📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
винайа̄лан̇ка̄ра-т̣ӣка̄ (дутийо бха̄го)
27. упаджджха̄йа̄диваттавиниччхайакатха̄
упаджджха̄йаваттакатха̄ван̣ана̄
183. евам̣ ¶ ¶ вассӯпана̄йикавиниччхайам̣ катхетва̄ ида̄ни упаджджха̄йаватта̄диваттакатхам̣ катхетум̣ ‘‘ваттанти еттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ваттетаббам̣ паваттетаббанти ваттам̣, саддхивиха̄рика̄дӣхи упаджджха̄йа̄дӣсу паваттетаббам̣ а̄бхисама̄ча̄рикасӣлам̣. там̣ кативидханти а̄ха ‘‘ваттам̣ на̄метам̣…пе… бахувидха’’нти. ваччакут̣иваттанти еттха ити-саддо а̄дйаттхо. тена саддхивиха̄рикаваттаантева̄сикаваттаанумоданаватта̄ни сан̇гайханти. вуттан̃хи таттха таттха ат̣т̣хакатха̄су ‘‘чуддаса кхандхакаватта̄нӣ’’ти. ваттаккхандхаке (чӯл̣ава. 356) ча па̄л̣ийам̣ а̄гатамева, таттха пана ¶ а̄гантукаваттато пат̣т̣ха̄йа а̄гатам̣, идха упаджджха̄йаваттато. ито ан̃н̃а̄нипи пан̃часаттати секхийаватта̄ни двеасӣти маха̄ватта̄ни ча ваттамева. тесу пана секхийаватта̄ни маха̄вибхан̇ге а̄гата̄ни, маха̄ватта̄ни каммаккхандхакапа̄рива̄сикаккхандхакесу (чӯл̣ава. 75 а̄дайо), тасма̄ идха чуддаса кхандхакаватта̄нийева дассита̄ни. тесу упаджджха̄йаваттам̣ пат̣хамам̣ дассенто ‘‘таттха упаджджха̄йаваттам̣ та̄ва евам̣ ведитабба’’нтйа̄дима̄ха.
таттха ¶ ко упаджджха̄йо, кенат̣т̣хена упаджджха̄йо, катхам̣ гахито упаджджха̄йо, кена ваттитаббам̣ упаджджха̄йаваттам̣, катамам̣ там̣ ваттанти? таттха ко упаджджха̄йоти ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена дасавассена ва̄ атирекадасавассена ва̄ упасампа̄дету’’нтиа̄дивачанато (маха̄ва. 76) бйаттибаласампанно упасампадато пат̣т̣ха̄йа дасавассо ва̄ атирекадасавассо ва̄ бхиккху упаджджха̄йо. кенат̣т̣хена упаджджха̄йоти ваджджа̄ваджджам̣ упаниджджха̄йатӣти упаджджха̄йо, саддхивиха̄рика̄нам̣ кхуддакам̣ ваджджам̣ ва̄ махантам̣ ваджджам̣ ва̄ бхусо чинтетӣти аттхо. катхам̣ гахито хоти упаджджха̄йоти саддхивиха̄рикена екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ ‘‘упаджджха̄йо ме, бханте, хохӣ’’ти тиккхаттум̣ вутте саче упаджджха̄йо ‘‘са̄хӯ’’ти ва̄ ‘‘лахӯ’’ти ва̄ ‘‘опа̄йика’’нти ва̄ ‘‘патирӯпа’’нти ва̄ ‘‘па̄са̄дикена сампа̄дехӣ’’ти ва̄ имесу пан̃часу падесу йасса кассачи падасса васена ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ ка̄йава̄ча̄хи ва̄ ‘‘гахито тайа̄ упаджджха̄йо’’ти упаджджха̄йаггахан̣ам̣ вин̃н̃а̄пети, гахито хоти упаджджха̄йо. таттха са̄хӯти са̄дху. лахӯти агару, субхарата̄ти аттхо. опа̄йиканти упа̄йапат̣исам̣йуттам̣, евам̣ пат̣ипаджджанам̣ ниттхаран̣упа̄йоти аттхо. патирӯпанти са̄мӣчикаммамиданти аттхо. па̄са̄дикена̄ти паса̄да̄вахена ка̄йавачӣпайогена сампа̄дехӣти аттхо.
кена ваттитаббам̣ упаджджха̄йаваттанти гахитаупаджджха̄йена саддхивиха̄рикена ваттитаббам̣. катамам̣ там̣ ваттанти идам̣ а̄гатамева, таттха ка̄лассева ут̣т̣ха̄йа упа̄хана̄ омун̃читва̄ти сачасса паччӯсака̄ле чан̇каманаттха̄йа ва̄ дхотапа̄дапарихаран̣аттха̄йа ва̄ пат̣имукка̄ упа̄хана̄ па̄дагата̄ хонти, та̄ ка̄лассева ут̣т̣ха̄йа ¶ апанетва̄. та̄дисамева мукхадхованодакам̣ да̄таббанти утумпи сарӣрасабха̄ве ча ека̄ка̄ре та̄дисамева да̄таббам̣.
сагун̣ам̣ ¶ катва̄ти уттара̄сан̇гам̣ сан̇гха̄т̣ин̃ча̄ти две чӣвара̄ни екато катва̄ та̄ двепи сан̇гха̄т̣ийо да̄табба̄. саббан̃хи чӣварам̣ сан̇гхат̣итатта̄ сан̇гха̄т̣ӣти вуччати. тена вуттам̣ ‘‘сан̇гха̄т̣ийо да̄табба̄’’ти. падавӣтиха̄рехӣти еттха падам̣ вӣтихарати еттха̄ти падавӣтиха̄ро, падавӣтиха̄рат̣т̣ха̄нам̣. дутавиламбитам̣ акатва̄ самагаманена двиннам̣ пада̄нам̣ антаре мут̣т̣хиратанаматтам̣. пада̄нам̣ ва̄ вӣтихаран̣ам̣ абхимукхам̣ харитва̄ никкхепо падавӣтиха̄роти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. на упаджджха̄йасса бхан̣ама̄насса антарантара̄ катха̄ опа̄тетабба̄ти антарагхаре ва̄ ан̃н̃атра ва̄ бхан̣ама̄насса анит̣т̣хите тасса вачане ан̃н̃а̄ катха̄ на самут̣т̣ха̄петабба̄. ито пат̣т̣ха̄йа̄ти ‘‘на упаджджха̄йасса бхан̣ама̄насса̄’’ти еттха на-ка̄рато пат̣т̣ха̄йа. тена на̄тидӯретиа̄дӣсу на-ка̄рапат̣исиддхесу а̄патти наттхӣти дассети. саббаттха дуккат̣а̄паттӣти а̄пада̄умматтакхиттачиттаведана̄т̣т̣ата̄дӣхи вина̄ пан̣н̣аттим̣ аджа̄нитва̄пи вадантасса гила̄насса ча дуккат̣амева. а̄пада̄су хи антарантара̄ катха̄ ваттум̣ ват̣т̣ати, еваман̃н̃есу на-ка̄рапат̣исиддхесу ӣдисесу, итаресу пана гила̄нопи на муччати. саббаттха дуккат̣а̄патти ведитабба̄ти ‘‘ӣдисесу гила̄нопи на муччатӣ’’ти дассанаттхам̣ вуттам̣. ан̃н̃ампи хи йатха̄вуттам̣ упаджджха̄йаваттам̣ ана̄дарийена акаронтасса агила̄насса ваттабхеде саббаттха дуккат̣амева, тенева ваккхати ‘‘агила̄нена хи саддхивиха̄рикена сат̣т̣хивассенапи саббам̣ упаджджха̄йаваттам̣ ка̄таббам̣, ана̄дарийена акаронтасса ваттабхеде дуккат̣ам̣. на-ка̄рапат̣исам̣йуттесу пана падесу гила̄нассапи пат̣иккхиттакирийам̣ каронтасса дуккат̣амева̄’’ти. а̄паттиса̄манта̄ бхан̣ама̄ноти падасодхамма(па̄чи. 44 а̄дайо)-дут̣т̣хулла̄дивасена ¶ (па̄ра̄. 283) а̄паттийа̄ а̄саннава̄чам̣ бхан̣ама̄но. а̄паттийа̄ а̄саннава̄чанти ча а̄паттиджанакамева вачанам̣ сандха̄йа вадати. йа̄йа хи ва̄ча̄йа а̄паттим̣ а̄паджджати, са̄ ва̄ча̄ а̄паттийа̄ а̄санна̄ти вуччати.
чӣварена паттам̣ вет̣хетва̄ти еттха ‘‘уттара̄сан̇гасса екена кан̣н̣ена вет̣хетва̄’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. хет̣т̣ха̄пӣт̣хам̣ ва̄ пара̄маситва̄ти идам̣ пуббе таттха т̣хапитапатта̄дина̄ асан̇гхат̣т̣анаттха̄йа вуттам̣. чаккхуна̄ олокетва̄пи ан̃н̃есам̣ абха̄вам̣ н̃атва̄пи т̣хапетум̣ ват̣т̣ати ева. чатуран̇гулам̣ кан̣н̣ам̣ усса̄ретва̄ти кан̣н̣ам̣ чатуран̇гулаппама̄н̣ам̣ атирекам̣ катва̄ евам̣ чӣварам̣ сан̇гхаритаббам̣. обхоге ка̄йабандханам̣ ка̄таббанти ка̄йабандханам̣ сан̇гхаритва̄ чӣварабхоге паккхипитва̄ т̣хапетаббам̣. саче пин̣д̣апа̄то хотӣти еттха йо га̄мейева ва̄ антарагхаре ва̄ пат̣иккамане ва̄ бхун̃джитва̄ а̄гаччхати, пин̣д̣ам̣ ва̄ на лабхати, тасса пин̣д̣апа̄то на хоти, га̄ме абхуттасса пана ладдхабхиккхасса ¶ ва̄ хоти, тасма̄ ‘‘саче пин̣д̣апа̄то хотӣ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха га̄мети га̄мапарийа̄панне та̄дисе кисмин̃чи падесе. антарагхарети антогехе. пат̣иккаманети а̄санаса̄ла̄йам̣. сачепи тасса на хоти, бхун̃джитука̄мо ча хоти, удакам̣ датва̄ аттана̄ ладдхатопи пин̣д̣апа̄то упанетаббо. тиккхаттум̣ па̄нӣйена пуччхитабботи самбандхо, а̄димхи маджджхе антети евам̣ тиккхаттум̣ пуччхитабботи аттхо. упакат̣т̣хоти а̄санно. дхотава̄лика̄йа̄ти удакена гатат̣т̣ха̄не нираджа̄йа парисуддхава̄лика̄йа.
ниддхӯмети джанта̄гхаре джалама̄нааггидхӯмарахите. джанта̄гхаран̃хи на̄ма химапа̄табахукесу десесу таппаччайарогапӣл̣а̄динива̄ран̣аттхам̣ сарӣраседата̄панат̣т̣ха̄нам̣. таттха кира андхака̄рапат̣иччханната̄йа ¶ бахӯпи екато пависитва̄ чӣварам̣ никкхипитва̄ аггита̄папариха̄ра̄йа маттика̄йа мукхам̣ лимпитва̄ сарӣрам̣ йа̄вадаттхам̣ седетва̄ чун̣н̣а̄дӣхи уббат̣т̣етва̄ наха̄йанти. тенева па̄л̣ийам̣ (маха̄ва. 66) ‘‘чун̣н̣ам̣ саннетабба’’нтиа̄ди вуттам̣. саче уссахатӣти саче пахоти. вуттамеваттхам̣ вибха̄вети ‘‘кеначи гелан̃н̃ена анабхибхӯто хотӣ’’ти. апат̣игхам̣сантена̄ти бхӯмийам̣ апат̣игхам̣сантена. кава̄т̣апӣт̣ханти кава̄т̣апӣт̣хан̃ча пит̣т̣хасан̇гха̄тан̃ча аччхупантена. санта̄наканти йам̣ кин̃чи кӣт̣акула̄вакамаккат̣акасутта̄ди. уллока̄ пат̣хамам̣ оха̄ретаббанти уллокато пат̣хамам̣ уллокам̣ а̄дим̣ катва̄ авахаритаббанти аттхо. уллоканти ча уддхам̣ олоканат̣т̣ха̄нам̣, упарибха̄ганти аттхо. а̄локасандхикан̣н̣абха̄га̄ти а̄локасандхибха̄га̄ ча кан̣н̣абха̄га̄ ча, аббхантараба̄хирава̄тапа̄накава̄т̣ака̄ни ча габбхасса ча чатта̄ро кон̣а̄ саммаджджитабба̄ти аттхо.
ан̃н̃аттха нетабботи йаттха виха̄рато са̄сане анабхирати уппанна̄, тато ан̃н̃аттха калйа̄н̣амитта̄дисампаттийуттат̣т̣ха̄не нетаббо. на ча аччхинне тхеве паккамитаббанти раджитачӣварато йа̄ва аппаматтакампи раджанам̣ гал̣ати, на та̄ва паккамитаббам̣. на упаджджха̄йам̣ ана̄пуччха̄ екаччасса патто да̄табботиа̄ди саббам̣ упаджджха̄йасса висабха̄гапуггала̄нам̣ васена катхитам̣. еттха ча висабха̄гапуггала̄нанти ладжджино ва̄ аладжджино ва̄ упаджджха̄йасса авад̣д̣хика̄ме сандха̄йа вуттам̣. саче пана упаджджха̄йо аладжджӣ ова̄дампи на ган̣ха̄ти, ладжджино ча етасса висабха̄га̄ хонти, таттха упаджджха̄йам̣ виха̄йа ладжджӣхева саддхим̣ а̄миса̄дипарибхого ка̄таббо. упаджджха̄йа̄дибха̄во хеттха наппама̄н̣анти дат̣т̣хаббам̣. паривен̣ам̣ гантва̄ти упаджджха̄йасса паривен̣ам̣ гантва̄. суса̄нанти ¶ идам̣ упалаккхан̣ам̣. упача̄расӣмато ¶ бахи гантука̄мена ана̄пуччха̄ гантум̣ на ват̣т̣ати. вут̣т̣ха̄намасса а̄гаметаббанти гелан̃н̃ато вут̣т̣ха̄нам̣ асса а̄гаметаббам̣.
упаджджха̄йаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
а̄чарийаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
184. а̄чарийаваттакатха̄йам̣ ко а̄чарийо, кенат̣т̣хена а̄чарийо, кативидхо а̄чарийо, катхам̣ гахито а̄чарийо, кена ваттитаббам̣ а̄чарийаваттам̣, катамам̣ там̣ ваттанти? таттха ко а̄чарийоти ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дасавассам̣ нисса̄йа ваттхум̣ дасавассена ниссайам̣ да̄ту’’нтиа̄дивачанато (маха̄ва. 77) бйаттибаласампанно дасавассо ва̄ атирекадасавассо ва̄ бхиккху а̄чарийо. кенат̣т̣хена а̄чарийоти антева̄сикена а̄бхусо чаритабботи а̄чарийо, упат̣т̣ха̄табботи аттхо. кативидхо а̄чарийоти ниссайа̄чарийапаббаджджа̄чарийаупасампада̄чарийадхамма̄чарийавасена чатуббидхо. таттха ниссайам̣ гахетва̄ там̣ нисса̄йа ваттхаббо ниссайа̄чарийо. паббаджитака̄ле сиккхитаббасиккха̄пако паббаджджа̄чарийо. упасампадака̄ле каммава̄ча̄нусса̄вако упасампада̄чарийо. буддхавачанасиккха̄пако дхамма̄чарийо на̄ма. катхам̣ гахито хоти а̄чарийоти антева̄сикена екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ ‘‘а̄чарийо ме, бханте, хохи, а̄йасмато нисса̄йа ваччха̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ вутте а̄чарийо ‘‘са̄хӯ’’ти ва̄ ‘‘лахӯ’’ти ва̄ ‘‘опа̄йика’’нти ва̄ ‘‘патирӯпа’’нти ва̄ ‘‘па̄са̄дикена сампа̄дехӣ’’ти ва̄ ка̄йена вин̃н̃а̄пети ¶ , ва̄ча̄йа вин̃н̃а̄пети, ка̄йава̄ча̄хи вин̃н̃а̄пети, гахито хоти а̄чарийо.
кена ваттитаббам̣ а̄чарийаваттанти антева̄сикена ваттитаббам̣ а̄чарийаваттам̣. бйаттена бхиккхуна̄ пан̃ча васса̄ни нисса̄йа ваттхаббам̣, абйаттена йа̄ваджӣвам̣. еттха сача̄йам̣ бхиккху вуд̣д̣хатарам̣ а̄чарийам̣ на лабхати, упасампада̄йа сат̣т̣хивассо ва̄ саттативассо ва̄ хоти, навакатарассапи бйаттасса сантике уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ ‘‘а̄чарийо ме, а̄вусо, хохи, а̄йасмато нисса̄йа ваччха̄мӣ’’ти евам̣ тиккхаттум̣ ватва̄ ниссайо гахетаббо. га̄маппавесанам̣ а̄пуччхантенапи уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ ‘‘га̄маппавесанам̣ а̄пуччха̄ми ¶ а̄чарийа̄’’ти ваттаббам̣. еса найо саббаа̄пуччханесу. катамам̣ там̣ ваттанти еттха упаджджха̄йаваттато ан̃н̃ам̣ наттхӣти а̄ха ‘‘идамева ча…пе… а̄чарийаваттанти вуччатӣ’’ти. нану упаджджха̄чарийа̄ бхиннападаттха̄, атха касма̄ идамева ‘‘а̄чарийаватта’’нти вуччатӣти а̄ха ‘‘а̄чарийасса каттаббатта̄’’ти. йатха̄ екопи бхиккху ма̄тубха̄та̄бхӯтатта̄ ‘‘ма̄туло’’ти ча дхамме сиккха̄пакатта̄ ‘‘а̄чарийо’’ти ча вуччати, евам̣ екамева ваттам̣ упаджджха̄йасса каттаббатта̄ ‘‘упаджджха̄йаватта’’нти ча а̄чарийасса каттаббатта̄ ‘‘а̄чарийаватта’’нти ча вуччатӣти адхиппа̄йо. евам̣ сантепи на̄ме бхинне аттхо бхинно сийа̄ти а̄ха ‘‘на̄маматтамева хеттха на̄на’’нти. йатха̄ ‘‘индо сакко’’тиа̄дӣсу на̄маматтамева бхиннам̣, на аттхо, еваметтха̄пӣти дат̣т̣хабботи.
ида̄ни тасмим̣ ватте саддхивиха̄рикаантева̄сика̄нам̣ васена лаббхама̄нам̣ кан̃чи висесам̣ дассенто ‘‘таттха йа̄ва чӣварараджана’’нтйа̄дима̄ха. тато упаджджха̄йа̄чарийа̄нам̣ васена висесам̣ дассетум̣ ‘‘упаджджха̄йе’’тйа̄дима̄ха. тесу ваттам̣ са̄дийантесу а̄патти, аса̄дийантесу ана̄патти, тесу аджа̄нантесу ¶ , екасса бха̄ракаран̣епи ана̄паттӣти айаметтха пин̣д̣аттхо. ида̄ни антева̄сикависесавасена лаббхама̄нависесам̣ дассетума̄ха ‘‘еттха ча̄’’тиа̄ди.
а̄чарийаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
саддхивиха̄рикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
саддхивиха̄рикаватте ко саддхивиха̄рико, кенат̣т̣хена саддхивиха̄рико, кена ваттитаббам̣ саддхивиха̄рикаваттам̣, катамам̣ там̣ ваттанти? таттха ко саддхивиха̄рикоти упасампанно ва̄ хоту са̄ман̣еро ва̄, йо упаджджхам̣ ган̣ха̄ти, со саддхивиха̄рико на̄ма. кенат̣т̣хена саддхивиха̄рикоти упаджджха̄йена саддхим̣ виха̄ро етасса аттхӣти саддхивиха̄рикоти аттхена. кена ваттитаббам̣ саддхивиха̄рикаваттанти упаджджха̄йена ваттитаббам̣. тена вуттам̣ ваттаккхандхаке (маха̄ва. 378) ‘‘тена хи, бхиккхаве, упаджджха̄йа̄нам̣ саддхивиха̄рикесу ваттам̣ пан̃н̃апесса̄ми, йатха̄ упаджджха̄йехи саддхивиха̄рикесу ваттитабба’’нти. катамам̣ там̣ ваттанти ида̄ни пакаран̣а̄гатам̣. имасмим̣ пана пакаран̣е ¶ сан̇кхепаручитта̄, а̄чарийасаддхивиха̄рикаантева̄сикаватта̄нан̃ча сама̄натта̄ двепи екато вутта̄, татха̄пи ваттаккхандхаке висум̣ висум̣ а̄гататта̄ висум̣ висум̣йева катхайа̄ма.
сан̇гахетаббо ануггахетабботи уддеса̄дӣхисса сан̇гахо ча ануггахо ча ка̄таббо. таттха уддесоти па̄л̣ивачанам̣. парипуччха̄ти па̄л̣ийа̄ аттхаван̣н̣ана̄. ова̄доти анотин̣н̣е ваттхусмим̣ ‘‘идам̣ карохи, идам̣ ма̄ кариттха̄’’ти вачанам̣. ануса̄санӣти отин̣н̣е ваттхусмим̣. апича отин̣н̣е ва̄ анотин̣н̣е ва̄ пат̣хамам̣ вачанам̣ ова̄до, пунаппунам̣ вачанам̣ ануса̄санӣти ¶ дат̣т̣хаббам̣. саче упаджджха̄йасса патто хотӣти саче атирекапатто хоти. еса найо саббаттха. париккха̄роти ан̃н̃опи саман̣апариккха̄ро. идха уссуккам̣ на̄ма дхаммийена найена уппаджджама̄наупа̄йапарийесанам̣. ито парам̣ дантакат̣т̣хада̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ а̄чаманакумбхийа̄ удакасин̃чанапарийоса̄нам̣ ваттам̣ гила̄нассева саддхивиха̄рикасса ка̄таббам̣. анабхиративӯпака̄сана̄ди пана агила̄нассапи каттаббамева. чӣварам̣ раджантена̄ти ‘‘евам̣ раджеййа̄сӣ’’ти упаджджха̄йато упа̄йам̣ сутва̄ раджантена. сесам̣ вуттанайенева ведитаббам̣. сан̇гахетаббо ануггахетабботиа̄дӣсу ана̄дарийам̣ пат̣ичча дхамма̄мисехи асан̇ган̣ханта̄нам̣ а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ дуккат̣ам̣ ваттабхедатта̄. тенева парива̄репи (пари. 322) ‘‘на денто а̄паджджатӣ’’ти вуттам̣. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
саддхивиха̄рикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
антева̄сикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
антева̄сикаватте ко антева̄сико, кенат̣т̣хена антева̄сико, кативидха̄ антева̄сика̄, кена ваттитаббам̣ антева̄сикаваттам̣, катамам̣ там̣ ваттанти? таттха ко антева̄сикоти упасампанно ва̄ хоту са̄ман̣еро ва̄, йо а̄чарийасса сантике ниссайам̣ ган̣ха̄ти, йо ва̄ а̄чарийасса ова̄дам̣ гахетва̄ паббаджати, йо ва̄ тена̄нусса̄вито хутва̄ упасампаджджати, йо ва̄ тасса сантике дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти, со саббо антева̄сикоти ведитаббо. таттха пат̣хамо ниссайантева̄сико на̄ма, дутийо ¶ паббаджджантева̄сико на̄ма, татийо упасампадантева̄сико на̄ма, чатуттхо дхаммантева̄сико на̄ма. ан̃н̃аттха пана сиппантева̄сикопи а̄гато, со идха на̄дхиппето ¶ . кенат̣т̣хена антева̄сикоти анте васатӣти антева̄сико алуттасама̄савасена. кативидха̄ антева̄сика̄ти йатха̄вуттанайена чатуббидха̄ антева̄сика̄.
кена ваттитаббам̣ антева̄сикаваттанти чатуббидхехи а̄чарийехи антева̄сикесу ваттитаббам̣. йатха̄ха ваттаккхандхаке (чӯл̣ава. 382) ‘‘тена хи, бхиккхаве, а̄чарийа̄нам̣ антева̄сикесу ваттам̣ пан̃н̃апесса̄ми, йатха̄ а̄чарийехи антева̄сикесу ваттитабба’’нти. катамам̣ там̣ ваттанти йам̣ бхагавата̄ ваттаккхандхаке вуттам̣, идха ча сан̇кхепена дасситам̣, там̣ ваттанти. идха пана аттхо саддхивиха̄рикаватте вуттанайенева ведитаббо. айам̣ пана висесо – етесу паббаджджантева̄сико ча упасампадантева̄сико ча а̄чарийасса йа̄ваджӣвам̣ бха̄ро, ниссайантева̄сико ча дхаммантева̄сико ча йа̄ва самӣпе васанти, та̄вадева, тасма̄ а̄чарийехипи тесу самма̄ ваттитаббам̣. а̄чарийантева̄сикесу хи йо йо на самма̄ ваттати, тасса тасса а̄патти ведитабба̄.
антева̄сикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
а̄гантукаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
185. а̄гантукаватте а̄гаччхатӣти а̄гантуко, тена ваттитаббанти а̄гантукаваттам̣. ‘‘ида̄ни а̄ра̄мам̣ пависисса̄мӣ’’ти имина̄ упача̄расӣма̄самӣпам̣ дассети, тасма̄ упача̄расӣма̄самӣпам̣ патва̄ упа̄хана̄омун̃чана̄ди саббам̣ ка̄таббам̣. гахетва̄ти ¶ упа̄ханадан̣д̣акена гахетва̄. упа̄ханапун̃чханачол̣акам̣ пуччхитва̄ упа̄хана̄ пун̃чхитабба̄ти ‘‘катарасмим̣ т̣ха̄не упа̄ханапун̃чханачол̣ака’’нти а̄ва̄сике бхиккхӯ пуччхитва̄. паттхаритаббанти суккха̄панаттха̄йа а̄тапе паттхаритаббам̣. саче навако хоти, абхива̄да̄петабботи тасса вассе пуччхите йади дахаро хоти, сайамева вандиссати, тада̄ имина̄ ванда̄пито хоти. ниллокетабботи олокетаббо. бахи т̣хитена̄ти бахи никкхамантасса ахино ва̄ амануссасса ва̄ маггам̣ т̣хатва̄ т̣хитена ниллокетаббо. сесам̣ пуббе вуттанайенева ведитаббам̣.
а̄гантукаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
а̄ва̄сикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
186. а̄ва̄сикаватте ¶ а̄васатӣти а̄ва̄сико, тена ваттитаббанти а̄ва̄сикаваттам̣. таттха а̄ва̄сикена бхиккхуна̄ а̄гантукам̣ бхиккхум̣ вуд̣д̣хатарам̣ дисва̄ а̄санам̣ пан̃н̃апетаббантиа̄ди па̄л̣ийам̣ (чӯл̣ава. 359) а̄гатан̃ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатан̃ча (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 359) гахетаббам̣, гахетва̄ вуттатта̄ па̄кат̣амева, упа̄ханапун̃чханам̣ пана аттано ручивасена ка̄таббам̣. тенева хеттха ‘‘саче уссахатӣ’’ти вуттам̣, тасма̄ упа̄хана̄ апун̃чхантассапи ана̄патти. сена̄санам̣ пан̃н̃апетаббанти еттха ‘‘каттха майхам̣ сена̄санам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти пуччхитена сена̄санам̣ пан̃н̃апетаббам̣, ‘‘етам̣ сена̄санам̣ тумха̄кам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти евам̣ а̄чиккхитаббанти аттхо. паппхот̣етва̄ паттхаритум̣ пана ват̣т̣атийева. етена ман̃чапӣт̣ха̄дим̣ паппхот̣етва̄ паттхаритва̄ упари паччаттхаран̣ам̣ датва̄ да̄нампи сена̄санапан̃н̃а̄панамева̄ти дассети. маха̄а̄ва̄сепи аттано ¶ сантикам̣ сампаттасса а̄гантукасса ваттам̣ ака̄тум̣ на лаббхати. сесам̣ пуримасадисамева.
а̄ва̄сикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
гамикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
187. гамикаватте гантум̣ бхабботи гамико, тена ваттитаббанти гамикаваттам̣. татра̄йам̣ анутта̄нападаван̣н̣ана̄ – да̄рубхан̣д̣анти сена̄санаккхандхаке (чӯл̣ава. 322) вуттам̣ ман̃чапӣт̣ха̄ди. маттика̄бхан̣д̣ампи раджанабха̄джана̄ди саббам̣ таттха вуттаппабхедамева. там̣ саббам̣ аггиса̄ла̄йам̣ ва̄ ан̃н̃атарасмим̣ ва̄ гуттат̣т̣ха̄не пат̣иса̄метва̄ гантаббам̣, ановассаке паббха̄репи т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. сена̄санам̣ а̄пуччхитва̄ паккамитаббанти еттха йам̣ па̄са̄н̣апит̣т̣хийам̣ ва̄ па̄са̄н̣аттхамбхесу ва̄ катасена̄санам̣, йаттха упачика̄ на̄роханти, там̣ ана̄пуччхантассапи ана̄патти. чатӯсу па̄са̄н̣есӯтиа̄ди упачика̄нам̣ уппаттит̣т̣ха̄не пан̣н̣аса̄ла̄дисена̄сане каттабба̄ка̄радассанаттхам̣ вуттам̣. аппева на̄ма ан̇га̄нипи сесеййунти айам̣ аджджхока̄се т̣хапитамхи а̄нисам̣со. овассакагехе пана тин̣есу ча маттика̄пин̣д̣есу ча упари патантесу ман̃чапӣт̣ха̄нам̣ ан̇га̄нипи винассанти.
гамикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
бхаттаггаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
188. ваттаккхандхаке ¶ имасмим̣ т̣ха̄не анумоданаваттам̣ а̄гатам̣, тато бхаттаггаваттам̣. са̄раттхадӣпанийан̃ча (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.373-374) ‘‘имасмим̣ ваттаккхандхаке ¶ (чӯл̣ава. 356) а̄гата̄ни а̄гантука̄ва̄сикагамийа̄нумоданабхаттаггапин̣д̣ача̄рика̄ран̃н̃икасена̄санаджанта̄гхараваччакут̣иупаджджха̄йа̄чарийасаддхивиха̄рикаантева̄сикаватта̄ни чуддаса маха̄ватта̄ни на̄ма̄’’ти ануккамо вутто, идха пана винайасан̇гахаппакаран̣е гамикаваттато бхаттаггаваттам̣ а̄гатам̣, анумоданаваттам̣ пана висум̣ аватва̄ бхаттаггаваттейева антогадхам̣ катва̄ паччха̄ вуттам̣ бхаттаггам̣ гантва̄ бхатте бхуттейева анумодана̄каран̣ато, па̄л̣ийан̃ча ан̃н̃есу ваттесу вийа ‘‘тена хи, бхиккхаве, бхиккхуна̄ анумоданаваттам̣ пан̃н̃а̄песса̄мӣ’’ти висум̣ ваттабха̄вена ана̄гататта̄ бхаттаггаваттейева антогадханти а̄чарийасса адхиппа̄йо сийа̄. имасса ча винайа̄лан̇ка̄рапакаран̣асса тасса̄ ван̣н̣ана̄бхӯтатта̄ сам̣ван̣н̣етаббаккаменева сам̣ван̣н̣анам̣ катхайисса̄ма.
бхун̃джитаббанти бхаттам̣. аджати гаччхати паваттати еттха̄ти аггам̣. ‘‘а̄дикот̣т̣ха̄сакот̣ӣсу, пуратоггам̣ варе тӣсӯ’’ти абхидха̄наппадӣпика̄йам̣ а̄гатепи ‘‘ра̄джагганти ра̄джа̄рахам̣, сала̄кагганти сала̄каггахан̣ат̣т̣ха̄на’’нтиа̄дӣсу ан̃н̃аттхесупи паваттанато бхаттасса аггам̣ бхаттаггам̣, бхаттапаривисанат̣т̣ха̄нам̣, бхаттагге ваттитаббам̣ ваттам̣ бхаттаггаваттанти виггахо. таттха а̄ра̄ме ка̄ло а̄рочито хотӣти ‘‘ка̄ло бханте, нит̣т̣хитам̣ бхатта’’нти а̄рочито хоти. тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄дентена̄ти две джа̄н̣уман̣д̣ала̄ни на̄бхиман̣д̣алан̃ча пат̣иччха̄дентена. париман̣д̣алам̣ нива̄сетва̄ти самантато ман̣д̣алам̣ нива̄сетва̄. уддхам̣ на̄бхиман̣д̣алам̣, адхо джа̄н̣уман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄дентена джа̄н̣уман̣д̣аласса хет̣т̣ха̄ джан̇гхат̣т̣хито пат̣т̣ха̄йа ат̣т̣хан̇гуламаттам̣ нива̄санам̣ ота̄ретва̄ нива̄сетаббам̣, тато парам̣ ота̄рентасса дуккат̣анти вуттам̣, йатха̄нисиннасса джа̄н̣уман̣д̣алато хет̣т̣ха̄ чатуран̇гуламаттам̣ пат̣иччханнам̣ хотӣти маха̄паччарийам̣ ¶ вуттам̣. ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ти тасса нива̄санасса упари ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ака̄йабандханена га̄мо пависитаббо, йо пависеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 278) вуттатта̄. сагун̣ам̣ катва̄ти идам̣ упаджджха̄йаватте вуттамева. ‘‘ган̣т̣хикам̣ пат̣имун̃читва̄ти па̄саке ган̣т̣хикам̣ павесетва̄ антога̄мо ва̄ хоту виха̄ро ва̄, манусса̄нам̣ паривисанат̣т̣ха̄нам̣ гаччхантена чӣварам̣ па̄рупитва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ гаманамева ват̣т̣атӣ’’ти ¶ маха̄ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣. еттха ча манусса̄нам̣ паривисанат̣т̣ха̄нанти йаттха антовиха̄репи манусса̄ сапуттада̄ра̄ а̄васитва̄ бхиккхӯ нетва̄ бходженти.
суппат̣иччханнена̄ти на сасӣсам̣ па̄рутена, атха кхо ган̣т̣хикам̣ пат̣имун̃читва̄ анува̄тантена гӣвам̣ пат̣иччха̄детва̄ убхо кан̣н̣е самам̣ катва̄ пат̣исам̣харитва̄ йа̄ва ман̣ибандха̄ пат̣иччха̄дентена. сусам̣вутена̄ти хаттхам̣ ва̄ па̄дам̣ ва̄ акӣл̣а̄пентена, сувинӣтена̄ти аттхо. оккхиттачаккхуна̄ти хет̣т̣ха̄кхиттачаккхуна̄. йо ана̄дарийам̣ пат̣ичча тахам̣ тахам̣ олокенто бхиййо там̣ там̣ диса̄бха̄гам̣ па̄са̄дам̣ кӯт̣а̄га̄рам̣ вӣтхим̣ олокенто гаччхати, а̄патти дуккат̣асса. екасмим̣ пана т̣ха̄не т̣хатва̄ хаттхиасса̄дипариссайа̄бха̄вам̣ олокетум̣ ват̣т̣ати. аппасаддена̄ти еттха китта̄вата̄ аппасаддо хоти? два̄дасахаттхе гехе а̄димхи сан̇гхаттхеро маджджхе дутийаттхеро анте татийаттхероти евам̣ нисиннесу сан̇гхаттхеро дутийена саддхим̣ мантети, дутийаттхеро тасса саддан̃чева сун̣а̄ти, катхан̃ча ваваттхапети, татийаттхеро пана саддамева сун̣а̄ти, катхам̣ на ваваттхапети, етта̄вата̄ аппасаддо хоти. саче пана татийаттхеро катхам̣ ваваттхапети, маха̄саддо на̄ма хоти.
на ¶ уккхиттака̄йа̄ти на уккхепена, иттхамбхӯталаккхан̣е каран̣авачанам̣, екато ва̄ убхато ва̄ уккхиттачӣваро хутва̄ти аттхо. антоиндакхӣлато пат̣т̣ха̄йа на евам̣ гантаббам̣. нисиннака̄ле пана дхамакаран̣ам̣ нӣхарантенапи чӣварам̣ ануккхипитва̄ва нӣхаритаббам̣. на уджджаггхика̄йа̄ти на маха̄хаситам̣ хасанто, вуттанайеневеттха каран̣авачанам̣. на ка̄йаппача̄лаканти ка̄йам̣ ача̄летва̄ ка̄йам̣ паггахетва̄ ниччалам̣ катва̄ уджукена ка̄йена самена ирийа̄патхена. на ба̄хуппача̄лаканти ба̄хум̣ ача̄летва̄ ба̄хум̣ паггахетва̄ ниччалам̣ катва̄. на сӣсаппача̄лаканти сӣсам̣ ача̄летва̄ сӣсам̣ паггахетва̄ ниччалам̣ уджум̣ т̣хапетва̄. на кхамбхакатоти кхамбхакато на̄ма кат̣ийам̣ хаттхам̣ т̣хапетва̄ катакхамбхо. на уккут̣ика̄йа̄ти еттха уккут̣ика̄ вуччати пан̣хийо уккхипитва̄ аггапа̄дехи ва̄ аггапа̄де уккхипитва̄ пан̣хехийева ва̄ бхӯмим̣ пхусантасса гаманам̣. каран̣авачанам̣ панеттха вутталаккхан̣амева. на огун̣т̣хитена̄ти сасӣсам̣ па̄рутена. на паллаттхика̄йа̄ти на дуссапаллаттхика̄йа. еттха а̄йогапаллаттхика̄пи дуссапаллаттхика̄ ева. на тхере бхиккхӯ анупакхаджджа̄ти тхере бхиккхӯ атиаллӣйитва̄ на нисӣдитаббам̣. на сан̇гха̄т̣им̣ оттхаритва̄ти на сан̇гха̄т̣им̣ аттхаритва̄ нисӣдитаббам̣.
саккаччанти ¶ сатим̣ упат̣т̣ха̄петва̄. паттасан̃н̃ӣти патте сан̃н̃ам̣ катва̄. самасӯпако на̄ма йаттха бхаттасса чатуттхабха̄гаппама̄н̣о сӯпо хоти. саматиттхиканти самапун̣н̣ам̣ самабхаритам̣. тхӯпӣкатам̣ пин̣д̣апа̄там̣ пат̣игган̣ха̄ти, а̄патти дуккат̣асса̄ти еттха тхӯпӣкато на̄ма паттасса антомукхават̣т̣илекхам̣ атиккамитва̄ като, патте паккхитто бхарито пӯритоти аттхо. евам̣ катам̣ аггахетва̄ антомукхават̣т̣илекха̄самаппама̄н̣о гахетаббо. ‘‘йам̣ кан̃чи йа̄гум̣ ва̄ бхаттам̣ ва̄ пхала̄пхалам̣ ва̄ а̄мисаджа̄тикам̣ саматиттхикамева гахетаббам̣, тан̃ча кхо адхит̣т̣ха̄нупагена ¶ паттена, итарена пана тхӯпӣкатампи ват̣т̣ати. йа̄мака̄ликасатта̄хака̄ликайа̄ваджӣвика̄ни пана адхит̣т̣ха̄нупагапатте тхӯпӣката̄нипи ват̣т̣анти. йам̣ пана двӣсу паттесу бхаттам̣ гахетва̄ екасмим̣ пӯретва̄ виха̄рам̣ песетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти маха̄паччарийам̣ вуттам̣. йам̣ патте паккхипийама̄нам̣ пӯвауччхукхан̣д̣апхала̄пхала̄ди хет̣т̣ха̄ орохати, там̣ тхӯпӣкатам̣ на̄ма на хоти. пӯвават̣ам̣сакам̣ т̣хапетва̄ пин̣д̣апа̄там̣ денти, тхӯпӣкатамева хоти. пуппхават̣ам̣сакатакколакат̣укапхала̄диват̣ам̣саке пана т̣хапетва̄ диннам̣ тхӯпӣкатам̣ на хоти. бхаттасса упари тха̄лакам̣ ва̄ паттам̣ ва̄ т̣хапетва̄ пӯретва̄ ган̣ха̄ти, тхӯпӣкатам̣ на̄ма на хоти. курундийампи вуттам̣ ‘‘тха̄лаке ва̄ патте ва̄ паккхипитва̄ там̣ паттаматтхаке т̣хапетва̄ денти, па̄т̣еккабха̄джанам̣ ват̣т̣ати. идха ана̄паттийам̣ гила̄но на а̄гато, тасма̄ гила̄нассапи тхӯпӣкатам̣ на ват̣т̣ати, саббаттха пана пат̣иггахетумева на ват̣т̣ати, пат̣иггахитам̣ пана бхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти.
‘‘саккачча’’нти ча ‘‘паттасан̃н̃ӣ’’ти ча убхайам̣ вуттанайамева. сапада̄нанти таттха таттха одхим̣ акатва̄ анупат̣ипа̄т̣ийа̄. самасӯпаке ваттаббам̣ вуттамева. тхӯпакатоти маттхакато, вемаджджхатоти аттхо. на сӯпам̣ ва̄ бйан̃джанам̣ ва̄тиа̄ди па̄кат̣амева. вин̃н̃аттийам̣ ваттаббам̣ наттхи. уджджха̄насан̃н̃ӣсиккха̄падепи гила̄но на мун̃чати. на̄тимаханто кабал̣оти майӯран̣д̣ам̣ атимахантам̣, куккут̣ан̣д̣ам̣ атикхуддакам̣, тесам̣ вемаджджхаппама̄н̣о. париман̣д̣алам̣ а̄лопоти на̄тидӣгхо а̄лопо. ана̄хат̣ети ана̄харите, мукхадва̄рам̣ асампа̄питети аттхо. саббо хаттхоти еттха хаттхасаддо тадекадесесу ан̇гулӣсу дат̣т̣хаббо ‘‘хаттхамуддо’’тиа̄дӣсу вийа самуда̄йе паваттавоха̄расса авайаве паваттанато. екан̇гулимпи мукхе паккхипитум̣ на ват̣т̣ати. на сакабал̣ена̄ти еттха дхаммам̣ катхенто харӣтакам̣ ва̄ лат̣т̣химадхукам̣ ва̄ ¶ мукхе паккхипитва̄ катхети, йаттакена вачанам̣ парипун̣н̣ам̣ хоти, таттаке мукхамхи санте катхетум̣ ват̣т̣ати.
пин̣д̣уккхепаканти пин̣д̣ам̣ уккхипитва̄ уккхипитва̄. кабал̣а̄ваччхедаканти кабал̣ам̣ авачхиндитва̄ ¶ авачхиндитва̄. аваган̣д̣ака̄раканти маккат̣о вийа ган̣д̣е катва̄ катва̄. хаттханиддхунаканти хаттхам̣ ниддхунитва̄ ниддхунитва̄. ситтха̄вака̄раканти ситтха̄ни авакиритва̄ авакиритва̄. дживха̄ниччха̄раканти дживхам̣ ниччха̄ретва̄ ниччха̄ретва̄. чапучапука̄раканти ‘‘чапучапӯ’’ти евам̣ саддам̣ катва̄ катва̄. сурусурука̄раканти ‘‘сурусурӯ’’ти евам̣ саддам̣ катва̄ катва̄. хаттханиллехаканти хаттхам̣ ниллехитва̄ ниллехитва̄. бхун̃джантена хи ан̇гулиматтампи ниллехитум̣ на ват̣т̣ати, гханайа̄гупха̄н̣итапа̄йа̄са̄дике пана ан̇гулӣхи гахетва̄ ан̇гулийо мукхе павесетва̄ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. паттаниллехакаот̣т̣ханиллехакесупи есева найо, тасма̄ ан̇гулийа̄пи патто на ниллехитаббо, екаот̣т̣хопи дживха̄йа на ниллехитаббо, от̣т̣хамам̣сехи ева пана гахетва̄ анто павесетум̣ ват̣т̣ати.
на са̄мисена хаттхена па̄нӣйатха̄лакоти етам̣ пат̣икӯлавасена пат̣иккхиттам̣, тасма̄ сан̇гхикампи пуггаликампи гихисантакампи аттано сантакампи сан̇кхампи сара̄вампи а̄мисамаккхитам̣ на гахетаббамева, ган̣хантасса дуккат̣ам̣. саче пана хаттхасса екадесо а̄мисамаккхито на хоти, тена падесена гахетум̣ ват̣т̣ати. на саситтхакам̣ паттадхованам̣ антарагхаре чхад̣д̣етаббанти еттха уддхаритва̄ ва̄ти ситтха̄ни екато уддхаритва̄ екасмим̣ т̣ха̄не ра̄сим̣ катва̄ удакам̣ чхад̣д̣ети. бхиндитва̄ ва̄ удакагатика̄ни катва̄ чхад̣д̣ети, пат̣иггахена сампат̣иччханто нам̣ пат̣иггахе чхад̣д̣ети, бахи нӣхаритва̄ ва̄ чхад̣д̣ети, евам̣ чхад̣д̣ентасса ана̄патти. на та̄ва тхерена удаканти идам̣ хаттхадхованаудакам̣ сандха̄йа вуттам̣. антара̄ пипа̄ситена ¶ , пана гале вилагга̄мисена ва̄ па̄нӣйам̣ пивитва̄ на дховитабба̄ти.
бхаттаггаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
анумоданаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
анумоданаватте ану пунаппунам̣ модийате памодийатети анумодана̄. ка̄ са̄? дхаммакатха̄. анумодана̄йа каттаббам̣ ваттам̣ анумоданаваттам̣. пан̃чаме нисиннети анумоданаттха̄йа нисинне. упанисиннакатха̄ на̄ма бахӯсу саннипатитесу парикатха̄катханам̣. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
анумоданаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
пин̣д̣ача̄рикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
189. пин̣д̣ача̄рикаватте ¶ пин̣д̣итаббо сан̇гхаритабботи пин̣д̣о, пин̣д̣апа̄то. пин̣д̣а̄йа чаран̣ам̣ сӣламасса̄ти пин̣д̣ача̄рӣ, со ева пин̣д̣ача̄рико сакаттхе капаччайавасена. пин̣д̣ача̄рикена ваттитаббам̣ ваттам̣ пин̣д̣ача̄рикаваттам̣. татра̄йаманутта̄нападаван̣н̣ана̄ – нивесанам̣ на̄ма иттхикума̄рика̄дӣнам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣. йасма̄ пависананиккхаманадва̄рам̣ асаллаккхетва̄ сахаса̄ пависанто висабха̄га̄рамман̣ам̣ ва̄ пассеййа, париссайо ва̄ бхавеййа, тасма̄ ‘‘нивесанам̣…пе… пависитабба’’нти вуттам̣. атидӯре тит̣т̣ханто апассанто ва̄ бхавеййа, ‘‘ан̃н̃асса гехе тит̣т̣хатӣ’’ти ва̄ ман̃н̃еййа. ачча̄санне тит̣т̣ханто апасситаббам̣ ва̄ пассеййа, асун̣итаббам̣ ва̄ сун̣еййа, тена манусса̄нам̣ ага̄раво ва̄ аппаса̄до ва̄ бхавеййа, тасма̄ ‘‘на̄тидӯре на̄чча̄санне т̣ха̄табба’’нти вуттам̣. атичирам̣ тит̣т̣ханто ада̄тука̄ма̄нам̣ ¶ манопадосо бхавеййа, ан̃н̃аттха бхиккха̄ ча париккхайеййа, атилахукам̣ ниваттанто да̄тука̄ма̄нам̣ пун̃н̃аха̄ни ча бхавеййа, бхиккхуно ча бхиккха̄йа асампаджджанам̣, тасма̄ ‘‘на̄тичирам̣ т̣ха̄таббам̣, на̄тилахукам̣ ниваттитаббам̣, т̣хитена саллаккхетабба’’нти вуттам̣. саллаккхан̣а̄ка̄рам̣ дассети ‘‘саче каммам̣ ва̄ никкхипатӣ’’тиа̄дина̄. таттха каммам̣ ва̄ никкхипатӣти каппа̄сам̣ ва̄ суппам̣ ва̄ мусалам̣ ва̄ йан̃ча гахетва̄ каммам̣ каронти, т̣хита̄ ва̄ нисинна̄ ва̄ хонти, там̣ никкхипати. пара̄масатӣти ган̣ха̄ти. т̣хапети ва̄ти ‘‘тит̣т̣хатха бханте’’ти вадантӣ т̣хапети на̄ма. авакка̄рапа̄тӣти атирекапин̣д̣апа̄там̣ апанетва̄ т̣хапанаттха̄йа ека̄ самуггапа̄ти. еттха ча самуггапа̄ти на̄ма самуггапут̣асадиса̄ па̄ти. сесам̣ вуттанайамева.
пин̣д̣ача̄рикаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
а̄ран̃н̃икаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
190. а̄ран̃н̃икаватте на раманти джана̄ еттха̄ти аран̃н̃ам̣. вуттан̃хи –
‘‘раман̣ӣйа̄ни аран̃н̃а̄ни, йаттха на раматӣ джано;
вӣтара̄га̄ рамиссанти, на те ка̄магавесино’’ти. (дха. па. 99);
аран̃н̃е ¶ васатӣти а̄ран̃н̃ико, тена ваттитаббам̣ ваттам̣ а̄ран̃н̃икаваттам̣. татра̄йам̣ висесапада̄наматтхо – ка̄лассева ут̣т̣ха̄йа̄ти аран̃н̃асена̄санасса га̄мато дӯратта̄ вуттам̣, тенева ка̄ран̣ена ‘‘паттам̣ гахетва̄ чӣварам̣ па̄рупитва̄ гаччханто париссамо хотӣ’’ти вуттам̣. паттам̣ тхавика̄йа паккхипитва̄ ам̣се лаггетва̄ чӣварам̣ кхандхе каритва̄ аран̃н̃амагго на дуссодхано хоти, тасма̄ кан̣т̣акасарӣсапа̄дипариссайавимочанаттхам̣ упа̄хана̄ а̄рохитва̄. аран̃н̃ам̣ на̄ма ¶ йасма̄ чора̄дӣнам̣ вичарат̣т̣ха̄нам̣ хоти, тасма̄ ‘‘да̄рубхан̣д̣ам̣ маттика̄бхан̣д̣ам̣ пат̣иса̄метва̄ два̄рава̄тапа̄нам̣ тхакетва̄ васанат̣т̣ха̄нато никкхамитабба’’нти вуттам̣. ито пара̄ни бхаттаггаваттапин̣д̣ача̄рикаваттесу вуттасадиса̄нева. га̄мато никкхамитва̄ саче бахига̄ме удакам̣ наттхи, антога̄мейева бхаттакиччам̣ катва̄, атха бахига̄ме аттхи, бхаттакиччам̣ катва̄ паттам̣ дховитва̄ водакам̣ катва̄ тхавика̄йа паккхипитва̄ чӣварам̣ сан̇гхаритва̄ ам̣се каритва̄ упа̄хана̄ а̄рохитва̄ гантаббам̣.
бха̄джанам̣ алабхантена̄тиа̄ди аран̃н̃асена̄санасса дуллабхадаббасамбха̄ратта̄ вуттам̣, агги упат̣т̣ха̄петабботиа̄ди ва̄л̣амигасарӣсапа̄диба̄хирапариссайака̄ле ча ва̄тапитта̄диаджджхаттапаассайака̄ле ча иччхитаббатта̄. бахӯнам̣ пана васанат̣т̣ха̄не та̄диса̄ни сулабха̄ни хонтӣти а̄ха ‘‘ган̣ава̄сино пана тена вина̄пи ват̣т̣атӣ’’ти. каттарадан̣д̣о на̄ма париссайавинодано хоти, тасма̄ аран̃н̃е вихарантена авассам̣ иччхитабботи вуттам̣ ‘‘каттарадан̣д̣о упат̣т̣ха̄петаббо’’ти. наккхатта̄нева наккхаттапада̄ни. чора̄дӣсу а̄гантва̄ ‘‘аджджа, бханте, кена наккхаттена чандо йутто’’ти пуччхитесу ‘‘на джа̄на̄ма̄’’ти вутте куджджханти, тасма̄ вуттам̣ ‘‘наккхаттапада̄ни уггахетабба̄ни сакала̄ни ва̄ екадеса̄ни ва̄’’ти, татха̄ диса̄мӯл̣хесу ‘‘катама̄йам̣, бханте, диса̄’’ти пуччхитесу, тасма̄ ‘‘диса̄кусалена бхавитабба’’нти.
а̄ран̃н̃икаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
сена̄санаваттакатха̄ван̣н̣ана̄
191. сена̄санаватте сайанти еттха̄ти сенам̣, сайананти аттхо. а̄васанти еттха̄ти а̄санам̣. сенан̃ча а̄санан̃ча сена̄санам̣. сена̄санесу каттаббам̣ ваттам̣ сена̄санаваттам̣ ¶ . идха пана йам̣ ваттаббам̣, там̣ упаджджха̄йаваттакатха̄йам̣ (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 183 ) вуттамева. таттха пана упаджджха̄йена вуттхавиха̄ро вутто, идха пана аттана̄ вуттхавиха̄роти айамева висесо. на вуд̣д̣хам̣ ана̄пуччха̄ти ¶ еттха тасса овараке тадупача̄ре ча а̄пуччхитаббанти ваданти. бходжанаса̄ла̄дӣсупи евамева пат̣ипаджджитаббанти бходжанаса̄ла̄дӣсупи уддесада̄на̄ди а̄пуччхитва̄ва ка̄таббанти аттхо.
сена̄санаваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
джанта̄гхараваттакатха̄ван̣н̣ана̄
192. джанта̄гхараватте джа̄йатӣти джам̣, ким̣ там̣? сарӣрам̣. джам̣ та̄йати раккхатӣти джанта̄, ка̄ са̄? тикиччха̄. гайхатети гхарам̣, ким̣ там̣? нивесанам̣, джанта̄йа сарӣратикиччха̄йа катам̣ гхарам̣ джанта̄гхарам̣, джанта̄гхаре каттаббам̣ ваттам̣ джанта̄гхараваттам̣. таттха парибхан̣д̣анти бахиджагати. сесам̣ упаджджха̄йаватте вуттанайатта̄ сувин̃н̃еййамева.
джанта̄гхараваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ваччакут̣иваттакатха̄ван̣н̣ана̄
193. ваччакут̣иватте ваччайате ӯхадайатети ваччам̣, карӣсам̣. кут̣ӣйати чхиндӣйати а̄тапо ета̄йа̄ти кут̣и, ваччаттха̄йа ката̄ кут̣и ваччакут̣и, ваччакут̣ийа̄ ваттитаббам̣ ваттам̣ ваччакут̣иваттам̣, идха ча ваттаккхандхаке а̄чаманаваттам̣ пат̣хамам̣ а̄гатам̣, паччха̄ ваччакут̣иваттам̣. имасмим̣ пана пакаран̣е пат̣хамам̣ ваччам̣ катва̄ паччха̄ а̄чаматӣти ¶ адхиппа̄йена ваччакут̣иваттам̣ пат̣хамам̣ а̄гатам̣, тасма̄ тадануккамена катхайисса̄ма. дантакат̣т̣хам̣ кха̄дантена̄ти айам̣ ваччакут̣ийа̄пи саббаттхева пат̣иккхепо. нибаддхагаманаттха̄йа̄ти аттана̄ нибаддхагаманаттха̄йа. пуггаликат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ти аттано виха̄рам̣ сандха̄йа вуттам̣. сесам̣ сувин̃н̃еййамева̄ти.
ваччакут̣иваттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ити винайасан̇гахасам̣ван̣н̣ана̄бхӯте винайа̄лан̇ка̄ре
упаджджха̄йаватта̄диваттавиниччхайакатха̄лан̇ка̄ро на̄ма
саттавӣсатимо париччхедо.
28. чатупаччайабха̄джанӣйавиниччхайакатха̄
чӣварабха̄джанакатха̄ван̣н̣ана̄
194. евам̣ ¶ упаджджха̄йа̄диваттасан̇кха̄та̄ни чуддаса кхандхакаватта̄ни катхетва̄ ида̄ни чатуннам̣ паччайа̄нам̣ бха̄джанам̣ катхенто ‘‘чатупаччайабха̄джана’’нтиа̄дима̄ха. таттха чатӯти сан̇кхйа̄саббана̄мападам̣. пат̣ичча ети сӣтапат̣игха̄та̄дикам̣ пхалам̣ етасма̄ти паччайо, чӣвара̄ди, паччайо ча паччайо ча паччайа̄, чатта̄ро паччайа̄ чатупаччайам̣, бха̄джӣйате вибха̄джӣйате бха̄джанам̣. чатупаччайасса бха̄джанам̣ чатупаччайабха̄джанам̣. тена̄ха ‘‘чӣвара̄дӣнам̣ чатуннам̣ паччайа̄нам̣ бха̄джана’’нти. таттха тасмим̣ чатупаччайабха̄джане самабхинивит̣т̣хе чӣварабха̄джане та̄ва пат̣хамам̣ чӣварапат̣игга̄хако…пе… ведитаббо. касма̄? сан̇гхикачӣварасса дуккарабха̄джанатта̄ти самбандхо. таттха а̄гата̄гатам̣ чӣварам̣ пат̣игган̣ха̄ти, пат̣иггахан̣аматтамевасса бха̄роти чӣварапат̣игга̄хако. чӣварапат̣игга̄хакена пат̣иггахитам̣ чӣварам̣ нидахати, нидаханаматтамевасса бха̄роти чӣваранидахако. бхан̣д̣а̄га̄ре нийутто бхан̣д̣а̄га̄рико. чӣвара̄дикасса бхан̣д̣асса т̣хапанат̣т̣ха̄набхӯтам̣ ага̄рам̣ бхан̣д̣а̄га̄рам̣. чӣварам̣ бха̄джети бха̄гам̣ каротӣти ¶ чӣварабха̄джако. чӣварасса бха̄джанам̣ вибха̄гакаран̣ам̣ чӣварабха̄джанам̣, вибхаджанакирийа̄.
таттха ‘‘чӣварапат̣игга̄хако ведитаббо’’ти вутто, со куто лаббхатети а̄ха ‘‘пан̃чахан̇гехи…пе… самманнитаббо’’ти. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘ануджа̄на̄ми…пе… вачанато’’ти. чханданам̣ чхандо, иччханам̣ пихананти аттхо. гаманам̣ каран̣ам̣ гати, кирийа̄. га̄рейха̄ гати агати, чхандена агати чханда̄гати. сесесупи есева найо. катхам̣ чханда̄гатим̣ гаччхатӣти а̄ха ‘‘таттха паччха̄ а̄гата̄нампӣ’’тиа̄ди. евамитаресупи. пан̃чаман̇гам̣ пана сатисампаджан̃н̃айутта̄бха̄вам̣ дассети. суккапаккхепи ито пат̣ипаккхавасена ведитаббо. тена̄ха ‘‘тасма̄’’тиа̄ди.
има̄йа каммава̄ча̄йа ва̄ апалоканена ва̄ти идам̣ имасса саммутикаммасса лахукакамматта̄ вуттам̣. татха̄ хи вуттам̣ парива̄рат̣т̣хакатха̄йам̣ (пари. ат̣т̣ха. 482) ‘‘авасеса̄ тераса саммутийо сена̄санагга̄хаматакачӣварада̄на̄дисаммутийо ча̄ти ета̄ни лахукакамма̄ни апалокетва̄пи ка̄тум̣ ват̣т̣антӣ’’ти. антовиха̄ре саббасан̇гхамаджджхепи кхан̣д̣асӣма̄йампи самманнитум̣ ват̣т̣атӣти еттха антовиха̄рети ¶ баддхасӣмавиха̄рам̣ сандха̄йа вуттам̣. на хи абаддхасӣмавиха̄ре апалокана̄дичатуббидхакаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати дуббисодханатта̄. дхуравиха̄рат̣т̣ха̄нети виха̄радва̄расса саммукхат̣т̣ха̄не.
197. бхан̣д̣а̄га̄расаммутийам̣ виха̄рамаджджхейева̄ти авиппава̄сасӣма̄сан̇кха̄тамаха̄сӣма̄ виха̄расса маджджхейева самманнитабба̄. имасмим̣ пана т̣ха̄не имам̣ пана бхан̣д̣а̄га̄рам̣ кхан̣д̣асӣмам̣ гантва̄ кхан̣д̣асӣма̄йам̣ нисиннехи самманнитум̣ на ват̣т̣ати, виха̄рамаджджхейева ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо ¶ иттханна̄мам̣ виха̄рам̣ бхан̣д̣а̄га̄рам̣ самманнеййа̄’’тиа̄дина̄ найена ‘‘каммава̄ча̄йа ва̄ апалоканена ва̄ самманнитабба’’нти вачанам̣ нисса̄йа н̃аттидутийакаммам̣ упача̄расӣма̄йам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти гахетва̄ катхинада̄накаммампи абаддхасӣма̄бхӯте виха̄ре упача̄расӣма̄йам̣ каронти, екачче н̃аттикаммампи татхева гахетва̄ абаддхасӣмавиха̄ре упача̄расӣма̄маттейева упосатхапава̄ран̣ам̣ каронти, тадайуттам̣, ка̄ран̣ам̣ панеттха катхинавиниччхайакатха̄йам̣ (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 226) а̄ви бхависсати.
198. тула̄бхӯтоти тула̄садисо. иданти са̄ман̣ера̄нам̣ упад̣д̣хапат̣ивӣсада̄нам̣. имам̣ кира па̄т̣хам̣ аманасикаронта̄ ида̄ни ка̄лачӣварампи са̄ман̣ера̄нам̣ упад̣д̣хапат̣ивӣсам̣ денти. пха̄тикамманти пахонакакаммам̣, йаттакена винайа̄гатена саммун̃джанӣбандхана̄дихаттхакаммена виха̄расса ӯната̄ на хоти, таттакам̣ катва̄ти аттхо. саббесанти татруппа̄давасса̄ва̄сикам̣ ган̣ханта̄нам̣ саббесам̣ бхиккхӯнам̣ са̄ман̣ера̄нан̃ча. бхан̣д̣а̄га̄рачӣварепӣти ака̄лачӣварам̣ сандха̄йа вуттам̣. уккут̣т̣хим̣ каронтӣти маха̄саддам̣ каронти. етанти уккут̣т̣хийа̄ ката̄йа самабха̄гада̄нам̣. вираджджхитва̄ каронтӣти каттаббака̄лесу акатва̄ йатха̄ручитаккхан̣е каронти. самапат̣ивӣсо да̄табботи карисса̄ма̄ти йа̄чанта̄нам̣ пат̣ин̃н̃а̄маттенапи самако кот̣т̣ха̄со да̄таббо.
атирекабха̄гена̄ти даса бхиккхӯ хонти, са̄т̣ака̄пи дасева, тесу еко два̄даса аггхати, сеса̄ дасаггханака̄. саббесу дасаггханакавасена кусе па̄тите йасса бхиккхуно два̄дасаггханако кусо па̄тито, со ‘‘еттакена мама чӣварам̣ пахотӣ’’ти тена атирекабха̄гена гантука̄мо хоти. еттха ча еттакена мама чӣварам̣ пахотӣти два̄дасаггханакена мама чӣварам̣ парипун̣н̣ам̣ хоти, на тато ӯнена̄ти саббам̣ гахетука̄моти ¶ аттхо. бхиккхӯ ‘‘атирекам̣ а̄вусо сан̇гхасса сантака’’нти ваданти, там̣ сутва̄ бхагава̄ ‘‘сан̇гхике ча ган̣асантаке ча аппакам̣ на̄ма наттхи, саббаттха ¶ сам̣йамо ка̄таббо, ган̣хантенапи куккучча̄йитабба’’нти дассетум̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ануккхепе динне’’ти а̄ха. таттха ануккхепо на̄ма йам̣ кин̃чи ануккхипитаббам̣ ануппада̄таббам̣ каппийабхан̣д̣ам̣, йаттакам̣ тасса пат̣ивӣсе адхикам̣, таттаке аггханаке йасмим̣ кисмин̃чи каппийабхан̣д̣е диннети аттхоти имаматтхам̣ сан̇кхепена дассетум̣ ‘‘саче даса бхиккхӯ хонти’’тйа̄ди вуттам̣.
викалаке тосетва̄ти еттха чӣваравикалакам̣ пуггалавикалаканти две викалака̄. таттха чӣваравикалакам̣ на̄ма саббесам̣ пан̃ча пан̃ча ваттха̄ни патта̄ни, сеса̄нипи аттхи, екекам̣ пана на па̄пун̣а̄ти, чхиндитва̄ да̄табба̄ни. чхиндантехи ча ад̣д̣хаман̣д̣ала̄дӣнам̣ ва̄ упа̄ханатхавика̄дӣнам̣ ва̄ пахонака̄ни кхан̣д̣а̄ни катва̄ да̄табба̄ни, хет̣т̣химапариччхедена чатуран̇гулавиттха̄рампи анува̄таппахонака̄йа̄мам̣ кхан̣д̣ам̣ катва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати. апарибхогам̣ пана на ка̄таббанти еваметтха чӣварасса аппахонакабха̄во чӣваравикалакам̣. чхиндитва̄ динне панетам̣ тоситам̣ хоти. атха кусапа̄то ка̄таббо, сачепи екасса бхиккхуно кот̣т̣ха̄се екам̣ ва̄ две ва̄ ваттха̄ни наппахонти, таттха ан̃н̃ам̣ са̄ман̣акам̣ париккха̄рам̣ т̣хапетва̄ йо тена туссати, тасса там̣ бха̄гам̣ датва̄ паччха̄ кусапа̄то ка̄таббо. идампи чӣваравикалаканти андхат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣.
пуггалавикалакам̣ на̄ма даса даса бхиккхӯ ган̣етва̄ ваггам̣ каронта̄нам̣ еко вагго на пӯрати, ат̣т̣ха ва̄ нава ва̄ хонти, тесам̣ ат̣т̣ха ва̄ нава ва̄ кот̣т̣ха̄са̄ ‘‘тумхе име гахетва̄ висум̣ бха̄джетха̄’’ти да̄табба̄. евамайам̣ пуггала̄нам̣ аппахонакабха̄во пуггалавикалакам̣ на̄ма. висум̣ динне пана там̣ тоситам̣ ¶ хоти, евам̣ тосетва̄ кусапа̄то ка̄табботи. атха ва̄ викалаке тосетва̄ти йо чӣваравибха̄го ӯнако, там̣ ан̃н̃ена париккха̄рена самам̣ катва̄ кусапа̄то ка̄табботи имаматтхам̣ дассети ‘‘саче саббесам̣ пан̃ча пан̃ча ваттха̄нӣ’’тиа̄дина̄.
199. ито парам̣ тесу тесу ваттхӯсу а̄гатавасена ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттесу виниччхайесу сантесупи тесам̣ виниччхайа̄нам̣ ат̣т̣хама̄тика̄виниччхайато авимуттатта̄ ат̣т̣хама̄тика̄виниччхайесвева паккхипитва̄ дассетум̣ ‘‘ида̄ни ат̣т̣хима̄, бхиккхаве’’тиа̄дима̄ха. йа̄ та̄ ат̣т̣ха ма̄тика̄ бхагавата̄ вутта̄, та̄сам̣ ат̣т̣ханнам̣ ма̄тика̄нам̣ васена виниччхайо ида̄ни ведитабботи йоджана̄. париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нена париччхинна̄ти имина̄ апариккхиттасса виха̄расса дхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄на̄дито пат̣хамалед̣д̣упа̄тасса ¶ анто упача̄расӣма̄ти дассети. ида̄ни дутийалед̣д̣упа̄тасса антопи упача̄расӣма̄йева̄ти дассетум̣ ‘‘апича̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. дхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄нампи парийантагатамева гахетаббам̣. ‘‘евам̣ санте тийоджане т̣хита̄ ла̄бхам̣ ган̣хиссантӣ’’тиа̄дина̄ име ла̄бхаггахан̣а̄дайо упача̄расӣма̄васенева хоти, на авиппава̄сасӣма̄васена̄ти дассети, тена ча има̄ни ла̄бхаггахан̣а̄дӣнийева упача̄расӣма̄йам̣ каттабба̄ни, на апалоканакамма̄дӣни чатта̄ри камма̄ни, та̄ни пана авиппава̄сасӣма̄дӣсуйева каттабба̄нӣти пака̄сети. татха̄ хи вуттам̣ са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.379) ‘‘бхиккхунӣнам̣ а̄ра̄маппавесанасена̄санапуччхана̄ди парива̄сама̄натта̄рочанавассаччхеданиссайасена̄санагга̄ха̄ди видха̄нанти идам̣ саббам̣ имисса̄йева упача̄расӣма̄йа васена ведитабба’’нти.
ла̄бхаттха̄йа ¶ т̣хапита̄ сӣма̄ ла̄бхасӣма̄. локе га̄масӣма̄дайо вийа ла̄бхасӣма̄ на̄ма висум̣ пасиддха̄ наттхи, кена̄йам̣ анун̃н̃а̄та̄ти а̄ха ‘‘нева самма̄самбуддхена̄’’тиа̄ди. етена на̄йам̣ са̄санавоха̄расиддха̄, локавоха̄расиддха̄ ева̄ти дассети. джанападапариччхедоти идам̣ локапасиддхасӣма̄саддаттхавасена вуттам̣, париччхедаббхантарампи саббам̣ джанападасӣма̄ти гахетаббам̣. джанападо ева джанападасӣма̄, евам̣ рат̣т̣хасӣма̄дӣсупи. тена̄ха ‘‘а̄н̣а̄паваттит̣т̣ха̄на’’нтиа̄ди. патхавӣвемаджджхагатасса̄ти йа̄ва удакапарийанта̄ кхан̣д̣асӣматта̄ вуттам̣. упача̄расӣма̄дӣсу пана абаддхасӣма̄су хет̣т̣ха̄патхавийам̣ саббаттха т̣хита̄нам̣ на па̄пун̣а̄ти, кӯпа̄дипавеса̄рахат̣т̣ха̄не т̣хита̄нан̃н̃ева па̄пун̣а̄тӣти хет̣т̣ха̄ сӣмакатха̄йам̣ вуттанайенева там̣там̣сӣмат̣т̣хабха̄во ведитаббо. чаккава̄л̣асӣма̄йа диннам̣ патхавӣсандха̄ракаудакат̣т̣ха̄непи т̣хита̄нам̣ па̄пун̣а̄ти саббаттха чаккава̄л̣авоха̄ратта̄ти. сама̄насам̣ва̄саавиппава̄сасӣма̄су диннасса идам̣ на̄наттам̣ – ‘‘авиппава̄сасӣма̄йа даммӣ’’ти диннам̣ га̄мат̣т̣ха̄нам̣ на па̄пун̣а̄ти. касма̄? ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) вуттатта̄. ‘‘сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄йадаммӣ’’ти диннам̣ пана га̄ме т̣хита̄нампи па̄пун̣а̄тӣти.
200-1. буддха̄дхивуттхоти буддхена бхагавата̄ адхивуттхо. екасминти екасмим̣ виха̄ре. па̄каваттанти нибаддхада̄нам̣. ваттатӣти паваттати. техи ваттаббанти йесам̣ саммукхе еса дети, техи бхиккхӯхи ваттаббам̣.
202. дутийабха̄ге пана тхера̄санам̣ а̄рул̣хети йа̄ва сан̇гханавакам̣ екава̄рам̣ саббесам̣ бха̄гам̣ датва̄ ¶ чӣваре апариккхӣн̣е пуна саббесам̣ да̄тум̣ дутийабха̄ге тхерасса диннети аттхо. пуббе вуттанайена̄ти ‘‘туйхева бхиккху та̄ни чӣвара̄нӣ’’ти (маха̄ва. 363) бхагавата̄ ¶ вуттанайена. пам̣сукӯлика̄нампи ват̣т̣атӣти ‘‘туйхам̣ дема̄’’ти аватва̄, ‘бхиккхӯнам̣ дема, тхера̄нам̣ дема̄’’ти вуттатта̄ ‘‘пам̣сукӯлика̄нампи ват̣т̣атӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.379) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.379) пана пам̣сукӯлика̄нампи ват̣т̣атӣти еттха ‘‘туйхам̣ дема̄’’ти авуттатта̄ти ка̄ран̣ам̣ ваданти. йади евам̣ ‘‘сан̇гхасса дема̄’’ти вуттепи ват̣т̣еййа, ‘‘бхиккхӯнам̣ дема, тхера̄нам̣ дема, сан̇гхасса дема̄’’ти вачанато бхедо на диссати, вӣмам̣ситаббаметтха ка̄ран̣анти. па̄рупитум̣ ват̣т̣атӣти пам̣сукӯлика̄нам̣ ват̣т̣ати. са̄микехи вича̄ритамева̄ти упа̄ханаттхавика̄дӣнаматтха̄йа вича̄ритамева.
203. упад̣д̣хам̣ да̄таббанти йам̣ убхатосан̇гхасса диннам̣, тато упад̣д̣хам̣ бхиккхӯнам̣ упад̣д̣хам̣ бхиккхунӣнам̣ да̄таббам̣. сачепи еко бхиккху хоти, ека̄ ва̄ бхиккхунӣ, антамасо анупасампаннассапи упад̣д̣хамева да̄таббам̣. ‘‘бхиккхусан̇гхасса ча бхиккхунӣнан̃ча даммӣ’’ти вутте пана на маджджхе бхиндитва̄ да̄таббанти еттха йасма̄ бхиккхунипаккхе сан̇гхасса паччекам̣ апара̄мат̣т̣хатта̄ бхиккхунӣнам̣ ган̣ана̄йа бха̄го да̄табботи да̄йакасса адхиппа̄йоти сиджджхати, татха̄ да̄нан̃ча бхиккхӯпи ган̣етва̄ динне ева йуджджати. итаратха̄ хи ‘‘киттакам̣ бхиккхӯнам̣ да̄таббам̣, киттакам̣ бхиккхунӣна’’нти на вин̃н̃а̄йати, тасма̄ ‘‘бхиккхусан̇гхасса̄’’ти вуттавачанампи ‘‘бхиккхӯна’’нти вуттавачанасадисамева̄ти а̄ха ‘‘бхиккхӯ ча бхиккхунийо ча ган̣етва̄ да̄табба’’нти. тена̄ха ‘‘пуггало…пе… бхиккхусан̇гхаггахан̣ена гахитатта̄’’ти. ‘‘бхиккхусан̇гхасса ча бхиккхунӣнан̃ча туйхан̃ча̄’’ти вутте пана пуггало висум̣ на лабхатӣти идам̣ ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣енева гахетаббам̣, на хеттха висесака̄ран̣ам̣ упалаббхати. татха̄ хи ‘‘убхатосан̇гхасса ча туйхан̃ча даммӣ’’ти вутте са̄ман̃н̃ависесавачанехи сан̇гахитатта̄ йатха̄ пуггало висум̣ лабхати, евамидха̄пи ‘‘бхиккхусан̇гхасса ча туйхан̃ча̄’’ти ¶ са̄ман̃н̃ависесавачанасаббха̄вато бхавитаббамева висум̣ пуггалапат̣ивӣсена̄ти вин̃н̃а̄йати, тасма̄ ат̣т̣хакатха̄вачанамеветтха пама̄н̣ам̣. па̄пун̣анат̣т̣ха̄нато екамева лабхатӣти аттано вассаггена паттат̣т̣ха̄нато екамева кот̣т̣ха̄сам̣ лабхати. таттха ка̄ран̣ама̄ха ‘‘касма̄? бхиккхусан̇гхаггахан̣ена гахитатта̄’’ти, бхиккхусан̇гхаггахан̣енева пуггалассапи гахитатта̄ти адхиппа̄йоти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.379) вуттам̣.
вимативиноданийам̣ ¶ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.379) пана бхиккхусан̇гхасаддена бхиккхӯнан̃н̃ева гахитатта̄, пуггаласса пана ‘‘туйхан̃ча̄’’ти висум̣ гахитатта̄ ча таттхасса аггахитатта̄ дат̣т̣хабба̄, ‘‘бхиккхӯнан̃ча бхиккхунӣнан̃ча туйхан̃ча̄’’ти вуттат̣т̣ха̄насадисатта̄ти адхиппа̄йо. пуггалаппадха̄но хеттха сан̇гха-саддо дат̣т̣хаббо. кечи пана ‘‘бхиккхусан̇гхаггахан̣ена гахитатта̄’’ти па̄т̣хам̣ ликханти, там̣ на сундарам̣ тасса висум̣ ла̄бхаггахан̣е ка̄ран̣авачанатта̄. татха̄ хи ‘‘висум̣ сан̇гхаггахан̣ена гахитатта̄’’ти висум̣ пуггалассапи бха̄гаггахан̣е ка̄ран̣ам̣ вуттам̣. йатха̄ четтха пуггаласса аггахан̣ам̣, евам̣ упари ‘‘бхиккхусан̇гхасса ча туйхан̃ча̄’’тиа̄дӣсупи висум̣ сан̇гха̄дисаддехи пуггаласса аггахан̣ам̣ дат̣т̣хаббам̣. йади хи гахан̣ам̣ сийа̄, сан̇гхатопи висумпӣти бха̄гадвайам̣ лабхеййа убхайаттха гахитатта̄ти вуттам̣. пӯджетаббантиа̄ди гихикаммам̣ на хотӣти дассанаттхам̣ вуттам̣. бхиккхусан̇гхасса хара̄ти идам̣ пин̣д̣апа̄тахаран̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. тена̄ха ‘‘бхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘бхиккхусан̇гхасса хара̄’’ти вуттепи харитаббанти ӣдисам̣ гихивеййа̄ваччам̣ на хотӣти катва̄ вуттам̣.
204. антохемантети имина̄ анаттхате катхине васса̄нам̣ паччхиме ма̄се диннам̣ пуримавассам̣вуттха̄нан̃н̃ева па̄пун̣а̄ти, тато парам̣ хеманте диннам̣ паччхимавассам̣вуттха̄нампи вуттхавассатта̄ ¶ па̄пун̣а̄ти, хемантато пана парам̣ пит̣т̣хисамайе ‘‘вассам̣вуттхасан̇гхасса̄’’ти евам̣ париччхиндитва̄ диннам̣ анантаре вассе ва̄ тато паресу ва̄ йаттха каттхачи тасмим̣ бхиккхубха̄ве вуттхавасса̄нам̣ саббесам̣ па̄пун̣а̄ти. йе пана саббатха̄ авуттхавасса̄, тесам̣ на па̄пун̣а̄тӣти дассети. лаккхан̣ан̃н̃ӯ вадантӣти винайалаккхан̣ан̃н̃уно а̄чарийа̄ ваданти. лаккхан̣ан̃н̃ӯ вадантӣти идам̣ саннит̣т̣ха̄навачанам̣, ат̣т̣хакатха̄су ана̄гататта̄ пана евам̣ вуттам̣. бахиупача̄расӣма̄йам̣…пе… саббесам̣ па̄пун̣а̄тӣти йаттха каттхачи вуттхавасса̄нам̣ саббесам̣ па̄пун̣а̄тӣти адхиппа̄йо. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йампи (кан̇кха. ат̣т̣ха. ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘саче пана бахиупача̄расӣма̄йам̣ т̣хито ‘вассам̣вуттхасан̇гхасса даммӣ’ти вадати, йаттха каттхачи вуттхавасса̄нам̣ саббесам̣ сампатта̄нам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти вуттам̣. ган̣т̣хипадесу пана ‘‘васса̄ва̄сасса ананурӯпе падесе т̣хатва̄ вуттатта̄ вассам̣вуттха̄нан̃ча авуттха̄нан̃ча саббесам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти вуттам̣, там̣ на гахетаббам̣. на хи ‘‘вассам̣вуттхасан̇гхасса даммӣ’’ти вутте авуттхавасса̄нам̣ па̄пун̣а̄ти. саббесампӣти тасмим̣ бхиккхубха̄ве вуттхавасса̄нам̣ саббесампӣти аттхо дат̣т̣хаббо ‘‘вассам̣вуттхасан̇гхасса̄’’ти вуттатта̄. саммукхӣбхӯта̄нам̣ саббесампӣти еттха̄пи есева найо. евам̣ вадатӣти вассам̣вуттхасан̇гхасса даммӣти вадати. атӣтавассанти анантара̄тӣтавассам̣.
205. ида̄ни ¶ ‘‘а̄дисса детӣ’’ти падам̣ вибхаджанто ‘‘а̄дисса детӣти еттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха йа̄гуйа̄ ва̄…пе… бхесадждже ва̄ а̄диситва̄ париччхиндитва̄ денто да̄йако а̄дисса дети на̄ма̄ти йоджана̄. сесам̣ па̄кат̣амева.
206. ида̄ни ‘‘пуггаласса детӣ’’ти падам̣ вибхаджанто а̄ха ‘‘пуггаласса дети еттха̄’’тиа̄ди. сан̇гхато ча ган̣ато ча винимуттасса ¶ аттано кулӯпака̄дипуггаласса денто да̄йако пуггаласса дети на̄ма. там̣ пана пуггаликада̄нам̣ параммукха̄ ва̄ хоти саммукха̄ ва̄. таттха параммукха̄ денто ‘‘идам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса даммӣ’’ти на̄мам̣ уддхаритва̄ дети, саммукха̄ денто ча бхиккхуно па̄дамӯле чӣварам̣ т̣хапетва̄ ‘‘идам̣, бханте, тумха̄кам̣ даммӣ’’ти ватва̄ дети, тадубхайатха̄пи денто пуггаласса дети на̄ма̄ти аттхо. на кевалам̣ екассева денто пуггаласса дети на̄ма, атха кхо антева̄сика̄дӣхи саддхим̣ дентопи пуггаласса дети на̄ма̄ти дассетум̣ ‘‘саче пана̄’’тиа̄дима̄ха. таттха уддесам̣ гахетум̣ а̄гатоти тасса сантике уддесам̣ аггахитапуббассапи уддесам̣ ган̣хисса̄мӣти а̄гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа антева̄сикабха̄вӯпагаманато вуттам̣. гахетва̄ гаччхантоти паринит̣т̣хитауддесо хутва̄ гаччханто. ваттам̣ катва̄ уддесапарипуччха̄дӣни гахетва̄ вичаранта̄нанти идам̣ ‘‘уддесантева̄сика̄на’’нти имассева висесанам̣. тена уддесака̄ле а̄гантва̄ уддесам̣ гахетва̄ гантва̄ ан̃н̃аттха нивасанте анибаддхача̄рике ниваттети.
евам̣ чӣвараккхандхаке (маха̄ва. 379) а̄гатаат̣т̣хама̄тика̄васена чӣваравибхаджанам̣ дассетва̄ ида̄ни тасмим̣йева чӣвараккхандхаке маджджхе а̄гатесу ваттхӯсу а̄гатанайам̣ ниваттетва̄ дассенто ‘‘саче кочи бхиккхӯ’’тиа̄дима̄ха. таттха ким̣ ка̄таббанти пуччха̄йа тассева та̄ни чӣвара̄нӣти виссаджджана̄, сеса̄ни н̃а̄пака̄дивасена вутта̄ни. пан̃ча ма̄сети аччантасам̣йоге упайогавачанам̣. вад̣д̣хим̣ пайоджетва̄ т̣хапитаупаниккхепатоти васса̄ва̄сикаттха̄йа веййа̄ваччакарехи вад̣д̣хим̣ пайоджетва̄ т̣хапитаупаниккхепато. татруппа̄датоти на̄л̣икера̄ра̄ма̄дитатруппа̄дато. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘идам̣ идха вассам̣вуттхасан̇гхасса дема̄ти ва̄ васса̄ва̄сикам̣ дема̄ти ва̄ ватва̄ ¶ диннам̣ там̣ анаттхатакатхинассапи пан̃ча ма̄се па̄пун̣а̄тӣ’’ти вуттам̣, там̣ васса̄ва̄сикала̄бхавасена уппанне лаббхама̄нависесам̣ дассетум̣ вуттам̣. таттха идха̄ти абхила̄паматтамеветам̣, идха-саддам̣ вина̄ ‘‘вассам̣вуттхасан̇гхасса дема̄’’ти вуттепи со ева найо. анаттхатакатхинассапи пан̃ча ма̄се па̄пун̣а̄тӣти васса̄ва̄сикала̄бхавасена уппаннатта̄ анаттхатакатхинассапи вуттхавассасса пан̃ча ма̄се па̄пун̣а̄ти, тато парам̣ пана уппаннавасса̄ва̄сикам̣ пуччхитаббам̣ ¶ ‘‘ким̣ атӣтавассе идам̣ васса̄ва̄сикам̣, уда̄ху ана̄гатавассе’’ти. таттха тато паранти пан̃чама̄сато парам̣, гимха̄насса пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа̄ти аттхо.
т̣хитика̄ пана на тит̣т̣хатӣти еттха ат̣т̣хита̄йа т̣хитика̄йа пуна ан̃н̃асмим̣ чӣваре уппанне саче еко бхиккху а̄гаччхати, маджджхе чхиндитва̄ двӣхипи гахетаббам̣. т̣хита̄йа пана т̣хитика̄йа пуна ан̃н̃асмим̣ чӣваре уппанне саче навакатаро а̄гаччхати, т̣хитика̄ хет̣т̣ха̄ гаччхати. саче вуд̣д̣хатаро а̄гаччхати, т̣хитика̄ уддхам̣ а̄рохати. атха ан̃н̃о наттхи, пуна аттано па̄петва̄ гахетаббам̣. дуггахита̄нӣти аггахита̄ни, сан̇гхика̄нева хонтӣти аттхо. ‘‘па̄тите кусе’’ти екакот̣т̣ха̄се кусадан̣д̣аке па̄титаматте сачепи бхиккхусахассам̣ хоти, гахитамева на̄ма чӣварам̣. ‘‘на̄ка̄ма̄ бха̄го да̄таббо’’ти ат̣т̣хакатха̄вачанам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 363), таттха гахитамева на̄ма̄ти ‘‘имасса идам̣ патта’’нти кин̃ча̄пи на видитам̣, те пана бха̄га̄ аттхато тесам̣ патта̄йева̄ти адхиппа̄йо.
сатта̄хава̄рена арун̣амева ут̣т̣ха̄петӣти идам̣ на̄на̄сӣмавиха̄ресу каттаббанайена екасмимпи виха̄ре двӣсу сена̄санесу нивуттхабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣, арун̣ут̣т̣ха̄паненева таттха вуттхо хоти, на пана вассаччхедапариха̄ра̄йа. антоупача̄расӣма̄йа ¶ хи йаттха каттхачи арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄пенто аттана̄ гахитасена̄санам̣ аппавит̣т̣хопи вуттхавассо ева хоти. гахитасена̄сане пана нивуттхо на̄ма на хоти, таттха арун̣ут̣т̣ха̄пане сати хоти. тена̄ха ‘‘пуримасмим̣ бахутарам̣ нивасати на̄ма̄’’ти. етена ча итарасмим̣ сатта̄хава̄ренапи арун̣ут̣т̣ха̄пане сати ева аппатарам̣ нивасати на̄ма хоти, на̄сатӣти дӣпитам̣ хоти. иданти ека̄дхиппа̄йада̄нам̣. на̄на̄ла̄бхехӣтиа̄дӣсу на̄на̄ висум̣ висум̣ ла̄бхо етесӯти на̄на̄ла̄бха̄, две виха̄ра̄, техи на̄на̄ла̄бхехи. на̄на̄ висум̣ висум̣ па̄ка̄ра̄дӣхи париччхинно упача̄ро етесанти на̄нӯпача̄ра̄, техи на̄нӯпача̄рехи. екасӣмавиха̄рехӣти екасӣма̄йам̣ двӣхи виха̄рехӣти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.364) вуттам̣. на̄на̄ла̄бхехӣти висум̣ висум̣ нибаддхавасса̄ва̄сикала̄бхехи. на̄нӯпача̄рехӣти на̄на̄париккхепана̄на̄два̄рехи. екасӣмавиха̄рехӣти двиннам̣ виха̄ра̄нам̣ екена па̄ка̄рена париккхиттатта̄ ека̄йа упача̄расӣма̄йа антогатехи двӣхи виха̄рехӣти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.364). сена̄санагга̄хо пат̣иппассамбхатӣти пат̣хамам̣ гахито пат̣иппассамбхати. таттха̄ти йаттха сена̄санагга̄хо пат̣иппассамбхати, таттха.
207. бхиккхусса ¶ ка̄лакатети еттха ка̄лаката-саддо бха̄васа̄дханоти а̄ха ‘‘ка̄лакирийа̄йа̄’’ти. па̄л̣ийам̣ гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄нам̣ чӣварада̄не са̄ман̣ера̄нам̣ тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄на̄бха̄ва̄ ‘‘чӣваран̃ча паттан̃ча̄’’тиа̄ди саббаттха вуттам̣.
208. сачепи сахассам̣ аггхати, гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄нан̃н̃ева да̄таббанти самбандхо. ан̃н̃анти тичӣварапаттато ан̃н̃ам̣. аппаггханти атиджин̣н̣а̄дибха̄вена нихӣнам̣. татоти авасесапариккха̄рато. саббанти паттам̣ чӣваран̃ча. таттха таттха сан̇гхассева̄ти тасмим̣ тасмим̣ ¶ виха̄ре сан̇гхассева. бхиккхуно ка̄лакатат̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа ‘‘идха̄’’ти ваттаббе ‘‘таттха̄’’ти вуттатта̄ виччха̄вачанатта̄ ча париккха̄расса т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ вуттанти вин̃н̃а̄йати. па̄л̣ийам̣ ависсаджджикам̣ авебхан̇гиканти а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса сан̇гхассева сантакам̣ хутва̄ кассачи ависсаджджикам̣ авебхан̇гикан̃ча бхавитум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо. ‘‘санте патирӯпе га̄хаке’’ти вуттатта̄ га̄хаке асати адатва̄ бха̄джитепи субха̄джитамева̄ти дат̣т̣хаббам̣. даккхин̣одакам̣ пама̄н̣анти еттха са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.376) та̄ва ‘‘йаттха пана даккхин̣одакам̣ пама̄н̣анти бхиккхӯ йасмим̣ рат̣т̣хе даккхин̣одакапат̣иггахан̣аматтенапи деййадхаммасса са̄мино хонтӣти адхиппа̄йо’’ти вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.376) пана ‘‘даккхин̣одакам̣ пама̄н̣анти еттака̄ни чӣвара̄ни дасса̄мӣти пат̣хамам̣ удакам̣ па̄тетва̄ паччха̄ денти, там̣ йехи гахитам̣, те бха̄гинова хонтӣти адхиппа̄йо’’ти вуттам̣. парасамуддети джамбудӣпе. тамбапан̣н̣идӣпан̃хи упа̄да̄йеса евам̣ вутто.
‘‘матакачӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тӣ’’ти еттха маггам̣ гаччханто тасса ка̄лакирийам̣ сутва̄ авиха̄рат̣т̣ха̄не че два̄дасахаттхаббхантаре ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣ абха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘идам̣ чӣварам̣ майхам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти адхит̣т̣ха̄ти, сва̄дхит̣т̣хитам̣. тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху бахубхан̣д̣о бахупариккха̄ро ка̄лакато хоти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣, ‘‘бхиккхусса, бхиккхаве, ка̄лакате сан̇гхо са̄мӣ паттачӣваре. апича гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄ бахупака̄ра̄, ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тичӣваран̃ча паттан̃ча гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄нам̣ да̄тум̣. йам̣ таттха лахубхан̣д̣ам̣ лахупариккха̄рам̣, там̣ саммукхӣбхӯтена сан̇гхена бха̄джетум̣. йам̣ таттха гарубхан̣д̣ам̣ гарупариккха̄рам̣, там̣ а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса ¶ сан̇гхасса ависсаджджикам̣ авебхан̇гика’’нти (маха̄ва. 369) имина̄ па̄т̣хена бхагава̄ саббан̃н̃ӯ бхиккхӯнам̣ а̄мисада̄йаджджам̣ вича̄реси.
таттха ¶ тичӣварапаттаавасесалахубхан̣д̣агарубхан̣д̣авасена а̄мисада̄йаджджам̣ тивидхам̣ хоти. тесу тичӣварапаттам̣ гила̄нупат̣т̣ха̄касса бха̄го хоти, авасесалахубхан̣д̣ам̣ саммукхӣбхӯтасан̇гхасса, пан̃чавӣсативидха гарубхан̣д̣ам̣ ча̄туддисасан̇гхасса. имина̄ ито тивидхабхан̣д̣ато ан̃н̃ам̣ бхиккхубхан̣д̣ам̣ на̄ма наттхи, имехи тивидхехи пуггалехи ан̃н̃о да̄йа̄до на̄ма наттхӣти дассети. ида̄ни пана винайадхара̄ ‘‘бхиккхӯнам̣ акаппийабхан̣д̣ам̣ гихибхӯта̄ н̃а̄така̄ лабхантӣ’’ти ваданти, там̣ касма̄ти че? ‘‘йе тасса дхане иссара̄ гахат̣т̣ха̄ ва̄ паббаджита̄ ва̄, тесам̣ да̄табба’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гататта̄ти. саччам̣ а̄гато, со пана па̄т̣хо висса̄сагга̄хависайе а̄гато, на да̄йаджджагахан̣ат̣т̣ха̄не. ‘‘гахат̣т̣ха̄ ва̄ паббаджита̄ ва̄’’иччева а̄гато, на ‘‘н̃а̄така̄ ан̃н̃а̄така̄ ва̄’’ти, тасма̄ н̃а̄така̄ ва̄ хонту ан̃н̃а̄така̄ ва̄, йе там̣ гила̄нам̣ упат̣т̣хаханти, те гила̄нупат̣т̣ха̄кабха̄габхӯтасса дханасса иссара̄ гахат̣т̣хапаббаджита̄, антамасо ма̄туга̄ма̄пи. те сандха̄йа ‘‘тесам̣ да̄табба’’нти вуттам̣, на пана йе гила̄нам̣ нупат̣т̣хаханти, те сандха̄йа. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 369) ‘‘гила̄нупат̣т̣ха̄ко на̄ма гихӣ ва̄ хоту паббаджито ва̄, антамасо ма̄туга̄мопи, саббе бха̄гам̣ лабхантӣ’’ти.
атха ва̄ йо бхиккху аттано джӣвама̄нака̄лейева саббам̣ аттано париккха̄рам̣ ниссаджджитва̄ кассачи н̃а̄такасса ва̄ ан̃н̃а̄такасса ва̄ гахат̣т̣хасса ва̄ паббаджитасса ва̄ ада̄си, кочи ча н̃а̄тако ва̄ ан̃н̃а̄тако ва̄ гахат̣т̣хо ва̄ паббаджито ва̄ висса̄сам̣ аггахеси, та̄дисе сандха̄йа ‘‘йе тасса дханасса иссара̄ гахат̣т̣ха̄ ва̄ паббаджита̄ ва̄, тесам̣ да̄табба’’нти ¶ вуттам̣, на пана ата̄дисе н̃а̄таке. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 369) ‘‘саче пана со джӣвама̄нойева саббам̣ аттано париккха̄рам̣ ниссаджджитва̄ кассачи ада̄си, кочи ва̄ висса̄сам̣ аггахеси, йасса диннам̣, йена ча гахитам̣, тассева хоти, тасса ручийа̄ ева гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄ лабхантӣ’’ти. евам̣ хоту, каппийабхан̣д̣е пана катханти? тампи ‘‘гихин̃а̄така̄нам̣ да̄табба’’нти па̄л̣ийам̣ ва̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ва̄ т̣ӣка̄су ва̄ наттхи, тасма̄ вича̄ретаббаметам̣.
чӣварабха̄джанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
пин̣д̣апа̄табха̄джанакатха̄ван̣н̣ана̄
209. ида̄ни ¶ пин̣д̣апа̄табха̄джанавиниччхайам̣ катхетум̣ ‘‘пин̣д̣апа̄табха̄джане пана̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сена̄санаккхандхаке сена̄санабха̄джанейева пат̣хамам̣ а̄гатепи чатупаччайабха̄джанавиниччхайатта̄ паччайа̄нуккамена пин̣д̣апа̄табха̄джанам̣ пат̣хамам̣ дассети. пин̣д̣апа̄табха̄джане пана сан̇гхабхатта̄дӣсу айам̣ виниччхайоти самбандхо. катхам̣ ета̄ни сан̇гхабхатта̄дӣни бхагавата̄ анун̃н̃а̄та̄нӣти а̄ха ‘‘ануджа̄на̄ми…пе… анун̃н̃а̄тесӯ’’ти. сан̇гхасса аттха̄йа а̄бхатам̣ бхаттам̣ сан̇гхабхаттам̣ йатха̄ ‘‘а̄гантукасса а̄бхатам̣ бхаттам̣ а̄гантукабхатта’’нти. сан̇гхато уддисса уддиситва̄ да̄таббам̣ бхаттам̣ уддесабхаттам̣. нимантетва̄ да̄таббам̣ бхаттам̣ нимантанабхаттам̣. сала̄кам̣ па̄тетва̄ га̄хетаббам̣ бхаттам̣ сала̄кабхаттам̣. паккхе паккхадивасе да̄таббам̣ бхаттам̣ паккхабхаттам̣. упосатхе упосатхадивасе да̄таббам̣ бхаттам̣ упосатхабхаттам̣. па̄т̣ипаде упосатхадивасато дутийадивасе да̄таббам̣ бхаттам̣ па̄т̣ипадабхаттанти виггахо. т̣хитика̄ на̄ма наттхӣти сан̇гхаттхерато пат̣т̣ха̄йа вассаггена га̄хан̣ам̣ т̣хитика̄ на̄ма.
аттано ¶ виха̄радва̄рети виха̄расса два̄ракот̣т̣хакасамӣпам̣ сандха̄йа вуттам̣. бходжанаса̄ла̄йа̄ти бхаттуддесат̣т̣ха̄набхӯта̄йа бходжанаса̄ла̄йам̣. вассаггена̄ти вассакот̣т̣ха̄сена. диннам̣ пана̄ти ватва̄ йатха̄ со да̄йако вадати, там̣ видхим̣ дассетум̣ ‘‘сан̇гхато бханте’’тиа̄дима̄ха. антарагхарети антогехе. антоупача̄рагата̄нанти еттха га̄мадва̄равӣтхичатуккесу два̄дасахаттхаббхантарам̣ упача̄ро на̄ма.
антарагхарасса упача̄ре пана лаббхама̄нависесам̣ дассетум̣ ‘‘гхарӯпача̄ро четтха̄’’тиа̄дима̄ха. екавал̣ан̃джанти екена два̄рена вал̣ан̃джитаббам̣. на̄на̄нивесанесӯти на̄на̄куласса на̄нӯпача̄ресу нивесанесу. ладжджӣ песало агатигаманам̣ ваджджетва̄ медха̄вӣ ча упапариккхитва̄ уддисатӣти а̄ха ‘‘песало ладжджӣ медха̄вӣ иччхитаббо’’ти. нисиннассапи нидда̄йантассапӣти ана̄даре са̄мивачанам̣, вуд̣д̣хатаре нидда̄йанте навакасса га̄хитам̣ сугга̄хитанти аттхо. тичӣварапарива̄рам̣ ва̄ти еттха ‘‘удакаматтала̄бхӣ вийа ан̃н̃опи уддесабхаттам̣ алабхитва̄ ваттха̄дианекаппака̄ракам̣ лабхати че, тассева та’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. аттано ручивасена йам̣ кин̃чи ватва̄ а̄харитум̣ виссаджджитатта̄ виссат̣т̣хадӯто на̄ма. йам̣ иччхатӣти ‘‘уддесабхаттам̣ детха̄’’тиа̄дӣни ваданто йам̣ иччхати. пуччха̄сабха̄гена̄ти пуччха̄садисена.
‘‘ека̄ ¶ кӯт̣ат̣т̣хитика̄ на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ тамева т̣хитикам̣ вибха̄венто ‘‘ран̃н̃о ва̄ хӣ’’тиа̄дима̄ха. ан̃н̃ехи уддесабхатта̄дӣхи амиссетва̄ висум̣йева т̣хитика̄йа гахетаббатта̄ ‘‘екача̄рикабхатта̄нӣ’’ти вуттам̣. тхеййа̄йа харантӣти паттаха̄рака̄ харанти. гӣва̄ хотӣти а̄н̣а̄пакасса гӣва̄ хоти. саббам̣ паттасса̄микасса хотӣти чӣвара̄дикампи саббам̣ паттасса̄микассева хоти, ‘‘майа̄ ¶ бхаттамева сандха̄йа вуттам̣, на чӣвара̄ди’’нти ватва̄ гахетум̣ ват̣т̣атӣти аттхо. манусса̄нам̣ вачанам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти вутта̄ гаччхантӣти манусса̄нам̣ вачанам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти тена бхиккхуна̄ вутта̄ гаччханти. акатабха̄го на̄ма̄ти а̄гантукабха̄го на̄ма, адиннапуббабха̄готи аттхо. саббо сан̇гхо парибхӯн̃джатӯти вуттети еттха ‘‘пат̣хамамева ‘саббасан̇гхикабхаттам̣ детха̄’ти ватва̄ паччха̄ ‘саббо сан̇гхо парибхун̃джатӯ’ти авуттепи бха̄джетва̄ парибхун̃джитабба’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ким̣ а̄харӣйатӣти аватва̄ти ‘‘катарабхаттам̣ тайа̄ а̄харӣйатӣ’’ти да̄йакам̣ апуччхитва̄. пакатит̣хитика̄йа̄ти уддесабхаттат̣хитика̄йа.
пин̣д̣апа̄табха̄джанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нимантанабхаттакатха̄ван̣н̣ана̄
210. ‘‘еттаке бхиккхӯ сан̇гхато уддиситва̄ детха̄’’тиа̄дӣни аватва̄ ‘‘еттака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ бхаттам̣ детха̄’’ти ватва̄ диннам̣ сан̇гхикам̣ нимантанам̣ на̄ма. пин̣д̣апа̄тика̄нампи ват̣т̣атӣти бхиккха̄парийа̄йена вуттатта̄ ват̣т̣ати. пат̣ипа̄т̣ийа̄ти ладдхапат̣ипа̄т̣ийа̄. виччхиндитва̄ти ‘‘бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти падам̣ аватва̄. тенева̄ха ‘‘бхаттанти авадантена̄’’ти. а̄лопасан̇кхепена̄ти екекапин̣д̣авасена. айан̃ча найо нимантанейева, на уддесабхатте. тасса хи екасса пахонакаппама̄н̣ам̣йева бха̄джетаббам̣, тасма̄ уддесабхатте а̄лопат̣т̣хитика̄ на̄ма наттхи.
а̄рул̣ха̄йева ма̄тикам̣. сан̇гхато ат̣т̣ха бхиккхӯти еттха йе ма̄тикам̣ а̄рул̣ха̄, те ат̣т̣ха бхиккхӯти йоджетаббам̣. уддесабхаттанимантанабхатта̄дисан̇гхикабхаттама̄тика̄су нимантанабхаттама̄тика̄йа т̣хитика̄васена а̄рул̣хе бхаттуддесакена ва̄ сайам̣ ва̄ сан̇гхато уддиса̄петва̄ гахетва̄ гантаббам̣, на аттана̄ ¶ ручите гахетва̄ти адхиппа̄йо. ма̄тикам̣ а̄ропетва̄ти ‘‘сан̇гхато ган̣ха̄мӣ’’тиа̄дина̄ вуттама̄тика̄бхедам̣ да̄йакасса вин̃н̃а̄петва̄ти аттхо. ‘‘екава̄ранти йа̄ва тасмим̣ а̄ва̄се васанти бхиккхӯ ¶ , саббе лабхантӣ’’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. айам̣ панеттха адхиппа̄йо – екава̄ранти на екадивасам̣ сандха̄йа вуттам̣, йаттака̄ пана бхиккхӯ тасмим̣ а̄ва̄се васанти, те саббе. екасмим̣ дивасе гахитабхиккхӯ ан̃н̃ада̄ аггахетва̄ йа̄ва екава̄рам̣ саббе бхиккхӯ бходжита̄ хонтӣти джа̄на̄ти че, йе джа̄нанти, те гахетва̄ гантаббанти. пат̣ибаддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа̄ти таттхева ва̄сасса нибаддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа.
нимантанабхаттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
сала̄кабхаттакатха̄ван̣н̣ана̄
211. упанибандхитва̄ти ликхитва̄. га̄мавасенапӣти йебхуййена самала̄бхага̄мавасенапи. бахӯни сала̄кабхатта̄нӣти тим̣сам̣ ва̄ чатта̄рӣсам̣ ва̄ бхатта̄ни. саче хонтӣти аджджха̄харитва̄ йоджетаббам̣. саллаккхетва̄ти та̄ни бхатта̄ни пама̄н̣авасена саллаккхетва̄. ниггахена датва̄ти дӯрам̣ гантум̣ аниччхантасса ниггахена сампат̣иччха̄петва̄. пуна виха̄рам̣ а̄гантва̄ти еттха виха̄рам̣ ана̄гантва̄ бхаттам̣ гахетва̄ паччха̄ виха̄ре аттано па̄петва̄ бхун̃джитумпи ват̣т̣ати. екагехавасена̄ти вӣтхийампи екапассе гхарапа̄л̣ийа̄ васена. уддиситва̄пӣти ‘‘асукакуле сала̄кабхатта̄ни туйхам̣ па̄пун̣антӣ’’ти ватва̄.
212. ва̄рага̄мети атидӯратта̄ ва̄рена гантаббага̄ме. сат̣т̣хито ва̄ пан̣н̣а̄сато ва̄ти дан̣д̣акамматтха̄йа удакагхат̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. виха̄рава̄роти саббабхиккхӯсу бхиккха̄йа ¶ гатесу виха̄рараккхан̣ава̄ро. несанти виха̄рава̄рика̄нам̣. пха̄тикаммамева̄ти виха̄рараккхан̣акиччасса пахонакапат̣ипа̄данамева. дӯратта̄ ниггахетва̄пи ва̄рена гахетаббо га̄мо ва̄рага̄мо. виха̄рава̄ре нийутта̄ виха̄рава̄рика̄, ва̄рена виха̄рараккхан̣ака̄. ан̃н̃атхаттанти паса̄дан̃н̃атхаттам̣. пха̄тикаммамева бхавантӣти виха̄рараккхан̣аттха̄йа сан̇гхена да̄табба̄ атирекала̄бха̄ хонти. екассева па̄пун̣антӣти дивасе дивасе екекассева па̄пита̄нӣти аттхо. сан̇гханавакена ладдхака̄лети дивасе дивасе екекасса па̄пита̄ни две тӣн̣и екача̄рикабхатта̄ни тенева нийа̄мена аттано па̄пун̣анат̣т̣ха̄не сан̇гханавакена ладдхака̄ле.
йасса ¶ кассачи саммукхӣбхӯтасса па̄петва̄ти еттха ‘‘йебхуййена че бхиккхӯ бахисӣмагата̄ хонти, саммукхӣбхӯтасса йасса кассачи па̄петаббам̣ сабха̄гатта̄ екена ладдхам̣ саббесам̣ хоти, тасмимпи асати аттано па̄петва̄ да̄табба’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. расасала̄канти уччхурасасала̄кам̣. сала̄кавасена пана га̄хитатта̄ на са̄дитабба̄ти идам̣ аса̄руппавасена вуттам̣, на дхутан̇габхедавасена. ‘‘сан̇гхато нира̄мисасала̄ка̄…пе… ват̣т̣атийева̄’’ти хи висуддхимагге (висуддхи. 1.26) вуттам̣. са̄раттхадӣпанийампи (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.325) – сан̇гхато нира̄мисасала̄ка̄пи виха̄ре паккабхаттампи ват̣т̣атийева̄ти са̄дха̄ран̣ам̣ катва̄ висуддхимагге (висуддхи. 1.26) вуттатта̄, ‘‘евам̣ га̄хите са̄дитаббам̣, евам̣ на са̄дитабба’’нти висесетва̄ авуттатта̄ ча ‘‘бхесаджджа̄дисала̄ка̄йо четтха кин̃ча̄пи пин̣д̣апа̄тика̄нампи ват̣т̣анти, сала̄кавасена пана га̄хитатта̄ на са̄дитабба̄’’ти еттха адхиппа̄йо вӣмам̣ситаббо. йади хи бхесаджджа̄дисала̄ка̄ сала̄кавасена га̄хита̄ на са̄дитабба̄ сийа̄, ‘‘сан̇гхато нира̄мисасала̄ка̄ ват̣т̣атийева̄’’ти ¶ на вадеййа, ‘‘атирекала̄бхо сан̇гхабхаттам̣ уддесабхатта’’нтиа̄дивачанато (маха̄ва. 128) ча ‘‘атирекала̄бхам̣ пат̣иккхипа̄мӣ’’ти сала̄кавасена га̄хетаббам̣ бхаттамева пат̣иккхиттам̣, на бхесаджджам̣. сан̇гхабхатта̄дӣни хи чуддаса бхатта̄нийева тена на са̄дитабба̄нӣти вутта̄ни. кхандхакабха̄н̣ака̄нам̣ ва̄ матена идха евам̣ вуттанти гахетаббанти вуттам̣. аггато да̄табба̄ бхиккха̄ аггабхиккха̄. аггабхиккха̄маттанти екакат̣аччхубхиккха̄маттам̣. ладдха̄ ва̄ аладдха̄ ва̄ свепи ган̣хеййа̄сӣти ладдхепи аппаматтата̄йа вуттам̣. тена̄ха ‘‘йа̄вадаттхам̣ лабхати…пе… алабхитва̄ све ган̣хеййа̄сӣти ваттаббо’’ти. аггабхиккхаматтанти хи еттха матта-саддо бахубха̄вам̣ ниваттети.
сала̄кабхаттам̣ на̄ма виха̄рейева уддисӣйати виха̄рамева сандха̄йа дӣйама̄натта̄ти а̄ха ‘‘виха̄ре апа̄питам̣ пана̄’’тиа̄ди. татра а̄санаса̄ла̄йа̄ти тасмим̣ га̄ме а̄санаса̄ла̄йа. виха̄рам̣ а̄нетва̄ га̄хетаббанти татха̄ ватва̄ тасмим̣ дивасе диннабхаттам̣ виха̄рамева а̄нетва̄ т̣хитика̄йа га̄хетаббам̣. таттха̄ти тасмим̣ диса̄бха̄ге. там̣ гахетва̄ти там̣ ва̄рага̄масала̄кам̣ аттана̄ гахетва̄. тена̄ти йо аттано паттава̄рага̄ме сала̄кам̣ диса̄гамикасса ада̄си, тена. анатиккамантейева тасмим̣ тасса сала̄ка̄ га̄хетабба̄ти йасма̄ упача̄расӣмат̣т̣хассева сала̄ка̄ па̄пун̣а̄ти, тасма̄ тасмим̣ дисам̣гамике упача̄расӣмам̣ анатиккантейева тасса дисам̣гамикасса паттасала̄ка̄ аттано па̄петва̄ га̄хетабба̄.
девасикам̣ ¶ па̄петабба̄ти упача̄расӣма̄йам̣ т̣хитасса йасса кассачи вассаггена па̄петабба̄. евам̣ етесу ана̄гатесу а̄саннавиха̄ре бхиккхӯнам̣ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, итаратха̄ сан̇гхикам̣ хоти. ана̄гатадивасети еттха катхам̣ тесам̣ бхиккхӯнам̣ а̄гата̄на̄гатабха̄во ¶ вин̃н̃а̄йатӣти че? йасма̄ тато тато а̄гата̄ бхиккхӯ тасмим̣ га̄ме а̄санаса̄ла̄йа саннипатанти, тасма̄ тесам̣ а̄гата̄на̄гатабха̄во сакка̄ вин̃н̃а̄тум̣. амха̄кам̣ гочарага̄мети сала̄кабхаттада̄йака̄нам̣ га̄ме. бхун̃джитум̣ а̄гаччхантӣти ‘‘маха̄тхеро екакова виха̄ре охӣно авассам̣ саббасала̄ка̄ аттано па̄петва̄ т̣хито’’ти ман̃н̃ама̄на̄ а̄гаччханти.
сала̄кабхаттакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
паккхикабхатта̄дикатха̄ван̣н̣ана̄
213. абхилаккхитесу чатӯсу паккхадивасесу да̄таббам̣ бхаттам̣ паккхикам̣. абхилаккхитесӯти еттха абхӣти упаса̄раматтам̣, лаккхан̣ийесуиччеваттхо, упосатхасама̄да̄надхаммассаванапӯджа̄сакка̄ра̄дикаран̣аттхам̣ лаккхитаббесу саллаккхетаббесу упалаккхетаббесӯти вуттам̣ хоти. све паккхоти аджджапаккхикам̣ на га̄хетаббанти ат̣т̣хамийа̄ бхун̃джитаббам̣, саттамийа̄ бхун̃джанаттха̄йа на га̄хетаббам̣, да̄йакехи нийамитадивасенева га̄хетаббанти аттхо. тена̄ха ‘‘саче пана̄’’тиа̄ди. све лӯкханти аджджа а̄ва̄хаман̇гала̄дикаран̣ато атипан̣ӣтам̣ бходжанам̣ карӣйати, све татха̄ на бхависсати, аджджева бхиккхӯ бходжесса̄ма̄ти адхиппа̄йо. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.325) пана ан̃н̃атха̄ вуттам̣. паккхикабхаттато упосатхикабхаттасса бхедам̣ дассенто а̄ха ‘‘упосатхан̇га̄ни сама̄дийитва̄’’тиа̄ди. упосатхе да̄таббам̣ бхаттам̣ упосатхикам̣.
паккхикабхатта̄дикатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
а̄гантукабхатта̄дикатха̄ван̣н̣ана̄
214. нибандха̄питанти ¶ ‘‘асукавиха̄ре а̄гантука̄ бхун̃джантӯ’’ти нийамитам̣. гамико а̄гантукабхаттампӣти га̄мантарато а̄гантва̄ авӯпасантена гамикачиттена васитва̄ пуна ан̃н̃аттха гаччхантам̣ ¶ сандха̄йа вуттам̣, а̄ва̄сикасса пана гантука̄масса гамикабхаттамева лаббхати. ‘‘лесам̣ од̣д̣етва̄’’ти вуттатта̄ леса̄бха̄вена йа̄ва гаманапарибандхо вигаччхати, та̄ва бхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти н̃а̄питанти дат̣т̣хаббам̣.
дхурабхатта̄дикатха̄ван̣н̣ана̄
215. тан̣д̣ула̄дӣни песенти…пе… ват̣т̣атӣти абхихат̣абхиккхатта̄ ват̣т̣ати.
216. татха̄ пат̣иггахитатта̄ти бхиккха̄на̄мена пат̣иггахитатта̄. паттам̣ пӯретва̄ тхакетва̄ диннанти ‘‘гул̣акабхаттам̣ дема̄’’ти диннам̣. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
пин̣д̣апа̄табха̄джанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
гила̄напаччайабха̄джанакатха̄ван̣н̣ана̄
217. ито парам̣ паччайа̄нуккамена сена̄санабха̄джанакатха̄йа ваттабба̄йапи тасса̄ маха̄висайатта̄, гила̄напаччайабха̄джанӣйакатха̄йа пана аппависайатта̄, пин̣д̣апа̄табха̄джанӣйакатха̄йа ануломатта̄ ча таданантарам̣ там̣ дассетума̄ха ‘‘гила̄напаччайабха̄джанӣйам̣ пана̄’’тиа̄ди. таттха ра̄джара̄джамаха̄матта̄ти упалаккхан̣аматтамеветам̣. бра̄хман̣амаха̄са̄лагахапатимаха̄са̄ла̄дайопи евам̣ каронтийева. гхан̣т̣им̣ пахаритва̄тиа̄ди хет̣т̣ха̄ вуттанайатта̄ ча па̄кат̣атта̄ ¶ ча сувин̃н̃еййамева. упача̄расӣмам̣…пе… бха̄джетаббанти идам̣ сан̇гхам̣ уддисса диннатта̄ вуттам̣. кумбхам̣ пана а̄ваджджетва̄ти кумбхам̣ диса̄мукхам̣ катва̄. саче тхинам̣ саппи хотӣти каккхал̣ам̣ саппи хоти. тхокам̣ тхокампи па̄петум̣ ват̣т̣атӣти евам̣ кате т̣хитика̄пи тит̣т̣хати. син̇гиверамарича̄дибхесаджджампи авасесапаттатха̄лака̄дисаман̣апариккха̄ропӣти имина̄ на кевалам̣ бхесаджджамева гила̄напаччайо хоти, атха кхо авасесапариккха̄ропи гила̄напаччайе антогадхойева̄ти дассети.
гила̄напаччайабха̄джанакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
сена̄санагга̄хакатха̄ван̣н̣ана̄
218. сена̄санабха̄джанакатха̄йам̣ ¶ сена̄санагга̄хе виниччхайоти сена̄санабха̄джанамева̄ха. таттха утука̄ле сена̄санагга̄хо ча васса̄ва̄се сена̄санагга̄хо ча̄ти ка̄лавасена сена̄санагга̄хо на̄ма дувидхо хотӣти йоджана̄. таттха утука̄лети хемантагимха̄наутука̄ле. васса̄ва̄сети васса̄нака̄ле. бхиккхум̣ ут̣т̣ха̄петва̄ сена̄санам̣ да̄таббам̣, ака̄ло на̄ма наттхи да̄йакехи ‘‘а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса сан̇гхасса даммӣ’’ти диннасан̇гхикасена̄санатта̄. екекам̣ паривен̣анти екекасса бхиккхусса екекам̣ паривен̣ам̣. таттха̄ти тасмим̣ ладдхапаривен̣е. дӣгхаса̄ла̄ти чан̇каманаса̄ла̄. ман̣д̣алама̄л̣оти упат̣т̣ха̄наса̄ла̄. анудахатӣти пӣл̣ети. ада̄тум̣ на лабхатӣти имина̄ сан̃чичча адентасса пат̣иба̄хане пависанато дуккат̣анти дӣпети. джамбудӣпе пана̄ти арийадесе бхиккхӯ сандха̄йа вуттам̣. те кира татха̄ пан̃н̃а̄пенти.
219. на ¶ гочарага̄мо гхат̣т̣етабботи вуттамеваттхам̣ вибха̄вети ‘‘на таттха манусса̄ ваттабба̄’’тиа̄дина̄. витаккам̣ чхиндитва̄ти ‘‘имина̄ нӣха̄рена гаччхантам̣ дисва̄ нива̄ретва̄ паччайе дассантӣ’’ти еварӯпам̣ витаккам̣ ануппа̄детва̄. тесу че екоти тесу мануссесу еко пан̣д̣итапурисо. бхан̣д̣апат̣иччха̄дананти пат̣иччха̄данабхан̣д̣ам̣, сарӣрапат̣иччха̄данам̣ чӣваранти аттхо. суддхачиттатта̄ва анаваджджанти идам̣ пуччхитаккхан̣е ка̄ран̣а̄чиккхан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣ на хоти асуддхачиттассапи пуччхитапан̃хависсаджджане доса̄бха̄ва̄. евам̣ пана гате мам̣ пуччхиссантӣти сан̃н̃а̄йа агаманам̣ сандха̄йа вуттанти дат̣т̣хаббам̣.
пат̣иджаггитабба̄нӣти кхан̣д̣апхулла̄бхисан̇кхаран̣асаммаджджана̄дӣхи пат̣иджаггитабба̄ни. мун̣д̣аведика̄йа̄ти четийасса хаммийаведика̄йа гхат̣а̄ка̄расса упари чатурассаведика̄йа. каттха пуччхитаббанти пуччха̄йа йато пакатийа̄ лаббхати, таттха пуччхитаббанти виссаджджана̄. касма̄ пуччхитаббантиа̄ди йато пакатийа̄ лаббхати, таттха̄пи пуччханасса ка̄ран̣асандассанаттхам̣ вуттам̣. пат̣иккамма̄ти виха̄рато апасаккитва̄. таматтхам̣ дассенто ‘‘йоджанадвийоджанантаре хотӣ’’ти а̄ха. упаниккхепанти кхеттам̣ ва̄ на̄л̣икера̄диа̄ра̄мам̣ ва̄ каха̄пан̣а̄дӣни ва̄ а̄ра̄мика̄нам̣ ниййа̄тетва̄ ‘‘ито уппанна̄ вад̣д̣хи васса̄ва̄сикаттха̄йа хотӯ’’ти диннам̣. ваттам̣ катва̄ти тасмим̣ сена̄сане ¶ каттаббаваттам̣ катва̄. ити саддха̄деййети евам̣ хет̣т̣ха̄ вуттанайена саддха̄йа да̄таббе васса̄ва̄сикала̄бхависайети аттхо.
ваттху пана̄ти татруппа̄де уппаннарӯпийам̣, тан̃ча ‘‘тато чатупаччайам̣ парибхун̃джатха̄’’ти диннакхетта̄дито уппаннатта̄ каппийака̄рака̄нам̣ хаттхе ‘‘каппийабхан̣д̣ам̣ парибхун̃джатха̄’’ти да̄йакехи диннаваттхусадисам̣ хотӣти а̄ха ‘‘каппийака̄рака̄нан̃хӣ’’тиа̄ди. сан̇гхасут̣т̣хута̄йа̄ти сан̇гхасса хита̄йа ¶ . пуггалавасенева ка̄таббанти парато ваккхама̄нанайена бхиккхӯ чӣварена киламанти, еттакам̣ на̄ма тан̣д̣улабха̄гам̣ бхиккхӯнам̣ чӣварам̣ ка̄тум̣ руччатӣтиа̄дина̄ пуггалапара̄ма̄савасенева ка̄таббам̣, ‘‘сан̇гхо чӣварена киламатӣ’’тиа̄дина̄ пана сан̇гхапара̄ма̄савасена на ка̄таббам̣. каппийабхан̣д̣авасена̄ти са̄ман̃н̃ато вуттамеваттхам̣ вибха̄ветум̣ ‘‘чӣваратан̣д̣ула̄дивасенева ча̄’’ти вуттам̣. ча-ка̄ро четтха панасаддаттхе ваттати, на самуччайаттхети дат̣т̣хаббам̣. пуггалавасенева каппийабхан̣д̣авасена ча апалоканаппака̄рам̣ дассетум̣ ‘‘там̣ пана евам̣ каттабба’’нтиа̄ди вуттам̣.
чӣварапаччайам̣ саллаккхетва̄ти саддха̄деййататруппа̄давасена тасмим̣ васса̄ва̄се лаббхама̄начӣварасан̇кха̄там̣ паччайам̣ ‘‘еттака’’нти париччхиндитва̄. сена̄санасса̄ти сена̄санагга̄ха̄пан̣асса. вуттанти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. касма̄ евам̣ вуттанти а̄ха ‘‘еван̃хӣ’’тиа̄ди, сена̄санагга̄ха̄пакасса аттана̄ва аттано гахан̣ам̣ аса̄руппам̣, тасма̄ убхо ан̃н̃аман̃н̃ам̣ га̄хессантӣти адхиппа̄йо. самматасена̄санагга̄ха̄пакасса а̄н̣аттийа̄ ан̃н̃ена гахитопи га̄хо рухатийева̄ти ведитаббам̣. ат̣т̣хапи сол̣асапи джане самманнитум̣ ват̣т̣атӣти висум̣ висум̣ самманнитум̣ ват̣т̣ати, уда̄ху екатоти? екатопи ват̣т̣ати. екакаммава̄ча̄йа саббепи екато самманнитум̣ ват̣т̣ати. ниггахакаммамева хи сан̇гхо сан̇гхасса на кароти. саммутида̄нам̣ пана бахӯнампи екато ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тенева саттасатикаккхандхаке убба̄хикасаммутийам̣ ат̣т̣хапи джана̄ екато саммата̄ти. а̄санагхаранти пат̣има̄гхарам̣. магготи упача̄расӣмаббхантарагате га̄ма̄бхимукхамагге катаса̄ла̄ вуччати, евам̣ поккхаран̣ируккхамӯла̄дӣсупи. руккхамӯла̄дайо ¶ чханна̄ кава̄т̣абаддха̄ва сена̄санам̣. ито пара̄ни сувин̃н̃еййа̄ни.
220. маха̄ла̄бхапаривен̣акатха̄йам̣ лабхантӣти татра ва̄сино бхиккхӯ лабханти. виджат̣етва̄ти екекасса пахонакаппама̄н̣ена вийоджетва̄. а̄ва̄сесӯти сена̄санесу. паккхипитва̄ти еттха паккхипанам̣ ¶ на̄ма тесу васанта̄нам̣ ито уппаннавасса̄ва̄сикада̄нам̣. пависитаббанти ан̃н̃ехи бхиккхӯхи тасмим̣ маха̄ла̄бхе паривен̣е васитва̄ четийе ваттам̣ катва̄ва ла̄бхо гахетабботи адхиппа̄йо.
221. паччайам̣ виссаджджетӣти чӣварапаччайам̣ на̄дхива̄сети. айампӣти тена виссаджджитапаччайопи. па̄дамӯле т̣хапетва̄ са̄т̣акам̣ дентӣти паччайада̄йака̄ денти. етена гахат̣т̣хехи па̄дамӯле т̣хапетва̄ диннампи пам̣сукӯлика̄нампи ват̣т̣атӣти дассети. атха васса̄ва̄сикам̣ дема̄ти вадантӣти еттха ‘‘пам̣сукӯлика̄нам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти аджджха̄харитва̄ йоджетаббам̣. вассам̣ вуттхабхиккхӯнанти пам̣сукӯликато ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣. упанибандхитва̄ га̄хетаббанти ‘‘имасмим̣ руккхе ва̄ ман̣д̣апе ва̄ васитва̄ четийе ваттам̣ катва̄ ган̣хатха̄’’ти евам̣ упанибандхитва̄ га̄хетаббам̣.
па̄т̣ипадаарун̣атотиа̄ди вассӯпана̄йикадивасам̣ сандха̄йа вуттам̣. антара̄муттакам̣ пана па̄т̣ипадам̣ атиккамитва̄пи га̄хетум̣ ват̣т̣ати. ‘‘каттха ну кхо васисса̄ми, каттха васантасса пха̄су бхависсати, каттха ва̄ паччайе лабхисса̄мӣ’’ти евам̣ уппаннена витаккена чаратӣти витаккача̄рико. ида̄ни йам̣ да̄йака̄ паччхимавассам̣вуттха̄нам̣ васса̄ва̄сикам̣ дети, таттха пат̣ипаджджанавидхим̣ дассетум̣ ‘‘паччхимавассӯпана̄йикадивасе пана̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. а̄гантуко че бхиккхӯти чӣваре га̄хите паччха̄ а̄гато а̄гантуко бхиккху. паттат̣т̣ха̄нети вассаггена а̄гантукабхиккхуно ¶ паттат̣т̣ха̄не. пат̣хамавассӯпагата̄ти а̄гантукасса а̄гаманато пуретарамева паччхимика̄йа вассӯпана̄йика̄йа вассӯпагата̄. ладдхам̣ ладдханти пунаппунам̣ да̄йака̄нам̣ сантика̄ а̄гата̄гатаса̄т̣акам̣.
са̄дийанта̄пи хи тенева васса̄ва̄сикасса са̄миноти чхиннавассатта̄ вуттам̣. пат̣хамамева катика̄йа кататта̄ ‘‘нева ада̄тум̣ лабхантӣ’’ти вуттам̣, да̄таббам̣ ва̄рента̄нам̣ гӣва̄ хотӣти адхиппа̄йо. тесамева да̄таббанти вассӯпагатесу аладдхавасса̄ва̄сика̄нам̣ екачча̄намева да̄таббам̣. бхатинивит̣т̣ханти бхатим̣ катва̄ вийа нивит̣т̣хам̣ парийит̣т̣хам̣. бхатинивит̣т̣ханти ва̄ па̄нӣйупат̣т̣ха̄на̄дибхатим̣ катва̄ ладдхам̣. сан̇гхикам̣ пана̄тиа̄ди кесан̃чи ва̄дадассанам̣. таттха сан̇гхикам̣ пана апалоканакаммам̣ катва̄ га̄хитанти татруппа̄дам̣ сандха̄йа вуттам̣. таттха апалоканакаммам̣ катва̄ га̄хитанти ‘‘чхиннавасса̄ва̄сикан̃ча ида̄ни уппаджджанакавасса̄ва̄сикан̃ча имесам̣ да̄тум̣ руччатӣ’’ти анантаре вуттанайена ¶ апалоканам̣ катва̄ га̄хитам̣ сан̇гхена диннатта̄ виббхантопи лабхатева, пагева чхиннавассо. паччайавасена га̄хитам̣ пана тема̄сам̣ васитва̄ гахетум̣ аттана̄ да̄йакехи ча анумататта̄ бхатинивит̣т̣хампи чхиннавассопи виббхантопи на лабхатӣти кечи а̄чарийа̄ ваданти. идан̃ча паччха̄ вуттатта̄ пама̄н̣ам̣, тенева вассӯпана̄йикадивасе евам̣ да̄йакехи диннам̣ васса̄ва̄сикам̣ гахитабхиккхуно вассаччхедам̣ акатва̄ ва̄сова хет̣т̣ха̄ вихито, на па̄нӣйупат̣т̣ха̄на̄дибхатикаран̣аматтам̣. йади хи там̣ бхатинивит̣т̣хамева сийа̄, бхатикаран̣амева видха̄таббам̣, тасма̄ вассаггена га̄хитам̣ чхиннавасса̄дайо на лабхантӣти ведитаббам̣.
‘‘идха, бхиккхаве, вассам̣вуттхо бхиккху виббхамати, сан̇гхассева та’’нти (маха̄ва. 374-375) вачанато ‘‘ватат̣т̣ха̄не…пе… сан̇гхикам̣ хотӣ’’ти вуттам̣ ¶ . сан̇гхикам̣ хотӣти етена вуттхавасса̄нампи васса̄ва̄сикабха̄го сан̇гхикато амочито тесам̣ виббхамена сан̇гхико хотӣти дассети. мануссети да̄йакамануссе. лабхатӣти ‘‘мама паттабха̄вам̣ етасса детха̄’’ти да̄йаке сампат̣иччха̄пентенева сан̇гхикато вийоджитам̣ хотӣти вуттам̣. варабха̄гам̣ са̄ман̣ерасса̄ти тасса пат̣хамага̄хатта̄, тхерена пуббе пат̣хамабха̄гасса гахитатта̄, ида̄ни гайхама̄насса дутийабха̄гатта̄ ча вуттам̣.
222. ида̄ни антара̄муттасена̄санагга̄хам̣ дассетум̣ ‘‘айамапаропӣ’’тйа̄дима̄ха. таттха апаропӣти пуббе вуттасена̄санагга̄хадвайато ан̃н̃опӣти аттхо. нану ча ‘‘айам̣ сена̄санагга̄хо на̄ма дувидхо хоти утука̄ле ча васса̄ва̄се ча̄’’ти вутто, атха касма̄ ‘‘айамапаропӣ’’тйа̄ди вуттоти чоданам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘дивасавасена хӣ’’тиа̄ди. апараджджугата̄йа а̄са̄л̣хийа̄ти пат̣хамавассӯпана̄йикадивасабхӯтам̣ а̄са̄л̣хипун̣н̣амийа̄ па̄т̣ипадам̣ сандха̄йа вуттам̣, ма̄сагата̄йа а̄са̄л̣хийа̄ти дутийавассӯпана̄йикадивасабхӯтаса̄ван̣апун̣н̣амийа̄ па̄т̣ипадам̣. апараджджугата̄йа пава̄ран̣а̄ти ассайуджапун̣н̣амийа̄ па̄т̣ипадам̣.
223. утука̄ле пат̣иба̄хитум̣ на лабхатӣти хемантагимхесу ан̃н̃е сампаттабхиккхӯ пат̣иба̄хитум̣ на лабхати. навакамманти навакаммасаммути. акатанти апарисан̇кхатам̣. виппакатанти анит̣т̣хитам̣. екам̣ ман̃чат̣т̣ха̄нам̣ датва̄ти екам̣ ман̃чат̣т̣ха̄нам̣ пуггаликам̣ датва̄. тибха̄ганти татийабха̄гам̣. евам̣ виссаджджанампи тха̄варена тха̄варам̣ париваттанат̣т̣ха̄нейева пависати, на итаратха̄ саббасена̄санависсаджджанато ¶ . саче саддхивиха̄рика̄дӣнам̣ да̄тука̄мо хотӣти саче со сан̇гхасса бхан̣д̣ат̣хапанат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ да̄тум̣ на иччхати, аттано саддхивиха̄рика̄дӣнан̃н̃ева да̄тука̄мо хоти, та̄дисасса ¶ ‘‘туйхам̣ пуггаликамева катва̄ джагга̄хӣ’’ти на саббам̣ да̄таббанти адхиппа̄йо. таттхасса каттаббавидхим̣ дассенто а̄ха ‘‘камма’’нтиа̄ди. еван̃хӣтиа̄димхи чайа̄нурӯпам̣ татийабха̄ге ва̄ упад̣д̣хабха̄ге ва̄ гахите там̣ бха̄гам̣ да̄тум̣ лабхатӣти аттхо. йена̄ти тесу двӣсу тӣсу бхиккхӯсу йена. со са̄мӣти тасса̄ бхӯмийа̄ виха̄ракаран̣е сова са̄мӣ, там̣ пат̣иба̄хитва̄ итарена на ка̄таббанти адхиппа̄йо.
224. акатат̣т̣ха̄нети сена̄санато бахи чайа̄дӣнам̣ акатат̣т̣ха̄не. чайам̣ ва̄ памукхам̣ ва̄ти сан̇гхикасена̄санам̣ нисса̄йа тато бахи бандхитва̄ екам̣ сена̄санам̣ ва̄. бахикут̣т̣ети кут̣т̣ато бахи, аттано катат̣т̣ха̄нети аттхо. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
сена̄санагга̄хакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
чатупаччайаса̄дха̄ран̣акатха̄ван̣н̣ана̄
225. чатупаччайаса̄дха̄ран̣акатха̄йам̣ самматена аппаматтакависсаджджакена̄ти н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа ва̄ апалоканакаммена ва̄ самматена аппаматтакависсаджджакасаммутиладдхена. авибхаттам̣ сан̇гхикабхан̣д̣анти пуччхитаббакиччам̣ наттхӣти еттха авибхаттам̣ сан̇гхикабхан̣д̣анти куккуччуппаттиа̄ка̄радассанам̣, евам̣ куккуччам̣ катва̄ пуччхитаббакиччам̣ наттхи, апуччхитва̄ва да̄таббанти адхиппа̄йо. касма̄ти че? еттакасса сан̇гхикабхан̣д̣асса виссаджджанаттха̄йева самаггасса сан̇гхасса ануматийа̄ катасаммутикамматта̄. гул̣апин̣д̣е…пе… да̄табботи еттха гул̣апин̣д̣ам̣ та̄лапаккаппама̄н̣анти ведитаббам̣. пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хассапӣти идам̣ упалаккхан̣аматтам̣. ан̃н̃ена ка̄ран̣ена бахисӣмагатассапи есева ¶ найо. оданапат̣ивӣсоти сан̇гхабхатта̄дисан̇гхикаоданапат̣ивӣсо. антоупача̄расӣма̄йам̣ т̣хитасса̄ти ана̄даре са̄мивачанам̣, антоупача̄расӣма̄йам̣ т̣хитассева га̄хетум̣ ват̣т̣ати, на бахиупача̄расӣмам̣ паттасса̄ти аттхо. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 325) ‘‘бахиупача̄расӣма̄йа т̣хита̄нам̣ га̄хетха̄ти ваданти, на га̄хетабба’’нти. антога̄мат̣т̣ха̄нампӣти еттха пи-саддо авуттасампин̣д̣анаттхо, антога̄мат̣т̣ха̄нампи бахига̄мат̣т̣ха̄нампи ¶ га̄хетум̣ ват̣т̣атӣти аттхо. самбха̄ванаттхо ва̄, тена антога̄мат̣т̣ха̄нампи га̄хетум̣ ват̣т̣ати, пагева бахига̄мат̣т̣ха̄нанти.
чатупаччайаса̄дха̄ран̣акатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ити винайасан̇гахасам̣ван̣н̣ана̄бхӯте винайа̄лан̇ка̄ре
чатупаччайабха̄джанӣйавиниччхайакатха̄лан̇ка̄ро на̄ма
ат̣т̣хавӣсатимо париччхедо.
виха̄равиниччхайакатха̄ван̣н̣ана̄
ида̄ни чатупаччайантогадхатта̄ виха̄расса чатупаччайабха̄джанакатха̄нантарам̣ виха̄равиниччхайакатха̄ а̄рабхӣйате. татридам̣ вуччати –
‘‘ко виха̄ро кенат̣т̣хена;
виха̄ро со кативидхо;
кена со касса да̄таббо;
катхам̣ ко тасса иссаро.
‘‘кена со га̄хито касса;
анут̣т̣ха̄панийа̄ кати;
катихан̇гехи йуттасса;
дхувава̄са̄йа дӣйате’’ти.
таттха ¶ ко виха̄роти чатӯсу паччайесу сена̄санасан̇кха̄то чатӯсу сена̄санесу виха̄расена̄санасан̇кха̄то бхиккхӯнам̣ нива̄сабхӯто патиссайависесо. кенат̣т̣хена виха̄роти вихаранти еттха̄ти виха̄ро, ирийа̄патхадиббабрахмаарийасан̇кха̄техи чатӯхи виха̄рехи арийа̄ еттха вихарантӣтйаттхо. ¶ со кативидхоти сан̇гхикавиха̄раган̣асантакавиха̄рапуггаликавиха̄равасена тиббидхо. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘ча̄туддисам̣ сан̇гхам̣ уддисса бхиккхӯнам̣ диннам̣ виха̄рам̣ ва̄ паривен̣ам̣ ва̄ а̄ва̄сам̣ ва̄ махантампи кхуддакампи абхийун̃джато абхийого на рухати, аччхиндитва̄ ган̣хитумпи на саккоти. касма̄? саббесам̣ дхураниккхепа̄бха̄вато. на хеттха саббе ча̄туддиса̄ бхиккхӯ дхураниккхепам̣ каронтӣти. дӣгхабха̄н̣ака̄дибхедасса пана ган̣асса, екапуггаласса ва̄ сантакам̣ абхийун̃джитва̄ ган̣ханто саккоти те дхурам̣ никкхипа̄петум̣, тасма̄ таттха а̄ра̄ме вуттанайенева виниччхайо ведитаббо’’ти. имина̄ да̄йакасантако виха̄ро на̄ма наттхӣти дӣпети.
кена со да̄табботи кхаттийена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ йена кеначи со виха̄ро да̄таббо. касса да̄табботи сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ пуггаласса ва̄ да̄таббо. катхам̣ да̄табботи йади сан̇гхасса дети, ‘‘имам̣ виха̄рам̣ а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса сан̇гхасса даммӣ’’ти, йади ган̣асса, ‘‘имам̣ виха̄рам̣ а̄йасманта̄нам̣ даммӣ’’ти, йади пуггаласса, ‘‘имам̣ виха̄рам̣ а̄йасмато даммӣ’’ти да̄таббо. ко тасса иссароти йади сан̇гхасса дети, сан̇гхо тасса виха̄расса иссаро. йади ган̣асса дети, ган̣о тасса иссаро. йади пуггаласса дети, пуггало тасса иссароти. татха̄ ¶ хи вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘дӣгхабха̄н̣ака̄дикасса пана ган̣асса екапуггаласса ва̄ сантака’’нти.
кена со га̄хитоти сена̄санагга̄ха̄пакена со виха̄ро га̄хито. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахан̇гехи саманна̄гатам̣ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманнитум̣, йо на чханда̄гатим̣ гаччхеййа, на доса̄гатим̣ гаччхеййа, на моха̄гатим̣ гаччхеййа, еван̃ча, бхиккхаве, самманнитаббо, пат̣хамам̣ бхиккху йа̄читаббо, йа̄читва̄ бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо –
‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо иттханна̄мам̣ бхиккхум̣ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманнеййа, еса̄ н̃атти.
‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, сан̇гхо иттханна̄мам̣ бхиккхум̣ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманнати. йасса̄йасмато кхамати иттханна̄масса бхиккхуно сена̄санагга̄ха̄пакасса саммути, со тун̣хасса. йасса наккхамати, со бха̄сеййа.
‘‘саммато ¶ сан̇гхена иттханна̄мо бхиккху сена̄санагга̄ха̄пако, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти (чӯл̣ава. 317).
касса со га̄хитоти бхиккхӯнам̣ со виха̄ро га̄хито. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пат̣хамам̣ бхиккхӯ ган̣етум̣, бхиккхӯ ган̣етва̄ сеййа̄ ган̣етум̣, сеййа̄ ган̣етва̄ сеййаггена га̄хету’’нти (чӯл̣ава. 318). анут̣т̣ха̄панийа̄ катӣти чатта̄ро анут̣т̣ха̄панӣйа̄ вуд̣д̣хатаро гила̄но бхан̣д̣а̄га̄рико сан̇гхато ладдхасена̄саноти. вуттан̃хетам̣ кан̇кха̄витаран̣ийам̣ (кан̇акха̄. ат̣т̣ха. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘вуд̣д̣хо хи аттано вуд̣д̣хата̄йа анут̣т̣ха̄панӣйо ¶ , гила̄но гила̄ната̄йа, сан̇гхо пана бхан̣д̣а̄га̄рикасса ва̄ дхаммакатхикавинайадхараган̣ава̄чака̄чарийа̄нам̣ ва̄ бахӯпака̄ратам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхетва̄ дхувава̄саттха̄йа виха̄рам̣ саллаккхетва̄ самманнитва̄ дети, тасма̄ йасса сан̇гхена динно, сопи анут̣т̣ха̄панӣйо’’ти.
катихан̇гехи йуттасса дхувава̄са̄йа дӣйатети уккат̣т̣хапариччхедена двӣхи ан̇гехи йуттасса дхувава̄саттха̄йа виха̄ро дӣйате. катамехи двӣхи? бахӯпака̄рата̄йа гун̣ависит̣т̣хата̄йа чети. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘бахӯпака̄ратанти бхан̣д̣а̄га̄риката̄дибахуупака̄рабха̄вам̣, на кевалам̣ идамева̄ти а̄ха ‘гун̣ависит̣т̣хатан̃ча̄’ти. тена бахӯпака̄раттепи гун̣ависит̣т̣хатта̄бха̄ве гун̣ависит̣т̣хаттепи бахӯпака̄ратта̄бха̄ве да̄тум̣ ват̣т̣атӣти дассетӣ’’ти винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ (кан̇акха̄. абхи. т̣ӣ. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вачанато. омакапариччхедена екена ан̇гена йуттассапи. катамена екена ан̇гена? бахӯпака̄рата̄йа ва̄ гун̣ависит̣т̣хата̄йа ва̄. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘бахӯпака̄ратам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхентоти бхан̣д̣а̄га̄рикасса бахӯпака̄ратам̣, дхаммакатхика̄дӣнам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхенто’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.119-121) вачанато.
сена̄санагга̄хо пана дувидхо утука̄ле ча васса̄ва̄се ча̄ти ка̄лавасена. атха ва̄ тайо сена̄санагга̄ха̄ пуримако паччхимако антара̄муттакоти. тесам̣ висесо хет̣т̣ха̄ вуттова. ‘‘утука̄ле сена̄санагга̄хо антара̄муттако ча тан̇кхан̣апат̣исалла̄но ча̄ти дуббидхо. васса̄ва̄се сена̄санагга̄хо пуримако ча паччхимако ча̄ти дуббидхоти чатта̄ро сена̄санагга̄ха̄’’ти а̄чарийа̄ ¶ ваданти, там̣ вачанам̣ па̄л̣ийампи ат̣т̣хакатха̄йампи на а̄гатам̣ ¶ . па̄л̣ийам̣ (чӯл̣ава. 318) пана ‘‘тайоме, бхиккхаве, сена̄санагга̄ха̄ пуримако паччхимако антара̄муттако’’иччева а̄гато, ат̣т̣хакатха̄йампи (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 318) ‘‘тӣсу сена̄санагга̄хесу пуримако ча паччхимако ча̄ти име две га̄ха̄ тха̄вара̄, антара̄муттаке айам̣ виниччхайо’’ти а̄гато.
ида̄ни пана екачче а̄чарийа̄ ‘‘имасмим̣ ка̄ле саббе виха̄ра̄ сан̇гхика̄ва, пуггаликавиха̄ро на̄ма наттхи. касма̄? виха̄рада̄йака̄нам̣ виха̄рада̄нака̄ле кулӯпака̄ ‘имам̣ виха̄рам̣ а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса сан̇гхасса дема̄’ти вачӣбхедам̣ ка̄ра̄пенти, тасма̄ нававиха̄ра̄пи сан̇гхика̄ ева. екаччесу виха̄ресу евам̣ аватва̄ дентесупи ‘тасмим̣ джӣванте пуггалико хоти, мате сан̇гхикойева̄’ти вуттатта̄ пора̄н̣акавиха̄ра̄пи сан̇гхика̄ва хонтӣ’’ти ваданти. татревам̣ вича̄ретаббо – вачӣбхедам̣ ка̄ра̄петва̄ диннавиха̄ресупи да̄йака̄ сан̇гхам̣ уддисса каронта̄ на̄ма аппака̄, ‘‘имам̣ на̄ма бхиккхум̣ имам̣ на̄ма тхерам̣ васа̄песса̄мӣ’’ти чинтетва̄ путтада̄рамитта̄мачча̄дӣхи саммантетва̄ патит̣т̣ха̄пенти, патит̣т̣ха̄нака̄ле аваданта̄пи да̄нака̄ле йебхуййена ваданти. атха пана кулӯпака̄ да̄нака̄ле сиккха̄петва̄ вада̄пенти, евам̣ ваданта̄пи да̄йака̄ аппака̄ сан̇гхам̣ уддисса денти, бахутара̄ аттано кулӯпакамева уддисса денти. евам̣ санте кулӯпака̄нам̣ вачанам̣ навасу адхаммикада̄несу ‘‘пуггаласса парин̣атам̣ сан̇гхасса парин̣а̄метӣ’’ти (па̄ра̄. 660; па̄чи. 492) вуттам̣ екам̣ адхаммикада̄нам̣ а̄паджджати. ‘‘тасмим̣ джӣванте пуггалико, мате сан̇гхико’’ти айам̣ па̄т̣хо мӯлапуггаликависайе на а̄гато, мӯласан̇гхикавиха̄рам̣ джагга̄петум̣ пуггаликака̄ра̄панат̣т̣ха̄не а̄гато, тасма̄ нававиха̄ра̄пи пуггалам̣ уддисса динна̄ сантийева. пора̄н̣акавиха̄ра̄пи мӯле пуггаликавасена ¶ динна̄ саддхивиха̄рика̄дӣнам̣ пуггаликавасенева дӣйама̄на̄пи тасмим̣ джӣвантейева висса̄савасена гайхама̄на̄пи пуггалика̄ хонтийева, тасма̄ саббасо пуггаликавиха̄расса абха̄вава̄до вича̄ретаббова.
ан̃н̃е пана а̄чарийа̄ ‘‘имасмим̣ ка̄ле сан̇гхикавиха̄ра̄ на̄ма на санти, саббе пуггалика̄ва. касма̄? нававиха̄ра̄пи патит̣т̣ха̄панака̄ле да̄нака̄ле ча кулӯпакабхиккхум̣йева уддисса кататта̄ пуггалика̄ва, пора̄н̣акавиха̄ра̄пи сисса̄нусиссехи ва̄ ан̃н̃ехи ва̄ пуггалехи ева париггахитатта̄, на када̄чи сан̇гхена париггахитатта̄ пуггалика̄ва хонти, на сан̇гхика̄’’ти ваданти. татра̄пйевам̣ вича̄ретаббам̣ – нававиха̄репи патит̣т̣ха̄нака̄лепи да̄нака̄лепи екачче сан̇гхам̣ уддисса ¶ каронти, екачче пуггалам̣. пуббева пуггалам̣ уддисса катепи аттхака̄ма̄нам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ вачанам̣ сутва̄ пуггаликада̄нато сан̇гхикада̄намева махаппхалатаранти саддахитва̄ сан̇гхике каронта̄пи да̄йака̄ санти, пуггаликавасена пат̣иггахите пора̄н̣акавиха̄репи кечи бхиккхӯ маран̣ака̄ле сан̇гхасса ниййа̄тенти. кечи кассачи адатва̄ маранти, тада̄ со виха̄ро сан̇гхико хоти. саваттхукамаха̄виха̄ре пана каронта̄ ра̄джара̄джамаха̄матта̄дайо ‘‘пан̃чавассасахассапарима̄н̣ам̣ са̄санам̣ йа̄ва тит̣т̣хати, та̄ва мама виха̄ре васитва̄ сан̇гхо чатта̄ро паччайе парибхун̃джатӯ’’ти пан̣идха̄йа чирака̄лам̣ сан̇гхасса паччайуппа̄дакарам̣ га̄макхетта̄дикам̣ ‘‘амха̄кам̣ виха̄расса дема̄’’ти денти, виха̄расса̄ти ча виха̄ре васанакасан̇гхасса уддисса денти, на кулӯпакабхӯтасса екапуггаласса ева, тасма̄ йебхуййена сан̇гхика̄ диссанти, па̄са̄н̣есу аккхарам̣ ликхитва̄пи т̣хапенти, тасма̄ саббасо сан̇гхикавиха̄ра̄бха̄вава̄допи вича̄ретаббова.
