📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
кан̇кха̄витаран̣ӣпура̄н̣а-т̣ӣка̄
гантха̄рамбхакатха̄
буддхам̣ ¶ ¶ дхамман̃ча сан̇гханти-а̄дина̄ йа̄ пака̄сита̄;
бхадантабуддхагхосена, ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄ субха̄;
тасса̄ хи лӣнападам̣ ви-ка̄санакойама̄рамбхо.
гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄
виппасаннена̄ти ¶ вивидхаппасаннена. катхам̣? ‘‘итипи со…пе… буддхо бхагава̄, сва̄ккха̄то…пе… вин̃н̃ӯхи, суппат̣ипанно…пе… локасса̄’’ти (а. ни. 5.10) евама̄дина̄. ‘‘четаса̄’’ти вуттатта̄ тӣсу вандана̄су четовандана̄ адхиппета̄. таннинната̄дивасена ка̄йа̄дӣхи пан̣а̄макаран̣ам̣ вандана̄, гун̣авасена манаса̄пи татха̄ва каран̣ам̣ ма̄нам̣, паччайаппат̣ипаттийа̄дӣхи пӯджа̄каран̣ам̣ пӯджа̄, паччайа̄дӣнам̣ абхисан̇кхаран̣ам̣ саккачча каран̣ам̣ сакка̄ро, тесам̣. бха̄джананти а̄дха̄ро, адхикаран̣ам̣ ва̄.
тхера̄ маха̄кассапа̄дайо, тесам̣ вам̣соти тхеравам̣со, а̄гама̄дхигамасампада̄йа тасса вам̣сасса падӣпабхӯта̄ти тхеравам̣саппадӣпа̄, тесам̣ тхеравам̣саппадӣпа̄нам̣. асам̣хӣратта̄ тхира̄нам̣. винайаккамети винайапит̣аке, а̄рамбха̄нурӯпавачанаметам̣. сутта̄бхидхаммесупи те тхира̄ ева. ‘‘буддхам̣ дхамман̃ча сан̇гхан̃ча пубба̄чарийасӣха̄нан̃ча̄’’ти аватва̄ касма̄ висум̣ вуттанти че? пайоджанависесадассанаттхам̣. ваттхуттайасса хи пан̣а̄макаран̣асса антара̄йанива̄ран̣ам̣ пайоджанам̣ ¶ аттано ниссайабхӯта̄нам̣ а̄чарийа̄нам̣ пан̣а̄макаран̣асса упака̄ран̃н̃ута̄дассанам̣. тена буддхан̃ча дхамман̃ча сан̇гхан̃ча вандитва̄, ча-саддена пубба̄чарийасӣха̄нан̃ча намо катва̄ти йоджана̄. атха ва̄ ‘‘вандитва̄’’ти четованданам̣ дассетва̄ тато ‘‘намо катва̄’’ти ва̄ча̄вандана̄, ‘‘катан̃джалӣ’’ти ка̄йавандана̄пи дассита̄ти йоджетаббам̣.
ида̄ни абхидха̄наппайоджанам̣ дассетум̣ ‘‘па̄моккха’’нтиа̄дима̄ха. таттха па̄моккханти падха̄нам̣. сӣлан̃хи саббесам̣ кусаладхамма̄нам̣ падха̄нам̣ а̄дибха̄вато. йатха̄ ча сатта̄нам̣ кхаджджабходжджалеййапеййавасена чатуббидхопи а̄ха̄ро мукхена пависитва̄ ан̇гаман̇га̄ни пхарати, евам̣ йогинопи ча̄тубхӯмакам̣ кусалам̣ сӣламукхена пависитва̄ аттхасиддхим̣ сампа̄дети. тена вуттам̣ ‘‘мукха’’нтиа̄ди. атха ва̄ мукханти упа̄йо, тена моккхаппавеса̄йа нибба̄насаччхикирийа̄йа мукхам̣ упа̄йоти аттхо. махесина̄ йам̣ па̄тимоккхам̣ пака̄ситанти самбандхо. маханте сӣла̄диккхандхе еси гавесӣти махеси.
сӯратена нива̄тена̄ти ‘‘таттха катамам̣ сораччам̣? йо ка̄йико авӣтиккамо’’тиа̄дина̄ (дха. са. 1349) сӯратена, нӣчавуттина̄ ма̄нуддхаччавасена атта̄нам̣ ануккхипанабха̄вена нива̄тена. винайа̄ча̄райуттена ча̄риттава̄риттехи йуттена. ‘‘сон̣аттхерена йа̄чито’’ти аватва̄ ‘‘сӯратена̄’’тиа̄ди ¶ касма̄ вуттам̣, ким̣ дуссӣлена ва̄ дут̣т̣хена ва̄ аладжджина̄ ва̄ йа̄читена ван̣н̣ана̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти че? на на ват̣т̣ати. тхерасса вачанам̣ пат̣иккхипитум̣ на сакка̄, еварӯпагун̣о тхерова, йа̄чанавасена каттаббо а̄дарена̄ти дассетум̣ вуттам̣.
на̄мена̄ти аттано гун̣ана̄мена. саддалаккхан̣асубхато, виниччхайасубхато, вин̃н̃еййасубхато ча субхам̣.
гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нида̄наван̣н̣ана̄
‘‘а̄виката̄ хисса пха̄су хоти, таттха̄йасманте пуччха̄ми…пе… тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄на’’нтиа̄дина̄ найена вуттам̣. еттхева йа̄вататийа̄нуса̄ванакатха̄васа̄не атха ¶ кхо уддесака̄ле ‘‘а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄нам̣. таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄дина̄ найена а̄гатам̣. упосатхаккхандхакепи евамева а̄гатам̣. таттха пуббе вуттам̣ паччха̄ а̄гатасуттена вируджджхати. тасма̄ йатха̄ на вируджджхати, татха̄ упапариккхитва̄ гахетаббам̣. евам̣ на вируджджхатӣти еке. катхам̣? ‘‘а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄нам̣. таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄дина̄ сууддит̣т̣хам̣ хотӣти етам̣ уддесалаккхан̣ам̣ идха̄пи кхандхакепи вуттатта̄. тасма̄ ‘‘пха̄су хотӣ’’ти ватва̄ ‘‘таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’ти вуттат̣т̣ха̄не авуттампи а̄нетва̄ гахетаббам̣. касма̄? идха нида̄нам̣ на дасситам̣, уддесо уддесака̄ле уддиситаббалаккхан̣асса таттха вуттатта̄. апича ‘‘нида̄нуддесо’’ти падам̣ уддхаритва̄ нида̄нуддесам̣ дассетука̄мопи ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’’ти па̄т̣хавасена а̄гатам̣ нида̄нам̣ нит̣т̣ха̄петва̄ упари ат̣т̣хакатха̄васена йоджетаббам̣ па̄л̣им̣ идха йоджетва̄ ‘‘таттха̄йасманте пуччха̄ми…пе… дха̄райа̄мӣ’’ти нида̄напа̄л̣им̣ парипун̣н̣ам̣ катва̄ пуна ‘‘таттха нида̄нуддесо’’ти уддхат̣ападавасена сан̇кхепато нида̄нуддесалаккхан̣ам̣ дассетум̣ ‘‘еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄на’’нтиа̄ди вуттам̣, тасма̄ евам̣ упари ча кхандхаке ча, атха кхо уддесака̄ле ‘‘а̄виката̄ хисса ¶ пха̄су хотӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄нам̣. таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄ди нида̄нуддесова дассито, на нида̄нам̣.
савана̄н̣аттивачананти еттха сан̇гханавакатарена ваттум̣ айуттанти че? йуттамева. ‘‘па̄тимоккхуддесакена евам̣ ваттабба’’нти бхагавата̄ вуттатта̄ бхагаватова а̄н̣атти, на уддесакасса. идха навакатаравасена вуттам̣. тхеропи пана уддиситум̣ лабхатӣти дассанаттхам̣ ‘‘тхера̄дхикам̣ па̄тимоккха’’нти вуттам̣. имина̄ суттена навакатаро на лабхатӣти че? там̣ дассетум̣ ‘‘йо таттха бхиккхӯ’’тиа̄ди вуттам̣.
йатха̄ чатуваггена т̣хапетва̄ упасампада̄пава̄ран̣а̄аббха̄на̄ни саббам̣ сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, евам̣ ‘‘атирекавӣсативаггена имам̣ на̄ма каммам̣ ка̄табба’’нти аватва̄ атирекавачанатта̄ ан̃н̃ам̣ аттхам̣ сӯчети, ким̣ танти ‘‘чатувагга̄дина̄’’тиа̄ди. тан̃хи техи ева сиддхам̣. катхам̣? чатуваггена упасампада̄пава̄ран̣а̄…пе… вӣсативаггена ¶ на кин̃чи сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти. еттха ‘‘дасаваггена аббха̄накаммаматтам̣ т̣хапетва̄’’ти вадантена чатупан̃чаваггена каран̣ӣйа̄нипи дасаваггена ка̄тум̣ анун̃н̃а̄та̄ни. тасма̄ атирекена ват̣т̣атӣти дӣпитам̣, ‘‘т̣хапетва̄’’ти вачанена ӯнатарена на ват̣т̣атӣти дӣпитамева. тасма̄ на ваттаббам̣ атирекавӣсативагготи че? ваттаббамева. чатупан̃чаваггена каттаббам̣ чхасаттаат̣т̣ханававаггена ка̄таббанти ча, дасаваггена ка̄таббам̣ ека̄дасадва̄даса…пе… екӯнавӣсативаггена ка̄таббанти ча дӣпитам̣. ӯнатарена на ват̣т̣атӣти дӣпитам̣ па̄кат̣ато. саббаппака̄рена пана атирекавӣсатианатирекавӣсативагге вуттепи дӣпитам̣ хотӣти ваджирабуддхиттхерена ликхитам̣. ито пат̣т̣ха̄йа ‘‘ликхита’’нти вутте ваджирабуддхиттхерена̄ти гахетаббам̣.
саче анупосатхепи ват̣т̣еййа, ‘‘упосатхам̣ кареййа̄’’ти на вадеййа, йасма̄ анупосатхе ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, тасма̄ ‘‘аджджупосатхо’’ти ватва̄ пуна ‘‘упосатхам̣ кареййа̄’’ти вуттам̣. ‘‘паччхимакаттикапун̣н̣ама̄ ева̄’’ти авадха̄ран̣ам̣ тато парам̣ пава̄ран̣а̄дивасасса наттхита̄йа катам̣. уддхам̣ пакатиупосатхе вуттена пакатича̄риттена саддхим̣ идампи.
‘‘нимиттена нимиттам̣ самбандхитва̄’’ти на ваттаббам̣ ‘‘тивидхасампаттийутта̄’’ти вуттатта̄ти че? ваттаббамева. касма̄? тивидхасампатти на̄ма нимиттасампатти, париса̄сампатти, каммава̄ча̄сампаттӣтиа̄дим̣ ватва̄ ‘‘нимиттасампатти на̄ма паббатанимиттам̣, па̄са̄н̣анимитта’’нтиа̄ди ¶ вуттам̣, на нимиттена нимиттасамбандханам̣ вуттам̣. апича ‘‘тивидхасампаттийутта̄’’ти сампайоган̇гесу дассетва̄ пуна тамева паха̄нан̇гесу дассетум̣ ‘‘нимиттена нимиттам̣ самбандхитва̄’’ти вуттам̣. надисамуддаджа̄тассаресу самматасӣма̄то камма̄ни на випаджджанти удакуккхепасӣматта̄ти ‘‘випаттисӣма̄йо на̄ма̄’’ти касма̄ вутта̄ти че? сесалаккхан̣а̄ни сампа̄детва̄ надийам̣ сӣма̄йа баддха̄йа удакапарийантам̣ катва̄ сӣма̄гататта̄ пуна там̣ надим̣ анто катва̄ тал̣а̄ке кате саче тасса̄ сӣма̄йа каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣еййа, сӣма̄то камма̄ни на випаджджеййум̣. йасма̄ пана евам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, тасма̄ ‘‘удакуккхепасӣматта̄’’ти вуттам̣ ака̄ран̣ам̣.
вӣсативаггакаран̣ӣйатта̄ сан̇гхакаммасса камма̄рахена саддхим̣ екавӣсати бхиккхӯ нисӣдитум̣ на сакконтӣ’’ти вуттам̣, сукханисаджджа̄васена нисӣдитунти адхиппа̄йо. ‘‘париман̣д̣ала̄ка̄рена нисӣдиту’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. тийоджанам̣ атиккамитва̄ти маджджхе т̣хатва̄ дийад̣д̣хам̣ катва̄ тийоджанам̣. кон̣ато ¶ хи кон̣ам̣ тийоджанам̣ атикка̄мети, а̄паттин̃ча а̄паджджати, сӣма̄ ча асӣма̄ хоти. киттетва̄ти нимитта̄ни сампанна̄нипи ан̃н̃аман̃н̃ана̄мавипарийа̄йена, анимитта̄нам̣ на̄мехи ча киттетва̄ти аттхо.
ра̄сикатам̣ пам̣супи руккхесу джа̄тесу суддхапам̣супаббато хоти. гул̣апин̣д̣апарима̄н̣о тхӯлата̄йа, на тулаган̣ана̄йа. бхӯмийам̣ патит̣т̣хито’’ти имина̄ кут̣асара̄ва̄дӣсу ропитам̣ пат̣иккхипати, тато апанетва̄ пана тан̇кхан̣ампи бхӯмийам̣ ропито ват̣т̣ати. навамӯласа̄кха̄ниггаманам̣ пана ака̄ран̣ам̣. кхандхам̣ чхиндитва̄ ропите пана етам̣ йуджджати. сӯчидан̣д̣акаппама̄н̣о канит̣т̣хан̇гулипарима̄н̣аматто. ‘‘ат̣т̣хан̇гулуббедхо’’ти имина̄ уббедхо париччхинно хоти, ‘‘говиса̄н̣аматто’’ти имина̄ парин̣а̄хо. ‘‘евам̣ сантепи говиса̄н̣апарин̣а̄хе париччхедо наттхи, тасма̄ кхуддакопи махантопи ват̣т̣ати ева̄ти ваданти.
джа̄тассаре парипун̣н̣амева удакам̣ нимиттӯпагам̣ дисва̄ апарипун̣н̣ам̣ антара̄ т̣хитибхӯтам̣ ‘‘джа̄тассаре саммата̄’’ти вуттам̣ випаттим̣ на а̄паджджатӣти ‘‘надийа̄ саммата̄, самудде саммата̄, джа̄тассаре саммата̄’’ти еттха̄пи лон̣ӣ на гахита̄. баддхасӣмам̣ ва̄ надисамуддаджа̄тассаре ва̄ аноккамитва̄ти еттха̄пи ‘‘надийа̄ ва̄, бхиккхаве, самудде ва̄ джа̄тассаре ва̄’’ти (маха̄ва. 147) еттха̄пи на гахита̄. тасма̄ лон̣ӣ на абаддхасӣма̄ти че? абаддхасӣма̄ва. ‘‘йопи надим̣ ва̄ самуддам̣ ва̄ бхиндитва̄ никкхантаудакена като соббхо етам̣ лаккхан̣ам̣ па̄пун̣а̄ти, айампи ¶ джа̄тассаройева̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) вуттатта̄ джа̄тассараггахан̣ена гахита̄ти таттха таттха авутта̄. ‘‘йа̄ватика̄ тасмим̣ га̄макхетте’’ти вуттатта̄ ан̃н̃ампи га̄мам̣ анто катва̄ сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄самманнанака̄ле тасмим̣ га̄ме бхиккхӯ а̄гаччханту ва̄ ма̄ ва̄, ват̣т̣ати. авиппава̄сасӣма̄самманнанака̄ле а̄гантаббамева.
агаманапатхесӯти еттха екадивасена гантва̄ пачча̄гантум̣ асаккун̣еййат̣т̣ха̄нети ваданти, баддхасӣма̄бха̄вам̣ пат̣иккхипитва̄ти аттхо.
‘‘саманта̄ удакуккхепа̄’’ти вуттатта̄ саббадиса̄су гахетаббамева̄ти че? йато лаббхати, тато гахетаббо ‘‘йасмим̣ падесе пакативӣчийо оттхаритва̄ ¶ сан̣т̣хаханти, тато пат̣т̣ха̄йа каппийабхӯми, таттха т̣хатва̄ упосатха̄дикаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттатта̄. анубандхо ад̣д̣хама̄со анвад̣д̣хама̄со, ад̣д̣хама̄сасса ва̄ ану. йо пана кеначи антамасо тираччха̄ненапи кхан̣итва̄ акатоти адхиппа̄йо.
‘‘ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева париччхедам̣ анатиккамитва̄ т̣хитопи каммам̣ копетӣ’’ти вуттатта̄ атиккамитва̄ т̣хито на копетӣти дӣпитамева хотӣти упатиссаттхеро, там̣ пана ‘‘двиннам̣ удакуккхепа̄нам̣ антаре ан̃н̃о еко удакуккхепо упача̄раттха̄йа т̣хапетаббо’’ти вачанена вируджджхати. самантапа̄са̄дика̄йан̃хи ‘‘ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева̄’’ти падам̣ наттхи. тасма̄ тасса̄дхиппа̄йо парийеситаббо. антоудакуккхепасӣма̄йа упача̄раттха̄йа т̣хапитам̣ удакуккхепапариччхедам̣ анатиккамитва̄ти аттхо гахетаббо. тхерена ан̃н̃атха̄ папан̃читва̄ ликхитам̣.
‘‘сабха̄гаваттхуна̄ лахука̄патти’’нти вуттатта̄ сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ а̄рочетум̣ ват̣т̣атӣти че? на ват̣т̣ати десана̄га̄миним̣ сандха̄йа идха вуттатта̄. тасма̄ ева самуччайаккхандхаке ‘‘сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ а̄паннасса пана сантике а̄вика̄тум̣ на ват̣т̣ати. саче а̄викароти, а̄патти а̄виката̄ хоти, дуккат̣а̄ пана на муччатӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) вуттам̣. йатха̄ сан̇гхена ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… пат̣икариссатӣ’’ти ватва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ лабхати, евам̣ тӣхи двӣхипи ан̃н̃ам̣ суддхам̣ пасситва̄ ‘‘пат̣икарисса̄ма̄’’ти ватва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. екена̄пи ‘‘парисуддхам̣ лабхитва̄ пат̣икарисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти. ат̣т̣хакатха̄йампи ‘‘са̄манто бхиккху евамасса вачанӣйоти еттха сабха̄го ева ваттаббо. висабха̄гасса хи вуччама̄не бхан̣д̣анакалахасан̇гхабхеда̄дӣнипи хонти, тасма̄ тасса аватва̄ ито вут̣т̣хахитва̄ ¶ пат̣икарисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ упосатхо ка̄табботи андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ вутта’’нти ватва̄ тасса аппат̣иккхиттатта̄ ват̣т̣атӣти дӣпитамева. ‘‘йада̄ ан̃н̃ам̣ суддхам̣ бхиккхум̣ ана̄паттикам̣ пассиссати, тада̄ тасса сантике’’ти вуттатта̄ лахукассева анун̃н̃а̄татта̄ самуччайаккхандхаке вуттатта̄ сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ пана н̃аттийа̄ а̄рочетва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати.
девабрахма̄ ¶ пана ‘‘тираччха̄нагато’’ти падам̣ т̣хапетва̄ йена кеначи падена асан̇гахита̄пи имина̄ сан̇гахита̄ти дассанаттхам̣ ‘‘йасса упасампада̄ пат̣иккхитта̄’’ти вуттам̣.
‘‘ча̄тума̄синийам̣ пана пава̄рита̄нам̣ сантике анупагатена ва̄ чхиннавассена ва̄ вут̣т̣хавассена ва̄’’ти аватва̄ ‘‘анупагатена ва̄ чхиннавассена ва̄’’ти еттакамева вуттам̣. вут̣т̣хавассо пана тасмим̣ ка̄ле анупагататта̄ ‘‘анупагато’’ти сан̇кхйам̣ гатоти. сабба̄йа вут̣т̣хита̄йа саббе вут̣т̣хахитва̄ гате саннипа̄тетум̣ на сакка̄, екачче саннипа̄тетва̄ па̄рисуддхим̣ а̄рочетум̣ ват̣т̣атӣти ваданти. касма̄? н̃аттим̣ т̣хапетва̄ каттаббасан̇гхакамма̄бха̄ва̄ ваггам̣ на хотӣти. пава̄ран̣а̄йапи есева найо. айан̃хеттха висесо – саче пуримика̄йа упагатехи паччхимика̄йа упагата̄ тхокатара̄ чева хонти самасама̄ ча, сан̇гхапава̄ран̣а̄йа ча ган̣ам̣ пӯренти, сан̇гхапава̄ран̣а̄васена н̃атти т̣хапетабба̄ти. ‘‘екова бхиккху хоти…пе… ан̃н̃есам̣ ана̄гатабха̄вам̣ н̃атва̄’’ти вуттатта̄ адхит̣т̣ха̄нупосатхам̣ сӣмам̣ пависитва̄ ка̄тум̣ на сакка̄ти ваданти.
‘‘ким̣ сан̇гхасса пуббакичча’’нти идам̣ на н̃аттим̣ т̣хапетва̄ ваттаббам̣. тан̃хи н̃аттито пуретарамева карӣйати. тасма̄ ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, ким̣ сан̇гхасса пуббакиччам̣, йади сан̇гхасса паттакалла’’нти ваттаббам̣ сийа̄ти. татха̄пи на ваттаббам̣. на хи там̣ н̃аттийа̄ анто карӣйатӣти. евам̣ санте нетам̣ ваттаббанти а̄паджджати пайоджана̄бха̄ва̄ти че? на, йатха̄гатат̣т̣ха̄не ева ваттаббато, парапада̄пеккхата̄йа̄ти вуттам̣ хоти. идам̣ пуббакиччам̣ акатва̄ упосатхакаммам̣ каронто сан̇гхо, пуггало ва̄ т̣хапанаккхетта̄тиккаме а̄паджджати. тасмин̃хи кхетте атикканте саммаджджана̄дикаран̣е а̄паттимоккхо на хоти упосатхакаммато пуббе каттаббакамма̄каран̣апаччайатта̄ тасса̄ а̄паттийа̄. на са̄ каммапарийоса̄на̄пеккха̄ еттха̄гатасампаджа̄намуса̄ва̄да̄патти вийа, тасма̄ па̄тимоккхуддесако бхиккху ‘‘па̄рисуддхим̣ а̄йасманто а̄рочетха̄’’ти ваттука̄мо пат̣хамамева па̄рисуддха̄па̄рисуддхипаччайам̣ пуббакиччам̣ сара̄пети. тан̃хи катам̣ па̄рисуддхипаччайо хоти, акатам̣ апа̄рисуддхипаччайо. тенева убхайа̄пеккха̄дхиппа̄йена катам̣, на катанти аватва̄ ‘‘ким̣ сан̇гхасса пуббакичча’’миччева̄ха. таттха акатапаккхе та̄ва па̄рисуддхиа̄рочанаккаманидассанаттхам̣ парато ¶ ‘‘йасса ¶ сийа̄ а̄патти, со а̄викареййа̄’’ти ча, катапаккхе ‘‘асантийа̄ а̄паттийа̄ тун̣хӣ бхавитабба’’нти ча ваккхати.
‘‘саббантимена париччхедена чатӯхи бхиккхӯхи саннипатитва̄’’ти ча, ‘‘упосатхакаран̣аттхам̣ саннипатите сан̇гхе бахи…пе… адентена чхандо да̄таббо’’ти ча ваданти. асаннипатитепи пана ват̣т̣ати. идан̃хи чхандада̄насамайадассанаттхам̣ вуттам̣. упосатхакаран̣аттхам̣ саннипатите сан̇гхе бахи упосатхам̣ катва̄ а̄гатасса каттабба̄ка̄радассанаттхан̃ча вуттам̣. падха̄нагхарава̄сино падха̄нагхарам̣ пависитука̄ма̄ аттано сабха̄габхиккхӯнам̣ чхандам̣ датва̄ саче сан̇гхо саннипатати, ‘‘майхам̣ чхандо а̄рочетаббо’’ти ватва̄ падха̄нагхарам̣ пависанти. айам̣ сӣхал̣адӣпе пайого. а̄рочентена пана саннипатите а̄рочетаббам̣. пан̃часу бхиккхӯсу екасмим̣ виха̄ре васантесу екасса чхандапа̄рисуддхим̣ а̄харитва̄ чатуннам̣ па̄тимоккхам̣ уддиситум̣ анун̃н̃а̄татта̄ саннипатите чхандо гахетаббо а̄рочетабботи вачанам̣ нираттхакам̣ вийа. ‘‘тхеййасам̣ва̄сако пат̣иджа̄на̄тӣти (маха̄ва. 165) вачанато са̄ман̣ерена а̄хат̣а̄пи ват̣т̣ати. каммам̣ на копетӣ’’ти ча, ‘‘саче пуббе чхандам̣ датва̄ бахисӣма̄гато пуна пависати, паччха̄ чхандаггахан̣акиччам̣ наттхи, тасса пайого сӣма̄саммутивасена ведитаббо’’ти ча ‘‘чхандада̄не тиккхаттум̣ вачане идам̣ пайоджанам̣ – пат̣хамам̣ самаггабха̄вам̣, дутийам̣ паччха̄ видха̄таббабха̄вам̣, татийам̣ чхандаха̄ракасса дуккат̣амочанам̣ дӣпетӣ’’ти (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 164) ча ликхитам̣. бил̣а̄ласан̇кхалика̄баддха̄ва хоти антогехе ева сампайоджанатта̄, йатха̄ са̄ на каттхачи гаччхати, татха̄ са̄пи на каттхачи гаччхатӣти адхиппа̄йо. итаратха̄ висесанам̣ нираттхакам̣ хотӣти а̄чарийена гахитам̣.
‘‘на хи там̣ акатва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пуббе дасситатта̄ ‘‘идампи хи убхайа’’нти касма̄ вуттанти че? сеса̄ни тхерена а̄н̣аттена ка̄табба̄ни дассита̄ни, име пана две тхерена ва̄ па̄тимоккхуддесакена ва̄ н̃аттит̣т̣хапанакена ва̄ йена ва̄ тена ва̄ ка̄табба̄нӣти ча, саммаджджана̄дӣни таттха таттха та̄диса̄ни пайоджана̄ни ниппха̄денти, име пана две таттха таттха на кин̃чи каммам̣ са̄дхенти, тасма̄ ‘‘ким̣ имина̄’’ти аватва̄ ка̄таббамева̄ти дассетун̃ча ‘‘идампи хи убхайа’’нтиа̄ди вуттам̣. ‘‘а̄йасманта̄нам̣ па̄де вандатӣ’’ти ¶ ган̣авасена ватва̄ пуггалавасена на вуттам̣ тена а̄рочетаббасса ан̃н̃асса абха̄ва̄.
сан̇гхасса уддит̣т̣хам̣ хотӣти сан̇гхена уддит̣т̣хам̣ хотӣти аттхо. самаггасса хи сан̇гхасса̄ти еттха самаггабха̄васса ка̄йаса̄маггика̄ран̣атта̄ наттхи досоти че? там̣ на, уддесепи саванепи самаггабха̄васса ¶ иччхитаббатта̄. ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте’’ти хи имина̄ читтаса̄маггим̣ дӣпети саване саббехи екӣбхӯтабха̄вато.
сан̃чичча а̄паттим̣ а̄паджджатӣти еттха ана̄дарийавасена а̄паджджанто ева аладжджӣ хоти, на итароти. а̄паттим̣ паригӯхатӣти еттха ладжджа̄йа паригӯханто аладжджӣ на хоти, ‘ким̣ имина̄’ти ана̄дарийавасена паригӯханто хотӣ’’ти ча ликхитам̣.
‘‘саттаннам̣ а̄паттиккхандха̄на’’нти на ваттаббам̣, ‘‘чханна’’нти ваттаббанти че? саттаннамева̄ти ваттаббам̣. па̄ра̄джика̄паттим̣ а̄панно хи саче аттано са̄паттикабха̄вам̣ пака̄сети, сан̇гхасса ча упосатхо сампаджджати, тасса ча гихибха̄вена ва̄ са̄ман̣ерабха̄вена ва̄ суддхи хотӣти.
екачче а̄чарийа̄ на̄ма дхаммабха̄рико кира а̄чарийо. касма̄ евам̣ вуттанти че? йа̄вататийа̄нуса̄вана̄ на̄ма тиккхаттум̣ вачанам̣. татха̄ па̄т̣хе ана̄гататта̄ кевалам̣ ‘‘йа̄вататийам̣ ануса̄вита’’нти падамева дисва̄ ‘‘йасса сийа̄ а̄патти, со а̄викареййа̄’’ти идам̣ ‘‘саче а̄паттим̣ а̄панна̄, а̄викаротха̄’’ти имаматтхам̣ дӣпети. ‘‘асантийа̄ а̄паттийа̄ тун̣хӣ бхавитабба’’нти идампи тамеваттхам̣ дӣпети. ‘‘тун̣хӣбха̄вена кхо пана̄йасманте парисуддха̄ти ведисса̄мӣ’’ти идампи тамева̄ти еваматтхам̣ гахетва̄ вуттам̣ кира.
апарети аттхадасситтхеро кира. етам̣ сандха̄йа̄ти еттха ‘‘сакимпи ануса̄вита’’нти падасса вачанена тиккхаттум̣ ануса̄вана̄ ка̄табба̄ти еттакамева дӣпитам̣ вийа диссати.
имаматтхам̣ сандха̄йа вуттанти катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘айаметтха а̄чарийапарампара̄бхато виниччхайо’’ти вуттам̣.
‘‘сарама̄нена̄’’ти ¶ имина̄ сампаджа̄намуса̄ва̄дасса сачиттакаттам̣ дассети. сан̇гхамаджджхе ва̄тиа̄ди лаккхан̣авачанам̣ кира. сан̇гхупосатхакаран̣аттхам̣ сан̇гхамаджджхе че нисинно, тасмим̣ сан̇гхамаджджхе а̄вика̄табба̄. ган̣упосатхакаран̣аттхан̃че ган̣амаджджхе нисинно, тасмим̣ ган̣амаджджхе. екассева сантике че па̄рисуддхиупосатхам̣ каттука̄мо, тасмим̣ екапуггале а̄вика̄табба̄ти, етена на кевалам̣ сан̇гхамаджджхе ева̄йам̣ муса̄ва̄до самбхавати, атха кхо еттха вутталаккхан̣ена асатипи ‘‘па̄рисуддхим̣ а̄йасманто а̄рочетха̄’’тиа̄дивидха̄не ган̣упосатхепи са̄паттико хутва̄ упосатхам̣ ¶ каттука̄мо ана̄рочетва̄ тун̣хӣбхӯтова че кароти, айам̣ сампаджа̄намуса̄ва̄да̄паттим̣ а̄паджджатӣти имассаттхасса а̄викаран̣ато лаккхан̣авачанам̣ киретанти вуттанти таккика̄. ан̃н̃атха̄ ‘‘ган̣амаджджхе ва̄’’ти на ваттаббанти тесам̣ адхиппа̄йо. а̄рочана̄дхиппа̄йавасена вуттанти а̄чарийасса такко. а̄роченто хи ‘‘сан̇гхасса а̄рочемӣ’’ти адхиппа̄йена а̄викаронто сан̇гхамаджджхе а̄викароти на̄ма, убхатопассе нисинна̄нам̣ а̄роченто ган̣амаджджхе а̄викароти на̄ма, ‘‘екассева а̄рочесса̄мӣ’’ти адхиппа̄йена а̄викаронто екапуггале а̄викароти на̄ма. сачепи вематико хоти…пе… пат̣икарисса̄мӣти евам̣ кате йа̄ва вематико хоти, та̄ва сабха̄га̄паттим̣ пат̣иггахетум̣ лабхати, ан̃н̃есан̃ча камма̄нам̣ парисуддхо на̄ма хоти. пуна ниббематико хутва̄ десетаббам̣ ва̄ на ва̄ти нева па̄л̣ийам̣, на ат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхи, десите пана досо наттхи. татха̄ ито вут̣т̣хахитва̄ там̣ а̄паттим̣ пат̣икарисса̄мӣти еттха ча сакаласан̇гхе сабха̄га̄паттим̣ а̄панне, вематике ча̄ти ликхитам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 169-170).
нида̄наван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
па̄ра̄джикакан̣д̣ам̣
1. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄
идха ¶ ¶ пана т̣хатва̄ сиккха̄пада̄нам̣ камабхедо пака̄сетаббо. катхам̣ – саббасиккха̄пада̄нам̣ йатха̄самбхавам̣ десана̄ккамо, паха̄наккамо, пат̣ипаттиккамо, уппаттиккамоти чатуббидхо камо лаббхати. таттха бхагавата̄ ра̄джагахе бхиккхӯнам̣ па̄тимоккхуддесам̣ ануджа̄нантена па̄тимоккхуддесасса йо десана̄ккамо анун̃н̃а̄то, там̣ десана̄ккамам̣ ануккамантова маха̄кассапо пат̣хамам̣ па̄ра̄джикуддесам̣ пуччхи, таданантарам̣ сан̇гха̄дисесуддесам̣, таданантарам̣ анийатуддесам̣, таданантарам̣ виттха̄руддесам̣. таданантарам̣ бхиккхунивибхан̇ган̃ча тенева ануккамена пуччхи. тато парам̣ тайо а̄паттиккхандхе сан̇гахетум̣ вина̄ ган̣анапариччхедена секхийадхамме пуччхи. а̄паттиккхандхе сабха̄гато пат̣т̣ха̄йа пуччханто вӣсатикхандхаке пуччхи. нида̄нуддесантогадха̄нам̣ ва̄ сарӯпена ануддит̣т̣ха̄нам̣ пуччханаттхам̣ кхандхаке пуччхи. етена кхандхаке пан̃н̃атта̄ тхуллаччайа̄пи сан̇гахита̄ хонти. пуччхита̄нуккаменева а̄йасма̄ упа̄литтхеро бйа̄ка̄си. айаметтха десана̄ккамо. убхатовибхан̇гакхандхакато пана уччинитва̄ тада̄ парива̄ро висум̣ па̄л̣и като, имамева вачанам̣ сандха̄йа ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣ ‘‘етенева упа̄йена кхандхакам̣ парива̄репи а̄ропайим̣сӯ’’тиа̄ди (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.пат̣хамамаха̄сан̇гаӣтикатха̄). апича па̄л̣ийам̣ ‘‘етенева упа̄йена убхатовибхан̇ге пуччхи. пут̣т̣хо пут̣т̣хо а̄йасма̄ упа̄ли виссаджджесӣ’’ти (чӯл̣ава. 439) еттакамева вуттам̣. тасма̄ тхеро убхатовибхан̇ге ева пуччхи. виссаджджанто пана а̄йасма̄ упа̄ли ниравасесам̣ дассенто кхандхакапарива̄ре анто катва̄ десеси. ган̣асаджджха̄йака̄ле пана тада̄ кхандхакапарива̄ра̄ висум̣ па̄л̣и ката̄ти айаметтха десана̄ккамо.
йади евам̣ нида̄нуддесо пат̣хамадесана̄ти че? на, упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 133) ‘‘йа̄ни майа̄ бхиккхӯнам̣ сиккха̄пада̄ни пан̃н̃атта̄ни, та̄ни несам̣ па̄тимоккхуддесам̣ ануджа̄неййа’’нти ¶ вачанато, ‘‘йасса сийа̄ а̄паттӣ’’ти (маха̄ва. 134) вачанато ча. акусала̄бйа̄ката̄нам̣ а̄паттӣнам̣ дит̣т̣хадхаммасампара̄йика̄сават̣т̣ха̄нийатта̄ йатха̄бхӯтам̣ сӣласам̣варакена париваджджанена паха̄таббатта̄ паха̄наккамопеттха самбхавати ‘‘та̄вадева чатта̄ри акаран̣ӣйа̄ни а̄чиккхитабба̄нӣ’’ти ¶ вачанато. татха̄ ‘‘сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесӯ’’ти (ма. ни. 3.75; вибха. 508) вачанато йатха̄бхӯтам̣ а̄чиккханасиккханена пат̣ипаттиккамопи самбхавати. йатхуддесаккамам̣ парийа̄пун̣итаббапарийаттиаттхена̄пи пат̣ипаттиккамо, евамимехи тӣхи камехи десетабба̄наметесам̣ сиккха̄пада̄нам̣ йатха̄самбхавам̣ уппаттиккамо самбхавати. татха̄ хи йам̣ йам̣ са̄дха̄ран̣ам̣, там̣ там̣ бхиккхум̣ а̄раббха уппанне ева ваттхусмим̣ ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ чхандасо метхунам̣ дхамма’’нтиа̄дина̄ найена бхиккхунӣнампи пан̃н̃аттам̣. йато бхиккхунӣнам̣ там̣ ануппаннапан̃н̃атти на сийа̄, тато ануппаннапан̃н̃атти тасмим̣ наттхӣти (пари. 201-202) парива̄равачанам̣ на вируджджхати. етта̄вата̄ пуримена каматтайена йам̣ пат̣хамам̣ десетаббам̣, там̣ па̄ра̄джикуддесе пат̣хамуппаннатта̄ метхунадхаммапа̄ра̄джикам̣ саббапат̣хамам̣ десетука̄мо а̄йасма̄ упа̄литтхеро ‘‘татра судам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихаратӣ’’ти (па̄ра̄. 23) веса̄лийамева па̄петва̄ т̣хапеси.
ида̄ни саббесам̣ сиккха̄пада̄нам̣ пан̃н̃а̄панавидха̄нам̣ ведитаббам̣. катхам̣? ‘‘еван̃ча пана, бхиккхаве, имам̣ сиккха̄падам̣ уддисеййа̄тха̄’’ти (па̄ра̄. 39, 43) евам̣ сауддесаануддесабхедато дувидхам̣. таттха па̄тимоккхе сарӯпато а̄гата̄ пан̃ча а̄паттиккхандха̄ сауддесапан̃н̃атти на̄ма. са̄пи двидха̄ сапуггала̄пуггаланиддесабхедато. таттха йасса̄ пан̃н̃аттийа̄ анто а̄паттийа̄ саха, вина̄ ва̄ пуггало дассито, са̄ сапуггаланиддеса̄. итара̄ апуггаланиддеса̄.
таттха сапуггаланиддеса̄ двидха̄ адасситадассита̄паттибхедато. таттха адассита̄паттика̄ на̄ма ат̣т̣ха па̄ра̄джика̄ дхамма̄ ведитабба̄. ‘‘па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со’’ти (па̄ра̄. 39, 44, 89, 91, 167, 171, 195, 197) хи пуггалова таттха дассито, на̄патти. дассита̄паттика̄ на̄ма бхиккхунипа̄тимоккхе а̄гата̄ саттараса сан̇гха̄дисеса̄ дхамма̄. ‘‘айампи бхиккхунӣ пат̣хама̄паттикам̣ дхаммам̣ а̄панна̄ нисса̄ран̣ӣйам̣ сан̇гха̄дисеса’’нти (па̄чи. 683, 687) хи таттха а̄патти дассита̄ саддхим̣ пуггалена.
татха̄ апуггаланиддеса̄пи адасситадассита̄паттибхедато двидха̄. таттха адассита̄паттика̄ на̄ма секхийа̄ дхамма̄. вутта̄васеса̄ дассита̄паттика̄ти ведитабба̄.
са̄пи ¶ ¶ двидха̄ аниддит̣т̣хака̄раканиддит̣т̣хака̄ракабхедато. таттха аниддит̣т̣хака̄рака̄ на̄ма суккависат̣т̣химуса̄ва̄домасава̄дапесун̃н̃абхӯтага̄маан̃н̃ава̄дакауджджха̄панакаган̣абходжанапарампарабходжанасура̄мерайаан̇гулипатодакахасадхаммаана̄дарийаталагха̄такаджатумат̣т̣хакасиккха̄пада̄нам̣ васена пан̃чадасавидха̄ хонти. таттха ниддит̣т̣хака̄раке мисса̄миссабхедо ведитаббо – таттха упайогабхуммавибхаттийо екам̣сена мисса̄. авасеса̄ мисса̄ ча амисса̄ ча. сеййатхидам̣ – паччаттам̣ та̄ва двӣсу анийатесу упайогена миссам̣, два̄дасасу па̄т̣идесанӣйесу каран̣ена миссам̣, ӯнапан̃чабандханапаттасиккха̄падесу са̄микаран̣ехи, ӯнавӣсативассе бхуммена, моханаке упайогаса̄мибхуммехи. йасма̄ ‘‘виван̣н̣ака’’нти бха̄во адхиппето, на катта̄, тасма̄ виван̣н̣акасиккха̄падам̣ йада̄ на самбхавати, евам̣ паччаттам̣ пан̃чавидхам̣ миссам̣ хоти. сесесу пат̣хама̄нийатам̣ т̣хапетва̄ а̄димхи ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти евама̄гатам̣ паччаттам̣ ва̄, дутийа̄нийатам̣ т̣хапетва̄ пан̣ӣтабходжанасаман̣уддесататийачатуттхапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падесу маджджхе ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти евама̄гатам̣ паччаттам̣ ва̄, дуббачакуладӯсакасам̣сат̣т̣хасиккха̄падесу а̄димхи кевалам̣ ‘‘бхиккхӯ’’ти а̄гатам̣ паччаттам̣ ва̄, бхеда̄нуваттакасиккха̄паде маджджхе а̄гатам̣ паччаттам̣ ва̄ ан̃н̃а̄йа вибхаттийа̄ амиссамева хоти. таттха бхеда̄нуваттакатуват̣т̣анадвайасам̣сат̣т̣хадутийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падесу бахувачанам̣, итараттха саббаттха екавачанамева̄ти ведитаббам̣.
татха̄ упайого двӣсу викаппанасиккха̄падесу, тантава̄йасиккха̄паде ча паччаттена миссо, абхихат̣асиккха̄паде каран̣ена, ра̄джасиккха̄паде каран̣аса̄мипаччаттехӣти упайого тидха̄ миссо хоти. каран̣ан̃ча кут̣ика̄рамахаллакадутийакатхинадвебха̄ганисӣданасантхатадуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падесу чхасу паччаттена миссам̣, пат̣хамататийакатхинаат̣т̣хан̇гулапа̄даканисӣданакан̣д̣уппат̣иччха̄дикавассикаса̄т̣икаудакаса̄т̣икадведхаммапачча̄сӣсанасиккха̄падесу ат̣т̣хасу са̄мина̄ миссанти каран̣ам̣ двидха̄ миссам̣ хоти. авасесесу чхаббассавассикаса̄т̣икадваттиччхадана̄васатхапин̣д̣амаха̄на̄магарулахупа̄вуран̣асиккха̄падесу саттасу каран̣авибхатти ан̃н̃авибхаттийа̄ амисса̄, аччекаел̣акаломасиккха̄падесу са̄мивибхатти каран̣авибхаттийа̄ мисса̄. атирекапаттабхесаджджасиккха̄падесу аггахитаггахан̣ена са̄мивибхатти амисса̄ва хотӣти ведитабба̄. евам̣ та̄ва ниддит̣т̣хака̄ракесу сиккха̄падесу –
пан̃чадха̄ ¶ ча тидха̄ чева, двидха̄ чепи татхекадха̄;
бхинна̄ вибхаттийо пан̃ча, саббека̄дасадха̄ сийум̣.
евам̣ ¶ та̄ва йатха̄вуттесу сауддесапан̃н̃аттисан̇кха̄тесу сиккха̄падесу аггахитаггахан̣ена пан̃н̃а̄суттаресу тисатесу навутианиддит̣т̣хака̄раке ваджджетва̄ ниддит̣т̣хака̄рака̄ни атирекасат̣т̣хидвисата̄ни хонти. тесу паччаттакаран̣а̄ни тим̣суттара̄ни двисата̄ни хонти. тесу амиссапаччаттакаран̣а̄ни два̄дасуттара̄ни двисата̄ни, миссапаччаттакаран̣а̄ни ат̣т̣ха̄раса хонти. авасесесу тим̣сатийа̄ сиккха̄падесу миссопайогакаран̣а̄ни пан̃ча хонти, миссакаран̣а̄ни чуддаса, амисса̄ни сатта, мисса̄миссакаран̣а̄ни две, амисса̄ни двети саббесупи ниддит̣т̣хака̄ракесу бхеда̄нуваттакадуббачакуладӯсакапат̣хамадутийататийакатхинаабхихат̣акут̣ика̄рамахаллакавикаппанадвайадвебха̄гачхаббассанисӣданасантхатаел̣акалома̄тирекапаттабхесаджджавассикаса̄т̣икатантава̄йааччекачха̄раттадва пан̃чаттим̣сесу ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти наттхи. дутийа̄нийатапан̣ӣтабходжанасаман̣уддесататийачатуттхапа̄т̣идесанӣйесу маджджхе аттхи.
етта̄вата̄ сауддеса̄нуддесадукам̣, сапуггала̄пуггаланиддесадукам̣, паччекадассита̄паттидукадвайам̣, аниддит̣т̣хака̄ракадукам̣, таттха ниддит̣т̣хака̄ракесу паччаттабхуммадукам̣, сайопана̄йопанадукам̣, айопанамаджджхейопанадукам̣, ека̄некавачанадуканти нава дука̄ни дассита̄ни хонти. висесака̄ран̣ам̣ тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде сампатте а̄вибхависсати. евам̣ та̄ва сауддесапан̃н̃аттим̣ н̃атва̄ сесавинайапит̣аке йа̄ ка̄чи пан̃н̃атти ануддесапан̃н̃аттӣти ведитабба̄. са̄ падабха̄джанантара̄паттивинӣтаваттхупат̣иккхепапан̃н̃аттиавуттасиддхисиккха̄падавасена чхаббидха̄ хоти.
таттха ‘‘йебхуййена кхайите а̄патти тхуллаччайасса (пари. 157-158), ват̣т̣акате мукхе аччхупантасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 73) евама̄дика̄ падабха̄джане сандиссама̄на̄патти падабха̄джанасиккха̄падам̣ на̄ма. ‘‘на ча, бхиккхаве, саббаматтика̄майа̄ кут̣и ка̄табба̄, йо ¶ кареййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. 85) антара̄паттисиккха̄падам̣ на̄ма. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дива̄пат̣исаллӣйантена два̄рам̣ сам̣варитва̄ пат̣исаллӣйиту’’нти (па̄ра̄. 77) евама̄ди винӣтаваттхусиккха̄падам̣ на̄ма. ‘‘сан̇гхабхедако, бхиккхаве, анупасампанно на упасампа̄детаббо’’ти (маха̄ва. 115) евама̄ди пат̣иккхепасиккха̄падам̣ на̄ма.
йасма̄ пана тена тена пат̣иккхепена ‘‘йо пана бхиккху самаггам̣ сан̇гхам̣ адхаммасан̃н̃ӣ бхиндеййа, па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со. йо пана бхиккху дут̣т̣хачитто бхагавато джӣвама̄накасарӣре лохитам̣ ¶ уппа̄деййа, па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со’’ти сиккха̄пада̄ни пан̃н̃атта̄ни хонти. йа̄ни сандха̄йа ‘‘екасса чхеджджака̄ хоти, чатуннам̣ тхуллаччайам̣, чатуннан̃чева ана̄патти, саббесам̣ екаваттхука̄’’ти вуттам̣. ‘‘аттха̄патти тит̣т̣ханте бхагавати а̄паджджати, но париниббуте’’ти (пари. 323) ча вуттам̣. тена на кевалам̣ ‘‘на, бхиккхаве, джа̄нам̣ сан̇гхабхедако анупасампанно упасампа̄детаббо…пе… а̄патти дуккат̣асса̄’’ти идамева сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ хоти са̄дхакам̣ хоти. ‘‘пан̣д̣ако, бхиккхаве, анупасампанно на упасампа̄детаббо, упасампанно на̄сетаббо’’ти (маха̄ва. 109) евама̄дӣсу пана упаджджха̄йа̄дӣнам̣ дуккат̣амева пан̃н̃аттам̣, на пан̣д̣ака̄дӣнам̣ па̄ра̄джика̄патти. на хи тесам̣ бхиккхубха̄во аттхи. йато сийа̄ па̄ра̄джика̄патти. татха̄ ‘‘на аччхинне тхеве паккамитабба’’нти (маха̄ва. 66, 67, 78, 79) евама̄дикан̃ча пат̣иккхепасиккха̄падамева на̄ма.
кхандхакесу пан̃н̃аттадуккат̣атхуллаччайа̄ни пан̃н̃аттисиккха̄падам̣ на̄ма. ‘‘тена хи, са̄рипутта, бхеда̄нуваттаке тхуллаччайам̣ деса̄пехӣ’’ти (чӯл̣ава. 345) вуттам̣, тхуллаччайампи таттхева самодха̄нам̣ гаччхати. идам̣ тесам̣ вибхаттикаммаккхан̣е апан̃н̃аттатта̄ авиджджама̄нампи бхагавато вачанена висуддхаккхан̣епи виджджама̄нам̣ джа̄танти еке. ‘‘бхеда̄нуваттаке деса̄пехӣ’’ти вачанато сесабхеда̄нуваттака̄нам̣ ‘‘йо пана бхиккху джа̄нам̣ сан̇гхабхедака̄нам̣ ануваттеййа, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ хотӣти ведитаббам̣. татха̄ сабба̄ни кхандхакаватта̄ни, винайакамма̄ни ча таттхева самодха̄нам̣ гаччханти. йатха̄ха ‘‘пан̃н̃атте там̣ упа̄ли майа̄ а̄гантука̄нам̣ бхиккхӯнам̣ а̄гантукаваттам̣…пе… евам̣ супан̃н̃атте кхо майа̄ упа̄ли сиккха̄паде’’тиа̄ди. ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ наччам̣ ва̄ гӣтам̣ ва̄ ва̄дитам̣ ва̄ дассана̄йа гаччхеййа ¶ , па̄читтийа’’нти (па̄чи. 834) имина̄ суттена бхиккхунӣ наччеййа ва̄ га̄йеййа ва̄ ва̄деййа ва̄, па̄читтийанти евама̄дикам̣ йам̣ кин̃чи ат̣т̣хакатха̄йа диссама̄нам̣ а̄паттиджа̄там̣ винайакаммам̣ ва̄ авуттасиддхисиккха̄падам̣ на̄ма. чхаббидхампетам̣ чхахи а̄ка̄рехи уддеса̄рахам̣ на хотӣти ануддесасиккха̄падам̣ на̄ма̄ти ведитаббам̣. сеййатхидам̣ – пан̃чахи уддесехи йатха̄самбхавам̣ висабха̄гатта̄ тхуллаччайадуббха̄сита̄нам̣ сабха̄гаваттхукампи дуккат̣атхуллаччайадвайам̣ асабха̄га̄паттикатта̄ антара̄паттипан̃н̃аттисиккха̄пада̄нам̣, на̄на̄ваттхука̄паттикатта̄ пат̣иккхепасиккха̄пада̄нам̣, кесан̃чи винӣтаваттхупан̃н̃аттисиккха̄пада̄нан̃ча адассита̄паттикатта̄, адасситаваттхукатта̄ бхеда̄нуваттакатхуллаччайасса, адассита̄паттиваттхукатта̄ авуттасиддхисиккха̄пада̄нанти. етта̄вата̄ ‘‘дувидхам̣ сиккха̄падапан̃н̃а̄панам̣ сауддеса̄нуддесабхедато’’ти йам̣ вуттам̣, там̣ сама̄сато пака̄ситам̣ хоти.
пан̃н̃аттийам̣ ¶ та̄ва –
‘‘ка̄рако идха ниддит̣т̣хо, апеккха̄йа абха̄вато;
пуббе ваттаббавидха̄на̄-бха̄вато ча а̄дито йопанена саха̄’’ти. –
айам̣ найо ведитаббо. тассаттхо – йе те аниддит̣т̣хака̄рака̄ пуббе вуттаппабхеда̄ суккависат̣т̣хиа̄дайо сиккха̄падависеса̄, тесу адхиппа̄йакаммаваттхупуггалапайоге апеккха̄йа бха̄вато ка̄рако на ниддит̣т̣хо тесам̣ са̄пеккхабха̄вадассанаттхам̣. там̣ саббам̣ тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде а̄вибхависсати, идха пана па̄ра̄джикапан̃н̃аттийам̣ апеккха̄йа абха̄вато ка̄рако ниддит̣т̣хо. йо пана ка̄рако ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ уббхатасми’’нтиа̄дӣсу (па̄ра̄. 462, 472, 475) вийа пуббе ваттаббавидха̄на̄бха̄вато каран̣а̄дивасена аниддиситва̄ паччаттавасена ниддит̣т̣хо апеккха̄йа абха̄вато. таттха ниддисийама̄но сесадутийа̄нийатапан̣ӣтабходжанам̣ саман̣уддесататийачатауттхапа̄т̣идесанӣйесу вийа маджджхе аниддиситва̄ ‘‘на хева кхо пана…пе… обха̄ситу’’нтиа̄ди (па̄ра̄. 453) вийа пуббе ваттаббавидха̄на̄бха̄вато ева а̄димхи ниддит̣т̣хо. а̄димхи ниддисийама̄нопи пуббе вуттаппабхедесу бхеда̄нуваттака̄дӣсу пан̃чаттим̣сесу сиккха̄падесу вийа аниддиситва̄ пуббе ваттаббавидха̄на̄бха̄вато ева ‘‘йо пана бхиккхӯ’’тиа̄дитова йопана-саддена саха ¶ ниддит̣т̣хо. евам̣ ниддисийама̄нопи со йасма̄ ‘‘йа̄ пана бхиккхунийо две екаман̃че туват̣т̣еййу’’нтиа̄ди (па̄чи. 933) а̄патти вийа параппабхавам̣ а̄паттим̣ на а̄паджджати, тасма̄ ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти екавачанена ниддит̣т̣хо. метхунадхамма̄паттипи параппабхава̄ ‘‘двайам̣двайасама̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 39) вачанатоти че? там̣ на, адхиппа̄йаджа̄нанато. анекисса̄ ева бхиккхунийа̄ а̄патти, на екисса̄ти нийамо таттха аттхи, на евам̣ идха нийамоти анийамита̄дхиппа̄йо. ламбӣмудупит̣т̣хӣнам̣ куто ‘‘двайам̣двайасама̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 55) вачанато тесам̣ метхунадхамма̄патти. айаматтхо чатассо метхунадхаммапаччайа̄ти ат̣т̣хаваттхукам̣ сандха̄йа ‘‘чхеджджам̣ сийа̄ метхунадхаммапаччайа̄’’ти (пари. 481) ча парива̄ре вуттавачанена са̄дхетаббо.
бхеда̄нуваттакасиккха̄паде тин̣н̣ам̣ уддхам̣ на саманубха̄ситабба̄, на сан̇гхена сан̇гхам̣ екато ка̄таббанти. найадассанаттхам̣ а̄дитова ‘‘бхиккхӯ хонтӣ’’ти бахувачананиддесам̣ катва̄ пуна ‘‘еко ва̄ две ва̄ тайо ва̄’’ти (па̄ра̄. 418) вуттам̣, ан̃н̃атха̄ на тато уддхам̣ ‘‘ануваттака̄ хонтӣ’’ти а̄паджджати. тато нида̄навиродхо. пан̃часатаматта̄ хи тадануваттака̄ ахесум̣. йам̣ пана саттасатикаккхандхаке ‘‘сан̇гхо чатта̄ро па̄чӣнаке бхиккхӯ, чатта̄ро па̄веййаке бхиккхӯ самманнеййа ¶ …пе… саммата̄’’тиа̄ди (чӯл̣ава. 456) н̃аттидутийакаммам̣ вуттам̣, там̣ ‘‘убба̄хика̄йа имам̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасамету’’нти вуттатта̄ техи каттаббавидха̄нам̣. саммутикаран̣амева ва̄ татийам̣ катва̄ каппати. на хи те тена каммена камма̄раха̄ каммаката̄ хонти. йасса сан̇гхо каммам̣ кароти, со камма̄рахоти лаккхан̣ам̣. на ча тада̄ сан̇гхо тесам̣ ат̣т̣ханнампи бхиккхӯнам̣ каммам̣ ака̄си. бхаджа̄пийама̄на̄ те каммапаттабха̄вам̣ бхаджанти. адхикаран̣авӯпасамакаммасса патта̄ йутта̄ сан̇гхена ката̄ти катва̄ каммапатта̄ ева хи те хонти. ‘‘те бхиккхӯ бхиккхӯхи йа̄вататийам̣ саманубха̄ситабба̄ тасса пат̣иниссагга̄йа̄’’ти (па̄ра̄. 418) вачанато техи каттаббавидха̄нам̣. саммутикаран̣амева каммам̣ хотӣти че? там̣ на, адхиппа̄йаджа̄нанато, тасса пат̣иниссагга̄йа ева те бхиккхӯ камма̄раха̄ ка̄табба̄, на доса̄гативасена̄ти айаметтха адхиппа̄йо. на хи па̄чӣнака̄дӣнам̣ саммутийа̄ адхикаран̣авӯпасамасиддхи вийа тесам̣ саманубха̄санакаммена тасса пат̣иниссаггасиддхи хоти, саммути на̄меса̄ ¶ пат̣хамам̣ ануматим̣ гахетва̄ йа̄читва̄ва карӣйати, на татха̄ камманти. каммакаран̣е пана тадаттхасиддхи хотийева. парасаммутийа̄ бахутара̄ва самманнитабба̄ти ведитаббам̣.
‘‘метхунадхамма’’нти евам̣ ба̄хулланайена ладдхана̄макам̣ сакапайогена ва̄ парапайогена ва̄ аттано нимиттасса сакамагге ва̄ парамагге ва̄ паранимиттасса ва̄ сакамагге ева павесанапавит̣т̣хат̣т̣хитауддхаран̣есу йам̣ кин̃чи екам̣ пат̣иса̄дийанавасена севеййа, па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄соти. кечи пана ‘‘павесана̄дӣни чатта̄ри ва̄ тӣн̣и ва̄ две ва̄ екам̣ ва̄ пат̣исевеййа, па̄ра̄джико хоти. вуттан̃хетам̣ ‘со че павесанам̣ са̄дийати, павит̣т̣хам̣ са̄дийати, т̣хитам̣ са̄дийати, уддхаран̣ам̣ са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса̄’тиа̄дӣ’’ти (па̄ра̄. 58) ваданти. тесам̣ матена чатӯсупи чатассо па̄ра̄джика̄паттийо а̄паджджати. тейева евам̣ ваданти – а̄паджджату метхунадхаммапа̄ра̄джика̄патти, метхунадхаммапа̄ра̄джика̄паттийа̄ там̣бха̄гийа̄ти аттано вӣтиккаме па̄ра̄джика̄паттийо, сан̇гха̄дисеса̄паттин̃ча а̄паджджитва̄ сиккхам̣ паччаккха̄йа гахат̣т̣хака̄ле метхуна̄дикам̣ па̄ра̄джикам̣ а̄паджджитва̄ пуна паббаджитва̄ упасампаджджитва̄ екам̣ сан̇гха̄дисеса̄паттим̣ екаманекам̣ ва̄ пат̣икаритва̄ва со пуггало йасма̄ нира̄паттико хоти, тасма̄ со гахат̣т̣хака̄ле са̄паттикова̄ти. антимаваттхуаджджха̄паннасса̄пи аттхева а̄патти. вут̣т̣ха̄надесана̄хи пана асуджджханато ‘‘пайоге пайоге а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти на вуттам̣. ган̣анапайоджана̄бха̄вато кин̃ча̄пи на вуттам̣, атха кхо падабха̄джане (па̄ра̄. 58) ‘‘а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти вачанена̄йаматтхо сиддхоти йуттин̃ча ваданти.
йади ¶ евам̣ ма̄тика̄йампи ‘‘йо пана бхиккху метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа, па̄ра̄джика’’нти ваттаббам̣ бхавеййа, па̄ра̄джикасса анавасесавачанампи на йуджджеййа. саббепи хи а̄паттиккхандхе, бхиккхуган̣анан̃ча анавасесетва̄ тит̣т̣хатӣти анавасесавачананти катва̄ павесева а̄патти, на павит̣т̣ха̄дӣсу. тамевекам̣ сандха̄йа ‘‘йасса сийа̄ а̄паттӣ’’ти (маха̄ва. 134) па̄ра̄джика̄паттимпи анто катва̄ нида̄нуддесавачанам̣ ведитаббам̣. тасма̄ ма̄тика̄йам̣ ‘‘па̄ра̄джика’’нти аватва̄ ‘‘па̄ра̄джико хотӣ’’ти (па̄ра̄. 42, 44) пуггаланиддесавачанам̣ тена сарӣрабандханена упасампада̄йа абхаббабха̄вадӣпанаттхам̣. ‘‘а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти падабха̄джане вачанам̣ антимаваттхум̣ аджджха̄паннасса̄пи ¶ па̄ра̄джикасса асам̣ва̄сасса сато пуггаласса атхеййасам̣ва̄сакабха̄вадӣпанаттхам̣. на хи со сам̣ва̄сам̣ са̄дийантопи тхеййасам̣ва̄сако хоти, тасма̄ упасампанно ‘‘бхиккхӯ’’твева вуччати. тенева̄ха ‘‘асуддхо хоти пуггало ан̃н̃атарам̣ па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панно, тан̃че суддхадит̣т̣хи сама̄но анока̄сам̣ ка̄ра̄петва̄ аккоса̄дхиппа̄йо вадати, а̄патти омасава̄дена дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 389) анупасампаннасса тадабха̄вато сиддхо со упасампанно ‘‘бхиккхӯ’’твева вуччатӣти, тена падасодхаммам̣, сахасеййан̃ча джанети, бхиккхупесун̃н̃а̄дин̃ча джанетӣти ведитаббам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 39).
нида̄на̄ ма̄тика̄бхедо, вибхан̇го таннийа̄мако;
тато а̄паттийа̄ бхедо, ана̄патти тадан̃н̃атха̄ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 43-44) –
айам̣ найо ведитаббо. таттха судиннаваттху (па̄ра̄. 24 а̄дайо)-маккат̣иваттху (па̄ра̄. 40 а̄дайо)-ваджджипуттакаваттху (па̄ра̄. 43) ча̄ти типпабхедаваттху имасса сиккха̄падасса нида̄нам̣ на̄ма. тато нида̄на̄ ‘‘йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣…пе… асам̣ва̄со’’ти (па̄ра̄. 44) имисса̄ ма̄тика̄йа бхедо джа̄то. таттха хи ‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йа̄’’ти (па̄ра̄. 44) иттхилин̇гавасена ‘‘саччам̣, а̄вусо, бхагавата̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, тан̃ча кхо иттхийа̄, но пурисе, но пан̣д̣аке, но убхатобйан̃джанаке ча̄’’ти маккат̣ипа̄ра̄джико вийа ан̃н̃опи лесам̣ од̣д̣етум̣ саккоти, тасма̄ та̄дисасса алесока̄сасса дассанаттхам̣ идам̣ вуччати, маккат̣исан̇кха̄та̄ нида̄на̄ ‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йапӣ’’ти ма̄тика̄йа вачанабхедо, на иттхийа̄ ева метхунасиддхидассанато. тасма̄ вибхан̇го таннийа̄мако тасса̄ ма̄тика̄йа адхиппетаттханийа̄мако вибхан̇готи. вибхан̇ге хи ‘‘тиссо иттхийо, тайо убхатобйан̃джанака̄, тайо пан̣д̣ака̄, тайо пуриса̄. манусситтхийа̄ тайо магге, тираччха̄нагатапурисасса две магге’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 56) найена ¶ саббалесока̄сам̣ пидахитва̄ нийамо като. еттха̄ха – йади евам̣ са̄дха̄ран̣асиккха̄падавасена ва̄ лин̇гапариваттанавасена ва̄ на кевалам̣ бхиккхӯнам̣, бхиккхунӣнампи ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти вибхан̇ге ваттаббам̣ сийа̄. тадавачанена хи бхиккхунӣ пурисалин̇гапа̄тубха̄вена бхиккхубха̄ве ¶ т̣хита̄ евам̣ вадеййа ‘‘на̄хам̣ упасампада̄каран̣ака̄ле бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панна̄, тасма̄ на апаччаккха̄тасиккха̄пи метхунадхаммена па̄ра̄джика̄ хомӣ’’ти. вуччате – йатха̄ вуттам̣, татха̄ на ваттаббам̣ анит̣т̣хаппасан̇гато. татха̄ вутте бхиккхунӣнампи сиккха̄паччаккха̄нам̣ аттхӣти а̄паджджати. тан̃ча̄нит̣т̣хам̣. идамапараманит̣т̣хам̣ ‘‘саббасиккха̄пада̄ни са̄дха̄ран̣а̄нева на̄са̄дха̄ран̣а̄нӣ’’ти. апича̄йам̣ бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панна̄ва хотӣти дассанаттхам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, там̣йева упаджджхам̣ тамева упасампадам̣ та̄ни васса̄ни бхиккхӯхи сан̇гамиту’’нтиа̄ди (па̄ра̄. 69) вуттам̣. тато а̄паттийа̄ бхедоти тато вибхан̇гато ‘‘аккхайите сарӣре па̄ра̄джикам̣, йебхуййена кхайите тхуллаччайа’’нтиа̄ди (па̄ра̄. 73, пари. 157) а̄паттийа̄ бхедо хоти. ана̄патти тадан̃н̃атха̄ти тато ева вибхан̇гато йена а̄ка̄рена а̄патти вутта̄, тато ан̃н̃ена̄ка̄рена ана̄паттибхедова хоти. ‘‘са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса, на са̄дийати, ана̄паттӣ’’ти хи вибхан̇ге асати на пан̃н̃а̄йати. етта̄вата̄ ‘‘нида̄на̄ ма̄тика̄бхедо’’ти айам̣ га̄тха̄ сама̄сато вуттаттха̄ хоти. висесака̄ран̣ам̣ пана тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде а̄вибхависсати.
пат̣хамапан̃н̃атти та̄ва пат̣хамабодхим̣ атиккамитва̄ пан̃н̃аттатта̄, а̄йасмато судиннасса ат̣т̣хавассикака̄ле пан̃н̃аттатта̄ ча раттан̃н̃умахаттам̣ паттака̄ле пан̃н̃атта̄, дутийапан̃н̃атти ба̄хусаччамахаттам̣ паттака̄ле. со хи а̄йасма̄ маккат̣ипа̄ра̄джико йатха̄ ма̄туга̄маппат̣исам̣йуттесу сиккха̄падесу тираччха̄нагатиттхӣ на адхиппета̄, татха̄ идха̄пӣти сан̃н̃а̄йа ‘‘саччам̣, а̄вусо…пе… тан̃ча кхо манусситтхийа̄, но тираччха̄нагата̄йа̄’’ти (па̄ра̄. 41) а̄ха. татийапан̃н̃атти ла̄бхаггамахаттам̣ паттака̄ле уппанна̄ ‘‘йа̄вадаттхам̣ бхун̃джитва̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. 43) вачанато, вепулламахаттампи еттхева лаббхатӣти имам̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасиккха̄падам̣ тивидхампи ваттхум̣ упа̄да̄йа чатуббидхампи там̣ ка̄лам̣ патва̄ пан̃н̃аттанти ведитаббам̣.
таттха йо пана̄ти анавасесапарийа̄да̄нападам̣. бхиккхӯти тасса атиппасан̇ганийамападам̣. бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панноти тасса висесанавачанам̣. на хи саббопи бхиккхуна̄мако, йа̄ бхагавата̄ йа̄йа ка̄йачи упасампада̄йа упасампаннабхиккхӯнам̣ хет̣т̣химапариччхедена сиккхитабба̄ сиккха̄ вихита̄ ¶ , ‘‘еттха саха джӣвантӣ’’ти йо ча са̄джӣво вутто, там̣ убхайам̣ сама̄паннова хоти. када̄ пана сама̄панно хоти? йа̄йа ка̄йачи упасампада̄йа упасампаннасаманантарамева тадубхайам̣ ¶ джа̄нантопи аджа̄нантопи тададжджхупагататта̄ сама̄паннова на̄ма хоти. саха джӣвантӣти йа̄ва сиккхам̣ на паччаккха̄ти, па̄ра̄джикабха̄вам̣ ва̄ на па̄пун̣а̄ти. йам̣ пана вуттам̣ андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘сиккхам̣ парипӯренто сиккха̄сама̄панно са̄джӣвам̣ авӣтиккаманто са̄джӣвасама̄панно’’ти, там̣ уккат̣т̣хапариччхедавасена вуттам̣. на хи сиккхам̣ апарипӯренто, ка̄мавитакка̄дибахуло ва̄ екаччам̣ са̄васесам̣ са̄джӣвам̣ вӣтиккаманто ва̄ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно на̄ма на хоти.
уккат̣т̣хапариччхедена пана чатуккам̣ лаббхати – ‘‘аттхи бхиккху сиккха̄сама̄панно сӣла̄ни паччавеккханто на са̄джӣвасама̄панно ачиттакам̣ сиккха̄падам̣ вӣтиккаманто, аттхи на сиккха̄сама̄панно ка̄мавитакка̄дибахуло са̄джӣвасама̄панно нира̄паттико, аттхи на сиккха̄сама̄панно на ча са̄джӣвасама̄панно анавасесам̣ а̄паттим̣ а̄панно, аттхи убхайасама̄панно сиккхам̣ парипӯренто са̄джӣван̃ча авӣтиккаманто’’ти. айаметтха чатуттхо бхиккху уккат̣т̣хо идха адхиппето сийа̄. на хи бхагава̄ ануккат̣т̣хам̣ ваттум̣ йуттоти че? на, ‘‘татра йа̄йам̣ адхисӣласиккха̄, айам̣ имасмим̣ аттхе адхиппета̄ сиккха̄’’ти вачанавиродхато, уккат̣т̣хаггахан̣а̄дхиппа̄йе сати ‘‘сиккха̄ти тиссо сиккха̄’’ти еттакамева ваттаббанти адхиппа̄йо. сиккхаттайасама̄панно хи саббуккат̣т̣хо. ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа̄’’ти парато вачанам̣ апеккхитва̄ адхисӣласиккха̄ва вутта̄ти че? на, тасса̄пи абхаббатта̄. на хи адхисӣласиккхам̣ парипӯренто, са̄джӣван̃ча авӣтиккаманто метхунадхаммам̣ пат̣исевитум̣ бхаббо, там̣ сиккхам̣ апарипӯренто, са̄джӣван̃ча вӣтиккамантойева хи пат̣исевеййа̄ти адхиппа̄йа̄. тасма̄ еваметтха аттхо гахетаббо. йасма̄ сиккха̄падасан̇кха̄то са̄джӣво адхисӣласиккхамева сан̇ган̣ха̄ти, на итарасиккха̄двайам̣, тасма̄ ‘‘татра йа̄йам̣ адхисӣласиккха̄, айам̣ имасмим̣ аттхе адхиппета̄ сиккха̄’’ти вуттам̣. тасма̄ адхисӣласиккха̄йа сан̇га̄хако са̄джӣво сиккха̄са̄джӣвоти вутто. ити са̄джӣвависесанаттхам̣ сиккха̄ггахан̣ам̣ катам̣. тадаттхадӣпанаттхамева вибхан̇ге сиккхам̣ апара̄маситва̄ ‘‘тасмим̣ сиккхати, тена вуччати са̄джӣвасама̄панно’’ти (па̄ра̄. 45) вуттам̣. тена ¶ екамевидам̣ аттхападанти дӣпитам̣ хоти. тан̃ча упасампадӯпагаманантарато пат̣т̣ха̄йа сиккхана̄дхика̄ратта̄ ‘‘сиккхатӣ’’ти ча ‘‘сама̄панно’’ти ча вуччати. йо евам̣ ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти сан̇кхам̣ гато, та̄дисам̣ паччайам̣ пат̣ичча апарабха̄ге са̄джӣвасан̇кха̄тамева сиккхам̣ апаччаккха̄йа тасмим̣йева дуббалйам̣ ана̄викатва̄ метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа̄ти айаматтхо йуджджати.
кинту ат̣т̣хакатха̄найо пат̣иккхитто хоти, со ча на пат̣иккхепа̄рахо хоти, адхиппа̄йо панеттха ¶ парийеситаббо. саббесу сиккха̄падесу идамева бхиккхулаккхан̣ам̣ са̄дха̄ран̣ам̣ йадидам̣ ‘‘бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти. кхӣн̣а̄савопи са̄вако а̄паттим̣ а̄паджджати ачиттакам̣, татха̄ секкхо, путхуджджано пана сачиттакампи, тасма̄ секкха̄секкхапутхуджджана̄нам̣ са̄ман̃н̃амидам̣ бхиккхулаккхан̣анти катва̄ кевалам̣ сиккха̄сама̄панно, кевалам̣ са̄джӣвасама̄панно, убхайасама̄панно ча̄ти сарӯпекадесаекасесанайена ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’твева сампин̣д̣етва̄ уккат̣т̣хаггахан̣ена ануккат̣т̣ха̄нам̣ гахан̣асиддхито ат̣т̣хакатха̄йам̣ уккат̣т̣хова вутто. тамева сампа̄детум̣ ‘‘тасмим̣ сиккхати, тена вуччати са̄джӣвасама̄панно’’ти еттха сиккха̄саддасса авачане париха̄рам̣ ватва̄ йасма̄ пана со сиккхампи сама̄панно, тасма̄ сиккха̄сама̄паннотипи аттхато ведитабботи ча ватва̄ ‘‘йам̣ сиккхам̣ сама̄панно, там̣ апаччаккха̄йа, йан̃ча са̄джӣвам̣ сама̄панно, таттха дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти вуттанти айамат̣т̣хакатха̄йа адхиппа̄йо ведитаббо. етасмим̣ пана адхиппа̄йе адхисӣласиккха̄йа ева гахан̣ам̣ саббаттхикатта̄, сӣла̄дхика̄рато ча винайасса̄ти ведитаббам̣. йатха̄ ча сиккха̄падам̣ сама̄дийанто сӣлам̣ сама̄дийатӣти вуччати, евам̣ сиккха̄падам̣ паччаккханто сӣлам̣ паччаккха̄тӣти ваттум̣ йуджджати, тасма̄ таттха вуттам̣ ‘‘йам̣ сиккхам̣ сама̄панно, там̣ апаччаккха̄йа̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. сиккха̄паччаккха̄навибхан̇гаван̣н̣ана̄). етта̄вата̄ сама̄сато ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти еттха ваттаббавиниччхайо нит̣т̣хито хоти.
ким̣ имина̄ висесавачанена пайоджанам̣, нану ‘‘йо пана бхиккху сиккхам̣ апаччаккха̄йа дуббалйам̣ ана̄викатва̄…пе… асам̣ва̄со’’ти еттакамева ваттаббанти че? на ваттаббам̣ анит̣т̣хаппасан̇гато. ‘‘йо пана сиккха̄са̄джӣвасама̄панно тхеййасам̣ва̄са̄дико кевалена саман̃н̃а̄маттена, пат̣ин̃н̃а̄маттена ¶ ва̄ бхиккху, тасса̄пи сиккха̄паччаккха̄нам̣ аттхи, сиккхам̣ апаччаккха̄йа ча метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевантасса па̄ра̄джика̄патти. йо ва̄ паччха̄ па̄ра̄джикам̣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, тасса ча, йо ва̄ паккхапан̣д̣акатта̄ пан̣д̣акабха̄вӯпагаманена на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, тасса ча тадубхайам̣ аттхӣти а̄паджджати. пан̣д̣акабха̄вапаккхе ча пан̣д̣ако упасампада̄йа на ваттхӯ’’ти вуттам̣. тасма̄ итарасмим̣ паккхе ваттхӯти сиддхам̣. тасмим̣ паккхе упасампанно пан̣д̣акабха̄вапаккхе пан̣д̣акатта̄ на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, со париччаджитабба̄йа сиккха̄йа абха̄вена сиккхам̣ апаччаккха̄йа мукхена парасса ан̇гаджа̄таггахан̣анайена метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа, тасса куто па̄ра̄джика̄паттӣти адхиппа̄йо. айам̣ найо апан̣д̣акапаккхам̣ алабхама̄нассева парато йуджджати, лабхантасса пана арӯпасатта̄нам̣ кусала̄дисама̄паттиккхан̣е бхаван̇гавиччхеде сатипи амаран̣ам̣ вийа пан̣д̣акабха̄вапаккхепи бхиккхубха̄во аттхи. сам̣ва̄сам̣ ва̄ са̄дийантасса на тхеййасам̣ва̄сакабха̄во аттхи антимаваттхуаджджха̄паннасса вийа. на ча сахасеййа̄дим̣ джанети ¶ . ган̣апӯрако пана на хоти антимаваттхум̣ аджджха̄панно вийа. на со сиккха̄са̄джӣвасама̄панно. итарасмим̣ пана паккхе хоти, айам̣ имасса тато висесо. кимайам̣ сахетуко, уда̄ху ахетукоти? на ахетуко. йато упасампада̄ тасса апан̣д̣акапаккхе анун̃н̃а̄та̄ сахетукаппат̣исандхикатта̄. пан̣д̣акабха̄вапаккхепи кисса на̄нун̃н̃а̄та̄ти че? пан̣д̣акабхӯтатта̄ опаккамикапан̣д̣акасса вийа.
апича ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти имина̄ тасса сиккха̄сама̄да̄нам̣ дӣпетва̄ там̣ сама̄диннам̣ сиккхам̣ апаччаккха̄йа, таттха ча дуббалйам̣ ана̄викатва̄ти ваттум̣ йуджджати, на ан̃н̃атха̄ти имина̄ ка̄ран̣ена йатха̄вутта̄нит̣т̣хаппасан̇гато ‘‘йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’тиа̄ди вуттам̣. йатха̄ четтха, евам̣ ‘‘йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно сиккхам̣ апаччаккха̄йа дуббалйам̣ ана̄викатва̄ га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄ адиннам̣…пе… йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно сиккхам̣ апаччаккха̄йа дуббалйам̣ ана̄викатва̄ сугатачӣвараппама̄н̣ам̣ чӣварам̣ ка̄ра̄пеййа̄’’ти саббаттха йоджетаббам̣.
‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йапӣ’’ти манусситтхим̣ упа̄да̄йа вуттам̣. на хи пагева пан̣д̣аке, пурисе ва̄ти ваттум̣ йуджджати. сесам̣ таттха таттха вуттанайамева ¶ . айам̣ та̄ва ма̄тика̄йа виниччхайо ан̃н̃аттха̄пи йатха̄самбхавам̣ йоджетва̄ дӣпетаббо.
са̄рипуттабелат̣т̣хасӣса̄нанда̄дайопи сиккха̄падапан̃н̃аттика̄ран̣атта̄ ча а̄паттиа̄паджджанато ча касма̄ маха̄вибхан̇ге н̃аттичатуттхаупасампада̄йева а̄гата̄ти? пат̣иккхитта̄йа саран̣агаманӯпасампада̄йа анун̃н̃а̄таппасан̇габхайа̄ти упатиссаттхеро. а̄паттийа̄ бхаббатам̣ сандха̄йа тасмимпи вутте пуббе пат̣иккхитта̄пи бхагавата̄ пуна анун̃н̃а̄та̄ти бхиккхӯнам̣ миччха̄га̄хо ва̄ вимати ва̄ уппаджджати, тасма̄ на вутта̄ти вуттам̣ хоти.
‘‘адхаммакаммам̣ ваггакамма’’ти (маха̄ва. 387) вачанато куппакаммампи каттхачи ‘‘камма’’нти вуччати, тасма̄ ‘‘акуппена̄’’ти вуттам̣. йасма̄ акуппакаммампи екаччам̣ на т̣ха̄на̄рахам̣, йена апатто оса̄ран̣ам̣ суоса̄ритоти вуччати, тасма̄ ‘‘т̣ха̄на̄рахена̄’’ти вуттам̣. йади евам̣ ‘‘т̣ха̄на̄рахена̄’’ти идамева ваттаббам̣ имина̄ акуппасиддхитоти че? на, ат̣т̣ха̄на̄рахена акуппена упасампанно имасмим̣ аттхе на адхиппето анит̣т̣хаппасан̇гато. двӣхи панетехи екато вуттехи ¶ айаматтхо пан̃н̃а̄йати – кевалам̣ тена акуппена упасампанно айампи имасмим̣ аттхе адхиппето бхиккхӯти, т̣ха̄на̄рахена ча акуппена ча упасампанно айампи имасмим̣ аттхе адхиппето бхиккхӯти, куппена упасампанно на̄дхиппетоти.
‘‘пат̣исандхиггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа апарипун̣н̣авӣсативассо’’ти вуттатта̄ опапа̄тикан̃ча̄ти сол̣асавассуддесика̄ опапа̄тика̄ пат̣исандхито пат̣т̣ха̄йа апарипун̣н̣авӣсативасса̄ти ваданти. ‘сол̣асавассуддесика̄ хонтӣ’ти вуттатта̄ пуна чатта̄ри васса̄ни иччхитабба̄ни, ‘пат̣исандхиггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа̄’ти идам̣ габбхасеййака̄нам̣ васена вутта’’нти еке. ‘‘кечи вадантӣ’’ти йаттха йаттха ликхӣйати, таттха таттха вича̄ретва̄ аттхам̣ сут̣т̣ху упалаккхайе. опаккамике пан̣д̣акабха̄во а̄рул̣ханайена ведитаббо. ‘‘паккхапан̣д̣ако апан̣д̣акапаккхе пабба̄джетва̄ пан̣д̣акапаккхе на̄сетаббо’’ти (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 109) ликхитам̣.
‘‘биндум̣ адатва̄ че нива̄сети, тхеййасам̣ва̄сако на хотӣ’’ти ваданти, вӣмам̣ситаббам̣. лин̇га̄нурӯпасса̄ти са̄ман̣ера̄рахасса сам̣ва̄сасса са̄дитатта̄ти адхиппа̄йо.
ра̄джабхайа̄дӣхи ¶ гахиталин̇га̄нам̣ ‘‘гихӣ мам̣ ‘саман̣о’ти джа̄нантӯ’’ти ван̃чаначитте сатипи бхиккхӯнам̣ ван̃четука̄мата̄йа ча техи сам̣васитука̄мата̄йа ча абха̄ва̄ досо на джа̄тоти. ‘‘йо евам̣ паббаджати, со тхеййасам̣ва̄сако на̄ма хотӣ’’ти ва̄ ‘‘евам̣ ка̄тум̣ на лаббхатӣ’’ти ва̄ ‘‘евам̣ паббаджито са̄ман̣еро на хотӣ’’ти ва̄ на джа̄на̄ти, ват̣т̣ати. ‘‘джа̄на̄ти, на ват̣т̣атӣ’’ти ча ликхитам̣. ‘‘ра̄джадуббхиккха̄диаттха̄йа чӣварам̣ па̄рупитва̄ сам̣ва̄сам̣ са̄дийанто тхеййасам̣ва̄сако хоти. касма̄? асуддхачиттатта̄. пуна со ‘суддхам̣ брахмачарийам̣ карисса̄ми, ким̣ етена̄ти виппат̣иса̄рена ва̄ паччайа̄дисулабхата̄йа ва̄ карисса̄мӣ’ти суддхама̄насо хутва̄ йа̄ва со сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, та̄ва тхеййасам̣ва̄сако на хоти. евам̣ суддхачиттуппаттито пат̣т̣ха̄йа сам̣ва̄сам̣ са̄дийати че, тхеййасам̣ва̄сако хотӣти адхиппето. итаратха̄ саббам̣ вируджджхатӣ’’ти еке.
‘‘на̄бхипара̄ма̄са̄дина̄ джа̄то татха̄рӯпам̣ питарам̣ гха̄тети че, питугха̄тако хотӣ’’ти ваданти.
йо пана ка̄йасам̣саггена сӣлавина̄сам̣ па̄пети, на со бхиккхунидӯсако ‘‘тин̣н̣ам̣ магга̄на’’нти ¶ вачанато. бхиккхуним̣ пана екатоупасампаннам̣ дӯсетва̄пи бхиккхунидӯсако хоти, сопи па̄ра̄джико хотӣти виниччхайо. бхиккхунӣ пана тхеййасам̣ва̄сика̄, ма̄тупитуарахантагха̄тика̄, лохитуппа̄дика̄, титтхийапаккантика̄ ча хоти, ат̣т̣хакатха̄су ана̄гатам̣ винайадхара̄ сампат̣иччханти.
‘‘сампаджа̄намуса̄ва̄де па̄читтийа’’нти (па̄чи. 2) вуттам̣ марийа̄дам̣ авӣтиккаманто тасмин̃ча сиккха̄паде сиккхатӣти вуччати. сиккха̄паданти асабха̄вадхаммо сан̇кетова, идха пан̃н̃атти адхиппета̄. ‘‘метхунасам̣варассетам̣ адхивачана’’нти самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттам̣, там̣ панаттхам̣ сандха̄йа̄ти ликхитам̣. сиккха̄ти там̣ там̣ сиккха̄падам̣, сиккханабха̄вена паваттачиттуппа̄до. са̄джӣванти пан̃н̃атти. тадаттхадассанаттхам̣ пуббе ‘‘метхунасам̣варассетам̣ адхивачана’’нти вуттам̣. йасма̄ сиккха̄йа гун̣асаммата̄йа пун̃н̃асаммата̄йа тантийа̄ абха̄вато локасса дуббалйа̄викаммам̣ таттха на самбхавати. паттханӣйа̄ хи са̄, тасма̄ ‘‘йан̃ча са̄джӣвам̣ ¶ сама̄панно, тасмим̣ дуббалабха̄вам̣ аппака̄сетва̄’’ти вуттам̣. а̄н̣а̄йа хи дуббалйам̣ самбхаватӣти упатиссо. дуббалйа̄викаммападам̣ сиккха̄паччаккха̄нападасса бйан̃джанасилит̣т̣хата̄йа ва̄ парива̄ракабха̄вена ва̄ ведитаббам̣. атха ва̄ йасма̄ сиккха̄паччаккха̄насса екаччам̣ дуббалйа̄викаммам̣ акатам̣ хоти, тасма̄ там̣ сандха̄йа ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти падасса аттхам̣ виваранто ‘‘дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти а̄ха. таттха сийа̄ йасма̄ на саббам̣ дуббалйа̄викаммам̣ сиккха̄паччаккха̄нам̣, тасма̄ ‘‘дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти пат̣хамам̣ ватва̄ тасса аттханийаматтхам̣ ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти ваттаббанти? там̣ на, касма̄? аттха̄нуккама̄бха̄вато. ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти хи вуттатта̄ ‘‘йам̣ сиккхам̣ сама̄панно, там̣ апаччаккха̄йа, йан̃ча са̄джӣвам̣ сама̄панно, таттха дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти вуччама̄не ануккаменева аттхо вутто хоти, на ан̃н̃атха̄, тасма̄ идамева пат̣хамам̣ вуттанти. тесам̣йева̄ти чуддасаннам̣.
‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти саббасиккха̄пада̄нам̣ са̄дха̄ран̣аттхам̣ ‘‘айаметтха анупан̃н̃аттӣ’’ти вуттам̣.
павесанам̣ на̄ма ан̇гаджа̄там̣ павесентасса ан̇гаджа̄тена сампхусанам̣. павит̣т̣хам̣ на̄ма йа̄ва мӯлам̣ павесентасса виппакатака̄ло ва̄йа̄мака̄ло. суккависат̣т̣хисамайе ан̇гаджа̄там̣ т̣хитам̣ на̄ма. уддхаран̣ам̣ на̄ма нӣхаран̣ака̄ло. винайаган̣т̣хипаде пана ‘‘ва̄йа̄мато орамитва̄ т̣ха̄нам̣ т̣хитам̣ на̄ма̄’’ти вуттам̣, там̣ ¶ асан̇карато дассанаттхам̣ вуттам̣. павесанапавит̣т̣хауддхаран̣ака̄лесупи суккависат̣т̣хи хотийева. са̄дийанам̣ на̄ма севаначиттасса адхива̄саначиттасса уппа̄данам̣.
убхатовибхан̇ге ева пан̃н̃атта̄ни сандха̄йа ‘‘идан̃хи саббасиккха̄пада̄нам̣ нида̄на’’нти вуттам̣. ‘‘винайадхарапан̃чамена ган̣ена упасампада̄’’ти (маха̄ва. 259) вуттатта̄ идха татийа̄ сахайогена вутта̄. тасма̄ вӣсатипи бхиккхӯ че нисинна̄, пан̃чамо винайадхарова иччхитаббо, евам̣ сати па̄ра̄джико че винайадхаро, упасампада̄каммам̣ копетӣти че? на, парива̄ра̄васа̄не каммавагге (пари. 482 а̄дайо) йам̣ каммавипаттилаккхан̣ам̣ вуттам̣, тасса тасмим̣ наттхита̄йа. ‘‘катхам̣ ваттхуто ва̄ н̃аттито ва̄ анусса̄ванато ва̄ сӣмато ва̄ парисато ва̄’’ти еттакам̣ вуттам̣, нану айам̣ ‘‘парисато ва̄’’ти вачанена сан̇гахитоти че? на, ‘‘два̄дасахи а̄ка̄рехи парисато камма̄ни випаджджантӣ’’ти (пари. 487) суттасса ¶ хи вибхан̇ге тасса ана̄мат̣т̣хатта̄ти айаматтхо йасма̄ таттха таттха сарӯпена вуттапа̄л̣ивасенева сакка̄ джа̄нитум̣, тасма̄ найамукхам̣ дассетва̄ сам̣кхиттоти ликхитам̣. ‘‘ан̇га’’нти падам̣ уддхаритва̄ ‘‘саббасиккха̄падесу а̄паттӣнам̣ ан̇га̄нан̇гам̣ ведитабба’’нти вуттам̣, идха пана ‘‘ан̇га’’нти вуттам̣, касма̄? самут̣т̣хана̄дӣнам̣ парива̄ра̄дӣсу сан̇кхепена а̄гататта̄ таттха гахетва̄ идха̄пи ниддит̣т̣ха̄нам̣ анан̇га̄нам̣ ваваттха̄на̄бха̄вато, саббаттха сан̇кхепато ча виттха̄рато ча анан̇гатте вуччама̄не ативиттха̄рата̄йа тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде анӯнам̣ ваттаббато ча̄ти ведитаббо, сабба̄паттӣнам̣ сан̇га̄хакавасена̄ти аттхо.
йа̄ни сиккха̄пада̄ни ‘‘кирийа̄нӣ’’ти вуччанти, тесам̣ васена ка̄йава̄ча̄ саха вин̃н̃аттийа̄ ведитабба̄, акирийа̄нам̣ васена вина̄ вин̃н̃аттийа̄ ведитабба̄. читтам̣ панеттха аппама̄н̣ам̣ бхӯта̄рочанасамут̣т̣ха̄насса кирийатта̄, ачиттакатта̄ ча. таттха кирийа̄ а̄паттийа̄ анан̇гантарачиттасамут̣т̣ха̄на̄ ведитабба̄. авин̃н̃аттиджанакампи екаччам̣ ба̄хулланайена ‘‘кирийа’’нти вуччати йатхева пат̣хамапа̄ра̄джикам̣. вин̃н̃аттийа̄ абха̄вепи ‘‘со че са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса, на са̄дийати, ана̄паттӣ’’ти хи вуттам̣, вин̃н̃аттисан̇кха̄та̄пи кирийа̄ вина̄ севаначиттена на хоти вуттачиттаджатта̄, вика̄рарӯпатта̄, читта̄нупариваттикатта̄ ча. тасма̄ кирийа̄сан̇кха̄тамидам̣ вин̃н̃аттирӯпам̣, итарам̣ читтаджарӯпам̣ вийа джанакачиттена вина̄ на тит̣т̣хати, итарам̣ садда̄йатанам̣ тит̣т̣хати, тасма̄ кирийа̄йа сати екантато таджджанакам̣ севаначиттам̣ аттхи ева̄ти катва̄ на са̄дийати, ана̄паттӣти на йуджджатӣти. йасма̄ вин̃н̃аттиджанакампи сама̄нам̣ севаначиттам̣ на саббака̄лам̣ вин̃н̃аттим̣ джанети, тасма̄ вина̄пи вин̃н̃аттийа̄ сайам̣ уппаджджатӣти катва̄ ‘‘са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти вуттам̣. нуппаджджати че, на са̄дийати на̄ма, тасса ¶ ана̄патти. тенева бхагава̄ ‘‘ким̣читто твам̣ бхиккхӯ’’ти (па̄ра̄. 135) читтенева а̄паттим̣ париччхиндати, на кирийа̄йа̄ти ведитаббам̣.
еттха самут̣т̣ха̄наггахан̣ам̣ каттаббато ва̄ акаттаббато ва̄ ка̄йа̄дибхеда̄пеккхамева а̄паттим̣ а̄паджджати, на ан̃н̃атха̄ти дассанаппайоджанам̣. тесу кирийа̄ггахан̣ам̣ ка̄йа̄дӣнам̣ савин̃н̃аттика̄вин̃н̃аттикабхедадассанаппайоджанам̣. сан̃н̃а̄ггахан̣ам̣ а̄паттийа̄ ан̇га̄нан̇гачиттависесадассанаппайоджанам̣. тена ¶ йам̣ читтам̣ кирийалаккхан̣е ва̄ акирийалаккхан̣е ва̄ саннихитам̣, йато ва̄ кирийа̄ ва̄ акирийа̄ ва̄ хоти, на там̣ ависесена а̄паттийа̄ ан̇гам̣ ва̄ анан̇гам̣ ва̄ хоти. кинту йа̄йа сан̃н̃а̄йа ‘‘сан̃н̃а̄вимоккха’’нти вуччати, та̄йа сампайуттам̣ читтам̣ ан̇гам̣, итарам̣ анан̇ганти дасситам̣ хоти. ида̄ни йена читтена сиккха̄падам̣ сачиттакам̣ хоти, тадабха̄ва̄ ачиттакам̣, тена тасса ависесена са̄ваджджата̄йа ‘‘локаваджджамева̄’’ти вуттам̣. кинту са̄ваджджам̣йева сама̄нам̣ екаччам̣ локаваджджам̣, екаччам̣ пан̣н̣аттиваджджанти дассанаппайоджанам̣ читталокаваджджаггахан̣ам̣. читтамева йасма̄ ‘‘локаваджджа’’нти вуччати, тасма̄ манокаммампи сийа̄ а̄паттӣти анит̣т̣хаппасан̇ганива̄ран̣аппайоджанам̣ каммаггахан̣ам̣.
