📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

кан̇кха̄витаран̣ӣпура̄н̣а-т̣ӣка̄

гантха̄рамбхакатха̄

буддхам̣ дхамман̃ча сан̇гханти-а̄дина̄ йа̄ пака̄сита̄;

бхадантабуддхагхосена, ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄ субха̄;

тасса̄ хи лӣнападам̣ ви-ка̄санакойама̄рамбхо.

гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄

виппасаннена̄ти вивидхаппасаннена. катхам̣? ‘‘итипи со…пе… буддхо бхагава̄, сва̄ккха̄то…пе… вин̃н̃ӯхи, суппат̣ипанно…пе… локасса̄’’ти (а. ни. 5.10) евама̄дина̄. ‘‘четаса̄’’ти вуттатта̄ тӣсу вандана̄су четовандана̄ адхиппета̄. таннинната̄дивасена ка̄йа̄дӣхи пан̣а̄макаран̣ам̣ вандана̄, гун̣авасена манаса̄пи татха̄ва каран̣ам̣ ма̄нам̣, паччайаппат̣ипаттийа̄дӣхи пӯджа̄каран̣ам̣ пӯджа̄, паччайа̄дӣнам̣ абхисан̇кхаран̣ам̣ саккачча каран̣ам̣ сакка̄ро, тесам̣. бха̄джананти а̄дха̄ро, адхикаран̣ам̣ ва̄.

тхера̄ маха̄кассапа̄дайо, тесам̣ вам̣соти тхеравам̣со, а̄гама̄дхигамасампада̄йа тасса вам̣сасса падӣпабхӯта̄ти тхеравам̣саппадӣпа̄, тесам̣ тхеравам̣саппадӣпа̄нам̣. асам̣хӣратта̄ тхира̄нам̣. винайаккамети винайапит̣аке, а̄рамбха̄нурӯпавачанаметам̣. сутта̄бхидхаммесупи те тхира̄ ева. ‘‘буддхам̣ дхамман̃ча сан̇гхан̃ча пубба̄чарийасӣха̄нан̃ча̄’’ти аватва̄ касма̄ висум̣ вуттанти че? пайоджанависесадассанаттхам̣. ваттхуттайасса хи пан̣а̄макаран̣асса антара̄йанива̄ран̣ам̣ пайоджанам̣ аттано ниссайабхӯта̄нам̣ а̄чарийа̄нам̣ пан̣а̄макаран̣асса упака̄ран̃н̃ута̄дассанам̣. тена буддхан̃ча дхамман̃ча сан̇гхан̃ча вандитва̄, ча-саддена пубба̄чарийасӣха̄нан̃ча намо катва̄ти йоджана̄. атха ва̄ ‘‘вандитва̄’’ти четованданам̣ дассетва̄ тато ‘‘намо катва̄’’ти ва̄ча̄вандана̄, ‘‘катан̃джалӣ’’ти ка̄йавандана̄пи дассита̄ти йоджетаббам̣.

ида̄ни абхидха̄наппайоджанам̣ дассетум̣ ‘‘па̄моккха’’нтиа̄дима̄ха. таттха па̄моккханти падха̄нам̣. сӣлан̃хи саббесам̣ кусаладхамма̄нам̣ падха̄нам̣ а̄дибха̄вато. йатха̄ ча сатта̄нам̣ кхаджджабходжджалеййапеййавасена чатуббидхопи а̄ха̄ро мукхена пависитва̄ ан̇гаман̇га̄ни пхарати, евам̣ йогинопи ча̄тубхӯмакам̣ кусалам̣ сӣламукхена пависитва̄ аттхасиддхим̣ сампа̄дети. тена вуттам̣ ‘‘мукха’’нтиа̄ди. атха ва̄ мукханти упа̄йо, тена моккхаппавеса̄йа нибба̄насаччхикирийа̄йа мукхам̣ упа̄йоти аттхо. махесина̄ йам̣ па̄тимоккхам̣ пака̄ситанти самбандхо. маханте сӣла̄диккхандхе еси гавесӣти махеси.

сӯратена нива̄тена̄ти ‘‘таттха катамам̣ сораччам̣? йо ка̄йико авӣтиккамо’’тиа̄дина̄ (дха. са. 1349) сӯратена, нӣчавуттина̄ ма̄нуддхаччавасена атта̄нам̣ ануккхипанабха̄вена нива̄тена. винайа̄ча̄райуттена ча̄риттава̄риттехи йуттена. ‘‘сон̣аттхерена йа̄чито’’ти аватва̄ ‘‘сӯратена̄’’тиа̄ди касма̄ вуттам̣, ким̣ дуссӣлена ва̄ дут̣т̣хена ва̄ аладжджина̄ ва̄ йа̄читена ван̣н̣ана̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти че? на на ват̣т̣ати. тхерасса вачанам̣ пат̣иккхипитум̣ на сакка̄, еварӯпагун̣о тхерова, йа̄чанавасена каттаббо а̄дарена̄ти дассетум̣ вуттам̣.

на̄мена̄ти аттано гун̣ана̄мена. саддалаккхан̣асубхато, виниччхайасубхато, вин̃н̃еййасубхато ча субхам̣.

гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нида̄наван̣н̣ана̄

‘‘а̄виката̄ хисса пха̄су хоти, таттха̄йасманте пуччха̄ми…пе… тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄на’’нтиа̄дина̄ найена вуттам̣. еттхева йа̄вататийа̄нуса̄ванакатха̄васа̄не атха кхо уддесака̄ле ‘‘а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄нам̣. таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄дина̄ найена а̄гатам̣. упосатхаккхандхакепи евамева а̄гатам̣. таттха пуббе вуттам̣ паччха̄ а̄гатасуттена вируджджхати. тасма̄ йатха̄ на вируджджхати, татха̄ упапариккхитва̄ гахетаббам̣. евам̣ на вируджджхатӣти еке. катхам̣? ‘‘а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄нам̣. таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄дина̄ сууддит̣т̣хам̣ хотӣти етам̣ уддесалаккхан̣ам̣ идха̄пи кхандхакепи вуттатта̄. тасма̄ ‘‘пха̄су хотӣ’’ти ватва̄ ‘‘таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’ти вуттат̣т̣ха̄не авуттампи а̄нетва̄ гахетаббам̣. касма̄? идха нида̄нам̣ на дасситам̣, уддесо уддесака̄ле уддиситаббалаккхан̣асса таттха вуттатта̄. апича ‘‘нида̄нуддесо’’ти падам̣ уддхаритва̄ нида̄нуддесам̣ дассетука̄мопи ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’’ти па̄т̣хавасена а̄гатам̣ нида̄нам̣ нит̣т̣ха̄петва̄ упари ат̣т̣хакатха̄васена йоджетаббам̣ па̄л̣им̣ идха йоджетва̄ ‘‘таттха̄йасманте пуччха̄ми…пе… дха̄райа̄мӣ’’ти нида̄напа̄л̣им̣ парипун̣н̣ам̣ катва̄ пуна ‘‘таттха нида̄нуддесо’’ти уддхат̣ападавасена сан̇кхепато нида̄нуддесалаккхан̣ам̣ дассетум̣ ‘‘еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄на’’нтиа̄ди вуттам̣, тасма̄ евам̣ упари ча кхандхаке ча, атха кхо уддесака̄ле ‘‘а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’’ти ватва̄ ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄нам̣. таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄ди нида̄нуддесова дассито, на нида̄нам̣.

савана̄н̣аттивачананти еттха сан̇гханавакатарена ваттум̣ айуттанти че? йуттамева. ‘‘па̄тимоккхуддесакена евам̣ ваттабба’’нти бхагавата̄ вуттатта̄ бхагаватова а̄н̣атти, на уддесакасса. идха навакатаравасена вуттам̣. тхеропи пана уддиситум̣ лабхатӣти дассанаттхам̣ ‘‘тхера̄дхикам̣ па̄тимоккха’’нти вуттам̣. имина̄ суттена навакатаро на лабхатӣти че? там̣ дассетум̣ ‘‘йо таттха бхиккхӯ’’тиа̄ди вуттам̣.

йатха̄ чатуваггена т̣хапетва̄ упасампада̄пава̄ран̣а̄аббха̄на̄ни саббам̣ сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, евам̣ ‘‘атирекавӣсативаггена имам̣ на̄ма каммам̣ ка̄табба’’нти аватва̄ атирекавачанатта̄ ан̃н̃ам̣ аттхам̣ сӯчети, ким̣ танти ‘‘чатувагга̄дина̄’’тиа̄ди. тан̃хи техи ева сиддхам̣. катхам̣? чатуваггена упасампада̄пава̄ран̣а̄…пе… вӣсативаггена на кин̃чи сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти. еттха ‘‘дасаваггена аббха̄накаммаматтам̣ т̣хапетва̄’’ти вадантена чатупан̃чаваггена каран̣ӣйа̄нипи дасаваггена ка̄тум̣ анун̃н̃а̄та̄ни. тасма̄ атирекена ват̣т̣атӣти дӣпитам̣, ‘‘т̣хапетва̄’’ти вачанена ӯнатарена на ват̣т̣атӣти дӣпитамева. тасма̄ на ваттаббам̣ атирекавӣсативагготи че? ваттаббамева. чатупан̃чаваггена каттаббам̣ чхасаттаат̣т̣ханававаггена ка̄таббанти ча, дасаваггена ка̄таббам̣ ека̄дасадва̄даса…пе… екӯнавӣсативаггена ка̄таббанти ча дӣпитам̣. ӯнатарена на ват̣т̣атӣти дӣпитам̣ па̄кат̣ато. саббаппака̄рена пана атирекавӣсатианатирекавӣсативагге вуттепи дӣпитам̣ хотӣти ваджирабуддхиттхерена ликхитам̣. ито пат̣т̣ха̄йа ‘‘ликхита’’нти вутте ваджирабуддхиттхерена̄ти гахетаббам̣.

саче анупосатхепи ват̣т̣еййа, ‘‘упосатхам̣ кареййа̄’’ти на вадеййа, йасма̄ анупосатхе ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, тасма̄ ‘‘аджджупосатхо’’ти ватва̄ пуна ‘‘упосатхам̣ кареййа̄’’ти вуттам̣. ‘‘паччхимакаттикапун̣н̣ама̄ ева̄’’ти авадха̄ран̣ам̣ тато парам̣ пава̄ран̣а̄дивасасса наттхита̄йа катам̣. уддхам̣ пакатиупосатхе вуттена пакатича̄риттена саддхим̣ идампи.

‘‘нимиттена нимиттам̣ самбандхитва̄’’ти на ваттаббам̣ ‘‘тивидхасампаттийутта̄’’ти вуттатта̄ти че? ваттаббамева. касма̄? тивидхасампатти на̄ма нимиттасампатти, париса̄сампатти, каммава̄ча̄сампаттӣтиа̄дим̣ ватва̄ ‘‘нимиттасампатти на̄ма паббатанимиттам̣, па̄са̄н̣анимитта’’нтиа̄ди вуттам̣, на нимиттена нимиттасамбандханам̣ вуттам̣. апича ‘‘тивидхасампаттийутта̄’’ти сампайоган̇гесу дассетва̄ пуна тамева паха̄нан̇гесу дассетум̣ ‘‘нимиттена нимиттам̣ самбандхитва̄’’ти вуттам̣. надисамуддаджа̄тассаресу самматасӣма̄то камма̄ни на випаджджанти удакуккхепасӣматта̄ти ‘‘випаттисӣма̄йо на̄ма̄’’ти касма̄ вутта̄ти че? сесалаккхан̣а̄ни сампа̄детва̄ надийам̣ сӣма̄йа баддха̄йа удакапарийантам̣ катва̄ сӣма̄гататта̄ пуна там̣ надим̣ анто катва̄ тал̣а̄ке кате саче тасса̄ сӣма̄йа каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣еййа, сӣма̄то камма̄ни на випаджджеййум̣. йасма̄ пана евам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, тасма̄ ‘‘удакуккхепасӣматта̄’’ти вуттам̣ ака̄ран̣ам̣.

вӣсативаггакаран̣ӣйатта̄ сан̇гхакаммасса камма̄рахена саддхим̣ екавӣсати бхиккхӯ нисӣдитум̣ на сакконтӣ’’ти вуттам̣, сукханисаджджа̄васена нисӣдитунти адхиппа̄йо. ‘‘париман̣д̣ала̄ка̄рена нисӣдиту’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. тийоджанам̣ атиккамитва̄ти маджджхе т̣хатва̄ дийад̣д̣хам̣ катва̄ тийоджанам̣. кон̣ато хи кон̣ам̣ тийоджанам̣ атикка̄мети, а̄паттин̃ча а̄паджджати, сӣма̄ ча асӣма̄ хоти. киттетва̄ти нимитта̄ни сампанна̄нипи ан̃н̃аман̃н̃ана̄мавипарийа̄йена, анимитта̄нам̣ на̄мехи ча киттетва̄ти аттхо.

ра̄сикатам̣ пам̣супи руккхесу джа̄тесу суддхапам̣супаббато хоти. гул̣апин̣д̣апарима̄н̣о тхӯлата̄йа, на тулаган̣ана̄йа. бхӯмийам̣ патит̣т̣хито’’ти имина̄ кут̣асара̄ва̄дӣсу ропитам̣ пат̣иккхипати, тато апанетва̄ пана тан̇кхан̣ампи бхӯмийам̣ ропито ват̣т̣ати. навамӯласа̄кха̄ниггаманам̣ пана ака̄ран̣ам̣. кхандхам̣ чхиндитва̄ ропите пана етам̣ йуджджати. сӯчидан̣д̣акаппама̄н̣о канит̣т̣хан̇гулипарима̄н̣аматто. ‘‘ат̣т̣хан̇гулуббедхо’’ти имина̄ уббедхо париччхинно хоти, ‘‘говиса̄н̣аматто’’ти имина̄ парин̣а̄хо. ‘‘евам̣ сантепи говиса̄н̣апарин̣а̄хе париччхедо наттхи, тасма̄ кхуддакопи махантопи ват̣т̣ати ева̄ти ваданти.

джа̄тассаре парипун̣н̣амева удакам̣ нимиттӯпагам̣ дисва̄ апарипун̣н̣ам̣ антара̄ т̣хитибхӯтам̣ ‘‘джа̄тассаре саммата̄’’ти вуттам̣ випаттим̣ на а̄паджджатӣти ‘‘надийа̄ саммата̄, самудде саммата̄, джа̄тассаре саммата̄’’ти еттха̄пи лон̣ӣ на гахита̄. баддхасӣмам̣ ва̄ надисамуддаджа̄тассаре ва̄ аноккамитва̄ти еттха̄пи ‘‘надийа̄ ва̄, бхиккхаве, самудде ва̄ джа̄тассаре ва̄’’ти (маха̄ва. 147) еттха̄пи на гахита̄. тасма̄ лон̣ӣ на абаддхасӣма̄ти че? абаддхасӣма̄ва. ‘‘йопи надим̣ ва̄ самуддам̣ ва̄ бхиндитва̄ никкхантаудакена като соббхо етам̣ лаккхан̣ам̣ па̄пун̣а̄ти, айампи джа̄тассаройева̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) вуттатта̄ джа̄тассараггахан̣ена гахита̄ти таттха таттха авутта̄. ‘‘йа̄ватика̄ тасмим̣ га̄макхетте’’ти вуттатта̄ ан̃н̃ампи га̄мам̣ анто катва̄ сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄самманнанака̄ле тасмим̣ га̄ме бхиккхӯ а̄гаччханту ва̄ ма̄ ва̄, ват̣т̣ати. авиппава̄сасӣма̄самманнанака̄ле а̄гантаббамева.

агаманапатхесӯти еттха екадивасена гантва̄ пачча̄гантум̣ асаккун̣еййат̣т̣ха̄нети ваданти, баддхасӣма̄бха̄вам̣ пат̣иккхипитва̄ти аттхо.

‘‘саманта̄ удакуккхепа̄’’ти вуттатта̄ саббадиса̄су гахетаббамева̄ти че? йато лаббхати, тато гахетаббо ‘‘йасмим̣ падесе пакативӣчийо оттхаритва̄ сан̣т̣хаханти, тато пат̣т̣ха̄йа каппийабхӯми, таттха т̣хатва̄ упосатха̄дикаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттатта̄. анубандхо ад̣д̣хама̄со анвад̣д̣хама̄со, ад̣д̣хама̄сасса ва̄ ану. йо пана кеначи антамасо тираччха̄ненапи кхан̣итва̄ акатоти адхиппа̄йо.

‘‘ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева париччхедам̣ анатиккамитва̄ т̣хитопи каммам̣ копетӣ’’ти вуттатта̄ атиккамитва̄ т̣хито на копетӣти дӣпитамева хотӣти упатиссаттхеро, там̣ пана ‘‘двиннам̣ удакуккхепа̄нам̣ антаре ан̃н̃о еко удакуккхепо упача̄раттха̄йа т̣хапетаббо’’ти вачанена вируджджхати. самантапа̄са̄дика̄йан̃хи ‘‘ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева̄’’ти падам̣ наттхи. тасма̄ тасса̄дхиппа̄йо парийеситаббо. антоудакуккхепасӣма̄йа упача̄раттха̄йа т̣хапитам̣ удакуккхепапариччхедам̣ анатиккамитва̄ти аттхо гахетаббо. тхерена ан̃н̃атха̄ папан̃читва̄ ликхитам̣.

‘‘сабха̄гаваттхуна̄ лахука̄патти’’нти вуттатта̄ сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ а̄рочетум̣ ват̣т̣атӣти че? на ват̣т̣ати десана̄га̄миним̣ сандха̄йа идха вуттатта̄. тасма̄ ева самуччайаккхандхаке ‘‘сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ а̄паннасса пана сантике а̄вика̄тум̣ на ват̣т̣ати. саче а̄викароти, а̄патти а̄виката̄ хоти, дуккат̣а̄ пана на муччатӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) вуттам̣. йатха̄ сан̇гхена ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… пат̣икариссатӣ’’ти ватва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ лабхати, евам̣ тӣхи двӣхипи ан̃н̃ам̣ суддхам̣ пасситва̄ ‘‘пат̣икарисса̄ма̄’’ти ватва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. екена̄пи ‘‘парисуддхам̣ лабхитва̄ пат̣икарисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти. ат̣т̣хакатха̄йампи ‘‘са̄манто бхиккху евамасса вачанӣйоти еттха сабха̄го ева ваттаббо. висабха̄гасса хи вуччама̄не бхан̣д̣анакалахасан̇гхабхеда̄дӣнипи хонти, тасма̄ тасса аватва̄ ито вут̣т̣хахитва̄ пат̣икарисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ упосатхо ка̄табботи андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ вутта’’нти ватва̄ тасса аппат̣иккхиттатта̄ ват̣т̣атӣти дӣпитамева. ‘‘йада̄ ан̃н̃ам̣ суддхам̣ бхиккхум̣ ана̄паттикам̣ пассиссати, тада̄ тасса сантике’’ти вуттатта̄ лахукассева анун̃н̃а̄татта̄ самуччайаккхандхаке вуттатта̄ сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ пана н̃аттийа̄ а̄рочетва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати.

девабрахма̄ пана ‘‘тираччха̄нагато’’ти падам̣ т̣хапетва̄ йена кеначи падена асан̇гахита̄пи имина̄ сан̇гахита̄ти дассанаттхам̣ ‘‘йасса упасампада̄ пат̣иккхитта̄’’ти вуттам̣.

‘‘ча̄тума̄синийам̣ пана пава̄рита̄нам̣ сантике анупагатена ва̄ чхиннавассена ва̄ вут̣т̣хавассена ва̄’’ти аватва̄ ‘‘анупагатена ва̄ чхиннавассена ва̄’’ти еттакамева вуттам̣. вут̣т̣хавассо пана тасмим̣ ка̄ле анупагататта̄ ‘‘анупагато’’ти сан̇кхйам̣ гатоти. сабба̄йа вут̣т̣хита̄йа саббе вут̣т̣хахитва̄ гате саннипа̄тетум̣ на сакка̄, екачче саннипа̄тетва̄ па̄рисуддхим̣ а̄рочетум̣ ват̣т̣атӣти ваданти. касма̄? н̃аттим̣ т̣хапетва̄ каттаббасан̇гхакамма̄бха̄ва̄ ваггам̣ на хотӣти. пава̄ран̣а̄йапи есева найо. айан̃хеттха висесо – саче пуримика̄йа упагатехи паччхимика̄йа упагата̄ тхокатара̄ чева хонти самасама̄ ча, сан̇гхапава̄ран̣а̄йа ча ган̣ам̣ пӯренти, сан̇гхапава̄ран̣а̄васена н̃атти т̣хапетабба̄ти. ‘‘екова бхиккху хоти…пе… ан̃н̃есам̣ ана̄гатабха̄вам̣ н̃атва̄’’ти вуттатта̄ адхит̣т̣ха̄нупосатхам̣ сӣмам̣ пависитва̄ ка̄тум̣ на сакка̄ти ваданти.

‘‘ким̣ сан̇гхасса пуббакичча’’нти идам̣ на н̃аттим̣ т̣хапетва̄ ваттаббам̣. тан̃хи н̃аттито пуретарамева карӣйати. тасма̄ ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, ким̣ сан̇гхасса пуббакиччам̣, йади сан̇гхасса паттакалла’’нти ваттаббам̣ сийа̄ти. татха̄пи на ваттаббам̣. на хи там̣ н̃аттийа̄ анто карӣйатӣти. евам̣ санте нетам̣ ваттаббанти а̄паджджати пайоджана̄бха̄ва̄ти че? на, йатха̄гатат̣т̣ха̄не ева ваттаббато, парапада̄пеккхата̄йа̄ти вуттам̣ хоти. идам̣ пуббакиччам̣ акатва̄ упосатхакаммам̣ каронто сан̇гхо, пуггало ва̄ т̣хапанаккхетта̄тиккаме а̄паджджати. тасмин̃хи кхетте атикканте саммаджджана̄дикаран̣е а̄паттимоккхо на хоти упосатхакаммато пуббе каттаббакамма̄каран̣апаччайатта̄ тасса̄ а̄паттийа̄. на са̄ каммапарийоса̄на̄пеккха̄ еттха̄гатасампаджа̄намуса̄ва̄да̄патти вийа, тасма̄ па̄тимоккхуддесако бхиккху ‘‘па̄рисуддхим̣ а̄йасманто а̄рочетха̄’’ти ваттука̄мо пат̣хамамева па̄рисуддха̄па̄рисуддхипаччайам̣ пуббакиччам̣ сара̄пети. тан̃хи катам̣ па̄рисуддхипаччайо хоти, акатам̣ апа̄рисуддхипаччайо. тенева убхайа̄пеккха̄дхиппа̄йена катам̣, на катанти аватва̄ ‘‘ким̣ сан̇гхасса пуббакичча’’миччева̄ха. таттха акатапаккхе та̄ва па̄рисуддхиа̄рочанаккаманидассанаттхам̣ парато ‘‘йасса сийа̄ а̄патти, со а̄викареййа̄’’ти ча, катапаккхе ‘‘асантийа̄ а̄паттийа̄ тун̣хӣ бхавитабба’’нти ча ваккхати.

‘‘саббантимена париччхедена чатӯхи бхиккхӯхи саннипатитва̄’’ти ча, ‘‘упосатхакаран̣аттхам̣ саннипатите сан̇гхе бахи…пе… адентена чхандо да̄таббо’’ти ча ваданти. асаннипатитепи пана ват̣т̣ати. идан̃хи чхандада̄насамайадассанаттхам̣ вуттам̣. упосатхакаран̣аттхам̣ саннипатите сан̇гхе бахи упосатхам̣ катва̄ а̄гатасса каттабба̄ка̄радассанаттхан̃ча вуттам̣. падха̄нагхарава̄сино падха̄нагхарам̣ пависитука̄ма̄ аттано сабха̄габхиккхӯнам̣ чхандам̣ датва̄ саче сан̇гхо саннипатати, ‘‘майхам̣ чхандо а̄рочетаббо’’ти ватва̄ падха̄нагхарам̣ пависанти. айам̣ сӣхал̣адӣпе пайого. а̄рочентена пана саннипатите а̄рочетаббам̣. пан̃часу бхиккхӯсу екасмим̣ виха̄ре васантесу екасса чхандапа̄рисуддхим̣ а̄харитва̄ чатуннам̣ па̄тимоккхам̣ уддиситум̣ анун̃н̃а̄татта̄ саннипатите чхандо гахетаббо а̄рочетабботи вачанам̣ нираттхакам̣ вийа. ‘‘тхеййасам̣ва̄сако пат̣иджа̄на̄тӣти (маха̄ва. 165) вачанато са̄ман̣ерена а̄хат̣а̄пи ват̣т̣ати. каммам̣ на копетӣ’’ти ча, ‘‘саче пуббе чхандам̣ датва̄ бахисӣма̄гато пуна пависати, паччха̄ чхандаггахан̣акиччам̣ наттхи, тасса пайого сӣма̄саммутивасена ведитаббо’’ти ча ‘‘чхандада̄не тиккхаттум̣ вачане идам̣ пайоджанам̣ – пат̣хамам̣ самаггабха̄вам̣, дутийам̣ паччха̄ видха̄таббабха̄вам̣, татийам̣ чхандаха̄ракасса дуккат̣амочанам̣ дӣпетӣ’’ти (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 164) ча ликхитам̣. бил̣а̄ласан̇кхалика̄баддха̄ва хоти антогехе ева сампайоджанатта̄, йатха̄ са̄ на каттхачи гаччхати, татха̄ са̄пи на каттхачи гаччхатӣти адхиппа̄йо. итаратха̄ висесанам̣ нираттхакам̣ хотӣти а̄чарийена гахитам̣.

‘‘на хи там̣ акатва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пуббе дасситатта̄ ‘‘идампи хи убхайа’’нти касма̄ вуттанти че? сеса̄ни тхерена а̄н̣аттена ка̄табба̄ни дассита̄ни, име пана две тхерена ва̄ па̄тимоккхуддесакена ва̄ н̃аттит̣т̣хапанакена ва̄ йена ва̄ тена ва̄ ка̄табба̄нӣти ча, саммаджджана̄дӣни таттха таттха та̄диса̄ни пайоджана̄ни ниппха̄денти, име пана две таттха таттха на кин̃чи каммам̣ са̄дхенти, тасма̄ ‘‘ким̣ имина̄’’ти аватва̄ ка̄таббамева̄ти дассетун̃ча ‘‘идампи хи убхайа’’нтиа̄ди вуттам̣. ‘‘а̄йасманта̄нам̣ па̄де вандатӣ’’ти ган̣авасена ватва̄ пуггалавасена на вуттам̣ тена а̄рочетаббасса ан̃н̃асса абха̄ва̄.

сан̇гхасса уддит̣т̣хам̣ хотӣти сан̇гхена уддит̣т̣хам̣ хотӣти аттхо. самаггасса хи сан̇гхасса̄ти еттха самаггабха̄васса ка̄йаса̄маггика̄ран̣атта̄ наттхи досоти че? там̣ на, уддесепи саванепи самаггабха̄васса иччхитаббатта̄. ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте’’ти хи имина̄ читтаса̄маггим̣ дӣпети саване саббехи екӣбхӯтабха̄вато.

сан̃чичча а̄паттим̣ а̄паджджатӣти еттха ана̄дарийавасена а̄паджджанто ева аладжджӣ хоти, на итароти. а̄паттим̣ паригӯхатӣти еттха ладжджа̄йа паригӯханто аладжджӣ на хоти, ‘ким̣ имина̄’ти ана̄дарийавасена паригӯханто хотӣ’’ти ча ликхитам̣.

‘‘саттаннам̣ а̄паттиккхандха̄на’’нти на ваттаббам̣, ‘‘чханна’’нти ваттаббанти че? саттаннамева̄ти ваттаббам̣. па̄ра̄джика̄паттим̣ а̄панно хи саче аттано са̄паттикабха̄вам̣ пака̄сети, сан̇гхасса ча упосатхо сампаджджати, тасса ча гихибха̄вена ва̄ са̄ман̣ерабха̄вена ва̄ суддхи хотӣти.

екачче а̄чарийа̄ на̄ма дхаммабха̄рико кира а̄чарийо. касма̄ евам̣ вуттанти че? йа̄вататийа̄нуса̄вана̄ на̄ма тиккхаттум̣ вачанам̣. татха̄ па̄т̣хе ана̄гататта̄ кевалам̣ ‘‘йа̄вататийам̣ ануса̄вита’’нти падамева дисва̄ ‘‘йасса сийа̄ а̄патти, со а̄викареййа̄’’ти идам̣ ‘‘саче а̄паттим̣ а̄панна̄, а̄викаротха̄’’ти имаматтхам̣ дӣпети. ‘‘асантийа̄ а̄паттийа̄ тун̣хӣ бхавитабба’’нти идампи тамеваттхам̣ дӣпети. ‘‘тун̣хӣбха̄вена кхо пана̄йасманте парисуддха̄ти ведисса̄мӣ’’ти идампи тамева̄ти еваматтхам̣ гахетва̄ вуттам̣ кира.

апарети аттхадасситтхеро кира. етам̣ сандха̄йа̄ти еттха ‘‘сакимпи ануса̄вита’’нти падасса вачанена тиккхаттум̣ ануса̄вана̄ ка̄табба̄ти еттакамева дӣпитам̣ вийа диссати.

имаматтхам̣ сандха̄йа вуттанти катхам̣ вин̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘айаметтха а̄чарийапарампара̄бхато виниччхайо’’ти вуттам̣.

‘‘сарама̄нена̄’’ти имина̄ сампаджа̄намуса̄ва̄дасса сачиттакаттам̣ дассети. сан̇гхамаджджхе ва̄тиа̄ди лаккхан̣авачанам̣ кира. сан̇гхупосатхакаран̣аттхам̣ сан̇гхамаджджхе че нисинно, тасмим̣ сан̇гхамаджджхе а̄вика̄табба̄. ган̣упосатхакаран̣аттхан̃че ган̣амаджджхе нисинно, тасмим̣ ган̣амаджджхе. екассева сантике че па̄рисуддхиупосатхам̣ каттука̄мо, тасмим̣ екапуггале а̄вика̄табба̄ти, етена на кевалам̣ сан̇гхамаджджхе ева̄йам̣ муса̄ва̄до самбхавати, атха кхо еттха вутталаккхан̣ена асатипи ‘‘па̄рисуддхим̣ а̄йасманто а̄рочетха̄’’тиа̄дивидха̄не ган̣упосатхепи са̄паттико хутва̄ упосатхам̣ каттука̄мо ана̄рочетва̄ тун̣хӣбхӯтова че кароти, айам̣ сампаджа̄намуса̄ва̄да̄паттим̣ а̄паджджатӣти имассаттхасса а̄викаран̣ато лаккхан̣авачанам̣ киретанти вуттанти таккика̄. ан̃н̃атха̄ ‘‘ган̣амаджджхе ва̄’’ти на ваттаббанти тесам̣ адхиппа̄йо. а̄рочана̄дхиппа̄йавасена вуттанти а̄чарийасса такко. а̄роченто хи ‘‘сан̇гхасса а̄рочемӣ’’ти адхиппа̄йена а̄викаронто сан̇гхамаджджхе а̄викароти на̄ма, убхатопассе нисинна̄нам̣ а̄роченто ган̣амаджджхе а̄викароти на̄ма, ‘‘екассева а̄рочесса̄мӣ’’ти адхиппа̄йена а̄викаронто екапуггале а̄викароти на̄ма. сачепи вематико хоти…пе… пат̣икарисса̄мӣти евам̣ кате йа̄ва вематико хоти, та̄ва сабха̄га̄паттим̣ пат̣иггахетум̣ лабхати, ан̃н̃есан̃ча камма̄нам̣ парисуддхо на̄ма хоти. пуна ниббематико хутва̄ десетаббам̣ ва̄ на ва̄ти нева па̄л̣ийам̣, на ат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхи, десите пана досо наттхи. татха̄ ито вут̣т̣хахитва̄ там̣ а̄паттим̣ пат̣икарисса̄мӣти еттха ча сакаласан̇гхе сабха̄га̄паттим̣ а̄панне, вематике ча̄ти ликхитам̣ (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 169-170).

нида̄наван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄ра̄джикакан̣д̣ам̣

1. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄

идха пана т̣хатва̄ сиккха̄пада̄нам̣ камабхедо пака̄сетаббо. катхам̣ – саббасиккха̄пада̄нам̣ йатха̄самбхавам̣ десана̄ккамо, паха̄наккамо, пат̣ипаттиккамо, уппаттиккамоти чатуббидхо камо лаббхати. таттха бхагавата̄ ра̄джагахе бхиккхӯнам̣ па̄тимоккхуддесам̣ ануджа̄нантена па̄тимоккхуддесасса йо десана̄ккамо анун̃н̃а̄то, там̣ десана̄ккамам̣ ануккамантова маха̄кассапо пат̣хамам̣ па̄ра̄джикуддесам̣ пуччхи, таданантарам̣ сан̇гха̄дисесуддесам̣, таданантарам̣ анийатуддесам̣, таданантарам̣ виттха̄руддесам̣. таданантарам̣ бхиккхунивибхан̇ган̃ча тенева ануккамена пуччхи. тато парам̣ тайо а̄паттиккхандхе сан̇гахетум̣ вина̄ ган̣анапариччхедена секхийадхамме пуччхи. а̄паттиккхандхе сабха̄гато пат̣т̣ха̄йа пуччханто вӣсатикхандхаке пуччхи. нида̄нуддесантогадха̄нам̣ ва̄ сарӯпена ануддит̣т̣ха̄нам̣ пуччханаттхам̣ кхандхаке пуччхи. етена кхандхаке пан̃н̃атта̄ тхуллаччайа̄пи сан̇гахита̄ хонти. пуччхита̄нуккаменева а̄йасма̄ упа̄литтхеро бйа̄ка̄си. айаметтха десана̄ккамо. убхатовибхан̇гакхандхакато пана уччинитва̄ тада̄ парива̄ро висум̣ па̄л̣и като, имамева вачанам̣ сандха̄йа ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣ ‘‘етенева упа̄йена кхандхакам̣ парива̄репи а̄ропайим̣сӯ’’тиа̄ди (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.пат̣хамамаха̄сан̇гаӣтикатха̄). апича па̄л̣ийам̣ ‘‘етенева упа̄йена убхатовибхан̇ге пуччхи. пут̣т̣хо пут̣т̣хо а̄йасма̄ упа̄ли виссаджджесӣ’’ти (чӯл̣ава. 439) еттакамева вуттам̣. тасма̄ тхеро убхатовибхан̇ге ева пуччхи. виссаджджанто пана а̄йасма̄ упа̄ли ниравасесам̣ дассенто кхандхакапарива̄ре анто катва̄ десеси. ган̣асаджджха̄йака̄ле пана тада̄ кхандхакапарива̄ра̄ висум̣ па̄л̣и ката̄ти айаметтха десана̄ккамо.

йади евам̣ нида̄нуддесо пат̣хамадесана̄ти че? на, упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 133) ‘‘йа̄ни майа̄ бхиккхӯнам̣ сиккха̄пада̄ни пан̃н̃атта̄ни, та̄ни несам̣ па̄тимоккхуддесам̣ ануджа̄неййа’’нти вачанато, ‘‘йасса сийа̄ а̄паттӣ’’ти (маха̄ва. 134) вачанато ча. акусала̄бйа̄ката̄нам̣ а̄паттӣнам̣ дит̣т̣хадхаммасампара̄йика̄сават̣т̣ха̄нийатта̄ йатха̄бхӯтам̣ сӣласам̣варакена париваджджанена паха̄таббатта̄ паха̄наккамопеттха самбхавати ‘‘та̄вадева чатта̄ри акаран̣ӣйа̄ни а̄чиккхитабба̄нӣ’’ти вачанато. татха̄ ‘‘сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесӯ’’ти (ма. ни. 3.75; вибха. 508) вачанато йатха̄бхӯтам̣ а̄чиккханасиккханена пат̣ипаттиккамопи самбхавати. йатхуддесаккамам̣ парийа̄пун̣итаббапарийаттиаттхена̄пи пат̣ипаттиккамо, евамимехи тӣхи камехи десетабба̄наметесам̣ сиккха̄пада̄нам̣ йатха̄самбхавам̣ уппаттиккамо самбхавати. татха̄ хи йам̣ йам̣ са̄дха̄ран̣ам̣, там̣ там̣ бхиккхум̣ а̄раббха уппанне ева ваттхусмим̣ ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ чхандасо метхунам̣ дхамма’’нтиа̄дина̄ найена бхиккхунӣнампи пан̃н̃аттам̣. йато бхиккхунӣнам̣ там̣ ануппаннапан̃н̃атти на сийа̄, тато ануппаннапан̃н̃атти тасмим̣ наттхӣти (пари. 201-202) парива̄равачанам̣ на вируджджхати. етта̄вата̄ пуримена каматтайена йам̣ пат̣хамам̣ десетаббам̣, там̣ па̄ра̄джикуддесе пат̣хамуппаннатта̄ метхунадхаммапа̄ра̄джикам̣ саббапат̣хамам̣ десетука̄мо а̄йасма̄ упа̄литтхеро ‘‘татра судам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихаратӣ’’ти (па̄ра̄. 23) веса̄лийамева па̄петва̄ т̣хапеси.

ида̄ни саббесам̣ сиккха̄пада̄нам̣ пан̃н̃а̄панавидха̄нам̣ ведитаббам̣. катхам̣? ‘‘еван̃ча пана, бхиккхаве, имам̣ сиккха̄падам̣ уддисеййа̄тха̄’’ти (па̄ра̄. 39, 43) евам̣ сауддесаануддесабхедато дувидхам̣. таттха па̄тимоккхе сарӯпато а̄гата̄ пан̃ча а̄паттиккхандха̄ сауддесапан̃н̃атти на̄ма. са̄пи двидха̄ сапуггала̄пуггаланиддесабхедато. таттха йасса̄ пан̃н̃аттийа̄ анто а̄паттийа̄ саха, вина̄ ва̄ пуггало дассито, са̄ сапуггаланиддеса̄. итара̄ апуггаланиддеса̄.

таттха сапуггаланиддеса̄ двидха̄ адасситадассита̄паттибхедато. таттха адассита̄паттика̄ на̄ма ат̣т̣ха па̄ра̄джика̄ дхамма̄ ведитабба̄. ‘‘па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со’’ти (па̄ра̄. 39, 44, 89, 91, 167, 171, 195, 197) хи пуггалова таттха дассито, на̄патти. дассита̄паттика̄ на̄ма бхиккхунипа̄тимоккхе а̄гата̄ саттараса сан̇гха̄дисеса̄ дхамма̄. ‘‘айампи бхиккхунӣ пат̣хама̄паттикам̣ дхаммам̣ а̄панна̄ нисса̄ран̣ӣйам̣ сан̇гха̄дисеса’’нти (па̄чи. 683, 687) хи таттха а̄патти дассита̄ саддхим̣ пуггалена.

татха̄ апуггаланиддеса̄пи адасситадассита̄паттибхедато двидха̄. таттха адассита̄паттика̄ на̄ма секхийа̄ дхамма̄. вутта̄васеса̄ дассита̄паттика̄ти ведитабба̄.

са̄пи двидха̄ аниддит̣т̣хака̄раканиддит̣т̣хака̄ракабхедато. таттха аниддит̣т̣хака̄рака̄ на̄ма суккависат̣т̣химуса̄ва̄домасава̄дапесун̃н̃абхӯтага̄маан̃н̃ава̄дакауджджха̄панакаган̣абходжанапарампарабходжанасура̄мерайаан̇гулипатодакахасадхаммаана̄дарийаталагха̄такаджатумат̣т̣хакасиккха̄пада̄нам̣ васена пан̃чадасавидха̄ хонти. таттха ниддит̣т̣хака̄раке мисса̄миссабхедо ведитаббо – таттха упайогабхуммавибхаттийо екам̣сена мисса̄. авасеса̄ мисса̄ ча амисса̄ ча. сеййатхидам̣ – паччаттам̣ та̄ва двӣсу анийатесу упайогена миссам̣, два̄дасасу па̄т̣идесанӣйесу каран̣ена миссам̣, ӯнапан̃чабандханапаттасиккха̄падесу са̄микаран̣ехи, ӯнавӣсативассе бхуммена, моханаке упайогаса̄мибхуммехи. йасма̄ ‘‘виван̣н̣ака’’нти бха̄во адхиппето, на катта̄, тасма̄ виван̣н̣акасиккха̄падам̣ йада̄ на самбхавати, евам̣ паччаттам̣ пан̃чавидхам̣ миссам̣ хоти. сесесу пат̣хама̄нийатам̣ т̣хапетва̄ а̄димхи ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти евама̄гатам̣ паччаттам̣ ва̄, дутийа̄нийатам̣ т̣хапетва̄ пан̣ӣтабходжанасаман̣уддесататийачатуттхапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падесу маджджхе ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти евама̄гатам̣ паччаттам̣ ва̄, дуббачакуладӯсакасам̣сат̣т̣хасиккха̄падесу а̄димхи кевалам̣ ‘‘бхиккхӯ’’ти а̄гатам̣ паччаттам̣ ва̄, бхеда̄нуваттакасиккха̄паде маджджхе а̄гатам̣ паччаттам̣ ва̄ ан̃н̃а̄йа вибхаттийа̄ амиссамева хоти. таттха бхеда̄нуваттакатуват̣т̣анадвайасам̣сат̣т̣хадутийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падесу бахувачанам̣, итараттха саббаттха екавачанамева̄ти ведитаббам̣.

татха̄ упайого двӣсу викаппанасиккха̄падесу, тантава̄йасиккха̄паде ча паччаттена миссо, абхихат̣асиккха̄паде каран̣ена, ра̄джасиккха̄паде каран̣аса̄мипаччаттехӣти упайого тидха̄ миссо хоти. каран̣ан̃ча кут̣ика̄рамахаллакадутийакатхинадвебха̄ганисӣданасантхатадуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падесу чхасу паччаттена миссам̣, пат̣хамататийакатхинаат̣т̣хан̇гулапа̄даканисӣданакан̣д̣уппат̣иччха̄дикавассикаса̄т̣икаудакаса̄т̣икадведхаммапачча̄сӣсанасиккха̄падесу ат̣т̣хасу са̄мина̄ миссанти каран̣ам̣ двидха̄ миссам̣ хоти. авасесесу чхаббассавассикаса̄т̣икадваттиччхадана̄васатхапин̣д̣амаха̄на̄магарулахупа̄вуран̣асиккха̄падесу саттасу каран̣авибхатти ан̃н̃авибхаттийа̄ амисса̄, аччекаел̣акаломасиккха̄падесу са̄мивибхатти каран̣авибхаттийа̄ мисса̄. атирекапаттабхесаджджасиккха̄падесу аггахитаггахан̣ена са̄мивибхатти амисса̄ва хотӣти ведитабба̄. евам̣ та̄ва ниддит̣т̣хака̄ракесу сиккха̄падесу –

пан̃чадха̄ ча тидха̄ чева, двидха̄ чепи татхекадха̄;

бхинна̄ вибхаттийо пан̃ча, саббека̄дасадха̄ сийум̣.

евам̣ та̄ва йатха̄вуттесу сауддесапан̃н̃аттисан̇кха̄тесу сиккха̄падесу аггахитаггахан̣ена пан̃н̃а̄суттаресу тисатесу навутианиддит̣т̣хака̄раке ваджджетва̄ ниддит̣т̣хака̄рака̄ни атирекасат̣т̣хидвисата̄ни хонти. тесу паччаттакаран̣а̄ни тим̣суттара̄ни двисата̄ни хонти. тесу амиссапаччаттакаран̣а̄ни два̄дасуттара̄ни двисата̄ни, миссапаччаттакаран̣а̄ни ат̣т̣ха̄раса хонти. авасесесу тим̣сатийа̄ сиккха̄падесу миссопайогакаран̣а̄ни пан̃ча хонти, миссакаран̣а̄ни чуддаса, амисса̄ни сатта, мисса̄миссакаран̣а̄ни две, амисса̄ни двети саббесупи ниддит̣т̣хака̄ракесу бхеда̄нуваттакадуббачакуладӯсакапат̣хамадутийататийакатхинаабхихат̣акут̣ика̄рамахаллакавикаппанадвайадвебха̄гачхаббассанисӣданасантхатаел̣акалома̄тирекапаттабхесаджджавассикаса̄т̣икатантава̄йааччекачха̄раттадва пан̃чаттим̣сесу ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти наттхи. дутийа̄нийатапан̣ӣтабходжанасаман̣уддесататийачатуттхапа̄т̣идесанӣйесу маджджхе аттхи.

етта̄вата̄ сауддеса̄нуддесадукам̣, сапуггала̄пуггаланиддесадукам̣, паччекадассита̄паттидукадвайам̣, аниддит̣т̣хака̄ракадукам̣, таттха ниддит̣т̣хака̄ракесу паччаттабхуммадукам̣, сайопана̄йопанадукам̣, айопанамаджджхейопанадукам̣, ека̄некавачанадуканти нава дука̄ни дассита̄ни хонти. висесака̄ран̣ам̣ тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде сампатте а̄вибхависсати. евам̣ та̄ва сауддесапан̃н̃аттим̣ н̃атва̄ сесавинайапит̣аке йа̄ ка̄чи пан̃н̃атти ануддесапан̃н̃аттӣти ведитабба̄. са̄ падабха̄джанантара̄паттивинӣтаваттхупат̣иккхепапан̃н̃аттиавуттасиддхисиккха̄падавасена чхаббидха̄ хоти.

таттха ‘‘йебхуййена кхайите а̄патти тхуллаччайасса (пари. 157-158), ват̣т̣акате мукхе аччхупантасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 73) евама̄дика̄ падабха̄джане сандиссама̄на̄патти падабха̄джанасиккха̄падам̣ на̄ма. ‘‘на ча, бхиккхаве, саббаматтика̄майа̄ кут̣и ка̄табба̄, йо кареййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. 85) антара̄паттисиккха̄падам̣ на̄ма. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дива̄пат̣исаллӣйантена два̄рам̣ сам̣варитва̄ пат̣исаллӣйиту’’нти (па̄ра̄. 77) евама̄ди винӣтаваттхусиккха̄падам̣ на̄ма. ‘‘сан̇гхабхедако, бхиккхаве, анупасампанно на упасампа̄детаббо’’ти (маха̄ва. 115) евама̄ди пат̣иккхепасиккха̄падам̣ на̄ма.

йасма̄ пана тена тена пат̣иккхепена ‘‘йо пана бхиккху самаггам̣ сан̇гхам̣ адхаммасан̃н̃ӣ бхиндеййа, па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со. йо пана бхиккху дут̣т̣хачитто бхагавато джӣвама̄накасарӣре лохитам̣ уппа̄деййа, па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со’’ти сиккха̄пада̄ни пан̃н̃атта̄ни хонти. йа̄ни сандха̄йа ‘‘екасса чхеджджака̄ хоти, чатуннам̣ тхуллаччайам̣, чатуннан̃чева ана̄патти, саббесам̣ екаваттхука̄’’ти вуттам̣. ‘‘аттха̄патти тит̣т̣ханте бхагавати а̄паджджати, но париниббуте’’ти (пари. 323) ча вуттам̣. тена на кевалам̣ ‘‘на, бхиккхаве, джа̄нам̣ сан̇гхабхедако анупасампанно упасампа̄детаббо…пе… а̄патти дуккат̣асса̄’’ти идамева сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ хоти са̄дхакам̣ хоти. ‘‘пан̣д̣ако, бхиккхаве, анупасампанно на упасампа̄детаббо, упасампанно на̄сетаббо’’ти (маха̄ва. 109) евама̄дӣсу пана упаджджха̄йа̄дӣнам̣ дуккат̣амева пан̃н̃аттам̣, на пан̣д̣ака̄дӣнам̣ па̄ра̄джика̄патти. на хи тесам̣ бхиккхубха̄во аттхи. йато сийа̄ па̄ра̄джика̄патти. татха̄ ‘‘на аччхинне тхеве паккамитабба’’нти (маха̄ва. 66, 67, 78, 79) евама̄дикан̃ча пат̣иккхепасиккха̄падамева на̄ма.

кхандхакесу пан̃н̃аттадуккат̣атхуллаччайа̄ни пан̃н̃аттисиккха̄падам̣ на̄ма. ‘‘тена хи, са̄рипутта, бхеда̄нуваттаке тхуллаччайам̣ деса̄пехӣ’’ти (чӯл̣ава. 345) вуттам̣, тхуллаччайампи таттхева самодха̄нам̣ гаччхати. идам̣ тесам̣ вибхаттикаммаккхан̣е апан̃н̃аттатта̄ авиджджама̄нампи бхагавато вачанена висуддхаккхан̣епи виджджама̄нам̣ джа̄танти еке. ‘‘бхеда̄нуваттаке деса̄пехӣ’’ти вачанато сесабхеда̄нуваттака̄нам̣ ‘‘йо пана бхиккху джа̄нам̣ сан̇гхабхедака̄нам̣ ануваттеййа, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ хотӣти ведитаббам̣. татха̄ сабба̄ни кхандхакаватта̄ни, винайакамма̄ни ча таттхева самодха̄нам̣ гаччханти. йатха̄ха ‘‘пан̃н̃атте там̣ упа̄ли майа̄ а̄гантука̄нам̣ бхиккхӯнам̣ а̄гантукаваттам̣…пе… евам̣ супан̃н̃атте кхо майа̄ упа̄ли сиккха̄паде’’тиа̄ди. ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ наччам̣ ва̄ гӣтам̣ ва̄ ва̄дитам̣ ва̄ дассана̄йа гаччхеййа, па̄читтийа’’нти (па̄чи. 834) имина̄ суттена бхиккхунӣ наччеййа ва̄ га̄йеййа ва̄ ва̄деййа ва̄, па̄читтийанти евама̄дикам̣ йам̣ кин̃чи ат̣т̣хакатха̄йа диссама̄нам̣ а̄паттиджа̄там̣ винайакаммам̣ ва̄ авуттасиддхисиккха̄падам̣ на̄ма. чхаббидхампетам̣ чхахи а̄ка̄рехи уддеса̄рахам̣ на хотӣти ануддесасиккха̄падам̣ на̄ма̄ти ведитаббам̣. сеййатхидам̣ – пан̃чахи уддесехи йатха̄самбхавам̣ висабха̄гатта̄ тхуллаччайадуббха̄сита̄нам̣ сабха̄гаваттхукампи дуккат̣атхуллаччайадвайам̣ асабха̄га̄паттикатта̄ антара̄паттипан̃н̃аттисиккха̄пада̄нам̣, на̄на̄ваттхука̄паттикатта̄ пат̣иккхепасиккха̄пада̄нам̣, кесан̃чи винӣтаваттхупан̃н̃аттисиккха̄пада̄нан̃ча адассита̄паттикатта̄, адасситаваттхукатта̄ бхеда̄нуваттакатхуллаччайасса, адассита̄паттиваттхукатта̄ авуттасиддхисиккха̄пада̄нанти. етта̄вата̄ ‘‘дувидхам̣ сиккха̄падапан̃н̃а̄панам̣ сауддеса̄нуддесабхедато’’ти йам̣ вуттам̣, там̣ сама̄сато пака̄ситам̣ хоти.

пан̃н̃аттийам̣ та̄ва –

‘‘ка̄рако идха ниддит̣т̣хо, апеккха̄йа абха̄вато;

пуббе ваттаббавидха̄на̄-бха̄вато ча а̄дито йопанена саха̄’’ти. –

айам̣ найо ведитаббо. тассаттхо – йе те аниддит̣т̣хака̄рака̄ пуббе вуттаппабхеда̄ суккависат̣т̣хиа̄дайо сиккха̄падависеса̄, тесу адхиппа̄йакаммаваттхупуггалапайоге апеккха̄йа бха̄вато ка̄рако на ниддит̣т̣хо тесам̣ са̄пеккхабха̄вадассанаттхам̣. там̣ саббам̣ тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде а̄вибхависсати, идха пана па̄ра̄джикапан̃н̃аттийам̣ апеккха̄йа абха̄вато ка̄рако ниддит̣т̣хо. йо пана ка̄рако ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ уббхатасми’’нтиа̄дӣсу (па̄ра̄. 462, 472, 475) вийа пуббе ваттаббавидха̄на̄бха̄вато каран̣а̄дивасена аниддиситва̄ паччаттавасена ниддит̣т̣хо апеккха̄йа абха̄вато. таттха ниддисийама̄но сесадутийа̄нийатапан̣ӣтабходжанам̣ саман̣уддесататийачатауттхапа̄т̣идесанӣйесу вийа маджджхе аниддиситва̄ ‘‘на хева кхо пана…пе… обха̄ситу’’нтиа̄ди (па̄ра̄. 453) вийа пуббе ваттаббавидха̄на̄бха̄вато ева а̄димхи ниддит̣т̣хо. а̄димхи ниддисийама̄нопи пуббе вуттаппабхедесу бхеда̄нуваттака̄дӣсу пан̃чаттим̣сесу сиккха̄падесу вийа аниддиситва̄ пуббе ваттаббавидха̄на̄бха̄вато ева ‘‘йо пана бхиккхӯ’’тиа̄дитова йопана-саддена саха ниддит̣т̣хо. евам̣ ниддисийама̄нопи со йасма̄ ‘‘йа̄ пана бхиккхунийо две екаман̃че туват̣т̣еййу’’нтиа̄ди (па̄чи. 933) а̄патти вийа параппабхавам̣ а̄паттим̣ на а̄паджджати, тасма̄ ‘‘йо пана бхиккхӯ’’ти екавачанена ниддит̣т̣хо. метхунадхамма̄паттипи параппабхава̄ ‘‘двайам̣двайасама̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 39) вачанатоти че? там̣ на, адхиппа̄йаджа̄нанато. анекисса̄ ева бхиккхунийа̄ а̄патти, на екисса̄ти нийамо таттха аттхи, на евам̣ идха нийамоти анийамита̄дхиппа̄йо. ламбӣмудупит̣т̣хӣнам̣ куто ‘‘двайам̣двайасама̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 55) вачанато тесам̣ метхунадхамма̄патти. айаматтхо чатассо метхунадхаммапаччайа̄ти ат̣т̣хаваттхукам̣ сандха̄йа ‘‘чхеджджам̣ сийа̄ метхунадхаммапаччайа̄’’ти (пари. 481) ча парива̄ре вуттавачанена са̄дхетаббо.

бхеда̄нуваттакасиккха̄паде тин̣н̣ам̣ уддхам̣ на саманубха̄ситабба̄, на сан̇гхена сан̇гхам̣ екато ка̄таббанти. найадассанаттхам̣ а̄дитова ‘‘бхиккхӯ хонтӣ’’ти бахувачананиддесам̣ катва̄ пуна ‘‘еко ва̄ две ва̄ тайо ва̄’’ти (па̄ра̄. 418) вуттам̣, ан̃н̃атха̄ на тато уддхам̣ ‘‘ануваттака̄ хонтӣ’’ти а̄паджджати. тато нида̄навиродхо. пан̃часатаматта̄ хи тадануваттака̄ ахесум̣. йам̣ пана саттасатикаккхандхаке ‘‘сан̇гхо чатта̄ро па̄чӣнаке бхиккхӯ, чатта̄ро па̄веййаке бхиккхӯ самманнеййа …пе… саммата̄’’тиа̄ди (чӯл̣ава. 456) н̃аттидутийакаммам̣ вуттам̣, там̣ ‘‘убба̄хика̄йа имам̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасамету’’нти вуттатта̄ техи каттаббавидха̄нам̣. саммутикаран̣амева ва̄ татийам̣ катва̄ каппати. на хи те тена каммена камма̄раха̄ каммаката̄ хонти. йасса сан̇гхо каммам̣ кароти, со камма̄рахоти лаккхан̣ам̣. на ча тада̄ сан̇гхо тесам̣ ат̣т̣ханнампи бхиккхӯнам̣ каммам̣ ака̄си. бхаджа̄пийама̄на̄ те каммапаттабха̄вам̣ бхаджанти. адхикаран̣авӯпасамакаммасса патта̄ йутта̄ сан̇гхена ката̄ти катва̄ каммапатта̄ ева хи те хонти. ‘‘те бхиккхӯ бхиккхӯхи йа̄вататийам̣ саманубха̄ситабба̄ тасса пат̣иниссагга̄йа̄’’ти (па̄ра̄. 418) вачанато техи каттаббавидха̄нам̣. саммутикаран̣амева каммам̣ хотӣти че? там̣ на, адхиппа̄йаджа̄нанато, тасса пат̣иниссагга̄йа ева те бхиккхӯ камма̄раха̄ ка̄табба̄, на доса̄гативасена̄ти айаметтха адхиппа̄йо. на хи па̄чӣнака̄дӣнам̣ саммутийа̄ адхикаран̣авӯпасамасиддхи вийа тесам̣ саманубха̄санакаммена тасса пат̣иниссаггасиддхи хоти, саммути на̄меса̄ пат̣хамам̣ ануматим̣ гахетва̄ йа̄читва̄ва карӣйати, на татха̄ камманти. каммакаран̣е пана тадаттхасиддхи хотийева. парасаммутийа̄ бахутара̄ва самманнитабба̄ти ведитаббам̣.

‘‘метхунадхамма’’нти евам̣ ба̄хулланайена ладдхана̄макам̣ сакапайогена ва̄ парапайогена ва̄ аттано нимиттасса сакамагге ва̄ парамагге ва̄ паранимиттасса ва̄ сакамагге ева павесанапавит̣т̣хат̣т̣хитауддхаран̣есу йам̣ кин̃чи екам̣ пат̣иса̄дийанавасена севеййа, па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄соти. кечи пана ‘‘павесана̄дӣни чатта̄ри ва̄ тӣн̣и ва̄ две ва̄ екам̣ ва̄ пат̣исевеййа, па̄ра̄джико хоти. вуттан̃хетам̣ ‘со че павесанам̣ са̄дийати, павит̣т̣хам̣ са̄дийати, т̣хитам̣ са̄дийати, уддхаран̣ам̣ са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса̄’тиа̄дӣ’’ти (па̄ра̄. 58) ваданти. тесам̣ матена чатӯсупи чатассо па̄ра̄джика̄паттийо а̄паджджати. тейева евам̣ ваданти – а̄паджджату метхунадхаммапа̄ра̄джика̄патти, метхунадхаммапа̄ра̄джика̄паттийа̄ там̣бха̄гийа̄ти аттано вӣтиккаме па̄ра̄джика̄паттийо, сан̇гха̄дисеса̄паттин̃ча а̄паджджитва̄ сиккхам̣ паччаккха̄йа гахат̣т̣хака̄ле метхуна̄дикам̣ па̄ра̄джикам̣ а̄паджджитва̄ пуна паббаджитва̄ упасампаджджитва̄ екам̣ сан̇гха̄дисеса̄паттим̣ екаманекам̣ ва̄ пат̣икаритва̄ва со пуггало йасма̄ нира̄паттико хоти, тасма̄ со гахат̣т̣хака̄ле са̄паттикова̄ти. антимаваттхуаджджха̄паннасса̄пи аттхева а̄патти. вут̣т̣ха̄надесана̄хи пана асуджджханато ‘‘пайоге пайоге а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти на вуттам̣. ган̣анапайоджана̄бха̄вато кин̃ча̄пи на вуттам̣, атха кхо падабха̄джане (па̄ра̄. 58) ‘‘а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти вачанена̄йаматтхо сиддхоти йуттин̃ча ваданти.

йади евам̣ ма̄тика̄йампи ‘‘йо пана бхиккху метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа, па̄ра̄джика’’нти ваттаббам̣ бхавеййа, па̄ра̄джикасса анавасесавачанампи на йуджджеййа. саббепи хи а̄паттиккхандхе, бхиккхуган̣анан̃ча анавасесетва̄ тит̣т̣хатӣти анавасесавачананти катва̄ павесева а̄патти, на павит̣т̣ха̄дӣсу. тамевекам̣ сандха̄йа ‘‘йасса сийа̄ а̄паттӣ’’ти (маха̄ва. 134) па̄ра̄джика̄паттимпи анто катва̄ нида̄нуддесавачанам̣ ведитаббам̣. тасма̄ ма̄тика̄йам̣ ‘‘па̄ра̄джика’’нти аватва̄ ‘‘па̄ра̄джико хотӣ’’ти (па̄ра̄. 42, 44) пуггаланиддесавачанам̣ тена сарӣрабандханена упасампада̄йа абхаббабха̄вадӣпанаттхам̣. ‘‘а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти падабха̄джане вачанам̣ антимаваттхум̣ аджджха̄паннасса̄пи па̄ра̄джикасса асам̣ва̄сасса сато пуггаласса атхеййасам̣ва̄сакабха̄вадӣпанаттхам̣. на хи со сам̣ва̄сам̣ са̄дийантопи тхеййасам̣ва̄сако хоти, тасма̄ упасампанно ‘‘бхиккхӯ’’твева вуччати. тенева̄ха ‘‘асуддхо хоти пуггало ан̃н̃атарам̣ па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панно, тан̃че суддхадит̣т̣хи сама̄но анока̄сам̣ ка̄ра̄петва̄ аккоса̄дхиппа̄йо вадати, а̄патти омасава̄дена дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 389) анупасампаннасса тадабха̄вато сиддхо со упасампанно ‘‘бхиккхӯ’’твева вуччатӣти, тена падасодхаммам̣, сахасеййан̃ча джанети, бхиккхупесун̃н̃а̄дин̃ча джанетӣти ведитаббам̣ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 39).

нида̄на̄ ма̄тика̄бхедо, вибхан̇го таннийа̄мако;

тато а̄паттийа̄ бхедо, ана̄патти тадан̃н̃атха̄ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 43-44) –

айам̣ найо ведитаббо. таттха судиннаваттху (па̄ра̄. 24 а̄дайо)-маккат̣иваттху (па̄ра̄. 40 а̄дайо)-ваджджипуттакаваттху (па̄ра̄. 43) ча̄ти типпабхедаваттху имасса сиккха̄падасса нида̄нам̣ на̄ма. тато нида̄на̄ ‘‘йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣…пе… асам̣ва̄со’’ти (па̄ра̄. 44) имисса̄ ма̄тика̄йа бхедо джа̄то. таттха хи ‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йа̄’’ти (па̄ра̄. 44) иттхилин̇гавасена ‘‘саччам̣, а̄вусо, бхагавата̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, тан̃ча кхо иттхийа̄, но пурисе, но пан̣д̣аке, но убхатобйан̃джанаке ча̄’’ти маккат̣ипа̄ра̄джико вийа ан̃н̃опи лесам̣ од̣д̣етум̣ саккоти, тасма̄ та̄дисасса алесока̄сасса дассанаттхам̣ идам̣ вуччати, маккат̣исан̇кха̄та̄ нида̄на̄ ‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йапӣ’’ти ма̄тика̄йа вачанабхедо, на иттхийа̄ ева метхунасиддхидассанато. тасма̄ вибхан̇го таннийа̄мако тасса̄ ма̄тика̄йа адхиппетаттханийа̄мако вибхан̇готи. вибхан̇ге хи ‘‘тиссо иттхийо, тайо убхатобйан̃джанака̄, тайо пан̣д̣ака̄, тайо пуриса̄. манусситтхийа̄ тайо магге, тираччха̄нагатапурисасса две магге’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 56) найена саббалесока̄сам̣ пидахитва̄ нийамо като. еттха̄ха – йади евам̣ са̄дха̄ран̣асиккха̄падавасена ва̄ лин̇гапариваттанавасена ва̄ на кевалам̣ бхиккхӯнам̣, бхиккхунӣнампи ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти вибхан̇ге ваттаббам̣ сийа̄. тадавачанена хи бхиккхунӣ пурисалин̇гапа̄тубха̄вена бхиккхубха̄ве т̣хита̄ евам̣ вадеййа ‘‘на̄хам̣ упасампада̄каран̣ака̄ле бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панна̄, тасма̄ на апаччаккха̄тасиккха̄пи метхунадхаммена па̄ра̄джика̄ хомӣ’’ти. вуччате – йатха̄ вуттам̣, татха̄ на ваттаббам̣ анит̣т̣хаппасан̇гато. татха̄ вутте бхиккхунӣнампи сиккха̄паччаккха̄нам̣ аттхӣти а̄паджджати. тан̃ча̄нит̣т̣хам̣. идамапараманит̣т̣хам̣ ‘‘саббасиккха̄пада̄ни са̄дха̄ран̣а̄нева на̄са̄дха̄ран̣а̄нӣ’’ти. апича̄йам̣ бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панна̄ва хотӣти дассанаттхам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, там̣йева упаджджхам̣ тамева упасампадам̣ та̄ни васса̄ни бхиккхӯхи сан̇гамиту’’нтиа̄ди (па̄ра̄. 69) вуттам̣. тато а̄паттийа̄ бхедоти тато вибхан̇гато ‘‘аккхайите сарӣре па̄ра̄джикам̣, йебхуййена кхайите тхуллаччайа’’нтиа̄ди (па̄ра̄. 73, пари. 157) а̄паттийа̄ бхедо хоти. ана̄патти тадан̃н̃атха̄ти тато ева вибхан̇гато йена а̄ка̄рена а̄патти вутта̄, тато ан̃н̃ена̄ка̄рена ана̄паттибхедова хоти. ‘‘са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса, на са̄дийати, ана̄паттӣ’’ти хи вибхан̇ге асати на пан̃н̃а̄йати. етта̄вата̄ ‘‘нида̄на̄ ма̄тика̄бхедо’’ти айам̣ га̄тха̄ сама̄сато вуттаттха̄ хоти. висесака̄ран̣ам̣ пана тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде а̄вибхависсати.

пат̣хамапан̃н̃атти та̄ва пат̣хамабодхим̣ атиккамитва̄ пан̃н̃аттатта̄, а̄йасмато судиннасса ат̣т̣хавассикака̄ле пан̃н̃аттатта̄ ча раттан̃н̃умахаттам̣ паттака̄ле пан̃н̃атта̄, дутийапан̃н̃атти ба̄хусаччамахаттам̣ паттака̄ле. со хи а̄йасма̄ маккат̣ипа̄ра̄джико йатха̄ ма̄туга̄маппат̣исам̣йуттесу сиккха̄падесу тираччха̄нагатиттхӣ на адхиппета̄, татха̄ идха̄пӣти сан̃н̃а̄йа ‘‘саччам̣, а̄вусо…пе… тан̃ча кхо манусситтхийа̄, но тираччха̄нагата̄йа̄’’ти (па̄ра̄. 41) а̄ха. татийапан̃н̃атти ла̄бхаггамахаттам̣ паттака̄ле уппанна̄ ‘‘йа̄вадаттхам̣ бхун̃джитва̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. 43) вачанато, вепулламахаттампи еттхева лаббхатӣти имам̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасиккха̄падам̣ тивидхампи ваттхум̣ упа̄да̄йа чатуббидхампи там̣ ка̄лам̣ патва̄ пан̃н̃аттанти ведитаббам̣.

таттха йо пана̄ти анавасесапарийа̄да̄нападам̣. бхиккхӯти тасса атиппасан̇ганийамападам̣. бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панноти тасса висесанавачанам̣. на хи саббопи бхиккхуна̄мако, йа̄ бхагавата̄ йа̄йа ка̄йачи упасампада̄йа упасампаннабхиккхӯнам̣ хет̣т̣химапариччхедена сиккхитабба̄ сиккха̄ вихита̄, ‘‘еттха саха джӣвантӣ’’ти йо ча са̄джӣво вутто, там̣ убхайам̣ сама̄паннова хоти. када̄ пана сама̄панно хоти? йа̄йа ка̄йачи упасампада̄йа упасампаннасаманантарамева тадубхайам̣ джа̄нантопи аджа̄нантопи тададжджхупагататта̄ сама̄паннова на̄ма хоти. саха джӣвантӣти йа̄ва сиккхам̣ на паччаккха̄ти, па̄ра̄джикабха̄вам̣ ва̄ на па̄пун̣а̄ти. йам̣ пана вуттам̣ андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘сиккхам̣ парипӯренто сиккха̄сама̄панно са̄джӣвам̣ авӣтиккаманто са̄джӣвасама̄панно’’ти, там̣ уккат̣т̣хапариччхедавасена вуттам̣. на хи сиккхам̣ апарипӯренто, ка̄мавитакка̄дибахуло ва̄ екаччам̣ са̄васесам̣ са̄джӣвам̣ вӣтиккаманто ва̄ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно на̄ма на хоти.

уккат̣т̣хапариччхедена пана чатуккам̣ лаббхати – ‘‘аттхи бхиккху сиккха̄сама̄панно сӣла̄ни паччавеккханто на са̄джӣвасама̄панно ачиттакам̣ сиккха̄падам̣ вӣтиккаманто, аттхи на сиккха̄сама̄панно ка̄мавитакка̄дибахуло са̄джӣвасама̄панно нира̄паттико, аттхи на сиккха̄сама̄панно на ча са̄джӣвасама̄панно анавасесам̣ а̄паттим̣ а̄панно, аттхи убхайасама̄панно сиккхам̣ парипӯренто са̄джӣван̃ча авӣтиккаманто’’ти. айаметтха чатуттхо бхиккху уккат̣т̣хо идха адхиппето сийа̄. на хи бхагава̄ ануккат̣т̣хам̣ ваттум̣ йуттоти че? на, ‘‘татра йа̄йам̣ адхисӣласиккха̄, айам̣ имасмим̣ аттхе адхиппета̄ сиккха̄’’ти вачанавиродхато, уккат̣т̣хаггахан̣а̄дхиппа̄йе сати ‘‘сиккха̄ти тиссо сиккха̄’’ти еттакамева ваттаббанти адхиппа̄йо. сиккхаттайасама̄панно хи саббуккат̣т̣хо. ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа̄’’ти парато вачанам̣ апеккхитва̄ адхисӣласиккха̄ва вутта̄ти че? на, тасса̄пи абхаббатта̄. на хи адхисӣласиккхам̣ парипӯренто, са̄джӣван̃ча авӣтиккаманто метхунадхаммам̣ пат̣исевитум̣ бхаббо, там̣ сиккхам̣ апарипӯренто, са̄джӣван̃ча вӣтиккамантойева хи пат̣исевеййа̄ти адхиппа̄йа̄. тасма̄ еваметтха аттхо гахетаббо. йасма̄ сиккха̄падасан̇кха̄то са̄джӣво адхисӣласиккхамева сан̇ган̣ха̄ти, на итарасиккха̄двайам̣, тасма̄ ‘‘татра йа̄йам̣ адхисӣласиккха̄, айам̣ имасмим̣ аттхе адхиппета̄ сиккха̄’’ти вуттам̣. тасма̄ адхисӣласиккха̄йа сан̇га̄хако са̄джӣво сиккха̄са̄джӣвоти вутто. ити са̄джӣвависесанаттхам̣ сиккха̄ггахан̣ам̣ катам̣. тадаттхадӣпанаттхамева вибхан̇ге сиккхам̣ апара̄маситва̄ ‘‘тасмим̣ сиккхати, тена вуччати са̄джӣвасама̄панно’’ти (па̄ра̄. 45) вуттам̣. тена екамевидам̣ аттхападанти дӣпитам̣ хоти. тан̃ча упасампадӯпагаманантарато пат̣т̣ха̄йа сиккхана̄дхика̄ратта̄ ‘‘сиккхатӣ’’ти ча ‘‘сама̄панно’’ти ча вуччати. йо евам̣ ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти сан̇кхам̣ гато, та̄дисам̣ паччайам̣ пат̣ичча апарабха̄ге са̄джӣвасан̇кха̄тамева сиккхам̣ апаччаккха̄йа тасмим̣йева дуббалйам̣ ана̄викатва̄ метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа̄ти айаматтхо йуджджати.

кинту ат̣т̣хакатха̄найо пат̣иккхитто хоти, со ча на пат̣иккхепа̄рахо хоти, адхиппа̄йо панеттха парийеситаббо. саббесу сиккха̄падесу идамева бхиккхулаккхан̣ам̣ са̄дха̄ран̣ам̣ йадидам̣ ‘‘бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти. кхӣн̣а̄савопи са̄вако а̄паттим̣ а̄паджджати ачиттакам̣, татха̄ секкхо, путхуджджано пана сачиттакампи, тасма̄ секкха̄секкхапутхуджджана̄нам̣ са̄ман̃н̃амидам̣ бхиккхулаккхан̣анти катва̄ кевалам̣ сиккха̄сама̄панно, кевалам̣ са̄джӣвасама̄панно, убхайасама̄панно ча̄ти сарӯпекадесаекасесанайена ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’твева сампин̣д̣етва̄ уккат̣т̣хаггахан̣ена ануккат̣т̣ха̄нам̣ гахан̣асиддхито ат̣т̣хакатха̄йам̣ уккат̣т̣хова вутто. тамева сампа̄детум̣ ‘‘тасмим̣ сиккхати, тена вуччати са̄джӣвасама̄панно’’ти еттха сиккха̄саддасса авачане париха̄рам̣ ватва̄ йасма̄ пана со сиккхампи сама̄панно, тасма̄ сиккха̄сама̄паннотипи аттхато ведитабботи ча ватва̄ ‘‘йам̣ сиккхам̣ сама̄панно, там̣ апаччаккха̄йа, йан̃ча са̄джӣвам̣ сама̄панно, таттха дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти вуттанти айамат̣т̣хакатха̄йа адхиппа̄йо ведитаббо. етасмим̣ пана адхиппа̄йе адхисӣласиккха̄йа ева гахан̣ам̣ саббаттхикатта̄, сӣла̄дхика̄рато ча винайасса̄ти ведитаббам̣. йатха̄ ча сиккха̄падам̣ сама̄дийанто сӣлам̣ сама̄дийатӣти вуччати, евам̣ сиккха̄падам̣ паччаккханто сӣлам̣ паччаккха̄тӣти ваттум̣ йуджджати, тасма̄ таттха вуттам̣ ‘‘йам̣ сиккхам̣ сама̄панно, там̣ апаччаккха̄йа̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. сиккха̄паччаккха̄навибхан̇гаван̣н̣ана̄). етта̄вата̄ сама̄сато ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти еттха ваттаббавиниччхайо нит̣т̣хито хоти.

ким̣ имина̄ висесавачанена пайоджанам̣, нану ‘‘йо пана бхиккху сиккхам̣ апаччаккха̄йа дуббалйам̣ ана̄викатва̄…пе… асам̣ва̄со’’ти еттакамева ваттаббанти че? на ваттаббам̣ анит̣т̣хаппасан̇гато. ‘‘йо пана сиккха̄са̄джӣвасама̄панно тхеййасам̣ва̄са̄дико кевалена саман̃н̃а̄маттена, пат̣ин̃н̃а̄маттена ва̄ бхиккху, тасса̄пи сиккха̄паччаккха̄нам̣ аттхи, сиккхам̣ апаччаккха̄йа ча метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевантасса па̄ра̄джика̄патти. йо ва̄ паччха̄ па̄ра̄джикам̣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, тасса ча, йо ва̄ паккхапан̣д̣акатта̄ пан̣д̣акабха̄вӯпагаманена на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, тасса ча тадубхайам̣ аттхӣти а̄паджджати. пан̣д̣акабха̄вапаккхе ча пан̣д̣ако упасампада̄йа на ваттхӯ’’ти вуттам̣. тасма̄ итарасмим̣ паккхе ваттхӯти сиддхам̣. тасмим̣ паккхе упасампанно пан̣д̣акабха̄вапаккхе пан̣д̣акатта̄ на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, со париччаджитабба̄йа сиккха̄йа абха̄вена сиккхам̣ апаччаккха̄йа мукхена парасса ан̇гаджа̄таггахан̣анайена метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййа, тасса куто па̄ра̄джика̄паттӣти адхиппа̄йо. айам̣ найо апан̣д̣акапаккхам̣ алабхама̄нассева парато йуджджати, лабхантасса пана арӯпасатта̄нам̣ кусала̄дисама̄паттиккхан̣е бхаван̇гавиччхеде сатипи амаран̣ам̣ вийа пан̣д̣акабха̄вапаккхепи бхиккхубха̄во аттхи. сам̣ва̄сам̣ ва̄ са̄дийантасса на тхеййасам̣ва̄сакабха̄во аттхи антимаваттхуаджджха̄паннасса вийа. на ча сахасеййа̄дим̣ джанети. ган̣апӯрако пана на хоти антимаваттхум̣ аджджха̄панно вийа. на со сиккха̄са̄джӣвасама̄панно. итарасмим̣ пана паккхе хоти, айам̣ имасса тато висесо. кимайам̣ сахетуко, уда̄ху ахетукоти? на ахетуко. йато упасампада̄ тасса апан̣д̣акапаккхе анун̃н̃а̄та̄ сахетукаппат̣исандхикатта̄. пан̣д̣акабха̄вапаккхепи кисса на̄нун̃н̃а̄та̄ти че? пан̣д̣акабхӯтатта̄ опаккамикапан̣д̣акасса вийа.

апича ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти имина̄ тасса сиккха̄сама̄да̄нам̣ дӣпетва̄ там̣ сама̄диннам̣ сиккхам̣ апаччаккха̄йа, таттха ча дуббалйам̣ ана̄викатва̄ти ваттум̣ йуджджати, на ан̃н̃атха̄ти имина̄ ка̄ран̣ена йатха̄вутта̄нит̣т̣хаппасан̇гато ‘‘йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’тиа̄ди вуттам̣. йатха̄ четтха, евам̣ ‘‘йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно сиккхам̣ апаччаккха̄йа дуббалйам̣ ана̄викатва̄ га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄ адиннам̣…пе… йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно сиккхам̣ апаччаккха̄йа дуббалйам̣ ана̄викатва̄ сугатачӣвараппама̄н̣ам̣ чӣварам̣ ка̄ра̄пеййа̄’’ти саббаттха йоджетаббам̣.

‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йапӣ’’ти манусситтхим̣ упа̄да̄йа вуттам̣. на хи пагева пан̣д̣аке, пурисе ва̄ти ваттум̣ йуджджати. сесам̣ таттха таттха вуттанайамева. айам̣ та̄ва ма̄тика̄йа виниччхайо ан̃н̃аттха̄пи йатха̄самбхавам̣ йоджетва̄ дӣпетаббо.

са̄рипуттабелат̣т̣хасӣса̄нанда̄дайопи сиккха̄падапан̃н̃аттика̄ран̣атта̄ ча а̄паттиа̄паджджанато ча касма̄ маха̄вибхан̇ге н̃аттичатуттхаупасампада̄йева а̄гата̄ти? пат̣иккхитта̄йа саран̣агаманӯпасампада̄йа анун̃н̃а̄таппасан̇габхайа̄ти упатиссаттхеро. а̄паттийа̄ бхаббатам̣ сандха̄йа тасмимпи вутте пуббе пат̣иккхитта̄пи бхагавата̄ пуна анун̃н̃а̄та̄ти бхиккхӯнам̣ миччха̄га̄хо ва̄ вимати ва̄ уппаджджати, тасма̄ на вутта̄ти вуттам̣ хоти.

‘‘адхаммакаммам̣ ваггакамма’’ти (маха̄ва. 387) вачанато куппакаммампи каттхачи ‘‘камма’’нти вуччати, тасма̄ ‘‘акуппена̄’’ти вуттам̣. йасма̄ акуппакаммампи екаччам̣ на т̣ха̄на̄рахам̣, йена апатто оса̄ран̣ам̣ суоса̄ритоти вуччати, тасма̄ ‘‘т̣ха̄на̄рахена̄’’ти вуттам̣. йади евам̣ ‘‘т̣ха̄на̄рахена̄’’ти идамева ваттаббам̣ имина̄ акуппасиддхитоти че? на, ат̣т̣ха̄на̄рахена акуппена упасампанно имасмим̣ аттхе на адхиппето анит̣т̣хаппасан̇гато. двӣхи панетехи екато вуттехи айаматтхо пан̃н̃а̄йати – кевалам̣ тена акуппена упасампанно айампи имасмим̣ аттхе адхиппето бхиккхӯти, т̣ха̄на̄рахена ча акуппена ча упасампанно айампи имасмим̣ аттхе адхиппето бхиккхӯти, куппена упасампанно на̄дхиппетоти.

‘‘пат̣исандхиггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа апарипун̣н̣авӣсативассо’’ти вуттатта̄ опапа̄тикан̃ча̄ти сол̣асавассуддесика̄ опапа̄тика̄ пат̣исандхито пат̣т̣ха̄йа апарипун̣н̣авӣсативасса̄ти ваданти. ‘сол̣асавассуддесика̄ хонтӣ’ти вуттатта̄ пуна чатта̄ри васса̄ни иччхитабба̄ни, ‘пат̣исандхиггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа̄’ти идам̣ габбхасеййака̄нам̣ васена вутта’’нти еке. ‘‘кечи вадантӣ’’ти йаттха йаттха ликхӣйати, таттха таттха вича̄ретва̄ аттхам̣ сут̣т̣ху упалаккхайе. опаккамике пан̣д̣акабха̄во а̄рул̣ханайена ведитаббо. ‘‘паккхапан̣д̣ако апан̣д̣акапаккхе пабба̄джетва̄ пан̣д̣акапаккхе на̄сетаббо’’ти (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 109) ликхитам̣.

‘‘биндум̣ адатва̄ че нива̄сети, тхеййасам̣ва̄сако на хотӣ’’ти ваданти, вӣмам̣ситаббам̣. лин̇га̄нурӯпасса̄ти са̄ман̣ера̄рахасса сам̣ва̄сасса са̄дитатта̄ти адхиппа̄йо.

ра̄джабхайа̄дӣхи гахиталин̇га̄нам̣ ‘‘гихӣ мам̣ ‘саман̣о’ти джа̄нантӯ’’ти ван̃чаначитте сатипи бхиккхӯнам̣ ван̃четука̄мата̄йа ча техи сам̣васитука̄мата̄йа ча абха̄ва̄ досо на джа̄тоти. ‘‘йо евам̣ паббаджати, со тхеййасам̣ва̄сако на̄ма хотӣ’’ти ва̄ ‘‘евам̣ ка̄тум̣ на лаббхатӣ’’ти ва̄ ‘‘евам̣ паббаджито са̄ман̣еро на хотӣ’’ти ва̄ на джа̄на̄ти, ват̣т̣ати. ‘‘джа̄на̄ти, на ват̣т̣атӣ’’ти ча ликхитам̣. ‘‘ра̄джадуббхиккха̄диаттха̄йа чӣварам̣ па̄рупитва̄ сам̣ва̄сам̣ са̄дийанто тхеййасам̣ва̄сако хоти. касма̄? асуддхачиттатта̄. пуна со ‘суддхам̣ брахмачарийам̣ карисса̄ми, ким̣ етена̄ти виппат̣иса̄рена ва̄ паччайа̄дисулабхата̄йа ва̄ карисса̄мӣ’ти суддхама̄насо хутва̄ йа̄ва со сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, та̄ва тхеййасам̣ва̄сако на хоти. евам̣ суддхачиттуппаттито пат̣т̣ха̄йа сам̣ва̄сам̣ са̄дийати че, тхеййасам̣ва̄сако хотӣти адхиппето. итаратха̄ саббам̣ вируджджхатӣ’’ти еке.

‘‘на̄бхипара̄ма̄са̄дина̄ джа̄то татха̄рӯпам̣ питарам̣ гха̄тети че, питугха̄тако хотӣ’’ти ваданти.

йо пана ка̄йасам̣саггена сӣлавина̄сам̣ па̄пети, на со бхиккхунидӯсако ‘‘тин̣н̣ам̣ магга̄на’’нти вачанато. бхиккхуним̣ пана екатоупасампаннам̣ дӯсетва̄пи бхиккхунидӯсако хоти, сопи па̄ра̄джико хотӣти виниччхайо. бхиккхунӣ пана тхеййасам̣ва̄сика̄, ма̄тупитуарахантагха̄тика̄, лохитуппа̄дика̄, титтхийапаккантика̄ ча хоти, ат̣т̣хакатха̄су ана̄гатам̣ винайадхара̄ сампат̣иччханти.

‘‘сампаджа̄намуса̄ва̄де па̄читтийа’’нти (па̄чи. 2) вуттам̣ марийа̄дам̣ авӣтиккаманто тасмин̃ча сиккха̄паде сиккхатӣти вуччати. сиккха̄паданти асабха̄вадхаммо сан̇кетова, идха пан̃н̃атти адхиппета̄. ‘‘метхунасам̣варассетам̣ адхивачана’’нти самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттам̣, там̣ панаттхам̣ сандха̄йа̄ти ликхитам̣. сиккха̄ти там̣ там̣ сиккха̄падам̣, сиккханабха̄вена паваттачиттуппа̄до. са̄джӣванти пан̃н̃атти. тадаттхадассанаттхам̣ пуббе ‘‘метхунасам̣варассетам̣ адхивачана’’нти вуттам̣. йасма̄ сиккха̄йа гун̣асаммата̄йа пун̃н̃асаммата̄йа тантийа̄ абха̄вато локасса дуббалйа̄викаммам̣ таттха на самбхавати. паттханӣйа̄ хи са̄, тасма̄ ‘‘йан̃ча са̄джӣвам̣ сама̄панно, тасмим̣ дуббалабха̄вам̣ аппака̄сетва̄’’ти вуттам̣. а̄н̣а̄йа хи дуббалйам̣ самбхаватӣти упатиссо. дуббалйа̄викаммападам̣ сиккха̄паччаккха̄нападасса бйан̃джанасилит̣т̣хата̄йа ва̄ парива̄ракабха̄вена ва̄ ведитаббам̣. атха ва̄ йасма̄ сиккха̄паччаккха̄насса екаччам̣ дуббалйа̄викаммам̣ акатам̣ хоти, тасма̄ там̣ сандха̄йа ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти падасса аттхам̣ виваранто ‘‘дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти а̄ха. таттха сийа̄ йасма̄ на саббам̣ дуббалйа̄викаммам̣ сиккха̄паччаккха̄нам̣, тасма̄ ‘‘дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти пат̣хамам̣ ватва̄ тасса аттханийаматтхам̣ ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти ваттаббанти? там̣ на, касма̄? аттха̄нуккама̄бха̄вато. ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти хи вуттатта̄ ‘‘йам̣ сиккхам̣ сама̄панно, там̣ апаччаккха̄йа, йан̃ча са̄джӣвам̣ сама̄панно, таттха дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти вуччама̄не ануккаменева аттхо вутто хоти, на ан̃н̃атха̄, тасма̄ идамева пат̣хамам̣ вуттанти. тесам̣йева̄ти чуддасаннам̣.

‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти саббасиккха̄пада̄нам̣ са̄дха̄ран̣аттхам̣ ‘‘айаметтха анупан̃н̃аттӣ’’ти вуттам̣.

павесанам̣ на̄ма ан̇гаджа̄там̣ павесентасса ан̇гаджа̄тена сампхусанам̣. павит̣т̣хам̣ на̄ма йа̄ва мӯлам̣ павесентасса виппакатака̄ло ва̄йа̄мака̄ло. суккависат̣т̣хисамайе ан̇гаджа̄там̣ т̣хитам̣ на̄ма. уддхаран̣ам̣ на̄ма нӣхаран̣ака̄ло. винайаган̣т̣хипаде пана ‘‘ва̄йа̄мато орамитва̄ т̣ха̄нам̣ т̣хитам̣ на̄ма̄’’ти вуттам̣, там̣ асан̇карато дассанаттхам̣ вуттам̣. павесанапавит̣т̣хауддхаран̣ака̄лесупи суккависат̣т̣хи хотийева. са̄дийанам̣ на̄ма севаначиттасса адхива̄саначиттасса уппа̄данам̣.

убхатовибхан̇ге ева пан̃н̃атта̄ни сандха̄йа ‘‘идан̃хи саббасиккха̄пада̄нам̣ нида̄на’’нти вуттам̣. ‘‘винайадхарапан̃чамена ган̣ена упасампада̄’’ти (маха̄ва. 259) вуттатта̄ идха татийа̄ сахайогена вутта̄. тасма̄ вӣсатипи бхиккхӯ че нисинна̄, пан̃чамо винайадхарова иччхитаббо, евам̣ сати па̄ра̄джико че винайадхаро, упасампада̄каммам̣ копетӣти че? на, парива̄ра̄васа̄не каммавагге (пари. 482 а̄дайо) йам̣ каммавипаттилаккхан̣ам̣ вуттам̣, тасса тасмим̣ наттхита̄йа. ‘‘катхам̣ ваттхуто ва̄ н̃аттито ва̄ анусса̄ванато ва̄ сӣмато ва̄ парисато ва̄’’ти еттакам̣ вуттам̣, нану айам̣ ‘‘парисато ва̄’’ти вачанена сан̇гахитоти че? на, ‘‘два̄дасахи а̄ка̄рехи парисато камма̄ни випаджджантӣ’’ти (пари. 487) суттасса хи вибхан̇ге тасса ана̄мат̣т̣хатта̄ти айаматтхо йасма̄ таттха таттха сарӯпена вуттапа̄л̣ивасенева сакка̄ джа̄нитум̣, тасма̄ найамукхам̣ дассетва̄ сам̣кхиттоти ликхитам̣. ‘‘ан̇га’’нти падам̣ уддхаритва̄ ‘‘саббасиккха̄падесу а̄паттӣнам̣ ан̇га̄нан̇гам̣ ведитабба’’нти вуттам̣, идха пана ‘‘ан̇га’’нти вуттам̣, касма̄? самут̣т̣хана̄дӣнам̣ парива̄ра̄дӣсу сан̇кхепена а̄гататта̄ таттха гахетва̄ идха̄пи ниддит̣т̣ха̄нам̣ анан̇га̄нам̣ ваваттха̄на̄бха̄вато, саббаттха сан̇кхепато ча виттха̄рато ча анан̇гатте вуччама̄не ативиттха̄рата̄йа тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде анӯнам̣ ваттаббато ча̄ти ведитаббо, сабба̄паттӣнам̣ сан̇га̄хакавасена̄ти аттхо.

йа̄ни сиккха̄пада̄ни ‘‘кирийа̄нӣ’’ти вуччанти, тесам̣ васена ка̄йава̄ча̄ саха вин̃н̃аттийа̄ ведитабба̄, акирийа̄нам̣ васена вина̄ вин̃н̃аттийа̄ ведитабба̄. читтам̣ панеттха аппама̄н̣ам̣ бхӯта̄рочанасамут̣т̣ха̄насса кирийатта̄, ачиттакатта̄ ча. таттха кирийа̄ а̄паттийа̄ анан̇гантарачиттасамут̣т̣ха̄на̄ ведитабба̄. авин̃н̃аттиджанакампи екаччам̣ ба̄хулланайена ‘‘кирийа’’нти вуччати йатхева пат̣хамапа̄ра̄джикам̣. вин̃н̃аттийа̄ абха̄вепи ‘‘со че са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса, на са̄дийати, ана̄паттӣ’’ти хи вуттам̣, вин̃н̃аттисан̇кха̄та̄пи кирийа̄ вина̄ севаначиттена на хоти вуттачиттаджатта̄, вика̄рарӯпатта̄, читта̄нупариваттикатта̄ ча. тасма̄ кирийа̄сан̇кха̄тамидам̣ вин̃н̃аттирӯпам̣, итарам̣ читтаджарӯпам̣ вийа джанакачиттена вина̄ на тит̣т̣хати, итарам̣ садда̄йатанам̣ тит̣т̣хати, тасма̄ кирийа̄йа сати екантато таджджанакам̣ севаначиттам̣ аттхи ева̄ти катва̄ на са̄дийати, ана̄паттӣти на йуджджатӣти. йасма̄ вин̃н̃аттиджанакампи сама̄нам̣ севаначиттам̣ на саббака̄лам̣ вин̃н̃аттим̣ джанети, тасма̄ вина̄пи вин̃н̃аттийа̄ сайам̣ уппаджджатӣти катва̄ ‘‘са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти вуттам̣. нуппаджджати че, на са̄дийати на̄ма, тасса ана̄патти. тенева бхагава̄ ‘‘ким̣читто твам̣ бхиккхӯ’’ти (па̄ра̄. 135) читтенева а̄паттим̣ париччхиндати, на кирийа̄йа̄ти ведитаббам̣.

еттха самут̣т̣ха̄наггахан̣ам̣ каттаббато ва̄ акаттаббато ва̄ ка̄йа̄дибхеда̄пеккхамева а̄паттим̣ а̄паджджати, на ан̃н̃атха̄ти дассанаппайоджанам̣. тесу кирийа̄ггахан̣ам̣ ка̄йа̄дӣнам̣ савин̃н̃аттика̄вин̃н̃аттикабхедадассанаппайоджанам̣. сан̃н̃а̄ггахан̣ам̣ а̄паттийа̄ ан̇га̄нан̇гачиттависесадассанаппайоджанам̣. тена йам̣ читтам̣ кирийалаккхан̣е ва̄ акирийалаккхан̣е ва̄ саннихитам̣, йато ва̄ кирийа̄ ва̄ акирийа̄ ва̄ хоти, на там̣ ависесена а̄паттийа̄ ан̇гам̣ ва̄ анан̇гам̣ ва̄ хоти. кинту йа̄йа сан̃н̃а̄йа ‘‘сан̃н̃а̄вимоккха’’нти вуччати, та̄йа сампайуттам̣ читтам̣ ан̇гам̣, итарам̣ анан̇ганти дасситам̣ хоти. ида̄ни йена читтена сиккха̄падам̣ сачиттакам̣ хоти, тадабха̄ва̄ ачиттакам̣, тена тасса ависесена са̄ваджджата̄йа ‘‘локаваджджамева̄’’ти вуттам̣. кинту са̄ваджджам̣йева сама̄нам̣ екаччам̣ локаваджджам̣, екаччам̣ пан̣н̣аттиваджджанти дассанаппайоджанам̣ читталокаваджджаггахан̣ам̣. читтамева йасма̄ ‘‘локаваджджа’’нти вуччати, тасма̄ манокаммампи сийа̄ а̄паттӣти анит̣т̣хаппасан̇ганива̄ран̣аппайоджанам̣ каммаггахан̣ам̣.

йам̣ панеттха акирийалаккхан̣ам̣ каммам̣, там̣ кусалаттикавинимуттам̣ сийа̄ти анит̣т̣хаппасан̇ганива̄ран̣аппайоджанам̣ кусалаттикаггахан̣ам̣. йа̄ панеттха абйа̄ката̄патти, там̣ екаччам̣ аведанампи ниродхам̣ сама̄панно а̄паджджатӣти ведана̄ттикам̣ еттха на лаббхатӣти анит̣т̣хаппасан̇ганива̄ран̣аттхам̣ ведана̄ттикаггахан̣ам̣. сиккха̄падан̃хи сачиттакапуггалавасена ‘‘тичиттам̣ тиведана’’нти ладдхавоха̄рам̣ ачиттакена̄паннампи ‘‘тичиттам̣ тиведана’’мичева вуччати. татридам̣ са̄дхакасуттам̣ – ‘‘аттха̄патти ачиттако а̄паджджати ачиттако вут̣т̣ха̄ти (пари. 324), аттха̄патти кусалачитто а̄паджджати кусалачитто вут̣т̣ха̄тӣ’’тиа̄ди (пари. 470). ‘‘сачиттакам̣ а̄паттидӣпанам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣ ана̄паттидӣпанам̣, ачиттакам̣ ваттхуаджа̄нанам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣ вӣтиккамана̄джа̄нанам̣. идамева тесам̣ на̄на̄тта’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 61-66 пакин̣н̣акакатха̄ван̣н̣ана̄) ликхитам̣.

сачиттакапаккхети еттха айам̣ та̄ва ган̣т̣хипаданайо – сачиттакапаккхети сура̄па̄на̄диачиттаке сандха̄йа вуттам̣. сачиттакесу пана йам̣ екантамакусаленева самут̣т̣ха̄ти, тан̃ча убхайам̣ локаваджджам̣ на̄ма. сура̄па̄насмин̃хи ‘‘сура̄’’ти ва̄ ‘‘па̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ва̄ джа̄нитва̄ пиване акусаламева̄ти. таттха ‘‘на ват̣т̣атӣти джа̄нитва̄’’ти вуттавачанам̣ на йуджджати пан̣н̣аттиваджджассапи локаваджджата̄пасан̇гато. имам̣ анит̣т̣хаппасан̇гам̣ парихаритука̄мата̄йа ча ваджирабуддхиттхерена ликхитам̣ – ‘‘идха ‘сачиттака’нти ча ‘ачиттака’нти ча вича̄ран̣а̄ ваттхувиджа̄нане ева хоти, на пан̃н̃аттивиджа̄нане. йади пан̃н̃аттивиджа̄нане хоти, саббасиккха̄пада̄ни локаваджджа̄нева сийум̣, на ча саббасиккха̄пада̄ни локаваджджа̄ни. тасма̄ ваттхувиджа̄нане ева хотӣти идам̣ йуджджати. касма̄? йасма̄ секхийесу пан̃н̃аттивиджа̄нанамева пама̄н̣ам̣, на ваттхуматтавиджа̄нана’’нти. айам̣ панеттха аттхо сиккха̄падасӣсена а̄паттим̣ гахетва̄ йасса сиккха̄падасса сачиттакасса читтам̣ акусаламева хоти, там̣ локаваджджам̣, сачиттака̄читтакасан̇кха̄тасса ачиттакасса ча сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хоти, тампи сура̄па̄на̄дилокаваджджанти имаматтхам̣ сандха̄йа ‘‘йасса̄ сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хоти, айам̣ локаваджджа̄ на̄ма̄’’ти вуттам̣. ‘‘сачиттакапаккхе’’ти хи идам̣ вачанам̣ ачиттакам̣ сандха̄йа̄ха. на хи екам̣сато сачиттака̄йа ‘‘сачиттакапаккхе’’ти висесане пайоджанам̣ аттхӣти, евам̣ сантепи анийамена вуттан̃ча нийамавасена ева гахетаббанти аттхо.

тираччха̄на̄нам̣ пана̄ти пана-саддена тхуллаччайа̄дика̄рам̣ ниваттети. кирийа̄ти еттха ‘‘т̣хитам̣ са̄дийатӣ’’ти (па̄ра̄. 58) вуттатта̄ там̣ катханти че? ‘‘са̄дийатӣ’’ти вуттатта̄ кирийа̄ ева. евам̣ санте ‘‘ка̄йакаммам̣ манокамма’’нти ваттаббанти че? на, пачуравоха̄равасена ‘‘ка̄йакамма’’нти вуттатта̄. уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄йа лаббхати ева̄ти ликхитам̣. пуббе вуттанайена сам̣сандетва̄ гахетаббам̣. ‘‘дунниккхиттасса, бхиккхаве, падабйан̃джанасса аттхопи дуннайо хотӣ’’ти (а. ни. 2.20) вадантена̄пи аттхасса сукхаггахан̣аттхамева падабйан̃джанасса суниккхиттабха̄во иччхито, на аккхаравачана̄йа, тасма̄ а̄ха ‘‘аттхан̃хи на̄тхо саран̣ам̣ авоча̄’’тиа̄ди.

пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄

га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄ти лаккхан̣а̄нупан̃н̃аттикатта̄ а̄димхи вутта̄. саббасмин̃хи винайапит̣аке га̄мо, га̄мӯпача̄ро, га̄маккхеттам̣, га̄масӣма̄, га̄масӣмӯпача̄роти пан̃чавидхо га̄мабхедо ведитаббо. татха̄ а̄ран̃н̃акасӣма̄йа екам̣ ага̄макам̣ аран̃н̃ам̣, сам̣видха̄насиккха̄пада̄нам̣ (па̄чи. 180 а̄дайо) екам̣, сага̄макам̣ екам̣, авиппава̄сасӣма̄йа екам̣, ган̣амха̄охӣйанакасса (па̄чи. 691) еканти пан̃чавидхо аран̃н̃абхедо ведитаббо. таттха аттхи га̄мо на га̄мапариха̄рам̣ каттхачи лабхати, аттхи га̄мо на га̄макиччам̣ кароти, татха̄ аттхи аран̃н̃ам̣ на аран̃н̃апариха̄рам̣ каттхачи лабхати, аттхи аран̃н̃ам̣ на аран̃н̃акиччам̣ каротӣти айампи бхедо ведитаббо.

таттха авиппава̄сасӣма̄самманнанакаммава̄ча̄йа т̣хапетва̄ ‘‘га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха га̄мо на̄ма париккхитто че, париккхепасса анто, апариккхитто че, париккхепока̄сато анто ведитаббо. айам̣ удоситасиккха̄паде ‘‘антога̄мо’’ти (па̄ра̄. 478) а̄гато. са̄сан̇касиккха̄паде ‘‘антарагхара’’нти (па̄ра̄. 654) а̄гато ана̄сан̇като. йатха̄ха ‘‘антарагхаре никкхипеййа̄ти саманта̄ гочарага̄ме никкхипеййа̄’’ти (па̄ра̄. 654). татха̄ антарагхараппат̣исам̣йутта̄нам̣ секхийа̄нам̣ айамева париччхедо ведитаббо. ‘‘йа̄ пана бхиккхунӣ ека̄ га̄мантарам̣ гаччхеййа̄’’ти (па̄чи. 687) еттха̄пи айамева париччхедо адхиппето ‘‘париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантийа̄, апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атиккамантийа̄’’ти вуттатта̄.

йесу пура̄н̣апоттхакесу ‘‘упача̄рам̣ оккамантийа̄’’ти ликхитам̣, там̣ вика̄ле га̄маппавесанасиккха̄падесу а̄чин̣н̣ам̣ найам̣ гахетва̄ пама̄дена ликхӣйати, на пама̄н̣ам̣. йесу ча поттхакесу вика̄ле га̄маппавесанасиккха̄падасса вибхан̇ге (па̄чи. 513) ‘‘га̄мам̣ пависеййа̄ти париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантасса, апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атиккамантасса̄’’ти ликхӣйати, са̄ пама̄далекха̄. упача̄рам̣ оккамантасса̄ти таттха па̄т̣хо. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄ро адинна̄да̄не вуттанайенева ведитаббо’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 512). идха кан̇кха̄витаран̣ийампи вуттам̣ ‘‘сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччхитва̄ти…пе… упача̄рам̣ оккамантасса̄’’тиа̄ди (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. вика̄лага̄маппавесанасиккха̄падаван̣н̣ана̄).

йам̣ пана каттхачи поттхаке ‘‘бхиккхунийа̄ га̄мантара̄дхика̄ре екена па̄дена итарасса га̄масса париккхепам̣ ва̄ атиккаманте, упача̄рам̣ ва̄ окканте тхуллаччайам̣, дутийена атиккантаматте, оккантаматте ча сан̇гха̄дисесо’’ти па̄т̣хо диссати. таттха ‘‘окканте, оккантаматте’’ти ета̄ни пада̄ни адхика̄ни, кевалам̣ ликхитакехи ан̃н̃ехи ликхита̄ни. каттхачи поттхаке ‘‘оккантаматте ча̄’’ти падам̣ на диссати, итарам̣ диссати. та̄ни две пада̄ни па̄л̣ийа̄ вируджджханти. ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атикка̄ментийа̄’’ти (па̄чи. 692) хи па̄л̣и. татха̄ самантапа̄са̄дика̄йа (па̄чи. ат̣т̣ха. 692) вируджджханти. ‘‘париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ екена па̄дена атиккамати, тхуллаччайам̣, дутийена атиккамати, сан̇гха̄дисесо. апичеттха сакага̄мато…пе… екена па̄дена итарасса га̄масса париккхепе ва̄ упача̄ре ва̄ атикканте тхуллаччайам̣, дутийена атиккантаматте сан̇гха̄дисесо’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 692) хи вуттам̣.

ган̣т̣хипаде часса ‘‘париккхепам̣ атикка̄ментийа̄’’ти ватва̄ ‘‘упача̄репи есева найо’’ти вуттам̣. ануган̣т̣хипаде ча ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ ‘оккамантийа̄’типи поттхакесу екаччесу диссати, там̣ на гахетабба’’нти вуттам̣. апарампи вуттам̣ ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ ‘атикка̄ментийа̄’ти вачанена̄пи евам̣ ведитаббам̣ – вика̄ле га̄маппавесане двиннам̣ лед̣д̣упа̄та̄нам̣ ева васена упача̄ро париччхиндитаббо, итаратха̄ йатха̄ еттха париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ париккхепам̣ вийа катва̄ ‘атикка̄ментийа̄’ти вуттам̣, евам̣ таттха̄пи ‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атикка̄ментасса̄’ти вадеййа. йасма̄ пана таттха париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато уттаримеко лед̣д̣упа̄то упача̄роти адхиппето. тасма̄ тадаттхадӣпанаттхам̣ ‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ оккамантасса̄’ти вутта’’нти.

йам̣ пана андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣йева упача̄ранти саллаккхетва̄ ‘‘париккхепапааккхепа̄рахат̣т̣ха̄на̄нам̣ нинна̄на̄каран̣адӣпанаттхам̣ упача̄рам̣ оккамантасса̄’’ти вуттам̣, па̄л̣ивисесамасаллаккхетва̄ ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атиккамантасса идха упача̄ро париккхепо йатха̄ бхавеййа, там̣ упача̄рам̣ пат̣хамам̣ па̄дам̣ атикка̄ментасса а̄патти дуккат̣асса, дутийам̣ па̄дам̣ атикка̄ментасса а̄патти па̄читтийасса̄’’ти вуттам̣, там̣ на гахетаббамева па̄л̣ийа̄ висесасамбхаватоти. пора̄н̣аган̣т̣хипаде ‘‘упача̄рам̣ атикка̄ментийа̄ бхиккхунийа̄ га̄мантара̄паттӣ’’ти вуттам̣. тасма̄ идха кан̇кха̄витаран̣ийа̄ ‘‘екена па̄дена итарасса…пе… атиккантаматте сан̇гха̄дисесо’’ти айамева па̄т̣хо ведитаббо. етта̄вата̄ имесу йатха̄вуттесу т̣ха̄несу йатха̄вуттапариччхедова га̄моти ведитаббо. имасса аттхасса дӣпанаттхам̣ ‘‘га̄мо на̄ма екакут̣икопӣ’’тиа̄ди (па̄ра̄. 92) вуттам̣. имасса васена асатипи париккхепа̄тиккаме, упача̄роккамане ва̄ антара̄ра̄мато ва̄ бхиккхунупассайато ва̄ титтхийасеййато ва̄ пат̣иккаманато ва̄ там̣ га̄мам̣ пависантасса антара̄ра̄мапариккхепасса, упача̄расса ва̄ атиккаманавасена га̄мапаччайа̄ а̄паттийо ведитабба̄.

га̄мӯпача̄ро пана ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха париккхиттасса га̄масса париккхепова, апариккхиттасса га̄масса париккхепока̄сова. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘га̄мӯпача̄роти париккхиттасса га̄масса париккхепо, апариккхиттасса га̄масса париккхепока̄со. тесу адхит̣т̣хитатечӣварико бхиккху париха̄рам̣ на лабхатӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 144). ким̣ панеттха ка̄ран̣ам̣, йена айам̣ га̄мо, га̄мӯпача̄ро ча идха ан̃н̃атха̄, ан̃н̃аттха татха̄ти? ат̣т̣хуппаттито ‘‘тена кхо пана самайена бхиккхӯ ‘бхагавата̄ тичӣварена авиппава̄сасаммути анун̃н̃а̄та̄’ти антарагхаре чӣвара̄ни никкхипантӣ’’ти (маха̄ва. 143) имисса̄ хи ат̣т̣хуппаттийа̄ ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) вуттам̣. тасма̄ йаттха антарагхарасан̃н̃а̄, таттха авиппава̄сасӣма̄ на гаччхатӣти ведитабба̄. тена ча удоситасиккха̄паде ‘‘антога̄ме чӣварам̣ никкхипитва̄ антога̄ме ваттхабба’’нти (па̄ра̄. 478) ча ‘‘сабха̄йе ва̄ два̄рамӯле ва̄, хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитабба’’нти ча вуттам̣. каппийабхӯмийам̣ васантойева хи каппийабхӯмийам̣ никкхиттачӣварам̣ раккхати. са̄сан̇касиккха̄паде пана ‘‘йасма̄ йаттха га̄ме чӣварам̣ никкхиттам̣, тена га̄мена виппавасанто чӣварена виппавасатӣти вуччати, тасма̄ пуна га̄масӣмам̣ оккамитва̄ васитва̄ паккаматӣ’’ти вуттам̣. тасмин̃хи сиккха̄паде га̄масӣма̄ га̄мо на̄ма̄ти адхиппето. таттха вика̄ле га̄маппавесанасиккха̄падавибхан̇ге ‘‘париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантасса а̄патти па̄читтийасса̄’’ти (па̄чи. 513) вачанато париккхепо на га̄мо. кинту га̄мӯпача̄роти лесена дасситам̣ хоти. имасмим̣ пана сиккха̄падавибхан̇ге ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма̄’’ти а̄рабхитва̄ ‘‘апариккхиттасса га̄масса гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти имина̄ апариккхиттасса париккхепока̄со га̄мӯпача̄роти сиддхам̣. тадаттхасамбхавато тасмим̣ гхарӯпача̄ре т̣хитасса лед̣д̣упа̄то га̄мӯпача̄роти курундат̣т̣хакатха̄йам̣, маха̄паччарийампи вуттам̣. упача̄ро хи ‘‘га̄мо екӯпача̄ро на̄нӯпача̄ро’’тиа̄дӣсу два̄рам̣, ‘‘аджджхока̄со екӯпача̄ро’’ти еттха саманта̄ саттаббхантарасан̇кха̄там̣ пама̄н̣ам̣, тасма̄ ‘‘га̄мӯпача̄роти париккхиттасса га̄масса париккхепо, апариккхиттасса га̄масса париккхепока̄со’’ти андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанти ведитаббам̣. татха̄ курундийам̣, маха̄паччарийан̃ча. татха̄ па̄л̣ийампи ‘‘аджджха̄ра̄мо на̄ма париккхиттасса а̄ра̄масса анто а̄ра̄мо, апариккхиттасса упача̄ро. аджджха̄васатхо на̄ма париккхиттасса а̄васатхасса анто а̄васатхо, апариккхиттасса упача̄ро’’тиа̄дӣсу диссати. маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘га̄мӯпача̄ро’’тиа̄дӣсу диссати. тасма̄ дутийо лед̣д̣упа̄то упача̄роти адхиппето.

‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ оккамантасса а̄патти па̄читтийасса̄’’ти па̄л̣ивисесасамбхавато ча пат̣хамо лед̣д̣упа̄то га̄мо ева, дутийо га̄мӯпача̄роти вуттам̣. париккхиттасса пана га̄масса индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то га̄мӯпача̄роти вуттанти еттха бхедо наттхи. етта̄вата̄ париккхиттасса дувидхо упача̄ро, апариккхиттасса чатуббидхо упача̄ро йаттха самбхавати, йаттха ча на самбхавати, там̣ саббам̣ дасситам̣ хоти.

га̄макхеттасса ча га̄масӣма̄йа ча лаккхан̣ам̣ ат̣т̣хакатха̄йамева вуттам̣. убхайан̃хи аттхато екам̣. таттха га̄масӣма̄йа га̄мабха̄во са̄сан̇касиккха̄падавасена ведитаббо.

га̄масӣмӯпача̄ро на̄ма манусса̄нам̣ кат̣т̣хатин̣апуппхапхала̄диаттхика̄нам̣ ваначарака̄нам̣ валан̃джанат̣т̣ха̄нам̣. имасса га̄масӣмӯпача̄рабха̄во удоситасиккха̄паде, ‘‘ага̄маке аран̃н̃е саманта̄ саттаббхантара̄’’ти (па̄ра̄. 494) а̄гатат̣т̣ха̄не кхандхаке (маха̄ва. 147) ча ведитаббо. еттха хи бхагава̄ га̄мантава̄сӣнам̣ бхиккхӯнам̣ сӣмам̣ дассенто ‘‘йам̣ га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ упанисса̄йа вихаратӣ’’ти (маха̄ва. 147) ватва̄ дассети. таданантарамева ‘‘ага̄маке’’тиа̄дина̄ саттаббхантарасӣмам̣ дассети. тасма̄ йо бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ упанисса̄йа на вихарати, кевалам̣ на̄ва̄йам̣ ва̄ тхаламаггена ва̄ аддха̄намаггаппат̣ипанно хоти, тасса таттха таттха саттаббхантарасӣма̄ лаббхатӣти ведитаббо. вуттан̃хи ‘‘екакуласса саттхо хоти, саттхе чӣварам̣ никкхипитва̄ пурато ва̄ паччхато ва̄ саттаббхантара̄ на виджахитабба’’нтиа̄ди (па̄ра̄. 489). идамева аран̃н̃ам̣ сандха̄йа ‘‘а̄ран̃н̃акасӣма̄йа екам̣ ага̄макам̣ аран̃н̃а’’нти вуттам̣.

йам̣ сандха̄йа ‘‘ага̄маке аран̃н̃е аддхайоджане аддхайоджане а̄патти па̄читтийасса̄’’ти (па̄чи. 414) па̄л̣ийам̣ вуттам̣. идам̣ сам̣видха̄насиккха̄пада̄нам̣ екам̣ ага̄макам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма.

пуримена пана сагхарам̣ сан̇гахитам̣, имина̄ тамасан̇гахитанти. йам̣ сандха̄йа ган̣амха̄ охӣйана̄дхика̄ре ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 692) ‘‘ага̄маке аран̃н̃ети еттха ‘никкхамитва̄ бахи индакхӣла̄ саббаметам̣ аран̃н̃а’нти евам̣ вуттам̣ лаккхан̣ам̣ аран̃н̃ам̣. там̣ панета кевалам̣ га̄ма̄бха̄вена ‘ага̄мака’нти вуттам̣, на вин̃джха̄т̣ависадисата̄йа̄’’ти вуттам̣. йам̣ сандха̄йа ‘‘а̄ран̃н̃акам̣ на̄ма сена̄санам̣ пан̃чадханусатикам̣ паччхима’’нти (па̄ра̄. 654; па̄чи. 573) вуттам̣. идам̣ а̄ран̃н̃акасена̄санам̣ на̄ма париккхиттасса париккхепато бахи, апариккхиттасса пана париккхепока̄сато бахи саруккхам̣ ва̄ аруккхам̣ ва̄ виха̄ре куннадисама̄кин̣н̣ампи аран̃н̃ам̣ на̄ма. татха̄ ‘‘ган̣амха̄ охӣйанакасса ека’’нти вуттам̣. идам̣ аран̃н̃ам̣ва. идам̣ пана пуббе ага̄макабха̄вена а̄гатат̣т̣ха̄не вутталаккхан̣амева хутва̄ никкхамитва̄ бахи индакхӣла̄ дассанӯпача̄равиджахане екамева а̄паттим̣ кароти, тато уддхам̣ ана̄патти. ‘‘сам̣видха̄насиккха̄пада̄нам̣ ека’’нти вуттам̣ пана аддхайоджане аддхайоджане екекам̣ а̄паттим̣ кароти, на тато орам̣. итара̄ни тӣн̣и йатха̄вуттапариччхедато орамева таттха вуттавидхим̣ на сампа̄денти, парам̣ сампа̄денти. еваметесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ана̄наттам̣ ведитаббам̣.