апаре ¶ пана а̄чарийа̄ ‘‘имасмим̣ ка̄ле виха̄рада̄йакасантака̄ва, тасма̄ да̄йака̄йева вича̄ретум̣ иссара̄, на сан̇гхо, на пуггало. виха̄рада̄йаке асантепи тасса путтадхӣтунаттапанатта̄дайо йа̄ва кулапарампара̄ тасса виха̄расса иссара̄ва хонти. касма̄ти че? ‘йена виха̄ро ка̄рито, со виха̄раса̄мико’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 116) а̄гататта̄ ча ‘тасса ва̄ куле йо кочи а̄пуччхитаббо’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 116) ча вачанато виха̄расса̄мибхӯто да̄йако ва̄ тасса вам̣се уппанно ва̄ вича̄ретум̣ иссаро. ‘паччхинне кулавам̣се йо тасса джанападасса са̄мико, со аччхиндитва̄ пуна дети читталапаббате бхиккхуна̄ нӣхат̣ам̣ удакава̄хакам̣ ал̣ана̄гара̄джамахесӣ вийа, евампи ват̣т̣атӣ’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.538-539) вачанато виха̄рада̄йакасса кулавам̣се паччхиннепи тасса джанападасса иссаро ра̄джа̄ ва̄ ра̄джамаха̄матто ва̄ йо кочи иссаро ва̄ виха̄рам̣ вича̄ретум̣ йатха̄джджха̄сайам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, тампи ан̃н̃е пан̣д̣ита̄ на̄нуджа̄нанти.
катхам̣? ‘‘йена виха̄ро ка̄рито, со виха̄раса̄мико’’ти вачанам̣ пуббавоха̄равасена вуттам̣, на ида̄ни иссаравасена йатха̄ джетаванам̣, паттасса̄микотйа̄ди. йатха̄ хи джетасса ра̄джакума̄расса ванам̣ уййа̄нам̣ джетавананти виггахе кате йадипи ана̄тхапин̣д̣икена кин̣итва̄ виха̄рапатит̣т̣ха̄панака̄лато пат̣т̣ха̄йа ра̄джакума̄ро тасса уййа̄насса иссаро на хоти, татха̄пи ана̄тхапин̣д̣икена кин̣итака̄лато пуббе иссарабхӯтапуббатта̄ пуббавоха̄равасена саббада̄пи джетаванантвева ¶ вохарӣйати. йатха̄ ча паттасса са̄мико паттасса̄микоти виггахе кате йадипи да̄йакехи кин̣итва̄ бхиккхусса диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа камма̄ро паттасса иссаро на хоти, татха̄пи да̄йакена кин̣итака̄лато ¶ пуббе иссарабхӯтапуббатта̄ пуббавоха̄равасена паттасса̄микотвева вохарӣйати, евам̣ йадипи бхиккхусса диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа да̄йако виха̄расса иссаро на хоти ваттхупаричча̄галаккхан̣атта̄ да̄насса, татха̄пи да̄нака̄лато пуббе иссарабхӯтапуббатта̄ пуббавоха̄равасена виха̄расса̄микотвева вохарӣйати, на мукхйато иссарабха̄ватоти вин̃н̃а̄йати, тасма̄ сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ пуггаласса ва̄ диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа сан̇гха̄дайо пат̣игга̄хака̄ ева вича̄ретум̣ иссара̄, на да̄йако.
катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? сантесупи ана̄тхапин̣д̣ика̄дӣсу виха̄рада̄йакесу ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахан̇гехи саманна̄гатам̣ бхиккхум̣ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманниту’’нтиа̄дина̄ (чӯл̣ава. 317) сан̇гхена самматам̣ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ ануджа̄нитва̄, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве…пе… сеййаггена га̄хету’’нтиа̄дина̄ (чӯл̣ава. 318) сена̄санагга̄ха̄пакассева вича̄ретум̣ иссарабха̄васса вачанато ча ‘‘две бхиккхӯ сан̇гхикам̣ бхӯмим̣ гахетва̄ содхетва̄ сан̇гхикам̣ сена̄санам̣ каронти, йена са̄ бхӯми пат̣хамам̣ гахита̄, со са̄мӣ’’ти ча ‘‘убхопи пуггаликам̣ каронти, сойева са̄мӣ’’ти ча ‘‘йо пана сан̇гхикам̣ валлиматтампи аггахетва̄ а̄харимена упакаран̣ена сан̇гхика̄йа бхӯмийа̄ пуггаликавиха̄рам̣ ка̄рети, упад̣д̣хам̣ сан̇гхикам̣ упад̣д̣хам̣ пуггалика’’нти ча сан̇гхапуггала̄нам̣йева са̄мибха̄васса ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄ ча вин̃н̃а̄йати.
‘‘тасса ва̄ куле йо кочи а̄пуччхитаббо’’ти ат̣т̣хакатха̄вачанампи тесам̣ виха̄расса иссарабха̄вадӣпакам̣ на хоти, атха кхо гамико бхиккху дисам̣ гантука̄мо виха̄ре а̄пуччхитаббабхиккхуса̄ман̣ераа̄ра̄микесу ¶ асантесу те а̄пуччхитва̄ гантаббабха̄вамева дӣпети. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘имам̣ пана дасавидхампи сеййам̣ сан̇гхике виха̄ре сантхаритва̄ ва̄ сантхара̄петва̄ ва̄ паккамантена а̄пуччхитва̄ паккамитаббам̣, а̄пуччхантена ча бхиккхумхи сати бхиккху а̄пуччхитаббо…пе… тасмим̣ асати а̄ра̄мико, тасмимпи асати йена виха̄ро ка̄рито, со виха̄расса̄мико, тасса ва̄ куле йо кочи а̄пуччхитаббо’’ти. евам̣ а̄ра̄микассапи а̄пуччхитаббато олоканаттха̄йа ваттасӣсенева а̄пуччхитаббо, на тесам̣ сан̇гхикасена̄санасса иссарабха̄ватоти дат̣т̣хаббам̣.
‘‘паччхинне ¶ кулавам̣се’’тйа̄дивачанан̃ча акаппийавасена ката̄нам̣ акаппийавоха̄рена пат̣иггахита̄нам̣ кхеттаваттхутал̣а̄ка̄дӣнам̣ акаппийатта̄ бхиккхӯхи париччатта̄нам̣ каппийакаран̣аттха̄йа ра̄джа̄дӣхи гахетва̄ пуна тесам̣йева бхиккхӯнам̣ да̄намева дӣпети, на тесам̣ ра̄джа̄дӣнам̣ техи бхиккхӯхи ан̃н̃есам̣ сан̇гхаган̣апуггалачетийа̄нам̣ да̄нам̣. йади дадеййум̣, адхаммикада̄наадхаммикапааггахаадхаммикапарибхога̄ сийум̣. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. ат̣т̣ха. 329) ‘‘нава адхаммика̄ни да̄на̄ни сан̇гхасса парин̣атам̣ ан̃н̃асан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ пуггаласса ва̄ парин̣а̄мети, четийасса парин̣атам̣ ан̃н̃ачетийасса ва̄ сан̇гхасса ва̄ пуггаласса ва̄ парин̣а̄мети, пуггаласса парин̣атам̣ ан̃н̃апуггаласса ва̄ сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ парин̣а̄метӣ’’ти. ат̣т̣хакатха̄йан̃ча (пари. ат̣т̣ха. 329) ‘‘нава адхаммика̄ни да̄на̄нӣти…пе… евам̣ вутта̄ни. нава пат̣иггахапарибхога̄ти етесам̣йева да̄на̄нам̣ пат̣иггаха̄ ча парибхога̄ ча̄’’ти вуттам̣. тасма̄ йади ра̄джа̄дайо иссара̄ти гахетва̄ ан̃н̃асса деййум̣, тампи да̄нам̣ адхаммикада̄нам̣ хоти, там̣ да̄нам̣ пат̣иггаха̄ ¶ ча адхаммикапат̣иггаха̄ хонти, там̣ да̄нам̣ парибхун̃джанта̄ ча адхаммикапарибхога̄ хонтӣти дат̣т̣хаббам̣.
атха̄пи евам̣ вадеййум̣ ‘‘виха̄рада̄нам̣ сан̇гхасса, аггам̣ буддхена ван̣н̣итантиа̄дӣсу (чӯл̣ава. 295, 315) ‘сан̇гхасса̄’ти айам̣ саддо ‘да̄на’нти еттха са̄мисамбандхо на хоти, атха кхо сампада̄намева, ‘да̄йакасса̄’ти пана са̄мисамбандхо аджджха̄харитаббо, тасма̄ са̄мибхӯто да̄йакова иссаро, на сампада̄набхӯто сан̇гхо’’ти. те евам̣ ваттабба̄ – ‘‘виха̄рада̄нам̣ сан̇гхасса̄’’ти идам̣ да̄насамайе паваттавасена вуттам̣, на диннасамайе паваттавасена. да̄нака̄ле хи да̄йако аттано ваттхубхӯтам̣ виха̄рам̣ сан̇гхасса париччаджитва̄ дети, тасма̄ тасмим̣ самайе да̄йако са̄мӣ хоти, сан̇гхо сампада̄нам̣, диннака̄ле пана сан̇гхова са̄мӣ хоти виха̄расса пат̣иггахитатта̄, на да̄йако париччаттатта̄, тасма̄ сан̇гхо вича̄ретум̣ иссаро. тена̄ха бхагава̄ ‘‘париччаттам̣ там̣, бхиккхаве, да̄йакехӣ’’ти (чӯл̣ава. 273). идам̣ пана саддалаккхан̣агарука̄ саддахиссантӣти вуттам̣, аттхато пана чӣвара̄дӣнам̣ чатуннам̣ паччайа̄нам̣ да̄нака̄лейева да̄йакасантакабха̄во диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа пат̣игга̄хакасантакабха̄во саббесам̣ па̄кат̣о, тасма̄ идампи вачанам̣ да̄йакасантакабха̄васа̄дхакам̣ на хотӣти дат̣т̣хаббам̣.
евам̣ хоту, татха̄пи ‘‘саче бхиккхӯхи париччаттабха̄вам̣ н̃атва̄ са̄мико ва̄ тасса путтадхӣтаро ¶ ва̄ ан̃н̃о ва̄ кочи вам̣се уппанно пуна каппийавоха̄рена дети, ват̣т̣атӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.538-539) вуттатта̄ виха̄расса̄микабхӯтада̄йакасса ва̄ тасса путтадхӣта̄дӣнам̣ вам̣се уппанна̄нам̣ ва̄ да̄тум̣ иссарабха̄во сиддхойева̄ти. на сиддхо. касма̄ти че? нану вуттам̣ ‘‘бхиккхӯхи париччаттабха̄вам̣ н̃атва̄’’ти, тасма̄ акаппийатта̄ бхиккхӯхи париччаттамева каппийакаран̣аттха̄йа да̄йака̄дӣхи пуна ¶ каппийавоха̄рена дети, ват̣т̣ати. йатха̄ аппат̣иггахитатта̄ бхиккхӯхи апарибхуттамева кха̄данӣйабходжанӣйам̣ бхиккхусантакам̣йева а̄паттимочанаттхам̣ да̄йака̄дайо пат̣иггаха̄пети, на парибхуттам̣, йатха̄ ча бӣджага̄мапарийа̄паннам̣йева бхиккхусантакам̣ бӣджага̄мабхӯтага̄мабха̄вато паримочанаттхам̣ каппийака̄рака̄дайо каппийам̣ каронти, на апарийа̄паннам̣, евам̣ акаппийам̣ бхиккхӯхи париччаттам̣йева тал̣а̄ка̄дикам̣ каппийакаран̣аттхам̣ да̄йака̄дайо пуна денти, на апариччаттам̣, тасма̄ идампи вачанам̣ каппийакаран̣аттам̣йева са̄дхети, на иссараттанти вин̃н̃а̄йати.
татха̄пи евам̣ вадеййум̣ ‘‘джа̄тибхӯмийам̣ джа̄тибхӯмика̄ упа̄сака̄ а̄йасмантам̣ дхаммикаттхерам̣ саттахи джа̄тибхӯмикавиха̄рехи пабба̄джайим̣сӯти вачанато да̄йако виха̄расса иссароти вин̃н̃а̄йати. иссаратта̄йева хи те тхерам̣ пабба̄джетум̣ сакка̄, но аниссара̄’’ти, на кхо паневам̣ дат̣т̣хаббам̣. касма̄? ‘‘джа̄тибхӯмика̄ упа̄сака̄’’иччева хи вуттам̣, на ‘‘виха̄рада̄йака̄’’ти, тасма̄ тасмим̣ десе васанта̄ бахаво упа̄сака̄ а̄йасмантам̣ дхаммикаттхерам̣ айуттача̄ритта̄ сакаласаттавиха̄рато пабба̄джайим̣су, на аттано виха̄рада̄йакабха̄вена иссаратта̄, тасма̄ идампи уда̄харан̣ам̣ на иссарабха̄вадӣпакам̣, атха кхо апара̄дха̄нурӯпакаран̣абха̄вадӣпаканти дат̣т̣хаббам̣. евам̣ йада̄ да̄йако виха̄рам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ дети, тасса мун̃чачетанам̣ патва̄ диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа со ва̄ тасса вам̣се уппанно ва̄ джанападасса̄микара̄джа̄дайо ва̄ иссара̄ бхавитум̣ ва̄ вича̄ретум̣ ва̄ на лабханти, пат̣игга̄хакабхӯто сан̇гхо ва̄ ган̣о ва̄ пуггало ва̄ сойева иссаро бхавитум̣ ва̄ вича̄ретум̣ ва̄ лабхатӣти дат̣т̣хаббам̣.
таттха да̄йака̄дӣнам̣ иссаро бхавитум̣ алабханабха̄во катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘ваттхупаричча̄галаккхан̣атта̄ да̄насса, патхава̄диваттхупаричча̄гена ¶ ча пуна гахан̣асса айуттатта̄’’ти вимативиноданийам̣ вачанато ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йам̣ дӣйама̄нам̣ патати, там̣ са̄мам̣ гахетва̄ парибхун̃джитум̣, париччаттам̣ там̣, бхиккхаве, да̄йакехӣ’’ти (чӯл̣ава. 273) бхагавата̄ вуттатта̄ ча ‘‘париччаттам̣ там̣, бхиккхаве, да̄йакехӣти вачанена панеттха парасантака̄бха̄во дӣпито’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ вуттатта̄ ча вин̃н̃а̄йати. сан̇гха̄дӣнам̣ иссаро бхавитум̣ лабханабха̄во катхам̣ н̃а̄табботи че? сан̇гхико на̄ма виха̄ро сан̇гхасса динно хоти париччатто, ‘‘пуггалике пуггаликасан̃н̃ӣ ан̃н̃асса пуггалике а̄патти дуккат̣асса, аттано пуггалике ана̄паттӣ’’ти па̄читтийапа̄л̣ийам̣ (па̄чи. 117, 127) а̄гаманато ча ‘‘антамасо чатуран̇гулапа̄дакам̣ га̄мада̄ракехи пам̣сва̄га̄ракесу кӣл̣антехи катампи сан̇гхасса диннато пат̣т̣ха̄йа гарубхан̣д̣ам̣ хотӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) самантапа̄са̄дика̄йам̣ вачанато ча ‘‘абхийогепи четтха ча̄туддисам̣ сан̇гхам̣ уддисса бхиккхӯнам̣ диннам̣ виха̄рам̣ ва̄ паривен̣ам̣ ва̄ а̄ва̄сам̣ ва̄ махантампи кхуддакампи абхийун̃джато абхийого на рухати, аччхиндитва̄ ган̣хитумпи на саккоти. касма̄? саббесам̣ дхураниккхепа̄бха̄вато. на хеттха саббе ча̄туддиса̄ бхиккхӯ дхураниккхепам̣ каронтӣти. дӣгхабха̄н̣ака̄дибхедасса пана ган̣асса екапуггаласса ва̄ сантакам̣ абхийун̃джитва̄ ган̣ханто саккоти те дхурам̣ никкхипа̄пету’’нти дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.102) вачанато ча вин̃н̃а̄йати.
катхам̣ да̄йака̄дӣнам̣ вича̄ретум̣ алабханабха̄во вин̃н̃а̄йатӣти че? сантесупи вел̣уванавиха̄ра̄дида̄йакесу тесам̣ вича̄ран̣ам̣ анануджа̄нитва̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахан̇гехи саманна̄гатам̣ бхиккхум̣ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманниту’’нти бхиккхуссева сена̄санагга̄ха̄пакасаммутиануджа̄нато ча бхан̣д̣анака̄ракесу ¶ косамбакабхиккхӯсу са̄ваттхим̣ а̄гатесу ана̄тхапин̣д̣икена ча виса̄кха̄йа маха̄упа̄сика̄йа ча ‘‘катха̄хам̣, бханте, тесу бхиккхӯсу пат̣ипаджджа̄мӣ’’ти (маха̄ва. 468) евам̣ джетаванавиха̄рада̄йакапубба̄ра̄мавиха̄рада̄йакабхӯтесу а̄рочитесупи тесам̣ сена̄санавича̄ран̣ам̣ аватва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттаттхерена ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, тесу бхиккхӯсу сена̄сане пат̣ипаджджитабба’’нти а̄рочите ‘‘тена хи, са̄рипутта, вивиттам̣ сена̄санам̣ да̄табба’’нти ватва̄ ‘‘саче пана, бханте, вивиттам̣ на хоти, катхам̣ пат̣ипаджджитабба’’нти вутте ‘‘тена хи вивиттам̣ катва̄пи да̄таббам̣, на твева̄хам̣, са̄рипутта, кеначи парийа̄йена вуд̣д̣хатарасса бхиккхуно сена̄санам̣ пат̣иба̄хитаббанти вада̄ми, йо пат̣иба̄хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 473) тхерассева сена̄санасса вича̄ран̣асса анун̃н̃а̄татта̄ ча вин̃н̃а̄йати.
катхам̣ пана сан̇гха̄дӣнам̣ сена̄санам̣ вича̄ретум̣ лабханабха̄во вин̃н̃а̄йатӣти? ‘‘еван̃ча, бхиккхаве, ¶ самманнитаббо – пат̣хамам̣ бхиккху йа̄читаббо, йа̄читва̄ бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо –
сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… саммато сан̇гхена иттханна̄мо бхиккху сена̄санагга̄ха̄пако, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣти (чӯл̣ава. 317).
евам̣ сан̇гхена сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманна̄петва̄ пуна тена сан̇гхасамматена сена̄санагга̄ха̄пакена сена̄санагга̄хакавидха̄нам̣ ануджа̄нитум̣ ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пат̣хамам̣ бхиккхӯ ган̣етум̣, бхиккхӯ ган̣етва̄ сеййа̄ ган̣етум̣, сеййа̄ ган̣етва̄ сеййаггена га̄хету’’нти вачанато сан̇гхикасена̄санасса ¶ сан̇гхена вича̄ретум̣ лабханабха̄во вин̃н̃а̄йати.
‘‘дӣгхабха̄н̣ака̄дибхедасса пана ган̣асса екапуггаласса ва̄ диннавиха̄ра̄дим̣ аччхиндитва̄ ган̣ханте дхураниккхепасамбхава̄ па̄ра̄джика’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.102) а̄гаманато ча ‘‘аттано пуггалике ана̄паттӣ’’ти па̄л̣ийам̣ (па̄чи. 117) а̄гаманато ча ‘‘йасмим̣ пана висса̄со рухати, тасса сантакам̣ аттано пуггаликамива хотӣти маха̄паччариа̄дӣсу вутта’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 112) вачанато ча ган̣асса динно ган̣асантакавиха̄ро ган̣енева вича̄рӣйате, но да̄йака̄дӣхи. пуггаласса динно пуггаликавиха̄ропи пат̣игга̄хакапуггаленева вича̄рӣйате, но да̄йака̄дӣхӣти вин̃н̃а̄йати. евам̣ винайапа̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су ча виха̄расса сан̇гхикаган̣асантакапуггаликавасена тивидхассева вачанато ча тесам̣йева сан̇гхаган̣апуггала̄нам̣ виха̄равича̄ран̣асса анун̃н̃а̄татта̄ ча да̄йакасантакасса виха̄расса висум̣ авуттатта̄ ча да̄йака̄нам̣ виха̄равича̄ран̣асса ананун̃н̃а̄татта̄ ча сан̇гха̄дайо ева виха̄расса иссара̄ хонти, тейева ча вича̄ретум̣ лабхантӣти дат̣т̣хаббам̣.
евам̣ хоту, тесу пат̣игга̄хакабхӯтесу сан̇гхаган̣апуггалесу со виха̄ро касса сантако хоти, кена ча вича̄ретабботи? вуччате – сан̇гхикавиха̄ре та̄ва ‘‘а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса сан̇гхасса даммӣ’’ти диннатта̄ пат̣игга̄хакесу ка̄лакатесупи тадан̃н̃о ча̄туддисасан̇гхо ча ана̄гатасан̇гхо ча иссаро, тасса сантако, тена вича̄ретаббо. ган̣асантаке пана тасмим̣ ган̣е йа̄ва екопи аттхи, та̄ва ган̣асантакова, тена авасит̣т̣хена бхиккхуна̄ вича̄ретаббо. саббесу ка̄лакатесу ¶ йади сакалаган̣о ва̄ там̣ган̣апарийа̄паннаавасит̣т̣хапуггало ¶ ва̄ джӣвама̄нака̄лейева йасса кассачи динно, йена ча висса̄сагга̄хавасена гахито, со иссаро. сачепи сакалаган̣о джӣвама̄нака̄лейева ан̃н̃аган̣асса ва̄ сан̇гхасса ва̄ пуггаласса ва̄ дети, те ан̃н̃аган̣асан̇гхапуггала̄ иссара̄ хонти. пуггаликавиха̄ре пана со виха̄расса̄мико аттано джӣвама̄нака̄лейева сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ пуггаласса ва̄ дети, те иссара̄ хонти. йо ва̄ пана тасса джӣвама̄нассева висса̄сагга̄хавасена ган̣ха̄ти, сова иссаро хотӣти дат̣т̣хаббо.
катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? сан̇гхике виха̄расса гарубхан̣д̣атта̄ ависсаджджийам̣ авебхан̇гикам̣ хоти, на кассачи да̄таббам̣. ган̣асантакапуггаликесу пана тесам̣ са̄микатта̄ да̄нависса̄сагга̄ха̄ руханти, ‘‘тасма̄ со джӣвама̄нойева саббам̣ аттано париккха̄рам̣ ниссаджджитва̄ кассачи ада̄си, кочи ва̄ висса̄сам̣ аггахеси. йасса диннам̣, йена ча гахитам̣, тассева хотӣ’’ти ча ‘‘двиннам̣ сантакам̣ хоти авибхаттам̣, екасмим̣ ка̄лакате итаро са̄мӣ, бахӯнампи сантаке есева найо’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 369) ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄ вин̃н̃а̄йати.
евам̣ пана виссаджджетва̄ адиннам̣ ‘‘мамаччайена асукасса хотӯ’’ти да̄нам̣ аччайада̄натта̄ на рухати. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 419) ‘‘саче хи пан̃часу сахадхаммикесу йо кочи ка̄лам̣ каронто ‘мамаччайена майхам̣ париккха̄ро упаджджха̄йасса хоту, а̄чарийасса хоту, саддхивиха̄рикасса хоту, антева̄сикасса хоту, ма̄ту хоту, питу хоту, ан̃н̃асса ва̄ кассачи хотӯ’ти вадати, тесам̣ на хоти, сан̇гхассева хоти. на хи пан̃чаннам̣ сахадхаммика̄нам̣ аччайада̄нам̣ рухати, гихӣнам̣ пана рухатӣ’’ти. еттха ча екачче пана винайадхара̄ ‘‘гихӣнанти ¶ падам̣ сампада̄нанти гахетва̄ бхиккхӯнам̣ сантакам̣ аччайада̄навасена гихӣнам̣ даданте рухати, пан̃чаннам̣ пана сахадхаммика̄нам̣ денто на рухатӣ’’ти ваданти. евам̣ санте ма̄та̄питӯнам̣ дадантопи рухеййа тесам̣ гихибхӯтатта̄. ‘‘атха ча пана ‘ма̄ту хоту, питу хоту, ан̃н̃асса ва̄ кассачи хотӯ’ти вадати, тесам̣ на хотӣ’’ти вачанато на рухатӣти вин̃н̃а̄йати, тасма̄ ‘‘гихӣнам̣ пана̄’’ти идам̣ на сампада̄навачанам̣, атха кхо са̄мивачанамева̄ти дат̣т̣хаббам̣. тена гихӣнам̣ пана сантакам̣ аччайада̄нам̣ рухатӣти самбандхо ка̄таббо.
кин̃ча бхиййо – ‘‘саче хи пан̃часу сахадхаммикесу йо кочи ка̄лам̣ каронто мамаччайена ¶ майхам̣ париккха̄ро’’ти а̄рабхитва̄ ‘‘на хи пан̃чаннам̣ сахадхаммика̄нам̣ аччайада̄нам̣ рухати, гихӣнам̣ пана рухатӣ’’ти вуттатта̄ са̄мйаттхе чхат̣т̣хӣбахувачанам̣ саматтхитам̣ бхавати. йади евам̣ ‘‘гихӣна’’нти падасса асампада̄натте сати катамам̣ сампада̄нам̣ хотӣти? ‘‘йасса кассачӣ’’ти падам̣. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 419) ‘‘ма̄ту хоту, питу хоту, ан̃н̃асса ва̄ кассачи хотӯ’’ти. айаматтхо аджджукаваттхуна̄ (па̄ра̄. 158) дӣпетаббо. евам̣ джӣвама̄нака̄лейева датва̄ матесу виниччхайо амхехи н̃а̄то, кассачи адатва̄ матесу виниччхайо катхам̣ н̃а̄табботи? таттха̄пи сан̇гхике та̄ва хет̣т̣ха̄ вуттанайена сан̇гхова иссаро, ган̣асантаке пана екаччесу авасеса̄ иссара̄, саббесу матесу сан̇гхова иссаро. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 369) ‘‘саббесу матесу сан̇гхикам̣ хотӣ’’ти. пуггалике пана виха̄расса гарубхан̣д̣атта̄ ависсаджджийам̣ авебхан̇гикам̣ сан̇гхикамева хоти.
катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘бхиккхусса, бхиккхаве, ка̄лакате сан̇гхо са̄мӣ паттачӣваре, апича гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄ бахӯпака̄ра̄, ануджа̄на̄ми ¶ , бхиккхаве, сан̇гхена тичӣваран̃ча паттан̃ча гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄нам̣ да̄тум̣. йам̣ таттха лахубхан̣д̣ам̣ лахупариккха̄рам̣, там̣ саммукхӣбхӯтена сан̇гхена бха̄джетум̣. йам̣ таттха гарубхан̣д̣ам̣ гарупариккха̄рам̣, там̣ а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса сан̇гхасса ависсаджджийам̣ авебхан̇гика’’нти (маха̄ва. 369) тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена вуттатта̄ вин̃н̃а̄йати. евампи ‘‘гарубхан̣д̣ам̣ гарупариккха̄рам̣’’иччева бхагавата̄ вуттам̣, на ‘‘виха̄ра’’нти, тасма̄ катхам̣ виха̄расса гарубхан̣д̣абха̄воти вин̃н̃а̄йатӣти? ‘‘виха̄ро виха̄раваттху, идам̣ дутийам̣ авебхан̇гика’’нти па̄л̣ийам̣,
‘‘двисан̇гаха̄ни две хонти, татийам̣ чатусан̇гахам̣;
чатуттхам̣ навакот̣т̣ха̄сам̣, пан̃чамам̣ ат̣т̣хабхеданам̣.
‘‘ити пан̃чахи ра̄сӣхи, пан̃чаниммалалочано;
пан̃чавӣсавидхам̣ на̄тхо, гарубхан̣д̣ам̣ пака̄сайӣ’’ти. (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) –
ат̣т̣хакатха̄йан̃ча вуттатта̄ вин̃н̃а̄йати.
ити ¶ да̄йако виха̄рам̣ катва̄ кулӯпакабхиккхусса дети, тасса мун̃чачетануппаттито пуббака̄ле да̄йако виха̄расса̄мико хоти, да̄тум̣ ва̄ вича̄ретум̣ ва̄ иссаро, мун̃чачетануппаттито пат̣т̣ха̄йа пат̣игга̄хакабхиккху са̄мико хоти, парибхун̃джитум̣ ва̄ ан̃н̃есам̣ да̄тум̣ ва̄ иссаро. со пуггало аттано джӣвама̄наккхан̣ейева саддхивиха̄рика̄дӣнам̣ ниссаджджитва̄ дети, тада̄ те саддхивиха̄рика̄дайо са̄мика̄ хонти, парибхун̃джитум̣ ва̄ ан̃н̃асса ва̄ да̄тум̣ иссара̄. йади пана кассачи адатва̄ва ка̄лам̣ кароти, тада̄ сан̇гхова тасса виха̄расса са̄мико хоти, на да̄йако ва̄ пуггало ва̄, сан̇гха̄нуматийа̄ ева пуггало парибхун̃джитум̣ лабхати, на аттано иссаравата̄йа̄ти дат̣т̣хаббо.
евам̣ ¶ мӯлатойева сан̇гхасса диннатта̄ сан̇гхикабхӯтавиха̄ро ва̄ мӯле ган̣апуггала̄нам̣ диннатта̄ ган̣асантакапуггаликабхӯтопи тесам̣ ган̣апуггала̄нам̣ ан̃н̃асса ниссаджджанавасена адатва̄ ка̄лакататта̄ паччха̄ сан̇гхикабха̄вам̣ паттавиха̄ро ва̄ сан̇гхена вича̄ретаббо хоти. сан̇гхенапи бхагавато ануматийа̄ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманнитва̄ га̄ха̄петаббо. вуттан̃хетам̣ сена̄санаккхандхаке (чӯл̣ава. 317) ‘‘атха кхо бхиккхӯнам̣ етадахоси ‘кена ну кхо сена̄санам̣ га̄хетабба’нти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахан̇гехи саманна̄гатам̣ бхиккхум̣ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманниту’нти’’а̄ди.
имасмим̣ т̣ха̄не ‘‘сена̄санагга̄хо на̄ма вассака̄лавасена сена̄санагга̄хо, утука̄лавасена сена̄санагга̄хо, дхувава̄савасена сена̄санагга̄хоти тивидхо хоти. тесу вассака̄лавасена сена̄санагга̄хо пуримавассавасена сена̄санагга̄хо, паччхимавассавасена сена̄санагга̄хоти дувидхо. утука̄лавасена сена̄санагга̄хопи антара̄муттакавасена сена̄санагга̄хо, тан̇кхан̣апат̣исалла̄навасена сена̄санагга̄хоти дувидхо’’ти а̄чарийа̄ ваданти, етам̣ па̄л̣ийа̄ ча ат̣т̣хакатха̄йа ча асаментам̣ вийа диссати. па̄л̣ийан̃хи (чӯл̣ава. 318) ‘‘атха кхо бхиккхӯнам̣ етадахоси ‘кати ну кхо сена̄санагга̄хо’ти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – тайоме, бхиккхаве, сена̄санагга̄ха̄ пуримако паччхимако антара̄муттако. апараджджугата̄йа а̄са̄л̣хийа̄ пуримако га̄хетаббо, ма̄сагата̄йа а̄са̄л̣хийа̄ паччхимако га̄хетаббо, апараджджугата̄йа пава̄ран̣а̄йа а̄йатим̣ васса̄ва̄саттха̄йа антара̄муттако га̄хетаббо. име кхо, бхиккхаве, тайо сена̄санагга̄ха̄’’ти евам̣ а̄гато, ат̣т̣хакатха̄йампи ¶ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 318) ‘‘тӣсу сена̄санагга̄хесу пуримако ча паччхимако ¶ ча̄ти име две га̄ха̄ тха̄вара̄. антара̄муттаке айам̣ виниччхайо…пе… айам̣ та̄ва антовассе вассӯпана̄йика̄дивасена па̄л̣ийам̣ а̄гатасена̄санагга̄хакатха̄, айам̣ пана сена̄санагга̄хо на̄ма дувидхо хоти утука̄ле ча васса̄ва̄се ча̄’’ти евам̣ а̄гато, тасма̄ сан̇гхена самматасена̄санагга̄ха̄пакена вича̄ретабба̄.
сена̄санагга̄хо на̄ма утука̄ле сена̄санагга̄хо, васса̄ва̄се сена̄санагга̄хоти дувидхо. таттха утука̄ло на̄ма хемантаутугимхаутувасена ат̣т̣ха ма̄са̄, тасмим̣ ка̄ле бхиккхӯ анийата̄ва̄са̄ хонти, тасма̄ йе йада̄ а̄гаччханти, тесам̣ тада̄ бхиккхӯ ут̣т̣ха̄петва̄ сена̄санам̣ да̄таббам̣, ака̄ло на̄ма наттхи. айам̣ утука̄ле сена̄санагга̄хо на̄ма. васса̄ва̄се сена̄санагга̄хо пана ‘‘пуримако паччхимако антара̄муттако’’ти па̄л̣ийам̣ а̄гатанайена тивидхо хоти. антара̄муттакопи хи а̄йатим̣ васса̄ва̄саттха̄йа га̄хитатта̄ васса̄ва̄се сена̄санагга̄хамева пависати, на утука̄ле сена̄санагга̄хо. вуттан̃хи бхагавата̄ ‘‘апараджджугата̄йа пава̄ран̣а̄йа а̄йатим̣ васса̄ва̄саттха̄йа антара̄муттако га̄хетаббо’’ти. тан̇кхан̣апат̣исалла̄навасена сена̄санагга̄хоти ча нева па̄л̣ийам̣ на ат̣т̣хакатха̄йам̣ висум̣ а̄гато, утука̄ле сена̄санагга̄хойева тадан̇гасена̄санагга̄хотипи тан̇кхан̣апат̣исалла̄навасена сена̄санагга̄хотипи ваданти, тасма̄ утука̄лавасена сена̄санагга̄хопи ‘‘антара̄муттакавасена сена̄санагга̄хо тан̇кхан̣апат̣исалла̄навасена сена̄санагга̄хоти дуббидхо’’ти на ваттаббо.
атха̄пи ¶ ваданти ‘‘йатха̄вуттесу пан̃часу сена̄санагга̄хесу чатта̄ро сена̄санагга̄ха̄ пан̃чан̇гасаманна̄гатена сена̄санагга̄ха̄пакасаммутиладдхена бхиккхуна̄ антоупача̄расӣмат̣т̣хена хутва̄ антосӣмат̣т̣ха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ йатха̄винайам̣ вича̄ретабба̄ хонти, те пана вича̄ран̣а̄ йа̄ваджджака̄ла̄ тха̄вара̄ хутва̄ на тит̣т̣ханти, дхувава̄савасена вича̄ран̣амева йа̄ваджджака̄ла̄ тха̄варам̣ хутва̄ тит̣т̣хатӣ’’ти, тампи татха̄ на сакка̄ ваттум̣. касма̄? сена̄санагга̄ха̄пакабхеде ‘‘дхувава̄савасена сена̄санагга̄хо’’ти па̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄йан̃ча наттхи. дхувава̄савасена вича̄ран̣ан̃ча саммутиладдхена сена̄санагга̄ха̄пакена вича̄ретаббам̣ на хоти, атха кхо самаггена сан̇гхена апалоканакаммавасена дуван̇гасаманна̄гатасса бхиккхусса анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ да̄намева, тасма̄ самагго сан̇гхо бахӯпака̄рата̄гун̣ависит̣т̣хата̄сан̇кха̄техи двӣхи ан̇гехи саманна̄гатам̣ бхиккхум̣ апалоканакаммавасена самманнитва̄ ¶ тасса пха̄сукам̣ а̄ва̄сам̣ дхувава̄савасена анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ дети, там̣ йа̄ваджджака̄ла̄ тха̄варам̣ хутва̄ тит̣т̣хатӣти ваттаббам̣.
самагго сан̇гхова дхувава̄савасена дети, на сена̄санагга̄ха̄пакоти айаматтхо катхам̣ н̃а̄табботи че? ‘‘сан̇гхо пана бхан̣д̣а̄га̄рикасса ва̄ дхаммакатхикавинайадхара̄дӣнам̣ ва̄ ган̣ава̄чакаа̄чарийасса ва̄ бахӯпака̄ратам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхенто дхувава̄саттха̄йа виха̄рам̣ самманнитва̄ детӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 120; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘сан̇гхо пана бахуссутасса уддесапарипуччха̄дӣхи бахӯпака̄расса бха̄раниттха̄ракасса пха̄сукам̣ а̄ва̄сам̣ анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ детӣ’’ти ча ‘‘сан̇гхо пана бхан̣д̣а̄га̄рикасса ва̄ дхаммакатхикавинайадхараган̣ава̄чака̄чарийа̄нам̣ ва̄ бахӯпака̄ратам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхетва̄ дхувава̄саттха̄йа виха̄рам̣ саллаккхетва̄ самманнитва̄ детӣ’’ти ча ‘‘бахуссутасса сан̇гхабха̄раниттха̄ракасса ¶ бхиккхуно анут̣т̣ха̄панӣйасена̄санампӣ’’ти (пари. ат̣т̣ха. 495-496) ча ‘‘апалоканакаммам̣ на̄ма сӣмат̣т̣хакам̣ сан̇гхам̣ содхетва̄ чханда̄раха̄нам̣ чхандам̣ а̄харитва̄ самаггасса сан̇гхасса ануматийа̄ тиккхаттум̣ са̄ветва̄ каттаббам̣ камма’’нти ча ат̣т̣хакатха̄су (пари. ат̣т̣ха. 482) вачанато са̄дхукам̣ ниссам̣сайена н̃а̄табботи.
катхам̣ пана апалоканакаммена да̄таббабха̄во вин̃н̃а̄йатӣти? ‘‘бахуссутасса сан̇гхабха̄раниттха̄ракасса бхиккхуно анут̣т̣ха̄панӣйасена̄санампи сан̇гхакиччам̣ каронта̄нам̣ каппийака̄рака̄дӣнам̣ бхаттаветанампи апалоканакаммена да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти парива̄рат̣т̣хакатха̄йам̣ (пари. ат̣т̣ха. 495-496) каммавагге а̄гататта̄ вин̃н̃а̄йати. катхам̣ пана дуван̇гасаманна̄гатасса бхиккхунойева да̄таббабха̄во вин̃н̃а̄йатӣти? ‘‘бахӯпака̄ратанти бхан̣д̣а̄га̄риката̄дибахуупака̄рабха̄вам̣. на кевалам̣ идамева̄ти а̄ха ‘гун̣ависит̣т̣хатан̃ча̄’тиа̄ди. тена бахӯпака̄раттепи гун̣ависит̣т̣хатта̄бха̄ве, гун̣ависит̣т̣хаттепи бахӯпака̄ратта̄бха̄ве да̄тум̣ на ват̣т̣атӣти дассетӣ’’ти винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. т̣ӣ. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттатта̄ вин̃н̃а̄йати.
касма̄ пана сена̄санагга̄ха̄пакена вича̄ретаббо сена̄санагга̄хо йа̄ваджджака̄ла̄ на тит̣т̣хатӣти? пан̃чан̇гасаманна̄гатасса сена̄санагга̄ха̄пакасса бхиккхуно дуллабхатта̄, на̄на̄десава̄сӣнам̣ на̄на̄чарийакуласамбхава̄нам̣ бхиккхӯнам̣ екасамбхогапарибхогасса дуккаратта̄ ча имехи двӣхи ка̄ран̣ехи ¶ на тит̣т̣хати. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахан̇гехи саманна̄гатам̣ бхиккхум̣ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманнитум̣, йо на чханда̄гатим̣ гаччхеййа, на доса̄гатим̣ гаччхеййа, на моха̄гатим̣ гаччхеййа, на бхайа̄гатим̣ гаччхеййа ¶ , гахита̄гахитан̃ча джа̄неййа̄’’ти (чӯл̣ава. 317). ат̣т̣хакатха̄йампи (па̄чи. ат̣т̣ха. 122) ‘‘еварӯпена хи сабха̄гапуггалена екавиха̄ре ва̄ екапаривен̣е ва̄ васантена аттхо наттхӣ’’ти вуттам̣. касма̄ пана дхувава̄саттха̄йа да̄навича̄ро йа̄ваджджака̄ла̄ тит̣т̣хатӣти? пан̃чан̇гасаманна̄гата̄бха̄вепи сӣмат̣т̣хакасса самаггасса сан̇гхасса ануматийа̄ каттаббатта̄. вуттан̃хи ‘‘апалоканакаммам̣ на̄ма сӣмат̣т̣хакам̣ сан̇гхам̣ содхетва̄ чханда̄раха̄нам̣ чхандам̣ а̄харитва̄ самаггасса сан̇гхасса ануматийа̄ тиккхаттум̣ са̄ветва̄ каттаббам̣ камма’’нти (пари. ат̣т̣ха. 482).
утука̄ле сан̇гхикасена̄сане васантена а̄гато бхиккху на пат̣иба̄хетаббо ан̃н̃атра анут̣т̣ха̄панӣйа̄. вуттан̃хи бхагавата̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, васса̄нам̣ тема̄сам̣ пат̣иба̄хитум̣, утука̄лам̣ пана на пат̣иба̄хиту’’нти (чӯл̣ава. 318). ‘‘ан̃н̃атра анут̣т̣ха̄панӣйа̄’’ти вуттам̣, катаме анут̣т̣ха̄панӣйа̄ти? чатта̄ро анут̣т̣ха̄панӣйа̄ вуд̣д̣хатаро, бхан̣д̣а̄га̄рико, гила̄но, сан̇гхато ладдхасена̄сано ча. таттха вуд̣д̣хатаро бхиккху тасмим̣ виха̄ре антосӣмат̣т̣хакабхиккхӯсу аттана̄ вуд̣д̣хатарасса ан̃н̃асса абха̄ва̄ йатха̄вуд̣д̣хам̣ кеначи анут̣т̣ха̄панӣйо. бхан̣д̣а̄га̄рико сан̇гхена самманнитва̄ бхан̣д̣а̄га̄расса динната̄йа сан̇гхасса бхан̣д̣ам̣ раккханто гопенто васати, тасма̄ со бхан̣д̣а̄га̄рико кеначи анут̣т̣ха̄панӣйо. гила̄но гелан̃н̃а̄бхибхӯто аттано ладдхасена̄сане васанто кеначи анут̣т̣ха̄панӣйо. сан̇гхато ладдхасена̄сано самаггена сан̇гхена диннасена̄санатта̄ кеначи анут̣т̣ха̄панӣйо. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 343) ‘‘чатта̄ро хи на вут̣т̣ха̄петабба̄ вуд̣д̣хатаро, бхан̣д̣а̄га̄рико, гила̄но, сан̇гхато ладдхасена̄саноти. таттха вуд̣д̣хатаро аттано вуд̣д̣хата̄йа навакатарена на ¶ вут̣т̣ха̄петаббо, бхан̣д̣а̄га̄рико сан̇гхена самманнитва̄ бхан̣д̣а̄га̄расса динната̄йа, гила̄но аттано гила̄ната̄йа, сан̇гхо пана бахуссутасса уддесапарипуччха̄дӣхи бахӯпака̄расса бха̄раниттха̄ракасса пха̄сукам̣ а̄ва̄сам̣ анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ дети, тасма̄ со упака̄раката̄йа ча сан̇гхато ладдхата̄йа ча на вут̣т̣ха̄петаббо’’ти. т̣хапетва̄ име чатта̄ро авасеса̄ вут̣т̣ха̄панӣйа̄ва хонти.
апарасмим̣ бхиккхумхи а̄гате вут̣т̣ха̄петва̄ сена̄санам̣ да̄петаббам̣. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 318) ‘‘утука̄ле та̄ва кечи а̄гантука̄ бхиккхӯ пуребхаттам̣ а̄гаччханти, кечи ¶ паччха̄бхаттам̣ пат̣хамайа̄мам̣ ва̄ маджджхимайа̄мам̣ ва̄ паччхимайа̄мам̣ ва̄, йе йада̄ а̄гаччханти, тесам̣ тада̄ва бхиккхӯ ут̣т̣ха̄петва̄ сена̄санам̣ да̄таббам̣, ака̄ло на̄ма наттхӣ’’ти. етарахи пана саддха̄ пасанна̄ манусса̄ виха̄рам̣ катва̄ аппекачче пан̣д̣ита̄нам̣ вачанам̣ сутва̄ ‘‘сан̇гхе диннам̣ махаппхала’’нти н̃атва̄ ча̄туддисам̣ сан̇гхам̣ а̄раббха ‘‘имам̣ виха̄рам̣ а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса сан̇гхасса дема̄’’ти ватва̄ денти, аппекачче аттана̄ пасаннам̣ бхиккхум̣ а̄раббха виха̄рам̣ катва̄пи да̄нака̄ле тена уййоджита̄ хутва̄ ча̄туддисам̣ сан̇гхам̣ а̄раббха вуттанайена денти, аппекачче каран̣ака̄лепи да̄нака̄лепи аттано кулӯпакабхиккхумева а̄раббха париччаджанти, татха̄пи даккхин̣одакапа̄танака̄ле тена сиккха̄пита̄ йатха̄вуттапа̄т̣хам̣ вачӣбхедам̣ каронти, читтена пана кулӯпакассева денти, на саббасан̇гхаса̄дха̄ран̣аттхам̣ иччханти.
имесу тӣсу да̄несу пат̣хамам̣ пуббака̄лепи да̄нака̄лепи сан̇гхам̣ уддисса паваттатта̄ саббасан̇гхикам̣ хоти. дутийам̣ пуббака̄ле пуггалам̣ уддисса паваттама̄нампи да̄нака̄ле сан̇гхам̣ уддисса паваттатта̄ сан̇гхикамева. татийам̣ пана пуббака̄лепи да̄нака̄лепи ¶ кулӯпакапуггаламева уддисса паваттати, на сан̇гхам̣, кевалам̣ бхиккхуна̄ вутта̄нуса̄ренева вачӣбхедам̣ каронти. евам̣ санте ‘‘ким̣ айам̣ виха̄ро читтавасена пуггалико хоти, вачӣбхедавасена сан̇гхико’’ти чинта̄йам̣ екачче евам̣ вадеййум̣ –
‘‘манопуббан̇гама̄ дхамма̄, маносет̣т̣ха̄ маномайа̄;
манаса̄ че пасаннена, бха̄сати ва̄ кароти ва̄;
тато нам̣ сукхаманвети, чха̄йа̄ва анапа̄йинӣти. (дха. па. 2) –
вачанато читтавасена пуггалико хотӣ’’ти. ан̃н̃е ‘‘йатха̄ да̄йака̄ ваданти, татха̄ пат̣ипаджджитаббанти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 325) вачанато вачӣбхедавасена сан̇гхико хотӣ’’ти.
татра̄йам̣ вича̄ран̣а̄ – идам̣ да̄нам̣ пуббе пуггаласса парин̣атам̣ паччха̄ сан̇гхасса парин̣а̄митам̣, тасма̄ ‘‘сан̇гхико’’ти вутте навасу адхаммикада̄несу ‘‘пуггаласса парин̣атам̣ сан̇гхасса парин̣а̄метӣ’’ти (па̄ра̄. 660) вуттам̣ ат̣т̣хамам̣ адхаммикада̄нам̣ хоти, тасса да̄насса пат̣иггаха̄пи парибхога̄пи адхаммикапат̣иггаха̄ адхаммикапарибхога̄ хонти. ‘‘пуггалико’’ти вутте тӣсу дхаммикада̄несу ‘‘пуггаласса диннам̣ пуггалассева детӣ’’ти вуттам̣ татийадхаммикада̄нам̣ хоти, тасса ¶ пат̣иггаха̄пи парибхога̄пи дхаммикапат̣иггаха̄ дхаммикапарибхога̄ хонти, тасма̄ пуггаликапаккхам̣ бхаджати. аппекачче суттантика̄диган̣е пасӣдитва̄ виха̄рам̣ ка̄ретва̄ ган̣асса денти ‘‘имам̣ виха̄рам̣ а̄йасманта̄нам̣ даммӣ’’ти. аппекачче пуггале пасӣдитва̄ виха̄рам̣ катва̄ пуггаласса денти ‘‘имам̣ виха̄рам̣ а̄йасмато даммӣ’’ти. ете пана ган̣асантакапуггалика̄ виха̄ра̄ да̄нака̄лато пат̣т̣ха̄йа пат̣игга̄хакасантака̄ва хонти, на да̄йакасантака̄. тесу ган̣асантако та̄ва екаччесу матесу авасеса̄нам̣ сантако, тесу дхарама̄несуйева ¶ кассачи денти, тасса сантако. кассачи адатва̄ саббесу матесу сан̇гхико хоти. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 369) ‘‘двиннам̣ сантакам̣ хоти авибхаттам̣, екасмим̣ ка̄лакате итаро са̄мӣ, бахӯнам̣ сантакепи есева найо. саббесу матесу сан̇гхикам̣ва хотӣ’’ти.
пуггаликавиха̄ропи йади со пат̣игга̄хакапуггало аттано джӣвама̄нака̄лейева саддхивиха̄рика̄дӣнам̣ дети, кочи ва̄ тасса висса̄сена там̣ виха̄рам̣ аггахеси, тасса сантако хоти. кассачи адатва̄ ка̄лакате сан̇гхико хоти. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘со джӣвама̄нойева саббам̣ аттано париккха̄рам̣ ниссаджджитва̄ кассачи ада̄си, кочи ва̄ висса̄сам̣ аггахеси. йасса динно, йена ча гахито, тассева хотӣ’’ти. па̄л̣ийан̃ча (маха̄ва. 369) ‘‘бхиккхусса, бхиккхаве, ка̄лакате сан̇гхо са̄мӣ паттачӣваре, апича гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄ бахӯпака̄ра̄. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, сан̇гхена тичӣваран̃ча паттан̃ча гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄нам̣ да̄тум̣, йам̣ таттха лахубхан̣д̣ам̣ лахупариккха̄рам̣, там̣ саммукхӣбхӯтена сан̇гхена бха̄джетум̣, йам̣ таттха гарубхан̣д̣ам̣ гарупариккха̄рам̣, там̣ а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса сан̇гхасса ависсаджджийам̣ авебхан̇гика’’нти (маха̄ва. 369) вуттам̣, тасма̄ имина̄ найена виниччхайо ка̄таббо.
сан̇гхике пана па̄л̣ийам̣ а̄гата̄нам̣ ‘‘пуримако паччхимако антара̄муттако ча̄’’ти (чӯл̣ава. 318) вутта̄нам̣ тин̣н̣ам̣ сена̄санагга̄ха̄нан̃ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 318) а̄гата̄нам̣ ‘‘утука̄ле ча васса̄ва̄се ча̄’’ти вутта̄нам̣ двиннам̣ сена̄санагга̄ха̄нан̃ча етарахи асампаджджанато анут̣т̣ха̄панӣйапа̄л̣ийам̣ а̄гатасса аттано сабха̄вена анут̣т̣ха̄панӣйасса дхувава̄саттха̄йа сан̇гхена динната̄йа анут̣т̣ха̄панӣйасса васенева виниччхайо хоти. вуд̣д̣хатарагила̄на̄ хи ¶ аттано сабха̄вена анут̣т̣ха̄панӣйа̄ хонти. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 343) ‘‘вуд̣д̣хатаро аттано вуд̣д̣хата̄йа навакатарена на вут̣т̣ха̄петаббо, гила̄но аттано гила̄ната̄йа̄’’ти. бхан̣д̣а̄га̄рикадхаммакатхика̄дайо ¶ дхувава̄саттха̄йа сан̇гхена динната̄йа анут̣т̣ха̄панӣйа̄ хонти. вуттан̃хи ‘‘сан̇гхо пана бхан̣д̣а̄га̄рикасса ва̄ дхаммакатхикавинайадхара̄дӣнам̣ ва̄…пе… дхувава̄саттха̄йа виха̄рам̣ самманнитва̄ дети, тасма̄ йасса сан̇гхена динно, сопи анут̣т̣ха̄панӣйо’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 120; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄). со евам̣ ведитаббо – етарахи сан̇гхикавиха̄ресу сан̇гхаттхересу йатха̄камман̇гатесу тасмим̣ виха̄ре йо бхиккху вуд̣д̣хатаро, сопи ‘‘айам̣ виха̄ро майа̄ васитаббо’’ти вадати. йо таттха бйатто пат̣ибало, сопи татхева вадати. йена со виха̄ро ка̄рито, сопи ‘‘майа̄ пасӣдитапуггало а̄ропетаббо’’ти вадати. сан̇гхопи ‘‘майамева иссара̄, тасма̄ амхехи иччхитапуггало а̄ропетаббо’’ти вадати. евам̣двидха̄ ва̄ тидха̄ ва̄ чатудха̄ ва̄ бхиннесу махантам̣ адхикаран̣ам̣ хоти.
тесу вуд̣д̣хатаро ‘‘на твева̄хам̣, бхиккхаве, кеначи парийа̄йена вуд̣д̣хатарасса а̄санам̣ пат̣иба̄хитаббанти вада̄ми, йо пат̣иба̄хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти па̄л̣ипа̄т̣хан̃ча (маха̄ва. 473; чӯл̣ава. 316), ‘‘вуд̣д̣хатаро аттано вуд̣д̣хата̄йа навакатарена на вут̣т̣ха̄петаббо’’ти ат̣т̣хакатха̄вачанан̃ча (па̄чи. ат̣т̣ха. 119 а̄дайо; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) гахетва̄ ‘‘ахамева еттха вуд̣д̣хатаро, майа̄ вуд̣д̣хатаро ан̃н̃о наттхи, тасма̄ ахамева имасмим̣ виха̄ре васитумануччхавико’’ти сан̃н̃ӣ хоти. бйаттопи ‘‘бахуссутасса сан̇гхабха̄раниттха̄ракасса бхиккхуно анут̣т̣ха̄панӣйасена̄санампӣ’’ти парива̄рат̣т̣хакатха̄вачанан̃ча (пари. ат̣т̣ха. 495-496), ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, бйаттена ¶ бхиккхуна̄ пат̣ибалена дасавассена ва̄ атирекадасавассена ва̄ упасампа̄детум̣, ниссайам̣ да̄ту’’нтиа̄дипа̄л̣ивачанан̃ча (маха̄ва. 76, 82) гахетва̄ ‘‘ахамева еттха бйатто пат̣ибало, на майа̄ ан̃н̃о бйаттатаро аттхи, тасма̄ ахамева имасса виха̄расса ануччхавико’’ти сан̃н̃ӣ. виха̄рака̄ракопи ‘‘йена виха̄ро ка̄рито, со виха̄раса̄микоти винайапа̄т̣хо (па̄чи. ат̣т̣ха. 116) аттхи, майа̄ ча бахум̣ дханам̣ чаджитва̄ айам̣ виха̄ро ка̄рито, тасма̄ майа̄ пасаннапуггало а̄ропетаббо, на ан̃н̃о’’ти сан̃н̃ӣ. сан̇гхопи ‘‘сан̇гхико на̄ма виха̄ро сан̇гхасса динно хоти париччатто’’тиа̄дипа̄л̣ивачанан̃ча (па̄чи. 116, 121, 126, 131), антамасо чатуран̇гулапа̄дакам̣ га̄мада̄ракехи пам̣сва̄га̄ракесу кӣл̣антехи катампи сан̇гхасса диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа гарубхан̣д̣ам̣ хотӣ’’тиа̄диат̣т̣хакатха̄вачанан̃ча (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) гахетва̄ ‘‘айам̣ виха̄ро сан̇гхико ¶ сан̇гхасантако, тасма̄ амхехи абхиручитапуггалова а̄ропетаббо, на ан̃н̃о’’ти сан̃н̃ӣ.
таттха вуд̣д̣хатарасса вачанепи ‘‘на твева̄хам̣, бхиккхаве’’тйа̄дивачанам̣ (чӯл̣ава. 316) тесу тесу а̄санаса̄ла̄дӣсу агга̄санасса вуд̣д̣хатара̄рахатта̄ бхаттам̣ бхун̃джитва̄ нисиннопи бхиккху вуд̣д̣хатаре а̄гате вут̣т̣ха̄йа а̄санам̣ да̄таббам̣ сандха̄йа бхагавата̄ вуттам̣, на дхувава̄сам̣ сандха̄йа. ‘‘вуд̣д̣хатаро аттано вуд̣д̣хата̄йа’’тйа̄дивачанан̃ча (па̄чи. ат̣т̣ха. 120; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) йатха̄вуд̣д̣хам̣ сена̄сане дӣйама̄не вуд̣д̣хатаре а̄гате навакатаро вут̣т̣ха̄петаббо, вут̣т̣ха̄петва̄ вуд̣д̣хатарасса сена̄санам̣ да̄таббам̣, вуд̣д̣хатаро пана навакатарена на вут̣т̣ха̄петаббо. касма̄? ‘‘аттано вуд̣д̣хатарата̄йа̄’’ти утука̄ле йатха̄вуд̣д̣хам̣ сена̄санада̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣, на дхувава̄саттха̄йа да̄нам̣ сандха̄йа ¶ , тасма̄ идампи вачанам̣ упапариккхитаббам̣, на сӣгхам̣ ануджа̄нитаббам̣.
бйаттавачанепи ‘‘бахуссутасса сан̇гхабха̄раниттха̄ракасса’’тйа̄дивачанан̃ча (пари. ат̣т̣ха. 445-496) на бахуссутаматтена сан̇гхикавиха̄расса иссарабха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣, атха кхо тасса бхиккхусса бахӯпака̄ратам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхетва̄ сан̇гхена пха̄сукам̣ а̄ва̄сам̣ анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ динне со бхиккху кеначи тамха̄ виха̄ра̄ анут̣т̣ха̄панӣйо хоти, имаматтхам̣ сандха̄йа вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве’’тйа̄дивачанан̃ча (маха̄ва. 82) ниссайа̄чарийа̄нам̣ лаккхан̣ам̣ пака̄сетум̣ бхагавата̄ вуттам̣, на сан̇гхикавиха̄расса иссараттам̣, тасма̄ идампи вачанам̣ упапариккхитаббам̣, на сӣгхам̣ ануджа̄нитаббам̣.
да̄йакавачанам̣ пана на̄нуджа̄нитаббам̣ пат̣иба̄хитаббам̣. касма̄? ‘‘йена виха̄ро ка̄рито’’тйа̄дипа̄т̣хасса амукхйавоха̄ратта̄. йатха̄ хи путхуджджанака̄ле рӯпа̄дӣсу сан̃джанасса бхӯтапуббатта̄ бхӯтапуббагатийа̄ араха̄пи ‘‘сатто’’ти, евам̣ да̄нака̄лато пуббе тасса виха̄расса са̄мибхӯтапуббатта̄ да̄йако ‘‘виха̄раса̄мико’’ти вуччати, на иссаратта̄. на хи сакале винайапит̣аке ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су ча ‘‘виссаджджетва̄ диннасса виха̄расса да̄йако иссаро’’ти ва̄ ‘‘да̄йакена вича̄ретаббо’’ти ва̄ ‘‘да̄йакасантакавиха̄ро’’ти ва̄ па̄т̣хо аттхи, ‘‘сан̇гхико, ган̣асантако, пуггалико’’иччева аттхи, тасма̄ тасса вачанам̣ на̄нуджа̄нитаббам̣.
сан̇гхасса ¶ вачанепи ‘‘сан̇гхико на̄ма виха̄ро’’тйа̄дивачанам̣ (па̄чи. 116, 121, 126, 131) сан̇гхасантакабха̄вам̣ сан̇гхена вича̄ретаббабха̄вам̣ дӣпети, сан̇гхо пана вича̄ренто пан̃чан̇гасаманна̄гатам̣ бхиккхум̣ сена̄санагга̄ха̄пакам̣ самманнитва̄ тена йатха̄вуд̣д̣хам̣ вича̄ретаббо ва̄ хоти, самаггена сан̇гхена дуван̇гасаманна̄гатасса бхиккхуно апалоканакаммена ¶ дхувава̄саттха̄йа да̄таббо ва̄. тесу пан̃чан̇гасаманна̄гатасса бхиккхуно дуллабхатта̄ сена̄санагга̄ха̄пакасаммутийа̄ абха̄ве сати дуван̇гасаманна̄гато бхиккху парийеситаббо. евам̣ пана апарийеситва̄ бхан̣д̣а̄га̄риката̄дибахаӯпака̄рата̄йуттасса бахуссутата̄дигун̣ависит̣т̣хата̄вирахасса бхиккхуно а̄мисагаруката̄дивасена сан̇гхена виха̄ро да̄таббо на хоти, тасма̄ сан̇гхавачанампи упапариккхитаббам̣, на та̄ва ануджа̄нитаббам̣.
атха тӣн̣ипи вачана̄ни сам̣сандетабба̄ни. таттха сан̇гхасса иссаратта̄ сан̇гхо пуччхитаббо ‘‘ко пуггало тумхехи абхиручито’’ти, пуччхитва̄ ‘‘есо’’ти вутте ‘‘касма̄ абхиручито’’ти пуччхитва̄ ‘‘есо пуггало амхе чӣвара̄дипаччайехи ануггахета̄, амха̄кам̣ н̃а̄тиса̄лохито, упаджджха̄йо, а̄чарийо, саддхивиха̄рико, антева̄сико, сама̄нупаджджха̄йако, сама̄на̄чарийако, пийасаха̄йо, ла̄бхӣ, йасассӣ, тасма̄ амхехи абхиручито’’ти вутте ‘‘на етта̄вата̄ дхувава̄саттха̄йа виха̄ро да̄таббо’’ти пат̣иккхипитаббо. атха ‘‘есо пуггало саббехи амхехи вуд̣д̣хатаро агга̄санам̣ аггодакам̣ аггапин̣д̣ам̣ арахати, дхувава̄саттха̄йа виха̄ро пана тасса да̄табботи ат̣т̣хакатха̄чарийехи на вутто’’ти ватва̄ пат̣иккхипитаббо. атха ‘‘дхаммакатхико, винайадхаро, ган̣ава̄чакаа̄чарийо’’ти вутте ‘‘есо дхувава̄саттха̄йа диннавиха̄расса ануччхавико, етасса да̄таббо’’ти анумодитаббо. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘сан̇гхо пана бхан̣д̣а̄га̄рикасса ва̄ дхаммакатхикавинайадхара̄дӣнам̣ ва̄ ган̣ава̄чакаа̄чарийасса ва̄ бахӯпака̄ратам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхенто дхувава̄саттха̄йа виха̄рам̣ самманнитва̄ детӣ’’ти вачанато вин̃н̃а̄йати (па̄чи. ат̣т̣ха. 129; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄).
идха ¶ пана са̄дхакапа̄т̣хе ‘‘бхан̣д̣а̄га̄рикасса ва̄’’ти виджджама̄не касма̄ са̄дхйавачане бхан̣д̣а̄га̄рико на вуттоти? етарахи бхан̣д̣а̄га̄расса абха̄ва̄. йади кесучи виха̄ресу бхан̣д̣а̄га̄рам̣ самманнеййа, со бхан̣д̣а̄га̄равиха̄ре нисинно сан̇гхасса паттачӣварараккхан̣а̄дикам̣ упака̄рам̣ кареййа, тасса бахӯпака̄ратам̣ саллаккхенто сан̇гхо бхан̣д̣а̄га̄рикасса пха̄сукам̣ а̄ва̄сам̣ етарахипи дхувава̄саттха̄йа ¶ дадеййа, со тасса висум̣ дхувава̄савиха̄роти. еттха са̄дхакапа̄т̣хе ‘‘дхаммакатхикавинайадхара̄дӣнам̣ ва̄’’тиа̄дисаддена бахуссуто а̄гата̄гамо дхаммадхаро винайадхаро ма̄тика̄дхаро пан̣д̣ито бйатто медха̄вӣ ладжджӣ куккуччако сиккха̄ка̄моти вуттагун̣аванте сан̇ган̣ха̄ти. атха̄пи ‘‘есо пуггало бахуссуто уддесапарипуччха̄дӣхи бхиккхӯнам̣ бахӯпака̄ро сан̇гхабха̄раниттха̄рако’’ти вадати, ‘‘са̄дху есопи пха̄сука̄ва̄сасса арахо, анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ дхувава̄саттха̄йа виха̄ро етассапи да̄таббо’’ти ватва̄ анумодитаббо. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘сан̇гхо пана бахуссутасса уддесапарипуччха̄дӣхи бахӯпака̄расса бха̄раниттха̄ракасса пха̄сукам̣ а̄ва̄сам̣ анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ детӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 343) вачанато вин̃н̃а̄йати.
атха̄пи ‘‘айам̣ пуггало дхаммакатхико винайадхаро ган̣ава̄чака̄чарийо сан̇гхасса бахӯпака̄ро висит̣т̣хагун̣айутто’’ти вадати, ‘‘са̄дху етассапи пуггаласса дхувава̄саттха̄йа виха̄рам̣ саллаккхетва̄ самманнитва̄ва да̄таббо’’ти ватва̄ анумодитаббо. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘сан̇гхо пана бхан̣д̣а̄га̄рикасса ва̄ дхаммакатхикавинайадхара̄дӣнам̣ ва̄ ган̣ава̄чака̄чарийасса ва̄ бахӯпака̄ратам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхетва̄ дхувава̄саттха̄йа ¶ виха̄рам̣ самманнитва̄ детӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 120; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вачанато вин̃н̃а̄йати.
атха̄пи ‘‘есо пуггало бахуссуто сан̇гхабха̄раниттха̄рако’’ти вадати, ‘‘са̄дху етассапи анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ да̄таббо’’ти ватва̄ анумодитаббо. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘бахуссутасса сан̇гхабха̄раниттха̄ракасса бхиккхуно анут̣т̣ха̄панӣйасена̄санампӣ’’ти парива̄рат̣т̣хакатха̄йам̣ (пари. ат̣т̣ха. 495-496) вуттатта̄ вин̃н̃а̄йати. тато ‘‘евам̣ дуван̇гасампанно пуггало антосӣмат̣т̣хо ва̄ бахисӣмат̣т̣хо ва̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘антосӣмат̣т̣хо’’ти вутте ‘‘са̄дху сут̣т̣ху тасса да̄таббо’’ти сампат̣иччхитаббам̣. ‘‘бахисӣмат̣т̣хо’’ти вутте ‘‘на да̄таббо’’ти пат̣иккхипитаббам̣. касма̄ти че? ‘‘на, бхиккхаве, ниссӣме т̣хитасса сена̄санам̣ га̄хетаббам̣, йо га̄хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 318) вачанатоти.
атха ‘‘дуван̇гасаманна̄гате антосӣмат̣т̣хе асати екан̇гасаманна̄гато антосӣмат̣т̣хо аттхӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘аттхӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху сут̣т̣ху етасса да̄таббо’’ти сампат̣иччхитаббам̣. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘бахӯпака̄ратам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхентоти бхан̣д̣а̄га̄рикасса бахӯпака̄ратам̣ дхаммакатхика̄дӣнам̣ ¶ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхенто’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.119-121) екекан̇гавасена а̄гататта̄ вин̃н̃а̄йати. ‘‘антосӣмат̣т̣хо екан̇гасаманна̄гатопи наттхи, бахисӣмат̣т̣хова аттхӣ’’ти вутте ‘‘а̄гантва̄ антосӣме т̣хитасса да̄таббо’’ти ваттаббо. касма̄ти че? ‘‘асампатта̄нампи упача̄расӣмам̣ павит̣т̣ха̄нам̣ антева̄сика̄дӣсу ган̣хантесу да̄таббамева̄’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) вачанато вин̃н̃а̄йати.
саче ¶ пана екан̇гайуттабха̄вена ва̄ дуван̇гайуттабха̄вена ва̄ сама̄на̄ две тайо бхиккхӯ антосӣма̄йам̣ виджджама̄на̄ бхавеййум̣, касса да̄табботи? вад̣д̣хатарасса̄ти. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘на ча, бхиккхаве, сан̇гхикам̣ йатха̄вуд̣д̣хам̣ пат̣иба̄хитаббам̣, йо пат̣иба̄хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 311) вачанатоти. саче пана антосӣма̄йам̣ екан̇гайутто ва̄ дуван̇гайутто ва̄ бхиккху наттхи, саббева а̄ва̄сика̄ ба̄ла̄ абйатта̄, евам̣ сати касса да̄табботи? йо там̣ виха̄рам̣ а̄гаччхати а̄гантуко бхиккху, со че ладжджӣ хоти песало бахуссуто сиккха̄ка̄мо, со техи а̄ва̄сикехи бхиккхӯхи ан̃н̃аттха агаманаттхам̣ сан̇гахам̣ катва̄ со а̄ва̄со да̄таббо.
айаматтхо катхам̣ джа̄нитабботи че? ‘‘идха пана, бхиккхаве, ан̃н̃атарасмим̣ а̄ва̄се самбахула̄ бхиккхӯ вихаранти ба̄ла̄ абйатта̄, те на джа̄нанти упосатхам̣ ва̄ упосатхакаммам̣ ва̄ па̄тимоккхам̣ ва̄ па̄тимоккхуддесам̣ ва̄. таттха ан̃н̃о бхиккху а̄гаччхати бахуссуто а̄гата̄гамо дхаммадхаро винайадхаро ма̄тика̄дхаро пан̣д̣ито бйатто медха̄вӣ ладжджӣ куккуччако сиккха̄ка̄мо, техи, бхиккхаве, бхиккхӯхи со бхиккху сан̇гахетаббо ануггахетаббо упала̄петаббо упат̣т̣ха̄петаббо чун̣н̣ена маттика̄йа дантакат̣т̣хена мукходакена. но че сан̇ган̣хеййум̣ анугган̣хеййум̣ упала̄пеййум̣ упат̣т̣ха̄пеййум̣ чун̣н̣ена маттика̄йа дантакат̣т̣хена мукходакена, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 163) самма̄самбуддхена пан̃н̃аттатта̄, ат̣т̣хакатха̄йан̃ча (маха̄ва. ат̣т̣ха. 163) ‘‘сан̇гахетабботи ‘са̄дху, бханте, а̄гататтха, идха бхиккха̄ сулабха̄ сӯпабйан̃джанам̣ аттхи, васатха ануккан̣т̣хама̄на̄’ти евам̣ пийавачанена сан̇гахетаббо, пунаппунам̣ татха̄каран̣авасена ануггахетаббо, ‘а̄ма васисса̄мӣ’ти пат̣ивачанада̄панена ¶ упала̄петаббо. атха ва̄ чатӯхи паччайехи сан̇гахетаббо чева ануггахетаббо ча, пийавачанена упала̄петаббо, кан̣н̣асукхам̣ а̄лапитабботи аттхо, чун̣н̣а̄дӣхи упат̣т̣ха̄петаббо. а̄патти дуккат̣асса̄ти саче сакалопи сан̇гхо на кароти, саббесам̣ дуккат̣ам̣. идха нева тхера̄, на дахара̄ ¶ муччанти, саббехи ва̄рена упат̣т̣ха̄таббо, аттано ва̄ре анупат̣т̣хахантасса а̄патти. тена пана маха̄тхера̄нам̣ паривен̣асаммаджджанадантакат̣т̣хада̄на̄дӣни на са̄дитабба̄ни. евампи сати маха̄тхерехи са̄йам̣па̄там̣ упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантаббам̣. тена пана тесам̣ а̄гаманам̣ н̃атва̄ пат̣хаматарам̣ маха̄тхера̄нам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ гантаббам̣. сачасса саддхим̣чара̄ бхиккхӯ упат̣т̣ха̄ка̄ аттхи, ‘майхам̣ упат̣т̣ха̄ка̄ аттхи, тумхе аппоссукка̄ вихаратха̄’ти ваттаббам̣. атха̄писса саддхим̣ чара̄ наттхи, тасмим̣йева пана виха̄ре еко ва̄ две ва̄ ваттасампанна̄ ваданти ‘майхам̣ тхерасса каттаббам̣ карисса̄ма, авасеса̄ пха̄су вихарантӯ’ти, саббесам̣ ана̄паттӣ’’ти вуттатта̄. евам̣ та̄дисам̣ бахисӣмато антосӣмама̄гатам̣ ладжджӣпесалабахуссутасиккха̄ка̄мабхӯтам̣ бхиккхум̣ антосӣма̄йа дхуванива̄саттха̄йа пха̄сукам̣ а̄ва̄сам̣ анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ да̄табботи вин̃н̃а̄йати.
нану ча ‘‘на, бхиккхаве, ниссӣме т̣хитасса сена̄санам̣ га̄хетаббам̣, йо га̄хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 318) бхагавата̄ вуттам̣, атха касма̄ ниссӣмато а̄гатасса дхувава̄саттха̄йа виха̄ро да̄табботи? вуччате – ‘‘ниссӣме т̣хитасса̄’’ти идам̣ ана̄даре са̄мивачанам̣, тасма̄ ниссӣме т̣хитам̣йева сена̄санам̣ на га̄хетаббанти аттхо дат̣т̣хаббо, на ниссӣме т̣хитасса тасса бхиккхусса антосӣмам̣ павит̣т̣хассапи сена̄санам̣ на га̄хетаббанти аттхо, тасма̄ пуббе бахисӣма̄йам̣ т̣хитепи ида̄ни антосӣмам̣ павит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа чатупаччайабха̄го лаббхати. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) ‘‘асукавиха̄ре кира бахум̣ чӣварам̣ уппаннанти сутва̄ йоджанантарикавиха̄ратопи бхиккхӯ а̄гаччханти, сампаттасампатта̄нам̣ т̣хитат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа да̄табба’’нти. антосӣмат̣т̣хесу па̄тимоккхам̣ уддиситум̣ асакконтесу йаттха па̄тимоккхуддесако аттхи, со а̄ва̄со гантаббо хоти. антовассепи па̄тимоккхуддесакена вина̄ вассам̣ васитум̣ на лабхати. йаттха па̄тимоккхуддесако аттхи, таттха гантва̄ вассам̣ васитаббам̣, тасма̄ бахисӣмато а̄гатопи ладжджӣпесалабахуссутасиккха̄ка̄мабхиккху сан̇гахетаббо хоти. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ –
‘‘идха пана, бхиккхаве, ан̃н̃атарасмим̣ а̄ва̄се тадахупосатхе самбахула̄ бхиккхӯ вихаранти ба̄ла̄ абйатта̄, те на джа̄нанти упосатхам̣ ва̄ упосатхакаммам̣ ва̄ па̄тимоккхам̣ ва̄ па̄тимоккхуддесам̣ ва̄. техи, бхиккхаве, бхиккхӯхи еко бхиккху са̄манта̄ а̄ва̄са̄ саджджукам̣ па̄хетаббо ‘гаччха̄вусо сам̣кхиттена ва̄ виттха̄рена ва̄ па̄тимоккхам̣ парийа̄пун̣итва̄ а̄гаччха̄’ти. еван̃четам̣ лабхетха, иччетам̣ кусалам̣. но че лабхетха, техи, бхиккхаве, бхиккхӯхи саббехева йаттха джа̄нанти ¶ упосатхам̣ ва̄ упосатхакаммам̣ ва̄ па̄тимоккхам̣ ва̄ па̄тимоккхуддесам̣ ва̄, со а̄ва̄со гантаббо. но че гаччхеййум̣, а̄патти дуккат̣асса. идха пана, бхиккхаве, ан̃н̃атарасмим̣ а̄ва̄се самбахула̄ бхиккхӯ вассам̣ васанти ба̄ла̄ абйатта̄, те на джа̄нанти упосатхам̣ ва̄ упосатхакаммам̣ ва̄ па̄тимоккхам̣ ва̄ па̄тимоккхуддесам̣ ва̄. техи, бхиккхаве, бхиккхӯхи еко бхиккху са̄манта̄ а̄ва̄са̄ саджджукам̣ па̄хетаббо ‘гаччха̄вусо сам̣кхиттена ва̄ виттха̄рена ва̄ па̄тимоккхам̣ парийа̄пун̣итва̄ а̄гаччха̄’ти. еван̃четам̣ лабхетха, иччетам̣ кусалам̣. но че лабхетха, еко бхиккху сатта̄хака̄ликам̣ ¶ па̄хетаббо ‘гаччха̄вусо сам̣кхиттена ва̄ виттха̄рена ва̄ па̄тимоккхам̣ парийа̄пун̣итва̄ а̄гаччха̄’ти. еван̃четам̣ лабхетха, иччетам̣ кусалам̣. но че лабхетха, на, бхиккхаве, техи бхиккхӯхи тасмим̣ а̄ва̄се вассам̣ васитаббам̣, васеййум̣ че, а̄патти дуккат̣асса̄ти’’ (маха̄ва. 163).
евам̣ бахисӣмато а̄гатассапи сан̇гхасса упака̄рам̣ ка̄тум̣ сакконтасса висит̣т̣хагун̣айуттасса да̄таббабха̄во вин̃н̃а̄йати, тасма̄ ‘‘амха̄кам̣ ган̣о на хоти, амха̄кам̣ вам̣со павен̣ӣ на хоти, амха̄кам̣ сандит̣т̣хасамбхатто на хотӣ’’тиа̄дӣни ватва̄ на пат̣иккхипитаббо. ган̣а̄дибха̄во хи аппама̄н̣ам̣, йатха̄вуттабахӯпака̄рата̄дибха̄войева пама̄н̣ам̣. са̄маггикаран̣ато пат̣т̣ха̄йа хи сама̄наган̣о хоти. татха̄ хи уккхитта̄нуваттака̄нам̣ ладдхина̄на̄сам̣ва̄сака̄нампи ладдхивиссаджджанена тивидхауккхепанӣйакаммаката̄нам̣ каммана̄на̄сам̣ва̄сака̄нампи оса̄ран̣ам̣ катва̄ са̄маггикаран̣ена сам̣ва̄со бхагавата̄ анун̃н̃а̄то. аладжджим̣ пана бахуссутампи сан̇гахам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. со хи аладжджӣпарисам̣ вад̣д̣ха̄пети, ладжджӣпарисам̣ ха̄пети. бхан̣д̣анака̄ракам̣ пана виха̄ратопи никкад̣д̣хитаббам̣. татха̄ хи ‘‘бхан̣д̣анака̄ракакалахака̄ракамева сакаласан̇гха̄ра̄мато никкад̣д̣хитум̣ лабхати. со хи паккхам̣ лабхитва̄ сан̇гхампи бхиндеййа. аладжджӣа̄дайо пана аттано васанат̣т̣ха̄натойева никкад̣д̣хитабба̄, сакаласан̇гха̄ра̄мато никкад̣д̣хитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 128) вуттам̣.
вуд̣д̣ха̄пача̄йана̄диса̄маггирасарахитам̣ висабха̄гапуггалампи сан̇гахам̣ ка̄тум̣ на лабхати. вуттан̃хи ‘‘еварӯпена хи висабха̄гапуггалена екавиха̄ре ва̄ екапаривен̣е ва̄ васантена аттхо наттхи, тасма̄ саббаттхевасса нива̄со ва̄рито’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 122), тасма̄ а̄ва̄сико ва̄ хоту ¶ а̄гантуко ва̄, саган̣о ва̄ хоту ан̃н̃аган̣о ¶ ва̄, бахуссутасӣлавантабхӯто бхиккху сан̇гахетаббо. вуттан̃хи бхагавата̄ –
‘‘бахуссутам̣ дхаммадхарам̣, саппан̃н̃ам̣ буддхаса̄вакам̣;
неккхам̣ джамбонадассева, ко там̣ нандитумарахати;
дева̄пи нам̣ пасам̣санти, брахмуна̄пи пасам̣сито’’ти. (а. ни. 4.6) –
айам̣ антосӣмат̣т̣хена сан̇гхена бахӯпака̄рата̄гун̣ависит̣т̣хата̄сан̇кха̄техи гун̣ехи йуттасса сан̇гхабха̄раниттха̄ракасса бхиккхуно пха̄сукам̣ а̄ва̄сам̣ анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ да̄не виниччхайо.
йада̄ пана сан̇гхаттхеро джара̄дуббалата̄йа ва̄ рогапӣл̣итата̄йа ва̄ вивекаджджха̄сайата̄йа ва̄ ган̣ам̣ апарихаритука̄мо ан̃н̃асса да̄тука̄мо, аттано аччайена ва̄ калахавива̄да̄бха̄вамиччханто саддхивиха̄рика̄дӣнам̣ ниййа̄тетука̄мо хоти, тада̄ на аттано иссаравата̄йа да̄таббам̣, айам̣ виха̄ро сан̇гхико, тасма̄ сан̇гхам̣ саннипа̄та̄петва̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ а̄чиккхитва̄ бахӯпака̄рата̄гун̣ависит̣т̣хата̄йуттапуггало вичина̄петаббо. тато сан̇гхо чатта̄ри агатигамана̄ни анупагантва̄ бхагавато аджджха̄сайа̄нурӯпам̣ ладжджӣпесалабахуссутасиккха̄ка̄мабхӯтам̣ пуггалам̣ вичинитва̄ ‘‘айам̣ бхиккху имасса виха̄расса ануччхавико’’ти а̄рочети. маха̄тхерассапи тамева руччати, иччетам̣ кусалам̣. но че руччати, аттано бха̄рабхӯтам̣ вуттаппака̄раан̇гавийуттам̣ пуггалам̣ да̄тука̄мо хоти. евам̣ санте сан̇гхо чханда̄диагатим̣ на гаччхати, пуггалова гаччхати, тасма̄ сан̇гхассева ануматийа̄ виха̄ро да̄таббо.
саче пана сан̇гхо йам̣ кан̃чи а̄мисам̣ лабхитва̄ йатха̄вуттагун̣авийуттасса бхиккхуно да̄тука̄мо хоти, пуггало ¶ пана бхагавато аджджха̄сайа̄нурӯпам̣ вуттаппака̄раан̇гайуттабхӯтассева бхиккхусса да̄тука̄мо, тада̄ пуггалопи сан̇гхапарийа̄паннойева̄ти катва̄ дхаммакаммака̄ракасса пуггалассева ануматийа̄ виха̄ро да̄таббо, на сан̇гха̄нуматийа̄. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.538-539) ‘‘саче сан̇гхо кин̃чи лабхитва̄ а̄мисагаруката̄йа на нива̄рети, еко бхиккху нива̄рети, сова бхиккху иссаро. сан̇гхикесу хи каммесу йо дхаммакаммам̣ кароти, сова иссаро’’ти. вуттан̃хи –
‘‘чханда̄ ¶ доса̄ бхайа̄ моха̄;
йо дхаммам̣ ативаттати;
нихӣйати тасса йасо;
ка̄л̣апаккхева чандима̄.
‘‘чханда̄ доса̄ бхайа̄ моха̄;
йо дхаммам̣ на̄тиваттати;
а̄пӯрати тасса йасо;
суккапаккхева чандима̄’’ти. (дӣ. ни. 3.246; а. ни. 4.17-18; па̄ри. 382, 386);
йада̄ пана тхеропи кин̃чи аватва̄ йатха̄камман̇гато, сан̇гхопи на кассачи вича̄рети, евам̣ сан̇гхикавиха̄ре абхиккхуке сун̃н̃е ваттама̄не тасмим̣ десе йена кеначи са̄санасса вуддхимиччхантена а̄чарийена антосӣмат̣т̣хака̄ бхиккхӯ евам̣ самусса̄хетабба̄ ‘‘ма̄ тумхе а̄йасманто евам̣ акаттха, антосӣмат̣т̣хакесу бхиккхӯсу бахӯпака̄рата̄дийуттам̣ пуггалам̣ вичинатха, вичинитва̄ лабханта̄ тасса пуггаласса самаггена сан̇гхена дхувава̄саттха̄йа виха̄рам̣ анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ детха, но че антосӣмат̣т̣хакесу бхиккхӯсу алаттха, атха бахисӣмат̣т̣хакесу бхиккхӯсу вичинатха. бахисӣмат̣т̣хакесу бхиккхӯсу вичинитва̄ йатха̄вуттаан̇гайуттапуггале лаббхама̄не там̣ пуггалам̣ антосӣмам̣ павесетва̄ ¶ антосӣмат̣т̣хакасса сан̇гхасса ануматийа̄ дхувава̄саттха̄йа виха̄рам̣ самманнитва̄ анут̣т̣ха̄панӣйам̣ катва̄ детха. евам̣ каронта̄ хи тумхе а̄йасманто аппиччхакатха̄-сантосакатха̄-саллекхакатха̄-павивиттакатха̄вӣрийа̄рамбхакатха̄-сӣлакатха̄-сама̄дхикатха̄-пан̃н̃а̄катха̄-вимуттикатха̄-вимуттин̃а̄н̣адассанакатха̄сан̇кха̄тадасакатха̄ваттхусампаннам̣ пуггалам̣ упанисса̄йа ассутапуббам̣ дхаммам̣ сун̣иссатха, сутапуббам̣ дхаммам̣ парийода̄писсатха, кан̇кхам̣ винодиссатха, дит̣т̣хим̣ уджум̣ кариссатха, читтам̣ паса̄дессатха. йасса ладжджино песаласса бахуссутасса сиккха̄ка̄масса бхиккхуно бхиккхам̣ анусиккхама̄на̄ саддха̄йа вад̣д̣хиссанти, сӣлена вад̣д̣хиссанти, сутена вад̣д̣хиссанти, ча̄гена вад̣д̣хиссанти, пан̃н̃а̄йа вад̣д̣хиссантӣ’’ти. вуттан̃хетам̣ висуддхимагге (висуддхи. 1.14) ‘‘катамо упаниссайагочаро дасакатха̄ваттхугун̣асаманна̄гато калйа̄н̣амитто, йам̣ нисса̄йа ассутам̣ сун̣а̄ти, сутам̣ парийодапети, кан̇кхам̣ витарати, дит̣т̣хим̣ уджум̣ кароти, читтам̣ паса̄дети. йасса ва̄ анусиккхама̄но саддха̄йа вад̣д̣хати, сӣлена вад̣д̣хати, сутена вад̣д̣хати ¶ , ча̄гена вад̣д̣хати, пан̃н̃а̄йа вад̣д̣хати, айам̣ вуччати упаниссайагочаро’’ти. евам̣ самусса̄хетва̄ дхаммакатхам̣ катва̄ антосӣмат̣т̣хакасан̇гхенева дхувава̄савиха̄ро да̄петабботи.
евам̣ джинаса̄санасса, вад̣д̣хика̄мо супесало;
ака̄си пан̃н̃ава̄ бхиккху, сут̣т̣ху а̄ва̄саниччхайанти.
ити винайасан̇гахасам̣ван̣н̣ана̄бхӯте винайа̄лан̇ка̄ре
виха̄равиниччхайакатха̄лан̇ка̄ро.
29. катхинаттха̄равиниччхайакатха̄
226. евам̣ ¶ чатупаччайабха̄джанавиниччхайам̣ катхетва̄ ида̄ни катхинавиниччхайам̣ катхетума̄ха ‘‘катхинанти еттха пана̄’’тиа̄ди. таттха катхинанти катамам̣ катхинам̣? самӯхапан̃н̃атти. на хи параматтхато катхинам̣ на̄ма еко дхаммо аттхи, пуримавассам̣вуттха̄ бхиккхӯ, анӯнапан̃чаваггасан̇гхо, чӣварама̄со, дхаммена самена уппанначӣварантиа̄дӣсу йесу на̄марӯпесу самуппаджджама̄несу тесам̣ на̄марӯпадхамма̄нам̣ самӯхасамава̄йасан̇кха̄там̣ самӯхапан̃н̃аттиматтамева катхинам̣. айаматтхо катхам̣ джа̄нитабботи? ‘‘тесан̃н̃ева дхамма̄нам̣ сан̇гахо самава̄йо на̄мам̣ на̄макаммам̣ на̄мадхеййам̣ нирутти бйан̃джанам̣ абхила̄по, йадидам̣ катхина’’нти парива̄рапа̄л̣ийам̣ (пари. 412) а̄гататта̄ ча, ‘‘тесан̃н̃ева дхамма̄нанти йесу рӯпа̄дидхаммесу сати катхинам̣ на̄ма хоти, тесам̣ самодха̄нам̣ миссӣбха̄во. на̄мам̣ на̄макаммантиа̄дина̄ пана ‘катхина’нти идам̣ бахӯсу дхаммесу на̄маматтам̣, на параматтхато еко дхаммо аттхӣти дассетӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (пари. ат̣т̣ха. 412) а̄гататта̄ ча, ‘‘йесу рӯпа̄дидхаммесӯти пуримавассам̣вуттха̄ бхиккхӯ, пан̃чахи анӯно сан̇гхо, чӣварама̄со, дхаммена самена самуппаннам̣ чӣваранти евама̄дӣсу йесу рӯпа̄рӯпадхаммесу. сатӣти сантесу. миссӣбха̄воти сам̣саггата̄ самӯхапан̃н̃аттиматтам̣. тена̄ха на параматтхато еко дхаммо аттхӣти дассетӣ’’ти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. парива̄ра 2.412) а̄гататта̄ ча джа̄нитабботи.
кенат̣т̣хена ¶ катхинанти? тхират̣т̣хена. касма̄ тхиранти? ана̄мантача̄раасама̄да̄нача̄раган̣абходжанайа̄вадаттхачӣварайочататтхачӣваруппа̄дасан̇кха̄те пан̃ча̄нисам̣се антокаран̣асаматтхата̄йа. вуттан̃хи са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.306) ‘‘пан̃ча̄нисам̣се антокаран̣асаматтхата̄йа тхиранти аттхо’’ти, татха̄ вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.306) ваджирабуддхит̣ӣка̄йан̃ча ¶ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306). атха ва̄ кенат̣т̣хена катхинанти? сан̇ган̣ханат̣т̣хена. катхам̣ сан̇ган̣ха̄тӣти? пан̃ча̄нисам̣се ан̃н̃аттха гантум̣ адатва̄ сан̇ган̣ха̄ти сан̇кхипитва̄ ган̣ха̄ти. вуттан̃хи винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ (кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘пан̃ча̄нисам̣се ан̃н̃аттха гантум̣ адатва̄ сан̇ган̣ханат̣т̣хена катхина’’нти.
катхина-саддо ка̄йа дха̄туйа̄ кена паччайена сиджджхатӣти? т̣ӣка̄чарийа̄ дха̄тупаччайе ачинтетва̄ аниппханнапа̄т̣ипадикавасенева ван̣н̣енти, тасма̄ айам̣ саддо рул̣хӣсуддхана̄мабхӯто аниппханнапа̄т̣ипадикасаддоти вуччати. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? тӣсупи винайат̣ӣка̄су (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.306; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.306; ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306; кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘тхиранти аттхо’’ иччева ван̣н̣итатта̄. пан̃ча̄нисам̣се антокаран̣асаматтхата̄йа̄ти пана тхирата̄ часса хетупадамева. атха ва̄ катхина-саддо катхадха̄туйа̄ инапаччайена сиджджхати. катхам̣? катха сан̇гахан̣етимасса ладдхадха̄тусан̃н̃а̄дисса пан̃ча̄нисам̣се ан̃н̃аттха гантум̣ адатва̄ сан̇ган̣ха̄тӣти аттхе ‘‘ина саббаттха̄’’ти йогавибха̄гена ва̄ ‘‘супато ча̄’’ти еттха ча-саддена ва̄ инапаччайам̣ катва̄ параккхарам̣ нетва̄ катхинасаддато сйуппатта̄димхи кате рӯпам̣. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘сан̇ган̣ханат̣т̣хена̄’’ти вуттам̣ кан̇кха̄витаран̣ӣт̣ӣка̄па̄т̣хам̣ нисса̄йа вин̃н̃а̄йати. атха ва̄ кат̣ха киччхаджӣванети дха̄туто инапаччайам̣ катва̄ сиджджхати. айаматтхо ‘‘кат̣ха киччхаджӣване, муддхаджадутийанто дха̄ту, ино’’ти абхидха̄наппадӣпика̄т̣ӣка̄йам̣ вуттатта̄ вин̃н̃а̄йати.
бахӯ пана пан̣д̣ита̄ имам̣ па̄т̣хам̣йева гахетва̄ ‘‘катхина-саддо муддхаджадутийантойева хоти, на дантаджо’’ти ваданти чева ликханти ча, на паневам̣ екантато ваттаббам̣. касма̄? абхидха̄наппадӣпика̄т̣ӣка̄йам̣ каккхал̣апарийа̄йам̣ гун̣асаддабхӯтам̣ кат̣хинасаддам̣ ¶ сандха̄йа вуттам̣, на са̄санавоха̄рато на̄масаддабхӯтам̣. тенева̄ха ‘‘пан̃чакам̣ каккхал̣е’’ти. анекесу пана па̄л̣иат̣т̣хакатха̄дипоттхакесу джинаса̄санавоха̄рато на̄масаддабхӯто катхина-саддо дантаджойева йебхуййена пан̃н̃а̄йати ¶ , тенева ча ка̄ран̣ена абхидха̄наппадӣпика̄т̣ӣка̄йампи ван̣н̣авипарийа̄йе катхинантипи вуттам̣. атха ва̄ каттха сила̄гха̄йанти дха̄туто инапаччайам̣ катва̄ сасам̣йогаттхака̄рам̣ нисам̣йогам̣ катва̄ сиджджхати. айаматтхо сила̄гха̄дисуттасса вуттийам̣ ‘‘сила̄гха каттхане’’ти вачанато, садданӣтийан̃ча ‘‘каттханам̣ пасам̣сана’’нти ван̣н̣итатта̄ ча вин̃н̃а̄йати. идан̃ча вачанам̣ ‘‘идан̃хи катхинаваттам̣ на̄ма буддхаппасаттха’’нти ат̣т̣хакатха̄вачанена (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) самети. а̄чарийа̄ пана ‘‘кат̣хадха̄ту инапаччайо’’ти викаппетва̄ ‘‘кат̣ха саматтхане’’ти аттхам̣ ваданти, там̣ т̣ӣка̄су (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.306; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.306; ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306; кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘тхиранти аттхо’’ти вачанам̣ анапеккхитва̄ ‘‘пан̃ча̄нисам̣се антокаран̣асаматтхата̄йа̄’’ти хетумева аттхабха̄вена гахетва̄ вуттам̣ сийа̄, там̣ пана тхирабха̄васса хетуйева.
катхам̣ виггахо ка̄табботи? айам̣ катхина-саддо чатӯсу падесу на̄мападам̣, пан̃часу на̄месу суддхана̄мам̣, чатӯсу суддхана̄месу рул̣хӣсуддхана̄мам̣, двӣсу па̄т̣ипадикасаддесу аниппханнапа̄т̣ипадикасаддо, тасма̄ виггахо на ка̄таббо. вуттан̃хи –
‘‘рул̣хӣкхйа̄там̣ нипа̄тан̃чу-пасагга̄лапанам̣ татха̄;
саббана̄микаметесу, на като виггахо чхасӯ’’ти.
айаматтхо ‘‘катхинанти…пе… тхиранти аттхо’’ти т̣ӣка̄су (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.306; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.306; ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306; кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вачанато вин̃н̃а̄йати. атха ва̄ пан̃ча̄нисам̣се ан̃н̃аттха гантум̣ ¶ адатва̄ катхати сан̇ган̣ха̄тӣти катхинам̣, айам̣ вачанаттхо йатха̄вуттавинайаттхаман̃джӯса̄па̄т̣хавасена (кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вин̃н̃а̄йати. атха ва̄ кат̣хати киччхена джӣватӣти катхино, руккхо, тасса есоти катхино, тхирабха̄во, со етасса аттхӣти катхинам̣, пан̃н̃аттиджа̄там̣ т̣ха-ка̄расса тха-ка̄рам̣ катва̄ катхинанти вуттам̣. айам̣ найо ‘‘кат̣ха киччхаджӣване’’ти дха̄тваттхасам̣ван̣н̣ана̄йа ча ‘‘пан̃ча̄нисам̣се антокаран̣асаматтхата̄йа тхиранти аттхо’’ти т̣ӣка̄вачанена (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.306; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.306; ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306; кан̇кха̄. абхи. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ча саметӣти дат̣т̣хаббо. атха ва̄ катхӣйате ¶ сила̄гхате пасам̣сӣйате буддха̄дӣхӣти катхинам̣, айам̣ найо ‘‘каттха сила̄гха̄йа’’нти дха̄тваттхасам̣ван̣н̣ана̄йа ча ‘‘идан̃хи катхинаваттам̣ на̄ма буддхаппасаттха’’нти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) ат̣т̣хакатха̄вачанена ча саметӣти дат̣т̣хаббо.
еттха пана сан̇кхепаручитта̄ а̄чарийасса саддалаккхан̣ам̣ авича̄ретва̄ аттхамева пуччхам̣ катва̄ виссаджджетум̣ ‘‘катхинам̣ аттхаритум̣ ке лабханти, ке на лабхантӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха ке лабхантӣти ке са̄дхентӣти аттхо. пан̃ча джана̄ лабхантӣти пан̃ча джана̄ са̄дхенти. катхинадуссасса хи да̄йака̄ паччхимакот̣ийа̄ чатта̄ро хонти, еко пат̣игга̄хакоти. ‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ чатувагго бхиккхусан̇гхо т̣хапетва̄ тӣн̣и камма̄ни упасампадам̣ пава̄ран̣ам̣ аббха̄на’’нти чампеййаккхандхаке (маха̄ва. 388) вуттатта̄ на пан̃чаваггакаран̣ӣйанти гахетаббам̣. пат̣хамаппава̄ран̣а̄йа пава̄рита̄ти идам̣ вассаччхедам̣ акатва̄ вассам̣вуттхабха̄васандассанаттхам̣ вуттам̣ антара̄йена апава̄рита̄нампи вуттхавасса̄нам̣ катхинаттха̄расамбхавато. тенева ‘‘аппава̄рита̄ ва̄’’ти аватва̄ ‘‘чхиннавасса̄ ва̄ паччхимика̄йа упагата̄ ва̄ на лабхантӣ’’ти еттакамева вуттам̣. ан̃н̃асмим̣ виха̄ре вуттхавасса̄пи ¶ на лабхантӣти на̄на̄сӣма̄йа ан̃н̃асмим̣ виха̄ре вуттхавасса̄ имасмим̣ виха̄ре катхинаттха̄рам̣ на лабхантӣти аттхо. саббети чхиннавасса̄дайо, анупагата̄пи таттхева сан̇гахита̄. а̄нисам̣санти катхина̄нисам̣сачӣварам̣. екам̣ аттхатачӣварам̣йева хи катхиначӣварам̣ на̄ма хоти, авасеса̄ни чӣвара̄ни ва̄ са̄т̣ака̄ ва̄ катхина̄нисам̣са̄йева на̄ма. ваккхати хи ‘‘авасесакатхина̄нисам̣се балававаттха̄ни васса̄ва̄сикат̣хитика̄йа да̄табба̄нӣ’’ти. (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 226) итаресанти пуримика̄йа упагата̄нам̣.
со че паччхимика̄йа упасампаджджати, ган̣апӯрако чева хоти, а̄нисам̣сан̃ча лабхатӣти имина̄ са̄ман̣ера̄нам̣ вассӯпагаманам̣ анун̃н̃а̄там̣ хоти. со хи пуримика̄йа вассӯпагататта̄ а̄нисам̣сам̣ лабхати, паччхимика̄йа пана упасампаджджитатта̄ ган̣апӯрако хотӣти. саче пуримика̄йа упагата̄ катхинаттха̄ракусала̄ на хонтӣтиа̄дина̄ ‘‘ат̣т̣хадхаммаковидо бхиккху, катхинаттха̄рамарахатӣ’’ти винайавиниччхайе (ви. ви. 2704) а̄гататта̄ сайам̣ че ат̣т̣хадхаммакусало, сайамева аттхаритаббам̣. но че, ан̃н̃е ат̣т̣хадхаммакусале парийеситва̄ нетабба̄, евам̣ акатва̄ катхинам̣ аттхаритум̣ на ват̣т̣атӣти дассети. катхинам̣ аттхара̄петва̄ти сака̄ритавачанена техи ба̄хирато а̄гататтхерехи сайам̣ катхинам̣ на аттхаритаббам̣, саббапуббакичча̄дикам̣ сам̣видахитва̄ те ¶ пуримика̄йа вассӯпагата̄ антосӣмат̣т̣хабхиккхӯйева аттхара̄петабба̄ти дассети, ан̃н̃атха̄ ан̃н̃о катхинам̣ аттхарати, ан̃н̃о а̄нисам̣сам̣ лабхатӣти а̄паджджати, на паневам̣ йуджджати. ваккхати хи ‘‘а̄нисам̣со пана итаресам̣йева хотӣ’’ти. да̄нан̃ча бхун̃джитва̄ти кха̄данӣйабходжанӣйабхӯтам̣ аннапа̄на̄дида̄нам̣ бхун̃джитва̄. на хи те ваттхуда̄нам̣ лабханти.
катхиначӣварам̣ ¶ дема̄ти да̄тум̣ ват̣т̣атӣти еттха ‘‘сан̇гхасса катхиначӣварам̣ дема̄’’ти ваттаббам̣. еван̃хи сати ‘‘идам̣ сан̇гхасса катхинадуссам̣ уппанна’’нти (маха̄ва. 307) каммава̄ча̄йа самети. атха ча пана пуббе катапаричайатта̄ ‘‘сан̇гхасса̄’’ти авуттепи сампада̄нам̣ па̄кат̣анти катва̄ авуттам̣ сийа̄ти. еттхеке а̄чарийа̄ ваданти ‘‘сан̇гхасса̄ти авуттепи ка̄ле диннам̣ сан̇гхикам̣ хотӣ’’ти, татревам̣ ваттаббам̣ ‘‘на ка̄ле диннам̣ саббам̣ сан̇гхикам̣ хотӣ’’ти. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘йан̃ча ка̄лепи сан̇гхасса ва̄ идам̣ ака̄лачӣваранти, пуггаласса ва̄ идам̣ туйхам̣ даммӣтиа̄дина̄ найена диннам̣, етам̣ ака̄лачӣварам̣ на̄ма̄’’ти кан̇кха̄витаран̣ийам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ака̄лачиварасиккха̄падаван̣н̣ана̄) а̄гататта̄ пуггаликампи хотӣти вин̃н̃а̄йати, тасма̄ параммукха̄пи на̄мам̣ ватва̄ саммукха̄пи па̄дамӯле т̣хапетва̄ диннам̣ пуггаликамева хоти, на сан̇гхикам̣. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) ‘‘пуггаласса детӣти ‘имам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса даммӣ’ти евам̣ параммукха̄ ва̄, па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘имам̣, бханте, тумха̄кам̣ даммӣ’ти евам̣ саммукха̄ ва̄ детӣ’’ти. евам̣ пуггалике сати там̣ чӣварам̣ сан̇гхасса бха̄джетаббам̣ хоти ва̄ на хоти ва̄ти? со пуггало аттано саддхивиха̄рикаантева̄сикабхӯтасса сан̇гхасса ва̄ ан̃н̃асса сахадхаммикасан̇гхасса ва̄ бха̄джетука̄мо бха̄джеййа, абха̄джетука̄мо ‘‘бха̄джетӯ’’ти на кеначи вачанӣйо. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘на хи пуггаласса а̄дисса диннам̣ кеначи бха̄джанӣйам̣ хотӣ’’ти т̣ӣка̄су а̄гаманато вин̃н̃а̄йати. атхеке а̄чарийа̄ евам̣ ваданти ‘‘катхинасса екам̣ мӯлам̣ сан̇гхоти (пари. 408) вуттатта̄ пуггалам̣ уддисса диннепи сан̇гха̄йаттам̣ сан̇гхикам̣ хоти. йатха̄ ким̣ ‘сӣма̄йа дамми, сена̄санасса даммӣ’ти вуттепи там̣ да̄нам̣ сан̇гхикам̣ хоти, йатха̄ ча ‘катхиначӣварам̣ даммӣ’ти вутте сан̇гхикам̣ хотӣ’’ти.
татревам̣ ¶ вича̄ретаббам̣ – ‘‘катхинасса екам̣ мӯлам̣ сан̇гхо’’ти вачанам̣ (пари. 408) катхинасса мӯлам̣ катхинасса ка̄ран̣ам̣ дассети. йатха̄ хи мӯле виджджама̄не руккхо тит̣т̣хати, авиджджама̄не на тит̣т̣хати, тасма̄ мӯлам̣ руккхасса ка̄ран̣ам̣ хоти, патит̣т̣хам̣ хоти, евам̣ сан̇гхе виджджама̄не ¶ катхинам̣ хоти, но авиджджама̄не, тасма̄ сан̇гхо катхинасса мӯлам̣ катхинасса ка̄ран̣ам̣ на̄ма хоти. катхам̣ сан̇гхе виджджама̄не катхинам̣ хоти? саббантимена париччхедена чатуваггабхӯтена сан̇гхена аттха̄ра̄рахасса бхиккхуно н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа катхиначӣваре диннейева тена чӣварена аттхатам̣ катхинам̣ на̄ма хоти, но адинне, тасма̄ чатуваггасан̇гхе алаббхама̄не сахассаккхаттум̣ ‘‘катхинам̣ даммӣ’’ти вуттепи катхинам̣ на̄ма на хоти, тасма̄ упача̄расӣма̄йа париччхинне виха̄ре еко ва̄ две ва̄ тайо ва̄ чатта̄ро ва̄ бхиккхӯ вихаранти, таттха катхиначӣваре уппанне ан̃н̃ато парийеситва̄ чатуваггасан̇гхо еко пат̣игга̄хакоти пан̃чаннам̣ бхиккхӯнам̣ пӯран̣е сати катхинам̣ аттхаритум̣ лабхати, на̄сати, евам̣ сан̇гхе виджджама̄нейева катхинам̣ на̄ма хоти, но авиджджама̄не, тасма̄ сан̇гхасса катхинасса мӯлабхӯтатам̣ ка̄ран̣абхӯтатам̣ сандха̄йа ‘‘катхинасса екам̣ мӯлам̣ сан̇гхо’’ти вуттам̣. ‘‘катхина’’нти вутте сан̇гхикам̣йева хоти, но пуггаликанти адхиппа̄йо етасмим̣ па̄т̣хе на лаббхати. йатха̄ ким̣ ‘‘кичча̄дхикаран̣асса екам̣ мӯлам̣ сан̇гхо’’ти (чӯл̣ава. 219) еттха апалоканакамман̃аттикамман̃аттидутийакамман̃аттичатуттхакаммасан̇кха̄там̣ кичча̄дхикаран̣ам̣ чатувагга̄дике сан̇гхе виджджама̄нейева хоти, но авиджджама̄не, тасма̄ сан̇гхасса кичча̄дхикаран̣асса мӯлабхӯтатам̣ ка̄ран̣абхӯтатам̣ сандха̄йа ‘‘кичча̄дхикаран̣асса екам̣ мӯлам̣ сан̇гхо’’ти вуччати, евам̣сампадамидам̣ дат̣т̣хаббам̣.
йадипи ¶ вуттам̣ ‘‘йатха̄ ‘сӣма̄йа дамми, сена̄санасса даммӣ’тиа̄дӣсу там̣ да̄нам̣ сан̇гха̄йаттамева хоти, татха̄ ‘катхина даммӣ’ти вутте пуггалам̣ уддисса диннепи сан̇гха̄йаттамева сан̇гхикамева хотӣ’’ти, татха̄пи евам̣ вича̄ран̣а̄ ка̄табба̄ – ‘‘сӣма̄йа дамми, сена̄санасса даммӣ’’тиа̄дӣсу сӣма̄ ча сена̄санан̃ча да̄напат̣игга̄хака̄ на хонти, тасма̄ сӣмат̣т̣хасса ча сена̄санат̣т̣хасса ча сан̇гхасса а̄йаттам̣ хоти, пуггало пана да̄напат̣игга̄хакова, тасма̄ ‘‘имам̣ катхиначӣварам̣ иттханна̄масса бхиккхуно даммӣ’’ти параммукха̄ ва̄ тасса бхиккхуно па̄дамӯле т̣хапетва̄ саммукха̄ ва̄ диннам̣ катхам̣ сан̇гха̄йаттам̣ сан̇гхасантакам̣ бхавеййа, евам̣ сан̇гхасса апарин̣атам̣ пуггаликачӣварам̣ сан̇гхасса парин̣а̄меййа, навасу адхаммикада̄несу екам̣ бхавеййа, тасса чӣварасса пат̣иггахопи навасу адхаммикапат̣иггахесу еко бхавеййа, тасса чӣварасса парибхогопи навасу адхаммикапарибхогесу еко бхавеййа. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? нава адхаммика̄ни да̄на̄нӣти сан̇гхасса парин̣атам̣ ан̃н̃асан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ пуггаласса ва̄ парин̣а̄мети, четийасса парин̣атам̣ ан̃н̃ачетийасса ва̄ сан̇гхасса ва̄ пуггаласса ва̄ парин̣а̄мети, пуггаласса парин̣атам̣ ан̃н̃апуггаласса ¶ ва̄ сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ парин̣а̄мети, ‘‘нава адхаммика̄ парибхога̄’’ти а̄гатам̣ парива̄рапа̄л̣ин̃ча (пари. 329) ‘‘нава пат̣иггахапарибхога̄ти етесам̣йева да̄на̄нам̣ пат̣иггаха̄ ча парибхога̄ ча̄’’ти а̄гатам̣ ат̣т̣хакатхан̃ча (пари. ат̣т̣ха. 329) олокетва̄ вин̃н̃а̄йатӣти.
атха̄пи евам̣ ваданти – да̄йако сан̇гхаттхерасса ва̄ гантхадхутан̇гавасена абхин̃н̃а̄тасса ва̄ бхаттуддесакасса ва̄ пахин̣ати ‘‘амха̄кам̣ бхаттаггахан̣аттха̄йа ат̣т̣ха бхиккхӯ гахетва̄ а̄гаччхатха̄’’ти, сачепи н̃а̄тиупат̣т̣ха̄кехи песитам̣ ¶ хоти, име тайо джана̄ пуччхитум̣ на лабханти. а̄рул̣ха̄йева ма̄тикам̣, сан̇гхато ат̣т̣ха бхиккхӯ уддиса̄петва̄ аттанавамехи гантаббам̣. касма̄? бхиккхусан̇гхасса хи ете бхиккхӯ нисса̄йа ла̄бхо уппаджджатӣти. гантхадхутан̇га̄дӣхи пана анабхин̃н̃а̄то а̄ва̄сикабхиккху пуччхитум̣ лабхати, тасма̄ тена ‘‘ким̣ сан̇гхато ган̣ха̄ми, уда̄ху йе джа̄на̄ми, техи саддхим̣ а̄гаччха̄мӣ’’ти ма̄тикам̣ а̄ропетва̄ йатха̄ да̄йака̄ ваданти, татха̄ пат̣ипаджджитаббанти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 325), ӣдисесу т̣ха̄несу ‘‘сан̇гхасса ла̄бхо пуггалам̣ упанисса̄йа уппаджджатӣ’’ти вачанам̣ упанидха̄йа ‘‘сан̇гхасса ла̄бхо пуггалам̣ нисса̄йа уппаджджати, пуггаласса паттала̄бхо сан̇гхам̣ а̄маситва̄ денто сан̇гха̄йатто хотӣ’’ти вин̃н̃а̄йатӣти.
имасмимпи вачане евам̣ вича̄ран̣а̄ ка̄табба̄ – тасмим̣ ту нимантане на пуггалам̣йева нимантети, атха кхо сасан̇гхам̣ пуггалам̣ нимантети. таттха ту ‘‘сан̇гха’’нти аватва̄ ‘‘ат̣т̣ха бхиккхӯ’’ти вуттатта̄ ‘‘ким̣ сан̇гхато ган̣ха̄ми, уда̄ху йе джа̄на̄ми, техи саддхим̣ а̄гаччха̄мӣ’’ти анабхин̃н̃а̄то пуггало пуччхитум̣ лабхати. сан̇гхаттхерасса пана сан̇гхам̣ парихаритва̄ васитатта̄ ‘‘ат̣т̣ха бхиккхӯ’’ти вутте сан̇гхам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃есам̣ гахан̣ака̄ран̣ам̣ наттхи, гантхадхутан̇гавасена абхин̃н̃а̄тапуггалопи сан̇гхасса пун̃н̃анисситатта̄ ‘‘ат̣т̣ха бхиккхӯ’’ти вутте сан̇гхатойева ган̣ха̄ти, бхаттуддесакассапи девасикам̣ сан̇гхассева бхаттавича̄ран̣атта̄ ‘‘ат̣т̣ха бхиккхӯ’’ти вутте сан̇гхам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃есам̣ гахан̣ака̄ран̣ам̣ наттхи. евам̣ ‘‘ат̣т̣ха бхиккхӯ гахетва̄ а̄гаччхатха̄’’ти саха сан̇гхена нимантитатта̄ ‘‘име тайо джана̄ пуччхитум̣ на лабхантӣ’’ти вуттам̣, на ‘‘твам̣ а̄гаччха̄хӣ’’ти пуггалассева нимантане сатипи сан̇гхам̣ ¶ гахетва̄ а̄гантаббатоти. евам̣ ‘‘ат̣т̣ха бхиккхӯ гахетва̄ а̄гаччхатха̄’’ти сасан̇гхассева пуггаласса нимантитатта̄ сан̇гхо гахетаббо хоти, на ‘‘тумхе а̄гаччхатха̄’’ти пуггалассева нимантитатта̄, тасма̄ ‘‘пуггаласса ла̄бхо сан̇гха̄йатто’’ти на сакка̄ ваттум̣ ¶ , ат̣т̣хакатха̄дӣсу пакаран̣есупи ‘‘пуггалам̣ нисса̄йа сан̇гхасса ла̄бхо уппаджджати’’ иччева вутто, на ‘‘пуггаласса ла̄бхо сан̇гха̄йатто’’ти. чӣварала̄бхакхеттабхӯта̄су ат̣т̣хасу ма̄тика̄су ча ‘‘сан̇гхасса детӣ’’ти ча висум̣, ‘‘пуггаласса детӣ’’ти ча висум̣ а̄гатам̣. пуггаласса детӣти ‘‘имам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса даммӣ’’ти евам̣ параммукха̄ ва̄, па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘‘имам̣ бханте тумха̄кам̣ даммӣ’’ти евам̣ саммукха̄ ва̄ детӣти.
ида̄ни пана чӣварам̣ да̄тука̄ма̄ упа̄сака̄ ва̄ упа̄сика̄йо ва̄ сайам̣ ана̄гантва̄ путтада̄са̄дайо а̄н̣а̄пента̄пи ‘‘имам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса тхерасса детха̄’’ти ватва̄ пуггалассева да̄пенти, са̄мам̣ гантва̄ даданта̄пи па̄дамӯле т̣хапетва̄ ва̄ хаттхе т̣хапетва̄ ва̄ хаттхена пхуса̄петва̄ ва̄ даданти ‘‘имам̣, бханте, чӣварам̣ тумхе уддисса еттакам̣ дханам̣ париччаджитва̄ катам̣, еван̃ча еван̃ча хаттхакаммам̣ катва̄ сампа̄дитам̣, тасма̄ тумхе нива̄сатха па̄рупатха парибхун̃джатха̄’’тиа̄дӣни ваданти, тасса пуггаласса парибхогакаран̣амева иччханти, на сан̇гхасса да̄нам̣. кечи атут̣т̣хакатхампи катхенти. евам̣ пуггаламева уддисса динначӣварасса сан̇гхена а̄йаттака̄ран̣ам̣ наттхи. ‘‘саче пана ‘идам̣ тумха̄кан̃ча тумха̄кам̣ антева̄сика̄нан̃ча даммӣ’ти евам̣ вадати, тхерасса ча антева̄сика̄нан̃ча па̄пун̣а̄тӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) а̄гаманато евам̣ ватва̄ денте пана а̄чарийантева̄сика̄нам̣ па̄пун̣а̄ти, анантева̄сикасса пана на па̄пун̣а̄ти. ‘‘уддесам̣ гахетум̣ а̄гато гахетва̄ гаччханто ча аттхи, тассапи па̄пун̣а̄тӣ’’ти а̄гаманато ¶ бахисӣмат̣т̣хасса дхаммантева̄сикассапи па̄пун̣а̄ти. ‘‘тумхехи саддхим̣ нибаддхача̄рикабхиккхӯнам̣ даммӣти вутте уддесантева̄сика̄нам̣ ваттам̣ катва̄ уддесапарипуччха̄дӣни гахетва̄ вичаранта̄нам̣ саббесам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) а̄гаманато евам̣ ватва̄ денте дхаммантева̄сика̄нам̣ ваттапат̣ипаттика̄рака̄нан̃ча антева̄сика̄нам̣ па̄пун̣а̄ти. евам̣ да̄йака̄нам̣ вачана̄нурӯпамева да̄насса паваттанато ‘‘йатха̄ да̄йака̄ ваданти, татха̄ пат̣ипаджджитабба’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 325) ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ ваданти.
евам̣ ида̄ни да̄йака̄ йебхуййена пуггалассева денти, сатесу сахассесу екойева пан̣д̣ито бахуссуто да̄йако сан̇гхасса дадеййа, пуггаликачӣваран̃ча сан̇гхикабхаванаттха̄йа акарийама̄нам̣ на н̃аттийа̄ каммава̄ча̄йа ча арахам̣ хоти. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? н̃аттикаммава̄ча̄виродхато. катхам̣ виродхоти че? н̃аттийа̄ каммава̄ча̄йа ча ‘‘идам̣ сан̇гхасса катхинадуссам̣ уппанна’’нти катхиначӣварасса ¶ сан̇гхикабха̄во вутто, ида̄ни пана там̣ чӣварам̣ ‘‘пуггаласса диннам̣ пуггалика’’нти вачанаттха̄нурӯпато пуггаликам̣ хоти, евампи виродхо. ‘‘сан̇гхо имам̣ катхинадуссам̣ иттханна̄масса бхиккхуно дадеййа катхинам̣ аттхариту’’нти еттха ча сан̇гхоти дха̄туйа̄ катта̄ хоти, бхиккхуноти сампада̄нам̣, идха пана сан̇гхасса тасмим̣ катхиначӣваре аниссарабха̄вато сан̇гхо катта̄ на хоти, бхиккху пат̣игга̄халаккхан̣а̄бха̄вато сампада̄нам̣ на хоти, евампи виродхо. да̄йакена пана сан̇гхасса париччаттатта̄ сан̇гхикабхӯтам̣ катхиначӣварам̣ йасмим̣ ка̄ле сан̇гхо катхинам̣ аттхаритум̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатасса бхиккхуно дети, тасмим̣ ка̄ле н̃аттидутийакаммава̄чам̣ ида̄ни манусса̄ ‘‘н̃аттӣ’’ти вохаранти, тан̃ча чӣварам̣ ‘‘н̃аттиладдхачӣвара’’нти, там̣ чӣварада̄йакан̃ча ‘‘н̃аттиладдхада̄йако’’ти ¶ , тасма̄ сан̇гхикачӣварамева н̃аттиладдхам̣ хоти, но пуггаликачӣварам̣. н̃аттиладдхака̄лато пана пат̣т̣ха̄йа там̣ чӣварам̣ пуггаликам̣ хоти. касма̄? аттха̄ракапуггаласса чӣварабха̄ватоти.
атха̄пи ваданти ‘‘диннанти па̄т̣хан̃ча ‘са̄дхентӣ’ти па̄т̣хан̃ча ‘а̄нисам̣сам̣ лабхантӣ’ти па̄т̣хан̃ча упанидха̄йа айаматтхо вин̃н̃а̄йатӣ’’ти, таттха̄йама̄чарийа̄намадхиппа̄йо – ‘‘диннам̣ идам̣ сан̇гхена̄’’ти еттха да̄-дха̄туйа̄ сан̇гхена̄ти катта̄, иданти каммам̣, имасса катхиначӣварасса сан̇гхикатта̄ сан̇гхена диннам̣ хоти, тена вин̃н̃а̄йати ‘‘катхина’’нти вутте сан̇гхикам̣ хотӣти. ‘‘катхинаттха̄рам̣ ке лабхантӣти еттха ке лабхантӣти ке са̄дхентӣти аттхо. пан̃ча джана̄ са̄дхентӣ’’ти ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306) вуттам̣. таттха пан̃ча джана̄ти сан̇гхо вутто, имина̄пи вин̃н̃а̄йати ‘‘катхинанти вутте сан̇гхикам̣ хотӣ’’ти. а̄нисам̣сам̣ лабхантӣти еттха ча сан̇гхикатта̄ саббе сӣмат̣т̣хакабхиккхӯ а̄нисам̣сам̣ лабханти, имина̄пи вин̃н̃а̄йати ‘‘катхинанти вутте сан̇гхикам̣ хотӣ’’ти.
татра̄пйевам̣ вича̄ран̣а̄ ка̄табба̄ – пуббеда̄йака̄ чатта̄ропи паччайе йебхуййена сан̇гхассева денти, тасма̄ сан̇гхасса чатупаччайабха̄джанакатха̄ ативиттха̄ра̄ хоти. аппакато пана пуггаласса денти, тасма̄ сан̇гхасса диннам̣ катхиначӣварам̣ сан̇гхена аттха̄ракасса пуггаласса диннам̣ сандха̄йа вуттам̣. са̄дхентӣти ча катхинадуссасса да̄йака̄ чатта̄ро, пат̣игга̄хако екоти пан̃ча джана̄ катхинада̄накаммам̣ са̄дхентӣти вуттам̣. а̄нисам̣сам̣ лабхантӣти идан̃ча аттха̄ракасса ча анумодана̄нан̃ча бхиккхӯнам̣ а̄нисам̣сала̄бхамева вуттам̣, на етехи па̄т̣хехи ‘‘катхина’’нти вутте сан̇гхикам̣ хотӣти аттхо вин̃н̃а̄таббо хотӣти дат̣т̣хаббо. сан̇гхасса уппанначӣварам̣ сан̇гхена аттха̄ракасса ¶ диннабха̄во катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти? ‘‘идам̣ ¶ сан̇гхасса катхинадуссам̣ уппаннам̣, сан̇гхо имам̣ катхинадуссам̣ иттханна̄масса бхиккхуно дети катхинам̣ аттхариту’’нти вуттам̣ па̄л̣ипа̄т̣хан̃ча (маха̄ва. 307) ‘‘сан̇гхо аджджа катхинадуссам̣ лабхитва̄ пунадивасе дети, айам̣ ничайасаннидхӣ’’ти вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄па̄т̣хан̃ча дисва̄ вин̃н̃а̄йатӣти. сан̇гхасантакабхӯтам̣ чӣварамева да̄накирийа̄йа каммам̣, сан̇гхо катта̄, пуггало сампада̄нам̣ бхавитум̣ арахабха̄во ча йатха̄вуттапа̄л̣ипа̄т̣хамева упанидха̄йа вин̃н̃а̄йатӣти.
евам̣ санте пуггаласса диннам̣ пуггаликачӣварам̣ сан̇гхикам̣ ка̄тум̣ катхам̣ пат̣ипаджджитаббанти? саче со пат̣игга̄хакапуггало да̄йака̄нам̣ евам̣ вадати ‘‘упа̄сака да̄нам̣ на̄ма пуггаласса диннато сан̇гхасса диннам̣ махаппхалатарам̣ хоти, тасма̄ сан̇гхасса дехи, сан̇гхасса датва̄ пуна сан̇гхена аттха̄ра̄рахасса бхиккхуно каммава̄ча̄йа датва̄ тена пуггалена йатха̄винайам̣ аттхатейева катхинам̣ на̄ма хоти, на пуггаласса датва̄ пуггалена са̄мам̣йева аттхате, тасма̄ сан̇гхасса дехӣ’’ти уййоджетва̄ сан̇гхасса да̄питепи там̣ чӣварам̣ сан̇гхикам̣ хоти катхинаттха̄ра̄рахам̣. йади пана да̄йако аппассутата̄йа ‘‘на̄хам̣, бханте, кин̃чи джа̄на̄ми, имам̣ чӣварам̣ тумха̄камева даммӣ’’ти ваккхати, евам̣ сати пуггаликавасенева сампат̣иччхитва̄ тена пуггалена там̣ чӣварам̣ сан̇гхасса диннампи сан̇гхикам̣ хоти.
йади евам̣ саман̣енева саман̣асса диннам̣ чӣварам̣ катхам̣ катхинаттха̄ра̄рахам̣ бхавеййа̄ти? но на бхавеййа. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) ‘‘катхинам̣ кена диннам̣ ват̣т̣ати? йена кеначи девена ва̄ мануссена ва̄ пан̃чаннам̣ ва̄ сахадхаммика̄нам̣ ан̃н̃атарена диннам̣ ват̣т̣атӣ’’ти. атха касма̄ парампарабхӯтехи а̄чарийехи н̃аттиладдхачӣварато авасеса̄ни чӣвара̄ни сан̇гхасса бха̄джетва̄ ева парибхун̃джита̄нӣти? вуччате – екачче бхиккхӯ а̄чарийапарампара̄гатаанауса̄ренева ¶ пат̣ипаджджанти, кечи бахӯнам̣ кирийам̣ дисва̄ дит̣т̣ха̄нугативасена пат̣ипаджджанти, бахуссута̄пи кечи тхера̄ аруччанта̄пи павен̣ибхедабхайена пат̣ипаджджанти, апаре ручивасена аттхан̃ча адхиппа̄йан̃ча парин̣а̄метва̄ ган̣ханти, пакаран̣амева̄нугатабхиккхӯ пана йатха̄пакаран̣а̄гатамева аттхам̣ гахетва̄ сан̇гхикан̃ча пуггаликан̃ча амиссам̣ катва̄, ка̄лачӣваран̃ча ака̄лачӣваран̃ча амиссам̣ катва̄ ган̣ханти. бхиккхунивибхан̇ге (па̄чи. 738) ‘‘тхӯлананда̄ бхиккхунӣ ака̄лачӣварам̣ ‘ка̄лачӣвара’нти адхит̣т̣хахитва̄ бха̄джа̄пессати, атха бхагава̄ ниссаггийапа̄читтийа̄паттим̣ пан̃н̃апесӣ’’ти а̄гатам̣, тасма̄ ладжджӣпесалабахуссутасиккха̄ка̄мабхӯтена бхиккхуна̄ анека-па̄л̣иат̣т̣хакатха̄дайо ¶ пакаран̣е олокетва̄ сам̣сандитва̄ пакаран̣амева̄нугантаббам̣, на ан̃н̃есам̣ кирийам̣ саддахитаббам̣, на ча анугантаббам̣. бхагавато хи дхарама̄нака̄ле ва̄ тато паччха̄ ва̄ пуббе да̄йака̄ йебхуййена чатта̄ро паччайе сан̇гхассева денти, тасма̄ сан̇гхикасена̄санасса сан̇гхикачӣварасса ча ба̄хуллато пубба̄чарийа̄ сан̇гхасса бха̄джетва̄ ева парибхун̃джим̣су.
ида̄ни пана да̄йака̄ йебхуййена чатта̄ро паччайе пуггалассева денти, тасма̄ сена̄санампи абхинавабхӯтам̣ пуггаликамева бахулам̣ хоти, чӣварампи пуггаликамева бахулам̣. далидда̄пи суттакантанака̄лато пат̣т̣ха̄йа ‘‘имам̣ чӣварам̣ катхинака̄ле иттханна̄масса бхиккхуно дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ча татхева ватва̄ ча саббакичча̄ни каронти, махаддхана̄ ча са̄т̣акасса кӣн̣итака̄лато пат̣т̣ха̄йа татхева чинтетва̄ катхетва̄ каронти, да̄нака̄ле ча ‘‘имам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса дехӣ’’ти путтада̄са̄дайо ва̄ песенти, са̄мам̣ ва̄ гантва̄ чӣварам̣ тасса бхиккхусса па̄дамӯле ва̄ хаттхе ва̄ т̣хапетва̄ ‘‘имам̣ чӣварам̣ туйхам̣ ¶ даммӣ’’ти ватва̄ ва̄ чинтетва̄ ва̄ денти, сатесу ва̄ сахассесу ва̄ еко пан̣д̣итапурисо ‘‘пуггаласса диннада̄нато сан̇гхасса диннам̣ махаппхала’’нти н̃атва̄ ‘‘имам̣ катхиначӣварам̣ сан̇гхасса даммӣ’’ти ватва̄ ва̄ чинтетва̄ ва̄ дети, тасса са̄ даккхин̣а̄ сан̇гхагата̄ хоти. саче пана да̄йако пуггаласса да̄тука̄мо хоти, пуггало пана тасса махаппхалабха̄вамиччханто даккхин̣а̄-вибхан̇гасутта̄дидхаммадесана̄йа (ма. ни. 3.376 а̄дайо) пуггаликада̄нато сан̇гхикада̄насса махаппхалабха̄вам̣ джа̄на̄петва̄ ‘‘имам̣ тава чӣварам̣ сан̇гхасса дехӣ’’ти уййоджети, да̄йакопи тасса вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ ‘‘имам̣ катхиначӣварам̣ сан̇гхасса даммӣ’’ти ватва̄ ва̄ чинтетва̄ ва̄ дети, евампи са̄ даккхин̣а̄ сан̇гхагата̄ хоти.
йади пана бхиккхуна̄ уййоджитопи дуппан̃н̃о да̄йако тасса вачанам̣ ана̄дийитва̄ пуггалассева дети, тасса са̄ даккхин̣а̄ пуггалагата̄ хоти. атха пана со пуггало сайам̣ сампат̣иччхитва̄ пуна сан̇гхасса париччаджати, евампи там̣ чӣварам̣ сан̇гхикам̣ хоти, там̣ сан̇гхикавасена бха̄джетаббам̣. йади пана да̄йакопи пуггалассева дети, пуггалопи сампат̣иччхитва̄ на париччаджати, евам̣ санте там̣ чӣварам̣ пуггаликам̣ хоти, на катхинака̄ламаттена ва̄ катхинавачанаматтена ва̄ сан̇гхикам̣ хоти. ида̄ни пана имина̄ найена пуггаликачӣварам̣йева бахулам̣ хоти. евам̣ сантепи а̄чарийапарампара̄ павен̣им̣ абхиндитука̄ма̄ сан̇гхикам̣ вийа катва̄ бха̄джетва̄ парибхун̃джим̣су ¶ . йади мукхйато сан̇гхикам̣ сийа̄, сан̇гхена диннато парам̣ екасӯчиматтампи пуггало адхикам̣ ган̣хитум̣ на лабхеййа.
екачче тхера̄ сан̇гхиканти пана ваданти, бха̄джанака̄ле пана иссаравата̄йа йатха̄ручи вича̄ренти, екачче бхиккхӯ мукхйасан̇гхиканти ¶ ман̃н̃ама̄на̄ абха̄джетука̄мампи пуггалам̣ абхибхавитва̄ бха̄джа̄пенти, тасса пуггаласса ма̄та̄ пита̄ н̃а̄така̄ упа̄сака̄дайо ‘‘амха̄кам̣ путтасса дема, амха̄кам̣ н̃а̄такабхиккхусса дема, амха̄кам̣ кулӯпакасса дема̄’’ти, ан̃н̃епи саддха̄ пасанна̄ да̄йака̄ ‘‘иттханна̄масса пуггаласса дема̄’’ти вича̄ретва̄ параммукха̄пи ‘‘имам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса даммӣ’’ти ватва̄ саммукха̄пи па̄дамӯле ва̄ хаттхе ва̄ т̣хапетва̄ денти, еварӯпам̣ чӣварам̣ пуггаликам̣ хоти, сан̇гхам̣ а̄маситва̄ авуттатта̄ сан̇гха̄йаттам̣ на хоти, ‘‘катхинам̣ дасса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘катхинам̣ да̄тум̣ гато’’ти ва̄ ‘‘катхиначӣвара’’нти ва̄ пубба̄парака̄лесу вачанам̣ пана мукхйакатхинабхӯтасса сан̇гхикачӣварасса ка̄ле диннатта̄ тадупача̄рато воха̄раматтам̣ хоти. йатха̄ ким̣? ‘‘упосатхика’’нти вуттам̣ бхаттам̣ чуддасасу сан̇гхикабхаттесу антогадхам̣ мукхйасан̇гхикам̣ хоти, сама̄диннаупосатха̄ да̄йака̄ са̄йам̣ бхун̃джитаббабхаттабха̄гам̣ сан̇гхасса денти, там̣ сан̇гхо сала̄кабхаттам̣ вийа т̣хитикам̣ катва̄ бхун̃джати, ити сан̇гхасса диннатта̄ сан̇гхикам̣ хоти. ида̄ни пана да̄йака̄ аттано аттано кулӯпакасса ва̄ н̃а̄тибхиккхусса ва̄ упосатхадивасесу бхаттам̣ денти, там̣ сан̇гхасса адиннатта̄ сан̇гхикам̣ на хоти. евам̣ сантепи упосатхадивасе диннатта̄ мукхйавасена паваттаупосатхабхаттам̣ вийа тадупача̄рена ‘‘упосатхабхатта’’нти вохарӣйати, евам̣сампадамидам̣ дат̣т̣хаббам̣.
евам̣ имасмим̣ ка̄ле йебхуййена пуггалассева диннатта̄ пуггаликабхӯтам̣ чӣварам̣ н̃аттикаммава̄ча̄рахам̣ на хоти, сан̇гхикамева н̃аттикаммава̄ча̄рахам̣ хоти, тадева ча пан̃ча̄нисам̣сака̄ран̣ам̣ хоти, тасма̄ пан̣д̣итена пуггалена ‘‘упа̄сака̄ сан̇гхе детха, сан̇гхе диннам̣ махаппхалам̣ хотӣ’’тиа̄дина̄ нийоджетва̄ да̄петаббам̣, сайам̣ ва̄ сампат̣иччхитва̄ сан̇гхасса париччаджитаббам̣. евам̣ париччаджитатта̄ сан̇гхикабхӯтам̣ чӣварам̣ н̃аттикаммава̄ча̄рахан̃ча ¶ хоти пан̃ча̄нисам̣саниппха̄дакан̃ча. евам̣ нийоджанан̃ча ‘‘сан̇гхе готами дехи, сан̇гхе те динне ахан̃чева пӯджито бхависса̄ми сан̇гхо ча̄’’ти (ма. ни. 3.376) бхагавата̄ вуттавачанам̣ анугатам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣.
парикаммам̣ ¶ каронта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ йа̄губхаттан̃ча да̄тум̣ ват̣т̣атӣти идам̣ пуччхитатта̄ досо наттхӣти катва̄ вуттам̣, апуччхите пана евам̣ катхетум̣ на ват̣т̣ати. кхалимаккхитаса̄т̣акоти ахатаваттхам̣ сандха̄йа вуттам̣. сут̣т̣ху дховитва̄тиа̄дина̄ сапуббакаран̣ам̣ аттха̄рам̣ дассети. дхованасиббанараджанакаппакаран̣ена хи вича̄ран̣ачхеданабандхана̄нипи дассита̄нийева хонти, аттха̄радассанена паччуддха̄раадхит̣т̣ха̄на̄нипи дассети. сӯчиа̄дӣни чӣваракаммупакаран̣а̄ни саджджетва̄ бахӯхи бхиккхӯхи саддхинти идам̣ пана сиббанасса упакаран̣анидассанам̣. тадахева̄ти идам̣ пана каран̣асаннидхимочанаттхам̣ вуттам̣. да̄йакасса хаттхато са̄т̣акам̣ ладдхадивасейева сан̇гхена аттха̄ракасса бхиккхуно да̄таббам̣, евам̣ аденте ничайасаннидхи хоти. аттха̄ракенапи сан̇гхато ладдхадивасейева катхинам̣ аттхаритаббам̣, евам̣ акаронте каран̣асаннидхи хоти.
ан̃н̃а̄ни ча бахӯни а̄нисам̣саваттха̄ни детӣти имина̄ аттхаритаббаса̄т̣акойева катхинаса̄т̣ако на̄ма, тато ан̃н̃е са̄т̣ака̄ бахавопи катхина̄нисам̣са̄йева на̄ма̄ти дассети. етена ча ‘‘катхина̄нисам̣со’’ти ваттха̄нийева вутта̄ни на аггхоти дӣпети. йади аггхо вутто сийа̄, евам̣ сати ‘‘бахва̄нисам̣са̄ни катхинаваттха̄ни детӣ’’ти ваттаббам̣, евам̣ пана аватва̄ ‘‘бахӯни катхина̄нисам̣саваттха̄ни детӣ’’ти вуттам̣, тена н̃а̄йати ‘‘на аггхо вутто’’ти, тасма̄ бахва̄нисам̣сабха̄во аггхавасена на гахетаббо, атха кхо ваттхавасенева гахетабботи. итароти ан̃н̃о да̄йако. татха̄ ¶ татха̄ овадитва̄ сан̃н̃а̄петабботи ‘‘упа̄сака да̄нам̣ на̄ма сан̇гхасса диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа махаппхалам̣ хоти маха̄нисам̣сам̣, аттха̄ро пана бхиккхӯнам̣ упака̄раттха̄йа бхагавата̄ анун̃н̃а̄то, тасма̄ н̃аттиладдхампи аладдхампи махаппхаламева̄’’ти ва̄ ‘‘упа̄сака айампи да̄йако сан̇гхассева дети, твампи сан̇гхассева деси, бхагавата̄ ча –
‘йо сӣлава̄ сӣлавантесу дада̄ти да̄нам̣;
дхаммена ладдхам̣ супасанначитто;
абхисаддахам̣ каммапхалам̣ ул̣а̄рам̣;
там̣ ве да̄нам̣ випулапхаланти брӯмӣ’ти. (ма. ни. 3.382) –
вуттам̣, тасма̄ сан̇гхасса диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа махаппхаламева̄’’ти ва̄ итиа̄дӣни ватва̄ сан̃н̃а̄петаббо.
йасса ¶ сан̇гхо катхиначӣварам̣ дети, тена бхиккхуна̄ катхинам̣ аттхаритаббанти йоджана̄. йо джин̣н̣ачӣваро хоти бхиккху, тасса да̄таббанти самбандхо. имасмим̣ т̣ха̄не ида̄ни бхиккхӯ –
‘‘пат̣иггахан̣ан̃ча саппа̄йам̣, н̃атти ча ануса̄ванам̣;
каппабинду паччуддха̄ро, адхит̣т̣ха̄наттхара̄ни ча;
нийоджана̄нумода̄ ча, иччайам̣ катхине видхӣ’’ти. –
имам̣ га̄тхам̣ а̄харитва̄ катхинада̄накаммава̄ча̄йа пат̣хамам̣ катхиначӣварасса пат̣иггахан̣ан̃ча саппа̄йапуччханан̃ча каронти, тадайуттам̣ вийа диссати. касма̄ти че? ‘‘ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гато пуггало бхаббо катхинам̣ аттхаритум̣…пе… пуббакаран̣ам̣ джа̄на̄ти, паччуддха̄рам̣ джа̄на̄ти, адхит̣т̣ха̄нам̣ джа̄на̄ти, аттха̄рам̣ джа̄на̄ти, ма̄тикам̣ джа̄на̄ти, палибодхам̣ джа̄на̄ти, уддха̄рам̣ джа̄на̄ти, а̄нисам̣сам̣ джа̄на̄тӣ’’ти парива̄рапа̄л̣ийан̃ча (пари. 409),
‘‘ат̣т̣хадхаммавидо ¶ бхиккху, катхинаттха̄рамарахати;
пуббапаччуддха̄ра̄дхит̣т̣ха̄-наттха̄ро ма̄тика̄ти ча;
палибодхо ча уддха̄ро, а̄нисам̣са̄ панат̣т̣химе’’ти. (ви. ви. 2704, 2706) –
винайавиниччхайаппакаран̣е ча а̄гатесу ат̣т̣хасу ан̇гесу ана̄гататта̄ ча ‘‘пуббакаран̣ам̣ саттахи дхаммехи сан̇гахитам̣ дхованена вича̄ран̣ена чхеданена бандханена сиббанена раджанена каппакаран̣ена̄’’ти парива̄рапа̄л̣ийан̃ча (пари. 408),
‘‘дхованан̃ча вича̄ро ча, чхеданам̣ бандханампи ча;
сиббанам̣ раджанам̣ каппам̣, пуббакиччанти вуччатӣ’’ти. (ви. ви. 2707) –
винайавиниччхайаппакаран̣е ча вуттесу саттасу пуббакаран̣есу ана̄гататта̄ ча.
на ¶ кевалан̃ча пакаран̣есу ана̄гатамева, атха кхо йуттипи на диссати. катхам̣? пат̣иггахан̣ам̣ на̄ма ‘‘йо пана бхиккху адиннам̣ мукхадва̄рам̣ а̄ха̄рам̣ а̄ха̄реййа ан̃н̃атра удакадантапона̄, па̄читтийа’’нти (па̄чи. 265) йа̄вака̄лика̄дӣсу аджджхохаритаббесу чатӯсу ка̄ликаваттхӯсу бхагавата̄ вуттам̣, на чӣваре, там̣ пана па̄дамӯле т̣хапетва̄ диннампи параммукха̄ диннампи лаббхатева. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) ‘‘имам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса даммӣти евам̣ параммукха̄ ва̄ па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘имам̣ тумха̄ка’нти евам̣ саммукха̄ ва̄ детӣ’’ти, тасма̄ пат̣иггахан̣акиччам̣ наттхи, да̄йакена чӣваре динне сан̇гхасса читтена сампат̣иччханаматтамева пама̄н̣ам̣ хоти.
саппа̄йапуччханан̃ча евам̣ каронти – екена бхиккхуна̄ ‘‘бхонто сан̇гха̄ сан̇гхасса катхине сампатте касса пуггаласса саппа̄йа̄рахам̣ хотӣ’’ти пуччхите еко бхиккху на̄мам̣ ¶ ватва̄ ‘‘иттханна̄масса тхерасса саппа̄йа̄рахам̣ хотӣ’’ти вадати, саппа̄йаити ча нива̄санапа̄рупанаттхам̣ гахетва̄ ваданти. етасмим̣ вачане саддато ча аттхато ча адхиппа̄йато ча йутти гавеситабба̄ хоти. катхам̣? саддато ваггабхеде сатийева бахувачанам̣ каттаббам̣, на абхеде, евам̣ саддато. саппа̄йаитивачанан̃ча анурӯпаттхейева ваттаббам̣, на нива̄санапа̄рупанаттхе, евам̣ аттхато. идан̃ча чӣварам̣ сан̇гхо катхинам̣ аттхаритум̣ пуггаласса дети, на нива̄санапа̄рупанаттхам̣. вуттан̃хи па̄л̣ийам̣ (маха̄ва. 307) ‘‘сан̇гхо имам̣ катхинадуссам̣ иттханна̄масса бхиккхуно дети катхинам̣ аттхариту’’нти, тасма̄ йутти гавеситабба̄ хоти. ‘‘пат̣иггахан̣ан̃ча саппа̄йа’’нтиа̄дига̄тха̄пи каттхачи па̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄дӣсу ча на диссати, тасма̄ идха вуттанайенева пат̣ипаджджитаббам̣.
саче бахӯ джин̣н̣ачӣвара̄, вуд̣д̣хасса да̄таббанти идам̣ катхиначӣварасса сан̇гхикатта̄ ‘‘на ча, бхиккхаве, сан̇гхикам̣ йатха̄вуд̣д̣хам̣ пат̣иба̄хитаббам̣, йо пат̣иба̄хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти имина̄ па̄л̣инайена (чӯл̣ава. 311) вуттам̣. етенева найена саббесу балавачӣваресу сантесупи вуд̣д̣хассева да̄таббанти сиддхам̣. вуд̣д̣хесу…пе… да̄таббанти каран̣асаннидхимочанаттхам̣ вуттам̣. тенева̄ха ‘‘саче вуд̣д̣хо’’тйа̄ди. навакатаренапи хи каран̣асаннидхим̣ мочетва̄ катхине аттхате анумоданам̣ каронтасса сан̇гхасса пан̃ча̄нисам̣сала̄бхо хотӣти. апича̄тиа̄дина̄ сан̇гхена каттаббаваттам̣ дассети. вачанаккамо пана евам̣ ка̄таббо – катхинадуссам̣ лабхитва̄ сан̇гхе сӣма̄йа саннипатите екена бхиккхуна̄ ‘‘бханте, сан̇гхасса идам̣ катхинадуссам̣ уппаннам̣, сан̇гхо имам̣ катхинадуссам̣ катханна̄масса бхиккхуно ¶ дадеййа катхинам̣ аттхариту’’нти вутте ан̃н̃ена ‘‘йо джин̣н̣ачӣваро, тасса̄’’ти ваттаббам̣, тато пуримена ‘‘бахӯ ¶ джин̣н̣ачӣвара̄’’ти ва̄ ‘‘наттхи идха джин̣н̣ачӣвара̄’’ти ва̄ вутте апарена ‘‘тена хи вуд̣д̣хасса̄’’ти ваттаббам̣, пуна пуримена ‘‘ко еттха вуд̣д̣хо’’ти вутте итарена ‘‘иттханна̄мо бхиккхӯ’’ти ваттаббам̣, пуна пуримена ‘‘со бхиккху тадахева чӣварам̣ катва̄ аттхаритум̣ саккотӣ’’ти вутте итарена ‘‘со саккотӣ’’ти ва̄ ‘‘сан̇гхо маха̄тхерасса сан̇гахам̣ кариссатӣ’’ти ва̄ ваттаббам̣, пуна пуримена ‘‘со маха̄тхеро ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гато’’ти вутте итарена ‘‘а̄ма саманна̄гато’’ти ваттаббам̣, тато ‘‘са̄дху сут̣т̣ху тасса да̄табба’’нти вутте бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄таббо.
еттха ча ‘‘бханте, сан̇гхасса̄’’тиа̄дивачанам̣ ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, идам̣ сан̇гхасса катхинадуссам̣ уппаннам̣, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо имам̣ катхинадуссам̣ иттханна̄масса бхиккхуно дадеййа катхинам̣ аттхариту’’нти има̄йа н̃аттипа̄л̣ийа̄ самети. ‘‘йо джин̣н̣ачӣваро, тасса̄’’тиа̄ди ‘‘сан̇гхена касса̄’’тиа̄ди ‘‘сан̇гхена касса да̄таббам̣, йо джин̣н̣ачӣваро хотӣ’’тиа̄дина̄ ат̣т̣хакатха̄вачанена (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) самети. ‘‘со маха̄тхеро ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гато’’тиа̄ди ‘‘ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гато пуггало бхаббо катхинам̣ аттхариту’’нтиа̄дика̄йа парива̄рапа̄л̣ийа̄ (пари. 409) саметӣти дат̣т̣хаббам̣. йасса пана дӣйати, тасса н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа да̄таббанти самбандхо. имина̄ имасса катхинада̄накаммасса гарукатта̄ на апалоканаматтена да̄таббанти имаматтхам̣ пака̄сети. гарукалахука̄нам̣ бхедо камма̄каммавиниччхайакатха̄йам̣ а̄ви бхависсати.