йам̣ панеттха акирийалаккхан̣ам̣ каммам̣, там̣ кусалаттикавинимуттам̣ сийа̄ти анит̣т̣хаппасан̇ганива̄ран̣аппайоджанам̣ кусалаттикаггахан̣ам̣. йа̄ панеттха абйа̄ката̄патти, там̣ екаччам̣ аведанампи ниродхам̣ сама̄панно а̄паджджатӣти ведана̄ттикам̣ еттха на лаббхатӣти анит̣т̣хаппасан̇ганива̄ран̣аттхам̣ ведана̄ттикаггахан̣ам̣. сиккха̄падан̃хи сачиттакапуггалавасена ‘‘тичиттам̣ тиведана’’нти ладдхавоха̄рам̣ ачиттакена̄паннампи ‘‘тичиттам̣ тиведана’’мичева вуччати. татридам̣ са̄дхакасуттам̣ – ‘‘аттха̄патти ачиттако а̄паджджати ачиттако вут̣т̣ха̄ти (пари. 324), аттха̄патти кусалачитто а̄паджджати кусалачитто вут̣т̣ха̄тӣ’’тиа̄ди (пари. 470). ‘‘сачиттакам̣ а̄паттидӣпанам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣ ана̄паттидӣпанам̣, ачиттакам̣ ваттхуаджа̄нанам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣ вӣтиккамана̄джа̄нанам̣. идамева тесам̣ на̄на̄тта’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 61-66 пакин̣н̣акакатха̄ван̣н̣ана̄) ликхитам̣.
сачиттакапаккхети еттха айам̣ та̄ва ган̣т̣хипаданайо – сачиттакапаккхети сура̄па̄на̄диачиттаке сандха̄йа вуттам̣. сачиттакесу пана йам̣ екантамакусаленева самут̣т̣ха̄ти, тан̃ча убхайам̣ локаваджджам̣ на̄ма. сура̄па̄насмин̃хи ‘‘сура̄’’ти ва̄ ‘‘па̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ва̄ джа̄нитва̄ пиване акусаламева̄ти. таттха ‘‘на ват̣т̣атӣти джа̄нитва̄’’ти вуттавачанам̣ на йуджджати пан̣н̣аттиваджджассапи ¶ локаваджджата̄пасан̇гато. имам̣ анит̣т̣хаппасан̇гам̣ парихаритука̄мата̄йа ча ваджирабуддхиттхерена ликхитам̣ – ‘‘идха ‘сачиттака’нти ча ‘ачиттака’нти ча вича̄ран̣а̄ ваттхувиджа̄нане ева хоти, на пан̃н̃аттивиджа̄нане. йади пан̃н̃аттивиджа̄нане хоти ¶ , саббасиккха̄пада̄ни локаваджджа̄нева сийум̣, на ча саббасиккха̄пада̄ни локаваджджа̄ни. тасма̄ ваттхувиджа̄нане ева хотӣти идам̣ йуджджати. касма̄? йасма̄ секхийесу пан̃н̃аттивиджа̄нанамева пама̄н̣ам̣, на ваттхуматтавиджа̄нана’’нти. айам̣ панеттха аттхо сиккха̄падасӣсена а̄паттим̣ гахетва̄ йасса сиккха̄падасса сачиттакасса читтам̣ акусаламева хоти, там̣ локаваджджам̣, сачиттака̄читтакасан̇кха̄тасса ачиттакасса ча сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хоти, тампи сура̄па̄на̄дилокаваджджанти имаматтхам̣ сандха̄йа ‘‘йасса̄ сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хоти, айам̣ локаваджджа̄ на̄ма̄’’ти вуттам̣. ‘‘сачиттакапаккхе’’ти хи идам̣ вачанам̣ ачиттакам̣ сандха̄йа̄ха. на хи екам̣сато сачиттака̄йа ‘‘сачиттакапаккхе’’ти висесане пайоджанам̣ аттхӣти, евам̣ сантепи анийамена вуттан̃ча нийамавасена ева гахетаббанти аттхо.
тираччха̄на̄нам̣ пана̄ти пана-саддена тхуллаччайа̄дика̄рам̣ ниваттети. кирийа̄ти еттха ‘‘т̣хитам̣ са̄дийатӣ’’ти (па̄ра̄. 58) вуттатта̄ там̣ катханти че? ‘‘са̄дийатӣ’’ти вуттатта̄ кирийа̄ ева. евам̣ санте ‘‘ка̄йакаммам̣ манокамма’’нти ваттаббанти че? на, пачуравоха̄равасена ‘‘ка̄йакамма’’нти вуттатта̄. уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄йа лаббхати ева̄ти ликхитам̣. пуббе вуттанайена сам̣сандетва̄ гахетаббам̣. ‘‘дунниккхиттасса, бхиккхаве, падабйан̃джанасса аттхопи дуннайо хотӣ’’ти (а. ни. 2.20) вадантена̄пи аттхасса сукхаггахан̣аттхамева падабйан̃джанасса суниккхиттабха̄во иччхито, на аккхаравачана̄йа, тасма̄ а̄ха ‘‘аттхан̃хи на̄тхо саран̣ам̣ авоча̄’’тиа̄ди.
пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄
га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄ти лаккхан̣а̄нупан̃н̃аттикатта̄ а̄димхи вутта̄. саббасмин̃хи винайапит̣аке га̄мо, га̄мӯпача̄ро, га̄маккхеттам̣, га̄масӣма̄, га̄масӣмӯпача̄роти пан̃чавидхо га̄мабхедо ведитаббо. татха̄ а̄ран̃н̃акасӣма̄йа екам̣ ага̄макам̣ аран̃н̃ам̣, сам̣видха̄насиккха̄пада̄нам̣ (па̄чи. 180 а̄дайо) екам̣, сага̄макам̣ екам̣ ¶ , авиппава̄сасӣма̄йа екам̣, ган̣амха̄охӣйанакасса (па̄чи. 691) еканти пан̃чавидхо аран̃н̃абхедо ведитаббо. таттха аттхи ¶ га̄мо на га̄мапариха̄рам̣ каттхачи лабхати, аттхи га̄мо на га̄макиччам̣ кароти, татха̄ аттхи аран̃н̃ам̣ на аран̃н̃апариха̄рам̣ каттхачи лабхати, аттхи аран̃н̃ам̣ на аран̃н̃акиччам̣ каротӣти айампи бхедо ведитаббо.
таттха авиппава̄сасӣма̄самманнанакаммава̄ча̄йа т̣хапетва̄ ‘‘га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха га̄мо на̄ма париккхитто че, париккхепасса анто, апариккхитто че, париккхепока̄сато анто ведитаббо. айам̣ удоситасиккха̄паде ‘‘антога̄мо’’ти (па̄ра̄. 478) а̄гато. са̄сан̇касиккха̄паде ‘‘антарагхара’’нти (па̄ра̄. 654) а̄гато ана̄сан̇като. йатха̄ха ‘‘антарагхаре никкхипеййа̄ти саманта̄ гочарага̄ме никкхипеййа̄’’ти (па̄ра̄. 654). татха̄ антарагхараппат̣исам̣йутта̄нам̣ секхийа̄нам̣ айамева париччхедо ведитаббо. ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ ека̄ га̄мантарам̣ гаччхеййа̄’’ти (па̄чи. 687) еттха̄пи айамева париччхедо адхиппето ‘‘париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантийа̄, апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атиккамантийа̄’’ти вуттатта̄.
йесу пура̄н̣апоттхакесу ‘‘упача̄рам̣ оккамантийа̄’’ти ликхитам̣, там̣ вика̄ле га̄маппавесанасиккха̄падесу а̄чин̣н̣ам̣ найам̣ гахетва̄ пама̄дена ликхӣйати, на пама̄н̣ам̣. йесу ча поттхакесу вика̄ле га̄маппавесанасиккха̄падасса вибхан̇ге (па̄чи. 513) ‘‘га̄мам̣ пависеййа̄ти париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантасса, апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атиккамантасса̄’’ти ликхӣйати, са̄ пама̄далекха̄. упача̄рам̣ оккамантасса̄ти таттха па̄т̣хо. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄ро адинна̄да̄не вуттанайенева ведитаббо’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 512). идха кан̇кха̄витаран̣ийампи вуттам̣ ‘‘сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччхитва̄ти…пе… упача̄рам̣ оккамантасса̄’’тиа̄ди (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. вика̄лага̄маппавесанасиккха̄падаван̣н̣ана̄).
йам̣ пана каттхачи поттхаке ‘‘бхиккхунийа̄ га̄мантара̄дхика̄ре екена па̄дена итарасса га̄масса париккхепам̣ ва̄ атиккаманте, упача̄рам̣ ва̄ окканте тхуллаччайам̣, дутийена атиккантаматте, оккантаматте ча сан̇гха̄дисесо’’ти па̄т̣хо диссати. таттха ‘‘окканте, оккантаматте’’ти ета̄ни пада̄ни адхика̄ни ¶ , кевалам̣ ликхитакехи ан̃н̃ехи ликхита̄ни. каттхачи поттхаке ‘‘оккантаматте ча̄’’ти падам̣ на диссати, итарам̣ диссати. та̄ни две пада̄ни па̄л̣ийа̄ вируджджханти. ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атикка̄ментийа̄’’ти (па̄чи. 692) хи па̄л̣и ¶ . татха̄ самантапа̄са̄дика̄йа (па̄чи. ат̣т̣ха. 692) вируджджханти. ‘‘париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ екена па̄дена атиккамати, тхуллаччайам̣, дутийена атиккамати, сан̇гха̄дисесо. апичеттха сакага̄мато…пе… екена па̄дена итарасса га̄масса париккхепе ва̄ упача̄ре ва̄ атикканте тхуллаччайам̣, дутийена атиккантаматте сан̇гха̄дисесо’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 692) хи вуттам̣.
ган̣т̣хипаде часса ‘‘париккхепам̣ атикка̄ментийа̄’’ти ватва̄ ‘‘упача̄репи есева найо’’ти вуттам̣. ануган̣т̣хипаде ча ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ ‘оккамантийа̄’типи поттхакесу екаччесу диссати, там̣ на гахетабба’’нти вуттам̣. апарампи вуттам̣ ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ ‘атикка̄ментийа̄’ти вачанена̄пи евам̣ ведитаббам̣ – вика̄ле га̄маппавесане двиннам̣ лед̣д̣упа̄та̄нам̣ ева васена упача̄ро париччхиндитаббо, итаратха̄ йатха̄ еттха париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ париккхепам̣ вийа катва̄ ‘атикка̄ментийа̄’ти вуттам̣, евам̣ таттха̄пи ‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атикка̄ментасса̄’ти вадеййа. йасма̄ пана таттха париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато уттаримеко лед̣д̣упа̄то упача̄роти адхиппето. тасма̄ тадаттхадӣпанаттхам̣ ‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ оккамантасса̄’ти вутта’’нти.
йам̣ пана андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣йева упача̄ранти саллаккхетва̄ ‘‘париккхепапааккхепа̄рахат̣т̣ха̄на̄нам̣ нинна̄на̄каран̣адӣпанаттхам̣ упача̄рам̣ оккамантасса̄’’ти вуттам̣, па̄л̣ивисесамасаллаккхетва̄ ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атиккамантасса идха упача̄ро париккхепо йатха̄ бхавеййа, там̣ упача̄рам̣ пат̣хамам̣ па̄дам̣ атикка̄ментасса а̄патти дуккат̣асса, дутийам̣ па̄дам̣ атикка̄ментасса а̄патти па̄читтийасса̄’’ти вуттам̣, там̣ на гахетаббамева па̄л̣ийа̄ висесасамбхаватоти. пора̄н̣аган̣т̣хипаде ‘‘упача̄рам̣ атикка̄ментийа̄ бхиккхунийа̄ га̄мантара̄паттӣ’’ти вуттам̣. тасма̄ идха кан̇кха̄витаран̣ийа̄ ‘‘екена па̄дена итарасса…пе… атиккантаматте сан̇гха̄дисесо’’ти айамева па̄т̣хо ведитаббо. етта̄вата̄ имесу йатха̄вуттесу т̣ха̄несу йатха̄вуттапариччхедова га̄моти ведитаббо. имасса ¶ аттхасса дӣпанаттхам̣ ‘‘га̄мо на̄ма екакут̣икопӣ’’тиа̄ди (па̄ра̄. 92) вуттам̣. имасса васена асатипи париккхепа̄тиккаме, упача̄роккамане ва̄ антара̄ра̄мато ва̄ бхиккхунупассайато ва̄ титтхийасеййато ва̄ пат̣иккаманато ва̄ там̣ га̄мам̣ пависантасса антара̄ра̄мапариккхепасса, упача̄расса ва̄ атиккаманавасена га̄мапаччайа̄ а̄паттийо ведитабба̄.
га̄мӯпача̄ро пана ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха париккхиттасса ¶ га̄масса париккхепова, апариккхиттасса га̄масса париккхепока̄сова. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘га̄мӯпача̄роти париккхиттасса га̄масса париккхепо, апариккхиттасса га̄масса париккхепока̄со. тесу адхит̣т̣хитатечӣварико бхиккху париха̄рам̣ на лабхатӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 144). ким̣ панеттха ка̄ран̣ам̣, йена айам̣ га̄мо, га̄мӯпача̄ро ча идха ан̃н̃атха̄, ан̃н̃аттха татха̄ти? ат̣т̣хуппаттито ‘‘тена кхо пана самайена бхиккхӯ ‘бхагавата̄ тичӣварена авиппава̄сасаммути анун̃н̃а̄та̄’ти антарагхаре чӣвара̄ни никкхипантӣ’’ти (маха̄ва. 143) имисса̄ хи ат̣т̣хуппаттийа̄ ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) вуттам̣. тасма̄ йаттха антарагхарасан̃н̃а̄, таттха авиппава̄сасӣма̄ на гаччхатӣти ведитабба̄. тена ча удоситасиккха̄паде ‘‘антога̄ме чӣварам̣ никкхипитва̄ антога̄ме ваттхабба’’нти (па̄ра̄. 478) ча ‘‘сабха̄йе ва̄ два̄рамӯле ва̄, хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитабба’’нти ча вуттам̣. каппийабхӯмийам̣ васантойева хи каппийабхӯмийам̣ никкхиттачӣварам̣ раккхати. са̄сан̇касиккха̄паде пана ‘‘йасма̄ йаттха га̄ме чӣварам̣ никкхиттам̣, тена га̄мена виппавасанто чӣварена виппавасатӣти вуччати, тасма̄ пуна га̄масӣмам̣ оккамитва̄ васитва̄ паккаматӣ’’ти вуттам̣. тасмин̃хи сиккха̄паде га̄масӣма̄ га̄мо на̄ма̄ти адхиппето. таттха вика̄ле га̄маппавесанасиккха̄падавибхан̇ге ‘‘париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантасса а̄патти па̄читтийасса̄’’ти (па̄чи. 513) вачанато париккхепо на га̄мо. кинту га̄мӯпача̄роти лесена дасситам̣ хоти. имасмим̣ пана сиккха̄падавибхан̇ге ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма̄’’ти а̄рабхитва̄ ‘‘апариккхиттасса га̄масса гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти имина̄ апариккхиттасса париккхепока̄со га̄мӯпача̄роти сиддхам̣. тадаттхасамбхавато тасмим̣ гхарӯпача̄ре т̣хитасса лед̣д̣упа̄то га̄мӯпача̄роти курундат̣т̣хакатха̄йам̣, маха̄паччарийампи вуттам̣ ¶ . упача̄ро хи ‘‘га̄мо екӯпача̄ро на̄нӯпача̄ро’’тиа̄дӣсу два̄рам̣, ‘‘аджджхока̄со екӯпача̄ро’’ти еттха саманта̄ саттаббхантарасан̇кха̄там̣ пама̄н̣ам̣, тасма̄ ‘‘га̄мӯпача̄роти париккхиттасса га̄масса париккхепо, апариккхиттасса га̄масса париккхепока̄со’’ти андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанти ведитаббам̣. татха̄ курундийам̣, маха̄паччарийан̃ча. татха̄ па̄л̣ийампи ‘‘аджджха̄ра̄мо на̄ма париккхиттасса а̄ра̄масса анто а̄ра̄мо, апариккхиттасса упача̄ро. аджджха̄васатхо на̄ма париккхиттасса а̄васатхасса анто а̄васатхо, апариккхиттасса упача̄ро’’тиа̄дӣсу диссати. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘га̄мӯпача̄ро’’тиа̄дӣсу диссати. тасма̄ дутийо лед̣д̣упа̄то упача̄роти адхиппето.
‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ оккамантасса а̄патти па̄читтийасса̄’’ти па̄л̣ивисесасамбхавато ча пат̣хамо лед̣д̣упа̄то га̄мо ева, дутийо га̄мӯпача̄роти вуттам̣. париккхиттасса ¶ пана га̄масса индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то га̄мӯпача̄роти вуттанти еттха бхедо наттхи. етта̄вата̄ париккхиттасса дувидхо упача̄ро, апариккхиттасса чатуббидхо упача̄ро йаттха самбхавати, йаттха ча на самбхавати, там̣ саббам̣ дасситам̣ хоти.
га̄макхеттасса ча га̄масӣма̄йа ча лаккхан̣ам̣ ат̣т̣хакатха̄йамева вуттам̣. убхайан̃хи аттхато екам̣. таттха га̄масӣма̄йа га̄мабха̄во са̄сан̇касиккха̄падавасена ведитаббо.
га̄масӣмӯпача̄ро на̄ма манусса̄нам̣ кат̣т̣хатин̣апуппхапхала̄диаттхика̄нам̣ ваначарака̄нам̣ валан̃джанат̣т̣ха̄нам̣. имасса га̄масӣмӯпача̄рабха̄во удоситасиккха̄паде, ‘‘ага̄маке аран̃н̃е саманта̄ саттаббхантара̄’’ти (па̄ра̄. 494) а̄гатат̣т̣ха̄не кхандхаке (маха̄ва. 147) ча ведитаббо. еттха хи бхагава̄ га̄мантава̄сӣнам̣ бхиккхӯнам̣ сӣмам̣ дассенто ‘‘йам̣ га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ упанисса̄йа вихаратӣ’’ти (маха̄ва. 147) ватва̄ дассети. таданантарамева ‘‘ага̄маке’’тиа̄дина̄ саттаббхантарасӣмам̣ дассети. тасма̄ йо бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ упанисса̄йа на вихарати, кевалам̣ на̄ва̄йам̣ ва̄ тхаламаггена ва̄ аддха̄намаггаппат̣ипанно хоти, тасса таттха таттха саттаббхантарасӣма̄ лаббхатӣти ведитаббо. вуттан̃хи ‘‘екакуласса саттхо хоти ¶ , саттхе чӣварам̣ никкхипитва̄ пурато ва̄ паччхато ва̄ саттаббхантара̄ на виджахитабба’’нтиа̄ди (па̄ра̄. 489). идамева аран̃н̃ам̣ сандха̄йа ‘‘а̄ран̃н̃акасӣма̄йа екам̣ ага̄макам̣ аран̃н̃а’’нти вуттам̣.
йам̣ сандха̄йа ‘‘ага̄маке аран̃н̃е аддхайоджане аддхайоджане а̄патти па̄читтийасса̄’’ти (па̄чи. 414) па̄л̣ийам̣ вуттам̣. идам̣ сам̣видха̄насиккха̄пада̄нам̣ екам̣ ага̄макам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма.
пуримена пана сагхарам̣ сан̇гахитам̣, имина̄ тамасан̇гахитанти. йам̣ сандха̄йа ган̣амха̄ охӣйана̄дхика̄ре ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 692) ‘‘ага̄маке аран̃н̃ети еттха ‘никкхамитва̄ бахи индакхӣла̄ саббаметам̣ аран̃н̃а’нти евам̣ вуттам̣ лаккхан̣ам̣ аран̃н̃ам̣. там̣ панета кевалам̣ га̄ма̄бха̄вена ‘ага̄мака’нти вуттам̣, на вин̃джха̄т̣ависадисата̄йа̄’’ти вуттам̣. йам̣ сандха̄йа ‘‘а̄ран̃н̃акам̣ на̄ма сена̄санам̣ пан̃чадханусатикам̣ паччхима’’нти (па̄ра̄. 654; па̄чи. 573) вуттам̣. идам̣ а̄ран̃н̃акасена̄санам̣ на̄ма париккхиттасса париккхепато бахи, апариккхиттасса пана париккхепока̄сато бахи саруккхам̣ ва̄ аруккхам̣ ва̄ виха̄ре куннадисама̄кин̣н̣ампи аран̃н̃ам̣ на̄ма. татха̄ ‘‘ган̣амха̄ охӣйанакасса ека’’нти вуттам̣. идам̣ аран̃н̃ам̣ва. идам̣ пана пуббе ага̄макабха̄вена а̄гатат̣т̣ха̄не вутталаккхан̣амева хутва̄ никкхамитва̄ бахи индакхӣла̄ дассанӯпача̄равиджахане ¶ екамева а̄паттим̣ кароти, тато уддхам̣ ана̄патти. ‘‘сам̣видха̄насиккха̄пада̄нам̣ ека’’нти вуттам̣ пана аддхайоджане аддхайоджане екекам̣ а̄паттим̣ кароти, на тато орам̣. итара̄ни тӣн̣и йатха̄вуттапариччхедато орамева таттха вуттавидхим̣ на сампа̄денти, парам̣ сампа̄денти. еваметесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ана̄наттам̣ ведитаббам̣.
таттха пан̃чавидхе га̄ме йо ‘‘париккхиттасса га̄масса индакхӣле т̣хитасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) вутто, со на каттхачи винайапит̣аке упайогам̣ гато, кевалам̣ апариккхиттасса париккхепока̄сато апаро еко лед̣д̣упа̄то га̄мӯпача̄ро на̄ма̄ти дӣпанаттхам̣ вутто. париккхиттассапи че га̄масса еко лед̣д̣упа̄то каппийабхӯмисама̄но упача̄роти вутто, пагева апариккхиттасса париккхепока̄сато еко. со пана па̄кат̣атта̄ ча аджджхока̄сатта̄ ча оккамантасса а̄паттим̣ кароти т̣хапетва̄ ¶ бхиккхунийа̄ га̄мантара̄паттим̣. бхиккхунийо хи тасмим̣ дутийалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄те га̄мӯпача̄ре васантӣ а̄паттин̃ча а̄паджджанти, га̄мам̣ пависантӣ га̄мантара̄паттин̃ча. та̄сан̃хи т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ аран̃н̃асан̇кхйам̣ гаччхати ‘‘та̄вадева чха̄йа̄ метабба̄…пе… тасса̄ тайо ча ниссайе, ат̣т̣ха ча акаран̣ӣйа̄ни а̄чиккхеййа̄тха̄’’ти (чӯл̣ава. 430) вачанато. аран̃н̃аппат̣исам̣йутта̄нам̣ сиккха̄пада̄нам̣, вика̄лега̄маппавесанасиккха̄падасса (па̄чи. 508) ча бхиккхунӣнам̣ аса̄дха̄ран̣атта̄ ча антара̄ра̄мабхиккхунупассайаппат̣иккамана̄дӣнам̣ каппийабхӯмибха̄вавачанато ча ‘‘ека̄ ган̣амха̄ охӣйеййа̄ти ага̄маке аран̃н̃е дутийика̄йа бхиккхунийа̄ дассанӯпача̄рам̣ ва̄ саванӯпача̄рам̣ ва̄ виджахантийа̄ а̄патти тхуллаччайасса̄’’тиа̄дисиккха̄падапан̃н̃аттито (па̄чи. 692) ча бхиккхуниккхандхаканайаена ва̄ йасма̄ париккхиттасса га̄масса индакхӣлато пат̣т̣ха̄йа апариккхиттасса упача̄рато пат̣т̣ха̄йа нӣйати, таттха антарагхаре никкхиттачӣваре сати чатуран̇гасамодха̄нена бхиккхӯ васанти, тасма̄ сага̄макам̣ на̄ма хоти.
авиппава̄сасӣма̄йа екам̣ на̄ма ‘‘на, бхиккхаве, бхиккхунийа̄ аран̃н̃е ваттхаббам̣, йа̄ васеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 431) вачанато бхиккхунӣнам̣ аран̃н̃ава̄со на̄ма наттхӣти сиддхам̣. та̄йа хи аран̃н̃е бхиккхунупассайе сати антоа̄ва̄сепи дутийика̄йа дассанасаванӯпача̄рам̣ виджахантийа̄ а̄патти. тасма̄ авиппава̄сасӣма̄дхика̄ре ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха йам̣ т̣ха̄нам̣ т̣хапитам̣, таттхева бхиккхунупассайопи каппати, на тато парам̣.
та̄сан̃ча ¶ авиппава̄сасӣма̄каммава̄ча̄йам̣ ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти вачанам̣ наттхӣти катва̄ тесвева га̄мага̄мӯпача̄ресу пхарати. тато парам̣ дутийесу лед̣д̣упа̄та̄дӣсу та̄сам̣ акаппийабхӯмикатта̄ на сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄ аран̃н̃е пхарати бхиккхӯнам̣ га̄мага̄мӯпача̄рам̣ вийа. тасма̄ вуттам̣ ‘‘бхиккхунийа̄ т̣хапетва̄ га̄мантара̄патти’’нти.
евам̣ та̄ва пан̃чавидхам̣ га̄мабхедам̣, аран̃н̃абхедан̃ча н̃атва̄ ида̄ни ‘‘аттхи га̄мо на га̄мапариха̄рам̣ каттхачи лабхатӣ’’тиа̄дибхедо ведитаббо. таттха йо ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘амануссо на̄ма йо саббасо ва̄ манусса̄нам̣ абха̄вена йаккхапариггахабхӯто’’ти вутто, со га̄мо на га̄мапариха̄рам̣ каттхачи сиккха̄паде лабхати. йан̃хи сандха̄йа ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘там̣ панетам̣ буддхака̄ле, чаккаваттика̄ле ¶ ча нагарам̣ хоти, сесака̄ле сун̃н̃ам̣ хоти йаккхапариггахита’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.84; дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.150) вуттам̣. йо пана пат̣ира̄джачора̄дӣхи вилуттатта̄, кевалам̣ бхайена ва̄ чхад̣д̣ито сагхарова антарахитага̄мабхӯто, со ‘‘га̄мантаре га̄мантаре а̄патти па̄читтийасса̄’’ти (па̄чи. 183) вуттапа̄читтийам̣ джанети, вика̄ле га̄маппавесанам̣, секхийе чатта̄ри джанетӣти ведитабба̄. йо пана га̄мо йато ва̄ манусса̄ кеначидева каран̣ӣйена пунапи а̄гантука̄ма̄ ева апакканта̄ти вутто, амануссо со пакатига̄масадисова.
аттхи аран̃н̃ам̣ на аран̃н̃апариха̄рам̣ каттхачи лабхатӣти еттха ‘‘аджджхока̄со екӯпача̄ро на̄ма ага̄маке аран̃н̃е саманта̄ саттаббхантара̄ екӯпача̄ро, тато парам̣ на̄нӯпача̄ро’’ти (па̄ра̄. 494) еттха йва̄йам̣ на̄нӯпача̄роти вутто, там̣ ведитаббам̣. йо пана париккхиттасса екалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄то га̄мӯпача̄рана̄мако га̄мо, йо ва̄ саттхо на̄тирекача̄тума̄санивит̣т̣хо, со аттхи га̄мо на га̄макиччам̣ кароти. на хи там̣ т̣ха̄нам̣ оккаманто га̄маппавесана̄паттим̣ а̄паджджати. йам̣ пана га̄масӣма̄йа парийа̄паннам̣ манусса̄нам̣ валан̃джанат̣т̣ха̄набхӯтам̣ аран̃н̃ам̣, там̣ аттхи аран̃н̃ам̣ на аран̃н̃акиччам̣ кароти на̄ма. на хи таттха а̄ран̃н̃акасӣма̄ лаббхатӣти. етта̄вата̄ ‘‘га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄’’ти имисса̄ анупан̃н̃аттийа̄ лаккхан̣а̄нупан̃н̃аттибха̄во дассито хоти.
‘‘гониса̄динивит̣т̣хопи га̄мо’’ти еттха саче тасса га̄масса га̄макхеттапариччхедо аттхи, саббопи еко га̄мо. но че, упача̄рена ва̄ париккхепена ва̄ париччхиндитаббо. саче га̄макхетте сати ка̄ничи та̄ни гхара̄ни ан̃н̃аман̃н̃аупача̄раппахонакам̣ т̣ха̄нам̣ атиккамитва̄ дӯре дӯре ката̄ни хонти, вика̄ле га̄маппавесе упача̄рова пама̄н̣ам̣. антарагхараппат̣исам̣йуттесу секхийесу, ¶ бхиккхунийа̄ га̄мантара̄паттӣсу ча гхара̄нам̣ париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ пама̄н̣ам̣, упосатха̄дикамма̄нам̣ га̄макхеттам̣ пама̄н̣ам̣, а̄ран̃н̃акасена̄санасса а̄саннагхарасса дутийалед̣д̣упа̄тато пат̣т̣ха̄йа пан̃чадханусатантарата̄ пама̄н̣анти евам̣ но пат̣ибха̄нанти а̄чарийа̄.
‘‘йампи екасмим̣йева га̄макхетте екам̣ падесам̣ ‘айампи висум̣га̄мо хотӯ’ти париччхиндитва̄ ра̄джа̄ кассачи дети, сопи висум̣га̄масӣма̄ хотийева̄’’ти ¶ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 147) ат̣т̣хакатха̄вачанато там̣ пависантийа̄ бхиккхунийа̄ га̄мантара̄патти хоти ева. саче таттха виха̄ро ва̄ девакулам̣ ва̄ сабха̄ ва̄ гехам̣ ва̄ наттхи, кевалам̣ ваттхуматтакамева хоти, га̄моти винайакаммам̣ саббам̣ таттха каппати. ‘‘амануссо га̄мо’’ти хи вуттам̣. тан̃ча т̣ха̄нам̣ итарасса га̄масса париккхепаббхантаре ва̄ упача̄раббхантаре ва̄ хоти, вика̄ле га̄маппавесанам̣ а̄пуччхитва̄ва гантаббам̣. но че, аран̃н̃ам̣ вийа йатха̄сукхам̣ гантаббам̣. таттха че а̄ра̄мо ва̄ титтхийасеййа̄дӣсу ан̃н̃атарова̄ хоти, ладдхакаппамева. бхиккхунупассайо че хоти, га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависантийа̄ бхиккхунийа̄ га̄мантара̄патти парихаритабба̄. ‘‘аран̃н̃ам̣ на̄ма т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча авасесам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма̄’’ти (па̄ра̄. 92) еттха париккхепе сати йатха̄вуттапариччхедам̣ га̄мамева т̣хапетва̄ авасесам̣ тасса упача̄рам̣, тато паран̃ча аран̃н̃ам̣ на̄ма, париккхепе асати йатха̄вуттапариччхедам̣ га̄мӯпача̄рамева т̣хапетва̄ тато парам̣ авасесам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма̄ти адхиппа̄йо. евам̣ сати ‘‘никкхамитва̄ бахи индакхӣла̄ саббаметам̣ аран̃н̃а’’нти (вибха. 529) вутталаккхан̣е ага̄маке аран̃н̃е ган̣амха̄охӣйана̄патти, таттха авиппава̄сасӣма̄йа пхаран̣ам̣ вика̄ле га̄маппавесана̄паттийа̄ ана̄паттӣти евама̄дивинайавидхи самети, ан̃н̃атха̄ на самети.
‘‘т̣хапетва̄ га̄мӯпача̄рам̣ авасесам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма̄’’ти (маха̄ва. 144) вутте га̄мӯпача̄рато паро аран̃н̃анти сиддхе ‘‘т̣хапетва̄ га̄ма’’нти висесаттхо на диссати, га̄масса пана аран̃н̃абха̄ваппасан̇габхайа̄ вуттанти че? на, га̄мӯпача̄расса абха̄ваппасан̇гато. сати хи га̄ме га̄мӯпача̄ро хоти, со ча тава матена аран̃н̃абхӯто. куто да̄ни га̄мӯпача̄ро. га̄мӯпача̄ропи че аран̃н̃асан̇кхйам̣ гаччхати, парова га̄моти катва̄ на йуттам̣ га̄масса аран̃н̃абха̄ваппасан̇гато ча. тасма̄ ‘‘га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄’’ти еттха га̄мӯпача̄ропи ‘‘га̄мо’’ твева сан̇гахито. тасма̄ га̄масса аран̃н̃абха̄ваппасан̇го на йуджджати. йади евам̣ ‘‘т̣хапетва̄ га̄мам̣ авасесам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма̄’’ти еттакам̣ ваттаббанти че? на, аран̃н̃асса париччхедаджа̄нанаппасан̇гато. татха̄ хи вутто ‘‘аран̃н̃апариччхедо на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти но ладдхи. га̄мӯпача̄рапарийанто хи идха га̄мо на̄ма. йади евам̣ ‘‘га̄масса ча аран̃н̃асса ча париччхедадассанаттхам̣ вутта’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ ваттаббам̣, ‘‘аран̃н̃асса ¶ париччхедадассанаттхам̣ вутта’’нти киматтхам̣ ¶ вуттанти че? вуччате – ат̣т̣хакатха̄чарийена пат̣хамага̄мӯпача̄рам̣йева сандха̄йа вуттам̣ ‘‘аран̃н̃апариччхедадассанаттха’’нти саббасиккха̄паде хи ба̄хираиндакхӣлато пат̣т̣ха̄йа га̄мӯпача̄рам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма. га̄мапариччхедавачане пайоджанам̣ панеттха наттхи париккхепенева па̄кат̣абхӯтатта̄. дутийага̄мӯпача̄рова га̄масса париччхедадассанаттхам̣ вутто париккхепабха̄вена апа̄кат̣атта̄. таттха пат̣хамага̄мӯпача̄ро че аран̃н̃апариччхедадассанаттхам̣ вутто, таттха на ваттаббо. ‘‘никкхамитва̄ индакхӣла̄ саббаметам̣ аран̃н̃а’’нти ваттаббам̣. евам̣ санте субйаттатарам̣ аран̃н̃апариччхедо дассито хоти, миччха̄га̄хо ча на хоти.
‘‘маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти хи вутте айам̣ га̄мӯпача̄рова аран̃н̃ам̣ га̄мӯпача̄расса вибхан̇гатта̄. йади аран̃н̃апариччхедадассанаттхам̣ вуттам̣, авуттакамева, аран̃н̃ато паранти ча миччха̄га̄хо хотӣти че, нану вуттам̣ ‘‘пат̣хамамева идам̣ париккхиттасса га̄масса упача̄ранийаманаттхам̣ вутта’’нти? аран̃н̃апариччхедадассанаттхам̣ кин̃ча̄пи ‘‘га̄мӯпача̄ро’’тиа̄ди а̄раддхам̣, индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄тоти пана евам̣ вачанаппайоджанам̣. апариккхиттасса ча га̄масса йва̄йам̣ лед̣д̣упа̄то упача̄ро’’ти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутто, тасса нийамананти вуттам̣ хоти. катхам̣ пан̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘аран̃н̃ам̣ на̄ма̄’’ти падам̣ ануддхаритва̄ ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма̄’’ти уддхаран̣асса кататта̄. таттха ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма̄’’ти ма̄тика̄йам̣ авиджджама̄нам̣ падам̣ уддхаранто тайо аттхавасе дассети. сеййатхидам̣ – аран̃н̃апариччхедадассанамеко аттхо, апариккхиттасса га̄масса упача̄рена саддхим̣ париччхедадассанамеко, на кевалам̣ апариккхиттассайева упача̄ро винайа̄дхика̄ре саппайоджано дасситаббо, ниппайоджанопи париккхиттасса упача̄ро имина̄ парийа̄йена лаббхатӣти анусан̇гаппайоджанамеко аттхопи ведитаббо.
‘‘апариккхиттасса га̄масса гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти идам̣ бхагава̄ тайо аттхавасе пат̣ичча абха̄си. сеййатхидам̣ – апариккхиттасса га̄масса париччхедадассанамеко, авиппава̄сасӣма̄дхика̄ре айамева га̄мӯпача̄роти дассанамеко, таттха т̣хитасса дутийо лед̣д̣упа̄то саббаттха га̄маппат̣исам̣йуттесу сиккха̄падесу сакиччако упача̄роти дассанамекоти евам̣ бхагава̄ аттано десана̄вила̄саппаттийа̄ екекападуддха̄ран̣ена тайо аттхавасе дассетӣти ведитаббам̣.
татха̄ ¶ авиппава̄сасӣма̄каммава̄ча̄йа ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха̄пи ¶ париккхепе сати га̄мам̣ т̣хапетва̄, асати га̄мӯпача̄рам̣ т̣хапетва̄ти аттхо. париккхиттасса, апариккхиттасса ча маджджхе а̄ра̄ме авиппава̄сасӣма̄самманнанака̄ле айам̣ найо ативийа йуджджати. убхайапариваджджанато пуббе вуттанайена ва̄ убхайаттха убхайам̣ лаббхатева. ‘‘антара̄ра̄месу пана а̄чин̣н̣акаппа̄ бхиккхӯ авиппава̄сасӣмам̣ самманнантӣ’’ти ган̣т̣хипаде вуттам̣. ‘‘антарагхараппат̣исам̣йутта̄нам̣ секхийа̄нам̣ антара̄ра̄месу асамбхавато антара̄ра̄мо на га̄масан̇кхам̣ гаччхати, тасма̄ таттхапи авиппава̄сасӣма̄ рухатева̄’’ти еке. те бхиккхӯ дутийасса га̄мӯпача̄расса га̄масан̇кха̄сабха̄вато та̄сам̣ има̄йа дутийа̄йа авиппава̄сакаммава̄ча̄йа абха̄вам̣ дассетва̄ пат̣иккхипитабба̄. аджджха̄ра̄мо пана га̄мопи сама̄но титтхийасеййа̄ди вийа каппийабхӯмӣти ведитаббо.
а̄паттийа̄ париччхедам̣, татха̄на̄паттийа̄пи ча;
дассетум̣ га̄масамбандха-сиккха̄падавибха̄ване.
га̄мага̄мӯпача̄ра̄ две, дассита̄ идха та̄дина̄;
сӣма̄ сӣмӯпача̄ра̄ ту, анеканта̄ти нуддхат̣а̄.
упача̄ра̄ ча две хонти, ба̄хираббхантараббаса̄;
париккхитта̄париккхитта-бхеда̄ че чатуро сийум̣.
айан̃хи упача̄расаддо винайапит̣аке ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, агила̄ненапи а̄ра̄ме а̄ра̄мӯпача̄ре чхаттам̣ дха̄рету’’нти (чӯл̣ава. 270) евама̄дӣсу ба̄хире упача̄ре диссати. ба̄хиро упача̄ро на̄ма париккхепато, париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато ва̄ еко лед̣д̣упа̄то. ‘‘аджджха̄ра̄мо на̄ма париккхиттасса а̄ра̄масса антоа̄ра̄мо, апариккхиттасса упача̄ро. аджджха̄васатхо на̄ма париккхиттасса а̄васатхасса антоа̄васатхо, апариккхиттасса упача̄ро’’тиа̄дӣсу (па̄чи. 506) пана упача̄расаддо аббхантаре упача̄ре диссати. аббхантаро упача̄ро ча на̄ма париккхепо, париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нан̃ча хоти. идха пана париккхепо ‘‘аджджха̄ра̄мо, аджджха̄васатхо’’ти ва̄ на вуччати, анто ева а̄ра̄мо, а̄васатхоти ва̄. тесу ба̄хираббхантарабхедабхиннесу двӣсу упача̄ресу авиппава̄сасӣма̄дхика̄ре ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха га̄мӯпача̄ро на̄ма аббхантарӯпача̄ро ¶ адхиппето, на ба̄хиро. бхиккхунийа̄ аран̃н̃асан̃н̃итата̄йа тасса ба̄хирасса, тасса̄ га̄мантара̄паттийа̄ т̣ха̄набхӯтатта̄ ча аббхантараупача̄расса̄ти ¶ идаметтха ка̄ран̣адвайам̣ ведитаббам̣. таттха идха адинна̄да̄напа̄ра̄джикавибхан̇гейева пат̣хамо га̄мӯпача̄ро дассито, со ба̄хиро, дутийо аббхантароти ведитаббо. пат̣хамена ча апариккхиттасса га̄масса дутийалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄то ба̄хиро упача̄ро, дутийена ча париккхиттасса га̄масса париккхепато ба̄хирасан̇кха̄то аббхантаро упача̄ро лесена дасситоти ведитаббо. евам̣ чатта̄ропи упача̄ра̄ идха бхагавата̄ десана̄вила̄саппаттена десана̄лӣла̄йа дассита̄ хонтӣти айам̣ найо сут̣т̣ху лаккхетва̄ а̄чарийехи саммантайитва̄ йатха̄нурӯпам̣ таттха йоджетаббо. итаратха̄ –
асамбудхам̣ буддхамаха̄нубха̄вам̣;
дхаммасса гамбхӣранайаттатан̃ча;
йо ван̣н̣айе нам̣ винайам̣ авин̃н̃ӯ;
со дуддасо са̄санана̄сахету.
па̄л̣им̣ тадаттхан̃ча асамбудхан̃хи;
на̄сети йо ат̣т̣хакатха̄найан̃ча;
аниччхайам̣ ниччхайато парехи;
га̄моти тейева пураккхато со.
ануккаменева маха̄джанена;
пураккхато пан̣д̣итама̄ни бхиккху;
апан̣д̣ита̄нам̣ виматим̣ акатва̄;
а̄чарийалӣлам̣ пурато кароти.
таттха хи па̄л̣ийам̣ ‘‘га̄масса упача̄ро га̄мӯпача̄ро, га̄масан̇кха̄то упача̄ро га̄мӯпача̄ро на̄ма̄’’ти уддхаритва̄ га̄масса упача̄рам̣ дассенто ‘‘индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) ватва̄ пуна га̄масан̇кха̄там̣ упача̄рам̣ дассенто ‘‘гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти вуттам̣. имаматтхам̣ сандха̄йа вика̄ле га̄маппавесанага̄мантараааппава̄сасаммутиа̄дӣсу париккхепа̄рахат̣т̣ха̄намева га̄мӯпача̄ранти вуттанти ликхитам̣.
аттхато ¶ еканти еттха сан̇кха̄саддам̣ сан̇кха̄тасаддена сама̄найати. ‘‘а̄дийеййа̄’’ти идам̣ пан̃чавӣсатийа̄ аваха̄ра̄нам̣ са̄дха̄ран̣ападам̣. т̣ха̄на̄ча̄ванавасена ча кхӣла̄дӣни сан̇ка̄метва̄ кхетта̄диггахан̣авасена ¶ ча̄ти аттхо. т̣ха̄на̄ча̄ване йатха̄ са̄микасса дхураниккхепа̄дим̣ анолокетва̄ва а̄патти, татха̄ иха̄пӣти гахетабба̄.
‘‘асукам̣ на̄ма бхан̣д̣ам̣ авахарисса̄мӣ’’ти саббесам̣ ека̄сайатта̄ ‘‘екена̄пӣ’’ти вуттам̣. йади а̄н̣атти иччхитабба̄, сам̣видха̄ваха̄ро на̄ма еко аваха̄ро париха̄йитаббо.
ока̄сапарикаппе т̣ха̄на̄ча̄вана̄йа гахитампи ока̄сапарикаппитатта̄ раккхати. ока̄са̄тиккамова пама̄н̣ам̣ пуббе асуддхачиттена гахитатта̄. ида̄ни суддхачиттена гахитепи хоти ева̄ти ваданти, там̣ на сундарам̣. еттха пана виниччхайо самантапа̄са̄дикам̣ олокетва̄ гахетаббо.
уддха̄ро наттхӣти т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ наттхӣти аттхо.
уддхатаматте аваха̄ро сакаласса пайогасса нит̣т̣ха̄питатта̄, на аттхаса̄дхакавасена. уддха̄рейева раккхатӣти еттха ева-саддена па̄тане на раккхатӣти аттхе сиддхепи аттхаса̄дхакавасена аттхам̣ дассетум̣ ‘‘там̣ уддхаритва̄’’тиа̄ди вуттам̣.
‘‘патхабйа̄ра̄джападесара̄джа̄дайо бахӯ, тесам̣ сан̇ган̣ханаттхам̣ ‘ра̄джа̄но’ти бахувачанам̣ вутта’’нти ликхитам̣. кин̃ча̄пи бахувачанам̣ катам̣, идам̣ пана екам̣ бимбиса̄рамева̄ти дат̣т̣хаббам̣. ра̄джа̄ноти кин̃чи аниддиситва̄ са̄дха̄ран̣авасена кин̃ча̄пи вуттам̣, идам̣ пана бимбиса̄рамева̄ти.
пуббаппайогети еттха гаманака̄ле маггасодхана̄дхикаран̣е апа̄читтийакхетте дуккат̣ам̣, лата̄ччхедана̄дӣсу па̄читтийамева. гантва̄ пана кумбхиматтхаке джа̄талата̄диччхедане сахапайогатта̄ дуккат̣ам̣. ‘‘екабхан̣д̣е евам̣ бха̄рийамидам̣, ‘твампи екапассам̣ ган̣ха, ахампи екапассам̣ ган̣ха̄мӣ’ти сам̣видахитва̄ убхайесам̣ пайогена т̣ха̄на̄ча̄ване кате ка̄йава̄ча̄читтехи самут̣т̣ха̄ти. ан̃н̃атха̄ са̄хаттхикам̣ ва̄ а̄н̣аттикасса ан̇гам̣ на хоти ¶ , а̄н̣аттикам̣ ва̄ са̄хаттхикасса̄ти вутталаккхан̣ена вируджджхатӣ’’ти винайаган̣т̣хипаде ликхитам̣. пи-саддо панеттха таттхева ликхито.
ка̄йава̄ча̄самут̣т̣ха̄нам̣, йасса̄ а̄паттийа̄ сийа̄;
татра ва̄чан̇гам̣ читтам̣ва, каммам̣ насса̄ видхӣйати.
кирийа̄кирийа̄дикам̣ ¶ йан̃че, йампи камматтайам̣ бхаве;
на йуттам̣ там̣ вируддхатта̄, каммамекам̣ва йуджджатӣти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 131 пакин̣н̣акакатха̄ван̣н̣ана̄);
дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄
йатха̄ н̃а̄тапарин̃н̃а̄ дхамма̄нам̣ сабха̄ваджа̄нанамева ‘‘идам̣ рӯпам̣, айам̣ ведана̄’’ти, тӣран̣апарин̃н̃а̄ пана дхаммасабха̄вена саддхим̣ аничча̄дивасена паваттама̄нам̣ ‘‘рӯпам̣ аниччанти ва̄’’тиа̄ди, евамидха саддхим̣ чететва̄ екаттена̄пи па̄н̣а̄типа̄та̄бха̄ва̄ ‘‘джӣвита̄ воропеййа̄’’ти вуттам̣. ‘‘мануссавиггаха’’нти вуттатта̄ габбхасеййака̄нам̣ васена саббасукхумааттабха̄вато пат̣т̣ха̄йа дассетум̣ ‘‘калалато пат̣т̣ха̄йа̄’’ти а̄ха. еттха джӣвита̄ воропенто паччуппаннато вийоджети. таттха кхан̣апаччуппаннам̣ на сакка̄ воропетум̣, сантатипаччуппаннам̣ ва̄ аддха̄паччуппаннам̣ ва̄ сакка̄. катхам̣? тасмин̃хи упаккаме кате ладдхӯпаккамам̣ джӣвитадасакам̣ нируджджхама̄нам̣ дуббаласса парихӣнавегасса паччайо хоти. сантатипаччуппаннам̣ йатха̄ две тайо джаванава̄ре джавитва̄ нируджджхати, аддха̄паччуппаннан̃ча таданурӯпам̣ катва̄ нируджджхати, татха̄ паччайо хоти. тато сантатипаччуппаннам̣ ва̄ аддха̄паччуппаннам̣ ва̄ йатха̄париччхиннака̄лам̣ апатва̄ антара̄ва нируджджхати. евам̣ тадубхайампи воропетум̣ сакка̄. тасма̄ паччуппаннам̣ вийоджети.
‘‘имасса панаттхасса̄’’ти воха̄равасена вуттаматтхам̣ параматтхавасена а̄вибха̄ваттхам̣ ‘‘па̄н̣о ведитаббо’’тиа̄ди вуттам̣. ка̄йавин̃н̃аттисахита̄йа четана̄йа пайуджджатӣти пайого, ко со? сарӣре саттха̄дӣнам̣ гаманам̣ пахаран̣анти ка̄йавачӣвин̃н̃аттисахита̄йа четана̄йа парасарӣре саттхапа̄танам̣. дӯре т̣хитанти дӯре ва̄ тит̣т̣хату, самӣпе ва̄. хаттхато ¶ муттена паха̄ро ниссаггийо. таттха̄ти ниссаггийаппайоге. йо кочи маратӯти еттха маха̄джанасамӯхе на сакка̄. йассӯпари саро патати, тассева джӣвитамаран̣ам̣ ка̄тум̣, на йасса кассачи джӣвитамаран̣ам̣. а̄н̣а̄пананти вачӣвин̃н̃аттисахита̄йа четана̄йа адхиппетаттхаса̄дханам̣. тенева ‘‘са̄ветука̄мо на са̄ветӣ’’ти (па̄ра̄. 54) вуттам̣. а̄н̣аттинийа̄мака̄ти а̄н̣аттикаппайогаса̄дхика̄. етесу хи авираджджхитесу ева а̄н̣аттипайого хоти, на ан̃н̃атха̄.
рӯпӯпаха̄роти ¶ еттха –
‘‘мама̄ла̄бхена еситтхӣ, маратӯ’’ти самӣпаго;
дут̣т̣хачитто саче йа̄ти, хоти со иттхима̄рако.
бхиккхаттха̄йа саче йа̄ти, джа̄нантопи на ма̄рако;
анаттхико хи со тасса̄, маран̣ена упеккхако.
вийогена ча ме джа̄йа̄, джананӣ ча на джӣвати;
ити джа̄нам̣ вийун̃джанто, тадаттхико хоти ма̄рако.
паббаджджа̄динимиттан̃че, йа̄ти джа̄нам̣ на ма̄рако;
анаттхико хи со тасса̄, маран̣ена упеккхако.
ха̄ракасаддасса бхедато аттхам̣ виттха̄ретва̄ убхайампи екамева̄ти дассетум̣ ‘‘саттхан̃ча там̣ ха̄ракан̃ча̄’’тиа̄ди вуттам̣. етена тха̄вараппайогам̣ дассети са̄хаттхика̄дӣсу пайогесу. ‘‘ити читтамано’’ти уддхаритва̄пи итисаддасса аттхо на та̄ва вутто. кин̃ча̄пи на вутто, адхика̄равасена пана а̄гатам̣ итисаддам̣ йоджетва̄ ити читтасан̇каппоти еттха ‘‘маран̣асан̃н̃ӣ маран̣ачетано маран̣а̄дхиппа̄йо’’ти вуттатта̄ маран̣ам̣йева ваккхатӣти ведитаббо. вуттанайена̄ти чхаппайогавасена. са̄хаттхиканиссаггийаппайогесу саннит̣т̣ха̄пакачетана̄йа саттама̄йа саха уппаннака̄йавин̃н̃аттийа̄ са̄хаттхиката̄ ведитабба̄. а̄н̣аттике пана саттахипи четана̄хи саха вачӣвин̃н̃аттисамбхавато сатта сатта садда̄ екато хутва̄ екекаккхарабха̄вам̣ гантва̄ йаттакехи аккхарехи ¶ аттано адхиппа̄йам̣ вин̃н̃а̄пенти, тадаваса̄наккхарасамут̣т̣ха̄пика̄йа саттамачетана̄йа сахаджа̄тавачӣвин̃н̃аттийа̄ а̄н̣аттиката̄ ведитабба̄.
татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄
идхева сан̇гаханти ‘‘ити джа̄на̄ми, ити пасса̄мӣ’’ти паде катханти че, ‘‘ити джа̄на̄мӣ’’тиа̄дима̄ха ¶ . кевалам̣ ‘‘па̄пиччхата̄йа̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) вачанато мандатта̄ момӯхатта̄ самуда̄чарантасса ана̄паттӣти дӣпитам̣. ‘‘атӣтака̄ле сота̄панномхӣ’’ти ваданто парийа̄йена вадати, ‘‘йо те виха̄ре васати, со бхиккху араха̄’’тиа̄дӣсу (пари. 165) вийа сиккха̄падепи ‘‘ити джа̄на̄мӣ’’ти (па̄ра̄. 195, 197) паччуппаннамева вуттам̣.
чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ма̄тугха̄такапитугха̄такаарахантагха̄така̄ татийапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄, бхиккхунидӯсако, ламбӣа̄дайо ча чатта̄ро пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄ ева̄ти катва̄ куто чатувӣсатӣти че? на, адхиппа̄йа̄джа̄нанато. ма̄тугха̄така̄дайо хи чатта̄ро идха̄нупасампанна̄ ева адхиппета̄, ламбӣа̄дайо чатта̄ро кин̃ча̄пи пат̣хамапа̄ра̄джикена сан̇гахита̄, йасма̄ пана екена парийа̄йена метхунадхаммам̣ пат̣исевино хонти, тасма̄ висум̣ вутта̄. на лабхати бхиккхӯхӣти еттха ‘‘упосатха̄дибхедам̣ сам̣ва̄са’’нти еттакам̣ вуттам̣. винайат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘упосатхаппава̄ран̣а̄па̄тимоккхуддесасан̇гхакаммаппабхеда’’нти вуттам̣. па̄л̣ийам̣ ‘‘сам̣ва̄со на̄ма екакаммам̣ екуддесо самасиккхата̄’’ти (па̄ра̄. 55, 92, 172, 198) вуттам̣. тивидхена̄пи сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти пат̣иккхиттам̣. ‘‘на, бхиккхаве, гахат̣т̣хена нисиннапариса̄йа па̄тимоккхам̣ уддиситабба’’нтиа̄ди (маха̄ва. 154) па̄тимоккхаппава̄ран̣а̄су ева а̄гатам̣, ан̃н̃есу ча еварӯпесу т̣ха̄несу сесам̣ каммам̣ ка̄тум̣ наттхи пат̣иккхепо. а̄чарийа̄пи ‘‘сесам̣ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, наттхи а̄паттӣ’’ти ваданти. ‘‘антимаваттху аджджха̄паннам̣ амӯлакена па̄ра̄джикена чодентасса сан̇гха̄дисесо, сан̇гха̄дисесена ¶ чодентасса па̄читтийанти бхиккхуно вийа вуттам̣, на анупасампаннасса вийа дуккат̣ам̣. тасма̄ тена сахасеййа̄, тасса пат̣иггахан̣ан̃ча бхиккхусса ват̣т̣атӣти а̄чарийа̄ вадантӣ’’ти ликхитам̣. ‘‘йатха̄ пуре татха̄ паччха̄ти ‘екакаммам̣ екуддесо самасиккхата̄’ти евам̣ вуттасам̣ва̄сасса абхаббата̄маттам̣ сандха̄йа вутта’’нти ваданти, вӣмам̣ситаббам̣.
ида̄ни чатуннампи са̄дха̄ран̣ам̣ пакин̣н̣акам̣ – метхунадхаммам̣ пат̣исеванто аттхи кочи па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со, аттхи кочи на па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со, аттхи кочи на па̄ра̄джико сам̣ва̄со дуккат̣аваттхусмим̣ ва̄ тхуллаччайаваттхусмим̣ ва̄ пат̣исеванто, аттхи кочи на па̄ра̄джико паккхапан̣д̣ако апан̣д̣акапаккхе упасампанно пан̣д̣акапаккхе метхунадхаммам̣ пат̣исеванто. со а̄паттим̣ на̄паджджатӣти на па̄ра̄джико на̄ма. на хи абхиккхусса а̄патти на̄ма аттхи. со ¶ ана̄паттикатта̄ апан̣д̣акапаккхе а̄гато ким̣ асам̣ва̄со хоти, на хотӣти? хоти. ‘‘абхаббо тена сарӣрабандханена̄’’ти (маха̄ва. 129) хи вуттам̣. ‘‘йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно…пе… асам̣ва̄со’’ти (па̄ра̄. 44) вуттатта̄ йо бхиккхубха̄вена метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевати, со ева абхаббо. на̄йам̣ апа̄ра̄джикатта̄ти че? на, ‘‘бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо’’ти (маха̄ва. 126) вуттат̣т̣ха̄не йатха̄ абхиккхуна̄ каммава̄ча̄йа са̄вита̄йапи каммам̣ рухати каммавипаттийа̄ асамбхавато, евам̣сампадамидам̣ дат̣т̣хаббам̣. татра̄йам̣ висесо – упасампаннапуббо евам̣ че каммава̄чам̣ са̄вети, сан̇гхо ча тасмим̣ упасампаннасан̃н̃ӣ ева че, каммам̣ рухати, на̄н̃н̃атха̄ти но кхантӣти а̄чарийо.
гахат̣т̣хо ва̄ титтхийо ва̄ пан̣д̣ако ва̄ каммава̄чам̣ са̄вети, сан̇гхена каммава̄ча̄ на вутта̄ хоти. ‘‘сан̇гхо упасампа̄деййа сан̇гхо упасампа̄дети, упасампанно сан̇гхена̄’’ти (маха̄ва. 127) хи вачанато сан̇гхена каммава̄ча̄йа ваттаббата̄йа сан̇гхапарийа̄паннена, сан̇гхапарийа̄паннасан̃н̃итена ва̄ екена вутта̄йа сан̇гхена вутта̄ хотӣти ведитаббо, на гахат̣т̣хатиттхийапан̣д̣ака̄дӣсу ан̃н̃атарена. айамева саббакаммесу йутти дат̣т̣хабба̄.
татха̄ аттхи метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исеванто кочи на̄сетаббо, ‘‘йо бхиккхунидӯсако, айам̣ на̄сетаббо’’ти (маха̄ва. 114-115 аттхато сама̄нам̣) вуттатта̄ тена ева со анупасампаннова ¶ сахасеййа̄паттим̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ ва̄ та̄дисам̣ джанети, тасса омасане ча дуккат̣ам̣ хоти. абхиккхунийа̄ метхунадхаммам̣ пат̣исеванто на на̄сетаббо, ‘‘антимаваттхум̣ аджджха̄панно, бхиккхаве, анупасампанно на упасампа̄детаббо’’ти па̄л̣ийа̄ абха̄вато, тенева со упасампаннасан̇кхам̣ гаччхати, сахасеййа̄паттиа̄дим̣ на джанети, кевалам̣ асам̣ва̄соти катва̄ ган̣апӯрако на хоти. екакаммаекуддесо хи сам̣ва̄соти вутто, самасиккхата̄пи сам̣ва̄соти катва̄ со тена саддхим̣ наттхӣти. падасодхамма̄паттим̣ пана джанетӣти ка̄ран̣аччха̄йа̄ диссатӣти. йатха̄ бхиккхунийа̄ саддхим̣ бхиккхусан̇гхасса екакамма̄дино сам̣ва̄сасса абха̄ва̄ бхиккхунӣ асам̣ва̄са̄ бхиккхусса, татха̄ бхиккху ча бхиккхунийа̄, падасодхамма̄паттим̣ пана на джанети. татха̄ антимаваттхум̣ аджджха̄паннопи екеччо ‘‘йо на̄сетабботи вутто’’ти имина̄ нидассанена сака̄ран̣аччха̄йа̄ аджджхупеккхита̄ хотӣти на гахан̣ам̣ гаччхати. апича ‘‘убхо на̄сетабба̄, дӯсако на̄сетаббо’’ти (па̄ра̄. 66) вачанато, ‘‘меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄’’ти (па̄ра̄. 384) вачанато ча йо сан̇гхамаджджхам̣ пависитва̄ анувиджджакена анувиджджийама̄но пара̄джито, сопи анупасампаннова, на омасава̄дапа̄читтийам̣ джанетӣти ведитаббо.
апичеттха ¶ сиккха̄паччаккха̄такачатуккам̣ ведитаббам̣. аттхи хи пуггало сиккха̄паччаккха̄тако на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, аттхи пуггало на сиккха̄паччаккха̄тако сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, аттхи пуггало сиккха̄паччаккха̄тако чева сиккха̄са̄джӣвасама̄панно ча, аттхи пуггало нева сиккха̄паччаккха̄тако на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно. таттха татийо бхиккхунӣ сиккха̄паччаккха̄така̄ ведитабба̄. са̄ хи йа̄ва на лин̇гам̣ париччаджати, ка̄са̄весу саусса̄ха̄ва сама̄на̄ са̄ман̃н̃а̄ чавитука̄ма̄ сиккхам̣ паччаккхантӣпи бхиккхунӣ ева сиккха̄са̄джӣвасама̄панна̄ва. вуттан̃хи бхагавата̄ ‘‘наттхи, бхиккхаве, бхиккхунийа̄ сиккха̄паччаккха̄на’’нти. када̄ пана са̄ абхиккхунӣ хотӣти? йада̄ са̄ виббханта̄ти сан̇кхам̣ гаччхати. вуттан̃хи бхагавата̄ ‘‘йадева са̄ виббханта̄, тадева са̄ абхиккхунӣ’’ти (чӯл̣ава. 434). китта̄вата̄ пана виббханта̄ хотӣти? са̄ман̃н̃а̄ чавитука̄ма̄ ка̄са̄весу ана̄лайа̄ ка̄са̄вам̣ ва̄ апанети, нагга̄ ва̄ гаччхати, тин̣апан̣н̣а̄дина̄ ва̄ пат̣иччха̄детва̄ гаччхати, ка̄са̄вам̣йева ¶ ва̄ гихинива̄сана̄ка̄рена нива̄сети, ода̄там̣ ва̄ ваттхам̣ нива̄сети, лин̇генева ва̄ саддхим̣ титтхийесу пависитва̄ кесалун̃чана̄диватам̣ сама̄дийати, титтхийалин̇гам̣ ва̄ сама̄дийати, тада̄ виббханта̄ на̄ма хоти. таттха йа̄ салин̇ге т̣хита̄ва титтхийаватам̣ сама̄дийати, са̄ титтхийапаккантабхиккху вийа паччха̄ паббаджджампи на лабхати. сеса̄ паббаджджамева лабхати, на упасампадам̣. па̄л̣ийам̣ кин̃ча̄пи ‘‘йа̄, бхиккхаве, бхиккхунӣ сака̄ва̄са̄ титтха̄йатанам̣ сан̇канта̄, са̄ а̄гата̄ на упасампа̄детабба̄’’ти (чӯл̣ава. 434) вачанато йа̄ пат̣хамам̣ виббхамитва̄ паччха̄ титтха̄йатанам̣ сан̇канта̄, са̄ а̄гата̄ упасампа̄детабба̄ти анун̃н̃а̄там̣ вийа диссати. сан̇гӣтиа̄чарийехи пана ‘‘чатувӣсати па̄ра̄джика̄нӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.233) вуттатта̄ на пуна са̄ упасампа̄детабба̄. тасма̄ ева сиккха̄паччаккха̄нам̣ на̄нун̃н̃а̄там̣ бхагавата̄. антимаваттхум̣ аджджха̄панна̄ пана бхиккхунӣ ева. паккхапан̣д̣акӣпи бхиккхунӣ ева. имам̣ найам̣ чатӯсупи йоджетва̄ йатха̄рахам̣ катхетаббам̣.
па̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣
1. суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄
ан̃н̃атра ¶ ¶ супинанта̄ти сва̄йам̣ дуббалаваттхукатта̄ четана̄йа пат̣исандхим̣ а̄кад̣д̣хитум̣ асаматтха̄, супине упат̣т̣хитам̣ нимиттан̃хи дуббалам̣. паватте пана ан̃н̃ехи кусала̄кусалехи упаттхамбхита̄ випа̄кам̣ дети. кин̃ча̄пи випа̄кам̣ дети, атха кхо ависайе уппаннатта̄ аббоха̄рика̄ва супинантачетана̄ти ликхитам̣. йам̣ панеттха ‘‘супине упат̣т̣хитам̣ нимиттан̃хи дуббала’’нти вуттам̣, там̣ анекантам̣, на ча а̄рамман̣адуббалата̄йа читтаппаватти дуббала̄ атӣта̄на̄гата̄рамман̣а̄йа, пан̃н̃атта̄рамман̣а̄йа ва̄ адуббалатта̄. тасма̄ дуббалаваттхукатта̄ти дуббалахадайаваттхукатта̄ти но таккоти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 236-237) а̄чарийо. аваттхуката̄йа дуббалабха̄во йуджджатӣти че? на, аваттхука̄йа бха̄вана̄пабхава̄йа атирекабалавасамбхавато. бха̄вана̄баласамаппитан̃хи читтам̣ арӯпампи сама̄нам̣ атибха̄рампи караджака̄йам̣ гахетва̄ екачиттаккхан̣енева брахмалокампи па̄петва̄ т̣хапети, таппат̣ибха̄гам̣ анаппитампи ка̄ма̄вачарачиттам̣ караджака̄йам̣ а̄ка̄се лан̇гханасаматтхам̣ кароти. ким̣ панеттха там̣ анума̄накаран̣ам̣? йена читтассева а̄нубха̄воти пан̃н̃а̄йеййа читта̄нубха̄вена т̣хапаналан̇гхана̄дикирийа̄висесаниббаттидассанато. пакатичиттасамут̣т̣ха̄нарӯпам̣ вийа асам̣сат̣т̣хатта̄, никкхаманатта̄ ча ваттхисӣсам̣, кат̣и, ка̄йоти тидха̄ суккасса т̣ха̄нам̣ пакаппенти а̄чарийа̄. саппависам̣ вийа там̣ дат̣т̣хаббам̣, на ча висе т̣ха̄нанийамо, кодхавасена пассантасса хоти. евамасса на т̣ха̄нанийамо, ра̄гавасена упаккамантасса хотӣти но таккоти а̄чарийо.
‘‘дакасотам̣ анотин̣н̣епӣ’’ти идам̣ ‘‘отин̣н̣аматте’’ти имина̄ вируджджхатӣти че, там̣ дассетум̣ ‘‘т̣ха̄нато пана чута’’нтиа̄дима̄ха. тассаттхо – нимитте упаккамам̣ катва̄ суккам̣ т̣ха̄на̄ ча̄ветва̄ пуна виппат̣иса̄равасена дакасоторохан̣ам̣ нива̄ретум̣ на сакка̄, татха̄пи адхива̄са̄дхиппа̄йена ¶ адхива̄сетва̄ антара̄ дакасотато уддхам̣ нива̄ретум̣ асаккун̣еййата̄йа ‘‘бахи никкханте ва̄’’ти вуттам̣, тасма̄ т̣ха̄на̄ чутан̃хи авассам̣ ¶ дакасотам̣ отаратӣти ат̣т̣хакатха̄йа адхиппа̄йо. тасма̄ убхайам̣ саметӣти гахетаббо.
еттха̄ха – касма̄ имасмим̣ сиккха̄паде ‘‘йо пана бхиккхӯ’’тиа̄дина̄ ка̄рако на ниддит̣т̣хоти? вуччате – адхиппа̄йа̄пеккха̄йа бха̄вато ка̄рако на ниддит̣т̣хо тасса са̄пеккхабха̄вадассанаттхам̣. катхам̣? кан̣д̣увана̄диадхиппа̄йачетана̄васена четентасса кан̣д̣увана̄диупаккамена упаккамантасса метхунара̄гавасена ӯруа̄дӣсу дуккат̣аваттхӯсу, ван̣а̄дӣсу тхуллаччайаваттхӯсу ча упаккамантасса суккависат̣т̣хийа̄ сатипи на сан̇гха̄дисесо ‘‘ана̄патти бхиккху на мочана̄дхиппа̄йасса̄’’ти (па̄ра̄. 263) вачанато. тасма̄ тадаттхадассанаттхам̣ идха ка̄рако на ниддит̣т̣хо. ан̃н̃атха̄ ‘‘йо пана бхиккху сан̃четаникам̣ суккависат̣т̣хим̣ а̄паджджеййа, сан̇гха̄дисесо’’ти ниддит̣т̣хе ка̄раке ‘‘четети на упаккамати муччати, ана̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 262) вуттавачанавиродхо. татха̄ ‘‘сан̃четаника̄йа суккависат̣т̣хийа̄ ан̃н̃атра супинанта̄ сан̇гха̄дисесо’’ти бхумме ниддит̣т̣хепи со ева виродхо хетваттханийамасиддхито. тасма̄ тадубхайампи вачанаккамам̣ аватва̄ ‘‘сан̃четаника̄ суккависат̣т̣хи ан̃н̃атра супинанта̄ сан̇гха̄дисесо’’ти вуттам̣. таттха нимиттаттхе бхуммавачана̄бха̄вато хетваттханийамо на като хоти. тасмим̣ акате сан̃четаника̄ суккависат̣т̣хи ан̃н̃атра супинанта̄ сан̇гха̄дисесоти, упаккаме асати ана̄паттӣти айаматтхо дӣпито хотӣти ведитаббам̣.
имасмим̣ сиккха̄паде две а̄паттисахасса̄ни хонти. катхам̣? аттано хаттха̄дибхеде аджджхаттарӯпе ра̄гӯпаттхамбханавасена ан̇гаджа̄те камманийаппатте а̄рогйаттха̄йа нӣлам̣ мочентасса ека̄ а̄патти, аджджхаттарӯпе ева ра̄гӯпаттхамбхе пӣтака̄дӣнам̣ мочанавасена нава̄ти даса. евам̣ ‘‘сукхаттха̄йа̄’’тиа̄дӣнам̣ наваннам̣ васена̄ти ра̄гӯпаттхамбхе аджджхаттарӯпавасена сатам̣. евамевам̣ ваччаппасса̄вава̄таучча̄лин̇гапа̄н̣акадат̣т̣хӯпаттхамбхесу ча сатам̣ сатам̣ катва̄ саббам̣ пан̃часатам̣. йатха̄ аджджхаттарӯпе пан̃часатам̣, евам̣ бахиддха̄рӯпе ва̄ аджджхаттабахиддха̄рӯпе ва̄ а̄ка̄се ва̄ кат̣им̣ кампентоти две сахасса̄ни а̄паттийо хонтӣти.
суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘отин̣н̣о’’ти ¶ ¶ имина̄сса севана̄дхиппа̄йата̄ дассита̄. тенева ‘‘ка̄йасам̣саггара̄гасаман̇гиссетам̣ адхивачана’’нти вуттам̣. ‘‘випарин̣атена…пе… саддхи’’нти имина̄сса ва̄йа̄мо дассито. ‘‘саддхи’’нти хи падам̣ сам̣йогам̣ дӣпети, со ча сам̣його сама̄гамо. кена читтена? випарин̣атена читтена, на паттаппат̣иггахан̣а̄дхиппа̄йа̄дина̄ти адхиппа̄йо. ‘‘ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджеййа̄’’ти имина̄сса ва̄йамато пхассаппат̣ивиджа̄нана̄ дассита̄ хоти. ва̄йамитва̄ пхассам̣ пат̣ивиджа̄нанто хи сама̄паджджати на̄ма. евамасса тиван̇гасампатти дассита̄ хоти. атха ва̄ отин̣н̣о випарин̣атена читтена йаккха̄дина̄ сатто вийа. упайогаттхе ва̄ етам̣ каран̣авачанам̣, отин̣н̣о випарин̣атам̣ читтам̣ кӯпа̄дим̣ вийа сатто. атха ва̄ ‘‘ра̄гато уттин̣н̣о бхависса̄мӣ’’ти бхиккхубха̄вам̣ упагатопи йо пана бхиккху тато уттин̣н̣а̄дхиппа̄йато випарин̣атена читтена хетубхӯтена тамева ра̄гам̣ отин̣н̣о. ма̄туга̄мена аттано самӣпам̣ ва̄ а̄гатена, аттана̄ упагатена ва̄. етена ма̄туга̄масса са̄раттата̄ ва̄ хоту, вираттата̄ ва̄, са̄ идха аппама̄н̣ам̣.
хаттхагга̄хам̣ ва̄ти еттха хаттхена саббопи упа̄диннако ка̄йо сан̇гахито, на бхиннасанта̄но таппат̣ибаддхо ваттха̄лан̇ка̄ра̄ди. вен̣иггахан̣ена анупа̄диннако абхиннасанта̄но кесаломанакхаггадантагга̄дико каммапаччайаутусамут̣т̣ха̄но гахитоти ведитаббам̣. тенева̄ха ‘‘антамасо ломена ломам̣ пхусантасса̄пӣ’’ти. тена ан̃н̃атарасса ва̄…пе… пара̄масананти еттха анупа̄диннака̄нампи сесалома̄дӣнам̣ ан̇габха̄во ведитаббо. евам̣ санте ‘‘пхассам̣ пат̣иджа̄нантасса сан̇гха̄дисесо’’ти имина̄ вируджджхатӣти че? на, тадаттхаджа̄нанато. пхут̣т̣хабха̄вам̣ пат̣ивиджа̄нантопи пхассам̣ пат̣иджа̄на̄ти на̄ма, на ка̄йавин̃н̃а̄н̣уппаттийа̄ ева. анекантикан̃хеттха ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣. тасма̄ ева идха пхассаппат̣ивиджа̄нанам̣ ан̇гантвева на вуттам̣. тасмин̃хи вутте т̣ха̄наметам̣ виджджати ‘‘на ча ме ломагхат̣т̣анена ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣ уппаннам̣, тасмим̣ ‘на пхассам̣ пат̣иджа̄на̄мӣ’ти ана̄паннасан̃н̃ӣ сийа̄’’ти. ‘‘вен̣ӣ на̄ма каха̄пан̣ама̄ла̄дисампайуттам̣, таттха ‘вен̣им̣ ган̣хисса̄мӣ’ти каха̄пан̣ама̄ла̄дим̣ ева ган̣ха̄ти, на ломам̣, наттхи сан̇гха̄дисесо’’ти ваданти. вӣмам̣ситаббам̣.
ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘када̄ ¶ ¶ те ма̄та̄ пасӣдиссатӣ’’ти а̄йа̄чанам̣ дут̣т̣хуллава̄ча̄йа сикха̄патталаккхан̣адассанаттхам̣ вуттам̣, на метхунупасам̣хитейева дут̣т̣хуллава̄ча̄ти дассанаттхам̣. ‘‘убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти вачанам̣ пана пурисанимиттена асан̇гха̄дисесаваттхуна̄ миссавачанам̣, пурисаубхатобйан̃джанакасса ча иттхинимиттам̣ пат̣иччханнам̣, итарам̣ па̄кат̣ам̣. йади тампи джанети, катхам̣ ‘анимитта̄сӣ’тиа̄дӣни пада̄ни на сан̇гха̄дисесам̣ джанентӣ’’ти еке, там̣ на йуттам̣ пурисасса̄пи нимитта̄дхивачанатта̄. ‘‘метхунупасам̣хита̄хи сан̇гха̄дисесо’’ти (па̄ра̄. 248) ма̄тика̄йам̣ лаккхан̣асса вуттатта̄ ча метхунупасам̣хита̄хи обха̄сане пат̣ивиджа̄нантийа̄ сан̇гха̄дисесо, аппат̣ивиджа̄нантийа̄ тхуллаччайам̣, итарехи обха̄сане пат̣ивиджа̄нантийа̄ тхуллаччайам̣, аппат̣ивиджа̄нантийа̄ дуккат̣анти еке, вича̄ретва̄ гахетаббам̣. еттха̄ха – ‘‘сикхаран̣ӣ’’тиа̄дӣхи аккосантасса пат̣игхачиттам̣ уппаджджати, касма̄ ‘‘тиведана’’нти аватва̄ ‘‘двиведана’’нти вуттанти? ра̄гавасена айам̣ а̄патти, на пат̣игхавасена. тасма̄ ра̄гавасенева паватто аккосо идха адхиппето. тасма̄ ‘‘двиведана’’нти вачанам̣ сувуттамева.
дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. аттака̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄
дут̣т̣хуллобха̄сане вуттаппака̄ра̄йа̄ти дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хулладжа̄нанасаматтха̄йа. парасса бхиккхуно аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣абхан̣ане дуккат̣ам̣, ‘‘йо те виха̄ре васати, тасса аггада̄нам̣ метхунам̣ дхаммам̣ дехӣ’’ти парийа̄йавачанепи дуккат̣ам̣, ‘‘аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сеййа, йа̄ ма̄дисам̣ сӣлаванта’’нти ча вуттатта̄ти еке. пан̃часу ан̇гесу саббха̄ва̄ сан̇гха̄дисесова̄ти еке, вича̄ретва̄ гахетаббам̣. ‘‘имасмим̣ сиккха̄пададвайе ка̄йасам̣сагге вийа йаккхипетӣсупи дут̣т̣хуллаттакаа̄мавачане тхуллаччайанти ваданти. ат̣т̣хакатха̄су пана на̄гата’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 295) ликхитам̣. убхатобйан̃джанако пана пан̣д̣акагатикова.
аттака̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄
алам̣вачанӣйа̄ти ¶ ¶ на вачанӣйа̄, нива̄ран̣е алам̣-саддо, на алам̣вачанӣйа̄ на̄лам̣вачанӣйа̄. ‘‘пат̣игган̣ха̄ти вӣмам̣сати пачча̄харати, а̄патти сан̇гха̄дисесасса̄’’ти (па̄ра̄. 305) вуттатта̄ йасса екантена сан̇гха̄дисесо хоти, тасса пат̣игган̣ханавӣмам̣санапайога̄ ете дуккат̣атхуллаччайа̄ наттхӣти вадантӣти ликхитам̣. кин̃ча̄пи еттха ‘‘иттхӣ на̄ма манусситтхӣ, на йаккхӣ на петӣ на тираччха̄нагата̄. пурисо на̄ма мануссапурисо, на йаккхо на пето на тираччха̄нагато’’ти па̄л̣и наттхи, татха̄пи ка̄йасам̣сагга̄дӣсу ‘‘ма̄туга̄мо на̄ма манусситтхӣ’’ти (па̄ра̄. 285) иттхиваваттха̄насса кататта̄ идха̄пи манусситтхӣ ева̄ти пан̃н̃а̄йати. метхунапуббабха̄гаса̄ман̃н̃ато иттхиваваттха̄нена пурисававаттха̄нам̣ катамева хоти. тенева̄ха ‘‘йесу сан̃чариттам̣ сама̄паджджати, тесам̣ мануссаджа̄тиката̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄). ка̄йасам̣сагга̄дӣсу ча пан̣д̣акайаккхипетийо тхуллаччайаваттхука̄ва вутта̄, татха̄ идха̄пи, пан̣д̣акасабха̄ватта̄ мануссаубхатобйан̃джанако ча тхуллаччайаваттхукова хоти. сеса̄ мануссапурисаамануссапан̣д̣акаубхатобйан̃джанакатираччха̄нагатапуриса̄дайо дуккат̣аваттхука̄ва миччха̄ча̄радассанасабха̄ватоти ведитаббам̣.
сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
ким̣ бхантети еттакепи вутте. пуччхито йадаттха̄йа павит̣т̣хо, там̣ катхетум̣ лабхати пуччхитапан̃н̃атта̄ бхиккха̄ча̄раваттети ликхитам̣. хаттхакаммам̣ йа̄чито ‘‘упакаран̣ам̣, мӯлам̣ ва̄ дассатӣ’’ти йа̄чати, ват̣т̣ати, на ват̣т̣атӣти? ват̣т̣ати сена̄сане обха̄сапарикатха̄дӣнам̣ ладдхатта̄ти еке. тихаттха̄ ва̄ти еттха вад̣д̣хакихаттхена тихаттха̄. ‘‘пама̄н̣айутто ман̃чоти пакативидаттхийа̄ нававидаттхиппама̄н̣аман̃чо, со таттха ито ча на сан̃чарати, тасма̄ чатухаттхавиттха̄ра̄ на хотӣ’’тиа̄ди ликхитам̣. акут̣ийа̄ пана ваттхудесана̄киччам̣ наттхи уллитта̄валиттам̣ ка̄тум̣ вуттатта̄. ‘‘уллитта̄дибха̄во…пе… ‘чхаданамева сандха̄йа вутто’ти йуттамидам̣. касма̄ти че? йасма̄ маттика̄майабхиттим̣ ¶ ут̣т̣ха̄петва̄ упари уллиттам̣ ва̄ авалиттам̣ ва̄ убхайам̣ ва̄ бхиттийа̄ гхат̣итам̣ каронтасса а̄патти ева вина̄пи бхиттилепена̄’’ти ликхитам̣. еваметтха тхамбхатула̄пит̣т̣хасан̇гха̄т̣а̄ди нираттхакам̣ сийа̄. тасма̄ вича̄ретва̄ва гахетаббам̣. ‘‘упосатха̄га̄рампи бхависсати, ахампи васисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘бхиккхӯхи ва̄ са̄ман̣ерехи ва̄ екато васисса̄мӣ’’ти ва̄ каронтасса ват̣т̣ати ева. касма̄? ‘‘аттуддеса’’нти вуттатта̄ти ликхитам̣.
идам̣ ¶ пана сиккха̄падам̣ чатуттхапа̄ра̄джикам̣ вийа нида̄на̄пеккхам̣. на хи ваггумуда̄тӣрийа̄ бхиккхӯ сайамева аттано асантам̣ уттаримануссадхаммам̣ муса̄ва̄далаккхан̣ам̣ па̄петва̄ бха̄сим̣су. ан̃н̃аман̃н̃ан̃хи те уттаримануссадхаммаван̣н̣ам̣ бха̄сим̣су. на ча та̄вата̄ па̄ра̄джикаваттху хоти, таттакена пана лесена бхагава̄ там̣ ваттхум̣ нида̄нам̣ катва̄ па̄ра̄джикам̣ пан̃н̃апеси, татха̄ идха̄пи. на хи нида̄не ‘‘адеситаваттхука̄йо са̄рамбха̄йо апариккамана̄йо’’ти вуттам̣. ‘‘аппама̄н̣ика̄йо’’ти пана вуттатта̄ пама̄н̣аматиккамантасса сан̇гха̄дисесова нида̄на̄пеккхо. таттха са̄рамбхе апариккамане сан̇гха̄дисесаппасан̇гам̣ вийа диссама̄нам̣ ‘‘вибхан̇го там̣нийамако’’ти вуттатта̄ вибхан̇ге на нива̄рети. татха̄ махаллаке.
еттха̄ха – киматтхам̣ ма̄тика̄йам̣ дуккат̣аваттху вуттам̣, нану вибхан̇ге ева ваттаббам̣ сийа̄ти? еваметам̣. ким̣ ну бхиккхӯ абхинетабба̄ ваттхудесана̄йа, техи бхиккхӯхи ваттху десетаббам̣, кӣдисам̣? ана̄рамбхам̣ сапариккамананти. итаран̃хи ‘‘са̄рамбхе че бхиккху ваттхусмим̣ апариккамане’’ти евам̣ ануппасан̇гавасена а̄гататта̄ вуттам̣. йасма̄ ваттху на̄ма аттхи са̄рамбхам̣ апариккаманам̣, аттхи ана̄рамбхам̣ сапариккаманам̣, аттхи са̄рамбхам̣ сапариккаманам̣, аттхи ана̄рамбхам̣ апариккамананти бахувидхам̣, тасма̄ бахувидхатта̄ ваттху десетаббам̣ ана̄рамбхам̣ сапариккаманам̣, нетаранти вуттам̣ хоти. киматтхика̄ панеттха ваттхудесана̄ти че? гарука̄паттипан̃н̃а̄панахетупариваджджанупа̄йатта̄. ваттхуадесана̄ хи гарука̄паттипан̃н̃а̄панахетубхӯта̄. гарука̄паттипан̃н̃а̄панам̣ акатавин̃н̃аттигихипӣл̣а̄джананам̣, аттадуккхапарадуккхахетубхӯто ча са̄рамбхабха̄воти ете ваттхудесана̄падесена упа̄йена париваджджита̄ хонти. на хи бхиккхӯ акаппийакут̣икаран̣аттхам̣ гихӣнам̣ ва̄ пӣл̣а̄нимиттам̣, са̄рамбхаваттхукут̣икаран̣аттхам̣ ва̄ ваттхум̣ десентӣти. хонти четтха –
‘‘дуккат̣асса ¶ хи ваттхӯнам̣, ма̄тика̄йа пака̄сана̄;
гарука̄паттихетӯнам̣, тесам̣ евам̣ пака̄сита̄.
‘‘ваттхусса десанупа̄йена, гарука̄паттихетуйо;
ваджджита̄ хонти йам̣ тасма̄, са̄рамбха̄ди джаха̄пита’’нти.
кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
кирийа̄маттато ¶ самут̣т̣ха̄набха̄вато акирийамеветам̣. там̣ десана̄акаран̣авасена. бхиккхӯ ва̄ анабхинеййа̄ти еттха ва̄-саддо авадха̄ран̣аттхоти ведитаббо. ‘‘а̄йасма̄ чханно четийаруккхам̣ чхеда̄песӣ’’ти (па̄ра̄. 365) а̄гататта̄ идампи нида̄на̄пеккханти ведитаббам̣.
виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. дут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘касма̄ мама вандана̄дӣни…пе… ‘гхат̣итейева сӣсам̣ етӣ’ти вуттатта̄ антимаваттхуаджджха̄паннакам̣ вандитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ на гахетаббам̣. парива̄ра̄васа̄не упа̄липан̃чаке ‘‘кати ну кхо, бханте, авандийа̄’’тиа̄дина̄ (пари. 467) вуттапа̄л̣ийам̣ авуттатта̄, ‘‘паччха̄ упасампаннена пуре упасампанно вандийо’’ти (пари. 468) вуттатта̄ ча, тасма̄ ева имиссам̣ кан̇кха̄витаран̣ийам̣ ‘‘упасампанноти сан̇кхйупагамана’’нти вуттам̣. сутта̄дхиппа̄йо пана евам̣ гахетаббо – аванданто са̄мӣчиппат̣иккхепасан̇кха̄та̄йа чодана̄йа чодети на̄ма̄ти дассанаттхам̣ вуттанти. тасма̄ ева ‘‘етта̄вата̄ ча чодана̄ на̄ма хотӣ’’ти вуттам̣. идха адхиппетам̣ а̄паттиа̄паджджана̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘‘касма̄ мама вандана̄дӣни на каросӣ’тиа̄ди вутта’’нти ликхитам̣.
катӯпасампаданти йасса упасампада̄ рухати, там̣, пан̣д̣ака̄дайо. т̣хапанаккхеттанти еттха саббасан̇га̄хикам̣, пуггаликан̃ча̄ти дувидхам̣ пава̄ран̣а̄т̣хапанам̣. таттха ¶ саббасан̇га̄хике ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… тева̄чикам̣ пава̄ре’’ти су-ка̄рато йа̄ва ре-ка̄ро. пуггаликат̣хапане пана ‘‘сан̇гхам̣, бханте, пава̄реми…пе… пассанто пат̣ӣ’’ти сам̣-ка̄рато йа̄ва айам̣ саббапаччхимо т̣и-ка̄ро, еттхантаре екападепи т̣хапентена т̣хапита̄ хоти. упосатхе пана имина̄нуса̄рена висесо ведитаббо ‘‘кареййа̄’’ти ре-ка̄ре анатиккаманте.
дут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падаван̣н̣ана̄
ан̃н̃абха̄го ¶ ва̄ асса аттхӣти йатха̄ суван̣н̣асседам̣ сован̣н̣амитйатра суван̣н̣ава̄ анена суван̣н̣о итйуччате. там̣ пат̣има̄йа сарӣрам̣, сила̄путтакасса сарӣранти ча нидассанам̣. чхагалакасса ‘‘даббо’’ти диннам̣ на̄мам̣ ‘‘десо’’ти вуччати. касма̄? тхерам̣ ануддхам̣сетум̣ тхерасса̄пи ападиситаббатта̄. ан̃н̃ампи ваттхум̣ на тхерам̣йева. лиссати силиссати воха̄раматтеневана аттхато. ӣсакам̣ аллӣйатӣти лесоти адхиппа̄йо. лисаселачхаколааллӣбха̄ве. тена вуттам̣ ‘‘ӣсакам̣ аллӣйатӣти лесо’’ти. йасма̄ десалеса̄ аттхато нинна̄на̄каран̣ам̣, тасма̄ ‘‘кин̃чидесам̣ лесаматтам̣ упа̄да̄йа̄’’ти падам̣ уддхаритва̄ ‘‘даса леса̄ джа̄тилесо’’тиа̄ди (па̄ра̄. 394) падабха̄джане вуттам̣.
ат̣т̣хуппаттивасенева а̄вибхӯтанти еттха кин̃ча бхиййо анийаматта̄. на хи меттийабхӯмаджака̄нам̣ вийа ан̃н̃есам̣ саббесампи ‘‘чхагалакамеветтха ан̃н̃абха̄гийам̣ адхикаран̣ам̣ хоти, ан̃н̃ам̣ гомахим̣са̄дикампи хоти, на ча меттийабхӯмаджака̄ вийа саббепи на̄малесаматтамева упа̄дийанти, ан̃н̃ампи джа̄тилеса̄дим̣ упа̄дийанти, тасма̄ анийаматта̄ на вибхаттам̣. кин̃ча бхиййо татха̄вутте чхагалакассева ан̃н̃абха̄гийата̄ самбхавати, на ан̃н̃асса, йена сова дассито. лесо ча на̄ма лесова, на джа̄тиа̄ди, йена сова дасситоти евам̣ миччха̄га̄хаппасан̇гатоти ведитаббам̣. идха ча…пе… сан̃н̃инопӣти имасмим̣ сиккха̄паде ча амӯлакасиккха̄паде ча̄ти аттхо.
ан̃н̃абха̄гийасиккхам̣ ¶ йо, нева сиккхати йуттито;
гаччхе винайавин̃н̃ӯхи, ан̃н̃абха̄гийатам̣ва со. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 408);
ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
11. бхеда̄нуваттакасиккха̄падаван̣н̣ана̄
тин̣н̣ам̣ уддхам̣ камма̄раха̄…пе… каротӣти еттха ‘‘име чатта̄ро’’ти ва̄ ‘‘иман̃ча иман̃ча̄’’ти ва̄ ватва̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти ликхитам̣.
бхеда̄нуваттакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
12. дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄
дуккхена ¶ ваттаббо дуббачо. вуччама̄но на сахати.
дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нигаманаван̣н̣ана̄
‘‘на̄маматтавасена̄’’ти па̄т̣хо. ‘‘на̄маготтавасена̄’’ти ликхитам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘айам̣ кирийа̄ бхиккхӯнам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти джа̄нитва̄ саче чха̄дети, чханна̄ва хотӣти аттхо. сабха̄гаматтамева̄ти аверисабха̄гаматтамева̄ти адхиппа̄йо.
ваттху чева готтан̃ча̄ти еттха ваттхӯти вӣтиккаманам̣ асучимуччанам̣. готтанти гам̣ та̄йатӣти готтам̣, саджа̄тито ан̃н̃аттха гантум̣ адатва̄ гам̣ буддхим̣, вачанан̃ча та̄йатӣти аттхо. ваттху ча саджа̄тимева гаччхати. саджа̄ти на̄меттха ан̃н̃ехи висит̣т̣ха̄висит̣т̣хабхӯта̄ кирийа̄, на ка̄йасам̣сагга̄ди. на̄ман̃чева а̄патти ча̄ти еттха а̄паттӣти вӣтиккамена̄панна̄паттийа̄ на̄мам̣.
пуна ¶ а̄гата̄гата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочентена̄ти еттха двиннам̣ а̄рочентена ‘‘а̄йасманта̄ дха̄ренту’’тин̣н̣ам̣ ва̄ атирека̄нам̣ ва̄ а̄рочентена ‘‘а̄йасманто дха̄рентӯ’’ти евам̣ а̄рочанавидха̄нам̣ ведитаббам̣. ваттабхедан̃ча раттиччхедан̃ча акатва̄ти еттха т̣хапетва̄ навакатарам̣ па̄рива̄сикам̣ авасеса̄нам̣ антамасо мӯла̄йапат̣икассана̄раха̄дӣнампи абхива̄дана̄диса̄дийане, пат̣ипа̄т̣ийа̄ нисӣдане, овадане, каммика̄нам̣ гарахан̣е ча̄тиа̄дӣсу ваттабхедо хоти. дассанасаванависайесу ана̄рочане ча бхиккхӯхи екаччханне васане ча аджа̄нантассева виха̄ре бхиккхӯнам̣ а̄гантва̄ гамане ча̄тиа̄дӣсу раттиччхедо хоти. на̄на̄сам̣ва̄сакехи винайакамма̄бха̄вато тесам̣ ана̄рочане раттиччхедо на хоти. ‘‘две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄’’ти вачанато анто на ват̣т̣ати. никкхиттаваттенева хутва̄ вичарантена йасса сантике пуббе сама̄дийитва̄ а̄рочитам̣, тасса̄пи сантике паччха̄ никкхипанака̄ле а̄рочетва̄ва никкхипитаббам̣. тасма̄ пуна сама̄да̄нака̄лепи со че тато гаччхати, там̣ дивасам̣ агантва̄ дива̄ а̄рочетва̄пи йади евам̣ атӣтадивасам̣ хоти, ‘‘арун̣е ут̣т̣хите тасса сантике а̄рочетва̄ ваттам̣ никкхипитва̄ виха̄рам̣ гантаббанти тасса сантике а̄рочетва̄ ваттам̣ никкхипитабба’’нти вуттам̣. апича ‘‘виха̄рам̣ гантва̄ йам̣ саббапат̣хамам̣ ¶ бхиккхум̣ пассати, тасса а̄рочетва̄ никкхипитабба’’нти вуттам̣. саче раттиччхедо хоти, виха̄расӣма̄парийа̄панна̄нам̣ саббесам̣ а̄рочетаббам̣ сийа̄. ‘‘тасса а̄рочетва̄’’ти идам̣ пана пуббе ана̄рочитам̣ сандха̄йа ваттабхедараккхан̣аттхам̣ вуттам̣. тасма̄ ева самантапа̄са̄дика̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) евам̣ вуттам̣ ‘‘ан̃н̃ам̣ виха̄рато никкхантам̣ ва̄ а̄гантукам̣ ва̄’’ти.
