̄дӣсу паваттам̣ викка̄йикам̣ матамам̣сам̣. бхиккхӯнам̣йева аттха̄йа акатанти еттха ат̣т̣ха̄наппайутто ева-саддо, бхиккхӯнам̣ аттха̄йа акатамева̄ти самбандхитаббам̣, тасма̄ бхиккхӯнан̃ча ман̇гала̄дӣнан̃ча̄ти миссетва̄ катампи на ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. кечи пана йатха̄т̣хитавасена авадха̄ран̣ам̣ гахетва̄ ‘‘ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ на сундарам̣. ‘‘ватта’’нти имина̄ а̄патти наттхӣти дассети.
каппанти асан̇кхеййакаппам̣, ‘‘а̄йукаппа’’нтипи (са̄раттха. т̣ӣ. 2.410) кечи. маха̄каппасса хи чатуттхабха̄го асан̇кхеййакаппо, тато вӣсатимо бха̄го сан̇гхабхедакасса ¶ а̄йукаппанти ваданти, там̣ ат̣т̣хакатха̄су каппат̣т̣хакатха̄йа на самети ‘‘каппавина̄се ева муччатӣ’’тиа̄ди (вибха. ат̣т̣ха. 809) ¶ вачанато. брахмам̣ пун̃н̃анти сет̣т̣хам̣ пун̃н̃ам̣. каппам̣ саггамхӣти еттха пат̣исандхипарампара̄йа каппат̣т̣хата̄ ведитабба̄.
411. ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакена̄ти уккхитта̄нуваттакабха̄вена бха̄ваппадха̄натта̄ ниддесасса. каммана̄на̄сам̣ва̄сакена̄ти уккхиттабха̄вена. ‘‘бхеда̄йа параккамеййа̄’’ти висум̣ вуттатта̄ бхеданасам̣ваттаникасса адхикаран̣асса сама̄да̄йа пагган̣ханато пуббепи паккхапарийесана̄дивасена сан̇гхабхеда̄йа параккамантасса саманубха̄санакаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. йопи ча̄йам̣ сан̇гхабхедо хотӣти самбандхо.
каммена̄ти апалокана̄дина̄. уддесена̄ти па̄тимоккхуддесена. воха̄рена̄ти та̄хи та̄хи упапаттӣхи ‘‘адхаммам̣ дхаммо’’тиа̄дина̄ (а. ни. 3.10-39, 42; чӯл̣ава. 352) воха̄рена, паресам̣ пан̃н̃а̄панена̄ти аттхо. ануса̄вана̄йа̄ти аттано ладдхийа̄ гахан̣аттхамева ану пунаппунам̣ кан̣н̣амӯле мантаса̄вана̄йа, катханена̄ти аттхо. сала̄кагга̄хена̄ти евам̣ ануса̄вана̄йа тесам̣ читтам̣ упаттхамбхетва̄ аттано паккхе павит̣т̣хабха̄васса сан̃н̃а̄н̣аттхам̣ ‘‘ган̣хатха имам̣ сала̄ка’’нти сала̄кагга̄хена. еттха ча каммамева, уддесо ва̄ сан̇гхабхеде падха̄нам̣ ка̄ран̣ам̣, воха̄ра̄дайо пана сан̇гхабхедасса пуббабха̄га̄ти ведитабба̄. аббхусситанти аббхуггатам̣. аччхеййа̄ти вихареййа.
‘‘ладжджӣ раккхиссатӣ’’ти (висуддхи. 1.42; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45) вачанато а̄паттибхайена а̄рочанам̣ ладжджӣнам̣ ева бха̄роти а̄ха ‘‘ладжджӣхи бхиккхӯхӣ’’ти, аладжджиссапи ана̄рочентасса а̄паттийева. аппат̣иниссаджджато дуккат̣анти висум̣ висум̣ ваданта̄нам̣ ган̣ана̄йа дуккат̣ам̣. пахонтена̄ти гантум̣ саматтхена, иччхантена̄ти аттхо. а̄патти пана ад̣д̣хайоджанаббхантаренева агила̄насса васена ведитабба̄.
416. н̃аттийа̄дӣхи дуккат̣а̄дисаббха̄вам̣ сандха̄йа ‘‘сан̇гха̄дисесена ана̄паттӣ’’ти вуттам̣. асса̄ти девадаттасса. апан̃н̃атте сиккха̄паде саманубха̄санакаммассева абха̄вато ‘‘на хи пан̃н̃аттам̣ сиккха̄падам̣ вӣтиккамантасса̄’’ти вуттам̣. сиккха̄падам̣ пан̃н̃апентенева хи саманубха̄санакаммам̣ анун̃н̃а̄там̣. уддисса анун̃н̃а̄татоти ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, романтхакасса романтхана’’нтиа̄дим̣ ¶ (чӯл̣ава. 273) уддисса̄нун̃н̃а̄там̣ сандха̄йа вадати. ана̄паттийанти ана̄паттива̄ре. а̄паттим̣ ропетабботи саманубха̄сана̄йа па̄читтийаа̄паттим̣ ропетаббо. а̄паттийева на джа̄та̄ти сан̇гха̄дисеса̄патти на джа̄та̄ ева.
‘‘на ¶ пат̣иниссаджджа̄мӣ’’ти сан̃н̃а̄йа абха̄вена муччанато сан̃н̃а̄вимоккхам̣. сачиттаканти ‘‘на пат̣иниссаджджа̄мӣ’’ти джа̄наначиттена сачиттакам̣. йо висан̃н̃ӣ ва̄ бхӣто ва̄ виккхитто ва̄ ‘‘пат̣иниссаджджитабба’’нтипи, ‘‘каммам̣ кариссатӣ’’ти ва̄ на джа̄на̄ти, тасса ана̄патти. бхеда̄йа параккаманам̣, дхаммакаммена саманубха̄санам̣, каммава̄ча̄парийоса̄нам̣, на пат̣иниссаджджа̄мӣти читтена аппат̣иниссаджджананти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
пат̣хамасан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
11. дутийасан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄
418. ека̄дасаме йасма̄ убба̄хика̄дисаммутикаммам̣ бахӯнампи ка̄тум̣ ват̣т̣ати, тасма̄ ‘‘на хи сан̇гхо сан̇гхасса каммам̣ каротӣ’’ти идам̣ ниггахавасена каттаббакаммам̣ сандха̄йа вуттанти ведитаббам̣. ан̇га̄ни панеттха бхеда̄йа параккаманам̣ паха̄йа ануваттанам̣ паккхипитва̄ хет̣т̣ха̄ вуттасадиса̄нева гахетабба̄ни.
дутийасан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
12. дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄
424. два̄дасаме вамбханавачананти гарахавачанам̣. сат̣а-саддо патитасаддена сама̄наттхо, тасса ча висесанасса паранипа̄тоти а̄ха ‘‘таттха таттха патитам̣ тин̣акат̣т̣хапан̣н̣а’’нти. кена̄пӣти ва̄та̄дисадисена упаджджха̄йа̄дина̄.
426. читтапарийона̄хо дал̣хакодхова упана̄хо. татопи балаватаро думмочанӣйо кодха̄бхисан̇го. чодакам̣ пат̣иппхаран̣ата̄ти чодакасса ¶ пат̣ивируддхо хутва̄ ават̣т̣ха̄нам̣. чодакам̣ апаса̄дана̄ти ва̄ча̄йа гхат̣т̣ана̄. пачча̄ропана̄ти ‘‘твампи са̄паттико’’ти чодакасса а̄паттиа̄ропана̄. пат̣ичаран̣ата̄ти пат̣иччха̄даната̄. апада̄нена̄ти аттано чарийа̄йа. на сампа̄йаната̄ти ‘‘йам̣ твам̣ чодако вадеси ‘майа̄ еса а̄паттим̣ а̄панно дит̣т̣хо’ти, твам̣ тасмим̣ самайе ким̣ кароси, айам̣ ким̣ кароти, каттха ча твам̣ ахоси, каттха айа’’нтиа̄дина̄ найена чарийам̣ пут̣т̣хена сампа̄детва̄ акатханам̣.
‘‘йасса ¶ сийа̄ а̄паттӣ’’ти (маха̄ва. 134) имина̄ нида̄навачанена сабба̄пи а̄паттийо сан̇гахита̄ти а̄ха ‘‘йасса сийа̄’’тиа̄ди. ан̇га̄ни четтха пат̣хамасан̇гхабхедасадиса̄ни, айам̣ пана висесо йатха̄ таттха бхеда̄йа параккаманам̣, идха авачанӣйакаран̣ата̄ дат̣т̣хабба̄.
дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
13. куладӯсакасиккха̄падаван̣н̣ана̄
431. терасаме кӣт̣а̄гирӣти тасса нигамасса на̄мам̣. тан̃хи сандха̄йа парато ‘‘на ассаджипунаббасукехи бхиккхӯхи кӣт̣а̄гирисмим̣ ваттхабба’’нти вуттам̣, га̄манигамато ча пабба̄джанам̣, на джанападато. тена пана йогато джанападопи ‘‘кӣт̣а̄гири’’иччева сан̇кхйам̣ гатоти а̄ха ‘‘евам̣на̄маке джанападе’’ти.
татра̄ти са̄ваттхийам̣. дхурат̣т̣ха̄нети абхимукхат̣т̣ха̄не, джетаванадва̄расамӣпети аттхо. двӣхи мегхехӣти вассикена, хемантикена ча̄ти двӣхи мегхехи. ган̣а̄чарийехи чхахи адхиката̄йа ‘‘самадхика’’нти вуттам̣.
удакасса̄ти акаппийаудакасса ‘‘каппийаудакасин̃чана’’нти висум̣ ваккхама̄натта̄, тан̃ча ‘‘а̄ра̄ма̄диаттха̄йа руккхаропане акаппийавоха̄ресупи каппийаудакасин̃чана̄ди ват̣т̣атӣ’’ти ваккхама̄натта̄ идха̄пи вибха̄гам̣ катва̄ каппийаудакасин̃чана̄ди ¶ висум̣ дасситам̣. йатха̄ кот̣т̣анакхан̣ана̄дика̄йикакирийа̄пи акаппийавоха̄ре сан̇гахита̄, евам̣ ма̄тика̄уджукаран̣а̄дикаппийавоха̄репӣти а̄ха ‘‘суккхама̄тика̄йа уджукаран̣а’’нти. еттха пура̄н̣апан̣н̣а̄дихаран̣ампи сан̇гайхати. маха̄паччарийава̄дова пама̄н̣атта̄ паччха̄ вутто. акаппийавоха̄репи екаччам̣ ват̣т̣атӣти дассетум̣ ‘‘на кевалан̃ча сеса’’нтиа̄дима̄ха. йам̣кин̃чи ма̄тиканти суккхам̣ ва̄ асуккхам̣ ва̄. таттха̄ти а̄ра̄ма̄диаттха̄йа руккхаропане. татха̄ти каппийавоха̄рапарийа̄йа̄дӣхи гантха̄панам̣ сандха̄йа вуттам̣. имина̄ ча куласан̇гахаттха̄йа гантха̄пана̄дипи на ват̣т̣атӣти дассети.
ваттхупӯджанаттха̄йа сайам̣ гантханам̣ касма̄ на ват̣т̣атӣти чоденто ‘‘нану ча̄’’тиа̄дима̄ха. йатха̄ а̄ра̄ма̄диаттхам̣ каппийапатхавийам̣ сайам̣ ропетумпи ват̣т̣ати, татха̄ ваттхупӯджанаттха̄йа сайам̣ гантханампи касма̄ на ват̣т̣атӣти чодакасса адхиппа̄йо. вуттантиа̄ди париха̄ро. атха ‘‘на пана маха̄ат̣т̣хакатха̄йа’’нти ¶ касма̄ вадати? маха̄паччариа̄дӣсу вуттампи хи пама̄н̣амева̄ти на̄йам̣ виродхо, маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ авуттасса сайам̣ ропанасса таттхева вуттена удакасин̃чанена саха сам̣сандананайадассанамукхена пама̄н̣амева̄ти патит̣т̣ха̄петум̣ вуттатта̄. ‘‘ман̃н̃еййа̄сӣ’’ти падам̣ ‘‘там̣ катха’’нти имина̄ самбандхитаббам̣. таттха̄йам̣ адхиппа̄йо – кин̃ча̄пи маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ сайам̣ ропанам̣ на вуттам̣, каппийаудакасса сайам̣ а̄син̃чанам̣ вуттамева, тасма̄ йатха̄ а̄ра̄ма̄диаттха̄йа каппийаудакам̣ сайам̣ син̃читумпи ват̣т̣ати, татха̄ ваттхупӯджанаттха̄йа гантханампи касма̄ на ват̣т̣атӣти. тампи на вируджджхатӣти йадетам̣ ваттхупӯджанаттха̄йапи гантхана̄дим̣ пат̣иккхипитва̄ а̄ра̄ма̄диаттха̄йа сайам̣ ропанасин̃чанам̣ вуттам̣, тампи па̄л̣ийа̄ сам̣санданато пубба̄парам̣ на вируджджхати.
там̣ катхам̣ на вируджджхатӣти а̄ха ‘‘татра хӣ’’тиа̄ди. татра̄ти ропанасин̃чанависайе. пуппха̄дӣхи куласан̇гахаппасан̇ге ‘‘ма̄ла̄ваччха’’нти висеситатта̄ куласан̇гахаттхамева ропанам̣ адхиппетанти вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘ма̄ла̄ваччханти ваданто’’тиа̄ди. етам̣ вуттанти ‘‘ма̄ла̄ваччхам̣ ропентипи ропа̄пентипи, син̃чантипи син̃ча̄пентипӣ’’ти етам̣ вуттам̣. ан̃н̃атра пана̄ти а̄ра̄ма̄диаттха̄йа ма̄ла̄ваччха̄дӣнам̣ ропане пана. парийа̄йоти сайам̣каран̣ака̄ра̄панасан̇кха̄то парийа̄йо воха̄ро аттхависесоти аттхо аттхи упалаббхати ¶ , куласан̇гахаттхатта̄бха̄ва̄ти адхиппа̄йо. еваметтха парийа̄йасаддасса каран̣ака̄ра̄панавасена аттхе гайхама̄не ‘‘гантхентипи гантха̄пентипӣ’’ти па̄л̣ийам̣ пат̣иккхиттагантханагантха̄панам̣ т̣хапетва̄ йам̣ парато ‘‘евам̣ джа̄на, евам̣ кате собхеййа̄’’тиа̄дикаппийавачанехи гантха̄панам̣ вуттам̣, таттха доса̄бха̄во саматтхито хоти, ‘‘гантхехӣ’’ти а̄н̣аттийа̄ ка̄ра̄панассева гантха̄пананти адхиппетатта̄. таттха парийа̄йам̣ идха ча парийа̄йа̄бха̄вам̣ н̃атва̄ти таттха ‘‘ма̄ла̄ваччхам̣ ропентӣ’’тиа̄дӣсу ‘‘ма̄ла̄ваччха’’нти куласан̇гахаттхата̄сӯчанакасса висесанасса саббха̄вато каран̣ака̄ра̄панасан̇кха̄тапарийа̄йасаббха̄вам̣. идха ‘‘гантхентӣ’’тиа̄дӣсу татха̄видхависесавачана̄бха̄вато тасса парийа̄йасса абха̄ван̃ча н̃атва̄. там̣ сувуттамева̄ти ведитаббанти йоджана̄.
саббам̣ вуттанайенева ведитаббанти ат̣т̣хакатха̄су а̄гатанайенева ропана̄ди, гантха̄пана̄ди ча саббам̣ ведитаббам̣. на хеттха сандехо ка̄табботи нигамети.
харан̣а̄дӣсӯти ваттхупӯджанаттха̄йа харан̣а̄дӣсу. кулиттхиа̄дӣнам̣ аттха̄йа харан̣атоти кулиттхиа̄дӣнам̣ харан̣ассева висесетва̄ пат̣иккхиттатта̄ти адхиппа̄йо. тена̄ха ‘‘харан̣а̄дхика̄ре хӣ’’тиа̄ди. ман̃джарӣти пуппхагоччхам̣. ват̣ам̣сакоти кан̣н̣асса упари пил̣андханаттхам̣ катапуппхавикати ¶ , со ча ‘‘ват̣ам̣со’’ти вуччати. кан̣н̣ика̄ти бахӯнам̣ пуппха̄нам̣ ва̄ ма̄ла̄нам̣ ва̄ екато бандхитасса на̄мам̣, ‘‘кан̣н̣а̄бхаран̣а’’нтипи ваданти. ха̄расадисанти мутта̄ха̄расадисам̣.
каппийена̄ти каппийаудакена. тесам̣йева двиннанти куладӯсанапарибхога̄нам̣ двиннам̣. дуккат̣анти куласан̇гахаттха̄йа сайам̣ син̃чане, каппийавоха̄рена ва̄ акаппийавоха̄рена ва̄ син̃ча̄пане ча дуккат̣ам̣, парибхогаттха̄йа пана сайам̣ син̃чане, акаппийавоха̄рена син̃ча̄пане ча дуккат̣ам̣. пайогабахулата̄йа̄ти сайам̣ каран̣е, ка̄йапайогасса ка̄ра̄пане ча вачӣпайогасса ча бахуттена.
гантхена ниббаттам̣ да̄мам̣ гантхимам̣. есева найо сесесупи. на ват̣т̣атӣти ваттхупӯджанаттха̄йапи на ват̣т̣ати, дуккат̣анти аттхо. ват̣т̣атӣти ваттхупӯджанаттха̄йа ват̣т̣ати, куласан̇гахаттха̄йа пана каппийавоха̄рена ка̄ра̄пентасса̄пи дуккат̣амева.
нӣпапуппхам̣ ¶ на̄ма кадамбапуппхам̣. пуриманайенева̄ти ‘‘бхиккхусса ва̄’’тиа̄дина̄ вуттанайена.
кадаликкхандхамхӣтиа̄дина̄ вуттам̣ саббамева сандха̄йа ‘‘там̣ атиол̣а̄рикамева̄’’ти вуттам̣, саббаттха каран̣е, акаппийавачанена ка̄ра̄пане ча дуккат̣амева̄ти аттхо. ‘‘пуппхавиджджханаттхам̣ кан̣т̣акам̣ бандхитумпи на ват̣т̣атӣ’’ти имасса упалаккхан̣атта̄ пуппхада̄моламбана̄диаттха̄йа раджджубандхана̄дипи на ват̣т̣атӣти кечи ваданти, ан̃н̃е пана ‘‘пуппхавиджджханаттхам̣ кан̣т̣аканти висеситатта̄ тадаттхам̣ кан̣т̣акамева бандхитум̣ на ват̣т̣ати, тан̃ча ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣ена̄’’ти ваданти, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. пуппхапат̣иччхакам̣ на̄ма дан̣д̣а̄дӣхи катам̣ пуппха̄дха̄нам̣, етампи на̄гадантакампи сачхиддакамева гахетаббам̣. асокапин̣д̣ийа̄ти асокаса̄кха̄нам̣, пуппха̄нам̣ ва̄ самӯхе. дхаммараджджу на̄ма четийа̄дӣни париккхипитва̄ тесан̃ча раджджуйа̄ ча антара̄ пуппхаппавесанаттха̄йа бандхараджджу. ‘‘ситхилават̣т̣ита̄ ва̄ раджджуват̣т̣иантаре пуппхаппавесанаттха̄йа евам̣ бандха̄’’типи ваданти.
маттхакада̄манти дхамма̄сана̄диматтхакаламбакада̄мам̣. тесам̣йева̄ти уппала̄дӣнам̣ ева. ва̄кена ва̄ дан̣д̣акена ва̄ти пуппхана̄л̣ам̣ пха̄летва̄ пуппхена ека̄баддхам̣ т̣хитава̄кена, дан̣д̣акена ча екабандханенева, етена пуппхам̣ бӣджага̄ме сан̇гахам̣ на гаччхати пан̃часу бӣджесу аппавит̣т̣хатта̄ пан̣н̣ам̣ вийа, тасма̄ каппийам̣ ака̄ра̄петва̄пи копане досо наттхи. йан̃ча чхиннасса̄пи макул̣асса викасанам̣, тампи атитарун̣асса абха̄ва̄ вуд̣д̣хилаккхан̣ам̣ на хоти, парин̣атасса пана макул̣асса патта̄нам̣ синехе парийа̄да̄нам̣ гате висум̣бха̄во ева вика̄со, тенева чхиннамакул̣авика̄со аччхиннамакул̣авика̄сато парихӣно ¶ , мила̄тайутто ва̄ диссати. йан̃ча мила̄тасса удакасан̃н̃оге амила̄ната̄паджджанам̣, тампи тамбулапан̣н̣а̄дӣсу сама̄нанти вуд̣д̣хилаккхан̣ам̣ на хоти, па̄л̣иат̣т̣хакатха̄дӣсу ча на каттхачи пуппха̄нам̣ каппийакаран̣ам̣ а̄гатам̣, тасма̄ пуппхам̣ саббатха̄ абӣджамева̄ти вин̃н̃а̄йати, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. ‘‘пасиббаке вийа̄’’ти вуттатта̄ пуппхапасиббаке ва̄ пасиббакасадисабандхе ва̄ йаттха каттхачи чӣваре ва̄ паккхипитум̣ ват̣т̣атӣти сиддхам̣. бандхитум̣ на ват̣т̣атӣти раджджуа̄дӣхи бандханам̣ сандха̄йа вуттам̣, пуппхассева пана аччхиннадан̣д̣ава̄кехи бандхитум̣ ват̣т̣ати ева.
пуппхапат̣е ¶ ча дат̣т̣хаббанти пуппхапат̣ам̣ каронтасса дӣгхато пуппхада̄масса харан̣апачча̄харан̣авасена пӯран̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣, тирийато харан̣ам̣ пана ва̄йимам̣ на̄ма хоти, на пӯримам̣. ‘‘пуримат̣т̣ха̄нам̣ атикка̄метӣ’’ти са̄ман̃н̃ато вуттатта̄ пуримам̣ пуппхакот̣им̣ пхуса̄петва̄ ва̄ апхуса̄петва̄ ва̄ париккхипанавасена пана атиккамантасса а̄паттийева. бандхитум̣ ват̣т̣атӣти пуппхарахита̄йа суттава̄какот̣ийа̄ бандхитум̣ ват̣т̣ати. ‘‘екава̄рам̣ харитва̄ ва̄ париккхипитва̄ ва̄’’ти идам̣ пуббе вуттачетийа̄дипариккхепам̣, пуппхапат̣акаран̣ан̃ча сандха̄йа вуттам̣.
парехи пӯританти дӣгхато паса̄ритам̣. ва̄йитунти тирийато харитум̣, там̣ пана екава̄рампи на лаббхати. пуппха̄ни т̣хапентена̄ти агантхитапуппха̄ни ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пхуса̄петва̄пи т̣хапентена. гхат̣икада̄маоламбакоти хет̣т̣ха̄бха̄ге гхат̣ика̄ка̄райутто, да̄ругхат̣ика̄ка̄ро ва̄ оламбако. суттамайам̣ ген̣д̣укам̣ на̄ма. саббаттха̄ти гантхима̄дӣсу саббаттха.
речаканти абхинайам̣, ‘‘евам̣ начча̄хӣ’’ти нат̣ана̄ка̄радассананти аттхо, ‘‘чаккам̣ вийа атта̄нам̣ бхама̄пана’’нтипи кечи. а̄ка̄сейева кӣл̣антӣти ‘‘айам̣ са̄рӣ асукападам̣ майа̄ нӣта̄’’ти евам̣ мукхенева убхопи ваданта̄ кӣл̣анти. джӯтапхалакети джӯтаман̣д̣але. па̄сакакӣл̣а̄йа̄ти двиннам̣ тиван̇гулаппама̄н̣а̄нам̣ да̄руданта̄димайа̄нам̣ па̄сака̄нам̣ чатӯсу пассесу екака̄дивасена биндӯни катва̄ пхалаке кхипитва̄ упарибха̄ге дит̣т̣хабиндӯнам̣ васена са̄рийо апанетва̄ кӣл̣анакаджӯтакӣл̣а̄йа.
ман̃джат̣т̣хи на̄ма ман̃джат̣т̣харуккхаса̄ракаса̄вам̣. сала̄кахаттханти на̄л̣икерахӣра̄дӣнам̣ кала̄пассетам̣ на̄мам̣. па̄л̣ийам̣ тхарусминти кхагге. уссел̣ентӣти мукхена уссел̣анасаддам̣ памун̃чанти, махантам̣ абйаттасаддам̣ паваттентӣти аттхо. аппхот̣ентӣти двигун̣итава̄махаттхе даккхин̣ахаттхена та̄л̣етва̄ саддам̣ каронти. мукхад̣ин̣д̣иманти мукхабхерӣ.
432. тесанти ¶ сама̄се гун̣ӣбхӯта̄ни пабба̄нипи пара̄масати. бондоти лоло, мандадха̄тукоти аттхо. бхакут̣им̣ катва̄ти бхамукабхедам̣ катва̄. нела̄ти ниддоса̄.
433. па̄л̣ийам̣ ¶ ‘‘са̄рипутта̄’’ти идам̣ екасесанайена са̄рипуттамоггалла̄на̄нам̣ убхиннам̣ а̄лапанам̣, тенева бахувачананиддесо като.
435. ат̣т̣ха̄раса ватта̄нӣти ‘‘на упасампа̄детабба’’нтиа̄дӣни ‘‘на бхиккхӯхи сампайоджетабба’’нти парийоса̄на̄ни каммаккхандхаке (чӯл̣ава. 7) а̄гата̄ни ат̣т̣ха̄раса ватта̄ни. на панналома̄ти на патитама̄налома̄, ананукӯлаваттиноти аттхо.
437. парасантакам̣ дети дуккат̣амева̄ти висса̄сага̄хена да̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. тхуллаччайанти еттха бхан̣д̣адеййампи хоти ева.
тан̃ча кхо ваттхупӯджанаттха̄йа̄ти ма̄та̄питӯнампи пуппхам̣ дентена ваттхупӯджанаттха̄йева да̄таббанти дассети. ман̣д̣анаттха̄йа пана сивалин̇га̄дипӯджанаттха̄йа̄ти еттакамева вуттатта̄ ‘‘имам̣ виккин̣итва̄ джӣвиссантӣ’’ти ма̄та̄питӯнам̣ да̄тум̣ ват̣т̣ати, сесан̃а̄тӣнам̣ пана та̄вака̄ликамева да̄тум̣ ват̣т̣ати. н̃а̄тиса̄ман̣ерехева̄ти тесам̣ гихикаммапаримочанаттхам̣ вуттам̣. итарети ан̃н̃а̄така̄, техипи са̄ман̣ерехи а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ ваттасӣсена харитаббам̣. чӯл̣аканти упад̣д̣хабха̄гатопи упад̣д̣хам̣.
са̄ман̣ера̄…пе… т̣хапентӣти араккхита̄гопитам̣ сандха̄йа вуттам̣. таттха таттха̄ти магге ва̄ четийан̇ган̣е ва̄. ‘‘са̄ман̣ерехи да̄петум̣ на лабхантӣ’’ти идам̣ са̄ман̣ерехи гихӣнам̣ каммам̣ ка̄ритам̣ вийа хотӣти вуттам̣, на пана пуппхада̄нам̣ хотӣти са̄ман̣ера̄нампи на ват̣т̣анато. вуттан̃ча ‘‘сайамева̄’’тиа̄ди. ‘‘ависесена вутта’’нти имина̄ саббесампи на ват̣т̣атӣти дассети.