евам̣ динне пана катхине паччуддхаритабба̄ адхит̣т̣ха̄табба̄ ва̄ча̄ бхиндитабба̄ти самбандхо. саче там̣ катхинадуссам̣ нит̣т̣хитапарикаммамева хотӣти имина̄ катхинадуссам̣ на̄ма на кевалам̣ пакатиса̄т̣акамева ¶ хоти, атха кхо паринит̣т̣хитасаттавидхапуббакиччачӣварампи хотӣти дассети, тасма̄ нит̣т̣хитачӣварасмим̣ динне саттавидхапуббакиччакаран̣ена аттхо наттхи, кевалам̣ паччуддхаран̣а̄дӣнийева ка̄табба̄ни. саче пана кин̃чи апаринит̣т̣хитам̣ хоти, антамасо каппабиндуматтампи, там̣ нит̣т̣ха̄петва̄йева паччуддхаран̣а̄дӣни ка̄табба̄ни. ган̣т̣хикапат̣т̣апа̄сакапат̣т̣а̄ни пана сиббанантогадха̄ни, та̄нипи нит̣т̣ха̄петва̄йева ка̄табба̄ни. анит̣т̣ха̄пенто анит̣т̣хитасиббанакиччамева хоти. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.462-463) ‘‘таттха катанти сӯчикаммапарийоса̄нена ¶ катам̣, сӯчикаммапарийоса̄нам̣ на̄ма йам̣ кин̃чи сӯчийа̄ каттаббам̣. па̄сакапат̣т̣аган̣т̣хикапат̣т̣апарийоса̄нам̣ катва̄ сӯчийа̄ пат̣иса̄мана’’нти. идан̃хи катхинаваттам̣ на̄ма буддхаппасаттханти ‘‘аттхатакатхина̄нам̣ во бхиккхаве пан̃ча капписсантӣ’’тиа̄дина̄ пасаттхам̣.
катапарийоситам̣ пана катхинам̣ гахетва̄ти –
‘‘дхованан̃ча вича̄ро ча, чхеданам̣ бандханампи ча;
сиббанам̣ раджанам̣ каппам̣, пуббакиччанти вуччатӣ’’ти. (ви. ви. 2707) –
вутта̄ни саттавидхапуббакаран̣а̄ни катва̄ парийоса̄питам̣ катхиначӣварам̣ гахетва̄. аттха̄ракена бхиккхуна̄ паччуддхаритабба̄ адхит̣т̣ха̄табба̄ ва̄ча̄ бхиндитабба̄ти самбандхо. сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхаритука̄мо бхиккху пуббе тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нена адхит̣т̣хитам̣ пора̄н̣икам̣ сан̇гха̄т̣им̣ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣ’’ти ватва̄ паччуддхаритабба̄, тато анадхит̣т̣хитам̣ навам̣ сан̇гха̄т̣им̣ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ватва̄ адхит̣т̣ха̄табба̄, тато аттхаран̣ака̄ле тамева адхит̣т̣хитасан̇гха̄т̣им̣ ‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄ти аттхо. еса найо итаресу. етена катхинаттха̄ран̣ам̣ на̄ма вачӣбхедакаран̣амева хоти, на кин̃чи ка̄йавика̄ракаран̣анти имаматтхам̣ дӣпети ¶ . татха̄ хи вуттам̣ винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ (кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘аттхаритаббанти аттхаран̣ам̣ ка̄таббам̣, тан̃ча кхо татха̄вачӣбхедакаран̣амева̄ти дат̣т̣хабба’’нти.
таттха паччуддха̄ро тивидхо ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣ’’ти сан̇гха̄т̣ийа̄ паччуддха̄ро, ‘‘имам̣ уттара̄сан̇гам̣ паччуддхара̄мӣ’’ти уттара̄сан̇гасса паччуддха̄ро, ‘‘имам̣ антарава̄сакам̣ паччуддхара̄мӣ’’ти антарава̄сакасса паччуддха̄роти. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. 408) ‘‘паччуддха̄ро тӣхи дхаммехи сан̇гахито сан̇гха̄т̣ийа̄ уттара̄сан̇гена антарава̄сакена̄’’ти. адхит̣т̣ха̄нам̣ тивидхам̣ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти сан̇гха̄т̣ийа̄ адхит̣т̣ха̄нам̣, ‘‘имам̣ уттара̄сан̇гам̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти уттара̄сан̇гасса адхит̣т̣ха̄нам̣, ‘‘имам̣ антарава̄сакам̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти антарава̄сакасса адхит̣т̣ха̄нанти. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. 408) ‘‘адхит̣т̣ха̄нам̣ тӣхи дхаммехи сан̇гахитам̣ сан̇гха̄т̣ийа̄ уттара̄сан̇гена антарава̄сакена̄’’ти.
атха ¶ ва̄ адхит̣т̣ха̄нам̣ дувидхам̣ ка̄йена адхит̣т̣ха̄нам̣, ва̄ча̄йа адхит̣т̣ха̄нанти. таттха пора̄н̣икам̣ сан̇гха̄т̣им̣ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣ’’ти паччуддхаритва̄ навам̣ сан̇гха̄т̣им̣ хаттхена гахетва̄ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти читтена а̄бхогам̣ катва̄ ка̄йавика̄ракаран̣ена ка̄йена ва̄ адхит̣т̣ха̄таббам̣, вачӣбхедам̣ катва̄ ва̄ча̄йа ва̄ адхит̣т̣ха̄таббам̣. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘таттха йасма̄ две чӣварасса адхит̣т̣ха̄на̄ни ка̄йена ва̄ адхит̣т̣хети, ва̄ча̄йа ва̄ адхит̣т̣хетӣти вуттам̣, тасма̄…пе… адхит̣т̣ха̄табба̄’’ти. атха ва̄ адхит̣т̣ха̄нам̣ дувидхам̣ саммукха̄дхит̣т̣ха̄напараммукха̄дхит̣т̣ха̄навасена. таттха йади чӣварам̣ хаттхапа̄се т̣хитам̣ хоти, ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти вачӣбхедам̣ катва̄ адхит̣т̣ха̄таббам̣, атха антогаббхе ва̄ са̄мантавиха̄ре ва̄ хоти, т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄ ‘‘етам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти вачӣбхедам̣ катва̄ адхит̣т̣ха̄таббам̣. вуттан̃хи ¶ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘татра дувидхам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ саче хаттхапа̄се хотӣ’’тиа̄ди, винайаттхаман̃джӯса̄йан̃ча (кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘дувидханти саммукха̄параммукха̄бхедена дувидха’’нти.
аттха̄ро кативидхо? аттха̄ро екавидхо. вачӣбхедакаран̣енева хи аттха̄ро сампаджджати, на ка̄йавика̄ракаран̣ена. айаматтхо йатха̄вутта-парива̄рапа̄л̣ийа̄ ча ‘‘аттхаритаббанти аттхаран̣ам̣ ка̄таббам̣, тан̃ча кхо татха̄вачӣбхедакаран̣амева̄ти дат̣т̣хабба’’нти винайаттхаман̃джӯса̄вачанена ча вин̃н̃а̄йати. атха ва̄ аттха̄ро тивидхо ваттхуппабхедена. таттха йади сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхаритука̄мо хоти, пора̄н̣ика̄ сан̇гха̄т̣и паччуддхаритабба̄, нава̄ сан̇гха̄т̣и адхит̣т̣ха̄табба̄, ‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄. атха уттара̄сан̇гена катхинам̣ аттхаритука̄мо хоти, пора̄н̣ако уттара̄сан̇го паччуддхаритаббо, наво уттара̄сан̇го адхит̣т̣ха̄таббо, ‘‘имина̄ уттара̄сан̇гена катхинам̣ аттхара̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄. атха антарава̄сакена катхинам̣ аттхаритука̄мо хоти, пора̄н̣ако антарава̄сако паччуддхаритаббо, наво антарава̄сако адхит̣т̣ха̄таббо, ‘‘имина̄ антарава̄сакена катхинам̣ аттхара̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. 413) ‘‘саче сан̇гха̄т̣ийа̄’’тиа̄ди.
еттха сийа̄ – ким̣ пана ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣ’’ти висесам̣ катва̄ва паччуддхаритабба̄, уда̄ху ‘‘имам̣ паччуддхара̄мӣ’’ти са̄ман̃н̃атопи паччуддхаритабба̄ти? париккха̄рачол̣а̄дхит̣т̣ха̄нена ¶ адхит̣т̣хитам̣ чӣварам̣ ‘‘имам̣ паччуддхара̄мӣ’’ти са̄ман̃н̃ато паччуддхаритаббам̣, на ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣ’’ти висесато паччуддхаритаббам̣. касма̄? пуббе аладдхана̄матта̄. тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нена адхит̣т̣хитам̣ пана чӣварам̣ висесатойева паччуддхаритаббам̣, на са̄ман̃н̃ато. касма̄? пат̣иладдхависесана̄матта̄ ¶ . идха пана катхина̄дхика̄ре пуббева тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нена адхит̣т̣хитатта̄ висесатойева паччуддхаритаббанти дат̣т̣хаббам̣. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. 408) катхина̄дхика̄ре ‘‘паччуддха̄ро тӣхи дхаммехи сан̇гахито сан̇гха̄т̣ийа̄ уттара̄сан̇гена антарава̄сакена̄’’ти. ким̣ пана ниччатечӣварикойева катхинам̣ аттхаритум̣ лабхати, уда̄ху аваттха̄течӣварикопӣти? течӣварико дувидхо дхутан̇гатечӣварикавинайатечӣварикавасена. таттха дхутан̇гатечӣварико ‘‘атирекачӣварам̣ пат̣иккхипа̄ми, течӣварикан̇гам̣ сама̄дийа̄мӣ’’ти адхит̣т̣хахитва̄ дха̄ран̣ато саббака̄ламева дха̄рети. винайатечӣварико пана йада̄ тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нена адхит̣т̣хахитва̄ дха̄ретука̄мо хоти, тада̄ татха̄ адхит̣т̣хахитва̄ дха̄рети. йада̄ пана париккха̄рачол̣а̄дхит̣т̣ха̄нена адхит̣т̣хахитва̄ дха̄ретука̄мо хоти, тада̄ татха̄ адхит̣т̣хахитва̄ дха̄рети, тасма̄ тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄насса дуппариха̄ратта̄ саббада̄ дха̄ретум̣ асакконто хутва̄ париккха̄рачол̣авасена дха̄рентопи там̣ паччуддхаритва̄ а̄санне ка̄ле тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нена адхит̣т̣хахантопи катхинам̣ аттхаритум̣ лабхатийева̄ти дат̣т̣хаббам̣.
каччи ну бхо катхинада̄накаммава̄ча̄бхан̣анасӣма̄йамева катхинам̣ аттхаритаббам̣, уда̄ху ан̃н̃асӣма̄йа̄ти? йади катхинада̄накаммава̄ча̄бхан̣анабаддхасӣма̄ вассӯпана̄йикакхеттабхӯтаупача̄расӣма̄йа анто т̣хита̄, евам̣ сати тасмим̣йева сӣмаман̣д̣але аттхаран̣ам̣ ка̄таббам̣. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘паринит̣т̣хитапуббакаран̣амева че да̄йако сан̇гхасса дети, сампат̣иччхитва̄ каммава̄ча̄йа да̄таббам̣. тена ча тасмим̣йева сӣмаман̣д̣але адхит̣т̣хахитва̄ аттхаритва̄ сан̇гхо анумода̄петаббо’’ти ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 308) а̄гататта̄ вин̃н̃а̄йатӣти. йади евам̣ ‘‘тасмим̣йева сӣмаман̣д̣але’’иччева т̣ӣка̄йам̣ вуттатта̄ ‘‘йасмим̣ кисмин̃чи ¶ сӣмаман̣д̣але каммава̄чам̣ бхан̣итва̄ тасмим̣йева сӣмаман̣д̣але аттхаритабба’’нти ваттаббам̣, на ‘‘катхинада̄накаммава̄ча̄бхан̣анабаддхасӣма̄ вассӯпана̄йикакхеттабхӯтаупача̄расӣма̄йа анто т̣хита̄’’ти висесам̣ катва̄ ваттаббанти? на на ваттаббам̣. каммава̄ча̄бхан̣анасӣма̄ хи баддхасӣма̄бхӯта̄, катхинаттха̄расӣма̄ пана упача̄расӣма̄бхӯта̄, упача̄расӣма̄ ча на̄ма баддхасӣмам̣ аваттхаритва̄пи гаччхати, тасма̄ са̄ сӣма̄ баддхасӣма̄ ча хоти упача̄расӣма̄ ча̄ти тасмим̣йева сӣмаман̣д̣але катхинада̄накаммава̄чам̣ ¶ бхан̣итва̄ таттхева аттхаран̣ам̣ ка̄таббам̣, на йасмим̣ кисмин̃чи сӣмаман̣д̣але каммава̄чам̣ бхан̣итва̄ таттхева аттхаран̣ам̣ каттаббанти дат̣т̣хаббам̣. евампи ‘‘упача̄расӣма̄йа’’иччева ваттаббам̣, на ‘‘вассӯпана̄йикакхеттабхӯтаупача̄расӣма̄йа̄’’ти, тампи ваттаббамева. тесам̣ бхиккхӯнам̣ вассӯпана̄йикакхеттабхӯта̄йа ева упача̄расӣма̄йа катхинаттха̄рам̣ ка̄тум̣ лабхати, на ан̃н̃аупача̄расӣма̄йа. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) ‘‘ан̃н̃асмим̣ виха̄ре вуттхавасса̄пи на лабхантӣти маха̄паччарийам̣ вутта’’нти.
йатхиччхаси, татха̄ бхавату, апи ту кхалу ‘‘каммава̄ча̄бхан̣анасӣма̄ баддхасӣма̄бхӯта̄, катхинаттха̄расӣма̄ упача̄расӣма̄бхӯта̄’’ти тумхехи вуттам̣, татха̄бхӯтабха̄во катхам̣ джа̄нитабботи? вуччате – катхинаттха̄расӣма̄йам̣ та̄ва упача̄расӣма̄бхӯтабха̄во ‘‘саче пана екасӣма̄йа бахӯ виха̄ра̄ хонти, саббе бхиккхӯ саннипа̄тетва̄ екаттха катхинам̣ аттхаритабба’’нти имисса̄ ат̣т̣хакатха̄йа (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) аттхам̣ сам̣ван̣н̣етум̣ ‘‘екасӣма̄йа̄ти екаупача̄расӣма̄йа̄ти аттхо йуджджатӣ’’ти ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306) а̄гататта̄ вин̃н̃а̄йати. каммава̄ча̄бхан̣анасӣма̄йа баддхасӣма̄бхӯтабха̄во пана ‘‘те ча кхо хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ екасӣма̄йам̣ т̣хита̄. сӣма̄ ча на̄меса̄ баддхасӣма̄ ¶ абаддхасӣма̄ти дувидха̄ хотӣ’’ти кан̇кха̄витаран̣ийам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) а̄гататта̄ ча ‘‘сӣма̄ ча на̄меса̄ катама̄, йаттха хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ т̣хита̄ каммаппатта̄ на̄ма хонтӣти ануйогам̣ сандха̄йа сӣмам̣ дассенто вибха̄гаванта̄нам̣ сабха̄вавибха̄ванам̣ вибха̄гадассанамукхенева хотӣти ‘сӣма̄ ча на̄меса̄’тиа̄дима̄ха̄’’ти винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ (кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. нида̄наван̣н̣ана̄) а̄гататта̄ ча вин̃н̃а̄йати.
таттха кативидха̄ баддхасӣма̄, кативидха̄ абаддхасӣма̄ти? тивидха̄ баддхасӣма̄ кхан̣д̣асӣма̄сама̄насам̣ва̄сасӣма̄авиппава̄сасӣма̄васена. тивидха̄ абаддхасӣма̄ га̄масӣма̄удакуккхепасӣма̄саттаббхантарасӣма̄васена̄ти дат̣т̣хабба̄. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘евам̣ ека̄даса випаттисӣма̄йо атиккамитва̄ тивидхасампаттийутта̄ нимиттена нимиттам̣ самбандхитва̄ саммата̄ сӣма̄ баддхасӣма̄ти ведитабба̄. кхан̣д̣асӣма̄ сама̄насам̣ва̄сасӣма̄ авиппава̄сасӣма̄ти тасса̄йева бхедо. абаддхасӣма̄ пана га̄масӣма̄ саттаббхантарасӣма̄ удакуккхепасӣма̄ти тивидха̄’’ти кан̇кха̄витаран̣ийам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) а̄гататта̄ вин̃н̃а̄йати. евам̣ тӣсу баддхасӣма̄су ¶ , тӣсу абаддхасӣма̄сӯти чхасуйева сӣма̄су каммаппаттасан̇гхасса чатуваггакаран̣ӣйа̄дикаммасса каттаббабха̄вавачанато суддха̄йа упача̄расӣма̄йа каммава̄ча̄йа абхан̣итаббабха̄во вин̃н̃а̄йати. антоупача̄расӣма̄йа баддхасӣма̄йа сати там̣ баддхасӣмам̣ аваттхаритва̄пи упача̄расӣма̄йа гаманато са̄ баддхасӣма̄ каммава̄ча̄бхан̣ана̄раха̄ ча хоти катхинаттха̄ра̄раха̄ ча̄ти ведитаббам̣.
нану ча паннарасавидха̄ сӣма̄ ат̣т̣хакатха̄су (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄) а̄гата̄, атха касма̄ чхал̣ева вутта̄ти? саччам̣, та̄су пана паннарасасу сӣма̄су упача̄расӣма̄ сан̇гхала̄бхавибхаджана̄дит̣т̣ха̄намева хоти, ла̄бхасӣма̄ ¶ татруппа̄дагахан̣ат̣т̣ха̄намева хотӣти има̄ две сӣма̄йо сан̇гхакаммакаран̣ат̣т̣ха̄нам̣ на хонти, нигамасӣма̄ нагарасӣма̄ джанападасӣма̄ рат̣т̣хасӣма̄ раджджасӣма̄ дӣпасӣма̄ чаккава̄л̣асӣма̄ти има̄ пана сӣма̄йо га̄масӣма̄йа сама̄нагатика̄ га̄масӣма̄йамева антогадха̄ти на висум̣ вутта̄ти дат̣т̣хаббам̣. еттха ча упача̄расӣма̄йа баддхасӣмам̣ аваттхаритва̄ гатабха̄во катхам̣ джа̄нитабботи? ‘‘упача̄расӣма̄ париккхиттасса виха̄расса париккхепена, апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нена париччхинна̄’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) вуттатта̄ париккхепапариккхепа̄рахат̣т̣ха̄на̄нам̣ анто баддхасӣма̄йа виджджама̄на̄йа там̣ аваттхаритва̄ упача̄расӣма̄ гата̄. татха̄ хи ‘‘имисса̄ упача̄расӣма̄йа ‘сан̇гхасса даммӣ’ти диннам̣ пана кхан̣д̣асӣмасӣмантарика̄су т̣хита̄нампи па̄пун̣а̄тӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) вуттам̣. тена н̃а̄йати ‘‘упача̄расӣма̄йа анто т̣хита̄ баддхасӣма̄ упача̄расӣма̄пи на̄ма хотӣ’’ти. хоту, евам̣ сати антоупача̄расӣма̄йам̣ баддхасӣма̄йа сати таттхева катхинада̄накаммава̄чам̣ ва̄ча̄петва̄ таттхева катхинам̣ аттхаритаббам̣ бхавеййа, антоупача̄расӣма̄йам̣ баддхасӣма̄йа авиджджама̄на̄йа катхам̣ кариссантӣти? антоупача̄расӣма̄йам̣ баддхасӣма̄йа авиджджама̄на̄йа бахиупача̄расӣма̄йам̣ виджджама̄набаддхасӣмам̣ ва̄ удакуккхепалабханат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ гантва̄ каммава̄чам̣ ва̄ча̄петва̄ пуна виха̄рам̣ а̄гантва̄ вассӯпана̄йикакхеттабхӯта̄йа упача̄расӣма̄йам̣ т̣хатва̄ катхинам̣ аттхаритаббанти дат̣т̣хаббам̣.
нану ча бхо евам̣ санте ан̃н̃исса̄ сӣма̄йа н̃атти, ан̃н̃исса̄ аттха̄ро хоти, евам̣ санте ‘‘паринит̣т̣хитапуббакаран̣амева че да̄йако сан̇гхасса дети, сампат̣иччхитва̄ каммава̄ча̄йа да̄таббам̣. тена ча тасмим̣йева сӣмаман̣д̣але адхит̣т̣хахитва̄ аттхаритва̄ сан̇гхо анумода̄петаббо’’ти вуттена ¶ ваджирабуддхит̣ӣка̄вачанена (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 308) вируджджхатӣти? нану ¶ авочумха ‘‘каммава̄ча̄бхан̣анасӣма̄ баддхасӣма̄бхӯта̄, катхинаттха̄расӣма̄ упача̄расӣма̄бхӯта̄’’ти. тасма̄ ваджирабуддхит̣ӣка̄вачанена на вируджджхати. таттха пуббе йебхуййена баддхасӣмавиха̄ратта̄ самаггам̣ сан̇гхам̣ саннипа̄тетва̄ каммава̄чам̣ ва̄ча̄петва̄ упача̄расӣмабаддхасӣмабхӯте тасмим̣йева виха̄ре аттхаран̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. баддхасӣмавиха̄ре ахонтепи антоупача̄расӣма̄йам̣ баддхасӣма̄йа виджджама̄на̄йа таттхева сӣмаман̣д̣але каммава̄чам̣ ва̄ча̄петва̄ таттхева аттхаритаббабха̄во амхехипи вуттойева. йади пана на чева баддхасӣмавиха̄ро хоти, на ча антоупача̄расӣма̄йам̣ баддхасӣма̄ аттхи, еварӯпе виха̄ре каммава̄чам̣ ва̄ча̄петум̣ на лабхати, ан̃н̃ам̣ баддхасӣмам̣ ва̄ удакуккхепам̣ ва̄ гантва̄ каммава̄чам̣ ва̄ча̄петва̄ аттано виха̄рам̣ а̄гантва̄ вассӯпана̄йикакхеттабхӯта̄йа упача̄расӣма̄йа т̣хатва̄ катхинам̣ аттхаритаббам̣. евамева парампарабхӯта̄ бахаво а̄чарийавара̄ каронтӣти дат̣т̣хаббам̣.
апаре пана а̄чарийа̄ ‘‘баддхасӣмавираха̄йа суддхаупача̄расӣма̄йа сати тассам̣йева упача̄расӣма̄йам̣ н̃аттикаммава̄ча̄пи ва̄четабба̄, катхинам̣ аттхаритаббам̣, на ан̃н̃исса̄ сӣма̄йа н̃атти, ан̃н̃исса̄ аттхаран̣ам̣ ка̄табба’’нти ваданти. айам̣ пана несамадхиппа̄йо – ‘‘катхинаттхатасӣма̄йанти упача̄расӣмам̣ сандха̄йа вутта’’нти ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306) катхинаттха̄рат̣т̣ха̄набхӯта̄йа сӣма̄йа упача̄расӣма̄бха̄во вутто, тассам̣йева т̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 308) пуббе ниддит̣т̣хапа̄т̣хе ‘‘тасмим̣йева сӣмаман̣д̣але адхит̣т̣хахитва̄ аттхаритва̄ сан̇гхо анумода̄петаббо’’ти каммава̄ча̄бхан̣анасӣма̄йамева аттхаритаббабха̄во ча вутто, тасма̄ ан̃н̃исса̄ сӣма̄йа н̃атти, ан̃н̃исса̄ аттхаран̣ам̣ на ка̄таббам̣, тассам̣йева упача̄расӣма̄йам̣ каммава̄чам̣ са̄ветва̄ тасмим̣йева аттха̄ро ка̄таббо, упача̄расӣмато бахи т̣хитам̣ баддхасӣмам̣ гантва̄ аттхаран̣акиччам̣ наттхӣти.
татревам̣ ¶ вича̄ран̣а̄ ка̄табба̄ – идам̣ бха̄сантаресу ‘‘н̃аттӣ’’ти катхитам̣ катхинада̄накаммам̣ чатӯсу сан̇гхакаммесу н̃аттидутийакаммам̣ хоти, н̃аттидутийакаммасса навасу т̣ха̄несу катхинада̄нам̣, гарукалахукесу гарукам̣, йади ‘‘упача̄расӣма̄йам̣ чатта̄ри сан̇гхакамма̄ни ка̄табба̄нӣ’’ти пакаран̣есу а̄гатам̣ абхависса̄, евам̣ санте тесам̣ а̄чарийа̄нам̣ вачана̄нурӯпато упача̄расӣма̄йам̣ катхинада̄нан̃аттикаммава̄чам̣ ва̄четаббам̣ абхависса̄, на пана пакаран̣есу ‘‘упача̄расӣма̄йам̣ чатта̄ри сан̇гхакамма̄ни ка̄табба̄нӣ’’ти а̄гатам̣, атха кхо ‘‘сан̇гхала̄бхавибхаджанам̣, а̄гантукаваттам̣ катва̄ а̄ра̄маппависанам̣ ¶ , гамикасса бхиккхуно сена̄санаа̄пуччханам̣, ниссайапааппассамбханам̣, па̄рива̄сикама̄наттача̄рикабхиккхӯнам̣ арун̣ут̣т̣ха̄панам̣, бхиккхунӣнам̣ а̄ра̄маппависанаа̄пуччханам̣ иччевама̄дӣни ева упача̄расӣма̄йа каттабба̄нӣ’’ти а̄гатам̣, тасма̄ катхинада̄нан̃аттидутийакаммава̄ча̄ кевала̄йам̣ упача̄расӣма̄йам̣ на ва̄четабба̄ти сиддха̄. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘авиппава̄сасӣма̄ на̄ма тийоджана̄пи хоти, евам̣ санте тийоджане т̣хита̄ ла̄бхам̣ ган̣хиссанти, тийоджане т̣хатва̄ а̄гантукаваттам̣ пӯретва̄ а̄ра̄мам̣ пависитаббам̣ бхависсати, гамико тийоджанам̣ гантва̄ сена̄санам̣ а̄пуччхиссати, ниссайапат̣ипаннасса бхиккхуно тийоджана̄тиккаме ниссайо пат̣иппассамбхиссати, па̄рива̄сикена тийоджанам̣ атиккамитва̄ арун̣ам̣ ут̣т̣хапетаббам̣ бхависсати, бхиккхунийа̄ тийоджане т̣хатва̄ а̄ра̄маппависанам̣ а̄пуччхитаббам̣ бхависсати, саббампетам̣ упача̄расӣма̄йа париччхедавасенева ка̄тум̣ ват̣т̣ати, тасма̄ упача̄расӣма̄йамева бха̄джетабба’’нти евама̄диат̣т̣хакатха̄па̄т̣хато (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) вин̃н̃а̄йатӣти.
атхевам̣ ¶ вадеййум̣ – ‘‘упача̄расӣма̄ н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа т̣ха̄нам̣ на хотӣ’’ти тумхехи вуттам̣, атха ча пана катапуббам̣ аттхи. татха̄ хи чӣварапат̣игга̄хакасаммутичӣваранидахакасаммутичӣварабха̄джакасаммутӣнам̣ ‘‘сун̣а̄ту ме…пе… дха̄райа̄мӣти има̄йа каммава̄ча̄йа ва̄ апалоканена ва̄ антовиха̄ре саббасан̇гхамаджджхепи кхан̣д̣асӣма̄йапи самманнитум̣ ват̣т̣атийева̄’’ти упача̄расӣма̄йам̣ н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа ниппха̄детаббабха̄во ат̣т̣хакатха̄йам̣ (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 194) а̄гато. бхан̣д̣а̄га̄расса пана ‘‘имам̣ пана бхан̣д̣а̄га̄рам̣ кхан̣д̣асӣмам̣ гантва̄ кхан̣д̣асӣма̄йа нисиннехи самманнитум̣ на ват̣т̣ати, виха̄рамаджджхейева ‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо иттханна̄мам̣ виха̄рам̣ бхан̣д̣а̄га̄рам̣ самманнеййа̄’тиа̄дина̄ найена каммава̄ча̄йа ва̄ апалоканена ва̄ самманнитабба’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 197) упача̄расӣма̄йамева н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа самманнитаббабха̄во а̄гатоти.
те евам̣ ваттабба̄ – сачепи ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатам̣ ‘‘антовиха̄ре’’ти па̄т̣хо ‘‘виха̄рамаджджхе’’ти па̄т̣хо ча упача̄расӣмам̣ сандха̄йа вуттоти ман̃н̃ама̄на̄ тумхе а̄йасманто евам̣ авачуттха, те пана па̄т̣ха̄ упача̄расӣмам̣ сандха̄йа ат̣т̣хакатха̄чарийехи на вутта̄, атха кхо авиппава̄сасӣма̄сан̇кха̄там̣ маха̄сӣмам̣ сандха̄йа вутта̄. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? кхан̣д̣асӣма̄йа ваккхама̄натта̄. кхан̣д̣асӣма̄йа хи маха̄сӣма̄ ева пат̣ийогӣ хоти. упача̄расӣма̄ти айаматтхо катхам̣ ¶ джа̄нитабботи че? ‘‘имам̣ пана сама̄насам̣ва̄сакасӣмам̣ самманнантехи паббаджджӯпасампада̄дӣнам̣ сан̇гхакамма̄нам̣ сукхакаран̣аттхам̣ пат̣хамам̣ кхан̣д̣асӣма̄ самманнитабба̄…пе… евам̣ баддха̄су пана сӣма̄су кхан̣д̣асӣма̄йа т̣хита̄ бхиккхӯ маха̄сӣма̄йа каммам̣ каронта̄нам̣ на копенти ¶ , маха̄сӣма̄йа ва̄ т̣хита̄ кхан̣д̣асӣма̄йа каммам̣ каронта̄нам̣. сӣмантарика̄йа пана т̣хита̄ убхиннампи на копентӣ’’ти вуттаат̣т̣хакатха̄па̄т̣хавасена (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138) джа̄нитабботи. атха ва̄ техи а̄йасмантехи а̄бхатабхан̣д̣а̄га̄расаммутипа̄т̣хавасенапи айаматтхо вин̃н̃а̄йати. катхам̣? чӣварапат̣игга̄хака̄дипуггаласаммутийо пана антовиха̄ре саббасан̇гхамаджджхепи кхан̣д̣асӣма̄йампи самманнитум̣ ват̣т̣ати, бхан̣д̣а̄га̄расан̇кха̄тавиха̄расаммути пана виха̄рамаджджхейева̄ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, таттха висесака̄ран̣ам̣ парийеситаббам̣.
татревам̣ висесака̄ран̣ам̣ пан̃н̃а̄йати – ‘‘ан̃н̃исса̄ сӣма̄йа ваттху ан̃н̃исса̄ каммава̄ча̄’’ти ваттаббадосапариха̄раттхам̣ вуттам̣. пуггаласаммутийо хи пуггаласса ваттхутта̄ йади маха̄сӣмабхӯте антовиха̄ре каттука̄ма̄ хонти, саббасан̇гхамаджджхе там̣ ваттхубхӯтам̣ пуггалам̣ хаттхапа̄се катва̄ кареййум̣. йади кхан̣д̣асӣма̄йа каттука̄ма̄, там̣ ваттхубхӯтам̣ пуггалам̣ кхан̣д̣асӣмам̣ а̄нетва̄ таттха саннипатитакаммаппаттасан̇гхасса хаттхапа̄се катва̄ кареййум̣. убхайатха̄пи йатха̄вуттадосо наттхи, бхан̣д̣а̄га̄расаммути пана бхан̣д̣а̄га̄расса виха̄ратта̄ кхан̣д̣асӣмам̣ а̄нетум̣ на сакка̄, тасма̄ йади там̣ саммутим̣ кхан̣д̣асӣма̄йам̣ т̣хатва̄ кареййум̣, ваттху маха̄сӣма̄йам̣ хоти, каммава̄ча̄ кхан̣д̣асӣма̄йанти йатха̄вуттадосо хоти, тасмин̃ча досе сати ваттхувипаннатта̄ каммам̣ випаджджати, тасма̄ маха̄сӣмабхӯтавиха̄рамаджджхейева са̄ саммути ка̄табба̄ти ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нам̣ мати, на упача̄расӣма̄йа н̃аттидутийакаммам̣ ка̄таббанти.
атха̄пи евам̣ вадеййум̣ ‘‘виха̄расаддена авиппава̄сасӣмабхӯта̄ маха̄сӣма̄ва вутта̄, на упача̄расӣма̄’’ти идам̣ вачанам̣ катхам̣ паччетаббанти? имина̄йева ат̣т̣хакатха̄вачанена. йади хи упача̄расӣма̄ ¶ вутта̄ бхавеййа, упача̄расӣма̄ на̄ма баддхасӣмам̣ аваттхаритва̄пи паватта̄ а̄ва̄сесу ва̄ бхиккхӯсу ва̄ вад̣д̣хантесу анийамавасена вад̣д̣хати, тасма̄ кхан̣д̣асӣмам̣ аваттхаритва̄ паваттанато виха̄рена саха кхан̣д̣асӣма̄ екасӣма̄йева хоти, евам̣ сати виха̄ре т̣хитам̣ бхан̣д̣а̄га̄рам̣ кхан̣д̣асӣма̄йа т̣хатва̄ самманнитум̣ сакка̄ бхавеййа, на пана сакка̄ ‘‘кхан̣д̣асӣма̄йа нисиннехи самманнитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 343) пат̣исиддхатта̄. тена н̃а̄йати ‘‘имасмим̣ ¶ т̣ха̄не виха̄расаддена авиппава̄сасӣмабхӯта̄ маха̄сӣма̄ вутта̄, на упача̄расӣма̄’’ти. упача̄расӣма̄йа анийамавасена вад̣д̣ханабха̄во катхам̣ джа̄нитабботи? ‘‘упача̄расӣма̄ париккхиттасса виха̄расса париккхепена, апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нена париччхинна̄ хоти. апича бхиккхӯнам̣ дхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄нато ва̄ парийанте т̣хитабходжанаса̄лато ва̄ нибаддхавасанакаа̄ва̄сато ва̄ тха̄мамаджджхимасса пурисасса двиннам̣ лед̣д̣упа̄та̄нам̣ анто упача̄расӣма̄ ведитабба̄, са̄ пана а̄ва̄сесу вад̣д̣хантесу вад̣д̣хати, париха̄йантесу париха̄йати. маха̄паччарийам̣ пана ‘бхиккхӯсупи вад̣д̣хантесу вад̣д̣хатӣ’ти вуттам̣, тасма̄ саче виха̄ре саннипатитабхиккхӯхи саддхим̣ ека̄баддха̄ хутва̄ йоджанасатампи пӯретва̄ нисӣданти, йоджанасатампи упача̄расӣма̄ва хоти, саббесам̣ ла̄бхо па̄пун̣а̄тӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) вачанатоти.
йади евам̣ упача̄расӣма̄йа катхинаттхатабха̄во касма̄ вуттоти? катхинаттхаран̣ам̣ на̄ма на сан̇гхакаммам̣, пуггалакаммамева хоти, тасма̄ вассӯпана̄йикакхеттабхӯта̄йа упача̄расӣма̄йа ка̄табба̄ хоти. н̃аттикаммава̄ча̄ пана сан̇гхакаммабхӯта̄, тасма̄ упача̄расӣма̄йа ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, сувисодхитапариса̄йа баддха̄баддхасӣма̄йамева ват̣т̣атӣти дат̣т̣хаббам̣. нану ча бхо ‘‘катхинам̣ аттхаритум̣ ке лабханти, ке на лабханти? ган̣анавасена ¶ та̄ва паччхимакот̣ийа̄ пан̃ча джана̄ лабханти, уддхам̣ сатасахассампи, пан̃чаннам̣ хет̣т̣ха̄ на лабхантӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, атха касма̄ ‘‘катхинаттхаран̣ам̣ на̄ма на сан̇гхакаммам̣, пуггалакаммамева хотӣ’’ти вуттанти? ‘‘на сан̇гхо катхинам̣ аттхарати, на ган̣о катхинам̣ аттхарати, пуггало катхинам̣ аттхаратӣ’’ти парива̄ре (пари. 414) вуттатта̄ ча апалоканакамма̄дӣнам̣ чатуннам̣ сан̇гхакамма̄нам̣ т̣ха̄несу апавит̣т̣хатта̄ ча. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана катхинаттха̄расса упача̄рабхӯтам̣ катхинада̄накаммава̄ча̄бхан̣анака̄лам̣ сандха̄йа вуттам̣. тасмин̃хи ка̄ле катхинада̄йака̄ чатта̄ро, пат̣игга̄хако екоти паччхимакот̣ийа̄ пан̃ча хонти, тато хет̣т̣ха̄ на лабхатӣти. н̃аттикаммава̄ча̄йа сан̇гхакаммабха̄во катхам̣ джа̄нитабботи? ‘‘чатуннам̣ сан̇гхакамма̄нам̣ н̃аттидутийакаммасса навасу т̣ха̄несу катхинада̄на’’нти а̄гататта̄, ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, идам̣ сан̇гхасса катхинадуссам̣ уппанна’’нтиа̄дина̄ вуттатта̄ ча̄ти.
апаре пана а̄чарийа̄ ‘‘бха̄сантаресу н̃аттӣти вутта̄ катхинада̄накаммава̄ча̄ аттха̄ракирийа̄йа пависати, аттха̄ракирийа̄ ча упача̄расӣма̄йам̣ ка̄табба̄, тасма̄ катхинада̄накаммава̄ча̄пи упача̄расӣма̄йам̣ ка̄табба̄йева̄’’ти ваданти, тесам̣ айамадхиппа̄йо – маха̄ваггапа̄л̣ийам̣ ¶ (маха̄ва. 306) ‘‘еван̃ча пана, бхиккхаве, катхинам̣ аттхаритабба’’нти а̄рабхитва̄ ‘‘бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, аттхатам̣ хоти катхина’’нти катхинада̄нан̃аттикаммава̄ча̄то пат̣т̣ха̄йа йа̄ва анумодана̄ па̄т̣хо а̄гато, парива̄рапа̄л̣ийан̃ча (пари. 412) ‘‘катхинаттха̄ро джа̄нитаббо’’ти уддесасса ниддесе ‘‘саче сан̇гхасса катхинадуссам̣ уппаннам̣ хоти, сан̇гхена катхам̣ пат̣ипаджджитаббам̣, аттха̄ракена катхам̣ пат̣ипаджджитаббам̣, анумодакена катхам̣ пат̣ипаджджитабба’’нти пуччхам̣ нӣхаритва̄ ‘‘сан̇гхена н̃аттидутийена ¶ каммена катхинаттха̄ракасса бхиккхуно да̄таббам̣…пе… анумода̄ма̄’’ти н̃аттито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва анумодана̄ па̄т̣хо а̄гато, тасма̄ н̃аттито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва анумодана̄ саббо видхи катхинаттха̄ракирийа̄йам̣ пависати, тато катхинаттха̄ракирийа̄йа упача̄расӣма̄йам̣ каттабба̄йа сати н̃аттисан̇кха̄такатхинада̄накаммава̄ча̄пи упача̄расӣма̄йам̣ каттабба̄йева̄ти.
татревам̣ вича̄ран̣а̄ ка̄табба̄ – аттха̄ракирийа̄йа висум̣ ана̄гата̄йа сати ‘‘саббо видхи аттха̄ракирийа̄йам̣ пависатӣ’’ти ваттаббам̣ бхавеййа, атха ча пана маха̄ваггапа̄л̣ийан̃ча парива̄рапа̄л̣ийан̃ча аттха̄ракирийа̄ висум̣ а̄гата̄йева, тасма̄ н̃аттисан̇кха̄та̄ катхинада̄накаммава̄ча̄ аттха̄ракирийа̄йам̣ на пависати, кевалам̣ аттха̄ракирийа̄йа упача̄рабхӯтатта̄ пана тато пат̣т̣ха̄йа ануккамена вуттам̣. йатха̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, сӣмам̣ самманниту’’нти сӣма̄саммутим̣ ануджа̄нитва̄ ‘‘еван̃ча пана, бхиккхаве, самманнитабба̄’’ти сӣма̄саммутивидхим̣ дассенто ‘‘пат̣хамам̣ нимитта̄ киттетабба̄…пе… еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти нимиттакиттанена саха сӣма̄саммутикаммава̄ча̄ десита̄, таттха нимиттакиттанам̣ сӣма̄саммутикаммам̣ на хоти, каммава̄ча̄йева сӣма̄саммутикаммам̣ хоти, татха̄пи сӣма̄саммутикаммава̄ча̄йа упача̄рабха̄вато саха нимиттакиттанена сӣма̄саммутикаммава̄ча̄ десита̄. йатха̄ ча упасампада̄каммавидхим̣ десенто ‘‘пат̣хамам̣ упаджджхам̣ га̄ха̄петаббо…пе… еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти упаджджха̄йага̄ха̄пана̄дина̄ саха упасампада̄каммам̣ деситам̣, таттха упаджджха̄йага̄ха̄пана̄ди упасампада̄каммам̣ на хоти, н̃аттичатуттхакаммава̄ча̄йева упасампада̄каммам̣ хоти, татха̄пи упасампада̄каммасса самӣпе бхӯтатта̄ упаджджха̄йага̄ха̄пана̄дина̄ саха н̃аттичатуттхакаммава̄ча̄ десита̄, еваметтха катхинада̄накаммава̄ча̄ аттха̄ракирийа̄ на хоти, татха̄пи ¶ аттха̄ракирийа̄йа упача̄рабхӯтатта̄ катхинада̄нан̃аттидутийакаммава̄ча̄йа саха катхинаттха̄ракирийа̄ десита̄, тасма̄ катхинада̄накаммава̄ча̄ аттха̄ракирийа̄йам̣ на пависатӣти дат̣т̣хаббам̣.
атха ¶ ва̄ н̃аттидутийакаммава̄ча̄ ча аттха̄ро ча̄ти име две дхамма̄ атулйакирийа̄ атулйакатта̄ро атулйакамма̄ атулйака̄ла̄ ча хонти, тена вин̃н̃а̄йати ‘‘бха̄сантаресу н̃аттӣти вутта̄ н̃аттидутийакаммава̄ча̄ аттха̄ракирийа̄йам̣ на пависатӣ’’ти. таттха катхам̣ атулйакирийа̄ хонти? каммава̄ча̄ да̄накирийа̄ хоти, аттха̄ро паннарасадхамма̄нам̣ ка̄ран̣абхӯта̄ аттха̄ракирийа̄, евам̣ атулйакирийа̄. катхам̣ атулйакатта̄роти? каммава̄ча̄йа катта̄ сан̇гхо хоти, аттха̄расса катта̄ пуггало, евам̣ атулйакатта̄ро хонти. катхам̣ атулйакамма̄ хонти? каммава̄ча̄йа каммам̣ катхинадуссам̣ хоти, аттха̄расса каммам̣ катхинасан̇кха̄та̄ самӯхапан̃н̃атти, евам̣ атулйакамма̄ хонти. катхам̣ атулйака̄ла̄ хонти? катхинада̄накаммава̄ча̄ пуббакаран̣апаччуддха̄раадхит̣т̣ха̄на̄нам̣ пуббе хоти, аттха̄ро тесам̣ паччха̄, евам̣ атулйака̄ла̄ хонтӣти. атха ва̄ аттха̄ро ‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’тиа̄дина̄ вачӣбхедасан̇кха̄тена екена дхаммена сан̇гахито, на н̃аттианусса̄вана̄дина̄ анекехи дхаммехи сан̇гахито. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. 408) ‘‘аттха̄ро екена дхаммена сан̇гахито вачӣбхедена̄’’ти. имина̄пи ка̄ран̣ена джа̄нитаббам̣ ‘‘на н̃атти аттха̄ре павит̣т̣ха̄’’ти.
ан̃н̃е пана а̄чарийа̄ евам̣ ваданти – ‘‘катхинаттха̄рам̣ ке лабханти, ке на лабхантӣти? ган̣анавасена та̄ва паччхимакот̣ийа̄ пан̃ча джана̄ лабханти, уддхам̣ сатасахассампи, пан̃чаннам̣ хет̣т̣ха̄ на лабхантӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) а̄гататта̄ ‘‘хет̣т̣химантато ¶ пан̃ча бхиккхӯ катхинаттха̄рам̣ лабханти, тато аппакатара̄ на лабхантӣ’’ти вин̃н̃а̄йати. ‘‘пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣти паччхимакот̣ийа̄ чатта̄ро катхинадуссасса да̄йака̄, еко пат̣игга̄хакоти пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣ’’ти кан̇кха̄витаран̣ӣт̣ӣка̄йам̣ (кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) а̄гататта̄ тасмим̣ ва̄кйе ‘‘ват̣т̣атӣ’’ти кирийа̄йа катта̄ ‘‘со катхинаттха̄ро’’ти вуччати, тасма̄ аттха̄роти имина̄ ‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’ти вуттааттхаран̣акирийа̄ на адхиппета̄, чатӯхи бхиккхӯхи аттха̄ракасса бхиккхуно н̃аттийа̄ да̄нам̣ адхиппетанти вин̃н̃а̄йати. ‘‘катхинаттха̄рам̣ ке лабханти…пе… уддхам̣ сатасахассанти идам̣ аттха̄ракасса бхиккхуно сан̇гхасса катхинадуссада̄накаммам̣ сандха̄йа вутта’’нти винайавиниччхайат̣ӣка̄йам̣ вуттам̣. тасмимпи па̄т̣хе н̃аттийа̄ диннам̣йева сандха̄йа ‘‘пан̃ча джана̄ аттха̄рам̣ лабхантӣ’’ти идам̣ вачанам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийехи вуттам̣, ‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’тиа̄ди пуггаласса аттхаран̣ам̣ сандха̄йа на вуттанти т̣ӣка̄чарийасса адхиппа̄йо. евам̣ кан̇кха̄витаран̣ӣт̣ӣка̄-винайавиниччхайат̣ӣка̄ка̄ракехи а̄чарийехи ‘‘н̃аттидутийакаммам̣ аттха̄ро на̄ма̄’’ти ¶ виниччхитатта̄ упача̄расӣма̄йам̣ катхинада̄нан̃аттикаммава̄ча̄каран̣ам̣ йуттанти вин̃н̃а̄йатӣти ваданти.
татревам̣ вича̄ран̣а̄ ка̄табба̄ – ‘‘н̃аттидутийакаммам̣йева аттха̄ро на̄ма̄’’ти т̣ӣка̄чарийа̄ на вадеййум̣. вадеййум̣ че, ат̣т̣хакатха̄йа вируддхо сийа̄. катхам̣ вируддхоти че? ‘‘чхиннавасса̄ ва̄ паччхимика̄йа упагата̄ ва̄ на лабханти, ан̃н̃асмим̣ виха̄ре вуттхавасса̄пи на лабхантӣти маха̄паччарийам̣ вутта’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) а̄гататта̄ ‘‘те чхиннавасса̄дайо катхинаттха̄рам̣ на лабхантӣ’’ти вин̃н̃а̄йати. йади н̃аттидутийакаммам̣ аттха̄ро на̄ма сийа̄, евам̣ сати те бхиккхӯ н̃аттидутийакаммепи ган̣апӯракабха̄вена аппавит̣т̣ха̄ сийум̣. атха ча пана ‘‘пуримика̄йа ¶ упагата̄нам̣ пана саббе ган̣апӯрака̄ хонтӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йа (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) вуттатта̄ те н̃аттидутийакамме павит̣т̣ха̄ва хонти, тасма̄ ат̣т̣хакатха̄чарийо пан̃ча̄нисам̣сахетубхӯтам̣ ‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’тиа̄дикам̣ вачӣбхедам̣йева ‘‘аттха̄ро’’ти вадати, на н̃аттидутийакаммам̣, тасма̄ те чхиннавасса̄дайо пан̃ча̄нисам̣сахетубхӯтам̣ катхинаттха̄рам̣ на лабханти, н̃аттидутийакамме пана чатуваггасан̇гхапӯракабха̄вам̣ лабхантӣти вин̃н̃а̄йати. пунапи вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘саче пуримика̄йа упагата̄ чатта̄ро ва̄ хонти тайо ва̄ две ва̄ еко ва̄, итаре ган̣апӯраке катва̄ катхинам̣ аттхаритабба’’нти. евам̣ алаббхама̄накатхинаттха̄рейева чхиннавасса̄дайо ган̣апӯраке катва̄ н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа катхинадуссам̣ да̄петва̄ пуримика̄йа упагатехи катхинасса аттхаритаббабха̄вато ‘‘н̃аттидутийакаммам̣йева аттха̄ро на̄ма̄ти т̣ӣка̄чарийа̄ на вадеййу’’нти авачимха̄ти.
нану ча бхо имасмимпи ат̣т̣хакатха̄вачане ‘‘итаре ган̣апӯраке катва̄ катхинам̣ аттхаритабба’’нти вачанена чатуваггасан̇гхена каттаббам̣ н̃аттидутийакаммам̣йева ‘‘аттха̄ро’’ти вуттанти? на, пубба̄паравиродхато. пуббе хи чхиннавасса̄дӣнам̣ катхинам̣ аттхаритум̣ алаббхама̄набха̄во вутто, идха ‘‘н̃аттидутийакаммам̣ аттха̄ро’’ти вутте тесампи лаббхама̄набха̄во вутто бхавеййа, на ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ пубба̄паравируддхам̣ катхеййум̣, тасма̄ ‘‘катва̄’’ти падам̣ ‘‘аттхаритабба’’нти падена самбаджджхантена сама̄нака̄лависесанам̣ акатва̄ пуббака̄лависесанамева катва̄ самбандхитаббам̣, евам̣ сати пуббавачанена̄паравачанам̣ ган̇годакена йамунодакам̣ вийа сам̣сандати, паччха̄пи ча ‘‘каммава̄чам̣ са̄ветва̄ катхинам̣ аттхара̄петва̄ да̄нан̃ча бхун̃джитва̄ гамиссантӣ’’ти висум̣ каммава̄ча̄са̄ванам̣ висум̣ катхинаттхаран̣ам̣ ¶ пубба̄пара̄нуккамато вуттам̣ ¶ , тасма̄ н̃аттидутийакаммам̣ аттха̄ро на̄ма на хоти, кевалам̣ аттха̄расса ка̄ран̣амева упача̄рамева хотӣти дат̣т̣хаббам̣. кин̃ча бхиййо – ‘‘на сан̇гхо катхинам̣ аттхарати, на ган̣о катхинам̣ аттхарати, пуггало катхинам̣ аттхаратӣ’’ти парива̄равачанена (пари. 414) айаматтхо джа̄нитабботи.
йади евам̣ кан̇кха̄витаран̣ӣт̣ӣка̄-винайавиниччхайат̣ӣка̄су а̄гатапа̄т̣ха̄нам̣ адхиппа̄йо катхам̣ бха̄ситаббо бхавеййа. нану кан̇кха̄витаран̣ӣт̣ӣка̄йам̣ ‘‘ват̣т̣атӣ’’ти имисса̄ кирийа̄йа катта̄ ‘‘со катхинаттха̄ро’’ти вутто, винайавиниччхайат̣ӣка̄йан̃ча ‘‘катхинадуссада̄накамма’’нти падам̣ ‘‘сандха̄йа̄’’ти кирийа̄йа каммам̣, катхинаттха̄ро…пе… идам̣ ‘‘вутта’’нти кирийа̄йа каммам̣ хоти. евам̣ т̣ӣка̄су нӣтаттхато а̄гатапа̄т̣хесу сантесу ‘‘н̃аттидутийакаммам̣йева аттха̄ро на̄ма̄ти т̣ӣка̄чарийа̄ на вадеййу’’нти на ваттаббанти? йена̄ка̄рена ат̣т̣хакатха̄вачанена т̣ӣка̄вачанан̃ча пубба̄параат̣т̣хакатха̄вачанан̃ча авируддхам̣ бхавеййа, тена̄ка̄рена т̣ӣка̄па̄т̣ха̄нам̣ адхиппа̄йо гахетаббо. катхам̣? кан̇кха̄витаран̣ӣат̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘со саббантимена париччхедена пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣ’’ти а̄гато, тасмим̣ ат̣т̣хакатха̄вачане чодакена чодетаббасса аттхита̄йа там̣ парихаритум̣ ‘‘пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣти паччхимакот̣ийа̄ чатта̄ро катхинадуссасса да̄йака̄, еко пат̣игга̄хакоти пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣ’’ти па̄т̣хо т̣ӣка̄чарийена вутто, катхам̣ чодетаббам̣ аттхӣти? бхо ат̣т̣хакатха̄чарийа ‘‘со саббантимена париччхедена пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣ’’ти вутто, евам̣ сати пан̃чаннам̣ катхинаттха̄рака̄нам̣ ева со катхинаттха̄ро ват̣т̣ати, на екадвитичатупуггала̄нанти аттхо а̄паджджати, евам̣ сати ‘‘на сан̇гхо катхинам̣ аттхарати, на ган̣о катхинам̣ аттхарати, пуггало катхинам̣ аттхаратӣ’’ти а̄гатапа̄л̣ийа̄ вируджджханато а̄гамавиродхо ¶ а̄паджджати, там̣ чоданам̣ парихаранто ‘‘пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣти паччхимакот̣ийа̄ чатта̄ро катхинадуссасса да̄йака̄, еко пат̣игга̄хакоти пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣ’’ти па̄т̣хо т̣ӣка̄чарийена вутто. таттха̄йамадхиппа̄йо – бхо чодака̄чарийа ат̣т̣хакатха̄чарийена катхинаттха̄рака̄ле пан̃чаннам̣ аттха̄рака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ васена ‘‘со саббантимена париччхедена пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣ’’ти па̄т̣хо на вутто, атха кхо сан̇гхена аттха̄ракасса катхинадуссада̄нака̄ле паччхимакот̣ийа̄ чатта̄ро катхинадуссасса да̄йака̄, еко пат̣игга̄хакоти пан̃чаннам̣ да̄йакапат̣игга̄хакапуггала̄нам̣ аттхита̄йа со паччха̄ каттаббо аттха̄ро ват̣т̣ати, ка̄ран̣асампаттийа̄ пхаласампатти хоти, тасма̄ тасмим̣ ат̣т̣хакатха̄вачане а̄гамавиродхо на̄паджджатӣти.
винайавиниччхайат̣ӣка̄йампи ¶ ‘‘катхинаттха̄рам̣ ке лабханти, ке на лабхантӣти? ган̣анавасена та̄ва паччхимакот̣ийа̄ пан̃ча джана̄ лабханти, уддхам̣ сатасахассампи, пан̃чаннам̣ хет̣т̣ха̄ на лабхантӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄вачане парехи пуччхитаббасса аттхита̄йа там̣ пуччхам̣ виссаджджетум̣ ‘‘идам̣ аттха̄ракасса бхиккхуно сан̇гхасса катхинадуссада̄накаммам̣ сандха̄йа вутта’’нти па̄т̣хо т̣ӣка̄чарийена вутто. катхам̣ пуччхитаббанти че? бхо ат̣т̣хакатха̄чарийа ‘‘хет̣т̣химакот̣ийа̄ пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ вачанам̣ ким̣ пан̃ча̄нисам̣сасса ка̄ран̣абхӯтам̣ ‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’тиа̄диаттха̄ракирийам̣ сандха̄йа вуттам̣, уда̄ху аттха̄расса ка̄ран̣абхӯтам̣ катхинадуссада̄накамманти. катхам̣ виссаджджана̄ти? бхо бхадрамукха ‘‘хет̣т̣химакот̣ийа̄ пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ пан̃ча̄нисам̣сасса ка̄ран̣абхӯтам̣ ‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’тиа̄дикам̣ аттха̄ракирийам̣ сандха̄йа ат̣т̣хакатха̄чарийена на вуттам̣, атха кхо аттха̄расса ка̄ран̣абхӯтам̣ катхинада̄накаммам̣ сандха̄йа вуттанти ¶ . татра̄йамадхиппа̄йо – сан̇гхена аттха̄ракасса диннадуссена ева катхинаттха̄ро самбхавати, на т̣хитика̄йа ладдхачӣварена ва̄ пуггаликачӣварена ва̄ самбхавати, тан̃ча катхинадуссада̄накаммам̣ чатта̄ро катхинадуссада̄йака̄, еко пат̣игга̄хакоти пан̃часу бхиккхӯсу виджджама̄несуйева сампаджджати, на тато ӯнесӯти паччхимакот̣ийа̄ пан̃чаннам̣ ват̣т̣ати, ка̄ран̣асиддхийа̄ пхаласиддхи хоти, тенева ча ка̄ран̣ена ‘‘катхинадуссада̄накаммам̣ вутта’’нти мукхйавасена аватва̄ ‘‘сандха̄йа вутта’’нти упача̄равасена̄ха. евам̣ вуттейева ат̣т̣хакатха̄вачанасса пубба̄паравиродхо наттхи, ат̣т̣хакатха̄вачанена ча т̣ӣка̄вачанам̣ вируддхам̣ на хотӣти дат̣т̣хаббам̣, ‘‘апалокана̄дисан̇гхакаммакаран̣аттхам̣ баддхасӣма̄ бхагавата̄ анун̃н̃а̄та̄’’ти имина̄ винайалаккхан̣ена ча самети.
‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’тиа̄дика̄ пана аттха̄ракирийа̄ апалокана̄дӣсу чатӯсу сан̇гхакаммесу аппавит̣т̣ха̄, адхит̣т̣ха̄на̄дайо вийа пан̃ча̄нисам̣сала̄бхака̄ран̣абхӯта̄ пуггалакирийа̄ва хотӣти вассӯпана̄йикакхеттабхӯта̄йа антоупача̄расӣма̄йа ка̄табба̄, тасма̄ антоупача̄расӣма̄йам̣ баддхасӣма̄йа авиджджама̄на̄йа бахиупача̄расӣма̄йам̣ баддхасӣмам̣ ва̄ удакуккхепасаттаббхантаралабхама̄нат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ гантва̄ н̃аттидутийакаммена катхинадуссам̣ да̄петва̄ пуна виха̄рам̣ а̄гантва̄ антоупача̄расӣма̄йамева катхинаттхаран̣ам̣ пубба̄чарийехи катам̣, там̣ сукатамева хотӣти дат̣т̣хаббам̣. евам̣ аггахетва̄ суддхаупача̄расӣма̄йамева н̃аттидутийакаммам̣ ка̄таббанти гайхама̄не сати тесам̣ а̄йасманта̄нам̣ дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджама̄на̄ сисса̄нусисса̄ дхувава̄саттха̄йа виха̄рада̄на̄диапалоканакаммам̣ ва̄ упосатхапава̄ран̣а̄дин̃аттикаммам̣ ва̄ сӣма̄самманнана̄дин̃аттидутийакаммам̣ ¶ ва̄ упасампада̄дин̃аттичатуттхакаммам̣ ва̄ упача̄расӣма̄йамева кареййум̣, евам̣ каронта̄ бхагавато ¶ са̄сане махантам̣ джат̣ам̣ махантам̣ гумбам̣ махантам̣ висамам̣ кареййум̣, тасма̄ тамакаран̣аттхам̣ йуттито ча а̄гамато ча анека̄ни ка̄ран̣а̄ни а̄харитва̄ катхайимха̄ти.
са̄сане га̄равам̣ катва̄, саддхаммасса̄нуломато;
майа̄ катам̣ виниччхайам̣, самма̄ чинтенту са̄дхаво.
пунаппунам̣ вичинтетва̄, йуттам̣ че хоти ган̣ханту;
но че йуттам̣ ма̄ ган̣ханту, самма̄самбуддхаса̄вака̄ти.
ито пара̄нипи ка̄ран̣аса̄дхака̄ни а̄харанти а̄чарийа̄, тесам̣ пат̣ивачанена ативиттха̄ро бхависсати, упача̄расӣма̄йа чатуннам̣ сан̇гхакамма̄нам̣ катат̣т̣ха̄набха̄во пуббе вуттова, тасма̄ там̣ вачанам̣ манаси катва̄ сам̣сайам̣ акатва̄ дха̄ретабботи.
‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄ти ким̣ еттакена вачӣбхедена катхинам̣ аттхатам̣ хоти, уда̄ху ан̃н̃о кочи ка̄йавика̄ро ка̄таббо? на ка̄таббо. еттакенева хи вачӣбхедена аттхатам̣ хоти, катхинам̣. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. 408) ‘‘аттха̄ро екена дхаммена сан̇гахито вачӣбхедена̄’’ти.
евам̣ катхинаттха̄рам̣ дассетва̄ анумода̄панаанумодане дассенто ‘‘тена катхинаттха̄ракена̄’’тиа̄дима̄ха. таттха йена бхиккхуна̄ ‘‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’’тиа̄дина̄ вачӣбхедена катхинам̣ аттхатам̣, тена ‘‘катхинасса аттха̄ра̄ паннараса дхамма̄ джа̄йантӣ’’ти парива̄ре (пари. 403) а̄гататта̄ катхинаттха̄рена сахева пан̃ча а̄нисам̣са̄ а̄гата̄, атха касма̄ сан̇гхам̣ анумода̄петӣти? кин̃ча̄пи аттха̄ракасса бхиккхуно пан̃ча а̄нисам̣са̄ а̄гата̄, сан̇гхасса пана ана̄гата̄, тасма̄ сан̇гхасса ча а̄гаманаттхам̣ сан̇гхам̣ анумода̄пети, сан̇гхо ¶ ча анумоданам̣ кароти, евам̣ кате убхиннампи а̄нисам̣са̄ а̄гата̄ хонти. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. 403) ‘‘двиннам̣ пуггала̄нам̣ аттхатам̣ хоти катхинам̣ аттха̄ракасса ча анумодакасса ча̄’’ти. еттха ча катхинаттха̄ракабхиккхуто вуд̣д̣хатаро бхиккху тасмим̣ ¶ сан̇гхе аттхи, идха вуттанайена аттха̄ракена ‘‘бханте’’ти ваттаббам̣, анумодакена ‘‘а̄вусо’’ти. йади пана катхинаттха̄рако бхиккху саббесам̣ вуд̣д̣хатаро хоти, тена ‘‘а̄вусо’’ти ваттаббам̣, итарехи ‘‘бханте’’ти, евам̣ сесанайадвайепи. евам̣ саббесам̣ аттхатам̣ хоти катхинанти. имесу пана сан̇гхапуггалесу йе тасмим̣ виха̄ре пуримика̄йа вассам̣ упагантва̄ пат̣хамапава̄ран̣а̄йа пава̄рита̄, тейева анумодитум̣ лабханти, чхиннавасса̄ ва̄ паччхимика̄йа упагата̄ ва̄ ан̃н̃асмим̣ виха̄ре вуттхавасса̄ ва̄ на лабханти, ананумоданта̄пи а̄нисам̣сам̣ на лабханти.
евам̣ катхинаттха̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни чӣваравибха̄гам̣ дассетум̣ ‘‘евам̣ аттхате пана катхине’’тиа̄дима̄ха. таттха саче катхиначӣварена саддхим̣ а̄бхатам̣ а̄нисам̣санти имина̄ екам̣ аттхатачӣварамева катхиначӣварам̣ на̄ма, тато ан̃н̃ам̣ тена саддхим̣ а̄бхатам̣ саббам̣ чӣварам̣ катхина̄нисам̣сачӣварам̣ на̄ма̄ти дассети. ваккхати хи ‘‘авасесакатхина̄нисам̣се балававаттха̄нӣ’’тиа̄ди. тена н̃а̄йати ‘‘ваттхамева идха а̄нисам̣со на̄ма, на аггхо, катхинаса̄т̣акена саддхим̣ а̄бхата̄нам̣ ан̃н̃аса̄т̣ака̄нам̣ бахулавасена аттхаритаббам̣, на катхинаса̄т̣акасса махаггхавасена̄’’ти. бхиккхусан̇гхо аниссаро, аттхатакатхино бхиккхуйева иссаро. касма̄? да̄йакехи вича̄ритатта̄. бхиккхусан̇гхо иссаро, касма̄? да̄йакехи авича̄ритатта̄, мӯлакатхинасса ча сан̇гхе диннатта̄. авасесакатхина̄нисам̣сети ¶ тасса диннаваттхехи авасесакатхина̄нисам̣саваттхе. балававаттха̄нӣти аттхаритаббакатхинаса̄т̣акам̣йева ахатам̣ ва̄ ахатакаппам̣ ва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати, а̄нисам̣сачӣварам̣ пана йатха̄сатти йатха̄балам̣ пура̄н̣ам̣ ва̄ абхинавам̣ ва̄ дуббалам̣ ва̄ балавам̣ ва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати, тасма̄ тесу дуббалаваттхе т̣хитика̄йа динне ладдхабхиккхусса упака̄ракам̣ на хоти, тасма̄ упака̄ран̣айогга̄ни балававаттха̄ни да̄табба̄нӣти адхиппа̄йо. васса̄ва̄сикат̣хитика̄йа да̄табба̄нӣти йаттака̄ бхиккхӯ васса̄ва̄сикачӣварам̣ лабхим̣су, те т̣хапетва̄ тесам̣ хет̣т̣хато пат̣т̣ха̄йа йатха̄ккамам̣ да̄табба̄ни. тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа̄ти йаттака̄ бхиккхӯ тиссам̣ катхинаттхатасӣма̄йам̣ санти, тесу джет̣т̣хакабхиккхуто пат̣т̣ха̄йа да̄табба̄ни. а̄санаггахан̣ам̣ пана йатха̄вуд̣д̣хам̣ нисинне сандха̄йа катам̣. етена васса̄ва̄сикакатхина̄нисам̣са̄нам̣ сама̄нагатикатам̣ дӣпети. гарубхан̣д̣ам̣ на бха̄джетаббанти катхинаса̄т̣акена саддхим̣ а̄бхатесу ман̃чапӣт̣ха̄дикам̣ гарубхан̣д̣ам̣ на бха̄джетаббам̣, сан̇гхикавасенева парибхун̃джитаббанти аттхо. таттха гарубхан̣д̣авиниччхайо анантаракатха̄йам̣ а̄ви бхависсати.
имасмим̣ пана т̣ха̄не ваттаббам̣ аттхи. катхам̣? ида̄ни бхиккхӯ катхина̄нисам̣сачӣварам̣ кусапа̄там̣ катва̄ ¶ вибхаджанти, там̣ йуттам̣ вийа на диссатӣти. касма̄ти че? ‘‘авасесакатхина̄нисам̣се балававаттха̄ни васса̄ва̄сикат̣хитика̄йа да̄табба̄ни, т̣хитика̄йа абха̄ве тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа да̄табба̄нӣ’’ти вачанатоти. евам̣ санте каттха кусапа̄то ка̄табботи? бхан̣д̣а̄га̄ре т̣хапитачӣварети. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘уссаннам̣ хотӣти баху ра̄сикатам̣ хоти, бхан̣д̣а̄га̄рам̣ на ган̣ха̄ти. саммукхӣбхӯтена̄ти антоупача̄расӣма̄йам̣ т̣хитена. бха̄джетунти ка̄лам̣ гхоса̄петва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ бха̄джетум̣…пе… евам̣ т̣хапитесу чӣварапат̣ивӣсесу кусо па̄тетаббо’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 343) вуттатта̄, тасма̄ имиссам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева бха̄джетаббанти амха̄кам̣ кханти.
екачче пана бхиккхӯ екекасса екекасмим̣ чӣваре аппахонте чӣварам̣ париваттетва̄ акаппийаваттхум̣ гахетва̄ бха̄дженти, там̣ атиол̣а̄рикамева. ан̃н̃епи екачча̄нам̣ чӣвара̄нам̣ махаггхата̄йа екачча̄нам̣ аппаггхата̄йа самаггхам̣ ка̄тум̣ на сакка̄ти татхева каронти, тампи ол̣а̄рикамева. таттха хи акаппийаваттхуна̄ париваттанепи тасса вича̄ран̣епи бха̄гаггахан̣епи а̄паттийева хоти. еке ‘‘катхинам̣ на̄ма дуббича̄ран̣ӣйа’’нти ватва̄ аттхаран̣ам̣ на каронти, пуггаликавасенева йатха̄джджха̄сайам̣ вича̄ренти, там̣ пана йади да̄йакехи пуггалассева диннам̣, пуггалена ча сан̇гхасса апариччаджитам̣, евам̣ сати аттано сантакатта̄ йуттам̣ вийа диссати. йади пана сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ диннам̣, пуггаласса диннепи сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ париччаджитам̣, евам̣ санте сан̇гхаган̣а̄нам̣ сантакатта̄ айуттам̣ бхавеййа. апаре пана катхинавасена пат̣иггахите вича̄ретум̣ дуккаранти ман̃н̃ама̄на̄ ‘‘на майам̣ катхинавасена пат̣игган̣ха̄ма, васса̄ва̄сикабха̄венева пат̣игган̣ха̄ма̄’’ти ватва̄ йатха̄ручи вича̄ренти, тампи айуттам̣. васса̄ва̄сикампи хи сан̇гхасса диннам̣ сан̇гхикам̣ хотийева, пуггаласса диннам̣ пуггаликам̣. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘саче пана тесам̣ сена̄сане пам̣сукӯлико васати, а̄гатан̃ча там̣ дисва̄ ‘тумха̄кам̣ васса̄ва̄сикам̣ дема̄’ти ваданти, тена сан̇гхасса а̄чиккхитаббам̣. саче та̄ни кула̄ни сан̇гхасса да̄тум̣ на иччханти, ‘тумха̄кам̣йева дема̄’ти ваданти, сабха̄го бхиккху ‘ваттам̣ катва̄ ган̣ха̄хӣ’ти ваттаббо, пам̣сукӯликасса панетам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 318; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 219) вуттатта̄.
васса̄ва̄сикам̣ ¶ дувидхам̣ саддха̄деййататруппа̄давасена. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 318) ‘‘ити ¶ саддха̄деййе да̄йакаманусса̄ пуччхитабба̄, татруппа̄де пана каппийака̄рака̄ пуччхитабба̄’’ти. саддха̄деййавасса̄ва̄сикампи савиха̄ра̄виха̄равасена дувидхам̣. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 318) ‘‘маха̄падуматтхеро пана̄ха на евам̣ ка̄таббам̣. манусса̄ хи аттано а̄ва̄сапат̣иджагганаттха̄йа паччайам̣ денти, тасма̄ ан̃н̃ехи бхиккхӯхи таттха пависитабба’’нти, ‘‘йесам̣ пана сена̄санам̣ наттхи, кевалам̣ паччайамева денти, тесам̣ паччайам̣ авасса̄ва̄сике сена̄сане га̄хетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ча. татруппа̄давасса̄ва̄сикам̣ на̄ма каппийака̄рака̄нам̣ хаттхе каппийаваттхупаабхун̃джанаттха̄йа диннаваттхуто ниббаттам̣. вуттампи четам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 318) ‘‘каппийака̄рака̄нан̃хи хаттхе ‘каппийабхан̣д̣ам̣ парибхун̃джатха̄’ти диннаваттхуто йам̣ йам̣ каппийам̣, там̣ саббам̣ парибхун̃джитум̣ анун̃н̃а̄та’’нти. евам̣ васса̄ва̄сикачӣварампи пуббе йебхуййена сан̇гхассева денти, тасма̄ ‘‘катхиначӣварам̣ дема̄’’ти вутте катхиначӣварабха̄вена пат̣иггахетаббам̣, ‘‘васса̄ва̄сикам̣ дема̄’’ти вутте васса̄ва̄сикачӣварабха̄венева пат̣иггахетаббам̣. касма̄? ‘‘йатха̄ да̄йака̄ ваданти, татха̄ пат̣ипаджджитабба’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 325) вачанато.
кин̃чи аватва̄ хаттхе ва̄ па̄дамӯле ва̄ т̣хапетва̄ гате ким̣ ка̄таббанти? таттха саче ‘‘идам̣ ваттху четийасса ва̄ сан̇гхасса ва̄ парапуггаласса ва̄ аттха̄йа парин̣ата’’нти джа̄неййа, тесам̣ аттха̄йа пат̣иггахетаббам̣. атха ‘‘маматтха̄йа парин̣ата’’нти джа̄неййа, аттано аттха̄йа пат̣иггахетаббам̣. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. 329) ‘‘нава адхаммикада̄на̄нӣ’’тиа̄ди. атха на кин̃чи джа̄неййа, аттано хаттхе ва̄ па̄дамӯле ва̄ кин̃чи аватва̄ т̣хапитам̣ тассева пуггаликам̣ хоти. на хи четийа̄дӣнам̣ аттха̄йа парин̣атам̣ ¶ кин̃чи аватва̄ бхиккхусса хаттхе ва̄ па̄дамӯле ва̄ т̣хапетӣти. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) ‘‘пуггаласса детӣти ‘имам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса даммӣ’ти евам̣ параммукха̄ ва̄ па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘имам̣, бханте, тумха̄кам̣ даммӣ’ти евам̣ саммукха̄ ва̄ детӣ’’тиа̄ди.
‘‘имиссам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева бха̄джетабба’’нти вуттам̣, катхам̣ бха̄джетаббанти? ‘‘авасесакатхина̄нисам̣се балававаттха̄ни васса̄ва̄сикат̣хитика̄йа да̄табба̄нӣ’’ти вуттатта̄ йе бхиккхӯ имасмим̣ вассе васса̄ва̄сикам̣ на лабхим̣су, тесам̣ хет̣т̣хато пат̣т̣ха̄йа екекам̣ чӣварам̣ ва̄ са̄т̣акам̣ ва̄ да̄таббам̣. атха чӣвара̄нам̣ ва̄ са̄т̣ака̄нам̣ ва̄ авасит̣т̣хесу сантесу пуна тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа дутийабха̄го да̄таббо. тато чӣваресу ва̄ са̄т̣акесу ва̄ кхӣн̣есу йе лабханти, тесу паччхимасса ¶ васса̄дӣни саллаккхетабба̄ни. на кевалам̣ тасмим̣ катхинаттхатадивасе диннадусса̄ни ева катхина̄нисам̣са̄ни на̄ма хонти, атха кхо йа̄ва катхинасса уббха̄ра̄ сан̇гхам̣ уддисса динначӣвара̄нипи сан̇гхикена татруппа̄дена а̄ра̄микехи а̄бхатачӣвара̄нипи катхина̄нисам̣са̄нийева хонти. тасма̄ та̄дисесу чӣваресу уппаджджама̄несу йатха̄вуттасаллаккхитавассасса бхиккхуно хет̣т̣хато пат̣т̣ха̄йа пунаппунам̣ га̄хетаббам̣. ‘‘т̣хитика̄йа абха̄ве тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа да̄табба̄нӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) вачанато тасмим̣ вассе васса̄ва̄сикачӣвара̄нам̣ ануппаджджанато ва̄ уппаджджама̄несупи т̣хитика̄йа ага̄ха̄панато ва̄ васса̄ва̄сикат̣хитика̄йа абха̄ве сати ладдхаббакатхина̄нисам̣се тассам̣ упача̄расӣма̄йам̣ саббе бхиккхӯ пат̣ипа̄т̣ийа̄ нисӣда̄петва̄ тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа т̣хитикам̣ катва̄ екекасса бхиккхуно екекам̣ чӣварам̣ ва̄ са̄т̣акам̣ ва̄ да̄таббам̣. сан̇гханавакасса ¶ да̄нака̄лепи маха̄тхера̄ а̄гаччханти, ‘‘бханте, вӣсативасса̄нам̣ дӣйати, тумха̄кам̣ т̣хитика̄ атикканта̄’’ти на ваттабба̄, т̣хитикам̣ т̣хапетва̄ тесам̣ датва̄ паччха̄ т̣хитика̄йа да̄таббам̣. дутийабха̄ге пана тхера̄санам̣ а̄рул̣хе паччха̄ а̄гата̄нам̣ пат̣хамабха̄го на па̄пун̣а̄ти, дутийабха̄гато вассаггена да̄таббо. айам̣ т̣хитика̄вича̄ро чатупаччайабха̄джанакатха̄то (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 202) гахетабботи.
нану ча бхо екачча̄ни катхина̄нисам̣сачӣвара̄ни махаггха̄ни, екачча̄ни аппаггха̄ни хонти, катхам̣ екекасса екекасмим̣ динне аггхасаматтам̣ бхавеййа̄ти? вуччате – бхан̣д̣а̄га̄рачӣварабха̄джане аггхасаматтам̣ иччхитаббам̣. татха̄ хи вуттам̣ чӣвараккхандхаке (маха̄ва. 343) ‘‘тена кхо пана самайена сан̇гхасса бхан̣д̣а̄га̄ре чӣварам̣ уссаннам̣ хоти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саммукхӣбхӯтена сан̇гхена бха̄джетум̣…пе… атха кхо чӣварабха̄джака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ етадахоси ‘катхам̣ ну кхо чӣварам̣ бха̄джетабба’нти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пат̣хамам̣ уччинитва̄ тулайитва̄ ван̣н̣а̄ван̣н̣ам̣ катва̄ бхиккхӯ ган̣етва̄ ваггам̣ бандхитва̄ чӣварапат̣ивӣсам̣ т̣хапету’’нти. ат̣т̣хакатха̄йан̃ча (маха̄ва. ат̣т̣ха. 343) ‘‘уччинитва̄ти ‘идам̣ тхӯлам̣, идам̣ сан̣хам̣, идам̣ гханам̣, идам̣ танукам̣, идам̣ парибхуттам̣, идам̣ апарибхуттам̣, идам̣ дӣгхато еттакам̣, путхулато еттака’нти евам̣ ваттха̄ни вичинитва̄. тулайитва̄ти ‘идам̣ еттакам̣ аггхати, идам̣ еттака’нти евам̣ аггхапариччхедам̣ катва̄. ван̣н̣а̄ван̣н̣ам̣ катва̄ти саче саббесам̣ екекамева дасадасааггханакам̣ па̄пун̣а̄ти, иччетам̣ кусалам̣. но че па̄пун̣а̄ти, йам̣ нава ва̄ ат̣т̣ха ва̄ аггхати, там̣ ан̃н̃ена екааггханакена ча двиаггханакена ча саддхим̣ бандхитва̄ етена упа̄йена ¶ саме пат̣ивӣсе т̣хапетва̄ти аттхо ¶ . бхиккхӯ ган̣етва̄ ваггам̣ бандхитва̄ти саче екекасса дӣйама̄не дивасо на пахоти, даса даса бхиккхӯ ган̣етва̄ даса даса чӣварапат̣ивӣсе екаваггам̣ бандхитва̄ екам̣ бхан̣д̣икам̣ катва̄ евам̣ чӣварапат̣ивӣсам̣ т̣хапетум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо. евам̣ т̣хапитесу чӣварапат̣ивӣсесу кусо па̄тетаббо’’ти вуттам̣. тена н̃а̄йати ‘‘бхан̣д̣а̄га̄рачӣварабха̄джане аггхасаматтам̣ иччхитаббам̣, кусапа̄то ча ка̄таббо’’ти.
имасмим̣ пана катхина̄нисам̣сачӣварабха̄джане аггхасаматтам̣ на иччхитаббам̣, кусапа̄то ча на ка̄таббо. татха̄ хи вуттам̣ катхинаккхандхакат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) ‘‘евам̣ аттхате пана катхине саче катхиначӣварена саддхим̣ а̄бхатам̣ а̄нисам̣сам̣ да̄йака̄ ‘йена амха̄кам̣ катхинам̣ гахитам̣, тассева дема̄’ти денти, бхиккхусан̇гхо аниссаро. атха авича̄ретва̄ва датва̄ гаччханти, бхиккхусан̇гхо иссаро, тасма̄ саче катхинаттха̄ракасса сесачӣвара̄нипи дуббала̄ни хонти, сан̇гхена апалокетва̄ тесампи аттха̄йа ваттха̄ни да̄табба̄ни, каммава̄ча̄ пана ека̄йева ват̣т̣ати. авасесакатхина̄нисам̣се балававаттха̄ни васса̄ва̄сикат̣хитика̄йа да̄табба̄ни. т̣хитика̄йа абха̄ве тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа да̄табба̄ни’’иччева вуттам̣, на вуттам̣ ‘‘аггхапариччхедам̣ катва̄’’ти ва̄ ‘‘кусапа̄то ка̄таббо’’ти ва̄. тена н̃а̄йати ‘‘катхина̄нисам̣сачӣвара̄ни васса̄ва̄сикат̣хитика̄йа ва̄ вуд̣д̣хатарато ва̄ пат̣т̣ха̄йева да̄табба̄ни, нева аггхасаматтам̣ ка̄таббам̣, на кусо па̄тетаббо’’ти.
ида̄ни пана васса̄ва̄сикабха̄вена адиннатта̄ васса̄ва̄сикат̣хитика̄йа акататта̄ ча катхинаттхатачӣварато ча катхинаттха̄ракасса авасесачӣвараттха̄йа диннаваттхато ча авасесакатхина̄нисам̣се балававаттха̄ни вуд̣д̣хатарато пат̣т̣ха̄йа екасса бхиккхусса екам̣ ваттхам̣ да̄таббам̣, тесу пана варам̣ варам̣ вуд̣д̣хасса да̄таббам̣ ¶ . катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘паччхимавассӯпана̄йикадивасе пана саче ка̄лам̣ гхосетва̄ саннипатите сан̇гхе кочи дасахаттхам̣ ваттхам̣ а̄харитва̄ васса̄ва̄сикам̣ дети, а̄гантуко саче бхиккхусан̇гхаттхеро хоти, тасса да̄таббам̣. навако че хоти, самматена бхиккхуна̄ сан̇гхаттхеро ваттаббо ‘саче, бханте, иччхатха, пат̣хамабха̄гам̣ мун̃читва̄ идам̣ ваттхам̣ ган̣хатха̄’ти. амун̃чантасса на да̄таббам̣. саче пана пуббе га̄хитам̣ мун̃читва̄ ган̣ха̄ти, да̄таббам̣. етенева упа̄йена дутийаттхерато пат̣т̣ха̄йа париваттетва̄ паттат̣т̣ха̄не а̄гантукасса да̄таббам̣. саче пат̣хамавассӯпагата̄ две тӣн̣и чатта̄ри пан̃ча ва̄ ваттха̄ни алаттхум̣, ладдхам̣ ладдхам̣ етенева упа̄йена виссаджджа̄петва̄ йа̄ва а̄гантукасса самакам̣ хоти, та̄ва да̄таббам̣. тена пана самаке ладдхе авасит̣т̣хо анубха̄го тхера̄сане да̄таббо’’ти ¶ сена̄санаккхандхакат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 318) вачанато там̣сам̣ван̣н̣ана̄бхӯта̄йам̣ вимативиноданийан̃ча (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.318) ‘‘а̄гантуко саче бхиккхӯти чӣваре га̄хите паччха̄ а̄гато а̄гантуко бхиккху. паттат̣т̣ха̄нети вассаггена паттат̣т̣ха̄не. пат̣хамавассӯпагата̄ти а̄гантукасса а̄гаманато пуретарамева паччхимика̄йа вассӯпана̄йика̄йа вассӯпагата̄. ладдхам̣ ладдханти да̄йака̄нам̣ сантика̄ а̄гата̄гатаса̄т̣ака’’нти вачанато, ваджирабуддхит̣ӣка̄йан̃ча (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 318) ‘‘пат̣хамабха̄гам̣ мун̃читва̄ти идам̣ че пат̣хамага̄хитаваттхуто махаггхам̣ хотӣти ликхита’’нти вачанато ча вин̃н̃а̄йати. евам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ т̣ӣка̄су ча васса̄ва̄сикада̄не паччха̄ а̄бхатам̣ махаггхаваттхам̣ маха̄тхерато пат̣т̣ха̄йа париваттетва̄ техи аниччхитам̣йева вассаггена паттасса паччха̄ а̄гатасса бхиккхуно да̄таббабха̄васса вуттатта̄ варам̣ варам̣ вуд̣д̣хасса да̄таббанти вин̃н̃а̄йати.
‘‘саче ¶ пат̣хамавассӯпагата̄ две тӣн̣и чатта̄ри пан̃ча ва̄ ваттха̄ни алаттху’’нти ваттхаган̣ана̄йа ева вуттатта̄, аггхаган̣ана̄йа авуттатта̄ ча катхина̄нисам̣саваттхасса ча васса̄ва̄сикагатикабха̄васса вачанато катхина̄нисам̣саваттха̄ни ваттхаган̣ана̄васенева бха̄джетабба̄ни, на аггхасамабха̄вена̄ти ча дат̣т̣хабба̄ни, тенева ча ка̄ран̣ена ‘‘йо бахӯни катхина̄нисам̣саваттха̄ни дети, тасса сантакенева аттхаритабба’’нти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) вуттам̣. бахӯни хи катхина̄нисам̣саваттха̄ни вибхаджанака̄ле сан̇гхасса упака̄рака̄ни хонтӣти.
па̄л̣иат̣т̣хакатха̄дӣхи, нетва̄ вуттам̣ виниччхайам̣;
катхине чӣваре майхам̣, чинтайанту вичаккхан̣а̄.
чинтайитва̄ пунаппунам̣, йуттам̣ че дха̄райанту там̣;
айуттан̃че ито ан̃н̃ам̣, парийесанту ка̄ран̣анти.
‘‘йо ча таттха чӣваруппа̄до, со несам̣ бхависсатӣ’’ти чӣварассева аттхатакатхина̄нам̣ бхиккхӯнам̣ сантакабха̄васса бхагавата̄ вуттатта̄ чӣварато ан̃н̃а̄ни сан̇гхам̣ уддисса динна̄ни пин̣д̣апа̄та̄дӣни ваттхӯни упача̄расӣмам̣ павит̣т̣хасса а̄гата̄гатасса сан̇гхасса сантакам̣ хонти. татха̄ хи вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) ‘‘катхинам̣ аттхара̄петва̄ да̄нан̃ча бхун̃джитва̄ гамиссанти ¶ , а̄нисам̣со пана итаресам̣йева хотӣ’’ти. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, са̄ман̣ера̄нам̣ упад̣д̣хапат̣ивӣсам̣ да̄ту’’нти (маха̄ва. 343) па̄т̣хам̣ упанисса̄йа катхина̄нисам̣сачӣварампи са̄ман̣ера̄нам̣ упад̣д̣хапат̣ивӣсам̣йева денти, на паневам̣ ка̄таббам̣. бхан̣д̣а̄га̄ре т̣хапитан̃хи ака̄лачӣварамева са̄ман̣ера̄нам̣ упад̣д̣хапат̣ивӣсам̣ катва̄ да̄таббам̣. васса̄ва̄сикакатхина̄нисам̣са̄дика̄лачӣварам̣ пана самакамева да̄таббам̣. вуттан̃хетам̣ чӣвараккхандхакат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 343) ‘‘са̄ман̣ера̄нам̣ упад̣д̣хапат̣ивӣсанти еттха йе са̄ман̣ера̄ аттиссара̄ бхиккхусан̇гхасса ¶ каттаббакаммам̣ на каронти, уддесапарипуччха̄су йутта̄ а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣йева ваттапат̣ипаттим̣ каронти, ан̃н̃есам̣ на каронти, етесам̣йева упад̣д̣хабха̄го да̄таббо. йе пана пуребхаттан̃ча паччха̄бхаттан̃ча бхиккхусан̇гхассева каттаббакиччам̣ каронти, тесам̣ самако да̄таббо. идан̃ча пит̣т̣хисамайе уппаннена бхан̣д̣а̄га̄ре т̣хапитена ака̄лачӣваренева катхитам̣, ка̄лачӣварам̣ пана самакамева да̄табба’’нти.
каччи ну кхо са̄ман̣ера̄ вассам̣ упагата̄, йена а̄нисам̣сам̣ лабхеййунти? а̄ма упагата̄ти. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти? ‘‘атха чатта̄ро бхиккхӯ упагата̄, еко парипун̣н̣авассо са̄ман̣еро, со че паччхимика̄йа упасампаджджати, ган̣апӯрако чева хоти, а̄нисам̣сан̃ча лабхатӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) вачанато ваджирабуддхит̣ӣка̄йан̃ча (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306) ‘‘паччхимика̄йа упасампанно пат̣хамапава̄ран̣а̄йа пава̄ретумпи лабхати, вассико ча хоти, а̄нисам̣сан̃ча лабхатӣти са̄ман̣ера̄нам̣ вассӯпагаманам̣ анун̃н̃а̄там̣ хоти. са̄ман̣ера̄ катхина̄нисам̣сам̣ лабхантӣти вадантӣ’’ти вачанатоти.
татруппа̄десу катхина̄нисам̣сесу йади а̄ра̄мика̄ тан̣д̣ула̄дӣхи ваттха̄ни чета̄пенти, ваттхехипи тан̣д̣ула̄дӣни чета̄пенти, таттха катхам̣ пат̣ипаджджитаббанти? вибхаджанака̄ле виджджама̄наваттхувасена ка̄таббам̣. татха̄ хи вуттам̣ ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306) ‘‘татруппа̄дена тан̣д̣ула̄дина̄ ваттхӯсу чета̄питесу аттхатакатхина̄намева та̄ни ваттха̄ни па̄пун̣анти. ваттхехи пана тан̣д̣ула̄дӣсу чета̄питесу саббесам̣ та̄ни па̄пун̣антӣти вутта’’нти. ‘‘саче пана екасӣма̄йам̣ бахӯ виха̄ра̄ хонтӣ’’ти еттха катарасӣма̄ адхиппета̄ти? упача̄расӣма̄. упача̄расӣма̄йам̣йева хи сан̇гхала̄бхавибхаджана̄дикам̣ сиджджхати. вуттан̃хетам̣ ¶ ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 306) ‘‘катхинаттхатасӣма̄йанти ¶ упача̄расӣмам̣ сандха̄йа вуттам̣, упача̄расӣмат̣т̣хасса матакачӣвара̄дибха̄гийата̄йа баддхасӣма̄йа татруппа̄да̄бха̄вато вин̃н̃еййаметам̣ ‘упача̄расӣма̄ва адхиппета̄’ти’’.
евам̣ катхинаттха̄рам̣ дассетва̄ сан̇гхе ручита̄йа ма̄тика̄палибодхауббха̄ре адассетва̄ва анте а̄нисам̣сам̣ дассетум̣ ‘‘аттхатакатхина̄нам̣ во бхиккхаве’’тиа̄дима̄ха. таттха ат̣т̣хавидха̄ ма̄тика̄ паккаманантика̄, нит̣т̣ха̄нантика̄, саннит̣т̣ха̄нантика̄, на̄санантика̄, саванантика̄, а̄са̄ваччхедика̄, сӣма̄тиккантика̄, сахуббха̄ра̄ти. таттха аттхатакатхино бхиккху катапарийоситам̣ чӣварам̣ а̄да̄йа ‘‘имам̣ виха̄рам̣ на паччесса̄мӣ’’ти паккамати, тасса бхиккхуно упача̄расӣма̄тиккаменева катхинуббха̄ро бхавати, пан̃ча̄нисам̣са̄ни алабханеййо хоти. айам̣ катхинуббха̄ро паккаманамевасса антабхӯтатта̄ паккаманантико на̄ма хоти.
аттхатакатхино бхиккху анит̣т̣хитамева аттано бха̄габхӯтам̣ чӣварам̣ а̄да̄йа ан̃н̃ам̣ виха̄рам̣ гато, тасса бахиупача̄расӣмагатасса евам̣ хоти ‘‘имасмим̣йева виха̄ре имам̣ чӣварам̣ ка̄ресса̄ми, на пура̄н̣авиха̄рам̣ паччесса̄мӣ’’ти, со бахисӣма̄йамева там̣ чӣварам̣ ка̄рети, тасса бхиккхуно тасмим̣ чӣваре нит̣т̣хите катхинуббха̄ро хоти. айам̣ катхинуббха̄ро чӣваранит̣т̣ха̄намевасса антоти нит̣т̣ха̄нантико на̄ма.
бхиккху аттхатакатхино акатачӣварама̄да̄йа паккамати, тасса бахиупача̄расӣмагатасса евам̣ хоти ‘‘имам̣ чӣварам̣ нева ка̄ресса̄ми, пора̄н̣авиха̄ран̃ча на паччесса̄мӣ’’ти, тасса бхиккхуно тена саннит̣т̣ха̄нена катхинуббха̄ро хоти. айам̣ катхинуббха̄ро саннит̣т̣ха̄намевасса антоти саннит̣т̣ха̄нантико на̄ма.
аттхатакатхино ¶ бхиккху акатамева чӣварам̣ а̄да̄йа паккамати, бахисӣмагатасса тасса евам̣ хоти ‘‘идхевимам̣ чӣварам̣ ка̄ресса̄ми, на ча пора̄н̣авиха̄рам̣ паччесса̄мӣ’’ти, тасса чӣварам̣ курума̄нам̣ чора̄дӣхи нассати, агйа̄дӣхи винассати, катхинуббха̄ро хоти. айам̣ катхинуббха̄ро на̄санамевасса антоти на̄санантико на̄ма.
аттхатакатхино бхиккху акатачӣварама̄да̄йа ‘‘имам̣ виха̄рам̣ паччесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ паккамати ¶ , тасса бахисӣмагатасса евам̣ хоти ‘‘идхевимам̣ чӣварам̣ ка̄ресса̄мӣ’’ти, со катачӣваро сун̣а̄ти ‘‘виха̄ре кира сан̇гхена катхинам̣ уббхата’’нти, тена саванаматтенасса катхинам̣ уббхатам̣ хоти. айам̣ катхинаббха̄ро саванамевасса антоти саванантико на̄ма.
аттхатакатхино бхиккху ан̃н̃аттха пачча̄са̄чӣварака̄ран̣а̄ паккамати, тасса бахисӣмагатасса евам̣ хоти ‘‘идха бахисӣма̄йамева чӣварапачча̄сам̣ пайирупа̄са̄ми, на виха̄рам̣ паччесса̄мӣ’’ти, со таттхева там̣ чӣварапачча̄сам̣ пайирупа̄сати, со там̣ чӣварапачча̄сам̣ алабхама̄но чӣвара̄са̄ паччхиджджати, тенева тасса бхиккхуно катхинуббха̄ро бхавати. айам̣ катхинуббха̄ро а̄са̄ваччхедасахитатта̄ а̄са̄ваччхедико на̄ма.
аттхатакатхино бхиккху акатачӣварам̣ а̄да̄йа ‘‘имам̣ виха̄рам̣ паччесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ паккамати, со бахисӣмагато там̣ чӣварам̣ ка̄рети, со катачӣваро ‘‘виха̄рам̣ паччесса̄мӣ’’ти чинтенто бахиупача̄расӣма̄йамева катхинуббха̄рака̄лам̣ вӣтина̄мети, тасса катхинуббха̄ро бхавати. айам̣ катхинуббха̄ро чӣварака̄ласса антимадивасасан̇кха̄та̄йа сӣма̄йа атиккантатта̄ сӣма̄тиккантико на̄ма.
аттхатакатхино бхиккху чӣварам̣ а̄да̄йа ‘‘имам̣ виха̄рам̣ паччесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ паккамати, со катачӣваро ‘‘виха̄рам̣ ¶ паччесса̄мӣ’’ти чинтенто пачча̄гантва̄ виха̄ре катхинуббха̄рам̣ паппоти, тасса бхиккхуно виха̄ре бхиккхӯхи саха катхинуббха̄ро бхавати. айам̣ катхинуббха̄ро виха̄ре бхиккхӯхи саха кататта̄ сахуббха̄ро на̄ма. айам̣ ат̣т̣хавидхо катхинуббха̄ро ат̣т̣ха ма̄тика̄ на̄ма. вуттан̃хетам̣ катхинаккхандхакапа̄л̣ийам̣ (маха̄ва. 310) ‘‘ат̣т̣хима̄, бхиккхаве, ма̄тика̄ катхинасса уббха̄ра̄йа паккаманантика̄ нит̣т̣ха̄нантика̄ саннит̣т̣ха̄нантика̄ на̄санантика̄ саванантика̄ а̄са̄ваччхедика̄ сӣма̄тиккантика̄ сахуббха̄ра̄ти. бхиккху аттхатакатхино катачӣварама̄да̄йа паккамати ‘на паччесса’нти, тасса бхиккхуно паккаманантико катхинуббха̄ро’’тиа̄ди, винайавиниччхайаппакаран̣е ча –
‘‘паккаманан̃ча ¶ нит̣т̣ха̄нам̣, саннит̣т̣ха̄нан̃ча на̄санам̣;
саванама̄са̄ ча сӣма̄ ча, сахуббха̄роти ат̣т̣хима̄’’ти. (ви. ви. 2709);
палибодхо дувидхо а̄ва̄сапалибодхо, чӣварапалибодхоти. таттха ‘‘йасмим̣ виха̄ре катхинам̣ аттхатам̣ хоти, тасмим̣ васисса̄мӣ’’ти ан̃н̃аттха гаччхантопи ‘‘пуна там̣ виха̄рам̣ а̄гаччхисса̄мӣ’’ти са̄пеккхо хоти. айам̣ а̄ва̄сапалибодхо на̄ма. тасса бхиккхуно чӣварам̣ акатам̣ ва̄ хоти апарийоситам̣ ва̄, ‘‘ан̃н̃ато чӣварам̣ лаччха̄мӣ’’ти а̄са̄ ва̄ анупаччхинна̄ хоти. айам̣ чӣварапалибодхо на̄ма. вуттан̃хетам̣ катхинаккхандхаке (маха̄ва. 325) ‘‘катаме ча, бхиккхаве, две катхинасса палибодха̄? а̄ва̄сапалибодхо ча чӣварапалибодхо ча. катхан̃ча, бхиккхаве, а̄ва̄сапалибодхо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху васати ва̄ тасмим̣ а̄ва̄се, са̄пеккхо ва̄ паккамати ‘паччесса’нти, евам̣ кхо, бхиккхаве, а̄ва̄сапалибодхо хоти. катхан̃ча, бхиккхаве, чӣварапалибодхо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно чӣварам̣ акатам̣ ¶ ва̄ хоти виппакатам̣ ва̄, чӣвара̄са̄ ва̄ анупаччхинна̄, евам̣ кхо, бхиккхаве, чӣварапалибодхо хотӣ’’ти.
уббха̄ро дувидхо ат̣т̣хама̄тика̄уббха̄раантаруббха̄равасена. таттха бахиупача̄расӣмагата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ васена вутта̄ сатта катхинуббха̄ра̄ ча бахиупача̄расӣмам̣ гантва̄ ниваттетва̄ катхинаттхатавиха̄ре антаруббха̄рам̣ патва̄ бхиккхӯхи саха антаруббха̄расса кататта̄ сахуббха̄расан̇кха̄то еко катхинуббха̄ро ча̄ти име ат̣т̣ха катхинуббха̄ра̄ ат̣т̣хама̄тика̄йа павит̣т̣хатта̄ ат̣т̣хама̄тика̄уббха̄ро на̄ма. бахисӣмам̣ агантва̄ тасмим̣йева виха̄ре нисӣдитва̄ катхинуббха̄рам̣ н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа катхинуббха̄ро ат̣т̣хама̄тика̄йа аппавит̣т̣хо хутва̄ ка̄лапариччхедам̣ аппатва̄ антара̄йева кататта̄ антаруббха̄ро на̄ма.
антаруббха̄расахуббха̄ра̄ н̃аттидутийакаммава̄ча̄йева ката̄, евам̣ санте ко тесам̣ висесоти? антаруббха̄ро бахисӣмам̣ агантва̄ антосӣма̄йамева т̣хитехи бхиккхӯхи като. сахуббха̄ро бахисӣмам̣ гатена бхиккхуна̄ пачча̄гантва̄ там̣ антаруббха̄рам̣ патва̄ техи антосӣмат̣т̣хехи бхиккхӯхи саха катоти айаметесам̣ висесо. паккаманантика̄дайо сатта катхинуббха̄ра̄ на каммава̄ча̄йа ¶ ката̄, кевалам̣ двиннам̣ палибодха̄нам̣ упаччхедена пан̃чахи а̄нисам̣сехи вигататта̄ катхинуббха̄ра̄ на̄ма хонти. вуттан̃хетам̣ а̄чарийабуддхадаттаттхерена винайавиниччхайе –
‘‘ат̣т̣ханнам̣ ма̄тика̄нам̣ ва̄, антаруббха̄ратопи ва̄;
уббха̄ра̄пи дуве вутта̄, катхинасса махесина̄’’ти.
тат̣т̣ӣка̄йампи ‘‘ат̣т̣ханнам̣ ма̄тика̄нанти бахисӣмагата̄нам̣ васена вутта̄. паккаманантика̄дайо сатта ма̄тика̄ бахисӣмам̣ гантва̄ антаруббха̄рам̣ ¶ сампаттасса васена вутта̄, сахуббха̄ро има̄сам̣ ат̣т̣ханнам̣ ма̄тика̄нам̣ васена ча. антаруббха̄ратопи ва̄ти бахисӣмам̣ агантва̄ таттхева васитва̄ катхинуббха̄ракаммена уббхатакатхина̄нам̣ васена лаббханато антаруббха̄роти махесина̄ катхинасса уббха̄ра̄ дуве вутта̄ти йоджана̄. бахисӣмам̣ гантва̄ а̄гатасса васена сауббха̄ро, бахисӣмам̣ агата̄нам̣ васена антаруббха̄роти екойева уббха̄ро двидха̄ вутто’’ти вуттам̣.
касма̄ пана антаруббха̄равасена каммава̄ча̄йа катхинам̣ уббхатанти? маха̄да̄нам̣ да̄тука̄мехи упа̄сакехи а̄гатасса сан̇гхасса ака̄лачӣварам̣ да̄тука̄мехи йа̄читатта̄. вуттан̃хи бхиккхунӣвибхан̇гапа̄л̣ийам̣ (па̄чи. 925) ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атарена упа̄сакена сан̇гхам̣ уддисса виха̄ро ка̄ра̄пито хоти, со тасса виха̄расса махе убхатосан̇гхасса ака̄лачӣварам̣ да̄тука̄мо хоти. тена кхо пана самайена убхатосан̇гхасса катхинам̣ аттхатам̣ хоти. атха кхо со упа̄сако сан̇гхам̣ упасан̇камитва̄ катхинуддха̄рам̣ йа̄чӣ’’тиа̄ди. катхам̣ пана каммава̄ча̄ ка̄табба̄ти? ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо катхинам̣ уддхареййа, еса̄ н̃атти. сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, сан̇гхо катхинам̣ уддхарати. йасса̄йасмато кхамати катхинасса уддха̄ро, со тун̣хасса. йасса наккхамати, со бха̄сеййа. уббхатам̣ сан̇гхена катхинам̣, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти евам̣ ка̄табба̄ти. вуттан̃хи бхиккхунӣвибхан̇ге ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, катхинам̣ уддхаритум̣, еван̃ча пана, бхиккхаве, катхинам̣ уддхаритаббам̣. бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо – сун̣а̄ту ме…пе… дха̄райа̄мӣ’’ти.
етена ¶ ¶ ча катхинуббха̄рена пуббе катам̣ катхинадуссада̄нан̃аттидутийакаммава̄чам̣ уббхатанти ваданти, на пана катхинадуссада̄нан̃аттидутийакаммам̣ уббхатам̣, атха кхо аттха̄ракаммамева̄ти дат̣т̣хаббам̣. йади хи катхинадуссада̄нан̃аттидутийакаммам̣ уббхатам̣ бхавеййа, та̄йа каммава̄ча̄йа катхинадуссада̄насса сиджджханато има̄йа катхинуббха̄ракаммава̄ча̄йа там̣ пуббе диннадуссам̣ пуна а̄хара̄петаббам̣ сийа̄, на пан̃ча̄нисам̣савигаманам̣. йасма̄ пана има̄йа катхинуббха̄ракаммава̄ча̄йа пан̃ча̄нисам̣савигаманамева хоти, на пуббе диннакатхинадуссасса пуна а̄хара̄панам̣. тена вин̃н̃а̄йати ‘‘пан̃ча̄нисам̣сала̄бхака̄ран̣ам̣ аттхаран̣акаммамева има̄йа катхинаббха̄ракаммава̄ча̄йа уддхарӣйати, на катхинадуссада̄нан̃аттидутийакаммава̄ча̄ти, тасма̄ катхинуббха̄ракаммава̄ча̄каран̣ато паччха̄ сан̇гхасса уппаннам̣ чӣварам̣ ака̄лачӣварам̣ хоти, сан̇гхо пан̃ча̄нисам̣се на лабхати, чӣварам̣ саббасан̇гхикам̣ хутва̄ а̄гата̄гатасса сан̇гхасса бха̄джанӣйам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣. айаматтхо катхинадуссада̄нан̃аттидутийакаммава̄ча̄йа ча катхинуббха̄ракаммава̄ча̄йа ча аттхан̃ча адхиппа̄йан̃ча сут̣т̣ху виниччхинитва̄ пубба̄парам̣ сам̣сандитва̄ паччетабботи.
еттха сийа̄ – катхинуббха̄рам̣ йа̄чанта̄нам̣ саббесам̣ катхинуббха̄ро да̄таббо, уда̄ху екачча̄нанти, кин̃четтха – йади та̄ва саббесам̣ да̄таббо, катхинуббха̄ракаммена пан̃ча̄нисам̣савигаманато сан̇гхасса ла̄бхантара̄йо бхавеййа, атха екачча̄нам̣ мукхолоканам̣ вийа сийа̄ти? йади катхинаттха̄рамӯлакала̄бхато катхинуббха̄рамӯлакала̄бхо маханто бхавеййа, тесам̣ йа̄чанта̄нам̣ катхинуббха̄ро да̄таббо. йади аппако, на да̄таббо. йади само, кулаппаса̄даттха̄йа да̄табботи. татха̄ хи вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 927) ‘‘кӣдисо катхинуддха̄ро да̄таббо, кӣдисо на да̄табботи? йасса ¶ аттха̄рамӯлако а̄нисам̣со маха̄, уббха̄рамӯлако аппо, еварӯпо на да̄таббо. йасса пана аттха̄рамӯлако а̄нисам̣со аппо, уббха̄рамӯлако маха̄, еварӯпо да̄таббо. сама̄нисам̣сопи саддха̄парипа̄ланаттхам̣ да̄таббова̄’’ти. имина̄пи вин̃н̃а̄йати ‘‘пан̃ча̄нисам̣са̄нам̣ ка̄ран̣абхӯтам̣ аттха̄ракаммамева уддхарӣйати, на катхинадуссада̄набхӯтам̣ н̃аттидутийакамма’’нти.
а̄нисам̣сакатха̄йам̣ пан̃ча̄ти ида̄ни вуччама̄на̄ ана̄мантача̄ра̄дайо пан̃ча кирийа̄. капписсантӣти каппа̄ бхависсанти, ана̄паттика̄ран̣а̄ бхависсантӣти аттхо. ана̄мантача̄роти ана̄мантетва̄ чаран̣ам̣. йо хи да̄йакехи бхаттена нимантито хутва̄ сабхатто сама̄но виха̄ре сантам̣ ¶ бхиккхум̣ ана̄мантетва̄ кулесу ча̄риттам̣ а̄паджджати, тасса бхиккхуно ча̄риттасиккха̄падена па̄читтийа̄патти хоти, са̄ а̄патти аттхатакатхинасса на хотӣти аттхо. таттха ча̄риттасиккха̄падам̣ на̄ма ‘‘йо пана бхиккху нимантито сабхатто сама̄но сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччха̄ пуребхаттам̣ ва̄ паччха̄бхаттам̣ ва̄ кулесу ча̄риттам̣ а̄паджджеййа ан̃н̃атра самайа̄, па̄читтийам̣. таттха̄йам̣ самайо чӣварада̄насамайо чӣварака̄расамайо, айам̣ таттха самайо’’ти ачелакавагге пан̃чамасиккха̄падам̣ (па̄чи. 299-300). чӣваравиппава̄соти тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атарена ва̄ саббена ва̄ вина̄ хаттхапа̄се акатва̄ арун̣ут̣т̣ха̄панам̣, евам̣ каротопи дутийакатхинасиккха̄падена а̄патти на хотӣти адхиппа̄йо. таттха ча дутийакатхинасиккха̄падам̣ на̄ма ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ пана бхиккхуна̄ уббхатасмим̣ катхине екараттампи че бхиккху тичӣварена виппавасеййа ан̃н̃атра бхиккхусаммутийа̄, ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти а̄гатам̣ ниссаггийесу дутийасиккха̄падам̣ (па̄ра̄. 472).
ган̣абходжананти ¶ етена ган̣абходжанасиккха̄падена ана̄патти вутта̄ти самбандхо. таттха ган̣абходжанам̣ на̄ма ‘‘амха̄кам̣ бхаттам̣ детха̄’’ти бхиккхӯнам̣ вин̃н̃аттийа̄ ва̄ ‘‘амха̄кам̣ бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти да̄йака̄нам̣ нимантанена ва̄ акаппийавоха̄рена чатта̄ро ва̄ атирека̄ ва̄ бхиккхӯ екато пат̣игган̣хитва̄ екато бхун̃джанам̣. ган̣абходжанасиккха̄падам̣ на̄ма ‘‘ган̣абходжане ан̃н̃атра самайа̄ па̄читтийам̣. таттха̄йам̣ самайо гила̄насамайо чӣварада̄насамайо чӣварака̄расамайо аддха̄нагаманасамайо на̄ва̄бхируханасамайо маха̄самайо саман̣абхаттасамайо, айам̣ таттха самайо’’ти а̄гатам̣ бходжанавагге дутийасиккха̄падам̣ (па̄чи. 215). анадхит̣т̣хитам̣ авикаппитам̣ ват̣т̣атӣти пат̣хамакатхинасиккха̄падена а̄патти на хотӣти адхиппа̄йо. таттха пат̣хамакатхинасиккха̄падам̣ на̄ма ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ пана бхиккхуна̄ уббхатасмим̣ катхине даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄ретаббам̣, там̣ атикка̄майато ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти а̄гатам̣ ниссаггийесу пат̣хамасиккха̄падам̣ (па̄ра̄. 472). катхинаттхатасӣма̄йа̄ти упача̄расӣмам̣ сандха̄йа вуттам̣. матакачӣваранти матасса чӣварам̣. татруппа̄дена̄ти сан̇гхасантакена а̄ра̄муййа̄накхеттаваттхуа̄дина̄. йам̣ сан̇гхикам̣ чӣварам̣ уппаджджати, там̣ тесам̣ бхависсатӣти имина̄ чӣварамева катхинаттха̄рака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ сантакам̣ хоти, тато ан̃н̃ам̣ пин̣д̣апа̄табхесаджджа̄дикам̣ а̄гата̄гатасса сан̇гхасса сантакам̣ хотӣти дассети.
евам̣ ¶ ат̣т̣хан̇гасампанно, ладжджӣ бхиккху супесало;
кареййа катхинаттха̄рам̣, уббха̄ран̃ча̄пи са̄дхуканти.
ити винайасан̇гахасам̣ван̣н̣ана̄бхӯте винайа̄лан̇ка̄ре
катхинаттха̄равиниччхайакатха̄лан̇ка̄ро на̄ма
екӯнатим̣сатимо париччхедо.
30. гарубхан̣д̣авиниччхайакатха̄
227. евам̣ ¶ катхинавиниччхайам̣ катхетва̄ ида̄ни гарубхан̣д̣а̄дивиниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘гарубхан̣д̣а̄нӣти еттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха гарӯти –
‘‘пуме а̄чарийа̄димхи, гару ма̄та̄питӯсупи;
гару тӣсу маханте ча, дуджджара̄лахукесу ча̄’’ти. –
вуттесу анекаттхесу алахукава̄чако. бхан̣д̣а-саддо ‘‘бха̄джана̄дипариккха̄ре, бхан̣д̣ам̣ мӯладханепи ча̄’’ти еттха бха̄джана̄дипариккха̄раттхо хоти. вачанаттхо пана гаранти уггаччханти уггата̄ па̄кат̣а̄ хонтӣти гарӯни, бхад̣итабба̄ни иччхитабба̄нӣти бхан̣д̣а̄ни, гарӯни ча та̄ни бхан̣д̣а̄ни ча̄ти гарубхан̣д̣а̄ни, а̄ра̄ма̄дӣни ваттхӯни. ити а̄дина̄ найена сена̄санаккхандхаке бхагавата̄ дассита̄ни има̄ни пан̃ча ваттхӯни гарубхан̣д̣а̄ни на̄ма̄ти йоджетаббам̣.
ман̃чесу маса̄ракоти ман̃чапа̄де виджджхитва̄ таттха ат̣анийо павесетва̄ като. бундика̄баддхоти ат̣анӣхи ман̃чапа̄де д̣ам̣са̄петва̄ паллан̇касан̇кхепена като. кул̣ӣрапа̄дакоти ассамен̣д̣ака̄дӣнам̣ па̄дасадисехи па̄дехи като. йо ва̄ пана кочи ван̇капа̄дако, айам̣ вуччати ‘‘кул̣ӣрапа̄дако’’ти. а̄хаччапа̄дакоти айам̣ пана ‘‘а̄хаччапа̄дако на̄ма ман̃чо ан̇ге виджджхитва̄ като хотӣ’’ти евам̣ парато па̄л̣ийам̣йева (па̄чи. 131) вутто, тасма̄ ат̣анийо виджджхитва̄ ¶ таттха па̄дасикхам̣ павесетва̄ упари а̄н̣им̣ датва̄ катаман̃чо а̄хаччапа̄дакоти ведитаббо. пӣт̣хепи есева найо.
ун̣н̣абхисиа̄дӣнам̣ пан̃чаннам̣ ан̃н̃атара̄ти ун̣н̣абхиси чол̣абхиси ва̄кабхиси тин̣абхиси пан̣н̣абхисӣти имесам̣ пан̃чаннам̣ бхисӣнам̣ ан̃н̃атара̄ ¶ . пан̃ча бхисийоти пан̃чахи ун̣н̣а̄дӣхи пӯритабхисийо. тӯлаган̣ана̄йа хи ета̄сам̣ ган̣ана̄. таттха ун̣н̣аггахан̣ена на кевалам̣ ел̣акаломамева гахитам̣, т̣хапетва̄ пана мануссаломам̣ йам̣ кин̃чи каппийа̄каппийамам̣саджа̄тӣнам̣ паккхичатуппада̄нам̣ ломам̣, саббам̣ идха ун̣н̣аггахан̣енева гахитам̣, тасма̄ чханнам̣ чӣвара̄нам̣, чханнам̣ ануломачӣвара̄нан̃ча ан̃н̃атарена бхисиччхавим̣ катва̄ там̣ саббам̣ паккхипитва̄ бхисим̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. ел̣акалома̄ни пана апаккхипитва̄ камбаламева чатуггун̣ам̣ ва̄ пан̃чагун̣ам̣ ва̄ паккхипитва̄ ката̄пи ун̣н̣абхисисан̇кхамева гаччхати. чол̣абхисиа̄дӣсу йам̣ кин̃чи навачол̣ам̣ ва̄ пура̄н̣ачол̣ам̣ ва̄ сам̣харитва̄ ва̄ анто паккхипитва̄ ва̄ ката̄ чол̣абхиси, йам̣ кин̃чи ва̄кам̣ паккхипитва̄ ката̄ ва̄кабхиси, йам̣ кин̃чи тин̣ам̣ паккхипитва̄ ката̄ тин̣абхиси, ан̃н̃атра суддхатама̄лапаттам̣ йам̣ кин̃чи пан̣н̣ам̣ паккхипитва̄ ката̄ пан̣н̣абхисӣти ведитабба̄. тама̄лапаттам̣ пана ан̃н̃ена миссамева ват̣т̣ати, суддхам̣ на ват̣т̣ати. бхисийа̄ пама̄н̣анийамо наттхи, ман̃чабхиси пӣт̣хабхиси бхӯматтхаран̣абхиси чан̇каманабхиси па̄дапун̃чханабхисӣти ета̄сам̣ анурӯпато саллаккхетва̄ аттано ручивасена пама̄н̣ам̣ ка̄таббам̣. йам̣ панетам̣ ун̣н̣а̄дипан̃чавидхатӯлампи бхисийам̣ ват̣т̣ати, там̣ масӯракепи ват̣т̣атӣти курундийам̣ вуттам̣. таттха масӯракети чаммамайабхисийам̣. етена масӯракам̣ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти сиддхам̣ хоти.
бимбохане тӣн̣и тӯла̄ни руккхатӯлам̣ лата̄тӯлам̣ пот̣акӣтӯланти. таттха руккхатӯланти симбалируккха̄дӣнам̣ йесам̣ кесан̃чи руккха̄нам̣ тӯлам̣. лата̄тӯланти кхӣраваллиа̄дӣнам̣ йа̄сам̣ ка̄сан̃чи лата̄нам̣ тӯлам̣. пот̣акӣтӯланти пот̣акӣтин̣а̄дӣнам̣ йесам̣ кесан̃чи тин̣аджа̄тика̄нам̣ антамасо уччхунал̣а̄дӣнампи тӯлам̣. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.297) пана ‘‘пот̣акӣтӯланти еракатин̣атӯла’’нти вуттам̣, етехи тӣхи саббабхӯтага̄ма̄ сан̇гахита̄ хонти. руккхаваллитин̣аджа̄тийо ¶ хи мун̃читва̄ ан̃н̃о бхӯтага̄мо на̄ма наттхи, тасма̄ йасса кассачи бхӯтага̄масса тӯлам̣ бимбохане ват̣т̣ати, бхисим̣ пана па̄пун̣итва̄ саббампетам̣ ‘‘акаппийатӯла’’нти вуччати на кевалан̃ча бимбохане етам̣ тӯламева, хам̣самора̄дӣнам̣ саббасакун̣а̄нам̣, сӣха̄дӣнам̣ саббачатуппада̄нан̃ча ¶ ломампи ват̣т̣ати. пийан̇гупуппхабакул̣апуппха̄ди пана йам̣ кин̃чи пуппхам̣ на ват̣т̣ати. тама̄лапаттам̣ суддхамева на ват̣т̣ати, миссакам̣ пана ват̣т̣ати, бхисӣнам̣ анун̃н̃а̄там̣ пан̃чавидхам̣ ун̣н̣а̄дитӯлампи ват̣т̣ати. аддхака̄йика̄ни пана бимбохана̄ни на ват̣т̣анти. аддхака̄йика̄нӣти упад̣д̣хака̄йаппама̄н̣а̄ни, йесу кат̣ито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва сӣсам̣ упадаханти т̣хапенти. сӣсаппама̄н̣ам̣ пана ват̣т̣ати, сӣсаппама̄н̣ам̣ на̄ма йасса виттха̄рато тӣсу кан̣н̣есу двиннам̣ кан̣н̣а̄нам̣ антарам̣ минийама̄нам̣ видаттхи чева чатуран̇гулан̃ча хоти, маджджхат̣т̣ха̄нам̣ мут̣т̣хиратанам̣ хоти, дӣгхато пана дийад̣д̣харатанам̣ ва̄ двиратанам̣ ва̄ти курундийам̣ вуттам̣, айам̣ сӣсаппама̄н̣асса уккат̣т̣хапариччхедо, ито уддхам̣ на ват̣т̣ати, хет̣т̣ха̄ пана ват̣т̣атӣти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 297) вуттам̣. таттха ‘‘тӣсу кан̣н̣есу двиннам̣ кан̣н̣а̄на’’нти па̄т̣хам̣ упанидха̄йа бимбоханасса убхосу антесу т̣хапетаббачол̣акам̣ тикон̣амева каронти екачче. ‘‘идан̃ча т̣ха̄нам̣ ган̣т̣хит̣т̣ха̄на’’нти ваданти.
вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.297) пана ‘‘сӣсаппама̄н̣ам̣ на̄ма йаттха гӣва̄йа саха сакалам̣ сӣсам̣ т̣хапетум̣ сакка̄, тасса ча мут̣т̣хиратанам̣ виттха̄раппама̄н̣анти дассенто ‘виттха̄рато’тиа̄дима̄ха. идан̃ча бимбоханасса убхосу антесу т̣хапетаббачол̣аппама̄н̣адассанам̣, тасса васена бимбоханасса виттха̄раппама̄н̣ам̣ париччхиджджати, там̣ ват̣т̣ам̣ ва̄ чатурассам̣ ва̄ катва̄ сиббитам̣ йатха̄ кот̣ито кот̣и виттха̄рато путхулат̣т̣ха̄нам̣ мут̣т̣хиратанаппама̄н̣ам̣ хоти, евам̣ сиббитаббам̣, ито адхикам̣ на ват̣т̣ати. там̣ пана антесу т̣хапитачол̣ам̣ кот̣ийа̄ кот̣им̣ а̄хачча дигун̣ам̣ катам̣ ¶ тикан̣н̣ам̣ хоти, тесу тӣсу кан̣н̣есу двиннам̣ кан̣н̣а̄нам̣ антарам̣ видаттхичатуран̇гулам̣ хоти, маджджхат̣т̣ха̄нам̣ кот̣ито кот̣им̣ а̄хачча мут̣т̣хиратанам̣ хоти, идамасса уккат̣т̣хаппама̄н̣а’’нти вуттатта̄ бимбоханасса убхосу антесу т̣хапетаббачол̣акам̣ пакатийа̄йева тикан̣н̣ам̣ на хоти, атха кхо кот̣ийа̄ кот̣им̣ а̄хачча дигун̣акатака̄лейева хоти, тасма̄ там̣ чол̣акам̣ ват̣т̣ам̣ ва̄ хоту чатурассам̣ ва̄, дигун̣ам̣ катва̄ минийама̄нам̣ тикан̣н̣амева хоти, двиннан̃ча кан̣н̣а̄нам̣ антарам̣ чатуран̇гула̄дхикавидаттхиматтам̣ хоти, тасса ча чол̣акасса маджджхат̣т̣ха̄нам̣ мут̣т̣хиратанам̣ хоти, тассева чол̣акасса пама̄н̣ена бимбоханасса маджджхат̣т̣ха̄нампи мут̣т̣хиратанам̣ хотӣти вин̃н̃а̄йатӣти.
‘‘камбаламева…пе… ун̣н̣абхисисан̇кхамева гаччхатӣти са̄ман̃н̃ато вуттатта̄ гонака̄диакаппийампи ун̣н̣амайаттхаран̣ам̣ бхисийам̣ паккхипитва̄ сайитум̣ ват̣т̣атӣти дат̣т̣хаббам̣. масӯракети чаммамайабхисийам̣, чаммамайам̣ пана бимбоханам̣ тӯлапун̣н̣ампи на ват̣т̣атӣ’’ти ча вимативиноданийам̣ ¶ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.297) вуттам̣. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.297) пана ‘‘сӣсаппама̄н̣анти йаттха галава̄т̣акато пат̣т̣ха̄йа саббасӣсам̣ упадаханти, там̣ сӣсаппама̄н̣ам̣ хоти, тан̃ча уккат̣т̣хапариччхедато тирийам̣ мут̣т̣хиратанам̣ хотӣти дассетум̣ ‘йаттха виттха̄рато тӣсу кан̣н̣есӯ’тиа̄дима̄ха. маджджхат̣т̣ха̄нам̣ мут̣т̣хиратанам̣ хотӣти бимбоханасса маджджхат̣т̣ха̄нам̣ тирийато мут̣т̣хиратанаппама̄н̣ам̣ хотӣ’’ти вуттам̣. аран̃джароти бахуудакаган̣ханака̄ маха̄ча̄т̣и. джалам̣ ган̣хитум̣ аланти аран̃джаро, ват̣т̣ача̄т̣и вийа хутва̄ тхокам̣ дӣгхамукхо маджджхе париччхедам̣ дассетва̄ катоти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йанти аджджха̄ха̄расамбандхо.
двисан̇гаха̄ни ¶ две хонтӣти две пат̣хамадутийаависсаджджийа̄ни ‘‘а̄ра̄мо а̄ра̄маваттхӯ’’ти ча ‘‘виха̄ро виха̄раваттхӯ’’ти ча вуттадведвеваттхусан̇гаха̄ни хонти. татийам̣ ависсаджджийам̣ ‘‘ман̃чо пӣт̣хам̣ бхиси бимбохана’’нти вуттачатуваттхусан̇гахам̣ хоти. чатуттхам̣ ависсаджджийам̣ ‘‘лохакумбхӣ лохабха̄н̣акам̣ лохава̄рако лохакат̣а̄хам̣ ва̄си пхарасу кут̣ха̄рӣ куда̄ло никха̄дана’’нти вуттанавакот̣т̣ха̄савантам̣ хоти. пан̃чамам̣ ависсаджджийам̣ ‘‘валли вел̣у мун̃джам̣ паббаджам̣ тин̣ам̣ маттика̄ да̄рубхан̣д̣ам̣ маттика̄бхан̣д̣а’’нти вуттаат̣т̣хабхеданам̣ ат̣т̣хапабхедавантам̣ хотӣти йоджана̄. пан̃чаниммалалочаноти мам̣сачаккхудиббачаккхудхаммачаккхубуддхачаккхусамантачаккхӯнам̣ васена ниммалапан̃чалочано.
сена̄санаккхандхаке ависсаджджийам̣ кӣт̣а̄гириваттхусмим̣ авебхан̇гийанти еттха ‘‘сена̄санаккхандхаке га̄мака̄ва̄саваттхусмим̣ ависсаджджийам̣ кӣт̣а̄гириваттхусмим̣ авебхан̇гийа’’нти ваттаббам̣. касма̄? двиннампи ваттхӯнам̣ сена̄санаккхандхаке а̄гататта̄. сена̄санаккхандхакети айам̣ са̄ман̃н̃а̄дха̄ро. га̄мака̄ва̄саваттхусмим̣ кӣт̣а̄гириваттхусминти висеса̄дха̄ро. айаматтхо па̄л̣им̣ олокетва̄ паччетаббо. тенева хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) ‘‘сена̄санаккхандхаке’’ти аватва̄ ‘‘идха’’иччева вуттам̣, идха̄ти имина̄ га̄мака̄ва̄саваттхум̣ дассети, кӣт̣а̄гириваттху пана сарӯпато дасситамева. са̄ман̃н̃а̄дха̄ро пана там̣сам̣ван̣н̣ана̄бха̄вато авуттопи сиджджхатӣти на вуттоти вин̃н̃а̄йати.
228. тха̄варена ча тха̄варам̣, гарубхан̣д̣ена ча гарубхан̣д̣анти еттха пан̃часу кот̣т̣ха̄сесу пуримадвайам̣ тха̄варам̣, паччхиматтайам̣ гарубхан̣д̣анти ведитаббам̣. самакамева детӣти еттха ӯнакам̣ дентампи виха̄раваттхуса̄мантам̣ ¶ гахетва̄ дӯратарам̣ дуккхагопам̣ виссаджджетум̣ ват̣т̣атӣти ¶ дат̣т̣хаббам̣. ваккхати хи ‘‘бхиккхӯнан̃че махаггхатарам̣…пе… сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. джа̄на̄петва̄ти бхиккхусан̇гхасса джа̄на̄петва̄, апалокетва̄ти аттхо. нану тумха̄кам̣ бахутарам̣ руккха̄ти ваттаббанти идам̣ са̄микесу аттано бхан̣д̣асса махаггхатам̣ аджа̄нитва̄ дентесу там̣ н̃атва̄ тхеййачиттена ган̣хато аваха̄ро хотӣти вуттам̣. виха̄рена виха̄ро париваттетабботи саваттхукена ан̃н̃есам̣ бхӯмийам̣ катапа̄са̄да̄дина̄, аваттхукена ва̄ саваттхукам̣ париваттетаббам̣, аваттхукам̣ пана аваттхукенева париваттетаббам̣ кевалам̣ па̄са̄дасса бхӯмито атха̄варатта̄. евам̣ тха̄варесупи тха̄варавибха̄гам̣ н̃атва̄ва париваттетаббам̣.
‘‘каппийаман̃ча̄ сампат̣иччхитабба̄ти имина̄ суван̣н̣а̄дивичиттам̣ акаппийаман̃чам̣ ‘сан̇гхасса̄’ти вуттепи сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣атӣти дассети. ‘виха̄расса дема̄’ти вутте сан̇гхасса ват̣т̣ати, на пуггаласса кхетта̄ди вийа̄ти дат̣т̣хабба’’нти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.321) вуттам̣. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣вагга 3.321) пана ‘‘каппийаман̃ча̄ сампат̣иччхитабба̄ти ‘сан̇гхасса дема̄’ти диннам̣ сандха̄йа вуттам̣. саче пана ‘виха̄расса дема̄’ти ваданти, суван̣н̣араджатамайа̄диакаппийаман̃чепи сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. на кевалам̣…пе… париваттетум̣ ват̣т̣антӣти имина̄ атха̄варена тха̄варампи атха̄варампи париваттетум̣ ват̣т̣атӣти дассети. тха̄варена атха̄варамева хи париваттетум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘акаппийам̣ ва̄ махаггхам̣ каппийам̣ ва̄ти еттха акаппийам̣ на̄ма суван̣н̣амайаман̃ча̄ди акаппийабхисибимбохана̄ни ча. махаггхам̣ каппийам̣ на̄ма дантамайаман̃ча̄ди, па̄ва̄ра̄дикаппийааттхаран̣а̄дӣни ча̄’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ вуттам̣, вимативиноданийам̣ пана ‘‘акаппийам̣ ва̄ти а̄сандиа̄ди, пама̄н̣а̄тиккантам̣ бимбохана̄ди ча. махаггхам̣ каппийам̣ ва̄ти суван̣н̣а̄дивичиттам̣ каппийавоха̄рена динна’’нти вуттам̣.
229. ‘‘ка̄л̣алоха ¶ …пе… бха̄джетаббо’’ти вуттатта̄ ват̣т̣акам̣салохамайампи бха̄джанам̣ пуггаликампи сампат̣иччхитумпи парихаритумпи ват̣т̣ати пуггала̄нам̣ парихаритаббассева бха̄джетаббатта̄ти ваданти, там̣ упари ‘‘кам̣салохават̣т̣алохабха̄джанавикати сан̇гхикапарибхогена ва̄ гихивикат̣а̄ ва̄ ват̣т̣атӣ’’тиа̄дикена маха̄паччаривачанена вируджджхати. имасса хи ‘‘ват̣т̣алохакам̣салоха̄нам̣ йена кеначи като сӣхал̣адӣпе па̄дагган̣ханако бха̄джетаббо’’ти вуттасса маха̄ат̣т̣хакатха̄вачанасса пат̣иккхепа̄йа там̣ маха̄паччаривачанам̣ паччха̄ дасситам̣, тасма̄ ват̣т̣алохакам̣салохамайам̣ йам̣ кин̃чи па̄дагган̣ханакава̄ракампи упа̄да̄йа абха̄джанӣйамева, гихӣхи дӣйама̄нампи пуггаласса сампат̣иччхитумпи ¶ на ват̣т̣ати. па̄риха̄рийам̣ на ват̣т̣атӣти патта̄дипариккха̄рам̣ вийа сайамева пат̣иса̄метва̄ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати. гихисантакам̣ вийа а̄ра̄мика̄дайо че сайамева гопетва̄ винийогака̄ле а̄нетва̄ пат̣иденти, парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, ‘‘пат̣иса̄метва̄ бхиккхӯнам̣ детха̄’’ти ваттумпи ват̣т̣атӣти.
пан̣н̣асӯчи на̄ма лекханӣти ваданти. аттана̄ ладдха̄нипӣтиа̄дина̄ пат̣иггахан̣е досо наттхи, парихаритва̄ парибхогова а̄паттикароти дассети. йатха̄ четтха, евам̣ упари бха̄джанӣйава̄сиа̄дӣсу аттано сантакесупи.
ана̄ма̄сампӣти суван̣н̣а̄димайампи, саббам̣ там̣ а̄маситва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.
упаккхарети упакаран̣е. сикхарам̣ на̄ма йена париббхаманта̄ чхинданти. паттабандхако на̄ма паттасса ган̣т̣хиа̄дика̄рако. ‘‘пат̣има̄нам̣ суван̣н̣а̄дипаттака̄рако’’типи ваданти.
‘‘ад̣д̣хаба̄хӯти каппарато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ам̣сакӯт̣а’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ‘‘ад̣д̣хаба̄ху на̄ма видаттхичатуран̇гулантипи вадантӣ’’ти ¶ са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.321) вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йампи (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 321) ‘‘ад̣д̣хаба̄хӯти каппарато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ам̣сакӯт̣анти ликхита’’нти вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.321) пана ‘‘ад̣д̣хаба̄хуппама̄н̣а̄ на̄ма ад̣д̣хаба̄хуматта̄, ад̣д̣хабйа̄маматта̄типи вадантӣ’’ти вуттам̣. йотта̄нӣти чаммараджджука̄. таттхаджа̄така̄ти сан̇гхикабхӯмийам̣ джа̄та̄.
‘‘ат̣т̣хан̇гуласӯчидан̣д̣аматтоти дӣгхасо ат̣т̣хан̇гуламатто парин̣а̄хато пан̣н̣асӯчидан̣д̣аматто’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ.. чӯл̣авагга 3.321) вимативиноданийам̣ пана (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.321) ‘‘ат̣т̣хан̇гуласӯчидан̣д̣аматтоти сарадан̣д̣а̄дисӯчиа̄ка̄ратанудан̣д̣акаматтопӣ’’ти вуттам̣. ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣оти дӣгхато ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣о. риттапоттхакопӣти аликхитапоттхакопи, идан̃ча пан̣н̣аппасан̇гена вуттам̣.
а̄сандикоти чатурассапӣт̣хам̣ вуччати ‘‘уччакампи а̄сандика’’нти (чӯл̣ава. 297) вачанато ¶ . екатобха̄гена дӣгхапӣт̣хамева хи ат̣т̣хан̇гулапа̄дакам̣ ват̣т̣ати, чатурасса̄сандико пана пама̄н̣а̄тиккантопи ват̣т̣атӣти ведитаббо. саттан̇го на̄ма тӣсу диса̄су апассайам̣ катва̄ катаман̃чо, айампи пама̄н̣а̄тиккантопи ват̣т̣ати. бхаддапӣт̣ханти веттамайам̣ пӣт̣хам̣ вуччати. пӣт̣хика̄ти пилотикабандхам̣ пӣт̣хамева. ел̣акапа̄дапӣт̣хам̣ на̄ма да̄рупат̣ика̄йа упарипа̄де т̣хапетва̄ бходжанапхалакам̣ вийа катапӣт̣хам̣ вуччати. а̄ман̣д̣акаван̣т̣акапӣт̣хам̣ на̄ма а̄малака̄ка̄рена йоджитабахаупа̄дапӣт̣хам̣. има̄ни та̄ва па̄л̣ийам̣ а̄гатапӣт̣ха̄ни. да̄румайам̣ пана саббампи пӣт̣хам̣ ват̣т̣ати.
‘‘гхат̣т̣анапхалакам̣ на̄ма йаттха т̣хапетва̄ раджитачӣварам̣ хаттхена гхат̣т̣енти. гхат̣т̣анамуггаро на̄ма анува̄та̄дигхат̣т̣анаттхам̣ катоти вадантӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.321) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.321) ‘‘гхат̣т̣анапхалакам̣ гхат̣т̣анамуггароти идам̣ раджитачӣварам̣ екасмим̣ мат̣т̣хе дан̣д̣амуггаре ¶ вет̣хетва̄ екасса мат̣т̣хапхалакасса упари т̣хапетва̄ упари апарена мат̣т̣хапхалакена никкуджджитва̄ еко упари аккамитва̄ тит̣т̣хати, две джана̄ упарипхалакам̣ двӣсу кот̣ӣсу гахетва̄ апара̄парам̣ а̄кад̣д̣ханавикад̣д̣ханам̣ каронти, етам̣ сандха̄йа вуттам̣. хаттхе т̣хапа̄петва̄ хаттхена пахаран̣ам̣ пана нит̣т̣хитараджанасса чӣварасса аллака̄ле ка̄таббам̣, идам̣ пана пхалакамуггарехи гхат̣т̣анам̣ суккхака̄ле тхаддхабха̄вавимочанаттханти дат̣т̣хабба’’нти вуттам̣. ‘‘амбан̣анти пхалакехи поккхаран̣ӣсадисакатапа̄нӣйабха̄джанам̣. раджанадон̣ӣти йаттха паккараджанам̣ а̄киритва̄ т̣хапентӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣. вимативиноданийам̣ пана ‘‘амбан̣анти екадон̣икана̄ва̄пхалакехи поккхаран̣ӣсадисам̣ катам̣. па̄нӣйабха̄джанантипи ваданти. раджанадон̣ӣти екада̄руна̄ва катам̣ раджанабха̄джанам̣. удакадон̣ӣти екада̄руна̄ва катам̣ удакабха̄джана’’нти вуттам̣.
‘‘бхӯматтхаран̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти акаппийачаммам̣ сандха̄йа вуттам̣. паччаттхаран̣агатиканти имина̄ ман̃чапӣт̣хепи аттхаритум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети. па̄ва̄ра̄дипаччаттхаран̣ампи гарубхан̣д̣анти еке. ноти апаре, вӣмам̣ситва̄ гахетабба’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.321) вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 321) пана ‘‘дан̣д̣амуггаро на̄ма ‘йена раджитачӣварам̣ потхенти, тампи гарубхан̣д̣амева̄’ти вуттатта̄, ‘паччаттхаран̣агатика’нти вуттатта̄ ча апи-саддена па̄ва̄ра̄дипаччаттхаран̣ам̣ саббам̣ гарубхан̣д̣амева̄ти ваданти. етенева суттена ан̃н̃атха̄ аттхам̣ ватва̄ па̄ва̄ра̄дипаччаттхаран̣ам̣ на гарубхан̣д̣ам̣, бха̄джанӣйамева, сена̄санаттха̄йа диннапаччаттхаран̣амева гарубхан̣д̣анти ваданти. упапариккхитабба’’нти вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.321) пана ¶ ‘‘бхӯматтхаран̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти акаппийачаммам̣ сандха̄йа вуттам̣. таттха бхӯматтхаран̣асан̇кхепена сайитумпи ват̣т̣атийева. паччаттхаран̣агатиканти имина̄ ман̃ча̄дӣсу ¶ аттхаритаббам̣ маха̄чаммам̣ ел̣акачаммам̣ на̄ма̄ти дассетӣ’’ти вуттам̣. чхаттамут̣т̣хипан̣н̣анти та̄лапан̣н̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. паттакат̣а̄ханти паттапачанакат̣а̄хам̣. ган̣т̣хика̄ти чӣвараган̣т̣хика̄. видхоти ка̄йабандханавидхо.
ида̄ни винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ (кан̇кха̄. абхи. т̣ӣ. дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄) а̄гатанайо вуччате – а̄ра̄мо на̄ма пуппха̄ра̄мо ва̄ пхала̄ра̄мо ва̄. а̄ра̄маваттху на̄ма тесам̣йева а̄ра̄ма̄нам̣ аттха̄йа париччхиндитва̄ т̣хапитока̄со. тесу ва̄ а̄ра̄месу винат̣т̣хесу тесам̣ пора̄н̣акабхӯмибха̄го. виха̄ро на̄ма йам̣ кин̃чи па̄са̄да̄дисена̄санам̣. виха̄раваттху на̄ма тасса патит̣т̣ха̄нока̄со. ман̃чо на̄ма маса̄рако бундика̄баддхо кул̣ӣрапа̄дако а̄хаччапа̄дакоти имесам̣ пуббе вутта̄нам̣ чатуннам̣ ман̃ча̄нам̣ ан̃н̃атаро. пӣт̣хам̣ на̄ма маса̄рака̄дӣнам̣йева чатуннам̣ пӣт̣ха̄нам̣ ан̃н̃атарам̣. бхиси на̄ма ун̣н̣абхисиа̄дӣнам̣ пан̃чаннам̣ бхисӣнам̣ ан̃н̃атарам̣. бимбоханам̣ на̄ма руккхатӯлалата̄тӯлапот̣акӣтӯла̄нам̣ ан̃н̃атарена пун̣н̣ам̣. лохакумбхӣ на̄ма ка̄л̣алохена ва̄ тамбалохена ва̄ йена кеначи катакумбхӣ. лохабха̄н̣ака̄дӣсупи есева найо. еттха пана бха̄н̣аканти аран̃джаро вуччати. ва̄ракоти гхат̣о. кат̣а̄хам̣ кат̣а̄хамева. ва̄сиа̄дӣсу валлиа̄дӣсу ча дувин̃н̃еййам̣ на̄ма наттхи…пе….
таттха тха̄варена тха̄варанти виха̄равиха̄раваттхуна̄ а̄ра̄маа̄ра̄маваттхум̣ виха̄равиха̄раваттхум̣. итарена̄ти атха̄варена, паччхимара̄ситтайена̄ти вуттам̣ хоти. акаппийена̄ти суван̣н̣амайаман̃ча̄дина̄ чева акаппийабхисибимбоханехи ча. махаггхакаппийена̄ти дантамайаман̃ча̄дина̄ чева па̄ва̄ра̄дина̄ ча. итаранти атха̄варам̣. каппийапариваттанена париваттетунти йатха̄ акаппийам̣ на хоти, евам̣ париваттетум̣…пе… евам̣ ¶ та̄ва тха̄варена тха̄варапариваттанам̣ ведитаббам̣. итарена итарапариваттане пана ман̃чапӣт̣хам̣ махантам̣ ва̄ хоту, кхуддакам̣ ва̄, антамасо чатуран̇гулапа̄дакам̣ га̄мада̄ракехи пам̣сва̄га̄ракесу кӣл̣антехи катампи сан̇гхасса диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа гарубхан̣д̣ам̣ хоти…пе… сатаггханакена ва̄ сахассаггханакена ва̄ ман̃чена ан̃н̃ам̣ ман̃часатампи лабхати, париваттетва̄ гахетаббам̣. на кевалам̣ ман̃чена ман̃чойева, а̄ра̄маа̄ра̄маваттхувиха̄равиха̄раваттхупӣт̣хабхисибимбохана̄нипи париваттетум̣ ват̣т̣анти. еса найо пӣт̣хабхисибимбоханесупи.
ка̄л̣алохатамбалохакам̣салохават̣т̣алоха̄нанти еттха кам̣салохам̣ ват̣т̣алохан̃ча киттималохам̣. тӣн̣и хи ¶ киттималоха̄ни кам̣салохам̣ ват̣т̣алохам̣ ха̄ракӯт̣анти. таттха типутамбе миссетва̄ катам̣ кам̣салохам̣. сӣсатамбе миссетва̄ катам̣ ват̣т̣алохам̣. расатамбе миссетва̄ катам̣ ха̄ракӯт̣ам̣. тена вуттам̣ ‘‘кам̣салохам̣ ват̣т̣алохан̃ча киттималоха’’нти. тато атиреканти тато атирекаган̣ханако. са̄ракоти маджджхе макул̣ам̣ дассетва̄ мукхават̣т̣ивиттхатам̣ катва̄ пит̣т̣хито на̄метва̄ ка̄таббам̣ екам̣ бха̄джанам̣. сара̄вантипи ваданти. а̄ди-саддена кан̃чанака̄дӣнам̣ гихиупакаран̣а̄нам̣ гахан̣ам̣. та̄ни хи кхуддака̄нипи гарубхан̣д̣а̄нева гихиупакаран̣атта̄. пи-саддена пагева маханта̄нӣти дассети, има̄ни пана бха̄джанӣйа̄ни бхиккхупакаран̣атта̄ти адхиппа̄йо. йатха̄ ча ета̄ни, евам̣ кун̣д̣ика̄пи бха̄джанӣйа̄. ваккхати хи ‘‘йатха̄ ча маттика̄бхан̣д̣е, евам̣ лохабхан̣д̣епи кун̣д̣ика̄ бха̄джанӣйакот̣т̣ха̄самева бхаджатӣ’’ти. сан̇гхикапарибхогена̄ти а̄гантука̄нам̣ вуд̣д̣хатара̄нам̣ датва̄ парибхогена. гихивикат̣а̄ти гихӣхи виката̄ пан̃н̃атта̄, аттано ва̄ сантакакаран̣ена вирӯпам̣ ката̄. пуггаликапарибхогена на ват̣т̣атӣти а̄гантука̄нам̣ адатва̄ аттано сантакам̣ вийа гахетва̄ ¶ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати. пиппхаликоти каттари. а̄ракан̣т̣акам̣ сӯчиведхакам̣. та̄л̣ам̣ йантам̣. каттарайат̣т̣хиведхако каттарайат̣т̣хивалайам̣. йатха̄ татха̄ гханакатам̣ лоханти лохават̣т̣и лохагул̣о лохапин̣д̣и лохачаккаликанти евам̣ гханакатам̣ лохам̣. кхӣрапа̄са̄н̣амайа̄нӣти мудукакхӣраван̣н̣апа̄са̄н̣амайа̄ни.
гихивикат̣а̄нипи на ват̣т̣анти ана̄ма̄сатта̄. пи-саддена пагева сан̇гхикапарибхогена ва̄ пуггаликапарибхогена ва̄ти дассети. сена̄санапарибхого пана саббакаппийо, тасма̄ джа̄тарӯпа̄димайа̄ сабба̄пи сена̄санапариккха̄ра̄ а̄ма̄са̄. тена̄ха ‘‘сена̄санапарибхоге пана̄’’тиа̄ди.
сеса̄ти тато махаттарӣ ва̄си. йа̄ пана̄ти йа̄ кут̣ха̄рӣ пана. куда̄ло антамасо чатуран̇гуламаттопи гарубхан̣д̣амева. никха̄данам̣ чатурассамукхам̣ ва̄ хоту дон̣имукхам̣ ва̄ ван̇кам̣ ва̄ уджукам̣ ва̄, антамасо саммун̃джанӣдан̣д̣аведханампи, дан̣д̣абандхан̃че, гарубхан̣д̣амева. тена̄ха ‘‘куда̄ло дан̣д̣абандханикха̄данам̣ ва̄ агарубхан̣д̣ам̣ на̄ма наттхӣ’’ти. сипа̄т̣ика̄ на̄ма кхуракосо, сикхарам̣ пана дан̣д̣абандханикха̄данам̣ анулометӣти а̄ха ‘‘сикхарампи никха̄даненева сан̇гахита’’нти. саче пана ва̄си адан̣д̣акам̣ пхаламаттам̣, бха̄джанӣйам̣. упаккхарети ва̄сиа̄дибхан̣д̣е.
паттабандхако на̄ма паттасса ган̣т̣хика̄дика̄рако. ‘‘пат̣има̄нам̣ суван̣н̣а̄дипаттака̄рако’’типи ваданти. типуччхеданакасаттхам̣ суван̣н̣аччхеданакасаттхам̣ катапарикаммачаммаччхинданакакхуддакасаттханти има̄ни ¶ четтха тӣн̣и пиппхаликам̣ ануломантӣти а̄ха ‘‘айам̣ пана висесо’’тиа̄ди. итара̄нӣти маха̄каттариа̄дӣни.
ад̣д̣хаба̄хуппама̄н̣а̄ти ¶ каппарато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ам̣сакӯт̣аппама̄н̣а̄, видаттхичатуран̇гулаппама̄н̣а̄ти вуттам̣ хоти. таттхаджа̄така̄ти сан̇гхикабхӯмийам̣ джа̄та̄, а̄раккхасам̣видха̄нена раккхитатта̄ раккхита̄ ча са̄ ман̃джӯса̄дӣсу паккхиттам̣ вийа йатха̄ там̣ на нассати, евам̣ гопанато гопита̄ ча̄ти раккхитагопита̄. таттхаджа̄така̄пи пана араккхита̄ гарубхан̣д̣амева на хоти. сан̇гхакамме ча четийакамме ча катети имина̄ сан̇гхасантакена четийасантакам̣ раккхитум̣ париваттитун̃ча ват̣т̣атӣти дӣпети. суттам̣ пана̄ти ват̣т̣итан̃чева ават̣т̣итан̃ча суттам̣.
ат̣т̣хан̇гуласӯчидан̣д̣аматтоти антамасо дӣгхасо ат̣т̣хан̇гуламатто парин̣а̄хато сӣхал̣а-пан̣н̣асӯчидан̣д̣аматто. еттха̄ти вел̣убхан̣д̣е. дад̣д̣хам̣ гехам̣ йесам̣ тети дад̣д̣хагеха̄. на ва̄ретабба̄ти ‘‘ма̄ ган̣хитва̄ гаччхатха̄’’ти на ниседхетабба̄. десантарагатена сампаттавиха̄ре сан̇гхика̄ва̄се т̣хапетабба̄.