суддхантапарива̄се пана саче ‘‘ма̄саматтам̣ асуддхомхӣ’’ти аггахеси, паривасанто пуна ӯнам̣ ва̄ адхикам̣ ва̄ саннит̣т̣ха̄нам̣ кароти, таттакампи париваситаббамева, парива̄сада̄накиччам̣ наттхи. айан̃хи суддхантапарива̄со на̄ма уддхампи а̄рохати, хет̣т̣ха̄пи орохати. идамасса лаккхан̣ам̣.
самодахитва̄ти мӯла̄паттит̣т̣ха̄не т̣хапетва̄, паккхипитва̄ти аттхо. аппат̣иччханна̄ че антара̄патти, мӯла̄йа пат̣икассанам̣ акатва̄ пуббе гахитапарива̄сенева париваситаббам̣. йо пана а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ виббхамитва̄ пуна упасампанно ¶ хутва̄пи пат̣иччха̄дети, йо ча пуббе пат̣иччха̄детва̄ паччха̄ на пат̣иччха̄дети, йо ча убхайаттха пат̣иччха̄дети, саббесам̣ пат̣иччханнадивасавасена парива̄со да̄таббо. ‘‘пуримасмим̣ а̄паттиккхандхе ва̄’’ти ча ‘‘паччхимасмим̣ а̄паттиккхандхе ва̄’’ти (чӯл̣ава. 166 а̄дайо) ча па̄л̣ийам̣ вуттатта̄ две бхиккхӯ висуддхикам̣ а̄панна̄ хонти, те суддхикадит̣т̣хино хонти. еко чха̄дети, еко на чха̄дети. йо чха̄дети, со дуккат̣ам̣ деса̄петаббо. ‘‘убхопи йатха̄дхаммам̣ ка̄ра̄петабба̄’’ти (чӯл̣ава. 181) вачанато йам̣ кан̃чи а̄паттим̣ чха̄детва̄ дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣти ведитаббо.
тесу гатесу ва̄ агатесу ва̄ пуриманайенева пат̣ипаджджитаббанти еттха ӯне ган̣е чаран̣ам̣, анут̣т̣хаханам̣ екараттампи ган̣ена виппава̄сам̣, саче раттийа̄ екаккхан̣ена сан̇гхо васати, саче со пуре арун̣амева кеначи каран̣ӣйена гатоти еттхапи ма̄наттепи евам̣ джа̄те. ‘‘айан̃ча йасма̄ ган̣асса а̄рочетва̄, бхиккхӯнан̃ча аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ва васи, тенасса ӯне ган̣е чаран̣адосо ва̄ виппава̄со ва̄ на хотӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттам̣. тасма̄ тена а̄рочите мухуттампи нисӣдитва̄ гатепи виппава̄со наттхи. па̄рива̄сикасса, уккхиттакасса ча пакататтена тасмим̣ васанам̣ удакапа̄тена ва̄ритам̣, тасма̄ на̄нӯпача̄репи екаччханне на ват̣т̣ати.
ида̄ни па̄т̣хавича̄ран̣а̄ ведитабба̄ – ‘‘нава пат̣хама̄паттика̄ чатта̄ро йа̄вататийака̄’’ти идам̣ сабха̄ванийамавачанам̣. тена вут̣т̣ха̄нам̣ анийаманти дассети. екачча̄паттивут̣т̣ха̄нан̃хи камматопи ¶ хоти акамматопи, на евам̣ а̄паджджананти вуттам̣ хоти. ан̃н̃атарам̣ ва̄ ан̃н̃атарам̣ ва̄ти тесам̣ двидха̄ бхинна̄нампи вут̣т̣ха̄наккамабхеда̄бха̄вадӣпакавачанам̣. йа̄ватӣхам̣, та̄ватӣханти еттха ахапариччхедо арун̣авасена. ‘‘джа̄на’’нти имина̄ джа̄нанаппат̣иччханнасса ака̄ма̄ париваттхаббанти дассети. тена бхиккхуна̄ ака̄ма̄ париваттхаббанти тена бхиккхуна̄ васата̄ ака̄ма̄ париваттхаббам̣, на париваттиталин̇гена̄ти дассанаттхам̣ вуттам̣. паривуттхапарива̄сена̄ти а̄димхи паривуттхапарива̄сенева парива̄сато уттари итива̄рена а̄дито бхиккхуна̄ва чха̄раттам̣, париваттиталин̇гена уддхампи бхиккхума̄натта̄йа пат̣ипаджджитаббам̣, на парива̄се вийа таппаччайа̄ ачин̣н̣ама̄натто. чин̣н̣ама̄наттова аббхетаббо, на итаро, на парива̄се вийа ма̄натта̄рахе, паккхама̄наттан̃ча ¶ чарантийа̄ бхиккхунийа̄ лин̇гам̣ париватта̄тиккаме сати чин̣н̣ама̄натто бхиккху хоти, пуна бхиккхума̄наттам̣ гахетва̄ чин̣н̣ама̄наттова бхиккху аббхетабботи дассети.
йаттха сийа̄ти йассам̣ сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄йампи вӣсатиган̣о бхиккхусан̇гхо аттхи. екенапи че ӯно вӣсатиган̣оти на йуджджати, ӯно че. на хи вӣсатиган̣о, сан̇гхо че ӯно. тасма̄ ‘‘екенапи че ӯно сан̇гхо’’ти еттакамева ваттаббанти че? на, чатуваггапан̃чаваггадасаваггаппасан̇ганива̄ран̣аппайоджанато. тасма̄ вӣсативагго бхиккхусан̇гхо че бхиккхуна̄ екенапи ӯно, нат̣т̣хо дат̣т̣хаббо. кечи пана винайе аппакатан̃н̃уно ‘‘йатха̄ атирекачатуваггопи сан̇гхо чатуваггакаран̣ӣйе камме ‘чатувагго’ти вуччати, татха̄ пан̃чаваггадасаваггакаран̣ӣйе камме атирекапан̃чаваггадасаваггопи ‘пан̃чаваггадасавагго’ти вуччати. тасма̄ ӯнопи чатуваггапан̃чаваггадасаваггавӣсативаггова̄’’ти ман̃н̃еййум̣, тесам̣ ман̃н̃ана̄нива̄ран̣аттхам̣ ‘‘екенапи че ӯно’’тиа̄ди вуттам̣. атха ва̄ вӣсати бхиккхусан̇гхо че, т̣хапетва̄ екенапи че ӯно аппакататто, там̣ т̣хапетва̄ екенапи чети еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. айам̣ таттха са̄мӣчӣти вачанам̣ йам̣ вуттам̣ саббаттха ‘‘тасса а̄паттийа̄ парива̄сам̣ дети, мӯла̄йа пат̣икассати, ма̄наттам̣ дети, аббхетӣ’’ти, тасса а̄вибха̄вакаран̣аттхам̣ вуттанти ведитаббам̣. тена тесу айам̣ йатха̄вутта̄ са̄мӣчи нийата̄ иччхитабба̄, на ра̄джасиккха̄пада̄дӣсу вийа анийата̄. таттха хи кеначи антара̄йена там̣ са̄мӣчимакаронтепи ана̄паттӣти дӣпитам̣ хоти.
сан̇гха̄дисесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
анийатакан̣д̣ам̣
1. пат̣хама̄нийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄
анийате ¶ ¶ а̄дитова идам̣ пакин̣н̣акам̣. сеййатхидам̣ – идам̣ анийатакан̣д̣ам̣ ниппайоджанам̣ таттха апубба̄бха̄ватоти че? на, гарукалахукабхедабхинна̄паттиропана̄ропанаккамалаккхан̣адӣпанаппайоджанато. еттха хи ‘‘са̄ че евам̣ вадеййа ‘аййо майа̄…пе… со ча там̣ пат̣иджа̄на̄ти, а̄паттийа̄ ка̄ретаббо’’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 446) а̄паттийа̄ гарука̄йа, лахука̄йа ча а̄ропанаккамалаккхан̣ам̣, ‘‘на ка̄ретаббо’’ти имина̄ ана̄ропанаккамалаккхан̣ан̃ча дасситам̣. лаккхан̣адӣпанато а̄димхи, анте ва̄ уддиситаббанти че? на, асамбхавато. катхам̣ на та̄ва а̄димхи самбхавати, йесамидам̣ лаккхан̣ам̣, тесам̣ сиккха̄пада̄нам̣ адасситатта̄. на анте гарукамиссакатта̄. тасма̄ гарукалахука̄нам̣ маджджхе ева уддиситаббатам̣ арахати убхайамиссакатта̄. йа̄ таттха па̄читтийасан̇кха̄та̄ лахука̄патти дассита̄, са̄пи гарука̄ти катхита̄. тенева̄ха ‘‘метхунадхаммасаннисситакилесасан̇кха̄тена рахасса̄дена̄’’тиа̄ди. тасма̄ гарука̄нам̣ ева анантарам̣ уддит̣т̣хантипи еке. евам̣ сати пат̣хама̄нийатамева̄лам̣ та̄вата̄ лаккхан̣адӣпанасиддхито, ким̣ дутийена̄ти че? на, ока̄санийамапаччайамиччха̄га̄ханива̄ран̣аппайоджанато. ‘‘пат̣иччханне а̄сане алам̣камманийе’’ти ока̄санийамато хи таббипарӣте ока̄се идам̣ лаккхан̣ам̣ на викаппитанти миччха̄га̄хо хоти. там̣нива̄ран̣ато дутийа̄нийатампи са̄ттхакамева̄ти адхиппа̄йо. касма̄? ока̄сабхедато, рахобхедадӣпанато, рахонисаджджасса̄дабхедадӣпанато. ока̄санийамабха̄ве ча рахонисаджджасса̄дабхедо джа̄то. двиннам̣ рахонисаджджасиккха̄пада̄нам̣ на̄на̄ттаджа̄нанан̃ча сийа̄ татха̄ ка̄йасам̣саггабхедадӣпанато. на̄лам̣ камманийепи хи ока̄се аппат̣иччханне, пат̣иччханнепи ва̄ нисинна̄йа ва̄тапа̄накава̄т̣аччхидда̄дӣхи никкхантакеса̄диггахан̣ена ка̄йасам̣сагго лаббхатӣти евама̄дайопи найа̄ виттха̄рато ведитабба̄.
татридам̣ ¶ мукхаматтанидассанам̣ – ока̄сабхедатоти алам̣камманийана̄лам̣камманийабхедато. пат̣иччханнампи хи екаччам̣ на̄лам̣камманийам̣ ва̄тапа̄на̄дина̄ антаритатта̄ ¶ , убхайаппат̣иччханнампи екаччам̣ на̄лам̣камманийам̣ виджа̄натам̣ аджджхока̄сатта̄. рахобхедадӣпанатоти еттха рахабха̄васа̄ман̃н̃епи рахо двидха̄ пат̣иччханна̄пат̣иччханнабхедатоти адхиппа̄йо. рахонисаджджасса̄дабхедадӣпанатоти метхунасса̄давасена нисаджджа̄, дут̣т̣хулласса̄давасена нисаджджа̄ти та̄дисасса бхедасса дӣпанатоти аттхо. ‘‘идха а̄гатанайатта̄ бхиккхунипа̄тимоккхе идам̣ кан̣д̣ам̣ парихӣнанти ведитабба’’нти ваданти. ‘‘ат̣т̣хуппаттийа̄ таттха ануппаннатта̄’’ти еке, там̣ анекантабха̄вадӣпанато айуттам̣. саббабуддхака̄ле хи бхиккхӯнам̣ пан̃ча, бхиккхунӣнам̣ чатта̄ро ча уддеса̄ санти. па̄тимоккхуддесапан̃н̃аттийа̄ аса̄дха̄ран̣атта̄ таттха ниддит̣т̣хасан̇гха̄дисесапа̄читтийа̄нанти еке. та̄сан̃хи бхиккхунӣнам̣ уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика (па̄чи. 658) -ат̣т̣хаваттхука (па̄чи. 675) -васена ка̄йасам̣саггависесо па̄ра̄джикаваттху, ‘‘хаттхаггахан̣ам̣ ва̄ са̄дийеййа, ка̄йам̣ ва̄ тадаттха̄йа упасам̣хареййа̄’’ти (па̄чи. 675) вачанато са̄дийанампи, ‘‘сантит̣т̣хеййа ва̄’’ти (па̄чи. 675) вачанато т̣ха̄нампи, ‘‘сан̇кетам̣ ва̄ гаччхеййа̄’’ти (па̄чи. 675) вачанато гаманампи, ‘‘чханнам̣ ва̄ анупависеййа̄’’ти (па̄чи. 675) вачанато пат̣иччханнат̣т̣ха̄наппавесопи хоти, татха̄ ‘‘раттандхака̄ре аппадӣпе, пат̣иччханне ока̄се аджджхока̄се екенека̄ сантит̣т̣хеййа ва̄ саллапеййа ва̄’’ти (па̄чи. 839) вачанато дут̣т̣хуллава̄ча̄пи па̄читтийаваттхуканти катва̄ та̄сам̣ ан̃н̃атха̄ анийатакан̣д̣асса аваттаббата̄паттито на вуттанти тесам̣ адхиппа̄йо. пакин̣н̣акам̣.
‘‘десана̄вут̣т̣ха̄нага̄минӣнам̣ а̄паттӣнам̣ васена аладжджиа̄дайо ладжджӣнам̣ чодессантӣ’’ти а̄гататта̄ ладжджипаггахаттха̄йа патирӯпа̄йапи упа̄сика̄йа вачанена акатва̄ бхиккхуссева пат̣ин̃н̃а̄йа ка̄таббанти а̄паттийо пана лаккхан̣адассанаттхам̣ пан̃н̃аттам̣ виттха̄ранайамева гахетва̄ ваттум̣ йуттам̣ ‘‘име кхо пана̄йасманто две анийата̄ дхамма̄’’ти (па̄ра̄. 443) уддесадассанатта̄ти ликхитам̣. сотасса рахоти еттха рахоти вачанаса̄ман̃н̃ато вуттам̣. дут̣т̣хулласа̄ман̃н̃ато дут̣т̣хулла̄рочанаппат̣иччха̄данасиккха̄падесу па̄ра̄джикавачанам̣ вийа. тасма̄ ‘‘чаккхуссева пана рахо ‘рахо’ти идха адхиппето’’ти вуттам̣. катхам̣ пан̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘ма̄туга̄мо на̄ма…пе… антамасо тадахуджа̄та̄пи да̄рика̄’’ти (па̄ра̄. 445) вуттатта̄ дут̣т̣хуллобха̄санам̣ идха на̄дхиппетанти дӣпитамева̄ти. антодва̄дасахаттхепӣти ¶ пи-саддена апихитакава̄т̣асса габбхасса два̄ре нисиннопӣти аттхо. ачелакавагге рахопат̣иччханна̄санасиккха̄паде (па̄чи. 288) ‘‘йо кочи вин̃н̃ӯ пурисо дутийо хотӣ’’ти имасса анурӯпато ‘‘иттхӣнам̣ пана сатампи ана̄паттим̣ на каротийева̄’’ти вуттам̣. ‘‘алам̣камманийети сакка̄ хоти метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевиту’’нти (па̄ра̄. 445) вибхан̇ге ¶ вачанато рахонисаджджасса̄до четтха метхунадхаммасаннисситакилесо, на дутийе вийа дут̣т̣хуллава̄часса̄дакилесо. тасма̄ ча пан̃н̃а̄йати сотасса рахо на̄дхиппетоти.
тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ ан̃н̃атарена вадеййа̄ти рахонисаджджасиккха̄падавасена нисиннасса тасса̄нуса̄рена па̄читтийамева аватва̄ па̄ра̄джикасан̇гха̄дисеса̄йапи а̄паттийа̄ бхедадассанаттхам̣ вуттам̣. пуна а̄паттиппат̣иджа̄нанам̣ аватва̄ касма̄ ‘‘нисаджджам̣ бхиккху пат̣иджа̄нама̄но’’ти ваттхуппат̣иджа̄нанам̣ вуттанти? вуччате – а̄паттийа̄ чодите винайадхарена ‘‘кисмим̣ ваттхусми’’нти пуччхите чудитакена ‘‘имасмим̣ ваттхусми’’нти вутте винайадхарена ‘‘ӣдисам̣ на̄ма ака̄сӣ’’ти пуччхите со ваттхум̣ пат̣иджа̄нама̄нова ка̄ретабботи дассанаттхам̣ ‘‘нисаджджам̣ бхиккху пат̣иджа̄нама̄но’’ти вуттам̣. йади евам̣ нисаджджам̣ пат̣иджа̄нама̄нопи а̄паттийа̄ва ка̄ретабботи? анурӯпамева. евам̣ пана гахетаббам̣ – тин̣н̣ампи а̄паттӣнам̣ ваттхӯни аггахетва̄ идха сиккха̄падавасена нисаджджамева вуттам̣. тасмим̣ гахитепи хи а̄патти гахита̄ва хотӣти. йена ва̄ са̄ти еттха ва̄-саддо ‘‘тена со бхиккху ка̄ретаббо ва̄’’ти йоджетаббо. со ча викаппаттхо. тасма̄ ‘‘ка̄ретаббо ва̄ пат̣иджа̄нама̄но, на ва̄ ка̄ретаббо аппат̣иджа̄нама̄но’’ти аттхо. тена вуттам̣ ‘‘пат̣иджа̄нама̄но ва̄’’тиа̄ди. рахонисаджджасиккха̄падавасена нисаджджапаччайа̄ а̄паттийа̄ вуттатта̄ сесесупи сесасиккха̄падавасена а̄патти гахетабба̄. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамапа̄ра̄джикасадиса̄нева̄’’ти вуттатта̄ идха дут̣т̣хуллобха̄санасса анадхиппетабха̄во ведитаббо.
пат̣хама̄нийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. дутийа̄нийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄
сан̇гха̄дисесена ¶ ва̄ти ка̄йасам̣саггадут̣т̣хуллобха̄санена. тасма̄ евам̣ ка̄йасам̣саггава̄ро па̄л̣ийампи вутто. анандхо абадхироти анандхо ка̄йасам̣саггам̣ пассати, абадхиро дут̣т̣хуллам̣ сун̣а̄ти, тасма̄ ева адинна̄да̄насадиса̄нева̄ти вутта’’нти ликхитам̣. еттха ча ка̄йава̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄нам̣ катханти че? ка̄йасам̣сагган̃хи сама̄паджджанто дут̣т̣хуллампи бхан̣ати, дут̣т̣хуллам̣ бхан̣анто нисӣдати ча̄ти самбхавати, дут̣т̣хулламева ва̄ сандха̄йа вуттам̣. тан̃хи адинна̄да̄насамут̣т̣ха̄нанти.
йо ¶ десанам̣ саббавидӯпамова;
на̄на̄найа̄ка̄равичиттабхедам̣;
н̃а̄тум̣ упа̄йа̄на мано сатима̄;
там̣ ла̄бхахетум̣ на кароти пун̃н̃анти.
дутийа̄нийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
анийатаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ниссаггийакан̣д̣ам̣
1. чӣваравагго
1. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄
ниссаггийакан̣д̣е ¶ ¶ тин̣н̣ам̣ катхинасиккха̄пада̄нам̣, вассикаса̄т̣икааччекачӣвараса̄сан̇касиккха̄пада̄нан̃ча екадесана̄йа татха̄кин̣н̣а̄паттиккхандха̄ва ведитабба̄ –
катхинам̣ йасса чатта̄ро, сахаджа̄ самайадвайам̣;
чханнам̣ сиккха̄пада̄нан̃ча, екадесавиниччхайо.
таттха катхинанти ‘‘сан̇гхасса анумодана̄йа, ган̣асса анумодана̄йа, пуггаласса аттха̄ра̄ сан̇гхасса аттхатам̣ хоти катхина’’нти (пари. 414) вачанато тесам̣йева анумодана̄дидхамма̄нам̣ сан̇гахо катхинам̣ на̄ма. йатха̄ха ‘‘катхинам̣ джа̄нитаббанти тесан̃н̃ева дхамма̄нам̣ сан̇гахо самава̄йо на̄мам̣ на̄макамма’’нтиа̄ди (пари. 412). тасма̄ катхинанти идам̣ бахӯсу дхаммесу на̄маматтам̣, на параматтхато еко дхаммо. ко панасса аттха̄роти? тадекадесова кхӣрасса дха̄ра̄ вийа. йатха̄ ча̄ха ‘‘аттха̄ро екена дхаммена сан̇гахито вачӣбхедена̄’’ти. сахаджа̄ на̄ма ат̣т̣ха ма̄тика̄, две палибодха̄, пан̃ча̄нисам̣са̄ти име паннараса дхамма̄. самайадвайам̣ на̄ма катхинаттха̄расамайо, чӣварасамайо ча̄ти. таттха катхинаттха̄расамайо васса̄насса паччхимо ма̄со. чӣварасамайо на̄ма анаттхате катхине айам̣ каттикама̄со, аттхате чатта̄ро хемантика̄ ча̄ти пан̃ча ма̄са̄.
таттха ат̣т̣ха ма̄тика̄ на̄ма паккаманантика̄дайо. та̄ сабба̄пи аттха̄рена екато уппаджджанти на̄ма. таббха̄вабха̄вита̄йа аттха̄ре сати уддха̄ро самбхавати. таттха катхинаттха̄рена екуппа̄да̄ ¶ еканиродха̄ антаруббха̄ро сахуббха̄ро, авасеса̄ катхинуббха̄ра̄ екуппа̄да̄, на̄на̄ниродха̄ ча. таттха еканиродха̄ти аттха̄рена саха ниродха̄, антаруббха̄расахуббха̄ра̄нам̣ уддха̄ра̄бха̄во екаккхан̣е хотӣти аттхо. сеса̄ на̄на̄ нируджджханти на̄ма. тесу хи уддха̄рабха̄вам̣ паттесупи аттха̄ро тит̣т̣хати ева̄ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхавибха̄вана̄. саче аттхате катхине бхиккхусмим̣ са̄пеккхе ¶ тамха̄ а̄ва̄са̄ паккаманте сан̇гхо антаруббха̄рам̣ кароти, тасса бхиккхуно пат̣хамамева мӯла̄ва̄се нит̣т̣хитачӣварапалибодха̄бха̄вепи сати антаруббха̄ре палибодхо чхиджджати сатипи са̄пеккхата̄йа саусса̄хатта̄. имина̄ парийа̄йена паккаманантико катхинуддха̄ро аттха̄рена екуппа̄до на̄на̄ниродхо хоти. татха̄ антаруббха̄ре сати сун̣антасса̄пи йа̄ва чӣваранит̣т̣ха̄нам̣ на гаччхати, та̄ва париха̄расамбхавато нит̣т̣ха̄нантико. йа̄ва саннит̣т̣ха̄нам̣ на гаччхати, та̄ва париха̄расамбхавато саннит̣т̣ха̄нантико. йа̄ва на нассати, та̄ва париха̄расамбхавато на̄санантико. йа̄ва на сун̣а̄ти, та̄ва париха̄расамбхавато саванантико. йа̄ва чӣвара̄са̄ на чхиджджати, та̄ва париха̄расамбхавато а̄са̄ваччхедико. йа̄ва сӣмам̣ на̄тиккамати, та̄ва париха̄расамбхавато сӣма̄тиккантико. аттха̄рена екуппа̄до на̄на̄ниродхо хотӣти ведитаббо.
таттха антаруббха̄расахуббха̄ра̄ две антосӣма̄йам̣ ева самбхаванти, на бахисӣма̄йам̣. паккаманасаванасӣма̄тиккантика̄ бахисӣма̄йамева самбхаванти, на антосӣма̄йам̣. нит̣т̣ха̄насааа̄т̣т̣ха̄на̄са̄ваччхедика̄ антосӣма̄йан̃чева бахисӣма̄йан̃ча. антаруббха̄ро сан̇гха̄йатто, паккамананит̣т̣ха̄насаннит̣т̣ха̄насӣма̄тиккантика̄ пуггала̄дхӣна̄, сеса̄ тадубхайавипарӣта̄.
таттха ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти имина̄ чӣварапалибодха̄бха̄вамева дӣпети. на а̄ва̄сапалибодха̄бха̄вам̣. ‘‘уббхатасмим̣ катхине’’ти имина̄ убхайапалибодха̄бха̄вам̣ дӣпети, тасма̄ убхайапалибодха̄бха̄вадӣпанаттхам̣ тадева ваттаббанти че? на, висесатта̄. катхам̣? ка̄ман̃четам̣ тасма̄ ‘‘уббхатасмим̣ катхине’’ти кесан̃чи катхинуддха̄ра̄нам̣ на̄на̄ниродхатта̄, сан̇гхапуггала̄дхӣна̄надхӣнатта̄ ча антобахиубхайасӣма̄су нийама̄нийамато ча уббхатасмим̣ катхине сан̇гхасса, на пуггаласса уббхатам̣ хоти, татха̄пи ‘‘уббхатасмим̣ катхине’’ти идам̣ са̄ман̃н̃авачанам̣. тасма̄ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти имина̄ нийамети.
ким̣ вуттам̣ хоти – сан̇гхасса антаруббха̄рена уббхатасмим̣ катхине аччхинначӣварапалибодхо бахисӣма̄гато паччха̄ гантва̄ аттано сӣма̄гато анит̣т̣хитачӣваро а̄нисам̣сам̣ лабхати ева̄ти катва̄ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти вуттанти ведитаббам̣. таттха а̄ва̄сапалибодхо на̄ма васати ва̄ тасмим̣ ¶ а̄ва̄се, са̄пеккхо ва̄ паккамати. чӣварапалибодхо на̄ма чӣварам̣ акатам̣ ¶ виппакатам̣, чӣвара̄са̄нупаччхинна̄, таббипарӣтена апалибодхо ведитаббо. таттха анаттхатакатхина̄нам̣ чӣварака̄ласамайе нийамато чатта̄ро а̄нисам̣са̄ лаббханти, асама̄да̄нача̄ро анийамато. тена са̄сан̇касиккха̄падам̣ вуттам̣. катхам̣ чатта̄ро нийата̄ти че? ‘‘чӣварака̄ласамайо на̄ма анаттхате катхине васса̄насса паччхимо ма̄со’’ти (па̄ра̄. 649) вачанато анаттхатакатхина̄нам̣ тасмим̣ ма̄се йа̄вадаттхачӣварам̣ сиддхам̣, татха̄ татийакатхинасиккха̄паде (па̄ра̄. 497 а̄дайо) ака̄лачӣварам̣ на̄ма пит̣т̣хисамайато пат̣т̣ха̄йа там̣ пат̣иггахетва̄ сан̇гхато лабхитаббам̣ че, йа̄ва чӣварака̄ласамайам̣ никкхипитва̄ бха̄джетва̄ гахетаббам̣. пуггаликам̣ че, васса̄насса чхат̣т̣хапаккхасса пан̃чамито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва чӣварака̄ласамайам̣ анадхит̣т̣хитам̣ авикаппитам̣ ват̣т̣ати аччекачӣварасиккха̄падена анун̃н̃а̄татта̄, на тато парам̣. тада̄ уппанначӣварасса пат̣исиддхатта̄ пат̣хамакатхинена. таттха ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайо сан̇гхикам̣ сандха̄йа, татха̄ пора̄н̣аган̣т̣хипаде ча̄ти ведитаббам̣.
пат̣хамакатхине (па̄ра̄. 459 а̄дайо) пат̣хамапан̃н̃аттийа̄, ависесена ва̄ ека̄дасаме дивасе а̄патти. васса̄насса хи антонива̄ран̣аттхам̣ ат̣т̣хакатха̄йа ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ уббхатасмим̣ катхине’’ти (па̄ра̄. 462 а̄дайо) вуттам̣. есева найо дутийе, татийе ча. тена чӣварака̄лато пуре ва̄ анто ва̄ уппаннам̣ чӣварака̄лато уддхам̣ екадивасампи париха̄рам̣ на лабхати. йади лабхеййа, аччекачӣварасиккха̄падавиродхо. ‘‘йа̄ва чӣварака̄ласамайам̣ никкхипитаббам̣, тато че уттари никкхипеййа, ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 648) хи таттха вуттам̣. васса̄ва̄сикабха̄вена сан̇гхато ладдхам̣ вут̣т̣хавассатта̄ аттано сантакабхӯтам̣ аччекачӣварам̣ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄майато ева а̄патти, на аччекачӣварака̄лам̣ атикка̄майато а̄паттӣти. ‘‘анаттхате катхине ека̄дасама̄се уппанна’’нти (па̄ра̄. 500) вачанато йо ча таттха чӣваруппа̄до, со ча несам̣ бхависсатӣти сиддхам̣, ана̄мантача̄раган̣абходжанасиккха̄паде ‘‘ан̃н̃атра самайа̄’’ти (па̄чи. 222 а̄дайо) вуттатта̄ сесадвайам̣ сиддхамева. тасма̄ ‘‘ка̄лепи а̄дисса диннам̣, етам̣ ака̄лачӣвара’’нти (па̄ра̄. 500) вачанато а̄дисса динначӣварам̣ париха̄рам̣ на лабхати.
апаракаттика̄йамева ва̄ уббхатасмим̣ катхине лабхати, евам̣ ‘‘уббхатасмим̣ катхине’’ти вуттатта̄ти че? на ваттаббам̣. чха т̣ха̄на̄ни хи са̄пеккхата̄йа вутта̄ни ¶ . дут̣т̣хадосадвайе адхикаран̣ачатуттхам̣, пат̣хама̄нийате сотасса рахо, татийакатхине а̄дисса диннам̣ чӣварам̣, аччекачӣварасиккха̄паде ¶ ‘‘сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ никкхипитабба’’нти падам̣, дут̣т̣хулла̄рочанаппат̣иччха̄данадвайе адхикаран̣ам̣, па̄ра̄джикавачанан̃ча, тӣсу катхинасиккха̄падесу ‘‘ат̣т̣ханнам̣ ма̄тика̄нам̣ ан̃н̃атара̄йа̄’’ти вачананти. таттха а̄дисса диннам̣ чӣварам̣ сан̇гхикам̣ бха̄джитаббачӣварам̣ сандха̄йа вуттам̣, на пуггаликам̣. сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ никкхипитаббанти васса̄ва̄сикачӣварам̣ сандха̄йа вуттам̣. авут̣т̣хавассена паччха̄ да̄таббатта̄ сан̃н̃а̄н̣ам̣ ка̄таббам̣, на н̃а̄типпава̄ритато ладдхам̣ пуггаликам̣ сандха̄йа. тасма̄ дувидхам̣ аччекачӣварам̣ сан̇гхе ниннам̣, пуггале ниннан̃ча̄ти сиддхам̣. таттха сан̇гхе парин̣атам̣ аччекачӣварам̣ вассӯпана̄йикадивасато пат̣т̣ха̄йа, пит̣т̣хисамайато пат̣т̣ха̄йа ва̄ йа̄ва пава̄ран̣а̄ никкхипитум̣ ват̣т̣ати ева сан̇гхикатта̄, пуггаликампи ‘‘вассам̣вут̣т̣хака̄ле ган̣хатха̄’’ти диннатта̄. та̄дисан̃хи йа̄ва вассам̣вут̣т̣хо на хоти, та̄ва тассева да̄йакасса сантакам̣ хоти. еттако висесахету.
‘‘аначчекачӣваре аначчекачӣварасан̃н̃ӣ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄мети, ана̄паттӣ’’ти вачанато аччекачӣваракассева со апара̄дхо. йена ‘‘виродхо’’ти вачанам̣ дассеййа̄ти на винайе висесахету парийеситаббо. буддхависайатта̄ пама̄н̣анти че? на, йади евам̣ еттха аттано сантакабхӯтампи аччекачӣварам̣ сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ никкхипитаббамева, на адхит̣т̣ха̄таббам̣ на викаппетаббам̣ на виссаджджетаббам̣. тато ‘‘ана̄патти, антосамайе адхит̣т̣хети викаппети виссаджджетӣ’’тиа̄дивачанавиродхо (па̄ра̄. 651) адхива̄сетаббо сийа̄. татха̄ ‘‘васса̄насса паччхиме ма̄се катхинуддха̄ре кате тасмим̣ ма̄се аттхате катхине катхинуддха̄радивасам̣ атикка̄мети, ниссаггийам̣ хотӣ’’ти вачанато ниссаггийам̣ хотӣти айампи аттхавиродхо адхива̄сетаббо сийа̄. тасмин̃ча ‘‘аначчекачӣваре ана̄паттӣ’’ти вуттам̣, тан̃ча анадхит̣т̣хитам̣ авикаппитамева̄ти еттако висесахету. атирекачӣваран̃четам̣ пат̣хамасиккха̄падена̄патти, итарам̣ че ана̄паттийева̄ти имасса аттхасса айам̣ бхагавато висесахету. татха̄ атирекадаса̄ха̄на̄гата̄йева каттикапун̣н̣ама̄йа сан̇гхасса васса̄ва̄сикаттхам̣ аччекачӣварам̣ вийа дадама̄нам̣ на ¶ гахетаббам̣, даса̄ха̄на̄гата̄йа ева гахетаббанти еттако висесахету. тато ат̣т̣хакатха̄найавиродхо ча адхива̄сетаббо сийа̄. таттха ‘‘адхит̣т̣хитато пат̣т̣ха̄йа уппаннам̣ аччекачӣварам̣ на хотӣ’’ти ватва̄ ан̃н̃атха̄ найо дассито. пора̄н̣аган̣т̣хипаде со ча найо сан̇гхикам̣ упа̄да̄йа вуттатта̄ на вируджджхатӣти нева со ча пат̣иккхитто. йатха̄ аначчекачӣварам̣ чхат̣т̣хито пат̣т̣ха̄йа уппаннам̣ атирекадаса̄ха̄на̄гата̄йапи пат̣иггахетаббам̣, пат̣иггахетва̄ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄майатопи ана̄паттӣти айампи найо адхива̄сетаббо сийа̄. тато пат̣хамакатхинавиродхо. даса̄ха̄на̄гата̄йа ева пат̣иггахетаббам̣, пат̣иггахетва̄ ¶ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄майато ана̄паттӣти че, там̣ две даса̄хе лабхатӣти еттако висесахету.
антара̄ ана̄паттиккхеттачӣварака̄лаппавит̣т̣хатта̄ адхит̣т̣хахитва̄ паччуддхат̣ам̣ вийа там̣ пунапи даса̄хе лабхатӣти че? на, ка̄лаппавесо адхит̣т̣ха̄нам̣ вийа хотӣти че? на, ‘‘вассикаса̄т̣икам̣ васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣, тато парам̣ викаппету’’нти вачанавиродхам̣ катва̄, тато парам̣ даса̄хам̣ авикаппентасса̄пи ана̄патти сийа̄. апича йам̣ вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘вассикаса̄т̣ика̄ антовассе ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча, антодаса̄хе адхит̣т̣ха̄табба̄, даса̄ха̄тиккаме нит̣т̣хита̄, тадахева адхит̣т̣ха̄табба̄, даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метабба̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.630). тена а̄паттито на муччеййа. ка̄лаппавесо хи адхит̣т̣ха̄напарийа̄йо на джа̄тоти. етта̄вата̄ йатха̄вутто аттхавикаппо па̄л̣инайенева патит̣т̣ха̄пито хоти.
апичеттха йам̣ вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метабба̄’’ти, таттхапи чӣварака̄ле уппаннам̣, даса̄хе аппахонте часса каран̣ам̣ наттхи, там̣ аччекачӣварам̣ ака̄лачӣварамива чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метаббанти сиддхаметам̣. па̄л̣ито ча тан̃че антока̄ле уппаджджати, даса̄хе аппахонтепи уппаджджати, евам̣ уппаннам̣ аччекачӣварам̣ аччекачӣварамева на хоти. на хи там̣ ка̄лависесавасена аччекачӣварасан̇кхам̣ гаччхати. вуттан̃хетам̣ ‘‘аччекачӣварам̣ на̄ма сена̄йа ва̄ гантука̄мо хоти, пава̄сам̣ ва̄ гантука̄мо хоти, гила̄но ва̄ хоти, габбхинӣ ва̄ хоти ¶ , ассаддхасса ва̄ саддха̄ уппанна̄ хоти…пе… ‘васса̄ва̄сикам̣ дасса̄мӣ’ти евам̣ а̄рочитам̣, етам̣ аччекачӣварам̣ на̄ма̄’’ти (па̄ра̄. 649). тасма̄ йатха̄ там̣ чӣварам̣ на̄тикка̄метаббам̣, татха̄ аначчекачӣварампӣти сиддхам̣ хоти. тена вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метабба̄’’ти. апича йади евам̣ там̣ аччекачӣварасиккха̄падамева аччекачӣварам̣ чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метаббанти имасса пана аттхависесасса дассанаттхам̣ бхагавата̄ пан̃н̃аттам̣.
маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана там̣ евам̣ вуттам̣ – ка̄ман̃чедам̣ ‘‘даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄ретабба’’нти имина̄ сиддхам̣, ат̣т̣хуппаттивасена пана апуббам̣ вийа аттхам̣ дассетва̄ сиккха̄падам̣ т̣хапитанти аттхависесадӣпанапайоджанато. тасма̄ там̣ тасса аттхависесадассанаттхам̣ вуттанти сиддхамева. тасма̄пи ведитаббамева йам̣ кин̃чи чӣварам̣ чӣварака̄ласамайам̣ на̄тикка̄метаббанти. апича йам̣ вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘чхат̣т̣хито пат̣т̣ха̄йа пана уппаннам̣ аначчекачӣварампи паччуддха̄ретва̄ т̣хапитачӣварампи ¶ етам̣ париха̄рам̣ лабхатӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.646-649). тена ‘‘аначчекачӣваре аначчекачӣварасан̃н̃ӣ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄мети, ана̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 650) имина̄пи аначчекачӣварасса̄пи аччекачӣварапариха̄рала̄бхам̣ дӣпетӣти.
етта̄вата̄ йатха̄вутто дутийо аттхавикаппо па̄л̣инайена, ат̣т̣хакатха̄найена ча патит̣т̣ха̄пито хоти. евам̣ та̄ва пакин̣н̣ака̄йа адхикатха̄ парато па̄т̣хато виттха̄рита̄ хотӣти апакин̣н̣акам̣.
чӣварапалибодхо, а̄ва̄сапалибодхо ча̄ти две палибодха̄. тесу екапалибодхепи сати ана̄мантача̄ра̄диа̄нисам̣сам̣ лабхати, там̣ идха наттхӣти дассетум̣ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ уббхатасмим̣ катхине’’ти вуттам̣. тасма̄ ева ‘‘аттхатакатхинасса хи бхиккхуно’’тиа̄ди вуттам̣. катхинаттха̄ра̄рахасса̄ти еттха ‘‘ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гато пуггало бхаббо катхинам̣ аттхаритум̣ – пуббакаран̣ам̣ джа̄на̄ти, паччуддха̄рам̣ джа̄на̄ти, адхит̣т̣ха̄нам̣ джа̄на̄ти, аттха̄рам̣ джа̄на̄ти, ма̄тикам̣ джа̄на̄ти, палибодхам̣ джа̄на̄ти, уддха̄рам̣ джа̄на̄ти, а̄нисам̣сам̣ джа̄на̄тӣ’’ти (пари. 409) вачанато имехи ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гато пуггало катхинаттха̄ра̄рахо на̄ма. пуббакаран̣ам̣ на̄ма дхованавича̄ран̣аччхеданасиббанараджанакаппакаран̣ам̣.
‘‘чӣварам̣ ¶ на̄ма кхома’’нтиа̄дина̄ па̄л̣ивасена джа̄тин̃ча пама̄н̣ан̃ча дассетва̄ ида̄ни атирекачӣварам̣ дассетум̣ ‘‘йам̣ пана вуттам̣ адхит̣т̣хитавикаппитесӯ’’тиа̄ди вуттам̣. т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄’’ти вуттепи йасмим̣ т̣ха̄не йам̣ т̣хапитам̣, тасмим̣ там̣ паччха̄ хоту ва̄, ма̄ ва̄, адхит̣т̣ха̄нам̣ рухатева. пуре паччха̄ т̣хапанат̣т̣ха̄нам̣ на пама̄н̣ам̣.
антимаваттхум̣ аджджха̄паннасса бхиккхубха̄вапаричча̄гавасена сетаваттханива̄санам̣ ва̄ ка̄са̄вачаджанам̣ ва̄ хӣна̄йа̄ваттанам̣.
ека̄дасаме арун̣уггаманети антимам̣ т̣хапетва̄ тато пуриматарасминти аттхо ведитаббо. таттха антимам̣ на̄ма апаракаттика̄йа пат̣хама̄рун̣уггаманам̣. тан̃хи ка̄латта̄ ниссаггийам̣ на кароти. идха ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄’’ти каран̣авачанам̣ нида̄на̄напеккхам̣ нида̄не каран̣а̄бха̄вато. тасма̄ ева ‘‘даса̄хапарама’’нти айаметтха анупан̃н̃аттӣти вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппету’’нтиа̄ди (маха̄ва. 358) вачанато ча идха ‘‘викаппетӣ’’ти ависесена вуттавачанам̣ вируддхам̣ вийа диссати, на ча вируддхам̣ татха̄гата̄ бха̄санти, ¶ тасма̄ евамасса аттхо ведитаббо – тичӣварам̣ тичӣварасан̇кхепена париха̄рато адхит̣т̣ха̄тумева ануджа̄на̄ми, на викаппетум̣. вассикаса̄т̣икам̣ пана чатума̄сато парам̣ викаппетумева, на адхит̣т̣ха̄тунти. еван̃ча пана сати йо тичӣваре екена чӣварена виппаваситука̄мо хоти, тасса тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нам̣ паччуддхаритва̄ виппава̄сасукхаттхам̣ викаппана̄йа ока̄со динно хоти, даса̄ха̄тиккаме ча ана̄паттӣти. етена упа̄йена саббаттха викаппана̄йа апат̣исиддхабха̄во ведитабботи ликхитам̣.
имасса пана сиккха̄падасса айам̣ сан̇кхепавиниччхайо – анаттхате катхине хеманта̄нам̣ пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа, аттхате катхине гимха̄нам̣ пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа уппанначӣварам̣ сандха̄йа ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нтиа̄ди вуттам̣. еттха̄ха – ‘‘раджакехи дхова̄петва̄ сетакам̣ ка̄ра̄пентасса̄пи адхит̣т̣ха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄намева̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.465) вачанато араджитепи адхит̣т̣ха̄нам̣ рухатӣти. тена сӯчикаммам̣ катва̄ раджитва̄ каппабиндум̣ датва̄ адхит̣т̣ха̄таббанти нийамо ка̄таббо, на ка̄табботи? каттаббова. патто вийа адхит̣т̣хито йатха̄ пуна сетабха̄вам̣ ва̄ тамбабха̄вам̣ ва̄ патто адхит̣т̣ха̄нам̣ на виджахати, на ча пана та̄дисо ¶ йам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ упагаччхати, еваметам̣ дат̣т̣хаббанти. ‘‘све катхинам̣ уддхариссатӣ’’ти ладдхачӣварам̣ саче аджджева на адхит̣т̣ха̄ти, арун̣уггамане ева ниссаггийам̣ хоти. касма̄? ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нтиа̄дина̄ (па̄ра̄. 462-463;) сиккха̄падасса вуттатта̄. катхинаббхантаре даса̄хато уттарипи париха̄рам̣ лабхати, катхинато пана паччха̄ екадивасампи на лабхати. йатха̄ ким̣ – йатха̄ аттхатакатхино сан̇гхо тичӣварам̣ аттхатадивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва уббха̄ра̄ а̄нисам̣сам̣ лабхати, на тато парам̣, евам̣ аттхатадивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва уббха̄ра̄ лабхати, уддхате пана катхине екадивасампи на лабхати. еттха̄ха – уббхатадивасато пат̣т̣ха̄йа пуна даса̄хам̣ лабхатӣти? на, касма̄? ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄рету’’нти вачанато. катхинаббхантарепи ека̄дасе арун̣уггамане ниссаггийанти а̄паннам̣. там̣ пана атиппасан̇гам̣ нива̄ретум̣ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нтиа̄ди вуттам̣, на катхинадиваса̄ни адиваса̄нӣти дӣпанаттхам̣. айаматтхо таттха таттха а̄вибхависсати. атха ва̄ вассикаса̄т̣ика̄ анатириттаппама̄н̣а̄ на̄мам̣ гахетва̄ вуттанайенева чатта̄ро вассике ма̄се адхит̣т̣ха̄табба̄, тато парам̣ паччуддхаритва̄ викаппетабба̄ти вуттам̣. еттха ‘‘паччуддхаритва̄’’ти вачане упосатхадивасе ева паччуддхаритва̄ викаппетва̄ т̣хапитам̣ хоти, тато парам̣ хемантасса пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа паччуддхаран̣а̄бха̄ва̄. евам̣ катхинаббхантаре уппанначӣварампи ведитаббанти ликхитам̣.
катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘аттхатакатхинасса ¶ пан̃ча ма̄се баддхасӣма̄йам̣ йаттха каттхачи чӣварам̣ никкхипитва̄ паккамантасса ана̄паттӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. ‘‘абаддхасӣма̄йапи ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ абаддхасӣма̄йам̣ катхинаттха̄ран̃ча а̄ран̃н̃акасиккха̄падан̃ча са̄дхетӣти ликхитам̣. ида̄ни –
‘‘чхиннам̣ дхутан̇гам̣ са̄сан̇ка-саммато сантаруттарам̣;
ачӣварасса̄на̄патти, паччуддха̄ра̄дисиддхито’’ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 479) –
идам̣ пакин̣н̣акам̣ ведитаббам̣.
татра̄йам̣ ¶ чодана̄пуббан̇гамавиниччхайо – кечи ‘‘дигун̣ам̣ сан̇гха̄т̣и’’нти (маха̄ва. 348) вачанато ‘‘екаччика̄ сан̇гха̄т̣и на̄дхит̣т̣ха̄табба̄. саче адхит̣т̣ха̄ти, на рухатӣ’’ти ватва̄ упасампада̄пеккха̄нампи дигун̣ам̣йева сан̇гха̄т̣им̣ датва̄ упасампа̄денти, те имина̄ сутталесена сан̃н̃а̄петабба̄. бхагавата̄ хи ‘‘чхиннакам̣ сан̇гха̄т̣им̣, чхиннакам̣ уттара̄сан̇гам̣, чхиннакам̣ антарава̄сака’’нти пат̣хамам̣ анун̃н̃а̄там̣. тато ‘‘ан̃н̃атарасса бхиккхуно тичӣваре карийама̄не саббам̣ чхиннакам̣ наппахоти. две чхиннака̄ни екам̣ ачхиннакам̣ наппахоти, две ачхиннака̄ни екам̣ чхиннакам̣ наппахотӣ’’ти имасмим̣ ваттхусмим̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, анва̄дхикампи а̄ропету’’нти (маха̄ва. 360) анун̃н̃а̄там̣, тасма̄ екаччика̄пи сан̇гха̄т̣и ват̣т̣атӣти сиддхам̣. йа̄ чхиджджама̄на̄пи наппахоти, тасса̄ куто дигун̣ата̄ти? ат̣т̣хакатха̄йамписса вуттам̣ ‘‘анва̄дхикампи а̄ропетунти а̄гантукапаттампи да̄тум̣, идам̣ пана аппахонаке а̄ропетаббам̣. саче пахоти, а̄гантукапаттам̣ на ват̣т̣ати, чхиндитаббамева̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 360). катхинам̣ пана чхиннакамева ват̣т̣ати, а̄вен̣икалаккхан̣атта̄, ‘‘чхиннакам̣ дигун̣ам̣ наппахотӣ’’ти вачана̄бха̄вато ча̄ти саннит̣т̣ха̄наметтха гантаббанти.
дхутан̇ганти анупасампанна̄нам̣ течӣварикадхутан̇га̄бха̄вато тичӣваренева течӣварикоти, тесам̣ адхит̣т̣ха̄на̄бха̄вато ‘‘адхит̣т̣хитенева̄’’ти ваттаббам̣ хотӯти че? на, дхутан̇габхедена виродхаппасан̇гато. чатуттхачӣвараса̄дийанена хи дхутан̇габхедо, на тичӣваравиппава̄сена, на̄пи атирекачӣвараса̄дийанена, на̄пи атирекачӣварадха̄ран̣ена. йасма̄ пана бхиккхӯнам̣ ева бхагавата̄ адхит̣т̣ха̄навасена нава чӣвара̄ни ¶ анун̃н̃а̄та̄ни, джа̄тивасена ча вутта̄ни, на евам̣ анупасампанна̄нам̣, тасма̄ несам̣ чӣваранийама̄бха̄ва̄ на там̣ дхутан̇гам̣ анун̃н̃а̄там̣ гахат̣т̣ха̄нам̣ вийа. тасма̄ тасса сама̄да̄навидха̄не авачанато ча саннит̣т̣ха̄наметтха гантаббанти.
са̄сан̇касамматоти кан̇кха̄витаран̣ийам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. са̄сан̇касиккха̄падаван̣н̣ана̄) са̄сан̇касиккха̄паде висум̣ ан̇га̄ни на вутта̄ни, ‘‘сесаметтха чӣвараваггасса дутийасиккха̄паде вуттанайенева ведитабба’’нти вуттам̣, на ча панетам̣ вуттам̣. таттха раттивиппава̄со чатуттхаман̇гам̣, идха чха̄раттавиппава̄со, айаметтха висесоти. тасма̄ ан̇гаса̄ман̃н̃ато ча саммутиса̄ман̃н̃ато ча са̄сан̇касиккха̄падамевиданти идам̣ ¶ ниппадесам̣, там̣ саппадесам̣ ма̄сапараматта̄. таттха бахига̄мепи га̄масӣмам̣ оккамитва̄ васитва̄ паккамантасса ана̄патти, идха на татха̄. идха анантаре анантаре арун̣уггамане ниссаггийам̣, таттха саттамети айам̣ имесам̣ двиннам̣ висесо. ан̇га̄ни пана чӣвараниккхепанан̇гасампаттито випарийа̄йена, идха вуттанайена ча сиддхатта̄ на вутта̄ни. та̄ни ка̄мам̣ на вутта̄ни, татха̄пи чатуттхаман̇гам̣ висеситаббам̣, на пана висеситам̣. ким̣ ка̄ран̣ам̣? идха вуттаниссаджджанаккамена ниссаджджитва̄ а̄паттидесанато, таттха̄панна̄паттивимоккхадӣпанаттхам̣. сам̣ваччхаравиппавуттхампи раттивиппавуттхамева, пагева чха̄раттавиппавуттхам̣. евам̣ сантепи таттха йатха̄вуттаан̇гасампаттийа̄ сати таттха вуттанайенева ниссаджджитаббам̣. хеманте, гимхе ва̄ ниссаджджати че? идха вуттанайена̄пи ниссаджджитум̣ ват̣т̣атӣти н̃а̄панаттхам̣ чатуттхаман̇гам̣ на висеситанти но таккоти а̄чарийо. ма̄са̄тиккантам̣, даса̄ха̄тиккантампи чӣварам̣ ‘‘даса̄ха̄тикканта’’нти ватва̄ ниссат̣т̣хамева, на ӯнама̄сам̣ хутва̄ ‘‘даса̄ха̄тикканта’’нти ватва̄, ма̄са̄тикканта’’нти ватва̄ти еке. татха̄пи саче пачча̄са̄чӣварам̣ хоти, ниссаггийам̣. ‘‘даса̄ха̄тикканта’’нти ватва̄ мӯлачӣварам̣ пана ‘‘ма̄са̄тикканта’’нти ватва̄ ниссаджджитаббам̣.
‘‘сантаруттара’’нти ва̄ ‘‘сан̇гха̄т̣и’’нти ва̄ ‘‘чӣвара’’нти ва̄ ким̣ тичӣварам̣, уда̄ху ан̃н̃ампӣти? кин̃четтха – йади тичӣварамева пат̣исиддхам̣, парийа̄паннавасена аччхинначӣварааачханданадхова̄панавин̃н̃аттиа̄дивиродхо. атха ан̃н̃ампи ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти евама̄дина̄ виродхоти? вуччате – на нийамато ведитаббам̣ йатха̄самбхавам̣ гахетаббато. татха̄ хи ‘‘чӣварам̣ никкхипитва̄ сантаруттарена джанападача̄рикам̣ паккамантӣ’’ти (па̄ра̄. 471) евама̄дӣсу тичӣварамева, ‘‘на, бхиккхаве, сантаруттарена га̄мо пависитаббо (маха̄ва. 362), сантаруттарапарамам̣ тато чӣварам̣ са̄дитабба’’нти (па̄ра̄. 523-524) евама̄дӣсу йам̣ кин̃чи, татха̄ ‘‘сагун̣ам̣ катва̄ сан̇гха̄т̣ийо да̄табба̄, нива̄санам̣ да̄таббам̣, сан̇гха̄т̣и да̄табба̄, ханда те, а̄вусо ¶ , сан̇гха̄т̣и, дехи ме пат̣а’’нти евама̄дӣсу. вуттан̃хетам̣ ‘‘саббан̃хи чӣварам̣ сан̇гхат̣итат̣т̣хена ‘сан̇гха̄т̣ӣ’ти вуччатӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 898). татха̄ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти еттха̄пӣти еке. антосамайе йа̄вадаттхам̣ чӣварам̣ анун̃н̃а̄там̣, там̣ саббам̣ карийама̄нам̣ када̄ нит̣т̣ха̄нам̣ гаччхиссати, тасма̄ тичӣварамева̄ти еке.
ачӣварасса̄на̄патти ¶ паччуддха̄ра̄дисиддхитоти ким̣ вуттам̣ хоти – удоситасиккха̄падасса ниппайоджанабха̄ваппасан̇гато тичӣваравиппава̄се течӣварасса а̄паттӣти еке. таттхетам̣ вуччати на хоти а̄патти паччуддха̄ра̄дисиддхито. ‘‘ана̄патти антоарун̣е паччуддхарати виссаджджетӣ’’ти (па̄ра̄. 496) хи вуттам̣. ан̃н̃атха̄ паччуддхарантасса, антоарун̣е виссаджджентасса ча йа̄ва ан̃н̃о на̄дхит̣т̣ха̄ти, та̄ва а̄паттим̣ а̄паджджати йатха̄вуттанайенева. ан̃н̃атха̄ саттаббхантарена виппава̄сасса̄ти виппава̄сато йатха̄рутам̣йева сати виппава̄се виппава̄сато, авиппава̄се сати авиппава̄сатоти.
удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄
апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄насса дуббиджа̄натта̄ там̣ дассетум̣ ‘‘апича бхиккхӯна’’нтиа̄ди вуттам̣. виха̄рапарийанте нивит̣т̣хадхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄нато ва̄ парийанте т̣хитабходжанаса̄лато ва̄ нибаддхавасанакаа̄ва̄сато ва̄ти евам̣ гахетаббам̣. саче виха̄ре саннипатитабхиккхӯхи саддхим̣ ека̄баддха̄ хутва̄ йоджанасатампи пӯретва̄ нисӣданти, йоджанасатампи упача̄расӣма̄ хотӣти аттхо. ‘‘сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄йа̄’’ти вутте кхан̣д̣асӣма̄дӣсу т̣хита̄нам̣ на па̄пун̣а̄ти, та̄сам̣ висум̣ сама̄насам̣ва̄сакасӣматта̄ти ча сама̄насам̣ва̄сакаавиппава̄сасӣма̄нам̣ идам̣ на̄наттам̣. ‘‘авиппава̄сасӣма̄йа даммӣ’’ти диннам̣ пана га̄ме т̣хита̄нам̣ на па̄пун̣а̄ти. касма̄? ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) вачанато. ‘‘сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄йа̄’’ти диннам̣ пана йасмим̣ т̣ха̄не авиппава̄сасӣма̄ аттхи, таттха т̣хита̄нампи. ‘‘татра т̣хита̄нан̃ча па̄пун̣а̄тӣ’’ти ча, ‘‘кхан̣д̣асӣма̄йам̣ т̣хатва̄ ‘сӣмат̣т̣хакасан̇гхо ган̣ха̄тӯ’ти вутте упача̄расӣма̄йа ева париччхиндитва̄ да̄табба’’нти ча, ‘‘тесам̣ бахисӣмат̣т̣ха̄нампи па̄пун̣а̄ти йа̄ва катхинассуббха̄ра̄ти аттхо’’ти ча, ‘‘анаттхате пана катхине антохеманте саче виха̄рам̣ пависитва̄ ‘вассам̣вут̣т̣хасан̇гхасса даммӣ’ти вадати, йе таттха вассаччхедам̣ акатва̄ паччхимавассам̣вут̣т̣ха̄, тесам̣ бахисӣмат̣т̣ха̄нампи па̄пун̣а̄тӣ’’ти винайадхара̄ ¶ париччхинданти, ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ана̄гатам̣. тасма̄ самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘лаккхан̣ан̃н̃ӯ вадантӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) вуттанти ча, ‘‘‘чӣварама̄сато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ¶ хемантасса паччхимо дивасо, та̄ва васса̄ва̄сикам̣ дема̄’ти вутте катхинам̣ аттхатам̣ ва̄ хоту, анаттхатам̣ ва̄ти йам̣ самантапа̄са̄дика̄вачанам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379), еттха̄пи йади аттхатам̣, пуримавассам̣вут̣т̣ха̄ пан̃ча ма̄се. йади анаттхатам̣, паччхимавассам̣вут̣т̣ха̄ чатта̄ро ма̄се лабхантӣти виниччхайо’’ти ча ликхитам̣.
‘‘йехи майхам̣ йа̄гу пӣта̄ти йехи нимантитехи майхам̣ йа̄гу пӣта̄ти адхиппа̄йо. тасма̄ йехи нимантитехи йа̄гу пӣта̄, тесам̣йева па̄пун̣а̄тӣти вуттам̣. ан̃н̃атха̄ ‘йехи майхам̣ йа̄гу пӣта̄’ти вутте нимантита̄ ва̄ хонту, анимантита̄ ва̄, йехи пӣта̄, тесам̣ па̄пун̣итабба̄нӣ’’ти ваданти. еттха ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ уббхатасмим̣ катхине’’ти ваданто н̃а̄пети еттхантаре тин̣н̣ампи ака̄лачӣвара̄нам̣ уппаттиабха̄ванти. касма̄ пана падабха̄джане виттха̄рита̄нӣти? вуччате – идам̣ пана сиккха̄падам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа на вуттам̣ кинту пат̣хамасиккха̄паде даса̄хапарамам̣ ануджа̄нитва̄ тасмим̣ аппахонте саче пачча̄са̄ аттхи, тамева вад̣д̣хетва̄ ма̄самануджа̄нанто имампи аттхависесам̣ дӣпети. ака̄лачӣварам̣ на̄ма саммукхӣбхӯтена бха̄джетаббам̣. там̣ пана ‘‘а̄кан̇кхама̄нена бхиккхуна̄ пат̣иггахетабба’’нти имина̄ сиккха̄падена вад̣д̣хетва̄ вуттанти. тасма̄ тӣн̣ипи падабха̄джане виттха̄рита̄нӣти.
‘‘кхиппамева ка̄ретаббанти сӣгхам̣ антодаса̄хейева ка̄ретабба’’нти идам̣ пана пахонакабха̄ве пуримасиккха̄падалаккхан̣ена̄ти дӣпетум̣ вуттам̣. тасма̄ евам̣ ‘‘сӣгха’’нти ва̄ ‘‘лаху’’нти ва̄ а̄дина̄ аватва̄пи ‘‘даса̄ха̄’’ти вуттанти. аттхатакатхинасса евам̣ хоту, анаттхате пана катхине катханти вутте анаттхатасса пат̣иккхепатам̣ дассетӣти вутто апассанто вигха̄там̣ а̄паджджатӣти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 499-500) ликхитам̣.
ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘са̄кийа̄нийо вийа суддхабхиккхусан̇гхе ва̄’’ти идам̣ ‘‘бхиккхунӣ на̄ма убхатосан̇гхе упасампанна̄’’ти ¶ (па̄ра̄. 505) имина̄ вируджджхатӣти че? на, адхиппа̄йа̄джа̄нанато ¶ . бхиккхӯнам̣ сантике упасампада̄йа пат̣иккхиттатта̄ тадануппасан̇габхайа̄ евам̣ вуттанти ведитаббам̣.
екена ваттхуна̄ти йена кеначи пат̣хамена. авутта̄ ва̄ дховатӣти авутта̄ дховати, раджати а̄кот̣етӣти аттхо. ‘‘‘авутта̄’ти вачанато ава̄да̄петва̄ дхована̄дӣсу ана̄паттӣ’’ти ликхитам̣. идха чӣварам̣ на̄ма нива̄санапа̄рупанӯпагамева. йади евам̣ ‘‘нива̄санапа̄рупанӯпагамева ваттабба’’нти че? там̣ на ваттаббам̣ ‘‘пура̄н̣ачӣвара’’нти имина̄ва сиддхатта̄. вуттан̃хетам̣ ‘‘пура̄н̣ачӣварам̣ на̄ма саким̣ ниваттхампи саким̣ па̄рутампӣ’’ти (па̄ра̄. 505).
пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. чӣвараппат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
упача̄ро два̄дасахаттхо. ачиттакатта̄ катхам̣ пам̣сукӯлам̣ ват̣т̣атӣти че? та̄йа тасса бхиккхуно адиннатта̄, бхиккхуна̄ ча тато бхиккхунито аггахитатта̄ ча.
чӣвараппат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄
н̃а̄такаппава̄рите ва̄ вин̃н̃а̄пентасса̄ти еттха ча сан̇гхавасена пава̄ритесу пама̄н̣амева ват̣т̣ати. пуггаликаппава̄ран̣а̄йа йам̣ йам̣ пава̄рети, там̣ там̣йева вин̃н̃а̄петаббанти ликхитам̣.
ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄
пакатийа̄ сантаруттарена чарати катхинапалибодхавасена ва̄ са̄сан̇касиккха̄падавасена ва̄. еттха сийа̄ – ‘‘на маттам̣ джа̄нитва̄ бахум̣ чӣварам̣ вин̃н̃а̄пессанти, дуссава̄н̣иджджам̣ ва̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 522) уджджха̄йанта̄нам̣ сутва̄ бхагава̄пи чхаббаггийе бхиккхӯ ¶ ‘‘катхан̃хи на̄ма тумхе могхапуриса̄ ¶ на маттам̣ джа̄нитва̄ бахум̣ чӣварам̣ вин̃н̃а̄пессатха̄’’ти (па̄ра̄. 522) ватва̄ сиккха̄падасса пан̃н̃аттатта̄ ча имиссам̣ кан̇кха̄витаран̣ийам̣ ‘‘бахучӣваравин̃н̃а̄панаваттхусмим̣ пан̃н̃атта’’нти вуттатта̄, самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘на хи аначчхинначӣвара̄ аттано аттха̄йа са̄кха̄пала̄сам̣ бхан̃джитум̣ лабханти, аччхинначӣвара̄нам̣ пана аттха̄йа лабхантӣ’’ти вуттатта̄ ча ан̃н̃ассаттха̄йа пама̄н̣ам̣ вин̃н̃а̄петум̣ ват̣т̣атӣти че? на, касма̄? ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падасса ат̣т̣хуппаттийа̄ ева ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти ва̄рита̄. тасса сиккха̄падасса ана̄патти. па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 521) ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти имисса̄ ана̄паттипа̄л̣ийа̄ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄пенто тасса н̃а̄такаппава̄рите ева вин̃н̃а̄пети, на ан̃н̃ети вачанато ча ва̄рита̄. тасма̄ бхагава̄пи ‘‘бахум̣ чӣварам̣ вин̃н̃а̄пессатха̄’’ти (па̄ра̄. 522) вигарахитва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄пенто ‘‘абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййа̄’’ти вуттанайенева пама̄н̣ато гахан̣ам̣ ануджа̄ни, на ан̃н̃ассаттха̄йа пама̄н̣ато вин̃н̃а̄панам̣. йасма̄ панимам̣ сиккха̄падам̣ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄панаваттхусмим̣йева пан̃н̃аттам̣, тасма̄ идха ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти на вуттам̣, на на лаббхатӣти катва̄.
ат̣т̣хакатха̄су ‘‘ан̃н̃а̄такаппава̄ритат̣т̣ха̄не пакатийа̄ бахумпи ват̣т̣ати, аччхиннака̄ран̣а̄ пама̄н̣амева ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. там̣ ‘‘ана̄патти н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти (па̄ра̄. 526) вуттаана̄паттипа̄л̣ийа̄ на саметӣти самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.526) вуттатта̄ идха̄пи вуттанайенева н̃а̄такаппава̄рите вин̃н̃а̄пентасса аттано дханена ган̣хантасса ана̄паттӣти ликхитам̣. ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти нида̄навиродхато на вуттам̣, татха̄пи анантаре вуттанайенева лаббхати ева̄ти ваданти.
татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. упаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
пат̣хамаупаккхат̣е ‘‘пуббе аппава̄рито’’ти (па̄ра̄. 528) вачанато тасмим̣ кхан̣е пава̄ритопи аппава̄ритова хотӣти ведитаббам̣.
упаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
дутийаупаккхат̣ена ¶ ¶ ким̣ пайоджананти че? наттхи пайоджанам̣, кевалам̣ ат̣т̣хуппаттивасена пана пан̃н̃аттам̣ бхиккхунийа̄ рахонисаджджасиккха̄падам̣ вийа. евам̣ санте сан̇гӣтика̄ракехи сан̇гӣтим̣ ана̄ропетаббам̣ бхавеййа вина̄пи тена тадаттхасиддхито, аниссаратта̄, ана̄ропетум̣ анун̃н̃а̄татта̄ ча. вуттан̃хетам̣ ‘‘а̄кан̇кхама̄но, а̄нанда, сан̇гхо…пе… самӯханеййа̄’’ти (дӣ. ни. 2.216; чӯл̣ава. 441). идам̣ саббамака̄ран̣ам̣. на хи буддха̄ аппайоджанам̣ вачанам̣ ниччха̄ренти, пагева сиккха̄падам̣. тенева̄ха ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘имина̄ва найена аттхо ведитаббо. идан̃хи пуримасса анупан̃н̃аттисадиса’’нтиа̄ди. анупан̃н̃атти ча ниппайоджанам̣ наттхи. там̣садисан̃четам̣, на ниппайоджананти дасситам̣ хоти. евам̣ санте ко панеттха аттхависесоти? тато а̄ха ‘‘кевалам̣ таттха екасса пӣл̣а̄ ката̄, идха двиннам̣, айаметтха висесо’’ти. имина̄ аттхависесена ко панан̃н̃о атирекаттхо дасситоти? пора̄н̣аган̣т̣хипаде та̄ва вуттам̣ ‘‘екасмимпи ваттхусмим̣ убхиннампи пӣл̣а̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти айаматирекаттхо дассито’’ти. тенетам̣ дӣпети ‘‘на кевалам̣ пат̣иладдхачӣвараган̣ана̄йа ева а̄паттиган̣ана̄, пӣл̣итапуггаласан̇кха̄таваттхуган̣ана̄йапӣ’’ти.
хонти четтха –
‘‘ваттхуто ган̣ана̄йапи, сийа̄ а̄патти неката̄;
ити сандассанаттхан̃ча, дутийӯпаккхат̣ам̣ идха.
‘‘ка̄йасам̣саггасиккха̄йа, вибхан̇ге вийа кинтетам̣;
екиттхийа̄пи неката̄, а̄паттӣнам̣ пайогато’’ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 532);
апичетам̣ сиккха̄падам̣ там̣джа̄тикесу сиккха̄падесу саббесупи гахетаббавиниччхайасса дассанаппайоджананти ведитаббам̣. а̄ха ча –
‘‘ан̃н̃а̄тика̄йа бахута̄йа вимиссата̄йа;
а̄паттийа̄пи бахута̄ ча вимиссата̄ ча;
иччевама̄дивидхисамбхавадассанаттхам̣ ¶ ;
саттха̄ упаккхат̣амидам̣ дутийам̣ авоча̄’’ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 532);
тасса̄йам̣ ¶ сан̇кхепато адхиппа̄йапуббан̇гама̄ вича̄ран̣а̄ – пура̄н̣ачӣварам̣ екамева бхиккху бхиккхунӣхи двӣхи, бахӯхи ва̄ дхова̄пети, бхиккхуниган̣ана̄йа па̄читтийаган̣ана̄. татха̄ двиннам̣, бахӯнам̣ ва̄ са̄дха̄ран̣ам̣ екамева чӣварам̣ ан̃н̃атра па̄риваттака̄ пат̣игган̣ха̄ти, идха̄пи татха̄ двиннам̣, бахӯнам̣ ва̄ са̄дха̄ран̣амекам̣ вин̃н̃а̄пети, вин̃н̃аттапуггалаган̣ана̄йа а̄паттиган̣ана̄. татха̄ ан̃н̃есупи еварӯпесу сиккха̄падесу найо нетаббо. айам̣ та̄ва бахута̄йа найо.
вимиссата̄йа пана н̃а̄тика̄йа, ан̃н̃а̄тика̄йа ча екам̣ дхова̄пети, екато нит̣т̣ха̄пане екам̣ па̄читтийам̣. атха н̃а̄тика̄ пат̣хамам̣ тхокам̣ дховитва̄ т̣хита̄, пуна ан̃н̃а̄тика̄ судхотам̣ кароти, ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. атха ан̃н̃а̄тика̄ пат̣хамам̣ дховати, паччха̄ н̃а̄тика̄ судхотам̣ кароти, ан̃н̃а̄тика̄йа пайогавасена бхиккхуно дуккат̣амева. ан̃н̃а̄тика̄йа, н̃а̄тика̄йа ча ан̃н̃а̄тикасан̃н̃ӣ, вематико, н̃а̄тикасан̃н̃ӣ ва̄ дхова̄пети, йатха̄вуттанайена ниссаггийадуккат̣а̄диа̄паттибхедаган̣ана̄ ведитабба̄. татха̄ ан̃н̃а̄тика̄йа, н̃а̄тика̄йа ча сантакам̣ чӣварам̣ убхохи екато диййама̄нам̣ пат̣игган̣ха̄ти, ниссаггийамева. атха ан̃н̃а̄тика̄йа ева хаттхато пат̣игган̣ха̄ти, ниссаггийамева. атха н̃а̄тика̄йа хаттхато пат̣игган̣ха̄ти, ана̄патти. атха убхосу ан̃н̃а̄тика̄дисан̃н̃ӣ, вуттанайенева ниссаггийадуккат̣а̄диа̄паттибхедаган̣ана̄ ведитабба̄. татха̄ ан̃н̃а̄тикавин̃н̃аттиа̄дӣсупи йатха̄самбхавам̣ найо нетаббо. айам̣ вимиссата̄йа найо.
а̄дисаддена пана анеке ан̃н̃а̄тика̄ вин̃н̃атта̄, вин̃н̃аттапуггалаган̣ана̄йа дуккат̣ам̣. еко дети, еко на дети, ниссаггийам̣. атха авин̃н̃атто дети, на нисаггийам̣. атха вин̃н̃атта̄вин̃н̃атта̄нам̣ са̄дха̄ран̣ам̣ вин̃н̃атто дети, ниссаггийам̣. убхо денти, ниссаггийамева. авин̃н̃атто дети, ниссаггийена ана̄патти. вин̃н̃аттасса вачанена авин̃н̃атто дети, ана̄патти ева. татха̄ упаккхат̣а̄дӣсупи йатха̄самбхавам̣ найо нетаббо.
етта̄вата̄ сан̇кхепато ан̃н̃а̄тика̄йа̄дига̄тха̄ вутта̄дхиппа̄йа̄ хоти. йам̣ панеттха бхиккхунийа̄ рахонисаджджасиккха̄падам̣ ниппайоджаната̄йа нидассанам̣ ¶ вуттам̣, тасса пайоджанависесо тасмим̣йева а̄вибхависсатӣти ¶ . евамева ан̃н̃аттхапи вачанена, висесаат̣т̣хуппаттивасена ча сиккха̄падесу н̃а̄таббам̣ висесаппайоджананти.
дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘т̣ха̄нам̣ бхан̃джати, а̄гатака̄ран̣ам̣ вина̄сетӣ’’ти вуттатта̄ пуна чоданам̣ на лабхатӣти еке. а̄гаманасса са̄ттхакам̣ на хоти, чӣварам̣ на лабхиссати пат̣исантха̄расса кататта̄ти еке. чодана̄лаккхан̣ам̣ на хотӣти катва̄ вуттанти еке. ‘‘дхаммадесана̄дхиппа̄йа̄дина̄ на пат̣исантха̄ро ка̄таббо’’ти упатиссаттхеро ‘‘‘а̄гатака̄ран̣ам̣ вина̄сетӣ’ти чодана̄т̣ха̄на̄ни бхан̃джати, чодетука̄мо акаттаббамака̄си, таппаччайа̄ ваттабхеде дуккат̣а’’нти ча вадати. дхаммасириттхеро пана ‘‘а̄сане че нисӣдати, ека̄йа нисаджджа̄йа две т̣ха̄на̄ни бхан̃джати. а̄мисам̣ че пат̣игган̣ха̄ти, екена пат̣иггахан̣ена две т̣ха̄на̄ни бхан̃джати. дхаммам̣ че бха̄сати, дхаммадесана̄сиккха̄паде вуттапариччхеда̄йа ека̄йа ва̄ча̄йа две т̣ха̄на̄ни бхан̃джати. там̣ сандха̄йа ‘а̄гатака̄ран̣ам̣ вина̄сетӣ’ти вутта’’нти вадати. ‘‘есо кхо’’ти вуттена сан̃н̃атто еко, ‘‘айам̣ веййа̄ваччакароти…пе… авуттепи чодетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вутто дутийо, саче пана дӯто гаччхантова ‘‘ахам̣ тасса хаттхе дасса̄мӣ’’тиа̄дина̄ вутто татийо, ‘‘ан̃н̃ам̣ ва̄ песетва̄ а̄роча̄петӣ’’ти вутто чатуттхоти йатха̄ бхиккхуна̄ ниддит̣т̣ха̄ чатта̄ро, татхева дӯтена ниддит̣т̣ха̄ чатта̄ро. мукхавеват̣икакаппийака̄рако, параммукхакаппийака̄рако чети етесу ан̃н̃а̄такааппава̄ритесу вийа пат̣ипаджджитаббанти ликхитам̣.
ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
чӣваравагго пат̣хамо.
2. ел̣акаломавагго
1. косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄
ка̄ра̄пеййа̄ти ¶ ¶ аттано ча парасса ча убхиннан̃ча косийам̣ екато ган̣хитва̄ вуттам̣, убхо ва̄ екато каронтӣти аттхато ведитаббам̣. таттха аттана̄ катам̣ че, ‘‘ниссаджджанака̄ле сайам̣ катам̣ ниссаггийа’’нти ваттаббам̣. убхохи че катам̣, йатха̄па̄л̣имева.
косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. суддхака̄л̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄
йатха̄ пат̣хаме ‘‘екенапи косийам̣суна̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣, татха̄ идха ‘‘екенапи ан̃н̃ена амиссита̄на’’нти вачана̄бха̄вато ан̃н̃ена миссабха̄ве сатипи апан̃н̃а̄йама̄нарӯпакам̣ че, ‘‘суддхака̄л̣ака’’миччева вуччатӣти ваданти.
суддхака̄л̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. двебха̄гасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘тулайитва̄’’ти вачанато йатха̄ тула̄дха̄ран̣а̄йа ка̄л̣ака̄дхика̄ на хонти, татха̄ ка̄л̣ака̄нам̣ две бха̄га̄ гахетабба̄ уккат̣т̣хапариччхедена. ‘‘екасса̄пи ка̄л̣акаломасса атирекабха̄ве ниссаггийанти вачанам̣ тула̄дха̄ран̣а̄йа кин̃ча̄пи на самети, ачиттакатта̄ пана сиккха̄падасса пуббе тула̄йа дха̄райитва̄ т̣хапитесу екампи ломам̣ таттха патеййа, ниссаггийанти айамадхиппа̄йоти но такко’’ти а̄чарийо. вуттапариччхедена аггахан̣ам̣ акирийа̄, сантхатакаран̣ам̣ кирийа̄.
двебха̄гасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘орена ¶ ¶ че чханнам̣ васса̄на’’нти вуттатта̄ чхаббассе парипун̣н̣е ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти нит̣т̣ха̄надивасато пат̣т̣ха̄йа чханнам̣ васса̄нам̣ париччхедо ведитаббо. йа̄ни панеттха атирекачхаббассавасена ва̄ саммутивасена ва̄ ката̄ни, сабба̄ни та̄ни екато парибхун̃джитум̣ ват̣т̣антӣти. гила̄насса ча екам̣ наппахотӣти анекампи ват̣т̣ати. йато пат̣т̣ха̄йа рогасса мандата̄йа сантхатам̣ а̄да̄йа гантум̣ саккоти, тато пат̣т̣ха̄йа саммути ва̄ рого ва̄ на раккхатӣти еке. апича чхавассабуддханиммалам̣ сиккха̄падам̣ вича̄ретум̣ гамбхӣратта̄. тасма̄ чхавассе каммам̣ катанти.
чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄
касма̄ панеттха ‘‘сантхатам̣ пана бхиккхуна̄’’ти сиккха̄падам̣ апан̃н̃апетва̄ ‘‘нисӣданасантхата’’нти пан̃н̃аттам̣, нану еттха ка̄ран̣ена бхавитаббанти? аттхи ка̄ран̣ам̣, чӣварасан̃н̃ита̄йа сантхата̄нам̣ уджджхитатта̄ тесам̣ ачӣварабха̄вадассанаттхам̣ татха̄ пан̃н̃аттам̣ бхагавата̄ти вуттам̣ хоти. тасма̄ те бхиккхӯ течӣварикадхутан̇габхедабхайа̄ сантхате чатуттхачӣварасан̃н̃ита̄йа сантхата̄ни уджджхитва̄ тераса дхутан̇га̄ни сама̄дайим̣су, бхагава̄ ча тесам̣ сантхатам̣ ануджа̄ни. тато тесам̣ бхиккхӯнам̣ евам̣ хоти ‘‘нисӣданачӣварасан̣т̣ха̄нампетам̣ нисӣданасантхатам̣ но бхагавата̄ анун̃н̃а̄там̣ чатуттхачӣварабха̄вена, пагева катасантхатам̣ ва̄’’ти. тато ‘‘сантхате тесам̣ чӣварасан̃н̃ита̄ на бхависсатӣ’’ти тадаттхам̣ бхагавата̄ ‘‘сантхата’’нти апан̃н̃апетва̄ ‘‘нисӣданасантхата’’нти пан̃н̃аттанти адхиппа̄йо. имесу пана пан̃часу сантхатесу пурима̄ни тӣн̣и винайакаммам̣ катва̄ пат̣илабхитва̄пи парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣анти акаппийатта̄, паччхима̄ни две ват̣т̣антӣти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 566-567) ликхитам̣. катхам̣ пан̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘ана̄патти ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джатӣ’’ти (па̄ра̄. 570) вачанатоти ведитаббам̣.
нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘аддха̄намаггаппат̣ипаннасса̄’’ти ¶ ¶ имина̄ пакатийа̄ дӣгхамаггам̣ пат̣ипаннасса уппанна̄нипи тийоджанапарамамева харитабба̄ни, пагева аппат̣ипаннасса̄ти дассети. пат̣ипаннасса че, аддха̄нам̣ на̄ма пат̣ипаннасса ака̄ма̄ вассам̣вут̣т̣хабхиккхунийа̄ маггаппат̣ипатти вийа̄ти дассети. аддха̄намаггаппат̣ипаннасса ниссаггийанти ва̄ самбандхо. тенева ва̄са̄дхиппа̄йасса пат̣иппассаддхагаманусса̄хатта̄ ‘‘аппат̣ипанно’’ти сан̇кхам̣ гатасса ана̄паттӣти сиддхам̣. имасмим̣ пана аттхавикаппе ‘‘бхиккхуно панева ел̣акалома̄ни уппаджджеййум̣…пе… асантепи ха̄раке аддха̄намаггаппат̣ипаннасса ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти йоджана̄ ведитабба̄. йасма̄ ва̄ ел̣акалома̄нам̣ уппаттит̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа тийоджанапарамата̄ адхиппета̄, маггам̣ аппат̣ипаннасса ча тийоджанапарамата̄ наттхи, тасма̄ ‘‘аддха̄намаггаппат̣ипаннасса уппаджджеййу’’нти вуттам̣. тена аччхиннам̣ пат̣илабхитва̄ харато ча ана̄паттӣти сиддхам̣. пат̣ила̄бхо хи тесам̣ уппатти на̄ма̄ти.
‘‘а̄кан̇кхама̄нена бхиккхуна̄ пат̣иггахетабба̄нӣ’’ти имина̄ аттана̄ пат̣иггахита̄нам̣йева тийоджана̄тиккаме а̄паттӣти дассети. тена ана̄кан̇кхама̄нена парасантака̄ни пат̣иггахита̄ни харантасса ана̄паттӣти сиддхам̣.
ан̇гесу ‘‘аттано сантаката̄’’ти наттхи, айаматтхо ‘‘бхиккхуно уппаджджеййу’’нти имина̄, ‘‘аччхиннам̣ пат̣илабхитва̄’’ти имина̄ ча дӣпито хотӣти ведитаббо. пора̄н̣аган̣т̣хипаде ча ‘‘ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ хара̄пенто гаччхати че, двиннампи ана̄паттӣ’’ти вуттам̣. тасма̄ две бхиккхӯ тийоджанапарамам̣ патва̄ ан̃н̃аман̃н̃асса бхан̣д̣ам̣ париваттетва̄ че харанти, ана̄паттӣти сиддхам̣.
тийоджанапарамам̣ сахаттха̄ харитабба̄нӣти тийоджанапарамамева аттана̄ харитабба̄ни, там̣ киматтханти? сӣма̄йа етапарамато. вуттан̃хетам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тийоджанапарамам̣ сӣмам̣ самманниту’’нти (маха̄ва. 140). ва̄са̄дхиппа̄йена, пачча̄гамана̄дхиппа̄йена ва̄ гаччхато етапарамата̄ ча. вуттан̃хетам̣ ‘‘чхаббаггийа̄ бхиккхӯ атимахатийо сӣма̄йо самманнанти…пе… бхиккхӯ упосатхам̣ а̄гаччханта̄ уддиссама̄непи па̄тимоккхе а̄гаччханти, уддит̣т̣хаматтепи а̄гаччханти, антара̄пи паривасантӣ’’ти (маха̄ва. 140).
асанте ¶ ха̄ракети а̄н̣аттийа̄ ха̄раке асати. камбаласса упари нисӣдитва̄ гаччхантасса ¶ саче екампи ломам̣ чӣваре лаггам̣ хоти, тийоджана̄тиккаме а̄патти ева камбалато виджат̣итатта̄ти ликхитам̣. там̣ камбаласса пат̣иггахитатта̄ аттано аттха̄йа пат̣иггахитамева хотӣти йуттам̣.
ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. джа̄тарӯпасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘ниббаттаруккхаччха̄йа̄пи руккхапариччхедам̣ анатикканта̄’’ти ликхитам̣.
джа̄тарӯпасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
джа̄тарӯпараджатапариваттананти уккат̣т̣хапариччхедена вуттам̣.
рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄
асанте па̄читтийам̣ десетаббамева̄ти еттха ким̣ суддхикам̣ па̄читтийам̣, уда̄ху ниссаггийанти? ниссаггийам̣ па̄читтийамева.
кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
татридам̣ пакин̣н̣акам̣
ат̣т̣хамасиккха̄падам̣ парена аттано аттха̄йа диййама̄насса ва̄ па̄риваттакабха̄вена диййама̄насса ва̄ пам̣сукӯласса ва̄ рӯпийасса угган̣ханаугган̣ха̄панаса̄дийана̄ни пат̣иккхипати.
навамам̣ парасса ва̄ аттано ва̄ рӯпийапариваттанам̣ пат̣иккхипати.
дасамам̣ ¶ ¶ арӯпийапариваттанам̣. ‘‘арӯпийе арӯпийасан̃н̃ӣ пан̃чаннам̣ саха ана̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 591; ви. ви. т̣ӣ. 1.591; ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 587) ча вачанам̣ итарехи саха а̄паттӣти дӣпети. арӯпийан̃ча дуккат̣аваттху. тасма̄ тасса париваттане сати ниссаггийанти екантена вуттам̣. пан̃чаннам̣ саха дуккат̣аваттхӯнам̣ париваттане ана̄паттиппасан̇гато ана̄патти ева̄ти пора̄н̣а̄ти че? на, каппийаваттхӯнам̣йева таттха а̄гататта̄. йади каппийаваттху ниссаггийам̣, пагева дуккат̣аваттхӯти че? на, а̄паттигарукалахукабха̄вена ваттхугарукалахуканийама̄бха̄вато.
ниссаггийаваттхуто хи мутта̄ман̣ивел̣урийа̄ди махаггхаппахонакампи дуккат̣аваттхӯти катва̄ ниссаггийаваттхуто мутта̄ди лахукам̣ хоти. лахукепи ваттхусмим̣ йатхева дуккат̣аваттхуно пат̣иггахан̣е дуккат̣ам̣, татхева тасса ва̄ тена ва̄ чета̄панепи дуккат̣ам̣ йуттанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.589) ат̣т̣хакатха̄чарийа̄.
атха ва̄ йам̣ вуттам̣ ‘‘каппийаваттхӯнам̣йева таттха а̄гататта̄’’ти, таттха кин̃ча̄пи дуккат̣аваттхӯнипи адхиппета̄ни, на пана па̄л̣ийам̣ вутта̄ни ана̄паттива̄раппасан̇габхайа̄ти вуттам̣ хоти. мутта̄дӣсупи вуттесу ана̄паттийам̣ каппийака̄ракасса а̄чиккхати, ‘‘идам̣ мутта̄ди амха̄кам̣ аттхи, амха̄кан̃ча имина̄ ча имина̄ ча вел̣урийа̄дина̄ аттхо’’ти бхан̣ати, дасамена а̄паджджатӣти адхиппа̄йо сийа̄. йасма̄ ча идам̣ каппийака̄ракасса а̄чиккхана̄дисам̣воха̄ро ча, тасма̄ там̣ навамена вуттанти ведитаббам̣. кин̃ча̄пи кайавиккайева хоти каппийаваттхӯхи анун̃н̃а̄там̣, имина̄ва найена кин̃ча̄пи дуккат̣аваттхупи дасаме адхиппетам̣ а̄паджджати, ат̣т̣хакатха̄виродхато пана на̄дхиппетамиччева гахетаббо.
ка̄ панеттха ка̄ран̣аччха̄йа̄ти, пан̃чаннам̣ саха таттха ана̄паттиппасан̇гато ана̄патти ева̄ти че? на, таттха ана̄гататта̄. ана̄гатака̄ран̣а̄ вуттанти че? на, пан̃чаннам̣ саха а̄паттиваттхукасса ана̄паттива̄рала̄бхе висесака̄ран̣а̄бха̄ва̄, акаппийатта̄ пан̃чаннам̣ саха̄пи а̄паттийа̄ бхавитаббанти сиддхо ат̣т̣хакатха̄ва̄до.
апаро найо – йади дуккат̣аваттхуна̄ кайавиккайе ниссаггийам̣, каппийаваттхумхи вуттапарийа̄йо таттха лаббхеййа, на пана лаббхатӣти наваме ева та̄ни ваттабба̄ни. тасма̄ сам̣воха̄ро на̄ма кайавиккайопи ан̃н̃атха̄ париваттанам̣ ¶ парийа̄дийитва̄ паватто, кайавиккайан̃ча мочетва̄ ¶ ‘‘имина̄ имам̣ дехӣ’ти чета̄пети, ват̣т̣атӣ’’ти аватва̄ дасамасса ана̄паттива̄ре вуттанайенева тесам̣ париваттане ниссаггийа̄нумативиродхато ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева дуккат̣аваттхуна̄ чета̄пане дуккат̣амева. несам̣ кайавиккайена ниссаггийанти че? на, саббассапи кайавиккайатта̄. тенева вуттам̣ ‘‘андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘саче кайавиккайам̣ сама̄паджджеййа, ниссаггийам̣ па̄читтийа’нти бха̄ситам̣, там̣ дуббха̄ситам̣. касма̄? на хи да̄наггахан̣ато ан̃н̃о кайавиккайо на̄ма аттхӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.589), аттано матийа̄ кайавиккайалаккхан̣асаммате дасамасса ана̄паттива̄ре вуттанайенева тесам̣ париваттане ниссаггийа̄нумативиродхато ча. бхавату ва̄ аттано пат̣исиддхамидам̣ ка̄ран̣ам̣, дасаме авассамева джа̄нитабба̄нӣти та̄ни кайавиккайа̄нева̄ти тесам̣ ниссаггийабха̄ван̃ча гата̄нӣти евампи сиддхо ат̣т̣хакатха̄ва̄до.
еттха̄ху пора̄н̣а̄ – ‘‘аттано сантакам̣ рӯпийам̣ парахаттхагатам̣ кароти аджджха̄чарати, дуккат̣ам̣. парасса рӯпийам̣ аттано хаттхагатам̣ кароти, ат̣т̣хамена ниссаггийам̣. уггахитаваттхупариваттане катхам̣ джа̄там̣? аббоха̄рикам̣ джа̄там̣. атха парасса рӯпийам̣ аттано хаттхагатам̣ пат̣хамам̣ кароти, рӯпийаппат̣иггахан̣асса кататта̄ ат̣т̣хамена ниссаггийам̣. аттано сантакам̣ рӯпийам̣ парасса хаттхагатам̣ паччха̄ кароти, сам̣воха̄рена ниссаггийа’’нти. ‘‘рӯпийасса гахан̣аматтена ат̣т̣хамена а̄патти, паччха̄ париваттане навамена̄’’ти хи таттха вуттам̣, там̣ пана йуттам̣. ‘‘аджджха̄чарати, дуккат̣а’’нти дувуттам̣. дуккат̣асса анийамаппасан̇гато ниссаджджанавидха̄несу дасситова. ким̣ вуттам̣ хоти – йади двӣхи ниссаггийехи бхавитаббам̣, ниссаджджанавидха̄не ‘‘ахам̣, бханте, рӯпийам̣ пат̣иггахесим̣, на̄на̄ппака̄ракан̃ча рӯпийасам̣воха̄рам̣ сама̄паджджи’’нти ваттаббам̣ бхавеййа ‘‘рӯпийам̣ чета̄петӣ’’ти саббаттха па̄л̣ийам̣ рӯпийаппат̣иггахан̣асса вуттатта̄.
етта̄вата̄ йам̣ пора̄н̣аган̣т̣хипаде вуттам̣ ‘‘дуккат̣аваттхуна̄ кайавиккайам̣ парихарантена чатӯсу ниссаггийаваттхӯсу екекасмим̣ гахите ат̣т̣хамена ниссаггийам̣ хоти. дуккат̣аваттхуна̄ дуккат̣аваттхунти ‘‘имина̄ идам̣ дехӣ’’ти гахите тенева ниссаггийам̣ хоти. ‘‘кайавиккайампи нӣхаритва̄ гахите дуккат̣ам̣, чета̄питарӯпийаггахан̣е ат̣т̣хамена, париваттане навамена̄тиа̄дина̄ аттана̄ ануггахетва̄ каппийавасена нӣхаритва̄ пан̃чахи сахадхаммикехи саддхим̣ париваттетум̣ ¶ ват̣т̣атӣ’’ти, там̣ висодхитам̣ хоти. апарампи таттха вуттам̣ ‘‘ниссаджджитаббе асати катхам̣ па̄читтийам̣, дунниссат̣т̣харӯпийампи ‘на чхад̣д̣етӣ’ти вадантасса виссат̣т̣хо упа̄сако там̣ гахетва̄ ан̃н̃ам̣ че бхиккхуно дети, каппатӣ’’ти, тан̃ча дувуттам̣. на хи гахитатта̄ тато ан̃н̃ам̣ ваттху хоти. пуна апаран̃ча таттха вуттам̣ ‘‘имам̣ ‘ган̣ха̄хӣ’ти ¶ вадантасса саддха̄деййавинипа̄тадуккат̣ам̣, ‘етам̣ дехӣ’ти вадантасса вин̃н̃аттидуккат̣а’’нти, тан̃ча дувуттам̣. таттха хи пайогадуккат̣ам̣ йуттам̣ вийа пан̃н̃а̄йати.
пакин̣н̣акам̣ нит̣т̣хитам̣.
ел̣акаломавагго дутийо.
3. паттавагго
1. паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄
две апатта̄, тасма̄ ете бха̄джанапарибхогена парибхун̃джитабба̄, наадхит̣т̣ха̄нӯпага̄навикаппанӯпагата̄ти аттхоти ча. саман̣аса̄руппена пакканти айопатто пан̃чахи па̄кехи пакко хоти, маттика̄патто двӣхи. ‘‘бхиккхунийа̄ паттасанниччайасса ва̄ритатта̄ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 602) бхиккхуссапи там̣ ‘ананурӯпа’нти катва̄ ‘пура̄н̣апаттам̣ паччуддхаритва̄’ти вутта’’нти ча ликхитам̣, там̣ на йуттам̣ па̄л̣ийам̣ ‘‘санниччайам̣ кареййа̄ти анадхит̣т̣хито авикаппито’’ти (па̄чи. 735) вуттатта̄. со хи катхинаккхандхаке (маха̄ва. 306 а̄дайо) ниччайасаннидхи вийа екопи пунадивасе ‘‘санниччайо’’ти вуччати. анантарасиккха̄паде пана ‘‘дутийо ва̄рито’’ти адхит̣т̣ха̄нам̣ нийатам̣. тасма̄ две патте адхит̣т̣ха̄тум̣ на лабхати. саче екато адхит̣т̣ха̄ти, двепи анадхит̣т̣хита̄ хонти. висум̣ висум̣ адхит̣т̣ха̄ти, дутийо анадхит̣т̣хито. викаппетум̣ пана бахӯпи лабхати. ка̄кан̣икаматтампӣти еттха пи-ка̄ро ‘‘екапа̄кампи джанетӣ’’ти па̄кам̣ сампин̣д̣ети. атха ва̄ саче екапа̄кенева са̄руппо, ват̣т̣атӣти па̄капарима̄н̣ам̣ на вуттанти гахетаббам̣. апаттатта̄ адхит̣т̣ха̄нӯпаго ¶ на хоти. апаччуддхарантена викаппетабботи пура̄н̣апаттам̣ апаччуддхарантена со патто викаппетабботи аттхоти ликхитам̣.
паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄
пава̄ритети ¶ еттха сан̇гхавасена пава̄ритат̣т̣ха̄не пан̃чабандханенева ват̣т̣ати, пуггаликавасена пава̄ритат̣т̣ха̄не ӯнапан̃чабандханена̄пи ват̣т̣атӣти ликхитам̣.
йо ӯнапан̃чабандханаттхам̣, вуттампи четам̣ каро со;
ӯнапан̃чабандханаттхам̣, патва̄на сантике.
ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘пат̣иса̄йанӣйа̄ни пат̣иггахетва̄’’ти вадантена па̄дамаккхана̄дӣнам̣ аттха̄йа пат̣иггахетва̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣти дӣпитанти ликхитам̣. ‘‘йесам̣ мам̣сам̣ каппатӣ’’ти вачанена йесам̣ мам̣сам̣ на каппати, тесам̣ саппиа̄ди на каппатӣти ваданта̄ аджа̄нитва̄ ваданти. йесан̃хи мам̣сам̣ каппати, тесам̣ саппӣтиа̄ди сатта̄хака̄ликаниссаггийаваттхупариччхедадассанаттхам̣ вуттам̣. татха̄ пан̣ӣтабходжанасиккха̄паде йесам̣ мам̣сам̣ каппати, тесам̣йева кхӣра̄ди пан̣ӣтабходжанам̣, нетаранти дассетум̣ вуттанти. мадху на̄ма мадхукарибхамарамаккхика̄нам̣ а̄сайесу ниййа̄сасадисам̣ маха̄мадху хоти, там̣ йа̄ваджӣвиканти ча ликхитам̣.
бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
паттавагго татийо.
ниссаггийапа̄читтийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
па̄читтийакан̣д̣ам̣
4. бходжанавагго
2. ган̣абходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄
девадатто ¶ ¶ ка̄ле вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джати, таппаччайа̄ бхагавата̄ ‘‘ган̣абходжане па̄читтийа’’нти (па̄чи. 209) сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣. падабха̄джане пана ‘‘нимантита̄ бхун̃джантӣ’’ти (па̄чи. 218) нимантанамева гахетва̄ вибхаттам̣. андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ваттхувасена вин̃н̃аттийа̄ йа̄чанампи вуттанти ликхитам̣. касма̄? парива̄ре ева ‘‘ган̣абходжанам̣ двӣха̄ка̄рехи пасавати вин̃н̃аттито ва̄ нимантанато ва̄’’ти (пари. 322) вуттатта̄. тасма̄ ат̣т̣хуппаттийам̣йева па̄кат̣атта̄ падабха̄джане на вуттанти ведитаббам̣. ‘‘‘екато ган̣хантӣ’ти ча гахитабхатта̄пи ан̃н̃е йа̄ва ган̣ханти, та̄ва че тит̣т̣ханти, екато ган̣ханти ева на̄ма̄’’ти ча, ‘‘йо кочи паббаджитоти сахадхаммикесу, титтхийесу ва̄ти аттхо’’ти ча, ‘‘самайа̄бха̄воти саттаннам̣ ана̄паттисамайа̄нам̣ абха̄во’’ти ча, ‘‘самайаладдхакена саха чатта̄ро хонтӣ’’ти ча, ‘‘самайаладдхако сайамева муччати, сеса̄нам̣ ган̣апӯракатта̄ а̄паттикаро хотӣ’’ти ча ликхитам̣.
еттха̄ха – ‘‘пат̣иггахан̣амева хеттха пама̄н̣а’’нти вуттам̣, атха касма̄ па̄л̣ийам̣ ‘‘ган̣абходжанам̣ на̄ма йаттха чатта̄ро…пе… бхун̃джантӣ’’ти (па̄чи. 218) вуттанти? вуччате – таттха ‘‘бхун̃джантӣ’’ти пат̣иггахан̣анийамавачанам̣. на хи аппат̣иггахитакам̣ бхиккхӯ бхун̃джантӣти.
ган̣абходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄
ан̃н̃атра ¶ самайа̄ти пана нимантанато пасаванато бходжана̄пеккхам̣ па̄читтийанти еке. еко бхиккху пин̣д̣а̄йа чаранто бхаттам̣ лабхати, таман̃н̃о чӯпа̄сако нимантетва̄ гхаре нисӣда̄песи, на ча та̄ва бхаттам̣ сампаджджати ¶ . саче со бхиккху пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ладдхабхаттам̣ бхун̃джати, а̄патти. касма̄ти че? ‘‘парампарабходжанам̣ на̄ма пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена бходжанена нимантито там̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ бходжанам̣ бхун̃джати, етам̣ парампарабходжанам̣ на̄ма̄’’ти (па̄чи. 227) вуттатта̄. пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. ка̄н̣ама̄та̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
дваттипаттапӯра̄ пат̣иггахетабба̄ти татха̄нӣтапӯвехи аттхикена уккат̣т̣хапаттаппама̄н̣авасена гахетабба̄. ‘‘ма̄ кхо твам̣ еттха пат̣игган̣хӣ’’ти апа̄тхеййа̄диаттха̄йа саджджитасан̃н̃а̄йа атирекаппат̣иггахан̣ена а̄рочане, асам̣вибха̄ге ча на муччати ачиттакатта̄ сиккха̄падасса. атха уггахитакам̣ ган̣ха̄ти, на муччати ева. асам̣вибха̄ге пана ана̄патти акаппийатта̄. ачиттаката̄ пан̣н̣аттиджа̄нана̄бха̄венева, на ваттхуджа̄нана̄бха̄вена̄ти еке. ‘‘на па̄тхеййа̄диаттха̄йа саджджитабха̄ваджа̄нана’’нти ан̇гесу авуттатта̄ саче сан̃чичча на вадати, па̄читтийанти пора̄н̣а̄ ваданти. атирекаппат̣иггахан̣анти таттха пан̃чамам̣ва ан̇гам̣ вуттам̣, тасма̄ аппат̣иггахитатта̄ на па̄читтийам̣, каттабба̄каран̣ато пана дуккат̣ам̣. ан̃н̃атха̄ кирийа̄кирийам̣ идам̣ а̄паджджати. анива̄ран̣ам̣, ана̄рочанам̣ ва̄ чхат̣т̣хаман̇гам̣ ваттаббам̣ сийа̄.
ка̄н̣ама̄та̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
бхутта̄вӣ пава̄ран̣ам̣ на̄ма пан̃чан̇гикам̣. тесу ‘‘асанам̣ пан̃н̃а̄йаттӣ’’ти етенева ‘‘бхутта̄вӣ’’ти етасса сиддхатта̄ висум̣ аттхасиддхи на диссати. диссати че, ан̇га̄нам̣ чхаккаттадассананти ¶ (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 238-239) ликхитам̣. ‘‘бходжанам̣ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти абхихат̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣.
кот̣т̣етва̄ ¶ катачун̣н̣ампӣти пи-ка̄рена кун̣д̣акам̣ сампин̣д̣ети. самапа̄кабхаджджита̄нам̣ пана а̄тапасуккха̄нам̣ ва̄ кун̣д̣акам̣ ва̄ йе кечи тан̣д̣ула̄ ва̄ти еттакамева вуттатта̄ самапа̄кабхаджджита̄нам̣ вӣхӣнам̣, вӣхипала̄са̄нам̣ ва̄ тан̣д̣улачун̣н̣ам̣ пава̄рети. татха̄ кхарапа̄кабхаджджита̄нам̣ кун̣д̣акампи пава̄рети. бхаджджитасаттуйо пин̣д̣етва̄ като апаккасаттумодакопи пава̄ретӣти ликхитам̣. саче авасит̣т̣хам̣ наттхи, на пава̄рети. касма̄? асанасан̇кха̄тасса виппакатабходжанасса абха̄вато.
акаппийамам̣сам̣ пана кин̃ча̄пи пат̣иккхипитаббат̣т̣ха̄не т̣хитам̣, кха̄дийама̄нам̣ пана мам̣сабха̄вам̣ на джаха̄ти, тасма̄ пава̄рети. бходжанаса̄ла̄йа бхун̃джанто че аттано апа̄пун̣анакот̣т̣ха̄сам̣ абхихат̣ам̣ пат̣иккхипати, на пава̄рети. ка̄мам̣ пат̣иккхипати, патте пана а̄ра̄мика̄ а̄киранти, там̣ бхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати. идан̃хи буддхаппат̣икут̣т̣ха̄йа анесана̄йа уппаннейева сан̇кхам̣ гаччхати. йатха̄ хи сан̇гхато ладдхам̣ пин̣д̣ам̣ дуссӣло дети, тан̃че пат̣иккхипати, на пава̄рети, евам̣сампадамиданти ча, вибха̄го ладжджӣ че дети, там̣ со на аджджхохаритука̄мата̄йа пат̣иккхипати, пава̄ретӣти ча, ‘‘самам̣сарасам̣ самаччхараса’’нти а̄паджджанато ‘‘мам̣сараса’’нти вутте пана пат̣иккхипато хоти, ‘‘мам̣сасса расам̣ мам̣сараса’’нти айам̣ виггахо на̄дхиппетоти ча вуттам̣. бхаттамиссакам̣ йа̄гум̣ а̄харитва̄ ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’’ти вадати, на пава̄рети. ‘‘бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти вутте пава̄рети. касма̄? йена̄пуччхито, тасса аттхита̄йа. еттха пана ‘‘йа̄гумиссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вадати, татра че йа̄гу бахутара̄ ва̄ хоти, самасама̄ ва̄. бхаттам̣ мандам̣, на пава̄рети. йа̄гу че манда̄, бхаттам̣ бахутарам̣, пава̄рети. идан̃ча саббаат̣т̣хакатха̄су вуттатта̄ на сакка̄ пат̣иккхипитум̣. ка̄ран̣ам̣ панеттха дуддасам̣. ‘‘бхаттамиссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вадати. татра бхаттам̣ бахутарам̣ ва̄ самакам̣ ва̄ аппатарам̣ ва̄ хоти, пава̄рети ева. бхаттам̣ ва̄ йа̄гум̣ ва̄ ана̄маситва̄ ‘‘миссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вадати. татра че бхаттам̣ бахутарам̣, самакам̣ ва̄ хоти, пава̄рети. аппатарам̣ на пава̄рети. там̣ саббам̣ вӣмам̣ситаббанти.
пхалам̣ ¶ ва̄ кандамӯла̄ди ва̄ пан̃чахи саман̣акаппехи каппийам̣ акатанти еттха каппийам̣ ака̄ра̄питехи кадалипхала̄дӣхи саддхим̣ атириттам̣ ка̄ра̄петва̄пи там̣ кадалипхала̄дим̣ т̣хапетва̄ авасесам̣ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. амиссакарасатта̄ пуна та̄ни каппийам̣ ка̄ра̄петва̄ ан̃н̃асмим̣ бха̄джане т̣хапетва̄ ¶ ка̄ретва̄ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. касма̄? пуббе тесу винайакаммасса ана̄рул̣хатта̄ти ваданти.
патте раджам̣ патитам̣ аппат̣иггахитамева хоти. тасма̄ пат̣иггахетва̄ва бхиккха̄ ган̣хитабба̄. ‘‘апат̣иггахетва̄ ган̣хато винайадуккат̣а’’нти (па̄чи. ат̣т̣ха. 265) вуттатта̄ етаман̃н̃есампи на ват̣т̣атӣти ваданти. ‘‘там̣ пана пуна пат̣иггахетва̄ бхун̃джантасса ана̄паттӣ’’ти еттха̄пи евамева. имасмим̣ пана ‘‘атириттам̣ катам̣ анатириттакатам̣ хотӣ’’ти еттха̄пи евамева. имасмим̣ пана ‘‘атириттам̣ катам̣, анатириттам̣ катам̣ хотӣ’’тиа̄дӣхи упапариккхитва̄ виниччхайо ведитабботи дӣпитам̣. аламетам̣ саббанти идампи те адхикам̣, ито ан̃н̃ам̣ на лаччхасӣти аттхо.
а̄ха̄раттха̄йа̄ти вика̄ле ева̄ти еке. ‘‘пат̣хамакатхинасадиса̄ни. идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо. ка̄йакаммам̣ аджджхохаран̣ато. вачӣкаммам̣ ва̄ча̄йа ‘‘атириттам̣ каротха, бханте’’ти ака̄ра̄панатоти ведитаббам̣.
пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. дутийапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘бхуттасмим̣ па̄читтийа’’нти (па̄чи. 243) ма̄тика̄йам̣ вуттатта̄ ‘‘бходжанапарийоса̄не па̄читтийа’’нти вуттам̣, на аджджхоха̄ре аджджхоха̄ре.
дутийапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. вика̄лабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄
джамбудӣпасса ¶ ка̄лена париччхедоти евам̣ кира.
вика̄лабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘дуддхото ¶ хотӣ’’тиа̄дина̄ найена идха вуттатта̄, ‘‘дуддхотам̣ паттам̣ дховитва̄ пуна
таттха аччходакам̣ ва̄ а̄син̃читва̄, ан̇гулийа̄ ва̄ гхам̣ситва̄ ниснехабха̄во джа̄нитаббо’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 253) самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттатта̄ ча маттика̄паттасса капа̄лена пӣто снехо саннидхим̣ каротӣти сиддханти ликхитам̣. сайам̣ пат̣иггахетва̄ апариччаттамева̄ти еттха апариччаттам̣ на̄ма анупасампанна̄нам̣ нирапеккхаапариччаттам̣ авиджахитам̣. ‘‘пат̣иггахан̣анти еттха пат̣иггахитабха̄вамавиджахитамева саннидхим̣ джанетӣ’’ти дхаммасириттхеро, там̣ ‘‘пат̣игган̣ха̄ти, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄чи. 255) па̄л̣ийа̄ вируджджхати. тасса пана пуна пат̣игган̣ханакичча̄бха̄вато вӣмам̣ситаббам̣.
саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘тесам̣ мам̣сан̃ча кхӣрададхӣни ча идха адхиппета̄нӣ’’ти идам̣ па̄читтийаваттхупариччхедо, на пана каппийакхӣра̄дипариччхедо, тасма̄ йасса кассачи кхӣра̄дӣни ват̣т̣антӣти ча, ‘‘маха̄на̄масиккха̄падена ка̄ретаббо’’ти сан̇гхавасена пава̄рите бхесаджджаттха̄йа саппиа̄дибхесаджджапан̃чакам̣ вин̃н̃а̄пети че, таттха ‘‘на бхесаджджакаран̣ӣйена бхесаджджам̣ вин̃н̃а̄петӣ’’ти еттха сан̇гахам̣ гаччхати, тасма̄ ‘‘тена па̄читтийа’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 261) ча ликхитам̣.
пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. дантапонасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘сарӣра̄вайавена̄’’ти ¶ вуттатта̄ мукхена пат̣иггахан̣ам̣ анун̃н̃а̄там̣. ‘‘чин̃ча̄дипаттесу бхӯмийам̣ аттхатесу на ват̣т̣ати, каллакхетте таттха ват̣т̣атӣ’’ти ча, ‘‘са̄мам̣ гахетва̄’’ти имина̄ на кевалам̣ саппадат̣т̣хам̣йева, ан̃н̃ампи дат̣т̣хам̣ висесети. са̄мам̣ гахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ча ликхитам̣.
дантапонасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
бходжанавагго чатуттхо.
5. ачелакавагго
1. ачелакасиккха̄падаван̣н̣ана̄
ачелака̄дайо ¶ йасма̄, титтхийа̄ва мата̄ идха;
тасма̄ титтхийана̄мена, тикаччхедо като тато.
атиттхийасса наггасса, татха̄ титтхийалин̇гино;
гахат̣т̣хасса̄пи бхиккхусса, каппатӣти виниччхайо.
атиттхийасса читтена, титтхийасса ча лин̇гино;
сота̄панна̄дино да̄тум̣, каппатӣтӣдха но мати.
ачелакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. сабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄
анупависитва̄ нисӣданачиттена сачиттаката̄ти ведитабба̄.
сабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4-5. рахопат̣иччханнарахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄
чатуттхам̣ пат̣хама̄нийате, пан̃чамам̣ дутийа̄нийате вуттанайамева. идха пан̃чамам̣ упанандасса чатуттхам̣ хоти.
рахопат̣иччханнарахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. ча̄риттасиккха̄падаван̣н̣ана̄
сабхатто ¶ ¶ сама̄ноти нимантанабхаттоти пора̄н̣а̄. сантам̣ бхиккхум̣, ана̄пуччха̄, пуребхаттам̣ паччха̄бхаттам̣, ан̃н̃атра самайа̄ти айаметтха чатуббидха̄ анупан̃н̃атти. таттха самайа̄ две самайа̄. бхаттийагхаранти нимантитасса гхарам̣ ва̄ сала̄ка̄бхатта̄дида̄йака̄нам̣ ва̄ гхарам̣. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо, ‘‘идха нимантана̄ акаппийанимантана̄’’ти еке.
пуребхаттан̃ча пин̣д̣а̄йа, чаритва̄ йади бхун̃джати;
сийа̄ парампара̄патти, паччха̄бхаттам̣ на са̄ сийа̄.
паччха̄бхаттан̃ча гамико, пуббагехам̣ йади гаччхе;
еке а̄паттийева̄ти, ана̄паттӣти екачче.
кулантарассоккамане, а̄паттиматайо хи те;
сама̄набхаттапачча̄са̄, ити а̄ху идха̄паре.
мата̄ ган̣икабхаттена, саменти нам̣ нимантане;
виссаджджанам̣ сама̄нанти, еке саммукхата̄паре.
саннит̣т̣ха̄наттхикехева, вича̄ретаббабхедато;
вин̃н̃ӯ ча̄риттамиччева, сиккха̄падамидам̣ видӯ. (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 294);
ча̄риттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. маха̄на̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄
пан̣ӣтабходжанасиккха̄паде ‘‘маха̄на̄масиккха̄падена ка̄ретаббо’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄) йам̣ вуттам̣, тассаттхо сан̇гхавасена пава̄рите бхесаджджаттха̄йа саппиа̄дибхесаджджапан̃чакам̣ ¶ вин̃н̃а̄пети че, ‘‘набхесаджджена каран̣ӣйена бхесаджджам̣ вин̃н̃а̄петӣ’’ти (па̄чи. 309) вачанена па̄читтийанти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 310) ликхитам̣. ‘‘тайа̄ имина̄ва пава̄ритамха̄, амха̄кан̃ча имина̄ ча имина̄ ча аттхо’’ти йатха̄бхӯтам̣ а̄чиккхитва̄ вин̃н̃а̄петум̣ гила̄нова лабхати, на итароти ча, ‘‘ан̃н̃асса аттха̄йа̄’’ти ¶ асса н̃а̄такаппава̄рите, аттано ва̄ н̃а̄такаппава̄ритети аттхоти ча, ‘‘апарийантаппава̄ран̣а̄йа пава̄рите’’ти сан̇гхавасена, пуггалавасена ча пава̄ретва̄ да̄йака̄. тасма̄ ‘‘сан̇гхаппава̄ран̣ата̄’’ти ватва̄ ‘‘пуггалаппава̄ран̣ата̄’’ти на вуттанти ча, ‘‘парийанта̄тиккамо’’ти вачанена гила̄но гахито, тасма̄ ‘‘гила̄на̄гила̄ната̄’’ти на вуттам̣. евам̣ сантепи ‘‘сан̇гхаппава̄ран̣а̄йа пава̄ран̣ата̄’’ти па̄т̣хоти ча ликхитам̣, вӣмам̣ситаббам̣.
маха̄на̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. уййуттасена̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
хаттхиа̄дӣсу екамеканти антамасо екапуриса̄рул̣хахаттхимпи, екам̣ сарахаттхам̣ пурисампи. самут̣т̣ха̄на̄дӣни ел̣акаломасадиса̄ни, идам̣ пана локаваджджам̣, акусалачиттам̣ тиведана’’нти па̄т̣хо.
уййуттасена̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. сена̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄
кеначи палибуддхасса̄ти верикена ва̄ иссарена ва̄ кеначи руддхасса. сена̄париккхепена ва̄ париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нена ва̄ сан̃чаран̣ат̣т̣ха̄напарийантена ва̄ париччхиндитабба̄.
сена̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ачелакавагго пан̃чамо.
6. сура̄па̄навагго
1. сура̄па̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘сура̄’’ти ¶ ва̄ ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти ва̄ джа̄нитва̄ пиване акусаламева̄ти ликхитам̣. акусалачиттанти йебхуййена там̣ сандха̄йа кира вуттам̣. атха касма̄ ¶ винайат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘акусаленева па̄таббата̄йа̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 329) вуттанти че? сачиттакапаккхе акусаленева па̄таббата̄йа̄ти.
сура̄па̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. ан̇гулипатодакасиккха̄падаван̣н̣ана̄
ка̄йасам̣саггасан̇гха̄дисеса̄паттибха̄ве сама̄непи бхиккхунийа̄пи анупасампаннепи дуккат̣ам̣, упасампанне ева па̄читтийанти евам̣ пуггала̄пеккхам̣ дассетум̣ ‘‘ан̇гулипатодаке па̄читтийа’’нти вуттам̣. сати каран̣ӣйети еттха пурисам̣ сати каран̣ӣйе а̄масатоти адхиппа̄йо, на иттхим̣.
ан̇гулипатодакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. хасадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘чиккхаллам̣ ва̄’’ти вачанато саккхарампи кхипанакӣл̣а̄йа кӣл̣ато дуккат̣амева. упаригоппхаке па̄читтийам̣, ан̃н̃аттха дуккат̣анти па̄читтийаваттхуаттхавасена ‘‘удаке хасадхамме па̄читтийа’’нти вуттам̣.
идам̣ сан̃н̃а̄вимоккхам̣ че, тикапа̄читтийам̣ катхам̣;
кӣл̣итам̣ва акӣл̣а̄ти, миччха̄га̄хена там̣ сийа̄.
етта̄вата̄ ¶ катхам̣ кӣл̣а̄, ити кӣл̣а̄йам̣ ева̄йам̣;
акӣл̣а̄сан̃н̃ӣ хотеттха, винайаттхам̣ сама̄дайе.
еканта̄кусало йасма̄, кӣл̣а̄йа̄бхиратамано;
тасма̄ акусалам̣ читтам̣, екамеветтха лаббхатӣти. (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 336);
хасадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. ана̄дарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄
тасса ¶ вачананти ‘‘айам̣ уккхиттако ва̄ вамбхито ва̄ гарахито ва̄ имасса вачанам̣ акатам̣ бхависсатӣ’’ти ана̄дарийам̣ кароти. дхамманти катха̄йам̣ дхаммо нассеййа ва̄ винассеййа ва̄ антарадха̄йеййа ва̄, там̣ ва̄ асиккхитука̄мо ана̄дарийам̣ кароти. ‘‘локаваджджам̣ атиккамитва̄ ‘идам̣ амха̄кам̣ а̄чарийуггахо’ти вадантасса на ват̣т̣атӣ’’ти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 344) ликхитам̣.
ана̄дарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. джотисиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘висиббана̄пеккхо’’ти вуттатта̄ ан̃н̃асса ват̣т̣ати, ан̃н̃есан̃ча.
джотинекаманеке ва̄, джа̄ленти мунайо саха;
еко сопети на̄неко, адхиппа̄йависесато.
джотисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. дуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄
мораккхиман̣д̣аламан̇гулапит̣т̣хӣнанти ¶ на екантато, адхикам̣, оран̃ча̄ти ваданти. екакон̣епи ват̣т̣ати, евам̣ йаттха каттхачи екабиндупи ват̣т̣атӣти.
дуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. викаппанасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо. еттха парибхогена ка̄йакаммам̣. апаччуддхаран̣ена вачӣкаммам̣.
викаппанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. апанидха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄
сасӯчике ¶ сӯчигхаре сӯчиган̣ана̄йа а̄паттийоти пора̄н̣а̄.
апанидха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
сура̄па̄навагго чхат̣т̣хо.
7. саппа̄н̣акавагго
1. сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄
ваттхуган̣ана̄йа каммабандхаган̣ана̄четана̄ма̄ран̣а̄нам̣, на каммабандхаган̣ана̄йа четана̄ма̄ран̣а̄. еттха екачетана̄йа бахупа̄н̣ака̄ марантӣти айам̣ вибха̄го ведитаббо.
сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄
саппа̄н̣аканти ¶ па̄н̣ака̄нам̣ маран̣авасена па̄читтийам̣, на саппа̄н̣акаудакапарибхогавасена па̄читтийам̣, тасма̄ ева ‘‘пан̣н̣аттиваджджа’’нти вуттам̣. асуддхачиттатта̄ па̄читтийам̣, суддхачитте ана̄патти. падӣпуджджалане вийа пан̣н̣аттиваджджата̄ вутта̄ти ликхитам̣.
джале паккхипанам̣ пуббам̣, джалаппавесанам̣ идам̣;
евам̣ убхиннам̣ на̄на̄ттам̣, н̃еййам̣ н̃а̄н̣авата̄ сада̄ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 387)
саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄
ан̃н̃ам̣ упасампа̄детӣти –
упаджджха̄йо саче са̄мам̣, каммава̄чан̃ча са̄вети;
каммам̣ рухати иччеке, нети винайаковидо.
дуккат̣ам̣ ¶ вихитам̣ йасма̄, а̄чарийасса ган̣асса ча;
тасма̄ бхинна̄ва а̄чарийа-упаджджха̄йа̄ висум̣ идха̄ти.
ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. сам̣видха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄
идха екатоупасампанна̄, сиккхама̄на̄, са̄ман̣ерӣти има̄ тиссопи сан̇гахам̣ гаччханти, има̄сам̣ пана тиссаннам̣ самайо раккхати, айамима̄сам̣, ма̄туга̄масса ча висесоти ведитаббам̣.
сам̣видха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. уккхиттасамбхогасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘там̣ ¶ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссат̣т̣хена̄ти ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакам̣ сандха̄йа̄’’ти ликхитам̣. тичиттанти еттха випа̄ка̄бйа̄катачиттена сахасеййам̣ каппеййа̄ти еваматтхо дат̣т̣хаббо. ан̃н̃атха̄ сачиттакатта̄ сиккха̄падасса кирийа̄бйа̄катам̣ сандха̄йа на йуджджати.
уккхиттасамбхогасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. кан̣т̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘айам̣ саман̣уддесо па̄ра̄джико хоти. саче там̣ дит̣т̣хим̣ пат̣иниссаджджати, сан̇гхасса а̄рочетва̄ сан̇гха̄нуматийа̄ пабба̄джетаббо’’ти пора̄н̣аган̣т̣хипаде вуттам̣, там̣ на йуттам̣. дан̣д̣акаммана̄сана̄ хи идха̄дхиппета̄. йади со па̄ра̄джико хоти, лин̇гана̄сана̄ на̄ма сийа̄. ‘‘те пат̣исевато на̄лам̣ антара̄йа̄йа̄’’ти ча дит̣т̣хи саттхари асаттха̄дидит̣т̣хи на хоти. саче са̄ йасса уппаджджати, со па̄ра̄джико хоти, тасмимпи евамева ¶ пат̣ипаджджитаббам̣, сам̣варе атит̣т̣ханто лин̇гана̄сана̄йа на̄сетабботи (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 428) а̄чарийасса такко.
кан̣т̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
саппа̄н̣акавагго саттамо.
8. сахадхаммикавагго
4. паха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄
ан̇гесу на моккха̄дхиппа̄йата̄ вийа амаран̣а̄дхиппа̄йата̄ ваттабба̄ти че? на ваттабба̄. касма̄? йо бхиккху сайам̣ паха̄рам̣ да̄тука̄мо, со адхиппа̄йена тасса маран̣е пайогавирахова̄ти катва̄ ¶ амаран̣а̄дхика̄ратта̄ кевалам̣ амаран̣а̄дхиппа̄йо ева соти та̄ вийа та̄ на вутта̄. моккха̄дхиппа̄йасса пана копо наттхи, тасма̄ ана̄паттӣти вуттам̣.
паха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. таласаттикасиккха̄падаван̣н̣ана̄
таламева таласаттикам̣. ‘‘потханасаматтхат̣т̣хена саттика’’нти еке. йасма̄ пахаритука̄мата̄йа пахарато пуримена па̄читтийам̣, кевалам̣ учча̄ретука̄мата̄йа уггиран̣аматте кате имина̄ па̄читтийам̣. имина̄ пана вираджджхитва̄ паха̄ро динно, тасма̄ напахаритука̄мата̄йа диннатта̄ дуккат̣ам̣. кимидам̣ дуккат̣ам̣ паха̄рапаччайа̄, уда̄ху уггиран̣апаччайа̄ти? паха̄рапаччайа̄ ева дуккат̣ам̣, пуримам̣ уггиран̣апаччайа̄ па̄читтийанти садуккат̣ам̣ па̄читтийам̣ йуджджати. пуриман̃хи уггиран̣ам̣, паччха̄ паха̄ро. на ча паччхимам̣ паха̄рам̣ нисса̄йа пуримам̣ уггиран̣ам̣ ана̄паттиваттхукам̣ бхавитумарахатӣти но таккоти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 456) а̄чарийо.
таласаттикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄
паро ¶ куккуччам̣ уппа̄дету ва̄, ма̄ ва̄, там̣ аппама̄н̣ам̣. ‘‘куккуччупа̄дана’’нти татийаман̇гам̣ тасса адхиппа̄йавасена вуттанти ведитаббам̣.
сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. упассутисиккха̄падаван̣н̣ана̄
упассутинти йатха̄ упакуджджхам̣ ‘‘самӣпакуджджха’’нти вуччати, татха̄ упассути ‘‘самӣпассутӣ’’ти ведитабба̄. йаттха т̣хито сун̣а̄ти, там̣ т̣ха̄нанти аттхо. сутӣти панеттха паресам̣ вачанасаддо ча. со хи суййатӣти сути на̄ма. упасуййати ва̄ еттха̄ти упассути. ока̄со хи сути на̄ма. имесам̣ сутва̄ти еттха ‘‘вачана’’нти па̄т̣хасесо.
самут̣т̣ха̄на̄дӣни ¶ атӣтадвайасадиса̄нӣти на гахетабба̄ни. тхеййасаттхасамут̣т̣ха̄нам̣. сийа̄ кирийам̣ гантва̄ саване. сийа̄ акирийам̣ т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ ваданта̄нам̣ аджа̄на̄панавасена самут̣т̣ха̄нато. ‘‘сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, дуккхаведана’’нти ликхитам̣.
упассутисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. каммаппат̣иба̄ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄
аппаматтакависсаджджанакена пана чӣварам̣ каронтасса сена̄санаккхандхакаван̣н̣ана̄йам̣ (чӯл̣ава. 328) вуттаппабхеда̄ни сӯчиа̄дӣни анапалокетва̄пи да̄табба̄ни. тато атирекам̣ дентена апалоканакаммам̣ ка̄таббам̣. евам̣ катам̣ пана апалоканам̣ каммалаккхан̣амева̄ти адхиппа̄йо. евам̣ саббаттха каммалаккхан̣ам̣ ведитаббам̣. га̄масӣма̄виха̄ресу оса̄ран̣а̄дӣни сан̇гхакамма̄нийева на ват̣т̣анти. виссаджджийавебхан̇гийа̄ни пана ват̣т̣анти. ‘‘сан̇гхасса сантака’’нти са̄ман̃н̃ато аватва̄ ‘‘имасмим̣ виха̄ре сан̇гхасса сантака’’нти апалокетаббанти ча, ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни адинна̄да̄насадиса̄ни, идам̣ пана дуккхаведана’’нти па̄т̣хоти ча ликхитам̣.
каммаппат̣иба̄ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. чхандам̣адатва̄гаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄
саннипа̄там̣ ¶ ана̄гантва̄ че чхандам̣ на дети, ана̄паттӣти еке. дуккат̣анти еке дхаммакаммантара̄йакаран̣а̄дхиппа̄йатта̄.
чхандам̣адатва̄гаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
11. дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄
акаппийена ва̄ти суван̣н̣араджатамайаман̃ча̄дина̄. каппийаман̃чо сампат̣иччхитабботи ‘‘сан̇гхасса дема̄’’ти диннам̣ сандха̄йа вуттам̣, техи пана ‘‘виха̄расса дема̄’’ти вутте суван̣н̣араджатамайа̄диакаппийаман̃ча̄пи ¶ сампат̣иччхитабба̄ти ча, ‘‘аран̃джаро бахуудакаган̣ханако’’ти ча, ‘‘сан̇гхикапаабхогена ва̄ти саче а̄ра̄мика̄дайо пат̣иса̄метва̄ пат̣иденти, парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ча, ‘‘кам̣салоха̄дибха̄джанам̣ сан̇гхасса диннампи па̄риха̄рийам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттатта̄ аттано хаттхена гахетва̄ пат̣иса̄митум̣ на лабхатӣти ча, ‘‘ведхако ка̄йабандханасса̄ти вадантӣ’’ти ча, ‘‘хин̇гу хин̇гулихарита̄ламаносила̄ ан̃джана̄нӣ’’ти па̄т̣хоти ча, ‘‘да̄румайо ва̄…пе… апа̄дакопи самугго’’ти па̄т̣хоти ча, ‘‘да̄румайо тумботи да̄румайо удакатумбо’’ти ча, ‘‘тхамбхатула̄сопа̄напхалака̄дӣсӯ’’ти ча ликхитам̣.
дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
12. парин̣а̄манасиккха̄падаван̣н̣ана̄
еко бхиккху уккхиттакасса да̄тука̄мо хоти, тасса да̄нам̣ нива̄ретва̄ ан̃н̃асса да̄пети, ана̄патти. татха̄ саддха̄деййавинипа̄танам̣ каронтасса да̄пети, аттано нисситака̄ иттханна̄масса паттам̣ да̄тука̄ма̄ а̄пуччханти, ‘‘висабха̄го есо, сабха̄гасса дехӣ’’ти вадати. ана̄патти аттано бха̄рабхӯтатта̄. тасса пана да̄тука̄мам̣ ан̃н̃асса да̄пети ¶ , а̄патти ева. саббаттха а̄пуччхитва̄ да̄тука̄мам̣ йатха̄сукхам̣ вича̄ретум̣ лабхати.
парин̣а̄манасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
сахадхаммикавагго ат̣т̣хамо.
9. ратанавагго
1. антепурасиккха̄падаван̣н̣ана̄
асайанигхарети париккхиттасса бахибхӯтесу руккхамӯла̄дӣсу. ‘‘саче кхаттийова хоти, на̄бхиситто, абхиситтова хоти, на кхаттийо, раккхатӣ’’ти а̄чарийо ‘‘кхаттийата̄, абхиситтата̄’’ти ¶ а̄паттийа̄ ан̇габха̄вена вуттатта̄. самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
антепурасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. ратанасиккха̄падаван̣н̣ана̄
саббопи катха̄магго бхан̣д̣а̄га̄рикасӣсена никкхипанам̣, гопанан̃ча пат̣иккхипитва̄ паватто.
ратанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. вика̄лага̄маппавесанасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘сантам̣ бхиккху’’нти ча ‘‘ана̄пуччха̄’’ти ча ‘‘татха̄рӯпа̄ ачча̄йика̄ти ча има̄ти еттха тиссо’’ти па̄т̣хо. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
вика̄лага̄маппавесанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. сӯчигхарасиккха̄падаван̣н̣ана̄
там̣ ¶ асса̄ти там̣ бхеданакам̣ асса па̄читтийасса аттхи пат̣хамам̣ бхеданам̣ катва̄ паччха̄ десетаббатта̄. еса найо итаресупи. ва̄сиджат̣ети ва̄сидан̣д̣аке.
сӯчигхарасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. ман̃чапӣт̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄
ат̣т̣хан̇гулапа̄даканти бха̄ванапум̣сакам̣. тула̄сан̇гха̄те т̣хапанамева ат̣т̣акаран̣ам̣.
ман̃чапӣт̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. тӯлонаддхасиккха̄падаван̣н̣ана̄
кин̃ча̄пи ¶ пат̣ила̄бхейева па̄читтийам̣ вийа диссати, парибхоге ева пана а̄патти дат̣т̣хабба̄. ‘‘ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джати, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄чи. 529) вачанам̣ еттха са̄дхакам̣.
тӯлонаддхасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄
кин̃ча̄пи нисӣданасса джа̄ти на диссати еттха, татха̄пи чӣвараккхандхаке анун̃н̃а̄татта̄, ‘‘нава чӣвара̄ни адхит̣т̣ха̄табба̄нӣ’’ти еттха ча парийа̄паннатта̄ чӣвараджа̄ти евасса джа̄тӣти ведитаббам̣. ‘‘ла̄бхе садасам̣, ала̄бхе адасампи ват̣т̣атӣ’’ти еке, там̣ на йуттам̣ ‘‘нисӣданам̣ на̄ма садасам̣ вуччатӣ’’ти (па̄чи. 531-532) тасса сан̣т̣ха̄нанийаманато.
нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ратанавагго навамо.
суддхапа̄читтийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
па̄т̣идесанӣйакан̣д̣ам̣
1. пат̣хамапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄
йа̄мака̄лика̄дӣсу ¶ ¶ а̄ха̄раттха̄йа ева дуккат̣ам̣. тампи а̄мисена асамбхиннарасе, самбхинне пана екарасе па̄т̣идесанӣйамева.
пат̣хамапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. дутийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
дутийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. чатуттхапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄
а̄ра̄ме ва̄ а̄ра̄мӯпача̄ре ва̄ пат̣иггахетва̄ аджджхохарантасса̄ти а̄ра̄ме ва̄ а̄ра̄мӯпача̄ре ва̄ пат̣иггахетва̄ а̄ра̄ме ва̄ а̄ра̄мӯпача̄ре ва̄ аджджхохарантасса̄ти аттхо.
баха̄ра̄ме пат̣иггахитам̣ аджджха̄ра̄ме бхун̃джантасса ана̄патти. ан̇гесу ча ‘‘аджджха̄ра̄ме ва̄ а̄ра̄мӯпача̄ре ва̄ пат̣иггахан̣а’’нти гахетаббам̣. аджджха̄ра̄ме хи дассите а̄ра̄мӯпача̄рам̣ дасситамева̄ти. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
чатуттхапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
па̄т̣идесанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
секхийакан̣д̣ам̣
секхийесу ¶ ¶ сатипи вӣтиккаме ана̄дарийа̄пеккхассева а̄паттӣти дассанаттхам̣ ка̄рако на вутто. айан̃хи винайадхаммата̄, йадидам̣ са̄пеккхе ка̄раканиддесо, со вуттанийаме видхи, бхуммакаран̣ан̃ча. ат̣т̣хан̇гула̄дхикампи ота̄ретва̄ нива̄сетум̣ ват̣т̣ати. тато парам̣ ота̄рентасса дуккат̣анти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. а̄ра̄ме ва̄ти буддхупат̣т̣ха̄на̄дика̄ле. па̄рупитаббанти уттара̄сан̇гакиччавасена вуттам̣.
т̣хатва̄ти еттха гаччхантопи париссайа̄бха̄вам̣ олокетум̣ лабхатийева̄ти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 582) ликхитам̣. йатха̄ ва̄сӯпагатасса антарагхаре ка̄йам̣ виваритва̄ нисӣдитум̣ ват̣т̣ати, татха̄ тасса сантике гантука̄массапи ка̄йабандханам̣ абандхитва̄ сан̇гха̄т̣им̣ апа̄рупитва̄ га̄маппавесанамана̄рочетва̄ йатха̄ка̄мам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. тасма̄ аддха̄намаггагаманака̄ле еко бхиккху га̄маппавесанаваттам̣ пӯретва̄ га̄мам̣ пависитва̄ екам̣ а̄васатхам̣ пуратова т̣хитам̣ патва̄ париккха̄рам̣ т̣хапетва̄ ва̄сӯпагато че хоти, итарехи тасса сантикам̣ йатха̄сукхам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. ко пана ва̄до чатӯхапан̃ча̄хам̣ ва̄самадхит̣т̣ха̄йа васитабхиккхӯнам̣ сантикам̣ гантун̃ча ва̄сӯпагата̄нам̣ сантикам̣ гантун̃ча ват̣т̣атӣти. буддхапӯджампи йатха̄сукхам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. вуттампи четам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘ана̄патти ка̄ран̣ам̣ пат̣ичча тахам̣ тахам̣ олокетӣ’’ти. таттха ка̄ран̣ам̣ на̄ма а̄мисапӯджа̄ти ведитабба̄ти ликхитам̣.
чхаббӣсатиса̄руппаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
йасма̄ ‘‘саматиттико пин̣д̣апа̄то пат̣иггахетаббо’’ти (па̄чи. 602-603) вачанам̣ пин̣д̣апа̄то самапун̣н̣о пат̣иггахетабботи дӣпети, тасма̄ аттано хаттхагате патте пин̣д̣апа̄то диййама̄но тхӯпӣкатопи че хоти, ват̣т̣атӣти дӣпито хоти. сӯподанавин̃н̃аттийам̣ мукхе паккхипитва̄ виппат̣иса̄ре уппанне пуна уггиритука̄масса̄пи сахаса̄ че пависати, еттха асан̃чичча ¶ бхун̃джати на̄ма. вин̃н̃аттикатан̃ча акатан̃ча екасмим̣ т̣ха̄не т̣хитам̣ сахаса̄ анупадха̄ретва̄ гахетва̄ бхун̃джати, ассатийа̄ бхун̃джати на̄ма.
сайам̣ ¶ йа̄нагато хутва̄, йатха̄ йа̄нагатасса че;
алам̣ ваттхум̣ татха̄ на̄лам̣, сачхатто чхаттапа̄н̣ино.
‘‘сӯподанавин̃н̃аттисиккха̄падам̣ тхеййасаттхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, дуккхаведана’’нти па̄т̣хо.
секхийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
бхиккхупа̄тимоккхаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
бхиккхунӣпа̄тимоккхаван̣н̣ана̄
па̄ра̄джикакан̣д̣ам̣
абхила̄паматтамева̄ти ¶ ¶ еттха дахаравасена ‘‘бханте’’ти ча вуд̣д̣хавасена ‘‘а̄вусо’’ти ча таттха дувидхо абхила̄по, идха пана вуд̣д̣хадахара̄нам̣ ‘‘аййа̄’’ти екамева.
ка̄йасам̣сагге вуттанайена̄ти еттха таббахуланайена кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ вутта̄. ‘‘ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджеййа̄’’ти аватва̄ пана ‘‘са̄дийеййа̄’’ти вуттатта̄ акирийатопи самут̣т̣ха̄тӣти ведитаббам̣. йатха̄ четтха, евам̣ хет̣т̣ха̄ ‘‘манусситтхийа̄ тайо магге метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевантасса а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 56) найена кирийасамут̣т̣ха̄натам̣ ватва̄ таданантарам̣ ‘‘бхиккхупаччаттхика̄ манусситтхим̣ бхиккхусса сантикам̣ а̄нетва̄ ваччамаггена ан̇гаджа̄там̣ абхинисӣденти, со че павесанам̣ са̄дийатӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 58) найена акирийасамут̣т̣ха̄нассапи вуттатта̄ пат̣хамапа̄ра̄джика̄йапи таббахуланайенева кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ ведитабба̄. на хи павесанаса̄дийана̄димхи кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ диссати.
ан̇гаджа̄тачаланан̃четтха ¶ на са̄рато дат̣т̣хаббам̣ ‘‘со че павесанам̣ на са̄дийати, павит̣т̣хам̣ на са̄дийати, т̣хитам̣ на са̄дийати, уддхаран̣ам̣ са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти (па̄ра̄. 58) еттха т̣хитанаса̄дийане пакатийа̄пи парипун̣н̣ачаланатта̄. са̄дийанапаччайа̄ пат̣исеваначаланан̃четтха на диссатева̄ти таббахуланайенева кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ гахетабба̄.
апича бхиккхунийа̄пи пат̣хамапа̄ра̄джике тасса са̄дийанасса сарӯпена вуттатта̄ таданурӯпавасена вибхан̇ганайаманолокетва̄ ‘‘кирийасамут̣т̣ха̄на’’миччева вуттам̣. йатха̄ четесу таббахуланайена кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ вутта̄, татха̄ сура̄дӣнам̣ акусаленева па̄таббата̄. итаратха̄ ‘‘йам̣ акусаленева ¶ а̄паджджати, айам̣ локаваджджа̄, сеса̄ пан̣н̣аттиваджджа̄’’ти вутте локаваджджапан̣н̣аттиваджджа̄нам̣ нийамалаккхан̣асиддхи хоти, татха̄ там̣ аватва̄ ‘‘йасса̄ сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хоти, айам̣ локаваджджа̄, сеса̄ пан̣н̣аттиваджджа̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) вутте локаваджджавачанам̣ нираттхакам̣ сийа̄ ваттхуаджа̄нанапаккхепи акусаленева па̄таббатта̄. йасма̄ таттха сура̄па̄навӣтиккамасса акусалачиттуппа̄до наттхи, тасма̄ кхандхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘маджджапа̄не пана бхиккхуно аджа̄нитва̄пи бӣджато пат̣т̣ха̄йа маджджам̣ пивантасса па̄читтийам̣. са̄ман̣еро джа̄нитва̄ва пиванто сӣлабхедам̣ а̄паджджати, на аджа̄нитва̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 108) вуттам̣, на вуттам̣ ‘‘ваттхуаджа̄нанапаккхе па̄н̣а̄типа̄та̄дӣнам̣ сиддхикараакусалачиттуппа̄дасадисе читтуппа̄де сатипи са̄ман̣еро сӣлабхедам̣ на̄паджджатӣ’’ти. абхинивесавачанам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣхи сама̄нагатикатта̄ са̄ман̣ера̄нам̣ сура̄па̄насса. ‘‘сура̄мерайиме’’ти ваттхум̣ джа̄нитва̄ па̄таббата̄дивасена вӣтиккамантасса акусаласса асамбхаво наттхи. тена вуттам̣ ‘‘йасса̄ сачиттакапаккхе’’тиа̄ди.
кин̃четтха – йуттивачанена араханта̄нам̣ аппависанато сачиттака̄читтакапаккхесу акусаланийамоти че? на, дхаммата̄васена секкха̄нампи аппависанато. ачиттакапаккхе акусаланийама̄бха̄вадассанаттхам̣ супантасса мукхе паккхиттаджалабиндумива сура̄биндуа̄дайо уда̄харитабба̄. таббахуланайена хи аттхе гахите пуббена̄парам̣ ат̣т̣хакатха̄йа самети саддхим̣ па̄л̣ийа̄ ча̄ти. а̄чарийа̄пи сура̄па̄не акусаланийама̄бха̄вамева ваданти. екачче пана кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ панасса таббахуланайамева, на пат̣хамапа̄ра̄джике. катхам̣? ка̄йасам̣саггасиккха̄падам̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄нам̣. еттха бхиккхусса ча бхиккхунийа̄ ча ка̄йасам̣саггабха̄ве сати бхиккхунӣ ка̄йан̇гам̣ ачопайама̄на̄пи читтенева адхива̄сети, а̄паджджати, на евам̣ бхиккху. бхиккху пана чопайама̄нова а̄паджджати, евамева пат̣хамапа̄ра̄джикепи чопане сати ева а̄паджджати, на̄сати. павесанам̣ ¶ са̄дийатӣти еттха павесанаса̄дийанам̣ на̄ма севаначиттуппа̄данам̣, маггена ва̄ маггаппат̣ипаннампи иччханти. тасса̄пи ка̄йачаланам̣ екантам̣ аттхи ева. евам̣ сантепи вӣмам̣ситва̄ гахетаббанти вадантӣти ликхитам̣
па̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣
1. уссайава̄дика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
бхиккхунӣнам̣ ¶ ¶ сан̇гха̄дисесам̣ патва̄ вут̣т̣ха̄навидхайо сандассанаттхам̣ ‘‘айам̣ бхиккхунӣ…пе… а̄панна̄’’ти пуггаланийамам̣ катва̄ па̄ра̄джикато адхиппа̄йанти ‘‘нисса̄ран̣ӣйам̣ сан̇гха̄дисеса’’нти а̄паттина̄маггахан̣ан̃ча катам̣. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийамева̄’’ти па̄т̣хо.
уссайава̄дика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. чоривут̣т̣ха̄пика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
каттхачи агантва̄ нисиннат̣т̣ха̄не ева нисӣдитва̄ каронтийа̄ ва̄ча̄читтато, кхан̣д̣асӣма̄дигата̄йа ка̄йава̄ча̄читтато.
чоривут̣т̣ха̄пика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. екага̄мантарагаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘а̄бхогам̣ вина̄’’ти вуттатта̄ а̄бхоге сати ана̄патти, имасмим̣ пана сиккха̄паде самантапа̄са̄дика̄йам̣ упача̄ра̄тиккаме а̄патти вутта̄, идха оккаме. двӣсупи вуттам̣ аттхато екамева га̄мантарагаманасан̇гха̄дисесам̣ упача̄расса сандха̄йа вуттатта̄. ган̣амха̄ охӣйанасса виродхо. ‘‘аран̃н̃е’’ти идам̣ аттхавасена вуттам̣, га̄мантарепи хоти ева.
сиккха̄пада̄ ¶ буддхаварена ван̣н̣ита̄ти га̄тха̄йа васена, ат̣т̣хакатха̄йампи га̄мантарапарийа̄паннам̣ надипа̄ранти вуттам̣.
екага̄мантарагаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
‘‘чха̄данапаччайа̄ ¶ пана дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти идам̣ –
‘‘а̄паджджати гарукам̣ са̄васесам̣;
чха̄дети ана̄дарийам̣ пат̣ичча;
на бхиккхунӣ но ча пхусеййа ваджджам̣;
пан̃ха̄меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 481) –
има̄йа вируджджхати. тасма̄ пама̄далекха̄ вийа диссатӣти гавеситаббо еттха аттхо. бхиккхӯнам̣ ма̄наттакатха̄йам̣ ‘‘париккхиттасса виха̄расса париккхепато, апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нигаманаван̣н̣ана̄) вуттам̣, идха пана ‘‘га̄мӯпача̄рато ча бхиккхӯнам̣ виха̄рӯпача̄рато ча две лед̣д̣упа̄те’’тиа̄ди вуттам̣. татра бхиккхӯнам̣ вуттаппака̄раппадесам̣ атиккамитва̄ га̄мепи там̣ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, бхиккхунӣнам̣ пана га̄ме на ват̣т̣ати. тасма̄ евам̣ вуттанти еке. апаре пана бхиккхӯнампи га̄ме на ват̣т̣ати. бхиккхувиха̄ро на̄ма пуббе ева га̄мӯпача̄рам̣ атиккамитва̄ т̣хито, тасма̄ га̄мам̣ аватва̄ виха̄рӯпача̄рамева хет̣т̣ха̄ вуттам̣. бхиккхунӣнам̣ виха̄ро га̄ме ева ват̣т̣ати, на бахи, тасма̄ га̄мӯпача̄ран̃ча виха̄рӯпача̄ран̃ча убхайамеветтха дасситам̣. тасма̄ убхайаттха̄пи аттхато на̄на̄ттам̣ наттхӣти ваданти. йам̣ йуджджати, там̣ гахетаббам̣.
сан̇гха̄дисесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ниссаггийакан̣д̣ам̣
дутийе ¶ ¶ идха бха̄джа̄пита̄йа ладдхачӣварам̣ ниссаггийам̣ хоти, там̣ винайакаммам̣ катва̄пи аттана̄ на лаббхати.
татийе ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни адинна̄да̄насадиса̄ни, идам̣ пана дуккхаведана’’нти па̄т̣хо.
чатуттхе пат̣хамам̣ вин̃н̃аттам̣ алабхитва̄ ан̃н̃ам̣ тато ӯнатарампи лабхеййа, ниссаггийамева ан̇гасампаттито.
ниссаггийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
па̄читтийакан̣д̣ам̣
1. пат̣хамаваггаван̣н̣ана̄
пат̣хаме ¶ ¶ харитапаттаван̣н̣о харитако. ча̄паласун̣ам̣ амин̃джако. ан̇кураматтамева хи тасса хоти. палан̣д̣ука̄дайо сабха̄венева ват̣т̣анти. сӯпасампа̄ка̄дӣ вина̄пи антамасо йа̄губхаттепи паккхипитум̣ ват̣т̣атӣти ликхитам̣, ‘‘бхиккхунийа̄пи гила̄на̄йа пуребхаттамева ласун̣ам̣ каппати, на агила̄на̄йа̄’’ти абхайагирӣнам̣ уггахоти.
дутийе а̄ба̄дхапаччайа̄ бхиккхунисан̇гхам̣ а̄пуччхитва̄ сам̣хара̄петум̣ ват̣т̣ати, бхиккхусса еттха ча ласун̣е ча дуккат̣ам̣.
саттаме ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни аддха̄намаггасиккха̄падасадиса̄нӣ’’ти па̄т̣хо.
наваме кут̣т̣о на̄ма гхаракут̣т̣о. па̄ка̄ро на̄ма париккхепапа̄ка̄ро.
чхад̣д̣итакхеттети пура̄н̣акхетте. сан̇гхасантаке бхиккхусса чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣ати сан̇гхапарийа̄паннатта̄. бхиккхунӣнампи сан̇гхасантаке бхиккхусан̇гхасантаке вуттанайенева ват̣т̣ати. евам̣ сантепи са̄руппавасена ка̄таббанти ликхитам̣.
дасаме ‘‘сайам̣ та̄ни ваттхӯни каронтийа̄’’тиа̄ди идха сиккха̄паде наттхи. касма̄? ел̣акаломасамут̣т̣ха̄натта̄. йади евам̣ касма̄ вуттанти че? сутта̄нуломамаха̄падесато. йади начча̄дӣни пасситум̣ ва̄ сун̣итум̣ ва̄ на лабхати, пагева аттана̄ ка̄тунти найато лаббхама̄натта̄ вуттам̣. итаратха̄ маха̄падеса̄ нираттхака̄ сийум̣. ‘‘евам̣ ан̃н̃аттхапи найо нетаббо. самут̣т̣ха̄нампи идха вуттамева ¶ аггахетва̄ чхасамут̣т̣ха̄навасена гахетабба’’нти а̄чарийа̄. идха вуттам̣ самут̣т̣ха̄нам̣ на̄ма мӯлабхӯтасса антара̄ вутта̄паттийа̄, тасма̄ ел̣акаломасамут̣т̣ха̄намева̄ти апаре. а̄ра̄ме т̣хатва̄ти на кевалам̣ т̣хатва̄, тато гантва̄ пана саббирийа̄патхехипи лабхати. а̄ра̄ме т̣хита̄ти пана а̄ра̄мапарийа̄панна̄ти аттхо. итаратха̄ нисинна̄пи на лабхеййа̄ти.
пат̣хамаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. дутийаваггаван̣н̣ана̄
пан̃чаме ¶ упача̄ро два̄дасахаттхо. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
саттаме дхувапан̃н̃аттети бхиккхунӣнам̣ аттха̄йа. кула̄нӣти кулагхара̄ни.
дутийаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. татийаваггаван̣н̣ана̄
чатуттхе сан̇гха̄т̣иа̄дивасена адхит̣т̣хита̄нам̣ сан̇гха̄т̣ича̄рам̣.
пан̃чаме ‘‘идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
чхат̣т̣хе ан̃н̃асмим̣ париккха̄ре дуккат̣анти тха̄лака̄дӣнам̣ ва̄ саппитела̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атарасмим̣.
татийаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. чатуттхаваггаван̣н̣ана̄
чхат̣т̣хе сам̣сат̣т̣хавиха̄расиккха̄паде ‘‘сесаметтха пат̣хамаарит̣т̣хасиккха̄паде вуттавиниччхайасадисамева̄’’ти па̄т̣хо.
чатуттхаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. пан̃чамаваггаван̣н̣ана̄
‘‘читта̄га̄рам̣ ¶ на̄ма йаттха каттхачи манусса̄нам̣ кӣл̣итум̣ рамитум̣ катам̣ хотӣ’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 979) па̄л̣ийам̣ вуттатта̄ читта̄га̄ра̄дӣни саббесам̣ аттха̄йа ката̄ни, на ран̃н̃о ева.
саттаме етена ниссаджджитум̣ каппийам̣ вуттам̣. ‘‘ниссаджджитва̄ парибхун̃джатӣ’’ти (па̄чи. 1007) па̄л̣и ча аттхи. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо. ат̣т̣хамепи есова па̄т̣хо.
пан̃чамаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. чхат̣т̣хаваггаван̣н̣ана̄
дасаме ¶ ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
чхат̣т̣хаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. ат̣т̣хамаваггаван̣н̣ана̄
пат̣хамадутийататийесу ‘‘гихигата̄’’ти ва̄ ‘‘кума̄рибхӯта̄’’ти ва̄ на ваттабба̄. ваданти че, каммам̣ куппати.
ека̄дасаме чхандам̣ ависсаджджетва̄ти ‘‘йатха̄сукха’’нти аватва̄. еттха пана айам̣ виниччхайо – ‘‘па̄рива̄сикачхандада̄нена̄’’ти идам̣ уддхаритва̄ ‘‘вут̣т̣хита̄йа париса̄йа̄’’ти (па̄чи. 1168) падабха̄джанам̣ вуттам̣. етасса пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘вут̣т̣хита̄йа париса̄йа̄ти чхандам̣ виссаджджетва̄ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ чхандависсаджджанаматтена ва̄ вут̣т̣хита̄йа̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 1167) вуттам̣. идха чхандасса пана ависсат̣т̣хатта̄ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти вуттам̣. тасма̄ чхандам̣ ависсаджджетва̄ва два̄дасахаттхапа̄се вихаритва̄ пуна саннипа̄такаран̣ан̃ча ват̣т̣атӣти ликхитам̣.
ат̣т̣хамаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. навамаваггаван̣н̣ана̄
татийе ¶ ‘‘сесам̣ вуттанайена ведитаббам̣, идам̣ пана акусалачитта’’нти па̄т̣хо.
чатуттхе вуттанайена̄ти татийе вуттанайена.
ека̄дасаме ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
два̄дасаме ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни падасодхаммасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.
терасаме ‘‘сам̣каччикам̣ на̄ма адхаккхакам̣ уббхана̄бхи, тасса̄ пат̣иччха̄данаттха̄йа̄’’ти (па̄чи. 1226) па̄л̣ийам̣ вуттатта̄ идха̄пи ‘‘адхаккхакауббхана̄бхисан̇кха̄тасса сарӣрасса пат̣иччха̄данаттха’’нти ¶ па̄т̣хо. апариккхепе а̄паттипариччхедам̣ самантапа̄са̄дикавасена аггахетва̄ идха вуттанайена гахетаббанти ликхитам̣.
навамаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
суддхапа̄читтийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
самут̣т̣ха̄навиниччхайаван̣н̣ана̄
самут̣т̣ха̄на̄нам̣ виниччхайе пана гираггасамаджджа̄дӣни ‘‘ачиттака̄ни локаваджджа̄нӣ’’ти вуттатта̄ ‘‘начча’’нти ва̄ ‘‘гандха’’нти ва̄ аджа̄нитва̄пи дассанена, вилимпанена ва̄ а̄паджджанато ваттхуаджа̄наначиттена ачиттака̄ни. ‘‘начча’’нти ва̄ ‘‘гандха’’нти ва̄ джа̄нитва̄ пассантийа̄, вилимпантийа̄ ва̄ акусалатта̄ ева локаваджджа̄ни. чоривут̣т̣ха̄пана̄дӣни ‘‘чорӣ’’тиа̄дина̄ ваттхум̣ джа̄нитва̄ каран̣ейева а̄паджджанатта̄ сачиттака̄ни. упасампада̄дӣнам̣ еканта̄кусалачиттенева акаттаббатта̄ пан̣н̣аттиваджджа̄ни. ‘‘идха сачиттака̄читтаката̄ пан̣н̣аттиджа̄нана̄джа̄наната̄йа аггахетва̄ ваттхуджа̄нана̄джа̄наната̄йа гахетабба’’нти ликхитам̣. адхиппетатта̄ сан̇кхепато дассана̄бха̄ва̄ –
ачиттакаттам̣ ¶ двидха̄ матам̣, ваттхупан̣н̣аттиан̃н̃а̄н̣а̄;
вуттам̣ н̃а̄н̣ам̣ двидха̄ идха, сакана̄мена ан̃н̃а̄там̣.
парана̄ман̃ча джа̄нанам̣, ваттхуссекам̣ балакка̄ре;
екадха̄ самача̄рике, тасмим̣ таппат̣ибандхоти.
парана̄мена джа̄нанам̣, двидха̄ мутта̄дике екам̣;
екам̣ лома̄дике матанти, айам̣ бхедо ведитаббо.
сесаметтха утта̄нам̣, анутта̄наттхе вуттавиниччхайатта̄ на уддхат̣анти;
самут̣т̣ха̄навиниччхайаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
бхиккхунӣпа̄тимоккхаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
кан̇кха̄витаран̣ӣпура̄н̣ат̣ӣка̄ нит̣т̣хита̄.
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
кан̇кха̄витаран̣ӣ-абхинават̣ӣка̄
гантха̄рамбхакатха̄
тилокатилакам̣ ¶ ¶ буддхам̣, ванде суддхагун̣а̄карам̣;
карун̣а̄сӣталӣбхӯта-хадайам̣ махитодайам̣.
тена̄пи дхаммара̄джена, локека̄чарийена йо;
пӯджито тан̃ча саддхаммам̣, ванде гамбхӣрамуттамам̣.
муниндачандасаддхамма-рам̣сӣхи вималехи йо;
бодхитохам̣ сада̄ ванде, там̣ сан̇гхам̣ кумуда̄карам̣.
винайе ¶ найагамбхӣре, саббатха̄ па̄радассина̄;
ва̄дина̄ дуттара̄га̄дха-саббасаттхамахан̣н̣аве.
йа̄ ката̄ буддхагхосена, тхерена тхирачетаса̄;
кан̇кха̄витаран̣ӣ на̄ма, ма̄тикат̣т̣хакатха̄ субха̄.
тхира̄некагун̣огхена, тхерена винайан̃н̃уна̄;
калйа̄н̣а̄ча̄райуттена, дхӣмата̄ мунисӯнуна̄;
винайат̣т̣хитика̄мена, сумедхена̄бхийа̄чито.
тамахам̣ ван̣н̣айисса̄ми, сувисуддхамана̄кулам̣;
са̄дхаво там̣ ниса̄метха, саккаччам̣ мама бха̄сатоти.
гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄
саббакусаладхаммаппамукхасса випулол̣а̄рагун̣ависеса̄вахасса парамагамбхӣрасса па̄тимоккхасса аттхасам̣ван̣н̣анам̣ каттука̄мойама̄чарийо пат̣хамам̣ та̄ва ‘‘буддхам̣ дхамма’’нтиа̄дина̄ ратанаттайаппан̣а̄макаран̣ена аттано читтасанта̄нам̣ пуна̄ти. висуддхачиттасанта̄наниссайа̄ хи пан̃н̃а̄ тиккхависадабха̄ваппаттийа̄ йатха̄дхиппетасам̣ван̣н̣ана̄йа парийоса̄нагаманасаматтха̄ хотӣти ¶ . апича ратанаттайаппан̣а̄мена видхутасаббакиббисе читтасанта̄не бхавантарӯпачита̄нипи антара̄йикакамма̄ни паччайавекаллато йатха̄дхиппета̄йа аттхасам̣ван̣н̣ана̄йа на̄ламантара̄йакаран̣а̄йа̄типи а̄чарийасса ратанаттайавандана̄.
таттха буддхасаддасса та̄ва ‘‘буджджхита̄ сачча̄нӣти буддхо, бодхета̄ паджа̄йа̄ти буддхо’’тиа̄дина̄ (маха̄ни. 192; чӯл̣ани. па̄ра̄йанаттхутига̄тха̄ниддеса 97; пат̣и. ма. 1.162) ниддесанайена аттхо ведитаббо. атха ва̄ сава̄сана̄йа ан̃н̃а̄н̣анидда̄йа аччантавигамато, буддхийа̄ ва̄ викаситабха̄вато буддхава̄ти буддхо джа̄гаран̣авикасанаттхавасена. атха ва̄ кассачипи н̃еййадхаммасса анавабуддхасса абха̄вена, н̃еййависесасса ча каммабха̄вена аггахан̣ато ¶ каммавачаниччха̄йа абха̄вена авагаманаттхавасенева каттуниддесо лаббхатӣти буддхава̄ти буддхо йатха̄ ‘‘диккхито на дада̄тӣ’’ти. аттхато пана па̄рамита̄парибха̄витена сайамбхун̃а̄н̣ена сахава̄сана̄йа вигатавиддхастаниравасесупаккилесо маха̄карун̣а̄саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣а̄диапаримеййагун̣аган̣а̄дха̄рова кхандхасанта̄но буддхо. йатха̄ха –
‘‘буддхоти йо со бхагава̄ сайамбхӯ ана̄чарийако пуббе анануссутесу дхаммесу са̄мам̣ сачча̄ни абхисамбуджджхи, таттха ча саббан̃н̃утам̣ патто, балесу ча васӣбха̄ва’’нти (маха̄ни. 192; чӯл̣ани. па̄ра̄йанаттхутига̄тха̄ниддеса 97; пат̣и. ма. 1.161),
там̣ буддхам̣.
дха̄ретӣти дхаммо. айан̃хи йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджама̄не апа̄йадуккхе, сам̣са̄радуккхе ча апатама̄не дха̄ретӣти, танниббаттакакилесавиддхам̣санан̃четтха дха̄ран̣ам̣. еван̃ча катва̄ арийамагго, тасса тадаттхасиддхихетута̄йа нибба̄нан̃ча̄ти убхайамева ниппарийа̄йато дха̄рети. арийапхалан̃ча пана там̣самуччхиннакилесапат̣иппассамбханена таданукӯлата̄йа, парийаттидхаммо ча тададхигамахетута̄йа̄ти убхайампи парийа̄йато дха̄ретӣти ведитаббам̣, там̣ дхаммам̣. ча-саддо самуччайаттхо. тена йатха̄вуттам̣ буддхам̣, иман̃ча дхаммам̣ вандитва̄ти буддхаратанена саха ванданакирийа̄йа дхаммаратанам̣ самуччиноти.
на кевалам̣ идам̣ двайамева̄ти а̄ха ‘‘сан̇гхан̃ча̄’’ти. арийена дит̣т̣хисӣласа̄ман̃н̃ена сам̣хато гхат̣итоти сан̇гхо, ат̣т̣хаарийапуггаласамӯхо. техи ¶ техи ва̄ маггапхалехи килесадаратха̄нам̣ самуччхедапат̣иппассамбханавасена саммадева гха̄титатта̄ сан̇гхо, потхуджджаникасан̇гхасса̄пи пуббабха̄гаппат̣ипада̄йа т̣хитатта̄ пуримачетана̄йа вийа да̄не еттхева сан̇гахо дат̣т̣хаббо. сопи хи кин̃ча̄пи арийена дит̣т̣хисӣласа̄ман̃н̃ена асам̣хато, ниййа̄никапаккхийена пана потхуджджаникена сам̣хататта̄ даккхин̣еййапан̣ипа̄та̄рахо сан̇гхойева̄ти, там̣ сан̇гхам̣. ча-саддассаттхо еттха̄пи вуттанайенева ведитаббо.
ким̣висит̣т̣хам̣ буддхам̣, дхаммам̣, сан̇гхан̃ча̄ти а̄ха ‘‘вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄рабха̄джана’’нти. идан̃ча висесанам̣ паччекам̣ йоджетаббам̣ ‘‘вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄рабха̄джанам̣. буддхам̣…пе… вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄рабха̄джанам̣ сан̇гхан̃ча̄’’ти. таттха садевакена локена арахата̄дӣхи гун̣ехи сет̣т̣хабха̄вена карийама̄но пан̣а̄мо вандана̄, самма̄но ма̄но, гандхапуппха̄дӣхи упаха̄ро пӯджа̄, абхисан̇кхатапаччайада̄нам̣ ¶ сакка̄ро, вандана̄ ча ма̄но ча пӯджа̄ ча сакка̄ро ча вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄ра̄, тесам̣ махаппхалабха̄вакаран̣ена бха̄джанатта̄ а̄дха̄ратта̄ вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄рабха̄джанам̣. имина̄ ратанаттайасса арахата̄дӣхи гун̣ехи асамабха̄вам̣ дассети. тандассанампи таккатасса нипаччака̄расса сасанта̄напавана̄дивасена йатха̄дхиппета̄йа аттхасам̣ван̣н̣ана̄йа ниппха̄данасаматтхабха̄вадӣпанаттханти ведитаббам̣.
виппасаннена четаса̄ вандитва̄ти арахата̄дианекаппака̄рагун̣ависеса̄нуссаран̣авасена вивидхена, висесена ва̄ пасаннена манаса̄ саддхим̣ ка̄йава̄ча̄хи каран̣абхӯта̄хи абхивандийа̄ти аттхо, тӣхи два̄рехи намасситва̄ти вуттам̣ хоти. тивидха̄ ча̄йам̣ вандана̄ ка̄йавачӣмановандана̄нам̣ васена. таттха буддха̄дигун̣а̄рамман̣а̄ ка̄ма̄вачаракусалакирийа̄нам̣ ан̃н̃атарачетана̄ ка̄йавачӣвин̃н̃аттийо самут̣т̣ха̄петва̄ ка̄йавачӣдва̄равасена уппанна̄ ка̄йавачӣвандана̄ти вуччати, убхайавин̃н̃аттийо пана асамут̣т̣ха̄петва̄ манодва̄равасена уппанна̄ мановандана̄ти. имасса падасса ‘‘ван̣н̣анам̣ ван̣н̣айисса̄мӣ’’ти имина̄ самбандхо.
евам̣ ратанаттайасса пан̣а̄мам̣ дассетва̄ ида̄ни аттано ниссайабхӯта̄нам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нан̃ча пан̣а̄мам̣ дассенто ‘‘тхеравам̣саппадӣпа̄на’’нтиа̄дима̄ха. таттха катан̃джалӣ пубба̄чарийасӣха̄нам̣ намо катва̄ти самбандхо. като ан̃джали карапут̣о етена̄ти катан̃джалӣ. чханда̄нураккхан̣аттхан̃хеттха дӣгхо ¶ , катан̃джалӣ хутва̄ти вуттам̣ хоти. пубба̄чарийа̄ пора̄н̣ат̣т̣хакатха̄ка̄ра̄ тамбапан̣н̣ийа̄ маха̄тхера̄, те ева париссайасаханато, пат̣ипаккхабхӯтакилесахананато, парава̄димигехи ападхам̣санӣйато ча сӣхасадисатта̄ сӣха̄ти пубба̄чарийасӣха̄, тесам̣ пубба̄чарийасӣха̄нам̣. кӣдиса̄ те пубба̄чарийасӣха̄, йесам̣ тайа̄ намо карӣйатӣти а̄ха ‘‘тхеравам̣саппадӣпа̄на’’нтиа̄ди. таттха тхеравам̣саппадӣпа̄нанти тхирехи сӣлаккхандха̄дӣхи саманна̄гата̄ти тхера̄, маха̄кассапа̄дайо, тесам̣ вам̣со анвайоти тхеравам̣со. етена бхинналаддхика̄нам̣ саттарасабхеда̄нам̣ маха̄сан̇гхика̄дӣнам̣ вам̣сам̣ пат̣иккхипати, тхеравам̣сапарийа̄панна̄ хутва̄ пана а̄гама̄дхигамасампаннатта̄ пан̃н̃а̄паджджотена тасса тхеравам̣сасса дӣпанато тхеравам̣саппадӣпа̄, пубба̄чарийасӣха̄, тесам̣ тхеравам̣саппадӣпа̄нам̣. асам̣хӣратта̄ тхира̄нам̣. винайаккамети а̄рамбха̄нурӯпавачанаметам̣, те пана сутта̄бхидхаммесупи тхира̄ ева.
евам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нампи пан̣а̄мам̣ дассетва̄ ида̄ни сам̣ван̣н̣етаббадхаммависесасса абхидха̄на̄нисам̣сам̣, десакасампаттийо ча дассенто ‘‘па̄моккха’’нтиа̄дима̄ха. таттха махесина̄ йам̣ па̄тимоккхам̣ пака̄ситанти самбандхо. таттха махесина̄ти маханте сӣла̄дике пан̃ча дхаммаккхандхе есӣ ¶ гавесӣти махеси. махантехи еситоти ва̄ путхуджджанасекха̄секхаисӣхи висит̣т̣хатта̄ маханто исӣти ва̄ махеси, самма̄самбуддхо, тена махесина̄. па̄тимоккханти сатта̄паттиккхандхасам̣варабхӯтам̣ сиккха̄падасӣлам̣, таддӣпанато убхатовибхан̇гасуттасан̇кха̄там̣ гантхапа̄тимоккхамева ва̄. кимбхӯтанти а̄ха ‘‘па̄моккха’’нтиа̄ди. памукхе са̄дхӯти памоккхам̣, памоккхамева па̄моккхам̣, ваджджапат̣ипаккхатта̄ анаваджджа̄нам̣ сама̄дхипан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄нам̣ париттамахаггаталокуттара̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ а̄ди патит̣т̣ха̄бхӯтанти аттхо. ‘‘сӣле патит̣т̣ха̄йа наро сапан̃н̃о, читтам̣ пан̃н̃ан̃ча бха̄вайа’’нти (сам̣. ни. 1.23, 192; пет̣ако. 22; ми. па. 2.1.9) хи вуттам̣. мукхамива̄ти мукхам̣, два̄рам̣. йатха̄ хи сатта̄нам̣ кхаджджабходжджалеййапеййавасена чатуббидхопи а̄ха̄ро мукхена пависитва̄ ан̇гапаччан̇га̄ни пхарати, евам̣ йогинопи ча̄тубхӯмакакусалам̣ сӣламукхена пависитва̄ аттхасиддхим̣ сампа̄дети. тена вуттам̣ ‘‘мукхамива̄ти мукха’’нти. атха ва̄ мукхам̣ два̄рам̣ моккхаппавеса̄йа нибба̄насаччхикирийа̄йа̄ти аттхо. вуттан̃хи –
‘‘авиппат̣иса̄раттха̄ни ¶ кхо, а̄нанда, кусала̄ни сӣла̄нӣ’’ти (а. ни. 11.1).
татха̄ –
‘‘авиппат̣иса̄ро па̄моджджаттха̄йа, па̄моджджам̣ пӣтаттха̄йа, пӣти пассаддхаттха̄йа, пассаддхи сукхаттха̄йа, сукхам̣ сама̄дхаттха̄йа, сама̄дхи йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанаттха̄йа, йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанам̣ ниббидаттха̄йа, ниббида̄ вира̄гаттха̄йа, вира̄го вимуттаттха̄йа, вимутти вимуттин̃а̄н̣адассанаттха̄йа, вимуттин̃а̄н̣адассанам̣ анупа̄да̄паринибба̄наттха̄йа̄’’ти (пари. 366) ча.
евам̣ сам̣ван̣н̣етаббадхаммасса абхидха̄на̄дим̣ дассетва̄ ида̄ни сам̣ван̣н̣ана̄йа нимиттам̣ дассетум̣ ‘‘сӯратена̄’’тиа̄дина̄ чатуттхага̄тхама̄ха. таттха сӯратена̄ти собхане ратоти сӯрато у-ка̄расса дӣгхам̣ катва̄, тена сӯратена, собхане ка̄йикава̄часикакамме ратена̄ти аттхо, винӣтена̄ти вуттам̣ хоти. нива̄тена̄ти нӣчавуттина̄. сучисаллекхавуттина̄ти сучибхӯта̄ килесасалликханасаматтха̄ вутти пат̣ипатти етасса̄ти сучисаллекхавутти, тена сучисаллекхавуттина̄, парисуддха̄йа аппиччхавуттийа̄ саманна̄гатена̄ти аттхо. винайа̄ча̄райуттена̄ти ва̄риттача̄риттасӣласампаннена. атха ва̄ винайоти четтха па̄тимоккхасам̣вара̄дибхедо сам̣варавинайо. а̄ча̄роти а̄ча̄рагочараниддесе а̄гатасаман̣аса̄руппа̄ча̄ро ¶ . сон̣аттхерена̄ти еттха сон̣оти тасса на̄мам̣. тхирехи сӣлаккхандха̄дӣхи саманна̄гататта̄ тхеро. йа̄читоти абхийа̄чито. тхеро хи па̄тимоккхасса гамбхӣрата̄йа дуравага̄хатам̣, а̄чарийасса ча там̣сам̣ван̣н̣ана̄йа са̄маттхийам̣ н̃атва̄ ‘‘па̄тимоккхасса тайа̄ аттхасам̣ван̣н̣ана̄ ка̄табба̄. еван̃хи са̄санасса сучират̣т̣хитиката̄ хотӣ’’ти са̄нисам̣сага̄равена йа̄чанам̣ ака̄си. тадасса йа̄чанам̣ аттано сам̣ван̣н̣ана̄йа нида̄набхӯтам̣ дассенто ‘‘йа̄чито’’ти а̄ха.
еттха ча ‘‘сӯратена̄’’ти имина̄сса сораччам̣ вуччати. ‘‘нива̄тена̄’’ти имина̄ нӣчаманата̄ нива̄тавуттита̄, йа̄йа нива̄тавуттита̄йа саманна̄гато пуггало нихатама̄но, нихатадаппо, па̄дапун̃чханачол̣акасамо, бхиннависа̄н̣ӯсабхасамо, уддхат̣ада̄т̣хасаппасамо ча хутва̄ сан̣хо сакхило сукхасамбха̄со ¶ хоти. ‘‘сучисаллекхавуттина̄’’ти имина̄ индрийасам̣варапаччайасаннисситаа̄джӣвапа̄рисуддхисӣлам̣. ‘‘винайа̄ча̄райуттена̄’’ти имина̄ па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ вуттанти ведитаббам̣. еваманекагун̣ехи тасса абхиттхаванам̣ йатха̄вуттагун̣асаманна̄гатасса сабрахмача̄рино аджджхесанам̣ на сакка̄ пат̣иба̄хитунти парамагамбхӣрасса̄пи па̄тимоккхасса аттхасам̣ван̣н̣ана̄йам̣ паватта̄ти дассанаттхам̣. кин̃ча – та̄дисасса аджджхесанам̣ нисса̄йа карийама̄на̄ аттхасам̣ван̣н̣ана̄ тасса аджджхесана̄дхипаччена, маман̃ча усса̄хасампаттийа̄ на чирена парийоса̄нам̣ гаччхатӣти катанти ведитаббам̣.
евам̣ сам̣ван̣н̣ана̄йа нимиттам̣ дассетва̄ ида̄ни тассаване сотуджанасса̄дарам̣ джанетум̣ таппайоджанакаран̣аппака̄раниссайа̄бхидха̄на̄дим̣ дассенто ‘‘таттха̄’’тиа̄дига̄тха̄двайама̄ха. таттха таттха̄ти ‘‘йам̣ махесина̄ па̄тимоккхам̣ пака̄сита’’нти вуттам̣, тасмим̣ па̄тимоккхе. сан̃джа̄такан̇кха̄нанти падападаттхавиниччхайавасена сан̃джа̄такан̇кха̄нам̣, самуппаннасам̣сайа̄нанти аттхо. кан̇кха̄витаран̣аттха̄йа̄ти йатха̄вуттасам̣сайасса атиккаманаттха̄йа. тасса̄ти па̄тимоккхасса. ван̣н̣ӣйати аттхо катхӣйати ета̄йа̄ти ван̣н̣ана̄, ат̣т̣хакатха̄, там̣ ван̣н̣анам̣. имасса ча ‘‘ван̣н̣айисса̄мӣ’’ти имина̄ самбандхо. ким̣бхӯтанти а̄ха ‘‘парипун̣н̣авиниччхайа’’нтиа̄ди. парипун̣н̣авиниччхайанти кхандхакапарива̄рападабха̄джана̄дивасена аса̄дха̄ран̣авиниччхайасса ча нида̄на̄дивасена саттарасаппабхедасса ча саббасиккха̄падаса̄дха̄ран̣авиниччхайасса пака̄санато сампун̣н̣авиниччхайам̣.
маха̄виха̄рава̄сӣнанти маха̄мегхавануййа̄набхӯмибха̄ге патит̣т̣хито виха̄ро маха̄виха̄ро, йо саттхуно маха̄бодхина̄ вибхӯсито, таттха васанти сӣлена̄ти маха̄виха̄рава̄сино, тесам̣ маха̄виха̄рава̄сӣнам̣ ¶ . ва̄чана̄магганисситанти катха̄магганисситам̣, ат̣т̣хакатха̄нисситанти аттхо, маха̄виха̄рава̄сӣнам̣ сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄найам̣ идха нисса̄йа̄ти вуттам̣ хоти. ван̣н̣айисса̄мӣти паваттайисса̄ми. на̄мена̄ти аттано гун̣ана̄мена. кан̇кха̄витаранти ета̄йа̄ти кан̇кха̄витаран̣ӣ, там̣ кан̇кха̄витаран̣им̣. субханти аттхабйан̃джанасампаннатта̄ сундарам̣, саддалаккхан̣асубхато, виниччхайасубхато, вин̃н̃еййасубхато ча субхам̣ парисуддхам̣. еттха ча ‘‘кан̇кха̄витаран̣аттха̄йа̄’’ти имина̄ пайоджанам̣ дассети, пурипун̣н̣авиниччхайа’’нти имина̄ ¶ сам̣ван̣н̣ана̄ппака̄рам̣, ‘‘маха̄виха̄рава̄сӣнам̣ ва̄чана̄магганиссита’’нти имина̄ сам̣ван̣н̣ана̄йа ниссайависуддхим̣ ника̄йантараладдхисан̇карадосавиваджджанато, ‘‘ван̣н̣айисса̄мӣ’’ти имина̄ аттано аджджха̄сайам̣ дассетӣти дат̣т̣хаббам̣. ‘‘ваттайисса̄мӣ’’типи па̄т̣хо.
гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нида̄наван̣н̣ана̄
евам̣ ратанаттайапан̣а̄ма̄дисахитам̣ сан̃н̃а̄дикам̣ дассетва̄ ида̄ни ‘‘па̄тимоккхасса ван̣н̣анам̣ ван̣н̣айисса̄мӣ’’ти вуттатта̄ па̄тимоккхам̣ та̄ва вачанаттхато, сарӯпабхедато, гантхабхедато, уддесавибха̄гато, уддесапариччхедато ча ваваттхапетва̄ тадуддесаккамена̄йам̣ ван̣н̣ана̄ бхависсатӣти дассетум̣ ‘‘таттха па̄тимоккха’’нтиа̄ди а̄раддхам̣.
таттха таттха̄ти тасмим̣ га̄тха̄паде. паатимоккханти пака̄рато ативийа сӣлесу мукхабхӯтам̣. атипамоккханти тамева падам̣ упасаггабйаттайена вадати. атха ва̄ па ати моккханти падаччхедо, тасса упасаггабйаттайенаттхама̄ха ‘‘атипамоккха’’нти. евам̣ пабхедато падаван̣н̣анам̣ катва̄ саддаттхато вадати ‘‘атисет̣т̣хам̣ атиуттаманти аттхо’’ти. еттха ча сӣлапа̄тимоккхам̣ саббагун̣а̄нам̣ мӯлабха̄вато сет̣т̣хам̣, гантхапа̄тимоккхам̣ пана сет̣т̣хагун̣асахачаран̣ато сет̣т̣ханти ведитаббам̣. уттаманти еттха̄пи есева найо. итӣти евам̣. имина̄ йатха̄вуттавачанаттхам̣ нидассети. нидассанаттхо хи айам̣ ити-саддо ‘‘саббаматтхӣти кхо, качча̄на, айамеко анто, саббам̣ наттхӣти кхо, качча̄на, айам̣ дутийо анто’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 2.15; 3.90) вийа. имина̄ти а̄саннапаччаккхавачанам̣ ити-саддена анантаранидасситасса, пат̣игга̄хакехи ча сотавин̃н̃а̄н̣а̄дивӣтхийа̄ ¶ пат̣ипаннасса вачанаттхасса вачанато. атха ва̄ имина̄ти а̄саннапаччаккхабха̄вакаран̣авачанам̣ йатха̄вуттасса вачанаттхасса абхимукхӣкаран̣ато. вачанаттхена̄ти ‘‘атисет̣т̣ха’’нти саддаттхена. екавидхампӣти екакот̣т̣ха̄сампи. сӣлагантхабхедато дувидхам̣ хотӣти пуна сӣлагантхасан̇кха̄тена пабхедена дувидхам̣ хоти, сӣлапа̄тимоккхам̣, гантхапа̄тимоккхан̃ча̄ти дувидхам̣ хотӣти аттхо.
ида̄ни ¶ тадубхайасса̄пи сутте а̄гатабха̄вам̣ дассетум̣ ‘‘татха̄ хӣ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха па̄ти раккхатӣти па̄ти, там̣ моккхети мочети а̄па̄йика̄дӣхи дуккхехӣти па̄тимоккхам̣, сам̣варан̣ам̣ сам̣варо, ка̄йава̄ча̄хи авӣтиккамо, па̄тимоккхамева сам̣варо па̄тимоккхасам̣варо, па̄тимоккхасам̣варена сам̣вуто саманна̄гато па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто. вихаратӣти ваттати.
а̄диметанти етам̣ сиккха̄падасӣлам̣ пуббуппаттиаттхена а̄ди. вуттампи четам̣ –
‘‘тасма̄тиха твам̣, уттийа, а̄димева висодхехи кусалесу дхаммесу. ко ча̄ди кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣? сӣлан̃ча сувисуддхам̣, дит̣т̣хи ча уджука̄’’ти (сам̣. ни. 5.382).
йатха̄ хи нагаравад̣д̣хакӣ нагарам̣ ма̄петука̄мо пат̣хамам̣ нагарат̣т̣ха̄нам̣ содхети, тато апарабха̄ге вӣтхичатуккасин̇гха̄т̣ака̄дипариччхедена вибхаджитва̄ нагарам̣ ма̄пети, йатха̄ ва̄ пана раджако пат̣хамам̣ тӣхи кха̄рехи ваттхам̣ дховитва̄ парисуддхе ваттхе йадиччхакам̣ ран̇гаджа̄там̣ упанети, йатха̄ ва̄ пана чхеко читтака̄ро рӯпам̣ ликхитука̄мо а̄дитова бхиттипарикаммам̣ кароти, тато апарабха̄ге рӯпам̣ самут̣т̣ха̄пети, евамева йога̄вачаро а̄дитова сӣлам̣ висодхетва̄ апарабха̄ге саматхавипассана̄дайо дхамме саччхикароти. тасма̄ сӣлам̣ ‘‘а̄дӣ’’ти вуттам̣. ‘‘мукхамета’’нтиа̄дӣни вуттаттха̄нева. а̄дисаддена ‘‘па̄тимоккхе ча сам̣варо’’тиа̄дипа̄л̣им̣ (дӣ. ни. 2.90; дха. па. 185) сан̇ган̣ха̄ти.
сӣланти ча̄риттава̄риттавасена дувидхам̣ винайапит̣акапарийа̄паннам̣ сиккха̄падасӣлам̣, дхаммато пана сӣлам̣ на̄ма па̄н̣а̄типа̄та̄дӣхи ва̄ вирамантасса, ваттапат̣ипаттим̣ ва̄ пӯрентасса четана̄дайо дхамма̄ ведитабба̄. вуттан̃хетам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ ‘‘ким̣ сӣланти четана̄ сӣлам̣ четасикам̣ сӣлам̣ сам̣варо сӣлам̣ авӣтиккамо сӣла’’нти (пат̣и. ма. 1.39) ‘‘убхайа̄ни кхо панасса па̄тимоккха̄нӣ’’ти бхиккхубхиккхунӣпа̄тимоккхавасена убхайа̄ни па̄тимоккха̄ни, две ма̄тика̄ти аттхо. асса̄ти бхиккхунова̄дакасса ¶ . виттха̄рена̄ти убхатовибхан̇гена саддхим̣. сва̄гата̄нӣти сут̣т̣ху а̄гата̄ни. а̄дисаддена ‘‘па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄’’тиа̄дипа̄л̣им̣ (маха̄ва. 134) сан̇ган̣ха̄ти. таттха̄ти тесу сӣлагантхапа̄тимоккхесу. йоти ¶ анийаманиддесо, йо кочи пуггало. нанти винайапарийа̄паннасӣлам̣. раккхатӣти сама̄дийитва̄ авикопенто па̄лети. там̣ ‘‘па̄тӣ’’ти ладдхана̄мам̣ па̄тимоккхасӣле т̣хитам̣. мочетӣти сахака̄рика̄ран̣абха̄вато моккхети. апа̄йе джа̄там̣ а̄па̄йикам̣, дуккхам̣, там̣ а̄ди йесам̣ та̄ни а̄па̄йика̄дӣни. а̄дисаддена тадан̃н̃ам̣ саббам̣ сам̣са̄радуккхам̣ сан̇ган̣ха̄ти. атта̄нува̄да̄дӣхӣти атта̄нам̣ анува̄до атта̄нува̄до, со а̄ди йесам̣ та̄ни атта̄нува̄да̄дӣни, техи атта̄нува̄да̄дӣхи. а̄дисаддена пара̄нува̄дадан̣д̣адуггатибхайа̄ни сан̇ган̣ха̄ти. тасса па̄тимоккхасса джотакатта̄ти тасса сӣлапа̄тимоккхасса дӣпанатта̄. а̄димхи пана вутто вачанаттхоти ‘‘атисет̣т̣ха’’нтиа̄дина̄ а̄димхи вутто вачанаттхо. убхиннампи са̄дха̄ран̣о хоти сӣлапа̄тимоккхам̣ саббагун̣а̄нам̣ мӯлабха̄вато сет̣т̣хам̣, гантхапа̄тимоккхам̣ сет̣т̣хагун̣асахачаран̣ато сет̣т̣ханти.
таттха̄ти тесу сӣлапа̄тимоккхагантхапа̄тимоккхесу. ‘‘айам̣ ван̣н̣ана̄’’ти ваккхама̄наван̣н̣анама̄ха. гантхапа̄тимоккхасса та̄ва йуджджату, катхам̣ сӣлапа̄тимоккхасса йуджджатӣти а̄ха ‘‘гантхе хӣ’’тиа̄ди. хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то. тасса̄ти гантхасса. аттхоти сӣлам̣. ван̣н̣итова хотӣти гантхаван̣н̣ана̄мукхена аттхассева ван̣н̣анато. идам̣ вуттам̣ хоти – йасма̄ гантхе ван̣н̣ите тадавина̄бха̄вато тассаттхо ван̣н̣ито хоти, тасма̄ сӣлапа̄тимоккхассапи йуджджатӣти.
евам̣ сарӯпабхедато ваваттхапетва̄ ида̄ни гантхабхедато ваваттхапетум̣ ‘‘там̣ панета’’нтиа̄дима̄ха. таттха̄ти тесу бхиккхупа̄тимоккхабхиккхунӣпа̄тимоккхесу двӣсу. уддеса̄ париччхиджджанти йехи ваккхама̄навачанаппабандхехи, те уддесапариччхеда̄, техи. ваваттхитанти асан̇карато т̣хитам̣.
евам̣ гантхабхедато ваваттхапетва̄ ида̄ни уддесавибха̄гато ваваттхапетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. уддисӣйати сарӯпена катхӣйати еттха, етена̄ти ва̄ уддесо, нида̄насса уддесоти нида̄нуддесо. евам̣ сесесупи. виттха̄рова уддесо виттха̄руддесо.
ида̄ни нида̄нуддеса̄дӣнам̣ париччхедадассанаттхам̣ ‘‘таттха нида̄нуддесо’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха таттха̄ти тесу пан̃часу уддесесу. нида̄нуддесо уддит̣т̣хо ¶ хотӣти самбандхо. йам̣ панеттха нида̄нуддесапариччхедам̣ дассентена ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’’ти ¶ идха̄гатанида̄напа̄л̣им̣ дассетва̄ таданантарам̣ уддесака̄ле ваттаббасса̄пи ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄на’’нти имасса па̄т̣хасса йоджанам̣ акатва̄ ‘‘таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄дина̄ ануса̄вана̄дикамева йоджетва̄ дасситам̣, там̣ пана апарипун̣н̣анида̄напа̄л̣идассанапуббаканида̄нуддесапариччхедадассанаттхам̣, кхуддакапеййа̄лавасена ва̄ па̄кат̣атта̄ тасса айоджанам̣ катанти ведитаббам̣, уддесака̄ле пана йоджетва̄ва ваттаббам̣. ваккхати хи ‘‘там̣ панетам̣ па̄ра̄джика̄дӣнам̣ аваса̄не диссати, на нида̄на̄васа̄не. кин̃ча̄пи на диссати, атха кхо уддесака̄ле ‘а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’ти ватва̄ ‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄нам̣, таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’тиа̄дина̄ найена ваттаббамева̄’’тиа̄ди. авасесе сутена са̄витети авасит̣т̣хам̣ па̄ра̄джикуддеса̄дичатуккам̣ ‘‘сута̄ кхо пана̄йасмантехи чатта̄ро па̄ра̄джика̄ дхамма̄…пе… авивадама̄нехи сиккхитабба’’нти евам̣ сутавасена са̄вите.