кхӣн̣апариббайа̄нанти а̄гантуке сандха̄йа вуттам̣. париччхиннесупи руккхесу ‘‘идха пхала̄ни сундара̄нӣ’’тиа̄дим̣ вадантена куласан̇гахо като на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘евам̣ пана на ваттабба’’нти.
руккхаччхаллӣти руккхаттачо. абха̄джанӣйатта̄ гарубхан̣д̣ам̣ вуттам̣. вуттанайена̄ти пан̣н̣ада̄нампи пуппхапхала̄дӣсу вуттанайена куласан̇гахо хотӣти дассети.
пуббе ¶ вуттаппака̄ранти мама вачанена бхагавато па̄де вандатха̄тиа̄дина̄ вуттаппака̄расиккха̄паде пат̣хамам̣ вуттам̣. ‘‘паккамата̄йасма̄’’ти идам̣ пабба̄джанӣйакаммавасена ¶ вуттам̣. пуна ‘‘паккамата̄йасма̄’’ти идампи пабба̄джанӣйакаммакатасса ваттавасена вуттам̣. еттха ча ассаджипунаббасукехи а̄чарийесу анекавидхесу ана̄ча̄ресу пан̃н̃апетабба̄ а̄паттийо сиккха̄падантаресу пан̃н̃атта̄ ева̄ти та̄ идха апан̃н̃апетва̄ куладӯсака̄нам̣ пабба̄джанӣйакаммавасена ниггахам̣ ка̄тум̣ таттхева самма̄ аваттитва̄ ка̄ракасан̇гхам̣ чхандага̄мита̄дӣхи па̄пента̄нам̣ саманубха̄сана̄йа сан̇гха̄дисесам̣ а̄ропитан̃ча идам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттанти ведитаббам̣. пат̣хамасан̇гхабхедасадиса̄нева̄ти еттха ан̇гесупи йатха̄ таттха параккаманам̣, евамидха чханда̄дӣхи па̄панам̣ дат̣т̣хаббам̣. сесам̣ та̄дисамева̄ти.
куладӯсакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нигаманаван̣н̣ана̄
442. итаре пана йа̄вататийака̄ти ведитабба̄ти самбандхо. йо хи джаро екасмим̣ дивасе а̄гантва̄пи гато анантаресу двӣсу дивасесу ануппаджджитва̄ татийе дивасе уппаджджати, со татийако. йо пана татийепи ануппаджджитва̄ чатуттхе ева дивасе уппаджджати, со чатуттхако ча̄ти вуччати. там̣ сандха̄йа̄ха ‘‘йатха̄ татийе’’тиа̄ди. ‘‘ака̄мена авасена̄’’ти имина̄ аппат̣икаммакаран̣ам̣ на̄ма йасма̄ аладжджилаккхан̣ам̣, саггамоккха̄варан̣ан̃ча, тасма̄ а̄панно пуггало ‘‘паччха̄ паривасисса̄мӣ’’ти виккхипитум̣ на лабхати, сан̇гхена ча аниччхантассева парива̄со да̄табботи дассети. па̄л̣ийам̣ чин̣н̣ама̄натто бхиккху…пе… аббхетабботи еттха йо бхиккху чин̣н̣ама̄натто, со бхиккху аббхетабботи евам̣ бхиккхусаддадвайасса йоджана̄ ведитабба̄. те ча бхиккхӯ га̄райха̄ти ӯнабха̄вам̣ н̃атва̄ аббхенти, дуккат̣а̄паджджанена гарахитабба̄. са̄мӣчӣти ваттам̣.
ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа вимативиноданийам̣
терасакаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
3. анийатакан̣д̣о
1. пат̣хамаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄
443. путтасаддена ¶ ¶ са̄ман̃н̃аниддесато, екасесанайена ва̄ путтӣпи гахита̄ти а̄ха ‘‘бахӯ дхӣтаро ча̄’’ти. таданантаранти бхиккхӯнам̣ бходжана̄нантарам̣.
444-5. там̣ камманти там̣ метхуна̄диаджджха̄ча̄ракаммам̣. па̄л̣ийам̣ ‘‘сотасса рахо’’ти идам̣ аттхуддха̄равасена вуттам̣, упари сиккха̄паде ‘‘на хева кхо пана пат̣иччханна’’нтиа̄дина̄ (па̄ра̄. 454) етасса сиккха̄падасса висайам̣ пат̣иккхипитва̄ ‘‘алан̃ча кхо хоти ма̄туга̄мам̣ дут̣т̣хулла̄хи ва̄ча̄хи обха̄ситу’’нти висайантарабхӯтасотарахасса висум̣ ваккхама̄натта̄, идха пана чаккхурахова адхиппето ‘‘пат̣иччханне а̄сане’’тиа̄дивачанато, ‘‘сакка̄ хоти метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевиту’’нти вуттатта̄ ча. тена̄ха ‘‘кин̃ча̄пӣ’’тиа̄ди. париччхедоти рахонисаджджа̄паттийа̄ ваваттха̄нам̣.
ида̄ни чаккхурахенева а̄паттим̣ париччхиндитва̄ дассенто ‘‘сачепи хӣ’’тиа̄дима̄ха. ‘‘пихитакава̄т̣асса̄’’ти имина̄ пат̣иччханнабха̄вато чаккхусса рахова адхиппето, на сотасса рахоти дассети. тена̄ха ‘‘апихитакава̄т̣асса…пе… ана̄патти’’нти. на хи кава̄т̣апидаханена сотасса рахо вигаччхати, чаккхусса рахо ева пана вигаччхати. ‘‘антодва̄дасахаттхепӣ’’ти идам̣ дутийасиккха̄паде а̄гатасотасса рахена а̄паджджитаббадут̣т̣хуллава̄ча̄паттийа̄ саббатха̄ ана̄паттибха̄вам̣ дассетум̣ вуттам̣. два̄дасахаттхато бахи нисинно хи таттха сотасса рахасаббха̄вато дут̣т̣хуллава̄ча̄паттийа̄ ана̄паттим̣ на кароти, татха̄ ча ‘‘ана̄паттим̣ на каротӣ’’ти са̄ман̃н̃ато на ваттаббам̣ сийа̄, ‘‘метхунака̄йасам̣сагга̄паттӣхи ана̄паттим̣ каротӣ’’ти висесетва̄ ваттаббам̣ бхавеййа. тасма̄ татха̄ там̣ аватва̄ саббатха̄ ана̄паттим̣ дассетумева ‘‘два̄дасахаттхе’’ти вуттанти гахетаббам̣. йади хи чаккхуссева ¶ рахабха̄вам̣ сандха̄йа вадеййа, ‘‘антодва̄дасахаттхе’’ти на вадеййа аппат̣иччханне тато дӯре нисиннепи чаккхусса раха̄самбхавато ¶ . йасма̄ нисӣдитва̄ нидда̄йанто капимиддхапарето кин̃чи ка̄лам̣ чаккхӯни уммӣлети, кин̃чи ка̄лам̣ ниммӣлети. тасма̄ ‘‘нидда̄йантопи ана̄паттим̣ каротӣ’’ти вуттам̣.
пат̣иладдхасота̄паттипхала̄ти антимапариччхедато вуттам̣. нисаджджам̣ пат̣иджа̄нама̄ноти метхунака̄йасам̣сагга̄дивасена рахо нисаджджам̣ пат̣иджа̄нама̄ноти аттхо. тена̄ха ‘‘па̄ра̄джикена ва̄’’тиа̄ди. на аппат̣иджа̄нама̄ноти аладжджӣпи аппат̣иджа̄нама̄но а̄паттийа̄ на ка̄ретаббова. со хи йа̄ва досам̣ на пат̣иджа̄на̄ти, та̄ва ‘‘нева суддхо, на̄суддхо’’ти ва̄ ваттаббо, ватта̄нусандхина̄ пана ка̄ретаббо. вуттан̃хетам̣ –
‘‘пат̣ин̃н̃а̄ ладжджӣсу ката̄, аладжджӣсу евам̣ на виджджати;
бахумпи аладжджӣ бха̄сеййа, ватта̄нусандхитена ка̄райе’’ти. (пари. 359);
нисаджджа̄дӣсу…пе… пат̣иджа̄нама̄нова тена со бхиккху ка̄ретабботи еттха пат̣иджа̄нама̄ноти па̄л̣ийам̣ ана̄гатампи адхика̄рато а̄гатамева̄ти катва̄ вуттам̣.
вада̄петха̄ти тасса иддхийа̄ вигата̄сан̇копи там̣ оваданто а̄ха, анупапариккхитва̄ адесе нисинна̄ ‘‘ма̄туга̄мена саддхим̣ ека̄сане тхеро рахо нисинно’’ти евам̣ ма̄дисехипи тумхе тумха̄кам̣ аван̣н̣ам̣ вада̄петха катха̄пайиттха, ма̄ пуна евам̣ кариттха̄ти адхиппа̄йо. евамака̄синти нигӯхитаббампи имам̣ висеса̄дхигамам̣ пака̄сенто там̣ саддха̄петумева евамака̄синти аттхо. раккхеййа̄симанти имам̣ уттаримануссадхаммам̣ ан̃н̃есам̣ ма̄ пака̄сайи.
451. нисаджджа̄йа па̄читтийанти рахонисаджджасса̄де ваттама̄не па̄читтийам̣. саче пана со рахонисаджджасса̄дам̣ пат̣ивинодетва̄ каммат̣т̣ха̄наманасика̄ра̄дина̄ ан̃н̃авихито, ниддӯпагато ва̄ ана̄патти ева. тена̄ха ‘‘асса̄де уппанне’’ти. ‘‘нисинна̄йа иттхийа̄’’ти имина̄ нисӣданаккхан̣е асса̄да̄бха̄вам̣ дассети. йади хи нисӣданаккхан̣е асса̄до уппаджджеййа, тена ут̣т̣ха̄таббам̣. итаратха̄ а̄патти ева иттхийа̄ ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа пунаппунам̣ нисӣдане вийа, таттха̄пи бхиккхусса ¶ ут̣т̣хахато ана̄патти, тена рахонисаджджа̄патти акирийасамут̣т̣ха̄на̄пи хотӣти ваданти. идам̣ пана анийатасиккха̄падам̣, анантаран̃ча̄ти двепи висум̣ а̄паттипан̃н̃а̄панавасена пан̃н̃атта̄ни на ¶ хонти рахонисаджджа̄дӣсу а̄паттийа̄ сиккха̄падантаресу пан̃н̃аттатта̄. па̄ра̄джика̄диа̄паттӣхи пана кеначи чодитасса анувиджджакехи виниччхайака̄ран̣анайадассанаттхам̣ евам̣ ваттхувасена двидха̄ вибхаджитва̄ пан̃н̃атта̄ни, има̄нева ча йасма̄ бхиккхунӣнампи виниччхайанайаггахан̣а̄йа алам̣, тасма̄ та̄сам̣ висум̣ на вутта̄нӣти ведитаббам̣. йам̣ пана а̄паттим̣ пат̣иджа̄на̄ти, тасса васенеттха ан̇габхедо ведитаббо. тенева ‘‘айам̣ дхаммо анийато’’ти вуттам̣.
идха анийатавасена вутта̄нам̣ па̄ра̄джикасан̇гха̄дисесапа̄читтийа̄нам̣ тин̣н̣ампи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ садисасамут̣т̣ха̄на̄дита̄йа вуттам̣ ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамапа̄ра̄джикасадиса̄нева̄’’ти.
пат̣хамаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. дутийаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄
452. ‘‘на лабхати ма̄туга̄мена саддхим̣ еко ека̄йа…пе… нисаджджам̣ каппету’’нти аватва̄ ‘‘пат̣иккхиттам̣ ма̄туга̄мена̄’’тиа̄дина̄ вуттатта̄ ‘‘еко’’ти паччаттападам̣ пат̣иккхиттападена на самети, ‘‘екасса̄’’ти ваттабботи са̄дхенто а̄ха ‘‘итаратха̄ хӣ’’тиа̄ди.
453. паривен̣ан̇ган̣а̄дӣти паривен̣асса ма̄л̣акам̣. а̄ди-саддена па̄ка̄ра̄дипариккхиттам̣ четийама̄л̣ака̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. антогадханти аппат̣иччханнат̣т̣ха̄не ева парийа̄паннам̣. идха иттхӣпи ана̄паттим̣ каротӣти самбандхо. касма̄ пана иттхӣ идхева ана̄паттим̣ кароти, на пуримасиккха̄падети? имасса сиккха̄падасса метхунам̣ вина̄ дут̣т̣хуллава̄ча̄йа васена а̄гататта̄. метхунамева хи иттхийо ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пат̣иччха̄денти маха̄ване два̄рам̣ виваритва̄ ниддӯпагатамхи бхиккхумхи вийа. дут̣т̣хуллам̣ пана на пат̣иччха̄денти, тенева дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄паде ‘‘йа̄ та̄ иттхийо хиримана̄, та̄ никкхамитва̄ бхиккхӯ уджджха̄песу’’нти (па̄ра̄. 283) вуттам̣, тасма̄ ¶ ‘‘иттхӣпи ана̄паттим̣ каротӣ’’ти вуттам̣, ‘‘аппат̣иччханнат̣т̣ха̄натта̄’’типи ка̄ран̣ам̣ ваданти.
ка̄йена̄пи дут̣т̣хуллобха̄сасамбхавато имасмим̣ сиккха̄паде чаккхусса рахо, сотасса рахо ча адхиппетоти а̄ха ‘‘анандхо абадхиро’’тиа̄ди. кечи пана вибхан̇ге ‘‘на̄лам̣ камманийанти на сакка̄ хоти метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевиту’нти (па̄ра̄. 454) еттакамева ватва̄ ‘на сакка̄ хоти ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджиту’нти авуттатта̄ аппат̣иччханнепи т̣ха̄не рахо ан̃н̃есам̣ абха̄вам̣ дисва̄ ека̄йа ¶ иттхийа̄ ка̄йасам̣саггопи сакка̄ а̄паджджитунти антодва̄дасахаттхе саванӯпача̄ре т̣хито абадхиропи андхо ка̄йасам̣саггасса̄пи саббха̄ва̄бха̄вам̣ на джа̄на̄тӣти ка̄йена дут̣т̣хуллобха̄санасаббха̄вам̣ аманасикатва̄пи ка̄йасам̣сагга̄паттийа̄пи париха̄ра̄йа анандхо абадхиротиа̄ди вутта’’нти ваданти. йам̣ пана са̄раттхадӣпанийам̣ ‘‘ка̄йасам̣саггавасена анандхо вутто’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.453) вуттам̣, там̣ пана ка̄йена дут̣т̣хуллобха̄санасамбхавам̣ аманасикатва̄ вуттам̣, ка̄йасам̣саггавасена̄пӣти гахетаббам̣. тенева ‘‘имасмим̣ сиккха̄паде сотасса рахо ева адхиппето…пе… кеначи пана ‘двепи раха̄ идха адхиппета̄’ти вуттам̣, там̣ на гахетабба’’нти вуттам̣. йам̣ пана чаккхусса раха̄бха̄васа̄дханаттхам̣ ‘‘на хи аппат̣иччханне ока̄се чаккхусса рахо самбхаватӣ’’тиа̄ди вуттам̣, там̣ на йуттам̣ атидӯратаре т̣хитасса ка̄йена обха̄санампи хаттхагга̄ха̄дӣнипи саллаккхетум̣ асаккун̣еййатта̄. тенева па̄л̣ийам̣ ‘‘чаккхусса рахо’’ти вуттам̣, ат̣т̣хакатха̄йам̣ аппат̣иккхиттам̣. на кевалан̃ча аппат̣иккхиттам̣, атха кхо ‘‘анандхо бадхироти ча андхо ва̄ абадхиропи на каротӣ’’ти ча вуттам̣, тасма̄ двепи раха̄ идха гахетабба̄. ‘‘антодва̄дасахаттхе’’тиимина̄ сотасса рахо два̄дасахаттхена париччхинноти идам̣ дассети. чаккхусса рахо пана йаттха т̣хитасса ка̄йавика̄ра̄дайо на пан̃н̃а̄йанти, тена париччхиндитабботи дат̣т̣хаббам̣. бадхиро пана чаккхума̄пӣти дут̣т̣хуллава̄ча̄сан̇гха̄дисесам̣ сандха̄йа вуттам̣. дут̣т̣хулла̄патти вутта̄ти пуримасиккха̄паде вуттехи адхикавасена дут̣т̣хулла̄патти ча вутта̄ти еваматтхо гахетаббо, на пана дут̣т̣хулла̄патти ева̄ти ка̄йасам̣саггасса̄пи идха гахетаббато. тенева ‘‘па̄ра̄джика̄паттин̃ча париха̄петва̄’’ти ¶ еттакамева вуттам̣, итаратха̄ ‘‘ка̄йасам̣сагган̃ча̄’’ти ваттаббам̣ бхавеййа.
тисамут̣т̣ха̄нантиа̄ди пана пуримасиккха̄паде а̄гатехи адхикасса дут̣т̣хуллава̄ча̄сан̇гха̄дисесасса васена вуттам̣ ка̄йасам̣сагга̄дӣнампи пуримасиккха̄паде ева вуттатта̄, идха пана на вуттантипи ваданти, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣.
дутийаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нит̣т̣хито анийатаван̣н̣ана̄найо.
4. ниссаггийакан̣д̣о
1. чӣваравагго
1. пат̣хамакатхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄
459. самита̄вина̄ти ¶ ¶ самитапа̄пена. готамакачетийам̣ на̄ма готамайаккхасса четийат̣т̣ха̄не катавиха̄ро вуччати.
461. навамам̣ ва̄ дасамам̣ ва̄ти бхумматтхе упайогавачанам̣. саче бхавеййа̄ти саче кассачи кан̇кха̄ бхавеййа. вуттасадисанти дасамам̣ ва̄ти вуттасадисам̣ париччхедасадисам̣, ‘‘вуттасадисамева̄’’типи ликханти. дха̄ретунти еттха а̄ха̄ти па̄т̣хасесо дат̣т̣хаббо.
463. сӯчийа̄ пат̣иса̄мананти сӯчигхаре сам̣гопанам̣, идан̃ча сӯчикаммасса саббасса паринит̣т̣хитабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣. етанти нат̣т̣хачӣварам̣. етесампӣти нат̣т̣хачӣвара̄дӣни пара̄масати, тена чӣварапалибодха̄бха̄вам̣ дассети. дутийасса палибодхасса̄ти а̄ва̄сапалибодхасса. еттха ча нит̣т̣хитачӣварасмим̣, уббхатасмим̣ катхинети двӣхи падехи двиннам̣ палибодха̄нам̣ абха̄вадассанена аттхатакатхинасса пан̃чама̄саббхантаре йа̄ва чӣварапалибодхаа̄ва̄сапалибодхесу ан̃н̃атарам̣ на упаччхиджджати, та̄ва атирекачӣварам̣ дха̄ретум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети. паккаманам̣ анто асса̄ти паккаманантика̄, евам̣ сеса̄пи ведитабба̄. виттха̄ро панеттха а̄гатат̣т̣ха̄не а̄ви бхависсати.
даса̄хапарамам̣ ка̄ланти аччантасам̣йогавачанам̣. идан̃хи вуттам̣ хоти…пе… даса̄хапарамабха̄воти идам̣ даса̄хапарамата̄падасса аттхаматтадассанам̣, даса̄хапарамабха̄воти идан̃хи вуттам̣ хотӣти еваметтха йоджана̄ ведитабба̄. айаматтхотиа̄ди даса̄хапарамападассева адхиппетаттхадассанавасена ¶ вуттам̣. таттха еттако ка̄лоти ‘‘даса̄хапарамата̄’’ти вутто йо ка̄ло, со еттако ка̄лоти аттхо.
кхоманти кхомасуттехи ва̄йитам̣ кхомапат̣ачӣварам̣, там̣ ва̄камайанти ваданти. каппа̄сасуттехи ва̄йитам̣ каппа̄сикам̣, евам̣ сеса̄нипи. камбаланти ел̣ака̄дӣнам̣ ломамайасуттена ва̄йитапат̣ам̣. бхан̇ганти кхомасутта̄дӣни сабба̄ни, екачча̄ни ва̄ миссетва̄ ва̄йитам̣ чӣварам̣. бхан̇гампи ва̄камайамева̄ти кечи. дукӯлам̣ паттун̣н̣ам̣ сома̄рапат̣ам̣ чӣнапат̣ам̣ иддхиджам̣ девадиннанти има̄ни пана чха чӣвара̄ни етесан̃н̃ева ¶ анулома̄нӣти висум̣ на вутта̄ни. дукӯлан̃хи са̄н̣асса ануломам̣ ва̄камайатта̄. ‘‘паттун̣н̣ам̣ косеййависесо’’ти абхидха̄накосе вуттам̣. сома̄радесе, чӣнадесе ча джа̄таваттха̄ни сома̄рачӣнапат̣а̄ни. паттун̣н̣а̄дӣни тӣн̣и косеййасса анулома̄ни па̄н̣акехи катасуттамайатта̄. иддхиджанти ехибхиккхӯнам̣ пун̃н̃иддхийа̄ ниббаттачӣварам̣. каппаруккхе ниббаттам̣, девадиннан̃ча кхома̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ хотӣти тесам̣ саббесам̣ анулома̄ни. манусса̄нам̣ пакативидаттхим̣ сандха̄йа ‘‘две видаттхийо’’тиа̄ди вуттам̣. имина̄ дӣгхато вад̣д̣хакӣхаттхаппама̄н̣ам̣ виттха̄рато тато упад̣д̣хаппама̄н̣ам̣ викаппанупаганти дассети. татха̄ хи ‘‘сугатавидаттхи на̄ма ида̄ни маджджхимасса пурисасса тиссо видаттхийо, вад̣д̣хакӣхаттхена дийад̣д̣хо хаттхо хотӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.348-349) кут̣ика̄расиккха̄падат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, тасма̄ сугатан̇гулена два̄дасан̇гула̄ сугатавидаттхи вад̣д̣хакӣхаттхена дийад̣д̣хо хаттхоти сиддхам̣. еван̃ча катва̄ ‘‘сугатан̇гулена ат̣т̣хан̇гулам̣ вад̣д̣хакӣхаттхаппама̄н̣а’’нти а̄гатат̣т̣ха̄нехи ча самети.
там̣ атикка̄майатоти еттха танти чӣварам̣, ка̄лам̣ ва̄ пара̄масати. тасса йо арун̣оти чӣваруппа̄дадивасасса йо атикканто арун̣о. чӣваруппа̄дадивасена саддхинти чӣваруппа̄дадивасасса а̄дибхӯтена атиккантаарун̣ена саддхинти аттхо, идан̃ча бхагавата̄ ‘‘даса̄хапарама’’нти ватва̄ пуна ‘‘ека̄дасе арун̣уггамане’’ти вуттатта̄ пубба̄парасам̣санданаттхам̣ саддато гаммама̄нампи ‘‘чӣваруппа̄дадивасена саддхи’’нти евам̣ вуттам̣. ‘‘дасаме арун̣е’’ти вутте ева хи даса̄хапарамена саддхим̣ самети. дивасапарийоса̄насса авадхибхӯтаана̄гата̄рун̣авасена хи дивасам̣ атиккантам̣ на̄ма хоти, на пана дивасасса а̄дибхӯта̄рун̣авасена парива̄са̄дӣсу татха̄ аггахан̣ато, идха пана бхагавата̄ дивасасса а̄диантапариччхедадассанавасена ‘‘ека̄дасе арун̣уггамане’’ти вуттам̣, тасма̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ дивасасса а̄дибхӯтам̣ там̣дивасанисситампи арун̣ам̣ гахетва̄ ‘‘ека̄дасе арун̣уггамане ниссаггийам̣ хотӣ’’ти вуттам̣. арун̣оти четтха сӯрийуггаманасса пуречаро вад̣д̣ханагханаратто пабха̄висесоти дат̣т̣хаббо.
вачанӣйоти ¶ сан̇гха̄пеккхо. вачанабхедоти ‘‘н̃аттийам̣ две а̄паттийо саратӣ’’тиа̄дина̄ ваттаббанти адхиппа̄йо.
468. ‘‘на ¶ идха сан̃н̃а̄ раккхатӣ’’ти идам̣ вематикан̃ча анатиккантасан̃н̃ан̃ча сандха̄йа вуттам̣. йопи евам̣сан̃н̃ӣ тассапӣти йо анатиккантасан̃н̃ӣ, вематико ва̄, тассапӣти аттхо. анат̣т̣хато авилуттасса висесама̄ха ‘‘пасайха̄ваха̄равасена̄’’ти. тхеййа̄ваха̄равасена гахитампи идха нат̣т̣хам̣.
ана̄патти ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄тиа̄ди нисӣданасантхатам̣ сандха̄йа вуттам̣. йена хи пура̄н̣асантхатасса са̄манта̄ сугатавидаттхим̣ ана̄дийитва̄ навам̣ нисӣданасантхатам̣ катам̣, тасса там̣ ниссаггийампи тато ан̃н̃асса пат̣илабхитва̄ парибхун̃джантасса ана̄паттикаранти сиджджханато айаматтхо саббаниссаггийесупи сиджджхати.
469. тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тунти сан̇гха̄т̣иа̄дина̄мена адхит̣т̣ха̄тум̣. ‘‘на викаппету’’нти имина̄ на̄мена на викаппетум̣, етена викаппитатичӣваро течӣварико на хоти. тасса тасмим̣ адхит̣т̣хитатичӣваре вийа авиппава̄са̄дина̄ каттаббавидхи на ка̄табботи дассети, на пана викаппане досоти. тато паранти чатума̄сато парам̣ викаппетва̄ парибхун̃джитум̣ анун̃н̃а̄танти кечи ваданти, ан̃н̃е пана ‘‘викаппетва̄ йа̄ва а̄га̄мивасса̄нам̣, та̄ва т̣хапетумева ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, апаре пана ‘‘викаппане на досо, татха̄ викаппитам̣ париккха̄ра̄дина̄мена адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитабба’’нти ваданти.
мут̣т̣хипан̃чаканти мут̣т̣хийа̄ упалаккхитам̣ пан̃чакам̣, чатухаттхе минитва̄ пан̃чамам̣ хаттхам̣ мут̣т̣хим̣ катва̄ минитаббанти адхиппа̄йо. кечи пана ‘‘мут̣т̣хихаттха̄нам̣ пан̃чакам̣ мут̣т̣хипан̃чакам̣, тасма̄ пан̃чапи хаттхе мут̣т̣хим̣ катва̄ва минитабба̄’’ти ваданти. мут̣т̣хиттиканти еттха̄пи есева найо. двихаттхена антарава̄сакена тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄детум̣ сакка̄ти а̄ха ‘‘па̄рупанена̄’’тиа̄ди. атиреканти сугатачӣвараппама̄н̣ато адхикам̣. ӯнаканти мут̣т̣хипан̃чака̄дито ӯнакам̣, тена ча тесу тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нам̣ на рухатӣти дассети.
имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣти имам̣ сан̇гха̄т̣иадхит̣т̣ха̄нам̣ уккхипа̄ми париччаджа̄мӣти аттхо. ка̄йавика̄рам̣ каронтена̄ти хаттхена чӣварам̣ пара̄масантена, ча̄лентена ва̄. ва̄ча̄йа адхит̣т̣ха̄табба̄ти еттха ¶ ка̄йенапи ча̄летва̄ ва̄чампи бхиндитва̄ ка̄йава̄ча̄хи адхит̣т̣ха̄нампи сан̇гахитанти ведитаббам̣ ‘‘ка̄йена апхуситва̄’’ти вуттатта̄. дувидханти ахаттхапа̄сахаттхапа̄савасена дувидхам̣. таттха хаттхапа̄со на̄ма ад̣д̣хатеййахаттхо вуччати. два̄дасахаттханти кечи ваданти ¶ , там̣ идха на самети. ‘‘са̄мантавиха̄ре’’ти идам̣ т̣хапитат̣т̣ха̄насаллаккхан̣айогге т̣хитам̣ сандха̄йа вуттам̣. тато дӯре т̣хитампи т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхентена адхит̣т̣ха̄таббамева. таттхапи чӣварасса т̣хапитабха̄васаллаккхан̣амева пама̄н̣ам̣. на хи сакка̄ саббатха̄ т̣ха̄нам̣ саллаккхетум̣. екасмим̣ виха̄ре т̣хапетва̄ тато ан̃н̃асмим̣ т̣хапитанти адхит̣т̣ха̄тум̣ на ват̣т̣ати. кечи пана ‘‘татха̄пи адхит̣т̣хите на досо’’ти ваданти, там̣ ат̣т̣хакатха̄йа на самети, вӣмам̣ситаббам̣. адхит̣т̣хахитва̄ т̣хапитаваттхехӣти париккха̄рачол̣ана̄мена адхит̣т̣хахитва̄ т̣хапитаваттхехи, тенева ‘‘имам̣ паччуддхара̄мӣ’’ти париккха̄рачол̣асса паччуддха̄рам̣ дассети. етена ча течӣварадхутан̇гам̣ парихарантена пам̣сукӯла̄дивасена ладдхам̣ ваттхам̣ даса̄хаббхантаре катва̄ раджитва̄ па̄рупитум̣ асакконтена париккха̄рачол̣авасена адхит̣т̣хахитва̄ва даса̄хам̣ атиккаметаббам̣, итаратха̄ ниссаггийам̣ хотӣти дассети. тенева ‘‘раджитака̄лато пана пат̣т̣ха̄йа никкхипитум̣ на ват̣т̣ати, дхутан̇гачоро на̄ма хотӣ’’ти (висуддхи. 1.25) висуддхимагге вуттам̣. ‘‘пуна адхит̣т̣ха̄табба̄нӣ’’ти идан̃ча сан̇гха̄т̣иа̄дитичӣварана̄мена адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитука̄масса васена вуттам̣, итарасса пана пурима̄дхит̣т̣ха̄намева аланти ведитаббам̣. ‘‘пуна адхит̣т̣ха̄табба’’нти имина̄ каппабиндупи да̄таббанти дассети.
баддхасӣма̄йам̣ авиппава̄сасӣма̄саммутисамбхавато на таттха дуппариха̄рата̄ти а̄ха ‘‘абаддхасӣма̄йам̣ дуппариха̄ра’’нти.
атириттаппама̄н̣а̄йа чхеданакам̣ па̄читтийанти а̄ха ‘‘анатириттаппама̄н̣а̄’’ти. тато парам̣ паччуддхаритва̄ викаппетабба̄ти вассикама̄сато парам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ паччуддхаритва̄ викаппетабба̄, имина̄ чатуннам̣ вассикама̄са̄нам̣ упари адхит̣т̣ха̄нам̣ тит̣т̣хатӣти вин̃н̃а̄йати тато паччуддхара̄йога̄. йан̃ча ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘вассикаса̄т̣ика̄ васса̄нама̄са̄тиккамена̄пи, кан̣д̣упат̣иччха̄ди а̄ба̄дхавӯпасамена̄пи адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣, там̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ наттхи. парива̄рат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘аттха̄патти хеманте а̄паджджати, но гимхе’’ти еттха идам̣ вуттам̣ ‘‘каттикапун̣н̣ама̄сийа̄ паччхиме па̄т̣ипададивасе викаппетва̄ т̣хапитам̣ вассикаса̄т̣икам̣ нива̄сенто хеманте а̄паджджати, курундийам̣ пана ‘каттикапун̣н̣амадивасе апаччуддхаритва̄ хеманте а̄паджджатӣ’ти вуттам̣, тампи сувуттам̣, ‘чатума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ тато парам̣ викаппету’нти ¶ хи вутта’’нти (пари. ат̣т̣ха. 323). таттха маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ нива̄санапаччайа̄ дуккат̣ам̣ ¶ вуттам̣, курундат̣т̣хакатха̄йам̣ пана апаччуддха̄рапаччайа̄, тасма̄ курундийам̣ вуттанайена̄пи вассикаса̄т̣ика̄ васса̄нама̄са̄тиккамепи адхит̣т̣ха̄нам̣ на виджахатӣти пан̃н̃а̄йати. адхит̣т̣ха̄навиджаханесу ча васса̄нама̄саа̄ба̄дха̄нам̣ вигамена виджаханам̣ ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йампи на уддхат̣ам̣, тасма̄ самантапа̄са̄дика̄йам̣ а̄гатанайена йа̄ва паччуддха̄ра̄ адхит̣т̣ха̄нам̣ тит̣т̣хатӣти гахетаббам̣. наха̄наттха̄йа анун̃н̃а̄татта̄ ‘‘ван̣н̣абхедаматтаратта̄пи чеса̄ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. ‘‘две пана на ват̣т̣антӣ’’ти имина̄ сан̇гха̄т̣иа̄дӣсу вийа дутийе адхит̣т̣ха̄нам̣ на рухати, атирекачӣварам̣ хотӣти дассети. маха̄паччарийам̣ чӣваравасена парибхогакиччасса абха̄вам̣ сандха̄йа ана̄патти вутта̄ сена̄санапариккха̄раттха̄йа диннапаччаттхаран̣е вийа. йам̣ пана ‘‘паччаттхаран̣ампи адхит̣т̣ха̄табба’’нти вуттам̣, там̣ сена̄санаттха̄йева̄ти нийамитам̣ на хоти навасу чӣваресу гахитатта̄, тасма̄ аттано на̄мена адхит̣т̣хахитва̄ нидахитва̄ париккха̄рачол̣ам̣ вийа йатха̄ татха̄ винийуджджитаббамева̄ти гахетаббам̣. па̄ва̄ро коджавоти имесампи паччаттхаран̣а̄дӣнам̣ локепи вохаран̣ато сена̄санапариккха̄раттха̄йа диннапаччаттхаран̣ато висум̣ гахан̣ам̣ катам̣.
‘‘хӣна̄йа̄ваттанена̄’’ти идам̣ антимаваттхум̣ аджджха̄паджджитва̄ бхиккхупат̣ин̃н̃а̄йа т̣хитасса чева титтхийапаккантасса ча бхиккхунийа̄ ча бхиккхунибха̄ве нирапеккхата̄йа гихилин̇гатиттхийалин̇гаггахан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. сиккхам̣ апаччаккха̄йа гихибха̄вӯпагаманам̣ сандха̄йа вуттанти кечи ваданти, там̣ на йуттам̣ тада̄писса упасампаннатта̄, чӣварасса ча тасса сантакатта̄виджаханато. пама̄н̣ачӣварасса̄ти паччхимаппама̄н̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. две чӣвара̄ни па̄рупантасса̄ти га̄маппавесе дигун̣ам̣ катва̄ сан̇гха̄т̣ийо па̄рупанам̣ сандха̄йа вуттам̣. ‘‘еса найо’’ти имина̄ пама̄н̣айуттесу йаттха каттхачи чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣтиа̄диаттхам̣ сан̇ган̣ха̄ти.
ан̃н̃ам̣ паччхимаппама̄н̣ам̣ на̄ма наттхӣти сутте а̄гатам̣ наттхӣти адхиппа̄йо. ида̄ни тамева вибха̄ветум̣ ‘‘йан̃хӣ’’тиа̄ди вуттам̣, там̣ на самети, сан̇гха̄т̣иа̄дӣнам̣ мут̣т̣хипан̃чака̄дихет̣т̣химаппама̄н̣асса сутте ана̄гататта̄ти адхиппа̄йо.
махантам̣ ва̄ кхуддакам̣ каротӣти еттха атимахантам̣ чӣварам̣ мут̣т̣хипан̃чака̄дипаччхимаппама̄н̣айуттам̣ катва̄ самантато чхинданена̄пи виччхинданака̄ле чхиджджама̄нат̣т̣ха̄нам̣ чхиддасан̇кхйам̣ ¶ на гаччхати адхит̣т̣ха̄нам̣ на виджахати ева̄ти сиджджхати, ‘‘гхат̣етва̄ чхиндати, на бхиджджатӣ’’ти вачанена ча самети. париккха̄рачол̣ам̣ пана викаппанупагапаччхимаппама̄н̣ато ӯнам̣ катва̄ чхиннам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахати адхит̣т̣ха̄насса аниссайатта̄. та̄ни пуна баддха̄ни гхат̣ита̄ни адхит̣т̣ха̄таббамева̄ти ведитаббам̣ ¶ . кечи пана ‘‘вассикаса̄т̣икачӣваре двидха̄ чхинне йадипи екекам̣ кхан̣д̣ам̣ паччхимапаччхимаппама̄н̣ам̣ пахоти, екасмим̣йева кхан̣д̣е адхит̣т̣ха̄нам̣ тит̣т̣хати, на итаре, ‘‘две пана на ват̣т̣антӣ’’ти вуттатта̄. нисӣданакан̣д̣уппат̣иччха̄дӣсупи есева найоти ваданти.
саммукхе паватта̄ саммукха̄ти паччаттавачанам̣, тан̃ча викаппанависесанам̣, тасма̄ ‘‘саммукхе’’ти бхумматтхе ниссаккавачанам̣ катва̄пи аттхам̣ ваданти, абхимукхети аттхо. атха ва̄ саммукхена аттано ва̄ча̄йа ева викаппана̄ саммукха̄викаппана̄. параммукхена викаппана̄ параммукха̄викаппана̄ти каран̣аттхена̄пи аттхо дат̣т̣хаббо, айамева па̄л̣ийа̄ самети. саннихита̄саннихитабха̄ванти а̄саннадӯрабха̄вам̣. етта̄вата̄ нидхетум̣ ват̣т̣атӣти еттакенева викаппана̄киччасса нит̣т̣хитатта̄, атирекачӣварам̣ на хотӣти даса̄ха̄тиккаме на ниссаггийам̣ джанетӣти адхиппа̄йо. парибхун̃джитум̣…пе… на ват̣т̣атӣти сайам̣ апаччуддхаран̣ам̣ парибхун̃джане па̄читтийам̣, адхит̣т̣ха̄не паресам̣ виссаджджане дуккат̣ан̃ча сандха̄йа вуттам̣.
парибхога̄дайопи ват̣т̣антӣти парибхогависсаджджанаадхит̣т̣ха̄на̄нипи. апи-саддена нидхетумпи ват̣т̣атӣти аттхо, етена ча паччуддха̄репи кате чӣварампи викаппитачӣварамева хоти, на атирекачӣварам̣. там̣ пана тичӣвара̄дина̄мена адхит̣т̣ха̄тука̄мена адхит̣т̣хахитаббам̣, итарена викаппитачӣварамева катва̄ парибхун̃джитаббанти дассети. кечи пана ‘‘йам̣ викаппитачӣварам̣, там̣ йа̄ва апарибхогака̄ла̄ апаччуддхара̄петва̄ва нидахитаббам̣, парибхогака̄ле пана сампатте паччуддхара̄петва̄ адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитаббам̣. йади хи тато пурепи паччуддхара̄пеййа, паччуддха̄ренева викаппана̄йа вигататта̄ атирекачӣварам̣ на̄ма хоти, даса̄ха̄тиккаме ча ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. тасма̄ йам̣ апарибхун̃джитва̄ва т̣хапетаббам̣, тадева викаппетаббам̣, паччуддха̄ре ча кате антодаса̄хейева адхит̣т̣ха̄таббам̣. йан̃ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘тато пабхути парибхога̄дайопи ват̣т̣антӣ’тиа̄ди вуттам̣, там̣ па̄л̣ийа̄ вируджджхатӣ’’ти ваданти, там̣ тесам̣ матиматтамева. па̄л̣ийан̃хи ¶ ‘‘антодаса̄хам̣ адхит̣т̣хети, викаппетӣ’’ти (па̄ра̄. 469) ча ‘‘са̄мам̣ чӣварам̣ викаппетва̄ апаччуддха̄ран̣ам̣ парибхун̃джеййа па̄читтийа’’нти (па̄чи. 373) ча ‘‘ана̄патти со ва̄ дети, тасса ва̄ висса̄санто парибхун̃джатӣ’’ти (па̄чи. 374) ча са̄ман̃н̃ато вуттатта̄, ат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘имам̣ чӣварам̣ ва̄ викаппанам̣ ва̄ паччуддхара̄мӣ’’тиа̄дина̄ паччуддха̄рам̣ адассетва̄ ‘‘майхам̣ сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄’’ти евам̣ аттано сантакаттам̣ амочетва̄ва парибхога̄дивасенева паччуддха̄расса вуттатта̄, ‘‘тато пабхути парибхога̄дайопи ват̣т̣антӣ’’ти адхит̣т̣ха̄нам̣ вина̄пи висум̣ парибхогасса, нидаханасса ча вуттатта̄ викаппана̄нантарамева паччуддхара̄петва̄ анадхит̣т̣хахитва̄ ева тичӣваравирахитам̣ ¶ викаппана̄рахам̣ чӣварам̣ парибхун̃джитум̣, нидахитун̃ча идам̣ па̄т̣еккам̣ винайакамманти кха̄йати. апича бахӯнам̣ патта̄нам̣ викаппетум̣, паччуддха̄ретун̃ча вуттатта̄ паччуддха̄рена тесам̣ атирекапаттата̄ дассита̄ти сиджджхати тесу екассева адхит̣т̣ха̄таббато. тасма̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатанайенева гахетаббам̣.
пан̃н̃аттиковидо на хотӣти евам̣ викаппите ‘‘анантарамева евам̣ паччуддхаритабба’’нти винайакаммам̣ на джа̄на̄ти. тена̄ха ‘‘на джа̄на̄ти паччуддхариту’’нти, имина̄пи четам̣ ведитаббам̣ ‘‘викаппана̄нантарамева паччуддха̄ро ка̄таббо’’ти.
ависесена вуттавачананти тичӣвара̄дӣнам̣ са̄дха̄ран̣авачанена вуттавачанам̣. йам̣ панеттха ‘‘вируддхам̣ вийа диссатӣ’’ти ватва̄ там̣ виродха̄сан̇кам̣ ниваттетум̣ ‘‘тичӣварасан̇кхепена…пе… викаппана̄йа ока̄со динно хотӣ’’ти вуттам̣, там̣ ‘‘адхит̣т̣хети викаппетӣ’’ти са̄ман̃н̃ато вуттепи тичӣварампи викаппетӣти айаматтхо на сиджджхати, ‘‘тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппету’’нти (маха̄ва. 358) висесетва̄ вуттатта̄. йам̣ пана адхит̣т̣ха̄таббам̣, там̣ адхит̣т̣ха̄ти. йам̣ тичӣваравирахитам̣, там̣ викаппетаббам̣, там̣ викаппетӣти еваматтхо сиджджхатӣти. тасма̄ еттха пубба̄паравиродхо на диссати са̄ман̃н̃авачанасса вутта̄васесейева аватит̣т̣ханато. йам̣ панеттха тичӣварасса̄пи викаппанавидхим̣ дассетум̣ ‘‘тичӣварам̣ тичӣварасан̇кхепена̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха тичӣварасан̇кхепена парихарийама̄несу екампи паччуддхаритва̄ викаппетум̣ на ват̣т̣ати, тичӣварато пана екам̣ ва̄ сакаламева ва̄ апанетва̄ апарам̣ тичӣварам̣ тичӣварасан̇кхепена парихаритука̄масса ва̄ тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нам̣ мун̃читва̄ париккха̄рачол̣авасенева саббачӣварам̣ парибхун̃джитука̄масса ¶ ва̄ пуримам̣ адхит̣т̣хитачӣварам̣ паччуддхаритва̄ викаппетум̣ ват̣т̣атӣти евамадхиппа̄йена ‘‘тичӣваре екена чӣварена виппаваситука̄мо хотӣ’’тиа̄ди вуттам̣ сийа̄, иччетам̣ па̄л̣ийа̄ саддхим̣ самети. атха пунапи тадева тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нена адхит̣т̣ха̄тука̄мо хутва̄ виппава̄сасукхаттхам̣ паччуддхаритва̄ викаппетӣти имина̄ адхиппа̄йена вуттам̣ сийа̄, там̣ ‘‘тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппету’’нти (маха̄ва. 358) имина̄ вачанена на самети. йади хи сесачӣвара̄ни вийа тичӣварампи паччуддхаритва̄ викаппетаббам̣ сийа̄, ‘‘тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппету’’нти идам̣ вачанамева нираттхакам̣ сийа̄ сесачӣварехи тичӣварасса висеса̄бха̄ва̄. тасма̄ ‘‘викаппетӣ’’ти идам̣ тичӣваравирахитамева сандха̄йа вуттам̣. тичӣварам̣ пана викаппетум̣ на ват̣т̣атӣти вин̃н̃а̄йати, тенева дутийакатхинасиккха̄падасса ана̄паттива̄ре ‘‘викаппетӣ’’ти идам̣ на вуттам̣, вӣмам̣ситва̄ йатха̄ па̄л̣ийа̄ саддхим̣ на вируджджхати, татха̄ еттха адхиппа̄йо гахетаббо.
туйхам̣ ¶ демӣтиа̄дӣсу париччаттатта̄ манаса̄ асампат̣иччхантепи сампада̄набхӯтассева сантакам̣ хоти, со иччхитаккхан̣е гахетум̣ лабхати. иттханна̄масса̄ти параммукхе т̣хитам̣ сандха̄йа вадати. йасса пана руччатӣтиа̄ди убхохипи париччаттата̄йа асса̄микатам̣ сандха̄йа вуттам̣.
‘‘там̣ на йуджджатӣ’’ти идам̣ антодаса̄хе ева висса̄саггахан̣ам̣ сандха̄йа ана̄паттива̄расса а̄гататта̄, идха ниссаггийачӣварасса каппийабха̄вакаран̣аттхам̣ лесена гахитатта̄ ча вуттам̣, кечи пана ‘‘парехи сабха̄гена аччхинне, висса̄саггахите ча пуна ладдхе досо на диссатӣ’’ти ваданти. анадхит̣т̣ха̄нена̄ти ка̄йава̄ча̄хи каттаббасса акаран̣ена̄ти адхиппа̄йо. чӣварасса аттано сантаката̄, джа̄типама̄н̣айуттата̄, чхиннапалибодхабха̄во, атирекачӣварата̄, даса̄ха̄тиккамоти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни.
пат̣хамакатхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄
473. дутийе авиппава̄сети авиппава̄се ниппха̄детаббе, виппава̄садоса̄бха̄ве са̄дхетаббе каттабба̄ саммутӣти аттхо.
475. пат̣исиддхапарийа̄паннена̄ти ¶ виппаваситум̣ пат̣исиддхесу тӣсу чӣваресу антогадхена, екена ча авайаве самуда̄йопача̄рам̣ дассети.
478-9. етта̄вата̄ти ‘‘париккхитто’’ти имина̄. ‘‘сабха̄йети лин̇габйаттайена сабха̄ вутта̄’’ти ватва̄ пуна сайампи ‘‘сабха̄йе’’ти имина̄ вохаранто сабха̄-саддасса парийа̄йо сабха̄йа-саддо напум̣сакалин̇гайутто аттхӣти дассети. ‘‘сабха̄йанти лин̇габйаттайена сабха̄ вутта̄’’ти ва̄ па̄т̣хо. лин̇габйаттайена сабха̄ти ча лин̇гантарайутто сабха̄саддапарийа̄йо сабха̄йасаддоти аттхо.
сабха̄йам̣ гаччхатӣти сабхам̣ гаччхати. васитаббам̣ наттхӣти чӣварахаттхапа̄сейева васитаббам̣ наттхӣти аттхо. тасса̄ти вӣтхийа̄. сабха̄йасса ча два̄расса ча хаттхапа̄са̄ на виджахитаббанти еттха сабха̄йадва̄ра̄намантаре вӣтхи геха̄пи гахита̄ ева хонти а̄дипарийоса̄на̄нам̣ гахитатта̄. еттха ча два̄равӣтхигхаресу васантена га̄маппавесанасахасеййа̄дидосам̣ парихаритва̄ супат̣иччханната̄дийуттенева бхавитаббам̣ ¶ , сабха̄ пана йади саббесам̣ васанаттха̄йа са̄ла̄садиса̄ ката̄, антара̄ра̄ме вийа йатха̄сукхам̣ васитум̣ ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. париккхиттата̄йа ча екӯпача̄ратам̣, апариккхиттата̄йа на̄нӯпача̄ратан̃ча нивесана̄дӣсупи атидисанто а̄ха ‘‘етеневӯпа̄йена̄’’тиа̄ди. нивесана̄дӣни бахига̄мато саннивит̣т̣ха̄ни гахита̄ни антога̄ме т̣хита̄нам̣ га̄маггахан̣енева гахитатта̄. саббаттха̄ти га̄манигаманивесана̄дӣсу паннарасасу. париккхепа̄дӣти а̄ди-саддена апариккхепассева гахан̣ам̣, на екакула̄дӣнампи тесам̣ екӯпача̄рата̄на̄нӯпача̄рата̄нимиттата̄бха̄ва̄. еттха ча саттхасса катипа̄хам̣ каттхачи нивит̣т̣хассева париккхепо хоти, на гаччхантасса.
482-7. га̄мато бахи иссара̄нам̣ самуддатӣра̄дӣсу катабхан̣д̣аса̄ла̄ удоситоти а̄ха ‘‘йа̄на̄дӣна’’нтиа̄ди. мун̣д̣аччхаданапа̄са̄доти на̄тиуччо чандикан̇ган̣айутто сикхаракӯт̣ама̄ла̄дивирахито па̄са̄до.
489. парийа̄дийитва̄ти аджджхоттхаритва̄. надӣпариха̄роти висум̣га̄ма̄дӣнам̣ вийа надӣпариха̄расса авуттатта̄ чӣварахаттхапа̄со ева̄ти ваданти, ан̃н̃е пана ‘‘имина̄ ат̣т̣хакатха̄вачанена надӣпариха̄ропи висум̣ сиддхо, надийа̄ ¶ хаттхапа̄со на виджахитаббо’’ти ваданти. виха̄расӣманти авиппава̄сасӣмам̣ сандха̄йа̄ха. еттха ча виха̄расса на̄на̄куласантакабха̄вепи авиппава̄сасӣма̄париччхедаббхантаре саббаттха чӣвараавиппава̄сасамбхавато тасса̄ падха̄натта̄ таттха саттхапариха̄ро на лаббхатӣти ‘‘виха̄рам̣ гантва̄ васитабба’’нти вуттам̣. ‘‘саттхасамӣпе’’ти идам̣ йатха̄вуттам̣ аббхантарапариччхедавасена вуттам̣. па̄л̣ийам̣ на̄на̄куласса саттхо хоти, саттхе чӣварам̣ никкхипитва̄ хаттхапа̄са̄ на виджахитаббанти еттха саттхахаттхапа̄со гахито.
490. екакуласса кхеттети апариккхиттам̣ сандха̄йа вадати.
491-4. виха̄ро на̄ма упача̄расӣма̄. таттха йасмим̣ виха̄рети тасса антопаривен̣а̄дим̣ сандха̄йа вуттам̣, екакула̄дисантаката̄ четтха ка̄ра̄пака̄нам̣ васена. чха̄йа̄йа пхут̣т̣хока̄сасса̄ти уджукам̣ аваккхитталед̣д̣упа̄таббхантарам̣ сандха̄йа вадати.
агаманапатхети тадахева гантва̄ ниваттетум̣ на саккун̣еййаке самуддамаджджхе йе дӣпака̄, тесӯти йоджана̄. итарасминти пураттхимадиса̄йа чӣваре. ‘‘упосатхака̄ле…пе… вад̣д̣хатӣ’’ти имина̄ чӣваравиппава̄сасаттаббхантарато сама̄насам̣ва̄са̄йа саттаббхантарасӣма̄йа аччантависадисатам̣ дассети ¶ . татха̄ хи бахӯсу бхиккхӯсу екато нисӣдитва̄ саманта̄ саттаббхантарапариччхедесу йатха̄сакам̣ чӣварам̣ т̣хапетва̄ парихарантесу екекасса бхиккхуно нисиннока̄сато пат̣т̣ха̄йа паччекам̣ саттаббхантарасса париччхедо ан̃н̃аман̃н̃ависадисо анекавидхо хоти, на еко парисапарийантато пат̣т̣ха̄йа анимитаббатта̄. тенева таттха парисавасена вуд̣д̣хи, ха̄ни ва̄ на хоти, на евам̣ саттаббхантарасӣма̄йа. са̄ хи йоджаника̄йапи парисапарийантатова пат̣т̣ха̄йа саманта̄ саттаббхантарапааччхинна̄ ека̄ва хоти. тенева са̄ парисавасена вад̣д̣хати, ха̄йати ча, тасма̄ ан̃н̃а̄ва саттаббхантарасӣма̄ ан̃н̃о саттаббхантарато париччхинно чӣваравиппава̄сапариха̄ро аббхока̄соти ведитаббам̣. йан̃четтха ваттаббам̣, там̣ кхандхаке сӣма̄катха̄йамева (маха̄ва. 143) ваккха̄ма.
495. надим̣ ¶ отаратӣти хаттхапа̄сам̣ мун̃читва̄ отарати. бахига̄ме т̣хапетва̄ти апа̄рупитаббата̄йа вуттам̣. винайакаммам̣ ка̄таббанти уттара̄сан̇ге ча бахига̄ме т̣хапитасан̇гха̄т̣ийан̃ча пат̣хамам̣ винайакаммам̣ катва̄ паччха̄ уттара̄сан̇гам̣ нива̄сетва̄ антарава̄саке ка̄таббам̣. еттха ча бахига̄ме т̣хапитасса̄пи винайакаммавачанато параммукха̄пи т̣хитам̣ виссаджджитум̣, ниссат̣т̣хам̣ да̄тун̃ча ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. дахара̄нам̣ гамане саусса̄хатта̄ ‘‘ниссайо пана на пат̣иппассамбхатӣ’’ти вуттам̣. мухуттам̣…пе… пат̣иппассамбхатӣти саусса̄хатте гаманасса упаччхиннатта̄ вуттам̣. тесам̣ пана пура̄рун̣а̄ва ут̣т̣хахитва̄ саусса̄хена гаччханта̄нам̣ арун̣е антара̄ ут̣т̣хитепи на пат̣иппассамбхати ‘‘йа̄ва арун̣уггамана̄ сайантӣ’’ти вуттатта̄. тенева ‘‘га̄мам̣ пависитва̄…пе… на пат̣иппассамбхатӣ’’ти вуттам̣. ан̃н̃аман̃н̃асса вачанам̣ аггахетва̄тиа̄димхи саусса̄хатта̄ гаманаккхан̣е пат̣иппассаддхи на вутта̄. дхенубхайена̄ти тарун̣аваччхага̄вӣнам̣ абхидха̄витва̄ син̇гена пахаран̣абхайена. ниссайо ча пат̣иппассамбхатӣти еттха дхенубхайа̄дӣхи т̣хита̄нам̣ йа̄ва бхайавӯпасама̄ т̣ха̄таббато ‘‘антоарун̣ейева гамисса̄мӣ’’ти нийаметум̣ асаккун̣еййатта̄ вуттам̣. йаттха пана евам̣ нийаметум̣ сакка̄, таттха антара̄рун̣е уггатепи ниссайо на пат̣иппассамбхати бхесаджджаттха̄йа га̄маппавит̣т̣хадахара̄нам̣ вийа. антосӣма̄йам̣ га̄манти авиппава̄сасӣма̄саммутито паччха̄ патит̣т̣ха̄питага̄мам̣ сандха̄йа вадати га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча т̣хапетва̄ самманнитаббато. павит̣т̣ха̄нанти а̄чарийантева̄сика̄нам̣ висум̣ висум̣ гата̄нам̣ авиппава̄сасӣматта̄ нева чӣвара̄ни ниссаггийа̄ни хонти, саусса̄хата̄йа ниссайо на пат̣иппассамбхати. антара̄маггети дхаммам̣ сутва̄ а̄гаччханта̄нам̣ антара̄магге.