авасесан̃ча чхаданатин̣анти мун̃джапаббаджехи авасесам̣ йам̣ кин̃чи чхаданатин̣ам̣. ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣опӣти виттха̄рато ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣о. ликхитапоттхако пана гарубхан̣д̣ам̣ на хоти. каппийачамма̄нӣти мига̄дӣнам̣ чамма̄ни. саббам̣ чаккайуттайа̄нанти ратхасакат̣а̄дикам̣ саббам̣ чаккайуттайа̄нам̣. висан̇кхатачаккам̣ пана йа̄нам̣ бха̄джанӣйам̣. анун̃н̃а̄тава̄си на̄ма йа̄ сипа̄т̣ика̄йа паккхипитва̄ парихаритум̣ сакка̄ти вутта̄. мут̣т̣хипан̣н̣ам̣ та̄лапаттам̣. тан̃хи мут̣т̣хина̄ гахетва̄ парихарантӣти ‘‘мут̣т̣хипан̣н̣а’’нти вуччати. ‘‘мут̣т̣хипан̣н̣анти чхаттаччхадапан̣н̣амева̄’’ти кечи. аран̣ӣсахитанти аран̣ӣйугал̣ам̣, уттара̄ран̣ӣ адхара̄ран̣ӣти аран̣ӣдвайанти аттхо. пха̄тикаммам̣ катва̄ти антамасо там̣аггханакава̄лика̄йапи тха̄варам̣ вад̣д̣хикаммам̣ катва̄. кун̣д̣ика̄ти айакун̣д̣ика̄ чева тамбалохакун̣д̣ика̄ ча. бха̄джанӣйакот̣т̣ха̄самева бхаджатӣти бха̄джанӣйапаккхамева севати ¶ , на ту гарубхан̣д̣анти аттхо. кан̃чанако пана гарубхан̣д̣амева̄ти адхиппа̄йо.
ити винайасан̇гахасам̣ван̣н̣ана̄бхӯте винайа̄лан̇ка̄ре
гарубхан̣д̣авиниччхайакатха̄лан̇ка̄ро на̄ма
тим̣сатимо париччхедо.
31. чодана̄дивиниччхайакатха̄
230. евам̣ ¶ гарубхан̣д̣авиниччхайам̣ катхетва̄ ида̄ни чодана̄дивиниччхайам̣ катхетум̣ ‘‘чодана̄дивиниччхайоти еттха пана̄’’тиа̄дима̄ха. таттха чодӣйате чодана̄, доса̄ропананти аттхо. а̄ди-саддена са̄ран̣а̄дайо сан̇ган̣ха̄ти. вуттан̃хетам̣ каммаккхандхаке (чӯл̣ава. 4, 5) ‘‘чодетва̄ катам̣ хоти, са̄ретва̄ катам̣ хоти, а̄паттим̣ ропетва̄ катам̣ хотӣ’’ти. ‘‘чодетум̣ пана ко лабхати, ко на лабхатӣ’’ти идам̣ ануддхам̣сана̄дхиппа̄йам̣ вина̄пи чодана̄лаккхан̣ам̣ дассетум̣ вуттам̣. сӣласампанноти идам̣ дуссӣласса вачанам̣ аппама̄н̣анти адхиппа̄йена вуттам̣. бхиккхунӣнам̣ пана бхиккхум̣ чодетум̣ аниссаратта̄ ‘бхиккхунимева̄’ти вуттам̣. сатипи бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯсу аниссарабха̄ве та̄хи катачодана̄пи чодана̄рахатта̄ чодана̄йева̄ти адхиппа̄йена ‘‘пан̃чапи сахадхаммика̄ лабхантӣ’’ти вуттам̣. бхиккхусса сутва̄ чодетӣтиа̄дина̄ чодако йесам̣ сутва̄ чодети, тесампи вачанам̣ пама̄н̣амева̄ти сампат̣иччхитатта̄ тесам̣ чодана̄пи рухатева̄ти дассетум̣ ‘‘тхеро суттам̣ нидассесӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.385-386) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.386) пана ‘‘амӯлакачодана̄пасан̇гена самӯлакачодана̄лаккхан̣а̄дим̣ дассетум̣ ‘чодетум̣ пана ко ¶ лабхати, ко на лабхатӣ’тиа̄ди а̄раддхам̣. ‘бхиккхусса сутва̄ чодетӣ’тиа̄дисуттам̣ йасма̄ йе чодакасса ан̃н̃есам̣ випаттим̣ пака̄сенти, тепи тасмим̣ кхан̣е чодакабха̄ве т̣хатва̄ва пака̄сенти, тесан̃ча вачанам̣ гахетва̄ итаропи йасма̄ чодетун̃ча асампат̣иччхантам̣ техи титтхийаса̄вакапарийоса̄нехи пат̣хамачодакехи сампат̣иччха̄петун̃ча лабхати, тасма̄ идха са̄дхакабха̄вена уддхат̣анти ведитабба’’нти вуттам̣.
гарука̄нам̣ двиннанти па̄ра̄джикасан̇гха̄дисеса̄нам̣. авасеса̄нанти тхуллаччайа̄дӣнам̣ пан̃чаннам̣ а̄паттӣнам̣. миччха̄дит̣т̣хи на̄ма ‘‘наттхи динна’’нтиа̄динайаппаватта̄ дасаваттхука̄ дит̣т̣хи. ‘‘антава̄ локо анантава̄ локо’’тиа̄дика̄ антам̣ ган̣ха̄пакадит̣т̣хи антагга̄хика̄ на̄ма. а̄джӣвахету пан̃н̃атта̄нам̣ чханнанти а̄джӣвахетупи а̄паджджитабба̄нам̣ уттаримануссадхамме па̄ра̄джикам̣, сан̃чаритте сан̇гха̄дисесо, ‘‘йо те виха̄ре васати, со араха̄’’ти парийа̄йена тхуллаччайам̣, бхиккхусса пан̣ӣтабходжанавин̃н̃аттийа̄ па̄читтийам̣, бхиккхунийа̄ пан̣ӣтабходжанавин̃н̃аттийа̄ па̄т̣идесанӣйам̣, сӯподанавин̃н̃аттийа̄ дуккат̣анти имесам̣ парива̄ре (пари. 287) вутта̄нам̣ чханнам̣. на хета̄ а̄паттийо а̄джӣвахету ева пан̃н̃атта̄ сан̃чаритта̄дӣнам̣ ан̃н̃атха̄пи а̄паджджитаббато. а̄джӣвахетупи ¶ ета̄сам̣ а̄паджджанам̣ сандха̄йа евам̣ вуттам̣, а̄джӣвахетупи пан̃н̃атта̄нанти аттхо. дит̣т̣хивипаттиа̄джӣвавипаттӣхи чодентопи таммӯлика̄йа а̄паттийа̄ ева чодети.
‘‘касма̄ мам̣ на вандасӣ’’ти пуччхите ‘‘ассаман̣оси, асакйапуттийосӣ’’ти аванданака̄ран̣асса вуттатта̄ антимаваттхум̣ аджджха̄панно на вандитабботи ваданти. чодетука̄мата̄йа ева авандитва̄ аттана̄ ваттаббасса вуттаматтхам̣ т̣хапетва̄ ¶ авандийабха̄ве там̣ ка̄ран̣ам̣ на хотӣти чӯл̣аган̣т̣хипаде маджджхимаган̣т̣хипаде ча вуттам̣. антимаваттхуаджджха̄паннасса авандийесу авуттатта̄ тена саддхим̣ сайантасса сахасеййа̄паттийа̄ абха̄вато, тасса ча пат̣иггахан̣асса руханато тадева йуттатаранти вин̃н̃а̄йати. кин̃ча̄пи йа̄ва со бхиккхубха̄вам̣ пат̣иджа̄на̄ти, та̄ва вандитаббо, йада̄ пана ‘‘ассаман̣омхӣ’’ти пат̣иджа̄на̄ти, тада̄ на вандитабботи айаметтха висесо ведитаббо. антимаваттхум̣ аджджха̄паннасса хи бхиккхубха̄вам̣ пат̣иджа̄нантассева бхиккхубха̄во, на тато парам̣. бхиккхубха̄вам̣ аппат̣иджа̄нанто хи анупасампаннапаккхам̣ бхаджати. йасма̄ а̄мисам̣ денто аттано иччхитат̣т̣ха̄нейева дети, тасма̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ нисинна̄нам̣ йа̄губхатта̄дӣни дентена екасса чодетука̄мата̄йа адиннепи чодана̄ на̄ма на хотӣти а̄ха ‘‘на та̄ва та̄ чодана̄ хотӣ’’ти.
231. чодетабботи чудито, чудито ева чудитако, апара̄дхаванто пуггало. чодетӣти чодако, апара̄дхапака̄сако. чудитако ча чодако ча чудитакачодака̄. убба̄хика̄йа̄ти уббаханти вийодженти ета̄йа аладжджӣнам̣ таджджаним̣ ва̄ калахам̣ ва̄ти убба̄хика̄, сан̇гхасаммути, та̄йа. виниччхинанам̣ на̄ма та̄йа самматабхиккхӯхи виниччхинанамева. аладжджуссанна̄йа хи париса̄йа саматхаккхандхаке а̄гатехи дасахан̇гехи саманна̄гата̄ две тайо бхиккхӯ таттхева вутта̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа самманнитабба̄. вуттан̃хетам̣ саматхаккхандхаке (чӯл̣ава. 231-232) –
‘‘техи че, бхиккхаве, бхиккхӯхи тасмим̣ адхикаран̣е виниччхийама̄не ананта̄ни чева бхасса̄ни джа̄йанти, на чекасса бха̄ситасса аттхо вин̃н̃а̄йати ¶ . ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, еварӯпам̣ адхикаран̣ам̣ убба̄хика̄йа вӯпасаметум̣. дасахан̇гехи саманна̄гато бхиккху убба̄хика̄йа самманнитаббо, сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу ¶ , бахуссуто хоти сутадхаро сутасанничайо, йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпасса дхамма̄ бахуссута̄ хонти дха̄та̄ вачаса̄ паричита̄ манаса̄нупеккхита̄ дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄, убхайа̄ни кхо панасса па̄тимоккха̄ни виттха̄рена сва̄гата̄ни хонти сувибхатта̄ни суппаваттӣни сувиниччхита̄ни суттасо анубйан̃джанасо, винайе кхо пана чхеко хоти асам̣хӣро, пат̣ибало хоти убхо аттхапаччаттхике асса̄сетум̣ сан̃н̃а̄петум̣ ниджджха̄петум̣ пеккхетум̣ пасситум̣ паса̄детум̣, адхикаран̣асамуппа̄давӯпасамакусало хоти, адхикаран̣ам̣ джа̄на̄ти, адхикаран̣асамудайам̣ джа̄на̄ти, адхикаран̣аниродхам̣ джа̄на̄ти, адхикаран̣аниродхага̄минипат̣ипадам̣ джа̄на̄ти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, имехи дасахан̇гехи саманна̄гатам̣ бхиккхум̣ убба̄хика̄йа самманнитум̣.
‘‘еван̃ча пана, бхиккхаве, самманнитаббо. пат̣хамам̣ бхиккху йа̄читаббо, йа̄читва̄ бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо –
‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, амха̄кам̣ имасмим̣ адхикаран̣е виниччхийама̄не ананта̄ни чева бхасса̄ни ¶ джа̄йанти, на чекасса бха̄ситасса аттхо вин̃н̃а̄йати. йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо иттханна̄ман̃ча иттханна̄ман̃ча бхиккхум̣ самманнеййа убба̄хика̄йа имам̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметум̣, еса̄ н̃атти.
‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, амха̄кам̣ имасмим̣ адхикаран̣е виниччхийама̄не ананта̄ни чева бхасса̄ни джа̄йанти, на чекасса бха̄ситасса аттхо вин̃н̃а̄йати. сан̇гхо иттханна̄ман̃ча иттханна̄ман̃ча бхиккхум̣ самманнати убба̄хика̄йа имам̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметум̣. йасса̄йасмато кхамати иттханна̄масса ча иттханна̄масса ча бхиккхуно саммути убба̄хика̄йа имам̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметум̣, со тун̣хасса. йасса наккхамати, со бха̄сеййа.
‘‘саммато сан̇гхена иттханна̄мо ча иттханна̄мо ча бхиккху убба̄хика̄йа имам̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметум̣, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти.
техи ¶ ча самматехи висум̣ ва̄ нисӣдитва̄ тасса̄ ева ва̄ париса̄йа ‘‘ан̃н̃ехи на кин̃чи катхетабба’’нти са̄ветва̄ там̣ адхикаран̣ам̣ виниччхитаббам̣. тумха̄канти чудитакачодаке сандха̄йа вуттам̣.
‘‘кимхӣти кисмим̣ ваттхусмим̣. кимхи нампи на джа̄на̄сӣти кимхи нанти вачанампи на джа̄на̄си. на̄сса ануйого да̄табботи на̄сса пуччха̄ пат̣ипуччха̄ да̄табба̄’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.385-386) вуттам̣, вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.386) пана – кимхӣти кисмим̣ ваттхусмим̣, катаравипаттийанти аттхо. кимхи нам̣ на̄ма̄ти идам̣ ‘‘катара̄йа випаттийа̄ ¶ етам̣ чодесӣ’’ти йа̄йа ка̄йачи вин̃н̃а̄йама̄на̄йа бха̄са̄йа вуттепи чодакасса винайе апакатан̃н̃ута̄йа ‘‘сӣла̄ча̄радит̣т̣хиа̄джӣвавипаттӣсу катара̄йа̄ти мам̣ пуччхатӣ’’ти вин̃н̃а̄тум̣ асакконтасса пуччха̄, на пана ‘‘кимхӣ’’тиа̄дипадаттхаматтам̣ аджа̄нантасса. на хи анувиджджако чодакам̣ ба̄лам̣ апаричитабха̄са̄йа ‘‘кимхи на’’нти пуччхати. кимхи нампи на джа̄на̄сӣти идампи вачанаматтам̣ сандха̄йа вуттам̣ на хоти. ‘‘катаравипаттийа̄’’ти вутте ‘‘асука̄йа випаттийа̄’’ти ваттумпи ‘‘на джа̄на̄сӣ’’ти вачанасса адхиппа̄йамева сандха̄йа вуттанти гахетаббам̣. тенева ваккхати ‘‘на̄сса ануйого да̄таббо’’ти.
‘‘тасса найо да̄таббо’’ти тасса̄ти ба̄ласса ладжджисса. ‘‘тасса найо да̄таббо’’ти ватва̄ ча ‘‘кимхи нам̣ чодесӣти сӣлавипаттийа̄’’тиа̄ди адхиппа̄йаппака̄санамева найада̄нам̣ вуттам̣, на пана кимхи-нам̣-пада̄нам̣парийа̄йаматтадассанам̣. на хи ба̄ло ‘‘катаравипаттийам̣ нам̣ чодесӣ’’ти имасса вачанасса аттхе н̃а̄тепи випаттиппабхедам̣, аттана̄ чодийама̄нам̣ випаттисарӯпан̃ча джа̄нитум̣ саккоти, тасма̄ тенева аджа̄нанена аладжджӣ апаса̄детаббо. кимхи нанти идампи упалаккхан̣аматтам̣. ан̃н̃ена ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена авин̃н̃утам̣ пака̄сетва̄ виссаджджетаббова. ‘‘думман̇кӯнам̣ пуггала̄нам̣ ниггаха̄йа̄’’тиа̄дивачанато ‘‘аладжджӣниггахаттха̄йа…пе… пан̃н̃атта’’нти вуттам̣. ехитӣти ети, хи-ка̄ро еттха а̄гамо дат̣т̣хаббо, а̄гамиссатӣти аттхо. дит̣т̣хасанта̄нена̄ти дит̣т̣ханийа̄мена. аладжджисса пат̣ин̃н̃а̄йа ева ка̄таббанти вачанапат̣ивачанаккаменева досе а̄вибхӯтепи аладжджисса ‘‘асуддхо аха’’нти досасампат̣иччханапат̣ин̃н̃а̄йа ева а̄паттийа̄ ка̄таббанти аттхо. кечи пана ‘‘аладжджисса етам̣ наттхӣти суддхапат̣ин̃н̃а̄йа ева ана̄паттийа̄ ка̄таббанти айаметтха аттхо сан̇гахито’’ти ¶ ваданти, там̣ ¶ на йуттам̣ анувиджджакассева нираттхакатта̄паттито, чодакенева аладжджипат̣ин̃н̃а̄йа т̣ха̄таббато. досопагамапат̣ин̃н̃а̄ ева хи идха пат̣ин̃н̃а̄ти адхиппета̄, тенева ваккхати ‘‘етампи наттхи, етампи наттхӣти пат̣ин̃н̃ам̣ на детӣ’’тиа̄ди.
тадаттхадӣпанаттханти аладжджисса досе а̄вибхӯтепи тасса досопагамапат̣ин̃н̃а̄йа ева ка̄таббата̄дӣпанаттхам̣. вива̄даваттхусан̇кха̄те аттхе паччаттхика̄ аттхапаччаттхика̄. сан̃н̃ам̣ датва̄ти тесам̣ катха̄паччхедаттхам̣ абхимукхакаран̣аттхан̃ча саддам̣ катва̄. виниччхинитум̣ анануччхавикоти асуддхоти сан̃н̃а̄йа чодакапаккхе павит̣т̣хатта̄ анувиджджакабха̄вато бахибхӯтатта̄ анувиджджитум̣ асаккун̣еййаттам̣ сандха̄йа вуттам̣. сандехе ева хи сати анувиджджитум̣ сакка̄, асуддхаладдхийа̄ пана сати чудитакена вуттам̣ саббам̣ асаччатопи пат̣ибха̄ти, катхам̣ таттха анувиджджана̄ сийа̄ти.
татха̄ на̄ситакова бхависсатӣти имина̄ виниччхайампи адатва̄ сан̇гхато вийоджанам̣ на̄ма лин̇гана̄сана̄ вийа айампи еко на̄санаппака̄роти дассети. екасамбхогапарибхога̄ти идам̣ аттано сантика̄ тесам̣ вимочанаттхам̣ вуттам̣, на пана тесам̣ ан̃н̃аман̃н̃асамбхоге йоджанаттхам̣.
вираддхам̣ хотӣти сан̃чичча а̄паттим̣ а̄панно хоти. а̄дито пат̣т̣ха̄йа аладжджӣ на̄ма наттхӣти идам̣ ‘‘паккха̄нам̣ анураккхан̣аттха̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ на детӣ’’ти имасса аладжджӣлаккхан̣асамбхавасса каран̣авачанам̣. пат̣иччха̄дитака̄лато пат̣т̣ха̄йа аладжджӣ на̄ма ева, пуримо ладжджибха̄во на раккхатӣти аттхо. пат̣ин̃н̃ам̣ на детӣти ‘‘саче майа̄ катадосам̣ ваккха̄ми, майхам̣ ануваттака̄ бхиджджиссантӣ’’ти пат̣ин̃н̃ам̣ на дети. т̣ха̄не на тит̣т̣хатӣти ладжджит̣т̣ха̄не на тит̣т̣хати, ка̄йава̄ча̄су вӣтиккамо ¶ хоти ева̄ти адхиппа̄йо. тена̄ха ‘‘виниччхайо на да̄таббо’’ти, пуббе паккхика̄нам̣ пат̣ин̃н̃а̄йа вӯпасамитассапи адхикаран̣асса дувӯпасантата̄йа айампи татха̄ на̄ситакова бхависсатӣти адхиппа̄йо.
232. адинна̄да̄наваттхум̣ виниччхинантена пан̃чавӣсати аваха̄ра̄ са̄дхукам̣ саллаккхетабба̄ти еттха пан̃чавӣсати аваха̄ра̄ на̄ма пан̃ча пан̃чака̄ни, таттха пан̃ча пан̃чака̄ни на̄ма на̄на̄бхан̣д̣апан̃чакам̣ екабхан̣д̣апан̃чакам̣ са̄хаттхикапан̃чакам̣ пуббапайогапан̃чакам̣ тхеййа̄ваха̄рапан̃чаканти. татха̄ хи вуттам̣ кан̇кха̄витаран̣ийам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) ‘‘те пана аваха̄ра̄ пан̃ча ¶ пан̃чака̄ни самодха̄нетва̄ са̄дхукам̣ саллаккхетабба̄’’тиа̄ди. таттха на̄на̄бхан̣д̣апан̃чакаекабхан̣д̣апан̃чака̄ни падабха̄джане (па̄ра̄. 92) вутта̄нам̣ ‘‘а̄дийеййа, хареййа, авахареййа, ирийа̄патхам̣ викопеййа, т̣ха̄на̄ ча̄веййа̄’’ти имесам̣ пада̄нам̣ васена лаббханти. татха̄ хи вуттам̣ пора̄н̣ехи –
‘‘а̄дийанто харантова;
харанто ирийа̄патхам̣;
викопенто татха̄ т̣ха̄на̄;
ча̄вентопи пара̄джико’’ти.
таттха на̄на̄бхан̣д̣апан̃чакам̣ савин̃н̃а̄н̣акаавин̃н̃а̄н̣акавасена дат̣т̣хаббам̣, итарам̣ савин̃н̃а̄н̣акавасенева. катхам̣? а̄дийеййа̄ти а̄ра̄мам̣ абхийун̃джати, а̄патти дуккат̣асса. са̄микасса виматим̣ уппа̄дети, а̄патти тхуллаччайасса. са̄мико ‘‘на майхам̣ бхависсатӣ’’ти дхурам̣ никкхипати, а̄патти па̄ра̄джикасса. хареййа̄ти ан̃н̃асса бхан̣д̣ам̣ харанто сӣсе бха̄рам̣ тхеййачитто а̄масати, дуккат̣ам̣. пханда̄пети, тхуллаччайам̣. кхандхам̣ оропети, па̄ра̄джикам̣. авахареййа̄ти упаниккхиттам̣ бхан̣д̣ам̣ ‘‘дехи ¶ ме бхан̣д̣а’’нти вуччама̄но ‘‘на̄хам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти бхан̣ати, дуккат̣ам̣. са̄микасса виматим̣ уппа̄дети, тхуллаччайам̣. са̄мико ‘‘на майхам̣ бхависсатӣ’’ти дхурам̣ никкхипати, па̄ра̄джикам̣. ирийа̄патхам̣ викопеййа̄ти ‘‘сахабхан̣д̣аха̄ракам̣ несса̄мӣ’’ти пат̣хамам̣ па̄дам̣ атикка̄мети, тхуллаччайам̣. дутийам̣ па̄дам̣ атикка̄мети, па̄ра̄джикам̣. т̣ха̄на̄ ча̄веййа̄ти тхалат̣т̣хам̣ бхан̣д̣ам̣ тхеййачитто а̄масати, дуккат̣ам̣. пханда̄пети, тхуллаччайам̣. т̣ха̄на̄ ча̄вети, па̄ра̄джикам̣. евам̣ та̄ва на̄на̄бхан̣д̣апан̃чакам̣ ведитаббам̣. сасса̄микасса пана да̄сасса ва̄ тираччха̄нагатасса ва̄ йатха̄вуттена абхийога̄дина̄ найена а̄дийанахаран̣а авахаран̣а ирийа̄патхавикопана т̣ха̄на̄ча̄ванавасена екабхан̣д̣апан̃чакам̣ ведитаббам̣. тена̄ху пора̄н̣а̄ –
‘‘таттха на̄некабхан̣д̣а̄нам̣, пан̃чака̄нам̣ васа̄ пана;
а̄дийана̄дипан̃чака̄, дувидха̄ти удӣрита̄’’ти.
катамам̣ ¶ са̄хаттхикапан̃чакам̣? са̄хаттхико а̄н̣аттико ниссаггийо аттхаса̄дхако дхураниккхепоти. татха̄ хи вуттам̣ –
‘‘са̄хаттха̄н̣аттико чева, ниссаггийоттхаса̄дхако;
дхураниккхепако ча̄ти, идам̣ са̄хаттхапан̃чака’’нти.
таттха са̄хаттхико на̄ма парасса бхан̣д̣ам̣ сахаттха̄ авахарати. а̄н̣аттико на̄ма ‘‘асукасса бхан̣д̣ам̣ авахара̄’’ти ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пети. ниссаггийо на̄ма сун̇кагха̄тапарикаппитока̄са̄нам̣ анто т̣хатва̄ бахи па̄танам̣. аттхаса̄дхако на̄ма ‘‘асукасса бхан̣д̣ам̣ йада̄ саккоси, тада̄ там̣ авахара̄’’ти а̄н̣а̄пети. таттха саче паро анантара̄йико хутва̄ там̣ авахарати, а̄н̣а̄пакасса а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. парасса ва̄ пана телакумбхийа̄ па̄даггханакам̣ телам̣ авассам̣ пиванака̄ни упа̄хана̄дӣни паккхипати ¶ , хаттхато муттаматтейева па̄ра̄джикам̣. дхураниккхепо пана а̄ра̄ма̄бхийогаупаниккхиттабхан̣д̣авасена ведитаббо. та̄вака̄ликабхан̣д̣адеййа̄ни адентассапи есева найоти идам̣ са̄хаттхикапан̃чакам̣.
катамам̣ пуббапайогапан̃чакам̣? пуббапайого сахапайого сам̣вида̄ваха̄ро сан̇кетакаммам̣ нимиттакамманти. тена вуттам̣ –
‘‘пуббасахапайого ча, сам̣вида̄харан̣ам̣ татха̄;
сан̇кетакаммам̣ нимиттам̣, идам̣ са̄хаттхапан̃чака’’нти.
таттха а̄н̣аттивасена пуббапайого ведитаббо. т̣ха̄на̄ча̄ванавасена, кхила̄дӣни сан̇ка̄метва̄ кхетта̄диггахан̣авасена ча сахапайого ведитаббо. сам̣вида̄ваха̄ро на̄ма ‘‘асукам̣ на̄ма бхан̣д̣ам̣ авахарисса̄ма̄’’ти сам̣видахитва̄ саммантайитва̄ авахаран̣ам̣. евам̣ сам̣видахитва̄ гатесу хи екенапи тасмим̣ бхан̣д̣е т̣ха̄на̄ ча̄вите саббесам̣ аваха̄ро хоти. сан̇кетакаммам̣ на̄ма сан̃джа̄нанакаммам̣. саче хи пуребхатта̄дӣсу йам̣ кин̃чи ка̄лам̣ париччхиндитва̄ ‘‘асукасмим̣ ка̄ле иттханна̄мам̣ бхан̣д̣ам̣ авахара̄’’ти вутто сан̇кетато апаччха̄ апуре там̣ авахарати, сан̇кетака̄ракасса сан̇кетакаран̣аккхан̣ейева аваха̄ро. нимиттакаммам̣ на̄ма сан̃н̃уппа̄данаттхам̣ аккхиникхан̣ана̄динимиттакаран̣ам̣ ¶ . саче хи евам̣ катанимиттато апаччха̄ апуре ‘‘йам̣ авахара̄’’ти вутто, там̣ авахарати, нимиттака̄ракасса нимиттаккхан̣ейева аваха̄роти идам̣ пуббапайогапан̃чакам̣.
катамам̣ тхеййа̄ваха̄рапан̃чакам̣? тхеййа̄ваха̄ро пасайха̄ваха̄ро парикаппа̄ваха̄ро пат̣иччханна̄ваха̄ро куса̄ваха̄роти. тена вуттам̣ –
‘‘тхеййа̄ ¶ пасайха̄ парикаппа̄, пат̣иччханна̄ куса̄ татха̄;
аваха̄ра̄ име пан̃ча, тхеййа̄ваха̄рапан̃чака’’нти.
таттха йо сандхиччхеда̄дӣни катва̄ адиссама̄но авахарати, кӯт̣атула̄кӯт̣ама̄накӯт̣акаха̄пан̣а̄дӣхи ва̄ ван̃четва̄ ган̣ха̄ти, тассевам̣ ган̣хато аваха̄ро тхеййа̄ваха̄роти ведитаббо. йо пана пасайха балакка̄рена паресам̣ сантакам̣ ган̣ха̄ти га̄магха̄така̄дайо вийа, аттано паттабалито ва̄ вуттанайенева адхикам̣ ган̣ха̄ти ра̄джабхат̣а̄дайо вийа, тассевам̣ ган̣хато аваха̄ро пасайха̄ваха̄роти ведитаббо. парикаппетва̄ гахан̣ам̣ пана парикаппа̄ваха̄ро на̄ма.
со бхан̣д̣ока̄сасса васена дувидхо. татра̄йам̣ бхан̣д̣апарикаппо – са̄т̣акаттхико антогаббхам̣ пависитва̄ ‘‘саче са̄т̣ако бхависсати, ган̣хисса̄ми. саче суттам̣, на ган̣хисса̄мӣ’’ти парикаппетва̄ андхака̄ре пасиббакам̣ ган̣ха̄ти. татра че са̄т̣ако хоти, уддха̄рейева па̄ра̄джикам̣. суттан̃че хоти, раккхати. бахи нӣхаритва̄ мун̃читва̄ ‘‘сутта’’нти н̃атва̄ пуна а̄харитва̄ т̣хапети, раккхатийева. ‘‘сутта’’нти н̃атва̄пи йам̣ ладдхам̣, там̣ гахетаббанти гаччхати, падава̄рена ка̄ретаббо. бхӯмийам̣ т̣хапетва̄ ган̣ха̄ти, уддха̄ре па̄ра̄джикам̣. ‘‘чоро чоро’’ти анубандхо чхад̣д̣етва̄ пала̄йати, раккхати. са̄мика̄ дисва̄ ган̣ханти, раккхатийева. ан̃н̃о че ган̣ха̄ти, бхан̣д̣адеййам̣. са̄микесу ниваттантесу сайам̣ дисва̄ пам̣сукӯласан̃н̃а̄йа ‘‘пагеветам̣ майа̄ гахитам̣, мама да̄ни сантака’’нти ган̣хантассапи бхан̣д̣адеййамева. таттха йва̄йам̣ ‘‘саче са̄т̣ако бхависсати, ган̣хисса̄мӣ’’тиа̄дина̄ найена паватто парикаппо, айам̣ бхан̣д̣апарикаппо на̄ма. ока̄сапарикаппо пана евам̣ ведитаббо – екаччо пана парапаривен̣а̄дӣни павит̣т̣хо кин̃чи лобханеййабхан̣д̣ам̣ дисва̄ габбхадва̄рапамукхахет̣т̣ха̄ ¶ па̄са̄дадва̄ракот̣т̣хакаруккхамӯла̄дивасена париччхедам̣ катва̄ ‘‘саче мам̣ еттхантаре пассиссанти, дат̣т̣хука̄мата̄йа гахетва̄ вичаранто вийа дасса̄ми. но че пассиссанти ¶ , харисса̄мӣ’’ти парикаппети, тасса там̣ а̄да̄йа парикаппитапариччхедам̣ атиккантаматте аваха̄ро хоти. ити йва̄йам̣ вуттанайенева паватто парикаппо, айам̣ ока̄сапарикаппо на̄ма. евамимесам̣ двиннам̣ парикаппа̄нам̣ васена парикаппетва̄ ган̣хато аваха̄ро парикаппа̄ваха̄роти ведитаббо.
пат̣иччха̄детва̄ пана авахаран̣ам̣ пат̣иччханна̄ваха̄ро. со евам̣ ведитаббо – йо бхиккху уййа̄на̄дӣсу паресам̣ омун̃читва̄ т̣хапитам̣ ан̇гулимуддика̄дим̣ дисва̄ ‘‘паччха̄ ган̣хисса̄мӣ’’ти пам̣суна̄ ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄дети, тасса етта̄вата̄ уддха̄ро наттхӣти на та̄ва аваха̄ро хоти. йада̄ пана са̄мика̄ вичинанта̄ апасситва̄ ‘‘све джа̄нисса̄ма̄’’ти са̄лайа̄ва гата̄ хонти, атхасса там̣ уддхарато уддха̄ре аваха̄ро. ‘‘пат̣иччханнака̄лейева етам̣ мама сантака’’нти сакасан̃н̃а̄йа ва̄ ‘‘гата̄да̄ни те, чхад̣д̣итабхан̣д̣ам̣ ида’’нти пам̣сукӯласан̃н̃а̄йа ва̄ ган̣хантасса пана бхан̣д̣адеййам̣. тесу дутийататийадивасе а̄гантва̄ вичинитва̄ адисва̄ дхураниккхепам̣ катва̄ гатесупи гахитам̣ бхан̣д̣адеййамева. паччха̄ н̃атва̄ чодийама̄насса ададато са̄мика̄нам̣ дхураниккхепе аваха̄ро хоти. касма̄? йасма̄ тасса пайогена техи на дит̣т̣хам̣. йо пана татха̄рӯпам̣ бхан̣д̣ам̣ йатха̄т̣ха̄не т̣хитам̣йева аппат̣иччха̄детва̄ тхеййачитто па̄дена аккамитва̄ каддаме ва̄ ва̄лика̄йа ва̄ павесети, тасса павеситаматтейева аваха̄ро.
кусам̣ сан̇ка̄метва̄ пана авахаран̣ам̣ куса̄ваха̄ро на̄ма. сопи евам̣ ведитаббо – йо бхиккху вилӣвамайам̣ ва̄ та̄лапан̣н̣амайам̣ ва̄ катасан̃н̃а̄н̣ам̣ йам̣ кин̃чи кусам̣ па̄тетва̄ чӣваре ¶ бха̄джийама̄не аттано кот̣т̣ха̄сасса самӣпе т̣хитам̣ самаггхатарам̣ ва̄ махаггхатарам̣ ва̄ самасамам̣ ва̄ аггхена парасса кот̣т̣ха̄сам̣ харитука̄мо аттано кот̣т̣ха̄се патитам̣ кусам̣ парасса кот̣т̣ха̄се па̄тетука̄мата̄йа уддхарати, раккхати та̄ва. парасса кот̣т̣ха̄се па̄тите раккхатева. йада̄ пана тасмим̣ патите парасса кот̣т̣ха̄сато парасса кусам̣ уддхарати, уддхат̣аматте аваха̄ро. саче пат̣хаматарам̣ парасса кот̣т̣ха̄сато кусам̣ уддхарати, аттано кот̣т̣ха̄се па̄тетука̄мата̄йа уддха̄ре раккхати, па̄танепи раккхати. аттано кот̣т̣ха̄сато пана аттано кусам̣ уддхарато уддха̄рейева раккхати, там̣ уддхаритва̄ паракот̣т̣ха̄се па̄тентасса хаттхато муттаматте аваха̄ро хоти, айам̣ куса̄ваха̄ро. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана самантапа̄са̄дикато (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92) гахетаббо.
тулайитва̄ти ¶ упапариккхитва̄.
са̄мӣчӣти ваттам̣, а̄патти пана наттхӣти адхиппа̄йо.
маха̄джанасаммаддоти маха̄джанасан̇кхобхо. бхат̣т̣хе джанака̄йети апагате джанака̄йе. ‘‘идан̃ча ка̄са̄вам̣ аттано сантакам̣ катва̄ етассева бхиккхуно дехӣ’’ти ким̣ ка̄ран̣а̄ евама̄ха? чӣварасса̄микена дхураниккхепо като, тасма̄ тасса адиннам̣ гахетум̣ на ват̣т̣ати. аваха̄ракопи виппат̣иса̄расса уппаннака̄лато пат̣т̣ха̄йа чӣварасса̄микам̣ парийесанто вичарати ‘‘дасса̄мӣ’’ти, чӣварасса̄микена ча ‘‘мамета’’нти вутте етенапи аваха̄ракена а̄лайо париччатто, тасма̄ евама̄ха. йади евам̣ чӣварасса̄микойева ‘‘аттано сантакам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти касма̄ на вуттоти? убхиннам̣ куккуччавиноданаттхам̣. катхам̣? аваха̄ракасса ‘‘майа̄ сахаттхена на диннам̣, бхан̣д̣адеййамета’’нти куккуччам̣ уппаджджеййа ¶ , итарасса ‘‘майа̄ пат̣хамам̣ дхураниккхепам̣ катва̄ паччха̄ адиннам̣ гахита’’нти куккуччам̣ уппаджджеййа̄ти.
самаггханти аппаггхам̣.
да̄руаттхам̣ пхаратӣти да̄рӯхи каттаббакиччам̣ са̄дхети. майи сантетиа̄ди саббам̣ ран̃н̃а̄ паса̄дена вуттам̣, тхерена пана ‘‘анануччхавикам̣ ката’’нти на ман̃н̃итаббам̣.
екадивасам̣ дантакат̣т̣хаччхедана̄дина̄ йа̄ айам̣ аггхаха̄ни вутта̄, са̄ бхан̣д̣асса̄мина̄ кин̣итва̄ гахитамева сандха̄йа вутта̄. саббам̣ панетам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийаппама̄н̣ена гахетаббам̣. па̄са̄н̣ан̃ча саккхаран̃ча па̄са̄н̣асаккхарам̣.
‘‘дха̄реййа аттхам̣ вичаккхан̣о’’ти имассева виваран̣ам̣ ‘‘а̄паттим̣ ва̄ ана̄паттим̣ ва̄’’тиа̄ди. ‘‘сиккха̄падам̣ самам̣ тена̄’’ти ито пуббе ека̄ га̄тха̄ –
‘‘дутийам̣ адутийена, йам̣ джинена пака̄ситам̣;
пара̄джитакилесена, па̄ра̄джикападам̣ идха̄’’ти.
та̄йа ¶ саддхим̣ гхат̣етва̄ адутийена пара̄джитакилесена джинена дутийам̣ йам̣ идам̣ па̄ра̄джикападам̣ пака̄ситам̣, идха тена самам̣ анеканайавокин̣н̣ам̣ гамбхӣраттхавиниччхайам̣ ан̃н̃ам̣ кин̃чи сиккха̄падам̣ на виджджатӣти йоджана̄. таттха пара̄джитакилесена̄ти санта̄не пуна ануппаттидхаммата̄па̄дане чатӯхи магган̃а̄н̣ехи саха ва̄сана̄йа самуччхиннасаббакилесена. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.159) пана ‘‘пара̄джитакилесена̄ти виджитакилесена, никилесена̄ти аттхо’’ти вуттам̣. идха̄ти имасмим̣ са̄сане.
тена̄ти тена дутийапа̄ра̄джикасиккха̄падена. аттхо на̄ма па̄л̣иаттхо. виниччхайо на̄ма па̄л̣имуттавиниччхайо. аттхо ча виниччхайо ча аттхавиниччхайа̄, те гамбхӣра̄ йасминти гамбхӣраттхавиниччхайам̣ ¶ . ваттхумхи отин̣н̣ети чодана̄васена ва̄ аттана̄ва аттано вӣтиккама̄рочанавасена ва̄ сан̇гхамаджджхе адинна̄да̄наваттхусмим̣ отин̣н̣е. еттха̄ти отин̣н̣е ваттхусмим̣. виниччхайоти а̄патта̄на̄паттинийаманам̣. аватва̄ва̄ти ‘‘твам̣ па̄ра̄джикам̣ а̄панно’’ти аватва̄ва. каппийепи ча ваттхусминти аттана̄ гахетум̣ каппийе ма̄тупитуа̄дисантакепи ваттхусмим̣. лахуваттиноти тхеййачиттуппа̄дена лахупариваттино. а̄сӣвисанти сӣгхамева сакаласарӣре пхаран̣асаматтхависам̣.
233. пакатимануссехи уттаритара̄нам̣ буддха̄диуттамапуриса̄нам̣ адхигамадхаммоти уттаримануссадхаммо, тасса паресам̣ а̄рочанам̣ уттаримануссадхамма̄рочанам̣. там̣ виниччхинантена чха т̣ха̄на̄ни содхетабба̄нӣти йоджана̄. таттха ким̣ те адхигатанти адхигамапуччха̄. кинти те адхигатанти упа̄йапуччха̄. када̄ те адхигатанти ка̄лапуччха̄. каттха те адхигатанти ока̄сапуччха̄. катаме те килеса̄ пахӣна̄ти пахӣнакилесапуччха̄. катамесам̣ твам̣ дхамма̄нам̣ ла̄бхӣти пат̣иладдхадхаммапуччха̄. ида̄ни тамева чхат̣т̣ха̄нависодханам̣ виттха̄ретума̄ха ‘‘саче хӣ’’тиа̄ди. таттха етта̄вата̄ти еттакена бйа̄каран̣авачанаматтена на сакка̄ро ка̄таббо. бйа̄каран̣ан̃хи екасса айа̄тха̄ватопи хотӣти. имесу чхасу т̣ха̄несу содханаттхам̣ евам̣ ваттабботи йатха̄ на̄ма джа̄тарӯпапатирӯпакампи джа̄тарӯпам̣ вийа кха̄йатӣти джа̄тарӯпам̣ нигхам̣саната̄паначхеданехи содхетаббам̣, евамева ида̄нева вуттесу чхасу т̣ха̄несу паккхипитва̄ содханаттхам̣ ваттаббо. вимоккха̄дӣсӯти а̄ди-саддена сама̄паттин̃а̄н̣адассанамаггабха̄вана̄пхаласаччхикирийа̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. па̄кат̣о хоти адхигатависесасса сатисаммоса̄бха̄вато. сесапуччха̄супи ‘‘па̄кат̣о хотӣ’’ти паде есева найо.
саббесан̃хи ¶ ¶ аттана̄ адхигатамаггена пахӣна̄ килеса̄ па̄кат̣а̄ хонтӣти идам̣ йебхуййавасена вуттам̣. кассачи хи аттана̄ адхигатамаггаваджджхакилесесу сандехо уппаджджатийева маха̄на̄масса саккасса вийа. со хи сакада̄га̄мӣ сама̄нопи ‘‘тасса майхам̣, бханте, евам̣ хоти – ко су на̄ма ме дхаммо аджджхаттам̣ аппахӣно, йена ме екада̄ лобхадхамма̄пи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣ханти, досадхамма̄пи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣ханти, мохадхамма̄пи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хантӣ’’ти (ма. ни. 1.175) бхагавантам̣ пуччхи. айам̣ кира ра̄джа̄ сакада̄га̄мимаггена лобхадосамоха̄ ниравасеса̄ пахӣйантӣти сан̃н̃ӣ ахосӣти.
йа̄йа пат̣ипада̄йа йасса арийамагго а̄гаччхати, са̄ пуббабха̄гапат̣ипатти а̄гаманапат̣ипада̄. содхетабба̄ти суддха̄, уда̄ху на суддха̄ти вича̄ран̣авасена содхетабба̄. ‘‘на суджджхатӣти таттха таттха пама̄дапат̣ипаттисамбхавато. апанетабботи аттано пат̣ин̃н̃а̄йа апанетаббо’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.197-198). вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.197) пана ‘‘на суджджхатӣти пуччхийама̄но пат̣ипаттиккамам̣ уллан̇гхитва̄ катхеси. апанетабботи тайа̄ вуттаккамена̄йам̣ дхаммо на сакка̄ адхигантунти адхигатама̄нато апанетаббо’’ти вуттам̣. ‘‘суджджхатӣ’’ти ватва̄ суджджхана̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘дӣгхаратта’’нтиа̄ди вуттам̣. пан̃н̃а̄йатӣти еттха̄пи ‘‘йадӣ’’ти падам̣ а̄нетва̄ йади со бхиккху та̄йа пат̣ипада̄йа пан̃н̃а̄йатӣти самбандхо. чатӯсу паччайесу алаггатта̄ ‘‘а̄ка̄се па̄н̣исамена четаса̄’’ти вуттам̣. вуттасадисам̣ бйа̄каран̣ам̣ хотӣти йоджана̄. таттха вуттасадисанти тасса бхиккхуно бйа̄каран̣ам̣ имасмим̣ сутте вуттена садисам̣, саманти аттхо. кхӣн̣а̄савасса пат̣ипаттисадиса̄ пат̣ипатти хотӣти дӣгхараттам̣ ¶ сувиккхамбхитакилесатта̄, идан̃ча арахаттам̣ пат̣иджа̄нантасса васена вуттам̣. тена̄ха ‘‘кхӣн̣а̄савасса на̄ма̄’’тиа̄ди. кхӣн̣а̄савасса на̄ма…пе… на хотӣти пахӣнавипалла̄сатта̄, джӣвитаникантийа̄ ча абха̄вато на хоти, путхуджджанасса пана аппахӣнавипалла̄сатта̄ джӣвитаникантисаббха̄вато ча аппаматтакенапи хоти, евам̣ сувиккхамбхитакилесасса ваттанасеккхадхаммапат̣иджа̄нанам̣ имина̄ бхайуппа̄данена, амбила̄дидассане кхел̣уппа̄да̄дина̄ ча на сакка̄ вӣмам̣ситум̣, тасма̄ тасса вачаненева там̣ саддха̄таббам̣.
айам̣ бхиккху сампаннавеййа̄каран̣оти идам̣ на кевалам̣ абха̄йанакамева сандха̄йа вуттам̣ екаччасса сӯраджа̄тикасса путхуджджанассапи абха̄йанато, раджджанӣйа̄рамман̣а̄нам̣ бадараса̄л̣ава̄диамбиламаддана̄дӣнам̣ ¶ упайоджанепи кхел̣уппа̄да̄дитан̣хуппаттирахитам̣ саббатха̄ сувисодхитамева сандха̄йа вуттанти ведитаббам̣.
234. ‘‘нӣхаритва̄ти са̄санато нӣхаритва̄’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) вуттам̣, вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.45) пана ‘‘нӣхаритва̄ти па̄л̣ито уддхаритва̄’’ти. татха̄ хи ‘‘пан̃чахупа̄ли, ан̇гехи саманна̄гатена бхиккхуна̄ на̄нуйун̃джитаббам̣. катамехи пан̃чахи? суттам̣ на джа̄на̄ти, сутта̄нуломам̣ на джа̄на̄тӣ’’тиа̄дипа̄л̣ито (пари. 442) суттам̣ сутта̄нуломан̃ча нӣхарим̣су, ‘‘ана̄патти евам̣ амха̄кам̣ а̄чарийа̄нам̣ уггахо парипуччха̄ти бхан̣атӣ’’ти евама̄дито а̄чарийава̄дам̣, ‘‘а̄йасма̄ упа̄ли евама̄ха ‘ана̄патти а̄вусо супинантена̄’’ти (па̄ра̄. 78) евама̄дито аттаноматим̣ нӣхарим̣су. са̄ ча тхерасса аттаномати суттена сан̇гахитатта̄ суттам̣ джа̄там̣, еваман̃н̃а̄пи сутта̄дӣхи сан̇гахита̄ва гахетабба̄, нетара̄ти ведитаббам̣. атха ва̄ нӣхаритва̄ти ¶ вибхаджитва̄, са̄т̣т̣хакатхам̣ сакалам̣ винайапит̣акам̣ сутта̄дӣсу чатӯсу падесесу паккхипитва̄ чатудха̄ вибхаджитва̄ винайам̣ пака̄сесум̣ таббинимуттасса абха̄ва̄ти адхиппа̄йо. ваджирабуддхит̣ӣка̄йампи (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 45) ‘‘нӣхаритва̄ти еттха са̄санато нӣхаритва̄ти аттхо…пе… та̄йа хи аттаноматийа̄ тхеро етадаггат̣т̣хапанам̣ лабхати. апича вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘анупасампаннена пан̃н̃аттена ва̄ апан̃н̃аттена ва̄ вуччама̄но…пе… ана̄дарийам̣ кароти, а̄патти дуккат̣асса̄’ти. таттха хи пан̃н̃аттам̣ на̄ма суттам̣, сесаттайам̣ апан̃н̃аттам̣ на̄ма. тена̄йам̣ ‘чатуббидхан̃хи винайам̣, маха̄тхера̄’ти га̄тха̄ сувутта̄’’ти вуттам̣.
вуттанти милиндапан̃хе на̄гасенаттхерена вуттам̣. паджджате анена аттхоти падам̣, бхагавата̄ кан̣т̣ха̄диван̣н̣уппаттит̣т̣ха̄нам̣ а̄хачча висесетва̄ бха̄ситам̣ падам̣ а̄хаччападам̣, бхагаватойева вачанам̣. тена̄ха ‘‘а̄хаччападанти суттам̣ адхиппета’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.45) пана ‘‘кан̣т̣ха̄диван̣н̣уппаттит̣т̣ха̄накаран̣а̄дӣхи нӣхаритва̄ аттано вачӣвин̃н̃аттийа̄ва бха̄ситам̣ вачанам̣ а̄хаччапада’’нти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 45) пана ‘‘ат̣т̣ха ван̣н̣ат̣т̣ха̄на̄ни а̄хачча вуттена паданика̄йена̄ти аттхо, уда̄хат̣ена кан̣т̣хоккантена падасамӯхена̄ти адхиппа̄йо’’ти вуттам̣. ‘‘идам̣ каппати, идам̣ на каппатӣ’’ти евам̣ ависесетва̄ ‘‘йам̣ бхиккхаве майа̄ ‘идам̣ на каппатӣ’ти аппат̣иккхиттам̣ ¶ , тан̃че акаппийам̣ ануломети, каппийам̣ пат̣иба̄хати, там̣ во на каппатӣ’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 305) вуттаса̄ман̃н̃алаккхан̣ам̣ идха расоти адхиппетанти а̄ха ‘‘расоти сутта̄нулома’’нти. расоти са̄ро ‘‘паттарасо’’тиа̄дӣсу (дха. са. 628-630) вийа, пат̣иккхитта̄нун̃н̃а̄тасуттаса̄роти аттхо. расоти ва̄ ¶ лаккхан̣ам̣ пат̣иваттхукам̣ ануддхаритва̄ лаккхан̣а̄нуломена вуттатта̄. расена̄ти тасса а̄хаччабха̄ситасса расена, тато уддхат̣ена виниччхайена̄ти аттхо. суттачха̄йа̄ вийа хи сутта̄нуломанти. дхаммасан̇га̄хакапабхутиа̄чарийапарампарато а̄нӣта̄ ат̣т̣хакатха̄танти идха ‘‘а̄чарийавам̣со’’ти адхиппета̄ти а̄ха ‘‘а̄чарийавам̣соти а̄чарийава̄до’’ти, а̄чарийава̄до ‘‘а̄чарийавам̣со’’ти вутто па̄л̣ийам̣ вутта̄нам̣ а̄чарийа̄нам̣ парампара̄йа а̄бхатова пама̄н̣анти дассанаттхам̣. адхиппа̄йоти ка̄ран̣опапаттисиддхо уха̄поханайапаватто паччаккха̄дипама̄н̣апатирӯпако. адхиппа̄йоти еттха ‘‘аттаноматӣ’’ти кечи аттхам̣ ваданти.
винайапит̣аке па̄л̣ӣти идха адхика̄равасена вуттам̣, сесапит̣акесупи сутта̄дичатунайа̄ йатха̄нурӯпам̣ лаббхантева.
‘‘маха̄падеса̄ти маха̄ока̄са̄. маханта̄ни винайасса патит̣т̣ха̄панат̣т̣ха̄на̄ни, йесу патит̣т̣ха̄пито винайо виниччхинӣйати асандехато, маханта̄ни ва̄ ка̄ран̣а̄ни маха̄падеса̄, маханта̄ни винайавиниччхайака̄ран̣а̄нӣти вуттам̣ хоти. аттхато пана ‘йам̣ бхиккхаве’тиа̄дина̄ вутта̄са̄дхиппа̄йа̄ па̄л̣ийева маха̄падеса̄ти ваданти. тенева̄ха ‘йе бхагавата̄ евам̣ вутта̄’тиа̄ди. име ча маха̄падеса̄ кхандхаке а̄гата̄, тасма̄ тесам̣ виниччхайакатха̄ таттхева а̄ви бхависсатӣти идха на вуччатӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.45) пана ‘‘маха̄падеса̄ти маха̄ока̄са̄ маха̄висайа̄, те аттхато ‘йам̣ бхиккхаветиа̄дипа̄л̣ивасена акаппийа̄нуломато каппийа̄нуломато ча пуггалехи найато татха̄ татха̄ гайхама̄на̄ аттханайа̄ ева. те хи бхагавата̄ сарӯпато авуттесупи пат̣иккхитта̄нуломесу анун̃н̃а̄та̄нуломесу ¶ ча сесесу киччесу ниваттипаваттихетута̄йа маха̄гочара̄ти ‘маха̄падеса̄’ти вутта̄, на пана ‘йам̣ бхиккхаве майа̄ идам̣ на каппатӣ’тиа̄дина̄ вутта̄ са̄дхиппа̄йа̄ па̄л̣ийева тасса̄ сутте павит̣т̣хатта̄. ‘сутта̄нуломампи сутте ота̄ретаббам̣…пе… суттамева балаватара’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45) хи вуттам̣. на хеса̄ са̄дхиппа̄йа̄ па̄л̣и сутте ота̄ретабба̄, на гахетабба̄ ¶ ва̄ хоти. йена̄йам̣ сутта̄нуломам̣ сийа̄, тасма̄ имам̣ па̄л̣иадхиппа̄йам̣ нисса̄йа пуггалехи гахита̄ йатха̄вуттааттха̄ва сутта̄нуломам̣, там̣пака̄сакатта̄ пана айам̣ па̄л̣ипи сутта̄нуломанти гахетаббам̣. тена̄ха ‘йе бхагавата̄ евам̣ вутта̄’тиа̄ди. ‘йам̣ бхиккхаве’тиа̄дипа̄л̣инайена хи пуггалехи гахитабба̄ йе акаппийа̄нулома̄дайо аттха̄ вутта̄, те маха̄падеса̄ти аттхо’’ти вуттам̣.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йампи (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 45) ‘‘парива̄рат̣т̣хакатха̄йам̣ идха ча кин̃ча̄пи ‘сутта̄нуломам̣ на̄ма чатта̄ро маха̄падеса̄’ти вуттам̣, атха кхо маха̄падесанайасиддхам̣ пат̣иккхитта̄пат̣иккхиттам̣ анун̃н̃а̄та̄нанун̃н̃а̄там̣ каппийа̄каппийанти аттхато вуттам̣ хоти. таттха йасма̄ ‘т̣ха̄нам̣ ока̄со падесоти ка̄ран̣авевачана̄ни ‘ат̣т̣ха̄наметам̣, а̄нанда, анавака̄со’тиа̄ди са̄санато, ‘ниггахат̣т̣ха̄на’нти ча ‘асандит̣т̣хит̣т̣ха̄на’нти ча ‘асандит̣т̣хи ча пана падесо’ти ча локато, тасма̄ маха̄падеса̄ти маха̄ка̄ран̣а̄нӣти аттхо. ка̄ран̣ам̣ на̄ма н̃а̄пако хету идха̄дхиппетам̣, махантабха̄во пана тесам̣ маха̄висайатта̄ маха̄бхӯта̄нам̣ вийа. те дувидха̄ винайамаха̄падеса̄ суттантикамаха̄падеса̄ ча̄ти. таттха винайамаха̄падеса̄ винайе йогам̣ гаччханти, итаре убхайаттха̄пи, тенева парива̄ре (пари. 442) ануйогаватте ¶ ‘дхаммам̣ на джа̄на̄ти, дхамма̄нуломам̣ на джа̄на̄тӣ’ти’’ вуттам̣. таттха дхамманти т̣хапетва̄ винайапит̣акам̣ авасесам̣ пит̣акадвайам̣, дхамма̄нуломанти суттантике чатта̄ро маха̄падесетиа̄ди.
йади са̄пи таттха таттха бхагавата̄ паваттита̄ пакин̣н̣акадесана̄ва ат̣т̣хакатха̄, са̄ пана дхаммасан̇га̄хакехи пат̣хамам̣ тӣн̣и пит̣ака̄ни сан̇га̄йитва̄ тасса аттхаван̣н̣ана̄нурӯпенева ва̄чана̄маггам̣ а̄ропитатта̄ ‘‘а̄чарийава̄до’’ти вуччати ‘‘а̄чарийа̄ ваданти сам̣ван̣н̣енти па̄л̣им̣ етена̄’’ти катва̄. тена̄ха ‘‘а̄чарийава̄до на̄ма…пе… ат̣т̣хакатха̄тантӣ’’ти. тиссо хи сан̇гӣтийо а̄рул̣хойева буддхавачанасса аттхасам̣ван̣н̣ана̄бхӯто катха̄магго маха̄махиндаттхерена тамбапан̣н̣идӣпам̣ а̄бхато, паччха̄ тамбапан̣н̣ийехи маха̄тхерехи сӣхал̣абха̄са̄йа т̣хапито ника̄йантараладдхисан̇карапарихаран̣аттхам̣. бхагавато пакин̣н̣акадесана̄бхӯта̄ ча сутта̄нуломабхӯта̄ ча ат̣т̣хакатха̄ йасма̄ дхаммасан̇га̄хакаттхерехи па̄л̣иван̣н̣ана̄ккамена сан̇гахетва̄ вутта̄, тасма̄ а̄чарийава̄доти вутта̄. етена ча ат̣т̣хакатха̄ суттасутта̄нуломесу аттхато сан̇гайхатӣти ведитаббам̣. йатха̄ ча еса̄, евам̣ аттаноматипи пама̄н̣абхӯта̄. на хи бхагавато вачанам̣ вачана̄нуломан̃ча анисса̄йа ¶ аггаса̄вака̄дайопи аттано н̃а̄н̣абалена сутта̄бхидхаммавинайесу кин̃чи саммутипараматтхабхӯтам̣ аттхам̣ ваттум̣ сакконти, тасма̄ саббампи вачанам̣ сутте сутта̄нуломе ча сан̇гайхати. висум̣ пана ат̣т̣хакатха̄дӣнам̣ сан̇гахитатта̄ тадавасесам̣ суттасутта̄нуломато гахетва̄ чатудха̄ винайо ниддит̣т̣хо.
кин̃ча̄пи аттаномати сутта̄дӣхи сам̣сандитва̄ва парикаппӣйати, татха̄пи са̄ на сутта̄дӣсу висесато ниддит̣т̣ха̄ти а̄ха ‘‘суттасутта̄нуломаа̄чарийава̄де мун̃читва̄’’ти. анубуддхийа̄ти сутта̄дӣнийева анугатабуддхийа̄. найагга̄хена̄ти сутта̄дито ¶ лаббхама̄нанайаггахан̣ена. аттаноматим̣ са̄ман̃н̃ато пат̣хамам̣ дассетва̄ ида̄ни тамева висесетва̄ дассенто ‘‘апича̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ‘‘суттанта̄бхидхаммавинайат̣т̣хакатха̄сӯ’’ти вачанато пит̣акаттайассапи са̄дха̄ран̣а̄ еса̄ катха̄ти ведитабба̄. тхерава̄доти маха̄суматтхера̄дӣнам̣ га̄хо. ида̄ни таттха пат̣ипаджджитабба̄ка̄рам̣ дассенто а̄ха ‘‘там̣ пана̄’’тиа̄ди. таттха аттхена̄ти аттана̄ найато гахитена аттхена. па̄л̣инти аттано га̄хасса ниссайабхӯтам̣ са̄т̣т̣хакатхам̣ па̄л̣им̣. па̄л̣ийа̄ти таппат̣иккхепаттхам̣ парена̄бхата̄йа са̄т̣т̣хакатха̄йа па̄л̣ийа̄, аттана̄ гахитам̣ аттхам̣ нисса̄йа, па̄л̣ин̃ча сам̣сандитва̄ти аттхо. а̄чарийава̄дети аттана̄ парена ча самуддхат̣аат̣т̣хакатха̄йа. ота̄ретабба̄ти н̃а̄н̣ена ануппавесетабба̄. отарати чева самети ча̄ти аттана̄ уддхат̣ехи сам̣санданавасена отарати, парена уддхат̣ена самети. саббадуббала̄ти асаббан̃н̃упуггаласса досава̄сана̄йа йа̄тха̄вато аттхасампат̣ипаттиабха̄вато вуттам̣.
пама̄дапа̄т̣хавасена а̄чарийава̄дасса сутта̄нуломена асам̣сандана̄пи сийа̄ти а̄ха ‘‘итаро на гахетаббо’’ти. саментамева гахетаббанти йе суттена сам̣санданти, еварӯпа̄ва аттха̄ маха̄падесато уддхаритабба̄ти дассети татха̄ татха̄ уддхат̣ааттха̄нам̣йева сутта̄нуломатта̄. тена̄ха ‘‘сутта̄нуломато хи суттамева балаватара’’нти. атха ва̄ сутта̄нуломасса суттекадесаттепи сутте вийа ‘‘идам̣ каппати, идам̣ на каппатӣ’’ти париччхиндитва̄ а̄хаччабха̄ситам̣ кин̃чи наттхӣти а̄ха ‘‘сутта̄…пе… балаватара’’нти. аппат̣иваттийанти аппат̣иба̄хийам̣. ка̄ракасан̇гхасадисанти пама̄н̣атта̄ сан̇гӣтика̄ракасан̇гхасадисам̣. ‘‘буддха̄нам̣ т̣хитака̄ласадиса’’нти имина̄ буддха̄нам̣йева катхитадхаммабха̄вам̣ дассети, дхарама̄набуддхасадисанти вуттам̣ ¶ хоти. сутте хи пат̣иба̄хите буддхова пат̣иба̄хито хоти. ‘‘сакава̄дӣ суттам̣ гахетва̄ катхетӣти сакава̄дӣ аттано суттам̣ гахетва̄ вохарати. парава̄дӣ сутта̄нуломанти ¶ ан̃н̃аника̄йава̄дӣ аттано ника̄йе сутта̄нуломам̣ гахетва̄ катхетӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) вуттам̣.
вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.45) пана ‘‘сакава̄дӣ суттам̣ гахетва̄ катхетӣтиа̄дӣсу йо йатха̄бхӯтаматтхам̣ гахетва̄ катханасӣло, со сакава̄дӣ. суттанти сан̇гӣтиттайа̄рул̣хам̣ па̄л̣ивачанам̣. парава̄дӣти маха̄виха̄рава̄сӣ ва̄ хоту ан̃н̃аника̄йава̄сӣ ва̄, йо випарӣтато аттхам̣ гахетва̄ катханасӣло, сова идха ‘парава̄дӣ’ти вутто. сутта̄нуломанти сан̇гӣтиттайа̄рул̣хам̣ ва̄ ана̄рул̣хам̣ ва̄ йам̣ кин̃чи випалла̄сато ва̄ ван̃чана̄йа ва̄ ‘сан̇гӣтиттайа̄гатамида’нти дассийама̄нам̣ сутта̄нуломам̣. кечи ‘ан̃н̃аника̄йе сутта̄нулома’нти ваданти, там̣ на йуттам̣ сакава̄дӣпарава̄дӣнам̣ убхиннампи сан̇гӣтиттайа̄рул̣хасутта̄дӣнамева гахетаббато. татха̄ хи ваккхати ‘тиссо сан̇гӣтийо а̄рул̣хам̣ па̄л̣иа̄гатам̣ пан̃н̃а̄йати, гахетабба’нтиа̄ди (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45). на хи сакава̄дӣ ан̃н̃аника̄йасутта̄дим̣ пама̄н̣ато ган̣ха̄ти. йена тесу сутта̄дӣсу дасситесу таттха т̣ха̄таббам̣ бхавеййа, ваккхати ча ‘паро тасса акаппийабха̄васа̄дхакам̣ суттато бахум̣ ка̄ран̣ан̃ча виниччхайан̃ча дассети…пе… са̄дхӯти сампат̣иччхитва̄ акаппийейева т̣ха̄табба’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45), тасма̄ парава̄дина̄пи сан̇гӣтиттайе ана̄рул̣хампи ана̄рул̣хамиччева дассӣйати, кевалам̣ тасса тасса сутта̄дино сан̇гӣтиттайе ана̄гатасса кӯт̣ата̄, а̄гатасса ча бйан̃джаначчха̄йа̄йа ан̃н̃атха̄ адхиппа̄йайоджана̄ ча висеса̄, таттха ча йам̣ кӯт̣ам̣, там̣ апанӣйати. йам̣ ан̃н̃атха̄ йоджитам̣, там̣ тасса випарӣтата̄дассанаттхам̣ тадан̃н̃ена сутта̄дина̄ ¶ сам̣сандана̄ карӣйати. йо пана парава̄дина̄ гахито адхиппа̄йо суттанта̄дина̄ сам̣сандати, со сакава̄дина̄пи аттано га̄хам̣ виссаджджетва̄ гахетабботи убхиннампи сан̇гӣтиттайа̄гатамева суттам̣ пама̄н̣анти ведитаббам̣. тенева катха̄ваттхупакаран̣е ‘сакава̄де пан̃ча суттасата̄ни парава̄де пан̃ча̄’ти, суттасахассампи адхиппа̄йаггахан̣ана̄наттена сан̇гӣтиттайа̄гатамева гахитам̣, на ника̄йантаре’’ти вуттам̣.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 45) пана ‘‘парава̄дӣти амха̄кам̣ самайавиджа̄нанако ан̃н̃аника̄йикоти вуттам̣. парава̄дӣ сутта̄нуломанти катхам̣? ‘ан̃н̃атра удакадантапона̄’ти суттам̣ сакава̄дисса, тадануломато на̄л̣икерапхаласса удакампи удакамева хотӣти парава̄дӣ ча.
‘на̄л̣икерасса ¶ йам̣ тойам̣, пура̄н̣ам̣ питтавад̣д̣ханам̣;
тамева тарун̣ам̣ тойам̣, питтагхам̣ балавад̣д̣хана’нти. –
евам̣ парава̄дина̄ вутте сакава̄дӣ дхан̃н̃апхаласса гатикатта̄, а̄ха̄раттхасса ча пхаран̣ато ‘йа̄вака̄ликамева та’нти ваданто пат̣иккхипатӣ’’ти. кхепам̣ ва̄ гарахам̣ ва̄ акатва̄ти ‘‘ким̣ имина̄’’ти кхепам̣ пат̣иккхепам̣ чхад̣д̣анам̣ ва̄ ‘‘кимеса ба̄ло вадати, кимеса ба̄ло джа̄на̄тӣ’’ти гарахам̣ ниндам̣ ва̄ акатва̄. сутта̄нуломанти аттана̄ авуттам̣ ан̃н̃аника̄йе сутта̄нуломам̣. ‘‘сутте ота̄ретаббанти сакава̄дина̄ сутте ота̄ретабба’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45). вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.45) пана ‘‘сутте ота̄ретаббанти йасса суттасса ануломанато идам̣ сутта̄нуломам̣ ака̄си, тасмим̣, таданурӯпе ва̄ ан̃н̃атарасмим̣ сутте аттана̄ гахитам̣ сутта̄нуломам̣ аттхато сам̣санданавасена ота̄ретаббам̣. ‘имина̄ ча имина̄ ча ка̄ран̣ена имасмим̣ сутте сам̣сандатӣ’ти сам̣сандетва̄ дассетаббанти аттхо’’ти ¶ вуттам̣. суттасмим̣йева т̣ха̄таббанти аттано суттейева т̣ха̄таббам̣. айанти сакава̄дӣ. пароти парава̄дӣ. а̄чарийава̄до сутте ота̄ретабботи йасса суттасса сам̣ван̣н̣ана̄васена айам̣ а̄чарийава̄до паватто, тасмим̣, та̄дисе ча ан̃н̃асмим̣ сутте пубба̄парааттхасам̣санданавасена ота̄ретаббам̣. га̄райха̄чарийава̄доти пама̄даликхито, бхинналаддхикехи ча т̣хапито, еса найо саббаттха.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 45) пана – паро а̄чарийава̄данти ‘‘сун̇кам̣ парихаратӣти еттха упача̄рам̣ оккамитва̄ кин̃ча̄пи парихарати, аваха̄ро ева̄’’ти ат̣т̣хакатха̄вачанато ‘‘татха̄ каронто па̄ра̄джикама̄паджджатӣ’’ти парава̄дина̄ вутте сакава̄дӣ ‘‘сун̇кам̣ парихарати, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти суттам̣ таттхева а̄гатамаха̄ат̣т̣хакатха̄вачанена саддхим̣ дассетва̄ пат̣иседхети. татха̄ каронтасса дуккат̣амева̄ти. паро аттаноматинти еттха ‘‘пуребхаттам̣ парасантакам̣ авахара̄ти пуребхаттамева харисса̄мӣти ва̄йамантасса паччха̄бхаттам̣ хоти, пуребхаттапайогова со, тасма̄ мӯлат̣т̣хо на муччатӣти тумха̄кам̣ тхерава̄датта̄ мӯлат̣т̣хасса па̄ра̄джикамева̄’’ти парава̄дина̄ вутте сакава̄дӣ ‘‘там̣ сан̇кетам̣ пуре ва̄ паччха̄ ва̄ там̣ бхан̣д̣ам̣ авахарати, мӯлат̣т̣хасса ана̄паттӣ’’ти суттам̣ дассетва̄ пат̣иккхипати.
паро суттанти ‘‘анийатахетудхаммо самматтанийатахетудхаммасса а̄рамман̣апаччайена паччайо’’ти суттам̣ ¶ пат̣т̣ха̄не ликхитам̣ дассетва̄ ‘‘арийамаггасса на нибба̄намева̄рамман̣а’’нти парава̄дина̄ вутте сакава̄дӣ а̄рамман̣аттика̄дисутта̄нуломена отаратӣти пат̣иккхипати. сутта̄нуломе отарантам̣йева хи суттам̣ на̄ма, нетарам̣. тена вуттам̣ ‘‘па̄л̣иа̄гатам̣ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти еттакенапи ¶ сиддхе ‘‘тиссо сан̇гӣтийо а̄рул̣хам̣ па̄л̣иа̄гатам̣ пан̃н̃а̄йатӣ’’тиа̄ди. та̄дисан̃хи пама̄далекханти а̄чарийо. ‘‘аппама̄до аматападам̣, пама̄до маччуно пада’’нти (дха. па. 21) вачанато диннабходжане бхун̃джитва̄ париссайа̄ни париваджджитва̄ сатим̣ паччупат̣т̣хапетва̄ вихаранто ниччо хотӣти. еварӯпасса аттхасса а̄рул̣хампи суттам̣ на гахетаббам̣. тена вуттам̣ ‘‘но че татха̄ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти сиддхепи ‘‘но че татха̄ пан̃н̃а̄йати, на отарати на саметӣти. ба̄хиракасуттам̣ ва̄’’ти вуттатта̄ аттано суттампи аттхена асаментам̣ на гахетаббам̣. паро а̄чарийава̄дантиа̄дӣсу двӣсу найесу пама̄далекхавасена таттха таттха а̄гатат̣т̣хакатха̄вачанам̣ тхерава̄дехи саддхим̣ йоджетва̄ ведитаббам̣.
атха̄йам̣ а̄чарийава̄дам̣ гахетва̄ катхети, паро суттанти парава̄дина̄ ‘‘мӯлабӣджам̣ на̄ма халидди син̇гиверам̣ вача̄…пе… бӣдже бӣджасан̃н̃ӣ чхиндати ва̄ чхеда̄пети ва̄ бхиндати ва̄…пе… а̄патти па̄читтийасса̄’’ти (па̄чи. 91) тумха̄кам̣ па̄т̣хатта̄ ‘‘халиддиган̣т̣хим̣ чхиндантасса па̄читтийа’’нти вутте сакава̄дӣ ‘‘йа̄ни ва̄ панан̃н̃а̄ни аттхи мӯле джа̄йанти, мӯле сан̃джа̄йантӣ’’тиа̄дим̣ дассетва̄ тасса ат̣т̣хакатха̄сан̇кха̄тена а̄чарийава̄дена пат̣иккхипати. на хи ган̣т̣химхи ган̣т̣хи джа̄йатӣти. паро сутта̄нуломанти парава̄дина̄ ‘‘ана̄патти евам̣ амха̄кам̣ а̄чарийа̄нам̣ уггахо’’ти вачанасса̄нуломато ‘‘амха̄кам̣ пора̄н̣абхиккхӯ екапа̄са̄де габбхам̣ тхакетва̄ анупасампаннена сайитум̣ ват̣т̣атӣти татха̄ катва̄ а̄гата̄, тасма̄ амха̄кам̣ ват̣т̣атӣти тумхесу ева екаччесу вадантесу ‘‘тумха̄кам̣ на кин̃чи ваттум̣ сакка̄’’ти вутте сакава̄дӣ ‘‘суттам̣ сутта̄нуломан̃ча уггахитака̄нам̣йева а̄чарийа̄нам̣ уггахо пама̄н̣а’’нтиа̄диат̣т̣хакатха̄вачанам̣ дассетва̄ пат̣иседхети. паро аттаноматинти ‘‘два̄рам̣ ¶ виваритва̄ ана̄пуччха̄ сайитесу ке муччантӣ’’ти еттха пана двепи джана̄ муччанти – йо ча йаккхагахитако, йо ча бандхитва̄ нипаджджа̄питоти тумха̄кам̣ тхерава̄датта̄ ан̃н̃е саббепи йатха̄ татха̄ ва̄ нипанна̄дайопи муччантӣти пат̣иседхети.
атха пана̄йам̣ аттаноматим̣ гахетва̄ катхети, паро суттанти ‘‘а̄паттим̣ а̄паджджантӣ’’ти парава̄дина̄ вутте сакава̄дӣ ‘‘дива̄ килантарӯпо ман̃че нисинно па̄де бхӯмито амочетва̄ва нидда̄васена ¶ нипаджджати, тасса ана̄паттӣ’’тиа̄диат̣т̣хакатха̄вачанам̣ дассетва̄ екабхан̇гена нипанна̄дайопи муччантӣти пат̣иседхети.
атха̄йам̣ аттаноматим̣ гахетва̄ катхети, паро сутта̄нуломанти ‘‘доманассампа̄хам̣ дева̄наминда дувидхена вада̄ми севитаббампи асевитаббампӣтиа̄дивачанехи (дӣ. ни. 2.360) сам̣санданато сада̄рапосе досо тумха̄кам̣ наттхи, тена вуттам̣ ‘путтада̄расса сан̇гахо’’ти (кху. па̄. 5.6; су. ни. 265) парава̄дина̄ вутте ‘‘кин̃ча̄пи сакава̄дӣ бахуссуто на хоти, атха кхо ра̄гасахитенева акусалена бхавитабба’’нти пат̣иккхипати. сесесупи имина̄ найена ан̃н̃атха̄пи анурӯпато йоджетаббам̣, идам̣ саббам̣ упатиссаттхера̄дайо а̄ху. дхаммасириттхеро пана ‘‘еттха пароти вутто ан̃н̃аника̄йико, со пана аттано сутта̄дӣнийева а̄харати, та̄ни сакава̄дӣ аттано сутта̄димхи ота̄ретва̄ саче самети, ган̣ха̄ти. но че, пат̣иккхипатӣ’’ти вадатӣти а̄гатам̣.
нану ча ‘‘сутта̄нуломато суттамева балаватара’’нти хет̣т̣ха̄ вуттам̣, идха пана ‘‘суттам̣ сутта̄нуломе ота̄ретабба’’нтиа̄ди касма̄ вуттанти? на̄йам̣ виродхо, ‘‘сутта̄нуломато суттамева балаватара’’нти идан̃хи сакаматейева суттам̣ ¶ сандха̄йа вуттам̣. таттха хи сакаматипарийа̄паннамева сутта̄дим̣ сандха̄йа ‘‘аттаномати саббадуббала̄, аттаноматито а̄чарийава̄до балаватаро, а̄чарийава̄дато сутта̄нуломам̣ балаватарам̣, сутта̄нуломато суттамева балаватара’’нти ча вуттам̣. идха пана парава̄дина̄ а̄нӣтам̣ ан̃н̃аника̄йе суттам̣ сандха̄йа ‘‘сутта̄нуломе суттам̣ ота̄ретабба’’нтиа̄ди вуттам̣, тасма̄ парава̄дина̄ а̄нӣтам̣ сутта̄ди аттано сутта̄нуломаа̄чарийава̄дааттаноматӣсу ота̄ретва̄ саментам̣йева гахетаббам̣, итарам̣ на гахетаббанти айам̣ найо идха вуччатӣти на кочи пубба̄паравиродхоти айам̣ са̄раттхадӣпанийа̄гато (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) найо. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.45) пана ‘‘йам̣ кин̃чи кӯт̣асуттам̣ ба̄хиракасутта̄дивачанам̣ на гахетаббанти дассетум̣ суттам̣ сутта̄нуломе ота̄ретаббантиа̄ди вутта’’нти вуттам̣.
ба̄хиракасуттанти тиссо сан̇гӣтийо ана̄рул̣хагул̣хавессантара̄дӣни ча маха̄сан̇гхиканика̄йава̄сӣнам̣ сутта̄ни. ведалла̄дӣнанти а̄ди-саддена гул̣хауммагга̄диггахан̣ам̣ ведитаббам̣ ¶ . итарам̣ га̄райхасуттам̣ на гахетаббам̣. ‘‘аттаноматийамева т̣ха̄табба’’нти имина̄ ан̃н̃аника̄йато а̄нӣтасуттатопи саканика̄йе аттаноматийева балаватара̄ти дассети. ‘‘сакава̄дӣ суттам̣ гахетва̄ катхети, парава̄дӣ суттамева̄’’ти евама̄дина̄ сама̄наджа̄тика̄нам̣ васена ва̄ро на вутто. суттасса суттейева ота̄ран̣ам̣ бхиннам̣ вийа хутва̄ на пан̃н̃а̄йати, вуттанайенева ча сакка̄ йоджетунти.
ида̄ни сакава̄дӣпарава̄дӣнам̣ каппийа̄каппийа̄дибха̄вам̣ сандха̄йа вива̄де уппанне таттха пат̣ипаджджитаббавидхим̣ дассенто а̄ха ‘‘атха пана̄йам̣ каппийанти гахетва̄ катхетӣ’’тиа̄ди. атха ва̄ евам̣ суттасутта̄нулома̄димукхена са̄ман̃н̃ато вива̄дам̣ ¶ дассетва̄ ида̄ни висесато вива̄даваттхум̣ таббиниччхайамукхена сутта̄дин̃ча дассетум̣ ‘‘атха пана̄йам̣ каппийа’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха сутте ча сутта̄нуломе ча ота̄ретаббанти сакава̄дина̄ аттанойева сутте ча сутта̄нуломе ча ота̄ретаббам̣. паро ка̄ран̣ам̣ на виндатӣти парава̄дӣ ка̄ран̣ам̣ на лабхати. суттато бахум̣ ка̄ран̣ан̃ча виниччхайан̃ча дассетӣти парава̄дӣ аттано суттато бахум̣ ка̄ран̣ан̃ча виниччхайан̃ча а̄харитва̄ дассети, ‘‘са̄дхӯти сампат̣иччхитва̄ акаппийейева т̣ха̄табба’’нти имина̄ аттано ника̄йе сутта̄дӣни алабхантена сакава̄дина̄ парава̄дӣвачанейева т̣ха̄таббанти вадати. сутте ча сутта̄нуломе ча̄ти еттха ча-ка̄ро викаппанаттхо, тена а̄чарийава̄да̄дӣнампи сан̇гахо. тена̄ха ‘‘ка̄ран̣ан̃ча виниччхайан̃ча дассетӣ’’ти. таттха ка̄ран̣анти сутта̄динайам̣ нисса̄йа аттаноматийа̄ уддхат̣ам̣ хетум̣. виниччхайанти ат̣т̣хакатха̄виниччхайам̣.
двиннампи ка̄ран̣аччха̄йа̄ диссатӣти сакава̄дӣпарава̄дӣнам̣ убхиннампи каппийа̄каппийабха̄васа̄дхакам̣ ка̄ран̣апатирӯпакаччха̄йа̄ диссати. таттха ка̄ран̣аччха̄йа̄ти сутта̄дӣсу ‘‘каппийа’’нти га̄хасса, ‘‘акаппийа’’нти га̄хасса ча нимиттабхӯтена киччхена пат̣ипа̄данӣйам̣ авибхӯтака̄ран̣ам̣ ка̄ран̣аччха̄йа̄, ка̄ран̣апатирӯпаканти аттхо. йади двиннампи ка̄ран̣аччха̄йа̄ диссати, касма̄ акаппийейева т̣ха̄таббанти а̄ха ‘‘винайан̃хи патва̄’’тиа̄ди. ‘‘винайам̣ патва̄’’ти вуттамеваттхам̣ па̄кат̣атарам̣ катва̄ дассенто а̄ха ‘‘каппийа̄каппийавича̄ран̣ам̣ а̄гамма̄’’ти. рундхитаббантиа̄дӣсу дуббин̃н̃еййавиниччхайе каппийа̄каппийабха̄ве сати ‘‘каппийа’’нти гахан̣ам̣ рундхитаббам̣, ‘‘акаппийа’’нти гахан̣ам̣ га̄л̣хам̣ ка̄таббам̣, апара̄параппаваттам̣ каппийаггахан̣ам̣ сотам̣ паччхиндитаббам̣, гарукабха̄васан̇кхате ¶ акаппийейева т̣ха̄таббанти аттхо. атха ва̄ рундхитаббанти каппийасан̃н̃а̄йа ¶ вӣтиккамака̄ран̣ам̣ рундхитаббам̣, там̣нива̄ран̣ачиттам̣ дал̣хатарам̣ ка̄таббам̣. сотам̣ паччхиндитаббанти таттха вӣтиккамаппаватти паччхиндитабба̄. гарукабха̄вети акаппийабха̄вети аттхо.
бахӯхи суттавиниччхайака̄ран̣ехӣти бахӯхи суттехи чева тато а̄нӣтавиниччхайака̄ран̣ехи ча. атха ва̄ суттена ат̣т̣хакатха̄виниччхайена ча ладдхака̄ран̣ехи. аттано гахан̣ам̣ на виссаджджетаббанти сакава̄дина̄ аттано ‘‘акаппийа’’нти гахан̣ам̣ на виссаджджетаббанти аттхо.
ида̄ни вуттамеваттхам̣ нигаменто ‘‘ева’’нтиа̄дима̄ха. таттха йоти сакава̄дӣпарава̄дӣсу йо кочи. кечи пана ‘‘сакава̄дӣсуйева йо кочи идха̄дхиппето’’ти ваданти, евам̣ санте ‘‘атха пана̄йам̣ каппийанти гахетва̄ катхетӣ’’тиа̄дӣсу саббаттха убхопи сакава̄динойева сийум̣ хет̣т̣ха̄ вуттассева нигаманавасена ‘‘ева’’нтиа̄дина̄ вуттатта̄, тасма̄ там̣ на гахетаббам̣. атирекака̄ран̣ам̣ лабхатӣти еттха сутта̄дӣсу пуримам̣ пуримам̣ атирекака̄ран̣ам̣ на̄ма, йо ва̄ сутта̄дӣсу чатӯсу бахутарам̣ ка̄ран̣ам̣ лабхати, со атирекака̄ран̣ам̣ лабхати на̄ма.
сут̣т̣ху паватти етасса̄ти, сут̣т̣ху паваттати сӣлена̄ти ва̄ суппаватти. тена̄ха ‘‘суппаваттӣти сут̣т̣ху паватта’’нти. ва̄ча̄йа уггатам̣ ва̄чуггатам̣, вачаса̄ суггахитанти вуттам̣ хоти. атха ва̄ ва̄чуггатанти ва̄ча̄йа уггатам̣, таттха нирантарам̣ т̣хитанти аттхо. суттатоти имасса виваран̣ам̣ ‘‘па̄л̣ито’’ти. еттха ча ‘‘суттам̣ на̄ма сакалам̣ винайапит̣ака’’нти вуттатта̄ пуна суттатоти тадаттхапат̣ипа̄дакам̣ сутта̄бхидхаммапа̄л̣ивачанам̣ адхиппетам̣. анубйан̃джанасоти имасса виваран̣ам̣ ‘‘парипуччхато ча ат̣т̣хакатха̄то ча̄’’ти. па̄л̣им̣ анугантва̄ аттхасса бйан̃джанато пака̄санато ¶ ‘‘анубйан̃джана’’нти хи парипуччха̄ ат̣т̣хакатха̄ ча вуччати. еттха ча ат̣т̣хакатха̄йа висум̣ гахитатта̄ ‘‘парипуччха̄’’ти тхерава̄до вутто. атха ва̄ парипуччха̄ти а̄чарийасса сантика̄ па̄л̣ийа̄ аттхасаванам̣. ат̣т̣хакатха̄ти па̄л̣имуттакавиниччхайо. тадубхайампи па̄л̣им̣ анугантва̄ аттхасса бйан̃джанато ‘‘анубйан̃джана’’нти вуттам̣.
винайети винайа̄ча̄ре. тенева ваккхати ‘‘винайам̣ аджаханто авоккаманто’’тиа̄ди. таттха патит̣т̣ха̄нам̣ на̄ма сан̃чичча а̄паттийа̄ ана̄паджджана̄дина̄ хотӣти а̄ха ‘‘ладжджибха̄вена патит̣т̣хито’’ти, тена ладжджӣ хотӣти вуттам̣ хоти. винайадхарасса лаккхан̣е ваттаббе ким̣ имина̄ ладжджибха̄вена̄ти ¶ а̄ха ‘‘аладжджӣ хӣ’’тиа̄ди. таттха бахуссутопӣти имина̄ пат̣хамалаккхан̣асаманна̄гамам̣ дассети. ла̄бхагаруката̄йа̄ти имина̄ винайе т̣хитата̄йа абха̄ве пат̣хамалаккхан̣айога̄ киччакаро на хоти, атха кхо акиччакаро анаттхакаро ева̄ти дассети. сан̇гхабхедасса пуббабха̄ге паваттакалахассетам̣ адхивачанам̣ сан̇гхара̄джӣти. куккуччакоти ан̣уматтесупи ваджджесу бхайадассанавасена куккуччам̣ уппа̄денто. тантим̣ ависам̣ва̄детва̄ти па̄л̣им̣ ан̃н̃атха̄ акатва̄. авоккамантоти анатиккаманто.
виттхунатӣти аттхам̣ адисва̄ ниттхунати, виттхамбхати ва̄. виппхандатӣти кампати. сантит̣т̣хитум̣ на саккотӣти екасмим̣йева аттхе патит̣т̣ха̄тум̣ на саккоти. тена̄ха ‘‘йам̣ йам̣ парена вуччати, там̣ там̣ ануджа̄на̄тӣ’’ти. сакава̄дам̣ чхад̣д̣етва̄ парава̄дам̣ ган̣ха̄тӣти ‘‘уччхумхи касат̣ам̣ йа̄ваджӣвикам̣, расо сатта̄хака̄лико, тадубхайавинимутто ча уччху на̄ма висум̣ наттхи, тасма̄ уччхупи вика̄ле ват̣т̣атӣ’’ти парава̄дина̄ вутте тампи ган̣ха̄ти. екекаломанти палитам̣ сандха̄йа вуттам̣. йамхӣти йасмим̣ пуггале. париккхайам̣ парийа̄да̄нанти аттхато екам̣.
а̄чарийапарампара̄ти ¶ а̄чарийа̄нам̣ виниччхайапарампара̄. тенева ваккхати ‘‘аттаноматим̣ паха̄йа…пе… йатха̄ а̄чарийо ча а̄чарийа̄чарийо ча па̄л̣ин̃ча парипуччхан̃ча ваданти, татха̄ н̃а̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. на хи а̄чарийа̄нам̣ на̄маматтато парампараджа̄нане пайоджанам̣ аттхи. пубба̄пара̄нусандхитоти пуббавачанасса апаравачанена саха аттхасамбандхаджа̄нанато. аттхатоти саддаттхапин̣д̣аттхаадхиппетаттха̄дито. ка̄ран̣атоти тадаттхупапаттито. а̄чарийапарампаранти имассева вевачанам̣ ‘‘тхерава̄дан̇га’’нти, тхерапат̣ипа̄т̣инти аттхо. две тайо париват̣т̣а̄ти две тайо парампара̄.
имехи ча пана тӣхи лаккхан̣ехӣти еттха пат̣хамена лаккхан̣ена винайасса сут̣т̣ху уггахитабха̄во вутто, дутийена таттха ладжджибха̄вена чева ачалата̄йа ча суппатит̣т̣хитата̄, татийена па̄л̣иат̣т̣хакатха̄су сарӯпена ана̄гата̄нампи тадануломато а̄чарийехи диннанайато виниччхинитум̣ саматтхата̄. отин̣н̣е ваттхусминти чодана̄васена вӣтиккамаваттхусмим̣ сан̇гхамаджджхе отин̣н̣е. чодакена ча чудитакена ча вутте ваттаббети евам̣ отин̣н̣аваттхум̣ нисса̄йа чодакена ‘‘дит̣т̣хам̣ сута’’нтиа̄дина̄, чудитакена ‘‘аттхӣ’’тиа̄дина̄ ча йам̣ ваттаббам̣, тасмим̣ ваттаббе вуттети аттхо. ваттху олокетаббанти тасса тасса сиккха̄падасса ваттху олокетаббам̣. ‘‘тин̣ена ва̄ пан̣н̣ена ¶ ва̄…пе… йо а̄гаччхеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти хидам̣ ниссаггийе ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падасса (па̄ра̄. 517) ваттхусмим̣ пан̃н̃аттам̣.
тхуллаччайадуббха̄сита̄паттӣнам̣ ма̄тика̄йа ана̄гататта̄ ‘‘пан̃чаннам̣ а̄паттӣнам̣ ан̃н̃атара’’нти вуттам̣. тикадуккат̣анти ‘‘анупасампанне упасампаннасан̃н̃ӣ уджджха̄йати кхӣйати, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 106) а̄гатам̣ тикадуккат̣ам̣. ан̃н̃атарам̣ ва̄ а̄паттинти ¶ ‘‘ка̄ле вика̄ласан̃н̃ӣ, а̄патти дуккат̣асса, ка̄ле вематико, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄дикам̣ (па̄чи. 250) дукадуккат̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣.
антара̄паттинти еттха тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде а̄гатаваттхувӣтиккамам̣ вина̄ ан̃н̃асмим̣ ваттхувӣтиккаме нида̄нато пабхути винӣтаваттхупарийоса̄на̄ антарантара̄ вутта̄ а̄патти. идха пана ‘‘ваттхум̣ олокетӣ’’ти висум̣ гахитатта̄ тадавасеса̄ антара̄паттӣти гахита̄. пат̣ила̄там̣ уккхипатӣти идампи висиббанасиккха̄паде (па̄чи. 350) а̄гатам̣, таттха д̣айхама̄нам̣ ала̄там̣ аггикапа̄ла̄дито бахи патитам̣ авиджджха̄тамева пат̣иуккхипати, пуна йатха̄т̣ха̄не т̣хапетӣти аттхо. виджджха̄там̣ пана пат̣иккхипантасса па̄читтийамева.
ана̄паттинти еттха антарантара̄ вутта̄ ана̄паттипи аттхи, ‘‘ана̄патти, бхиккхаве, иддхимасса иддхивисайе’’тиа̄ди вийа са̄пи сан̇гайхати. сиккха̄падантаресӯти винӣтаваттхум̣ антокатва̄ екекасмим̣ сиккха̄падантаре.
па̄ра̄джика̄паттӣти на ваттаббанти идам̣ а̄паннапуггалена ладжджидхамме т̣хатва̄ йатха̄бхӯтам̣ а̄викаран̣епи дуббиниччхайам̣ адинна̄да̄на̄дим̣ сандха̄йа вуттам̣. йам̣ пана метхуна̄дӣсу виджа̄нанам̣, там̣ ваттаббамева. тена̄ха ‘‘метхунадхаммавӣтиккамо хӣ’’тиа̄ди. йо пана аладжджита̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ адатва̄ виккхепам̣ кароти, тасса а̄патти на сакка̄ ол̣а̄рика̄пи виниччхинитум̣. йа̄ва со йатха̄бхӯтам̣ на̄викароти, сан̇гхасса ча а̄паттисандехо на вигаччхати, та̄ва на̄ситакова бхависсати. сукхума̄ти аттанопи дувин̃н̃еййасабха̄васса лахупариваттино читтасса сӣгхапариваттита̄йа вуттам̣. сукхума̄ти ва̄ читтапариваттийа̄ сукхумата̄йа сукхума̄. тена̄ха ‘‘читталахука̄’’ти, читтам̣ вийа ¶ лахука̄ти аттхо. атха ва̄ читтам̣ лаху сӣгхапариватти етесанти ¶ читталахука̄. тети те вӣтиккаме. там̣ваттхуканти те адинна̄да̄наманауссавиггахавӣтиккама̄ ваттху адхит̣т̣ха̄нам̣ ка̄ран̣аметасса̄ти там̣ваттхукам̣.
йам̣ а̄чарийо бхан̣ати, там̣ карохӣтиа̄ди саббам̣ ладжджӣпесалам̣ куккуччакамева сандха̄йа вуттам̣. йо йа̄тха̄вато пака̄сетва̄ суддхимева гавесати, тенапи. па̄ра̄джикосӣти на ваттабботи ана̄паттикот̣ийа̄пи сан̇кийама̄натта̄ вуттам̣. тенева ‘‘па̄ра̄джикаччха̄йа̄’’ти вуттам̣. ‘‘сӣла̄ни содхетва̄ти йам̣ваттхукам̣ куккуччам̣ уппаннам̣, там̣ аманасикаритва̄ авасесасӣла̄ни содхетва̄’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) вуттам̣, вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.45) пана ‘‘сӣла̄ни содхетва̄ти йасмим̣ вӣтиккаме па̄ра̄джика̄сан̇ка̄ ваттати, таттха па̄ра̄джика̄бха̄вапаккхам̣ гахетва̄ десана̄вут̣т̣ха̄нага̄минӣнам̣ а̄паттӣнам̣ содханавасена сӣла̄ни содхетва̄’’ти. па̄кат̣абха̄вато сукхавалан̃джата̄йа ча ‘‘дваттим̣са̄ка̄рам̣ та̄ва манаси карохӣ’’ти вуттам̣, упалаккхан̣авасена ва̄. ан̃н̃асмим̣ каммат̣т̣ха̄не катапаричайена тамева манаси ка̄таббам̣. йам̣ кин̃чи ва̄ абхиручитам̣ манаси ка̄тум̣ ват̣т̣атева. каммат̣т̣ха̄нам̣ гхат̣айатӣти антарантара̄ кхан̣д̣ам̣ адассетва̄ читтена саддхим̣ а̄рамман̣абха̄вена чирака̄лам̣ гхат̣айати. сан̇кха̄ра̄ па̄кат̣а̄ хутва̄ упат̣т̣хахантӣти випассана̄каммат̣т̣ха̄нико че, тасса сан̇кха̄ра̄ па̄кат̣а̄ хутва̄ упат̣т̣хаханти.
саче катапа̄ра̄джикавӣтиккамо бхавеййа, тасса сатипи асаритука̄мата̄йа виппат̣иса̄раваттхувасена пунаппунам̣ там̣ упат̣т̣хахатӣти читтекаггатам̣ на виндати. тена вуттам̣ ‘‘каммат̣т̣ха̄нам̣ на гхат̣айатӣ’’тиа̄ди. каммат̣т̣ха̄нам̣ на гхат̣айатӣти читтаккхобха̄дибахуласса суддхасӣлассапи читтам̣ на сама̄дхийати, там̣ идха ¶ па̄ра̄джикамӯланти на гахетаббам̣. катапа̄памӯлакена виппат̣иса̄реневеттха читтасса асама̄дхийанам̣ сандха̄йа ‘‘каммат̣т̣ха̄нам̣ на гхат̣айатӣ’’тиа̄ди вуттам̣. тена̄ха ‘‘виппат̣иса̄раггина̄’’тиа̄ди. аттана̄ти читтена каран̣абхӯтена пуггало катта̄ джа̄на̄ти, паччатте ва̄ каран̣авачанам̣, атта̄ сайам̣ джа̄на̄тӣти аттхо. ан̃н̃а̄ ча девата̄ джа̄нантӣти а̄раккхадевата̄хи ан̃н̃а̄ парачиттавидунийо девата̄ джа̄нанти.
имасмим̣ т̣ха̄не пан̣д̣итехи вича̄ретаббам̣ ка̄ран̣ам̣ аттхи. катхам̣? ида̄ни екачче винайадхара̄ пат̣хамапа̄ра̄джикависайе ваттхумхи отин̣н̣е иттхийа̄ ва̄ пурисена ва̄ гахат̣т̣хена ва̄ паббаджитена ва̄ чодийама̄не чудитакам̣ бхиккхум̣ пуччхитва̄ пат̣ин̃н̃а̄йа адӣйама̄на̄йа там̣ бхиккхум̣ суса̄не екакамева ¶ сайа̄пенти, евам̣ сайа̄пийама̄но со бхиккху саче бхайасанта̄савирахито саббараттим̣ тасмим̣ суса̄не сайитум̣ ва̄ нисӣдитум̣ ва̄ саккоти, там̣ ‘‘парисуддхо есо’’ти виниччхинанти. саче пана бхайасанта̄саппатто саббараттим̣ сайитум̣ ва̄ нисӣдитум̣ ва̄ на саккоти, там̣ ‘‘асуддхо’’ти виниччхинанти, там̣ айуттам̣ вийа диссати. касма̄ти че? ат̣т̣хакатха̄йа вируддхоти, ат̣т̣хакатха̄йам̣ дутийататийапа̄ра̄джикависайе ева татха̄рӯпо вича̄ро вутто, на пат̣хамачатауттхапа̄ра̄джикависайе. вуттан̃хи таттха ‘‘метхунадхаммавӣтиккамо хи уттаримануссадхаммавӣтиккамо ча ол̣а̄рико, адинна̄да̄намануссавиггахавӣтиккама̄ пана сукхума̄ читталахука̄, те сукхуменева а̄паджджати, сукхумена раккхати, тасма̄ висесена там̣ваттхукам̣ куккуччам̣ пуччхийама̄но’’ти. т̣ӣка̄йан̃ча (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) вуттам̣ ‘‘там̣ваттхуканти те адинна̄да̄намануссавиггахавӣтиккама̄ ваттху адхит̣т̣ха̄нам̣ ка̄ран̣аметасса̄ти там̣ваттхука’’нти, идампи екам̣ ка̄ран̣ам̣.
таттха̄пи ¶ ан̃н̃е пан̣д̣итепи виниччхина̄петва̄ тесампи па̄ра̄джикаччха̄йа̄диссанейева татха̄ виниччхайо ка̄таббо, на суддхабха̄вадиссане. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘а̄паттӣти аватва̄ ‘сачасса а̄чарийо дхарати…пе… атха дахарассапи па̄ра̄джикаччха̄йа̄ва упат̣т̣ха̄ти, тенапи ‘па̄ра̄джикосӣ’ти на ваттаббо. дуллабхо хи буддхуппа̄до, тато дуллабхатара̄ паббаджджа̄ ча упасампада̄ ча, евам̣ пана ваттабба’’нти, идамекам̣. нисӣда̄пийама̄нопи вивиттока̄сейева нисӣда̄петаббо, на суса̄не. вуттан̃хи таттха ‘‘вивиттам̣ ока̄сам̣ саммаджджитва̄ дива̄виха̄рам̣ нисӣдитва̄’’тиа̄ди, идамекам̣. вивиттока̄се нисӣда̄пийама̄нопи дива̄йева нисӣда̄петаббо, на раттим̣. татха̄ хи вуттам̣ ‘‘дивасам̣ атиккантампи на джа̄на̄ти, со диваса̄тиккаме упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гато евам̣ ваттаббо’’ти, идамекам̣.
ӣдисам̣ видха̄нам̣ сайам̣ а̄рочите ева видха̄таббам̣, на парехи чодийама̄не. татха̄ хи вуттам̣ ‘‘евам̣ катавӣтиккамена бхиккхуна̄ сайамева а̄гантва̄ а̄рочите пат̣ипаджджитабба’’нти. атха касма̄ ида̄ни евам̣ каронтӣти? гихӣнам̣ асаккхикаат̣т̣акаран̣е удаке нимуджджа̄панам̣ вийа ман̃н̃ама̄на̄ евам̣ каронти. тампи ма̄йа̄кусала̄ манусса̄ вивидхехи упа̄йехи витатхам̣ каронти, тасма̄ саччампи хоти, асаччампи хоти. тенева ча ка̄ран̣ена махосадхапан̣д̣ита̄дайо бодхисатта̄ асаккхикампи ат̣т̣ам̣ удаканимуджджа̄пана̄дина̄ на виниччхинанти, убхиннам̣ вачанам̣ парисам̣ га̄ха̄петва̄ тесам̣ вачанан̃ча кирийан̃ча париггахетва̄ саччан̃ча витатхан̃ча н̃атва̄ва виниччхинанти. са̄сане ¶ пана бхиккхӯ сӯраджа̄тика̄пи санти, бхӣрукаджа̄тика̄пи санти. суса̄нан̃ча на̄ма пакатиманусса̄нампи бхайасанта̄сакарам̣ хоти, раттика̄ле пана ативийа бхайа̄накам̣ хутва̄ упат̣т̣ха̄ти ¶ , евам̣бхӯте суса̄не раттийам̣ еко асаха̄йо хутва̄ нипаджджа̄пийама̄но бхӣрукаджа̄тико бхиккху парисуддхасӣлопи сама̄но ким̣ на бха̄йеййа, катхам̣ саббараттим̣ сайитум̣ ва̄ нисӣдитум̣ ва̄ саккун̣еййа, татха̄рӯпам̣ бхиккхум̣ ‘‘апарисуддхо’’ти ваданто катхам̣ киччакаро бхависсати.
аладжджӣ пана сӯраджа̄тико аттано ваджджам̣ пат̣иччха̄детука̄мо бха̄йантопи абха̄йанто вийа хутва̄ ‘‘саче вика̄рам̣ дассесса̄ми, анаттхам̣ ме кариссантӣ’’ти анаттхабхайена адхива̄сетва̄ сайитум̣ ва̄ нисӣдитум̣ ва̄ саккун̣еййа, еварӯпам̣ пуггалам̣ ‘‘парисуддхо’’ти ваданто катхам̣ сувиниччхито бхависсатӣти. идампи екам̣ ка̄ран̣ам̣.
атха̄пи вадеййум̣ – йатха̄ удаке нимуджджа̄питаманусса̄нам̣ асаччава̄дӣнам̣ девата̄нубха̄вена кумбхӣла̄дайо а̄гантва̄ ган̣ханта̄ вийа упат̣т̣хаханти, тасма̄ асаччава̄дино сӣгхам̣ плаванти, саччава̄дӣнам̣ пана на упат̣т̣хаханти, тасма̄ те сукхена нисӣдитум̣ сакконти, евам̣ тесампи бхиккхӯнам̣ апарисуддхасӣла̄нам̣ девата̄нубха̄вена сӣхабйаггха̄дайо а̄гата̄ вийа пан̃н̃а̄йанти, тасма̄ те саббараттим̣ сайитум̣ ва̄ нисӣдитум̣ ва̄ на сакконти. парисуддхасӣла̄нам̣ пана татха̄ на пан̃н̃а̄йанти, тасма̄ те саббараттим̣ девата̄хи раккхита̄ хутва̄ бхайасанта̄сарахита̄ суса̄не сайитум̣ ва̄ нисӣдитум̣ ва̄ сакконти, евам̣ девата̄ саккхим̣ катва̄ виниччхитатта̄ сувиниччхитамева хотӣти, тампи татха̄ на сакка̄ ваттум̣. касма̄? ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄дӣсу татха̄ авуттатта̄. ат̣т̣хакатха̄йан̃хи ‘‘вивиттам̣ ока̄сам̣ саммаджджитва̄ дива̄виха̄рам̣ нисӣдитва̄ сӣла̄ни содхетва̄ ‘дваттим̣са̄ка̄рам̣ та̄ва манасикарохӣ’ти ваттаббо. саче тасса арогам̣ сӣлам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ гхат̣айати, сан̇кха̄ра̄ па̄кат̣а̄ хутва̄ упат̣т̣хаханти, упача̄раппана̄ппаттам̣ вийа читтам̣ екаггам̣ хоти, дивасам̣ атиккантампи на джа̄на̄ти…пе… йасса пана сӣлам̣ бхиннам̣ хоти, тасса каммат̣т̣ха̄нам̣ на ¶ гхат̣айати, патода̄бхитуннам̣ вийа читтам̣ кампати, виппат̣иса̄раггина̄ д̣айхати, таттапа̄са̄н̣е нисинно вийа тан̇кхан̣ан̃н̃ева вут̣т̣ха̄тӣ’’ти еттакамева вуттам̣.
т̣ӣка̄йампи (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) ‘‘каммат̣т̣ха̄нам̣ гхат̣айатӣти антарантара̄ кхан̣д̣ам̣ адассетва̄ читтена саддхим̣ а̄рамман̣абха̄вена чирака̄лам̣ гхат̣айати. сан̇кха̄ра̄ па̄кат̣а̄ упат̣т̣хахантӣти випассана̄каммат̣т̣ха̄нико ¶ че, тасса сан̇кха̄ра̄ па̄кат̣а̄ хутва̄ упат̣т̣хаханти. саче катапа̄ра̄джикавӣтиккамо бхавеййа, тасса сатипи асаритука̄мата̄йа виппат̣иса̄раваттхувасена пунаппунам̣ там̣ упат̣т̣хахатӣти читтекаггатам̣ на виндатӣ’’ти еттакамева вуттам̣.
вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. 1.45) ‘‘каммат̣т̣ха̄нам̣ гхат̣айатӣти виппат̣иса̄рамӯлакена виккхепена антарантара̄ кхан̣д̣ам̣ адассетва̄ пабандхавасена читтена сан̇гхат̣айати. сан̇кха̄ра̄ти випассана̄каммат̣т̣ха̄навасена вуттам̣. са̄паттикасса хи пагун̣ампи каммат̣т̣ха̄нам̣ на сут̣т̣ху упат̣т̣ха̄ти. пагева па̄ра̄джикасса. тасса хи виппат̣иса̄ранинната̄йа читтам̣ екаггам̣ на хоти. екасса пана витаккавиккхепа̄дибахуласса суддхасӣлассапи читтам̣ на сама̄дхийати, там̣ идха па̄ра̄джикамӯланти на гахетаббам̣. катапа̄памӯлакена виппат̣иса̄реневеттха читтасса асама̄дхийанам̣ сандха̄йа ‘каммат̣т̣ха̄нам̣ на гхат̣айатӣ’тиа̄ди вутта’’нти еттакамева вуттам̣, на вуттам̣ ‘‘девата̄нубха̄вена̄’’тиа̄ди, тасма̄ йади буддхаса̄сане сага̄раво сиккха̄ка̄мо бхиккху дутийататийапа̄ра̄джикависайе аттано кан̃чи вӣтиккамам̣ дисва̄ ‘‘па̄ра̄джикам̣ а̄панно ну кхо ахам̣, на ну кхо’’ти сам̣сайапаккхандо винайадхарам̣ упасан̇камитва̄ там̣ вӣтиккамам̣ йатха̄бхӯтам̣ а̄чиккхитва̄ пуччхеййа, тато винайадхарена ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева ‘‘саббам̣ пуббавидха̄нам̣ катва̄ вивиттам̣ ока̄сам̣ саммаджджитва̄ дива̄виха̄рам̣ нисӣдитва̄ сӣла̄ни содхетва̄ дваттим̣са̄ка̄ре та̄ва манасикарохӣ’’ти еттакамева ваттаббо ¶ , на ваттаббо ‘‘суса̄не сеййам̣ каппехӣ’’тиа̄ди. а̄гатака̄лепи ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатанайенева пуччхитва̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатанайеневасса суддха̄суддхабха̄во ваттабботи дат̣т̣хаббам̣.
евам̣ хоту, евам̣ санте ида̄ни пат̣хамапа̄ра̄джикависайе чодента̄нам̣ катхам̣ виниччхайо ка̄табботи? чодакена ваттхусмим̣ а̄рочите чудитако пуччхитаббо ‘‘сантаметам̣, но’’ти евам̣ ваттхум̣ упапариккхитва̄ бхӯтена ваттхуна̄ чодетва̄ са̄ретва̄ н̃аттисампада̄йа анусса̄ванасампада̄йа там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметаббам̣. евампи аладжджӣ на̄ма ‘‘етампи наттхи, етампи наттхӣ’’ти вадеййа, пат̣ин̃н̃ам̣ на дадеййа, атха ким̣ ка̄таббанти? евампи аладжджисса пат̣ин̃н̃а̄йа ева а̄паттийа̄ ка̄ретаббам̣ йатха̄ там̣ типит̣акачӯл̣а̄бхайаттхерена̄ти. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.385-386) ‘‘евам̣ ладжджина̄ чодийама̄но аладжджӣ бахӯсупи ваттхӯсу уппаннесу пат̣ин̃н̃ам̣ на дети, со ‘нева суддхо’ти ваттаббо, на ‘асуддхо’ти, джӣваматако на̄ма а̄макапӯтико на̄ма ¶ чеса. саче панасса ан̃н̃ампи та̄дисам̣ ваттху уппаджджати, на виниччхитаббам̣, татха̄ на̄ситакова бхависсатӣ’’тиа̄ди.
235. евам̣ винайадхаралаккхан̣ан̃ча чхат̣т̣ха̄наолоканан̃ча видитва̄ ида̄ни…пе… виниччхайо ведитабботи йоджана̄. киматтханти а̄ха ‘‘йа̄ са̄…пе… джа̄нанаттха’’нти. йа̄ са̄ пуббе вуттаппабхеда̄ чодана̄ аттхи, тасса̄йева сампаттивипаттиджа̄нанаттхам̣ а̄димаджджхапаайоса̄на̄дӣнам̣ васена виниччхайо ведитаббо, на авуттачодана̄пабхедаджа̄нанаттханти аттхо. сеййатхиданти пуччханаттхе нипа̄то, со виниччхайо катамоти аттхо.
чодана̄йа ¶ кати мӯла̄ни, кати ваттхӯни, кати бхӯмийоти еттха ‘‘катиха̄ка̄рехӣ’’типи ваттаббам̣. вуттан̃хетам̣ парива̄ре (пари. 362) чодана̄кан̣д̣е ‘‘чодана̄йа кати мӯла̄ни, кати ваттхӯни, кати бхӯмийо, катиха̄ка̄рехи чодетӣ’’ти. меттачитто ваккха̄ми, но досантароти етассапи парато ‘‘чодана̄йа има̄ пан̃ча бхӯмийо. катамехи двӣха̄ка̄рехи чодети, ка̄йена ва̄ чодети, ва̄ча̄йа ва̄ чодети, имехи двӣха̄ка̄рехи чодетӣ’’ти ваттаббам̣. касма̄? чодана̄кан̣д̣е (пари. 362) татха̄ виджджама̄натоти. паннарасасу дхаммесу патит̣т̣ха̄таббанти парисуддхака̄йасама̄ча̄рата̄, парисуддхавачӣсама̄ча̄рата̄, меттачитте паччупат̣т̣хитата̄, бахуссутата̄, убхайапа̄тимоккхасва̄гатата̄, ка̄лена вачаната̄, бхӯтена вачаната̄, сан̣хена вачаната̄, аттхасан̃хитена вачаната̄, меттачитто хутва̄ вачаната̄, ка̄рун̃н̃ата̄, хитесита̄, анукампата̄, а̄паттивут̣т̣ха̄ната̄, винайапуреккха̄рата̄ти. вуттан̃хетам̣ упа̄липан̃чаке (пари. 436) ‘‘чодакенупа̄ли бхиккхуна̄ парам̣ чодетука̄мена евам̣ паччавеккхитаббам̣ – парисуддхака̄йасама̄ча̄ро ну кхомхи…пе… парисуддхавачӣсама̄ча̄ро ну кхомхи…пе… меттам̣ ну кхо ме читтам̣ паччупат̣т̣хитам̣ сабрахмача̄рӣсу…пе… бахуссуто ну кхомхи сутадхаро сутасанничайо…пе… убхайа̄ни кхо ме па̄тимоккха̄ни виттха̄рена сва̄гата̄ни…пе… ка̄лена ваккха̄ми, но ака̄лена, бхӯтена ваккха̄ми, но абхӯтена, сан̣хена ваккха̄ми, но пхарусена, аттхасан̃хитена ваккха̄ми, но анаттхасан̃хитена, меттачитто ваккха̄ми, но досантаро…пе… ка̄рун̃н̃ата̄, хитесита̄, анукампата̄, а̄паттивут̣т̣ха̄ната̄, винайапуреккха̄рата̄’’ти.
таттха ка̄рун̃н̃ата̄ти ка̄рун̣икабха̄во. имина̄ карун̣а̄ ча карун̣а̄пуббабха̄го ча дассито ¶ . хитесита̄ти хитагавесаната̄ ¶ . анукампата̄ти тена хитена сам̣йоджаната̄. а̄паттивут̣т̣ха̄ната̄ти а̄паттито вут̣т̣ха̄петва̄ суддханте патит̣т̣ха̄паната̄. ваттхум̣ чодетва̄ са̄ретва̄ пат̣ин̃н̃ам̣ а̄ропетва̄ йатха̄пат̣ин̃н̃а̄йа каммакаран̣ам̣ винайапуреккха̄рата̄ на̄ма. амӯлакампи самӯлакампи ‘‘мӯла’’нти гахетва̄ вадантӣти а̄ха ‘‘две мӯла̄нӣ’’ти. ка̄лена ваккха̄мӣтиа̄дӣсу еко екам̣ ока̄сам̣ ка̄ретва̄ чоденто ка̄лена вадати на̄ма. сан̇гхамаджджхе ган̣амаджджхе сала̄каггайа̄гуаггавитаккама̄л̣акабхиккха̄ча̄рамаггаа̄санаса̄ла̄дӣсу, упат̣т̣ха̄кехи парива̄ритаккхан̣е ва̄ чоденто ака̄лена вадати на̄ма. таччхена ваттхуна̄ чоденто бхӯтена вадати на̄ма. туччхена чоденто абхӯтена вадати на̄ма. ‘‘амбхо махаллака париса̄вачара пам̣сукӯлика дхаммакатхика патирӯпам̣ тава ида’’нти ваданто пхарусена вадати на̄ма. ‘‘бханте, махаллака̄ париса̄вачара̄ пам̣сукӯлика̄ дхаммакатхика̄ патирӯпам̣ тумха̄кам̣ ида’’нти ваданто сан̣хена вадати на̄ма. ка̄ран̣анисситам̣ катва̄ ваданто аттхасан̃хитена вадати на̄ма. меттачитто ваккха̄ми, но досантароти меттачиттам̣ упат̣т̣ха̄петва̄ ваккха̄ми, на дут̣т̣хачитто хутва̄. сачче ча акуппе ча̄ти вачӣсачче ча акуппата̄йа ча. чудитакена хи саччан̃ча ваттаббам̣, копо ча на ка̄таббо, аттана̄ ча на куччхитаббам̣, паро ча на гхат̣т̣етабботи аттхо.
имасмим̣ т̣ха̄не ‘‘сан̇гхена отин̣н̣а̄нотин̣н̣ам̣ джа̄нитаббам̣ – анувиджджакена йена дхаммена йена винайена йена саттхуса̄санена там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаммати, татха̄ там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметабба’’нти ваттаббам̣. вуттан̃хетам̣ чодана̄кан̣д̣е (пари. 363) ‘‘чодакена катхам̣ пат̣ипаджджитаббам̣? чудитакена катхам̣ пат̣ипаджджитаббам̣? сан̇гхена катхам̣ пат̣ипаджджитаббам̣? анувиджджакена катхам̣ пат̣ипаджджитаббам̣? чодакена ¶ катхам̣ пат̣ипаджджитаббанти? чодакена пан̃часу дхаммесу патит̣т̣ха̄йа паро чодетаббо. ка̄лена ваккха̄ми но ака̄лена, бхӯтена ваккха̄ми но абхӯтена, сан̣хена ваккха̄ми но пхарусена, аттхасан̃хитена ваккха̄ми но анаттхасан̃хитена, меттачитто ваккха̄ми но досантароти. чодакена евам̣ пат̣ипаджджитаббам̣. чудитакена катхам̣ пат̣ипаджджитаббанти? чудитакена двӣсу дхаммесу патит̣т̣ха̄таббам̣ сачче ча акуппе ча. чудитакена евам̣ пат̣ипаджджитаббам̣. сан̇гхена катхам̣ пат̣ипаджджитаббанти? сан̇гхена отин̣н̣а̄нотин̣н̣ам̣ джа̄нитаббам̣. сан̇гхена евам̣ пат̣ипаджджитаббам̣. анувиджджакена катхам̣ пат̣ипаджджитаббанти? анувиджджакена йена дхаммена йена винайена йена саттхуса̄санена там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаммати, татха̄ там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметаббам̣. анувиджджакена евам̣ пат̣ипаджджитабба’’нти.
ат̣т̣хакатха̄йампи ¶ (пари. ат̣т̣ха. 362-363) ‘‘чодана̄йа ко а̄дӣтиа̄дипуччха̄нам̣ виссаджджане сачче акуппе ча̄ти еттха сачче патит̣т̣ха̄таббам̣ акуппе ча, йам̣ катам̣ ва̄ акатам̣ ва̄, тадева ваттаббам̣, на чодаке ва̄ анувиджджаке ва̄ сан̇гхе ва̄ копо уппа̄детаббо. отин̣н̣а̄нотин̣н̣ам̣ джа̄нитаббанти отин̣н̣ан̃ча анотин̣н̣ан̃ча вачанам̣ джа̄нитаббам̣. татра̄йам̣ джа̄нанавидхи – еттака̄ чодакасса пуббакатха̄, еттака̄ паччхимакатха̄, еттака̄ чудитакасса пуббакатха̄, еттака̄ паччхимакатха̄ти джа̄нитабба̄. чодакасса пама̄н̣ам̣ ган̣хитаббам̣, чудитакасса пама̄н̣ам̣ ган̣хитаббам̣, анувиджджакасса пама̄н̣ам̣ ган̣хитаббам̣. анувиджджако аппаматтакампи аха̄пенто ‘а̄вусо, саманна̄харитва̄ уджум̣ катва̄ а̄хара̄’ти ваттаббо, сан̇гхена евам̣ пат̣ипаджджитаббам̣. йена дхаммена йена винайена йена саттхуса̄санена там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасамматӣти еттха дхаммоти бхӯтам̣ ваттху. винайоти чодана̄ чева са̄ран̣а̄ ча. саттхуса̄сананти н̃аттисампада̄ чева анусса̄ванасампада̄ ¶ ча. етена хи дхаммена ча винайена ча саттхуса̄санена ча адхикаран̣ам̣ вӯпасаммати, тасма̄ анувиджджакена бхӯтена ваттхуна̄ чодетва̄ а̄паттим̣ са̄ретва̄ н̃аттисампада̄йа чева анусса̄ванасампада̄йа ча там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасаметаббам̣, анувиджджакена евам̣ пат̣ипаджджитабба’’нти а̄гатам̣, тасма̄ ваттаббаметтакам̣ двайанти.
евам̣ екадесена чодана̄кан̣д̣анайам̣ дассетва̄ ида̄ни екадесенева маха̄сан̇га̄манайам̣ дассенто ‘‘анувиджджакена чодако пуччхитаббо’’тиа̄дима̄ха. таттха йам̣ кхо твам̣, а̄вусо, имам̣ бхиккхум̣ чодеси, кимхи нам̣ чодесӣти чодана̄са̄ман̃н̃ато вуттам̣, па̄л̣ийам̣ (маха̄ва. 237) пана пава̄ран̣ат̣т̣хапанавасена чоданам̣ сандха̄йа ‘‘йам̣ кхо твам̣, а̄вусо, имасса бхиккхуно пава̄ран̣ам̣ т̣хапесӣ’’ти вуттам̣. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
евам̣ екадесена маха̄сан̇га̄манайам̣ дассетва̄ ида̄ни екадесенева чӯл̣асан̇га̄манайам̣ дассетум̣ ‘‘сан̇га̄ма̄вачарена бхиккхуна̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сан̇га̄ма̄вачарена бхиккхуна̄ти сан̇га̄мо вуччати адхикаран̣авиниччхайаттха̄йа сан̇гхасаннипа̄то. татра хи аттапаччаттхика̄ чева са̄санапаччаттхика̄ ча уддхаммам̣ уббинайам̣ саттхуса̄санам̣ дӣпента̄ самосаранти веса̄лика̄ ваджджипуттака̄ вийа. йо бхиккху тесам̣ паччаттхика̄нам̣ ладдхим̣ маддитва̄ сакава̄дадӣпанаттха̄йа таттха авачарати, аджджхога̄хетва̄ виниччхайам̣ паваттети, со сан̇га̄ма̄вачаро на̄ма йасаттхеро вийа, тена сан̇га̄ма̄вачарена бхиккхуна̄ сан̇гхам̣ упасан̇камантена нӣчачиттена сан̇гхо упасан̇камитаббо. нӣчачиттена̄ти ма̄наддхаджам̣ нипа̄тетва̄ нихатама̄начиттена ¶ . раджохаран̣асамена̄ти па̄дапун̃чханасамена, йатха̄ раджохаран̣асса сам̣килит̣т̣хе ва̄ асам̣килит̣т̣хе ва̄ па̄де пун̃чхийама̄не ¶ нева ра̄го на досо, евам̣ ит̣т̣ха̄нит̣т̣хесу араджджантена адуссантена̄ти аттхо. йатха̄патирӯпе а̄санети йатха̄патирӯпам̣ а̄санам̣ н̃атва̄ аттано па̄пун̣анат̣т̣ха̄не тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ пит̣т̣хим̣ адассетва̄ нисӣдитаббам̣.
ана̄на̄катхикена̄ти на̄на̄видхам̣ там̣ там̣ анаттхакатхам̣ акатхентена. атираччха̄накатхикена̄ти дит̣т̣хасутамутампи ра̄джакатха̄дикам̣ тираччха̄накатхам̣ акатхентена. са̄мам̣ ва̄ дхаммо бха̄ситабботи сан̇гхасаннипа̄тат̣т̣ха̄не каппийа̄каппийасанниссита̄ ва̄ рӯпа̄рӯпапариччхедасаматхача̄равипассана̄ча̄рат̣т̣ха̄нанисаджджаватта̄диниссита̄ ва̄ катха̄ дхаммо на̄ма. еварӯпо дхаммо сайам̣ ва̄ бха̄ситаббо, паро ва̄ аджджхеситаббо. йо бхиккху татха̄рӯпим̣ катхам̣ катхетум̣ пахоти, со ваттаббо ‘‘а̄вусо, сан̇гхамаджджхамхи пан̃хе уппанне твам̣ катхеййа̄сӣ’’ти. арийо ва̄ тун̣хӣбха̄во на̄тиман̃н̃итабботи арийа̄ тун̣хӣ нисӣданта̄ на ба̄лапутхуджджана̄ вийа нисӣданти, ан̃н̃атарам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ва нисӣданти. ити каммат̣т̣ха̄наманасика̄равасена тун̣хӣбха̄во арийо тун̣хӣбха̄во на̄ма, со на̄тиман̃н̃итаббо, ‘‘ким̣ каммат̣т̣ха̄на̄нуйогена̄’’ти на̄ваджа̄нитаббо, аттано патирӯпам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ва нисӣдитаббанти аттхо.
на упаджджха̄йо пуччхитабботи ‘‘ко на̄ма туйхам̣ упаджджха̄йо’’ти на пуччхитаббо. еса найо саббаттха. на джа̄тӣти ‘‘кхаттийаджа̄тийо твам̣ бра̄хман̣аджа̄тийо’’ти евам̣ джа̄ти на пуччхитабба̄. на а̄гамоти ‘‘дӣгхабха̄н̣ако твам̣ маджджхимабха̄н̣ако’’ти евам̣ а̄гамо на пуччхитаббо. кулападесопи кхаттийакула̄дивасенева ведитаббо. атрасса пемам̣ ва̄ досо ва̄ти татра пуггале етесам̣ ка̄ран̣а̄нам̣ ан̃н̃атаравасена пемам̣ ва̄ бхавеййа досо ва̄.
но ¶ парисакаппикена̄ти парисакаппакена париса̄нувидха̄йакена на бхавитаббам̣, йам̣ париса̄йа руччати, тадева чететва̄ каппетва̄ на катхетаббанти аттхо. на хаттхамудда̄ дассетабба̄ти катхетаббе ча акатхетаббе ча сан̃н̃а̄джананаттхам̣ хаттхавика̄ро на ка̄таббо.
аттхам̣ анувидхийантена̄ти виниччхайапат̣иведхамева саллаккхентена, ‘‘идам̣ суттам̣ упалаббхати, имасмим̣ виниччхайе идам̣ ваккха̄мӣ’’ти евам̣ паритулайантена нисӣдитаббанти аттхо. на ча а̄сана̄ ¶ вут̣т̣ха̄таббанти на а̄сана̄ вут̣т̣ха̄йа саннипа̄таман̣д̣але вичаритаббам̣. винайадхаре хи ут̣т̣хите сабба̄ париса̄ вут̣т̣хаханти, тасма̄ на вут̣т̣ха̄таббам̣. на вӣтиха̄таббанти на виниччхайо ха̄петаббо. на куммагго севитабботи на а̄патти дӣпетабба̄. аса̄хасикена бхавитаббанти на сахаса̄ ка̄рина̄ бхавитаббам̣, на сахаса̄ дуруттавачанам̣ катхетаббанти аттхо. вачанаккхамена̄ти дуруттава̄чам̣ кхаманасӣлена. хитапарисаккина̄ти хитесина̄ хитагавесина̄ карун̣а̄ ча карун̣а̄пуббабха̄го ча упат̣т̣ха̄петабботи айам̣ пададвайепи адхиппа̄йо. анасуруттена̄ти на асуруттена, асуруттам̣ вуччати вигга̄хикакатха̄сан̇кха̄там̣ асундаравачанам̣, там̣ на катхетаббанти аттхо. атта̄ париггахетабботи ‘‘виниччхинитум̣ вӯпасаметум̣ саккхисса̄ми ну кхо, но’’ти евам̣ атта̄ париггахетаббо, аттано пама̄н̣ам̣ джа̄нитаббанти аттхо. паро париггахетабботи ‘‘ладжджийа̄ ну кхо айам̣ париса̄ сакка̄ сан̃н̃а̄петум̣, уда̄ху но’’ти евам̣ паро париггахетаббо. чодако париггахетабботи ‘‘дхаммачодако ну кхо, но’’ти евам̣ париггахетаббо. чудитако париггахетабботи ‘‘дхаммачудитако ну кхо, но’’ти евам̣ париггахетаббо. адхаммачодако париггахетабботи тасса пама̄н̣ам̣ джа̄нитаббам̣. сесесупи есева найо.
вуттам̣ ¶ аха̄пентена̄ти чодакачудитакехи вуттавачанам̣ аха̄пентена. авуттам̣ апака̄сентена̄ти аносат̣ам̣ ваттхум̣ апака̄сентена. мандо ха̄сетабботи мандо момӯл̣хо пагган̣хитаббо, ‘‘нану твам̣ кулапутто’’ти уттеджетва̄ ануйогаваттам̣ катха̄петва̄ тасса ануйого ган̣хитаббо. бхӣру асса̄сетабботи йасса сан̇гхамаджджхам̣ ва̄ ган̣амаджджхам̣ ва̄ аносат̣апуббатта̄ са̄раджджам̣ уппаджджати, та̄дисо ‘‘ма̄ бха̄йи, виссаттхо катхайа̄хи, майам̣ те упаттхамбха̄ бхависса̄ма̄’’ти ватва̄пи ануйогаваттам̣ катха̄петаббо. чан̣д̣о ниседхетабботи апаса̄ретаббо таджджетаббо. асучи вибха̄ветабботи аладжджим̣ пака̄сетва̄ а̄паттим̣ деса̄петаббо. уджумаддавена̄ти йо бхиккху уджу сӣлава̄ ка̄йаван̇ка̄дирахито, со маддавенева упачаритаббо. дхаммесу ча пуггалесу ча̄ти еттха йо дхаммагаруко хоти, на пуггалагаруко, айамева дхаммесу ча пуггалесу ча маджджхаттоти ведитаббо. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
ити винайасан̇гахасам̣ван̣н̣ана̄бхӯте винайа̄лан̇ка̄ре
чодана̄дивиниччхайакатха̄лан̇ка̄ро на̄ма
екатим̣сатимо париччхедо.
32. гарука̄паттивут̣т̣ха̄навиниччхайакатха̄
пат̣иччханнапарива̄сакатха̄
236. евам̣ ¶ чодана̄дивиниччхайам̣ катхетва̄ ида̄ни гарука̄паттивут̣т̣ха̄навиниччхайам̣ катхетум̣ ‘‘гарука̄паттивут̣т̣ха̄на’’нтиа̄дима̄ха. таттха гару алахукам̣ пат̣икаран̣ам̣ етисса̄ а̄паттийа̄ти гарука̄, а̄паджджитабба̄ти а̄патти, гарука̄ ча са̄ а̄патти ¶ ча̄ти гарука̄патти, вут̣т̣хахате вут̣т̣ха̄нам̣, гарука̄паттийа̄ вут̣т̣ха̄нам̣ гарука̄патти вут̣т̣ха̄нам̣. ким̣ там̣? сан̇гха̄дисеса̄паттито парисуддхабха̄во. тена̄ха ‘‘парива̄сама̄натта̄дӣхи винайакаммехи гарука̄паттито вут̣т̣ха̄на’’нти. кин̃ча̄пи чатуббидхо парива̄со, аппат̣иччханнапарива̄со пана идха на̄дхиппетоти а̄ха ‘‘тивидхо парива̄со’’ти. татха̄ хи вуттам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 75) ‘‘таттха чатуббидхо парива̄со – аппат̣иччханнапарива̄со пат̣иччханнапарива̄со суддхантапарива̄со самодха̄напарива̄соти. тесу ‘йо со, бхиккхаве, ан̃н̃опи ан̃н̃атиттхийапуббо имасмим̣ дхаммавинайе а̄кан̇кхати паббаджджам̣, а̄кан̇кхати упасампадам̣, тасса чатта̄ро ма̄се парива̄со да̄таббо’ти евам̣ маха̄кхандхаке (маха̄ва. 86) вутто титтхийапарива̄со аппат̣иччханнапарива̄со на̄ма. таттха йам̣ ваттаббам̣, там̣ вуттамева. айам̣ пана идха анадхиппето’’ти. ито парам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева сувин̃н̃еййоти тасма̄ дуббин̃н̃еййат̣т̣ха̄нейева ван̣н̣айисса̄ма.
237. евам̣ йо йо а̄панно хоти, тасса тасса на̄мам̣ гахетва̄ каммава̄ча̄ ка̄табба̄ти етена па̄л̣ийам̣ саббаса̄дха̄ран̣авасена ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ иттханна̄мо бхиккхӯ’’ти ча ‘‘йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо иттханна̄масса бхиккхуно’’ти ча а̄гатепи каммава̄ча̄бхан̣анака̄ле татха̄ абхан̣итва̄ ‘‘айам̣ буддхараккхито бхиккхӯ’’ти ча ‘‘имасса буддхараккхитасса бхиккхуно’’ти ча евам̣ сакасакана̄мам̣ уддхаритва̄ва каммава̄ча̄ ка̄табба̄ти дассети.
ма̄л̣акасӣма̄йамева ваттам̣ сама̄да̄таббам̣, на тато бахи. касма̄? ‘‘ан̃н̃аттха каммава̄ча̄ ан̃н̃аттха сама̄да̄на’’нти ваттаббадосаппасан̇гато. асама̄диннаваттасса а̄рочана̄самбхавато, ма̄л̣акасӣма̄йа ¶ саннипатита̄нам̣ бхиккхӯнам̣ екассапи ана̄рочане сати раттиччхедасамбхавато ча. парива̄сам̣ сама̄дийа̄ми, ваттам̣ сама̄дийа̄мӣти имесу двӣсу падесу екекена ва̄ убхохи падехи ва̄ ¶ сама̄да̄таббам̣. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘екападенапи четтха никкхитто хоти парива̄со, двӣхи пана суниккхиттойева, сама̄да̄непи есева найо’’ти ваккхама̄натта̄. сама̄дийитва̄ таттхева сан̇гхасса а̄рочетаббам̣, на таттха ана̄рочетва̄ ан̃н̃аттха гантаббам̣. касма̄? вут̣т̣хита̄йа париса̄йа пуна саннипа̄тетум̣ дуккаратта̄, екассапи бхиккхуно ана̄рочетва̄ арун̣ут̣т̣ха̄пане сати раттиччхедакаратта̄.
а̄рочентена евам̣ а̄рочетаббанти самбандхо. ‘‘ахам̣ бханте…пе… сан̇гхо дха̄ретӯ’’ти еттакамева ватва̄ йа̄чане вийа ‘‘дутийампи татийампӣ’’ти авуттатта̄ ачча̄йикакаран̣е сати екава̄рам̣ а̄рочитепи упапаннамева̄ти дат̣т̣хаббам̣. ведийа̄махам̣ бханте, ведийатӣти мам̣ сан̇гхо дха̄ретӯти еттха ‘‘ведийа̄мӣти читтена сампат̣иччхитва̄ сукхам̣ анубхава̄ми, на таппаччайа̄ ахам̣ дуккхитоти адхиппа̄йо’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.97) вуттам̣. еттха ча ‘‘сукхам̣ ведеми ведана’’нтиа̄дӣсу вийа пи-саддо анубхаванаттхо хоти. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 97) пана ‘‘ведийа̄мӣти джа̄неми, читтена сампат̣иччхитва̄ сукхам̣ анубхава̄ми, на таппаччайа̄ ахам̣ дуккхитоти адхиппа̄йоти ликхита’’нти вуттам̣. еттха пана ‘‘дӣпан̇каро локавидӯ’’тиа̄дӣсу вийа н̃а̄н̣аттхо анубхаванаттхо ча. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.97) пана ‘‘ведийа̄маханти джа̄на̄пемахам̣, а̄рочемӣти аттхо, анубхава̄мӣтиписса аттхам̣ ваданти. пуримам̣ пана пасам̣санти а̄рочанавачанатта̄’’ти. еттха ту –
‘‘сампаннам̣ ¶ са̄ликеда̄рам̣, сува̄ кха̄данти бра̄хман̣а;
пат̣иведеми те брахме, на нам̣ ва̄ретумуссахе’’ти. –
а̄дӣсу вийа а̄рочанаттхоти дат̣т̣хаббо.
а̄рочетва̄…пе… никкхипитаббанти дуккат̣апаримочанаттхам̣ вуттам̣. кечи пана ‘‘тадахева пуна ваттам̣ сама̄дийитва̄ арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄петука̄масса раттиччхедапариха̄раттхампӣ’’ти ваданти. йасса ма̄л̣аке на̄рочитам̣, тасса а̄рочетва̄ никкхипитаббам̣. йасса а̄рочитам̣, тасса пуна а̄рочанакиччам̣ наттхи, кевалам̣ никкхипитаббамева. ‘‘сабха̄га̄ бхиккхӯ васантӣ’’ти вуттатта̄ висабха̄га̄нам̣ васанат̣т̣ха̄не ваттам̣ асама̄дийитва̄ бахи ева ка̄тумпи ват̣т̣атӣти дат̣т̣хаббам̣. две лед̣д̣упа̄те ¶ атиккамитва̄ти идам̣ виха̄ре бхиккхӯнам̣ саджджха̄йа̄дисаддасаванӯпача̄равиджаханаттхам̣ вуттам̣, маха̄маггато оккамма̄ти идам̣ маггапат̣ипанна̄нам̣ бхиккхӯнам̣ саванӯпача̄ра̄тиккаманаттхам̣, гумбена ва̄тиа̄ди дассанӯпача̄равиджаханаттхам̣. сопи кеначи каммена пуреарун̣е ева гаччхатӣти имина̄ а̄рочана̄йа ката̄йа саббесу бхиккхӯсу бахивиха̄рам̣ гатесупи ӯнеган̣ечаран̣адосо ва̄ виппава̄садосо ва̄ на хоти а̄рочанаттхатта̄ сахава̄сасса̄ти дассети. тена̄ха ‘‘айан̃ча̄’’тиа̄ди. аниккхиттаваттена антоупача̄рагата̄нам̣ саббесампи а̄рочетабба̄. ‘‘айам̣ никкхиттаваттасса париха̄ро’’ти вуттам̣, таттха никкхиттаваттасса̄ти ваттам̣ никкхипитва̄ паривасантасса̄ти аттхо. айам̣ панеттха тхерасса адхиппа̄йо – ваттам̣ никкхипитва̄ паривасантасса упача̄рагата̄нам̣ саббесам̣ а̄рочанакиччам̣ наттхи, дит̣т̣харӯпа̄нам̣ сутасадда̄нам̣ а̄рочетаббам̣, адит̣т̣хаасута̄нампи антодва̄дасахаттхагата̄нам̣ а̄рочетаббам̣. идам̣ ваттам̣ никкхипитва̄ паривасантасса лаккхан̣анти. тхерасса̄ти маха̄падуматтхерасса.
238. куккуччавиноданаттха̄йа̄ти имесу пат̣иччханнадивасаппама̄н̣ена париваситадивасесу ‘‘сийум̣ ну кхо тивидхараттиччхедака̄ран̣айутта̄ни ¶ ка̄ничи диваса̄ни, евам̣ сати апарипун̣н̣апарива̄садивасатта̄ на ма̄натта̄рахо бхавеййа, асати ча ма̄натта̄рахабха̄ве ма̄наттам̣ диннампи адиннам̣йева бхавеййа, еван̃ча сати а̄панна̄паттито вут̣т̣ха̄нам̣ на бхавеййа̄’’ти имасса винайакуккуччасса виноданаттха̄йа. екена ва̄ двӣхи ва̄ тӣхи ва̄ дивасехи адхикатара̄ни диваса̄ни париваситва̄ нану ча̄йам̣ паривуттхапарива̄со, тасма̄нена ма̄наттамева йа̄читаббам̣, атха касма̄ ваттам̣ сама̄дийитва̄ ма̄наттам̣ йа̄читаббанти а̄ха̄ти чоданам̣ манаси каронтена вуттам̣ ‘‘айан̃хи ватте сама̄динне’’тиа̄ди. хи йасма̄ айам̣ бхиккху ватте сама̄динне ева ма̄натта̄рахо хоти, на асама̄динне, ити тасма̄ ваттам̣ сама̄дийитва̄ ма̄наттам̣ йа̄читаббанти самбандхо. нану ча каммава̄ча̄йам̣ ‘‘со паривуттхапарива̄со сан̇гхам̣ ма̄наттам̣ йа̄чати’’иччева вуттам̣, на вуттам̣ ‘‘сама̄диннаватто’’ти, атха касма̄ ‘‘ватте сама̄динне ева ма̄натта̄рахо хотӣ’’ти вуттанти чоданам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘никкхиттаваттена паривуттхатта̄’’ти. йасма̄ айам̣ бхиккху никкхиттаваттена хутва̄ паривуттхо хоти, но аниккхиттаваттена, тасма̄ никкхиттаваттена хутва̄ паривуттхатта̄ айам̣ бхиккху ватте сама̄динне ева ма̄натта̄рахо хоти, но асама̄диннети йоджана̄. татха̄ хи вуттам̣ ‘‘аниккхиттаваттасса пана пуна сама̄да̄накиччам̣ наттхи. со хи пат̣иччханнадиваса̄тиккаменева ма̄натта̄рахо хоти, тасма̄ тасса ма̄наттам̣ да̄таббамева̄’’ти.
чатӯхи ¶ пан̃чахи ва̄ бхиккхӯхи саддхинти ӯнеган̣ечаран̣адоса̄ вимуччанаттхам̣. париккхиттасса виха̄расса париккхепатотиа̄ди кин̃ча̄пи па̄л̣ийам̣ наттхи, атха кхо ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нам̣ вачанена татха̄ ева пат̣ипаджджитаббанти ча вуттам̣. ‘‘аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ти два̄дасахаттхе упача̄ре саллаккхетва̄, аниккхиттаватта̄нам̣ упача̄расӣма̄йа а̄гатабха̄вам̣ саллаккхетва̄ ¶ сахава̄са̄дикам̣ ведитаббанти ча вуттам̣. ‘никкхипантена а̄рочетва̄ никкхипитаббам̣ пайоджанам̣ аттхӣ’ти ча вуттам̣, на пана там̣ пайоджанам̣ дассита’’нти ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 97) вуттам̣, ваттабхедадуккат̣а̄ муччанапайоджанам̣ хотӣти ведитаббам̣.
239. аббха̄нам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти катампи акатамева хотӣти аттхо. ‘‘тена̄пи ваттам̣ сама̄дийитва̄ а̄рочетва̄ аббха̄нам̣ йа̄читабба’’нти вуттатта̄ аббха̄найа̄чанаттхам̣ ма̄наттасса сама̄дийанака̄лепи а̄рочетаббамева. пуббе ма̄наттача̄ритака̄ле а̄рочитамева̄ти ана̄рочетва̄ аббха̄нам̣ на йа̄читаббанти вин̃н̃а̄йати. евам̣ ма̄наттайа̄чанака̄лепи парива̄сам̣ сама̄дийитва̄ а̄рочетаббамева̄ти дат̣т̣хаббам̣.
240. чин̣н̣ама̄натто бхиккху аббхетабботи чин̣н̣ама̄наттасса ча аббха̄на̄рахасса ча нинна̄на̄каран̣атта̄ вуттам̣. ан̃н̃атха̄ ‘‘аббха̄на̄рахо аббхетаббо’’ти ваттаббам̣ сийа̄. уккхепанӣйакаммакатопи аттано ладдхиггахан̣авасена сабха̄габхиккхумхи сати тасса ана̄роча̄петум̣ на лабхати.
‘‘анантара̄йикасса пана антара̄йикасан̃н̃а̄йа чха̄дайато аччханна̄ва̄’’ти па̄т̣хо. аверибха̄вена сабха̄го аверисабха̄го. ‘‘сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ а̄паннасса пана сантике а̄ви ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти пасан̇гато идхева пака̄ситам̣. лахукесу пат̣иккхепо наттхи. таттха н̃аттийа̄ а̄ви катва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ анун̃н̃а̄татта̄ лахукасабха̄гам̣ а̄ви ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти. сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ пана н̃аттийа̄ а̄рочанам̣ на ват̣т̣атӣти кира. ‘‘тасса сантике там̣ а̄паттим̣ пат̣икариссатӣти (маха̄ва. 171) вуттатта̄ лахукассева̄йам̣ саманун̃н̃а̄та̄. на хи сакка̄ суддхасса екасса сантике сан̇гха̄дисесасса ¶ пат̣икаран̣ам̣ ка̄ту’’нти ликхитам̣. лахукесупи сабха̄гам̣ а̄ви ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти. тасма̄ ева хи н̃аттийа̄ а̄викаран̣ам̣ анун̃н̃а̄там̣, итаратха̄ там̣ нираттхакам̣ сийа̄. ан̃н̃аман̃н̃а̄рочанасса ват̣т̣ати, тато на ват̣т̣атӣти дӣпанаттхамева н̃аттийа̄ а̄викаран̣аманун̃н̃а̄там̣ ¶ , тенева идха ‘‘сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ а̄паннасса̄’’тиа̄ди вуттам̣, айаматтхо ‘‘етта̄вата̄ те две нира̄паттика̄ хонти, тесам̣ сантике сесехи сабха̄га̄паттийо десетабба̄’’ти вачанена кан̇кха̄витаран̣ийампи (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) пака̄ситова. сан̇гха̄дисесам̣ пана н̃аттийа̄ а̄рочетва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тасса̄ н̃аттийа̄ айаматтхо – йада̄ суддхам̣ бхиккхум̣ пассиссати, тасса сантике ан̃н̃аман̃н̃а̄рочанавасена пат̣икариссати, евам̣ пат̣икате ‘‘на ча, бхиккхаве, са̄паттикена па̄тимоккхам̣ сотаббам̣, йо сун̣еййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 386) вутта̄паттито моккхо хоти, тасма̄ ‘‘гарукам̣ ва̄ хоту лахукам̣ ва̄, н̃аттийа̄ а̄ви ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. убхосу найесу йуттатарам̣ гахетаббам̣. ‘‘на̄ман̃чева а̄патти ча̄ти тена тена вӣтиккамена̄панна̄патти а̄патти. на̄манти тасса̄ а̄паттийа̄ на̄ма’’нти ликхитам̣. а̄рочетва̄ никкхипитаббанти еттха а̄рочанам̣ ваттабхедадуккат̣апарихаран̣аппайоджананти ведитаббам̣.
‘‘сатийева антара̄йе антара̄йикасан̃н̃ӣ чха̄дети, аччханна̄ хоти. антара̄йикасса пана антара̄йикасан̃н̃а̄йа ва̄ анантара̄йикасан̃н̃а̄йа ва̄ чха̄дайато аччханна̄ва̄’’типи па̄т̣хо. аверӣти хитака̄мо. уддхасте арун̣ети ут̣т̣хите арун̣е. суддхасса сантикети сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ ана̄паннасса сантике. ваттхунти асучимочана̄дивӣтиккамам̣. суккависсат̣т̣хӣти ваттху чева готтан̃ча̄ти ‘‘суккависсат̣т̣хӣ’’ти идам̣ асучимочаналаккхан̣асса вӣтиккамасса пака̄санато ¶ ваттху чева хоти, саджа̄тийаса̄дха̄ран̣авиджа̄тийавиниваттасабха̄ва̄йа суккависсат̣т̣хийа̄ ева пака̄санато готтан̃ча хотӣти аттхо. гам̣ та̄йатӣти хи готтам̣. сан̇гха̄дисесоти на̄ман̃чева а̄патти ча̄ти сан̇гха̄дисесоти тена тена вӣтиккамена а̄паннасса а̄паттиника̄йасса на̄мапака̄санато на̄ман̃чева хоти, а̄паттисабха̄вато а̄патти ча.
суддхасса̄ти сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ ана̄паннасса, тато вут̣т̣хитасса ва̄. ан̃н̃асминти суддхантапарива̄савасена а̄паттивут̣т̣ха̄нато ан̃н̃асмим̣ а̄паттивут̣т̣ха̄не. пат̣иччха̄дийиттха̄ти пат̣иччханна̄. ка̄ са̄? а̄патти. диваса̄дӣхи париччхиндитва̄ васанам̣ парива̄со. ко со? винайакаммакаран̣ам̣. пат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ парива̄со пат̣иччханнапарива̄со.
пат̣иччханнапарива̄сакатха̄ нит̣т̣хита̄.
суддхантапарива̄сакатха̄
242. суджджханам̣ ¶ суддхо, ко со? а̄паттивигамо. амати оса̄набха̄вам̣ гаччхатӣти анто, суддхо анто йасса парива̄сасса̄ти суддханто, суддханто ча со парива̄со ча̄ти суддхантапарива̄со, суддхака̄лам̣ парийантам̣ катва̄ асуддхака̄лаппама̄н̣ена париччхиндитва̄ катапарива̄со.
суддхантапарива̄сакатха̄ нит̣т̣хита̄.
одха̄насамодха̄напарива̄сакатха̄
243. самодхӣйате самодха̄нам̣, на̄на̄ка̄лика̄ на̄на̄ваттхука̄ а̄паттийо аггха̄дивасена самодха̄нам̣ екӣкаран̣ам̣ ¶ , самодха̄нетва̄ като парива̄со самодха̄напарива̄соти виггахо. каммава̄ча̄йам̣ ‘‘пат̣икассито сан̇гхена иттханна̄мо бхиккху антара̄ самбахула̄нам̣ а̄паттӣнам̣ аппат̣иччханна̄нам̣ мӯла̄йапат̣икассана̄, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти еттха гатйаттхадха̄туйа̄ каммани ча найанаттхадха̄туйа̄ каммани ча тадаттхасампада̄не ча вибхаттипарин̣а̄ме ча̄ти имесу чатӯсу т̣ха̄несу а̄йа̄десасса вуттатта̄, пат̣ипуббакасадха̄туйа̄ ча найанаттхатта̄ ‘‘мӯла̄йа̄’’ти идам̣ ‘‘пат̣икассито’’ти еттха каммам̣, тасма̄ ‘‘пат̣икассито…пе… мӯла̄йа’’ ити еттакамева бхавитаббам̣, на ‘‘мӯла̄йапат̣икассана̄’’ти евам̣ ман̃н̃ама̄на̄ саддавидуно ‘‘пат̣икассана̄’’ти идам̣ адхиканти ва̄ вадеййум̣ маккхеййум̣ ва̄, на панетам̣ ваттаббам̣. навапа̄т̣хесуйева айам̣ па̄т̣хо саддалаккхан̣айутто ва̄ айутто ва̄ти чинтетаббо, на пана па̄л̣ийат̣т̣хакатха̄дито а̄гатесу пора̄н̣апа̄т̣хесу. тесу пана катхам̣ йоджийама̄но айам̣ па̄т̣хо саддайуттийа̄ ча аттхайуттийа̄ ча саманна̄гато бхавеййа̄ти йоджана̄ка̄ройева чинтетаббо. айан̃ча па̄т̣хо пора̄н̣апа̄л̣ипа̄т̣хова, тасма̄ ‘‘мӯла̄йапат̣икассана̄’’ти идам̣ каран̣авасена випарин̣а̄метва̄ ‘‘мӯла̄йапат̣икассана̄йа пат̣икассито’’ти йоджетаббам̣.