таттха пан̃чавидхе га̄ме йо ‘‘париккхиттасса га̄масса индакхӣле т̣хитасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) вутто, со на каттхачи винайапит̣аке упайогам̣ гато, кевалам̣ апариккхиттасса париккхепока̄сато апаро еко лед̣д̣упа̄то га̄мӯпача̄ро на̄ма̄ти дӣпанаттхам̣ вутто. париккхиттассапи че га̄масса еко лед̣д̣упа̄то каппийабхӯмисама̄но упача̄роти вутто, пагева апариккхиттасса париккхепока̄сато еко. со пана па̄кат̣атта̄ ча аджджхока̄сатта̄ ча оккамантасса а̄паттим̣ кароти т̣хапетва̄ бхиккхунийа̄ га̄мантара̄паттим̣. бхиккхунийо хи тасмим̣ дутийалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄те га̄мӯпача̄ре васантӣ а̄паттин̃ча а̄паджджанти, га̄мам̣ пависантӣ га̄мантара̄паттин̃ча. та̄сан̃хи т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ аран̃н̃асан̇кхйам̣ гаччхати ‘‘та̄вадева чха̄йа̄ метабба̄…пе… тасса̄ тайо ча ниссайе, ат̣т̣ха ча акаран̣ӣйа̄ни а̄чиккхеййа̄тха̄’’ти (чӯл̣ава. 430) вачанато. аран̃н̃аппат̣исам̣йутта̄нам̣ сиккха̄пада̄нам̣, вика̄лега̄маппавесанасиккха̄падасса (па̄чи. 508) ча бхиккхунӣнам̣ аса̄дха̄ран̣атта̄ ча антара̄ра̄мабхиккхунупассайаппат̣иккамана̄дӣнам̣ каппийабхӯмибха̄вавачанато ча ‘‘ека̄ ган̣амха̄ охӣйеййа̄ти ага̄маке аран̃н̃е дутийика̄йа бхиккхунийа̄ дассанӯпача̄рам̣ ва̄ саванӯпача̄рам̣ ва̄ виджахантийа̄ а̄патти тхуллаччайасса̄’’тиа̄дисиккха̄падапан̃н̃аттито (па̄чи. 692) ча бхиккхуниккхандхаканайаена ва̄ йасма̄ париккхиттасса га̄масса индакхӣлато пат̣т̣ха̄йа апариккхиттасса упача̄рато пат̣т̣ха̄йа нӣйати, таттха антарагхаре никкхиттачӣваре сати чатуран̇гасамодха̄нена бхиккхӯ васанти, тасма̄ сага̄макам̣ на̄ма хоти.

авиппава̄сасӣма̄йа екам̣ на̄ма ‘‘на, бхиккхаве, бхиккхунийа̄ аран̃н̃е ваттхаббам̣, йа̄ васеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 431) вачанато бхиккхунӣнам̣ аран̃н̃ава̄со на̄ма наттхӣти сиддхам̣. та̄йа хи аран̃н̃е бхиккхунупассайе сати антоа̄ва̄сепи дутийика̄йа дассанасаванӯпача̄рам̣ виджахантийа̄ а̄патти. тасма̄ авиппава̄сасӣма̄дхика̄ре ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха йам̣ т̣ха̄нам̣ т̣хапитам̣, таттхева бхиккхунупассайопи каппати, на тато парам̣.

та̄сан̃ча авиппава̄сасӣма̄каммава̄ча̄йам̣ ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти вачанам̣ наттхӣти катва̄ тесвева га̄мага̄мӯпача̄ресу пхарати. тато парам̣ дутийесу лед̣д̣упа̄та̄дӣсу та̄сам̣ акаппийабхӯмикатта̄ на сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄ аран̃н̃е пхарати бхиккхӯнам̣ га̄мага̄мӯпача̄рам̣ вийа. тасма̄ вуттам̣ ‘‘бхиккхунийа̄ т̣хапетва̄ га̄мантара̄патти’’нти.

евам̣ та̄ва пан̃чавидхам̣ га̄мабхедам̣, аран̃н̃абхедан̃ча н̃атва̄ ида̄ни ‘‘аттхи га̄мо на га̄мапариха̄рам̣ каттхачи лабхатӣ’’тиа̄дибхедо ведитаббо. таттха йо ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘амануссо на̄ма йо саббасо ва̄ манусса̄нам̣ абха̄вена йаккхапариггахабхӯто’’ти вутто, со га̄мо на га̄мапариха̄рам̣ каттхачи сиккха̄паде лабхати. йан̃хи сандха̄йа ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘там̣ панетам̣ буддхака̄ле, чаккаваттика̄ле ча нагарам̣ хоти, сесака̄ле сун̃н̃ам̣ хоти йаккхапариггахита’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.84; дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.150) вуттам̣. йо пана пат̣ира̄джачора̄дӣхи вилуттатта̄, кевалам̣ бхайена ва̄ чхад̣д̣ито сагхарова антарахитага̄мабхӯто, со ‘‘га̄мантаре га̄мантаре а̄патти па̄читтийасса̄’’ти (па̄чи. 183) вуттапа̄читтийам̣ джанети, вика̄ле га̄маппавесанам̣, секхийе чатта̄ри джанетӣти ведитабба̄. йо пана га̄мо йато ва̄ манусса̄ кеначидева каран̣ӣйена пунапи а̄гантука̄ма̄ ева апакканта̄ти вутто, амануссо со пакатига̄масадисова.

аттхи аран̃н̃ам̣ на аран̃н̃апариха̄рам̣ каттхачи лабхатӣти еттха ‘‘аджджхока̄со екӯпача̄ро на̄ма ага̄маке аран̃н̃е саманта̄ саттаббхантара̄ екӯпача̄ро, тато парам̣ на̄нӯпача̄ро’’ти (па̄ра̄. 494) еттха йва̄йам̣ на̄нӯпача̄роти вутто, там̣ ведитаббам̣. йо пана париккхиттасса екалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄то га̄мӯпача̄рана̄мако га̄мо, йо ва̄ саттхо на̄тирекача̄тума̄санивит̣т̣хо, со аттхи га̄мо на га̄макиччам̣ кароти. на хи там̣ т̣ха̄нам̣ оккаманто га̄маппавесана̄паттим̣ а̄паджджати. йам̣ пана га̄масӣма̄йа парийа̄паннам̣ манусса̄нам̣ валан̃джанат̣т̣ха̄набхӯтам̣ аран̃н̃ам̣, там̣ аттхи аран̃н̃ам̣ на аран̃н̃акиччам̣ кароти на̄ма. на хи таттха а̄ран̃н̃акасӣма̄ лаббхатӣти. етта̄вата̄ ‘‘га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄’’ти имисса̄ анупан̃н̃аттийа̄ лаккхан̣а̄нупан̃н̃аттибха̄во дассито хоти.

‘‘гониса̄динивит̣т̣хопи га̄мо’’ти еттха саче тасса га̄масса га̄макхеттапариччхедо аттхи, саббопи еко га̄мо. но че, упача̄рена ва̄ париккхепена ва̄ париччхиндитаббо. саче га̄макхетте сати ка̄ничи та̄ни гхара̄ни ан̃н̃аман̃н̃аупача̄раппахонакам̣ т̣ха̄нам̣ атиккамитва̄ дӯре дӯре ката̄ни хонти, вика̄ле га̄маппавесе упача̄рова пама̄н̣ам̣. антарагхараппат̣исам̣йуттесу секхийесу, бхиккхунийа̄ га̄мантара̄паттӣсу ча гхара̄нам̣ париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ пама̄н̣ам̣, упосатха̄дикамма̄нам̣ га̄макхеттам̣ пама̄н̣ам̣, а̄ран̃н̃акасена̄санасса а̄саннагхарасса дутийалед̣д̣упа̄тато пат̣т̣ха̄йа пан̃чадханусатантарата̄ пама̄н̣анти евам̣ но пат̣ибха̄нанти а̄чарийа̄.

‘‘йампи екасмим̣йева га̄макхетте екам̣ падесам̣ ‘айампи висум̣га̄мо хотӯ’ти париччхиндитва̄ ра̄джа̄ кассачи дети, сопи висум̣га̄масӣма̄ хотийева̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 147) ат̣т̣хакатха̄вачанато там̣ пависантийа̄ бхиккхунийа̄ га̄мантара̄патти хоти ева. саче таттха виха̄ро ва̄ девакулам̣ ва̄ сабха̄ ва̄ гехам̣ ва̄ наттхи, кевалам̣ ваттхуматтакамева хоти, га̄моти винайакаммам̣ саббам̣ таттха каппати. ‘‘амануссо га̄мо’’ти хи вуттам̣. тан̃ча т̣ха̄нам̣ итарасса га̄масса париккхепаббхантаре ва̄ упача̄раббхантаре ва̄ хоти, вика̄ле га̄маппавесанам̣ а̄пуччхитва̄ва гантаббам̣. но че, аран̃н̃ам̣ вийа йатха̄сукхам̣ гантаббам̣. таттха че а̄ра̄мо ва̄ титтхийасеййа̄дӣсу ан̃н̃атарова̄ хоти, ладдхакаппамева. бхиккхунупассайо че хоти, га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависантийа̄ бхиккхунийа̄ га̄мантара̄патти парихаритабба̄. ‘‘аран̃н̃ам̣ на̄ма т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча авасесам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма̄’’ти (па̄ра̄. 92) еттха париккхепе сати йатха̄вуттапариччхедам̣ га̄мамева т̣хапетва̄ авасесам̣ тасса упача̄рам̣, тато паран̃ча аран̃н̃ам̣ на̄ма, париккхепе асати йатха̄вуттапариччхедам̣ га̄мӯпача̄рамева т̣хапетва̄ тато парам̣ авасесам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма̄ти адхиппа̄йо. евам̣ сати ‘‘никкхамитва̄ бахи индакхӣла̄ саббаметам̣ аран̃н̃а’’нти (вибха. 529) вутталаккхан̣е ага̄маке аран̃н̃е ган̣амха̄охӣйана̄патти, таттха авиппава̄сасӣма̄йа пхаран̣ам̣ вика̄ле га̄маппавесана̄паттийа̄ ана̄паттӣти евама̄дивинайавидхи самети, ан̃н̃атха̄ на самети.

‘‘т̣хапетва̄ га̄мӯпача̄рам̣ авасесам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма̄’’ти (маха̄ва. 144) вутте га̄мӯпача̄рато паро аран̃н̃анти сиддхе ‘‘т̣хапетва̄ га̄ма’’нти висесаттхо на диссати, га̄масса пана аран̃н̃абха̄ваппасан̇габхайа̄ вуттанти че? на, га̄мӯпача̄расса абха̄ваппасан̇гато. сати хи га̄ме га̄мӯпача̄ро хоти, со ча тава матена аран̃н̃абхӯто. куто да̄ни га̄мӯпача̄ро. га̄мӯпача̄ропи че аран̃н̃асан̇кхйам̣ гаччхати, парова га̄моти катва̄ на йуттам̣ га̄масса аран̃н̃абха̄ваппасан̇гато ча. тасма̄ ‘‘га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄’’ти еттха га̄мӯпача̄ропи ‘‘га̄мо’’ твева сан̇гахито. тасма̄ га̄масса аран̃н̃абха̄ваппасан̇го на йуджджати. йади евам̣ ‘‘т̣хапетва̄ га̄мам̣ авасесам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма̄’’ти еттакам̣ ваттаббанти че? на, аран̃н̃асса париччхедаджа̄нанаппасан̇гато. татха̄ хи вутто ‘‘аран̃н̃апариччхедо на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти но ладдхи. га̄мӯпача̄рапарийанто хи идха га̄мо на̄ма. йади евам̣ ‘‘га̄масса ча аран̃н̃асса ча париччхедадассанаттхам̣ вутта’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ ваттаббам̣, ‘‘аран̃н̃асса париччхедадассанаттхам̣ вутта’’нти киматтхам̣ вуттанти че? вуччате – ат̣т̣хакатха̄чарийена пат̣хамага̄мӯпача̄рам̣йева сандха̄йа вуттам̣ ‘‘аран̃н̃апариччхедадассанаттха’’нти саббасиккха̄паде хи ба̄хираиндакхӣлато пат̣т̣ха̄йа га̄мӯпача̄рам̣ аран̃н̃ам̣ на̄ма. га̄мапариччхедавачане пайоджанам̣ панеттха наттхи париккхепенева па̄кат̣абхӯтатта̄. дутийага̄мӯпача̄рова га̄масса париччхедадассанаттхам̣ вутто париккхепабха̄вена апа̄кат̣атта̄. таттха пат̣хамага̄мӯпача̄ро че аран̃н̃апариччхедадассанаттхам̣ вутто, таттха на ваттаббо. ‘‘никкхамитва̄ индакхӣла̄ саббаметам̣ аран̃н̃а’’нти ваттаббам̣. евам̣ санте субйаттатарам̣ аран̃н̃апариччхедо дассито хоти, миччха̄га̄хо ча на хоти.

‘‘маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти хи вутте айам̣ га̄мӯпача̄рова аран̃н̃ам̣ га̄мӯпача̄расса вибхан̇гатта̄. йади аран̃н̃апариччхедадассанаттхам̣ вуттам̣, авуттакамева, аран̃н̃ато паранти ча миччха̄га̄хо хотӣти че, нану вуттам̣ ‘‘пат̣хамамева идам̣ париккхиттасса га̄масса упача̄ранийаманаттхам̣ вутта’’нти? аран̃н̃апариччхедадассанаттхам̣ кин̃ча̄пи ‘‘га̄мӯпача̄ро’’тиа̄ди а̄раддхам̣, индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄тоти пана евам̣ вачанаппайоджанам̣. апариккхиттасса ча га̄масса йва̄йам̣ лед̣д̣упа̄то упача̄ро’’ти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутто, тасса нийамананти вуттам̣ хоти. катхам̣ пан̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘аран̃н̃ам̣ на̄ма̄’’ти падам̣ ануддхаритва̄ ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма̄’’ти уддхаран̣асса кататта̄. таттха ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма̄’’ти ма̄тика̄йам̣ авиджджама̄нам̣ падам̣ уддхаранто тайо аттхавасе дассети. сеййатхидам̣ – аран̃н̃апариччхедадассанамеко аттхо, апариккхиттасса га̄масса упача̄рена саддхим̣ париччхедадассанамеко, на кевалам̣ апариккхиттассайева упача̄ро винайа̄дхика̄ре саппайоджано дасситаббо, ниппайоджанопи париккхиттасса упача̄ро имина̄ парийа̄йена лаббхатӣти анусан̇гаппайоджанамеко аттхопи ведитаббо.

‘‘апариккхиттасса га̄масса гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти идам̣ бхагава̄ тайо аттхавасе пат̣ичча абха̄си. сеййатхидам̣ – апариккхиттасса га̄масса париччхедадассанамеко, авиппава̄сасӣма̄дхика̄ре айамева га̄мӯпача̄роти дассанамеко, таттха т̣хитасса дутийо лед̣д̣упа̄то саббаттха га̄маппат̣исам̣йуттесу сиккха̄падесу сакиччако упача̄роти дассанамекоти евам̣ бхагава̄ аттано десана̄вила̄саппаттийа̄ екекападуддха̄ран̣ена тайо аттхавасе дассетӣти ведитаббам̣.

татха̄ авиппава̄сасӣма̄каммава̄ча̄йа ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха̄пи париккхепе сати га̄мам̣ т̣хапетва̄, асати га̄мӯпача̄рам̣ т̣хапетва̄ти аттхо. париккхиттасса, апариккхиттасса ча маджджхе а̄ра̄ме авиппава̄сасӣма̄самманнанака̄ле айам̣ найо ативийа йуджджати. убхайапариваджджанато пуббе вуттанайена ва̄ убхайаттха убхайам̣ лаббхатева. ‘‘антара̄ра̄месу пана а̄чин̣н̣акаппа̄ бхиккхӯ авиппава̄сасӣмам̣ самманнантӣ’’ти ган̣т̣хипаде вуттам̣. ‘‘антарагхараппат̣исам̣йутта̄нам̣ секхийа̄нам̣ антара̄ра̄месу асамбхавато антара̄ра̄мо на га̄масан̇кхам̣ гаччхати, тасма̄ таттхапи авиппава̄сасӣма̄ рухатева̄’’ти еке. те бхиккхӯ дутийасса га̄мӯпача̄расса га̄масан̇кха̄сабха̄вато та̄сам̣ има̄йа дутийа̄йа авиппава̄сакаммава̄ча̄йа абха̄вам̣ дассетва̄ пат̣иккхипитабба̄. аджджха̄ра̄мо пана га̄мопи сама̄но титтхийасеййа̄ди вийа каппийабхӯмӣти ведитаббо.

а̄паттийа̄ париччхедам̣, татха̄на̄паттийа̄пи ча;

дассетум̣ га̄масамбандха-сиккха̄падавибха̄ване.

га̄мага̄мӯпача̄ра̄ две, дассита̄ идха та̄дина̄;

сӣма̄ сӣмӯпача̄ра̄ ту, анеканта̄ти нуддхат̣а̄.

упача̄ра̄ ча две хонти, ба̄хираббхантараббаса̄;

париккхитта̄париккхитта-бхеда̄ че чатуро сийум̣.

айан̃хи упача̄расаддо винайапит̣аке ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, агила̄ненапи а̄ра̄ме а̄ра̄мӯпача̄ре чхаттам̣ дха̄рету’’нти (чӯл̣ава. 270) евама̄дӣсу ба̄хире упача̄ре диссати. ба̄хиро упача̄ро на̄ма париккхепато, париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато ва̄ еко лед̣д̣упа̄то. ‘‘аджджха̄ра̄мо на̄ма париккхиттасса а̄ра̄масса антоа̄ра̄мо, апариккхиттасса упача̄ро. аджджха̄васатхо на̄ма париккхиттасса а̄васатхасса антоа̄васатхо, апариккхиттасса упача̄ро’’тиа̄дӣсу (па̄чи. 506) пана упача̄расаддо аббхантаре упача̄ре диссати. аббхантаро упача̄ро ча на̄ма париккхепо, париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нан̃ча хоти. идха пана париккхепо ‘‘аджджха̄ра̄мо, аджджха̄васатхо’’ти ва̄ на вуччати, анто ева а̄ра̄мо, а̄васатхоти ва̄. тесу ба̄хираббхантарабхедабхиннесу двӣсу упача̄ресу авиппава̄сасӣма̄дхика̄ре ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) еттха га̄мӯпача̄ро на̄ма аббхантарӯпача̄ро адхиппето, на ба̄хиро. бхиккхунийа̄ аран̃н̃асан̃н̃итата̄йа тасса ба̄хирасса, тасса̄ га̄мантара̄паттийа̄ т̣ха̄набхӯтатта̄ ча аббхантараупача̄расса̄ти идаметтха ка̄ран̣адвайам̣ ведитаббам̣. таттха идха адинна̄да̄напа̄ра̄джикавибхан̇гейева пат̣хамо га̄мӯпача̄ро дассито, со ба̄хиро, дутийо аббхантароти ведитаббо. пат̣хамена ча апариккхиттасса га̄масса дутийалед̣д̣упа̄тасан̇кха̄то ба̄хиро упача̄ро, дутийена ча париккхиттасса га̄масса париккхепато ба̄хирасан̇кха̄то аббхантаро упача̄ро лесена дасситоти ведитаббо. евам̣ чатта̄ропи упача̄ра̄ идха бхагавата̄ десана̄вила̄саппаттена десана̄лӣла̄йа дассита̄ хонтӣти айам̣ найо сут̣т̣ху лаккхетва̄ а̄чарийехи саммантайитва̄ йатха̄нурӯпам̣ таттха йоджетаббо. итаратха̄ –

асамбудхам̣ буддхамаха̄нубха̄вам̣;

дхаммасса гамбхӣранайаттатан̃ча;

йо ван̣н̣айе нам̣ винайам̣ авин̃н̃ӯ;

со дуддасо са̄санана̄сахету.

па̄л̣им̣ тадаттхан̃ча асамбудхан̃хи;

на̄сети йо ат̣т̣хакатха̄найан̃ча;

аниччхайам̣ ниччхайато парехи;

га̄моти тейева пураккхато со.

ануккаменева маха̄джанена;

пураккхато пан̣д̣итама̄ни бхиккху;

апан̣д̣ита̄нам̣ виматим̣ акатва̄;

а̄чарийалӣлам̣ пурато кароти.

таттха хи па̄л̣ийам̣ ‘‘га̄масса упача̄ро га̄мӯпача̄ро, га̄масан̇кха̄то упача̄ро га̄мӯпача̄ро на̄ма̄’’ти уддхаритва̄ га̄масса упача̄рам̣ дассенто ‘‘индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) ватва̄ пуна га̄масан̇кха̄там̣ упача̄рам̣ дассенто ‘‘гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти вуттам̣. имаматтхам̣ сандха̄йа вика̄ле га̄маппавесанага̄мантараааппава̄сасаммутиа̄дӣсу париккхепа̄рахат̣т̣ха̄намева га̄мӯпача̄ранти вуттанти ликхитам̣.

аттхато еканти еттха сан̇кха̄саддам̣ сан̇кха̄тасаддена сама̄найати. ‘‘а̄дийеййа̄’’ти идам̣ пан̃чавӣсатийа̄ аваха̄ра̄нам̣ са̄дха̄ран̣ападам̣. т̣ха̄на̄ча̄ванавасена ча кхӣла̄дӣни сан̇ка̄метва̄ кхетта̄диггахан̣авасена ча̄ти аттхо. т̣ха̄на̄ча̄ване йатха̄ са̄микасса дхураниккхепа̄дим̣ анолокетва̄ва а̄патти, татха̄ иха̄пӣти гахетабба̄.

‘‘асукам̣ на̄ма бхан̣д̣ам̣ авахарисса̄мӣ’’ти саббесам̣ ека̄сайатта̄ ‘‘екена̄пӣ’’ти вуттам̣. йади а̄н̣атти иччхитабба̄, сам̣видха̄ваха̄ро на̄ма еко аваха̄ро париха̄йитаббо.

ока̄сапарикаппе т̣ха̄на̄ча̄вана̄йа гахитампи ока̄сапарикаппитатта̄ раккхати. ока̄са̄тиккамова пама̄н̣ам̣ пуббе асуддхачиттена гахитатта̄. ида̄ни суддхачиттена гахитепи хоти ева̄ти ваданти, там̣ на сундарам̣. еттха пана виниччхайо самантапа̄са̄дикам̣ олокетва̄ гахетаббо.

уддха̄ро наттхӣти т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ наттхӣти аттхо.

уддхатаматте аваха̄ро сакаласса пайогасса нит̣т̣ха̄питатта̄, на аттхаса̄дхакавасена. уддха̄рейева раккхатӣти еттха ева-саддена па̄тане на раккхатӣти аттхе сиддхепи аттхаса̄дхакавасена аттхам̣ дассетум̣ ‘‘там̣ уддхаритва̄’’тиа̄ди вуттам̣.

‘‘патхабйа̄ра̄джападесара̄джа̄дайо бахӯ, тесам̣ сан̇ган̣ханаттхам̣ ‘ра̄джа̄но’ти бахувачанам̣ вутта’’нти ликхитам̣. кин̃ча̄пи бахувачанам̣ катам̣, идам̣ пана екам̣ бимбиса̄рамева̄ти дат̣т̣хаббам̣. ра̄джа̄ноти кин̃чи аниддиситва̄ са̄дха̄ран̣авасена кин̃ча̄пи вуттам̣, идам̣ пана бимбиса̄рамева̄ти.

пуббаппайогети еттха гаманака̄ле маггасодхана̄дхикаран̣е апа̄читтийакхетте дуккат̣ам̣, лата̄ччхедана̄дӣсу па̄читтийамева. гантва̄ пана кумбхиматтхаке джа̄талата̄диччхедане сахапайогатта̄ дуккат̣ам̣. ‘‘екабхан̣д̣е евам̣ бха̄рийамидам̣, ‘твампи екапассам̣ ган̣ха, ахампи екапассам̣ ган̣ха̄мӣ’ти сам̣видахитва̄ убхайесам̣ пайогена т̣ха̄на̄ча̄ване кате ка̄йава̄ча̄читтехи самут̣т̣ха̄ти. ан̃н̃атха̄ са̄хаттхикам̣ ва̄ а̄н̣аттикасса ан̇гам̣ на хоти, а̄н̣аттикам̣ ва̄ са̄хаттхикасса̄ти вутталаккхан̣ена вируджджхатӣ’’ти винайаган̣т̣хипаде ликхитам̣. пи-саддо панеттха таттхева ликхито.

ка̄йава̄ча̄самут̣т̣ха̄нам̣, йасса̄ а̄паттийа̄ сийа̄;

татра ва̄чан̇гам̣ читтам̣ва, каммам̣ насса̄ видхӣйати.

кирийа̄кирийа̄дикам̣ йан̃че, йампи камматтайам̣ бхаве;

на йуттам̣ там̣ вируддхатта̄, каммамекам̣ва йуджджатӣти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 131 пакин̣н̣акакатха̄ван̣н̣ана̄);

дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄

йатха̄ н̃а̄тапарин̃н̃а̄ дхамма̄нам̣ сабха̄ваджа̄нанамева ‘‘идам̣ рӯпам̣, айам̣ ведана̄’’ти, тӣран̣апарин̃н̃а̄ пана дхаммасабха̄вена саддхим̣ аничча̄дивасена паваттама̄нам̣ ‘‘рӯпам̣ аниччанти ва̄’’тиа̄ди, евамидха саддхим̣ чететва̄ екаттена̄пи па̄н̣а̄типа̄та̄бха̄ва̄ ‘‘джӣвита̄ воропеййа̄’’ти вуттам̣. ‘‘мануссавиггаха’’нти вуттатта̄ габбхасеййака̄нам̣ васена саббасукхумааттабха̄вато пат̣т̣ха̄йа дассетум̣ ‘‘калалато пат̣т̣ха̄йа̄’’ти а̄ха. еттха джӣвита̄ воропенто паччуппаннато вийоджети. таттха кхан̣апаччуппаннам̣ на сакка̄ воропетум̣, сантатипаччуппаннам̣ ва̄ аддха̄паччуппаннам̣ ва̄ сакка̄. катхам̣? тасмин̃хи упаккаме кате ладдхӯпаккамам̣ джӣвитадасакам̣ нируджджхама̄нам̣ дуббаласса парихӣнавегасса паччайо хоти. сантатипаччуппаннам̣ йатха̄ две тайо джаванава̄ре джавитва̄ нируджджхати, аддха̄паччуппаннан̃ча таданурӯпам̣ катва̄ нируджджхати, татха̄ паччайо хоти. тато сантатипаччуппаннам̣ ва̄ аддха̄паччуппаннам̣ ва̄ йатха̄париччхиннака̄лам̣ апатва̄ антара̄ва нируджджхати. евам̣ тадубхайампи воропетум̣ сакка̄. тасма̄ паччуппаннам̣ вийоджети.

‘‘имасса панаттхасса̄’’ти воха̄равасена вуттаматтхам̣ параматтхавасена а̄вибха̄ваттхам̣ ‘‘па̄н̣о ведитаббо’’тиа̄ди вуттам̣. ка̄йавин̃н̃аттисахита̄йа четана̄йа пайуджджатӣти пайого, ко со? сарӣре саттха̄дӣнам̣ гаманам̣ пахаран̣анти ка̄йавачӣвин̃н̃аттисахита̄йа четана̄йа парасарӣре саттхапа̄танам̣. дӯре т̣хитанти дӯре ва̄ тит̣т̣хату, самӣпе ва̄. хаттхато муттена паха̄ро ниссаггийо. таттха̄ти ниссаггийаппайоге. йо кочи маратӯти еттха маха̄джанасамӯхе на сакка̄. йассӯпари саро патати, тассева джӣвитамаран̣ам̣ ка̄тум̣, на йасса кассачи джӣвитамаран̣ам̣. а̄н̣а̄пананти вачӣвин̃н̃аттисахита̄йа четана̄йа адхиппетаттхаса̄дханам̣. тенева ‘‘са̄ветука̄мо на са̄ветӣ’’ти (па̄ра̄. 54) вуттам̣. а̄н̣аттинийа̄мака̄ти а̄н̣аттикаппайогаса̄дхика̄. етесу хи авираджджхитесу ева а̄н̣аттипайого хоти, на ан̃н̃атха̄.

рӯпӯпаха̄роти еттха –

‘‘мама̄ла̄бхена еситтхӣ, маратӯ’’ти самӣпаго;

дут̣т̣хачитто саче йа̄ти, хоти со иттхима̄рако.

бхиккхаттха̄йа саче йа̄ти, джа̄нантопи на ма̄рако;

анаттхико хи со тасса̄, маран̣ена упеккхако.

вийогена ча ме джа̄йа̄, джананӣ ча на джӣвати;

ити джа̄нам̣ вийун̃джанто, тадаттхико хоти ма̄рако.

паббаджджа̄динимиттан̃че, йа̄ти джа̄нам̣ на ма̄рако;

анаттхико хи со тасса̄, маран̣ена упеккхако.

ха̄ракасаддасса бхедато аттхам̣ виттха̄ретва̄ убхайампи екамева̄ти дассетум̣ ‘‘саттхан̃ча там̣ ха̄ракан̃ча̄’’тиа̄ди вуттам̣. етена тха̄вараппайогам̣ дассети са̄хаттхика̄дӣсу пайогесу. ‘‘ити читтамано’’ти уддхаритва̄пи итисаддасса аттхо на та̄ва вутто. кин̃ча̄пи на вутто, адхика̄равасена пана а̄гатам̣ итисаддам̣ йоджетва̄ ити читтасан̇каппоти еттха ‘‘маран̣асан̃н̃ӣ маран̣ачетано маран̣а̄дхиппа̄йо’’ти вуттатта̄ маран̣ам̣йева ваккхатӣти ведитаббо. вуттанайена̄ти чхаппайогавасена. са̄хаттхиканиссаггийаппайогесу саннит̣т̣ха̄пакачетана̄йа саттама̄йа саха уппаннака̄йавин̃н̃аттийа̄ са̄хаттхиката̄ ведитабба̄. а̄н̣аттике пана саттахипи четана̄хи саха вачӣвин̃н̃аттисамбхавато сатта сатта садда̄ екато хутва̄ екекаккхарабха̄вам̣ гантва̄ йаттакехи аккхарехи аттано адхиппа̄йам̣ вин̃н̃а̄пенти, тадаваса̄наккхарасамут̣т̣ха̄пика̄йа саттамачетана̄йа сахаджа̄тавачӣвин̃н̃аттийа̄ а̄н̣аттиката̄ ведитабба̄.

татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄

идхева сан̇гаханти ‘‘ити джа̄на̄ми, ити пасса̄мӣ’’ти паде катханти че, ‘‘ити джа̄на̄мӣ’’тиа̄дима̄ха. кевалам̣ ‘‘па̄пиччхата̄йа̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) вачанато мандатта̄ момӯхатта̄ самуда̄чарантасса ана̄паттӣти дӣпитам̣. ‘‘атӣтака̄ле сота̄панномхӣ’’ти ваданто парийа̄йена вадати, ‘‘йо те виха̄ре васати, со бхиккху араха̄’’тиа̄дӣсу (пари. 165) вийа сиккха̄падепи ‘‘ити джа̄на̄мӣ’’ти (па̄ра̄. 195, 197) паччуппаннамева вуттам̣.

чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ма̄тугха̄такапитугха̄такаарахантагха̄така̄ татийапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄, бхиккхунидӯсако, ламбӣа̄дайо ча чатта̄ро пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄ ева̄ти катва̄ куто чатувӣсатӣти че? на, адхиппа̄йа̄джа̄нанато. ма̄тугха̄така̄дайо хи чатта̄ро идха̄нупасампанна̄ ева адхиппета̄, ламбӣа̄дайо чатта̄ро кин̃ча̄пи пат̣хамапа̄ра̄джикена сан̇гахита̄, йасма̄ пана екена парийа̄йена метхунадхаммам̣ пат̣исевино хонти, тасма̄ висум̣ вутта̄. на лабхати бхиккхӯхӣти еттха ‘‘упосатха̄дибхедам̣ сам̣ва̄са’’нти еттакам̣ вуттам̣. винайат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘упосатхаппава̄ран̣а̄па̄тимоккхуддесасан̇гхакаммаппабхеда’’нти вуттам̣. па̄л̣ийам̣ ‘‘сам̣ва̄со на̄ма екакаммам̣ екуддесо самасиккхата̄’’ти (па̄ра̄. 55, 92, 172, 198) вуттам̣. тивидхена̄пи сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти пат̣иккхиттам̣. ‘‘на, бхиккхаве, гахат̣т̣хена нисиннапариса̄йа па̄тимоккхам̣ уддиситабба’’нтиа̄ди (маха̄ва. 154) па̄тимоккхаппава̄ран̣а̄су ева а̄гатам̣, ан̃н̃есу ча еварӯпесу т̣ха̄несу сесам̣ каммам̣ ка̄тум̣ наттхи пат̣иккхепо. а̄чарийа̄пи ‘‘сесам̣ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, наттхи а̄паттӣ’’ти ваданти. ‘‘антимаваттху аджджха̄паннам̣ амӯлакена па̄ра̄джикена чодентасса сан̇гха̄дисесо, сан̇гха̄дисесена чодентасса па̄читтийанти бхиккхуно вийа вуттам̣, на анупасампаннасса вийа дуккат̣ам̣. тасма̄ тена сахасеййа̄, тасса пат̣иггахан̣ан̃ча бхиккхусса ват̣т̣атӣти а̄чарийа̄ вадантӣ’’ти ликхитам̣. ‘‘йатха̄ пуре татха̄ паччха̄ти ‘екакаммам̣ екуддесо самасиккхата̄’ти евам̣ вуттасам̣ва̄сасса абхаббата̄маттам̣ сандха̄йа вутта’’нти ваданти, вӣмам̣ситаббам̣.

ида̄ни чатуннампи са̄дха̄ран̣ам̣ пакин̣н̣акам̣ – метхунадхаммам̣ пат̣исеванто аттхи кочи па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со, аттхи кочи на па̄ра̄джико хоти асам̣ва̄со, аттхи кочи на па̄ра̄джико сам̣ва̄со дуккат̣аваттхусмим̣ ва̄ тхуллаччайаваттхусмим̣ ва̄ пат̣исеванто, аттхи кочи на па̄ра̄джико паккхапан̣д̣ако апан̣д̣акапаккхе упасампанно пан̣д̣акапаккхе метхунадхаммам̣ пат̣исеванто. со а̄паттим̣ на̄паджджатӣти на па̄ра̄джико на̄ма. на хи абхиккхусса а̄патти на̄ма аттхи. со ана̄паттикатта̄ апан̣д̣акапаккхе а̄гато ким̣ асам̣ва̄со хоти, на хотӣти? хоти. ‘‘абхаббо тена сарӣрабандханена̄’’ти (маха̄ва. 129) хи вуттам̣. ‘‘йо пана бхиккху бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно…пе… асам̣ва̄со’’ти (па̄ра̄. 44) вуттатта̄ йо бхиккхубха̄вена метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевати, со ева абхаббо. на̄йам̣ апа̄ра̄джикатта̄ти че? на, ‘‘бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо’’ти (маха̄ва. 126) вуттат̣т̣ха̄не йатха̄ абхиккхуна̄ каммава̄ча̄йа са̄вита̄йапи каммам̣ рухати каммавипаттийа̄ асамбхавато, евам̣сампадамидам̣ дат̣т̣хаббам̣. татра̄йам̣ висесо – упасампаннапуббо евам̣ че каммава̄чам̣ са̄вети, сан̇гхо ча тасмим̣ упасампаннасан̃н̃ӣ ева че, каммам̣ рухати, на̄н̃н̃атха̄ти но кхантӣти а̄чарийо.

гахат̣т̣хо ва̄ титтхийо ва̄ пан̣д̣ако ва̄ каммава̄чам̣ са̄вети, сан̇гхена каммава̄ча̄ на вутта̄ хоти. ‘‘сан̇гхо упасампа̄деййа сан̇гхо упасампа̄дети, упасампанно сан̇гхена̄’’ти (маха̄ва. 127) хи вачанато сан̇гхена каммава̄ча̄йа ваттаббата̄йа сан̇гхапарийа̄паннена, сан̇гхапарийа̄паннасан̃н̃итена ва̄ екена вутта̄йа сан̇гхена вутта̄ хотӣти ведитаббо, на гахат̣т̣хатиттхийапан̣д̣ака̄дӣсу ан̃н̃атарена. айамева саббакаммесу йутти дат̣т̣хабба̄.

татха̄ аттхи метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исеванто кочи на̄сетаббо, ‘‘йо бхиккхунидӯсако, айам̣ на̄сетаббо’’ти (маха̄ва. 114-115 аттхато сама̄нам̣) вуттатта̄ тена ева со анупасампаннова сахасеййа̄паттим̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ ва̄ та̄дисам̣ джанети, тасса омасане ча дуккат̣ам̣ хоти. абхиккхунийа̄ метхунадхаммам̣ пат̣исеванто на на̄сетаббо, ‘‘антимаваттхум̣ аджджха̄панно, бхиккхаве, анупасампанно на упасампа̄детаббо’’ти па̄л̣ийа̄ абха̄вато, тенева со упасампаннасан̇кхам̣ гаччхати, сахасеййа̄паттиа̄дим̣ на джанети, кевалам̣ асам̣ва̄соти катва̄ ган̣апӯрако на хоти. екакаммаекуддесо хи сам̣ва̄соти вутто, самасиккхата̄пи сам̣ва̄соти катва̄ со тена саддхим̣ наттхӣти. падасодхамма̄паттим̣ пана джанетӣти ка̄ран̣аччха̄йа̄ диссатӣти. йатха̄ бхиккхунийа̄ саддхим̣ бхиккхусан̇гхасса екакамма̄дино сам̣ва̄сасса абха̄ва̄ бхиккхунӣ асам̣ва̄са̄ бхиккхусса, татха̄ бхиккху ча бхиккхунийа̄, падасодхамма̄паттим̣ пана на джанети. татха̄ антимаваттхум̣ аджджха̄паннопи екеччо ‘‘йо на̄сетабботи вутто’’ти имина̄ нидассанена сака̄ран̣аччха̄йа̄ аджджхупеккхита̄ хотӣти на гахан̣ам̣ гаччхати. апича ‘‘убхо на̄сетабба̄, дӯсако на̄сетаббо’’ти (па̄ра̄. 66) вачанато, ‘‘меттийам̣ бхиккхуним̣ на̄сетха̄’’ти (па̄ра̄. 384) вачанато ча йо сан̇гхамаджджхам̣ пависитва̄ анувиджджакена анувиджджийама̄но пара̄джито, сопи анупасампаннова, на омасава̄дапа̄читтийам̣ джанетӣти ведитаббо.

апичеттха сиккха̄паччаккха̄такачатуккам̣ ведитаббам̣. аттхи хи пуггало сиккха̄паччаккха̄тако на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, аттхи пуггало на сиккха̄паччаккха̄тако сиккха̄са̄джӣвасама̄панно, аттхи пуггало сиккха̄паччаккха̄тако чева сиккха̄са̄джӣвасама̄панно ча, аттхи пуггало нева сиккха̄паччаккха̄тако на сиккха̄са̄джӣвасама̄панно. таттха татийо бхиккхунӣ сиккха̄паччаккха̄така̄ ведитабба̄. са̄ хи йа̄ва на лин̇гам̣ париччаджати, ка̄са̄весу саусса̄ха̄ва сама̄на̄ са̄ман̃н̃а̄ чавитука̄ма̄ сиккхам̣ паччаккхантӣпи бхиккхунӣ ева сиккха̄са̄джӣвасама̄панна̄ва. вуттан̃хи бхагавата̄ ‘‘наттхи, бхиккхаве, бхиккхунийа̄ сиккха̄паччаккха̄на’’нти. када̄ пана са̄ абхиккхунӣ хотӣти? йада̄ са̄ виббханта̄ти сан̇кхам̣ гаччхати. вуттан̃хи бхагавата̄ ‘‘йадева са̄ виббханта̄, тадева са̄ абхиккхунӣ’’ти (чӯл̣ава. 434). китта̄вата̄ пана виббханта̄ хотӣти? са̄ман̃н̃а̄ чавитука̄ма̄ ка̄са̄весу ана̄лайа̄ ка̄са̄вам̣ ва̄ апанети, нагга̄ ва̄ гаччхати, тин̣апан̣н̣а̄дина̄ ва̄ пат̣иччха̄детва̄ гаччхати, ка̄са̄вам̣йева ва̄ гихинива̄сана̄ка̄рена нива̄сети, ода̄там̣ ва̄ ваттхам̣ нива̄сети, лин̇генева ва̄ саддхим̣ титтхийесу пависитва̄ кесалун̃чана̄диватам̣ сама̄дийати, титтхийалин̇гам̣ ва̄ сама̄дийати, тада̄ виббханта̄ на̄ма хоти. таттха йа̄ салин̇ге т̣хита̄ва титтхийаватам̣ сама̄дийати, са̄ титтхийапаккантабхиккху вийа паччха̄ паббаджджампи на лабхати. сеса̄ паббаджджамева лабхати, на упасампадам̣. па̄л̣ийам̣ кин̃ча̄пи ‘‘йа̄, бхиккхаве, бхиккхунӣ сака̄ва̄са̄ титтха̄йатанам̣ сан̇канта̄, са̄ а̄гата̄ на упасампа̄детабба̄’’ти (чӯл̣ава. 434) вачанато йа̄ пат̣хамам̣ виббхамитва̄ паччха̄ титтха̄йатанам̣ сан̇канта̄, са̄ а̄гата̄ упасампа̄детабба̄ти анун̃н̃а̄там̣ вийа диссати. сан̇гӣтиа̄чарийехи пана ‘‘чатувӣсати па̄ра̄джика̄нӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.233) вуттатта̄ на пуна са̄ упасампа̄детабба̄. тасма̄ ева сиккха̄паччаккха̄нам̣ на̄нун̃н̃а̄там̣ бхагавата̄. антимаваттхум̣ аджджха̄панна̄ пана бхиккхунӣ ева. паккхапан̣д̣акӣпи бхиккхунӣ ева. имам̣ найам̣ чатӯсупи йоджетва̄ йатха̄рахам̣ катхетаббам̣.

па̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣

1. суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄

ан̃н̃атра супинанта̄ти сва̄йам̣ дуббалаваттхукатта̄ четана̄йа пат̣исандхим̣ а̄кад̣д̣хитум̣ асаматтха̄, супине упат̣т̣хитам̣ нимиттан̃хи дуббалам̣. паватте пана ан̃н̃ехи кусала̄кусалехи упаттхамбхита̄ випа̄кам̣ дети. кин̃ча̄пи випа̄кам̣ дети, атха кхо ависайе уппаннатта̄ аббоха̄рика̄ва супинантачетана̄ти ликхитам̣. йам̣ панеттха ‘‘супине упат̣т̣хитам̣ нимиттан̃хи дуббала’’нти вуттам̣, там̣ анекантам̣, на ча а̄рамман̣адуббалата̄йа читтаппаватти дуббала̄ атӣта̄на̄гата̄рамман̣а̄йа, пан̃н̃атта̄рамман̣а̄йа ва̄ адуббалатта̄. тасма̄ дуббалаваттхукатта̄ти дуббалахадайаваттхукатта̄ти но таккоти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 236-237) а̄чарийо. аваттхуката̄йа дуббалабха̄во йуджджатӣти че? на, аваттхука̄йа бха̄вана̄пабхава̄йа атирекабалавасамбхавато. бха̄вана̄баласамаппитан̃хи читтам̣ арӯпампи сама̄нам̣ атибха̄рампи караджака̄йам̣ гахетва̄ екачиттаккхан̣енева брахмалокампи па̄петва̄ т̣хапети, таппат̣ибха̄гам̣ анаппитампи ка̄ма̄вачарачиттам̣ караджака̄йам̣ а̄ка̄се лан̇гханасаматтхам̣ кароти. ким̣ панеттха там̣ анума̄накаран̣ам̣? йена читтассева а̄нубха̄воти пан̃н̃а̄йеййа читта̄нубха̄вена т̣хапаналан̇гхана̄дикирийа̄висесаниббаттидассанато. пакатичиттасамут̣т̣ха̄нарӯпам̣ вийа асам̣сат̣т̣хатта̄, никкхаманатта̄ ча ваттхисӣсам̣, кат̣и, ка̄йоти тидха̄ суккасса т̣ха̄нам̣ пакаппенти а̄чарийа̄. саппависам̣ вийа там̣ дат̣т̣хаббам̣, на ча висе т̣ха̄нанийамо, кодхавасена пассантасса хоти. евамасса на т̣ха̄нанийамо, ра̄гавасена упаккамантасса хотӣти но таккоти а̄чарийо.

‘‘дакасотам̣ анотин̣н̣епӣ’’ти идам̣ ‘‘отин̣н̣аматте’’ти имина̄ вируджджхатӣти че, там̣ дассетум̣ ‘‘т̣ха̄нато пана чута’’нтиа̄дима̄ха. тассаттхо – нимитте упаккамам̣ катва̄ суккам̣ т̣ха̄на̄ ча̄ветва̄ пуна виппат̣иса̄равасена дакасоторохан̣ам̣ нива̄ретум̣ на сакка̄, татха̄пи адхива̄са̄дхиппа̄йена адхива̄сетва̄ антара̄ дакасотато уддхам̣ нива̄ретум̣ асаккун̣еййата̄йа ‘‘бахи никкханте ва̄’’ти вуттам̣, тасма̄ т̣ха̄на̄ чутан̃хи авассам̣ дакасотам̣ отаратӣти ат̣т̣хакатха̄йа адхиппа̄йо. тасма̄ убхайам̣ саметӣти гахетаббо.

еттха̄ха – касма̄ имасмим̣ сиккха̄паде ‘‘йо пана бхиккхӯ’’тиа̄дина̄ ка̄рако на ниддит̣т̣хоти? вуччате – адхиппа̄йа̄пеккха̄йа бха̄вато ка̄рако на ниддит̣т̣хо тасса са̄пеккхабха̄вадассанаттхам̣. катхам̣? кан̣д̣увана̄диадхиппа̄йачетана̄васена четентасса кан̣д̣увана̄диупаккамена упаккамантасса метхунара̄гавасена ӯруа̄дӣсу дуккат̣аваттхӯсу, ван̣а̄дӣсу тхуллаччайаваттхӯсу ча упаккамантасса суккависат̣т̣хийа̄ сатипи на сан̇гха̄дисесо ‘‘ана̄патти бхиккху на мочана̄дхиппа̄йасса̄’’ти (па̄ра̄. 263) вачанато. тасма̄ тадаттхадассанаттхам̣ идха ка̄рако на ниддит̣т̣хо. ан̃н̃атха̄ ‘‘йо пана бхиккху сан̃четаникам̣ суккависат̣т̣хим̣ а̄паджджеййа, сан̇гха̄дисесо’’ти ниддит̣т̣хе ка̄раке ‘‘четети на упаккамати муччати, ана̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 262) вуттавачанавиродхо. татха̄ ‘‘сан̃четаника̄йа суккависат̣т̣хийа̄ ан̃н̃атра супинанта̄ сан̇гха̄дисесо’’ти бхумме ниддит̣т̣хепи со ева виродхо хетваттханийамасиддхито. тасма̄ тадубхайампи вачанаккамам̣ аватва̄ ‘‘сан̃четаника̄ суккависат̣т̣хи ан̃н̃атра супинанта̄ сан̇гха̄дисесо’’ти вуттам̣. таттха нимиттаттхе бхуммавачана̄бха̄вато хетваттханийамо на като хоти. тасмим̣ акате сан̃четаника̄ суккависат̣т̣хи ан̃н̃атра супинанта̄ сан̇гха̄дисесоти, упаккаме асати ана̄паттӣти айаматтхо дӣпито хотӣти ведитаббам̣.

имасмим̣ сиккха̄паде две а̄паттисахасса̄ни хонти. катхам̣? аттано хаттха̄дибхеде аджджхаттарӯпе ра̄гӯпаттхамбханавасена ан̇гаджа̄те камманийаппатте а̄рогйаттха̄йа нӣлам̣ мочентасса ека̄ а̄патти, аджджхаттарӯпе ева ра̄гӯпаттхамбхе пӣтака̄дӣнам̣ мочанавасена нава̄ти даса. евам̣ ‘‘сукхаттха̄йа̄’’тиа̄дӣнам̣ наваннам̣ васена̄ти ра̄гӯпаттхамбхе аджджхаттарӯпавасена сатам̣. евамевам̣ ваччаппасса̄вава̄таучча̄лин̇гапа̄н̣акадат̣т̣хӯпаттхамбхесу ча сатам̣ сатам̣ катва̄ саббам̣ пан̃часатам̣. йатха̄ аджджхаттарӯпе пан̃часатам̣, евам̣ бахиддха̄рӯпе ва̄ аджджхаттабахиддха̄рӯпе ва̄ а̄ка̄се ва̄ кат̣им̣ кампентоти две сахасса̄ни а̄паттийо хонтӣти.

суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘отин̣н̣о’’ти имина̄сса севана̄дхиппа̄йата̄ дассита̄. тенева ‘‘ка̄йасам̣саггара̄гасаман̇гиссетам̣ адхивачана’’нти вуттам̣. ‘‘випарин̣атена…пе… саддхи’’нти имина̄сса ва̄йа̄мо дассито. ‘‘саддхи’’нти хи падам̣ сам̣йогам̣ дӣпети, со ча сам̣його сама̄гамо. кена читтена? випарин̣атена читтена, на паттаппат̣иггахан̣а̄дхиппа̄йа̄дина̄ти адхиппа̄йо. ‘‘ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджеййа̄’’ти имина̄сса ва̄йамато пхассаппат̣ивиджа̄нана̄ дассита̄ хоти. ва̄йамитва̄ пхассам̣ пат̣ивиджа̄нанто хи сама̄паджджати на̄ма. евамасса тиван̇гасампатти дассита̄ хоти. атха ва̄ отин̣н̣о випарин̣атена читтена йаккха̄дина̄ сатто вийа. упайогаттхе ва̄ етам̣ каран̣авачанам̣, отин̣н̣о випарин̣атам̣ читтам̣ кӯпа̄дим̣ вийа сатто. атха ва̄ ‘‘ра̄гато уттин̣н̣о бхависса̄мӣ’’ти бхиккхубха̄вам̣ упагатопи йо пана бхиккху тато уттин̣н̣а̄дхиппа̄йато випарин̣атена читтена хетубхӯтена тамева ра̄гам̣ отин̣н̣о. ма̄туга̄мена аттано самӣпам̣ ва̄ а̄гатена, аттана̄ упагатена ва̄. етена ма̄туга̄масса са̄раттата̄ ва̄ хоту, вираттата̄ ва̄, са̄ идха аппама̄н̣ам̣.

хаттхагга̄хам̣ ва̄ти еттха хаттхена саббопи упа̄диннако ка̄йо сан̇гахито, на бхиннасанта̄но таппат̣ибаддхо ваттха̄лан̇ка̄ра̄ди. вен̣иггахан̣ена анупа̄диннако абхиннасанта̄но кесаломанакхаггадантагга̄дико каммапаччайаутусамут̣т̣ха̄но гахитоти ведитаббам̣. тенева̄ха ‘‘антамасо ломена ломам̣ пхусантасса̄пӣ’’ти. тена ан̃н̃атарасса ва̄…пе… пара̄масананти еттха анупа̄диннака̄нампи сесалома̄дӣнам̣ ан̇габха̄во ведитаббо. евам̣ санте ‘‘пхассам̣ пат̣иджа̄нантасса сан̇гха̄дисесо’’ти имина̄ вируджджхатӣти че? на, тадаттхаджа̄нанато. пхут̣т̣хабха̄вам̣ пат̣ивиджа̄нантопи пхассам̣ пат̣иджа̄на̄ти на̄ма, на ка̄йавин̃н̃а̄н̣уппаттийа̄ ева. анекантикан̃хеттха ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣. тасма̄ ева идха пхассаппат̣ивиджа̄нанам̣ ан̇гантвева на вуттам̣. тасмин̃хи вутте т̣ха̄наметам̣ виджджати ‘‘на ча ме ломагхат̣т̣анена ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣ уппаннам̣, тасмим̣ ‘на пхассам̣ пат̣иджа̄на̄мӣ’ти ана̄паннасан̃н̃ӣ сийа̄’’ти. ‘‘вен̣ӣ на̄ма каха̄пан̣ама̄ла̄дисампайуттам̣, таттха ‘вен̣им̣ ган̣хисса̄мӣ’ти каха̄пан̣ама̄ла̄дим̣ ева ган̣ха̄ти, на ломам̣, наттхи сан̇гха̄дисесо’’ти ваданти. вӣмам̣ситаббам̣.

ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘када̄ те ма̄та̄ пасӣдиссатӣ’’ти а̄йа̄чанам̣ дут̣т̣хуллава̄ча̄йа сикха̄патталаккхан̣адассанаттхам̣ вуттам̣, на метхунупасам̣хитейева дут̣т̣хуллава̄ча̄ти дассанаттхам̣. ‘‘убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти вачанам̣ пана пурисанимиттена асан̇гха̄дисесаваттхуна̄ миссавачанам̣, пурисаубхатобйан̃джанакасса ча иттхинимиттам̣ пат̣иччханнам̣, итарам̣ па̄кат̣ам̣. йади тампи джанети, катхам̣ ‘анимитта̄сӣ’тиа̄дӣни пада̄ни на сан̇гха̄дисесам̣ джанентӣ’’ти еке, там̣ на йуттам̣ пурисасса̄пи нимитта̄дхивачанатта̄. ‘‘метхунупасам̣хита̄хи сан̇гха̄дисесо’’ти (па̄ра̄. 248) ма̄тика̄йам̣ лаккхан̣асса вуттатта̄ ча метхунупасам̣хита̄хи обха̄сане пат̣ивиджа̄нантийа̄ сан̇гха̄дисесо, аппат̣ивиджа̄нантийа̄ тхуллаччайам̣, итарехи обха̄сане пат̣ивиджа̄нантийа̄ тхуллаччайам̣, аппат̣ивиджа̄нантийа̄ дуккат̣анти еке, вича̄ретва̄ гахетаббам̣. еттха̄ха – ‘‘сикхаран̣ӣ’’тиа̄дӣхи аккосантасса пат̣игхачиттам̣ уппаджджати, касма̄ ‘‘тиведана’’нти аватва̄ ‘‘двиведана’’нти вуттанти? ра̄гавасена айам̣ а̄патти, на пат̣игхавасена. тасма̄ ра̄гавасенева паватто аккосо идха адхиппето. тасма̄ ‘‘двиведана’’нти вачанам̣ сувуттамева.

дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. аттака̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄

дут̣т̣хуллобха̄сане вуттаппака̄ра̄йа̄ти дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хулладжа̄нанасаматтха̄йа. парасса бхиккхуно аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣абхан̣ане дуккат̣ам̣, ‘‘йо те виха̄ре васати, тасса аггада̄нам̣ метхунам̣ дхаммам̣ дехӣ’’ти парийа̄йавачанепи дуккат̣ам̣, ‘‘аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сеййа, йа̄ ма̄дисам̣ сӣлаванта’’нти ча вуттатта̄ти еке. пан̃часу ан̇гесу саббха̄ва̄ сан̇гха̄дисесова̄ти еке, вича̄ретва̄ гахетаббам̣. ‘‘имасмим̣ сиккха̄пададвайе ка̄йасам̣сагге вийа йаккхипетӣсупи дут̣т̣хуллаттакаа̄мавачане тхуллаччайанти ваданти. ат̣т̣хакатха̄су пана на̄гата’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 295) ликхитам̣. убхатобйан̃джанако пана пан̣д̣акагатикова.

аттака̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄

алам̣вачанӣйа̄ти на вачанӣйа̄, нива̄ран̣е алам̣-саддо, на алам̣вачанӣйа̄ на̄лам̣вачанӣйа̄. ‘‘пат̣игган̣ха̄ти вӣмам̣сати пачча̄харати, а̄патти сан̇гха̄дисесасса̄’’ти (па̄ра̄. 305) вуттатта̄ йасса екантена сан̇гха̄дисесо хоти, тасса пат̣игган̣ханавӣмам̣санапайога̄ ете дуккат̣атхуллаччайа̄ наттхӣти вадантӣти ликхитам̣. кин̃ча̄пи еттха ‘‘иттхӣ на̄ма манусситтхӣ, на йаккхӣ на петӣ на тираччха̄нагата̄. пурисо на̄ма мануссапурисо, на йаккхо на пето на тираччха̄нагато’’ти па̄л̣и наттхи, татха̄пи ка̄йасам̣сагга̄дӣсу ‘‘ма̄туга̄мо на̄ма манусситтхӣ’’ти (па̄ра̄. 285) иттхиваваттха̄насса кататта̄ идха̄пи манусситтхӣ ева̄ти пан̃н̃а̄йати. метхунапуббабха̄гаса̄ман̃н̃ато иттхиваваттха̄нена пурисававаттха̄нам̣ катамева хоти. тенева̄ха ‘‘йесу сан̃чариттам̣ сама̄паджджати, тесам̣ мануссаджа̄тиката̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄). ка̄йасам̣сагга̄дӣсу ча пан̣д̣акайаккхипетийо тхуллаччайаваттхука̄ва вутта̄, татха̄ идха̄пи, пан̣д̣акасабха̄ватта̄ мануссаубхатобйан̃джанако ча тхуллаччайаваттхукова хоти. сеса̄ мануссапурисаамануссапан̣д̣акаубхатобйан̃джанакатираччха̄нагатапуриса̄дайо дуккат̣аваттхука̄ва миччха̄ча̄радассанасабха̄ватоти ведитаббам̣.

сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

ким̣ бхантети еттакепи вутте. пуччхито йадаттха̄йа павит̣т̣хо, там̣ катхетум̣ лабхати пуччхитапан̃н̃атта̄ бхиккха̄ча̄раваттети ликхитам̣. хаттхакаммам̣ йа̄чито ‘‘упакаран̣ам̣, мӯлам̣ ва̄ дассатӣ’’ти йа̄чати, ват̣т̣ати, на ват̣т̣атӣти? ват̣т̣ати сена̄сане обха̄сапарикатха̄дӣнам̣ ладдхатта̄ти еке. тихаттха̄ ва̄ти еттха вад̣д̣хакихаттхена тихаттха̄. ‘‘пама̄н̣айутто ман̃чоти пакативидаттхийа̄ нававидаттхиппама̄н̣аман̃чо, со таттха ито ча на сан̃чарати, тасма̄ чатухаттхавиттха̄ра̄ на хотӣ’’тиа̄ди ликхитам̣. акут̣ийа̄ пана ваттхудесана̄киччам̣ наттхи уллитта̄валиттам̣ ка̄тум̣ вуттатта̄. ‘‘уллитта̄дибха̄во…пе… ‘чхаданамева сандха̄йа вутто’ти йуттамидам̣. касма̄ти че? йасма̄ маттика̄майабхиттим̣ ут̣т̣ха̄петва̄ упари уллиттам̣ ва̄ авалиттам̣ ва̄ убхайам̣ ва̄ бхиттийа̄ гхат̣итам̣ каронтасса а̄патти ева вина̄пи бхиттилепена̄’’ти ликхитам̣. еваметтха тхамбхатула̄пит̣т̣хасан̇гха̄т̣а̄ди нираттхакам̣ сийа̄. тасма̄ вича̄ретва̄ва гахетаббам̣. ‘‘упосатха̄га̄рампи бхависсати, ахампи васисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘бхиккхӯхи ва̄ са̄ман̣ерехи ва̄ екато васисса̄мӣ’’ти ва̄ каронтасса ват̣т̣ати ева. касма̄? ‘‘аттуддеса’’нти вуттатта̄ти ликхитам̣.

идам̣ пана сиккха̄падам̣ чатуттхапа̄ра̄джикам̣ вийа нида̄на̄пеккхам̣. на хи ваггумуда̄тӣрийа̄ бхиккхӯ сайамева аттано асантам̣ уттаримануссадхаммам̣ муса̄ва̄далаккхан̣ам̣ па̄петва̄ бха̄сим̣су. ан̃н̃аман̃н̃ан̃хи те уттаримануссадхаммаван̣н̣ам̣ бха̄сим̣су. на ча та̄вата̄ па̄ра̄джикаваттху хоти, таттакена пана лесена бхагава̄ там̣ ваттхум̣ нида̄нам̣ катва̄ па̄ра̄джикам̣ пан̃н̃апеси, татха̄ идха̄пи. на хи нида̄не ‘‘адеситаваттхука̄йо са̄рамбха̄йо апариккамана̄йо’’ти вуттам̣. ‘‘аппама̄н̣ика̄йо’’ти пана вуттатта̄ пама̄н̣аматиккамантасса сан̇гха̄дисесова нида̄на̄пеккхо. таттха са̄рамбхе апариккамане сан̇гха̄дисесаппасан̇гам̣ вийа диссама̄нам̣ ‘‘вибхан̇го там̣нийамако’’ти вуттатта̄ вибхан̇ге на нива̄рети. татха̄ махаллаке.

еттха̄ха – киматтхам̣ ма̄тика̄йам̣ дуккат̣аваттху вуттам̣, нану вибхан̇ге ева ваттаббам̣ сийа̄ти? еваметам̣. ким̣ ну бхиккхӯ абхинетабба̄ ваттхудесана̄йа, техи бхиккхӯхи ваттху десетаббам̣, кӣдисам̣? ана̄рамбхам̣ сапариккамананти. итаран̃хи ‘‘са̄рамбхе че бхиккху ваттхусмим̣ апариккамане’’ти евам̣ ануппасан̇гавасена а̄гататта̄ вуттам̣. йасма̄ ваттху на̄ма аттхи са̄рамбхам̣ апариккаманам̣, аттхи ана̄рамбхам̣ сапариккаманам̣, аттхи са̄рамбхам̣ сапариккаманам̣, аттхи ана̄рамбхам̣ апариккамананти бахувидхам̣, тасма̄ бахувидхатта̄ ваттху десетаббам̣ ана̄рамбхам̣ сапариккаманам̣, нетаранти вуттам̣ хоти. киматтхика̄ панеттха ваттхудесана̄ти че? гарука̄паттипан̃н̃а̄панахетупариваджджанупа̄йатта̄. ваттхуадесана̄ хи гарука̄паттипан̃н̃а̄панахетубхӯта̄. гарука̄паттипан̃н̃а̄панам̣ акатавин̃н̃аттигихипӣл̣а̄джананам̣, аттадуккхапарадуккхахетубхӯто ча са̄рамбхабха̄воти ете ваттхудесана̄падесена упа̄йена париваджджита̄ хонти. на хи бхиккхӯ акаппийакут̣икаран̣аттхам̣ гихӣнам̣ ва̄ пӣл̣а̄нимиттам̣, са̄рамбхаваттхукут̣икаран̣аттхам̣ ва̄ ваттхум̣ десентӣти. хонти четтха –

‘‘дуккат̣асса хи ваттхӯнам̣, ма̄тика̄йа пака̄сана̄;

гарука̄паттихетӯнам̣, тесам̣ евам̣ пака̄сита̄.

‘‘ваттхусса десанупа̄йена, гарука̄паттихетуйо;

ваджджита̄ хонти йам̣ тасма̄, са̄рамбха̄ди джаха̄пита’’нти.

кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

кирийа̄маттато самут̣т̣ха̄набха̄вато акирийамеветам̣. там̣ десана̄акаран̣авасена. бхиккхӯ ва̄ анабхинеййа̄ти еттха ва̄-саддо авадха̄ран̣аттхоти ведитаббо. ‘‘а̄йасма̄ чханно четийаруккхам̣ чхеда̄песӣ’’ти (па̄ра̄. 365) а̄гататта̄ идампи нида̄на̄пеккханти ведитаббам̣.

виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. дут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘касма̄ мама вандана̄дӣни…пе… ‘гхат̣итейева сӣсам̣ етӣ’ти вуттатта̄ антимаваттхуаджджха̄паннакам̣ вандитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ на гахетаббам̣. парива̄ра̄васа̄не упа̄липан̃чаке ‘‘кати ну кхо, бханте, авандийа̄’’тиа̄дина̄ (пари. 467) вуттапа̄л̣ийам̣ авуттатта̄, ‘‘паччха̄ упасампаннена пуре упасампанно вандийо’’ти (пари. 468) вуттатта̄ ча, тасма̄ ева имиссам̣ кан̇кха̄витаран̣ийам̣ ‘‘упасампанноти сан̇кхйупагамана’’нти вуттам̣. сутта̄дхиппа̄йо пана евам̣ гахетаббо – аванданто са̄мӣчиппат̣иккхепасан̇кха̄та̄йа чодана̄йа чодети на̄ма̄ти дассанаттхам̣ вуттанти. тасма̄ ева ‘‘етта̄вата̄ ча чодана̄ на̄ма хотӣ’’ти вуттам̣. идха адхиппетам̣ а̄паттиа̄паджджана̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘‘касма̄ мама вандана̄дӣни на каросӣ’тиа̄ди вутта’’нти ликхитам̣.

катӯпасампаданти йасса упасампада̄ рухати, там̣, пан̣д̣ака̄дайо. т̣хапанаккхеттанти еттха саббасан̇га̄хикам̣, пуггаликан̃ча̄ти дувидхам̣ пава̄ран̣а̄т̣хапанам̣. таттха саббасан̇га̄хике ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… тева̄чикам̣ пава̄ре’’ти су-ка̄рато йа̄ва ре-ка̄ро. пуггаликат̣хапане пана ‘‘сан̇гхам̣, бханте, пава̄реми…пе… пассанто пат̣ӣ’’ти сам̣-ка̄рато йа̄ва айам̣ саббапаччхимо т̣и-ка̄ро, еттхантаре екападепи т̣хапентена т̣хапита̄ хоти. упосатхе пана имина̄нуса̄рена висесо ведитаббо ‘‘кареййа̄’’ти ре-ка̄ре анатиккаманте.

дут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ан̃н̃абха̄го ва̄ асса аттхӣти йатха̄ суван̣н̣асседам̣ сован̣н̣амитйатра суван̣н̣ава̄ анена суван̣н̣о итйуччате. там̣ пат̣има̄йа сарӣрам̣, сила̄путтакасса сарӣранти ча нидассанам̣. чхагалакасса ‘‘даббо’’ти диннам̣ на̄мам̣ ‘‘десо’’ти вуччати. касма̄? тхерам̣ ануддхам̣сетум̣ тхерасса̄пи ападиситаббатта̄. ан̃н̃ампи ваттхум̣ на тхерам̣йева. лиссати силиссати воха̄раматтеневана аттхато. ӣсакам̣ аллӣйатӣти лесоти адхиппа̄йо. лисаселачхаколааллӣбха̄ве. тена вуттам̣ ‘‘ӣсакам̣ аллӣйатӣти лесо’’ти. йасма̄ десалеса̄ аттхато нинна̄на̄каран̣ам̣, тасма̄ ‘‘кин̃чидесам̣ лесаматтам̣ упа̄да̄йа̄’’ти падам̣ уддхаритва̄ ‘‘даса леса̄ джа̄тилесо’’тиа̄ди (па̄ра̄. 394) падабха̄джане вуттам̣.

ат̣т̣хуппаттивасенева а̄вибхӯтанти еттха кин̃ча бхиййо анийаматта̄. на хи меттийабхӯмаджака̄нам̣ вийа ан̃н̃есам̣ саббесампи ‘‘чхагалакамеветтха ан̃н̃абха̄гийам̣ адхикаран̣ам̣ хоти, ан̃н̃ам̣ гомахим̣са̄дикампи хоти, на ча меттийабхӯмаджака̄ вийа саббепи на̄малесаматтамева упа̄дийанти, ан̃н̃ампи джа̄тилеса̄дим̣ упа̄дийанти, тасма̄ анийаматта̄ на вибхаттам̣. кин̃ча бхиййо татха̄вутте чхагалакассева ан̃н̃абха̄гийата̄ самбхавати, на ан̃н̃асса, йена сова дассито. лесо ча на̄ма лесова, на джа̄тиа̄ди, йена сова дасситоти евам̣ миччха̄га̄хаппасан̇гатоти ведитаббам̣. идха ча…пе… сан̃н̃инопӣти имасмим̣ сиккха̄паде ча амӯлакасиккха̄паде ча̄ти аттхо.

ан̃н̃абха̄гийасиккхам̣ йо, нева сиккхати йуттито;

гаччхе винайавин̃н̃ӯхи, ан̃н̃абха̄гийатам̣ва со. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 408);

ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

11. бхеда̄нуваттакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тин̣н̣ам̣ уддхам̣ камма̄раха̄…пе… каротӣти еттха ‘‘име чатта̄ро’’ти ва̄ ‘‘иман̃ча иман̃ча̄’’ти ва̄ ватва̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти ликхитам̣.

бхеда̄нуваттакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

12. дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дуккхена ваттаббо дуббачо. вуччама̄но на сахати.

дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нигаманаван̣н̣ана̄

‘‘на̄маматтавасена̄’’ти па̄т̣хо. ‘‘на̄маготтавасена̄’’ти ликхитам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘айам̣ кирийа̄ бхиккхӯнам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти джа̄нитва̄ саче чха̄дети, чханна̄ва хотӣти аттхо. сабха̄гаматтамева̄ти аверисабха̄гаматтамева̄ти адхиппа̄йо.

ваттху чева готтан̃ча̄ти еттха ваттхӯти вӣтиккаманам̣ асучимуччанам̣. готтанти гам̣ та̄йатӣти готтам̣, саджа̄тито ан̃н̃аттха гантум̣ адатва̄ гам̣ буддхим̣, вачанан̃ча та̄йатӣти аттхо. ваттху ча саджа̄тимева гаччхати. саджа̄ти на̄меттха ан̃н̃ехи висит̣т̣ха̄висит̣т̣хабхӯта̄ кирийа̄, на ка̄йасам̣сагга̄ди. на̄ман̃чева а̄патти ча̄ти еттха а̄паттӣти вӣтиккамена̄панна̄паттийа̄ на̄мам̣.

пуна а̄гата̄гата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочентена̄ти еттха двиннам̣ а̄рочентена ‘‘а̄йасманта̄ дха̄ренту’’тин̣н̣ам̣ ва̄ атирека̄нам̣ ва̄ а̄рочентена ‘‘а̄йасманто дха̄рентӯ’’ти евам̣ а̄рочанавидха̄нам̣ ведитаббам̣. ваттабхедан̃ча раттиччхедан̃ча акатва̄ти еттха т̣хапетва̄ навакатарам̣ па̄рива̄сикам̣ авасеса̄нам̣ антамасо мӯла̄йапат̣икассана̄раха̄дӣнампи абхива̄дана̄диса̄дийане, пат̣ипа̄т̣ийа̄ нисӣдане, овадане, каммика̄нам̣ гарахан̣е ча̄тиа̄дӣсу ваттабхедо хоти. дассанасаванависайесу ана̄рочане ча бхиккхӯхи екаччханне васане ча аджа̄нантассева виха̄ре бхиккхӯнам̣ а̄гантва̄ гамане ча̄тиа̄дӣсу раттиччхедо хоти. на̄на̄сам̣ва̄сакехи винайакамма̄бха̄вато тесам̣ ана̄рочане раттиччхедо на хоти. ‘‘две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄’’ти вачанато анто на ват̣т̣ати. никкхиттаваттенева хутва̄ вичарантена йасса сантике пуббе сама̄дийитва̄ а̄рочитам̣, тасса̄пи сантике паччха̄ никкхипанака̄ле а̄рочетва̄ва никкхипитаббам̣. тасма̄ пуна сама̄да̄нака̄лепи со че тато гаччхати, там̣ дивасам̣ агантва̄ дива̄ а̄рочетва̄пи йади евам̣ атӣтадивасам̣ хоти, ‘‘арун̣е ут̣т̣хите тасса сантике а̄рочетва̄ ваттам̣ никкхипитва̄ виха̄рам̣ гантаббанти тасса сантике а̄рочетва̄ ваттам̣ никкхипитабба’’нти вуттам̣. апича ‘‘виха̄рам̣ гантва̄ йам̣ саббапат̣хамам̣ бхиккхум̣ пассати, тасса а̄рочетва̄ никкхипитабба’’нти вуттам̣. саче раттиччхедо хоти, виха̄расӣма̄парийа̄панна̄нам̣ саббесам̣ а̄рочетаббам̣ сийа̄. ‘‘тасса а̄рочетва̄’’ти идам̣ пана пуббе ана̄рочитам̣ сандха̄йа ваттабхедараккхан̣аттхам̣ вуттам̣. тасма̄ ева самантапа̄са̄дика̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) евам̣ вуттам̣ ‘‘ан̃н̃ам̣ виха̄рато никкхантам̣ ва̄ а̄гантукам̣ ва̄’’ти.

суддхантапарива̄се пана саче ‘‘ма̄саматтам̣ асуддхомхӣ’’ти аггахеси, паривасанто пуна ӯнам̣ ва̄ адхикам̣ ва̄ саннит̣т̣ха̄нам̣ кароти, таттакампи париваситаббамева, парива̄сада̄накиччам̣ наттхи. айан̃хи суддхантапарива̄со на̄ма уддхампи а̄рохати, хет̣т̣ха̄пи орохати. идамасса лаккхан̣ам̣.

самодахитва̄ти мӯла̄паттит̣т̣ха̄не т̣хапетва̄, паккхипитва̄ти аттхо. аппат̣иччханна̄ че антара̄патти, мӯла̄йа пат̣икассанам̣ акатва̄ пуббе гахитапарива̄сенева париваситаббам̣. йо пана а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ виббхамитва̄ пуна упасампанно хутва̄пи пат̣иччха̄дети, йо ча пуббе пат̣иччха̄детва̄ паччха̄ на пат̣иччха̄дети, йо ча убхайаттха пат̣иччха̄дети, саббесам̣ пат̣иччханнадивасавасена парива̄со да̄таббо. ‘‘пуримасмим̣ а̄паттиккхандхе ва̄’’ти ча ‘‘паччхимасмим̣ а̄паттиккхандхе ва̄’’ти (чӯл̣ава. 166 а̄дайо) ча па̄л̣ийам̣ вуттатта̄ две бхиккхӯ висуддхикам̣ а̄панна̄ хонти, те суддхикадит̣т̣хино хонти. еко чха̄дети, еко на чха̄дети. йо чха̄дети, со дуккат̣ам̣ деса̄петаббо. ‘‘убхопи йатха̄дхаммам̣ ка̄ра̄петабба̄’’ти (чӯл̣ава. 181) вачанато йам̣ кан̃чи а̄паттим̣ чха̄детва̄ дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣти ведитаббо.

тесу гатесу ва̄ агатесу ва̄ пуриманайенева пат̣ипаджджитаббанти еттха ӯне ган̣е чаран̣ам̣, анут̣т̣хаханам̣ екараттампи ган̣ена виппава̄сам̣, саче раттийа̄ екаккхан̣ена сан̇гхо васати, саче со пуре арун̣амева кеначи каран̣ӣйена гатоти еттхапи ма̄наттепи евам̣ джа̄те. ‘‘айан̃ча йасма̄ ган̣асса а̄рочетва̄, бхиккхӯнан̃ча аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ва васи, тенасса ӯне ган̣е чаран̣адосо ва̄ виппава̄со ва̄ на хотӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттам̣. тасма̄ тена а̄рочите мухуттампи нисӣдитва̄ гатепи виппава̄со наттхи. па̄рива̄сикасса, уккхиттакасса ча пакататтена тасмим̣ васанам̣ удакапа̄тена ва̄ритам̣, тасма̄ на̄нӯпача̄репи екаччханне на ват̣т̣ати.

ида̄ни па̄т̣хавича̄ран̣а̄ ведитабба̄ – ‘‘нава пат̣хама̄паттика̄ чатта̄ро йа̄вататийака̄’’ти идам̣ сабха̄ванийамавачанам̣. тена вут̣т̣ха̄нам̣ анийаманти дассети. екачча̄паттивут̣т̣ха̄нан̃хи камматопи хоти акамматопи, на евам̣ а̄паджджананти вуттам̣ хоти. ан̃н̃атарам̣ ва̄ ан̃н̃атарам̣ ва̄ти тесам̣ двидха̄ бхинна̄нампи вут̣т̣ха̄наккамабхеда̄бха̄вадӣпакавачанам̣. йа̄ватӣхам̣, та̄ватӣханти еттха ахапариччхедо арун̣авасена. ‘‘джа̄на’’нти имина̄ джа̄нанаппат̣иччханнасса ака̄ма̄ париваттхаббанти дассети. тена бхиккхуна̄ ака̄ма̄ париваттхаббанти тена бхиккхуна̄ васата̄ ака̄ма̄ париваттхаббам̣, на париваттиталин̇гена̄ти дассанаттхам̣ вуттам̣. паривуттхапарива̄сена̄ти а̄димхи паривуттхапарива̄сенева парива̄сато уттари итива̄рена а̄дито бхиккхуна̄ва чха̄раттам̣, париваттиталин̇гена уддхампи бхиккхума̄натта̄йа пат̣ипаджджитаббам̣, на парива̄се вийа таппаччайа̄ ачин̣н̣ама̄натто. чин̣н̣ама̄наттова аббхетаббо, на итаро, на парива̄се вийа ма̄натта̄рахе, паккхама̄наттан̃ча чарантийа̄ бхиккхунийа̄ лин̇гам̣ париватта̄тиккаме сати чин̣н̣ама̄натто бхиккху хоти, пуна бхиккхума̄наттам̣ гахетва̄ чин̣н̣ама̄наттова бхиккху аббхетабботи дассети.

йаттха сийа̄ти йассам̣ сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄йампи вӣсатиган̣о бхиккхусан̇гхо аттхи. екенапи че ӯно вӣсатиган̣оти на йуджджати, ӯно че. на хи вӣсатиган̣о, сан̇гхо че ӯно. тасма̄ ‘‘екенапи че ӯно сан̇гхо’’ти еттакамева ваттаббанти че? на, чатуваггапан̃чаваггадасаваггаппасан̇ганива̄ран̣аппайоджанато. тасма̄ вӣсативагго бхиккхусан̇гхо че бхиккхуна̄ екенапи ӯно, нат̣т̣хо дат̣т̣хаббо. кечи пана винайе аппакатан̃н̃уно ‘‘йатха̄ атирекачатуваггопи сан̇гхо чатуваггакаран̣ӣйе камме ‘чатувагго’ти вуччати, татха̄ пан̃чаваггадасаваггакаран̣ӣйе камме атирекапан̃чаваггадасаваггопи ‘пан̃чаваггадасавагго’ти вуччати. тасма̄ ӯнопи чатуваггапан̃чаваггадасаваггавӣсативаггова̄’’ти ман̃н̃еййум̣, тесам̣ ман̃н̃ана̄нива̄ран̣аттхам̣ ‘‘екенапи че ӯно’’тиа̄ди вуттам̣. атха ва̄ вӣсати бхиккхусан̇гхо че, т̣хапетва̄ екенапи че ӯно аппакататто, там̣ т̣хапетва̄ екенапи чети еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. айам̣ таттха са̄мӣчӣти вачанам̣ йам̣ вуттам̣ саббаттха ‘‘тасса а̄паттийа̄ парива̄сам̣ дети, мӯла̄йа пат̣икассати, ма̄наттам̣ дети, аббхетӣ’’ти, тасса а̄вибха̄вакаран̣аттхам̣ вуттанти ведитаббам̣. тена тесу айам̣ йатха̄вутта̄ са̄мӣчи нийата̄ иччхитабба̄, на ра̄джасиккха̄пада̄дӣсу вийа анийата̄. таттха хи кеначи антара̄йена там̣ са̄мӣчимакаронтепи ана̄паттӣти дӣпитам̣ хоти.

сан̇гха̄дисесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

анийатакан̣д̣ам̣

1. пат̣хама̄нийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄

анийате а̄дитова идам̣ пакин̣н̣акам̣. сеййатхидам̣ – идам̣ анийатакан̣д̣ам̣ ниппайоджанам̣ таттха апубба̄бха̄ватоти че? на, гарукалахукабхедабхинна̄паттиропана̄ропанаккамалаккхан̣адӣпанаппайоджанато. еттха хи ‘‘са̄ че евам̣ вадеййа ‘аййо майа̄…пе… со ча там̣ пат̣иджа̄на̄ти, а̄паттийа̄ ка̄ретаббо’’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 446) а̄паттийа̄ гарука̄йа, лахука̄йа ча а̄ропанаккамалаккхан̣ам̣, ‘‘на ка̄ретаббо’’ти имина̄ ана̄ропанаккамалаккхан̣ан̃ча дасситам̣. лаккхан̣адӣпанато а̄димхи, анте ва̄ уддиситаббанти че? на, асамбхавато. катхам̣ на та̄ва а̄димхи самбхавати, йесамидам̣ лаккхан̣ам̣, тесам̣ сиккха̄пада̄нам̣ адасситатта̄. на анте гарукамиссакатта̄. тасма̄ гарукалахука̄нам̣ маджджхе ева уддиситаббатам̣ арахати убхайамиссакатта̄. йа̄ таттха па̄читтийасан̇кха̄та̄ лахука̄патти дассита̄, са̄пи гарука̄ти катхита̄. тенева̄ха ‘‘метхунадхаммасаннисситакилесасан̇кха̄тена рахасса̄дена̄’’тиа̄ди. тасма̄ гарука̄нам̣ ева анантарам̣ уддит̣т̣хантипи еке. евам̣ сати пат̣хама̄нийатамева̄лам̣ та̄вата̄ лаккхан̣адӣпанасиддхито, ким̣ дутийена̄ти че? на, ока̄санийамапаччайамиччха̄га̄ханива̄ран̣аппайоджанато. ‘‘пат̣иччханне а̄сане алам̣камманийе’’ти ока̄санийамато хи таббипарӣте ока̄се идам̣ лаккхан̣ам̣ на викаппитанти миччха̄га̄хо хоти. там̣нива̄ран̣ато дутийа̄нийатампи са̄ттхакамева̄ти адхиппа̄йо. касма̄? ока̄сабхедато, рахобхедадӣпанато, рахонисаджджасса̄дабхедадӣпанато. ока̄санийамабха̄ве ча рахонисаджджасса̄дабхедо джа̄то. двиннам̣ рахонисаджджасиккха̄пада̄нам̣ на̄на̄ттаджа̄нанан̃ча сийа̄ татха̄ ка̄йасам̣саггабхедадӣпанато. на̄лам̣ камманийепи хи ока̄се аппат̣иччханне, пат̣иччханнепи ва̄ нисинна̄йа ва̄тапа̄накава̄т̣аччхидда̄дӣхи никкхантакеса̄диггахан̣ена ка̄йасам̣сагго лаббхатӣти евама̄дайопи найа̄ виттха̄рато ведитабба̄.

татридам̣ мукхаматтанидассанам̣ – ока̄сабхедатоти алам̣камманийана̄лам̣камманийабхедато. пат̣иччханнампи хи екаччам̣ на̄лам̣камманийам̣ ва̄тапа̄на̄дина̄ антаритатта̄, убхайаппат̣иччханнампи екаччам̣ на̄лам̣камманийам̣ виджа̄натам̣ аджджхока̄сатта̄. рахобхедадӣпанатоти еттха рахабха̄васа̄ман̃н̃епи рахо двидха̄ пат̣иччханна̄пат̣иччханнабхедатоти адхиппа̄йо. рахонисаджджасса̄дабхедадӣпанатоти метхунасса̄давасена нисаджджа̄, дут̣т̣хулласса̄давасена нисаджджа̄ти та̄дисасса бхедасса дӣпанатоти аттхо. ‘‘идха а̄гатанайатта̄ бхиккхунипа̄тимоккхе идам̣ кан̣д̣ам̣ парихӣнанти ведитабба’’нти ваданти. ‘‘ат̣т̣хуппаттийа̄ таттха ануппаннатта̄’’ти еке, там̣ анекантабха̄вадӣпанато айуттам̣. саббабуддхака̄ле хи бхиккхӯнам̣ пан̃ча, бхиккхунӣнам̣ чатта̄ро ча уддеса̄ санти. па̄тимоккхуддесапан̃н̃аттийа̄ аса̄дха̄ран̣атта̄ таттха ниддит̣т̣хасан̇гха̄дисесапа̄читтийа̄нанти еке. та̄сан̃хи бхиккхунӣнам̣ уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика (па̄чи. 658) -ат̣т̣хаваттхука (па̄чи. 675) -васена ка̄йасам̣саггависесо па̄ра̄джикаваттху, ‘‘хаттхаггахан̣ам̣ ва̄ са̄дийеййа, ка̄йам̣ ва̄ тадаттха̄йа упасам̣хареййа̄’’ти (па̄чи. 675) вачанато са̄дийанампи, ‘‘сантит̣т̣хеййа ва̄’’ти (па̄чи. 675) вачанато т̣ха̄нампи, ‘‘сан̇кетам̣ ва̄ гаччхеййа̄’’ти (па̄чи. 675) вачанато гаманампи, ‘‘чханнам̣ ва̄ анупависеййа̄’’ти (па̄чи. 675) вачанато пат̣иччханнат̣т̣ха̄наппавесопи хоти, татха̄ ‘‘раттандхака̄ре аппадӣпе, пат̣иччханне ока̄се аджджхока̄се екенека̄ сантит̣т̣хеййа ва̄ саллапеййа ва̄’’ти (па̄чи. 839) вачанато дут̣т̣хуллава̄ча̄пи па̄читтийаваттхуканти катва̄ та̄сам̣ ан̃н̃атха̄ анийатакан̣д̣асса аваттаббата̄паттито на вуттанти тесам̣ адхиппа̄йо. пакин̣н̣акам̣.

‘‘десана̄вут̣т̣ха̄нага̄минӣнам̣ а̄паттӣнам̣ васена аладжджиа̄дайо ладжджӣнам̣ чодессантӣ’’ти а̄гататта̄ ладжджипаггахаттха̄йа патирӯпа̄йапи упа̄сика̄йа вачанена акатва̄ бхиккхуссева пат̣ин̃н̃а̄йа ка̄таббанти а̄паттийо пана лаккхан̣адассанаттхам̣ пан̃н̃аттам̣ виттха̄ранайамева гахетва̄ ваттум̣ йуттам̣ ‘‘име кхо пана̄йасманто две анийата̄ дхамма̄’’ти (па̄ра̄. 443) уддесадассанатта̄ти ликхитам̣. сотасса рахоти еттха рахоти вачанаса̄ман̃н̃ато вуттам̣. дут̣т̣хулласа̄ман̃н̃ато дут̣т̣хулла̄рочанаппат̣иччха̄данасиккха̄падесу па̄ра̄джикавачанам̣ вийа. тасма̄ ‘‘чаккхуссева пана рахо ‘рахо’ти идха адхиппето’’ти вуттам̣. катхам̣ пан̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘ма̄туга̄мо на̄ма…пе… антамасо тадахуджа̄та̄пи да̄рика̄’’ти (па̄ра̄. 445) вуттатта̄ дут̣т̣хуллобха̄санам̣ идха на̄дхиппетанти дӣпитамева̄ти. антодва̄дасахаттхепӣти пи-саддена апихитакава̄т̣асса габбхасса два̄ре нисиннопӣти аттхо. ачелакавагге рахопат̣иччханна̄санасиккха̄паде (па̄чи. 288) ‘‘йо кочи вин̃н̃ӯ пурисо дутийо хотӣ’’ти имасса анурӯпато ‘‘иттхӣнам̣ пана сатампи ана̄паттим̣ на каротийева̄’’ти вуттам̣. ‘‘алам̣камманийети сакка̄ хоти метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевиту’’нти (па̄ра̄. 445) вибхан̇ге вачанато рахонисаджджасса̄до четтха метхунадхаммасаннисситакилесо, на дутийе вийа дут̣т̣хуллава̄часса̄дакилесо. тасма̄ ча пан̃н̃а̄йати сотасса рахо на̄дхиппетоти.

тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ ан̃н̃атарена вадеййа̄ти рахонисаджджасиккха̄падавасена нисиннасса тасса̄нуса̄рена па̄читтийамева аватва̄ па̄ра̄джикасан̇гха̄дисеса̄йапи а̄паттийа̄ бхедадассанаттхам̣ вуттам̣. пуна а̄паттиппат̣иджа̄нанам̣ аватва̄ касма̄ ‘‘нисаджджам̣ бхиккху пат̣иджа̄нама̄но’’ти ваттхуппат̣иджа̄нанам̣ вуттанти? вуччате – а̄паттийа̄ чодите винайадхарена ‘‘кисмим̣ ваттхусми’’нти пуччхите чудитакена ‘‘имасмим̣ ваттхусми’’нти вутте винайадхарена ‘‘ӣдисам̣ на̄ма ака̄сӣ’’ти пуччхите со ваттхум̣ пат̣иджа̄нама̄нова ка̄ретабботи дассанаттхам̣ ‘‘нисаджджам̣ бхиккху пат̣иджа̄нама̄но’’ти вуттам̣. йади евам̣ нисаджджам̣ пат̣иджа̄нама̄нопи а̄паттийа̄ва ка̄ретабботи? анурӯпамева. евам̣ пана гахетаббам̣ – тин̣н̣ампи а̄паттӣнам̣ ваттхӯни аггахетва̄ идха сиккха̄падавасена нисаджджамева вуттам̣. тасмим̣ гахитепи хи а̄патти гахита̄ва хотӣти. йена ва̄ са̄ти еттха ва̄-саддо ‘‘тена со бхиккху ка̄ретаббо ва̄’’ти йоджетаббо. со ча викаппаттхо. тасма̄ ‘‘ка̄ретаббо ва̄ пат̣иджа̄нама̄но, на ва̄ ка̄ретаббо аппат̣иджа̄нама̄но’’ти аттхо. тена вуттам̣ ‘‘пат̣иджа̄нама̄но ва̄’’тиа̄ди. рахонисаджджасиккха̄падавасена нисаджджапаччайа̄ а̄паттийа̄ вуттатта̄ сесесупи сесасиккха̄падавасена а̄патти гахетабба̄. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамапа̄ра̄джикасадиса̄нева̄’’ти вуттатта̄ идха дут̣т̣хуллобха̄санасса анадхиппетабха̄во ведитаббо.

пат̣хама̄нийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийа̄нийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сан̇гха̄дисесена ва̄ти ка̄йасам̣саггадут̣т̣хуллобха̄санена. тасма̄ евам̣ ка̄йасам̣саггава̄ро па̄л̣ийампи вутто. анандхо абадхироти анандхо ка̄йасам̣саггам̣ пассати, абадхиро дут̣т̣хуллам̣ сун̣а̄ти, тасма̄ ева адинна̄да̄насадиса̄нева̄ти вутта’’нти ликхитам̣. еттха ча ка̄йава̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄нам̣ катханти че? ка̄йасам̣сагган̃хи сама̄паджджанто дут̣т̣хуллампи бхан̣ати, дут̣т̣хуллам̣ бхан̣анто нисӣдати ча̄ти самбхавати, дут̣т̣хулламева ва̄ сандха̄йа вуттам̣. тан̃хи адинна̄да̄насамут̣т̣ха̄нанти.

йо десанам̣ саббавидӯпамова;

на̄на̄найа̄ка̄равичиттабхедам̣;

н̃а̄тум̣ упа̄йа̄на мано сатима̄;

там̣ ла̄бхахетум̣ на кароти пун̃н̃анти.

дутийа̄нийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

анийатаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ниссаггийакан̣д̣ам̣

1. чӣваравагго

1. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ниссаггийакан̣д̣е тин̣н̣ам̣ катхинасиккха̄пада̄нам̣, вассикаса̄т̣икааччекачӣвараса̄сан̇касиккха̄пада̄нан̃ча екадесана̄йа татха̄кин̣н̣а̄паттиккхандха̄ва ведитабба̄ –

катхинам̣ йасса чатта̄ро, сахаджа̄ самайадвайам̣;

чханнам̣ сиккха̄пада̄нан̃ча, екадесавиниччхайо.

таттха катхинанти ‘‘сан̇гхасса анумодана̄йа, ган̣асса анумодана̄йа, пуггаласса аттха̄ра̄ сан̇гхасса аттхатам̣ хоти катхина’’нти (пари. 414) вачанато тесам̣йева анумодана̄дидхамма̄нам̣ сан̇гахо катхинам̣ на̄ма. йатха̄ха ‘‘катхинам̣ джа̄нитаббанти тесан̃н̃ева дхамма̄нам̣ сан̇гахо самава̄йо на̄мам̣ на̄макамма’’нтиа̄ди (пари. 412). тасма̄ катхинанти идам̣ бахӯсу дхаммесу на̄маматтам̣, на параматтхато еко дхаммо. ко панасса аттха̄роти? тадекадесова кхӣрасса дха̄ра̄ вийа. йатха̄ ча̄ха ‘‘аттха̄ро екена дхаммена сан̇гахито вачӣбхедена̄’’ти. сахаджа̄ на̄ма ат̣т̣ха ма̄тика̄, две палибодха̄, пан̃ча̄нисам̣са̄ти име паннараса дхамма̄. самайадвайам̣ на̄ма катхинаттха̄расамайо, чӣварасамайо ча̄ти. таттха катхинаттха̄расамайо васса̄насса паччхимо ма̄со. чӣварасамайо на̄ма анаттхате катхине айам̣ каттикама̄со, аттхате чатта̄ро хемантика̄ ча̄ти пан̃ча ма̄са̄.

таттха ат̣т̣ха ма̄тика̄ на̄ма паккаманантика̄дайо. та̄ сабба̄пи аттха̄рена екато уппаджджанти на̄ма. таббха̄вабха̄вита̄йа аттха̄ре сати уддха̄ро самбхавати. таттха катхинаттха̄рена екуппа̄да̄ еканиродха̄ антаруббха̄ро сахуббха̄ро, авасеса̄ катхинуббха̄ра̄ екуппа̄да̄, на̄на̄ниродха̄ ча. таттха еканиродха̄ти аттха̄рена саха ниродха̄, антаруббха̄расахуббха̄ра̄нам̣ уддха̄ра̄бха̄во екаккхан̣е хотӣти аттхо. сеса̄ на̄на̄ нируджджханти на̄ма. тесу хи уддха̄рабха̄вам̣ паттесупи аттха̄ро тит̣т̣хати ева̄ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхавибха̄вана̄. саче аттхате катхине бхиккхусмим̣ са̄пеккхе тамха̄ а̄ва̄са̄ паккаманте сан̇гхо антаруббха̄рам̣ кароти, тасса бхиккхуно пат̣хамамева мӯла̄ва̄се нит̣т̣хитачӣварапалибодха̄бха̄вепи сати антаруббха̄ре палибодхо чхиджджати сатипи са̄пеккхата̄йа саусса̄хатта̄. имина̄ парийа̄йена паккаманантико катхинуддха̄ро аттха̄рена екуппа̄до на̄на̄ниродхо хоти. татха̄ антаруббха̄ре сати сун̣антасса̄пи йа̄ва чӣваранит̣т̣ха̄нам̣ на гаччхати, та̄ва париха̄расамбхавато нит̣т̣ха̄нантико. йа̄ва саннит̣т̣ха̄нам̣ на гаччхати, та̄ва париха̄расамбхавато саннит̣т̣ха̄нантико. йа̄ва на нассати, та̄ва париха̄расамбхавато на̄санантико. йа̄ва на сун̣а̄ти, та̄ва париха̄расамбхавато саванантико. йа̄ва чӣвара̄са̄ на чхиджджати, та̄ва париха̄расамбхавато а̄са̄ваччхедико. йа̄ва сӣмам̣ на̄тиккамати, та̄ва париха̄расамбхавато сӣма̄тиккантико. аттха̄рена екуппа̄до на̄на̄ниродхо хотӣти ведитаббо.

таттха антаруббха̄расахуббха̄ра̄ две антосӣма̄йам̣ ева самбхаванти, на бахисӣма̄йам̣. паккаманасаванасӣма̄тиккантика̄ бахисӣма̄йамева самбхаванти, на антосӣма̄йам̣. нит̣т̣ха̄насааа̄т̣т̣ха̄на̄са̄ваччхедика̄ антосӣма̄йан̃чева бахисӣма̄йан̃ча. антаруббха̄ро сан̇гха̄йатто, паккамананит̣т̣ха̄насаннит̣т̣ха̄насӣма̄тиккантика̄ пуггала̄дхӣна̄, сеса̄ тадубхайавипарӣта̄.

таттха ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти имина̄ чӣварапалибодха̄бха̄вамева дӣпети. на а̄ва̄сапалибодха̄бха̄вам̣. ‘‘уббхатасмим̣ катхине’’ти имина̄ убхайапалибодха̄бха̄вам̣ дӣпети, тасма̄ убхайапалибодха̄бха̄вадӣпанаттхам̣ тадева ваттаббанти че? на, висесатта̄. катхам̣? ка̄ман̃четам̣ тасма̄ ‘‘уббхатасмим̣ катхине’’ти кесан̃чи катхинуддха̄ра̄нам̣ на̄на̄ниродхатта̄, сан̇гхапуггала̄дхӣна̄надхӣнатта̄ ча антобахиубхайасӣма̄су нийама̄нийамато ча уббхатасмим̣ катхине сан̇гхасса, на пуггаласса уббхатам̣ хоти, татха̄пи ‘‘уббхатасмим̣ катхине’’ти идам̣ са̄ман̃н̃авачанам̣. тасма̄ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти имина̄ нийамети.

ким̣ вуттам̣ хоти – сан̇гхасса антаруббха̄рена уббхатасмим̣ катхине аччхинначӣварапалибодхо бахисӣма̄гато паччха̄ гантва̄ аттано сӣма̄гато анит̣т̣хитачӣваро а̄нисам̣сам̣ лабхати ева̄ти катва̄ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти вуттанти ведитаббам̣. таттха а̄ва̄сапалибодхо на̄ма васати ва̄ тасмим̣ а̄ва̄се, са̄пеккхо ва̄ паккамати. чӣварапалибодхо на̄ма чӣварам̣ акатам̣ виппакатам̣, чӣвара̄са̄нупаччхинна̄, таббипарӣтена апалибодхо ведитаббо. таттха анаттхатакатхина̄нам̣ чӣварака̄ласамайе нийамато чатта̄ро а̄нисам̣са̄ лаббханти, асама̄да̄нача̄ро анийамато. тена са̄сан̇касиккха̄падам̣ вуттам̣. катхам̣ чатта̄ро нийата̄ти че? ‘‘чӣварака̄ласамайо на̄ма анаттхате катхине васса̄насса паччхимо ма̄со’’ти (па̄ра̄. 649) вачанато анаттхатакатхина̄нам̣ тасмим̣ ма̄се йа̄вадаттхачӣварам̣ сиддхам̣, татха̄ татийакатхинасиккха̄паде (па̄ра̄. 497 а̄дайо) ака̄лачӣварам̣ на̄ма пит̣т̣хисамайато пат̣т̣ха̄йа там̣ пат̣иггахетва̄ сан̇гхато лабхитаббам̣ че, йа̄ва чӣварака̄ласамайам̣ никкхипитва̄ бха̄джетва̄ гахетаббам̣. пуггаликам̣ че, васса̄насса чхат̣т̣хапаккхасса пан̃чамито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва чӣварака̄ласамайам̣ анадхит̣т̣хитам̣ авикаппитам̣ ват̣т̣ати аччекачӣварасиккха̄падена анун̃н̃а̄татта̄, на тато парам̣. тада̄ уппанначӣварасса пат̣исиддхатта̄ пат̣хамакатхинена. таттха ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайо сан̇гхикам̣ сандха̄йа, татха̄ пора̄н̣аган̣т̣хипаде ча̄ти ведитаббам̣.

пат̣хамакатхине (па̄ра̄. 459 а̄дайо) пат̣хамапан̃н̃аттийа̄, ависесена ва̄ ека̄дасаме дивасе а̄патти. васса̄насса хи антонива̄ран̣аттхам̣ ат̣т̣хакатха̄йа ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ уббхатасмим̣ катхине’’ти (па̄ра̄. 462 а̄дайо) вуттам̣. есева найо дутийе, татийе ча. тена чӣварака̄лато пуре ва̄ анто ва̄ уппаннам̣ чӣварака̄лато уддхам̣ екадивасампи париха̄рам̣ на лабхати. йади лабхеййа, аччекачӣварасиккха̄падавиродхо. ‘‘йа̄ва чӣварака̄ласамайам̣ никкхипитаббам̣, тато че уттари никкхипеййа, ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 648) хи таттха вуттам̣. васса̄ва̄сикабха̄вена сан̇гхато ладдхам̣ вут̣т̣хавассатта̄ аттано сантакабхӯтам̣ аччекачӣварам̣ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄майато ева а̄патти, на аччекачӣварака̄лам̣ атикка̄майато а̄паттӣти. ‘‘анаттхате катхине ека̄дасама̄се уппанна’’нти (па̄ра̄. 500) вачанато йо ча таттха чӣваруппа̄до, со ча несам̣ бхависсатӣти сиддхам̣, ана̄мантача̄раган̣абходжанасиккха̄паде ‘‘ан̃н̃атра самайа̄’’ти (па̄чи. 222 а̄дайо) вуттатта̄ сесадвайам̣ сиддхамева. тасма̄ ‘‘ка̄лепи а̄дисса диннам̣, етам̣ ака̄лачӣвара’’нти (па̄ра̄. 500) вачанато а̄дисса динначӣварам̣ париха̄рам̣ на лабхати.

апаракаттика̄йамева ва̄ уббхатасмим̣ катхине лабхати, евам̣ ‘‘уббхатасмим̣ катхине’’ти вуттатта̄ти че? на ваттаббам̣. чха т̣ха̄на̄ни хи са̄пеккхата̄йа вутта̄ни. дут̣т̣хадосадвайе адхикаран̣ачатуттхам̣, пат̣хама̄нийате сотасса рахо, татийакатхине а̄дисса диннам̣ чӣварам̣, аччекачӣварасиккха̄паде ‘‘сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ никкхипитабба’’нти падам̣, дут̣т̣хулла̄рочанаппат̣иччха̄данадвайе адхикаран̣ам̣, па̄ра̄джикавачанан̃ча, тӣсу катхинасиккха̄падесу ‘‘ат̣т̣ханнам̣ ма̄тика̄нам̣ ан̃н̃атара̄йа̄’’ти вачананти. таттха а̄дисса диннам̣ чӣварам̣ сан̇гхикам̣ бха̄джитаббачӣварам̣ сандха̄йа вуттам̣, на пуггаликам̣. сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ никкхипитаббанти васса̄ва̄сикачӣварам̣ сандха̄йа вуттам̣. авут̣т̣хавассена паччха̄ да̄таббатта̄ сан̃н̃а̄н̣ам̣ ка̄таббам̣, на н̃а̄типпава̄ритато ладдхам̣ пуггаликам̣ сандха̄йа. тасма̄ дувидхам̣ аччекачӣварам̣ сан̇гхе ниннам̣, пуггале ниннан̃ча̄ти сиддхам̣. таттха сан̇гхе парин̣атам̣ аччекачӣварам̣ вассӯпана̄йикадивасато пат̣т̣ха̄йа, пит̣т̣хисамайато пат̣т̣ха̄йа ва̄ йа̄ва пава̄ран̣а̄ никкхипитум̣ ват̣т̣ати ева сан̇гхикатта̄, пуггаликампи ‘‘вассам̣вут̣т̣хака̄ле ган̣хатха̄’’ти диннатта̄. та̄дисан̃хи йа̄ва вассам̣вут̣т̣хо на хоти, та̄ва тассева да̄йакасса сантакам̣ хоти. еттако висесахету.

‘‘аначчекачӣваре аначчекачӣварасан̃н̃ӣ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄мети, ана̄паттӣ’’ти вачанато аччекачӣваракассева со апара̄дхо. йена ‘‘виродхо’’ти вачанам̣ дассеййа̄ти на винайе висесахету парийеситаббо. буддхависайатта̄ пама̄н̣анти че? на, йади евам̣ еттха аттано сантакабхӯтампи аччекачӣварам̣ сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ никкхипитаббамева, на адхит̣т̣ха̄таббам̣ на викаппетаббам̣ на виссаджджетаббам̣. тато ‘‘ана̄патти, антосамайе адхит̣т̣хети викаппети виссаджджетӣ’’тиа̄дивачанавиродхо (па̄ра̄. 651) адхива̄сетаббо сийа̄. татха̄ ‘‘васса̄насса паччхиме ма̄се катхинуддха̄ре кате тасмим̣ ма̄се аттхате катхине катхинуддха̄радивасам̣ атикка̄мети, ниссаггийам̣ хотӣ’’ти вачанато ниссаггийам̣ хотӣти айампи аттхавиродхо адхива̄сетаббо сийа̄. тасмин̃ча ‘‘аначчекачӣваре ана̄паттӣ’’ти вуттам̣, тан̃ча анадхит̣т̣хитам̣ авикаппитамева̄ти еттако висесахету. атирекачӣваран̃четам̣ пат̣хамасиккха̄падена̄патти, итарам̣ че ана̄паттийева̄ти имасса аттхасса айам̣ бхагавато висесахету. татха̄ атирекадаса̄ха̄на̄гата̄йева каттикапун̣н̣ама̄йа сан̇гхасса васса̄ва̄сикаттхам̣ аччекачӣварам̣ вийа дадама̄нам̣ на гахетаббам̣, даса̄ха̄на̄гата̄йа ева гахетаббанти еттако висесахету. тато ат̣т̣хакатха̄найавиродхо ча адхива̄сетаббо сийа̄. таттха ‘‘адхит̣т̣хитато пат̣т̣ха̄йа уппаннам̣ аччекачӣварам̣ на хотӣ’’ти ватва̄ ан̃н̃атха̄ найо дассито. пора̄н̣аган̣т̣хипаде со ча найо сан̇гхикам̣ упа̄да̄йа вуттатта̄ на вируджджхатӣти нева со ча пат̣иккхитто. йатха̄ аначчекачӣварам̣ чхат̣т̣хито пат̣т̣ха̄йа уппаннам̣ атирекадаса̄ха̄на̄гата̄йапи пат̣иггахетаббам̣, пат̣иггахетва̄ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄майатопи ана̄паттӣти айампи найо адхива̄сетаббо сийа̄. тато пат̣хамакатхинавиродхо. даса̄ха̄на̄гата̄йа ева пат̣иггахетаббам̣, пат̣иггахетва̄ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄майато ана̄паттӣти че, там̣ две даса̄хе лабхатӣти еттако висесахету.

антара̄ ана̄паттиккхеттачӣварака̄лаппавит̣т̣хатта̄ адхит̣т̣хахитва̄ паччуддхат̣ам̣ вийа там̣ пунапи даса̄хе лабхатӣти че? на, ка̄лаппавесо адхит̣т̣ха̄нам̣ вийа хотӣти че? на, ‘‘вассикаса̄т̣икам̣ васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣, тато парам̣ викаппету’’нти вачанавиродхам̣ катва̄, тато парам̣ даса̄хам̣ авикаппентасса̄пи ана̄патти сийа̄. апича йам̣ вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘вассикаса̄т̣ика̄ антовассе ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча, антодаса̄хе адхит̣т̣ха̄табба̄, даса̄ха̄тиккаме нит̣т̣хита̄, тадахева адхит̣т̣ха̄табба̄, даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метабба̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.630). тена а̄паттито на муччеййа. ка̄лаппавесо хи адхит̣т̣ха̄напарийа̄йо на джа̄тоти. етта̄вата̄ йатха̄вутто аттхавикаппо па̄л̣инайенева патит̣т̣ха̄пито хоти.

апичеттха йам̣ вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метабба̄’’ти, таттхапи чӣварака̄ле уппаннам̣, даса̄хе аппахонте часса каран̣ам̣ наттхи, там̣ аччекачӣварам̣ ака̄лачӣварамива чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метаббанти сиддхаметам̣. па̄л̣ито ча тан̃че антока̄ле уппаджджати, даса̄хе аппахонтепи уппаджджати, евам̣ уппаннам̣ аччекачӣварам̣ аччекачӣварамева на хоти. на хи там̣ ка̄лависесавасена аччекачӣварасан̇кхам̣ гаччхати. вуттан̃хетам̣ ‘‘аччекачӣварам̣ на̄ма сена̄йа ва̄ гантука̄мо хоти, пава̄сам̣ ва̄ гантука̄мо хоти, гила̄но ва̄ хоти, габбхинӣ ва̄ хоти, ассаддхасса ва̄ саддха̄ уппанна̄ хоти…пе… ‘васса̄ва̄сикам̣ дасса̄мӣ’ти евам̣ а̄рочитам̣, етам̣ аччекачӣварам̣ на̄ма̄’’ти (па̄ра̄. 649). тасма̄ йатха̄ там̣ чӣварам̣ на̄тикка̄метаббам̣, татха̄ аначчекачӣварампӣти сиддхам̣ хоти. тена вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метабба̄’’ти. апича йади евам̣ там̣ аччекачӣварасиккха̄падамева аччекачӣварам̣ чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метаббанти имасса пана аттхависесасса дассанаттхам̣ бхагавата̄ пан̃н̃аттам̣.

маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана там̣ евам̣ вуттам̣ – ка̄ман̃чедам̣ ‘‘даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄ретабба’’нти имина̄ сиддхам̣, ат̣т̣хуппаттивасена пана апуббам̣ вийа аттхам̣ дассетва̄ сиккха̄падам̣ т̣хапитанти аттхависесадӣпанапайоджанато. тасма̄ там̣ тасса аттхависесадассанаттхам̣ вуттанти сиддхамева. тасма̄пи ведитаббамева йам̣ кин̃чи чӣварам̣ чӣварака̄ласамайам̣ на̄тикка̄метаббанти. апича йам̣ вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘чхат̣т̣хито пат̣т̣ха̄йа пана уппаннам̣ аначчекачӣварампи паччуддха̄ретва̄ т̣хапитачӣварампи етам̣ париха̄рам̣ лабхатӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.646-649). тена ‘‘аначчекачӣваре аначчекачӣварасан̃н̃ӣ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄мети, ана̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 650) имина̄пи аначчекачӣварасса̄пи аччекачӣварапариха̄рала̄бхам̣ дӣпетӣти.

етта̄вата̄ йатха̄вутто дутийо аттхавикаппо па̄л̣инайена, ат̣т̣хакатха̄найена ча патит̣т̣ха̄пито хоти. евам̣ та̄ва пакин̣н̣ака̄йа адхикатха̄ парато па̄т̣хато виттха̄рита̄ хотӣти апакин̣н̣акам̣.

чӣварапалибодхо, а̄ва̄сапалибодхо ча̄ти две палибодха̄. тесу екапалибодхепи сати ана̄мантача̄ра̄диа̄нисам̣сам̣ лабхати, там̣ идха наттхӣти дассетум̣ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ уббхатасмим̣ катхине’’ти вуттам̣. тасма̄ ева ‘‘аттхатакатхинасса хи бхиккхуно’’тиа̄ди вуттам̣. катхинаттха̄ра̄рахасса̄ти еттха ‘‘ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гато пуггало бхаббо катхинам̣ аттхаритум̣ – пуббакаран̣ам̣ джа̄на̄ти, паччуддха̄рам̣ джа̄на̄ти, адхит̣т̣ха̄нам̣ джа̄на̄ти, аттха̄рам̣ джа̄на̄ти, ма̄тикам̣ джа̄на̄ти, палибодхам̣ джа̄на̄ти, уддха̄рам̣ джа̄на̄ти, а̄нисам̣сам̣ джа̄на̄тӣ’’ти (пари. 409) вачанато имехи ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гато пуггало катхинаттха̄ра̄рахо на̄ма. пуббакаран̣ам̣ на̄ма дхованавича̄ран̣аччхеданасиббанараджанакаппакаран̣ам̣.

‘‘чӣварам̣ на̄ма кхома’’нтиа̄дина̄ па̄л̣ивасена джа̄тин̃ча пама̄н̣ан̃ча дассетва̄ ида̄ни атирекачӣварам̣ дассетум̣ ‘‘йам̣ пана вуттам̣ адхит̣т̣хитавикаппитесӯ’’тиа̄ди вуттам̣. т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄’’ти вуттепи йасмим̣ т̣ха̄не йам̣ т̣хапитам̣, тасмим̣ там̣ паччха̄ хоту ва̄, ма̄ ва̄, адхит̣т̣ха̄нам̣ рухатева. пуре паччха̄ т̣хапанат̣т̣ха̄нам̣ на пама̄н̣ам̣.

антимаваттхум̣ аджджха̄паннасса бхиккхубха̄вапаричча̄гавасена сетаваттханива̄санам̣ ва̄ ка̄са̄вачаджанам̣ ва̄ хӣна̄йа̄ваттанам̣.

ека̄дасаме арун̣уггаманети антимам̣ т̣хапетва̄ тато пуриматарасминти аттхо ведитаббо. таттха антимам̣ на̄ма апаракаттика̄йа пат̣хама̄рун̣уггаманам̣. тан̃хи ка̄латта̄ ниссаггийам̣ на кароти. идха ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄’’ти каран̣авачанам̣ нида̄на̄напеккхам̣ нида̄не каран̣а̄бха̄вато. тасма̄ ева ‘‘даса̄хапарама’’нти айаметтха анупан̃н̃аттӣти вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ на викаппету’’нтиа̄ди (маха̄ва. 358) вачанато ча идха ‘‘викаппетӣ’’ти ависесена вуттавачанам̣ вируддхам̣ вийа диссати, на ча вируддхам̣ татха̄гата̄ бха̄санти, тасма̄ евамасса аттхо ведитаббо – тичӣварам̣ тичӣварасан̇кхепена париха̄рато адхит̣т̣ха̄тумева ануджа̄на̄ми, на викаппетум̣. вассикаса̄т̣икам̣ пана чатума̄сато парам̣ викаппетумева, на адхит̣т̣ха̄тунти. еван̃ча пана сати йо тичӣваре екена чӣварена виппаваситука̄мо хоти, тасса тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нам̣ паччуддхаритва̄ виппава̄сасукхаттхам̣ викаппана̄йа ока̄со динно хоти, даса̄ха̄тиккаме ча ана̄паттӣти. етена упа̄йена саббаттха викаппана̄йа апат̣исиддхабха̄во ведитабботи ликхитам̣.

имасса пана сиккха̄падасса айам̣ сан̇кхепавиниччхайо – анаттхате катхине хеманта̄нам̣ пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа, аттхате катхине гимха̄нам̣ пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа уппанначӣварам̣ сандха̄йа ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нтиа̄ди вуттам̣. еттха̄ха – ‘‘раджакехи дхова̄петва̄ сетакам̣ ка̄ра̄пентасса̄пи адхит̣т̣ха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄намева̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.465) вачанато араджитепи адхит̣т̣ха̄нам̣ рухатӣти. тена сӯчикаммам̣ катва̄ раджитва̄ каппабиндум̣ датва̄ адхит̣т̣ха̄таббанти нийамо ка̄таббо, на ка̄табботи? каттаббова. патто вийа адхит̣т̣хито йатха̄ пуна сетабха̄вам̣ ва̄ тамбабха̄вам̣ ва̄ патто адхит̣т̣ха̄нам̣ на виджахати, на ча пана та̄дисо йам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ упагаччхати, еваметам̣ дат̣т̣хаббанти. ‘‘све катхинам̣ уддхариссатӣ’’ти ладдхачӣварам̣ саче аджджева на адхит̣т̣ха̄ти, арун̣уггамане ева ниссаггийам̣ хоти. касма̄? ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нтиа̄дина̄ (па̄ра̄. 462-463;) сиккха̄падасса вуттатта̄. катхинаббхантаре даса̄хато уттарипи париха̄рам̣ лабхати, катхинато пана паччха̄ екадивасампи на лабхати. йатха̄ ким̣ – йатха̄ аттхатакатхино сан̇гхо тичӣварам̣ аттхатадивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва уббха̄ра̄ а̄нисам̣сам̣ лабхати, на тато парам̣, евам̣ аттхатадивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва уббха̄ра̄ лабхати, уддхате пана катхине екадивасампи на лабхати. еттха̄ха – уббхатадивасато пат̣т̣ха̄йа пуна даса̄хам̣ лабхатӣти? на, касма̄? ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄рету’’нти вачанато. катхинаббхантарепи ека̄дасе арун̣уггамане ниссаггийанти а̄паннам̣. там̣ пана атиппасан̇гам̣ нива̄ретум̣ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нтиа̄ди вуттам̣, на катхинадиваса̄ни адиваса̄нӣти дӣпанаттхам̣. айаматтхо таттха таттха а̄вибхависсати. атха ва̄ вассикаса̄т̣ика̄ анатириттаппама̄н̣а̄ на̄мам̣ гахетва̄ вуттанайенева чатта̄ро вассике ма̄се адхит̣т̣ха̄табба̄, тато парам̣ паччуддхаритва̄ викаппетабба̄ти вуттам̣. еттха ‘‘паччуддхаритва̄’’ти вачане упосатхадивасе ева паччуддхаритва̄ викаппетва̄ т̣хапитам̣ хоти, тато парам̣ хемантасса пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа паччуддхаран̣а̄бха̄ва̄. евам̣ катхинаббхантаре уппанначӣварампи ведитаббанти ликхитам̣.

катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘аттхатакатхинасса пан̃ча ма̄се баддхасӣма̄йам̣ йаттха каттхачи чӣварам̣ никкхипитва̄ паккамантасса ана̄паттӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. ‘‘абаддхасӣма̄йапи ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ абаддхасӣма̄йам̣ катхинаттха̄ран̃ча а̄ран̃н̃акасиккха̄падан̃ча са̄дхетӣти ликхитам̣. ида̄ни –

‘‘чхиннам̣ дхутан̇гам̣ са̄сан̇ка-саммато сантаруттарам̣;

ачӣварасса̄на̄патти, паччуддха̄ра̄дисиддхито’’ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 479) –

идам̣ пакин̣н̣акам̣ ведитаббам̣.

татра̄йам̣ чодана̄пуббан̇гамавиниччхайо – кечи ‘‘дигун̣ам̣ сан̇гха̄т̣и’’нти (маха̄ва. 348) вачанато ‘‘екаччика̄ сан̇гха̄т̣и на̄дхит̣т̣ха̄табба̄. саче адхит̣т̣ха̄ти, на рухатӣ’’ти ватва̄ упасампада̄пеккха̄нампи дигун̣ам̣йева сан̇гха̄т̣им̣ датва̄ упасампа̄денти, те имина̄ сутталесена сан̃н̃а̄петабба̄. бхагавата̄ хи ‘‘чхиннакам̣ сан̇гха̄т̣им̣, чхиннакам̣ уттара̄сан̇гам̣, чхиннакам̣ антарава̄сака’’нти пат̣хамам̣ анун̃н̃а̄там̣. тато ‘‘ан̃н̃атарасса бхиккхуно тичӣваре карийама̄не саббам̣ чхиннакам̣ наппахоти. две чхиннака̄ни екам̣ ачхиннакам̣ наппахоти, две ачхиннака̄ни екам̣ чхиннакам̣ наппахотӣ’’ти имасмим̣ ваттхусмим̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, анва̄дхикампи а̄ропету’’нти (маха̄ва. 360) анун̃н̃а̄там̣, тасма̄ екаччика̄пи сан̇гха̄т̣и ват̣т̣атӣти сиддхам̣. йа̄ чхиджджама̄на̄пи наппахоти, тасса̄ куто дигун̣ата̄ти? ат̣т̣хакатха̄йамписса вуттам̣ ‘‘анва̄дхикампи а̄ропетунти а̄гантукапаттампи да̄тум̣, идам̣ пана аппахонаке а̄ропетаббам̣. саче пахоти, а̄гантукапаттам̣ на ват̣т̣ати, чхиндитаббамева̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 360). катхинам̣ пана чхиннакамева ват̣т̣ати, а̄вен̣икалаккхан̣атта̄, ‘‘чхиннакам̣ дигун̣ам̣ наппахотӣ’’ти вачана̄бха̄вато ча̄ти саннит̣т̣ха̄наметтха гантаббанти.

дхутан̇ганти анупасампанна̄нам̣ течӣварикадхутан̇га̄бха̄вато тичӣваренева течӣварикоти, тесам̣ адхит̣т̣ха̄на̄бха̄вато ‘‘адхит̣т̣хитенева̄’’ти ваттаббам̣ хотӯти че? на, дхутан̇габхедена виродхаппасан̇гато. чатуттхачӣвараса̄дийанена хи дхутан̇габхедо, на тичӣваравиппава̄сена, на̄пи атирекачӣвараса̄дийанена, на̄пи атирекачӣварадха̄ран̣ена. йасма̄ пана бхиккхӯнам̣ ева бхагавата̄ адхит̣т̣ха̄навасена нава чӣвара̄ни анун̃н̃а̄та̄ни, джа̄тивасена ча вутта̄ни, на евам̣ анупасампанна̄нам̣, тасма̄ несам̣ чӣваранийама̄бха̄ва̄ на там̣ дхутан̇гам̣ анун̃н̃а̄там̣ гахат̣т̣ха̄нам̣ вийа. тасма̄ тасса сама̄да̄навидха̄не авачанато ча саннит̣т̣ха̄наметтха гантаббанти.

са̄сан̇касамматоти кан̇кха̄витаран̣ийам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. са̄сан̇касиккха̄падаван̣н̣ана̄) са̄сан̇касиккха̄паде висум̣ ан̇га̄ни на вутта̄ни, ‘‘сесаметтха чӣвараваггасса дутийасиккха̄паде вуттанайенева ведитабба’’нти вуттам̣, на ча панетам̣ вуттам̣. таттха раттивиппава̄со чатуттхаман̇гам̣, идха чха̄раттавиппава̄со, айаметтха висесоти. тасма̄ ан̇гаса̄ман̃н̃ато ча саммутиса̄ман̃н̃ато ча са̄сан̇касиккха̄падамевиданти идам̣ ниппадесам̣, там̣ саппадесам̣ ма̄сапараматта̄. таттха бахига̄мепи га̄масӣмам̣ оккамитва̄ васитва̄ паккамантасса ана̄патти, идха на татха̄. идха анантаре анантаре арун̣уггамане ниссаггийам̣, таттха саттамети айам̣ имесам̣ двиннам̣ висесо. ан̇га̄ни пана чӣвараниккхепанан̇гасампаттито випарийа̄йена, идха вуттанайена ча сиддхатта̄ на вутта̄ни. та̄ни ка̄мам̣ на вутта̄ни, татха̄пи чатуттхаман̇гам̣ висеситаббам̣, на пана висеситам̣. ким̣ ка̄ран̣ам̣? идха вуттаниссаджджанаккамена ниссаджджитва̄ а̄паттидесанато, таттха̄панна̄паттивимоккхадӣпанаттхам̣. сам̣ваччхаравиппавуттхампи раттивиппавуттхамева, пагева чха̄раттавиппавуттхам̣. евам̣ сантепи таттха йатха̄вуттаан̇гасампаттийа̄ сати таттха вуттанайенева ниссаджджитаббам̣. хеманте, гимхе ва̄ ниссаджджати че? идха вуттанайена̄пи ниссаджджитум̣ ват̣т̣атӣти н̃а̄панаттхам̣ чатуттхаман̇гам̣ на висеситанти но таккоти а̄чарийо. ма̄са̄тиккантам̣, даса̄ха̄тиккантампи чӣварам̣ ‘‘даса̄ха̄тикканта’’нти ватва̄ ниссат̣т̣хамева, на ӯнама̄сам̣ хутва̄ ‘‘даса̄ха̄тикканта’’нти ватва̄, ма̄са̄тикканта’’нти ватва̄ти еке. татха̄пи саче пачча̄са̄чӣварам̣ хоти, ниссаггийам̣. ‘‘даса̄ха̄тикканта’’нти ватва̄ мӯлачӣварам̣ пана ‘‘ма̄са̄тикканта’’нти ватва̄ ниссаджджитаббам̣.

‘‘сантаруттара’’нти ва̄ ‘‘сан̇гха̄т̣и’’нти ва̄ ‘‘чӣвара’’нти ва̄ ким̣ тичӣварам̣, уда̄ху ан̃н̃ампӣти? кин̃четтха – йади тичӣварамева пат̣исиддхам̣, парийа̄паннавасена аччхинначӣварааачханданадхова̄панавин̃н̃аттиа̄дивиродхо. атха ан̃н̃ампи ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти евама̄дина̄ виродхоти? вуччате – на нийамато ведитаббам̣ йатха̄самбхавам̣ гахетаббато. татха̄ хи ‘‘чӣварам̣ никкхипитва̄ сантаруттарена джанападача̄рикам̣ паккамантӣ’’ти (па̄ра̄. 471) евама̄дӣсу тичӣварамева, ‘‘на, бхиккхаве, сантаруттарена га̄мо пависитаббо (маха̄ва. 362), сантаруттарапарамам̣ тато чӣварам̣ са̄дитабба’’нти (па̄ра̄. 523-524) евама̄дӣсу йам̣ кин̃чи, татха̄ ‘‘сагун̣ам̣ катва̄ сан̇гха̄т̣ийо да̄табба̄, нива̄санам̣ да̄таббам̣, сан̇гха̄т̣и да̄табба̄, ханда те, а̄вусо, сан̇гха̄т̣и, дехи ме пат̣а’’нти евама̄дӣсу. вуттан̃хетам̣ ‘‘саббан̃хи чӣварам̣ сан̇гхат̣итат̣т̣хена ‘сан̇гха̄т̣ӣ’ти вуччатӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 898). татха̄ ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти еттха̄пӣти еке. антосамайе йа̄вадаттхам̣ чӣварам̣ анун̃н̃а̄там̣, там̣ саббам̣ карийама̄нам̣ када̄ нит̣т̣ха̄нам̣ гаччхиссати, тасма̄ тичӣварамева̄ти еке.

ачӣварасса̄на̄патти паччуддха̄ра̄дисиддхитоти ким̣ вуттам̣ хоти – удоситасиккха̄падасса ниппайоджанабха̄ваппасан̇гато тичӣваравиппава̄се течӣварасса а̄паттӣти еке. таттхетам̣ вуччати на хоти а̄патти паччуддха̄ра̄дисиддхито. ‘‘ана̄патти антоарун̣е паччуддхарати виссаджджетӣ’’ти (па̄ра̄. 496) хи вуттам̣. ан̃н̃атха̄ паччуддхарантасса, антоарун̣е виссаджджентасса ча йа̄ва ан̃н̃о на̄дхит̣т̣ха̄ти, та̄ва а̄паттим̣ а̄паджджати йатха̄вуттанайенева. ан̃н̃атха̄ саттаббхантарена виппава̄сасса̄ти виппава̄сато йатха̄рутам̣йева сати виппава̄се виппава̄сато, авиппава̄се сати авиппава̄сатоти.

удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄

апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄насса дуббиджа̄натта̄ там̣ дассетум̣ ‘‘апича бхиккхӯна’’нтиа̄ди вуттам̣. виха̄рапарийанте нивит̣т̣хадхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄нато ва̄ парийанте т̣хитабходжанаса̄лато ва̄ нибаддхавасанакаа̄ва̄сато ва̄ти евам̣ гахетаббам̣. саче виха̄ре саннипатитабхиккхӯхи саддхим̣ ека̄баддха̄ хутва̄ йоджанасатампи пӯретва̄ нисӣданти, йоджанасатампи упача̄расӣма̄ хотӣти аттхо. ‘‘сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄йа̄’’ти вутте кхан̣д̣асӣма̄дӣсу т̣хита̄нам̣ на па̄пун̣а̄ти, та̄сам̣ висум̣ сама̄насам̣ва̄сакасӣматта̄ти ча сама̄насам̣ва̄сакаавиппава̄сасӣма̄нам̣ идам̣ на̄наттам̣. ‘‘авиппава̄сасӣма̄йа даммӣ’’ти диннам̣ пана га̄ме т̣хита̄нам̣ на па̄пун̣а̄ти. касма̄? ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) вачанато. ‘‘сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄йа̄’’ти диннам̣ пана йасмим̣ т̣ха̄не авиппава̄сасӣма̄ аттхи, таттха т̣хита̄нампи. ‘‘татра т̣хита̄нан̃ча па̄пун̣а̄тӣ’’ти ча, ‘‘кхан̣д̣асӣма̄йам̣ т̣хатва̄ ‘сӣмат̣т̣хакасан̇гхо ган̣ха̄тӯ’ти вутте упача̄расӣма̄йа ева париччхиндитва̄ да̄табба’’нти ча, ‘‘тесам̣ бахисӣмат̣т̣ха̄нампи па̄пун̣а̄ти йа̄ва катхинассуббха̄ра̄ти аттхо’’ти ча, ‘‘анаттхате пана катхине антохеманте саче виха̄рам̣ пависитва̄ ‘вассам̣вут̣т̣хасан̇гхасса даммӣ’ти вадати, йе таттха вассаччхедам̣ акатва̄ паччхимавассам̣вут̣т̣ха̄, тесам̣ бахисӣмат̣т̣ха̄нампи па̄пун̣а̄тӣ’’ти винайадхара̄ париччхинданти, ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ана̄гатам̣. тасма̄ самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘лаккхан̣ан̃н̃ӯ вадантӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) вуттанти ча, ‘‘‘чӣварама̄сато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва хемантасса паччхимо дивасо, та̄ва васса̄ва̄сикам̣ дема̄’ти вутте катхинам̣ аттхатам̣ ва̄ хоту, анаттхатам̣ ва̄ти йам̣ самантапа̄са̄дика̄вачанам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379), еттха̄пи йади аттхатам̣, пуримавассам̣вут̣т̣ха̄ пан̃ча ма̄се. йади анаттхатам̣, паччхимавассам̣вут̣т̣ха̄ чатта̄ро ма̄се лабхантӣти виниччхайо’’ти ча ликхитам̣.

‘‘йехи майхам̣ йа̄гу пӣта̄ти йехи нимантитехи майхам̣ йа̄гу пӣта̄ти адхиппа̄йо. тасма̄ йехи нимантитехи йа̄гу пӣта̄, тесам̣йева па̄пун̣а̄тӣти вуттам̣. ан̃н̃атха̄ ‘йехи майхам̣ йа̄гу пӣта̄’ти вутте нимантита̄ ва̄ хонту, анимантита̄ ва̄, йехи пӣта̄, тесам̣ па̄пун̣итабба̄нӣ’’ти ваданти. еттха ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄ уббхатасмим̣ катхине’’ти ваданто н̃а̄пети еттхантаре тин̣н̣ампи ака̄лачӣвара̄нам̣ уппаттиабха̄ванти. касма̄ пана падабха̄джане виттха̄рита̄нӣти? вуччате – идам̣ пана сиккха̄падам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа на вуттам̣ кинту пат̣хамасиккха̄паде даса̄хапарамам̣ ануджа̄нитва̄ тасмим̣ аппахонте саче пачча̄са̄ аттхи, тамева вад̣д̣хетва̄ ма̄самануджа̄нанто имампи аттхависесам̣ дӣпети. ака̄лачӣварам̣ на̄ма саммукхӣбхӯтена бха̄джетаббам̣. там̣ пана ‘‘а̄кан̇кхама̄нена бхиккхуна̄ пат̣иггахетабба’’нти имина̄ сиккха̄падена вад̣д̣хетва̄ вуттанти. тасма̄ тӣн̣ипи падабха̄джане виттха̄рита̄нӣти.

‘‘кхиппамева ка̄ретаббанти сӣгхам̣ антодаса̄хейева ка̄ретабба’’нти идам̣ пана пахонакабха̄ве пуримасиккха̄падалаккхан̣ена̄ти дӣпетум̣ вуттам̣. тасма̄ евам̣ ‘‘сӣгха’’нти ва̄ ‘‘лаху’’нти ва̄ а̄дина̄ аватва̄пи ‘‘даса̄ха̄’’ти вуттанти. аттхатакатхинасса евам̣ хоту, анаттхате пана катхине катханти вутте анаттхатасса пат̣иккхепатам̣ дассетӣти вутто апассанто вигха̄там̣ а̄паджджатӣти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 499-500) ликхитам̣.

ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘са̄кийа̄нийо вийа суддхабхиккхусан̇гхе ва̄’’ти идам̣ ‘‘бхиккхунӣ на̄ма убхатосан̇гхе упасампанна̄’’ти (па̄ра̄. 505) имина̄ вируджджхатӣти че? на, адхиппа̄йа̄джа̄нанато. бхиккхӯнам̣ сантике упасампада̄йа пат̣иккхиттатта̄ тадануппасан̇габхайа̄ евам̣ вуттанти ведитаббам̣.

екена ваттхуна̄ти йена кеначи пат̣хамена. авутта̄ ва̄ дховатӣти авутта̄ дховати, раджати а̄кот̣етӣти аттхо. ‘‘‘авутта̄’ти вачанато ава̄да̄петва̄ дхована̄дӣсу ана̄паттӣ’’ти ликхитам̣. идха чӣварам̣ на̄ма нива̄санапа̄рупанӯпагамева. йади евам̣ ‘‘нива̄санапа̄рупанӯпагамева ваттабба’’нти че? там̣ на ваттаббам̣ ‘‘пура̄н̣ачӣвара’’нти имина̄ва сиддхатта̄. вуттан̃хетам̣ ‘‘пура̄н̣ачӣварам̣ на̄ма саким̣ ниваттхампи саким̣ па̄рутампӣ’’ти (па̄ра̄. 505).

пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. чӣвараппат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

упача̄ро два̄дасахаттхо. ачиттакатта̄ катхам̣ пам̣сукӯлам̣ ват̣т̣атӣти че? та̄йа тасса бхиккхуно адиннатта̄, бхиккхуна̄ ча тато бхиккхунито аггахитатта̄ ча.

чӣвараппат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄

н̃а̄такаппава̄рите ва̄ вин̃н̃а̄пентасса̄ти еттха ча сан̇гхавасена пава̄ритесу пама̄н̣амева ват̣т̣ати. пуггаликаппава̄ран̣а̄йа йам̣ йам̣ пава̄рети, там̣ там̣йева вин̃н̃а̄петаббанти ликхитам̣.

ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄

пакатийа̄ сантаруттарена чарати катхинапалибодхавасена ва̄ са̄сан̇касиккха̄падавасена ва̄. еттха сийа̄ – ‘‘на маттам̣ джа̄нитва̄ бахум̣ чӣварам̣ вин̃н̃а̄пессанти, дуссава̄н̣иджджам̣ ва̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 522) уджджха̄йанта̄нам̣ сутва̄ бхагава̄пи чхаббаггийе бхиккхӯ ‘‘катхан̃хи на̄ма тумхе могхапуриса̄ на маттам̣ джа̄нитва̄ бахум̣ чӣварам̣ вин̃н̃а̄пессатха̄’’ти (па̄ра̄. 522) ватва̄ сиккха̄падасса пан̃н̃аттатта̄ ча имиссам̣ кан̇кха̄витаран̣ийам̣ ‘‘бахучӣваравин̃н̃а̄панаваттхусмим̣ пан̃н̃атта’’нти вуттатта̄, самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘на хи аначчхинначӣвара̄ аттано аттха̄йа са̄кха̄пала̄сам̣ бхан̃джитум̣ лабханти, аччхинначӣвара̄нам̣ пана аттха̄йа лабхантӣ’’ти вуттатта̄ ча ан̃н̃ассаттха̄йа пама̄н̣ам̣ вин̃н̃а̄петум̣ ват̣т̣атӣти че? на, касма̄? ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падасса ат̣т̣хуппаттийа̄ ева ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти ва̄рита̄. тасса сиккха̄падасса ана̄патти. па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 521) ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти имисса̄ ана̄паттипа̄л̣ийа̄ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄пенто тасса н̃а̄такаппава̄рите ева вин̃н̃а̄пети, на ан̃н̃ети вачанато ча ва̄рита̄. тасма̄ бхагава̄пи ‘‘бахум̣ чӣварам̣ вин̃н̃а̄пессатха̄’’ти (па̄ра̄. 522) вигарахитва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄пенто ‘‘абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййа̄’’ти вуттанайенева пама̄н̣ато гахан̣ам̣ ануджа̄ни, на ан̃н̃ассаттха̄йа пама̄н̣ато вин̃н̃а̄панам̣. йасма̄ панимам̣ сиккха̄падам̣ ан̃н̃ассаттха̄йа вин̃н̃а̄панаваттхусмим̣йева пан̃н̃аттам̣, тасма̄ идха ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти на вуттам̣, на на лаббхатӣти катва̄.

ат̣т̣хакатха̄су ‘‘ан̃н̃а̄такаппава̄ритат̣т̣ха̄не пакатийа̄ бахумпи ват̣т̣ати, аччхиннака̄ран̣а̄ пама̄н̣амева ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. там̣ ‘‘ана̄патти н̃а̄така̄нам̣ пава̄рита̄на’’нти (па̄ра̄. 526) вуттаана̄паттипа̄л̣ийа̄ на саметӣти самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.526) вуттатта̄ идха̄пи вуттанайенева н̃а̄такаппава̄рите вин̃н̃а̄пентасса аттано дханена ган̣хантасса ана̄паттӣти ликхитам̣. ‘‘ан̃н̃ассаттха̄йа̄’’ти нида̄навиродхато на вуттам̣, татха̄пи анантаре вуттанайенева лаббхати ева̄ти ваданти.

татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. упаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

пат̣хамаупаккхат̣е ‘‘пуббе аппава̄рито’’ти (па̄ра̄. 528) вачанато тасмим̣ кхан̣е пава̄ритопи аппава̄ритова хотӣти ведитаббам̣.

упаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

дутийаупаккхат̣ена ким̣ пайоджананти че? наттхи пайоджанам̣, кевалам̣ ат̣т̣хуппаттивасена пана пан̃н̃аттам̣ бхиккхунийа̄ рахонисаджджасиккха̄падам̣ вийа. евам̣ санте сан̇гӣтика̄ракехи сан̇гӣтим̣ ана̄ропетаббам̣ бхавеййа вина̄пи тена тадаттхасиддхито, аниссаратта̄, ана̄ропетум̣ анун̃н̃а̄татта̄ ча. вуттан̃хетам̣ ‘‘а̄кан̇кхама̄но, а̄нанда, сан̇гхо…пе… самӯханеййа̄’’ти (дӣ. ни. 2.216; чӯл̣ава. 441). идам̣ саббамака̄ран̣ам̣. на хи буддха̄ аппайоджанам̣ вачанам̣ ниччха̄ренти, пагева сиккха̄падам̣. тенева̄ха ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘имина̄ва найена аттхо ведитаббо. идан̃хи пуримасса анупан̃н̃аттисадиса’’нтиа̄ди. анупан̃н̃атти ча ниппайоджанам̣ наттхи. там̣садисан̃четам̣, на ниппайоджананти дасситам̣ хоти. евам̣ санте ко панеттха аттхависесоти? тато а̄ха ‘‘кевалам̣ таттха екасса пӣл̣а̄ ката̄, идха двиннам̣, айаметтха висесо’’ти. имина̄ аттхависесена ко панан̃н̃о атирекаттхо дасситоти? пора̄н̣аган̣т̣хипаде та̄ва вуттам̣ ‘‘екасмимпи ваттхусмим̣ убхиннампи пӣл̣а̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти айаматирекаттхо дассито’’ти. тенетам̣ дӣпети ‘‘на кевалам̣ пат̣иладдхачӣвараган̣ана̄йа ева а̄паттиган̣ана̄, пӣл̣итапуггаласан̇кха̄таваттхуган̣ана̄йапӣ’’ти.

хонти четтха –

‘‘ваттхуто ган̣ана̄йапи, сийа̄ а̄патти неката̄;

ити сандассанаттхан̃ча, дутийӯпаккхат̣ам̣ идха.

‘‘ка̄йасам̣саггасиккха̄йа, вибхан̇ге вийа кинтетам̣;

екиттхийа̄пи неката̄, а̄паттӣнам̣ пайогато’’ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 532);

апичетам̣ сиккха̄падам̣ там̣джа̄тикесу сиккха̄падесу саббесупи гахетаббавиниччхайасса дассанаппайоджананти ведитаббам̣. а̄ха ча –

‘‘ан̃н̃а̄тика̄йа бахута̄йа вимиссата̄йа;

а̄паттийа̄пи бахута̄ ча вимиссата̄ ча;

иччевама̄дивидхисамбхавадассанаттхам̣;

саттха̄ упаккхат̣амидам̣ дутийам̣ авоча̄’’ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 532);

тасса̄йам̣ сан̇кхепато адхиппа̄йапуббан̇гама̄ вича̄ран̣а̄ – пура̄н̣ачӣварам̣ екамева бхиккху бхиккхунӣхи двӣхи, бахӯхи ва̄ дхова̄пети, бхиккхуниган̣ана̄йа па̄читтийаган̣ана̄. татха̄ двиннам̣, бахӯнам̣ ва̄ са̄дха̄ран̣ам̣ екамева чӣварам̣ ан̃н̃атра па̄риваттака̄ пат̣игган̣ха̄ти, идха̄пи татха̄ двиннам̣, бахӯнам̣ ва̄ са̄дха̄ран̣амекам̣ вин̃н̃а̄пети, вин̃н̃аттапуггалаган̣ана̄йа а̄паттиган̣ана̄. татха̄ ан̃н̃есупи еварӯпесу сиккха̄падесу найо нетаббо. айам̣ та̄ва бахута̄йа найо.

вимиссата̄йа пана н̃а̄тика̄йа, ан̃н̃а̄тика̄йа ча екам̣ дхова̄пети, екато нит̣т̣ха̄пане екам̣ па̄читтийам̣. атха н̃а̄тика̄ пат̣хамам̣ тхокам̣ дховитва̄ т̣хита̄, пуна ан̃н̃а̄тика̄ судхотам̣ кароти, ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. атха ан̃н̃а̄тика̄ пат̣хамам̣ дховати, паччха̄ н̃а̄тика̄ судхотам̣ кароти, ан̃н̃а̄тика̄йа пайогавасена бхиккхуно дуккат̣амева. ан̃н̃а̄тика̄йа, н̃а̄тика̄йа ча ан̃н̃а̄тикасан̃н̃ӣ, вематико, н̃а̄тикасан̃н̃ӣ ва̄ дхова̄пети, йатха̄вуттанайена ниссаггийадуккат̣а̄диа̄паттибхедаган̣ана̄ ведитабба̄. татха̄ ан̃н̃а̄тика̄йа, н̃а̄тика̄йа ча сантакам̣ чӣварам̣ убхохи екато диййама̄нам̣ пат̣игган̣ха̄ти, ниссаггийамева. атха ан̃н̃а̄тика̄йа ева хаттхато пат̣игган̣ха̄ти, ниссаггийамева. атха н̃а̄тика̄йа хаттхато пат̣игган̣ха̄ти, ана̄патти. атха убхосу ан̃н̃а̄тика̄дисан̃н̃ӣ, вуттанайенева ниссаггийадуккат̣а̄диа̄паттибхедаган̣ана̄ ведитабба̄. татха̄ ан̃н̃а̄тикавин̃н̃аттиа̄дӣсупи йатха̄самбхавам̣ найо нетаббо. айам̣ вимиссата̄йа найо.

а̄дисаддена пана анеке ан̃н̃а̄тика̄ вин̃н̃атта̄, вин̃н̃аттапуггалаган̣ана̄йа дуккат̣ам̣. еко дети, еко на дети, ниссаггийам̣. атха авин̃н̃атто дети, на нисаггийам̣. атха вин̃н̃атта̄вин̃н̃атта̄нам̣ са̄дха̄ран̣ам̣ вин̃н̃атто дети, ниссаггийам̣. убхо денти, ниссаггийамева. авин̃н̃атто дети, ниссаггийена ана̄патти. вин̃н̃аттасса вачанена авин̃н̃атто дети, ана̄патти ева. татха̄ упаккхат̣а̄дӣсупи йатха̄самбхавам̣ найо нетаббо.

етта̄вата̄ сан̇кхепато ан̃н̃а̄тика̄йа̄дига̄тха̄ вутта̄дхиппа̄йа̄ хоти. йам̣ панеттха бхиккхунийа̄ рахонисаджджасиккха̄падам̣ ниппайоджаната̄йа нидассанам̣ вуттам̣, тасса пайоджанависесо тасмим̣йева а̄вибхависсатӣти. евамева ан̃н̃аттхапи вачанена, висесаат̣т̣хуппаттивасена ча сиккха̄падесу н̃а̄таббам̣ висесаппайоджананти.

дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘т̣ха̄нам̣ бхан̃джати, а̄гатака̄ран̣ам̣ вина̄сетӣ’’ти вуттатта̄ пуна чоданам̣ на лабхатӣти еке. а̄гаманасса са̄ттхакам̣ на хоти, чӣварам̣ на лабхиссати пат̣исантха̄расса кататта̄ти еке. чодана̄лаккхан̣ам̣ на хотӣти катва̄ вуттанти еке. ‘‘дхаммадесана̄дхиппа̄йа̄дина̄ на пат̣исантха̄ро ка̄таббо’’ти упатиссаттхеро ‘‘‘а̄гатака̄ран̣ам̣ вина̄сетӣ’ти чодана̄т̣ха̄на̄ни бхан̃джати, чодетука̄мо акаттаббамака̄си, таппаччайа̄ ваттабхеде дуккат̣а’’нти ча вадати. дхаммасириттхеро пана ‘‘а̄сане че нисӣдати, ека̄йа нисаджджа̄йа две т̣ха̄на̄ни бхан̃джати. а̄мисам̣ че пат̣игган̣ха̄ти, екена пат̣иггахан̣ена две т̣ха̄на̄ни бхан̃джати. дхаммам̣ че бха̄сати, дхаммадесана̄сиккха̄паде вуттапариччхеда̄йа ека̄йа ва̄ча̄йа две т̣ха̄на̄ни бхан̃джати. там̣ сандха̄йа ‘а̄гатака̄ран̣ам̣ вина̄сетӣ’ти вутта’’нти вадати. ‘‘есо кхо’’ти вуттена сан̃н̃атто еко, ‘‘айам̣ веййа̄ваччакароти…пе… авуттепи чодетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вутто дутийо, саче пана дӯто гаччхантова ‘‘ахам̣ тасса хаттхе дасса̄мӣ’’тиа̄дина̄ вутто татийо, ‘‘ан̃н̃ам̣ ва̄ песетва̄ а̄роча̄петӣ’’ти вутто чатуттхоти йатха̄ бхиккхуна̄ ниддит̣т̣ха̄ чатта̄ро, татхева дӯтена ниддит̣т̣ха̄ чатта̄ро. мукхавеват̣икакаппийака̄рако, параммукхакаппийака̄рако чети етесу ан̃н̃а̄такааппава̄ритесу вийа пат̣ипаджджитаббанти ликхитам̣.

ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чӣваравагго пат̣хамо.

2. ел̣акаломавагго

1. косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ка̄ра̄пеййа̄ти аттано ча парасса ча убхиннан̃ча косийам̣ екато ган̣хитва̄ вуттам̣, убхо ва̄ екато каронтӣти аттхато ведитаббам̣. таттха аттана̄ катам̣ че, ‘‘ниссаджджанака̄ле сайам̣ катам̣ ниссаггийа’’нти ваттаббам̣. убхохи че катам̣, йатха̄па̄л̣имева.

косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. суддхака̄л̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

йатха̄ пат̣хаме ‘‘екенапи косийам̣суна̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣, татха̄ идха ‘‘екенапи ан̃н̃ена амиссита̄на’’нти вачана̄бха̄вато ан̃н̃ена миссабха̄ве сатипи апан̃н̃а̄йама̄нарӯпакам̣ че, ‘‘суддхака̄л̣ака’’миччева вуччатӣти ваданти.

суддхака̄л̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. двебха̄гасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘тулайитва̄’’ти вачанато йатха̄ тула̄дха̄ран̣а̄йа ка̄л̣ака̄дхика̄ на хонти, татха̄ ка̄л̣ака̄нам̣ две бха̄га̄ гахетабба̄ уккат̣т̣хапариччхедена. ‘‘екасса̄пи ка̄л̣акаломасса атирекабха̄ве ниссаггийанти вачанам̣ тула̄дха̄ран̣а̄йа кин̃ча̄пи на самети, ачиттакатта̄ пана сиккха̄падасса пуббе тула̄йа дха̄райитва̄ т̣хапитесу екампи ломам̣ таттха патеййа, ниссаггийанти айамадхиппа̄йоти но такко’’ти а̄чарийо. вуттапариччхедена аггахан̣ам̣ акирийа̄, сантхатакаран̣ам̣ кирийа̄.

двебха̄гасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘орена че чханнам̣ васса̄на’’нти вуттатта̄ чхаббассе парипун̣н̣е ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти нит̣т̣ха̄надивасато пат̣т̣ха̄йа чханнам̣ васса̄нам̣ париччхедо ведитаббо. йа̄ни панеттха атирекачхаббассавасена ва̄ саммутивасена ва̄ ката̄ни, сабба̄ни та̄ни екато парибхун̃джитум̣ ват̣т̣антӣти. гила̄насса ча екам̣ наппахотӣти анекампи ват̣т̣ати. йато пат̣т̣ха̄йа рогасса мандата̄йа сантхатам̣ а̄да̄йа гантум̣ саккоти, тато пат̣т̣ха̄йа саммути ва̄ рого ва̄ на раккхатӣти еке. апича чхавассабуддханиммалам̣ сиккха̄падам̣ вича̄ретум̣ гамбхӣратта̄. тасма̄ чхавассе каммам̣ катанти.

чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄

касма̄ панеттха ‘‘сантхатам̣ пана бхиккхуна̄’’ти сиккха̄падам̣ апан̃н̃апетва̄ ‘‘нисӣданасантхата’’нти пан̃н̃аттам̣, нану еттха ка̄ран̣ена бхавитаббанти? аттхи ка̄ран̣ам̣, чӣварасан̃н̃ита̄йа сантхата̄нам̣ уджджхитатта̄ тесам̣ ачӣварабха̄вадассанаттхам̣ татха̄ пан̃н̃аттам̣ бхагавата̄ти вуттам̣ хоти. тасма̄ те бхиккхӯ течӣварикадхутан̇габхедабхайа̄ сантхате чатуттхачӣварасан̃н̃ита̄йа сантхата̄ни уджджхитва̄ тераса дхутан̇га̄ни сама̄дайим̣су, бхагава̄ ча тесам̣ сантхатам̣ ануджа̄ни. тато тесам̣ бхиккхӯнам̣ евам̣ хоти ‘‘нисӣданачӣварасан̣т̣ха̄нампетам̣ нисӣданасантхатам̣ но бхагавата̄ анун̃н̃а̄там̣ чатуттхачӣварабха̄вена, пагева катасантхатам̣ ва̄’’ти. тато ‘‘сантхате тесам̣ чӣварасан̃н̃ита̄ на бхависсатӣ’’ти тадаттхам̣ бхагавата̄ ‘‘сантхата’’нти апан̃н̃апетва̄ ‘‘нисӣданасантхата’’нти пан̃н̃аттанти адхиппа̄йо. имесу пана пан̃часу сантхатесу пурима̄ни тӣн̣и винайакаммам̣ катва̄ пат̣илабхитва̄пи парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣анти акаппийатта̄, паччхима̄ни две ват̣т̣антӣти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 566-567) ликхитам̣. катхам̣ пан̃н̃а̄йатӣти че? ‘‘ана̄патти ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джатӣ’’ти (па̄ра̄. 570) вачанатоти ведитаббам̣.

нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘аддха̄намаггаппат̣ипаннасса̄’’ти имина̄ пакатийа̄ дӣгхамаггам̣ пат̣ипаннасса уппанна̄нипи тийоджанапарамамева харитабба̄ни, пагева аппат̣ипаннасса̄ти дассети. пат̣ипаннасса че, аддха̄нам̣ на̄ма пат̣ипаннасса ака̄ма̄ вассам̣вут̣т̣хабхиккхунийа̄ маггаппат̣ипатти вийа̄ти дассети. аддха̄намаггаппат̣ипаннасса ниссаггийанти ва̄ самбандхо. тенева ва̄са̄дхиппа̄йасса пат̣иппассаддхагаманусса̄хатта̄ ‘‘аппат̣ипанно’’ти сан̇кхам̣ гатасса ана̄паттӣти сиддхам̣. имасмим̣ пана аттхавикаппе ‘‘бхиккхуно панева ел̣акалома̄ни уппаджджеййум̣…пе… асантепи ха̄раке аддха̄намаггаппат̣ипаннасса ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти йоджана̄ ведитабба̄. йасма̄ ва̄ ел̣акалома̄нам̣ уппаттит̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа тийоджанапарамата̄ адхиппета̄, маггам̣ аппат̣ипаннасса ча тийоджанапарамата̄ наттхи, тасма̄ ‘‘аддха̄намаггаппат̣ипаннасса уппаджджеййу’’нти вуттам̣. тена аччхиннам̣ пат̣илабхитва̄ харато ча ана̄паттӣти сиддхам̣. пат̣ила̄бхо хи тесам̣ уппатти на̄ма̄ти.

‘‘а̄кан̇кхама̄нена бхиккхуна̄ пат̣иггахетабба̄нӣ’’ти имина̄ аттана̄ пат̣иггахита̄нам̣йева тийоджана̄тиккаме а̄паттӣти дассети. тена ана̄кан̇кхама̄нена парасантака̄ни пат̣иггахита̄ни харантасса ана̄паттӣти сиддхам̣.

ан̇гесу ‘‘аттано сантаката̄’’ти наттхи, айаматтхо ‘‘бхиккхуно уппаджджеййу’’нти имина̄, ‘‘аччхиннам̣ пат̣илабхитва̄’’ти имина̄ ча дӣпито хотӣти ведитаббо. пора̄н̣аган̣т̣хипаде ча ‘‘ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ хара̄пенто гаччхати че, двиннампи ана̄паттӣ’’ти вуттам̣. тасма̄ две бхиккхӯ тийоджанапарамам̣ патва̄ ан̃н̃аман̃н̃асса бхан̣д̣ам̣ париваттетва̄ че харанти, ана̄паттӣти сиддхам̣.

тийоджанапарамам̣ сахаттха̄ харитабба̄нӣти тийоджанапарамамева аттана̄ харитабба̄ни, там̣ киматтханти? сӣма̄йа етапарамато. вуттан̃хетам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тийоджанапарамам̣ сӣмам̣ самманниту’’нти (маха̄ва. 140). ва̄са̄дхиппа̄йена, пачча̄гамана̄дхиппа̄йена ва̄ гаччхато етапарамата̄ ча. вуттан̃хетам̣ ‘‘чхаббаггийа̄ бхиккхӯ атимахатийо сӣма̄йо самманнанти…пе… бхиккхӯ упосатхам̣ а̄гаччханта̄ уддиссама̄непи па̄тимоккхе а̄гаччханти, уддит̣т̣хаматтепи а̄гаччханти, антара̄пи паривасантӣ’’ти (маха̄ва. 140).

асанте ха̄ракети а̄н̣аттийа̄ ха̄раке асати. камбаласса упари нисӣдитва̄ гаччхантасса саче екампи ломам̣ чӣваре лаггам̣ хоти, тийоджана̄тиккаме а̄патти ева камбалато виджат̣итатта̄ти ликхитам̣. там̣ камбаласса пат̣иггахитатта̄ аттано аттха̄йа пат̣иггахитамева хотӣти йуттам̣.

ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. джа̄тарӯпасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘ниббаттаруккхаччха̄йа̄пи руккхапариччхедам̣ анатикканта̄’’ти ликхитам̣.

джа̄тарӯпасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

джа̄тарӯпараджатапариваттананти уккат̣т̣хапариччхедена вуттам̣.

рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄

асанте па̄читтийам̣ десетаббамева̄ти еттха ким̣ суддхикам̣ па̄читтийам̣, уда̄ху ниссаггийанти? ниссаггийам̣ па̄читтийамева.

кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

татридам̣ пакин̣н̣акам̣

ат̣т̣хамасиккха̄падам̣ парена аттано аттха̄йа диййама̄насса ва̄ па̄риваттакабха̄вена диййама̄насса ва̄ пам̣сукӯласса ва̄ рӯпийасса угган̣ханаугган̣ха̄панаса̄дийана̄ни пат̣иккхипати.

навамам̣ парасса ва̄ аттано ва̄ рӯпийапариваттанам̣ пат̣иккхипати.

дасамам̣ арӯпийапариваттанам̣. ‘‘арӯпийе арӯпийасан̃н̃ӣ пан̃чаннам̣ саха ана̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 591; ви. ви. т̣ӣ. 1.591; ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 587) ча вачанам̣ итарехи саха а̄паттӣти дӣпети. арӯпийан̃ча дуккат̣аваттху. тасма̄ тасса париваттане сати ниссаггийанти екантена вуттам̣. пан̃чаннам̣ саха дуккат̣аваттхӯнам̣ париваттане ана̄паттиппасан̇гато ана̄патти ева̄ти пора̄н̣а̄ти че? на, каппийаваттхӯнам̣йева таттха а̄гататта̄. йади каппийаваттху ниссаггийам̣, пагева дуккат̣аваттхӯти че? на, а̄паттигарукалахукабха̄вена ваттхугарукалахуканийама̄бха̄вато.

ниссаггийаваттхуто хи мутта̄ман̣ивел̣урийа̄ди махаггхаппахонакампи дуккат̣аваттхӯти катва̄ ниссаггийаваттхуто мутта̄ди лахукам̣ хоти. лахукепи ваттхусмим̣ йатхева дуккат̣аваттхуно пат̣иггахан̣е дуккат̣ам̣, татхева тасса ва̄ тена ва̄ чета̄панепи дуккат̣ам̣ йуттанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.589) ат̣т̣хакатха̄чарийа̄.

атха ва̄ йам̣ вуттам̣ ‘‘каппийаваттхӯнам̣йева таттха а̄гататта̄’’ти, таттха кин̃ча̄пи дуккат̣аваттхӯнипи адхиппета̄ни, на пана па̄л̣ийам̣ вутта̄ни ана̄паттива̄раппасан̇габхайа̄ти вуттам̣ хоти. мутта̄дӣсупи вуттесу ана̄паттийам̣ каппийака̄ракасса а̄чиккхати, ‘‘идам̣ мутта̄ди амха̄кам̣ аттхи, амха̄кан̃ча имина̄ ча имина̄ ча вел̣урийа̄дина̄ аттхо’’ти бхан̣ати, дасамена а̄паджджатӣти адхиппа̄йо сийа̄. йасма̄ ча идам̣ каппийака̄ракасса а̄чиккхана̄дисам̣воха̄ро ча, тасма̄ там̣ навамена вуттанти ведитаббам̣. кин̃ча̄пи кайавиккайева хоти каппийаваттхӯхи анун̃н̃а̄там̣, имина̄ва найена кин̃ча̄пи дуккат̣аваттхупи дасаме адхиппетам̣ а̄паджджати, ат̣т̣хакатха̄виродхато пана на̄дхиппетамиччева гахетаббо.

ка̄ панеттха ка̄ран̣аччха̄йа̄ти, пан̃чаннам̣ саха таттха ана̄паттиппасан̇гато ана̄патти ева̄ти че? на, таттха ана̄гататта̄. ана̄гатака̄ран̣а̄ вуттанти че? на, пан̃чаннам̣ саха а̄паттиваттхукасса ана̄паттива̄рала̄бхе висесака̄ран̣а̄бха̄ва̄, акаппийатта̄ пан̃чаннам̣ саха̄пи а̄паттийа̄ бхавитаббанти сиддхо ат̣т̣хакатха̄ва̄до.

апаро найо – йади дуккат̣аваттхуна̄ кайавиккайе ниссаггийам̣, каппийаваттхумхи вуттапарийа̄йо таттха лаббхеййа, на пана лаббхатӣти наваме ева та̄ни ваттабба̄ни. тасма̄ сам̣воха̄ро на̄ма кайавиккайопи ан̃н̃атха̄ париваттанам̣ парийа̄дийитва̄ паватто, кайавиккайан̃ча мочетва̄ ‘‘имина̄ имам̣ дехӣ’ти чета̄пети, ват̣т̣атӣ’’ти аватва̄ дасамасса ана̄паттива̄ре вуттанайенева тесам̣ париваттане ниссаггийа̄нумативиродхато ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайенева дуккат̣аваттхуна̄ чета̄пане дуккат̣амева. несам̣ кайавиккайена ниссаггийанти че? на, саббассапи кайавиккайатта̄. тенева вуттам̣ ‘‘андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘саче кайавиккайам̣ сама̄паджджеййа, ниссаггийам̣ па̄читтийа’нти бха̄ситам̣, там̣ дуббха̄ситам̣. касма̄? на хи да̄наггахан̣ато ан̃н̃о кайавиккайо на̄ма аттхӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.589), аттано матийа̄ кайавиккайалаккхан̣асаммате дасамасса ана̄паттива̄ре вуттанайенева тесам̣ париваттане ниссаггийа̄нумативиродхато ча. бхавату ва̄ аттано пат̣исиддхамидам̣ ка̄ран̣ам̣, дасаме авассамева джа̄нитабба̄нӣти та̄ни кайавиккайа̄нева̄ти тесам̣ ниссаггийабха̄ван̃ча гата̄нӣти евампи сиддхо ат̣т̣хакатха̄ва̄до.

еттха̄ху пора̄н̣а̄ – ‘‘аттано сантакам̣ рӯпийам̣ парахаттхагатам̣ кароти аджджха̄чарати, дуккат̣ам̣. парасса рӯпийам̣ аттано хаттхагатам̣ кароти, ат̣т̣хамена ниссаггийам̣. уггахитаваттхупариваттане катхам̣ джа̄там̣? аббоха̄рикам̣ джа̄там̣. атха парасса рӯпийам̣ аттано хаттхагатам̣ пат̣хамам̣ кароти, рӯпийаппат̣иггахан̣асса кататта̄ ат̣т̣хамена ниссаггийам̣. аттано сантакам̣ рӯпийам̣ парасса хаттхагатам̣ паччха̄ кароти, сам̣воха̄рена ниссаггийа’’нти. ‘‘рӯпийасса гахан̣аматтена ат̣т̣хамена а̄патти, паччха̄ париваттане навамена̄’’ти хи таттха вуттам̣, там̣ пана йуттам̣. ‘‘аджджха̄чарати, дуккат̣а’’нти дувуттам̣. дуккат̣асса анийамаппасан̇гато ниссаджджанавидха̄несу дасситова. ким̣ вуттам̣ хоти – йади двӣхи ниссаггийехи бхавитаббам̣, ниссаджджанавидха̄не ‘‘ахам̣, бханте, рӯпийам̣ пат̣иггахесим̣, на̄на̄ппака̄ракан̃ча рӯпийасам̣воха̄рам̣ сама̄паджджи’’нти ваттаббам̣ бхавеййа ‘‘рӯпийам̣ чета̄петӣ’’ти саббаттха па̄л̣ийам̣ рӯпийаппат̣иггахан̣асса вуттатта̄.

етта̄вата̄ йам̣ пора̄н̣аган̣т̣хипаде вуттам̣ ‘‘дуккат̣аваттхуна̄ кайавиккайам̣ парихарантена чатӯсу ниссаггийаваттхӯсу екекасмим̣ гахите ат̣т̣хамена ниссаггийам̣ хоти. дуккат̣аваттхуна̄ дуккат̣аваттхунти ‘‘имина̄ идам̣ дехӣ’’ти гахите тенева ниссаггийам̣ хоти. ‘‘кайавиккайампи нӣхаритва̄ гахите дуккат̣ам̣, чета̄питарӯпийаггахан̣е ат̣т̣хамена, париваттане навамена̄тиа̄дина̄ аттана̄ ануггахетва̄ каппийавасена нӣхаритва̄ пан̃чахи сахадхаммикехи саддхим̣ париваттетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти, там̣ висодхитам̣ хоти. апарампи таттха вуттам̣ ‘‘ниссаджджитаббе асати катхам̣ па̄читтийам̣, дунниссат̣т̣харӯпийампи ‘на чхад̣д̣етӣ’ти вадантасса виссат̣т̣хо упа̄сако там̣ гахетва̄ ан̃н̃ам̣ че бхиккхуно дети, каппатӣ’’ти, тан̃ча дувуттам̣. на хи гахитатта̄ тато ан̃н̃ам̣ ваттху хоти. пуна апаран̃ча таттха вуттам̣ ‘‘имам̣ ‘ган̣ха̄хӣ’ти вадантасса саддха̄деййавинипа̄тадуккат̣ам̣, ‘етам̣ дехӣ’ти вадантасса вин̃н̃аттидуккат̣а’’нти, тан̃ча дувуттам̣. таттха хи пайогадуккат̣ам̣ йуттам̣ вийа пан̃н̃а̄йати.

пакин̣н̣акам̣ нит̣т̣хитам̣.

ел̣акаломавагго дутийо.

3. паттавагго

1. паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄

две апатта̄, тасма̄ ете бха̄джанапарибхогена парибхун̃джитабба̄, наадхит̣т̣ха̄нӯпага̄навикаппанӯпагата̄ти аттхоти ча. саман̣аса̄руппена пакканти айопатто пан̃чахи па̄кехи пакко хоти, маттика̄патто двӣхи. ‘‘бхиккхунийа̄ паттасанниччайасса ва̄ритатта̄ (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 602) бхиккхуссапи там̣ ‘ананурӯпа’нти катва̄ ‘пура̄н̣апаттам̣ паччуддхаритва̄’ти вутта’’нти ча ликхитам̣, там̣ на йуттам̣ па̄л̣ийам̣ ‘‘санниччайам̣ кареййа̄ти анадхит̣т̣хито авикаппито’’ти (па̄чи. 735) вуттатта̄. со хи катхинаккхандхаке (маха̄ва. 306 а̄дайо) ниччайасаннидхи вийа екопи пунадивасе ‘‘санниччайо’’ти вуччати. анантарасиккха̄паде пана ‘‘дутийо ва̄рито’’ти адхит̣т̣ха̄нам̣ нийатам̣. тасма̄ две патте адхит̣т̣ха̄тум̣ на лабхати. саче екато адхит̣т̣ха̄ти, двепи анадхит̣т̣хита̄ хонти. висум̣ висум̣ адхит̣т̣ха̄ти, дутийо анадхит̣т̣хито. викаппетум̣ пана бахӯпи лабхати. ка̄кан̣икаматтампӣти еттха пи-ка̄ро ‘‘екапа̄кампи джанетӣ’’ти па̄кам̣ сампин̣д̣ети. атха ва̄ саче екапа̄кенева са̄руппо, ват̣т̣атӣти па̄капарима̄н̣ам̣ на вуттанти гахетаббам̣. апаттатта̄ адхит̣т̣ха̄нӯпаго на хоти. апаччуддхарантена викаппетабботи пура̄н̣апаттам̣ апаччуддхарантена со патто викаппетабботи аттхоти ликхитам̣.

паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

пава̄ритети еттха сан̇гхавасена пава̄ритат̣т̣ха̄не пан̃чабандханенева ват̣т̣ати, пуггаликавасена пава̄ритат̣т̣ха̄не ӯнапан̃чабандханена̄пи ват̣т̣атӣти ликхитам̣.

йо ӯнапан̃чабандханаттхам̣, вуттампи четам̣ каро со;

ӯнапан̃чабандханаттхам̣, патва̄на сантике.

ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘пат̣иса̄йанӣйа̄ни пат̣иггахетва̄’’ти вадантена па̄дамаккхана̄дӣнам̣ аттха̄йа пат̣иггахетва̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣти дӣпитанти ликхитам̣. ‘‘йесам̣ мам̣сам̣ каппатӣ’’ти вачанена йесам̣ мам̣сам̣ на каппати, тесам̣ саппиа̄ди на каппатӣти ваданта̄ аджа̄нитва̄ ваданти. йесан̃хи мам̣сам̣ каппати, тесам̣ саппӣтиа̄ди сатта̄хака̄ликаниссаггийаваттхупариччхедадассанаттхам̣ вуттам̣. татха̄ пан̣ӣтабходжанасиккха̄паде йесам̣ мам̣сам̣ каппати, тесам̣йева кхӣра̄ди пан̣ӣтабходжанам̣, нетаранти дассетум̣ вуттанти. мадху на̄ма мадхукарибхамарамаккхика̄нам̣ а̄сайесу ниййа̄сасадисам̣ маха̄мадху хоти, там̣ йа̄ваджӣвиканти ча ликхитам̣.

бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

паттавагго татийо.

ниссаггийапа̄читтийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄читтийакан̣д̣ам̣

4. бходжанавагго

2. ган̣абходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

девадатто ка̄ле вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джати, таппаччайа̄ бхагавата̄ ‘‘ган̣абходжане па̄читтийа’’нти (па̄чи. 209) сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣. падабха̄джане пана ‘‘нимантита̄ бхун̃джантӣ’’ти (па̄чи. 218) нимантанамева гахетва̄ вибхаттам̣. андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ваттхувасена вин̃н̃аттийа̄ йа̄чанампи вуттанти ликхитам̣. касма̄? парива̄ре ева ‘‘ган̣абходжанам̣ двӣха̄ка̄рехи пасавати вин̃н̃аттито ва̄ нимантанато ва̄’’ти (пари. 322) вуттатта̄. тасма̄ ат̣т̣хуппаттийам̣йева па̄кат̣атта̄ падабха̄джане на вуттанти ведитаббам̣. ‘‘‘екато ган̣хантӣ’ти ча гахитабхатта̄пи ан̃н̃е йа̄ва ган̣ханти, та̄ва че тит̣т̣ханти, екато ган̣ханти ева на̄ма̄’’ти ча, ‘‘йо кочи паббаджитоти сахадхаммикесу, титтхийесу ва̄ти аттхо’’ти ча, ‘‘самайа̄бха̄воти саттаннам̣ ана̄паттисамайа̄нам̣ абха̄во’’ти ча, ‘‘самайаладдхакена саха чатта̄ро хонтӣ’’ти ча, ‘‘самайаладдхако сайамева муччати, сеса̄нам̣ ган̣апӯракатта̄ а̄паттикаро хотӣ’’ти ча ликхитам̣.

еттха̄ха – ‘‘пат̣иггахан̣амева хеттха пама̄н̣а’’нти вуттам̣, атха касма̄ па̄л̣ийам̣ ‘‘ган̣абходжанам̣ на̄ма йаттха чатта̄ро…пе… бхун̃джантӣ’’ти (па̄чи. 218) вуттанти? вуччате – таттха ‘‘бхун̃джантӣ’’ти пат̣иггахан̣анийамавачанам̣. на хи аппат̣иггахитакам̣ бхиккхӯ бхун̃джантӣти.

ган̣абходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ан̃н̃атра самайа̄ти пана нимантанато пасаванато бходжана̄пеккхам̣ па̄читтийанти еке. еко бхиккху пин̣д̣а̄йа чаранто бхаттам̣ лабхати, таман̃н̃о чӯпа̄сако нимантетва̄ гхаре нисӣда̄песи, на ча та̄ва бхаттам̣ сампаджджати. саче со бхиккху пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ладдхабхаттам̣ бхун̃джати, а̄патти. касма̄ти че? ‘‘парампарабходжанам̣ на̄ма пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена бходжанена нимантито там̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ бходжанам̣ бхун̃джати, етам̣ парампарабходжанам̣ на̄ма̄’’ти (па̄чи. 227) вуттатта̄. пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. ка̄н̣ама̄та̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

дваттипаттапӯра̄ пат̣иггахетабба̄ти татха̄нӣтапӯвехи аттхикена уккат̣т̣хапаттаппама̄н̣авасена гахетабба̄. ‘‘ма̄ кхо твам̣ еттха пат̣игган̣хӣ’’ти апа̄тхеййа̄диаттха̄йа саджджитасан̃н̃а̄йа атирекаппат̣иггахан̣ена а̄рочане, асам̣вибха̄ге ча на муччати ачиттакатта̄ сиккха̄падасса. атха уггахитакам̣ ган̣ха̄ти, на муччати ева. асам̣вибха̄ге пана ана̄патти акаппийатта̄. ачиттаката̄ пан̣н̣аттиджа̄нана̄бха̄венева, на ваттхуджа̄нана̄бха̄вена̄ти еке. ‘‘на па̄тхеййа̄диаттха̄йа саджджитабха̄ваджа̄нана’’нти ан̇гесу авуттатта̄ саче сан̃чичча на вадати, па̄читтийанти пора̄н̣а̄ ваданти. атирекаппат̣иггахан̣анти таттха пан̃чамам̣ва ан̇гам̣ вуттам̣, тасма̄ аппат̣иггахитатта̄ на па̄читтийам̣, каттабба̄каран̣ато пана дуккат̣ам̣. ан̃н̃атха̄ кирийа̄кирийам̣ идам̣ а̄паджджати. анива̄ран̣ам̣, ана̄рочанам̣ ва̄ чхат̣т̣хаман̇гам̣ ваттаббам̣ сийа̄.

ка̄н̣ама̄та̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

бхутта̄вӣ пава̄ран̣ам̣ на̄ма пан̃чан̇гикам̣. тесу ‘‘асанам̣ пан̃н̃а̄йаттӣ’’ти етенева ‘‘бхутта̄вӣ’’ти етасса сиддхатта̄ висум̣ аттхасиддхи на диссати. диссати че, ан̇га̄нам̣ чхаккаттадассананти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 238-239) ликхитам̣. ‘‘бходжанам̣ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти абхихат̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣.

кот̣т̣етва̄ катачун̣н̣ампӣти пи-ка̄рена кун̣д̣акам̣ сампин̣д̣ети. самапа̄кабхаджджита̄нам̣ пана а̄тапасуккха̄нам̣ ва̄ кун̣д̣акам̣ ва̄ йе кечи тан̣д̣ула̄ ва̄ти еттакамева вуттатта̄ самапа̄кабхаджджита̄нам̣ вӣхӣнам̣, вӣхипала̄са̄нам̣ ва̄ тан̣д̣улачун̣н̣ам̣ пава̄рети. татха̄ кхарапа̄кабхаджджита̄нам̣ кун̣д̣акампи пава̄рети. бхаджджитасаттуйо пин̣д̣етва̄ като апаккасаттумодакопи пава̄ретӣти ликхитам̣. саче авасит̣т̣хам̣ наттхи, на пава̄рети. касма̄? асанасан̇кха̄тасса виппакатабходжанасса абха̄вато.

акаппийамам̣сам̣ пана кин̃ча̄пи пат̣иккхипитаббат̣т̣ха̄не т̣хитам̣, кха̄дийама̄нам̣ пана мам̣сабха̄вам̣ на джаха̄ти, тасма̄ пава̄рети. бходжанаса̄ла̄йа бхун̃джанто че аттано апа̄пун̣анакот̣т̣ха̄сам̣ абхихат̣ам̣ пат̣иккхипати, на пава̄рети. ка̄мам̣ пат̣иккхипати, патте пана а̄ра̄мика̄ а̄киранти, там̣ бхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати. идан̃хи буддхаппат̣икут̣т̣ха̄йа анесана̄йа уппаннейева сан̇кхам̣ гаччхати. йатха̄ хи сан̇гхато ладдхам̣ пин̣д̣ам̣ дуссӣло дети, тан̃че пат̣иккхипати, на пава̄рети, евам̣сампадамиданти ча, вибха̄го ладжджӣ че дети, там̣ со на аджджхохаритука̄мата̄йа пат̣иккхипати, пава̄ретӣти ча, ‘‘самам̣сарасам̣ самаччхараса’’нти а̄паджджанато ‘‘мам̣сараса’’нти вутте пана пат̣иккхипато хоти, ‘‘мам̣сасса расам̣ мам̣сараса’’нти айам̣ виггахо на̄дхиппетоти ча вуттам̣. бхаттамиссакам̣ йа̄гум̣ а̄харитва̄ ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’’ти вадати, на пава̄рети. ‘‘бхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти вутте пава̄рети. касма̄? йена̄пуччхито, тасса аттхита̄йа. еттха пана ‘‘йа̄гумиссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вадати, татра че йа̄гу бахутара̄ ва̄ хоти, самасама̄ ва̄. бхаттам̣ мандам̣, на пава̄рети. йа̄гу че манда̄, бхаттам̣ бахутарам̣, пава̄рети. идан̃ча саббаат̣т̣хакатха̄су вуттатта̄ на сакка̄ пат̣иккхипитум̣. ка̄ран̣ам̣ панеттха дуддасам̣. ‘‘бхаттамиссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вадати. татра бхаттам̣ бахутарам̣ ва̄ самакам̣ ва̄ аппатарам̣ ва̄ хоти, пава̄рети ева. бхаттам̣ ва̄ йа̄гум̣ ва̄ ана̄маситва̄ ‘‘миссакам̣ ган̣хатха̄’’ти вадати. татра че бхаттам̣ бахутарам̣, самакам̣ ва̄ хоти, пава̄рети. аппатарам̣ на пава̄рети. там̣ саббам̣ вӣмам̣ситаббанти.

пхалам̣ ва̄ кандамӯла̄ди ва̄ пан̃чахи саман̣акаппехи каппийам̣ акатанти еттха каппийам̣ ака̄ра̄питехи кадалипхала̄дӣхи саддхим̣ атириттам̣ ка̄ра̄петва̄пи там̣ кадалипхала̄дим̣ т̣хапетва̄ авасесам̣ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. амиссакарасатта̄ пуна та̄ни каппийам̣ ка̄ра̄петва̄ ан̃н̃асмим̣ бха̄джане т̣хапетва̄ ка̄ретва̄ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. касма̄? пуббе тесу винайакаммасса ана̄рул̣хатта̄ти ваданти.

патте раджам̣ патитам̣ аппат̣иггахитамева хоти. тасма̄ пат̣иггахетва̄ва бхиккха̄ ган̣хитабба̄. ‘‘апат̣иггахетва̄ ган̣хато винайадуккат̣а’’нти (па̄чи. ат̣т̣ха. 265) вуттатта̄ етаман̃н̃есампи на ват̣т̣атӣти ваданти. ‘‘там̣ пана пуна пат̣иггахетва̄ бхун̃джантасса ана̄паттӣ’’ти еттха̄пи евамева. имасмим̣ пана ‘‘атириттам̣ катам̣ анатириттакатам̣ хотӣ’’ти еттха̄пи евамева. имасмим̣ пана ‘‘атириттам̣ катам̣, анатириттам̣ катам̣ хотӣ’’тиа̄дӣхи упапариккхитва̄ виниччхайо ведитабботи дӣпитам̣. аламетам̣ саббанти идампи те адхикам̣, ито ан̃н̃ам̣ на лаччхасӣти аттхо.

а̄ха̄раттха̄йа̄ти вика̄ле ева̄ти еке. ‘‘пат̣хамакатхинасадиса̄ни. идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо. ка̄йакаммам̣ аджджхохаран̣ато. вачӣкаммам̣ ва̄ча̄йа ‘‘атириттам̣ каротха, бханте’’ти ака̄ра̄панатоти ведитаббам̣.

пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. дутийапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘бхуттасмим̣ па̄читтийа’’нти (па̄чи. 243) ма̄тика̄йам̣ вуттатта̄ ‘‘бходжанапарийоса̄не па̄читтийа’’нти вуттам̣, на аджджхоха̄ре аджджхоха̄ре.

дутийапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. вика̄лабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

джамбудӣпасса ка̄лена париччхедоти евам̣ кира.

вика̄лабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘дуддхото хотӣ’’тиа̄дина̄ найена идха вуттатта̄, ‘‘дуддхотам̣ паттам̣ дховитва̄ пуна

таттха аччходакам̣ ва̄ а̄син̃читва̄, ан̇гулийа̄ ва̄ гхам̣ситва̄ ниснехабха̄во джа̄нитаббо’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 253) самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттатта̄ ча маттика̄паттасса капа̄лена пӣто снехо саннидхим̣ каротӣти сиддханти ликхитам̣. сайам̣ пат̣иггахетва̄ апариччаттамева̄ти еттха апариччаттам̣ на̄ма анупасампанна̄нам̣ нирапеккхаапариччаттам̣ авиджахитам̣. ‘‘пат̣иггахан̣анти еттха пат̣иггахитабха̄вамавиджахитамева саннидхим̣ джанетӣ’’ти дхаммасириттхеро, там̣ ‘‘пат̣игган̣ха̄ти, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄чи. 255) па̄л̣ийа̄ вируджджхати. тасса пана пуна пат̣игган̣ханакичча̄бха̄вато вӣмам̣ситаббам̣.

саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘тесам̣ мам̣сан̃ча кхӣрададхӣни ча идха адхиппета̄нӣ’’ти идам̣ па̄читтийаваттхупариччхедо, на пана каппийакхӣра̄дипариччхедо, тасма̄ йасса кассачи кхӣра̄дӣни ват̣т̣антӣти ча, ‘‘маха̄на̄масиккха̄падена ка̄ретаббо’’ти сан̇гхавасена пава̄рите бхесаджджаттха̄йа саппиа̄дибхесаджджапан̃чакам̣ вин̃н̃а̄пети че, таттха ‘‘на бхесаджджакаран̣ӣйена бхесаджджам̣ вин̃н̃а̄петӣ’’ти еттха сан̇гахам̣ гаччхати, тасма̄ ‘‘тена па̄читтийа’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 261) ча ликхитам̣.

пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. дантапонасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘сарӣра̄вайавена̄’’ти вуттатта̄ мукхена пат̣иггахан̣ам̣ анун̃н̃а̄там̣. ‘‘чин̃ча̄дипаттесу бхӯмийам̣ аттхатесу на ват̣т̣ати, каллакхетте таттха ват̣т̣атӣ’’ти ча, ‘‘са̄мам̣ гахетва̄’’ти имина̄ на кевалам̣ саппадат̣т̣хам̣йева, ан̃н̃ампи дат̣т̣хам̣ висесети. са̄мам̣ гахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ча ликхитам̣.

дантапонасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бходжанавагго чатуттхо.

5. ачелакавагго

1. ачелакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ачелака̄дайо йасма̄, титтхийа̄ва мата̄ идха;

тасма̄ титтхийана̄мена, тикаччхедо като тато.

атиттхийасса наггасса, татха̄ титтхийалин̇гино;

гахат̣т̣хасса̄пи бхиккхусса, каппатӣти виниччхайо.

атиттхийасса читтена, титтхийасса ча лин̇гино;

сота̄панна̄дино да̄тум̣, каппатӣтӣдха но мати.

ачелакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. сабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

анупависитва̄ нисӣданачиттена сачиттаката̄ти ведитабба̄.

сабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4-5. рахопат̣иччханнарахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄

чатуттхам̣ пат̣хама̄нийате, пан̃чамам̣ дутийа̄нийате вуттанайамева. идха пан̃чамам̣ упанандасса чатуттхам̣ хоти.

рахопат̣иччханнарахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ча̄риттасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сабхатто сама̄ноти нимантанабхаттоти пора̄н̣а̄. сантам̣ бхиккхум̣, ана̄пуччха̄, пуребхаттам̣ паччха̄бхаттам̣, ан̃н̃атра самайа̄ти айаметтха чатуббидха̄ анупан̃н̃атти. таттха самайа̄ две самайа̄. бхаттийагхаранти нимантитасса гхарам̣ ва̄ сала̄ка̄бхатта̄дида̄йака̄нам̣ ва̄ гхарам̣. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо, ‘‘идха нимантана̄ акаппийанимантана̄’’ти еке.

пуребхаттан̃ча пин̣д̣а̄йа, чаритва̄ йади бхун̃джати;

сийа̄ парампара̄патти, паччха̄бхаттам̣ на са̄ сийа̄.

паччха̄бхаттан̃ча гамико, пуббагехам̣ йади гаччхе;

еке а̄паттийева̄ти, ана̄паттӣти екачче.

кулантарассоккамане, а̄паттиматайо хи те;

сама̄набхаттапачча̄са̄, ити а̄ху идха̄паре.

мата̄ ган̣икабхаттена, саменти нам̣ нимантане;

виссаджджанам̣ сама̄нанти, еке саммукхата̄паре.

саннит̣т̣ха̄наттхикехева, вича̄ретаббабхедато;

вин̃н̃ӯ ча̄риттамиччева, сиккха̄падамидам̣ видӯ. (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 294);

ча̄риттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. маха̄на̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄

пан̣ӣтабходжанасиккха̄паде ‘‘маха̄на̄масиккха̄падена ка̄ретаббо’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄) йам̣ вуттам̣, тассаттхо сан̇гхавасена пава̄рите бхесаджджаттха̄йа саппиа̄дибхесаджджапан̃чакам̣ вин̃н̃а̄пети че, ‘‘набхесаджджена каран̣ӣйена бхесаджджам̣ вин̃н̃а̄петӣ’’ти (па̄чи. 309) вачанена па̄читтийанти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 310) ликхитам̣. ‘‘тайа̄ имина̄ва пава̄ритамха̄, амха̄кан̃ча имина̄ ча имина̄ ча аттхо’’ти йатха̄бхӯтам̣ а̄чиккхитва̄ вин̃н̃а̄петум̣ гила̄нова лабхати, на итароти ча, ‘‘ан̃н̃асса аттха̄йа̄’’ти асса н̃а̄такаппава̄рите, аттано ва̄ н̃а̄такаппава̄ритети аттхоти ча, ‘‘апарийантаппава̄ран̣а̄йа пава̄рите’’ти сан̇гхавасена, пуггалавасена ча пава̄ретва̄ да̄йака̄. тасма̄ ‘‘сан̇гхаппава̄ран̣ата̄’’ти ватва̄ ‘‘пуггалаппава̄ран̣ата̄’’ти на вуттанти ча, ‘‘парийанта̄тиккамо’’ти вачанена гила̄но гахито, тасма̄ ‘‘гила̄на̄гила̄ната̄’’ти на вуттам̣. евам̣ сантепи ‘‘сан̇гхаппава̄ран̣а̄йа пава̄ран̣ата̄’’ти па̄т̣хоти ча ликхитам̣, вӣмам̣ситаббам̣.

маха̄на̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. уййуттасена̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

хаттхиа̄дӣсу екамеканти антамасо екапуриса̄рул̣хахаттхимпи, екам̣ сарахаттхам̣ пурисампи. самут̣т̣ха̄на̄дӣни ел̣акаломасадиса̄ни, идам̣ пана локаваджджам̣, акусалачиттам̣ тиведана’’нти па̄т̣хо.

уййуттасена̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. сена̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄

кеначи палибуддхасса̄ти верикена ва̄ иссарена ва̄ кеначи руддхасса. сена̄париккхепена ва̄ париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нена ва̄ сан̃чаран̣ат̣т̣ха̄напарийантена ва̄ париччхиндитабба̄.

сена̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ачелакавагго пан̃чамо.

6. сура̄па̄навагго

1. сура̄па̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘сура̄’’ти ва̄ ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти ва̄ джа̄нитва̄ пиване акусаламева̄ти ликхитам̣. акусалачиттанти йебхуййена там̣ сандха̄йа кира вуттам̣. атха касма̄ винайат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘акусаленева па̄таббата̄йа̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 329) вуттанти че? сачиттакапаккхе акусаленева па̄таббата̄йа̄ти.

сура̄па̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ан̇гулипатодакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ка̄йасам̣саггасан̇гха̄дисеса̄паттибха̄ве сама̄непи бхиккхунийа̄пи анупасампаннепи дуккат̣ам̣, упасампанне ева па̄читтийанти евам̣ пуггала̄пеккхам̣ дассетум̣ ‘‘ан̇гулипатодаке па̄читтийа’’нти вуттам̣. сати каран̣ӣйети еттха пурисам̣ сати каран̣ӣйе а̄масатоти адхиппа̄йо, на иттхим̣.

ан̇гулипатодакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. хасадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘чиккхаллам̣ ва̄’’ти вачанато саккхарампи кхипанакӣл̣а̄йа кӣл̣ато дуккат̣амева. упаригоппхаке па̄читтийам̣, ан̃н̃аттха дуккат̣анти па̄читтийаваттхуаттхавасена ‘‘удаке хасадхамме па̄читтийа’’нти вуттам̣.

идам̣ сан̃н̃а̄вимоккхам̣ че, тикапа̄читтийам̣ катхам̣;

кӣл̣итам̣ва акӣл̣а̄ти, миччха̄га̄хена там̣ сийа̄.

етта̄вата̄ катхам̣ кӣл̣а̄, ити кӣл̣а̄йам̣ ева̄йам̣;

акӣл̣а̄сан̃н̃ӣ хотеттха, винайаттхам̣ сама̄дайе.

еканта̄кусало йасма̄, кӣл̣а̄йа̄бхиратамано;

тасма̄ акусалам̣ читтам̣, екамеветтха лаббхатӣти. (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 336);

хасадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. ана̄дарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тасса вачананти ‘‘айам̣ уккхиттако ва̄ вамбхито ва̄ гарахито ва̄ имасса вачанам̣ акатам̣ бхависсатӣ’’ти ана̄дарийам̣ кароти. дхамманти катха̄йам̣ дхаммо нассеййа ва̄ винассеййа ва̄ антарадха̄йеййа ва̄, там̣ ва̄ асиккхитука̄мо ана̄дарийам̣ кароти. ‘‘локаваджджам̣ атиккамитва̄ ‘идам̣ амха̄кам̣ а̄чарийуггахо’ти вадантасса на ват̣т̣атӣ’’ти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 344) ликхитам̣.

ана̄дарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. джотисиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘висиббана̄пеккхо’’ти вуттатта̄ ан̃н̃асса ват̣т̣ати, ан̃н̃есан̃ча.

джотинекаманеке ва̄, джа̄ленти мунайо саха;

еко сопети на̄неко, адхиппа̄йависесато.

джотисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. дуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

мораккхиман̣д̣аламан̇гулапит̣т̣хӣнанти на екантато, адхикам̣, оран̃ча̄ти ваданти. екакон̣епи ват̣т̣ати, евам̣ йаттха каттхачи екабиндупи ват̣т̣атӣти.

дуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. викаппанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо. еттха парибхогена ка̄йакаммам̣. апаччуддхаран̣ена вачӣкаммам̣.

викаппанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. апанидха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

сасӯчике сӯчигхаре сӯчиган̣ана̄йа а̄паттийоти пора̄н̣а̄.

апанидха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сура̄па̄навагго чхат̣т̣хо.

7. саппа̄н̣акавагго

1. сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ваттхуган̣ана̄йа каммабандхаган̣ана̄четана̄ма̄ран̣а̄нам̣, на каммабандхаган̣ана̄йа четана̄ма̄ран̣а̄. еттха екачетана̄йа бахупа̄н̣ака̄ марантӣти айам̣ вибха̄го ведитаббо.

сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

саппа̄н̣аканти па̄н̣ака̄нам̣ маран̣авасена па̄читтийам̣, на саппа̄н̣акаудакапарибхогавасена па̄читтийам̣, тасма̄ ева ‘‘пан̣н̣аттиваджджа’’нти вуттам̣. асуддхачиттатта̄ па̄читтийам̣, суддхачитте ана̄патти. падӣпуджджалане вийа пан̣н̣аттиваджджата̄ вутта̄ти ликхитам̣.

джале паккхипанам̣ пуббам̣, джалаппавесанам̣ идам̣;

евам̣ убхиннам̣ на̄на̄ттам̣, н̃еййам̣ н̃а̄н̣авата̄ сада̄ти. (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 387)

саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ан̃н̃ам̣ упасампа̄детӣти –

упаджджха̄йо саче са̄мам̣, каммава̄чан̃ча са̄вети;

каммам̣ рухати иччеке, нети винайаковидо.

дуккат̣ам̣ вихитам̣ йасма̄, а̄чарийасса ган̣асса ча;

тасма̄ бхинна̄ва а̄чарийа-упаджджха̄йа̄ висум̣ идха̄ти.

ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. сам̣видха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

идха екатоупасампанна̄, сиккхама̄на̄, са̄ман̣ерӣти има̄ тиссопи сан̇гахам̣ гаччханти, има̄сам̣ пана тиссаннам̣ самайо раккхати, айамима̄сам̣, ма̄туга̄масса ча висесоти ведитаббам̣.

сам̣видха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. уккхиттасамбхогасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссат̣т̣хена̄ти ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакам̣ сандха̄йа̄’’ти ликхитам̣. тичиттанти еттха випа̄ка̄бйа̄катачиттена сахасеййам̣ каппеййа̄ти еваматтхо дат̣т̣хаббо. ан̃н̃атха̄ сачиттакатта̄ сиккха̄падасса кирийа̄бйа̄катам̣ сандха̄йа на йуджджати.

уккхиттасамбхогасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. кан̣т̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘айам̣ саман̣уддесо па̄ра̄джико хоти. саче там̣ дит̣т̣хим̣ пат̣иниссаджджати, сан̇гхасса а̄рочетва̄ сан̇гха̄нуматийа̄ пабба̄джетаббо’’ти пора̄н̣аган̣т̣хипаде вуттам̣, там̣ на йуттам̣. дан̣д̣акаммана̄сана̄ хи идха̄дхиппета̄. йади со па̄ра̄джико хоти, лин̇гана̄сана̄ на̄ма сийа̄. ‘‘те пат̣исевато на̄лам̣ антара̄йа̄йа̄’’ти ча дит̣т̣хи саттхари асаттха̄дидит̣т̣хи на хоти. саче са̄ йасса уппаджджати, со па̄ра̄джико хоти, тасмимпи евамева пат̣ипаджджитаббам̣, сам̣варе атит̣т̣ханто лин̇гана̄сана̄йа на̄сетабботи (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 428) а̄чарийасса такко.

кан̣т̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

саппа̄н̣акавагго саттамо.

8. сахадхаммикавагго

4. паха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

ан̇гесу на моккха̄дхиппа̄йата̄ вийа амаран̣а̄дхиппа̄йата̄ ваттабба̄ти че? на ваттабба̄. касма̄? йо бхиккху сайам̣ паха̄рам̣ да̄тука̄мо, со адхиппа̄йена тасса маран̣е пайогавирахова̄ти катва̄ амаран̣а̄дхика̄ратта̄ кевалам̣ амаран̣а̄дхиппа̄йо ева соти та̄ вийа та̄ на вутта̄. моккха̄дхиппа̄йасса пана копо наттхи, тасма̄ ана̄паттӣти вуттам̣.

паха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. таласаттикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

таламева таласаттикам̣. ‘‘потханасаматтхат̣т̣хена саттика’’нти еке. йасма̄ пахаритука̄мата̄йа пахарато пуримена па̄читтийам̣, кевалам̣ учча̄ретука̄мата̄йа уггиран̣аматте кате имина̄ па̄читтийам̣. имина̄ пана вираджджхитва̄ паха̄ро динно, тасма̄ напахаритука̄мата̄йа диннатта̄ дуккат̣ам̣. кимидам̣ дуккат̣ам̣ паха̄рапаччайа̄, уда̄ху уггиран̣апаччайа̄ти? паха̄рапаччайа̄ ева дуккат̣ам̣, пуримам̣ уггиран̣апаччайа̄ па̄читтийанти садуккат̣ам̣ па̄читтийам̣ йуджджати. пуриман̃хи уггиран̣ам̣, паччха̄ паха̄ро. на ча паччхимам̣ паха̄рам̣ нисса̄йа пуримам̣ уггиран̣ам̣ ана̄паттиваттхукам̣ бхавитумарахатӣти но таккоти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 456) а̄чарийо.

таласаттикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄

паро куккуччам̣ уппа̄дету ва̄, ма̄ ва̄, там̣ аппама̄н̣ам̣. ‘‘куккуччупа̄дана’’нти татийаман̇гам̣ тасса адхиппа̄йавасена вуттанти ведитаббам̣.

сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. упассутисиккха̄падаван̣н̣ана̄

упассутинти йатха̄ упакуджджхам̣ ‘‘самӣпакуджджха’’нти вуччати, татха̄ упассути ‘‘самӣпассутӣ’’ти ведитабба̄. йаттха т̣хито сун̣а̄ти, там̣ т̣ха̄нанти аттхо. сутӣти панеттха паресам̣ вачанасаддо ча. со хи суййатӣти сути на̄ма. упасуййати ва̄ еттха̄ти упассути. ока̄со хи сути на̄ма. имесам̣ сутва̄ти еттха ‘‘вачана’’нти па̄т̣хасесо.

самут̣т̣ха̄на̄дӣни атӣтадвайасадиса̄нӣти на гахетабба̄ни. тхеййасаттхасамут̣т̣ха̄нам̣. сийа̄ кирийам̣ гантва̄ саване. сийа̄ акирийам̣ т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ ваданта̄нам̣ аджа̄на̄панавасена самут̣т̣ха̄нато. ‘‘сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, дуккхаведана’’нти ликхитам̣.

упассутисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. каммаппат̣иба̄ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

аппаматтакависсаджджанакена пана чӣварам̣ каронтасса сена̄санаккхандхакаван̣н̣ана̄йам̣ (чӯл̣ава. 328) вуттаппабхеда̄ни сӯчиа̄дӣни анапалокетва̄пи да̄табба̄ни. тато атирекам̣ дентена апалоканакаммам̣ ка̄таббам̣. евам̣ катам̣ пана апалоканам̣ каммалаккхан̣амева̄ти адхиппа̄йо. евам̣ саббаттха каммалаккхан̣ам̣ ведитаббам̣. га̄масӣма̄виха̄ресу оса̄ран̣а̄дӣни сан̇гхакамма̄нийева на ват̣т̣анти. виссаджджийавебхан̇гийа̄ни пана ват̣т̣анти. ‘‘сан̇гхасса сантака’’нти са̄ман̃н̃ато аватва̄ ‘‘имасмим̣ виха̄ре сан̇гхасса сантака’’нти апалокетаббанти ча, ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни адинна̄да̄насадиса̄ни, идам̣ пана дуккхаведана’’нти па̄т̣хоти ча ликхитам̣.

каммаппат̣иба̄ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. чхандам̣адатва̄гаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄

саннипа̄там̣ ана̄гантва̄ че чхандам̣ на дети, ана̄паттӣти еке. дуккат̣анти еке дхаммакаммантара̄йакаран̣а̄дхиппа̄йатта̄.

чхандам̣адатва̄гаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

11. дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄

акаппийена ва̄ти суван̣н̣араджатамайаман̃ча̄дина̄. каппийаман̃чо сампат̣иччхитабботи ‘‘сан̇гхасса дема̄’’ти диннам̣ сандха̄йа вуттам̣, техи пана ‘‘виха̄расса дема̄’’ти вутте суван̣н̣араджатамайа̄диакаппийаман̃ча̄пи сампат̣иччхитабба̄ти ча, ‘‘аран̃джаро бахуудакаган̣ханако’’ти ча, ‘‘сан̇гхикапаабхогена ва̄ти саче а̄ра̄мика̄дайо пат̣иса̄метва̄ пат̣иденти, парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ча, ‘‘кам̣салоха̄дибха̄джанам̣ сан̇гхасса диннампи па̄риха̄рийам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттатта̄ аттано хаттхена гахетва̄ пат̣иса̄митум̣ на лабхатӣти ча, ‘‘ведхако ка̄йабандханасса̄ти вадантӣ’’ти ча, ‘‘хин̇гу хин̇гулихарита̄ламаносила̄ ан̃джана̄нӣ’’ти па̄т̣хоти ча, ‘‘да̄румайо ва̄…пе… апа̄дакопи самугго’’ти па̄т̣хоти ча, ‘‘да̄румайо тумботи да̄румайо удакатумбо’’ти ча, ‘‘тхамбхатула̄сопа̄напхалака̄дӣсӯ’’ти ча ликхитам̣.

дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

12. парин̣а̄манасиккха̄падаван̣н̣ана̄

еко бхиккху уккхиттакасса да̄тука̄мо хоти, тасса да̄нам̣ нива̄ретва̄ ан̃н̃асса да̄пети, ана̄патти. татха̄ саддха̄деййавинипа̄танам̣ каронтасса да̄пети, аттано нисситака̄ иттханна̄масса паттам̣ да̄тука̄ма̄ а̄пуччханти, ‘‘висабха̄го есо, сабха̄гасса дехӣ’’ти вадати. ана̄патти аттано бха̄рабхӯтатта̄. тасса пана да̄тука̄мам̣ ан̃н̃асса да̄пети, а̄патти ева. саббаттха а̄пуччхитва̄ да̄тука̄мам̣ йатха̄сукхам̣ вича̄ретум̣ лабхати.

парин̣а̄манасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сахадхаммикавагго ат̣т̣хамо.

9. ратанавагго

1. антепурасиккха̄падаван̣н̣ана̄

асайанигхарети париккхиттасса бахибхӯтесу руккхамӯла̄дӣсу. ‘‘саче кхаттийова хоти, на̄бхиситто, абхиситтова хоти, на кхаттийо, раккхатӣ’’ти а̄чарийо ‘‘кхаттийата̄, абхиситтата̄’’ти а̄паттийа̄ ан̇габха̄вена вуттатта̄. самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

антепурасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ратанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

саббопи катха̄магго бхан̣д̣а̄га̄рикасӣсена никкхипанам̣, гопанан̃ча пат̣иккхипитва̄ паватто.

ратанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. вика̄лага̄маппавесанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘сантам̣ бхиккху’’нти ча ‘‘ана̄пуччха̄’’ти ча ‘‘татха̄рӯпа̄ ачча̄йика̄ти ча има̄ти еттха тиссо’’ти па̄т̣хо. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

вика̄лага̄маппавесанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. сӯчигхарасиккха̄падаван̣н̣ана̄

там̣ асса̄ти там̣ бхеданакам̣ асса па̄читтийасса аттхи пат̣хамам̣ бхеданам̣ катва̄ паччха̄ десетаббатта̄. еса найо итаресупи. ва̄сиджат̣ети ва̄сидан̣д̣аке.

сӯчигхарасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. ман̃чапӣт̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ат̣т̣хан̇гулапа̄даканти бха̄ванапум̣сакам̣. тула̄сан̇гха̄те т̣хапанамева ат̣т̣акаран̣ам̣.

ман̃чапӣт̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. тӯлонаддхасиккха̄падаван̣н̣ана̄

кин̃ча̄пи пат̣ила̄бхейева па̄читтийам̣ вийа диссати, парибхоге ева пана а̄патти дат̣т̣хабба̄. ‘‘ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джати, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄чи. 529) вачанам̣ еттха са̄дхакам̣.

тӯлонаддхасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄

кин̃ча̄пи нисӣданасса джа̄ти на диссати еттха, татха̄пи чӣвараккхандхаке анун̃н̃а̄татта̄, ‘‘нава чӣвара̄ни адхит̣т̣ха̄табба̄нӣ’’ти еттха ча парийа̄паннатта̄ чӣвараджа̄ти евасса джа̄тӣти ведитаббам̣. ‘‘ла̄бхе садасам̣, ала̄бхе адасампи ват̣т̣атӣ’’ти еке, там̣ на йуттам̣ ‘‘нисӣданам̣ на̄ма садасам̣ вуччатӣ’’ти (па̄чи. 531-532) тасса сан̣т̣ха̄нанийаманато.

нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ратанавагго навамо.

суддхапа̄читтийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄т̣идесанӣйакан̣д̣ам̣

1. пат̣хамапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

йа̄мака̄лика̄дӣсу а̄ха̄раттха̄йа ева дуккат̣ам̣. тампи а̄мисена асамбхиннарасе, самбхинне пана екарасе па̄т̣идесанӣйамева.

пат̣хамапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

дутийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. чатуттхапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

а̄ра̄ме ва̄ а̄ра̄мӯпача̄ре ва̄ пат̣иггахетва̄ аджджхохарантасса̄ти а̄ра̄ме ва̄ а̄ра̄мӯпача̄ре ва̄ пат̣иггахетва̄ а̄ра̄ме ва̄ а̄ра̄мӯпача̄ре ва̄ аджджхохарантасса̄ти аттхо.

баха̄ра̄ме пат̣иггахитам̣ аджджха̄ра̄ме бхун̃джантасса ана̄патти. ан̇гесу ча ‘‘аджджха̄ра̄ме ва̄ а̄ра̄мӯпача̄ре ва̄ пат̣иггахан̣а’’нти гахетаббам̣. аджджха̄ра̄ме хи дассите а̄ра̄мӯпача̄рам̣ дасситамева̄ти. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

чатуттхапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄т̣идесанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

секхийакан̣д̣ам̣

секхийесу сатипи вӣтиккаме ана̄дарийа̄пеккхассева а̄паттӣти дассанаттхам̣ ка̄рако на вутто. айан̃хи винайадхаммата̄, йадидам̣ са̄пеккхе ка̄раканиддесо, со вуттанийаме видхи, бхуммакаран̣ан̃ча. ат̣т̣хан̇гула̄дхикампи ота̄ретва̄ нива̄сетум̣ ват̣т̣ати. тато парам̣ ота̄рентасса дуккат̣анти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. а̄ра̄ме ва̄ти буддхупат̣т̣ха̄на̄дика̄ле. па̄рупитаббанти уттара̄сан̇гакиччавасена вуттам̣.

т̣хатва̄ти еттха гаччхантопи париссайа̄бха̄вам̣ олокетум̣ лабхатийева̄ти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 582) ликхитам̣. йатха̄ ва̄сӯпагатасса антарагхаре ка̄йам̣ виваритва̄ нисӣдитум̣ ват̣т̣ати, татха̄ тасса сантике гантука̄массапи ка̄йабандханам̣ абандхитва̄ сан̇гха̄т̣им̣ апа̄рупитва̄ га̄маппавесанамана̄рочетва̄ йатха̄ка̄мам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. тасма̄ аддха̄намаггагаманака̄ле еко бхиккху га̄маппавесанаваттам̣ пӯретва̄ га̄мам̣ пависитва̄ екам̣ а̄васатхам̣ пуратова т̣хитам̣ патва̄ париккха̄рам̣ т̣хапетва̄ ва̄сӯпагато че хоти, итарехи тасса сантикам̣ йатха̄сукхам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. ко пана ва̄до чатӯхапан̃ча̄хам̣ ва̄самадхит̣т̣ха̄йа васитабхиккхӯнам̣ сантикам̣ гантун̃ча ва̄сӯпагата̄нам̣ сантикам̣ гантун̃ча ват̣т̣атӣти. буддхапӯджампи йатха̄сукхам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. вуттампи четам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘ана̄патти ка̄ран̣ам̣ пат̣ичча тахам̣ тахам̣ олокетӣ’’ти. таттха ка̄ран̣ам̣ на̄ма а̄мисапӯджа̄ти ведитабба̄ти ликхитам̣.

чхаббӣсатиса̄руппаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

йасма̄ ‘‘саматиттико пин̣д̣апа̄то пат̣иггахетаббо’’ти (па̄чи. 602-603) вачанам̣ пин̣д̣апа̄то самапун̣н̣о пат̣иггахетабботи дӣпети, тасма̄ аттано хаттхагате патте пин̣д̣апа̄то диййама̄но тхӯпӣкатопи че хоти, ват̣т̣атӣти дӣпито хоти. сӯподанавин̃н̃аттийам̣ мукхе паккхипитва̄ виппат̣иса̄ре уппанне пуна уггиритука̄масса̄пи сахаса̄ че пависати, еттха асан̃чичча бхун̃джати на̄ма. вин̃н̃аттикатан̃ча акатан̃ча екасмим̣ т̣ха̄не т̣хитам̣ сахаса̄ анупадха̄ретва̄ гахетва̄ бхун̃джати, ассатийа̄ бхун̃джати на̄ма.

сайам̣ йа̄нагато хутва̄, йатха̄ йа̄нагатасса че;

алам̣ ваттхум̣ татха̄ на̄лам̣, сачхатто чхаттапа̄н̣ино.

‘‘сӯподанавин̃н̃аттисиккха̄падам̣ тхеййасаттхасамут̣т̣ха̄нам̣, кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, дуккхаведана’’нти па̄т̣хо.

секхийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бхиккхупа̄тимоккхаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

бхиккхунӣпа̄тимоккхаван̣н̣ана̄

па̄ра̄джикакан̣д̣ам̣

абхила̄паматтамева̄ти еттха дахаравасена ‘‘бханте’’ти ча вуд̣д̣хавасена ‘‘а̄вусо’’ти ча таттха дувидхо абхила̄по, идха пана вуд̣д̣хадахара̄нам̣ ‘‘аййа̄’’ти екамева.

ка̄йасам̣сагге вуттанайена̄ти еттха таббахуланайена кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ вутта̄. ‘‘ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджеййа̄’’ти аватва̄ пана ‘‘са̄дийеййа̄’’ти вуттатта̄ акирийатопи самут̣т̣ха̄тӣти ведитаббам̣. йатха̄ четтха, евам̣ хет̣т̣ха̄ ‘‘манусситтхийа̄ тайо магге метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевантасса а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 56) найена кирийасамут̣т̣ха̄натам̣ ватва̄ таданантарам̣ ‘‘бхиккхупаччаттхика̄ манусситтхим̣ бхиккхусса сантикам̣ а̄нетва̄ ваччамаггена ан̇гаджа̄там̣ абхинисӣденти, со че павесанам̣ са̄дийатӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 58) найена акирийасамут̣т̣ха̄нассапи вуттатта̄ пат̣хамапа̄ра̄джика̄йапи таббахуланайенева кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ ведитабба̄. на хи павесанаса̄дийана̄димхи кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ диссати.

ан̇гаджа̄тачаланан̃четтха на са̄рато дат̣т̣хаббам̣ ‘‘со че павесанам̣ на са̄дийати, павит̣т̣хам̣ на са̄дийати, т̣хитам̣ на са̄дийати, уддхаран̣ам̣ са̄дийати, а̄патти па̄ра̄джикасса̄’’ти (па̄ра̄. 58) еттха т̣хитанаса̄дийане пакатийа̄пи парипун̣н̣ачаланатта̄. са̄дийанапаччайа̄ пат̣исеваначаланан̃четтха на диссатева̄ти таббахуланайенева кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ гахетабба̄.

апича бхиккхунийа̄пи пат̣хамапа̄ра̄джике тасса са̄дийанасса сарӯпена вуттатта̄ таданурӯпавасена вибхан̇ганайаманолокетва̄ ‘‘кирийасамут̣т̣ха̄на’’миччева вуттам̣. йатха̄ четесу таббахуланайена кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ вутта̄, татха̄ сура̄дӣнам̣ акусаленева па̄таббата̄. итаратха̄ ‘‘йам̣ акусаленева а̄паджджати, айам̣ локаваджджа̄, сеса̄ пан̣н̣аттиваджджа̄’’ти вутте локаваджджапан̣н̣аттиваджджа̄нам̣ нийамалаккхан̣асиддхи хоти, татха̄ там̣ аватва̄ ‘‘йасса̄ сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хоти, айам̣ локаваджджа̄, сеса̄ пан̣н̣аттиваджджа̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) вутте локаваджджавачанам̣ нираттхакам̣ сийа̄ ваттхуаджа̄нанапаккхепи акусаленева па̄таббатта̄. йасма̄ таттха сура̄па̄навӣтиккамасса акусалачиттуппа̄до наттхи, тасма̄ кхандхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘маджджапа̄не пана бхиккхуно аджа̄нитва̄пи бӣджато пат̣т̣ха̄йа маджджам̣ пивантасса па̄читтийам̣. са̄ман̣еро джа̄нитва̄ва пиванто сӣлабхедам̣ а̄паджджати, на аджа̄нитва̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 108) вуттам̣, на вуттам̣ ‘‘ваттхуаджа̄нанапаккхе па̄н̣а̄типа̄та̄дӣнам̣ сиддхикараакусалачиттуппа̄дасадисе читтуппа̄де сатипи са̄ман̣еро сӣлабхедам̣ на̄паджджатӣ’’ти. абхинивесавачанам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣхи сама̄нагатикатта̄ са̄ман̣ера̄нам̣ сура̄па̄насса. ‘‘сура̄мерайиме’’ти ваттхум̣ джа̄нитва̄ па̄таббата̄дивасена вӣтиккамантасса акусаласса асамбхаво наттхи. тена вуттам̣ ‘‘йасса̄ сачиттакапаккхе’’тиа̄ди.

кин̃четтха – йуттивачанена араханта̄нам̣ аппависанато сачиттака̄читтакапаккхесу акусаланийамоти че? на, дхаммата̄васена секкха̄нампи аппависанато. ачиттакапаккхе акусаланийама̄бха̄вадассанаттхам̣ супантасса мукхе паккхиттаджалабиндумива сура̄биндуа̄дайо уда̄харитабба̄. таббахуланайена хи аттхе гахите пуббена̄парам̣ ат̣т̣хакатха̄йа самети саддхим̣ па̄л̣ийа̄ ча̄ти. а̄чарийа̄пи сура̄па̄не акусаланийама̄бха̄вамева ваданти. екачче пана кирийасамут̣т̣ха̄ната̄ панасса таббахуланайамева, на пат̣хамапа̄ра̄джике. катхам̣? ка̄йасам̣саггасиккха̄падам̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄нам̣. еттха бхиккхусса ча бхиккхунийа̄ ча ка̄йасам̣саггабха̄ве сати бхиккхунӣ ка̄йан̇гам̣ ачопайама̄на̄пи читтенева адхива̄сети, а̄паджджати, на евам̣ бхиккху. бхиккху пана чопайама̄нова а̄паджджати, евамева пат̣хамапа̄ра̄джикепи чопане сати ева а̄паджджати, на̄сати. павесанам̣ са̄дийатӣти еттха павесанаса̄дийанам̣ на̄ма севаначиттуппа̄данам̣, маггена ва̄ маггаппат̣ипаннампи иччханти. тасса̄пи ка̄йачаланам̣ екантам̣ аттхи ева. евам̣ сантепи вӣмам̣ситва̄ гахетаббанти вадантӣти ликхитам̣

па̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣

1. уссайава̄дика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

бхиккхунӣнам̣ сан̇гха̄дисесам̣ патва̄ вут̣т̣ха̄навидхайо сандассанаттхам̣ ‘‘айам̣ бхиккхунӣ…пе… а̄панна̄’’ти пуггаланийамам̣ катва̄ па̄ра̄джикато адхиппа̄йанти ‘‘нисса̄ран̣ӣйам̣ сан̇гха̄дисеса’’нти а̄паттина̄маггахан̣ан̃ча катам̣. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийамева̄’’ти па̄т̣хо.

уссайава̄дика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. чоривут̣т̣ха̄пика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

каттхачи агантва̄ нисиннат̣т̣ха̄не ева нисӣдитва̄ каронтийа̄ ва̄ча̄читтато, кхан̣д̣асӣма̄дигата̄йа ка̄йава̄ча̄читтато.

чоривут̣т̣ха̄пика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. екага̄мантарагаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘а̄бхогам̣ вина̄’’ти вуттатта̄ а̄бхоге сати ана̄патти, имасмим̣ пана сиккха̄паде самантапа̄са̄дика̄йам̣ упача̄ра̄тиккаме а̄патти вутта̄, идха оккаме. двӣсупи вуттам̣ аттхато екамева га̄мантарагаманасан̇гха̄дисесам̣ упача̄расса сандха̄йа вуттатта̄. ган̣амха̄ охӣйанасса виродхо. ‘‘аран̃н̃е’’ти идам̣ аттхавасена вуттам̣, га̄мантарепи хоти ева.

сиккха̄пада̄ буддхаварена ван̣н̣ита̄ти га̄тха̄йа васена, ат̣т̣хакатха̄йампи га̄мантарапарийа̄паннам̣ надипа̄ранти вуттам̣.

екага̄мантарагаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

‘‘чха̄данапаччайа̄ пана дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти идам̣ –

‘‘а̄паджджати гарукам̣ са̄васесам̣;

чха̄дети ана̄дарийам̣ пат̣ичча;

на бхиккхунӣ но ча пхусеййа ваджджам̣;

пан̃ха̄меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 481) –

има̄йа вируджджхати. тасма̄ пама̄далекха̄ вийа диссатӣти гавеситаббо еттха аттхо. бхиккхӯнам̣ ма̄наттакатха̄йам̣ ‘‘париккхиттасса виха̄расса париккхепато, апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нигаманаван̣н̣ана̄) вуттам̣, идха пана ‘‘га̄мӯпача̄рато ча бхиккхӯнам̣ виха̄рӯпача̄рато ча две лед̣д̣упа̄те’’тиа̄ди вуттам̣. татра бхиккхӯнам̣ вуттаппака̄раппадесам̣ атиккамитва̄ га̄мепи там̣ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, бхиккхунӣнам̣ пана га̄ме на ват̣т̣ати. тасма̄ евам̣ вуттанти еке. апаре пана бхиккхӯнампи га̄ме на ват̣т̣ати. бхиккхувиха̄ро на̄ма пуббе ева га̄мӯпача̄рам̣ атиккамитва̄ т̣хито, тасма̄ га̄мам̣ аватва̄ виха̄рӯпача̄рамева хет̣т̣ха̄ вуттам̣. бхиккхунӣнам̣ виха̄ро га̄ме ева ват̣т̣ати, на бахи, тасма̄ га̄мӯпача̄ран̃ча виха̄рӯпача̄ран̃ча убхайамеветтха дасситам̣. тасма̄ убхайаттха̄пи аттхато на̄на̄ттам̣ наттхӣти ваданти. йам̣ йуджджати, там̣ гахетаббам̣.

сан̇гха̄дисесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ниссаггийакан̣д̣ам̣

дутийе идха бха̄джа̄пита̄йа ладдхачӣварам̣ ниссаггийам̣ хоти, там̣ винайакаммам̣ катва̄пи аттана̄ на лаббхати.

татийе ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни адинна̄да̄насадиса̄ни, идам̣ пана дуккхаведана’’нти па̄т̣хо.

чатуттхе пат̣хамам̣ вин̃н̃аттам̣ алабхитва̄ ан̃н̃ам̣ тато ӯнатарампи лабхеййа, ниссаггийамева ан̇гасампаттито.

ниссаггийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄читтийакан̣д̣ам̣

1. пат̣хамаваггаван̣н̣ана̄

пат̣хаме харитапаттаван̣н̣о харитако. ча̄паласун̣ам̣ амин̃джако. ан̇кураматтамева хи тасса хоти. палан̣д̣ука̄дайо сабха̄венева ват̣т̣анти. сӯпасампа̄ка̄дӣ вина̄пи антамасо йа̄губхаттепи паккхипитум̣ ват̣т̣атӣти ликхитам̣, ‘‘бхиккхунийа̄пи гила̄на̄йа пуребхаттамева ласун̣ам̣ каппати, на агила̄на̄йа̄’’ти абхайагирӣнам̣ уггахоти.

дутийе а̄ба̄дхапаччайа̄ бхиккхунисан̇гхам̣ а̄пуччхитва̄ сам̣хара̄петум̣ ват̣т̣ати, бхиккхусса еттха ча ласун̣е ча дуккат̣ам̣.

саттаме ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни аддха̄намаггасиккха̄падасадиса̄нӣ’’ти па̄т̣хо.

наваме кут̣т̣о на̄ма гхаракут̣т̣о. па̄ка̄ро на̄ма париккхепапа̄ка̄ро.

чхад̣д̣итакхеттети пура̄н̣акхетте. сан̇гхасантаке бхиккхусса чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣ати сан̇гхапарийа̄паннатта̄. бхиккхунӣнампи сан̇гхасантаке бхиккхусан̇гхасантаке вуттанайенева ват̣т̣ати. евам̣ сантепи са̄руппавасена ка̄таббанти ликхитам̣.

дасаме ‘‘сайам̣ та̄ни ваттхӯни каронтийа̄’’тиа̄ди идха сиккха̄паде наттхи. касма̄? ел̣акаломасамут̣т̣ха̄натта̄. йади евам̣ касма̄ вуттанти че? сутта̄нуломамаха̄падесато. йади начча̄дӣни пасситум̣ ва̄ сун̣итум̣ ва̄ на лабхати, пагева аттана̄ ка̄тунти найато лаббхама̄натта̄ вуттам̣. итаратха̄ маха̄падеса̄ нираттхака̄ сийум̣. ‘‘евам̣ ан̃н̃аттхапи найо нетаббо. самут̣т̣ха̄нампи идха вуттамева аггахетва̄ чхасамут̣т̣ха̄навасена гахетабба’’нти а̄чарийа̄. идха вуттам̣ самут̣т̣ха̄нам̣ на̄ма мӯлабхӯтасса антара̄ вутта̄паттийа̄, тасма̄ ел̣акаломасамут̣т̣ха̄намева̄ти апаре. а̄ра̄ме т̣хатва̄ти на кевалам̣ т̣хатва̄, тато гантва̄ пана саббирийа̄патхехипи лабхати. а̄ра̄ме т̣хита̄ти пана а̄ра̄мапарийа̄панна̄ти аттхо. итаратха̄ нисинна̄пи на лабхеййа̄ти.

пат̣хамаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийаваггаван̣н̣ана̄

пан̃чаме упача̄ро два̄дасахаттхо. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

саттаме дхувапан̃н̃аттети бхиккхунӣнам̣ аттха̄йа. кула̄нӣти кулагхара̄ни.

дутийаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. татийаваггаван̣н̣ана̄

чатуттхе сан̇гха̄т̣иа̄дивасена адхит̣т̣хита̄нам̣ сан̇гха̄т̣ича̄рам̣.

пан̃чаме ‘‘идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

чхат̣т̣хе ан̃н̃асмим̣ париккха̄ре дуккат̣анти тха̄лака̄дӣнам̣ ва̄ саппитела̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атарасмим̣.

татийаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. чатуттхаваггаван̣н̣ана̄

чхат̣т̣хе сам̣сат̣т̣хавиха̄расиккха̄паде ‘‘сесаметтха пат̣хамаарит̣т̣хасиккха̄паде вуттавиниччхайасадисамева̄’’ти па̄т̣хо.

чатуттхаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. пан̃чамаваггаван̣н̣ана̄

‘‘читта̄га̄рам̣ на̄ма йаттха каттхачи манусса̄нам̣ кӣл̣итум̣ рамитум̣ катам̣ хотӣ’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 979) па̄л̣ийам̣ вуттатта̄ читта̄га̄ра̄дӣни саббесам̣ аттха̄йа ката̄ни, на ран̃н̃о ева.

саттаме етена ниссаджджитум̣ каппийам̣ вуттам̣. ‘‘ниссаджджитва̄ парибхун̃джатӣ’’ти (па̄чи. 1007) па̄л̣и ча аттхи. ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо. ат̣т̣хамепи есова па̄т̣хо.

пан̃чамаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. чхат̣т̣хаваггаван̣н̣ана̄

дасаме ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

чхат̣т̣хаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. ат̣т̣хамаваггаван̣н̣ана̄

пат̣хамадутийататийесу ‘‘гихигата̄’’ти ва̄ ‘‘кума̄рибхӯта̄’’ти ва̄ на ваттабба̄. ваданти че, каммам̣ куппати.

ека̄дасаме чхандам̣ ависсаджджетва̄ти ‘‘йатха̄сукха’’нти аватва̄. еттха пана айам̣ виниччхайо – ‘‘па̄рива̄сикачхандада̄нена̄’’ти идам̣ уддхаритва̄ ‘‘вут̣т̣хита̄йа париса̄йа̄’’ти (па̄чи. 1168) падабха̄джанам̣ вуттам̣. етасса пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘вут̣т̣хита̄йа париса̄йа̄ти чхандам̣ виссаджджетва̄ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ чхандависсаджджанаматтена ва̄ вут̣т̣хита̄йа̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 1167) вуттам̣. идха чхандасса пана ависсат̣т̣хатта̄ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти вуттам̣. тасма̄ чхандам̣ ависсаджджетва̄ва два̄дасахаттхапа̄се вихаритва̄ пуна саннипа̄такаран̣ан̃ча ват̣т̣атӣти ликхитам̣.

ат̣т̣хамаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. навамаваггаван̣н̣ана̄

татийе ‘‘сесам̣ вуттанайена ведитаббам̣, идам̣ пана акусалачитта’’нти па̄т̣хо.

чатуттхе вуттанайена̄ти татийе вуттанайена.

ека̄дасаме ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни катхинасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

два̄дасаме ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни падасодхаммасадиса̄ни, идам̣ пана кирийа̄кирийа’’нти па̄т̣хо.

терасаме ‘‘сам̣каччикам̣ на̄ма адхаккхакам̣ уббхана̄бхи, тасса̄ пат̣иччха̄данаттха̄йа̄’’ти (па̄чи. 1226) па̄л̣ийам̣ вуттатта̄ идха̄пи ‘‘адхаккхакауббхана̄бхисан̇кха̄тасса сарӣрасса пат̣иччха̄данаттха’’нти па̄т̣хо. апариккхепе а̄паттипариччхедам̣ самантапа̄са̄дикавасена аггахетва̄ идха вуттанайена гахетаббанти ликхитам̣.

навамаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

суддхапа̄читтийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

самут̣т̣ха̄навиниччхайаван̣н̣ана̄

самут̣т̣ха̄на̄нам̣ виниччхайе пана гираггасамаджджа̄дӣни ‘‘ачиттака̄ни локаваджджа̄нӣ’’ти вуттатта̄ ‘‘начча’’нти ва̄ ‘‘гандха’’нти ва̄ аджа̄нитва̄пи дассанена, вилимпанена ва̄ а̄паджджанато ваттхуаджа̄наначиттена ачиттака̄ни. ‘‘начча’’нти ва̄ ‘‘гандха’’нти ва̄ джа̄нитва̄ пассантийа̄, вилимпантийа̄ ва̄ акусалатта̄ ева локаваджджа̄ни. чоривут̣т̣ха̄пана̄дӣни ‘‘чорӣ’’тиа̄дина̄ ваттхум̣ джа̄нитва̄ каран̣ейева а̄паджджанатта̄ сачиттака̄ни. упасампада̄дӣнам̣ еканта̄кусалачиттенева акаттаббатта̄ пан̣н̣аттиваджджа̄ни. ‘‘идха сачиттака̄читтаката̄ пан̣н̣аттиджа̄нана̄джа̄наната̄йа аггахетва̄ ваттхуджа̄нана̄джа̄наната̄йа гахетабба’’нти ликхитам̣. адхиппетатта̄ сан̇кхепато дассана̄бха̄ва̄ –

ачиттакаттам̣ двидха̄ матам̣, ваттхупан̣н̣аттиан̃н̃а̄н̣а̄;

вуттам̣ н̃а̄н̣ам̣ двидха̄ идха, сакана̄мена ан̃н̃а̄там̣.

парана̄ман̃ча джа̄нанам̣, ваттхуссекам̣ балакка̄ре;

екадха̄ самача̄рике, тасмим̣ таппат̣ибандхоти.

парана̄мена джа̄нанам̣, двидха̄ мутта̄дике екам̣;

екам̣ лома̄дике матанти, айам̣ бхедо ведитаббо.

сесаметтха утта̄нам̣, анутта̄наттхе вуттавиниччхайатта̄ на уддхат̣анти;

самут̣т̣ха̄навиниччхайаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бхиккхунӣпа̄тимоккхаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

кан̇кха̄витаран̣ӣпура̄н̣ат̣ӣка̄ нит̣т̣хита̄.

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

кан̇кха̄витаран̣ӣ-абхинават̣ӣка̄

гантха̄рамбхакатха̄

тилокатилакам̣ буддхам̣, ванде суддхагун̣а̄карам̣;

карун̣а̄сӣталӣбхӯта-хадайам̣ махитодайам̣.

тена̄пи дхаммара̄джена, локека̄чарийена йо;

пӯджито тан̃ча саддхаммам̣, ванде гамбхӣрамуттамам̣.

муниндачандасаддхамма-рам̣сӣхи вималехи йо;

бодхитохам̣ сада̄ ванде, там̣ сан̇гхам̣ кумуда̄карам̣.

винайе найагамбхӣре, саббатха̄ па̄радассина̄;

ва̄дина̄ дуттара̄га̄дха-саббасаттхамахан̣н̣аве.

йа̄ ката̄ буддхагхосена, тхерена тхирачетаса̄;

кан̇кха̄витаран̣ӣ на̄ма, ма̄тикат̣т̣хакатха̄ субха̄.

тхира̄некагун̣огхена, тхерена винайан̃н̃уна̄;

калйа̄н̣а̄ча̄райуттена, дхӣмата̄ мунисӯнуна̄;

винайат̣т̣хитика̄мена, сумедхена̄бхийа̄чито.

тамахам̣ ван̣н̣айисса̄ми, сувисуддхамана̄кулам̣;

са̄дхаво там̣ ниса̄метха, саккаччам̣ мама бха̄сатоти.

гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄

саббакусаладхаммаппамукхасса випулол̣а̄рагун̣ависеса̄вахасса парамагамбхӣрасса па̄тимоккхасса аттхасам̣ван̣н̣анам̣ каттука̄мойама̄чарийо пат̣хамам̣ та̄ва ‘‘буддхам̣ дхамма’’нтиа̄дина̄ ратанаттайаппан̣а̄макаран̣ена аттано читтасанта̄нам̣ пуна̄ти. висуддхачиттасанта̄наниссайа̄ хи пан̃н̃а̄ тиккхависадабха̄ваппаттийа̄ йатха̄дхиппетасам̣ван̣н̣ана̄йа парийоса̄нагаманасаматтха̄ хотӣти. апича ратанаттайаппан̣а̄мена видхутасаббакиббисе читтасанта̄не бхавантарӯпачита̄нипи антара̄йикакамма̄ни паччайавекаллато йатха̄дхиппета̄йа аттхасам̣ван̣н̣ана̄йа на̄ламантара̄йакаран̣а̄йа̄типи а̄чарийасса ратанаттайавандана̄.

таттха буддхасаддасса та̄ва ‘‘буджджхита̄ сачча̄нӣти буддхо, бодхета̄ паджа̄йа̄ти буддхо’’тиа̄дина̄ (маха̄ни. 192; чӯл̣ани. па̄ра̄йанаттхутига̄тха̄ниддеса 97; пат̣и. ма. 1.162) ниддесанайена аттхо ведитаббо. атха ва̄ сава̄сана̄йа ан̃н̃а̄н̣анидда̄йа аччантавигамато, буддхийа̄ ва̄ викаситабха̄вато буддхава̄ти буддхо джа̄гаран̣авикасанаттхавасена. атха ва̄ кассачипи н̃еййадхаммасса анавабуддхасса абха̄вена, н̃еййависесасса ча каммабха̄вена аггахан̣ато каммавачаниччха̄йа абха̄вена авагаманаттхавасенева каттуниддесо лаббхатӣти буддхава̄ти буддхо йатха̄ ‘‘диккхито на дада̄тӣ’’ти. аттхато пана па̄рамита̄парибха̄витена сайамбхун̃а̄н̣ена сахава̄сана̄йа вигатавиддхастаниравасесупаккилесо маха̄карун̣а̄саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣а̄диапаримеййагун̣аган̣а̄дха̄рова кхандхасанта̄но буддхо. йатха̄ха –

‘‘буддхоти йо со бхагава̄ сайамбхӯ ана̄чарийако пуббе анануссутесу дхаммесу са̄мам̣ сачча̄ни абхисамбуджджхи, таттха ча саббан̃н̃утам̣ патто, балесу ча васӣбха̄ва’’нти (маха̄ни. 192; чӯл̣ани. па̄ра̄йанаттхутига̄тха̄ниддеса 97; пат̣и. ма. 1.161),

там̣ буддхам̣.