‘‘идха апаччуддхаран̣а’’нти имина̄ адхит̣т̣ха̄навикаппана̄ни вийа паччуддхаран̣ампи ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ каттаббанти дассети. ка̄йава̄ча̄хи каттаббасса акаран̣атоти идам̣ ка̄йава̄ча̄самут̣т̣ха̄нам̣ ¶ вуттам̣. адхит̣т̣хитатичӣварата̄, анаттхатакатхината̄, аладдхасаммутита̄, раттивиппава̄соти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. татийакатхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄
497. татийе ¶ па̄л̣ийам̣ чӣварапачча̄са̄ никкхипитунти чӣварапачча̄са̄йа сатийа̄ никкхипитунти аттхо. нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ти еттха дутийакатхине вийа са̄мивасенева каран̣авачанасса аттхо ведитаббо.
499-500. туйхам̣ даммӣти диннанти ‘‘туйхам̣, бханте, ака̄лачӣварам̣ даммӣ’’ти евам̣ диннам̣, етампи ка̄ле а̄дисса диннам̣ на̄ма хотӣти адхиппа̄йо. идам̣ пана ат̣т̣хакатха̄вачанам̣, па̄л̣ийам̣ ‘‘ка̄лепи а̄дисса динна’’нти идан̃ча ‘‘ака̄лачӣвара’’нти вачанаса̄ман̃н̃ато лаббхама̄нам̣ саббампи дассетум̣ аттхуддха̄равасена вуттам̣ пат̣хамаанийате сотасса рахо вийа. сан̇гхасса хи ка̄лепи а̄дисса диннам̣ ака̄ле уппанначӣварам̣ вийа саммукхӣбхӯтехи вуттхавассехи, авуттхавассехи ча саббехипи бха̄джетаббата̄са̄ман̃н̃ена ака̄лачӣварам̣ на̄ма хотӣти дассанаттхам̣ аттхуддха̄равасена па̄л̣ийам̣ ‘‘ка̄лепи а̄дисса динна’’нти вуттам̣, на пана ‘‘тато бха̄джетва̄ ладдхачӣварампи ака̄ле ладдхачӣварампи вуттхавасса̄нам̣ екама̄сапариха̄рам̣, пан̃чама̄сапариха̄рам̣ ва̄ на лабхати, пачча̄са̄чӣваре асати даса̄хапариха̄рамева лабхатӣ’’ти дассанаттхам̣ вуттам̣, ат̣т̣хакатха̄йампи ‘‘а̄дисса динна’’нти вачанаса̄ман̃н̃ато лаббхама̄нам̣ саббам̣ аттхуддха̄равасена дассетум̣ ‘‘екапуггаласса ва̄ идам̣ туйхам̣ даммӣти динна’’нти вуттам̣, на пана татха̄ладдхам̣ ва̄ ака̄ле ладдхам̣ ва̄ анаттхатакатхина̄нам̣ даса̄хаббхантаре адхит̣т̣ха̄таббанти дассетунти ведитаббам̣ итаратха̄ па̄л̣иат̣т̣хакатха̄хи вируджджханато. татха̄ хи аччекачӣварасиккха̄паде ака̄ле уппаннампи аччекачӣварам̣ ‘‘йа̄вачӣварака̄ласамайам̣ никкхипитабба’’нти (па̄ра̄. 648) вуттам̣, тасса ат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘пава̄ран̣ама̄сасса джун̣хапаккхапан̃чамийам̣ уппаннасса аччекачӣварасса анаттхате катхине ека̄дасадиваса̄дхико ма̄со, аттхате катхине ека̄дасадиваса̄дхика̄ пан̃ча ма̄са̄ ча париха̄ро вутто, тамева париха̄рам̣ сандха̄йа ‘чхат̣т̣хито пат̣т̣ха̄йа пана уппаннам̣ аначчекачӣварампи паччуддхаритва̄ т̣хапитачӣварампи етам̣ париха̄рам̣ лабхатийева̄’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.646-649) вуттам̣. тасма̄ ка̄лепи ака̄лепи ча йатха̄татха̄ ладдхам̣ ¶ атирекачӣварам̣ вуттхавасса̄нам̣ екама̄сам̣, пан̃чама̄сам̣ ва̄ йатха̄рахам̣ париха̄рам̣ лабхати ева̄ти гахетаббам̣.
евам̣ пана аватва̄ падабха̄джанам̣ вуттанти самбандхо. таттха еванти йам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘тато че уттарӣ’’ти имасса ма̄сапарамато уттарӣти ¶ аттхо вутто, там̣ пара̄масати. падабха̄джанийам̣ еваматтхам̣ аватва̄ ан̃н̃атха̄ аттхо вуттоти адхиппа̄йо. та̄ва уппаннам̣ пачча̄са̄чӣваранти паччаттавачанам̣. ‘‘мӯлачӣвара’’нти идам̣ упайогавачанам̣. аттано гатикам̣ каротӣти анантара̄ дутийадиваса̄дӣсу уппаннам̣ пачча̄са̄чӣварам̣ ма̄сапарамам̣ мӯлачӣварам̣ т̣хапетум̣ адатва̄ аттано даса̄хапарамата̄йа ева патит̣т̣ха̄петӣти аттано гатикам̣ каротӣти. тато уддхам̣ мӯлачӣваранти еттха пана мӯлачӣваранти паччаттавачанам̣. тан̃хи вӣсатимадивасато уддхам̣ два̄вӣсатимадиваса̄дӣсу уппаннам̣ пачча̄са̄чӣварам̣ аттана̄ саддхим̣ екато сиббетва̄ гхат̣итам̣ даса̄хапарамам̣ гантум̣ адатва̄ нава̄хапарамата̄дивасена аттано гатикам̣ кароти, екато асиббетва̄ висум̣ т̣хапитам̣ пана пачча̄са̄чӣварам̣ даса̄хапарамамева.
па̄л̣ийам̣ даса̄ха̄ти даса̄хена. ека̄дасе уппаннетиа̄дӣсу ека̄даса̄хе уппаннетиа̄дина̄ аттхо, айамева ва̄ па̄т̣хо гахетаббо. екавӣсе уппанне…пе… нава̄ха̄ ка̄ретаббантиа̄ди пачча̄са̄чӣварасса уппаннадивасам̣ т̣хапетва̄ вуттам̣. тенева ‘‘тим̣се…пе… тадахева адхит̣т̣ха̄табба’’нти вуттам̣. ‘‘ан̃н̃ам̣ пачча̄са̄чӣварам̣…пе… ка̄ретабба’’нти идам̣ сатийа̄ ева пачча̄са̄йа вуттам̣. саче пана ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа чӣварам̣ на лабхисса̄мӣ’’ти иччхитат̣т̣ха̄нато пачча̄са̄йа упаччхинна̄йа ан̃н̃аттха̄пи йена кеначи упа̄йена пачча̄сам̣ уппа̄дети, мӯлачӣварам̣ на адхит̣т̣ха̄таббам̣, саббатха̄ пачча̄са̄йа упаччхинна̄йа даса̄ха̄тиккантам̣ мӯлачӣварам̣ тадахева адхит̣т̣ха̄таббам̣. пачча̄са̄чӣварампи париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄таббанти пат̣хаматарам̣ уппаннам̣ висабха̄гам̣ сандха̄йа вадати. ан̃н̃аман̃н̃анти ан̃н̃ам̣ ан̃н̃ам̣, айамева ва̄ па̄т̣хо. ан̇гам̣ панеттха пат̣хамакатхине вуттасадисамева. кевалан̃хи таттха даса̄ха̄тиккамо, идха ма̄са̄тиккамоти айам̣ висесо.
татийакатхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄
503-5. чатуттхе па̄л̣ийам̣ бхаттависсагганти бхаттасса ударе виссаджджанам̣, павесанам̣ аджджхохаран̣ам̣ ¶ бхаттакиччанти аттхо, бходжанапарийоса̄нена бхаттасса виссаджджанантипи ¶ ваданти. таттха на̄ма тванти со на̄ма твам̣, та̄йа на̄ма тванти ва̄ аттхо. пита̄ ча ма̄та̄ ча питаро, питӯнам̣ пита̄ ча ма̄та̄ ча пита̄маха̄, те ева йугал̣ат̣т̣хена йуго, тасма̄ йа̄ва саттама̄ пита̄махайуга̄ пита̄маха̄ват̣т̣а̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. еван̃хи пита̄махаггахан̣ена ма̄та̄махо ча пита̄махӣ ма̄та̄махӣ ча гахита̄ва хонти. саттамайугато парам̣ ‘‘ан̃н̃а̄така̄’’ти ведитаббам̣. йа̄ти бхиккхунӣ. питу ма̄та̄ пита̄махӣ, ма̄ту пита̄ ма̄та̄махо.
пайоге пайоге бхиккхусса дуккат̣анти ‘‘дхова̄’’ти а̄н̣а̄панава̄ча̄йа ека̄йа ева таданугун̣асса саббасса̄пи пайогасса а̄н̣аттатта̄ вуттам̣.
506. тадавина̄бха̄вато дхованасса ‘‘ка̄йавика̄рам̣ катва̄’’ти ча ‘‘антодва̄дасахаттхе’’ти ча вуттатта̄ ка̄йена дхова̄петука̄матам̣ аппака̄сетва̄ да̄накхипанапесана̄дим̣ каронтасса ча два̄дасахаттхам̣ упача̄рам̣ мун̃читва̄ бахи т̣хатва̄ ка̄йава̄ча̄хи а̄н̣а̄петва̄ кхипанапесана̄дим̣ каронтасса ча ана̄патти ева.
екена ваттхуна̄ти пат̣хамакатена. пан̃часата̄ни пама̄н̣ам̣ ета̄санти пан̃часата̄. бхиккхубха̄вато париватталин̇га̄пи бхиккхунӣ бхиккхӯнам̣ сантике екатоупасампанна̄ ева.
507. та̄вака̄ликам̣ гахетва̄ти аттана̄ катипа̄хам̣ па̄рупана̄диаттха̄йа та̄вака̄ликам̣ йа̄читва̄. пура̄н̣ачӣварата̄, упача̄ре т̣хатва̄ ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ а̄н̣а̄панам̣, тасса̄ дхова̄пана̄дӣни ча̄ти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.
пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. чӣварапат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
508. пан̃чаме ¶ апан̃н̃атте сиккха̄падети ган̣амха̄ охӣйанасиккха̄паде (па̄чи. 691-692) апан̃н̃атте. кот̣т̣ха̄сасампаттӣти кеса̄дипан̃чакот̣т̣ха̄са̄нам̣ калйа̄н̣ата̄. хаттхаталейева дассетва̄ти хаттхаталато сесака̄йасса адассанам̣ дӣпети.
510. вихаттхата̄йа̄ти ¶ вихатата̄йа, амисситата̄йа апат̣исаран̣ата̄йа̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘самабхитуннатта̄’’ти, бйадхитатта̄ти аттхо. париваттетаббам̣ париваттам̣, тадева па̄риваттакам̣, париваттетва̄ диййама̄нанти аттхо.
пуримасиккха̄паде вийа идха два̄дасахаттхо упача̄ранийамо наттхӣти а̄ха ‘‘упача̄рам̣ мун̃читва̄’’ти. ан̃н̃атра па̄риваттака̄ти йам̣ антамасо харӣт̣акакхан̣д̣ампи датва̄ ва̄ ‘‘дасса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ ва̄ париваттакам̣ ган̣ха̄ти, там̣ т̣хапетва̄. ‘‘там̣ ачиттакабха̄вена на саметӣ’’ти имина̄ н̃а̄тибха̄ва̄джа̄нана̄дӣсу вийа бхиккхунӣбха̄ва̄джа̄нана̄дивасена̄пи ачиттакатам̣ пака̄сети.
513-4. тикан̃ча там̣ па̄читтийан̃ча̄ти тикапа̄читтийам̣, па̄читтийатиканти аттхо. паттаттхавика̄дӣти анадхит̣т̣ха̄нупагам̣ сандха̄йа вадати. ко пана ва̄до паттаттхавика̄дӣсӯти махатийа̄пи та̄ва бхисиччхавийа̄ анадхит̣т̣ха̄нупагатта̄ ана̄патти, викаппанупагапаччхимаппама̄н̣авирахитата̄йа анадхит̣т̣ха̄таббесу кимева ваттаббанти дассети. паттаттхавика̄дӣни пана викаппанупагапаччхима̄ни ган̣хитум̣ на ват̣т̣ати ева. пат̣иггахан̣ам̣ кирийа̄, апариваттанам̣ акирийа̄. викаппанупагачӣварата̄, па̄риваттака̄бха̄во, ан̃н̃а̄тика̄йа хаттхато гахан̣анти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.
чӣварапат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄
515. чхат̣т̣хе ¶ пат̣у ева пат̣т̣о. па̄л̣ийам̣ дхамманимантана̄ти саман̣есу ваттабба̄ча̄радхаммаматтавасена нимантана̄, да̄тука̄мата̄йа катанимантана̄ на хотӣти аттхо. тенева ‘‘вин̃н̃а̄пессатӣ’’ти вуттам̣. ан̃н̃а̄такааппава̄ритато хи вин̃н̃атти на̄ма хоти.
517. ‘‘тин̣ена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄детва̄ а̄гантабба’’нти имина̄ бхӯтага̄мавикопанам̣ анун̃н̃а̄танти а̄ха ‘‘нева бхӯтага̄мапа̄табйата̄йа̄’’тиа̄ди. пат̣хамам̣ суддхачиттена лин̇гам̣ гахетва̄ паччха̄ ладдхим̣ ган̣хантопи титтхийапаккантако ева̄ти а̄ха ‘‘нива̄сетва̄пи ладдхи на гахетабба̄’’ти.
йам̣ а̄ва̄сам̣ пат̣хамам̣ упагаччхатӣти еттха̄пи виха̄рачӣвара̄диаттха̄йа пависантенапи тин̣а̄дӣхи пат̣иччха̄детва̄ва ¶ гантаббам̣, на твева наггена а̄гантаббанти са̄ман̃н̃ато дуккат̣асса вуттатта̄. чимилика̄хӣти пат̣апилотика̄хи. парибхогенева̄ти ан̃н̃ам̣ чӣварам̣ алабхитва̄ парибхун̃джанена. парибхогаджин̣н̣анти йатха̄ там̣ чӣварам̣ парибхун̃джийама̄нам̣ обхаггавибхаггата̄йа аса̄руппам̣ хоти, евам̣ джин̣н̣ам̣.
521. ан̃н̃ассаттха̄йа̄ти еттха̄пи ‘‘н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти идам̣ ануваттати ева̄ти а̄ха ‘‘аттано н̃а̄такапава̄рите’’тиа̄ди. идха пана ан̃н̃асса аччхиннанат̣т̣хачӣварасса аттха̄йа ан̃н̃а̄такааппава̄рите вин̃н̃а̄пентасса ниссаггийена ана̄паттӣти аттхо гахетаббо, итаратха̄ ‘‘н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти имина̄ висесо на бхавеййа. тенева анантарасиккха̄паде ваккхати ‘‘ат̣т̣хакатха̄су пана н̃а̄такапарива̄тат̣т̣ха̄не…пе… пама̄н̣амева ват̣т̣атӣти вуттам̣, там̣ па̄л̣ийа̄ на саметӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.526) ча ‘‘йасма̄ панидам̣ сиккха̄падам̣ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄панаваттхусмим̣йева пан̃н̃аттам̣, тасма̄ идха ‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’ти на вутта’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.526) ча. викаппанупагачӣварата̄, самайа̄бха̄во, ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти, та̄йа пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄
522-524. саттаме ¶ па̄л̣ийам̣ пагга̄хикаса̄ланти дусса̄пан̣ам̣. тан̃хи ва̄н̣иджакехи дусса̄ни паггахетва̄ дассанат̣т̣ха̄ната̄йа ‘‘пагга̄хикаса̄ла̄’’ти вуччати. асса чӣварасса̄ти са̄дитаббачӣварасса. ‘‘тичӣварикена̄’’ти имина̄ аччхиннатичӣварато ан̃н̃асса виха̄ра̄дӣсу нихитасса чӣварасса абха̄вам̣ дассети. йади бхавеййа, вин̃н̃а̄петум̣ на ват̣т̣еййа. та̄вака̄ликам̣ нива̄сетва̄ аттано чӣварам̣ га̄хетаббам̣, та̄вака̄ликампи алабхантасса бхӯтага̄мавикопанам̣ катва̄ тин̣апан̣н̣ехи чхаданам̣ вийа вин̃н̃а̄панампи ват̣т̣ати ева. ан̃н̃ена̄ти аччхиннаасаббачӣварена. две нат̣т̣ха̄нӣти адхика̄рато вуттам̣ ‘‘две са̄дитабба̄нӣ’’ти.
526. па̄л̣ийа̄ на саметӣти ‘‘ана̄патти н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти има̄йа па̄л̣ийа̄ на самети татуттаривин̃н̃а̄панаа̄паттиппасан̇ге ева вуттатта̄. ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄ти на вутта’’нти идам̣ ан̃н̃ассаттха̄йа татуттари вин̃н̃а̄пане ниссаггийам̣ па̄читтийам̣ хотӣти имаматтхам̣ дӣпети, тан̃ча па̄читтийам̣ йесам̣ аттха̄йа вин̃н̃а̄пети, тесам̣ ва̄ сийа̄, вин̃н̃а̄пакассева ва̄, на та̄ва тесам̣ техи ¶ авин̃н̃а̄питатта̄, на̄пи вин̃н̃а̄пакасса атта̄нам̣ уддисса авин̃н̃а̄питатта̄. тасма̄ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄пентасса̄пи ниссаггийам̣ па̄читтийам̣ на диссати. па̄л̣ийам̣ пана имасса сиккха̄падасса аттано са̄дийанапат̣ибаддхата̄васена паваттатта̄ ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти ана̄паттива̄ре на вуттанти ваданти, тан̃ча йуттам̣ вийа диссати, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. татуттаричӣварата̄, аччхинна̄дика̄ран̣ата̄, ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. пат̣хамаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
528-531. ат̣т̣хаме йо катта̄ти да̄йакам̣ сандха̄йа вуттам̣. пат̣о ева пат̣ако. ‘‘аппаггхам̣ чета̄петӣ’’ти идам̣ ниссаггийапа̄читтийа̄ ана̄паттим̣ сандха̄йа вуттам̣, вин̃н̃аттипаччайа̄ пана дуккат̣амева. ‘‘пуббе аппава̄рито’’ти хи сутте ¶ вин̃н̃аттика̄ран̣ам̣ вуттам̣. ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йампи ‘‘чӣваре бхиййокамйата̄, ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄нӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. упаккхат̣асиккха̄пада) ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттита̄ пака̄сита̄, кечи пана ‘‘да̄йакена да̄тука̄момхӣти аттано сантике авуттепи йадаггханакам̣ со да̄тука̄мо, тадаггханакам̣ а̄хара̄петум̣ ват̣т̣ати ева̄’’ти ваданти, там̣ ра̄джасиккха̄падат̣т̣хакатха̄йапи на самети, дӯтена ва̄ да̄йакена ва̄ ‘‘а̄йасмантам̣ уддисса чӣварачета̄паннам̣ а̄бхата’’нти а̄рочитепи мукхавеват̣ийакаппийака̄рака̄дӣнам̣ сантика̄ а̄хара̄панасса таттха пат̣иккхиттатта̄. вуттан̃хи таттха ‘‘име две аниддит̣т̣хакаппийака̄рака̄ на̄ма, етесу ан̃н̃а̄такааппава̄ритесу вийа пат̣ипаджджитаббам̣…пе… на кин̃чи ваттабба̄. десана̄маттамева четам̣ ‘дӯтена чӣварачета̄паннам̣ пахин̣еййа̄’ти сайам̣ а̄харитва̄пи пин̣д̣апа̄та̄дӣнам̣ аттха̄йа дадантесупи есева найо’’ти. мукхавеват̣ийакаппийака̄рака̄дайо хи да̄йакена париччаттепи ваттхумхи ‘‘асукасса сантике чӣварапин̣д̣апа̄та̄дим̣ ган̣хатха̄’’ти аниддит̣т̣хатта̄ ева ‘‘на кин̃чи ваттабба̄’’ти вуттам̣, на пана тасса ваттхуно мукхавеват̣ийа̄дӣнам̣ сантакатта̄, тасма̄ идха̄пи да̄йакена ва̄ дӯтена ва̄ ‘‘йам̣ иччхатха, там̣ вадатха̄’’ти аппава̄ритасса вадато дуккат̣амева. аггхавад̣д̣ханаканти чӣваре аггхавад̣д̣ханакам̣ нисса̄йа паваттам̣ идам̣ сиккха̄падам̣, на пин̣д̣апа̄та̄дӣсу тесу аггхавад̣д̣ханасса дуккат̣аматтатта̄, пан̣ӣтапин̣д̣апа̄те суддхикапа̄читтийатта̄ ча̄ти гахетаббам̣. тенева ‘‘чӣваре бхиййокамйата̄’’ти ан̇гам̣ вуттам̣.
пат̣хамаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
533. наваме ¶ па̄л̣ийам̣ паччекачӣварачета̄панна̄ти паччекам̣ нийаметва̄ чӣварачета̄панна̄, екекена висум̣ висум̣ нийамита̄ чӣварачета̄панна̄ти аттхо. убхова санта̄ екена̄ти убхо екатова санта̄, убхо екато хутва̄ти аттхо.
дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄
537. дасаме ¶ ‘‘аджджан̣хо’’ти ‘‘аджджа но’’ти ваттаббе ха-ка̄ра̄гамам̣, на-ка̄расса ча н̣а-ка̄рам̣ катва̄ вуттоти а̄ха ‘‘аджджа екадивасам̣ амха̄ка’’нти.
538-9. йам̣ вуттам̣ ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘имина̄ чӣварачета̄паннена чӣварам̣ чета̄петва̄ иттханна̄мам̣ бхиккхум̣ чӣварена аччха̄дехӣти идам̣ а̄гаманасуддхим̣ дассетум̣ вуттам̣, саче хи ‘идам̣ иттханна̄масса бхиккхуно дехӣ’ти песеййа, а̄гаманасса асуддхатта̄ акаппийаваттхум̣ а̄раббха бхиккхуна̄ каппийака̄ракопи ниддиситаббо на бхавеййа̄’’ти, там̣ ниссаггийаваттхудуккат̣аваттхубхӯтам̣ акаппийачӣварачета̄паннам̣ ‘‘асукасса бхиккхуно дехӣ’’ти евам̣ а̄гаманасуддхийа̄ асати, сиккха̄паде а̄гатанайена дӯтавачане ча асуддхе саббатха̄ пат̣иккхепо ева ка̄тум̣ ват̣т̣ати, на пана ‘‘чӣваран̃ча кхо майам̣ пат̣игган̣ха̄ма̄’’ти ваттум̣, тадануса̄рена на веййа̄ваччакаран̃ча ниддиситум̣ а̄гаманадӯтавачана̄нам̣ убхиннам̣ асуддхатта̄. па̄л̣ийам̣ а̄гатанайена пана а̄гаманасуддхийа̄ сати дӯтавачане асуддхепи сиккха̄паде а̄гатанайена саббам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти дассанаттхам̣ вуттам̣. тена ча йатха̄ дӯтавачана̄суддхийампи а̄гамане суддхе веййа̄ваччакарампи ниддиситум̣ ват̣т̣ати, евам̣ а̄гамана̄суддхийампи дӯтавачане суддхе ват̣т̣ати ева̄ти айаматтхо аттхато сиддхова хоти, убхайасуддхийам̣ ваттаббамева наттхӣти убхайа̄суддхипаккхамева сандха̄йа ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘каппийака̄ракопи ниддиситаббо на бхавеййа̄’’ти вуттанти ведитаббам̣.
йам̣ панеттха са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.537-539) ‘‘а̄гаманасса суддхийа̄ ва̄ асуддхийа̄ ва̄ висесаппайоджанам̣ на диссатӣ’’тиа̄ди вуттам̣, там̣ ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄вачанасса адхиппа̄йам̣ ¶ асаллаккхетва̄ вуттам̣ йатха̄вуттанайена а̄гаманасуддхиа̄дина̄ саппайоджанатта̄. йо панеттха ‘‘мӯласа̄микена каппийавоха̄равасена, песитасса дӯтасса акаппийавоха̄равасена ча вадатопи каппийака̄рако ниддиситаббо бхавеййа̄’’ти анит̣т̣хаппасан̇го вутто, со анит̣т̣хаппасан̇го ева на хоти абхимататта̄. татха̄ хи сиккха̄паде ева ‘‘пат̣игган̣ха̄ту а̄йасма̄ чӣварачета̄панна’’нти акаппийавоха̄рена вадато дӯтасса каппийена ¶ каммена веййа̄ваччакаро ниддиситаббо вутто а̄гаманасса суддхатта̄, а̄гаманасса̄пи асуддхийам̣ пана каппийена̄пи каммена веййа̄ваччакаро на ниддиситабботи аттхева а̄гаманасса суддхиасуддхӣсу пайоджанам̣. катхам̣ пана дӯтавачанена а̄гаманасуддхи вин̃н̃а̄йатӣти? на̄йам̣ бха̄ро. дӯтена хи акаппийавоха̄ренева вутте ева а̄гаманасуддхи гавеситабба̄, на итаратха̄, таттха ча тасса вачанаккамена пуччхитва̄ ча йуттиа̄дӣхи ча сакка̄ вин̃н̃а̄тум̣. идха̄пи хи сиккха̄паде ‘‘чӣварачета̄паннам̣ а̄бхата’’нти дӯтавачаненева чӣварам̣ кин̣итва̄ да̄тум̣ песитабха̄во вин̃н̃а̄йати. йади хи саббатха̄ а̄гаманасуддхи на вин̃н̃а̄йати, пат̣иккхепо ева каттабботи.