катхам̣ панетасса пора̄н̣апа̄т̣хабха̄во джа̄нитабботи? пакаран̣е а̄гататта̄. вуттан̃хи вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.102) ‘‘па̄л̣ийам̣ пат̣икассито сан̇гхена уда̄йи бхиккху антара̄ екисса̄ а̄паттийа̄…пе… мӯла̄йапат̣икассана̄ти идам̣ каран̣авасена випарин̣а̄метва̄ ¶ мӯла̄йапат̣икассана̄йа пат̣икасситоти йоджетабба’’нти. атха ва̄ ‘‘мӯла̄йа пат̣икассана̄ мӯла̄йапат̣икассана̄’’ти алуттасама̄савасена уттарападена сама̄сам̣ катва̄ сан̇гхена иттханна̄мо бхиккху антара̄ самбахула̄нам̣ а̄паттӣнам̣ ¶ аппат̣иччханна̄нам̣ хету пат̣икассито. са̄ мӯла̄йапат̣икассана̄ кхамати сан̇гхасса̄ти йоджетаббам̣. татха̄ хи вуттам̣ таттхева (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.102) ‘‘атха ва̄ мӯла̄йапат̣икассана̄ кхамати сан̇гхасса̄ти уттарападена саха паччаттавасенева йоджетумпи ват̣т̣атӣ’’ти.
там̣ дентена пат̣хамам̣ мӯла̄йа пат̣икасситва̄ паччха̄парива̄со да̄табботи еттха там̣ одха̄насамодха̄напарива̄сам̣ дентена пат̣хамам̣ там̣ бхиккхум̣ мӯла̄йа пат̣икасситва̄ мӯладивасе а̄кад̣д̣хитва̄ тасса антара̄паттийа̄ самодха̄напарива̄со да̄табботи аттхо. йатха̄ ким̣ вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.102) ‘‘уда̄йим̣ бхиккхум̣ антара̄ екисса̄ а̄паттийа̄…пе… мӯла̄йа пат̣икасситва̄ти еттха антара̄ екисса̄ а̄паттийа̄ хетубхӯта̄йа уда̄йим̣ бхиккхум̣ мӯла̄йа пат̣икасситва̄ мӯладивасе а̄кад̣д̣хитва̄ тасса̄ антара̄паттийа̄ самодха̄напарива̄сам̣ детӯти йоджана̄’’ти вуттам̣. маха̄суматтхерава̄де а̄вика̄ра̄петва̄ виссаджджетабботи тасса атекиччхабха̄вам̣ тенева сан̇гхасса па̄кат̣ам̣ ка̄ретва̄ ладжджӣган̣ато вийоджанавасена виссаджджетабботи аттхо.
одха̄насамодха̄напарива̄сакатха̄ нит̣т̣хита̄.
аггхасамодха̄напарива̄сакатха̄
244. аггхена аггхавасена арахавасена самодха̄нам̣ аггхасамодха̄нам̣, а̄панна̄су самбахула̄су а̄паттӣсу йа̄ а̄паттийо чиратараппат̣иччханна̄йо, та̄сам̣ аггхена самодха̄йа та̄сам̣ раттипариччхедавасена авасеса̄нам̣ ӯнатараппат̣иччханна̄нам̣ а̄паттӣнам̣ парива̄со дӣйати, айам̣ вуччати аггхасамодха̄но ¶ . сатам̣ а̄паттийоти ка̄йасам̣сагга̄дивасена екадивасе а̄панна̄ сатам̣ а̄паттийо. дасасатанти сахассаа̄паттийо. раттисатам̣ чха̄дайитва̄на̄ти йоджетаббам̣. ‘‘аггхасамодха̄но на̄ма сабха̄гаваттхука̄йо самбахула̄ а̄паттийо а̄паннасса бахураттим̣ пат̣иччха̄дита̄паттийам̣ никкхипитва̄ да̄таббо, итаро на̄на̄ваттхука̄нам̣ васена̄ти айаметесам̣ висесо’’ти ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 102) вуттам̣.
аггхасамодха̄напарива̄сакатха̄ нит̣т̣хита̄.
246. лин̇гапариваттанакакатха̄йам̣ ¶ йади кассачи бхиккхуно иттхилин̇гам̣ па̄ту бхавеййа, ким̣ тена пуна упаджджха̄ гахетабба̄, пуна упасампада̄ ка̄табба̄, ким̣ бхиккхӯпасампада̄то пат̣т̣ха̄йа вассаган̣ана̄ ка̄табба̄, уда̄ху ито пат̣т̣ха̄йа̄ти пуччха̄йа сати там̣ парихаритума̄ха ‘‘саче’’тиа̄ди. евам̣ санте са̄ бхиккхунӣ бхиккхӯнам̣ маджджхейева васитаббам̣ бхавеййа̄ти чоданам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘аппатирӯпа’’нтиа̄ди. евам̣ санте бхиккхубхӯтака̄ле а̄паджджита̄паттийо катхам̣ ка̄табба̄ти чоданам̣ манаси катва̄ а̄ха ‘‘йа̄ десана̄га̄минийо ва̄’’тиа̄ди. таттха бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣхи са̄дха̄ран̣а̄ти сан̃чаритта̄дайо. аса̄дха̄ран̣а̄ти суккависсат̣т̣хиа̄дайо. хоту бхагавато анун̃н̃а̄тавасена лин̇ге париватте аса̄дха̄ран̣а̄паттӣхи вут̣т̣хитабха̄во, пуна пакатилин̇ге уппанне пуна а̄патти сийа̄ти а̄сан̇кам̣ парихаритум̣ ‘‘пуна пакатилин̇ге’’тиа̄ди вуттам̣. ида̄ни таматтхам̣ па̄л̣ийа̄ са̄дхетум̣ ‘‘вуттан̃чета’’нтиа̄дима̄ха. тассаттхо пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄йа т̣ӣка̄су (са̄раттха. т̣ӣ. 2.69; ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 69) вуттанайенева дат̣т̣хаббо, идха пана гарука̄паттивут̣т̣ха̄накатха̄бхӯтатта̄ са̄йева катха̄ вуччате.
247. таттха ¶ бхиккхунӣхи са̄дха̄ран̣а̄йа пат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ти сан̃чаритта̄диа̄паттийа̄, хетваттхе четам̣ каран̣авачанам̣. паривасантасса̄ти ана̄даре са̄мивачанам̣. паккхама̄наттамева да̄таббам̣, на пуна парива̄со да̄таббо бхиккхунибха̄ве апарива̄са̄рахатта̄ти адхиппа̄йо. ма̄наттам̣ чарантасса̄ти ана̄дарейева са̄мивачанам̣, чха̄раттама̄натте а̄чин̣н̣ейева париваттати, пуна паккхама̄наттамева да̄таббанти. тена ваккхати ‘‘саче чин̣н̣ама̄наттасса̄’’тиа̄ди. акусалавипа̄ке париккхӣн̣ети пурисиндрийасса антарадха̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. иттхиндрийапатит̣т̣ха̄нам̣ пана кусалавипа̄камева. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘убхайампи акусалена антарадха̄йати, кусалена пат̣илаббхатӣ’’ти. чха̄раттам̣ ма̄наттамева да̄таббам̣, на парива̄со да̄таббо, на ва̄ паккхама̄наттам̣ да̄таббам̣.
‘‘айам̣ пана висесо’’ти ватва̄ там̣ висесам̣ дассетума̄ха ‘‘саче’’тиа̄ди. парива̄сада̄нам̣ наттхи, чха̄раттам̣ ма̄наттамева да̄таббам̣. касма̄? бхиккхуника̄ле пат̣иччханнатта̄. бхиккхука̄ле чханна̄йева хи а̄патти парива̄са̄раха̄ хоти, но бхиккхуника̄лети айамета̄сам̣ висесо. паккхама̄наттам̣ чарантийа̄ти ана̄даре са̄мивачанам̣, паккхама̄натте а̄чин̣н̣ейева̄ти аттхо. татха̄ хи ваккхати ‘‘чин̣н̣ама̄натта̄йа̄’’тиа̄ди. чха̄раттам̣ ма̄наттам̣ чарантасса̄тиа̄ди вуттанайамева.
парива̄савиниччхайакатха̄
ида̄ни ¶ сан̇гха̄дисеса̄патти йасма̄ са̄васесагарука̄патти хоти сатекиччха̄, тасма̄ йатха̄ на̄ма рога̄туро пуггало кин̃чи аттано хитасукхака̄ран̣ам̣ ка̄тум̣ на саккоти, таменам̣ ка̄рун̣ико тикиччхако карун̣а̄сан̃чодито тикиччхам̣ катва̄ гелан̃н̃ато вут̣т̣ха̄петва̄ ¶ хитасукхам̣ джанети, евам̣ сан̇гха̄дисеса̄паттисаман̇гӣ пуггало а̄н̣а̄вӣтиккамантара̄йикабха̄вато саггамоккхамаггам̣ содхетум̣ на саккоти, таменам̣ маха̄ка̄рун̣ико бхагава̄ маха̄карун̣а̄йа сан̃чодитама̄насо анекехи найехи а̄паттито вут̣т̣ха̄нам̣ катва̄ саггамоккхасукхе патит̣т̣хапети, бхагавато адхиппа̄йан̃н̃уно ат̣т̣хакатха̄чарийа̄пи анекехи ка̄ран̣ехи бхагавато вачанасса аттхам̣ пака̄сетва̄ висуддхака̄ма̄нам̣ найам̣ денти, татха̄ т̣ӣка̄чарийа̄дайопи. евам̣ динне пана найе йонисо манаси ка̄тум̣ сакконта̄ пан̣д̣ита̄ йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджанти, асакконта̄ ан̃н̃атха̄ аттхам̣ гахетва̄ на йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджанти, тесам̣ дит̣т̣ха̄нугатим̣ анугаччханта̄ сисса̄дайопи татхева каронти, тасма̄ бхагавато вачанан̃ча пуббена̄парам̣ сам̣сандитва̄ ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄дивачанан̃ча самма̄ тулайитва̄ татхато бхагавато адхиппа̄йам̣ н̃атва̄ йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджантехи гарука̄паттито вут̣т̣хаханаттхам̣ його каран̣ӣйо.
тасма̄ йада̄ бхиккхӯ а̄гаччханти винайадхарасса сантикам̣ ‘‘гарука̄паттивут̣т̣ха̄нам̣ карисса̄ма̄’’ти, тада̄ винайадхарена ‘‘твам̣ катара̄паттим̣ а̄панно’’ти пуччхитаббо. ‘‘сан̇гха̄дисесам̣ а̄панно’’ти вутте ‘‘катарасан̇гха̄дисеса’’нти пуччхитва̄ ‘‘имам̣ на̄ма̄’’ти вутте суккависсат̣т̣хийам̣ мочетука̄мачетана̄, упаккамо, муччананти тӣн̣и ан̇га̄ни. ка̄йасам̣сагге манусситтхӣ, иттхисан̃н̃ита̄, ка̄йасам̣саггара̄го, тена ра̄гена ва̄йа̄мо, хаттхагга̄ха̄дисама̄паджджананти пан̃ча ан̇га̄ни. дут̣т̣хуллава̄ча̄йам̣ манусситтхӣ, иттхисан̃н̃ита̄, дут̣т̣хуллава̄часса̄дара̄го, тена ра̄гена обха̄санам̣, тан̇кхан̣авиджа̄нананти пан̃ча ан̇га̄ни. аттака̄ме манусситтхӣ, иттхисан̃н̃ита̄, аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ра̄го, тена ра̄гена ван̣н̣абхан̣анам̣, тан̇кхан̣авиджа̄нананти пан̃ча ан̇га̄ни. сан̃чаритте йесу сан̃чариттам̣ сама̄паджджати, тесам̣ мануссаджа̄тиката̄ ¶ , на̄лам̣вачанӣйата̄, пат̣игган̣ханавӣмам̣санапачча̄харан̣а̄нӣти пан̃ча ан̇га̄ни. кут̣ика̄ре уллитта̄дӣнам̣ ан̃н̃атарата̄, хет̣т̣химапама̄н̣асамбхаво, адеситаваттхуката̄, пама̄н̣а̄тиккантата̄, аттуддесиката̄, ва̄са̄га̄рата̄, лепагхат̣ана̄ти сатта пама̄н̣айутта̄дӣсу чхадха̄ ан̇га̄ни. виха̄рака̄ре та̄нийева чха ан̇га̄ни. дут̣т̣хадосе йам̣ чодети, тасса упасампанноти сан̇кхйупагаманам̣, тасмим̣ суддхасан̃н̃ита̄, йена па̄ра̄джикена чодети ¶ , тасса дит̣т̣ха̄дивасена амӯлаката̄, ча̄вана̄дхиппа̄йена саммукха̄чодана̄, тасса тан̇кхан̣авиджа̄нананти пан̃ча ан̇га̄ни. ан̃н̃абха̄гийе ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса кан̃чидесам̣ лесаматтам̣ упа̄дийаната̄, пурима̄ни пан̃ча̄ти чха ан̇га̄ни. сан̇гхабхеде бхеда̄йа параккаманам̣, дхаммакаммена саманубха̄санам̣, каммава̄ча̄парийоса̄нам̣, аппат̣иниссаджджананти чатта̄ри ан̇га̄ни. бхеда̄нуваттаке ан̇гесу йатха̄ таттха параккаманам̣, евам̣ идха ануваттананти чатта̄ри ан̇га̄ни. дуббаче ан̇гесу йатха̄ таттха параккаманам̣, евам̣ идха авачанӣйакаран̣ата̄ти чатта̄ри ан̇га̄ни. куладӯсаке ан̇гесу йатха̄ таттха параккаманам̣, евам̣ идха чханда̄дӣхи па̄пананти чатта̄ри ан̇га̄ни. ити има̄ни ан̇га̄ни содхетва̄ саче ан̇гапа̄рипӯрӣ хоти, ‘‘сан̇гха̄дисесо’’ти ваттаббо. но че, ‘‘на̄йам̣ сан̇гха̄дисесо, тхуллаччайа̄дӣсу ан̃н̃атара̄паттӣ’’ти ватва̄ ‘‘на̄йам̣ вут̣т̣ха̄нага̄минӣ, десана̄га̄минӣ айам̣ а̄патти, тасма̄ патирӯпасса бхиккхусса сантике десехӣ’’ти ватва̄ деса̄петаббо.
атха пана ана̄паттиччха̄йа̄ пан̃н̃а̄йати, ‘‘ана̄паттӣ’’ти ватва̄ уййоджетабба̄. саче пана сан̇гха̄дисесаччха̄йа̄ пан̃н̃а̄йати, ‘‘твам̣ имам̣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ чха̄деси, на чха̄десӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘на чха̄демӣ’’ти вутте ‘‘тена хи твам̣ на парива̄са̄рахо, ма̄натта̄рахова хотӣ’’ти ваттаббо. ‘‘чха̄демӣ’’ти пана вутте ‘‘дасасу а̄ка̄ресу ан̃н̃атарака̄ран̣ена ¶ чха̄деси, уда̄ху ан̃н̃ака̄ран̣ена̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘дасасу ан̃н̃атарака̄ран̣ена̄’’ти вутте ‘‘евампи ма̄натта̄рахо хоти, на парива̄са̄рахо’’ти ваттаббо. атха ‘‘ан̃н̃ака̄ран̣ена̄’’ти вадати, евам̣ сантепи ‘‘твам̣ а̄паттиа̄паннабха̄вам̣ джа̄нанто пат̣иччха̄деси, уда̄ху аджа̄нанто’’ти пуччхитва̄ ‘‘аджа̄нанто пат̣иччха̄демӣ’’ти вутте ча ‘‘а̄паттиа̄паннабха̄вам̣ саранто пат̣иччха̄деси, уда̄ху висаритва̄ пат̣иччха̄десӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘висаритва̄ пат̣иччха̄демӣ’’ти вутте ча ‘‘а̄паттиа̄паннабха̄ве вематико хутва̄ пат̣иччха̄деси, уда̄ху ниббематико хутва̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘вематико хутва̄’’ти вутте ча ‘‘на твам̣ парива̄са̄рахо, ма̄натта̄рахова хотӣ’’ти ваттаббо.
атха ‘‘джа̄нанто пат̣иччха̄демӣ’’ти вутте ча ‘‘саранто пат̣иччха̄демӣ’’ти вутте ча ‘‘ниббематико хутва̄ пат̣иччха̄демӣ’’ти вутте ча ‘‘твам̣ парива̄са̄рахо’’ти ваттаббо. вуттан̃хетам̣ самуччайаккхандхаке (чӯл̣ава. 144) ‘‘со евам̣ вадати ‘йа̄йам̣, а̄вусо, а̄патти джа̄напат̣иччханна̄, дхаммикам̣ тасса̄ а̄паттийа̄ парива̄сада̄нам̣, дхамматта̄ рухати. йа̄ ча кхва̄йам̣, а̄вусо, а̄патти аджа̄наппат̣иччханна̄, адхаммикам̣ тасса̄ а̄паттийа̄ парива̄сада̄нам̣, адхамматта̄ на ¶ рухати. екисса̄, а̄вусо, а̄паттийа̄ бхиккху ма̄натта̄рахо’’’ти ча, ‘‘со евам̣ вадати ‘йа̄йам̣ а̄патти сарама̄напат̣иччханна̄, дхаммикам̣ тасса̄ а̄паттийа̄ парива̄сада̄нам̣, дхамматта̄ рухати. йа̄ ча кхва̄йам̣ а̄патти асарама̄напат̣иччханна̄, адхаммикам̣ тасса̄ а̄паттийа̄ парива̄сада̄нам̣, адхамматта̄ на рухати. екисса̄, а̄вусо, а̄паттийа̄ бхиккху ма̄натта̄рахо’’’ти ча, ‘‘со евам̣ вадати ‘йа̄йам̣, а̄вусо, а̄патти ниббематикапат̣иччханна̄, дхаммикам̣ тасса̄ а̄паттийа̄ парива̄сада̄нам̣, дхамматта̄ рухати. йа̄ ча кхва̄йам̣, а̄вусо, а̄патти ¶ вематикапат̣иччханна̄, адхаммикам̣ тасса̄ а̄паттийа̄ парива̄сада̄нам̣, адхамматта̄ на рухати. екисса̄, а̄вусо, а̄паттийа̄ бхиккхума̄натта̄рахо’’’ти ча.
евам̣ парива̄са̄рахабха̄вам̣ пака̄сетва̄ ‘‘айам̣ бхиккху парива̄са̄рахо, тӣсу парива̄сесу катарапарива̄са̄рахо’’ти чинтетва̄ ‘‘бхиккху твам̣ кати а̄паттийо чха̄десӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘екам̣ а̄патти’’нти ва̄ ‘‘две тӣн̣и татуттари ва̄ а̄паттийо чха̄демӣ’’ти ва̄ вутте ‘‘катӣхам̣ твам̣ а̄паттим̣ пат̣иччха̄десӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘ека̄хамева̄хам̣ пат̣иччха̄демӣ’’ти ва̄ ‘‘двӣхам̣ тӣхам̣ татуттари ва̄ пат̣иччха̄демӣ’’ти ва̄ вутте ‘‘йа̄ватӣхам̣ пат̣иччха̄деси, та̄ватӣхам̣ твам̣ пат̣ивасиссасӣ’’ти ваттаббо. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘йа̄ватӣхам̣ джа̄нам̣ пат̣иччха̄дети, та̄ватӣхам̣ тена бхиккхуна̄ ака̄ма̄ париваттхабба’’нти. тато ‘‘айам̣ бхиккху а̄паттипарийантам̣ джа̄на̄ти, тасма̄ пат̣иччханнапарива̄са̄рахо’’ти (па̄ра̄. 442) н̃атва̄ таданурӯпа̄ каммава̄ча̄ ка̄табба̄.
еттха ча а̄паттипарийантапуччханам̣ каммава̄ча̄каран̣аттхамева хоти, раттипарийантапуччханам̣ пана тадаттхан̃чева суддхантапарива̄сасса ананурӯпабха̄вадассанаттхан̃ча хоти. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чул̣ава. ат̣т̣ха. 102) ‘‘со дувидхо чӯл̣асуддханто маха̄суддхантоти, дувидхопи чеса раттипариччхедам̣ сакалам̣ ва̄ екаччам̣ ва̄ аджа̄нантасса ча асарантасса ча таттха вематикасса ча да̄таббо. а̄паттипарийантам̣ пана ‘ахам̣ еттака̄ а̄паттийо а̄панно’ти джа̄на̄ту ва̄, ма̄ ва̄, ака̄ран̣амета’’нти. тато тасса бхиккхуно нисӣданат̣т̣ха̄нам̣ джа̄нитаббам̣. дувидхан̃хи нисӣданат̣т̣ха̄нам̣ аниккхиттаваттена нисӣдитаббат̣т̣ха̄нам̣, никкхиттаваттена нисӣдитаббат̣т̣ха̄нанти.
таттха ¶ аппабхиккхуке виха̄ре сабха̄габхиккхӯнам̣ васанат̣т̣ха̄не упача̄расӣма̄париччхинно антовиха̄ро аниккхиттаваттена нисӣдитаббат̣т̣ха̄нам̣ хоти. упача̄расӣмам̣ атиккамма маха̄маггато оккамма ¶ гумбаватипат̣иччханнат̣т̣ха̄нам̣ никкхиттаваттена нисӣдитаббат̣т̣ха̄нам̣ хоти. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) ‘‘саче аппабхиккхуко виха̄ро хоти, сабха̄га̄ бхиккхӯ васанти, ваттам̣ аниккхипитва̄ виха̄рейева раттипариггахо ка̄таббо. атха на сакка̄ содхетум̣, вуттанайенева ваттам̣ никкхипитва̄ паччӯсасамайе екена бхиккхуна̄ саддхим̣ ма̄наттаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайенева упача̄расӣмам̣ атиккамитва̄ маха̄магга̄ оккамма пат̣иччханнат̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ антоарун̣ейева вуттанайенева ваттам̣ сама̄дийитва̄ тасса бхиккхуно парива̄со а̄рочетаббо’’ти. ‘‘ма̄наттаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайенева̄’’ти ча ‘‘саче аппабхиккхуко виха̄ро хоти, сабха̄га̄ бхиккхӯ васанти, ваттам̣ аниккхипитва̄ антовиха̄рейева раттийо ган̣етабба̄. атха на сакка̄ содхетум̣, вуттанайенева ваттам̣ никкхипитва̄ паччӯсасамайе чатӯхи пан̃чахи ва̄ бхиккхӯхи саддхим̣ париккхиттасса виха̄расса париккхепато, апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄ маха̄маггато оккамма гумбена ва̄ ватийа̄ ва̄ пат̣иччханнат̣т̣ха̄не нисӣдитабба’’нти (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 238) идам̣ вачанам̣ сандха̄йа вуттам̣.
таттха аппабхиккхуко виха̄ро хотӣти идам̣ бахубхиккхуке виха̄ре ан̃н̃е бхиккхӯ гаччханти, ан̃н̃е бхиккхӯ а̄гаччханти, тасма̄ раттиччхедаваттабхедака̄ран̣а̄ни содхетум̣ дуккаратта̄ вуттам̣. ваккхати хи ‘‘атха на сакка̄ содхету’’нти. сабха̄га̄ бхиккхӯ васантӣти идам̣ висабха̄га̄нам̣ верӣбхиккхӯнам̣ сантике ваттам̣ а̄роченто пака̄сетука̄мо хоти ¶ , тасма̄ вуттам̣. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 236) ‘‘тасма̄ аверисабха̄гасса сантике а̄рочетабба̄. йо пана висабха̄го хоти сутва̄ пака̄сетука̄мо, еварӯпасса упаджджха̄йассапи сантике на̄рочетабба̄’’ти, тасма̄ висабха̄га̄нам̣ васанат̣т̣ха̄не ваттам̣ асама̄дийитва̄ бахийева ка̄тумпи ват̣т̣атӣти дат̣т̣хаббам̣. виха̄рейева̄ти антоупача̄расӣма̄йамева. ваккхати хи ‘‘атха на сакка̄…пе… упача̄расӣмам̣ атиккамитва̄’’ти. раттипариггахо ка̄табботи раттиган̣ана̄ ка̄табба̄. вуттан̃хи ма̄наттаван̣н̣ана̄йам̣ ‘‘раттийо ган̣етабба̄’’ти. атха на сакка̄ содхетунти бахубхиккхукатта̄ ва̄ виха̄расса висабха̄га̄нам̣ васанат̣т̣ха̄натта̄ ва̄ раттиччхедаватта̄бхедака̄ран̣а̄нипи содхетум̣ на сакка̄. ваттам̣ никкхипитва̄ти парива̄саваттам̣ никкхипитва̄. паччӯсасамайети паччхимайа̄мака̄ле арун̣одайато пуретарамева. татха̄ хи ваккхати ‘‘антоарун̣ейева вуттанайена ваттам̣ сама̄дийитва̄ тасса бхиккхуно парива̄со а̄рочетаббо’’ти. екена бхиккхуна̄ саддхинти виппава̄сараттиччхедавимуччанаттхам̣ вина̄ пакататтена сабхиккхукаа̄ва̄саабхиккхукаана̄ва̄сагаманасан̇кха̄таваттабхедавимуччанаттхан̃ча ¶ вуттам̣. татха̄ хи вуттам̣ ‘‘на, бхиккхаве, па̄рива̄сикена бхиккхуна̄ сабхиккхука̄ а̄ва̄са̄ абхиккхуко ана̄ва̄со гантаббо ан̃н̃атра пакататтена ан̃н̃атра антара̄йа̄’’ти (чӯл̣ава. 76).
ма̄наттаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайена̄ти ‘‘париккхиттасса виха̄расса париккхепато, апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄’’ти вуттанайена. йади евам̣ висамамидам̣ найадассанам̣, париккхепапариккхепа̄рахат̣т̣ха̄не ева хи упача̄расӣма̄ хоти, касма̄ таттха упача̄расӣмато двелед̣д̣упа̄та̄тиккамо вутто, идха пана упача̄расӣма̄тиккамо ева̄ти ¶ ? саччам̣, татха̄пи виха̄ре бхиккхӯнам̣ саджджха̄йа̄дисаддасаванасаббха̄вато сувидӯра̄тиккамо вутто, идха пана упача̄расӣмато атиккамаматтопи атиккамойева̄ти катва̄ вутто. буддхаматан̃н̃уно хи ат̣т̣хакатха̄чарийа̄. татха̄ хи вуттам̣ ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 97) ‘‘париккхиттасса виха̄расса париккхепатотиа̄ди кин̃ча̄пи па̄л̣ийам̣ наттхи, атха кхо ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нам̣ вачанена татха̄ ева пат̣ипаджджитаббанти ча вутта’’нти.
ма̄наттаван̣н̣ана̄йам̣ чатӯхи пан̃чахи ва̄ бхиккхӯхи саддхинти идам̣ пана ӯнеган̣ечаран̣араттиччхедавимуччанаттхам̣ вуттам̣. две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄тиа̄ди ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣ саванӯпача̄радассанӯпача̄равиджаханаттхам̣ вуттам̣. тенева̄ха т̣ӣка̄чарийо ‘‘две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄ти идам̣ виха̄ре бхиккхӯнам̣ саджджха̄йа̄дисаддасаванӯпача̄равиджаханаттхам̣ вуттам̣, ‘маха̄маггато оккамма̄ти идам̣ маггапат̣ипанна̄нам̣ бхиккхӯнам̣ саванӯпача̄равиджаханаттхам̣, гумбена ва̄тиа̄ди дассанӯпача̄равиджаханаттха’’нти. тасма̄ йатха̄вуттам̣ дувидхам̣ т̣ха̄нам̣ паривасантама̄наттача̄рикабхиккхӯхи нисӣдитаббат̣т̣ха̄нам̣ хоти. тесу ча йади антовиха̄рейева нисӣдитва̄ паривасати, упача̄расӣмагата̄нам̣ саббесам̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочетаббам̣ хоти. атха бахиупача̄расӣма̄йам̣, дит̣т̣харӯпа̄нам̣ сутасадда̄нам̣ а̄рочетаббам̣. адит̣т̣хаасута̄нампи антодва̄дасахаттхагата̄нам̣ а̄рочетаббамева. вуттан̃хи ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ ‘‘ваттам̣ никкхипитва̄ васантасса упача̄расӣмагата̄нам̣ саббесам̣ а̄рочанакиччам̣ наттхи, дит̣т̣харӯпа̄нам̣ сутасадда̄нам̣ а̄рочетаббам̣. адит̣т̣хаассута̄нампи антодва̄дасахаттхагата̄нам̣ а̄рочетаббам̣. идам̣ ваттам̣ никкхипитва̄ васантасса лаккхан̣анти вутта’’нти. идан̃ча ваттам̣ аниккхипитва̄ васантасса антовиха̄рейева раттипариггахасса ча никкхипитва̄ васантасса упача̄расӣмам̣ атиккамитва̄ ваттасама̄да̄насса ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄ вуттам̣. упача̄ро пана ¶ антосӣма̄йа ¶ т̣хита̄нам̣ сакалаупача̄расӣма̄ хоти, бахиупача̄расӣма̄йа т̣хита̄нам̣ два̄дасахаттхаматтам̣. тенева хи уддесабхатта̄дисан̇гхала̄бхо йади антосӣма̄йа уппаджджати, сӣмат̣т̣хакасан̇гхасса хоти. йади бахисӣма̄йам̣, два̄дасахаттхаббхантаре паттабхиккхӯнам̣, тасма̄ упача̄равасенапи еса аттхо вин̃н̃а̄йати. татха̄ хи вуттам̣ ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 97) ‘‘аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ти два̄дасахаттхе упача̄ре саллаккхетва̄ аниккхиттаватта̄нам̣ упача̄расӣма̄йа а̄гатабха̄вам̣ саллаккхетва̄ сахава̄са̄дикам̣ ведитаббанти ча вутта’’нти.
евам̣ аниккхиттаватта̄нам̣ хутва̄ паривасанта̄нам̣ антовиха̄рейева васанасса, никкхиттаватта̄нам̣ хутва̄ паривасанта̄нам̣ виха̄рато бахи две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄ васанасса ча ат̣т̣хакатха̄дӣсу пакаран̣есу а̄гататта̄ татха̄гатанайо пакаран̣а̄гатанайо хоти. ида̄ни пана а̄чарийа̄ аниккхиттаваттасса ча раттиччхедаваттабхедадосе парихаритум̣ атидуккаратта̄, никкхиттаваттасса ча девасикам̣ паччӯсасамайе бахисӣмагаманасса дуккхатта̄, ва̄л̣асарӣсапа̄дипарисайасса ча а̄сан̇китаббабха̄вато раттиччхедаваттабхедапарихаран̣авасена лаккхан̣апа̄рипӯримева манаси каронта̄ никкхиттаватта̄пи сама̄на̄ антовиха̄рейева парива̄савасанан̃ча ма̄наттачаран̣ан̃ча каронти.
екачче а̄чарийа̄ бахиупача̄расӣма̄йам̣ патирӯпат̣т̣ха̄не пакататта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ васанаса̄лам̣ ка̄ра̄петва̄ па̄рива̄сикабхиккхӯнам̣ нипаджджанаман̃чам̣ саббато чханнапариччхиннам̣ садва̄рабандханам̣ сугуттам̣ ка̄ра̄петва̄ там̣ падесам̣ ватийа̄ париккхипа̄петва̄ са̄йанхасамайе таттха гантва̄ упат̣т̣ха̄каса̄ман̣ера̄дайо ниватта̄петва̄ пуримайа̄ме ва̄ маджджхимайа̄ме ва̄ самантато саддачхиджджанака̄ле пакататтабхиккхӯ са̄ла̄йам̣ нипаджджа̄петва̄ па̄рива̄сикабхиккхӯ ¶ ваттам̣ сама̄да̄петва̄ а̄роча̄петва̄ аттано аттано ман̃чакесу нипаджджа̄петва̄ паччхимайа̄мака̄ле ут̣т̣ха̄петва̄ арун̣е ут̣т̣хите а̄роча̄петва̄ ваттам̣ никкхипа̄пенти. еса найо пакаран̣есу ана̄гататта̄ а̄чарийа̄нам̣ матена кататта̄ а̄чарийанайо на̄ма. еса найопи йатха̄рутато пакаран̣есу ана̄гатопи пакаран̣а̄нуломавасена раттиччхедаваттабхедадосе парихаритва̄ ладжджипесалехи бахуссутехи сиккха̄ка̄мехи винайе пакатан̃н̃ӯхи вича̄рито сама̄но сундаро пасаттхова хоти, тасма̄ ‘‘ануломанайо’’типи ваттум̣ ват̣т̣ати.
нану ча аниккхиттаватта̄нам̣йева антовиха̄ре васанам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, атха касма̄ никкхиттаватта̄пи сама̄на̄ васантӣти? саччам̣, таттха пана аппабхиккхукатта̄ сабха̄габхиккхӯнам̣ васанат̣т̣ха̄натта̄ ¶ ча раттиччхедаваттабхедадосе ча парихаритум̣ саккун̣еййабха̄вато сакалараттиндивампи ваттам̣ аниккхипитва̄ васанам̣ вуттам̣, идха пана татха̄ асаккун̣еййабха̄вато дива̄ ваттам̣ никкхипитва̄ раттийам̣ сама̄дийанто а̄гантука̄нам̣ ана̄гаманака̄лабха̄вато, саддачхиджджанака̄лабха̄вато ча раттиччхеда̄дидосе парихаритум̣ саккун̣еййатта̄ тадануломойева хотӣти мантва̄ а̄чарийа̄ евам̣ каронтӣти дат̣т̣хаббам̣.
евам̣ хоту, бахиупача̄расӣма̄йа васанта̄нам̣ пат̣иччханнат̣т̣ха̄не нисӣданамева ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, на пакататтаса̄ла̄каран̣аман̃чакаран̣а̄дӣни, атха касма̄ ета̄ни каронтӣти? саччам̣, татха̄пи пакататтаса̄ла̄каран̣ам̣ па̄рива̄сика̄нам̣ бхиккхӯнам̣ пакататтехи бхиккхӯхи виппава̄сараттиччхедаваттабхедадосапарихаран̣аттхам̣, там̣ ‘‘тайо кхо, упа̄ли, па̄рива̄сикасса бхиккхуно раттиччхеда̄ сахава̄со, виппава̄со, ана̄рочана̄’’ти вуттапа̄т̣хам̣ ¶ (чӯл̣ава. 83) ануломети. ман̃чакаран̣ам̣ сахава̄сараттиччхедаваттабхедадосапарихаран̣аттхам̣, там̣ ‘‘на, бхиккхаве, па̄рива̄сикена бхиккхуна̄ пакататтена бхиккхуна̄ саддхим̣ екаччханне а̄ва̄се ваттхаббам̣, на екаччханне ана̄ва̄се ваттхаббам̣, на екаччханне а̄ва̄се ва̄ ана̄ва̄се ва̄ ваттхабба’’нти вуттапа̄т̣хан̃ча (чӯл̣ава. 81) йатха̄вуттапа̄т̣хан̃ча ануломети. а̄ди-саддена са̄йанхасамайе гамана̄дӣни сан̇ган̣ха̄ти. тесу ат̣т̣хакатха̄йам̣ паччӯсасамайе гамане ева вуттепи са̄йанхасамайе гаманам̣ раттигаманасса бахупариссайатта̄ париссайавиноданаттхам̣, там̣ ‘‘антара̄йато паримуччанаттха̄йа гантаббамева̄’’ти вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄па̄т̣хам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 76) ануломети. упат̣т̣ха̄каса̄ман̣ера̄дӣнам̣ ниватта̄панам̣ анупасампаннена сахасеййасан̇ка̄ниваттанаттхам̣, там̣ ‘‘йо пана бхиккху анупасампаннена сахасеййам̣ каппеййа, па̄читтийа’’нти вуттам̣ ма̄тика̄па̄т̣хам̣ (па̄чи. 49) ануломети. пуримайа̄ме ва̄ маджджхимайа̄ме ва̄ самантато саддачхиджджанака̄ле пакататтабхиккхӯ са̄ла̄йам̣ нипаджджа̄петва̄ па̄рива̄сикабхиккхӯнам̣ ваттасама̄да̄панам̣ ан̃н̃абхиккхӯнам̣ саддасаванавиваджджанаттхам̣, там̣ ана̄рочанараттиччхедадосапарихаран̣аттхам̣, там̣ йатха̄вуттараттиччхедапа̄т̣хам̣ ануломети.
нану ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ антоарун̣ейева ваттасама̄да̄панам̣ вуттам̣, атха касма̄ ‘‘пуримайа̄мамаджджхимайа̄месӯ’’ти вуттанти? на̄йам̣ досо, хиййоарун̣уггаманато пат̣т̣ха̄йа хи йа̄ва аджджаарун̣уггамана̄ еко раттиндиво аджджаарун̣асса анто на̄ма, аджджаарун̣ато пат̣т̣ха̄йа паччха̄ка̄ло арун̣асса бахи на̄ма, тасма̄ пуримамаджджхимайа̄месу катаваттасама̄да̄нампи арун̣одайато ¶ пуре кататта̄ антоарун̣е катам̣йева хоти. ваттам̣ асама̄дийитва̄ нипаджджане ча сати нидда̄васена арун̣уггаманака̄лам̣ аджа̄нитва̄ ваттасама̄да̄нам̣ атиккантам̣ ¶ бхавеййа, тасма̄ пуретарамева сама̄да̄нам̣ катва̄ нипаджджанам̣ н̃а̄йа̄гатам̣ хоти, ‘‘антоарун̣ейева вуттанайенева ваттам̣ сама̄дийитва̄’’ти вуттаат̣т̣хакатха̄па̄т̣хан̃ча (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) ануломети.
евам̣ хоту, евам̣ сантепи касма̄ ‘‘а̄роча̄петва̄’’ти вуттам̣, нану ма̄л̣акасӣма̄йам̣ сама̄диннака̄лейева ваттама̄рочитанти? саччам̣ а̄рочитам̣, айам̣ пана бхиккху дива̄ ваттам̣ никкхипитва̄ нисинно, ида̄ни сама̄динно, тасма̄ ма̄л̣акасӣма̄йа а̄рочитампи пуна а̄рочетаббам̣ хоти. идампи ‘‘антоарун̣ейева вуттанайенева ваттам̣ сама̄дийитва̄ тасса бхиккхуно парива̄со а̄рочетаббо’’ти па̄т̣хам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) ануломети. атха ‘‘аттано аттано ман̃чакесу нипаджджа̄петва̄’’ти касма̄ вуттам̣, нану ан̃н̃аман̃н̃асса ман̃чесу нипаджджама̄на̄пи пакататтаса̄лато ниббодакапатанат̣т̣ха̄нато бахи нипаджджама̄на̄ сахава̄сараттиччхедадосато мутта̄йева̄ти? на паневам̣ дат̣т̣хаббам̣. на хи па̄рива̄сико пакататтабхиккхӯхева екаччханне нипанно сахава̄сараттиччхедаппатто хоти, атха кхо ан̃н̃аман̃н̃ампи хотийева. вуттан̃четам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 81) ‘‘саче хи две па̄рива̄сика̄ екато васеййум̣, те ан̃н̃аман̃н̃асса аджджха̄ча̄рам̣ н̃атва̄ ага̄рава̄ ва̄ виппат̣иса̄рино ва̄ хутва̄ па̄пит̣т̣хатарам̣ ва̄ а̄паттим̣ а̄паджджеййум̣ виббхамеййум̣ ва̄, тасма̄ несам̣ сахасеййа̄ саббаппака̄рена пат̣иккхитта̄’’ти. ‘‘паччхимайа̄мака̄ле ут̣т̣ха̄петва̄ арун̣е ут̣т̣хите а̄роча̄петва̄ ваттам̣ никкхипа̄пентӣ’’ти еттха арун̣е анут̣т̣хитейева ваттаниккхипане карийама̄не раттиччхедо хоти, са̄ ратти ган̣анӯпага̄ на хоти, тасма̄ пат̣хамапариччхеде вуттам̣ арун̣акатха̄виниччхайам̣ олокетва̄ арун̣уггаманабха̄во сут̣т̣ху джа̄нитаббо.
‘‘а̄роча̄петва̄ ¶ ваттам̣ никкхипа̄петабба’’нти вуттам̣. касма̄ а̄роча̄пети, нану сама̄диннака̄лейева а̄рочитанти? саччам̣, татха̄пи па̄рива̄сикаваттасама̄да̄нака̄ле а̄рочитесу бхиккхӯсу екачче никкхипанака̄ле гаччханти, ан̃н̃е а̄гаччханти, евам̣ парисасан̇каманампи сийа̄, татха̄ ча сати абхинава̄гата̄нам̣ саббха̄ва̄ а̄рочетаббам̣ хоти, асати пана абхинава̄гатабхиккхумхи а̄рочанакиччам̣ наттхи. евам̣ сантепи а̄рочане доса̄бха̄вато пуна а̄рочанам̣ н̃а̄йа̄гатам̣ хоти, ма̄наттачаран̣ака̄ле пана сама̄да̄не а̄рочитепи никкхипане авассам̣ а̄рочетаббамева ¶ . касма̄? дивасантарабха̄вато. ‘‘девасикам̣ а̄рочетабба’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 90) хи вуттам̣. евам̣ сантепи са̄йам̣ сама̄да̄нака̄ле а̄рочессати, тасма̄ никкхипане а̄рочанакиччам̣ наттхӣти че? на, са̄йам̣ сама̄да̄нака̄ле ете бхиккхӯ а̄гаччхиссантипи, на а̄гаччхиссантипи, ана̄гата̄нам̣ катхам̣ а̄рочетум̣ лабхиссати, ана̄рочане ча сати раттиччхедо сийа̄, тасма̄ тасмим̣ дивасе арун̣е ут̣т̣хите ваттаниккхипанато пурейева а̄рочетаббанти но мати, сут̣т̣хутарам̣ упадха̄ретва̄ гахетаббам̣. евам̣ пакаран̣а̄гатанайена ва̄ пакаран̣а̄нуломаа̄чарийанайена ва̄ самма̄самбуддхасса а̄н̣ам̣ патит̣т̣ха̄пентена винайаковидена бахуссутена ладжджӣпесалабхӯтена винайадхарена висуддхика̄ма̄нам̣ песала̄нам̣ бхиккхӯнам̣ сӣлависуддхаттха̄йа сут̣т̣ху вича̄ретва̄ парива̄саватта̄ма̄наттачаран̣аватта̄ни а̄чиккхитабба̄нӣти.
имасмим̣ т̣ха̄не ладжджӣбхиккхӯнам̣ парива̄са̄дикатха̄йа кусалаттхам̣ на̄на̄ва̄данайо вуччате – кечи бхиккхӯ ‘‘пакататтаса̄лам̣ курума̄нена тасса̄ са̄ла̄йа маджджхе тхамбхам̣ нимиттам̣ катва̄ тато два̄дасахаттхаматтам̣ падесам̣ саллаккхетва̄ йатха̄ пан̃н̃атте ¶ па̄рива̄сика̄нам̣ ман̃че нипаннасса бхиккхусса гӣва̄ тасса падесасса упари хоти, татха̄ пан̃н̃а̄петаббо. евам̣ кате сукатам̣ хотӣ’’ти ваданти каронти ча. екачче ‘‘ман̃че нипаннасса бхиккхусса кат̣и тасса падесасса упари хоти, йатха̄ пан̃н̃а̄петаббо, евам̣ кате сукатам̣ хотӣ’’ти ваданти каронти ча, там̣ вачанам̣ нева па̄л̣ийам̣, на ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄дӣсу виджджати, кевалам̣ тесам̣ парикаппамева. айам̣ пана несам̣ адхиппа̄йо сийа̄ – ‘‘два̄дасахаттхам̣ пана упача̄рам̣ мун̃читва̄ нисӣдитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттавачанан̃ча ‘‘атха два̄дасахаттхам̣ упача̄рам̣ оккамитва̄ аджа̄нантассева гаччхати, раттиччхедо хоти ева, ваттабхедо пана наттхӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄вачанан̃ча (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) ‘‘адит̣т̣хаассута̄нампи антодва̄дасахаттхагата̄нам̣ а̄рочетабба’’нти вуттат̣ӣка̄вачанан̃ча (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.97) ‘‘адит̣т̣хаассута̄нампи антодва̄дасахаттхагата̄нам̣ а̄рочетаббам̣, ‘идам̣ ваттам̣ никкхипитва̄ васантасса лаккхан̣а’нти вутта’’нти вуттаваджирабуддхит̣ӣка̄вачанан̃ча (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 97) ‘‘аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ти два̄дасахаттхе упача̄ре саллаккхетва̄, аниккхиттаватта̄нам̣ упача̄расӣма̄йа а̄гатабха̄вам̣ саллаккхетва̄ сахава̄са̄дикам̣ ведитабба’’нти вуттам̣ ваджирабуддхит̣ӣка̄вачанан̃ча пасситва̄ айонисо аттхам̣ гахетва̄ саббаттха два̄дасахаттхамева пама̄н̣ам̣, тато ӯнампи адхикампи на ват̣т̣ати, тасма̄ йатха̄вуттанайена маджджхе тхамбхато два̄дасахаттхаматте падесе нипаннасса бхиккхусса ¶ гӣва̄ ва̄ кат̣и ва̄ хоту, евам̣ санте два̄дасахаттхаппадесе па̄рива̄сикабхиккху хоти, тато сахава̄сато ва̄ виппава̄сато ва̄ раттиччхедаваттабхедадоса̄ на хонтӣти.
татревам̣ йутта̄йуттавича̄ран̣а̄ ка̄табба̄. йатха̄вуттапа̄т̣хесу пат̣хамапа̄т̣хасса айамадхиппа̄йо – пакататтабхиккхумхи чхама̄йа ¶ нисинне йади па̄рива̄сикабхиккху а̄сане нисӣдитука̄мо, пакататтасса бхиккхуно нисиннат̣т̣ха̄нато два̄дасахаттхам̣ упача̄рам̣ мун̃читва̄ва нисӣдитум̣ ват̣т̣ати, на два̄дасахаттхаббхантарети. етена двӣсупи чхама̄йа нисиннесу два̄дасахаттхаббхантарепи ват̣т̣ати, два̄дасахаттхаппадесато бахи нисӣданто а̄санепи нисӣдитум̣ ват̣т̣атӣти дассети. тена̄ха ‘‘на чхама̄йа нисиннети пакататте бхӯмийам̣ нисинне итарена антамасо тин̣асантхарепи уччатаре ва̄ликаталепи ва̄ на нисӣдитаббам̣, два̄дасахаттхам̣ пана упача̄рам̣ мун̃читва̄ нисӣдитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 81). ити пакататте чхама̄йа нисинне па̄рива̄сикена нисӣдитаббат̣т̣ха̄надӣпако айам̣ па̄т̣хо, на ман̃чапан̃н̃а̄панат̣т̣ха̄насайанат̣т̣ха̄надӣпако, там̣ пубба̄парапарипун̣н̣ам̣ сакалам̣ па̄т̣хам̣ анолокетва̄ екадесаматтамева пасситва̄ парикаппавасена айонисо адхиппа̄йам̣ ган̣ханти.
дутийапа̄т̣хасса пана айамадхиппа̄йо – бахи упача̄расӣма̄йа пат̣иччханнат̣т̣ха̄не ваттам̣ сама̄дийитва̄ нисинне бхиккхусмим̣ тасса нисиннат̣т̣ха̄нато два̄дасахаттхам̣ упача̄рам̣ оккамитва̄ тасса аджа̄нантассева ан̃н̃о бхиккху гаччхати, тасса па̄рива̄сикасса бхиккхуно раттиччхедо хоти, ваттабхедо пана наттхи. касма̄ раттиччхедо хоти? упача̄рам̣ оккамитатта̄. касма̄ на ваттабхедо? аджа̄нантатта̄ти. етена бахиупача̄расӣма̄йа упача̄ро два̄дасахаттхаппама̄н̣о хоти а̄рочанаккхеттабхӯтоти дассети. тена̄ха ‘‘гумбена ва̄ ватийа̄ ва̄ пат̣иччханнат̣т̣ха̄не нисӣдитаббам̣, антоарун̣ейева вуттанайена ваттам̣ сама̄дийитва̄ а̄рочетаббам̣. саче ан̃н̃о кочи бхиккху кеначидева каран̣ӣйена там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхати, саче еса там̣ пассати, саддам̣ ва̄сса сун̣а̄ти, а̄рочетаббам̣. ана̄рочентасса раттиччхедо чева ваттабхедо ча. атха два̄дасахаттхам̣ ¶ упача̄рам̣ оккамитва̄ аджа̄нантассева гаччхати, раттиччхедо хоти ева, ваттабхедо пана наттхӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97). ити айампи па̄т̣хо а̄рочанаккхеттадӣпако хоти, на ман̃чапан̃н̃а̄пана̄дидӣпакоти дат̣т̣хаббам̣.
татийапа̄т̣хасса пана айамадхиппа̄йо – ким̣ бахиупача̄расӣма̄йа ваттасама̄да̄нат̣т̣ха̄нам̣ а̄гатабхиккхӯнам̣ ¶ дит̣т̣харӯпа̄нам̣ сутасадда̄нам̣йева а̄рочетаббанти пуччха̄йа сати адит̣т̣хаассута̄нампи антодва̄дасахаттхагата̄нам̣ а̄рочетаббанти виссаджджетаббанти. етена адит̣т̣хаассута̄нам̣ пана антодва̄дасахаттхагата̄нам̣йева а̄рочетаббам̣, на бахидва̄дасахаттхагата̄нам̣, дит̣т̣хасута̄нам̣ пана антодва̄дасахаттхагата̄нампи бахидва̄дасахаттхагата̄нампи а̄ка̄са̄дигата̄нампи а̄рочетаббамева̄ти дассети. тена̄ха ‘‘айам̣ панеттха тхерасса адхиппа̄йо – ваттам̣ никкхипитва̄ паривасантасса упача̄рагата̄нам̣ саббесам̣ а̄рочанакиччам̣ наттхи, дит̣т̣харӯпа̄нам̣ сутасадда̄нам̣ а̄рочетаббам̣, адит̣т̣хаассута̄нампи антодва̄дасахаттхагата̄нам̣ а̄рочетаббам̣. идам̣ ваттам̣ никкхипитва̄ паривасантасса лаккхан̣а’’нти (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.97). ити айампи па̄т̣хо а̄рочетаббалаккхан̣адӣпако хоти, на ман̃чапан̃н̃а̄пана̄дидӣпакоти. чатуттхапа̄т̣хасса адхиппа̄йопи татийапа̄т̣хасса адхиппа̄йасадисова.
пан̃чамапа̄т̣хасса пана айамадхиппа̄йо – аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ти еттха етасмим̣ ат̣т̣хакатха̄вачане никкхиттаватта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ аттано нисиннат̣т̣ха̄нато два̄дасахаттхе упача̄ре ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣ аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ аниккхиттаватта̄нам̣ упача̄расӣма̄йа ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣ а̄гатабха̄вам̣ саллаккхетва̄ сахава̄са̄дикам̣ ведитаббам̣. а̄ди-саддена виппава̄саана̄рочанаӯнеган̣ечаран̣а̄ни сан̇ган̣ха̄ти. айан̃ча йасма̄ ган̣асса а̄рочетва̄ бхиккхӯнан̃ча аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ васи ¶ , тасма̄ никкхиттаватта̄нам̣ бахиупача̄расӣма̄йа сама̄диннатта̄ аттано нисиннат̣т̣ха̄нато два̄дасахаттхе упача̄ре ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣ аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ аниккхиттаватта̄нам̣ антовиха̄ре сама̄диннатта̄ упача̄расӣма̄йа ан̃н̃есам̣ бхиккхӯнам̣ а̄гатабха̄вам̣ саллаккхетва̄ сахава̄савиппава̄саана̄рочанаӯнеган̣ечаран̣асан̇кха̄та̄ни ваттаччхедака̄ран̣а̄ни ведитабба̄нӣти. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) ‘‘айан̃ча йасма̄ ган̣асса а̄рочетва̄ бхиккхӯнан̃ча аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ва васи, тенасса ӯнеган̣ечаран̣адосо ва̄ виппава̄со ва̄ на хотӣ’’ти. ити айан̃ча па̄т̣хо пакататтабхиккхӯсу гатесупи ваттам̣ а̄рочетва̄ бхиккхӯнам̣ аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ васитатта̄ доса̄бха̄вамева дӣпети, на ман̃чапан̃н̃а̄пана̄дӣни. ити имесам̣ па̄т̣ха̄нам̣ айонисо адхиппа̄йам̣ гахетва̄ ‘‘саббаттха два̄дасахаттхамева пама̄н̣а’’нти ман̃н̃ама̄на̄ вича̄рим̣су, тесам̣ дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджама̄на̄ сисса̄нусисса̄дайопи татхева каронти, тадетам̣ аппама̄н̣ам̣.
катхам̣? йам̣ таттха пакататтаса̄ла̄йа маджджхе тхамбхам̣ нимиттам̣ катва̄ два̄дасахаттхам̣ миним̣су, тадаппама̄н̣ам̣ ¶ . на хи тхамбхена ва̄ са̄ла̄йа ва̄ сахава̄со ва̄ виппава̄со ва̄ вутто, атха кхо пакататтабхиккхуна̄ва. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 83) ‘‘таттха сахава̄соти йва̄йам̣ пакататтена бхиккхуна̄ саддхим̣ екаччханнетиа̄дина̄ найена вутто екато ва̄со. виппава̄соти екакассева ва̄со’’ти. йан̃хи тато два̄дасахаттхаматтат̣т̣ха̄не бхиккхусса гӣва̄т̣т̣хапанам̣ ва̄ кат̣ит̣т̣хапанам̣ ва̄ ваданти, тадапи аппама̄н̣ам̣. бахиупача̄расӣма̄йа хи паривасантасса бхиккхусса сакаласарӣрам̣ пакататтабхиккхӯнам̣ антодва̄дасахаттхе упача̄ре т̣хапетаббам̣ хоти, на екадесаматтам̣.
тесам̣ ¶ пана айамадхиппа̄йо сийа̄ – два̄дасахаттхаппадесато сакаласарӣрасса антокаран̣е сати сахава̄со бхавеййа, бахикаран̣е сати виппава̄со, тена упад̣д̣хам̣ анто упад̣д̣хам̣ бахи хотӯти, там̣ миччха̄н̃а̄н̣авасена хоти. на хи сахава̄садосо два̄дасахаттхена катхито, атха кхо екаччханне сайанена. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ па̄рива̄сикаккхандхаке (чӯл̣ава. 81) ‘‘на, бхиккхаве, па̄рива̄сикена бхиккхуна̄ пакататтена бхиккхуна̄ саддхим̣ екаччханне а̄ва̄се ваттхаббам̣, на екаччханне ана̄ва̄се ваттхаббам̣, на екаччханне а̄ва̄се ва̄ ана̄ва̄се ва̄ ваттхабба’’нти. ат̣т̣хакатха̄йампи (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 81) вуттам̣ ‘‘екаччханне а̄ва̄се’’тиа̄дӣсу а̄ва̄со на̄ма васанаттха̄йа катасена̄санам̣. ана̄ва̄со на̄ма четийагхарам̣ бодхигхарам̣ саммун̃джаниат̣т̣ако да̄руат̣т̣ако па̄нӣйама̄л̣о ваччакут̣и два̄ракот̣т̣хакоти евама̄ди. татийападена тадубхайампи гахитам̣, ‘етесу йаттха каттхачи екаччханне чхаданато удакапатанат̣т̣ха̄напариччхинне ока̄се уккхиттако васитум̣ на лабхати, па̄рива̄сико пана антоа̄ва̄сейева на лабхатӣ’ти маха̄паччарийам̣ вуттам̣. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘ависесена удакапа̄тена ва̄рита’нти вуттам̣. курундийам̣ ‘етесу еттакесу пан̃чаван̣н̣ачхаданабаддхат̣т̣ха̄несу па̄рива̄сикасса ча уккхиттакасса ча пакататтена саддхим̣ удакапа̄тена ва̄рита’нти вуттам̣, тасма̄ на̄нӯпача̄репи екаччханне на ват̣т̣ати. саче панеттха тадахупасампаннепи пакататте пат̣хамам̣ пависитва̄ нипанне сат̣т̣хивассопи па̄рива̄сико паччха̄ пависитва̄ джа̄нанто нипаджджати, раттиччхедо чева ваттабхедадуккат̣ан̃ча, аджа̄нантасса раттиччхедова, на ваттабхедадуккат̣ам̣. саче пана тасмим̣ пат̣хамам̣ нипанне паччха̄ пакататто пависитва̄ нипаджджати, па̄рива̄сико ча джа̄на̄ти, раттиччхедо чева ваттабхедадуккат̣ан̃ча. но че джа̄на̄ти ¶ , раттиччхедова, на ваттабхедадуккат̣анти, тасма̄ са̄ла̄йапи виха̄репи чхаданато удакапатанат̣т̣ха̄нато муттаматтейева сахава̄садосо на виджджатӣти дат̣т̣хаббам̣.
екачче ¶ пана маджджхиматтхамбхато два̄дасахаттха̄йа̄мена дан̣д̣акена чаккам̣ бхамитва̄ самантато ба̄хире лекхам̣ каронти, евам̣ кате са̄ ба̄хиралекха̄ а̄ват̣т̣ато два̄саттатихаттхаматта̄ хоти, тато там̣ падесам̣ два̄дасахаттхена дан̣д̣акена минитва̄ бха̄джийама̄нам̣ чхабха̄гамева хоти, тато тесам̣ чхабха̄га̄нам̣ сӣма̄йа екекасмим̣ ман̃че пан̃н̃апийама̄не чхал̣ева ман̃чат̣т̣ха̄на̄ни хонти, тасма̄ екасмим̣ ват̣т̣аман̣д̣але чха бхиккхӯйева апуббам̣ ачаримам̣ васитум̣ лабханти, на тато уддханти ваданти. касма̄ пана евам̣ каронтӣти? пуббе вуттанайена ‘‘саббаттха два̄дасахаттхаматтамева пама̄н̣а’’нти гахитатта̄. евам̣ кира несамадхиппа̄йо – па̄рива̄сико пакататтасса бхиккхуно два̄дасахаттхаббхантаре сайама̄но сахава̄со сийа̄, ба̄хире сайама̄но виппава̄со, татха̄ ан̃н̃аман̃н̃ассапӣти. евам̣ каронта̄нам̣ пана несам̣ сакаадхиппа̄йопи на сиджджхати, куто бхагавато адхиппа̄йо.
катхам̣? па̄рива̄сико бхиккху пакататтабхиккхӯнан̃ча ан̃н̃аман̃н̃асса ча два̄дасахаттхаматте падесе хотӯти несамадхиппа̄йо. атха пана маджджхиматтхамбхам̣ нимиттам̣ катва̄ минийама̄на̄ самантато ба̄хиралекха̄ тхамбхатойева два̄дасахаттхаматта̄ хоти, на пакататтабхиккхӯхи. те хи тхамбхато бахи екаратанадвитиратана̄дит̣т̣ха̄не т̣хита̄, ба̄хиратопи лекха̄йева тхамбхато два̄дасахаттхаматта̄ хоти, на тассӯпари нипаннабхиккху. со хи двиратанаматтенапи тиратанаматтенапи лекха̄йа антопи хоти бахипи. ан̃н̃аман̃н̃ассапи чхабха̄гасӣма̄йева ан̃н̃аман̃н̃асса два̄дасахаттхаматта̄ хоти ¶ , на тассӯпари пан̃н̃аттаман̃чо ва̄ таттха нипаннабхиккху ва̄. ман̃чо хи екаратанаматтена ва̄ двиратанаматтена ва̄ сӣмам̣ атиккамитва̄ т̣хито, бхиккхӯпи сайама̄на̄ на сӣма̄йа упарийева сайанти, видаттхиматтена ва̄ ратанаматтена ва̄ сӣмам̣ атиккамитва̄ ва̄ аппатва̄ ва̄ сайанти, тасма̄ те па̄рива̄сика̄ бхиккхӯ пакататтабхиккхӯнампи ан̃н̃аман̃н̃ассапи два̄дасахаттхаматтат̣т̣ха̄йино на хонти, тато ӯна̄ва хонти, тасма̄ сакаадхиппа̄йопи на сиджджхати.
бхагавато пана адхиппа̄йо – йади аппабхиккхука̄диан̇гасампаннатта̄ виха̄расса ваттам̣ аниккхипитва̄ антовиха̄рейева паривасати, евам̣ сати пакататтена бхиккхуна̄ на екаччханне а̄ва̄се васитаббам̣. йади та̄дисаа̄ва̄се ва̄ ана̄ва̄се ва̄ чхаданато удакапатанат̣т̣ха̄насса анто сайеййа, сахава̄со на̄ма, раттиччхедо хотӣти айаматтхо йатха̄вутта-па̄л̣ийа̄ ча ат̣т̣хакатха̄йа ча пака̄сетаббо. на екаччханне а̄ва̄се двӣхи ваттхаббам̣. йади васеййа, вуд̣д̣хасса раттиччхедойева, навакасса раттиччхедо чева ваттабхедадуккат̣ан̃ча хоти. самавасса̄ че, аджа̄нантасса раттиччхедойева ¶ , джа̄нантасса убхайампӣти айаматтхо ‘‘тайо кхо, упа̄ли, па̄рива̄сикасса бхиккхуно раттиччхеда̄ сахава̄со виппава̄со ана̄рочана̄’’ти ча ‘‘на, бхиккхаве, па̄рива̄сикена бхиккхуна̄ па̄рива̄сикена вуд̣д̣хатарена саддхим̣ на екаччханне а̄ва̄се ваттхабба’’нти (чӯл̣ава. 82) ча ‘‘вуд̣д̣хатарена̄ти еттха…пе… саче хи две па̄рива̄сика̄ екато васеййум̣, те ан̃н̃аман̃н̃асса аджджха̄ча̄рам̣ н̃атва̄ ага̄рава̄ ва̄ виппат̣иса̄рино ва̄ хутва̄ па̄пит̣т̣хатарам̣ ва̄ а̄паттим̣ а̄паджджеййум̣ виббхамеййум̣ ва̄, тасма̄ несам̣ сахасеййа̄ саббаппака̄рена пат̣иккхитта̄’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 81) ча имехи па̄л̣иат̣т̣хакатха̄па̄т̣хехи пака̄сетаббо. виппава̄сепи па̄рива̄сикена абхиккхуке ¶ а̄ва̄се на ваттхаббам̣, пакататтена вина̄ абхиккхуко а̄ва̄со на гантаббо, бахисӣма̄йам̣ бхиккхӯнам̣ васанат̣т̣ха̄нато два̄дасахаттхаппама̄н̣асса упача̄расса анто нисӣдитаббанти бхагавато адхиппа̄йо.
айаматтхо ‘‘на, бхиккхаве, па̄рива̄сикена бхиккхуна̄ сабхиккхука̄ а̄ва̄са̄ абхиккхуко а̄ва̄со гантаббо ан̃н̃атра пакататтена ан̃н̃атра антара̄йа̄’’тиа̄ди (чӯл̣ава. 76) ча ‘‘тайо кхо, упа̄ли…пе… ана̄рочана̄’’ти ча ‘‘чатта̄ро кхо, упа̄ли, ма̄наттача̄рикасса бхиккхуно раттиччхеда̄ сахава̄со, виппава̄со, ана̄рочана̄, ӯнеган̣ечаран̣а’’нти (чӯл̣ава. 92) ча ‘‘виппава̄соти екакассева ва̄со’’ти ча ‘‘айан̃ча йасма̄ ган̣асса а̄рочетва̄ бхиккхӯнан̃ча аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ва васи, тенасса ӯнеган̣ечаран̣адосо ва̄ виппава̄со ва̄ на хотӣ’’ти ча ‘‘аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ти два̄дасахаттхе упача̄ре саллаккхетва̄, аниккхиттаватта̄нам̣ упача̄расӣма̄йа а̄гатабха̄вам̣ саллаккхетва̄ сахава̄са̄дикам̣ ведитабба’’нти ча а̄гатехи па̄л̣ийат̣т̣хакатха̄-ваджирабуддхит̣ӣка̄па̄т̣хехи пака̄сетаббо, тасма̄ виха̄ре паривасантасса упача̄расӣма̄йа аббхантаре йаттха каттхачи васантасса наттхи виппава̄со, бахиупача̄расӣма̄йам̣ паривасантасса бхиккхӯнам̣ нисиннапарийантато два̄дасахаттхаббхантаре васантасса ча наттхи виппава̄соти, тан̃ча парива̄сака̄ле ‘‘екена бхиккхуна̄ саддхи’’нти вачанато екассапи бхиккхуно, ма̄наттачаран̣ака̄ле ‘‘чатӯхи пан̃чахи ва̄ бхиккхӯхи саддхи’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) вачанато ча чатуннам̣ пан̃чаннампи бхиккхӯнам̣ хаттхапа̄сабхӯте два̄дасахаттхаббхантарепи васитум̣ лабхати, наттхи виппава̄соти дат̣т̣хаббам̣.
ваттам̣ сама̄дийитва̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочитака̄лато пана пат̣т̣ха̄йа кеначи каран̣ӣйена тесу ¶ бхиккхӯсу гатесупи ¶ йатха̄вуттаат̣т̣хакатха̄па̄т̣ханайена виппава̄со на хоти. татха̄ хи вуттам̣ вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.97) ‘‘сопи кеначи каммена пуреарун̣е ева гаччхатӣти имина̄ а̄рочана̄йа ката̄йа саббесупи бхиккхӯсу бахивиха̄рам̣ гатесу ӯнеган̣ечаран̣адосо ва̄ виппава̄садосо ва̄ на хоти а̄рочитатта̄ сахава̄сасса̄ти дассети. тена̄ха ‘айан̃ча̄’тиа̄дӣ’’ти. апаре пана а̄чарийа̄ ‘‘бахисӣма̄йа ваттасама̄да̄нат̣т̣ха̄не ватипариккхепопи пакататтабхиккхӯхева ка̄таббо, на камма̄рахабхиккхӯхи. йатха̄ локе бандхана̄га̄ра̄ди дан̣д̣ака̄ракехи ева каттаббам̣, на дан̣д̣а̄рахехи, евамидха̄пӣ’’ти ваданти, тампи ат̣т̣хакатха̄дӣсу на диссати. на хи ватипариккхепо дан̣д̣акамматтха̄йа ка̄рито, атха кхо дассанӯпача̄равиджаханаттхамева. татха̄ хи вуттам̣ са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.97) ‘‘гумбена ва̄ ватийа̄ ва̄ пат̣иччханнат̣т̣ха̄нети дассанӯпача̄равиджаханаттха’’нти. татха̄ вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.97) ‘‘гумбена ва̄тиа̄ди дассанӯпача̄равиджаханаттха’’нти. ито парам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева парива̄сада̄нан̃ча ма̄наттада̄нан̃ча ведитаббам̣. йаттха пана сам̣сайитаббам̣ аттхи, таттха сам̣сайавиноданаттха̄йа катхетаббам̣ катхайа̄ма.
екачче бхиккхӯ евам̣ ваданти – па̄рива̄сико бхиккху вуд̣д̣хатаропи сама̄но ватте сама̄динне навакат̣т̣ха̄не т̣хито. татха̄ хи вуттам̣ ‘‘йаттха пана нисӣда̄петва̄ паривисанти, таттха са̄ман̣ера̄нам̣ джет̣т̣хакена, бхиккхӯнам̣ сан̇гханавакена хутва̄ нисӣдитабба’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 75) тасма̄ а̄рочитака̄ла̄дӣсу ‘‘ахам̣ бханте’’иччева ваттаббам̣, на ‘‘ахам̣ а̄вусо’’ти. татревам̣ вича̄ран̣а̄ ка̄табба̄ – па̄рива̄сика̄дайо бхиккхӯ сеййа̄парийантаа̄санапарийантабха̄гита̄йа навакат̣т̣ха̄не т̣хита̄, на екантена ¶ навакабхӯтатта̄. татха̄ хи вуттам̣ бхагавата̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, па̄рива̄сика̄нам̣ бхиккхӯнам̣ пан̃ча йатха̄вуд̣д̣хам̣ упосатхам̣ пава̄ран̣ам̣ вассикаса̄т̣икам̣ он̣оджанам̣ бхатта’’нти (чӯл̣ава. 75). ат̣т̣хакатха̄йан̃ча (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 81) ‘‘пакататтам̣ бхиккхум̣ дисва̄ а̄сана̄ вут̣т̣ха̄таббам̣, пакататто бхиккху а̄санена нимантетаббо’’ти етисса̄ па̄л̣ийа̄ сам̣ван̣н̣ана̄йа ‘‘вут̣т̣ха̄таббам̣, нимантетабботи тадахупасампаннампи дисва̄ вут̣т̣ха̄таббамева, вут̣т̣ха̄йа ча ‘ахам̣ имина̄ сукханисинно вут̣т̣ха̄пито’ти параммукхена на гантаббам̣, ‘идам̣ а̄чарийа а̄санам̣, еттха нисӣдатха̄’ти евам̣ нимантетаббойева̄’’ти еттхева ‘‘а̄чарийа̄’’ти а̄лапанависесо вутто, на ан̃н̃аттха. йади вуд̣д̣хатаренапи ‘‘бханте’’иччева ваттаббо сийа̄, идха̄пи ‘‘идам̣, бханте, а̄сана’’нти ваттаббам̣ бхавеййа, на пана вуттам̣, тасма̄ на тесам̣ там̣ вачанам̣ са̄рато паччетаббам̣. имасмим̣ ¶ пана винайасан̇гахаппакаран̣е (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 237) ‘‘а̄рочентена саче навакатаро хоти, ‘а̄вусо’ти ваттаббам̣. саче вуд̣д̣хатаро, ‘бханте’ти ваттабба’’нти вуттам̣, идан̃ча ‘‘екена бхиккхуна̄ саддхи’’нти хет̣т̣ха̄ вуттатта̄ там̣ пат̣игга̄хакабхӯтам̣ пакататтам̣ бхиккхум̣ сандха̄йа вуттанти дат̣т̣хаббам̣.
бахаво пана бхиккхӯ па̄рива̄сикам̣ бхиккхум̣ сан̇гхамаджджхе нисӣда̄петва̄ ваттам̣ йа̄ча̄петва̄ каммава̄ча̄парийоса̄не сама̄да̄петва̄ а̄рочанамака̄ретва̄ сан̇гхамаджджхато никкхама̄петва̄ парисапарийанте нисӣда̄петва̄ таттха нисиннена а̄роча̄петва̄ ваттам̣ никкхипа̄пенти, евам̣ каронта̄нан̃ча несам̣ айамадхиппа̄йо – айам̣ бхиккху ватте асама̄динне вуд̣д̣хат̣т̣ха̄нийопи хоти, тасма̄ йа̄чанака̄ле ча каммава̄ча̄саванака̄ле ча ваттасама̄да̄нака̄ле ча сан̇гхамаджджхе нисӣдана̄рахо хоти, ватте пана сама̄динне навакат̣т̣ха̄нийо, тасма̄ на сан̇гхамаджджхе нисӣдана̄рахо, а̄санапарийантабха̄гита̄йа ¶ парисапарийантейева нисӣдана̄рахоти, тадетам̣ евам̣ вича̄ретаббам̣ – айам̣ бхиккху сан̇гхамаджджхе нисӣдама̄но а̄санам̣ гахетва̄ йатха̄вуд̣д̣хам̣ нисинно на хоти, атха кхо камма̄рахабха̄вена а̄санам̣ аггахетва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ уккут̣икамева нисинно хоти, камма̄рахо ча на̄ма сан̇гхамаджджхейева т̣хапетаббо хоти, но бахи, тасма̄ ‘‘сан̇гхамаджджхе нисӣдана̄рахо на хотӣ’’ти на сакка̄ ваттум̣ тасмим̣ ка̄ле, никкхама̄пите ча ватта̄рочанаваттаниккхипана̄нам̣ анит̣т̣хитатта̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ а̄хачча сут̣т̣ху нисиннам̣ бхиккхусан̇гхам̣ парихаритумасаккун̣еййатта̄, чӣваракан̣н̣апа̄дапит̣т̣хиа̄дӣхи ба̄дхитатта̄ ага̄равакирийа̄ вийа диссати, а̄рочанакирийан̃ча ваттаниккхипанан̃ча сан̇гхамаджджхейева каттаббам̣ парийанте нисӣдитва̄ каронто ат̣т̣хакатха̄виродхо хоти. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) ‘‘ваттам̣ сама̄дийитва̄ таттхева сан̇гхасса а̄рочетаббам̣…пе… а̄рочетва̄ саче никкхипитука̄мо, вуттанайенева сан̇гхамаджджхе никкхипитабба’’нти. касма̄? сама̄да̄нат̣т̣ха̄нейева а̄роча̄петва̄ таттхева никкхипа̄петва̄ нит̣т̣хитасаббакиччамева никкхама̄петва̄ аттано а̄сане нисӣда̄пенто н̃а̄йа̄гатоти амха̄кам̣ кханти.
татха̄ са̄йам̣ ватта̄рочанака̄ле бахӯсу па̄рива̄сикесу вуд̣д̣хатарам̣ пат̣хамам̣ сама̄да̄петва̄ а̄роча̄петва̄ ануккамена саббапаччха̄ навакатарам̣ сама̄да̄пенти а̄роча̄пенти, па̄то никкхипанака̄ле пана навакатарам̣ пат̣хамам̣ а̄роча̄петва̄ никкхипа̄пенти, тато ануккамена вуд̣д̣хатарам̣ саббапаччха̄ а̄роча̄петва̄ никкхипа̄пенти. тесам̣ айамадхиппа̄йо сийа̄ – йада̄ даса бхиккхӯ пакататта̄ ¶ даса бхиккхӯ па̄рива̄сика̄ хонти, тада̄ вуд̣д̣хатарена пат̣хамам̣ сама̄дийитва̄ а̄рочите тасса а̄рочанам̣ авасеса̄ екӯнавӣсати бхиккхӯ ¶ сун̣анти, дутийасса ат̣т̣ха̄раса, татийасса саттараса̄ти ануккамена ха̄йитва̄ саббанавакасса а̄рочанам̣ даса пакататта̄ сун̣анти сеса̄нам̣ апакататтабха̄вато. тато никкхипанака̄ле саббанавако пуббе аттана̄ а̄рочита̄нам̣ дасаннам̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочетва̄ никкхипати, тато пат̣иломена дутийо ека̄дасаннам̣, татийо два̄дасаннанти ануккамена вад̣д̣хитва̄ саббаджет̣т̣хако аттана̄ пуббе а̄рочита̄нам̣ екӯнавӣсатибхиккхӯнам̣ а̄рочетва̄ никкхипати, евам̣ йатха̄нуккамена никкхипанам̣ хоти. саббаджет̣т̣хаке пана пат̣хамам̣ никкхитте сати пуббе аттана̄ а̄рочита̄нам̣ наваннам̣ бхиккхӯнам̣ тада̄ апакататтабха̄вато а̄рочита̄нам̣ сантике никкхипанам̣ на хоти, татха̄ сеса̄нам̣. тесам̣ пана екачча̄нам̣ ӯнам̣ хоти, екачча̄нам̣ адхикам̣, тасма̄ йатха̄вуттанайена саббанавакато пат̣т̣ха̄йа ануккамена никкхипитаббанти.
евам̣ва̄дӣнам̣ пана тесама̄йасманта̄нам̣ ва̄де пакататта̄йева бхиккхӯ а̄рочетабба̄ хонти, но апакататта̄. пуббе а̄рочита̄нам̣йева сантике ваттам̣ никкхипитаббам̣ хоти, но ана̄рочита̄нам̣. евам̣ пана пакататта̄йева бхиккхӯ а̄рочетабба̄ на хонти, атха кхо апакататта̄пи ‘‘саче две па̄рива̄сика̄ гатат̣т̣ха̄не ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пассанти, убхохи ан̃н̃аман̃н̃асса а̄рочетабба’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄. пуббе а̄рочита̄нампи ана̄рочита̄нампи сантике а̄рочетва̄ никкхипитаббамева ‘‘саче со бхиккху кеначидева каран̣ӣйена пакканто хоти, йам̣ ан̃н̃ам̣ саббапат̣хамам̣ пассати, тасса а̄рочетва̄ никкхипитабба’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) вуттатта̄, тасма̄ татха̄ акаронтепи саббесам̣ а̄рочитатта̄ наттхи досо. аппекачче бхиккхӯ ‘‘пакататтассева̄йам̣ а̄рочана̄’’ти ман̃н̃ама̄на̄ са̄йам̣ вуд̣д̣хапат̣ипа̄т̣ийа̄ ваттам̣ сама̄дийитва̄ а̄рочетва̄ ¶ аттано сайанам̣ пависитва̄ два̄раджагганасайанасодхана̄дӣни каронта̄ ан̃н̃есам̣ а̄рочитам̣ на сун̣анти. аппекачче па̄то сайам̣ а̄рочетва̄ никкхипитва̄ ан̃н̃есам̣ а̄рочанам̣ ва̄ никкхипанам̣ ва̄ ана̄гаметва̄ бхиккха̄ча̄ра̄дӣнам̣ аттха̄йа гаччханти, евам̣ каронта̄нам̣ тесам̣ а̄рочанам̣ екачча̄нам̣ асутабха̄васамбхавато са̄сан̇ко хоти па̄рива̄сика̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃а̄рочанасса пакаран̣есу а̄гататта̄. на кевалам̣ са̄раттхадӣпанийам̣йева, атха кхо ваджирабуддхит̣ӣка̄йампи (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 76) ‘‘саче две па̄рива̄сика̄ гатат̣т̣ха̄не ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пассанти, убхохипи ан̃н̃аман̃н̃асса а̄рочетаббам̣ ависесена ‘а̄гантукена а̄рочетаббам̣, а̄гантукасса а̄рочетабба’нти вуттатта̄’’ти вуттам̣.
татха̄ ¶ аппекачче пакататта̄ бхиккхӯ па̄рива̄сикесу бхиккхӯсу са̄йам̣ ваттасама̄да̄наттхам̣ пакататтаса̄лато никкхамитва̄ аттано аттано сайанасамӣпам̣ гатесу аттано сайанапан̃н̃а̄панапааккха̄рат̣хапанаан̃н̃аман̃н̃аа̄ла̄пасалла̄пакаран̣а̄дивасена а̄л̣олента̄ па̄рива̄сика̄нам̣ ватта̄рочанам̣ на сун̣анти, на манаси каронти. аппекачче па̄то ваттаниккхипанака̄ле па̄рива̄сикабхиккхӯсу ватта̄рочанаваттаниккхипана̄ни каронтесупи нидда̄пасута̄ хутва̄ на сун̣анти. евам̣ каронта̄нампи тесам̣ екачча̄нам̣ ассутасамбхавато ватта̄рочанам̣ са̄сан̇кам̣ хотӣти. хоту са̄сан̇кам̣, сун̣анта̄нам̣ ассутасамбхавепи а̄рочака̄нам̣ самма̄а̄рочанена ваттасса парипун̣н̣атта̄ ко досоти че? а̄рочака̄нам̣ самма̄ а̄рочитатта̄ ватте парипун̣н̣епи ваттабхедадуккат̣атова вимутто сийа̄, на раттиччхедато. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 76) ‘‘саче ва̄йамантопи сампа̄пун̣итум̣ ва̄ са̄ветум̣ ¶ ва̄ на саккоти, раттиччхедова хоти, на ваттабхедадуккат̣а’’нти.
атхан̃н̃е бхиккхӯ ваттам̣ сама̄дийитва̄ раттим̣ нипанна̄ нидда̄бха̄вена мануссасаддампи сун̣анти, бхериа̄дисаддампи сун̣анти, сакат̣ана̄ва̄дийа̄насаддампи сун̣анти, те тена саддена а̄сан̇канти ‘‘бхиккхӯнам̣ ну кхо айа’’нти, те тена ка̄ран̣ена раттиччхедам̣ ман̃н̃анти. касма̄? ‘‘айан̃ча несам̣ чхаттасаддам̣ ва̄ укка̄ситасаддам̣ ва̄ кхипитасаддам̣ ва̄ сутва̄ а̄гантукабха̄вам̣ джа̄на̄ти, гантва̄ а̄рочетаббам̣. гатака̄ле джа̄нантенапи анубандхитва̄ а̄рочетаббамева. сампа̄пун̣итум̣ асакконтасса раттиччхедова хоти, на ваттабхедадуккат̣а’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 76) вуттатта̄ти. те евам̣ сан̃н̃а̄петабба̄ – ма̄йасманто евам̣ ман̃н̃иттха, на̄йам̣ па̄т̣хо бахисӣмат̣т̣хавасена вутто, атха кхо упача̄расӣмат̣т̣хавасена вутто. вуттан̃хи таттхева ‘‘йепи антовиха̄рам̣ аппависитва̄ упача̄расӣмам̣ оккамитва̄ гаччхантӣ’’ти. таттхапи а̄гантукабха̄васса джа̄нитатта̄ раттиччхедо хоти, тасма̄ дӯресаддасаванаматтена раттиччхедо наттхи, ‘‘айам̣ бхиккхӯнам̣ саддо, айам̣ бхиккхӯхи ва̄дитабхеригхан̣т̣а̄дисаддо, айам̣ бхиккхӯхи па̄джитасакат̣ана̄ва̄дисаддо’’ти нисиннат̣т̣ха̄нато джа̄нантойева раттиччхедакаро хоти. тена̄ха ‘‘а̄йасма̄ каравӣкатиссаттхеро ‘саман̣о айа’нти ваваттха̄намева пама̄н̣а’’нти.
дива̄ дӯре гаччхантам̣ джанака̄йам̣ дисва̄пи ‘‘име бхиккхӯ ну кхо’’ти парикаппента̄ раттиччхедам̣ ман̃н̃анти, тампи ака̄ран̣ам̣. касма̄? ‘‘бхиккхӯ’’ти ваваттха̄насса абха̄ва̄. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘надӣа̄дӣсу на̄ва̄йа гаччхантампи паратӣре т̣хитампи а̄ка̄се гаччхантампи паббататхалааран̃н̃а̄дӣсу ¶ дӯре т̣хитампи бхиккхум̣ дисва̄ саче ‘бхиккхӯ’ти ваваттха̄нам̣ аттхи, на̄ва̄дӣхи ва̄ гантва̄ маха̄саддам̣ катва̄ ¶ ва̄ вегена анубандхитва̄ ва̄ а̄рочетабба’’нти. ити бхиккхум̣ дисва̄пи ‘‘бхиккхӯ’’ти ваваттха̄намева пама̄н̣ам̣. абхиккхум̣ пана ‘‘бхиккхӯ’’ти ваваттха̄не сантепи ва̄ асантепи ва̄ ким̣ ваттаббам̣ аттхи, бахаво пана бхиккхӯ идам̣ рӯпадассанам̣ саддасаванан̃ча а̄сан̇канта̄ ‘‘пабха̄те сати там̣ двайам̣ бхавеййа, тасма̄ манусса̄нам̣ гаманака̄ласаддакаран̣ака̄лато пуббейева ваттам̣ никкхипитабба’’нти ман̃н̃ама̄на̄ ануггатейева арун̣е ваттам̣ никкхипанти, тадайуттам̣ раттиччхедатта̄ти.
атха пана винайадхарена ‘‘киттака̄ те а̄паттийо, чха̄деси, кӣватӣхам̣ пат̣иччха̄десӣ’’ти пут̣т̣хо сама̄но ‘‘ахам̣, бханте, а̄паттипарийантам̣ на джа̄на̄ми, раттипарийантам̣ на джа̄на̄ми, а̄паттипарийантам̣ нассара̄ми, раттипарийантам̣ нассара̄ми, а̄паттипарийанте вематико, раттипарийанте вематико’’ти вутте ‘‘айам̣ бхиккху суддхантапарива̄са̄рахо’’ти н̃атва̄ тассапи дувидхатта̄ чӯл̣асуддхантамаха̄суддхантавасена ‘‘тесу айам̣ бхиккху имасса арахо’’ти н̃а̄панаттхам̣ упасампадато пат̣т̣ха̄йа ануломаккамена ва̄ а̄рочитадивасато пат̣т̣ха̄йа пат̣иломаккамена ва̄ ‘‘киттакам̣ ка̄лам̣ твам̣ а̄рочанаа̄викаран̣а̄дивасена суддхо’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма бханте, еттакам̣ ка̄лам̣ ахам̣ суддхомхӣ’’ти вутте ‘‘айам̣ бхиккху екаччам̣ раттипарийантам̣ джа̄на̄ти, тасма̄ чӯл̣асуддханта̄рахо’’ти н̃атва̄ тасса суддхака̄лам̣ апанетва̄ асуддхака̄лавасена парийантам̣ катва̄ чӯл̣асуддхантапарива̄со да̄таббо. айам̣ уддхампи а̄рохати, адхопи орохати. йо пана ануломавасена ва̄ пат̣иломавасена ва̄ пуччхийама̄но ‘‘сакалампи раттипарийантам̣ ахам̣ на джа̄на̄ми нассара̄ми, вематико хомӣ’’ти вутте ‘‘айам̣ бхиккху сакалампи раттипарийантам̣ на джа̄на̄ти, тасма̄ маха̄суддханта̄рахо’’ти н̃атва̄ тасса упасампадато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ваттасама̄да̄на̄ еттакам̣ ка̄лам̣ парийантам̣ катва̄ маха̄суддхантапарива̄со ¶ да̄таббо. уддхам̣а̄роханаадхоороханабха̄во панесам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) вуттойева. ито парампи видха̄нам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатанайенева дат̣т̣хаббам̣.
ида̄ни пана бахаво бхиккхӯ ‘‘айам̣ чӯл̣асуддханта̄рахо, айам̣ маха̄суддханта̄рахо’’ти авичинанта̄ антокаммава̄ча̄йам̣ ‘‘а̄паттипарийантам̣ на джа̄на̄ти, раттипарийантам̣ на джа̄на̄ти, а̄паттипарийантам̣ нассарати, раттипарийантам̣ нассарати, а̄паттипарийанте вематико, раттипарийанте вематико’’ти ¶ ависесавачанамева манаси каронта̄ ‘‘има̄йа каммава̄ча̄йа диннам̣ суддхантапарива̄сам̣ гахетва̄ пан̃ча̄хаматтам̣ ва̄ даса̄хаматтам̣ ва̄ париваситва̄ апарийантараттипат̣иччха̄дита̄хи апарийанта̄хи а̄паттӣхи моккхо хотӣ’’ти ман̃н̃анта̄ пан̃ча̄хаматтам̣ ва̄ даса̄хаматтам̣ ва̄ париваситва̄ ма̄наттам̣ йа̄чанти, евам̣ каронта̄ те бхиккхӯ сахассаккхаттум̣ паривасанта̄пи а̄паттито на муччеййум̣. касма̄ти че? па̄л̣ийа̄ ча ат̣т̣хакатха̄йа ча вируджджханато. вуттан̃хи па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 442) ‘‘йа̄ватӣхам̣ джа̄нам̣ пат̣иччха̄дети, та̄ватӣхам̣ тена бхиккхуна̄ ака̄ма̄ париваттхаббам̣. паривуттхапарива̄сена бхиккхуна̄ уттари чха̄раттам̣ бхиккхума̄натта̄йа пат̣ипаджджитаббам̣. чин̣н̣ама̄натто бхиккху йаттха сийа̄ вӣсатиган̣о бхиккхусан̇гхо, таттха со бхиккху аббхетаббо’’ти, тасма̄ пат̣иччханнадивасаматтам̣ апариваситва̄ ма̄натта̄рахо на̄ма на хоти, ама̄натта̄рахасса ма̄наттада̄нам̣ на рухати, ачин̣н̣ама̄натто аббха̄на̄рахо на хоти, анаббха̄на̄рахасса аббха̄нам̣ на рухати, анаббхито бхиккху а̄паттимутто пакататто на хотӣти айаметтха бхагавато адхиппа̄йо.
ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) пана чӯл̣асуддханте ‘‘там̣ гахетва̄ паривасантена йаттакам̣ ка̄лам̣ аттано суддхим̣ джа̄на̄ти, таттакам̣ апанетва̄ ¶ авасесам̣ ма̄сам̣ ва̄ двима̄сам̣ ва̄ париваситабба’’нти, маха̄суддханте ‘‘там̣ гахетва̄ гахитадивасато йа̄ва упасампададивасо, та̄ва раттийо ган̣етва̄ париваситабба’’нти вуттам̣, тасма̄ пат̣иччханнараттиппама̄н̣ам̣ паривасантойева ма̄натта̄рахо хоти, на пан̃ча̄хадаса̄хараттиппама̄н̣аматтам̣ паривасантоти айам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нам̣ адхиппа̄йо. тенева ча ка̄ран̣ена десана̄а̄рочана̄дӣхи саббака̄лам̣ а̄паттим̣ содхетва̄ васанта̄нам̣ ладжджӣпесала̄нам̣ сиккха̄ка̄ма̄нам̣ бхиккхӯнам̣ суддхантапарива̄сам̣ да̄тум̣ айуттарӯпо, десана̄а̄рочана̄дӣхи а̄паттим̣ асодхетва̄ пама̄давасена чирака̄лам̣ васанта̄нам̣ джанападава̄сика̄дӣнам̣ да̄тум̣ йуттарӯпоти ведитаббам̣. еттха̄пи авасесавиниччхайо ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева ведитаббо.
атха пана винайадхарена ‘‘твам̣, а̄вусо, катараа̄паттим̣ а̄панно, кати раттийо те чха̄дита̄’’ти пут̣т̣хо ‘‘ахам̣, бханте, сан̇гха̄дисесам̣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ паккхаматтам̣ пат̣иччха̄дита̄, тена̄хам̣ сан̇гхам̣ паккхапарива̄сам̣ йа̄читва̄ сан̇гхена динне паккхапарива̄се париваситва̄ аниккхиттаваттова хутва̄ антара̄ сан̇гха̄дисеса̄паттим̣ а̄паджджитва̄ пан̃ча̄хаматтам̣ чха̄дита̄’’ти вутте ‘‘айам̣ бхиккху самодха̄напарива̄са̄рахо, тӣсу ча самодха̄напарива̄сесу одха̄насамодха̄на̄рахо’’ти н̃атва̄ ¶ ‘‘тена хи бхиккху твам̣ мӯла̄йапат̣икассана̄рахо’’ти ватва̄ там̣ мӯла̄йа пат̣икасситва̄ паривуттхадивасе адивасе катва̄ антара̄ пат̣иччханне пан̃ча дивасе мӯла̄паттийа̄ пат̣иччханнесу дивасесу самодха̄нетва̄ одха̄насамодха̄но да̄таббо. ито пара̄ни одха̄насамодха̄не ваттаббавачана̄ни па̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄йан̃ча вуттанайенева ведитабба̄ни.
атха пана винайадхарена пут̣т̣хо ‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄ сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджим̣, самбахула̄ а̄паттийо ¶ ека̄хаппат̣иччханна̄йо…пе… самбахула̄ а̄паттийо даса̄хаппат̣иччханна̄йо’’ти вутте ‘‘айам̣ бхиккху аггхасамодха̄на̄рахо’’ти н̃атва̄ та̄сам̣ а̄паттӣнам̣ йа̄ а̄паттийо чиратараппат̣иччханна̄йо, та̄сам̣ аггхена самодха̄напарива̄со да̄таббо. татревам̣ ваданти – ‘‘йа̄ а̄паттийо чиратараппат̣иччханна̄йо, та̄сам̣ аггхена самодха̄напарива̄со да̄таббо’’ти вутто, евам̣ санте паккхаппат̣иччханнама̄саппат̣иччханна̄дӣсу катханти? тесупи ‘‘йа̄ а̄паттийо паккхаппат̣иччханна̄йо, йа̄ а̄паттийо ма̄саппат̣иччханна̄йо’’ти ваттабботи. йади евам̣ па̄л̣ивиродхо а̄паджджати. па̄л̣ийан̃хи даса̄хаппат̣иччханнапарийоса̄на̄ ева а̄патти дассита̄, на паккхаппат̣иччханнама̄саппат̣иччханна̄дайоти? саччам̣, па̄л̣ийам̣ татха̄дассанам̣ пана найадассанаматтам̣. татха̄ хи вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) ‘‘пан̃чадаса диваса̄ни пат̣иччханна̄йа ‘паккхаппат̣иччханна’нти ватва̄ йоджана̄ ка̄табба̄…пе… евам̣ йа̄ва сат̣т̣хисам̣ваччхарам̣, атирекасат̣т̣хисам̣ваччхараппат̣иччханнанти ва̄ тато ва̄ бхиййопи ватва̄ йоджана̄ ка̄табба̄’’ти. маха̄падуматтхеренапи вуттам̣ ‘‘айам̣ самуччайаккхандхако на̄ма буддха̄нам̣ т̣хитака̄ласадисо, а̄патти на̄ма пат̣иччханна̄ ва̄ хоту аппат̣иччханна̄ ва̄ самакаӯнатараатирекаппат̣иччханна̄ ва̄, винайадхарасса каммава̄чам̣ йоджетум̣ саматтхабха̄войеветтха пама̄н̣а’’нти, тасма̄ паккхаппат̣иччханна̄дӣнам̣ каммава̄ча̄каран̣е куккуччам̣ на ка̄таббанти.
хоту, евампи паккхаппат̣иччханнам̣ парийантам̣ катва̄ ката̄йа каммава̄ча̄йа тато уддхам̣ а̄патти наттхӣти катхам̣ джа̄неййа̄ти? ида̄ни сиккха̄ка̄ма̄ бхиккхӯ девасикампи десана̄рочана̄викаран̣а̄ни каронти ека̄хикадвӣхика̄дивасенапи, киччапасута̄ хутва̄ татха̄ асакконта̄пи упосатхадивасам̣ на̄тиккаманти, гила̄на̄дивасена тадатикканта̄пи атиккантабха̄вам̣ ¶ джа̄нанти, тасма̄ тадатиккантабха̄ве сати атирекапаккхаппат̣иччханнама̄саппат̣иччханна̄дивасена вад̣д̣хетва̄ каммава̄чам̣ кареййа, тадатиккантабха̄ве пана асати паккхаппат̣иччханнапарийанта̄ ¶ хоти, тасма̄ паккхапарийантакаммава̄ча̄каран̣ам̣ н̃а̄йа̄гатам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣.
евам̣ хоту, татха̄пи йадетам̣ ‘‘самбахула̄ а̄паттийо ека̄хаппат̣иччханна̄йо…пе… самбахула̄ а̄паттийо паккхаппат̣иччханна̄йо’’ти вуттам̣, таттха имина̄йева ануккамена майа̄ пат̣иччха̄дита̄ а̄паттийо хонтӣти катхам̣ джа̄неййа, аджа̄нане ча сати ‘‘йа̄ ча кхва̄йам̣, а̄вусо, а̄патти аджа̄наппат̣иччханна̄, адхаммикам̣ тасса̄ а̄паттийа̄ парива̄сада̄нам̣, адхамматта̄ на рухатӣ’’ти идам̣ а̄паджджатӣти? на̄паджджати. таттха хи а̄паттийа̄ а̄паннабха̄вам̣ аджа̄нанто хутва̄ пат̣иччха̄дети, тасма̄ ‘‘а̄патти ча хоти а̄паттисан̃н̃ӣ ча̄’’ти вуттаа̄паттисан̃н̃ита̄бха̄ва̄ аппат̣иччханнамева хоти, тасма̄ аппат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ парива̄сада̄нам̣ адхаммикам̣ хоти. идха пана ‘‘еттака̄ раттийо майа̄ чха̄дита̄’’ти чханнака̄ламева на джа̄на̄ти, тададжа̄набха̄ве сатипи парива̄сада̄нам̣ рухати. тенева ча ка̄ран̣ена суддхантапарива̄се (чӯл̣ава. 156-157) ‘‘а̄паттипарийантам̣ на джа̄на̄ти, раттипарийантам̣ на джа̄на̄ти, а̄паттипарийантам̣ нассарати, раттипарийантам̣ нассарати, а̄паттипарийанте вематико, раттипарийанте вематико’’ти раттипарийантасса аджа̄нанаасаран̣авематикабха̄ве сатипи парива̄сада̄нам̣ вуттам̣, тасма̄ чха̄дитака̄лам̣ татхато аджа̄нантопи ‘‘самбахула̄ а̄паттийо ека̄хаппат̣иччханна̄йо…пе… самбахула̄ а̄паттийо паккхаппат̣иччханна̄йо’’ти еттха аппавит̣т̣хасса абха̄ва̄ сампаджджатийева̄ти дат̣т̣хаббам̣.
атха̄пи ¶ евам̣ вадеййум̣ – ‘‘самбахула̄ а̄паттийо ека̄хаппат̣иччханна̄йо…пе… самбахула̄ а̄паттийо паккхаппат̣иччханна̄йо’’ти вутте тесу дивасесу а̄паттийо аттхи пат̣иччханна̄йопи, аттхи аппат̣иччханна̄йопи, аттхи чираппат̣иччханна̄йопи, аттхи ачираппат̣иччханна̄йопи, аттхи ека̄пи, аттхи самбахула̄пи, сабба̄ та̄ а̄паттийо етенева падена сан̇гахита̄ сийунти? сан̇гахита̄ ева. на хеттха сам̣сайо ка̄таббо. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) ‘‘ан̃н̃асмим̣ пана а̄паттивут̣т̣ха̄не идам̣ лаккхан̣ам̣ – йо аппат̣иччханнам̣ а̄паттим̣ ‘пат̣иччханна̄’ти винайакаммам̣ кароти, тасса а̄патти вут̣т̣ха̄ти. йо пат̣иччханнам̣ ‘аппат̣иччханна̄’ти винайакаммам̣ кароти, тасса на вут̣т̣ха̄ти. ачираппат̣иччханнам̣ ‘чираппат̣иччханна̄’ти каронтассапи вут̣т̣ха̄ти, чираппат̣иччханнам̣ ‘ачираппат̣иччханна̄’ти каронтасса на вут̣т̣ха̄ти. екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ ‘самбахула̄’ти каронтассапи вут̣т̣ха̄ти екам̣ вина̄ самбахула̄нам̣ абха̄вато. самбахула̄ пана а̄паджджитва̄ ¶ ‘екам̣ а̄паджджи’нти каронтасса на вут̣т̣ха̄тӣ’’ти, тасма̄ етехи падехи сабба̄сам̣ пат̣иччханна̄паттӣнам̣ сан̇гахитатта̄ та̄хи а̄паттӣхи вут̣т̣ха̄нам̣ самбхаватӣти дат̣т̣хаббам̣.
атха пана винайадхарена пут̣т̣хо ‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄ сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджим̣ екам̣ суккависсат̣т̣хим̣, екам̣ ка̄йасам̣саггам̣, екам̣ дут̣т̣хуллава̄чам̣, екам̣ аттака̄мам̣, екам̣ сан̃чариттам̣, екам̣ кут̣ика̄рам̣, екам̣ виха̄рака̄рам̣, екам̣ дут̣т̣хадосам̣, екам̣ ан̃н̃абха̄гийам̣, екам̣ сан̇гхабхедам̣, екам̣ бхеда̄нуваттакам̣, екам̣ дуббачам̣, екам̣ куладӯсака’’нти вутте ‘‘айам̣ бхиккху миссакасамодха̄напарива̄са̄рахо’’ти н̃атва̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) а̄гатанайена парива̄со да̄таббо. еттха̄ха – аггхасамодха̄намиссакасамодха̄на̄нам̣ ко висесо, ким̣ на̄на̄каран̣анти? вуччате – аггхасамодха̄напарива̄со ачираппат̣иччханна̄ ¶ а̄паттийо чираппат̣иччханна̄йам̣ а̄паттийам̣ самодха̄нетва̄ тасса̄ чираппат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ аггхавасена дӣйати, миссакасамодха̄напарива̄со на̄на̄ваттхука̄ а̄паттийо самодха̄нетва̄ та̄сам̣ миссакавасена дӣйати, айаметесам̣ висесо. атха ва̄ аггхасамодха̄но сабха̄гаваттхӯнам̣ а̄паттӣнам̣ самодха̄навасена хоти, итаро висабха̄гаваттхӯнанти а̄чарийа̄. тенева̄ха а̄чарийаваджирабуддхиттхеро (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 102) ‘‘аггхасамодха̄но на̄ма сабха̄гаваттхука̄йо самбахула̄ а̄паттийо а̄паннасса бахураттим̣ пат̣иччха̄дита̄паттийам̣ никкхипитва̄ да̄таббо, итаро на̄на̄ваттхука̄нам̣ васена̄ти айаметесам̣ висесо’’ти.
атха сийа̄ ‘‘евам̣ чираппат̣иччханна̄йо ча ачираппат̣иччханна̄йо ча на̄на̄ваттхука̄йо а̄паттийо а̄паджджантасса ко парива̄со да̄таббо аггхасамодха̄но ва̄ миссакасамодха̄но ва̄, атха тадубхайа̄ ва̄’’ти. кин̃четтха – йади аггхасамодха̄нам̣ дадеййа, чираппат̣иччханна̄хи ча ачираппат̣иччханна̄хи ча сабха̄гаваттхука̄хи а̄паттӣхи вут̣т̣хито бхавеййа, чираппат̣иччханна̄хи ча ачираппат̣иччханна̄хи ча но висабха̄гаваттхука̄хи. йади ча миссакасамодха̄нам̣ дадеййа, сама̄нака̄лаппат̣иччханна̄хи висабха̄гаваттхӯхи а̄паттӣхи вут̣т̣хито бхавеййа, но асама̄накаа̄лаппат̣иччханна̄хи сабха̄гаваттхука̄хи ча, атха тадубхайампи дадеййа, ‘‘екасмим̣ камме две парива̄са̄ да̄табба̄’’ти нева па̄л̣ийам̣, на ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанти? вуччате – идан̃хи саббампи парива̄са̄дикам̣ винайакаммам̣ ваттхувасена ва̄ готтавасена ва̄ на̄мавасена ва̄ а̄паттивасена ва̄ ка̄тум̣ ват̣т̣атийева.
таттха ¶ ¶ суккависсат̣т̣хӣти ваттху чева готтан̃ча. сан̇гха̄дисесоти на̄ман̃чева а̄патти ча. таттха ‘‘суккависсат̣т̣хим̣ ка̄йасам̣сагга’’нтиа̄дивачанена̄пи ‘‘на̄на̄ваттхука̄йо’’ти вачаненапи ваттху чева готтан̃ча гахитам̣ хоти, ‘‘сан̇гха̄дисесо’’ти вачаненапи ‘‘а̄паттийо’’ти вачаненапи на̄ман̃чева а̄патти ча гахита̄ хоти, тасма̄ аггхасамодха̄навасена парива̄се динне ‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄ сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджи’’нтиа̄дивачаненева ваттхусса ча готтасса ча на̄масса ча а̄паттийа̄ ча гахитатта̄ чираппат̣иччханна̄хи ачираппат̣иччханна̄хи ча сабха̄гаваттхука̄хи ча висабха̄гаваттхука̄хи ча сабба̄хи а̄паттӣхи вут̣т̣ха̄тӣти дат̣т̣хаббам̣. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘еттха ча ‘сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджим̣ на̄на̄ваттхука̄йо’типи ‘сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджи’нтипи евам̣ пуббе вуттанайена ваттхувасенапи готтавасенапи на̄мавасенапи а̄паттивасенапи йоджетва̄ каммава̄чам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атийева̄ти айам̣ миссакасамодха̄но’’ти, имасмин̃ча винайасан̇гахаппакаран̣е (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 245) татхева ватва̄ ‘‘тасма̄ на идха висум̣ каммава̄чам̣ йоджетва̄ дассайисса̄ма, пуббе сабба̄паттиса̄дха̄ран̣ам̣ катва̄ йоджетва̄ дассита̄йа ева каммава̄ча̄йа на̄на̄ваттхука̄хипи а̄паттӣхи вут̣т̣ха̄насамбхавато са̄йеветтха каммава̄ча̄ ала’’нти.
йади евам̣ а̄чарийаваджирабуддхиттхерена двиннам̣ висесо на ваттаббо, атха касма̄ вуттоти? тӣсу самодха̄напарива̄сесу одха̄насамодха̄но мӯла̄йапат̣икассана̄йа одхӯнитака̄лейева да̄таббо, аггхасамодха̄намиссакасамодха̄напарива̄са̄ пана висум̣йева да̄табба̄. ‘‘евам̣ динне етесам̣ ¶ ко висесо’’ти чинта̄йам̣ висесасамбхаваматтадассанаттхам̣ вутто. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана парива̄са̄дикаммасса лаккхан̣ам̣ дассетум̣ ‘‘ваттхувасена ва̄’’тиа̄дима̄ха, тасма̄ лаккхан̣авасенева сабха̄гаваттхука̄хипи а̄паттӣхи вут̣т̣ха̄нам̣ самбхавати. тенева ча ка̄ран̣ена са̄раттхадӣпанина̄мика̄йам̣ винайат̣ӣка̄йан̃ча вимативиноданина̄мика̄йам̣ винайат̣ӣка̄йан̃ча на кочи висесо вуттоти дат̣т̣хаббо.
йади евам̣ миссакасамодха̄накаммава̄ча̄йапи чираппат̣иччханна̄хи ачираппат̣иччханна̄хипи а̄паттӣхи вут̣т̣ха̄нам̣ самбхавеййа. таттхапи хи ‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄ сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджим̣ на̄на̄ваттхука̄йо’’типи ‘‘ека̄ суккависсат̣т̣хи…пе… ека̄ куладӯсака̄’’типи ваттаббам̣. евам̣ сати ‘‘самбахула̄’’типи ‘‘сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо’’типи ваттхуготтана̄ма̄паттӣхи киттанасамбхавато чираппат̣иччханна̄хипи ачираппат̣иччханна̄хипи а̄паттӣхи вут̣т̣ха̄нам̣ самбхавеййа̄ти? на паневам̣ дат̣т̣хаббам̣. ваттха̄дикиттанан̃хи сабба̄паттӣнам̣ ган̣ханаттхам̣ хоти. евам̣ ган̣хантепи пат̣иччханнака̄ласса ¶ акатхитатта̄ ‘‘еттакам̣ на̄ма ка̄лам̣ париваситабба’’нти на пан̃н̃а̄йати, тасмим̣ апан̃н̃а̄йама̄не тена пама̄н̣ена парива̄со на хоти, тасмим̣ асати а̄паттито вут̣т̣ха̄нам̣ на самбхавати, тасма̄ миссакасамодха̄накаммава̄ча̄йа чираппат̣иччханна̄хипи ачираппат̣иччханна̄хипи а̄паттӣхи вут̣т̣ха̄нам̣ на самбхаватӣти дат̣т̣хаббам̣.
парива̄савиниччхайакатха̄ нит̣т̣хита̄.
ма̄наттавиниччхайакатха̄
ма̄наттакатха̄йампи ма̄наттам̣ на̄ма аппат̣иччханнама̄наттам̣ пат̣иччханнама̄наттам̣ паккхама̄наттам̣ самодха̄нама̄наттанти чатуббидхам̣ хоти. таттха ¶ йо бхиккху сан̇гха̄дисесам̣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ там̣ дивасамева а̄рочети, екараттиматтампи на пат̣иччха̄дети, тасса парива̄сам̣ адатва̄ва диннам̣ ма̄наттам̣ аппат̣иччханнама̄наттам̣ на̄ма. йо а̄паджджитва̄ дасахи а̄ка̄рехи вина̄ там̣ дивасам̣ на̄рочети, екаратта̄дивасена пат̣иччха̄дети, таттха йатха̄пат̣иччханнадивасам̣ парива̄сам̣ датва̄ паривуттхапарива̄сасса диннам̣ ма̄наттам̣ пат̣иччханнама̄наттам̣ на̄ма. а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ пат̣иччханна̄йа ва̄ аппат̣иччханна̄йа ва̄ бхиккхунийа̄ паккхаматтамева диннам̣ ма̄наттам̣ паккхама̄наттам̣ на̄ма. бхиккху пана пат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ париваситва̄ аниккхиттаваттака̄лейева пуна а̄паджджитва̄ на пат̣иччха̄дети, тасса мӯла̄йа пат̣икасситва̄ паривуттхадивасе адивасе катва̄ аппат̣иччха̄дитатта̄ самодха̄напарива̄сам̣ адатва̄ диннам̣ ма̄наттам̣ самодха̄нама̄наттам̣ на̄ма. ма̄натта̄рахака̄лепи ма̄наттачаран̣ака̄лепи аббха̄на̄рахака̄лепи есева найо. тесу тӣн̣и ма̄натта̄ни ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайена сувин̃н̃еййатта̄ на вутта̄ни. паккхама̄наттам̣ паччха̄ а̄гамиссати.
йа̄ни пана парива̄сама̄натта̄ни анават̣т̣хитатта̄ путхуджджанасса гихиа̄дивасена париваттане сати пуна да̄табба̄да̄таббабха̄ве сан̇китабба̄ни, та̄ни дассетум̣ па̄л̣ийам̣ анекехи пака̄рехи виттха̄рато вутта̄ни. тесу бхиккхӯнам̣ сам̣сайавиноданаттха̄йа екадесам̣ дассетум̣ ‘‘саче кочӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха виббхаматӣти вирӯпо хутва̄ бхамати, хӣна̄йа̄ваттати гихӣ хотӣти аттхо. са̄ман̣еро хотӣти упасампаннабха̄вам̣ джахитва̄ са̄ман̣ерабха̄вам̣ упагаччхати. таттха па̄ра̄джикаппаттабха̄вена ва̄ ‘‘гихӣти мам̣ дха̄ретха̄’’тиа̄дина̄ сиккха̄паччаккха̄нена ва̄ гихӣ хоти ¶ . тесу пат̣хамена пуна упасампада̄йа абхаббатта̄ пуна парива̄со на рухатийева, дутийена пана пуна упасампада̄йа бхаббатта̄ ‘‘со че пуна упасампаджджатӣ’’ти ¶ вуттам̣. итаро пана па̄ра̄джикаппаттабха̄вена са̄ман̣еро на хоти. касма̄? саран̣агамана̄дӣнам̣ винассанато. вуттан̃хи вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.108) ‘‘упасампанна̄нампи па̄ра̄джикасамаа̄паттийа̄ саран̣агамана̄диса̄ман̣ерабха̄вассапи винассанато сена̄санагга̄хо ча пат̣иппассамбхати, сан̇гхала̄бхампи тена лабхантӣти ведитабба’’нти, гихӣ пана хутва̄ пуна са̄ман̣ерабха̄ваматтам̣ ладдхаббам̣ хоти. ‘‘са̄ман̣ероти мам̣ дха̄ретха̄’’тиа̄дина̄ пана сиккха̄паччаккха̄не кате сийа̄ са̄ман̣ерабха̄во, татопи пуна упасампаджджитука̄мата̄йа сати сийа̄ упасампаннабха̄во. ‘‘гихӣти мам̣ дха̄ретха̄’’тиа̄дина̄ сиккха̄паччаккха̄нам̣ катва̄ гихибха̄вам̣ упагатепи пуна са̄ман̣ерапаббаджджам̣ паббаджитва̄ са̄ман̣еро хоти. тато пуна упасампаджджитум̣ ладдхаббатта̄ ‘‘пуна упасампаджджатӣ’’ти вутто. тесам̣ бхиккхубха̄ве парива̄се анит̣т̣хитепи гихиса̄ман̣ерабха̄вам̣ паттатта̄ парива̄со на рухати упасампанна̄намева парива̄сасса бхагавата̄ пан̃н̃аттатта̄ти аттхо.
евам̣ санте пуна упасампаджджантасса ким̣ парива̄со пуна да̄табботи а̄ха ‘‘со че пуна упасампаджджатӣ’’тиа̄ди. тассаттхо – со виббхантако со ва̄ са̄ман̣еро пуна упасампаннабха̄вам̣ упагаччхати, пуримам̣ пуббе бхиккхубхӯтака̄ле диннам̣ парива̄сада̄нам̣ ева ида̄ни парива̄сада̄нам̣ хоти. йо парива̄со пуббе бхиккхубхӯтака̄ле динно, со парива̄со судинно, дудинно на хоти. йо йаттако ка̄ло паривуттхо, со таттако ка̄ло супаривуттхойева хоти, на дупаривуттхо, тасма̄ авасесо ка̄ло париваситабботи. идам̣ вуттам̣ хоти – пуббе бхиккхука̄ле паккхаппат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ парива̄сам̣ гахетва̄ дасадивасаматтам̣ париваситва̄ анит̣т̣хитейева парива̄се виббхамитва̄ са̄ман̣еро ¶ ва̄ хутва̄ пуна упасампаннена авасесапан̃чадивасе париваситва̄ парива̄со нит̣т̣ха̄петабботи. ма̄натта̄раха̄дӣсупи есева найо. умматтака̄дӣсупи тасмим̣ ка̄ле аджа̄нантатта̄ ‘‘парива̄со на рухатӣ’’ти вуттам̣. тин̣н̣ампи уккхиттака̄нам̣ каммана̄на̄сам̣ва̄сакатта̄ техи сахасам̣ва̄сойева наттхӣти уккхиттака̄нам̣ парива̄со на рухатӣти вуттам̣.
саче пуна оса̄рӣйатӣти уккхепанӣйакаммам̣ пат̣иппассамбханавасена сама̄насам̣ва̄сакабха̄вам̣ павесӣйати. ‘‘саче кассачи бхиккхуно иттхилин̇гам̣ па̄тубхаватӣ’’тиа̄дӣсу ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева аттхо сувин̃н̃еййо хоти. йам̣ пана вуттам̣ ‘‘паккхама̄наттам̣ паччха̄ а̄гамиссатӣ’’ти, татревам̣ ¶ джа̄нитаббам̣ – паккхама̄наттанти бхиккхунийа̄ да̄таббама̄наттам̣. там̣ пана пат̣иччханна̄йапи аппат̣иччханна̄йапи а̄паттийа̄ ад̣д̣хама̄саматтамева да̄таббам̣. вуттан̃хетам̣ ‘‘гарудхаммам̣ аджджха̄панна̄йа бхиккхунийа̄ убхатосан̇гхе паккхама̄наттам̣ чаритабба’’нти (па̄чи. 149; чӯл̣ава. 403; а. ни. 8.51). там̣ пана бхиккхунӣхи аттано сӣмам̣ содхетва̄ виха̄расӣма̄йа ва̄ виха̄расӣмам̣ содхетум̣ асакконтӣхи кхан̣д̣асӣма̄йа ва̄ саббантимена париччхедена чатуваггаган̣ам̣ саннипа̄та̄петва̄ да̄таббам̣. саче ека̄ а̄патти хоти, екисса̄ васена, саче две ва̄ тиссо ва̄ самбахула̄ ва̄ екаваттхука̄ ва̄ на̄на̄ваттхука̄ ва̄, та̄сам̣ та̄сам̣ васена ваттхуготтана̄маа̄паттӣсу йам̣ йам̣ иччхати, там̣ там̣ а̄да̄йа йоджана̄ ка̄табба̄.
татридам̣ ека̄паттивасена мукхаматтанидассанам̣ – та̄йа а̄панна̄йа бхиккхунийа̄ бхиккхунисан̇гхам̣ упасан̇камитва̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ вуд̣д̣ха̄нам̣ бхиккхунӣнам̣ па̄де вандитва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ евамасса вачанӣйо ‘‘ахам̣ ¶ , аййе, екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджим̣ га̄мантарам̣, са̄хам̣, аййа,е екисса̄ а̄паттийа̄ га̄мантара̄йа паккхама̄наттам̣ йа̄ча̄мӣ’’ти. евам̣ тиккхаттум̣ йа̄ча̄петва̄ бйатта̄йа бхиккхунийа̄ пат̣ибала̄йа сан̇гхо н̃а̄петаббо ‘‘сун̣а̄ту ме, аййе, сан̇гхо, айам̣ иттханна̄ма̄ бхиккхунӣ екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджи га̄мантарам̣, са̄ сан̇гхам̣ екисса̄ а̄паттийа̄ га̄мантара̄йа паккхама̄наттам̣ йа̄чати. йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо иттханна̄ма̄йа бхиккхунийа̄ екисса̄ а̄паттийа̄ га̄мантара̄йа паккхама̄наттам̣ дадеййа, еса̄ н̃атти. сун̣а̄ту ме, аййе, сан̇гхо…пе… дутийампи. татийампи етаматтхам̣ вада̄ми. сун̣а̄ту ме, аййе, сан̇гхо…пе… бха̄сеййа. диннам̣ сан̇гхена иттханна̄ма̄йа бхиккхунийа̄ екисса̄ а̄паттийа̄ га̄мантара̄йа паккхама̄наттам̣, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти.
каммава̄ча̄парийоса̄не ваттам̣ сама̄дийитва̄ бхиккхума̄наттакатха̄йам̣ вуттанайенева сан̇гхасса а̄рочетва̄ никкхиттаваттам̣ васитука̄ма̄йа татхева сан̇гхасса маджджхе ва̄ пакканта̄су бхиккхунӣсу екабхиккхунийа̄ ва̄ дутийика̄йа ва̄ сантике вуттанайенева никкхипитаббам̣. ан̃н̃исса̄ пана а̄гантука̄йа сантике а̄рочетва̄ никкхипитаббам̣, никкхиттака̄лато пат̣т̣ха̄йа пакататтат̣т̣ха̄не тит̣т̣хати.
пуна сама̄дийитва̄ арун̣ам̣ ут̣т̣хапентийа̄ пана бхиккхунӣнам̣йева сантике васитум̣ на лаббхати ¶ . ‘‘убхатосан̇гхе паккхама̄наттам̣ чаритабба’’нти хи вуттам̣, тасма̄ асса̄ а̄чарийупаджджха̄йа̄хи виха̄рам̣ гантва̄ сан̇га̄хакапаккхе т̣хито еко маха̄тхеро ва̄ дхаммакатхико ва̄ бхиккху ваттаббо ‘‘екисса̄ бхиккхунийа̄ винайакаммам̣ каттаббаматтхи, татра но аййа̄ чатта̄ро бхиккхӯ песетха̄’’ти. сан̇гахам̣ ака̄тум̣ на лаббхати, ‘‘песесса̄ма̄’’ти ваттаббам̣. чатӯхи пакататтабхиккхунӣхи ма̄наттача̄риним̣ бхиккхуним̣ ¶ гахетва̄ антоарун̣ейева никкхипитва̄ га̄мӯпача̄рато две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄ магга̄ оккамма гумбаватиа̄дӣхи пат̣иччханне т̣ха̄не нисӣдитаббам̣, виха̄рӯпача̄ратопи две лед̣д̣упа̄та̄ атиккамитабба̄. чатӯхи пакататтабхиккхӯхипи таттха гантаббам̣, гантва̄ пана бхиккхунӣхи саддхим̣ на екат̣т̣ха̄не нисӣдитаббам̣, пат̣иккамитва̄ авидӯре т̣ха̄не нисӣдитаббам̣. курундимаха̄паччарӣсу пана ‘‘бхиккхунӣхи бйаттам̣ екам̣ ва̄ две ва̄ упа̄сика̄йо бхиккхӯхипи екам̣ ва̄ две ва̄ упа̄саке аттараккхан̣аттха̄йа гахетва̄ гантабба’’нти вуттам̣. курундийам̣йева ча ‘‘бхиккхунупассайасса ча виха̄расса ча упача̄рам̣ мун̃читум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣, ‘‘га̄масса̄’’ти на вуттам̣.
евам̣ нисиннесу пана бхиккхунӣсу ча бхиккхӯсу ча та̄йа бхиккхунийа̄ ‘‘ма̄наттам̣ сама̄дийа̄ми, ваттам̣ сама̄дийа̄мӣ’’ти ваттам̣ сама̄дийитва̄ бхиккхунисан̇гхасса та̄ва евам̣ а̄рочетаббам̣ ‘‘ахам̣, аййе, екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджим̣ га̄мантарам̣, са̄хам̣ сан̇гхам̣ екисса̄ а̄паттийа̄ га̄мантара̄йа паккхама̄наттам̣ йа̄чим̣, тасса̄ ме сан̇гхо екисса̄ а̄паттийа̄ га̄мантара̄йа паккхама̄наттам̣ ада̄си, са̄хам̣ ма̄наттам̣ чара̄ми, ведийа̄махам̣ аййе, ведийатӣти мам̣ сан̇гхо дха̄ретӯ’’ти.
тато бхиккхусан̇гхасса сантикам̣ гантва̄ евам̣ а̄рочетаббам̣ ‘‘ахам̣, аййа̄, екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджим̣…пе… ведийа̄махам̣ аййа̄, ведийатӣти мам̣ сан̇гхо дха̄ретӯ’’ти. идха̄пи йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа а̄рочетум̣ ват̣т̣ати. а̄рочетва̄ ча бхиккхунисан̇гхассева сантике нисӣдитаббам̣, а̄рочитака̄лато пат̣т̣ха̄йа бхиккхӯнам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. саче са̄сан̇ка̄ хоти, бхиккхунийо таттхева т̣ха̄нам̣ пачча̄сӣсанти, т̣ха̄таббам̣. саче ан̃н̃о бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ там̣ т̣ха̄нам̣ ети, пассантийа̄ а̄рочетаббам̣. но че а̄рочети, раттиччхедо чева ваттабхедадуккат̣ан̃ча ¶ . саче аджа̄нантийа̄ ева упача̄рам̣ оккамитва̄ гаччхати, раттиччхедова хоти, на ваттабхедадуккат̣ам̣. саче бхиккхунийо упаджджха̄йа̄дӣнам̣ ваттакаран̣аттхам̣ пагева гантука̄ма̄ хонти, раттивиппава̄саган̣аохӣйанага̄мантара̄паттираккхан̣аттхам̣ ¶ екам̣ бхиккхуним̣ т̣хапетва̄ гантаббам̣, та̄йа арун̣е ут̣т̣хите тасса̄ сантике ваттам̣ никкхипитаббам̣. етенупа̄йена акхан̣д̣а̄ пан̃чадаса раттийо ма̄наттам̣ чаритаббам̣.
аниккхиттаватта̄йа пана па̄рива̄сикаккхандхаке вуттанайенева самма̄ ваттитаббам̣. айам̣ пана висесо – ‘‘а̄гантукасса а̄рочетабба’’нти еттха йаттака̄ пуребхаттам̣ ва̄ паччха̄бхаттам̣ ва̄ там̣ га̄мам̣ бхиккхӯ ва̄ бхиккхунийо ва̄ а̄гаччханти, саббесам̣ а̄рочетаббам̣. ана̄рочентийа̄ раттиччхедо чева ваттабхедадуккат̣ан̃ча. сачепи раттим̣ кочи бхиккху там̣ га̄мӯпача̄рам̣ оккамитва̄ гаччхати, раттиччхедо хотийева, аджа̄нанапаччайа̄ пана ваттабхедато муччати. курундӣа̄дӣсу пана ‘‘аниккхиттаваттабхиккхӯнам̣ вуттанайенева катхетабба’’нти вуттам̣, там̣ па̄рива̄сикаватта̄дӣнам̣ упача̄расӣма̄йа париччхиннатта̄ йуттатарам̣ диссати. упосатхе а̄рочетаббам̣, пава̄ран̣а̄йа а̄рочетаббам̣, чатуннам̣ бхиккхӯнан̃ча бхиккхунӣнан̃ча девасикам̣ а̄рочетаббам̣. саче бхиккхӯнам̣ тасмим̣ га̄ме бхиккха̄ча̄ро сампаджджати, таттхева гантаббам̣. но че сампаджджати, ан̃н̃атра чаритва̄пи татра а̄гантва̄ атта̄нам̣ дассетва̄ гантаббам̣, бахига̄ме ва̄ сан̇кетат̣т̣ха̄нам̣ ка̄таббам̣ ‘‘асукасмим̣ на̄ма т̣ха̄не амхе пассиссатӣ’’ти. та̄йа сан̇кетат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ а̄рочетаббам̣, сан̇кетат̣т̣ха̄не адисва̄ виха̄рам̣ гантва̄ а̄рочетаббам̣. виха̄ре саббабхиккхӯнам̣ а̄рочетаббам̣. саче саббесам̣ сакка̄ на хоти а̄рочетум̣, бахи упача̄расӣма̄йа т̣хатва̄ бхиккхунийо песетабба̄, та̄хи а̄нӣта̄нам̣ чатуннам̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочетаббам̣. саче виха̄ро дӯро хоти са̄сан̇ко, упа̄саке ча упа̄сика̄йо ¶ ча гахетва̄ гантаббам̣. саче пана айам̣ ека̄ васати, раттивиппава̄сам̣ а̄паджджати, тасма̄сса̄ ека̄ пакататта̄ бхиккхунӣ самманнитва̄ да̄табба̄ екаччханне васанаттха̄йа.
евам̣ акхан̣д̣ам̣ ма̄наттам̣ чаритва̄ вӣсатиган̣е бхиккхунисан̇гхе вуттанайенева аббха̄нам̣ ка̄таббам̣. ‘‘саче ма̄наттам̣ чарама̄на̄ антара̄паттим̣ а̄паджджати, мӯла̄йа пат̣икасситва̄ тасса̄ а̄паттийа̄ ма̄наттам̣ да̄табба’’нти курундийам̣ вуттам̣, идам̣ паккхама̄наттам̣ на̄ма. идам̣ пана паккхама̄наттам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) па̄л̣имуттавинайавиниччхайабха̄вена а̄гатампи имасмим̣ винайасан̇гахаппакаран̣е а̄чарийена ануддхат̣ам̣. айам̣ пана̄чарийасса адхиппа̄йо сийа̄ – идам̣ паккхама̄наттам̣ бхиккхунийойева сандха̄йа бхагавата̄ висум̣ пан̃н̃аттам̣, бхиккхӯхи аса̄дха̄ран̣ам̣, имасмин̃ча ка̄ле бхиккхунисан̇гхо наттхи, тасма̄ гантхасса лахубха̄ваттхам̣ идампи ан̃н̃ампи ӣдисам̣ аджджхупеккхитаббанти. амхехи пана бхиккхунисан̇гхе авиджджама̄непи ‘‘бхиккхусан̇гхо ¶ бхиккхунӣхи сама̄да̄таббаваттам̣ джа̄ниссати. ‘дуббаладжа̄тика̄ хи бхӣрукаджа̄тика̄ бхиккхунийо бхагавато а̄н̣ам̣ патит̣т̣ха̄пентийо еварӯпам̣ дуккарам̣ дурабхисамбхавам̣ ваттам̣ сама̄дайим̣су, киман̇гам̣ пана майа’нти манаси каронта̄ бхагавато а̄н̣ам̣ патит̣т̣ха̄пента̄ парива̄са̄диваттам̣ сама̄дийиссантӣ’’ти мантва̄ а̄чарийена ануддхат̣ампи имасмим̣ винайа̄лан̇ка̄раппакаран̣е уддхат̣ам̣, тасма̄ самма̄самбуддхе сан̃джа̄тасаддха̄пемага̄рава̄дийуттехи саттхуса̄санакарехи бхиккхӯхи самма̄ сиккхитаббам̣. ито пара̄ни ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатанайенева ведитабба̄ни.
ма̄наттавиниччхайакатха̄ нит̣т̣хита̄.
248. па̄рива̄сикаваттакатха̄йам̣ навакатарам̣ па̄рива̄сиканти аттана̄ навакатарам̣ па̄рива̄сикам̣. па̄рива̄сикасса хи ¶ аттана̄ навакатарам̣ па̄рива̄сикам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃е мӯла̄йапат̣икассана̄раха ма̄натта̄раха ма̄наттача̄рика аббха̄на̄раха̄пи пакататтат̣т̣ха̄нейева тит̣т̣ханти. тена̄ха ‘‘антамасо мӯла̄йапат̣икассана̄раха̄дӣнампӣ’’ти. антамасо мӯла̄йапат̣икассана̄раха̄дӣнампӣти а̄ди-саддена ма̄натта̄рахама̄наттача̄рикааббха̄на̄рахе сан̇ган̣ха̄ти. те хи па̄рива̄сика̄нам̣, па̄рива̄сика̄ ча тесам̣ пакататтат̣т̣ха̄не ева тит̣т̣ханти. адхотапа̄дат̣т̣хапанаканти йаттха т̣хатва̄ па̄де дхованти, та̄дисам̣ да̄рупхалакакхан̣д̣а̄дим̣. па̄дагхам̣сананти саккхаракатхала̄дим̣. па̄де гхам̣санти етена̄ти па̄дагхам̣санам̣, саккхаракатхала̄ди. вуттан̃хи бхагавата̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тиссо па̄дагхам̣санийо саккхарам̣ катхалам̣ самуддапхен̣а’’нти (чӯл̣ава. 269). саддхивиха̄рика̄нампи са̄дийантасса̄ти саддхивиха̄рика̄нампи абхива̄дана̄дим̣ са̄дийантасса. ваттам̣ каронтӣти еттакаматтассева вуттатта̄ саддхивиха̄рика̄дӣхипи абхива̄дана̄дим̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘ма̄ мам̣ га̄маппавесанам̣ а̄пуччхатха̄’’ти вутте ана̄пуччха̄пи га̄мам̣ пависитум̣ ват̣т̣ати.
йо йо вуд̣д̣хоти па̄рива̄сикесу бхиккхӯсу йо йо вуд̣д̣хо. навакатарасса са̄дитунти па̄рива̄сиканавакатарасса абхива̄дана̄дим̣ са̄дитум̣. ‘‘па̄рисуддхиупосатхе карийама̄не’’ти идам̣ пава̄ран̣адивасесу сан̇гхе пава̄ренте анупагатачхиннавасса̄дӣхи карийама̄нам̣ па̄рисуддхиупосатхампи сандха̄йа вуттам̣. таттхева̄ти сан̇гханавакат̣т̣ха̄нейева. аттано па̄л̣ийа̄ пава̄ретаббанти аттано вассаггена паттапа̄л̣ийа̄ пава̄ретаббам̣, на пана саббесу пава̄ритесӯти аттхо.
он̣оджанам̣ ¶ на̄ма виссаджджанам̣, там̣ пана па̄рива̄сикена па̄питасса аттана̄ сампат̣иччхитассева пунадиваса̄диаттха̄йа виссаджджанам̣ ка̄таббам̣. асампат̣иччхитва̄ че виссаджджети, на лабхатӣти ¶ вуттам̣. йади пана на ган̣ха̄ти на виссаджджетӣти йади пуримадивасе аттано на ган̣ха̄ти, гахетва̄ ча на виссаджджети.
чатусса̄лабхаттанти бходжанаса̄ла̄йа пат̣ипа̄т̣ийа̄ дӣйама̄нам̣ бхаттам̣. хаттхапа̄се т̣хитена̄ти да̄йакасса хаттхапа̄се т̣хитена, пат̣иггахан̣аруханат̣т̣ха̄нети адхиппа̄йо. маха̄пел̣абхаттепӣти махантесу бхаттапаччхиа̄дибха̄джанесу т̣хапетва̄ дӣйама̄набхаттесупи. ито парампи па̄рива̄сикаваттам̣ па̄л̣ийам̣ (чӯл̣ава. 75) а̄гатанайенева ведитаббам̣. таттха пана ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатанайенева аттхо сувин̃н̃еййо хоти, тасма̄ дуббин̃н̃еййат̣т̣ха̄нейева катхайисса̄ма.
‘‘на са̄ман̣еро упат̣т̣ха̄петаббо’’ти еттха дуббидхам̣ са̄ман̣ерам̣ дассетум̣ ‘‘ан̃н̃о’’тиа̄дима̄ха. ‘‘на бхиккхунийо овадитабба̄’’ти еттха ладдхасаммутикена а̄н̣аттопи гарудхаммехи ан̃н̃ехи ва̄ овадитум̣ на лабхатӣти а̄ха ‘‘пат̣ибаласса ва̄ бхиккхусса бха̄ро ка̄таббо’’ти. а̄гата̄ бхиккхунийо ваттабба̄ти самбандхо. савачанӣйанти садосам̣. джет̣т̣хакат̣т̣ха̄нам̣ на ка̄таббанти падха̄нат̣т̣ха̄нам̣ на ка̄таббам̣. ким̣ танти а̄ха ‘‘па̄тимоккхуддесакена̄’’тиа̄ди.
раджехи хата̄ упахата̄ бхӯми етисса̄ти раджохатабхӯми, раджокин̣н̣абхӯмӣти аттхо. паччайанти васса̄ва̄сикала̄бхам̣ сандха̄йа вуттам̣. екапассе т̣хатва̄ти па̄л̣им̣ виха̄йа бхиккхӯнам̣ паччхато т̣хатва̄. сена̄санам̣ на лабхатӣти сеййапарийантабха̄гита̄йа вассаггена ган̣хитум̣ на лабхати. асса̄ти бхавеййа. ‘‘а̄гантукена а̄рочетаббам̣, а̄гантукасса а̄рочетабба’’нти ависесена вуттатта̄ саче две па̄рива̄сика̄ гатат̣т̣ха̄не ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пассанти, убхохипи ан̃н̃аман̃н̃асса а̄рочетаббам̣. йатха̄ бахи дисва̄ а̄рочитасса бхиккхуно ¶ виха̄рам̣ а̄гатена пуна а̄рочанакиччам̣ наттхи, евам̣ ан̃н̃авиха̄рам̣ гатенапи таттха пуббе а̄рочитасса пуна а̄рочанакиччам̣ наттхӣти ваданти. ависесена̄ти па̄рива̄сикасса ча уккхиттакасса ча ависесена.
обаддханти палибуддхам̣. сахава̄соти вуттаппака̄ре чханне бхиккхуна̄ саддхим̣ сайанамева адхиппетам̣, на сесаирийа̄патхакаппанам̣. сесаметтха сувин̃н̃еййамева.
па̄пит̣т̣хатара̄ти ¶ па̄ра̄джика̄паттӣти уккам̣савасена вуттам̣. сан̃чаритта̄дипан̣н̣аттиваджджато пана суккависсат̣т̣ха̄дика̄ локаваджджа̄ва. таттхапи сан̇гхабхеда̄дика̄ па̄пит̣т̣хатара̄ ева. камманти па̄рива̄сикакаммава̄ча̄ти етена ‘‘каммабхӯта̄ ва̄ча̄ каммава̄ча̄’’ти каммава̄ча̄саддасса аттхопи сиддхоти ведитаббо. савачанӣйанти еттха са-саддо ‘‘санти’’аттхам̣ вадати, аттано вачанена аттано паваттанакамманти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо, ‘‘ма̄ паккама̄хӣ’’ти ва̄ ‘‘ехи винайадхара̄нам̣ саммукхӣбха̄ва’’нти ва̄ евам̣ аттано а̄н̣а̄йа паваттанакакаммам̣ на ка̄таббанти адхиппа̄йо. еван̃хи кеначи савачанӣйе кате ана̄дарена атиккамитум̣ на ват̣т̣ати, буддхасса сан̇гхасса а̄н̣а̄ атикканта̄ на̄ма хоти. раджохатабхӯмӣти пан̣н̣аса̄ла̄висесанам̣. паччайанти васса̄ва̄сикачӣварам̣. сена̄санам̣ на лабхатӣти вассаггена на лабхати. апан̣н̣акапат̣ипада̄ти авираддхапат̣ипада̄. саче ва̄йамантопӣти еттха ависайабха̄вам̣ н̃атва̄ ава̄йамантопи сан̇гайхати. ависесена̄ти па̄рива̄сикуккхиттака̄нам̣ са̄ман̃н̃ена. пан̃чаван̣н̣ачхаданабандханат̣т̣ха̄несӯти пан̃чаппака̄рачхаданехи чханнат̣т̣ха̄несу. обаддханти ут̣т̣ха̄на̄дибйа̄па̄рапат̣ибаддхам̣, пӣл̣итанти аттхо. ман̃че ва̄ пӣт̣хе ва̄ти еттха ва̄саддо самуччайаттхо. тена тат̣т̣ика̄чаммакхан̣д̣а̄дӣсу дӣгха̄санесупи нисӣдитум̣ на ват̣т̣атӣти дӣпитам̣ хоти. на ваттабхедадуккат̣анти вуд̣д̣хатарасса ¶ джа̄нантассапи ваттабхеде дуккат̣ам̣ наттхӣти дассети. ваттам̣ никкхипа̄петва̄ти идампи парива̄са̄димева сандха̄йа вуттам̣, на сесакамма̄ни.
‘‘сена̄санам̣ на лабхати сеййапарийантабха̄гита̄йа. уддеса̄дӣни да̄тумпи на лабхатӣти ваданти. ‘тадахупасампаннепи пакататте’ти вачанато анупасампаннехи васитум̣ ват̣т̣ати. самавасса̄ти етена апаччха̄ апуримам̣ нипаджджане двиннампи ваттабхеда̄паттибха̄вам̣ дӣпети. аттано аттано навакатаранти па̄рива̄сика̄динавакатарам̣. пат̣хамам̣ сан̇гхамаджджхе парива̄сам̣ гахетва̄ никкхиттаваттена пуна екассапи сантике сама̄дийитум̣ никкхипитун̃ча ват̣т̣ати, ма̄натте пана никкхипитум̣ ват̣т̣ати. ӯнеган̣ечаран̣адосатта̄ на гахетунти еке. пат̣хамам̣ а̄диннаваттам̣ екасса сантике йатха̄ никкхипитум̣ ват̣т̣ати, татха̄ сама̄дийитумпи ват̣т̣атӣти пора̄н̣аган̣т̣хипаде’’ти ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 76) вуттанти.
идам̣ еттха йам̣ ваттам̣ ‘‘чатунавутипа̄рива̄сикаватта’’нти па̄рива̄сикаккхандхакапа̄л̣ийам̣ (чӯл̣ава. 75) а̄гатам̣, самантапа̄са̄дика̄йампи еттака̄йа па̄л̣ийа̄ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 75-84) ван̣н̣анам̣ ватва̄ ‘‘па̄рива̄сикаваттакатха̄ нит̣т̣хита̄’’ти а̄ха. имасмим̣ винайасан̇гахапакаран̣е ¶ (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 248) пана ‘‘на чхама̄йам̣ чан̇каманте чан̇каме чан̇камитабба’’нти имасса̄нантарам̣ ‘‘па̄рива̄сикачатуттхо че, бхиккхаве’’тиа̄дӣни аггахетва̄ ‘‘на, бхиккхаве, па̄рива̄сикена бхиккхуна̄ са̄дитабба’’нтиа̄дӣни пат̣хамам̣ пан̃н̃аттапада̄ни гахетва̄ тесам̣ пада̄нам̣ сам̣ван̣н̣анам̣ катва̄ ‘‘идам̣ па̄рива̄сикаватта’’нти ан̃н̃атха̄ ануккамо вутто, со па̄л̣ийа̄ ча ат̣т̣хакатха̄йа ча на самети. а̄чарийасса пана айамадхиппа̄йо сийа̄ – ‘‘па̄рива̄сикачатуттхо че, бхиккхаве’’тиа̄дӣни па̄рива̄сикабхиккхӯнам̣ сама̄дийитабба̄ни на хонти ¶ , атха кхо каммака̄рака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ каттабба̄каттаббакаммадассанаметам̣, тасма̄ па̄рива̄сикаватте на павесетаббам̣. ‘‘на, бхиккхаве, па̄рива̄сикена бхиккхуна̄ са̄дитабба’’нтиа̄дӣни пана па̄рива̄сикабхиккхӯнам̣ самма̄ваттитаббаватта̄нийева хонти, тасма̄ има̄нийева па̄рива̄сикаватте павесетабба̄нӣти. амхехи пана па̄л̣иат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су а̄гата̄нуккамена пат̣хамам̣ пан̃н̃аттаватта̄нам̣ аттхам̣ пат̣хамам̣ дассетва̄ паччха̄ пан̃н̃аттапада̄нам̣ аттхо паччха̄ вуттоти дат̣т̣хаббо.
ити винайасан̇гахасам̣ван̣н̣ана̄бхӯте винайа̄лан̇ка̄ре
гарука̄паттивут̣т̣ха̄навиниччхайакатха̄лан̇ка̄ро на̄ма
дваттим̣сатимо париччхедо.
33. камма̄каммавиниччхайакатха̄
249. евам̣ гарука̄паттивут̣т̣ха̄навиниччхайакатхам̣ катхетва̄ ида̄ни камма̄каммавиниччхайакатхам̣ катхетум̣ ‘‘камма̄камманти еттха пана̄’’тиа̄дима̄ха. таттха самаггена сан̇гхена карӣйате танти каммам̣, апалокана̄дичатуббидхавинайакаммам̣. итарасмимпи есева найо. а-ка̄ро вуддхиаттхо, на вуддхиппаттам̣ каммам̣ акаммам̣. камман̃ча акамман̃ча камма̄каммам̣ ваджджа̄ваджджам̣ вийа, пхала̄пхалам̣ вийа ча. таттха ча камманти апалоканакамман̃аттикаммадвайам̣. акамманти н̃аттидутийакамман̃аттичатауттхакаммадвайам̣. атха ва̄ камманти чатӯсупи етесу лахукакаммам̣. акамманти гарукакаммам̣. камма̄камманти еттха пана виниччхайо евам̣ ведитабботи йоджана̄. таттха пана̄ти паккхантараттхе нипа̄то ¶ , гарука̄паттивут̣т̣ха̄навиниччхайакатха̄паккхато ан̃н̃о камма̄каммавиниччхайакатха̄паккхо ведитабботи ва̄ майа̄ вуччатети ва̄ аттхо.
чатта̄ри ¶ камма̄нӣти еттха чатта̄рӣти париччхеданидассанам̣. тена винайакамма̄ни на̄ма чатта̄ри ева хонти, на ито ӯна̄дхика̄нӣти дассети. камма̄нӣти париччхиннакамманидассанам̣. апалоканакаммантиа̄дӣни париччхиннакамма̄нам̣ уддесакатханам̣. таттха апалокӣйате а̄йа̄чӣйате апалоканам̣, апапуббалокадха̄ту а̄йа̄чанаттхе, йупаччайо бха̄ваттхава̄чако. апалоканавасена каттаббам̣ каммам̣ апалоканакаммам̣, сӣмат̣т̣хакасан̇гхам̣ апалокетва̄ сан̇гха̄нуматийа̄ каттаббам̣ каммам̣. н̃а̄пана̄ н̃атти, сан̇гхасса джа̄на̄пана̄ти аттхо. н̃аттийа̄ каттаббам̣ каммам̣ н̃аттикаммам̣, анусса̄ванам̣ акатва̄ суддхан̃аттийа̄йева каттаббакаммам̣. двиннам̣ пӯран̣ӣ дутийа̄, н̃атти дутийа̄ етасса каммасса̄ти н̃аттидутийам̣, н̃аттидутийан̃ча там̣ камман̃ча̄ти н̃аттидутийакаммам̣, ека̄йа н̃аттийа̄ ека̄йа анусса̄вана̄йа каттаббакаммам̣. чатуннам̣ пӯран̣ӣ чатуттхӣ, н̃атти чатуттхӣ етасса каммасса̄ти н̃аттичатуттхам̣, н̃аттичатуттхан̃ча там̣ камман̃ча̄ти н̃аттичатуттхакаммам̣, ека̄йа н̃аттийа̄ тӣхи анусса̄вана̄хи каттаббакаммам̣. тена ваккхати ‘‘апалоканакаммам̣ на̄ма сӣмат̣т̣хакасан̇гхам̣ содхетва̄’’тиа̄ди.
евам̣ чатта̄ри камма̄ни уддиситва̄ парива̄ре (пари. 482 а̄дайо) каммавагге а̄гатанайенева тесам̣ чатуннам̣ камма̄нам̣ випаттика̄ран̣а̄ни пуччхитва̄ виссаджджетум̣ ‘‘има̄ни чатта̄ри камма̄ни катиха̄ка̄рехи випаджджанти? пан̃чаха̄ка̄рехи випаджджантӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха ваттхутоти винайакаммасса ка̄ран̣абхӯтаваттхуто. н̃аттито анусса̄ванатоти двепи каммава̄ча̄йамева. сӣматоти каммакаран̣ат̣т̣ха̄набхӯтабаддхасӣмато. парисатоти каммаппаттачханда̄рахабхӯтака̄ракасан̇гхато. та̄нийева хи пан̃ча саббесам̣ винайакамма̄нам̣ випаттика̄ран̣а̄ни хонти.
тато ¶ там̣ каммавипаттика̄ран̣абхӯтам̣ ваттхум̣ па̄л̣инайена виттха̄ретум̣ ‘‘саммукха̄каран̣ӣйам̣ каммам̣ асаммукха̄ кароти, ваттхувипаннам̣ адхаммакамма’’нтйа̄дима̄ха. таттха саммукха̄каран̣ӣйам̣ пат̣ипуччха̄каран̣ӣйам̣ пат̣ин̃н̃а̄йакаран̣ӣйанти имесам̣ тин̣н̣ам̣ ататха̄каран̣ена, сативинайо амӯл̣хавинайо тассапа̄пийасика̄ таджджанӣйакаммам̣ нийасакаммам̣ пабба̄джанӣйакаммам̣ пат̣иса̄ран̣ӣйакаммам̣ уккхепанӣйакаммам̣ парива̄со мӯла̄йапат̣икассана̄ ма̄наттам̣ аббха̄нам̣ упасампаданти ¶ имесам̣ терасакамма̄нам̣ ан̃н̃акамма̄рахасса ан̃н̃акаммакаран̣ена, упосатхо пава̄ран̣а̄ти имесам̣ двиннам̣ адивасе каран̣ена, пан̣д̣ако тхеййасам̣ва̄сако титтхийапаккантако тираччха̄нагато ма̄тугха̄тако питугха̄тако арахантагха̄тако лохитуппа̄дако сан̇гхабхедако бхиккхунидӯсако убхатобйан̃джанако ӯнавӣсативассо антимаваттхуаджджха̄паннапубботи имесам̣ терасаннам̣ пуггала̄нам̣ упасампада̄каммакаран̣ена ити има̄ни екатим̣са камма̄ни ваттхувипаннам̣ адхаммакаммам̣ хоти. н̃аттито пан̃ча, анусса̄ванато пан̃ча̄ти има̄ни даса ка̄ран̣а̄ни антокаммава̄ча̄йамева лабханти, сӣмато ека̄даса ка̄ран̣а̄ни сӣма̄саммутивасена лабханти, парисато два̄даса ка̄ран̣а̄ни чатуваггапан̃чаваггадасаваггавӣсативаггасан̇кха̄тесу чатӯсу сан̇гхесу екекасмим̣ каммапаттачханда̄рахасаммукхӣбхӯтасан̇кха̄та̄нам̣ тин̣н̣ам̣ тин̣н̣ам̣ сан̇гха̄нам̣ васена лабхантӣти.
евам̣ каммавипаттика̄ран̣а̄ни дассетва̄ пуна чатуваггасан̇гха̄дӣсу саннисинна̄нам̣ бхиккхӯнам̣ висесана̄мам̣ дассетум̣ ‘‘чатуваггакаран̣е камме’’тиа̄дима̄ха. там̣ сувин̃н̃еййамева.
250. тато парам̣ чатуннам̣ камма̄нам̣ т̣ха̄нам̣ сан̇кхепато дассетум̣ ‘‘апалоканакаммам̣ кати т̣ха̄на̄ни гаччхатӣ’’тиа̄дима̄ха. тампи сувин̃н̃еййамева.