дха̄ретӣти дхаммо. айан̃хи йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджама̄не апа̄йадуккхе, сам̣са̄радуккхе ча апатама̄не дха̄ретӣти, танниббаттакакилесавиддхам̣санан̃четтха дха̄ран̣ам̣. еван̃ча катва̄ арийамагго, тасса тадаттхасиддхихетута̄йа нибба̄нан̃ча̄ти убхайамева ниппарийа̄йато дха̄рети. арийапхалан̃ча пана там̣самуччхиннакилесапат̣иппассамбханена таданукӯлата̄йа, парийаттидхаммо ча тададхигамахетута̄йа̄ти убхайампи парийа̄йато дха̄ретӣти ведитаббам̣, там̣ дхаммам̣. ча-саддо самуччайаттхо. тена йатха̄вуттам̣ буддхам̣, иман̃ча дхаммам̣ вандитва̄ти буддхаратанена саха ванданакирийа̄йа дхаммаратанам̣ самуччиноти.

на кевалам̣ идам̣ двайамева̄ти а̄ха ‘‘сан̇гхан̃ча̄’’ти. арийена дит̣т̣хисӣласа̄ман̃н̃ена сам̣хато гхат̣итоти сан̇гхо, ат̣т̣хаарийапуггаласамӯхо. техи техи ва̄ маггапхалехи килесадаратха̄нам̣ самуччхедапат̣иппассамбханавасена саммадева гха̄титатта̄ сан̇гхо, потхуджджаникасан̇гхасса̄пи пуббабха̄гаппат̣ипада̄йа т̣хитатта̄ пуримачетана̄йа вийа да̄не еттхева сан̇гахо дат̣т̣хаббо. сопи хи кин̃ча̄пи арийена дит̣т̣хисӣласа̄ман̃н̃ена асам̣хато, ниййа̄никапаккхийена пана потхуджджаникена сам̣хататта̄ даккхин̣еййапан̣ипа̄та̄рахо сан̇гхойева̄ти, там̣ сан̇гхам̣. ча-саддассаттхо еттха̄пи вуттанайенева ведитаббо.

ким̣висит̣т̣хам̣ буддхам̣, дхаммам̣, сан̇гхан̃ча̄ти а̄ха ‘‘вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄рабха̄джана’’нти. идан̃ча висесанам̣ паччекам̣ йоджетаббам̣ ‘‘вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄рабха̄джанам̣. буддхам̣…пе… вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄рабха̄джанам̣ сан̇гхан̃ча̄’’ти. таттха садевакена локена арахата̄дӣхи гун̣ехи сет̣т̣хабха̄вена карийама̄но пан̣а̄мо вандана̄, самма̄но ма̄но, гандхапуппха̄дӣхи упаха̄ро пӯджа̄, абхисан̇кхатапаччайада̄нам̣ сакка̄ро, вандана̄ ча ма̄но ча пӯджа̄ ча сакка̄ро ча вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄ра̄, тесам̣ махаппхалабха̄вакаран̣ена бха̄джанатта̄ а̄дха̄ратта̄ вандана̄ма̄напӯджа̄сакка̄рабха̄джанам̣. имина̄ ратанаттайасса арахата̄дӣхи гун̣ехи асамабха̄вам̣ дассети. тандассанампи таккатасса нипаччака̄расса сасанта̄напавана̄дивасена йатха̄дхиппета̄йа аттхасам̣ван̣н̣ана̄йа ниппха̄данасаматтхабха̄вадӣпанаттханти ведитаббам̣.

виппасаннена четаса̄ вандитва̄ти арахата̄дианекаппака̄рагун̣ависеса̄нуссаран̣авасена вивидхена, висесена ва̄ пасаннена манаса̄ саддхим̣ ка̄йава̄ча̄хи каран̣абхӯта̄хи абхивандийа̄ти аттхо, тӣхи два̄рехи намасситва̄ти вуттам̣ хоти. тивидха̄ ча̄йам̣ вандана̄ ка̄йавачӣмановандана̄нам̣ васена. таттха буддха̄дигун̣а̄рамман̣а̄ ка̄ма̄вачаракусалакирийа̄нам̣ ан̃н̃атарачетана̄ ка̄йавачӣвин̃н̃аттийо самут̣т̣ха̄петва̄ ка̄йавачӣдва̄равасена уппанна̄ ка̄йавачӣвандана̄ти вуччати, убхайавин̃н̃аттийо пана асамут̣т̣ха̄петва̄ манодва̄равасена уппанна̄ мановандана̄ти. имасса падасса ‘‘ван̣н̣анам̣ ван̣н̣айисса̄мӣ’’ти имина̄ самбандхо.

евам̣ ратанаттайасса пан̣а̄мам̣ дассетва̄ ида̄ни аттано ниссайабхӯта̄нам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нан̃ча пан̣а̄мам̣ дассенто ‘‘тхеравам̣саппадӣпа̄на’’нтиа̄дима̄ха. таттха катан̃джалӣ пубба̄чарийасӣха̄нам̣ намо катва̄ти самбандхо. като ан̃джали карапут̣о етена̄ти катан̃джалӣ. чханда̄нураккхан̣аттхан̃хеттха дӣгхо, катан̃джалӣ хутва̄ти вуттам̣ хоти. пубба̄чарийа̄ пора̄н̣ат̣т̣хакатха̄ка̄ра̄ тамбапан̣н̣ийа̄ маха̄тхера̄, те ева париссайасаханато, пат̣ипаккхабхӯтакилесахананато, парава̄димигехи ападхам̣санӣйато ча сӣхасадисатта̄ сӣха̄ти пубба̄чарийасӣха̄, тесам̣ пубба̄чарийасӣха̄нам̣. кӣдиса̄ те пубба̄чарийасӣха̄, йесам̣ тайа̄ намо карӣйатӣти а̄ха ‘‘тхеравам̣саппадӣпа̄на’’нтиа̄ди. таттха тхеравам̣саппадӣпа̄нанти тхирехи сӣлаккхандха̄дӣхи саманна̄гата̄ти тхера̄, маха̄кассапа̄дайо, тесам̣ вам̣со анвайоти тхеравам̣со. етена бхинналаддхика̄нам̣ саттарасабхеда̄нам̣ маха̄сан̇гхика̄дӣнам̣ вам̣сам̣ пат̣иккхипати, тхеравам̣сапарийа̄панна̄ хутва̄ пана а̄гама̄дхигамасампаннатта̄ пан̃н̃а̄паджджотена тасса тхеравам̣сасса дӣпанато тхеравам̣саппадӣпа̄, пубба̄чарийасӣха̄, тесам̣ тхеравам̣саппадӣпа̄нам̣. асам̣хӣратта̄ тхира̄нам̣. винайаккамети а̄рамбха̄нурӯпавачанаметам̣, те пана сутта̄бхидхаммесупи тхира̄ ева.

евам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нампи пан̣а̄мам̣ дассетва̄ ида̄ни сам̣ван̣н̣етаббадхаммависесасса абхидха̄на̄нисам̣сам̣, десакасампаттийо ча дассенто ‘‘па̄моккха’’нтиа̄дима̄ха. таттха махесина̄ йам̣ па̄тимоккхам̣ пака̄ситанти самбандхо. таттха махесина̄ти маханте сӣла̄дике пан̃ча дхаммаккхандхе есӣ гавесӣти махеси. махантехи еситоти ва̄ путхуджджанасекха̄секхаисӣхи висит̣т̣хатта̄ маханто исӣти ва̄ махеси, самма̄самбуддхо, тена махесина̄. па̄тимоккханти сатта̄паттиккхандхасам̣варабхӯтам̣ сиккха̄падасӣлам̣, таддӣпанато убхатовибхан̇гасуттасан̇кха̄там̣ гантхапа̄тимоккхамева ва̄. кимбхӯтанти а̄ха ‘‘па̄моккха’’нтиа̄ди. памукхе са̄дхӯти памоккхам̣, памоккхамева па̄моккхам̣, ваджджапат̣ипаккхатта̄ анаваджджа̄нам̣ сама̄дхипан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄нам̣ париттамахаггаталокуттара̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ а̄ди патит̣т̣ха̄бхӯтанти аттхо. ‘‘сӣле патит̣т̣ха̄йа наро сапан̃н̃о, читтам̣ пан̃н̃ан̃ча бха̄вайа’’нти (сам̣. ни. 1.23, 192; пет̣ако. 22; ми. па. 2.1.9) хи вуттам̣. мукхамива̄ти мукхам̣, два̄рам̣. йатха̄ хи сатта̄нам̣ кхаджджабходжджалеййапеййавасена чатуббидхопи а̄ха̄ро мукхена пависитва̄ ан̇гапаччан̇га̄ни пхарати, евам̣ йогинопи ча̄тубхӯмакакусалам̣ сӣламукхена пависитва̄ аттхасиддхим̣ сампа̄дети. тена вуттам̣ ‘‘мукхамива̄ти мукха’’нти. атха ва̄ мукхам̣ два̄рам̣ моккхаппавеса̄йа нибба̄насаччхикирийа̄йа̄ти аттхо. вуттан̃хи –

‘‘авиппат̣иса̄раттха̄ни кхо, а̄нанда, кусала̄ни сӣла̄нӣ’’ти (а. ни. 11.1).

татха̄ –

‘‘авиппат̣иса̄ро па̄моджджаттха̄йа, па̄моджджам̣ пӣтаттха̄йа, пӣти пассаддхаттха̄йа, пассаддхи сукхаттха̄йа, сукхам̣ сама̄дхаттха̄йа, сама̄дхи йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанаттха̄йа, йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанам̣ ниббидаттха̄йа, ниббида̄ вира̄гаттха̄йа, вира̄го вимуттаттха̄йа, вимутти вимуттин̃а̄н̣адассанаттха̄йа, вимуттин̃а̄н̣адассанам̣ анупа̄да̄паринибба̄наттха̄йа̄’’ти (пари. 366) ча.

евам̣ сам̣ван̣н̣етаббадхаммасса абхидха̄на̄дим̣ дассетва̄ ида̄ни сам̣ван̣н̣ана̄йа нимиттам̣ дассетум̣ ‘‘сӯратена̄’’тиа̄дина̄ чатуттхага̄тхама̄ха. таттха сӯратена̄ти собхане ратоти сӯрато у-ка̄расса дӣгхам̣ катва̄, тена сӯратена, собхане ка̄йикава̄часикакамме ратена̄ти аттхо, винӣтена̄ти вуттам̣ хоти. нива̄тена̄ти нӣчавуттина̄. сучисаллекхавуттина̄ти сучибхӯта̄ килесасалликханасаматтха̄ вутти пат̣ипатти етасса̄ти сучисаллекхавутти, тена сучисаллекхавуттина̄, парисуддха̄йа аппиччхавуттийа̄ саманна̄гатена̄ти аттхо. винайа̄ча̄райуттена̄ти ва̄риттача̄риттасӣласампаннена. атха ва̄ винайоти четтха па̄тимоккхасам̣вара̄дибхедо сам̣варавинайо. а̄ча̄роти а̄ча̄рагочараниддесе а̄гатасаман̣аса̄руппа̄ча̄ро. сон̣аттхерена̄ти еттха сон̣оти тасса на̄мам̣. тхирехи сӣлаккхандха̄дӣхи саманна̄гататта̄ тхеро. йа̄читоти абхийа̄чито. тхеро хи па̄тимоккхасса гамбхӣрата̄йа дуравага̄хатам̣, а̄чарийасса ча там̣сам̣ван̣н̣ана̄йа са̄маттхийам̣ н̃атва̄ ‘‘па̄тимоккхасса тайа̄ аттхасам̣ван̣н̣ана̄ ка̄табба̄. еван̃хи са̄санасса сучират̣т̣хитиката̄ хотӣ’’ти са̄нисам̣сага̄равена йа̄чанам̣ ака̄си. тадасса йа̄чанам̣ аттано сам̣ван̣н̣ана̄йа нида̄набхӯтам̣ дассенто ‘‘йа̄чито’’ти а̄ха.

еттха ча ‘‘сӯратена̄’’ти имина̄сса сораччам̣ вуччати. ‘‘нива̄тена̄’’ти имина̄ нӣчаманата̄ нива̄тавуттита̄, йа̄йа нива̄тавуттита̄йа саманна̄гато пуггало нихатама̄но, нихатадаппо, па̄дапун̃чханачол̣акасамо, бхиннависа̄н̣ӯсабхасамо, уддхат̣ада̄т̣хасаппасамо ча хутва̄ сан̣хо сакхило сукхасамбха̄со хоти. ‘‘сучисаллекхавуттина̄’’ти имина̄ индрийасам̣варапаччайасаннисситаа̄джӣвапа̄рисуддхисӣлам̣. ‘‘винайа̄ча̄райуттена̄’’ти имина̄ па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ вуттанти ведитаббам̣. еваманекагун̣ехи тасса абхиттхаванам̣ йатха̄вуттагун̣асаманна̄гатасса сабрахмача̄рино аджджхесанам̣ на сакка̄ пат̣иба̄хитунти парамагамбхӣрасса̄пи па̄тимоккхасса аттхасам̣ван̣н̣ана̄йам̣ паватта̄ти дассанаттхам̣. кин̃ча – та̄дисасса аджджхесанам̣ нисса̄йа карийама̄на̄ аттхасам̣ван̣н̣ана̄ тасса аджджхесана̄дхипаччена, маман̃ча усса̄хасампаттийа̄ на чирена парийоса̄нам̣ гаччхатӣти катанти ведитаббам̣.

евам̣ сам̣ван̣н̣ана̄йа нимиттам̣ дассетва̄ ида̄ни тассаване сотуджанасса̄дарам̣ джанетум̣ таппайоджанакаран̣аппака̄раниссайа̄бхидха̄на̄дим̣ дассенто ‘‘таттха̄’’тиа̄дига̄тха̄двайама̄ха. таттха таттха̄ти ‘‘йам̣ махесина̄ па̄тимоккхам̣ пака̄сита’’нти вуттам̣, тасмим̣ па̄тимоккхе. сан̃джа̄такан̇кха̄нанти падападаттхавиниччхайавасена сан̃джа̄такан̇кха̄нам̣, самуппаннасам̣сайа̄нанти аттхо. кан̇кха̄витаран̣аттха̄йа̄ти йатха̄вуттасам̣сайасса атиккаманаттха̄йа. тасса̄ти па̄тимоккхасса. ван̣н̣ӣйати аттхо катхӣйати ета̄йа̄ти ван̣н̣ана̄, ат̣т̣хакатха̄, там̣ ван̣н̣анам̣. имасса ча ‘‘ван̣н̣айисса̄мӣ’’ти имина̄ самбандхо. ким̣бхӯтанти а̄ха ‘‘парипун̣н̣авиниччхайа’’нтиа̄ди. парипун̣н̣авиниччхайанти кхандхакапарива̄рападабха̄джана̄дивасена аса̄дха̄ран̣авиниччхайасса ча нида̄на̄дивасена саттарасаппабхедасса ча саббасиккха̄падаса̄дха̄ран̣авиниччхайасса пака̄санато сампун̣н̣авиниччхайам̣.

маха̄виха̄рава̄сӣнанти маха̄мегхавануййа̄набхӯмибха̄ге патит̣т̣хито виха̄ро маха̄виха̄ро, йо саттхуно маха̄бодхина̄ вибхӯсито, таттха васанти сӣлена̄ти маха̄виха̄рава̄сино, тесам̣ маха̄виха̄рава̄сӣнам̣. ва̄чана̄магганисситанти катха̄магганисситам̣, ат̣т̣хакатха̄нисситанти аттхо, маха̄виха̄рава̄сӣнам̣ сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄найам̣ идха нисса̄йа̄ти вуттам̣ хоти. ван̣н̣айисса̄мӣти паваттайисса̄ми. на̄мена̄ти аттано гун̣ана̄мена. кан̇кха̄витаранти ета̄йа̄ти кан̇кха̄витаран̣ӣ, там̣ кан̇кха̄витаран̣им̣. субханти аттхабйан̃джанасампаннатта̄ сундарам̣, саддалаккхан̣асубхато, виниччхайасубхато, вин̃н̃еййасубхато ча субхам̣ парисуддхам̣. еттха ча ‘‘кан̇кха̄витаран̣аттха̄йа̄’’ти имина̄ пайоджанам̣ дассети, пурипун̣н̣авиниччхайа’’нти имина̄ сам̣ван̣н̣ана̄ппака̄рам̣, ‘‘маха̄виха̄рава̄сӣнам̣ ва̄чана̄магганиссита’’нти имина̄ сам̣ван̣н̣ана̄йа ниссайависуддхим̣ ника̄йантараладдхисан̇карадосавиваджджанато, ‘‘ван̣н̣айисса̄мӣ’’ти имина̄ аттано аджджха̄сайам̣ дассетӣти дат̣т̣хаббам̣. ‘‘ваттайисса̄мӣ’’типи па̄т̣хо.

гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нида̄наван̣н̣ана̄

евам̣ ратанаттайапан̣а̄ма̄дисахитам̣ сан̃н̃а̄дикам̣ дассетва̄ ида̄ни ‘‘па̄тимоккхасса ван̣н̣анам̣ ван̣н̣айисса̄мӣ’’ти вуттатта̄ па̄тимоккхам̣ та̄ва вачанаттхато, сарӯпабхедато, гантхабхедато, уддесавибха̄гато, уддесапариччхедато ча ваваттхапетва̄ тадуддесаккамена̄йам̣ ван̣н̣ана̄ бхависсатӣти дассетум̣ ‘‘таттха па̄тимоккха’’нтиа̄ди а̄раддхам̣.

таттха таттха̄ти тасмим̣ га̄тха̄паде. паатимоккханти пака̄рато ативийа сӣлесу мукхабхӯтам̣. атипамоккханти тамева падам̣ упасаггабйаттайена вадати. атха ва̄ па ати моккханти падаччхедо, тасса упасаггабйаттайенаттхама̄ха ‘‘атипамоккха’’нти. евам̣ пабхедато падаван̣н̣анам̣ катва̄ саддаттхато вадати ‘‘атисет̣т̣хам̣ атиуттаманти аттхо’’ти. еттха ча сӣлапа̄тимоккхам̣ саббагун̣а̄нам̣ мӯлабха̄вато сет̣т̣хам̣, гантхапа̄тимоккхам̣ пана сет̣т̣хагун̣асахачаран̣ато сет̣т̣ханти ведитаббам̣. уттаманти еттха̄пи есева найо. итӣти евам̣. имина̄ йатха̄вуттавачанаттхам̣ нидассети. нидассанаттхо хи айам̣ ити-саддо ‘‘саббаматтхӣти кхо, качча̄на, айамеко анто, саббам̣ наттхӣти кхо, качча̄на, айам̣ дутийо анто’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 2.15; 3.90) вийа. имина̄ти а̄саннапаччаккхавачанам̣ ити-саддена анантаранидасситасса, пат̣игга̄хакехи ча сотавин̃н̃а̄н̣а̄дивӣтхийа̄ пат̣ипаннасса вачанаттхасса вачанато. атха ва̄ имина̄ти а̄саннапаччаккхабха̄вакаран̣авачанам̣ йатха̄вуттасса вачанаттхасса абхимукхӣкаран̣ато. вачанаттхена̄ти ‘‘атисет̣т̣ха’’нти саддаттхена. екавидхампӣти екакот̣т̣ха̄сампи. сӣлагантхабхедато дувидхам̣ хотӣти пуна сӣлагантхасан̇кха̄тена пабхедена дувидхам̣ хоти, сӣлапа̄тимоккхам̣, гантхапа̄тимоккхан̃ча̄ти дувидхам̣ хотӣти аттхо.

ида̄ни тадубхайасса̄пи сутте а̄гатабха̄вам̣ дассетум̣ ‘‘татха̄ хӣ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха па̄ти раккхатӣти па̄ти, там̣ моккхети мочети а̄па̄йика̄дӣхи дуккхехӣти па̄тимоккхам̣, сам̣варан̣ам̣ сам̣варо, ка̄йава̄ча̄хи авӣтиккамо, па̄тимоккхамева сам̣варо па̄тимоккхасам̣варо, па̄тимоккхасам̣варена сам̣вуто саманна̄гато па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто. вихаратӣти ваттати.

а̄диметанти етам̣ сиккха̄падасӣлам̣ пуббуппаттиаттхена а̄ди. вуттампи четам̣ –

‘‘тасма̄тиха твам̣, уттийа, а̄димева висодхехи кусалесу дхаммесу. ко ча̄ди кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣? сӣлан̃ча сувисуддхам̣, дит̣т̣хи ча уджука̄’’ти (сам̣. ни. 5.382).

йатха̄ хи нагаравад̣д̣хакӣ нагарам̣ ма̄петука̄мо пат̣хамам̣ нагарат̣т̣ха̄нам̣ содхети, тато апарабха̄ге вӣтхичатуккасин̇гха̄т̣ака̄дипариччхедена вибхаджитва̄ нагарам̣ ма̄пети, йатха̄ ва̄ пана раджако пат̣хамам̣ тӣхи кха̄рехи ваттхам̣ дховитва̄ парисуддхе ваттхе йадиччхакам̣ ран̇гаджа̄там̣ упанети, йатха̄ ва̄ пана чхеко читтака̄ро рӯпам̣ ликхитука̄мо а̄дитова бхиттипарикаммам̣ кароти, тато апарабха̄ге рӯпам̣ самут̣т̣ха̄пети, евамева йога̄вачаро а̄дитова сӣлам̣ висодхетва̄ апарабха̄ге саматхавипассана̄дайо дхамме саччхикароти. тасма̄ сӣлам̣ ‘‘а̄дӣ’’ти вуттам̣. ‘‘мукхамета’’нтиа̄дӣни вуттаттха̄нева. а̄дисаддена ‘‘па̄тимоккхе ча сам̣варо’’тиа̄дипа̄л̣им̣ (дӣ. ни. 2.90; дха. па. 185) сан̇ган̣ха̄ти.

сӣланти ча̄риттава̄риттавасена дувидхам̣ винайапит̣акапарийа̄паннам̣ сиккха̄падасӣлам̣, дхаммато пана сӣлам̣ на̄ма па̄н̣а̄типа̄та̄дӣхи ва̄ вирамантасса, ваттапат̣ипаттим̣ ва̄ пӯрентасса четана̄дайо дхамма̄ ведитабба̄. вуттан̃хетам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ ‘‘ким̣ сӣланти четана̄ сӣлам̣ четасикам̣ сӣлам̣ сам̣варо сӣлам̣ авӣтиккамо сӣла’’нти (пат̣и. ма. 1.39) ‘‘убхайа̄ни кхо панасса па̄тимоккха̄нӣ’’ти бхиккхубхиккхунӣпа̄тимоккхавасена убхайа̄ни па̄тимоккха̄ни, две ма̄тика̄ти аттхо. асса̄ти бхиккхунова̄дакасса. виттха̄рена̄ти убхатовибхан̇гена саддхим̣. сва̄гата̄нӣти сут̣т̣ху а̄гата̄ни. а̄дисаддена ‘‘па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄’’тиа̄дипа̄л̣им̣ (маха̄ва. 134) сан̇ган̣ха̄ти. таттха̄ти тесу сӣлагантхапа̄тимоккхесу. йоти анийаманиддесо, йо кочи пуггало. нанти винайапарийа̄паннасӣлам̣. раккхатӣти сама̄дийитва̄ авикопенто па̄лети. там̣ ‘‘па̄тӣ’’ти ладдхана̄мам̣ па̄тимоккхасӣле т̣хитам̣. мочетӣти сахака̄рика̄ран̣абха̄вато моккхети. апа̄йе джа̄там̣ а̄па̄йикам̣, дуккхам̣, там̣ а̄ди йесам̣ та̄ни а̄па̄йика̄дӣни. а̄дисаддена тадан̃н̃ам̣ саббам̣ сам̣са̄радуккхам̣ сан̇ган̣ха̄ти. атта̄нува̄да̄дӣхӣти атта̄нам̣ анува̄до атта̄нува̄до, со а̄ди йесам̣ та̄ни атта̄нува̄да̄дӣни, техи атта̄нува̄да̄дӣхи. а̄дисаддена пара̄нува̄дадан̣д̣адуггатибхайа̄ни сан̇ган̣ха̄ти. тасса па̄тимоккхасса джотакатта̄ти тасса сӣлапа̄тимоккхасса дӣпанатта̄. а̄димхи пана вутто вачанаттхоти ‘‘атисет̣т̣ха’’нтиа̄дина̄ а̄димхи вутто вачанаттхо. убхиннампи са̄дха̄ран̣о хоти сӣлапа̄тимоккхам̣ саббагун̣а̄нам̣ мӯлабха̄вато сет̣т̣хам̣, гантхапа̄тимоккхам̣ сет̣т̣хагун̣асахачаран̣ато сет̣т̣ханти.

таттха̄ти тесу сӣлапа̄тимоккхагантхапа̄тимоккхесу. ‘‘айам̣ ван̣н̣ана̄’’ти ваккхама̄наван̣н̣анама̄ха. гантхапа̄тимоккхасса та̄ва йуджджату, катхам̣ сӣлапа̄тимоккхасса йуджджатӣти а̄ха ‘‘гантхе хӣ’’тиа̄ди. хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то. тасса̄ти гантхасса. аттхоти сӣлам̣. ван̣н̣итова хотӣти гантхаван̣н̣ана̄мукхена аттхассева ван̣н̣анато. идам̣ вуттам̣ хоти – йасма̄ гантхе ван̣н̣ите тадавина̄бха̄вато тассаттхо ван̣н̣ито хоти, тасма̄ сӣлапа̄тимоккхассапи йуджджатӣти.

евам̣ сарӯпабхедато ваваттхапетва̄ ида̄ни гантхабхедато ваваттхапетум̣ ‘‘там̣ панета’’нтиа̄дима̄ха. таттха̄ти тесу бхиккхупа̄тимоккхабхиккхунӣпа̄тимоккхесу двӣсу. уддеса̄ париччхиджджанти йехи ваккхама̄навачанаппабандхехи, те уддесапариччхеда̄, техи. ваваттхитанти асан̇карато т̣хитам̣.

евам̣ гантхабхедато ваваттхапетва̄ ида̄ни уддесавибха̄гато ваваттхапетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. уддисӣйати сарӯпена катхӣйати еттха, етена̄ти ва̄ уддесо, нида̄насса уддесоти нида̄нуддесо. евам̣ сесесупи. виттха̄рова уддесо виттха̄руддесо.

ида̄ни нида̄нуддеса̄дӣнам̣ париччхедадассанаттхам̣ ‘‘таттха нида̄нуддесо’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха таттха̄ти тесу пан̃часу уддесесу. нида̄нуддесо уддит̣т̣хо хотӣти самбандхо. йам̣ панеттха нида̄нуддесапариччхедам̣ дассентена ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’’ти идха̄гатанида̄напа̄л̣им̣ дассетва̄ таданантарам̣ уддесака̄ле ваттаббасса̄пи ‘‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄на’’нти имасса па̄т̣хасса йоджанам̣ акатва̄ ‘‘таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄дина̄ ануса̄вана̄дикамева йоджетва̄ дасситам̣, там̣ пана апарипун̣н̣анида̄напа̄л̣идассанапуббаканида̄нуддесапариччхедадассанаттхам̣, кхуддакапеййа̄лавасена ва̄ па̄кат̣атта̄ тасса айоджанам̣ катанти ведитаббам̣, уддесака̄ле пана йоджетва̄ва ваттаббам̣. ваккхати хи ‘‘там̣ панетам̣ па̄ра̄джика̄дӣнам̣ аваса̄не диссати, на нида̄на̄васа̄не. кин̃ча̄пи на диссати, атха кхо уддесака̄ле ‘а̄виката̄ хисса пха̄су хотӣ’ти ватва̄ ‘уддит̣т̣хам̣ кхо а̄йасманто нида̄нам̣, таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’тиа̄дина̄ найена ваттаббамева̄’’тиа̄ди. авасесе сутена са̄витети авасит̣т̣хам̣ па̄ра̄джикуддеса̄дичатуккам̣ ‘‘сута̄ кхо пана̄йасмантехи чатта̄ро па̄ра̄джика̄ дхамма̄…пе… авивадама̄нехи сиккхитабба’’нти евам̣ сутавасена са̄вите.

етенева найена сеса̄ тайо па̄тимоккхуддесапариччхеда̄ ведитабба̄ти дассетум̣ ‘‘па̄ра̄джикуддеса̄дӣна’’нтиа̄дима̄ха. па̄ра̄джикуддеса̄дӣнам̣ париччхеда̄ йоджетабба̄ти самбандхо. нида̄насса а̄дито пат̣т̣ха̄йа па̄ра̄джика̄дӣни оса̄петва̄ти нида̄нам̣, па̄ра̄джикан̃ча, тадубхайам̣ сан̇гха̄дисесан̃ча, там̣тикам̣ анийатан̃ча̄ти евам̣ йатха̄ккамам̣ уддиситва̄ па̄ра̄джика̄дӣни парийоса̄петва̄. йоджетабба̄ти ‘‘авасесе сутена са̄вите уддит̣т̣хо хоти па̄ра̄джикуддесо’’тиа̄дина̄ йоджетабба̄. авасесам̣ сутена са̄ветаббанти вачанатоти упосатхаккхандхаке –

‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, па̄тимоккхуддеса̄ нида̄нам̣ уддиситва̄ авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣, айам̣ пат̣хамо па̄тимоккхуддесо. нида̄нам̣ уддиситва̄ чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни уддиситва̄ авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣, айам̣ дутийо па̄тимоккхуддесо’’тиа̄дӣсу (маха̄ва. 150) –

евам̣ вуттатта̄. йасмим̣ виппакатети йасмим̣ уддесе апарийосите. антара̄йо уппаджджатӣти дасасу антара̄йесу йо кочи антара̄йо уппаджджати. даса антара̄йа̄ на̄ма – ра̄джантара̄йо, чорантара̄йо, агйантара̄йо, удакантара̄йо, мануссантара̄йо, амануссантара̄йо, ва̄л̣антара̄йо, сарӣсапантара̄йо, джӣвитантара̄йо, брахмачарийантара̄йоти. таттха саче бхиккхӯсу ‘‘упосатхам̣ карисса̄ма̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 150) нисиннесу ра̄джа̄ а̄гаччхати, айам̣ ра̄джантара̄йо. чора̄ а̄гаччханти, айам̣ чорантара̄йо. давада̄хо ва̄ а̄гаччхати, а̄ва̄се ва̄ агги ут̣т̣хахати, айам̣ агйантара̄йо. мегхо ва̄ ут̣т̣хахати, огхо ва̄ а̄гаччхати, айам̣ удакантара̄йо. бахӯ манусса̄ а̄гаччханти, айам̣ мануссантара̄йо. бхиккхум̣ йаккхо ган̣ха̄ти, айам̣ амануссантара̄йо. бйаггха̄дайо чан̣д̣амига̄ а̄гаччханти, айам̣ ва̄л̣антара̄йо. бхиккхум̣ саппа̄дайо д̣ам̣санти, айам̣ сарӣсапантара̄йо. бхиккху гила̄но ва̄ хоти, ка̄лам̣ ва̄ кароти, верино ва̄ там̣ ма̄ретука̄ма̄ ган̣ханти, айам̣ джӣвитантара̄йо. манусса̄ екам̣ ва̄ бахӯ ва̄ бхиккхӯ брахмачарийа̄ ча̄ветука̄ма̄ ган̣ханти, айам̣ брахмачарийантара̄йо. ити йам̣ вуттам̣ ‘‘антара̄йо уппаджджатӣти дасасу антара̄йесу йо кочи антара̄йо уппаджджатӣ’’ти, тассаттхо пака̄сито хотӣти.

тена саддхинти виппакатуддесена саддхим̣. авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣ уддит̣т̣хауддеса̄пеккхатта̄ авасесавачанасса. йатха̄ха ‘‘нида̄нам̣ уддиситва̄’’тиа̄ди (маха̄ва. 150). тена̄ха ‘‘нида̄нуддесе пана̄’’тиа̄ди. сутена са̄ветаббам̣ на̄ма наттхи упосатхасса антара̄йова хотӣти адхиппа̄йо. анийатуддесо париха̄йатӣти бхиккхунӣнам̣ анийатасиккха̄падапан̃н̃аттийа̄ абха̄вато. тадабха̄во ча ‘‘идамева лаккхан̣ам̣ таттха̄пи анугата’’нти катва̄ти ведитаббам̣. сесанти авасесуддесапариччхедадассанам̣. етесам̣ двиннам̣ па̄тимоккха̄нанти самбандхо. та̄ва̄ти пат̣хамам̣. иданти ида̄ни ваттаббам̣ буддхийам̣ випариваттама̄нам̣ са̄ман̃н̃ена дассети, идам̣ аккхарападанийамитагантхитам̣ вачанам̣ вуччати катхӣйатӣти аттхо. ким̣ танти а̄ха, ‘‘сун̣а̄ту метиа̄дӣна’’нтиа̄ди.

таттха сун̣а̄ту метиа̄дӣнанти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо аджджупосатхо’’тиа̄дӣнам̣ бхиккхупа̄тимоккхе а̄гата̄нам̣ суттапада̄нам̣. аттханиччхайанти абхидхеййаттхасса чева адхиппа̄йаттхасса ча ниччхайанам̣, ваваттха̄пананти аттхо. има̄йа хи ат̣т̣хакатха̄йа тесам̣ абхидхеййаттхо чева адхиппа̄йаттхо ча анекадха̄ ваваттха̄пӣйати. атха ва̄ ниччхинноти ниччхайо. ган̣т̣хит̣т̣ха̄несу кхӣламаддана̄ка̄рена паватта̄ виматиччхедакатха̄, аттхо ча ниччхайо ча аттханиччхайо, там̣ аттханиччхайам̣, майа̄ вуччама̄нам̣ аттхан̃ча виниччхайан̃ча̄ти вуттам̣ хоти. сӣласампанна̄ти самантато паннам̣ паттам̣ пун̣н̣анти сампаннам̣, сӣлам̣ сампаннаметесанти сӣласампанна̄, парипун̣н̣асӣла̄ти аттхо. атха ва̄ саммадева панна̄ гата̄ упа̄гата̄ти сампанна̄, сӣлена сампанна̄ сӣласампанна̄, па̄тимоккхасам̣варена упета̄ти аттхо. адхисӣлаадхичиттаадхипан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄ тиссопи сиккхитаббат̣т̣хена сиккха̄, там̣ ка̄ментӣти сиккха̄ка̄ма̄. сун̣анту мети те саббепи бхиккхаво мама сантика̄ ниса̄менту. имина̄ аттано сам̣ван̣н̣ана̄йа саккаччам̣ саване нийоджети. саккаччасаванапат̣ибаддха̄ хи сабба̄пи са̄санасампаттӣти. еттха ча сӣласампанна̄нам̣ сиккха̄ка̄ма̄нам̣йева бхиккхӯнам̣ гахан̣ам̣ тадан̃н̃есам̣ имисса̄ сам̣ван̣н̣ана̄йа абха̄джанабха̄вато. на хи те винайам̣ сотаббам̣, пат̣ипаджджитаббан̃ча ман̃н̃иссанти.

еттха̄ти етасмим̣ га̄тха̄паде, етесам̣ ва̄ га̄тха̄йа сан̇гахита̄нам̣ ‘‘сун̣а̄ту ме’’тиа̄дӣнам̣ пада̄намантаре. саване а̄н̣аттивачанам̣ савана̄н̣аттивачанам̣. кин̃ча̄пи савана̄н̣аттивачанам̣, татха̄пи па̄тимоккхуддесакена евам̣ ваттаббанти бхагавата̄ вуттатта̄ бхагавато а̄н̣атти, на уддесакасса̄ти навакатарена̄пи идам̣ ваттум̣ ват̣т̣ати сан̇гхага̄равена, сан̇гхабахума̄нена ча сахитатта̄ сага̄равасаппатиссавачанам̣. сан̇гхо хи суппат̣ипанната̄дигун̣ависесайуттатта̄ уттамам̣ га̄раваппатиссават̣т̣ха̄нам̣. идан̃ча саббам̣ кена каттха када̄ вуттанти а̄ха ‘‘саббамева чета’’нтиа̄ди. па̄тимоккхуддесам̣ ануджа̄нантена̄ти –

‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, па̄тимоккхам̣ уддиситум̣, еван̃ча пана, бхиккхаве, уддиситаббам̣, бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена сан̇гхо н̃а̄петаббо ‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо’’’ти (маха̄ва. 133-134) –

евама̄дина̄ ануджа̄нантена. ра̄джагахети евам̣на̄маке нагаре. тан̃хи мандха̄тумаха̄говинда̄дӣхи париггахитатта̄ ‘‘ра̄джагаха’’нти вуччати. там̣ панетам̣ буддхака̄ле, чаккаваттика̄ле ча нагарам̣ хоти, сесака̄ле сун̃н̃ам̣ хоти йаккхапариггахитам̣, тесам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ хутва̄ тит̣т̣хати. тасма̄ти йасма̄ идам̣ па̄тимоккхуддесакена ваттаббавачанам̣, тасма̄. ким̣ те убхопи па̄тимоккхам̣ уддисанти, йеневам̣ ваттаббанти а̄ха ‘‘сан̇гхаттхеро ва̄ хӣ’’тиа̄ди. тхера̄дхиканти тхера̄дхӣнам̣, тхера̄йаттам̣ бхавитунти аттхо. ‘‘тхера̄дхеййа’’нти ва̄ па̄т̣хо, сойеваттхо. таттха̄ти тиссам̣ париса̄йам̣. бйаттоти пан̃н̃а̄веййаттийена саманна̄гато, пагун̣ама̄тикоти аттхо. пат̣ибалоти ваттум̣ саматтхо, абхӣтоти вуттам̣ хоти. еттха ча кин̃ча̄пи дахарасса̄пи бйаттасса па̄тимоккхо анун̃н̃а̄то, атха кхо еттха̄йам̣ адхиппа̄йо – саче тхерасса пан̃ча ва̄ чатта̄ро ва̄ тайо ва̄ па̄тимоккхуддеса̄ на̄гаччханти, две пана аккхан̣д̣а̄ сувисада̄ ва̄чуггата̄ хонти, тхера̄йаттова па̄тимоккхо. саче пана еттакампи висадам̣ ка̄тум̣ на саккоти, бйаттасса бхиккхуно а̄йаттоти.

ида̄ни ‘‘сан̇гхо’’ти ависесена вуттатта̄ идха̄дхиппетасан̇гхам̣ висесетва̄ дассетум̣ ‘‘сан̇гхоти имина̄ пана падена̄’’тиа̄дима̄ха кин̃ча̄пӣти ануггахаттхе нипа̄то, тасса йади на̄ма̄ти аттхо ведитаббо. даккханти ета̄йа сатта̄ йатха̄дхиппета̄хи сампаттӣхи вад̣д̣хантӣти даккхин̣а̄, паралокам̣ саддахитва̄ да̄таббам̣ да̄нам̣, там̣ даккхин̣ам̣ арахати, даккхин̣а̄йа ва̄ хито, йасма̄ нам̣ махаппхалака̄рита̄йа висодхетӣти даккхин̣еййо, дит̣т̣хисӣласан̇гха̄тена сам̣хатоти сан̇гхо, даккхин̣еййо ча со сан̇гхо ча̄ти даккхин̣еййасан̇гхо. саммутийа̄ чатувагга̄дивинайапан̃н̃аттийа̄ сиддхо сан̇гхо саммутисан̇гхо. ависесена̄ти ‘‘арийа̄’’ти ва̄ ‘‘путхуджджана̄’’ти ва̄ ависесетва̄ са̄ман̃н̃ена. соти саммутисан̇гхо. идха̄ти имиссам̣ упосатхан̃аттийам̣. адхиппето упосатхан̃аттийа̄ ависесатта̄. нану ча сопи пан̃чавидхо хоти, таттха катамо идха̄дхиппетоти ануйогам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘со панеса̄’’тиа̄ди. каммавасена̄ти винайакаммавасена. пан̃ча видха̄ пака̄ра̄ асса саммутисан̇гхасса̄ти пан̃чавидхо. татха̄ хи видхайуттагатаппака̄расадде сама̄наттхе ван̣н̣айанти. чатуннам̣ вагго самӯхоти чатувагго, чатупарима̄н̣айутто ва̄ вагго чатувагго. евам̣ пан̃чавагга̄ди.

ида̄ни йесам̣ камма̄нам̣ васена̄йам̣ пан̃чавидхо хоти, там̣ висесетва̄ дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха таттха̄ти пан̃чавидхе сан̇гхе. маджджхимесу джанападесу упасампадакаммасса дасаваггакаран̣ӣйатта̄ вуттам̣ ‘‘т̣хапетва̄…пе… упасампадан̃ча̄’’ти. ‘‘татха̄’’ти имина̄ ‘‘на кин̃чи сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти имаматтхам̣ атидисати. йади евам̣ киматтхам̣ атирекавӣсативагго вуттоти а̄ха ‘‘со пана̄’’тиа̄ди. атирекатарена̄ти чатувагга̄дикаран̣ӣйам̣ пан̃чавагга̄дина̄ атирекатарена, дасаваггакаран̣ӣйан̃ча ека̄дасавагга̄дина̄ атирекатарена. дассанаттханти н̃а̄панаттхам̣. идамева ча̄нена каттаббам̣ камманти ‘‘каммавасена пан̃чавидхо’’ти вуттам̣. каммасса̄нийаме катхаметам̣ йуджджеййа̄ти ӣдисӣ чодана̄ анавака̄са̄ти дат̣т̣хаббам̣. имасмим̣ панаттхети упосатхе.

упосатхасаддо пана̄йам̣ па̄тимоккхуддесасӣлаупава̄сапан̃н̃аттидивасесу ваттати. татха̄ хеса ‘‘а̄йа̄ма̄вусо каппина, упосатхам̣ гамисса̄ма̄’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.150; ма. ни. ат̣т̣ха. 3.85) тимоккхуддесе а̄гато, ‘‘евам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато кхо, виса̄кхе, упосатхо упавуттхо’’тиа̄дӣсу (а. ни. 8.43) сӣле, ‘‘суддхасса ве сада̄ пхаггу, суддхассупосатхо сада̄’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.79) упава̄се, ‘‘упосатхо на̄ма на̄гара̄джа̄’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. 2.246) пан̃н̃аттийам̣, ‘‘на, бхиккхаве, тадахупосатхе сабхиккхука̄ а̄ва̄са̄’’тиа̄дӣсу (маха̄ва. 181) дивасе, идха̄пи дивасейева ваттама̄но адхиппетоти а̄ха ‘‘аджджа упосатхадивасо’’тиа̄ди. упавасанти еттха̄ти упосатхо. упавасантӣти сӣлена ва̄ саббасо а̄ха̄расса абхун̃джанасан̇кха̄тена анасанена ва̄ кхӣрапа̄намадхупа̄на̄диматтена ва̄ упета̄ хутва̄ васантӣти аттхо.

саббесампи ва̄кйа̄нам̣ ева-ка̄раттхасахитатта̄ ‘‘упосатхо’’ти етасса ‘‘упосатхо ева̄’’ти айаматтхо лаббхатӣти а̄ха ‘‘етена анупосатхадивасам̣ пат̣иккхипатӣ’’ти. имина̄ авадха̄ран̣ена нира̄катам̣ дассети, атха ва̄ саддантараттха̄поханавасена саддо аттхам̣ вадатӣти ‘‘упосатхо’’ти етасса ‘‘анупосатхо на хотӣ’’ти айаматтхоти вуттам̣ ‘‘етена анупосатхадивасам̣ пат̣иккхипатӣ’’ти. ‘‘еса найо паннарасо’’ти имина̄ ан̃н̃ам̣ упосатхадивасам̣ пат̣иккхипатӣти еттха̄пи. етена̄ти ‘‘упосатхо’’ти етена саддена. пан̃чадасаннам̣ титхӣнам̣ пӯран̣авасена паннарасо. паннарасоти имина̄ ан̃н̃ам̣ упосатхадивасам̣ пат̣иккхипатӣ’’ти сам̣кхиттена вуттаматтхам̣ виттха̄рато дассетум̣ ‘‘дивасавасена хӣ’’тиа̄дима̄ха. чатуддасийам̣ нийутто ча̄туддасико. евам̣ паннарасико. са̄маггиупосатхо на̄ма сан̇гхаса̄маггикатадивасе ка̄таббаупосатхо. хемантагимхавасса̄на̄нам̣ тин̣н̣ам̣ утӯнанти еттха хемантауту на̄ма апаракаттикасса ка̄л̣апаккхапа̄т̣ипадато пат̣т̣ха̄йа пхаггунапун̣н̣амапарийоса̄на̄ чатта̄ро ма̄са̄, гимхауту на̄ма пхаггунасса ка̄лапаккхапа̄т̣ипадато пат̣т̣ха̄йа а̄са̄л̣хапун̣н̣амапарийоса̄на̄ чатта̄ро ма̄са̄, васса̄науту на̄ма а̄са̄л̣хасса ка̄л̣апаккхапа̄т̣ипадато пат̣т̣ха̄йа апаракаттикапун̣н̣амапарийоса̄на̄ чатта̄ро ма̄са̄. татийасаттамапаккхесу две две катва̄ чха ча̄туддасика̄ти хемантасса утуно татийе ча саттаме ча паккхе две ча̄туддасика̄, евамитаресам̣ утӯнанти чха ча̄туддасика̄. сеса̄ паннарасика̄ти сеса̄ ат̣т̣ха̄раса паннарасика̄. хонти четтха –

‘‘каттикасса ча ка̄л̣амха̄, йа̄ва пхаггунапун̣н̣ама̄;

‘хемантака̄ло’ти вин̃н̃еййо, ат̣т̣ха хонти упосатха̄.

‘‘пхаггунасса ча ка̄л̣амха̄, йа̄ва а̄са̄л̣хапун̣н̣ама̄;

‘гимхака̄ло’ти вин̃н̃еййо, ат̣т̣ха хонти упосатха̄.

‘‘а̄са̄л̣хасса ча ка̄л̣амха̄, йа̄ва каттикапун̣н̣ама̄;

‘вассака̄ло’ти вин̃н̃еййо, ат̣т̣ха хонти упосатха̄.

‘‘утӯнам̣ пана тин̣н̣аннам̣, паккхе татийасаттаме;

‘ча̄туддасо’ти па̄тимоккхам̣, уддисанти найан̃н̃уно’’ти.

пакатийа̄ набахутара̄ва̄сика̄дипаччайена ка̄таббам̣ пакатича̄риттам̣. бахутара̄ва̄сика̄дипаччайе пана сати ан̃н̃асмим̣ ча̄туддасепи ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘саки’’нтиа̄ди. сакинти екасмим̣ ва̄ре. а̄ва̄сика̄нам̣ ануваттитаббанти а̄ва̄сикехи ‘‘аджджупосатхо ча̄туддасо’’ти пуббакичче карийама̄не ануваттитаббам̣, на пат̣иккоситаббам̣. а̄дисаддена ‘‘а̄ва̄сикехи а̄гантука̄нам̣ ануваттитабба’’нти (маха̄ва. 178) вачанам̣, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, техи бхиккхӯхи две тайо упосатхе ча̄туддасике ка̄тум̣, катхам̣ майам̣ техи бхиккхӯхи пат̣хаматарам̣ пава̄реййа̄ма̄’’ти (маха̄ва. 240) вачанан̃ча сан̇ган̣ха̄ти. еттха ча пат̣хамасуттасса екекасса утуно татийасаттамапаккхасса ча̄туддасе ва̄ авасесасса паннарасе ва̄ саким̣ па̄тимоккхам̣ уддиситаббанти пакатича̄риттавасенапи аттхасамбхавато ‘‘а̄гантукехӣ’’тиа̄дӣни сутта̄ни дассита̄нӣти ведитаббам̣. татха̄рӯпапаччайе сатӣти ан̃н̃асмимпи ча̄туддасике упосатхам̣ ка̄тум̣ анурӯпе ‘‘а̄ва̄сика̄ бахутара̄ хонтӣ’’ти евама̄дике паччайе сати. ан̃н̃асмимпи ча̄туддасети тин̣н̣ам̣ утӯнам̣ татийасаттамапаккхача̄туддасато ан̃н̃асмим̣ ча̄туддасе.

на кевалам̣ упосатхадиваса̄ва хонтӣти а̄ха ‘‘пуримавассам̣вут̣т̣ха̄нам̣ пана̄’’тиа̄ди. ма̄ ити чандо вуччати тасса гатийа̄ дивасасса минитаббато, со еттха саббакала̄па̄рипӯрийа̄ пун̣н̣оти пун̣н̣ама̄, пуббакаттика̄йа пун̣н̣ама̄ пуббакаттикапун̣н̣ама̄, ассайуджапун̣н̣ама̄. са̄ хи паччхимакаттикам̣ ниваттетум̣ евам̣ вутта̄. тесам̣йева̄ти пуримавассам̣вут̣т̣ха̄нам̣йева. бхан̣д̣анака̄ракехӣти калахака̄ракехи. паччуккад̣д̣хантӣти уккад̣д̣ханти. бхан̣д̣анака̄ракехи анува̄давасена ассайуджапун̣н̣ама̄дим̣ париччаджанта̄ пава̄ран̣ам̣ ка̄л̣апаккхам̣, джун̣хапаккханти уддхам̣ кад̣д̣хантӣти аттхо. ‘‘сун̣анту ме а̄йасманто а̄ва̄сика̄, йада̄йасманта̄нам̣ паттакаллам̣, ида̄ни упосатхам̣ кареййа̄ма, па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄ма, а̄гаме ка̄л̣е пава̄реййа̄ма̄’’ти (маха̄ва. 240) ‘‘сун̣анту ме а̄йасманто а̄ва̄сика̄, йада̄йасманта̄нам̣ паттакаллам̣, ида̄ни упосатхам̣ кареййа̄ма, па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄ма, а̄гаме джун̣хе пава̄реййа̄ма̄’’ти ча евам̣ н̃аттийа̄ пава̄ран̣ам̣ уккад̣д̣хантӣти вуттам̣ хоти.

атха̄ти анантараттхе нипа̄то. чатуддасаннам̣ пӯран̣о ча̄туддасо, дивасо. йам̣ сандха̄йа ‘‘а̄гаме джун̣хе пава̄реййа̄ма̄’’ти н̃аттим̣ т̣хапайим̣су, тасмим̣ пана а̄гаме джун̣хе комудийа̄ ча̄тума̄синийа̄ авассам̣ пава̄ретаббам̣. на хи там̣ атиккамитва̄ пава̄ретум̣ лаббхати. вуттан̃хетам̣ –

‘‘те че, бхиккхаве, бхиккхӯ бхан̣д̣анака̄рака̄ калахака̄рака̄ вива̄дака̄рака̄ бхассака̄рака̄ сан̇гхе адхикаран̣ака̄рака̄ тампи джун̣хам̣ анувасеййум̣, техи, бхиккхаве, бхиккхӯхи саббехева а̄гаме джун̣хе комудийа̄ ча̄тума̄синийа̄ ака̄ма̄ пава̄ретабба’’нти (маха̄ва. 240).

тенева̄ха ‘‘паччхимавассам̣вут̣т̣ха̄нан̃ча паччхимакаттикапун̣н̣ама̄ ева̄’’ти. йади хи там̣ атиккамитва̄ пава̄реййа, дуккат̣а̄паттим̣ а̄паджджеййа. вуттан̃хетам̣ ‘‘на ча, бхиккхаве, апава̄ран̣а̄йа пава̄ретаббам̣ ан̃н̃атра сан̇гхаса̄маггийа̄’’ти (маха̄ва. 233). висуддхипава̄ран̣а̄йогато пава̄ран̣а̄диваса̄. писаддена на кевалам̣ пава̄ран̣а̄диваса̄йева, атха кхо упосатхадиваса̄пи хонтӣти дассети. ида̄ни йо со са̄маггиупосатхадивасо вутто, тан̃ча таппасан̇гена са̄маггипава̄ран̣а̄дивасан̃ча дассенто ‘‘йада̄ пана̄’’тиа̄дима̄ха. оса̄рите тасмим̣ бхиккхусминти уккхиттаке бхиккхусмим̣ оса̄рите, там̣ гахетва̄ сӣмам̣ гантва̄ а̄паттим̣ деса̄петва̄ каммава̄ча̄йа каммаппат̣иппассаддхивасена павеситети вуттам̣ хоти. тасса ваттхусса̄ти тасса адхикаран̣асса. тада̄ т̣хапетва̄…пе… упосатхадивасо на̄ма хотӣти самбандхо. ким̣ ка̄ран̣анти а̄ха ‘‘та̄вадева̄’’тиа̄ди. таттха та̄вадева̄ти там̣ дивасамева. вачанатоти косамбакаккхандхаке (маха̄ва. 475) вуттатта̄. йаттха пана паттачӣвара̄дӣнам̣ аттха̄йа аппаматтакена ка̄ран̣ена виваданта̄ упосатхам̣ ва̄ пава̄ран̣ам̣ ва̄ т̣хапенти, таттха тасмим̣ адхикаран̣е виниччхите ‘‘самагга̄ джа̄тамха̄’’ти антара̄ са̄маггиупосатхам̣ ка̄тум̣ на лабханти. каронтехи анупосатхе упосатхо като на̄ма хоти. каттикама̄саббхантарети еттха каттикама̄со на̄ма пуббакаттикама̄сасса ка̄л̣апаккхапа̄т̣ипадато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва апаракаттикапун̣н̣ама̄, та̄ва екӯнатим̣сараттидиво, тассаббхантаре, тато паччха̄ ва̄ пана пуре ва̄ на ват̣т̣ати. айамева йо кочи дивасойева. идха̄пи косамбакаккхандхаке са̄маггийа̄ садиса̄ва са̄маггӣ ведитабба̄. йе пана кисмин̃чидева аппаматтаке пава̄ран̣ам̣ т̣хапетва̄ самагга̄ хонти, техи пава̄ран̣а̄йамева пава̄ран̣а̄ ка̄табба̄, та̄вадева на ка̄табба̄. каронтехи аппава̄ран̣а̄йа пава̄ран̣а̄ ката̄ хоти. на ка̄таббойева̄ти нийамена йади кароти, дуккат̣анти дассети. таттха хи упосатхакаран̣е дуккат̣ам̣. вуттан̃хетам̣ ‘‘на, бхиккхаве, анупосатхе упосатхо ка̄таббо ан̃н̃атра сан̇гхаса̄маггийа̄’’ти (маха̄ва. 183).

‘‘паттака̄ламева паттакалла’’нти имина̄ сакаттхе бха̄ваппаччайоти дассети. на̄сатӣти анвайато вуттамева бйатирекато дал̣хам̣ кароти.

анурӯпа̄ти араха̄ ануччхавика̄, са̄миноти вуттам̣ хоти. саббантимена̄ти саббахет̣т̣химена чатта̄ро, на техи вина̄ там̣ упосатхакаммам̣ карӣйати, на тесам̣ чхандо ва̄ па̄рисуддхи ва̄ ети. авасеса̄ пана сачепи сахассаматта̄ хонти, саче сама̄насам̣ва̄сака̄, саббе чханда̄раха̄ва хонти, чхандапа̄рисуддхим̣ датва̄ а̄гаччханту ва̄, ма̄ ва̄, каммам̣ на куппати. пакататта̄ти ануккхитта̄, па̄ра̄джикам̣ анаджджха̄панна̄ ча. хаттхапа̄со на̄ма дийад̣д̣хахаттхаппама̄н̣о.

сӣма̄ ча на̄меса̄ катама̄, йаттха хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ т̣хита̄ каммаппатта̄ на̄ма хонтӣти ануйогам̣ сандха̄йа сӣмам̣ дассенто вибха̄гаванта̄нам̣ сабха̄вавибха̄ванам̣ вибха̄гадассанамукхенева хотӣти ‘‘сӣма̄ ча на̄меса̄’’тиа̄дима̄ха. самбхиндантена̄ти миссӣкаронтена. аджджхоттхарантена̄ти маддантена, анто каронтена̄ти вуттам̣ хоти. има̄ випаттисӣма̄йо на̄ма̄ти самбандхо. касма̄ випаттисӣма̄йо на̄ма̄ти а̄ха ‘‘ека̄дасахӣ’’тиа̄ди. а̄ка̄рехӣти ка̄ран̣ехи. вачанатоти каммавагге (пари. 482 а̄дайо) катхитатта̄. сан̇гхакаммам̣ на̄метам̣ вӣсативаггакаран̣ӣйапараманти а̄ха ‘‘йаттха екавӣсати бхиккхӯ нисӣдитум̣ на сакконтӣ’’ти. йассам̣ сӣма̄йам̣ хет̣т̣химапариччхедена камма̄рахена саддхим̣ екавӣсати бхиккхӯ париман̣д̣ала̄ка̄рена нисӣдитум̣ на сакконти, айам̣ атикхуддака̄ на̄ма̄ти аттхо. еварӯпа̄ ча сӣма̄ саммата̄пи асаммата̄, га̄макхеттасадиса̄ва хоти, таттха катам̣ каммам̣ куппати. еса найо сесасӣма̄супи.

саммата̄ти баддха̄, ва̄читакаммава̄ча̄ти аттхо. каммава̄ча̄йа ва̄чанамева хи бандханам̣ на̄ма. нимиттам̣ на упагаччхатӣти анимиттупаго, там̣ анимиттупагам̣, анимитта̄раханти вуттам̣ хоти. тачаса̄раруккхо на̄ма та̄лана̄л̣икера̄дика̄. пам̣супун̃джава̄лука̄пун̃джа̄нанти пам̣сура̄сива̄лука̄ра̄сӣнам̣ маджджхе. ниддха̄ран̣е четам̣ са̄мивачанам̣. поттхакесу пана каттхачи ‘‘пам̣супун̃джам̣ ва̄ ва̄лука̄пун̃джам̣ ва̄ ан̃н̃атара’’нти па̄т̣хо диссати, со пана апа̄т̣хо. на хи со ‘‘ан̃н̃атара’’нти имина̄ йуджджатӣти. антара̄ти нимиттупаганимитта̄намантара̄. еттха ча йа̄ тӣхи нимиттехи баджджхама̄на̄ анимиттупагесу тачаса̄раруккха̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ антара̄ екам̣ нимиттам̣ катва̄ саммата̄, са̄ кхан̣д̣анимитта̄ на̄ма хоти. йа̄ пана чатупан̃чанимитта̄дӣхи баджджхама̄на̄ имесу тачаса̄раруккха̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ антара̄ екам̣ нимиттам̣ катва̄ саммата̄, са̄ кхан̣д̣анимитта̄ на̄ма на хотӣти вин̃н̃а̄йати нимиттупага̄нам̣ нимитта̄нам̣ тин̣н̣ам̣ саббха̄вато. ат̣т̣хакатха̄су пана ависесена вуттам̣, тасма̄ упапариккхитва̄ гахетаббам̣. саббена саббанти саббаппака̄рена. нимитта̄нам̣ бахи т̣хитена саммата̄ти тесам̣ бахи т̣хитена ва̄читакаммава̄ча̄. нимитта̄ни пана анто ча бахи ча т̣хатва̄ киттетум̣ ват̣т̣анти.

евам̣ саммата̄пӣти нимитта̄ни киттетва̄ каммава̄ча̄йа саммата̄пи. имасса ‘‘асаммата̄ва хотӣ’’ти имина̄ самбандхо. сабба̄, бхиккхаве, надӣ асӣма̄ти йа̄ ка̄чи надӣлаккхан̣аппатта̄ надӣ нимитта̄ни киттетва̄ ‘‘етам̣ баддхасӣмам̣ карома̄’’ти ката̄пи асӣма̄, баддхасӣма̄ на хотӣти аттхо. аттано сабха̄вена пана са̄ баддхасӣма̄садиса̄. саббаттха сан̇гхакаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. самуддаджа̄тассаресупи есева найо. ‘‘сам̣сат̣т̣хавит̣апа̄’’ти имина̄ ан̃н̃аман̃н̃асса а̄саннатам̣ дӣпети. баддха̄ хотӣти паччхимадиса̄бха̄ге сӣмам̣ сандха̄йа вуттам̣. тасса̄ падесанти тасса̄ екадесам̣. йаттха т̣хатва̄ бхиккхӯхи каммам̣ ка̄тум̣ сакка̄ хоти, та̄дисам̣ екадесанти вуттам̣ хоти. йаттха пана т̣хитехи каммам̣ ка̄тум̣ на сакка̄, та̄дисам̣ падесам̣ анто каритва̄ бандханта̄ сӣма̄йа сӣмам̣ самбхинданти на̄ма, на ту аджджхоттхаранти на̄ма̄ти гахетаббам̣. ган̣т̣хипадесу пана ‘‘самбхинданам̣ паресам̣ сӣма̄йа екам̣ ва̄ две ва̄ нимитте киттетва̄ лекха̄маттам̣ гахетва̄ бандханам̣. аджджхоттхаран̣ам̣ на̄ма паресам̣ сӣма̄йа нимитте киттетва̄ там̣ сакалам̣ ва̄ тассекадесам̣ ва̄ анто каронтена тасса̄ бахи екиссам̣ двӣсу ва̄ диса̄су нимитте киттетва̄ бандхана’’нти вуттам̣.

паббата̄дӣнам̣ нимитта̄нам̣ сампада̄ нимиттасампатти. паббатова нимиттам̣ паббатанимиттам̣. евам̣ сесесупи. евам̣ вуттесӯти упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 138 а̄дайо) сӣма̄саммутийам̣ вуттесу. имехи ча пана ат̣т̣хахи нимиттехи асаммиссехипи ан̃н̃аман̃н̃амиссехипи сӣмам̣ самманнитум̣ ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘тасмим̣ тасмим̣ диса̄бха̄ге йатха̄ладдха̄ни нимиттупага̄ни нимитта̄нӣ’’ти. екена, пана двӣхи ва̄ нимиттехи самманнитум̣ на ват̣т̣ати, тӣн̣и пана а̄дим̣ катва̄ вуттаппака̄ра̄нам̣ нимитта̄нам̣ сатена̄пи ват̣т̣ати. ‘‘пураттхима̄йа диса̄йа ким̣ нимитта’’нти винайадхарена пуччхитаббам̣, ‘‘паббато, бханте’’ти вутте пуна винайадхаренева ‘‘есо паббато нимитта’’нти евам̣ нимиттам̣ киттетаббам̣. ‘‘етам̣ паббатам̣ нимиттам̣ карома, нимиттам̣ карисса̄ма, нимиттам̣ като, нимиттам̣ хоту, хоти бхависсатӣ’’ти евам̣ пана киттетум̣ на ват̣т̣ати. па̄са̄н̣а̄дӣсупи есева найо. тена̄ха ‘‘пураттхима̄йа диса̄йа ким̣ нимитта’’нтиа̄ди. ‘‘паббато, бханте, удакам̣, бханте’’ти евам̣ пана упасампанно ва̄ а̄чиккхату, анупасампанно ва̄, ват̣т̣атийева. а̄дисаддена ‘‘пураттхима̄йа анудиса̄йа ким̣ нимиттам̣? па̄са̄н̣о, бханте, есо па̄са̄н̣о нимиттам̣. даккхин̣а̄йа диса̄йа, даккхин̣а̄йа анудиса̄йа, паччхима̄йа диса̄йа, паччхима̄йа анудиса̄йа, уттара̄йа диса̄йа, уттара̄йа анудиса̄йа ким̣ нимиттам̣? удакам̣, бханте, етам̣ удакам̣ нимитта’’нти идам̣ сан̇ган̣ха̄ти. еттха пана ат̣т̣хатва̄ пуна ‘‘пураттхима̄йа диса̄йа ким̣ нимиттам̣? паббато, бханте, есо паббато нимитта’’нти евам̣ пат̣хамам̣ киттитанимиттам̣ киттетва̄ва т̣хапетаббам̣. еван̃хи нимиттена нимиттам̣ гхат̣итам̣ хоти. самма̄ киттетва̄ти ан̃н̃аман̃н̃ана̄мавипарийа̄йена, анимитта̄нам̣ на̄мена ча акиттетва̄ йатха̄вуттенева найена киттетва̄. саммата̄ти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте’’тиа̄дина̄ найена упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 139 а̄дайо) вутта̄йа парисуддха̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа баддха̄. таттха нимитта̄ни саким̣ киттита̄нипи киттита̄нева хонти. андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ пана тиккхаттум̣ сӣмаман̣д̣алам̣ самбандхантена нимиттам̣ киттетабба’’нти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138) вуттам̣.

татра̄ти тесу ат̣т̣хасу нимиттесу. нимиттупагата̄ти нимиттайогйата̄. ‘‘хаттхиппама̄н̣ато пат̣т̣ха̄йа̄’’ти вачанато хаттхиппама̄н̣опи нимиттупагойева. хаттхӣ пана саттаратано ва̄ ад̣д̣хат̣т̣харатано (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.138) ва̄. тато омакатароти тато хаттхиппама̄н̣ато кхуддакатаро. саче чатӯсу диса̄су чатта̄ро ва̄ тӣсу ва̄ тайо паббата̄ хонти, чатӯхи, тӣхи ва̄ паббатанимиттехева самманнитумпи ват̣т̣ати, двӣхи пана нимиттехи, екена ва̄ самманнитум̣ на ват̣т̣ати. ито паресу па̄са̄н̣анимитта̄дӣсупи есева найо. тасма̄ паббатанимиттам̣ каронтена пуччхитаббам̣ ‘‘ека̄баддхо, на ека̄баддхо’’ти. саче ека̄баддхо хоти, на ка̄таббо. тан̃хи чатӯсу ва̄ ат̣т̣хасу ва̄ диса̄су киттентена̄пи екамева нимиттам̣ киттитам̣ хоти. тасма̄ йо евам̣ чаккасан̣т̣ха̄нена виха̄рам̣ париккхипитва̄ т̣хито паббато, там̣ екадиса̄йа киттетва̄ ан̃н̃а̄су диса̄су там̣ бахиддха̄ катва̄ анто ан̃н̃а̄ни нимитта̄ни киттетабба̄ни. саче паббатасса татийабха̄гам̣ ва̄ упад̣д̣хам̣ ва̄ антосӣма̄йа каттука̄ма̄ хонти, паббатам̣ акиттетва̄ йаттакам̣ падесам̣ анто каттука̄ма̄, тасса парато тасмим̣йева паббате джа̄таруккхаваммика̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ нимиттам̣ киттетаббам̣. саче йоджанадвийоджанаппама̄н̣ам̣ саббам̣ паббатам̣ анто каттука̄ма̄ хонти, паббатасса парато бхӯмийам̣ джа̄таруккхаваммика̄дӣни нимитта̄ни киттетабба̄ни (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 158).

сан̇кхам̣ гаччхатӣти ган̣анам̣ воха̄рам̣ гаччхатӣти аттхо. дваттим̣сапалагул̣апин̣д̣апарима̄н̣оти тхӯлата̄йа, на тулаган̣ана̄йа. таттха ‘‘екапалам̣ на̄ма дасакалан̃джа’’нти ваданти. ит̣т̣хака̄ маханта̄пи на ват̣т̣ати. татха̄ анимиттупагапа̄са̄н̣а̄нам̣ ра̄си, пагева пам̣сува̄лука̄ра̄си. бхӯмисамо кхаламан̣д̣аласадисо пит̣т̣хипа̄са̄н̣о ва̄ бхӯмито кха̄н̣уко вийа ут̣т̣хитапа̄са̄н̣о ва̄ хоти, сопи пама̄н̣ӯпаго че, ват̣т̣ати. ‘‘пит̣т̣хипа̄са̄н̣о пана атимахантопи па̄са̄н̣асан̇кхамева гаччхатӣти а̄ха ‘‘пит̣т̣хипа̄са̄н̣о пана̄’’тиа̄ди. тасма̄ саче махато пит̣т̣хипа̄са̄н̣асса екам̣ падесам̣ антосӣма̄йам̣ каттука̄ма̄ хонти, там̣ акиттетва̄ тассупари ан̃н̃о па̄са̄н̣о киттетаббо. саче пит̣т̣хипа̄са̄н̣упари виха̄рам̣ каронти, виха̄рамаджджхена ча пит̣т̣хипа̄са̄н̣о винивиджджхитва̄ гаччхати, еварӯпо пит̣т̣хипа̄са̄н̣о на ват̣т̣ати. саче хи там̣ киттенти, нимиттассупари виха̄ро хоти, нимиттан̃ча на̄ма бахисӣма̄йам̣ хоти, виха̄ропи бахисӣма̄йам̣ а̄паджджати. виха̄рам̣ париккхипитва̄ т̣хитапит̣т̣хипа̄са̄н̣о пана екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха на киттетаббо.

вананимитте тин̣аванам̣ ва̄ тачаса̄раруккхаванам̣ ва̄ на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘антоса̄рехӣ’’тиа̄ди. антоса̄ра̄ на̄ма амбаджамбупанаса̄дайо. антоса̄рамиссакехӣти анто са̄ро йесам̣ те антоса̄ра̄, техи миссака̄ антоса̄рамиссака̄, техи. чатупан̃чаруккхаматтампӣти хет̣т̣химапариччхедана̄ха. уккам̣сато пана йоджанасатикампи ванам̣ ват̣т̣ати. еттха пана чатуруккхаматтан̃че, тайо са̄рато, еко аса̄рато. пан̃чаруккхаматтан̃че, тайо са̄рато, две аса̄ратоти гахетаббам̣. саче пана ванамаджджхе виха̄рам̣ каронти, там̣ ванам̣ на киттетаббам̣. екадесам̣ антосӣма̄йам̣ каттука̄мехипи ванам̣ акиттетва̄ таттха руккхапа̄са̄н̣а̄дайо киттетабба̄, виха̄рам̣ париккхипитва̄ т̣хитаванам̣ екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха на киттетаббам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138).

руккханимиттепи тачаса̄раруккхо на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘антоса̄ро’’ти. ‘‘бхӯмийам̣ патит̣т̣хито’’ти имина̄ кут̣асара̄ва̄дӣсу т̣хитам̣ пат̣иккхипати. тато апанетва̄ пана тан̇кхан̣ампи бхӯмийам̣ ропетва̄ кот̣т̣хакам̣ катва̄ удакам̣ а̄син̃читва̄ киттетум̣ ват̣т̣ати, навамӯласа̄кха̄ниггаманам̣ ака̄ран̣ам̣. кхандхам̣ чхиндитва̄ ропите пана етам̣ йуджджати. сӯчидан̣д̣акаппама̄н̣оти ‘‘сӣхал̣адӣпе лекханадан̣д̣аппама̄н̣о’’ти ваданти (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.138), со ча канит̣т̣хан̇гулипарима̄н̣оти дат̣т̣хаббо. идам̣ пана руккханимиттам̣ киттентена ‘‘руккхо’’типи, ‘‘са̄каруккхо, са̄ларуккхо’’типи ваттум̣ ват̣т̣ати. ека̄баддхам̣ пана суппатит̣т̣хитанигродхасадисам̣ руккхам̣ екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха киттетум̣ на ват̣т̣ати.

магганимитте аран̃н̃акхеттанадӣтал̣а̄камагга̄дайо на ват̣т̣антӣти а̄ха ‘‘джан̇гхамагго ва̄ хотӯ’’тиа̄ди. йо пана джан̇гхамагго сакат̣амаггато оккамитва̄ пуна сакат̣амаггамева отарати, йе ва̄ джан̇гхамаггасакат̣амагга̄ авалан̃джита̄, те на ват̣т̣анти. тена̄ха ‘‘джан̇гхасаттхасакат̣асаттхехӣ’’тиа̄ди. еттха ча саче сакат̣амаггасса антимачаккамаггам̣ нимиттам̣ каронти, магго бахисӣма̄йа хоти. саче ба̄хирачаккамаггам̣ нимиттам̣ каронти, ба̄хирачаккамаггова бахисӣма̄йа хоти, сесам̣ антосӣмам̣ бхаджатӣти ведитаббам̣. сачепи две магга̄ никкхамитва̄ паччха̄ сакат̣адхурамива екӣбхаванти, двидха̄ бхиннат̣т̣ха̄не ва̄ самбандхат̣т̣ха̄не ва̄ саким̣ киттетва̄ пуна на киттетабба̄. ека̄баддханимиттан̃хетам̣ хоти.

саче виха̄рам̣ париккхипитва̄ чатта̄ро магга̄ чатӯсу диса̄су гаччханти, маджджхе екам̣ киттетва̄ апарам̣ киттетум̣ на ват̣т̣ати. ека̄баддханимиттан̃хетам̣. кон̣ам̣ винивиджджхитва̄ гатам̣ пана парабха̄ге киттетум̣ ват̣т̣ати. виха̄рамаджджхена винивиджджхитва̄ гатамагго пана на киттетаббо. киттите пана нимиттасса упари виха̄ро хоти. иман̃ча маггам̣ киттентена ‘‘магго паджджо патхо’’тиа̄дина̄ (чӯл̣ани. па̄ра̄йанаттхутига̄тха̄ниддеса 101) вуттесу дасасу на̄месу йена кеначи на̄мена киттетум̣ ват̣т̣ати. парикха̄сан̣т̣ха̄нена виха̄рам̣ париккхипитва̄ гатамагго екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха киттетум̣ на ват̣т̣ати.

йам̣ пана абаддхасӣма̄лаккхан̣е надим̣ ваккха̄ма̄ти ‘‘йасса̄ дхаммика̄нам̣ ра̄джӯнам̣ ка̄ле’’тиа̄дина̄ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) удакуккхепасӣма̄йам̣ надийа̄ ваккхама̄натта̄ вуттам̣. йа̄ пана надӣ магго вийа сакат̣адхурасан̣т̣ха̄нена ва̄ парикха̄сан̣т̣ха̄нена ва̄ виха̄рам̣ париккхипитва̄ гата̄, нам̣ екаттха киттетва̄ ан̃н̃аттха киттетум̣ на ват̣т̣ати. виха̄расса чатӯсу диса̄су ан̃н̃аман̃н̃ам̣ винивиджджхитва̄ гате надӣчатуккепи есева найо. асаммиссанадийо пана чатассопи киттетум̣ ват̣т̣ати. саче ватим̣ каронто вийа руккхапа̄де никхан̣итва̄ валлипала̄ла̄дӣхи надӣсотам̣ румбханти, удакампи аджджхоттхаритва̄ а̄варан̣ам̣ паваттатийева, нимиттам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. йатха̄ пана удакам̣ наппаваттати, евам̣ сетумхи кате аппаваттама̄на̄ надӣ нимиттам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. паваттанат̣т̣ха̄не надӣнимиттам̣, аппаваттанат̣т̣ха̄не удаканимиттам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.

йа̄ пана дуббут̣т̣хика̄ле ва̄ гимхе ва̄ нирудакабха̄вена наппаваттати, са̄ ват̣т̣ати. маха̄надито удакама̄тикам̣ нӣхаранти, са̄ куннадӣсадиса̄ хутва̄ тӣн̣и сасса̄ни сампа̄дентӣ ниччам̣ паваттати. кин̃ча̄пи паваттати, нимиттам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. йа̄ пана мӯле маха̄надито ниггата̄пи ка̄лантарена тенева ниггатамаггена надим̣ бхиндитва̄ сайамева гаччхати, гаччхантӣ ча парато сусума̄ра̄дисама̄кин̣н̣а̄ на̄ва̄дӣхи сан̃чаритабба̄ надӣ хоти, там̣ нимиттам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.

асандама̄нанти аппаваттама̄нам̣. сандама̄нам̣ на̄ма огханадӣудакава̄хакама̄тика̄су удакам̣. вуттапариччхедака̄лам̣ атит̣т̣хантанти ‘‘йа̄ва каммава̄ча̄парийоса̄на̄ сан̣т̣хама̄нака’’нти вуттапариччхедака̄лам̣ атит̣т̣хантам̣. бха̄джанагатанти на̄ва̄ча̄т̣иа̄дӣсу бха̄джанесу гатам̣. йам̣ пана андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘гамбхӣресу а̄ва̄т̣а̄дӣсу уккхепимам̣ удакам̣ нимиттам̣ на ка̄табба’’нти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 158) вуттам̣, там̣ дувуттам̣, аттано матиматтамева. т̣хитам̣ пана антамасо сӯкаракхата̄йапи га̄мада̄рака̄нам̣ кӣл̣анава̄пийампи саче йа̄ва каммава̄ча̄парийоса̄нам̣ тит̣т̣хати, аппам̣ ва̄ хоту, баху ва̄, ват̣т̣атийева. тасмим̣ пана т̣ха̄не нимиттасан̃н̃а̄каран̣аттхам̣ па̄са̄н̣ава̄лика̄пам̣суа̄дира̄си ва̄ па̄са̄н̣аттхамбхо ва̄ да̄руттхамбхо ва̄ ка̄таббо.

евам̣ нимиттасампаттийуттатам̣ дассетва̄ ида̄ни йехи а̄ка̄рехи баддха̄ париса̄сампаттийутта̄ на̄ма хоти, там̣ дассетум̣ ‘‘париса̄сампаттийа̄ йутта̄ на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. имасса пана каммасса чатуваггакаран̣ӣйатта̄ ‘‘чатӯхи бхиккхӯхӣ’’ти вуттам̣. иман̃ча сӣмам̣ бандхитука̄мехи са̄мантавиха̄ресу бхиккхӯ тасса тасса виха̄расса сӣма̄париччхедам̣ пуччхитва̄ баддхасӣмавиха̄ра̄нам̣ сӣма̄йа сӣмантарикам̣, абаддхасӣмавиха̄ра̄нам̣ сӣма̄йа упача̄рам̣ т̣хапетва̄ диса̄ча̄рикабхиккхӯнам̣ ниссан̃ча̄расамайе саче екасмим̣ га̄макхетте сӣмам̣ бандхитука̄ма̄, йе таттха баддхасӣмавиха̄ра̄, тесу бхиккхӯнам̣ ‘‘майам̣ аджджа сӣмам̣ бандхисса̄ма, тумхе сакасакасӣма̄париччхедато ма̄ никкхамиттха̄’’ти песетаббам̣. йе абаддхасӣмавиха̄ра̄, тесу бхиккхӯ екаджджхам̣ саннипа̄та̄петабба̄, чханда̄раха̄нам̣ чхандо а̄хара̄петаббо. тена вуттам̣ ‘‘йа̄ватика̄ тасмим̣ га̄макхетте’’тиа̄ди. тасмим̣ га̄макхеттети йасмим̣ га̄макхетте т̣хатва̄ каммава̄чам̣ ва̄ченти, тасмим̣ га̄макхетте. ‘‘саче ан̃н̃а̄нипи га̄макхетта̄ни анто каттука̄ма̄, тесу га̄месу йе бхиккхӯ васанти, техипи а̄гантаббам̣, ана̄гаччханта̄нам̣ чхандо а̄харитаббо’’ти маха̄суматтхеро а̄ха. маха̄падуматтхеро пана̄ха ‘‘на̄на̄га̄макхетта̄ни на̄ма па̄т̣ийеккам̣ баддхасӣма̄садиса̄ни, на тато чхандапа̄рисуддхи а̄гаччхати. антонимиттагатехи пана бхиккхӯхи а̄гантабба’’нти ватва̄ пуна а̄ха ‘‘сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄самманнанака̄ле а̄гаманампи ана̄гаманампи ват̣т̣ати, авиппава̄сасӣма̄самманнанака̄ле пана антонимиттагатехи а̄гантаббам̣. ана̄гаччханта̄нам̣ чхандо а̄харитаббо’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138).

ида̄ни йехи а̄ка̄рехи саммата̄ каммава̄ча̄сампаттийутта̄ на̄ма хоти, там̣ дассетум̣ ‘‘каммава̄ча̄сампаттийа̄ йутта̄ на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. а̄дисаддена. ‘‘йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо етехи нимиттехи сӣмам̣ самманнеййа сама̄насам̣ва̄сам̣ екӯпосатхам̣, еса̄ н̃атти. сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, йа̄вата̄ саманта̄ нимитта̄ киттита̄, сан̇гхо етехи нимиттехи сӣмам̣ самманнати сама̄насам̣ва̄сам̣ екӯпосатхам̣, йасса̄йасмато кхамати етехи нимиттехи сӣма̄йа саммути сама̄насам̣ва̄са̄йа екӯпосатха̄йа, со тун̣хасса. йасса наккхамати, со бха̄сеййа. саммата̄ сӣма̄ сан̇гхена етехи нимиттехи сама̄насам̣ва̄са̄ екӯпосатха̄, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти (маха̄ва. 139) имам̣ па̄л̣исесам̣ сан̇ган̣ха̄ти. вутта̄йа̄ти упосатхаккхандхаке вутта̄йа. н̃аттидосаанусса̄ванадосехи вирахитатта̄ парисуддха̄йа.

кхан̣д̣асӣма̄ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138; са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.138; ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 138) на̄ма кхуддакасӣма̄. сама̄насам̣ва̄сакаттхам̣ саммата̄ сӣма̄ сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄. авиппава̄саттхам̣ саммата̄ сӣма̄ авиппава̄сасӣма̄. има̄су пана тӣсу сӣмам̣ самманнантехи паббаджджупасампада̄дӣнам̣ сан̇гхакамма̄нам̣ сукхакаран̣аттхам̣ пат̣хамам̣ кхан̣д̣асӣма̄ бандхитабба̄. там̣ пана бандхантехи ваттам̣ джа̄нитаббам̣. саче хи бодхичетийабхаттаса̄ла̄дӣни саббаваттхӯни патит̣т̣ха̄петва̄ катавиха̄ре бандханти, виха̄рамаджджхе бахӯнам̣ самосаран̣ат̣т̣ха̄не абандхитва̄ виха̄рапаччанте вивиттока̄се бандхитабба̄. акатавиха̄ре бандхантехи бодхичетийа̄дӣнам̣ саббаваттхӯнам̣ т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄ йатха̄ патит̣т̣хитесу ваттхӯсу виха̄рапаччанте вивиттока̄се хоти, евам̣ бандхитабба̄. са̄ хет̣т̣химапариччхедена саче екавӣсатибхиккхӯ ган̣ха̄ти, ват̣т̣ати. тато орам̣ на ват̣т̣ати. парам̣ бхиккхусахассам̣ ган̣хантӣпи ват̣т̣ати. там̣ бандхантехи сӣма̄ма̄л̣акасса саманта̄ нимиттупага̄ па̄са̄н̣а̄ т̣хапетабба̄, на кхан̣д̣асӣма̄йа т̣хитехи маха̄сӣма̄ бандхитабба̄, на маха̄сӣма̄йа т̣хитехи кхан̣д̣асӣма̄. кхан̣д̣асӣма̄йамева пана т̣хатва̄ кхан̣д̣асӣма̄ бандхитабба̄, маха̄сӣма̄йамева т̣хатва̄ маха̄сӣма̄.

татра̄йам̣ бандханавидхи – саманта̄ ‘‘есо па̄са̄н̣о нимитта’’нти евам̣ нимитта̄ни киттетва̄ каммава̄ча̄йа сӣма̄ самманнитабба̄. атха тасса̄ ева дал̣хӣкамматтхам̣ авиппава̄сакаммава̄ча̄ ка̄табба̄. еван̃хи ‘‘сӣмам̣ самӯханисса̄ма̄’’ти а̄гата̄ самӯханитум̣ на саккхиссанти. сӣмам̣ самманнитва̄ бахи сӣмантарикапа̄са̄н̣а̄ т̣хапетабба̄, сӣмантарика̄ паччхимакот̣ийа̄ чатуран̇гулаппама̄н̣а̄пи (маха̄ва. ат̣т̣ха. 138; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 163) ват̣т̣ати. саче пана виха̄ро маха̄ хоти, двепи тиссопи татуттарипи кхан̣д̣асӣма̄йо бандхитабба̄.

евам̣ кхан̣д̣асӣмам̣ самманнитва̄ маха̄сӣма̄саммутика̄ле кхан̣д̣асӣмато никкхамитва̄ маха̄сӣма̄йам̣ т̣хатва̄ саманта̄ анупарийа̄йантехи сӣмантарикапа̄са̄н̣а̄ киттетабба̄. тато авасесанимитте киттетва̄ хаттхапа̄сам̣ авиджахантехи каммава̄ча̄йа сама̄насам̣ва̄сакасӣмам̣ самманнитва̄ тасса̄ дал̣хӣкамматтхам̣ авиппава̄сакаммава̄ча̄пи ка̄табба̄. еван̃хи ‘‘сӣмам̣ самӯханисса̄ма̄’’ти а̄гата̄ самӯханитум̣ на саккхиссанти. саче пана кхан̣д̣асӣма̄йа нимитта̄ни киттетва̄ тато сӣмантарика̄йа нимитта̄ни киттетва̄ маха̄сӣма̄йа нимитта̄ни киттенти, евам̣ тӣсу т̣ха̄несу нимитта̄ни киттетва̄ йам̣ сӣмам̣ иччханти, там̣ пат̣хамам̣ бандхитум̣ ват̣т̣ати. евам̣ сантепи йатха̄вуттанайена кхан̣д̣асӣматова пат̣т̣ха̄йа бандхитабба̄. евам̣ баддха̄су пана сӣма̄су кхан̣д̣асӣма̄йам̣ т̣хита̄ бхиккхӯ маха̄сӣма̄йам̣ каммам̣ каронта̄нам̣ на копенти, маха̄сӣма̄йам̣ ва̄ т̣хита̄ кхан̣д̣асӣма̄йам̣ каронта̄нам̣. сӣмантарика̄йа пана т̣хита̄ убхиннампи на копанти. га̄макхетте т̣хатва̄ каммам̣ каронта̄нам̣ пана сӣмантарика̄йа т̣хита̄ копенти. сӣмантарика̄ хи га̄макхеттам̣ бхаджати. авиппава̄сасӣма̄самманнане кате сати са̄ ча авиппава̄сасӣма̄ на̄ма хоти. тена̄ха ‘‘тасса̄йева пабхедо’’ти. тасса̄йева̄ти баддхасӣма̄йа ева.

айам̣ пана висесо – ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) вачанато авиппава̄сасӣма̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча на отарати, сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄ пана таттха̄пи отарати. сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄ четтха аттано дхаммата̄йа гаччхати, авиппава̄сасӣма̄ пана йаттха сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄, таттхева гаччхати. на хи тасса̄ висум̣ нимиттакиттанам̣ аттхи. таттха саче авиппава̄са̄йа саммутика̄ле га̄мо аттхи, там̣ са̄ на отарати. саче пана саммата̄йа сӣма̄йа паччха̄ га̄мо нивисати, сопи сӣма̄сан̇кхамева гаччхати. йатха̄ ча паччха̄ нивит̣т̣хо, евам̣ пат̣хамам̣ нивит̣т̣хасса паччха̄ вад̣д̣хитаппадесопи сӣма̄сан̇кхамева гаччхати. сачепи сӣма̄саммутика̄ле геха̄ни ката̄ни, ‘‘пависисса̄ма̄’’ти а̄лайопи аттхи, манусса̄ пана аппавит̣т̣ха̄, пора̄н̣ага̄мам̣ ва̄ сагехамева чхад̣д̣етва̄ ан̃н̃аттха гата̄, ага̄мойева еса, сӣма̄ отарати. саче пана екампи кулам̣ павит̣т̣хам̣ ва̄ агатам̣ ва̄ аттхи, га̄мойева, сӣма̄ на отарати.

евам̣ баддхасӣмам̣ дассетва̄ ида̄ни абаддхасӣмам̣ дассенто ‘‘абаддхасӣма̄ пана̄’’тиа̄дима̄ха. га̄мо ева сӣма̄ га̄масӣма̄. га̄маггахан̣ена четтха нигаманагара̄нампи сан̇гахо ведитаббо. йаттаке падесе тасса га̄масса га̄мабходжака̄ балим̣ лабханти, со падесо аппо ва̄ хоту, маханто ва̄, екам̣ га̄макхеттам̣ на̄ма. йампи екасмим̣йева га̄макхетте екам̣ падесам̣ ‘‘айам̣ висум̣ га̄мо хотӯ’’ти париччхиндитва̄ ра̄джа̄ кассачи дети, сопи висум̣га̄масӣма̄ хотийева. тасма̄ са̄ ча итара̄ ча пакатига̄масӣма̄ баддхасӣма̄садиса̄ва хоти. кевалам̣ пана тичӣваравиппава̄сапариха̄рам̣ на лабхатӣти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 147).

ага̄маке аран̃н̃ети вин̃джха̄т̣ависадисе аран̃н̃е. тена̄ха ‘‘ага̄макам̣ на̄ма̄’’тиа̄ди. айам̣ пана сӣма̄ тичӣваравиппава̄сапариха̄рампи лабхати. маччхабандха̄нанти кеват̣т̣а̄нам̣. агаманапатхесӯти гантум̣ асаккун̣еййапатхесу. йаттха тадахева гантва̄ тадахева пачча̄гантум̣ на сакка̄ хоти, та̄дисесӯти вуттам̣ хоти. тесам̣ гаманапарийантасса орато пана га̄масӣма̄сан̇кхам̣ гаччхати. таттха га̄масӣмам̣ асодхетва̄ каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. маджджхе т̣хита̄нам̣ саббадиса̄су саттаббхантара̄ти маджджхе т̣хита̄нам̣ бхиккхӯнам̣ т̣хитока̄сато саббадиса̄су саттаббхантара̄. таттха̄ти тесу аббхантаресу. тасма̄ти йасма̄ парисавасена вад̣д̣хати, тасма̄. упача̄раттха̄йа̄ти сӣмопача̄раттха̄йа. сӣма̄бха̄вам̣ пат̣иккхипитва̄ти баддхасӣма̄бха̄вам̣ пат̣иккхипитва̄. сама̄но сам̣ва̄со еттха̄ти сама̄насам̣ва̄са̄. еко упосатхо еттха̄ти екӯпосатха̄. еттха ча упосатхасса висум̣ гахитатта̄ авасесакаммавасена сама̄насам̣ва̄сата̄ ведитабба̄. вутта̄ти абаддхасӣма̄париччхедам̣ дассетум̣ упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 149) вутта̄. ану ану ад̣д̣хама̄сам̣ анвад̣д̣хама̄сам̣, ад̣д̣хама̄се ад̣д̣хама̄сети аттхо. евам̣ ‘‘анудаса̄ха’’нтиа̄дӣсупи. девети мегхе. вала̄хакесу вигатаматтесӯти бха̄венабха̄валаккхан̣е бхуммам̣. сотанти удакаппава̄хо вуччати. титтхена ва̄ атиттхена ва̄ отаритва̄ти па̄т̣хасесо. тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄детва̄ти йатха̄ тиман̣д̣алапат̣иччха̄данам̣ хоти, евам̣ нива̄сетва̄. уттарантийа̄ти йаттха каттхачи уттарантийа̄. бхиккхунӣвибхан̇ге (па̄чи. 692) бхиккхунийа̄ васена надӣлаккхан̣асса па̄л̣ийам̣ а̄гататта̄ ‘‘бхиккхунийа̄’’ти вуттам̣, на пана висесасаббха̄вато.

кеначи кхан̣итва̄ акатоти антамасо тираччха̄ненапи кхан̣итва̄ акато. надим̣ ва̄ самуддам̣ ва̄ бхиндитва̄ти надӣкӯлам̣ ва̄ самуддавелам̣ ва̄ бхиндитва̄. етам̣ лаккхан̣анти ‘‘йаттха надийам̣ вуттаппака̄ре вассака̄ле удакам̣ сантит̣т̣хатӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) вуттаппака̄ралаккхан̣ам̣. лон̣ӣпи джа̄тассарасан̇кхамева гаччхати. йаттха пана вуттаппака̄ре вассака̄ле вассе паччхиннаматте пивитум̣ ва̄ хаттхапа̄де дховитум̣ ва̄ удакам̣ на хоти суккхати, айам̣ джа̄тассаро га̄макхеттасан̇кхамева гаччхати.

удакуккхепа̄ти каран̣аттхе ниссаккавачананти а̄ха ‘‘удакуккхепена̄’’ти. катхам̣ пана удакам̣ кхипитаббанти а̄ха ‘‘таттха̄’’тиа̄ди. маджджхимена пурисена̄ти тха̄мамаджджхимена пурисена. айам̣ удакуккхепо на̄ма̄ти айам̣ удакуккхепена париччхинна̄ сӣма̄ на̄ма̄ти аттхо. йа̄ва париса̄ вад̣д̣хати, та̄ва айам̣ сӣма̄пи вад̣д̣хати, парисапарийантато удакуккхепойева пама̄н̣ам̣. саче пана надӣ на̄тидӣгха̄ хоти, пабхавато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва мукхадва̄рам̣ саббаттха сан̇гхо нисӣдати, удакуккхепасӣма̄каммам̣ наттхи. сакала̄пи надӣ етесам̣йева бхиккхӯнам̣ пахоти.

пакативассака̄лети пуббе вуттаппака̄ре пакативассака̄ле. чатӯсу ма̄сесӯти васса̄насса чатӯсу ма̄сесу. ативут̣т̣хика̄ле огхена оттхатока̄со на гахетаббо. со хи га̄масӣма̄сан̇кхамева гаччхати. антонадийам̣ джа̄тассаре джа̄тапит̣т̣хипа̄са̄н̣адӣпакесупи айамева виниччхайо ведитаббо. саче пана надӣ парипун̣н̣а̄ хоти саматиттхика̄, удакаса̄т̣икам̣ нива̄сетва̄пи антонадийам̣йева каммам̣ ка̄таббам̣. саче на сакконти, на̄ва̄йапи т̣хатва̄ ка̄таббам̣. гаччхантийа̄ пана на̄ва̄йа ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. касма̄? удакуккхепаматтамева хи сӣма̄, там̣ на̄ва̄ сӣгхамева атикка̄мети. евам̣ сати ан̃н̃исса̄ сӣма̄йа н̃атти, ан̃н̃исса̄ анусса̄вана̄ хоти, тасма̄ на̄вам̣ ариттена ва̄ т̣хапетва̄, па̄са̄н̣е ва̄ ламбитва̄, антонадийам̣ джа̄таруккхе ва̄ бандхитва̄ каммам̣ ка̄таббам̣. антонадийам̣ баддхаат̣т̣акепи антонадийам̣ джа̄таруккхепи т̣хитехи каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.

саче пана руккхасса са̄кха̄ ва̄ тато никкхантапа̄рохо ва̄ бахинадӣтӣре виха̄расӣма̄йа ва̄ га̄масӣма̄йа ва̄ патит̣т̣хито, сӣмам̣ ва̄ содхетва̄, са̄кхам̣ ва̄ чхиндитва̄ каммам̣ ка̄таббам̣. бахинадӣтӣре джа̄таруккхасса антонадийам̣ павит̣т̣хаса̄кха̄йа ва̄ па̄рохе ва̄ на̄вам̣ бандхитва̄ каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. каронтехи сӣма̄ ва̄ содхетабба̄, са̄кхам̣ чхиндитва̄ ва̄ тасса бахипатит̣т̣хитабха̄го на̄сетаббо. надӣтӣре пана кха̄н̣укам̣ кот̣т̣етва̄ таттха бандхана̄ва̄йа на ват̣т̣атийева.

надийам̣ сетум̣ каронти, саче антонадийам̣йева сету ва̄ сетупа̄да̄ ва̄, сетумхи т̣хитехи каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. саче пана сету ва̄ сетупа̄да̄ ва̄ бахитӣре патит̣т̣хита̄, каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, сӣмам̣ содхетва̄ каммам̣ ка̄таббам̣. атха сетупа̄да̄ анто, сету пана убхиннампи тӣра̄нам̣ упариа̄ка̄се т̣хито, ват̣т̣ати. джа̄тассарепи есева найо.

‘‘йасмим̣ падесе пакативӣчийо оттхаритва̄ сан̣т̣хахантӣ’’ти етена йам̣ падесам̣ уддхам̣ вад̣д̣ханакаудакам̣ ва̄ пакативӣчийо ва̄ вегена а̄гантва̄ оттхаранти, таттха каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 147) дассети. саче ӯмивего ба̄дхати, на̄ва̄йа ва̄ ат̣т̣аке ва̄ т̣хатва̄ ка̄таббам̣. тесу виниччхайо надийам̣ вуттанайенева ведитаббо. саче пана самуддо га̄масӣмам̣ ва̄ нигамасӣмам̣ ва̄ оттхаритва̄ тит̣т̣хати, самуддова хоти. таттха каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тато пат̣т̣ха̄йа каппийабхӯмӣти оттхаритва̄ сан̣т̣хитаудакантато пат̣т̣ха̄йа анто надӣджа̄тассарасамуддо на̄ма̄ти аттхо. дуббут̣т̣хика̄лети васса̄нахеманте сандха̄йа вуттам̣. суккхесупӣти нирудакесупи. йатха̄ ча ва̄пикхан̣ане, евам̣ а̄ва̄т̣апоккхаран̣ӣа̄дӣнам̣ кхан̣анепи га̄макхеттам̣ хотийева̄ти дат̣т̣хаббам̣. ваппам̣ ва̄ каронтӣти ла̄бутипусака̄диваппам̣ ва̄ каронти. там̣ т̣ха̄нанти йаттха ва̄пиа̄дикам̣ катам̣, там̣ т̣ха̄нам̣. ан̃н̃ам̣ пана каппийабхӯми. саче пана джа̄тассарам̣ пӯретва̄ тхалам̣ каронти, екасмим̣ диса̄бха̄ге па̄л̣им̣ бандхитва̄ саббамева нам̣ маха̄тал̣а̄кам̣ ва̄ каронти, саббопи аджа̄тассаро хоти. га̄масӣма̄сан̇кхамева гаччхати.

саче надимпи вина̄сетва̄ тал̣а̄кам̣ каронти, хет̣т̣ха̄ па̄л̣и баддха̄, удакам̣ а̄гантва̄ тал̣а̄кам̣ пӯретва̄ тит̣т̣хати, еттха каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. упари паваттанат̣т̣ха̄не чхад̣д̣итам̣ удакам̣ надим̣ оттхаритва̄ санданат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа ват̣т̣ати. ка̄чи надӣ ка̄лантарена уппатитва̄ га̄манигамасӣмам̣ оттхаритва̄ паваттати, надӣйева хоти, каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. саче виха̄расӣмам̣ оттхарати ‘‘виха̄расӣма̄’’твева сан̇кхам̣ гаччхати. тасма̄ти йасма̄ анто гаччхати, тасма̄. саманта̄ удакуккхепапариччхедо ка̄табботи пахонакат̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа вуттам̣. йаттха пана куннадӣа̄дӣсу наппахоти, таттха пахонакат̣т̣ха̄нато удакуккхепапариччхедо ка̄таббо. упача̄раттха̄йа̄ти сӣмопача̄раттха̄йа.

касма̄ пана ан̃н̃амекам̣ саттаббхантарам̣, ан̃н̃о еко удакуккхепо ча упача̄раттха̄йа т̣хапетабботи а̄ха ‘‘айам̣ хӣ’’тиа̄ди. идам̣ вуттам̣ хоти (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.147; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.147) – йасма̄ айам̣ саттаббхантарасӣма̄ ча удакуккхепасӣма̄ ча бхиккхӯнам̣ т̣хитока̄сато пат̣т̣ха̄йа лаббхати, те ча бхиккхӯ на саббада̄ екасадиса̄, када̄чи вад̣д̣ханти, када̄чи париха̄йанти. йада̄ ча вад̣д̣ханти, тада̄ сӣма̄сан̇каро хоти. тасма̄ ан̃н̃амекам̣ саттаббхантарам̣, ан̃н̃о еко удакуккхепо ча упача̄раттха̄йа т̣хапетабботи. йам̣ пана маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘тато адхикам̣ ват̣т̣атийева, ӯнакам̣ пана на ват̣т̣атӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 147) вуттам̣, тампи етадаттхамева, на пана таттха катасса каммасса куппатта̄ти гахетаббам̣. париччхедато бахи ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева париччхедам̣ анатиккамитва̄ т̣хитопӣти аттано саттаббхантарена, удакуккхепена ва̄ йо тесам̣ саттаббхантарасса, удакуккхепасса ва̄ париччхедо, тато бахи ан̃н̃ам̣ таттакам̣йева париччхедам̣ анатиккамитва̄ т̣хитопӣти аттхо. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘идам̣ саббаат̣т̣хакатха̄су саннит̣т̣ха̄на’’нти, идам̣ ‘‘каммам̣ копетӣ’’ти маха̄ат̣т̣хакатха̄дӣсу ваваттха̄нанти аттхо. ‘‘ити има’’нтиа̄ди йатха̄вуттасса нигаманам̣. хоти четтха –

‘‘баддха̄баддхавасенедха, сӣма̄ на̄ма двидха̄ тахим̣;

тисампаттийутта̄ ваджджи-тека̄даса випаттика̄;

баддхасӣма̄ тидха̄ кхан̣д̣а̄-дито га̄ма̄дито пара̄’’ти.

сабха̄га̄патти ча на̄меса̄ дувидха̄ ваттхусабха̄га̄, а̄паттисабха̄га̄ти. таттха идха ваттхусабха̄га̄ адхиппета̄, нетара̄ти дассетум̣ ‘‘йам̣ саббо сан̇гхо вика̄лабходжана̄дина̄’’тиа̄дима̄ха. лахука̄паттинти лахукена винайакаммена висуджджханато лахука̄ тхуллаччайапа̄читтийапа̄т̣идесанӣйадуккат̣адуббха̄ситасан̇кха̄та̄ пан̃ча̄паттийо. ваттхусабха̄га̄йа сан̇гха̄дисеса̄паттийа̄пи сати упосатхакаммам̣ паттакаллам̣ на хотийева. йатха̄ха ‘‘сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ а̄паннасса пана сантике а̄ви ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. саче а̄ви кароти, а̄патти а̄виката̄ хоти, дуккат̣а̄ пана на муччатӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102). тасса̄ пана адесана̄га̄минито евам̣ вуттам̣. ваттхусабха̄га̄ти ваттхувасена сама̄набха̄га̄, екакот̣т̣ха̄са̄ти вуттам̣ хоти. имамева ваттхусабха̄гам̣ десетум̣ на ват̣т̣ати ‘‘на, бхиккхаве, сабха̄га̄ а̄патти десетабба̄, йо десеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 169) вуттатта̄, на пана а̄паттисабха̄гам̣. тена̄ха ‘‘вика̄лабходжанапаччайа̄ а̄паннам̣ пана̄’’тиа̄ди. а̄паттисабха̄ганти а̄паттийа̄ сама̄набха̄гам̣.

са̄манта̄ а̄ва̄са̄ти са̄мантаа̄ва̄сам̣, самӣпавиха̄ранти аттхо. саджджуканти тадахева̄гаманаттха̄йа. па̄хетабботи песетаббо. иччетам̣ кусаланти ити етам̣ сундарам̣ бхаддакам̣, ладдхакаппанти вуттам̣ хоти. но че лабхетха̄ти виха̄ра̄нам̣ дӯрата̄йа ва̄ магге парипантха̄дина̄ ва̄ йади на лабхетха. ‘‘тасса сантике пат̣икариссатӣ’’ти имина̄ вачанена сабха̄га̄патти а̄ви ка̄тумпи на лаббхатӣти дӣпитам̣ хоти. йади лабхеййа, а̄ви катва̄пи упосатхам̣ кареййа. йади пана саббо сан̇гхо сабха̄гам̣ сан̇гха̄дисесам̣ а̄панно хоти, н̃аттим̣ т̣хапетва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, упосатхасса антара̄йова хоти. убхопи дуккат̣ам̣ а̄паджджанти ‘‘на, бхиккхаве, сабха̄га̄ а̄патти десетабба̄, йо десеййа, а̄патти дуккат̣асса. на, бхиккхаве, сабха̄га̄ а̄патти пат̣иггахетабба̄, йо пат̣игган̣хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 169) вуттатта̄. вимати сам̣сайо, таттха нийутто вематико. ‘‘пуна ниббематико хутва̄ десетаббамева̄’’ти нева па̄л̣ийам̣, на ча ат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхи, десите пана досо наттхи. вуттанайенева̄ти ‘‘па̄рисуддхим̣ а̄йасманто а̄рочетха̄’’тиа̄дина̄ найена са̄паттикасса упосатхакаран̣е пан̃н̃аттам̣ дуккат̣ам̣ а̄паджджантӣти вуттанайенева. касма̄ сабха̄га̄паттийева вутта̄ти а̄ха ‘‘ета̄су хӣ’’тиа̄ди. висабха̄га̄паттӣсу виджджама̄на̄супи паттакаллам̣ хотийева̄ти висабха̄га̄су пана виджджама̄на̄су тесам̣йева пуггала̄нам̣ а̄патти, на сан̇гхасса̄ти сан̇гхасса паттакаллам̣ хотийева.

антимаваттхуаджджха̄паннако на̄ма чатуннам̣ па̄ра̄джика̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ аджджха̄паннако. пан̣д̣ака̄дӣнам̣ виниччхайо парато па̄ра̄джикуддесе а̄ви бхависсати. тираччха̄нагатоти антамасо саккам̣ девара̄джа̄нам̣ упа̄да̄йа йо кочи на̄гама̄н̣авака̄дико амануссаджа̄тико ведитаббо, на ассагон̣а̄дайо. тена̄ха ‘‘еттха ча̄’’тиа̄ди. таттха еттха̄ти етиссам̣ ваджджанӣйапуггалакатха̄йам̣. йасса упасампада̄ пат̣иккхитта̄ти ‘‘тираччха̄нагато, бхиккхаве, анупасампанно, на упасампа̄детаббо’’ти (маха̄ва. 111) йасса на̄гасупан̣н̣а̄дино тираччха̄нагатасса упасампада̄ пат̣иккхитта̄, со идха̄пи тираччха̄нагато на̄ма̄ти аттхо. таттха хи антамасо деве упа̄да̄йа на̄гама̄н̣авака̄дико йо кочи амануссаджа̄тико ‘‘тираччха̄нагато’’ти адхиппето. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘тираччха̄нагато, бхиккхавети еттха на̄го ва̄ хоту супан̣н̣ама̄н̣авака̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атаро, антамасо саккам̣ девара̄джа̄нам̣ упа̄да̄йа йо кочи амануссаджа̄тийо, со саббова имасмим̣ аттхе ‘тираччха̄нагато’ти ведитаббо’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 111). титтхам̣ вуччати ладдхи, там̣ етесам̣ аттхӣти титтхика̄, титтхика̄ ева титтхийа̄, ито ан̃н̃аладдхика̄ти аттхо.

суттасса уддесо суттуддесо. па̄рисуддхи ева упосатхо па̄рисуддхиупосатхо. есева найо адхит̣т̣ха̄нупосатхоти еттха̄пи. соти па̄тимоккхуддесо. ова̄дова па̄тимоккхам̣, тасса уддесо сарӯпена катханам̣ ова̄дапа̄тимоккхуддесо. ‘‘имасмим̣ вӣтиккаме айам̣ на̄ма а̄паттӣ’’ти евам̣ а̄паттивасена а̄н̣а̄панам̣ пан̃н̃а̄панам̣ а̄н̣а̄, сесам̣ анантарасадисамева.

кхантӣ парамам̣ тапо титиккха̄…пе… вутта̄ тиссо га̄тха̄йо на̄ма –

‘‘кхантӣ парамам̣ тапо титиккха̄;

нибба̄нам̣ парамам̣ ваданти буддха̄;

на хи паббаджито парӯпагха̄тӣ;

на саман̣о хоти парам̣ вихет̣хайанто.

‘‘саббапа̄пасса акаран̣ам̣, кусаласса упасампада̄;

сачиттапарийодапанам̣, етам̣ буддха̄на са̄санам̣.

‘‘анӯпава̄до анӯпагха̄то, па̄тимоккхе ча сам̣варо;

маттан̃н̃ута̄ ча бхаттасмим̣, пантан̃ча сайана̄санам̣;

адхичитте ча а̄його, етам̣ буддха̄на са̄сана’’нти.(дӣ. ни. 2.90; дха. па. 183-185) –

има̄ тиссо га̄тха̄йо.

таттха кхантӣ парамам̣ тапоти (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.90; дха. па. ат̣т̣ха. 2.185) адхива̄санакханти на̄ма парамам̣ тапо. титиккха̄ти кхантийа̄ ева вевачанам̣, титиккха̄сан̇кха̄та̄ адхива̄санакханти уттамам̣ тапоти аттхо. нибба̄нам̣ парамам̣ вадантӣти сабба̄ка̄рена пана нибба̄нам̣ ‘‘парама’’нти ваданти буддха̄. на хи паббаджито парӯпагха̄тӣти йо адхива̄санакхантивирахитатта̄ парам̣ упагха̄тети ба̄дхати вихим̣сати, со паббаджито на̄ма на хоти. чатуттхапа̄до пана тассева вевачанам̣. ‘‘на хи паббаджито’’ти етасса хи ‘‘насаман̣о хотӣ’’ти вевачанам̣. ‘‘парӯпагха̄тӣ’’ти етасса ‘‘парам̣ вихет̣хайанто’’ти вевачанам̣. атха ва̄ парӯпагха̄тӣти сӣлӯпагха̄тӣ. сӣлан̃хи уттамат̣т̣хена ‘‘пара’’нти вуччати. йо ча саман̣о парам̣ йам̣ кан̃чи саттам̣ вихет̣хайанто парӯпагха̄тӣ хоти, аттано сӣлавина̄сако, со паббаджито на̄ма на хотӣти аттхо. атха ва̄ йо адхива̄санакхантийа̄ абха̄ва̄ парӯпагха̄тӣ хоти, парам̣ антамасо д̣ам̣самакасампи сан̃чичча джӣвита̄ воропети, со на хи паббаджито. ким̣ ка̄ран̣а̄? маласса апабба̄джитатта̄. ‘‘пабба̄джайаматтано малам̣, тасма̄ ‘паббаджито’ти вуччатӣ’’ти (дха. па. 388) идан̃хи паббаджиталаккхан̣ам̣. йопи на хева кхо упагха̄тети на ма̄рети, апича дан̣д̣а̄дӣхи вихет̣хети, со парам̣ вихет̣хайанто саман̣о на хоти. ким̣ ка̄ран̣а̄? вихеса̄йа асамитатта̄. ‘‘самитатта̄ хи па̄па̄нам̣, ‘саман̣о’ти павуччатӣ’’ти (дха. па. 265) идан̃хи саман̣алаккхан̣ам̣.

дутийага̄тха̄йа саббапа̄пасса̄ти сабба̄кусаласса. акаран̣анти ануппа̄данам̣. кусаласса̄ти чатубхӯмакакусаласса. упасампада̄ти упасампа̄данам̣ пат̣ила̄бхо. сачиттапарийодапананти аттано читтасса вода̄панам̣ пабхассарабха̄вакаран̣ам̣ саббасо парисодханам̣, там̣ пана арахаттена хоти. ити сӣласам̣варена саббапа̄пам̣ паха̄йа локийалокуттара̄хи саматхавипассана̄хи кусалам̣ сампа̄детва̄ арахаттапхалена читтам̣ парийода̄петаббанти етам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ ова̄до анусит̣т̣хи.

татийага̄тха̄йа анӯпава̄доти ва̄ча̄йа кассачи анупаваданам̣. анӯпагха̄тоти ка̄йена кассачи упагха̄тасса акаран̣ам̣. па̄тимоккхети йам̣ там̣ па̄тимоккхам̣ паатимоккхам̣ атипамоккхам̣ уттамам̣ сӣлам̣, па̄ти ва̄ агативисесехи, моккхети дуггатибхайехи. йо ва̄ нам̣ па̄ти, там̣ моккхетӣти ‘‘па̄тимоккха’’нти вуччати, тасмим̣ па̄тимоккхе ча. сам̣вароти саттаннам̣ а̄паттиккхандха̄нам̣ авӣтиккамалаккхан̣о сам̣варо. маттан̃н̃ута̄ти пат̣иггахан̣апарибхогавасена пама̄н̣ан̃н̃ута̄. пантан̃ча сайана̄сананти джанасан̇гхат̣т̣анавирахитам̣ ниджджанасамба̄дхам̣ вивиттам̣, сена̄санан̃ча. еттха ча двихийева паччайехи чатупаччайасантосо дӣпитоти ведитаббо паччайасантосаса̄ман̃н̃ена итарадвайасса̄пи лаккхан̣аха̄ранайена джотитатта̄. адхичитте ча а̄йоготи випассана̄па̄дакам̣ ат̣т̣хасама̄паттичиттам̣, татопи маггапхалачиттамева адхичиттам̣, тасмим̣ йатха̄вутте адхичитте а̄його ча ануйого ча̄ти аттхо. етам̣ буддха̄на са̄сананти етам̣ парасса анупаваданам̣, анупагха̄танам̣, па̄тимоккхе сам̣варо, пат̣иггахан̣апарибхогесу маттан̃н̃ута̄, ат̣т̣хасама̄паттивасибха̄ва̄йа вивиттасена̄санасеванан̃ча буддха̄нам̣ са̄санам̣ ова̄до анусит̣т̣хӣти. има̄ пана тиссо га̄тха̄ саббабуддха̄нам̣ па̄тимоккхуддесага̄тха̄йо хонтӣти ведитабба̄. там̣ буддха̄ ева уддисанти, на са̄вака̄.

‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 134) найена вуттам̣ а̄н̣а̄па̄тимоккхам̣ на̄ма. там̣ са̄вака̄ ева уддисанти, на буддха̄ сан̇гхакаммам̣ каронти, на ча таттха парийа̄панна̄ти а̄ха ‘‘там̣ са̄вака̄ ева уддисанти, на буддха̄’’ти. имасмим̣ аттхети ‘‘па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄’’ти етасмим̣ аттхе.

анупагато на̄ма таттхева упасампанно, асатийа̄ пуримика̄йа анупагато ва̄. ча̄тума̄синийанти ча̄тума̄сийам̣. са̄ хи чатуннам̣ ма̄са̄нам̣ па̄рипӯрибхӯта̄ти ча̄тума̄сӣ, са̄ ева ‘‘ча̄тума̄синӣ’’ти вуччати, тассам̣ ча̄тума̄синийам̣. паччхимакаттикапун̣н̣ама̄синийанти аттхо. ка̄йаса̄маггинти ка̄йена самаггабха̄вам̣, хаттхапа̄сӯпагамананти вуттам̣ хоти.

айам̣ панеттха виниччхайо – саче пуримика̄йа пан̃ча бхиккхӯ вассам̣ упагата̄, паччхимика̄йапи пан̃ча, пуримехи н̃аттим̣ т̣хапетва̄ пава̄рите паччхимехи тесам̣ сантике па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо, на екасмим̣ упосатхагге две н̃аттийо т̣хапетабба̄. сачепи паччхимика̄йа упагата̄ чатта̄ро, тайо, две, еко ва̄ хоти, есева найо. атха пуримика̄йа чатта̄ро, паччхимика̄йапи чатта̄ро, тайо, две, еко ва̄, есева найо. атха пуримика̄йа тайо, паччхимика̄йа тайо, две ва̄, есева найо. идан̃хеттха лаккхан̣ам̣ – саче пуримика̄йа упагатехи паччхимика̄йа упагата̄ тхокатара̄ чева хонти самасама̄ ча, сан̇гхаппава̄ран̣а̄йа ча ган̣ам̣ пӯренти, сан̇гхаппава̄ран̣а̄васена н̃аттим̣ т̣хапетва̄ пуримехи пава̄ретабба̄. саче пана пуримика̄йа тайо, паччхимика̄йа еко хоти, тена саддхим̣ те чатта̄ро хонти, чатуннам̣ сан̇гхан̃аттим̣ т̣хапетва̄ пава̄ретум̣ на ват̣т̣ати. ган̣ан̃аттийа̄ пана со ган̣апӯрако хоти, тасма̄ ган̣авасена н̃аттим̣ т̣хапетва̄ пуримехи пава̄ретаббам̣, итарена тесам̣ сантике па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо. саче пуримика̄йа две, паччхимика̄йа две ва̄ еко ва̄, еттха̄пи есева найо. саче пуримика̄йа еко, паччхимика̄йапи еко, екена екасса сантике пава̄ретаббам̣, екена па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо. саче пуримавассӯпагатехи паччхимавассӯпагата̄ екенапи адхикатара̄ хонти, пат̣хамам̣ па̄тимоккхам̣ уддиситва̄ паччха̄ тхокатарехи тесам̣ сантике пава̄ретаббам̣. каттикача̄тума̄синипава̄ран̣а̄йа пана саче пат̣хамам̣ вассӯпагатехи маха̄пава̄ран̣а̄йа пава̄ритехи паччха̄ упагата̄ адхикатара̄ ва̄ самасама̄ ва̄ хонти, пава̄ран̣а̄н̃аттим̣ т̣хапетва̄ пава̄ретаббам̣. техи пава̄рите паччха̄ итарехи па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо. атха маха̄пава̄ран̣а̄йа пава̄рита̄ бахӯ хонти, паччха̄ вассӯпагата̄ тхока̄ ва̄ еко ва̄, па̄тимоккхе уддит̣т̣хе паччха̄ тесам̣ сантике тена пава̄ретаббанти.

екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ти екасмим̣ ам̣се са̄дхукам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ти аттхо. ан̃джалим̣ паггахетва̄ти дасанакхасамодха̄насамуджджалам̣ ан̃джалим̣ уккхипитва̄. саче пана таттха па̄рива̄сикопи аттхи, сан̇гханавакат̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ таттхева нисиннена аттано па̄л̣ийа̄ па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо. па̄тимоккхе уддисийама̄не пана па̄л̣ийа̄ анисӣдитва̄ па̄л̣им̣ виха̄йа хаттхапа̄сам̣ амун̃чантена нисӣдитаббам̣. пава̄ран̣а̄йапи есева найо.

саббам̣ пуббакаран̣ӣйанти саммаджджана̄дим̣ нававидхам̣ пуббакиччам̣. йатха̄ ча саббо сан̇гхо сабха̄га̄паттим̣ а̄паджджитва̄ ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… пат̣икариссатӣ’’ти (маха̄ва. 171) н̃аттим̣ т̣хапетва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ лабхати, еваметтха̄пи тӣхи ‘‘сун̣анту ме а̄йасманта̄ име бхиккхӯ сабха̄гам̣ а̄паттим̣ а̄панна̄, йада̄ ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ суддхам̣ ана̄паттикам̣ пассиссанти, тада̄ тасса сантике там̣ а̄паттим̣ пат̣икариссантӣ’’ти ган̣ан̃аттим̣ т̣хапетва̄, двӣхипи ‘‘ан̃н̃ам̣ суддхам̣ пасситва̄ пат̣икарисса̄ма̄’’ти ватва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. екена̄пи ‘‘парисуддхам̣ лабхитва̄ пат̣икарисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. тадахӯти тасмим̣ аху, тасмим̣ дивасети аттхо. на̄на̄сам̣ва̄сакехӣти ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакехи. ана̄ва̄со на̄ма навакаммаса̄ла̄дико йо кочи падесо. ан̃н̃атра сан̇гхена̄ти сан̇гхаппахонакехи бхиккхӯхи вина̄. ан̃н̃атра антара̄йа̄ти пуббе вуттам̣ дасавидхамантара̄йам̣ вина̄. саббантимена пана париччхедена аттачатуттхена антара̄йе ва̄ сати гантум̣ ват̣т̣ати. йатха̄ ча а̄ва̄са̄дайо на гантабба̄, евам̣ саче виха̄ре упосатхам̣ каронти, упосатха̄дхит̣т̣ха̄наттхам̣ сӣма̄пи надӣпи на гантабба̄. саче панеттха кочи бхиккху хоти, тасса сантикам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. виссат̣т̣хаупосатха̄пи а̄ва̄са̄ гантум̣ ват̣т̣ати. евам̣ гато адхит̣т̣ха̄тумпи лабхати. а̄ран̃н̃акена̄пи бхиккхуна̄ упосатхадивасе га̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ аттано виха̄рамева а̄гантаббам̣. саче ан̃н̃ам̣ виха̄рам̣ оккамати, таттха упосатхам̣ катва̄ва а̄гантаббам̣, акатва̄ а̄гантум̣ на ват̣т̣ати. йам̣ джан̃н̃а̄ ‘‘аджджева таттха гантум̣ саккомӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 181) еварӯпо пана а̄ва̄со гантаббо. таттха бхиккхӯхи саддхим̣ упосатхам̣ каронтена̄пи хи имина̄ нева упосатхантара̄йо като бхависсатӣти.

удакам̣ а̄санена ча̄ти а̄санена саха па̄нӣйапарибходжанӣйам̣ удакан̃ча̄ти аттхо. сан̇гхасаннипа̄тато пат̣хамам̣ каттаббам̣ пуббакаран̣ам̣. пуббакаран̣ато паччха̄ каттаббампи упосатхакаммато пат̣хамам̣ каттаббатта̄ пуббакиччам̣. убхайампи четам̣ упосатхакаммато пат̣хамам̣ каттаббатта̄ ‘‘пуббакичча’’миччева еттха вуттанти а̄ха ‘‘евам̣ двӣхи на̄мехи нававидхам̣ пуббакиччам̣ дассита’’нти. ким̣ там̣ катанти пуччхатӣти а̄ха ‘‘на хӣ’’тиа̄ди. там̣ акатва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати ‘‘на, бхиккхаве, тхерена а̄н̣аттена агила̄нена на саммаджджитаббам̣, йо на саммаджджеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄ди (маха̄ва. 159) вачанато. тенева̄ха ‘‘тасма̄ тхерена а̄н̣аттена̄’’тиа̄ди.

саче пана а̄н̣атто саммаджджаним̣ та̄вака̄ликампи на лабхати, са̄кха̄бхан̇гам̣ каппийам̣ ка̄ретва̄ саммаджджитаббам̣. тампи алабхантасса ладдхакаппийам̣ хоти. па̄нӣйам̣ парибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄петаббанти а̄гантука̄нам̣ аттха̄йа па̄нӣйапарибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄петаббам̣. а̄санам̣ пан̃н̃а̄петаббанти пӣт̣хапхалака̄диа̄санам̣ пан̃н̃а̄петаббам̣. саче упосатха̄га̄ре а̄сана̄ни наттхи, сам̣гхика̄ва̄сатопи а̄харитва̄ пан̃н̃а̄петва̄ пуна харитабба̄ни. а̄санесу асати кат̣аса̄ракепи тат̣т̣ика̄йопи пан̃н̃а̄петум̣ ват̣т̣ати. тат̣т̣ика̄супи асати са̄кха̄бхан̇га̄ни каппийам̣ ка̄ретва̄ пан̃н̃а̄петабба̄ни. каппийака̄ракам̣ алабхантасса ладдхакаппийам̣ хоти. падӣпо ка̄табботи падӣпетаббо, падӣпуджджаланам̣ ка̄таббанти вуттам̣ хоти. а̄н̣а̄пентена пана ‘‘асукасмим̣ на̄ма ока̄се телам̣ ва̄ ват̣т̣и ва̄ капаллика̄ ва̄ аттхи, там̣ гахетва̄ карохӣ’’ти ваттаббо. саче тела̄дӣни наттхи, парийеситабба̄ни. парийеситва̄ алабхантасса ладдхакаппийам̣ хоти. апича капа̄ле аггипи джа̄летаббо. а̄н̣а̄пентена ча кин̃чи каммам̣ каронто ва̄ сада̄ка̄ламева еко ва̄ бха̄раниттхаран̣ако ва̄ сарабха̄н̣акадхаммакатхика̄дӣсу ан̃н̃атаро ва̄ на а̄н̣а̄петаббо, авасеса̄ пана ва̄рена а̄н̣а̄петабба̄. тена̄ха ‘‘тхерена̄пи патирӯпам̣ н̃атва̄ а̄н̣а̄петабба’’нти.

бахи упосатхам̣ катва̄ а̄гатена̄ти надийа̄ ва̄ сӣма̄йа ва̄ йаттха каттхачи упосатхам̣ катва̄ а̄гатена чхандо да̄таббо, ‘‘като майа̄ упосатхо’’ти аччхитум̣ на лабхатӣти адхиппа̄йо. киччаппасуто ва̄ти гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄дикиччаппасуто ва̄. саче гила̄но чхандапа̄рисуддхим̣ да̄тум̣ на саккоти, ман̃чена ва̄ пӣт̣хена ва̄ сан̇гхамаджджхам̣ а̄нетва̄ упосатхо ка̄таббо. саче гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄нам̣ бхиккхӯнам̣ евам̣ хоти ‘‘саче кхо майам̣ имам̣ гила̄нам̣ т̣ха̄на̄ ча̄весса̄ма, а̄ба̄дхо ва̄ абхивад̣д̣хиссати, ка̄лакирийа̄ ва̄ бхависсатӣ’’ти, на твева со гила̄но т̣ха̄на̄ ча̄ветаббо, сан̇гхена таттха гантва̄ упосатхо ка̄таббо, на твева ваггена сан̇гхена упосатхо ка̄таббо. кареййа че, а̄патти дуккат̣асса. саче бахӯ та̄диса̄ гила̄на̄ хонти, сан̇гхена пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хатва̄ саббе хаттхапа̄се ка̄табба̄. саче дӯре дӯре хонти, сан̇гхо наппахоти, там̣ дивасам̣ упосатхо на ка̄таббо, на твева ваггена сан̇гхена упосатхо ка̄таббо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тадахупосатхе па̄рисуддхим̣ дентена чхандампи да̄тум̣, санти сан̇гхасса каран̣ӣйа’’нти (маха̄ва. 165) вуттатта̄ бхагавато а̄н̣ам̣ каронтена ‘‘чхандам̣ даммӣ’’ти вуттам̣. ‘‘чхандаха̄рако че, бхиккхаве, динне чханде таттхева паккамати, ан̃н̃асса да̄таббо чхандо’’тиа̄дивачанато (маха̄ва. 165) пуна аттано чхандада̄напариссамавиноданаттхам̣ ‘‘чхандам̣ ме хара̄’’ти вуттам̣. ‘‘чхандаха̄рако че, бхиккхаве, динне чханде сан̇гхаппатто сан̃чичча на а̄рочети, а̄хат̣о хоти чхандо, чхандаха̄ракасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 165) вуттатта̄ дуккат̣ато там̣ мочетум̣ ‘‘чхандам̣ ме а̄рочехӣ’’ти вуттам̣.

ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ убхайена ва̄ вин̃н̃а̄петабботи манаса̄ чинтетва̄ ка̄йаппайогам̣ каронтена йена кеначи ан̇гапаччан̇гена ва̄, ва̄чам̣ пана ниччха̄ретум̣ сакконтена татхева ва̄ча̄йа ва̄, убхайатха̄пи сакконтена ка̄йава̄ча̄хи ва̄ вин̃н̃а̄петаббо, джа̄на̄петабботи аттхо. ‘‘айам̣ аттхо’’ти вачанато пана йа̄йа ка̄йачипи бха̄са̄йа вин̃н̃а̄петум̣ ват̣т̣ати, па̄рисуддхида̄непи чхандада̄не вуттасадисова виниччхайо. там̣ пана дентена пат̣хамам̣ сантӣ а̄патти десетабба̄. на хи са̄паттико сама̄но ‘‘па̄рисуддхим̣ дамми, па̄рисуддхим̣ ме хара, па̄рисуддхим̣ ме а̄рочехӣ’’ти (маха̄ва. 164) ваттум̣ лабхати. ‘‘санти сан̇гхасса каран̣ӣйа̄нӣ’’ти ваттаббе вачанавипалла̄сена ‘‘санти сан̇гхасса каран̣ӣйа’’нти вуттам̣. тесан̃ча аттано ча чхандапа̄рисуддхим̣ детӣти еттха чхандо ча чхандапа̄рисуддхи ча чхандапа̄рисуддхи, там̣ детӣти сарӯпекасесанайена аттхо дат̣т̣хаббо. итара̄ти ан̃н̃есам̣ чхандапа̄рисуддхи. бил̣а̄ласан̇кхалика̄ чхандапа̄рисуддхӣти еттха бил̣а̄ласан̇кхалика̄ на̄ма бил̣а̄лабандханам̣. таттха хи сан̇кхалика̄йа пат̣хамавалайам̣ дутийавалайам̣йева па̄пун̣а̄ти, на татийам̣, евамайампи чхандапа̄рисуддхи да̄йакена йасса динна̄, тато ан̃н̃аттха на гаччхатӣти (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.164; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.164). тасма̄ са̄ бил̣а̄ласан̇кхаликасадисатта̄ ‘‘бил̣а̄ласан̇кхалика̄’’ти вутта̄. бил̣а̄ласан̇кхаликаггахан̣ан̃четтха йа̄сам̣ ка̄сан̃чи сан̇кхалика̄нам̣ упалаккхан̣аматтанти дат̣т̣хаббам̣.

утуккха̄нанти там̣ там̣ кирийам̣ арати ваттетӣти уту, тасса аккха̄нам̣ утуккха̄нам̣, утуа̄чиккхананти аттхо. йатха̄ ча тасса а̄чиккханам̣, там̣ сарӯпато дассетум̣ ‘‘хеманта̄дӣна’’нтиа̄ди вуттам̣. ган̣ана̄ти калана̄. бхиккхунӣнам̣ ат̣т̣хагарудхаммехи оваданам̣ бхиккхунова̄до. све упосатхоти а̄гантва̄ти ‘‘све упосатхо хотӣ’’ти вутте аджджева а̄гантва̄ паннарасике упосатхе паккхасса ча̄туддасийам̣, ча̄туддасике терасийам̣ а̄гантва̄ти вуттам̣ хоти. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘паккхасса терасийам̣йева а̄гантва̄ ‘айам̣ упосатхо ча̄туддасико ва̄ паннарасико ва̄’ти пуччхитабба’’нти (па̄чи. ат̣т̣ха. 149) вуттам̣. евам̣ пуччхитена ча бхиккхуна̄ саче ча̄туддасийам̣ упосатхам̣ каронти, ‘‘ча̄туддасико бхагинӣ’’ти ваттаббам̣. саче паннарасийам̣ каронти, ‘‘паннарасико бхагинӣ’’ти ваттаббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, т̣хапетва̄ ба̄лам̣, т̣хапетва̄ гила̄нам̣, т̣хапетва̄ гамикам̣ авасесехи ова̄дам̣ гахету’’нти (чӯл̣ава. 414) вуттатта̄ ‘‘там̣ т̣хапетва̄’’тиа̄дима̄ха. таттха а̄рочанавидха̄нам̣ аджа̄нанто ба̄ло. ча̄туддасикапаннарасикесу упосатхесу ва̄ па̄т̣ипаде ва̄ гантука̄мо гамийо, дутийапаккхадивасато пана пат̣т̣ха̄йа тато уддхам̣ гаччханто идха гамийо на̄ма на хоти. аран̃н̃е нива̄со асса̄ти а̄ран̃н̃ико. сопи ‘‘ахам̣ аран̃н̃ава̄сӣ, све упосатхо, виха̄ре на васа̄мӣ’’ти аппат̣иггахитум̣ на лабхати. йади на ган̣хеййа, дуккат̣ам̣ а̄паджджеййа. вуттан̃хетам̣ ‘‘на, бхиккхаве, ова̄до на гахетаббо, йо на ган̣хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 414). тена пана пачча̄харан̣аттха̄йа сан̇кето ка̄таббо. вуттан̃хетам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄ран̃н̃икена бхиккхуна̄ ова̄дам̣ гахетум̣, сан̇кетан̃ча ка̄тум̣ атра патихарисса̄мӣ’’ти (чӯл̣ава. 415). тасма̄ а̄ран̃н̃икена бхиккхуна̄ саче бхиккхунӣнам̣ васанага̄ме бхиккха̄ лаббхати, таттхева чаритва̄ бхиккхунийо дисва̄ а̄рочетва̄ гантаббам̣. но часса таттха бхиккха̄ сулабха̄ хоти, са̄мантага̄ме чаритва̄ бхиккхунӣнам̣ га̄мам̣ а̄гамма татхева ка̄таббам̣. саче дӯрам̣ гантаббам̣ хоти, сан̇кето ка̄таббо ‘‘ахам̣ асукам̣ на̄ма тумха̄кам̣ га̄мадва̄ре сабхам̣ ва̄ ман̣д̣апам̣ ва̄ руккхамӯлам̣ ва̄ упасан̇камисса̄ми, татра а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти. бхиккхунӣхи татра гантаббам̣, агантум̣ на лаббхати. вуттан̃хетам̣ ‘‘на, бхиккхаве, бхиккхунийа̄ сан̇кетам̣ на гантаббам̣, йа̄ на гаччхеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 415). упосатхаггети упосатхакаран̣ат̣т̣ха̄не. ат̣т̣хахи ан̇гехӣти –

‘‘сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно, ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. бахуссуто хоти сутадхаро сутасанничайо, йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпа̄сса дхамма̄ бахуссута̄ хонти, дха̄та̄ вачаса̄ паричита̄, манаса̄ анупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. убхайа̄ни кхо панасса па̄тимоккха̄ни виттха̄рена сва̄гата̄ни хонти сувибхатта̄ни суппаваттӣни сувиниччхита̄ни суттасо анубйан̃джанасо. калйа̄н̣ава̄чо хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о. йебхуййена бхиккхунӣнам̣ пийо хоти мана̄по. пат̣ибало хоти бхиккхунийо овадитум̣. на кхо панетам̣ бхагавантам̣ уддисса паббаджита̄йа ка̄са̄йаваттхавасана̄йа гарудхаммам̣ аджджха̄паннапуббо хоти. вӣсативассо ва̄ хоти атирекавӣсативассо ва̄’’ти (па̄чи. 147) –

имехи ат̣т̣хахи ан̇гехи. па̄са̄дикена̄ти паса̄да̄вахена ниддосена ка̄йавачӣманокаммена. сампа̄детӯти тивидхам̣ сиккхам̣ сампа̄дету. йада̄ пана та̄хи бхиккхунӣхи па̄тимоккхуддесакам̣йева дисва̄ ова̄до йа̄чито, тада̄ упосатхагге саннипатитехи бхиккхусан̇гхехи пуббакиччавасена ‘‘аттхи ка̄чи бхиккхунийо ова̄дам̣ йа̄чама̄на̄’’ти пуччхите ‘‘евам̣ вадехӣ’’ти аттана̄ ваттаббавачанам̣ ан̃н̃ена катха̄петва̄ ‘‘аттхи кочи бхиккху бхиккхунова̄дако саммато’’тиа̄дим̣ сайам̣ ватва̄ пуна сайамева гантва̄ бхиккхунӣнам̣ а̄рочетаббам̣. ан̃н̃ена ва̄ бхиккхуна̄ тасмим̣ дивасе па̄тимоккхам̣ уддиса̄петаббам̣. иданти ‘‘та̄хӣ’’ти бахувачанам̣. екато сахева.

н̃аттит̣т̣хапакена ва̄ти йаттха тин̣н̣ам̣ васанат̣т̣ха̄не па̄тимоккхуддесо наттхи, таттха н̃аттит̣т̣хапанакена ва̄. итарена ва̄ти йаттха две бхиккхӯ васанти, еко ва̄, таттха итарена ва̄ бхиккхуна̄ саче сайамева саммато, ‘‘аха’’нти ваттаббам̣. татхева̄ти упосатхагге вуттасадисамева. ‘‘а̄рочетва̄ва̄’’ти имина̄ ана̄рочанам̣ пат̣иккхипати. ‘‘на, бхиккхаве, ова̄до на а̄рочетаббо, йо на а̄рочеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 415) вачанато ова̄дам̣ гахетва̄ упосатхагге ана̄рочетум̣ на ват̣т̣ати.

парисуддхабха̄ванти а̄паттийа̄ парисуддхатам̣. а̄рочетха̄ти а̄ви каротха. еттха сийа̄ти ‘‘па̄тимоккхам̣ уддисисса̄мӣ’’ти етасмим̣ паде айамануйого бхавеййа. ким̣ там̣, йам̣ сийа̄ти а̄ха ‘‘сан̇гхо упосатхам̣ кареййа̄’’тиа̄ди. пуббена̄парам̣ сандхийатӣти пуббавачанена апарам̣ вачанам̣ сандха̄нам̣ гаччхати. са̄маггийа̄ти ка̄йачиттехи сахитата̄йа. ган̣асса̄ти уддесакам̣ т̣хапетва̄ чатувагге сесабхиккхӯнам̣. сан̇гхасса уддит̣т̣хам̣ хотӣти сан̇гхена уддит̣т̣хам̣ хоти. каран̣аттхе четам̣ са̄мивачанам̣. еттха̄ти па̄тимоккхуддесе. лаккхан̣анти сабха̄во.

тхера̄ ча нава̄ ча маджджхима̄ ча̄ти еттха дасавасса̄, атирекадасавасса̄ ча тхера̄. ӯнапан̃чавасса̄ нава̄. пан̃чавасса̄, атирекапан̃чавасса̄ ча маджджхима̄. ат̣т̣хим̣ катва̄ти атта̄нам̣ тена па̄тимоккхена аттхикам̣ катва̄, там̣ ва̄ па̄тимоккхам̣ ‘‘идам̣ майхам̣ па̄тимоккха’’нти аттхим̣ катва̄. манаси каритва̄ти читте т̣хапетва̄. сотадва̄равасена̄ти сотадва̄рикаджаванавин̃н̃а̄н̣авасена. саббачетаса̄ саманна̄хара̄ма̄ти читтасса тхокампи бахи гантум̣ адента̄ саббена читтена а̄ваджджема, саллаккхема̄ти аттхо. манаси карома̄ти а̄ваджджема, саманна̄хара̄ма̄ти аттхо. со ча кхо манасика̄ро на еттха а̄рамман̣аппат̣ипа̄даналаккхан̣о, атха кхо вӣтхиппат̣ипа̄данаджаванаппат̣ипа̄данаманасика̄рапуббакачитте т̣хапаналаккхан̣оти а̄ха ‘‘екаггачитта̄ хутва̄ читте т̣хапеййа̄ма̄’’ти. на саметӣти на сам̣гаччхати. касма̄ на сам̣гаччхатӣти а̄ха ‘‘самаггасса хӣ’’тиа̄ди. кин̃ча бхиййоти а̄ха ‘‘па̄тимоккхуддесако ча̄’’тиа̄ди. сан̇гхапарийа̄панноти сан̇гхе парийа̄панно антогадхо.

ида̄ни там̣ дассетунти самбандхо. а̄йасмантоти саннипатита̄нам̣ пийавачанена а̄лапанам̣.

аладжджита̄ти аладжджита̄йа, аладжджанабха̄вена̄ти аттхо. татийаттхе хи идам̣ паччаттавачанам̣. ‘‘ан̃н̃а̄н̣ата̄’’тиа̄дӣсупи есева найо. куккуччаппакатата̄ти куккуччена абхибхӯтата̄йа. сатисаммоса̄ти сативиппава̄сато. вӣтиккаманти сиккха̄падавӣтиккаманам̣.

сан̃чичча̄ти сан̃чететва̄, акаппийабха̄вам̣ джа̄нантойева вӣтиккамачиттам̣ песетва̄ти аттхо. паригӯхатӣти нигӯхати на десети на вут̣т̣ха̄ти. ладжджа̄йа паригӯханто аладжджӣ на хоти, ‘‘ким̣ имина̄’’ти ана̄дарийена паригӯханто аладжджӣ хотӣти дассети. агатигаманан̃ча гаччхатӣти бхан̣д̣абха̄джанӣйат̣т̣ха̄на̄дӣсу чханда̄гатиа̄дибхедам̣ агатигаманан̃ча гаччхати. аладжджипуггалоти аджджхаттикасамут̣т̣ха̄наладжджа̄вирахито пуггало. еттха ча ‘‘сан̃чичча̄’’ти имина̄ ана̄дарийавасенева а̄паттим̣ а̄паджджанто, а̄паннан̃ча а̄паттим̣ паригӯханто, бхан̣д̣абха̄джанӣйат̣т̣ха̄на̄дӣсу агатигаманам̣ гаччханто ча аладжджӣ хоти, на итароти дассети.

мандоти мандапан̃н̃о, апан̃н̃ассеветам̣ на̄мам̣. момӯхоти атисам̣мӯл̣хо. вира̄дхетӣти на ра̄дхети на са̄дхети. куккуччети винайасам̣сайе. каппийам̣ че каттаббам̣ сийа̄ти винайадхарам̣ пуччхитва̄ тена ваттхум̣ олокетва̄ ма̄тикам̣, падабха̄джанам̣, антара̄паттим̣, ана̄паттин̃ча олокетва̄ ‘‘каппати, а̄вусо, ма̄ еттха кан̇кхӣ’’ти вутте каттаббам̣ бхавеййа.

сахасеййачӣваравиппава̄са̄дӣнӣти еттха сахасеййа̄ на̄ма анупасампаннена уттаридираттатираттам̣ сахасеййа̄патти, виппава̄со на̄ма екараттачха̄раттавасена виппава̄со. а̄дисаддена сатта̄ха̄тиккама̄дӣсу а̄паттим̣ сан̇ган̣ха̄ти. саттаннам̣ а̄паттиккхандха̄нанти па̄ра̄джикасан̇гха̄дисесатхуллаччайапа̄читтийапа̄т̣идесанӣйадуккат̣адуббха̄ситасан̇кха̄та̄нам̣ саттаннам̣ а̄паттиккхандха̄нам̣.

десету ва̄ пака̄сету ва̄ти сан̇гхамаджджхе ва̄ ган̣амаджджхе ва̄ екапуггале ва̄ десету ва̄ пака̄сету ва̄. еттха ча па̄ра̄джика̄паттидесана̄ на̄ма бхиккхубха̄васса паричча̄го. вут̣т̣ха̄нам̣ пана десана̄висесатта̄ ‘‘десана̄’’ти дат̣т̣хаббам̣. пака̄сету ва̄ти а̄рочету ва̄.

евам̣ ана̄панна̄ ва̄ти евам̣ чханнам̣ а̄ка̄ра̄нам̣ ан̃н̃атарена ана̄панна̄ ва̄. вут̣т̣хита̄ ва̄ти парива̄са̄дина̄ вут̣т̣хита̄ ва̄. а̄рочита̄ ва̄ти а̄виката̄ ва̄. а̄роченто ча ‘‘туйхам̣ сантике екам̣ а̄паттим̣ а̄викаромӣ’’ти ва̄ ‘‘а̄чиккха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘а̄рочемӣ’’ти ва̄ ‘‘мама екам̣ а̄паттим̣ а̄паннабха̄вам̣ джа̄на̄хӣ’’ти ва̄ вадату, ‘‘екам̣ гарукам̣ а̄паттим̣ а̄викаромӣ’’ти ва̄ а̄дина̄ найена вадату, саббехипи а̄ка̄рехи а̄рочита̄ва хоти. саче пана гарука̄паттим̣ а̄викаронто ‘‘лахука̄паттим̣ а̄викаромӣ’’тиа̄дина̄ найена вадати, ана̄виката̄ хоти а̄патти. ваттхум̣ а̄рочети, а̄паттим̣ а̄рочети, убхайам̣ а̄рочети, тивидхена̄пи а̄рочита̄ва хоти. асантийа̄ а̄паттийа̄ти бха̄венабха̄валаккхан̣е бхуммам̣. тун̣хӣбха̄вена̄пи хӣти еттха на кевалам̣ ‘‘а̄ма, майам̣ парисуддха̄’’ти вуттейева, атха кхо тун̣хӣбха̄вена̄пӣти аписаддасса аттхо ведитаббо.

ким̣ там̣ йа̄вататийа̄нуса̄витам̣ на̄ма, катхан̃четам̣ йа̄вататийа̄нуса̄витам̣ хотӣти вича̄ран̣а̄йам̣ а̄чарийа̄нам̣ матибхедамукхена таматтхам̣ дассетум̣ ‘‘йа̄вататийам̣ ануса̄витам̣ хотӣти еттха̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха йадетам̣ тиккхаттум̣ ануса̄витанти самбандхо. аттхабйан̃джанабхедатоти арӣйати н̃а̄йатӣти аттхо, абхидхеййам̣, бйан̃джӣйати аттхо анена̄ти бйан̃джанам̣, аккхарам̣, аттхо ча бйан̃джанан̃ча аттхабйан̃джана̄ни, тесам̣ бхедо аттхабйан̃джанабхедо, тато, аттхасса ча бйан̃джанасса ча висадисатта̄ти аттхо.

ида̄ни тамеваттхам̣ вибха̄ветум̣ ‘‘ануса̄ванан̃хи на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то. тасса пана ‘‘абхинна’’нти имина̄ самбандхо ведитаббо. тена̄ти бхиннатта̄. асса̄ти ‘‘йасса сийа̄’’тиа̄дивачанаттайасса. авассан̃четамевам̣ сампат̣иччхитаббам̣, ан̃н̃атха̄ атиппасан̇гопи сийа̄ти дассетум̣ ‘‘йади чета’’нтиа̄дима̄ха. етанти ‘‘йасса сийа̄’’тиа̄дивачанаттайам̣. апаре ‘‘ануса̄вита’’нти падам̣ на атӣтаттхам̣ дӣпети, атха кхо ана̄гататтхам̣. дха̄тваттхасамбандхо ка̄лантаравихитопи паччайо ка̄лантаре са̄дху хотӣти викаппесум̣. тена̄ха ‘‘апаре ‘ануса̄вита’нти падасса̄’’тиа̄ди. упари уддеса̄васа̄нети па̄ра̄джикуддеса̄васа̄не. аттхайуттӣнам̣ абха̄ватоти ана̄гататтхасса ча ка̄ран̣асса ча абха̄вато. ида̄ни тамева вибха̄ветум̣ ‘‘идам̣ хӣ’’тиа̄дима̄ха. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘йади часса̄’’тиа̄ди. айанти ана̄гатака̄ло. ануса̄витам̣ хессатӣти вадеййа̄ти ануппайогам̣ ана̄гатака̄лам̣ катва̄ ‘‘ануса̄витам̣ хессатӣ’’ти буддхо вадеййа. айам̣ хеттха̄дхиппа̄йо – йади четтха дха̄тваттхасамбандхо та-паччайо сийа̄, татха̄ сати дха̄тваттхасамбандхо на̄ма висесанависесйабха̄во, со ча ануппайогасса сама̄наттхабха̄ве сати уппаджджати, на̄сатӣти ‘‘хессатӣ’’ти ануппайогам̣ вадеййа, на ча вуттам̣. тасма̄ ана̄гатам̣ на дӣпети, атӣтака̄ламева дӣпетӣти. ануса̄вийама̄нети вачанатоти ‘‘ануса̄вийама̄не’’ти ваттама̄нака̄лавачанато. йади евам̣ ‘‘йа̄вататийам̣ ануса̄витам̣ хотӣ’’ти кимиданти а̄ха ‘‘йа̄вататийа’’нтиа̄ди. ким̣ тена лаккхӣйати, йенетам̣ лаккхан̣авачанаматтам̣ сийа̄ти а̄ха ‘‘тена̄’’тиа̄ди. тена̄ти лаккхан̣авачанаматтена хетуна̄.

тадетанти па̄тимоккхам̣. там̣ панетанти ‘‘таттха̄йасманте пуччха̄мӣ’’тиа̄дикам̣ йа̄вататийа̄нуса̄ванам̣. на диссатӣти нопалаббхати. имамева ча аттханти имам̣ амхехи вуттамеваттхам̣. йади хи ‘‘йасса сийа̄ а̄паттӣ’’тиа̄дивачанаттайам̣ йа̄вататийа̄нуса̄ванам̣ сийа̄, тадева упосатхаккхандхаке (маха̄ва. 132 а̄дайо) вадеййа, на пана ‘‘сакимпи ануса̄витам̣ хотӣ’’тиа̄диканти адхиппа̄йо. нану ча̄йам̣ виниччхайо ат̣т̣хакатха̄су на а̄гато, атха куто ладдхоти а̄ха ‘‘айаметтха̄’’тиа̄ди. винайат̣т̣ха̄несу катапаричайа̄нам̣ а̄чарийа̄нам̣ там̣ там̣ аттхам̣ н̃а̄пентӣ павен̣и а̄чарийапарампара̄, та̄йа а̄бхато а̄нӣто а̄чарийапарампара̄бхато.

нану сампаджа̄намуса̄ва̄де па̄читтийена бхавитаббам̣, атха катхам̣ дуккат̣а̄патти хотӣти а̄ха ‘‘са̄ ча кхо на муса̄ва̄далаккхан̣ена̄’’тиа̄ди. сампаджа̄намуса̄ва̄де ким̣ хотӣти йва̄йам̣ ‘‘сампаджа̄намуса̄ва̄до асса хотӣ’’ти вутто, со а̄паттито ким̣ хоти, катара̄ а̄патти хотӣти аттхо. дуккат̣ам̣ хотӣти дуккат̣а̄патти хоти. вачӣдва̄ре акирийасамут̣т̣ха̄на̄патти хотӣти асса хи бхиккхуно адхаммика̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа тун̣хӣбхӯтасса нисиннасса манодва̄ре а̄патти на̄ма наттхи. йасма̄ пана а̄вика̄таббам̣ на̄вика̄си, тенасса вачӣдва̄ре акирийато айам̣ а̄патти самут̣т̣ха̄тӣти ведитабба̄. ида̄ни вуттамеваттхам̣ па̄л̣ийа̄ са̄дхетум̣ ‘‘вуттампи чета’’нтиа̄дима̄ха. етам̣ упа̄литтхерена парива̄ре седамочанага̄тха̄су (пари. 479) вуттампи ча̄ти аттхо.

ана̄лапанто мануджена кеначи ва̄ча̄ти кеначи мануджена ва̄ча̄йа ана̄лапанто. гирам̣ но ча паре бхан̣еййа̄ти ‘‘ити име соссантӣ’’ти парапуггале сандха̄йа саддампи на ниччха̄реййа. а̄паджджеййа ва̄часиканти ва̄чато самут̣т̣хитам̣ а̄паттим̣ а̄паджджеййа. пан̃ха̄меса̄ кусалехи чинтита̄ти еттха пан̃ха̄меса̄ти лин̇габйаттайена вуттам̣, есо пан̃хо кусалехи чинтитоти аттхо. айам̣ пан̃хо имамева муса̄ва̄дам̣ сандха̄йа вутто.

там̣там̣сампаттийа̄ вибандханавасена саттасанта̄насса антаре вемаджджхе ети а̄гаччхатӣти антара̄йо, дит̣т̣хадхаммика̄дианаттхо, атиккаманат̣т̣хена тасмим̣ антара̄йе нийутто, антара̄йам̣ ва̄ пхалам̣ арахати, антара̄йасса ва̄ каран̣асӣлоти антара̄йико. тена̄ха ‘‘виппат̣иса̄раваттхута̄йа̄’’тиа̄ди. таттха виппат̣иса̄раваттхута̄йа̄ти виппат̣иса̄ро на̄ма паччха̄нута̄павасена читтавиппат̣иса̄ро, тасса ка̄ран̣ата̄йа̄ти аттхо. пат̣хамаджджха̄на̄дипаччайабхӯтаааппат̣иса̄равируддхасса виппат̣иса̄расса паччайатта̄ти вуттам̣ хоти. па̄моджджа̄дисамбхаванти дуббалатарун̣а̄ пӣти па̄моджджам̣, там̣ а̄ди йесам̣ те па̄моджджа̄дайо, тесам̣ самбхаво пат̣ила̄бхо па̄моджджа̄дисамбхаво, там̣. а̄дисаддена пӣтиппассаддха̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. пат̣хамаджджха̄на̄дӣнанти еттха̄дисаддена пана ‘‘дутийасса джха̄насса адхигама̄йа антара̄йико, татийасса джха̄насса адхигама̄йа антара̄йико, чатуттхасса джха̄насса адхигама̄йа антара̄йико, джха̄на̄нам̣, вимоккха̄нам̣, сама̄дхӣнам̣, сама̄паттӣнам̣, неккхамма̄нам̣, ниссаран̣а̄нам̣, павивека̄нам̣, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ адхигама̄йа антара̄йико’’ти (маха̄ва. 135) вуттадутийаджджха̄на̄дӣнам̣ сан̇гахо дат̣т̣хаббо. ‘‘тасма̄’’ти вутте йам̣там̣садда̄нам̣ абйабхича̄ритасамбандхата̄йа ‘‘йасма̄’’ти айаматтхо упат̣т̣хитойева хотӣти а̄ха ‘‘тасма̄ти йасма̄’’тиа̄ди. джа̄нантена̄ти джа̄нама̄нена. имина̄сса сампаджа̄намуса̄ва̄дасса сачиттакатам̣ дассети. висуддхим̣ апеккхатӣти висуддха̄пеккхо, тена висуддха̄пеккхена. са̄ ча висуддхи идха вут̣т̣ха̄на̄дӣти а̄ха ‘‘вут̣т̣ха̄тука̄мена висуджджхитука̄мена̄’’ти. вут̣т̣ха̄нага̄минито сан̇гха̄дисесато вут̣т̣ха̄тука̄мена, десана̄га̄минито висуджджхитука̄мена̄ти аттхо. сан̇гхамаджджхе ва̄ ган̣амаджджхе ва̄ екапуггале ва̄ти упосатхагге сан̇гхасса а̄рочанавасена сан̇гхамаджджхе ва̄ таттхева убхато нисинна̄нам̣ а̄рочанавасена ган̣амаджджхе ва̄ анантарасса а̄рочанавасена екапуггале ва̄ пака̄сетабба̄. ито вут̣т̣хахитва̄ти ито упосатхаггато вут̣т̣ха̄йа. еттха пана сабха̄гойева ваттаббо. висабха̄гасса хи вуччама̄не бхан̣д̣анакалахасан̇гхабхеда̄дӣнипи хонти. тасма̄ тасса аватва̄ ‘‘ито вут̣т̣хахитва̄ пат̣икарисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ упосатхо ка̄табботи андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 170) вуттам̣.

каран̣аттхети татийа̄вибхаттиаттхе. каттари хетам̣ паччаттавачанам̣ хоти пха̄сусадда̄пеккха̄йа. паччаттавачананти пат̣хама̄вачанам̣. пат̣хамаджджха̄на̄дӣнам̣ адхигама̄йа пха̄су хотӣти адхигаматтхам̣ тасса бхиккхуно пха̄су хоти сукхам̣ хоти сам̣варасса авиппат̣иса̄рахетутта̄. тена̄ха ‘‘авиппат̣иса̄рамӯлака̄на’’нтиа̄ди. па̄папун̃н̃а̄нам̣ ката̄катавасена читтавиппат̣иса̄ра̄бха̄во авиппат̣иса̄ро, со мӯлам̣ ка̄ран̣ам̣ йесам̣ те авиппат̣иса̄рамӯла̄, авиппат̣иса̄рамӯла̄йева авиппат̣иса̄рамӯлака̄, тесам̣ авиппат̣иса̄рамӯлака̄нам̣. сукхаппат̣ипада̄ сампаджджатӣти сукха̄ пат̣ипада̄ самиджджхати, пат̣хамаджджха̄на̄дӣнам̣ сукхена адхигамо хотӣти адхиппа̄йо. хоти четтха –

‘‘нида̄не н̃аттит̣т̣хапанам̣, пуббакиччасса пуччханам̣;

нида̄нуддесасаване, висуддха̄рочане видхи;

ана̄рочане ча̄патти, н̃еййам̣ пин̣д̣аттхапан̃чака’’нти.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

нида̄наван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄ра̄джикакан̣д̣ам̣

ида̄ни нида̄нуддеса̄нантарам̣ вуттасса па̄ра̄джикуддесасса аттхам̣ сам̣ван̣н̣етум̣ ‘‘ида̄нӣ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. нида̄на̄нантаранти бха̄ванапум̣саканиддесо, нида̄нам̣ анантарам̣ катва̄ти вуттам̣ хоти. таттха̄ти па̄ра̄джикакан̣д̣е. па̄тимоккхети бхиккхупа̄тимоккхе. чатта̄роти ган̣анапариччхедо ӯна̄тирекабха̄ваниваттанато. па̄ра̄джика̄ти саджа̄тина̄мам̣. а̄паттийоти саббаса̄дха̄ран̣ана̄мам̣. уддисӣйатӣти уддесо. бха̄ваппадха̄нойам̣ ниддесо. тена̄ха ‘‘уддиситаббата’’нти.

1. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄

йо пана̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45 бхиккхупадабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄) еттха йасма̄ пана̄ти нипа̄таматтам̣, йоти аттхападам̣, тан̃ча анийамена пуггалам̣ дӣпети. тасма̄ тасса аттхам̣ дассенто ‘‘йо кочӣ’’ти а̄ха. йасма̄ пана йо йокочи на̄ма, со авассам̣ лин̇гайуттаджа̄тина̄маготтасӣлавиха̄рагочаравайесу екена̄ка̄рена пан̃н̃а̄йати, тасма̄ там̣ татха̄ н̃а̄петум̣ ‘‘рассадӣгха̄дина̄’’тиа̄дима̄ха. а̄дисаддена навакамма̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. лин̇га̄дибхедена̄ти лин̇гӣйатин̃а̄йати етена̄ти лин̇гам̣, там̣ а̄ди йесам̣ тети лин̇га̄дайо, тесам̣ бхедо лин̇га̄дибхедо, тена лин̇га̄дибхедена. еттха̄дисаддена пана йутта̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – лин̇гавасена йа̄дисо ва̄ та̄дисо ва̄ хоту, дӣгхо ва̄ рассо ва̄ ка̄л̣о ва̄ ода̄то ва̄ ман̇гураччхави ва̄ кисо ва̄ тхӯло ва̄. йогавасена йена ва̄ тена ва̄ йутто хоту, навакаммайутто ва̄ уддесайутто ва̄ ва̄садхурайутто ва̄. джа̄тивасена йам̣джаччо ва̄ там̣джаччо ва̄ хоту, кхаттийо ва̄ бра̄хман̣о ва̄ вессо ва̄ суддхо ва̄. на̄мавасена йатха̄на̄мо ва̄ татха̄на̄мо ва̄ хоту, буддхараккхито ва̄ дхаммараккхито ва̄ сан̇гхараккхито ва̄. готтавасена йатха̄готто ва̄ татха̄готто ва̄ хоту, качча̄йано ва̄ ва̄сит̣т̣хо ва̄ косийо ва̄. сӣлесу йатха̄сӣло ва̄ татха̄сӣло ва̄ хоту, навакаммасӣло ва̄ уддесасӣло ва̄ ва̄садхурасӣло ва̄. виха̄ресупи йатха̄виха̄рӣ ва̄ татха̄виха̄рӣ ва̄ хоту, навакаммавиха̄рӣ ва̄ уддесавиха̄рӣ ва̄ ва̄садхуравиха̄рӣ ва̄. гочаресупи йатха̄гочаро ва̄ татха̄гочаро ва̄ хоту, навакаммагочаро ва̄ уддесагочаро ва̄ ва̄садхурагочаро ва̄. вайесупи йо ва̄ со ва̄ хоту тхеро ва̄ наво ва̄ маджджхимо ва̄, атха кхо саббова имасмим̣ аттхе ‘‘йо’’ти вуччатӣти.

ида̄ни ‘‘бхиккхӯ’’ти падам̣ сам̣ван̣н̣етум̣ ‘‘ехибхиккхӯпасампада̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ‘‘ехи бхиккхӯ’’ти бхагавато вачанаматтена бхиккхубха̄во ехибхиккхӯпасампада̄. ‘‘буддхам̣ саран̣ам̣ гаччха̄мӣ’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 105) найена тиккхаттум̣ ва̄чам̣ бхиндитва̄ вуттехи тӣхи саран̣агаманехи упасампада̄ саран̣агаманӯпасампада̄. ова̄даппат̣иггахан̣ӯпасампада̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45) на̄ма –

‘‘тасма̄тиха те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣ ‘тиббам̣ ме хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ бхависсати тхересу навесу маджджхимесӯ’ти, еван̃хи те кассапа сиккхитаббам̣. тасма̄тиха те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣ ‘йам̣ кин̃чи дхаммам̣ сун̣исса̄ми кусалӯпасам̣хитам̣, саббам̣ там̣ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси каритва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасото дхаммам̣ сун̣исса̄мӣ’ти, еван̃хи те, кассапа, сиккхитаббам̣. тасма̄тиха те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣ ‘са̄тасахагата̄ ча ме ка̄йагата̄сати на виджахиссатӣ’ти, еван̃хи те, кассапа, сиккхитабба’’нти (сам̣. ни. 2.154) –

имина̄ ова̄даппат̣иггахан̣ена маха̄кассапаттхерасса анун̃н̃а̄таупасампада̄.

пан̃ха̄бйа̄каран̣ӯпасампада̄ на̄ма сопа̄касса анун̃н̃а̄таупасампада̄. бхагава̄ кира пубба̄ра̄ме анучан̇камантам̣ сопа̄каса̄ман̣ерам̣ ‘‘‘уддхума̄такасан̃н̃а̄’ти ва̄ сопа̄ка ‘рӯпасан̃н̃а̄’ти ва̄ име дхамма̄ на̄наттха̄ на̄на̄бйан̃джана̄, уда̄ху екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45) даса асубханиссите пан̃хе пуччхи. со те бйа̄ка̄си. бхагава̄ тасса са̄дхука̄рам̣ датва̄ ‘‘кативассо твам̣, сопа̄ка̄’’ти пуччхи. саттавассохам̣ бхагава̄ти. ‘‘сопа̄ка, твам̣ мама саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ сам̣сандитва̄ пан̃хе бйа̄ка̄сӣ’’ти а̄раддхачитто упасампадам̣ ануджа̄ни, айам̣ пан̃ха̄бйа̄каран̣ӯпасампада̄.

ат̣т̣хагарудхаммапат̣иггахан̣ӯпасампада̄ на̄ма маха̄паджа̄патийа̄ ат̣т̣хагарудхаммаппат̣иггахан̣ена анун̃н̃а̄таупасампада̄.

дӯтенӯпасампада̄ на̄ма ад̣д̣хака̄сийа̄ ган̣ика̄йа анун̃н̃а̄таупасампада̄.

ат̣т̣хава̄чикӯпасампада̄ на̄ма бхиккхунийа̄ бхиккхунисан̇гхато н̃аттичатуттхена, бхиккхусан̇гхато н̃аттичатуттхена̄ти имехи двӣхи каммехи упасампада̄.

н̃аттичатуттхакаммӯпасампада̄ на̄ма бхиккхӯнам̣ етарахи упасампада̄. н̃аттичатуттхена̄ти тӣхи анусса̄вана̄хи, ека̄йа ча н̃аттийа̄ти евам̣ н̃аттичатуттхена. кин̃ча̄пи хи н̃атти саббапат̣хамам̣ вуччати, тиссаннам̣ пана анусса̄вана̄нам̣ аттхабйан̃джанабхеда̄бха̄вато аттхабйан̃джанабхиннам̣ н̃аттим̣ та̄сам̣ чатуттханти катва̄ ‘‘н̃аттичатуттха’’нти вуччати. акуппена̄ти акопетаббатам̣, аппат̣иккоситаббатан̃ча упагатена. т̣ха̄на̄рахена̄ти ка̄ран̣а̄рахена саттху са̄сана̄рахена. упасампанно на̄ма упарибха̄вам̣ сама̄панно, паттоти аттхо. бхиккхубха̄во хи упарибха̄во, тан̃чеса йатха̄вуттена каммена сама̄паннатта̄ ‘‘упасампанно’’ти вуччати. касма̄ панеттха имина̄ва упасампанно идха гахито, на̄н̃н̃ехӣти? вуччате – ехибхиккхӯпасампада̄ антимабхавика̄намева, саран̣агаманӯпасампада̄ парисуддха̄нам̣, ова̄даппат̣иггахан̣апан̃ха̄бйа̄каран̣ӯпасампада̄ маха̄кассапасопа̄ка̄нам̣, на ча те бхабба̄ па̄ра̄джика̄дилокаваджджам̣ а̄паджджитум̣, ат̣т̣хагарудхаммаппат̣иггахан̣а̄дайо ча бхиккхунӣнам̣йева анун̃н̃а̄та̄. айан̃ча бхиккху, тасма̄ н̃аттичатуттхенева упасампада̄каммена упасампанно идха гахито, на̄н̃н̃ехӣти ведитаббо. пан̣н̣аттиваджджесу пана сиккха̄падесу ан̃н̃епи ехибхиккхӯпасампада̄йа упасампанна̄дайо сан̇гайханти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45 бхиккхупадабха̄джанӣйаван̣н̣ана̄). ваккхати хи ‘‘пан̣н̣аттиваджджесу пана ан̃н̃епи сан̇гахам̣ гаччхантӣ’’ти. ида̄ни ‘‘акуппена т̣ха̄на̄рахена упасампанно’’ти сам̣кхиттена вуттаматтхам̣ виттха̄ретва̄ дассетум̣ ‘‘тасса пана̄’’тиа̄дима̄ха.

таттха̄ти тесу пан̃часу. васати еттха̄ти ваттху, а̄дха̄ро патит̣т̣ха̄. тена̄ха ‘‘упасампада̄пеккхо пуггало’’ти. ӯна̄ни апарипун̣н̣а̄ни вӣсати васса̄ни асса̄ти ӯнавӣсативассо. еттха йам̣ ваттаббам̣, там̣ упари саппа̄н̣акавагге ӯнавӣсатисиккха̄паде (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ван̣н̣айисса̄ма. тесӯти пан̣д̣ака̄дӣсу ека̄дасасу абхаббапуггалесу. пан̣д̣ако (маха̄ва. ат̣т̣ха. 109) панеттха пан̃чавидхо хоти а̄ситтапан̣д̣ако, усӯйапан̣д̣ако, опаккамикапан̣д̣ако, напум̣сакапан̣д̣ако, паккхапан̣д̣акоти. тесу а̄ситтапан̣д̣акасса ча усӯйапан̣д̣акасса ча паббаджджа̄ на ва̄рита̄, итаресам̣ тин̣н̣ам̣ ва̄рита̄. тесупи паккхапан̣д̣акасса йасмим̣ паккхе пан̣д̣ако хоти, тасмим̣йевасса паккхе паббаджджа̄ ва̄рита̄ти. тайо четтха паббаджджӯпасампада̄нам̣ абхаббата̄йа аваттхӯ. тена̄ха ‘‘а̄ситтапан̣д̣акан̃ча̄’’тиа̄ди. таттха йасса паресам̣ ан̇гаджа̄там̣ мукхена гахетва̄ асучина̄ а̄ситтасса парил̣а̄хо вӯпасаммати, айам̣ а̄ситтапан̣д̣ако. йасса паресам̣ аджджха̄ча̄рам̣ пассато усӯйа̄йа уппанна̄йа парил̣а̄хо вӯпасаммати, айам̣ усӯйапан̣д̣ако. йасса упаккамена бӣджа̄ни апанӣта̄ни, айам̣ опаккамикапан̣д̣ако (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 135; ви. ви. т̣ӣ. маха̄вагга 2.109). йо пана пат̣исандхийам̣йева абха̄вако уппанно, айам̣ напум̣сакапан̣д̣ако. екаччо пана акусалавипа̄ка̄нубха̄вена ка̄л̣апаккхе пан̣д̣ако хоти, джун̣хапаккхе панасса парил̣а̄хо вӯпасаммати, айам̣ паккхапан̣д̣акоти ведитаббо.

тхеййена сам̣ва̄со етасса̄ти тхеййасам̣ва̄сако. со ча на сам̣ва̄саматтассева тхенако идха̄дхиппето, атха кхо лин̇гасса, тадубхайасса ча тхенакопӣти а̄ха ‘‘тхеййасам̣ва̄сако пана тивидхо’’тиа̄ди. на бхиккхувасса̄ни ган̣етӣти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 110) ‘‘ахам̣ дасавассо ва̄ вӣсативассо ва̄’’ти муса̄ ватва̄ бхиккхувасса̄ни на ган̣ети. на йатха̄вуд̣д̣хам̣ бхиккхӯнам̣ ва̄ са̄ман̣ера̄нам̣ ва̄ ванданам̣ са̄дийатӣти аттана̄ муса̄ва̄дам̣ катва̄ дасситавасса̄нурӯпена йатха̄вуд̣д̣хам̣ ванданам̣ на̄дхива̄сети. на а̄санена пат̣иба̄хатӣти ‘‘апехи, ме етам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти а̄санена наппат̣иба̄хати. на упосатха̄дӣсу сандиссатӣти упосатхаппава̄ран̣а̄дӣсу на сандиссати. лин̇гаматтассева̄ти евасаддена сам̣ва̄сам̣ ниваттети. сама̄ноти санто. лин̇га̄нурӯпасса сам̣ва̄сасса̄ти са̄ман̣ералин̇га̄нурӯпасса са̄ман̣ерасам̣ва̄сасса. саче пана ка̄са̄йе дхурам̣ никкхипитва̄ нагго ва̄ ода̄таваттханиваттхо ва̄ метхунасевана̄дӣхи ассаман̣о хутва̄ ка̄са̄йа̄ни нива̄сети, лин̇гаттхенако хоти. саче гихибха̄вам̣ паттхайама̄но ка̄са̄йам̣ оват̣т̣икам̣ катва̄, ан̃н̃ена ва̄ а̄ка̄рена гихинива̄санена нива̄сети ‘‘собхати ну кхо ме гихилин̇гам̣, на собхатӣ’’ти вӣмам̣санаттхам̣, раккхати та̄ва, ‘‘собхатӣ’’ти сампат̣иччхитва̄ пуна лин̇гам̣ са̄дийати, лин̇гаттхенако хоти. ода̄там̣ нива̄сетва̄ вӣмам̣санасампат̣иччханесупи есева найо. сачепи ниваттхака̄са̄васса упари ода̄там̣ нива̄сетва̄ вӣмам̣сати ва̄ сампат̣иччхати ва̄, раккхати ева.

антимаваттхуаджджха̄паннакепи есева найоти па̄ра̄джикам̣ а̄паннаке бхиккхумхипи есева найоти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – саче кочи бхиккху ка̄са̄йе саусса̄хова ода̄там̣ нива̄сетва̄ метхунам̣ пат̣исевитва̄ пуна ка̄са̄йа̄ни нива̄сетва̄ вассаган̣ана̄дибхедам̣ саббам̣ видхим̣ а̄паджджати, айам̣ бхиккхӯхи динналин̇гасса апариччаттатта̄ на лин̇гаттхенако, лин̇га̄нурӯпасса сам̣ва̄сасса са̄дитатта̄ на̄пи сам̣ва̄саттхенакоти. видесанти парадесам̣. идан̃ча ван̃четум̣ саккун̣еййат̣т̣ха̄нам̣ дассетум̣ вуттам̣. йо пана садесепи евам̣ кароти, сопи сам̣ва̄саттхенакова. ‘‘сам̣ва̄саматтассева̄’’ти имина̄ лин̇гам̣ пат̣иккхипати. саче кочи вуд̣д̣хапаббаджито (маха̄ва. ат̣т̣ха. 110) бхиккхувасса̄ни ган̣етва̄ маха̄пел̣а̄дӣсу диййама̄набхаттам̣ ган̣ха̄ти, сопи тхеййасам̣ва̄сако хоти. сайам̣ са̄ман̣ерова са̄ман̣ераппат̣ипа̄т̣ийа̄ кӯт̣авасса̄ни ган̣етва̄ ган̣ханто тхеййасам̣ва̄сако на хоти. бхиккху пана бхиккхупат̣ипа̄т̣ийа̄ кӯт̣авасса̄ни ган̣етва̄ ган̣ханто бхан̣д̣аггхена ка̄ретаббо.

нану сам̣ва̄со на̄ма екакаммам̣ екуддесо самасиккхата̄ти а̄ха ‘‘бхиккхувассаган̣ана̄дико хӣ’’тиа̄ди. имина̄ на кевалам̣ екакамма̄дикова кирийабхедо сам̣ва̄соти идха̄дхиппето, атха кхо тадан̃н̃о бхиккхувассаган̣ана̄дикопӣти дассети. имасмим̣ аттхети тхеййасам̣ва̄сака̄дхика̄ре. сиккхам̣ паччаккха̄йа̄ти сиккхам̣ париччаджитва̄. идам̣ вуттам̣ хоти – саче кочи бхиккху сиккхам̣ паччаккха̄йа лин̇гам̣ анапанетва̄ дуссӣлакаммам̣ катва̄ ва̄ акатва̄ ва̄ ‘‘на мам̣ кочи джа̄на̄тӣ’’ти пуна саббам̣ пуббе вуттам̣ вассаган̣ана̄дибхедам̣ видхим̣ пат̣ипаджджати, со тхеййасам̣ва̄сако хотӣти.

саче пана кассачи ра̄джа̄ куддхо хоти, со ‘‘евам̣ ме соттхи бхависсатӣ’’ти сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ пала̄йати. там̣ дисва̄ ран̃н̃о а̄роченти. ра̄джа̄ ‘‘саче паббаджито, на там̣ лаббха̄ кин̃чи ка̄ту’’нти тасмим̣ кодхам̣ пат̣ивинети. со ‘‘вӯпасантам̣ ме ра̄джабхайа’’нти сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гато пабба̄джетаббо. атха̄пи ‘‘са̄санам̣ нисса̄йа майа̄ джӣвитам̣ ладдхам̣, ханда да̄ни ахам̣ паббаджа̄мӣ’’ти уппаннасам̣вего тенева лин̇гена а̄гантва̄ а̄гантукаваттам̣ на са̄дийати, бхиккхӯхи пут̣т̣хо ва̄ апут̣т̣хо ва̄ йатха̄бхӯтаматта̄нам̣ а̄викатва̄ва паббаджджам̣ йа̄чати, лин̇гам̣ апанетва̄ пабба̄джетаббо. саче пана ваттам̣ са̄дийати, паббаджита̄лайам̣ дассети, саббам̣ пуббе вуттам̣ вассаган̣ана̄дибхедам̣ пат̣ипаджджати, айам̣ пана на пабба̄джетаббо.

идха панекаччо дуббхиккхе джӣвитум̣ асакконто сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ саббапа̄сан̣д̣ийабхатта̄ни бхун̃джанто дуббхиккхе вӣтиватте сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гатоти саббам̣ пуримасадисамева.

апаро маха̄канта̄рам̣ ниттхаритука̄мо хоти, саттхава̄хо ча паббаджите гахетва̄ гаччхати. со ‘‘евам̣ мам̣ саттхава̄хо гахетва̄ гамиссатӣ’’ти сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ саттхава̄хена саддхим̣ канта̄рам̣ ниттхаритва̄ кхемантам̣ патва̄ сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гатоти саббам̣ пуримасадисамева.

апаро рогабхайе (маха̄ва. ат̣т̣ха. 110; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 138) уппанне джӣвитум̣ асакконто сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ саббапа̄сан̣д̣ийабхатта̄ни бхун̃джанто рогабхайе вӯпасанте сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гатоти саббам̣ пуримасадисамева.

апарасса еко верико куддхо хоти, гха̄тетука̄мо нам̣ вичарати. со ‘‘евам̣ ме соттхи бхависсатӣ’’ти сайамева лин̇гам̣ гахетва̄ пала̄йати. верико ‘‘кухим̣ со’’ти парийесанто ‘‘паббаджитва̄ пала̄то’’ти сутва̄ ‘‘саче паббаджито, на там̣ лаббха̄ кин̃чи ка̄ту’’нти тасмим̣ кодхам̣ пат̣ивинети. со ‘‘вӯпасантам̣ ме верибхайа’’нти сан̇гхамаджджхам̣ аносаритва̄ва гихилин̇гам̣ гахетва̄ а̄гатоти саббам̣ пуримасадисамева.

апаро н̃а̄тикулам̣ гантва̄ сиккхам̣ паччаккха̄йа гихӣ хутва̄ ‘‘има̄ни чӣвара̄ни идха винассиссанти, сачепи има̄ни гахетва̄ виха̄рам̣ гамисса̄ми, антара̄магге мам̣ ‘чоро’ти гахессанти, йам̣нӯна̄хам̣ ка̄йапариха̄рийа̄ни катва̄ гаччхеййа’’нти чӣвара̄харан̣аттхам̣ нива̄сетва̄ ча па̄рупитва̄ ча виха̄рам̣ гаччхати. там̣ дӯратова а̄гаччхантам̣ дисва̄ са̄ман̣ера̄ ча дахара̄ ча аббхуггаччханти, ваттам̣ дассенти. со на са̄дийати, йатха̄бхӯтаматта̄нам̣ а̄викароти. саче бхиккхӯ ‘‘на да̄ни майам̣ там̣ мун̃чисса̄ма̄’’ти балакка̄рена пабба̄джетука̄ма̄ хонти, ка̄са̄йа̄ни апанетва̄ пуна пабба̄джетаббо. саче пана ‘‘на име мама хӣна̄йа̄ваттабха̄вам̣ джа̄нантӣ’’ти там̣йева бхиккхубха̄вам̣ пат̣иджа̄нитва̄ саббам̣ пуббе вуттавассаган̣ана̄дибхедам̣ видхим̣ пат̣ипаджджати, айам̣ на пабба̄джетаббо. тена̄ха ‘‘ра̄джадуббхиккхаканта̄ра-рогаверӣбхайена ва̄’’тиа̄ди. бхайасаддо четтха паччекам̣ йоджетаббо ‘‘ра̄джабхайена, дуббхиккхабхайена̄’’тиа̄дина̄. лин̇гам̣ а̄дийатӣти весам̣ ган̣ха̄ти. идха̄ти имасмим̣ са̄сане. сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, йа̄ва со суддхама̄насоти бхиккхӯнам̣ ван̃четука̄мата̄йа абха̄вато йо суддхама̄насо йа̄ва сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, та̄ва еса ‘‘гихӣ мам̣ ‘саман̣о’ти джа̄нантӯ’’ти ван̃чаначитте сатипи бхиккхӯнам̣ ван̃четука̄мата̄йа абха̄вато досо наттхӣти тхеййасам̣ва̄сако на̄ма̄ти на вуччатӣти аттхо.

титтхийесу паккантако павит̣т̣хоти титтхийапаккантако. со ча на кевалам̣ таттха павит̣т̣хаматтенева титтхийапаккантако хоти, атха кхо тесам̣ ладдхиггахан̣ена. тена̄ха ‘‘йо пана̄’’тиа̄ди. ‘‘упасампанно’’ти имина̄ анупасампанно титтхийапаккантако на хотӣти дассети. вуттан̃хетам̣ курундиат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘айан̃ча титтхийапаккантако на̄ма упасампаннабхиккхуна̄ катхито, тасма̄ са̄ман̣еро салин̇гена титтха̄йатанам̣ гатопи пуна паббаджджан̃ча упасампадан̃ча лабхатӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 110). кусачӣра̄диканти еттха̄дисаддена пхалакаккхан̣д̣аджат̣а̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. сачепи ‘‘айам̣ паббаджджа̄ сет̣т̣ха̄’’ти сет̣т̣хабха̄вам̣ ва̄ упагаччхати, на муччати, титтхийапаккантакова хоти. вата̄нӣти уккут̣икаппадха̄на̄дӣни вата̄ни. саче пана ‘‘собхати ну кхо ме титтхийапаббаджджа̄, нану кхо собхатӣ’’ти вӣмам̣санаттхам̣ кусачӣра̄дӣни нива̄сети, джат̣ам̣ ва̄ бандхати, кха̄рика̄джам̣ ва̄ а̄дийати, йа̄ва на сампат̣иччхати там̣ ладдхим̣, та̄ва раккхати, сампат̣иччхитаматте титтхийапаккантако хоти. аччхинначӣваро пана кусачӣра̄дӣни нива̄сенто, ра̄джабхайа̄дӣхи ва̄ титтхийалин̇гам̣ ган̣ханто ладдхийа̄ абха̄вена нева титтхийапаккантако хоти.

авасесо саббопӣти на̄гасупан̣н̣айаккхагандхабба̄дико. йан̃хеттха ваттаббам̣, там̣ хет̣т̣ха̄ вуттамева.

йатха̄ сама̄наджа̄тикасса (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.112) викопане каммам̣ гарутарам̣, на татха̄ виджа̄тикасса̄ти а̄ха ‘‘мануссаджа̄тика̄’’ти. путтасамбандхена ма̄та̄питусаман̃н̃а̄, даттакиттима̄дивасенапи путтавоха̄ро локе диссати, со ча кхо парийа̄йатоти ниппарийа̄йасиддхатам̣ дассетум̣ ‘‘джанеттӣ’’ти вуттам̣. джанеттӣти джаника̄, ма̄та̄ти аттхо. йатха̄ мануссаттабха̄ве т̣хитассева кусаладхамма̄нам̣ тиккхависадасӯрабха̄ва̄патти, йатха̄ там̣ тин̣н̣ампи бодхисатта̄нам̣ бодхиттайаниппхаттийам̣, евам̣ мануссаттабха̄ве т̣хитассева акусаладхамма̄нампи тиккхависадасӯрабха̄ва̄паттӣти а̄ха ‘‘мануссабхӯтенева̄’’ти. сан̃чичча̄ти ‘‘па̄н̣о’’ти сан̃н̃а̄йа саддхим̣ вадхакачетана̄йа чететва̄. айам̣ ма̄тугха̄тако на̄ма̄ти айам̣ а̄нантарийена ма̄тугха̄такакаммена ма̄тугха̄тако на̄ма. йена пана манусситтхибхӯта̄пи аджаника̄ поса̄ваникама̄та̄ ва̄ маха̄ма̄та̄ ва̄ чӯл̣ама̄та̄ ва̄ джаника̄пи ва̄ аманусситтхибхӯта̄ ма̄та̄ гха̄тита̄, тасса паббаджджа̄ на ва̄рита̄, на ча а̄нантарико хоти. йена сайам̣ тираччха̄набхӯтена манусситтхибхӯта̄ ма̄та̄ гха̄тита̄, сопи а̄нантарико на хоти. тираччха̄нагататта̄ панасса паббаджджа̄ пат̣иккхитта̄, каммам̣ панасса бха̄рийам̣ хоти, а̄нантарийам̣ а̄хаччева тит̣т̣хати.

йена мануссабхӯто джанако пита̄ сайампи мануссаджа̄тикенева сата̄ сан̃чичча джӣвита̄ воропито, айам̣ а̄нантарийена питугха̄такакаммена питугха̄тако на̄ма̄ти имаматтхам̣ атидисанто ‘‘питугха̄такепи есева найо’’ти а̄ха. сачепи хи весийа̄ путто хоти, ‘‘айам̣ ме пита̄’’ти на джа̄на̄ти, йасса самбхавена ниббатто, со ча тена гха̄тито, ‘‘питугха̄тако’’твева сан̇кхам̣ гаччхати, а̄нантарийан̃ча пхусати (маха̄ва. ат̣т̣ха. 114).

ел̣акачатуккам̣ (ма. ни. ат̣т̣ха. 3.128; а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.275; вибха. ат̣т̣ха. 809; са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.112), сан̇га̄мачатуккам̣, чорачатуккан̃четтха катхетаббам̣. ‘‘ел̣акам̣ ма̄ремӣ’’ти абхисандхина̄пи хи ел̣акат̣т̣ха̄не т̣хитам̣ мануссабхӯтам̣ ма̄тарам̣ ва̄ питарам̣ ва̄ ма̄ренто а̄нантарийам̣ пхусати ма̄ран̣а̄дхиппа̄йенева а̄нантарийаваттхуно викопитатта̄. ел̣ака̄бхисандхина̄, пана ма̄та̄питиабхисандхина̄ ва̄ ел̣акам̣ ма̄ренто а̄нантарийам̣ на пхусати а̄нантарийаваттхуабха̄вато. ма̄та̄питиабхисандхина̄ ма̄та̄питаро ма̄ренто пхусатева. есева найо итарасмимпи чатуккадвайе. саббаттха хи пуримам̣ абхисандхичиттам̣ аппама̄н̣ам̣, вадхакачиттам̣, пана тада̄рамман̣аджӣвитиндрийан̃ча а̄нантарийа̄на̄нантарийабха̄ве пама̄н̣ам̣.

арахантагха̄такопи мануссаарахантавасенева ведитабботи а̄ха ‘‘йена антамасо гихилин̇ге т̣хитопӣ’’тиа̄ди. амануссаджа̄тикам̣ пана арахантам̣, мануссаджа̄тикам̣ ва̄ авасесам̣ арийапуггалам̣ гха̄тетва̄ а̄нантарико на хоти, паббаджджа̄писса на ва̄рита̄, каммам̣ пана балавам̣ хоти. тираччха̄но мануссаарахантампи гха̄тетва̄ а̄нантарико на хоти, каммам̣ пана бха̄рийанти айаметтха виниччхайо. йатха̄ ма̄та̄питӯсу, евам̣ арахантепи ел̣акачатукка̄дӣни ведитабба̄ни.

пакататтам̣ бхиккхунинти парисуддхасӣлам̣ убхатосан̇гхе упасампаннам̣ бхиккхуним̣. йо (маха̄ва. ат̣т̣ха. 115) пана ка̄йасам̣саггена сӣлавина̄сам̣ па̄пети, тасса паббаджджа̄ ча упасампада̄ ча на ва̄рита̄. балакка̄рена ода̄таваттхавасанам̣ катва̄ аниччхама̄нам̣йева дӯсентопи бхиккхунидӯсакойева, балакка̄рена пана ода̄таваттхавасанам̣ катва̄ иччхама̄нам̣ дӯсенто бхиккхунидӯсако на хоти. касма̄? йасма̄ гихибха̄ве сампат̣иччхитаматтейева са̄ абхиккхунӣ хоти. саким̣ сӣлавипаннам̣ пана паччха̄ дӯсенто сиккхама̄наса̄ман̣ерӣсу ча виппат̣ипаджджанто нева бхиккхунидӯсако хоти, паббаджджам̣, упасампадан̃ча лабхатӣти.

дхаммато уггатам̣ апагатам̣ уддхаммам̣. уббинайанти еттха̄пи есева найо. чатуннам̣ камма̄нанти апалоканан̃аттин̃аттидутийан̃аттичатуттхасан̇кха̄та̄нам̣ чатуннам̣ камма̄нам̣. имесан̃хи ан̃н̃атарам̣ сан̇гхакаммам̣ екасӣма̄йам̣ висум̣ висум̣ каронтена сан̇гхо бхинно на̄ма хоти. тена вуттам̣ ‘‘чатуннам̣ камма̄нам̣ ан̃н̃атаравасена сан̇гхам̣ бхиндатӣ’’ти.

‘‘дут̣т̣хачиттена̄’’ти вуттамеваттхам̣ вибха̄ветум̣ ‘‘вадхакачиттена̄’’ти вуттам̣. вадхакачетана̄йа хи дӯситам̣ читтам̣ идха дут̣т̣хачиттам̣ на̄ма. лохитам̣ уппа̄детӣти антосарӣрейева лохитам̣ уппа̄дети, сан̃читам̣ каротӣти адхиппа̄йо. на хи татха̄гатасса абхеджджака̄йата̄йа парӯпаккамена дхаммам̣ бхиндитва̄ лохитам̣ паггхарати, сарӣрасса пана антойева екасмим̣ т̣ха̄не лохитам̣ самосарати, а̄гха̄тена пакуппама̄нам̣ сан̃читам̣ хоти, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. йо пана рогавӯпасаманаттхам̣ джӣвако вийа саттхена пха̄летва̄ пӯтимам̣сан̃ча лохитан̃ча нӣхаритва̄ пха̄сукам̣ кароти, айам̣ лохитуппа̄дако на хоти, бахум̣ пана со пун̃н̃ам̣ пасавати (маха̄ва. ат̣т̣ха. 115).

дувидхампи бйан̃джананти йатха̄вуттакаммадвайато самут̣т̣хитам̣ иттхинимиттам̣, пурисанимиттан̃ча̄ти дувидхампи бйан̃джанам̣. имина̄ ча виггахена ‘‘убхатобйан̃джанако’’ти асама̄на̄дхикаран̣ависайо ба̄хираттхасама̄сойам̣, пуримападе ча вибхаттиалопоти дассети. со дувидхо хоти иттхиубхатобйан̃джанако, пурисаубхатобйан̃джанако ча̄ти. таттха иттхиубхатобйан̃джанакасса иттхинимиттам̣ па̄кат̣ам̣ хоти, пурисанимиттам̣ пат̣иччханнам̣. пурисаубхатобйан̃джанакасса пурисанимиттам̣ па̄кат̣ам̣, иттхинимиттам̣ пат̣иччханнам̣. иттхиубхатобйан̃джанакасса иттхӣсу пурисаттам̣ каронтасса иттхинимиттам̣ пат̣иччханнам̣ хоти, пурисанимиттам̣ па̄кат̣ам̣ хоти. пурисаубхатобйан̃джанакасса пуриса̄нам̣ иттхибха̄вам̣ упагаччхантасса пурисанимиттам̣ пат̣иччханнам̣ хоти, иттхинимиттам̣ па̄кат̣ам̣ хоти. иттхиубхатобйан̃джанако сайан̃ча габбхам̣ ган̣ха̄ти, паран̃ча ган̣ха̄пети. пурисаубхатобйан̃джанако пана сайам̣ на ган̣ха̄ти, парам̣ ган̣ха̄петӣти идаметесам̣ на̄на̄каран̣ам̣.

апара̄масана̄нӣти аггахан̣а̄ни авачана̄ни. ‘‘айам̣ иттханна̄мо’’ти упасампада̄пеккхасса акиттананти йасса упасампада̄ карӣйати, тасса акиттанам̣, ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ дхаммараккхито а̄йасмато буддхараккхитасса упасампада̄пеккхо’’ти ваттаббе ‘‘айам̣ дхаммараккхито’’ти (пари. ат̣т̣ха. 484) авачананти вуттам̣ хоти. ‘‘иттханна̄масса упасампада̄пеккхо’’ти упаджджха̄йасса акиттананти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ дхаммараккхито а̄йасмато буддхараккхитасса упасампада̄пеккхо’’ти ваттаббе ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ дхаммараккхито упасампада̄пеккхо’’ти ватва̄ ‘‘а̄йасмато буддхараккхитасса̄’’ти авачанам̣. саббена саббам̣ н̃аттийа̄ анучча̄ран̣анти н̃аттим̣ ат̣т̣хапетва̄ чатуккхаттум̣ каммава̄ча̄йа ева анусса̄ванакаммасса каран̣ам̣. сампаннанти упетам̣.

ха̄панам̣ париччаджанам̣. йопи екам̣ н̃аттим̣ т̣хапетва̄ саким̣йева ва̄ двиккхаттум̣ ва̄ анусса̄ванам̣ кароти, айампи са̄ванам̣ ха̄петийева. дуручча̄ран̣ам̣ на̄ма ан̃н̃асмим̣ аккхаре ваттаббе ан̃н̃асса вачанам̣. тасма̄ каммава̄чам̣ каронтена бхиккхуна̄ йва̄йам̣ –

‘‘ситхилам̣ дханитан̃ча дӣгхарассам̣;

гарукам̣ лахукан̃чева ниггахӣтам̣;

самбандхававаттхитам̣ вимуттам̣;

дасадха̄ бйан̃джанабуддхийа̄ пабхедо’’ти. (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.190; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.291; а. ни. ат̣т̣ха. 2.3.64, пари. ат̣т̣ха. 485; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 252) –

вутто, айам̣ сут̣т̣ху упалаккхетаббо. еттха хи ситхилам̣ на̄ма пан̃часу ваггесу пат̣хамататийам̣. дханитам̣ на̄ма тесвева дутийачатуттхам̣. дӣгханти дӣгхена ка̄лена ваттаббам̣ а̄-ка̄ра̄ди. рассанти тато упад̣д̣хака̄лена ваттаббам̣ а-ка̄ра̄ди. гаруканти дӣгхамева, йам̣ ва̄ ‘‘а̄йасмато буддхараккхитаттхерасса йасса наккхаматӣ’’ти евам̣ сам̣йогапарам̣ катва̄ вуччати. лахуканти рассамева, йам̣ ва̄ ‘‘а̄йасмато буддхараккхитаттхерасса йасса на кхаматӣ’’ти евам̣ асам̣йогапарам̣ катва̄ вуччати. ниггахӣтанти йам̣ каран̣а̄ни ниггахетва̄ ависсаджджетва̄ авиват̣ена мукхена са̄нуна̄сикам̣ катва̄ ваттаббам̣. самбандханти йам̣ парападена самбандхитва̄ ‘‘тун̣хисса̄’’ти ва̄ ‘‘тун̣хасса̄’’ти ва̄ вуччати. ваваттхитанти йам̣ парападена самбандхам̣ акатва̄ виччхиндитва̄ ‘‘тун̣хӣ асса̄’’ти ва̄ ‘‘тун̣ха асса̄’’ти ва̄ вуччати. вимуттанти йам̣ каран̣а̄ни аниггахетва̄ виссаджджетва̄ виват̣ена мукхена ануна̄сикам̣ акатва̄ вуччати.

таттха ‘‘сун̣а̄ту ме’’ти ваттаббе та-ка̄расса тха-ка̄рам̣ катва̄ ‘‘сун̣а̄тху ме’’ти вачанам̣ ситхиласса дханитакаран̣ам̣ на̄ма, татха̄ ‘‘паттакаллам̣ еса̄ н̃аттӣ’’ти ваттаббе ‘‘паттхакаллам̣ еса̄ н̃аттӣ’’тиа̄дивачанан̃ча. ‘‘бханте, сан̇гхо’’ти ваттаббе бха-ка̄ра гха-ка̄ра̄нам̣ ба-ка̄ра га-ка̄ре катва̄ ‘‘банте сам̣го’’ти вачанам̣ дханитасса ситхилакаран̣ам̣ на̄ма. ‘‘сун̣а̄ту ме’’ти виват̣ена мукхена ваттаббе ‘‘сун̣ам̣ту ме’’ти ва̄ ‘‘еса̄ н̃аттӣ’’ти ваттаббе ‘‘есам̣ н̃аттӣ’’ти ва̄ авиват̣ена мукхена ануна̄сикам̣ катва̄ вачанам̣ вимуттасса ниггахитавачанам̣ на̄ма. ‘‘паттакалла’’нти авиват̣ена мукхена ануна̄сикам̣ катва̄ ваттаббе ‘‘паттакалла̄’’ти виват̣ена мукхена ануна̄сикам̣ акатва̄ вачанам̣ ниггахитасса вимуттавачанам̣ на̄ма. ити ситхиле каттаббе дханитам̣, дханите каттаббе ситхилам̣, вимутте каттаббе ниггахитам̣, ниггахите каттаббе вимуттанти има̄ни чатта̄ри бйан̃джана̄ни антокаммава̄ча̄йа каммам̣ дӯсенти. евам̣ ваданто хи ан̃н̃асмим̣ аккхаре ваттаббе ан̃н̃ам̣ вадати, дуруттам̣ каротӣти вуччати.

итаресу пана дӣгхарасса̄дӣсу чхасу бйан̃джанесу дӣгхат̣т̣ха̄не дӣгхамева. рассат̣т̣ха̄не ча рассамева̄ти евам̣ йатха̄т̣ха̄не там̣ тадева аккхарам̣ бха̄сантена ануккама̄гатам̣ павен̣им̣ авина̄сентена каммава̄ча̄ ка̄табба̄. саче пана евам̣ акатва̄ дӣгхе ваттаббе рассам̣, рассе ва̄ ваттаббе дӣгхам̣ вадати, татха̄ гаруке ваттаббе лахукам̣, лахуке ва̄ ваттаббе гарукам̣ вадати, самбандхе ва̄ пана ваттаббе ваваттхитам̣, ваваттхите ва̄ ваттаббе самбандхам̣ вадати, евам̣ вуттепи каммава̄ча̄ на куппати. има̄ни хи чха бйан̃джана̄ни каммам̣ на копенти.

йам̣ пана суттантикаттхера̄ ‘‘да-ка̄ро та-ка̄рама̄паджджати, та-ка̄ро да-ка̄рама̄паджджати, ча-ка̄ро джа-ка̄рама̄паджджати, джа-ка̄ро ча-ка̄рама̄паджджати, йа-ка̄ро ка-ка̄рама̄паджджати, ка-ка̄ро йа-ка̄рама̄паджджати, тасма̄ да-ка̄ра̄дӣсу ваттаббесу та-ка̄ра̄дӣнам̣ вачанам̣ на вируджджхатӣ’’ти ваданти, там̣ каммава̄чам̣ патва̄ на ват̣т̣ати. тасма̄ винайадхарена нева да-ка̄ро та-ка̄ро ка̄таббо…пе… на ка-ка̄ро йа-ка̄ро. йатха̄па̄л̣ийа̄ нируттим̣ содхетва̄ дасавидха̄йа бйан̃джананируттийа̄ вуттадосе парихарантена каммава̄ча̄ ка̄табба̄. итаратха̄ хи са̄ванам̣ ха̄пети на̄ма. н̃аттим̣ ат̣т̣хапетва̄ пат̣хамам̣ анусса̄ванакаран̣анти самбандхо.

йа̄ватика̄ бхиккхӯ каммаппатта̄ти йаттака̄ бхиккхӯ тасса упасампада̄каммасса патта̄ йутта̄ анурӯпа̄. те ча кхо саббантимена парийа̄йена хаттхапа̄сам̣ авиджахитва̄ екасӣмат̣т̣ха̄ пан̃ча пакататта̄ бхиккхӯ. на хи техи вина̄ там̣ каммам̣ карӣйати, на тесам̣ чхандо ети. авасеса̄ пана сачепи сахассаматта̄ хонти, саче екасӣмат̣т̣ха̄ екасмим̣ т̣ха̄не сама̄насам̣ва̄сака̄, саббе чханда̄раха̄ва хонти, чхандам̣ датва̄ а̄гаччханту ва̄, ма̄ ва̄, каммам̣ на куппати. пат̣иккосананти нива̄ран̣ам̣. тит̣т̣хати еттха пхалам̣ тада̄йаттавуттита̄йа̄ти т̣ха̄нам̣, ка̄ран̣ам̣. идха пана упасампада̄каммакаран̣асса ка̄ран̣атта̄ упасампада̄каммава̄ча̄сан̇кха̄там̣ бхагавато вачанам̣ вуччати. тена̄ха ‘‘ка̄ран̣а̄рахатта̄ пана саттху са̄сана̄рахатта̄’’ти. йатха̄ ча ‘‘там̣ каттабба’’нти бхагавата̄ анусит̣т̣хам̣, татха̄каран̣ам̣ упасампада̄каммасса ка̄ран̣ам̣ хотӣти т̣ха̄на̄рахам̣ на̄ма. кечи (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) пана ‘‘т̣ха̄на̄рахена̄ти еттха ‘на, бхиккхаве, хаттхаччхинно пабба̄джетаббо’тиа̄ди (маха̄ва. 119) саттхуса̄санам̣ т̣ха̄на’’нти ваданти. идха̄ти имасмим̣ па̄ра̄джике. йатха̄ ча идха, евам̣ саббаттха̄пи локаваджджасиккха̄падесу айамева адхиппетоти ведитаббам̣. тена̄ха ‘‘пан̣н̣аттиваджджесу пана̄’’тиа̄ди. ан̃н̃епӣти ехибхиккхӯпасампанна̄дайопи. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йати пан̣н̣аттиваджджесу сиккха̄падесу ан̃н̃епи сан̇гахам̣ гаччхантӣти? аттхато а̄паннатта̄. татха̄ хи ‘‘две пуггала̄ абхабба̄ а̄паттим̣ а̄паджджитум̣ буддха̄ ча паччекабуддха̄ ча, две пуггала̄ бхабба̄ а̄паттим̣ а̄паджджитум̣ бхиккхӯ ча бхиккхунийо ча̄’’ти (пари. 322) са̄ман̃н̃ато вуттатта̄. ехибхиккхӯпасампанна̄дайопи асан̃чичча ассатийа̄ ачиттакам̣ сахасеййа̄паттиа̄дибхедам̣ пан̣н̣аттиваджджам̣ а̄паджджантӣти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.45) аттхато а̄паннам̣.

ида̄ни ‘‘бхиккхӯна’’нти имам̣ падам̣ висесаттха̄бха̄вато висум̣ аван̣н̣етва̄ва йам̣ сиккхан̃ча са̄джӣван̃ча сама̄паннатта̄ бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно хоти, там̣ дассенто ‘‘бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’тиа̄дима̄ха. сиккхитабба̄ти сиккха̄, па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣, саха джӣванти еттха̄ти са̄джӣвам̣, ма̄тика̄дибхеда̄ пан̣н̣атти, сиккха̄ ча са̄джӣван̃ча сиккха̄са̄джӣвам̣, тадубхайам̣ сама̄панно упагатоти сиккха̄са̄джӣвасама̄панно. тена̄ха ‘‘йа̄ бхиккхӯна’’нтиа̄ди. еттха ча ‘‘сиккха̄’’ти са̄джӣвасахачарийато адхисӣласиккха̄ва адхиппета̄ти а̄ха ‘‘адхисӣласан̇кха̄та̄’’ти. адхикам̣ уттамам̣ сӣланти адхисӣлам̣, ‘‘адхисӣла’’нти сан̇кха̄та̄ адхисӣласан̇кха̄та̄.

катамам̣ панеттха сӣлам̣, катамам̣ адхисӣланти? вуччате – пан̃чан̇гадасан̇гасӣлам̣ та̄ва сӣламева, на там̣ адхисӣлам̣. па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ пана адхисӣла’’нти вуччати. тан̃хи сӯрийо вийа паджджота̄нам̣, синеру вийа ча паббата̄нам̣ саббалокийасӣла̄нам̣ адхикан̃чева уттаман̃ча, буддхуппа̄дейева ча паваттати, на вина̄ буддхуппа̄да̄. на хи там̣ пан̃н̃аттим̣ уддхаритва̄ ан̃н̃о сатто пан̃н̃а̄петум̣ саккоти, буддха̄йева панасса саббасо ка̄йавачӣдва̄раджджха̄ча̄расотам̣ чхиндитва̄ тасса тасса вӣтиккамасса ануччхавикам̣ там̣ там̣ сӣласам̣варам̣ пан̃н̃а̄пенти. па̄тимоккхасам̣варасӣлатопи ча маггапхаласампайуттамева сӣлам̣ адхисӣлам̣, там̣ пана идха на адхиппетам̣. на хи там̣ сама̄панно метхунадхаммам̣ пат̣исевати.

етети на̄на̄десаджа̄тиготта̄дибхедабхинна̄ бхиккхӯ. саха джӣвантӣти екуддеса̄дивасена саха паваттанти. тена̄ха ‘‘екаджӣвика̄ сабха̄гавуттино’’ти. сиккха̄падасан̇кха̄танти пан̣н̣аттисан̇кха̄там̣. са̄пи хи виратиа̄дӣнам̣ дӣпанато ‘‘сиккха̄пада’’нти вуччати. вуттампи четам̣ ‘‘сиккха̄паданти йо таттха на̄мака̄йо падака̄йо нируттика̄йо бйан̃джанака̄йо’’ти. таттха̄ти тесу. сиккхам̣ парипӯрентоти акаттаббапариваджджанакаттаббакаран̣авасена ва̄риттача̄риттасан̇кха̄там̣ дувидхам̣ сӣлам̣ парипӯрентоти аттхо, ва̄риттасӣлавасена виратисампайуттачетанам̣, ча̄риттасӣлавасена виративиппайуттачетанан̃ча аттани паваттентоти вуттам̣ хоти. са̄джӣван̃ча авӣтиккамантоти сиккха̄падан̃ча амадданто, сӣласам̣варан̣ам̣, са̄джӣва̄натиккаманан̃ча̄ти идамева двайам̣ идха сама̄паджджанам̣ на̄ма̄ти адхиппа̄йо. таттха са̄джӣва̄натиккамо сиккха̄па̄рипӯрийа̄ паччайо. тасса̄натиккаманато хи йа̄ва магга̄ сиккха̄ парипӯрати. апичеттха ‘‘сиккхам̣ парипӯренто’’ти имина̄ виратичетана̄сан̇кха̄тасса сӣласам̣варасса висесато санта̄не паваттанака̄лова гахито, ‘‘авӣтиккаманто’’ти имина̄ пана аппаваттанака̄лопи. сиккхан̃хи парипӯран̣авасена аттани паваттентопи нидда̄дивасена аппаваттентопи вӣтиккама̄бха̄ва̄ сиккханавасена сама̄панноти вуччати.

йасма̄ сиккха̄паччаккха̄насса екаччам̣ дуббалйа̄викаммам̣ аттхо хоти, тасма̄ там̣ сандха̄йа ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти падасса аттхам̣ виваранто ‘‘дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти а̄ха̄ти дассетум̣ ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сийа̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.45 сиккха̄паччаккха̄навибхан̇гаван̣н̣ана̄), йасма̄ на саббам̣ дуббалйа̄викаммам̣ сиккха̄паччаккха̄нам̣, тасма̄ ‘‘дуббалйам̣ ана̄викатва̄’’ти пат̣хамам̣ ватва̄ тасса аттханийаманаттхам̣ ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти ваттаббанти? там̣ на, касма̄? аттха̄нуккама̄бха̄вато. ‘‘сиккха̄са̄джӣвасама̄панно’’ти хи вуттатта̄ йам̣ сиккхам̣ сама̄панно, там̣ апаччаккха̄йа, йан̃ча са̄джӣвам̣ сама̄панно, таттха дуббалйам̣ ана̄викатва̄ти вуччама̄не ануккаменева аттхо вутто хоти, на ан̃н̃атха̄. тасма̄ идамева пат̣хамам̣ вуттанти.

ида̄ни тадубхайамева па̄кат̣ам̣ катва̄ дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. тадабха̄вена̄ти тесам̣ читта̄дӣнам̣ абха̄вена. чавитука̄мата̄читтена̄ти апагантука̄мата̄читтена. дава̄ти сахаса̄. йо хи ан̃н̃ам̣ бхан̣итука̄мо сахаса̄ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти бхан̣ати, айам̣ дава̄ вадати на̄ма. рава̄ти вираджджхитва̄. йо хи ан̃н̃ам̣ бхан̣итука̄мо вируджджхитва̄ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти бхан̣ати, айам̣ рава̄ бхан̣ати на̄ма. пуримена ко висесоти че? пуримам̣ пан̣д̣итасса̄пи сахаса̄васена ан̃н̃абхан̣анам̣, идам̣ пана мандатта̄ момӯхатта̄ паккхалантасса ‘‘ан̃н̃ам̣ бхан̣исса̄мӣ’’ти ан̃н̃абхан̣анам̣. ‘‘аккхарасамайа̄набхин̃н̃а̄тата̄йа ва̄ каран̣асампаттийа̄ абха̄вато ва̄ катхетаббам̣ катхетумасакконто хутва̄ ан̃н̃ам̣ катхенто рава̄ бхан̣ати на̄ма̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.54) еке.

ваджджа̄ваджджам̣ упаниджджха̄йатӣти упаджджха̄йо, там̣ упаджджха̄йам̣. ‘‘евам̣ саджджха̄йитаббам̣, евам̣ абхиккамитабба’’нтиа̄дина̄ а̄ча̄расиккха̄панако а̄чарийо. анте самӣпе васати сӣлена̄ти антева̄сӣ, вибхаттиалопена йатха̄ ‘‘ванекасерука̄’’ти. сама̄но упаджджха̄йо асса̄ти сама̄нупаджджха̄йако. евам̣ сама̄на̄чарийако. сабрахмача̄ринти бхиккхум̣. со хи ‘‘екакаммам̣, екуддесо, самасиккхата̄’’ти имам̣ брахмам̣ сама̄нам̣ чарати, тасма̄ ‘‘сабрахмача̄рӣ’’ти вуччати. евам̣ вутта̄нанти евам̣ падабха̄джанӣйе вутта̄нам̣. йатха̄ хи локе сасса̄нам̣ вируханат̣т̣ха̄нам̣ ‘‘кхетта’’нти вуччати, евамима̄нипи буддха̄дӣни пада̄ни сиккха̄паччаккха̄насса вируханат̣т̣ха̄наттха̄ ‘‘кхетта’’нти вуччантӣти а̄ха ‘‘имесам̣ два̄вӣсатийа̄ кхеттапада̄на’’нти. йасма̄ панетесам̣ вевачанехипи сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти, тасма̄ ‘‘савевачанасса̄’’ти вуттам̣. вивидхам̣ екасмим̣йева аттхе вачанам̣ вивачанам̣, вивачанамева вевачанам̣, парийа̄йана̄мам̣, саха вевачанехӣти савевачанам̣, тасса савевачанасса. еттха ча ван̣н̣апат̣т̣ха̄не (са̄раттха. т̣ӣ. 2.52; ви. ви. т̣ӣ. 1.53; ваджира. т̣ӣ. 53) а̄гатам̣ на̄масахассам̣, упа̄лига̄тха̄су (ма. ни. 2.76) на̄масатам̣, ан̃н̃а̄ни ча гун̣ато лаббхама̄на̄ни на̄ма̄ни ‘‘буддхавевачана̄нӣ’’ти ведитабба̄ни. сабба̄нипи дхаммасса на̄ма̄ни ‘‘дхаммавевачана̄нӣ’’ти ведитабба̄ни. еса найо саббаттха.

тесу йам̣ кин̃чи ваттука̄масса йам̣ кин̃чи вадато сиккха̄паччаккха̄нам̣ хотӣти тесу два̄вӣсатийа̄ кхеттападесу йам̣ кин̃чи екам̣ падам̣ ваттука̄масса тато ан̃н̃ам̣ йам̣ кин̃чи падампи вачӣбхедам̣ катва̄ вадато кхеттападантогадхатта̄ сиккха̄паччаккха̄нам̣ хотӣти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – саче пана̄йам̣ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти ваттука̄мо падапачча̄бхат̣т̣хам̣ катва̄ ‘‘паччаккха̄ми буддха’’нти ва̄ вадеййа, милаккхабха̄са̄дӣсу ва̄ ан̃н̃атарабха̄са̄йа таматтхам̣ вадеййа, ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти ваттука̄мо уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ‘‘дхаммам̣ паччаккха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘сабрахмача̄рим̣ паччаккха̄мӣ’’ти ва̄ вадеййа, сеййатха̄пи уттаримануссадхаммавибхан̇ге ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджа̄мӣ’’ти ваттука̄мо ‘‘дутийам̣ джха̄на’’нти вадати. саче ‘‘йасса вадати, со айам̣ бхиккхубха̄вам̣ чаджитука̄мо етаматтхам̣ вадатӣ’’ти еттакаматтампи джа̄на̄ти, вираддхам̣ на̄ма наттхи, кхеттамева отин̣н̣ам̣, паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. саккатта̄ ва̄ брахматта̄ ва̄ чутасатто вийа чутова хоти са̄сана̄ти.

аланти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.52) хоту, парийаттанти аттхо. ким̣ ну мети ким̣ майхам̣ киччам̣, ким̣ каран̣ӣйам̣, ким̣ са̄дхетаббанти аттхо. на маматтхоти наттхи мама аттхо. сумутта̄ханти сут̣т̣ху мутто ахам̣. пуримехи чуддасахи падехӣти буддха̄дӣхи сабрахмача̄рипарийантехи пуримехи чуддасахи падехи. йаннӯна̄хам̣ паччаккхеййанти еттха ‘‘йаннӯна̄’’ти паривитаккадассане нипа̄то. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘сача̄хам̣ буддхам̣ паччаккхеййам̣, са̄дху вата ме сийа̄’’ти. а̄дисаддена ‘‘паччаккхи’’нти ва̄ ‘‘паччаккхисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘бхависса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘хомӣ’’ти ва̄ ‘‘джа̄томхӣ’’ти ва̄ ‘‘амхӣ’’ти ва̄ евам̣бхӯта̄нам̣ гахан̣ам̣. саче пана ‘‘аджджа пат̣т̣ха̄йа ‘гихӣ’ти мам̣ дха̄рехӣ’’ти ва̄ ‘‘джа̄на̄хӣ’’ти ва̄ ‘‘сан̃джа̄на̄хӣ’’ти ва̄ ‘‘манаси карохӣ’’ти ва̄ вадати, арийакена ва̄ вадати, милаккхакена ва̄. еваметасмим̣ аттхе вутте йасса вадати, саче со джа̄на̄ти, паччаккха̄та̄ хоти сиккха̄. еса найо сесесупи ‘‘упа̄сако’’тиа̄дӣсу саттасу падесу. еттха ча арийакам̣ на̄ма ма̄гадхавоха̄ро. милаккхакам̣ на̄ма анарийако андхадамил̣а̄ди.

аккхараликхананти ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дина̄ ан̃н̃есам̣ дассанаттхам̣ аккхараликханам̣. адхиппа̄йавин̃н̃а̄пако ан̇гулисан̇кочана̄дико хаттхавика̄ро хаттхамудда̄, хаттхасаддо четтха тадекадесесу ан̇гулӣсу дат̣т̣хаббо ‘‘на бхун̃джама̄но саббам̣ хаттхам̣ мукхе паккхиписса̄мӣ’’тиа̄дӣсу (па̄чи. 618) вийа. тасма̄ адхиппа̄йавин̃н̃а̄пакасса ан̇гулисан̇кочана̄дино хаттхавика̄расса дассанам̣ хаттхамудда̄дидассананти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.51) еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. а̄дисаддена сӣсакампанадассана̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти.

умматтакакхиттачиттаведана̄т̣т̣а̄нанти еттха умматтакоти питтумматтако. кхиттачиттоти йаккхехи катачиттавиккхепо, йаккхумматтакоти вуттам̣ хоти. убхиннам̣ пана висесо ана̄паттива̄ре а̄вибхависсати. ведана̄т̣т̣оти балаватийа̄ дуккхаведана̄йа пхут̣т̣хо муччха̄парето, тена виппалапантена паччаккха̄та̄пи апаччаккха̄та̄ва хоти. мануссаджа̄тико хотӣти сабха̄го ва̄ висабха̄го ва̄ гахат̣т̣хо ва̄ паббаджито ва̄ вин̃н̃ӯ йокочи мануссо хоти. умматтака̄дӣнанти еттха̄дисаддена кхиттачиттаведана̄т̣т̣адевата̄тираччха̄нагата̄нам̣ гахан̣ам̣. татра умматтакакхиттачиттаведана̄т̣т̣атираччха̄нагата̄нам̣ сантике паччаккха̄та̄пи аджа̄нанабха̄вена апаччаккха̄та̄ва хоти. девата̄йа пана сантике атикхиппам̣ джа̄нанабха̄вена. девата̄ на̄ма маха̄пан̃н̃а̄ тихетукаппат̣исандхика̄ атикхиппам̣ джа̄нанти, читтан̃ча на̄метам̣ лахупариваттам̣, тасма̄ ‘‘читталахукасса пуггаласса читтавасенева ма̄ атикхиппам̣ вина̄со ахосӣ’’ти девата̄йа сантике сиккха̄паччаккха̄нам̣ пат̣иккхипи. тена вуттам̣ ‘‘на ча умматтака̄дӣнам̣ ан̃н̃атаро’’ти. дӯтена ва̄ти ‘‘мама сиккха̄паччаккха̄набха̄вам̣ катхехӣ’’ти мукхаса̄санавасена дӯтена ва̄. пан̣н̣ена ва̄ти пан̣н̣е ликхитва̄ пахин̣авасена пан̣н̣ена ва̄.

саче те сиккха̄паччаккха̄набха̄вам̣ джа̄нантӣти самбандхо. а̄ваджджанасамайети аттха̄бхогасамайе. имина̄ там̣ кхан̣ам̣йева пана апуббам̣ ачаримам̣ дуджджа̄нанти дассети. вачана̄нантарамева̄ти вачанасса анантарамева, а̄ваджджанасамайева̄ти аттхо. ева-саддена пана чирена джа̄нанам̣ пат̣иккхипати. уккан̣т̣хитоти анабхиратийа̄ имасмим̣ са̄сане киччхаджӣвикам̣ патто. атха ва̄ ‘‘аджджа йа̄ми, све йа̄ми, ито йа̄ми, еттха йа̄мӣ’’ти уддхам̣ кан̣т̣хам̣ катва̄ вихарама̄но виккхитто, анекагготи вуттам̣ хоти. идан̃ча ‘‘анабхирато са̄ман̃н̃а̄ чавитука̄мо’’тиа̄дӣнам̣ (па̄ра̄. 45) упалаккхан̣ам̣. йена кеначи…пе… джа̄нантӣти саче те‘‘уккан̣т̣хито’’ти ва̄ ‘‘гихибха̄вам̣ паттхетӣ’’ти ва̄ ‘‘анабхирато’’ти ва̄ ‘‘са̄ман̃н̃а̄ чавитука̄мо’’ти ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена сиккха̄паччаккха̄набха̄вам̣ джа̄нанти. идан̃хи сиккха̄паччаккха̄нан̃ча упари абхӯта̄рочанадут̣т̣хуллава̄ча̄аттака̄мадут̣т̣хадосабхӯта̄рочанасиккха̄пада̄ни ча екапариччхеда̄ни, а̄ваджджанасамайе н̃а̄те ева сӣсам̣ енти. ‘‘ким̣ айам̣ бхан̣атӣ’’ти кан̇кхата̄ чирена н̃а̄те сӣсам̣ на енти. тена̄ха ‘‘атха апарабха̄ге’’тиа̄ди. атха двиннам̣ т̣хитат̣т̣ха̄не двиннампи нийаметва̄ ‘‘етесам̣ а̄рочемӣ’’ти вадати, тесу екасмим̣ джа̄нантепи двӣсу джа̄нантесупи паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. евам̣ самбахулесупи ведитаббам̣. вуттанайена̄ти ‘‘тасса вачана̄нантара’’нтиа̄дина̄ вуттена найена. йо кочи мануссаджа̄тикоти антамасо навакаммикам̣ упа̄да̄йа йо кочи мануссо. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣

‘‘саче пана анабхиратийа̄ пӣл̣ито сабха̄ге бхиккхӯ парисан̇кама̄но ‘йо кочи джа̄на̄тӯ’ти учча̄саддам̣ каронто ‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’ти вадати, тан̃ча авидӯре т̣хито навакаммико ва̄ ан̃н̃о ва̄ самайан̃н̃ӯ пурисо сутва̄ ‘уккан̣т̣хито айам̣ саман̣о гихибха̄вам̣ паттхети, са̄санато чуто’ти джа̄на̄ти, паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.51).

саче вачанаттхам̣ н̃атва̄пи ‘‘айам̣ уккан̣т̣хито’’ти ва̄ ‘‘гихибха̄вам̣ паттхетӣ’’ти ва̄ на джа̄на̄ти, апаччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. саче пана вачанаттхам̣ аджа̄нитва̄пи ‘‘уккан̣т̣хито’’ти ва̄ ‘‘гихибха̄вам̣ паттхетӣ’’ти ва̄ джа̄на̄ти, паччаккха̄та̄ва хоти сиккха̄. дава̄йапӣти кӣл̣а̄дхиппа̄йенапи. читта̄дӣнам̣ ва̄ васена̄ти читта̄дӣнам̣ ва̄ чхал̣ан̇га̄нам̣ васена. хоти четтха –

‘‘читтам̣ кхеттан̃ча ка̄ло ча, пайого пуггало татха̄;

виджа̄нананти сиккха̄йа, паччаккха̄нам̣ чхал̣ан̇гика’’нти.

саббасо ва̄ пана апаччаккха̄нена̄ти ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дӣсу йена йена парийа̄йена сиккха̄паччаккха̄нам̣ хоти, тато екассапи паччаккха̄насса абха̄вена. имина̄ пана ‘‘идам̣ падам̣ са̄весса̄ми, сиккхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти евам̣ паваттачиттуппа̄дасса абха̄вам̣ дассети. йасса хи еварӯпо читтуппа̄до наттхи, со саббасо на паччаккха̄ти на̄ма̄ти. сиккха̄паччаккха̄насса̄ти ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дисиккха̄паччаккха̄насса. аттхабхӯтам̣ екаччам̣ дуббалйанти ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’ти вадати вин̃н̃а̄пети, евампи, бхиккхаве, дуббалйа̄викамман̃чева хоти, сиккха̄ ча паччаккха̄та̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 53) вуттехи йехи вачанехи сиккха̄паччаккха̄нан̃чева хоти дуббалйа̄викамман̃ча, там̣ ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дикам̣ аттхабхӯтам̣ дуббалйам̣ ана̄викатва̄. ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄димхи пана вутте сиккха̄парипӯран̣е дуббалабха̄васса̄пи гамйама̄натта̄ сиккха̄паччаккха̄насса идам̣ дуббалйа̄викаммам̣ аттхоти дат̣т̣хаббам̣. еттха ча ‘‘аттхабхӯта’’нти имина̄ ‘‘йаннӯна̄хам̣ буддхам̣ паччаккхеййа’’нтиа̄дикам̣ дуббалйа̄викаммам̣ пат̣иккхипати. йена хи сиккха̄паччаккха̄нан̃чева хоти дуббалйа̄викамман̃ча, тадева сиккха̄паччаккха̄насса аттхабхӯтам̣. йена пана дуббалйа̄викаммамева хоти, на сиккха̄паччаккха̄нам̣, на там̣ тасса аттхабхӯтанти.

ра̄гапарийут̣т̣ха̄нена садисабха̄ва̄паттийа̄ митхуна̄нам̣ айанти ‘‘метхуно’’ти дхаммова вуччатӣти а̄ха ‘‘ра̄гапарийут̣т̣ха̄нена̄’’тиа̄ди. таттха ра̄гапарийут̣т̣ха̄нена̄ти ра̄гасса парийут̣т̣ха̄нена, метхунара̄гасса паваттийа̄ парийонаддхачиттата̄йа̄ти аттхо. дхаммоти аджджха̄ча̄ро. ‘‘паламбате виламбате’’тиа̄дӣсу вийа упасаггасса кочи аттхависесо наттхӣти а̄ха ‘‘севеййа̄’’ти. аджджха̄паджджеййа̄ти абхибхуййа паджджеййа. саббантимена̄ти параниммитавасаватти…пе… ча̄тумаха̄ра̄джикаманусситтхина̄гагарул̣ама̄н̣авика̄дӣнам̣ сабба̄сам̣ антимена. тираччха̄нагата̄йа̄ти тираччха̄несу уппанна̄йа. тена̄ха ‘‘пат̣исандхивасена̄’’ти. па̄ра̄джика̄йа ваттхубхӯта̄ ева четтха тираччха̄нагатиттхӣ ‘‘тираччха̄нагата̄’’ти гахетабба̄, на сабба̄. татра̄йам̣ париччхедо –

‘‘апада̄нам̣ ахимаччха̄, двипада̄нан̃ча куккут̣ӣ;

чатуппада̄нам̣ маджджа̄рӣ, ваттху па̄ра̄джикассима̄’’ти. (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.55)

таттха ахиггахан̣ена сабба̄пи аджагарагонаса̄дибхеда̄ дӣгхаджа̄ти сан̇гахита̄. тасма̄ дӣгхаджа̄тӣсу йаттха тин̣н̣ам̣ магга̄нам̣ ан̃н̃атарасмим̣ сакка̄ тилапхаламаттампи павесетум̣, са̄ па̄ра̄джикаваттху, авасеса̄ дуккат̣аваттхӯти ведитабба̄. маччхаггахан̣ена сабба̄пи маччхакаччхапаман̣д̣ӯка̄дибхеда̄ одакаджа̄ти сан̇гахита̄. татра̄пи дӣгхаджа̄тийам̣ вуттанайенева па̄ра̄джикаваттху ча дуккат̣аваттху ча ведитаббам̣. айам̣ пана висесо – патан̇гамукхаман̣д̣ӯка̄ на̄ма хонти, тесам̣ мукхасан̣т̣ха̄нам̣ махантам̣, чхиддам̣ аппакам̣, таттха павесанам̣ наппахоти, мукхасан̣т̣ха̄нам̣ пана ван̣асан̇кхепам̣ гаччхати, тасма̄ там̣ тхуллаччайаваттхӯти ведитаббам̣. куккут̣иггахан̣ена сабба̄пи ка̄какапота̄дибхеда̄ паккхиджа̄ти сан̇гахита̄. татра̄пи вуттанайенева па̄ра̄джикаваттху ча дуккат̣аваттху ча ведитаббам̣. маджджа̄риггахан̣ена сабба̄пи руккхасунакхаман̇гусагодха̄дибхеда̄ чатуппададжа̄ти сан̇гахита̄. татра̄пи вуттанайенева па̄ра̄джикаваттху ча дуккат̣аваттху ча ведитаббам̣.

па̄ра̄джико хотӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.55) пара̄джито хоти пара̄джайам̣ апанно. айан̃хи па̄ра̄джикасаддо сиккха̄пада̄паттипуггалесу ваттати. таттха ‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣, а̄нанда, анавака̄со, йам̣ татха̄гато ваджджӣнам̣ ва̄ ваджджипуттака̄нам̣ ва̄ ка̄ран̣а̄ са̄вака̄нам̣ па̄ра̄джикам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ самӯханеййа̄’’ти (па̄ра̄. 43) евам̣ сиккха̄паде ваттама̄но ведитаббо. ‘‘а̄паттим̣ твам̣ бхиккху а̄панно па̄ра̄джика’’нти (па̄ра̄. 67) евам̣ а̄паттийам̣. ‘‘на майам̣ па̄ра̄джика̄, йо авахат̣о, со па̄ра̄джико’’ти (па̄ра̄. 155) евам̣ пуггале ваттама̄но ведитаббо. ‘‘па̄ра̄джикена дхаммена ануддхам̣сеййа̄’’тиа̄дӣсу (па̄ра̄. 384) пана дхамме ваттатӣти ваданти. йасма̄ пана таттха ‘‘дхаммо’’ти каттхачи а̄патти, каттхачи сиккха̄падамева адхиппетам̣, тасма̄ со висум̣ на ваттаббо. таттха сиккха̄падам̣ йо там̣ атиккамати, там̣ пара̄джети, тасма̄ ‘‘па̄ра̄джика’’нти вуччати. а̄патти пана йо нам̣ аджджха̄паджджати, там̣ пара̄джети, тасма̄ ‘‘па̄ра̄джика̄’’ти вуччати. пуггало йасма̄ пара̄джито пара̄джайама̄панно, тасма̄ ‘‘па̄ра̄джико’’ти вуччати. идха пана пуггало ведитабботи а̄ха ‘‘па̄ра̄джико хотӣ’’тиа̄ди. имина̄пи идам̣ дассети – ‘‘пара̄джитасадде упасаггасса вуддхим̣ катва̄, та-ка̄расса ча ка-ка̄рам̣ катва̄ па̄ра̄джико хотӣти ниддит̣т̣хо’’ти.

апалокана̄ди чатуббидхампи сан̇гхакаммам̣ сӣма̄париччхиннехи пакататтехи бхиккхӯхи екато каттаббатта̄ екакаммам̣ на̄ма. а̄дисаддена екуддесасамасиккхата̄нам̣ гахан̣ам̣. таттха пан̃чавидхопи па̄тимоккхуддесо екато уддиситаббатта̄ екуддесо на̄ма. наха̄питапуббака̄дӣнам̣ вийа одисса анун̃н̃а̄там̣ т̣хапетва̄ авасесам̣ саббампи сиккха̄падам̣ саббехипи ладжджипуггалехи самам̣ сиккхитаббабха̄вато самасиккхата̄ на̄ма. йасма̄ саббепи ладжджино етесу екакамма̄дӣсу саха васанти, на екопи тато бахиддха̄ сандиссати, тасма̄ та̄ни сабба̄нипи гахетва̄ екакамма̄дико тивидхопи сам̣ва̄со на̄ма̄ти а̄ха ‘‘со ча вуттаппака̄ро сам̣ва̄со тена пуггалена саддхим̣ наттхи, тена ка̄ран̣ена со па̄ра̄джико пуггало ‘асам̣ва̄со’ти вуччатӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.55).

ида̄ни йасма̄ на кевалам̣ манусситтхийа̄ ева нимиттам̣ па̄ра̄джикаваттху, атха кхо аманусситтхитираччха̄нагатиттхӣнампи. на ча иттхийа̄ ева. атха кхо убхатобйан̃джанакапан̣д̣акапуриса̄нампи, тасма̄ те сатте, тесан̃ча йам̣ йам̣ нимиттам̣ ваттху хоти, там̣ там̣ нимиттам̣, таттха ча йатха̄ пат̣исеванто па̄ра̄джико хоти, тан̃ча саббам̣ виттха̄ретва̄ дассетум̣ ‘‘айам̣ панеттха виниччхайо’’тиа̄дима̄ха. еттха̄ти имасмим̣ сиккха̄паде. тесӯти йе тим̣самагга̄ вутта̄, тесу. аттано ва̄ти ламбимудупит̣т̣хике сандха̄йа вуттам̣. сантхатасса ва̄ти йена кеначи ваттхена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ ва̄капат̣т̣ена ва̄ чаммена ва̄ типусӣса̄дӣнам̣ пат̣т̣ена ва̄ паливет̣хетва̄, анто ва̄ павесетва̄ пат̣иччханнасса. аккха̄йитасса ва̄ти сон̣асин̇га̄ла̄дӣхи аккха̄дитасса. йебхуййена аккха̄йитасса̄ти йа̄ва упад̣д̣хаккха̄йито на̄ма на хоти, евам̣ аккха̄йитасса. аллока̄сети тинтока̄се. сантхатанти тесам̣йева ваттха̄дӣнам̣ йена кеначи пат̣иччханнам̣. айан̃хеттха сан̇кхепаттхо – на хеттха анупа̄диннакам̣ анупа̄диннакена чхупати, мутти аттхи, атха кхо упа̄диннакена ва̄ анупа̄диннакам̣ гхат̣т̣ийату, анупа̄диннакена ва̄ упа̄диннакам̣, анупа̄диннакена ва̄ анупа̄диннакам̣, упа̄диннакена ва̄ упа̄диннакам̣. саче йаттаке павит̣т̣хе па̄ра̄джикам̣ хотӣти вуттам̣, таттакам̣ севаначиттена павесети, саббаттха̄йам̣ па̄ра̄джика̄паттим̣ а̄панно на̄ма хотӣти.

евам̣ севаначиттенева павесентасса а̄паттим̣ дассетва̄ ида̄ни йасма̄ там̣ павесанам̣ на̄ма на кевалам̣ аттӯпаккаменева, парӯпаккамена̄пи хоти. татра̄пи са̄дийантассева а̄патти пат̣исеваначиттасаман̇гисса, на итарасса̄ти дассетум̣ ‘‘парена ва̄’’тиа̄дима̄ха. таттха парена̄ти бхиккхупаччаттхика̄дина̄ йена кеначи ан̃н̃ена. павесанапавит̣т̣хат̣т̣хитауддхаран̣есӯти еттха аггато (са̄раттха. т̣ӣ. 2.58) йа̄ва мӯла̄ павесанам̣ павесанам̣ на̄ма. ан̇гаджа̄тасса йаттакам̣ т̣ха̄нам̣ павесана̄рахам̣, таттакам̣ анавасесато павит̣т̣хам̣ павит̣т̣хам̣ на̄ма. евам̣ павит̣т̣хасса уддхаран̣а̄рамбхато антара̄ т̣хитака̄ло т̣хитам̣ на̄ма. самантапа̄са̄дика̄йам̣ пана ма̄туга̄масса суккависат̣т̣хим̣ патва̄ саббатха̄ ва̄йа̄мато орамитва̄ т̣хитака̄лам̣ сандха̄йа ‘‘суккависат̣т̣хисамайе’’ти вуттам̣. уддхаран̣ам̣ на̄ма йа̄ва агга̄ нӣхаран̣ака̄ло. са̄дийатӣти севаначиттам̣ упат̣т̣хапети. аса̄дха̄ран̣авиниччхайоти адинна̄да̄на̄дӣхи саббехи сиккха̄падехи аса̄дха̄ран̣о виниччхайо.