па̄л̣ийан̃ча ‘‘чӣваран̃ча кхо майам̣ пат̣игган̣ха̄ма̄’’тиа̄ди дӯтавачанасса акаппийаттепи а̄гаманасуддхийа̄ сати пат̣ипаджджанавидхидассанаттхам̣ вуттам̣. ‘‘есо кхо…пе… на ваттаббо ‘тасса дехӣ’’’тиа̄ди акаппийаваттхуса̄дийанапаримочанаттхам̣ вуттам̣. ‘‘сан̃н̃атто’’тиа̄ди ‘‘евам̣ дӯтена пуна вутте ева чодетум̣ ват̣т̣ати, на итаратха̄’’ти дассанаттхам̣ вуттам̣. ‘‘на ваттаббо ‘дехи ме чӣварам̣…пе… чета̄пехи ме чӣвара’’’нти идам̣ дӯтена̄бхатарӯпийам̣ пат̣иггахетум̣ аттана̄ ниддит̣т̣хакаппийака̄ракатта̄ва ‘‘дехи ме чӣварам̣…пе… чета̄пехи ме чӣвара’’нти ваданто рӯпийасса пакататта̄ тена рӯпийена париваттетва̄ ‘‘дехи чета̄пехӣ’’ти рӯпийасам̣воха̄рам̣ сама̄паджджанто на̄ма хотӣти там̣ досам̣ дӯрато париваджджетум̣ вуттам̣ рӯпийапат̣иггахан̣ена сан̇гхамаджджхе ниссат̣т̣харӯпийе вийа. вуттан̃хи таттха ‘‘на ваттаббо имам̣ ва̄ имам̣ ва̄ а̄хара̄’’ти. тасма̄ на идам̣ вин̃н̃аттидосам̣ париваджджетум̣ вуттанти ведитаббам̣, ‘‘аттхо ме, а̄вусо, чӣварена̄’’типи аваттаббата̄пасан̇гато, тенева дӯтаниддит̣т̣хесу рӯпийасам̣воха̄расан̇ка̄бха̄вато ан̃н̃ам̣ каппийака̄ракам̣ т̣хапетва̄пи а̄хара̄петаббанти вуттам̣. таттха̄пи ‘‘дӯтена т̣хапитарӯпийена чета̄петва̄ чӣварам̣ а̄хара̄пехӣ’’ти аватва̄ кевалам̣ ‘‘чӣварам̣ а̄хара̄пехӣ’’ти евам̣ а̄хара̄петаббанти адхиппа̄йо гахетаббо. т̣ха̄нам̣ бхан̃джатӣти еттха т̣ха̄нанти т̣хитийа̄ ча ка̄ран̣асса ча на̄мам̣, тасма̄ а̄сане нисӣданена т̣ха̄нампи куппати, а̄гатака̄ран̣ампи тесам̣ на вин̃н̃а̄йати. т̣хитам̣ пана акопетва̄ а̄мисапат̣иггахан̣а̄дӣсу а̄гатака̄ран̣амева бхан̃джати, на т̣ха̄нам̣. тена̄ха ‘‘а̄гатака̄ран̣ам̣ бхан̃джатӣ’’ти ¶ . кечи пана ‘‘а̄мисапат̣иггахан̣а̄дина̄ т̣ха̄нампи бхан̃джатӣ’’ти ваданти, там̣ ат̣т̣хакатха̄йа на самети.
йатасса ¶ чӣварачета̄паннантиа̄ди йена аттана̄ веййа̄ваччакаро ниддит̣т̣хо, чӣваран̃ча аниппха̄дитам̣, тасса каттаббавидхидассанам̣. евам̣ бхиккхуна̄ ваттхуса̄мика̄нам̣ вутте те чодетва̄ денти, ват̣т̣ати ‘‘са̄мика̄ чодетва̄ дентӣ’’ти ана̄паттийам̣ вуттатта̄. тена ча йо сайам̣ ачодетва̄ упа̄сака̄дӣхи парийа̄йена ватва̄ чода̄пети, тесу саттаккхаттумпи чодетва̄ чӣварам̣ да̄пентесу тасса ана̄патти сиддха̄ хоти сиккха̄падасса ана̄н̣аттикатта̄.
кеначи аниддит̣т̣хо аттано мукхенева бйа̄ват̣абха̄вам̣ веййа̄ваччакараттам̣ патто мукхавеват̣ико. ‘‘авича̄ретука̄мата̄йа̄’’ти имина̄ виджджама̄нампи да̄тум̣ аниччханта̄ арийа̄пи ван̃чана̄дхиппа̄йам̣ вина̄ воха̄рато наттхӣти вадантӣти дассети. бхесаджджаккхандхаке мен̣д̣акасет̣т̣хиваттхумхи (маха̄ва. 299) вуттам̣ ‘‘санти, бхиккхаве’’тиа̄дивачанамева (маха̄ва. 299) мен̣д̣акасиккха̄падам̣ на̄ма. каппийака̄рака̄нам̣ хаттхети дӯтена ниддит̣т̣хакаппийака̄раке сандха̄йа вуттам̣, на пана бхиккхуна̄ ниддит̣т̣хе, аниддит̣т̣хе ва̄ти. тена̄ха ‘‘еттха ча чодана̄йа пама̄н̣ам̣ наттхӣ’’тиа̄ди.
сайам̣ а̄харитва̄ дадантесӯти самбандхо. ‘‘пин̣д̣апа̄та̄дӣнам̣ аттха̄йа̄’’ти имина̄ чӣвараттха̄йева на хотӣти дассети. ‘‘есева найо’’ти имина̄ ваттхуса̄мина̄ ниддит̣т̣хакаппийака̄ракабхедесупи пин̣д̣апа̄та̄дӣнампи аттха̄йа динне ча т̣ха̄начодана̄ди саббам̣ хет̣т̣ха̄ вуттанайенева ка̄таббанти дассети.
‘‘сан̇гхам̣ ва̄…пе… ана̄маситва̄’’ти вуттатта̄ ‘‘сан̇гхасса виха̄раттха̄йа дема̄’’тиа̄дина̄ а̄маситва̄ вадантесу пат̣иккхипитаббамева. ‘‘сан̇гхо сампат̣иччхатӣ’’ти идам̣ уккат̣т̣хавасена вуттам̣, ган̣а̄дӣсупи сан̇гхассаттха̄йа сампат̣иччхантесупи пат̣иггахан̣епи парибхогепи дуккат̣амева. са̄раттхадӣпанийам̣ ‘‘пат̣иггахан̣е па̄читтийа’’нти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.537-539) вуттам̣, там̣ на йуттам̣ сан̇гхачетийа̄дӣнам̣ аттха̄йа дуккат̣асса вуттатта̄. чодетӣти тасса доса̄бха̄вам̣ н̃атва̄пи кодхена ва̄ лобхена ва̄ бхан̣д̣адеййанти чодети. со ева хи муса̄ва̄да̄дипаччайа̄ па̄читтийадуккат̣а̄диа̄паттӣхи са̄паттико хоти, гӣва̄тисан̃н̃а̄йа пана ватва̄ ниддосабха̄вам̣ н̃атва̄ вирамантасса наттхи а̄патти.
тал̣а̄кам̣ ¶ ¶ кхетте павит̣т̣хатта̄ ‘‘на сампат̣иччхитабба’’нти вуттам̣. чатта̄ро паччайе сан̇гхо парибхун̃джатӯти дети, ват̣т̣атӣти еттха ‘‘бхиккхусан̇гхасса чатупаччайапарибхогаттха̄йа тал̣а̄кам̣ даммӣ’’ти ва̄ ‘‘бхиккхусан̇гхо чатта̄ро паччайе парибхун̃джитум̣ тал̣а̄кам̣ даммӣ’’ти ва̄ ‘‘ито тал̣а̄като уппанне чатта̄ро паччайе даммӣ’’ти ва̄ ваттумпи ват̣т̣ати, идан̃ча сан̇гхасса парибхогаттха̄йа диййама̄нан̃н̃ева сандха̄йа вуттам̣, пуггаласса пана евампи диннам̣ тал̣а̄какхетта̄ди на ват̣т̣ати. суддхачиттасса пана удакапарибхогаттхам̣ кӯпапоккхаран̣ӣа̄дайо ват̣т̣анти. ‘‘сан̇гхасса тал̣а̄кам̣ аттхи, там̣ катха’’нти хи а̄дина̄ саббаттха сан̇гхавасенева вуттам̣. хаттхети васе.
‘‘т̣хапетха̄ти вутте’’ти идам̣ са̄мӣчивасена вуттам̣, авуттепи т̣хапентасса досо наттхи. тена̄ха ‘‘удакам̣ ва̄ретум̣ лаббхатӣ’’ти. сассака̄лепи та̄сетва̄ мун̃читум̣ ват̣т̣ати, амун̃чато пана бхан̣д̣адеййам̣. пуна детӣти аччхиндитва̄ пуна дети, евампи ват̣т̣атӣти самбандхо. имина̄ ‘‘йена кеначи иссарена ‘париччаттамидам̣ бхиккхӯхи, асса̄мика’нтисан̃н̃а̄йа аттана̄ гахетва̄ диннам̣ ват̣т̣атӣ’’ти дассети. каппийавоха̄репи виниччхайам̣ ваккха̄ма̄ти па̄т̣хасесо.
удакавасена̄ти удакапарибхогаттхам̣. ‘‘суддхачитта̄на’’нти идам̣ сахаттхена ча акаппийавоха̄рена ча каронте сандха̄йа вуттам̣. сассасампа̄данаттханти евам̣ асуддхачитта̄нампи пана сайам̣ акатва̄ каппийавоха̄рена а̄н̣а̄петум̣ ват̣т̣ати ева. ‘‘каппийака̄ракам̣ т̣хапетум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ сахаттха̄дина̄ кататал̣а̄катта̄ ‘‘аса̄руппа’’нти вуттам̣, т̣хапентасса, пана там̣ паччайам̣ парибхун̃джантассапи ва̄ сан̇гхасса а̄патти на вин̃н̃а̄йати, ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣ена ва̄ еттха а̄патти гахетабба̄. ладжджибхиккхуна̄ти ладжджина̄пи, пагева аладжджина̄ маттикуддхаран̣а̄дӣсу ка̄ра̄питесӯти адхиппа̄йо. навасассети акатапуббе кеда̄ре. ‘‘каха̄пан̣е’’ти имина̄ дхан̃н̃ут̣т̣ха̄пане тассева акаппийанти дассети, дхан̃н̃ут̣т̣ха̄пане часса пайогепи дуккат̣амева, на каха̄пан̣ут̣т̣ха̄пане вийа.
‘‘касатха вапатха̄’’ти вачане саббесампи акаппийам̣ сийа̄ти а̄ха ‘‘аватва̄’’ти. еттако на̄ма бха̄готи еттха еттако каха̄пан̣оти идампи сандха̄йа вадати. татха̄ вуттепи хи тада̄ каха̄пан̣а̄нам̣ авиджджама̄натта̄ ¶ а̄йатим̣ уппаннам̣ ан̃н̃есам̣ ват̣т̣ати ева. тена̄ха ‘‘тассева там̣ акаппийа’’нти. тасса пана саббапайогесу, парибхогесупи дуккат̣ам̣. кечи пана ‘‘дхан̃н̃апарибхоге ева а̄патти, на пуббапайоге’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣, йена минанараккхан̣а̄дипайогена паччха̄ дхан̃н̃апарибхоге а̄патти хоти, тасса пайогасса каран̣е ана̄паттийа̄ айуттатта̄. парийа̄йакатха̄йа пана саббаттха ана̄патти. тенева ‘‘еттакехи вӣхӣхи идан̃чидан̃ча а̄харатха̄’’ти нийамавачане акаппийам̣ ¶ вуттам̣, каха̄пан̣авича̄ран̣епи есева найо. ваттху ча еварӯпам̣ на̄ма сам̣виджджати, каппийака̄рако наттхӣти ваттаббантиа̄дивачанан̃четтха са̄дхакам̣.
ванам̣ дамми…пе… ват̣т̣атӣти еттха нива̄сат̣т̣ха̄натта̄ пуггаласса̄пи суддхачиттена гахетум̣ ват̣т̣ати. сӣмам̣ дема̄ти виха̄расӣма̄диса̄дха̄ран̣авачанена вуттатта̄ ‘‘ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣.
‘‘веййа̄ваччакара’’нтиа̄дина̄ вуттепи пуггалассапи да̄сам̣ гахетум̣ ват̣т̣ати ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄ра̄мика’’нти (па̄ра̄. 619; маха̄ва. 270) висесетва̄ анун̃н̃а̄татта̄, тан̃ча кхо пилиндаваччхена гахитапарибхуттаккамена, на гахат̣т̣ха̄нам̣ да̄сапарибхогаккамена. кхетта̄дайо пана саббе сан̇гхассева ват̣т̣анти па̄л̣ийам̣ пуггаликавасена гахетум̣ ананун̃н̃а̄татта̄ти дат̣т̣хаббам̣. виха̄расса дема̄ти сан̇гхикавиха̄рам̣ сандха̄йа вуттам̣, ‘‘кхеттаваттхупат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хотӣ’’тиа̄дина̄ (дӣ. ни. 1.10, 194) суттантесу а̄гатапат̣иккхепо бхагавата̄ а̄паттийа̄пи хетубха̄вена катоти бхагавато адхиппа̄йам̣ джа̄нантехи сан̇гӣтимаха̄тхерехи кхеттапат̣иггахан̣а̄диниссито айам̣ саббопи па̄л̣имуттавиниччхайо вуттоти гахетаббо. каппийака̄ракасса ниддит̣т̣хабха̄во, дӯтена аппитата̄, татуттари ва̄йа̄мо, тена пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нит̣т̣хито чӣваравагго пат̣хамо.
2. косийавагго
1. косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄
542. дутийасса ¶ ¶ пат̣хаме па̄л̣ийам̣ косийака̄ракети косака̄ракапа̄н̣а̄нам̣ косато ниббаттатта̄ косийена суттена ваттха̄дим̣ каронте. сан̇гха̄танти вина̄сам̣.
544. ‘‘ава̄йима’’нти вуттатта̄ ва̄йитва̄ каран̣е ана̄патти. миссетва̄ти ел̣акаломехи миссетва̄. пат̣ила̄бхена̄ти паринит̣т̣ха̄нена ‘‘парийоса̄пети, ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 545) вуттатта̄, косийамиссаката̄, аттано аттха̄йа сантхатасса каран̣ака̄ра̄панам̣, пат̣ила̄бхо ча̄ти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.
косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
547-552. дутийан̃ча татийан̃ча утта̄намева. таттха пана ода̄та̄димиссакасан̃н̃а̄йа суддхака̄л̣ака̄нан̃н̃ева сантхатасса каран̣авасена четтха двебха̄гато адхикесу суддхака̄л̣акесу анадхикасан̃н̃а̄йа сантхатасса каран̣авасена ча ачиттаката̄ ведитабба̄.
4. чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄
557. чатуттхе хада карӣсуссагге, миха сечанети дха̄туаттхам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘ваччампи пасса̄вампи каронтӣ’’ти. ӯнакачхаббассесу атирекачхаббассасан̇кита̄дивасенеттха ачиттаката̄ ведитабба̄.
чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. нисӣданасантхатасиккха̄падаван̣н̣ана̄
565. пан̃чаме ¶ ¶ таттха сандиссиссатӣти сака̄йа катика̄йа айуттака̄рита̄васена вин̃н̃ӯхи сандиссиссатӣти аттхо. аран̃н̃акан̇га̄дӣни тӣн̣и па̄л̣ийам̣ сена̄сана̄дипаччайаттайасса а̄диан̇гавасена вутта̄ни, сеса̄нипи те сама̄дийим̣су ева̄ти ведитаббам̣.
566. пихайанта̄ти паттхайанта̄. сантхатасса ава̄йиматта̄, сена̄санапариккха̄ратта̄ ча чӣварата̄, адхит̣т̣ха̄таббата̄ ча наттхӣти а̄ха ‘‘чатуттхачӣварасан̃н̃ита̄йа̄’’ти, випалла̄сасан̃н̃а̄йа̄ти аттхо. кечи пана ‘‘идам̣ нисӣданасантхатам̣ на̄ма навасу чӣваресу нисӣданачӣварамева, на̄н̃н̃ам̣. нисӣданасиккха̄падепи (па̄чи. 531 а̄дайо) имасмим̣ сиккха̄паде вийа ‘нисӣданам̣ на̄ма садасам̣ вуччатӣ’ти ча ат̣т̣хакатха̄йан̃часса ‘сантхатасадисам̣ сантхаритва̄ екасмим̣ анте сугатавидаттхийа̄ видаттхиматте падесе двӣсу т̣ха̄несу пха̄летва̄ тиссо даса̄ карӣйанти, та̄хи даса̄хи садасам̣ на̄ма вуччатӣ’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 531) ча вуттатта̄’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣ идха пама̄н̣анийамасса авуттатта̄, сантхатасса ча ава̄йимачӣваратта̄, адхит̣т̣ха̄нупагатта̄бха̄ва̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ авуттатта̄ ча. нисӣданачӣварам̣ пана чханнам̣ чӣвара̄нам̣ кхан̣д̣апилотика̄ни пама̄н̣айуттамева сантхаритва̄ сантхатам̣ вийа каронти. тенева ‘‘сантхатасадиса’’нти садисаггахан̣ам̣ катам̣, тасма̄ тадева чӣварам̣ адхит̣т̣ха̄нупаган̃ча, на иданти гахетаббам̣.
567. сугатавидаттхикам̣ ана̄да̄йа а̄дийантисан̃н̃а̄йа, сугатавидаттхиӯне анӯнантисан̃н̃а̄йа ча васенеттха ачиттаката̄ ведитабба̄. вита̄на̄дӣнан̃н̃ева аттха̄йа каран̣е ана̄паттивачанато нипаджджанаттха̄йа каротопи а̄патти ева. парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣атӣти косийесу суддхака̄л̣ака̄нан̃ча ваттхӯнам̣ акаппийатта̄ вуттам̣. тенева па̄л̣ийам̣ ‘‘ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джати, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 545, 550) таттха таттха вуттам̣, итаресу пана двӣсу ‘‘ана̄паттӣ’’ти вуттам̣. таттха чатуттхе ан̃н̃ассаттха̄йа каран̣епи ана̄патти, пан̃чаме таттха дуккат̣анти дат̣т̣хаббам̣. ниссат̣т̣хада̄навачанато пана гахан̣е досо наттхи, парибхун̃джане ча виджат̣етва̄ каппийавасена кате на досо.
нисӣданасантхатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄
572. чхат̣т̣хе ¶ ¶ па̄л̣ийам̣ ‘‘аддха̄намаггаппат̣ипаннасса̄’’ти идам̣ ваттхувасена вуттам̣. нива̄сат̣т̣ха̄не ладдха̄нипи тийоджанато парам̣ харитум̣ на ват̣т̣ати ева. асанте ха̄ракети анурӯпато вуттам̣. сантепи ха̄раке харато наттхи досо. а̄паттийева̄ти ана̄н̣аттена хат̣атта̄. паккхадвайассапи ка̄ран̣ама̄ха ‘‘саусса̄хатта̄’’ти, анупаратагаманиччхатта̄ти аттхо. суддхачиттапаккхассева ка̄ран̣ама̄ха ‘‘ачиттакатта̄’’ти. на саметӣти ‘‘ана̄патти, ан̃н̃ам̣ хара̄петӣ’’ти еттакассева парихаран̣е вуттатта̄. агаччхантети т̣хите. хет̣т̣ха̄ти бхӯмийа̄.
575. там̣ харантасса̄ти пат̣хамам̣ пат̣ила̄бхат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа тийоджанато уддхам̣ харантасса̄ти аттхо. татха̄ харантасса хи чорехи аччхиндитва̄ пуна диннат̣т̣ха̄нато тийоджанам̣ харитум̣ ват̣т̣ати. кечи пана ‘‘ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ ан̇гесу ‘пат̣хамаппат̣ила̄бхо’ти вуттатта̄ дутийапат̣ила̄бхат̣т̣ха̄нато тийоджана̄тиккамепи ана̄паттӣ’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣, дутийапат̣ила̄бхасса̄пи пат̣ила̄бхат̣т̣ха̄не пависанато ва̄саттха̄йа гаманат̣т̣ха̄нато пуна гамане вийа. ка̄йабандхана̄дӣнанти двипат̣алака̄йабандхана̄дӣнам̣ антаре паккхиттам̣ пасиббаке паккхиттасадисам̣, на катабхан̣д̣анти вуттам̣, татха̄ нидха̄намукханти. акатабхан̣д̣ата̄, пат̣хамаппат̣ила̄бхо, тийоджана̄тиккаманам̣, а̄харан̣апачча̄харан̣ам̣, ава̄са̄дхиппа̄йата̄ти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни.
ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. ел̣акаломадхова̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄
581. саттаме па̄л̣ийам̣ ана̄паттива̄ре апарибхуттам̣ катабхан̣д̣ам̣ дхова̄петӣти еттха парибхуттасса камбала̄дикатабхан̣д̣асса дхова̄панам̣ пура̄н̣ачӣварадхова̄панасиккха̄падена а̄паттикаранти танниваттанаттхам̣ ‘‘апарибхуттам̣ катабхан̣д̣а’’нти вуттам̣. сесаметтха утта̄наттхамева.
ел̣акаломадхова̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. рӯпийасиккха̄падаван̣н̣ана̄
583-4. ат̣т̣хаме ¶ ¶ суван̣н̣амайакаха̄пан̣ена каха̄пан̣опи раджате ева сан̇гайхатӣти а̄ха ‘‘сован̣н̣амайо ва̄’’ти. рӯпийамайо ва̄ти раджатена рӯпам̣ самут̣т̣хапетва̄ катакаха̄пан̣о. па̄катико на̄ма етарахи пакатикаха̄пан̣о.
иччетам̣ саббампӣти сиккха̄падена, вибхан̇гена ча вуттам̣ саббампи нидассети. тасса чатуббидхам̣ ниссаггийаваттхӯти имина̄ва самбандхо, на пана анантарена ‘‘раджата’’нти падена. ида̄ни там̣ чатуббидхам̣ ниссаггийаваттхум̣ сарӯпато дассенто ‘‘раджата’’нтиа̄дима̄ха. таттха кин̃ча̄пи хет̣т̣ха̄ раджатама̄сакова вутто, на кевалам̣ раджатам̣, татха̄пи сиккха̄паде ‘‘джа̄тарӯпараджата’’нти паденева вуттанти тампи дассетум̣ ‘‘раджата’’нти идам̣ висум̣ вуттам̣. падабха̄джане пана ма̄тика̄паденева сиддхатта̄ там̣ аватва̄ тена саха сан̇гайхама̄намева дассетум̣ ‘‘раджатам̣ на̄ма каха̄пан̣о’’тиа̄ди вуттанти ведитаббам̣. джа̄тарӯпама̄сакоти суван̣н̣амайакаха̄пан̣о. вуттаппабхедоти ‘‘рӯпийамайо ва̄ па̄катико ва̄’’тиа̄дина̄ вуттаппабхедо. пат̣ова пат̣ако, ваттхам̣. дуккат̣амева̄ти пат̣игга̄хакассева пат̣иггахан̣апаччайа̄ дуккат̣ам̣, парибхоге пана пан̃часахадхаммикехи пат̣иггахита̄нам̣ дхан̃н̃авирахитамутта̄дӣнам̣ ка̄ран̣а̄ уппаннапаччайам̣ парибхун̃джанта̄нам̣ саббесампи дуккат̣амева. кечи пана ‘‘дхан̃н̃ампи пан̃часахадхаммикехи пат̣иггахитам̣ мутта̄дикхетта̄ди вийа саббесампи парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати, кевалам̣ сан̇гхикабхӯмийам̣ каппийавоха̄рена ча уппаннасса дхан̃н̃асса вича̄ран̣амева сандха̄йа ‘тассеветам̣ акаппийа’нти вутта’’нти ваданти.
еко сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄тиа̄ди рӯпийе хет̣т̣химакот̣ийа̄ паваттана̄ка̄рам̣ дассетум̣ вуттам̣, на пана ‘‘евам̣ пат̣ипаджджитаббамева̄’’ти дассетум̣. ‘‘идха никкхипа̄хӣ’’ти вутте угган̣ха̄панам̣ хотӣти а̄ха ‘‘идха никкхипа̄хӣти на ваттабба’’нти. каппийан̃ча…пе… хотӣти йасма̄ аса̄дитатта̄ тато уппаннапаччайа̄ ват̣т̣анти, тасма̄ каппийам̣ нисса̄йа т̣хитам̣. йасма̄ пана дуббича̄ран̣а̄йа сати тато уппаннампи на каппати, тасма̄ акаппийам̣ нисса̄йа т̣хитанти ведитаббам̣.
‘‘на тена кин̃чи каппийабхан̣д̣ам̣ чета̄пита’’нти имина̄ чета̄питам̣ че, наттхи парибхогӯпа̄йо уггахетва̄ аниссат̣т̣харӯпийена чета̄питатта̄. ӣдисан̃хи сан̇гхамаджджхе ниссаджджанам̣ катва̄ва чхад̣д̣етва̄ па̄читтийам̣ десетаббанти дассети. кечи ¶ пана ‘‘йасма̄ ниссаггийаваттхум̣ пат̣иггахетва̄пи чета̄питам̣ ¶ каппийабхан̣д̣ам̣ сан̇гхе ниссат̣т̣хам̣ каппийака̄ракехи ниссат̣т̣харӯпийам̣ париваттетва̄ а̄нӣтакаппийабхан̣д̣асадисам̣ хоти, тасма̄ вина̄ва упа̄йам̣ бха̄джетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ паттачатукка̄дикатха̄йа (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.589) на самети. таттха рӯпийена париваттитапаттасса апарибхогова дассито, на ниссаджджанавидха̄нанти. упаниккхепам̣ т̣хапетва̄ти каппийака̄ракехи вад̣д̣хийа̄ пайоджанам̣ сандха̄йа вуттам̣. акаппийанти тена ваттхуна̄ гахитатта̄ вуттам̣.
585. ‘‘патитока̄сам̣ асаманна̄харантена̄’’ти идам̣ нирапеккхабха̄вадассанапаранти ведитаббам̣. асантасамбха̄вана̄йа̄ти парийа̄йа̄дина̄ абхӯта̄рочанам̣ сандха̄йа вуттам̣. тхеййапарибхоготи паччайаса̄мина̄ бхагавата̄ ананун̃н̃а̄татта̄ вуттам̣. ин̣апарибхоготи бхагавата̄ анун̃н̃а̄тампи каттаббам̣ акатва̄ парибхун̃джанато вуттам̣, тена ча паччайасаннисситасӣлам̣ випаджджатӣти дассети. парибхоге парибхогети ка̄йато мочетва̄ мочетва̄ парибхоге. паччхимайа̄месу паччавеккхитаббанти йоджана̄. ин̣апарибхогат̣т̣ха̄не тит̣т̣хатӣти еттха ‘‘хиййо йам̣ майа̄ чӣварам̣ парибхутта’’нтиа̄дина̄пи атӣтапаччавеккхан̣а̄ ват̣т̣атӣти ваданти. парибхоге парибхогети удакапатанат̣т̣ха̄нато антопавесанесу, нисӣданасайанесу ча. сатипаччайата̄ ват̣т̣атӣти паччавеккхан̣асатийа̄ паччайаттам̣ ладдхум̣ ват̣т̣ати. пат̣иггахан̣е ча парибхоге ча паччавеккхан̣а̄сати авассам̣ ладдхабба̄ти дассети. тена̄ха ‘‘сатим̣ катва̄’’тиа̄ди. кечи пана ‘‘сатипаччайата̄ паччайе сати бхесаджджапарибхогасса ка̄ран̣е сатӣ’’ти евампи аттхам̣ ваданти, тесампи паччайе сатӣти паччайасаббха̄васаллаккхан̣е сатӣти еваматтхо гахетаббо паччайасаббха̄ваматтена сӣласса асуджджханато. ‘‘парибхоге акаронтассева а̄паттӣ’’ти имина̄ па̄тимоккхасам̣варасӣласса бхедо дассито, на паччайасаннисссисӣласса, тасса атӣтапаччавеккхан̣а̄йа висуджджханато. етасмим̣, пана сесапаччайесу ча ин̣апарибхога̄дивачанена паччайасаннисситасӣлассева бхедоти евамимесам̣ на̄на̄каран̣ам̣ ведитаббам̣.