251. тато ¶ та̄нийева камма̄ни тесу т̣ха̄несу паватта̄ни виттха̄рато пака̄сетука̄мо ‘‘айам̣ та̄ва па̄л̣инайо. айам̣ панеттха а̄дито пат̣т̣ха̄йа виниччхайакатха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха тассам̣ виниччхайакатха̄йам̣ чатӯсу каммесу катамам̣ апалоканакаммам̣ на̄ма̄ти пуччха̄йам̣ там̣ дассетума̄ха ‘‘апалоканакаммам̣ на̄ма̄’’тиа̄ди. таттха сӣмат̣т̣хакасан̇гхам̣ содхетва̄ти авиппава̄сасан̇кха̄тамаха̄сӣмат̣т̣хакам̣ сан̇гхам̣ содхетва̄. на хи кхан̣д̣асӣма̄йа саннипатите сан̇гхе содхетаббакиччам̣ аттхи, авиппава̄сасӣма̄сан̇кха̄та̄йа маха̄сӣма̄йа пана виттха̄ратта̄ бахӯнам̣ бхиккхӯнам̣ васанат̣т̣ха̄натта̄ самаггабха̄ваттхам̣ содхетаббам̣ хоти. чханда̄раха̄нам̣ чхандам̣ а̄харитва̄ти тиссам̣ сӣма̄йам̣ чатувагга̄диган̣ам̣ пӯретва̄ хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ т̣хитехи бхиккхӯхи ан̃н̃есам̣ хаттхапа̄сам̣ ана̄гата̄нам̣ пакататтабхиккхӯнам̣ чхандам̣ а̄харитва̄. вуттан̃хи ‘‘чатуваггакаран̣е камме чатта̄ро бхиккхӯ пакататта̄ каммаппатта̄, авасеса̄ пакататта̄ чханда̄раха̄’’ти (пари. 497). самаггасса сан̇гхасса ануматийа̄ти чхандасса а̄харитатта̄ хаттхапа̄сам̣ а̄гата̄пи ана̄гата̄пи саббе бхиккхӯ самагга̄йева хонти, тасма̄ самаггасса сан̇гхасса ануматийа̄. тиккхаттум̣ са̄ветва̄ти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо’’тиа̄дина̄ каммава̄чам̣ абхан̣итва̄ ¶ ‘‘руччати сан̇гхасса. дутийампи…пе… татийампи руччати сан̇гхасса̄’’ти тиккхаттум̣ са̄ветва̄ каттаббакаммам̣ апалоканакаммам̣ на̄ма̄ти йоджана̄. вуттанайенева̄ти апалоканакамме вуттанайенева. имина̄ ‘‘сӣмат̣т̣хакасан̇гхам̣ содхетва̄, чханда̄раха̄нам̣ чхандам̣ а̄харитва̄’’ти идам̣ двайам̣ атидисати. итаресупи есева найо.
таттха ¶ тесу чатӯсу каммесу ким̣ ан̃н̃акаммам̣ итаракаммавасена ка̄таббанти чоданам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘татра’’ичча̄ди. евам̣ хоту, евам̣ санте ависесена саббампи каммам̣ ан̃н̃авасена каттаббанти а̄ха ‘‘н̃аттидутийакаммам̣ пана̄’’тиа̄ди. таттха пана-саддо висесаттхаджотако, н̃аттидутийакамме пана висесо аттхӣти аттхо. ито пара̄ни сувин̃н̃еййа̄нева. пат̣иккхиттамева ат̣т̣хакатха̄йанти аджджха̄ха̄расамбандхо. йади евам̣ аккхарапарихӣна̄дӣсу сантесу каммакопо сийа̄ти чоданам̣ манаси катва̄ а̄ха ‘‘саче пана̄’’тиа̄ди. таттха аккхарапарихӣнанти ‘‘сун̣а̄ту ме’’тиа̄дӣсу су-ка̄ра н̣а̄-ка̄ра ту-ка̄ра̄дӣнам̣ бхассанам̣. падапарихӣнанти сун̣а̄тӯтиа̄дӣнам̣ вибхатйантапада̄нам̣ бхассанам̣. дуруттападам̣ пана упари ваккхати.
ида̄ни пунаппунавачане пайоджанам̣ дассенто ‘‘идам̣ акуппакамме дал̣хикаммам̣ хоти, куппакамме каммам̣ хутва̄ тит̣т̣хатӣ’’ти а̄ха. таттха иданти идам̣ пунаппунам̣ вуттакаммам̣. акуппакаммети акуппе т̣ха̄на̄рахе пурекатакамме. дал̣хикаммам̣ хотӣти тхиратаракаммам̣ хоти ека̄йа раджджуйа̄ бандхитаббабха̄ре дутийататийа̄дираджджӯхи бандханам̣ вийа. куппакаммети аккхарапарихӣна̄дивасена куппе ат̣т̣ха̄на̄рахе пурекатакамме. каммам̣ хутва̄ тит̣т̣хатӣти пунаппунам̣ вутте сати тесам̣ аккхарапарихӣна̄дӣнам̣ содхитатта̄ парисуддхакаммам̣ хутва̄ тит̣т̣хати. акуппакамме куппакаммети ва̄ бха̄венабха̄валаккхан̣аттхе бхуммавачанам̣. пуретарам̣ катакаммасмим̣ акуппакамме сати паччха̄ идам̣ пунаппунам̣ вуттакаммам̣ дал̣хикаммам̣ хоти, пурекатакаммасмим̣ куппакамме сати идам̣ пунаппунам̣ вуттакаммам̣ акуппам̣ т̣ха̄на̄рахам̣ парисуддхакаммам̣ хутва̄ тит̣т̣хатӣти. имам̣ па̄т̣хам̣ нисса̄йа а̄чарийавара̄ екапуггалампи анекаккхаттум̣ упасампадакаммам̣ каронти. касма̄ пана те бхиккхӯ ладжджӣпесалабахуссутасиккха̄ка̄мабхӯта̄нам̣ аттано ¶ а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ сантике сиккхам̣ ган̣хантӣти? на те аттано а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ сантика̄ ладдхасиккхам̣ паччаккха̄йа ан̃н̃ам̣ ган̣ханти, атха кхо та̄йа ева саддхим̣ дигун̣атигун̣ам̣ каронти. евам̣ сантепи пуримасиккха̄йа асаддаханта̄йева кареййум̣, но саддаханта̄ти? но асаддаханта̄ ¶ , саддаханта̄пи те бхиккхӯ пунаппунакаран̣е йуттитопи а̄гаматопи а̄дӣнавам̣ апассанта̄ а̄нисам̣самева пассанта̄ каронтӣти.
катхам̣ йуттито а̄нисам̣сам̣ пассанти? йатха̄ хи локе абхиситтампи ра̄джа̄нам̣ пунаппуна̄бхисин̃чане а̄дӣнавам̣ на пассанти, атха кхо абхисека̄нубха̄вена ра̄джиддхиппаттата̄дӣхи ка̄ран̣ехи а̄нисам̣самева пассанти, йатха̄ ча са̄сане четийам̣ ва̄ пат̣имам̣ ва̄ нит̣т̣хитасаббакиччам̣ ‘‘анекаджа̄тисам̣са̄ра’’нтиа̄дӣхи бхагавато вачанехи абхисекаман̇галам̣ каронта̄пи пунаппунакаран̣е а̄дӣнавам̣ апассанта̄ атирекатарам̣ махиддхиката̄маха̄нубха̄вата̄диа̄нисам̣самева пассанта̄ пунаппунам̣ каронтийева, евамева катаупасампадакаммам̣ бхиккхум̣ пунадева каммава̄ча̄бхан̣ане а̄дӣнавам̣ апассанта̄ пуббе катакаммасмим̣ ваттхуа̄дӣсу пан̃часу ан̇гесу екасмимпи ан̇ге апарипун̣н̣е сати каммакопасамбхавато ида̄ни катакаммена парипун̣н̣аан̇ге сати каммасампаттисамбхаван̃ча пуббева каммасампаттисамбхавепи дал̣хикамматхиратарасамбхаван̃ча а̄нисам̣сам̣ пассанта̄ каронти. катхам̣ а̄гамато а̄нисам̣сам̣ пассанти? йатха̄вуттапарива̄рат̣т̣хакатха̄па̄т̣хавинайасан̇гахапа̄т̣хесу дуруттападасса содханаттхам̣ пунаппунам̣ ваттаббабха̄васса упалаккхан̣анайена вачанато. сесан̃аттидосаанусса̄ванадоса̄нан̃ча ваттхувипаттисӣмавипаттипарисавипаттидоса̄нан̃ча содханам̣ дасситам̣ хоти. тенева ча ка̄ран̣ена айампи паччхимапа̄т̣хо а̄чарийена вутто. тассаттхо хет̣т̣ха̄ ¶ вуттова. ити пуббе катакаммасса копасамбхавепи ида̄ни катакаммена сампаджджанасан̇кха̄там̣ а̄нисам̣сам̣ а̄гамато пассантӣти дат̣т̣хаббам̣.
кечи пана а̄чарийа̄ имам̣ ‘‘пунаппунам̣ ваттум̣ ват̣т̣атӣти па̄т̣хам̣ тасмим̣йева пат̣хамакаммакаран̣ака̄ле дуруттасодханаттхам̣ ваттаббатам̣ сандха̄йа вуттам̣, на чирака̄ле’’ти ваданти, тадетам̣ вачанам̣ нева ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатам̣, на т̣ӣка̄дӣсу виниччхитам̣, тесам̣ матиматтамева, тасма̄ на гахетаббам̣. апича тасмим̣ кхан̣е пунаппунам̣ вачанатопи апарабха̄ге вачанам̣ махаппхалам̣ хоти маха̄нисам̣сам̣. тасмин̃хи ка̄ле пунаппунам̣ бхан̣ане н̃аттидосаанусса̄ванадоса̄ни паччхимабхан̣ане сут̣т̣ху бхан̣анто содхетум̣ саккун̣еййа, на ваттхувипаттисӣмавипаттипарисавипаттидоса̄ни. тасмин̃хи кхан̣е тамева ваттху, са̄ ева сӣма̄, са̄ ева париса̄, тасма̄ та̄ни пунаппунавачанена содхетумасаккун̣еййа̄ни хонти. апарабха̄ге каронто пана пуббе апарипун̣н̣авӣсативассабха̄вена ваттхувипаттибхӯтепи ида̄ни парипун̣н̣авӣсативассатта̄ ваттхусампатти хоти, пуббе сӣмасан̇кара̄дибха̄вена сӣмавипаттисамбхавепи ида̄ни тадабха̄ваттха̄йа сут̣т̣ху содхитатта̄ сӣмасампатти хоти, пуббе ваггакамма̄дивасена ¶ парисавипаттисамбхавепи ида̄ни тадабха̄ваттха̄йа сут̣т̣ху содхитатта̄ парисасампатти хоти, евам̣ пан̃ча випаттийо содхетва̄ пан̃ча сампаттийо сампа̄детва̄ ка̄тум̣ саккун̣еййато пат̣хамака̄ле пунаппунам̣ бхан̣анатопи апарабха̄ге бхан̣анам̣ махаппхалам̣ хоти маха̄нисам̣санти ведитаббам̣.
йади евам̣ упасампадасиккха̄йа дахаро бхавеййа̄ти? на бхавеййа. касма̄? пора̄н̣асиккхам̣ аппаччаккхитва̄ та̄йа ева патит̣т̣хитатта̄ти. евам̣ сантепи пурекатакаммасса сампаджджанабха̄вена ¶ тит̣т̣ханте сати та̄йа т̣хитатта̄ адахаро сийа̄. пуримакаммасса асампаджджанабха̄вена ида̄ни катакаммейева упасампадабха̄вена тит̣т̣ханте сати касма̄ дахаро на бхавеййа̄ти? евам̣ санте дахаро бхавеййа. евам̣ дахаро сама̄но пуримасиккха̄йа вассам̣ ган̣етва̄ йатха̄вуд̣д̣хам̣ вандана̄дӣни сампат̣иччханто маха̄са̄ваджджо бхавеййа̄ти? евам̣ пуримасиккха̄йа ат̣т̣хитабха̄вам̣ паччхимасиккха̄йа ева ладдхупасампадабха̄вам̣ татхато джа̄нанто евам̣ каронто са̄ваджджо хоти, евам̣ пана аджа̄нанто ‘‘пуримасиккха̄йамева т̣хито’’ти ман̃н̃итва̄ евам̣ каронто анаваджджоти ведитаббо. катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘ана̄патти ӯнавӣсативассам̣ парипун̣н̣асан̃н̃ӣти еттха кин̃ча̄пи упасампа̄дентасса ана̄патти, пуггало пана анупасампаннова хоти. саче пана со дасавассаччайена ан̃н̃ам̣ упасампа̄дети, там̣ че мун̃читва̄ ган̣о пӯрати, сӯпасампанно. сопи ча йа̄ва на джа̄на̄ти, та̄васса нева саггантара̄йо, на моккхантара̄йо. н̃атва̄ пана пуна упасампаджджитабба’’нти самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 406) а̄гататта̄ вин̃н̃а̄йати. евам̣ ваттхувипаннатта̄ каммакопато анупасампаннасса пуггаласса упаджджха̄йо бхавитум̣ йуттака̄ле пуна упасампаджджанена упасампаннабхӯтабха̄васса ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гататта̄ имина̄ найена сӣмавипаннапаасавипаннан̃аттивипаннаанусса̄ванавипаннабхӯтатта̄ каммакопато пуббе анупасампаннабхӯтам̣ пуггалампи апарабха̄ге вуд̣д̣хиппаттика̄лепи пан̃ча випаттидоса̄ни содхетва̄ пуна упасампадакаммава̄ча̄каран̣ена упасампа̄детум̣ ват̣т̣ати. сопи пуггало пуббакаммака̄ле анупасампанно хутва̄пи апаракаммака̄ле упасампанно хотӣти дат̣т̣хаббо.
екачче пана бхиккхӯ пора̄н̣асиккхам̣ паччаккха̄йа навасиккхамева ган̣хим̣су, те пана бхиккхӯ навасиккха̄васена дахара̄ва бхаванти, евам̣ ¶ каран̣ан̃ча ативийа гун̣ависит̣т̣хам̣ аттано навакатарам̣ бхиккхум̣ дисва̄ тасмим̣ пуггале пайирупа̄ситука̄мо там̣ пуггалам̣ аттана̄ вуд̣д̣хатарам̣ ка̄тука̄мо атта̄нам̣ дахарам̣ ка̄тука̄мо хутва̄ дхаммага̄равена каронто йутто бхавеййа. атха пана сиккха̄сампаннам̣ ¶ каттука̄мо евам̣ кареййа, сиккха̄ на̄ма пан̃чан̇гасаманна̄гате сати сампаджджати, сӣлависуддхийева ка̄ран̣ам̣ хоти, тасма̄ йади пуримасиккха̄ ат̣т̣хита̄ бхавеййа, паччаккха̄накиччам̣ наттхи, сайамева патита̄ хоти. пуримасиккха̄йа т̣хита̄йа сати виббхамитука̄мойева паччаккха̄нам̣ кареййа, на бхиккхубхавитука̄мо, со пана чатупа̄рисуддхисӣламева парисуддхам̣ кареййа, тасма̄ пора̄н̣асиккха̄йа паччаккха̄нам̣ айуттам̣ вийа диссати. тато пора̄н̣асиккхам̣ паччаккха̄йа навасиккха̄гахан̣ато пунаппунам̣ каран̣ам̣йева йуттатарам̣ диссати. касма̄? пора̄н̣асиккхам̣ паччаккха̄йа навасиккха̄гахан̣е пуримакаммам̣ асампаджджитва̄ паччхимакаммасампаджджане сати кин̃ча̄пи пуримасиккха̄ наттхи, йа̄ паччаккха̄табба̄, татха̄пи навасиккха̄йа сампаджджитатта̄ досо наттхи, дахарабха̄вам̣ паттопи йуттарӯпойева.
йади пуримакаммампи паччхимакаммампи сампаджджатийева, евам̣ сати пуримасиккха̄йа паччаккха̄нам̣ нираттхакам̣. паччхимасиккха̄йа т̣хитопи дахарабха̄вам̣ паттатта̄ айуттарӯпо. йади пана пуримакаммамева сампаджджати, на паччхимакаммам̣, евам̣ сати пуббе т̣хитапора̄н̣асиккха̄пи паччаккха̄нена патита̄. паччхимасиккха̄пи паччхимакаммасса пан̃чаннам̣ випаттӣнам̣ ан̃н̃атарена йогато на сампаджджати, тасма̄ пуримасиккха̄йа ча патитатта̄ паччхимасиккха̄йа ча аладдхатта̄ убхато бхат̣т̣хатта̄ айуттова хоти. пора̄н̣асиккхам̣ аппаччаккха̄йа навасиккха̄гахан̣е пана сати пуримакаммам̣ сампаннам̣ хутва̄ паччхимакаммам̣ асампаннам̣ хонтампи пуримасиккха̄йа патит̣т̣хитойева, пуримам̣ асампаннам̣ хутва̄ паччхимам̣ сампаннампи ¶ паччхимасиккха̄йа т̣хито ева. пуримапаччхимакаммадвайампи пан̃чахан̇гехи сампаннампи дал̣хикамматхиратарабхӯта̄йа пуримасиккха̄йа т̣хитойева со бхиккху хоти, тасма̄ пуримасиккхам̣ паччаккха̄йа навасиккха̄гахан̣ато пуримасиккхам̣ аппаччаккха̄йа пунаппунам̣ навасиккха̄гахан̣ам̣ йуттатарам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣.
имам̣ пана пунаппунам̣ каронта̄нам̣ а̄чарийа̄нам̣ ва̄дам̣ аманасикаронта̄ ан̃н̃е а̄чарийа̄ анекаппака̄рам̣ аниччхитакатхам̣ катхенти. катхам̣? екачче тхера̄ евам̣ ваданти ‘‘ким̣ име бхиккхӯ евам̣ каронта̄ па̄ра̄джикаппаттам̣ бхиккхум̣ пуна сиккха̄йа патит̣т̣ха̄песса̄ма̄ти ман̃н̃антӣ’’ти. те тхера̄ пунаппунам̣ каммава̄чам̣ бхан̣анте бхиккхӯ дисва̄ ‘‘име бхиккхӯ имина̄ ка̄ран̣ена евам̣ каронтӣ’’ти чинтетва̄ евама̄хам̣су. екачче пана тхера̄ ‘‘касма̄ име бхиккхӯ пунаппунам̣ каронти, йатха̄ на̄ма асани екава̄рамева патантӣ сатте джӣвитаккхайам̣ па̄пети, евамева бхагавато а̄н̣а̄бхӯта̄ каммава̄ча̄ ¶ екава̄рам̣ бхан̣ама̄на̄ каммам̣ сиджджха̄пети, на анекава̄ра’’нти, тепи ‘‘каммасиджджханаттха̄йа пунаппунам̣ бхан̣антӣ’’ти чинтетва̄ евама̄хам̣су. бахаво пана бхиккхӯ пунаппунам̣ каронте дисва̄ евам̣ ваданти ‘‘име бхиккхӯ а̄чарийупаджджха̄йехи диннасиккхам̣ асаддаханта̄ евам̣ каронти, а̄чарийупаджджха̄йагун̣а̄пара̄дхака̄ ете саман̣а̄’’ти. те ‘‘пуббасиккхам̣ асаддахитва̄ пунаппунам̣ каронтӣ’’ти ман̃н̃анта̄ евама̄хам̣су.
апаре пана тхера̄ ‘‘пат̣хамам̣ упасампадакаммава̄ча̄бхан̣анака̄лейева пунаппунам̣ ваттаббам̣, на апарабха̄ге’’ти, таттха ка̄ран̣ам̣ хет̣т̣ха̄ вуттамева. ан̃н̃е евама̄хам̣су ‘‘н̃аттидутийакаммава̄ча̄йамева пунаппунам̣ ваттаббанти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, на н̃аттичатуттхакамме, атха ча паниме бхиккхӯ н̃аттичатуттхакаммабхӯта̄йа упасампадакаммава̄ча̄йа пунаппунам̣ каронти, етам̣ ат̣т̣хакатха̄йа на саметӣ’’ти, там̣ нӣтаттхамева гахетва̄ ¶ вадим̣су. неййаттхато пана имина̄ найена чатӯсупи каммесу пунаппунам̣ ка̄таббанти дассети. каммасан̇карамева хи н̃аттидутийакамме висесато вадати, пунаппунам̣ ваттаббабха̄во пана саббесӯти дат̣т̣хаббо. тенева хи н̃аттичатуттхакаммава̄ча̄йа упасампаннат̣т̣ха̄нейева пуббе анупасампаннасса пуггаласса паччха̄ упасампаджджитаббабха̄во ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттоти.
пат̣ипуччха̄каран̣ӣйа̄дӣсупӣти еттха а̄дисаддена пат̣им̣н̃н̃а̄йа каран̣ӣйа̄дайо сан̇ган̣ха̄ти. таттха пат̣ипуччха̄йа каран̣ӣйам̣ аппат̣ипуччха̄ каротӣти пуччхитва̄ чодетва̄ са̄ретва̄ ка̄таббам̣ апуччхитва̄ ачодетва̄ аса̄ретва̄ кароти. пат̣ин̃н̃а̄йа каран̣ӣйам̣ аппат̣ин̃н̃а̄йа каротӣти пат̣ин̃н̃ам̣ а̄ропетва̄ йатха̄динна̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа ка̄таббам̣ апат̣ин̃н̃а̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ акаронтасса вилапантасса балакка̄рена кароти. сативинайа̄рахасса̄ти даббамаллапуттаттхерасадисасса кхӣн̣а̄савасса. амӯл̣хавинайа̄рахасса̄ти гаггабхиккхусадисасса умматтакасса. тассапа̄пийасикакамма̄рахасса̄ти упава̄л̣абхиккхусадисасса уссаннапа̄пасса. таджджанӣйакамма̄рахасса̄ти пан̣д̣акалохитакабхиккхусадисасса бхан̣д̣анака̄ракасса. нийасакамма̄рахасса̄ти сеййасакабхиккхусадисасса абхин̣ха̄паттикасса. пабба̄джанӣйакамма̄рахасса̄ти ассаджипунаббасукабхиккхусадисасса куладӯсакасса. пат̣иса̄ран̣ӣйакамма̄рахасса̄ти судхаммабхиккхусаасасса упа̄саке джа̄тиа̄дӣхи дӯсентасса. уккхепанӣйакамма̄рахасса̄ти чханнабхиккхусадисасса а̄паттим̣ апассантасса а̄паттим̣ адесентасса арит̣т̣хабхиккхусадисасса миччха̄дит̣т̣хим̣ ависсаджджентасса. парива̄са̄рахасса̄ти пат̣иччханнасан̇гха̄дисеса̄паттикасса. мӯла̄йапат̣икассана̄рахасса̄ти антара̄паттим̣ ¶ а̄паннасса. ма̄натта̄раханти аппат̣иччханнасан̇гха̄дисеса̄паттикам̣. аббха̄на̄раханти чин̣н̣ама̄наттам̣ бхиккхум̣. упасампа̄детӣти упасампадакаммам̣ кароти.
анупосатхе ¶ упосатхам̣ каротӣти анупосатхадивасе упосатхам̣ кароти. упосатхадивасо на̄ма т̣хапетва̄ каттикама̄сам̣ авасесесу ека̄дасасу ма̄сесу бхиннасса сан̇гхасса са̄маггидивасо ча йатха̄вутта̄ ча̄туддасапаннараса̄ ча, етам̣ типпака̄рампи упосатхадивасам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃асмим̣ дивасе упосатхам̣ каронто анупосатхе упосатхам̣ кароти на̄ма. йатра хи паттачӣвара̄диаттха̄йа аппаматтакена ка̄ран̣ена виваданта̄ упосатхам̣ ва̄ пава̄ран̣ам̣ ва̄ т̣хапенти, таттха тасмим̣ адхикаран̣е виниччхите ‘‘самагга̄ джа̄тамха̄’’ти антара̄ са̄маггӣупосатхам̣ ка̄тум̣ на лабханти, каронтехи анупосатхе упосатхо като на̄ма хоти.
аппава̄ран̣а̄йа пава̄ретӣти аппава̄ран̣адивасе пава̄рети. пава̄ран̣адивасо на̄ма екасмим̣ каттикама̄се бхиннасса сан̇гхасса са̄маггидивасо ча паччуккад̣д̣хитва̄ т̣хапитадивасо ча две ча пун̣н̣ама̄сийо, етам̣ чатуббидхам̣ пава̄ран̣адивасам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃асмим̣ дивасе пава̄ренто аппава̄ран̣а̄йа пава̄рети на̄ма. идха̄пи аппаматтакасса вива̄дасса вӯпасаме са̄маггӣпава̄ран̣ам̣ ка̄тум̣ на лабханти. каронтехи аппава̄ран̣а̄йа пава̄ран̣а̄ ката̄ хотӣти айам̣ ат̣т̣хакатха̄па̄т̣хо (пари. ат̣т̣ха. 483).
‘‘умматтакасса бхиккхуно умматтакасаммути умматтакена йа̄читва̄ кате асаммукха̄пи да̄тум̣ ват̣т̣ати, таттха нисиннепи на куппати нийама̄бха̄вато. асаммукха̄ кате пана доса̄бха̄вам̣ дассетум̣ ‘асаммукха̄ катам̣ сукатам̣ хотӣ’ти вуттам̣. дӯтена упасампада̄ пана саммукха̄ ка̄тум̣ на сакка̄ каммава̄ча̄на̄наттасамбхавато. паттаниккуджджана̄дайо хаттхапа̄сато апанӣтаматтепи ка̄тум̣ ват̣т̣анти. сан̇гхасаммукхата̄тиа̄дӣсу йа̄ватика̄ бхиккхӯ каммаппатта̄, те а̄гата̄ хонти, чханда̄раха̄нам̣ ¶ чхандо а̄хато хоти, саммукхӣбхӯта̄ на пат̣иккосанти, айам̣ сан̇гхасаммукхата̄. йена дхаммена йена винайена йена саттхуса̄санена сан̇гхо каммам̣ кароти, айам̣ дхаммасаммукхата̄ винайасаммукхата̄. таттха дхаммоти бхӯтам̣ ваттху. винайоти чодана̄ чева са̄ран̣а̄ ча. саттхуса̄санам̣ на̄ма н̃аттисампада̄ чева анусса̄ванасампада̄ ¶ ча. йасса сан̇гхо каммам̣ кароти, тасса саммукха̄бха̄во пуггаласаммукхата̄. каттикама̄сасса пава̄ран̣ама̄сатта̄ ‘т̣хапетва̄ каттикама̄са’нти вуттам̣. паччуккад̣д̣хитва̄ т̣хапитадивасо ча̄ти ка̄л̣апаккхе ча̄туддасим̣ паннарасим̣ ва̄ сандха̄йа вуттам̣. две пун̣н̣ама̄сийоти пат̣хамапаччхимавассӯпагата̄нам̣ васена вутта’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. парива̄ра 3.483) а̄гатам̣.
‘‘т̣хапитаупосатхапава̄ран̣а̄нам̣ каттикама̄се са̄маггийа̄ ката̄йа са̄маггӣпава̄ран̣ам̣ мун̃читва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘т̣хапетва̄ каттикама̄са’нти. саче пана тесам̣ на̄на̄сӣма̄су маха̄пава̄ран̣а̄йа висум̣ пава̄рита̄нам̣ каттикама̄саббхантаре са̄маггӣ хоти, са̄маггӣупосатхо ева техи ка̄таббо, на пава̄ран̣а̄ екасмим̣ вассе катапава̄ран̣а̄нам̣ пуна пава̄ран̣а̄йа авихитатта̄. са̄маггӣдивасо хотӣти анупосатхадивасе са̄маггӣкаран̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. саче пана ча̄туддасийам̣ паннарасийам̣ ва̄ сан̇гхо са̄маггим̣ кароти, тада̄ са̄маггӣупосатхадивасо на хоти, ча̄туддасӣпаннарасӣупосатхова хоти. упари пава̄ран̣а̄йапи есева найо. паччуккад̣д̣хитва̄ т̣хапитадивасо ча̄ти бхан̣д̣анака̄ракехи упаддута̄ ва̄ кеначидева каран̣ӣйена пава̄ран̣асан̇гахам̣ ва̄ катва̄ т̣хапито ка̄л̣апаккхача̄туддасӣдивасо ча. две ча пун̣н̣ама̄сийоти пуббакаттикапун̣н̣ама̄ паччхимакаттикапун̣н̣ама̄ ча̄ти две пун̣н̣ама̄сийо. етам̣ ¶ чатуббидханти пун̣н̣ама̄сидвайена саддхим̣ са̄маггӣпава̄ран̣ам̣ ча̄туддасӣпава̄ран̣ан̃ча сампин̣д̣етва̄, идан̃ча пакатича̄риттавасена вуттам̣. татха̄рӯпапаччайе пана сати убхиннам̣ пун̣н̣ама̄сӣнам̣ пурима̄ две ча̄туддасийо, ка̄л̣апаккхача̄туддасийа̄ анантара̄ паннарасӣпӣти имепи тайо диваса̄ пава̄ран̣а̄диваса̄ ева̄ти имам̣ саттавидхампи пава̄ран̣а̄дивасам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃асмим̣ дивасе пава̄ретум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. парива̄ра 2.483) а̄гатам̣.
евам̣ ваттхувипаттивиниччхайам̣ дассетва̄ ида̄ни н̃аттивипаттивиниччхайам̣ анусса̄ванавипаттивиниччхайан̃ча дассенто ‘‘н̃аттито випаттийам̣ пана̄’’тиа̄дима̄ха. таттха пан̃чаман̃аттивипаттийам̣ ‘‘паччха̄ ва̄ н̃аттим̣ т̣хапетӣ’’ти етасса сам̣ван̣н̣ана̄йам̣ анусса̄ванакаммам̣ катва̄ти пат̣хамам̣ анусса̄ванам̣ са̄ветва̄ ‘‘еса̄ н̃аттӣ’’ти анусса̄вана̄нантарамева сакалам̣ н̃аттим̣ ватва̄, парийоса̄не ‘‘еса̄ н̃аттӣ’’ти ватва̄ти адхиппа̄йо.
252. чатуттхаанусса̄ванавипаттисам̣ван̣н̣ана̄йам̣ ¶ ‘‘йва̄йанти бйан̃джанаппабхедо адхиппето. дасадха̄ бйан̃джанабуддхийа̄ пабхедоти еттха дасадха̄ дасавидхена бйан̃джана̄нам̣ пабхедоти йоджетаббам̣. кена̄йам̣ пабхедоти а̄ха ‘бйан̃джанабуддхийа̄’ти. йатха̄дхиппетаттхабйан̃джанато бйан̃джанасан̇кха̄та̄нам̣ аккхара̄нам̣ джаника̄ буддхи бйан̃джанабуддхи, та̄йа бйан̃джанабуддхийа̄, аккхарасамут̣т̣ха̄пакачиттабхеденева̄ти аттхо. йам̣ ва̄ сам̣йогапарам̣ катва̄ вуччати, идампи гаруканти йоджана̄’’ти вимативиноданийам̣ вуттам̣.
са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. парива̄ра 3.485) пана ‘‘т̣ха̄накаран̣а̄ни ситхила̄ни катва̄ учча̄ретаббамаккхарам̣ ситхилам̣, та̄нийева дханита̄ни аситхила̄ни катва̄ учча̄ретаббамаккхарам̣ дханитам̣. двиматтака̄лам̣ дӣгхам̣, екаматтака̄лам̣ рассам̣. дасадха̄ бйан̃джанабуддхийа̄ пабхедоти евам̣ ситхила̄дивасена бйан̃джанабуддхийа̄ аккхаруппа̄дакачиттасса дасаппака̄рена ¶ пабхедо. сабба̄ни хи аккхара̄ни читтасамут̣т̣ха̄на̄ни йатха̄дхиппетаттхабйан̃джанато бйан̃джана̄ни ча. сам̣його паро етасма̄ти сам̣йогапаро. на сам̣йогапаро асам̣йогапаро ‘а̄йасмато буддхараккхитатхерасса йасса на кхаматӣ’ти еттха та-ка̄ра на-ка̄расахита̄ро асам̣йогапаро. каран̣а̄нӣти кан̣т̣ха̄дӣни’’ ити еттакам̣ вуттам̣.
пуна вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. парива̄ра 2.485) ‘‘таттха а̄йасматотиа̄дӣсу сара̄нантарита̄ни са-ка̄ра ма-ка̄ра̄дибйан̃джана̄ни ‘сам̣його’ти вуччанти. йо сам̣його паро йасса а-ка̄ра̄дино, со сам̣йогапаро на̄ма. рассанти а-ка̄ра̄дибйан̃джанарахитам̣ падам̣. асам̣йогапаранти ‘йасса на кхаматӣ’тиа̄дӣсу са-ка̄ра на-ка̄ра̄дибйан̃джанасахитам̣ падам̣ сандха̄йа вуттам̣. та-ка̄расса тха-ка̄рам̣ акатва̄ ‘сун̣а̄ту ме’тиа̄дим̣ аватва̄ ваггантаре ситхиламева катва̄ ‘сун̣а̄т̣у ме’тиа̄дим̣ вадантопи дуруттам̣ каротийева т̣хапетва̄ анурӯпам̣ а̄десам̣. йан̃хи ‘саччикаттхапараматтхена̄’ти ваттаббе ‘саччикат̣т̣хапарамат̣т̣хена̄’ти ча ‘аттхакатха̄’ти ча ваттаббе ‘ат̣т̣хакатха̄’ти ча таттха таттха вуччати, та̄дисам̣ па̄л̣иат̣т̣хакатха̄дӣсу дит̣т̣хапайогам̣ таданурӯпан̃ча ваттум̣ ват̣т̣ати, тато ан̃н̃ам̣ на ват̣т̣ати. тена̄ха ‘ануккама̄гатам̣ павен̣им̣ авина̄сентена̄’тиа̄ди. ‘дӣгхе ваттаббе расса’нтиа̄дӣсу ‘бхиккхӯна’нти ваттаббе ‘бхиккхуна’нти ва̄ ‘бахӯсӯ’ти ваттаббе ‘бахусӯ’ти ва̄ ‘наккхаматӣ’ти ваттаббе ‘на кхаматӣ’ти ва̄ ‘упасампада̄пеккхо’ти ваттаббе ‘упасампада̄пекхо’ти ва̄ евам̣ анурӯпат̣т̣ха̄несу ева дӣгхарасса̄дирассадӣгха̄дивасена париваттетум̣ ват̣т̣ати, на пана ‘на̄го’ти ваттаббе ‘наго’ти ва̄ ‘сан̇гхо’ти ¶ ваттаббе ‘сагхо’ти ва̄ ‘тиссо’ти ваттаббе ‘тисо’ти ва̄ ‘йа̄чатӣ’ти ваттаббе ‘йа̄чантӣ’ти ва̄ евам̣ ананурӯпат̣т̣ха̄несу ваттум̣ ¶ . самбандхам̣ пана ваваттха̄нан̃ча саббатха̄пи ват̣т̣атӣти гахетабба’’нти а̄гатам̣. сеса̄ни ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева сут̣т̣ху саллаккхетабба̄ни.
253. сӣмавипаттивиниччхайо пана хет̣т̣ха̄ сӣмакатха̄йам̣ саббена катхито, тасма̄ таттха вуттанайенева гахетаббо.
парисавипаттикатха̄йа чатуваггакаран̣ети чатуваггена сан̇гхена каттаббе. анисса̄рита̄ти упосатхат̣т̣хапана̄дина̄ ва̄ ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакабха̄вена ва̄ на бахиката̄. ат̣т̣хакатха̄йан̃хи ‘‘апакататтасса̄ти уккхиттакасса ва̄ йасса ва̄ упосатхапава̄ран̣а̄ т̣хапита̄ хонтӣ’’ти (пари. ат̣т̣ха. 425) вуттатта̄ т̣хапитаупосатхапава̄ран̣о бхиккху апакататто ева̄ти гахетаббам̣. парисуддхасӣла̄ти па̄ра̄джикам̣ ана̄панна̄ адхиппета̄. парива̄са̄дикаммесу пана гарукат̣т̣ха̄пи апакататта̄ ева̄ти гахетаббам̣. авасеса̄…пе… чханда̄раха̄ва хонтӣти хаттхапа̄сам̣ виджахитва̄ т̣хите сандха̄йа вуттам̣, авиджахитва̄ т̣хита̄ пана чханда̄раха̄ на хонти, тепи чатувагга̄дито адхика̄ хаттхапа̄сам̣ виджахитва̄ва чханда̄раха̄ хонти, тасма̄ сан̇гхато хаттхапа̄сам̣ виджахитва̄ т̣хитенева чхандо ва̄ па̄рисуддхи ва̄ да̄табба̄.
са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. парива̄ра 3.488) пана ‘‘ануккхитта̄ па̄ра̄джикам̣ ана̄панна̄ ча пакататта̄ти а̄ха ‘пакататта̄ ануккхитта̄’тиа̄ди. таттха анисса̄рита̄ти пуримападассева вевачанам̣. парисуддхасӣла̄ти па̄ра̄джикам̣ ана̄панна̄. на тесам̣ чхандо ва̄ па̄рисуддхи ва̄ етӣти тӣсу двӣсу ва̄ нисиннесу екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ чхандапа̄рисуддхи а̄хат̣а̄пи ана̄хат̣а̄ва хотӣти адхиппа̄йо’’ти а̄гато. евам̣ па̄л̣ийан̃ча ат̣т̣хакатха̄йа ча чатуннампи камма̄нам̣ сампатти ча випатти ча а̄гата̄, т̣ӣка̄чарийехи ча виниччхита̄, тасма̄ ¶ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева чатта̄ри камма̄ни каттабба̄ни, на авуттанайена. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1. гантха̄рамбхакатха̄; 2.431) –
‘‘буддхена ¶ дхаммо винайо ча вутто;
йо тасса путтехи татхева н̃а̄то;
со йехи тесам̣ матимаччаджанта̄;
йасма̄ пуре ат̣т̣хакатха̄ акам̣су.
‘‘тасма̄ хи йам̣ ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣;
там̣ ваджджайитва̄на пама̄далекхам̣;
саббампи сиккха̄су сага̄рава̄нам̣;
йасма̄ пама̄н̣ам̣ идха пан̣д̣ита̄на’’нти.
имасмин̃хи каммавагге апалокана̄дӣнам̣ чатуннам̣ камма̄нам̣ каран̣ат̣т̣ха̄нам̣ ека̄дасавипаттисӣмавимуттам̣ баддхасӣмабхӯтам̣йева вуттам̣, ‘‘ека̄дасахи а̄ка̄рехи сӣмато камма̄ни випаджджантӣ’’ти (пари. 486) вачанато на абаддхаупача̄расӣмабхӯтам̣. на хи таттха ека̄дасавипатти аттхи. ат̣т̣хакатха̄йампи (пари. ат̣т̣ха. 482) ‘‘апалоканакаммам̣ на̄ма сӣмат̣т̣хакасан̇гхам̣ содхетва̄ чханда̄раха̄нам̣ чхандам̣ а̄харитва̄ самаггасса сан̇гхасса ануматийа̄ тиккхаттум̣ са̄ветва̄ каттаббам̣ камма’’нти апалоканакаммасса̄пи баддхасӣма̄йамева каттаббабха̄во вутто, на упача̄расӣма̄йам̣. на хи таттха сӣмат̣т̣хакасан̇гхасодханан̃ча чханда̄раха̄нан̃ча аттхи, антосӣмам̣ павит̣т̣хапавит̣т̣ха̄нам̣ сан̇гхала̄бхо да̄таббойева хоти, тасма̄ ‘‘н̃аттикаммабхӯтам̣ упосатхапава̄ран̣а̄каммам̣ абаддхасӣмавиха̄репи каттабба’’нти ган̣ханта̄нам̣ а̄чарийа̄нам̣ ва̄допи ‘‘н̃аттидутийакаммабхӯтам̣ катхинада̄накаммам̣ упача̄расӣма̄йамева каттабба’’нти ган̣ханта̄нам̣ а̄чарийа̄нам̣ ва̄допи па̄л̣ивиродхо ат̣т̣хакатха̄виродхо ча хотӣти ведитаббо. йаметтха ваттаббам̣, там̣ упосатхапава̄ран̣акатха̄ван̣н̣ана̄йан̃ча ¶ катхинакатха̄ван̣н̣ана̄йан̃ча вуттам̣, аттхикехи таттха сут̣т̣ху олокетва̄ сам̣сайо винодетаббо.
ида̄ни саббе бхиккхӯ лекхака̄рехи паричайавасена саббагантха̄нам̣ а̄димхи ликхитам̣ маха̄намакка̄рапа̄т̣хам̣ саран̣агаманасса, каммава̄ча̄йа ча а̄рамбхака̄ле махата̄ усса̄хена бхан̣анти, со пана па̄т̣хо нева саран̣агаманапарийа̄панно, на каммава̄ча̄парийа̄панно, на̄пи каммава̄ча̄йа пуббакаран̣апарийа̄панно, тасмим̣ абхан̣итепи на саран̣агаманасса ва̄ каммава̄ча̄йа ва̄ ха̄ни аттхи, на бхан̣ите вад̣д̣хи, тасма̄ пакаран̣а̄чарийа̄ саран̣агамана̄рамбхепи каммава̄ча̄рамбхепи тасса маха̄намакка̄рапа̄т̣хасса ¶ ван̣н̣анам̣ на ваданти, ваданто пана ‘‘бхагавато арахато самма̄самбуддхасса’’ ити пада̄нам̣ аттхо висуддхимаггасамантапа̄са̄дика̄са̄раттхадӣпанӣа̄диппакаран̣есу ‘‘бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо’’ итипада̄нам̣ аттхо вийа виттха̄рена ваттаббо сийа̄, евам̣ сантепи бхагавато йатха̄бхӯтагун̣адӣпанавасена паваттатта̄ саббепи а̄чарийа̄ саббесу гантха̄рамбхесу тиккхаттум̣ ман̇галаттхам̣ бхан̣анти. бхан̣антехи ча пана на-ка̄ра мо-ка̄ра̄дӣнам̣ т̣ха̄накаран̣а̄дисампадам̣ аха̄пентена ситхиладханитадӣгхарасса̄дивисесам̣ манаси каронтена саман̣аса̄руппена париман̣д̣алена падабйан̃джанена бхан̣итаббо хоти, на атиа̄йатакена гӣтасаддасадисена саддена. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘на, бхиккхаве, а̄йатакена гӣтассарена дхаммо га̄йитаббо, йо га̄йеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 249).
‘‘екаматто бхаве рассо, двиматто дӣгхамуччате;
тиматто ту плуто н̃еййо, бйан̃джанан̃чад̣д̣хаматтика’’нти. –
саддаппакаран̣а̄чарийехи вуттам̣ саддалаккхан̣ам̣ нисса̄йа на-ка̄ра̄дӣсу рассабхӯте асаре екаматтам̣, на-бйан̃джане ад̣д̣хаматтам̣ сампин̣д̣етва̄ ¶ дийад̣д̣хаматтака̄лам̣ пама̄н̣ам̣ катва̄ учча̄рӣйате. мо-ка̄ра̄дӣсу дӣгхабхӯте о-ка̄ра̄дисаре двиматтам̣, ма-ка̄ра̄дибйан̃джане ад̣д̣хаматтам̣ сампин̣д̣етва̄ ад̣д̣хатеййаматта̄ка̄лам̣ пама̄н̣ам̣ катва̄ учча̄рӣйате, на тато уддханти. нану ‘‘плуто тиматто н̃еййо’’ти вуттанти? саччам̣, са̄ пана дӯрато авха̄йана̄дӣсуйева лаббхати, на̄н̃н̃аттха. вуттан̃хи ка̄рика̄йам̣ –
‘‘дӯрато авха̄не гӣте, татхева роданепи ча;
плута̄ тиматтика̄ вутта̄, саббете неттха гайхаре’’ти. –
киттакена пана ка̄лена екаматта̄ вин̃н̃еййа̄ти? аккхинимисауммисаматтака̄лена̄ти а̄чарийа̄. еке пана а̄чарийа̄ ‘‘ан̇гулипхот̣анака̄лаппама̄н̣ена̄’’ти ваданти. вуттан̃хи а̄чарийадхаммасена̄патиттхерена –
‘‘пама̄н̣ам̣ екаматтасса, нимисуммисатобравум̣;
ан̇гулипхот̣ака̄ласса, пама̄н̣ена̄пи абраву’’нти.
евам̣ ¶ саддасаттха̄чарийехи вачанато суддхарассасарат̣т̣ха̄не екаматта̄пама̄н̣ам̣, сабйан̃джанарассасарат̣т̣ха̄не дийад̣д̣хаматта̄пама̄н̣ам̣, суддхадӣгхасарат̣т̣ха̄не двиматта̄пама̄н̣ам̣, сабйан̃джанадӣгхасарат̣т̣ха̄не ад̣д̣хатеййаматта̄пама̄н̣ам̣ ка̄лам̣ саллаккхетва̄ учча̄рӣйате.
ида̄ни пана бхиккхӯ маха̄намакка̄рабхан̣ане балаваусса̄хам̣ катва̄ бхан̣анта̄ рассат̣т̣ха̄несу двитиматта̄ка̄лам̣ дӣгхат̣т̣ха̄несу чатупан̃чаматта̄ка̄лам̣ сарам̣ пат̣хапетва̄ бхан̣анти, тадайуттам̣ вийа диссати. апаре пат̣хамава̄ре бхан̣итва̄ ‘‘самма̄самбуддхасса̄’’ти парийоса̄нападам̣ патва̄пи таттха ат̣т̣хапетва̄ пуна ‘‘намо тасса̄’’ти бхан̣итва̄ са-ка̄ре т̣хапетва̄ тхокам̣ виссамитва̄ дутийава̄ре ‘‘бхагавато’’ти идам̣ а̄дим̣ катва̄ йа̄ва парийоса̄нам̣ бхан̣итва̄ т̣хапенти. татийава̄ре пана а̄дито пат̣т̣ха̄йа парийоса̄не т̣хапенти. евам̣ бхан̣антан̃ча бахӯ пасам̣санти, евам̣ пана ка̄таббанти нева ¶ па̄л̣ийам̣, на ат̣т̣хакатха̄йам̣ виджджати. йатха̄ н̃аттичатуттхакамме карийама̄не тӣн̣и анусса̄вана̄ни саддато ча аттхато ча абхинна̄ни ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̇каравирахита̄ни катва̄ бхан̣итабба̄ни, евам̣ маха̄намакка̄рапа̄т̣хе тиккхаттум̣ бхан̃н̃ама̄не тайо ва̄ра̄ саддато ча аттхато ча абхинне катва̄ сан̇каравирахите катва̄ а̄дито а̄рабхитва̄ парийоса̄не т̣хапетабба̄ хонтӣти.
татра̄йамекеевам̣ ваданти – йатха̄ на̄ма джавена гаччхантасса т̣ха̄таббат̣т̣ха̄нам̣ патва̄пи сахаса̄ т̣ха̄тум̣ на саккоти, екапа̄даматтам̣ гантва̄ тит̣т̣хати, евам̣ а̄дито бхан̣антасса балаваусса̄хатта̄ парийоса̄не паттепи т̣хапетум̣ на саккоти, ‘‘намо тасса̄’’ти двипадаматтам̣ бхан̣итва̄ саккотӣти. евам̣ санте дутийататийава̄ресу касма̄ саккотӣти? тада̄ пана дутийава̄ре тхокам̣ виссамитатта̄ ладдхасса̄со хутва̄ саккотӣти. евам̣ те а̄йасманто сайамева атта̄нам̣ вигха̄там̣ па̄пенти. на хи ‘‘маха̄намакка̄рам̣ бхан̣антена пат̣хамава̄ре балаваусса̄хена бхан̣итаббо’’ти бхагавата̄ пан̃н̃атто, дхаммасан̇га̄хакаттхерехи ва̄ т̣хапито аттхи. евам̣ санте йатха̄ па̄тимоккхуддесакена па̄тимоккхам̣ уддисантена йаттака̄ бхиккхӯ па̄тимоккхам̣ сун̣анти, тесам̣ саванаппама̄н̣ена йа̄ва парийоса̄на̄ уддиситум̣ аттано сараппама̄н̣ам̣ гахетва̄ па̄тимоккхо уддиситаббо, евам̣ каммава̄чам̣ бхан̣антенапи сӣмаман̣д̣але нисиннабхиккхӯнам̣ саванаппама̄н̣ена йа̄ва парийоса̄на̄ аттано сараппама̄н̣ам̣ гахетва̄ бхан̣итабба̄ти.
апаре пана а̄чарийа̄ мо-ка̄ра̄дӣсу о-ка̄рантападесу ан̃н̃есам̣ пада̄нам̣ атирекена сарена дваттиккхаттум̣ ¶ анукаран̣асаддам̣ анубандха̄пайама̄на̄ бхан̣анти, тесам̣ а̄чарийа̄нам̣ та̄дисам̣ бхан̣анам̣ сутва̄ паричайаппатта̄ ан̃н̃е бхиккхӯ ва̄ гахат̣т̣ха̄ ва̄ ан̃н̃есам̣ ¶ а̄чарийа̄нам̣ каммава̄чам̣ на гарум̣ каронти, та̄йа каммава̄ча̄йа упасампада̄ алабхитабба̄ вийа ман̃н̃анти, та̄дисам̣ пана бхан̣анам̣ тесам̣ а̄чарийа̄нам̣ сисса̄нусисса̄ ева татха̄ бхан̣анти, на ан̃н̃е а̄чарийа̄. те пана пора̄н̣а̄чарийа̄нам̣ сарасампанна̄нам̣ анукаран̣асаддарахитампи сахитам̣ вийа кха̄йама̄нам̣ сун̣анта̄нам̣ атиманоратхам̣ саддам̣ сутва̄ дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджанта̄ евам̣ каронти ман̃н̃е. на хи винайе ва̄ саддасаттхесу ва̄ татха̄ бхан̣итаббанти аттхи, тасма̄ вича̄ретаббаметанти.
бахӯ пана бхиккхӯ ‘‘ситхилам̣ дханитан̃ча дӣгхарасса’’нтиа̄дина̄ винайе катхитавиниччхайан̃ча ‘‘еттха пан̃часу ваггесӯ’’тиа̄дина̄ саддасаттхесу катавиниччхайан̃ча аджа̄нанта̄ пит̣акаттайаковида̄нам̣ винайадхарабахуссутаттхера̄нам̣ сантика̄ аладдхопадеса̄ хутва̄ таттха таттха упасампадам̣ каронта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ вачанамева гахетва̄ хеййопа̄деййам̣ аджа̄нанта̄ пуббе парадесато а̄гата̄нам̣ пун̃н̃аванта̄нам̣ сарасампанна̄нам̣ маха̄тхера̄нам̣ аносарена бхан̣ама̄на̄нам̣ сарам̣ сутва̄ тесам̣ тхеравара̄нам̣ матим̣ апуччхитва̄ва йатха̄дит̣т̣хам̣ йатха̄сутам̣ ликхитва̄ т̣хапента̄ ануккамена пан̣д̣итехи хаситаббам̣ айуттам̣ катхам̣ дӣпента̄ ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не бйаггхийа̄ саддасадисам̣ саддам̣ каронти, имасмим̣ т̣ха̄не сакун̣ийа̄ саддасадисам̣ саддам̣ каронти, имасмим̣ т̣ха̄не тамбулакасат̣апа̄там̣ каронти, имасмим̣ т̣ха̄не даккхин̣ато наманта̄ бхан̣анти, имасмим̣ т̣ха̄не ва̄мато наманта̄ бхан̣анти, имасмим̣ т̣ха̄не вила̄сам̣ курума̄на̄ бхан̣антӣ’’тиа̄дӣни ватва̄ тадева саддаханта̄ руккхамӯлауман̇гален̣а̄дӣсу нисӣдитва̄ тамева вачанам̣ анусиккханта̄ таданурӯпам̣ каммава̄чам̣ бхан̣анта̄ ‘‘ахам̣ каммава̄ча̄кусало’’ти ватва̄ ба̄ладжане сан̃н̃а̄петва̄ тесам̣ тесам̣ упасампада̄пеккха̄нам̣ каммава̄чам̣ бхан̣анти, име бхиккхӯ бхагавато а̄н̣ам̣ атикка̄менти, са̄санам̣ осакка̄пентӣти дат̣т̣хабба̄.
атха̄парепи ¶ бхиккхӯ га̄мака̄ва̄са̄дӣсу васанта̄ пан̣д̣ита̄нам̣ сантике апайирупа̄сама̄на̄ ваттхусампаттимпи ваттхувипаттимпи н̃аттианусса̄ванасӣмапарисасампаттимпи випаттимпи татхато аджа̄нанта̄ бахаво сиссе т̣хапетва̄ паббаджджан̃ча упасампадан̃ча каронта̄ парисам̣ вад̣д̣ха̄пенти, тепи бхагавато са̄санам̣ осакка̄пенти, тасма̄ бхагавато а̄н̣ам̣ каронтехи ладжджӣпесалехи бахуссутехи сиккха̄ка̄мехи саппурисабхиккхӯхи еварӯпа̄нам̣ бхиккхӯнам̣ саха̄йакехи упаттхамбхакехи екасамбхогасам̣ва̄сакарехи на бхавитаббам̣. ида̄ни бхиккхӯ –
‘‘ча-ка̄рантам̣ ¶ са-ка̄рантам̣, та-ка̄рантасамам̣ ваде;
н̃а-ка̄рантам̣ ла-ка̄рантам̣, на-ка̄рантасамам̣ ваде’’ти. –
имам̣ силокам̣ упанисса̄йа саран̣агаманепи ‘‘буддхам̣ саран̣ам̣ гаччха̄мӣ’’ти па̄т̣хам̣ ‘‘буддхам̣ саран̣ам̣ гаччха̄мӣ’’ти пат̣ханти. каммава̄ча̄йампи ‘‘пат̣хамам̣ упаджджхам̣ га̄ха̄петаббо’’тиа̄дипа̄т̣хам̣ ‘‘пат̣хамам̣ упаджджхам̣ га̄ха̄петаббо’’тиа̄дина̄ пат̣ханти. еттха йуттитопи а̄гаматопи ка̄ран̣ам̣ чинтетаббам̣.
татра̄йам̣ йуттичинта̄ – ‘‘ча-ка̄рантам̣ са-ка̄рантам̣, та-ка̄рантасамам̣ ваде’’ти еттха ча-ка̄ро та̄луджо, та-ка̄ро дантаджо, евамете аккхара̄ т̣ха̄натопи асама̄на̄. ча-ка̄ро дживха̄маджджхакаран̣о, та-ка̄ро дживхаггакаран̣о, евам̣ каран̣атопи асама̄на̄. ча-ка̄ро дутийаваггапарийа̄панно, та-ка̄ро чатуттхаваггапарийа̄панно, евам̣ ваггатопи асама̄на̄. сам̣йогаккхаравасена на пуббаккхара̄ сутим̣ лабханта̄ сарависесам̣ па̄пун̣анти, тенева ча-ка̄рена саддасаттхака̄ра̄чарийа̄ ‘‘сам̣йоге паре рассатта’’нти ча ‘‘сам̣йогапубба̄ е-ка̄ро-ка̄ра̄ расса̄ива ваттабба̄’’ти ча ваданти. евам̣ санте катхам̣ асама̄нат̣т̣ха̄никена асама̄накаран̣ена асама̄наваггена сам̣йогаккхарена ладдхасутика̄ аккхара̄ тато ан̃н̃ена асама̄нат̣т̣ха̄никена асама̄накаран̣ена асама̄наваггена ¶ сам̣йогаккхарена ладдхасама̄насутика̄ бхавеййум̣. на кевалан̃ча ете аккхара̄ асама̄нат̣т̣ха̄ника̄ асама̄накаран̣а̄ асама̄навагга̄ва хонти, атха кхо ана̄саннат̣т̣ха̄ника̄ ана̄саннакаран̣а̄ ана̄саннавагга̄ ча хонти. йатха̄ ча вӣн̣ам̣ ва̄дента̄нам̣ дӯре тантиссарена тато дӯре тантиссаро асама̄но хоти, евам̣ дӯрат̣т̣ха̄никена аккхарена дӯракаран̣ена тато дӯрат̣т̣ха̄нико дӯракаран̣о сама̄насутико катхам̣ бхавеййа, ваггаккхара̄нан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ асан̇каравасена асама̄насутивасена паваттанато ‘‘ваггантам̣ ва̄ вагге’’ти сутте ниггахитасса ваггантакаран̣е сати ан̃н̃аваггасмим̣ паре ан̃н̃аваггантам̣ на па̄пун̣а̄ти, ‘‘вагге гхоса̄гхоса̄нам̣ татийапат̣хама̄’’ти суттена ча асадисадвебха̄вакаран̣е ан̃н̃авагге ан̃н̃аваггадвебха̄во на хоти.
йади ча ча-ка̄рантаккхаро та-ка̄рантаккхарена сама̄насутико сийа̄, евам̣ сати ким̣ ча-ка̄рантаккхаралекханена саббаттха та-ка̄рантамева ликхеййа, татха̄ пана аликхитва̄ пайога̄нурӯпам̣ пат̣хамаккхарасса садисадвебха̄ват̣т̣ха̄не ‘‘каччо качча̄йано’’ти, асадисадвебха̄ват̣т̣ха̄не ‘‘ваччхо ваччха̄йано’’ти татийаккхарасса садисадвебха̄ват̣т̣ха̄не ‘‘маджджам̣ саммаджджа’’нти, асадисадвебха̄ват̣т̣ха̄не ‘‘упаджджха̄ ¶ упаджджха̄йо’’ти сама̄нат̣т̣ха̄насама̄накаран̣асама̄наваггаккхара̄намева двебха̄во ликхӣйати, но итаресам̣, тасма̄ пайога̄нурӯпам̣ ча-ка̄ранта джа-ка̄рантат̣т̣ха̄несу сакаваггасутивасенева ваттаббам̣, на ан̃н̃аваггасутивасена. са-ка̄ранте пана са-ка̄расса та-ка̄рена сама̄нат̣т̣ха̄никатта̄ сама̄накаран̣атта̄ ча ваггааваггавасена бхиннепи аваггаккхара̄нам̣ ваггаккхарехи са̄дха̄ран̣атта̄ ча аваггаккхара̄нам̣ ваггаккхара̄нам̣ вийа висум̣ сутийа̄ абха̄вато ча са-ка̄рантасса та-ка̄рантабхан̣анам̣ йуттам̣ сийа̄. са-ка̄ропи хи дантаджо, та-ка̄ропи, са-ка̄ропи дживхаггакаран̣о, та-ка̄ропи ¶ , тасма̄ сама̄нат̣т̣ха̄ника̄нам̣ сама̄накаран̣а̄нам̣ аккхара̄нам̣ сама̄насутибха̄во йутто. н̃а-ка̄ранта ла-ка̄ранта̄нам̣ на-ка̄рантабхан̣анепи имина̄ найена н̃а-ка̄ранта на-ка̄ранта̄нам̣ асама̄насутибха̄во ла-ка̄ранта на-ка̄ранта̄нам̣ сама̄насутибха̄во дат̣т̣хабботи. айаметтха йуттичинта̄.
а̄гамачинта̄ пана евам̣ ка̄табба̄ –
‘‘ча-ка̄рантам̣ са-ка̄рантам̣, та-ка̄рантасамам̣ ваде;
н̃а-ка̄рантам̣ ла-ка̄рантам̣, на-ка̄рантасамам̣ ваде’’ти. –
айам̣ силоко куто пабхаво, каттха а̄гато, кена ка̄ритоти? таттха куто пабхавоти бхагавантасма̄ ва̄ дхаммасан̇га̄хакаттхерехи ва̄ ат̣т̣хакатха̄чарийехи ва̄ пабхаво. каттха а̄гатоти винайе ва̄ суттанте ва̄ абхидхамме ва̄ па̄л̣ийам̣ ва̄ ат̣т̣хакатха̄йа ва̄ т̣ӣка̄дӣсу ва̄ а̄гато. кена ка̄ритоти неттинируттипет̣акопадесакачча̄йанаппакаран̣ака̄ракена а̄йасмата̄ маха̄качча̄йанаттхерена ва̄ мукхаматтадӣпаника̄ракена ваджирабуддха̄чарийена ва̄ падарӯпасиддхика̄ракена буддхапийа̄чарийена ва̄ садданӣтиппакаран̣ака̄ракена аггавам̣са̄чарийена ва̄ тадан̃н̃асаттхака̄ракехи маха̄тхерехи ва̄ ка̄ритоти евам̣ а̄гамачинта̄йам̣ сати айам̣ силоко бхагавантасма̄ пабхаво дхаммасан̇га̄хакаттхерехи ва̄ ат̣т̣хакатха̄чарийехи ва̄ти на пан̃н̃а̄йати. ‘‘винайе ва̄ суттанте ва̄ абхидхамме ва̄ па̄л̣ийам̣ ва̄ ат̣т̣хакатха̄йа ва̄ т̣ӣка̄су ва̄ а̄гато’’ти хи на сакка̄ ваттум̣. качча̄йана̄чарийа̄дӣхи саддасаттхака̄ракехи а̄чарийехи катотипи на диссати. евам̣ санте аппа̄т̣ихӣракатам̣ идам̣ вачанам̣ а̄паджджати.
евам̣ пана майам̣ чинтайимха̄ – ра̄ман̃н̃адесе кира сакабха̄са̄йам̣ ча-ка̄ранта н̃а-ка̄ранта̄ на санти ¶ , тенева ра̄ман̃н̃адесийа̄ бхиккхӯ ¶ ‘‘сачча’’ити имам̣ па̄т̣хам̣ ваданта̄ ‘‘сатча’’ити ваданти, ‘‘пан̃чан̇га’’ити па̄т̣хам̣ ваданта̄ ‘‘панчан̇га’’ити ваданти, тасма̄ аттано висайе авиджджама̄нам̣ ча-ка̄ранта н̃а-ка̄рантам̣ йатха̄па̄т̣хам̣ ваттумасакконтехи техи бхиккхӯхи сакабха̄са̄нурӯпато айам̣ силоко ка̄рито бхависсатӣти. евам̣ сантепи мараммабха̄са̄йа ча-ка̄ранта н̃а-ка̄рантапада̄нам̣ сутивисесавасена висум̣ пан̃н̃а̄йанато мараммадесийа̄ бхиккхӯ там̣ силокам̣ ануваттитва̄ ‘‘буддхам̣ саран̣ам̣ гаччха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘пат̣хамам̣ упатджхам̣ га̄ха̄петаббо’’ти ва̄ ‘‘хетупатчайо а̄рамман̣апатчайо’’ти ва̄ ваттум̣ на араханти. ра̄ман̃н̃адесийа̄пи сакабха̄са̄йа висум̣ авиджджама̄нампи ча-ка̄ранта н̃а-ка̄рантападам̣ сакабха̄са̄катханака̄лейева бха̄са̄нурӯпам̣ та-ка̄ранта на-ка̄рантабха̄вена катхетаббам̣, ма̄гадхабха̄са̄катханака̄ле пана ма̄гадхабха̄са̄йа ча-ка̄ранта н̃а-ка̄рантапада̄нам̣ висум̣ пайогадассанато ма̄гадхабха̄са̄нурӯпам̣ ча-ка̄ранта н̃а-ка̄рантапада̄нам̣ висум̣ сутивасена йатха̄па̄т̣хамева катхетабба̄нӣти но мати. айаметтха а̄гамачинта̄.
джинаса̄санама̄раббха, катха̄йам̣ катхита̄ майа̄;
йутта̄йуттам̣ чинтайанту, пан̣д̣ита̄ джинаса̄вака̄.
йутта̄йуттам̣ чинтайитва̄, йуттан̃че дха̄райанту там̣;
айуттан̃че паджаханту, ма̄надосавиваджджита̄ти.
254. евам̣ чатуннам̣ камма̄нам̣ сампаттивипаттим̣ дассетва̄ ида̄ни тесам̣ камма̄нам̣ т̣ха̄наппабхедам̣ дассенто ‘‘апалоканакаммам̣ катама̄ни пан̃ча т̣ха̄на̄ни гаччхатӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха виниччхайо ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева ведитаббо. анутта̄нападаттхамева дассайисса̄ма. ‘‘етарахи сачепи са̄ман̣еро’’тиа̄дӣсу буддха̄дӣнам̣ аван̣н̣абха̄санампи акаппийа̄дим̣ каппийа̄дибха̄вена дӣпанампи дит̣т̣хивипаттийам̣йева пависати, тенева ваккхати ‘‘там̣ ладдхим̣ виссаджджа̄петаббо’’ти. бхиккхӯнампи есева ¶ найо. миччха̄дит̣т̣хикоти буддхавачана̄дхиппа̄йам̣ випарӣтато ган̣ханто, со ева ‘‘антагга̄хика̄йа дит̣т̣хийа̄ саманна̄гато’’ти вутто. кечи пана ‘‘сассатуччхеда̄нам̣ ан̃н̃атарадит̣т̣хийа̄ саманна̄гато’’ти ваданти, там̣ на йуттам̣. сассатуччхедага̄хасса са̄ман̣ера̄нам̣ лин̇гана̄сана̄йа ка̄ран̣аттена хет̣т̣ха̄ ат̣т̣хакатха̄йамева вуттатта̄ идха ча дан̣д̣акаммана̄сана̄йа ева адхиппетатта̄. ка̄йасамбхогаса̄маггӣти ¶ сахасеййапат̣иггахан̣а̄ди. соратоти субхе рато, сут̣т̣ху оратоти ва̄ сорато. нива̄тавуттӣти нӣчавутти.
тасса̄пи да̄табботи виджджама̄нам̣ мукхара̄дибха̄вам̣ нисса̄йа аппат̣ипуччхитва̄пи пат̣ин̃н̃ам̣ аггахетва̄пи а̄паттим̣ ана̄ропетва̄пи десита̄йапи а̄паттийа̄ кхум̣сана̄дито анорамантасса да̄таббова. орамантасса пана кхама̄пентасса на да̄таббо. брахмадан̣д̣асса да̄нанти кхарадан̣д̣асса уккат̣т̣хадан̣д̣асса да̄нам̣. таджджанӣйа̄дикамме хи кате ова̄да̄нуса̄саниппада̄напат̣иккхепо наттхи, диннабрахмадан̣д̣е пана тасмим̣ саддхим̣ таджджанӣйакамма̄дикатехи пат̣иккхиттампи ка̄тум̣ на ват̣т̣ати ‘‘нева ваттаббо’’тиа̄дина̄ а̄ла̄пасалла̄паматтассапи на-ка̄рена пат̣иккхитатта̄. тан̃хи дисва̄ бхиккхӯ гӣвам̣ париваттетва̄ олоканаматтампи на каронти, евам̣ виваджджетаббам̣ ниммаданакаран̣аттхамева тасса дан̣д̣асса анун̃н̃а̄татта̄. тенева чханнаттхеропи уккхепанӣйа̄дикаммакатопи абха̄йитва̄ брахмадан̣д̣е динне ‘‘сан̇гхена̄хам̣ саббатха̄ виваджджито’’ти муччхито папати. йо пана брахмадан̣д̣акатена саддхим̣ н̃атва̄ сам̣сат̣т̣хо авиваджджетва̄ вихарати, тасса дуккат̣амева̄ти гахетаббам̣. ан̃н̃атха̄ брахмадан̣д̣авидха̄насса нираттхаката̄пасан̇гато. тена̄ти брахмадан̣д̣акатена. йатха̄ таджджанӣйа̄дикаммакатехи, евамева тато адхикампи сан̇гхам̣ а̄ра̄дхентена самма̄ ваттитаббам̣, тан̃ча ‘‘сорато ¶ нива̄тавуттӣ’’тиа̄дина̄ сарӯпато дасситамева. тена̄ха ‘‘самма̄ ваттитва̄ кхама̄пентасса брахмадан̣д̣о пат̣иппассамбхетаббо’’ти. пат̣исан̇кха̄ти пат̣исан̇кха̄йа, н̃а̄н̣ена упапариккхитва̄.
йам̣ там̣ бхагавата̄ авандийакаммам̣ анун̃н̃а̄танти самбандхо. ‘‘тасса бхиккхуно дан̣д̣акаммам̣ ка̄ту’’нти са̄ман̃н̃ато анун̃н̃а̄таппака̄рам̣ дассетва̄ пуна висесато анун̃н̃а̄таппака̄рам̣ дассетум̣ ‘‘атха кхо’’тиа̄ди па̄л̣иуддхат̣а̄ти ведитаббам̣. имасса апалоканакаммасса т̣ха̄нам̣ хотӣти апалоканакаммаса̄ман̃н̃асса паваттит̣т̣ха̄нам̣ хоти. висесабйатирекена авиджджама̄нампи тадан̃н̃аттха аппаваттим̣ дассетум̣ висесанисситам̣ вийа вохарӣйати. ‘‘камман̃н̃ева лаккхан̣а’’нти имина̄ оса̄ран̣а̄дивасена гахита̄васеса̄нам̣ саббесам̣ апалоканакаммаса̄ман̃н̃алаккхан̣авасена гахитатта̄ ‘‘камман̃н̃ева лаккхан̣амасса̄ти каммалаккхан̣а’’нти ниббачанам̣ дассети, идан̃ча вутта̄васеса̄нам̣ камма̄нам̣ нит̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄нам̣ сан̇кха̄раккхандхадхамма̄йатана̄дӣни вийа вутта̄васесакхандха̄йатана̄нанти дат̣т̣хаббам̣. тенева ваккхати ‘‘айам̣ панеттха па̄л̣имуттакопи каммалаккхан̣авиниччхайо’’тиа̄ди. йатха̄ четтха, евам̣ ¶ упари н̃аттикамма̄дӣсупи каммалаккхан̣ам̣ вуттанти ведитаббам̣. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. парива̄ра 3.495-496) пана ‘‘каммамева лаккхан̣анти каммалаккхан̣ам̣. оса̄ран̣анисса̄ран̣абхан̣д̣укамма̄дайо вийа камман̃ча хутва̄ ан̃н̃ан̃ча на̄мам̣ на лабхати, каммамева хутва̄ упалаккхӣйатӣти каммалаккхан̣анти вуччатӣ’’ти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. парива̄ра 495-496) пана ‘‘имасса апалоканакаммасса т̣ха̄нам̣ хотӣти евампи апалоканакаммам̣ паваттатӣти аттхо. камман̃н̃ева лаккхан̣анти каммалаккхан̣ам̣. оса̄ран̣анисса̄ран̣абхан̣д̣укамма̄дайо вийа камман̃ча хутва̄ ан̃н̃ан̃ча на̄мам̣ на лабхати, каммамева хутва̄ упалаккхӣйатӣти ¶ каммалаккхан̣ам̣ упаниссайо вийа. хетупаччайа̄дилаккхан̣авимутто хи саббо паччайависесо таттха сан̇гайхатӣ’’ти вуттам̣. тасса каран̣анти авандийакаммасса каран̣авидха̄нам̣. на вандитабботи, имина̄ вандантийа̄ дуккат̣анти дассетӣти дат̣т̣хаббам̣. сан̇гхена катам̣ катикам̣ н̃атва̄ мадданам̣ вийа хи сан̇гхасаммутим̣ ана̄дарена атиккамантасса а̄патти ева хоти.
255. бхиккхусан̇гхассапи панетам̣ лаббхатийева̄ти авандийакаммасса упалаккхан̣аматтена гахитатта̄ бхиккхусан̇гхассапи каммалаккхан̣ам̣ лаббхати ева. сала̄када̄нат̣т̣ха̄нам̣ сала̄каггам̣ на̄ма, йа̄губхатта̄нам̣ бха̄джанат̣т̣ха̄на̄ни йа̄гаггабхаттагга̄ни на̄ма. етесупи хи т̣ха̄несу саббо сан̇гхо упосатхе вийа саннипатито, камман̃ча ваггакаммам̣ на хоти, ‘‘майаметам̣ на джа̄нимха̄’’ти паччха̄ кхӣйанта̄пи на хонти, кхан̣д̣асӣма̄йа пана кате кхӣйанти. сан̇гхикапаччайан̃хи аччхинначӣвара̄дӣнам̣ да̄тум̣ апалокентехи упача̄расӣмат̣т̣ха̄нам̣ саббесам̣ ануматим̣ гахетва̄ва ка̄таббам̣. йо пана висабха̄гапуггало дхаммикам̣ апалоканам̣ пат̣иба̄хати, там̣ упа̄йена бахиупача̄расӣмагатам̣ ва̄ катва̄ кхан̣д̣асӣмам̣ ва̄ пависитва̄ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. йам̣ сандха̄йа ‘‘апалоканакаммам̣ каротӣ’’ти са̄ман̃н̃ато дассети, там̣ апалоканакаммам̣ сарӯпато дассетум̣ а̄ха ‘‘аччхинначӣварам̣’’ичча̄ди. йади апалокетва̄ва чӣварам̣ да̄таббам̣, ким̣ пана аппаматтакависсаджджакасаммутийа̄ти а̄ха ‘‘аппаматтакависсаджджакена пана̄’’тиа̄ди. на̄л̣и ва̄ упад̣д̣хана̄л̣и ва̄ти дивасе дивасе апалокетва̄ да̄таббасса пама̄н̣адассанам̣. тена йа̄панаматтамева апалокетаббам̣, на адхиканти дассети. екадивасам̣йева ва̄тиа̄ди дасавӣсатидиваса̄нам̣ екасмим̣ дивасейева да̄таббапариччхедадассанам̣. тена ‘‘йа̄ваджӣва’’нти ва̄ ‘‘йа̄варога̄ ¶ вут̣т̣хахатӣ’’ти ва̄ евам̣ апалокетум̣ на ват̣т̣атӣти дассети. ин̣апалибодханти ин̣аваттхум̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣти самбандхо. тан̃ча ин̣а̄йикехи палибуддхасса ладжджӣпесаласса са̄санупака̄ракасса пама̄н̣айуттамева каппийабхан̣д̣ам̣ нийаметва̄ ¶ бхиккхӯхи апалокетва̄ да̄таббам̣, на пана сахассам̣ ва̄ сатасахассам̣ ва̄ маха̄ин̣ам̣. та̄дисан̃хи бхиккха̄чарийаваттена саббехи бхиккхӯхи та̄дисасса бхиккхуно парийеситва̄ да̄таббам̣.
‘‘чхаттам̣ ва̄ ведикам̣ ва̄ти еттха ведика̄ти четийасса упари чатурассачайо вуччати. чхаттанти тато уддхам̣ валайа̄ни дассетва̄ като аггачайо вуччатӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. парива̄ра 3.495-496) вуттам̣. четийасса упаниккхепатоти четийасса пат̣иджагганаттха̄йа вад̣д̣хийа̄ пайоджетва̄ каппийака̄ракехи т̣хапитаваттхуто. сан̇гхикенапӣти на кевалан̃ча татруппа̄дато паччайада̄йакехи чатупаччайаттха̄йа сан̇гхасса диннаваттхуна̄пӣти аттхо. сан̇гхабхаттам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти маха̄да̄нам̣ дадантехипи карийама̄нам̣ сан̇гхабхаттам̣ вийа ка̄ретум̣ на ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. ‘‘йатха̄сукхам̣ парибхун̃джитум̣ руччатӣ’’ти вуттатта̄ аттано аттано парибхогапахонакам̣ аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄ гахетаббам̣, адхикам̣ пана гахетум̣ на лабхати.
упосатхадивасети нидассанаматтам̣, йасмим̣ кисмин̃чи дивасепи катам̣ сукатамева хоти. каронтена ‘‘йам̣ имасмим̣ виха̄ре антосӣма̄йа сан̇гхасантакам̣…пе… йатха̄сукхам̣ парибхун̃джитум̣ майхам̣ руччатӣ’’ти евам̣ катика̄ ка̄табба̄. татха̄ двӣхи тӣхипи ‘‘а̄йасманта̄нам̣ руччатӣ’’ти вачанамева хеттха висесо. тесампӣти руккха̄нам̣. са̄ ева катика̄ти висум̣ катика̄ на ка̄табба̄ти аттхо.
тесанти ¶ руккха̄нам̣, сан̇гхо са̄мӣти самбандхо. пуримавиха̄рети пуриме йатха̄сукхам̣ парибхогаттха̄йа катакатике виха̄ре. паривен̣а̄ни катва̄ джаггантӣти йаттха араккхийама̄не пхала̄пхала̄ни руккха̄ ча винассанти, та̄дисам̣ т̣ха̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣, таттха сан̇гхасса катика̄ на паваттатӣти адхиппа̄йо. йехи пана руккхабӣджа̄ни ропетва̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа пат̣иджаггита̄, тепи дасамабха̄гам̣ датва̄ ропакехева парибхун̃джитабба̄ни. техӣти джаггитехи.
таттха̄ти тасмим̣ виха̄ре. мӯлетиа̄дика̄ле, пуббети аттхо. дӣгха̄ катика̄ти апариччхиннака̄ла̄ йатха̄сукхам̣ парибхогаттха̄йа катика̄. никкуккуччена̄ти ‘‘абха̄джитамида’’нти куккуччам̣ ¶ акатва̄ти аттхо. кхӣйанаматтамева танти тена кхӣйанена бахум̣ кха̄данта̄нам̣ досо наттхи аттано парибхогаппама̄н̣ассева гахитатта̄, кхӣйантепи аттано пахонакам̣ гахетва̄ кха̄дитаббанти адхиппа̄йо.
ган̣хатха̄ти на ваттабба̄ти татха̄ вутте тенева бхиккхуна̄ диннам̣ вийа ман̃н̃еййум̣. там̣ нисса̄йа миччха̄джӣвасамбхаво хотӣти вуттам̣. тена̄ха ‘‘анувичаритва̄’’тиа̄ди. упад̣д̣хабха̄готи екасса бхиккхуно пат̣ивӣсато упад̣д̣хабха̄го, дентена ча ‘‘еттакам̣ да̄тум̣ сан̇гхо анун̃н̃а̄сӣ’’ти евам̣ атта̄нам̣ паримочетва̄ йатха̄ те сан̇гхе ева пасӣданти, евам̣ ватва̄ да̄таббам̣. апачча̄сӣсантена̄ти гила̄нагамикиссара̄дӣнам̣ анун̃н̃а̄тапуггала̄нампи аттано сантакам̣ дентена апачча̄сӣсантенева да̄таббам̣. ананун̃н̃а̄тапуггала̄нам̣ пана апачча̄сӣсантенапи да̄тум̣ на ват̣т̣атӣти. сан̇гхикамева йатха̄катика̄йа да̄петаббам̣. аттано сантакампи паччайада̄йака̄дайо сайамева висса̄сена ган̣ханти, на ва̄ретабба̄, ‘‘ладдхакаппийа’’нти тун̣хӣ бхавитаббам̣. пуббе вуттамева̄ти ‘‘куддхо хи со руккхепи чхиндеййа̄’’тиа̄дина̄ тун̣хӣбха̄ве ка̄ран̣ам̣ пуббе вуттамева, техи катаанаттха̄бха̄вепи ¶ ка̄рун̃н̃ена тун̣хӣ бхавитум̣ ват̣т̣ати, ‘‘ган̣хатха̄’’тиа̄ди пана ваттум̣ на ват̣т̣ати.
гарубхан̣д̣атта̄…пе… на да̄таббанти джӣваруккха̄нам̣ а̄ра̄мат̣т̣ха̄нийатта̄ да̄рӯнан̃ча гехасамбха̄ра̄нупагататта̄ ‘‘саббам̣ твамева ган̣ха̄ти да̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. аката̄ва̄сам̣ ва̄ катва̄ти пуббе авиджджама̄нам̣ сена̄санам̣ катва̄. джаггитака̄лети пхалава̄ре сампатте. джагганака̄лети джаггитум̣ а̄раддхака̄ле.
256. н̃аттикаммат̣т̣ха̄набхедети н̃аттикаммасса т̣ха̄набхеде.
ити винайасан̇гахасам̣ван̣н̣ана̄бхӯте винайа̄лан̇ка̄ре
камма̄каммавиниччхайакатха̄лан̇ка̄ро на̄ма
теттим̣сатимо париччхедо.
34. пакин̣н̣акавиниччхайакатха̄
евам̣ ¶ камма̄каммавиниччхайакатхам̣ катхетва̄ ида̄ни пакин̣н̣акавиниччхайакатхам̣ катхетум̣ ‘‘ида̄ни пакин̣н̣акакатха̄ ведитабба̄’’тиа̄дима̄ха. таттха пака̄рена кин̣н̣а̄ти пакин̣н̣а̄, дива̄сеййа̄ти катха̄ вийа висум̣ висум̣ аппаваттитва̄ екасмим̣йева париччхеде каран̣авасена паватта̄ ган̣абходжанакатха̄дайо. пакин̣н̣ака̄ сакаттхе ка-паччайавасена.
татра̄йам̣ пакин̣н̣акама̄тика̄ –
ган̣абходжанакатха̄ ча, парампара̄ ча бходжана̄;
ана̄пуччха̄ пам̣сукӯлам̣, тато аччхинначӣварам̣.
пат̣ибха̄начиттам̣ виппа-катабходжанамева ча;
уддисантуддиса̄пента̄, тивассантарика̄ татха̄.
дӣгха̄санам̣ ¶ гила̄нупа-т̣т̣ха̄нам̣ маран̣аван̣н̣акам̣;
аттапа̄танамаппачча-веккхитва̄ нисиннам̣ татха̄.
дава̄йа сила̄виджджханам̣, да̄йа̄л̣импанакам̣ татха̄;
миччха̄дит̣т̣хикула̄бхатам̣, гопакада̄намева ча.
дхаммика̄йа̄чана̄ чева, учча̄ра̄дӣна чхад̣д̣анам̣;
нха̄не руккхагхам̣сана̄ни, валика̄дӣна дха̄ран̣ам̣.
дӣгхакеса̄ а̄да̄са̄ди, начча̄дйан̇гаччхеда̄ди ча;
патто саббапам̣сукӯлам̣, париссавана наггийам̣.
гандхапуппхам̣ ¶ а̄ситтакам̣, мал̣орикекабха̄джанам̣;
челапати па̄дагхам̣сӣ, бӣджанӣ чхаттамева ча.
накха̄лома̄ ка̄йабандха̄, нива̄санапа̄рупана̄;
ка̄джа дантакат̣т̣хан̃чева, руккха̄роханакампи ча.
чханда̄ропа̄ лока̄йата̄, кхипитам̣ ласун̣ам̣ татха̄;
на аккамитабба̄дӣни, авандийа̄ ча вандийа̄.
вандана̄ка̄ракатха̄ ча, а̄санда̄дикатха̄пи ча;
учча̄санамаха̄санам̣, па̄са̄дапарибхогакам̣.
упа̄ханам̣ йа̄нан̃чева, чӣварам̣ чхинначӣварам̣;
акаппийачӣваран̃ча, чӣварасса вича̄ран̣а̄.
дан̣д̣акатхинакан̃чева, гахапатичӣварам̣ татха̄;
чхачӣварам̣ раджана̄ди, атирекан̃ча чӣварам̣.
ат̣т̣хаварам̣ нисӣданам̣, адхаммакаммамева ча;
ока̄со саддха̄деййо ча, сантаруттаракопи ча.
чӣвараниккхепо чева, саттхаваттхикаммам̣ татха̄;
наха̄пито дасабха̄го, па̄тхеййам̣ падесопи ча.
сам̣сат̣т̣хам̣ пан̃чабхесаджджам̣, дутийам̣ васа̄ мӯлакам̣;
пит̣т̣хам̣ каса̄ва пан̣н̣ан̃ча, пхалан̃ча джату лон̣акам̣.
чун̣н̣ам̣ ¶ ¶ аманусса̄ба̄дхам̣, ан̃джанам̣ наттхумева ча;
дхӯманеттам̣ телапа̄кам̣, седам̣ лохитамочанам̣.
па̄даббхан̃джам̣ ган̣д̣а̄ба̄дхо, висан̃ча гхарадиннако;
дут̣т̣хагахан̣ико пан̣д̣у-рого чхавидосопи ча.
абхисаннадосака̄йо, лон̣асувӣрако татха̄;
антовуттха̄дикатха̄ ча, уггахитапат̣иггахо.
тато нихатакатха̄ ча, пуребхаттапат̣иггахо;
ванат̣т̣хам̣ поккхарат̣т̣хан̃ча, татха̄ акатакаппатам̣.
йа̄гукатха̄ гул̣акатха̄, маха̄падесамева ча;
а̄нисам̣сакатха̄ чети, пакин̣н̣акамхи а̄гата̄.
ган̣абходжанакатха̄
1. таттха ган̣итаббо сан̇кхйа̄табботи ган̣о, йо кочи самӯхо, идха пана чатувагга̄диган̣о адхиппето. бхун̃джате бходжанам̣, бйавахаран̣абха̄васан̇кха̄та̄ бходжанакирийа̄, ган̣асса бходжанам̣ ган̣абходжанам̣, тасмим̣. ган̣абходжане па̄читтийам̣ хотӣти еттха джанакахетумхи бхуммавачанам̣. ан̃н̃атра самайа̄ти гила̄на̄дисаттавидхам̣ самайам̣ т̣хапетва̄. имасса сиккха̄падасса вин̃н̃аттим̣ катва̄ бхун̃джанаваттхусмим̣ пан̃н̃аттатта̄ вин̃н̃аттито ган̣абходжанам̣ ваттхувасенева па̄кат̣анти там̣ аватва̄ ‘‘ган̣абходжанам̣ на̄ма йаттха…пе… нимантита̄ бхун̃джантӣ’’ти нимантанавасеневасса падабха̄джане ган̣абходжанам̣ вуттам̣. кин̃чи пана сиккха̄падам̣ ваттхуанурӯпампи сийа̄ти ‘‘падабха̄джане вуттанайенева ган̣абходжанам̣ хотӣ’’ти кесан̃чи а̄сан̇ка̄ бхавеййа̄ти танниваттанаттхам̣ ‘‘ган̣абходжанам̣ двӣхи а̄ка̄рехи пасаватӣ’’ти вуттам̣. екато ган̣хантӣти еттха ан̃н̃аман̃н̃асса два̄дасахаттхам̣ амун̃читва̄ т̣хита̄ екато ган̣ханти на̄ма̄ти гахетаббам̣. ‘‘амха̄кам̣ чатуннампи ¶ бхаттам̣ дехӣ’ти ва̄ вин̃н̃а̄пеййу’’нти вачанато, хет̣т̣ха̄ ‘‘твам̣ екасса бхиккхуно бхаттам̣ дехи, твам̣ двиннанти евам̣ вин̃н̃а̄петва̄’’ти ¶ вачанато ча аттано аттха̄йа ан̃н̃ена вин̃н̃аттампи са̄дийантасса ган̣абходжанам̣ хотийева̄ти дат̣т̣хаббам̣. евам̣ вин̃н̃аттито пасаватӣти еттха вин̃н̃аттийа̄ сати ган̣антасса екато хутва̄ гахан̣е имина̄ сиккха̄падена а̄патти, висум̣ гахан̣е пан̣ӣтабходжанасӯподанавин̃н̃аттӣхи а̄патти ведитабба̄.
пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ на̄мам̣ гахетва̄ти еттха ‘‘бходжанам̣ ган̣хатха̄ти вуттепи ган̣абходжанам̣ хотийева̄’’ти ваданти. ‘‘хет̣т̣ха̄ аддха̄нагаманаваттхусмим̣, на̄ва̄бхируханаваттхусмин̃ча ‘идхева, бханте, бхун̃джатха̄’ти вутте йасма̄ куккучча̄йанта̄ на пат̣игган̣хим̣су, тасма̄ ‘бхун̃джатха̄’ти вуттепи ган̣абходжанам̣ хотийева̄’’ти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ‘‘пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ на̄мам̣ гахетва̄ нимантетӣ’’ти вуттатта̄ пана ‘‘оданам̣ бхун̃джатха̄’’ти ва̄ ‘‘бхаттам̣ бхун̃джатха̄’’ти ва̄ бходжанана̄мам̣ гахетва̄ва вутте ган̣абходжанам̣ хоти, на ан̃н̃атха̄. ‘‘идхева, бханте, бхун̃джатха̄’’ти еттха̄пи ‘‘одана’’нти ва̄ ‘‘бхатта’’нти ва̄ ватва̄ва те евам̣ нимантесунти гахетаббам̣. ган̣авасена ва̄ нимантитатта̄ те бхиккхӯ апакатан̃н̃ута̄йа куккучча̄йанта̄ на пат̣игган̣хим̣сӯти айам̣ амха̄кам̣ кханти, вӣмам̣ситва̄ йуттатарам̣ гахетаббам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. па̄читтийа 2.217-218) пана ‘‘йена кеначи вевачанена̄ти вуттатта̄ ‘бходжанам̣ ган̣хатха̄’тиа̄диса̄ман̃н̃ана̄менапи ган̣абходжанам̣ хоти. йам̣ пана па̄л̣ийам̣ аддха̄нагамана̄диваттхӯсу ‘идхева бхун̃джатха̄’ти вуттавачанасса куккучча̄йанам̣, тампи одана̄дина̄мам̣ гахетва̄ вуттатта̄ ева катанти ведитабба’’нти вуттам̣.
курундӣвачане ¶ вича̄ретӣти пан̃чакхан̣д̣а̄дивасена сам̣видахати. гхат̣т̣етӣти анува̄там̣ чхиндитва̄ хаттхена, дан̣д̣акена ва̄ гхат̣т̣ети. суттам̣ каротӣти суттам̣ ват̣т̣ети. валетӣти дан̣д̣аке ва̄ хаттхе ва̄ а̄ват̣т̣ети. ‘‘абхинавассева чӣварасса каран̣ам̣ идха чӣваракаммам̣ на̄ма, пура̄н̣ачӣваре сӯчикаммам̣ чӣваракаммам̣ на̄ма на хотӣ’’ти ваданти. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. па̄читтийа 2.217-218) пана ‘‘а̄гантукапат̣т̣анти аччхиндитва̄ анва̄дхим̣ а̄ропетва̄ каран̣ачӣварам̣ сандха̄йа вуттам̣. т̣хапетӣти екам̣ антам̣ чӣваре бандханавасена т̣хапети. пачча̄гатам̣ сиббатӣти тассева дутийаантам̣ париваттитва̄ а̄хатам̣ сиббати. а̄гантукапат̣т̣ам̣ бандхатӣти чӣварена лаггам̣ каронто пунаппунам̣ таттха таттха суттена бандхати. гхат̣т̣етӣти пама̄н̣ена гахетва̄ дан̣д̣а̄дӣхи гхат̣т̣ети. суттам̣ каротӣти суттам̣ тигун̣а̄дибха̄вена ват̣т̣ети. валетӣти анекагун̣асуттам̣ хаттхена ¶ ва̄ чаккадан̣д̣ена ва̄ ват̣т̣ети екаттам̣ кароти. париваттанам̣ каротӣти париваттанадан̣д̣айантакам̣ кароти. йасмим̣ суттагул̣ам̣ павесетва̄ вел̣уна̄л̣ика̄дӣсу т̣хапетва̄ париббхама̄петва̄ суттакот̣ито пат̣т̣ха̄йа а̄кад̣д̣хантӣ’’ти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 209-218) на ‘‘а̄гантукапат̣т̣ам̣ могхасуттена сиббитва̄ т̣хапенти. таттха анува̄те йатха̄ екаталам̣ хоти, татха̄ хаттхехи гхат̣т̣ети. валетӣти а̄ват̣т̣ети. париваттананти суттам̣ ган̣ханта̄нам̣ сукхаггахан̣аттхам̣ суттапариваттанам̣ кароти, пат̣т̣ам̣ сиббанта̄нам̣ сукхасиббанаттхам̣ пат̣т̣апариваттанан̃ча, навачӣварака̄рако идха̄дхиппето, на итаро’’ти вуттам̣.
анимантитачатуттханти анимантито чатуттхо йасса бхиккхучатуккасса, там̣ анимантитачатуттхам̣. евам̣ сесесупи. тена̄ха ‘‘пан̃чаннам̣ чатукка̄на’’нти, ‘‘чатуттхе а̄гате на йа̄пентӣти ¶ вачанато саче ан̃н̃о кочи а̄гаччханто наттхи, чатта̄ройева ча таттха нисинна̄ йа̄петум̣ на сакконти, на ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. ган̣абходжана̄паттиджанаканимантанабха̄вато ‘‘акаппийанимантана’’нти вуттам̣. сампавесетва̄ти нисӣда̄петва̄. ган̣о бхиджджатӣти ган̣о а̄паттим̣ на а̄паджджатӣти адхиппа̄йо. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. па̄читтийа 2.220) пана ‘‘сампавесетва̄ти техи йоджетва̄. ган̣о бхиджджатӣти нимантитасан̇гхо на хотӣти аттхо’’ти вуттам̣.
‘‘йаттха чатта̄ро бхиккхӯ…пе… бхун̃джантӣ’’ти има̄йа па̄л̣ийа̄ сам̣санданато ‘‘итаресам̣ пана ган̣апӯрако хотӣ’’ти вуттам̣. ависесена̄ти ‘‘гила̄но ва̄ чӣварака̄рако ва̄’’ти ависесетва̄ саббаса̄дха̄ран̣авачанена. тасма̄ти ависеситатта̄.
адхива̄сетва̄ гатесӯти еттха акаппийанимантана̄дхива̄санаккхан̣е пуббапайоге дуккат̣ампи наттхи, вин̃н̃аттито пасаване пана вин̃н̃аттиккхан̣е итарасиккха̄падехи дуккат̣ам̣ хотӣти гахетаббам̣. бхутва̄ гатесӯти еттха а̄гатесупи бходжанакичче нит̣т̣хите ган̣хитум̣ ват̣т̣ати. та̄ни ча техи екато на гахита̄нӣти йехи бходжанехи висан̇кето наттхи, та̄ни бходжана̄ни техи бхиккхӯхи екато на гахита̄ни екена паччха̄ гахитатта̄. маха̄тхерети бхиккхӯ сандха̄йа вуттам̣. нимантанам̣ са̄дийатха̄ти нимантанабхаттам̣ пат̣игган̣хатха. йа̄нӣти кумма̄са̄дӣни техи бхиккхӯхи екена паччха̄ гахитатта̄ екато на гахита̄ни. бхаттуддесакена пан̣д̣итена бхавитаббам̣…пе… мочетабба̄ти етена бхаттуддесакена ¶ акаппийанимантане са̄дите саббесампи са̄дитам̣ хоти, екато ган̣ханта̄нам̣ ган̣абходжана̄патти ча хотӣти дассети. дӯтасса два̄ре а̄гантва̄ пуна ‘‘бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти ¶ вачанабхайена ‘‘га̄мадва̄ре ат̣т̣хатва̄’’ти вуттам̣. таттха таттха гантва̄ти антаравӣтхиа̄дӣсу таттха таттха т̣хита̄нам̣ сантикам̣ гантва̄. бхиккхӯнам̣ аттха̄йа гхарадва̄ре т̣хапетва̄ дӣйама̄непи есева найо. ниваттатха̄ти вутте пана ниваттитум̣ ват̣т̣атӣти ‘‘ниваттатха̄’’ти виччхиндитва̄ паччха̄ ‘‘бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти вуттатта̄ ват̣т̣ати.
парампарабходжанакатха̄
2. парампарабходжанакатха̄йам̣ пана парасса парасса бходжанам̣ парампарабходжанам̣. ким̣ там̣? пат̣хамам̣ нимантитабхаттам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃асса бходжанакирийа̄. парампарабходжанам̣ ган̣абходжанам̣ вийа вин̃н̃аттито ча нимантанато ча на пасаватӣти а̄ха ‘‘парампарабходжанам̣ пана̄’’тиа̄ди. пана-саддо висесаттхаджотако. викаппана̄васенева там̣ бхаттам̣ асантам̣ на̄ма хотӣти анупан̃н̃аттивасена викаппанам̣ ат̣т̣хапетва̄ йатха̄пан̃н̃аттасиккха̄падамева т̣хапитам̣. парива̄ре (пари. 86) пана викаппана̄йам̣ ануджа̄нанампи анупан̃н̃аттисадисанти катва̄ ‘‘чатассо анупан̃н̃аттийо’’ти вуттам̣, маха̄паччарийа̄дӣсу вуттанайам̣ паччха̄ ваданто па̄л̣ийа̄ сам̣санданато параммукха̄викаппанамева патит̣т̣ха̄пети. кечи пана ‘‘тада̄ аттано сантике т̣хапетва̄ бхагавантам̣ ан̃н̃асса абха̄вато тхеро саммукха̄викаппанам̣ на̄ка̄си, бхагавата̄ ча висум̣ саммукха̄викаппана̄ на вутта̄, татха̄пи саммукха̄викаппана̄пи ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. тенева ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йампи (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘йо бхиккху пан̃часу сахадхаммикесу ан̃н̃атарасса ‘майхам̣ бхаттапачча̄сам̣ туйхам̣ даммӣ’ти ва̄ ‘викаппемӣ’ти ва̄ евам̣ саммукха̄ ва̄ ‘иттханна̄масса даммӣ’ти ва̄ ‘викаппемӣ’ти ва̄ евам̣ параммукха̄ ва̄ пат̣хаманимантанам̣ авикаппетва̄ паччха̄ нимантитакуле ладдхабхиккхато екаситтхампи аджджхохарати, па̄читтийа’’нти вуттам̣.
пан̃чахи ¶ бходжанехи нимантитасса йена йена пат̣хамам̣ нимантито, тасса тасса бходжанато уппат̣ипа̄т̣ийа̄ авикаппетва̄ ва̄ парасса парасса бходжанам̣ парампарабходжананти а̄ха ‘‘саче пана мӯланимантанам̣ хет̣т̣ха̄ хоти, паччхимам̣ паччхимам̣ упари, там̣ упарито пат̣т̣ха̄йа бхун̃джантасса а̄паттӣ’’ти. хаттхам̣ анто павесетва̄ саббахет̣т̣химам̣ ган̣хантасса маджджхе т̣хитампи антохаттхагатам̣ хотӣти а̄ха ‘‘хаттхам̣ ¶ пана…пе… йатха̄ йатха̄ ва̄ бхун̃джантасса ана̄паттӣ’’ти. кхӣрасса расасса ча бхаттена амиссам̣ хутва̄ упари т̣хитатта̄ ‘‘кхӣрам̣ ва̄ расам̣ ва̄ пивато ана̄паттӣ’’ти вуттам̣.
‘‘маха̄упа̄сакоти гехасса̄мико. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘а̄паттӣ’ти вачанена курундийам̣ ‘ват̣т̣атӣ’ти вачанам̣ вируддхам̣ вийа диссати. двиннампи адхиппа̄йо маха̄паччарийам̣ вибха̄вито’’ти маха̄ган̣т̣хипаде вуттам̣.
саббе нимантентӣти акаппийанимантанавасена нимантенти. ‘‘парампарабходжанам̣ на̄ма пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена бходжанена нимантито, там̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ бходжанам̣ бхун̃джати, етам̣ парампарабходжанам̣ на̄ма̄’’ти вуттатта̄ сатипи бхиккха̄чарийа̄йа пат̣хамам̣ ладдхабха̄ве ‘‘пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ладдхам̣ бхаттам̣ бхун̃джати, а̄паттӣ’’ти вуттам̣.
вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. па̄читтийа 2.229) пана ‘‘кхӣрам̣ ва̄ расам̣ ва̄ти пан̃чабходжана̄миссам̣ бхаттато упари т̣хитам̣ сандха̄йа вуттам̣. тан̃хи абходжанатта̄ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ пиватопи ана̄патти. тена̄ха ‘бхун̃джантена̄’тиа̄дӣ’’ти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 229) пана ‘‘еттха ‘маха̄упа̄сако бхиккхӯ нимантети…пе… паччха̄ ладдхам̣ бхаттам̣ бхун̃джантасса а̄патти. пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ладдхабхаттам̣ бхун̃джати, а̄паттӣ’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вачанато, ‘ка̄лассева пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ¶ бхун̃джимха̄’ти па̄л̣ито, кхандхаке ‘на ча, бхиккхаве, ан̃н̃атра нимантане ан̃н̃асса бходжджайа̄гу парибхун̃джитабба̄, йо бхун̃джеййа, йатха̄дхаммо ка̄ретаббо’ти вачанато ча нимантетва̄ ва̄ паведету анимантетва̄ ва̄, пат̣хамагахитанимантитасса бхиккхуно пат̣хаманимантанабходжанато ан̃н̃ам̣ йам̣ кин̃чи парасантакам̣ бходжанам̣ парампарабходжана̄паттим̣ кароти. аттано сантакам̣, сан̇гхаган̣ато ладдхам̣ ва̄ агахат̣т̣хасантакам̣ ват̣т̣ати, нимантанато пат̣хамам̣ нибаддхатта̄ пана ниччабхатта̄дипарасантакампи ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣.
ана̄пуччха̄катха̄
3. ана̄пуччха̄катха̄йам̣ ‘‘пакативачанена̄ти еттха йам̣ два̄дасахаттхаббхантаре т̣хитена сотум̣ сакка̄ бхавеййа, там̣ пакативачанам̣ на̄ма. а̄пуччхитабботи ‘ахам̣ иттханна̄масса гхарам̣ гаччха̄мӣ’ти ва̄ ‘ча̄риттакам̣ ¶ а̄паджджа̄мӣ’ти ва̄ ӣдисена вачанена а̄пуччхитаббо. сесаметтха утта̄намева. пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена нимантанаса̄дийанам̣, сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччха̄, бхаттийагхарато ан̃н̃агхараппавесанам̣, маджджханхика̄натиккамо, самайасса ва̄ а̄пада̄нам̣ ва̄ абха̄воти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄нӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.298) еттакамева вуттам̣, вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. пачиттийа 2.298) пана ‘‘парийеситва̄ а̄рочанакиччам̣ наттхӣти вуттатта̄ йо апарийеситаббо упасан̇камитум̣ йуттат̣т̣ха̄не диссати, со сачепи пакативачанасса саванӯпача̄рам̣ атиккамма т̣хито, упасан̇камитва̄ а̄пуччхитаббо. тена̄ха ‘апича…пе… йам̣ пассати, со а̄пуччхитаббо’тиа̄ди. ана̄паттива̄ре четтха антара̄ра̄ма̄дӣнан̃н̃ева вуттатта̄ виха̄рато га̄мавӣтхим̣ анун̃н̃а̄така̄ран̣ам̣ вина̄ атиккамантасса̄пи а̄патти хоти, на пана гхарӯпача̄рам̣ ¶ атиккамантассева. йам̣ пана па̄л̣ийам̣ ‘ан̃н̃асса гхарӯпача̄рам̣ оккамантасса…пе… пат̣хамапа̄дам̣ умма̄рам̣ атикка̄метӣ’тиа̄ди вуттам̣, там̣ га̄ме павит̣т̣хам̣ сандха̄йа вуттам̣, татха̄пи ан̃н̃асса гхарӯпача̄рам̣ аноккамитва̄ вӣтхимаджджхенева гантва̄ иччхитиччхитагхарадва̄ра̄бхимукхе т̣хатва̄ мануссе олокетва̄ гаччхантассапи па̄читтийамева. таттха кечи ‘вӣтхийам̣ атиккамантасса гхарӯпача̄раган̣ана̄йа а̄паттийо’ти ваданти. ан̃н̃е пана ‘йа̄ни кула̄ни уддисса гато, тесам̣ ган̣ана̄йа̄’ти. пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена нимантанаса̄дийанам̣, сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччхана̄, бхаттийагхарато ан̃н̃агхарӯпасан̇каманам̣, маджджханхика̄натиккамо, самайа̄пада̄нам̣ абха̄воти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄нӣ’’ти. вика̄лага̄маппавесанепи ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄ро адинна̄да̄не вуттанайенева ведитаббо’’ти имина̄ дутийалед̣д̣упа̄то идха упача̄роти дассети. сесаметтха утта̄намева. сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччхана̄, анун̃н̃а̄така̄ран̣а̄бха̄во, вика̄ле га̄маппавесананти има̄ни панеттха тӣн̣и ан̇га̄ни.
пам̣сукӯлакатха̄
4. пам̣сукӯлакатха̄йам̣ абхинне сарӣрети аббхун̣хе алласарӣре. ‘‘аббхун̣хе’’ти имина̄пи вуттамева парийа̄йабхедамантарена вибха̄ветум̣ ‘‘алласарӣре’’ти вуттам̣.
висабха̄гасарӣрети иттхисарӣре. висабха̄гасарӣратта̄ ачча̄саннена на бхавитаббанти а̄ха ‘‘сӣсе ва̄’’тиа̄ди. ват̣т̣атӣти висабха̄гасарӣрепи аттана̄ва вуттавидхим̣ ка̄тум̣ са̄т̣акан̃ча гахетум̣ ват̣т̣ати ¶ . кечи пана ‘‘кин̃ча̄пи имина̄ сиккха̄падена ана̄патти, иттхирӯпам̣ пана а̄масантасса дуккат̣а’’нти ваданти. ‘‘йатха̄каммам̣ гатоти тато петаттабха̄вато матабха̄вам̣ дассети. аббхун̣хети а̄саннамаран̣ата̄йа сарӣрасса ун̣хасаман̇гитам̣ дассети, тенева̄ха ‘алласарӣре’ти. кун̣апасабха̄вам̣ ¶ упагатампи бхиннамева аллабха̄вато бхиннатта̄. висабха̄гасарӣрети иттхисарӣре. ‘сӣсе ва̄’тиа̄ди адхаккхаке уббхаджа̄н̣уман̣д̣але падесе читтавика̄раппаттим̣ сандха̄йа вуттам̣, йаттха каттхачи ана̄масантена катам̣ сукатамева. матасарӣрампи хи йена кеначи а̄ка̄рена сан̃чичча пхусантасса ана̄ма̄садуккат̣амева̄ти ваданти, там̣ йуттамева. на хи апа̄ра̄джикаваттхукепи читта̄дииттхирӯпе бхавантам̣ дуккат̣ам̣ па̄ра̄джикаваттхубхӯте матиттхисарӣре ниваттатӣ’’ти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.135) вутта.
имасмим̣ т̣ха̄не а̄чарийена авутта̄пи пам̣сукӯлакатха̄ пам̣сукӯласа̄ман̃н̃ена ведитабба̄. са̄ хи чӣвараккхандхаке (маха̄ва. 340) евам̣ а̄гата̄ ‘‘тена кхо пана самайена йе те бхиккхӯ гахапатичӣварам̣ са̄дийанти, те куккучча̄йанта̄ пам̣сукӯлам̣ на са̄дийанти ‘екам̣йева бхагавата̄ чӣварам̣ анун̃н̃а̄там̣, на две’ти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гахапатичӣварам̣ са̄дийантена пам̣сукӯлампи са̄дийитум̣, тадубхайенапа̄хам̣, бхиккхаве, сантут̣т̣хим̣ ван̣н̣емӣ’’ти. таттха ‘‘екам̣йева бхагавата̄ чӣварам̣ анун̃н̃а̄там̣, на двети те ‘кира итарӣтарена чӣварена̄’ти етасса ‘гахапатикена ва̄ пам̣сукӯлена ва̄’ти евам̣ аттхам̣ саллаккхим̣су. таттха пана итарӣтаренапӣти аппаггхенапи махаггхенапи йена кеначӣти аттхо’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутто, тасма̄ дхутан̇гам̣ асама̄дийитва̄ винайапам̣сукӯламаттаса̄дийакена бхиккхуна̄ гахапатичӣварампи са̄дитаббам̣ хоти, пам̣сукӯладхутан̇гадхарасса пана гахапатичӣварам̣ на ват̣т̣ати ‘‘гахапатичӣварам̣ пат̣иккхипа̄ми, пам̣сукӯликан̇гам̣ сама̄дийа̄мӣ’’ти сама̄да̄натоти дат̣т̣хаббам̣.
тена кхо пана самайена самбахула̄ бхиккхӯ косалесу джанападесу аддха̄намаггаппат̣ипанна̄ хонти. екачче бхиккхӯ суса̄нам̣ оккамим̣су ¶ пам̣сукӯла̄йа, екачче бхиккхӯ на̄гамесум̣. йе те бхиккхӯ суса̄нам̣ оккамим̣су пам̣сукӯла̄йа, те пам̣сукӯла̄ни лабхим̣су. йе те бхиккхӯ на̄гамесум̣, те евама̄хам̣су ‘‘амха̄кампи, а̄вусо, бха̄гам̣ детха̄’’ти. те евама̄хам̣су ‘‘на майам̣, а̄вусо, тумха̄кам̣ бха̄гам̣ дасса̄ма, кисса тумхе на̄гамиттха̄’’ти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, на̄гамента̄нам̣ на̄ка̄ма̄ бха̄гам̣ да̄тунти. таттха на̄гамесунти йа̄ва те суса̄нато ¶ а̄гаччханти, та̄ва те на аччхим̣су, паккамим̣суйева. на̄ка̄ма̄ бха̄гам̣ да̄тунти на аниччха̄йа да̄тум̣. йади пана иччханти, да̄таббо.
тена кхо пана самайена самбахула̄ бхиккхӯ косалесу джанападесу аддха̄намаггаппат̣ипанна̄ хонти. екачче бхиккхӯ суса̄нам̣ оккамим̣су пам̣сукӯла̄йа, екачче бхиккхӯ а̄гамесум̣. йе те бхиккхӯ суса̄нам̣ оккамим̣су пам̣сукӯла̄йа, те пам̣сукӯла̄ни лабхим̣су. йе те бхиккхӯ а̄гамесум̣, те евама̄хам̣су ‘‘амха̄кампи, а̄вуса̄,е бха̄гам̣ детха̄’’ти. те евама̄хам̣су ‘‘на майам̣, а̄вусо, тумха̄кам̣ бха̄гам̣ дасса̄ма, кисса тумхе на оккамиттха̄’’ти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄гамента̄нам̣ ака̄ма̄ бха̄гам̣ да̄тунти.
тена кхо пана самайена самбахула̄ бхиккхӯ косалесу джанападесу аддха̄намаггаппат̣ипанна̄ хонти. екачче бхиккхӯ пат̣хамам̣ суса̄нам̣ оккамим̣су пам̣сукӯла̄йа, екачче бхиккхӯ паччха̄ оккамим̣су. йе те бхиккхӯ пат̣хамам̣ суса̄нам̣ оккамим̣су пам̣сукӯла̄йа, те пам̣сукӯла̄ни лабхим̣су. йе те бхиккхӯ паччха̄ оккамим̣су, те на лабхим̣су. те евама̄хам̣су ‘‘амха̄кампи, а̄вусо, бха̄гам̣ детха̄’’ти. те евама̄хам̣су ‘‘на майам̣, а̄вусо, тумха̄кам̣ бха̄гам̣ дасса̄ма, кисса тумхе паччха̄ оккамиттха̄’’ти. бхагавато ¶ етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, паччха̄ окканта̄нам̣ на̄ка̄ма̄ бха̄гам̣ да̄тунти.
тена кхо пана самайена самбахула̄ бхиккхӯ косалесу джанападесу аддха̄намаггаппат̣ипанна̄ хонти. те садиса̄ суса̄нам̣ оккамим̣су пам̣сукӯла̄йа. екачче бхиккхӯ пам̣сукӯла̄ни лабхим̣су, екачче бхиккхӯ на лабхим̣су. йе те бхиккхӯ на лабхим̣су, те евама̄хам̣су ‘‘амха̄кампи, а̄вусо, бха̄гам̣ детха̄’’ти. те евама̄хам̣су ‘‘на майам̣, а̄вусо, тумха̄кам̣ бха̄гам̣ дасса̄ма, кисса тумхе на лабхиттха̄’’ти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, садиса̄нам̣ окканта̄нам̣ ака̄ма̄ бха̄гам̣ да̄тунти.
таттха а̄гамесунти упача̄ре аччхим̣су. тена̄ха бхагава̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄гамента̄нам̣ ака̄ма̄ бха̄гам̣ да̄ту’’нти. упача̄рети суса̄насса а̄саннаппадесе. йади пана манусса̄ ‘‘идха̄гата̄ ева ган̣хантӯ’’ти денти, сан̃н̃а̄н̣ам̣ ва̄ катва̄ гаччханти ‘‘сампатта̄ ган̣хантӯ’’ти ¶ . сампатта̄нам̣ саббесампи па̄пун̣а̄ти. саче чхад̣д̣етва̄ гата̄, йена гахитам̣, со ева са̄мӣ. садиса̄ суса̄нам̣ оккамим̣сӯти саббе самам̣ оккамим̣су, екадиса̄йа ва̄ оккамим̣сӯтипи аттхо.
тена кхо пана самайена самбахула̄ бхиккхӯ косалесу джанападесу аддха̄намаггаппат̣ипанна̄ хонти. те катикам̣ катва̄ суса̄нам̣ оккамим̣су пам̣сукӯла̄йа. екачче бхиккхӯ пам̣сукӯла̄ни лабхим̣су, екачче бхиккхӯ на лабхим̣су. йе те бхиккхӯ на лабхим̣су, те евама̄хам̣су ‘‘амха̄кампи, а̄вусо, бха̄гам̣ детха̄’’ти. те евама̄хам̣су ‘‘на майам̣, а̄вусо, тумха̄кам̣ бха̄гам̣ дасса̄ма, кисса тумхе на лабхиттха̄’’ти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, катикам̣ катва̄ окканта̄нам̣ ака̄ма̄ бха̄гам̣ да̄тунти. таттха те катикам̣ катва̄ти ‘‘ладдхам̣ пам̣сукӯлам̣ саббе бха̄джетва̄ ¶ ган̣хисса̄ма̄’’ти бахимева катикам̣ катва̄. чхад̣д̣етва̄ гата̄ти кин̃чи аватва̄йева чхад̣д̣етва̄ гата̄. етена ‘‘бхиккхӯ ган̣хантӯ’’ти чхад̣д̣ите ева ака̄ма̄ бха̄гада̄нам̣ вихитам̣, кевалам̣ чхад̣д̣ите пана катика̄йа асати екато бахӯсу павит̣т̣хесу йена гахитам̣, тена ака̄ма̄ бха̄го на да̄табботи дассети. сама̄на̄ диса̄ пураттхима̄дибхеда̄ етесанти садиса̄ти а̄ха ‘‘екадиса̄йа ва̄ оккамим̣сӯ’’ти.
аччхинначӣваракатха̄
5. аччхинначӣваракатха̄йам̣ анупуббакатха̄ти анупуббена виниччхайакатха̄. сесапариккха̄ра̄нам̣ саддхивиха̄рикехи гахитатта̄ нива̄санапа̄рупанамева авасит̣т̣ханти а̄ха ‘‘нива̄санапа̄рупанаматтам̣йева харитва̄’’ти. саддхивиха̄рика̄нам̣ та̄ва а̄гаманасса ва̄ ана̄гаманасса ва̄ аджа̄наната̄йа вуттам̣ ‘‘тхерехи нева та̄ва…пе… бхун̃джитабба’’нти. паресампи аттха̄йа лабхантӣти аттано чӣварам̣ дадама̄на̄ сайам̣ са̄кха̄бхан̇гена пат̣иччха̄дентӣти тесам̣ аттха̄йапи бхан̃джитум̣ лабханти. ‘‘тин̣ена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄детва̄ а̄гантабба’’нти вачанато ӣдисесу бхӯтага̄мапа̄табйата̄пи анун̃н̃а̄та̄йева хотӣти а̄ха ‘‘нева бхӯтага̄мапа̄табйата̄йа па̄читтийам̣ хотӣ’’ти. на тесам̣ дха̄ран̣е дуккат̣анти тесам̣ титтхийадхаджа̄нам̣ дха̄ран̣епи дуккат̣ам̣ наттхи.
йа̄ни ча несам̣ ваттха̄ни дентӣти самбандхо. тхера̄нам̣ сайамева диннатта̄ вуттам̣ ‘‘аччхинначӣварат̣т̣ха̄не ¶ т̣хитатта̄’’ти. йади ладдхим̣ ган̣ха̄ти, титтхийапаккантако на̄ма хоти. тасма̄ вуттам̣ ‘‘ладдхим̣ аггахетва̄’’ти. ‘‘но че хоти, сан̇гхасса виха̄рачӣварам̣ ва̄…пе… а̄патти дуккат̣асса̄’’ти имина̄ антара̄магге павит̣т̣хавиха̄рато никкхамитва̄ ан̃н̃аттха аттано ¶ абхиручитат̣т̣ха̄нам̣ гаччхантасса дуккат̣ам̣ вуттам̣, имина̄ ча ‘‘йам̣ а̄ва̄сам̣ пат̣хамам̣ упагаччхатӣ’’ти вуттам̣ антара̄магге т̣хитавиха̄рампи саче нагго хутва̄ гаччхати, дуккат̣амева̄ти ведитаббам̣. йади евам̣ таттха касма̄ на вуттанти че? анока̄сатта̄. таттха хи ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, аччхинначӣварасса ва̄…пе… чӣварам̣ вин̃н̃а̄пету’’нти имина̄ самбандхена сан̇гхикампи чӣварам̣ нива̄сетум̣ па̄рупитун̃ча ануджа̄нанто ‘‘йам̣ а̄ва̄сам̣ пат̣хамам̣…пе… гахетва̄ па̄рупиту’’нти а̄ха, тасма̄ таттха анока̄сатта̄ дуккат̣ам̣ на вуттам̣.
виха̄рачӣваранти сена̄саначӣварам̣. чимилика̄хӣти пат̣апилотика̄хи. тасса упарӣти бхӯматтхаран̣асса упари. видесагатена̄ти ан̃н̃ам̣ чӣварам̣ алабхитва̄ видесагатена. екасмим̣…пе… т̣хапетаббанти еттха сесена гахетва̄ а̄гататта̄ т̣хапентена ча сан̇гхикапарибхогавасенева т̣хапитатта̄ ан̃н̃асмим̣ сена̄сане нийамитампи ан̃н̃аттха т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣти ваданти. парибхогенева̄ти ан̃н̃ам̣ чӣварам̣ алабхитва̄ парибхун̃джанена.
парибхогаджин̣н̣анти йатха̄ тена чӣварена сарӣрам̣ пат̣иччха̄детум̣ на сакка̄, евам̣ джин̣н̣ам̣. каппийавоха̄рена̄ти кайавиккайа̄паттито мочанаттхам̣ вуттам̣. ‘‘вин̃н̃а̄пентасса̄’’ти имассева аттхам̣ вибха̄вети ‘‘чета̄пентасса париватта̄пентасса̄’’ти. аттано дханена хи вин̃н̃а̄панам̣ на̄ма париваттанамева̄ти адхиппа̄йо. сан̇гхавасена пава̄рита̄нам̣ вин̃н̃а̄пане ваттам̣ дассети ‘‘пама̄н̣амева ват̣т̣атӣ’’ти. сан̇гхавасена хи пава̄рите саббесам̣ са̄дха̄ран̣атта̄ адхикам̣ вин̃н̃а̄петум̣ на ват̣т̣ати. йам̣ йам̣ пава̄ретӣти йам̣ йам̣ чӣвара̄дим̣ дасса̄мӣти пава̄рети. вин̃н̃а̄панакиччам̣ наттхӣти вина̄ вин̃н̃аттийа̄ дӣйама̄натта̄ вин̃н̃а̄петва̄ ким̣ кариссатӣти адхиппа̄йо. ан̃н̃ассаттха̄йа̄ти еттхапи ‘‘н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти ¶ идам̣ ануваттатийева̄ти а̄ха ‘‘аттано н̃а̄такапава̄рите’’тиа̄ди. викаппанупагачӣварата̄, самайа̄бха̄во, ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.515) пана па̄л̣ийам̣ дхамманимантана̄ти саман̣есу ваттабба̄ча̄радхаммаматтавасена ¶ нимантана̄, да̄тука̄мата̄йа катанимантана̄ на хотӣти аттхо. тенева ‘‘вин̃н̃а̄пессатӣ’’ти вуттам̣. ан̃н̃а̄такааппава̄ритато хи вин̃н̃атти на̄ма хоти.
‘‘тин̣ена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄детва̄ а̄гантабба’’нти имина̄ бхӯтага̄мавикопанам̣ анун̃н̃а̄танти а̄ха ‘‘невабхӯтага̄мапа̄табйата̄йа̄’’тиа̄ди. пат̣хамам̣ суддхачиттена лин̇гам̣ гахетва̄ паччха̄ ладдхим̣ ган̣хантопи титтхийапаккантако ева̄ти а̄ха ‘‘нива̄сетва̄пи ладдхи на гахетабба̄’’ти.
йам̣ а̄ва̄сам̣ пат̣хамам̣ упагаччхатӣти еттхапи виха̄рачӣвара̄диаттха̄йа пависантенапи тин̣а̄дӣхи пат̣иччха̄детва̄ва гантаббам̣, ‘‘на твева наггена а̄гантабба’’нти са̄ман̃н̃ато дуккат̣асса вуттатта̄. чимилика̄хӣти пат̣апилотика̄хи. парибхогенева̄ти ан̃н̃ам̣ чӣварам̣ алабхитва̄ парибхун̃джанена. парибхогаджин̣н̣анти йатха̄ там̣ чӣварам̣ парибхун̃джийама̄нам̣ обхаггавибхаггата̄йа аса̄руппам̣ хоти, евам̣ джин̣н̣ам̣.
ан̃н̃ассаттха̄йа̄ти еттхапи ‘‘н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти идам̣ ануваттатева̄ти а̄ха ‘‘аттано н̃а̄такапава̄рите’’тиа̄ди. идха пана ан̃н̃асса аччхиннанат̣т̣хачӣварасса аттха̄йа ан̃н̃а̄такааппава̄рите вин̃н̃а̄пентасса ниссаггийена ана̄паттӣти аттхо гахетаббо, итаратха̄ ‘‘н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти имина̄ висесо на бхавеййа, тенева анантарасиккха̄паде ¶ ваккхати ‘‘ат̣т̣хакатха̄су (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.526) пана н̃а̄такапава̄ритат̣т̣ха̄не…пе… пама̄н̣амева ват̣т̣атӣти вуттам̣, там̣ па̄л̣ийа̄ на саметӣ’’ти ча ‘‘йасма̄ панидам̣ сиккха̄падам̣ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄панаваттхусмим̣йева пан̃н̃аттам̣, тасма̄ идха ‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’ти на вутта’’нти ча. викаппанупагачӣварата̄, самайа̄бха̄во, ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
‘‘тан̃че ан̃н̃а̄тако гахапати ва̄ гахапата̄нӣ ва̄ бахӯхи чӣварехи абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййа, сантаруттарапарамам̣ тена бхиккхуна̄ тато чӣварам̣ са̄дитаббам̣, тато че уттари са̄дийеййа, ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти имасмим̣ тадуттарисиккха̄паде (па̄ра̄. 523) абхихат̣т̣хунти еттха абхӣти упасагго, харитунти аттхо, ган̣хитунти вуттам̣ хоти. пава̄реййа̄ти иччха̄пеййа, иччхам̣ ручим̣ ¶ уппа̄деййа вадеййа нимантеййа̄ти аттхо. абхихат̣т̣хум̣ пава̄рентена пана йатха̄ ваттаббам̣. там̣ а̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘йа̄ваттакам̣ иччхаси, та̄ваттакам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти евамасса падабха̄джанам̣ вуттам̣. атха ва̄ йатха̄ ‘‘неккхаммам̣ дат̣т̣ху кхемато’’ти еттха дисва̄ти аттхо, евамидхапи абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййа̄ти абхихаритва̄ пава̄реййа̄ти аттхо. таттха ка̄йа̄бхиха̄ро ва̄ча̄бхиха̄роти дувидхо абхиха̄ро. ка̄йена ва̄ хи ваттха̄дӣни абхихаритва̄ па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘‘йаттакам̣ иччхаси, таттакам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти ваданто пава̄реййа, ва̄ча̄йа ва̄ ‘‘амха̄кам̣ дуссакот̣т̣ха̄га̄рам̣ парипун̣н̣ам̣, йаттакам̣ иччхаси, таттакам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти ваданто пава̄реййа, тадубхайампи екаджджхам̣ катва̄ ‘‘абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййа̄’’ти вуттам̣.
сантаруттарапараманти саантарам̣ уттарам̣ парамам̣ асса чӣварасса̄ти сантаруттарапарамам̣, нива̄санена саддхим̣ па̄рупанам̣ уккат̣т̣хапариччхедо асса̄ти ¶ вуттам̣ хоти. тато чӣварам̣ са̄дитаббанти тато абхихат̣ачӣварато еттакам̣ чӣварам̣ гахетаббам̣, на ито паранти аттхо. йасма̄ пана аччхиннасаббачӣварена течӣварикенева бхиккхуна̄ евам̣ пат̣ипаджджитаббам̣, ан̃н̃ена ан̃н̃атха̄пи, тасма̄ там̣ вибха̄гам̣ дассетум̣ ‘‘саче тӣн̣и нат̣т̣ха̄ни хонтӣ’’тиа̄дина̄ найенасса падабха̄джанам̣ вуттам̣.
татра̄йам̣ виниччхайо – йасса тӣн̣и нат̣т̣ха̄ни, тена две са̄дитабба̄ни, екам̣ нива̄сетва̄ екам̣ па̄рупитва̄ ан̃н̃ам̣ сабха̄гат̣т̣ха̄нато парийесиссати. йасса две нат̣т̣ха̄ни, тена екам̣ са̄дитаббам̣. саче пакатийа̄ва сантаруттарена чарати, две са̄дитабба̄ни, евам̣ екам̣ са̄дийантенева само бхависсати. йасса тӣсу екам̣ нат̣т̣хам̣, на са̄дитаббам̣. йасса пана двӣсу екам̣ нат̣т̣хам̣, екам̣ са̄дитаббам̣. йасса екам̣йева хоти, тан̃ча нат̣т̣хам̣, две са̄дитабба̄ни. бхиккхунийа̄ пана пан̃часупи нат̣т̣хесу две са̄дитабба̄ни, чатӯсу нат̣т̣хесу екам̣ са̄дитаббам̣, тӣсу нат̣т̣хесу кин̃чи на са̄дитаббам̣, ко пана ва̄до двӣсу ва̄ екасмим̣ ва̄. йена кеначи хи сантаруттарапарамата̄йа т̣ха̄таббам̣, тато уттари на лаббхатӣти идаметтха лаккхан̣ам̣.
сесакам̣ а̄харисса̄мӣти две чӣвара̄ни катва̄ сесам̣ пуна а̄харисса̄мӣти аттхо. на аччхиннака̄ран̣а̄ти ба̄хусачча̄дигун̣авасена денти. н̃а̄така̄нантиа̄дӣсу н̃а̄така̄нам̣ дента̄нам̣ са̄дийантасса, пава̄рита̄нам̣ дента̄нам̣ са̄дийантасса, аттано дханена са̄дийантасса ана̄паттӣти аттхо. ат̣т̣хакатха̄су пана ‘‘н̃а̄такапава̄ритат̣т̣ха̄не пакатийа̄ бахумпи ват̣т̣ати, аччхиннака̄ран̣а̄ пама̄н̣амева ¶ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣, там̣ па̄л̣ийа̄ на самети. йасма̄ панидам̣ сиккха̄падам̣ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄панаваттхусмим̣йева пан̃н̃аттам̣, тасма̄ идха ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти на вуттам̣. сесам̣ утта̄наттхамева. самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идампи чхасамут̣т̣ха̄нам̣ ¶ , кирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммавачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведананти.
саттаме па̄л̣ийам̣ пагга̄хикаса̄ланти дуссава̄н̣иджака̄нам̣ а̄пан̣ам̣, ‘‘пагга̄хитаса̄ла’’нтипи пат̣ханти. абхӣти упасагготи тасса висесаттха̄бха̄вам̣ дассети. тена̄ха ‘‘харитунти аттхо’’ти. варасаддасса иччха̄йам̣ ваттама̄натта̄ а̄ха ‘‘иччха̄пеййа̄’’ти. дат̣т̣ху кхематоти еттха га̄тха̄бандхавасена ануна̄сикалопо дат̣т̣хаббо. саантаранти антарава̄сакасахитам̣. уттаранти уттара̄сан̇гам̣. асса чӣварасса̄ти са̄дитаббачӣварасса. аччхиннасаббачӣварена̄ти аччхинна̄ни сабба̄ни тӣн̣и чӣвара̄ни асса̄ти аччхиннасаббачӣваро, тена̄ти аттхо. йасса хи аччхинданасамайе тӣн̣и чӣвара̄ни саннихита̄ни хонти, та̄ни сабба̄ни аччхинна̄нӣти со ‘‘аччхиннасаббачӣваро’’ти вуччати. тенева ‘‘аччхиннасаббачӣварена течӣварикена̄’’ти вуттам̣. течӣварикена̄ти хи аччхинданасамайе тичӣварасса саннихитабха̄вам̣ сандха̄йа вуттам̣, на пана винайе течӣварика̄бха̄вам̣, дхутан̇гатечӣварикабха̄вам̣ ва̄ сандха̄йа. евам̣ пат̣ипаджджитаббанти ‘‘сантаруттарапарамам̣ тена бхиккхуна̄ тато чӣварам̣ са̄дитабба’’нти вуттавидхина̄ пат̣ипаджджитаббам̣. ан̃н̃ена̄ти аччхиннаасаббачӣварена. йасса тӣсу чӣваресу екам̣ ва̄ две ва̄ чӣвара̄ни аччхинна̄ни хонти, тена̄ти аттхо. ан̃н̃атха̄пӣти ‘‘сантаруттарапарама’’нти вуттавидха̄нато ан̃н̃атха̄пи. йасса хи тӣсу две чӣвара̄ни аччхинна̄ни хонти, екам̣ са̄дитаббам̣, екасмим̣ аччхинне на са̄дитаббанти на тасса сантаруттарапарамаса̄дийанам̣ самбхавати. айамева ча аттхо падабха̄джанена вибха̄вито. тена̄ха ‘‘там̣ вибха̄гам̣ дассету’’нти.
кечи пана ‘‘течӣварикена̄ти вуттатта̄ тичӣварам̣ париккха̄рачол̣авасена адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джато тасмим̣ нат̣т̣хе бахӯнипи гахетум̣ лабхатӣ’’ти ваданти, там̣ на гахетаббам̣. падабха̄джанасса хи ¶ адхиппа̄йам̣ дассентена йасма̄ пана ‘‘аччхиннасаббачӣварена…пе… там̣ вибха̄гам̣ дассету’’нти вуттам̣, падабха̄джане ча на та̄дисо аттхо упалаббхати, тасма̄ там̣ на гахетаббамева. йампи ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣ ‘‘йасса адхит̣т̣хитатичӣварасса тӣн̣и нат̣т̣ха̄нӣ’’ти, таттхапи адхит̣т̣хитаггахан̣ам̣ сарӯпакатханаматтанти гахетаббам̣, на пана тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нена адхит̣т̣хитачӣварассева̄ти еваматтхо гахетаббо па̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄йан̃ча татха̄ аттхасса̄самбхавато ¶ . на хи тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нена адхит̣т̣хитачӣварассева идам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттанти сакка̄ вин̃н̃а̄тум̣. пуримасиккха̄падена хи аччхинначӣварасса ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттийа̄ анун̃н̃а̄татта̄ пама̄н̣ам̣ аджа̄нитва̄ вин̃н̃а̄панаваттхусмим̣ пама̄н̣ато са̄дийанам̣ ануджа̄нантена бхагавата̄ идам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, тасма̄ париккха̄рачол̣икасса бахумпи са̄дитум̣ ват̣т̣атӣти айаматтхо нева па̄л̣ийа̄ самети, на ча бхагавато адхиппа̄йам̣ ануломети.
йасса тӣн̣и нат̣т̣ха̄ни, тена две са̄дитабба̄нӣти еттха йасса тичӣварато адхикампи чӣварам̣ ан̃н̃аттха т̣хитам̣ аттхи, тада̄ тасса чӣварасса алаббханӣйабха̄вато тенапи са̄дитум̣ ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. пакатийа̄ва сантаруттарена чаратӣти са̄сан̇касиккха̄падавасена ва̄ авиппава̄сасаммутивасена ва̄ татийасса ала̄бхена ва̄ чарати. ‘‘две нат̣т̣ха̄нӣ’’ти адхика̄ратта̄ вуттам̣ ‘‘две са̄дитабба̄нӣ’’ти. екам̣ са̄дийантенева само бхависсатӣти тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ двӣсу нат̣т̣хесу екам̣ са̄дийантена само бхависсати убхиннампи сантаруттарапарамата̄йа ават̣т̣ха̄нато. йасса екам̣йева хотӣти ан̃н̃ена кеначи ка̄ран̣ена винат̣т̣хасесачӣварам̣ сандха̄йа вуттам̣.
‘‘сесакам̣ тумхева хотӯти дентӣ’’ти вуттатта̄ ‘‘пама̄н̣айуттам̣ ган̣хисса̄ма, сесакам̣ а̄харисса̄ма̄’’ти ватва̄ ¶ гахетва̄ гаманасамайепи ‘‘сесакампи тумха̄кам̣йева хотӯ’’ти ваданти, ладдхакаппийамева. пава̄рита̄нанти аччхиннака̄лато пуббейева пава̄рита̄нам̣. па̄л̣ийа̄ на саметӣти сантаруттарапарамато уттари са̄дийане ана̄паттидассанаттхам̣ ‘‘ана̄патти н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти вуттатта̄ на самети. сантаруттарапарамам̣ са̄дийантасса хи а̄паттиппасан̇гойева наттхи, сати ча сиккха̄падена а̄паттиппасан̇ге ана̄патти йутта̄ дассетунти адхиппа̄йо. кечи пана ‘‘пама̄н̣амева ват̣т̣атӣти идам̣ саллекхадассанаттхам̣ вутта’’нти ваданти.
йасма̄ панидам̣…пе… на вуттанти еттха̄йамадхиппа̄йо – ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти вуччама̄не ан̃н̃есам̣ аттха̄йа пама̄н̣ам̣ атиккамитва̄пи ган̣хитум̣ ват̣т̣атӣти а̄паджджати, тан̃ча ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄панаваттхусмим̣ пан̃н̃аттатта̄ ваттхуна̄ сам̣сандийама̄нам̣ на самети. на хи йам̣ ваттхум̣ нисса̄йа сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, тасмим̣йева ана̄паттивачанам̣ йуттанти. ган̣т̣хипадесу пана тӣсупи ‘‘имасса сиккха̄падасса аттано са̄дийанапат̣ибаддхата̄васена паваттатта̄ ‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’ти ваттум̣ ока̄сойева наттхи, тасма̄ на вутта’’нти катхитам̣. идха ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти авуттатта̄ ан̃н̃есам̣ аттха̄йа ¶ н̃а̄такапава̄ритесу адхикам̣ вин̃н̃а̄пентасса а̄паттӣти че? на, таттха пуримасиккха̄паденева ана̄паттисиддхито. татуттарита̄, аччхинна̄дика̄ран̣ата̄, ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни.
вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.522-524) пана ‘‘па̄л̣ийам̣ пагга̄хикаса̄ланти дусса̄пан̣ам̣. тан̃хи ва̄н̣иджакехи дусса̄ни паггахетва̄ дассанат̣т̣ха̄ната̄йа ‘пагга̄хикаса̄ла̄’ти вуччати. асса чӣварасса̄ти са̄дитаббачӣварасса. течӣварикена̄ти имина̄ аччхиннатичӣварато ан̃н̃асса виха̄ра̄дӣсу нихитасса чӣварасса абха̄вам̣ дассети ¶ . йади бхавеййа, вин̃н̃а̄петум̣ на ват̣т̣еййа, та̄вака̄ликам̣ нива̄сетва̄ аттано чӣварам̣ гахетаббам̣. та̄вака̄ликампи алабхантасса бхӯтага̄мавикопанам̣ катва̄ тин̣апан̣н̣ехи чхаданам̣ вийа вин̃н̃а̄панампи ват̣т̣ати ева. ан̃н̃ена̄ти аччхиннаасаббачӣварена. ‘две нат̣т̣ха̄нӣ’ти адхика̄рато вуттам̣ ‘две са̄дитабба̄нӣ’ти. па̄л̣ийа̄ на саметӣти ‘ана̄патти н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’нти (па̄ра̄. 526) има̄йа па̄л̣ийа̄ на самети татуттари вин̃н̃а̄панаа̄паттиппасан̇ге ева вуттатта̄. ан̃н̃ассаттха̄йа̄ти на вуттанти идам̣ ан̃н̃ассаттха̄йа татуттари вин̃н̃а̄пане ниссаггийам̣ па̄читтийам̣ хотӣти имаматтхам̣ дӣпети. тан̃ча па̄читтийам̣ йесам̣ аттха̄йа вин̃н̃а̄пети, тесам̣ ва̄ сийа̄ вин̃н̃а̄пакассева ва̄, на та̄ва тесам̣, техи авин̃н̃а̄питатта̄, на̄пи вин̃н̃а̄пакасса, атта̄нам̣ уддисса авин̃н̃аттатта̄. тасма̄ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄пентассапи ниссаггийам̣ па̄читтийам̣ на диссати. па̄л̣ийам̣ пана имасса сиккха̄падасса аттано са̄дийанапат̣ибаддхата̄васена паваттатта̄ ‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’ти ана̄паттива̄ре на вуттанти ваданти, тан̃ча йуттам̣ вийа диссати, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. татуттаричӣварата̄, аччхинна̄дика̄ран̣ата̄, ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄нӣ’’ти.
идам̣ татуттарисиккха̄падавиниччхайам̣ а̄чарийена авуттампи аччхинначӣвара̄дхика̄рейева паваттатта̄ амхехи гахитам̣, ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падасса самайесу аччхинначӣварака̄ле ан̃н̃а̄така̄нам̣ вин̃н̃а̄петаббабха̄во бхагавата̄ вутто, техи динначӣварасса маттасо гахитабха̄во татуттарисиккха̄падена вутто. тасма̄ аччхинначӣвараадхика̄ройева хотӣти.
чӣварааччхинданавиниччхайакатха̄
ито ¶ ¶ парам̣ аччхинданаса̄ман̃н̃ена чӣварааччхинданавиниччхайам̣ ваккха̄ма – таттха йампи тйа̄ханти йампи те ахам̣. со кира ‘‘мама паттачӣвараупа̄ханапаччаттхаран̣а̄ни ваханто майа̄ саддхим̣ ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’’ти ада̄си. теневама̄ха ‘‘майа̄ саддхим̣ джанападача̄рикам̣ паккамиссатӣ’’ти. аччхиндӣти балакка̄рена аггахеси, сакасан̃н̃а̄йа гахитатта̄ панасса па̄ра̄джикам̣ наттхи, киламетва̄ гахитатта̄ а̄патти пан̃н̃атта̄.
сайам̣ аччхиндати, ниссаггийам̣ па̄читтийанти екам̣ чӣварам̣ ека̄баддха̄ни ча бахӯни аччхиндато ека̄ а̄патти, екато абаддха̄ни висум̣ висум̣ т̣хита̄ни бахӯни аччхиндато, ‘‘сан̇гха̄т̣им̣ а̄хара, уттара̄сан̇гам̣ а̄хара̄’’ти евам̣ а̄хара̄пайато ча ваттхуган̣ана̄йа а̄паттийо. ‘‘майа̄ динна̄ни сабба̄ни а̄хара̄’’ти вадатопи екавачаненева самбахула̄ а̄паттийо.
ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пети, а̄патти дуккат̣асса̄ти ‘‘чӣварам̣ ган̣ха̄’’ти а̄н̣а̄пети, екам̣ дуккат̣ам̣. а̄н̣атто бахӯни ган̣ха̄ти, екам̣ па̄читтийам̣. ‘‘сан̇гха̄т̣им̣ ган̣ха, уттара̄сан̇гам̣ ган̣ха̄’’ти вадато ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа дуккат̣ам̣. ‘‘майа̄ динна̄ни сабба̄ни ган̣ха̄’’ти вадато екава̄ча̄йа самбахула̄ а̄паттийо.
ан̃н̃ам̣ париккха̄ранти викаппанупагапаччхимам̣ чӣварам̣ т̣хапетва̄ йам̣ кин̃чи антамасо сӯчимпи. вет̣хетва̄ т̣хапитасӯчӣсупи ваттхуган̣ана̄йа дуккат̣а̄ни. ситхилавет̣хита̄су евам̣. га̄л̣хам̣ катва̄ баддха̄су пана екамева дуккат̣анти маха̄паччарийам̣ вуттам̣. сӯчигхаре паккхитта̄супи есева найо. тхавика̄йа паккхипитва̄ ситхилабаддхага̄л̣хабаддхесу тикат̣ука̄дӣсу бхесаджджесупи есева найо.
со ва̄ детӣти ‘‘бханте, тумха̄кам̣йева идам̣ са̄руппа’’нти евам̣ ва̄ дети. атха ва̄ пана ‘‘а̄вусо, майам̣ туйхам̣ ‘ваттапат̣ипаттим̣ ¶ кариссати, амха̄кам̣ сантике упаджджхам̣ ган̣хиссати, дхаммам̣ парийа̄пун̣иссатӣ’ти чӣварам̣ адамха̄, сода̄ни твам̣ на ваттам̣ кароси, на упаджджхам̣ ган̣ха̄си, на дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄сӣ’’ти евама̄дӣхи вутто ‘‘бханте, чӣвараттха̄йа ман̃н̃е бхан̣атха, идам̣ ¶ во чӣвара’’нти дети, евампи со ва̄ дети. диса̄паккантам̣ ва̄ пана дахарам̣ ‘‘ниваттетха на’’нти бхан̣ати, со на ниваттати. ‘‘чӣварам̣ гахетва̄ рундхатха̄’’ти евам̣ че ниваттати, са̄дху. саче ‘‘паттачӣвараттха̄йа ман̃н̃е тумхе бхан̣атха, ган̣хатха на’’нти дети, евампи сойева дети. виббхантам̣ ва̄ дисва̄ ‘‘майам̣ туйхам̣ ‘ваттам̣ кариссатӣ’ти паттачӣварам̣ адамха̄, сода̄ни твам̣ виббхамитва̄ чарасӣ’’ти вадати, итаро ‘‘ган̣хатха тумха̄кам̣ паттачӣвара’’нти дети, евампи со ва̄ дети. ‘‘мама сантике упаджджхам̣ ган̣хантассева те деми, ан̃н̃аттха ган̣хантасса на деми. ваттам̣ каронтассева деми, акаронтасса на деми. дхаммам̣ парийа̄пун̣антассева деми, апарийа̄пун̣антасса на деми. авиббхамантассева деми, виббхамантасса на демӣ’’ти евам̣ пана да̄тум̣ на ват̣т̣ати, дадато дуккат̣ам̣, а̄хара̄петум̣ пана ват̣т̣ати. чаджитва̄ диннам̣ аччхиндитва̄ ган̣ханто бхан̣д̣аггхена ка̄ретаббо. сесаметтха утта̄намева. айам̣ самантапа̄са̄дикато уддхат̣авиниччхайо.
йампи тйа̄ханти еттха йанти ка̄ран̣авачанам̣, тасма̄ еваметтха самбандхо ведитаббо – ‘‘майа̄ саддхим̣ джанападача̄рикам̣ паккамиссатӣти йам̣ ка̄ран̣ам̣ нисса̄йа ахам̣ те, а̄вусо, чӣварам̣ ада̄сим̣, там̣ на каросӣ’’ти купито анаттамано аччхиндӣти. йанти ва̄ чӣварам̣ пара̄масати. таттха ‘‘майа̄ саддхим̣ джанападача̄рикам̣ паккамиссатӣти йампи те ахам̣ чӣварам̣ ада̄сим̣, там̣ чӣварам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти купито анаттамано аччхиндӣти самбандхитаббам̣.
а̄н̣атто ¶ бахӯни ган̣ха̄ти, екам̣ па̄читтийанти ‘‘чӣварам̣ ган̣ха̄’’ти а̄н̣аттийа̄ екачӣварависайатта̄ екамева па̄читтийам̣. ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа дуккат̣анти еттха аччхиннесу ваттхуган̣ана̄йа па̄читтийа̄ни. екава̄ча̄йа самбахула̄ а̄паттийоти идам̣ аччхиннесу ваттхуган̣ана̄йа а̄паджджитаббам̣ па̄читтийа̄паттим̣ сандха̄йа вуттам̣, а̄н̣аттийа̄ а̄паджджитаббам̣ пана дуккат̣ам̣ екамева.
еванти имина̄ ‘‘ваттхуган̣ана̄йа дуккат̣а̄нӣ’’ти идам̣ пара̄масати. есева найоти ситхилам̣ га̄л̣хан̃ча паккхитта̄су а̄паттийа̄ бахуттам̣ екаттан̃ча атидисати.
а̄вусо майантиа̄дӣсу ган̣хитука̄мата̄йа евам̣ вуттепи тенева диннатта̄ ана̄патти. амха̄кам̣ ¶ сантике упаджджхам̣ ган̣хиссатӣти идам̣ са̄ман̣ерассапи да̄нам̣ дӣпети, тасма̄ кин̃ча̄пи па̄л̣ийам̣ ‘‘бхиккхусса са̄мам̣ чӣварам̣ датва̄’’ти вуттам̣, татха̄пи анупасампаннака̄ле датва̄пи упасампаннака̄ле аччхиндантасса па̄читтийамева̄ти ведитаббам̣. аччхинданасамайе упасампаннабха̄войева хеттха пама̄н̣ам̣. детӣти тут̣т̣хо ва̄ купито ва̄ дети. руддхатха̄ти нива̄ретха. евам̣ пана да̄тум̣ на ват̣т̣атӣти еттха евам̣ диннам̣ на та̄ва ‘‘тасса сантака’’нти анадхит̣т̣хахитва̄ва парибхун̃джитаббанти ведитаббам̣. а̄хара̄петум̣ пана ват̣т̣атӣти евам̣ диннам̣ бхатисадисатта̄ а̄хара̄петум̣ ват̣т̣ати. чаджитва̄ диннанти вуттанайена адатва̄ анапеккхена хутва̄ тассева диннам̣. бхан̣д̣аггхена ка̄ретабботи сакасан̃н̃а̄йа вина̄ ган̣ханто бхан̣д̣ам̣ аггха̄петва̄ а̄паттийа̄ ка̄ретаббо. викаппанупагапаччхимачӣварата̄, са̄мам̣ динната̄, сакасан̃н̃ита̄, упасампанната̄, кодхавасена аччхинданам̣ ва̄ аччхинда̄панам̣ ва̄ти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни. айам̣ са̄раттхадӣпанӣпа̄т̣хо (са̄раттха. т̣ӣ. 2.635).
вимативиноданийам̣ ¶ (ви. ви. т̣ӣ. 1.631) пана ‘‘йампи…пе… аччхиндӣти еттха йам̣ те ахам̣ чӣварам̣ ада̄сим̣, там̣ ‘майа̄ саддхим̣ паккамиссатӣ’ти сан̃н̃а̄йа ада̄сим̣, на ан̃н̃атха̄ти купито аччхиндӣти евам̣ аджджха̄харитва̄ йоджетаббам̣. екам̣ дуккат̣анти йади а̄н̣атто авассам̣ аччхиндати, а̄н̣аттиккхан̣е ева па̄читтийам̣. йади на аччхиндати, тада̄ ева дуккат̣анти дат̣т̣хаббам̣. екава̄ча̄йа самбахула̄паттийоти йади а̄н̣атто анантара̄йена аччхиндати, а̄н̣аттиккхан̣ейева ваттхуган̣ана̄йа па̄читтийа̄паттийо пайогакаран̣аккхан̣ейева а̄паттийа̄ а̄паджджитаббато, чӣварам̣ пана аччхиннейева ниссаггийам̣ хоти. йади со на аччхиндати, а̄н̣аттиккхан̣е екамева дуккат̣анти дат̣т̣хаббам̣. еваман̃н̃аттхапи ӣдисесу найо н̃а̄таббо. упаджджхам̣ ган̣хиссатӣти са̄ман̣ерасса да̄нам̣ дӣпети, тена ча са̄ман̣ерака̄ле датва̄ упасампаннака̄ле аччхиндатопи па̄читтийам̣ дӣпети. ‘‘бхиккхусса са̄мам̣ чӣварам̣ датва̄’’ти идам̣ уккат̣т̣хавасена вуттам̣. а̄хара̄петум̣ пана ват̣т̣атӣти камме акате бхатисадисатта̄ вуттам̣. викаппанупагапаччхимачӣварата̄, са̄мам̣ динната̄, сакасан̃н̃ита̄, упасампанната̄, кодхавасена аччхинданам̣ ва̄ аччхинда̄панам̣ ва̄ти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄нӣ’’ти вуттам̣.