етенева найена сеса̄ тайо па̄тимоккхуддесапариччхеда̄ ведитабба̄ти дассетум̣ ‘‘па̄ра̄джикуддеса̄дӣна’’нтиа̄дима̄ха. па̄ра̄джикуддеса̄дӣнам̣ париччхеда̄ йоджетабба̄ти самбандхо. нида̄насса а̄дито пат̣т̣ха̄йа па̄ра̄джика̄дӣни оса̄петва̄ти нида̄нам̣, па̄ра̄джикан̃ча, тадубхайам̣ сан̇гха̄дисесан̃ча, там̣тикам̣ анийатан̃ча̄ти евам̣ йатха̄ккамам̣ уддиситва̄ па̄ра̄джика̄дӣни парийоса̄петва̄. йоджетабба̄ти ‘‘авасесе сутена са̄вите уддит̣т̣хо хоти па̄ра̄джикуддесо’’тиа̄дина̄ йоджетабба̄. авасесам̣ сутена са̄ветаббанти вачанатоти упосатхаккхандхаке –
‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, па̄тимоккхуддеса̄ нида̄нам̣ уддиситва̄ авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣, айам̣ пат̣хамо па̄тимоккхуддесо. нида̄нам̣ уддиситва̄ чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни уддиситва̄ авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣, айам̣ дутийо па̄тимоккхуддесо’’тиа̄дӣсу (маха̄ва. 150) –
евам̣ вуттатта̄. йасмим̣ виппакатети йасмим̣ уддесе апарийосите. антара̄йо уппаджджатӣти дасасу антара̄йесу йо кочи антара̄йо уппаджджати ¶ . даса антара̄йа̄ на̄ма – ра̄джантара̄йо, чорантара̄йо, агйантара̄йо, удакантара̄йо, мануссантара̄йо, амануссантара̄йо, ва̄л̣антара̄йо, сарӣсапантара̄йо, джӣвитантара̄йо, брахмачарийантара̄йоти. таттха саче бхиккхӯсу ‘‘упосатхам̣ карисса̄ма̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 150) нисиннесу ра̄джа̄ а̄гаччхати, айам̣ ра̄джантара̄йо. чора̄ а̄гаччханти, айам̣ чорантара̄йо. давада̄хо ва̄ а̄гаччхати, а̄ва̄се ва̄ агги ут̣т̣хахати, айам̣ ¶ агйантара̄йо. мегхо ва̄ ут̣т̣хахати, огхо ва̄ а̄гаччхати, айам̣ удакантара̄йо. бахӯ манусса̄ а̄гаччханти, айам̣ мануссантара̄йо. бхиккхум̣ йаккхо ган̣ха̄ти, айам̣ амануссантара̄йо. бйаггха̄дайо чан̣д̣амига̄ а̄гаччханти, айам̣ ва̄л̣антара̄йо. бхиккхум̣ саппа̄дайо д̣ам̣санти, айам̣ сарӣсапантара̄йо. бхиккху гила̄но ва̄ хоти, ка̄лам̣ ва̄ кароти, верино ва̄ там̣ ма̄ретука̄ма̄ ган̣ханти, айам̣ джӣвитантара̄йо. манусса̄ екам̣ ва̄ бахӯ ва̄ бхиккхӯ брахмачарийа̄ ча̄ветука̄ма̄ ган̣ханти, айам̣ брахмачарийантара̄йо. ити йам̣ вуттам̣ ‘‘антара̄йо уппаджджатӣти дасасу антара̄йесу йо кочи антара̄йо уппаджджатӣ’’ти, тассаттхо пака̄сито хотӣти.
тена саддхинти виппакатуддесена саддхим̣. авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣ уддит̣т̣хауддеса̄пеккхатта̄ авасесавачанасса. йатха̄ха ‘‘нида̄нам̣ уддиситва̄’’тиа̄ди (маха̄ва. 150). тена̄ха ‘‘нида̄нуддесе пана̄’’тиа̄ди. сутена са̄ветаббам̣ на̄ма наттхи упосатхасса антара̄йова хотӣти адхиппа̄йо. анийатуддесо париха̄йатӣти бхиккхунӣнам̣ анийатасиккха̄падапан̃н̃аттийа̄ абха̄вато. тадабха̄во ча ‘‘идамева лаккхан̣ам̣ таттха̄пи анугата’’нти катва̄ти ведитаббам̣. сесанти авасесуддесапариччхедадассанам̣. етесам̣ двиннам̣ па̄тимоккха̄нанти самбандхо. та̄ва̄ти пат̣хамам̣. иданти ида̄ни ваттаббам̣ буддхийам̣ випариваттама̄нам̣ са̄ман̃н̃ена дассети, идам̣ аккхарападанийамитагантхитам̣ вачанам̣ вуччати катхӣйатӣти аттхо. ким̣ танти а̄ха, ‘‘сун̣а̄ту метиа̄дӣна’’нтиа̄ди.
таттха сун̣а̄ту метиа̄дӣнанти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо аджджупосатхо’’тиа̄дӣнам̣ бхиккхупа̄тимоккхе а̄гата̄нам̣ суттапада̄нам̣. аттханиччхайанти ¶ абхидхеййаттхасса чева адхиппа̄йаттхасса ча ниччхайанам̣, ваваттха̄пананти аттхо. има̄йа хи ат̣т̣хакатха̄йа тесам̣ абхидхеййаттхо чева адхиппа̄йаттхо ча анекадха̄ ваваттха̄пӣйати. атха ва̄ ниччхинноти ниччхайо. ган̣т̣хит̣т̣ха̄несу кхӣламаддана̄ка̄рена паватта̄ виматиччхедакатха̄, аттхо ча ниччхайо ча аттханиччхайо, там̣ аттханиччхайам̣, майа̄ вуччама̄нам̣ аттхан̃ча виниччхайан̃ча̄ти вуттам̣ хоти. сӣласампанна̄ти самантато паннам̣ паттам̣ пун̣н̣анти сампаннам̣, сӣлам̣ сампаннаметесанти сӣласампанна̄, парипун̣н̣асӣла̄ти аттхо. атха ва̄ саммадева панна̄ гата̄ упа̄гата̄ти сампанна̄, сӣлена сампанна̄ сӣласампанна̄, па̄тимоккхасам̣варена упета̄ти аттхо. адхисӣлаадхичиттаадхипан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄ тиссопи сиккхитаббат̣т̣хена сиккха̄, там̣ ка̄ментӣти сиккха̄ка̄ма̄. сун̣анту мети те саббепи бхиккхаво мама сантика̄ ниса̄менту. имина̄ аттано сам̣ван̣н̣ана̄йа саккаччам̣ саване нийоджети. саккаччасаванапат̣ибаддха̄ хи сабба̄пи са̄санасампаттӣти. еттха ча сӣласампанна̄нам̣ сиккха̄ка̄ма̄нам̣йева бхиккхӯнам̣ гахан̣ам̣ тадан̃н̃есам̣ ¶ имисса̄ сам̣ван̣н̣ана̄йа абха̄джанабха̄вато. на хи те винайам̣ сотаббам̣, пат̣ипаджджитаббан̃ча ман̃н̃иссанти.
еттха̄ти етасмим̣ га̄тха̄паде, етесам̣ ва̄ га̄тха̄йа сан̇гахита̄нам̣ ‘‘сун̣а̄ту ме’’тиа̄дӣнам̣ пада̄намантаре. саване а̄н̣аттивачанам̣ савана̄н̣аттивачанам̣. кин̃ча̄пи савана̄н̣аттивачанам̣, татха̄пи па̄тимоккхуддесакена евам̣ ваттаббанти бхагавата̄ вуттатта̄ бхагавато а̄н̣атти, на уддесакасса̄ти навакатарена̄пи идам̣ ваттум̣ ват̣т̣ати сан̇гхага̄равена, сан̇гхабахума̄нена ча сахитатта̄ сага̄равасаппатиссавачанам̣. сан̇гхо хи суппат̣ипанната̄дигун̣ависесайуттатта̄ уттамам̣ га̄раваппатиссават̣т̣ха̄нам̣. идан̃ча саббам̣ кена каттха када̄ вуттанти а̄ха ‘‘саббамева чета’’нтиа̄ди. па̄тимоккхуддесам̣ ануджа̄нантена̄ти –
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, па̄тимоккхам̣ уддиситум̣, еван̃ча пана, бхиккхаве, уддиситаббам̣, бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо ‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо’’’ти (маха̄ва. 133-134) –
евама̄дина̄ ¶ ануджа̄нантена. ра̄джагахети евам̣на̄маке нагаре. тан̃хи мандха̄тумаха̄говинда̄дӣхи париггахитатта̄ ‘‘ра̄джагаха’’нти вуччати. там̣ панетам̣ буддхака̄ле, чаккаваттика̄ле ча нагарам̣ хоти, сесака̄ле сун̃н̃ам̣ хоти йаккхапариггахитам̣, тесам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ хутва̄ тит̣т̣хати. тасма̄ти йасма̄ идам̣ па̄тимоккхуддесакена ваттаббавачанам̣, тасма̄. ким̣ те убхопи па̄тимоккхам̣ уддисанти, йеневам̣ ваттаббанти а̄ха ‘‘сан̇гхаттхеро ва̄ хӣ’’тиа̄ди. тхера̄дхиканти тхера̄дхӣнам̣, тхера̄йаттам̣ бхавитунти аттхо. ‘‘тхера̄дхеййа’’нти ва̄ па̄т̣хо, сойеваттхо. таттха̄ти тиссам̣ париса̄йам̣. бйаттоти пан̃н̃а̄веййаттийена саманна̄гато, пагун̣ама̄тикоти аттхо. пат̣ибалоти ваттум̣ саматтхо, абхӣтоти вуттам̣ хоти. еттха ча кин̃ча̄пи дахарасса̄пи бйаттасса па̄тимоккхо анун̃н̃а̄то, атха кхо еттха̄йам̣ адхиппа̄йо – саче тхерасса пан̃ча ва̄ чатта̄ро ва̄ тайо ва̄ па̄тимоккхуддеса̄ на̄гаччханти, две пана аккхан̣д̣а̄ сувисада̄ ва̄чуггата̄ хонти, тхера̄йаттова па̄тимоккхо. саче пана еттакампи висадам̣ ка̄тум̣ на саккоти, бйаттасса бхиккхуно а̄йаттоти.
ида̄ни ‘‘сан̇гхо’’ти ависесена вуттатта̄ идха̄дхиппетасан̇гхам̣ висесетва̄ дассетум̣ ‘‘сан̇гхоти имина̄ пана падена̄’’тиа̄дима̄ха кин̃ча̄пӣти ануггахаттхе нипа̄то, тасса йади на̄ма̄ти аттхо ведитаббо. даккханти ета̄йа сатта̄ йатха̄дхиппета̄хи сампаттӣхи вад̣д̣хантӣти даккхин̣а̄, паралокам̣ саддахитва̄ ¶ да̄таббам̣ да̄нам̣, там̣ даккхин̣ам̣ арахати, даккхин̣а̄йа ва̄ хито, йасма̄ нам̣ махаппхалака̄рита̄йа висодхетӣти даккхин̣еййо, дит̣т̣хисӣласан̇гха̄тена сам̣хатоти сан̇гхо, даккхин̣еййо ча со сан̇гхо ча̄ти даккхин̣еййасан̇гхо. саммутийа̄ чатувагга̄дивинайапан̃н̃аттийа̄ сиддхо сан̇гхо саммутисан̇гхо. ависесена̄ти ‘‘арийа̄’’ти ва̄ ‘‘путхуджджана̄’’ти ва̄ ависесетва̄ са̄ман̃н̃ена. соти саммутисан̇гхо. идха̄ти имиссам̣ упосатхан̃аттийам̣. адхиппето упосатхан̃аттийа̄ ависесатта̄. нану ча сопи пан̃чавидхо хоти, таттха катамо идха̄дхиппетоти ануйогам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘со панеса̄’’тиа̄ди. каммавасена̄ти винайакаммавасена. пан̃ча видха̄ пака̄ра̄ асса саммутисан̇гхасса̄ти пан̃чавидхо. татха̄ хи видхайуттагатаппака̄расадде сама̄наттхе ван̣н̣айанти. чатуннам̣ ¶ вагго самӯхоти чатувагго, чатупарима̄н̣айутто ва̄ вагго чатувагго. евам̣ пан̃чавагга̄ди.
ида̄ни йесам̣ камма̄нам̣ васена̄йам̣ пан̃чавидхо хоти, там̣ висесетва̄ дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха таттха̄ти пан̃чавидхе сан̇гхе. маджджхимесу джанападесу упасампадакаммасса дасаваггакаран̣ӣйатта̄ вуттам̣ ‘‘т̣хапетва̄…пе… упасампадан̃ча̄’’ти. ‘‘татха̄’’ти имина̄ ‘‘на кин̃чи сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти имаматтхам̣ атидисати. йади евам̣ киматтхам̣ атирекавӣсативагго вуттоти а̄ха ‘‘со пана̄’’тиа̄ди. атирекатарена̄ти чатувагга̄дикаран̣ӣйам̣ пан̃чавагга̄дина̄ атирекатарена, дасаваггакаран̣ӣйан̃ча ека̄дасавагга̄дина̄ атирекатарена. дассанаттханти н̃а̄панаттхам̣. идамева ча̄нена каттаббам̣ камманти ‘‘каммавасена пан̃чавидхо’’ти вуттам̣. каммасса̄нийаме катхаметам̣ йуджджеййа̄ти ӣдисӣ чодана̄ анавака̄са̄ти дат̣т̣хаббам̣. имасмим̣ панаттхети упосатхе.
упосатхасаддо пана̄йам̣ па̄тимоккхуддесасӣлаупава̄сапан̃н̃аттидивасесу ваттати. татха̄ хеса ‘‘а̄йа̄ма̄вусо каппина, упосатхам̣ гамисса̄ма̄’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.150; ма. ни. ат̣т̣ха. 3.85) тимоккхуддесе а̄гато, ‘‘евам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато кхо, виса̄кхе, упосатхо упавуттхо’’тиа̄дӣсу (а. ни. 8.43) сӣле, ‘‘суддхасса ве сада̄ пхаггу, суддхассупосатхо сада̄’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.79) упава̄се, ‘‘упосатхо на̄ма на̄гара̄джа̄’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. 2.246) пан̃н̃аттийам̣, ‘‘на, бхиккхаве, тадахупосатхе сабхиккхука̄ а̄ва̄са̄’’тиа̄дӣсу (маха̄ва. 181) дивасе, идха̄пи дивасейева ваттама̄но адхиппетоти а̄ха ‘‘аджджа упосатхадивасо’’тиа̄ди. упавасанти еттха̄ти упосатхо. упавасантӣти сӣлена ва̄ саббасо а̄ха̄расса абхун̃джанасан̇кха̄тена анасанена ва̄ кхӣрапа̄намадхупа̄на̄диматтена ва̄ упета̄ хутва̄ васантӣти аттхо.
саббесампи ¶ ва̄кйа̄нам̣ ева-ка̄раттхасахитатта̄ ‘‘упосатхо’’ти етасса ‘‘упосатхо ева̄’’ти айаматтхо лаббхатӣти а̄ха ‘‘етена анупосатхадивасам̣ пат̣иккхипатӣ’’ти. имина̄ авадха̄ран̣ена нира̄катам̣ дассети, атха ва̄ саддантараттха̄поханавасена саддо аттхам̣ вадатӣти ‘‘упосатхо’’ти етасса ‘‘анупосатхо на хотӣ’’ти айаматтхоти вуттам̣ ‘‘етена анупосатхадивасам̣ пат̣иккхипатӣ’’ти. ‘‘еса найо паннарасо’’ти имина̄ ан̃н̃ам̣ упосатхадивасам̣ ¶ пат̣иккхипатӣти еттха̄пи. етена̄ти ‘‘упосатхо’’ти етена саддена. пан̃чадасаннам̣ титхӣнам̣ пӯран̣авасена паннарасо. паннарасоти имина̄ ан̃н̃ам̣ упосатхадивасам̣ пат̣иккхипатӣ’’ти сам̣кхиттена вуттаматтхам̣ виттха̄рато дассетум̣ ‘‘дивасавасена хӣ’’тиа̄дима̄ха. чатуддасийам̣ нийутто ча̄туддасико. евам̣ паннарасико. са̄маггиупосатхо на̄ма сан̇гхаса̄маггикатадивасе ка̄таббаупосатхо. хемантагимхавасса̄на̄нам̣ тин̣н̣ам̣ утӯнанти еттха хемантауту на̄ма апаракаттикасса ка̄л̣апаккхапа̄т̣ипадато пат̣т̣ха̄йа пхаггунапун̣н̣амапарийоса̄на̄ чатта̄ро ма̄са̄, гимхауту на̄ма пхаггунасса ка̄лапаккхапа̄т̣ипадато пат̣т̣ха̄йа а̄са̄л̣хапун̣н̣амапарийоса̄на̄ чатта̄ро ма̄са̄, васса̄науту на̄ма а̄са̄л̣хасса ка̄л̣апаккхапа̄т̣ипадато пат̣т̣ха̄йа апаракаттикапун̣н̣амапарийоса̄на̄ чатта̄ро ма̄са̄. татийасаттамапаккхесу две две катва̄ чха ча̄туддасика̄ти хемантасса утуно татийе ча саттаме ча паккхе две ча̄туддасика̄, евамитаресам̣ утӯнанти чха ча̄туддасика̄. сеса̄ паннарасика̄ти сеса̄ ат̣т̣ха̄раса паннарасика̄. хонти четтха –
‘‘каттикасса ча ка̄л̣амха̄, йа̄ва пхаггунапун̣н̣ама̄;
‘хемантака̄ло’ти вин̃н̃еййо, ат̣т̣ха хонти упосатха̄.
‘‘пхаггунасса ча ка̄л̣амха̄, йа̄ва а̄са̄л̣хапун̣н̣ама̄;
‘гимхака̄ло’ти вин̃н̃еййо, ат̣т̣ха хонти упосатха̄.
‘‘а̄са̄л̣хасса ча ка̄л̣амха̄, йа̄ва каттикапун̣н̣ама̄;
‘вассака̄ло’ти вин̃н̃еййо, ат̣т̣ха хонти упосатха̄.
‘‘утӯнам̣ пана тин̣н̣аннам̣, паккхе татийасаттаме;
‘ча̄туддасо’ти па̄тимоккхам̣, уддисанти найан̃н̃уно’’ти.
пакатийа̄ набахутара̄ва̄сика̄дипаччайена ка̄таббам̣ пакатича̄риттам̣. бахутара̄ва̄сика̄дипаччайе пана сати ан̃н̃асмим̣ ча̄туддасепи ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘саки’’нтиа̄ди. сакинти екасмим̣ ва̄ре ¶ . а̄ва̄сика̄нам̣ ануваттитаббанти а̄ва̄сикехи ‘‘аджджупосатхо ча̄туддасо’’ти пуббакичче карийама̄не ануваттитаббам̣, на пат̣иккоситаббам̣. а̄дисаддена ‘‘а̄ва̄сикехи а̄гантука̄нам̣ ануваттитабба’’нти (маха̄ва. 178) вачанам̣, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, техи ¶ бхиккхӯхи две тайо упосатхе ча̄туддасике ка̄тум̣, катхам̣ майам̣ техи бхиккхӯхи пат̣хаматарам̣ пава̄реййа̄ма̄’’ти (маха̄ва. 240) вачанан̃ча сан̇ган̣ха̄ти. еттха ча пат̣хамасуттасса екекасса утуно татийасаттамапаккхасса ча̄туддасе ва̄ авасесасса паннарасе ва̄ саким̣ па̄тимоккхам̣ уддиситаббанти пакатича̄риттавасенапи аттхасамбхавато ‘‘а̄гантукехӣ’’тиа̄дӣни сутта̄ни дассита̄нӣти ведитаббам̣. татха̄рӯпапаччайе сатӣти ан̃н̃асмимпи ча̄туддасике упосатхам̣ ка̄тум̣ анурӯпе ‘‘а̄ва̄сика̄ бахутара̄ хонтӣ’’ти евама̄дике паччайе сати. ан̃н̃асмимпи ча̄туддасети тин̣н̣ам̣ утӯнам̣ татийасаттамапаккхача̄туддасато ан̃н̃асмим̣ ча̄туддасе.
на кевалам̣ упосатхадиваса̄ва хонтӣти а̄ха ‘‘пуримавассам̣вут̣т̣ха̄нам̣ пана̄’’тиа̄ди. ма̄ ити чандо вуччати тасса гатийа̄ дивасасса минитаббато, со еттха саббакала̄па̄рипӯрийа̄ пун̣н̣оти пун̣н̣ама̄, пуббакаттика̄йа пун̣н̣ама̄ пуббакаттикапун̣н̣ама̄, ассайуджапун̣н̣ама̄. са̄ хи паччхимакаттикам̣ ниваттетум̣ евам̣ вутта̄. тесам̣йева̄ти пуримавассам̣вут̣т̣ха̄нам̣йева. бхан̣д̣анака̄ракехӣти калахака̄ракехи. паччуккад̣д̣хантӣти уккад̣д̣ханти. бхан̣д̣анака̄ракехи анува̄давасена ассайуджапун̣н̣ама̄дим̣ париччаджанта̄ пава̄ран̣ам̣ ка̄л̣апаккхам̣, джун̣хапаккханти уддхам̣ кад̣д̣хантӣти аттхо. ‘‘сун̣анту ме а̄йасманто а̄ва̄сика̄, йада̄йасманта̄нам̣ паттакаллам̣, ида̄ни упосатхам̣ кареййа̄ма, па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄ма, а̄гаме ка̄л̣е пава̄реййа̄ма̄’’ти (маха̄ва. 240) ‘‘сун̣анту ме а̄йасманто а̄ва̄сика̄, йада̄йасманта̄нам̣ паттакаллам̣, ида̄ни упосатхам̣ кареййа̄ма, па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄ма, а̄гаме джун̣хе пава̄реййа̄ма̄’’ти ча евам̣ н̃аттийа̄ пава̄ран̣ам̣ уккад̣д̣хантӣти вуттам̣ хоти.
атха̄ти анантараттхе нипа̄то. чатуддасаннам̣ пӯран̣о ча̄туддасо, дивасо. йам̣ сандха̄йа ‘‘а̄гаме джун̣хе пава̄реййа̄ма̄’’ти н̃аттим̣ т̣хапайим̣су, тасмим̣ пана а̄гаме джун̣хе комудийа̄ ча̄тума̄синийа̄ авассам̣ пава̄ретаббам̣. на хи там̣ атиккамитва̄ пава̄ретум̣ лаббхати. вуттан̃хетам̣ –
‘‘те че, бхиккхаве, бхиккхӯ бхан̣д̣анака̄рака̄ калахака̄рака̄ вива̄дака̄рака̄ бхассака̄рака̄ сан̇гхе адхикаран̣ака̄рака̄ тампи джун̣хам̣ анувасеййум̣, техи, бхиккхаве, бхиккхӯхи саббехева ¶ а̄гаме ¶ джун̣хе комудийа̄ ча̄тума̄синийа̄ ака̄ма̄ пава̄ретабба’’нти (маха̄ва. 240).
тенева̄ха ‘‘паччхимавассам̣вут̣т̣ха̄нан̃ча паччхимакаттикапун̣н̣ама̄ ева̄’’ти. йади хи там̣ атиккамитва̄ пава̄реййа, дуккат̣а̄паттим̣ а̄паджджеййа. вуттан̃хетам̣ ‘‘на ча, бхиккхаве, апава̄ран̣а̄йа пава̄ретаббам̣ ан̃н̃атра сан̇гхаса̄маггийа̄’’ти (маха̄ва. 233). висуддхипава̄ран̣а̄йогато пава̄ран̣а̄диваса̄. писаддена на кевалам̣ пава̄ран̣а̄диваса̄йева, атха кхо упосатхадиваса̄пи хонтӣти дассети. ида̄ни йо со са̄маггиупосатхадивасо вутто, тан̃ча таппасан̇гена са̄маггипава̄ран̣а̄дивасан̃ча дассенто ‘‘йада̄ пана̄’’тиа̄дима̄ха. оса̄рите тасмим̣ бхиккхусминти уккхиттаке бхиккхусмим̣ оса̄рите, там̣ гахетва̄ сӣмам̣ гантва̄ а̄паттим̣ деса̄петва̄ каммава̄ча̄йа каммаппат̣иппассаддхивасена павеситети вуттам̣ хоти. тасса ваттхусса̄ти тасса адхикаран̣асса. тада̄ т̣хапетва̄…пе… упосатхадивасо на̄ма хотӣти самбандхо. ким̣ ка̄ран̣анти а̄ха ‘‘та̄вадева̄’’тиа̄ди. таттха та̄вадева̄ти там̣ дивасамева. вачанатоти косамбакаккхандхаке (маха̄ва. 475) вуттатта̄. йаттха пана паттачӣвара̄дӣнам̣ аттха̄йа аппаматтакена ка̄ран̣ена виваданта̄ упосатхам̣ ва̄ пава̄ран̣ам̣ ва̄ т̣хапенти, таттха тасмим̣ адхикаран̣е виниччхите ‘‘самагга̄ джа̄тамха̄’’ти антара̄ са̄маггиупосатхам̣ ка̄тум̣ на лабханти. каронтехи анупосатхе упосатхо като на̄ма хоти. каттикама̄саббхантарети еттха каттикама̄со на̄ма пуббакаттикама̄сасса ка̄л̣апаккхапа̄т̣ипадато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва апаракаттикапун̣н̣ама̄, та̄ва екӯнатим̣сараттидиво, тассаббхантаре, тато паччха̄ ва̄ пана пуре ва̄ на ват̣т̣ати. айамева йо кочи дивасойева. идха̄пи косамбакаккхандхаке са̄маггийа̄ садиса̄ва са̄маггӣ ведитабба̄. йе пана кисмин̃чидева аппаматтаке пава̄ран̣ам̣ т̣хапетва̄ самагга̄ хонти, техи пава̄ран̣а̄йамева пава̄ран̣а̄ ка̄табба̄, та̄вадева на ка̄табба̄. каронтехи аппава̄ран̣а̄йа пава̄ран̣а̄ ката̄ хоти. на ка̄таббойева̄ти нийамена йади кароти, дуккат̣анти дассети. таттха хи упосатхакаран̣е дуккат̣ам̣. вуттан̃хетам̣ ‘‘на, бхиккхаве, анупосатхе упосатхо ка̄таббо ан̃н̃атра сан̇гхаса̄маггийа̄’’ти (маха̄ва. 183).
‘‘паттака̄ламева ¶ паттакалла’’нти имина̄ сакаттхе бха̄ваппаччайоти дассети. на̄сатӣти анвайато вуттамева бйатирекато дал̣хам̣ кароти.
анурӯпа̄ти араха̄ ануччхавика̄, са̄миноти вуттам̣ хоти. саббантимена̄ти саббахет̣т̣химена чатта̄ро, на техи вина̄ там̣ упосатхакаммам̣ карӣйати, на тесам̣ чхандо ва̄ па̄рисуддхи ва̄ ети. авасеса̄ ¶ пана сачепи сахассаматта̄ хонти, саче сама̄насам̣ва̄сака̄, саббе чханда̄раха̄ва хонти, чхандапа̄рисуддхим̣ датва̄ а̄гаччханту ва̄, ма̄ ва̄, каммам̣ на куппати. пакататта̄ти ануккхитта̄, па̄ра̄джикам̣ анаджджха̄панна̄ ча. хаттхапа̄со на̄ма дийад̣д̣хахаттхаппама̄н̣о.
сӣма̄ ча на̄меса̄ катама̄, йаттха хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ т̣хита̄ каммаппатта̄ на̄ма хонтӣти ануйогам̣ сандха̄йа сӣмам̣ дассенто вибха̄гаванта̄нам̣ сабха̄вавибха̄ванам̣ вибха̄гадассанамукхенева хотӣти ‘‘сӣма̄ ча на̄меса̄’’тиа̄дима̄ха. самбхиндантена̄ти миссӣкаронтена. аджджхоттхарантена̄ти маддантена, анто каронтена̄ти вуттам̣ хоти. има̄ випаттисӣма̄йо на̄ма̄ти самбандхо. касма̄ випаттисӣма̄йо на̄ма̄ти а̄ха ‘‘ека̄дасахӣ’’тиа̄ди. а̄ка̄рехӣти ка̄ран̣ехи. вачанатоти каммавагге (пари. 482 а̄дайо) катхитатта̄. сан̇гхакаммам̣ на̄метам̣ вӣсативаггакаран̣ӣйапараманти а̄ха ‘‘йаттха екавӣсати бхиккхӯ нисӣдитум̣ на сакконтӣ’’ти. йассам̣ сӣма̄йам̣ хет̣т̣химапариччхедена камма̄рахена саддхим̣ екавӣсати бхиккхӯ париман̣д̣ала̄ка̄рена нисӣдитум̣ на сакконти, айам̣ атикхуддака̄ на̄ма̄ти аттхо. еварӯпа̄ ча сӣма̄ саммата̄пи асаммата̄, га̄макхеттасадиса̄ва хоти, таттха катам̣ каммам̣ куппати. еса найо сесасӣма̄супи.
саммата̄ти баддха̄, ва̄читакаммава̄ча̄ти аттхо. каммава̄ча̄йа ва̄чанамева хи бандханам̣ на̄ма. нимиттам̣ на упагаччхатӣти анимиттупаго, там̣ анимиттупагам̣, анимитта̄раханти вуттам̣ хоти. тачаса̄раруккхо на̄ма та̄лана̄л̣икера̄дика̄. пам̣супун̃джава̄лука̄пун̃джа̄нанти пам̣сура̄сива̄лука̄ра̄сӣнам̣ маджджхе. ниддха̄ран̣е четам̣ са̄мивачанам̣. поттхакесу пана каттхачи ‘‘пам̣супун̃джам̣ ва̄ ва̄лука̄пун̃джам̣ ва̄ ан̃н̃атара’’нти па̄т̣хо диссати, со пана апа̄т̣хо. на хи со ‘‘ан̃н̃атара’’нти имина̄ йуджджатӣти. антара̄ти нимиттупаганимитта̄намантара̄. еттха ¶ ча йа̄ тӣхи нимиттехи баджджхама̄на̄ анимиттупагесу тачаса̄раруккха̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ антара̄ екам̣ нимиттам̣ катва̄ саммата̄, са̄ кхан̣д̣анимитта̄ на̄ма хоти. йа̄ пана чатупан̃чанимитта̄дӣхи баджджхама̄на̄ имесу тачаса̄раруккха̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ антара̄ екам̣ нимиттам̣ катва̄ саммата̄, са̄ кхан̣д̣анимитта̄ на̄ма на хотӣти вин̃н̃а̄йати нимиттупага̄нам̣ нимитта̄нам̣ тин̣н̣ам̣ саббха̄вато. ат̣т̣хакатха̄су пана ависесена вуттам̣, тасма̄ упапариккхитва̄ гахетаббам̣. саббена саббанти саббаппака̄рена. нимитта̄нам̣ бахи т̣хитена саммата̄ти тесам̣ бахи т̣хитена ва̄читакаммава̄ча̄. нимитта̄ни пана анто ча бахи ча т̣хатва̄ киттетум̣ ват̣т̣анти.
евам̣ саммата̄пӣти нимитта̄ни киттетва̄ каммава̄ча̄йа саммата̄пи. имасса ‘‘асаммата̄ва хотӣ’’ти ¶ имина̄ самбандхо. сабба̄, бхиккхаве, надӣ асӣма̄ти йа̄ ка̄чи надӣлаккхан̣аппатта̄ надӣ нимитта̄ни киттетва̄ ‘‘етам̣ баддхасӣмам̣ карома̄’’ти ката̄пи асӣма̄, баддхасӣма̄ на хотӣти аттхо. аттано сабха̄вена пана са̄ баддхасӣма̄садиса̄. саббаттха сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. самуддаджа̄тассаресупи есева найо. ‘‘сам̣сат̣т̣хавит̣апа̄’’ти имина̄ ан̃н̃аман̃н̃асса а̄саннатам̣ дӣпети. баддха̄ хотӣти паччхимадиса̄бха̄ге сӣмам̣ сандха̄йа вуттам̣. тасса̄ падесанти тасса̄ екадесам̣. йаттха т̣хатва̄ бхиккхӯхи каммам̣ ка̄тум̣ сакка̄ хоти, та̄дисам̣ екадесанти вуттам̣ хоти. йаттха пана т̣хитехи каммам̣ ка̄тум̣ на сакка̄, та̄дисам̣ падесам̣ анто каритва̄ бандханта̄ сӣма̄йа сӣмам̣ самбхинданти на̄ма, на ту аджджхоттхаранти на̄ма̄ти гахетаббам̣. ган̣т̣хипадесу пана ‘‘самбхинданам̣ паресам̣ сӣма̄йа екам̣ ва̄ две ва̄ нимитте киттетва̄ лекха̄маттам̣ гахетва̄ бандханам̣. аджджхоттхаран̣ам̣ на̄ма паресам̣ сӣма̄йа нимитте киттетва̄ там̣ сакалам̣ ва̄ тассекадесам̣ ва̄ анто каронтена тасса̄ бахи екиссам̣ двӣсу ва̄ диса̄су нимитте киттетва̄ бандхана’’нти вуттам̣.
паббата̄дӣнам̣ нимитта̄нам̣ сампада̄ нимиттасампатти. паббатова нимиттам̣ паббатанимиттам̣. евам̣ сесесупи. евам̣ вуттесӯти упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 138 а̄дайо) сӣма̄саммутийам̣ вуттесу. имехи ча пана ат̣т̣хахи нимиттехи асаммиссехипи ан̃н̃аман̃н̃амиссехипи сӣмам̣ самманнитум̣ ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘тасмим̣ тасмим̣ диса̄бха̄ге йатха̄ладдха̄ни нимиттупага̄ни нимитта̄нӣ’’ти. екена, пана двӣхи ва̄ нимиттехи самманнитум̣ ¶ на ват̣т̣ати, тӣн̣и пана а̄дим̣ катва̄ вуттаппака̄ра̄нам̣ нимитта̄нам̣ сатена̄пи ват̣т̣ати. ‘‘пураттхима̄йа диса̄йа ким̣ нимитта’’нти винайадхарена пуччхитаббам̣, ‘‘паббато, бханте’’ти вутте пуна винайадхаренева ‘‘есо паббато нимитта’’нти евам̣ нимиттам̣ киттетаббам̣. ‘‘етам̣ паббатам̣ нимиттам̣ карома, нимиттам̣ карисса̄ма, нимиттам̣ като, нимиттам̣ хоту, хоти бхависсатӣ’’ти евам̣ пана киттетум̣ на ват̣т̣ати. па̄са̄н̣а̄дӣсупи есева найо. тена̄ха ‘‘пураттхима̄йа диса̄йа ким̣ нимитта’’нтиа̄ди. ‘‘паббато, бханте, удакам̣, бханте’’ти евам̣ пана упасампанно ва̄ а̄чиккхату, анупасампанно ва̄, ват̣т̣атийева. а̄дисаддена ‘‘пураттхима̄йа анудиса̄йа ким̣ нимиттам̣? па̄са̄н̣о, бханте, есо па̄са̄н̣о нимиттам̣. даккхин̣а̄йа диса̄йа, даккхин̣а̄йа анудиса̄йа, паччхима̄йа диса̄йа, паччхима̄йа анудиса̄йа, уттара̄йа диса̄йа, уттара̄йа анудиса̄йа ким̣ нимиттам̣? удакам̣, бханте, етам̣ удакам̣ нимитта’’нти идам̣ сан̇ган̣ха̄ти. еттха пана ат̣т̣хатва̄ пуна ‘‘пураттхима̄йа диса̄йа ким̣ нимиттам̣? паббато, бханте, есо паббато нимитта’’нти евам̣ пат̣хамам̣ киттитанимиттам̣ киттетва̄ва т̣хапетаббам̣. еван̃хи нимиттена нимиттам̣ гхат̣итам̣ хоти. самма̄ киттетва̄ти ан̃н̃аман̃н̃ана̄мавипарийа̄йена, анимитта̄нам̣ на̄мена ча акиттетва̄ йатха̄вуттенева найена киттетва̄. саммата̄ти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте’’тиа̄дина̄ найена упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 139 а̄дайо) ¶ вутта̄йа парисуддха̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа баддха̄. таттха нимитта̄ни саким̣ киттита̄нипи киттита̄нева хонти. андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ пана тиккхаттум̣ сӣмаман̣д̣алам̣ самбандхантена нимиттам̣ киттетабба’’нти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138) вуттам̣.
татра̄ти тесу ат̣т̣хасу нимиттесу. нимиттупагата̄ти нимиттайогйата̄. ‘‘хаттхиппама̄н̣ато пат̣т̣ха̄йа̄’’ти вачанато хаттхиппама̄н̣опи нимиттупагойева. хаттхӣ пана саттаратано ва̄ ад̣д̣хат̣т̣харатано (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.138) ва̄. тато омакатароти тато хаттхиппама̄н̣ато кхуддакатаро. саче чатӯсу диса̄су чатта̄ро ва̄ тӣсу ва̄ тайо паббата̄ хонти, чатӯхи, тӣхи ва̄ паббатанимиттехева самманнитумпи ват̣т̣ати, двӣхи пана нимиттехи, екена ва̄ самманнитум̣ на ват̣т̣ати. ито паресу па̄са̄н̣анимитта̄дӣсупи есева найо. тасма̄ паббатанимиттам̣ каронтена пуччхитаббам̣ ‘‘ека̄баддхо, на ека̄баддхо’’ти. саче ¶ ека̄баддхо хоти, на ка̄таббо. тан̃хи чатӯсу ва̄ ат̣т̣хасу ва̄ диса̄су киттентена̄пи екамева нимиттам̣ киттитам̣ хоти. тасма̄ йо евам̣ чаккасан̣т̣ха̄нена виха̄рам̣ париккхипитва̄ т̣хито паббато, там̣ екадиса̄йа киттетва̄ ан̃н̃а̄су диса̄су там̣ бахиддха̄ катва̄ анто ан̃н̃а̄ни нимитта̄ни киттетабба̄ни. саче паббатасса татийабха̄гам̣ ва̄ упад̣д̣хам̣ ва̄ антосӣма̄йа каттука̄ма̄ хонти, паббатам̣ акиттетва̄ йаттакам̣ падесам̣ анто каттука̄ма̄, тасса парато тасмим̣йева паббате джа̄таруккхаваммика̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ нимиттам̣ киттетаббам̣. саче йоджанадвийоджанаппама̄н̣ам̣ саббам̣ паббатам̣ анто каттука̄ма̄ хонти, паббатасса парато бхӯмийам̣ джа̄таруккхаваммика̄дӣни нимитта̄ни киттетабба̄ни (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 158).
сан̇кхам̣ гаччхатӣти ган̣анам̣ воха̄рам̣ гаччхатӣти аттхо. дваттим̣сапалагул̣апин̣д̣апарима̄н̣оти тхӯлата̄йа, на тулаган̣ана̄йа. таттха ‘‘екапалам̣ на̄ма дасакалан̃джа’’нти ваданти. ит̣т̣хака̄ маханта̄пи на ват̣т̣ати. татха̄ анимиттупагапа̄са̄н̣а̄нам̣ ра̄си, пагева пам̣сува̄лука̄ра̄си. бхӯмисамо кхаламан̣д̣аласадисо пит̣т̣хипа̄са̄н̣о ва̄ бхӯмито кха̄н̣уко вийа ут̣т̣хитапа̄са̄н̣о ва̄ хоти, сопи пама̄н̣ӯпаго че, ват̣т̣ати. ‘‘пит̣т̣хипа̄са̄н̣о пана атимахантопи па̄са̄н̣асан̇кхамева гаччхатӣти а̄ха ‘‘пит̣т̣хипа̄са̄н̣о пана̄’’тиа̄ди. тасма̄ саче махато пит̣т̣хипа̄са̄н̣асса екам̣ падесам̣ антосӣма̄йам̣ каттука̄ма̄ хонти, там̣ акиттетва̄ тассупари ан̃н̃о па̄са̄н̣о киттетаббо. саче пит̣т̣хипа̄са̄н̣упари виха̄рам̣ каронти, виха̄рамаджджхена ча пит̣т̣хипа̄са̄н̣о винивиджджхитва̄ гаччхати, еварӯпо пит̣т̣хипа̄са̄н̣о на ват̣т̣ати. саче хи там̣ киттенти, нимиттассупари виха̄ро хоти, нимиттан̃ча ¶ на̄ма бахисӣма̄йам̣ хоти, виха̄ропи бахисӣма̄йам̣ а̄паджджати. виха̄рам̣ париккхипитва̄ т̣хитапит̣т̣хипа̄са̄н̣о пана екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха на киттетаббо.
вананимитте тин̣аванам̣ ва̄ тачаса̄раруккхаванам̣ ва̄ на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘антоса̄рехӣ’’тиа̄ди. антоса̄ра̄ на̄ма амбаджамбупанаса̄дайо. антоса̄рамиссакехӣти анто са̄ро йесам̣ те антоса̄ра̄, техи миссака̄ антоса̄рамиссака̄, техи. чатупан̃чаруккхаматтампӣти хет̣т̣химапариччхедана̄ха ¶ . уккам̣сато пана йоджанасатикампи ванам̣ ват̣т̣ати. еттха пана чатуруккхаматтан̃че, тайо са̄рато, еко аса̄рато. пан̃чаруккхаматтан̃че, тайо са̄рато, две аса̄ратоти гахетаббам̣. саче пана ванамаджджхе виха̄рам̣ каронти, там̣ ванам̣ на киттетаббам̣. екадесам̣ антосӣма̄йам̣ каттука̄мехипи ванам̣ акиттетва̄ таттха руккхапа̄са̄н̣а̄дайо киттетабба̄, виха̄рам̣ париккхипитва̄ т̣хитаванам̣ екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха на киттетаббам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138).
руккханимиттепи тачаса̄раруккхо на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘антоса̄ро’’ти. ‘‘бхӯмийам̣ патит̣т̣хито’’ти имина̄ кут̣асара̄ва̄дӣсу т̣хитам̣ пат̣иккхипати. тато апанетва̄ пана тан̇кхан̣ампи бхӯмийам̣ ропетва̄ кот̣т̣хакам̣ катва̄ удакам̣ а̄син̃читва̄ киттетум̣ ват̣т̣ати, навамӯласа̄кха̄ниггаманам̣ ака̄ран̣ам̣. кхандхам̣ чхиндитва̄ ропите пана етам̣ йуджджати. сӯчидан̣д̣акаппама̄н̣оти ‘‘сӣхал̣адӣпе лекханадан̣д̣аппама̄н̣о’’ти ваданти (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.138), со ча канит̣т̣хан̇гулипарима̄н̣оти дат̣т̣хаббо. идам̣ пана руккханимиттам̣ киттентена ‘‘руккхо’’типи, ‘‘са̄каруккхо, са̄ларуккхо’’типи ваттум̣ ват̣т̣ати. ека̄баддхам̣ пана суппатит̣т̣хитанигродхасадисам̣ руккхам̣ екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха киттетум̣ на ват̣т̣ати.
магганимитте аран̃н̃акхеттанадӣтал̣а̄камагга̄дайо на ват̣т̣антӣти а̄ха ‘‘джан̇гхамагго ва̄ хотӯ’’тиа̄ди. йо пана джан̇гхамагго сакат̣амаггато оккамитва̄ пуна сакат̣амаггамева отарати, йе ва̄ джан̇гхамаггасакат̣амагга̄ авалан̃джита̄, те на ват̣т̣анти. тена̄ха ‘‘джан̇гхасаттхасакат̣асаттхехӣ’’тиа̄ди. еттха ча саче сакат̣амаггасса антимачаккамаггам̣ нимиттам̣ каронти, магго бахисӣма̄йа хоти. саче ба̄хирачаккамаггам̣ нимиттам̣ каронти, ба̄хирачаккамаггова бахисӣма̄йа хоти, сесам̣ антосӣмам̣ бхаджатӣти ведитаббам̣. сачепи две магга̄ никкхамитва̄ паччха̄ сакат̣адхурамива екӣбхаванти, двидха̄ бхиннат̣т̣ха̄не ва̄ самбандхат̣т̣ха̄не ва̄ саким̣ киттетва̄ пуна на киттетабба̄. ека̄баддханимиттан̃хетам̣ хоти.
саче ¶ виха̄рам̣ париккхипитва̄ чатта̄ро магга̄ чатӯсу диса̄су гаччханти, маджджхе екам̣ киттетва̄ апарам̣ киттетум̣ на ват̣т̣ати. ека̄баддханимиттан̃хетам̣. кон̣ам̣ винивиджджхитва̄ гатам̣ пана парабха̄ге киттетум̣ ват̣т̣ати. виха̄рамаджджхена ¶ винивиджджхитва̄ гатамагго пана на киттетаббо. киттите пана нимиттасса упари виха̄ро хоти. иман̃ча маггам̣ киттентена ‘‘магго паджджо патхо’’тиа̄дина̄ (чӯл̣ани. па̄ра̄йанаттхутига̄тха̄ниддеса 101) вуттесу дасасу на̄месу йена кеначи на̄мена киттетум̣ ват̣т̣ати. парикха̄сан̣т̣ха̄нена виха̄рам̣ париккхипитва̄ гатамагго екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха киттетум̣ на ват̣т̣ати.
йам̣ пана абаддхасӣма̄лаккхан̣е надим̣ ваккха̄ма̄ти ‘‘йасса̄ дхаммика̄нам̣ ра̄джӯнам̣ ка̄ле’’тиа̄дина̄ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) удакуккхепасӣма̄йам̣ надийа̄ ваккхама̄натта̄ вуттам̣. йа̄ пана надӣ магго вийа сакат̣адхурасан̣т̣ха̄нена ва̄ парикха̄сан̣т̣ха̄нена ва̄ виха̄рам̣ париккхипитва̄ гата̄, нам̣ екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха киттетум̣ на ват̣т̣ати. виха̄расса чатӯсу диса̄су ан̃н̃аман̃н̃ам̣ винивиджджхитва̄ гате надӣчатуккепи есева найо. асаммиссанадийо пана чатассопи киттетум̣ ват̣т̣ати. саче ватим̣ каронто вийа руккхапа̄де никхан̣итва̄ валлипала̄ла̄дӣхи надӣсотам̣ румбханти, удакампи аджджхоттхаритва̄ а̄варан̣ам̣ паваттатийева, нимиттам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. йатха̄ пана удакам̣ наппаваттати, евам̣ сетумхи кате аппаваттама̄на̄ надӣ нимиттам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. паваттанат̣т̣ха̄не надӣнимиттам̣, аппаваттанат̣т̣ха̄не удаканимиттам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
йа̄ пана дуббут̣т̣хика̄ле ва̄ гимхе ва̄ нирудакабха̄вена наппаваттати, са̄ ват̣т̣ати. маха̄надито удакама̄тикам̣ нӣхаранти, са̄ куннадӣсадиса̄ хутва̄ тӣн̣и сасса̄ни сампа̄дентӣ ниччам̣ паваттати. кин̃ча̄пи паваттати, нимиттам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. йа̄ пана мӯле маха̄надито ниггата̄пи ка̄лантарена тенева ниггатамаггена надим̣ бхиндитва̄ сайамева гаччхати, гаччхантӣ ча парато сусума̄ра̄дисама̄кин̣н̣а̄ на̄ва̄дӣхи сан̃чаритабба̄ надӣ хоти, там̣ нимиттам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
асандама̄нанти аппаваттама̄нам̣. сандама̄нам̣ на̄ма огханадӣудакава̄хакама̄тика̄су удакам̣. вуттапариччхедака̄лам̣ атит̣т̣хантанти ‘‘йа̄ва каммава̄ча̄парийоса̄на̄ сан̣т̣хама̄нака’’нти вуттапариччхедака̄лам̣ атит̣т̣хантам̣. бха̄джанагатанти на̄ва̄ча̄т̣иа̄дӣсу бха̄джанесу гатам̣. йам̣ пана андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘гамбхӣресу а̄ва̄т̣а̄дӣсу уккхепимам̣ удакам̣ нимиттам̣ на ка̄табба’’нти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 158) вуттам̣, там̣ дувуттам̣ ¶ , аттано матиматтамева. т̣хитам̣ пана антамасо сӯкаракхата̄йапи га̄мада̄рака̄нам̣ кӣл̣анава̄пийампи саче йа̄ва каммава̄ча̄парийоса̄нам̣ тит̣т̣хати, аппам̣ ва̄ ¶ хоту, баху ва̄, ват̣т̣атийева. тасмим̣ пана т̣ха̄не нимиттасан̃н̃а̄каран̣аттхам̣ па̄са̄н̣ава̄лика̄пам̣суа̄дира̄си ва̄ па̄са̄н̣аттхамбхо ва̄ да̄руттхамбхо ва̄ ка̄таббо.
евам̣ нимиттасампаттийуттатам̣ дассетва̄ ида̄ни йехи а̄ка̄рехи баддха̄ париса̄сампаттийутта̄ на̄ма хоти, там̣ дассетум̣ ‘‘париса̄сампаттийа̄ йутта̄ на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. имасса пана каммасса чатуваггакаран̣ӣйатта̄ ‘‘чатӯхи бхиккхӯхӣ’’ти вуттам̣. иман̃ча сӣмам̣ бандхитука̄мехи са̄мантавиха̄ресу бхиккхӯ тасса тасса виха̄расса сӣма̄париччхедам̣ пуччхитва̄ баддхасӣмавиха̄ра̄нам̣ сӣма̄йа сӣмантарикам̣, абаддхасӣмавиха̄ра̄нам̣ сӣма̄йа упача̄рам̣ т̣хапетва̄ диса̄ча̄рикабхиккхӯнам̣ ниссан̃ча̄расамайе саче екасмим̣ га̄макхетте сӣмам̣ бандхитука̄ма̄, йе таттха баддхасӣмавиха̄ра̄, тесу бхиккхӯнам̣ ‘‘майам̣ аджджа сӣмам̣ бандхисса̄ма, тумхе сакасакасӣма̄париччхедато ма̄ никкхамиттха̄’’ти песетаббам̣. йе абаддхасӣмавиха̄ра̄, тесу бхиккхӯ екаджджхам̣ саннипа̄та̄петабба̄, чханда̄раха̄нам̣ чхандо а̄хара̄петаббо. тена вуттам̣ ‘‘йа̄ватика̄ тасмим̣ га̄макхетте’’тиа̄ди. тасмим̣ га̄макхеттети йасмим̣ га̄макхетте т̣хатва̄ каммава̄чам̣ ва̄ченти, тасмим̣ га̄макхетте. ‘‘саче ан̃н̃а̄нипи га̄макхетта̄ни анто каттука̄ма̄, тесу га̄месу йе бхиккхӯ васанти, техипи а̄гантаббам̣, ана̄гаччханта̄нам̣ чхандо а̄харитаббо’’ти маха̄суматтхеро а̄ха. маха̄падуматтхеро пана̄ха ‘‘на̄на̄га̄макхетта̄ни на̄ма па̄т̣ийеккам̣ баддхасӣма̄садиса̄ни, на тато чхандапа̄рисуддхи а̄гаччхати. антонимиттагатехи пана бхиккхӯхи а̄гантабба’’нти ватва̄ пуна а̄ха ‘‘сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄самманнанака̄ле а̄гаманампи ана̄гаманампи ват̣т̣ати, авиппава̄сасӣма̄самманнанака̄ле пана антонимиттагатехи а̄гантаббам̣. ана̄гаччханта̄нам̣ чхандо а̄харитаббо’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138).
ида̄ни йехи а̄ка̄рехи саммата̄ каммава̄ча̄сампаттийутта̄ на̄ма хоти, там̣ дассетум̣ ‘‘каммава̄ча̄сампаттийа̄ йутта̄ на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. а̄дисаддена. ‘‘йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо етехи нимиттехи сӣмам̣ самманнеййа сама̄насам̣ва̄сам̣ екӯпосатхам̣, еса̄ н̃атти. сун̣а̄ту ¶ ме, бханте, сан̇гхо, йа̄вата̄ саманта̄ нимитта̄ киттита̄, сан̇гхо етехи нимиттехи сӣмам̣ самманнати сама̄насам̣ва̄сам̣ екӯпосатхам̣, йасса̄йасмато кхамати етехи нимиттехи сӣма̄йа саммути сама̄насам̣ва̄са̄йа екӯпосатха̄йа, со тун̣хасса. йасса наккхамати, со бха̄сеййа. саммата̄ сӣма̄ сан̇гхена етехи нимиттехи сама̄насам̣ва̄са̄ екӯпосатха̄, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти (маха̄ва. 139) имам̣ па̄л̣исесам̣ сан̇ган̣ха̄ти. вутта̄йа̄ти упосатхаккхандхаке вутта̄йа. н̃аттидосаанусса̄ванадосехи вирахитатта̄ парисуддха̄йа.
кхан̣д̣асӣма̄ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138; са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.138; ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 138) ¶ на̄ма кхуддакасӣма̄. сама̄насам̣ва̄сакаттхам̣ саммата̄ сӣма̄ сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄. авиппава̄саттхам̣ саммата̄ сӣма̄ авиппава̄сасӣма̄. има̄су пана тӣсу сӣмам̣ самманнантехи паббаджджупасампада̄дӣнам̣ сан̇гхакамма̄нам̣ сукхакаран̣аттхам̣ пат̣хамам̣ кхан̣д̣асӣма̄ бандхитабба̄. там̣ пана бандхантехи ваттам̣ джа̄нитаббам̣. саче хи бодхичетийабхаттаса̄ла̄дӣни саббаваттхӯни патит̣т̣ха̄петва̄ катавиха̄ре бандханти, виха̄рамаджджхе бахӯнам̣ самосаран̣ат̣т̣ха̄не абандхитва̄ виха̄рапаччанте вивиттока̄се бандхитабба̄. акатавиха̄ре бандхантехи бодхичетийа̄дӣнам̣ саббаваттхӯнам̣ т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄ йатха̄ патит̣т̣хитесу ваттхӯсу виха̄рапаччанте вивиттока̄се хоти, евам̣ бандхитабба̄. са̄ хет̣т̣химапариччхедена саче екавӣсатибхиккхӯ ган̣ха̄ти, ват̣т̣ати. тато орам̣ на ват̣т̣ати. парам̣ бхиккхусахассам̣ ган̣хантӣпи ват̣т̣ати. там̣ бандхантехи сӣма̄ма̄л̣акасса саманта̄ нимиттупага̄ па̄са̄н̣а̄ т̣хапетабба̄, на кхан̣д̣асӣма̄йа т̣хитехи маха̄сӣма̄ бандхитабба̄, на маха̄сӣма̄йа т̣хитехи кхан̣д̣асӣма̄. кхан̣д̣асӣма̄йамева пана т̣хатва̄ кхан̣д̣асӣма̄ бандхитабба̄, маха̄сӣма̄йамева т̣хатва̄ маха̄сӣма̄.
татра̄йам̣ бандханавидхи – саманта̄ ‘‘есо па̄са̄н̣о нимитта’’нти евам̣ нимитта̄ни киттетва̄ каммава̄ча̄йа сӣма̄ самманнитабба̄. атха тасса̄ ева дал̣хӣкамматтхам̣ авиппава̄сакаммава̄ча̄ ка̄табба̄. еван̃хи ‘‘сӣмам̣ самӯханисса̄ма̄’’ти а̄гата̄ самӯханитум̣ на саккхиссанти. сӣмам̣ самманнитва̄ бахи сӣмантарикапа̄са̄н̣а̄ т̣хапетабба̄, сӣмантарика̄ паччхимакот̣ийа̄ чатуран̇гулаппама̄н̣а̄пи (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 163) ват̣т̣ати. саче пана виха̄ро маха̄ хоти, двепи тиссопи татуттарипи кхан̣д̣асӣма̄йо бандхитабба̄.
евам̣ ¶ кхан̣д̣асӣмам̣ самманнитва̄ маха̄сӣма̄саммутика̄ле кхан̣д̣асӣмато никкхамитва̄ маха̄сӣма̄йам̣ т̣хатва̄ саманта̄ анупарийа̄йантехи сӣмантарикапа̄са̄н̣а̄ киттетабба̄. тато авасесанимитте киттетва̄ хаттхапа̄сам̣ авиджахантехи каммава̄ча̄йа сама̄насам̣ва̄сакасӣмам̣ самманнитва̄ тасса̄ дал̣хӣкамматтхам̣ авиппава̄сакаммава̄ча̄пи ка̄табба̄. еван̃хи ‘‘сӣмам̣ самӯханисса̄ма̄’’ти а̄гата̄ самӯханитум̣ на саккхиссанти. саче пана кхан̣д̣асӣма̄йа нимитта̄ни киттетва̄ тато сӣмантарика̄йа нимитта̄ни киттетва̄ маха̄сӣма̄йа нимитта̄ни киттенти, евам̣ тӣсу т̣ха̄несу нимитта̄ни киттетва̄ йам̣ сӣмам̣ иччханти, там̣ пат̣хамам̣ бандхитум̣ ват̣т̣ати. евам̣ сантепи йатха̄вуттанайена кхан̣д̣асӣматова пат̣т̣ха̄йа бандхитабба̄. евам̣ баддха̄су пана сӣма̄су кхан̣д̣асӣма̄йам̣ т̣хита̄ бхиккхӯ маха̄сӣма̄йам̣ каммам̣ каронта̄нам̣ на копенти, маха̄сӣма̄йам̣ ва̄ т̣хита̄ кхан̣д̣асӣма̄йам̣ каронта̄нам̣. сӣмантарика̄йа пана т̣хита̄ убхиннампи на копанти. га̄макхетте т̣хатва̄ каммам̣ каронта̄нам̣ ¶ пана сӣмантарика̄йа т̣хита̄ копенти. сӣмантарика̄ хи га̄макхеттам̣ бхаджати. авиппава̄сасӣма̄самманнане кате сати са̄ ча авиппава̄сасӣма̄ на̄ма хоти. тена̄ха ‘‘тасса̄йева пабхедо’’ти. тасса̄йева̄ти баддхасӣма̄йа ева.
айам̣ пана висесо – ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) вачанато авиппава̄сасӣма̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча на отарати, сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄ пана таттха̄пи отарати. сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄ четтха аттано дхаммата̄йа гаччхати, авиппава̄сасӣма̄ пана йаттха сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄, таттхева гаччхати. на хи тасса̄ висум̣ нимиттакиттанам̣ аттхи. таттха саче авиппава̄са̄йа саммутика̄ле га̄мо аттхи, там̣ са̄ на отарати. саче пана саммата̄йа сӣма̄йа паччха̄ га̄мо нивисати, сопи сӣма̄сан̇кхамева гаччхати. йатха̄ ча паччха̄ нивит̣т̣хо, евам̣ пат̣хамам̣ нивит̣т̣хасса паччха̄ вад̣д̣хитаппадесопи сӣма̄сан̇кхамева гаччхати. сачепи сӣма̄саммутика̄ле геха̄ни ката̄ни, ‘‘пависисса̄ма̄’’ти а̄лайопи аттхи, манусса̄ пана аппавит̣т̣ха̄, пора̄н̣ага̄мам̣ ва̄ сагехамева чхад̣д̣етва̄ ан̃н̃аттха гата̄, ага̄мойева еса, сӣма̄ отарати. саче пана екампи кулам̣ павит̣т̣хам̣ ва̄ агатам̣ ва̄ аттхи, га̄мойева, сӣма̄ на отарати.
евам̣ ¶ баддхасӣмам̣ дассетва̄ ида̄ни абаддхасӣмам̣ дассенто ‘‘абаддхасӣма̄ пана̄’’тиа̄дима̄ха. га̄мо ева сӣма̄ га̄масӣма̄. га̄маггахан̣ена четтха нигаманагара̄нампи сан̇гахо ведитаббо. йаттаке падесе тасса га̄масса га̄мабходжака̄ балим̣ лабханти, со падесо аппо ва̄ хоту, маханто ва̄, екам̣ га̄макхеттам̣ на̄ма. йампи екасмим̣йева га̄макхетте екам̣ падесам̣ ‘‘айам̣ висум̣ га̄мо хотӯ’’ти париччхиндитва̄ ра̄джа̄ кассачи дети, сопи висум̣га̄масӣма̄ хотийева. тасма̄ са̄ ча итара̄ ча пакатига̄масӣма̄ баддхасӣма̄садиса̄ва хоти. кевалам̣ пана тичӣваравиппава̄сапариха̄рам̣ на лабхатӣти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 147).
ага̄маке аран̃н̃ети вин̃джха̄т̣ависадисе аран̃н̃е. тена̄ха ‘‘ага̄макам̣ на̄ма̄’’тиа̄ди. айам̣ пана сӣма̄ тичӣваравиппава̄сапариха̄рампи лабхати. маччхабандха̄нанти кеват̣т̣а̄нам̣. агаманапатхесӯти гантум̣ асаккун̣еййапатхесу. йаттха тадахева гантва̄ тадахева пачча̄гантум̣ на сакка̄ хоти, та̄дисесӯти вуттам̣ хоти. тесам̣ гаманапарийантасса орато пана га̄масӣма̄сан̇кхам̣ гаччхати. таттха га̄масӣмам̣ асодхетва̄ каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. маджджхе т̣хита̄нам̣ саббадиса̄су саттаббхантара̄ти маджджхе т̣хита̄нам̣ бхиккхӯнам̣ т̣хитока̄сато саббадиса̄су саттаббхантара̄. таттха̄ти тесу аббхантаресу. тасма̄ти йасма̄ парисавасена вад̣д̣хати, тасма̄. упача̄раттха̄йа̄ти сӣмопача̄раттха̄йа. сӣма̄бха̄вам̣ пат̣иккхипитва̄ти ¶ баддхасӣма̄бха̄вам̣ пат̣иккхипитва̄. сама̄но сам̣ва̄со еттха̄ти сама̄насам̣ва̄са̄. еко упосатхо еттха̄ти екӯпосатха̄. еттха ча упосатхасса висум̣ гахитатта̄ авасесакаммавасена сама̄насам̣ва̄сата̄ ведитабба̄. вутта̄ти абаддхасӣма̄париччхедам̣ дассетум̣ упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 149) вутта̄. ану ану ад̣д̣хама̄сам̣ анвад̣д̣хама̄сам̣, ад̣д̣хама̄се ад̣д̣хама̄сети аттхо. евам̣ ‘‘анудаса̄ха’’нтиа̄дӣсупи. девети мегхе. вала̄хакесу вигатаматтесӯти бха̄венабха̄валаккхан̣е бхуммам̣. сотанти удакаппава̄хо вуччати. титтхена ва̄ атиттхена ва̄ отаритва̄ти па̄т̣хасесо. тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄детва̄ти йатха̄ тиман̣д̣алапат̣иччха̄данам̣ хоти, евам̣ нива̄сетва̄. уттарантийа̄ти йаттха каттхачи уттарантийа̄. бхиккхунӣвибхан̇ге (па̄чи. 692) бхиккхунийа̄ васена надӣлаккхан̣асса па̄л̣ийам̣ а̄гататта̄ ‘‘бхиккхунийа̄’’ти вуттам̣, на пана висесасаббха̄вато.
кеначи ¶ кхан̣итва̄ акатоти антамасо тираччха̄ненапи кхан̣итва̄ акато. надим̣ ва̄ самуддам̣ ва̄ бхиндитва̄ти надӣкӯлам̣ ва̄ самуддавелам̣ ва̄ бхиндитва̄. етам̣ лаккхан̣анти ‘‘йаттха надийам̣ вуттаппака̄ре вассака̄ле удакам̣ сантит̣т̣хатӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) вуттаппака̄ралаккхан̣ам̣. лон̣ӣпи джа̄тассарасан̇кхамева гаччхати. йаттха пана вуттаппака̄ре вассака̄ле вассе паччхиннаматте пивитум̣ ва̄ хаттхапа̄де дховитум̣ ва̄ удакам̣ на хоти суккхати, айам̣ джа̄тассаро га̄макхеттасан̇кхамева гаччхати.
удакуккхепа̄ти каран̣аттхе ниссаккавачананти а̄ха ‘‘удакуккхепена̄’’ти. катхам̣ пана удакам̣ кхипитаббанти а̄ха ‘‘таттха̄’’тиа̄ди. маджджхимена пурисена̄ти тха̄мамаджджхимена пурисена. айам̣ удакуккхепо на̄ма̄ти айам̣ удакуккхепена париччхинна̄ сӣма̄ на̄ма̄ти аттхо. йа̄ва париса̄ вад̣д̣хати, та̄ва айам̣ сӣма̄пи вад̣д̣хати, парисапарийантато удакуккхепойева пама̄н̣ам̣. саче пана надӣ на̄тидӣгха̄ хоти, пабхавато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва мукхадва̄рам̣ саббаттха сан̇гхо нисӣдати, удакуккхепасӣма̄каммам̣ наттхи. сакала̄пи надӣ етесам̣йева бхиккхӯнам̣ пахоти.
пакативассака̄лети пуббе вуттаппака̄ре пакативассака̄ле. чатӯсу ма̄сесӯти васса̄насса чатӯсу ма̄сесу. ативут̣т̣хика̄ле огхена оттхатока̄со на гахетаббо. со хи га̄масӣма̄сан̇кхамева гаччхати. антонадийам̣ джа̄тассаре джа̄тапит̣т̣хипа̄са̄н̣адӣпакесупи айамева виниччхайо ведитаббо. саче пана надӣ парипун̣н̣а̄ хоти саматиттхика̄, удакаса̄т̣икам̣ нива̄сетва̄пи антонадийам̣йева каммам̣ ка̄таббам̣. саче на сакконти, на̄ва̄йапи т̣хатва̄ ка̄таббам̣. гаччхантийа̄ пана на̄ва̄йа ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. касма̄? удакуккхепаматтамева хи сӣма̄, там̣ ¶ на̄ва̄ сӣгхамева атикка̄мети. евам̣ сати ан̃н̃исса̄ сӣма̄йа н̃атти, ан̃н̃исса̄ анусса̄вана̄ хоти, тасма̄ на̄вам̣ ариттена ва̄ т̣хапетва̄, па̄са̄н̣е ва̄ ламбитва̄, антонадийам̣ джа̄таруккхе ва̄ бандхитва̄ каммам̣ ка̄таббам̣. антонадийам̣ баддхаат̣т̣акепи антонадийам̣ джа̄таруккхепи т̣хитехи каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
саче пана руккхасса са̄кха̄ ва̄ тато никкхантапа̄рохо ва̄ бахинадӣтӣре виха̄расӣма̄йа ва̄ га̄масӣма̄йа ва̄ патит̣т̣хито, сӣмам̣ ва̄ содхетва̄, са̄кхам̣ ¶ ва̄ чхиндитва̄ каммам̣ ка̄таббам̣. бахинадӣтӣре джа̄таруккхасса антонадийам̣ павит̣т̣хаса̄кха̄йа ва̄ па̄рохе ва̄ на̄вам̣ бандхитва̄ каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. каронтехи сӣма̄ ва̄ содхетабба̄, са̄кхам̣ чхиндитва̄ ва̄ тасса бахипатит̣т̣хитабха̄го на̄сетаббо. надӣтӣре пана кха̄н̣укам̣ кот̣т̣етва̄ таттха бандхана̄ва̄йа на ват̣т̣атийева.
надийам̣ сетум̣ каронти, саче антонадийам̣йева сету ва̄ сетупа̄да̄ ва̄, сетумхи т̣хитехи каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. саче пана сету ва̄ сетупа̄да̄ ва̄ бахитӣре патит̣т̣хита̄, каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, сӣмам̣ содхетва̄ каммам̣ ка̄таббам̣. атха сетупа̄да̄ анто, сету пана убхиннампи тӣра̄нам̣ упариа̄ка̄се т̣хито, ват̣т̣ати. джа̄тассарепи есева найо.
‘‘йасмим̣ падесе пакативӣчийо оттхаритва̄ сан̣т̣хахантӣ’’ти етена йам̣ падесам̣ уддхам̣ вад̣д̣ханакаудакам̣ ва̄ пакативӣчийо ва̄ вегена а̄гантва̄ оттхаранти, таттха каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 147) дассети. саче ӯмивего ба̄дхати, на̄ва̄йа ва̄ ат̣т̣аке ва̄ т̣хатва̄ ка̄таббам̣. тесу виниччхайо надийам̣ вуттанайенева ведитаббо. саче пана самуддо га̄масӣмам̣ ва̄ нигамасӣмам̣ ва̄ оттхаритва̄ тит̣т̣хати, самуддова хоти. таттха каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тато пат̣т̣ха̄йа каппийабхӯмӣти оттхаритва̄ сан̣т̣хитаудакантато пат̣т̣ха̄йа анто надӣджа̄тассарасамуддо на̄ма̄ти аттхо. дуббут̣т̣хика̄лети васса̄нахеманте сандха̄йа вуттам̣. суккхесупӣти нирудакесупи. йатха̄ ча ва̄пикхан̣ане, евам̣ а̄ва̄т̣апоккхаран̣ӣа̄дӣнам̣ кхан̣анепи га̄макхеттам̣ хотийева̄ти дат̣т̣хаббам̣. ваппам̣ ва̄ каронтӣти ла̄бутипусака̄диваппам̣ ва̄ каронти. там̣ т̣ха̄нанти йаттха ва̄пиа̄дикам̣ катам̣, там̣ т̣ха̄нам̣. ан̃н̃ам̣ пана каппийабхӯми. саче пана джа̄тассарам̣ пӯретва̄ тхалам̣ каронти, екасмим̣ диса̄бха̄ге па̄л̣им̣ бандхитва̄ саббамева нам̣ маха̄тал̣а̄кам̣ ва̄ каронти, саббопи аджа̄тассаро хоти. га̄масӣма̄сан̇кхамева гаччхати.
саче ¶ надимпи вина̄сетва̄ тал̣а̄кам̣ каронти, хет̣т̣ха̄ па̄л̣и баддха̄, удакам̣ а̄гантва̄ тал̣а̄кам̣ пӯретва̄ тит̣т̣хати, еттха каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. упари паваттанат̣т̣ха̄не чхад̣д̣итам̣ удакам̣ надим̣ оттхаритва̄ санданат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа ват̣т̣ати. ка̄чи надӣ ка̄лантарена уппатитва̄ га̄манигамасӣмам̣ оттхаритва̄ паваттати, надӣйева ¶ хоти, каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. саче виха̄расӣмам̣ оттхарати ‘‘виха̄расӣма̄’’твева сан̇кхам̣ гаччхати. тасма̄ти йасма̄ анто гаччхати, тасма̄. саманта̄ удакуккхепапариччхедо ка̄табботи пахонакат̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. йаттха пана куннадӣа̄дӣсу наппахоти, таттха пахонакат̣т̣ха̄нато удакуккхепапариччхедо ка̄таббо. упача̄раттха̄йа̄ти сӣмопача̄раттха̄йа.
касма̄ пана ан̃н̃амекам̣ саттаббхантарам̣, ан̃н̃о еко удакуккхепо ча упача̄раттха̄йа т̣хапетабботи а̄ха ‘‘айам̣ хӣ’’тиа̄ди. идам̣ вуттам̣ хоти (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.147; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.147) – йасма̄ айам̣ саттаббхантарасӣма̄ ча удакуккхепасӣма̄ ча бхиккхӯнам̣ т̣хитока̄сато пат̣т̣ха̄йа лаббхати, те ча бхиккхӯ на саббада̄ екасадиса̄, када̄чи вад̣д̣ханти, када̄чи париха̄йанти. йада̄ ча вад̣д̣ханти, тада̄ сӣма̄сан̇каро хоти. тасма̄ ан̃н̃амекам̣ саттаббхантарам̣, ан̃н̃о еко удакуккхепо ча упача̄раттха̄йа т̣хапетабботи. йам̣ пана маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘тато адхикам̣ ват̣т̣атийева, ӯнакам̣ пана на ват̣т̣атӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 147) вуттам̣, тампи етадаттхамева, на пана таттха катасса каммасса куппатта̄ти гахетаббам̣. париччхедато бахи ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева париччхедам̣ анатиккамитва̄ т̣хитопӣти аттано саттаббхантарена, удакуккхепена ва̄ йо тесам̣ саттаббхантарасса, удакуккхепасса ва̄ париччхедо, тато бахи ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева париччхедам̣ анатиккамитва̄ т̣хитопӣти аттхо. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘идам̣ саббаат̣т̣хакатха̄су саннит̣т̣ха̄на’’нти, идам̣ ‘‘каммам̣ копетӣ’’ти маха̄ат̣т̣хакатха̄дӣсу ваваттха̄нанти аттхо. ‘‘ити има’’нтиа̄ди йатха̄вуттасса нигаманам̣. хоти четтха –
‘‘баддха̄баддхавасенедха, сӣма̄ на̄ма двидха̄ тахим̣;
тисампаттийутта̄ ваджджи-тека̄даса випаттика̄;
баддхасӣма̄ тидха̄ кхан̣д̣а̄-дито га̄ма̄дито пара̄’’ти.
сабха̄га̄патти ча на̄меса̄ дувидха̄ ваттхусабха̄га̄, а̄паттисабха̄га̄ти. таттха идха ваттхусабха̄га̄ адхиппета̄, нетара̄ти дассетум̣ ‘‘йам̣ саббо сан̇гхо вика̄лабходжана̄дина̄’’тиа̄дима̄ха. лахука̄паттинти лахукена винайакаммена висуджджханато лахука̄ тхуллаччайапа̄читтийапа̄т̣идесанӣйадуккат̣адуббха̄ситасан̇кха̄та̄ пан̃ча̄паттийо. ваттхусабха̄га̄йа сан̇гха̄дисеса̄паттийа̄пи сати упосатхакаммам̣ паттакаллам̣ ¶ на хотийева. йатха̄ха ¶ ‘‘сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ а̄паннасса пана сантике а̄ви ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. саче а̄ви кароти, а̄патти а̄виката̄ хоти, дуккат̣а̄ пана на муччатӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102). тасса̄ пана адесана̄га̄минито евам̣ вуттам̣. ваттхусабха̄га̄ти ваттхувасена сама̄набха̄га̄, екакот̣т̣ха̄са̄ти вуттам̣ хоти. имамева ваттхусабха̄гам̣ десетум̣ на ват̣т̣ати ‘‘на, бхиккхаве, сабха̄га̄ а̄патти десетабба̄, йо десеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 169) вуттатта̄, на пана а̄паттисабха̄гам̣. тена̄ха ‘‘вика̄лабходжанапаччайа̄ а̄паннам̣ пана̄’’тиа̄ди. а̄паттисабха̄ганти а̄паттийа̄ сама̄набха̄гам̣.
са̄манта̄ а̄ва̄са̄ти са̄мантаа̄ва̄сам̣, самӣпавиха̄ранти аттхо. саджджуканти тадахева̄гаманаттха̄йа. па̄хетабботи песетаббо. иччетам̣ кусаланти ити етам̣ сундарам̣ бхаддакам̣, ладдхакаппанти вуттам̣ хоти. но че лабхетха̄ти виха̄ра̄нам̣ дӯрата̄йа ва̄ магге парипантха̄дина̄ ва̄ йади на лабхетха. ‘‘тасса сантике пат̣икариссатӣ’’ти имина̄ вачанена сабха̄га̄патти а̄ви ка̄тумпи на лаббхатӣти дӣпитам̣ хоти. йади лабхеййа, а̄ви катва̄пи упосатхам̣ кареййа. йади пана саббо сан̇гхо сабха̄гам̣ сан̇гха̄дисесам̣ а̄панно хоти, н̃аттим̣ т̣хапетва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, упосатхасса антара̄йова хоти. убхопи дуккат̣ам̣ а̄паджджанти ‘‘на, бхиккхаве, сабха̄га̄ а̄патти десетабба̄, йо десеййа, а̄патти дуккат̣асса. на, бхиккхаве, сабха̄га̄ а̄патти пат̣иггахетабба̄, йо пат̣игган̣хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 169) вуттатта̄. вимати сам̣сайо, таттха нийутто вематико. ‘‘пуна ниббематико хутва̄ десетаббамева̄’’ти нева па̄л̣ийам̣, на ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхи, десите пана досо наттхи. вуттанайенева̄ти ‘‘па̄рисуддхим̣ а̄йасманто а̄рочетха̄’’тиа̄дина̄ найена са̄паттикасса упосатхакаран̣е пан̃н̃аттам̣ дуккат̣ам̣ а̄паджджантӣти вуттанайенева. касма̄ сабха̄га̄паттийева вутта̄ти а̄ха ‘‘ета̄су хӣ’’тиа̄ди. висабха̄га̄паттӣсу виджджама̄на̄супи паттакаллам̣ хотийева̄ти висабха̄га̄су пана виджджама̄на̄су тесам̣йева пуггала̄нам̣ а̄патти, на сан̇гхасса̄ти сан̇гхасса паттакаллам̣ хотийева.
антимаваттхуаджджха̄паннако на̄ма чатуннам̣ па̄ра̄джика̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ аджджха̄паннако. пан̣д̣ака̄дӣнам̣ виниччхайо парато па̄ра̄джикуддесе а̄ви бхависсати ¶ . тираччха̄нагатоти антамасо саккам̣ девара̄джа̄нам̣ упа̄да̄йа йо кочи на̄гама̄н̣авака̄дико амануссаджа̄тико ведитаббо, на ассагон̣а̄дайо. тена̄ха ‘‘еттха ча̄’’тиа̄ди. таттха еттха̄ти етиссам̣ ваджджанӣйапуггалакатха̄йам̣. йасса упасампада̄ пат̣иккхитта̄ти ‘‘тираччха̄нагато, бхиккхаве, анупасампанно, на упасампа̄детаббо’’ти (маха̄ва. 111) йасса на̄гасупан̣н̣а̄дино тираччха̄нагатасса упасампада̄ пат̣иккхитта̄ ¶ , со идха̄пи тираччха̄нагато на̄ма̄ти аттхо. таттха хи антамасо деве упа̄да̄йа на̄гама̄н̣авака̄дико йо кочи амануссаджа̄тико ‘‘тираччха̄нагато’’ти адхиппето. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘тираччха̄нагато, бхиккхавети еттха на̄го ва̄ хоту супан̣н̣ама̄н̣авака̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атаро, антамасо саккам̣ девара̄джа̄нам̣ упа̄да̄йа йо кочи амануссаджа̄тийо, со саббова имасмим̣ аттхе ‘тираччха̄нагато’ти ведитаббо’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 111). титтхам̣ вуччати ладдхи, там̣ етесам̣ аттхӣти титтхика̄, титтхика̄ ева титтхийа̄, ито ан̃н̃аладдхика̄ти аттхо.
суттасса уддесо суттуддесо. па̄рисуддхи ева упосатхо па̄рисуддхиупосатхо. есева найо адхит̣т̣ха̄нупосатхоти еттха̄пи. соти па̄тимоккхуддесо. ова̄дова па̄тимоккхам̣, тасса уддесо сарӯпена катханам̣ ова̄дапа̄тимоккхуддесо. ‘‘имасмим̣ вӣтиккаме айам̣ на̄ма а̄паттӣ’’ти евам̣ а̄паттивасена а̄н̣а̄панам̣ пан̃н̃а̄панам̣ а̄н̣а̄, сесам̣ анантарасадисамева.
кхантӣ парамам̣ тапо титиккха̄…пе… вутта̄ тиссо га̄тха̄йо на̄ма –
‘‘кхантӣ парамам̣ тапо титиккха̄;
нибба̄нам̣ парамам̣ ваданти буддха̄;
на хи паббаджито парӯпагха̄тӣ;
на саман̣о хоти парам̣ вихет̣хайанто.
‘‘саббапа̄пасса акаран̣ам̣, кусаласса упасампада̄;
сачиттапарийодапанам̣, етам̣ буддха̄на са̄санам̣.
‘‘анӯпава̄до ¶ анӯпагха̄то, па̄тимоккхе ча сам̣варо;
маттан̃н̃ута̄ ча бхаттасмим̣, пантан̃ча сайана̄санам̣;
адхичитте ча а̄його, етам̣ буддха̄на са̄сана’’нти.(дӣ. ни. 2.90; дха. па. 183-185) –
има̄ тиссо га̄тха̄йо.
таттха кхантӣ парамам̣ тапоти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.90; дха. па. ат̣т̣ха. 2.185) адхива̄санакханти ¶ на̄ма парамам̣ тапо. титиккха̄ти кхантийа̄ ева вевачанам̣, титиккха̄сан̇кха̄та̄ адхива̄санакханти уттамам̣ тапоти аттхо. нибба̄нам̣ парамам̣ вадантӣти сабба̄ка̄рена пана нибба̄нам̣ ‘‘парама’’нти ваданти буддха̄. на хи паббаджито парӯпагха̄тӣти йо адхива̄санакхантивирахитатта̄ парам̣ упагха̄тети ба̄дхати вихим̣сати, со паббаджито на̄ма на хоти. чатуттхапа̄до пана тассева вевачанам̣. ‘‘на хи паббаджито’’ти етасса хи ‘‘насаман̣о хотӣ’’ти вевачанам̣. ‘‘парӯпагха̄тӣ’’ти етасса ‘‘парам̣ вихет̣хайанто’’ти вевачанам̣. атха ва̄ парӯпагха̄тӣти сӣлӯпагха̄тӣ. сӣлан̃хи уттамат̣т̣хена ‘‘пара’’нти вуччати. йо ча саман̣о парам̣ йам̣ кан̃чи саттам̣ вихет̣хайанто парӯпагха̄тӣ хоти, аттано сӣлавина̄сако, со паббаджито на̄ма на хотӣти аттхо. атха ва̄ йо адхива̄санакхантийа̄ абха̄ва̄ парӯпагха̄тӣ хоти, парам̣ антамасо д̣ам̣самакасампи сан̃чичча джӣвита̄ воропети, со на хи паббаджито. ким̣ ка̄ран̣а̄? маласса апабба̄джитатта̄. ‘‘пабба̄джайаматтано малам̣, тасма̄ ‘паббаджито’ти вуччатӣ’’ти (дха. па. 388) идан̃хи паббаджиталаккхан̣ам̣. йопи на хева кхо упагха̄тети на ма̄рети, апича дан̣д̣а̄дӣхи вихет̣хети, со парам̣ вихет̣хайанто саман̣о на хоти. ким̣ ка̄ран̣а̄? вихеса̄йа асамитатта̄. ‘‘самитатта̄ хи па̄па̄нам̣, ‘саман̣о’ти павуччатӣ’’ти (дха. па. 265) идан̃хи саман̣алаккхан̣ам̣.
дутийага̄тха̄йа саббапа̄пасса̄ти сабба̄кусаласса. акаран̣анти ануппа̄данам̣. кусаласса̄ти чатубхӯмакакусаласса. упасампада̄ти упасампа̄данам̣ пат̣ила̄бхо. сачиттапарийодапананти аттано читтасса вода̄панам̣ пабхассарабха̄вакаран̣ам̣ саббасо парисодханам̣, там̣ пана арахаттена хоти. ити сӣласам̣варена саббапа̄пам̣ паха̄йа локийалокуттара̄хи саматхавипассана̄хи кусалам̣ сампа̄детва̄ арахаттапхалена читтам̣ парийода̄петаббанти етам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ ова̄до анусит̣т̣хи.
татийага̄тха̄йа ¶ анӯпава̄доти ва̄ча̄йа кассачи анупаваданам̣. анӯпагха̄тоти ка̄йена кассачи упагха̄тасса акаран̣ам̣. па̄тимоккхети йам̣ там̣ па̄тимоккхам̣ паатимоккхам̣ атипамоккхам̣ уттамам̣ сӣлам̣, па̄ти ва̄ агативисесехи, моккхети дуггатибхайехи. йо ва̄ нам̣ па̄ти, там̣ моккхетӣти ‘‘па̄тимоккха’’нти вуччати, тасмим̣ па̄тимоккхе ча. сам̣вароти саттаннам̣ а̄паттиккхандха̄нам̣ авӣтиккамалаккхан̣о сам̣варо. маттан̃н̃ута̄ти пат̣иггахан̣апарибхогавасена пама̄н̣ан̃н̃ута̄. пантан̃ча сайана̄сананти джанасан̇гхат̣т̣анавирахитам̣ ниджджанасамба̄дхам̣ вивиттам̣, сена̄санан̃ча. еттха ча двихийева паччайехи чатупаччайасантосо дӣпитоти ведитаббо паччайасантосаса̄ман̃н̃ена итарадвайасса̄пи лаккхан̣аха̄ранайена джотитатта̄. адхичитте ча а̄йоготи випассана̄па̄дакам̣ ¶ ат̣т̣хасама̄паттичиттам̣, татопи маггапхалачиттамева адхичиттам̣, тасмим̣ йатха̄вутте адхичитте а̄його ча ануйого ча̄ти аттхо. етам̣ буддха̄на са̄сананти етам̣ парасса анупаваданам̣, анупагха̄танам̣, па̄тимоккхе сам̣варо, пат̣иггахан̣апарибхогесу маттан̃н̃ута̄, ат̣т̣хасама̄паттивасибха̄ва̄йа вивиттасена̄санасеванан̃ча буддха̄нам̣ са̄санам̣ ова̄до анусит̣т̣хӣти. има̄ пана тиссо га̄тха̄ саббабуддха̄нам̣ па̄тимоккхуддесага̄тха̄йо хонтӣти ведитабба̄. там̣ буддха̄ ева уддисанти, на са̄вака̄.
‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 134) найена вуттам̣ а̄н̣а̄па̄тимоккхам̣ на̄ма. там̣ са̄вака̄ ева уддисанти, на буддха̄ сан̇гхакаммам̣ каронти, на ча таттха парийа̄панна̄ти а̄ха ‘‘там̣ са̄вака̄ ева уддисанти, на буддха̄’’ти. имасмим̣ аттхети ‘‘па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄’’ти етасмим̣ аттхе.
анупагато на̄ма таттхева упасампанно, асатийа̄ пуримика̄йа анупагато ва̄. ча̄тума̄синийанти ча̄тума̄сийам̣. са̄ хи чатуннам̣ ма̄са̄нам̣ па̄рипӯрибхӯта̄ти ча̄тума̄сӣ, са̄ ева ‘‘ча̄тума̄синӣ’’ти вуччати, тассам̣ ча̄тума̄синийам̣. паччхимакаттикапун̣н̣ама̄синийанти аттхо. ка̄йаса̄маггинти ка̄йена самаггабха̄вам̣, хаттхапа̄сӯпагамананти вуттам̣ хоти.
айам̣ панеттха виниччхайо – саче пуримика̄йа пан̃ча бхиккхӯ вассам̣ упагата̄, паччхимика̄йапи пан̃ча, пуримехи н̃аттим̣ т̣хапетва̄ пава̄рите паччхимехи ¶ тесам̣ сантике па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо, на екасмим̣ упосатхагге две н̃аттийо т̣хапетабба̄. сачепи паччхимика̄йа упагата̄ чатта̄ро, тайо, две, еко ва̄ хоти, есева найо. атха пуримика̄йа чатта̄ро, паччхимика̄йапи чатта̄ро, тайо, две, еко ва̄, есева найо. атха пуримика̄йа тайо, паччхимика̄йа тайо, две ва̄, есева найо. идан̃хеттха лаккхан̣ам̣ – саче пуримика̄йа упагатехи паччхимика̄йа упагата̄ тхокатара̄ чева хонти самасама̄ ча, сан̇гхаппава̄ран̣а̄йа ча ган̣ам̣ пӯренти, сан̇гхаппава̄ран̣а̄васена н̃аттим̣ т̣хапетва̄ пуримехи пава̄ретабба̄. саче пана пуримика̄йа тайо, паччхимика̄йа еко хоти, тена саддхим̣ те чатта̄ро хонти, чатуннам̣ сан̇гхан̃аттим̣ т̣хапетва̄ пава̄ретум̣ на ват̣т̣ати. ган̣ан̃аттийа̄ пана со ган̣апӯрако хоти, тасма̄ ган̣авасена н̃аттим̣ т̣хапетва̄ пуримехи пава̄ретаббам̣, итарена тесам̣ сантике па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо. саче пуримика̄йа две, паччхимика̄йа две ва̄ еко ва̄, еттха̄пи есева найо. саче пуримика̄йа еко, паччхимика̄йапи еко, екена екасса сантике пава̄ретаббам̣, екена па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо ¶ . саче пуримавассӯпагатехи паччхимавассӯпагата̄ екенапи адхикатара̄ хонти, пат̣хамам̣ па̄тимоккхам̣ уддиситва̄ паччха̄ тхокатарехи тесам̣ сантике пава̄ретаббам̣. каттикача̄тума̄синипава̄ран̣а̄йа пана саче пат̣хамам̣ вассӯпагатехи маха̄пава̄ран̣а̄йа пава̄ритехи паччха̄ упагата̄ адхикатара̄ ва̄ самасама̄ ва̄ хонти, пава̄ран̣а̄н̃аттим̣ т̣хапетва̄ пава̄ретаббам̣. техи пава̄рите паччха̄ итарехи па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо. атха маха̄пава̄ран̣а̄йа пава̄рита̄ бахӯ хонти, паччха̄ вассӯпагата̄ тхока̄ ва̄ еко ва̄, па̄тимоккхе уддит̣т̣хе паччха̄ тесам̣ сантике тена пава̄ретаббанти.
екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ти екасмим̣ ам̣се са̄дхукам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ти аттхо. ан̃джалим̣ паггахетва̄ти дасанакхасамодха̄насамуджджалам̣ ан̃джалим̣ уккхипитва̄. саче пана таттха па̄рива̄сикопи аттхи, сан̇гханавакат̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ таттхева нисиннена аттано па̄л̣ийа̄ па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо. па̄тимоккхе уддисийама̄не пана па̄л̣ийа̄ анисӣдитва̄ па̄л̣им̣ виха̄йа хаттхапа̄сам̣ амун̃чантена нисӣдитаббам̣. пава̄ран̣а̄йапи есева найо.
саббам̣ ¶ пуббакаран̣ӣйанти саммаджджана̄дим̣ нававидхам̣ пуббакиччам̣. йатха̄ ча саббо сан̇гхо сабха̄га̄паттим̣ а̄паджджитва̄ ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… пат̣икариссатӣ’’ти (маха̄ва. 171) н̃аттим̣ т̣хапетва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ лабхати, еваметтха̄пи тӣхи ‘‘сун̣анту ме а̄йасманта̄ име бхиккхӯ сабха̄гам̣ а̄паттим̣ а̄панна̄, йада̄ ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ суддхам̣ ана̄паттикам̣ пассиссанти, тада̄ тасса сантике там̣ а̄паттим̣ пат̣икариссантӣ’’ти ган̣ан̃аттим̣ т̣хапетва̄, двӣхипи ‘‘ан̃н̃ам̣ суддхам̣ пасситва̄ пат̣икарисса̄ма̄’’ти ватва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. екена̄пи ‘‘парисуддхам̣ лабхитва̄ пат̣икарисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тадахӯти тасмим̣ аху, тасмим̣ дивасети аттхо. на̄на̄сам̣ва̄сакехӣти ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакехи. ана̄ва̄со на̄ма навакаммаса̄ла̄дико йо кочи падесо. ан̃н̃атра сан̇гхена̄ти сан̇гхаппахонакехи бхиккхӯхи вина̄. ан̃н̃атра антара̄йа̄ти пуббе вуттам̣ дасавидхамантара̄йам̣ вина̄. саббантимена пана париччхедена аттачатуттхена антара̄йе ва̄ сати гантум̣ ват̣т̣ати. йатха̄ ча а̄ва̄са̄дайо на гантабба̄, евам̣ саче виха̄ре упосатхам̣ каронти, упосатха̄дхит̣т̣ха̄наттхам̣ сӣма̄пи надӣпи на гантабба̄. саче панеттха кочи бхиккху хоти, тасса сантикам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. виссат̣т̣хаупосатха̄пи а̄ва̄са̄ гантум̣ ват̣т̣ати. евам̣ гато адхит̣т̣ха̄тумпи лабхати. а̄ран̃н̃акена̄пи бхиккхуна̄ упосатхадивасе га̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ аттано виха̄рамева а̄гантаббам̣. саче ан̃н̃ам̣ виха̄рам̣ оккамати, таттха упосатхам̣ катва̄ва а̄гантаббам̣, акатва̄ а̄гантум̣ на ват̣т̣ати. йам̣ джан̃н̃а̄ ‘‘аджджева таттха гантум̣ саккомӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 181) ¶ еварӯпо пана а̄ва̄со гантаббо. таттха бхиккхӯхи саддхим̣ упосатхам̣ каронтена̄пи хи имина̄ нева упосатхантара̄йо като бхависсатӣти.
удакам̣ а̄санена ча̄ти а̄санена саха па̄нӣйапарибходжанӣйам̣ удакан̃ча̄ти аттхо. сан̇гхасаннипа̄тато пат̣хамам̣ каттаббам̣ пуббакаран̣ам̣. пуббакаран̣ато паччха̄ каттаббампи упосатхакаммато пат̣хамам̣ каттаббатта̄ пуббакиччам̣. убхайампи четам̣ упосатхакаммато пат̣хамам̣ каттаббатта̄ ‘‘пуббакичча’’миччева еттха вуттанти а̄ха ‘‘евам̣ двӣхи на̄мехи нававидхам̣ пуббакиччам̣ дассита’’нти. ким̣ там̣ катанти пуччхатӣти а̄ха ‘‘на хӣ’’тиа̄ди. там̣ акатва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати ‘‘на, бхиккхаве, тхерена а̄н̣аттена агила̄нена на ¶ саммаджджитаббам̣, йо на саммаджджеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄ди (маха̄ва. 159) вачанато. тенева̄ха ‘‘тасма̄ тхерена а̄н̣аттена̄’’тиа̄ди.