са̄дха̄ран̣авиниччхайаттханти парива̄равасена са̄дха̄ран̣авиниччхайаттхам̣. ма̄тика̄ти ма̄та̄, джанеттӣти аттхо. нидада̄ти десанам̣ десавасена авидитам̣ видитам̣ катва̄ нидассетӣти нида̄нам̣. пан̃н̃а̄пӣйатӣти пан̃н̃атти, тасса̄ пака̄ро пан̃н̃аттивидхи ан̇гети гамети н̃а̄петӣти ан̇гам̣, ка̄ран̣ам̣. самут̣т̣хаханти а̄паттийо етена̄ти самут̣т̣ха̄нам̣, уппаттика̄ран̣ам̣, тасса видхи самут̣т̣ха̄навидхи. ваджджакаммаппабхедан̃ча̄ти еттха пабхедасаддо паччекам̣ йоджетаббо ‘‘ваджджаппабхедам̣, каммаппабхедан̃ча̄’’ти. таттха таттха̄ти тасмим̣ тасмим̣ сиккха̄паде.

пан̃н̃аттит̣т̣ха̄нанти пан̃н̃аттит̣т̣хапанасса т̣ха̄нам̣, сиккха̄пада̄нам̣ пан̃н̃аттидесоти аттхо. пуггалоти еттха а̄дикаммикойева адхиппетоти а̄ха ‘‘пуггало на̄ма йам̣ йам̣ а̄раббха там̣ там̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃атта’’нти, со со пуггалоти адхиппа̄йо. хонти четтха –

‘‘судинно дханийо самбахула̄ ваггумудантика̄;

сеййасако уда̄йи ча̄-л̣авака̄ чханнаметтийа̄.

‘‘девадаттассаджипунаббасу-чхаббаггийопанандан̃н̃атаропи ча;

хаттхако ча̄нуруддхо ча, саттараса чӯл̣апантхако.

‘‘белат̣т̣хасӣсо ча̄нандо, са̄гаторит̣т̣хана̄мако;

нандаттхерена тевӣса, бхиккхӯнам̣ а̄дикаммика̄.

‘‘сундарӣнанда̄ тхуллананда̄, чхаббаггийан̃н̃атара̄пи ча;

чан̣д̣ака̄л̣ӣ самбахула̄, две ча бхиккхунийо пара̄;

бхиккхунӣнам̣ ту саттева, хонти та̄ а̄дикаммика̄’’ти.

тасса тасса пуггаласса̄ти йам̣ йам̣ судинна̄дикам̣ пуггалам̣ а̄раббха сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, тасса тасса пуггаласса. пан̃н̃аттӣти пат̣хамапан̃н̃атти. пат̣хамапан̃н̃аттийа̄ паччха̄ т̣хапита̄ пан̃н̃атти анупан̃н̃атти. ануппанне досе т̣хапита̄ пан̃н̃атти ануппаннапан̃н̃атти. саббаттха маджджхимадесе чева паччантимесу джанападесу ча̄ти саббесу падесесу т̣хапита̄ пан̃н̃атти саббаттхапан̃н̃атти. маджджхимадесейева т̣хапита̄ пан̃н̃атти падесапан̃н̃атти. бхиккхӯнан̃чева бхиккхунӣнан̃ча са̄дха̄ран̣абхӯта̄ пан̃н̃атти са̄дха̄ран̣апан̃н̃атти. суддхабхиккхӯнамева, суддхабхиккхунӣнам̣ ва̄ пан̃н̃аттам̣ сиккха̄падам̣ аса̄дха̄ран̣апан̃н̃атти. убхиннампи пан̃н̃атти убхатопан̃н̃атти. винайадхарапан̃чамена̄ти анусса̄ванака̄чарийапан̃чамена. гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ти чатуппат̣алато пат̣т̣ха̄йа ката̄ упа̄хана̄, на екадвитипат̣ала̄. чамматтхаран̣анти аттхаритаббам̣ чаммам̣. етесам̣ васена чатуббидха̄ падесапан̃н̃атти на̄ма̄ти етесам̣ васена чатуббидха̄ пан̃н̃атти маджджхимадесейева пан̃н̃атта̄ти падесапан̃н̃атти на̄ма. тенева̄ха ‘‘маджджхимадесейева хӣ’’тиа̄ди. йасма̄ маджджхимадесейева йатха̄вуттаваттхувӣтиккаме а̄патти хоти, на паччантимаджанападе, тасма̄ падесапан̃н̃аттӣти аттхо. дхуванха̄нам̣ пат̣иккхепаматтанти ниччанаха̄наппат̣иседханамева. еттха ча маттасаддена ан̃н̃а̄ни тӣн̣и сиккха̄пада̄ни пат̣иккхипати. та̄ни хи ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббапаччантимесу джанападесу винайадхарапан̃чамена ган̣ена упасампада’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 259) чаммаккхандхаке а̄гата̄ни. тенева̄ха ‘‘тато ан̃н̃а̄ падесапан̃н̃атти на̄ма наттхӣ’’ти. сабба̄нӣти тато авасеса̄ни сабба̄ни сиккха̄пада̄ни. тасма̄ти йасма̄ ануппаннапан̃н̃атти ат̣т̣хагарудхаммавасена бхиккхунӣнам̣йева а̄гата̄, йасма̄ ча дхуванха̄нам̣ пат̣иккхепаматтам̣ т̣хапетва̄ па̄тимоккхе сабба̄ни сиккха̄пада̄ни саббаттхапан̃н̃аттийева хонти, йасма̄ ча са̄дха̄ран̣апан̃н̃аттидукан̃ча екатопан̃н̃аттидукан̃ча бйан̃джанаматтам̣ на̄нам̣, аттхато екам̣, тасма̄. саббаттха̄ти саббесу сиккха̄падесу. а̄паттибхедо хеттха уттарападалопена ‘‘а̄паттӣ’’ти вуттоти а̄ха ‘‘а̄паттӣти пуббаппайога̄дивасена а̄паттибхедо’’ти. сӣлаа̄ча̄радит̣т̣хиа̄джӣвавипаттӣнанти еттха пат̣хама̄ две а̄паттиккхандха̄ сӣлавипатти на̄ма, авасеса̄ пан̃ча а̄ча̄равипатти на̄ма, миччха̄дит̣т̣хи ча антагга̄хика̄дит̣т̣хи ча дит̣т̣хивипатти на̄ма, а̄джӣвахету пан̃н̃атта̄ни чха сиккха̄пада̄ни а̄джӣвавипатти на̄ма, ити има̄сам̣ сӣлаа̄ча̄радит̣т̣хиа̄джӣвавипаттӣнам̣ ан̃н̃атара̄ти аттхо.

на кевалам̣ йатха̄вуттанайенева вуччантӣти а̄ха ‘‘йа̄ни сиккха̄падасамут̣т̣ха̄на̄нӣтипи вуччантӣ’’ти. ета̄ни хи кин̃ча̄пи а̄паттийа̄ самут̣т̣ха̄на̄ни, на сиккха̄падасса, воха̄расукхаттхам̣ паневам̣ вуччантӣти. таттха̄ти тесу чхасу самут̣т̣ха̄несу. тесӯти сачиттака̄читтакесу. екам̣ самут̣т̣ха̄нам̣ уппаттика̄ран̣ам̣ етисса̄ти екасамут̣т̣ха̄на̄, екена ва̄ самут̣т̣ха̄нам̣ етисса̄ти екасамут̣т̣ха̄на̄. ‘‘двисамут̣т̣ха̄на̄’’тиа̄дӣсупи есева найо.

самут̣т̣ха̄навасена̄ти самут̣т̣ха̄насӣсавасена. пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ самут̣т̣ха̄нам̣ етисса̄ти пат̣хамапа̄ра̄джикасамут̣т̣ха̄на̄. татха̄ адинна̄да̄насамут̣т̣ха̄на̄’’тиа̄дӣсупи.

сайам̣ патхавикхан̣ане ка̄йена, паре а̄н̣а̄петва̄ кхан̣а̄пане ва̄ча̄йа ча а̄паттисамбхавато ‘‘патхавикхан̣ана̄дӣсу вийа̄’’ти вуттам̣. а̄дисаддена адинна̄да̄на̄дӣнам̣ париггахо. пат̣хамакатхина̄патти ка̄йава̄чато каттаббам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ ва̄ викаппанам̣ ва̄ акаронтасса хоти, но каронтасса̄ти а̄ха ‘‘пат̣хамакатхина̄патти вийа̄’’ти. ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ хаттхато чӣвараппат̣иггахан̣а̄патти тасса̄ хаттхато чӣварам̣ пат̣игган̣хантасса, париваттакам̣ адентасса ча хотӣти кирийа̄кирийато самут̣т̣ха̄ти. ‘‘сийа̄ каронтасса̄’’тиа̄дӣсу сийа̄ти ‘‘сийа̄ кхо пана те бра̄хман̣а евамасса̄’’тиа̄дӣсу вийа ‘‘када̄чӣ’’ти имина̄ сама̄наттхо нипа̄то. рӯпийаппат̣иггахан̣а̄патти сийа̄ кирийа̄ гахан̣ена а̄паджджанато, сийа̄ акирийа̄ пат̣иккхепасса акаран̣атоти а̄ха ‘‘рӯпийаппат̣иггахан̣а̄патти вийа̄’’ти. кут̣ика̄ра̄патти ваттхум̣ деса̄петва̄ пама̄н̣а̄тиккантакаран̣е каронтасса сийа̄, адеса̄петва̄ пана пама̄н̣а̄тиккантакаран̣е пама̄н̣айуттам̣ ва̄ каронтасса ча акаронтасса ча сийа̄ти а̄ха ‘‘кут̣ика̄ра̄патти вийа̄’’ти.

сан̃н̃а̄йа абха̄вена вимоккхо асса̄ти сан̃н̃а̄вимоккхоти маджджхепадалопасама̄со дат̣т̣хабботи а̄ха ‘‘йато вӣтиккамасан̃н̃а̄йа̄’’тиа̄ди. итара̄ на̄ма йато вӣтиккамасан̃н̃а̄йа абха̄вена на муччати, са̄ итарасаддасса вуттаппат̣ийогивисайатта̄. йа̄ ачиттакена ва̄ сачиттакамиссакена ва̄ самут̣т̣ха̄тӣти йа̄ а̄патти када̄чи ачиттакена ва̄ када̄чи сачиттакамиссакена ва̄ самут̣т̣ха̄нена самут̣т̣ха̄ти. еттха ча сан̃н̃а̄дукам̣ ана̄паттимукхена вуттам̣, сачиттакадукам̣ а̄паттимукхена̄ти дат̣т̣хаббам̣.

йасса̄ сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хотӣти йасса̄ сачиттака̄йа а̄паттийа̄ читтам̣ акусаламева хоти, йасса̄ ча сачиттака̄читтакасан̇кха̄та̄йа сура̄па̄на̄диачиттака̄йа а̄паттийа̄ ваттхувиджа̄наначиттена сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева хоти, айам̣ локаваджджа̄. ‘‘сачиттакапаккхе’’ти хи идам̣ вачанам̣ сачиттака̄читтакам̣ сандха̄йа вуттам̣. на хи екам̣сато сачиттакасса ‘‘сачиттакапаккхе’’ти висесане пайоджанам̣ аттхӣти. йам̣ панеттха ган̣т̣хипаде ‘‘сура̄па̄насмин̃хи ‘сура̄’ти ва̄ ‘на ват̣т̣атӣ’ти ва̄ джа̄нитва̄ пиване акусаламева̄’’ти вуттам̣. таттха ‘‘на ват̣т̣атӣти ва̄ джа̄нитва̄’’ти вуттавачанам̣ на йуджджати пан̣н̣аттиваджджасса̄пи локаваджджабха̄ваппасан̇гато. йасса̄ пана ‘‘сачиттакапаккхе читтам̣ акусаламева̄’’ти нийамо наттхи, са̄ пан̣н̣аттиваджджа̄ти имаматтхам̣ дассенто а̄ха ‘‘сеса̄ пан̣н̣аттиваджджа̄’’ти. татха̄ хи тасса̄ ваттхувиджа̄наначиттена сачиттакапаккхе читтам̣ сийа̄ кусалам̣, сийа̄ акусалам̣, сийа̄ абйа̄катанти ‘‘акусаламева̄’’ти нийамо наттхи. убхайаттха а̄паджджитабба̄ти ка̄йадва̄ре, вачӣдва̄ре ча̄ти убхайаттха а̄паджджитабба̄ а̄патти, та̄ пана адинна̄да̄на̄дайо. ‘‘манодва̄ре а̄патти на̄ма наттхӣ’’ти идам̣ йебхуййавасена вуттам̣ упаниккхиттаса̄дийана̄дӣсу а̄паттисамбхаватоти дат̣т̣хаббам̣.

акусалачитто ва̄ а̄паджджатӣти па̄ра̄джикасуккависат̣т̣хика̄йасам̣саггадут̣т̣хуллааттака̄мапа̄ричарийадут̣т̣хадосасан̇гхабхедаппаха̄рада̄наталасаттика̄дибхедам̣ а̄паттим̣ акусалачитто а̄паджджати. анупасампаннам̣ падасодхаммам̣ ва̄ченто, ма̄туга̄масса дхаммам̣ десентоти еварӯпам̣ а̄паттим̣ кусалачитто а̄паджджати. асан̃чиччасахасеййа̄дим̣ абйа̄катачитто а̄паджджати. йам̣ араха̄ а̄паджджати, саббам̣ абйа̄катачиттова а̄паджджати. тена̄ха ‘‘кусала̄бйа̄катачитто ва̄’’ти.

дуккхаведана̄саман̇гӣ ва̄ти дут̣т̣хадоса̄дибхедам̣ а̄паттим̣ а̄паджджанто дуккхаведана̄саман̇гӣ а̄паджджати. метхунадхамма̄дибхедам̣ пана сукхаведана̄саман̇гӣ а̄паджджати. йам̣ сукхаведана̄саман̇гӣ а̄паджджати, там̣йева маджджхатто хутва̄ а̄паджджанто адуккхамасукхаведана̄саман̇гӣ а̄паджджати. тена̄ха ‘‘итараведана̄двайасаман̇гӣ ва̄’’ти. идампи ча тикадвайам̣ йебхуййавасенева вуттам̣. нипаджджитва̄ ниродхасама̄панно хи ачиттако аведано сахасеййа̄паттим̣ а̄паджджатӣти. кин̃ча̄пи евам̣ анийамена вуттам̣, висесо панеттха аттхӣти дассетум̣ ‘‘евам̣ сантепӣ’’тиа̄ди вуттам̣. евам̣ сантепӣти хи висеса̄бхидха̄нанимитта̄бхйӯпагамева йуджджати. саббесам̣ васена тӣн̣и читта̄нӣти кусала̄кусала̄бйа̄ката̄нам̣ васена падасодхамма̄дӣсу тӣн̣и читта̄ни.

ида̄ни там̣ йатха̄вуттанида̄на̄диведана̄ттикапарийоса̄нам̣ саттарасаппака̄рам̣ имасмим̣ сиккха̄паде йоджетум̣ ‘‘идха пана̄’’тиа̄дима̄ха. идха̄ти имасмим̣ пат̣хамапа̄ра̄джикасиккха̄паде. веса̄лийанти евам̣на̄маке иттхилин̇гавасена паваттавоха̄ре нагаре. тан̃хи нагарам̣ тиккхаттум̣ па̄ка̄рапариккхепавад̣д̣ханена виса̄лӣбхӯтатта̄ ‘‘веса̄лӣ’’ти вуччати. идампи ча нагарам̣ саббан̃н̃утам̣ сампаттейева самма̄самбуддхе сабба̄ка̄равепуллаттам̣ паттанти ведитаббам̣. ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти ча ‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йапӣ’’ти ча две анупан̃н̃аттийоти маккат̣иваджджипуттакаваттхӯнам̣ васена вутта̄. ‘‘антамасо тираччха̄нагата̄йа̄’’ти ча ‘‘сиккхам̣ апаччаккха̄йа̄’’ти ча има̄ две анупан̃н̃аттийо. а̄паттикара̄ ча хотӣти пат̣хамапан̃н̃аттито висум̣йева̄паттикара̄ ча хоти. ан̃н̃ава̄дакасиккха̄пада̄дӣсу вийа̄ти ан̃н̃ава̄дакасиккха̄пада̄дӣсу ‘‘вихесаке’’тиа̄дика̄ (па̄чи. 98) вийа̄ти аттхо. а̄дисаддена уджджха̄панакасса париггахо. еттха хи ан̃н̃ава̄дака̄дито висум̣йева вихесака̄дӣсупи па̄читтийам̣ хоти. йатха̄ха ‘‘ропите вихесаке сан̇гхамаджджхе ваттхусмим̣ ва̄ а̄паттийа̄ ва̄ анайун̃джийама̄но там̣ накатхетука̄мо там̣ науггха̄т̣етука̄мо тун̣хӣбхӯто сан̇гхам̣ вихесети, а̄патти па̄читтийасса̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. 100). супинанте виджджама̄на̄пи мочанасса̄дачетана̄ аббоха̄рикатта̄ ана̄паттикара̄ти а̄ха ‘‘ан̃н̃атра супинанта̄тиа̄дика̄ вийа̄’’ти. татха̄ хи тхинамиддхена абхибхӯтатта̄ супине читтам̣ аббоха̄рикам̣, читтасса аббоха̄рикатта̄ опаккаманакирийа̄паваттаника̄пи четана̄ аббоха̄рика̄. вуттан̃хетам̣ ‘‘аттхеса̄, бхиккхаве, четана̄, са̄ ча кхо аббоха̄рика̄’’ти (па̄ра̄. 235), тасма̄ ‘‘ан̃н̃атра супинанта̄’’ти айам̣ анупан̃н̃атти ана̄паттикара̄ джа̄та̄. а̄дисаддена ‘‘ан̃н̃атра адхима̄на̄’’тиа̄дикам̣ (па̄ра̄. 197) сан̇ган̣ха̄ти. адинна̄да̄на̄дӣсу вийа̄ти адинна̄да̄на̄дӣсу ‘‘аран̃н̃а̄ ва̄’’тиа̄дика̄ (па̄ра̄. 91) вийа̄ти аттхо. еттха пана а̄дисаддена пат̣хамапа̄ра̄джика̄дӣнам̣ сан̇гахо. еттха хи ‘‘тан̃ча кхо га̄ме, но аран̃н̃е’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 90) найена лесам̣ од̣д̣ента̄нам̣ лесапидаханаттхам̣ ‘‘аран̃н̃а̄ ва̄’’тиа̄дика̄ анупан̃н̃атти вутта̄ти упаттхамбхакара̄ва хоти. тенева хи ‘‘нану, а̄вусо, татхеветам̣ хотӣ’’ти (па̄ра̄. 90) бхиккхӯхи вуттам̣.

вуттаппака̄ре маггети ‘‘манусса̄мануссатираччха̄нагатавасена̄’’тиа̄дина̄ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) вуттаппака̄ре тим̣самагге. имасса пана ‘‘чхинне’’ти имина̄ самбандхо. тача̄дӣни анавасесетва̄ти нимиттаппадесе бахи т̣хита̄ни чхавичамма̄ни анавасесетва̄. нимиттасан̣т̣ха̄наматтам̣ пан̃н̃а̄йатӣти нимиттамам̣сасса пана аббхантаре чхавичаммасса ча виджджама̄натта̄ вуттам̣. чаммакхиланти чаммаккхан̣д̣ам̣. ‘‘ун̣н̣иган̣д̣о’’типи (са̄раттха. т̣ӣ. 2.55; ви. ви. т̣ӣ. 1.55) ваданти. тан̃хи нимитте джа̄татта̄ нимиттамева. тена̄ха ‘‘севаначитте сати па̄ра̄джика’’нти. севаначиттети метхунасеваначитте. ка̄йасам̣саггасеваначитте пана сати сан̇гха̄дисесова. нат̣т̣хо ка̄йаппаса̄до еттха̄ти нат̣т̣хака̄йаппаса̄дам̣, суккхапӣл̣акам̣ ва̄ матачаммам̣ ва̄ти аттхо. мате аккха̄йите, йебхуййена аккха̄йите ча па̄ра̄джика̄паттивачанато (па̄ра̄. 61) пана нат̣т̣хака̄йаппаса̄депи иттхинимитте павесентасса па̄ра̄джика̄паттийева. нимиттасан̣т̣ха̄наматтампи анавасесетва̄ти нимитта̄ка̄рена т̣хитам̣ йатха̄вуттанимиттамам̣са̄димпи анавасесетва̄. ван̣асан̇кхепавасена̄ти ван̣асан̇гахавасена. ван̣е тхуллаччайан̃ча ‘‘амаггена амаггам̣ павесети, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти (па̄ра̄. 66) имасса суттасса васена ведитаббам̣. тасмин̃хи сутте двӣсу самбхиннаван̣есу екена ван̣ена павесетва̄ дутийена нӣхарантасса тхуллаччайам̣ вуттам̣. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘имасса саттасса ануломавасена саббаттха ван̣асан̇кхепе тхуллаччайам̣ ведитабба’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.66). манусса̄нам̣ пана аккхиа̄дайопи ван̣асан̇гахам̣ гаччхантӣти ван̣ена екапариччхедам̣ катва̄ дассенто ‘‘татха̄’’тиа̄дима̄ха. тесам̣ ван̣асан̇гахо ‘‘навадва̄ро маха̄ван̣о’’ти (ми. па. 2.6.1) евама̄дисутта̄нуса̄рена ведитаббо. таттха манусса̄нанти иттхипурисапан̣д̣акаубхатобйан̃джанакавасена чатуббидха̄нам̣ манусса̄нам̣. ваттхикосесӯти ваттхипут̣есу пуриса̄нам̣ ан̇гаджа̄такосесу. хаттхиасса̄дӣнан̃ча тираччха̄на̄нанти хаттхиассагон̣агадрабхаот̣т̣хамахим̣са̄дӣнам̣ тираччха̄нагата̄нам̣. тираччха̄на̄нам̣ пана̄ти саббесампи тираччха̄нагата̄нам̣. саббесанти йатха̄вуттаманусса̄дӣнам̣ саббесам̣.

евам̣ джӣвама̄накасарӣре лаббхама̄нам̣ а̄паттивисесам̣ дассетва̄ ида̄ни матасарӣре лаббхама̄нам̣ а̄паттивисесам̣ дассетум̣ ‘‘матасарӣре’’тиа̄дима̄ха. ваччамаггапасса̄вамаггамукхамагга̄нам̣ чатӯсу кот̣т̣ха̄сесу две кот̣т̣ха̄се т̣хапетва̄ йада̄ апаре две кот̣т̣ха̄са̄ кха̄дита̄, тада̄ упад̣д̣хаккха̄йитам̣ на̄ма хоти. на кутхитам̣ хотӣти уддхума̄така̄дибха̄вена кутхитам̣ на хоти, алланти аттхо. йада̄ пана сарӣрам̣ уддхума̄такам̣ хоти кутхитам̣ нӣламаккхикасама̄кин̣н̣ам̣ кимикуласама̄кулам̣ навахи ван̣амукхехи паггал̣итапуббакун̣апабха̄вена упагантумпи асаккун̣еййам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.59-60), тада̄ па̄ра̄джикаваттхун̃ча тхуллаччайаваттхун̃ча виджахати, дуккат̣аваттхумева хотӣти а̄ха ‘‘кутхите дуккат̣а’’нти. кутхитети уддхума̄такабха̄ваппатте. ӣдисе хи сарӣре йаттха каттхачи упаккамато дуккат̣ам̣. татха̄ ват̣т̣акате мукхе аччхупантам̣ ан̇гаджа̄там̣ павесентасса̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.73) виват̣т̣е мукхе чатта̄ри пасса̄ни, та̄лукан̃ча аппхусантам̣ ан̇гаджа̄там̣ павесентасса дуккат̣анти аттхо. саче пана хет̣т̣ха̄ ва̄ упари ва̄ убхайапассехи ва̄ чхупантам̣ павесети, па̄ра̄джикам̣. чатӯхи пассехи аччхупантам̣ павесетва̄ аббхантаре та̄лукам̣ чхупати, па̄ра̄джикамева. бахи никкхантадживха̄йа ва̄ дантесу ва̄ ан̇гаджа̄там̣ павесентасса тхуллаччайанти самбандхо. джӣвама̄накасарӣрепи бахи никкхантадживха̄йа тхуллаччайамева. йади пана бахи дживха̄йа паливет̣хетва̄ антомукхам̣ павесети, па̄ра̄джикамева. йади пана данта̄ супхусита̄, антомукхе ока̄со наттхи, данта̄ ча бахи от̣т̣хамам̣сена пат̣иччханна̄, таттха ва̄тена асампхут̣т̣хам̣ аллока̄сам̣ тилапхаламаттампи павесентасса па̄ра̄джикамева. уппа̄т̣ите пана от̣т̣хамам̣се дантесуйева упаккамантасса тхуллаччайам̣. йопи данто бахи никкхаманто тит̣т̣хати, на сакка̄ от̣т̣хехи пидахитум̣, таттха̄пи есева найо.

ведана̄йа ат̣т̣о пӣл̣ито ведана̄т̣т̣о. умматтакоти четтха питтумматтако адхиппетоти а̄ха ‘‘йо питтавасена̄’’тиа̄ди. питтавасена̄ти баддхапиттавасена. тасмин̃хи баддхапитте питтакосато чалитва̄ бахи никкхаманте сатта̄ умматтака̄ хонти, випаллаттхасан̃н̃а̄ хироттаппам̣ чхад̣д̣етва̄ аса̄руппачарийам̣ чаранти, лахукагарука̄ни сиккха̄пада̄ни мадданта̄пи на джа̄нанти, бхесаджджакирийа̄йапи атекиччха̄ хонти, еварӯпасса умматтакасса ана̄патти. абаддхапиттам̣ пана лохитам̣ вийа саббан̇гагатам̣, тамхи купите сатта̄нам̣ кан̣д̣укаччхусарӣракампа̄дӣни хонти, та̄ни бхесаджджакирийа̄йа вӯпасаманти. тена вуттам̣ ‘‘баддхапиттавасена̄’’ти. кхиттачитто на̄ма виссат̣т̣хачитто йаккхумматтако вуччатӣти а̄ха ‘‘йаккхехи катачиттавиккхепо кхиттачитто’’ти. йаккха̄ кира бхерава̄ни а̄рамман̣а̄ни дассетва̄ мукхена хаттхам̣ павесетва̄, хадайарӯпам̣ ва̄ мадданта̄ сатте виккхиттачитте випаллаттхасан̃н̃е каронти, еварӯпасса кхиттачиттасса ана̄патти. тесам̣ пана убхиннам̣ айам̣ висесо – питтумматтако ниччамева умматтако хоти, пакатисан̃н̃ам̣ на лабхати. йаккхумматтако антарантара̄ пакатисан̃н̃ам̣ пат̣илабхати. идха пана питтумматтако ва̄ хоту, йаккхумматтако ва̄, йо саббасо мут̣т̣хассати кин̃чи на джа̄на̄ти, аггимпи суван̣н̣ампи гӯтхампи чанданампи екасадисам̣ маддантова вичарати, еварӯпасса ана̄патти. антарантара̄ пакатисан̃н̃ам̣ пат̣илабхитва̄ н̃атва̄ каронтасса пана а̄паттийева. тена̄ха ‘‘двиннампи ча етеса’’нтиа̄ди.

адхиматтаведана̄йа̄ти адхикаппама̄н̣а̄йа дуккхаведана̄йа. а̄дикамме нийутто а̄дикаммико, йо ча а̄дикамме нийутто, со тасмим̣ камме а̄дибхӯто хотӣти а̄ха ‘‘йо’’тиа̄ди. идха пана судиннаттхеро а̄дикаммико, тасса ана̄патти. авасеса̄нам̣ маккат̣исаман̣аваджджипуттака̄дӣнам̣ а̄паттийева. пат̣ипа̄данам̣ сампа̄данам̣. каронтойева хи там̣ а̄паджджатӣти кирийам̣. идам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.66) пана йебхуййавасена вуттам̣ метхунадхамме парӯпаккаме сати са̄дийантасса акирийасамут̣т̣ха̄набха̄вато. метхунаппат̣исам̣йутта̄йа хи ка̄масан̃н̃а̄йа абха̄вена муччанато сан̃н̃а̄вимоккхам̣. ‘‘ана̄патти аджа̄нантасса, аса̄дийантасса̄’’ти (па̄ра̄. 66) хи вуттам̣. метхуначиттенева нам̣ а̄паджджати, на вина̄ читтена̄ти сачиттакам̣. ра̄гавасенева а̄паджджитаббато локаваджджам̣. ка̄йадва̄ренева самут̣т̣ха̄нато ка̄йакаммам̣. читтам̣ панеттха ан̇гаматтам̣ хоти, на тасса васена каммабха̄во лаббхати. лобхачиттенева а̄паджджитаббато акусалачиттам̣. сукхасаман̇гӣ ва̄ упеккха̄саман̇гӣ ва̄ а̄паджджатӣти двиведанам̣. нану самут̣т̣ха̄на̄дӣни а̄паттийа̄ хонти, на сиккха̄падасса, атха касма̄ сиккха̄падасса самут̣т̣ха̄на̄дӣни вутта̄нӣти а̄ха ‘‘има̄ни ча самут̣т̣ха̄на̄дӣни на̄ма̄’’тиа̄ди. а̄паттийа̄ хонтӣти аджджха̄ча̄расса хонти.

мунанато анумунанато мути, н̃а̄н̣ам̣, там̣ етасса аттхӣти мутима̄, н̃а̄н̣ава̄ти аттхо.

пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄

еттха̄ти етесу двӣсу. екакут̣ика̄дибхедо саббопи га̄моти ведитабботи самбандхо. таттха екакут̣ика̄дибхедоти йасмим̣ га̄ме ека̄ ева кут̣и екам̣ гехам̣ сеййатха̄пи малайаджанападе, айам̣ екакут̣ико га̄мо на̄ма. а̄дисаддена ‘‘двикут̣икопи га̄мо, тикут̣икопи га̄мо, чатуккут̣икопи га̄мо’’ти (па̄ра̄. 92) вуттаппабхедам̣ сан̇ган̣ха̄ти. абхинаванивит̣т̣хо екакут̣ика̄дига̄мо пана йа̄ва манусса̄ пависитва̄ ва̄сам̣ на каппенти, та̄ва га̄масан̇кхам̣ на гаччхати. ким̣бхӯтоти а̄ха ‘‘париккхитто ва̄’’тиа̄ди. таттха париккхитто на̄ма ит̣т̣хакапа̄ка̄рам̣ а̄дим̣ катва̄ антамасо кан̣т̣акаса̄кха̄хипи париккхитто. таббипарӣто апариккхитто. амануссо на̄ма йо саббасо ва̄ манусса̄нам̣ абха̄вена йаккхапариггахабхӯто, йато ва̄ манусса̄ кеначи каран̣ӣйена пунапи а̄гантука̄ма̄ ева апакканта̄, йато пана нирапеккха̄ хутва̄ паккаманти, со га̄масан̇кхам̣ на гаччхати. на кевалам̣ екакут̣ика̄дибхедова̄ти а̄ха ‘‘антамасо’’тиа̄ди. йо кочи саттхопӣти джан̇гхасаттхасакат̣асаттха̄дӣсу йо кочи саттхопи. имасмим̣ сиккха̄паде нигаманагара̄ни вийа га̄маггахан̣енева га̄мӯпача̄ропи сан̇гахитоти а̄ха ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти. ан̃н̃атха̄ пана ма̄тика̄йа анавасесато аваха̄рат̣т̣ха̄напариггахо като на̄ма на хоти, на ча буддха̄ са̄васесам̣ па̄ра̄джикам̣ пан̃н̃а̄пенти.

таттха̄ти тесу га̄мага̄мӯпача̄ресу. два̄рети ниббакосасса удакапатанат̣т̣ха̄нато аббхантаре. антогехети памукхасса аббхантаре. катапариккхепоти па̄ка̄раватиа̄дӣхи катапариккхепо. суппапатана̄дипариччхедо панеттха апариккхиттагхарам̣ сандха̄йа вутто. на кевалам̣ гхарасса пурато, атха кхо самантато таттакова париччхедо гхарӯпача̄ро на̄ма̄ти гахетаббам̣. ‘‘пурато’’тиа̄дикам̣ пана локийехи татха̄каран̣ато вуттам̣. тха̄мамаджджхимасса̄ти маджджхиматха̄масса, нева аппатха̄масса, на маха̄тха̄масса̄ти вуттам̣ хоти. ‘‘йатха̄ тарун̣аманусса̄’’тиа̄дина̄ йатха̄ ма̄туга̄мо ка̄ке уд̣д̣а̄пенто уджукамева хаттхам̣ уккхипитва̄ лед̣д̣ум̣ кхипати, йатха̄ ча удакуккхепе удакам̣ кхипанти, евам̣ кхиттасса лед̣д̣усса патитат̣т̣ха̄нам̣ пат̣иккхипати. паваттитва̄ти лут̣хитва̄, париваттитва̄ти вуттам̣ хоти. тасса саче две индакхӣла̄ хонтӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92) тасса париккхиттасса га̄масса саче анура̄дхапурассева две умма̄ра̄ хонти. йасса пана еко, тасса га̄мадва̄раба̄ха̄нам̣ вемаджджхе т̣хитасса лед̣д̣упа̄таббхантарам̣ га̄мӯпача̄ро на̄ма. йатра пана индакхӣло наттхи, татра га̄мадва̄раба̄ха̄нам̣ вемаджджхам̣. йатра два̄раба̄ха̄пи наттхи, таттха убхосу пассесу ватийа̄ ва̄ па̄ка̄расса ва̄ кот̣ивемаджджхам̣ва индакхӣлат̣т̣ха̄нийатта̄ индакхӣлоти гахетаббам̣. йо пана га̄мо пуббе маха̄ хутва̄ паччха̄ кулесу нат̣т̣хесу аппако хоти, со гхарӯпача̄рато лед̣д̣упа̄тенева париччхиндитаббо. пуримапариччхедо панасса париккхиттасса̄пи апариккхиттасса̄пи аппама̄н̣амева̄ти. нану четам̣ апариккхиттасса упача̄радассанам̣ падабха̄джанена вируддхамива диссати. таттха хи ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма париккхиттасса га̄масса индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) ватва̄ ‘‘апариккхиттасса га̄масса гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) еттакамева вуттам̣, на пана там̣ лед̣д̣упа̄там̣ га̄масан̇кхепам̣ катва̄ тато парам̣ га̄мӯпача̄роти вуттоти а̄ха ‘‘падабха̄джанепи хи имина̄ва найена аттхо ведитаббо’’ти.

айаметтха адхиппа̄йо – идха га̄мо на̄ма дувидхо хоти париккхитто ча апариккхитто ча (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92). татра париккхиттасса париккхепойева париччхедо. тасма̄ тасса висум̣ париччхедам̣ аватва̄ ‘‘га̄мӯпача̄ро на̄ма париккхиттасса га̄масса индакхӣле т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти па̄л̣ийам̣ вуттам̣. апариккхиттасса пана га̄масса га̄мапариччхедо ваттаббо. тасма̄ тасса га̄масса га̄мапариччхедадассанаттхам̣ ‘‘апариккхиттасса га̄масса гхарӯпача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти (па̄ра̄. 92) вуттам̣. га̄мапариччхеде ча дассите га̄мӯпача̄ралаккхан̣ам̣ пуббе вуттанайенева сакка̄ н̃а̄тунти пуна ‘‘таттха т̣хитасса маджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄то’’ти на вуттам̣, аттхо пана таттха̄пи айамева йатха̄вуттоти. йо пана гхарӯпача̄ре т̣хитасса лед̣д̣упа̄там̣йева ‘‘га̄мӯпача̄ро’’ти вадати, тасса гхарӯпача̄ро ‘‘га̄мо’’ти а̄паджджати. тато гхарам̣ гхарӯпача̄ро, га̄мо га̄мӯпача̄роти еса вибха̄го сан̇карӣйати. асам̣карато четтха виниччхайо ведитаббо. тасма̄ па̄л̣ин̃ча ат̣т̣хакатхан̃ча сам̣сандитва̄ вуттанайеневеттха га̄мо, га̄мӯпача̄ро ча ведитабботи.

таттха̄ти тесу двӣсу упача̄ресу. йва̄йам̣ упача̄ро дасситоти самбандхо. вика̄ле га̄маппавесана̄дӣсӯти еттха а̄дисаддена асам̣каччика̄га̄маппавесанам̣ (па̄чи. 1225) сан̇ган̣ха̄ти. йо пана париккхиттасса га̄масса упача̄ро вутто, со на каттхачи винайапит̣аке упайогам̣ гато. кевалам̣ апариккхиттасса париккхепока̄сато апаро еко лед̣д̣упа̄то га̄мӯпача̄ро на̄ма̄ти н̃а̄панаттхам̣ вутто. евам̣ вутте хи н̃а̄йати ‘‘париккхиттасса̄пи че га̄масса еко лед̣д̣упа̄то каппийабхӯми сама̄но упача̄роти вутто, пагева апариккхиттасса париккхепока̄сато еко’’ти. имесам̣ париччхедадассанаттханти имесам̣ га̄ма̄ран̃н̃а̄нам̣ париччхедадассанаттхам̣ вутта̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣. па̄ра̄джикаваттхунти па̄даггханакам̣. авахарантасса̄ти ган̣хантасса.

адиннанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 92) дантапонасиккха̄паде аттано сантакампи аппат̣иггахитакам̣ каппийам̣ аджджхохаран̣ӣйам̣ вуччати, идха пана йам̣ кин̃чи парапариггахитам̣ саса̄микам̣ бхан̣д̣ам̣, тадетам̣ техи са̄микехи ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ на диннанти адиннам̣. аваха̄раппахонакамева пана дассетум̣ ‘‘ан̃н̃асса мануссаджа̄тикасса сантака’’нти вуттам̣. сан̇кха̄саддассева та-ка̄рена вад̣д̣хетва̄ вуттатта̄ ‘‘сан̇кха̄ сан̇кха̄танти аттхато ека’’нти вуттам̣. таттха аттхато еканти падаттхато екам̣, анаттхантаранти вуттам̣ хоти. кот̣т̣ха̄сассетам̣ на̄мам̣ бха̄гато сан̇кха̄йати упат̣т̣ха̄тӣти катва̄. папан̃часан̇кха̄ти сатта̄нам̣ сам̣са̄ре папан̃ченти чира̄йантӣти папан̃ча̄, тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хийо, йасса ва̄ уппанна̄, там̣ ‘‘ратто’’ти ва̄ ‘‘матто’’ти ва̄ ‘‘миччха̄дит̣т̣хинивит̣т̣хо’’ти ва̄ папан̃ченти бйан̃джентӣти папан̃ча̄, сан̇кха̄ вуччати кот̣т̣ха̄со, папан̃ча̄ва сан̇кха̄ папан̃часан̇кха̄, папан̃чакот̣т̣ха̄са̄ти аттхо, тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хийоти вуттам̣ хоти. тхеййачиттасан̇кха̄тоти ‘‘тхеййачитто’’ти катхито. еко читтакот̣т̣ха̄соти висса̄сата̄вака̄лика̄дигга̄хавасаппаваттаатхеййачиттакот̣т̣ха̄сато ан̃н̃о читтакот̣т̣ха̄со. тхеййасан̇кха̄тена̄ти тхеййабхӯтачиттакот̣т̣ха̄сена. йади евам̣ атха касма̄ етасса вибхан̇ге ‘‘тхеййачитто авахаран̣ачитто’’ти (па̄ра̄. 92) вуттанти а̄ха ‘‘йо ча̄’’тиа̄ди. бйан̃джанам̣ ана̄дийитва̄ти бйан̃джане а̄дарам̣ акатва̄ти аттхо, саддаттхаманапеккхитва̄ти вуттам̣ хоти. аттхамева̄ти бха̄ваттхамева.

те пана аваха̄ра̄ти те пан̃чавӣсати аваха̄ра̄. савин̃н̃а̄н̣ака̄вин̃н̃а̄н̣акавасена на̄на̄видхо бхан̣д̣о етасса пан̃чакасса̄ти на̄на̄бхан̣д̣ам̣, пан̃чаннам̣ аваха̄ра̄нам̣ самӯхо пан̃чакам̣, пан̃чапарима̄н̣амасса̄ти ва̄ пан̃чакам̣, на̄на̄бхан̣д̣амева пан̃чакам̣ на̄на̄бхан̣д̣апан̃чакам̣. савин̃н̃а̄н̣акавасена еко бхан̣д̣о етасса̄ти екабхан̣д̣ам̣. сесам̣ вуттанайамева. са̄хаттхикова пан̃чакам̣ са̄хаттхикапан̃чакам̣. а̄дипадавасена четам̣ на̄мам̣ кусала̄диттикасса кусалаттикавоха̄ро вийа. тасма̄ са̄хаттхика̄дипан̃чаканти аттхато дат̣т̣хаббам̣. еса найо сесесу пан̃чакадвайесу. етассева̄ти ‘‘а̄дийеййа̄’’ти етассева ма̄тика̄падасса. имесам̣ пада̄нам̣ васена̄ти имесам̣ пан̃чаннам̣ пада̄нам̣ васена. еттха ча пат̣хамападам̣ абхийогавасена вуттам̣, дутийападам̣ ан̃н̃есам̣ бхан̣д̣ам̣ харантасса гаччхато васена, татийападам̣ упаниккхиттабхан̣д̣авасена, чатуттхам̣ савин̃н̃а̄н̣акавасена, пан̃чамам̣ тхале никкхитта̄дивасена вуттанти ведитаббам̣.

ида̄ни несам̣ аттхайоджанам̣ дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха таттха̄ти тесу двӣсу пан̃чакесу. итаранти екабхан̣д̣апан̃чакам̣. а̄ра̄манти пуппха̄ра̄мапхала̄ра̄мам̣. абхийун̃джатӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.102) парасантакам̣ ‘‘мама сантакова айа’’нти муса̄ бхан̣итва̄ абхийун̃джати чодети, ат̣т̣ам̣ каротӣти аттхо. сампаджа̄намуса̄ва̄депи адинна̄да̄насса пуббапайогатта̄ дуккат̣анти а̄ха ‘‘а̄патти дуккат̣асса̄’’ти, дуккат̣асан̇кха̄та̄ а̄патти бхавеййа̄ти аттхо. атха ва̄ дуккат̣асан̃н̃итасса вӣтиккамасса а̄паджджананти аттхо. еса найо ‘‘а̄патти тхуллаччайасса̄’’тиа̄дӣсу. са̄микасса виматим̣ уппа̄детӣти виниччхайакусалата̄йа, балаваниссита̄дибха̄вена ва̄ а̄ра̄маса̄микасса сам̣сайам̣ джанети. катхам̣? тан̃хи татха̄ виниччхайаппасутам̣ дисва̄ са̄мико чинтети ‘‘саккхисса̄ми ну кхо ахам̣ имам̣ а̄ра̄мам̣ аттано ка̄тум̣, на саккхисса̄ми ну кхо’’ти. евам̣ тасса вимати уппаджджама̄на̄ тена уппа̄дита̄ хоти. дхурам̣ никкхипатӣти йада̄ пана са̄мико ‘‘айам̣ тхаддхо каккхал̣о джӣвитабрахмачарийантара̄йампи ме кареййа, алам̣ да̄ни майхам̣ имина̄ а̄ра̄мена̄’’ти дхурам̣ никкхипати, усса̄хам̣ т̣хапети, аттано сантакакаран̣е нирусса̄хо хотӣти аттхо. а̄патти па̄ра̄джикасса саче сайампи катадхураниккхепо ча̄ти адхиппа̄йо. атха пана са̄микена дхуре никкхиттепи абхийун̃джако дхурам̣ аниккхипитва̄ва ‘‘имам̣ сут̣т̣ху пӣл̣етва̄ мама а̄н̣а̄паваттим̣ дассетва̄ кин̇ка̄раппат̣исса̄вибха̄ве т̣хапетва̄ дасса̄мӣ’’ти да̄таббабха̄ве саусса̄хо, раккхати та̄ва. атха̄пи абхийун̃джако аччхиндитва̄ ‘‘на да̄ни имам̣ имасса дасса̄мӣ’’ти дхурам̣ никкхипати, са̄мико пана дхурам̣ на никкхипати, паккхам̣ парийесати, ка̄лам̣ а̄гамети, ‘‘ладжджипарисам̣ та̄ва лабха̄ми, паччха̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти гахан̣ейева саусса̄хо хоти, раккхатийева. йада̄ пана ‘‘сопи на дасса̄мӣ’’ти, ‘‘са̄микопи на лаччха̄мӣ’’ти евам̣ убхо дхурам̣ никкхипанти, тада̄ абхийун̃джакасса па̄ра̄джикам̣.

ан̃н̃асса бхан̣д̣ам̣ харантоти ветанена ва̄ миттабха̄вена ва̄ ан̃н̃асса бхан̣д̣ам̣ харанто. сӣсе бха̄ранти сӣсе т̣хитабха̄рам̣. сӣсасса та̄ва пуримагале галава̄т̣ако, пит̣т̣хигале кесан̃чи кесанте а̄ват̣т̣о хоти, галассева убхосу пассесу кесан̃чи кеса̄ оруйха джа̄йанти, йе ‘‘кан̣н̣ачӯл̣ика̄’’ти вуччанти, тесам̣ адхобха̄го ча̄ти айам̣ хет̣т̣химако париччхедо, тато упари сӣсам̣, еттхантаре т̣хитабха̄ранти вуттам̣ хоти. кхандхам̣ оропетӣти убхосу пассесу кан̣н̣ачӯл̣ика̄хи пат̣т̣ха̄йа хет̣т̣ха̄, каппарехи пат̣т̣ха̄йа упари, пит̣т̣хигала̄ват̣т̣ато ча галава̄т̣акато ча пат̣т̣ха̄йа хет̣т̣ха̄, пит̣т̣хивемаджджха̄ват̣т̣ато ча урапариччхедамаджджхе, хадайа̄ва̄т̣акато ча пат̣т̣ха̄йа упари кхандхо, там̣ оропети.

айам̣ панеттха виниччхайо – йо бхиккху ‘‘идам̣ гахетва̄ еттха йа̄хӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.101) са̄микехи ана̄н̣атто сайамева ‘‘майхам̣ идам̣ на̄ма детха, ахам̣ во бхан̣д̣ам̣ ваха̄мӣ’’ти тесам̣ бхан̣д̣ам̣ сӣсена а̄да̄йа гаччханто тхеййачиттена там̣ бхан̣д̣ам̣ а̄масати, дуккат̣ам̣. йатха̄вуттасӣсапариччхедам̣ анатиккамантова ито чито ча гхам̣санто са̄ретипи пачча̄са̄ретипи, тхуллаччайам̣. кхандхам̣ оропитаматте кин̃ча̄пи са̄мика̄нам̣ ‘‘вахатӯ’’ти читтам̣ аттхи, техи пана ана̄н̣аттатта̄ па̄ра̄джикам̣. кхандхам̣ пана аноропетва̄пи сӣсато кесаггаматтампи ча̄вентасса па̄ра̄джикам̣. йамакабха̄расса пана еко бха̄го сӣсе патит̣т̣ха̄ти, еко пит̣т̣хийам̣, таттха двиннам̣ т̣ха̄на̄нам̣ васена виниччхайо ведитаббо. айам̣ пана суддхасӣсабха̄рассева васена вутто. йо ча̄йам̣ сӣсабха̄ре вутто, кхандхабха̄ра̄дӣсупи айамева виниччхайо ведитаббо.

упаниккхиттам̣ бхан̣д̣анти сан̇гопанаттха̄йа аттано хаттхе парехи т̣хапитабхан̣д̣ам̣. ахам̣ на ган̣ха̄мӣти самбандхо. атӣтаттхе четам̣ ваттама̄навачанам̣, на̄хам̣ гахесинти аттхо. дуккат̣ам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.111) сампаджа̄намуса̄ва̄депи адинна̄да̄насса пуббапайогатта̄. ‘‘ким̣ тумхе бхан̣атха, невидам̣ майхам̣ анурӯпам̣, на тумха̄ка’’нтиа̄дӣни вадантасса̄пи дуккат̣амева. са̄микасса виматим̣ уппа̄детӣти ‘‘рахо майа̄ етасса хаттхе т̣хапитам̣, на ан̃н̃о кочи джа̄на̄ти, дассати ну кхо ме, но’’ти са̄микасса виматим̣ уппа̄дети. дхурам̣ никкхипатӣти тасса пхаруса̄дибха̄вам̣ дисва̄ усса̄хам̣ т̣хапети. татра сача̄йам̣ бхиккху ‘‘киламетва̄ нам̣ дасса̄мӣ’’ти да̄не саусса̄хо, раккхати та̄ва. саче со да̄не нирусса̄хо, бхан̣д̣аса̄мико пана гахан̣е саусса̄хо, раккхатева. йади пана со тасмим̣ да̄не нирусса̄хо, бхан̣д̣аса̄микопи ‘‘на майхам̣ дассатӣ’’ти дхурам̣ никкхипати, евам̣ убхиннам̣ дхураниккхепена бхиккхуно па̄ра̄джикам̣. йадипи мукхена ‘‘дасса̄мӣ’’ти вадати, читтена пана ада̄тука̄мо, евампи са̄микасса дхураниккхепена бхиккхуно па̄ра̄джикам̣.

сахабхан̣д̣аха̄ракам̣ несса̄мӣти ‘‘сахабхан̣д̣аха̄ракам̣ бхан̣д̣ам̣ несса̄мӣ’’ти чинтетва̄. пат̣хамам̣ па̄дам̣ атикка̄метӣти бхан̣д̣аха̄ракам̣ таджджетва̄ тасса гаманапатхам̣ ва̄ретва̄ аттана̄ ручитамаггам̣ екапа̄дам̣ атикка̄мети. тхалат̣т̣ханти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.95) тхале никкхиттам̣, бхӯмитале ва̄ па̄са̄н̣апаббататала̄дӣсу ва̄ йаттха каттхачи пат̣иччханне ва̄ аппат̣иччханне ва̄ т̣хапитанти аттхо. пханда̄пети, тхуллаччайанти йо пханда̄пети, тасса пайоге пайоге тхуллаччайам̣, а̄масане дуккат̣ам̣, пханда̄пане тхуллаччайан̃ча висум̣ висум̣ тхеййачиттена а̄масанапханда̄панапайоге каронтассева хоти. ‘‘екапайогена ган̣хантасса пана уддха̄ре па̄ра̄джикамева, на дуккат̣атхуллаччайа̄нӣ’’ти ваданти. т̣ха̄на̄ти т̣хитат̣т̣ха̄нато. саче там̣ тхалат̣т̣хам̣ ра̄сикатам̣ хоти, антокумбхийам̣ бха̄джанагатакаран̣амут̣т̣хиччхеданавиниччхайена виниччхинитаббам̣. саче ека̄баддхам̣ силесаниййа̄са̄ди, паккамадхупха̄н̣итавиниччхайена виниччхинитаббам̣. саче гарукам̣ хоти бха̄рабаддхам̣ лохапин̣д̣ителамадхугхат̣а̄ди ва̄, кумбхийам̣ т̣ха̄на̄ча̄ванавиниччхайена виниччхинитаббам̣. сан̇кхалика̄баддхасса ча т̣ха̄набхедо саллаккхетаббо. паттхаритва̄ т̣хапитам̣ пана па̄ва̄раттхаран̣акат̣аса̄рака̄дим̣ уджукам̣ гахетва̄ а̄кад̣д̣хати, па̄риманте оримантена пхут̣т̣хока̄сам̣ атикканте па̄ра̄джикам̣. татхева гахетва̄ парато пеллати, па̄риманте пхут̣т̣хока̄сам̣ ориманте атикканте па̄ра̄джикам̣. ва̄мато ва̄ даккхин̣ато ва̄ апана̄ментасса ва̄мантена ва̄ даккхин̣антена ва̄ пхут̣т̣хока̄сам̣ даккхин̣анте ва̄ ва̄манте ва̄ атикканте па̄ра̄джикам̣. вет̣хетва̄ уддхарати, кесаггаматтам̣ а̄ка̄сагатам̣ каронтасса па̄ра̄джикам̣.

сако хаттхо сахаттхо, тена ниббатто, тасса ва̄ самбандхӣти са̄хаттхико, аваха̄ро. а̄н̣а̄панам̣ а̄н̣атти, та̄йа а̄н̣аттийа̄ ниббатто аваха̄ро а̄н̣аттико. ниссаджджанам̣ ниссагго, сун̇кагха̄тат̣т̣ха̄не, парикаппитока̄се ча т̣хатва̄ бхан̣д̣асса бахи нипа̄танам̣, ниссаггова ниссаггийо. кирийа̄сиддхито пуретарамева па̄ра̄джика̄паттисан̇кха̄там̣ аттхам̣ са̄дхетӣти аттхаса̄дхако. дхурасса а̄лайасан̇кха̄тасса бха̄расса никкхипанам̣ париччаджанам̣ нирусса̄хабха̄ва̄паджджанам̣ дхураниккхепо. ида̄ни бйан̃джане а̄дарам̣ акатва̄ тесам̣ аттхаматтамева дассенто ‘‘таттха са̄хаттхико на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. сахаттха̄ти сахаттхена. каран̣аттхе хи идам̣ ниссаккавачанам̣. ‘‘асукасса бхан̣д̣ам̣ авахара̄’’ти ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄петӣти еттха̄пи а̄н̣аттиккхан̣е ева а̄патти дат̣т̣хабба̄. йади евам̣ имасса, аттхаса̄дхакасса ча ко висесоти? там̣ кхан̣ам̣ ева гахан̣е нийун̃джанам̣ а̄н̣аттикапайого, ка̄лантарена гахан̣аттхам̣ нийого аттхаса̄дхакоти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.92; ви. ви. т̣ӣ. 1.92) айаметесам̣ висесоти. тенева̄ха ‘‘асукасса бхан̣д̣ам̣ йада̄ саккоси, тада̄ там̣ авахара̄ти а̄н̣а̄петӣ’’ти.

сун̇кагха̄тапарикаппитока̄са̄нанти сун̇кагха̄тан̃ча парикаппитока̄со ча сун̇кагха̄тапарикаппитока̄са̄, тесам̣. таттха сун̇кагха̄танти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.113) руккхапаббата̄дисан̃н̃а̄н̣ена нийамитасса сун̇кат̣т̣ха̄нассетам̣ адхивачанам̣. тан̃хи йасма̄ тато ра̄джадеййабха̄гам̣ сун̇кам̣ адатва̄ нӣхаранта̄ ран̃н̃о сун̇кам̣ хананти вина̄сенти, тасма̄ ‘‘сун̇кагха̄та’’нти вуттам̣.

кочи парапаривен̣а̄дӣни павит̣т̣хо кин̃чи лобханеййабхан̣д̣ам̣ дисва̄ два̄раппамукха̄дивасена йам̣ т̣ха̄нам̣ ‘‘саче мам̣ еттхантаре пассиссанти, дат̣т̣хука̄мата̄йа гахетва̄ вичаранто вийа дасса̄ми, но че пассиссанти, харисса̄мӣ’’ти парикаппети, айам̣ парикаппитока̄со. а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джиканти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.121) аттхаса̄дхакачетана̄ккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. сачепи аваха̄рако сат̣т̣хивасса̄тиккаменапи там̣ бхан̣д̣ам̣ авахарати, а̄н̣а̄пако ча антара̄йева ка̄лам̣ кароти, хӣна̄йа ва̄ а̄ваттати, ассаман̣ова хутва̄ ка̄лам̣ ва̄ кариссати, хӣна̄йа ва̄ а̄ваттиссати, аваха̄ракасса пана аваха̄раккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. па̄даггханакателанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.94) еттха па̄до на̄ма каха̄пан̣асса чатуттхо бха̄го, там̣ аггхатӣти па̄даггханакам̣, па̄даггханакан̃ча там̣ телан̃ча̄ти па̄даггханакателам̣. упа̄хана̄ а̄ди йесам̣ ваттхӯнам̣ та̄ни упа̄хана̄дӣни. а̄дисаддена дукӯласа̄т̣акачаммаккхан̣д̣а̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. паккхипатӣти тхеййачиттена паккхипати. тена̄ха ‘‘хаттхато муттаматтейева па̄ра̄джика’’нти саче пана аттанопи кумбхийам̣ ан̃н̃о саппим̣ ва̄ телам̣ ва̄ а̄кирати, татра ча̄йам̣ тхеййачиттена телапиванакам̣ бхан̣д̣ам̣ паккхипати, вуттанайенева па̄ра̄джикам̣.

ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ пайун̃джанам̣ а̄н̣а̄панам̣ пайого, а̄н̣аттасса бхан̣д̣аггахан̣ато пуббатта̄ пуббо, ити пуббо ча со пайого ча̄ти пуббапайого. пайогена саха ваттама̄но аваха̄ро сахапайого. самам̣ екӣ хутва̄ видахитва̄ мантетва̄ авахаран̣ам̣ сам̣видха̄ваха̄ро, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃н̃уппаттийа̄ ката̄ваха̄роти вуттам̣ хоти. пуббан̣ха̄дика̄лапариччхедена сан̃джа̄нанам̣ сан̇кето, тасса каммам̣ сан̇кетакаммам̣. нимиттасса каммам̣ нимиттакаммам̣, сан̃н̃уппа̄данаттхам̣ кассачи нимиттасса каран̣анти аттхо. таттха̄ти йатха̄вуттесу пуббапайога̄дӣсу пан̃часу. кхила̄дӣни сан̇ка̄метва̄ кхетта̄диггахан̣авасена̄ти кхилам̣, раджджум̣, ватим̣, марийа̄дам̣ ва̄ па̄ка̄рам̣ ва̄ сан̇ка̄метва̄ кхеттаггахан̣авасена, кхилам̣, раджджум̣, ватим̣, марийа̄дам̣ ва̄ па̄ка̄рам̣ ва̄ сан̇ка̄метва̄ ваттхуггахан̣авасена. саче пана двӣхи кхилехи гахетаббам̣ хоти, пат̣хаме кхиле тхуллаччайам̣, дутийе па̄ра̄джикам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.104). саче тӣхи гахетаббам̣ хоти, пат̣хаме дуккат̣ам̣, дутийе тхуллаччайам̣, татийе па̄ра̄джикам̣. евам̣ бахукесупи аваса̄не две т̣хапетва̄ пуримехи дуккат̣ам̣, аваса̄не двиннам̣ екена тхуллаччайам̣, итарена па̄ра̄джикам̣. раджджупаса̄ран̣а̄дӣсупи есева найо. йам̣ пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘тан̃ча кхо са̄мика̄нам̣ дхураниккхепена̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.104) вуттам̣, там̣ ‘‘кхеттам̣ абхийун̃джати, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. 104) -адхика̄ре вуттатта̄ абхийогавасена гахан̣ам̣ сандха̄йа̄ти дат̣т̣хаббам̣. сам̣видахитва̄ти етассева вевачанам̣. сам̣мантайитва̄ти екаччхандата̄йа екаджджха̄сайата̄йа бхан̣итва̄ти аттхо. имасмим̣ аваха̄ре асаммохаттхам̣ ‘‘евам̣ сам̣видахитва̄ гатесу хӣ’’тиа̄дима̄ха. сан̃джа̄нанакамманти пуббан̣ха̄дика̄лапариччхедавасена сан̃н̃а̄н̣акаран̣ам̣. тена̄ха ‘‘саче хӣ’’тиа̄ди.

еттха ча ‘‘пуребхаттам̣ авахара̄’’ти вутте (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.119) аджджа ва̄ пуребхаттам̣ авахарату, све ва̄, ана̄гате ва̄ сам̣ваччхаре, наттхи висан̇кето, убхиннампи па̄ра̄джикам̣. саче пана ‘‘аджджа пуребхаттам̣ авахара̄’’ти вутте све авахарати. ‘‘аджджа̄’’ти нийамитам̣ сан̇кетам̣ атиккамма паччха̄ авахат̣ам̣ хоти. саче ‘‘све пуребхаттам̣ авахара̄’’ти вутте аджджа пуребхаттам̣ авахарати, ‘‘све’’ти нийамитам̣ там̣ сан̇кетам̣ апатва̄ пуре авахат̣ам̣ хоти, евам̣ авахарантасса аваха̄ракассева па̄ра̄джикам̣, мӯлат̣т̣хасса ана̄патти. ‘‘свева пуребхатта’’нти вутте тадахева ва̄, све паччха̄бхаттам̣ ва̄ авахарантопи там̣сан̇кетато пуре ча паччха̄ ча авахарати. йо пана евам̣акатва̄ йатха̄париччхиннака̄ламева авахарати, айам̣ сан̇кетато апуре апаччха̄ там̣ авахаратӣти ведитаббо. еса найо паччха̄бхаттараттиндивесупи, пуримайа̄мамаджджхимайа̄мапаччхимайа̄мака̄л̣аджун̣хама̄саутусам̣ваччхара̄дивасена̄пи еттха сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄. парабхан̣д̣а̄ваха̄расан̃н̃уппа̄дасса хетутта̄ аккхиникхан̣а̄дӣнева нимиттанти аккхиникхан̣а̄динимиттам̣, тасса каран̣ам̣ аккхиникхан̣а̄динимиттакаран̣ам̣. а̄дисаддена бхамукуккхепасӣсакампанахаттхалан̇гханапа̄н̣иппаха̄раан̇гулипхот̣анагӣвунна̄манаукка̄сана̄дианекаппака̄рам̣ сан̇ган̣ха̄ти. сесаметтха сан̇кетакамме вуттанайамева.

тхено вуччати чоро, тасса бха̄во тхеййам̣, тена авахаран̣ам̣ тхеййа̄ваха̄ро. пасайха абхибхавитва̄ авахаран̣ам̣ пасайха̄ваха̄ро. ваттхасутта̄дикам̣ париччхиджджа каппанам̣ парикаппо, тена авахаран̣ам̣ парикаппа̄ваха̄ро. тин̣апан̣н̣а̄дӣхи пат̣иччханнасса аваха̄ро пат̣иччханна̄ваха̄ро. кусена аваха̄ро куса̄ваха̄ро. кӯт̣ама̄накӯт̣акаха̄пан̣а̄дӣхӣти еттха кӯт̣ама̄нам̣ (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.10; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.293; пу. па. ат̣т̣ха. 179) на̄ма хадайабхедасикха̄бхедараджджубхедавасена тивидхам̣ ма̄накӯт̣ам̣. таттха хадайанти на̄л̣иа̄дима̄набха̄джана̄нам̣ аббхантарам̣, тасса бхедо чхиддакаран̣ам̣ хадайабхедо, со саппитела̄диминанака̄ле лаббхати. та̄ни хи ган̣ханто хет̣т̣ха̄чхиддена ма̄нена ‘‘сан̣икам̣ а̄син̃ча̄’’ти ватва̄ антобха̄джане бахум̣ паггхара̄петва̄ ган̣ха̄ти, даданто ча чхиддам̣ пидха̄йа сӣгхам̣ пӯретва̄ дети.

сикха̄бхедо пана тилатан̣д̣ула̄диминанака̄ле лаббхати. та̄ни хи ган̣ханто сан̣икам̣ сикхам̣ усса̄петва̄ ган̣ха̄ти, даданто вегена пӯретва̄ сикхам̣ чхинданто дети.

раджджубхедо кхеттаваттхуминанака̄ле лаббхати. кхетта̄дим̣ минанта̄ хи амахантампи махантам̣ катва̄ минанти, махантампи амахантам̣.

тамбакам̣са̄димайо кӯт̣о каха̄пан̣о кӯт̣акаха̄пан̣о. а̄дисаддена тула̄кӯт̣акам̣сакӯт̣аван̃чана̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. таттха тула̄кӯт̣ам̣ рӯпакӯт̣ам̣, ан̇гакӯт̣ам̣, гахан̣акӯт̣ам̣, пат̣иччханнакӯт̣анти чатуббидхам̣ хоти. таттха рӯпакӯт̣ам̣ на̄ма две тула̄ самарӯпа̄ катва̄ ган̣ханто махатийа̄ ган̣ха̄ти, даданто кхуддика̄йа дети. ан̇гакӯт̣ам̣ на̄ма ган̣ханто паччха̄бха̄ге хаттхена тулам̣ аккамати, даданто пуббабха̄ге аккамати. гахан̣акӯт̣ам̣ на̄ма ган̣ханто мӯле раджджум̣ ган̣ха̄ти, даданто агге. пат̣иччханнакӯт̣ам̣ на̄ма тулам̣ сусирам̣ катва̄ анто айачун̣н̣ам̣ паккхипитва̄ ган̣ханто там̣ паччха̄бха̄ге кароти, даданто аггабха̄ге.

кам̣со вуччати суван̣н̣апа̄ти, та̄йа ван̃чанам̣ кам̣сакӯт̣ам̣. катхам̣? екам̣ суван̣н̣апа̄тим̣ катва̄ ан̃н̃а̄ две тиссо лохапа̄тийо суван̣н̣аван̣н̣а̄ каронти. тато джанападам̣ гантва̄ кин̃чидева ад̣д̣хам̣ кулам̣ пависитва̄ ‘‘суван̣н̣абха̄джана̄ни кин̣а̄тха̄’’ти ватва̄ аггхе пуччхите самаггхатарам̣ да̄тука̄ма̄ хонти. тато техи ‘‘катхам̣ имесам̣ суван̣н̣абха̄во джа̄нитаббо’’ти вутте ‘‘вӣмам̣ситва̄ ган̣хатха̄’’ти суван̣н̣апа̄тим̣ па̄са̄н̣е гхам̣ситва̄ сабба̄ па̄тийо датва̄ гаччхати.

ван̃чанам̣ на̄ма техи техи упа̄йехи паресам̣ ван̃чанам̣. татридамекам̣ ваттху – еко кира луддако миган̃ча мигапотакан̃ча гахетва̄ а̄гаччхати, тамеко дхутто ‘‘ким̣ бхо миго аггхати, ким̣ мигапотако’’ти а̄ха. ‘‘миго две каха̄пан̣е, мигапотако ека’’нти вутте екам̣ каха̄пан̣ам̣ датва̄ мигапотакам̣ гахетва̄ тхокам̣ гантва̄ ниваттенто ‘‘на ме бхо мигапотакена аттхо, мигам̣ ме дехӣ’’ти а̄ха. ‘‘тена хи две каха̄пан̣е дехӣ’’ти а̄ха. со а̄ха ‘‘нану бхо майа̄ пат̣хамам̣ еко каха̄пан̣о динно’’ти. а̄ма динно, имам̣ мигапотакам̣ ган̣ха, евам̣ со ча каха̄пан̣о, айан̃ча каха̄пан̣аггханако мигапотакоти две каха̄пан̣а̄ бхависсантӣти. со ‘‘ка̄ран̣ам̣ вадатӣ’’ти саллаккхетва̄ мигапотакам̣ гахетва̄ мигам̣ ада̄сӣти.

пасайха̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.138) паре абхибхуййа. га̄мам̣ гха̄тентӣти га̄магха̄така̄, га̄мам̣ пахаранта̄ чора̄, те а̄ди йесам̣ те га̄магха̄така̄дайо. а̄дисаддена четтха пантхагха̄така̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. уддха̄рейева па̄ра̄джиканти ‘‘саче са̄т̣ако бхависсати, ган̣хисса̄мӣ’’ти парикаппасса паваттатта̄, са̄т̣акасса ча таттха саббха̄вато. падава̄рена ка̄ретабботи бхӯмийам̣ аниккхипитва̄ва вӣмам̣ситатта̄ вуттам̣. бхан̣д̣адеййанти йам̣ парасса нат̣т̣хам̣, тасса мӯлам̣ ва̄ тадева ва̄ бхан̣д̣ам̣ да̄таббанти аттхо.

тасса̄ти йо евам̣ парикаппети, тасса. имасса ‘‘аваха̄ро хотӣ’’ти имина̄ самбандхо.

паресанти кӣл̣анта̄нам̣, пависанта̄нам̣ ва̄ паресам̣ манусса̄нам̣. ‘‘паччха̄ ган̣хисса̄мӣ’’ти пам̣суна̄ ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄детӣти ‘‘саче ида̄нева онамитва̄ ган̣хисса̄ми, ‘ким̣ саман̣о ган̣ха̄тӣ’ти мам̣ джа̄нитва̄ вихет̣хеййум̣ паччха̄ ган̣хисса̄мӣ’’ти пам̣суна̄ ва̄ пан̣н̣ена ва̄ пат̣иччха̄дети. уддха̄ро наттхӣти т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ наттхӣти аттхо. са̄мика̄ти анта̄га̄мам̣ пависитука̄ма̄ бхан̣д̣аса̄мика̄ манусса̄. уддха̄рети уддхаран̣е, т̣ха̄на̄ча̄ванети аттхо. т̣ха̄на̄ча̄ванан̃четтха хет̣т̣ха̄ вуттанайа̄нуса̄рена ведитаббам̣. павесетӣти т̣ха̄на̄ча̄ванавасена павесети, хет̣т̣химантена пхут̣т̣хока̄сам̣ кесаггаматтампи упаримантена атикка̄менто павесетӣти аттхо.

самаггхатаранти аппаггхатарам̣. уддхат̣аматте аваха̄роти сакабха̄ваппайогасса нит̣т̣ха̄питатта̄, на аттхаса̄дхакавасена. уддха̄ре раккхати аттано кот̣т̣ха̄се па̄тетука̄мата̄йа уддхат̣атта̄. есева найо па̄танепи раккхатӣти еттха̄пи. ‘‘уддха̄рейева раккхатӣ’’ти имина̄ва па̄тане на раккхатӣти аттхе сиддхепи аттхаса̄дхакавасена аттхам̣ дассетум̣ ‘‘там̣ уддхаритва̄’’тиа̄ди вуттам̣. саче пана двӣсупи кот̣т̣ха̄сесу патитадан̣д̣аке адассанам̣ гамети (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.138), тато авасесабхиккхӯсу гатесу итаро ‘‘майхам̣, бханте, дан̣д̣ако на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти, ‘‘майхампи, а̄вусо, на пан̃н̃а̄йатӣ’’ти, ‘‘катамо пана, бханте, майхам̣ бха̄го’’ти. ‘‘айам̣ туйхам̣ бха̄го’’ти аттано бха̄гам̣ дассети. тасмим̣ вивадитва̄ ва̄ авивадитва̄ ва̄ там̣ ган̣хитва̄ гате итаро тасса бха̄гам̣ уддхарати, уддха̄ре па̄ра̄джикам̣. сачепи тена ‘‘ахам̣ мама бха̄гам̣ туйхам̣ на деми, твам̣ пана аттано бха̄гам̣ н̃атва̄ ган̣ха̄’’ти вуттепи ‘‘на̄йам̣ мама̄’’ти джа̄нантопи тассева бха̄гам̣ ган̣ха̄ти, уддха̄ре па̄ра̄джикам̣. саче пана итаро ‘‘айам̣ туйхам̣ бха̄го, айам̣ майхам̣ бха̄готи ким̣ имина̄ вива̄дена̄’’ти чинтетва̄ ‘‘майхам̣ ва̄ патто хоту, тумха̄кам̣ ва̄, йо варабха̄го, там̣ тумхе ган̣хатха̄’’ти вадати, диннакам̣ на̄ма гахитам̣ хоти, наттхеттха аваха̄ро. саче со вива̄дабхӣруко бхиккху ‘‘йам̣ туйхам̣ руччати, там̣ ган̣ха̄’’ти вутто аттано паттам̣ варабха̄гам̣ т̣хапетва̄ ла̄макам̣йева гахетва̄ гаччхати, тато итарасса вичинита̄васесам̣ ган̣хантасса̄пи аваха̄ро наттхева. евамима̄ни пан̃ча пан̃чака̄ни самодха̄нетва̄ име пан̃чавӣсати аваха̄ра̄ ведитабба̄. нит̣т̣хито ‘‘а̄дийеййа̄’’ти имасса падасса виниччхайо. тена̄ха ‘‘ити йам̣ вуттам̣…пе… йассаттхо пака̄сито хотӣ’’ти.

ра̄джа̄ноти кин̃ча̄пи ависесена вуттам̣, апара̄дха̄нурӯпам̣ пана чхеджджабхеджджа̄нуса̄сако пама̄н̣абхӯтова идха̄дхиппетоти а̄ха ‘‘ра̄джа̄ноти идам̣ бимбиса̄рам̣йева сандха̄йа вутта’’нти. со хи дхаммикара̄джатта̄ йатха̄павен̣ийа̄ва кароти. ан̃н̃е пана ка̄кан̣икаматтассапи сӣсам̣ чхиндеййум̣, бахукасса̄пи на ва̄ кин̃чи кареййум̣. тена̄ха ‘‘ан̃н̃е пана̄’’тиа̄ди. хананам̣ на̄ма потханан̃чева чхеданан̃ча̄ти а̄ха ‘‘хаттха̄дӣхи ва̄’’тиа̄ди. а̄дисаддена па̄дакаса̄веттаад̣д̣хадан̣д̣ака̄нам̣ гахан̣ам̣. раджджубандхана̄дӣхӣти а̄дисаддена андубандханасан̇кхалика̄бандханагхарабандхананагарабандханапурисагуттӣнам̣ гахан̣ам̣. нӣхареййунти рат̣т̣хато никкха̄меййум̣. чороси…пе… тхеносӣти еттха ‘‘парибха̄сеййу’’нти падам̣ аджджха̄харитаббам̣ ӯнатта̄ падаппайогасса. тена̄ха ‘‘имехи вачанехи парибха̄сеййу’’нти. йатха̄рӯпам̣ пана йасма̄ па̄дато пат̣т̣ха̄йа хоти, тасма̄ ‘‘па̄дасса ва̄ па̄да̄рахасса ва̄’’ти а̄ха. пора̄н̣акасса каха̄пан̣асса чатуттхо бха̄го па̄до, па̄дам̣ арахатӣти па̄да̄рахо, тасса па̄дасса ва̄ па̄да̄рахасса ва̄. еттха ча па̄дена каха̄пан̣асса чатуттхабха̄гам̣ акаппийабхан̣д̣амева дассети, па̄да̄рахена па̄даггханакам̣ каппийабхан̣д̣ам̣. етта̄вата̄ хет̣т̣химантадассанена сабба̄ка̄рена дутийапа̄ра̄джикаппахонакаваттху дасситам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣. пора̄н̣акасса̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.88; ви. ви. т̣ӣ. 1.88) пора̄н̣асаттха̄нурӯпам̣ уппа̄дитасса лаккхан̣асампаннасса нӣлакаха̄пан̣асадисасса каха̄пан̣асса. етена рудрада̄мака̄дӣни пат̣иккхипати.

евам̣ аса̄дха̄ран̣авиниччхайам̣ дассетва̄ ида̄ни са̄дха̄ран̣авиниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘ра̄джагахе’’тиа̄дима̄ха. ран̃н̃оти бимбиса̄раран̃н̃о. ма̄сако на̄ма пора̄н̣акасса каха̄пан̣асса вӣсатимо бха̄го. йо локе ‘‘ман̃джет̣т̣хӣ’’типи вуччати. ида̄ни имасмим̣ адинна̄да̄не виниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘саббаттха̄’’тиа̄ди вуттам̣. саббаттха̄ти ӯнама̄сака̄тирекама̄сакапан̃чама̄сакесу. парихӣна̄парихӣнавасена̄ти аггхасса парихӣна̄парихӣнавасена. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана евам̣ ведитаббо – идан̃хи адинна̄да̄нам̣ виниччхинантена отин̣н̣е ваттхусмим̣ сахаса̄ авиниччхинитва̄ пан̃ча т̣ха̄на̄ни олокетабба̄ни. йа̄ни сандха̄йа пора̄н̣а̄ а̄ху –

‘‘ваттхум̣ ка̄лан̃ча десан̃ча, аггхам̣ парибхогапан̃чамам̣;

тулайитва̄ пан̃чат̣ха̄на̄ни, дха̄реййаттхам̣ вичаккхан̣о’’ти. (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92);

таттха ча ваттхӯти бхан̣д̣ам̣. аваха̄ракена хи ‘‘майа̄ идам̣ на̄ма авахат̣а’’нти вуттепи а̄паттим̣ ана̄ропетва̄ва там̣ бхан̣д̣ам̣ саса̄микам̣ ва̄ аса̄микам̣ ва̄ти упапариккхитаббам̣. саса̄микепи са̄мика̄нам̣ са̄лайабха̄во ва̄ нира̄лайабха̄во ва̄ упапариккхитаббо. саче тесам̣ са̄лайака̄ле авахат̣ам̣, бхан̣д̣ам̣ аггха̄петва̄ а̄патти ка̄ретабба̄. саче нира̄лайака̄ле, на па̄ра̄джикена ка̄ретаббо. бхан̣д̣аса̄микесу пана бхан̣д̣ам̣ а̄хара̄пентесу бхан̣д̣ам̣ да̄таббам̣. айаметтха са̄мӣчи. евам̣ ваттху олокетаббам̣.

ка̄лоти аваха̄рака̄ло. тадева хи бхан̣д̣ам̣ када̄чи самаггхам̣ хоти, када̄чи махаггхам̣. тасма̄ там̣ бхан̣д̣ам̣ йасмим̣ ка̄ле авахат̣ам̣, тасмим̣йева ка̄ле йо тасса аггхо, тена аггхена а̄патти ка̄ретабба̄. евам̣ ка̄ло олокетаббо.

десоти аваха̄радесо. тан̃хи бхан̣д̣ам̣ йасмим̣ десе авахат̣ам̣, тасмим̣йева десе йо тасса аггхо, тена аггхена а̄патти ка̄ретабба̄. бхан̣д̣ут̣т̣ха̄надесе хи бхан̣д̣ам̣ самаггхам̣ хоти, ан̃н̃аттха махаггхам̣. евам̣ десо олокетаббо.

аггхоти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.92) бхан̣д̣аггхо. навабхан̣д̣асса хи йо аггхо, со паччха̄ париха̄йати. йатха̄ навадхото патто ат̣т̣ха ва̄ даса ва̄ аггхати, со паччха̄ бхинно ва̄ чхиддо ва̄ а̄н̣иган̣т̣хика̄хато ва̄ аппаггхо хоти, тасма̄ на саббада̄ бхан̣д̣ам̣ пакатиаггхенева ка̄таббанти. евам̣ аггхо олокетаббо.

парибхоготи бхан̣д̣асса парибхого. парибхогена̄пи хи ва̄сиа̄дибхан̣д̣асса аггхо париха̄йати, тасма̄ евам̣ упапариккхитаббам̣ – саче кочи кассачи па̄даггханакам̣ ва̄сим̣ харати, татра ва̄сиса̄мико пуччхитаббо ‘‘тайа̄ айам̣ ва̄си киттакена кӣта̄’’ти. ‘‘па̄дена, бханте’’ти. ‘‘ким̣ пана те кин̣итва̄ва т̣хапита̄, уда̄ху там̣ валан̃джесӣ’’ти? саче вадати ‘‘екадивасам̣ ме дантакат̣т̣хам̣ ва̄ раджаначхалли ва̄ паттапачанада̄ру ва̄ чхиннам̣, гхам̣ситва̄ ва̄ нисита̄’’ти. атхасса пора̄н̣о аггхо бхат̣т̣хоти ведитаббо. йатха̄ ча ва̄сийа̄, евам̣ ан̃джанийа̄ ва̄ ан̃джанисала̄ка̄йа ва̄ кун̃чика̄йа ва̄ пала̄лена ва̄ тхусехи ва̄ ит̣т̣хакачун̣н̣ена ва̄ екава̄рам̣ гхам̣ситва̄ дхованаматтена̄пи аггхо бхассати. типуман̣д̣аласса макарадантаччхеданена̄пи паримадданаматтена̄пи, удакаса̄т̣ика̄йа саким̣ нива̄санапа̄рупанена̄пи, парибхогасӣсена ам̣се ва̄ сӣсе ва̄ т̣хапанаматтена̄пи, тан̣д̣ула̄дӣнам̣ паппхот̣анена̄пи тато екам̣ ва̄ две ва̄ апанайаненапи, антамасо екам̣ па̄са̄н̣асаккхарам̣ уддхаритва̄ чхад̣д̣итаматтена̄пи, саппитела̄дӣнам̣ бха̄джанантарапариваттаненапи, антамасо тато маккхикам̣ ва̄ кипилликам̣ ва̄ уддхаритва̄ чхад̣д̣итаматтенапи, гул̣апин̣д̣акасса мадхурабха̄ваджа̄нанаттхам̣ накхена виджджхитва̄ ан̣уматтам̣ гахитаматтенапи аггхо бхассати. тасма̄ йам̣ кин̃чи па̄даггханакам̣ вуттанайенева са̄микена парибхогена ӯнам̣ катам̣ хоти, на там̣ аваха̄рако бхиккху па̄ра̄джикена ка̄ретабботи. евам̣ парибхого олокетаббо.

евам̣ има̄ни тулайитва̄ пан̃ча т̣ха̄на̄ни дха̄реййа аттхам̣ вичаккхан̣о а̄паттим̣ ва̄ ана̄паттим̣ ва̄ гарукам̣ ва̄ лахукам̣ ва̄ а̄паттим̣ йатха̄т̣ха̄не т̣хапеййа̄ти.

евам̣ таттха виниччхайам̣ дассетва̄ ида̄ни ана̄паттим̣ дассенто ‘‘сакасан̃н̃исса̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сакасан̃н̃исса̄ти ‘‘майхам̣ сантакам̣ идам̣ бхан̣д̣а’’нти евам̣ сакасан̃н̃исса парабхан̣д̣ампи ган̣хато гахан̣е ана̄патти, гахитам̣ пана пуна да̄таббам̣. саче са̄микехи ‘‘дехӣ’’ти вутто на дети, тесам̣ дхураниккхепе па̄ра̄джикам̣. висса̄сагга̄хети (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.131) висса̄саггахан̣епи ана̄патти. висса̄сагга̄халаккхан̣ам̣ пана имина̄ суттена джа̄нитаббам̣ –

‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахан̇гехи саманна̄гатасса висса̄сам̣ гахетум̣, сандит̣т̣хо ча хоти, самбхатто ча а̄лапито ча джӣвати ча джа̄на̄ти ча ‘гахите ме аттамано’’’ти (маха̄ва. 356).

таттха сандит̣т̣хоти дит̣т̣хаматтакамитто. самбхаттоти дал̣хамитто. а̄лапитоти ‘‘мама сантакам̣ йам̣ иччхаси, там̣ ган̣хеййа̄си, а̄пуччхитва̄ гахан̣е ка̄ран̣ам̣ наттхӣ’’ти вутто. джӣватӣти анут̣т̣ха̄насеййа̄йа сайитопи йа̄ва джӣвитиндрийупаччхедам̣ на па̄пун̣а̄ти. гахите ча аттаманоти гахите тут̣т̣хачитто. еварӯпасса сантакам̣ ‘‘гахите ме аттамано бхависсатӣ’’ти джа̄нантена гахетум̣ ват̣т̣ати. анавасесапарийа̄да̄навасена чета̄ни пан̃чан̇га̄ни вутта̄ни. висса̄сагга̄хо пана тӣхи ан̇гехи рухати. катхам̣? сандит̣т̣хо, джӣвати, гахите аттамано, самбхатто, джӣвати, гахите аттамано, а̄лапито, джӣвати, гахите аттаманоти евам̣.

йо пана джӣвати, на ча гахите аттамано хоти, тасса сантакам̣ висса̄сабха̄вена гахитампи пуна да̄таббам̣. дадантена ча матакадханам̣ та̄ва йе тасса дхане иссара̄ гахат̣т̣ха̄ ва̄ паббаджита̄ ва̄, тесам̣ да̄таббам̣. анаттаманасса сантакам̣ тассева да̄таббам̣. йо пана пат̣хамам̣йева ‘‘сут̣т̣ху катам̣ тайа̄ мама сантакам̣ ган̣хантена̄’’ти вачӣбхедена ва̄ читтуппа̄даматтена ва̄ анумодитва̄ паччха̄ кеначи ка̄ран̣ена купито, со пачча̄хара̄петум̣ на лабхати. йо ча ада̄тука̄мо, читтена пана адхива̄сети, на кин̃чи вадати, сопи пуна пачча̄хара̄петум̣ на лабхати. йо пана ‘‘майа̄ тумха̄кам̣ сантакам̣ гахита’’нти ва̄ ‘‘парибхутта’’нти ва̄ вутто гахитам̣ ва̄ хоту, парибхуттам̣ ва̄, ‘‘майа̄ пана там̣ кеначидева каран̣ӣйена т̣хапитам̣, па̄катикам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вадати, айам̣ пачча̄хара̄петум̣ лабхати.

та̄вака̄ликети ‘‘пат̣идасса̄ми пат̣икарисса̄мӣ’’ти евам̣ ган̣хантасса та̄вака̄ликепи гахан̣е ана̄патти. гахитам̣ пана саче бхан̣д̣аса̄мико пуггало ва̄ ган̣о ва̄ ‘‘туйхеветам̣ хотӯ’’ти ануджа̄на̄ти, иччетам̣ кусалам̣. но че ануджа̄на̄ти, а̄хара̄пенте да̄таббам̣. сан̇гхасантакам̣ пана пат̣ида̄тумева ват̣т̣ати.

петапариггахети еттха пана петтивисайе упапанна̄пи, ка̄лам̣ катва̄ тасмим̣йева аттабха̄ве ниббатта̄пи, ча̄тумаха̄ра̄джика̄дайо дева̄пи саббе ‘‘пета̄’’твева сан̇кхйам̣ гата̄, тесам̣ париггахе ана̄патти. девата̄йа пана уддисса баликаммам̣ каронтехи руккха̄дӣсу лаггитаса̄т̣аке ваттаббамева наттхи. тан̃ча кхо а̄раккхакехи апариггахите, париггахитам̣ пана гахетум̣ на ват̣т̣ати (са̄раттха. т̣ӣ. 2.131).

тираччха̄нагатапариггахети на̄гасупан̣н̣а̄дӣнам̣ тираччха̄нагата̄нам̣ париггахе. сачепи хи дево ва̄ на̄гасупан̣н̣о ва̄ мануссарӯпена а̄пан̣ам̣ паса̄рети, тато часса сантакам̣ кочи диббачаккхуко бхиккху там̣ н̃атва̄ гахетва̄ гаччхати, ват̣т̣ати.

пам̣сукӯласан̃н̃исса̄ти ‘‘аса̄микам̣ идам̣ пам̣сукӯла’’нти евасан̃н̃исса̄пи гахан̣е ана̄патти. саче пана там̣ саса̄микам̣ хоти, а̄хара̄пенте да̄таббам̣. умматтака̄дӣни пуббе вуттаппака̄ра̄нева. а̄дикаммико панеттха дханийо. авасеса̄нам̣ пана раджакабхан̣д̣ика̄дичора̄нам̣ чхаббаггийа̄дӣнам̣ а̄паттийева.

сачиттакехи тӣхи самут̣т̣ха̄нехи идам̣ самут̣т̣ха̄тӣти а̄ха ‘‘адинна̄да̄насамут̣т̣ха̄на’’нти. татха̄ хи са̄хаттхикам̣ ка̄йачиттато самут̣т̣ха̄ти. а̄н̣аттикам̣ ва̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄ти. са̄хаттика̄н̣аттикам̣ ка̄йава̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄ти, тан̃ча кхо ‘‘бха̄рийамидам̣, твам̣ екапассам̣ ган̣ха, ахам̣ екапасса’’нти сам̣видха̄йа убхайесам̣ пайогена екасса ваттхуно т̣ха̄на̄ча̄ване лаббхати. ‘‘ка̄йавачӣкамма’’нти авачанам̣ пана ка̄йава̄ча̄нам̣ ӣдисе т̣ха̄не ан̇гаматтатта̄. йа̄йа пана четана̄йа самут̣т̣ха̄пито пайого са̄хаттхико ва̄ а̄н̣аттико ва̄ падха̄набха̄вена т̣ха̄на̄ча̄ванам̣ са̄дхети, тасса̄ васена а̄патти ка̄ретабба̄. ан̃н̃атха̄ са̄хаттхикам̣ ва̄ а̄н̣аттикасса ан̇гам̣ на хоти, а̄н̣аттикам̣ ва̄ са̄хаттхикасса̄ти идам̣ вируджджхати. ‘‘адиннам̣ а̄дийа̄мӣ’’ти сан̃н̃а̄йа абха̄вена муччанато сан̃н̃а̄вимоккхам̣. ка̄йена катам̣ каммам̣ ка̄йакаммам̣, ка̄йадва̄рена катанти аттхо. вачӣкамманти еттха̄пи есева найо. тут̣т̣хо ва̄ бхӣто ва̄ маджджхатто ва̄ нам̣ а̄паджджатӣти тиведанам̣. сесам̣ пат̣хамасиккха̄паде вуттанайенева ведитаббам̣.

дутийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄

санти сахаттхе упасагго. тена саддхим̣ уссуккавачанаметам̣ ‘‘сан̃чичча̄’’ти а̄ха ‘‘сан̃чететва̄’’тиа̄ди. уссуккавачананти еттха уссуккавачанам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.172) на̄ма пуббака̄лакирийа̄вачанам̣. айан̃хи сама̄накаттукесу пубба̄парака̄лакирийа̄вачанесу пуббака̄лакирийа̄вачанасса нируттивоха̄ро. ида̄ни ‘‘саддхим̣ чететва̄’’ти имина̄ сан̇кхепена вуттамеваттхам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄ дассетум̣ ‘‘па̄н̣о’’тиа̄дима̄ха. таттха ‘‘па̄н̣о’’ти сан̃н̃а̄йа саддхим̣йева̄ти ‘‘па̄н̣о’’ти сан̃н̃ам̣ авиджахитва̄ ева, ‘‘па̄н̣о’’ти сан̃н̃уппаттийа̄ анантаранти вуттам̣ хоти. еван̃ча катва̄ катхам̣ екаккхан̣е екасса читтасса убхайа̄рамман̣абха̄воти едисӣ чодана̄ анавака̄са̄ти дат̣т̣хаббам̣. кечи пана ‘‘н̃а̄тапарин̃н̃а̄йа дит̣т̣хасабха̄весу дхаммесу тӣран̣апарин̃н̃а̄йа тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.172) ‘рӯпам̣ аничча’нтиа̄дина̄ сабха̄вена саддхим̣ екаккхан̣е аничча̄дилаккхан̣аджа̄нанам̣ вийа ‘па̄н̣о’ти сан̃н̃а̄йа саддхим̣йева ‘вадха̄ми на’нти джа̄на̄тӣ’’ти ваданти. апаре пана а̄чарийа̄ таттха̄пи евам̣ на катхенти. еттха ча мануссавиггахо’’ти аватва̄ ‘‘па̄н̣о’’ти вачанам̣ ‘‘мануссо айа’’нти аджа̄нитва̄ кевалам̣ саттасан̃н̃а̄йа гха̄тентасса̄пи па̄ра̄джикабха̄вадассанаттхам̣ вуттам̣. чететва̄ти чинтетва̄. пакаппетва̄ти абхивича̄ретва̄, саннит̣т̣ха̄нам̣ каритва̄ти аттхо.

ида̄ни мануссааттабха̄вам̣ а̄дито пат̣т̣ха̄йа дассетум̣ ‘‘мануссавиггаха’’нтиа̄дима̄ха. таттха калалато пат̣т̣ха̄йа̄ти пат̣исандхивин̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ уппаннакалаларӯпато пат̣т̣ха̄йа. калаларӯпам̣ на̄ма иттхипуриса̄нам̣ ка̄йаваттхубха̄вадасакавасена саматим̣са рӯпа̄ни, напум̣сака̄нам̣ ка̄йаваттхудасакавасена вӣсати. таттха иттхипуриса̄нам̣ калаларӯпам̣ джа̄тиун̣н̣а̄йа екена ам̣суна̄ уддхат̣ателабиндуматтам̣ хоти аччхам̣ виппасаннам̣. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ –

‘‘тилателасса йатха̄ бинду, саппиман̣д̣о ана̄вило;

евам̣ван̣н̣аппат̣ибха̄гам̣, ‘калала’нти павуччатӣ’’ти. (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 1.1.235; вибха. ат̣т̣ха. 26; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.172);

евам̣ париттакам̣ ваттхум̣ а̄дим̣ катва̄ йа̄ва маран̣ака̄ла̄ еттхантаре анупуббена вуд̣д̣хиппатто аттабха̄во мануссавиггахо на̄ма̄ти вуттам̣ хоти. идан̃ча йебхуййавасенева вуттам̣. опапа̄тикасам̣седаджа̄пи хи манусса̄ па̄ра̄джикаваттхуйева. калалака̄лепӣти пат̣хамасатта̄хепи. таттха хи сантативасена паваттама̄нам̣ калаласан̇кха̄там̣ аттабха̄вам̣ джӣвита̄ воропетум̣ сакка̄, на пана саббапат̣хамам̣ калаларӯпам̣. пат̣исандхичиттена хи саддхим̣ тим̣са каммаджарӯпа̄ни ниббаттанти. тесу пана т̣хитесуйева сол̣аса бхаван̇гачитта̄ни уппаджджитва̄ нируджджханти. етасмим̣ антаре гахитапат̣исандхикасса да̄ракасса ва̄ ма̄туйа̄ ва̄ панасса антара̄йо наттхи. айан̃хи маран̣асса анока̄со на̄ма. бхесаджджасампада̄нена̄ти габбхапа̄танабхесаджджада̄нена. тато ва̄ уддхампӣти аббудапесика̄ла̄дӣсупи. джӣвита̄ вийоджеййа̄ти сантативикопанавасена джӣвитиндрийато апанеййа.

имасса панаттхасса̄ти ‘‘сан̃чичча мануссавиггахам̣ джӣвита̄ воропеййа̄’’ти (па̄ра̄. 171) имасса аттхасса. а̄вибха̄ваттханти пака̄санаттхам̣. па̄н̣асса атипа̄то па̄н̣а̄типа̄то, па̄н̣авадхо па̄н̣агха̄тоти вуттам̣ хоти. саттоти кхандхасанта̄но. таттха хи саттапан̃н̃атти. джӣвитиндрийанти рӯпа̄рӯпаджӣвитиндрийам̣. рӯпаджӣвитиндрийе хи викопите итарампи там̣самбандхата̄йа винассатӣти. йа̄йа четана̄йа̄ти тасмим̣ па̄н̣е па̄н̣асан̃н̃ино ка̄йавачӣдва̄ра̄нам̣ ан̃н̃атарадва̄раппаватта̄йа йа̄йа четана̄йа. манодва̄ре пана паватта̄йа вадхакачетана̄йа па̄н̣а̄типа̄табха̄во наттхи. са̄ четана̄ти са̄ джӣвитиндрийупаччхедакаупаккамасамут̣т̣ха̄пика̄ ка̄йавачӣдва̄ра̄нам̣ ан̃н̃атарадва̄раппаватта̄ вадхакачетана̄. идам̣ вуттам̣ хоти – йа̄йа четана̄йа паваттама̄насса джӣвитиндрийасса ниссайабхӯтесу маха̄бхӯтесу упаккамакаран̣ахету там̣маха̄бхӯтапаччайа̄ уппаджджанакамаха̄бхӯта̄ нуппаджджиссанти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.172), са̄ та̄дисапайогасамут̣т̣ха̄пика̄ четана̄ па̄н̣а̄типа̄то. ладдхӯпаккама̄ни хи маха̄бхӯта̄ни итарабхӯта̄ни вийа на висада̄нӣти сама̄наджа̄тика̄нам̣ ка̄ран̣ам̣ на хонтӣти.

па̄н̣а̄типа̄то асса аттхӣти па̄н̣а̄типа̄тӣ. сам̣сагге айамӣка̄ро. тена̄ха ‘‘вуттачетана̄йа саман̇гипуггало’’ти. сако хаттхо сахаттхо, тена ниббатто пайого са̄хаттхико. ниссаджджанам̣ ниссагго, сова ниссаггийо. евам̣ а̄н̣аттико. виджджа̄майо мантапариджаппанайого. иддхимайо каммавипа̄каджиддхимайо.

ида̄ни йатха̄вуттейева чха пайоге вибхаджитва̄ дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха таттха̄ти тесу чхасу пайогесу. са̄хаттхикоти еттха хаттхо упалаккхан̣абха̄вена гахитоти а̄ха ‘‘ка̄йена ва̄’’тиа̄ди. таттха ка̄йена̄ти хаттхена ва̄ па̄дена ва̄ мут̣т̣хина̄ ва̄ джа̄н̣уна̄ ва̄ йена кеначи ан̇гапаччан̇гена. ка̄йекадесо хеттха хаттха̄дика̄йо авайаве самуда̄йопача̄ро йатха̄ ‘‘га̄мо дад̣д̣хо’’ти. ка̄йаппат̣ибаддхена̄ти ка̄йато амочитена асиа̄дина̄ пахаран̣ена. пахаран̣анти ка̄йавин̃н̃аттисахита̄йа вадхакачетана̄йа адхиппетаттхаса̄дханам̣. ка̄йена ва̄ саттиа̄дӣнам̣, ка̄йаппат̣ибаддхена ва̄ усуйантапа̄са̄н̣а̄дӣнам̣ ниссаджджананти йатха̄самбхавам̣ йоджетаббам̣. таттха̄ти тесу са̄хаттхиканиссаггийесу. уддисса̄нуддиссабхедатоти уддиситва̄ ча ануддиситва̄ ча паваттибхедена. уддисанам̣ уддисо, со етасса аттхӣти уддисако, пайого, тасмим̣. баджджхати етена̄ти баддхо, каммамева баддхо каммабаддхо, па̄н̣а̄типа̄тоти аттхо. атха ва̄ бандханам̣ баддхо, каммуна̄ баддхо каммабаддхо, со асса хоти, па̄н̣а̄типа̄такаммамасса сиддханти вуттам̣ хоти. убхайаттха̄пӣти уддисаке, ануддисаке ча̄ти двӣсупи. паччха̄ ва̄ тенева рогена маратӯти йоджана̄. пахаритаккхан̣ейева̄ти маран̣а̄йа пахонакаппаха̄расса ладдхаккхан̣ейева каммабаддхо. йади авассам̣ тена маратӣти адхиппа̄йо. саче пана маран̣а̄дхиппа̄йена паха̄рам̣ датва̄ тена аматасса пуна ан̃н̃ена читтена паха̄ре динне паччха̄пи пат̣хамаппаха̄ренева марати, тада̄ва каммабаддхо. атха дутийапаха̄рена марати, наттхи па̄н̣а̄типа̄то. убхайехи матепи пат̣хамаппаха̄ренева каммабаддхо, убхайехипи амате неватти па̄н̣а̄типа̄то. еса найо бахӯхипи екасса паха̄ре динне. татра̄пи хи йасса паха̄рена марати, тассева каммабаддхоти. а̄н̣а̄панам̣ на̄ма вачӣвин̃н̃аттисахита̄йа вадхакачетана̄йа адхиппетаттхаса̄дханам̣.

ида̄ни имасмим̣ а̄н̣аттикапайоге сан̇кетависан̇кетабха̄ваджа̄нанаттхам̣ чхаббидхам̣ нийамам̣ дассенто ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха таттха̄ти тасмим̣ а̄н̣аттикапайоге. а̄н̣аттинийа̄мака̄ти а̄н̣аттикапайогаса̄дхика̄. етесу хи авираджджхитесуйева а̄н̣аттикапайого хоти, на ан̃н̃атха̄ти.

пуггалоти ма̄ретаббо пуггало. тена̄ха ‘‘йам̣ хӣ’’тиа̄ди. а̄н̣а̄пакасса а̄паттӣти а̄н̣а̄пакасса а̄н̣аттиккхан̣е а̄патти, а̄н̣аттасса ма̄ран̣аккхан̣е. а̄н̣а̄пако муччатӣти а̄н̣аттассева каммабаддхо, ваттхувисесена панеттха каммависесо ча а̄паттивисесо ча хотӣти. ‘‘пуребхаттам̣ ма̄рехӣ’’ти а̄н̣атто пуребхаттамева ма̄ретӣти ‘‘аджджа све’’ти анийаметва̄ ‘‘пуребхаттам̣ ма̄рехӣ’’ти а̄н̣атто йада̄ када̄чи пуребхаттам̣ ма̄рети. йо пана ‘‘аджджа пуббан̣хе’’ти вутто маджджханхе ва̄ са̄йанхе ва̄ све ва̄ пуббан̣хе ма̄рети, висан̇кето хоти, а̄н̣а̄пакасса наттхи каммабаддхо. пуббан̣хе ма̄ретум̣ ва̄йамантасса маджджханхе джа̄тепи есева найо. етена найена саббака̄лаппабхедесу сан̇кетависан̇кетата̄ ведитабба̄.

евам̣ ваттхука̄лесу сан̇кетависан̇кетатам̣ дассетва̄ ида̄ни ока̄са̄дӣсу сан̇кетависан̇кетатам̣ атидисанто ‘‘имина̄ найена̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ока̄соти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.174) га̄мо ва̄ ванам̣ ва̄ гехадва̄рам̣ ва̄ти евама̄дико. а̄вудханти аси ва̄ усу ва̄ сатти ва̄ти евама̄ди. ирийа̄патхоти ма̄ретаббасса гаманам̣ ва̄ нисаджджа̄ ва̄ти евама̄ди. кирийа̄висесоти виджджханам̣ ва̄ чхеданам̣ ва̄ бхеданам̣ ва̄ сан̇кхамун̣д̣акам̣ ва̄ти евама̄ди. имесу йатха̄ йатха̄ вадхако а̄н̣атто, татха̄ татха̄ кате а̄н̣а̄пакасса а̄патти, ан̃н̃атха̄ кате висан̇кето хоти. тена̄ха ‘‘имина̄ найена̄’’тиа̄ди. таттха саббаттха̄ти ока̄са̄дӣсу чатӯсу. хоти четтха –

‘‘йатха̄н̣аттивасенева, а̄н̣аттена кате сати;

а̄н̣а̄пакасса а̄патти, висан̇кетон̃н̃атха̄ кате’’ти.

а̄н̣аттийам̣ пана айам̣ висесо – адхит̣т̣ха̄йа̄ти адхит̣т̣хахитва̄ а̄н̣а̄пети ‘‘евам̣ виджджха, евам̣ пахара, евам̣ гха̄техӣ’’ти (па̄ра̄. 174) вутта̄йа па̄л̣ийа̄ лаббхатӣти н̃а̄таббо.

опатанти еттха̄ти опа̄то, а̄ва̄т̣о, тасса кхан̣анам̣ опа̄таккхан̣анам̣. апассенасам̣видха̄нанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.177) апассенасса сам̣видха̄нам̣. ниччапарибхого ман̃чо ва̄ пӣт̣хам̣ ва̄ апассенапхалакам̣ ва̄ дива̄т̣т̣ха̄не нисӣдантасса апассенакаттхамбхо ва̄ таттхаджа̄такаруккхо ва̄ чан̇каме апасса̄йа тит̣т̣хантасса а̄ламбанаруккхо ва̄ а̄ламбанапхалакам̣ ва̄, саббампетам̣ апассанӣйат̣т̣хена апассенам̣ на̄ма, тасмим̣ апассене йатха̄ апассайантам̣ виджджхати ва̄ чхиндати ва̄, татха̄ катва̄ ва̄сипхарасусаттиа̄ракан̣т̣ака̄дӣсу ан̃н̃атарасса саттхасса т̣хапананти аттхо.

упаниккхипанам̣ на̄ма самӣпе никкхипанам̣. мана̄пасса ва̄ амана̄пасса ва̄ рӯпасса упахаран̣ам̣ самӣпе т̣хапанам̣ рӯпӯпаха̄ро, аттана̄ ва̄ йаккхапета̄дивесам̣ гахетва̄ тит̣т̣ханам̣. а̄дисаддена саддӯпаха̄ра̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. еттха̄пӣти тха̄варапайогепи. уддисса̄нуддиссабхедо ведитаббо, йато таттхапи пуббе вуттанайенева каммабаддхо хоти. айам̣ пана висесо – мӯлат̣т̣хена опа̄та̄дӣсу паресам̣ мӯлена ва̄ мудха̄ ва̄ диннесупи йади таппаччайа̄ кочи марати, мӯлат̣т̣хассева каммабаддхо. йадипи тена, ан̃н̃ена ва̄ татра опа̄те вина̄сетва̄ бхӯмисаме катепи пам̣суха̄рака̄ ва̄ пам̣сум̣ ган̣ханта̄, мӯлакхан̣ака̄ ва̄ мӯла̄ни кхан̣анта̄ а̄ва̄т̣ам̣ каронти, деве ва̄ вассанте каддамо джа̄йати, таттха ча кочи отаритва̄ ва̄ лаггитва̄ ва̄ марати, мӯлат̣т̣хассева каммабаддхо. йади пана йена ладдхам̣, со ва̄ ан̃н̃о ва̄ виттхататарам̣ ва̄ гамбхӣратарам̣ ва̄ кароти, таппаччайа̄ ча кочи марати, убхайесампи каммабаддхо. йатха̄ ту мӯла̄ни мӯлехи сам̣санданти, татха̄ таттха тхале кате муччати. евам̣ апассенасам̣видха̄на̄дӣсупи йа̄ва тесам̣ паватти, та̄ва йатха̄самбхавам̣ каммабаддхо ведитаббо.

виджджа̄париджаппананти а̄тхаббан̣икехи, виджджа̄дхарехи ча мантапариджаппанам̣. каммавипа̄каджа̄йа иддхийа̄ти са̄тисайакамманиббатта̄йа каммавипа̄кена сахаджа̄та̄йа иддхийа̄, каммасса ва̄ випа̄кабха̄вена джа̄та̄йа иддхийа̄. пайоджананти паваттанам̣, каран̣анти аттхо, да̄т̣ха̄вудха̄дӣнам̣ да̄т̣ха̄кот̣ана̄дӣнамива ма̄ран̣аттхам̣ каммавипа̄каджиддхивика̄ракаран̣анти вуттам̣ хоти.

каммаса̄дхано ва̄йам̣ ха̄ракасаддо бахулам̣видха̄нена таттха̄пи н̣вупаччайасса сиджджханатоти а̄ха ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди. джӣвитахаран̣акам̣, упаниккхипитаббам̣ ва̄ саттхамева ха̄раканти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.172) викаппадвайена вуттанти а̄ха ‘‘саттхан̃ча там̣ ха̄ракан̃ча̄ти саттхаха̄рака’’нти. ‘‘ха̄ракасаттха’’нти ваттаббе висесанасса паранипа̄там̣ катва̄ евам̣ вуттанти дат̣т̣хаббам̣. парийесеййа̄ти гавесеййа. ‘‘йатха̄ лабхати, татха̄ кареййа̄’’ти имина̄ пана адхиппа̄йаттхама̄ха, ‘‘упаниккхипеййа̄’’ти имина̄ сикха̄паттаматтхам̣. итаратха̄ хи ‘‘парийесеййа̄’’ти имасса ‘‘упаниккхипеййа̄’’ти айаматтхо адхиппето на сийа̄. парийит̣т̣хаматтейева̄ти парийеситаматтейева. йади евам̣ атха касма̄ па̄л̣ийам̣ ‘‘саттхаха̄ракам̣ ва̄сса парийесеййа̄ти асим̣ ва̄ саттим̣ ва̄ бхен̣д̣им̣ ва̄ лагул̣ам̣ ва̄ па̄са̄н̣ам̣ ва̄ саттхам̣ ва̄ висам̣ ва̄ раджджум̣ ва̄’’ти (па̄ра̄. 172) вуттанти а̄ха ‘‘падабха̄джане пана̄’’тиа̄ди. асса̄ти ‘‘саттхаха̄ракам̣ ва̄сса парийесеййа̄’’ти имасса падасса. бйан̃джана̄нурӯпато парипун̣н̣ам̣ катва̄ аттхасса авуттатта̄ ‘‘бйан̃джанам̣ ана̄дийитва̄’’ти вуттам̣. сасати хим̣сатӣти саттхам̣, сасанти хим̣санти етена̄ти ва̄ саттхам̣. а̄дисаддена ‘‘саттим̣ ва̄’’тиа̄дипа̄л̣исесам̣ сан̇ган̣ха̄ти. таттха лагул̣анти муггаро. саттханти вутта̄васесам̣ йам̣ кин̃чи самукхам̣ ведитаббам̣.

йо евам̣ маратӣти йо саттхам̣ ва̄ а̄харитва̄, висам̣ ва̄ кха̄дитва̄, раджджуйа̄ ва̄ уббандхитва̄, соббха̄дӣсу ва̄ патитва̄, ан̃н̃ехи ва̄ аггипавесанаудакапавесана̄дӣхи упа̄йехи марати. ‘‘со дханам̣ ва̄ лабхатӣ’’тиа̄дина̄ найена̄ти со дханам̣ ва̄ лабхати, йасам̣ ва̄ лабхати, саггам̣ ва̄ гаччхати, дхаммо ва̄сса хотӣти имина̄ найена. киманена ведитаббанти а̄ха ‘‘етена̄’’тиа̄ди. таттха етена̄ти ‘‘маран̣аван̣н̣ам̣ ва̄ сам̣ван̣н̣еййа̄’’ти етена вачанена. найидха еванти идха мануссавиггахапа̄ра̄джике на евам̣, на парийа̄йакатха̄йа муччатӣти аттхо. тена̄ха ‘‘сам̣ван̣н̣еййа̄’’тиа̄ди.

‘‘саттхам̣ ва̄ а̄хара̄’’тиа̄дина̄ти еттха а̄дисаддена ‘‘висам̣ ва̄ кха̄да, раджджуйа̄ ва̄ уббандхитва̄ ка̄лам̣ карохи, соббхе ва̄ нараке ва̄ папа̄те ва̄ папата̄’’тиа̄дим̣ (па̄ра̄. 172) саббам̣ маран̣ӯпа̄йам̣ сан̇ган̣ха̄ти. еттха ча нарако (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.172) на̄ма таттха таттха пхалантийа̄ бхӯмийа̄ сайамева ниббатта̄ маха̄дарӣ, йаттха хаттхӣпи патанти, чора̄пи нилӣйитва̄ тит̣т̣ханти. папа̄тоти паббатантаре ва̄ тхалантаре ва̄ екато чхинно. па̄пакена̄ти ла̄макена. дуджджӣвитена̄ти дуккхабахулатта̄ дуккхена джӣвитена. матам̣ те джӣвита̄ сеййа̄ти тава маран̣ам̣ джӣвита̄ сундаратарам̣. читтамасса аттхӣти читто. татха̄ мано. ити-саддо ‘‘саббаматтхӣти кхо, качча̄на, айамеко анто, саббам̣ наттхӣти кхо, качча̄на, айам̣ дутийо анто’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 2.15; 3.90) вийа нидассане дат̣т̣хаббо йатха̄вуттасса буддхийам̣ випариваттама̄насса маран̣асса нидассанато. тенева̄ха ‘‘матам̣ те джӣвита̄ сеййо’’тиа̄ди.

нану четтха ‘‘мано’’ти идампи аттхато читтамева, атха касма̄ вуттанти а̄ха ‘‘еттха ча̄’’тиа̄ди. читтасса аттхадӣпанаттхам̣ вуттанти на̄йам̣ читтасаддо ‘‘читтасан̇каппо’’тиа̄дӣсу (па̄ра̄. 171) вийа вичитта̄диаттхо, атха кхо вин̃н̃а̄н̣авачаноти тасса аттхадӣпанаттхам̣ вуттам̣. имина̄ пунаруттидоса̄бха̄вам̣ дассети. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘теневасса̄’’тиа̄ди. читто на̄на̄ппака̄рако сан̇каппо асса̄ти читтасан̇каппо. вичиттаттхо хеттха читтасаддо ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, ан̃н̃ам̣ еканика̄йампи саманупасса̄ми евам̣ читтам̣, йатхайидам̣, бхиккхаве, тираччха̄нагата̄’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 3.100) вийа. тена̄ха ‘‘вичиттасан̇каппо’’ти. еттха̄пи итисаддо а̄харитабботи ‘‘читтасан̇каппо’’ти имасмим̣ падепи адхика̄равасена итисаддо а̄харитаббо. идан̃хи ‘‘ити читтасан̇каппо’’ти евам̣ авуттампи адхика̄рато вуттамева хотӣти. сан̇каппоти четтха ‘‘такко витакко сан̇каппо’’тиа̄дӣсу (дха. са. 7) вийа на витаккассева на̄мам̣, атха кхо тасса ча ан̃н̃есан̃ча̄ти дассетум̣ ‘‘сан̇каппоти ча̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. сам̣видаханаматтасса̄ти сан̃н̃а̄четана̄витаккасан̇кха̄тасса саббасса сам̣видаханасса. са̄ман̃н̃аттхо хеттха маттасаддо ‘‘бра̄хман̣аматтам̣ бходжетӣ’’тиа̄дӣсу вийа. тена̄ха ‘‘тан̃ча сам̣видахана’’нтиа̄ди. имина̄ сам̣видаханам̣ на̄меттха на видха̄нанти дассети. адхиппа̄йо на̄ма витакко.

учча̄вачена ка̄ран̣ена̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.172) маханта̄махантена упа̄йена. таттха маран̣аван̣н̣асам̣ван̣н̣ане та̄ва джӣвите а̄дӣнавадассанавасена авача̄ка̄рата̄, маран̣е ван̣н̣абхан̣анавасена учча̄ка̄рата̄ ведитабба̄. сама̄дапане пана мут̣т̣хиджа̄н̣униппотхана̄дӣхи маран̣асама̄дапанавасена учча̄ка̄рата̄, екато бхун̃джантасса накхе висам̣ паккхипитва̄ маран̣а̄дисама̄дапанавасена авача̄ка̄рата̄ ведитабба̄.

евам̣ аса̄дха̄ран̣авиниччхайам̣ ватва̄ ида̄ни са̄дха̄ран̣авиниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘веса̄лийа’’нтиа̄дима̄ха. опа̄таккхан̣ана̄дӣсу дуккат̣анти еттха сачепи джа̄тапатхавим̣ кхан̣ати, па̄н̣а̄типа̄тасса пуббапайогатта̄ пайоге пайоге дуккат̣ам̣. мануссавиггахо на̄гасупан̣н̣а̄дисадисо тираччха̄нагато тираччха̄нагатамануссавиггахо, йаккхо ча пето ча тираччха̄нагатамануссавиггахо ча йаккхапетатираччха̄нагатамануссавиггаха̄, тесам̣. ‘‘татха̄’’ти имина̄ тхуллаччайам̣ атидисати. ида̄ни ‘‘имина̄ найена̄’’тиа̄дина̄ апассенасам̣видха̄на̄дӣсупи йатха̄вуттаа̄паттибхедам̣ атидисати. саббаттха̄ти апассенасам̣видха̄на̄дӣсу саббесу пайогесу.