евам̣ паччайасаннисситасӣласса висуддхим̣ дассетва̄ тенева пасан̇гена сабба̄пи висуддхийо дассетум̣ ‘‘чатуббидха̄ хи суддхӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха суджджхати ¶ десана̄дӣхи, содхӣйатӣти ва̄ суддхи, чатуббидхасӣлам̣. тена̄ха ‘‘десана̄йа суджджханато’’тиа̄ди. еттха десана̄ггахан̣ена вут̣т̣ха̄нампи чхиннамӯла̄нам̣ абхиккхута̄пат̣ин̃н̃а̄пи сан̇гахита̄. чхиннамӯла̄нампи хи па̄ра̄джика̄паттивут̣т̣ха̄нена хет̣т̣ха̄ парираккхитам̣ бхиккхусӣлам̣ висуддхам̣ на̄ма хоти, тена тесам̣ маггапат̣ила̄бхопи сампаджджати.
да̄таббат̣т̣хена да̄йам̣, там̣ а̄дийантӣти да̄йа̄да̄. саттаннам̣ секкха̄нанти еттха калйа̄н̣апутхуджджана̄пи сан̇гахита̄ тесам̣ а̄н̣ан̣йапарибхогасса да̄йаджджапарибхоге сан̇гахитатта̄ти ведитаббам̣ ¶ . дхаммада̄йа̄дасуттанти ‘‘дхаммада̄йа̄да̄ ме, бхиккхаве, бхаватха, ма̄ а̄мисада̄йа̄да̄’’тиа̄дина̄ (ма. ни. 1.29) паваттам̣ суттам̣. таттха ма̄ ме а̄мисада̄йа̄да̄ти евам̣ ме-саддам̣ а̄нетва̄ аттхо гахетаббо. еван̃хи татха̄ вуттаттхаса̄дхакам̣ хоти.
ладжджина̄ саддхим̣ парибхоготи дхамма̄мисавасена миссабха̄во. аладжджина̄ саддхинти еттха̄пи есева найо. ‘‘а̄дито пат̣т̣ха̄йа хи аладжджӣ на̄ма наттхӣ’’ти имина̄ дит̣т̣хадит̣т̣хесу а̄сан̇ка̄ на̄ма на ка̄табба̄, дит̣т̣хасута̄дика̄ран̣е сати ева ка̄табба̄ти дассети. аттано бха̄рабхӯта̄ саддхивиха̄рика̄дайо. саче на ораматӣти агатигаманена дхамма̄мисапарибхогато на орамати. ‘‘а̄патти на̄ма наттхӣ’’ти идам̣ аладжджӣнам̣ дхаммена уппаннапаччайам̣, дхаммакамман̃ча сандха̄йа вуттам̣. тесампи хи куладӯсана̄дисамуппаннапаччайам̣ парибхун̃джанта̄нам̣, ваггакамма̄дим̣ каронта̄нан̃ча а̄патти ева.
‘‘дхаммийа̄дхаммийапарибхого паччайавасена ведитаббо’’ти вуттатта̄ хет̣т̣ха̄ ладжджипарибхого паччайавасена ча екакамма̄дивасена ча вутто ева̄ти ведитаббам̣. тенева дут̣т̣хадосасиккха̄падат̣т̣хакатха̄йам̣ чодакачудитакабха̄ве т̣хита̄ две аладжджино дхаммапарибхогампи сандха̄йа ‘‘екасамбхогапарибхога̄ хутва̄ джӣватха̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.385-386) вутта̄ тесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ дхамма̄мисапарибхоге виродха̄бха̄ва̄. ладжджӣнамева хи аладжджина̄ саха тадубхайапарибхога̄ на ват̣т̣антӣти.
дхаммапарибхоготи ‘‘екакаммам̣ екуддесо’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 55, 92, 172) вуттасам̣ва̄со чева ниссайаггахан̣ада̄на̄дико саббо нира̄мисапарибхого ча ведитаббо ¶ . ‘‘на со а̄паттийа̄ ка̄ретаббо’’ти вуттатта̄ ладжджино аладжджипаггахе а̄паттӣти ведитаббам̣. итаропӣти ладжджӣпи. тасса̄пи атта̄нам̣ пагган̣хантасса аладжджино, имина̄ ча ладжджино ван̣н̣абхан̣ана̄дила̄бхам̣ пат̣ичча а̄мисагаруката̄йа ва̄ гехаситапемена ва̄ там̣ аладжджим̣ пагган̣ханто ладжджӣ са̄санам̣ антарадха̄пети на̄ма̄ти дассети. евам̣ гахат̣т̣ха̄дӣсу упаттхамбхито аладжджӣ балам̣ лабхитва̄ песале абхибхавитва̄ начирассева са̄санам̣ уддхаммам̣ уббинайам̣ каротӣти.
‘‘дхаммапарибхогопи таттха ват̣т̣атӣ’’ти имина̄ а̄мисапарибхогато дхаммапарибхогова гаруко, тасма̄ ативийа аладжджививекена ка̄табботи дассети. ‘‘дхамма̄нуггахена угган̣хитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттатта̄ аладжджуссанната̄йа са̄сане осакканте, ладжджӣсу ча аппахонтесу аладжджимпи пакататтам̣ ган̣апӯракам̣ ¶ гахетва̄ упасампада̄дикаран̣ена чева кечи аладжджино дхамма̄мисапарибхогена сан̇гахетва̄ сеса̄ладжджиган̣асса ниггахена ча са̄санам̣ пагган̣хитум̣ ват̣т̣ати ева.
кечи пана ‘‘кот̣ийам̣ т̣хито гантхоти вуттатта̄ гантхапарийа̄пун̣анамева дхаммапарибхого, на екакамма̄ди. тасма̄ аладжджӣхипи саддхим̣ упосатха̄дикам̣ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, а̄патти наттхӣ’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣, екакамма̄дӣсу бахӯсу дхаммапарибхогесу аладжджина̄пи саддхим̣ каттабба̄ваттха̄йуттам̣ дхаммапарибхогам̣ дассетум̣ идха нидассанавасена гантхассева самуддхат̣атта̄. на хи екакамма̄дико видхи дхаммапарибхого на хотӣти сакка̄ ваттум̣ ана̄мисатта̄ дхамма̄мисесу апарийа̄паннасса кассачи абха̄ва̄. тенева ат̣т̣хаса̄линийам̣ дхаммапат̣исандха̄ракатха̄йам̣ (дха. са. ат̣т̣ха. 1351)‘‘каммат̣т̣ха̄нам̣ катхетаббам̣, дхаммо ва̄четаббо…пе… аббха̄навут̣т̣ха̄нама̄наттапарива̄са̄ да̄табба̄, паббаджджа̄рахо пабба̄джетаббо, упасампада̄рахо упасампа̄детаббо…пе… айам̣ дхаммапат̣исандха̄ро на̄ма̄’’ти евам̣ сан̇гхакамма̄дипи дхаммакот̣т̣ха̄се дасситам̣. тесу пана дхаммакот̣т̣ха̄сесу йам̣ ган̣апӯран̣а̄дивасена аладжджино апеккхитва̄ упосатха̄ди ва̄ тесам̣ сантика̄ дхаммуггахан̣аниссайаггахан̣а̄ди ва̄ карӣйати, там̣ дхаммо чева парибхого ча̄ти дхаммапарибхоготи вуччати, етам̣ татха̄рӯпапаччайам̣ вина̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, каронтасса аладжджипарибхого ча хоти дуккат̣ан̃ча. йам̣ пана аладжджисатам̣ анапеккхитва̄ таджджанӣйа̄диниггахакаммам̣ ¶ ва̄ парива̄са̄диупака̄ракаммам̣ ва̄ уггахапарипуччха̄да̄на̄ди ва̄ карӣйати, там̣ дхаммо ева, но парибхого. етам̣ анурӯпа̄нам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, а̄мисада̄нам̣ вийа а̄патти наттхи. ниссайада̄нампи терасасаммутида̄на̄ди ча ваттапат̣иваттаса̄дийана̄дипарибхогасса̄пи хетутта̄ на ват̣т̣ати.
йо пана маха̄аладжджӣ уддхаммам̣ уббинайам̣ саттху са̄санам̣ кароти, тасса саддхивиха̄рика̄дӣнам̣ упасампада̄диупака̄ракаммампи уггахапарипуччха̄да̄на̄ди ча ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, а̄патти ева хоти, ниггахакаммамева ка̄таббам̣. тенева аладжджипаггахопи пат̣иккхитто. дхамма̄мисапарибхогавиваджджанена̄пи хи думман̇кӯнам̣ пуггала̄нам̣ ниггахо адхиппето, со ча песала̄нам̣ пха̄сувиха̄расаддхаммат̣т̣хитивинайа̄нуггаха̄диаттха̄йа етадаттхатта̄ сиккха̄падапан̃н̃аттийа̄. тасма̄ йам̣ йам̣ думман̇кӯнам̣ упаттхамбха̄йа песала̄нам̣ апха̄сувиха̄ра̄йа саддхаммапариха̄на̄диаттха̄йа хоти, там̣ саббампи парибхого ва̄ хоту апарибхого ва̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, евам̣ каронта̄ са̄санам̣ антарадха̄пенти, а̄паттин̃ча а̄паджджанти. дхамма̄мисапарибхогесу четтха аладжджӣхи екакамма̄дидхаммапарибхого ева песала̄нам̣ апха̄сувиха̄расаддхаммапариха̄на̄диаттха̄йа хоти, на татха̄ а̄мисапарибхого. на хи аладжджӣнам̣ паччайапарибхогаматтена песала̄нам̣ апха̄сувиха̄ра̄ди хоти, йатха̄вуттадхаммапарибхогена пана хоти ¶ , таппариваджджанена ча пха̄сувиха̄ра̄дайо. татха̄ хи катасиккха̄падавӣтиккама̄ аладжджипуггала̄ упосатха̄дӣсу павит̣т̣ха̄ ‘‘тумхе ка̄йадва̄ре, вачӣдва̄ре ча вӣтиккамам̣ каротха̄’’тиа̄дина̄ бхиккхӯхи ваттабба̄ хонти, йатха̄ винайан̃ча атит̣т̣ханта̄ сан̇гхато бахикаран̣а̄дивасена сут̣т̣ху ниггахетабба̄, татха̄ акатва̄ техи саха сам̣васанта̄пи аладжджинова хонти ‘‘екопи аладжджӣ аладжджисатампи каротӣ’’тиа̄дивачанато (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.585). йади хи те евам̣ на ниггахита̄ сийум̣, сан̇гхе калаха̄дим̣ вад̣д̣хетва̄ упосатха̄диса̄маггӣкаммапат̣иба̄хана̄дина̄ песала̄нам̣ апха̄сум̣ катва̄ камена те девадаттаваджджипуттака̄дайо вийа парисам̣ вад̣д̣хетва̄ аттано виппат̣ипаттим̣ дхаммато винайато дӣпента̄ сан̇гхабхеда̄димпи катва̄ начирассева са̄санам̣ антарадха̄пеййум̣, тесу пана сан̇гхато бахикаран̣а̄дивасена ниггахитесу саббопа̄йам̣ упаддаво на хоти. вуттан̃хи –
‘‘дуссӣлапуггале ¶ нисса̄йа упосатхо на тит̣т̣хати, пава̄ран̣а̄ на тит̣т̣хати, сан̇гхакамма̄ни наппаваттанти, са̄маггӣ на хоти…пе… дуссӣлесу пана ниггахитесу саббопи айам̣ упаддаво на хоти, тато песала̄ бхиккхӯ пха̄су вихарантӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.39).
тасма̄ екакамма̄дидхаммапарибхогова а̄мисапарибхогатопи ативийа аладжджививекена ка̄таббо, а̄паттикаро ча саддхаммапариха̄нихетутта̄ти ведитаббам̣.
апича упосатхо на тит̣т̣хати, пава̄ран̣а̄ на тит̣т̣хати, сан̇гхакамма̄ни наппаваттантӣти евам̣ аладжджӣхи саддхим̣ сан̇гхакамма̄каран̣асса ат̣т̣хакатха̄йам̣ пака̄ситатта̄пи четам̣ сиджджхати, татха̄ париватталин̇гасса бхиккхуно бхиккхунупассайам̣ гаччхантасса пат̣ипаттикатха̄йам̣ ‘‘а̄ра̄дхика̄ ча хонти сан̇га̄хика̄ ладжджинийо, та̄ копетва̄ ан̃н̃аттха на гантаббам̣. гаччхати че, га̄мантаранадӣпа̄рараттивиппава̄саган̣аохӣйана̄паттӣхи на муччати…пе… аладжджинийо хонти, сан̇гахам̣ пана каронти, та̄пи париччаджитва̄ ан̃н̃аттха гантум̣ лаббхатӣ’’ти евам̣ аладжджинӣсу дутийика̄гахан̣а̄дӣсу сам̣ва̄са̄паттипариха̄ра̄йа надӣпа̄рагамана̄дигарука̄паттит̣т̣ха̄на̄нам̣ анун̃н̃а̄татта̄ татопи аладжджисам̣ва̄са̄патти ева саддхаммапариха̄нихетуто гарукатара̄ти вин̃н̃а̄йати. на хи лахука̄паттит̣т̣ха̄нам̣, ана̄паттит̣т̣ха̄нам̣ ва̄ парихаритум̣ гарука̄паттит̣т̣ха̄навӣтиккамам̣ а̄чарийа̄ ануджа̄нанти, татха̄ асам̣ва̄сападасса ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘саббехипи ладжджипуггалехи самам̣ сиккхитаббабха̄вато самасиккха̄та̄ на̄ма. еттха йасма̄ саббепи ладжджино етесу камма̄дӣсу саха ¶ васанти, на екопи тато бахиддха̄ сандиссати, тасма̄ та̄ни сабба̄нипи гахетва̄ есо сам̣ва̄со на̄ма̄’’ти евам̣ ладжджӣхева екакамма̄дисам̣ва̄со ват̣т̣атӣти пака̄сито.
йади евам̣, касма̄ асам̣ва̄сикесу аладжджӣ на ган̣итоти? на̄йам̣ виродхо, йе ган̣апӯраке катва̄ катам̣ каммам̣ куппати, тесам̣ па̄ра̄джика̄диапакататта̄нан̃н̃ева асам̣ва̄сикатте гахитатта̄. аладжджино пана пакататтабхӯта̄пи санти, те че ган̣апӯран̣а̄ хутва̄ каммам̣ са̄дхенти, кевалам̣ катва̄ агатигаманена каронта̄нам̣ а̄паттикара̄ хонти сабха̄га̄паттиа̄панна̄ ¶ вийа ан̃н̃аман̃н̃ам̣. йасма̄ аладжджитан̃ча ладжджитан̃ча путхуджджана̄нам̣ читтаккхан̣апат̣ибаддхам̣, на саббака̄ликам̣. сан̃чичча хи вӣтиккамачитте уппанне аладжджино ‘‘на пуна ӣдисам̣ карисса̄мӣ’’ти читтена ладжджино ча хонти, тесу ча йе песалехи овадийама̄на̄пи на ораманти, пунаппунам̣ вӣтиккаманти, те ева асам̣васитабба̄, на итаре ладжджидхамме оккантатта̄. тасма̄пи аладжджино асам̣ва̄сикесу аган̣етва̄ таппариваджджанаттхам̣ содхетва̄ва упосатха̄дикаран̣ам̣ анун̃н̃а̄там̣. татха̄ хи ‘‘па̄рисуддхим̣ а̄йасманто а̄рочетха, па̄тимоккхам̣ уддисисса̄мӣ’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 134) апарисуддха̄йа париса̄йа упосатхакаран̣асса айуттата̄ пака̄сита̄, ‘‘йасса сийа̄ а̄патти со а̄викареййа…пе… пха̄су хотӣ’’ти (маха̄ва. 134) евам̣ аладжджимпи ладжджидхамме патит̣т̣ха̄петва̄ упосатхакаран̣аппака̄ро ча вутто, ‘‘каччиттха парисуддха̄…пе… парисуддхеттха̄йасманто’’ти (па̄ра̄. 442, 458, 662; па̄чи. 551, 575, 655) ча па̄рисуддхиупосатхе ‘‘парисуддхо ахам̣ бханте, парисуддхоти мам̣ дха̄ретха̄’’ти (маха̄ва. 168) ча евам̣ упосатхам̣ каронта̄нам̣ парисуддхата̄ ча пака̄сита̄, вачанаматтена анораманта̄нан̃ча упосатхапаваа̄ран̣ат̣т̣хапанавидхи ча вутта̄, саббатха̄ ладжджидхаммам̣ аноккамантехи сам̣ва̄сасса айуттата̄йа ниссайада̄наггахан̣апат̣иккхепо, таджджанӣйа̄диниггахакаммакаран̣ан̃ча уккхепанӣйакаммакаран̣ена са̄нуваттакапарисасса аладжджисса асам̣ва̄сикаттапа̄панавидхи ча вутта̄. тасма̄ йатха̄вуттехи суттанайехи, ат̣т̣хакатха̄вачанехи ча пакататтехипи апакататтехипи саббехи аладжджӣхи екакамма̄дисам̣ва̄со на ват̣т̣ати, каронта̄нам̣ а̄патти ева думман̇кӯнам̣ пуггала̄нам̣ ниггахаттха̄йева саббасиккха̄пада̄нам̣ пан̃н̃аттатта̄ти нит̣т̣хаметтха гантаббам̣. тенева дутийасан̇гӣтийам̣ пакататта̄пи аладжджино ваджджипуттака̄ йасаттхера̄дӣхи махантена ва̄йа̄мена сан̇гхато вийоджита̄. на хи тесу па̄ра̄джика̄диасам̣ва̄сика̄ аттхи техи дӣпита̄нам̣ дасаннам̣ ваттхӯнам̣ (чӯл̣ава. 452) лахука̄паттивисайатта̄.
тасса пана сантикети маха̄раккхитаттхерасса сантике. кхарапаттанти кхарасан̇кха̄там̣ суван̣н̣апатирӯпакам̣ ¶ ваттху. да̄йакехи асатийа̄ диннам̣ рӯпийам̣ техи пуна сакасан̃н̃а̄йа ган̣ханте ада̄тум̣, ниссаггийаваттхум̣ ган̣ха̄хӣти да̄тун̃ча ¶ на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘тава чол̣акам̣ пасса̄хӣ’’ти. евам̣ ватва̄пи пана нат̣т̣хаваттхусмим̣ вийа ниссаджджитабба̄бха̄вепи а̄патти десетабба̄ва. асатийа̄пи хи там̣ ваттхум̣ ваттха̄дина̄ сахаттхена гахетва̄ ‘‘идам̣ демӣ’’ти диннам̣, тада̄ паричча̄гасаббха̄вато да̄намева хоти ‘‘аппаггхам̣ дасса̄мӣ’’ти махаггхасса да̄не вийа. пат̣игган̣хантасса ча асатийа̄ диййама̄натте н̃а̄тепи адинна̄да̄нам̣ на хоти да̄йакехи диннатта̄, тасма̄ рӯпийам̣ ниссаггийамева хоти. кечи пана ‘‘ӣдисам̣ на̄ма на хоти, тенева четтха ‘тава чол̣акам̣ пасса̄’ти вутта’’нти ваданти, там̣ но наккхамати, вӣмам̣ситаббам̣.
586. екапариччхеда̄нӣти сийа̄ кирийаттам̣, сийа̄ акирийаттан̃ча сандха̄йа вуттам̣. джа̄тарӯпараджатабха̄во, аттуддесиката̄, гахан̣а̄дӣсу ан̃н̃атарабха̄воти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.
рӯпийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
587. наваме джа̄тарӯпа̄дичатуббидханиссаггийаваттху идха рӯпийаггахан̣енева гахитанти а̄ха ‘‘джа̄тарӯпараджатапариваттана’’нти. пат̣иггахитапариваттанети каппийавоха̄рена, акаппийавоха̄рена ва̄ пат̣иггахитасса рӯпийасса париваттане.
589. па̄л̣ийам̣ гханакатанти ит̣т̣хака̄ди. рӯпийам̣ на̄ма саттхуван̣н̣отиа̄дӣсу кин̃ча̄пи кевалам̣ раджатам̣ на гахитам̣, татха̄пи рӯпийападенева там̣ гахитанти дат̣т̣хаббам̣. суддхо рӯпийасам̣воха̄ро ева вуттоти аджджха̄харитаббам̣. рӯпийе рӯпийасан̃н̃ӣтиа̄димхи виниччхайам̣ ваккха̄ма̄ти па̄т̣хасесо.
591. па̄л̣ийам̣ рӯпийе рӯпийасан̃н̃ӣти аттана̄ диййама̄нам̣ сакасантакам̣ сандха̄йа вуттам̣. рӯпийам̣ чета̄петӣти парасантакам̣. еса найо сесесупи. таттха арӯпийа-саддена дуккат̣аваттхумпи сан̇ган̣ха̄ти. паччхиме пана тике ‘‘арӯпийе рӯпийасан̃н̃ӣ арӯпийам̣ чета̄пети, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти имина̄ найена саббаттха йоджана̄ ведитабба̄. имасмин̃ча тике арӯпийа-саддена каппийаваттхуйева гахитам̣, на мутта̄дидуккат̣аваттху анте ‘‘пан̃чаннам̣ саха ана̄паттӣ’’ти ¶ вуттатта̄. кин̃ча̄пи ¶ дуккат̣аваттху на гахитам̣, татха̄пи дуккат̣аваттхуна̄ дуккат̣аваттхум̣, каппийаваттхуна̄ дуккат̣аваттхун̃ча париваттайато дуккат̣ам̣, найато сиддхамева хоти. тан̃ча дуккат̣аваттхумхи татхасан̃н̃а̄йа ва̄ ататхасан̃н̃а̄йа ва̄ виматийа̄ ва̄ париваттентассапи хотийева ачиттакатта̄ имасса сиккха̄падасса. пан̃чаннам̣ саха̄ти пан̃чахи сахадхаммикехи саха.
ида̄ни ‘‘ниссаггийаваттхуна̄ дуккат̣аваттхум̣ ва̄’’тиа̄дина̄ вуттасса аттхасса па̄л̣ийам̣ сарӯпена ана̄гататтепи найато лаббхама̄натам̣ дассетум̣ ‘‘йо хи айа’’нтиа̄ди вуттам̣. еттха ча йасма̄ рӯпийена париваттитам̣ арӯпийам̣ ниссат̣т̣хампи саббесампи акаппийатта̄ ниссаггийамева на хоти ниссаджджитва̄ парибхун̃джитаббассева ниссаджджитаббато, кевалам̣ пана идам̣ чхад̣д̣етва̄ па̄читтийамева париваттакена десетаббам̣, тасма̄ ‘‘рӯпийе рӯпийасан̃н̃ӣ арӯпийам̣ чета̄пети, ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нтиа̄ди тико бхагавата̄ на вутто, тӣсупи падесу париваттийама̄насса арӯпийаттена ниссаггийавачана̄йога̄ рӯпийассева ниссаджджитаббато. рӯпийассева хи ниссат̣т̣хасса а̄ра̄мика̄дӣхи пат̣ипаджджанавидхи па̄л̣ийам̣ дассито, на арӯпийасса. тасма̄ па̄читтийаматтасамбхавадассанаттхамева панеттха ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘авуттопи айам̣…пе… тико ведитаббо’’ти вуттам̣, на пана тасса ваттхуно ниссаггийата̄дассанаттхам̣. тенева паттачатукке ‘‘на сакка̄ кеначи упа̄йена каппийам̣ ка̄ту’’нтиа̄ди вуттам̣. айам̣ амха̄кам̣ кханти. аттано ва̄ хӣтиа̄ди дутийатика̄нуломенева татийаттикасса сиджджханаппака̄рам̣ саматтхетум̣ вуттам̣. татра̄йам̣ адхиппа̄йо – йасма̄ хи йатха̄ аттано арӯпийена парасса рӯпийам̣ чета̄пентасса екасмим̣ анте рӯпийасамбхавато ‘‘рӯпийасам̣воха̄ро като ева хотӣ’’ти дутийаттико вутто, евам̣ аттано рӯпийена парасса арӯпийам̣ чета̄пентасса̄пи хотӣти татийо тико ваттаббо бхавеййа, со пана дутийаттикенева екато рӯпийапаккхаса̄ман̃н̃ена сиджджхатӣти па̄л̣ийам̣ на вуттоти. таттха екантена рӯпийапаккхети екена антена рӯпийапаккхе, ‘‘екато рӯпийапаккхе’’ти ва̄ па̄т̣хо.
ида̄ни дутийаттике арӯпийападасса аттхабхӯтесу дуккат̣аваттхукаппийаваттхӯсу дуккат̣аваттхуна̄ рӯпийа̄дипариваттане а̄паттибхедам̣ дассетум̣ ‘‘дуккат̣аваттхуна̄’’тиа̄ди ¶ а̄раддхам̣. дуккат̣аваттхуна̄ дуккат̣аваттхунтиа̄ди пана дуккат̣аваттхуна̄ париваттанаппасан̇ге па̄л̣ийам̣ авуттасса̄пи аттхасса найато лаббхама̄натам̣ дассетум̣ вуттам̣. таттха имина̄ти рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падена, тена ча дуккат̣асса ачиттакатампи дассети. ан̃н̃атра сахадхаммикехӣти ‘‘пан̃чаннам̣ саха ана̄паттӣ’’ти вачанато вуттам̣, тена̄пи кайавиккайасиккха̄падасса каппийаваттхунисситатам̣ ева са̄дхети. имам̣…пе… рӯпийачета̄панан̃ча ¶ сандха̄йа вуттанти пакатена самбандхо. идха̄ти имасмим̣ сиккха̄паде. таттха̄ти кайавиккайасиккха̄паде (па̄ра̄. 593).
евам̣ дуккат̣аваттхуна̄ рӯпийа̄дипариваттане а̄паттибхедам̣ дассетва̄ ида̄ни каппийаваттхуна̄пи дассетум̣ ‘‘каппийаваттхуна̄ пана̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха тенева̄ти каппийаваттхуна̄ ева. ‘‘рӯпийам̣ угган̣хитва̄’’ти идам̣ уккат̣т̣хавасена вуттам̣. мутта̄дидуккат̣аваттхумпи уггахетва̄ ка̄ритампи пан̃чаннампи на ват̣т̣ати ева. самут̣т̣ха̄петӣти сайам̣ гантва̄, ‘‘имам̣ каха̄пан̣а̄дим̣ каммака̄ра̄нам̣ датва̄ бӣджам̣ самут̣т̣ха̄пехӣ’’ти евам̣ ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄петва̄ ва̄ самут̣т̣ха̄пети. маха̄акаппийоти аттана̄ва бӣджато пат̣т̣ха̄йа дӯситатта̄ ан̃н̃асса мӯласа̄микасса абха̄вато вуттам̣. со хи чорехи аччхиннопи пуна ладдхо джа̄нантасса кассачипи на ват̣т̣ати. йади хи ват̣т̣еййа, тал̣а̄ка̄дӣсу вийа аччхинно ват̣т̣атӣти а̄чарийа̄ вадеййум̣. на сакка̄ кеначи упа̄йена̄ти сан̇гхе ниссаджджанена, чора̄диаччхиндана̄дина̄ ча каппийам̣ ка̄тум̣ на сакка̄, идан̃ча тена рӯпена т̣хитам̣, таммӯликена ваттхумутта̄дирӯпена т̣хитан̃ча сандха̄йа вуттам̣. дуккат̣аваттхумпи хи таммӯликакаппийаваттхун̃ча на сакка̄ кеначи упа̄йена тена рӯпена каппийам̣ ка̄тум̣. йади пана со бхиккху тена каппийаваттхудуккат̣аваттхуна̄ пуна рӯпийам̣ чета̄пеййа, там̣ рӯпийам̣ ниссаджджа̄петва̄ ан̃н̃есам̣ каппийам̣ ка̄тумпи сакка̄ бхавеййа̄ти дат̣т̣хаббам̣.