саче пана а̄н̣атто саммаджджаним̣ та̄вака̄ликампи на лабхати, са̄кха̄бхан̇гам̣ каппийам̣ ка̄ретва̄ саммаджджитаббам̣. тампи алабхантасса ладдхакаппийам̣ хоти. па̄нӣйам̣ парибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄петаббанти а̄гантука̄нам̣ аттха̄йа па̄нӣйапарибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄петаббам̣. а̄санам̣ пан̃н̃а̄петаббанти пӣт̣хапхалака̄диа̄санам̣ пан̃н̃а̄петаббам̣. саче упосатха̄га̄ре а̄сана̄ни наттхи, сам̣гхика̄ва̄сатопи а̄харитва̄ пан̃н̃а̄петва̄ пуна харитабба̄ни. а̄санесу асати кат̣аса̄ракепи тат̣т̣ика̄йопи пан̃н̃а̄петум̣ ват̣т̣ати. тат̣т̣ика̄супи асати са̄кха̄бхан̇га̄ни каппийам̣ ка̄ретва̄ пан̃н̃а̄петабба̄ни. каппийака̄ракам̣ алабхантасса ладдхакаппийам̣ хоти. падӣпо ка̄табботи падӣпетаббо, падӣпуджджаланам̣ ка̄таббанти вуттам̣ хоти. а̄н̣а̄пентена пана ‘‘асукасмим̣ на̄ма ока̄се телам̣ ва̄ ват̣т̣и ва̄ капаллика̄ ва̄ аттхи, там̣ гахетва̄ карохӣ’’ти ваттаббо. саче тела̄дӣни наттхи, парийеситабба̄ни. парийеситва̄ алабхантасса ладдхакаппийам̣ хоти. апича капа̄ле аггипи джа̄летаббо. а̄н̣а̄пентена ча кин̃чи каммам̣ каронто ва̄ сада̄ка̄ламева еко ва̄ бха̄раниттхаран̣ако ва̄ сарабха̄н̣акадхаммакатхика̄дӣсу ан̃н̃атаро ва̄ на а̄н̣а̄петаббо, авасеса̄ пана ва̄рена а̄н̣а̄петабба̄. тена̄ха ‘‘тхерена̄пи патирӯпам̣ н̃атва̄ а̄н̣а̄петабба’’нти.
бахи упосатхам̣ катва̄ а̄гатена̄ти надийа̄ ва̄ сӣма̄йа ва̄ йаттха каттхачи упосатхам̣ катва̄ а̄гатена чхандо да̄таббо, ‘‘като майа̄ упосатхо’’ти аччхитум̣ на лабхатӣти адхиппа̄йо. киччаппасуто ва̄ти гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄дикиччаппасуто ва̄. саче гила̄но чхандапа̄рисуддхим̣ да̄тум̣ на саккоти, ман̃чена ва̄ пӣт̣хена ва̄ сан̇гхамаджджхам̣ а̄нетва̄ упосатхо ка̄таббо. саче гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄нам̣ ¶ бхиккхӯнам̣ евам̣ хоти ‘‘саче кхо майам̣ имам̣ гила̄нам̣ т̣ха̄на̄ ча̄весса̄ма, а̄ба̄дхо ва̄ абхивад̣д̣хиссати, ка̄лакирийа̄ ва̄ бхависсатӣ’’ти, на твева со гила̄но т̣ха̄на̄ ча̄ветаббо, сан̇гхена таттха гантва̄ упосатхо ка̄таббо, на твева ваггена сан̇гхена упосатхо ка̄таббо. кареййа че, а̄патти дуккат̣асса. саче бахӯ та̄диса̄ гила̄на̄ хонти, сан̇гхена пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хатва̄ ¶ саббе хаттхапа̄се ка̄табба̄. саче дӯре дӯре хонти, сан̇гхо наппахоти, там̣ дивасам̣ упосатхо на ка̄таббо, на твева ваггена сан̇гхена упосатхо ка̄таббо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тадахупосатхе па̄рисуддхим̣ дентена чхандампи да̄тум̣, санти сан̇гхасса каран̣ӣйа’’нти (маха̄ва. 165) вуттатта̄ бхагавато а̄н̣ам̣ каронтена ‘‘чхандам̣ даммӣ’’ти вуттам̣. ‘‘чхандаха̄рако че, бхиккхаве, динне чханде таттхева паккамати, ан̃н̃асса да̄таббо чхандо’’тиа̄дивачанато (маха̄ва. 165) пуна аттано чхандада̄напариссамавиноданаттхам̣ ‘‘чхандам̣ ме хара̄’’ти вуттам̣. ‘‘чхандаха̄рако че, бхиккхаве, динне чханде сан̇гхаппатто сан̃чичча на а̄рочети, а̄хат̣о хоти чхандо, чхандаха̄ракасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 165) вуттатта̄ дуккат̣ато там̣ мочетум̣ ‘‘чхандам̣ ме а̄рочехӣ’’ти вуттам̣.
ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ убхайена ва̄ вин̃н̃а̄петабботи манаса̄ чинтетва̄ ка̄йаппайогам̣ каронтена йена кеначи ан̇гапаччан̇гена ва̄, ва̄чам̣ пана ниччха̄ретум̣ сакконтена татхева ва̄ча̄йа ва̄, убхайатха̄пи сакконтена ка̄йава̄ча̄хи ва̄ вин̃н̃а̄петаббо, джа̄на̄петабботи аттхо. ‘‘айам̣ аттхо’’ти вачанато пана йа̄йа ка̄йачипи бха̄са̄йа вин̃н̃а̄петум̣ ват̣т̣ати, па̄рисуддхида̄непи чхандада̄не вуттасадисова виниччхайо. там̣ пана дентена пат̣хамам̣ сантӣ а̄патти десетабба̄. на хи са̄паттико сама̄но ‘‘па̄рисуддхим̣ дамми, па̄рисуддхим̣ ме хара, па̄рисуддхим̣ ме а̄рочехӣ’’ти (маха̄ва. 164) ваттум̣ лабхати. ‘‘санти сан̇гхасса каран̣ӣйа̄нӣ’’ти ваттаббе вачанавипалла̄сена ‘‘санти сан̇гхасса каран̣ӣйа’’нти вуттам̣. тесан̃ча аттано ча чхандапа̄рисуддхим̣ детӣти еттха чхандо ча чхандапа̄рисуддхи ча чхандапа̄рисуддхи, там̣ детӣти сарӯпекасесанайена аттхо дат̣т̣хаббо. итара̄ти ан̃н̃есам̣ чхандапа̄рисуддхи. бил̣а̄ласан̇кхалика̄ чхандапа̄рисуддхӣти еттха бил̣а̄ласан̇кхалика̄ на̄ма бил̣а̄лабандханам̣. таттха хи сан̇кхалика̄йа пат̣хамавалайам̣ дутийавалайам̣йева па̄пун̣а̄ти, на татийам̣, евамайампи чхандапа̄рисуддхи да̄йакена йасса динна̄, тато ан̃н̃аттха на гаччхатӣти (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.164; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.164). тасма̄ са̄ бил̣а̄ласан̇кхаликасадисатта̄ ‘‘бил̣а̄ласан̇кхалика̄’’ти вутта̄. бил̣а̄ласан̇кхаликаггахан̣ан̃четтха йа̄сам̣ ка̄сан̃чи сан̇кхалика̄нам̣ упалаккхан̣аматтанти дат̣т̣хаббам̣.
утуккха̄нанти ¶ ¶ там̣ там̣ кирийам̣ арати ваттетӣти уту, тасса аккха̄нам̣ утуккха̄нам̣, утуа̄чиккхананти аттхо. йатха̄ ча тасса а̄чиккханам̣, там̣ сарӯпато дассетум̣ ‘‘хеманта̄дӣна’’нтиа̄ди вуттам̣. ган̣ана̄ти калана̄. бхиккхунӣнам̣ ат̣т̣хагарудхаммехи оваданам̣ бхиккхунова̄до. све упосатхоти а̄гантва̄ти ‘‘све упосатхо хотӣ’’ти вутте аджджева а̄гантва̄ паннарасике упосатхе паккхасса ча̄туддасийам̣, ча̄туддасике терасийам̣ а̄гантва̄ти вуттам̣ хоти. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘паккхасса терасийам̣йева а̄гантва̄ ‘айам̣ упосатхо ча̄туддасико ва̄ паннарасико ва̄’ти пуччхитабба’’нти (па̄чи. ат̣т̣ха. 149) вуттам̣. евам̣ пуччхитена ча бхиккхуна̄ саче ча̄туддасийам̣ упосатхам̣ каронти, ‘‘ча̄туддасико бхагинӣ’’ти ваттаббам̣. саче паннарасийам̣ каронти, ‘‘паннарасико бхагинӣ’’ти ваттаббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, т̣хапетва̄ ба̄лам̣, т̣хапетва̄ гила̄нам̣, т̣хапетва̄ гамикам̣ авасесехи ова̄дам̣ гахету’’нти (чӯл̣ава. 414) вуттатта̄ ‘‘там̣ т̣хапетва̄’’тиа̄дима̄ха. таттха а̄рочанавидха̄нам̣ аджа̄нанто ба̄ло. ча̄туддасикапаннарасикесу упосатхесу ва̄ па̄т̣ипаде ва̄ гантука̄мо гамийо, дутийапаккхадивасато пана пат̣т̣ха̄йа тато уддхам̣ гаччханто идха гамийо на̄ма на хоти. аран̃н̃е нива̄со асса̄ти а̄ран̃н̃ико. сопи ‘‘ахам̣ аран̃н̃ава̄сӣ, све упосатхо, виха̄ре на васа̄мӣ’’ти аппат̣иггахитум̣ на лабхати. йади на ган̣хеййа, дуккат̣ам̣ а̄паджджеййа. вуттан̃хетам̣ ‘‘на, бхиккхаве, ова̄до на гахетаббо, йо на ган̣хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 414). тена пана пачча̄харан̣аттха̄йа сан̇кето ка̄таббо. вуттан̃хетам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄ран̃н̃икена бхиккхуна̄ ова̄дам̣ гахетум̣, сан̇кетан̃ча ка̄тум̣ атра патихарисса̄мӣ’’ти (чӯл̣ава. 415). тасма̄ а̄ран̃н̃икена бхиккхуна̄ саче бхиккхунӣнам̣ васанага̄ме бхиккха̄ лаббхати, таттхева чаритва̄ бхиккхунийо дисва̄ а̄рочетва̄ гантаббам̣. но часса таттха бхиккха̄ сулабха̄ хоти, са̄мантага̄ме чаритва̄ бхиккхунӣнам̣ га̄мам̣ а̄гамма татхева ка̄таббам̣. саче дӯрам̣ гантаббам̣ хоти, сан̇кето ка̄таббо ‘‘ахам̣ асукам̣ на̄ма тумха̄кам̣ га̄мадва̄ре сабхам̣ ва̄ ман̣д̣апам̣ ва̄ руккхамӯлам̣ ва̄ упасан̇камисса̄ми, татра а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти. бхиккхунӣхи татра гантаббам̣, агантум̣ на лаббхати. вуттан̃хетам̣ ‘‘на, бхиккхаве, бхиккхунийа̄ сан̇кетам̣ ¶ на гантаббам̣, йа̄ на гаччхеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 415). упосатхаггети упосатхакаран̣ат̣т̣ха̄не. ат̣т̣хахи ан̇гехӣти –
‘‘сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно, ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. бахуссуто хоти сутадхаро сутасанничайо, йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпа̄сса дхамма̄ бахуссута̄ ¶ хонти, дха̄та̄ вачаса̄ паричита̄, манаса̄ анупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. убхайа̄ни кхо панасса па̄тимоккха̄ни виттха̄рена сва̄гата̄ни хонти сувибхатта̄ни суппаваттӣни сувиниччхита̄ни суттасо анубйан̃джанасо. калйа̄н̣ава̄чо хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о. йебхуййена бхиккхунӣнам̣ пийо хоти мана̄по. пат̣ибало хоти бхиккхунийо овадитум̣. на кхо панетам̣ бхагавантам̣ уддисса паббаджита̄йа ка̄са̄йаваттхавасана̄йа гарудхаммам̣ аджджха̄паннапуббо хоти. вӣсативассо ва̄ хоти атирекавӣсативассо ва̄’’ти (па̄чи. 147) –
имехи ат̣т̣хахи ан̇гехи. па̄са̄дикена̄ти паса̄да̄вахена ниддосена ка̄йавачӣманокаммена. сампа̄детӯти тивидхам̣ сиккхам̣ сампа̄дету. йада̄ пана та̄хи бхиккхунӣхи па̄тимоккхуддесакам̣йева дисва̄ ова̄до йа̄чито, тада̄ упосатхагге саннипатитехи бхиккхусан̇гхехи пуббакиччавасена ‘‘аттхи ка̄чи бхиккхунийо ова̄дам̣ йа̄чама̄на̄’’ти пуччхите ‘‘евам̣ вадехӣ’’ти аттана̄ ваттаббавачанам̣ ан̃н̃ена катха̄петва̄ ‘‘аттхи кочи бхиккху бхиккхунова̄дако саммато’’тиа̄дим̣ сайам̣ ватва̄ пуна сайамева гантва̄ бхиккхунӣнам̣ а̄рочетаббам̣. ан̃н̃ена ва̄ бхиккхуна̄ тасмим̣ дивасе па̄тимоккхам̣ уддиса̄петаббам̣. иданти ‘‘та̄хӣ’’ти бахувачанам̣. екато сахева.
н̃аттит̣т̣хапакена ва̄ти йаттха тин̣н̣ам̣ васанат̣т̣ха̄не па̄тимоккхуддесо наттхи, таттха н̃аттит̣т̣хапанакена ва̄. итарена ва̄ти йаттха две бхиккхӯ васанти, еко ва̄, таттха итарена ва̄ бхиккхуна̄ саче сайамева саммато, ‘‘аха’’нти ваттаббам̣ ¶ . татхева̄ти упосатхагге вуттасадисамева. ‘‘а̄рочетва̄ва̄’’ти имина̄ ана̄рочанам̣ пат̣иккхипати. ‘‘на, бхиккхаве, ова̄до на а̄рочетаббо, йо на а̄рочеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 415) вачанато ова̄дам̣ гахетва̄ упосатхагге ана̄рочетум̣ на ват̣т̣ати.
парисуддхабха̄ванти а̄паттийа̄ парисуддхатам̣. а̄рочетха̄ти а̄ви каротха. еттха сийа̄ти ‘‘па̄тимоккхам̣ уддисисса̄мӣ’’ти етасмим̣ паде айамануйого бхавеййа. ким̣ там̣, йам̣ сийа̄ти а̄ха ‘‘сан̇гхо упосатхам̣ кареййа̄’’тиа̄ди. пуббена̄парам̣ сандхийатӣти пуббавачанена апарам̣ вачанам̣ сандха̄нам̣ гаччхати. са̄маггийа̄ти ка̄йачиттехи сахитата̄йа. ган̣асса̄ти уддесакам̣ т̣хапетва̄ чатувагге сесабхиккхӯнам̣. сан̇гхасса уддит̣т̣хам̣ хотӣти сан̇гхена уддит̣т̣хам̣ хоти. каран̣аттхе четам̣ са̄мивачанам̣. еттха̄ти па̄тимоккхуддесе. лаккхан̣анти сабха̄во.
тхера̄ ¶ ча нава̄ ча маджджхима̄ ча̄ти еттха дасавасса̄, атирекадасавасса̄ ча тхера̄. ӯнапан̃чавасса̄ нава̄. пан̃чавасса̄, атирекапан̃чавасса̄ ча маджджхима̄. ат̣т̣хим̣ катва̄ти атта̄нам̣ тена па̄тимоккхена аттхикам̣ катва̄, там̣ ва̄ па̄тимоккхам̣ ‘‘идам̣ майхам̣ па̄тимоккха’’нти аттхим̣ катва̄. манаси каритва̄ти читте т̣хапетва̄. сотадва̄равасена̄ти сотадва̄рикаджаванавин̃н̃а̄н̣авасена. саббачетаса̄ саманна̄хара̄ма̄ти читтасса тхокампи бахи гантум̣ адента̄ саббена читтена а̄ваджджема, саллаккхема̄ти аттхо. манаси карома̄ти а̄ваджджема, саманна̄хара̄ма̄ти аттхо. со ча кхо манасика̄ро на еттха а̄рамман̣аппат̣ипа̄даналаккхан̣о, атха кхо вӣтхиппат̣ипа̄данаджаванаппат̣ипа̄данаманасика̄рапуббакачитте т̣хапаналаккхан̣оти а̄ха ‘‘екаггачитта̄ хутва̄ читте т̣хапеййа̄ма̄’’ти. на саметӣти на сам̣гаччхати. касма̄ на сам̣гаччхатӣти а̄ха ‘‘самаггасса хӣ’’тиа̄ди. кин̃ча бхиййоти а̄ха ‘‘па̄тимоккхуддесако ча̄’’тиа̄ди. сан̇гхапарийа̄панноти сан̇гхе парийа̄панно антогадхо.
ида̄ни там̣ дассетунти самбандхо. а̄йасмантоти саннипатита̄нам̣ пийавачанена а̄лапанам̣.
аладжджита̄ти ¶ аладжджита̄йа, аладжджанабха̄вена̄ти аттхо. татийаттхе хи идам̣ паччаттавачанам̣. ‘‘ан̃н̃а̄н̣ата̄’’тиа̄дӣсупи есева найо. куккуччаппакатата̄ти куккуччена абхибхӯтата̄йа. сатисаммоса̄ти сативиппава̄сато. вӣтиккаманти сиккха̄падавӣтиккаманам̣.
сан̃чичча̄ти сан̃чететва̄, акаппийабха̄вам̣ джа̄нантойева вӣтиккамачиттам̣ песетва̄ти аттхо. паригӯхатӣти нигӯхати на десети на вут̣т̣ха̄ти. ладжджа̄йа паригӯханто аладжджӣ на хоти, ‘‘ким̣ имина̄’’ти ана̄дарийена паригӯханто аладжджӣ хотӣти дассети. агатигаманан̃ча гаччхатӣти бхан̣д̣абха̄джанӣйат̣т̣ха̄на̄дӣсу чханда̄гатиа̄дибхедам̣ агатигаманан̃ча гаччхати. аладжджипуггалоти аджджхаттикасамут̣т̣ха̄наладжджа̄вирахито пуггало. еттха ча ‘‘сан̃чичча̄’’ти имина̄ ана̄дарийавасенева а̄паттим̣ а̄паджджанто, а̄паннан̃ча а̄паттим̣ паригӯханто, бхан̣д̣абха̄джанӣйат̣т̣ха̄на̄дӣсу агатигаманам̣ гаччханто ча аладжджӣ хоти, на итароти дассети.
мандоти мандапан̃н̃о, апан̃н̃ассеветам̣ на̄мам̣. момӯхоти атисам̣мӯл̣хо. вира̄дхетӣти на ра̄дхети на са̄дхети. куккуччети винайасам̣сайе. каппийам̣ че каттаббам̣ сийа̄ти винайадхарам̣ пуччхитва̄ тена ваттхум̣ олокетва̄ ма̄тикам̣, падабха̄джанам̣, антара̄паттим̣, ана̄паттин̃ча олокетва̄ ‘‘каппати, а̄вусо, ма̄ еттха кан̇кхӣ’’ти вутте каттаббам̣ бхавеййа.
сахасеййачӣваравиппава̄са̄дӣнӣти ¶ еттха сахасеййа̄ на̄ма анупасампаннена уттаридираттатираттам̣ сахасеййа̄патти, виппава̄со на̄ма екараттачха̄раттавасена виппава̄со. а̄дисаддена сатта̄ха̄тиккама̄дӣсу а̄паттим̣ сан̇ган̣ха̄ти. саттаннам̣ а̄паттиккхандха̄нанти па̄ра̄джикасан̇гха̄дисесатхуллаччайапа̄читтийапа̄т̣идесанӣйадуккат̣адуббха̄ситасан̇кха̄та̄нам̣ саттаннам̣ а̄паттиккхандха̄нам̣.
десету ва̄ пака̄сету ва̄ти сан̇гхамаджджхе ва̄ ган̣амаджджхе ва̄ екапуггале ва̄ десету ва̄ пака̄сету ва̄. еттха ча па̄ра̄джика̄паттидесана̄ на̄ма бхиккхубха̄васса паричча̄го. вут̣т̣ха̄нам̣ пана десана̄висесатта̄ ‘‘десана̄’’ти дат̣т̣хаббам̣. пака̄сету ва̄ти а̄рочету ва̄.
евам̣ ана̄панна̄ ва̄ти евам̣ чханнам̣ а̄ка̄ра̄нам̣ ан̃н̃атарена ана̄панна̄ ва̄. вут̣т̣хита̄ ва̄ти парива̄са̄дина̄ вут̣т̣хита̄ ва̄. а̄рочита̄ ва̄ти а̄виката̄ ¶ ва̄. а̄роченто ча ‘‘туйхам̣ сантике екам̣ а̄паттим̣ а̄викаромӣ’’ти ва̄ ‘‘а̄чиккха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘а̄рочемӣ’’ти ва̄ ‘‘мама екам̣ а̄паттим̣ а̄паннабха̄вам̣ джа̄на̄хӣ’’ти ва̄ вадату, ‘‘екам̣ гарукам̣ а̄паттим̣ а̄викаромӣ’’ти ва̄ а̄дина̄ найена вадату, саббехипи а̄ка̄рехи а̄рочита̄ва хоти. саче пана гарука̄паттим̣ а̄викаронто ‘‘лахука̄паттим̣ а̄викаромӣ’’тиа̄дина̄ найена вадати, ана̄виката̄ хоти а̄патти. ваттхум̣ а̄рочети, а̄паттим̣ а̄рочети, убхайам̣ а̄рочети, тивидхена̄пи а̄рочита̄ва хоти. асантийа̄ а̄паттийа̄ти бха̄венабха̄валаккхан̣е бхуммам̣. тун̣хӣбха̄вена̄пи хӣти еттха на кевалам̣ ‘‘а̄ма, майам̣ парисуддха̄’’ти вуттейева, атха кхо тун̣хӣбха̄вена̄пӣти аписаддасса аттхо ведитаббо.
ким̣ там̣ йа̄вататийа̄нуса̄витам̣ на̄ма, катхан̃четам̣ йа̄вататийа̄нуса̄витам̣ хотӣти вича̄ран̣а̄йам̣ а̄чарийа̄нам̣ матибхедамукхена таматтхам̣ дассетум̣ ‘‘йа̄вататийам̣ ануса̄витам̣ хотӣти еттха̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха йадетам̣ тиккхаттум̣ ануса̄витанти самбандхо. аттхабйан̃джанабхедатоти арӣйати н̃а̄йатӣти аттхо, абхидхеййам̣, бйан̃джӣйати аттхо анена̄ти бйан̃джанам̣, аккхарам̣, аттхо ча бйан̃джанан̃ча аттхабйан̃джана̄ни, тесам̣ бхедо аттхабйан̃джанабхедо, тато, аттхасса ча бйан̃джанасса ча висадисатта̄ти аттхо.
ида̄ни тамеваттхам̣ вибха̄ветум̣ ‘‘ануса̄ванан̃хи на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то. тасса пана ‘‘абхинна’’нти имина̄ самбандхо ведитаббо. тена̄ти бхиннатта̄. асса̄ти ‘‘йасса сийа̄’’тиа̄дивачанаттайасса. авассан̃четамевам̣ сампат̣иччхитаббам̣, ан̃н̃атха̄ атиппасан̇гопи ¶ сийа̄ти дассетум̣ ‘‘йади чета’’нтиа̄дима̄ха. етанти ‘‘йасса сийа̄’’тиа̄дивачанаттайам̣. апаре ‘‘ануса̄вита’’нти падам̣ на атӣтаттхам̣ дӣпети, атха кхо ана̄гататтхам̣. дха̄тваттхасамбандхо ка̄лантаравихитопи паччайо ка̄лантаре са̄дху хотӣти викаппесум̣. тена̄ха ‘‘апаре ‘ануса̄вита’нти падасса̄’’тиа̄ди. упари уддеса̄васа̄нети па̄ра̄джикуддеса̄васа̄не. аттхайуттӣнам̣ абха̄ватоти ана̄гататтхасса ча ка̄ран̣асса ча абха̄вато. ида̄ни тамева вибха̄ветум̣ ‘‘идам̣ хӣ’’тиа̄дима̄ха. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘йади часса̄’’тиа̄ди. айанти ¶ ана̄гатака̄ло. ануса̄витам̣ хессатӣти вадеййа̄ти ануппайогам̣ ана̄гатака̄лам̣ катва̄ ‘‘ануса̄витам̣ хессатӣ’’ти буддхо вадеййа. айам̣ хеттха̄дхиппа̄йо – йади четтха дха̄тваттхасамбандхо та-паччайо сийа̄, татха̄ сати дха̄тваттхасамбандхо на̄ма висесанависесйабха̄во, со ча ануппайогасса сама̄наттхабха̄ве сати уппаджджати, на̄сатӣти ‘‘хессатӣ’’ти ануппайогам̣ вадеййа, на ча вуттам̣. тасма̄ ана̄гатам̣ на дӣпети, атӣтака̄ламева дӣпетӣти. ануса̄вийама̄нети вачанатоти ‘‘ануса̄вийама̄не’’ти ваттама̄нака̄лавачанато. йади евам̣ ‘‘йа̄вататийам̣ ануса̄витам̣ хотӣ’’ти кимиданти а̄ха ‘‘йа̄вататийа’’нтиа̄ди. ким̣ тена лаккхӣйати, йенетам̣ лаккхан̣авачанаматтам̣ сийа̄ти а̄ха ‘‘тена̄’’тиа̄ди. тена̄ти лаккхан̣авачанаматтена хетуна̄.
тадетанти па̄тимоккхам̣. там̣ панетанти ‘‘таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄дикам̣ йа̄вататийа̄нуса̄ванам̣. на диссатӣти нопалаббхати. имамева ча аттханти имам̣ амхехи вуттамеваттхам̣. йади хи ‘‘йасса сийа̄ а̄паттӣ’’тиа̄дивачанаттайам̣ йа̄вататийа̄нуса̄ванам̣ сийа̄, тадева упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 132 а̄дайо) вадеййа, на пана ‘‘сакимпи ануса̄витам̣ хотӣ’’тиа̄диканти адхиппа̄йо. нану ча̄йам̣ виниччхайо ат̣т̣хакатха̄су на а̄гато, атха куто ладдхоти а̄ха ‘‘айаметтха̄’’тиа̄ди. винайат̣т̣ха̄несу катапаричайа̄нам̣ а̄чарийа̄нам̣ там̣ там̣ аттхам̣ н̃а̄пентӣ павен̣и а̄чарийапарампара̄, та̄йа а̄бхато а̄нӣто а̄чарийапарампара̄бхато.
нану сампаджа̄намуса̄ва̄де па̄читтийена бхавитаббам̣, атха катхам̣ дуккат̣а̄патти хотӣти а̄ха ‘‘са̄ ча кхо на муса̄ва̄далаккхан̣ена̄’’тиа̄ди. сампаджа̄намуса̄ва̄де ким̣ хотӣти йва̄йам̣ ‘‘сампаджа̄намуса̄ва̄до асса хотӣ’’ти вутто, со а̄паттито ким̣ хоти, катара̄ а̄патти хотӣти аттхо. дуккат̣ам̣ хотӣти дуккат̣а̄патти хоти. вачӣдва̄ре акирийасамут̣т̣ха̄на̄патти хотӣти асса хи бхиккхуно адхаммика̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа тун̣хӣбхӯтасса нисиннасса манодва̄ре а̄патти на̄ма наттхи. йасма̄ пана а̄вика̄таббам̣ на̄вика̄си, тенасса вачӣдва̄ре акирийато айам̣ ¶ а̄патти самут̣т̣ха̄тӣти ¶ ведитабба̄. ида̄ни вуттамеваттхам̣ па̄л̣ийа̄ са̄дхетум̣ ‘‘вуттампи чета’’нтиа̄дима̄ха. етам̣ упа̄литтхерена парива̄ре седамочанага̄тха̄су (пари. 479) вуттампи ча̄ти аттхо.
ана̄лапанто мануджена кеначи ва̄ча̄ти кеначи мануджена ва̄ча̄йа ана̄лапанто. гирам̣ но ча паре бхан̣еййа̄ти ‘‘ити име соссантӣ’’ти парапуггале сандха̄йа саддампи на ниччха̄реййа. а̄паджджеййа ва̄часиканти ва̄чато самут̣т̣хитам̣ а̄паттим̣ а̄паджджеййа. пан̃ха̄меса̄ кусалехи чинтита̄ти еттха пан̃ха̄меса̄ти лин̇габйаттайена вуттам̣, есо пан̃хо кусалехи чинтитоти аттхо. айам̣ пан̃хо имамева муса̄ва̄дам̣ сандха̄йа вутто.
там̣там̣сампаттийа̄ вибандханавасена саттасанта̄насса антаре вемаджджхе ети а̄гаччхатӣти антара̄йо, дит̣т̣хадхаммика̄дианаттхо, атиккаманат̣т̣хена тасмим̣ антара̄йе нийутто, антара̄йам̣ ва̄ пхалам̣ арахати, антара̄йасса ва̄ каран̣асӣлоти антара̄йико. тена̄ха ‘‘виппат̣иса̄раваттхута̄йа̄’’тиа̄ди. таттха виппат̣иса̄раваттхута̄йа̄ти виппат̣иса̄ро на̄ма паччха̄нута̄павасена читтавиппат̣иса̄ро, тасса ка̄ран̣ата̄йа̄ти аттхо. пат̣хамаджджха̄на̄дипаччайабхӯтаааппат̣иса̄равируддхасса виппат̣иса̄расса паччайатта̄ти вуттам̣ хоти. па̄моджджа̄дисамбхаванти дуббалатарун̣а̄ пӣти па̄моджджам̣, там̣ а̄ди йесам̣ те па̄моджджа̄дайо, тесам̣ самбхаво пат̣ила̄бхо па̄моджджа̄дисамбхаво, там̣. а̄дисаддена пӣтиппассаддха̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. пат̣хамаджджха̄на̄дӣнанти еттха̄дисаддена пана ‘‘дутийасса джха̄насса адхигама̄йа антара̄йико, татийасса джха̄насса адхигама̄йа антара̄йико, чатуттхасса джха̄насса адхигама̄йа антара̄йико, джха̄на̄нам̣, вимоккха̄нам̣, сама̄дхӣнам̣, сама̄паттӣнам̣, неккхамма̄нам̣, ниссаран̣а̄нам̣, павивека̄нам̣, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ адхигама̄йа антара̄йико’’ти (маха̄ва. 135) вуттадутийаджджха̄на̄дӣнам̣ сан̇гахо дат̣т̣хаббо. ‘‘тасма̄’’ти вутте йам̣там̣садда̄нам̣ абйабхича̄ритасамбандхата̄йа ‘‘йасма̄’’ти айаматтхо упат̣т̣хитойева хотӣти а̄ха ‘‘тасма̄ти йасма̄’’тиа̄ди. джа̄нантена̄ти джа̄нама̄нена. имина̄сса сампаджа̄намуса̄ва̄дасса сачиттакатам̣ дассети. висуддхим̣ апеккхатӣти висуддха̄пеккхо, тена ¶ висуддха̄пеккхена. са̄ ча висуддхи идха вут̣т̣ха̄на̄дӣти а̄ха ‘‘вут̣т̣ха̄тука̄мена висуджджхитука̄мена̄’’ти. вут̣т̣ха̄нага̄минито сан̇гха̄дисесато вут̣т̣ха̄тука̄мена, десана̄га̄минито висуджджхитука̄мена̄ти аттхо. сан̇гхамаджджхе ва̄ ган̣амаджджхе ва̄ екапуггале ва̄ти упосатхагге сан̇гхасса а̄рочанавасена сан̇гхамаджджхе ва̄ таттхева убхато нисинна̄нам̣ а̄рочанавасена ган̣амаджджхе ва̄ анантарасса а̄рочанавасена екапуггале ва̄ пака̄сетабба̄. ито вут̣т̣хахитва̄ти ито упосатхаггато вут̣т̣ха̄йа. еттха пана сабха̄гойева ваттаббо. висабха̄гасса хи вуччама̄не бхан̣д̣анакалахасан̇гхабхеда̄дӣнипи хонти. тасма̄ тасса аватва̄ ‘‘ито вут̣т̣хахитва̄ ¶ пат̣икарисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ упосатхо ка̄табботи андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 170) вуттам̣.
каран̣аттхети татийа̄вибхаттиаттхе. каттари хетам̣ паччаттавачанам̣ хоти пха̄сусадда̄пеккха̄йа. паччаттавачананти пат̣хама̄вачанам̣. пат̣хамаджджха̄на̄дӣнам̣ адхигама̄йа пха̄су хотӣти адхигаматтхам̣ тасса бхиккхуно пха̄су хоти сукхам̣ хоти сам̣варасса авиппат̣иса̄рахетутта̄. тена̄ха ‘‘авиппат̣иса̄рамӯлака̄на’’нтиа̄ди. па̄папун̃н̃а̄нам̣ ката̄катавасена читтавиппат̣иса̄ра̄бха̄во авиппат̣иса̄ро, со мӯлам̣ ка̄ран̣ам̣ йесам̣ те авиппат̣иса̄рамӯла̄, авиппат̣иса̄рамӯла̄йева авиппат̣иса̄рамӯлака̄, тесам̣ авиппат̣иса̄рамӯлака̄нам̣. сукхаппат̣ипада̄ сампаджджатӣти сукха̄ пат̣ипада̄ самиджджхати, пат̣хамаджджха̄на̄дӣнам̣ сукхена адхигамо хотӣти адхиппа̄йо. хоти четтха –
‘‘нида̄не н̃аттит̣т̣хапанам̣, пуббакиччасса пуччханам̣;
нида̄нуддесасаване, висуддха̄рочане видхи;
ана̄рочане ча̄патти, н̃еййам̣ пин̣д̣аттхапан̃чака’’нти.
ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа
винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣
нида̄наван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
па̄ра̄джикакан̣д̣ам̣
ида̄ни ¶ ¶ нида̄нуддеса̄нантарам̣ вуттасса па̄ра̄джикуддесасса аттхам̣ сам̣ван̣н̣етум̣ ‘‘ида̄нӣ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. нида̄на̄нантаранти бха̄ванапум̣саканиддесо, нида̄нам̣ анантарам̣ катва̄ти вуттам̣ хоти. таттха̄ти па̄ра̄джикакан̣д̣е. па̄тимоккхети бхиккхупа̄тимоккхе. чатта̄роти ган̣анапариччхедо ӯна̄тирекабха̄ваниваттанато. па̄ра̄джика̄ти саджа̄тина̄мам̣. а̄паттийоти саббаса̄дха̄ран̣ана̄мам̣. уддисӣйатӣти уддесо. бха̄ваппадха̄нойам̣ ниддесо. тена̄ха ‘‘уддиситаббата’’нти.
1. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄
йо пана̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45 бхиккхупадабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄) еттха йасма̄ пана̄ти нипа̄таматтам̣, йоти аттхападам̣, тан̃ча анийамена пуггалам̣ дӣпети. тасма̄ тасса аттхам̣ дассенто ‘‘йо кочӣ’’ти а̄ха. йасма̄ пана йо йокочи на̄ма, со авассам̣ лин̇гайуттаджа̄тина̄маготтасӣлавиха̄рагочаравайесу екена̄ка̄рена пан̃н̃а̄йати, тасма̄ там̣ татха̄ н̃а̄петум̣ ‘‘рассадӣгха̄дина̄’’тиа̄дима̄ха. а̄дисаддена навакамма̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. лин̇га̄дибхедена̄ти лин̇гӣйатин̃а̄йати етена̄ти лин̇гам̣, там̣ а̄ди йесам̣ тети лин̇га̄дайо, тесам̣ бхедо лин̇га̄дибхедо, тена лин̇га̄дибхедена. еттха̄дисаддена пана йутта̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – лин̇гавасена йа̄дисо ва̄ та̄дисо ва̄ хоту, дӣгхо ва̄ рассо ва̄ ка̄л̣о ва̄ ода̄то ва̄ ман̇гураччхави ва̄ кисо ва̄ тхӯло ва̄. йогавасена йена ва̄ тена ва̄ йутто хоту, навакаммайутто ва̄ уддесайутто ва̄ ва̄садхурайутто ва̄. джа̄тивасена йам̣джаччо ва̄ там̣джаччо ва̄ хоту, кхаттийо ва̄ бра̄хман̣о ва̄ вессо ва̄ суддхо ва̄. на̄мавасена йатха̄на̄мо ва̄ татха̄на̄мо ва̄ хоту, буддхараккхито ва̄ дхаммараккхито ва̄ сан̇гхараккхито ва̄. готтавасена йатха̄готто ва̄ татха̄готто ва̄ хоту, качча̄йано ва̄ ва̄сит̣т̣хо ва̄ косийо ва̄. сӣлесу йатха̄сӣло ва̄ татха̄сӣло ва̄ хоту, навакаммасӣло ва̄ уддесасӣло ва̄ ва̄садхурасӣло ва̄. виха̄ресупи йатха̄виха̄рӣ ва̄ татха̄виха̄рӣ ва̄ ¶ хоту, навакаммавиха̄рӣ ва̄ уддесавиха̄рӣ ва̄ ва̄садхуравиха̄рӣ ва̄ ¶ . гочаресупи йатха̄гочаро ва̄ татха̄гочаро ва̄ хоту, навакаммагочаро ва̄ уддесагочаро ва̄ ва̄садхурагочаро ва̄. вайесупи йо ва̄ со ва̄ хоту тхеро ва̄ наво ва̄ маджджхимо ва̄, атха кхо саббова имасмим̣ аттхе ‘‘йо’’ти вуччатӣти.
ида̄ни ‘‘бхиккхӯ’’ти падам̣ сам̣ван̣н̣етум̣ ‘‘ехибхиккхӯпасампада̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ‘‘ехи бхиккхӯ’’ти бхагавато вачанаматтена бхиккхубха̄во ехибхиккхӯпасампада̄. ‘‘буддхам̣ саран̣ам̣ гаччха̄мӣ’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 105) найена тиккхаттум̣ ва̄чам̣ бхиндитва̄ вуттехи тӣхи саран̣агаманехи упасампада̄ саран̣агаманӯпасампада̄. ова̄даппат̣иггахан̣ӯпасампада̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45) на̄ма –
‘‘тасма̄тиха те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣ ‘тиббам̣ ме хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ бхависсати тхересу навесу маджджхимесӯ’ти, еван̃хи те кассапа сиккхитаббам̣. тасма̄тиха те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣ ‘йам̣ кин̃чи дхаммам̣ сун̣исса̄ми кусалӯпасам̣хитам̣, саббам̣ там̣ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси каритва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасото дхаммам̣ сун̣исса̄мӣ’ти, еван̃хи те, кассапа, сиккхитаббам̣. тасма̄тиха те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣ ‘са̄тасахагата̄ ча ме ка̄йагата̄сати на виджахиссатӣ’ти, еван̃хи те, кассапа, сиккхитабба’’нти (сам̣. ни. 2.154) –
имина̄ ова̄даппат̣иггахан̣ена маха̄кассапаттхерасса анун̃н̃а̄таупасампада̄.
пан̃ха̄бйа̄каран̣ӯпасампада̄ на̄ма сопа̄касса анун̃н̃а̄таупасампада̄. бхагава̄ кира пубба̄ра̄ме анучан̇камантам̣ сопа̄каса̄ман̣ерам̣ ‘‘‘уддхума̄такасан̃н̃а̄’ти ва̄ сопа̄ка ‘рӯпасан̃н̃а̄’ти ва̄ име дхамма̄ на̄наттха̄ на̄на̄бйан̃джана̄, уда̄ху екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45) даса асубханиссите пан̃хе пуччхи. со те бйа̄ка̄си. бхагава̄ тасса са̄дхука̄рам̣ датва̄ ‘‘кативассо твам̣, сопа̄ка̄’’ти пуччхи. саттавассохам̣ бхагава̄ти. ‘‘сопа̄ка, твам̣ мама саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ сам̣сандитва̄ пан̃хе бйа̄ка̄сӣ’’ти а̄раддхачитто упасампадам̣ ануджа̄ни, айам̣ пан̃ха̄бйа̄каран̣ӯпасампада̄.
ат̣т̣хагарудхаммапат̣иггахан̣ӯпасампада̄ ¶ на̄ма маха̄паджа̄патийа̄ ат̣т̣хагарудхаммаппат̣иггахан̣ена анун̃н̃а̄таупасампада̄.
дӯтенӯпасампада̄ ¶ на̄ма ад̣д̣хака̄сийа̄ ган̣ика̄йа анун̃н̃а̄таупасампада̄.
ат̣т̣хава̄чикӯпасампада̄ на̄ма бхиккхунийа̄ бхиккхунисан̇гхато н̃аттичатуттхена, бхиккхусан̇гхато н̃аттичатуттхена̄ти имехи двӣхи каммехи упасампада̄.
н̃аттичатуттхакаммӯпасампада̄ на̄ма бхиккхӯнам̣ етарахи упасампада̄. н̃аттичатуттхена̄ти тӣхи анусса̄вана̄хи, ека̄йа ча н̃аттийа̄ти евам̣ н̃аттичатуттхена. кин̃ча̄пи хи н̃атти саббапат̣хамам̣ вуччати, тиссаннам̣ пана анусса̄вана̄нам̣ аттхабйан̃джанабхеда̄бха̄вато аттхабйан̃джанабхиннам̣ н̃аттим̣ та̄сам̣ чатуттханти катва̄ ‘‘н̃аттичатуттха’’нти вуччати. акуппена̄ти акопетаббатам̣, аппат̣иккоситаббатан̃ча упагатена. т̣ха̄на̄рахена̄ти ка̄ран̣а̄рахена саттху са̄сана̄рахена. упасампанно на̄ма упарибха̄вам̣ сама̄панно, паттоти аттхо. бхиккхубха̄во хи упарибха̄во, тан̃чеса йатха̄вуттена каммена сама̄паннатта̄ ‘‘упасампанно’’ти вуччати. касма̄ панеттха имина̄ва упасампанно идха гахито, на̄н̃н̃ехӣти? вуччате – ехибхиккхӯпасампада̄ антимабхавика̄намева, саран̣агаманӯпасампада̄ парисуддха̄нам̣, ова̄даппат̣иггахан̣апан̃ха̄бйа̄каран̣ӯпасампада̄ маха̄кассапасопа̄ка̄нам̣, на ча те бхабба̄ па̄ра̄джика̄дилокаваджджам̣ а̄паджджитум̣, ат̣т̣хагарудхаммаппат̣иггахан̣а̄дайо ча бхиккхунӣнам̣йева анун̃н̃а̄та̄. айан̃ча бхиккху, тасма̄ н̃аттичатуттхенева упасампада̄каммена упасампанно идха гахито, на̄н̃н̃ехӣти ведитаббо. пан̣н̣аттиваджджесу пана сиккха̄падесу ан̃н̃епи ехибхиккхӯпасампада̄йа упасампанна̄дайо сан̇гайханти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45 бхиккхупадабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄). ваккхати хи ‘‘пан̣н̣аттиваджджесу пана ан̃н̃епи сан̇гахам̣ гаччхантӣ’’ти. ида̄ни ‘‘акуппена т̣ха̄на̄рахена упасампанно’’ти сам̣кхиттена вуттаматтхам̣ виттха̄ретва̄ дассетум̣ ‘‘тасса пана̄’’тиа̄дима̄ха.
таттха̄ти тесу пан̃часу. васати еттха̄ти ваттху, а̄дха̄ро патит̣т̣ха̄. тена̄ха ‘‘упасампада̄пеккхо пуггало’’ти. ӯна̄ни апарипун̣н̣а̄ни вӣсати васса̄ни асса̄ти ӯнавӣсативассо. еттха йам̣ ваттаббам̣, там̣ упари саппа̄н̣акавагге ӯнавӣсатисиккха̄паде (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ван̣н̣айисса̄ма. тесӯти пан̣д̣ака̄дӣсу ека̄дасасу абхаббапуггалесу. пан̣д̣ако (маха̄ва. ат̣т̣ха. 109) панеттха пан̃чавидхо хоти а̄ситтапан̣д̣ако, усӯйапан̣д̣ако ¶ , опаккамикапан̣д̣ако, напум̣сакапан̣д̣ако, паккхапан̣д̣акоти. тесу а̄ситтапан̣д̣акасса ча усӯйапан̣д̣акасса ¶ ча паббаджджа̄ на ва̄рита̄, итаресам̣ тин̣н̣ам̣ ва̄рита̄. тесупи паккхапан̣д̣акасса йасмим̣ паккхе пан̣д̣ако хоти, тасмим̣йевасса паккхе паббаджджа̄ ва̄рита̄ти. тайо четтха паббаджджӯпасампада̄нам̣ абхаббата̄йа аваттхӯ. тена̄ха ‘‘а̄ситтапан̣д̣акан̃ча̄’’тиа̄ди. таттха йасса паресам̣ ан̇гаджа̄там̣ мукхена гахетва̄ асучина̄ а̄ситтасса парил̣а̄хо вӯпасаммати, айам̣ а̄ситтапан̣д̣ако. йасса паресам̣ аджджха̄ча̄рам̣ пассато усӯйа̄йа уппанна̄йа парил̣а̄хо вӯпасаммати, айам̣ усӯйапан̣д̣ако. йасса упаккамена бӣджа̄ни апанӣта̄ни, айам̣ опаккамикапан̣д̣ако (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 135; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.109). йо пана пат̣исандхийам̣йева абха̄вако уппанно, айам̣ напум̣сакапан̣д̣ако. екаччо пана акусалавипа̄ка̄нубха̄вена ка̄л̣апаккхе пан̣д̣ако хоти, джун̣хапаккхе панасса парил̣а̄хо вӯпасаммати, айам̣ паккхапан̣д̣акоти ведитаббо.
тхеййена сам̣ва̄со етасса̄ти тхеййасам̣ва̄сако. со ча на сам̣ва̄саматтассева тхенако идха̄дхиппето, атха кхо лин̇гасса, тадубхайасса ча тхенакопӣти а̄ха ‘‘тхеййасам̣ва̄сако пана тивидхо’’тиа̄ди. на бхиккхувасса̄ни ган̣етӣти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 110) ‘‘ахам̣ дасавассо ва̄ вӣсативассо ва̄’’ти муса̄ ватва̄ бхиккхувасса̄ни на ган̣ети. на йатха̄вуд̣д̣хам̣ бхиккхӯнам̣ ва̄ са̄ман̣ера̄нам̣ ва̄ ванданам̣ са̄дийатӣти аттана̄ муса̄ва̄дам̣ катва̄ дасситавасса̄нурӯпена йатха̄вуд̣д̣хам̣ ванданам̣ на̄дхива̄сети. на а̄санена пат̣иба̄хатӣти ‘‘апехи, ме етам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти а̄санена наппат̣иба̄хати. на упосатха̄дӣсу сандиссатӣти упосатхаппава̄ран̣а̄дӣсу на сандиссати. лин̇гаматтассева̄ти евасаддена сам̣ва̄сам̣ ниваттети. сама̄ноти санто. лин̇га̄нурӯпасса сам̣ва̄сасса̄ти са̄ман̣ералин̇га̄нурӯпасса са̄ман̣ерасам̣ва̄сасса. саче пана ка̄са̄йе дхурам̣ никкхипитва̄ нагго ва̄ ода̄таваттханиваттхо ва̄ метхунасевана̄дӣхи ассаман̣о хутва̄ ка̄са̄йа̄ни нива̄сети, лин̇гаттхенако хоти. саче гихибха̄вам̣ паттхайама̄но ка̄са̄йам̣ оват̣т̣икам̣ катва̄, ан̃н̃ена ва̄ а̄ка̄рена гихинива̄санена нива̄сети ‘‘собхати ну кхо ме гихилин̇гам̣, на собхатӣ’’ти вӣмам̣санаттхам̣, раккхати та̄ва, ‘‘собхатӣ’’ти сампат̣иччхитва̄ пуна лин̇гам̣ са̄дийати, лин̇гаттхенако хоти. ода̄там̣ нива̄сетва̄ вӣмам̣санасампат̣иччханесупи есева найо ¶ . сачепи ниваттхака̄са̄васса упари ода̄там̣ нива̄сетва̄ вӣмам̣сати ва̄ сампат̣иччхати ва̄, раккхати ева.
антимаваттхуаджджха̄паннакепи есева найоти па̄ра̄джикам̣ а̄паннаке бхиккхумхипи есева найоти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – саче кочи бхиккху ка̄са̄йе саусса̄хова ода̄там̣ нива̄сетва̄ ¶ метхунам̣ пат̣исевитва̄ пуна ка̄са̄йа̄ни нива̄сетва̄ вассаган̣ана̄дибхедам̣ саббам̣ видхим̣ а̄паджджати, айам̣ бхиккхӯхи динналин̇гасса апариччаттатта̄ на лин̇гаттхенако, лин̇га̄нурӯпасса сам̣ва̄сасса са̄дитатта̄ на̄пи сам̣ва̄саттхенакоти. видесанти парадесам̣. идан̃ча ван̃четум̣ саккун̣еййат̣т̣ха̄нам̣ дассетум̣ вуттам̣. йо пана садесепи евам̣ кароти, сопи сам̣ва̄саттхенакова. ‘‘сам̣ва̄саматтассева̄’’ти имина̄ лин̇гам̣ пат̣иккхипати. саче кочи вуд̣д̣хапаббаджито (маха̄ва. ат̣т̣ха. 110) бхиккхувасса̄ни ган̣етва̄ маха̄пел̣а̄дӣсу диййама̄набхаттам̣ ган̣ха̄ти, сопи тхеййасам̣ва̄сако хоти. сайам̣ са̄ман̣ерова са̄ман̣ераппат̣ипа̄т̣ийа̄ кӯт̣авасса̄ни ган̣етва̄ ган̣ханто тхеййасам̣ва̄сако на хоти. бхиккху пана бхиккхупат̣ипа̄т̣ийа̄ кӯт̣авасса̄ни ган̣етва̄ ган̣ханто бхан̣д̣аггхена ка̄ретаббо.
нану сам̣ва̄со на̄ма екакаммам̣ екуддесо самасиккхата̄ти а̄ха ‘‘бхиккхувассаган̣ана̄дико хӣ’’тиа̄ди. имина̄ на кевалам̣ екакамма̄дикова кирийабхедо сам̣ва̄соти идха̄дхиппето, атха кхо тадан̃н̃о бхиккхувассаган̣ана̄дикопӣти дассети. имасмим̣ аттхети тхеййасам̣ва̄сака̄дхика̄ре. сиккхам̣ паччаккха̄йа̄ти сиккхам̣ париччаджитва̄. идам̣ вуттам̣ хоти – саче кочи бхиккху сиккхам̣ паччаккха̄йа лин̇гам̣ анапанетва̄ дуссӣлакаммам̣ катва̄ ва̄ акатва̄ ва̄ ‘‘на мам̣ кочи джа̄на̄тӣ’’ти пуна саббам̣ пуббе вуттам̣ вассаган̣ана̄дибхедам̣ видхим̣ пат̣ипаджджати, со тхеййасам̣ва̄сако хотӣти.
саче пана кассачи ра̄джа̄ куддхо хоти, со ‘‘евам̣ ме соттхи бхависсатӣ’’ти сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ пала̄йати. там̣ дисва̄ ран̃н̃о а̄роченти. ра̄джа̄ ‘‘саче паббаджито, на там̣ лаббха̄ кин̃чи ка̄ту’’нти тасмим̣ кодхам̣ пат̣ивинети. со ‘‘вӯпасантам̣ ме ра̄джабхайа’’нти сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва ¶ гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гато пабба̄джетаббо. атха̄пи ‘‘са̄санам̣ нисса̄йа майа̄ джӣвитам̣ ладдхам̣, ханда да̄ни ахам̣ паббаджа̄мӣ’’ти уппаннасам̣вего тенева лин̇гена а̄гантва̄ а̄гантукаваттам̣ на са̄дийати, бхиккхӯхи пут̣т̣хо ва̄ апут̣т̣хо ва̄ йатха̄бхӯтаматта̄нам̣ а̄викатва̄ва паббаджджам̣ йа̄чати, лин̇гам̣ апанетва̄ пабба̄джетаббо. саче пана ваттам̣ са̄дийати, паббаджита̄лайам̣ дассети, саббам̣ пуббе вуттам̣ вассаган̣ана̄дибхедам̣ пат̣ипаджджати, айам̣ пана на пабба̄джетаббо.
идха панекаччо дуббхиккхе джӣвитум̣ асакконто сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ саббапа̄сан̣д̣ийабхатта̄ни ¶ бхун̃джанто дуббхиккхе вӣтиватте сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гатоти саббам̣ пуримасадисамева.
апаро маха̄канта̄рам̣ ниттхаритука̄мо хоти, саттхава̄хо ча паббаджите гахетва̄ гаччхати. со ‘‘евам̣ мам̣ саттхава̄хо гахетва̄ гамиссатӣ’’ти сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ саттхава̄хена саддхим̣ канта̄рам̣ ниттхаритва̄ кхемантам̣ патва̄ сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гатоти саббам̣ пуримасадисамева.
апаро рогабхайе (маха̄ва. ат̣т̣ха. 110; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 138) уппанне джӣвитум̣ асакконто сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ саббапа̄сан̣д̣ийабхатта̄ни бхун̃джанто рогабхайе вӯпасанте сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гатоти саббам̣ пуримасадисамева.
апарасса еко верико куддхо хоти, гха̄тетука̄мо нам̣ вичарати. со ‘‘евам̣ ме соттхи бхависсатӣ’’ти сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ пала̄йати. верико ‘‘кухим̣ со’’ти парийесанто ‘‘паббаджитва̄ пала̄то’’ти сутва̄ ‘‘саче паббаджито, на там̣ лаббха̄ кин̃чи ка̄ту’’нти тасмим̣ кодхам̣ пат̣ивинети. со ‘‘вӯпасантам̣ ме верибхайа’’нти сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гатоти саббам̣ пуримасадисамева.
апаро н̃а̄тикулам̣ гантва̄ сиккхам̣ паччаккха̄йа гихӣ хутва̄ ‘‘има̄ни чӣвара̄ни идха винассиссанти, сачепи има̄ни гахетва̄ виха̄рам̣ гамисса̄ми, антара̄магге мам̣ ‘чоро’ти гахессанти, йам̣нӯна̄хам̣ ка̄йапариха̄рийа̄ни катва̄ гаччхеййа’’нти чӣвара̄харан̣аттхам̣ нива̄сетва̄ ча па̄рупитва̄ ча виха̄рам̣ гаччхати. там̣ дӯратова а̄гаччхантам̣ дисва̄ са̄ман̣ера̄ ча дахара̄ ча аббхуггаччханти, ваттам̣ ¶ дассенти. со на са̄дийати, йатха̄бхӯтаматта̄нам̣ а̄викароти. саче бхиккхӯ ‘‘на да̄ни майам̣ там̣ мун̃чисса̄ма̄’’ти балакка̄рена пабба̄джетука̄ма̄ хонти, ка̄са̄йа̄ни апанетва̄ пуна пабба̄джетаббо. саче пана ‘‘на име мама хӣна̄йа̄ваттабха̄вам̣ джа̄нантӣ’’ти там̣йева бхиккхубха̄вам̣ пат̣иджа̄нитва̄ саббам̣ пуббе вуттавассаган̣ана̄дибхедам̣ видхим̣ пат̣ипаджджати, айам̣ на пабба̄джетаббо. тена̄ха ‘‘ра̄джадуббхиккхаканта̄ра-рогаверӣбхайена ва̄’’тиа̄ди. бхайасаддо четтха паччекам̣ йоджетаббо ‘‘ра̄джабхайена, дуббхиккхабхайена̄’’тиа̄дина̄. лин̇гам̣ а̄дийатӣти весам̣ ган̣ха̄ти. идха̄ти имасмим̣ са̄сане. сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, йа̄ва со суддхама̄насоти бхиккхӯнам̣ ван̃четука̄мата̄йа абха̄вато йо суддхама̄насо йа̄ва сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, та̄ва еса ‘‘гихӣ мам̣ ¶ ‘саман̣о’ти джа̄нантӯ’’ти ван̃чаначитте сатипи бхиккхӯнам̣ ван̃четука̄мата̄йа абха̄вато досо наттхӣти тхеййасам̣ва̄сако на̄ма̄ти на вуччатӣти аттхо.
титтхийесу паккантако павит̣т̣хоти титтхийапаккантако. со ча на кевалам̣ таттха павит̣т̣хаматтенева титтхийапаккантако хоти, атха кхо тесам̣ ладдхиггахан̣ена. тена̄ха ‘‘йо пана̄’’тиа̄ди. ‘‘упасампанно’’ти имина̄ анупасампанно титтхийапаккантако на хотӣти дассети. вуттан̃хетам̣ курундиат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘айан̃ча титтхийапаккантако на̄ма упасампаннабхиккхуна̄ катхито, тасма̄ са̄ман̣еро салин̇гена титтха̄йатанам̣ гатопи пуна паббаджджан̃ча упасампадан̃ча лабхатӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 110). кусачӣра̄диканти еттха̄дисаддена пхалакаккхан̣д̣аджат̣а̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. сачепи ‘‘айам̣ паббаджджа̄ сет̣т̣ха̄’’ти сет̣т̣хабха̄вам̣ ва̄ упагаччхати, на муччати, титтхийапаккантакова хоти. вата̄нӣти уккут̣икаппадха̄на̄дӣни вата̄ни. саче пана ‘‘собхати ну кхо ме титтхийапаббаджджа̄, нану кхо собхатӣ’’ти вӣмам̣санаттхам̣ кусачӣра̄дӣни нива̄сети, джат̣ам̣ ва̄ бандхати, кха̄рика̄джам̣ ва̄ а̄дийати, йа̄ва на сампат̣иччхати там̣ ладдхим̣, та̄ва раккхати, сампат̣иччхитаматте титтхийапаккантако хоти. аччхинначӣваро пана кусачӣра̄дӣни нива̄сенто, ра̄джабхайа̄дӣхи ва̄ титтхийалин̇гам̣ ган̣ханто ладдхийа̄ абха̄вена нева титтхийапаккантако хоти.
авасесо саббопӣти на̄гасупан̣н̣айаккхагандхабба̄дико. йан̃хеттха ваттаббам̣, там̣ хет̣т̣ха̄ вуттамева.
йатха̄ ¶ сама̄наджа̄тикасса (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.112) викопане каммам̣ гарутарам̣, на татха̄ виджа̄тикасса̄ти а̄ха ‘‘мануссаджа̄тика̄’’ти. путтасамбандхена ма̄та̄питусаман̃н̃а̄, даттакиттима̄дивасенапи путтавоха̄ро локе диссати, со ча кхо парийа̄йатоти ниппарийа̄йасиддхатам̣ дассетум̣ ‘‘джанеттӣ’’ти вуттам̣. джанеттӣти джаника̄, ма̄та̄ти аттхо. йатха̄ мануссаттабха̄ве т̣хитассева кусаладхамма̄нам̣ тиккхависадасӯрабха̄ва̄патти, йатха̄ там̣ тин̣н̣ампи бодхисатта̄нам̣ бодхиттайаниппхаттийам̣, евам̣ мануссаттабха̄ве т̣хитассева акусаладхамма̄нампи тиккхависадасӯрабха̄ва̄паттӣти а̄ха ‘‘мануссабхӯтенева̄’’ти. сан̃чичча̄ти ‘‘па̄н̣о’’ти сан̃н̃а̄йа саддхим̣ вадхакачетана̄йа чететва̄. айам̣ ма̄тугха̄тако на̄ма̄ти айам̣ а̄нантарийена ма̄тугха̄такакаммена ма̄тугха̄тако на̄ма. йена пана манусситтхибхӯта̄пи аджаника̄ поса̄ваникама̄та̄ ва̄ маха̄ма̄та̄ ва̄ чӯл̣ама̄та̄ ва̄ джаника̄пи ва̄ аманусситтхибхӯта̄ ма̄та̄ гха̄тита̄, тасса паббаджджа̄ на ва̄рита̄, на ча а̄нантарико хоти. йена сайам̣ тираччха̄набхӯтена манусситтхибхӯта̄ ¶ ма̄та̄ гха̄тита̄, сопи а̄нантарико на хоти. тираччха̄нагататта̄ панасса паббаджджа̄ пат̣иккхитта̄, каммам̣ панасса бха̄рийам̣ хоти, а̄нантарийам̣ а̄хаччева тит̣т̣хати.
йена мануссабхӯто джанако пита̄ сайампи мануссаджа̄тикенева сата̄ сан̃чичча джӣвита̄ воропито, айам̣ а̄нантарийена питугха̄такакаммена питугха̄тако на̄ма̄ти имаматтхам̣ атидисанто ‘‘питугха̄такепи есева найо’’ти а̄ха. сачепи хи весийа̄ путто хоти, ‘‘айам̣ ме пита̄’’ти на джа̄на̄ти, йасса самбхавена ниббатто, со ча тена гха̄тито, ‘‘питугха̄тако’’твева сан̇кхам̣ гаччхати, а̄нантарийан̃ча пхусати (маха̄ва. ат̣т̣ха. 114).
ел̣акачатуккам̣ (ма. ни. ат̣т̣ха. 3.128; а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.275; вибха. ат̣т̣ха. 809; са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.112), сан̇га̄мачатуккам̣, чорачатуккан̃четтха катхетаббам̣. ‘‘ел̣акам̣ ма̄ремӣ’’ти абхисандхина̄пи хи ел̣акат̣т̣ха̄не т̣хитам̣ мануссабхӯтам̣ ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄ ма̄ренто а̄нантарийам̣ пхусати ма̄ран̣а̄дхиппа̄йенева а̄нантарийаваттхуно викопитатта̄. ел̣ака̄бхисандхина̄, пана ма̄та̄питиабхисандхина̄ ва̄ ел̣акам̣ ма̄ренто а̄нантарийам̣ на пхусати а̄нантарийаваттхуабха̄вато. ма̄та̄питиабхисандхина̄ ма̄та̄питаро ма̄ренто пхусатева ¶ . есева найо итарасмимпи чатуккадвайе. саббаттха хи пуримам̣ абхисандхичиттам̣ аппама̄н̣ам̣, вадхакачиттам̣, пана тада̄рамман̣аджӣвитиндрийан̃ча а̄нантарийа̄на̄нантарийабха̄ве пама̄н̣ам̣.
арахантагха̄такопи мануссаарахантавасенева ведитабботи а̄ха ‘‘йена антамасо гихилин̇ге т̣хитопӣ’’тиа̄ди. амануссаджа̄тикам̣ пана арахантам̣, мануссаджа̄тикам̣ ва̄ авасесам̣ арийапуггалам̣ гха̄тетва̄ а̄нантарико на хоти, паббаджджа̄писса на ва̄рита̄, каммам̣ пана балавам̣ хоти. тираччха̄но мануссаарахантампи гха̄тетва̄ а̄нантарико на хоти, каммам̣ пана бха̄рийанти айаметтха виниччхайо. йатха̄ ма̄та̄питӯсу, евам̣ арахантепи ел̣акачатукка̄дӣни ведитабба̄ни.
пакататтам̣ бхиккхунинти парисуддхасӣлам̣ убхатосан̇гхе упасампаннам̣ бхиккхуним̣. йо (маха̄ва. ат̣т̣ха. 115) пана ка̄йасам̣саггена сӣлавина̄сам̣ па̄пети, тасса паббаджджа̄ ча упасампада̄ ча на ва̄рита̄. балакка̄рена ода̄таваттхавасанам̣ катва̄ аниччхама̄нам̣йева дӯсентопи бхиккхунидӯсакойева, балакка̄рена пана ода̄таваттхавасанам̣ катва̄ иччхама̄нам̣ дӯсенто бхиккхунидӯсако на хоти. касма̄? йасма̄ гихибха̄ве сампат̣иччхитаматтейева са̄ абхиккхунӣ хоти ¶ . саким̣ сӣлавипаннам̣ пана паччха̄ дӯсенто сиккхама̄наса̄ман̣ерӣсу ча виппат̣ипаджджанто нева бхиккхунидӯсако хоти, паббаджджам̣, упасампадан̃ча лабхатӣти.
дхаммато уггатам̣ апагатам̣ уддхаммам̣. уббинайанти еттха̄пи есева найо. чатуннам̣ камма̄нанти апалоканан̃аттин̃аттидутийан̃аттичатуттхасан̇кха̄та̄нам̣ чатуннам̣ камма̄нам̣. имесан̃хи ан̃н̃атарам̣ сан̇гхакаммам̣ екасӣма̄йам̣ висум̣ висум̣ каронтена сан̇гхо бхинно на̄ма хоти. тена вуттам̣ ‘‘чатуннам̣ камма̄нам̣ ан̃н̃атаравасена сан̇гхам̣ бхиндатӣ’’ти.
‘‘дут̣т̣хачиттена̄’’ти вуттамеваттхам̣ вибха̄ветум̣ ‘‘вадхакачиттена̄’’ти вуттам̣. вадхакачетана̄йа хи дӯситам̣ читтам̣ идха дут̣т̣хачиттам̣ на̄ма. лохитам̣ уппа̄детӣти антосарӣрейева лохитам̣ уппа̄дети, сан̃читам̣ каротӣти адхиппа̄йо. на хи татха̄гатасса абхеджджака̄йата̄йа парӯпаккамена дхаммам̣ бхиндитва̄ лохитам̣ паггхарати, сарӣрасса пана антойева екасмим̣ т̣ха̄не лохитам̣ самосарати, а̄гха̄тена пакуппама̄нам̣ сан̃читам̣ хоти, там̣ сандха̄йетам̣ ¶ вуттам̣. йо пана рогавӯпасаманаттхам̣ джӣвако вийа саттхена пха̄летва̄ пӯтимам̣сан̃ча лохитан̃ча нӣхаритва̄ пха̄сукам̣ кароти, айам̣ лохитуппа̄дако на хоти, бахум̣ пана со пун̃н̃ам̣ пасавати (маха̄ва. ат̣т̣ха. 115).
дувидхампи бйан̃джананти йатха̄вуттакаммадвайато самут̣т̣хитам̣ иттхинимиттам̣, пурисанимиттан̃ча̄ти дувидхампи бйан̃джанам̣. имина̄ ча виггахена ‘‘убхатобйан̃джанако’’ти асама̄на̄дхикаран̣ависайо ба̄хираттхасама̄сойам̣, пуримападе ча вибхаттиалопоти дассети. со дувидхо хоти иттхиубхатобйан̃джанако, пурисаубхатобйан̃джанако ча̄ти. таттха иттхиубхатобйан̃джанакасса иттхинимиттам̣ па̄кат̣ам̣ хоти, пурисанимиттам̣ пат̣иччханнам̣. пурисаубхатобйан̃джанакасса пурисанимиттам̣ па̄кат̣ам̣, иттхинимиттам̣ пат̣иччханнам̣. иттхиубхатобйан̃джанакасса иттхӣсу пурисаттам̣ каронтасса иттхинимиттам̣ пат̣иччханнам̣ хоти, пурисанимиттам̣ па̄кат̣ам̣ хоти. пурисаубхатобйан̃джанакасса пуриса̄нам̣ иттхибха̄вам̣ упагаччхантасса пурисанимиттам̣ пат̣иччханнам̣ хоти, иттхинимиттам̣ па̄кат̣ам̣ хоти. иттхиубхатобйан̃джанако сайан̃ча габбхам̣ ган̣ха̄ти, паран̃ча ган̣ха̄пети. пурисаубхатобйан̃джанако пана сайам̣ на ган̣ха̄ти, парам̣ ган̣ха̄петӣти идаметесам̣ на̄на̄каран̣ам̣.
апара̄масана̄нӣти аггахан̣а̄ни авачана̄ни. ‘‘айам̣ иттханна̄мо’’ти упасампада̄пеккхасса акиттананти йасса упасампада̄ карӣйати, тасса акиттанам̣, ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ дхаммараккхито а̄йасмато буддхараккхитасса упасампада̄пеккхо’’ти ваттаббе ‘‘айам̣ дхаммараккхито’’ти (пари. ат̣т̣ха. 484) ¶ авачананти вуттам̣ хоти. ‘‘иттханна̄масса упасампада̄пеккхо’’ти упаджджха̄йасса акиттананти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ дхаммараккхито а̄йасмато буддхараккхитасса упасампада̄пеккхо’’ти ваттаббе ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ дхаммараккхито упасампада̄пеккхо’’ти ватва̄ ‘‘а̄йасмато буддхараккхитасса̄’’ти авачанам̣. саббена саббам̣ н̃аттийа̄ анучча̄ран̣анти н̃аттим̣ ат̣т̣хапетва̄ чатуккхаттум̣ каммава̄ча̄йа ева анусса̄ванакаммасса каран̣ам̣. сампаннанти упетам̣.
ха̄панам̣ париччаджанам̣. йопи екам̣ н̃аттим̣ т̣хапетва̄ саким̣йева ва̄ двиккхаттум̣ ва̄ анусса̄ванам̣ кароти, айампи са̄ванам̣ ха̄петийева. дуручча̄ран̣ам̣ на̄ма ан̃н̃асмим̣ ¶ аккхаре ваттаббе ан̃н̃асса вачанам̣. тасма̄ каммава̄чам̣ каронтена бхиккхуна̄ йва̄йам̣ –
‘‘ситхилам̣ дханитан̃ча дӣгхарассам̣;
гарукам̣ лахукан̃чева ниггахӣтам̣;
самбандхававаттхитам̣ вимуттам̣;
дасадха̄ бйан̃джанабуддхийа̄ пабхедо’’ти. (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.190; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.291; а. ни. ат̣т̣ха. 2.3.64, пари. ат̣т̣ха. 485; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 252) –
вутто, айам̣ сут̣т̣ху упалаккхетаббо. еттха хи ситхилам̣ на̄ма пан̃часу ваггесу пат̣хамататийам̣. дханитам̣ на̄ма тесвева дутийачатуттхам̣. дӣгханти дӣгхена ка̄лена ваттаббам̣ а̄-ка̄ра̄ди. рассанти тато упад̣д̣хака̄лена ваттаббам̣ а-ка̄ра̄ди. гаруканти дӣгхамева, йам̣ ва̄ ‘‘а̄йасмато буддхараккхитаттхерасса йасса наккхаматӣ’’ти евам̣ сам̣йогапарам̣ катва̄ вуччати. лахуканти рассамева, йам̣ ва̄ ‘‘а̄йасмато буддхараккхитаттхерасса йасса на кхаматӣ’’ти евам̣ асам̣йогапарам̣ катва̄ вуччати. ниггахӣтанти йам̣ каран̣а̄ни ниггахетва̄ ависсаджджетва̄ авиват̣ена мукхена са̄нуна̄сикам̣ катва̄ ваттаббам̣. самбандханти йам̣ парападена самбандхитва̄ ‘‘тун̣хисса̄’’ти ва̄ ‘‘тун̣хасса̄’’ти ва̄ вуччати. ваваттхитанти йам̣ парападена самбандхам̣ акатва̄ виччхиндитва̄ ‘‘тун̣хӣ асса̄’’ти ва̄ ‘‘тун̣ха асса̄’’ти ва̄ вуччати. вимуттанти йам̣ каран̣а̄ни аниггахетва̄ виссаджджетва̄ виват̣ена мукхена ануна̄сикам̣ акатва̄ вуччати.
таттха ‘‘сун̣а̄ту ме’’ти ваттаббе та-ка̄расса тха-ка̄рам̣ катва̄ ‘‘сун̣а̄тху ме’’ти вачанам̣ ситхиласса ¶ дханитакаран̣ам̣ на̄ма, татха̄ ‘‘паттакаллам̣ еса̄ н̃аттӣ’’ти ваттаббе ‘‘паттхакаллам̣ еса̄ н̃аттӣ’’тиа̄дивачанан̃ча. ‘‘бханте, сан̇гхо’’ти ваттаббе бха-ка̄ра гха-ка̄ра̄нам̣ ба-ка̄ра га-ка̄ре катва̄ ‘‘банте сам̣го’’ти вачанам̣ дханитасса ситхилакаран̣ам̣ на̄ма. ‘‘сун̣а̄ту ме’’ти виват̣ена мукхена ваттаббе ‘‘сун̣ам̣ту ме’’ти ва̄ ‘‘еса̄ н̃аттӣ’’ти ваттаббе ‘‘есам̣ н̃аттӣ’’ти ва̄ авиват̣ена мукхена ануна̄сикам̣ катва̄ вачанам̣ вимуттасса ниггахитавачанам̣ на̄ма. ‘‘паттакалла’’нти авиват̣ена мукхена ануна̄сикам̣ катва̄ ваттаббе ‘‘паттакалла̄’’ти виват̣ена мукхена ануна̄сикам̣ акатва̄ вачанам̣ ниггахитасса вимуттавачанам̣ на̄ма. ити ситхиле каттаббе дханитам̣, дханите каттаббе ситхилам̣, вимутте каттаббе ниггахитам̣, ниггахите каттаббе вимуттанти има̄ни чатта̄ри бйан̃джана̄ни ¶ антокаммава̄ча̄йа каммам̣ дӯсенти. евам̣ ваданто хи ан̃н̃асмим̣ аккхаре ваттаббе ан̃н̃ам̣ вадати, дуруттам̣ каротӣти вуччати.
итаресу пана дӣгхарасса̄дӣсу чхасу бйан̃джанесу дӣгхат̣т̣ха̄не дӣгхамева. рассат̣т̣ха̄не ча рассамева̄ти евам̣ йатха̄т̣ха̄не там̣ тадева аккхарам̣ бха̄сантена ануккама̄гатам̣ павен̣им̣ авина̄сентена каммава̄ча̄ ка̄табба̄. саче пана евам̣ акатва̄ дӣгхе ваттаббе рассам̣, рассе ва̄ ваттаббе дӣгхам̣ вадати, татха̄ гаруке ваттаббе лахукам̣, лахуке ва̄ ваттаббе гарукам̣ вадати, самбандхе ва̄ пана ваттаббе ваваттхитам̣, ваваттхите ва̄ ваттаббе самбандхам̣ вадати, евам̣ вуттепи каммава̄ча̄ на куппати. има̄ни хи чха бйан̃джана̄ни каммам̣ на копенти.
йам̣ пана суттантикаттхера̄ ‘‘да-ка̄ро та-ка̄рама̄паджджати, та-ка̄ро да-ка̄рама̄паджджати, ча-ка̄ро джа-ка̄рама̄паджджати, джа-ка̄ро ча-ка̄рама̄паджджати, йа-ка̄ро ка-ка̄рама̄паджджати, ка-ка̄ро йа-ка̄рама̄паджджати, тасма̄ да-ка̄ра̄дӣсу ваттаббесу та-ка̄ра̄дӣнам̣ вачанам̣ на вируджджхатӣ’’ти ваданти, там̣ каммава̄чам̣ патва̄ на ват̣т̣ати. тасма̄ винайадхарена нева да-ка̄ро та-ка̄ро ка̄таббо…пе… на ка-ка̄ро йа-ка̄ро. йатха̄па̄л̣ийа̄ нируттим̣ содхетва̄ дасавидха̄йа бйан̃джананируттийа̄ вуттадосе парихарантена каммава̄ча̄ ка̄табба̄. итаратха̄ хи са̄ванам̣ ха̄пети на̄ма. н̃аттим̣ ат̣т̣хапетва̄ пат̣хамам̣ анусса̄ванакаран̣анти самбандхо.
йа̄ватика̄ бхиккхӯ каммаппатта̄ти йаттака̄ бхиккхӯ тасса упасампада̄каммасса патта̄ йутта̄ анурӯпа̄. те ча кхо саббантимена парийа̄йена хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ екасӣмат̣т̣ха̄ пан̃ча пакататта̄ бхиккхӯ. на хи техи вина̄ там̣ каммам̣ карӣйати, на тесам̣ чхандо ети. авасеса̄ пана сачепи сахассаматта̄ хонти, саче екасӣмат̣т̣ха̄ екасмим̣ т̣ха̄не сама̄насам̣ва̄сака̄, саббе чханда̄раха̄ва ¶ хонти, чхандам̣ датва̄ а̄гаччханту ва̄, ма̄ ва̄, каммам̣ на куппати. пат̣иккосананти нива̄ран̣ам̣. тит̣т̣хати еттха пхалам̣ тада̄йаттавуттита̄йа̄ти т̣ха̄нам̣, ка̄ран̣ам̣. идха пана упасампада̄каммакаран̣асса ка̄ран̣атта̄ упасампада̄каммава̄ча̄сан̇кха̄там̣ бхагавато вачанам̣ вуччати. тена̄ха ‘‘ка̄ран̣а̄рахатта̄ пана саттху са̄сана̄рахатта̄’’ти. йатха̄ ча ‘‘там̣ каттабба’’нти бхагавата̄ анусит̣т̣хам̣, татха̄каран̣ам̣ упасампада̄каммасса ка̄ран̣ам̣ хотӣти ¶ т̣ха̄на̄рахам̣ на̄ма. кечи (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) пана ‘‘т̣ха̄на̄рахена̄ти еттха ‘на, бхиккхаве, хаттхаччхинно пабба̄джетаббо’тиа̄ди (маха̄ва. 119) саттхуса̄санам̣ т̣ха̄на’’нти ваданти. идха̄ти имасмим̣ па̄ра̄джике. йатха̄ ча идха, евам̣ саббаттха̄пи локаваджджасиккха̄падесу айамева адхиппетоти ведитаббам̣. тена̄ха ‘‘пан̣н̣аттиваджджесу пана̄’’тиа̄ди. ан̃н̃епӣти ехибхиккхӯпасампанна̄дайопи. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йати пан̣н̣аттиваджджесу сиккха̄падесу ан̃н̃епи сан̇гахам̣ гаччхантӣти? аттхато а̄паннатта̄. татха̄ хи ‘‘две пуггала̄ абхабба̄ а̄паттим̣ а̄паджджитум̣ буддха̄ ча паччекабуддха̄ ча, две пуггала̄ бхабба̄ а̄паттим̣ а̄паджджитум̣ бхиккхӯ ча бхиккхунийо ча̄’’ти (пари. 322) са̄ман̃н̃ато вуттатта̄. ехибхиккхӯпасампанна̄дайопи асан̃чичча ассатийа̄ ачиттакам̣ сахасеййа̄паттиа̄дибхедам̣ пан̣н̣аттиваджджам̣ а̄паджджантӣти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) аттхато а̄паннам̣.
ида̄ни ‘‘бхиккхӯна’’нти имам̣ падам̣ висесаттха̄бха̄вато висум̣ аван̣н̣етва̄ва йам̣ сиккхан̃ча са̄джӣван̃ча сама̄паннатта̄ бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно хоти, там̣ дассенто ‘‘бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’тиа̄дима̄ха. сиккхитабба̄ти сиккха̄, па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣, саха джӣванти еттха̄ти са̄джӣвам̣, ма̄тика̄дибхеда̄ пан̣н̣атти, сиккха̄ ча са̄джӣван̃ча сиккха̄са̄джӣвам̣, тадубхайам̣ сама̄панно упагатоти сиккха̄са̄джӣвасама̄панно. тена̄ха ‘‘йа̄ бхиккхӯна’’нтиа̄ди. еттха ча ‘‘сиккха̄’’ти са̄джӣвасахачарийато адхисӣласиккха̄ва адхиппета̄ти а̄ха ‘‘адхисӣласан̇кха̄та̄’’ти. адхикам̣ уттамам̣ сӣланти адхисӣлам̣, ‘‘адхисӣла’’нти сан̇кха̄та̄ адхисӣласан̇кха̄та̄.
катамам̣ панеттха сӣлам̣, катамам̣ адхисӣланти? вуччате – пан̃чан̇гадасан̇гасӣлам̣ та̄ва сӣламева, на там̣ адхисӣлам̣. па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ пана адхисӣла’’нти вуччати. тан̃хи сӯрийо вийа паджджота̄нам̣, синеру вийа ча паббата̄нам̣ саббалокийасӣла̄нам̣ адхикан̃чева уттаман̃ча, буддхуппа̄дейева ча паваттати, на вина̄ буддхуппа̄да̄. на хи там̣ пан̃н̃аттим̣ уддхаритва̄ ан̃н̃о сатто пан̃н̃а̄петум̣ саккоти, буддха̄йева панасса саббасо ка̄йавачӣдва̄раджджха̄ча̄расотам̣ чхиндитва̄ тасса тасса вӣтиккамасса ануччхавикам̣ там̣ там̣ сӣласам̣варам̣ пан̃н̃а̄пенти. па̄тимоккхасам̣варасӣлатопи ¶ ча маггапхаласампайуттамева сӣлам̣ адхисӣлам̣, там̣ пана идха на адхиппетам̣. на хи там̣ сама̄панно метхунадхаммам̣ пат̣исевати.
етети ¶ на̄на̄десаджа̄тиготта̄дибхедабхинна̄ бхиккхӯ. саха джӣвантӣти екуддеса̄дивасена саха паваттанти. тена̄ха ‘‘екаджӣвика̄ сабха̄гавуттино’’ти. сиккха̄падасан̇кха̄танти пан̣н̣аттисан̇кха̄там̣. са̄пи хи виратиа̄дӣнам̣ дӣпанато ‘‘сиккха̄пада’’нти вуччати. вуттампи четам̣ ‘‘сиккха̄паданти йо таттха на̄мака̄йо падака̄йо нируттика̄йо бйан̃джанака̄йо’’ти. таттха̄ти тесу. сиккхам̣ парипӯрентоти акаттаббапариваджджанакаттаббакаран̣авасена ва̄риттача̄риттасан̇кха̄там̣ дувидхам̣ сӣлам̣ парипӯрентоти аттхо, ва̄риттасӣлавасена виратисампайуттачетанам̣, ча̄риттасӣлавасена виративиппайуттачетанан̃ча аттани паваттентоти вуттам̣ хоти. са̄джӣван̃ча авӣтиккамантоти сиккха̄падан̃ча амадданто, сӣласам̣варан̣ам̣, са̄джӣва̄натиккаманан̃ча̄ти идамева двайам̣ идха сама̄паджджанам̣ на̄ма̄ти адхиппа̄йо. таттха са̄джӣва̄натиккамо сиккха̄па̄рипӯрийа̄ паччайо. тасса̄натиккаманато хи йа̄ва магга̄ сиккха̄ парипӯрати. апичеттха ‘‘сиккхам̣ парипӯренто’’ти имина̄ виратичетана̄сан̇кха̄тасса сӣласам̣варасса висесато санта̄не паваттанака̄лова гахито, ‘‘авӣтиккаманто’’ти имина̄ пана аппаваттанака̄лопи. сиккхан̃хи парипӯран̣авасена аттани паваттентопи нидда̄дивасена аппаваттентопи вӣтиккама̄бха̄ва̄ сиккханавасена сама̄панноти вуччати.
йасма̄ сиккха̄паччаккха̄насса екаччам̣ дуббалйа̄викаммам̣ аттхо хоти, тасма̄ там̣ сандха̄йа ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти падасса аттхам̣ виваранто ‘‘дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти а̄ха̄ти дассетум̣ ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сийа̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45 сиккха̄паччаккха̄навибхан̇гаван̣н̣ана̄), йасма̄ на саббам̣ дуббалйа̄викаммам̣ сиккха̄паччаккха̄нам̣, тасма̄ ‘‘дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти пат̣хамам̣ ватва̄ тасса аттханийаманаттхам̣ ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти ваттаббанти? там̣ на, касма̄? аттха̄нуккама̄бха̄вато. ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти хи вуттатта̄ йам̣ сиккхам̣ сама̄панно, там̣ апаччаккха̄йа, йан̃ча са̄джӣвам̣ сама̄панно, таттха дуббалйам̣ ана̄викатва̄ти вуччама̄не ануккаменева аттхо вутто хоти, на ан̃н̃атха̄. тасма̄ идамева пат̣хамам̣ вуттанти.
ида̄ни тадубхайамева па̄кат̣ам̣ катва̄ дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. тадабха̄вена̄ти тесам̣ читта̄дӣнам̣ абха̄вена. чавитука̄мата̄читтена̄ти апагантука̄мата̄читтена ¶ . дава̄ти сахаса̄. йо хи ¶ ан̃н̃ам̣ бхан̣итука̄мо сахаса̄ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти бхан̣ати, айам̣ дава̄ вадати на̄ма. рава̄ти вираджджхитва̄. йо хи ан̃н̃ам̣ бхан̣итука̄мо вируджджхитва̄ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти бхан̣ати, айам̣ рава̄ бхан̣ати на̄ма. пуримена ко висесоти че? пуримам̣ пан̣д̣итасса̄пи сахаса̄васена ан̃н̃абхан̣анам̣, идам̣ пана мандатта̄ момӯхатта̄ паккхалантасса ‘‘ан̃н̃ам̣ бхан̣исса̄мӣ’’ти ан̃н̃абхан̣анам̣. ‘‘аккхарасамайа̄набхин̃н̃а̄тата̄йа ва̄ каран̣асампаттийа̄ абха̄вато ва̄ катхетаббам̣ катхетумасакконто хутва̄ ан̃н̃ам̣ катхенто рава̄ бхан̣ати на̄ма̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.54) еке.
ваджджа̄ваджджам̣ упаниджджха̄йатӣти упаджджха̄йо, там̣ упаджджха̄йам̣. ‘‘евам̣ саджджха̄йитаббам̣, евам̣ абхиккамитабба’’нтиа̄дина̄ а̄ча̄расиккха̄панако а̄чарийо. анте самӣпе васати сӣлена̄ти антева̄сӣ, вибхаттиалопена йатха̄ ‘‘ванекасерука̄’’ти. сама̄но упаджджха̄йо асса̄ти сама̄нупаджджха̄йако. евам̣ сама̄на̄чарийако. сабрахмача̄ринти бхиккхум̣. со хи ‘‘екакаммам̣, екуддесо, самасиккхата̄’’ти имам̣ брахмам̣ сама̄нам̣ чарати, тасма̄ ‘‘сабрахмача̄рӣ’’ти вуччати. евам̣ вутта̄нанти евам̣ падабха̄джанӣйе вутта̄нам̣. йатха̄ хи локе сасса̄нам̣ вируханат̣т̣ха̄нам̣ ‘‘кхетта’’нти вуччати, евамима̄нипи буддха̄дӣни пада̄ни сиккха̄паччаккха̄насса вируханат̣т̣ха̄наттха̄ ‘‘кхетта’’нти вуччантӣти а̄ха ‘‘имесам̣ два̄вӣсатийа̄ кхеттапада̄на’’нти. йасма̄ панетесам̣ вевачанехипи сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти, тасма̄ ‘‘савевачанасса̄’’ти вуттам̣. вивидхам̣ екасмим̣йева аттхе вачанам̣ вивачанам̣, вивачанамева вевачанам̣, парийа̄йана̄мам̣, саха вевачанехӣти савевачанам̣, тасса савевачанасса. еттха ча ван̣н̣апат̣т̣ха̄не (са̄раттха. т̣ӣ. 2.52; ви. ви. т̣ӣ. 1.53; ваджира. т̣ӣ. 53) а̄гатам̣ на̄масахассам̣, упа̄лига̄тха̄су (ма. ни. 2.76) на̄масатам̣, ан̃н̃а̄ни ча гун̣ато лаббхама̄на̄ни на̄ма̄ни ‘‘буддхавевачана̄нӣ’’ти ведитабба̄ни. сабба̄нипи дхаммасса на̄ма̄ни ‘‘дхаммавевачана̄нӣ’’ти ведитабба̄ни. еса найо саббаттха.
тесу йам̣ кин̃чи ваттука̄масса йам̣ кин̃чи вадато сиккха̄паччаккха̄нам̣ хотӣти тесу два̄вӣсатийа̄ кхеттападесу йам̣ кин̃чи екам̣ падам̣ ваттука̄масса тато ан̃н̃ам̣ йам̣ кин̃чи падампи вачӣбхедам̣ катва̄ вадато кхеттападантогадхатта̄ сиккха̄паччаккха̄нам̣ ¶ хотӣти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – саче пана̄йам̣ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти ваттука̄мо падапачча̄бхат̣т̣хам̣ катва̄ ‘‘паччаккха̄ми буддха’’нти ва̄ вадеййа, милаккхабха̄са̄дӣсу ва̄ ан̃н̃атарабха̄са̄йа таматтхам̣ вадеййа, ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти ваттука̄мо уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ‘‘дхаммам̣ паччаккха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘сабрахмача̄рим̣ паччаккха̄мӣ’’ти ва̄ вадеййа, сеййатха̄пи уттаримануссадхаммавибхан̇ге ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджа̄мӣ’’ти ¶ ваттука̄мо ‘‘дутийам̣ джха̄на’’нти вадати. саче ‘‘йасса вадати, со айам̣ бхиккхубха̄вам̣ чаджитука̄мо етаматтхам̣ вадатӣ’’ти еттакаматтампи джа̄на̄ти, вираддхам̣ на̄ма наттхи, кхеттамева отин̣н̣ам̣, паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. саккатта̄ ва̄ брахматта̄ ва̄ чутасатто вийа чутова хоти са̄сана̄ти.
аланти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.52) хоту, парийаттанти аттхо. ким̣ ну мети ким̣ майхам̣ киччам̣, ким̣ каран̣ӣйам̣, ким̣ са̄дхетаббанти аттхо. на маматтхоти наттхи мама аттхо. сумутта̄ханти сут̣т̣ху мутто ахам̣. пуримехи чуддасахи падехӣти буддха̄дӣхи сабрахмача̄рипарийантехи пуримехи чуддасахи падехи. йаннӯна̄хам̣ паччаккхеййанти еттха ‘‘йаннӯна̄’’ти паривитаккадассане нипа̄то. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘сача̄хам̣ буддхам̣ паччаккхеййам̣, са̄дху вата ме сийа̄’’ти. а̄дисаддена ‘‘паччаккхи’’нти ва̄ ‘‘паччаккхисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘бхависса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘хомӣ’’ти ва̄ ‘‘джа̄томхӣ’’ти ва̄ ‘‘амхӣ’’ти ва̄ евам̣бхӯта̄нам̣ гахан̣ам̣. саче пана ‘‘аджджа пат̣т̣ха̄йа ‘гихӣ’ти мам̣ дха̄рехӣ’’ти ва̄ ‘‘джа̄на̄хӣ’’ти ва̄ ‘‘сан̃джа̄на̄хӣ’’ти ва̄ ‘‘манаси карохӣ’’ти ва̄ вадати, арийакена ва̄ вадати, милаккхакена ва̄. еваметасмим̣ аттхе вутте йасса вадати, саче со джа̄на̄ти, паччаккха̄та̄ хоти сиккха̄. еса найо сесесупи ‘‘упа̄сако’’тиа̄дӣсу саттасу падесу. еттха ча арийакам̣ на̄ма ма̄гадхавоха̄ро. милаккхакам̣ на̄ма анарийако андхадамил̣а̄ди.
аккхараликхананти ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дина̄ ан̃н̃есам̣ дассанаттхам̣ аккхараликханам̣. адхиппа̄йавин̃н̃а̄пако ан̇гулисан̇кочана̄дико хаттхавика̄ро хаттхамудда̄, хаттхасаддо четтха тадекадесесу ан̇гулӣсу дат̣т̣хаббо ‘‘на бхун̃джама̄но саббам̣ хаттхам̣ мукхе паккхиписса̄мӣ’’тиа̄дӣсу (па̄чи. 618) вийа. тасма̄ адхиппа̄йавин̃н̃а̄пакасса ан̇гулисан̇кочана̄дино хаттхавика̄расса дассанам̣ хаттхамудда̄дидассананти ¶ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.51) еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. а̄дисаддена сӣсакампанадассана̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти.
умматтакакхиттачиттаведана̄т̣т̣а̄нанти еттха умматтакоти питтумматтако. кхиттачиттоти йаккхехи катачиттавиккхепо, йаккхумматтакоти вуттам̣ хоти. убхиннам̣ пана висесо ана̄паттива̄ре а̄вибхависсати. ведана̄т̣т̣оти балаватийа̄ дуккхаведана̄йа пхут̣т̣хо муччха̄парето, тена виппалапантена паччаккха̄та̄пи апаччаккха̄та̄ва хоти. мануссаджа̄тико хотӣти сабха̄го ва̄ висабха̄го ва̄ гахат̣т̣хо ва̄ паббаджито ва̄ вин̃н̃ӯ йокочи мануссо хоти. умматтака̄дӣнанти еттха̄дисаддена кхиттачиттаведана̄т̣т̣адевата̄тираччха̄нагата̄нам̣ гахан̣ам̣. татра умматтакакхиттачиттаведана̄т̣т̣атираччха̄нагата̄нам̣ сантике паччаккха̄та̄пи аджа̄нанабха̄вена апаччаккха̄та̄ва хоти. девата̄йа пана сантике атикхиппам̣ джа̄нанабха̄вена. девата̄ на̄ма маха̄пан̃н̃а̄ тихетукаппат̣исандхика̄ атикхиппам̣ джа̄нанти, читтан̃ча на̄метам̣ лахупариваттам̣, тасма̄ ‘‘читталахукасса пуггаласса читтавасенева ма̄ атикхиппам̣ вина̄со ахосӣ’’ти девата̄йа сантике ¶ сиккха̄паччаккха̄нам̣ пат̣иккхипи. тена вуттам̣ ‘‘на ча умматтака̄дӣнам̣ ан̃н̃атаро’’ти. дӯтена ва̄ти ‘‘мама сиккха̄паччаккха̄набха̄вам̣ катхехӣ’’ти мукхаса̄санавасена дӯтена ва̄. пан̣н̣ена ва̄ти пан̣н̣е ликхитва̄ пахин̣авасена пан̣н̣ена ва̄.