ида̄ни ана̄паттим̣ дассетум̣ ‘‘асан̃чичча̄’’тиа̄дима̄ха. еттха ча ‘‘асан̃чичча̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.179) идам̣ маран̣асам̣ваттаникаупаккамасса асаллаккхан̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣, ‘‘аджа̄нантасса̄’’ти идам̣ пана маран̣асам̣ваттаникаупакаран̣асса аджа̄нанам̣ сандха̄йа, ‘‘намаран̣а̄дхиппа̄йасса̄’’ти идам̣ упаккамам̣ джа̄нантасса̄пи маран̣а̄дхиппа̄йасса абха̄вам̣. тена̄ха ‘‘асан̃чичча̄’’тиа̄ди. ачететва̄ти асаллаккхетва̄, вираджджхитва̄ти вуттам̣ хоти.

мусалусса̄панаваттхусмим̣ вийа̄ти ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху бхаттагге антарагхаре а̄санам̣ пан̃н̃апенто мусале уссите екам̣ мусалам̣ аггахеси. дутийо мусало парипатитва̄ ан̃н̃атарасса да̄ракасса маттхаке аваттха̄си. со ка̄ламака̄си. тасса куккуччам̣ ахоси…пе… ким̣читто твам̣ бхиккхӯти. асан̃чичча ахам̣ бхагава̄ти. ана̄патти бхиккху асан̃чичча̄’’ти (па̄ра̄. 180) имасмим̣ ваттхусмим̣ вийа.

висагатапин̣д̣апа̄таваттхусмим̣ вийа̄ти ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро пин̣д̣ача̄рико бхиккху висагатам̣ пин̣д̣апа̄там̣ лабхитва̄ пат̣иккаманам̣ харитва̄ бхиккхӯнам̣ аггака̄рикам̣ ада̄си. те бхиккхӯ ка̄ламакам̣су. тасса куккуччам̣ ахоси…пе… ким̣читто твам̣ бхиккхӯти. на̄хам̣ бхагава̄ джа̄на̄мӣти. ана̄патти бхиккху аджа̄нантасса̄’’ти (па̄ра̄. 181) имасмим̣ ваттхусмим̣ вийа.

бхесаджджаваттхусмим̣ вийа̄ти ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атара̄ ван̃джха̄ иттхӣ кулӯпакам̣ бхиккхум̣ етадавоча ‘‘ин̇гха̄ййа бхесаджджам̣ джа̄на̄хи, йена̄хам̣ виджа̄йеййа’нти. ‘сут̣т̣ху бхагинӣ’ти тасса̄ бхесаджджам̣ ада̄си. са̄ ка̄ламака̄си. тасса куккуччам̣ ахоси…пе… ана̄патти бхиккху па̄ра̄джикасса, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 187) имасмим̣ ваттхусмим̣ вийа. идха а̄дикаммика̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ джӣвита̄ воропитабхиккхӯ, тесам̣ ана̄патти. авасеса̄нам̣ маран̣аван̣н̣асам̣ван̣н̣анака̄дӣнам̣ а̄паттийева.

атха катхам̣ дуккхаведананти, нану ра̄джа̄но чорам̣ дисва̄ хасама̄на̄пи ‘‘гаччхатха, нам̣ гха̄тетха̄’’ти вадантӣти? саччам̣ хасама̄на̄ ваданти, со пана ха̄со тесам̣ ан̃н̃ависайо, саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ дуккхасампайутта̄ва. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘сачепи хи сирисайанам̣ а̄рул̣хо раджджасампаттисукхаманубхаванто ра̄джа̄ ‘чоро дева а̄нӣто’ти вутте ‘гаччхатха нам̣ ма̄ретха̄’ти хасама̄но бхан̣ати, доманассачиттенева бхан̣атӣти ведитаббо. сукхавокин̣н̣атта̄, пана ануппабандха̄бха̄ва̄ ча дуджджа̄наметам̣ путхуджджанехӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.179).

татийапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄

анабхиджа̄нанти на абхиджа̄нам̣. йена хи йо дхаммо адхигато, со тасса па̄кат̣о хотӣти а̄ха ‘‘сакасанта̄не’’тиа̄ди. уттариманусса̄нанти пакатимануссехи уттаритара̄нам̣ манусса̄нам̣, уккат̣т̣хаманусса̄нанти аттхо. дхамманти махаггаталокуттарабхӯтам̣ адхигатадхаммам̣. атха ва̄ уттаримануссадхамма̄ти уттаримануссадхаммо. мануссадхаммо на̄ма вина̄ бха̄вана̄манасика̄рена пакатийа̄ мануссехи ниббаттетаббо дасакусалакаммапатхадхаммо. со хи манусса̄нам̣ читта̄дхит̣т̣ха̄наматтена иджджханато тесам̣ со бха̄витадхаммо вийа т̣хитоти татха̄ вутто, мануссаггахан̣ан̃четтха тесу бахулам̣ паваттанато. джха̄на̄дикам̣ пана таббидхуранти татуттари, ити уттари мануссадхамма̄ти уттаримануссадхаммо, там̣ уттаримануссадхамманти евампеттха аттхо дат̣т̣хаббо. самуда̄чарантоти а̄роченто.

кин̃ча̄пи локийалокуттара̄ сабба̄ва пан̃н̃а̄ ‘‘н̃а̄н̣а’’нти вуччати, идха пана махаггаталокуттара̄ва ведитабба̄ти а̄ха ‘‘махаггаталокуттарапан̃н̃а̄ джа̄нанат̣т̣хена н̃а̄н̣а’’нти. килесехи а̄ракатта̄ парисуддхат̣т̣хена арийанти а̄ха ‘‘арийам̣ висуддхам̣ уттама’’нти. арийасаддо четтха висуддхапарийа̄йо, на локуттарапарийа̄йо. джха̄на̄дибхедети а̄дисаддена ‘‘вимоккхо, сама̄дхи, сама̄патти, н̃а̄н̣адассанам̣, маггабха̄вана̄, пхаласаччхикирийа̄, килесаппаха̄нам̣, винӣваран̣ата̄ читтасса, сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣ’’ти (па̄ра̄. 198) име сан̇ган̣ха̄ти. вин̃н̃усса мануссаджа̄тикасса̄ти а̄рочетаббапуггаланидассанам̣. етасса хи а̄рочите а̄рочитам̣ хоти, на девабрахма̄нам̣, на̄пи петайаккхатираччха̄нагата̄нанти. а̄рочеййа̄ти вадеййа, вин̃н̃а̄пеййа̄ти вуттам̣ хоти. вина̄ ан̃н̃а̄падесена̄ти ‘‘йо те виха̄ре васати, со бхиккху пат̣хамасса джха̄насса ла̄бхӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 220) найена ан̃н̃а̄падесам̣ вина̄ти аттхо. идхева̄ти ‘‘ити джа̄на̄ми, ити пасса̄мӣ’’ти имасмим̣йева паде. ‘‘тена вутта’’нтиа̄ди нигаманам̣.

саманугга̄хӣйама̄ноти чодийама̄но, йам̣ ваттху а̄рочитам̣ хоти, тасмим̣ ваттхусмим̣ ‘‘ким̣ те адхигатам̣, кинти те адхигатам̣, када̄ те адхигатам̣, каттха те адхигатам̣, катаме те килеса̄ пахӣна̄, катамесам̣ твам̣ дхамма̄нам̣ ла̄бхӣ’ти кеначи вуччама̄но’’ти вуттам̣ хоти. асаманугга̄хӣйама̄ноти на кеначи вуччама̄но.

‘‘бхиккхубха̄ве т̣хатва̄ абхаббо джха̄на̄дӣни адхиганту’’нти сиккха̄пада̄тиккамасса антара̄йакаратта̄ вуттам̣. бхиккхубха̄во хисса саггантара̄йо чева хоти маггантара̄йо ча (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.198). вуттан̃хетам̣ ‘‘са̄ман̃н̃ам̣ дуппара̄мат̣т̣хам̣, нирайа̄йупакад̣д̣хатӣ’’ти (сам̣. ни. 1.89; дха. па. 311). апарампи вуттам̣ ‘‘ситхило хи парибба̄джо, бхиййо а̄кирате раджа’’нти (сам̣. ни. 1.89; дха. па. 313). бхиккхубха̄воти па̄ра̄джикам̣ а̄паджджитва̄ ‘‘саман̣о аха’’нти пат̣иджа̄нанато воха̄раматтасиддхо бхиккхубха̄во. да̄на̄дӣхӣти да̄насаран̣асӣласам̣вара̄дӣхи.

аджа̄намева̄ти еттха ева̄ти авадха̄ран̣аттхе нипа̄то. ‘‘аджа̄намева’’нтипи пат̣ханти. таттха пана ‘‘евам̣ джа̄на̄ми, евам̣ пасса̄мӣ’’ти авачанти йоджетаббам̣. вачанаттхавирахатоти ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи’’нти а̄дивачанасса (па̄ра̄. 209) аттхабхӯтена джха̄на̄дина̄ ваджджитатта̄ туччхам̣ удака̄дисун̃н̃ам̣ бха̄джанам̣ вийа. муса̄ти висам̣ва̄данапуреккха̄расса парависам̣ва̄дако вачӣпайого, ка̄йапайого ва̄. тена̄ха ‘‘ван̃чана̄дхиппа̄йато муса̄’’ти. муса̄ ча ван̃чана̄дхиппа̄йо ча пуббабха̄гаккхан̣е, тан̇кхан̣е ча. вуттан̃хи ‘‘пуббе ва̄сса хоти ‘муса̄ бхан̣исса’нти, бхан̣антасса хоти ‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’’ти (па̄ра̄. 200). етан̃хи двайам̣ ан̇габхӯтам̣, итарам̣ пана хоту ва̄, ма̄ ва̄, ака̄ран̣аметам̣. абхан̣инти вин̃н̃а̄панам̣ ака̄сим̣.

ан̃н̃атра адхима̄на̄ти адхигато ма̄но, адхико ва̄ ма̄но адхима̄но, тхаддхама̄ноти аттхо, там̣ вина̄ти аттхо. касса пана̄йам̣ адхима̄но уппаджджати, касса нуппаджджати? арийаса̄вакасса та̄ва нуппаджджати (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.196). со хи маггапхаланибба̄напахӣнакилеса̄васит̣т̣хакилесапаччавеккхан̣ена сан̃джа̄тасоманассо арийагун̣аппат̣иведхе никкан̇кхо, тасма̄ сота̄панна̄дӣнам̣ ‘‘ахам̣ сакада̄га̄мӣ’’тиа̄дивасена ма̄но нуппаджджати. дуссӣласса нуппаджджати. со хи арийагун̣а̄дхигаме нира̄сова. сӣлаватопи париччаттакаммат̣т̣ха̄насса нидда̄ра̄мата̄димануйуттасса нуппаджджати, супарисуддхасӣласса пана каммат̣т̣ха̄не аппаматтасса на̄марӯпам̣ ваваттхапетва̄ паччайапариггахена витин̣н̣акан̇кхасса тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ сан̇кха̄ре саммасантасса а̄раддхавипассакасса уппаджджати. тена̄ха ‘‘йва̄йа’’нтиа̄ди. таттха тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.196) кала̄пасаммасанавасена аничча̄дилаккхан̣аттайам̣ а̄ропетва̄. саммасантасса̄ти випассантасса. а̄раддхавипассакасса̄ти удайаббайа̄нупассана̄йа а̄раддхавипассакасса. апаттети аттано санта̄не уппаттивасена апатте, анадхигатети вуттам̣ хоти. паттасан̃н̃ита̄сан̇кха̄тоти ‘‘патто майа̄ уттаримануссадхаммо’’ти евам̣сан̃н̃ита̄сан̇кха̄то адхима̄но уппаджджати. уппанно ча суддхасаматхала̄бхим̣ ва̄ суддхавипассана̄ла̄бхим̣ ва̄ антара̄ т̣хапети. со хи дасапи вӣсампи тим̣сампи васса̄ни килесасамуда̄ча̄рам̣ апассанто ‘‘ахам̣ сота̄панно’’ти ва̄ ‘‘сакада̄га̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘ана̄га̄мӣ’’ти ва̄ ман̃н̃ати. саматхавипассана̄ла̄бхим̣ пана арахаттейева т̣хапети. тасса хи сама̄дхибалена килеса̄ виккхамбхита̄, випассана̄балена сан̇кха̄ра̄ супариггахита̄, тасма̄ сат̣т̣химпи васса̄ни, асӣтимпи васса̄ни, вассасатампи килеса̄ на самуда̄чаранти, кхӣн̣а̄савассева читта̄ча̄ро хоти. со евам̣ дӣгхараттам̣ килесасамуда̄ча̄рам̣ апассанто антара̄ ат̣т̣хатва̄ва ‘‘араха̄ аха’’нти ман̃н̃атӣти. ‘‘там̣ адхима̄нам̣ т̣хапетва̄’’ти имина̄ ‘‘ан̃н̃атра̄’’ти падам̣ апеккхитва̄ ‘‘адхима̄на̄’’ти упайогаттхе ниссаккавачананти дассети.

па̄пиччхата̄йа̄ти па̄па̄ иччха̄ етасса̄ти па̄пиччхо, тасса бха̄во па̄пиччхата̄, та̄йа, па̄пика̄йа иччха̄йа̄ти аттхо. йа̄ са̄ ‘‘идхекаччо дуссӣлова сама̄но ‘сӣлава̄’ти мам̣ джано джа̄на̄тӯ’’тиа̄дина̄ (вибха. 851) найена вутта̄, та̄йа асантагун̣асамбха̄ваниччха̄йа̄ти вуттам̣ хоти. имина̄ пана мандатта̄ момӯхатта̄ самуда̄чарантасса ана̄паттӣти дассети. айампӣти пи-саддена на кевалам̣ пурима̄ тайова̄ти дассети.

асантанти абхӯтам̣. джха̄на̄дидхамманти джха̄нам̣, вимоккхо, сама̄дхи, сама̄патти, н̃а̄н̣адассанам̣, маггабха̄вана̄, пхаласаччхикирийа̄, килесаппаха̄нам̣, винӣваран̣ата̄ читтасса, сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣ’’ти (па̄ра̄. 198) евам̣ вуттам̣ уттаримануссадхаммам̣. йасса а̄рочетӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.215) ва̄ча̄йа ва̄ хаттхавика̄ра̄дӣхи ва̄ ан̇гапаччан̇гачопанехи вин̃н̃аттипатхе т̣хитасса йасса пуггаласса а̄рочети. вин̃н̃аттипатхам̣ пана атиккамитва̄ т̣хито кочи че диббена чаккхуна̄ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.215), дибба̄йа ча сотадха̄туйа̄ дисва̄ ча сутва̄ ча джа̄на̄ти, на па̄ра̄джикам̣. йопи ‘‘ким̣ айам̣ бхан̣атӣ’’ти сам̣сайам̣ ва̄ а̄паджджати, чирам̣ вӣмам̣ситва̄ ва̄ паччха̄ джа̄на̄ти, ‘‘авиджа̄нанто’’иччева сан̇кхйам̣ гаччхати. йо пана джха̄на̄дӣни аттано адхигамавасена ва̄ уггахапарипуччха̄дивасена ва̄ на джа̄на̄ти, кевалам̣ ‘‘джха̄на’’нти ва̄ ‘‘вимоккхо’’ти ва̄ вачанаматтамева сутам̣ хоти, сопи тена вутте ‘‘джха̄нам̣ кира сама̄паджджӣ’’ти еса вадатӣти йади еттакаматтампи джа̄на̄ти, ‘‘джа̄на̄ти’’ччева сан̇кхйам̣ гаччхати, тасса вутте па̄ра̄джикамева. сесо пана екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ бахӯнам̣ ва̄ нийамита̄нийамитавасена висесо саббо сиккха̄паччаккха̄накатха̄йам̣ вуттанайенева ведитаббо. парийа̄йабха̄сане пана ‘‘аха’’нти авуттатта̄ пат̣ивиджа̄нантасса вуттепи тхуллаччайам̣. висам̣ва̄дана̄дхиппа̄йена муса̄ва̄дапайогасса кататта̄ аппат̣ивиджа̄нантасса̄пи дуккат̣анти а̄ха ‘‘йо те виха̄ре васати…пе… дуккат̣а’’нти. ануллапана̄дхиппа̄йасса̄ти уллапана̄дхиппа̄йавирахитасса, абхӯта̄рочана̄дхиппа̄йавирахитасса̄ти аттхо. умматтака̄дайо пуббе вуттанайа̄ ева. идха пана а̄дикаммика̄ ваггумуда̄тӣрийабхиккхӯ, тесам̣ ана̄патти.

чатуттхапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄ра̄джиканигаманаван̣н̣ана̄

идха̄ти имасмим̣ бхиккхупа̄тимоккхе. уддит̣т̣хапа̄ра̄джикапаридӣпанамева̄ти уддит̣т̣ха̄нам̣ чатуннам̣ па̄ра̄джика̄нам̣ паридӣпанавачанамева. авадха̄ран̣ам̣ пана на ан̃н̃есампӣти дассанаттхам̣. тена̄ха ‘‘самодха̄нетва̄ пана̄’’тиа̄ди. таттха самодха̄нетва̄ти таттха таттха а̄гата̄ни еттхева самодахитва̄, паккхипитва̄ ра̄сим̣ катва̄ти аттхо. па̄л̣ийам̣ а̄гата̄нӣти уддесапа̄л̣ийам̣ а̄гата̄ни. бхиккхунӣнам̣ аса̄дха̄ран̣а̄ни чатта̄рӣти уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄, ваджджаппат̣иччха̄дика̄, уккхитта̄нуваттика̄, ат̣т̣хаваттхука̄ти има̄ни бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯхи аса̄дха̄ран̣а̄ни чатта̄ри. пан̣д̣ака̄дӣнан̃хи ека̄дасаннам̣ абхаббабха̄во па̄ра̄джика̄паттисадисатта̄ па̄ра̄джикоти а̄ха ‘‘ека̄дасанна’’нтиа̄ди. абхаббабха̄васан̇кха̄техӣти ваттхувипанната̄дина̄ паббаджджӯпасампада̄йа наарахабха̄васан̇кха̄техи. пан̣д̣акатираччха̄нагатаубхатобйан̃джанака̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.233) хи тайо ваттхувипанна̄ ахетукаппат̣исандхика̄, тесам̣ сагго ава̄рито, магго пана ва̄рито. абхабба̄ хи те маггаппат̣ила̄бха̄йа ваттхувипаннатта̄. паббаджджа̄пи несам̣ пат̣иккхитта̄, тасма̄ тепи па̄ра̄джика̄ва. тхеййасам̣ва̄сако, титтхийапаккантако, ма̄тугха̄тако, питугха̄тако, арахантагха̄тако, бхиккхунидӯсако, лохитуппа̄дако, сан̇гхабхедакоти име ат̣т̣ха аттано кирийа̄йа випаннатта̄ абхаббат̣т̣ха̄нам̣ патта̄ти па̄ра̄джика̄ва. тесу тхеййасам̣ва̄сако, титтхийапаккантако, бхиккхунидӯсакоти имесам̣ тин̣н̣ам̣ сагго ава̄рито, магго пана ва̄ритова. итаресам̣ пан̃чаннам̣ убхайампи ва̄ритам̣. те хи анантара̄ва нараке ниббаттанакасатта̄. йада̄ бхиккхунӣ виббхамитука̄ма̄ хутва̄ ка̄са̄вамева ва̄ гихиваттхам̣ ва̄ гихинива̄сана̄ка̄рена нива̄сети, тада̄ па̄ра̄джикама̄панна̄ на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘гихибха̄вам̣ паттхайама̄на̄йа̄’’тиа̄ди. са̄ хи аджджха̄ча̄равӣтиккамам̣ акатва̄пи етта̄вата̄ ассаман̣ӣ на̄ма хоти.

дӣгхата̄йа ламбама̄нам̣ ан̇гаджа̄таметасса̄ти ламбӣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.233). на со етта̄вата̄ па̄ра̄джико, атха кхо йада̄ анабхиратийа̄ пӣл̣ито аттано ан̇гаджа̄там̣ мукхе ва̄ ваччамагге ва̄ павесети, тада̄ па̄ра̄джико хоти. мудуката̄ пит̣т̣хи етасса̄ти мудупит̣т̣хико, катапарикамма̄йа мудука̄йа пит̣т̣хийа̄ саманна̄гато. сопи йада̄ анабхиратийа̄ пӣл̣ито аттано ан̇гаджа̄там̣ аттано мукхамаггаваччамаггесу ан̃н̃атарам̣ павесети, тада̄ па̄ра̄джико хоти. парасса ан̇гаджа̄там̣ мукхена ган̣ха̄тӣти йо анабхиратийа̄ пӣл̣ито парасса суттасса ва̄ паматтасса ва̄ ан̇гаджа̄там̣ мукхена ган̣ха̄ти. парасса ан̇гаджа̄те абхинисӣдатӣти йо анабхиратийа̄ пӣл̣ито парасса ан̇гаджа̄там̣ камманийам̣ дисва̄ аттано ваччамаггена тассӯпари нисӣдати, там̣ аттано ваччамаггам̣ павесетӣти аттхо. ета̄ни хи чатта̄ри йасма̄ убхиннам̣ ра̄гавасена садисабха̄вӯпагата̄нам̣ дхаммо ‘‘метхунадхаммо’’ти вуччати, тасма̄ екена парийа̄йена метхунадхаммам̣ аппат̣исевитва̄йева кевалам̣ маггена маггаппавесанавасена а̄паджджитаббатта̄ метхунадхаммапа̄ра̄джикасса ануломентӣти ‘‘ануломапа̄ра̄джика̄нӣ’’ти вуччанти.

еттха̄ха – ма̄тугха̄такапитугха̄такаарахантагха̄така̄ татийапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄, бхиккхунидӯсако, ламбиа̄дайо чатта̄ро ча пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄ ева̄ти катва̄ куто чатувӣсатӣти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.233)? вуччате – ма̄тугха̄така̄дайо хи чатта̄ро идха анупасампанна̄ ева адхиппета̄, ламбиа̄дайо чатта̄ро кин̃ча̄пи пат̣хамапа̄ра̄джикена сан̇гахита̄, йасма̄ пана екена парийа̄йена метхунадхаммам̣ аппат̣исевино хонти, тасма̄ висум̣ вутта̄ти. дутийавикаппе каччиттха̄ти еттха каччи аттха̄ти падаччхедо ка̄таббо.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

па̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣

пийавачанена а̄лапананти пийа̄йитаббавачанена̄лапанам̣, са̄дхӯнам̣ сама̄лапананти вуттам̣ хоти. са̄дхаво хи паре ‘‘бхонто’’ти ва̄ ‘‘дева̄нам̣пийа̄’’ти ва̄ ‘‘бхадрабхава’’нти ва̄ ‘‘а̄йасманто’’ти ва̄ сама̄лапанти.

1. суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄

сам̣-саддо виджджама̄наттхоти а̄ха ‘‘сам̣виджджатӣ’’ти. четана̄ти вӣтиккамавасаппаватта̄ пуббабха̄гачетана̄, мочанасса̄дачетана̄ти аттхо. асса̄ти суккависсат̣т̣хийа̄. ан̃н̃ападаттхасама̄сенева суккависсат̣т̣хийа̄ вуттатта̄ ика-саддасса висум̣ аттхо наттхӣти а̄ха ‘‘сан̃четана̄ва сан̃четаника̄’’ти. ида̄ни ика-саддова аттхиаттхам̣ пака̄сетӣти дассенто ‘‘сан̃четана̄ ва̄’’тиа̄дима̄ха. сам̣виджджама̄на̄ четана̄ сан̃четана̄. суккасса̄ти самбхавасса. висат̣т̣хӣти виссагго.

ида̄ни там̣ йасмим̣ ка̄ле мочети, йена̄дхиппа̄йена мочети, йена чопа̄йена мочети, йан̃ча тасса адхиппа̄йасса ваттху, там̣ саббам̣ сан̇кхепато вибха̄ветва̄ сарӯпато там̣ висат̣т̣хим̣ дассетум̣ ‘‘ра̄гӯпаттхамбха̄дӣсӯ’’тиа̄дима̄ха. таттха ра̄гасса балавабха̄во, ра̄гена ва̄ ан̇гаджа̄тассӯпаттхамбхо тхаддхабха̄во ра̄гӯпаттхамбхо, со а̄ди йесам̣ те ра̄гӯпаттхамбха̄дайо, тесу ра̄гӯпаттхамбха̄дӣсу. а̄дисаддена (па̄ра̄. 238) ваччӯпаттхамбхапасса̄вӯпаттхамбхава̄тӯпаттхамбхаучча̄лин̇гапа̄н̣акадат̣т̣хӯпаттхамбха̄нам̣ гахан̣ам̣. камман̃н̃атам̣ паттети мочанакаммаккхамата̄йа камманийатам̣ патте, аджджхаттарӯпа̄дӣсу упаккама̄рахабха̄вам̣ паттети аттхо. арогасса бха̄во а̄рогйам̣, там̣ а̄ди йесам̣ те а̄рогйа̄дайо, тесу а̄рогйа̄дӣсу. а̄дисаддена сукхабхесаджджада̄напун̃н̃айан̃н̃асаггабӣджавӣмам̣садава̄нам̣ гахан̣ам̣. аджджхаттарӯпам̣ аджджхаттам̣ упа̄диннарӯпам̣, там̣ а̄ди йесам̣ те аджджхаттарӯпа̄дайо, тесу. а̄дисаддена бахиддха̄рӯпааджджхаттабахиддха̄рӯпаа̄ка̄секат̣икампана̄нам̣ гахан̣ам̣. мочане асса̄до сукхаведана̄ мочанасса̄до, мочанаттхам̣ пуббабха̄ге паваттара̄го, сампайуттаасса̄дасӣсена четтха ра̄го вутто, тена сампайутта̄ четана̄ мочанасса̄дачетана̄, та̄йа. имина̄ муччанасса̄до (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.240) муттасса̄до метхунасса̄до пхассасса̄до кан̣д̣уванасса̄до дассанасса̄до нисаджджасса̄до ва̄часса̄до гехаситапемам̣ ванабхан̇гийанти имехи сампайутта̄ четана̄йо пат̣иккхипати, та̄хи нимитте упаккамантасса муттепи ана̄патти. ‘‘нимитте упаккамантасса̄’’ти имина̄ пана ӯрумадда̄пана̄дӣни пат̣иккхипати. тена хи сатипи мочанасса̄де нимитте упаккама̄бха̄вато муттепи ана̄патти. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘са̄ ча кхо нимитте упаккамантассева, хаттхапарикаммапа̄дапарикаммагаттапарикаммакаран̣ена сачепи асучи муччати, ана̄паттӣ’’ти.

а̄сайадха̄туна̄на̄ттатоти питтасемхапуббалохита̄сайа̄нан̃чева патхавӣдха̄туа̄дӣнан̃ча чатуннам̣ дха̄тӯнам̣, расасон̣ита̄дӣнам̣ ва̄ саттаннам̣ дха̄тӯнам̣ на̄на̄ттато. т̣ха̄на̄ ча̄вана̄ти суккасса йам̣ т̣ха̄нам̣, тато чути. суккасса хи ваттхисӣсам̣ кат̣и ка̄йоти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.237) тидха̄ т̣ха̄нам̣ пакаппенти. еко кира̄чарийо ‘‘ваттхисӣсам̣ суккасса т̣ха̄на’’нти а̄ха, еко ‘‘кат̣ӣ’’ти, еко ‘‘сакало ка̄йо’’ти. тесу татийасса бха̄ситам̣ субха̄ситам̣. кесаломанакхаданта̄нан̃хи мам̣савинимуттат̣т̣ха̄нам̣, учча̄рапасса̄вакхел̣асин̇гха̄н̣ика̄, тхаддхасуккхачамма̄ни ча ваджджетва̄ авасесо чхавимам̣салохита̄нугато саббопи ка̄йо ка̄йаппаса̄дабха̄ваджӣвитиндрийа̄баддхапитта̄нам̣, самбхавасса ча т̣ха̄намева. татха̄ хи ра̄гапарийут̣т̣ха̄нена̄бхибхӯта̄нам̣ хаттхӣнам̣ убхохи кан̣н̣ачӯл̣ика̄хи самбхаво никкхамати.

еттха ча ‘‘ра̄гӯпаттхамбха̄дӣсӯ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.237) ка̄ло дассито. ра̄гӯпаттхамбха̄дика̄лесу хи ан̇гаджа̄там̣ камманийам̣ хоти. йасса камманийатте сати мочети, ито парам̣ ан̃н̃о ка̄ло наттхи. на хи вина̄ ра̄гӯпаттхамбха̄дӣхи пуббан̣ха̄дайо ка̄лабхеда̄ мочане нимиттам̣ хонти. ‘‘а̄рогйа̄дӣсӯ’’тиа̄дина̄ пана адхиппа̄йо дассито. еварӯпена хи адхиппа̄йабхедена мочети, на ан̃н̃атха̄. ‘‘аджджхаттарӯпа̄дӣсӯ’’тиа̄дина̄ упа̄йо дассито. аджджхаттарӯпе ва̄ хи мочеййа, бахиддха̄рӯпе ва̄, убхайаттха ва̄, а̄ка̄се ва̄ кат̣им̣ кампенто, ито парам̣ ан̃н̃о упа̄йо наттхи. нӣла̄дивасена̄’’тиа̄дӣхи пана дасахи навамасса адхиппа̄йасса ваттху дасситам̣. вӣмам̣санто хи нӣла̄дӣсу ан̃н̃атаравасена вӣмам̣сати, на техи винимуттанти. ‘‘т̣ха̄на̄ ча̄вана̄’’ти имина̄ пана аттхато виссат̣т̣хи дассита̄. йатха̄ха ‘‘виссат̣т̣хӣти т̣ха̄нато ча̄вана̄ вуччатӣ’’ти (па̄ра̄. 237). са̄ ча̄йам̣ тасса суккасса т̣ха̄на̄ ча̄вана̄ ра̄гавасена. вуттан̃хетам̣ катха̄ваттхуат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘суккависсат̣т̣хи на̄ма ра̄гасамут̣т̣ха̄на̄ хотӣ’’ти (катха̄. ат̣т̣ха. 307). ан̃н̃атра супинанта̄ти супино ева супинанто, там̣ т̣хапетва̄ти вуттам̣ хоти. тена̄ха ‘‘йа̄ супине’’тиа̄ди. сан̇гха̄дисесоти имасса а̄паттиника̄йасса на̄мам̣. тена̄ха ‘‘йа̄ ан̃н̃атра супинанта̄’’тиа̄ди. а̄паттиника̄йоти а̄паттисамӯхо. кин̃ча̄пи айам̣ ека̄ва а̄патти, рул̣хисаддена, пана авайаве самӯхавоха̄рена ва̄ ‘‘ника̄йо’’ти вутто ‘‘еко ведана̄ккхандхо, еко вин̃н̃а̄н̣аккхандхо’’тиа̄дӣсу вийа.

асса̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.16 сам̣гха̄дисесакан̣д̣а) а̄паттиника̄йасса. нану ча айуттойам̣ ниддесо ‘‘сан̇гхо а̄димхи чева сесе ча иччхитаббо асса̄’’ти. на хи а̄паттиника̄йасса а̄димхи чева сесе ча сан̇гхо иччхито, кин̃чарахи вут̣т̣ха̄насса̄ти имам̣ чоданам̣ манаси нидха̄йа йатха̄ на вируджджхати, татха̄ адхиппа̄йам̣ виваритум̣ ‘‘ким̣ вуттам̣ хотӣ’’тиа̄дима̄ха. а̄паттито вут̣т̣ха̄насса а̄димхи чева сесе ча иччхито сан̇гхо а̄паттийа̄ва иччхито на̄ма хотӣти айаметтха адхиппа̄йо. а̄паттивут̣т̣ха̄нанти а̄паттито вут̣т̣ха̄нам̣, ана̄паттикабха̄вӯпагамананти аттхо.

дакасотанти пасса̄вамаггам̣, ан̇гаджа̄таппадесанти вуттам̣ хоти. йади евам̣ атха касма̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘дакасотам̣ отин̣н̣аматте’’ти вуттанти а̄ха ‘‘т̣ха̄нато пана чута’’нтиа̄ди. авассамева дакасотам̣ отарати адхива̄сетва̄ антара̄ нива̄ретум̣ асаккун̣еййатта̄. дакасотороханато (са̄раттха. т̣ӣ. 2.236-237) пат̣т̣ха̄йа пана упа̄диннато винимуттатта̄ самбхаварӯпам̣ утусамут̣т̣ха̄намева авасиссати, сесам̣ тисамут̣т̣ха̄нам̣ наттхӣти ведитаббам̣. тасма̄ти йасма̄ т̣ха̄нато чутам̣ дакасотам̣ отарати, тасма̄.

амочана̄дхиппа̄йасса̄ти бхесаджджена нимиттам̣ а̄лимпантасса учча̄ра̄дӣни ва̄ каронтасса. супинам̣ пассантасса̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.237) дха̄туккхобхато ва̄ анубхӯтапуббато ва̄ деватопасам̣ха̄рато ва̄ пуббанимиттато ва̄ти имехи чатӯхи ка̄ран̣ехи супинам̣ пассантасса. ким̣ панетам̣ пассанто сутто пассати, пат̣ибуддхо, уда̄ху нева сутто, на пат̣ибуддхоти? кин̃четтха – йади та̄ва сутто пассати, абхидхаммавиродхо а̄паджджати. бхаван̇гачиттена хи супати, там̣ рӯпанимитта̄диа̄рамман̣ам̣ ва̄ ра̄га̄дисампайуттам̣ ва̄ на хоти. супинам̣ пассантасса ча ӣдиса̄ни читта̄ни уппаджджанти. атха пат̣ибуддхо пассати, винайавиродхо а̄паджджати. йан̃хи пат̣ибуддхо пассати, там̣ саббоха̄рикачиттена пассати. саббоха̄рикачиттена ча кате вӣтиккаме ана̄патти на̄ма наттхи. супинам̣ пассантена пана катепи вӣтиккаме екантам̣ ана̄патти ева. атха нева сутто на пат̣ибуддхо пассати, ко на̄ма пассати, еван̃ча сати супинасса абха̄вова а̄паджджатӣти? на абха̄во, касма̄? йасма̄ капимиддхапарето пассати. вуттан̃хетам̣ ‘‘капимиддхапарето кхо маха̄ра̄джа супинам̣ пассатӣ’’ти (ми. па. 5.3.5). капимиддхапаретоти маккат̣анидда̄йа йутто. йатха̄ хи маккат̣асса нидда̄ лахупариватта̄ хоти, евам̣ йа̄ нидда̄ пунаппунам̣ кусала̄дичиттавокин̣н̣атта̄ лахупариватта̄, йасса̄ паваттийам̣ пунаппунам̣ бхаван̇гато уттаран̣ам̣ хоти, та̄йа йутто супинам̣ пассати. йасса ча евам̣ пассантасса супине метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевантасса вийа, ка̄йасам̣сагга̄дӣни а̄паджджантасса вийа ча супинантенева ка̄ран̣ена асучи муччати, тассапи ана̄патти. супине (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.262) пана уппанна̄йа асса̄дачетана̄йа сачасса висайо хоти, ниччалена бхавитаббам̣, на хаттхена нимиттам̣ кӣл̣а̄петаббам̣. ка̄са̄вапаччаттхаран̣араккхан̣аттхам̣ пана хаттхапут̣ена гахетва̄ джагганаттха̄йа удакат̣т̣ха̄нам̣ гантум̣ ват̣т̣ати.

суккависсат̣т̣хисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘отин̣н̣о’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.270) идам̣ каммаса̄дханам̣, каттуса̄дханам̣ ва̄ хотӣти тадубхайавасена аттхам̣ дассенто ‘‘йаккха̄дӣхи вийа сатта̄’’тиа̄дима̄ха. асамапеккхитва̄ти йатха̄сабха̄вам̣ анупапариккхитва̄, йатха̄ те ратиджанака̄ рӯпа̄дайо висайа̄ аниччадуккха̄субха̄натта̄ка̄рена ават̣т̣хита̄, татха̄ апасситва̄ти вуттам̣ хоти. парин̣атена̄ти париваттена. тена̄ха ‘‘йатха̄ париваттама̄на’’нтиа̄ди. вуттара̄гавасена̄ти ка̄йасам̣саггара̄гавасена. тадахуджа̄та̄йапӣти тасмим̣ ахани джа̄там̣ джананам̣ етисса̄ти тадахуджа̄та̄, тасмим̣ ахани джа̄та̄ти ва̄ тадахуджа̄та̄, та̄йа, там̣ дивасам̣ джа̄та̄йапӣти аттхо, джа̄таматта̄йа алламам̣сапесиван̣н̣а̄йапӣти вуттам̣ хоти.

асса̄ти ‘‘ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджеййа̄’’ти падасса. ида̄ни хаттха̄дӣнам̣ вибха̄гадассанаттхам̣ ‘‘таттха хаттхо на̄ма каппарато пат̣т̣ха̄йа̄’’тиа̄дима̄ха. каппарато пат̣т̣ха̄йа̄ти дутийамаха̄сандхим̣ упа̄да̄йа. ан̃н̃аттха пана ман̣ибандхато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва агганакха̄ хаттхо. винандхитва̄ ва̄ авинандхитва̄ ва̄ катакесакала̄пассетам̣ адхивачананти самбандхо. таттха винандхитва̄ти тӣхи кесават̣т̣ӣхи гантхитва̄. суван̣н̣ачӣраканти суван̣н̣апа̄л̣им̣. хаттхан̃ча вен̣ин̃ча т̣хапетва̄ авасесасарӣрам̣ ан̇ганти а̄ха ‘‘авасесасса сарӣрасса̄’’тиа̄ди.

йо хи севана̄дхиппа̄йопи ниччалена ка̄йена кевалам̣ пхассам̣ пат̣ивиджа̄на̄ти са̄дийати анубхоти, тасса читтуппа̄даматте а̄паттийа̄ абха̄вато ана̄паттӣти а̄ха ‘‘ка̄йена ава̄йамитва̄’’тиа̄ди. моккха̄дхиппа̄йена̄ти иттхито муччитука̄мата̄дхиппа̄йена. асан̃чичча̄ти ‘‘имина̄ упа̄йена имам̣ пхусисса̄мӣ’’ти ачететва̄. еван̃хи ачететва̄ паттаппат̣иггахан̣а̄дӣсу ма̄туга̄масса ан̇ге пхут̣т̣хепи ана̄патти. асатийа̄ти ан̃н̃авихито хоти, ‘‘ма̄туга̄мам̣ пхусисса̄мӣ’’ти сати наттхи, евам̣ асатийа̄ хаттхапа̄дапаса̄ран̣а̄дика̄ле пхусантасса ана̄патти. аджа̄нантасса̄ти да̄ракавесена т̣хитам̣ да̄рикам̣ ‘‘иттхӣ’’ти аджа̄нанто кеначидева каран̣ӣйена пхусати, евам̣ ‘‘иттхӣ’’ти аджа̄нантасса пхусато ана̄патти. аса̄дийантасса̄ти ка̄йасам̣саггам̣ аса̄дийантасса ба̄ха̄парампара̄йа нӣтабхиккхусса вийа ана̄патти. идха пана уда̄йиттхеро а̄дикаммико. тасса ана̄патти а̄дикаммикасса̄ти.

ка̄йасам̣саггасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

дут̣т̣хуллава̄часса̄дара̄гавасена̄ти дут̣т̣хулла̄ ва̄ча̄ дут̣т̣хуллава̄ча̄, та̄йа асса̄дачетана̄ дут̣т̣хуллава̄часса̄до, тена сампайуттара̄гавасена. еттха̄дхиппетам̣ ма̄туга̄мам̣ дассетум̣ ‘‘ма̄туга̄ма’’нтиа̄дима̄ха. дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хулласам̣лаккхан̣асаматтханти асаддхаммасаддхаммаппат̣исам̣йуттам̣ катхам̣ джа̄нитум̣ саматтхам̣. йа̄ пана махаллика̄пи ба̄ла̄ ел̣амӯга̄, айам̣ идха̄надхиппета̄. ван̣н̣о на̄ма две магге уддисса ‘‘иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.285) тхомана̄. аван̣н̣о на̄ма две магге уддисса вуттавипарийа̄йена гарахана̄, ‘‘иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена асаманна̄гата̄сӣ’’тиа̄дӣхи кхум̣сана̄ти вуттам̣ хоти. йа̄чана̄ на̄ма ‘‘дехи ме, арахаси ме да̄ту’’нти (па̄ра̄. 285) вачанам̣. а̄йа̄чана̄ на̄ма ‘‘када̄ те ма̄та̄ пасӣдиссати, када̄ те пита̄ пасӣдиссати, када̄ те девата̄йо пасӣдиссанти, када̄ те сукхан̣о сулайо сумухутто бхависсати, када̄ те метхунам̣ дхаммам̣ лабхисса̄мӣ’’ти (па̄ра̄. 285) вачанам̣. пуччханам̣ на̄ма ‘‘катхам̣ твам̣ са̄микасса деси, катхам̣ джа̄расса десӣ’’ти (па̄ра̄. 285) вачанам̣. пат̣ипуччханам̣ на̄ма ‘‘евам̣ кира твам̣ са̄микасса дети, евам̣ джа̄расса десӣ’’ти (па̄ра̄. 285) вачанам̣. а̄чиккханам̣ на̄ма пут̣т̣хасса ‘‘евам̣ дехи, евам̣ дента̄ са̄микасса пийа̄ бхависсаси, мана̄па̄ ча̄’’ти (па̄ра̄. 285) бхан̣анам̣. ануса̄санам̣ на̄ма апут̣т̣хасса ‘‘евам̣ дехи, евам̣ дента̄ са̄микасса пийа̄ бхависсаси, мана̄па̄ ча̄’’ти (па̄ра̄. 285) бхаванам̣. аккосанам̣ (па̄ра̄. 285) на̄ма ‘‘анимитта̄си, нимиттаматта̄си, алохита̄си, дхувалохита̄си, дхувачол̣а̄си, паггхарантӣси, сикхаран̣ӣси, иттхипан̣д̣ака̄си, вепурисика̄си, самбхинна̄си, убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти (па̄ра̄. 285) вачанам̣. йасма̄ метхунупасам̣хита̄йа ва̄ча̄йа адхикам̣ дут̣т̣хуллам̣ на̄ма наттхи, тасма̄ ‘‘метхунупасам̣хита̄хӣ’’ти идам̣ дут̣т̣хуллава̄ча̄йа сикха̄патталаккхан̣адассананти вуттам̣, на пана метхунупасам̣хита̄йева дут̣т̣хуллава̄чатта̄. сикхаран̣ӣсӣти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.285) бахиниккхантаа̄н̣имам̣са̄. самбхинна̄сӣти самбхиннаваччамаггапасса̄вамагга̄. убхатобйан̃джанака̄сӣти пурисанимиттена, иттхинимиттена ча̄ти убхатобйан̃джанехи саманна̄гата̄.

еттха ча ван̣н̣абхан̣ане та̄ва ‘‘иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’ти вадати, на та̄ва сӣсам̣ ети. ‘‘тава ваччамагго ча пасса̄вамагго ча субхо субхасан̣т̣ха̄но дассанӣйо, ӣдисена на̄ма иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’ти вадати, сӣсам̣ ети, сан̇гха̄дисесо хотӣти аттхо.

аван̣н̣абхан̣ане пана ‘‘анимитта̄сӣ’’тиа̄дӣхи ека̄дасахи падехи аван̣н̣е агхат̣ите сӣсам̣ на ети, гхат̣итепи тесу ‘‘сикхаран̣ӣси самбхинна̄си убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти имехи тӣхи гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо.

йа̄чана̄йапи ‘‘дехи ме’’ти еттакенева сӣсам̣ на ети, ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ дехӣ’’ти евам̣ метхунадхаммена гхат̣ите ева сан̇гха̄дисесо.

‘‘када̄ те ма̄та̄ пасӣдиссатӣ’’тиа̄дӣсу а̄йа̄чанавачанесупи еттакенева сӣсам̣ на ети, ‘‘када̄ те ма̄та̄ пасӣдиссати, када̄ те метхунам̣ дхаммам̣ лабхисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘тава ма̄тари пасанна̄йа ва̄ метхунам̣ дхаммам̣ лабхисса̄мӣ’’тиа̄дина̄ пана найена метхунадхаммена гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо.

‘‘катхам̣ твам̣ са̄микасса десӣ’’тиа̄дӣсу (па̄ра̄. 285) пуччха̄вачанесупи ‘‘метхунам̣ дхамма’’нти вуттейева сан̇гха̄дисесо. ‘‘евам̣ кира твам̣ са̄микасса десӣ’’ти (па̄ра̄. 285) пат̣ипуччха̄вачанесупи есева найо.

а̄чиккхана̄йа ча ‘‘евам̣ дехӣ’’ти, ‘‘евам̣ дадама̄на̄’’ти вуттепи сӣсам̣ на ети, ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ евам̣ дехи, евам̣ упанехи, евам̣ метхунам̣ дхаммам̣ дадама̄на̄ упанайама̄на̄ са̄микасса пийа̄ хотӣ’’тиа̄дина̄ пана найена метхунадхаммена гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо. ануса̄санивачанесупи есева найо.

аккосавачанесу пана ека̄дасасу ‘‘сикхаран̣ӣси самбхинна̄си убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти има̄ни тӣн̣ийева пада̄ни суддха̄ни сӣсам̣ енти, ити има̄ни ча тӣн̣и, пурима̄ни ча ваччамаггапасса̄вамаггаметхунадхаммапада̄ни тӣн̣ӣти чха пада̄ни суддха̄ни а̄паттикара̄ни, сеса̄ни ‘‘анимитта̄сӣ’’тиа̄дӣни анимитте ‘‘метхунам̣ дхаммам̣ ме дехӣ’’ти ва̄ ‘‘анимитта̄си, метхунам̣ дхаммам̣ ме дехӣ’’ти ва̄ а̄дина̄ найена метхунадхаммена гхат̣ита̄нева а̄паттикара̄ни хонтӣти ведитабба̄ни.

адхаккхаканти аккхакато пат̣т̣ха̄йа адхо. уббхаджа̄н̣уман̣д̣аланти джа̄н̣уман̣д̣алато пат̣т̣ха̄йа уддхам̣. уббхаккхаканти аккхакато пат̣т̣ха̄йа уддхам̣. адходжа̄н̣уман̣д̣аланти джа̄н̣уман̣д̣алато пат̣т̣ха̄йа адхо. аккхакам̣, пана джа̄н̣уман̣д̣алан̃ча еттхева дуккат̣акхетте сан̇гахам̣ гаччхати бхиккхунийа̄ ка̄йасам̣сагге вийа. на хи буддха̄ гарука̄паттим̣ са̄васесам̣ пан̃н̃а̄пентӣти. ка̄йаппат̣ибаддханти ваттхам̣ ва̄ пуппхам̣ ва̄ а̄бхаран̣ам̣ ва̄.

аттхадхаммаануса̄санипуреккха̄ра̄нанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.287) еттха ‘‘анимитта̄’’тиа̄дӣнам̣ пада̄нам̣ аттхам̣ катхенто, ат̣т̣хакатхам̣ ва̄ саджджха̄йам̣ каронто аттхапуреккха̄ро на̄ма, па̄л̣им̣ ва̄ченто, саджджха̄йам̣ ва̄ каронто дхаммапуреккха̄ро на̄ма, ‘‘ида̄нипи анимитта̄си, убхатобйан̃джанака̄си, аппама̄дам̣ да̄ни кареййа̄си, йатха̄ а̄йатимпи еварӯпа̄ ма̄ хохисӣ’’ти бхан̣анто ануса̄санипуреккха̄ро на̄ма. ити аттхан̃ча дхамман̃ча ануса̄санин̃ча пураккхитва̄ бхан̣анта̄нам̣ ана̄патти. йо пана бхиккхунӣнам̣ па̄л̣им̣ ва̄ченто пакатива̄чана̄маггам̣ паха̄йа хасанто хасанто ‘‘сикхаран̣ӣси, самбхинна̄си, убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти пунаппунам̣ бхан̣ати, тасса а̄паттийева. идха а̄дикаммико уда̄йиттхеро, тасса ана̄патти а̄дикаммикасса. нану ‘‘сикхаран̣ӣ’’тиа̄дӣхи аккосантасса пат̣игхачиттам̣ уппаджджатӣти дуккхаведана̄йапи бхавитаббам̣, атха касма̄ двиведананти? на̄йам̣ досо. ра̄гавасена хи айам̣ а̄патти, на пат̣игхавасена, тасма̄ ра̄гавасенева паватто аккосо идха̄дхиппето, на пат̣игхавасена̄пӣти.

дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. аттака̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄

аттака̄мапа̄ричарийа̄васена̄ти аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ра̄гавасена. идха̄пи дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хулладжа̄нанасаматтха̄ва иттхӣ адхиппета̄ти а̄ха ‘‘дут̣т̣хуллобха̄сена вуттаппака̄ра̄йа иттхийа̄’’ти. самӣпети саванӯпача̄ре. ‘‘т̣хатва̄’’ти па̄т̣хасесо. аттака̄мапа̄ричарийа̄ти ка̄мӣйатӣти ка̄мо, метхунадхаммо, паричаран̣ам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ паричарийа̄, са̄ва па̄ричарийа̄, ка̄мена па̄ричарийа̄ ка̄мапа̄ричарийа̄, аттано ка̄мапа̄ричарийа̄ аттака̄мапа̄ричарийа̄, аттано аттха̄йа метхунадхаммена упат̣т̣ха̄нанти аттхо. атха ва̄ ка̄мита̄ти ка̄ма̄, па̄ричарийа̄, аттано ка̄ма̄ аттака̄ма̄, аттака̄ма̄ ча са̄ па̄ричарийа̄ ча̄ти аттака̄мапа̄ричарийа̄, сайам̣ метхунара̄гавасена паттхитаупат̣т̣ха̄нанти аттхо. тена̄ха ‘‘метхунадхаммасан̇кха̄тена̄’’тиа̄ди. еттха ча пат̣хамена аттхавикаппена ка̄махетупа̄ричарийа̄сан̇кха̄там̣ аттхаттайам̣ дассети, дутийена адхиппа̄йапа̄ричарийа̄сан̇кха̄там̣ аттхадвайам̣. бйан̃джане (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.291) пана а̄дарам̣ акатва̄ аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘аттано ка̄мам̣ аттано хетум̣ аттано адхиппа̄йам̣ аттано па̄ричарийа’’нти (па̄ра̄. 292) падабха̄джанам̣ вуттам̣. ‘‘аттано ка̄мам̣ аттано хетум̣ аттано па̄ричарийа’’нти хи вутте джа̄ниссанти пан̣д̣ита̄ ‘‘етта̄вата̄ аттано аттха̄йа ка̄мапа̄ричарийа̄ вутта̄’’ти, ‘‘аттано адхиппа̄йам̣ аттано па̄ричарийа’’нти (па̄ра̄. 292) вуттепи джа̄ниссанти ‘‘етта̄вата̄ аттана̄ иччхитака̄митат̣т̣хена аттака̄мапа̄ричарийа̄ вутта̄’’ти.

калйа̄н̣ена бхаддакена гун̣ена саманна̄гататта̄ калйа̄н̣адхаммам̣. тена̄ха ‘‘тадубхайена̄пӣ’’тиа̄ди. абхирамеййа̄ти тосеййа. етадагганти еса̄ агга̄. па̄ричарийа̄нанти па̄ричарийа̄нам̣ маджджхе, ниддха̄ран̣е четам̣ са̄мивачанам̣. нану дут̣т̣халлава̄ча̄сиккха̄паде (па̄ра̄. 285) метхунайа̄чанам̣ а̄гатам̣, атха касма̄ идам̣ вуттам̣? на̄йам̣ досо. таттха (са̄раттха. т̣ӣ. 2.291) хи дут̣т̣хуллава̄часса̄дара̄гавасена вуттам̣, идха пана аттано метхунасса̄дара̄гавасена̄ти.

тасмим̣йева кхан̣ети бхан̣итаккхан̣е. убхатобйан̃джанако пана пан̣д̣акагатикатта̄ висум̣ на вутто. ‘‘имасмим̣ сиккха̄пададвайе ка̄йасам̣сагге вийа йаккхипетӣсупи дут̣т̣хуллаттака̄мавачане тхуллаччайа’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 295) ваданти. тасмим̣йева̄ти пан̣д̣акейева иттхисан̃н̃ино аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣абхан̣анепи дуккат̣ам̣. ‘‘йо те виха̄ре васати, тасса аггада̄нам̣ метхунам̣ дхаммам̣ дехӣ’’ти парийа̄йавачанепи дуккат̣ам̣. ‘‘аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сеййа йа̄ ма̄дисам̣ ‘сӣлаванта’нти вуттатта̄’’ти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 295) еке. ‘‘пан̃часу ан̇гесу саббха̄ва̄ сан̇гха̄дисесова̄’’ти апаре. ‘‘метхунупасам̣хитена̄’’ти вуттатта̄ ‘‘чӣвара̄дӣхи…пе… бха̄сантасса ана̄паттӣ’’ти вуттам̣.

аттака̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сан̃чаран̣ам̣ сан̃чаро, со етасса аттхӣти сан̃чарӣ, сан̃чаран̣асӣлоти ва̄ сан̃чарӣ, тасса бха̄во сан̃чариттам̣, сан̃чаран̣анти аттхо. тан̃ча парато ‘‘иттхийа̄ ва̄ пурисамати’’нтиа̄дивачанато иттхипуриса̄нам̣ вемаджджхети а̄ха ‘‘иттхипуриса̄нам̣ антаре сан̃чаран̣абха̄ва’’нти. пат̣игган̣ханавӣмам̣санапачча̄харан̣а̄нӣти еттха пат̣игган̣ханам̣ на̄ма пурисена ва̄ иттхийа̄ ва̄ убхиннам̣ ма̄та̄дӣхи ва̄ ‘‘бханте, иттханна̄мам̣ иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ евам̣ бхан̣а̄хӣ’’ти вутте тесам̣ вачанам̣ ‘‘са̄дхӯ’’ти ва̄ ‘‘хотӯ’’ти ва̄ ‘‘бхан̣а̄мӣ’’ти ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена вачӣбхедам̣ катва̄, сӣсакампана̄дӣхи ва̄ сампат̣иччханам̣. вӣмам̣санам̣ на̄ма вуттаппака̄рена са̄санам̣ гахетва̄ тасса̄ иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ тесам̣ авассам̣ а̄рочанака̄нам̣ ма̄та̄питубха̄та̄бхагиниа̄дӣнам̣ ва̄ сантикам̣ гантва̄ тасса са̄санасса а̄рочанам̣. пачча̄харан̣ам̣ на̄ма тена гантва̄ а̄рочите са̄ иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхату ва̄, ма̄ ва̄, ладжджа̄йа ва̄ тун̣хӣ хоту, пуна а̄гантва̄ тасса̄ иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ тасса̄ паваттийа̄ а̄рочанам̣. а̄паджджеййа̄ти пат̣ипаджджеййа.

иттхийа̄ ва̄ пурисаматим̣ пурисасса ва̄ иттхиматинти еттха ‘‘а̄рочеййа̄’’ти па̄т̣хасесо дат̣т̣хаббо. тенева̄ха ‘‘таттха̄’’тиа̄ди. джа̄йа̄бха̄вети бхарийа̄бха̄ве. джа̄рабха̄вети патибха̄ве, нимиттаттхе четам̣ бхуммавачанам̣. тасма̄ бхарийа̄бха̄ванимиттам̣ патибха̄ванимиттам̣, бхарийа̄бха̄вахету патибха̄вахету, бхарийа̄бха̄вапаччайа̄ патибха̄вапаччайа̄ а̄рочетӣти аттхо. еса найо ‘‘джа̄йаттане а̄рочетӣ’’тиа̄дӣсупи. ‘‘джа̄йаттане ва̄ джа̄раттане ва̄’’ти хи идам̣ йадаттхам̣ там̣ тесам̣ матим̣ а̄рочети, там̣ дассанаттхам̣ вуттам̣. ида̄ни пана падабха̄джанийам̣ (па̄ра̄. 302) вуттанайена̄пи аттхам̣ дассетум̣ ‘‘апича̄’’тиа̄дима̄ха. кин̃ча̄пи иттхилин̇гавасена падабха̄джанийам̣ вуттам̣, ‘‘джа̄йаттане ва̄ джа̄раттане ва̄’’ти пана ниддесасса убхайалин̇гаса̄дха̄ран̣атта̄ пурисалин̇гавасена̄пи йоджетва̄ ваттаббанти а̄ха ‘‘етенева упа̄йена̄’’тиа̄ди. мухуттика̄ти ган̣ика̄. ‘‘антамасо тан̇кхан̣ика̄йапӣ’’ти идам̣ нидассанаматтанти а̄ха ‘‘етенева упа̄йена̄’’тиа̄ди.

ан̃н̃атра на̄лам̣вачанӣйа̄йа̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.339-340) десача̄риттавасена пан̣н̣ада̄на̄дина̄ апариччаттам̣ т̣хапетва̄. сан̃чариттавасена бхиккхуна̄ вачанӣйа̄ на хотӣти на̄лам̣вачанӣйа̄, там̣ т̣хапетва̄ти кечи. аппена ва̄ бахуна̄ ва̄ дханена кӣта̄ дханаккӣта̄. йасма̄ пана са̄ на кӣтаматта̄йева бхарийа̄, сам̣ва̄саттха̄йа пана кӣтатта̄ бхарийа̄, тасма̄сса ниддесе ‘‘дханена кин̣итва̄ ва̄сетӣ’’ти (па̄ра̄. 304) вуттам̣. чхандава̄синӣти чхандена аттано ручийа̄ васатӣти чхандава̄синӣ. йасма̄ пана са̄ на аттано чхандаматтенева бхарийа̄ хоти, пурисена пана сампат̣иччхитатта̄, тасма̄сса ниддесе ‘‘пийо пийам̣ ва̄сетӣ’’ти (па̄ра̄. 304) вуттам̣. а̄дисаддена ‘‘бхогава̄синӣ, пат̣ава̄синӣ, одапаттакинӣ, обхат̣ачумбат̣а̄, да̄сӣ ча бхарийа̄ ча, каммака̄рӣ ча бхарийа̄ ча, дхаджа̄хат̣а̄, мухуттика̄’’ти (па̄ра̄. 304) имесам̣ ат̣т̣ханнам̣ а̄ка̄ра̄нам̣ гахан̣ам̣. йатха̄ ча ‘‘чхандава̄синӣ’’тиа̄дӣсу ан̃н̃атаравасена вадато висан̇кето наттхи, евам̣ па̄л̣ийам̣ авуттесупи ‘‘хохи кира иттханна̄масса бхарийа̄, джа̄йа̄, паджа̄пати, путтама̄та̄, гхаран̣ӣ, гхараса̄минӣ, бхаттарандхика̄, суссӯсика̄, парича̄рика̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.305) евама̄дӣсу сам̣ва̄сапаридӣпакесу вачанесу ан̃н̃атаравасена вадантасса̄пи висан̇кето наттхи, тиван̇гасампаттийа̄ а̄паттийева.

ма̄тураккхитам̣ брӯхӣти еттха ма̄тураккхита̄ на̄ма ма̄тара̄ раккхита̄, йатха̄ пурисена саха сам̣ва̄сам̣ на каппети, евам̣ ма̄тара̄ раккхита̄ти аттхо. теневасса падабха̄джанепи ‘‘ма̄та̄ раккхати гопети, иссарийам̣ ка̄рети, васам̣ ваттетӣ’’ти (па̄ра̄. 304) вуттам̣. питураккхита̄дӣсӯти ‘‘питураккхита̄, ма̄та̄питураккхита̄, бха̄тураккхита̄, бхагинираккхита̄, н̃а̄тираккхита̄, готтараккхита̄, дхаммараккхита̄, са̄раккха̄, сапаридан̣д̣а̄’’ти (па̄ра̄. 303) евам̣ вуттесу питураккхита̄дӣсу. йатха̄ ча еттха, евам̣ ‘‘питураккхитам̣ брӯхӣ’’тиа̄дӣсупи найо ведитаббо.

сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ гила̄насса ва̄ киччена гаччхантасса̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.340) еттха бхиккхусан̇гхасса упосатха̄га̄рам̣ ва̄ кин̃чи ва̄ виппакатам̣ хоти. таттха ка̄рука̄нам̣ бхаттаветанаттха̄йа упа̄сако ва̄ упа̄сика̄йа сантикам̣ бхиккхум̣ пахин̣еййа, упа̄сика̄ ва̄ упа̄сакасса, еварӯпена сан̇гхакиччена гаччхантасса ана̄патти. четийакамме карийама̄непи есева найо. гила̄насса бхесаджджаттха̄йапи упа̄сакена ва̄ упа̄сика̄йа сантикам̣, упа̄сика̄йа ва̄ упа̄сакасса сантикам̣ пахитасса гаччхато ана̄патти.

кин̃ча̄пи еттха ‘‘иттхӣ на̄ма манусситтхӣ, на йаккхӣ на петӣ на тираччха̄нагата̄. пурисо на̄ма мануссапурисо, на йаккхо’’тиа̄ди (са̄раттха. т̣ӣ. 2.341) наттхи, татха̄пи мануссаджа̄тика̄ва иттхипуриса̄ идха адхиппета̄ти а̄ха ‘‘тесам̣ мануссаджа̄тиката̄’’ти. нана̄лам̣вачанӣйата̄ти йатха̄вуттанайена париччатта̄ алам̣вачанӣйа̄. нива̄ран̣аттхо хи еттха алам̣-саддо. на алам̣вачанӣйа̄ на̄лам̣вачанӣйа̄, на на̄лам̣вачанӣйа̄, тасса̄ бха̄во нана̄лам̣вачанӣйата̄, ‘‘алам̣вачанӣйата̄’’иччева вуттам̣ хоти.

пан̣н̣аттинти, имам̣ сиккха̄падам̣. ка̄йавика̄рена̄ти сӣсуккхипана̄дика̄йавика̄рена. татхева вӣмам̣ситва̄ татхева пачча̄харантасса̄ти хаттхамудда̄дина̄ ка̄йавика̄рена вӣмам̣ситва̄ пуна а̄гантва̄ татхева а̄рочентасса. а̄гамиссатӣти тава сантике дхаммассавана̄диаттхам̣ а̄гамиссати. кеначи вуттети а̄санаса̄ла̄дӣсу нисиннасса кеначи пурисена вутте. саче хи кхӣн̣а̄савасса ма̄та̄питаро куджджхитва̄ алам̣вачанӣйа̄ хонти, тан̃ча бхиккхум̣ гхарам̣ упагатам̣ пита̄ вадати ‘‘ма̄та̄ те, та̄та, мам̣ махаллакам̣ чхад̣д̣етва̄ н̃а̄тикулам̣ гата̄, гаччха нам̣ мам̣ упат̣т̣ха̄тум̣ песехӣ’’ти. со че гантва̄ там̣ ватва̄ пуна питуно тасса̄ а̄гаманам̣ ва̄ ана̄гаманам̣ ва̄ а̄рочети, евам̣ а̄рочентасса тассапи ка̄йава̄чато самут̣т̣ха̄ти. тена̄ха ‘‘пан̣н̣аттим̣ аджа̄нантасса пана̄’’тиа̄ди. кхӣн̣а̄савассапӣти еттха пи-саддена секкхапутхуджджана̄нам̣ ваттаббамева наттхӣти дӣпети. питувачанена̄ти аттано питувачанена. гантва̄ти тасса̄ самӣпам̣ гантва̄. пан̣н̣аттим̣, алам̣вачанӣйабха̄ван̃ча̄ти убхайам̣ аджа̄нантассапи ка̄йава̄чато самут̣т̣ха̄ти. тадубхайанти пан̣н̣аттим̣, алам̣вачанӣйабха̄ван̃ча. йам̣ пана пан̣н̣аттим̣ джа̄нитва̄ етехева тӣхи найехи сан̃чариттам̣ сама̄паджджато ка̄йачиттато, ва̄ча̄читтато, ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти. има̄ни тӣн̣и пан̣н̣аттиджа̄наначиттена ‘‘сачиттакасамут̣т̣ха̄на̄нӣ’’ти вуттам̣, там̣ айуттам̣. на хи пан̣н̣аттим̣ джа̄нитва̄пи ‘‘на̄лам̣вачанӣйа̄’’ти ман̃н̃ама̄насса сачиттакехи самут̣т̣ха̄нехи а̄патти самут̣т̣ха̄тӣти ваттум̣ йуджджати вӣтиккамачетана̄йа асамбхавато.

сан̃чариттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

сан̃н̃а̄чика̄йа пана̄ти еттха санти аттава̄чако татийаттхе нипа̄то, йа̄чика̄ти бха̄васа̄дхано, тесан̃ча маджджхепадалопасама̄со. пана̄ти нипа̄таматтамева. тена̄ха ‘‘сайам̣ паваттитайа̄чана̄ вуччатӣ’’ти. йа̄ хи аттана̄ паваттита̄, са̄ аттано на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘тасма̄’’тиа̄ди. нану на сакка̄ йа̄чана̄йева кут̣им̣ ка̄тунти ануйогам̣ сандха̄йа тасса̄дхиппа̄йаттхам̣ дассетум̣ ‘‘сайам̣ йа̄читакехӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха сайам̣ йа̄читакехӣти ‘‘ва̄сим̣ детха, пхарасум̣ детха̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 342) сайам̣ йа̄читакехи. упакаран̣ехӣти ва̄сийа̄дӣхи. парена бхан̣д̣аса̄микена ‘‘мама ида’’нти апаричча̄га̄раккхан̣агопанавасена париггахитам̣ парапариггахитакам̣, парасантаканти вуттам̣ хоти. мӯлаччхедавасена̄ти мӯласса чхинданавасена, парасантакабха̄вато мочетва̄ аттано сантакам̣ катва̄ти вуттам̣ хоти. еван̃хи ан̃н̃а̄такааппава̄ритат̣т̣ха̄нато йа̄чантасса ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттийа̄ дуккат̣ам̣. та̄вака̄ликам̣ пана ват̣т̣атӣти та̄вака̄ликам̣ катва̄ йа̄читум̣ ват̣т̣ати. сакакаммам̣ на йа̄читабба̄ти па̄н̣а̄типа̄тасиккха̄падараккхан̣аттхам̣ вуттам̣. ‘‘хаттхакаммам̣ детха̄’’ти анийаметва̄пи на йа̄читабба̄. евам̣ йа̄чита̄ хи те ‘‘са̄дху, бханте’’ти бхиккхум̣ уййоджетва̄ мигепи ма̄ретва̄ а̄хареййум̣. нийаметва̄ пана ‘‘виха̄ре кин̃чи каттаббам̣ аттхи, таттха хаттхакаммам̣ детха̄’’ти йа̄читабба̄. ‘‘кут̣и на̄ма уллитта̄ ва̄ хоти, авалитта̄ ва̄ уллитта̄валитта̄ ва̄’’ти (па̄ра̄. 345) падабха̄джане вуттатта̄ ‘‘кут̣инти уллитта̄дӣсу ан̃н̃атара’’нти вуттам̣. таттха уддхам̣ мукхам̣ литта̄ уллитта̄. анто лимпанта̄ хи евам̣ лимпанти. адхо мукхам̣ литта̄ авалитта̄. бахи лимпанта̄ хи евам̣ лимпанти. тена̄ха ‘‘таттха уллитта̄ на̄ма̄’’тиа̄ди. пит̣т̣хасан̇гха̄т̣оти два̄раба̄ха̄. ‘‘судха̄йа ва̄ маттика̄йа ва̄’’ти етена т̣хапетва̄ име две лепе авасесо бхасма̄гомайа̄дибхедо алепоти дассети.

йасма̄ пана сан̃н̃а̄чика̄йа кут̣им̣ каронтена̄пи идха вуттанайенева пат̣ипаджджитаббам̣, тасма̄ ‘‘сайам̣ ва̄ каронтена а̄н̣аттийа̄ ва̄ ка̄ра̄пентена̄’’ти вуттам̣. еттха ча ‘‘сайам̣ ва̄ каронтена̄’’ти имина̄ са̄маттхийато лаббхама̄наматтхама̄ха, на ту падаттхато. ‘‘а̄н̣аттийа̄ ва̄ ка̄ра̄пентена̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.348-349) пана падаттхато. еван̃ча катва̄ йади пана ‘‘каронтена ва̄ ка̄ра̄пентена ва̄’’ти вадеййа, бйан̃джанам̣ виломитам̣ бхавеййа. на хи ка̄ра̄пенто каронто на̄ма хотӣти едисӣ чодана̄ анавака̄са̄ти дат̣т̣хаббам̣. наттхи са̄мӣ пати етисса̄ти аса̄мика̄, там̣ аса̄микам̣, аниссаранти аттхо. аниссарата̄ четтха ка̄ра̄панена̄ти а̄ха ‘‘ка̄рета̄ да̄йакена вирахита’’нти. уддесоти уддиситаббо.

татра̄ти са̄мисмим̣ бхуммавачананти а̄ха ‘‘тасса̄ кут̣ийа̄’’ти. дӣгхасоти ниссаккавачананти а̄ха ‘‘дӣгхато’’ти. бахикут̣т̣ети кут̣т̣асса бахи, тхусена миссако пин̣д̣о тхусапин̣д̣о, тасса парийанто тхусапин̣д̣апарийанто, тена, тхусамиссакаматтика̄пин̣д̣апарийантена̄ти вуттам̣ хоти. тхусапин̣д̣ассӯпари сетакаммам̣ пана аббоха̄рикам̣. аббхантаре бхаво аббхантаримо, тена. йаттха̄ти йассам̣ кут̣ийам̣. пама̄н̣айуттоти пакативидаттхийа̄ нававидаттхипама̄н̣о. ‘‘тирийам̣ саттантара̄’’ти (па̄ра̄. 348) уккам̣сато пама̄н̣асса вуттатта̄ ‘‘хет̣т̣химакот̣ийа̄ чатухаттхавиттха̄ра̄ на хотӣ’’ти вуттам̣.

содхетва̄ти саматаласӣмаман̣д̣аласадисам̣ катва̄. падабха̄джане вуттанайена сан̇гхам̣ тиккхаттум̣ йа̄читва̄ти ‘‘сан̇гхам̣ упасан̇камитва̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ вуд̣д̣ха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ па̄де вандитва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ евамасса вачанӣйо ‘ахам̣, бханте, сан̃н̃а̄чика̄йа кут̣им̣ каттука̄мо аса̄микам̣ аттуддесам̣, сохам̣, бханте, сан̇гхам̣ кут̣иваттхуолоканам̣ йа̄ча̄мӣ’’’ти (па̄ра̄. 349) падабха̄джане вуттанайена тиккхаттум̣ йа̄читва̄. сан̇гхена ва̄ саммата̄ти падабха̄джанийам̣ (па̄ра̄. 350) вуттена н̃аттидутийакаммена, апалоканакаммавасена ва̄ сан̇гхена саммата̄. ваттхӯти кут̣иваттху. ана̄рамбханти анупаддавам̣. парито камати гаччхати еттха̄ти париккаманам̣, тена саха ваттатӣти сапариккаманам̣, саупача̄ранти аттхо. тена̄ха ‘‘техи бхиккхӯхӣ’’тиа̄ди.

кипиллика̄дӣнанти еттха кипиллика̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.353) на̄ма раттака̄л̣апин̇гала̄дибхеда̄ йа̄ ка̄чи, та̄ а̄ди йесам̣ та̄ни кипиллика̄дӣни, тесам̣. а̄дисаддена упачика̄дӣнам̣ сан̇гахан̣ам̣. а̄сайоти нибаддхавасанат̣т̣ха̄нам̣, со а̄ди йесам̣ те а̄сайа̄дайо, техи. а̄дисаддена четтха нисситасса гахан̣ам̣. сол̣асахи упаддавехӣти ‘‘кипиллика̄нам̣ ва̄ а̄сайо хоти, упачика̄нам̣ ва̄ ундӯра̄нам̣ ва̄ ахӣнам̣ ва̄ виччхика̄нам̣ ва̄ сатападӣнам̣ ва̄ хаттхӣнам̣ ва̄ асса̄нам̣ ва̄ сӣха̄нам̣ ва̄ бйаггха̄нам̣ ва̄ дӣпӣнам̣ ва̄ аччха̄нам̣ ва̄ тараччха̄нам̣ ва̄ йесам̣ кесан̃чи тираччха̄нагата̄нам̣ па̄н̣а̄нам̣ ва̄ а̄сайо хоти, пуббан̣н̣анисситам̣ ва̄ хоти, апаран̣н̣ааббха̄гха̄таа̄гха̄танасуса̄науййа̄нара̄джаваттхухаттхиса̄ла̄ассаса̄ла̄бандхана̄га̄рапа̄на̄га̄расӯнараччха̄чаччарасабха̄сам̣саран̣анисситам̣ ва̄ хотӣ’’ти (па̄ра̄. 353) евам̣ вуттехи сол̣асахи упаддавехи. таттха ча аббха̄гха̄там̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.353) на̄ма ка̄ран̣а̄гхарам̣. а̄гха̄танам̣ на̄ма дхаммагандхика̄. суса̄нанти маха̄суса̄нам̣. сам̣саран̣ам̣ на̄ма аниббиджджхагаманӣйо гатапачча̄гатамагго.

а̄виджджхитум̣ саккун̣еййата̄йа̄ти чхиннатат̣а̄дӣнамабха̄вато анупарийа̄йитум̣ саккун̣еййата̄йа. тена бхиккхуна̄ти кут̣ика̄ракена бхиккхуна̄. йа̄читехӣти ‘‘екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ вуд̣д̣ха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ па̄де вандитва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄ евамасса вачанӣйо ‘ахам̣, бханте, сан̃н̃а̄чика̄йа кут̣им̣ каттука̄мо аса̄микам̣ аттуддесам̣, сохам̣, бханте, сан̇гхам̣ кут̣иваттхудесанам̣ йа̄ча̄мӣ’’’ти (па̄ра̄. 351) тиккхаттум̣ йа̄читехи. н̃аттидутийена каммена̄ти –

‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ иттханна̄мо бхиккху сан̃н̃а̄чика̄йа кут̣им̣ каттука̄мо аса̄микам̣ аттуддесам̣, со сан̇гхам̣ кут̣иваттхудесанам̣ йа̄чати. йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо иттханна̄масса бхиккхуно кут̣иваттхум̣ десеййа. еса̄ н̃атти. сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ иттханна̄мо бхиккху сан̃н̃а̄чика̄йа кут̣им̣ каттука̄мо аса̄микам̣ аттуддесам̣, со сан̇гхам̣ кут̣иваттхудесанам̣ йа̄чати. сан̇гхо иттханна̄масса бхиккхуно кут̣иваттхум̣ десети, йасса̄йасмато кхамати иттханна̄масса бхиккхуно кут̣иваттхусса десана̄, со тун̣хасса. йасса наккхамати, со бха̄сеййа. деситам̣ сан̇гхена иттханна̄масса бхиккхуно кут̣иваттху, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти –

евам̣ падабха̄джане вуттена н̃аттидутийена каммена. а̄л̣авика̄ на̄ма а̄л̣авират̣т̣хе джа̄та̄ да̄рака̄, те паббаджитака̄лепи ‘‘а̄л̣авика̄’’твева пан̃н̃а̄йим̣су. те сандха̄йа вуттам̣ а̄л̣авике бхиккхӯ’’ти. лепе гхат̣итети (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.353) антолепе ва̄ антолепена саддхим̣ бхиттин̃ча чхаданан̃ча ека̄баддхам̣ катва̄ гхат̣ите, бахилепе ва̄ бахилепена саддхим̣ гхат̣ите. две ча дуккат̣а̄ни са̄рамбхаапариккаманавасена. убхайавипанна̄ти убхайехи десана̄пама̄н̣ехи випанна̄ вирахита̄ убхайавипанна̄, адеситаваттхука̄ пама̄н̣а̄тикканта̄ти аттхо. тасминти два̄рабандхе ва̄ ва̄тапа̄не ва̄. лепо на гхат̣ийатӣти пуббе динналепо два̄рабандхена ва̄ ва̄тапа̄нена ва̄ саддхим̣ на гхат̣ийати, ека̄баддхам̣ хутва̄ на тит̣т̣хатӣти вуттам̣ хоти. танти два̄рабандхам̣ ва̄ ва̄тапа̄нам̣ ва̄ пара̄масати. пат̣хамамева̄ти лепакиччасса нит̣т̣хитатта̄ два̄рабандхава̄тапа̄на̄нам̣ т̣хапанато пуббейева, лепасса нит̣т̣хитаккхан̣ейева̄ти адхиппа̄йо. ‘‘бхиккху кут̣им̣ кароти деситаваттхукам̣ пама̄н̣икам̣ са̄рамбхам̣ сапариккаманам̣, а̄патти дуккат̣асса. бхиккху кут̣им̣ кароти деситаваттхукам̣ пама̄н̣икам̣ ана̄рамбхам̣ апариккаманам̣, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 355) падабха̄джанийам̣ вуттатта̄ ‘‘кевалам̣ са̄рамбха̄йа̄’’тиа̄ди вуттам̣. виппакатанти анит̣т̣хитам̣. ан̃н̃асса дадато ча̄ти ан̃н̃асса пуггаласса ва̄ сан̇гхасса ва̄ дадато ча. гуха̄ на̄ма ит̣т̣хакагуха̄ ва̄ сила̄гуха̄ ва̄ да̄ругуха̄ ва̄ бхӯмигуха̄ ва̄. тин̣акут̣и на̄ма саттабхӯмикопи па̄са̄до тин̣аччхадано ‘‘тин̣акут̣ика̄’’ти вуччати. ан̃н̃асса̄ти а̄чарийасса ва̄ упаджджха̄йасса ва̄ сан̇гхасса ва̄. ва̄са̄га̄рам̣ т̣хапетва̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.364) аттано васанаттха̄йа ва̄са̄га̄рам̣ т̣хапетва̄. упосатха̄га̄ра̄дӣсӯти еттха а̄дисаддена джанта̄гхарабходжанаса̄ла̄аггиса̄ла̄нам̣ гахан̣ам̣. хет̣т̣химапама̄н̣асамбхавоти чатухаттхавиттхин̣н̣ата̄. адеса̄петва̄ карототи ваттхум̣ адеса̄петва̄ пама̄н̣а̄тиккантам̣, пама̄н̣айуттам̣ ва̄ карото. еттха ча ваттхуно адеса̄панам̣ акирийа̄. кут̣икаран̣ам̣ кирийа̄.

кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

махантам̣ ла̄ти ган̣ха̄тӣти махаллако, там̣ махаллакам̣. йо ча йам̣ ган̣ха̄ти, со тасса аттхӣти а̄ха ‘‘махантабха̄во етасса аттхӣти махаллако’’ти. со ча махантабха̄во кена, куто ча̄ти а̄ха ‘‘саса̄микабха̄вена̄’’тиа̄ди. на кевалам̣ саса̄микабха̄венева̄ти а̄ха ‘‘йасма̄ ва̄’’тиа̄ди. йади евам̣ атха касма̄ ‘‘махаллако на̄ма виха̄ро саса̄мико вуччатӣ’’ти (па̄ра̄. 367) еттакамева падабха̄джане вуттанти а̄ха ‘‘йасма̄ пана̄’’тиа̄ди. вихаранти еттха̄ти виха̄ро, а̄ва̄со. ма̄тика̄йам̣ бхиккхӯ ва̄ анабхинеййа̄ти еттха ва̄-саддо ‘‘айам̣ ва̄ со маха̄на̄го’’тиа̄дӣсу вийа авадха̄ран̣аттхо.

косамбийанти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.365) евам̣на̄маке нагаре. тасса кира нагарасса а̄ра̄мапоккхаран̣иа̄дӣсу тесу тесу т̣ха̄несу косамбаруккха̄ва уссанна̄ ахесум̣, тасма̄ там̣ ‘‘косамбӣ’’ти сан̇кхам̣ гаччхати. ‘‘кусумбасса на̄ма исино ассамато авидӯре ма̄питатта̄’’ти еке. чханнаттхерам̣ а̄раббха̄ти йо абхиниккхаманака̄ле саддхим̣ никкханто, йасса ча саттха̄ра̄ паринибба̄нака̄ле брахмадан̣д̣о (чӯл̣ава. 445) а̄н̣атто, там̣ чханнаттхерам̣ а̄раббха. четийаруккханти читтӣкатат̣т̣хена четийам̣, пӯджа̄раха̄нам̣ деват̣т̣ха̄на̄наметам̣ адхивачанам̣, ‘‘четийа’’нти самматам̣ руккхам̣ четийаруккхам̣. ваттхуно адесана̄йа а̄паджджанато ‘‘акирийаматтато самут̣т̣ха̄набха̄во’’ти вуттам̣. матта-саддена кирийато самут̣т̣ха̄натам̣ пат̣иккхипати. кечи пана ‘‘ваттхуадесана̄йа, кут̣икаран̣ена ча самут̣т̣ха̄нато кирийа̄кирийато самут̣т̣ха̄тӣ’’ти ваданти. пама̄н̣анийама̄бха̄вова висесо.

виха̄рака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. дут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дӯсӣйатӣти дут̣т̣хо, дӯсети парам̣ вина̄сетӣти досо. тена̄ха ‘‘дӯсито чева̄’’тиа̄ди. ида̄ни ‘‘дӯсито чева дӯсако ча̄’’ти имина̄ сан̇кхепена вуттамеваттхам̣ виттха̄ретва̄ дассетум̣ ‘‘уппанне хи досе’’тиа̄дима̄ха. пакатибха̄вам̣ джаха̄питоти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.385-386) соммабха̄вам̣ джаха̄питоти аттхо, вика̄рама̄па̄дитоти вуттам̣ хоти. а̄ка̄рана̄на̄ттена̄ти дӯсита̄ка̄расса чева дӯсака̄ка̄расса ча̄ти имесам̣ двиннам̣ а̄ка̄ра̄нам̣ на̄на̄бха̄вена. наппатитоти пӣтисукха̄дӣхи на абхигато анупагато, на упагатоти аттхо. йо ча пӣтисукха̄дӣхи анупагато, со техи ваджджито на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘пӣтисукха̄дӣхи виваджджито’’ти. йо ча техи ваджджито, на со техи абхисат̣о на̄ма хотӣти а̄ха ‘‘на абхисат̣о’’ти, пӣтисукха̄дӣхи на паттхат̣оти аттхо. на̄сса мӯланти амӯлакам̣. там̣ пана амӯлакаттам̣ йасма̄ чодакавасена адхиппетам̣, на чудитакавасена, тасма̄ тадаттхам̣ дассетум̣ ‘‘йам̣ чодакена̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха йанти па̄ра̄джикам̣. етанти чудитакасса а̄панна̄на̄паннаттам̣. идха̄ти имасмим̣ сиккха̄паде.

ида̄ни аттана̄ вуттамева дит̣т̣ха̄дим̣ виваритум̣ ‘‘еттха ча̄’’тиа̄ди вуттам̣. татхева̄ти ‘‘паса̄дасотена ва̄ диббасотена ва̄’’ти имаматтхам̣ атидисати. парисан̇китам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.385-386) пана тивидхам̣ дит̣т̣хапарисан̇китам̣, сутапарисан̇китам̣, мутапарисан̇китанти. таттха бхиккхун̃ча ма̄туга̄ман̃ча татха̄рӯпе т̣ха̄не дисва̄ ‘‘аддха̄ имехи ката’’нти ва̄ ‘‘кариссантӣ’’ти ва̄ парисан̇китам̣, идам̣ дит̣т̣хапарисан̇китам̣ на̄ма. андхака̄ре ва̄ пат̣иччханнока̄се ва̄ бхиккхусса ча ма̄туга̄масса ча вачанам̣ сутва̄ дутийасса аттхибха̄вам̣ аджа̄нато пуббе вуттанайена парисан̇китам̣, идам̣ сутапарисан̇китам̣ на̄ма. дхуттехи иттхӣхи саддхим̣ паччантавиха̄ре ман̣д̣апе ва̄ са̄ла̄дӣсу ва̄ пуппхагандхамам̣сасура̄дӣни анубхавитва̄ гатат̣т̣ха̄нам̣ дисва̄ ‘‘кена ну кхо идам̣ ката’’нти вӣмам̣сантена татра кеначи бхиккхуна̄ гандха̄дӣхи пӯджа̄ ката̄ хоти, бхесаджджаттха̄йа арит̣т̣хам̣ ва̄ пӣтам̣, со тасса гандхам̣ гха̄йитва̄ ‘‘айам̣ со бхависсатӣ’’ти парисан̇китам̣, идам̣ мутапарисан̇китам̣ на̄ма. евам̣ тивидхасса парисан̇китасса абха̄во апарисан̇китам̣. тена̄ха ‘‘дит̣т̣хасутамутавасена четаса̄ апарисан̇кита’’нти. тан̃ча панетам̣ дит̣т̣ха̄дикам̣ на кевалам̣ аттано ва̄ти а̄ха ‘‘аттано ва̄ парасса ва̄’’ти. йасма̄ ‘‘твам̣ пан̣д̣ако’’тиа̄дивачанена̄пи чодайато а̄паттийева, тасма̄ ‘‘бхиккхуно анурӯпесу екӯнавӣсатийа̄ ан̃н̃атарена̄’’ти вуттам̣. йади евам̣ атха касма̄ падабха̄джане ‘‘па̄ра̄джикена дхаммена̄ти чатуннам̣ ан̃н̃атарена̄’’ти (па̄ра̄. 386) вуттанти а̄ха ‘‘падабха̄джане пана̄’’тиа̄ди. упасагганипа̄та̄нам̣ ва̄чакасаддасаннит̣т̣ха̄не тадаттхаджотанабха̄вена паваттанато ‘‘дхам̣сеййа̄’’ти вуттам̣. дхам̣санан̃четтха абхибхаванам̣. тена̄ха ‘‘абхибхавеййа̄’’ти. ‘‘твам̣ метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевӣ’’тиа̄дина̄ найена паватта̄ти ‘‘твам̣ метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исеви, адиннам̣ а̄дийи, мануссам̣ гха̄тайиттха, абхӯтам̣ а̄рочайиттха̄’’ти евам̣ паватта̄. еттха ча ‘‘ассаман̣осӣ’ти аванданака̄ран̣асса авуттатта̄ антимаваттхум̣ аджджха̄панно на вандитаббо’’ти ваданти, там̣ на гахетаббам̣ авандийесу антимаваттхум̣ аджджха̄паннасса авуттатта̄, ‘‘паччха̄ упасампаннена пуре упасампанно вандийо’’ти (пари. 468) вуттатта̄ ча. идам̣ пана аттана̄ ваттаббам̣ дассетум̣ вуттам̣.

самӣпети два̄дасахаттхапама̄н̣е падесе. сиккха̄паччаккха̄намева хи хаттхамудда̄йа сӣсам̣ на ети, идам̣ пана ануддхам̣санам̣, абхӯтарочанан̃ча етийева. тена̄ха ‘‘хаттхамудда̄йа ева ва̄’’ти. брахмачарийа̄ти брахмам̣ сет̣т̣хам̣ пасаттхам̣ чарийанти брахмачарийам̣, брахмӯнам̣ ва̄ сет̣т̣ха̄нам̣ буддхапаччекабуддхаарийаса̄вака̄нам̣, брахма̄нан̃ча чарийанти брахмачарийам̣, тамха̄ брахмачарийа̄. тена̄ха ‘‘сет̣т̣хачарийа̄’’ти. са̄дху ватасса екантена бхаддакам̣ бхавеййа. ‘‘таджджанӣйакамма̄дисаттавидхампи каммам̣ карисса̄ма̄’’ти а̄паттийа̄ чодентасса адхиппа̄йо камма̄дхиппа̄йо. ‘‘а̄паттито вут̣т̣ха̄песса̄ма̄’’ти адхиппа̄йо вут̣т̣ха̄на̄дхиппа̄йо. анувиджджана̄дхиппа̄йоти вӣмам̣сана̄дхиппа̄йо, упапариккха̄дхиппа̄йо. анувиджджакена̄ти сан̇гхамаджджхе отин̣н̣ам̣ адхикаран̣ам̣ виниччхинитум̣ нисиннена винайадхарена. ким̣ те дит̣т̣ханти тайа̄ ким̣ дит̣т̣хам̣, пат̣хамам̣ па̄ра̄джикам̣ аджджха̄паджджанто дит̣т̣хо, дутийам̣ татийам̣ чатуттхам̣ па̄ра̄джикам̣ а̄паджджанто дит̣т̣хоти вуттам̣ хоти. а̄дисаддена ‘‘кинти те дит̣т̣хам̣, када̄ те дит̣т̣хам̣, каттха те дит̣т̣ха’’нти имам̣ найам̣ сан̇ган̣ха̄ти.

саманаттха̄йа паваттама̄нехи саматхехи адхика̄таббанти адхикаран̣ам̣. йатха̄ хи саманавасена саматха̄нам̣ вива̄да̄дӣсу адхикатабха̄во, евам̣ вива̄да̄дӣнам̣ техи адхикаттаббата̄ти. тена̄ха ‘‘саматхехи адхикаран̣ӣйабха̄вена̄’’тиа̄ди. имина̄ хи адхикаран̣асаддасса каммаса̄дханата̄ вутта̄. адхикаран̣анти вива̄да̄дхикаран̣ам̣ анува̄да̄дхикаран̣ам̣ а̄патта̄дхикаран̣ам̣ кичча̄дхикаран̣анти чатуббидхам̣ адхикаран̣ам̣. вива̄да̄дӣни адхикаран̣а̄ни саменти вӯпасаментӣти саматха̄, саммукха̄винайа̄дайо. атха ва̄ адхикарӣйанти еттха̄ти адхикаран̣ам̣. ке адхикарӣйанти? саматха̄. катхам̣ адхикарӣйанти? саманавасена. адхикаран̣ам̣ саменти вӯпасаментӣтипи саматха̄ти евампеттха аттхо дат̣т̣хаббо. а̄патта̄дхикаран̣ам̣ т̣хапетва̄ сеса̄дхикаран̣ехи чодана̄йа абха̄вато ‘‘идам̣ пана па̄ра̄джикасан̇кха̄там̣ а̄патта̄дхикаран̣амева адхиппета’’нти вуттам̣. а̄паттийева адхикаран̣ам̣ а̄патта̄дхикаран̣ам̣. ануддхам̣ситаккхан̣ейева сан̇гха̄дисесо, со че тан̇кхан̣ейева джа̄на̄тӣти адхиппа̄йо.

меттийабхӯмаджакети меттийан̃ча бхӯмаджакан̃ча. чхаббаггийа̄нам̣ аггапуриса̄ ете. суддхам̣ ва̄ти па̄ра̄джикамана̄паннам̣ ва̄. ‘‘саче со тан̇кхан̣ейева джа̄на̄тӣ’’ти имина̄ а̄ваджджанасамайама̄ха. тан̇кхан̣ейева джа̄нанам̣ на̄ма дуккарам̣, самайена а̄ваджджитва̄ н̃а̄те пана н̃а̄тамева хоти. паччха̄ че джа̄на̄ти, сӣсам̣ на ети. сиккха̄паччаккха̄наабхӯта̄рочанадут̣т̣хуллава̄ча̄аттака̄мадут̣т̣хадосабхӯта̄рочанасиккха̄пада̄нӣти сабба̄нева хи има̄ни екапариччхеда̄ни. йасма̄ пана параммукха̄ саттахипи а̄паттиккхандхехи вадато дуккат̣амева, тасма̄ ‘‘параммукха̄ чодентасса пана сӣсам̣ на етӣ’’ти вуттам̣. вуттанайа̄паттийоти ‘‘ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа̄’’тиа̄дина̄ вуттанайа̄ сан̇гха̄дисесадуккат̣а̄паттийо. татхева̄ти ва̄ча̄йа ва̄ча̄йева. вадантасса̄ти саттахипи а̄паттиккхандхехи упасампаннам̣ саммукха̄ вадантасса. вуттанайенева̄ти ва̄ча̄йа ва̄ча̄йева. ока̄сам̣ ка̄ретва̄ упасампаннам̣ саммукха̄ вадантасса ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа па̄читтийанти а̄ха ‘‘ока̄сам̣ ка̄ретва̄ вадантасса па̄читтийамева̄’’ти. евасаддена дуккат̣ам̣ ниваттӣйати. асаммукха̄ саттахипи а̄паттиккхандхехи вадантасса дуккат̣ам̣. саттавидхампи камманти таджджанӣйам̣, нийасам̣, пабба̄джанӣйам̣, пат̣иса̄ран̣ӣйам̣, тивидхан̃ча уккхепанӣйанти саттавидхампи каммам̣.

упосатхам̣ ва̄ пава̄ран̣ам̣ ва̄ т̣хапентасса ча ока̄сакаммам̣ наттхӣти еттха упосатхато пуре ва̄ паччха̄ ва̄ т̣хапитопи ат̣т̣хапито хоти. кхетте т̣хапито пана т̣хапито хоти, тасма̄ ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, аджджупосатхо паннарасо, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо упосатхам̣ кареййа̄’’ти еттха йа̄ва ре-ка̄рам̣ бхан̣ати, та̄ва т̣хапетаббо, идам̣ кхеттам̣. ййа-ка̄ре пана вутте т̣хапентена паччха̄ т̣хапито на̄ма хоти. ‘‘сун̣а̄ту ме’’ти ана̄раддхе т̣хапентена пуре т̣хапито хоти. пава̄ран̣а̄т̣т̣хапанам̣ пана саббасан̇га̄хикам̣, пуггаликан̃ча̄ти дувидхам̣. таттха саббасан̇га̄хике ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо…пе… сан̇гхо тева̄чикам̣ пава̄реййа̄’’ти су-ка̄рато йа̄ва ре-ка̄ро, та̄ва апарийосита̄ва хоти пава̄ран̣а̄, еттхантаре екападепи т̣хапентена т̣хапита̄ хоти пава̄ран̣а̄. ййа-ка̄ре пана патте парийосита̄ва хоти, тасма̄ тато пат̣т̣ха̄йа т̣хапентена ат̣т̣хапита̄ хоти. пуггаликат̣т̣хапане пана ‘‘сан̇гхам̣, бханте, пава̄реми…пе… татийампи бханте сан̇гхам̣ пава̄реми дит̣т̣хена ва̄…пе… пассанто пат̣ӣ’’ти (маха̄ва. 210) сам̣-ка̄рато йа̄ва айам̣ саббапаччхимо т̣и-ка̄ро, та̄ва апарийосита̄ва хоти пава̄ран̣а̄, еттхантаре екападепи т̣хапентена т̣хапита̄ хоти пава̄ран̣а̄. ‘‘карисса̄мӣ’’ти вутте пана парийосита̄ хоти, тасма̄ ‘‘карисса̄мӣ’’ти етасмим̣ паде сампатте т̣хапита̄пи ат̣т̣хапита̄ хоти. есева найо двева̄чикаекава̄чикасама̄навассика̄су. ета̄супи хи т̣и-ка̄ра̄васа̄нам̣йева т̣хапанаккхеттанти. тена̄ха ‘‘т̣хапанаккхеттам̣ пана джа̄нитабба’’нти. осат̣е ваттхусминти чодакена аттана̄ ваттаббе сан̇гхамаджджхе уда̄хат̣е. идан̃ча идан̃ча каротӣти па̄н̣а̄типа̄там̣, адинна̄да̄нан̃ча кароти, джа̄тарӯпараджатан̃ча пат̣игган̣ха̄ти. асуко ча асуко ча ассаман̣о, анупа̄сакоти аккоса̄дхиппа̄йена параммукха̄ вадантасса дуккат̣ам̣, саммукха̄ вадантасса пана па̄читтийамева. тена̄ха ‘‘саче пана одисса нийаметва̄’’тиа̄ди. сан̇кхйупагамананти воха̄рӯпагаманам̣.

дут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ан̃н̃абха̄гасса̄ти ан̃н̃акот̣т̣ха̄сасса, йам̣ чодетука̄мо, тасса джа̄тиа̄дито ан̃н̃асса тираччха̄наджа̄тиа̄дикот̣т̣ха̄сасса̄ти вуттам̣ хоти. иданти напум̣саканиддесена чхагалака̄дим̣ ниддисати, айам̣ чхагалака̄дикоти аттхо, адхикаран̣асадда̄пеккха̄йа ва̄ напум̣саканиддесо, идам̣ чхагалака̄дисан̇кха̄там̣ адхикаран̣анти вуттам̣ хоти. ан̃н̃абха̄го ва̄ти тираччха̄наджа̄тиа̄дибхедо ан̃н̃о кот̣т̣ха̄со ва̄. асса̄ти чхагалака̄дикасса. ан̃н̃абха̄гийам̣ чхагалака̄ди. еттха ча ‘‘ан̃н̃абха̄гасамбандхи ан̃н̃абха̄гийа’’нти пат̣хамавиггахасса аттхо, ‘‘ан̃н̃абха̄гавантам̣ ан̃н̃абха̄гийа’’нти дутийавиггахасса. т̣хапетва̄ пана тираччха̄наджа̄тиа̄дикам̣ параматтхато висум̣ чхагалака̄дике асатипи ‘‘пат̣има̄йа сарӣра’’нтиа̄дӣсу вийа абхедепи бхедакаппана̄йа паватталокавоха̄равасена ‘‘ан̃н̃абха̄гасса идам̣, ан̃н̃абха̄го ва̄ асса аттхӣ’’ти вуттанти дат̣т̣хаббам̣. адхикарӣйати еттха̄ти адхикаран̣ам̣. тена̄ха ‘‘а̄дха̄ро ведитаббо’’ти. а̄дхарӣйати асминти а̄дха̄ро, патит̣т̣ха̄нам̣. тена̄ха ‘‘ваттху адхит̣т̣ха̄нанти вуттам̣ хотӣ’’ти.

ида̄ни ‘‘ан̃н̃абха̄гасса ида’’нтиа̄дина̄ сан̇кхепена вуттамеваттхам̣ кевалам̣ найадассанаттхам̣ ат̣т̣хуппаттийам̣ а̄гатамева гахетва̄ вибхаджанто ‘‘йо хи со’’тиа̄дима̄ха. тена нану ана̄гате евам̣ чодента̄нам̣ па̄пабхиккхӯнам̣ лесока̄сапидаханаттхам̣ идам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, на пана меттийабхӯмаджака̄нам̣. тесан̃хи а̄дикаммикатта̄ ана̄патти, тасма̄ са̄ман̃н̃ена аттхо вибхаджитаббо. на пана ‘‘йо хи со ат̣т̣хуппаттийам̣ даббо маллапутто’’тиа̄дина̄ висесена̄ти едисӣ чодана̄ анавака̄са̄ти дат̣т̣хаббам̣. хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то, йасма̄ти вуттам̣ хоти. ат̣т̣хуппаттийанти аттхасса уппатти аттхуппатти, аттхуппаттийева ат̣т̣хуппатти, тассам̣ ат̣т̣хуппаттийам̣, сиккха̄падасса нида̄нети вуттам̣ хоти. чхагалакоти сетачхагалако. соти чхагалако. имасса пана ‘‘хотӣ’’ти имина̄ самбандхо. ан̃н̃асса…пе… чхагалакабха̄васса ча̄ти ‘‘тираччха̄наджа̄тийа̄ чева чхагалакабха̄васса ча̄’’ти сан̇кха̄тасса ан̃н̃асса бха̄гасса кот̣т̣ха̄сасса, паккхасса̄ти аттхо.

кутойаман̃н̃о, йато ‘‘ан̃н̃асса бха̄гасса̄’’ти вуттанти а̄ха ‘‘йва̄йам̣…пе… тато’’ти. таттха мануссаджа̄ти чева бхиккхубха̄во ча̄ти йо айам̣ бха̄го кот̣т̣ха̄со паккхоти самбандхо, ‘‘мануссаджа̄ти чева бхиккхубха̄во ча̄’’ти сан̇кха̄то йо айам̣ бха̄го кот̣т̣ха̄со паккхоти аттхо. татоти ‘‘мануссаджа̄ти чева бхиккхубха̄во ча̄’’ти бха̄гато. со ва̄ ан̃н̃абха̄готи йатха̄вуттатираччха̄наджа̄тичхагалакабха̄васан̇кха̄то со ан̃н̃абха̄го ва̄. асса̄ти чхагалакасса. аттхӣти упалаббхати. тасма̄ти йасма̄ ан̃н̃абха̄гасса чхагалако хоти, йасма̄ ча со ва̄ ан̃н̃абха̄го асса аттхи, тасма̄. ан̃н̃абха̄гийасан̇кхйам̣ лабхатӣти еттха ‘‘со йва̄йа’’нти идха со-саддамева а̄нетва̄ со ан̃н̃абха̄гийасан̇кхам̣ лабхатӣти йоджетаббам̣, ‘‘со’’ти ва̄ па̄т̣хасесо дат̣т̣хаббо. ча-саддо самуччайаттхо. со пана адхикаран̣асаддато парам̣ дат̣т̣хаббо, ‘‘адхикаран̣а’’нти ча ведитабботи. тесанти меттийабхӯмаджака̄нам̣. имам̣ майам̣ даббам̣ маллапуттам̣ на̄ма карома̄ти чхагалакам̣ аджика̄йа виппат̣ипаджджантам̣ дисва̄ ‘‘майам̣, а̄вусо, имам̣ чхагалакам̣ даббам̣ маллапуттам̣ на̄ма карома̄’’ти ваданта̄нам̣. на̄макаран̣асан̃н̃а̄йа̄ти на̄макаран̣асан̇кха̄та̄йа сан̃н̃а̄йа. еттха̄пи ‘‘йо со’’тиа̄дикам̣ а̄нетва̄ тасса̄ на̄макаран̣асан̃н̃а̄йа йо со ат̣т̣хуппаттийам̣ ‘‘даббо маллапутто на̄ма̄’’ти чхагалако вутто, со йасма̄ а̄дха̄ро ваттху адхит̣т̣ха̄нанти йоджетаббам̣.

ида̄ни катхаметам̣ вин̃н̃а̄йати ‘‘адхикаран̣а’’нти четтха а̄дха̄ро ведитаббо, на вива̄да̄дхикаран̣а̄дӣсу ан̃н̃атаранти ануйогам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘тан̃хи сандха̄йа̄’’тиа̄ди. таттха танти тасса̄ на̄макаран̣асан̃н̃а̄йа адхит̣т̣ха̄набхӯтам̣ чхагалакам̣ пачча̄масати. вива̄да̄дхикаран̣а̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ сандха̄йа на вуттанти самбандхо. таттха ка̄ран̣ам̣ пуччхати ‘‘касма̄’’ти. ка̄ран̣ама̄ха ‘‘асамбхавато’’ти. ида̄ни тамева асамбхавам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄ дассетум̣ ‘‘на хӣ’’тиа̄ди вуттам̣. на хи упа̄дийим̣сӯти самбандхо. упа̄дийим̣сӯти ган̣хим̣су. ким̣ чатуннам̣ адхикаран̣а̄нампи лесо аттхи, йеневам̣ вуттанти а̄ха ‘‘на ча чатуннам̣ адхикаран̣а̄на’’нтиа̄ди. ида̄ни тамева саматтхетум̣ ‘‘джа̄тилеса̄дайо хӣ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха джа̄тийева лесо джа̄тилесо. а̄дисаддена на̄малеса̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. хоти четтха –

‘‘леса̄ джа̄тина̄маготта-лин̇га̄паттиваса̄пи ча;

паттачӣварупаджджха̄йа̄-чарийа̄ва̄саваса̄ даса̄’’ти.

а̄паттилесо на̄ма лахукам̣ а̄паттим̣ а̄паджджанто дит̣т̣хо хоти. тан̃че па̄ра̄джикена чодети ‘‘ассаман̣оси, асакйапуттийосӣ’’ти, а̄патти ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесасса̄ти (па̄ра̄. 396) евам̣ а̄паттилесампи пуггаласмим̣йева а̄ропетва̄ вуттатта̄ ‘‘пуггала̄нам̣йева леса̄ вутта̄’’ти вуттам̣. тан̃ча ‘‘даббо маллапутто’’ти на̄манти меттийабхӯмаджакехи чхагалакасса катам̣ там̣ ‘‘даббо маллапутто’’ти на̄ман̃ча. евам̣ асамбхавам̣ дассетва̄ ида̄ни имина̄ва пасан̇гена десалесасадда̄нам̣ аттхам̣ сам̣ван̣н̣етум̣ ‘‘еттха ча̄’’тиа̄дима̄ха. еттха̄ти етесу двӣсу десалесесу. десо на̄ма джа̄тиа̄дибхедо воха̄ро. тена̄ха ‘‘джа̄тиа̄дӣсӯ’’тиа̄ди. ан̃н̃ампи ваттхунти йасмим̣ ваттхусмим̣ патит̣т̣хитам̣, там̣ мун̃читва̄ ан̃н̃ампи ваттхум̣. катхам̣ силиссатӣти а̄ха ‘‘воха̄раматтенева̄’’тиа̄ди, воха̄раматтенева, на ту аттхатоти адхиппа̄йо. ‘‘ӣсакам̣ аллӣйатӣ’’ти имина̄ ‘‘лесо’’ти лиса аллӣбха̄вети имасса рӯпанти дассети. кин̃ча̄пи десалеса̄нам̣ вуттанайена бйан̃джанато на̄на̄каран̣ам̣ аттхи, аттхато пана наттхӣти а̄ха ‘‘джа̄тиа̄дӣнам̣йева ан̃н̃атаракот̣т̣ха̄сассетам̣ адхивачана’’нти.

йади пана на̄макаран̣асан̃н̃а̄йа а̄дха̄рабхӯтам̣ чхагалакам̣ сандха̄йа ‘‘ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса̄’’ти вуттам̣, атха касма̄ падабха̄джане там̣ авибхаджитва̄ ‘‘ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса̄ти а̄паттан̃н̃абха̄гийам̣ ва̄ хоти адхикаран̣ан̃н̃абха̄гийам̣ ва̄’’тиа̄ди (па̄ра̄. 393) вуттанти а̄ха ‘‘падабха̄джане пана̄’’тиа̄ди. танти а̄дха̄расан̇кха̄там̣ адхикаран̣ам̣. а̄вибхӯтам̣ па̄кат̣ам̣. аттхуддха̄равасена̄ти тена ваттаббааттха̄нам̣ уддхаран̣авасена. нану ча ‘‘аттхаматтам̣ пати садда̄ абхинивисантӣ’’ти на екена саддена анекаттха̄ абхидхӣйантӣти? саччаметам̣ саддависесе апеккхите, тесам̣ тесам̣ пана аттха̄нам̣ адхикаран̣асаддавачанӣйата̄са̄ман̃н̃ам̣ упа̄да̄йа вуччама̄но айам̣ вича̄ро адхикаран̣асаддасса аттхуддха̄роти вутто. тенева̄ха ‘‘адхикаран̣анти вачанаса̄ман̃н̃ато аттхуддха̄равасена паватта̄ни чатта̄ри адхикаран̣а̄нӣ’’ти. ан̃н̃абха̄гийата̄ти ан̃н̃апаккхийата̄. таббха̄гийата̄ти таппаккхийата̄. апа̄кат̣а̄ падабха̄джанато ан̃н̃атра дасситат̣т̣ха̄на̄бха̄вато. аваса̄не а̄паттан̃н̃абха̄гийена чоданан̃ча̄ти ‘‘бхиккху сан̇гха̄дисесам̣ аджджха̄паджджанто дит̣т̣хо хоти, сан̇гха̄дисесе сан̇гха̄дисесадит̣т̣хи хоти, тан̃че па̄ра̄джикена чодетӣ’’тиа̄дичоданам̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘адхикаран̣ан̃н̃абха̄гийа’’нти. екамекан̃хи адхикаран̣ам̣ итаресам̣ тин̣н̣ам̣ тин̣н̣ам̣ ан̃н̃абха̄гийам̣ ан̃н̃апаккхийам̣ ан̃н̃акот̣т̣ха̄сийам̣ хоти ваттхувисабха̄гатта̄. а̄дисаддена ‘‘катхам̣ адхикаран̣ам̣ адхикаран̣асса ан̃н̃абха̄гийа’’нтиа̄дико падавибха̄го сан̇гахито.

кин̃чи десам̣ лесаматтам̣ упа̄да̄йа̄ти еттха йам̣ ваттаббам̣, тасса̄пи асамбхавадассанаппасан̇гена хет̣т̣ха̄ вуттатта̄ ‘‘сеса̄ виниччхайакатха̄ ат̣т̣хаме вуттасадиса̄йева̄’’ти вуттам̣. таттха сеса̄ виниччхайакатха̄ти ‘‘па̄ра̄джикена̄ти бхиккхуно анурӯпесу екӯнависатийа̄ ан̃н̃атарена̄’’тиа̄дика̄ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дут̣т̣хадосасиккха̄падаван̣н̣ана̄) виниччхайакатха̄. вуттасадиса̄йева̄ти еттха имасмим̣ сиккха̄паде йа̄ ваттабба̄, тена сиккха̄падена са̄дха̄ран̣абхӯта̄ са̄ вуттасадиса̄йева̄ти адхиппета̄, на аса̄дха̄ран̣абхӯта̄ апуббаван̣н̣ана̄йа адхиппетатта̄. тенева̄ха ‘‘айам̣ пана̄’’тиа̄ди. пуримасмим̣ сиккха̄падепи татха̄сан̃н̃ино ана̄паттикатта̄ ‘‘идха ча̄’’ти вуттам̣. татха̄сан̃н̃инопӣти ‘‘па̄ра̄джикам̣йева айам̣ а̄панно’’ти евам̣сан̃н̃инопи. итисаддо а̄диаттхо ва̄ пака̄раттхо ва̄. тена кеначи бхиккхуна̄ ан̃н̃о кочи кхаттийаджа̄тико па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто дит̣т̣хо хоти, атха со ан̃н̃ам̣ аттано верим̣ кхаттийаджа̄тикам̣ бхиккхум̣ пасситва̄ там̣ кхаттийаджа̄тилесам̣ гахетва̄ евам̣ чодети ‘‘кхаттийо майа̄ дит̣т̣хо па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто, твам̣ кхаттийо па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панноси, атха ва̄ твам̣ кхо кхаттийо, на ан̃н̃о, па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панноси, ассаман̣оси, асакйапуттийоси, наттхи тайа̄ саддхим̣ упосатхо ва̄ пава̄ран̣а̄ ва̄ сан̇гхакаммам̣ ва̄’’ти, а̄патти ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесасса. еттха ча тесам̣ кхаттийа̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ асадисасса тасса тасса дӣгха̄дино ва̄ дит̣т̣ха̄дино ва̄ васена ан̃н̃абха̄гийата̄, кхаттийаджа̄типан̃н̃аттийа̄ а̄дха̄равасена адхикаран̣ата̄ ча ведитабба̄. еса найо на̄малеса̄дӣсупи.

а̄паттилесе пана кеначи бхиккхуна̄ кочи бхиккху лахукам̣ а̄паттим̣ а̄паджджанто дит̣т̣хо хоти, со четам̣ бхиккхум̣ па̄ра̄джикена чодети, а̄патти ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесасса. йади евам̣ катхам̣ ан̃н̃абха̄гийам̣ адхикаран̣ам̣ хотӣти? йан̃хи со лахукам̣ а̄паттим̣ а̄панно, там̣ па̄ра̄джикасса ан̃н̃абха̄гийам̣ адхикаран̣ам̣, тасса пана ан̃н̃абха̄гийасса адхикаран̣асса лесо на̄ма. йо со саббакхаттийа̄нам̣ са̄дха̄ран̣о кхаттийабха̄во вийа сабба̄паттӣнам̣ са̄дха̄ран̣о а̄паттибха̄во. етенева упа̄йена ‘‘кеначи бхиккхуна̄ кочи бхиккху сан̇гха̄дисесам̣ аджджха̄паджджанто дит̣т̣хо хотӣ’’тиа̄дикам̣ висесам̣ сан̇ган̣ха̄ти.

ан̃н̃абха̄гийасиккхам̣ йо, нева сиккхати йуттито;

гаччхе винайавин̃н̃ӯхи, ан̃н̃абха̄гийатам̣ва со. (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 408);

ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. сан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сахитасса̄ти ка̄йачиттехи екӣбхӯтасса. тена̄ха ‘‘читтена ча сарӣрена ча авийуттасса̄ти аттхо’’ти. асса̄ти ‘‘самаггасса̄’’ти падасса. сама̄насам̣ва̄сакоти сама̄но екӯпосатха̄дибхедо сам̣ва̄со асса̄ти сама̄насам̣ва̄сако, ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакена ва̄ каммана̄на̄сам̣ва̄сакена ва̄ вирахито. ка̄йаса̄маггида̄натоти ка̄йена, ка̄йасса ва̄ са̄маггийа̄ сахитабха̄васса да̄нато, тесу тесу сан̇гхакаммесу хаттхапа̄сӯпагаманатоти вуттам̣ хоти. катхам̣ на̄ма̄йам̣ бхиджджеййа̄ти айам̣ сан̇гхо кена ну кхо упа̄йена вагго бхавеййа. ва̄йа̄меййа̄ти усса̄хам̣ кареййа, паккхам̣ парийесеййа, ган̣ам̣ бандхеййа̄ти вуттам̣ хоти. аттано пхалам̣ каротӣти каран̣ам̣, йам̣ кин̃чи ка̄ран̣ам̣, адхикам̣ каран̣анти адхикаран̣ам̣, висесака̄ран̣ам̣, висесака̄ран̣ан̃ча сан̇гхабхедасса̄ти вуттам̣ ‘‘бхеданасса̄’’тиа̄ди. бхедакараваттхувасена ат̣т̣ха̄расавидханти –

‘‘идхупа̄ли бхиккхӯ адхаммам̣ ‘дхаммо’ти дӣпенти, дхаммам̣ ‘адхаммо’ти дӣпенти. авинайам̣ ‘винайо’ти дӣпенти, винайам̣ ‘авинайо’ти дӣпенти. абха̄ситам̣ алапитам̣ татха̄гатена ‘бха̄ситам̣ лапитам̣ татха̄гатена̄’ти дӣпенти, бха̄ситам̣ лапитам̣ татха̄гатена ‘абха̄ситам̣ алапитам̣ татха̄гатена̄’ти дӣпенти. ана̄чин̣н̣ам̣ татха̄гатена ‘а̄чин̣н̣ам̣ татха̄гатена̄’ти дӣпенти, а̄чин̣н̣ам̣ татха̄гатена ‘ана̄чин̣н̣ам̣ татха̄гатена̄’ти дӣпенти. апан̃н̃аттам̣ татха̄гатена ‘пан̃н̃аттам̣ татха̄гатена̄’ти дӣпенти, пан̃н̃аттам̣ татха̄гатена ‘апан̃н̃аттам̣ татха̄гатена̄’ти дӣпенти. ана̄паттим̣ ‘а̄паттӣ’ти дӣпенти, а̄паттим̣ ‘ана̄паттӣ’ти дӣпенти. лахукам̣ а̄паттим̣ ‘гарука̄ а̄паттӣ’ти дӣпенти, гарукам̣ а̄паттим̣ ‘лахука̄ а̄паттӣ’ти дӣпенти. са̄васесам̣ а̄паттим̣ ‘анавасеса̄ а̄паттӣ’ти дӣпенти, анавасесам̣ а̄паттим̣ ‘са̄васеса̄ а̄паттӣ’ти дӣпенти. дут̣т̣хуллам̣ а̄паттим̣ ‘адут̣т̣хулла̄ а̄паттӣ’ти дӣпенти, адут̣т̣хуллам̣ а̄паттим̣ ‘дут̣т̣хулла̄ а̄паттӣ’ти дӣпентӣ’’ти (чӯл̣ава. 352) –

евам̣ каммаккхандхаке вутта̄нам̣ ат̣т̣ха̄расаннам̣ бхедакаран̣а̄нам̣ васена ат̣т̣ха̄расавидхам̣. ка̄ран̣ан̃хи тада̄йаттавуттита̄йа пхалам̣ еттха васатӣти ‘‘ваттхӯ’’ти вуччати. хонти четтха –

‘‘дхаммавинайабха̄сита̄-чин̣н̣апан̃н̃аттика̄ дука̄;

а̄паттилахудут̣т̣хулла-са̄васесадука̄ни ча.