паттам̣ кин̣а̄тӣти еттха ‘‘имина̄ каха̄пан̣а̄дина̄ камма̄ракулато паттам̣ кин̣итва̄ ехӣ’’ти а̄ра̄мика̄дӣхи кин̣а̄панампи сан̇гахитанти ведитаббам̣. тенева ра̄джасиккха̄падат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘еттакехи каха̄пан̣ехи са̄т̣аке а̄хара, еттакехи йа̄гуа̄дӣни сампа̄дехӣти вадати, йам̣ те а̄харанти, саббесам̣ акаппийам̣. касма̄? каха̄пан̣а̄нам̣ вича̄ритатта̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.538-539) вуттам̣ ¶ . имина̄ пана вачанена йам̣ ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падам̣ ‘‘ана̄н̣аттика’’нти вуттам̣, там̣ на самети. на кевалан̃ча имина̄, па̄л̣ийа̄пи там̣ на самети. па̄л̣ийан̃хи ниссат̣т̣харӯпийена а̄ра̄мика̄дӣхи саппийа̄дим̣ париватта̄петум̣ ‘‘со ваттаббо ‘а̄вусо, имам̣ джа̄на̄хӣ’ти. саче со бхан̣ати ‘имина̄ ким̣ а̄харӣйатӯ’ти, на ваттаббо ‘имам̣ ва̄ имам̣ ва̄ а̄хара̄’ти. каппийам̣ а̄чиккхитаббам̣ ‘саппи ва̄’’’тиа̄дина̄ рӯпийасам̣воха̄рам̣ паримочетва̄ва вуттам̣. ‘‘имина̄ рӯпийена ким̣ а̄харӣйатӯ’’ти пуччханто ‘‘имам̣ а̄хара̄’’ти вуттепи адхика̄рато ‘‘имина̄ рӯпийена имам̣ а̄хара̄’’ти бхиккхӯхи а̄н̣атто ева хотӣти там̣ рӯпийасам̣воха̄рам̣ париваджджетум̣ ‘‘на ваттаббо ‘имам̣ ва̄ имам̣ ва̄ а̄хара̄’’’ти пат̣иккхепо като, ана̄паттива̄репи ‘‘каппийака̄ракасса ¶ а̄чиккхатӣ’’ти на вуттам̣. кайавиккайасиккха̄паде (па̄ра̄. 595) пана татха̄ вуттам̣, тасма̄ идам̣ са̄н̣аттикам̣ кайавиккайамева ана̄н̣аттиканти гахетаббам̣.
мӯласса аниссат̣т̣хатта̄ти йена уггахитамӯлена патто кӣто, тасса мӯласса сан̇гхамаджджхе аниссат̣т̣хатта̄, етена рӯпийамева ниссаджджитаббам̣, на таммӯликам̣ арӯпийанти дассети. йади хи тена рӯпийена ан̃н̃ам̣ рӯпийам̣ чета̄пеййа, там̣ рӯпийасам̣воха̄расиккха̄паде а̄гатанайенева ниссаджджа̄петва̄ сесехи парибхун̃джитаббам̣ бхавеййа̄ти. ‘‘мӯласса асампат̣иччхитатта̄’’ти имина̄ мӯласса гихисантакаттам̣, тенева паттасса рӯпийасам̣воха̄ра̄нуппаннатан̃ча дассети. пан̃часахадхаммикасантакенева хи рӯпийасам̣воха̄радосо. таттха ча аттано сантаке па̄читтийам̣, итараттха дуккат̣ам̣.
ниссаджджӣти да̄навасена вуттам̣, на винайакаммавасена. тенева ‘‘сапписса пӯретва̄’’ти вуттам̣. йам̣ аттано дханена париваттети, тасса ва̄ дханасса рӯпийабха̄во, париваттанапариватта̄панесу ан̃н̃атарабха̄во ча̄ти има̄неттха две ан̇га̄ни.
рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄
593-5. дасаме ¶ па̄л̣ийам̣ джа̄на̄хӣти ида̄нева упадха̄рехи, идам̣ паччха̄ чхад̣д̣етум̣ на сакка̄ти адхиппа̄йо. имина̄ти бхиккхуна̄ диййама̄нам̣ вуттам̣. иманти парена пат̣идиййама̄нам̣. сесан̃а̄такесу саддха̄деййавинипа̄тасамбхавато тадабха̄ват̣т̣ха̄нампи дассетум̣ ‘‘ма̄тарам̣ пана питарам̣ ва̄’’ти вуттам̣. на сакка̄ там̣ пат̣иккхипитунти еттха йатха̄ рӯпийам̣ бхатака̄нам̣ датва̄ асса̄микабхӯмийам̣ айобӣджасамут̣т̣ха̄пане бхатийа̄ кхан̣анта̄нам̣ сантика̄ гахитабхан̣д̣акабха̄вепи па̄читтийам̣ хоти, евамидха̄пӣти кечи ваданти, там̣ на йуттам̣. йан̃хи асса̄микабхӯмим̣ кхан̣итва̄ самут̣т̣ха̄питам̣ айобӣджам̣, там̣ бхатака̄нам̣ сантакам̣ на̄ма хоти, тадаттхан̃ча тесам̣ рӯпийам̣ дентасса рӯпийасам̣воха̄рова хоти акаппийавоха̄рена раджаначчхаллиа̄дӣнам̣ а̄хара̄пане кайавиккайо вийа, та̄дисампи парабхан̣д̣ам̣ идха ваттхадхована̄дӣсу наттхи, тасма̄ ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣еневеттха па̄читтийам̣ гахетаббам̣.
597. пун̃н̃ам̣ ¶ бхависсатӣти детӣти еттха саче бхиккху аттано бхан̣д̣асса аппаггхатам̣ н̃атва̄пи акатхетва̄ ‘‘ида̄нева упапариккхитва̄ ган̣ха, ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рӣ хохӣ’’ти вадати, итаро ча аттано диййама̄насса махаггхатам̣ аджа̄нанто ‘‘ӯнам̣ ва̄ адхикам̣ ва̄ тумха̄камева̄’’ти датва̄ гаччхати, бхиккхусса ана̄патти упанандасса вийа парибба̄джакаваттхуггахан̣е. виппат̣иса̄рисса пуна сакасан̃н̃а̄йа а̄гатасса йам̣ адхикам̣ гахитам̣, там̣ да̄таббам̣. йена йам̣ париваттети, тесам̣ убхиннам̣ каппийаваттхута̄, асахадхаммиката̄, кайавиккайа̄паджджанан̃ча̄ти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.
кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нит̣т̣хито косийавагго дутийо.
3. паттавагго
1. паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄
602. татийаваггасса ¶ пат̣хаме ад̣д̣хатерасапала̄ти ма̄гадхика̄йа ма̄натула̄йа ад̣д̣хатерасапалапаримитам̣ удакам̣ ган̣хантам̣ сандха̄йа вуттам̣, татха̄ ¶ паримитам̣ йавама̄са̄дим̣ ган̣хантим̣ сандха̄йа̄ти кечи. а̄чарийадхаммапа̄латтхерена пана ‘‘пакатичатумут̣т̣хикам̣ куд̣увам̣, чатукуд̣увам̣ на̄л̣и, та̄йа на̄л̣ийа̄ сол̣аса на̄л̣ийо дон̣ам̣, там̣ пана магадхана̄л̣ийа̄ два̄даса на̄л̣ийо хонтӣти вадантӣ’’ти вуттам̣. дамил̣ана̄л̣ӣти пура̄н̣ана̄л̣им̣ сандха̄йа вуттам̣. са̄ ча чатумут̣т̣хикехи куд̣увехи ат̣т̣ха куд̣ува̄, та̄йа на̄л̣ийа̄ две на̄л̣ийо магадхана̄л̣им̣ ган̣ха̄ти. пура̄н̣а̄ пана ‘‘сӣхал̣ана̄л̣и тиссо на̄л̣ийо ган̣ха̄тӣ’’ти ваданти, тесам̣ матена магадхана̄л̣и ида̄ни паваттама̄на̄йа чатукуд̣ува̄йа дамил̣ана̄л̣ийа̄ чатуна̄л̣ика̄ хоти, тато магадхана̄л̣ито упад̣д̣хан̃ча пура̄н̣адамил̣ана̄л̣исан̇кха̄там̣ паттхам̣ на̄ма хоти, етена ча ‘‘омако на̄ма патто паттходанам̣ ган̣ха̄тӣ’’ти па̄л̣ивачанан̃ча самети, локийехипи –
‘‘локийам̣ магадхан̃чети, паттхадвайамуда̄хат̣ам̣;
локийам̣ сол̣асапалам̣, ма̄гадхам̣ дигун̣ам̣ мата’’нти. –
евам̣ локе на̄л̣ийа̄ магадхана̄л̣и дигун̣а̄ти дассита̄, еван̃ча гайхама̄не омакапаттасса ча йа̄панаматтоданага̄хика̄ ча сиддха̄ хоти. на хи сакка̄ ат̣т̣хакуд̣увато ӯноданага̄хина̄ паттена атхӯпӣкатам̣ пин̣д̣апа̄там̣ парийеситва̄ йа̄петум̣. тенева веран̃джакан̣д̣ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘паттхо на̄ма на̄л̣иматтам̣ хоти екасса пурисасса алам̣ йа̄пана̄йа. вуттампи хетам̣ ‘паттходано на̄ламайам̣ дувинна’’’нти (джа̄. 2.21.192) вуттам̣, ‘‘екекасса двиннам̣ тин̣н̣ам̣ пахотӣ’’ти ча а̄гахам̣, тасма̄ идха вуттанайа̄нуса̄ренева гахетаббам̣.
а̄лопасса ¶ анурӯпанти еттха ‘‘бйан̃джанасса матта̄ на̄ма оданато чатуттхабха̄го’’ти (ма. ни. ат̣т̣ха. 2.387) брахма̄йусуттат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄ а̄лопасса чатуттхабха̄гамева бйан̃джанам̣ анурӯпанти дат̣т̣хаббам̣. оданагатика̄нева̄ти оданасса анто ева пависанасӣла̄ни сийум̣, аттано ока̄сам̣ на гавесантӣти аттхо. на̄маматтети ‘‘маджджхимо патто маджджхимомако’’тиа̄дина̄маматте.
607-8. евам̣ пайоге пайогети парийоса̄на̄лопаджджхохаран̣апайоге пайоге, а̄лопе а̄лопети аттхо. катва̄ти па̄капарийоса̄нам̣ катва̄. пачитва̄ т̣хапесса̄мӣти ка̄л̣аван̣н̣апа̄кам̣ сандха̄йа ¶ вуттам̣. чхидданти мукхават̣т̣ито дван̇гуласса хет̣т̣ха̄чхиддам̣ вуттам̣. сесам̣ пат̣хамакатхине вуттанайамева.
паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄
609-613. дутийе па̄л̣ийам̣ ахам̣ паттена те бхиккхӯ сантапесса̄мӣти сесо. ‘‘апатто’’ти имина̄ адхит̣т̣ха̄навиджаханампи дассети. пан̃чабандханепи патте апарипун̣н̣апа̄ке патте вийа адхит̣т̣ха̄нам̣ на рухати. ‘‘типупат̣т̣акена ва̄’’ти вуттатта̄ тамбалоха̄дӣхи каппийалохехи айопаттасса чхиддам̣ чха̄детум̣ ват̣т̣ати. тенева ‘‘лохаман̣д̣алакена̄’’ти вуттам̣. имасмим̣ сиккха̄паде ака̄л̣аван̣н̣ампи каппийапаттам̣ вин̃н̃а̄пентасса а̄патти ева̄ти дат̣т̣хаббам̣. адхит̣т̣ха̄нупагапаттасса ӯнапан̃чабандханата̄, аттуддесиката̄, акатавин̃н̃атти, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄
618-621. татийе па̄л̣ийам̣ пилиндаваччхаттхерена ‘‘на кхо, маха̄ра̄джа, бхагавата̄ а̄ра̄мико анун̃н̃а̄то’’ти пат̣хамам̣ пат̣иккхипитва̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄ра̄мика’’нти пуггала̄нампи а̄ра̄микана̄мена да̄саггахан̣е анун̃н̃а̄те ева а̄ра̄мика̄нам̣ гахитатта̄ кхеттаваттха̄дӣни каппийавоха̄ренапи пуггала̄нам̣ гахетум̣ на ват̣т̣ати, татха̄ ананун̃н̃а̄татта̄ти вин̃н̃а̄йати. ‘‘кхеттаваттхупат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хотӣ’’тиа̄дина̄ (дӣ. ни. 1.10, 194) хи ¶ пат̣иккхиттесу екассева пуггаликавасена гахан̣е анун̃н̃а̄те итарӣтара̄нам̣ татха̄ на гахетаббата̄ сиддха̄ва хоти. йан̃ча пилиндаваччхаттхерена да̄йакакуласса да̄рика̄йа суван̣н̣ама̄ла̄васена тин̣ан̣д̣упакасса нимма̄нам̣, там̣ ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, иддхимасса иддхивисайе’’ти (па̄ра̄. 159) вачанато куласан̇гаха̄ди на хотӣти катанти дат̣т̣хаббам̣, кечи пана ‘‘кхӣн̣а̄сава̄нам̣ ла̄бхиччха̄йа абха̄вато куласан̇гахепи ¶ а̄джӣвакопо наттхӣ’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣ кхӣн̣а̄сава̄нампи а̄джӣвавипаттихетӯнам̣ пин̣д̣апа̄та̄дӣнам̣ париваджджетаббато. вуттан̃хи дхаммасена̄патина̄ ‘‘нева бхиндеййама̄джӣвам̣, чаджама̄нопи джӣвита’’нти (ми. па. 6.1.5). бхагавата̄ ча ‘‘га̄тха̄бхигӣтам̣ ме абходжанӣйа’’нтиа̄ди вуттам̣ (су. ни. 81, 484; ми. па. 4.5.9; сам̣. ни. 1.197).
622. уггахитаканти парибхогаттха̄йа сайам̣ гахитам̣. сайам̣ каротӣти пачитва̄ кароти. пуребхаттанти тадахупуребхаттамева ват̣т̣ати саваттхукапат̣иггахитатта̄. сайам̣катанти кхӣранаванӣтам̣ пачитва̄ катам̣. нира̄мисамева̄ти тадахупуребхаттам̣ сандха̄йа вуттам̣. аджджа сайам̣катам̣ нира̄мисамева бхун̃джантасса касма̄ са̄мапа̄ко на хотӣти а̄ха ‘‘наванӣтам̣ та̄пентасса̄’’тиа̄ди. пат̣иггахитехӣти кхӣрададхӣни сандха̄йа вуттам̣. уггахитакехи катам̣ аббхан̃джана̄дӣсу упанетаббанти йоджана̄. есева найоти ниссаггийа̄паттим̣ сандха̄йа вуттам̣. акаппийамам̣сасаппимхӣти хаттхиа̄дӣнам̣ саппимхи.
еттха пана̄ти наванӣте висесо аттхӣти аттхо. дхотам̣ ват̣т̣атӣти дхотамева пат̣иггахитумпи на ват̣т̣ати, итаратха̄ саваттхукапат̣иггахитам̣ хотӣти тхера̄нам̣ адхиппа̄йо.
маха̄сиваттхерасса пана ваттхуно вийоджитатта̄ дадхигул̣ика̄дӣхи йуттата̄маттена саваттхукапат̣иггахитам̣ на̄ма на хоти, тасма̄ таккато уддхат̣аматтамева пат̣иггахетва̄ дховитва̄, пачитва̄ ва̄ нира̄мисамева катва̄ парибхун̃джим̣сӯти адхиппа̄йо, на пана дадхигул̣ика̄дӣхи саха вика̄ле бхун̃джим̣су. тена̄ха ‘‘тасма̄ наванӣтам̣ парибхун̃джантена…пе… саваттхукапат̣иггахитам̣ на̄ма на хотӣ’’ти. таттха адхотам̣ пат̣иггахетва̄пи там̣ наванӣтам̣ парибхун̃джантена дадхиа̄дӣни апанетва̄ парибхун̃джитаббанти аттхо. кхайам̣ гамиссатӣти нира̄мисам̣ хоти, тасма̄ вика̄лепи ват̣т̣атӣти аттхо. етта̄вата̄ти наванӣте лаггаматтена висум̣ дадхиа̄дивоха̄рам̣ аладдхена аппаматтена дадхиа̄дина̄ти аттхо, етена висум̣ пат̣иггахитададхиа̄дӣхи саха паккам̣ саваттхукапат̣иггахитасан̇кхйамева гаччхатӣти дассети. тасмимпӣти нира̄мисабхӯтепи. куккуччака̄нам̣ пана айам̣ адхиппа̄йо – пат̣иггахан̣е та̄ва дадхиа̄дӣхи асамбхиннарасатта̄ бхаттена сахитена гул̣апин̣д̣а̄ди ¶ вийа саваттхукапат̣иггахитам̣ на̄ма на хоти, там̣ ¶ пана пачантена дховитва̄ва пачитаббам̣, итаратха̄ пачанаккхан̣е паччама̄нададхигул̣ика̄дӣхи самбхиннарасата̄йа са̄мам̣паккам̣ джа̄там̣, тесу кхӣн̣есу са̄мам̣паккамева хоти, тасма̄ нира̄мисамева пачитаббанти. тенева ‘‘а̄мисена саха паккатта̄’’ти ка̄ран̣ам̣ вуттам̣.
еттха ча̄йам̣ вича̄ран̣а̄ – саваттхукапат̣иггахитатта̄бха̄ве а̄мисена саха бхиккхуна̄ паккасса сайам̣па̄кадосо ва̄ парисан̇кӣйати йа̄вака̄ликата̄ ва̄, таттха на та̄ва сайам̣па̄кадосо еттха самбхавати сатта̄хака̄ликатта̄. йан̃хи таттха дадхиа̄ди а̄мисагатам̣, там̣ париккхӣн̣анти. атха пат̣иггахитададхигул̣ика̄дина̄ саха аттана̄ паккатта̄ саваттхукапаккам̣ вийа бхавеййа̄ти парисан̇кӣйати, тада̄ а̄мисена саха пат̣иггахитатта̄ти ка̄ран̣ам̣ ваттаббам̣, на пана паккатта̄ти. татха̄ ча упад̣д̣хаттхера̄нам̣ матамева ан̇гӣ катам̣ сийа̄. таттха ча са̄ман̣ера̄дӣхи паккампи йа̄вака̄ликамева сийа̄ пат̣иггахитакхӣра̄дим̣ пачитва̄ анупасампаннехи катасаппиа̄ди вийа ча, на ча там̣ йуттам̣, бхиккха̄ча̄рена ладдханаванӣта̄дӣнам̣ такка̄диа̄мисасам̣саггасамбхавена апарибхун̃джитаббата̄пасан̇гато. на хи гахат̣т̣ха̄ дховитва̄, содхетва̄ ва̄ патте а̄кирантӣти нийамо аттхи, ат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘йатха̄ таттха патитатан̣д̣улакан̣а̄дайо на паччанти, евам̣…пе… пуна пачитва̄ дети, пуриманайенева сатта̄хам̣ ват̣т̣атӣ’’ти имина̄ вачаненапетам̣ вируджджхати, тасма̄ идха куккуччака̄нам̣ куккуччуппаттийа̄ нимиттамева на диссати. йатха̄ четтха, евам̣ ‘‘ладжджӣ са̄ман̣еро йатха̄ таттха патитатан̣д̣улакан̣а̄дайо на паччанти, евам̣ са̄мисапа̄кам̣ моченто аггимхи вилӣйа̄петва̄…пе… ват̣т̣атӣ’’ти вачанасса̄пи нимиттам̣ на диссати. йади хи етам̣ йа̄вака̄ликасам̣саггапариха̄ра̄йа вуттам̣ сийа̄, аттана̄пи татха̄ ка̄таббам̣ бхавеййа. гахат̣т̣хехи диннасаппиа̄дӣсу ча а̄мисасам̣саггасан̇ка̄ на вигаччхеййа. на хи гахат̣т̣ха̄ евам̣ вилӣйа̄петва̄ пана тан̣д̣ула̄дим̣ апанетва̄ пуна пачанти, апича бхесаджджехи саддхим̣ кхӣра̄дим̣ паккхипитва̄ йатха̄ кхӣра̄ди кхайам̣ гаччхати, евам̣ парехи паккабхесаджджатела̄дипи йа̄вака̄ликамева сийа̄, на ча тампи йуттам̣ дадхиа̄дикхайакаран̣аттхам̣ ‘‘пуна пачитва̄ детӣ’’ти вуттатта̄. тасма̄ маха̄сиваттхерава̄де куккуччам̣ акатва̄ адхотампи наванӣтам̣ тадахупи пунадиваса̄дӣсупи пачитум̣, тан̣д̣ула̄димиссам̣ саппиа̄дим̣ аттана̄пи аггимхи вилӣйа̄петва̄ парисса̄ветва̄ пуна такка̄дикхайаттхам̣ пачитун̃ча ват̣т̣ати.
таттха ¶ виджджама̄нассапи паччама̄наккхан̣е самбхиннарасасса йа̄вака̄ликасса аббоха̄рикаттена саваттхукапат̣иггахитапурепат̣иггахита̄нампи аббоха̄рикатоти нит̣т̣хаметтха гантаббанти. тенева ‘‘етта̄вата̄ ¶ саваттхукапат̣иггахитам̣ на̄ма на хотӣ’’ти вуттам̣. висум̣ пат̣иггахитена пана кхӣра̄диа̄мисена наванӣта̄дим̣ миссетва̄ бхиккхуна̄ ва̄ ан̃н̃ехи ва̄ паккатела̄дибхесаджджам̣ саваттхукапат̣иггахитасан̇кхйамева гаччхати, таттха павит̣т̣хайа̄вака̄ликасса аббоха̄рикатта̄бха̄ва̄. йам̣ пана пурепариггахитабхесаджджехи аппат̣иггахитам̣ кхӣра̄дим̣ паккхипитва̄ паккатела̄дикам̣ анупасампаннехева паккампи саваттхукапат̣иггахитампи саннидхипи на хоти, таттха паккхиттакхӣра̄дикассапи тасмим̣ кхан̣е самбхиннарасата̄йа пурепат̣иггахитатта̄паттито. саче пана аппат̣иггахитехева, ан̃н̃ехи ва̄ паккатела̄дӣсупи саче а̄мисарасо пан̃н̃а̄йати, там̣ йа̄вака̄ликамева хотӣти ведитаббам̣. уггахетва̄ти сайамева гахетва̄.
парисса̄ветва̄ гахитанти тан̣д̣ула̄дивигаматтхам̣ парисса̄ветва̄, такка̄дивигаматтхам̣ пуна пачитва̄ гахитанти аттхо. пат̣иггахетва̄ т̣хапитабхесаджджехӣти атирекасатта̄хапат̣иггахитехи, етена техи йуттампи саппиа̄ди атирекасатта̄хапат̣иггахитам̣ на хотӣти дассети. ваддалисамайети вассака̄ласамайе, ана̄тапака̄лети аттхо.
ниббат̣т̣итатта̄ти йа̄вака̄ликаваттхуто вивечитатта̄, етена теле сабха̄вато йа̄вака̄ликатта̄бха̄вам̣, бхиккхуно саваттхукапат̣иггахан̣ена йа̄вака̄ликаттупагаманан̃ча дассети. убхайампӣти аттана̄, ан̃н̃ехи ча катам̣.
623. аччхавасанти дуккат̣аваттхӯнан̃н̃ева упалаккхан̣анти а̄ха ‘‘т̣хапетва̄ мануссаваса’’нти. сам̣сат̣т̣ханти парисса̄витам̣. тин̣н̣ам̣ дуккат̣а̄нанти аджджхоха̄ре аджджхоха̄ре тӣн̣и дуккат̣а̄ни сандха̄йа вуттам̣. кин̃ча̄пи парибхогаттха̄йа вика̄ле пат̣иггахан̣апачанапарисса̄вана̄дӣсу пуббапайогесу па̄л̣ийам̣, ат̣т̣хакатха̄йан̃ча а̄патти на вутта̄, татха̄пи еттха а̄паттийа̄ ева бхавитаббам̣ пат̣иккхиттасса каран̣ато а̄ха̄раттха̄йа вика̄ле йа̄мака̄лика̄дӣнам̣ пат̣иггахан̣е вийа. йасма̄ кхӣра̄дим̣ паккхипитва̄ паккабхесаджджателе касат̣ам̣ а̄мисагатикам̣, тена саха телам̣ пат̣иггахетум̣, пачитум̣ ва̄ бхиккхуно на ват̣т̣ати. тасма̄ вуттам̣ ‘‘паккателакасат̣е вийа куккучча̄йатӣ’’ти. саче васа̄йа саха паккатта̄ на ват̣т̣ати, идам̣ касма̄ на ват̣т̣атӣти пуччханта̄ ‘‘бханте ¶ …пе… ват̣т̣атӣ’’ти а̄хам̣су. тхеро атикуккуччата̄йа ча ‘‘етампи, а̄вусо, на ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. роганиггахаттха̄йа ева васа̄йа анун̃н̃а̄таттам̣ саллаккхетва̄ паччха̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи.
‘‘мадхукарӣхи на̄ма мадхумаккхика̄хӣ’’ти идам̣ кхуддакабхамара̄нам̣ двиннам̣ ева висесананти кечи ваданти ¶ , ан̃н̃е пана ‘‘дан̣д̣акесу мадхука̄рика̄ мадхукарӣмаккхика̄ на̄ма, та̄хи саха тиссо мадхумаккхика̄джа̄тийо’’ти ваданти. бхамарамаккхика̄ти маха̄пат̣алака̄рика̄. силесасадисанти суккхата̄йа ва̄ пакката̄йа ва̄ гханӣбхӯтам̣. итаранти танукамадху.