пат̣ибха̄начиттакатха̄
6. пат̣ибха̄начиттакатха̄йам̣ ¶ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева сувин̃н̃еййанти са̄раттхадӣпанийам̣ на кин̃чи вуттам̣, вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.299) пана ‘‘карохӣти ваттум̣ на ват̣т̣атӣти а̄н̣аттийа̄ ева пат̣иккхиттатта̄ два̄рапа̄лам̣ ‘ким̣ на каросӣ’тиа̄дина̄ парийа̄йена ваттум̣ ват̣т̣ати. джа̄такапакаран̣анти джа̄такапат̣исам̣йуттам̣ иттхипуриса̄ди йам̣ кин̃чи рӯпам̣ адхиппетам̣. ‘парехи ка̄ра̄пету’нти вуттатта̄ буддхарӯпампи сайам̣ ка̄тум̣ на лабхатӣ’’ти вуттам̣.
виппакатабходжанакатха̄
7. виппакатабходжанакатха̄йампи ¶ са̄раттхадӣпанӣ вимативиноданӣ ваджирабуддхит̣ӣка̄су на кин̃чи вуттам̣. пат̣хамам̣ катам̣ пакатам̣, ви анит̣т̣хитам̣ пакатам̣ виппакатам̣, виппакатам̣ бходжанам̣ йена со виппакатабходжано, пат̣хамам̣ бхун̃джитва̄ анит̣т̣хитабходжанакиччо бхиккху. вуттена бхиккхуна̄ пависитаббанти самбандхо. риттахаттхампи ут̣т̣ха̄петум̣ на ват̣т̣атӣти еттха ка̄ран̣ама̄ха ‘‘виппакатабходжанойева хи со хотӣ’’ти, йа̄гукхаджджака̄дӣсупи пӣтесу кха̄дитесупи бхаттасса абхуттатта̄ анит̣т̣хитабходжанакиччо хоти. пава̄рито хоти, тена ваттабботи пава̄ритена а̄сана̄ вут̣т̣хитена бхун̃джитум̣ алабхама̄натта̄ аттано сантике удаке асанте ваттабботи аттхо. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
уддисантауддиса̄панакатха̄
8. уддисантауддиса̄панакатха̄йам̣ уддисантена̄ти уддесам̣ дентена, па̄л̣им̣ ва̄чентена̄ти аттхо. уддиса̄пентена̄ти уддесам̣ ган̣хантена, па̄л̣им̣ ва̄ча̄пентена̄ти аттхо. уччатарепӣти пи-саддена сама̄на̄санам̣ сампин̣д̣ети. нӣчатарепӣти еттха̄пи есева найо.
тивассантарикакатха̄
9. тивассантарикакатха̄йам̣ тӣн̣и васса̄ни тивассам̣, тӣн̣и ва̄ васса̄ни тивасса̄ни, тивасса̄нам̣ ¶ антарам̣ тивассантарам̣, тивассантаре т̣хитоти тивассантаро, тена тивассантарена, антара-саддо маджджхаттхава̄чако, н̣а-паччайо т̣хитаттхе. тена̄ха ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 320) ‘‘тивассантарена̄ти тин̣н̣ам̣ васса̄нам̣ ¶ анто т̣хитена̄’’ти. ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 320) пана сарӯпамева дассенто ‘‘тивассантаро на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. име саббети саббе тивидха̄ име сама̄на̄саника̄. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
дӣгха̄санакатха̄
10. дӣгха̄санакатха̄йам̣ сам̣ха̄римам̣ ва̄ти сам̣харитум̣ йуттам̣ кат̣аса̄рака̄ди. асам̣ха̄римам̣ ва̄ти сам̣харитум̣ асаккун̣еййам̣ па̄са̄н̣а̄ди а̄санам̣. тена̄ха са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.320) ‘‘дӣгха̄санам̣ на̄ма ман̃чапӣт̣хавинимуттам̣ йам̣ кин̃чи тин̣н̣аннам̣ екато сукхам̣ нисӣдитум̣ пахотӣ’’ти. касма̄ пана ‘‘тин̣н̣аннам̣ пахотӣ’’ти вуттам̣, нану двиннам̣ пахонака̄санампи дӣгхамева̄ти чоданам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘ануджа̄на̄ми…пе… еттакам̣ паччхимам̣ дӣгха̄сананти хи вутта’’нти. двиннам̣ пахонаке хи адӣгха̄сане сама̄на̄саникехева саха нисӣдитум̣ ват̣т̣ати, тин̣н̣аннам̣ пахонакато пат̣т̣ха̄йа гахите дӣгха̄сане пана асама̄на̄саникехипи саха нисӣдитум̣ ват̣т̣ати. йади евам̣ пан̣д̣ака̄дӣхипи саха нисӣдитум̣ ват̣т̣еййа̄ти чоданам̣ манаси катва̄ а̄ха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, т̣хапетва̄ пан̣д̣ака’’нтиа̄ди. таттха аттхо сувин̃н̃еййова.
гила̄нупат̣т̣ха̄накатха̄
11. гила̄нупат̣т̣ха̄накатха̄йам̣ палипанноти нимугго, маккхитоти аттхо. учча̄ретва̄ти уккхипитва̄. сама̄на̄чарийакоти еттха ‘‘сачепи екасса а̄чарийасса еко антева̄сико хоти, еко саддхивиха̄рико, етепи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сама̄на̄чарийака̄ ева̄’’ти ваданти. бхесаджджам̣ йоджетум̣ асаматтхо хотӣти веджджена ‘‘идан̃чидан̃ча бхесаджджам̣ ¶ гахетва̄ имина̄ йоджетва̄ да̄табба’’нти вутте татха̄ ка̄тум̣ асаматтхоти аттхо. нӣха̄тунти нӣхаритум̣, чхад̣д̣етунти аттхо. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.365-366) пана ‘‘бхӯмийам̣ парибхан̣д̣ам̣ ака̄сӣти гила̄нена нипаннабхӯмийам̣ килит̣т̣хат̣т̣ха̄нам̣ дховитва̄ харитӯпалиттам̣ ка̄ресӣти аттхо. бхесаджджам̣ йоджетум̣ асаматтхоти парехи вуттавидхимпи ка̄тум̣ асаматтхо’’ти вуттам̣.
маран̣аван̣н̣акатха̄
12. маран̣аван̣н̣акатха̄йам̣ ¶ маран̣аттхика̄ва хутва̄ти имасса ка̄йасса бхедена саггапа̄пана̄дхиппа̄йатта̄ аттхато маран̣аттхика̄ва хутва̄. маран̣аттхикабха̄вам̣ аджа̄нанта̄ти ‘‘евам̣ адхиппа̄йино маран̣аттхика̄ на̄ма хонтӣ’’ти аттано маран̣аттхикабха̄вам̣ аджа̄нанта̄. на хи те аттано читтаппаваттим̣ на джа̄нанти. воха̄равасена̄ти пуббабха̄гавоха̄равасена, маран̣а̄дхиппа̄йасса саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ккхан̣е карун̣а̄йа абха̄вато ка̄рун̃н̃ена па̄се баддхасӯкарамочанам̣ вийа на хотӣти адхиппа̄йо. ‘‘йатха̄йуна̄’’ти вуттамеваттхам̣ йатха̄нусандхина̄ти парийа̄йантарена вуттам̣, йатха̄нусандхина̄ йатха̄йупариччхедена̄ти вуттам̣ хоти. атха ва̄ йатха̄нусандхина̄ти йатха̄нуппабандхена, йа̄ва тасмим̣ бхаве санта̄насса ануппабандхо авиччхиннапаватти хоти, та̄ва т̣хатва̄ти вуттам̣ хоти.
вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.180) ‘‘воха̄равасена̄ти пуббабха̄гавоха̄равасена маран̣а̄дхиппа̄йасса саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ккхан̣е карун̣а̄йа абха̄вато, ка̄рун̃н̃ена па̄се баддхасӯкарамочанам̣ вийа на хотӣти адхиппа̄йо. ‘йатха̄йуна̄’ти вуттамеваттхам̣ йатха̄нусандхина̄ти парийа̄йантарена вутта’’нти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 180) пана ‘‘маран̣аттхика̄ва хутва̄ти ¶ имасса ка̄йасса бхедена саггапа̄пана̄дхиппа̄йатта̄ аттхато маран̣аттхика̄ва хутва̄. ‘‘евам̣адхиппа̄йино маран̣аттхика̄ на̄ма хонтӣ’’ти аттано маран̣аттхикабха̄вам̣ аджа̄нанта̄ а̄панна̄ па̄ра̄джикам̣. на хи те аттано читтаппаваттим̣ на джа̄нантӣти вуччанти. воха̄равасена̄ти пуббабха̄ге воха̄равасена, саннит̣т̣ха̄не панетам̣ наттхи, па̄се баддхасӯкарамочане вийа на хоти. йатха̄нусандхина̄ти антара̄ амаритва̄ти аттхо’’ти вуттам̣.
аттапа̄танакатха̄
13. аттапа̄танакатха̄йам̣ вибхаттибйаттайена̄ти вибхаттивипарин̣а̄мена. висеса̄дхигамоти сама̄дхи випассана̄ ча. ативийа па̄кат̣атта̄ ‘‘хаттхаппатто вийа диссатӣ’’ти вуттам̣. упаччхиндатӣти висеса̄дхигамасса виккхепо ма̄ хотӯти а̄ха̄рам̣ упаччхиндати. висеса̄дхигаманти локуттарадхаммапат̣ила̄бхам̣. бйа̄каритва̄ти а̄рочетва̄. упаччхиндати, на ват̣т̣атӣти йасма̄ сабха̄га̄нам̣ ладжджӣбхиккхӯнам̣йева арийа̄ аттана̄ адхигатависесам̣ та̄дисе ка̄ран̣е сати а̄роченти, те ча бхиккхӯ ¶ аппатирӯпа̄йа анесана̄йа паччайам̣ на парийесанти, тасма̄ техи парийеситапаччайе куккуччам̣ уппа̄детва̄ а̄ха̄рам̣ упаччхиндитум̣ на ват̣т̣атӣти аттхо. сабха̄га̄нан̃хи бйа̄кататта̄ упаччхиндитум̣ на лабхати. те хи каппийакхеттам̣ а̄роченти. тенева ‘‘сабха̄га̄нан̃хи ладжджӣбхиккхӯнам̣ катхетум̣ ват̣т̣атӣти идам̣ ‘упаччхиндати, на ват̣т̣атӣ’ти имасса ка̄ран̣ам̣ дассентена вутта’’нти тӣсупи ган̣т̣хипадесу вуттам̣. атха ва̄ висеса̄дхигамам̣ бйа̄каритва̄ти идам̣ висесасса адхигатабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣, адхигамантара̄йам̣ а̄сан̇кантенева ча а̄ха̄рупаччхедо ка̄табботи анун̃н̃а̄татта̄ адхигатена на ка̄табботи дассетум̣ ‘‘висеса̄дхигамам̣ бйа̄каритва̄ а̄ха̄рам̣ упаччхиндати, на ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. ким̣ пана арийа̄ аттана̄ адхигатависесам̣ ан̃н̃есам̣ ¶ а̄рочентӣти имисса̄ чодана̄йа ‘‘сабха̄га̄нан̃хи ладжджӣбхиккхӯнам̣ катхетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣, айаметтха йуттатароти амха̄кам̣ кханти, ган̣т̣хипадепи айаматтхо дасситойева̄ти.
вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. 1.182-183) ‘‘вибхаттибйаттайена̄ти вибхаттивипарин̣а̄мена. висеса̄дхигамоти сама̄дхи випассана̄ ча. висеса̄дхигаманти локуттарадхаммапат̣ила̄бхам̣. бйа̄каритва̄ти а̄рочетва̄, идан̃ча висесасса адхигатабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣. адхигатависеса̄ хи дит̣т̣ха̄нугатиа̄паджджанаттхам̣ ладжджӣбхиккхӯнам̣ авассам̣ адхигамам̣ бйа̄каронти, адхигатависесена пана абйа̄каритва̄пи а̄ха̄рам̣ упаччхиндитум̣ на ват̣т̣ати, адхигамантара̄йавиноданаттхамева а̄ха̄рупаччхедасса анун̃н̃а̄татта̄ тададхигаме со на ка̄таббова. ким̣ пана̄дхигамам̣ а̄рочетум̣ ват̣т̣атӣти а̄ха сабха̄га̄нан̃хӣтиа̄дӣ’’ти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 181-183) ‘‘хаттхаппатто вийа диссати, ‘тасса виккхепо ма̄ хотӯ’ти упаччхиндати, висеса̄дхигамам̣ бйа̄каритва̄ таппабхавам̣ сакка̄рам̣ ладжджа̄йанто а̄ха̄рам̣ упаччхиндати сабха̄га̄нам̣ бйа̄кататта̄. те хи каппийакхеттам̣ а̄рочентӣ’’ти вуттам̣.
аппаччавеккхитва̄нисиннакатха̄
14. аппаччавеккхитва̄ нисиннакатха̄йам̣ аппат̣ивеккхитва̄ти анупапариккхитва̄. уддхам̣ ва̄ адхо ва̄ сан̇камантӣти паччха̄ а̄гата̄нам̣ ока̄сада̄наттхам̣ нисиннапа̄л̣ийа̄ уддхам̣ ва̄ адхо ва̄ гаччханти. пат̣ивеккхан̣акиччам̣ наттхӣти паччха̄ а̄гатехи упапариккхан̣акиччам̣ наттхи. хет̣т̣ха̄ кисмин̃чи виджджама̄не са̄т̣акам̣ валим̣ ган̣ха̄тӣти а̄ха ‘‘йасмим̣ вали на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти. пат̣ивеккхан̣ан̃четам̣ ¶ гихӣнам̣ сантакейева̄ти дат̣т̣хаббам̣. вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. 1.180) ‘‘хет̣т̣ха̄ кисмин̃чи виджджама̄не са̄т̣акам̣ валим̣ ган̣ха̄тӣти а̄ха ¶ ‘йасмим̣ вали на пан̃н̃а̄йатӣ’ти. пат̣ивеккхан̣ан̃четам̣ гихӣнам̣ сантаке ева̄ти дат̣т̣хабба’’нти еттакамева вуттам̣, ваджирабуддхит̣ӣка̄йампи (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 180) ‘‘аппат̣ивеккхитва̄ти авича̄ретва̄. хет̣т̣химабха̄ге хи кисмин̃чи виджджама̄не вали пан̃н̃а̄йатӣ’’ти еттакамева.
дава̄йасила̄виджджханакатха̄
15. дава̄йасила̄виджджханакатха̄йам̣ дава̄саддо хаса̄дхиппа̄йава̄чако. пат̣ипуббавидха-дха̄ту пават̣т̣анаттхоти а̄ха ‘‘хаса̄дхиппа̄йена па̄са̄н̣о на пават̣т̣етаббо’’ти. сила̄саддасса па̄са̄н̣ава̄чакатта̄ со ева на пат̣ивиджджхитабботи чоданам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘на кевалан̃ча̄’’тиа̄ди. йади евам̣ саббесампи аттха̄йа на ват̣т̣еййа̄ти а̄ха ‘‘четийа̄дӣнам̣ аттха̄йа̄’’тиа̄ди. дхованадан̣д̣аканти бхан̣д̣адхованадан̣д̣ам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.182-183) пана ‘‘бхан̣д̣акам̣ ва̄ дхованта̄ти чӣварам̣ ва̄ дхованта̄. дхованадан̣д̣аканти чӣварадхованадан̣д̣а’’нти вуттам̣.
да̄йа̄лимпанакатха̄
16. да̄йа̄лимпанакатха̄йам̣ алла…пе… па̄читтийанти суккхат̣т̣ха̄непи аггим̣ па̄тетва̄ имина̄ адхиппа̄йена а̄лимпентасса па̄читтийамева. дуккат̣анти суккхат̣т̣ха̄не ва̄ суккхам̣ ‘‘асуккха’’нти ававаттхапетва̄ ва̄ аггим̣ па̄тентасса дуккат̣ам̣. кӣл̣а̄дхиппа̄йепи есева найо, кӣл̣а̄дхиппа̄йо ча пат̣апат̣а̄йама̄насаддасса̄давасенева ведитаббо. пат̣ипаккхабхӯто агги пат̣агги. париттакаран̣анти а̄раккхакаран̣ам̣. сайам̣ ва̄ ут̣т̣хитанти ва̄терита̄нам̣ вел̣уа̄дӣнам̣ ан̃н̃аман̃н̃асан̇гхат̣т̣анена самут̣т̣хитам̣. нирупа̄да̄ноти индханарахито. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.190) пана ‘‘кхид̣д̣а̄дхиппа̄йенапи дуккат̣анти суккхатин̣а̄дӣсу аггикаран̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. аллесу пана ¶ кӣл̣а̄дхиппа̄йенапи каронтасса па̄читтийамева. пат̣ипаккхабхӯто, пат̣имукхам̣ гаччханто ва̄ агги пат̣агги, тасса аллатин̣а̄дӣсупи да̄нам̣ анун̃н̃а̄там̣. там̣ дентена дӯратова а̄гаччхантам̣ да̄ваггим̣ дисва̄ виха̄расса самантато екаккхан̣е акатва̄ екадесато пат̣т̣ха̄йа виха̄расса самантато сан̣икам̣ джха̄петва̄ йатха̄ махантопи агги виха̄рам̣ па̄пун̣итум̣ на саккоти, евам̣ виха̄расса саманта̄ ¶ аббхока̄сам̣ катва̄ пат̣агги да̄таббо. со д̣а̄ваггино пат̣ипатхам̣ гантва̄ екато хутва̄ тена саха нибба̄ти. париттакаран̣анти саманта̄ руккхатин̣а̄диччхеданапарикха̄кхан̣ана̄диа̄раккхакаран̣ам̣. тена̄ха ‘тин̣акут̣ика̄нам̣ саманта̄ бхӯмитаччхана’нтиа̄дӣ’’ти, ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 190) пана ‘‘париттанти раккхан̣ам̣, там̣ дассетум̣ ‘саманта̄ бхӯмитаччхана’нтиа̄ди вутта’’нти еттакамева вуттам̣.
миччха̄дит̣т̣хикула̄бхатакатха̄
17. миччха̄дит̣т̣хикула̄бхатакатха̄йам̣ наттхи саддха̄ етесӯти ассаддха̄, маччхарино, тесу ассаддхесу. миччха̄дит̣т̣хийа̄ йутта̄ни кула̄ни миччха̄дит̣т̣хикула̄ни, маджджхелопататийа̄таппурисасама̄со, ‘‘наттхи динна’’нтиа̄динайаппаватта̄йа дасаваттхука̄йа миччха̄дит̣т̣хийа̄ йуттакула̄ни, тесу. миччха̄дит̣т̣хикулесу лабхитва̄ти самбандхо. асаккаччака̄рӣнам̣ тесам̣ саккаччакаран̣ена, аппан̣ӣтада̄йӣнам̣ тесам̣ пан̣ӣтада̄нена бхавитаббаметтха ка̄ран̣ена̄ти ка̄ран̣ам̣ упапариккхитва̄ва бхун̃джитум̣ йуттанти а̄ха ‘‘анупапариккхитва̄ нева аттана̄ бхун̃джитаббам̣, на паресам̣ да̄табба’’нти. йена ка̄ран̣ена бхавитаббам̣, там̣ дассетум̣ ‘‘висамиссампи хӣ’’тиа̄ди вуттам̣. на кевалам̣ пин̣д̣апа̄тамева̄ти а̄ха ‘‘йампӣ’’тиа̄ди. таттха ка̄ран̣ама̄ха ‘‘апихитаваттхусмимпи хӣ’’тиа̄ди. тато ан̃н̃ампи дассети гандхахалидда̄димаккхитотиа̄дина̄ ¶ . таттхапи ка̄ран̣ам̣ дассетума̄ха ‘‘сарӣре рогат̣т̣ха̄на̄нӣ’’тиа̄ди.
гопакада̄накатха̄
18. гопакада̄накатха̄йам̣ паресам̣ сантакам̣ гопети раккхатӣти гопако, тасса да̄нам̣ гопакада̄нам̣, уййа̄напа̄лака̄дӣхи бхиккхӯнам̣ да̄таббада̄нам̣. таттха пан̣н̣ам̣ а̄ропетва̄ти ‘‘еттакехева руккхехи еттакамева гахетабба’’нти пан̣н̣ам̣ а̄ропетва̄, ликхитва̄ти вуттам̣ хоти. нимиттасан̃н̃ам̣ катва̄ти сан̇кетам̣ катва̄. да̄рака̄ти тесам̣ путтанатта̄дайо да̄рака̄. ан̃н̃епи йе кечи гопака̄ хонти, те саббепи вутта̄. саббаттхапи гихӣнам̣ гопакада̄не йаттакам̣ гопака̄ денти, таттакам̣ гахетаббам̣. сан̇гхике пана йатха̄париччхедамева гахетаббанти дӣпитатта̄ ‘‘аттхато ека’’нти вуттам̣. вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. 1.156) ‘‘пан̣н̣ам̣ а̄ропетва̄ти ‘еттаке руккхе раккхитва̄ ¶ тато еттакам̣ гахетабба’нти пан̣н̣ам̣ а̄ропетва̄. нимиттасан̃н̃ам̣ катва̄ти сан̇кетам̣ катва̄. да̄рака̄ти тесам̣ путтанатта̄дайо йе кечи гопенти, те саббепи идха ‘да̄рака̄’ти вутта̄’’ти, ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 156) пана ‘‘а̄ра̄мараккхака̄ти виссаттхавасена гахетаббам̣. адхиппа̄йам̣ н̃атва̄ти еттха йасса да̄нам̣ пат̣игган̣хантам̣ бхиккхум̣, бха̄гам̣ ва̄ са̄мика̄ на раккханти на дан̣д̣енти, тасса да̄нам̣ аппат̣иччха̄детва̄ гахетум̣ ват̣т̣атӣти идха саннит̣т̣ха̄нам̣, тампи ‘на ват̣т̣ати сан̇гхике’ти вутта’’нти вуттам̣.
йаттха̄ти йасмим̣ а̄ва̄се. ан̃н̃есам̣ абха̄ванти ан̃н̃есам̣ а̄гантукабхиккхӯнам̣ абха̄вам̣. таттха̄ти та̄дисе а̄ва̄се. бха̄джетва̄ кха̄дантӣти а̄гантука̄нампи сампатта̄нам̣ бха̄джетва̄ кха̄дантӣти адхиппа̄йо. чатӯсу паччайесу самма̄ упанентӣти ¶ амбапхала̄дӣни виккин̣итва̄ чӣвара̄дӣсу чатӯсу паччайесу самма̄ упаненти. чӣвараттха̄йа нийаметва̄ динна̄ти ‘‘имесам̣ руккха̄нам̣ пхала̄ни виккин̣итва̄ чӣваресуйева упанетабба̄ни, на бха̄джетва̄ кха̄дитабба̄нӣ’’ти евам̣ нийаметва̄ динна̄. тесупи а̄гантука̄ аниссара̄ти паччайапарибхогаттха̄йа нийаметва̄ диннатта̄ бха̄джетва̄ кха̄дитум̣ аниссара̄. на тесу…пе… т̣ха̄таббанти еттха а̄гантукехи хет̣т̣ха̄ вуттанайена бха̄джетва̄ кха̄дитаббанти адхиппа̄йо. тесам̣ катика̄йа т̣ха̄таббанти ‘‘бха̄джетва̄ на кха̄дитабба’’нти ва̄ ‘‘еттакесу руккхесу пхала̄ни ган̣хисса̄ма̄’’ти ва̄ ‘‘еттака̄ни пхала̄ни ган̣хисса̄ма̄’’ти ва̄ ‘‘еттака̄нам̣ диваса̄нам̣ аббхантаре ган̣хисса̄ма̄’’ти ва̄ ‘‘на кин̃чи ган̣хисса̄ма̄’’ти ва̄ евам̣ ката̄йа а̄ва̄сика̄нам̣ катика̄йа а̄гантукехи т̣ха̄таббам̣. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘аниссара̄’’ти вачанена дӣпитойева аттхо маха̄паччарийам̣ ‘‘чатуннам̣ паччайа̄на’’нтиа̄дина̄ виттха̄ретва̄ дассито. парибхогавасенева̄ти еттха ева-саддо ат̣т̣ха̄наппайутто, парибхогавасена тамева бха̄джетва̄ти йоджетаббам̣. еттха етасмим̣ виха̄ре, рат̣т̣хева̄.
сена̄санапаччайанти сена̄санан̃ча тадаттха̄йа нийаметва̄ т̣хапитан̃ча. ла̄макакот̣ийа̄ти ла̄макам̣ а̄дим̣ катва̄, ла̄макасена̄санато пат̣т̣ха̄йа̄ти вуттам̣ хоти. сена̄санепи тин̣а̄дӣни ла̄макакот̣ийа̄ва виссаджджетабба̄ни, сена̄санапариккха̄ра̄пи ла̄макакот̣ийа̄ва виссаджджетабба̄. мӯлаваттхуччхедам̣ пана катва̄ на упанетаббанти имина̄ ким̣ вуттам̣ хоти? тӣсупи ган̣т̣хипадесу та̄ва идам̣ вуттам̣ ‘‘сабба̄ни сена̄сана̄ни на виссаджджетабба̄нӣти вуттам̣ хотӣ’’ти. ла̄макакот̣ийа̄ виссаджджантехипи ¶ сена̄санабхӯмийо на виссаджджетабба̄ти айаматтхо вутто хотӣти но кханти. вӣмам̣ситва̄ йам̣ руччати, там̣ гахетаббам̣.
дхаммасантакена ¶ буддхапӯджам̣ ка̄тум̣, буддхасантакена ва̄ дхаммапӯджам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати на ват̣т̣атӣти? ‘‘татха̄гатасса кхо етам̣, ва̄сет̣т̣ха, адхивачанам̣ дхаммака̄йо итипӣ’’ти ча ‘‘йо кхо, ваккали, дхаммам̣ пассати, со мам̣ пассатӣ’’ти (сам̣. ни. 3.87) ча вачанато ват̣т̣атӣти ваданти. кечи пана ‘‘евам̣ санте ‘йо, бхиккхаве, мам̣ упат̣т̣хахеййа, со гила̄нам̣ упат̣т̣хахеййа̄’ти (маха̄ва. 365) вачанато буддхасантакена гила̄нассапи бхесаджджам̣ ка̄тум̣ йуттанти а̄паджджеййа, тасма̄ на ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ ака̄ран̣ам̣. на хи ‘‘йо, бхиккхаве, мам̣ упат̣т̣хахеййа, со гила̄нам̣ упат̣т̣хахеййа̄’’ти (маха̄ва. 365) имина̄ аттано ча гила̄насса ча екасадисата̄, тадупат̣т̣ха̄насса ва̄ самапхалата̄ вутта̄. айан̃хеттха аттхо – ‘‘йо мам̣ ова̄да̄нуса̄санӣкаран̣ена упат̣т̣хахеййа, со гила̄нам̣ упат̣т̣хахеййа, мама ова̄дака̄ракена гила̄но упат̣т̣ха̄таббо’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 365). бхагавато ча гила̄насса ча упат̣т̣ха̄нам̣ екасадисанти евам̣ панеттха аттхо на гахетаббо, тасма̄ ‘‘йо во, а̄нанда, майа̄ дхаммо ча винайо ча десито пан̃н̃атто, со во мамаччайена саттха̄’’ти (дӣ. ни. 2.216) вачанато ‘‘ахан̃ча кхо панида̄ни екакова овада̄ми ануса̄са̄ми, майи париниббуте има̄ни чатура̄сӣти буддхасахасса̄ни тумхе овадиссанти ануса̄сиссантӣ’’ти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.216) вуттатта̄ ча бахуссутам̣ бхиккхум̣ пасам̣сантена ча ‘‘йо бахуссуто, на со тумха̄кам̣ са̄вако на̄ма, буддхо на̄ма еса чунда̄’’ти вуттатта̄ дхаммагарукатта̄ ча татха̄гатасса пуббанайо ева пасаттхатароти амха̄кам̣ кханти. вимативиноданийампи ‘‘йаттха̄ти йасмим̣ а̄ва̄се. ан̃н̃есанти ан̃н̃есам̣ а̄гантука̄нам̣. тесупи а̄гантука̄ аниссара̄ти сена̄сане нирантарам̣ васанта̄нам̣ чӣвараттха̄йа да̄йакехи, бхиккхӯхи ва̄ нийаметва̄ диннатта̄ бха̄джетва̄ кха̄дитум̣ аниссара̄. а̄гантукехипи иччхантехи тасмим̣ ¶ виха̄ре васса̄на̄дӣсу пависитва̄ чӣвараттха̄йа гахетаббам̣. тесам̣ катика̄йа т̣ха̄таббанти сабба̄ни пхала̄пхала̄ни абха̄джетва̄ ‘еттакесу руккхесу пхала̄ни бха̄джетва̄ парибхун̃джисса̄ма, ан̃н̃есу пхала̄пхалехи сена̄сана̄ни пат̣иджаггисса̄ма̄’ти ва̄ ‘пин̣д̣апа̄та̄дипаччайам̣ сампа̄десса̄ма̄’ти ва̄ ‘кин̃чипи абха̄джетва̄ чатупаччайаттха̄йева упанема̄’ти ва̄ евам̣ самма̄ упанента̄нам̣ а̄ва̄сика̄нам̣ катика̄йа а̄гантукехи т̣ха̄таббам̣. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘аниссара̄’ти вачанена дӣпито ева аттхо, маха̄паччарийам̣ ‘чатуннам̣ паччайа̄на’нтиа̄дина̄ виттха̄ретва̄ дассито. парибхогавасенева̄ти еттха ева-саддо ¶ ат̣т̣ха̄наппайутто, парибхогавасена тамева бха̄джетва̄ти йоджетаббам̣. еттха̄ти етасмим̣ виха̄ре, рат̣т̣хе ва̄. сена̄санапаччайанти сена̄санан̃ча тадаттха̄йа нийаметва̄ т̣хапитан̃ча. ‘екам̣ ва̄ две ва̄ варасена̄сана̄ни т̣хапетва̄’ти вуттамеваттхам̣ пуна бйатирекамукхена дассетум̣ ‘мӯлаваттхуччхедам̣ пана катва̄ на упанетабба’нти вуттам̣, сена̄санасан̇кха̄таваттхуно мӯлаччхедам̣ катва̄ сабба̄ни сена̄сана̄ни на виссаджджетабба̄нӣти аттхо. кечи панеттха ‘екам̣ ва̄ две ва̄ варасена̄сана̄ни т̣хапетва̄ ла̄макато пат̣т̣ха̄йа виссаджджантехипи сена̄санабхӯмийо на виссаджджетабба̄ти айаматтхо вутто’ти ваданти, тампи йуттамева имассапи аттхасса авассам̣ ваттаббато, итаратха̄ кечи саха ваттхуна̄пи виссаджджетаббам̣ ман̃н̃еййу’’нти.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 153) ‘‘еттха етасмим̣ виха̄ре парачакка̄дибхайам̣ а̄гатам̣. мӯлаваттхуччхеданти ‘саббасена̄сана̄нам̣ ете иссара̄’ти вачанато итаре аниссара̄ти дӣпитам̣ хоти. айамева бхиккху иссароти йаттха со иччхати, таттха аттан̃а̄тахетум̣ ¶ лабхатӣти кира аттхо, апи ча ‘дахаро’ти ваданти. саваттхуканти саха бхӯмийа̄ти вуттам̣ хотӣ’’ти.
дхаммика̄раккхайа̄чанакатха̄
19. дхаммика̄раккхайа̄чанакатха̄йам̣ ‘‘гӣва̄йева̄ти а̄н̣аттийа̄ абха̄вато. тесам̣ анаттхака̄мата̄йа̄ти ‘чоро’ти вуттам̣ мама вачанам̣ сутва̄ кечи дан̣д̣иссанти, джӣвита̄ воропессантӣти евам̣ сан̃н̃а̄йа. етена кевалам̣ бхайена ва̄ париккха̄раггахан̣аттхам̣ ва̄ сахаса̄ ‘чоро’ти вутте дан̣д̣итепи на досоти дассети. ра̄джапуриса̄нан̃хи ‘чоро айа’нти уддиссакатхане ева гӣва̄. бхиккхӯнам̣, пана а̄ра̄мика̄дӣнам̣ ва̄ саммукха̄ ‘асуко чоро евамака̄сӣ’ти кеначи вуттавачанам̣ нисса̄йа а̄ра̄мика̄дӣсу ра̄джапуриса̄нам̣ ватва̄ дан̣д̣а̄пентесупи бхиккхусса на гӣва̄ ра̄джапуриса̄нам̣ авуттатта̄, йесан̃ча вуттам̣, техи сайам̣ чорасса адан̣д̣итатта̄ти гахетаббам̣. ‘твам̣ етасса сантакам̣ аччхинда̄’ти а̄н̣аттопи хи саче ан̃н̃ена аччхинда̄пети, а̄н̣а̄пакасса ана̄патти висан̇кетатта̄. аттано вачанакаранти идам̣ са̄мӣчивасена вуттам̣. вачанам̣ акаронта̄нам̣ ра̄джапуриса̄нампи ‘имина̄ гахитапариккха̄рам̣ а̄хара̄пехи, ма̄ часса дан̣д̣ам̣ карохӣ’ти уддисса вадантассапи дан̣д̣е гахитепи на гӣва̄ ева дан̣д̣аггахан̣асса пат̣иккхиттатта̄ ¶ ‘асукабхан̣д̣ам̣ авахара̄’ти а̄н̣а̄петва̄ виппат̣иса̄ре уппанне пуна пат̣иккхипане (па̄ра̄. 121) вийа. да̄са̄дӣнам̣ сампат̣иччхане вийа тадаттха̄йа ад̣д̣акаран̣е бхиккхӯнампи дуккат̣анти а̄ха ‘каппийаад̣д̣о на̄ма, на ват̣т̣атӣ’ти. кеначи пана бхиккхуна̄ кхетта̄диаттха̄йа воха̄рика̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ ад̣д̣е катепи там̣ кхетта̄дисампат̣иччхане вийа саббесам̣ акаппийам̣ на хоти пуббе ева сан̇гхасантакатта̄. бхиккхуссева пана пайогавасена ¶ а̄паттийо хонти. да̄са̄дӣнампи пана аттха̄йа раккхам̣ йа̄читум̣ воха̄рикена пут̣т̣хена сан̇гхасса уппаннам̣ каппийаккамам̣ ваттум̣ а̄ра̄мика̄дӣхи ча ад̣д̣ам̣ ка̄ра̄петум̣ ват̣т̣ати ева. виха̄раваттха̄дикаппийаад̣д̣ам̣ пана бхиккхуна̄ сайампи ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. па̄читтийа 2.679) а̄гато.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 681) ‘‘гӣва̄ти кевалам̣ гӣва̄ ева хоти, на па̄ра̄джикам̣. ка̄ра̄петва̄ да̄табба̄ти еттха саче а̄вудхабхан̣д̣ам̣ хоти, тасса дха̄ра̄ на ка̄ра̄петабба̄, ан̃н̃ена пана а̄ка̄рена сан̃н̃а̄петабба’’нти вуттам̣.
учча̄ра̄дичхад̣д̣анакатха̄
20. учча̄ра̄дичхад̣д̣анакатха̄йам̣ ат̣т̣хаме учча̄ра̄дичхад̣д̣ане ‘‘учча̄ра̄дибха̄во, анапалоканам̣, вал̣ан̃джанат̣т̣ха̄нам̣, тирокут̣т̣апа̄ка̄рата̄, чхад̣д̣анам̣ ва̄ чхад̣д̣а̄панам̣ ва̄ти има̄ни панеттха пан̃ча ан̇га̄ни, наваме харитӯпари чхад̣д̣ане саббесанти бхиккхусса бхиккхунийа̄ ча. идха кхеттапа̄лака̄ а̄ра̄ма̄дигопака̄ ча са̄мика̄ ева̄’’ти еттакамева са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.830) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. па̄читтийа 2.830) пана ‘‘ат̣т̣хаме вал̣ан̃джийама̄натирокут̣т̣а̄дита̄, анапалокетва̄ учча̄ра̄дӣнам̣ чхад̣д̣ана̄дӣти две ан̇га̄ни. наваме ‘маттхакаччхиннана̄л̣икерампӣ’ти вуттатта̄ харитӯпари чхад̣д̣анамева пат̣иккхиттам̣. тена̄ха ‘аниккхиттабӣджесӯ’тиа̄ди. йаттха ча чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣ати, таттха харите вачча̄дим̣ ка̄тумпи ват̣т̣ати ева. саббесанти бхиккхубхиккхунӣна’’нти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 832) пана ‘‘са̄мике апалокетва̄ва чхад̣д̣етӣти каттхачи поттхаке наттхи, каттхачи аттхи, аттхибха̄вова сеййо кирийа̄кирийатта̄ сиккха̄падасса. идха кхеттапа̄лака̄ а̄ра̄ма̄дигопака̄ ча са̄мика̄ ева. ‘сан̇гхасса кхетте а̄ра̄ме ча таттха качаварам̣ ¶ на чхад̣д̣етаббанти катика̄ че наттхи, бхиккхусса ¶ чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣ати сан̇гхапарийа̄паннатта̄, на бхиккхунӣнам̣. та̄сампи бхиккхунисан̇гхасантаке вуттанайена ват̣т̣ати, на таттха бхиккхусса. евам̣ сантепи са̄руппавасенева ка̄таббанти вутта’’нти вуттам̣.
бхиккхувибхан̇ге пана секхийаван̣н̣ана̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 651) ‘‘асан̃чичча̄ти пат̣иччханнат̣т̣ха̄нам̣ гаччхантасса сахаса̄ учча̄ро ва̄ пасса̄во ва̄ никкхамати, асан̃чиччакато на̄ма, ана̄патти. на харитети еттха йампи джӣваруккхасса мӯлам̣ патхавийам̣ диссама̄нам̣ гаччхати, са̄кха̄ ва̄ бхӯмилагга̄ гаччхати, саббам̣ харитасан̇кха̄тамева, кхандхе нисӣдитва̄ аппахаритат̣т̣ха̄не па̄тетум̣ ват̣т̣ати. аппахаритат̣т̣ха̄нам̣ олокентассева сахаса̄ никкхамати, гила̄нат̣т̣ха̄не т̣хито хоти, ват̣т̣ати. аппахарите катоти аппахаритам̣ алабхантена тин̣ан̣д̣упакам̣ ва̄ пала̄лан̣д̣упакам̣ ва̄ т̣хапетва̄ катопи паччха̄ харитам̣ оттхарати, ват̣т̣атийева. ‘кхел̣ена четтха син̇гха̄н̣ика̄пи сан̇гахита̄’ти маха̄паччарийам̣ вуттам̣. на удакети етам̣ парибхогаудакамева сандха̄йа вуттам̣. ваччакут̣исамаудда̄диудакесу пана апарибхогесу ана̄патти. деве вассанте самантато удакогхо хоти, анудакат̣т̣ха̄нам̣ олокентассева никкхамати, ват̣т̣ати. маха̄паччарийам̣ вуттам̣ ета̄дисе ка̄ле анудакат̣т̣ха̄нам̣ алабхантена ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. тассам̣ ван̣н̣ана̄йам̣ вимативиноданийан̃ча (ви. ви. т̣ӣ. па̄читтийа 2.652) ‘‘кхел̣ена четтха син̇гха̄н̣ика̄пи сан̇гахита̄ти еттха удакаган̣д̣усакам̣ катва̄ уччхукачавара̄дин̃ча мукхенева харитум̣ удакесу чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣атӣти дат̣т̣хабба’’нти вуттам̣.
имасмим̣ т̣ха̄не пан̣д̣итехи вича̄ретаббам̣ аттхи – ‘‘ваччакут̣исамудда̄диудакесу пана апарибхогесу ана̄паттӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣, евам̣ санте надӣджа̄тассара̄дӣсу а̄патти ва̄ ана̄патти ва̄ти. таттха самудда̄дӣти а̄ди-саддена надӣджа̄тассара̄пи сан̇гахита̄ва, тасма̄ ана̄паттӣти че? на чевам̣ дат̣т̣хаббам̣. йади хи самудда̄дӣти еттха а̄ди-саддена надӣджа̄тассара̄пи ¶ сан̇гахита̄, евам̣ сати т̣ӣка̄чарийа̄ вадеййум̣, на пана ваданти, ат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘ваччакут̣исамудда̄диудакесӯ’’ти еттакамева вадеййа, татха̄ пана аватва̄ ‘‘апарибхогесӯ’’ти хетумантависесанападампи гахитам̣. тена н̃а̄йати ‘‘а̄дисаддена апарибхога̄ни чанданика̄диудака̄ни ева гахита̄ни, на парибхога̄ни надӣджа̄тассара̄диудака̄нӣ’’ти. тена ча ваччакут̣исамудда̄диудака̄ни апарибхогатта̄ ана̄паттикара̄ни хонти, надӣджа̄тассара̄диудака̄ни пана ¶ парибхогатта̄ а̄паттикара̄нӣти. катхам̣ пана ‘‘апарибхогесӯ’’ти имасса падасса хетумантападабха̄во джа̄нитабботи? йуттито а̄гамато ча. катхам̣ йуттито? ‘‘ваччакут̣исамудда̄диудака̄ни парибхога̄нипи санти, апарибхога̄нипӣ’’ти абйабхича̄рийабха̄вато. бйабхича̄ре хи самбхаве ева сати висесанам̣ са̄ттхакам̣ сийа̄. катхам̣ а̄гамато? вуттан̃хетам̣ а̄чарийабуддхадаттаттхерена винайавиниччхайе (ви. ви. 1954) ‘‘тесам̣ апарибхогатта̄’’ти. тасма̄ а̄ди-саддена апарибхога̄нийева удака̄ни гахита̄ни, на парибхога̄ни. вуттан̃хетам̣ винайавиниччхайат̣ӣка̄йам̣ ‘‘ваччакут̣исамудда̄диудакесӯти еттха а̄ди-саддена саббам̣ апарибхогаджалам̣ сан̇гайхати, тенева тесам̣ апарибхогаттамева ка̄ран̣ама̄ха̄’’ти, тасма̄ манусса̄нам̣ парибхогесу надӣджа̄тассаратал̣а̄капоккхаран̣ийа̄диудакесу учча̄рапасса̄ва̄дикаран̣ам̣ на ват̣т̣атӣти джа̄нитаббаметам̣. ‘‘деве вассанте самантато удакогхо хоти, анудакат̣т̣ха̄нам̣ олокентассева никкхамати, ват̣т̣ати. маха̄паччарийам̣ вуттам̣ ета̄дисе ка̄ле анудакат̣т̣ха̄нам̣ алабхантена ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти вутта’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гататта̄ махантесу надӣджа̄тассара̄дӣсу ¶ на̄ва̄дӣхи гатака̄ле та̄дисе ка̄ран̣е сати ‘‘тӣрам̣ упанехӣ’’ти ватва̄ ‘‘упанетум̣ асаккун̣еййат̣т̣ха̄не удакепи ка̄тум̣ ват̣т̣ати, ана̄паттӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄нуломато вин̃н̃а̄йати, упапариккхитва̄ гахетаббам̣.
наха̄неруккха̄дигхам̣санакатха̄
21. наха̄не руккха̄дигхам̣сананти еттха ат̣т̣хапада̄ка̄рена̄ти ат̣т̣хападапхалака̄ка̄рена, джӯтапхалакасадисанти вуттам̣ хоти. маллакамӯлакасан̣т̣ха̄нена̄ти кхел̣амаллакамӯласан̣т̣ха̄нена. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.243) пана ‘‘ат̣т̣хапада̄ка̄рена̄ти джӯтапхалаке ат̣т̣хагаббхара̄джиа̄ка̄рена. маллакамӯласан̣т̣ха̄нена̄ти кхел̣амаллакамӯласан̣т̣ха̄нена. идан̃ча ват̣т̣а̄дха̄ракам̣ сандха̄йа вуттам̣. кан̣т̣аке ут̣т̣ха̄петва̄ катават̣т̣акапа̄лассетам̣ адхивачанам̣. путхупа̄н̣иканти мут̣т̣хим̣ акатва̄ викаситахаттхаталехи пит̣т̣хипарикаммам̣ вуччати. етамева сандха̄йа хаттхапарикамма’’нти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 244) пана ‘‘путхупа̄н̣ина̄ каттаббам̣ каммам̣ путхупа̄н̣икамма’’нти вуттам̣.
евам̣ па̄л̣иануса̄ренева наха̄не каттабба̄каттаббам̣ дассетва̄ ида̄ни наха̄натиттхе наха̄йанта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ¶ наха̄навидхим̣ дассенто ‘‘идам̣ панеттха наха̄наватта’’нтиа̄дима̄ха. таттха пассанта̄нам̣ аппаса̄да̄ваханато, гихипуриса̄нам̣ каммам̣ вийа̄ти гарахитаббабха̄вато ча вуттам̣ ‘‘йаттха ва̄ таттха ва̄…пе… на отаритабба’’нти. ан̃н̃есу саммукхӣбхӯтесу анудакаса̄т̣акена наха̄йитум̣ дуккаратта̄ ‘‘саббадиса̄ пана олокетва̄ вивиттабха̄вам̣ н̃атва̄’’ти вуттам̣. евампи кха̄н̣угумбалата̄дӣхи пат̣иччханна̄пи хутва̄ тит̣т̣хеййунти а̄ха ‘‘кха̄н̣у…пе… укка̄ситва̄’’ти. уддхам̣мукхена чӣвара̄панайанам̣ хара̄йитаббам̣ сийа̄ти вуттам̣ ‘‘авакуджджа…пе… апанетва̄’’ти. тато ка̄йабандханат̣т̣хапанаваттама̄ха ‘‘ка̄йабандхана’’нтйа̄дина̄ ¶ . тато удакаса̄т̣ика̄йа сати там̣ нива̄сетва̄ отаритаббам̣ сийа̄, та̄йа асатийа̄ ким̣ ка̄таббанти чоданам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘саче’’тиа̄ди. таттха пуббе ‘‘т̣хитакенева на отаритабба’’нти ахирика̄ка̄расса пат̣исиддхатта̄ идха хириманта̄ка̄рам̣ дассети удаканте уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ нива̄санам̣ мочетва̄ти. ун̣н̣ат̣т̣ха̄не, самат̣т̣ха̄не ва̄ паса̄рите сати ва̄ тена ан̃н̃аттха гаччхеййа̄ти а̄ха ‘‘саче ниннат̣т̣ха̄на’’нтиа̄ди.
отарантена ким̣ ка̄таббанти пуччхам̣ сандха̄йа ‘‘отарантена сан̣ика’’нтйа̄ди. таттха пуббе ‘‘вегена на отаритабба’’нти пат̣исиддха̄нурӯпама̄ха ‘‘сан̣ика’’нти. атигамбхӣрам̣ гаччханто удакогхатаран̇гава̄та̄дӣхи пахаранто чалитака̄йо сийа̄, атиутта̄не нисӣданто аппат̣иччханнака̄йо сийа̄ти вуттам̣ ‘‘на̄бхиппама̄н̣аматтам̣ отаритва̄’’ти. аттано хаттхавика̄ра̄дӣхи вӣчим̣ ут̣т̣ха̄пенто, саддан̃ча каронто уддхат̣ачапалабха̄во сийа̄ти вуттам̣ ‘‘вӣчим̣ анут̣т̣хапентена саддам̣ акаронтена ниваттитва̄’’ти. ниваттитва̄ ким̣ ка̄таббанти а̄ха а̄гатадиса̄бхимукхена нимуджджитабба’’нти, абхимукхена хутва̄ти па̄т̣хасесо. ида̄ни таппхалам̣ дассенто ‘‘ева’’нтйа̄дима̄ха. тато уммуджджантена ким̣ ка̄таббанти пуччха̄йама̄ха ‘‘уммуджджантенапӣ’’тиа̄ди. сесам̣ сувин̃н̃еййамева. чӣварам̣ па̄рупитва̄ва т̣ха̄таббам̣, касма̄ти че? на та̄ва ка̄йато удакам̣ отарати, тасма̄ тхокам̣ ка̄лам̣ уттара̄сан̇гам̣ чӣварам̣ убхохи хаттхехи анте гахетва̄ пурато катва̄ т̣ха̄таббам̣. тато ка̄йасса суккхабха̄вам̣ н̃атва̄ чӣварам̣ па̄рупитва̄ йатха̄ручи гантаббанти.
валика̄дикатха̄
22. валика̄дикатха̄йам̣ ¶ ‘‘муттоламбака̄дӣнанти а̄ди-саддена кун̣д̣ала̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. паламбакасуттанти ¶ йан̃н̃опачита̄ка̄рена оламбакасутта’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.245). вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.245) пана ‘‘муттоламбака̄дӣнанти а̄ди-саддена кун̣д̣ала̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. паламбакасуттанти бра̄хман̣а̄нам̣ йан̃н̃опачитасутта̄диа̄ка̄рам̣ вуччати. валайанти хаттхапа̄давалайа’’нти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 245) пана ‘‘кан̣н̣ато никкхантамуттоламбака̄дӣнам̣ кун̣д̣ала̄дӣнанти ликхитам̣. ‘ка̄йӯра’нти па̄л̣ипа̄т̣хо. ‘кейӯра̄дӣнӣ’ти а̄чарийенуддхат̣а’’нти вуттам̣.
дӣгхакесакатха̄
23. дӣгхакесакатха̄йам̣ са̄раттхадӣпанийам̣ на кин̃чи вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.246) пана ‘‘дван̇гулети упайогабахувачанам̣, дван̇гулаппама̄н̣ам̣ атикка̄метум̣ на ват̣т̣атӣти аттхо. еттха ча дума̄сасса ва̄ дван̇гуласса ва̄ атиккантабха̄вам̣ аджа̄нантассапи кесамассуган̣ана̄йа ачиттака̄паттийо хонтӣти ваданти. коччхена̄ти усӣрахӣра̄дӣни бандхитва̄ самакам̣ чхиндитва̄ гахитакоччхена. чиккалена̄ти силесайуттателена. ун̣ха̄бхитаттараджасира̄нампӣти ун̣ха̄бхитатта̄нам̣ раджокин̣н̣асира̄нам̣. аддахаттхена̄ти аллахаттхена̄’’ти вуттам̣.
упари пана па̄л̣ийам̣ (чӯл̣ава. 275) ‘‘тена кхо пана самайена чхаббаггийа̄ бхиккхӯ массум̣ каппа̄пенти. массум̣ вад̣д̣ха̄пенти. голомикам̣ ка̄ра̄пенти. чатурассакам̣ ка̄ра̄пенти. паримукхам̣ ка̄ра̄пенти. ад̣д̣хадукам̣ ка̄ра̄пенти. да̄т̣хикам̣ т̣хапенти. самба̄дхе ломам̣ сам̣хара̄пенти. манусса̄ уджджха̄йанти кхӣйанти випа̄ченти ‘сеййатха̄пи гихӣ ка̄мабхогино’ти ¶ . бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – на, бхиккхаве, массу каппа̄петаббам̣. на массу вад̣д̣ха̄петаббам̣. на голомикам̣ ка̄ра̄петаббам̣. на чатурассакам̣ ка̄ра̄петаббам̣. на паримукхам̣ ка̄ра̄петаббам̣. на ад̣д̣хадукам̣ ка̄ра̄петаббам̣. на да̄т̣хика̄ т̣хапетабба̄. на самба̄дхе ломам̣ сам̣хара̄петаббам̣, йо сам̣хара̄пеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти а̄гатам̣. ат̣т̣хакатха̄йампи (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 275) ‘‘массум̣ каппа̄пентӣти каттарийа̄ массум̣ чхеда̄пенти. массум̣ вад̣д̣ха̄пентӣти массум̣ дӣгхам̣ ка̄ренти. голомиканти ханукамхи дӣгхам̣ катва̄ т̣хапитам̣ ел̣акамассу вуччати. чатурассаканти чатукон̣ам̣. паримукханти ударе ломасам̣харан̣ам̣. ад̣д̣хадуканти ударе ломара̄джит̣т̣хапанам̣. а̄патти дуккат̣асса̄ти массукаппа̄пана̄дӣсу саббаттха а̄патти дуккат̣асса̄’’ти вуттам̣.
пуна ¶ па̄л̣ийам̣ (чӯл̣ава. 275) ‘‘тена кхо пана самайена бхиккхӯ саккхарика̄йапи мадхуситтхакенапи на̄сика̄ломам̣ га̄ха̄пенти, на̄сика̄ дуккха̄ хонти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, сан̣д̣а̄санти. тена кхо пана самайена чхаббаггийа̄ бхиккхӯ палитам̣ га̄ха̄пенти. манусса̄ уджджха̄йанти кхӣйанти випа̄ченти ‘сеййатха̄пи гихӣ ка̄мабхогино’ти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – на, бхиккхаве, палитам̣ га̄ха̄петаббам̣, йо га̄ха̄пеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти а̄гатам̣. ‘‘саккхара̄дӣхи на̄сика̄ломагга̄ха̄пане а̄патти наттхи, анураккхан̣аттхам̣ пана сан̣д̣а̄со анун̃н̃а̄то’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. ‘‘на, бхиккхаве, палитам̣ га̄ха̄петаббанти еттха бхамука̄йа ва̄ нала̄т̣е ва̄ да̄т̣хика̄йа ва̄ уггантва̄ бӣбхаччхам̣ т̣хитам̣, та̄дисам̣ ломам̣ палитам̣ ва̄ апалитам̣ ва̄ га̄ха̄петум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ча вуттам̣.
а̄да̄са̄дикатха̄
24. а̄да̄са̄дикатха̄йам̣ а̄да̄со на̄ма ман̣д̣анапакатика̄нам̣ манусса̄нам̣ аттано мукхаччха̄йа̄дассанаттхам̣ кам̣салоха̄дӣхи ¶ като бхан̣д̣ависесо. удакапатто на̄ма удакат̣т̣хапанако па̄тисара̄ва̄дико бха̄джанависесо. кам̣сапатта̄дӣнӣти а̄да̄сабха̄вена аката̄ни парисуддхабха̄вена а̄локакара̄ни ваттхӯни. а̄ди-саддена суван̣н̣араджатаджа̄типхалика̄дайо сан̇ган̣ха̄ти, кан̃джийа̄дӣнӣти еттха а̄ди-саддена драваджа̄тика̄ни теламадхукхӣра̄дӣни. а̄ба̄дхапаччайа̄ти аттано мукхе уппаннаван̣апаччайа̄. тена̄ха ‘‘сан̃чхави ну кхо ме ван̣о’’тиа̄ди. а̄йум̣ сан̇кхаротӣти а̄йусан̇кха̄ро. ко со? аттабха̄во, там̣ а̄йусан̇кха̄рам̣, там̣ олокенто кена̄ка̄рена олокеййа̄ти пуччха̄йама̄ха ‘‘джин̣н̣о ну кхомхи ноти ева’’нти. тассаттхо – мама аттабха̄во джин̣н̣о ну кхо ва̄, но джин̣н̣о ну кхо ва̄ти евам̣ имина̄ манасика̄рена каммат̣т̣ха̄насӣсена олокетум̣ ват̣т̣ати. ‘‘собхати ну кхо ме аттабха̄во, но ва̄’’ти евам̣ паваттена аттасинехавасена олокетум̣ на ват̣т̣атӣти.
на мукхам̣ а̄лимпитаббанти виппасанначхавиван̣н̣акарехи мукхалепанехи на лимпитаббам̣. на уммаддитаббанти на̄на̄уммадданехи на уммаддитаббам̣. на чун̣н̣етаббанти мукхачун̣н̣акена на маккхетаббам̣. на маносилика̄йа мукхам̣ лан̃джетаббанти маносила̄йа тилака̄дилан̃джана̄ни на ка̄табба̄ни ¶ . на кевалам̣ маносила̄йамева, харита̄ла̄дӣхипи та̄ни на ват̣т̣антийева. ан̇гара̄га̄дайо па̄кат̣а̄йева.
начча̄дикатха̄
25. начча̄дикатха̄йам̣ ‘‘са̄дхугӣтанти аниччата̄дипат̣исам̣йуттагӣтам̣. чатурассена ваттена̄ти парипун̣н̣ена учча̄ран̣аваттена. таран̇гаватта̄дӣнам̣ учча̄ран̣авидха̄на̄ни нат̣т̣хаппайога̄нӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.248-249) вуттам̣, вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.248-249) ‘‘са̄дхугӣтанти аниччата̄дипат̣исан̃н̃уттам̣ ¶ гӣтам̣. чатурассена ваттена̄ти парипун̣н̣ена учча̄ран̣аваттена. таран̇гаватта̄дӣнам̣ саббесам̣ са̄ман̃н̃алаккхан̣ам̣ дассетум̣ ‘саббесам̣…пе… лаккхан̣а’нти вуттам̣. йаттака̄хи матта̄хи аккхарам̣ парипун̣н̣ам̣ хоти, татопи адхикаматта̄йуттам̣ катва̄ катханам̣ вика̄ракатханам̣ на̄ма, татха̄ акатва̄ катханамева лаккхан̣анти аттхо’’ти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 248-249) пана ‘‘са̄дхугӣтам̣ на̄ма париниббутат̣т̣ха̄не гӣтанти ликхитам̣. дантагӣтам̣ га̄йитука̄ма̄нам̣ ва̄ккаран̣ӣйам̣. дантагӣтасса вибха̄ванаттхам̣ ‘йам̣ га̄йисса̄ма̄’тиа̄дима̄ха. чатурассаваттам̣ на̄ма чатупа̄дага̄тха̄ваттам̣. ‘таран̇гаватта̄дӣни учча̄ран̣авидха̄на̄ни нат̣т̣хаппайога̄нӣ’ти ликхита’’нти вуттам̣.
ан̇гаччхеда̄дикатха̄
26. ан̇гаччхеда̄дикатха̄йам̣ ‘‘аттано ан̇гаджа̄там̣ чхиндантассева тхуллаччайам̣, тато ан̃н̃ам̣ чхиндантасса дуккат̣ам̣, а̄ба̄дхапаччайа̄ чхиндантасса ана̄паттӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.251) пана ‘‘ан̇гаджа̄танти бӣджавирахитам̣ пурисанимиттам̣. бӣдже хи чхинне опаккамикапан̣д̣ако на̄ма абхаббо хотӣти ваданти. еке пана ‘бӣджассапи чхеданаккхан̣е дуккат̣а̄патти ева, камена пурисиндрийа̄дике антарахите пан̣д̣ако на̄ма абхаббо хоти, тада̄ лин̇гана̄сана̄йа на̄сетаббо’ти ваданти. та̄дисам̣ ва̄ дуккхам̣ уппа̄дентасса̄ти мут̣т̣хиппаха̄ра̄дӣхи аттано дуккхам̣ уппа̄дентасса̄’’ти вуттам̣.
паттакатха̄
28. паттакатха̄йам̣ ¶ ‘‘бхӯмиа̄дха̄ракети валайа̄дха̄раке. да̄руа̄дха̄ракадан̣д̣а̄дха̄ракесӯти екада̄руна̄ катаа̄дха̄раке, бахӯхи дан̣д̣акехи катаа̄дха̄раке ва̄ти аттхо ¶ . тӣхи дан̣д̣ехи като пана на ват̣т̣ати. бхӯмийам̣ пана никкуджджитва̄ екамева т̣хапетаббанти еттха ‘две т̣хапентена упари т̣хапитапаттам̣ екена пассена бхӯмийам̣ пхуса̄петва̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣ’ти ваданти. а̄линдакамид̣д̣хика̄дӣнанти памукхамид̣д̣хика̄дӣнам̣. париваттетва̄ таттхева патит̣т̣ха̄тӣти еттха ‘париваттетва̄ татийава̄ре таттхева мид̣д̣хийа̄ патит̣т̣ха̄тӣ’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. парибхан̣д̣антети еттха парибхан̣д̣ам̣ на̄ма гехасса бахикут̣т̣апа̄дасса тхирабха̄ваттхам̣ ката̄ танукамид̣д̣хика̄ вуччати. танукамид̣д̣хика̄йа̄ти кхуддакамид̣д̣хика̄йа. мид̣д̣хантепи а̄дха̄раке т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. ‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄дха̄рака’нти хи вачанато мид̣д̣ха̄дӣсу йаттха каттхачи а̄дха̄ракам̣ т̣хапетва̄ таттха паттам̣ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати а̄дха̄раке т̣хапанока̄сасса анийамитатта̄ти ваданти. ‘паттама̄л̣о на̄ма ват̣т̣етва̄ патта̄нам̣ агаманаттхам̣ ват̣т̣ам̣ ва̄ чатурассам̣ ва̄ ит̣т̣хака̄дӣхи париккхипитва̄ като’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. гхат̣иканти упари йоджитам̣ аггал̣ам̣. та̄вака̄ликам̣ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти сакидева гахетва̄ тена а̄мисам̣ парибхун̃джитва̄ чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. гхат̣икат̣а̄хети бха̄джанакапа̄ле. па̄л̣ийам̣ абхум̣ мети еттха бхаватӣти бхӯ, вад̣д̣хи. на бхӯти абхӯ, авад̣д̣хи. бхайавасена пана са̄ иттхӣ ‘абху’нти а̄ха, вина̄со майханти аттхо. чхавасӣсасса паттанти чхавасӣсамайам̣ паттам̣. пакативика̄расамбандхе четам̣ са̄мивачанам̣. абхедепи ва̄ тадупача̄равасенева̄йам̣ воха̄ро ‘сила̄путтакасса сарӣра’нтиа̄дӣсу вийа. чаббетва̄ти кха̄дитва̄. екам̣ удакаган̣д̣усам̣ гахетва̄ти ва̄махаттхенева паттам̣ уккхипитва̄ мукхена ган̣д̣усам̣ гахетва̄. уччхит̣т̣хахаттхена̄ти са̄мисена хаттхена. етта̄вата̄ти екаган̣д̣усам̣ гахан̣аматтена. лун̃читва̄ти тато мам̣сам̣ уддхаритва̄. етесу саббесу пан̣н̣аттим̣ джа̄на̄ту ва̄, ма̄ ва̄, а̄паттийева̄’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.253-255) вуттам̣.
вимативиноданийам̣ ¶ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.252) пана ‘‘гихивикат̣а̄нӣти гихисантака̄ни. па̄л̣ийам̣ на аччхупийантӣти на пхуссита̄ни хонти. рӯпака̄кин̣н̣а̄ни иттхирӯпа̄диа̄кин̣н̣а̄ни. бхӯмиа̄дха̄ракети данта̄дӣхи кате валайа̄дха̄раке. етасса валайа̄дха̄ракасса ануччхавита̄йа т̣хапита̄ патта̄ на париваттантӣти ‘тайо патте т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣ’ти вуттам̣. ануччатан̃хи сандха̄йа айам̣ ‘бхӯмиа̄дха̄рако’ти вутто. да̄руа̄дха̄ракадан̣д̣а̄дха̄ракесӯти екада̄руна̄ ¶ катаа̄дха̄раке ча бахӯхи дан̣д̣акехи катаа̄дха̄раке ча, ете ча уччатара̄ хонти паттехи саха патанасабха̄ва̄, тена ‘сусаджджитесӯ’ти вуттам̣. бхамакот̣исадисена̄ти йаттха дхамакаран̣а̄дим̣ павесетва̄ ликханти, тасса бхамакасса кот̣ийа̄ садисо. та̄дисасса да̄руа̄дха̄ракасса авиттхин̣н̣ата̄йа т̣хапитопи патто пататӣти ‘анока̄со’ти вутто. а̄линдакамид̣д̣хика̄дӣнанти памукхамид̣д̣хика̄дӣнам̣, уччаваттхука̄нанти аттхо. ба̄хирапассети па̄са̄да̄дӣнам̣ бахикут̣т̣е. танукамид̣д̣хика̄йа̄ти ведика̄йа. саббаттха пана хаттхаппама̄н̣ато аббхантаре т̣хапетум̣ ват̣т̣ати, а̄дха̄раке пана тато бахипи ват̣т̣ати. ан̃н̃ена пана бхан̣д̣акена̄ти ан̃н̃ена бха̄рабхан̣д̣ена бхан̣д̣акена. ‘бандхитва̄ оламбиту’нти ча вуттатта̄ паттаттхавика̄йа ам̣сабаддхако йатха̄ лаггитат̣т̣ха̄нато на паригал̣ати, татха̄ саббатха̄пи бандхитва̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. бандхитва̄пи упари т̣хапетум̣ на ват̣т̣атӣти ‘упари нисӣданта̄ оттхаритва̄ бхиндантӣ’ти вуттам̣. таттха т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣти нисӣданасан̇ка̄бха̄вато вуттам̣. бандхитва̄ ва̄ти бандхитва̄ т̣хапитачхатте ва̄. йо кочӣти бхаттапӯропи туччхапаттопи. парихаритунти дивасе дивасе пин̣д̣а̄йа чаран̣аттха̄йа т̣хапетум̣. паттам̣ алабхантена пана екадивасам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ бхун̃джитва̄ чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣ати. пан̣н̣апут̣а̄дӣсупи есева найо. чхавасӣсасса ¶ паттоти чхавасӣсамайо патто, пакативика̄расамбандхе четам̣ са̄мивачанам̣. чаббетва̄ти нит̣т̣хубхитва̄. ‘пат̣иггахам̣ катва̄’ти вуттатта̄ уччхит̣т̣хахаттхена удакам̣ гахетва̄ паттам̣ париппхоситва̄ дхованагхам̣санавасена хаттхам̣ дховитум̣ ват̣т̣ати. еттакена хи паттам̣ пат̣иггахам̣ катва̄ хаттхо дховито на̄ма на хоти. екам̣ удакаган̣д̣усам̣ гахетва̄ти паттам̣ апхуситва̄ таттха удакамева уччхит̣т̣хахаттхена уккхипитва̄ ган̣д̣усам̣ катва̄, ва̄махаттхенева ва̄ паттам̣ уккхипитва̄ мукхена ган̣д̣усам̣ гахетумпи ват̣т̣ати. бахи удакена виккха̄летва̄ти двӣсу ан̇гулӣсу а̄мисаматтам̣ виккха̄летва̄ бахи гахетумпи ват̣т̣ати. пат̣икха̄дитука̄моти еттха сайам̣ на кха̄дитука̄мопи ан̃н̃есам̣ кха̄дана̄рахам̣ т̣хапетум̣ лабхати. таттхева катва̄ти паттейева йатха̄т̣хапитат̣т̣ха̄нато ануддхаритва̄. лун̃читва̄ти тато мам̣самева ниравасесам̣ уппат̣т̣етва̄’’ти вуттам̣.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 254) пана ‘‘а̄линдакамид̣д̣хика̄дӣнанти памукхамид̣д̣хика̄дӣнам̣. париваттетва̄ таттхева̄ти еттха ‘париваттетва̄ татийава̄ре таттхева мид̣д̣хика̄йа патит̣т̣ха̄тӣ’ти ликхитам̣. парибхан̣д̣ам̣ на̄ма гехасса бахикут̣т̣апа̄дасса тхирабха̄ваттхам̣ ката̄ танукамид̣д̣хика̄ вуччати, еттха ‘париваттетва̄ патто бхиджджатӣти адхикаран̣абхеда̄сан̇ка̄раабха̄ве т̣ха̄не т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣ’ти ликхитам̣. паттама̄л̣о ваттетва̄ патта̄нам̣ апатанаттхам̣ ват̣т̣ам̣ ва̄ чатурассам̣ ва̄ ит̣т̣хака̄дӣхи париккхипитва̄ ¶ ма̄л̣акаччханнена като. ‘паттаман̣д̣алика̄ паттапаччхика̄ ка̄лапан̣н̣а̄дӣхи ката̄’ти ча ликхитам̣. мид̣д̣ханте а̄дха̄раке т̣хапетум̣ ват̣т̣ати паттасандха̄ран̣аттхам̣ вуттатта̄. ман̃че а̄дха̄ракепи на ват̣т̣ати нисӣданапаччайа̄ ва̄ритатта̄. а̄саннабхӯмикатта̄ оламбетум̣ ват̣т̣ати. ‘ам̣сакӯт̣е лаггетва̄ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 254) вачанато аггахаттхе ¶ лаггетва̄ ан̇ке т̣хапетум̣ на ват̣т̣атӣ’ти кечи ваданти, на сундарам̣. на кевалам̣ йасса паттотиа̄ди йади хаттхена гахитапатте бхедасан̃н̃а̄, пагева ан̃н̃ена сарӣра̄вайавена̄ти катва̄ вуттам̣. па̄л̣ийам̣ пана пачуравоха̄равасена вуттам̣. гхат̣икапа̄ламайам̣ гхат̣икат̣а̄хам̣. чхавасӣсасса паттанти ‘сила̄путтакасса сарӣрам̣, кхӣрасса дха̄ра̄’тиа̄дивоха̄равасена вуттам̣, ман̃че нисӣдитум̣ а̄гатоти аттхо. писа̄чиллика̄ти писа̄чада̄рака̄типи ваданти. диннакамева пат̣иггахитамева. чаббетва̄ти кха̄дитва̄. ат̣т̣хӣни ча кан̣т̣ака̄ни ча ат̣т̣хикан̣т̣ака̄ни. етесу саббесу пан̣н̣аттим̣ джа̄на̄ту ва̄, ма̄ ва̄, а̄паттийева̄ти ликхита’’нти вуттам̣.
саббапам̣сукӯла̄дикатха̄
29. саббапам̣сукӯла̄дикатха̄йам̣ пам̣су вийа куччхитабха̄вена улати паваттатӣти пам̣сукӯлам̣, саббам̣ там̣ етасса̄ти саббапам̣сукӯлико, паттачӣвара̄дикам̣ саббам̣ саман̣апариккха̄рам̣ пам̣сукӯлам̣йева катва̄ дха̄ран̣асӣлоти аттхо. саман̣апариккха̄ресу катамам̣ пам̣сукӯлам̣ катва̄ дха̄ретум̣ ват̣т̣атӣти пуччхам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘еттха пана чӣваран̃ча ман̃чапӣт̣хан̃ча пам̣сукӯлам̣ ват̣т̣атӣ’’ти. таттха ча чӣварам̣ винайавасена ча дхутан̇гасама̄да̄навасена ча ват̣т̣ати, ман̃чапӣт̣хам̣ винайавасенева. катамам̣ пам̣сукӯлам̣ на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘аджджхохаран̣ӣйам̣ пана диннамева гахетабба’’нти, на адиннам̣, тасма̄ пам̣сукӯлам̣ на ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. еттха ча ‘‘аджджхохаран̣ӣйа’’нти вачанена пин̣д̣апа̄тагила̄напаччайабхесаджджапааккха̄равасена убхопи паччайе дассети.
парисса̄ванакатха̄
30. парисса̄ванакатха̄йам̣ аддха̄намагго на̄ма саббантимапариччхедена ад̣д̣хайоджанаппама̄н̣о, таттакам̣ маггам̣ парисса̄ванам̣ аггахетва̄ ¶ гаччхантопи ан̃н̃ена апарисса̄ванакена бхиккхуна̄ йа̄чийама̄но хутва̄ адентопи на ват̣т̣ати, а̄паттийева. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, парисса̄вана’’нти ануджа̄нитва̄ ‘‘чол̣акам̣ наппахоти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми ¶ , бхиккхаве, кат̣аччхупарисса̄вана’’нти (чӯл̣ава. 258) вуттатта̄ пакатипарисса̄ванато кат̣аччхупарисса̄ванам̣ кхуддаканти вин̃н̃а̄йати. пакатипарисса̄ванасса видха̄нам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ на вуттам̣, кат̣аччхупарисса̄ванасса пана видха̄нам̣ ‘‘кат̣аччхупарисса̄ванам̣ на̄ма тӣсу дан̣д̣акесу винандхитва̄ ката’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 258) вуттам̣. кат̣аччхупарисса̄ванам̣ ватва̄ пуна ‘‘чол̣акам̣ наппахоти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дхамакаран̣а’’нти (чӯл̣ава. 258) вуттатта̄ кат̣аччхупарисса̄ванатопи дхамакаран̣о кхуддакатароти вин̃н̃а̄йати. дхамакаран̣асса видха̄нам̣ хет̣т̣ха̄ париккха̄ракатха̄йам̣ вуттамева. ‘‘бхиккхӯ навакаммам̣ каронти, парисса̄ванам̣ на саммати. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дан̣д̣апарисса̄вана’’нти (чӯл̣ава 259) вуттатта̄ пакатипарисса̄ванатопи дан̣д̣апарисса̄ванам̣ махантатаранти вин̃н̃а̄йати. ‘‘дан̣д̣апарисса̄ванам̣ на саммати. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, оттхарака’’нти (чӯл̣ава. 259) вачанато дан̣д̣апарисса̄ванатопи оттхаракам̣ махантатаранти вин̃н̃а̄йати. тесам̣ пана двиннампи парисса̄вана̄нам̣ видха̄нам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 259) а̄гатамева.
наггакатха̄
31. наггакатха̄йам̣ на наггена нагго абхива̄детабботи наггена навакатарена бхиккхуна̄ нагго вуд̣д̣хатаро бхиккху на абхива̄детаббо на вандитаббо. касма̄? ‘‘на, бхиккхаве, наггена нагго абхива̄детаббо, йо абхива̄деййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 261) бхагавата̄ вачанато на абхива̄детабботи йоджана̄ ¶ . еттха пана вади абхива̄данатхутӣсӯти дха̄тусса чура̄диган̣атта̄ н̣е-паччайо хоти, на хетваттхатта̄.
‘‘акаммакехи дха̄тӯхи, бха̄ве кичча̄ бхаванти те;
сакаммакехи камматтхе, арахасаккаттхадӣпака̄’’ти. –
вачанато камматтхе табба-паччайоти дат̣т̣хаббо. на наггена абхива̄детаббанти еттха ту наггена бхиккхуна̄ на абхива̄детаббанти еттакамева йоджана̄. нану ча бхо –
‘‘кичча̄ ¶ дха̄тухйакаммехи, бха̄вейева напум̣саке;
таданта̄ па̄йато камме, сакаммехи тилин̇гика̄’’ти. –
вачанато, имисса̄ ча дха̄туйа̄ сакамматта̄ каммам̣ аджджха̄харитаббам̣, камма̄нурӯпан̃ча лин̇гам̣ т̣хапетаббам̣, атха касма̄ еттакамева йоджана̄ ката̄ти? каммавачаниччха̄бха̄вато. вуттан̃хи –
‘‘каммасса̄вачаниччха̄йам̣, сакамма̄кхйа̄тапаччайа̄;
бха̄вепи там̣ йатха̄ гехе, девадаттена паччате’’ти.
йатха̄ а̄кхйа̄тапаччайасан̇кха̄та̄ вибхаттийо сакаммакадха̄туто бхаванта̄пи каммавачаниччха̄йа асати каммам̣ аватва̄ бха̄ваттхамева ваданти, евам̣ киччапаччайа̄пи сакаммакадха̄туто бхаванта̄пи каммавачаниччха̄йа̄бха̄вато каммам̣ аватва̄ бха̄ваттхамева ваданти, тасма̄ камман̃ча анаджджха̄харитам̣, камма̄нурӯпан̃ча лин̇гам̣ на т̣хапитам̣, бха̄ваттха̄нурӯпамева т̣хапитанти дат̣т̣хаббам̣. еттха хи ‘‘айам̣ на̄ма пуггало абхива̄детаббо’’ти ачинтетва̄ са̄ман̃н̃ато катта̄рамева гахетва̄ т̣хапитоти ведитаббо.
на наггена нагго абхива̄да̄петабботи еттха пана наггена вуд̣д̣хатарена бхиккхуна̄ нагго навакатаро бхиккху на абхива̄да̄петаббо, на ванда̄петабботи йоджана̄. еттха хи сака̄ритасса киччапаччайасса дит̣т̣хатта̄, дха̄туйа̄ ча сакаммакатта̄ навакатаро бхиккху дха̄тукатта̄ хоти, вуд̣д̣хатаро бхиккху дха̄тукаммам̣ ¶ , пуна ка̄ритасамбандхе вуд̣д̣хатаро бхиккху ка̄ритакатта̄ хоти, навакатаро бхиккху ка̄ритакаммам̣. вуттан̃хи –
‘‘хетукрийа̄йа самбандхӣ-бха̄ва̄ камманти манйате;
хетукрийа̄падха̄натта̄, ан̃н̃атха̄нупапаттито’’ти.
на наггена абхива̄да̄петаббанти еттха ту наггена вуд̣д̣хатарена бхиккхуна̄ на абхива̄да̄петаббам̣, на ванда̄петаббанти йоджана̄, еттха̄пи каммавачаниччха̄йа̄бха̄вато вуттанайена бха̄вейева киччапаччайо хотӣти дат̣т̣хаббо. нану ванда̄паке сати ванда̄петаббо лаббхатийева, атха ‘‘касма̄ каммавачаниччха̄йа̄бха̄вато’’ти ¶ вуттанти? ‘‘ваттиччха̄нупуббика̄ саддапат̣ипаттӣ’’ти вачанато ваттиччха̄бха̄вато на вуттанти. вуттан̃хетам̣ пубба̄чарийехи –
‘‘ваттиччха̄ на бхаве санта-мапйасантампи са̄ бхаве;
там̣ йатха̄нудара̄ кан̃н̃а̄, самуддо кун̣д̣ика̄ти ча̄’’ти.
итаресупи сувин̃н̃еййамева. пат̣иччха̄денти ан̇гаман̇га̄ни ета̄хӣти пат̣иччха̄дийо.
гандхапуппхакатха̄
32. гандхапуппхакатха̄йам̣ ‘‘гандхагандхам̣ пана гахетва̄ кава̄т̣е пан̃чан̇гулим̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вачанато гандхе динне пат̣иггахитум̣ ват̣т̣ати, но лимпитунти сиддхам̣. ида̄ни пана манусса̄ бхиккхӯ бходжетва̄ хаттхадхована̄васа̄не хаттхава̄саттха̄йа гандхавилепанам̣ денти, там̣ бхиккхӯ пат̣иггахетва̄ екачче хаттхамева лимпенти, екачче ка̄йампи мукхампи а̄лимпенти, ‘‘сугандхо вата̄’’тиа̄дӣни ватва̄ хат̣т̣хапахат̣т̣ха̄ка̄рам̣ каронти, там̣ ват̣т̣ати, на ват̣т̣атӣти? ‘‘кава̄т̣е пан̃чан̇гуликам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти виха̄ре кава̄т̣адхӯпанаматтассева вуттатта̄ ка̄йадхӯпанасса авуттатта̄, ‘‘ма̄ла̄гандхавилепанадха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄на̄ вераман̣ӣ’’ти ¶ вачанасса̄нуломато ча на ват̣т̣атӣти диссати, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. ‘‘пуппхам̣ гахетва̄ виха̄ре екамантам̣ никкхипиту’’нти вачанато пуппхе динне гахетум̣ ват̣т̣ати, на пил̣андхана̄дӣни ка̄тунти сиддхам̣. ида̄ни пана бхиккхӯсу гандхапуппхесу ладдхесу ‘‘сурабхигандхам̣ ватидам̣ пуппха’’нтиа̄дӣни ватва̄ пахат̣т̣ха̄ка̄рам̣ катва̄ син̇гханти, там̣ ват̣т̣ати, на ват̣т̣атӣти? тампи виха̄рейева екамантам̣ т̣хапанасса вуттатта̄ син̇гхитабба̄дибха̄васса авуттатта̄, ма̄ла̄гандха̄дипа̄т̣хасса ануломато ча на ват̣т̣атӣти диссати, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. ‘‘екамантам̣ никкхипиту’’нти вачанасса пана са̄маттхийато четийапат̣има̄пӯджана̄дӣни ча ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти вин̃н̃а̄йати.
а̄ситтакӯпадха̄накатха̄
33. а̄ситтакӯпадха̄накатха̄йам̣ манусса̄нам̣ бхаран̣асӣлатам̣ сандха̄йа ‘‘тамбалохена ва̄ раджатена ва̄’’ти ¶ вуттам̣, викаппанаттхена пана ва̄-саддена хиран̃н̃ена ва̄ суван̣н̣ена ва̄тиа̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. пат̣иккхиттатта̄ пана̄ти бхагавата̄ пана а̄ситтакӯпадха̄насса са̄ман̃н̃авасена пат̣иккхиттатта̄. на кевалам̣ ратанапел̣а̄ ева на ват̣т̣ати, атха кхо да̄румайа̄пӣти. еттха пи-саддо сампин̣д̣анаттхо, там̣ на вилӣвамайата̄лапан̣н̣амайаветтамайа̄дикам̣ сампин̣д̣ети.
мал̣орикакатха̄
34. мал̣орикакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, мал̣орика’’нти гила̄но бхиккху бхун̃джама̄но на саккоти хаттхена паттам̣ сандха̄ретум̣, тасма̄ анун̃н̃а̄там̣. пуббе паттасан̇гопанаттхам̣ а̄дха̄рако анун̃н̃а̄то, ида̄ни бхун̃джанаттхам̣. дан̣д̣а̄дха̄рако вуччатӣти дан̣д̣а̄дха̄рако падха̄нато мал̣орикоти вуччати. йат̣т̣хи…пе… пӣт̣ха̄дӣнипи а̄дха̄ракаса̄ман̃н̃ена еттхева ¶ павит̣т̣ха̄нӣти самбандхо. а̄дха̄ракам̣ на̄ма чхиддам̣ виддхампи аттхи, авиддхампи аттхи, тесу катамам̣ ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘а̄дха̄расан̇кхепагаманато хи…пе… ват̣т̣атийева̄’’ти.
екабха̄джана̄дикатха̄
35. екабха̄джана̄дикатха̄йам̣ екатобхун̃джанам̣ на̄ма екабха̄джанасмим̣ екаккхан̣ейева сахабхун̃джанам̣, на на̄на̄бха̄джане. екабха̄джанасмимпи на на̄на̄ккхан̣ети а̄ха ‘‘саче пана̄’’тиа̄ди. тасмим̣ апагате тасса апагататта̄ итарасса сесакам̣ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. имина̄ екаккхан̣е абхун̃джанабха̄вам̣ дассети. итарассапӣтиа̄дӣсу итарассапӣти итарӣтаракатханам̣, сесабхун̃джакаитарато итарасса̄ти аттхо. тена пат̣хамам̣ гахетва̄ гатабхиккхумева̄ха. тасмим̣ кхӣн̣е тасса кхан̣атта̄ пат̣хамам̣ гахитаваттхусса кхӣн̣атта̄ пуна гахетум̣ ват̣т̣ати. имина̄ сахаабхун̃джанабха̄вам̣ дассети.
на екаман̃че нипаджджитаббам̣ сатипи на̄на̄аттхаран̣е ‘‘на екаман̃че туват̣т̣итаббам̣, йо туват̣т̣еййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 264) вачанато. на екаттхаран̣е нипаджджитаббам̣ сатипи на̄на̄ман̃че ‘‘на екаттхаран̣а̄ туват̣т̣итабба’’нти (чӯл̣ава. 264) вачанато, пагева убхиннам̣ екаттети аттхо. йади евам̣ на̄на̄ман̃чана̄на̄аттхаран̣есу асантесу катхам̣ ана̄патти сийа̄ти ¶ чинта̄йама̄ха ‘‘ваваттха̄нам̣ пана̄’’тиа̄ди. екаттхаран̣апа̄вуран̣ехӣти еттха пана айам̣ екаттхаран̣апа̄вуран̣асаддо на чаттхасама̄со хоти, атха кхо ба̄хираттхасама̄соти а̄ха ‘‘екам̣ аттхаран̣ан̃чева па̄вуран̣ан̃ча етесанти екаттхаран̣апа̄вуран̣а̄’’ти, типадатулйа̄дхикаран̣аба̄хираттхасама̄сойам̣. кесаметамадхивачанантйа̄ха ‘‘екам̣ антам̣ аттхаритва̄ екам̣ па̄рупитва̄ нипаджджанта̄наметам̣ адхивачана’’нти, евам̣ нипаджджанта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ етам̣ екаттхаран̣апа̄вуран̣ападам̣ ¶ адхивачанам̣ хотӣти адхиппа̄йо. кесам̣ пана антанти а̄ха ‘‘сам̣ха̄рима̄на’’нтиа̄ди.
челапат̣икакатха̄
36. челапат̣икакатха̄йам̣ челапат̣иканти челасантхарам̣. ким̣ пана бхагавато сиккха̄падапан̃н̃а̄пане ка̄ран̣анти? ‘‘бодхира̄джакума̄ро кира ‘саче ахам̣ путтам̣ лаччха̄ми, аккамиссати ме бхагава̄ челапат̣ика’нти имина̄ аджджха̄сайена сантхари, абхаббо чеса путтала̄бха̄йа, тасма̄ бхагава̄ на акками. йади аккамеййа, паччха̄ путтам̣ алабханто ‘на̄йам̣ саббан̃н̃ӯ’ти дит̣т̣хим̣ ган̣хеййа, идам̣ та̄ва бхагавато анаккамане ка̄ран̣ам̣. йасма̄ пана бхиккхӯпи йе аджа̄нанта̄ аккамеййум̣, те гихӣнам̣ парибхӯта̄ бхавеййум̣, тасма̄ бхиккхӯ парибхавато мочетум̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апеси, идам̣ сиккха̄падапан̃н̃а̄пане ка̄ран̣а’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 268) вуттам̣.
са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.268) пана ‘‘бхагава̄ тун̣хӣ ахосӣти ‘кисса ну кхо аттха̄йа ра̄джакума̄рена айам̣ маха̄сакка̄ро като’ти а̄вадждженто путтапаттхана̄йа катабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си. со хи ра̄джапутто апуттако, сутан̃ча̄нена ахоси ‘буддха̄нам̣ кира адхика̄рам̣ катва̄ манаса̄ иччхитам̣ лабхантӣ’ти, со ‘сача̄хам̣ путтам̣ лабхисса̄ми, самма̄самбуддхо имам̣ челапат̣икам̣ аккамиссати. но че лабхисса̄ми, на аккамиссатӣ’ти паттханам̣ катва̄ сантхара̄песи. атха бхагава̄ ‘ниббаттиссати ну кхо етасса путто’ти а̄ваджджетва̄ ‘на ниббаттиссатӣ’ти аддаса. пуббе кира со екасмим̣ дӣпе васама̄но бхарийа̄йа сама̄наччхандо анекасакун̣апотаке кха̄ди. ‘сачасса ма̄туга̄мо пун̃н̃ава̄ бхавеййа, путтам̣ лабхеййа, убхохи пана сама̄наччхандехи хутва̄ па̄пакаммам̣ катам̣ ¶ , тенасса путто на ниббаттиссатӣти ан̃н̃а̄си. дуссе пана акканте ‘буддха̄нам̣ адхика̄рам̣ катва̄ паттхитам̣ лабхантӣти локе ануссаво, майа̄ ча маха̄адхика̄ро ¶ като, на ча путтам̣ лабха̄ми, туччхам̣ идам̣ вачана’нти миччха̄га̄хам̣ ган̣хеййа. титтхийа̄пи ‘наттхи саман̣а̄нам̣ акаттаббам̣ на̄ма, челапат̣икампи мадданта̄ а̄хин̣д̣антӣ’ти уджджха̄йеййум̣, етарахи ча аккамантесу бахӯ бхиккхӯ парачиттавидуно, те бхаббаттам̣ джа̄нитва̄ аккамиссанти. абхаббатам̣ джа̄нитва̄ на аккамиссанти. ана̄гате пана упаниссайо мандо бхависсати, ана̄гатам̣ на джа̄ниссанти. тесу аккамантесу саче паттхитам̣ самиджджхиссати, иччетам̣ кусалам̣. но че иджджхиссати, ‘пуббе бхиккхусан̇гхасса адхика̄рам̣ катва̄ иччхитиччхитам̣ лабханти, ида̄ни на лабханти, тейева ман̃н̃е бхиккхӯ пат̣ипаттипӯрака̄ ахесум̣, име пана пат̣ипаттим̣ пӯретум̣ на сакконтӣ’ти манусса̄ виппат̣иса̄рино бхависсантӣти имехи тӣхи ка̄ран̣ехи бхагава̄ аккамитум̣ аниччханто тун̣хӣ ахоси. паччхимам̣ джанатам̣ татха̄гато анукампатӣти идам̣ пана тхеро вуттесу ка̄ран̣есу татийака̄ран̣ам̣ сандха̄йа̄ха̄’’ти вуттам̣.
па̄л̣ийам̣ (чӯл̣ава. 268) ‘‘йа̄чийама̄нена челапат̣икам̣ аккамиту’’нти вачанато йа̄чийама̄нена ева аккамитаббам̣, но айа̄чийама̄нена̄ти сиддхам̣, таттхапи ‘‘ман̇галаттха̄йа̄’’ти (чӯл̣ава. 268) вачанато ман̇галаттха̄йа йа̄чийама̄нена аккамитаббам̣, на сирисобхагга̄диаттха̄йа йа̄чийама̄нена̄ти ча, таттхапи ‘‘гихӣна’’нти (чӯл̣ава. 268) вачанато гихӣнам̣ ева челасантхарам̣ аккамитаббам̣, на паббаджита̄нанти ча. ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 268) ‘‘йа̄ ка̄чи иттхӣ апагатагаббха̄ ва̄ хоту, гаругаббха̄ ва̄’’ти анийамава̄чакена ва̄-саддена вачанато на кевалам̣ има̄ двейева гахетабба̄, атха кхо ‘‘патит̣т̣хитагаббха̄ ва̄ виджа̄типутта̄ ва̄’’тиа̄дина̄ йа̄ ка̄чи ¶ ман̇галика̄йо иттхийопи пуриса̄пи гахетабба̄. ‘‘еварӯпесу т̣ха̄несӯ’’ти вуттатта̄ на кевалам̣ йатха̄вуттат̣т̣ха̄несуйева, атха кхо там̣садисесу йесу кесучи ман̇галат̣т̣ха̄несу йесам̣ кесан̃чи гихӣнам̣ ман̇галаттха̄йа йа̄чийама̄на̄нам̣ челасантхарам̣ аккамитум̣ ват̣т̣атӣти сиджджхати, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. па̄л̣ийам̣ (чӯл̣ава. 268) ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дхотапа̄дакам̣ аккамиту’’нти са̄ман̃н̃авасена вачанато, ат̣т̣хакатха̄йан̃ча (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 268) ‘‘там̣ аккамитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ависесена вуттатта̄ дхотапа̄дакам̣ айа̄чийама̄ненапи бхиккхуна̄ аккамитаббанти сиддхам̣, ‘‘дхотехи па̄дехи аккаманаттха̄йа̄’’ти пана вуттатта̄ адхотехи аккамитум̣ на ват̣т̣атӣти ча, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣.
па̄дагхам̣санӣйакатха̄
37. па̄дагхам̣санӣйакатха̄йам̣ ¶ пат̣хамам̣ та̄ва акаппийапа̄дагхам̣саним̣ дассетум̣ ‘‘катакам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. катакам̣ на̄ма кӣдисанти пуччха̄йа сати вуттам̣ ‘‘катакам̣ на̄ма падумакан̣н̣ика̄ка̄ра’’нтиа̄ди. касма̄ пат̣иккхиттанти вуттам̣ ‘‘ба̄хулика̄нуйогатта̄’’ти. тато каппийапа̄дагхам̣санийо дассетума̄ха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тиссо па̄дагхам̣санийо’’тиа̄ди. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
бӣджанӣкатха̄
38. бӣджанӣкатха̄йам̣ пат̣хамам̣ та̄ва акаппийабӣджаним̣ дассетум̣ ‘‘чамарӣва̄лехи катабӣджанӣ на ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. тато каппийачхабӣджанийо дассетум̣ ‘‘макасабӣджанӣа̄ди ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. таттха каппийачхабӣджанийо на̄ма макасабӣджанӣ, ва̄камайабӣджанӣ, усӣрамайабӣджанӣ, морапин̃чхамайабӣджанӣ, видхӯпанам̣, та̄лаван̣т̣ан̃ча̄ти. та̄сам̣ висесам̣ дассетум̣ ‘‘видхӯпананти бӣджанӣ вуччатӣ’’тиа̄дима̄ха ¶ . усӣрамайам̣ морапин̃чхамайан̃ча сувин̃н̃еййатта̄ на вуттам̣. ‘‘бӣджанинти чатурассабӣджаним̣. та̄лаван̣т̣анти та̄лапатта̄дӣхи катам̣ ман̣д̣аликабӣджани’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.269) вуттам̣.
чхаттакатха̄
39. чхаттакатха̄йам̣ чхаттам̣ на̄ма тӣн̣и чхатта̄ни сетаччхаттам̣, килан̃джаччхаттам̣, пан̣н̣аччхаттанти. таттха сетаччхаттанти ваттхапалигун̣т̣хитам̣ пан̣д̣араччхаттам̣. килан̃джаччхаттанти вилӣваччхаттам̣. пан̣н̣аччхаттанти та̄лапан̣н̣а̄дӣхи йехи кехичи катам̣. ман̣д̣алабаддхам̣ сала̄кабаддханти идам̣ пана тин̣н̣ампи чхатта̄нам̣ пан̃джарадассанаттхам̣ вуттам̣. та̄ни хи ман̣д̣алабаддха̄ни чева хонти сала̄кабаддха̄ни ча. йампи таттхаджа̄такадан̣д̣ена катам̣ екапан̣н̣аччхаттам̣ хоти, тампи чхаттамева. ‘‘вилӣваччхаттанти вен̣увилӣвехи катам̣ чхаттам̣. таттхаджа̄такадан̣д̣акена катанти та̄лапан̣н̣ам̣ саха дан̣д̣акена чхиндитва̄ тамева чхаттадан̣д̣ам̣ каронти гопа̄лака̄дайо вийа, там̣ сандха̄йетам̣ вутта’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.634) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. па̄читтийа 2.634) пана ‘‘вилӣваччхаттанти ¶ вен̣упесика̄хи катам̣. ман̣д̣алабаддха̄нӣти дӣгхасала̄ка̄су тирийам̣ валайа̄ка̄рена сала̄кам̣ т̣хапетва̄ суттехи баддха̄ни дӣгхан̃ча тирийан̃ча уджукамева сала̄ка̄йо т̣хапетва̄ дал̣хабаддха̄ни чева тирийам̣ т̣хапетва̄ дӣгхадан̣д̣акехева сан̇коча̄рахам̣ катва̄ суттехева тирийам̣ баддха̄ни. таттхаджа̄такадан̣д̣акена катанти саха дан̣д̣акена чхинната̄лапан̣н̣а̄дӣхи ката’’нти вуттам̣. идха пана чхаттадха̄ракапуггалавасена вуттам̣, тасма̄ агила̄насса бхиккхуно чхаттам̣ дха̄ретум̣ на ват̣т̣ати. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
накхакатха̄
40. накхакатха̄йам̣ дӣгханакхадха̄ран̣апаччайа̄ уппанне ваттхусмим̣ ‘‘на, бхиккхаве, дӣгха̄ накха̄ дха̄ретабба̄, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти ¶ (чӯл̣ава. 274) вачанато дха̄рентасса а̄патти. ‘‘накхенапи накхам̣ чхинданти, мукхенапи накхам̣ чхинданти, кут̣т̣епи гхам̣санти, ан̇гулийо дуккха̄ хонти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, накхаччхедана’’нти (чӯл̣ава. 274) вачанато накхаччхеданасаттхакам̣ дха̄ретум̣ ват̣т̣ати. хет̣т̣ха̄ ча ‘‘накхаччхеданам̣ валитакам̣йева каронти, тасма̄ там̣ ват̣т̣атӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.85) вуттам̣. ‘‘валитаканти накхаччхеданака̄ле дал̣хаггахан̣аттхам̣ валӣхи йуттамева каронти, тасма̄ там̣ ват̣т̣атӣ’’ти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.85) вуттам̣. мам̣саппама̄н̣ена̄ти ан̇гулаггамам̣саппама̄н̣ена. вӣсатимат̣т̣ханти вӣсатипи хаттхапа̄данакхе ликхитамат̣т̣хе каронти. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
ломакатха̄
ломакатха̄йам̣ ‘‘самба̄дхеломам̣ сам̣хара̄пенти. манусса̄ уджджха̄йанти кхӣйанти випа̄ченти сеййатха̄пи гихӣ ка̄мабхогино’’ти ваттхусмим̣ уппанне ‘‘на, бхиккхаве…пе… дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 275) вачанато сам̣хара̄пентасса а̄патти. ан̃н̃атарасса бхиккхуно самба̄дхе ван̣о хоти, бхесаджджам̣ на тит̣т̣хатӣти имисса̄ ат̣т̣хуппаттийа̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄ба̄дхапаччайа̄ самба̄дхе ломам̣ сам̣хара̄пету’’нти (чӯл̣ава. 275) вачанато а̄ба̄дхапаччайа̄ бхесаджджапатит̣т̣ха̄панаттха̄йа самба̄дхе ломам̣ хара̄пентасса ана̄патти. ‘‘сеййатха̄пи писа̄чиллика̄’’ти манусса̄нам̣ уджджха̄йанапаччайа̄ ‘‘на, бхиккхаве, дӣгхам̣ на̄сика̄ломам̣ дха̄ретаббам̣, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти ¶ (чӯл̣ава. 275) вачанато дха̄ран̣апаччайа̄ а̄патти. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, сан̣д̣а̄са’’нти анураккхан̣аттха̄йа сан̣д̣а̄со анун̃н̃а̄то, тасма̄ на̄сика̄ломам̣ сан̣д̣а̄сена хара̄петум̣ ват̣т̣ати. палитанти пан̣д̣аракесам̣. га̄хетум̣ на ват̣т̣ати ‘‘ма̄ ¶ ме джара̄бха̄во хотӯ’’ти манаси кататта̄. бӣбхаччхам̣ хутва̄ти вирӯпам̣ хутва̄. палитам̣ ва̄ апалитам̣ ва̄ти пан̣д̣арам̣ ва̄ апан̣д̣арам̣ ва̄. га̄ха̄петум̣ ват̣т̣ати аппаса̄да̄вахатта̄ти.
ка̄йабандханакатха̄
41. ка̄йабандханакатха̄йам̣ ака̄йабандханена̄ти абандхитака̄йабандханена. бхиккхуна̄ти сесо. атха ва̄ ака̄йабандханена̄ти абандхитака̄йабандхано хутва̄ти иттхамбхӯтаттхе каран̣авачанам̣ йатха̄ ‘‘бхиннена сӣсена паггхарантена лохитена пат̣ивисаке уджджха̄песӣ’’ти. тена̄ха ‘‘абандхитва̄ никкхамантена йаттха сарати, таттха бандхитабба’’нти. ка̄йабандханам̣ на̄ма чха ка̄йабандхана̄ни кала̄букам̣, дед̣д̣убхакам̣, мураджам̣, маддавӣн̣ам̣, пат̣т̣икам̣, сӯкарантаканти. таттха кала̄букам̣ на̄ма бахураджджукам̣. дед̣д̣убхакам̣ на̄ма удакасаппасӣсасадисам̣. мураджам̣ на̄ма мураджават̣т̣исан̣т̣ха̄нам̣ вет̣хетва̄ катам̣. маддавӣн̣ам̣ на̄ма па̄ман̇гасан̣т̣ха̄нам̣. ӣдисан̃хи екампи на ват̣т̣ати, пагева бахӯни. тасма̄ пат̣иккхитта̄ни акаппийака̄йабандхана̄ни на̄ма чатта̄ри хонти, пат̣т̣икам̣, сӯкарантаканти има̄ни две ка̄йабандхана̄ни бхагавата̄ анун̃н̃а̄та̄ни каппийака̄йабандхана̄ни на̄ма, тасса пакативӣта̄ ва̄ маччхакан̣т̣акава̄йима̄ ва̄ пат̣т̣ика̄ ват̣т̣ати, сеса̄ кун̃джараччхика̄дибхеда̄ на ват̣т̣ати. сӯкарантакам̣ на̄ма кун̃чикакосакасан̣т̣ха̄нам̣ хоти, екараджджукам̣, пана муддикака̄йабандханан̃ча сӯкарантакам̣ ануломети. имехи пана двӣхи саддхим̣ ат̣т̣ха ка̄йабандхана̄ни хонти. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, мураджам̣ маддавӣн̣а’’нти идам̣ даса̄суйева анун̃н̃а̄танти па̄ман̇гадаса̄ четтха чатуннам̣ упари на ват̣т̣ати. собхакам̣ на̄ма вет̣хетва̄ мукхават̣т̣исиббанам̣. гун̣акам̣ на̄ма мудин̇гасан̣т̣ха̄нена сиббанам̣. евам̣ сиббита̄ хи анто тхира̄ хонтӣти вуччати. паванантоти па̄санто вуччати. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 277-278) пана ‘‘муддикака̄йабандханам̣ на̄ма чатурассам̣ акатва̄ саджджитам̣ ¶ . па̄ман̇гадаса̄ чатурасса̄. мудин̇гасан̣т̣ха̄нена̄ти сан̇гха̄т̣ийа̄ мудин̇гасиббана̄ка̄рена варакасӣса̄ка̄рена. паванантоти па̄санто, ‘даса̄мӯла’нти ча ликхитам̣. ака̄йабандханена сан̃чичча ва̄ асан̃чичча ва̄ га̄маппавесане а̄патти. саритат̣т̣ха̄нато бандхитва̄ пависитаббам̣, ниваттитаббам̣ ва̄ти ликхита’’нти вуттам̣.
нива̄санапа̄рупанакатха̄
42. нива̄санапа̄рупанакатха̄йам̣ ¶ хаттхисон̣д̣а̄дивасена гихиниваттхам̣ на нива̄сетаббанти еттха хаттхисон̣д̣акам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 280; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. париман̣д̣аласиккха̄падаван̣н̣ана̄) на̄ма на̄бхимӯлато хаттхисон̣д̣асан̣т̣ха̄нам̣ оламбакам̣ катва̄ ниваттхам̣ чол̣икаиттхӣнам̣ нива̄санам̣ вийа. маччхава̄л̣акам̣ на̄ма екато дасантам̣ екато па̄сантам̣ оламбитва̄ ниваттхам̣. чатукан̣н̣акам̣ на̄ма упарито две, хет̣т̣хато двети евам̣ чатта̄ро кан̣н̣е дассетва̄ ниваттхам̣. та̄лаван̣т̣акам̣ на̄ма та̄лаван̣т̣а̄ка̄рена са̄т̣акам̣ оламбитва̄ нива̄санам̣. сатаваликам̣ на̄ма дӣгхаса̄т̣акам̣ анекаккхаттум̣ обхуджитва̄ оват̣т̣икам̣ каронтена ниваттхам̣, ва̄мадаккхин̣апассесу ва̄ нирантарам̣ валийо дассетва̄ ниваттхам̣. саче пана джа̄н̣уто пат̣т̣ха̄йа екам̣ ва̄ две ва̄ валийо пан̃н̃а̄йанти, ват̣т̣ати. сам̣веллийам̣ нива̄сентӣти маллакаммака̄ра̄дайо вийа каччхам̣ бандхитва̄ нива̄сенти, евам̣ нива̄сетум̣ гила̄нассапи маггаппат̣ипаннассапи на ват̣т̣ати. сетапат̣апа̄рута̄дивасена на гихипа̄рутам̣ па̄рупитаббанти еттха йам̣ кин̃чи сетапат̣апа̄рутам̣ парибба̄джакапа̄рутам̣ екаса̄т̣акапа̄рутам̣ сон̣д̣апа̄рутам̣ антепурикапа̄рутам̣ маха̄джет̣т̣хакапа̄рутам̣ кут̣ипавесакапа̄рутам̣ бра̄хман̣апа̄рутам̣ па̄л̣ика̄ракапа̄рутанти евама̄ди париман̣д̣алалаккхан̣ато ан̃н̃атха̄ па̄рутам̣ саббаметам̣ гихипа̄рутам̣ на̄ма, тасма̄ йатха̄ сетапат̣а̄ ад̣д̣хапа̄лаканиган̣т̣ха̄ ¶ па̄рупанти, йатха̄ ча екачче парибба̄джака̄ урам̣ виваритва̄ двӣсу ам̣сакӯт̣есу па̄вуран̣ам̣ т̣хапенти, йатха̄ ча екаса̄т̣ака̄ манусса̄ ниваттхаса̄т̣акасса екена антена пит̣т̣хим̣ па̄рупитва̄ убхо кан̣н̣е убхосу ам̣сакӯт̣есу т̣хапенти, йатха̄ ча сура̄сон̣д̣а̄дайо са̄т̣акена гӣвам̣ париккхипитва̄ убхо анте уре ва̄ оламбенти, пит̣т̣хийам̣ ва̄ кхипенти, йатха̄ ча антепурика̄йо аккхита̄ракаматтам̣ дассетва̄ огун̣т̣хикам̣ па̄рупанти, йатха̄ ча маха̄джет̣т̣ха̄ дӣгхаса̄т̣акам̣ нива̄сетва̄ тассева екена антена сакаласарӣрам̣ па̄рупанти, йатха̄ ча кассака̄ кхеттакут̣им̣ пависанта̄ са̄т̣акам̣ паливет̣хетва̄ упакаччхаке паккхипитва̄ тассева екена антена сарӣрам̣ па̄рупанти, йатха̄ ча бра̄хман̣а̄ убхиннам̣ упакаччхака̄нам̣ антаре са̄т̣акам̣ павесетва̄ ам̣сакӯт̣есу па̄рупанти, йатха̄ ча па̄л̣ика̄рако бхиккху екам̣сапа̄рупанена па̄рутам̣ ва̄маба̄хум̣ виваритва̄ чӣварам̣ ам̣сакӯт̣е а̄ропети. евам̣ апа̄рупитва̄ саббепи ете ан̃н̃е ча еварӯпе па̄рупанадосе ваджджетва̄ ниббика̄рам̣ париман̣д̣алам̣ па̄рупитаббам̣. татха̄ апа̄рупитва̄ а̄ра̄ме ва̄ антарагхаре ва̄ ана̄дарена йам̣ кин̃чи вика̄рам̣ каронтасса дуккат̣ам̣.
ка̄джакатха̄
43. ка̄джакатха̄йам̣ ¶ мун̣д̣авет̣хӣти йатха̄ ран̃н̃о кухин̃чи гаччханто париккха̄рабхан̣д̣аггахан̣аманусса̄ти адхиппа̄йо. убхатока̄джанти екасмим̣йева ка̄дже пурато ча паччхато ча убхосу бха̄гесу лаггетва̄ вахитаббабха̄рам̣. екатока̄джанти екато паччхатойева лаггетва̄ вахитаббабха̄рам̣. антара̄ка̄джанти маджджхе лаггетва̄ двӣхи вахитаббабха̄рам̣. сӣсабха̄ра̄дайо сӣса̄дӣхи вахитаббабха̄ра̄дайо ева. оламбаканти хаттхена оламбитва̄ вахитаббабха̄рам̣. етесу убхатока̄джамева на ват̣т̣ати, сеса̄ ват̣т̣анти.
дантакат̣т̣хакатха̄
44. дантакат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ дантакат̣т̣хасса акха̄дане пан̃ча досе, кха̄дане пан̃ча̄нисам̣се ча дассетва̄ бхагавата̄ бхиккхӯнам̣ дантакат̣т̣хам̣ анун̃н̃а̄там̣. таттха пан̃ча доса̄ на̄ма ачаккхуссам̣, мукхам̣ дуггандхам̣, расахаран̣ийо на висуджджханти, питтам̣ семхам̣ бхаттам̣ парийонандхати, бхаттамасса наччха̄детӣти. таттха ачаккхуссанти чаккхӯнам̣ хитам̣ на хоти, париха̄ним̣ джанети. наччха̄детӣти на руччати. пан̃ча̄нисам̣са̄ вуттапат̣ипаккхато ведитабба̄. тато дӣгхадантакат̣т̣хакха̄дане ча атимада̄хакадантакат̣т̣хакха̄дане ча дуккат̣ам̣ пан̃н̃апетва̄ ат̣т̣хан̇гулапарамам̣ чатуран̇гулапаччхимам̣ дантакат̣т̣хам̣ анун̃н̃а̄там̣. таттха ат̣т̣хан̇гулам̣ парамам̣ етасса дантакат̣т̣хасса̄ти ат̣т̣хан̇гулапарамам̣. чатуран̇гулам̣ паччхимам̣ пама̄н̣ам̣ етасса дантакат̣т̣хасса̄ти чатуран̇гулапаччхимам̣. атимада̄хаканти атикхуддакам̣. ат̣т̣хан̇гулам̣ маха̄дантакат̣т̣хам̣ на̄ма, чатуран̇гулам̣ кхуддакадантакат̣т̣хам̣ на̄ма, пан̃чачхасаттан̇гулам̣ маджджхимадантакат̣т̣хам̣ на̄ма. тена вуттам̣ ‘‘дувидхена удакена тивидхена дантакат̣т̣хена̄’’ти. ‘‘ат̣т̣хан̇гулапараманти манусса̄нам̣ пама̄н̣ан̇гулена ат̣т̣хан̇гулапарама’’нти ат̣т̣хакатха̄йа (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 282) ма̄ха.
еттха ча пама̄н̣ан̇гулена̄ти идам̣ пакатиан̇гулена̄ти гахетва̄ манусса̄нам̣ пакатиан̇гулена ат̣т̣хан̇гулато адхикаппама̄н̣ам̣ дантакат̣т̣хам̣ на ват̣т̣атӣти ваданти. таттакамева ча катва̄ кха̄данти. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘манусса̄нам̣ пама̄н̣ан̇гулена’’ иччева вуттам̣, на ‘‘пакатиан̇гулена̄’’ти. тасма̄ йам̣ вад̣д̣хакихаттхато ан̇гулам̣ пама̄н̣ам̣ катва̄ манусса̄ геха̄дӣни минанти, тена манусса̄нам̣ пама̄н̣ан̇гулабхӯтена вад̣д̣хакиан̇гулена ат̣т̣хан̇гулапараманти аттхо гахетаббо. вуттан̃хи са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.280-282) ‘‘пама̄н̣ан̇гулена̄ти ¶ вад̣д̣хакиан̇гулам̣ сандха̄йа вутта’’нти. вимативиноданийан̃ча (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.282) ‘‘пама̄н̣ан̇гулена̄ти вад̣д̣хакиан̇гулена, кечи пана ‘пакатиан̇гулена̄’ти ваданти, там̣ чатуран̇гулапаччхимавачанена самети. на хи пакатиан̇гулена ¶ чатуран̇гулаппама̄н̣ам̣ дантакат̣т̣хам̣ кан̣т̣хе авилаггам̣ кха̄дитум̣ сакка̄’’ти.
руккхароханакатха̄
45. руккха̄роханакатха̄йам̣ пурисо пама̄н̣о йасса руккхасса̄ти порисо, уддхам̣ уккхипитахаттхена саддхим̣ мануссака̄йаппама̄н̣о пан̃чахаттхаматтауччо руккхападесо, там̣ порисам̣ руккхам̣, авайаве самуда̄йавоха̄ро йатха̄ ‘‘самуддо дит̣т̣хо’’ти, а̄бхусо паданти гаччханти паваттантӣти а̄пада̄, париссайа̄. йа̄ва аттхо аттхи етасмим̣ руккхети йа̄вадаттхо, руккхо, аттха-саддо пайоджанава̄чако. йа̄ва тасмим̣ руккхе бхиккхусса аттхо пайоджанам̣ аттхи, та̄ва абхирухитабботи адхиппа̄йо. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
чханда̄ропанакатха̄
46. чханда̄ропанакатха̄йам̣ чхандасоти саккат̣абха̄са̄йа. на а̄ропетаббанти ва̄чана̄маггам̣ на а̄ропетаббам̣. сака̄йа нируттийа̄ти ма̄гадхабха̄са̄йа. таттха сантехи ката̄ти саккат̣а̄, ат̣т̣хакава̄мака̄дӣхи самитапа̄пехи исӣхи ката̄ти аттхо. атха ва̄ саккаритабба̄ пӯджитабба̄ти саккат̣а̄ манусса̄нам̣ хитасукха̄ваханато, тадаттхикехи мануссехи пӯджитабба̄ти аттхо. бха̄сӣйатети бха̄са̄, саккат̣а̄ ча са̄ бха̄са̄ ча̄ти саккат̣абха̄са̄. ведаттайагата̄ нирутти, сасса еса̄ти сака̄, бхагавато вачанантйаттхо. магадхе джа̄та̄ ма̄гадхика̄, а̄дикаппака̄ле магадхарат̣т̣хе джа̄та̄ти аттхо. уччатети утти, нӣхаритва̄ утти нирутти, пит̣акаттайато нӣхаритва̄ катхӣйатетйаттхо. вуттан̃хетам̣ пора̄н̣ехи –
‘‘са̄ ¶ ма̄гадхӣ мӯлабха̄са̄;
нара̄ йа̄йа̄дикаппика̄;
брахма̄но ¶ ча̄ссута̄ла̄па̄;
самбуддха̄ ча̄пи бха̄саре’’ти.
сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
лока̄йатакатха̄
47. лока̄йатакатха̄йам̣ локийанти патит̣т̣хаханти пун̃н̃а̄пун̃н̃а̄ни таббипа̄ко ча̄ти локо, сатталоко. а̄бхусо йатанти вӣрийам̣ каронти еттха̄ти а̄йатам̣, локасса а̄йатам̣ лока̄йатам̣, сатта̄нам̣ бхусо вӣрийакаран̣ат̣т̣ха̄нантйаттхо. ким̣ там̣? титтхийасаттхам̣. саббам̣ уччхит̣т̣хам̣, касма̄? сакун̣а̄дӣхи парибхуттапуббатта̄. саббам̣ ануччхит̣т̣хам̣ имасса авасесабходжанасса кеначи апарибхуттапуббатта̄. сето ка̄ко ат̣т̣хисса сетатта̄, ка̄л̣о бако па̄дасса ка̄л̣атта̄ти. наттхи аттхо еттха̄ти нираттхакам̣, нираттхакамева ка̄ран̣ам̣ нираттхакака̄ран̣ам̣. тена пат̣исам̣йуттам̣ нираттхакака̄ран̣апат̣исам̣йуттам̣. таранти еттха̄ти титтхам̣, пат̣т̣анам̣. титтхам̣ вийа̄ти титтхам̣, ладдхи, там̣ етесам̣ аттхӣти титтхийа̄, випарӣтадассана̄. са̄санти аттано са̄ваке еттха̄ти саттхам̣, титтхийа̄нам̣ саттхам̣ титтхийасаттхам̣. на тираччха̄навиджджа̄ парийа̄пун̣итабба̄ти еттха тираччха̄навиджджа̄ на̄ма йа̄ ка̄чи ба̄хирака̄ анаттхасан̃хита̄. на парийа̄пун̣итабба̄ти аттана̄ на парийа̄пун̣итабба̄. на ва̄четабба̄ти паресам̣ на ва̄четабба̄. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
кхипитакатха̄
48. кхипитакатха̄йам̣ кхипӣйиттха̄ти кхипито. кхипи абйаттасаддети дха̄ту. бха̄венабха̄валаккхан̣атта̄ тасмим̣ кхипитети ¶ вибхатйантам̣. ‘‘йасмим̣ кисмин̃чи пуггале’’ти лаккхан̣авантакатта̄ аджджха̄харитаббо. джӣва̄ти джӣва па̄н̣адха̄ран̣ети дха̄ту, вибхаттилопо. йасмим̣ кисмин̃чи пуггале кхипите бхиккхуна̄ ‘‘джӣва̄’’ти вачанам̣ на ваттаббам̣, бхиккхусмим̣ кхипите гихина̄ ‘‘джӣватха бханте’’ти вуччама̄не сати ‘‘чирам̣ джӣва̄’’ти бхиккхуна̄ ваттум̣ ват̣т̣атӣти йоджана̄. ‘‘вуччама̄не’’ти еттха пана лаккхан̣асса каммава̄чакатта̄ тена сама̄на̄дхикаран̣ам̣ каммабхӯтам̣ ‘‘бхиккхусми’’нти лаккхан̣авантакаммам̣ аджджха̄харитаббам̣ йатха̄ ким̣ ‘‘госу дуйхама̄на̄су пурисо а̄гато’’ти ¶ . апаре пана а̄чарийа̄ ӣдисесу т̣ха̄несу ‘‘сантесӯ’’ти падам̣ аджджха̄харитва̄ идамева лаккхан̣ападам̣, ‘‘госу дуйхама̄на̄сӯ’’ти пададвайам̣ пана ‘‘сантесӯ’’ти еттха пакативикативасена катта̄ ева̄ти ваданти, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣.
ласун̣акатха̄
49. ласун̣акатха̄йам̣ ‘‘ласун̣ам̣ на̄ма ма̄гадхака’’нти (па̄чи. 795) па̄л̣ийам̣ а̄гатам̣. ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 795) пана ‘‘ма̄гадхаканти магадхесу джа̄там̣. магадхарат̣т̣хе джа̄таласун̣амева хи идха ласун̣анти адхиппетам̣, тампи бхан̣д̣икаласун̣амева, на екадвитимин̃джакам̣. курундийам̣ пана ‘джа̄тидесам̣ аватва̄ ‘ма̄гадхакам̣ на̄ма бхан̣д̣икаласун̣а’нти вутта’’нти вуттам̣. саче две тайо бхан̣д̣ике екатойева сан̇кхаритва̄ аджджхохарати, екам̣ па̄читтийам̣. бхиндитва̄ екекам̣ мин̃джам̣ кха̄дантийа̄ пана пайогаган̣ана̄йа па̄читтийа̄ни, идам̣ бхиккхунӣнам̣ васена па̄читтийам̣, бхиккхусса пана дуккат̣ам̣.
палан̣д̣ука̄дӣнам̣ ван̣н̣ена ва̄ мин̃джа̄йа ва̄ на̄наттам̣ ведитаббам̣. ван̣н̣ена та̄ва палан̣д̣уко на̄ма пан̣д̣уван̣н̣о хоти. бхан̃джанако лохитаван̣н̣о, харитако харитаван̣н̣о, мин̃джа̄йа ¶ пана палан̣д̣укасса ека̄ мин̃джа̄ хоти, бхан̃джанакасса две, харитакасса тиссо, ча̄паласун̣о амин̃джако. ан̇кураматтамева хи тасса хоти. маха̄паччарийа̄дӣсу пана ‘‘палан̣д̣укасса тӣн̣и мин̃джа̄ни, бхан̃джанакасса две, харитакасса ека’’нти вуттам̣. ете палан̣д̣ука̄дайо сабха̄венева ват̣т̣анти, сӯпасампа̄ка̄дӣсу пана ма̄гадхакампи ват̣т̣ати. тан̃хи паччама̄несу муггасӯпа̄дӣсу ва̄ маччхамам̣савикатийа̄ ва̄ тела̄дӣсу ва̄ бадараса̄л̣ава̄дӣсу ва̄ амбилапа̄ка̄дӣсу ва̄ уттарибхан̇ге ва̄ йаттха каттхачи антамасо йа̄гупаттепи паккхипитум̣ ват̣т̣атӣти вуттам̣. ‘‘сабха̄венева̄ти сӯпасампа̄ка̄дим̣ вина̄ва. бадараса̄л̣авам̣ на̄ма бадарапхала̄ни суккха̄петва̄ чун̣н̣етва̄ каттабба̄ кха̄данӣйавикатӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.793-797) вуттам̣.
нааккамитабба̄дикатха̄
50. нааккамитабба̄дикатха̄йам̣ ‘‘парибхан̣д̣акатабхӯми на̄ма сан̣хаматтика̄хи ката̄ ка̄л̣аван̣н̣а̄дибхӯми ¶ . сена̄санам̣ ман̃чапӣт̣ха̄дика̄йева. татхева вал̣ан̃джетум̣ ват̣т̣атӣти ан̃н̃ехи а̄ва̄сикехи бхиккхӯхи парибхуттанӣха̄рена парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. ‘нева̄сика̄ пакатийа̄ анаттхата̄йа бхӯмийа̄ т̣хапенти че, тесампи ана̄паттийева̄’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. ‘два̄рампӣ’тиа̄дина̄ вуттадва̄рава̄тапа̄на̄дайо апарикаммаката̄пи на апассайитабба̄. ломесӯти ломесу пхусантесӯ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.324) вуттам̣. вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.324) ‘‘парибхан̣д̣акатабхӯми ва̄ти ка̄л̣аван̣н̣а̄дикатасан̣хабхӯми ва̄. сена̄санам̣ ва̄ти ман̃чапӣт̣ха̄ди ва̄. татхева вал̣ан̃джетум̣ ват̣т̣атӣти имина̄ нева̄сикехи дхотапа̄да̄дӣхи вал̣ан̃джанат̣т̣ха̄не сан̃чичча адхотапа̄да̄дӣхи вал̣ан̃джантассева а̄патти пан̃н̃атта̄ти дассети ¶ , ‘два̄рампӣ’тиа̄дина̄ са̄ман̃н̃ато вуттатта̄ два̄рава̄тапа̄на̄дайо апарикаммаката̄пи на апассайитабба̄. аджа̄нитва̄ апассайантассапи идха ломаган̣ана̄йа а̄паттӣ’’ти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 323-324) ‘‘нева̄сика̄ пакатийа̄ анаттхата̄йа бхӯмийа̄ т̣хапенти че, тесампи ана̄паттийева̄ти ликхитам̣, два̄рава̄тапа̄на̄дайо апарикаммаката̄пи на апассайитабба̄ти ликхита’’нти вуттам̣.
авандийавандийакатха̄
51. авандийавандийакатха̄йам̣ идха пакаран̣а̄чарийена сена̄санаккхандхакапа̄л̣ивасена даса авандийа̄, тайо вандийа̄ ча вутта̄, ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су ча на кин̃чи вутта̄, тасма̄ идха а̄гатанайенева аттхо дат̣т̣хаббо. парива̄рапа̄л̣ийам̣ (пари. 467 а̄дайо) пана упа̄липан̃чаке пан̃чапан̃чакавасена пан̃чавӣсати авандийа̄, пан̃ча вандийа̄ ча вутта̄. катхам̣? ‘‘кати ну кхо, бханте, авандийа̄ти? пан̃чиме, упа̄ли, авандийа̄. катаме пан̃ча? антарагхарам̣ павит̣т̣хо авандийо, раччхагато авандийо, отамасико авандийо, асаманна̄харанто авандийо, сутто авандийо. име кхо, упа̄ли, пан̃ча авандийа̄. апарепи, упа̄ли, пан̃ча авандийа̄. катаме пан̃ча? йа̄гупа̄не авандийо, бхаттагге авандийо, ека̄ватто авандийо, ан̃н̃авихито авандийо, нагго авандийо. име кхо, упа̄ли, пан̃ча авандийа̄. апарепи, упа̄ли, пан̃ча авандийа̄. катаме пан̃ча? кха̄данто авандийо, бхун̃джанто авандийо, учча̄рам̣ каронто авандийо, пасса̄вам̣ каронто авандийо, уккхиттако авандийо. име кхо, упа̄ли, пан̃ча авандийа̄. апарепи, упа̄ли, пан̃ча авандийа̄. катаме пан̃ча? пуреупасампаннена ¶ паччха̄упасампанно авандийо, анупасампанно авандийо ¶ , на̄на̄сам̣ва̄сако вуд̣д̣хатаро адхаммава̄дӣ авандийо, ма̄туга̄мо авандийо, пан̣д̣ако авандийо. име кхо, упа̄ли, пан̃ча авандийа̄. апарепи, упа̄ли, пан̃ча авандийа̄. катаме пан̃ча? па̄рива̄сико авандийо, мӯла̄йапат̣икассана̄рахо авандийо, ма̄натта̄рахо авандийо, ма̄наттача̄рико авандийо, аббха̄на̄рахо авандийо. име кхо, упа̄ли, пан̃ча авандийа̄’’ти.
‘‘кати ну кхо, бханте, вандийа̄ти? пан̃чиме, упа̄ли, вандийа̄. катаме пан̃ча? паччха̄упасампаннена пуреупасампанно вандийо, на̄на̄сам̣ва̄сако вуд̣д̣хатаро дхаммава̄дӣ вандийо, а̄чарийо вандийо, упаджджха̄йо вандийо, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа татха̄гато арахам̣ самма̄самбуддхо вандийо. име кхо, упа̄ли, пан̃ча вандийа̄’’ти.
ат̣т̣хакатха̄йан̃ча (пари. ат̣т̣ха. 467) ‘‘отамаситоти андхака̄рагато. тан̃хи вандантасса ман̃чапа̄да̄дӣсупи нала̄т̣ам̣ пат̣ихан̃н̃еййа. асаманна̄харантоти киччаппасутатта̄ ванданам̣ асаманна̄харанто. суттоти ниддам̣ окканто. ека̄ваттоти екато а̄ватто сапаттапаккхе т̣хито верӣ висабха̄гапуггало вуччати, айам̣ авандийо. айан̃хи вандийама̄но па̄денапи пахареййа. ан̃н̃авихитоти ан̃н̃ам̣ чинтайама̄но. кха̄дантоти пит̣т̣хакхаджджака̄дӣни кха̄данто. учча̄ран̃ча пасса̄ван̃ча каронто анока̄сагататта̄ авандийо. уккхиттакоти тивидхенапи уккхепанӣйакаммена уккхиттако авандийо, таджджанӣйа̄дикаммаката̄ пана чатта̄ро вандитабба̄, упосатхапава̄ран̣а̄пи техи саддхим̣ лаббханти. а̄дито пат̣т̣ха̄йа ча вуттесу авандийесу нагган̃ча уккхиттакан̃ча вандантассева хоти а̄патти ¶ , итаресам̣ пана аса̄руппат̣т̣хена ча антара̄ вуттака̄ран̣ена ча вандана̄ пат̣иккхитта̄. ито парам̣ паччха̄упасампанна̄дайо дасапи а̄паттиваттхубха̄венева авандийа̄. те вандантасса хи нийаменева а̄патти. ити имесу пан̃часу пан̃чакесу тераса джане вандантасса ана̄патти, два̄дасаннам̣ вандана̄йа а̄патти. а̄чарийо вандийоти паббаджджа̄чарийо упасампада̄чарийо ниссайа̄чарийо уддеса̄чарийо ова̄да̄чарийоти айам̣ пан̃чавидхопи а̄чарийо вандийо’’ти а̄гато.
‘‘антара̄ ¶ вуттака̄ран̣ена̄ти тан̃хи вандантасса ман̃чапа̄да̄дӣсу нала̄т̣ам̣ пат̣ихан̃н̃еййа̄тиа̄дина̄ вуттака̄ран̣ена̄’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. парива̄ра 3.467) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣и. парива̄ра 2.467) пана ‘‘ман̃чапа̄да̄дӣсупи нала̄т̣ам̣ пат̣ихан̃н̃еййа̄ти андхака̄ре чаммакхан̣д̣ам̣ пан̃н̃апетва̄ вандитум̣ онамантасса нала̄т̣ам̣ ва̄ аккхи ва̄ ман̃ча̄дӣсу пат̣ихан̃н̃ати. етена вандатопи а̄паттиабха̄вам̣ ватва̄ вандана̄йа саббатха̄ пат̣иккхепа̄бха̄ван̃ча дӣпети. евам̣ саббаттха суттантарехи аппат̣иккхиттесу. нагга̄дӣсу пана вандитум̣ на ват̣т̣атӣти. екато а̄ваттоти екасмим̣ доса̄гатипаккхе париватто, павит̣т̣хоти аттхо. тена̄ха ‘сапаттапаккхе т̣хито’ти. вандийама̄ноти онамитва̄ вандийама̄но. вандитаббесу уддеса̄чарийо ниссайа̄чарийо ча йасма̄ навака̄пи хонти, тасма̄ ‘те вуд̣д̣ха̄ ева вандийа̄’ти вандитабба̄’’ти а̄гатам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. парива̄ра 467) ‘‘ека̄ваттотипи пат̣ханти, тасса куддхо кодха̄бхибхӯтоти кира аттхо. екаваттхотипи кечи, уттара̄сан̇гам̣ апанетва̄ т̣хитоти кира аттхо. там̣ саббам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ уддхат̣апа̄л̣ийа̄ вируджджхати. ека̄ваттоти хи уддхат̣ам̣, тасма̄ на гахетаббам̣. антара̄ вуттака̄ран̣ена̄ти киччаппасутатта̄ асаманна̄харанто ¶ ‘нала̄т̣ам̣ пат̣ихан̃н̃еййа̄’тиа̄дивуттака̄ран̣ена̄’’ти а̄гатам̣.
дутийага̄тха̄сан̇ган̣икат̣т̣хакатха̄йам̣ (пари. ат̣т̣ха. 477) ‘‘даса пуггала̄ на̄бхива̄детабба̄ти сена̄санаккхандхаке вутта̄ даса джана̄. ан̃джалиса̄мӣчена ча̄ти са̄мӣчикаммена саддхим̣ ан̃джали ча тесам̣ на ка̄таббо. нева па̄нӣйапуччханата̄лаван̣т̣аггахан̣а̄ди кхандхакаваттам̣ тесам̣ дассетаббам̣, на ан̃джали пагган̣хитабботи аттхо. дасаннам̣ дуккат̣анти тесам̣йева дасаннам̣ евам̣ каронтасса дуккат̣ам̣ хотӣ’’ти а̄гатам̣, тасма̄ ан̃джаликаммаматтампи несам̣ на каттаббанти.
‘‘навакатарена, бханте, бхиккхуна̄ вуд̣д̣хатарасса бхиккхуно па̄де вандантена кати дхамме аджджхаттам̣ упат̣т̣ха̄петва̄ па̄да̄ вандитабба̄ти? навакатаренупа̄ли, бхиккхуна̄ вуд̣д̣хатарасса бхиккхуно па̄де вандантена пан̃ча дхамме аджджхаттам̣ упат̣т̣ха̄петва̄ па̄да̄ вандитабба̄. катаме пан̃ча? навакатаренупа̄ли, бхиккхуна̄ вуд̣д̣хатарасса бхиккхуно па̄де вандантена екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ катва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ убхохи па̄н̣италехи па̄да̄ни парисамба̄хантена пеман̃ча га̄раван̃ча упат̣т̣ха̄петва̄ па̄да̄ вандитабба̄. навакатаренупа̄ли, бхиккхуна̄ вуд̣д̣хатарасса бхиккхуно па̄де вандантена ¶ име пан̃ча дхамме аджджхаттам̣ упат̣т̣ха̄петва̄ па̄да̄ вандитабба̄’’ти (пари. 469) имасмим̣ т̣ха̄не самма̄самбуддхена а̄йасмато упа̄лисса вандана̄найова а̄чиккхито.
пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ти еттха пан̃часарӯпан̃ча катхитам̣. катхам̣? вуд̣д̣хатарасса па̄де вандантена убхо ам̣се виваритва̄ вандитабба̄, на ча убхо ам̣се па̄рупитва̄ вандитабба̄, атха кхо екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ вандитабба̄ти. етена сан̇гха̄т̣и пана екам̣сам̣ ката̄пи аката̄пи наттхи досоти пака̄сито ¶ хоти. ‘‘дасанакхасамодха̄насамуджджалам̣ карапут̣асан̇кха̄там̣ ан̃джалим̣ паггахетва̄ва вандитабба̄, на хаттхаталапака̄санаматтена ва̄ на хаттхамут̣т̣хипака̄сана̄дина̄ ва̄ вандитабба̄’’ти ча ‘‘на екена хаттхена чӣваракан̣н̣ачхупана̄диматтена вандитабба̄, атха кхо убхохи па̄н̣италехи па̄да̄ни парисамба̄хантена вандитабба̄’’ти ча ‘‘евам̣ вандантехи на дут̣т̣хачиттан̃ча ана̄даран̃ча упат̣т̣ха̄петва̄ вандитабба̄, атха кхо пеман̃ча га̄раван̃ча упат̣т̣ха̄петва̄ па̄да̄ вандитабба̄’’ти ча евам̣ вандана̄найо а̄чиккхито хоти.
катхам̣ пан̃чапатит̣т̣хитасарӯпам̣ катхитам̣? идха екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ти екам̣, ан̃джалим̣ паггахетва̄ти екам̣, убхохи па̄н̣италехи па̄да̄ни парисамба̄хантена̄ти екам̣, пеман̃ча упат̣т̣ха̄петва̄ти екам̣, га̄раван̃ча упат̣т̣ха̄петва̄ти екам̣, евам̣ пан̃чапатит̣т̣хитасарӯпам̣ катхитам̣ хоти. тена̄ха ‘‘пан̃ча дхамме аджджхаттам̣ упат̣т̣ха̄петва̄ па̄да̄ вандитабба̄’’ти. евам̣ сакалалокасса хитасукхака̄ракена дхаммасса̄мина̄ ка̄йапан̣а̄маманопан̣а̄мавасена махато хитасукхасса паваттанаттхам̣ а̄йасмато упа̄литтхерасса а̄чиккхитена вандана̄найена вандитум̣ ват̣т̣ати.
ида̄ни пана а̄чарийа̄ абхинаваа̄гата̄нам̣ дахара̄нан̃ча са̄ман̣ера̄нан̃ча вандана̄найам̣ сиккханта̄ на имам̣ а̄хаччабха̄ситам̣ па̄л̣им̣ гахетва̄ сиккханти, атха кхо павен̣ӣа̄гатанайам̣йева гахетва̄ сиккханти. катхам̣? йади т̣хатва̄ вандатха, две па̄датала̄ни самам̣ бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ две хаттхатала̄ни самам̣ пхуса̄петва̄ нала̄т̣е патит̣т̣ха̄петва̄ вандитабба̄бхимукхам̣ онамитва̄ вандатха̄ти, айам̣ найо ‘‘евам̣ маха̄сатто суван̣н̣акадали вийа ба̄ра̄н̣асинагара̄бхимукхам̣ онамитва̄ ма̄та̄питаро вандитва̄’’ти имам̣ джа̄такат̣т̣хакатха̄вачанан̃ча ‘‘дасанакхасамодха̄насамуджджалам̣ ан̃джалим̣ паггайха сирасмим̣ патит̣т̣ха̄петва̄’’тиа̄диат̣т̣хакатха̄вачанан̃ча ¶ ануломети. идха пана две па̄датала̄ни, две хаттхатала̄ни, нала̄т̣ан̃ча̄ти пан̃часу патит̣т̣хита̄нӣти сарӯпам̣ ваданти. йади нисӣдитва̄ вандатха, пат̣хамам̣ две па̄датала̄ни ¶ бхӯмийам̣ самам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ две джа̄н̣уман̣д̣ала̄ни самам̣ усса̄петва̄ две каппара̄ни двиннам̣ джа̄н̣ӯнам̣ упари самам̣ т̣хапетва̄ две хаттхатала̄ни самам̣ пхусита̄ни катва̄ ан̃джалисан̇кха̄там̣ карапут̣ам̣ сирасан̇кха̄те нала̄т̣е патит̣т̣ха̄петва̄ вандатха. тато онамитва̄ две джа̄н̣уман̣д̣ала̄ни ча две каппара̄ни ча бхӯмийам̣ самам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ две хаттхатала̄ни паса̄ретва̄ самам̣ бхӯмийам̣ т̣хапетва̄ сӣсам̣ убхиннам̣ хаттхапит̣т̣хӣнам̣ упари катва̄ бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ вандатха̄ти. еттха ту две па̄датала̄ни екам̣ катва̄, татха̄ две джа̄н̣уман̣д̣ала̄ни екам̣, две каппара̄ни екам̣, две хаттхатала̄ни екам̣, сӣсам̣ екам̣ катва̄ пан̃чапатит̣т̣хитасарӯпам̣ катхенти. еса найо па̄л̣иат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су на дит̣т̣хо.
самӣпам̣ гантва̄ па̄да̄нам̣ ванданака̄ле пана екачче пат̣хамам̣ аттано сӣсам̣ хаттхена пара̄маситва̄ тена хаттхадвайена тхера̄нам̣ джа̄н̣уман̣д̣алам̣ чӣварасса упарийева самба̄ханти. екачче пат̣хамам̣ тхера̄нам̣ джа̄н̣уман̣д̣алам̣ сачӣварам̣йева пара̄маситва̄ тенева хаттхадвайена аттано сӣсам̣ пара̄масанти. екачче чхупанаматтамева каронти. есапи найо на кисмин̃чи дит̣т̣хо. ра̄ман̃н̃адесийа̄ пана бхиккхӯ евам̣ самӣпам̣ гантва̄ ванданака̄ле тхера̄нам̣ па̄даггам̣ апассанта̄пи парийеситва̄ чӣварато нӣхаритва̄ па̄даггамева пунаппунам̣ хаттхена самба̄хитва̄ сӣсена пават̣т̣етва̄ чумбитва̄ лехитва̄ чираппава̄са̄гатапийамана̄паупаджджха̄йам̣ ва̄ а̄чарийам̣ ва̄ пассанта̄ вийа катва̄ ванданти. там̣ кирийам̣ парива̄рапа̄л̣ийам̣ ‘‘убхохи па̄н̣италехи па̄да̄ни парисамба̄хантена пеман̃ча га̄раван̃ча упат̣т̣ха̄петва̄ па̄да̄ вандитабба̄’’ти а̄гатапа̄л̣ийа̄ сам̣сандати ¶ вийа диссати. тепи на саббе па̄л̣им̣ пассанти, павен̣ӣвасенева каронти, тасма̄ саббесам̣ хитаттхам̣ па̄л̣инайо амхехи уддхат̣о. павен̣ӣа̄гатанайато хи па̄л̣инайо балаватаро, тасма̄ бхагавато а̄н̣ам̣ гарум̣ каронтехи саппурисехи па̄л̣инайо сама̄севитабботи амха̄кам̣ кханти, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣.
а̄санда̄дикатха̄
55. а̄санда̄дикатха̄йам̣ чатурассапӣт̣ханти самачатурассам̣. ат̣т̣хан̇гулапа̄дам̣ ват̣т̣атӣти ат̣т̣хан̇гулапа̄дакамева ват̣т̣ати. пама̄н̣а̄тиккантопи ват̣т̣атӣти самачатурассамева сандха̄йа вуттам̣. а̄йатачатурасса̄ пана саттан̇гапан̃чан̇га̄пи уччапа̄да̄ на ват̣т̣анти. веттехева чатурасса̄диа̄ка̄рена катам̣ бхаддапӣт̣ханти а̄ха ‘‘веттамайапӣт̣ха’’нти. да̄рупат̣т̣ика̄йа упарӣти ат̣аниа̄ка̄рена т̣хитада̄рупат̣аласса хет̣т̣ха̄. уддхам̣ па̄дам̣ катва̄ павесанака̄лан̃хи сандха̄йа ‘‘упарӣ’’ти вуттам̣. ел̣акасса ¶ паччхимапа̄дадвайам̣ вийа ван̇ка̄ка̄рена т̣хитатта̄ панетам̣ ‘‘ел̣акапа̄дапӣт̣ха’’нти (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.297) вуттам̣.
учча̄сайанамаха̄сайанакатха̄
56. учча̄сайанамаха̄сайанакатха̄йам̣ ‘‘ва̄л̣арӯпа̄нӣти а̄харима̄ни ва̄л̣арӯпа̄ни, ‘акаппийарӯпа̄куло акаппийаман̃чо паллан̇ко’ти са̄расама̄се вуттам̣. дӣгхаломако маха̄коджавоти чатуран̇гула̄дхикаломо ка̄л̣акоджаво. ‘чатуран̇гула̄дхика̄ни кира тасса лома̄нӣ’ти вачанато чатуран̇гулато хет̣т̣ха̄ ват̣т̣атӣти ваданти. ва̄начитро ун̣н̣а̄майаттхаран̣оти бхиттиччхеда̄дивасена вичитро ун̣н̣а̄майаттхаран̣о. гханапуппхако ун̣н̣а̄майаттхаран̣оти ун̣н̣а̄майалохитаттхаран̣о ¶ . пакатитӯлика̄ти руккхатӯлалата̄тӯлапот̣акӣтӯласан̇кха̄та̄нам̣ тин̣н̣ам̣ тӯла̄нам̣ ан̃н̃атарапун̣н̣а̄ тӯлика̄. ‘уддаломӣти убхатодасам̣ ун̣н̣а̄майаттхаран̣ам̣. еканталомӣти екатодасам̣ ун̣н̣а̄майаттхаран̣а’нти дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. са̄расама̄се пана ‘уддаломӣти екатоуггатапуппхам̣. еканталомӣти убхатоуггатапуппха’нти вуттам̣. ‘косеййакат̣т̣иссамайанти косеййакасат̣амайа’нти а̄чарийадхаммапа̄латтхерена вуттам̣. суддхакосеййанти ратанапарисиббанарахитам̣. дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ панеттха ‘т̣хапетва̄ тӯликам̣ сабба̄нева гонака̄дӣни ратанапарисиббита̄ни на ват̣т̣антӣ’ти вуттам̣. таттха ‘т̣хапетва̄ тӯлика’нти етена ратанапарисиббанарахита̄пи тӯлика̄ на ват̣т̣атӣти дӣпети. ‘ратанапарисиббита̄ни на ват̣т̣антӣ’ти имина̄ пана йа̄ни ратанапарисиббита̄ни, та̄ни бхӯматтхаран̣авасена йатха̄нурӯпам̣ ман̃ча̄дӣсу ча упанетум̣ ват̣т̣атӣти дӣпитанти ведитаббам̣. еттха ча винайапарийа̄йам̣ патва̄ гаруке т̣ха̄таббатта̄ идха вуттанайеневеттха виниччхайо ведитаббо. суттантикадесана̄йа пана гахат̣т̣ха̄нампи васена вуттатта̄ тесам̣ сан̇ган̣ханаттхам̣ ‘т̣хапетва̄ тӯликам̣…пе… ват̣т̣атӣ’ти вуттанти апаре.
аджиначаммехӣти аджинамигачаммехи. та̄ни кира чамма̄ни сукхуматара̄ни, тасма̄ дупат̣т̣атипат̣т̣а̄ни катва̄ сиббанти. тена вуттам̣ ‘аджинаппавен̣ӣ’ти. уттарам̣ упарибха̄гам̣ чха̄детӣти уттараччхадо, вита̄нам̣, тан̃ча лохитавита̄нам̣ идха̄дхиппетанти а̄ха ‘упарибаддхена раттавита̄нена̄’ти, ‘раттавита̄несу ча ка̄са̄вам̣ ват̣т̣ати, кусумбха̄дираттамева на ват̣т̣атӣ’ти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. маха̄упадха̄нанти пама̄н̣а̄тиккантам̣ упадха̄нам̣. еттха ча кин̃ча̄пи дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘алохитака̄ни двепи ват̣т̣антийева, тато уттари лабхитва̄ ан̃н̃есам̣ ¶ да̄табба̄ни. да̄тумасакконто ¶ ман̃че тирийам̣ аттхаритва̄ упарипаччаттхаран̣ам̣ датва̄ нипаджджитумпи лабхатӣ’ти ависесена вуттам̣, сена̄санаккхандхакаван̣н̣ана̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 297) пана ‘агила̄насса сӣсӯпадха̄нан̃ча па̄дӯпадха̄нан̃ча̄ти двайамева ват̣т̣ати. гила̄насса бимбохана̄ни сантхаритва̄ упари ча паччаттхаран̣ам̣ датва̄ нипаджджитумпи ват̣т̣атӣ’ти вуттатта̄ гила̄нойева ман̃че тирийам̣ аттхаритва̄ нипаджджитум̣ ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. абхинисса̄йа нисӣдитунти апасса̄йа нисӣдиту’’нти еттако виниччхайо са̄раттхадӣпанийам̣ а̄гато.
вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.254) – пана ва̄л̣арӯпа̄нӣти а̄харима̄ни ва̄л̣арӯпа̄ни. чатуран̇гула̄дхика̄нӣти уддаломӣеканталомӣхи висесадассанам̣. чатуран̇гулато хи ӯна̄ни кира уддаломӣа̄дӣсу пависанти. ва̄начитро ун̣н̣а̄майаттхаран̣оти на̄на̄ван̣н̣ехи ун̣н̣а̄майасуттехи бхиттиччхеда̄дивасена ва̄йитва̄ катачиттаттхаран̣о. гханапуппхакоти бахалара̄го. пакатитӯлика̄ти тӯлапун̣н̣а̄ бхиси. викатика̄ти сӣхарӯпа̄дивасена ва̄начитра̄ва гайхати. ‘‘уддаломӣти убхатодасам̣ ун̣н̣а̄майаттхаран̣ам̣. еканталомӣти екантадасам̣ ун̣н̣а̄майаттхаран̣а’’нти дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. косеййакат̣т̣иссамайанти косийасутта̄нам̣ антара̄ суван̣н̣амайасутта̄ни павесетва̄ вӣтам̣, суван̣н̣асуттам̣ кира кат̣т̣иссам̣ касат̣анти ча вуччати. тенева ‘‘косеййакасат̣амайа’’нти а̄чарийадхаммапа̄латтхерена вуттанти ваданти. ратанапарисиббитанти суван̣н̣алиттам̣. суддхакосеййанти ратанапарисиббанарахитам̣.
аджинамигачамма̄нам̣ атисукхуматта̄ дупат̣т̣атипат̣т̣а̄ни катва̄ сиббантӣти вуттам̣ ‘‘аджинаппавен̣ӣ’’ти. раттавита̄нена̄ти саббараттена ¶ вита̄нена. йам̣ пана на̄на̄ван̣н̣ам̣ ва̄начиттам̣ ва̄ лепачиттам̣ ва̄, там̣ ват̣т̣ати. убхатолохитакӯпадха̄непи есева найо. читрам̣ ва̄ти идам̣ пана саббатха̄ каппийатта̄ вуттам̣, на пана убхатоупадха̄несу акаппийатта̄. на хи лохитакасаддо читте ват̣т̣ати. пат̣алиггахан̣енева читтакассапи аттхаран̣асса сан̇гахетаббаппасан̇гато. ка̄са̄вам̣ пана лохитан̇гавоха̄рам̣ на гаччхати, тасма̄ вита̄непи убхатоупадха̄непи ват̣т̣ати. саче пама̄н̣айуттантиа̄ди ан̃н̃асса пама̄н̣а̄тиккантасса бимбоханасса пат̣иккхиттабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣, на пана учча̄сайанамаха̄сайанабха̄вадассанаттхам̣ татха̄ авуттатта̄, там̣ пана упадха̄нам̣ упосатхика̄нам̣ гахат̣т̣ха̄нам̣ ват̣т̣ати. учча̄сайанамаха̄сайанамева хи тада̄ тесам̣ на ват̣т̣ати. дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄дӣсу кин̃ча̄пи ‘‘т̣хапетва̄ тӯликам̣ сабба̄нева гонака̄дӣни ратанапарисиббита̄ни на ват̣т̣антӣ’’ти вуттам̣, винайат̣т̣хакатха̄ ¶ ева пана каппийа̄каппийабха̄ве пама̄н̣анти гахетаббам̣. абхинисса̄йа̄ти апасса̄йа̄ти вуттам̣.
па̄са̄дапарибхогакатха̄
па̄са̄дапарибхогакатха̄йам̣ са̄раттхадӣпанийам̣ ваджирабуддхит̣ӣка̄йан̃ча на кин̃чи вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. чӯл̣авагга 2.320) пана ‘‘суван̣н̣араджата̄дивичитра̄нӣти сан̇гхикасена̄санам̣ сандха̄йа вуттам̣. пуггаликам̣ пана суван̣н̣а̄дивичитрам̣ бхиккхусса сампат̣иччхитумева на ват̣т̣ати ‘на кеначи парийа̄йена джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дитабба’нти (маха̄ва. 299) вуттатта̄. теневеттха ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 320) ‘сан̇гхикавиха̄ре ва̄ пуггаликавиха̄ре ва̄’ти вуттам̣. гонака̄диакаппийабхан̣д̣ависайе ева вуттам̣ екабхиккхуссапи тесам̣ гахан̣е доса̄бха̄ва̄’’ти вуттам̣.