саче те сиккха̄паччаккха̄набха̄вам̣ джа̄нантӣти самбандхо. а̄ваджджанасамайети аттха̄бхогасамайе. имина̄ там̣ кхан̣ам̣йева пана апуббам̣ ачаримам̣ дуджджа̄нанти дассети. вачана̄нантарамева̄ти вачанасса анантарамева, а̄ваджджанасамайева̄ти аттхо. ева-саддена пана чирена джа̄нанам̣ пат̣иккхипати. уккан̣т̣хитоти анабхиратийа̄ имасмим̣ са̄сане киччхаджӣвикам̣ патто. атха ва̄ ‘‘аджджа йа̄ми, све йа̄ми, ито йа̄ми, еттха йа̄мӣ’’ти уддхам̣ кан̣т̣хам̣ катва̄ вихарама̄но виккхитто, анекагготи вуттам̣ хоти. идан̃ча ‘‘анабхирато са̄ман̃н̃а̄ чавитука̄мо’’тиа̄дӣнам̣ (па̄ра̄. 45) упалаккхан̣ам̣. йена кеначи…пе… джа̄нантӣти саче те‘‘уккан̣т̣хито’’ти ва̄ ‘‘гихибха̄вам̣ паттхетӣ’’ти ва̄ ‘‘анабхирато’’ти ва̄ ‘‘са̄ман̃н̃а̄ чавитука̄мо’’ти ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена сиккха̄паччаккха̄набха̄вам̣ джа̄нанти. идан̃хи сиккха̄паччаккха̄нан̃ча упари ¶ абхӯта̄рочанадут̣т̣хуллава̄ча̄аттака̄мадут̣т̣хадосабхӯта̄рочанасиккха̄пада̄ни ча екапариччхеда̄ни, а̄ваджджанасамайе н̃а̄те ева сӣсам̣ енти. ‘‘ким̣ айам̣ бхан̣атӣ’’ти кан̇кхата̄ чирена н̃а̄те сӣсам̣ на енти. тена̄ха ‘‘атха апарабха̄ге’’тиа̄ди. атха двиннам̣ т̣хитат̣т̣ха̄не двиннампи нийаметва̄ ‘‘етесам̣ а̄рочемӣ’’ти вадати, тесу екасмим̣ джа̄нантепи двӣсу джа̄нантесупи паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. евам̣ самбахулесупи ведитаббам̣. вуттанайена̄ти ‘‘тасса вачана̄нантара’’нтиа̄дина̄ вуттена найена. йо кочи мануссаджа̄тикоти антамасо навакаммикам̣ упа̄да̄йа йо кочи мануссо. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ –
‘‘саче пана анабхиратийа̄ пӣл̣ито сабха̄ге бхиккхӯ парисан̇кама̄но ‘йо кочи джа̄на̄тӯ’ти учча̄саддам̣ каронто ‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’ти вадати, тан̃ча авидӯре т̣хито навакаммико ва̄ ан̃н̃о ва̄ самайан̃н̃ӯ пурисо сутва̄ ‘уккан̣т̣хито айам̣ саман̣о гихибха̄вам̣ паттхети, са̄санато чуто’ти джа̄на̄ти, паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.51).
саче ¶ вачанаттхам̣ н̃атва̄пи ‘‘айам̣ уккан̣т̣хито’’ти ва̄ ‘‘гихибха̄вам̣ паттхетӣ’’ти ва̄ на джа̄на̄ти, апаччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. саче пана вачанаттхам̣ аджа̄нитва̄пи ‘‘уккан̣т̣хито’’ти ва̄ ‘‘гихибха̄вам̣ паттхетӣ’’ти ва̄ джа̄на̄ти, паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. дава̄йапӣти кӣл̣а̄дхиппа̄йенапи. читта̄дӣнам̣ ва̄ васена̄ти читта̄дӣнам̣ ва̄ чхал̣ан̇га̄нам̣ васена. хоти четтха –
‘‘читтам̣ кхеттан̃ча ка̄ло ча, пайого пуггало татха̄;
виджа̄нананти сиккха̄йа, паччаккха̄нам̣ чхал̣ан̇гика’’нти.
саббасо ва̄ пана апаччаккха̄нена̄ти ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дӣсу йена йена парийа̄йена сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти, тато екассапи паччаккха̄насса абха̄вена. имина̄ пана ‘‘идам̣ падам̣ са̄весса̄ми, сиккхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти евам̣ паваттачиттуппа̄дасса абха̄вам̣ дассети. йасса хи еварӯпо читтуппа̄до наттхи, со саббасо на паччаккха̄ти на̄ма̄ти. сиккха̄паччаккха̄насса̄ти ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дисиккха̄паччаккха̄насса. аттхабхӯтам̣ екаччам̣ дуббалйанти ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти вадати вин̃н̃а̄пети, евампи, бхиккхаве, дуббалйа̄викамман̃чева хоти, сиккха̄ ¶ ча паччаккха̄та̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 53) вуттехи йехи вачанехи сиккха̄паччаккха̄нан̃чева хоти дуббалйа̄викамман̃ча, там̣ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дикам̣ аттхабхӯтам̣ дуббалйам̣ ана̄викатва̄. ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄димхи пана вутте сиккха̄парипӯран̣е дуббалабха̄васса̄пи гамйама̄натта̄ сиккха̄паччаккха̄насса идам̣ дуббалйа̄викаммам̣ аттхоти дат̣т̣хаббам̣. еттха ча ‘‘аттхабхӯта’’нти имина̄ ‘‘йаннӯна̄хам̣ буддхам̣ паччаккхеййа’’нтиа̄дикам̣ дуббалйа̄викаммам̣ пат̣иккхипати. йена хи сиккха̄паччаккха̄нан̃чева хоти дуббалйа̄викамман̃ча, тадева сиккха̄паччаккха̄насса аттхабхӯтам̣. йена пана дуббалйа̄викаммамева хоти, на сиккха̄паччаккха̄нам̣, на там̣ тасса аттхабхӯтанти.
ра̄гапарийут̣т̣ха̄нена садисабха̄ва̄паттийа̄ митхуна̄нам̣ айанти ‘‘метхуно’’ти дхаммова вуччатӣти а̄ха ‘‘ра̄гапарийут̣т̣ха̄нена̄’’тиа̄ди. таттха ра̄гапарийут̣т̣ха̄нена̄ти ра̄гасса парийут̣т̣ха̄нена, метхунара̄гасса паваттийа̄ парийонаддхачиттата̄йа̄ти аттхо. дхаммоти аджджха̄ча̄ро. ‘‘паламбате виламбате’’тиа̄дӣсу вийа упасаггасса кочи аттхависесо наттхӣти а̄ха ‘‘севеййа̄’’ти. аджджха̄паджджеййа̄ти абхибхуййа паджджеййа. саббантимена̄ти параниммитавасаватти…пе… ча̄тумаха̄ра̄джикаманусситтхина̄гагарул̣ама̄н̣авика̄дӣнам̣ сабба̄сам̣ антимена. тираччха̄нагата̄йа̄ти тираччха̄несу ¶ уппанна̄йа. тена̄ха ‘‘пат̣исандхивасена̄’’ти. па̄ра̄джика̄йа ваттхубхӯта̄ ева четтха тираччха̄нагатиттхӣ ‘‘тираччха̄нагата̄’’ти гахетабба̄, на сабба̄. татра̄йам̣ париччхедо –
‘‘апада̄нам̣ ахимаччха̄, двипада̄нан̃ча куккут̣ӣ;
чатуппада̄нам̣ маджджа̄рӣ, ваттху па̄ра̄джикассима̄’’ти. (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.55)
таттха ахиггахан̣ена сабба̄пи аджагарагонаса̄дибхеда̄ дӣгхаджа̄ти сан̇гахита̄. тасма̄ дӣгхаджа̄тӣсу йаттха тин̣н̣ам̣ магга̄нам̣ ан̃н̃атарасмим̣ сакка̄ тилапхаламаттампи павесетум̣, са̄ па̄ра̄джикаваттху, авасеса̄ дуккат̣аваттхӯти ведитабба̄. маччхаггахан̣ена сабба̄пи маччхакаччхапаман̣д̣ӯка̄дибхеда̄ одакаджа̄ти сан̇гахита̄. татра̄пи дӣгхаджа̄тийам̣ вуттанайенева па̄ра̄джикаваттху ча дуккат̣аваттху ча ведитаббам̣. айам̣ пана висесо – патан̇гамукхаман̣д̣ӯка̄ на̄ма хонти, тесам̣ мукхасан̣т̣ха̄нам̣ махантам̣, чхиддам̣ аппакам̣, таттха павесанам̣ наппахоти, мукхасан̣т̣ха̄нам̣ пана ван̣асан̇кхепам̣ гаччхати, тасма̄ там̣ тхуллаччайаваттхӯти ведитаббам̣ ¶ . куккут̣иггахан̣ена сабба̄пи ка̄какапота̄дибхеда̄ паккхиджа̄ти сан̇гахита̄. татра̄пи вуттанайенева па̄ра̄джикаваттху ча дуккат̣аваттху ча ведитаббам̣. маджджа̄риггахан̣ена сабба̄пи руккхасунакхаман̇гусагодха̄дибхеда̄ чатуппададжа̄ти сан̇гахита̄. татра̄пи вуттанайенева па̄ра̄джикаваттху ча дуккат̣аваттху ча ведитаббам̣.
па̄ра̄джико хотӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.55) пара̄джито хоти пара̄джайам̣ апанно. айан̃хи па̄ра̄джикасаддо сиккха̄пада̄паттипуггалесу ваттати. таттха ‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣, а̄нанда, анавака̄со, йам̣ татха̄гато ваджджӣнам̣ ва̄ ваджджипуттака̄нам̣ ва̄ ка̄ран̣а̄ са̄вака̄нам̣ па̄ра̄джикам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ самӯханеййа̄’’ти (па̄ра̄. 43) евам̣ сиккха̄паде ваттама̄но ведитаббо. ‘‘а̄паттим̣ твам̣ бхиккху а̄панно па̄ра̄джика’’нти (па̄ра̄. 67) евам̣ а̄паттийам̣. ‘‘на майам̣ па̄ра̄джика̄, йо авахат̣о, со па̄ра̄джико’’ти (па̄ра̄. 155) евам̣ пуггале ваттама̄но ведитаббо. ‘‘па̄ра̄джикена дхаммена ануддхам̣сеййа̄’’тиа̄дӣсу (па̄ра̄. 384) пана дхамме ваттатӣти ваданти. йасма̄ пана таттха ‘‘дхаммо’’ти каттхачи а̄патти, каттхачи сиккха̄падамева адхиппетам̣, тасма̄ со висум̣ на ваттаббо. таттха сиккха̄падам̣ йо там̣ атиккамати, там̣ пара̄джети, тасма̄ ‘‘па̄ра̄джика’’нти вуччати. а̄патти пана йо нам̣ аджджха̄паджджати, там̣ пара̄джети, тасма̄ ‘‘па̄ра̄джика̄’’ти вуччати. пуггало йасма̄ пара̄джито пара̄джайама̄панно, тасма̄ ‘‘па̄ра̄джико’’ти вуччати. идха пана пуггало ведитабботи а̄ха ‘‘па̄ра̄джико хотӣ’’тиа̄ди. имина̄пи ¶ идам̣ дассети – ‘‘пара̄джитасадде упасаггасса вуддхим̣ катва̄, та-ка̄расса ча ка-ка̄рам̣ катва̄ па̄ра̄джико хотӣти ниддит̣т̣хо’’ти.
апалокана̄ди чатуббидхампи сан̇гхакаммам̣ сӣма̄париччхиннехи пакататтехи бхиккхӯхи екато каттаббатта̄ екакаммам̣ на̄ма. а̄дисаддена екуддесасамасиккхата̄нам̣ гахан̣ам̣. таттха пан̃чавидхопи па̄тимоккхуддесо екато уддиситаббатта̄ екуддесо на̄ма. наха̄питапуббака̄дӣнам̣ вийа одисса анун̃н̃а̄там̣ т̣хапетва̄ авасесам̣ саббампи сиккха̄падам̣ саббехипи ладжджипуггалехи самам̣ сиккхитаббабха̄вато самасиккхата̄ на̄ма. йасма̄ саббепи ладжджино етесу ¶ екакамма̄дӣсу саха васанти, на екопи тато бахиддха̄ сандиссати, тасма̄ та̄ни сабба̄нипи гахетва̄ екакамма̄дико тивидхопи сам̣ва̄со на̄ма̄ти а̄ха ‘‘со ча вуттаппака̄ро сам̣ва̄со тена пуггалена саддхим̣ наттхи, тена ка̄ран̣ена со па̄ра̄джико пуггало ‘асам̣ва̄со’ти вуччатӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.55).
ида̄ни йасма̄ на кевалам̣ манусситтхийа̄ ева нимиттам̣ па̄ра̄джикаваттху, атха кхо аманусситтхитираччха̄нагатиттхӣнампи. на ча иттхийа̄ ева. атха кхо убхатобйан̃джанакапан̣д̣акапуриса̄нампи, тасма̄ те сатте, тесан̃ча йам̣ йам̣ нимиттам̣ ваттху хоти, там̣ там̣ нимиттам̣, таттха ча йатха̄ пат̣исеванто па̄ра̄джико хоти, тан̃ча саббам̣ виттха̄ретва̄ дассетум̣ ‘‘айам̣ панеттха виниччхайо’’тиа̄дима̄ха. еттха̄ти имасмим̣ сиккха̄паде. тесӯти йе тим̣самагга̄ вутта̄, тесу. аттано ва̄ти ламбимудупит̣т̣хике сандха̄йа вуттам̣. сантхатасса ва̄ти йена кеначи ваттхена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ ва̄капат̣т̣ена ва̄ чаммена ва̄ типусӣса̄дӣнам̣ пат̣т̣ена ва̄ паливет̣хетва̄, анто ва̄ павесетва̄ пат̣иччханнасса. аккха̄йитасса ва̄ти сон̣асин̇га̄ла̄дӣхи аккха̄дитасса. йебхуййена аккха̄йитасса̄ти йа̄ва упад̣д̣хаккха̄йито на̄ма на хоти, евам̣ аккха̄йитасса. аллока̄сети тинтока̄се. сантхатанти тесам̣йева ваттха̄дӣнам̣ йена кеначи пат̣иччханнам̣. айан̃хеттха сан̇кхепаттхо – на хеттха анупа̄диннакам̣ анупа̄диннакена чхупати, мутти аттхи, атха кхо упа̄диннакена ва̄ анупа̄диннакам̣ гхат̣т̣ийату, анупа̄диннакена ва̄ упа̄диннакам̣, анупа̄диннакена ва̄ анупа̄диннакам̣, упа̄диннакена ва̄ упа̄диннакам̣. саче йаттаке павит̣т̣хе па̄ра̄джикам̣ хотӣти вуттам̣, таттакам̣ севаначиттена павесети, саббаттха̄йам̣ па̄ра̄джика̄паттим̣ а̄панно на̄ма хотӣти.
евам̣ севаначиттенева павесентасса а̄паттим̣ дассетва̄ ида̄ни йасма̄ там̣ павесанам̣ на̄ма на кевалам̣ аттӯпаккаменева, парӯпаккамена̄пи хоти. татра̄пи са̄дийантассева а̄патти пат̣исеваначиттасаман̇гисса ¶ , на итарасса̄ти дассетум̣ ‘‘парена ва̄’’тиа̄дима̄ха. таттха парена̄ти бхиккхупаччаттхика̄дина̄ йена кеначи ан̃н̃ена. павесанапавит̣т̣хат̣т̣хитауддхаран̣есӯти еттха аггато (са̄раттха. т̣ӣ. 2.58) йа̄ва мӯла̄ павесанам̣ павесанам̣ на̄ма. ан̇гаджа̄тасса йаттакам̣ т̣ха̄нам̣ павесана̄рахам̣, таттакам̣ анавасесато павит̣т̣хам̣ павит̣т̣хам̣ на̄ма. евам̣ ¶ павит̣т̣хасса уддхаран̣а̄рамбхато антара̄ т̣хитака̄ло т̣хитам̣ на̄ма. самантапа̄са̄дика̄йам̣ пана ма̄туга̄масса суккависат̣т̣хим̣ патва̄ саббатха̄ ва̄йа̄мато орамитва̄ т̣хитака̄лам̣ сандха̄йа ‘‘суккависат̣т̣хисамайе’’ти вуттам̣. уддхаран̣ам̣ на̄ма йа̄ва агга̄ нӣхаран̣ака̄ло. са̄дийатӣти севаначиттам̣ упат̣т̣хапети. аса̄дха̄ран̣авиниччхайоти адинна̄да̄на̄дӣхи саббехи сиккха̄падехи аса̄дха̄ран̣о виниччхайо.
са̄дха̄ран̣авиниччхайаттханти парива̄равасена са̄дха̄ран̣авиниччхайаттхам̣. ма̄тика̄ти ма̄та̄, джанеттӣти аттхо. нидада̄ти десанам̣ десавасена авидитам̣ видитам̣ катва̄ нидассетӣти нида̄нам̣. пан̃н̃а̄пӣйатӣти пан̃н̃атти, тасса̄ пака̄ро пан̃н̃аттивидхи ан̇гети гамети н̃а̄петӣти ан̇гам̣, ка̄ран̣ам̣. самут̣т̣хаханти а̄паттийо етена̄ти самут̣т̣ха̄нам̣, уппаттика̄ран̣ам̣, тасса видхи самут̣т̣ха̄навидхи. ваджджакаммаппабхедан̃ча̄ти еттха пабхедасаддо паччекам̣ йоджетаббо ‘‘ваджджаппабхедам̣, каммаппабхедан̃ча̄’’ти. таттха таттха̄ти тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде.
пан̃н̃аттит̣т̣ха̄нанти пан̃н̃аттит̣т̣хапанасса т̣ха̄нам̣, сиккха̄пада̄нам̣ пан̃н̃аттидесоти аттхо. пуггалоти еттха а̄дикаммикойева адхиппетоти а̄ха ‘‘пуггало на̄ма йам̣ йам̣ а̄раббха там̣ там̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃атта’’нти, со со пуггалоти адхиппа̄йо. хонти четтха –
‘‘судинно дханийо самбахула̄ ваггумудантика̄;
сеййасако уда̄йи ча̄-л̣авака̄ чханнаметтийа̄.
‘‘девадаттассаджипунаббасу-чхаббаггийопанандан̃н̃атаропи ча;
хаттхако ча̄нуруддхо ча, саттараса чӯл̣апантхако.
‘‘белат̣т̣хасӣсо ча̄нандо, са̄гаторит̣т̣хана̄мако;
нандаттхерена тевӣса, бхиккхӯнам̣ а̄дикаммика̄.
‘‘сундарӣнанда̄ ¶ тхуллананда̄, чхаббаггийан̃н̃атара̄пи ча;
чан̣д̣ака̄л̣ӣ самбахула̄, две ча бхиккхунийо пара̄;
бхиккхунӣнам̣ ту саттева, хонти та̄ а̄дикаммика̄’’ти.
тасса тасса пуггаласса̄ти йам̣ йам̣ судинна̄дикам̣ пуггалам̣ а̄раббха сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, тасса тасса пуггаласса. пан̃н̃аттӣти пат̣хамапан̃н̃атти. пат̣хамапан̃н̃аттийа̄ паччха̄ ¶ т̣хапита̄ пан̃н̃атти анупан̃н̃атти. ануппанне досе т̣хапита̄ пан̃н̃атти ануппаннапан̃н̃атти. саббаттха маджджхимадесе чева паччантимесу джанападесу ча̄ти саббесу падесесу т̣хапита̄ пан̃н̃атти саббаттхапан̃н̃атти. маджджхимадесейева т̣хапита̄ пан̃н̃атти падесапан̃н̃атти. бхиккхӯнан̃чева бхиккхунӣнан̃ча са̄дха̄ран̣абхӯта̄ пан̃н̃атти са̄дха̄ран̣апан̃н̃атти. суддхабхиккхӯнамева, суддхабхиккхунӣнам̣ ва̄ пан̃н̃аттам̣ сиккха̄падам̣ аса̄дха̄ран̣апан̃н̃атти. убхиннампи пан̃н̃атти убхатопан̃н̃атти. винайадхарапан̃чамена̄ти анусса̄ванака̄чарийапан̃чамена. гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ти чатуппат̣алато пат̣т̣ха̄йа ката̄ упа̄хана̄, на екадвитипат̣ала̄. чамматтхаран̣анти аттхаритаббам̣ чаммам̣. етесам̣ васена чатуббидха̄ падесапан̃н̃атти на̄ма̄ти етесам̣ васена чатуббидха̄ пан̃н̃атти маджджхимадесейева пан̃н̃атта̄ти падесапан̃н̃атти на̄ма. тенева̄ха ‘‘маджджхимадесейева хӣ’’тиа̄ди. йасма̄ маджджхимадесейева йатха̄вуттаваттхувӣтиккаме а̄патти хоти, на паччантимаджанападе, тасма̄ падесапан̃н̃аттӣти аттхо. дхуванха̄нам̣ пат̣иккхепаматтанти ниччанаха̄наппат̣иседханамева. еттха ча маттасаддена ан̃н̃а̄ни тӣн̣и сиккха̄пада̄ни пат̣иккхипати. та̄ни хи ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббапаччантимесу джанападесу винайадхарапан̃чамена ган̣ена упасампада’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 259) чаммаккхандхаке а̄гата̄ни. тенева̄ха ‘‘тато ан̃н̃а̄ падесапан̃н̃атти на̄ма наттхӣ’’ти. сабба̄нӣти тато авасеса̄ни сабба̄ни сиккха̄пада̄ни. тасма̄ти йасма̄ ануппаннапан̃н̃атти ат̣т̣хагарудхаммавасена бхиккхунӣнам̣йева а̄гата̄, йасма̄ ча дхуванха̄нам̣ пат̣иккхепаматтам̣ т̣хапетва̄ па̄тимоккхе сабба̄ни сиккха̄пада̄ни саббаттхапан̃н̃аттийева хонти, йасма̄ ча са̄дха̄ран̣апан̃н̃аттидукан̃ча екатопан̃н̃аттидукан̃ча бйан̃джанаматтам̣ на̄нам̣, аттхато екам̣, тасма̄. саббаттха̄ти саббесу сиккха̄падесу. а̄паттибхедо хеттха уттарападалопена ‘‘а̄паттӣ’’ти вуттоти а̄ха ‘‘а̄паттӣти пуббаппайога̄дивасена а̄паттибхедо’’ти. сӣлаа̄ча̄радит̣т̣хиа̄джӣвавипаттӣнанти еттха пат̣хама̄ две а̄паттиккхандха̄ сӣлавипатти на̄ма, авасеса̄ пан̃ча а̄ча̄равипатти на̄ма, миччха̄дит̣т̣хи ча антагга̄хика̄дит̣т̣хи ча дит̣т̣хивипатти на̄ма, а̄джӣвахету пан̃н̃атта̄ни чха сиккха̄пада̄ни а̄джӣвавипатти на̄ма, ити има̄сам̣ сӣлаа̄ча̄радит̣т̣хиа̄джӣвавипаттӣнам̣ ан̃н̃атара̄ти аттхо.
на ¶ кевалам̣ йатха̄вуттанайенева вуччантӣти а̄ха ‘‘йа̄ни сиккха̄падасамут̣т̣ха̄на̄нӣтипи вуччантӣ’’ти. ета̄ни хи кин̃ча̄пи а̄паттийа̄ самут̣т̣ха̄на̄ни, на ¶ сиккха̄падасса, воха̄расукхаттхам̣ паневам̣ вуччантӣти. таттха̄ти тесу чхасу самут̣т̣ха̄несу. тесӯти сачиттака̄читтакесу. екам̣ самут̣т̣ха̄нам̣ уппаттика̄ран̣ам̣ етисса̄ти екасамут̣т̣ха̄на̄, екена ва̄ самут̣т̣ха̄нам̣ етисса̄ти екасамут̣т̣ха̄на̄. ‘‘двисамут̣т̣ха̄на̄’’тиа̄дӣсупи есева найо.
самут̣т̣ха̄навасена̄ти самут̣т̣ха̄насӣсавасена. пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ самут̣т̣ха̄нам̣ етисса̄ти пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄на̄. татха̄ адинна̄да̄насамут̣т̣ха̄на̄’’тиа̄дӣсупи.
сайам̣ патхавикхан̣ане ка̄йена, паре а̄н̣а̄петва̄ кхан̣а̄пане ва̄ча̄йа ча а̄паттисамбхавато ‘‘патхавикхан̣ана̄дӣсу вийа̄’’ти вуттам̣. а̄дисаддена адинна̄да̄на̄дӣнам̣ париггахо. пат̣хамакатхина̄патти ка̄йава̄чато каттаббам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ ва̄ викаппанам̣ ва̄ акаронтасса хоти, но каронтасса̄ти а̄ха ‘‘пат̣хамакатхина̄патти вийа̄’’ти. ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ хаттхато чӣвараппат̣иггахан̣а̄патти тасса̄ хаттхато чӣварам̣ пат̣игган̣хантасса, париваттакам̣ адентасса ча хотӣти кирийа̄кирийато самут̣т̣ха̄ти. ‘‘сийа̄ каронтасса̄’’тиа̄дӣсу сийа̄ти ‘‘сийа̄ кхо пана те бра̄хман̣а евамасса̄’’тиа̄дӣсу вийа ‘‘када̄чӣ’’ти имина̄ сама̄наттхо нипа̄то. рӯпийаппат̣иггахан̣а̄патти сийа̄ кирийа̄ гахан̣ена а̄паджджанато, сийа̄ акирийа̄ пат̣иккхепасса акаран̣атоти а̄ха ‘‘рӯпийаппат̣иггахан̣а̄патти вийа̄’’ти. кут̣ика̄ра̄патти ваттхум̣ деса̄петва̄ пама̄н̣а̄тиккантакаран̣е каронтасса сийа̄, адеса̄петва̄ пана пама̄н̣а̄тиккантакаран̣е пама̄н̣айуттам̣ ва̄ каронтасса ча акаронтасса ча сийа̄ти а̄ха ‘‘кут̣ика̄ра̄патти вийа̄’’ти.
сан̃н̃а̄йа абха̄вена вимоккхо асса̄ти сан̃н̃а̄вимоккхоти маджджхепадалопасама̄со дат̣т̣хабботи а̄ха ‘‘йато вӣтиккамасан̃н̃а̄йа̄’’тиа̄ди. итара̄ на̄ма йато вӣтиккамасан̃н̃а̄йа абха̄вена на муччати, са̄ итарасаддасса вуттаппат̣ийогивисайатта̄. йа̄ ачиттакена ва̄ сачиттакамиссакена ва̄ самут̣т̣ха̄тӣти йа̄ а̄патти када̄чи ачиттакена ва̄ када̄чи сачиттакамиссакена ва̄ самут̣т̣ха̄нена самут̣т̣ха̄ти. еттха ча сан̃н̃а̄дукам̣ ана̄паттимукхена вуттам̣, сачиттакадукам̣ а̄паттимукхена̄ти дат̣т̣хаббам̣.
йасса̄ ¶ сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хотӣти йасса̄ сачиттака̄йа а̄паттийа̄ читтам̣ акусаламева хоти, йасса̄ ча сачиттака̄читтакасан̇кха̄та̄йа сура̄па̄на̄диачиттака̄йа а̄паттийа̄ ваттхувиджа̄наначиттена ¶ сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хоти, айам̣ локаваджджа̄. ‘‘сачиттакапаккхе’’ти хи идам̣ вачанам̣ сачиттака̄читтакам̣ сандха̄йа вуттам̣. на хи екам̣сато сачиттакасса ‘‘сачиттакапаккхе’’ти висесане пайоджанам̣ аттхӣти. йам̣ панеттха ган̣т̣хипаде ‘‘сура̄па̄насмин̃хи ‘сура̄’ти ва̄ ‘на ват̣т̣атӣ’ти ва̄ джа̄нитва̄ пиване акусаламева̄’’ти вуттам̣. таттха ‘‘на ват̣т̣атӣти ва̄ джа̄нитва̄’’ти вуттавачанам̣ на йуджджати пан̣н̣аттиваджджасса̄пи локаваджджабха̄ваппасан̇гато. йасса̄ пана ‘‘сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева̄’’ти нийамо наттхи, са̄ пан̣н̣аттиваджджа̄ти имаматтхам̣ дассенто а̄ха ‘‘сеса̄ пан̣н̣аттиваджджа̄’’ти. татха̄ хи тасса̄ ваттхувиджа̄наначиттена сачиттакапаккхе читтам̣ сийа̄ кусалам̣, сийа̄ акусалам̣, сийа̄ абйа̄катанти ‘‘акусаламева̄’’ти нийамо наттхи. убхайаттха а̄паджджитабба̄ти ка̄йадва̄ре, вачӣдва̄ре ча̄ти убхайаттха а̄паджджитабба̄ а̄патти, та̄ пана адинна̄да̄на̄дайо. ‘‘манодва̄ре а̄патти на̄ма наттхӣ’’ти идам̣ йебхуййавасена вуттам̣ упаниккхиттаса̄дийана̄дӣсу а̄паттисамбхаватоти дат̣т̣хаббам̣.
акусалачитто ва̄ а̄паджджатӣти па̄ра̄джикасуккависат̣т̣хика̄йасам̣саггадут̣т̣хуллааттака̄мапа̄ричарийадут̣т̣хадосасан̇гхабхедаппаха̄рада̄наталасаттика̄дибхедам̣ а̄паттим̣ акусалачитто а̄паджджати. анупасампаннам̣ падасодхаммам̣ ва̄ченто, ма̄туга̄масса дхаммам̣ десентоти еварӯпам̣ а̄паттим̣ кусалачитто а̄паджджати. асан̃чиччасахасеййа̄дим̣ абйа̄катачитто а̄паджджати. йам̣ араха̄ а̄паджджати, саббам̣ абйа̄катачиттова а̄паджджати. тена̄ха ‘‘кусала̄бйа̄катачитто ва̄’’ти.
дуккхаведана̄саман̇гӣ ва̄ти дут̣т̣хадоса̄дибхедам̣ а̄паттим̣ а̄паджджанто дуккхаведана̄саман̇гӣ а̄паджджати. метхунадхамма̄дибхедам̣ пана сукхаведана̄саман̇гӣ а̄паджджати. йам̣ сукхаведана̄саман̇гӣ а̄паджджати, там̣йева маджджхатто хутва̄ а̄паджджанто адуккхамасукхаведана̄саман̇гӣ а̄паджджати. тена̄ха ‘‘итараведана̄двайасаман̇гӣ ва̄’’ти. идампи ча тикадвайам̣ йебхуййавасенева вуттам̣. нипаджджитва̄ ¶ ниродхасама̄панно хи ачиттако аведано сахасеййа̄паттим̣ а̄паджджатӣти. кин̃ча̄пи евам̣ анийамена вуттам̣, висесо панеттха аттхӣти дассетум̣ ‘‘евам̣ сантепӣ’’тиа̄ди вуттам̣. евам̣ сантепӣти хи висеса̄бхидха̄нанимитта̄бхйӯпагамева йуджджати. саббесам̣ васена тӣн̣и читта̄нӣти кусала̄кусала̄бйа̄ката̄нам̣ васена падасодхамма̄дӣсу тӣн̣и читта̄ни.
ида̄ни там̣ йатха̄вуттанида̄на̄диведана̄ттикапарийоса̄нам̣ саттарасаппака̄рам̣ имасмим̣ сиккха̄паде йоджетум̣ ‘‘идха пана̄’’тиа̄дима̄ха. идха̄ти имасмим̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасиккха̄паде. веса̄лийанти евам̣на̄маке ¶ иттхилин̇гавасена паваттавоха̄ре нагаре. тан̃хи нагарам̣ тиккхаттум̣ па̄ка̄рапариккхепавад̣д̣ханена виса̄лӣбхӯтатта̄ ‘‘веса̄лӣ’’ти вуччати. идампи ча нагарам̣ саббан̃н̃утам̣ сампаттейева самма̄самбуддхе сабба̄ка̄равепуллаттам̣ паттанти ведитаббам̣. ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти ча ‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йапӣ’’ти ча две анупан̃н̃аттийоти маккат̣иваджджипуттакаваттхӯнам̣ васена вутта̄. ‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йа̄’’ти ча ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти ча има̄ две анупан̃н̃аттийо. а̄паттикара̄ ча хотӣти пат̣хамапан̃н̃аттито висум̣йева̄паттикара̄ ча хоти. ан̃н̃ава̄дакасиккха̄пада̄дӣсу вийа̄ти ан̃н̃ава̄дакасиккха̄пада̄дӣсу ‘‘вихесаке’’тиа̄дика̄ (па̄чи. 98) вийа̄ти аттхо. а̄дисаддена уджджха̄панакасса париггахо. еттха хи ан̃н̃ава̄дака̄дито висум̣йева вихесака̄дӣсупи па̄читтийам̣ хоти. йатха̄ха ‘‘ропите вихесаке сан̇гхамаджджхе ваттхусмим̣ ва̄ а̄паттийа̄ ва̄ анайун̃джийама̄но там̣ накатхетука̄мо там̣ науггха̄т̣етука̄мо тун̣хӣбхӯто сан̇гхам̣ вихесети, а̄патти па̄читтийасса̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. 100). супинанте виджджама̄на̄пи мочанасса̄дачетана̄ аббоха̄рикатта̄ ана̄паттикара̄ти а̄ха ‘‘ан̃н̃атра супинанта̄тиа̄дика̄ вийа̄’’ти. татха̄ хи тхинамиддхена абхибхӯтатта̄ супине читтам̣ аббоха̄рикам̣, читтасса аббоха̄рикатта̄ опаккаманакирийа̄паваттаника̄пи четана̄ аббоха̄рика̄. вуттан̃хетам̣ ‘‘аттхеса̄, бхиккхаве, четана̄, са̄ ча кхо аббоха̄рика̄’’ти (па̄ра̄. 235), тасма̄ ‘‘ан̃н̃атра супинанта̄’’ти айам̣ анупан̃н̃атти ана̄паттикара̄ джа̄та̄. а̄дисаддена ‘‘ан̃н̃атра адхима̄на̄’’тиа̄дикам̣ (па̄ра̄. 197) сан̇ган̣ха̄ти. адинна̄да̄на̄дӣсу вийа̄ти адинна̄да̄на̄дӣсу ¶ ‘‘аран̃н̃а̄ ва̄’’тиа̄дика̄ (па̄ра̄. 91) вийа̄ти аттхо. еттха пана а̄дисаддена пат̣хамапа̄ра̄джика̄дӣнам̣ сан̇гахо. еттха хи ‘‘тан̃ча кхо га̄ме, но аран̃н̃е’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 90) найена лесам̣ од̣д̣ента̄нам̣ лесапидаханаттхам̣ ‘‘аран̃н̃а̄ ва̄’’тиа̄дика̄ анупан̃н̃атти вутта̄ти упаттхамбхакара̄ва хоти. тенева хи ‘‘нану, а̄вусо, татхеветам̣ хотӣ’’ти (па̄ра̄. 90) бхиккхӯхи вуттам̣.
вуттаппака̄ре маггети ‘‘манусса̄мануссатираччха̄нагатавасена̄’’тиа̄дина̄ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) вуттаппака̄ре тим̣самагге. имасса пана ‘‘чхинне’’ти имина̄ самбандхо. тача̄дӣни анавасесетва̄ти нимиттаппадесе бахи т̣хита̄ни чхавичамма̄ни анавасесетва̄. нимиттасан̣т̣ха̄наматтам̣ пан̃н̃а̄йатӣти нимиттамам̣сасса пана аббхантаре чхавичаммасса ча виджджама̄натта̄ вуттам̣. чаммакхиланти чаммаккхан̣д̣ам̣. ‘‘ун̣н̣иган̣д̣о’’типи (са̄раттха. т̣ӣ. 2.55; ви. ви. т̣ӣ. 1.55) ваданти. тан̃хи нимитте джа̄татта̄ нимиттамева. тена̄ха ‘‘севаначитте сати па̄ра̄джика’’нти. севаначиттети метхунасеваначитте. ка̄йасам̣саггасеваначитте пана сати сан̇гха̄дисесова ¶ . нат̣т̣хо ка̄йаппаса̄до еттха̄ти нат̣т̣хака̄йаппаса̄дам̣, суккхапӣл̣акам̣ ва̄ матачаммам̣ ва̄ти аттхо. мате аккха̄йите, йебхуййена аккха̄йите ча па̄ра̄джика̄паттивачанато (па̄ра̄. 61) пана нат̣т̣хака̄йаппаса̄депи иттхинимитте павесентасса па̄ра̄джика̄паттийева. нимиттасан̣т̣ха̄наматтампи анавасесетва̄ти нимитта̄ка̄рена т̣хитам̣ йатха̄вуттанимиттамам̣са̄димпи анавасесетва̄. ван̣асан̇кхепавасена̄ти ван̣асан̇гахавасена. ван̣е тхуллаччайан̃ча ‘‘амаггена амаггам̣ павесети, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти (па̄ра̄. 66) имасса суттасса васена ведитаббам̣. тасмин̃хи сутте двӣсу самбхиннаван̣есу екена ван̣ена павесетва̄ дутийена нӣхарантасса тхуллаччайам̣ вуттам̣. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘имасса саттасса ануломавасена саббаттха ван̣асан̇кхепе тхуллаччайам̣ ведитабба’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.66). манусса̄нам̣ пана аккхиа̄дайопи ван̣асан̇гахам̣ гаччхантӣти ван̣ена екапариччхедам̣ катва̄ дассенто ‘‘татха̄’’тиа̄дима̄ха. тесам̣ ван̣асан̇гахо ‘‘навадва̄ро маха̄ван̣о’’ти (ми. па. 2.6.1) евама̄дисутта̄нуса̄рена ведитаббо. таттха манусса̄нанти иттхипурисапан̣д̣акаубхатобйан̃джанакавасена чатуббидха̄нам̣ манусса̄нам̣. ваттхикосесӯти ¶ ваттхипут̣есу пуриса̄нам̣ ан̇гаджа̄такосесу. хаттхиасса̄дӣнан̃ча тираччха̄на̄нанти хаттхиассагон̣агадрабхаот̣т̣хамахим̣са̄дӣнам̣ тираччха̄нагата̄нам̣. тираччха̄на̄нам̣ пана̄ти саббесампи тираччха̄нагата̄нам̣. саббесанти йатха̄вуттаманусса̄дӣнам̣ саббесам̣.
евам̣ джӣвама̄накасарӣре лаббхама̄нам̣ а̄паттивисесам̣ дассетва̄ ида̄ни матасарӣре лаббхама̄нам̣ а̄паттивисесам̣ дассетум̣ ‘‘матасарӣре’’тиа̄дима̄ха. ваччамаггапасса̄вамаггамукхамагга̄нам̣ чатӯсу кот̣т̣ха̄сесу две кот̣т̣ха̄се т̣хапетва̄ йада̄ апаре две кот̣т̣ха̄са̄ кха̄дита̄, тада̄ упад̣д̣хаккха̄йитам̣ на̄ма хоти. на кутхитам̣ хотӣти уддхума̄така̄дибха̄вена кутхитам̣ на хоти, алланти аттхо. йада̄ пана сарӣрам̣ уддхума̄такам̣ хоти кутхитам̣ нӣламаккхикасама̄кин̣н̣ам̣ кимикуласама̄кулам̣ навахи ван̣амукхехи паггал̣итапуббакун̣апабха̄вена упагантумпи асаккун̣еййам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.59-60), тада̄ па̄ра̄джикаваттхун̃ча тхуллаччайаваттхун̃ча виджахати, дуккат̣аваттхумева хотӣти а̄ха ‘‘кутхите дуккат̣а’’нти. кутхитети уддхума̄такабха̄ваппатте. ӣдисе хи сарӣре йаттха каттхачи упаккамато дуккат̣ам̣. татха̄ ват̣т̣акате мукхе аччхупантам̣ ан̇гаджа̄там̣ павесентасса̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.73) виват̣т̣е мукхе чатта̄ри пасса̄ни, та̄лукан̃ча аппхусантам̣ ан̇гаджа̄там̣ павесентасса дуккат̣анти аттхо. саче пана хет̣т̣ха̄ ва̄ упари ва̄ убхайапассехи ва̄ чхупантам̣ павесети, па̄ра̄джикам̣. чатӯхи пассехи аччхупантам̣ павесетва̄ аббхантаре та̄лукам̣ чхупати, па̄ра̄джикамева. бахи никкхантадживха̄йа ва̄ дантесу ва̄ ан̇гаджа̄там̣ павесентасса тхуллаччайанти самбандхо. джӣвама̄накасарӣрепи бахи никкхантадживха̄йа тхуллаччайамева. йади пана бахи дживха̄йа паливет̣хетва̄ антомукхам̣ павесети, па̄ра̄джикамева. йади пана данта̄ супхусита̄, антомукхе ока̄со ¶ наттхи, данта̄ ча бахи от̣т̣хамам̣сена пат̣иччханна̄, таттха ва̄тена асампхут̣т̣хам̣ аллока̄сам̣ тилапхаламаттампи павесентасса па̄ра̄джикамева. уппа̄т̣ите пана от̣т̣хамам̣се дантесуйева упаккамантасса тхуллаччайам̣. йопи данто бахи никкхаманто тит̣т̣хати, на сакка̄ от̣т̣хехи пидахитум̣, таттха̄пи есева найо.
ведана̄йа ат̣т̣о пӣл̣ито ведана̄т̣т̣о. умматтакоти четтха питтумматтако адхиппетоти а̄ха ‘‘йо питтавасена̄’’тиа̄ди. питтавасена̄ти ¶ баддхапиттавасена. тасмин̃хи баддхапитте питтакосато чалитва̄ бахи никкхаманте сатта̄ умматтака̄ хонти, випаллаттхасан̃н̃а̄ хироттаппам̣ чхад̣д̣етва̄ аса̄руппачарийам̣ чаранти, лахукагарука̄ни сиккха̄пада̄ни мадданта̄пи на джа̄нанти, бхесаджджакирийа̄йапи атекиччха̄ хонти, еварӯпасса умматтакасса ана̄патти. абаддхапиттам̣ пана лохитам̣ вийа саббан̇гагатам̣, тамхи купите сатта̄нам̣ кан̣д̣укаччхусарӣракампа̄дӣни хонти, та̄ни бхесаджджакирийа̄йа вӯпасаманти. тена вуттам̣ ‘‘баддхапиттавасена̄’’ти. кхиттачитто на̄ма виссат̣т̣хачитто йаккхумматтако вуччатӣти а̄ха ‘‘йаккхехи катачиттавиккхепо кхиттачитто’’ти. йаккха̄ кира бхерава̄ни а̄рамман̣а̄ни дассетва̄ мукхена хаттхам̣ павесетва̄, хадайарӯпам̣ ва̄ мадданта̄ сатте виккхиттачитте випаллаттхасан̃н̃е каронти, еварӯпасса кхиттачиттасса ана̄патти. тесам̣ пана убхиннам̣ айам̣ висесо – питтумматтако ниччамева умматтако хоти, пакатисан̃н̃ам̣ на лабхати. йаккхумматтако антарантара̄ пакатисан̃н̃ам̣ пат̣илабхати. идха пана питтумматтако ва̄ хоту, йаккхумматтако ва̄, йо саббасо мут̣т̣хассати кин̃чи на джа̄на̄ти, аггимпи суван̣н̣ампи гӯтхампи чанданампи екасадисам̣ маддантова вичарати, еварӯпасса ана̄патти. антарантара̄ пакатисан̃н̃ам̣ пат̣илабхитва̄ н̃атва̄ каронтасса пана а̄паттийева. тена̄ха ‘‘двиннампи ча етеса’’нтиа̄ди.
адхиматтаведана̄йа̄ти адхикаппама̄н̣а̄йа дуккхаведана̄йа. а̄дикамме нийутто а̄дикаммико, йо ча а̄дикамме нийутто, со тасмим̣ камме а̄дибхӯто хотӣти а̄ха ‘‘йо’’тиа̄ди. идха пана судиннаттхеро а̄дикаммико, тасса ана̄патти. авасеса̄нам̣ маккат̣исаман̣аваджджипуттака̄дӣнам̣ а̄паттийева. пат̣ипа̄данам̣ сампа̄данам̣. каронтойева хи там̣ а̄паджджатӣти кирийам̣. идам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.66) пана йебхуййавасена вуттам̣ метхунадхамме парӯпаккаме сати са̄дийантасса акирийасамут̣т̣ха̄набха̄вато. метхунаппат̣исам̣йутта̄йа хи ка̄масан̃н̃а̄йа абха̄вена муччанато сан̃н̃а̄вимоккхам̣. ‘‘ана̄патти аджа̄нантасса, аса̄дийантасса̄’’ти (па̄ра̄. 66) хи вуттам̣. метхуначиттенева нам̣ а̄паджджати, на вина̄ читтена̄ти сачиттакам̣. ра̄гавасенева а̄паджджитаббато локаваджджам̣. ка̄йадва̄ренева самут̣т̣ха̄нато ка̄йакаммам̣. читтам̣ панеттха ан̇гаматтам̣ хоти ¶ , на тасса васена каммабха̄во лаббхати. лобхачиттенева ¶ а̄паджджитаббато акусалачиттам̣. сукхасаман̇гӣ ва̄ упеккха̄саман̇гӣ ва̄ а̄паджджатӣти двиведанам̣. нану самут̣т̣ха̄на̄дӣни а̄паттийа̄ хонти, на сиккха̄падасса, атха касма̄ сиккха̄падасса самут̣т̣ха̄на̄дӣни вутта̄нӣти а̄ха ‘‘има̄ни ча самут̣т̣ха̄на̄дӣни на̄ма̄’’тиа̄ди. а̄паттийа̄ хонтӣти аджджха̄ча̄расса хонти.
мунанато анумунанато мути, н̃а̄н̣ам̣, там̣ етасса аттхӣти мутима̄, н̃а̄н̣ава̄ти аттхо.
пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄
еттха̄ти етесу двӣсу. екакут̣ика̄дибхедо саббопи га̄моти ведитабботи самбандхо. таттха екакут̣ика̄дибхедоти йасмим̣ га̄ме ека̄ ева кут̣и екам̣ гехам̣ сеййатха̄пи малайаджанападе, айам̣ екакут̣ико га̄мо на̄ма. а̄дисаддена ‘‘двикут̣икопи га̄мо, тикут̣икопи га̄мо, чатуккут̣икопи га̄мо’’ти (па̄ра̄. 92) вуттаппабхедам̣ сан̇ган̣ха̄ти. абхинаванивит̣т̣хо екакут̣ика̄дига̄мо пана йа̄ва манусса̄ пависитва̄ ва̄сам̣ на каппенти, та̄ва га̄масан̇кхам̣ на гаччхати. ким̣бхӯтоти а̄ха ‘‘париккхитто ва̄’’тиа̄ди. таттха париккхитто на̄ма ит̣т̣хакапа̄ка̄рам̣ а̄дим̣ катва̄ антамасо кан̣т̣акаса̄кха̄хипи париккхитто. таббипарӣто апариккхитто. амануссо на̄ма йо саббасо ва̄ манусса̄нам̣ абха̄вена йаккхапариггахабхӯто, йато ва̄ манусса̄ кеначи каран̣ӣйена пунапи а̄гантука̄ма̄ ева апакканта̄, йато пана нирапеккха̄ хутва̄ паккаманти, со га̄масан̇кхам̣ на гаччхати. на кевалам̣ екакут̣ика̄дибхедова̄ти а̄ха ‘‘антамасо’’тиа̄ди. йо кочи саттхопӣти джан̇гхасаттхасакат̣асаттха̄дӣсу йо кочи саттхопи. имасмим̣ сиккха̄паде нигаманагара̄ни вийа га̄маггахан̣енева га̄мӯпача̄ропи сан̇гахитоти а̄ха ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти. ан̃н̃атха̄ пана ма̄тика̄йа анавасесато аваха̄рат̣т̣ха̄напариггахо като на̄ма на хоти, на ча буддха̄ са̄васесам̣ па̄ра̄джикам̣ пан̃н̃а̄пенти.
таттха̄ти тесу га̄мага̄мӯпача̄ресу. два̄рети ниббакосасса удакапатанат̣т̣ха̄нато аббхантаре. антогехети памукхасса аббхантаре. катапариккхепоти ¶ па̄ка̄раватиа̄дӣхи катапариккхепо. суппапатана̄дипариччхедо панеттха апариккхиттагхарам̣ сандха̄йа вутто. на кевалам̣ гхарасса пурато, атха кхо самантато таттакова париччхедо гхарӯпача̄ро на̄ма̄ти гахетаббам̣. ‘‘пурато’’тиа̄дикам̣ пана локийехи ¶ татха̄каран̣ато вуттам̣. тха̄мамаджджхимасса̄ти маджджхиматха̄масса, нева аппатха̄масса, на маха̄тха̄масса̄ти вуттам̣ хоти. ‘‘йатха̄ тарун̣аманусса̄’’тиа̄дина̄ йатха̄ ма̄туга̄мо ка̄ке уд̣д̣а̄пенто уджукамева хаттхам̣ уккхипитва̄ лед̣д̣ум̣ кхипати, йатха̄ ча удакуккхепе удакам̣ кхипанти, евам̣ кхиттасса лед̣д̣усса патитат̣т̣ха̄нам̣ пат̣иккхипати. паваттитва̄ти лут̣хитва̄, париваттитва̄ти вуттам̣ хоти. тасса саче две индакхӣла̄ хонтӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92) тасса париккхиттасса га̄масса саче анура̄дхапурассева две умма̄ра̄ хонти. йасса пана еко, тасса га̄мадва̄раба̄ха̄нам̣ вемаджджхе т̣хитасса лед̣д̣упа̄таббхантарам̣ га̄мӯпача̄ро на̄ма. йатра пана индакхӣло наттхи, татра га̄мадва̄раба̄ха̄нам̣ вемаджджхам̣. йатра два̄раба̄ха̄пи наттхи, таттха убхосу пассесу ватийа̄ ва̄ па̄ка̄расса ва̄ кот̣ивемаджджхам̣ва индакхӣлат̣т̣ха̄нийатта̄ индакхӣлоти гахетаббам̣. йо пана га̄мо пуббе маха̄ хутва̄ паччха̄ кулесу нат̣т̣хесу аппако хоти, со гхарӯпача̄рато лед̣д̣упа̄тенева париччхиндитаббо. пуримапариччхедо панасса париккхиттасса̄пи апариккхиттасса̄пи аппама̄н̣амева̄ти. нану четам̣ апариккхиттасса упача̄радассанам̣ падабха̄джанена вируддхамива диссати. таттха хи ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма париккхиттасса га̄масса индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) ватва̄ ‘‘апариккхиттасса га̄масса гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) еттакамева вуттам̣, на пана там̣ лед̣д̣упа̄там̣ га̄масан̇кхепам̣ катва̄ тато парам̣ га̄мӯпача̄роти вуттоти а̄ха ‘‘падабха̄джанепи хи имина̄ва найена аттхо ведитаббо’’ти.
айаметтха адхиппа̄йо – идха га̄мо на̄ма дувидхо хоти париккхитто ча апариккхитто ча (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92). татра париккхиттасса париккхепойева париччхедо. тасма̄ тасса висум̣ париччхедам̣ аватва̄ ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма париккхиттасса га̄масса индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти па̄л̣ийам̣ вуттам̣. апариккхиттасса пана га̄масса га̄мапариччхедо ваттаббо. тасма̄ тасса ¶ га̄масса га̄мапариччхедадассанаттхам̣ ‘‘апариккхиттасса га̄масса гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) вуттам̣. га̄мапариччхеде ча дассите га̄мӯпача̄ралаккхан̣ам̣ пуббе вуттанайенева сакка̄ н̃а̄тунти пуна ‘‘таттха т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти на вуттам̣, аттхо пана таттха̄пи айамева йатха̄вуттоти. йо пана гхарӯпача̄ре т̣хитасса лед̣д̣упа̄там̣йева ‘‘га̄мӯпача̄ро’’ти вадати, тасса гхарӯпача̄ро ‘‘га̄мо’’ти а̄паджджати. тато гхарам̣ гхарӯпача̄ро, га̄мо га̄мӯпача̄роти еса вибха̄го сан̇карӣйати. асам̣карато четтха виниччхайо ведитаббо. тасма̄ па̄л̣ин̃ча ат̣т̣хакатхан̃ча сам̣сандитва̄ вуттанайеневеттха га̄мо, га̄мӯпача̄ро ча ведитабботи.
таттха̄ти ¶ тесу двӣсу упача̄ресу. йва̄йам̣ упача̄ро дасситоти самбандхо. вика̄ле га̄маппавесана̄дӣсӯти еттха а̄дисаддена асам̣каччика̄га̄маппавесанам̣ (па̄чи. 1225) сан̇ган̣ха̄ти. йо пана париккхиттасса га̄масса упача̄ро вутто, со на каттхачи винайапит̣аке упайогам̣ гато. кевалам̣ апариккхиттасса париккхепока̄сато апаро еко лед̣д̣упа̄то га̄мӯпача̄ро на̄ма̄ти н̃а̄панаттхам̣ вутто. евам̣ вутте хи н̃а̄йати ‘‘париккхиттасса̄пи че га̄масса еко лед̣д̣упа̄то каппийабхӯми сама̄но упача̄роти вутто, пагева апариккхиттасса париккхепока̄сато еко’’ти. имесам̣ париччхедадассанаттханти имесам̣ га̄ма̄ран̃н̃а̄нам̣ париччхедадассанаттхам̣ вутта̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣. па̄ра̄джикаваттхунти па̄даггханакам̣. авахарантасса̄ти ган̣хантасса.
адиннанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 92) дантапонасиккха̄паде аттано сантакампи аппат̣иггахитакам̣ каппийам̣ аджджхохаран̣ӣйам̣ вуччати, идха пана йам̣ кин̃чи парапариггахитам̣ саса̄микам̣ бхан̣д̣ам̣, тадетам̣ техи са̄микехи ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ на диннанти адиннам̣. аваха̄раппахонакамева пана дассетум̣ ‘‘ан̃н̃асса мануссаджа̄тикасса сантака’’нти вуттам̣. сан̇кха̄саддассева та-ка̄рена вад̣д̣хетва̄ вуттатта̄ ‘‘сан̇кха̄ сан̇кха̄танти аттхато ека’’нти вуттам̣. таттха аттхато еканти падаттхато екам̣, анаттхантаранти вуттам̣ хоти. кот̣т̣ха̄сассетам̣ на̄мам̣ бха̄гато ¶ сан̇кха̄йати упат̣т̣ха̄тӣти катва̄. папан̃часан̇кха̄ти сатта̄нам̣ сам̣са̄ре папан̃ченти чира̄йантӣти папан̃ча̄, тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хийо, йасса ва̄ уппанна̄, там̣ ‘‘ратто’’ти ва̄ ‘‘матто’’ти ва̄ ‘‘миччха̄дит̣т̣хинивит̣т̣хо’’ти ва̄ папан̃ченти бйан̃джентӣти папан̃ча̄, сан̇кха̄ вуччати кот̣т̣ха̄со, папан̃ча̄ва сан̇кха̄ папан̃часан̇кха̄, папан̃чакот̣т̣ха̄са̄ти аттхо, тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хийоти вуттам̣ хоти. тхеййачиттасан̇кха̄тоти ‘‘тхеййачитто’’ти катхито. еко читтакот̣т̣ха̄соти висса̄сата̄вака̄лика̄дигга̄хавасаппаваттаатхеййачиттакот̣т̣ха̄сато ан̃н̃о читтакот̣т̣ха̄со. тхеййасан̇кха̄тена̄ти тхеййабхӯтачиттакот̣т̣ха̄сена. йади евам̣ атха касма̄ етасса вибхан̇ге ‘‘тхеййачитто авахаран̣ачитто’’ти (па̄ра̄. 92) вуттанти а̄ха ‘‘йо ча̄’’тиа̄ди. бйан̃джанам̣ ана̄дийитва̄ти бйан̃джане а̄дарам̣ акатва̄ти аттхо, саддаттхаманапеккхитва̄ти вуттам̣ хоти. аттхамева̄ти бха̄ваттхамева.
те пана аваха̄ра̄ти те пан̃чавӣсати аваха̄ра̄. савин̃н̃а̄н̣ака̄вин̃н̃а̄н̣акавасена на̄на̄видхо бхан̣д̣о етасса пан̃чакасса̄ти на̄на̄бхан̣д̣ам̣, пан̃чаннам̣ аваха̄ра̄нам̣ самӯхо пан̃чакам̣, пан̃чапарима̄н̣амасса̄ти ва̄ пан̃чакам̣, на̄на̄бхан̣д̣амева пан̃чакам̣ на̄на̄бхан̣д̣апан̃чакам̣. савин̃н̃а̄н̣акавасена еко бхан̣д̣о етасса̄ти екабхан̣д̣ам̣. сесам̣ вуттанайамева. са̄хаттхикова пан̃чакам̣ ¶ са̄хаттхикапан̃чакам̣. а̄дипадавасена четам̣ на̄мам̣ кусала̄диттикасса кусалаттикавоха̄ро вийа. тасма̄ са̄хаттхика̄дипан̃чаканти аттхато дат̣т̣хаббам̣. еса найо сесесу пан̃чакадвайесу. етассева̄ти ‘‘а̄дийеййа̄’’ти етассева ма̄тика̄падасса. имесам̣ пада̄нам̣ васена̄ти имесам̣ пан̃чаннам̣ пада̄нам̣ васена. еттха ча пат̣хамападам̣ абхийогавасена вуттам̣, дутийападам̣ ан̃н̃есам̣ бхан̣д̣ам̣ харантасса гаччхато васена, татийападам̣ упаниккхиттабхан̣д̣авасена, чатуттхам̣ савин̃н̃а̄н̣акавасена, пан̃чамам̣ тхале никкхитта̄дивасена вуттанти ведитаббам̣.
ида̄ни несам̣ аттхайоджанам̣ дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха таттха̄ти тесу двӣсу пан̃чакесу. итаранти екабхан̣д̣апан̃чакам̣. а̄ра̄манти пуппха̄ра̄мапхала̄ра̄мам̣. абхийун̃джатӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.102) парасантакам̣ ‘‘мама сантакова айа’’нти муса̄ бхан̣итва̄ абхийун̃джати чодети, ат̣т̣ам̣ каротӣти аттхо. сампаджа̄намуса̄ва̄депи адинна̄да̄насса пуббапайогатта̄ дуккат̣анти а̄ха ‘‘а̄патти ¶ дуккат̣асса̄’’ти, дуккат̣асан̇кха̄та̄ а̄патти бхавеййа̄ти аттхо. атха ва̄ дуккат̣асан̃н̃итасса вӣтиккамасса а̄паджджананти аттхо. еса найо ‘‘а̄патти тхуллаччайасса̄’’тиа̄дӣсу. са̄микасса виматим̣ уппа̄детӣти виниччхайакусалата̄йа, балаваниссита̄дибха̄вена ва̄ а̄ра̄маса̄микасса сам̣сайам̣ джанети. катхам̣? тан̃хи татха̄ виниччхайаппасутам̣ дисва̄ са̄мико чинтети ‘‘саккхисса̄ми ну кхо ахам̣ имам̣ а̄ра̄мам̣ аттано ка̄тум̣, на саккхисса̄ми ну кхо’’ти. евам̣ тасса вимати уппаджджама̄на̄ тена уппа̄дита̄ хоти. дхурам̣ никкхипатӣти йада̄ пана са̄мико ‘‘айам̣ тхаддхо каккхал̣о джӣвитабрахмачарийантара̄йампи ме кареййа, алам̣ да̄ни майхам̣ имина̄ а̄ра̄мена̄’’ти дхурам̣ никкхипати, усса̄хам̣ т̣хапети, аттано сантакакаран̣е нирусса̄хо хотӣти аттхо. а̄патти па̄ра̄джикасса саче сайампи катадхураниккхепо ча̄ти адхиппа̄йо. атха пана са̄микена дхуре никкхиттепи абхийун̃джако дхурам̣ аниккхипитва̄ва ‘‘имам̣ сут̣т̣ху пӣл̣етва̄ мама а̄н̣а̄паваттим̣ дассетва̄ кин̇ка̄раппат̣исса̄вибха̄ве т̣хапетва̄ дасса̄мӣ’’ти да̄таббабха̄ве саусса̄хо, раккхати та̄ва. атха̄пи абхийун̃джако аччхиндитва̄ ‘‘на да̄ни имам̣ имасса дасса̄мӣ’’ти дхурам̣ никкхипати, са̄мико пана дхурам̣ на никкхипати, паккхам̣ парийесати, ка̄лам̣ а̄гамети, ‘‘ладжджипарисам̣ та̄ва лабха̄ми, паччха̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти гахан̣ейева саусса̄хо хоти, раккхатийева. йада̄ пана ‘‘сопи на дасса̄мӣ’’ти, ‘‘са̄микопи на лаччха̄мӣ’’ти евам̣ убхо дхурам̣ никкхипанти, тада̄ абхийун̃джакасса па̄ра̄джикам̣.
ан̃н̃асса бхан̣д̣ам̣ харантоти ветанена ва̄ миттабха̄вена ва̄ ан̃н̃асса бхан̣д̣ам̣ харанто. сӣсе бха̄ранти ¶ сӣсе т̣хитабха̄рам̣. сӣсасса та̄ва пуримагале галава̄т̣ако, пит̣т̣хигале кесан̃чи кесанте а̄ват̣т̣о хоти, галассева убхосу пассесу кесан̃чи кеса̄ оруйха джа̄йанти, йе ‘‘кан̣н̣ачӯл̣ика̄’’ти вуччанти, тесам̣ адхобха̄го ча̄ти айам̣ хет̣т̣химако париччхедо, тато упари сӣсам̣, еттхантаре т̣хитабха̄ранти вуттам̣ хоти. кхандхам̣ оропетӣти убхосу пассесу кан̣н̣ачӯл̣ика̄хи пат̣т̣ха̄йа хет̣т̣ха̄, каппарехи пат̣т̣ха̄йа упари, пит̣т̣хигала̄ват̣т̣ато ча галава̄т̣акато ча пат̣т̣ха̄йа хет̣т̣ха̄, пит̣т̣хивемаджджха̄ват̣т̣ато ча урапариччхедамаджджхе, хадайа̄ва̄т̣акато ча пат̣т̣ха̄йа упари кхандхо, там̣ оропети.
айам̣ ¶ панеттха виниччхайо – йо бхиккху ‘‘идам̣ гахетва̄ еттха йа̄хӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.101) са̄микехи ана̄н̣атто сайамева ‘‘майхам̣ идам̣ на̄ма детха, ахам̣ во бхан̣д̣ам̣ ваха̄мӣ’’ти тесам̣ бхан̣д̣ам̣ сӣсена а̄да̄йа гаччханто тхеййачиттена там̣ бхан̣д̣ам̣ а̄масати, дуккат̣ам̣. йатха̄вуттасӣсапариччхедам̣ анатиккамантова ито чито ча гхам̣санто са̄ретипи пачча̄са̄ретипи, тхуллаччайам̣. кхандхам̣ оропитаматте кин̃ча̄пи са̄мика̄нам̣ ‘‘вахатӯ’’ти читтам̣ аттхи, техи пана ана̄н̣аттатта̄ па̄ра̄джикам̣. кхандхам̣ пана аноропетва̄пи сӣсато кесаггаматтампи ча̄вентасса па̄ра̄джикам̣. йамакабха̄расса пана еко бха̄го сӣсе патит̣т̣ха̄ти, еко пит̣т̣хийам̣, таттха двиннам̣ т̣ха̄на̄нам̣ васена виниччхайо ведитаббо. айам̣ пана суддхасӣсабха̄рассева васена вутто. йо ча̄йам̣ сӣсабха̄ре вутто, кхандхабха̄ра̄дӣсупи айамева виниччхайо ведитаббо.
упаниккхиттам̣ бхан̣д̣анти сан̇гопанаттха̄йа аттано хаттхе парехи т̣хапитабхан̣д̣ам̣. ахам̣ на ган̣ха̄мӣти самбандхо. атӣтаттхе четам̣ ваттама̄навачанам̣, на̄хам̣ гахесинти аттхо. дуккат̣ам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.111) сампаджа̄намуса̄ва̄депи адинна̄да̄насса пуббапайогатта̄. ‘‘ким̣ тумхе бхан̣атха, невидам̣ майхам̣ анурӯпам̣, на тумха̄ка’’нтиа̄дӣни вадантасса̄пи дуккат̣амева. са̄микасса виматим̣ уппа̄детӣти ‘‘рахо майа̄ етасса хаттхе т̣хапитам̣, на ан̃н̃о кочи джа̄на̄ти, дассати ну кхо ме, но’’ти са̄микасса виматим̣ уппа̄дети. дхурам̣ никкхипатӣти тасса пхаруса̄дибха̄вам̣ дисва̄ усса̄хам̣ т̣хапети. татра сача̄йам̣ бхиккху ‘‘киламетва̄ нам̣ дасса̄мӣ’’ти да̄не саусса̄хо, раккхати та̄ва. саче со да̄не нирусса̄хо, бхан̣д̣аса̄мико пана гахан̣е саусса̄хо, раккхатева. йади пана со тасмим̣ да̄не нирусса̄хо, бхан̣д̣аса̄микопи ‘‘на майхам̣ дассатӣ’’ти дхурам̣ никкхипати, евам̣ убхиннам̣ дхураниккхепена бхиккхуно па̄ра̄джикам̣. йадипи мукхена ‘‘дасса̄мӣ’’ти вадати, читтена пана ада̄тука̄мо, евампи са̄микасса дхураниккхепена бхиккхуно па̄ра̄джикам̣.
сахабхан̣д̣аха̄ракам̣ ¶ несса̄мӣти ‘‘сахабхан̣д̣аха̄ракам̣ бхан̣д̣ам̣ несса̄мӣ’’ти чинтетва̄. пат̣хамам̣ па̄дам̣ атикка̄метӣти бхан̣д̣аха̄ракам̣ таджджетва̄ тасса гаманапатхам̣ ва̄ретва̄ аттана̄ ручитамаггам̣ екапа̄дам̣ атикка̄мети. тхалат̣т̣ханти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.95) тхале никкхиттам̣, бхӯмитале ва̄ па̄са̄н̣апаббататала̄дӣсу ва̄ йаттха каттхачи пат̣иччханне ва̄ аппат̣иччханне ва̄ т̣хапитанти аттхо. пханда̄пети, тхуллаччайанти йо пханда̄пети ¶ , тасса пайоге пайоге тхуллаччайам̣, а̄масане дуккат̣ам̣, пханда̄пане тхуллаччайан̃ча висум̣ висум̣ тхеййачиттена а̄масанапханда̄панапайоге каронтассева хоти. ‘‘екапайогена ган̣хантасса пана уддха̄ре па̄ра̄джикамева, на дуккат̣атхуллаччайа̄нӣ’’ти ваданти. т̣ха̄на̄ти т̣хитат̣т̣ха̄нато. саче там̣ тхалат̣т̣хам̣ ра̄сикатам̣ хоти, антокумбхийам̣ бха̄джанагатакаран̣амут̣т̣хиччхеданавиниччхайена виниччхинитаббам̣. саче ека̄баддхам̣ силесаниййа̄са̄ди, паккамадхупха̄н̣итавиниччхайена виниччхинитаббам̣. саче гарукам̣ хоти бха̄рабаддхам̣ лохапин̣д̣ителамадхугхат̣а̄ди ва̄, кумбхийам̣ т̣ха̄на̄ча̄ванавиниччхайена виниччхинитаббам̣. сан̇кхалика̄баддхасса ча т̣ха̄набхедо саллаккхетаббо. паттхаритва̄ т̣хапитам̣ пана па̄ва̄раттхаран̣акат̣аса̄рака̄дим̣ уджукам̣ гахетва̄ а̄кад̣д̣хати, па̄риманте оримантена пхут̣т̣хока̄сам̣ атикканте па̄ра̄джикам̣. татхева гахетва̄ парато пеллати, па̄риманте пхут̣т̣хока̄сам̣ ориманте атикканте па̄ра̄джикам̣. ва̄мато ва̄ даккхин̣ато ва̄ апана̄ментасса ва̄мантена ва̄ даккхин̣антена ва̄ пхут̣т̣хока̄сам̣ даккхин̣анте ва̄ ва̄манте ва̄ атикканте па̄ра̄джикам̣. вет̣хетва̄ уддхарати, кесаггаматтам̣ а̄ка̄сагатам̣ каронтасса па̄ра̄джикам̣.
сако хаттхо сахаттхо, тена ниббатто, тасса ва̄ самбандхӣти са̄хаттхико, аваха̄ро. а̄н̣а̄панам̣ а̄н̣атти, та̄йа а̄н̣аттийа̄ ниббатто аваха̄ро а̄н̣аттико. ниссаджджанам̣ ниссагго, сун̇кагха̄тат̣т̣ха̄не, парикаппитока̄се ча т̣хатва̄ бхан̣д̣асса бахи нипа̄танам̣, ниссаггова ниссаггийо. кирийа̄сиддхито пуретарамева па̄ра̄джика̄паттисан̇кха̄там̣ аттхам̣ са̄дхетӣти аттхаса̄дхако. дхурасса а̄лайасан̇кха̄тасса бха̄расса никкхипанам̣ париччаджанам̣ нирусса̄хабха̄ва̄паджджанам̣ дхураниккхепо. ида̄ни бйан̃джане а̄дарам̣ акатва̄ тесам̣ аттхаматтамева дассенто ‘‘таттха са̄хаттхико на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. сахаттха̄ти сахаттхена. каран̣аттхе хи идам̣ ниссаккавачанам̣. ‘‘асукасса бхан̣д̣ам̣ авахара̄’’ти ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄петӣти еттха̄пи а̄н̣аттиккхан̣е ева а̄патти дат̣т̣хабба̄. йади евам̣ имасса, аттхаса̄дхакасса ча ко висесоти? там̣ кхан̣ам̣ ева гахан̣е нийун̃джанам̣ а̄н̣аттикапайого, ка̄лантарена гахан̣аттхам̣ нийого аттхаса̄дхакоти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.92; ви. ви. т̣ӣ. 1.92) айаметесам̣ висесоти. тенева̄ха ‘‘асукасса бхан̣д̣ам̣ йада̄ саккоси, тада̄ там̣ авахара̄ти а̄н̣а̄петӣ’’ти.
сун̇кагха̄тапарикаппитока̄са̄нанти ¶ сун̇кагха̄тан̃ча парикаппитока̄со ча сун̇кагха̄тапарикаппитока̄са̄, ¶ тесам̣. таттха сун̇кагха̄танти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.113) руккхапаббата̄дисан̃н̃а̄н̣ена нийамитасса сун̇кат̣т̣ха̄нассетам̣ адхивачанам̣. тан̃хи йасма̄ тато ра̄джадеййабха̄гам̣ сун̇кам̣ адатва̄ нӣхаранта̄ ран̃н̃о сун̇кам̣ хананти вина̄сенти, тасма̄ ‘‘сун̇кагха̄та’’нти вуттам̣.
кочи парапаривен̣а̄дӣни павит̣т̣хо кин̃чи лобханеййабхан̣д̣ам̣ дисва̄ два̄раппамукха̄дивасена йам̣ т̣ха̄нам̣ ‘‘саче мам̣ еттхантаре пассиссанти, дат̣т̣хука̄мата̄йа гахетва̄ вичаранто вийа дасса̄ми, но че пассиссанти, харисса̄мӣ’’ти парикаппети, айам̣ парикаппитока̄со. а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джиканти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.121) аттхаса̄дхакачетана̄ккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. сачепи аваха̄рако сат̣т̣хивасса̄тиккаменапи там̣ бхан̣д̣ам̣ авахарати, а̄н̣а̄пако ча антара̄йева ка̄лам̣ кароти, хӣна̄йа ва̄ а̄ваттати, ассаман̣ова хутва̄ ка̄лам̣ ва̄ кариссати, хӣна̄йа ва̄ а̄ваттиссати, аваха̄ракасса пана аваха̄раккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. па̄даггханакателанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.94) еттха па̄до на̄ма каха̄пан̣асса чатуттхо бха̄го, там̣ аггхатӣти па̄даггханакам̣, па̄даггханакан̃ча там̣ телан̃ча̄ти па̄даггханакателам̣. упа̄хана̄ а̄ди йесам̣ ваттхӯнам̣ та̄ни упа̄хана̄дӣни. а̄дисаддена дукӯласа̄т̣акачаммаккхан̣д̣а̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. паккхипатӣти тхеййачиттена паккхипати. тена̄ха ‘‘хаттхато муттаматтейева па̄ра̄джика’’нти саче пана аттанопи кумбхийам̣ ан̃н̃о саппим̣ ва̄ телам̣ ва̄ а̄кирати, татра ча̄йам̣ тхеййачиттена телапиванакам̣ бхан̣д̣ам̣ паккхипати, вуттанайенева па̄ра̄джикам̣.
ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ пайун̃джанам̣ а̄н̣а̄панам̣ пайого, а̄н̣аттасса бхан̣д̣аггахан̣ато пуббатта̄ пуббо, ити пуббо ча со пайого ча̄ти пуббапайого. пайогена саха ваттама̄но аваха̄ро сахапайого. самам̣ екӣ хутва̄ видахитва̄ мантетва̄ авахаран̣ам̣ сам̣видха̄ваха̄ро, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃н̃уппаттийа̄ ката̄ваха̄роти вуттам̣ хоти. пуббан̣ха̄дика̄лапариччхедена сан̃джа̄нанам̣ сан̇кето, тасса каммам̣ сан̇кетакаммам̣. нимиттасса каммам̣ нимиттакаммам̣, сан̃н̃уппа̄данаттхам̣ кассачи нимиттасса каран̣анти аттхо. таттха̄ти йатха̄вуттесу пуббапайога̄дӣсу пан̃часу. кхила̄дӣни сан̇ка̄метва̄ кхетта̄диггахан̣авасена̄ти кхилам̣, раджджум̣, ватим̣, марийа̄дам̣ ва̄ па̄ка̄рам̣ ¶ ва̄ сан̇ка̄метва̄ кхеттаггахан̣авасена, кхилам̣, раджджум̣, ватим̣, марийа̄дам̣ ва̄ па̄ка̄рам̣ ва̄ сан̇ка̄метва̄ ваттхуггахан̣авасена. саче пана двӣхи кхилехи гахетаббам̣ хоти, пат̣хаме кхиле тхуллаччайам̣, дутийе па̄ра̄джикам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.104). саче тӣхи гахетаббам̣ хоти, пат̣хаме дуккат̣ам̣, дутийе тхуллаччайам̣, татийе па̄ра̄джикам̣. евам̣ бахукесупи аваса̄не две т̣хапетва̄ пуримехи дуккат̣ам̣, аваса̄не двиннам̣ екена тхуллаччайам̣ ¶ , итарена па̄ра̄джикам̣. раджджупаса̄ран̣а̄дӣсупи есева найо. йам̣ пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘тан̃ча кхо са̄мика̄нам̣ дхураниккхепена̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.104) вуттам̣, там̣ ‘‘кхеттам̣ абхийун̃джати, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. 104) -адхика̄ре вуттатта̄ абхийогавасена гахан̣ам̣ сандха̄йа̄ти дат̣т̣хаббам̣. сам̣видахитва̄ти етассева вевачанам̣. сам̣мантайитва̄ти екаччхандата̄йа екаджджха̄сайата̄йа бхан̣итва̄ти аттхо. имасмим̣ аваха̄ре асаммохаттхам̣ ‘‘евам̣ сам̣видахитва̄ гатесу хӣ’’тиа̄дима̄ха. сан̃джа̄нанакамманти пуббан̣ха̄дика̄лапариччхедавасена сан̃н̃а̄н̣акаран̣ам̣. тена̄ха ‘‘саче хӣ’’тиа̄ди.
еттха ча ‘‘пуребхаттам̣ авахара̄’’ти вутте (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.119) аджджа ва̄ пуребхаттам̣ авахарату, све ва̄, ана̄гате ва̄ сам̣ваччхаре, наттхи висан̇кето, убхиннампи па̄ра̄джикам̣. саче пана ‘‘аджджа пуребхаттам̣ авахара̄’’ти вутте све авахарати. ‘‘аджджа̄’’ти нийамитам̣ сан̇кетам̣ атиккамма паччха̄ авахат̣ам̣ хоти. саче ‘‘све пуребхаттам̣ авахара̄’’ти вутте аджджа пуребхаттам̣ авахарати, ‘‘све’’ти нийамитам̣ там̣ сан̇кетам̣ апатва̄ пуре авахат̣ам̣ хоти, евам̣ авахарантасса аваха̄ракассева па̄ра̄джикам̣, мӯлат̣т̣хасса ана̄патти. ‘‘свева пуребхатта’’нти вутте тадахева ва̄, све паччха̄бхаттам̣ ва̄ авахарантопи там̣сан̇кетато пуре ча паччха̄ ча авахарати. йо пана евам̣акатва̄ йатха̄париччхиннака̄ламева авахарати, айам̣ сан̇кетато апуре апаччха̄ там̣ авахаратӣти ведитаббо. еса найо паччха̄бхаттараттиндивесупи, пуримайа̄мамаджджхимайа̄мапаччхимайа̄мака̄л̣аджун̣хама̄саутусам̣ваччхара̄дивасена̄пи еттха сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄. парабхан̣д̣а̄ваха̄расан̃н̃уппа̄дасса хетутта̄ аккхиникхан̣а̄дӣнева нимиттанти аккхиникхан̣а̄динимиттам̣, тасса каран̣ам̣ аккхиникхан̣а̄динимиттакаран̣ам̣. а̄дисаддена бхамукуккхепасӣсакампанахаттхалан̇гханапа̄н̣иппаха̄раан̇гулипхот̣анагӣвунна̄манаукка̄сана̄дианекаппака̄рам̣ сан̇ган̣ха̄ти. сесаметтха сан̇кетакамме вуттанайамева.
тхено ¶ вуччати чоро, тасса бха̄во тхеййам̣, тена авахаран̣ам̣ тхеййа̄ваха̄ро. пасайха абхибхавитва̄ авахаран̣ам̣ пасайха̄ваха̄ро. ваттхасутта̄дикам̣ париччхиджджа каппанам̣ парикаппо, тена авахаран̣ам̣ парикаппа̄ваха̄ро. тин̣апан̣н̣а̄дӣхи пат̣иччханнасса аваха̄ро пат̣иччханна̄ваха̄ро. кусена аваха̄ро куса̄ваха̄ро. кӯт̣ама̄накӯт̣акаха̄пан̣а̄дӣхӣти еттха кӯт̣ама̄нам̣ (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.10; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.293; пу. па. ат̣т̣ха. 179) на̄ма хадайабхедасикха̄бхедараджджубхедавасена тивидхам̣ ма̄накӯт̣ам̣. таттха хадайанти на̄л̣иа̄дима̄набха̄джана̄нам̣ аббхантарам̣, тасса бхедо чхиддакаран̣ам̣ хадайабхедо, со саппитела̄диминанака̄ле лаббхати. та̄ни хи ган̣ханто хет̣т̣ха̄чхиддена ма̄нена ‘‘сан̣икам̣ ¶ а̄син̃ча̄’’ти ватва̄ антобха̄джане бахум̣ паггхара̄петва̄ ган̣ха̄ти, даданто ча чхиддам̣ пидха̄йа сӣгхам̣ пӯретва̄ дети.
сикха̄бхедо пана тилатан̣д̣ула̄диминанака̄ле лаббхати. та̄ни хи ган̣ханто сан̣икам̣ сикхам̣ усса̄петва̄ ган̣ха̄ти, даданто вегена пӯретва̄ сикхам̣ чхинданто дети.
раджджубхедо кхеттаваттхуминанака̄ле лаббхати. кхетта̄дим̣ минанта̄ хи амахантампи махантам̣ катва̄ минанти, махантампи амахантам̣.
тамбакам̣са̄димайо кӯт̣о каха̄пан̣о кӯт̣акаха̄пан̣о. а̄дисаддена тула̄кӯт̣акам̣сакӯт̣аван̃чана̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. таттха тула̄кӯт̣ам̣ рӯпакӯт̣ам̣, ан̇гакӯт̣ам̣, гахан̣акӯт̣ам̣, пат̣иччханнакӯт̣анти чатуббидхам̣ хоти. таттха рӯпакӯт̣ам̣ на̄ма две тула̄ самарӯпа̄ катва̄ ган̣ханто махатийа̄ ган̣ха̄ти, даданто кхуддика̄йа дети. ан̇гакӯт̣ам̣ на̄ма ган̣ханто паччха̄бха̄ге хаттхена тулам̣ аккамати, даданто пуббабха̄ге аккамати. гахан̣акӯт̣ам̣ на̄ма ган̣ханто мӯле раджджум̣ ган̣ха̄ти, даданто агге. пат̣иччханнакӯт̣ам̣ на̄ма тулам̣ сусирам̣ катва̄ анто айачун̣н̣ам̣ паккхипитва̄ ган̣ханто там̣ паччха̄бха̄ге кароти, даданто аггабха̄ге.
кам̣со вуччати суван̣н̣апа̄ти, та̄йа ван̃чанам̣ кам̣сакӯт̣ам̣. катхам̣? екам̣ суван̣н̣апа̄тим̣ катва̄ ан̃н̃а̄ две тиссо лохапа̄тийо суван̣н̣аван̣н̣а̄ каронти. тато джанападам̣ гантва̄ кин̃чидева ад̣д̣хам̣ кулам̣ пависитва̄ ‘‘суван̣н̣абха̄джана̄ни кин̣а̄тха̄’’ти ватва̄ аггхе пуччхите самаггхатарам̣ да̄тука̄ма̄ хонти ¶ . тато техи ‘‘катхам̣ имесам̣ суван̣н̣абха̄во джа̄нитаббо’’ти вутте ‘‘вӣмам̣ситва̄ ган̣хатха̄’’ти суван̣н̣апа̄тим̣ па̄са̄н̣е гхам̣ситва̄ сабба̄ па̄тийо датва̄ гаччхати.
ван̃чанам̣ на̄ма техи техи упа̄йехи паресам̣ ван̃чанам̣. татридамекам̣ ваттху – еко кира луддако миган̃ча мигапотакан̃ча гахетва̄ а̄гаччхати, тамеко дхутто ‘‘ким̣ бхо миго аггхати, ким̣ мигапотако’’ти а̄ха. ‘‘миго две каха̄пан̣е, мигапотако ека’’нти вутте екам̣ каха̄пан̣ам̣ датва̄ мигапотакам̣ гахетва̄ тхокам̣ гантва̄ ниваттенто ‘‘на ме бхо мигапотакена аттхо, мигам̣ ме дехӣ’’ти а̄ха. ‘‘тена хи две каха̄пан̣е дехӣ’’ти а̄ха. со а̄ха ‘‘нану бхо майа̄ пат̣хамам̣ еко каха̄пан̣о динно’’ти. а̄ма динно, имам̣ мигапотакам̣ ган̣ха, евам̣ со ча каха̄пан̣о ¶ , айан̃ча каха̄пан̣аггханако мигапотакоти две каха̄пан̣а̄ бхависсантӣти. со ‘‘ка̄ран̣ам̣ вадатӣ’’ти саллаккхетва̄ мигапотакам̣ гахетва̄ мигам̣ ада̄сӣти.
пасайха̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.138) паре абхибхуййа. га̄мам̣ гха̄тентӣти га̄магха̄така̄, га̄мам̣ пахаранта̄ чора̄, те а̄ди йесам̣ те га̄магха̄така̄дайо. а̄дисаддена четтха пантхагха̄така̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. уддха̄рейева па̄ра̄джиканти ‘‘саче са̄т̣ако бхависсати, ган̣хисса̄мӣ’’ти парикаппасса паваттатта̄, са̄т̣акасса ча таттха саббха̄вато. падава̄рена ка̄ретабботи бхӯмийам̣ аниккхипитва̄ва вӣмам̣ситатта̄ вуттам̣. бхан̣д̣адеййанти йам̣ парасса нат̣т̣хам̣, тасса мӯлам̣ ва̄ тадева ва̄ бхан̣д̣ам̣ да̄таббанти аттхо.
тасса̄ти йо евам̣ парикаппети, тасса. имасса ‘‘аваха̄ро хотӣ’’ти имина̄ самбандхо.
паресанти кӣл̣анта̄нам̣, пависанта̄нам̣ ва̄ паресам̣ манусса̄нам̣. ‘‘паччха̄ ган̣хисса̄мӣ’’ти пам̣суна̄ ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄детӣти ‘‘саче ида̄нева онамитва̄ ган̣хисса̄ми, ‘ким̣ саман̣о ган̣ха̄тӣ’ти мам̣ джа̄нитва̄ вихет̣хеййум̣ паччха̄ ган̣хисса̄мӣ’’ти пам̣суна̄ ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄дети. уддха̄ро наттхӣти т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ наттхӣти аттхо. са̄мика̄ти анта̄га̄мам̣ пависитука̄ма̄ бхан̣д̣аса̄мика̄ манусса̄. уддха̄рети уддхаран̣е, т̣ха̄на̄ча̄ванети аттхо ¶ . т̣ха̄на̄ча̄ванан̃четтха хет̣т̣ха̄ вуттанайа̄нуса̄рена ведитаббам̣. павесетӣти т̣ха̄на̄ча̄ванавасена павесети, хет̣т̣химантена пхут̣т̣хока̄сам̣ кесаггаматтампи упаримантена атикка̄менто павесетӣти аттхо.
самаггхатаранти аппаггхатарам̣. уддхат̣аматте аваха̄роти сакабха̄ваппайогасса нит̣т̣ха̄питатта̄, на аттхаса̄дхакавасена. уддха̄ре раккхати аттано кот̣т̣ха̄се па̄тетука̄мата̄йа уддхат̣атта̄. есева найо па̄танепи раккхатӣти еттха̄пи. ‘‘уддха̄рейева раккхатӣ’’ти имина̄ва па̄тане на раккхатӣти аттхе сиддхепи аттхаса̄дхакавасена аттхам̣ дассетум̣ ‘‘там̣ уддхаритва̄’’тиа̄ди вуттам̣. саче пана двӣсупи кот̣т̣ха̄сесу патитадан̣д̣аке адассанам̣ гамети (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.138), тато авасесабхиккхӯсу гатесу итаро ‘‘майхам̣, бханте, дан̣д̣ако на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти, ‘‘майхампи, а̄вусо, на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти, ‘‘катамо пана, бханте, майхам̣ бха̄го’’ти. ‘‘айам̣ туйхам̣ бха̄го’’ти аттано бха̄гам̣ дассети. тасмим̣ вивадитва̄ ва̄ авивадитва̄ ва̄ там̣ ган̣хитва̄ гате итаро тасса бха̄гам̣ уддхарати, уддха̄ре ¶ па̄ра̄джикам̣. сачепи тена ‘‘ахам̣ мама бха̄гам̣ туйхам̣ на деми, твам̣ пана аттано бха̄гам̣ н̃атва̄ ган̣ха̄’’ти вуттепи ‘‘на̄йам̣ мама̄’’ти джа̄нантопи тассева бха̄гам̣ ган̣ха̄ти, уддха̄ре па̄ра̄джикам̣. саче пана итаро ‘‘айам̣ туйхам̣ бха̄го, айам̣ майхам̣ бха̄готи ким̣ имина̄ вива̄дена̄’’ти чинтетва̄ ‘‘майхам̣ ва̄ патто хоту, тумха̄кам̣ ва̄, йо варабха̄го, там̣ тумхе ган̣хатха̄’’ти вадати, диннакам̣ на̄ма гахитам̣ хоти, наттхеттха аваха̄ро. саче со вива̄дабхӣруко бхиккху ‘‘йам̣ туйхам̣ руччати, там̣ ган̣ха̄’’ти вутто аттано паттам̣ варабха̄гам̣ т̣хапетва̄ ла̄макам̣йева гахетва̄ гаччхати, тато итарасса вичинита̄васесам̣ ган̣хантасса̄пи аваха̄ро наттхева. евамима̄ни пан̃ча пан̃чака̄ни самодха̄нетва̄ име пан̃чавӣсати аваха̄ра̄ ведитабба̄. нит̣т̣хито ‘‘а̄дийеййа̄’’ти имасса падасса виниччхайо. тена̄ха ‘‘ити йам̣ вуттам̣…пе… йассаттхо пака̄сито хотӣ’’ти.
ра̄джа̄ноти кин̃ча̄пи ависесена вуттам̣, апара̄дха̄нурӯпам̣ пана чхеджджабхеджджа̄нуса̄сако пама̄н̣абхӯтова идха̄дхиппетоти а̄ха ‘‘ра̄джа̄ноти идам̣ бимбиса̄рам̣йева сандха̄йа вутта’’нти. со хи дхаммикара̄джатта̄ йатха̄павен̣ийа̄ва кароти. ан̃н̃е пана ка̄кан̣икаматтассапи сӣсам̣ чхиндеййум̣ ¶ , бахукасса̄пи на ва̄ кин̃чи кареййум̣. тена̄ха ‘‘ан̃н̃е пана̄’’тиа̄ди. хананам̣ на̄ма потханан̃чева чхеданан̃ча̄ти а̄ха ‘‘хаттха̄дӣхи ва̄’’тиа̄ди. а̄дисаддена па̄дакаса̄веттаад̣д̣хадан̣д̣ака̄нам̣ гахан̣ам̣. раджджубандхана̄дӣхӣти а̄дисаддена андубандханасан̇кхалика̄бандханагхарабандхананагарабандханапурисагуттӣнам̣ гахан̣ам̣. нӣхареййунти рат̣т̣хато никкха̄меййум̣. чороси…пе… тхеносӣти еттха ‘‘парибха̄сеййу’’нти падам̣ аджджха̄харитаббам̣ ӯнатта̄ падаппайогасса. тена̄ха ‘‘имехи вачанехи парибха̄сеййу’’нти. йатха̄рӯпам̣ пана йасма̄ па̄дато пат̣т̣ха̄йа хоти, тасма̄ ‘‘па̄дасса ва̄ па̄да̄рахасса ва̄’’ти а̄ха. пора̄н̣акасса каха̄пан̣асса чатуттхо бха̄го па̄до, па̄дам̣ арахатӣти па̄да̄рахо, тасса па̄дасса ва̄ па̄да̄рахасса ва̄. еттха ча па̄дена каха̄пан̣асса чатуттхабха̄гам̣ акаппийабхан̣д̣амева дассети, па̄да̄рахена па̄даггханакам̣ каппийабхан̣д̣ам̣. етта̄вата̄ хет̣т̣химантадассанена сабба̄ка̄рена дутийапа̄ра̄джикаппахонакаваттху дасситам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣. пора̄н̣акасса̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.88; ви. ви. т̣ӣ. 1.88) пора̄н̣асаттха̄нурӯпам̣ уппа̄дитасса лаккхан̣асампаннасса нӣлакаха̄пан̣асадисасса каха̄пан̣асса. етена рудрада̄мака̄дӣни пат̣иккхипати.
евам̣ аса̄дха̄ран̣авиниччхайам̣ дассетва̄ ида̄ни са̄дха̄ран̣авиниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘ра̄джагахе’’тиа̄дима̄ха. ран̃н̃оти бимбиса̄раран̃н̃о. ма̄сако на̄ма пора̄н̣акасса каха̄пан̣асса вӣсатимо бха̄го. йо локе ‘‘ман̃джет̣т̣хӣ’’типи вуччати. ида̄ни имасмим̣ адинна̄да̄не виниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘саббаттха̄’’тиа̄ди вуттам̣. саббаттха̄ти ӯнама̄сака̄тирекама̄сакапан̃чама̄сакесу. парихӣна̄парихӣнавасена̄ти аггхасса парихӣна̄парихӣнавасена. айаметтха сан̇кхепо ¶ , виттха̄ро пана евам̣ ведитаббо – идан̃хи адинна̄да̄нам̣ виниччхинантена отин̣н̣е ваттхусмим̣ сахаса̄ авиниччхинитва̄ пан̃ча т̣ха̄на̄ни олокетабба̄ни. йа̄ни сандха̄йа пора̄н̣а̄ а̄ху –
‘‘ваттхум̣ ка̄лан̃ча десан̃ча, аггхам̣ парибхогапан̃чамам̣;
тулайитва̄ пан̃чат̣ха̄на̄ни, дха̄реййаттхам̣ вичаккхан̣о’’ти. (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92);
таттха ча ваттхӯти бхан̣д̣ам̣. аваха̄ракена хи ‘‘майа̄ идам̣ на̄ма авахат̣а’’нти вуттепи а̄паттим̣ ана̄ропетва̄ва там̣ бхан̣д̣ам̣ саса̄микам̣ ва̄ аса̄микам̣ ва̄ти ¶ упапариккхитаббам̣. саса̄микепи са̄мика̄нам̣ са̄лайабха̄во ва̄ нира̄лайабха̄во ва̄ упапариккхитаббо. саче тесам̣ са̄лайака̄ле авахат̣ам̣, бхан̣д̣ам̣ аггха̄петва̄ а̄патти ка̄ретабба̄. саче нира̄лайака̄ле, на па̄ра̄джикена ка̄ретаббо. бхан̣д̣аса̄микесу пана бхан̣д̣ам̣ а̄хара̄пентесу бхан̣д̣ам̣ да̄таббам̣. айаметтха са̄мӣчи. евам̣ ваттху олокетаббам̣.
ка̄лоти аваха̄рака̄ло. тадева хи бхан̣д̣ам̣ када̄чи самаггхам̣ хоти, када̄чи махаггхам̣. тасма̄ там̣ бхан̣д̣ам̣ йасмим̣ ка̄ле авахат̣ам̣, тасмим̣йева ка̄ле йо тасса аггхо, тена аггхена а̄патти ка̄ретабба̄. евам̣ ка̄ло олокетаббо.
десоти аваха̄радесо. тан̃хи бхан̣д̣ам̣ йасмим̣ десе авахат̣ам̣, тасмим̣йева десе йо тасса аггхо, тена аггхена а̄патти ка̄ретабба̄. бхан̣д̣ут̣т̣ха̄надесе хи бхан̣д̣ам̣ самаггхам̣ хоти, ан̃н̃аттха махаггхам̣. евам̣ десо олокетаббо.
аггхоти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92) бхан̣д̣аггхо. навабхан̣д̣асса хи йо аггхо, со паччха̄ париха̄йати. йатха̄ навадхото патто ат̣т̣ха ва̄ даса ва̄ аггхати, со паччха̄ бхинно ва̄ чхиддо ва̄ а̄н̣иган̣т̣хика̄хато ва̄ аппаггхо хоти, тасма̄ на саббада̄ бхан̣д̣ам̣ пакатиаггхенева ка̄таббанти. евам̣ аггхо олокетаббо.