уччхурасам̣ упа̄да̄йа̄ти никкасат̣арасассапи сатта̄хака̄ликатам̣ дассети ‘‘уччхумха̄ ниббатта’’нти па̄л̣ийам̣ са̄ман̃н̃ато вуттатта̄. йам̣ пана суттантат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘уччху че, йа̄вака̄лико. уччхурасо че, йа̄мака̄лико. пха̄н̣итам̣ че, сатта̄хака̄ликам̣. тачо че, йа̄ваджӣвако’’ти вуттам̣, там̣ амбапхалараса̄димиссата̄йа йа̄мака̄ликаттам̣ сандха̄йа вуттанти гахетаббам̣, авинайавачанатта̄ там̣ аппама̄н̣анти. тенева ‘‘пуребхаттам̣ пат̣иггахитена апарисса̄витауччхурасена̄’’тиа̄ди вуттам̣. нира̄мисамева ват̣т̣ати таттха павит̣т̣хайа̄вака̄ликасса аббоха̄рикатта̄ти идам̣ гул̣е кате таттха виджджама̄нампи касат̣ам̣ па̄кена суккхата̄йа йа̄ваджӣвикаттам̣ бхаджатӣти вуттам̣. тасса йа̄вака̄ликатте хи са̄мам̣па̄кена пуребхаттепи анаджджхохаран̣ӣйам̣ сийа̄ти. ‘‘саваттхукапат̣иггахитатта̄’’ти идам̣ уччхурасе чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ хутва̄ т̣хитакасат̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣, тена ча апарисса̄витена аппат̣иггахитена анупасампаннехи катам̣ сатта̄хам̣ ват̣т̣атӣти дассети. джха̄мауччхупха̄н̣итанти аггимхи уччхум̣ та̄петва̄ катам̣. кот̣т̣итауччхупха̄н̣итанти кхудда̄нукхуддакам̣ чхиндитва̄ кот̣т̣етва̄ ниппӣл̣етва̄ паккам̣.
там̣ таттха виджджама̄нампи касат̣ам̣ паккака̄ле йа̄вака̄ликаттам̣ виджахатӣти а̄ха ‘‘там̣ йутта’’нти. сӣтодакена катанти мадхукапуппха̄ни сӣтодакена маддитва̄ парисса̄ветва̄ пачитва̄ катам̣, амаддитва̄ катанти кечи, таттха ка̄ран̣ам̣ на диссати. кхӣраджалликанти кхӣрапхен̣ам̣. мадхукапуппхам̣ пана̄тиа̄ди йа̄вака̄ликарӯпена т̣хитассапи ават̣т̣анакамерайабӣджаваттхум̣ дассетум̣ а̄раддхам̣.
сабба̄нипӣти ¶ саппиа̄дӣни пан̃чапи. а̄ха̄ракиччам̣ каронта̄ни ета̄ни касма̄ евам̣ парибхун̃джитабба̄нӣти чодана̄париха̄ра̄йа бхесаджджодиссам̣ дассентена таппасан̇гена сабба̄нипи одиссака̄ни екато дассетум̣ ‘‘саттавидхам̣ хӣ’’тиа̄ди вуттам̣. апакатибхесаджджатта̄ викат̣а̄ни вирӯпа̄ни висахаран̣ато маха̄висайатта̄ маханта̄ни ча̄ти маха̄викат̣а̄ни. упасампада̄дӣнӣти а̄ди-саддена ган̣ан̇ган̣ӯпа̄хана̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти.
адхит̣т̣хетӣти ба̄хирапарибхогаттхаметанти читтам̣ уппа̄дети, евам̣ парибхоге анапеккхата̄йа пат̣иггахан̣ам̣ виджахатӣти адхиппа̄йо. евам̣ ан̃н̃есупи ка̄ликесу анаджджхохаритука̄мата̄йа суддхачиттена ¶ ба̄хирапарибхогаттха̄йа нийамепи пат̣иггахан̣ам̣ виджахатӣти идампи висум̣ екам̣ пат̣иггахан̣авиджаханака̄ран̣анти дат̣т̣хаббам̣.
625. саче двиннам̣…пе… на ват̣т̣атӣти еттха па̄т̣хо гал̣ито, евам̣ панеттха па̄т̣хо ведитаббо ‘‘саче двиннам̣ сантакам̣ екена пат̣иггахитам̣ авибхаттам̣ хоти, сатта̄ха̄тиккаме двиннампи ана̄патти, парибхун̃джитум̣ пана на ват̣т̣атӣ’’ти. ан̃н̃атха̄ хи саддаппайогопи на сан̇гахам̣ гаччхати. ‘‘ган̣т̣хипадепи ча айамева па̄т̣хо дассито’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.625) са̄раттхадӣпанийам̣ вуттам̣. двиннампи ана̄паттӣти авибхаттатта̄ вуттам̣. ‘‘парибхун̃джитум̣ пана на ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ ‘‘сатта̄хапарамам̣ саннидхика̄ракам̣ парибхун̃джитабба’’нти вачанато вуттам̣. ‘‘йена пат̣иггахитам̣, тена виссаджджитатта̄’’ти имина̄ упасампаннасса да̄нампи сандха̄йа ‘‘виссаджджетӣ’’ти идам̣ вуттанти дассети. упасампаннасса нирапеккхадиннаваттхумхи пат̣иггахан̣асса авигататтепи сакасантаката̄ вигата̄ва хоти, тена ниссаггийам̣ на хоти. аттана̄ва пат̣иггахитаттам̣, сакасантакаттан̃ча̄ти имехи двӣхи ка̄ран̣ехи ниссаггийам̣ хоти, на екена. анупасампаннасса нирапеккхада̄не пана тадубхайампи виджахати, парибхогопеттха ват̣т̣ати, на са̄пеккхада̄не да̄налаккхан̣а̄бха̄вато. ‘‘виссаджджетӣ’’ти етасмин̃ча па̄л̣ипаде кассачи адатва̄ анапеккхата̄йа чхад̣д̣анампи сан̇гахитанти ведитаббам̣. ‘‘анапеккхо датва̄’’ти идан̃ча пат̣иггахан̣авиджаханавидхидассанаттхамева вуттам̣. пат̣иггахан̣е хи виджахите пуна пат̣иггахетва̄ парибхого сайамева ват̣т̣иссати, таббиджаханан̃ча ваттхуно сакасантаката̄паричча̄гена хотӣти, етена ча ваттхумхи аджджхохаран̣а̄пеккха̄йа сати пат̣иггахан̣ависсаджджанам̣ на̄ма висум̣ на лаббхатӣти сиджджхати. итаратха̄ хи ‘‘пат̣иггахан̣е анапеккхова ¶ пат̣иггахан̣ам̣ виссаджджетва̄ пуна пат̣иггахетва̄ бхун̃джатӣ’’ти ваттаббам̣ сийа̄. ‘‘аппат̣иггахитатта̄’’ти имина̄ екасса сантакам̣ ан̃н̃ена пат̣иггахитампи ниссаггийам̣ хотӣти дассети.
еванти ‘‘пуна гахесса̄мӣ’’ти апеккхам̣ акатва̄ суддхачиттена париччаттатам̣ пара̄масати. парибхун̃джантасса ана̄паттидассанаттханти ниссаггийамӯлика̄хи па̄читтийа̄диа̄паттӣхи ана̄паттидассанаттханти адхиппа̄йо. парибхоге ана̄паттидассанаттханти еттха пана ниссат̣т̣хапат̣иладдхасса ка̄йикапарибхога̄дӣсу йа̄ дуккат̣а̄патти вутта̄, та̄йа ана̄паттидассанаттханти адхиппа̄йо. саппиа̄дӣнам̣ пат̣иггахитабха̄во, аттано сантаката̄, сатта̄ха̄тиккамоти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.
бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. вассикаса̄т̣икасиккха̄падаван̣н̣ана̄
628. чатуттхе ¶ джет̣т̣хамӯлапун̣н̣ама̄сийа̄…пе… каран̣аккхеттан̃ча̄ти пат̣хамаддхама̄сампи каран̣аккхеттам̣ вуттам̣. там̣ ‘‘катва̄ нива̄сетабба’’нти имасса пуримаддхама̄се ва̄ паччхимаддхама̄се ва̄ катва̄ паччхимама̄сева нива̄сетаббанти еваматтхам̣ гахетва̄ вуттам̣ нива̄санейева а̄паттийа̄ вуттатта̄ти. йам̣ пана ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘гимха̄нам̣ паччхимо ма̄со парийесанаккхеттам̣, паччхимо аддхама̄со каран̣анива̄санаккхеттампӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. вассикаса̄т̣икасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣, там̣ тасмим̣йева аддхама̄се катва̄ нива̄сетаббанти еваматтхам̣ гахетва̄ вуттам̣. идха вуттанайенева аттхе гахите виродхо наттхи.
‘‘ваттабхеде дуккат̣а’’нти идам̣ вассикаса̄т̣икаадиннапуббе сандха̄йа вуттам̣. тена̄ха ‘‘йе манусса̄’’тиа̄ди. пакатийа̄ вассикаса̄т̣икада̄йака̄ на̄ма сан̇гхам̣ ва̄ атта̄нам̣ ва̄ аппава̄ретва̄ва анусам̣ваччхарам̣ да̄йака̄.
630. ‘‘чха ма̄се париха̄рам̣ лабхатӣ’’ти етена антовассепи йа̄ва васса̄насса паччхимадиваса̄ аката̄ париха̄рам̣ лабхатӣти дӣпитам̣ хоти. екама̄санти хемантасса паччхимупосатхена саха ган̣етва̄ вуттам̣. тасмим̣ упосатхадивасе ¶ ева хи там̣ мӯлачӣварам̣ ка̄таббам̣, итаратха̄ хи ниссаггийато. ека̄хадвӣха̄дивасена…пе… ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча̄ти еттха ека̄ха̄на̄гата̄йа вассӯпана̄йика̄йа ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча двӣха̄на̄гата̄йа…пе… даса̄ха̄на̄гата̄йа вассӯпана̄йика̄йа ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча, антовассе ва̄ ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча̄ти еваматтхо дат̣т̣хаббо. таттха а̄сал̣хӣма̄сасса джун̣хапаккхапун̣н̣амийам̣ ладдха̄, тадахева раджанакаппапарийоса̄нехи нит̣т̣хита̄ ча вассикаса̄т̣ика̄ ‘‘ека̄ха̄на̄гата̄йа вассӯпана̄йика̄йа ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча̄’’ти вуччати. етенева найена джун̣хапаккхасса чхат̣т̣хийам̣ ладдха̄, нит̣т̣хита̄ ча ‘‘даса̄ха̄на̄гата̄йа вассӯпана̄йика̄йа ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча̄’’ти вуччати. йа̄ва пат̣хамакаттикатема̄сипун̣н̣ама̄, та̄ва ладдха̄, нит̣т̣хита̄ ча ‘‘антовассе ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча̄’’ти вуччати. пат̣хамакаттикатема̄сипун̣н̣амито парам̣ ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча йа̄ва чӣварака̄ло на̄тиккамати, та̄ва анадхит̣т̣хахитва̄пи т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо.
еттха ча ‘‘тасмим̣йева антодаса̄хе адхит̣т̣ха̄табба̄’’ти ависесена вуттепи васса̄нато пуббе ека̄хадвӣха̄дивасена ана̄гата̄йа вассӯпана̄йика̄йа ладдха̄ техи дивасехи даса̄хам̣ анатиккамантена ¶ вассӯпана̄йикадивасато пат̣т̣ха̄йа адхит̣т̣ха̄наккхеттам̣ сампатта̄ ева адхит̣т̣ха̄табба̄, тато пана пуббе даса̄ха̄тиккамена нит̣т̣хита̄пи на адхит̣т̣ха̄табба̄ адхит̣т̣ха̄насса акхеттатта̄. та̄диса̄ пана вассӯпана̄йикадивасе ева адхит̣т̣ха̄табба̄, анадхит̣т̣хахато арун̣уггаманена ниссаггийам̣ хоти. йади евам̣ ‘‘даса̄ха̄на̄гата̄йа̄’’ти имина̄ ким̣ пайоджананти че? васса̄нато пуббе ева даса̄хе атикканте нит̣т̣хита̄ вассӯпана̄йикадивасе ева адхит̣т̣ха̄табба̄ти дассанаттхам̣ вуттам̣. тенева̄ха ‘‘даса̄ха̄тиккаме нит̣т̣хита̄ тадахева адхит̣т̣ха̄табба̄’’ти.
даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тиккаметабба̄ти тема̄саббхантаре даса̄хе аппахонте нава̄ха̄на̄гата̄йа каттикатема̄сипун̣н̣ама̄йа саттамито пат̣т̣ха̄йа ладдха̄, нит̣т̣хита̄ ча чӣварака̄лам̣ на̄тиккаметабба̄ти аттхо. татха̄ хи ‘‘ма̄со сесо гимха̄нанти бхиккхуна̄ вассикаса̄т̣икачӣварам̣ парийеситабба’’нти парийесанаккхеттам̣ ватва̄ ‘‘вассикаса̄т̣икам̣ васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄ту’’нти (маха̄ва. 358) вуттатта̄ ката̄йапи аката̄йапи ¶ ма̄саматтам̣ анадхит̣т̣ха̄таббата̄ сиддха̄. йасма̄ ча аката̄ вассикаса̄т̣икасан̇кхйам̣ на гаччхати, акаран̣ан̃ча кеначи векаллена, на ана̄дарена, тасма̄ ча̄тума̄сам̣ акататта̄ ева париха̄рам̣ лабхати, ката̄ пана адхит̣т̣ха̄наккхетте, аката̄ ча чӣварака̄ле даса̄хапарамасиккха̄паденева париха̄рам̣ лабхатӣти айаматтхо лаббхати. касма̄ти аттано матийа̄ ка̄ран̣апуччха̄. тасма̄ти васса̄нейева вассикаса̄т̣ика̄йа адхит̣т̣ха̄таббата̄вачанато. ‘‘тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄ту’’нти суттам̣ панеттха сесачӣвара̄нам̣ евам̣ ка̄ланийама̄бха̄вам̣ са̄дхетум̣ уддхат̣ам̣. на хи тенеттха ан̃н̃ам̣ пайоджанам̣ аттхи.
када̄ адхит̣т̣ха̄табба̄тиа̄дикурундивачанена̄пи ‘‘йада̄ ва̄ тада̄ ва̄ адхит̣т̣ха̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ пат̣иккхипитва̄ даса̄хаббхантаре ева ката̄йа адхит̣т̣ха̄таббатам̣ дассети.
па̄л̣ийам̣ аччхинначӣварасса̄тиа̄дӣсу аччхиннасесачӣварасса нат̣т̣хасесачӣварасса. етесан̃хи асамайе парийесананива̄сана̄паттийа̄ ева ана̄патти вутта̄. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘аччхинначӣварасса ва̄ нат̣т̣хачӣварасса ва̄ аниваттхам̣ чора̄ харантӣти евам̣ а̄пада̄су ва̄ нива̄сайато умматтака̄дӣнан̃ча ана̄паттӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. вассикаса̄т̣икасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣, идха пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ айам̣ ниссаггийа̄ ана̄патти па̄л̣ито сайамева сиджджхатӣти имам̣ адассетва̄ асиджджхама̄нам̣ наггасса нха̄йато дуккат̣а̄паттийа̄ ева ана̄паттим̣ дассетум̣ ‘‘аччхинначӣварасса̄’’тиа̄ди вуттанти гахетаббам̣. на хи еса̄ ана̄патти авутте сиджджхатӣти. вассикаса̄т̣ика̄йа аттуддесиката̄, асамайе парийесаната̄, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄ни ¶ та̄ва парийесана̄паттийа̄ тӣн̣и ан̇га̄ни. нива̄сана̄паттийа̄ пана сачӣварата̄, а̄пада̄бха̄во, вассикаса̄т̣ика̄йа сакабха̄во, асамайе нива̄сананти чатта̄ри ан̇га̄ни.
вассикаса̄т̣икасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. чӣварааччхинданасиккха̄падаван̣н̣ана̄
631. пан̃чаме ¶ йампи…пе… аччхиндӣти еттха йам̣ те ахам̣ чӣварам̣ ада̄сим̣, там̣ ‘‘майа̄ саддхим̣ паккамиссатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа ада̄сим̣, на ан̃н̃атха̄ти купито аччхиндӣти евам̣ аджджха̄харитва̄ йоджетаббам̣.
633. екам̣ дуккат̣анти йади а̄н̣атто авассам̣ аччхиндати, а̄н̣аттиккхан̣е па̄читтийамева. йади на аччхиндати, тада̄ ева дуккат̣анти дат̣т̣хаббам̣. екава̄ча̄йа самбахула̄ а̄паттийоти йади а̄н̣атто анантара̄йена аччхиндати, а̄н̣аттиккхан̣ейева ваттхуган̣ана̄йа па̄читтийаа̄паттийо пайогакаран̣аккхан̣ейева а̄паттийа̄ а̄паджджитаббато, чӣварам̣ пана аччхиннейева ниссаггийам̣ хоти. йади со на аччхиндати, а̄н̣аттиккхан̣е екамева дуккат̣анти дат̣т̣хаббам̣. евам̣ ан̃н̃аттха̄пи ӣдисесу найо н̃а̄таббо.
635. упаджджхам̣ ган̣хиссатӣти са̄ман̣ерасса да̄нам̣ дӣпети, тена ча са̄ман̣ерака̄ле датва̄ упасампаннака̄ле аччхиндатопи па̄читтийам̣ дӣпети. ‘‘бхиккхусса са̄мам̣ чӣварам̣ датва̄’’ти идам̣ уккат̣т̣хавасена вуттам̣. а̄хара̄петум̣ пана ват̣т̣атӣти камме акате бхатисадисатта̄ вуттам̣. викаппанупагапаччхимачӣварата̄, са̄мам̣ динната̄, сакасан̃н̃ита̄, упасампанната̄, кодхавасена аччхинданам̣ ва̄ аччхинда̄панам̣ ва̄ти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни.
чӣварааччхинданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. суттавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄
636. чхат̣т̣хе вӣтавӣтат̣т̣ха̄нам̣ йасмим̣ чатурассада̄румхи паливет̣хенти, тасса турӣти на̄мам̣. ва̄йанта̄ ¶ тирийам̣ суттам̣ павесетва̄ йена а̄кот̣ента̄ ваттхе гханабха̄вам̣ а̄па̄денти, там̣ ‘‘вема’’нти вуччати.
‘‘итарасмим̣ татхева дуккат̣а’’нти имина̄ ва̄йитум̣ а̄раддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа йатха̄вуттапариччхеданит̣т̣хитейева дуккат̣ампи хоти, на тато пуббе ва̄йанапайогесӯти дассети.
танте ¶ т̣хитам̣йева адхит̣т̣ха̄таббанти еттха екава̄рам̣ адхит̣т̣хите паччха̄ вӣтам̣ адхит̣т̣хитагатикамева хоти, пуна адхит̣т̣ха̄накиччам̣ наттхи. саче пана антарантара̄ даса̄ т̣хапетва̄ висум̣ висум̣ сапариччхедам̣ вӣтам̣ хоти, паччекам̣ адхит̣т̣ха̄таббамева̄ти дат̣т̣хаббам̣. еттха ча каппийасуттам̣ гахетва̄ ан̃н̃а̄такааппава̄ритена̄пи акаппийатантава̄йена ‘‘суттаматтхи, ва̄йанто наттхӣ’’тиа̄дипарийа̄йамукхена ва̄йа̄пентасса ана̄патти. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. суттавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘ва̄йа̄пеййа̄’’ти падасса ‘‘чӣварам̣ ме, а̄вусо, ва̄йатха̄ти акаппийавин̃н̃аттийа̄ ва̄йа̄пеййа̄’’ти аттхо вутто, евам̣ ваданто акаппийатантава̄йена ва̄йа̄пети на̄ма, на̄н̃н̃атха̄.
640. ана̄патти чӣварам̣ сиббетунтиа̄дӣсу имина̄ сиккха̄паденева ана̄патти, акатавин̃н̃аттипаччайа̄ пана дуккат̣амева̄ти ваданти. акаппийасуттата̄, аттуддесиката̄, акаппийатантава̄йена акаппийавин̃н̃аттийа̄ ва̄йа̄пананти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.
суттавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. маха̄песака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
642. саттаме ‘‘кин̃чиматтам̣ анупададжджеййа̄’’ти идам̣ пайогабхедадассанам̣, да̄нам̣ панеттха ан̇гам̣ на хоти. тенева тасса вибхан̇ге ‘‘антамасо дхаммампи бхан̣атӣ’’ти вуттам̣. сесаметтха утта̄намева. ан̃н̃а̄такааппава̄рита̄нам̣ тантава̄йе упасан̇камитва̄ викаппама̄паджджаната̄, чӣварасса аттуддесиката̄, тасса вачанена суттавад̣д̣ханам̣, чӣварапат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
маха̄песака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. аччекачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄
646. ат̣т̣хаме ¶ ¶ чхат̣т̣хийам̣ уппанначӣварасса ека̄дасама̄рун̣о чӣварака̄ле ут̣т̣ха̄тӣти а̄ха ‘‘чхат̣т̣хито пат̣т̣ха̄йа̄’’тиа̄ди, тена ча ‘‘даса̄ха̄на̄гата’’нти вуттатта̄ пан̃чамито пат̣т̣ха̄йа пун̣н̣амито пуббе дасасу арун̣есу ут̣т̣хитесупи чӣварам̣ ниссаггийам̣ на хоти. пун̣н̣амийа̄ саха ека̄даса диваса̄ лаббхантӣти еттакамева имина̄ сиккха̄падена ладдхам̣, чхат̣т̣хито пат̣т̣ха̄йа уппаннам̣ саббачӣварам̣ пат̣хамакатхинасиккха̄падавасенева йа̄ва чӣварака̄лам̣ ниссаггийам̣ на хотӣти дассети.
650. ида̄ни пат̣хамакатхина̄дисиккха̄падехи тасса тасса чӣварасса лаббхама̄нам̣ париха̄рам̣ идхева екато сампин̣д̣етва̄ дассенто ‘‘атирекачӣварасса̄’’тиа̄дима̄ха. ‘‘анаттхате катхине ека̄дасадиваса̄дхико ма̄со, аттхате катхине ека̄дасадиваса̄дхика̄ пан̃ча ма̄са̄’’ти айамева па̄т̣хо па̄л̣ийа̄ самети. кечи пана ‘‘дасадиваса̄дхико ма̄со, дасадиваса̄дхика̄ пан̃ча ма̄са̄ти па̄т̣хена бхавитабба’’нти ваданти, там̣ на йуттам̣, ан̃н̃атха̄ ‘‘нава̄ха̄на̄гата’’нти ваттаббато. йам̣ панеттха ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘ка̄ман̃чеса ‘даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄ретабба’нти имина̄ва сиддхо, ат̣т̣хуппаттивасена пана апуббам̣ вийа аттхам̣ дассетва̄ сиккха̄падам̣ т̣хапита’’нти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. аччекачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ликханти, там̣ пама̄даликхитам̣ ‘‘пава̄ран̣ама̄сасса джун̣хапаккхапан̃чамито пат̣т̣ха̄йа уппаннасса чӣварасса нидха̄нака̄ло дассито хотӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. аччекачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттатта̄. имамева ча пама̄даликхитам̣ гахетва̄ бхадантабуддхадатта̄чарийена ча ‘‘париха̄рекама̄сова, даса̄хапарамо мато’’тиа̄ди вуттанти гахетаббам̣.
аччекачӣварасадисе ан̃н̃асминти пуббе адхит̣т̣хите уппаннака̄ла̄ка̄ра̄ди са̄дисена аччекачӣварасадисе ан̃н̃асмим̣ чӣваре аччекачӣварасан̃н̃а̄йа чӣварака̄лам̣ атиккаметӣти аттхо. теневеттха дуккат̣ам̣, ана̄патти ча вутта̄, итаратха̄ тӣсупи падесу па̄читтийассева ваттаббато. аначчекачӣварампи хи чӣварака̄лам̣ атиккамайато па̄читтийамева аччекачӣвараттике вийа̄ти дат̣т̣хаббам̣. викаппанупагапаччхимаппама̄н̣асса аччекачӣварасса аттано сантаката̄ ¶ , даса̄ха̄на̄гата̄йа каттикатема̄сипун̣н̣ама̄йа уппаннабха̄во, анадхит̣т̣хитаавикаппитата̄, чӣварака̄ла̄тиккамоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
аччекачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. са̄сан̇касиккха̄падаван̣н̣ана̄
652-3. наваме ¶ антарантара̄ гхараметтха̄ти антарагхаранти га̄мо вуттоти а̄ха ‘‘антога̄ме’’ти. ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихаратӣ’’ти (вибха. 624) имасса вибхан̇ге ‘‘упасампаджджа’’нти са̄нуса̄рам̣ уддхат̣ам̣. там̣ сандха̄йа̄ха ‘‘упасампаджджантиа̄дӣсу вийа̄’’ти. тасса̄пӣти ‘‘вуттхавасса̄на’’нти вибхан̇гападассапи. вуттхавасса̄нанти ча ниддха̄ран̣е са̄мивачанам̣, етена ча пуримасиккха̄паде анаттхатакатхина̄нам̣ катхинама̄сепи асама̄да̄нача̄ро на лаббхатӣти сиддхам̣ хоти, итаратха̄ сиккха̄падассева нираттхакатта̄ти дат̣т̣хаббам̣.
париккхепа̄рахат̣т̣ха̄натоти еттха га̄мапарийанте т̣хитагхарӯпача̄рато пат̣т̣ха̄йа еко лед̣д̣упа̄то париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма. висуддхимаггепи ‘‘апариккхиттасса пат̣хамалед̣д̣упа̄тато пат̣т̣ха̄йа̄’’ти (висуддхи. 1.31) вуттам̣. танти там̣ пат̣хамасена̄сана̄дим̣. маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ пана виха̄рассапи га̄массева упача̄рам̣ нӣхаритва̄ убхиннам̣ лед̣д̣упа̄та̄нам̣ антара̄ минитаббанти вуттам̣.
‘‘косамбийам̣ ан̃н̃атаро бхиккху гила̄но хотӣ’’ти а̄гататта̄ ‘‘косамбакасаммути анун̃н̃а̄та̄’’ти вуттам̣. ‘‘айан̃ча паччхимадисам̣ гато хотӣ’’ти имина̄ антарагхаре чӣварам̣ никкхипитва̄ тасмим̣ виха̄ре васантасса сакалампи чӣварама̄сам̣ виппаваситум̣ ват̣т̣ати, тато ан̃н̃аттха гаманакичче сати виха̄рато бахи чха̄раттам̣ виппава̄со анун̃н̃а̄тоти дӣпети. тена̄ха ‘‘сена̄санам̣ а̄гантва̄ саттамам̣ арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄пету’’нтиа̄ди. васитва̄ти арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄петва̄. таттхева̄ти тасмин̃н̃ева гатат̣т̣ха̄не. ан̇га̄ни панеттха ат̣т̣хакатха̄йамева вутта̄ни.
са̄сан̇касиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. парин̣атасиккха̄падаван̣н̣ана̄
660. дасаме ¶ ропитама̄лаваччхатоти кеначи нийаметва̄ ропитам̣ сандха̄йа вуттам̣. аночитам̣ мила̄йама̄нам̣ очинитва̄ йаттха каттхачи пӯджетум̣ ват̣т̣ати. т̣хитам̣ дисва̄ти сесакам̣ гахетва̄ т̣хитам̣ дисва̄. йаттха иччхатха, таттха детха̄ти еттха нийаметва̄ ‘‘асукасса дехӣ’’ти вуттепи ¶ досо наттхи ‘‘тумха̄кам̣ ручийа̄’’ти вуттатта̄. сан̇гхе парин̣атабха̄во, там̣ н̃атва̄ аттано парин̣а̄манам̣, пат̣ила̄бхоти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни.
парин̣атасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нит̣т̣хито паттавагго татийо.
ити самантапа̄са̄дика̄йа винайат̣т̣хакатха̄йа вимативиноданийам̣
тим̣сакаван̣н̣ана̄найо нит̣т̣хито.
пат̣хамо бха̄го нит̣т̣хито.