упа̄ханакатха̄
упа̄ханакатха̄йам̣ ¶ ‘‘адда̄рит̣т̣хакаван̣н̣а̄ти абхинава̄рит̣т̣хапхалаван̣н̣а̄, удакена тинтака̄капаттаван̣н̣а̄типи ваданти. ун̣н̣а̄хи катапа̄дука̄ти ун̣н̣а̄ломамайакамбалехи, ун̣н̣а̄ломехи ева ва̄ катапа̄дука̄. ка̄л̣асӣхоти ка̄л̣амукхава̄нараджа̄ти. сесаметтха па̄л̣ито ча ат̣т̣хакатха̄то ча сувин̃н̃еййамева̄’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.246) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.246) пана ‘‘адда̄рит̣т̣хакаван̣н̣а̄ти алла̄рит̣т̣хапхалаван̣н̣а̄, тинтака̄капаккхаван̣н̣а̄типи ваданти. раджананти упарилиттанӣла̄диван̣н̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. тена̄ха ‘чол̣акена пун̃чхитва̄’ти. тан̃хи татха̄ пун̃чхите вигаччхати. йам̣ пана чаммасса дуггандха̄панайанаттхам̣ ка̄л̣аратта̄дираджанехи ран̃джитатта̄ ка̄л̣аратта̄диван̣н̣ам̣ хоти, там̣ чол̣а̄дӣхи апанетум̣ на сакка̄ чаммагатикамева, тасма̄ там̣ ват̣т̣атӣти дат̣т̣хаббам̣. кхаллаканти саббапан̣хипидха̄начаммам̣ апаригал̣анаттхам̣ пан̣хийа̄ упарибха̄ге апидха̄йа а̄ропанабандханаматтам̣ ват̣т̣ати. вичитра̄ти сан̣т̣ха̄нато вичитрапат̣т̣а̄ адхиппета̄, на ван̣н̣ато саббасо апанетаббесу кхаллака̄дӣсу павит̣т̣хатта̄. бил̣а̄ласадисамукхатта̄ маха̄улӯка̄ паккхибил̣а̄ла̄ти вуччанти, тесам̣ чаммам̣ на̄ма паккхаломамева. ун̣н̣а̄хи катапа̄дука̄ти еттха ун̣н̣а̄майакамбалехи катапа̄дука̄ сан̇гайханти. ка̄л̣асӣхоти ¶ ка̄л̣амукхава̄нараджа̄ти. чаммам̣ на ват̣т̣атӣти нисӣданаттхаран̣ам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, бхӯматтхаран̣а̄дивасена парибхого ват̣т̣атева̄’’ти вуттам̣.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 259) пана ‘‘мигама̄тукоти тасса на̄мам̣, ва̄тамиготи ча тасса на̄мам̣. ‘ка̄л̣асӣхо ка̄л̣амукхо капӣ’ти ликхитам̣. чаммам̣ на ват̣т̣атӣти йена парийа̄йена чаммам̣ ват̣т̣иссати, со парато а̄вибхависсати. ‘аттано пуггаликавасена ¶ пачча̄ха̄ро пат̣иккхитто’ти вуттам̣. ‘на, бхиккхаве, кин̃чи чаммам̣ дха̄ретабба’нти етта̄вата̄ сиддхе ‘на, бхиккхаве, гочамма’нти идам̣ парато ‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббапаччантимесу джанападесу чамма̄ни аттхаран̣а̄нӣ’ти (маха̄ва. 259) еттха ануматиппасан̇габхайа̄ вуттанти ведитабба’’нти вуттам̣.
йа̄накатха̄
йа̄накатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пурисайуттам̣ хаттхават̣т̣ака’’нти (маха̄ва. 253) еттха ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пурисайуттам̣, ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, хаттхават̣т̣аканти евам̣ паччекам̣ ва̄кйапарисама̄панам̣ адхиппетанти а̄ха ‘‘пурисайуттам̣ иттхиса̄ратхи ва̄…пе… пуриса̄ ва̄, ват̣т̣атийева̄’’ти. ‘‘пӣт̣хакасивиканти пӣт̣хакайа̄нам̣. па̄т̣ан̇кинти андолика̄йетам̣ адхивачана’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.253) вуттам̣, ‘‘пӣт̣хакасивиканти пхалака̄дина̄ катам̣ пӣт̣хакайа̄нам̣. пат̣апоталикам̣ андолика̄. саббампи йа̄нам̣ упа̄ханенапи гантум̣ асаматтхасса гила̄насса анун̃н̃а̄та’’нти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.253).
чӣваракатха̄
57. чӣваракатха̄йам̣ ‘‘ахатакаппа̄нанти екава̄радхота̄нам̣. утуддхат̣а̄нанти утуто дӣгхака̄лато уддхат̣а̄нам̣ хатаваттхака̄нам̣, пилотика̄нанти вуттам̣ хоти. па̄пан̣икети антара̄пан̣ато патитапилотикачӣваре. усса̄хо каран̣ӣйоти парийесана̄ ка̄табба̄. париччхедо панеттха наттхи, пат̣т̣асатампи ват̣т̣ати. саббамидам̣ са̄дийантасса бхиккхуно васена вуттам̣. аггал̣ам̣ туннанти еттха уддхаритва̄ аллӣйа̄панакхан̣д̣ам̣ аггал̣ам̣, суттена сам̣сиббитам̣ туннам̣, ват̣т̣етва̄ каран̣ам̣ оват̣т̣икам̣. кан̣д̣упакам̣ ¶ вуччати муддика̄. дал̣ӣкамманти ануддхаритва̄ва упассайам̣ катва̄ аллӣйа̄панакам̣ ¶ ваттхакхан̣д̣а’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гатам̣. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.348) пана ‘‘аччхупеййанти патит̣т̣хапеййам̣. хатаваттхака̄нанти ка̄ла̄тӣтаваттха̄нам̣. уддхаритва̄ аллӣйа̄панакхан̣д̣анти дуббалат̣т̣ха̄нам̣ апанетва̄ аллӣйа̄панаваттхакхан̣д̣а’’нти вуттам̣. дигун̣ам̣ сан̇гха̄т̣инти дупат̣т̣ам̣ сан̇гха̄т̣им̣. екаччийанти екапат̣т̣ам̣ аггапат̣т̣ам̣. аггал̣ам̣ аджджха̄пессанти джин̣н̣ат̣т̣ха̄не пилотикакхан̣д̣ам̣ лагга̄пеййам̣.
чхинначӣваракатха̄
чхинначӣваракатха̄йам̣ тӣсу пана чӣваресу две ва̄ екам̣ ва̄ чхиндитва̄ ка̄таббанти еттха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чхиннакам̣ сан̇гха̄т̣им̣ чхиннакам̣ уттара̄сан̇гам̣ чхиннакам̣ антарава̄сака’’нти (маха̄ва. 345) вачанато пан̃чакхан̣д̣асаттакхан̣д̣а̄дивасена чхиндитва̄ва ка̄таббам̣, на аччхиндитва̄ти аттхо. саче наппахоти, а̄гантукапат̣т̣ам̣ да̄таббанти еттха йади чхиндитва̄ кате тин̣н̣ампи чӣвара̄нам̣ аттха̄йа са̄т̣ако наппахоти, две чӣвара̄ни чхиннака̄ни ка̄табба̄ни, екам̣ чӣварам̣ аччхиннакам̣ каттаббам̣. двӣсу чӣваресу чхиндитва̄ катесу са̄т̣ако наппахоти, две чӣвара̄ни аччхиннака̄ни, екам̣ чӣварам̣ чхиннакам̣ ка̄таббам̣. екасмимпи чӣваре чхиндитва̄ кате са̄т̣ако наппахоти, евам̣ сати аччхиндитва̄ а̄гантукапат̣т̣ам̣ да̄таббанти аттхо. таматтхам̣ па̄л̣ийа̄ са̄дхетум̣ ‘‘вуттан̃хета’’нтиа̄дима̄ха. таттха анва̄дхикампи а̄ропетунти евам̣ аппахонте сати а̄гантукапат̣т̣ампи а̄ропетум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо.
акаппийачӣваракатха̄
акаппийачӣваракатха̄йам̣ ‘‘наггийам̣ кусачӣрам̣ пхалакачӣрам̣ кесакамбалам̣ ва̄л̣акамбалам̣ улӯкапаккхикам̣ аджинаккхипа’’нти има̄ни титтхийасама̄да̄натта̄ тхуллаччайаваттхӯнӣти бхагавата̄ пат̣иккхитта̄ни ¶ . таттха наггийанти наггабха̄во ачелакабха̄во. кусачӣранти кусена гантхетва̄ катачӣварам̣. ва̄качӣранти та̄паса̄нам̣ ваккалам̣. пхалакачӣранти пхалакасан̣т̣ха̄на̄ни пхалака̄ни сиббитва̄ катачӣварам̣. кесакамбаланти кесехи танте ва̄йитва̄ катакамбалам̣. ва̄лакамбаланти ча̄марӣва̄лехи ва̄йитва̄ катакамбалам̣. улӯкапаккхиканти улӯкасакун̣асса паккхехи катанива̄санам̣ ¶ . аджинаккхипанти саломам̣ сакхурам̣ аджинамигачаммам̣. та̄ни титтхийаддхаджабхӯта̄ни ачӣварабха̄вена па̄кат̣а̄нӣти а̄чарийена идха на вутта̄ни. поттхако пана апа̄кат̣оти там̣ ватва̄ саббанӣлака̄дӣни дуккат̣аваттхука̄ни вутта̄ни. ‘‘типат̣т̣ачӣварасса ва̄ маджджхе да̄табба̄нӣ’’ти вуттатта̄ типат̣т̣ачӣварам̣ дха̄ретум̣ ват̣т̣атӣти сиддхам̣. типат̣т̣а̄дӣнан̃ча бахупат̣т̣ачӣвара̄нам̣ антаре ӣдиса̄ни аса̄руппаван̣н̣а̄ни пат̣апилотика̄ни ка̄табба̄нӣти дассети. кан̃чукам̣ на̄ма сӣсато пат̣имун̃читва̄ ка̄йа̄рул̣хаваттхам̣. тена̄ха ‘‘пха̄летва̄ раджитва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. вет̣хананти сӣсавет̣ханам̣. тирӣт̣анти макут̣ам̣. тасса висесам̣ дассетум̣ ‘‘тирӣт̣акам̣ пана̄’’тиа̄дима̄ха.
чӣваравича̄ран̣акатха̄
чӣваравича̄ран̣акатха̄йам̣ ‘‘пан̣д̣ито, бхиккхаве, а̄нандо, маха̄пан̃н̃о, бхиккхаве, а̄нандо. йатра хи на̄ма майа̄ сам̣кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄ниссати, кусимпи на̄ма кариссати, ад̣д̣хакусимпи на̄ма кариссати, ман̣д̣алампи на̄ма кариссати, ад̣д̣хаман̣д̣алампи на̄ма кариссати, виват̣т̣ампи на̄ма кариссати, анувиват̣т̣ампи на̄ма кариссати, гӣвеййакампи на̄ма кариссати, джан̇гхеййакампи на̄ма кариссати, ба̄хантампи на̄ма кариссати, чхиннакам̣ бхависсати, саттхалӯкхам̣ саман̣аса̄руппам̣ паччаттхика̄нан̃ча анабхиччхита’’нти (маха̄ва. 345) вачанато ‘‘пассаси ¶ твам̣, а̄нанда, магадхакхеттам̣ аччхибаддхам̣ па̄л̣ибаддхам̣ марийа̄дабаддхам̣ син̇гха̄т̣акабаддха’’нти бхагавато сам̣кхиттена вуттавачанам̣ сутва̄ а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато аджджха̄сайа̄нурӯпам̣ самбахула̄нам̣ бхиккхӯнам̣ чӣварам̣ сам̣видахи. татха̄ ида̄нипи еварӯпам̣ чӣварам̣ сам̣видахитаббам̣.
таттха ‘‘аччхибаддханти чатурассакеда̄рабаддхам̣. па̄л̣ибаддханти а̄йа̄мато ча виттха̄рато ча дӣгхамарийа̄дабаддхам̣. марийа̄дабаддханти антарантара̄ рассамарийа̄дабаддхам̣. син̇гха̄т̣акабаддханти марийа̄да̄йа марийа̄дам̣ винивиджджхитва̄ гатат̣т̣ха̄не син̇гха̄т̣акабаддхам̣, чатуккасан̣т̣ха̄нанти аттхо. йатра хи на̄ма̄ти йо на̄ма. кусимпи на̄ма̄тиа̄дӣсу кусӣти а̄йа̄мато ча виттха̄рато ча анува̄та̄дӣнам̣ дӣгхапат̣т̣а̄наметам̣ адхивачанам̣. ад̣д̣хакусӣти антарантара̄рассапат̣т̣а̄нам̣ на̄мам̣. ман̣д̣аланти пан̃чакхан̣д̣икасса чӣварасса екекасмим̣ кхан̣д̣е маха̄ман̣д̣алам̣. ад̣д̣хаман̣д̣аланти кхуддакаман̣д̣алам̣. виват̣т̣анти ман̣д̣алан̃ча ад̣д̣хаман̣д̣алан̃ча екато катва̄ сиббитам̣ маджджхимакхан̣д̣ам̣. анувиват̣т̣анти тасса убхосу пассесу две кхан̣д̣а̄ни. гӣвеййаканти гӣва̄вет̣ханат̣т̣ха̄не дал̣хӣкаран̣аттхам̣ ан̃н̃асуттасам̣сиббитам̣ ¶ а̄гантукапат̣т̣ам̣. джан̇гхеййаканти джан̇гхапа̄пун̣анат̣т̣ха̄не татхева сам̣сиббитам̣ пат̣т̣ам̣. гӣва̄т̣т̣ха̄не ча джан̇гхат̣т̣ха̄не ча пат̣т̣а̄наметам̣ на̄манти. ба̄хантанти анувиват̣т̣а̄нам̣ бахи екекам̣ кхан̣д̣ам̣. ити пан̃чакхан̣д̣икачӣваренетам̣ вича̄ританти. атха ва̄ анувиват̣т̣анти виват̣т̣асса екапассато двиннам̣ екапассато двиннанти чатуннампи кхан̣д̣а̄наметам̣ на̄мам̣. ба̄хантанти суппама̄н̣ам̣ чӣварам̣ па̄рупантена сам̣харитва̄ ба̄ха̄йа упари т̣хапита̄ убхо анта̄ бахимукха̄ тит̣т̣ханти, тесам̣ етам̣ на̄мам̣. айамева хи найо маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутто’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 345) а̄гато.
чӣварасиббанакатха̄
дан̣д̣акатхиненачӣварасиббанакатха̄йам̣ ¶ – тена кхо пана самайена бхиккхӯ таттха таттха кхӣлам̣ никкханитва̄ самбандхитва̄ чӣварам̣ сиббенти, чӣварам̣ викан̣н̣ам̣ хоти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, катхинам̣ катхинараджджум̣, таттха таттха обандхитва̄ чӣварам̣ сиббетунти. висаме катхинам̣ паттхаранти, катхинам̣ парибхиджджати…пе… на, бхиккхаве, висаме катхинам̣ паттхаритаббам̣, йо паттхареййа, а̄патти дуккат̣асса̄ти.
чхама̄йа катхинам̣ паттхаранти, катхинам̣ пам̣сукитам̣ хоти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тин̣асантха̄раканти. катхинасса анто джӣрати. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, анува̄там̣ парибхан̣д̣ам̣ а̄ропетунти. катхинам̣ наппахоти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дан̣д̣акатхинам̣ бидалакам̣ сала̄кам̣ винандханараджджум̣ винандханасуттакам̣ винандхитва̄ чӣварам̣ сиббетунти. суттантарика̄йо висама̄ хонти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, кал̣имбхаканти. сутта̄ ван̇ка̄ хонти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, могхасуттаканти.
тена кхо пана самайена бхиккхӯ адхотехи па̄дехи катхинам̣ аккаманти, катхинам̣ дуссати. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – на, бхиккхаве, адхотехи па̄дехи катхинам̣ аккамитаббам̣, йо аккамеййа, а̄патти дуккат̣асса̄ти.
тена кхо пана самайена бхиккхӯ аллехи па̄дехи катхинам̣ аккаманти, катхинам̣ дуссати. бхагавато ¶ етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – на, бхиккхаве, аллехи па̄дехи катхинам̣ аккамитаббам̣, йо аккамеййа, а̄патти дуккат̣асса̄ти.
тена кхо пана самайена бхиккхӯ саупа̄хана̄ катхинам̣ аккаманти, катхинам̣ дуссати. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – на, бхиккхаве, саупа̄ханена катхинам̣ аккамитаббам̣. йо аккамеййа, а̄патти дуккат̣асса̄ти.
тена ¶ кхо пана самайена бхиккхӯ чӣварам̣ сиббанта̄ ан̇гулийа̄ пат̣игган̣ханти, ан̇гулийо дуккха̄ хонти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пат̣иггаханти.
тена кхо пана самайена чхаббаггийа̄ бхиккхӯ учча̄ваче пат̣иггахе дха̄ренти суван̣н̣амайам̣ рӯпийамайам̣. манусса̄ уджджха̄йанти кхӣйанти випа̄ченти ‘‘сеййатха̄пи гихӣ ка̄мабхогино’’ти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – на, бхиккхаве, учча̄вача̄ пат̣иггаха̄ дха̄ретабба̄, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄ти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ат̣т̣химайам̣…пе… сан̇кхана̄бхимайанти.
тена кхо пана самайена сӯчийопи саттхака̄пи пат̣иггаха̄пи нассанти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄весанавиттхаканти. а̄весанавиттхаке сама̄кула̄ хонти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пат̣иггахатхавиканти. ам̣сабаддхако на хоти…пе… ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ам̣сабаддхакам̣ бандханасуттаканти.
тена кхо пана самайена бхиккхӯ аббхока̄се чӣварам̣ сиббанта̄ сӣтенапи ун̣хенапи киламанти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, катхинаса̄лам̣ катхинаман̣д̣апанти. катхинаса̄ла̄ нӣчаваттхука̄ хоти, удакена оттхарӣйати. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, уччаваттхукам̣ ка̄тунти. чайо парипатати. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чинитум̣ тайо чайе ит̣т̣хакачайам̣, сила̄чайам̣, да̄ручайанти. а̄роханта̄ вихан̃н̃анти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тайо сопа̄не ит̣т̣хакасопа̄нам̣, сила̄сопа̄нам̣, да̄русопа̄нанти. а̄роханта̄ парипатанти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄ламбанаба̄ханти. катхинаса̄ла̄йа тин̣ачун̣н̣ам̣ парипатати ¶ . ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, огумпхетва̄ ¶ уллитта̄валиттам̣ ка̄тум̣ сетаван̣н̣ам̣ ка̄л̣аван̣н̣ам̣ герукапарикаммам̣ ма̄ла̄каммам̣ лата̄каммам̣ макарадантакам̣ пан̃чапат̣икам̣ чӣварараджджунти.
тена кхо пана самайена бхиккхӯ чӣварам̣ сиббетва̄ татхева катхинам̣ уджджхитва̄ паккаманти, ундӯрехипи упачика̄хипи кхаджджати. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, катхинам̣ сан̇гхаритунти. катхинам̣ парибхиджджати. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гогхам̣сика̄йа катхинам̣ сан̇гхаритунти. катхинам̣ винивет̣хийати. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, бандханараджджунти.
тена кхо пана самайена бхиккхӯ кут̣т̣епи тхамбхепи катхинам̣ усса̄петва̄ паккаманти, парипатитва̄ катхинам̣ бхиджджати. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, бхиттикхӣле ва̄ на̄гаданте ва̄ лаггетунти. айам̣ кхуддакаваттхукхандхаке а̄гато па̄л̣ипа̄т̣хо.
‘‘катхинанти ниссен̣импи, таттха аттхаритаббакат̣аса̄ракакилан̃джа̄нам̣ ан̃н̃атарампи. катхинараджджунти йа̄йа дупат̣т̣ачӣварам̣ сиббанта̄ катхине чӣварам̣ вибандханти. катхинам̣ наппахотӣти дӣгхасса бхиккхуно пама̄н̣ена катам̣ катхинам̣ иттарасса бхиккхуно чӣварам̣ паттхарийама̄нам̣ наппахоти, антойева хоти, дан̣д̣аке на па̄пун̣а̄тӣти аттхо. дан̣д̣акатхинанти тасса маджджхе иттарасса бхиккхуно пама̄н̣ена ан̃н̃ам̣ ниссен̣им̣ бандхитум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо. бидалаканти дан̣д̣акатхинаппама̄н̣ена кат̣аса̄ракасса парийанте пат̣исам̣харитва̄ дугун̣акаран̣ам̣. сала̄канти дупат̣т̣ачӣварасса антаре павесанасала̄кам̣. винандханараджджунти маха̄ниссен̣ийа̄ саддхим̣ кхуддаканиссен̣им̣ винандхитум̣ раджджум̣. винандханасуттаканти кхуддаканиссен̣ийа̄ чӣварам̣ винандхитум̣ суттакам̣. винандхитва̄ чӣварам̣ сиббитунти тена суттакена таттха чӣварам̣ винандхитва̄ ¶ сиббетум̣. висама̄ хонтӣти ка̄чи кхуддака̄ хонти, ка̄чи маханта̄. кал̣имбхаканти пама̄н̣асан̃н̃а̄каран̣ам̣ йам̣ кин̃чи та̄лапан̣н̣а̄дим̣. могхасуттаканти вад̣д̣хакӣнам̣ да̄рӯсу ка̄л̣асуттена вийа халиддисуттена сан̃н̃а̄каран̣ам̣. ан̇гулийа̄ пат̣игган̣хантӣти сӯчимукхам̣ ан̇гулийа̄ пат̣иччханти. пат̣иггаханти ан̇гуликосакам̣. а̄весанавиттхакам̣ на̄ма йам̣ кин̃чи па̄тичан̇кот̣ака̄ди. уччаваттхуканти пам̣сум̣ а̄киритва̄ уччаваттхукам̣ ка̄тум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо. огумпхетва̄ уллитта̄валиттам̣ ка̄тунти чхаданам̣ одхунитва̄ гханадан̣д̣акам̣ катва̄ анто чева бахи ча маттика̄йа лимпитунти аттхо. гогхам̣сика̄йа̄ти вел̣ум̣ ва̄ руккхадан̣д̣акам̣ ¶ ва̄ анто катва̄ тена саддхим̣ сам̣харитунти аттхо. бандханараджджунти татха̄ сам̣харитасса бандханараджджу’’нти айам̣ ат̣т̣хакатха̄па̄т̣хо (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 256).
‘‘анува̄там̣ парибхан̣д̣анти килан̃джа̄дӣсу каротӣти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. бидалаканти дугун̣акаран̣асан̇кха̄тасса кирийа̄висесасса адхивачанам̣. касса дугун̣акаран̣ам̣? йена килан̃джа̄дина̄ махантам̣ катхинам̣ аттхатам̣, тасса. тан̃хи дан̣д̣акатхинаппама̄н̣ена парийанте сам̣харитва̄ дугун̣ам̣ ка̄таббам̣. пат̣иггаханти ан̇гуликан̃чукам̣. па̄ти на̄ма пат̣иггахасан̣т̣ха̄нена като бха̄джанависесо. на самматӣти наппахоти. нӣчаваттхукам̣ чинитунти бахикут̣т̣асса самантато нӣчаваттхукам̣ катва̄ чиниту’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.260-262).
‘‘ниссен̣импӣти чатӯхи дан̣д̣ехи чӣвараппама̄н̣ена а̄йатачатурассам̣ катва̄ баддхапат̣алампи. еттха хи чӣваракот̣ийо самакам̣ бандхитва̄ чӣварам̣ йатха̄сукхам̣ сиббанти. таттха аттхаритаббанти тасса̄ ниссен̣ийа̄ упари чӣварасса упаттхамбханаттха̄йа аттхаритаббам̣. катхинасан̇кха̄та̄йа ниссен̣ийа̄ чӣварасса бандханакараджджу катхинараджджӯти ¶ маджджхимападалопӣ сама̄соти а̄ха ‘‘йа̄йа̄’’тиа̄ди. таттха йасма̄ двиннам̣ пат̣ала̄нам̣ екасмим̣ адхике джа̄те таттха валийо хонти, тасма̄ дупат̣т̣ачӣварасса пат̣аладвайампи самакам̣ катва̄ бандханакараджджу катхинараджджӯти ведитаббам̣. па̄л̣ийам̣ (чӯл̣ава. 256) катхинасса анто джӣратӣти катхине баддхасса чӣварасса парийанто джӣратӣ’’ти вимативиноданийам̣ вуттам̣.
‘‘бидалакам̣ на̄ма дигун̣акаран̣асан̇кха̄тасса кирийа̄висесасса адхивачанам̣. касса дигун̣акаран̣ам̣? йена килан̃джа̄дина̄ махантам̣ катхинам̣ аттхатам̣, тасса. тан̃хи дан̣д̣акатхинаппама̄н̣ена парийанте сам̣харитва̄ дигун̣ам̣ ка̄таббам̣, ан̃н̃атха̄ кхуддакачӣварасса анува̄тапарибхан̣д̣а̄дивидха̄накаран̣е хаттхасса ока̄со на хоти. сала̄ка̄йа сати двиннам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ н̃атва̄ сиббита̄сиббитам̣ сукхам̣ пан̃н̃а̄йати. дан̣д̣акатхине кате на бахӯхи саха̄йехи пайоджанам̣. ‘асам̣кут̣итва̄ чӣварам̣ самам̣ хоти, кон̣а̄пи сама̄ хонтӣ’ти ликхитам̣, ‘халиддисуттена сан̃н̃а̄каран̣а’нти вуттатта̄ ‘халиддисуттена чӣварам̣ сиббетумпи ват̣т̣атӣ’ти сиддхам̣. таттха хи кечи акаппийасан̃н̃ино. пат̣иггахо на̄ма ан̇гуликосо. па̄тӣти пат̣иггахасан̣т̣ха̄нам̣. пат̣иггахатхавиканти ¶ ан̇гуликосатхавика’’нти ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. чӯл̣авагга 256) а̄гатам̣.
гахапатичӣвара̄дикатха̄
гахапатичӣвара̄дикатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гахапатичӣварам̣, йо иччхати, пам̣сукӯлико хоту, йо иччхати, гахапатичӣварам̣ са̄дийату, итарӣтаренапа̄хам̣, бхиккхаве, сантут̣т̣хим̣ ван̣н̣емӣ’’ти (маха̄ва. 337) вачанато асама̄диннадхутан̇го йо бхиккху пам̣сукӯлам̣ дха̄ретум̣ иччхати, тена пам̣сукӯликена бхавитаббам̣ ¶ . йо пана гихӣхи диннам̣ гахапатичӣварам̣ са̄дийитум̣ иччхати, тена гахапатичӣвараса̄дийакена бхавитаббам̣. сама̄диннадхутан̇го пана бхиккху ‘‘гахапатичӣварам̣ пат̣иккхипа̄ми, пам̣сукӯликан̇гам̣ сама̄дийа̄мӣ’’ти адхит̣т̣хаханато гахапатичӣварам̣ са̄дийитум̣ на ват̣т̣ати. гахапатичӣваранти гахапатӣхи диннам̣ чӣварам̣. итарӣтаренапӣти аппаггхенапи махаггхенапи йена кеначӣти аттхо.
‘‘итарӣтарена̄ти итарена итарена. итара-саддо пана анийамавачано двиккхаттум̣ вуччама̄но йам̣кин̃чи-саддехи сама̄наттхо хотӣти вуттам̣ аппаггхенапи махаггхенапи йена кеначӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.337), ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, па̄ва̄рам̣, ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, косеййапа̄ва̄рам̣, ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, коджава’’нти (маха̄ва. 337) вачанато па̄ва̄ра̄дӣнипи сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. таттха па̄ва̄роти саломако каппа̄са̄дибхедо. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, коджаванти еттха пакатикоджавамева ват̣т̣ати, маха̄пит̣т̣хийакоджавам̣ на ват̣т̣ати. коджаванти ун̣н̣а̄майо па̄ва̄расадисо. ‘‘маха̄пит̣т̣хи коджаванти хаттхипит̣т̣хӣсу аттхаритаббата̄йа ‘маха̄пит̣т̣хийа’нти ладдхасаман̃н̃ам̣ чатуран̇гулапуппхам̣ коджава’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.337) вуттам̣. вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.337) ‘‘маха̄пит̣т̣хийакоджаванти хаттхипит̣т̣хийам̣ аттхаритаббата̄йа ‘маха̄пит̣т̣хийа’нти ладдхасаман̃н̃ам̣ ун̣н̣а̄майаттхаран̣а’’нти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 337) пана ‘‘маха̄пит̣т̣хийакоджавам̣ на̄ма атирекачатуран̇гулапуппхам̣ кира̄’’ти вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, камбала’’нти (маха̄ва. 338) вачанато ад̣д̣хака̄сийа̄дӣни махаггха̄нипи камбала̄ни ват̣т̣анти ¶ . ад̣д̣хака̄сийанти еттха ка̄сӣти сахассам̣ вуччати, там̣аггханако ка̄сийо. айам̣ пана пан̃ча сата̄ни аггхати, тасма̄ ад̣д̣хака̄сийоти вутто.
чхачӣваракатха̄
чхачӣваракатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чха чӣвара̄ни кхомам̣ каппа̄сикам̣ косеййам̣ камбалам̣ са̄н̣ам̣ бхан̇га’’нти (маха̄ва. 339) вачанато кхома̄дӣни чха чӣвара̄ни дукӯла̄дӣни чха ануломачӣвара̄ни ча ват̣т̣анти. таттха ‘‘кхоманти кхомасуттехи ва̄йитам̣ кхомапат̣т̣ачӣварам̣. каппа̄сиканти каппа̄сато ниббаттасуттехи ва̄йитам̣. косеййанти косака̄ракапа̄н̣акехи ниббаттасуттехи ва̄йитам̣. камбаланти ун̣н̣а̄майачӣварам̣. са̄н̣анти са̄н̣асуттехи катачӣварам̣. бхан̇ганти кхомасутта̄дӣни сабба̄ни, екачча̄ни ва̄ миссетва̄ катачӣварам̣. бхан̇гампи ва̄камайамева̄ти кечи. дукӯлам̣ пат̣т̣ун̣н̣ам̣ сома̄рапат̣ам̣ чӣнапат̣ам̣ иддхиджам̣ девадиннанти има̄ни пана чха чӣвара̄ни етесам̣йева анулома̄нӣти висум̣ на вутта̄ни. дукӯлан̃хи са̄н̣асса ануломам̣ ва̄камайатта̄. пат̣т̣ун̣н̣адесе сан̃джа̄таваттхам̣ пат̣т̣ун̣н̣ам̣. ‘пат̣т̣ун̣н̣акосеййависесо’ти хи абхидха̄накосе вуттам̣. сома̄радесе чӣнадесе ча джа̄таваттха̄ни сома̄рачӣнапат̣а̄ни. пат̣т̣ун̣н̣а̄дӣни тӣн̣и косеййасса анулома̄ни па̄н̣акехи катасуттамайатта̄. иддхиджам̣ ехибхиккхӯнам̣ пун̃н̃иддхийа̄ ниббаттачӣварам̣, там̣ кхома̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ хотӣти тесам̣ ева ануломам̣. девата̄хи диннам̣ чӣварам̣ девадиннам̣. каппаруккхе ниббаттам̣ джа̄линийа̄ девакан̃н̃а̄йа ануруддхаттхерасса диннаваттхасадисам̣, тампи кхома̄дӣнам̣йева ануломам̣ хоти тесу ан̃н̃атарабха̄вато’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.462-463) вуттам̣.
вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.463) пана ‘‘кхоманти кхомасуттехи ва̄йитам̣ кхомапат̣ачӣварам̣, там̣ ва̄камайанти ваданти. каппа̄сасуттехи ва̄йитам̣ каппа̄сикам̣. евам̣ сеса̄нипи. камбаланти ел̣ака̄дӣнам̣ ломамайасуттена ва̄йитам̣ пат̣ам̣. бхан̇ганти кхомасутта̄дӣни сабба̄ни, екачча̄ни ва̄ миссетва̄ ва̄йитам̣ чӣварам̣, бхан̇гампи ва̄камайамева̄ти кечи ¶ . дукӯлам̣ пат̣т̣ун̣н̣ам̣ сома̄рапат̣ам̣ чӣнапат̣ам̣ иддхиджам̣ девадиннанти има̄ни чха чӣвара̄ни етесан̃н̃ева анулома̄нӣти висум̣ на вутта̄ни. дукӯлан̃хи са̄н̣асса ануломам̣ ва̄камайатта̄. ‘пат̣т̣ун̣н̣ам̣ косеййависесо’ти абхидха̄накосе вуттам̣. сома̄радесе чӣнадесе ча джа̄таваттха̄ни сома̄рачӣнапат̣а̄ни. пат̣т̣ун̣н̣а̄дӣни тӣн̣и ¶ косеййасса анулома̄ни па̄н̣акехи катасуттамайатта̄. иддхиджанти ехибхиккхӯнам̣ пун̃н̃иддхийа̄ ниббаттачӣварам̣, каппаруккхехи ниббаттам̣, девадиннан̃ча кхома̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ хотӣти тесам̣ саббесам̣ анулома̄нӣ’’ти вуттам̣.
раджана̄дикатха̄
раджана̄дикатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чха раджана̄ни мӯлараджанам̣ кхандхараджанам̣ тачараджанам̣ паттараджанам̣ пуппхараджанам̣ пхалараджана’’нти вачанато имесу чхасу раджанесу екакена чӣварам̣ раджитаббам̣, на чхакан̣ена ва̄ пан̣д̣уматтика̄йа ва̄ раджитаббам̣. та̄йа раджитачӣварам̣ дуббан̣н̣ам̣ хоти. чхараджана̄нам̣ сарӯпам̣ хет̣т̣ха̄ париккха̄ракатха̄йам̣ вуттамева. таттха чхакан̣ена̄ти гомайена. пан̣д̣уматтика̄йа̄ти тамбаматтика̄йа. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, раджанам̣ пачитум̣ чуллам̣ раджанакумбхи’’нти (маха̄ва. 344) вачанато сӣтудака̄йа чӣварам̣ на раджитаббам̣. та̄йа хи раджитачӣварам̣ дуггандхам̣ хоти. таттха сӣтудака̄ти апаккараджанам̣ вуччати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, уттара̄л̣умпам̣ бандхиту’’нти вачанато уттара̄л̣умпам̣ бандхитум̣ ват̣т̣ати. таттха уттара̄л̣умпанти ват̣т̣а̄дха̄ракам̣, раджанакумбхийа̄ маджджхе т̣хапетва̄ там̣ а̄дха̄ракам̣ париккхипитва̄ раджанам̣ паккхипитум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо. еван̃хи кате раджанам̣ на уттарати. таттха ‘‘раджанакумбхийа̄ маджджхе т̣хапетва̄ти антораджанакумбхийа̄ маджджхе т̣хапетва̄. евам̣ ват̣т̣а̄дха̄раке антораджанакумбхийа̄ паккхитте маджджхе удакам̣ тит̣т̣хати, ват̣т̣а̄дха̄ракато бахи саманта̄ антокумбхийам̣ раджаначчхалли. паккхипитунти ¶ раджаначчхаллим̣ паккхипиту’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.344) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.344) пана ‘‘еван̃хи катети ват̣т̣а̄дха̄расса анто раджанодакам̣, бахи чхалликан̃ча катва̄ вийоджане кате. на уттаратӣти кевалам̣ удакато пхен̣ут̣т̣ха̄на̄бха̄ва̄ на уттаратӣ’’ти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 344) пана ‘‘гомайе а̄патти наттхи, вирӯпатта̄ ва̄ритам̣. кун̇кумапуппхам̣ на ват̣т̣атӣти вадантӣ’’ти вуттам̣.
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, удаке ва̄ накхапит̣т̣хика̄йа ва̄ тхевакам̣ да̄ту’’нти (маха̄ва. 344) вачанато татха̄ катва̄ раджанасса пакка̄паккабха̄во джа̄нитаббо. таттха удаке ва̄ накхапит̣т̣хика̄йа ва̄ти саче парипаккам̣ хоти, удакапа̄тийа̄ динно тхево сахаса̄ на висарати, накхапит̣т̣хийампи ависаранто тит̣т̣хати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, раджанул̣ун̇кам̣ дан̣д̣акатха̄лака’’нти (маха̄ва. 344) вачанато ¶ раджанасса олоканака̄ле кумбхийа̄ раккхан̣аттхам̣ ул̣ун̇кадан̣д̣акатха̄лика̄ни иччхитабба̄ни. таттха раджанул̣ун̇канти раджанаул̣ун̇кам̣. дан̣д̣акатха̄лаканти дан̣д̣амева дан̣д̣акам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, раджанаколамбам̣ раджанагхат̣а’’нти (маха̄ва. 344) вачанато та̄нипи иччхитабба̄ни. таттха раджанаколамбанти раджанакун̣д̣ам̣. таттха раджанакун̣д̣анти паккараджанат̣т̣хапанакам̣ маха̄гхат̣ам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, раджанадон̣ика’’нти (маха̄ва. 344) вачанато па̄тийампи патте чӣваре мадданте чӣварасса парибхиджджанато чӣварараккхан̣аттхам̣ раджанадон̣ика̄ иччхитабба̄. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тин̣асантхарака’’нти (маха̄ва. 344) вачанато чхама̄йа чӣваре паттхарийама̄не чӣварасса пам̣сукитатта̄ тато раккхан̣аттхам̣ тин̣асантхарам̣ ка̄таббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чӣваравам̣сам̣ чӣварараджджу’’нти (маха̄ва. 344) вачанато тин̣асантха̄раке упачика̄дӣхи кхаджджама̄не чӣваравам̣се ва̄ чӣварараджджуйа̄ ¶ ва̄ чӣварам̣ паттхаритаббам̣ маджджхена чӣваре лаггите раджанасса убхато гал̣итатта̄.
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, кан̣н̣е бандхиту’’нти (маха̄ва. 344) вачанато кан̣н̣е бандхитаббам̣ чӣварасса кан̣н̣е бандхийама̄не кан̣н̣асса джин̣н̣атта̄. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, кан̣н̣асуттака’’нти (маха̄ва. 344) вачанато кан̣н̣асуттакена бандхитаббам̣ евам̣ бандханте раджанасса екато гал̣итатта̄. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, сампариваттакам̣ сампариваттакам̣ раджетум̣, на ча аччхинне тхеве паккамиту’’нти (маха̄ва. 344) вачанато татха̄ раджитаббам̣. йа̄ва раджанабинду гал̣итам̣ на чхиджджати, та̄ва на ан̃н̃атра гантаббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, удаке оса̄рету’’нти (маха̄ва. 344) вачанато паттхиннам̣ чӣварам̣ удаке оса̄ретаббам̣. таттха паттхиннанти атираджитатта̄ тхаддхам̣. удаке оса̄ретунти удаке паккхипитва̄ т̣хапетум̣. раджане пана никкханте там̣ удакам̣ чхад̣д̣етва̄ чӣварам̣ маддитаббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, па̄н̣ина̄ а̄кот̣ету’’нти (маха̄ва. 344) вачанато пхарусам̣ чӣварам̣ па̄н̣ина̄ а̄кот̣етаббам̣. ‘‘на, бхиккхаве, аччхиннака̄ни чӣвара̄ни дха̄ретабба̄ни, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 344) вачанато аччхиннака̄ни чӣвара̄ни дантака̄са̄ва̄ни на дха̄ретабба̄ни. таттха дантака̄са̄ва̄нӣти екам̣ ва̄ две ва̄ ва̄ре раджитва̄ дантаван̣н̣а̄ни дха̄ренти.
атирекачӣваракатха̄
атирекачӣваракатха̄йам̣ ¶ ‘‘на, бхиккхаве, атирекачӣварам̣ дха̄ретаббам̣, йо дха̄реййа, йатха̄дхаммо ка̄ретаббо’’ти (маха̄ва. 347) вачанато нит̣т̣хитачӣварасмим̣ уббхатасмим̣ катхине даса̄хато парам̣ атирекачӣварам̣ дха̄рентасса ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄рету’’нти (маха̄ва. 347) вачанато уббхатепи катхине даса̄хаббхантаре ¶ дха̄рентасса аттхатакатхина̄нам̣ ануббхатепи катхине пан̃чама̄саббхантаре тато парампи даса̄хаббхантаре анаттхатакатхина̄нампи даса̄хаббхантаре атирекачӣварам̣ ана̄патти. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, атирекачӣварам̣ викаппету’’нти (маха̄ва. 347) вачанато даса̄хато парам̣ викаппетва̄ атирекачӣварам̣ дха̄ретум̣ ват̣т̣ати. киттакам̣ пана чӣварам̣ викаппетаббанти? ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄йа̄мена ат̣т̣хан̇гулам̣ сугатан̇гулена чатуран̇гулавиттхатам̣ паччхимам̣ чӣварам̣ викаппету’’нти (маха̄ва. 358) вачанато саббантимена париччхедена сугатан̇гулена ат̣т̣хан̇гула̄йа̄мам̣ чатуран̇гулавиттха̄рам̣ чӣварам̣ викаппетум̣ ват̣т̣ати. таттха сугатан̇гулам̣ на̄ма маджджхимапурисан̇гуласан̇кха̄тена вад̣д̣хакӣан̇гулена тиван̇гулам̣ хоти, манусса̄нам̣ пакатиан̇гулена ад̣д̣хапан̃чакан̇гулам̣, тасма̄ дӣгхато вад̣д̣хакӣхаттхена екахаттхам̣ пакатихаттхена дийад̣д̣хахаттхам̣ виттха̄рато вад̣д̣хакӣхаттхена видаттхиппама̄н̣ам̣ пакатихаттхена чхал̣ан̇гула̄дхикавидаттхиппама̄н̣ам̣ паччхимам̣ чӣварам̣ викаппетум̣ ват̣т̣ати, тато ӯнаппама̄н̣ам̣ на ват̣т̣ати, адхикаппама̄н̣ам̣ пана ват̣т̣атӣти дат̣т̣хаббам̣.
ат̣т̣хаваракатха̄
ат̣т̣хаваракатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, вассикаса̄т̣икам̣ а̄гантукабхаттам̣ гамикабхаттам̣ гила̄набхаттам̣ гила̄нупат̣т̣ха̄кабхаттам̣ гила̄набхесаджджам̣ дхувайа̄гум̣ бхиккхунисан̇гхасса удакаса̄т̣ика’’нти вачанато има̄ни ат̣т̣ха да̄на̄ни сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. таттха никкхиттачӣвара̄ хутва̄ ка̄йам̣ овассанта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ наггийам̣ асучи джегуччхам̣ пат̣икӯлам̣ хоти, тасма̄ вассикаса̄т̣ика̄ анун̃н̃а̄та̄. а̄гантуко бхиккху на вӣтхикусало хоти, на гочаракусало, киланто пин̣д̣а̄йа чарати, тасма̄ а̄гантукабхаттам̣ анун̃н̃а̄там̣, гамико бхиккху аттано бхаттам̣ парийесама̄но саттха̄ ва̄ виха̄йиссати ¶ , йаттха ва̄ ва̄сам̣ гантука̄мо бхависсати, таттха вика̄лена упагаччхиссати, киланто аддха̄нам̣ гамиссати, тасма̄ гамикабхаттам̣. гила̄насса бхиккхуно саппа̄йа̄ни бходжана̄ни алабхантасса а̄ба̄дхо ва̄ абхивад̣д̣хиссати, ка̄лакирийа̄ ва̄ бхависсати, тасма̄ гила̄набхаттам̣. гила̄нупат̣т̣ха̄ко бхиккху аттано бхаттам̣ парийесама̄но гила̄насса уссӯре бхаттам̣ нӣхариссати, тасма̄ гила̄нупат̣т̣ха̄кабхаттам̣. гила̄насса бхиккхуно саппа̄йа̄ни бхесаджджа̄ни алабхантасса ¶ а̄ба̄дхо ва̄ абхивад̣д̣хиссати, ка̄лакирийа̄ ва̄ бхависсати, тасма̄ гила̄набхесаджджам̣. йасма̄ бхагавата̄ андхакавинде даса̄нисам̣се сампассама̄нена йа̄гу анун̃н̃а̄та̄, тасма̄ дхувайа̄гу. йасма̄ ма̄туга̄масса наггийам̣ асучи джегуччхам̣ пат̣икӯлам̣ хоти, тасма̄ бхиккхунисан̇гхасса удакаса̄т̣ика̄ анун̃н̃а̄та̄.
нисӣдана̄дикатха̄
нисӣдана̄дикатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ка̄йагуттийа̄ чӣварагуттийа̄ сена̄санагуттийа̄ нисӣдана’’нти (маха̄ва. 353) вачанато ка̄йа̄дӣнам̣ асучимуччана̄дито гопанаттха̄йа нисӣданам̣ дха̄ретум̣ ват̣т̣ати. тасса видха̄нам̣ хет̣т̣ха̄ вуттамева. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йа̄вамахантам̣ паччаттхаран̣ам̣ а̄кан̇кхати, та̄вамахантам̣ паччаттхаран̣ам̣ ка̄ту’’нти вачанато атикхуддакена нисӣданена сена̄санасса агопанатта̄ махантампи паччаттхаран̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йасса кан̣д̣у ва̄ пӣл̣ака̄ ва̄ асса̄во ва̄ тхуллакаччху ва̄ а̄ба̄дхо, кан̣д̣упат̣иччха̄ди’’нти вачанато ӣдисесу а̄ба̄дхесу сантесу чӣвара̄дигуттаттха̄йа кан̣д̣упат̣иччха̄ди ват̣т̣ати. таттха пама̄н̣ам̣ хет̣т̣ха̄ вуттамева. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве ¶ , мукхапун̃чханачол̣а’’нти (маха̄ва. 355) вачанато мукхасодханаттха̄йа мукхапун̃чханачол̣ам̣ ват̣т̣ати. тампи хет̣т̣ха̄ вуттамева. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, париккха̄рачол̣ака’’нти вачанато тичӣваре парипун̣н̣е парисса̄ванатхавика̄дӣхи аттхе сати париккха̄рачол̣ам̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппетум̣, вассикаса̄т̣икам̣ васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ тато парам̣ викаппетум̣, нисӣданам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппетум̣, паччаттхаран̣ам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппетум̣, кан̣д̣упат̣иччха̄дим̣ йа̄ва а̄ба̄дха̄ адхит̣т̣ха̄тум̣ тато парам̣ викаппетум̣, мукхапун̃чханачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппетум̣, париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппету’’нти (маха̄ва. 358) вачанато вуттанайена адхит̣т̣ха̄нан̃ча викаппана̄ ча ка̄табба̄. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана хет̣т̣ха̄ вуттова.
адхаммакаммакатха̄
58. адхаммакаммакатха̄йам̣ ¶ на, бхиккхаве…пе… дуккат̣асса̄ти идам̣ ‘‘тена кхо пана самайена чхаббаггийа̄ бхиккхӯ сан̇гхамаджджхе адхаммакаммам̣ каронти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – на, бхиккхаве, адхаммакаммам̣ ка̄таббам̣, йо кареййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 154) имам̣ упосатхаккхандхаке а̄гатапа̄т̣хам̣ сандха̄йа вуттам̣. ануджа̄на̄ми…пе… пат̣иккоситунти татхева а̄гатам̣ ‘‘бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, адхаммакамме кайирама̄не пат̣иккоситу’’нти имам̣. таттха каронтийева̄ти пан̃н̃аттампи сиккха̄падам̣ маддитва̄ адхаммакаммам̣ каронтийева̄ти аттхо. ‘‘ануджа̄на̄ми…пе… пат̣иккоситу’’нти евам̣ адхаммакамме кайирама̄не сати ‘‘песалехи бхиккхӯхи там̣ адхаммакаммам̣ акатам̣, каммам̣ дуккат̣ам̣ каммам̣ пуна ка̄табба’’нти евам̣ пат̣иккоситаббам̣, на тун̣хӣбха̄вена кхамитаббанти ¶ аттхо. ити вачанатоти идам̣ пана пуббапа̄т̣хам̣ гахетва̄ ити вачанато. адхаммакаммам̣ на ка̄таббанти апарапа̄т̣хам̣ гахетва̄ ити вачанато кайирама̄нан̃ча адхаммакаммам̣ бхиккхӯхи нива̄ретаббанти двидха̄ йоджана̄ ка̄табба̄.
нива̄рентехи ча̄тиа̄ди пана ‘‘тена кхо пана самайена песала̄ бхиккхӯ чхаббаггийехи бхиккхӯхи адхаммакамме кайирама̄не пат̣иккосанти, чхаббаггийа̄ бхиккхӯ лабханти а̄гха̄там̣, лабханти аппаччайам̣, вадхена тадждженти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дит̣т̣химпи а̄вика̄ту’’нти (маха̄ва. 154) па̄т̣хан̃ча ‘‘тесам̣йева сантике дит̣т̣хим̣ а̄викаронти, чхаббаггийа̄ бхиккхӯ лабханти а̄гха̄там̣, лабханти аппаччайам̣, вадхена тадждженти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чатӯхи пан̃чахи пат̣иккоситум̣, двӣхи тӣхи дит̣т̣хим̣ а̄вика̄тум̣, екена адхит̣т̣ха̄тум̣ на метам̣ кхаматӣ’’ти име па̄т̣хе сандха̄йа вуттам̣. вачанатоти идам̣ пана па̄л̣ийам̣ тӣн̣и сампада̄на̄ни гахетва̄ тӣхи кирийа̄падехи висум̣ висум̣ йоджетаббам̣. саббан̃четам̣ анупаддаваттха̄йа вуттам̣, на а̄паттисаббха̄ватоти йоджана̄. катхам̣ анупаддавасамбхавоти? ниггахакаммам̣ ка̄тум̣ асаккун̣еййабха̄вато, ан̃н̃асса упаддавасса ча нива̄ран̣ато. тена вуттам̣ ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 154) ‘‘тесам̣ анупаддаваттха̄йа̄ти сан̇гхо сан̇гхасса каммам̣ на кароти, ан̃н̃опи упаддаво бахӯнам̣ хоти, тасма̄ вутта’’нти.
ока̄сакатакатха̄
59. ока̄сакатакатха̄йам̣ ¶ на, бхиккхаве, анока̄сакатотиа̄ди ‘‘тена кхо пана самайена чхаббаггийа̄ бхиккхӯ анока̄сакатам̣ ¶ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ чоденти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – на, бхиккхаве, анока̄сакато бхиккху а̄паттийа̄ чодетаббо, йо чодеййа, а̄патти дуккат̣асса. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ока̄сам̣ ка̄ра̄петва̄ а̄паттийа̄ чодетум̣, кароту а̄йасма̄ ока̄сам̣, ахам̣ там̣ ваттука̄мо’’ти (маха̄ва. 153) идам̣ па̄т̣хам̣ сандха̄йа вуттам̣. адхиппа̄йесу ча̄вана̄дхиппа̄йоти, са̄санато ча̄ветука̄мо. аккоса̄дхиппа̄йоти парам̣ аккоситука̄мо парибха̄ситука̄мо. камма̄дхиппа̄йоти таджджанӣйа̄дикаммам̣ каттука̄мо. вут̣т̣ха̄на̄дхиппа̄йоти а̄паттито вут̣т̣ха̄петука̄мо. упосатхаппава̄ран̣ат̣т̣хапана̄дхиппа̄йоти упосатхам̣, пава̄ран̣ам̣ ва̄ т̣хапетука̄мо. анувиджджана̄дхиппа̄йоти упапариккхитука̄мо. дхаммакатха̄дхиппа̄йоти дхаммам̣ десетука̄мо. ити парам̣ чодента̄нам̣ бхиккхӯнам̣ адхиппа̄йабхедо анекавидхо хотӣти аттхо. пуримесу чатӯсу адхиппа̄йесӯти ча̄вана̄дхиппа̄йааккоса̄дхиппа̄йакамма̄дхиппа̄йавут̣т̣ха̄на̄дхиппа̄йесу ока̄сам̣ ака̄ра̄пентасса дуккат̣ам̣. ка̄ра̄петва̄пи саммукха̄ чодентасса йатха̄нурӯпам̣ сан̇гха̄дисесапа̄читтийадуккат̣а̄ни, асаммукха̄ пана дуккат̣амева̄ти айаметтха пин̣д̣аттхо. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
‘‘т̣хапанаккхеттам̣ пана джа̄нитабба’’нти ватва̄ там̣ дассенто ‘‘сун̣а̄ту ме’’тиа̄дима̄ха. анувиджджакасса анувиджджана̄дхиппа̄йена вадантасса ока̄сакаммам̣ наттхӣти йоджана̄. дхаммакатхикасса анодисса каммам̣ катхентасса ока̄сакаммам̣ наттхи. саче пана одисса катхети, а̄патти, тасма̄ там̣ дассетва̄ гантаббанти йоджетаббам̣. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
саддха̄деййавинипа̄танакатха̄
60. саддха̄деййавинипа̄танакатха̄йам̣ ¶ ‘‘ма̄та̄питароти кхо, бхиккхаве, вадама̄не ким̣ вадеййа̄ма. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ма̄та̄питӯнам̣ да̄тум̣, на ча, бхиккхаве, саддха̄деййам̣ винипа̄тетаббам̣, йо винипа̄теййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 361) вачанато да̄йакехи саддха̄йа бхиккхусса диннам̣ винипа̄тетва̄ гихӣнам̣ да̄тум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘на ча, бхиккхаве, саддха̄деййанти ¶ еттха сесан̃а̄тӣнам̣ денто винипа̄тетийева. ма̄та̄питаро пана саче радждже т̣хита̄пи паттхайанти, да̄табба’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 361) вуттатта̄ бха̄тубхагинӣа̄дӣнам̣ н̃а̄така̄нампи да̄тум̣ на ват̣т̣ати. вуттан̃хи а̄чарийадхаммасириттхерена кхуддасиккха̄йам̣ –
‘‘на лаббхам̣ винипа̄тетум̣, саддха̄деййан̃ча чӣварам̣;
лаббхам̣ питӯнам̣ сеса̄нам̣, н̃а̄тӣнампи на лаббхатӣ’’ти.
кайавиккайасама̄паттисиккха̄падаван̣н̣ана̄йампи ‘‘ма̄тарам̣ пана питарам̣ ва̄ ‘имам̣ дехӣ’ти вадато вин̃н̃атти на хоти, ‘имам̣ ган̣ха̄хӣ’ти вадато саддха̄деййавинипа̄танам̣ на хоти. ан̃н̃а̄такам̣ ‘имам̣ дехӣ’ти вадато вин̃н̃атти хоти, ‘имам̣ ган̣ха̄хӣ’ти вадато саддха̄деййавинипа̄танам̣ хоти. ‘имина̄ имам̣ дехӣ’ти кайавиккайам̣ а̄паджджато ниссаггийам̣ хотӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.595) вуттам̣. таттха ‘‘сесан̃а̄такесу саддха̄деййавинипа̄тасамбхавато тадабха̄ват̣т̣ха̄нампи дассетум̣ ‘ма̄тарам̣ пана питарам̣ ва̄’ти вутта’’нти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.593-595) вуттам̣.
сантаруттаракатха̄
61. сантаруттаракатха̄йам̣ антара-саддо маджджхава̄чако. васати сӣлена̄ти ва̄сако, ‘‘антаре ва̄сако антарава̄сако’’ти ¶ ваттаббе ‘‘рӯпабхаво рӯпа’’нтиа̄дӣсу вийа уттарападалопӣсама̄савасена ‘‘антаро’’ти вутто. уттарасаддо упарива̄чако, а̄бхусо саджджатӣти а̄сан̇го, ‘‘уттаре а̄сан̇го уттара̄сан̇го’’ти ваттаббе вуттанайена ‘‘уттаро’’ти вутто, антаро ча уттаро ча антаруттара̄, саха антаруттарехи йо ваттатӣти сантаруттаро, сахапуббападабхинна̄дхикаран̣адвипадабахуббӣхисама̄со. атха ва̄ саха антарена ча уттарена ча йо ваттатӣти сантаруттаро, типадабахуббӣхисама̄со. сан̇гха̄т̣им̣ т̣хапетва̄ антарава̄сакауттара̄сан̇гаматтадхаро хутва̄ га̄мо на пависитабботи аттхо. ‘‘парибба̄джакамадаккхи тидан̣д̣акена̄’’тиа̄дӣсу вийа иттхамбхӯталаккхан̣е четам̣ каран̣авачанам̣, тасма̄ антарава̄сакам̣ тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄дентена париман̣д̣алам̣ нива̄сетва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ сан̇гха̄т̣ин̃ча уттара̄сан̇ган̃ча дигун̣ам̣ катва̄ па̄рупитва̄ га̄мо пависитаббо.
чӣвараниккхепакатха̄
62. чӣвараниккхепакатха̄йам̣ ¶ сам̣харӣйатети сан̇гха̄т̣и, тасса̄ сан̇гха̄т̣ийа̄, бха̄вайоге камматтхе чхат̣т̣хӣ. никкхепа̄йа̄ти т̣хапана̄йа, сан̇гха̄т̣им̣ аггахетва̄ виха̄ре т̣хапетва̄ гамана̄йа пан̃ча ка̄ран̣а̄ни хонтӣти аттхо. гила̄но ва̄ хотӣти гахетва̄ гантум̣ асаматтхо гила̄но ва̄ хоти. вассикасан̇кетам̣ ва̄ хотӣти ‘‘вассикака̄ло айа’’нти сан̇кетам̣ ва̄ катам̣ хоти. надӣпа̄рагатам̣ ва̄ хотӣти надийа̄ па̄рам̣ гантва̄ бхун̃джитаббам̣ хоти. аггал̣агуттивиха̄ро ва̄ хотӣти аггал̣ам̣ датва̄пи да̄таббо сугуттавиха̄ро ва̄ хоти. аттхатакатхинам̣ ва̄ хотӣти тасмим̣ виха̄ре катхинам̣ аттхатам̣ ва̄ хоти аттхатакатхина̄нам̣ асама̄да̄нача̄расамбхавато. сесам̣ сувин̃н̃еййамева. а̄ран̃н̃икасса пана виха̄ро на сугутто хотӣти ¶ аппабхиккхукатта̄ чора̄дӣнам̣ гаманат̣т̣ха̄нато ча. бхан̣д̣уккхалика̄йа̄ти чӣвара̄дит̣т̣хапанабхан̣д̣уккхалика̄йа. сесам̣ сувин̃н̃еййам̣.
саттхакаммаваттхикаммакатха̄
63. саттхакаммаваттхикаммакатха̄йам̣ саттхакаммам̣ ва̄ ваттхикаммам̣ ва̄ти еттха йена кеначи саттха̄дина̄ чхиндана̄ди саттхакаммам̣ на̄ма хоти. йена кеначи чамма̄дина̄ ваттхипӣл̣анам̣ ваттхикаммам̣ на̄ма. ‘‘самба̄дхе даханакаммам̣ пат̣иккхепа̄бха̄ва̄ ват̣т̣атӣ’’ти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.279). вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.279) пана ‘‘ваттхипӣл̣ананти йатха̄ ваттхигататела̄ди антосарӣре а̄роханти, евам̣ хаттхена ваттхимаддана’’нти вуттам̣.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 279) пана ‘‘самба̄дхети ваччамагге, бхиккхусса бхиккхунийа̄ ча пасса̄вамаггепи ануломато даханам̣ пат̣иккхепа̄бха̄ва̄ ват̣т̣ати. саттхаваттхикамма̄нуломато на ват̣т̣атӣти че? на, пат̣иккхиттапат̣иккхепа̄, пат̣иккхипитаббасса таппарамата̄дӣпанато. ким̣ вуттам̣ хоти? пуббе пат̣иккхиттампи саттхакаммам̣ сампин̣д̣етва̄ паччха̄ ‘на, бхиккхаве…пе… тхуллаччайасса̄’ти двиккхаттум̣ саттхакаммасса париккхепо като. тена самба̄дхасса са̄манта̄ дван̇гулам̣ пат̣иккхипитаббам̣ на̄ма саттхаваттхикаммато уддхам̣ наттхӣти дассети. кин̃ча бхиййо – пуббе самба̄дхейева саттхакаммам̣ пат̣иккхиттам̣, паччха̄ самба̄дхасса са̄манта̄ дван̇гулампи пат̣иккхиттам̣ ¶ , тасма̄ тассева пат̣иккхепо, нетарасса̄ти сиддхам̣. еттха ‘саттхам̣ на̄ма саттхаха̄ракам̣ ва̄сса парийесеййа̄’тиа̄дӣсу (па̄ра̄. 167) вийа йена чхиндати, там̣ саббам̣. тена вуттам̣ ‘кан̣т̣акена ва̄’тиа̄ди. кха̄руда̄нам̣ панеттха бхиккхунӣвибхан̇ге паса̄кхе памукхе анун̃н̃а̄танти ведитаббам̣, еке пана ‘саттхакаммам̣ ва̄’ти ¶ па̄т̣хам̣ викаппетва̄ ваттхикаммам̣ каронти. ваттхӣти ким̣? аггхика̄ вуччати, та̄йа чхинданам̣ ваттхикаммам̣ на̄ма̄ти ча аттхам̣ ван̣н̣айанти, те ‘саттхаха̄ракам̣ ва̄сса парийесеййа̄’ти имасса падабха̄джанӣйам̣ дассетва̄ пат̣иккхипитабба̄. ан̣д̣авуддхӣти ва̄тан̣д̣ака̄, а̄да̄наваттӣти ана̄хаваттӣ’’ти вуттам̣. сесам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева ведитаббам̣.
наха̄питапуббакатха̄
64. наха̄питапуббакатха̄йам̣ наха̄пито пуббети наха̄питапуббо, пуббе наха̄пито хутва̄ ида̄ни бхиккхубхӯтоти аттхо. тена наха̄питапуббена бхиккхуна̄. кхурабхан̣д̣анти кхура̄динаха̄питабхан̣д̣ам̣, ‘‘ладдха̄тапатто ра̄джакума̄ро’’тиа̄дӣсу вийа упалаккхан̣анайойам̣. ‘‘на, бхиккхаве, паббаджитена акаппийам̣ сама̄дапетаббам̣, йо сама̄дапеййа, а̄патти дуккат̣асса. на ча, бхиккхаве, наха̄питапуббена кхурабхан̣д̣ам̣ парихаритаббам̣, йо парихареййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 303) ча двидха̄ пан̃н̃атти, тасма̄ наха̄питапуббена ва̄ анаха̄питапуббена ва̄ паббаджитена на̄ма акаппийасама̄дапанам̣ на ка̄таббам̣. наха̄питапуббена пана бхиккхуна̄ кхурена абхилаккхитам̣ кхурабхан̣д̣ам̣, кхурабхан̣д̣акхуракосаниситапа̄са̄н̣акхуратхавика̄дайо на парихаритабба̄ ева. сесам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева ведитаббам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 300) пана ‘‘на, бхиккхаве, паббаджитена акаппийе сама̄дапетаббанти вуттатта̄ анупасампаннассапи на кевалам̣ дасасу ева сиккха̄падесу, атха кхо йам̣ бхиккхусса на каппати, тасмимпӣти адхиппа̄йо’’ти вуттам̣.
дасабха̄гакатха̄
65. дасабха̄гакатха̄йам̣ сан̇гхика̄нӣти сан̇гхасантака̄ни бӣджа̄ни. пуггалика̄йа̄ти пуггаласса сантака̄йа бхӯмийа̄. бха̄гам̣ датва̄ти ¶ мӯлабха̄гасан̇кха̄там̣ дасамабха̄гам̣ бхӯмиса̄мика̄нам̣ датва̄. парибхун̃джитабба̄нӣти тесам̣ бӣджа̄нам̣ пхала̄ни ропакехи парибхун̃джитабба̄нӣти аттхо. сесам̣ сувин̃н̃еййамева ¶ . идам̣ кира джамбудӣпе пора̄н̣акача̄риттанти а̄дикаппака̄ле пат̣хамакаппика̄ манусса̄ бодхисаттам̣ маха̄самматам̣ на̄ма ра̄джа̄нам̣ катва̄ саббепи аттано аттано тан̣д̣улапхаласа̄ликхеттато паваттатан̣д̣улапхала̄ни даса кот̣т̣ха̄се катва̄ екам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ бхӯмиса̄микабхӯтасса маха̄самматара̄джино датва̄ парибхун̃джим̣су. тато пат̣т̣ха̄йа джамбудӣпика̄нам̣ манусса̄нам̣ ча̄ритатта̄ вуттам̣. тенева са̄раттхадӣпанӣна̄мика̄йампи винайат̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 304) ‘‘дасабха̄гам̣ датва̄ти дасамабха̄гам̣ датва̄. тенева̄ха ‘даса кот̣т̣ха̄се катва̄ еко кот̣т̣ха̄со бхӯмиса̄мика̄нам̣ да̄таббо’ти’’ вуттам̣.
па̄тхеййакатха̄
66. па̄тхеййакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве’’тиа̄ди бхаддийанагаре амитапарибхогабхӯтена мен̣д̣акасет̣т̣хина̄ абхийа̄чито хутва̄ анун̃н̃а̄там̣, идха пана пат̣хамам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃ча горасе кхӣрам̣ дадхим̣ таккам̣ наванӣтам̣ саппи’’нти (маха̄ва. 299) пан̃ча гораса̄ анун̃н̃а̄та̄. тато парам̣ сет̣т̣хино абхийа̄чана̄нурӯпам̣ ватва̄ ануджа̄нитум̣ ‘‘санти, бхиккхаве, магга̄ канта̄ра̄’’тиа̄дима̄ха. сесам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева ведитаббам̣. татха̄ алабхантена ан̃н̃а̄такааппава̄ритат̣т̣ха̄нато йа̄читва̄пи гахетаббанти етена еварӯпесу ка̄лесу вин̃н̃аттипаччайа̄ досо наттхӣти дассети. ‘‘екадивасена гаманӣйе магге екабхаттаттха̄йа парийеситабба’’нти вуттатта̄ пана тато упари йа̄чанам̣ на ват̣т̣атӣти дасситам̣. ‘‘дӣгхе аддха̄не’’тиа̄дина̄ саче ма̄сагаманӣйе ¶ магге сатта̄хагаманӣйо ева канта̄ро хоти, таттха сатта̄хайа̄панӣйаматтамева па̄тхеййам̣ парийеситаббам̣, тато парам̣ пин̣д̣ача̄рика̄дивасена субхиккхасулабхапин̣д̣амаггатта̄ на парийеситаббанти.
маха̄падесакатха̄
67. маха̄падесакатха̄йам̣ маха̄падеса̄ на̄ма аппат̣иккхитта̄ две, ананун̃н̃а̄та̄ двети чатта̄роти дассенто ‘‘йам̣ бхиккхаве’’тиа̄дима̄ха. тесу аппат̣иккхиттепи акаппийа̄нуломакаппийа̄нуломавасена две, татха̄ ананун̃н̃а̄тепӣти.
таттха ¶ ‘‘паримадданта̄ти упапариккханта̄. пат̣т̣ан̣н̣удесе сан̃джа̄таваттхам̣ пат̣т̣ун̣н̣ам̣. ‘пат̣т̣ун̣н̣ам̣ косеййависесо’ти хи абхидха̄накосе вуттам̣. чӣнадесе сома̄радесе ча сан̃джа̄таваттха̄ни чӣнасома̄рапат̣а̄ни. пат̣т̣ун̣н̣а̄дӣни тӣн̣и косеййасса анулома̄ни па̄н̣акехи катасуттамайатта̄. иддхимайам̣ ехибхиккхӯнам̣ пун̃н̃иддхийа̄ ниббаттачӣварам̣, там̣ кхома̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ хотӣти тесам̣йева ануломам̣. девата̄хи динначӣварам̣ девадаттийам̣, там̣ каппаруккхе ниббаттам̣ джа̄линийа̄ девакан̃н̃а̄йа ануруддхаттхерасса диннаваттхасадисам̣, тампи кхома̄дӣнам̣йева ануломам̣ хоти тесу ан̃н̃атарабха̄вато. две пат̣а̄ни десана̄мена вутта̄нӣти тесам̣ сарӯпадассанаматтаметам̣, на̄н̃н̃аниваттанападам̣ пат̣т̣ун̣н̣апат̣т̣ассапи десана̄менева вуттатта̄. тумба̄ти тӣн̣и бха̄джана̄ни. пхалакатумбо ла̄буа̄ди. удакатумбо удакуккхипанакут̣ако. килан̃джаччхаттанти вел̣увилӣвехи ва̄йитва̄ катачхатта’’нти са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.305) вуттам̣.
‘‘йа̄вака̄ликапакка̄нанти ¶ пакке сандха̄йа вуттам̣. а̄ма̄ни пана анупасампаннехи сӣтудаке маддитва̄ парисса̄ветва̄ диннапа̄нам̣ паччха̄бхаттампи каппати ева. айан̃ча аттхо маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ сарӯпато авуттоти а̄ха ‘курундийам̣ пана̄’тиа̄ди. уччхурасо никасат̣оти идам̣ па̄таббата̄са̄ман̃н̃ена йа̄мака̄ликакатха̄йам̣ вуттам̣, там̣ пана сатта̄хака̄ликамева̄ти гахетаббам̣. име чатта̄ро раса̄ти пхалапаттапуппхауччхураса̄ чатта̄ро’’ти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.300) вуттам̣. ‘‘две пат̣а̄ десана̄менева̄ти чӣнапат̣асома̄рапат̣а̄ни. тӣн̣ӣти пат̣т̣ун̣н̣ена саха тӣн̣и. иддхимайам̣ ехибхиккхӯнам̣ ниббаттам̣. девадаттийам̣ ануруддхаттхерена ладдха’’нти ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 305).
сам̣сат̣т̣хакатха̄
сам̣сат̣т̣хакатха̄йам̣ тадахупат̣иггахитам̣ ка̄ле каппатӣтиа̄ди саббам̣ самбхиннарасам̣ сандха̄йа вуттам̣. саче хи чхаллимпи апанетва̄ сакаленева на̄л̣икерапхалена саддхим̣ па̄накам̣ пат̣иггахитам̣ хоти, на̄л̣икерам̣ апанетва̄ там̣ вика̄лепи каппати. упари саппипин̣д̣ам̣ т̣хапетва̄ сӣталапа̄йа̄сам̣ денти, йам̣ па̄йа̄сена асам̣сат̣т̣хам̣ саппи, там̣ апанетва̄ сатта̄хам̣ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. баддхамадхупха̄н̣ита̄дӣсупи есева найо. такколаджа̄типхала̄дӣхи алан̇каритва̄ пин̣д̣апа̄там̣ денти, та̄ни уддхаритва̄ дховитва̄ йа̄ваджӣвам̣ парибхун̃джитабба̄ни, йа̄гуйам̣ паккхипитва̄ диннасин̇гивера̄дӣсупи, тела̄дӣсу паккхипитва̄ динналат̣т̣химадхука̄дӣсупи ¶ есева найо. евам̣ йам̣ йам̣ асамбхиннарасам̣ хоти, там̣ там̣ екато пат̣иггахитампи йатха̄ суддхам̣ хоти, татха̄ дховитва̄ ва̄ таччхетва̄ ва̄ тасса тасса ка̄ласса васена парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.
саче ¶ пана самбхиннарасам̣ хоти сам̣сат̣т̣хам̣, на ват̣т̣ати. йа̄вака̄ликан̃хи аттана̄ саддхим̣ самбхиннараса̄ни тӣн̣ипи йа̄мака̄лика̄дӣни аттано сабха̄вам̣ упанети. йа̄мака̄ликам̣ двепи сатта̄хака̄лика̄дӣни аттано сабха̄вам̣ упанети. сатта̄хака̄ликам̣ аттана̄ саддхим̣ сам̣сат̣т̣хам̣ йа̄ваджӣвикам̣ аттано сабха̄ван̃н̃ева упанети, тасма̄ тена тадахупат̣иггахитена саддхим̣ тадахупат̣иггахитам̣ ва̄ пурепат̣иггахитам̣ ва̄ йа̄ваджӣвикам̣ сатта̄хам̣ каппати, двӣхапат̣иггахитена чха̄хам̣…пе… сатта̄хапат̣иггахитена тадахева каппатӣти ведитаббам̣. тасма̄йева хи ‘‘сатта̄хака̄ликена, бхиккхаве, йа̄ваджӣвикам̣ тадахупат̣иггахита’’нти аватва̄ ‘‘пат̣иггахитам̣ сатта̄хам̣ каппатӣ’’ти вуттам̣.
ка̄лайа̄масатта̄ха̄тиккамесу четтха вика̄лабходжанасаннидхибхесаджджасиккха̄пада̄нам̣ васена а̄паттийо ведитабба̄. имесу ча пана чатӯсу ка̄ликесу йа̄вака̄ликам̣ йа̄мака̄ликанти идамева двайам̣ антовуттхакан̃чева саннидхика̄ракан̃ча хоти, сатта̄хака̄ликан̃ча йа̄ваджӣвикан̃ча акаппийакут̣ийам̣ никкхипитумпи ват̣т̣ати, саннидхимпи на джанетӣти. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева.
пан̃чабхесаджджакатха̄
пан̃чабхесаджджакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, та̄ни пан̃ча бхесаджджа̄ни ка̄ле пат̣иггахетва̄ ка̄ле парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 261) вачанато са̄радикена а̄ба̄дхена пхут̣т̣ха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ йа̄гупи пӣта̄ уггаччхати, бхаттампи бхуттам̣ уггаччхати, те тена киса̄ хонти лӯкха̄ дуббан̣н̣а̄ уппан̣д̣уппан̣д̣укаджа̄та̄ дхаманисантхатагатта̄. тесам̣ йам̣ бхесаджджан̃чева асса бхесаджджасамматан̃ча, локасса а̄ха̄раттхан̃ча пхареййа, на ча ол̣а̄рико а̄ха̄ро ¶ пан̃н̃а̄йеййа. татрима̄ни пан̃ча бхесаджджа̄ни. сеййатхидам̣ – саппи наванӣтам̣ телам̣ мадху пха̄н̣итам̣, та̄ни бхесаджджа̄ни ка̄ле пат̣иггахетва̄ ка̄ле парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. таттха ‘‘са̄радикена а̄ба̄дхена̄ти сарадака̄ле уппаннена питта̄ба̄дхена. тасмин̃хи ка̄ле вассодакенапи тементи, каддамампи мадданти, антарантара̄ ¶ а̄ба̄дхопи кхаро хоти, тена тесам̣ питтам̣ кот̣т̣хаббхантарагатам̣ хоти. а̄ха̄раттхан̃ча пхареййа̄ти а̄ха̄раттхам̣ са̄дхеййа̄’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 260) вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.260) ‘‘питтам̣ кот̣т̣хаббхантарагатам̣ хотӣти бахисарӣре бйа̄петва̄ т̣хитам̣ абаддхапиттам̣ кот̣т̣хаббхантарагатам̣ хоти, тена питтам̣ купитам̣ хотӣти адхиппа̄йо’’ти вуттам̣.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 260) ‘‘йам̣ бхесаджджан̃чева асса̄ти парато ‘тадубхайена бхиййосоматта̄йа киса̄ хонтӣ’тиа̄дина̄ виродхадассанато нида̄на̄напеккхам̣ йатха̄ла̄бхавасена вуттанти ведитаббам̣. йатха̄нида̄нам̣ касма̄ на вуттанти че? тадан̃н̃а̄пеккха̄дхиппа̄йато. саббабуддхака̄лепи хи саппиа̄дӣнам̣ сатта̄хака̄ликабха̄ва̄пеккхоти. татха̄ вачанена бхагавато адхиппа̄йо. тенева ‘а̄ха̄раттхан̃ча пхареййа, на ча ол̣а̄рико а̄ха̄ро пан̃н̃а̄йеййа̄’ти вуттам̣. татха̄ хи ка̄ле пат̣иггахетва̄ ка̄ле парибхун̃джитунти еттха ча ка̄лапариччхедо на като, кутойева пана лаббха̄ тадан̃н̃а̄пеккха̄дхиппа̄йо бхагавата̄ мӯлабхесаджджа̄дӣни та̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣванти ка̄лапариччхедо. йам̣ пана ‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, та̄ни бхесаджджа̄ни ка̄ле пат̣иггахетва̄ ка̄ле парибхун̃джиту’нти (маха̄ва. 260) вачанам̣, там̣ ‘саннидхим̣ катва̄ апара̄парасмим̣ дивасе ка̄ле ева парибхун̃джитум̣ ануджа̄на̄мӣ’ти адхиппа̄йато вуттанти ведитаббам̣. ан̃н̃атха̄ атисайатта̄ бхагавато ¶ ‘йам̣ бхесаджджан̃чева асса̄’тиа̄дивитаккуппа̄до на самбхавати. пан̣ӣтабходжана̄нуматийа̄ пасиддхатта̄ а̄ба̄дха̄нурӯпасаппа̄йа̄пеккха̄йа вутта̄нӣти че? тан̃ча на, ‘бхиййосоматта̄йа̄’ти киса̄дибха̄ва̄паттидассанато. йатха̄ уччхурасам̣ упа̄да̄йа пха̄н̣итанти вуттам̣, татха̄ наванӣтам̣ упа̄да̄йа саппӣти ваттаббато наванӣтам̣ висум̣ на ваттаббанти че? на висесадассана̄дхиппа̄йато. йатха̄ пха̄н̣итаггахан̣ена сиддхепи парато уччхурасо висум̣ анун̃н̃а̄то уччхуса̄ман̃н̃ато гул̣одакат̣т̣ха̄не т̣хапана̄дхиппа̄йато, татха̄ наванӣте висесавидхидассана̄дхиппа̄йато наванӣтам̣ висум̣ анун̃н̃а̄танти ведитаббам̣. висесавидхи панасса бхесаджджасиккха̄падат̣т̣хакатха̄васена (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.619-621) ведитаббо. вуттан̃хи таттха ‘пачитва̄ саппим̣ катва̄ парибхун̃джитука̄мена адхотампи пачитум̣ ват̣т̣атӣ’ти. таттха саппи пакка̄ва хоти, на̄пакка̄, татха̄ пха̄н̣итампи. наванӣтам̣ апаккамева̄’’тиа̄ди.
дутийабхесаджджакатха̄
дутийабхесаджджакатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, та̄ни пан̃ча бхесаджджа̄ни пат̣иггахетва̄ ка̄лепи вика̄лепи парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 261) вачанато ‘‘та̄ни пан̃ча бхесаджджа̄ни ка̄ле пат̣иггахетва̄ ка̄ле парибхун̃джанта̄нам̣ тесам̣ бхиккхӯнам̣ йа̄нипи та̄ни па̄катика̄ни лӯкха̄ни бходжана̄ни, та̄ни наччха̄денти, пагева сенесита̄ни. те тена чева са̄радикена а̄ба̄дхена пхут̣т̣ха̄ имина̄ ча бхатта̄ччха̄дакена тадубхайена бхиййосоматта̄йа киса̄ хонтӣ’’ти имасмим̣ ваттхусмим̣ ка̄лепи вика̄лепӣти анун̃н̃а̄татта̄ вика̄лепи парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. таттха ‘‘наччха̄дентӣти на джӣранти, на ва̄тарогам̣ пат̣иппассамбхетум̣ сакконти. сенесита̄нӣти синиддха̄ни. бхатта̄ччха̄дакена̄ти ¶ бхаттам̣ арочикена̄’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 261) вуттам̣, т̣ӣка̄су (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.261; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.261-262) пана ‘‘наччха̄дентӣти ручим̣ на уппа̄дентӣ’’ти еттакамева вуттам̣, маха̄вибхан̇ге (па̄ра̄. 622) пана ‘‘йа̄ни кхо пана та̄ни гила̄на̄нам̣ бхиккхӯнам̣ пат̣иса̄йанӣйа̄ни бхесаджджа̄ни. сеййатхидам̣ – саппи наванӣтам̣ телам̣ мадху пха̄н̣итам̣, та̄ни пат̣иггахетва̄ сатта̄хапарамам̣ саннидхика̄ракам̣ парибхун̃джитабба̄ни, там̣ атикка̄майато ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти вачанато имесам̣ пан̃чабхесаджджа̄нам̣ сатта̄хака̄ликабха̄во ведитаббо, идха пана ат̣т̣хуппаттивасена вуттоти.
васа̄бхесаджджакатха̄
васа̄бхесаджджакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, васа̄ни бхесаджджа̄ни аччхавасам̣ маччхавасам̣ сусука̄васам̣ сӯкаравасам̣ гадрабхавасам̣ ка̄ле пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣ телапарибхогена парибхун̃джитум̣. вика̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ вика̄ле ниппаккам̣ вика̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти тин̣н̣ам̣ дуккат̣а̄нам̣. ка̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ вика̄ле ниппаккам̣ вика̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти двиннам̣ дуккат̣а̄нам̣. ка̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ вика̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса. ка̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, ана̄паттӣ’’ти (маха̄ва. 262). таттха ‘‘ка̄ле пат̣иггахитантиа̄дӣсу маджджханхике авӣтиватте пат̣иггахетва̄ пачитва̄ парисса̄ветва̄ ча̄ти аттхо. телапарибхогена парибхун̃джитунти ¶ сатта̄хака̄ликателапарибхогена парибхун̃джиту’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 262) вуттам̣, т̣ӣка̄су (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.262; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.261-262) пана ‘‘сусука̄ти ¶ самудде бхава̄ ека̄ маччхаджа̄ти, кумбхила̄типи ваданти. сам̣сат̣т̣ханти парисса̄витам̣. телапарибхогена̄ти сатта̄хака̄ликапарибхогам̣ сандха̄йа вутта’’нти вуттам̣. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана хет̣т̣ха̄ чатука̄ликакатха̄йам̣ вуттойева.
мӯлабхесаджджакатха̄
мӯлабхесаджджакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, мӯла̄ни бхесаджджа̄ни, халиддим̣ син̇гиверам̣ вачам̣ вачаттам̣ ативисам̣ кат̣укарохин̣им̣ усӣрам̣ бхаддамуттакам̣, йа̄ни ва̄ панан̃н̃а̄нипи аттхи мӯла̄ни бхесаджджа̄ни нева кха̄данӣйе кха̄данӣйаттхам̣ пхаранти, на бходжанӣйе бходжанӣйаттхам̣ пхаранти, та̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣. асати паччайе парибхун̃джантасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти. таттха вачаттанти сетавачам̣. сесам̣ хет̣т̣ха̄ вуттамева.
пит̣т̣хабхесаджджакатха̄
пит̣т̣хабхесаджджакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, нисадам̣ нисадапотака’’нти (маха̄ва. 263) вачанато писитехи чун̣н̣акатехи мӯлабхесаджджехи аттхе сати нисадан̃ча нисадапотакан̃ча парихаритум̣ ват̣т̣ати. таттха нисадам̣ нисадапотаканти писанасила̄ ча писанапото ча. нисаданти писанти чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ каронти мӯлабхесаджджа̄дайо еттха̄ти нисадам̣, писанасила̄. нисаданти писанти чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ каронти мӯлабхесаджджа̄дайо етена̄ти нисадам̣, посетабботи пото, да̄рако. кхуддакаппама̄н̣ата̄йа пото вийа̄ти пото, нисадан̃ча там̣ пото ча̄ти нисадапото, там̣ нисадапотакам̣. нипуббасада чун̣н̣акаран̣ети дха̄ту.
каса̄вабхесаджджакатха̄
каса̄вабхесаджджакатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, каса̄ва̄ни бхесаджджа̄ни нимбакаса̄вам̣ кут̣аджакаса̄вам̣ пат̣олакаса̄вам̣ пхаггавакаса̄вам̣ наттама̄лакаса̄вам̣, йа̄ни ва̄ панан̃н̃а̄нипи аттхи каса̄ва̄ни ¶ бхесаджджа̄ни нева кха̄данӣйе кха̄данӣйаттхам̣ пхаранти, на бходжанӣйе бходжанӣйаттхам̣ пхаранти, та̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣, асати паччайе парибхун̃джантасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 263) вачанато та̄нипи каса̄вабхесаджджа̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣ сати паччайе парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. таттха пхаггаванти лата̄джа̄ти. наттама̄ланти каран̃джам̣. ‘‘каса̄вехӣти тача̄дӣни удаке та̄петва̄ гахитаӯсарехӣ’’ти вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.263) вуттам̣.
пан̣н̣абхесаджджакатха̄
пан̣н̣абхесаджджакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̣н̣а̄ни бхесаджджа̄ни нимбапан̣н̣ам̣ кут̣аджапан̣н̣ам̣ пат̣олапан̣н̣ам̣ наттама̄лапан̣н̣ам̣ пхаггавапан̣н̣ам̣ суласипан̣н̣ам̣ каппа̄сапан̣н̣ам̣, йа̄ни ва̄ панан̃н̃а̄нипи аттхи пан̣н̣а̄ни бхесаджджа̄ни нева кха̄данӣйе кха̄данӣйаттхам̣ пхаранти, на бходжанӣйе бходжанӣйаттхам̣ пхаранти, та̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣, асати паччайе парибхун̃джантасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 263) вачанато кха̄данӣйабходжанӣйаттхам̣ апхаранта̄ни та̄нипи пан̣н̣а̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. аччхавасантиа̄дӣсу ниссаггийаван̣н̣ана̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.623) вуттанайенева аттхо ведитаббо. мӯлабхесаджджа̄дивиниччхайопи кхуддакаван̣н̣ана̄йам̣ вуттойева, тасма̄ идха йам̣ йам̣ пуббе авуттам̣, там̣ тадева ван̣н̣айисса̄ма.
пхалабхесаджджакатха̄
пхалабхесаджджакатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пхала̄ни бхесаджджа̄ни бил̣ан̇гам̣ пиппалим̣ маричам̣ харӣтакам̣ вибхӣтакам̣ а̄малакам̣ гот̣т̣хапхалам̣, йа̄ни ва̄ панан̃н̃а̄нипи аттхи пхала̄ни бхесаджджа̄ни нева кха̄данӣйе кха̄данӣйаттхам̣ пхаранти, на бходжанӣйе бходжанӣйаттхам̣ пхаранти, та̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣, асати паччайе парибхун̃джантасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 263) вачанато кха̄данӣйабходжанӣйаттхам̣ апхаранта̄ни та̄ни пхала̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитумпи ват̣т̣ати.
джатубхесаджджакатха̄
джатубхесаджджакатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, джатӯни бхесаджджа̄ни хин̇гум̣ хин̇гуджатум̣ хин̇гусипа̄т̣икам̣ такам̣ такапаттим̣ такапан̣н̣им̣ саджджуласам̣, йа̄ни ва̄ панан̃н̃а̄нипи аттхи джатӯни бхесаджджа̄ни нева кха̄данӣйе кха̄данӣйаттхам̣ пхаранти, на бходжанӣйе бходжанӣйаттхам̣ пхаранти, та̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣, асати паччайе парибхун̃джантасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 263) вачанато та̄ни джатӯни бхесаджджа̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. таттха хин̇гухин̇гуджатухин̇гусипа̄т̣ика̄ хин̇гуджа̄тийойева. такатакапаттитакапан̣н̣айо ла̄кха̄джа̄тийо.
ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 263) пана ‘‘хин̇гуджату на̄ма хин̇гуруккхасса дан̣д̣апаллавапава̄л̣апа̄каниппханна̄. хин̇гусипа̄т̣ика̄ на̄ма тасса мӯласа̄кхапа̄каниппханна̄. такам̣ на̄ма тасса руккхасса тачапа̄кодакам̣. такапаттӣти тасса паттапа̄кодакам̣. такапан̣н̣ӣти тасса пхалапа̄кодакам̣. атха ва̄ ‘такам̣ на̄ма ла̄кха̄. такапаттӣти киттималохаса̄кха̄ ¶ . такапан̣н̣ӣти паккала̄кха̄’ти ликхитам̣. сати паччайети еттха сатипаччайата̄ гила̄на̄гила̄навасена двидха̄ ведитабба̄. вика̄лабходжанасиккха̄падасса хи ана̄паттива̄ре йа̄мака̄лика̄дӣнам̣ тин̣н̣ампи ависесена сатипаччайата̄ вутта̄. имасмим̣ кхандхаке ‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄насса гул̣ам̣ агила̄насса гул̣одакам̣. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄насса лон̣асовӣракам̣, агила̄насса удакасамбхинна’нти (маха̄ва. 273) вуттам̣, тасма̄ сиддхам̣ ‘сатипаччайата̄ гила̄на̄гила̄навасена дувидха̄’ти, ан̃н̃атха̄ асати паччайе гул̣одака̄ди а̄паджджати, тато ча па̄л̣ивиродхо. а̄ха̄раттханти а̄ха̄рапайоджанам̣, а̄ха̄ракиччайа̄пананти аттхоти ча. телапарибхогена̄ти сатта̄хака̄ликапарибхогена. пит̣т̣хехӣти писитателехи. кот̣т̣хапхаланти кот̣т̣харуккхасса пхалам̣, маданапхалам̣ ва̄ти ча ликхита’’нти вуттам̣.
лон̣абхесаджджакатха̄
лон̣абхесаджджакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, лон̣а̄ни бхесаджджа̄ни са̄муддикам̣ ка̄л̣алон̣ам̣ синдхавам̣ уббхидам̣ билам̣, йа̄ни ва̄ панан̃н̃а̄нипи аттхи лон̣а̄ни бхесаджджа̄ни нева кха̄данӣйе кха̄данӣйаттхам̣ ¶ пхаранти, на бходжанӣйе бходжанӣйаттхам̣ пхаранти, та̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣, асати паччайе парибхун̃джантасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 263) вачанато та̄ни лон̣а̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. таттха са̄мудданти самуддатӣре ва̄лукам̣ вийа сантит̣т̣хати. ка̄л̣алон̣анти пакатилон̣ам̣. синдхаванти сетаван̣н̣ам̣ паббате ут̣т̣хахати. уббхиданти бхӯмито ан̇курам̣ вийа ут̣т̣хахати. биланти даббасамбха̄рехи саддхим̣ пачитам̣, там̣ раттаван̣н̣ам̣. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.263) пана ‘‘уббхидам̣ на̄ма ӯсарапам̣сумайа’’нти ¶ вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.263) пана ‘‘уббхиданти ӯсарапам̣сумайам̣ лон̣ам̣. биланти лон̣ависесо’’ти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йампи татхева вуттам̣.
чун̣н̣акатха̄
чун̣н̣акатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йасса кан̣д̣у ва̄ пӣл̣ака̄ ва̄ асса̄во ва̄ тхуллакаччху ва̄ а̄ба̄дхо ка̄йо ва̄ дуггандхо чун̣н̣а̄ни бхесаджджа̄ни, агила̄насса чхакан̣ам̣ маттикам̣ раджананиппаккам̣. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, удуккхалам̣ мусала’’нти (маха̄ва. 264). ‘‘ка̄йо ва̄ дуггандхоти кассачи асса̄дӣнам̣ вийа ка̄йагандхо хоти, тассапи сирӣсакосумба̄дичун̣н̣а̄ни ва̄ гандхачун̣н̣а̄ни ва̄ сабба̄ни ват̣т̣анти. чхакан̣анти гомайам̣. раджананиппакканти раджанакасат̣ам̣, па̄катикачун̣н̣ампи кот̣т̣етва̄ удакена теметва̄ нха̄йитум̣ ват̣т̣ати, етампи раджананиппаккасан̇кхамева гаччхатӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 264) вуттам̣. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.264) пана ‘‘чхакан̣анти гомайам̣. па̄катикачун̣н̣ам̣ на̄ма апаккакаса̄вачун̣н̣ам̣. тена т̣хапетва̄ гандхачун̣н̣ам̣ саббам̣ ват̣т̣атӣти вадантӣ’’ти вуттам̣. вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.264-265) ‘‘чхакан̣анти гомайам̣. па̄катикачун̣н̣анти апаккакаса̄вачун̣н̣ам̣, гандхачун̣н̣ам̣ пана на ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йампи (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 264) ‘‘чхакан̣анти гомайам̣. па̄катикачун̣н̣ам̣ на̄ма апаккакаса̄вачун̣н̣ам̣. тена т̣хапетва̄ гандхачун̣н̣ам̣ саббам̣ ват̣т̣атӣти вадантӣ’’ти вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чун̣н̣ача̄лини’’нти (маха̄ва. 264) вачанато гила̄на̄нам̣ бхиккхӯнам̣ чун̣н̣ехи бхесаджджехи ча̄литехи аттхе сати чун̣н̣ача̄линӣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дуссача̄лини’’нти (маха̄ва. 264) вачанато сан̣хехи чун̣н̣ехи аттхе сати дуссача̄линӣ ват̣т̣ати ¶ . ‘‘чун̣н̣ача̄лининти удуккхале кот̣т̣итачун̣н̣апарисса̄вани’’нти вимативиноданийам̣ ¶ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.264-265) вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йампи (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 264) ‘‘ча̄литехӣти парисса̄витехӣ’’ти вуттам̣.
амануссика̄ба̄дхакатха̄
амануссика̄ба̄дхакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, амануссика̄ба̄дхе а̄макамам̣сам̣ а̄макамам̣салохита’’нти (маха̄ва. 264) вачанато йасса бхиккхуно а̄макамам̣сам̣ кха̄дитасса а̄макалохитам̣ пивитасса со аманусса̄ба̄дхо пат̣иппассамбхати, тасса ана̄патти. таттха а̄макамам̣сан̃ча кха̄ди, а̄макалохитан̃ча пивӣти на там̣ бхиккху кха̄ди, на пиви, амануссо кха̄дитва̄ ча пивитва̄ ча пакканто. тена вуттам̣ ‘‘тасса со амануссика̄ба̄дхо пат̣иппассамбхӣ’’ти.
ан̃джанакатха̄
ан̃джанакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ан̃джанам̣ ка̄л̣ан̃джанам̣ расан̃джанам̣ сотан̃джанам̣ герукам̣ капалла’’нти (маха̄ва. 265) вачанато бхиккхӯнам̣ чаккхуроге сати ан̃джана̄дӣни ват̣т̣анти. таттха ‘‘ан̃джананти саббасан̇га̄хикавачанаметам̣. ка̄л̣ан̃джананти ека̄ ан̃джанаджа̄ти. расан̃джананти на̄на̄самбха̄рехи катам̣. сотан̃джананти надӣсота̄дӣсу уппаджджанакаан̃джанам̣. геруко на̄ма суван̣н̣агеруко. капалланти дӣпасикхато гахитамасӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 264) вуттам̣. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.265) ‘‘суван̣н̣агерукоти суван̣н̣атуттха̄дӣ’’ти вуттам̣. вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.264-265) татхева вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чанданам̣ тагарам̣ ка̄л̣а̄нуса̄рийам̣ та̄лӣсам̣ бхаддамуттака’’нти (маха̄ва. 265) вачанато ан̃джанӯпаписанехи аттхе сати има̄ни чандана̄дӣни ват̣т̣анти. таттха ‘‘чандананти лохитачандана̄дикам̣ йам̣ кин̃чи чанданам̣. тагара̄дӣни ¶ па̄кат̣а̄ни. ан̃н̃а̄нипи нӣлуппала̄дӣни ват̣т̣антийева. ан̃джанӯпаписанехӣти ан̃джанехи саддхим̣ екато писитаббехи. на хи кин̃чи ан̃джанӯпаписанам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 264) т̣ӣка̄йам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.265) пана ‘‘ан̃джанӯпаписананти ан̃джанаттха̄йа упаписитаббам̣ йам̣ кин̃чи ¶ чун̣н̣аджа̄тӣ’’ти вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.264-265) пана ‘‘па̄л̣ийам̣ ан̃джанӯпаписананти ан̃джане упанетум̣ писитаббабхесаджджа’’нти вуттам̣.
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ан̃джани’’нти (маха̄ва. 265) вачанато ан̃джанат̣хапанат̣т̣ха̄нам̣ ват̣т̣ати. ‘‘на, бхиккхаве, учча̄вача̄ ан̃джанӣ дха̄ретабба̄, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ат̣т̣химайам̣ дантамайам̣ виса̄н̣амайам̣ нал̣амайам̣ вел̣умайам̣ кат̣т̣хамайам̣ джатумайам̣ лохамайам̣ сан̇кхана̄бхимайа’’нти (маха̄ва. 265) вачанато ета̄ни каппийа̄ни. таттха ат̣т̣химайанти мануссат̣т̣хим̣ т̣хапетва̄ авасесаат̣т̣химайам̣. дантамайанти хаттхиданта̄дисаббадантамайам̣. виса̄н̣амайепи акаппийам̣ на̄ма наттхи. нал̣амайа̄дайо екантакаппийа̄йева.
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, апидха̄на’’нти (маха̄ва. 265) вачанато ан̃джанӣапидха̄нампи ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, суттакена бандхитва̄ ан̃джанийа̄ бандхиту’’нти (маха̄ва. 265) вачанато апидха̄нам̣ суттакена бандхитва̄ ан̃джанийа̄ бандхитаббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, суттакена сиббету’’нти (маха̄ва. 265) вачанато апатанаттха̄йа ан̃джанӣсуттакена сиббетум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ан̃джанисала̄ка’’нти (маха̄ва. 265) вачанато ан̃джанисала̄кампи ват̣т̣ати. ‘‘на, бхиккхаве, учча̄вача̄ ан̃джанисала̄ка̄ дха̄ретабба̄, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ат̣т̣химайам̣…пе… сан̇кхана̄бхимайа’’нти (маха̄ва. 265) вачанато ета̄йева ан̃джанисала̄ка̄ ват̣т̣анти. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, сала̄кат̣т̣ха̄нийа’’нти (маха̄ва. 265) вачанато ан̃джанисала̄кат̣т̣ха̄нийампи ват̣т̣ати. таттха сала̄кат̣т̣ха̄нийанти йаттха сала̄кам̣ одаханти, там̣ сусирадан̣д̣акам̣ ва̄ тхавикам̣ ва̄ ануджа̄на̄мӣти ¶ аттхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ан̃джаниттхавика’’нти (маха̄ва. 265) вачанато тхавикампи ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ам̣сабаддхакам̣ бандханасуттака’’нти (маха̄ва. 265) вачанато ан̃джаниттхавика̄йа ам̣се лагганаттха̄йа ам̣сабаддхакампи бандханасуттакампи ват̣т̣ати.
наттхукатха̄
наттхукатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, муддхани телака’’нти (маха̄ва. 266) вачанато сӣса̄бхита̄пасса бхиккхуно муддхани телам̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, наттхукамма’’нти (маха̄ва. 266) вачанато наккхаманӣйе сати наттхукаммам̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, наттхукаран̣и’’нти (маха̄ва. 266) вачанато наттхуйа̄ агал̣анаттхам̣ наттхукаран̣ӣ ват̣т̣ати. ‘‘на, бхиккхаве, учча̄вача̄ наттхукаран̣ӣ дха̄ретабба̄, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ат̣т̣химайам̣…пе… сан̇кхана̄бхимайа’’нти (маха̄ва. 266) вачанато ета̄йева наттхукаран̣ийо ват̣т̣анти. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йамаканаттхукаран̣и’’нти (маха̄ва. 266) вачанато наттху висамам̣ а̄син̃чайанти че, йамаканаттхукаран̣им̣ дха̄ретаббам̣. таттха йамаканаттхукаран̣инти самасо та̄хи двӣхи пана̄л̣ика̄хи екам̣ наттхукаран̣им̣.
дхӯманеттакатха̄
дхӯманеттакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дхӯмам̣ па̄ту’’нти (маха̄ва. 266) вачанато йамаканаттхукаран̣ийа̄ наккхаманӣйе сати дхӯмам̣ па̄тум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дхӯманетта’’нти (маха̄ва. 266) вачанато тамева ват̣т̣им̣ а̄лимбетва̄ пиванапаччайа̄ кан̣т̣хе дахантена дхӯманеттадхӯмо пивитаббо. ‘‘на, бхиккхаве, учча̄вача̄ни дхӯманетта̄ни дха̄ретабба̄ни, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ат̣т̣химайам̣…пе… сан̇кхана̄бхимайа’’нти (маха̄ва. 266) вачанато ета̄ни ева дхӯманетта̄ни дха̄ретабба̄ни. ‘‘ануджа̄на̄ми ¶ , бхиккхаве, апидха̄на’’нти (маха̄ва. 266) вачанато па̄н̣ака̄диаппависанаттхам̣ дхӯманеттаттхавикампи ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йамакаттхавика’’нти (маха̄ва. 266) вачанато екато гхам̣сийама̄не сати йамакаттхавикам̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ам̣сабаддхакам̣ бандханасуттака’’нти (маха̄ва. 266) вачанато дхӯманеттаттхавикасса ам̣сабаддхабандханасуттам̣ ват̣т̣ати.
телапа̄какатха̄
телапа̄какатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, телапа̄ка’’нти (маха̄ва. 267) вачанато ва̄та̄ба̄дхе ¶ сати телапа̄ко ват̣т̣ати. таттха ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, телапа̄канти йам̣ кин̃чи бхесаджджапаккхиттам̣ саббам̣ анун̃н̃а̄тамева хоти. ‘‘на, бхиккхаве, атипаккхиттамаджджам̣ телам̣ па̄таббам̣, йо пивеййа, йатха̄дхаммо ка̄ретаббо. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йасмим̣ телапа̄ке маджджасса на ван̣н̣о на гандхо на расо пан̃н̃а̄йати, еварӯпам̣ маджджапаккхиттам̣ телам̣ па̄ту’’нти (маха̄ва. 267) вачанато йасмим̣ телапа̄ке паккхиттасса маджджасса ван̣н̣о ва̄ гандхо ва̄ расо ва̄ на пан̃н̃а̄йати, та̄дисам̣ телам̣ пивитаббам̣. таттха атипаккхиттамаджджа̄нӣти ативийа кхиттамаджджа̄ни, бахум̣ маджджам̣ паккхипитва̄ йоджита̄нӣти аттхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, аббхан̃джанам̣ адхит̣т̣ха̄ту’’нти (маха̄ва. 267) вачанато атипаккхиттамаджджатта̄ апивитаббе теле сати аббхан̃джанам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тӣн̣и тумба̄ни лохатумбам̣ кат̣т̣хатумбам̣ пхалатумба’’нти (маха̄ва. 267) вачанато телапаккабха̄джана̄ни има̄ни тӣн̣и тумба̄ни ват̣т̣анти.
седакаммакатха̄
седакаммакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, седакамма’’нти (маха̄ва. 267) вачанато ан̇гава̄те сати седакаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати ¶ . таттха ан̇гава̄тоти хаттхапа̄де ва̄то. наккхаманӣйо хоти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, самбха̄раседа’’нти (маха̄ва. 267) вачанато седакаммена наккхаманӣйе сати самбха̄раседам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. таттха самбха̄раседанти на̄на̄видхапан̣н̣асамбха̄раседам̣. наккхаманӣйо хоти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, маха̄седа’’нти (маха̄ва. 267) вачанато самбха̄раседанаккхаманӣйе сати маха̄седам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. таттха маха̄седанти махантам̣ седам̣, порисаппама̄н̣ам̣ а̄ва̄т̣ам̣ ан̇га̄ра̄нам̣ пӯретва̄ пам̣сува̄лика̄дӣхи пидахитва̄ таттха на̄на̄видха̄ни ва̄тахаран̣апан̣н̣а̄ни сантхаритва̄ теламаккхитена гаттена таттха нипаджджитва̄ сампариваттантена сарӣрам̣ седетум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо. наккхаманӣйо хоти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, бхан̇годака’’нти (маха̄ва. 267) вачанато маха̄седена наккхаманӣйе сати бхан̇годакам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. таттха бхан̇годаканти на̄на̄пан̣н̣абхан̇гакутхитам̣ удакам̣, техи пан̣н̣ехи ча удакена ча син̃читва̄ син̃читва̄ седетаббо. наккхаманӣйо хоти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, удакакот̣т̣хака’’нти (маха̄ва. 267) вачанато бхан̇годакена наккхаманӣйе сати удакакот̣т̣хакам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. таттха удакакот̣т̣хаканти ¶ удакакот̣т̣хе ча̄т̣им̣ ва̄ дон̣им̣ ва̄ ун̣ходакасса пӯретва̄ таттха пависитва̄ седакаммакаран̣ам̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо.
лохитамочанакатха̄
лохитамочанакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, лохитам̣ мочету’’нти (маха̄ва. 267) вачанато паббава̄те сати лохитам̣ мочетум̣ ват̣т̣ати. таттха паббава̄то хотӣти паббе паббе ва̄то виджджхати. лохитам̣ мочетунти саттхакена лохитам̣ мочетум̣. наккхаманӣйо хоти, ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, лохитам̣ мочетва̄ виса̄н̣ена га̄хетунти (маха̄ва. 267).
па̄даббхан̃джанакатха̄
па̄даббхан̃джанакатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, па̄даббхан̃джана’’нти (маха̄ва. 267) вачанато па̄десу пхалитесу па̄даббхан̃джанам̣ пачитаббам̣. наккхаманӣйо хоти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, паджджам̣ абхисан̇кхариту’’нти (маха̄ва. 267) вачанато па̄даббхан̃джанателена наккхаманӣйе сати паджджам̣ абхисан̇кхаритаббам̣. таттха паджджам̣ абхисан̇кхаритунти йена пхалитапа̄да̄ па̄катика̄ хонти, там̣ на̄л̣икера̄дӣсу на̄на̄бхесаджджа̄ни паккхипитва̄ паджджам̣ абхисан̇кхаритум̣, па̄да̄нам̣ саппа̄йабхесаджджам̣ пачитунти аттхо.
ган̣д̣а̄ба̄дхакатха̄
ган̣д̣а̄ба̄дхакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саттхакамма’’нти (маха̄ва. 267) вачанато ган̣д̣а̄ба̄дхе сати саттхакаммам̣ ка̄таббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, каса̄водака’’нти (маха̄ва. 267) вачанато каса̄водакена аттхе сати каса̄водакам̣ да̄таббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тилакакка’’нти (маха̄ва. 267) вачанато тилакаккена аттхе сати тилакаккам̣ да̄таббам̣. тилакаккена аттхоти пит̣т̣хехи тилехи аттхо. ‘‘ануджа̄на̄ми бхиккхаве кабал̣ика’’нти (маха̄ва. 267) вачанато кабал̣ика̄йа аттхе сати кабал̣ика̄ да̄табба̄. таттха кабал̣иканти ван̣амукхе саттупин̣д̣ам̣ паккхипитум̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ван̣абандханачол̣а’’нти (маха̄ва. 267) вачанато ¶ ван̣абандханачол̣ена аттхе сати ван̣абандханачол̣ам̣ да̄таббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, са̄сапакут̣т̣ена пхоситу’’нти (маха̄ва. 267) вачанато саче ван̣о кун̣д̣аватӣ, са̄сапакут̣т̣ена пхоситаббам̣. таттха са̄сапакут̣т̣ена̄ти са̄сапапит̣т̣хена.
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дхӯмам̣ ка̄ту’’нти (маха̄ва. 267) вачанато йади ван̣о килиджджиттха, дхӯмам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, лон̣асаккхарика̄йа чхиндиту’’нти (маха̄ва. 267) вачанато йади вад̣д̣хамам̣сам̣ вут̣т̣ха̄ти ¶ , чхиндитаббам̣. таттха вад̣д̣хамам̣санти адхикамам̣сам̣ а̄н̣ӣ вийа ут̣т̣хахати. лон̣асаккхарика̄йа чхиндитунти кха̄рена чхиндитум̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ван̣атела’’нти (маха̄ва. 267) вачанато йади ван̣о на рухати, ван̣аруханателам̣ пачитаббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, вика̄сикам̣ саббам̣ ван̣апат̣икамма’’нти (маха̄ва. 267) вачанато йади телам̣ гал̣ати, вика̄сикам̣ да̄таббам̣, саббам̣ ван̣апат̣икаммам̣ ка̄таббам̣. таттха вика̄сиканти теларундханапилотикам̣. саббам̣ ван̣апат̣икамманти йам̣ кин̃чи ван̣апат̣икаммам̣ на̄ма аттхи, саббам̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо. маха̄викат̣акатха̄ пуббе вутта̄ва.
са̄мам̣ гахетва̄ти идам̣ на кевалам̣ саппадат̣т̣хассева, ан̃н̃асмимпи дат̣т̣хависе сати са̄мам̣ гахетва̄ парибхун̃джитаббам̣, ан̃н̃есу пана ка̄ран̣есу пат̣иггахитамева ват̣т̣ати.
висапӣтакатха̄
висапӣтакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гӯтхам̣ па̄йету’’нти (маха̄ва. 268) вачанато пӣтависам̣ бхиккхум̣ гӯтхам̣ па̄йетум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йам̣ каронто пат̣игган̣ха̄ти, свева пат̣иггахо като, на пуна пат̣иггахетаббо’’ти (маха̄ва. 268) вачанато тадева ват̣т̣ати. ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 268) пана на пуна пат̣иггахетабботи саче бхӯмиппатто, пат̣иггаха̄петаббо, аппаттам̣ пана гахетум̣ ват̣т̣ати.
гхарадиннака̄ба̄дхакатха̄
гхарадиннака̄ба̄дхакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, сӣта̄лол̣им̣ па̄йету’’нти (маха̄ва. 269) вачанато ¶ гхарадиннака̄ба̄дхасса бхиккхуно сӣта̄лол̣им̣ па̄йетум̣ ват̣т̣ати. таттха гхарадиннака̄ба̄дхоти васӣкаран̣апа̄н̣акасамут̣т̣хитарого. т̣ӣка̄йам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.269) пана ¶ ‘‘гхарадиннака̄ба̄дхо на̄ма васӣкаран̣аттха̄йа гхаран̣ийа̄ диннабхесаджджасамут̣т̣хито а̄ба̄дхо. тена̄ха ‘васӣкаран̣апа̄н̣акасамут̣т̣хитарого’ти. гхара-саддо четтха абхедена гхаран̣ийа̄ ваттама̄но адхиппето’’ти вуттам̣. вимативиноданийампи (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.267-269) ‘‘гхарадиннака̄ба̄дхо на̄ма гхаран̣ийа̄ диннавасӣкаран̣абхесаджджасамут̣т̣хито а̄ба̄дхо’’ти вуттам̣. сӣта̄лол̣инти нан̇галена касантасса пха̄ле лаггаматтикам̣ удакена а̄лол̣етва̄ па̄йетум̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо.
дут̣т̣хагахан̣икакатха̄
дут̣т̣хагахан̣икакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄мисакха̄рам̣ па̄йету’’нти (маха̄ва. 269) вачанато дут̣т̣хагахан̣икасса бхиккхуно а̄мисакха̄рам̣ па̄йетум̣ ват̣т̣ати. таттха дут̣т̣хагахан̣икоти випаннагахан̣ико, киччхена учча̄ро никкхаматӣти аттхо. а̄мисакха̄ранти суккходанам̣ джха̄петва̄ та̄йа чха̄рика̄йа паггхаритам̣ кха̄родакам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.267-269) пана ‘‘та̄йа чха̄рика̄йа паггхаритам̣ кха̄родаканти парисса̄ване там̣ чха̄рикам̣ паккхипитва̄ удаке абхисин̃чите тато чха̄рикато хет̣т̣ха̄ паггхаритам̣ кха̄родака’’нти вуттам̣.
пан̣д̣урога̄ба̄дхакатха̄
пан̣д̣урога̄ба̄дхакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, муттахарӣтакам̣ па̄йету’’нти (маха̄ва. 269) вачанато пан̣д̣урога̄ба̄дхасса бхиккхуно муттахарӣтакам̣ па̄йетум̣ ват̣т̣ати. таттха муттахарӣтаканти гомуттапарибха̄витам̣ харӣтакам̣.
чхавидоса̄ба̄дхакатха̄
чхавидоса̄ба̄дхакатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гандха̄лепам̣ ка̄ту’’нти (маха̄ва. 269) вачанато чхавидоса̄ба̄дхасса бхиккхуно гандха̄лепам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
абхисаннака̄йакатха̄
абхисаннака̄йакатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, виречанам̣ па̄ту’’нти (маха̄ва. 269) вачанато абхисаннака̄йасса бхиккхуно виречанам̣ па̄тум̣ ват̣т̣ати. таттха абхисаннака̄йоти уссаннадосака̄йо. аччхакан̃джийа̄ аттхо хоти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, аччхакан̃джийа’’нти (маха̄ва. 269) вачанато аччхакан̃джийам̣ па̄тум̣ ват̣т̣ати. таттха аччхакан̃джийанти тан̣д̣улодакаман̣д̣о. акат̣айӯсена аттхо хоти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, акат̣айӯса’’нти (маха̄ва. 269) вачанато акат̣айӯсам̣ па̄тум̣ ват̣т̣ати. таттха акат̣айӯсанти асиниддхо муггапачитапа̄нӣйо. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.269) пана вимативиноданийан̃ча (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.267-269) ‘‘акат̣айӯсена̄ти анабхисан̇кхатена муггайӯсена̄’’ти вуттам̣. кат̣а̄кат̣ена аттхо хоти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, кат̣а̄кат̣а’’нти (маха̄ва. 269) вачанато кат̣а̄кат̣ам̣ па̄йетум̣ ват̣т̣ати. таттха кат̣а̄кат̣анти сова дхотасиниддхо. са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.269) вимативиноданийан̃ча (ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.267-269) ‘‘кат̣а̄кат̣ена̄ти мугге пачитва̄ ача̄летва̄ва парисса̄витена муггайӯсена̄’’ти вуттам̣. пат̣иччха̄данӣйена аттхо хоти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пат̣иччха̄данӣйа’’нти (маха̄ва. 269) вачанато пат̣иччха̄данӣйам̣ па̄тум̣ ват̣т̣ати. таттха пат̣иччха̄данӣйена̄ти мам̣сарасена.
лон̣асовӣракакатха̄
лон̣асовӣракакатха̄йам̣ ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄насса лон̣асовӣракам̣, агила̄насса удакасамбхиннам̣ па̄напарибхогена парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 273) вачанато гила̄нена бхиккхуна̄ лон̣асовӣракам̣ па̄таббам̣, агила̄нена удакасамбхиннам̣ катва̄ парибхун̃джитаббам̣, тан̃ча ‘‘па̄напарибхогена̄’’ти вачанато вика̄лепи ват̣т̣ати.
таттха лон̣асовӣракам̣ на̄ма саббараса̄бхисан̇кхатам̣ екам̣ бхесаджджам̣, там̣ кира каронто харӣтака̄малакавибхӣтакакаса̄ве саббадхан̃н̃а̄ни саббаапаран̣н̣а̄ни саттаннампи дхан̃н̃а̄нам̣ оданам̣ кадалипхала̄дӣни саббапхала̄ни веттакетакакхаджджӯрикал̣ӣра̄дайо саббакал̣ӣре маччхамам̣сакхан̣д̣а̄ни анека̄ни ¶ ча мадхупха̄н̣итасиндхавалон̣атикат̣ука̄дӣни бхесаджджа̄ни паккхипитва̄ кумбхимукхам̣ лимпитва̄ екам̣ две тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни т̣хапенти, там̣ парипаччитва̄ джамбурасаван̣н̣ам̣ хоти, ва̄така̄сакут̣т̣хапан̣д̣убхаган̣д̣ала̄дӣнам̣ синиддхабходжанабхутта̄нан̃ча уттарапа̄нам̣ бхаттаджӣран̣акабхесаджджам̣ та̄дисам̣ наттхи, там̣ панетам̣ бхиккхӯнам̣ паччха̄бхаттампи ват̣т̣ати, гила̄на̄нам̣ па̄катикамева. агила̄на̄нам̣ пана удакасамбхиннам̣ па̄напарибхогена̄ти.
са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.191-192) пана ‘‘па̄напарибхогена̄ти вуттатта̄ лон̣асовӣракам̣ йа̄мака̄лика’’нти вуттам̣. вимативиноданийам̣ (ви. ви. т̣ӣ. 1.192) пана ‘‘па̄напарибхогена ват̣т̣атӣти самбандхо. евам̣ пана вуттатта̄ лон̣асовӣракам̣ йа̄мака̄ликанти кечи ваданти, кечи пана ‘гила̄на̄нам̣ па̄катикамева, агила̄на̄нам̣ пана удакасамбхинна’нти вуттатта̄ гул̣ам̣ вийа сатта̄хака̄лика’’нти вуттам̣. ваджирабуддхит̣ӣка̄йам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 263) пана ‘‘ависесена сатипаччайата̄ вутта̄ ¶ . имасмим̣ кхандхаке ‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄насса гул̣ам̣, агила̄насса гул̣одакам̣, гила̄насса лон̣асовӣракам̣, агила̄насса удакасамбхинна’нти (маха̄ва. 284) вуттам̣, тасма̄ сиддхам̣ ‘сатипаччайата̄ гила̄на̄гила̄навасена дувидха̄’ти’’ вуттам̣.
антовуттха̄дикатха̄
антовуттха̄дикатха̄йам̣ ‘‘тена кхо пана самайена бхагавато ударава̄та̄ба̄дхо хоти, атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо ‘пуббепи бхагавато ударава̄та̄ба̄дхо текат̣улайа̄гуйа̄ пха̄су хотӣ’ти са̄мам̣ тилампи тан̣д̣улампи муггампи вин̃н̃а̄петва̄ анто ва̄сетва̄ анто са̄мам̣ пачитва̄ бхагавато упана̄меси ‘пивату бхагава̄ текат̣улайа̄гу’нти. джа̄нанта̄пи татха̄гата̄ пуччханти, джа̄нанта̄пи на пуччханти, ка̄лам̣ видитва̄ пуччханти, ка̄лам̣ видитва̄ на пуччханти, аттхасан̃хитам̣ татха̄гата̄ пуччханти, но анаттхасан̃хитам̣, анаттхасан̃хите сетугха̄то татха̄гата̄нам̣. двӣхи а̄ка̄рехи буддха̄ бхагаванто бхиккхӯ пат̣ипуччханти ‘дхаммам̣ ва̄ десесса̄ма, са̄вака̄нам̣ ва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃апесса̄ма̄’ти.
атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси ‘кута̄йам̣, а̄нанда, йа̄гӯ’ти. атха кхо ¶ а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато етаматтхам̣ а̄рочеси. вигарахи буддхо бхагава̄ анануччхавикам̣, а̄нанда, анануломикам̣ аппатирӯпам̣ ассаман̣акам̣ акаппийам̣ акаран̣ӣйам̣, катхан̃хи на̄ма твам̣, а̄нанда, еварӯпа̄йа ба̄хулла̄йа четессаси, йадапи, а̄нанда, анто вуттхам̣, тадапи акаппийам̣. йадапи анто паккам̣, тадапи акаппийам̣. йадапи са̄мам̣ паккам̣, тадапи акаппийам̣. нетам̣, а̄нанда, аппасанна̄нам̣ ва̄ паса̄да̄йа…пе… вигарахитва̄ дхаммим̣ катхам̣ катва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – на, бхиккхаве, анто вуттхам̣ анто ¶ паккам̣ са̄мам̣ паккам̣ парибхун̃джитаббам̣, йо парибхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса. анто че, бхиккхаве, вуттхам̣ анто паккам̣ са̄мам̣ паккам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти тин̣н̣ам̣ дуккат̣а̄нам̣. анто че, бхиккхаве, вуттхам̣ анто паккам̣ ан̃н̃ехи паккам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти двиннам̣ дуккат̣а̄нам̣. анто че, бхиккхаве, вуттхам̣ бахи паккам̣ са̄мам̣ паккам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти двиннам̣ дуккат̣а̄нам̣. бахи че, бхиккхаве, вуттхам̣ анто паккам̣ са̄мам̣ паккам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти двиннам̣ дуккат̣а̄нам̣. анто че, бхиккхаве, вуттхам̣ бахи паккам̣ ан̃н̃ехи паккам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса. бахи че, бхиккхаве, вуттхам̣ анто паккам̣ ан̃н̃ехи паккам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса. бахи че, бхиккхаве, вуттхам̣ бахи паккам̣ са̄мам̣ паккам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса. бахи че, бхиккхаве, вуттхам̣ бахи паккам̣ ан̃н̃ехи паккам̣, тан̃че парибхун̃джеййа, ана̄паттӣ’’ти (маха̄ва. 274) вачанато сахасеййаппахонаке т̣ха̄не вуттхата̄, таттха пакката̄, упасампаннена са̄мам̣ пакката̄ти имесам̣ тин̣н̣ам̣ ан̇га̄нам̣ самбхаве сати тиссо а̄паттийо, двиннам̣ самбхаве две а̄паттийо, екасса ан̇гасса самбхаве ека̄ а̄паттӣти ведитаббам̣.
анто вуттханти акаппийакут̣ийам̣ вуттхам̣. са̄мам̣ пакканти еттха йам̣ кин̃чи а̄мисам̣ бхиккхуно пачитум̣ на ват̣т̣ати. сачеписса ун̣хайа̄гуйа̄ суласипан̣н̣а̄ни ва̄ син̇гиверам̣ ва̄ лон̣ам̣ ва̄ паккхипанти, тампи ча̄летум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘йа̄гум̣ нибба̄пемӣ’’ти пана ча̄летум̣ ват̣т̣ати. уттан̣д̣убхаттам̣ лабхитва̄пи пидахитум̣ на ват̣т̣ати. саче пана манусса̄ пидахитва̄ва денти, ват̣т̣ати. ‘‘бхаттам̣ ва̄ ма̄ нибба̄йатӯ’’ти пидахитум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пуна па̄кам̣ пачиту’’нти (маха̄ва. 274) вачанато пуббе анупасампаннехи паккам̣ пуна пачитум̣ ват̣т̣ати. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 274) ‘‘кхӣратакка̄дӣсу ¶ пана саким̣ кутхитесу аггим̣ да̄тум̣ ват̣т̣ати пунапа̄касса анун̃н̃а̄татта̄’’ти. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, анто ва̄сету’’нти (маха̄ва. 274) вачанато ¶ дуббхиккхасамайе тан̣д̣ула̄дӣни анто ва̄сетум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, анто пачиту’’нти (маха̄ва. 274) вачанато дуббхиккхасамайе анто пачитум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, са̄мам̣ пачиту’’нти (маха̄ва. 274) вачанато дуббхиккхасамайе са̄мампи пачитум̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, анто вуттхам̣ анто паккам̣ са̄мам̣ пакка’’нти (маха̄ва. 274) вачанато дуббхиккхасамайе тӣн̣ипи ват̣т̣анти.
уггахитапат̣иггахитакатха̄
уггахитапат̣иггахитакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йаттха пхалакха̄данӣйам̣ пассати, каппийака̄рако ча на хоти, са̄мам̣ гахетва̄ харитва̄ каппийака̄раке пасситва̄ бхӯмийам̣ никкхипитва̄ пат̣иггаха̄петва̄ парибхун̃джитум̣, ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, уггахитам̣ пат̣иггахиту’’нти (маха̄ва. 275) вачанато татха̄ катва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, а̄патти на хотӣти.
татонӣхат̣акатха̄
тато нӣхат̣акатха̄йам̣ ‘‘пат̣игган̣хатха, бхиккхаве, парибхун̃джатха. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тато нӣхат̣ам̣ бхутта̄вина̄ пава̄ритена анатириттам̣ парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 276) вачанато йасмим̣ да̄не нимантита̄ хутва̄ бхиккхӯ бхун̃джанти, тато да̄нато нӣхат̣ам̣ бходжанам̣ пава̄ритена бхиккхуна̄ бхун̃джитаббам̣, на пава̄ритасиккха̄падена а̄патти хоти. вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 276) ‘‘тато нӣхат̣анти йаттха нимантита̄ бхун̃джанти, тато нӣхат̣а’’нти.
пуребхаттапат̣иггахитакатха̄
пуребхаттапат̣иггахитакатха̄йам̣ ¶ ‘‘пат̣игган̣хатха, бхиккхаве, парибхун̃джатха, ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ бхутта̄вина̄ пава̄ритена анатириттам̣ парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 277) вачанато пуребхаттам̣ пат̣иггахетва̄ никкхипитам̣ пава̄ритена бхиккхуна̄ атириттам̣ акатва̄ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, пава̄ритасиккха̄падена а̄патти на хоти.
ванат̣т̣хапоккхарат̣т̣хакатха̄
ванат̣т̣хапоккхарат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ ‘‘тена кхо пана самайена а̄йасмато са̄рипуттасса ка̄йад̣а̄ха̄ба̄дхо хоти. атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками, упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча ‘пуббе те, а̄вусо са̄рипутта, ка̄йад̣а̄ха̄ба̄дхо кена пха̄су хотӣ’ти. бхисехи ча ме, а̄вусо, мул̣а̄лика̄хи ча̄ти…пе… атха кхо а̄йасмато са̄рипуттасса бхисе ча мул̣а̄лика̄йо ча парибхуттасса ка̄йад̣а̄ха̄ба̄дхо пат̣иппассамбхи…пе… пат̣игган̣хатха, бхиккхаве, парибхун̃джатха. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ванат̣т̣хам̣ поккхарат̣т̣хам̣ бхутта̄вина̄ пава̄ритена анатириттам̣ парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 278) вачанато ванат̣т̣хам̣ поккхарат̣т̣хам̣ пава̄ритена бхиккхуна̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, пава̄ритасиккха̄падена а̄патти на хоти. таттха ванат̣т̣хам̣ поккхарат̣т̣ханти ване чева падуминигаччхе ча джа̄там̣.
акатакаппакатха̄
акатакаппакатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, абӣджам̣ ниббат̣т̣абӣджам̣ акатакаппам̣ пхалам̣ парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 278) вачанато абӣджан̃ча ниббат̣т̣абӣджан̃ча ¶ пхалам̣ аггисаттханакхехи саман̣акаппам̣ акатва̄пи парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. таттха абӣджанти тарун̣апхалам̣, йасса бӣджам̣ ан̇курам̣ на джанети. ниббат̣т̣абӣджанти бӣджам̣ ниббат̣т̣етва̄ апанетва̄ парибхун̃джитаббакам̣ амбапанаса̄ди, та̄ни пхала̄ни каппийака̄раке асати каппам̣ акатва̄пи парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.
йа̄гукатха̄
йа̄гукатха̄йам̣ ‘‘дасайиме, бра̄хман̣а, а̄нисам̣са̄ йа̄гуйа̄. катаме даса, йа̄гум̣ денто а̄йум̣ дети, ван̣н̣ам̣ дети, сукхам̣ дети, балам̣ дети, пат̣ибха̄нам̣ дети, йа̄гупӣта̄ кхудам̣ пат̣иханати, пипа̄сам̣ винети, ва̄там̣ ануломети, ваттхим̣ содхети, а̄ма̄васесам̣ па̄чети. име кхо, бра̄хман̣а, даса̄нисам̣са̄ йа̄гуйа̄ти.
‘йо ¶ сан̃н̃ата̄нам̣ парадаттабходжинам̣;
ка̄лена саккачча дада̄ти йа̄гум̣;
дасасса т̣ха̄на̄ни ануппавеччхати;
а̄йун̃ча ван̣н̣ан̃ча сукхам̣ балан̃ча.
‘пат̣ибха̄намасса упаджа̄йате тато;
кхуддам̣ пипа̄сан̃ча бйапанети ва̄там̣;
содхети ваттхим̣ парин̣а̄мети бхаттам̣;
бхесаджджаметам̣ сугатена ван̣н̣итам̣.
‘тасма̄ хи йа̄гум̣ аламева да̄тум̣;
ниччам̣ мануссена сукхаттхикена;
дибба̄ни ва̄ паттхайата̄ сукха̄ни;
ма̄нуссасобхагйатамиччхата̄ ва̄’ти.
атха кхо бхагава̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ има̄хи га̄тха̄хи анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. атха кхо бхагава̄ етасмим̣ нида̄не етасмим̣ пакаран̣е дхаммим̣ катхам̣ катва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йа̄гун̃ча мадхугол̣акан̃ча̄’’ти ¶ (маха̄ва. 282) вачанато йа̄гун̃ча мадхугол̣акан̃ча сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. анумодана̄га̄тха̄йа ‘‘паттхайатам̣ иччхата’’нти пада̄нам̣ ‘‘аламева да̄ту’’нти имина̄ самбандхо. саче пана ‘‘паттхайата̄ иччхата̄’’ти па̄т̣хо аттхи, сойева гахетаббо. ‘‘на, бхиккхаве, ан̃н̃атра нимантитена ан̃н̃асса бходжджайа̄гу парибхун̃джитабба̄, йо парибхун̃джеййа, йатха̄дхаммо ка̄ретаббо’’ти (маха̄ва. 283) вачанато татха̄ бхун̃джантасса парампарабходжанасиккха̄падена а̄патти хоти. бходжджайа̄гӯти йа̄ пава̄ран̣ам̣ джанети. йатха̄дхаммо ка̄ретабботи парампарабходжанена ка̄ретаббо.
гул̣акатха̄
гул̣акатха̄йам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄насса гул̣ам̣, агила̄насса гул̣одака’’нти (маха̄ва. 284) вачанато ¶ гила̄но бхиккху гул̣апин̣д̣ам̣ вика̄лепи кха̄дитум̣ ват̣т̣ати. агила̄но пана удакасамбхиннам̣ катва̄ гул̣одакапарибхогена парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. ‘‘гила̄насса гул̣анти татха̄рӯпена бйа̄дхина̄ гила̄насса паччха̄бхаттам̣ гул̣ам̣ ануджа̄на̄мӣти аттхо’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 284) вуттам̣. ‘‘татха̄рӯпена бйа̄дхина̄’’ти вуттатта̄ йатха̄рӯпена бйа̄дхина̄ гила̄насса гул̣о парибхун̃джитаббо хоти, татха̄рӯпена ева бйа̄дхина̄ гила̄насса̄ти вуттам̣ вийа диссати, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣.
еттака̄су катха̄су йа̄ йа̄ сам̣ван̣н̣етаббаппакаран̣е на диссати, са̄ са̄ амхехи песала̄нам̣ бхиккхӯнам̣ косаллаттхам̣ па̄л̣ито ча ат̣т̣хакатха̄то ча гахетва̄ т̣ӣка̄чарийа̄нам̣ вачанехи алан̇каритва̄ т̣хапита̄, тасма̄ никкан̇кха̄ хутва̄ пан̣д̣ита̄ упадха̄ренту.
чатумаха̄падесакатха̄
67. йам̣ ¶ бхиккхаветиа̄ди маха̄падесакатха̄ на̄ма. таттха маханте аттхе упадиссати етехӣти маха̄падеса̄, маханта̄ ва̄ аттха̄ падиссанти пан̃н̃а̄йанти еттха̄ти маха̄падеса̄, маханта̄нам̣ ва̄ аттха̄нам̣ падесо паваттидесоти маха̄падеса̄. ке те? имейева чатта̄ро па̄т̣ха̄, аттха̄ ва̄. тена вуттам̣ ‘‘име чатта̄ро маха̄падесе’’тиа̄ди. таттха дхаммасан̇га̄хакаттхера̄ти маха̄кассапа̄дайо. суттам̣ гахетва̄ти ‘‘т̣хапетва̄ дхан̃н̃апхалараса’’нтиа̄дикам̣ суттам̣ гахетва̄ упадха̄ренто. сатта дхан̃н̃а̄нӣти –
‘‘са̄ли вӣхи ча кудрӯсо, годхумо варако йаво;
кан̇гӯти сатта дхан̃н̃а̄ни, нӣва̄ра̄дӣ ту таббхида̄’’ти –.
вутта̄ни сатта дхан̃н̃а̄ни. саббам̣ апаран̣н̣анти муггама̄са̄дайо. ат̣т̣ха па̄на̄нӣти амбапа̄нам̣ джамбупа̄нам̣ чочапа̄нам̣ мочапа̄нам̣ са̄лукапа̄нам̣ муддикапа̄нам̣ мадхукапа̄нам̣ пха̄русакапа̄нан̃ча.
имина̄ найена̄ти сутта̄нуломанайена. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘сутта̄нуломам̣ на̄ма чатта̄ро маха̄падеса̄’’ти. па̄л̣ин̃ча ат̣т̣хакатхан̃ча анапеккхитва̄ти па̄л̣ийам̣ нӣтаттхато а̄гатамева аггахетва̄ ¶ . ан̃н̃а̄нипӣти тато ан̃н̃а̄нипи. етена маха̄падеса̄ на̄ма на кевалам̣ йатха̄вутта̄ ева, атха кхо анека̄ни на̄наппака̄ра̄ни винайадхарасса н̃а̄н̣а̄нубха̄ваппака̄сита̄нӣти дассети.
а̄нисам̣сакатха̄
68. а̄нисам̣сакатха̄йам̣ винайам̣ дха̄ретӣти винайадхаро, сиккханава̄чанаманасика̄равиниччхайанатадануломакаран̣а̄дина̄ винайапарийаттикусало ¶ бхиккху. винайапарийаттимӯлам̣ етесанти винайапарийаттимӯлака̄. ке те? пан̃ча̄нисам̣са̄. винайапарийаттийева мӯлам̣ ка̄ран̣ам̣ катва̄ лабхитаббаа̄нисам̣са̄, на ан̃н̃апарийаттим̣ ва̄ пат̣ипаттиа̄дайо ва̄ мӯлам̣ катва̄ти аттхо. атха ва̄ парийа̄пун̣анам̣ парийатти, винайасса парийатти винайапарийатти, са̄ мӯлам̣ етесанти винайапарийаттимӯлака̄, винайапарийа̄пун̣анахетубхава̄ а̄нисам̣са̄ти аттхо. ‘‘катаме’’тиа̄дина̄ тесам̣ пан̃ча̄нисам̣са̄дӣнам̣ сарӯпам̣ пуччхитва̄ ‘‘аттано’’тиа̄дина̄ виссаджджетва̄ там̣ вачанам̣ па̄л̣ийа̄ саматтхетум̣ ‘‘вуттан̃хета’’нтиа̄дима̄ха.
евам̣ пан̃ча̄нисам̣са̄нам̣ сарӯпам̣ дассетва̄ ида̄ни тейева виттха̄рато дассетум̣ ‘‘катхамасса̄’’тиа̄дина̄ пуччхитва̄ ‘‘идхекаччо’’тиа̄дина̄ виссаджджети. таттха аттано сӣлаккхандхасугуттабха̄во на̄ма а̄паттиана̄паджджанабха̄венева хоти, но ан̃н̃атха̄ти а̄паттиа̄паджджанака̄ран̣ам̣ дассетва̄ тадабха̄вена ана̄паджджанам̣ дассетум̣ ‘‘а̄паттим̣ а̄паджджанто чхаха̄ка̄рехи а̄паджджатӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха –
‘‘сан̃чичча а̄паттим̣ а̄паджджати;
а̄паттим̣ паригӯхати;
агатигаманан̃ча гаччхати;
едисо вуччати аладжджипуггало’’ти. (пари. 359) –
вуттена аладжджӣлаккхан̣ена на ладжджати на хирӣйатӣти аладжджӣ, тасса бха̄во аладжджита̄. наттхи н̃а̄н̣ам̣ етасса̄ти ан̃н̃а̄н̣ам̣, тасса бха̄во ан̃н̃а̄н̣ата̄. кукатасса бха̄во куккуччам̣, тена пакато куккуччапакато, тасса бха̄во куккуччапакатата̄. каппатӣти каппийам̣, на каппийам̣ акаппийам̣ ¶ , тасмим̣ акаппийе ¶ , каппийам̣ ити сан̃н̃а̄ йасса со каппийасан̃н̃ӣ, тасса бха̄во каппийасан̃н̃ита̄. итарам̣ таппат̣ипаккхато ка̄таббам̣, имесу пан̃часу падесу йака̄ралопо, тасма̄ ‘‘аладжджита̄йа а̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’тиа̄дина̄ йоджетабба̄ни. хетваттхе четам̣ ниссаккавачанам̣. саратӣти сати, самуссанам̣ саммосо. сатийа̄ саммосо сатисаммосо, тасма̄ сатисаммоса̄. хетваттхе четам̣ каран̣авачанам̣. ида̄ни та̄ни ка̄ран̣а̄ни виттха̄рато дассетум̣ ‘‘катха’’нтйа̄дима̄ха. там̣ найа̄нуйогена вин̃н̃еййамева.
арит̣т̣хо ити бхиккху арит̣т̣хабхиккху, кан̣т̣ако ити са̄ман̣еро кан̣т̣акаса̄ман̣еро, веса̄лийа̄ джа̄та̄ веса̄лика̄, ваджджӣнам̣ путта̄ ваджджипутта̄, веса̄лика̄ ча те ваджджипутта̄ ча̄ти веса̄ликаваджджипутта̄, арит̣т̣хабхиккху ча кан̣т̣акаса̄ман̣еро ча веса̄ликаваджджипутта̄ ча арит̣т̣хабхиккхукан̣т̣акаса̄ман̣еравеса̄ликаваджджипуттака̄. парӯпаха̄ро ча ан̃н̃а̄н̣ан̃ча кан̇кха̄витаран̣ан̃ча парӯпаха̄раан̃н̃а̄н̣акан̇кха̄витаран̣а̄. ке те? ва̄да̄. те а̄ди йесам̣ тети парӯпаха̄раан̃н̃а̄н̣акан̇кха̄витаран̣а̄дайо. ваданти етехӣти ва̄да̄, парӯпаха̄раан̃н̃а̄н̣акан̇кха̄витаран̣а̄дайо ва̄да̄ етесанти парӯ…пе… ва̄да̄. ке те? миччха̄ва̄дино. арит̣т̣ха…пе… путта̄ ча парӯпаха̄ра…пе… ва̄да̄ ча маха̄сан̇гхика̄дайо ча са̄санапаччаттхика̄ на̄ма̄ти самуччайадвандавасена йоджана̄ ка̄табба̄. сесам̣ сувин̃н̃еййамева.
а̄нисам̣сакатха̄ нит̣т̣хита̄.
ити винайасан̇гахасам̣ван̣н̣ана̄бхӯте винайа̄лан̇ка̄ре
пакин̣н̣акавиниччхайакатха̄лан̇ка̄ро на̄ма
чатуттим̣сатимо париччхедо.
нигаманакатха̄ван̣н̣ана̄
нигамага̄тха̄су ¶ пат̣хамага̄тха̄йам̣ саддхаммат̣т̣хитика̄мена са̄сануджджотака̄рина̄ параккамаба̄хуна̄ нариндена аджджхесито со ахам̣ винайасан̇гахам̣ ака̄синти йоджана̄.
дутийататийага̄тха̄йам̣ ¶ тенева параккамаба̄хунаринденева ка̄рите рамме раман̣ӣйе па̄са̄дасатаман̣д̣ите па̄са̄да̄нам̣ сатена пат̣иман̣д̣ите на̄на̄думаган̣а̄кин̣н̣е бха̄вана̄бхирата̄лайе бха̄вана̄йа абхирата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ а̄лайабхӯте сӣталӯдакасампанне джетаване джетаванана̄маке виха̄ре васам̣ васанто хутва̄, атха ва̄ васам̣ васанто сохам̣ со ахам̣ йогӣнам̣ хитам̣ хитабхӯтам̣ са̄рам̣ са̄равантам̣ имам̣ ӣдисам̣ винайасан̇гахам̣ ака̄синти йоджана̄.
сесага̄тха̄су имина̄ гантхакаран̣ена йам̣ пун̃н̃ам̣ майхам̣ сиддхам̣, ан̃н̃ам̣ ито гантхакаран̣ато ан̃н̃абхӯтам̣ йам̣ пун̃н̃ам̣ майа̄ пасутам̣ хоти, етена пун̃н̃акаммена дутийе аттасамбхаве та̄ватим̣се памоденто сӣла̄ча̄рагун̣е рато пан̃чака̄месу алагго девапутто хутва̄ пат̣хамам̣ пат̣хамабхӯтам̣ пхалам̣ сота̄паттипхалам̣ патва̄на антиме аттабха̄вамхи локаггапуггалам̣ на̄тхам̣ на̄тхабхӯтам̣ саббасаттахите ратам̣ меттеййам̣ меттеййана̄макам̣ мунипун̇гавам̣ мунисет̣т̣хам̣ дисва̄на тасса дхӣрасса саддхаммадесанам̣ сутва̄ аггам̣ пхалам̣ арахаттапхалам̣ адхигантва̄ лабхитва̄ джинаса̄санам̣ собхеййам̣ собха̄пеййанти айам̣ па̄кат̣айоджана̄.
етисса̄йа пана йоджана̄йа сати а̄чарийаварасса вачанам̣ на сампат̣иччханти пан̣д̣ита̄. катхам̣? еттха хи ито дутийабхаве та̄ватим̣сабхаване девапутто хутва̄ сота̄паттипхалам̣ патва̄ антимабхаве меттеййасса бхагавато дхаммадесанам̣ сутва̄ арахаттапхалам̣ лабхеййанти а̄чарийасса паттхана̄, са̄ айуттарӯпа̄ ¶ хоти. сота̄паннасса хи саттабхавато уддхам̣ пат̣исандхи наттхи, та̄ватим̣са̄нан̃ча дева̄нам̣ бхавасатенапи бхавасахассенапи бхавасатасахассенапи меттеййасса бхагавато уппаджджанака̄ло аппаттаббо хоти. атха̄пи вадеййа ‘‘антара̄ брахмалоке ниббаттитва̄ меттеййасса бхагавато ка̄ле мануссо бхавеййа̄’’ти, евампи на йуджджати. на хи брахмалокагата̄нам̣ арийа̄нам̣ пуна ка̄мабхавӯпапатти аттхи. вуттан̃хи абхидхамме йамакаппакаран̣е (йама. 2.анусайайамака. 312) ‘‘рӯпадха̄туйа̄ чутасса ка̄мадха̄тум̣ упападжджантасса саттева анусайа̄ анусентӣ’’ти. атха̄пи вадеййа ‘‘брахмалокейева т̣хатва̄ аггапхалам̣ лабхеййа̄’’ти, татха̄ ча а̄чарийасса вачане на диссати, ‘‘собхеййам̣ джинаса̄сана’’нти вуттатта̄ бхиккхубхӯтаттамева диссати. на хи бхиккхубхӯто са̄санам̣ собха̄петум̣ саккоти. абхидхамматтхавибха̄ванийан̃ча –
‘‘джотайантам̣ ¶ тада̄ тасса, са̄санам̣ суддхама̄насам̣;
пассеййам̣ саккареййан̃ча, гарум̣ ме са̄рисамбхава’’нти. –
бхиккхубхӯтамева вуттам̣. атха̄пи вадеййа ‘‘антара̄ дӣгха̄йуко бхуммадево хутва̄ тада̄ мануссо бхавеййа̄’’ти, евампи екасса буддхасса са̄вакабхӯто арийапуггало пуна ан̃н̃асса буддхасса са̄вако на бхавеййа̄ти, а̄чарийо пана саббапарийаттидхаро анекагантхака̄рако анекесам̣ гантхака̄рака̄нам̣ тхера̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийабхӯто, тена на кевалам̣ идхева има̄ га̄тха̄йо т̣хапита̄, атха кхо са̄раттхадӣпанӣна̄мика̄йа винайат̣ӣка̄йа аваса̄не ча т̣хапита̄, тасма̄ бхавитаббаметтха ка̄ран̣ена̄ти вӣмам̣ситаббаметам̣.
атха ва̄ имина̄…пе… девапутто хутва̄ пат̣хамам̣ та̄ва пхалам̣ йатха̄вуттам̣ та̄ватим̣се памоданасӣла̄ча̄рагун̣е ратам̣ ¶ пан̃чака̄месу алаггабха̄васан̇кха̄там̣ а̄нисам̣сам̣ патва̄на антиме аттабха̄вамхи…пе… собхеййанти йоджана̄. атха ва̄ имина̄…пе… пан̃чака̄месу алагго хутва̄ антиме аттабха̄вамхи…пе… саддхаммадесанам̣ сутва̄ пат̣хамам̣ пхалам̣ сота̄паттипхалам̣ патва̄ тато парам̣ аггапхалам̣ арахаттапхалам̣ адхигантва̄ джинаса̄санам̣ собхеййанти йоджана̄. йатха̄ амха̄кам̣ бхагавато дхаммачаккаппаваттанасуттантадхаммадесанам̣ сутва̄ ан̃н̃а̄такон̣д̣ан̃н̃аттхеро сота̄паттипхалам̣ патва̄ паччха̄ арахаттапхалам̣ адхигантва̄ джинаса̄санам̣ собхеси, еванти аттхо. ито ан̃н̃а̄нипи найа̄ни йатха̄ тхерасса вачана̄нукӯла̄ни, та̄ни пан̣д̣итехи чинтетабба̄ни.
нигаманакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нигаманакатха̄
джамбудӣпатале ¶ рамме, мараммависайе суте;
тамбадӣпарат̣т̣хе т̣хитам̣, пурам̣ ратанана̄макам̣.
джинаса̄санападжджотам̣ ¶ , анекаратана̄карам̣;
са̄дхуджджана̄нама̄ва̄сам̣, сон̣н̣апа̄са̄далан̇катам̣.
тасмим̣ ратанапурамхи, ра̄джа̄некарат̣т̣хиссаро;
сирӣсудхаммара̄джа̄ти, маха̄адхипатӣти ча.
евам̣на̄мо маха̄теджо, раджджам̣ ка̄реси дхаммато;
ка̄ра̄песи ра̄джа̄ ман̣и-чӯл̣ам̣ махантачетийам̣.
тасса ка̄ле браха̄ран̃н̃е, тирийо на̄ма паббато;
пуббака̄ран̃н̃ава̄сӣнам̣, нива̄со бха̄вана̄рахо.
ат̣т̣ха̄расахи досехи, мутто пан̃чан̇гупа̄гато;
аран̃н̃алаккхан̣ам̣ патто, баддхасӣма̄йалан̇като.
тасмим̣ паббате васанто, маха̄тхеро супа̄кат̣о;
типет̣ака̄лан̇ка̄роти, двиккхаттум̣ ладдхалан̃чхано.
тебха̄туканаринда̄нам̣, гарубхӯто супесало;
кусало парийаттимхи, пат̣ипаттимхи ка̄рако.
сохам̣ ладжджӣпесалехи, бхиккхӯхи абхийа̄чито;
са̄санассопака̄ра̄йа, ака̄сим̣ сӣлавад̣д̣ханам̣.
винайа̄лан̇ка̄рам̣ на̄ма, ладжджӣнам̣ упака̄ракам̣;
сут̣т̣ху винайасан̇гаха-ван̣н̣анам̣ са̄дхусевитам̣.
рӯпачхиддана̄сакан̣н̣е ¶ ¶ , сампатте джинаса̄сане;
чхиддасун̃н̃асун̃н̃арӯпе, калийугамхи а̄гате.
нит̣т̣ха̄пита̄ айам̣ т̣ӣка̄, майа̄ са̄санака̄ран̣а̄;
двӣсу сон̣н̣авиха̄ресу, двиккхаттум̣ ладдхакетуна̄.
имина̄ пун̃н̃акаммена, ан̃н̃ена кусалена ча;
ито чута̄хам̣ дутийе, аттабха̄вамхи а̄гате.
химавантападесамхи, паббате гандхама̄дане;
а̄санне ман̣игуха̄йа, ман̃джӯсакадумасса ча.
тасмим̣ хессам̣ бхуммадево, атидӣгха̄йуко варо;
пан̃н̃а̄вӣрийасампанно, буддхаса̄санама̄мако.
йа̄ва тит̣т̣хати са̄санам̣, та̄ва четийаванданам̣;
бодхипӯджам̣ сан̇гхапӯджам̣, кареййам̣ тут̣т̣хама̄насо.
бхиккхӯнам̣ пат̣ипанна̄нам̣, веййа̄ваччам̣ кареййахам̣;
парийатта̄бхийутта̄нам̣, кан̇кха̄винодайеййахам̣.
са̄санам̣ пагган̣ханта̄нам̣, ра̄джӯнам̣ саха̄йо ассам̣;
са̄санам̣ нигган̣ханта̄нам̣, ва̄ретум̣ саматтхо ассам̣.
са̄санантарадха̄не ту, ман̃джӯсам̣ руккхамуттамам̣;
нандамӯлан̃ча паббха̄рам̣, ниччам̣ пӯджам̣ кареййахам̣.
йада̄ ¶ ту паччекабуддха̄, уппаджджанти маха̄йаса̄;
тада̄ тесам̣ ниччакаппам̣, упат̣т̣ха̄нам̣ кареййахам̣.
тенева аттабха̄вена, йа̄ва буддхуппа̄да̄ ахам̣;
тит̣т̣ханто буддхуппа̄дамхи, мануссесу бхава̄махам̣.
меттеййасса ¶ бхагавато, паббаджитва̄на са̄сане;
тосайитва̄на джинам̣ там̣, лабхе бйа̄каран̣уттамам̣.
бйа̄каран̣ам̣ лабхитва̄на, пӯретва̄ саббапа̄рамӣ;
ана̄гатамхи аддха̄не, буддхо хессам̣ садевакети.
винайа̄лан̇ка̄рат̣ӣка̄ саматта̄.