парибхоготи бхан̣д̣асса парибхого. парибхогена̄пи хи ва̄сиа̄дибхан̣д̣асса аггхо париха̄йати, тасма̄ евам̣ упапариккхитаббам̣ – саче кочи кассачи па̄даггханакам̣ ва̄сим̣ харати, татра ¶ ва̄сиса̄мико пуччхитаббо ‘‘тайа̄ айам̣ ва̄си киттакена кӣта̄’’ти. ‘‘па̄дена, бханте’’ти. ‘‘ким̣ пана те кин̣итва̄ва т̣хапита̄, уда̄ху там̣ валан̃джесӣ’’ти? саче вадати ‘‘екадивасам̣ ме дантакат̣т̣хам̣ ва̄ раджаначхалли ва̄ паттапачанада̄ру ва̄ чхиннам̣, гхам̣ситва̄ ва̄ нисита̄’’ти. атхасса пора̄н̣о аггхо бхат̣т̣хоти ведитаббо. йатха̄ ча ва̄сийа̄, евам̣ ан̃джанийа̄ ва̄ ан̃джанисала̄ка̄йа ва̄ кун̃чика̄йа ва̄ пала̄лена ва̄ тхусехи ва̄ ит̣т̣хакачун̣н̣ена ва̄ екава̄рам̣ гхам̣ситва̄ дхованаматтена̄пи аггхо бхассати. типуман̣д̣аласса макарадантаччхеданена̄пи паримадданаматтена̄пи, удакаса̄т̣ика̄йа саким̣ нива̄санапа̄рупанена̄пи, парибхогасӣсена ¶ ам̣се ва̄ сӣсе ва̄ т̣хапанаматтена̄пи, тан̣д̣ула̄дӣнам̣ паппхот̣анена̄пи тато екам̣ ва̄ две ва̄ апанайаненапи, антамасо екам̣ па̄са̄н̣асаккхарам̣ уддхаритва̄ чхад̣д̣итаматтена̄пи, саппитела̄дӣнам̣ бха̄джанантарапариваттаненапи, антамасо тато маккхикам̣ ва̄ кипилликам̣ ва̄ уддхаритва̄ чхад̣д̣итаматтенапи, гул̣апин̣д̣акасса мадхурабха̄ваджа̄нанаттхам̣ накхена виджджхитва̄ ан̣уматтам̣ гахитаматтенапи аггхо бхассати. тасма̄ йам̣ кин̃чи па̄даггханакам̣ вуттанайенева са̄микена парибхогена ӯнам̣ катам̣ хоти, на там̣ аваха̄рако бхиккху па̄ра̄джикена ка̄ретабботи. евам̣ парибхого олокетаббо.
евам̣ има̄ни тулайитва̄ пан̃ча т̣ха̄на̄ни дха̄реййа аттхам̣ вичаккхан̣о а̄паттим̣ ва̄ ана̄паттим̣ ва̄ гарукам̣ ва̄ лахукам̣ ва̄ а̄паттим̣ йатха̄т̣ха̄не т̣хапеййа̄ти.
евам̣ таттха виниччхайам̣ дассетва̄ ида̄ни ана̄паттим̣ дассенто ‘‘сакасан̃н̃исса̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сакасан̃н̃исса̄ти ‘‘майхам̣ сантакам̣ идам̣ бхан̣д̣а’’нти евам̣ сакасан̃н̃исса парабхан̣д̣ампи ган̣хато гахан̣е ана̄патти, гахитам̣ пана пуна да̄таббам̣. саче са̄микехи ‘‘дехӣ’’ти вутто на дети, тесам̣ дхураниккхепе па̄ра̄джикам̣. висса̄сагга̄хети (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.131) висса̄саггахан̣епи ана̄патти. висса̄сагга̄халаккхан̣ам̣ пана имина̄ суттена джа̄нитаббам̣ –
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахан̇гехи саманна̄гатасса висса̄сам̣ гахетум̣, сандит̣т̣хо ча хоти, самбхатто ча а̄лапито ча джӣвати ча джа̄на̄ти ча ‘гахите ме аттамано’’’ти (маха̄ва. 356).
таттха сандит̣т̣хоти дит̣т̣хаматтакамитто. самбхаттоти дал̣хамитто. а̄лапитоти ‘‘мама сантакам̣ йам̣ иччхаси, там̣ ган̣хеййа̄си, а̄пуччхитва̄ гахан̣е ка̄ран̣ам̣ наттхӣ’’ти вутто. джӣватӣти анут̣т̣ха̄насеййа̄йа ¶ сайитопи йа̄ва джӣвитиндрийупаччхедам̣ на па̄пун̣а̄ти. гахите ча аттаманоти гахите тут̣т̣хачитто. еварӯпасса сантакам̣ ‘‘гахите ме аттамано бхависсатӣ’’ти джа̄нантена гахетум̣ ват̣т̣ати. анавасесапарийа̄да̄навасена чета̄ни пан̃чан̇га̄ни вутта̄ни. висса̄сагга̄хо пана тӣхи ан̇гехи рухати. катхам̣? сандит̣т̣хо, джӣвати, гахите аттамано, самбхатто, джӣвати, гахите аттамано, а̄лапито, джӣвати, гахите аттаманоти евам̣.
йо ¶ пана джӣвати, на ча гахите аттамано хоти, тасса сантакам̣ висса̄сабха̄вена гахитампи пуна да̄таббам̣. дадантена ча матакадханам̣ та̄ва йе тасса дхане иссара̄ гахат̣т̣ха̄ ва̄ паббаджита̄ ва̄, тесам̣ да̄таббам̣. анаттаманасса сантакам̣ тассева да̄таббам̣. йо пана пат̣хамам̣йева ‘‘сут̣т̣ху катам̣ тайа̄ мама сантакам̣ ган̣хантена̄’’ти вачӣбхедена ва̄ читтуппа̄даматтена ва̄ анумодитва̄ паччха̄ кеначи ка̄ран̣ена купито, со пачча̄хара̄петум̣ на лабхати. йо ча ада̄тука̄мо, читтена пана адхива̄сети, на кин̃чи вадати, сопи пуна пачча̄хара̄петум̣ на лабхати. йо пана ‘‘майа̄ тумха̄кам̣ сантакам̣ гахита’’нти ва̄ ‘‘парибхутта’’нти ва̄ вутто гахитам̣ ва̄ хоту, парибхуттам̣ ва̄, ‘‘майа̄ пана там̣ кеначидева каран̣ӣйена т̣хапитам̣, па̄катикам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вадати, айам̣ пачча̄хара̄петум̣ лабхати.
та̄вака̄ликети ‘‘пат̣идасса̄ми пат̣икарисса̄мӣ’’ти евам̣ ган̣хантасса та̄вака̄ликепи гахан̣е ана̄патти. гахитам̣ пана саче бхан̣д̣аса̄мико пуггало ва̄ ган̣о ва̄ ‘‘туйхеветам̣ хотӯ’’ти ануджа̄на̄ти, иччетам̣ кусалам̣. но че ануджа̄на̄ти, а̄хара̄пенте да̄таббам̣. сан̇гхасантакам̣ пана пат̣ида̄тумева ват̣т̣ати.
петапариггахети еттха пана петтивисайе упапанна̄пи, ка̄лам̣ катва̄ тасмим̣йева аттабха̄ве ниббатта̄пи, ча̄тумаха̄ра̄джика̄дайо дева̄пи саббе ‘‘пета̄’’твева сан̇кхйам̣ гата̄, тесам̣ париггахе ана̄патти. девата̄йа пана уддисса баликаммам̣ каронтехи руккха̄дӣсу лаггитаса̄т̣аке ваттаббамева наттхи. тан̃ча кхо а̄раккхакехи апариггахите, париггахитам̣ пана гахетум̣ на ват̣т̣ати (са̄раттха. т̣ӣ. 2.131).
тираччха̄нагатапариггахети на̄гасупан̣н̣а̄дӣнам̣ тираччха̄нагата̄нам̣ париггахе. сачепи хи дево ва̄ на̄гасупан̣н̣о ва̄ мануссарӯпена а̄пан̣ам̣ паса̄рети, тато часса сантакам̣ кочи диббачаккхуко бхиккху там̣ н̃атва̄ гахетва̄ гаччхати, ват̣т̣ати.
пам̣сукӯласан̃н̃исса̄ти ¶ ‘‘аса̄микам̣ идам̣ пам̣сукӯла’’нти евасан̃н̃исса̄пи гахан̣е ана̄патти. саче пана там̣ саса̄микам̣ хоти, а̄хара̄пенте да̄таббам̣. умматтака̄дӣни пуббе вуттаппака̄ра̄нева. а̄дикаммико панеттха дханийо ¶ . авасеса̄нам̣ пана раджакабхан̣д̣ика̄дичора̄нам̣ чхаббаггийа̄дӣнам̣ а̄паттийева.
сачиттакехи тӣхи самут̣т̣ха̄нехи идам̣ самут̣т̣ха̄тӣти а̄ха ‘‘адинна̄да̄насамут̣т̣ха̄на’’нти. татха̄ хи са̄хаттхикам̣ ка̄йачиттато самут̣т̣ха̄ти. а̄н̣аттикам̣ ва̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄ти. са̄хаттика̄н̣аттикам̣ ка̄йава̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄ти, тан̃ча кхо ‘‘бха̄рийамидам̣, твам̣ екапассам̣ ган̣ха, ахам̣ екапасса’’нти сам̣видха̄йа убхайесам̣ пайогена екасса ваттхуно т̣ха̄на̄ча̄ване лаббхати. ‘‘ка̄йавачӣкамма’’нти авачанам̣ пана ка̄йава̄ча̄нам̣ ӣдисе т̣ха̄не ан̇гаматтатта̄. йа̄йа пана четана̄йа самут̣т̣ха̄пито пайого са̄хаттхико ва̄ а̄н̣аттико ва̄ падха̄набха̄вена т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ са̄дхети, тасса̄ васена а̄патти ка̄ретабба̄. ан̃н̃атха̄ са̄хаттхикам̣ ва̄ а̄н̣аттикасса ан̇гам̣ на хоти, а̄н̣аттикам̣ ва̄ са̄хаттхикасса̄ти идам̣ вируджджхати. ‘‘адиннам̣ а̄дийа̄мӣ’’ти сан̃н̃а̄йа абха̄вена муччанато сан̃н̃а̄вимоккхам̣. ка̄йена катам̣ каммам̣ ка̄йакаммам̣, ка̄йадва̄рена катанти аттхо. вачӣкамманти еттха̄пи есева найо. тут̣т̣хо ва̄ бхӣто ва̄ маджджхатто ва̄ нам̣ а̄паджджатӣти тиведанам̣. сесам̣ пат̣хамасиккха̄паде вуттанайенева ведитаббам̣.
дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄
санти сахаттхе упасагго. тена саддхим̣ уссуккавачанаметам̣ ‘‘сан̃чичча̄’’ти а̄ха ‘‘сан̃чететва̄’’тиа̄ди. уссуккавачананти еттха уссуккавачанам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.172) на̄ма пуббака̄лакирийа̄вачанам̣. айан̃хи сама̄накаттукесу пубба̄парака̄лакирийа̄вачанесу пуббака̄лакирийа̄вачанасса нируттивоха̄ро. ида̄ни ‘‘саддхим̣ чететва̄’’ти имина̄ сан̇кхепена вуттамеваттхам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄ дассетум̣ ‘‘па̄н̣о’’тиа̄дима̄ха. таттха ‘‘па̄н̣о’’ти сан̃н̃а̄йа саддхим̣йева̄ти ‘‘па̄н̣о’’ти сан̃н̃ам̣ авиджахитва̄ ева, ‘‘па̄н̣о’’ти сан̃н̃уппаттийа̄ анантаранти вуттам̣ хоти. еван̃ча катва̄ катхам̣ екаккхан̣е екасса читтасса убхайа̄рамман̣абха̄воти едисӣ чодана̄ анавака̄са̄ти дат̣т̣хаббам̣. кечи пана ‘‘н̃а̄тапарин̃н̃а̄йа ¶ дит̣т̣хасабха̄весу дхаммесу тӣран̣апарин̃н̃а̄йа тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.172) ‘рӯпам̣ аничча’нтиа̄дина̄ сабха̄вена ¶ саддхим̣ екаккхан̣е аничча̄дилаккхан̣аджа̄нанам̣ вийа ‘па̄н̣о’ти сан̃н̃а̄йа саддхим̣йева ‘вадха̄ми на’нти джа̄на̄тӣ’’ти ваданти. апаре пана а̄чарийа̄ таттха̄пи евам̣ на катхенти. еттха ча мануссавиггахо’’ти аватва̄ ‘‘па̄н̣о’’ти вачанам̣ ‘‘мануссо айа’’нти аджа̄нитва̄ кевалам̣ саттасан̃н̃а̄йа гха̄тентасса̄пи па̄ра̄джикабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣. чететва̄ти чинтетва̄. пакаппетва̄ти абхивича̄ретва̄, саннит̣т̣ха̄нам̣ каритва̄ти аттхо.
ида̄ни мануссааттабха̄вам̣ а̄дито пат̣т̣ха̄йа дассетум̣ ‘‘мануссавиггаха’’нтиа̄дима̄ха. таттха калалато пат̣т̣ха̄йа̄ти пат̣исандхивин̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ уппаннакалаларӯпато пат̣т̣ха̄йа. калаларӯпам̣ на̄ма иттхипуриса̄нам̣ ка̄йаваттхубха̄вадасакавасена саматим̣са рӯпа̄ни, напум̣сака̄нам̣ ка̄йаваттхудасакавасена вӣсати. таттха иттхипуриса̄нам̣ калаларӯпам̣ джа̄тиун̣н̣а̄йа екена ам̣суна̄ уддхат̣ателабиндуматтам̣ хоти аччхам̣ виппасаннам̣. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ –
‘‘тилателасса йатха̄ бинду, саппиман̣д̣о ана̄вило;
евам̣ван̣н̣аппат̣ибха̄гам̣, ‘калала’нти павуччатӣ’’ти. (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 1.1.235; вибха. ат̣т̣ха. 26; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.172);
евам̣ париттакам̣ ваттхум̣ а̄дим̣ катва̄ йа̄ва маран̣ака̄ла̄ еттхантаре анупуббена вуд̣д̣хиппатто аттабха̄во мануссавиггахо на̄ма̄ти вуттам̣ хоти. идан̃ча йебхуййавасенева вуттам̣. опапа̄тикасам̣седаджа̄пи хи манусса̄ па̄ра̄джикаваттхуйева. калалака̄лепӣти пат̣хамасатта̄хепи. таттха хи сантативасена паваттама̄нам̣ калаласан̇кха̄там̣ аттабха̄вам̣ джӣвита̄ воропетум̣ сакка̄, на пана саббапат̣хамам̣ калаларӯпам̣. пат̣исандхичиттена хи саддхим̣ тим̣са каммаджарӯпа̄ни ниббаттанти. тесу пана т̣хитесуйева сол̣аса бхаван̇гачитта̄ни уппаджджитва̄ нируджджханти. етасмим̣ антаре гахитапат̣исандхикасса да̄ракасса ва̄ ма̄туйа̄ ва̄ панасса антара̄йо наттхи. айан̃хи маран̣асса анока̄со на̄ма. бхесаджджасампада̄нена̄ти габбхапа̄танабхесаджджада̄нена. тато ва̄ уддхампӣти аббудапесика̄ла̄дӣсупи. джӣвита̄ вийоджеййа̄ти сантативикопанавасена джӣвитиндрийато апанеййа.
имасса ¶ панаттхасса̄ти ‘‘сан̃чичча мануссавиггахам̣ джӣвита̄ воропеййа̄’’ти (па̄ра̄. 171) имасса аттхасса. а̄вибха̄ваттханти пака̄санаттхам̣. па̄н̣асса атипа̄то па̄н̣а̄типа̄то, па̄н̣авадхо па̄н̣агха̄тоти вуттам̣ хоти. саттоти кхандхасанта̄но. таттха хи саттапан̃н̃атти. джӣвитиндрийанти ¶ рӯпа̄рӯпаджӣвитиндрийам̣. рӯпаджӣвитиндрийе хи викопите итарампи там̣самбандхата̄йа винассатӣти. йа̄йа четана̄йа̄ти тасмим̣ па̄н̣е па̄н̣асан̃н̃ино ка̄йавачӣдва̄ра̄нам̣ ан̃н̃атарадва̄раппаватта̄йа йа̄йа четана̄йа. манодва̄ре пана паватта̄йа вадхакачетана̄йа па̄н̣а̄типа̄табха̄во наттхи. са̄ четана̄ти са̄ джӣвитиндрийупаччхедакаупаккамасамут̣т̣ха̄пика̄ ка̄йавачӣдва̄ра̄нам̣ ан̃н̃атарадва̄раппаватта̄ вадхакачетана̄. идам̣ вуттам̣ хоти – йа̄йа четана̄йа паваттама̄насса джӣвитиндрийасса ниссайабхӯтесу маха̄бхӯтесу упаккамакаран̣ахету там̣маха̄бхӯтапаччайа̄ уппаджджанакамаха̄бхӯта̄ нуппаджджиссанти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.172), са̄ та̄дисапайогасамут̣т̣ха̄пика̄ четана̄ па̄н̣а̄типа̄то. ладдхӯпаккама̄ни хи маха̄бхӯта̄ни итарабхӯта̄ни вийа на висада̄нӣти сама̄наджа̄тика̄нам̣ ка̄ран̣ам̣ на хонтӣти.
па̄н̣а̄типа̄то асса аттхӣти па̄н̣а̄типа̄тӣ. сам̣сагге айамӣка̄ро. тена̄ха ‘‘вуттачетана̄йа саман̇гипуггало’’ти. сако хаттхо сахаттхо, тена ниббатто пайого са̄хаттхико. ниссаджджанам̣ ниссагго, сова ниссаггийо. евам̣ а̄н̣аттико. виджджа̄майо мантапариджаппанайого. иддхимайо каммавипа̄каджиддхимайо.
ида̄ни йатха̄вуттейева чха пайоге вибхаджитва̄ дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха таттха̄ти тесу чхасу пайогесу. са̄хаттхикоти еттха хаттхо упалаккхан̣абха̄вена гахитоти а̄ха ‘‘ка̄йена ва̄’’тиа̄ди. таттха ка̄йена̄ти хаттхена ва̄ па̄дена ва̄ мут̣т̣хина̄ ва̄ джа̄н̣уна̄ ва̄ йена кеначи ан̇гапаччан̇гена. ка̄йекадесо хеттха хаттха̄дика̄йо авайаве самуда̄йопача̄ро йатха̄ ‘‘га̄мо дад̣д̣хо’’ти. ка̄йаппат̣ибаддхена̄ти ка̄йато амочитена асиа̄дина̄ пахаран̣ена. пахаран̣анти ка̄йавин̃н̃аттисахита̄йа вадхакачетана̄йа адхиппетаттхаса̄дханам̣. ка̄йена ва̄ саттиа̄дӣнам̣, ка̄йаппат̣ибаддхена ва̄ усуйантапа̄са̄н̣а̄дӣнам̣ ниссаджджананти йатха̄самбхавам̣ йоджетаббам̣. таттха̄ти тесу са̄хаттхиканиссаггийесу ¶ . уддисса̄нуддиссабхедатоти уддиситва̄ ча ануддиситва̄ ча паваттибхедена. уддисанам̣ уддисо, со етасса аттхӣти уддисако, пайого, тасмим̣. баджджхати етена̄ти баддхо, каммамева баддхо каммабаддхо, па̄н̣а̄типа̄тоти аттхо. атха ва̄ бандханам̣ баддхо, каммуна̄ баддхо каммабаддхо, со асса хоти, па̄н̣а̄типа̄такаммамасса сиддханти вуттам̣ хоти. убхайаттха̄пӣти уддисаке, ануддисаке ча̄ти двӣсупи. паччха̄ ва̄ тенева рогена маратӯти йоджана̄. пахаритаккхан̣ейева̄ти маран̣а̄йа пахонакаппаха̄расса ладдхаккхан̣ейева каммабаддхо. йади авассам̣ тена маратӣти адхиппа̄йо. саче пана маран̣а̄дхиппа̄йена паха̄рам̣ датва̄ тена аматасса пуна ан̃н̃ена читтена паха̄ре динне паччха̄пи пат̣хамаппаха̄ренева марати, тада̄ва каммабаддхо. атха дутийапаха̄рена марати ¶ , наттхи па̄н̣а̄типа̄то. убхайехи матепи пат̣хамаппаха̄ренева каммабаддхо, убхайехипи амате неватти па̄н̣а̄типа̄то. еса найо бахӯхипи екасса паха̄ре динне. татра̄пи хи йасса паха̄рена марати, тассева каммабаддхоти. а̄н̣а̄панам̣ на̄ма вачӣвин̃н̃аттисахита̄йа вадхакачетана̄йа адхиппетаттхаса̄дханам̣.
ида̄ни имасмим̣ а̄н̣аттикапайоге сан̇кетависан̇кетабха̄ваджа̄нанаттхам̣ чхаббидхам̣ нийамам̣ дассенто ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха таттха̄ти тасмим̣ а̄н̣аттикапайоге. а̄н̣аттинийа̄мака̄ти а̄н̣аттикапайогаса̄дхика̄. етесу хи авираджджхитесуйева а̄н̣аттикапайого хоти, на ан̃н̃атха̄ти.
пуггалоти ма̄ретаббо пуггало. тена̄ха ‘‘йам̣ хӣ’’тиа̄ди. а̄н̣а̄пакасса а̄паттӣти а̄н̣а̄пакасса а̄н̣аттиккхан̣е а̄патти, а̄н̣аттасса ма̄ран̣аккхан̣е. а̄н̣а̄пако муччатӣти а̄н̣аттассева каммабаддхо, ваттхувисесена панеттха каммависесо ча а̄паттивисесо ча хотӣти. ‘‘пуребхаттам̣ ма̄рехӣ’’ти а̄н̣атто пуребхаттамева ма̄ретӣти ‘‘аджджа све’’ти анийаметва̄ ‘‘пуребхаттам̣ ма̄рехӣ’’ти а̄н̣атто йада̄ када̄чи пуребхаттам̣ ма̄рети. йо пана ‘‘аджджа пуббан̣хе’’ти вутто маджджханхе ва̄ са̄йанхе ва̄ све ва̄ пуббан̣хе ма̄рети, висан̇кето хоти, а̄н̣а̄пакасса наттхи каммабаддхо. пуббан̣хе ма̄ретум̣ ва̄йамантасса маджджханхе ¶ джа̄тепи есева найо. етена найена саббака̄лаппабхедесу сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄.
евам̣ ваттхука̄лесу сан̇кетависан̇кетатам̣ дассетва̄ ида̄ни ока̄са̄дӣсу сан̇кетависан̇кетатам̣ атидисанто ‘‘имина̄ найена̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ока̄соти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.174) га̄мо ва̄ ванам̣ ва̄ гехадва̄рам̣ ва̄ти евама̄дико. а̄вудханти аси ва̄ усу ва̄ сатти ва̄ти евама̄ди. ирийа̄патхоти ма̄ретаббасса гаманам̣ ва̄ нисаджджа̄ ва̄ти евама̄ди. кирийа̄висесоти виджджханам̣ ва̄ чхеданам̣ ва̄ бхеданам̣ ва̄ сан̇кхамун̣д̣акам̣ ва̄ти евама̄ди. имесу йатха̄ йатха̄ вадхако а̄н̣атто, татха̄ татха̄ кате а̄н̣а̄пакасса а̄патти, ан̃н̃атха̄ кате висан̇кето хоти. тена̄ха ‘‘имина̄ найена̄’’тиа̄ди. таттха саббаттха̄ти ока̄са̄дӣсу чатӯсу. хоти четтха –
‘‘йатха̄н̣аттивасенева, а̄н̣аттена кате сати;
а̄н̣а̄пакасса а̄патти, висан̇кетон̃н̃атха̄ кате’’ти.
а̄н̣аттийам̣ ¶ пана айам̣ висесо – адхит̣т̣ха̄йа̄ти адхит̣т̣хахитва̄ а̄н̣а̄пети ‘‘евам̣ виджджха, евам̣ пахара, евам̣ гха̄техӣ’’ти (па̄ра̄. 174) вутта̄йа па̄л̣ийа̄ лаббхатӣти н̃а̄таббо.
опатанти еттха̄ти опа̄то, а̄ва̄т̣о, тасса кхан̣анам̣ опа̄таккхан̣анам̣. апассенасам̣видха̄нанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.177) апассенасса сам̣видха̄нам̣. ниччапарибхого ман̃чо ва̄ пӣт̣хам̣ ва̄ апассенапхалакам̣ ва̄ дива̄т̣т̣ха̄не нисӣдантасса апассенакаттхамбхо ва̄ таттхаджа̄такаруккхо ва̄ чан̇каме апасса̄йа тит̣т̣хантасса а̄ламбанаруккхо ва̄ а̄ламбанапхалакам̣ ва̄, саббампетам̣ апассанӣйат̣т̣хена апассенам̣ на̄ма, тасмим̣ апассене йатха̄ апассайантам̣ виджджхати ва̄ чхиндати ва̄, татха̄ катва̄ ва̄сипхарасусаттиа̄ракан̣т̣ака̄дӣсу ан̃н̃атарасса саттхасса т̣хапананти аттхо.
упаниккхипанам̣ на̄ма самӣпе никкхипанам̣. мана̄пасса ва̄ амана̄пасса ва̄ рӯпасса упахаран̣ам̣ самӣпе т̣хапанам̣ рӯпӯпаха̄ро, аттана̄ ва̄ йаккхапета̄дивесам̣ гахетва̄ тит̣т̣ханам̣. а̄дисаддена саддӯпаха̄ра̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. еттха̄пӣти тха̄варапайогепи ¶ . уддисса̄нуддиссабхедо ведитаббо, йато таттхапи пуббе вуттанайенева каммабаддхо хоти. айам̣ пана висесо – мӯлат̣т̣хена опа̄та̄дӣсу паресам̣ мӯлена ва̄ мудха̄ ва̄ диннесупи йади таппаччайа̄ кочи марати, мӯлат̣т̣хассева каммабаддхо. йадипи тена, ан̃н̃ена ва̄ татра опа̄те вина̄сетва̄ бхӯмисаме катепи пам̣суха̄рака̄ ва̄ пам̣сум̣ ган̣ханта̄, мӯлакхан̣ака̄ ва̄ мӯла̄ни кхан̣анта̄ а̄ва̄т̣ам̣ каронти, деве ва̄ вассанте каддамо джа̄йати, таттха ча кочи отаритва̄ ва̄ лаггитва̄ ва̄ марати, мӯлат̣т̣хассева каммабаддхо. йади пана йена ладдхам̣, со ва̄ ан̃н̃о ва̄ виттхататарам̣ ва̄ гамбхӣратарам̣ ва̄ кароти, таппаччайа̄ ча кочи марати, убхайесампи каммабаддхо. йатха̄ ту мӯла̄ни мӯлехи сам̣санданти, татха̄ таттха тхале кате муччати. евам̣ апассенасам̣видха̄на̄дӣсупи йа̄ва тесам̣ паватти, та̄ва йатха̄самбхавам̣ каммабаддхо ведитаббо.
виджджа̄париджаппананти а̄тхаббан̣икехи, виджджа̄дхарехи ча мантапариджаппанам̣. каммавипа̄каджа̄йа иддхийа̄ти са̄тисайакамманиббатта̄йа каммавипа̄кена сахаджа̄та̄йа иддхийа̄, каммасса ва̄ випа̄кабха̄вена джа̄та̄йа иддхийа̄. пайоджананти паваттанам̣, каран̣анти аттхо, да̄т̣ха̄вудха̄дӣнам̣ да̄т̣ха̄кот̣ана̄дӣнамива ма̄ран̣аттхам̣ каммавипа̄каджиддхивика̄ракаран̣анти вуттам̣ хоти.
каммаса̄дхано ва̄йам̣ ха̄ракасаддо бахулам̣видха̄нена таттха̄пи н̣вупаччайасса сиджджханатоти а̄ха ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди. джӣвитахаран̣акам̣, упаниккхипитаббам̣ ва̄ саттхамева ха̄раканти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.172) викаппадвайена ¶ вуттанти а̄ха ‘‘саттхан̃ча там̣ ха̄ракан̃ча̄ти саттхаха̄рака’’нти. ‘‘ха̄ракасаттха’’нти ваттаббе висесанасса паранипа̄там̣ катва̄ евам̣ вуттанти дат̣т̣хаббам̣. парийесеййа̄ти гавесеййа. ‘‘йатха̄ лабхати, татха̄ кареййа̄’’ти имина̄ пана адхиппа̄йаттхама̄ха, ‘‘упаниккхипеййа̄’’ти имина̄ сикха̄паттаматтхам̣. итаратха̄ хи ‘‘парийесеййа̄’’ти имасса ‘‘упаниккхипеййа̄’’ти айаматтхо адхиппето на сийа̄. парийит̣т̣хаматтейева̄ти парийеситаматтейева. йади евам̣ атха касма̄ па̄л̣ийам̣ ‘‘саттхаха̄ракам̣ ва̄сса парийесеййа̄ти асим̣ ва̄ саттим̣ ва̄ бхен̣д̣им̣ ва̄ лагул̣ам̣ ва̄ па̄са̄н̣ам̣ ва̄ саттхам̣ ва̄ висам̣ ва̄ раджджум̣ ва̄’’ти (па̄ра̄. 172) вуттанти а̄ха ‘‘падабха̄джане пана̄’’тиа̄ди. асса̄ти ‘‘саттхаха̄ракам̣ ва̄сса парийесеййа̄’’ти имасса падасса. бйан̃джана̄нурӯпато парипун̣н̣ам̣ катва̄ аттхасса авуттатта̄ ¶ ‘‘бйан̃джанам̣ ана̄дийитва̄’’ти вуттам̣. сасати хим̣сатӣти саттхам̣, сасанти хим̣санти етена̄ти ва̄ саттхам̣. а̄дисаддена ‘‘саттим̣ ва̄’’тиа̄дипа̄л̣исесам̣ сан̇ган̣ха̄ти. таттха лагул̣анти муггаро. саттханти вутта̄васесам̣ йам̣ кин̃чи самукхам̣ ведитаббам̣.
йо евам̣ маратӣти йо саттхам̣ ва̄ а̄харитва̄, висам̣ ва̄ кха̄дитва̄, раджджуйа̄ ва̄ уббандхитва̄, соббха̄дӣсу ва̄ патитва̄, ан̃н̃ехи ва̄ аггипавесанаудакапавесана̄дӣхи упа̄йехи марати. ‘‘со дханам̣ ва̄ лабхатӣ’’тиа̄дина̄ найена̄ти со дханам̣ ва̄ лабхати, йасам̣ ва̄ лабхати, саггам̣ ва̄ гаччхати, дхаммо ва̄сса хотӣти имина̄ найена. киманена ведитаббанти а̄ха ‘‘етена̄’’тиа̄ди. таттха етена̄ти ‘‘маран̣аван̣н̣ам̣ ва̄ сам̣ван̣н̣еййа̄’’ти етена вачанена. найидха еванти идха мануссавиггахапа̄ра̄джике на евам̣, на парийа̄йакатха̄йа муччатӣти аттхо. тена̄ха ‘‘сам̣ван̣н̣еййа̄’’тиа̄ди.
‘‘саттхам̣ ва̄ а̄хара̄’’тиа̄дина̄ти еттха а̄дисаддена ‘‘висам̣ ва̄ кха̄да, раджджуйа̄ ва̄ уббандхитва̄ ка̄лам̣ карохи, соббхе ва̄ нараке ва̄ папа̄те ва̄ папата̄’’тиа̄дим̣ (па̄ра̄. 172) саббам̣ маран̣ӯпа̄йам̣ сан̇ган̣ха̄ти. еттха ча нарако (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.172) на̄ма таттха таттха пхалантийа̄ бхӯмийа̄ сайамева ниббатта̄ маха̄дарӣ, йаттха хаттхӣпи патанти, чора̄пи нилӣйитва̄ тит̣т̣ханти. папа̄тоти паббатантаре ва̄ тхалантаре ва̄ екато чхинно. па̄пакена̄ти ла̄макена. дуджджӣвитена̄ти дуккхабахулатта̄ дуккхена джӣвитена. матам̣ те джӣвита̄ сеййа̄ти тава маран̣ам̣ джӣвита̄ сундаратарам̣. читтамасса аттхӣти читто. татха̄ мано. ити-саддо ‘‘саббаматтхӣти кхо, качча̄на, айамеко анто, саббам̣ наттхӣти кхо, качча̄на, айам̣ дутийо анто’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 2.15; 3.90) вийа ¶ нидассане дат̣т̣хаббо йатха̄вуттасса буддхийам̣ випариваттама̄насса маран̣асса нидассанато. тенева̄ха ‘‘матам̣ те джӣвита̄ сеййо’’тиа̄ди.
нану четтха ‘‘мано’’ти идампи аттхато читтамева, атха касма̄ вуттанти а̄ха ‘‘еттха ча̄’’тиа̄ди. читтасса аттхадӣпанаттхам̣ вуттанти на̄йам̣ читтасаддо ‘‘читтасан̇каппо’’тиа̄дӣсу (па̄ра̄. 171) вийа вичитта̄диаттхо, атха кхо вин̃н̃а̄н̣авачаноти тасса аттхадӣпанаттхам̣ вуттам̣. имина̄ пунаруттидоса̄бха̄вам̣ дассети. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘теневасса̄’’тиа̄ди. читто ¶ на̄на̄ппака̄рако сан̇каппо асса̄ти читтасан̇каппо. вичиттаттхо хеттха читтасаддо ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, ан̃н̃ам̣ еканика̄йампи саманупасса̄ми евам̣ читтам̣, йатхайидам̣, бхиккхаве, тираччха̄нагата̄’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 3.100) вийа. тена̄ха ‘‘вичиттасан̇каппо’’ти. еттха̄пи итисаддо а̄харитабботи ‘‘читтасан̇каппо’’ти имасмим̣ падепи адхика̄равасена итисаддо а̄харитаббо. идан̃хи ‘‘ити читтасан̇каппо’’ти евам̣ авуттампи адхика̄рато вуттамева хотӣти. сан̇каппоти четтха ‘‘такко витакко сан̇каппо’’тиа̄дӣсу (дха. са. 7) вийа на витаккассева на̄мам̣, атха кхо тасса ча ан̃н̃есан̃ча̄ти дассетум̣ ‘‘сан̇каппоти ча̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. сам̣видаханаматтасса̄ти сан̃н̃а̄четана̄витаккасан̇кха̄тасса саббасса сам̣видаханасса. са̄ман̃н̃аттхо хеттха маттасаддо ‘‘бра̄хман̣аматтам̣ бходжетӣ’’тиа̄дӣсу вийа. тена̄ха ‘‘тан̃ча сам̣видахана’’нтиа̄ди. имина̄ сам̣видаханам̣ на̄меттха на видха̄нанти дассети. адхиппа̄йо на̄ма витакко.
учча̄вачена ка̄ран̣ена̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.172) маханта̄махантена упа̄йена. таттха маран̣аван̣н̣асам̣ван̣н̣ане та̄ва джӣвите а̄дӣнавадассанавасена авача̄ка̄рата̄, маран̣е ван̣н̣абхан̣анавасена учча̄ка̄рата̄ ведитабба̄. сама̄дапане пана мут̣т̣хиджа̄н̣униппотхана̄дӣхи маран̣асама̄дапанавасена учча̄ка̄рата̄, екато бхун̃джантасса накхе висам̣ паккхипитва̄ маран̣а̄дисама̄дапанавасена авача̄ка̄рата̄ ведитабба̄.
евам̣ аса̄дха̄ран̣авиниччхайам̣ ватва̄ ида̄ни са̄дха̄ран̣авиниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘веса̄лийа’’нтиа̄дима̄ха. опа̄таккхан̣ана̄дӣсу дуккат̣анти еттха сачепи джа̄тапатхавим̣ кхан̣ати, па̄н̣а̄типа̄тасса пуббапайогатта̄ пайоге пайоге дуккат̣ам̣. мануссавиггахо на̄гасупан̣н̣а̄дисадисо тираччха̄нагато тираччха̄нагатамануссавиггахо, йаккхо ча пето ча тираччха̄нагатамануссавиггахо ча йаккхапетатираччха̄нагатамануссавиггаха̄, тесам̣. ‘‘татха̄’’ти имина̄ тхуллаччайам̣ атидисати. ида̄ни ‘‘имина̄ ¶ найена̄’’тиа̄дина̄ апассенасам̣видха̄на̄дӣсупи йатха̄вуттаа̄паттибхедам̣ атидисати. саббаттха̄ти апассенасам̣видха̄на̄дӣсу саббесу пайогесу.
ида̄ни ана̄паттим̣ дассетум̣ ‘‘асан̃чичча̄’’тиа̄дима̄ха. еттха ча ‘‘асан̃чичча̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.179) идам̣ маран̣асам̣ваттаникаупаккамасса асаллаккхан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣ ¶ , ‘‘аджа̄нантасса̄’’ти идам̣ пана маран̣асам̣ваттаникаупакаран̣асса аджа̄нанам̣ сандха̄йа, ‘‘намаран̣а̄дхиппа̄йасса̄’’ти идам̣ упаккамам̣ джа̄нантасса̄пи маран̣а̄дхиппа̄йасса абха̄вам̣. тена̄ха ‘‘асан̃чичча̄’’тиа̄ди. ачететва̄ти асаллаккхетва̄, вираджджхитва̄ти вуттам̣ хоти.
мусалусса̄панаваттхусмим̣ вийа̄ти ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху бхаттагге антарагхаре а̄санам̣ пан̃н̃апенто мусале уссите екам̣ мусалам̣ аггахеси. дутийо мусало парипатитва̄ ан̃н̃атарасса да̄ракасса маттхаке аваттха̄си. со ка̄ламака̄си. тасса куккуччам̣ ахоси…пе… ким̣читто твам̣ бхиккхӯти. асан̃чичча ахам̣ бхагава̄ти. ана̄патти бхиккху асан̃чичча̄’’ти (па̄ра̄. 180) имасмим̣ ваттхусмим̣ вийа.
висагатапин̣д̣апа̄таваттхусмим̣ вийа̄ти ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро пин̣д̣ача̄рико бхиккху висагатам̣ пин̣д̣апа̄там̣ лабхитва̄ пат̣иккаманам̣ харитва̄ бхиккхӯнам̣ аггака̄рикам̣ ада̄си. те бхиккхӯ ка̄ламакам̣су. тасса куккуччам̣ ахоси…пе… ким̣читто твам̣ бхиккхӯти. на̄хам̣ бхагава̄ джа̄на̄мӣти. ана̄патти бхиккху аджа̄нантасса̄’’ти (па̄ра̄. 181) имасмим̣ ваттхусмим̣ вийа.
бхесаджджаваттхусмим̣ вийа̄ти ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атара̄ ван̃джха̄ иттхӣ кулӯпакам̣ бхиккхум̣ етадавоча ‘‘ин̇гха̄ййа бхесаджджам̣ джа̄на̄хи, йена̄хам̣ виджа̄йеййа’нти. ‘сут̣т̣ху бхагинӣ’ти тасса̄ бхесаджджам̣ ада̄си. са̄ ка̄ламака̄си. тасса куккуччам̣ ахоси…пе… ана̄патти бхиккху па̄ра̄джикасса, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 187) имасмим̣ ваттхусмим̣ вийа. идха а̄дикаммика̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ джӣвита̄ воропитабхиккхӯ, тесам̣ ана̄патти. авасеса̄нам̣ маран̣аван̣н̣асам̣ван̣н̣анака̄дӣнам̣ а̄паттийева.
атха катхам̣ дуккхаведананти, нану ра̄джа̄но чорам̣ дисва̄ хасама̄на̄пи ‘‘гаччхатха, нам̣ гха̄тетха̄’’ти вадантӣти? саччам̣ хасама̄на̄ ваданти, со пана ха̄со тесам̣ ан̃н̃ависайо, саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ ¶ дуккхасампайутта̄ва. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘сачепи хи сирисайанам̣ а̄рул̣хо раджджасампаттисукхаманубхаванто ра̄джа̄ ‘чоро дева а̄нӣто’ти вутте ‘гаччхатха нам̣ ма̄ретха̄’ти хасама̄но бхан̣ати, доманассачиттенева бхан̣атӣти ¶ ведитаббо. сукхавокин̣н̣атта̄, пана ануппабандха̄бха̄ва̄ ча дуджджа̄наметам̣ путхуджджанехӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.179).
татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄
анабхиджа̄нанти на абхиджа̄нам̣. йена хи йо дхаммо адхигато, со тасса па̄кат̣о хотӣти а̄ха ‘‘сакасанта̄не’’тиа̄ди. уттариманусса̄нанти пакатимануссехи уттаритара̄нам̣ манусса̄нам̣, уккат̣т̣хаманусса̄нанти аттхо. дхамманти махаггаталокуттарабхӯтам̣ адхигатадхаммам̣. атха ва̄ уттаримануссадхамма̄ти уттаримануссадхаммо. мануссадхаммо на̄ма вина̄ бха̄вана̄манасика̄рена пакатийа̄ мануссехи ниббаттетаббо дасакусалакаммапатхадхаммо. со хи манусса̄нам̣ читта̄дхит̣т̣ха̄наматтена иджджханато тесам̣ со бха̄витадхаммо вийа т̣хитоти татха̄ вутто, мануссаггахан̣ан̃четтха тесу бахулам̣ паваттанато. джха̄на̄дикам̣ пана таббидхуранти татуттари, ити уттари мануссадхамма̄ти уттаримануссадхаммо, там̣ уттаримануссадхамманти евампеттха аттхо дат̣т̣хаббо. самуда̄чарантоти а̄роченто.
кин̃ча̄пи локийалокуттара̄ сабба̄ва пан̃н̃а̄ ‘‘н̃а̄н̣а’’нти вуччати, идха пана махаггаталокуттара̄ва ведитабба̄ти а̄ха ‘‘махаггаталокуттарапан̃н̃а̄ джа̄нанат̣т̣хена н̃а̄н̣а’’нти. килесехи а̄ракатта̄ парисуддхат̣т̣хена арийанти а̄ха ‘‘арийам̣ висуддхам̣ уттама’’нти. арийасаддо четтха висуддхапарийа̄йо, на локуттарапарийа̄йо. джха̄на̄дибхедети а̄дисаддена ‘‘вимоккхо, сама̄дхи, сама̄патти, н̃а̄н̣адассанам̣, маггабха̄вана̄, пхаласаччхикирийа̄, килесаппаха̄нам̣, винӣваран̣ата̄ читтасса, сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣ’’ти (па̄ра̄. 198) име сан̇ган̣ха̄ти. вин̃н̃усса мануссаджа̄тикасса̄ти а̄рочетаббапуггаланидассанам̣. етасса хи а̄рочите а̄рочитам̣ хоти, на девабрахма̄нам̣, на̄пи петайаккхатираччха̄нагата̄нанти. а̄рочеййа̄ти вадеййа, вин̃н̃а̄пеййа̄ти вуттам̣ хоти. вина̄ ан̃н̃а̄падесена̄ти ‘‘йо те виха̄ре васати, со бхиккху пат̣хамасса джха̄насса ла̄бхӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 220) найена ан̃н̃а̄падесам̣ вина̄ти ¶ аттхо. идхева̄ти ‘‘ити джа̄на̄ми, ити пасса̄мӣ’’ти имасмим̣йева паде. ‘‘тена вутта’’нтиа̄ди нигаманам̣.
саманугга̄хӣйама̄ноти ¶ чодийама̄но, йам̣ ваттху а̄рочитам̣ хоти, тасмим̣ ваттхусмим̣ ‘‘ким̣ те адхигатам̣, кинти те адхигатам̣, када̄ те адхигатам̣, каттха те адхигатам̣, катаме те килеса̄ пахӣна̄, катамесам̣ твам̣ дхамма̄нам̣ ла̄бхӣ’ти кеначи вуччама̄но’’ти вуттам̣ хоти. асаманугга̄хӣйама̄ноти на кеначи вуччама̄но.
‘‘бхиккхубха̄ве т̣хатва̄ абхаббо джха̄на̄дӣни адхиганту’’нти сиккха̄пада̄тиккамасса антара̄йакаратта̄ вуттам̣. бхиккхубха̄во хисса саггантара̄йо чева хоти маггантара̄йо ча (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.198). вуттан̃хетам̣ ‘‘са̄ман̃н̃ам̣ дуппара̄мат̣т̣хам̣, нирайа̄йупакад̣д̣хатӣ’’ти (сам̣. ни. 1.89; дха. па. 311). апарампи вуттам̣ ‘‘ситхило хи парибба̄джо, бхиййо а̄кирате раджа’’нти (сам̣. ни. 1.89; дха. па. 313). бхиккхубха̄воти па̄ра̄джикам̣ а̄паджджитва̄ ‘‘саман̣о аха’’нти пат̣иджа̄нанато воха̄раматтасиддхо бхиккхубха̄во. да̄на̄дӣхӣти да̄насаран̣асӣласам̣вара̄дӣхи.
аджа̄намева̄ти еттха ева̄ти авадха̄ран̣аттхе нипа̄то. ‘‘аджа̄намева’’нтипи пат̣ханти. таттха пана ‘‘евам̣ джа̄на̄ми, евам̣ пасса̄мӣ’’ти авачанти йоджетаббам̣. вачанаттхавирахатоти ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи’’нти а̄дивачанасса (па̄ра̄. 209) аттхабхӯтена джха̄на̄дина̄ ваджджитатта̄ туччхам̣ удака̄дисун̃н̃ам̣ бха̄джанам̣ вийа. муса̄ти висам̣ва̄данапуреккха̄расса парависам̣ва̄дако вачӣпайого, ка̄йапайого ва̄. тена̄ха ‘‘ван̃чана̄дхиппа̄йато муса̄’’ти. муса̄ ча ван̃чана̄дхиппа̄йо ча пуббабха̄гаккхан̣е, тан̇кхан̣е ча. вуттан̃хи ‘‘пуббе ва̄сса хоти ‘муса̄ бхан̣исса’нти, бхан̣антасса хоти ‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’’ти (па̄ра̄. 200). етан̃хи двайам̣ ан̇габхӯтам̣, итарам̣ пана хоту ва̄, ма̄ ва̄, ака̄ран̣аметам̣. абхан̣инти вин̃н̃а̄панам̣ ака̄сим̣.
ан̃н̃атра адхима̄на̄ти адхигато ма̄но, адхико ва̄ ма̄но адхима̄но, тхаддхама̄ноти аттхо, там̣ вина̄ти аттхо. касса пана̄йам̣ адхима̄но уппаджджати, касса нуппаджджати? арийаса̄вакасса та̄ва нуппаджджати (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.196). со хи маггапхаланибба̄напахӣнакилеса̄васит̣т̣хакилесапаччавеккхан̣ена сан̃джа̄тасоманассо ¶ арийагун̣аппат̣иведхе никкан̇кхо, тасма̄ сота̄панна̄дӣнам̣ ‘‘ахам̣ сакада̄га̄мӣ’’тиа̄дивасена ма̄но нуппаджджати. дуссӣласса нуппаджджати. со хи арийагун̣а̄дхигаме нира̄сова. сӣлаватопи париччаттакаммат̣т̣ха̄насса нидда̄ра̄мата̄димануйуттасса нуппаджджати, супарисуддхасӣласса пана каммат̣т̣ха̄не аппаматтасса на̄марӯпам̣ ваваттхапетва̄ паччайапариггахена витин̣н̣акан̇кхасса тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ сан̇кха̄ре ¶ саммасантасса а̄раддхавипассакасса уппаджджати. тена̄ха ‘‘йва̄йа’’нтиа̄ди. таттха тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.196) кала̄пасаммасанавасена аничча̄дилаккхан̣аттайам̣ а̄ропетва̄. саммасантасса̄ти випассантасса. а̄раддхавипассакасса̄ти удайаббайа̄нупассана̄йа а̄раддхавипассакасса. апаттети аттано санта̄не уппаттивасена апатте, анадхигатети вуттам̣ хоти. паттасан̃н̃ита̄сан̇кха̄тоти ‘‘патто майа̄ уттаримануссадхаммо’’ти евам̣сан̃н̃ита̄сан̇кха̄то адхима̄но уппаджджати. уппанно ча суддхасаматхала̄бхим̣ ва̄ суддхавипассана̄ла̄бхим̣ ва̄ антара̄ т̣хапети. со хи дасапи вӣсампи тим̣сампи васса̄ни килесасамуда̄ча̄рам̣ апассанто ‘‘ахам̣ сота̄панно’’ти ва̄ ‘‘сакада̄га̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘ана̄га̄мӣ’’ти ва̄ ман̃н̃ати. саматхавипассана̄ла̄бхим̣ пана арахаттейева т̣хапети. тасса хи сама̄дхибалена килеса̄ виккхамбхита̄, випассана̄балена сан̇кха̄ра̄ супариггахита̄, тасма̄ сат̣т̣химпи васса̄ни, асӣтимпи васса̄ни, вассасатампи килеса̄ на самуда̄чаранти, кхӣн̣а̄савассева читта̄ча̄ро хоти. со евам̣ дӣгхараттам̣ килесасамуда̄ча̄рам̣ апассанто антара̄ ат̣т̣хатва̄ва ‘‘араха̄ аха’’нти ман̃н̃атӣти. ‘‘там̣ адхима̄нам̣ т̣хапетва̄’’ти имина̄ ‘‘ан̃н̃атра̄’’ти падам̣ апеккхитва̄ ‘‘адхима̄на̄’’ти упайогаттхе ниссаккавачананти дассети.
па̄пиччхата̄йа̄ти па̄па̄ иччха̄ етасса̄ти па̄пиччхо, тасса бха̄во па̄пиччхата̄, та̄йа, па̄пика̄йа иччха̄йа̄ти аттхо. йа̄ са̄ ‘‘идхекаччо дуссӣлова сама̄но ‘сӣлава̄’ти мам̣ джано джа̄на̄тӯ’’тиа̄дина̄ (вибха. 851) найена вутта̄, та̄йа асантагун̣асамбха̄ваниччха̄йа̄ти вуттам̣ хоти. имина̄ пана мандатта̄ момӯхатта̄ самуда̄чарантасса ана̄паттӣти дассети. айампӣти пи-саддена на кевалам̣ пурима̄ тайова̄ти дассети.
асантанти ¶ абхӯтам̣. джха̄на̄дидхамманти джха̄нам̣, вимоккхо, сама̄дхи, сама̄патти, н̃а̄н̣адассанам̣, маггабха̄вана̄, пхаласаччхикирийа̄, килесаппаха̄нам̣, винӣваран̣ата̄ читтасса, сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣ’’ти (па̄ра̄. 198) евам̣ вуттам̣ уттаримануссадхаммам̣. йасса а̄рочетӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.215) ва̄ча̄йа ва̄ хаттхавика̄ра̄дӣхи ва̄ ан̇гапаччан̇гачопанехи вин̃н̃аттипатхе т̣хитасса йасса пуггаласса а̄рочети. вин̃н̃аттипатхам̣ пана атиккамитва̄ т̣хито кочи че диббена чаккхуна̄ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.215), дибба̄йа ча сотадха̄туйа̄ дисва̄ ча сутва̄ ча джа̄на̄ти, на па̄ра̄джикам̣. йопи ‘‘ким̣ айам̣ бхан̣атӣ’’ти сам̣сайам̣ ва̄ а̄паджджати, чирам̣ вӣмам̣ситва̄ ва̄ паччха̄ джа̄на̄ти, ‘‘авиджа̄нанто’’иччева сан̇кхйам̣ гаччхати. йо пана джха̄на̄дӣни аттано адхигамавасена ва̄ уггахапарипуччха̄дивасена ва̄ на джа̄на̄ти, кевалам̣ ‘‘джха̄на’’нти ва̄ ‘‘вимоккхо’’ти ¶ ва̄ вачанаматтамева сутам̣ хоти, сопи тена вутте ‘‘джха̄нам̣ кира сама̄паджджӣ’’ти еса вадатӣти йади еттакаматтампи джа̄на̄ти, ‘‘джа̄на̄ти’’ччева сан̇кхйам̣ гаччхати, тасса вутте па̄ра̄джикамева. сесо пана екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ бахӯнам̣ ва̄ нийамита̄нийамитавасена висесо саббо сиккха̄паччаккха̄накатха̄йам̣ вуттанайенева ведитаббо. парийа̄йабха̄сане пана ‘‘аха’’нти авуттатта̄ пат̣ивиджа̄нантасса вуттепи тхуллаччайам̣. висам̣ва̄дана̄дхиппа̄йена муса̄ва̄дапайогасса кататта̄ аппат̣ивиджа̄нантасса̄пи дуккат̣анти а̄ха ‘‘йо те виха̄ре васати…пе… дуккат̣а’’нти. ануллапана̄дхиппа̄йасса̄ти уллапана̄дхиппа̄йавирахитасса, абхӯта̄рочана̄дхиппа̄йавирахитасса̄ти аттхо. умматтака̄дайо пуббе вуттанайа̄ ева. идха пана а̄дикаммика̄ ваггумуда̄тӣрийабхиккхӯ, тесам̣ ана̄патти.
чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
па̄ра̄джиканигаманаван̣н̣ана̄
идха̄ти имасмим̣ бхиккхупа̄тимоккхе. уддит̣т̣хапа̄ра̄джикапаридӣпанамева̄ти уддит̣т̣ха̄нам̣ чатуннам̣ па̄ра̄джика̄нам̣ паридӣпанавачанамева. авадха̄ран̣ам̣ пана на ан̃н̃есампӣти дассанаттхам̣. тена̄ха ‘‘самодха̄нетва̄ пана̄’’тиа̄ди. таттха самодха̄нетва̄ти таттха таттха а̄гата̄ни еттхева самодахитва̄, паккхипитва̄ ра̄сим̣ катва̄ти аттхо. па̄л̣ийам̣ а̄гата̄нӣти уддесапа̄л̣ийам̣ а̄гата̄ни ¶ . бхиккхунӣнам̣ аса̄дха̄ран̣а̄ни чатта̄рӣти уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄, ваджджаппат̣иччха̄дика̄, уккхитта̄нуваттика̄, ат̣т̣хаваттхука̄ти има̄ни бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯхи аса̄дха̄ран̣а̄ни чатта̄ри. пан̣д̣ака̄дӣнан̃хи ека̄дасаннам̣ абхаббабха̄во па̄ра̄джика̄паттисадисатта̄ па̄ра̄джикоти а̄ха ‘‘ека̄дасанна’’нтиа̄ди. абхаббабха̄васан̇кха̄техӣти ваттхувипанната̄дина̄ паббаджджӯпасампада̄йа наарахабха̄васан̇кха̄техи. пан̣д̣акатираччха̄нагатаубхатобйан̃джанака̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.233) хи тайо ваттхувипанна̄ ахетукаппат̣исандхика̄, тесам̣ сагго ава̄рито, магго пана ва̄рито. абхабба̄ хи те маггаппат̣ила̄бха̄йа ваттхувипаннатта̄. паббаджджа̄пи несам̣ пат̣иккхитта̄, тасма̄ тепи па̄ра̄джика̄ва. тхеййасам̣ва̄сако, титтхийапаккантако, ма̄тугха̄тако, питугха̄тако, арахантагха̄тако, бхиккхунидӯсако, лохитуппа̄дако, сан̇гхабхедакоти име ат̣т̣ха аттано кирийа̄йа випаннатта̄ абхаббат̣т̣ха̄нам̣ патта̄ти па̄ра̄джика̄ва. тесу тхеййасам̣ва̄сако, титтхийапаккантако, бхиккхунидӯсакоти имесам̣ тин̣н̣ам̣ сагго ава̄рито, магго пана ва̄ритова. итаресам̣ пан̃чаннам̣ убхайампи ва̄ритам̣. те хи анантара̄ва нараке ниббаттанакасатта̄. йада̄ бхиккхунӣ виббхамитука̄ма̄ хутва̄ ка̄са̄вамева ¶ ва̄ гихиваттхам̣ ва̄ гихинива̄сана̄ка̄рена нива̄сети, тада̄ па̄ра̄джикама̄панна̄ на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘гихибха̄вам̣ паттхайама̄на̄йа̄’’тиа̄ди. са̄ хи аджджха̄ча̄равӣтиккамам̣ акатва̄пи етта̄вата̄ ассаман̣ӣ на̄ма хоти.
дӣгхата̄йа ламбама̄нам̣ ан̇гаджа̄таметасса̄ти ламбӣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.233). на со етта̄вата̄ па̄ра̄джико, атха кхо йада̄ анабхиратийа̄ пӣл̣ито аттано ан̇гаджа̄там̣ мукхе ва̄ ваччамагге ва̄ павесети, тада̄ па̄ра̄джико хоти. мудуката̄ пит̣т̣хи етасса̄ти мудупит̣т̣хико, катапарикамма̄йа мудука̄йа пит̣т̣хийа̄ саманна̄гато. сопи йада̄ анабхиратийа̄ пӣл̣ито аттано ан̇гаджа̄там̣ аттано мукхамаггаваччамаггесу ан̃н̃атарам̣ павесети, тада̄ па̄ра̄джико хоти. парасса ан̇гаджа̄там̣ мукхена ган̣ха̄тӣти йо анабхиратийа̄ пӣл̣ито парасса суттасса ва̄ паматтасса ва̄ ан̇гаджа̄там̣ мукхена ган̣ха̄ти. парасса ан̇гаджа̄те абхинисӣдатӣти йо анабхиратийа̄ пӣл̣ито парасса ан̇гаджа̄там̣ камманийам̣ дисва̄ аттано ваччамаггена тассӯпари нисӣдати, там̣ аттано ваччамаггам̣ павесетӣти аттхо. ета̄ни хи чатта̄ри йасма̄ ¶ убхиннам̣ ра̄гавасена садисабха̄вӯпагата̄нам̣ дхаммо ‘‘метхунадхаммо’’ти вуччати, тасма̄ екена парийа̄йена метхунадхаммам̣ аппат̣исевитва̄йева кевалам̣ маггена маггаппавесанавасена а̄паджджитаббатта̄ метхунадхаммапа̄ра̄джикасса ануломентӣти ‘‘ануломапа̄ра̄джика̄нӣ’’ти вуччанти.
еттха̄ха – ма̄тугха̄такапитугха̄такаарахантагха̄така̄ татийапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄, бхиккхунидӯсако, ламбиа̄дайо чатта̄ро ча пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄ ева̄ти катва̄ куто чатувӣсатӣти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.233)? вуччате – ма̄тугха̄така̄дайо хи чатта̄ро идха анупасампанна̄ ева адхиппета̄, ламбиа̄дайо чатта̄ро кин̃ча̄пи пат̣хамапа̄ра̄джикена сан̇гахита̄, йасма̄ пана екена парийа̄йена метхунадхаммам̣ аппат̣исевино хонти, тасма̄ висум̣ вутта̄ти. дутийавикаппе каччиттха̄ти еттха каччи аттха̄ти падаччхедо ка̄таббо.
ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа
винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣
па̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣
пийавачанена ¶ ¶ а̄лапананти пийа̄йитаббавачанена̄лапанам̣, са̄дхӯнам̣ сама̄лапананти вуттам̣ хоти. са̄дхаво хи паре ‘‘бхонто’’ти ва̄ ‘‘дева̄нам̣пийа̄’’ти ва̄ ‘‘бхадрабхава’’нти ва̄ ‘‘а̄йасманто’’ти ва̄ сама̄лапанти.
1. суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄
сам̣-саддо виджджама̄наттхоти а̄ха ‘‘сам̣виджджатӣ’’ти. четана̄ти вӣтиккамавасаппаватта̄ пуббабха̄гачетана̄, мочанасса̄дачетана̄ти аттхо. асса̄ти суккависсат̣т̣хийа̄. ан̃н̃ападаттхасама̄сенева суккависсат̣т̣хийа̄ вуттатта̄ ика-саддасса висум̣ аттхо наттхӣти а̄ха ‘‘сан̃четана̄ва сан̃четаника̄’’ти. ида̄ни ика-саддова аттхиаттхам̣ пака̄сетӣти дассенто ‘‘сан̃четана̄ ва̄’’тиа̄дима̄ха. сам̣виджджама̄на̄ четана̄ сан̃четана̄. суккасса̄ти самбхавасса. висат̣т̣хӣти виссагго.
ида̄ни там̣ йасмим̣ ка̄ле мочети, йена̄дхиппа̄йена мочети, йена чопа̄йена мочети, йан̃ча тасса адхиппа̄йасса ваттху, там̣ саббам̣ сан̇кхепато вибха̄ветва̄ сарӯпато там̣ висат̣т̣хим̣ дассетум̣ ‘‘ра̄гӯпаттхамбха̄дӣсӯ’’тиа̄дима̄ха. таттха ра̄гасса балавабха̄во, ра̄гена ва̄ ан̇гаджа̄тассӯпаттхамбхо тхаддхабха̄во ра̄гӯпаттхамбхо, со а̄ди йесам̣ те ра̄гӯпаттхамбха̄дайо, тесу ра̄гӯпаттхамбха̄дӣсу. а̄дисаддена (па̄ра̄. 238) ваччӯпаттхамбхапасса̄вӯпаттхамбхава̄тӯпаттхамбхаучча̄лин̇гапа̄н̣акадат̣т̣хӯпаттхамбха̄нам̣ гахан̣ам̣. камман̃н̃атам̣ паттети мочанакаммаккхамата̄йа камманийатам̣ патте, аджджхаттарӯпа̄дӣсу упаккама̄рахабха̄вам̣ паттети аттхо. арогасса бха̄во а̄рогйам̣, там̣ а̄ди йесам̣ те а̄рогйа̄дайо, тесу а̄рогйа̄дӣсу. а̄дисаддена сукхабхесаджджада̄напун̃н̃айан̃н̃асаггабӣджавӣмам̣садава̄нам̣ гахан̣ам̣. аджджхаттарӯпам̣ аджджхаттам̣ упа̄диннарӯпам̣, там̣ а̄ди йесам̣ те аджджхаттарӯпа̄дайо, тесу. а̄дисаддена бахиддха̄рӯпааджджхаттабахиддха̄рӯпаа̄ка̄секат̣икампана̄нам̣ ¶ гахан̣ам̣. мочане асса̄до сукхаведана̄ мочанасса̄до, мочанаттхам̣ пуббабха̄ге паваттара̄го, сампайуттаасса̄дасӣсена четтха ра̄го вутто, тена сампайутта̄ четана̄ мочанасса̄дачетана̄, та̄йа ¶ . имина̄ муччанасса̄до (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.240) муттасса̄до метхунасса̄до пхассасса̄до кан̣д̣уванасса̄до дассанасса̄до нисаджджасса̄до ва̄часса̄до гехаситапемам̣ ванабхан̇гийанти имехи сампайутта̄ четана̄йо пат̣иккхипати, та̄хи нимитте упаккамантасса муттепи ана̄патти. ‘‘нимитте упаккамантасса̄’’ти имина̄ пана ӯрумадда̄пана̄дӣни пат̣иккхипати. тена хи сатипи мочанасса̄де нимитте упаккама̄бха̄вато муттепи ана̄патти. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘са̄ ча кхо нимитте упаккамантассева, хаттхапарикаммапа̄дапарикаммагаттапарикаммакаран̣ена сачепи асучи муччати, ана̄паттӣ’’ти.
а̄сайадха̄туна̄на̄ттатоти питтасемхапуббалохита̄сайа̄нан̃чева патхавӣдха̄туа̄дӣнан̃ча чатуннам̣ дха̄тӯнам̣, расасон̣ита̄дӣнам̣ ва̄ саттаннам̣ дха̄тӯнам̣ на̄на̄ттато. т̣ха̄на̄ ча̄вана̄ти суккасса йам̣ т̣ха̄нам̣, тато чути. суккасса хи ваттхисӣсам̣ кат̣и ка̄йоти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.237) тидха̄ т̣ха̄нам̣ пакаппенти. еко кира̄чарийо ‘‘ваттхисӣсам̣ суккасса т̣ха̄на’’нти а̄ха, еко ‘‘кат̣ӣ’’ти, еко ‘‘сакало ка̄йо’’ти. тесу татийасса бха̄ситам̣ субха̄ситам̣. кесаломанакхаданта̄нан̃хи мам̣савинимуттат̣т̣ха̄нам̣, учча̄рапасса̄вакхел̣асин̇гха̄н̣ика̄, тхаддхасуккхачамма̄ни ча ваджджетва̄ авасесо чхавимам̣салохита̄нугато саббопи ка̄йо ка̄йаппаса̄дабха̄ваджӣвитиндрийа̄баддхапитта̄нам̣, самбхавасса ча т̣ха̄намева. татха̄ хи ра̄гапарийут̣т̣ха̄нена̄бхибхӯта̄нам̣ хаттхӣнам̣ убхохи кан̣н̣ачӯл̣ика̄хи самбхаво никкхамати.
еттха ча ‘‘ра̄гӯпаттхамбха̄дӣсӯ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.237) ка̄ло дассито. ра̄гӯпаттхамбха̄дика̄лесу хи ан̇гаджа̄там̣ камманийам̣ хоти. йасса камманийатте сати мочети, ито парам̣ ан̃н̃о ка̄ло наттхи. на хи вина̄ ра̄гӯпаттхамбха̄дӣхи пуббан̣ха̄дайо ка̄лабхеда̄ мочане нимиттам̣ хонти. ‘‘а̄рогйа̄дӣсӯ’’тиа̄дина̄ пана адхиппа̄йо дассито. еварӯпена хи адхиппа̄йабхедена мочети, на ан̃н̃атха̄. ‘‘аджджхаттарӯпа̄дӣсӯ’’тиа̄дина̄ упа̄йо дассито. аджджхаттарӯпе ва̄ хи мочеййа, бахиддха̄рӯпе ва̄, убхайаттха ва̄, а̄ка̄се ва̄ кат̣им̣ кампенто, ито парам̣ ан̃н̃о упа̄йо наттхи. нӣла̄дивасена̄’’тиа̄дӣхи пана дасахи навамасса адхиппа̄йасса ваттху дасситам̣. вӣмам̣санто хи нӣла̄дӣсу ан̃н̃атаравасена вӣмам̣сати, на техи винимуттанти. ‘‘т̣ха̄на̄ ча̄вана̄’’ти имина̄ пана аттхато виссат̣т̣хи дассита̄ ¶ . йатха̄ха ‘‘виссат̣т̣хӣти т̣ха̄нато ча̄вана̄ вуччатӣ’’ти (па̄ра̄. 237). са̄ ча̄йам̣ тасса суккасса т̣ха̄на̄ ча̄вана̄ ра̄гавасена. вуттан̃хетам̣ ¶ катха̄ваттхуат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘суккависсат̣т̣хи на̄ма ра̄гасамут̣т̣ха̄на̄ хотӣ’’ти (катха̄. ат̣т̣ха. 307). ан̃н̃атра супинанта̄ти супино ева супинанто, там̣ т̣хапетва̄ти вуттам̣ хоти. тена̄ха ‘‘йа̄ супине’’тиа̄ди. сан̇гха̄дисесоти имасса а̄паттиника̄йасса на̄мам̣. тена̄ха ‘‘йа̄ ан̃н̃атра супинанта̄’’тиа̄ди. а̄паттиника̄йоти а̄паттисамӯхо. кин̃ча̄пи айам̣ ека̄ва а̄патти, рул̣хисаддена, пана авайаве самӯхавоха̄рена ва̄ ‘‘ника̄йо’’ти вутто ‘‘еко ведана̄ккхандхо, еко вин̃н̃а̄н̣аккхандхо’’тиа̄дӣсу вийа.
асса̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.16 сам̣гха̄дисесакан̣д̣а) а̄паттиника̄йасса. нану ча айуттойам̣ ниддесо ‘‘сан̇гхо а̄димхи чева сесе ча иччхитаббо асса̄’’ти. на хи а̄паттиника̄йасса а̄димхи чева сесе ча сан̇гхо иччхито, кин̃чарахи вут̣т̣ха̄насса̄ти имам̣ чоданам̣ манаси нидха̄йа йатха̄ на вируджджхати, татха̄ адхиппа̄йам̣ виваритум̣ ‘‘ким̣ вуттам̣ хотӣ’’тиа̄дима̄ха. а̄паттито вут̣т̣ха̄насса а̄димхи чева сесе ча иччхито сан̇гхо а̄паттийа̄ва иччхито на̄ма хотӣти айаметтха адхиппа̄йо. а̄паттивут̣т̣ха̄нанти а̄паттито вут̣т̣ха̄нам̣, ана̄паттикабха̄вӯпагамананти аттхо.
дакасотанти пасса̄вамаггам̣, ан̇гаджа̄таппадесанти вуттам̣ хоти. йади евам̣ атха касма̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘дакасотам̣ отин̣н̣аматте’’ти вуттанти а̄ха ‘‘т̣ха̄нато пана чута’’нтиа̄ди. авассамева дакасотам̣ отарати адхива̄сетва̄ антара̄ нива̄ретум̣ асаккун̣еййатта̄. дакасотороханато (са̄раттха. т̣ӣ. 2.236-237) пат̣т̣ха̄йа пана упа̄диннато винимуттатта̄ самбхаварӯпам̣ утусамут̣т̣ха̄намева авасиссати, сесам̣ тисамут̣т̣ха̄нам̣ наттхӣти ведитаббам̣. тасма̄ти йасма̄ т̣ха̄нато чутам̣ дакасотам̣ отарати, тасма̄.
амочана̄дхиппа̄йасса̄ти бхесаджджена нимиттам̣ а̄лимпантасса учча̄ра̄дӣни ва̄ каронтасса. супинам̣ пассантасса̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.237) дха̄туккхобхато ва̄ анубхӯтапуббато ва̄ деватопасам̣ха̄рато ва̄ пуббанимиттато ва̄ти имехи чатӯхи ка̄ран̣ехи супинам̣ пассантасса. ким̣ панетам̣ пассанто сутто пассати, пат̣ибуддхо, уда̄ху нева сутто, на пат̣ибуддхоти? кин̃четтха – йади ¶ та̄ва сутто пассати, абхидхаммавиродхо а̄паджджати. бхаван̇гачиттена хи супати, там̣ рӯпанимитта̄диа̄рамман̣ам̣ ва̄ ра̄га̄дисампайуттам̣ ва̄ на хоти. супинам̣ пассантасса ча ӣдиса̄ни читта̄ни уппаджджанти. атха пат̣ибуддхо пассати, винайавиродхо а̄паджджати. йан̃хи пат̣ибуддхо пассати, там̣ саббоха̄рикачиттена пассати. саббоха̄рикачиттена ча кате вӣтиккаме ана̄патти на̄ма ¶ наттхи. супинам̣ пассантена пана катепи вӣтиккаме екантам̣ ана̄патти ева. атха нева сутто на пат̣ибуддхо пассати, ко на̄ма пассати, еван̃ча сати супинасса абха̄вова а̄паджджатӣти? на абха̄во, касма̄? йасма̄ капимиддхапарето пассати. вуттан̃хетам̣ ‘‘капимиддхапарето кхо маха̄ра̄джа супинам̣ пассатӣ’’ти (ми. па. 5.3.5). капимиддхапаретоти маккат̣анидда̄йа йутто. йатха̄ хи маккат̣асса нидда̄ лахупариватта̄ хоти, евам̣ йа̄ нидда̄ пунаппунам̣ кусала̄дичиттавокин̣н̣атта̄ лахупариватта̄, йасса̄ паваттийам̣ пунаппунам̣ бхаван̇гато уттаран̣ам̣ хоти, та̄йа йутто супинам̣ пассати. йасса ча евам̣ пассантасса супине метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевантасса вийа, ка̄йасам̣сагга̄дӣни а̄паджджантасса вийа ча супинантенева ка̄ран̣ена асучи муччати, тассапи ана̄патти. супине (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.262) пана уппанна̄йа асса̄дачетана̄йа сачасса висайо хоти, ниччалена бхавитаббам̣, на хаттхена нимиттам̣ кӣл̣а̄петаббам̣. ка̄са̄вапаччаттхаран̣араккхан̣аттхам̣ пана хаттхапут̣ена гахетва̄ джагганаттха̄йа удакат̣т̣ха̄нам̣ гантум̣ ват̣т̣ати.
суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄
‘‘отин̣н̣о’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.270) идам̣ каммаса̄дханам̣, каттуса̄дханам̣ ва̄ хотӣти тадубхайавасена аттхам̣ дассенто ‘‘йаккха̄дӣхи вийа сатта̄’’тиа̄дима̄ха. асамапеккхитва̄ти йатха̄сабха̄вам̣ анупапариккхитва̄, йатха̄ те ратиджанака̄ рӯпа̄дайо висайа̄ аниччадуккха̄субха̄натта̄ка̄рена ават̣т̣хита̄, татха̄ апасситва̄ти вуттам̣ хоти. парин̣атена̄ти париваттена. тена̄ха ‘‘йатха̄ париваттама̄на’’нтиа̄ди. вуттара̄гавасена̄ти ка̄йасам̣саггара̄гавасена. тадахуджа̄та̄йапӣти тасмим̣ ахани джа̄там̣ джананам̣ етисса̄ти ¶ тадахуджа̄та̄, тасмим̣ ахани джа̄та̄ти ва̄ тадахуджа̄та̄, та̄йа, там̣ дивасам̣ джа̄та̄йапӣти аттхо, джа̄таматта̄йа алламам̣сапесиван̣н̣а̄йапӣти вуттам̣ хоти.
асса̄ти ‘‘ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджеййа̄’’ти падасса. ида̄ни хаттха̄дӣнам̣ вибха̄гадассанаттхам̣ ‘‘таттха хаттхо на̄ма каппарато пат̣т̣ха̄йа̄’’тиа̄дима̄ха. каппарато пат̣т̣ха̄йа̄ти дутийамаха̄сандхим̣ упа̄да̄йа. ан̃н̃аттха пана ман̣ибандхато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва агганакха̄ хаттхо. винандхитва̄ ва̄ авинандхитва̄ ва̄ катакесакала̄пассетам̣ адхивачананти самбандхо. таттха винандхитва̄ти тӣхи кесават̣т̣ӣхи ¶ гантхитва̄. суван̣н̣ачӣраканти суван̣н̣апа̄л̣им̣. хаттхан̃ча вен̣ин̃ча т̣хапетва̄ авасесасарӣрам̣ ан̇ганти а̄ха ‘‘авасесасса сарӣрасса̄’’тиа̄ди.
йо хи севана̄дхиппа̄йопи ниччалена ка̄йена кевалам̣ пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄ти са̄дийати анубхоти, тасса читтуппа̄даматте а̄паттийа̄ абха̄вато ана̄паттӣти а̄ха ‘‘ка̄йена ава̄йамитва̄’’тиа̄ди. моккха̄дхиппа̄йена̄ти иттхито муччитука̄мата̄дхиппа̄йена. асан̃чичча̄ти ‘‘имина̄ упа̄йена имам̣ пхусисса̄мӣ’’ти ачететва̄. еван̃хи ачететва̄ паттаппат̣иггахан̣а̄дӣсу ма̄туга̄масса ан̇ге пхут̣т̣хепи ана̄патти. асатийа̄ти ан̃н̃авихито хоти, ‘‘ма̄туга̄мам̣ пхусисса̄мӣ’’ти сати наттхи, евам̣ асатийа̄ хаттхапа̄дапаса̄ран̣а̄дика̄ле пхусантасса ана̄патти. аджа̄нантасса̄ти да̄ракавесена т̣хитам̣ да̄рикам̣ ‘‘иттхӣ’’ти аджа̄нанто кеначидева каран̣ӣйена пхусати, евам̣ ‘‘иттхӣ’’ти аджа̄нантасса пхусато ана̄патти. аса̄дийантасса̄ти ка̄йасам̣саггам̣ аса̄дийантасса ба̄ха̄парампара̄йа нӣтабхиккхусса вийа ана̄патти. идха пана уда̄йиттхеро а̄дикаммико. тасса ана̄патти а̄дикаммикасса̄ти.
ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄
дут̣т̣хуллава̄часса̄дара̄гавасена̄ти дут̣т̣хулла̄ ва̄ча̄ дут̣т̣хуллава̄ча̄, та̄йа асса̄дачетана̄ дут̣т̣хуллава̄часса̄до, тена сампайуттара̄гавасена. еттха̄дхиппетам̣ ¶ ма̄туга̄мам̣ дассетум̣ ‘‘ма̄туга̄ма’’нтиа̄дима̄ха. дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хулласам̣лаккхан̣асаматтханти асаддхаммасаддхаммаппат̣исам̣йуттам̣ катхам̣ джа̄нитум̣ саматтхам̣. йа̄ пана махаллика̄пи ба̄ла̄ ел̣амӯга̄, айам̣ идха̄надхиппета̄. ван̣н̣о на̄ма две магге уддисса ‘‘иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.285) тхомана̄. аван̣н̣о на̄ма две магге уддисса вуттавипарийа̄йена гарахана̄, ‘‘иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена асаманна̄гата̄сӣ’’тиа̄дӣхи кхум̣сана̄ти вуттам̣ хоти. йа̄чана̄ на̄ма ‘‘дехи ме, арахаси ме да̄ту’’нти (па̄ра̄. 285) вачанам̣. а̄йа̄чана̄ на̄ма ‘‘када̄ те ма̄та̄ пасӣдиссати, када̄ те пита̄ пасӣдиссати, када̄ те девата̄йо пасӣдиссанти, када̄ те сукхан̣о сулайо сумухутто бхависсати, када̄ те метхунам̣ дхаммам̣ лабхисса̄мӣ’’ти (па̄ра̄. 285) вачанам̣ ¶ . пуччханам̣ на̄ма ‘‘катхам̣ твам̣ са̄микасса деси, катхам̣ джа̄расса десӣ’’ти (па̄ра̄. 285) вачанам̣. пат̣ипуччханам̣ на̄ма ‘‘евам̣ кира твам̣ са̄микасса дети, евам̣ джа̄расса десӣ’’ти (па̄ра̄. 285) вачанам̣. а̄чиккханам̣ на̄ма пут̣т̣хасса ‘‘евам̣ дехи, евам̣ дента̄ са̄микасса пийа̄ бхависсаси, мана̄па̄ ча̄’’ти (па̄ра̄. 285) бхан̣анам̣. ануса̄санам̣ на̄ма апут̣т̣хасса ‘‘евам̣ дехи, евам̣ дента̄ са̄микасса пийа̄ бхависсаси, мана̄па̄ ча̄’’ти (па̄ра̄. 285) бхаванам̣. аккосанам̣ (па̄ра̄. 285) на̄ма ‘‘анимитта̄си, нимиттаматта̄си, алохита̄си, дхувалохита̄си, дхувачол̣а̄си, паггхарантӣси, сикхаран̣ӣси, иттхипан̣д̣ака̄си, вепурисика̄си, самбхинна̄си, убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти (па̄ра̄. 285) вачанам̣. йасма̄ метхунупасам̣хита̄йа ва̄ча̄йа адхикам̣ дут̣т̣хуллам̣ на̄ма наттхи, тасма̄ ‘‘метхунупасам̣хита̄хӣ’’ти идам̣ дут̣т̣хуллава̄ча̄йа сикха̄патталаккхан̣адассананти вуттам̣, на пана метхунупасам̣хита̄йева дут̣т̣хуллава̄чатта̄. сикхаран̣ӣсӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.285) бахиниккхантаа̄н̣имам̣са̄. самбхинна̄сӣти самбхиннаваччамаггапасса̄вамагга̄. убхатобйан̃джанака̄сӣти пурисанимиттена, иттхинимиттена ча̄ти убхатобйан̃джанехи саманна̄гата̄.
еттха ча ван̣н̣абхан̣ане та̄ва ‘‘иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’ти вадати, на та̄ва сӣсам̣ ети. ‘‘тава ваччамагго ча пасса̄вамагго ча субхо субхасан̣т̣ха̄но дассанӣйо, ӣдисена на̄ма иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’ти вадати, сӣсам̣ ети, сан̇гха̄дисесо хотӣти аттхо.
аван̣н̣абхан̣ане ¶ пана ‘‘анимитта̄сӣ’’тиа̄дӣхи ека̄дасахи падехи аван̣н̣е агхат̣ите сӣсам̣ на ети, гхат̣итепи тесу ‘‘сикхаран̣ӣси самбхинна̄си убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти имехи тӣхи гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо.
йа̄чана̄йапи ‘‘дехи ме’’ти еттакенева сӣсам̣ на ети, ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ дехӣ’’ти евам̣ метхунадхаммена гхат̣ите ева сан̇гха̄дисесо.
‘‘када̄ те ма̄та̄ пасӣдиссатӣ’’тиа̄дӣсу а̄йа̄чанавачанесупи еттакенева сӣсам̣ на ети, ‘‘када̄ те ма̄та̄ пасӣдиссати, када̄ те метхунам̣ дхаммам̣ лабхисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘тава ма̄тари пасанна̄йа ва̄ метхунам̣ дхаммам̣ лабхисса̄мӣ’’тиа̄дина̄ пана найена метхунадхаммена гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо.
‘‘катхам̣ твам̣ са̄микасса десӣ’’тиа̄дӣсу (па̄ра̄. 285) пуччха̄вачанесупи ‘‘метхунам̣ дхамма’’нти ¶ вуттейева сан̇гха̄дисесо. ‘‘евам̣ кира твам̣ са̄микасса десӣ’’ти (па̄ра̄. 285) пат̣ипуччха̄вачанесупи есева найо.
а̄чиккхана̄йа ча ‘‘евам̣ дехӣ’’ти, ‘‘евам̣ дадама̄на̄’’ти вуттепи сӣсам̣ на ети, ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ евам̣ дехи, евам̣ упанехи, евам̣ метхунам̣ дхаммам̣ дадама̄на̄ упанайама̄на̄ са̄микасса пийа̄ хотӣ’’тиа̄дина̄ пана найена метхунадхаммена гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо. ануса̄санивачанесупи есева найо.
аккосавачанесу пана ека̄дасасу ‘‘сикхаран̣ӣси самбхинна̄си убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти има̄ни тӣн̣ийева пада̄ни суддха̄ни сӣсам̣ енти, ити има̄ни ча тӣн̣и, пурима̄ни ча ваччамаггапасса̄вамаггаметхунадхаммапада̄ни тӣн̣ӣти чха пада̄ни суддха̄ни а̄паттикара̄ни, сеса̄ни ‘‘анимитта̄сӣ’’тиа̄дӣни анимитте ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ ме дехӣ’’ти ва̄ ‘‘анимитта̄си, метхунам̣ дхаммам̣ ме дехӣ’’ти ва̄ а̄дина̄ найена метхунадхаммена гхат̣ита̄нева а̄паттикара̄ни хонтӣти ведитабба̄ни.
адхаккхаканти аккхакато пат̣т̣ха̄йа адхо. уббхаджа̄н̣уман̣д̣аланти джа̄н̣уман̣д̣алато пат̣т̣ха̄йа уддхам̣. уббхаккхаканти аккхакато пат̣т̣ха̄йа уддхам̣. адходжа̄н̣уман̣д̣аланти джа̄н̣уман̣д̣алато пат̣т̣ха̄йа адхо. аккхакам̣, пана джа̄н̣уман̣д̣алан̃ча еттхева дуккат̣акхетте сан̇гахам̣ гаччхати бхиккхунийа̄ ка̄йасам̣сагге вийа ¶ . на хи буддха̄ гарука̄паттим̣ са̄васесам̣ пан̃н̃а̄пентӣти. ка̄йаппат̣ибаддханти ваттхам̣ ва̄ пуппхам̣ ва̄ а̄бхаран̣ам̣ ва̄.
аттхадхаммаануса̄санипуреккха̄ра̄нанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.287) еттха ‘‘анимитта̄’’тиа̄дӣнам̣ пада̄нам̣ аттхам̣ катхенто, ат̣т̣хакатхам̣ ва̄ саджджха̄йам̣ каронто аттхапуреккха̄ро на̄ма, па̄л̣им̣ ва̄ченто, саджджха̄йам̣ ва̄ каронто дхаммапуреккха̄ро на̄ма, ‘‘ида̄нипи анимитта̄си, убхатобйан̃джанака̄си, аппама̄дам̣ да̄ни кареййа̄си, йатха̄ а̄йатимпи еварӯпа̄ ма̄ хохисӣ’’ти бхан̣анто ануса̄санипуреккха̄ро на̄ма. ити аттхан̃ча дхамман̃ча ануса̄санин̃ча пураккхитва̄ бхан̣анта̄нам̣ ана̄патти. йо пана бхиккхунӣнам̣ па̄л̣им̣ ва̄ченто пакатива̄чана̄маггам̣ паха̄йа хасанто хасанто ‘‘сикхаран̣ӣси, самбхинна̄си, убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти пунаппунам̣ бхан̣ати, тасса а̄паттийева. идха а̄дикаммико уда̄йиттхеро, тасса ана̄патти а̄дикаммикасса. нану ‘‘сикхаран̣ӣ’’тиа̄дӣхи аккосантасса пат̣игхачиттам̣ уппаджджатӣти дуккхаведана̄йапи бхавитаббам̣, атха ¶ касма̄ двиведананти? на̄йам̣ досо. ра̄гавасена хи айам̣ а̄патти, на пат̣игхавасена, тасма̄ ра̄гавасенева паватто аккосо идха̄дхиппето, на пат̣игхавасена̄пӣти.
дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. аттака̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄
аттака̄мапа̄ричарийа̄васена̄ти аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ра̄гавасена. идха̄пи дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хулладжа̄нанасаматтха̄ва иттхӣ адхиппета̄ти а̄ха ‘‘дут̣т̣хуллобха̄сена вуттаппака̄ра̄йа иттхийа̄’’ти. самӣпети саванӯпача̄ре. ‘‘т̣хатва̄’’ти па̄т̣хасесо. аттака̄мапа̄ричарийа̄ти ка̄мӣйатӣти ка̄мо, метхунадхаммо, паричаран̣ам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ паричарийа̄, са̄ва па̄ричарийа̄, ка̄мена па̄ричарийа̄ ка̄мапа̄ричарийа̄, аттано ка̄мапа̄ричарийа̄ аттака̄мапа̄ричарийа̄, аттано аттха̄йа метхунадхаммена упат̣т̣ха̄нанти аттхо. атха ва̄ ка̄мита̄ти ка̄ма̄, па̄ричарийа̄, аттано ка̄ма̄ аттака̄ма̄, аттака̄ма̄ ча са̄ па̄ричарийа̄ ча̄ти аттака̄мапа̄ричарийа̄, сайам̣ метхунара̄гавасена ¶ паттхитаупат̣т̣ха̄нанти аттхо. тена̄ха ‘‘метхунадхаммасан̇кха̄тена̄’’тиа̄ди. еттха ча пат̣хамена аттхавикаппена ка̄махетупа̄ричарийа̄сан̇кха̄там̣ аттхаттайам̣ дассети, дутийена адхиппа̄йапа̄ричарийа̄сан̇кха̄там̣ аттхадвайам̣. бйан̃джане (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.291) пана а̄дарам̣ акатва̄ аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘аттано ка̄мам̣ аттано хетум̣ аттано адхиппа̄йам̣ аттано па̄ричарийа’’нти (па̄ра̄. 292) падабха̄джанам̣ вуттам̣. ‘‘аттано ка̄мам̣ аттано хетум̣ аттано па̄ричарийа’’нти хи вутте джа̄ниссанти пан̣д̣ита̄ ‘‘етта̄вата̄ аттано аттха̄йа ка̄мапа̄ричарийа̄ вутта̄’’ти, ‘‘аттано адхиппа̄йам̣ аттано па̄ричарийа’’нти (па̄ра̄. 292) вуттепи джа̄ниссанти ‘‘етта̄вата̄ аттана̄ иччхитака̄митат̣т̣хена аттака̄мапа̄ричарийа̄ вутта̄’’ти.
калйа̄н̣ена бхаддакена гун̣ена саманна̄гататта̄ калйа̄н̣адхаммам̣. тена̄ха ‘‘тадубхайена̄пӣ’’тиа̄ди. абхирамеййа̄ти тосеййа. етадагганти еса̄ агга̄. па̄ричарийа̄нанти па̄ричарийа̄нам̣ маджджхе, ниддха̄ран̣е четам̣ са̄мивачанам̣. нану дут̣т̣халлава̄ча̄сиккха̄паде (па̄ра̄. 285) метхунайа̄чанам̣ а̄гатам̣, атха касма̄ идам̣ вуттам̣? на̄йам̣ досо. таттха (са̄раттха. т̣ӣ. 2.291) хи дут̣т̣хуллава̄часса̄дара̄гавасена вуттам̣, идха пана аттано метхунасса̄дара̄гавасена̄ти.
тасмим̣йева кхан̣ети бхан̣итаккхан̣е. убхатобйан̃джанако пана пан̣д̣акагатикатта̄ висум̣ на вутто ¶ . ‘‘имасмим̣ сиккха̄пададвайе ка̄йасам̣сагге вийа йаккхипетӣсупи дут̣т̣хуллаттака̄мавачане тхуллаччайа’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 295) ваданти. тасмим̣йева̄ти пан̣д̣акейева иттхисан̃н̃ино аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣абхан̣анепи дуккат̣ам̣. ‘‘йо те виха̄ре васати, тасса аггада̄нам̣ метхунам̣ дхаммам̣ дехӣ’’ти парийа̄йавачанепи дуккат̣ам̣. ‘‘аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сеййа йа̄ ма̄дисам̣ ‘сӣлаванта’нти вуттатта̄’’ти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 295) еке. ‘‘пан̃часу ан̇гесу саббха̄ва̄ сан̇гха̄дисесова̄’’ти апаре. ‘‘метхунупасам̣хитена̄’’ти вуттатта̄ ‘‘чӣвара̄дӣхи…пе… бха̄сантасса ана̄паттӣ’’ти вуттам̣.
аттака̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄
сан̃чаран̣ам̣ ¶ сан̃чаро, со етасса аттхӣти сан̃чарӣ, сан̃чаран̣асӣлоти ва̄ сан̃чарӣ, тасса бха̄во сан̃чариттам̣, сан̃чаран̣анти аттхо. тан̃ча парато ‘‘иттхийа̄ ва̄ пурисамати’’нтиа̄дивачанато иттхипуриса̄нам̣ вемаджджхети а̄ха ‘‘иттхипуриса̄нам̣ антаре сан̃чаран̣абха̄ва’’нти. пат̣игган̣ханавӣмам̣санапачча̄харан̣а̄нӣти еттха пат̣игган̣ханам̣ на̄ма пурисена ва̄ иттхийа̄ ва̄ убхиннам̣ ма̄та̄дӣхи ва̄ ‘‘бханте, иттханна̄мам̣ иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ евам̣ бхан̣а̄хӣ’’ти вутте тесам̣ вачанам̣ ‘‘са̄дхӯ’’ти ва̄ ‘‘хотӯ’’ти ва̄ ‘‘бхан̣а̄мӣ’’ти ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена вачӣбхедам̣ катва̄, сӣсакампана̄дӣхи ва̄ сампат̣иччханам̣. вӣмам̣санам̣ на̄ма вуттаппака̄рена са̄санам̣ гахетва̄ тасса̄ иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ тесам̣ авассам̣ а̄рочанака̄нам̣ ма̄та̄питубха̄та̄бхагиниа̄дӣнам̣ ва̄ сантикам̣ гантва̄ тасса са̄санасса а̄рочанам̣. пачча̄харан̣ам̣ на̄ма тена гантва̄ а̄рочите са̄ иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхату ва̄, ма̄ ва̄, ладжджа̄йа ва̄ тун̣хӣ хоту, пуна а̄гантва̄ тасса̄ иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ тасса̄ паваттийа̄ а̄рочанам̣. а̄паджджеййа̄ти пат̣ипаджджеййа.
иттхийа̄ ва̄ пурисаматим̣ пурисасса ва̄ иттхиматинти еттха ‘‘а̄рочеййа̄’’ти па̄т̣хасесо дат̣т̣хаббо. тенева̄ха ‘‘таттха̄’’тиа̄ди. джа̄йа̄бха̄вети бхарийа̄бха̄ве. джа̄рабха̄вети патибха̄ве, нимиттаттхе четам̣ бхуммавачанам̣. тасма̄ бхарийа̄бха̄ванимиттам̣ патибха̄ванимиттам̣, бхарийа̄бха̄вахету патибха̄вахету, бхарийа̄бха̄вапаччайа̄ патибха̄вапаччайа̄ а̄рочетӣти аттхо. еса найо ‘‘джа̄йаттане а̄рочетӣ’’тиа̄дӣсупи. ‘‘джа̄йаттане ва̄ джа̄раттане ва̄’’ти хи идам̣ йадаттхам̣ там̣ тесам̣ матим̣ а̄рочети ¶ , там̣ дассанаттхам̣ вуттам̣. ида̄ни пана падабха̄джанийам̣ (па̄ра̄. 302) вуттанайена̄пи аттхам̣ дассетум̣ ‘‘апича̄’’тиа̄дима̄ха. кин̃ча̄пи иттхилин̇гавасена падабха̄джанийам̣ вуттам̣, ‘‘джа̄йаттане ва̄ джа̄раттане ва̄’’ти пана ниддесасса убхайалин̇гаса̄дха̄ран̣атта̄ пурисалин̇гавасена̄пи йоджетва̄ ваттаббанти а̄ха ‘‘етенева упа̄йена̄’’тиа̄ди. мухуттика̄ти ган̣ика̄. ‘‘антамасо тан̇кхан̣ика̄йапӣ’’ти идам̣ нидассанаматтанти а̄ха ‘‘етенева упа̄йена̄’’тиа̄ди.
ан̃н̃атра ¶ на̄лам̣вачанӣйа̄йа̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.339-340) десача̄риттавасена пан̣н̣ада̄на̄дина̄ апариччаттам̣ т̣хапетва̄. сан̃чариттавасена бхиккхуна̄ вачанӣйа̄ на хотӣти на̄лам̣вачанӣйа̄, там̣ т̣хапетва̄ти кечи. аппена ва̄ бахуна̄ ва̄ дханена кӣта̄ дханаккӣта̄. йасма̄ пана са̄ на кӣтаматта̄йева бхарийа̄, сам̣ва̄саттха̄йа пана кӣтатта̄ бхарийа̄, тасма̄сса ниддесе ‘‘дханена кин̣итва̄ ва̄сетӣ’’ти (па̄ра̄. 304) вуттам̣. чхандава̄синӣти чхандена аттано ручийа̄ васатӣти чхандава̄синӣ. йасма̄ пана са̄ на аттано чхандаматтенева бхарийа̄ хоти, пурисена пана сампат̣иччхитатта̄, тасма̄сса ниддесе ‘‘пийо пийам̣ ва̄сетӣ’’ти (па̄ра̄. 304) вуттам̣. а̄дисадден