‘‘ета̄нат̣т̣ха̄раса ‘бхеда-караваттхӯ’ти вуччаре;

випалла̄сагахита̄ни, ва̄дамӯлӯпаниссайа̄’’ти.

паггайха̄ти паггахитам̣ аббхусситам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄. тит̣т̣хеййа̄ти йатха̄сама̄диннам̣, йатха̄паггахитамева ча катва̄ аччхеййа. йасма̄ пана евам̣ пагган̣хата̄, тит̣т̣хата̄ ча там̣ дӣпитан̃чева авиниссат̣т̣хан̃ча хоти, тасма̄ ‘‘дӣпеййа чева наппат̣иниссаджджеййа ча̄’’ти вуттам̣. кӣва дӯре сутва̄ гантва̄ аваданта̄нам̣ дуккат̣анти а̄ха ‘‘саббантимена париччхедена̄’’тиа̄ди. пи-саддо четтха ат̣т̣ха̄наппайутто, тасса ‘‘ад̣д̣хайоджанаматта’’нти имина̄ самбандхо ведитаббо. таттха ‘‘ад̣д̣хайоджанаматта’’нти имина̄ екавиха̄ре ваттаббамева наттхӣти дӣпети. ‘‘гантва̄’’ти имина̄ дӯтам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ песетва̄ вадатопи а̄паттимоккхо наттхи, сайамева пана гантва̄ ‘‘гаруко кхо, а̄вусо, сан̇гхабхедо, ма̄ сан̇гхабхеда̄йа параккамӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.411) нива̄ретабботи дӣпети.

сама̄гаччхатӯти екӣбхавату. екӣбха̄во ча сама̄наладдхивасена хотӣти а̄ха ‘‘екаладдхико хотӯ’’ти. ека̄ ладдхи гахан̣ам̣ асса̄ти екаладдхико, екадит̣т̣хикоти аттхо. ан̃н̃аман̃н̃асампаттийа̄ти ан̃н̃аман̃н̃асса сама̄надит̣т̣хичиттата̄сан̇кха̄та̄йа сампаттийа̄. ‘‘ан̃н̃аман̃н̃асса гун̣ала̄бха̄дика̄йа сампаттийа̄’’ти кечи. асамагго хи висум̣ па̄тимоккхам̣ уддисати, бахисӣма̄йам̣ ва̄ анупаривен̣ийам̣ ва̄ти на екуддесо. тена̄ха ‘‘екато паваттапа̄тимоккхуддесоти аттхо’’ти. аппат̣иниссаджджато дуккат̣анти висум̣ висум̣ ваданта̄нам̣ ган̣ана̄йа дуккат̣ам̣. саманубха̄санакаммам̣ ка̄таббанти йа̄вататийам̣ саманубха̄санакаммам̣ ка̄таббам̣, ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ иттханна̄мо бхиккху самаггасса сан̇гхасса бхеда̄йа параккаматӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 413) падабха̄джане вутта̄хи н̃аттичатуттха̄хи тӣхи саманубха̄санакаммава̄ча̄хи каммам̣ ка̄таббанти вуттам̣ хоти. ‘‘бхеда̄йа параккамеййа̄’’ти висум̣ вуттатта̄ бхеданасам̣ваттаникасса адхикаран̣асса сама̄да̄йа пагган̣ханато пуббепи паккхапарийесана̄дивасена сан̇гхабхеда̄йа параккамантасса саманубха̄санакаммам̣ ка̄таббанти ведитаббам̣. пат̣иниссаджджантасса ана̄паттибха̄вато ‘‘соттхибха̄во тасса бхиккхуно’’ти вуттам̣.

кин̃ча̄пи бхиккхунӣ сан̇гхам̣ на бхиндати, апича кхо бхеда̄йа параккаматӣти ‘‘са̄дха̄ран̣апан̃н̃аттӣ’’ти вуттам̣. сан̇гха̄дисесам̣ аджджха̄паджджантасса н̃аттийа̄ дуккат̣ам̣, двӣхи каммава̄ча̄хи тхуллаччайа̄ ча пат̣иппассамбхантӣти а̄ха ‘‘саманубха̄санакамме’’тиа̄ди. тан̃ча дуккат̣ам̣ те ча тхуллаччайа̄ пат̣иппассамбхантӣти йан̃ча н̃аттипарийоса̄не дуккат̣ам̣ а̄панно, йе ча двӣхи каммава̄ча̄хи тхуллаччайе, та̄ тиссопи а̄паттийо лин̇гапариваттена аса̄дха̄ран̣а̄паттийо вийа пат̣иппассамбханти. саче панасса н̃аттипарийоса̄не ладжджидхаммо оккамати, сам̣варо уппаджджати, там̣ пат̣иниссаджджати, н̃аттийа̄ дуккат̣ам̣ десетва̄ муччати. атха там̣ на пат̣иниссаджджати, бхеда̄йа параккамати чева бхеданасам̣ваттаникам̣ адхикаран̣ам̣ сама̄да̄йа паггайха тит̣т̣хати ча, н̃аттидуккат̣ам̣ пат̣иппассамбхати, пат̣хамакаммава̄ча̄йа тхуллаччайе патит̣т̣ха̄ти. еса найо итаракаммава̄ча̄йампи. асаманубха̄сийама̄насса аппат̣иниссаджджантасса̄пи сан̇гха̄дисесена ана̄патти. пат̣иниссаджджантасса̄пи н̃аттито пуббе ва̄ н̃аттиккхан̣е ва̄ н̃аттипарийоса̄не ва̄ пат̣хама̄йа ва̄ анусса̄вана̄йа дутийа̄йа ва̄ татийа̄йа ва̄ йа̄ва ййа-ка̄рам̣ на сампа̄пун̣а̄ти, та̄ва пат̣иниссаджджантасса сан̇гха̄дисесена ана̄патти. тена̄ха ‘‘асаманубха̄сийама̄насса ча̄’’тиа̄ди.

еттха пана (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.416) ‘‘девадатто самаггасса сан̇гхасса бхеда̄йа паракками, тасмим̣ ваттхусми’’нти (пари. 17) парива̄ре а̄гататта̄ девадатто а̄дикаммико, со ча кхо сан̇гхабхеда̄йа параккаманассева, на аппат̣иниссаджджанасса. на хи тасса там̣ каммам̣ катам̣. катхамидам̣ джа̄нитаббанти че? суттато. татха̄ хи ‘‘арит̣т̣хо бхиккху гаддхаба̄дхипуббо па̄пика̄йа дит̣т̣хийа̄ йа̄вататийам̣ саманубха̄сана̄йа на пат̣иниссаджджи, тасмим̣ ваттхусми’’нти парива̄ре а̄гататта̄ арит̣т̣хасса каммам̣ катанти пан̃н̃а̄йати, на татха̄ девадаттасса. атха̄писса катена бхавитаббанти кочи аттано ручиматтена вадеййа, татха̄пи аппат̣иниссаджджане а̄дикаммикасса ана̄патти на̄ма наттхи. на хи пан̃н̃аттам̣ сиккха̄падам̣ вӣтиккамантасса ан̃н̃атра одисса анун̃н̃а̄тато ана̄патти на̄ма диссати. йампи арит̣т̣хасиккха̄падасса падабха̄джане ана̄паттийам̣ ‘‘а̄дикаммикасса̄’’ти поттхакесу ликхитам̣, там̣ пама̄даликхитам̣, пама̄даликхитабха̄во ча тасса ‘‘пат̣хамам̣ арит̣т̣хо бхиккху чодетаббо, чодетва̄ са̄ретаббо, са̄ретва̄ а̄паттим̣ а̄ропетаббо’’ти (чӯл̣ава. 65) евам̣ каммаккхандхаке а̄паттиропанато ведитаббо.

идха бхеда̄йа параккамане а̄дикаммикасса девадаттасса йасма̄ там̣ каммам̣ на катам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.416), тасма̄сса а̄паттийева на джа̄та̄. сиккха̄падам̣ пана там̣ а̄раббха пан̃н̃аттанти катва̄ ‘‘а̄дикаммико’’ти вутто. ити а̄паттийа̄ абха̄ватойевасса ана̄патти вутта̄. са̄ панеса̄ кин̃ча̄пи ‘‘асаманубха̄сийама̄насса̄’’ти имина̄ва сиддха̄. йасма̄ пана асаманубха̄сийама̄но на̄ма йасса кевалам̣ саманубха̄санам̣ на каронти, со вуччати, на а̄дикаммико. айан̃ча девадатто а̄дикаммикойева. тасма̄ ‘‘а̄дикаммикасса̄’’ти (па̄ра̄. 416) вуттам̣. етенева упа̄йена т̣хапетва̄ арит̣т̣хасиккха̄падам̣ саббасаманубха̄сана̄су виниччхайо ведитаббо. ка̄йава̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄нато саманубха̄санасамут̣т̣ха̄нам̣. ‘‘пат̣иниссаджджа̄мӣ’’ти ка̄йавика̄рам̣ ва̄ вачӣбхедам̣ ва̄ акаронтассева пана а̄паджджанато акирийам̣. ‘‘наппат̣иниссаджджа̄мӣ’’ти сан̃н̃а̄йа абха̄вена муччанато сан̃н̃а̄вимоккхам̣. ‘‘наппат̣иниссаджджа̄мӣ’’ти джа̄наначиттенева сачиттакам̣.

сан̇гхабхедасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

11. бхеда̄нуваттакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тассева̄ти бхеда̄йа параккамантассева. кхоти нипа̄таматтам̣. пана̄ти висесе нипа̄то. йам̣ вачанам̣ самаггепи вагге авайавабхӯте кароти бхиндати, там̣ калахака̄ракавачанам̣ идха ‘‘вагга’’нти вуччатӣти а̄ха ‘‘ваггам̣ аса̄маггипаккхийавачанам̣ вадантӣ’’ти. аса̄маггипаккхе бхава̄ аса̄маггипаккхийа̄, калахака̄рака̄, тесам̣ вачанам̣ аса̄маггипаккхийавачанам̣, аса̄маггипаккхе ва̄ бхавам̣ вачанам̣ аса̄маггипаккхийавачанам̣. ‘‘на хи сан̇гхо сан̇гхасса каммам̣ каротӣ’’ти идам̣ ниггахавасена каттаббам̣ каммам̣ сандха̄йа вуттам̣, убба̄хика̄дикаммам̣ пана бахӯнампи ка̄тум̣ ват̣т̣атийева. дхаммава̄дӣти бхӯтава̄дӣ. винайава̄дӣти вӯпасамава̄дӣ. джа̄на̄ти ноти еттха̄пи ‘‘чхандан̃ча ручин̃ча̄’’ти идам̣ а̄нетва̄ самбандхитаббам̣. тена̄ха ‘‘амха̄кам̣ чханда̄дӣни джа̄на̄тӣ’’ти. бха̄сатӣти еттха ‘‘но’’ти идам̣ вибхаттивипарин̣а̄мена йуджджати. тена̄ха ‘‘евам̣ карома̄ти амхехи саддхим̣ бха̄сатӣ’’ти. ‘‘ета’’нти имина̄ тасса каммам̣ пачча̄мат̣т̣ханти а̄ха ‘‘йам̣ со каротӣ’’тиа̄ди. соти сан̇гхабхеда̄йа параккаманто. самета̄йасманта̄нанти еттха ‘‘читта’’нти аджджха̄харитаббанти а̄ха ‘‘а̄йасманта̄нам̣ читта’’нти. вуттасадиса̄йева̄ти еттха йам̣ ваттаббам̣, там̣ хет̣т̣ха̄ ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падат̣т̣хакатха̄йа ван̣н̣ана̄йам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттамева.

бхеда̄нуваттакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

12. дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дуккхена ваттаббо ануса̄ситум̣ асаккун̣еййо сабха̄во асса̄ти дуббачаджа̄тико, виломабха̄вӣ. тена̄ха ‘‘дуббачасабха̄во’’тиа̄ди. ваттум̣ асаккун̣еййоти кисмин̃чи вуччама̄не асаханато овадитум̣ асаккун̣еййо. уддисӣйатӣти уддесо, па̄тимоккхо, тасмим̣ парийа̄панна̄ антогадха̄ уддесапарийа̄панна̄, тесу уддесапарийа̄паннесу. тена̄ха ‘‘уддесе’’тиа̄ди. атха сабба̄нева сиккха̄пада̄ни катхам̣ па̄тимоккхуддесапарийа̄панна̄нӣти а̄ха ‘‘йасса сийа̄ а̄патти, со ‘а̄викареййа̄’ти евам̣ сан̇гахитатта̄’’ти. ‘‘йасса сийа̄ а̄паттӣ’’ти имина̄ сабба̄пи а̄паттийо нида̄нуддесе сан̇гахита̄ ева хонти. сиккха̄падесӯти адхисӣласиккха̄йа адхигамӯпа̄йабхӯтесу винайапан̃н̃аттӣсӯти аттхо. со пана па̄кат̣ойева̄ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ на вутто. пан̃чахи сахадхаммикехӣти бхиккхубхиккхуниса̄ман̣ераса̄ман̣ерисиккхама̄на̄хи. сиккхитаббатта̄ти лаббхама̄навасена сиккхитаббатта̄. татха̄ хи техи йатха̄сакам̣ сиккха̄ сиккхӣйати, на сабба̄. буддхапан̃н̃аттена̄ти буддхена т̣хапитена, вихитена̄ти аттхо. атха ва̄ сахадхаммикена сака̄ран̣ена вуччама̄ноти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. вачана̄йа̄ти ниссакке сампада̄навачананти а̄ха ‘‘тато мама вачанато’’ти.

дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

13. куладӯсакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

нагарасса̄пи га̄мависесатта̄ идха га̄маггахан̣енева нагарампи гахитанти а̄ха ‘‘нагарампи га̄ме антогадхамева̄’’ти, ва̄-саддена ва̄ ануттавикаппаттхена гахан̣анти евам̣ вуттам̣. еттха ча апа̄ка̄рапариккхепо са̄пан̣о нигамо, сапа̄ка̄ра̄пан̣ам̣ нагарам̣, там̣там̣випарӣто га̄моти имесам̣ тин̣н̣ам̣ висесо дат̣т̣хаббо. кула̄ни дӯсетӣти кхаттийабра̄хман̣авессасуддавасена чатта̄ри кула̄ни вика̄рам̣ а̄па̄дети. дӯсенто ча на асучикаддама̄дӣхи дӯсети, атха кхо аттано дуппат̣ипаттийа̄ тесам̣ паса̄дам̣ вина̄сети. тена̄ха ‘‘пуппхада̄на̄дӣхӣ’’тиа̄ди. таттха харитва̄ ва̄ хара̄петва̄ ва̄ паккоситва̄ ва̄ паккоса̄петва̄ ва̄ сайам̣ ва̄ упагата̄нам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.436-437) йасса кассачи аттано сантакасса пуппхасса куласан̇гахаттха̄йа да̄нам̣ пуппхада̄нам̣, там̣ а̄ди йесам̣ те пуппхада̄на̄дайо, техи пуппхада̄на̄дӣхи. а̄дисаддена (па̄ра̄. 437) пхалада̄начун̣н̣аматтика̄дантакат̣т̣хавел̣уведжджика̄джан̇гхапесаника̄нам̣ гахан̣ам̣. саддхам̣ вина̄сентоти татха̄ акаронтесу ан̃н̃есу песалесу бхиккхӯсу аппаса̄дам̣ адассанам̣ гаменто. пуппхада̄на̄дӣхи ча техи катасан̇гахехи ан̃н̃е песале татха̄ акаронте те манусса̄ иссанти на аллӣйантӣти со тесам̣ паса̄дам̣ вина̄сети на̄ма̄ти дат̣т̣хаббам̣. па̄пака̄ сама̄ча̄ра̄ти буддхаппат̣икут̣т̣хатта̄ ла̄мака̄ сама̄ча̄ра̄. те пана йасма̄ куласан̇гахаттхам̣ ма̄ла̄ваччхаропана̄дайо идха адхиппета̄, тасма̄ ‘‘ма̄ла̄ваччхаропана̄дайо’’ти вуттам̣. а̄ра̄ма̄дӣнаматтха̄йа пана каппийавоха̄ра̄дӣхи ропа̄пана̄дикам̣ ват̣т̣ати. таттха ма̄ла̄ваччханти тарун̣апуппхаруккхам̣. тарун̣ака̄ хи пуппхаруккха̄пи пуппхагаччха̄пи ‘‘ма̄ла̄ваччха̄’’твева вуччанти, тасса ропанам̣ ма̄ла̄ваччхаропанам̣, там̣ а̄ди йесам̣ те ма̄ла̄ваччхаропана̄дайо. а̄дисаддена четтха ропа̄панасин̃чанасин̃ча̄панаочинанаочина̄панагантханагантха̄пана̄нам̣ гахан̣ам̣.

ма̄тика̄йам̣ диссантӣти йе паччаккхато пассанти, техи диссанти. суййантӣти йе парато сун̣анти, техи сотадва̄рена сутва̄ упадха̄рӣйанти. дут̣т̣ха̄нӣти дӯсита̄ни. алам̣ те идха ва̄сена̄ти тава идха ва̄сена алам̣, ма̄ идха тава ва̄со хотӯти аттхо. ва̄ран̣аттхо хи идха алам̣-саддо. пабба̄джанӣйакаммакатоти чодетва̄ са̄ретва̄ а̄паттим̣ а̄ропетва̄ ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, име ассаджипунаббасука̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 434) падабха̄джане вутта̄йа н̃аттичатуттхакаммава̄ча̄йа катапабба̄джанӣйакаммо. йасмин̃ча виха̄ре васатӣти га̄мато бахивиха̄рама̄ха. нева тасмим̣ га̄ме…пе… чаритум̣ лабхатӣти сачепи га̄мо ва̄ нигамо ва̄ два̄дасайоджанапарамо хоти, тийоджанапарамо ча виха̄ро хоти, нева тасмим̣ га̄ме ва̄ нигаме ва̄ пин̣д̣а̄йа чаритум̣ лабхати, на виха̄ре васитум̣. тасмим̣ виха̄ре васантена са̄мантага̄мепи пин̣д̣а̄йа на чаритаббам̣, са̄мантавиха̄репи васантена тасмим̣ га̄ме пин̣д̣а̄йа на чаритаббам̣. са̄мантавиха̄ре васантена пана са̄мантага̄ме чаритум̣ ват̣т̣ати. а̄паджджитабба̄ а̄паттийоти куласан̇гахаттхам̣ аттано сантакада̄не дуккат̣ам̣, иссаравата̄йа сан̇гхасантакада̄не тхуллаччайам̣, пасайха да̄не па̄ра̄джиканти има̄ а̄паттийо. ма̄тика̄йам̣ ‘‘паккамата̄ йасма̄’’ти пабба̄джанӣйакаммакатасса ваттавасена вуттам̣. а̄димхи пана пабба̄джанӣйакаммавасена дат̣т̣хаббам̣. ассаджипунаббасукети ассаджин̃чева пунаббасукан̃ча.

куладӯсакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сан̇гха̄дисесанигаманаван̣н̣ана̄

пат̣хама̄паттика̄ти авайавена виггахо самуда̄йо сама̄саттхоти а̄ха ‘‘пат̣хамам̣ а̄патти етесанти пат̣хама̄паттика̄’’ти. вӣтиккаманаккхан̣ейева̄ти ваттхувӣтиккаманаккхан̣ейева. ева-ка̄рена саманубха̄санакаммаккхан̣ам̣ пат̣иккхипати. ахасса йаттако париччхедо йа̄ватӣхам̣. тена̄ха ‘‘йаттака̄ни аха̄нӣ’’ти. аха̄нӣти ча диваса̄нӣти аттхо.

ваттхувасена ва̄ти асучимочана̄дивӣтиккамаматтавасена ва̄. иданти идам̣ вӣтиккамам̣. на̄маматтавасена ва̄ айам̣ иттханна̄ма̄ а̄паттӣти ‘‘айам̣ сан̇гха̄дисесо на̄ма а̄паттӣ’’ти евам̣ вина̄ ваттхум̣ на̄мавасена ва̄. маттасаддена четтха ваттхум̣ пат̣иккхипати. поттхакесу пана каттхачи ‘‘на̄маготтавасена ва̄’’ти ликханти, там̣ на сундарам̣ ‘‘айам̣ иттханна̄ма̄ а̄паттӣ’’ти вуттатта̄. ида̄ни нам̣ кассачи на а̄рочесса̄мӣти самбандхо. дхурам̣ никкхипитва̄ти а̄рочане усса̄хам̣ т̣хапетва̄. на кевалам̣ ваттхуна̄мавасенева а̄паттисан̃н̃ӣ хутва̄ чха̄дентассева, атха кхо йопи евам̣ аджа̄нанто кевалам̣ ‘‘а̄паттим̣ чха̄демӣ’’ти а̄паттисан̃н̃а̄йа чха̄дети, тассапи чханна̄ хотӣти ведитаббам̣. саче панеттха ана̄паттисан̃н̃ӣ ва̄ хоти, ан̃н̃а̄паттиккхандхасан̃н̃ӣ ва̄ вематико ва̄ хутва̄ ‘‘на да̄ни нам̣ кассачи а̄рочесса̄мӣ’’ти евам̣ чха̄детука̄мова дхурам̣ никкхипитва̄ арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄пети, аччханна̄ва хотӣти а̄нетва̄ йоджетаббам̣. ана̄патти пана а̄паттисан̃н̃а̄йапи ана̄паттисан̃н̃а̄йапи чха̄дентена аччха̄дита̄ва хоти. лахукам̣ ва̄ ‘‘гарука̄’’ти гарукам̣ ва̄ ‘‘лахука̄’’ти чха̄дети, аладжджипаккхе тит̣т̣хати, а̄патти пана аччханна̄ хоти. гарукам̣ ‘‘лахука̄’’ти ман̃н̃ама̄но десети, нева десита̄ хоти наччханна̄.

пакато сабха̄вабхӯто атта̄ асса̄ти пакататто, на каммехи викататтоти аттхо. тена̄ха ‘‘ануккхитто сама̄насам̣ва̄сако’’ти. вуттанайенева̄ти ‘‘на да̄ни нам̣ кассачи а̄рочесса̄мӣ’’тиа̄дина̄ вуттанева найена. атха ‘‘майхам̣ сан̇гхена каммам̣ ката’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) апакататтасан̃н̃ӣ хутва̄ чха̄дети, аччханна̄ва хоти. апакататтена пана пакататтасан̃н̃ина̄ ва̄ пакататтена апакататтасан̃н̃ина̄ ва̄ чха̄дита̄пи аччханна̄ва хоти. вуттампи четам̣ –

‘‘а̄паджджати гарукам̣ са̄васесам̣;

чха̄дети ана̄дарийам̣ пат̣ичча;

на бхиккхунӣ но ча пхусеййа ваджджам̣;

пан̃ха̄меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 481);

айан̃хи пан̃хо уккхиттакена катхито.

дасасу антара̄йесу йам̣ ваттаббам̣, там̣ хет̣т̣ха̄ вуттамева. саче пана йо бхӣрукаджа̄тиката̄йа андхака̄ре амануссачан̣д̣амигабхайена антара̄йикасан̃н̃ӣ хутва̄ чха̄дети, аччханна̄ва хоти. йассапи паббатавиха̄ре васантасса кандарам̣ ва̄ надим̣ ва̄ атиккамитва̄ а̄рочетаббам̣ хоти, антара̄магге ча чан̣д̣ава̄л̣ааманусса̄дибхайам̣ аттхи, магге аджагара̄ нипаджджанти, надӣ пӯра̄ хоти, етасмим̣ сатийева антара̄йе антара̄йикасан̃н̃ӣ хутва̄ чха̄дети, аччханна̄ва хоти. антара̄йикасса пана антара̄йикасан̃н̃а̄йа ва̄ анантара̄йикасан̃н̃а̄йа ва̄ чха̄дайато аччханна̄ва.

бхиккхуноти сабха̄гасса бхиккхуно. сачасса мукхе аппаматтако ган̣д̣о ва̄ хоти, ханукава̄то ва̄ виджджхати, данто ва̄ руджджати, бхиккха̄ ва̄ манда̄ ладдха̄ хоти, та̄ватакена пана нева ваттум̣ на саккоти, на гантум̣. апича кхо ‘‘на саккомӣ’’ти сан̃н̃ӣ хоти, айам̣ паху хутва̄ аппахусан̃н̃ӣ на̄ма. имина̄ чха̄дита̄пи аччха̄дита̄. аппахуна̄ пана ваттум̣ ва̄ гантум̣ ва̄ асаматтхена пахусан̃н̃ина̄ ва̄ аппахусан̃н̃ина̄ ва̄ чха̄дита̄пи аччха̄дита̄ва.

идам̣ утта̄намева̄ти идам̣ ан̇гадвайам̣ утта̄наттхамева. саче пана ‘‘чха̄десса̄мӣ’’ти дхураниккхепам̣ катва̄ пуребхатте ва̄ паччха̄бхатте ва̄ пат̣хамайа̄ма̄дӣсу ва̄ ладжджидхаммам̣ оккамати, антоарун̣ейева а̄рочети, айам̣ чха̄детука̄мо на чха̄дети на̄ма.

йасса пана абхиккхуке т̣ха̄не васантасса а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ сабха̄гасса бхиккхуно а̄гаманам̣ а̄гаментасса ва̄, сабха̄гасса сантикам̣ ва̄ гаччхантасса ад̣д̣хама̄сопи ма̄сопи атиккамати, айам̣ наччха̄детука̄мо чха̄дети на̄ма. айампи аччханна̄ва хоти.

йо пана а̄паннаматтова аггим̣ аккантапурисо вийа сахаса̄ апаккамитва̄ сабха̄гат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ а̄ви кароти, айам̣ наччха̄детука̄мова на чха̄дети на̄ма. сабха̄гаматтамева пама̄н̣анти аверисабха̄гаматтамева пама̄н̣ам̣. аверисабха̄гасса хи сантике а̄рочетаббам̣. йо пана висабха̄го хоти сутва̄ пака̄сетука̄мо, еварӯпасса упаджджха̄йассапи сантике на а̄рочетабба̄. таттха пуребхаттам̣ а̄паттим̣ а̄панно хоту, паччха̄бхаттам̣ ва̄ дива̄ ва̄ раттим̣ ва̄, йа̄ва арун̣ам̣ на уггаччхати, та̄ва а̄рочетаббам̣. уддхасте арун̣е пат̣иччханна̄ хоти, пат̣иччха̄данапаччайа̄ ча дуккат̣ам̣ а̄паджджати. сан̇кхепатоти сама̄сато. виттха̄рато пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттоти адхиппа̄йо.

ака̄ма̄ париваттхаббанти аппат̣икаммаката̄йа а̄паттийа̄ саггамоккха̄варан̣абха̄вато аниччхантена̄пи париваситаббанти аттхо. тена̄ха ‘‘на ка̄мена̄’’тиа̄ди. парива̄сам̣ сама̄да̄йа̄ти парива̄саваттам̣ сан̇гхамаджджхе сама̄дийитва̄. йадипи чатуббидхо парива̄со аппат̣иччханнапарива̄со, пат̣иччханнапарива̄со, суддхантапарива̄со, самодха̄напарива̄соти, татха̄пи аппат̣иччханнапарива̄со идха на адхиппетоти а̄ха ‘‘таттха пат̣иччханна…пе… тивидхо парива̄со’’ти. таттха̄ти тасмим̣ ва̄кйе. пат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ сати да̄таббо парива̄со пат̣иччханнависайата̄йа пат̣иччханнапарива̄со. суддхантато пат̣т̣ха̄йа да̄таббо парива̄со суддхантапарива̄со. самодахитва̄ да̄таббо парива̄со самодха̄напарива̄со.

ида̄ни те тивидхейева парива̄се сарӯпато дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. хӣти йасма̄. ека̄хам̣ пат̣иччханна̄ ека̄хаппат̣иччханна̄. вуттанайена̄ти ‘‘а̄патти ча хотӣ’’тиа̄дина̄ вуттена найена. ека̄хаппат̣иччханнанти еттха итисаддо ‘‘ити ва̄, ити еварӯпа̄ висӯкадассана̄ пат̣ивирато’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. 1.13, 197) вийа а̄диаттхо. тена ‘‘сохам̣, бханте, сан̇гхам̣ екисса̄ а̄паттийа̄ сан̃четаника̄йа суккависат̣т̣хийа̄ ека̄хаппат̣иччханна̄йа ека̄хапарива̄сам̣ йа̄ча̄мӣ’’ти имам̣ па̄л̣исесам̣ (чӯл̣ава. 102) сан̇ган̣ха̄ти. евам̣ парива̄сам̣ йа̄ча̄петва̄ти евам̣ йа̄вататийам̣ йа̄ча̄петва̄. кхандхаке а̄гатанайена̄ти самуччайаккхандхаке (чӯл̣ава. 97 а̄дайо) а̄гатанайена. татоти паккхато пат̣т̣ха̄йа. атирекапаккхаппат̣иччханнанти паккхасса атиреко атирекапаккхо, там̣ пат̣иччханнанти аттхо. татоти тим̣сатимадивасато пат̣т̣ха̄йа. ма̄саппат̣иччханнанти сатта̄нам̣ а̄йум̣ минанто вийа сийати антам̣ каротӣти ма̄со, тим̣сараттиндиво, там̣ пат̣иччханнанти аттхо. сам̣ваччхаре пун̣н̣ети там̣ там̣ саттам̣, дхаммаппаваттин̃ча сан̇гамма ваданто вийа сарати паваттатӣти сам̣ваччхаро, два̄даса ма̄са̄, тасмим̣ парипун̣н̣е.

ваттхукиттанавасена ва̄ти на̄мена саха ваттхукиттанавасена ва̄ти аттхо. тенева хи упари ‘‘на̄маматтавасена ва̄’’ти маттаггахан̣ам̣ катанти дат̣т̣хаббам̣. на̄маматтавасена̄ти ваттхукиттанам̣ вина̄ кевалам̣ на̄массева васена. тасма̄ти йасма̄ дувидхе на̄ме ‘‘а̄паттӣ’’ти саббаса̄дха̄ран̣ам̣ на̄мам̣, тасма̄. суккависсат̣т̣хӣти суккависсат̣т̣хи на̄ма̄йам̣. итисаддо хеттха вачанӣйаттхам̣ нидассети. нидассанаматтан̃четам̣ ‘‘суккависсат̣т̣хӣ’’ти ка̄йасам̣сагга̄дӣнампи ваттхуа̄дибха̄вена иччхитаббатта̄. ваттху чева готтан̃ча̄ти вӣтиккаматта̄ ваттху чева анан̃н̃аса̄дха̄ран̣атта̄ готтан̃ча. гам̣ та̄йатӣти готтам̣, саджа̄тито ан̃н̃аттха ка̄йасам̣сагга̄дӣсу гантум̣ адатва̄ буддхим̣, вачанан̃ча раккхатӣти аттхо. сан̇гха̄дисесоти сан̇гха̄дисесо на̄ма̄йам̣. еттха пана итисаддо вачанавачанӣйасамуда̄йам̣ нидассети. тена̄ха ‘‘на̄ман̃чева а̄патти ча̄’’ти, саджа̄тиса̄дха̄ран̣ана̄матта̄ на̄ман̃чева тена тена вӣтиккамена̄паджджитаббатта̄ а̄патти ча̄ти аттхо. идампи нидассанаматтамева ‘‘а̄паттийо’’ти имасса̄пи на̄ма̄дибха̄вена иччхитаббатта̄. итисаддо ва̄ а̄диаттхо. еван̃ча катва̄ ‘‘ка̄йасам̣саггантиа̄дивачанена̄пӣ’’тиа̄дикампи саматтхитам̣ хоти.

тайидам̣ каммава̄ча̄йа кена вачанена гахитанти ануйогам̣ сандха̄йа ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. ‘‘а̄паттӣ’’ти саббаса̄дха̄ран̣ана̄матта̄, вӣтиккамена а̄паджджитаббатта̄ ча на̄ман̃чева а̄патти ча хотӣти а̄ха ‘‘а̄паттийоти вачанена̄пӣ’’ти. тасма̄ти йасма̄ идам̣ парива̄са̄дивинайакаммам̣ ваттхувасена, готтавасена, на̄мавасена, а̄паттивасена ча ка̄тум̣ ват̣т̣атийева, тасма̄. етесӯти ваттхуа̄дӣсу, суккависсат̣т̣хиа̄дӣсу ва̄. ваттам̣ сама̄да̄таббанти йатха̄вуттесу двӣсу падесу екенапи сама̄да̄таббам̣. двӣхи пана сусама̄диннам̣йева. тенева ваккхати ‘‘сама̄да̄непи есева найо’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄).

а̄рочетва̄ти

‘‘ахам̣, бханте, екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджим̣ сан̃четаникам̣ суккависсат̣т̣хим̣ ека̄хаппат̣иччханнам̣, сохам̣ сан̇гхам̣ екисса̄ а̄паттийа̄ сан̃четаника̄йа суккависсат̣т̣хийа̄ ека̄хаппат̣иччханна̄йа ека̄хапарива̄сам̣ йа̄чим̣, тасса ме сан̇гхо екисса̄ а̄паттийа̄ сан̃четаника̄йа суккависсат̣т̣хийа̄ ека̄хаппат̣иччханна̄йа ека̄хапарива̄сам̣ ада̄си, сохам̣ париваса̄ми, ведайа̄махам̣, бханте, ‘ведайатӣ’ти мам̣ сан̇гхо дха̄ретӯ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) –

евама̄дина̄ там̣ там̣ йоджана̄нурӯпам̣ а̄рочетва̄. иман̃ча панаттхам̣ гахетва̄ йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа а̄рочетум̣ ват̣т̣атийева (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102). ‘‘пуна а̄гата̄гата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочентена̄’’ти идам̣ а̄гантукам̣ бхиккхум̣ сандха̄йа вуттам̣. еттха ча екасса а̄рочентена аваса̄не ‘‘ведайатӣти мам̣ а̄йасма̄ дха̄рету’’, двиннам̣ ‘‘а̄йасманта̄ дха̄ренту’’, тин̣н̣ам̣ ‘‘а̄йасманто дха̄рентӯ’’ти ваттаббам̣. ваттабхедан̃ча раттиччхедан̃ча акатва̄ти ‘‘на, бхиккхаве, па̄рива̄сикена бхиккхуна̄ са̄дитаббам̣ пакататта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ абхива̄данам̣ паччупат̣т̣ха̄на’’нтиа̄дина̄ (чӯл̣ава. 75) па̄рива̄сикаккхандхаке йа̄ни чатунавути ватта̄ни вутта̄ни, тесам̣ бхедан̃ча, йо ча ‘‘тайо кхо, упа̄ли, па̄рива̄сикасса бхиккхуно раттиччхеда̄ сахава̄со виппава̄со ана̄рочана̄’’ти (чӯл̣ава. 83) раттиччхедо вутто, тан̃ча акатва̄.

айам̣ хеттха виниччхайо – саче (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 76) а̄гантука̄ мухуттам̣ виссамитва̄ ва̄ ависсамитва̄ ева ва̄ виха̄рамаджджхена гаччханти, тесампи а̄рочетаббам̣. саче тасса аджа̄нантассева гаччханти, айан̃ча гатака̄ле джа̄на̄ти, гантва̄ а̄рочетаббам̣. сампа̄пун̣итум̣ асакконтасса раттиччхедова хоти, на ваттабхедадуккат̣ам̣. йепи антовиха̄рам̣ аппависитва̄ упача̄расӣмам̣ оккамитва̄ гаччханти, айан̃ча несам̣ чхаттасаддам̣ ва̄ укка̄ситасаддам̣ ва̄ кхипитасаддам̣ ва̄ сутва̄ва а̄гантукабха̄вам̣ джа̄на̄ти, гантва̄ а̄рочетаббам̣. гатака̄ле джа̄нантена̄пи анубандхитва̄ а̄рочетаббамева. сампа̄пун̣итум̣ асакконтасса раттиччхедова хоти, на ваттабхедадуккат̣ам̣. йопи раттим̣йева а̄гантва̄ раттим̣йева гаччхати, сописса раттиччхедам̣ кароти. ан̃н̃а̄татта̄ пана ваттабхедадуккат̣ам̣ наттхи. саче аджа̄нитва̄ва аббха̄нам̣ кароти, акатамева хотӣти курундийам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 76) вуттам̣. тасма̄ адхика̄ раттийо гахетва̄ ка̄таббам̣. айам̣ апан̣н̣акаппат̣ипада̄.

надиа̄дӣсу на̄ва̄йа гаччхантампи паратӣре т̣хитампи а̄ка̄се гаччхантампи паббататалааран̃н̃а̄дӣсу дӯре т̣хитампи бхиккхум̣ дисва̄ саче ‘‘бхиккхӯ’’ти ваваттха̄нам̣ аттхи, на̄ва̄дӣхи ва̄ гантва̄, маха̄саддам̣ катва̄ ва̄ вегена анубандхитва̄ ва̄ а̄рочетаббам̣, ана̄рочентасса раттиччхедо чева ваттабхедадуккат̣ан̃ча. саче ва̄йамантопи сампа̄пун̣итум̣ ва̄ са̄ветум̣ ва̄ на саккоти, раттиччхедова хоти, на ваттабхедадуккат̣ам̣.

ан̃н̃ам̣ кан̃чи виха̄рам̣ гатенапи бхиккхӯнам̣ а̄рочетаббамева (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 76). саче саббе екат̣т̣ха̄не т̣хите пассати, екат̣т̣ха̄не т̣хитенева а̄рочетаббам̣. атха руккхамӯла̄дӣсу висум̣ висум̣ т̣хита̄ хонти, таттха таттха гантва̄ а̄рочетаббам̣. сан̃чичча ана̄рочентасса раттиччхедо ча хоти, ваттабхеде ча дуккат̣ам̣. атха вичинанто екачче на пассати, раттиччхедова хоти, на ча ваттабхедадуккат̣ам̣. сан̃чичча ана̄рочентасса пана раттиччхедо чева хоти, ваттабхеде ча дуккат̣ам̣.

таттхева̄ти ма̄л̣акасӣма̄йамева. ма̄л̣акато пана бхиккхӯсу никкхантесу екассапи сантике никкхипитум̣ ват̣т̣ати (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97). ма̄л̣акато никкхамитва̄ сатим̣ пат̣илабхантена саха гаччхантасса сантике никкхипитаббам̣. тена̄ха ‘‘екапуггаласса ва̄ сантике’’ти. саче сопи пакканто, ан̃н̃асса йасса ма̄л̣аке на̄рочитам̣, тасса а̄рочетва̄ никкхипитаббам̣. пакататтат̣т̣ха̄нети сан̇гхакамма̄нам̣ арахат̣т̣ха̄не. две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.97) бхиккхӯнам̣ саджджха̄йанасаддасаванӯпача̄равиджаханаттхам̣ вуттам̣. маха̄маггато оккамма̄ти маггаппат̣ипаннабхиккхӯнам̣ упача̄равиджаханаттхам̣ вуттам̣. гумбена ва̄ ватийа̄ ва̄ пат̣иччханнат̣т̣ха̄нети дассанӯпача̄равиджаханаттхам̣ вуттам̣. ваттам̣ сама̄дийитва̄ а̄рочетаббанти вуттанайенева ваттам̣ сама̄дийитва̄ парива̄со а̄рочетаббо. ‘‘а̄рочетабба’’нти пана са̄ман̃н̃ена вуттам̣. а̄рочентена ча саче навакатаро хоти, ‘‘а̄вусо’’ти ваттаббам̣. саче вуд̣д̣хатаро, ‘‘бханте’’ти ваттаббам̣. саче ан̃н̃о кочи бхиккху кеначидева каран̣ӣйена там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхати. саче еса нам̣ пассати, саддам̣ ва̄ тасса сун̣а̄ти, а̄рочетаббам̣. ана̄рочентасса раттиччхедо чева ваттабхедо ча. тена̄ха ‘‘йампи ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ пассати, тасса̄пи а̄рочетаббамева̄’’ти. атха два̄дасахаттхам̣ упача̄рам̣ оккамитва̄ аджа̄нантассева гаччхати, раттиччхедо хотийева, ваттабхедо пана наттхи. ут̣т̣хитети уггате. йам̣ саббапат̣хамам̣ бхиккхунти виха̄рато никкхамантам̣ ва̄ а̄гантукам̣ ва̄ саббапат̣хамам̣ йам̣ ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ пассати. тасса а̄рочетва̄ никкхипитаббанти ана̄рочентасса дуккат̣ам̣ сийа̄, там̣ сандха̄йа вуттам̣, на ту раттиччхедам̣ сандха̄йа. итаратха̄ хи ‘‘виха̄расӣма̄парийа̄панна̄нам̣ саббесам̣ а̄рочетва̄’’ти вадеййа. йа̄ва раттийо пӯрентӣти йаттака̄ раттийо а̄патти пат̣иччханна̄ хоти, таттака̄ раттийо йа̄ва пӯренти, та̄ва париваттхаббам̣. самантапа̄са̄дика̄йам̣ пана ‘‘евам̣ йаттака̄ни диваса̄ни а̄патти пат̣иччханна̄ хоти, таттака̄ни, тато адхикатара̄ни ва̄ куккуччавиноданаттха̄йа париваситва̄’’ти вуттам̣. виттха̄роти папан̃чо.

итаресу пана двӣсӯти суддхантапарива̄со, самодха̄напарива̄соти двиннам̣ маджджхе. кхандхакети самуччайаккхандхаке (чӯл̣ава. 156 а̄дайо). чӯл̣асуддханто маха̄суддхантоти еттха йо упасампадато (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 242) пат̣т̣ха̄йа ануломаккамена ва̄ а̄рочитадивасато пат̣т̣ха̄йа пат̣иломаккамена ва̄ ‘‘асукан̃ча асукан̃ча дивасам̣ ва̄ паккхам̣ ва̄ ма̄сам̣ ва̄ сам̣ваччхарам̣ ва̄ тава суддхабха̄вам̣ джа̄на̄сӣ’’ти пуччхийама̄но ‘‘а̄ма, бханте, джа̄на̄ми, еттакам̣ на̄ма ка̄лам̣ ахам̣ суддхо’’ти вадати, тасса динно суддхантапарива̄со ‘‘чӯл̣асуддханто’’ти вуччати.

там̣ гахетва̄ паривасантена йаттакам̣ ка̄лам̣ аттано суддхабха̄вам̣ джа̄на̄ти, таттакам̣ апанетва̄ авасесам̣ ма̄сам̣ ва̄ двема̄сам̣ ва̄ париваситаббам̣. саче ‘‘ма̄саматтам̣ асуддхомхӣ’’ти саллаккхетва̄ парива̄сам̣ аггахеси, паривасанто ча пуна ан̃н̃ам̣ ма̄сам̣ сарати, тампи ма̄сам̣ париваситаббамева, пуна парива̄сада̄накиччам̣ наттхи. атха ‘‘двема̄сам̣ асуддхомхӣ’’ти саллаккхетва̄ аггахеси, паривасанто ча ‘‘ма̄саматтамева̄хам̣ асуддхомхӣ’’ти саннит̣т̣ха̄нам̣ кароти, ма̄самева париваситаббам̣, пуна парива̄сада̄накиччам̣ наттхи. айан̃хи суддхантапарива̄со уддхампи а̄рохати, хет̣т̣ха̄пи орохати, идамасса лаккхан̣ам̣.

йо пана йатха̄вуттена ануломаппат̣иломавасена пуччхийама̄нопи раттипарийантам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102) на джа̄на̄ти нассарати, раттипарийанте вематико ва̄ хоти, тасса динно суддхантапарива̄со ‘‘маха̄суддханто’’ти вуччати. там̣ гахетва̄ гахитадивасато йа̄ва упасампададивасо, та̄ва раттийо ган̣етва̄ париваситаббам̣. айам̣ уддхам̣ на̄рохати, хет̣т̣ха̄ пана орохати. тасма̄ саче паривасанто раттипариччхеде саннит̣т̣ха̄нам̣ кароти ‘‘ма̄со ва̄ сам̣ваччхаро ва̄ майхам̣ а̄паннасса̄’’ти, ма̄сам̣ ва̄ сам̣ваччхарам̣ ва̄ париваситаббам̣. еттха ча кин̃ча̄пи ‘‘еттакам̣ ка̄лам̣ ахам̣ суддхо’’ти вадантасса чӯл̣асуддханто дӣйати, татха̄пи нийаменева джа̄нана̄бха̄ва̄ ‘‘дувидхопи чеса…пе… да̄таббо’’ти вуттам̣. тасса да̄навидхи кхандхаке а̄гатоти тасса дувидхасса̄пи суддхантасса да̄навидхи ‘‘тена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ сан̇гхам̣ упасан̇камитва̄…пе… евамасса вачанӣйо’’тиа̄дина̄ самуччайаккхандхаке (чӯл̣ава. 156) а̄гато. тасма̄ таттха вуттанайенева ведитабботи адхиппа̄йо. еса найо виниччхайакатха̄ пана виттха̄рато самантапа̄са̄дика̄йам̣ вутта̄ти еттха̄пи.

одхунитва̄ авадхуйа паха̄йа самодха̄но одха̄насамодха̄но. чираппат̣иччханна̄нам̣ аггхена самодха̄но аггхасамодха̄но. миссака̄нам̣ самодха̄но миссакасамодха̄но. ида̄ни там̣ тивидхампи самодха̄напарива̄сам̣ сан̇кхепато дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. антара̄паттим̣ а̄паджджитва̄ пат̣иччха̄дентасса̄ти йо парива̄сам̣ гахетва̄ аниккхиттаватто хутва̄ паривасанто апаринит̣т̣хитейева парива̄се антара̄ вемаджджхе сан̇гха̄дисеса̄паттим̣ а̄паджджитва̄ пат̣иччха̄дети, тасса. паривуттхадивасети лаккхан̣авачанаметам̣, тена ‘‘ма̄наттачин̣н̣адивасе ча̄’’типи вуттамева хоти. маккхетва̄ти н̃аттичатуттхена каммена мӯла̄йа пат̣икассанавасена маккхетва̄. самодахитва̄ти мӯла̄паттит̣т̣ха̄не т̣хапетва̄, паккхипитва̄ти аттхо. да̄таббапарива̄соти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо’’тиа̄дина̄ н̃аттичатуттхена каммена да̄таббапарива̄со. идам̣ вуттам̣ хоти – йо пат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ парива̄сам̣ гахетва̄ паривасанто (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 243) ва̄ ма̄натта̄рахо ва̄ ма̄наттам̣ чаранто ва̄ аббха̄на̄рахо ва̄ аниккхиттаватто ан̃н̃ам̣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ пурима̄паттийа̄ сама̄ ва̄ ӯнатара̄ ва̄ раттийо пат̣иччха̄дети, тасса мӯла̄йа пат̣икассанена те паривуттхадивасе ча ма̄наттачин̣н̣адивасе ча саббе одхунитва̄ адивасе катва̄ паччха̄ а̄панна̄паттим̣ мӯла̄паттийам̣ самодха̄йа парива̄со да̄табботи.

саче пана антара̄патти мӯла̄паттито атирекаппат̣иччханна̄ хоти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 102), там̣ мӯла̄паттим̣ катва̄ таттха итарам̣ самодха̄йа парива̄со да̄таббо. саче пана антара̄патти аппат̣иччханна̄ хоти, мӯла̄йа пат̣икассанам̣ акатва̄ пуббе гахитапарива̄сенева париваситаббам̣.

йа̄ ека̄ ва̄…пе… саббачираппат̣иччханна̄йоти йа̄ ека̄ ва̄ а̄патти саббачираппат̣иччханна̄, йа̄ две ва̄ тиссо ва̄ самбахула̄ ва̄ а̄паттийо саббачираппат̣иччханна̄йоти аттхо. та̄санти саббачираппат̣иччханна̄нам̣ а̄паттӣнам̣. да̄навидхи панасса кхандхаке вуттанайенева ведитаббо.

йасса пана сатам̣ а̄паттийо даса̄хапат̣иччханна̄, апарампи сатам̣ а̄паттийо даса̄хапат̣иччханна̄, апарампи сатам̣ а̄паттийо даса̄хапат̣иччханна̄ти евам̣ дасаккхаттум̣ катва̄ а̄паттисахассам̣ дивасасатапат̣иччханнам̣ хоти, тена ким̣ ка̄таббанти? саббам̣ самодахитва̄ даса дивасе париваситаббам̣. евам̣ екенева даса̄хена дивасасатампи париваситамева хоти. вуттампи четам̣ –

‘‘дасасатам̣ раттисатам̣, а̄паттийо чха̄дайитва̄на;

даса раттийо васитва̄на, муччеййа па̄рива̄сико’’ти. (пари. 477);

айам̣ аггхасамодха̄но на̄ма.

ида̄ни миссакасамодха̄нам̣ ниддиситум̣ ‘‘миссакасамодха̄но на̄ма̄’’тиа̄дима̄ха. татра̄йам̣ найо –

‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄ сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджим̣ екам̣ суккависсат̣т̣хим̣, екам̣ ка̄йасам̣саггам̣, екам̣ дут̣т̣хуллава̄чам̣, екам̣ аттака̄мам̣, екам̣ сан̃чариттам̣, екам̣ кут̣ика̄ракам̣, екам̣ виха̄рака̄ракам̣, екам̣ дут̣т̣хадосам̣, екам̣ ан̃н̃абха̄гийам̣, екам̣ сан̇гхабхедам̣, екам̣ бхеда̄нуваттакам̣, екам̣ дуббачам̣, екам̣ куладӯсакам̣, сохам̣, бханте, сан̇гхам̣ та̄сам̣ а̄паттӣнам̣ самодха̄напарива̄сам̣ йа̄ча̄мӣ’’ти –

тиккхаттум̣ йа̄ча̄петва̄ таданурӯпа̄йа каммава̄ча̄йа парива̄со да̄таббо. еттха ча ‘‘сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджим̣ на̄на̄ваттхука̄йо’’типи ‘‘сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджи’’нтипи евам̣ пуббе вуттанайена ваттхувасенапи готтавасенапи на̄мавасенапи а̄паттивасенапи йоджетва̄ каммава̄чам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣хатийева̄ти. айам̣ миссакасамодха̄но. саббапарива̄сакаммава̄ча̄васа̄не пана никкхитта̄никкхиттаватта̄дикатха̄ пуриманайенева ведитабба̄. тивидхепи самодха̄напарива̄се аттхаматтассева вуттатта̄, виниччхайа̄дӣнам̣ ва̄ ана̄мат̣т̣хатта̄ ‘‘айам̣ тивидхепи самодха̄напарива̄се сан̇кхепакатха̄’’ти вуттам̣. маха̄висайатта̄ самодха̄навича̄ран̣а̄йа са̄ ниравасеса̄ куто ладдхабба̄ти а̄ха ‘‘виттха̄ро’’тиа̄ди.

чха̄раттанти ра̄ саддо тӣйати чхиджджати еттха̄ти ратти, сатта̄нам̣ саддасса вӯпасаманака̄лоти аттхо, чха раттийо сама̄хат̣а̄, чханнам̣ раттӣнам̣ ва̄ сама̄ха̄ро чхараттам̣, чхараттамева чха̄раттам̣, авайавабйатирекена самуда̄йасса̄бха̄вато чха раттийоти аттхо вутто.

парива̄сам̣ адатва̄ ма̄наттамева да̄таббанти йасма̄ а̄патти аппат̣иччханна̄, йасма̄ ча а̄паннабха̄венева ма̄натта̄рахо хоти, тасма̄ парива̄сам̣ адатва̄ кевалам̣ ма̄наттамева да̄таббам̣. йам̣ пат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ паривуттхапарива̄сасса дӣйати, идам̣ пат̣иччханнама̄наттам̣ на̄ма̄ти а̄ха ‘‘йасса пат̣иччханна̄ хотӣ’’тиа̄ди. иданти пат̣иччханнама̄наттам̣. идха̄ти имасмим̣ ва̄кйе. катхам̣ пана тесам̣ двиннам̣ ма̄натта̄нам̣ да̄навидхи ча виниччхайакатха̄ ча ведитабба̄ти а̄ха ‘‘убхиннампи пана̄’’тиа̄ди.

айанти ваккхама̄нам̣ сандха̄йа̄ха. парива̄се вуттаппака̄рам̣ падесанти париккхиттасса виха̄расса париккхепато, апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄ маха̄маггато оккамма гумбена ва̄ ватийа̄ ва̄ пат̣иччханнат̣т̣ха̄нам̣. сама̄дийитва̄ти антоарун̣ейева сама̄дийитва̄. а̄рочетва̄ти –

‘‘ахам̣, бханте, екам̣ а̄паттим̣ а̄паджджим̣ сан̃четаникам̣ суккависсат̣т̣хим̣ аппат̣иччханнам̣, сохам̣, бханте, сан̇гхам̣ екисса̄ а̄паттийа̄ сан̃четаника̄йа суккависсат̣т̣хийа̄ аппат̣иччханна̄йа чха̄раттам̣ ма̄наттам̣ йа̄чим̣, тасса ме сан̇гхо екисса̄ а̄паттийа̄ сан̃четаника̄йа суккависсат̣т̣хийа̄ аппат̣иччханна̄йа чха̄раттам̣ ма̄наттам̣ ада̄си, сохам̣ ма̄наттам̣ чара̄ми, ведайа̄махам̣, бханте, ведайатӣ’ти мам̣ сан̇гхо дха̄ретӯ’’тиа̄дина̄ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) –

а̄паттидиваса̄нурӯпам̣ а̄рочетва̄. иман̃ча пана аттхам̣ гахетва̄ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа а̄рочетум̣ ват̣т̣атийева. а̄рочитака̄лато пат̣т̣ха̄йа ча екам̣ бхиккхум̣ т̣хапетва̄ сесехи сати каран̣ӣйе гантумпи ват̣т̣ати. арун̣е ут̣т̣хите тасса бхиккхусса сантике ваттам̣ никкхипитаббам̣. саче сопи кеначи каммена пуре арун̣ейева гаччхати, ан̃н̃ам̣ виха̄рато никкхантам̣ ва̄ а̄гантукам̣ ва̄ йам̣ пат̣хамам̣ пассати, тасса сантике а̄рочетва̄ никкхипитаббам̣. айан̃ча йасма̄ ган̣асса а̄рочетва̄, бхиккхӯнан̃ча аттхибха̄вам̣ саллаккхетва̄ва васи, тенасса ӯне ган̣е чаран̣адосо ва̄ виппава̄со ва̄ на хоти. саче пана кан̃чи на пассати, виха̄рам̣ гантва̄ йам̣ пат̣хамам̣ пассати, тасса а̄рочетва̄ никкхипитаббам̣. тена̄ха ‘‘тато тесу гатесу ва̄ агатесу ва̄ пуриманайена пат̣ипаджджитабба’’нти.

йаттха сийа̄ти йассам̣ сама̄насам̣ва̄сакасӣма̄йам̣ вӣсатиган̣о бхиккхусан̇гхо аттхи. авха̄табботи аббха̄накаммавасена паккоситаббо. аббха̄накаммам̣ пана катханти а̄ха ‘‘аббха̄накаммам̣ пана̄’’тиа̄ди. па̄л̣ивасена̄ти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо’’тиа̄дина̄ (чӯл̣ава. 101) па̄л̣ивасена. виниччхайавасена̄ти ‘‘аббхантехи ча пат̣хамам̣ аббха̄на̄рахо ка̄таббо. айан̃хи никкхиттаваттатта̄ пакататтат̣т̣ха̄не т̣хито, пакататтасса ча аббха̄нам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, тасма̄ ваттам̣ сама̄дапетаббо. ватте сама̄динне аббха̄на̄рахо хоти. тена̄пи ваттам̣ сама̄дийитва̄ а̄рочетва̄ аббха̄нам̣ йа̄читаббам̣. аниккхиттаваттасса пана ваттасама̄накиччам̣ наттхи. со хи чха̄ратта̄тиккаменева аббха̄на̄рахо хотӣ’’тиа̄дина̄ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) виниччхайавасена. там̣ панетам̣ саббам̣ парива̄са̄дикаммам̣ па̄л̣ивасена (чӯл̣ава. 75) ча ат̣т̣хакатха̄васена (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 75, 97) ча сувин̃н̃еййатта̄ ативиттха̄рабхайена на виттха̄райимха, аттхикехи пана татова гахетаббам̣. имасса пана каммасса вӣсативаггакаран̣ӣйатта̄ тато ӯнатарена катам̣ куппати. тена̄ха ‘‘екена̄пи че…пе… анаббхито’’ти. айанти айам̣ йатха̄вутта̄. са̄мӣчӣти ваттам̣.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

сан̇гха̄дисесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

анийатакан̣д̣ам̣

1. пат̣хамаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘ма̄туга̄мена̄’’ти ватва̄ пуна ‘‘ека̄йа̄’’ти вуттатта̄ ‘‘ма̄туга̄масан̇кха̄та̄йа ека̄йа иттхийа̄’’ти вуттам̣. рахоти аппака̄сам̣. аппака̄сата̄ ча йо ана̄паттим̣ кароти, тасса апаччаккхабха̄ватоти а̄ха ‘‘чаккхусса рахо’’ти. нану ‘‘рахо на̄ма чаккхусса рахо, сотасса рахо. чаккхусса рахо на̄ма на сакка̄ хоти аккхим̣ ва̄ никхан̣ийама̄не, бхамукам̣ ва̄ уккхипийама̄не, сӣсам̣ ва̄ уккхипийама̄не пасситум̣. сотасса рахо на̄ма на сакка̄ хоти пакатикатха̄ соту’’нти падабха̄джанапа̄л̣ийам̣ сотасса рахоти а̄гатам̣, атха касма̄ там̣ аватва̄ ‘‘чаккхусса рахо’’ти еттакамева вуттанти а̄ха ‘‘кин̃ча̄пӣ’’тиа̄ди. имина̄ па̄л̣ийам̣ ‘‘сотасса рахо’’ти идам̣ аттхуддха̄равасена вуттанти дассети. атха катхаметам̣ вин̃н̃а̄йати ‘‘чаккхуссева рахо идха адхиппето’’ти? ‘‘пат̣иччханне а̄сане’’ти вачанато ‘‘сакка̄ хоти метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевиту’’нти (па̄ра̄. 445) ча вуттатта̄. тенева̄ха ‘‘сачепӣ’’тиа̄ди. ‘‘пихитакава̄т̣асса̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.444-445) имина̄ пат̣иччханнабха̄вато чаккхусса рахосаббха̄вам̣ дассети. апихитакава̄т̣асса (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.444-445) пана два̄ре нисинно ана̄паттим̣ кароти, на кевалам̣ апихитакава̄т̣асса габбхасса два̄ре нисиннова ана̄паттим̣ кароти, антодва̄дасахаттхе ока̄се нисиннопӣти ведитаббо. тена̄ха ‘‘йаттха пана сакка̄ дат̣т̣ху’’нтиа̄ди. йасма̄ нисӣдитва̄ нидда̄йанто капимиддхапарето кан̃чи ка̄лам̣ чаккхӯни уммӣлети, кан̃чи ка̄лам̣ нимӣлети, на ча маха̄ниддам̣ оккамати, тасма̄ ‘‘нидда̄йантопи ана̄паттим̣ каротӣ’’ти вуттам̣. нипаджджитва̄ нидда̄йанто пана та̄дисо на хотӣти а̄ха ‘‘нипаджджитва̄ нидда̄йантопи на каротӣ’’ти, ана̄паттим̣ на каротӣти аттхо. метхунасса ма̄туга̄мо дутийо на хоти. иттхийо хи ан̃н̃аман̃н̃исса̄ ваджджам̣ пат̣иччха̄денти. тенева веса̄лийам̣ (па̄ра̄. 76-77) маха̄ване два̄рам̣ виваритва̄ нипанне бхиккхумхи самбахула̄ иттхийо йа̄вадаттхам̣ катва̄ паккамим̣су. тена̄ха ‘‘иттхӣнам̣ пана сатампи на каротӣ’’ти. там̣ камманти аджджха̄ча̄ракаммам̣. йасма̄ нисӣдитва̄ва нипаджджати, тасма̄ нипаджджанампи антокатва̄ ‘‘нисаджджам̣ каппеййа̄’’ти вуттанти дассетум̣ ‘‘еттха ча̄’’тиа̄дима̄ха. тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ ан̃н̃атарена ка̄ретабботи нисаджджам̣ пат̣иджа̄нама̄насса тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ ан̃н̃атарасама̄його хотийева̄ти вуттам̣. па̄ра̄джикена, пана сан̇гха̄дисесена ча па̄читтийена ча тена̄ка̄рена нисаджджам̣ пат̣иджа̄нама̄нова ка̄ретаббо. на аппат̣иджа̄нама̄ноти нисаджджам̣ аппат̣иджа̄нама̄но тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ ан̃н̃атарена на ка̄ретабботи. аладжджӣпи хи пат̣иджа̄нама̄нова а̄паттийа̄ ка̄ретаббо. йа̄ва на пат̣иджа̄на̄ти, та̄ва ‘‘нева суддхо’’ти ва̄ ‘‘на асуддхо’’ти ва̄ ваттаббо, ватта̄нусандхина̄ пана ка̄ретабботи. вуттан̃хетам̣ –

‘‘пат̣ин̃н̃а̄ ладжджӣсу ката̄, аладжджӣсу евам̣ на виджджати;

бахумпи аладжджӣ бха̄сеййа, ватта̄нусандхитена ка̄райе’’ти. (пари. 359);

на кевалам̣ тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ ан̃н̃атарена чодана̄йамева евам̣ пат̣ин̃н̃а̄йа ка̄ретаббо, атха кхо нисаджджа̄дина̄ а̄ка̄рена саддхим̣ чодана̄йапӣти дассетум̣ ‘‘йена ва̄ са̄ саддхеййавачаса̄ упа̄сика̄ вадеййа, тена со бхиккху ка̄ретаббо’’ти вуттам̣. тенева̄ха ‘‘нисаджджа̄дӣсу а̄ка̄ресӯ’’тиа̄ди. еттха ча ‘‘пат̣иджа̄нама̄но’’ти авуттепи адхика̄ратта̄ ‘‘пат̣иджа̄нама̄нова тена со бхиккху ка̄ретаббо’’ти вуттам̣. татха̄рӯпа̄йа (са̄раттха. т̣ӣ. 2.444-445) упа̄сика̄йа вачане ан̃н̃атхатта̄бха̄вато дит̣т̣хам̣ на̄ма татха̄пи хоти, ан̃н̃атха̄пи хотӣти дассане ан̃н̃атхаттасамбхавам̣ дассети. анекам̣сиката̄йа на нийатоти анийато. тена̄ха ‘‘тин̣н̣ам̣ а̄паттӣна’’нтиа̄ди.

рахонисаджджасса̄дена ма̄туга̄масса сантикам̣ гантука̄мо аккхим̣ ан̃джети, дуккат̣ам̣. нива̄санам̣ нива̄сети, ка̄йабандханам̣ бандхати, чӣварам̣ па̄рупати, саббаттха пайоге пайоге дуккат̣ам̣. гаччхати, падава̄ре падава̄ре дуккат̣ам̣. гантва̄на нисӣдати, дуккат̣амева. тена̄ха ‘‘метхунадхаммасаннисситакилесасан̇кха̄тена̄’’тиа̄ди. еттха ча рахонисаджджасса̄дасса асатипи метхунара̄габха̄ве таппат̣ибаддхакилесатта̄ вуттам̣ ‘‘метхунадхаммасаннисситакилесасан̇кха̄тена̄’’ти. тенева саннисситаггахан̣ам̣ катам̣. рахасса̄дена̄ти ‘‘иттханна̄ма̄йа саддхим̣ рахо нисӣдитва̄ хаситалапита̄дикам̣ кареййа’’нти уппаннаасса̄дахету. нисаджджа̄йа па̄читтийам̣ асати упача̄рагате нипаджджитва̄ анидда̄йанте анандхе вин̃н̃упурисети адхиппа̄йо. саче са̄ иттхӣ кеначи каран̣ӣйена ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа пунаппунам̣ нисӣдати, нисаджджа̄йа нисаджджа̄йа па̄читтийам̣. йам̣ сандха̄йа гато, са̄ на дит̣т̣ха̄, ан̃н̃а̄ а̄гантва̄ нисӣдати, асса̄де уппанне па̄читтийам̣. саче самбахула̄ а̄гаччханти, ма̄туга̄маган̣ана̄йа па̄читтийам̣. саче ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа пунаппунам̣ нисӣданти, нисаджджа̄ган̣ана̄йапи па̄читтийа̄ни. анийаметва̄ ‘‘дит̣т̣хадит̣т̣ха̄йа саддхим̣ рахасса̄дам̣ капписса̄мӣ’’ти гантва̄ нисиннасса̄пи а̄гата̄гата̄нам̣ васена, пунаппунам̣ нисаджджа̄йа васена ча вуттанайенева а̄паттийо ведитабба̄. вуттаппака̄ре пурисети анандхе вин̃н̃упурисе. упача̄рагате сатӣти два̄дасахаттхаббхантарагате сати. саче суддхачиттена гантва̄ нисиннасса сантикам̣ а̄гантва̄ нисинна̄йа иттхийа̄ рахасса̄до уппаджджати, евампи ана̄патти.

пат̣хамаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄

нахева кхо пана пат̣иччханнанти еттха пана йампи бахи париккхиттам̣ анто виват̣ам̣ паривен̣ан̇ган̣а̄ди, тампи антогадханти ведитаббам̣. ‘‘еварӯпан̃хи т̣ха̄нам̣ аппат̣иччханнейева гахита’’нти маха̄паччарийам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.453) вуттам̣. сан̇гха̄дисесена ва̄ти ка̄йасам̣саггадут̣т̣хуллобха̄санасан̇кха̄тена сан̇гха̄дисесена ва̄. тенева хи падабха̄джане ‘‘са̄ че евам̣ вадеййа ‘аййо, майа̄ дит̣т̣хо нисинно ма̄туга̄мена саддхим̣ ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджанто’’’тиа̄ди (па̄ра̄. 455) вуттам̣. идам̣ сиккха̄падам̣ дут̣т̣хуллава̄ча̄васена а̄гатам̣. дут̣т̣хуллава̄чан̃ча сутва̄ там̣ ма̄туга̄мопи на пат̣иччха̄дети. татха̄ хи дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄паде (па̄ра̄. 283 а̄дайо) йа̄ пана та̄ иттхийо хиримана̄, та̄ никкхамитва̄ бхиккхӯ уджджха̄песум̣, тасма̄ идха иттхӣпи ана̄паттим̣ каротӣти а̄ха ‘‘иттхӣпӣ’’ти. атха ва̄ идха аппат̣иччханнатта̄ иттхӣпи ана̄паттим̣ кароти, пат̣хаме пана пат̣иччханнатта̄ иттхисатампи ана̄паттим̣ на каротӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. анандхо абадхироти еттха ка̄йасам̣саггавасена анандхо вутто, дут̣т̣хуллава̄ча̄васена абадхиро.

самут̣т̣ха̄на̄дӣсу идам̣ сиккха̄падам̣ тисамут̣т̣ха̄нам̣ – ка̄йачиттато ва̄ча̄читтато ка̄йава̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄ти, кирийам̣, сан̃н̃а̄вимоккхам̣, сачиттакам̣, локаваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, акусалачиттам̣, сукхамаджджхаттаведана̄хи двиведанам̣. тена̄ха ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни панеттха адинна̄да̄насадиса̄нева̄’’ти. еттха ча ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджанто дут̣т̣хуллампи бхан̣ати, дут̣т̣хуллам̣ бхан̣анто нисӣдати ча̄ти ‘‘ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄тӣ’’ти вуттам̣, дут̣т̣хулламева ва̄ сандха̄йа вуттанти гахетаббам̣.

дутийаанийатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

‘‘анийатуддесо ча̄йам̣ дит̣т̣ха̄дисамӯлакачодана̄йа ваттхум̣ пат̣иджа̄нама̄нова а̄паттийа̄ ка̄ретаббо, на итароти а̄паттиропана̄ропаналаккхан̣адассанаттхам̣ вутто’’ти ваданти.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

анийатаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ниссаггийакан̣д̣ам̣

1. чӣваравагго

1. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄

нит̣т̣хитачӣварасминти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.462-463) нит̣т̣хитан̃ча там̣ чӣваран̃ча̄ти нит̣т̣хитачӣварам̣, нит̣т̣хите а̄нисам̣самӯлаке чӣваре, пачча̄са̄чӣваре ча̄ти аттхо. йасма̄ пана там̣ чӣварам̣ каран̣енапи нит̣т̣хитам̣ хоти на̄сана̄дӣхипи, тасма̄ ‘‘сӯчикаммапарийоса̄нена ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха йам̣ кин̃чи сӯчийа̄ каттаббам̣ па̄сакапат̣т̣аган̣т̣хикапат̣т̣апарийоса̄накаммам̣, там̣ сӯчикаммапарийоса̄нам̣ на̄ма, тена. нат̣т̣ханти чора̄дӣхи хат̣ам̣. етампи хи каран̣апалибодхасса нит̣т̣хитатта̄ ‘‘нит̣т̣хита’’нти вуччати. винат̣т̣ханти упачика̄дӣхи кха̄дитам̣. дад̣д̣ханти аггина̄ дад̣д̣хам̣. чӣвара̄са̄ ва̄ упаччхинна̄ти ‘‘асукасмим̣ на̄ма куле чӣварам̣ лабхисса̄мӣ’’ти йа̄ чӣвара̄са̄ уппанна̄ хоти, са̄ упаччхинна̄. етесампи каран̣апалибодхассева нит̣т̣хитатта̄ нит̣т̣хитабха̄во ведитаббо. тена̄ха ‘‘имесу ва̄’’тиа̄ди. етена чӣварапалибодха̄бха̄во вутто. тена̄ха ‘‘чӣварасса каран̣апалибодхе упаччхиннети аттхо’’ти. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘аттхатакатхинасса хӣ’’тиа̄ди. пан̃ча̄нисам̣се ан̃н̃аттха гантум̣ адатва̄ сан̇ган̣ханат̣т̣хена катхинам̣, тхиранти аттхо, аттхатам̣ катхинам̣ йена со аттхатакатхино, тасса аттхатакатхинасса. хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то. та̄ва катхина̄нисам̣сам̣ лабхатӣти еттха йо аттхатакатхино бхиккхӯти аджджха̄харитаббам̣, та̄ва со аттхатакатхино бхиккхӯти ведитаббо, ана̄мантача̄ра̄дикам̣ катхина̄нисам̣сам̣ лабхатӣти аттхо. ‘‘аттхатакатхинасса бхиккхуно’’ти идам̣ ва̄ ‘‘аттхатакатхино бхиккхӯ’’ти вибхаттивипарин̣а̄мам̣ катва̄ йоджетаббам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – чӣварапалибодхо а̄ва̄сапалибодхоти две палибодха̄. тесу екапалибодхепи сати йасма̄ ана̄мантача̄ра̄дикам̣ а̄нисам̣сам̣ лабхати, на̄сати. касма̄? ‘‘нит̣т̣хитачӣварасми’’нти етасса чӣварасса каран̣апалибодхе упаччхиннети айаматтхо вин̃н̃а̄йатӣти. сан̇гхасса̄ти сан̇гхена. каттари четам̣ са̄мивачанам̣. уббхатети ат̣т̣ханнам̣ ма̄тика̄наман̃н̃атарена, антаруббха̄рена ва̄ уддхат̣е.

татра̄ти тасмим̣ катхине. уббха̄ро уддхаран̣ам̣. пуримавассам̣вут̣т̣хе тим̣саматте па̄веййаке бхиккхӯ уддисса ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, вассам̣вут̣т̣ха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ катхинам̣ аттхариту’’нти катхинаккхандхаке (маха̄ва. 306) бхагавата̄ катхинасса анун̃н̃а̄татта̄ ‘‘айан̃хи катхинаттха̄ро на̄ма…пе… анун̃н̃а̄то’’ти вуттам̣. таттха пуримавассам̣вут̣т̣ха̄нанти вассаччхедам̣ акатва̄ пуримавассам̣вут̣т̣ха̄нанти аттхо. етена вут̣т̣хавассавасена та̄ва пуримика̄йа вассам̣ упагата̄йева катхинаттха̄рам̣ лабханти, на паччхимика̄йа упагата̄ти дассети. вут̣т̣хавассавасена та̄ва евам̣ хоту, ган̣анавасена там̣ киттака̄ лабхантӣти а̄ха ‘‘со’’тиа̄ди. соти катхинаттха̄ро. саббантимена париччхедена̄ти ган̣анавасена паччхимакот̣ийа̄. пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣти паччхимакот̣ийа̄ чатта̄ро катхинадуссасса да̄йака̄, еко пат̣игга̄хакоти пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣ати. кечи пана ‘‘пан̃чаваггакаран̣ӣйатта̄ ‘пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣атӣ’ти вутта’’нти ваданти, там̣ тесам̣ матиматтам̣ ‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ чатувагго бхиккхусан̇гхо т̣хапетва̄ тӣн̣и камма̄ни упасампадам̣ пава̄ран̣ам̣ аббха̄на’’нти чампеййаккхандхаке (маха̄ва. 388) вуттатта̄. тасма̄ти йасма̄ вут̣т̣хавассавасена пуримавассам̣вут̣т̣ха̄нам̣ анан̃н̃а̄то, йасма̄ ча саббантимена париччхедена пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ ват̣т̣ати, тасма̄. йаттха̄ти йасмим̣ виха̄ре. а̄нисам̣сети ана̄мантача̄ра̄дике катхина̄нисам̣се. атха пана чатта̄ро бхиккхӯ вассам̣ упагата̄, еко парипун̣н̣авассо са̄ман̣еро саче паччхимика̄йа упасампаджджати, ган̣апӯрако чева хоти, а̄нисам̣сан̃ча лабхати. тайо бхиккхӯ, две са̄ман̣ера̄, две бхиккхӯ, тайо са̄ман̣ера̄, еко бхиккху, чатта̄ро са̄ман̣ера̄ти еттха̄пи есева найо.

кхандхаке вутта̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа̄ти –

‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, идам̣ сан̇гхасса катхинадуссам̣ уппаннам̣. йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо имам̣ катхинадуссам̣ иттханна̄масса бхиккхуно дадеййа катхинам̣ аттхаритум̣, еса̄ н̃атти. сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, идам̣ сан̇гхасса катхинадуссам̣ уппаннам̣, сан̇гхо имам̣ катхинадуссам̣ иттханна̄масса бхиккхуно дети катхинам̣ аттхаритум̣. йасса̄йасмато кхамати имасса катхинадуссасса иттханна̄масса бхиккхуно да̄нам̣ катхинам̣ аттхаритум̣, со тун̣хасса. йасса наккхамати, со бха̄сеййа. диннам̣ идам̣ сан̇гхена катхинадуссам̣ иттханна̄масса бхиккхуно катхинам̣ аттхаритум̣, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти (маха̄ва. 307) –

евам̣ катхинаккхандхаке вутта̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа. катхинаттха̄ра̄рахасса̄ти катхинам̣ аттхаритум̣ бхаббасса. со ча кхо пуббакаран̣аджа̄нана̄дӣхи ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гатоти ведитаббо. вуттан̃хетам̣ винайавиниччхайе ‘‘ат̣т̣хадхаммаковидо бхиккху, катхинаттха̄рамарахатӣ’’ти. парива̄репи (пари. 409) вуттам̣ –

‘‘ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гато пуггало бхаббо катхинам̣ аттхаритум̣. катамехи ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гато пуггало бхаббо катхинам̣ аттхаритум̣? пуббакаран̣ам̣ джа̄на̄ти, паччуддха̄рам̣ джа̄на̄ти, адхит̣т̣ха̄нам̣ джа̄на̄ти, аттха̄рам̣ джа̄на̄ти, ма̄тикам̣ джа̄на̄ти, палибодхам̣ джа̄на̄ти, уддха̄рам̣ джа̄на̄ти, а̄нисам̣сам̣ джа̄на̄ти, имехи ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гато пуггало бхаббо катхинам̣ аттхариту’’нти.

еттха ча пуббакаран̣ам̣ на̄ма дхованавича̄ран̣аччхеданабандханасиббанараджанакаппакаран̣ам̣. паччуддха̄ро на̄ма пура̄н̣асан̇гха̄т̣иа̄дӣнам̣ паччуддхаран̣ам̣. адхит̣т̣ха̄нам̣ на̄ма катхиначӣвара̄дхит̣т̣ха̄нам̣. аттха̄ро на̄ма катхинаттха̄ро. ма̄тика̄ на̄ма ат̣т̣ха ма̄тика̄. палибодхо на̄ма а̄ва̄сапалибодхо чӣварапалибодхоти две палибодха̄. уддха̄ро на̄ма паккаманантика̄дайо. а̄нисам̣со на̄ма пан̃ча̄нисам̣са̄.

йам̣ пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 306) вуттам̣ ‘‘катхинам̣ пана кена аттхаритаббам̣? йасса сан̇гхо катхиначӣварам̣ дети, сан̇гхена пана касса да̄таббам̣? йо джин̣н̣ачӣваро хоти, саче бахӯ джин̣н̣ачӣвара̄ хонти, вуд̣д̣хасса да̄таббам̣. вуд̣д̣хесупи йо маха̄парисо тадахева чӣварам̣ катва̄ аттхаритум̣ саккоти, тасса да̄таббам̣. саче вуд̣д̣хо на саккоти, навакатаро саккоти, тасса да̄таббам̣. апича сан̇гхена маха̄тхерасса сан̇гахам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, тасма̄ ‘тумхе, бханте, ган̣хатха, майам̣ катва̄ дасса̄ма̄’ти ваттабба’’нти, тампи катхинаттха̄ра̄рахам̣йева гахетва̄ва да̄таббам̣. дентена пана тӣсу чӣваресу йам̣ йам̣ джин̣н̣ам̣ хоти, там̣ тадаттха̄йа да̄таббам̣. пакатийа̄ дупат̣т̣ачӣварасса дупат̣т̣аттха̄йева да̄таббам̣. сачеписса екапат̣т̣ачӣварам̣ гханам̣ хоти, катхинаса̄т̣ако ча пелаво, са̄руппаттха̄йа дупат̣т̣аппахонакамева да̄таббам̣. ‘‘ахам̣ алабханто екапат̣т̣ам̣ па̄рупа̄мӣ’’ти вадантасса̄пи дупат̣т̣ам̣ да̄тум̣ ват̣т̣ати. йо пана лобхапакатико хоти, тасса на да̄таббам̣. тена̄пи катхинам̣ аттхаритва̄ паччха̄ сиббетва̄ ‘‘две чӣвара̄ни карисса̄мӣ’’ти на гахетаббам̣.

тена̄ти катхинаттха̄ракена бхиккхуна̄. тадахева̄ти тасмим̣йева дивасе. пан̃ча ва̄ атирека̄ни ва̄ кхан̣д̣а̄ни чхиндитва̄ти йатха̄ пан̃чакхан̣д̣ика̄дӣнам̣ сан̇гха̄т̣иа̄дӣнам̣ тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атараппахонака̄ни маха̄ман̣д̣алаад̣д̣хаман̣д̣ала̄дивасена пан̃ча кхан̣д̣а̄ни ва̄ атирека̄ни ва̄ сатта̄дикхан̣д̣а̄ни хонти, евам̣ чхиндитва̄. тасмин̃ча катхиначӣваре карийама̄не ‘‘ахам̣ тхеро’’ти ва̄ ‘‘бахуссуто’’ти ва̄ екена̄пи ака̄тум̣ на лаббхати. ана̄дарийена акаронтасса дуккат̣ам̣. тасма̄ саббехева саннипатитва̄ дхованачхеданасиббанараджана̄ни нит̣т̣ха̄петабба̄ни. тена̄ха ‘‘сесабхиккхӯхипи тасса саха̄йехи бхавитабба’’нти. катачӣварамева̄ти нит̣т̣хитапарикаммамева катхинадуссам̣. саббантимена париччхедена антарава̄сакопи чхиндитва̄ва ка̄таббо ан̃н̃атха̄ аттха̄равипаттито. йатха̄ха –

‘‘катхан̃ча пана, бхиккхаве, анаттхатам̣ хоти катхинам̣? на улликхитаматтена аттхатам̣ хоти катхинам̣…пе… на ан̃н̃атра пан̃чакена ва̄ атирекапан̃чакена ва̄ тадахева сан̃чхиннена̄’’ти (маха̄ва. 308).

тенева̄ха ‘‘аччхинна̄сиббитам̣ пана на ват̣т̣атӣ’’ти. тена бхиккхуна̄ти аттха̄ракена бхиккхуна̄. аттхаритаббанти аттхаран̣ам̣ ка̄таббам̣. тан̃ча кхо татха̄вачӣбхедакаран̣амева̄ти дат̣т̣хаббам̣. йатха̄ха –

‘‘саче сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхаритука̄мо хоти, пора̄н̣ика̄ сан̇гха̄т̣и паччуддхаритабба̄, нава̄ сан̇гха̄т̣и адхит̣т̣ха̄табба̄, ‘има̄йа сан̇гха̄т̣ийа̄ катхинам̣ аттхара̄мӣ’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄’’ти (пари. 413) –

виттха̄ро. ‘‘бханте, а̄вусо’’ти ча ‘‘анумодатха, анумода̄хӣ’’ти ча вачанабхедам̣ сандха̄йа ‘‘тхера̄нан̃ча̄’’тиа̄ди вуттам̣.

евам̣ аттха̄ракена пат̣ипаджджитаббавидхим̣ дассетва̄ ида̄ни анумодакехи пат̣ипаджджитаббавидхим̣ дассетум̣ ‘‘техипӣ’’тиа̄ди вуттам̣. ‘‘анумода̄ма̄’’ти аттана̄ва аттани га̄рававасена вуттам̣. кин̃ча̄пи евам̣ вуттам̣, татха̄пи екакена ‘‘анумода̄ма̄’’ти ваттум̣ на ват̣т̣ати, ‘‘анумода̄ми’’ччева ваттаббанти ваданти, вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. ида̄ни катхина̄нисам̣се дассетум̣ бхӯмим̣ вича̄райанто ‘‘пуримавассам̣вут̣т̣хесупӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха тесам̣йева̄ти аттха̄ракаанумодака̄нам̣йева. вуттан̃хетам̣ парива̄ре ‘‘двиннам̣ пуггала̄нам̣ аттхатам̣ хоти катхинам̣ аттха̄ракасса ча анумодакасса ча̄’’ти (пари. 403). тети аттха̄ракаанумодака̄. тато пат̣т̣ха̄йа̄ти аттха̄ра̄нумоданато пат̣т̣ха̄йа. йа̄ва катхинассуббха̄ра̄ти на кевалам̣ чӣварама̄сейева, атха кхо ат̣т̣ханнам̣ ма̄тика̄нам̣ ан̃н̃атарена ва̄ антаруббха̄рена ва̄ йа̄ва катхинассуббха̄ра̄ пан̃ча̄нисам̣се лабханти, уддхат̣е пана на лабхантӣти аттхо.

ида̄ни те пан̃ча̄нисам̣се сарӯпато дассетум̣ ‘‘ана̄мантача̄ро’’тиа̄дима̄ха. таттха ана̄мантача̄ро на̄ма пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена нимантитасса сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччха̄ кулесу ча̄ритта̄паджджанам̣. асама̄да̄нача̄ро на̄ма на̄мена̄дхит̣т̣хитасса чӣварасса асама̄да̄начаран̣ам̣, на̄мена̄дхит̣т̣хита̄нам̣ тин̣н̣ам̣ чӣвара̄наман̃н̃атарам̣ чӣварам̣ йаттха каттхачи никкхипитва̄ ан̃н̃аттха арун̣ут̣т̣ха̄пананти аттхо, чӣваравиппава̄соти вуттам̣ хоти. йа̄вадаттхачӣваранти йа̄вата̄ чӣварена аттхо хоти, та̄ватакам̣ анадхит̣т̣хитам̣ авикаппитам̣ чӣварадха̄ран̣ам̣, даса̄хаматиккамитва̄ чӣварасса т̣хапананти аттхо. ган̣асса бходжанам̣ ган̣абходжанам̣. ган̣оти четтха чатта̄ро ва̄ татуттари ва̄ бхиккхӯ. тесам̣ вин̃н̃аттито ва̄ нимантанато ва̄ ладдхасса одана̄дӣнам̣ пан̃чаннам̣ ан̃н̃атарабходжанасса саха гахан̣анти аттхо. йо ча таттха чӣваруппа̄доти таттха катхинаттхатасӣма̄йа матакачӣварам̣ ва̄ хоту, сан̇гхам̣ уддисса диннам̣ ва̄ сан̇гхикена татруппа̄дена а̄бхатам̣ ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена йам̣ сан̇гхикам̣ чӣварам̣ уппаджджати, там̣ тесам̣ бхависсатӣти аттхо. тена̄ха ‘‘тасмим̣ а̄ва̄се сан̇гхасса уппанначӣваран̃ча̄’’ти.

‘‘йам̣ пана таттха сан̇гхасса уппаннам̣ патта̄ди ва̄ ан̃н̃ам̣ бхан̣д̣ам̣ ва̄, там̣ саббесам̣ па̄пун̣а̄ти. йам̣ пана татруппа̄дена тан̣д̣ула̄дина̄ ваттхам̣ чета̄питам̣, аттхатакатхина̄намева та̄ни ваттха̄ни па̄пун̣анти. ваттхехи пана тан̣д̣ула̄дӣсу чета̄питесу саббесам̣ та̄ни па̄пун̣антӣ’’ти ган̣т̣хипаде вуттам̣, тампи чета̄питака̄лато пат̣т̣ха̄йа чӣваруппа̄до на хотӣти сувуттанти дат̣т̣хаббам̣. анаттхатакатхина̄ пана имесу пан̃часу а̄нисам̣сесу чӣварама̄се асама̄да̄нача̄рам̣ т̣хапетва̄ сеса̄нисам̣се лабханти. йади асама̄да̄нача̄ропи лаббхеййа, па̄веййака̄ бхиккхӯ вассам̣вут̣т̣ха̄ окапун̣н̣ехи чӣварехи на бхагавантам̣ упасан̇камеййум̣. йасма̄ там̣ на лаббхати, тасма̄ чӣварама̄сепи чӣварам̣ сама̄да̄йа ева бхагавантам̣ упасан̇камим̣су.

евам̣ катхинаттха̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни уббха̄рам̣ дассенто ‘‘там̣ панетам̣ катхина’’нтиа̄дима̄ха. таттха ма̄тика̄ти ма̄таро, джанеттийоти аттхо. катхинуббха̄ран̃хи ета̄ ат̣т̣ха джаненти. та̄су паккаманам̣ анто етисса̄ти паккаманантика̄. евам̣ сеса̄пи ведитабба̄. таттха йо бхиккху аттхатакатхино катхиначӣварам̣ а̄да̄йа тасмим̣ а̄ва̄се нирапеккхо ‘‘на паччесса’’нти паккамати, тассевам̣ паккамато катхинуддха̄ро атиккантаматта̄йа сӣма̄йа хотӣти паккаманантико катхинуддха̄роти ведитаббо.

йо пана а̄нисам̣сачӣварам̣ а̄да̄йа паккамати, тасса бахисӣма̄гатасса евам̣ хоти ‘‘идхевимам̣ карисса̄ми, на пуна там̣ виха̄рам̣ гаччхисса̄мӣ’’ти тасмим̣ а̄ва̄се нирапеккхо хутва̄ там̣ чӣварам̣ ка̄рети, тасса бхиккхуно нит̣т̣ха̄нантико катхинуддха̄ро.

йади пана а̄нисам̣самӯлачӣварам̣ а̄да̄йа бахисӣма̄гато ‘‘невимам̣ чӣварам̣ карисса̄ми, на ча там̣ а̄ва̄сам̣ гаччхисса̄мӣ’’ти саннит̣т̣ха̄нам̣ кароти, тада̄ саннит̣т̣ха̄нантико катхинуддха̄ро.

тадева а̄нисам̣сачӣварам̣ ладдха̄ там̣ а̄да̄йа бахисӣмам̣ гантва̄ ‘‘идхевимам̣ чӣварам̣ карисса̄ми, на гаччхисса̄мӣ’’ти каронтасса саче там̣ чӣварам̣ нассати винассати д̣айхати, на̄санантико катхинуддха̄ро хоти.

саче пана а̄нисам̣сачӣварам̣ ладдха̄ тасмим̣ виха̄ре са̄пеккхова бахисӣма̄гато ‘‘виха̄ре бхиккхӯхи антаруббха̄рам̣ ката’’нти сун̣а̄ти, тасса саванантико катхинуддха̄ро хоти.

а̄са̄йа аваччхедо етисса̄ти а̄са̄ваччхедика̄. йо пана йена кеначи ‘‘туйхам̣ чӣварам̣ дасса̄мӣ’’ти вутто тасмим̣ чӣваре а̄са̄йа виха̄ре апеккхам̣ паха̄йа бахисӣма̄гато пуна тена ‘‘на саккоми да̄ту’’нти вутте а̄сам̣ чхиндати, тасса а̄са̄ваччхедико катхинуддха̄ро хоти.

йо пана вассам̣вут̣т̣хавиха̄рато ан̃н̃ам̣ виха̄рам̣ са̄пеккхова гантва̄ а̄гаччханто антара̄маггейева катхинуддха̄рам̣ вӣтина̄мети, тасса сӣма̄тиккаманантико катхинуддха̄ро.

саха уббха̄рена̄ти сахуббха̄ра̄. а̄нисам̣сачӣварам̣ а̄да̄йа са̄пеккхова бахи гантва̄ катхинуддха̄рам̣ самбхун̣антасса катхинуддха̄ро сахуббха̄роти ведитаббо.

‘‘етасмим̣ пана паккаманантике катхинуддха̄ре пат̣хамам̣ чӣварапалибодхо чхиджджатӣ’’тиа̄дина̄ чӣварапалибодхупаччхеда̄дикасса виниччхайасса виттха̄рато самантапа̄са̄дика̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 311) вуттатта̄ 8 ‘‘таттха виттха̄равиниччхайо’’тиа̄дима̄ха. аттха̄руббха̄ра̄нам̣йева ва̄ виттха̄равиниччхайасса таттха̄гататта̄ евам̣ вуттанти дат̣т̣хаббам̣. сесапалибодха̄бха̄ванти авасесасса палибодхасса абха̄вам̣, а̄ва̄сапалибодха̄бха̄ванти аттхо.

асса̄ти ка̄ласса. даса̄хапараманти аччантасам̣йоге упайогавачананти а̄ха ‘‘там̣ даса̄хапарамам̣ ка̄ла’’нти. атиреканти адхикам̣, со ча адхикабха̄во адхит̣т̣хитавикаппитачӣваратоти а̄ха ‘‘адхит̣т̣хитавикаппитесӯ’’тиа̄ди. кхоманти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.636-638) кхомасуттехи ва̄йитам̣ кхомапат̣т̣ачӣварам̣. татха̄ сеса̄ни. камбалам̣ на̄ма мануссаломава̄л̣аломе т̣хапетва̄ сесаломехи ва̄йитва̄ катаваттхам̣. са̄н̣ам̣ на̄ма са̄н̣ава̄кехи катаваттхам̣. бхан̇гам̣ на̄ма кхомасутта̄дӣхи пан̃чахи миссетва̄ катаваттхам̣. ‘‘па̄т̣еккам̣ ва̄камайамева̄’’типи ваданти. таданулома̄нам̣ ва̄ти дукӯлам̣ паттун̣н̣ам̣ сома̄рапат̣т̣ам̣ чӣнапат̣т̣ам̣ иддхиджам̣ девадиннанти тесам̣ кхома̄дӣнам̣йева анулома̄нам̣ чханнам̣ чӣвара̄нам̣ ва̄, таттха дукӯлам̣ са̄н̣асса ануломам̣ ва̄камайатта̄. паттун̣н̣адесе па̄н̣акехи сан̃джа̄таваттхам̣ паттун̣н̣ам̣. сома̄радесе джа̄там̣ ваттхам̣ сома̄рапат̣т̣ам̣. татха̄ чӣнапат̣т̣ам̣. има̄ни тӣн̣ипи косеййасса анулома̄ни па̄н̣акехи катасуттамайатта̄. иддхиджам̣ ехибхиккхӯнам̣ пун̃н̃иддхийа̄ ниббаттачӣварам̣. там̣ пана кхома̄дӣнаман̃н̃атарам̣ хотӣти тесам̣йева ануломам̣. девехи диннам̣ чӣварам̣ девадиннам̣, там̣ каппаруккхе ниббаттам̣ джа̄линийа̄ девакан̃н̃а̄йа ануруддхаттхерасса диннаваттхасадисам̣, тампи кхома̄дӣнам̣йева ануломам̣ хоти тесу ан̃н̃атарабха̄вато.

дӣгхато вад̣д̣хакихаттхаппама̄н̣ам̣, виттха̄рато тато упад̣д̣хаппама̄н̣ам̣ викаппанупагам̣ паччхимам̣. ат̣т̣хан̇гулам̣ сугатан̇гулена̄ти еттха сугатан̇гулам̣ на̄ма ида̄ни маджджхимасса пуримасса тӣн̣и ан̇гула̄ни, тена сугатан̇гулена ат̣т̣хан̇гулам̣ вад̣д̣хакихаттхаппама̄н̣анти аттхо. чатуран̇гулавиттхатанти еттха̄пи йатха̄вутта̄нуса̄ренева аттхо ведитаббо. йесам̣ пана адхит̣т̣ха̄навикаппана̄нам̣ абха̄вато адхит̣т̣хитавикаппитесу апарийа̄паннатта̄ идам̣ атирекачӣварам̣ на̄ма хоти.

там̣ адхит̣т̣ха̄навикаппанам̣ кена̄ка̄рена джа̄нитаббанти ануйогам̣ сандха̄йа там̣ дассетум̣ ‘‘йам̣ пана вутта’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. таттха йам̣ пана вуттанти атирекачӣварам̣ дассетум̣ ‘‘адхит̣т̣хитавикаппитесу апарийа̄паннатта̄’’ти амхехи йам̣ вуттанти аттхо. тичӣварам̣ адхит̣т̣ха̄тунти на̄мам̣ ватва̄ адхит̣т̣ха̄тум̣. на викаппетунти сан̇гха̄т̣иа̄дина̄мена викаппетум̣ на ануджа̄на̄мӣти аттхо. ‘‘имам̣ чӣварам̣ викаппемӣ’’ти пана викаппетум̣ ват̣т̣атийева. са̄ман̃н̃авачанам̣ пана тичӣварасса кан̣д̣упат̣иччха̄дивассикаса̄т̣ика̄нам̣ вийа ка̄лавасена висеса̄бха̄ва̄ часса викаппетаббата̄ти дассанаттхам̣, на пана саббатха̄ викаппанапат̣иседханаттханти дат̣т̣хаббам̣. татха̄ хи пура̄н̣ачӣварам̣ паччуддхаритва̄ навасса адхит̣т̣ха̄навачанато, ‘‘ана̄патти адхит̣т̣хети викаппетӣ’’тиа̄дивачанато (па̄ра̄. 469) ча тичӣварассапи викаппана̄йа ока̄со динно. еса найо саббаттха. тичӣвара̄дӣни хи адхит̣т̣хахантена ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’тиа̄дина̄ там̣ там̣ на̄мам̣ ватва̄ адхит̣т̣ха̄таббам̣. викаппентена пана ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣и’’нтиа̄дина̄ тасса тасса чӣварасса на̄мам̣ аггахетва̄ ‘‘имам̣ чӣварам̣ туйхам̣ викаппемӣ’’ти викаппетаббам̣. тичӣварам̣ ва̄ хоту, ан̃н̃ам̣ ва̄, йади там̣ там̣ на̄мам̣ гахетва̄ викаппети, авикаппитам̣ хоти, атирекачӣварат̣т̣ха̄нейева тит̣т̣хати. тато парам̣ викаппетунти чатума̄сато парам̣ ‘‘имам̣ чӣварам̣ викаппемӣ’’ти викаппетум̣. идан̃ча парибхун̃джитум̣ анун̃н̃а̄там̣. кечи пана (са̄раттха. т̣ӣ. 2.469) ‘‘тато парам̣ викаппетва̄ йа̄ва а̄га̄мисам̣ваччхаре васса̄нам̣ чатума̄сам̣, та̄ва т̣хапетум̣ анун̃н̃а̄та’’нти ваданти. тато паранти а̄ба̄дхато парам̣. ‘‘има̄сан̃ча пана вассикаса̄т̣икакан̣д̣упат̣иччха̄дӣнам̣ тато парам̣ викаппетва̄ парибхогасса анун̃н̃а̄татта̄ татха̄викаппитам̣ ан̃н̃ана̄мена адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитабба’’нти ган̣т̣хипадесу вуттам̣. адхит̣т̣ха̄таббавикаппетаббата̄ джа̄нитабба̄ти адхит̣т̣ха̄таббам̣ викаппетаббанти евам̣ адхит̣т̣ха̄навикаппана̄ джа̄нитабба̄ти аттхо.

пан̃чапарима̄н̣ам̣ асса̄ти пан̃чакам̣, мут̣т̣хисса мут̣т̣хихаттхасса самбандхам̣ пан̃чакам̣ мут̣т̣хипан̃чакам̣. еса на йо мут̣т̣хиттиканти еттха̄пи. па̄рупаненапи сакка̄ на̄бхим̣ пат̣иччха̄детунти а̄ха ‘‘двихаттхопи ват̣т̣атӣ’’ти. на кевалам̣ ад̣д̣хатеййова ват̣т̣ати, атха кхо двихаттхопи ват̣т̣атӣти пи-саддасса аттхо дат̣т̣хаббо. атирекан̃ча̄ти сугатачӣвараппама̄н̣ампи тато адхикампи. паччуддхара̄мӣти т̣хапеми, париччаджа̄мӣти ва̄ аттхо. ‘‘имам̣ чӣварам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.469) евампи ваттум̣ ват̣т̣ати. ка̄йавика̄рам̣ каронтена̄ти хаттха̄дина̄ чӣварам̣ пара̄масантена, ча̄лентена ва̄. идан̃хи адхит̣т̣ха̄нам̣ йена кеначи сарӣра̄вайавена апхусантасса на ват̣т̣ати. дувидханти саммукха̄параммукхабхедена дувидхам̣. ва̄ча̄ бхиндитабба̄ти вачанам̣ ниччха̄ретаббам̣. антогаббха̄дӣсӯти антогаббхаупарипа̄са̄десу. са̄мантавиха̄рети йаттха тадахева гантва̄ ниваттетум̣ сакка̄, еварӯпе самӣпавиха̄ре. идан̃ча десана̄сӣсаматтам̣, тасма̄ дӯре т̣хитампи адхит̣т̣ха̄таббанти ваданти. ‘‘т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄’’ти имина̄ чӣварасам̣лаккхан̣ам̣ вуттам̣. на хи т̣хапитат̣т̣ха̄наматтасаллаккхан̣ена кин̃чи пайоджанам̣ аттхи.

адхит̣т̣хахитва̄ т̣хапитаваттхехӣти паччаттхаран̣амукхапун̃чханачол̣апариккха̄рачол̣авасена адхит̣т̣хахитва̄ т̣хапитаваттхехи. адхит̣т̣ха̄нато пуббе сан̇гха̄т̣иа̄дивоха̄расса абха̄вато ‘‘имам̣ паччуддхара̄мӣ’’ти паччаттхаран̣а̄дӣнам̣ висум̣ паччуддхаран̣авидхим̣ дассети. паччаттхаран̣а̄дина̄мена пана адхит̣т̣ха̄таббатта̄ ‘‘имам̣ паччаттхаран̣ам̣ паччуддхара̄мӣ’’тиа̄дина̄ вуттепи неваттхи досо. пуна адхит̣т̣ха̄табба̄нӣти сан̇гха̄т̣иа̄дина̄мена адхит̣т̣ха̄табба̄ни. париккха̄рачол̣акасса пана париккха̄рачол̣авасена адхит̣т̣хахитва̄ т̣хапитаваттхехипи сан̇гха̄т̣иа̄димхи кате паччуддхаритва̄ пуна адхит̣т̣ха̄таббанти наттхи. пуббе ката̄дхит̣т̣ха̄намева адхит̣т̣ха̄нам̣. адхит̣т̣хитена пана тена саддхим̣ махантатарамева дутийам̣ пат̣т̣ам̣ ва̄ кхан̣д̣ам̣ ва̄ сам̣сиббантена адхит̣т̣ха̄таббам̣, саме ва̄ кхуддаке ва̄ адхит̣т̣ха̄накиччам̣ наттхи. сукхапарибхогаттханти виппава̄садоса̄бха̄вато йаттха каттхачи т̣хапетва̄ дхаммассавана̄дина̄ киччена ан̃н̃аттха арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄петва̄ а̄гантва̄ ниссаджджанам̣ вина̄ва парибхун̃джитум̣ саккун̣еййата̄йа сукхапарибхогаттхам̣. париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄тунти париккха̄рачол̣ам̣ катва̄ адхит̣т̣ха̄тум̣.

анатириттапама̄н̣а̄ти ‘‘дӣгхасо чха видаттхийо сугатавидаттхийа̄, тирийам̣ ад̣д̣хатеййа̄’’ти (па̄чи. 543) вуттаппама̄н̣ато анадхикапама̄н̣а̄. паччуддхаритва̄ викаппетабба̄ти вассикаса̄т̣икабха̄вато апанетва̄ викаппетабба̄, хемантасса пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа антодаса̄хе вассикаса̄т̣ика̄вассикаса̄т̣икабха̄вато апанетва̄ ‘‘имам̣ чӣварам̣ туйхам̣ викаппемӣ’’тиа̄дина̄ найена викаппетабба̄ти вуттам̣ хоти. ан̃н̃атха̄ хи ‘‘вассикаса̄т̣ика̄ васса̄нама̄са̄тиккамена̄пи, кан̣д̣упат̣иччха̄ди а̄ба̄дхавӯпасамена̄пи адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ваккхама̄натта̄ васса̄нама̄сато парам̣ асати адхит̣т̣ха̄не ким̣ паччуддхареййа̄ти ‘‘паччуддхаритва̄’’ти вачанамева нопападжджеййа.

кечи пана (са̄раттха. т̣ӣ. 2.469) ‘‘йатха̄ катхинама̄саббхантаре уппанначӣварам̣ катхинама̄са̄тиккаме ниссаггийам̣ хоти, евамайам̣ вассикаса̄т̣ика̄пи васса̄нама̄са̄тиккаме ниссаггийа̄ хоти. тасма̄ каттикапун̣н̣амадивасе паччуддхаритва̄ тато парам̣ хемантасса пат̣хамадивасе викаппетабба̄ти еваматтхо гахетаббо, паччуддхаритва̄ тато парам̣ викаппетабба̄ти падайоджана̄ ведитабба̄’’ти ча ваданти, там̣ на йуттам̣. катхинама̄се уппаннан̃хи чӣварам̣ атирекачӣварат̣т̣ха̄не т̣хитатта̄ аваса̄надивасе анадхит̣т̣хитам̣ катхинама̄са̄тиккаме ниссаггийам̣ хоти. айам̣ пана вассикаса̄т̣ика̄ адхит̣т̣хахитва̄ т̣хапитатта̄ на тена садиса̄ти васса̄на̄тиккаме катхам̣ ниссаггийам̣ хоти анадхит̣т̣хитаавикаппитамева хи там̣ ка̄ла̄тиккаме ниссаггийам̣ хоти, тасма̄ хемантепи вассикаса̄т̣ика̄ даса̄хапариха̄рам̣ лабхати. евам̣ кан̣д̣упат̣иччха̄дипи адхит̣т̣ха̄навиджаханато парам̣ даса̄хапариха̄рам̣ лабхати. даса̄хам̣ пана анатикка̄метва̄ викаппетабба̄. наха̄наттха̄йа анун̃н̃а̄татта̄ ван̣н̣абхедаматтаратта̄пи чеса̄ ват̣т̣атӣти вуттам̣. ‘‘две пана на ват̣т̣антӣ’’ти двиннам̣ адхит̣т̣ха̄на̄бха̄вато вуттам̣. ‘‘саче васса̄не апара̄ вассикаса̄т̣ика̄ уппанна̄ хоти, пуримавассикаса̄т̣икам̣ паччуддхаритва̄, викаппетва̄ ча адхит̣т̣ха̄табба̄’’ти ваданти.

пама̄н̣айуттанти ‘‘дӣгхасо сугатавидаттхийа̄ две видаттхийо, виттха̄рато дийад̣д̣хам̣ даса̄ видаттхӣ’’ти (па̄чи. 531 а̄дайо) имина̄ пама̄н̣ена йуттам̣. пама̄н̣ика̄ти ‘‘сугатавидаттхийа̄ дӣгхасо чатассо видаттхийо, тирийам̣ две видаттхийо’’ти евам̣ вуттаппама̄н̣айутта̄. паччуддхаритва̄ викаппетабба̄ти еттха йам̣ ваттаббам̣, там̣ хет̣т̣ха̄ вуттамева. йасма̄ бхиккхӯнам̣ тичӣваре парипун̣н̣е, аттхе ча сати парисса̄вана̄дӣхи ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, париккха̄рачол̣ака’’нти (маха̄ва. 357) бахӯнам̣ паттаттхавикапарисса̄вана̄дӣнам̣ сан̇гахавасена париккха̄рачол̣а̄дхит̣т̣ха̄наманун̃н̃а̄там̣, тасма̄ ‘‘париккха̄рачол̣е ган̣ана̄ наттхӣ’’тиа̄ди вуттам̣. бхагавата̄ хи йам̣ йам̣ бхиккхӯ лабханти, там̣ там̣ имина̄ видха̄нена адхит̣т̣хахитва̄ пуна ‘‘йена йена парисса̄вана̄дина̄ аттхо хоти, там̣ там̣ катва̄ ган̣хантӯ’’ти анукампа̄йа анун̃н̃а̄там̣. тенева̄ха ‘‘тхавика̄пӣ’’тиа̄ди. а̄дисаддена ‘‘ета̄ни чӣвара̄ни париккха̄рачол̣а̄ни адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти асаммукха̄дхит̣т̣ха̄нам̣ сан̇ган̣ха̄ти. ‘‘сена̄санапариккха̄раттха̄йа диннапаччаттхаран̣е ча̄’’ти имина̄ аттано сантакам̣ пат̣иккхипати. кечи пана (са̄раттха. т̣ӣ. 2.469) ‘‘анива̄сетва̄, апа̄рупитва̄ ча кевалам̣ пан̃чапӣт̣хесуйева аттхаритва̄ парибхун̃джийама̄нам̣ паччаттхаран̣ам̣ аттано сантакампи анадхит̣т̣хитам̣ ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ айуттам̣ сена̄санапариккха̄раттха̄йа динна’’нти паччаттхаран̣асса висеситатта̄. бхисибиббоханапа̄ва̄ракоджава̄нампи сена̄санапариккха̄ратойева адхит̣т̣ха̄накиччам̣ наттхӣти ведитаббам̣.

адхит̣т̣хитан̃ча панетам̣ чӣварам̣ парибхун̃джато катхам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣти а̄ха ‘‘саббан̃ча панета’’нтиа̄ди. таттха аччхиндитва̄ гахан̣ена̄ти чора̄дӣхи аччхиндитва̄ гахан̣ена. хӣна̄йа̄ваттанена̄ти гихибха̄ва̄йа а̄ваттанена, виббхамена̄ти аттхо, ‘‘сӣлавантова хутва̄ гихӣ бхависса̄мӣ’’ти сетаваттханива̄санена̄ти вуттам̣ хоти. ‘‘антимаваттхум̣ аджджха̄паннасса сетаваттханива̄со ва̄ ка̄са̄йачаджанам̣ ва̄ хӣна̄йа̄ваттана’’нти кечи. ‘‘‘хӣна̄йа̄ваттанена̄’ти имина̄ бхиккхунийа̄ ева адхит̣т̣ха̄навиджаханам̣ гахитам̣ хоти. са̄ хи йада̄ виббхамати, тада̄ ассаман̣ӣ хоти. бхиккху пана виббхамантопи йа̄ва сиккхам̣ на паччаккха̄ти, та̄ва бхиккхуйева̄ти адхит̣т̣ха̄нам̣ на виджахатӣ’’ти апаре. сиккха̄паччаккха̄нена̄ти лин̇ге т̣хитассева сиккха̄йа паччаккха̄нена. йо хи бхиккхулин̇ге т̣хитова сиккхам̣ паччаккха̄ти, тасса ка̄йалаггампи чӣварам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣти. ка̄лан̇кирийа̄йа̄ти маран̣ена. лин̇гапариваттанена̄ти пурисалин̇гасса, иттхилин̇гасса ва̄ париваттанена, пурисасса иттхилин̇гапа̄тубха̄вена, иттхийа̄ ва̄ пурисалин̇гапа̄тубха̄вена̄ти вуттам̣ хоти.

канит̣т̣хан̇гулинакхапит̣т̣хиппама̄н̣ена̄ти хет̣т̣химапариччхедам̣ дассети. оратоти аббхантарато. йо пана дуббалат̣т̣ха̄не пат̣хамам̣ аггал̣ам̣ датва̄ паччха̄ дуббалат̣т̣ха̄нам̣ чхиндитва̄ апанети, адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиджджати. ман̣д̣алапариваттанепи есева найо. дупат̣т̣асса пана екасмим̣ пат̣але чхидде ва̄ джа̄те, галите ва̄ адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиджджати. кхуддакам̣ чӣварам̣ махантам̣ кароти, махантам̣ ва̄ кхуддакам̣ кароти, адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиджджати. убхо кот̣ийо маджджхе каронто саче пана пат̣хамам̣ чхиндитва̄ паччха̄ гхат̣ети, адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиджджати. атха гхат̣етва̄ чхиндати, на бхиджджати. раджакехи дхова̄петва̄ сетам̣ каронтасса̄пи адхит̣т̣ха̄нам̣ адхит̣т̣ха̄намева. васса̄нама̄са̄тиккамена̄пӣти еттха пи-саддо сампин̣д̣анаттхо. тена на кевалам̣ пуббе вуттена да̄на̄дина̄ ат̣т̣хавидхенева ка̄ран̣ена вассикаса̄т̣ика̄ адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахати, атха кхо васса̄нама̄са̄тиккаменапӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. еса найо а̄ба̄дхавӯпасамена̄пӣти еттха̄пи. викаппанасиккха̄падети (па̄чи. 372 а̄дайо) па̄читтийе сура̄па̄наваггасса навамасиккха̄паде.

там̣ атикка̄майатоти еттха танти чӣварам̣, ка̄лам̣ ва̄ пара̄масатӣти а̄ха ‘‘там̣ йатха̄вуттаджа̄типпама̄н̣а’’нтиа̄ди. асса̄ти бхиккхусса. тасса йо арун̣оти тасса чӣваруппа̄дадивасасса йо атикканто арун̣о. чӣваруппа̄дадивасена саддхинти чӣваруппа̄дадивасасса арун̣ена саддхим̣. дивасасаддена четтха там̣дивасаниссито арун̣о вутто. ида̄ни йасса ча ниссаджджитаббам̣, йатха̄ ча ниссаджджитаббам̣, там̣ дассетум̣ ‘‘там̣ гахетва̄’’тиа̄ди вуттам̣. татра̄йам̣ найоти тасмим̣ ниссаджджане айам̣ видхи. ан̃н̃атха̄пӣти бха̄сантарена̄пи, йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йапӣти аттхо. пат̣ибалена̄ти ваттум̣ саматтхена. а̄йатим̣ сам̣вареййа̄сӣти упари сам̣варама̄паджджеййа̄си, сам̣вутака̄йавачӣдва̄ро бхавеййа̄сӣти аттхо. има̄ни ча ‘‘пассасӣ’’тиа̄дӣни йатха̄ккамам̣ пат̣игга̄хакадесакехи ваттаббавачана̄ни. татха̄ хи ‘‘пассасӣ’’ти пат̣игга̄хакена ваттаббавачанам̣, ‘‘а̄ма пасса̄мӣ’’ти таданудесакена ваттаббавачанам̣. ‘‘а̄йатим̣ сам̣вареййа̄сӣ’’ти тадануппат̣игга̄хакена ваттаббавачанам̣, ‘‘са̄дху сут̣т̣ху сам̣варисса̄мӣ’’ти таданудесакена ваттаббавачанам̣. имина̄ ча аттано а̄йатим̣ сам̣варе патит̣т̣хитабха̄вам̣ дассети. двӣсу, пана самбахула̄су ва̄ти двӣсу ва̄ самбахула̄су ва̄ а̄паттӣсу пуриманайенева вачанабхедо ка̄таббо. н̃аттийам̣ а̄паттим̣ сарати виваратӣти еттха ‘‘две а̄паттийо’’ти ва̄ ‘‘самбахула̄ а̄паттийо’’ти ва̄ вачанабхедо ка̄таббо. двӣсу, бахӯсу ва̄ вачанабхедо ка̄табботи ‘‘сан̇гхо има̄ни чӣвара̄нӣ’’ти ваттхувасена вачанабхедо ка̄таббо.

евам̣ сан̇гхасса ниссаджджанавидхим̣ дассетва̄ ган̣асса ниссаджджанавидхим̣ дассетум̣ ‘‘ган̣асса пана ниссаджджантена̄’’тиа̄дима̄ха. таттха сесам̣ пуримасадисамева̄ти ниссаджджана̄паттиппат̣иггахан̣аниссат̣т̣хачӣварада̄несу ‘‘а̄йасманта̄на’’нтиа̄дина̄ вуттавачанабхедам̣ вина̄ авасесам̣ сан̇гхасса ниссаджджана̄дӣсу вуттасадисамева̄ти аттхо.

ида̄ни пуггаласса ниссаджджанавидхим̣ дассетум̣ ‘‘пуггаласса пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха двӣсу, тӣсу ва̄ти двӣсу, тӣсу ва̄ а̄паттӣсу чева да̄таббачӣваресу ча. йатха̄ ча ган̣асса ниссаджджане, евам̣ двиннам̣ ниссаджджанепи па̄л̣и ведитабба̄. йади хи висесо бхавеййа, йатхева ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тин̣н̣ам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ ка̄тум̣, еван̃ча пана, бхиккхаве, ка̄таббо – бйаттена бхиккхуна̄ пат̣ибалена те бхиккхӯ н̃а̄петабба̄’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 168) найена тин̣н̣ам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ ватва̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, двиннам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ ка̄тум̣, еван̃ча пана, бхиккхаве, каттаббо – тхерена бхиккхуна̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇га’’нтиа̄дина̄ найена висум̣йева двиннам̣ па̄рисуддхиупосатхо вутто, евам̣ идха̄пи висум̣ па̄л̣им̣ вадеййа. йасма̄ пана наттхи, тасма̄ аватва̄ва гатоти ган̣асса вутта̄ па̄л̣ийеветтха па̄л̣и. а̄паттиппат̣иггахан̣е пана айам̣ висесо – йатха̄ ган̣асса ниссаджджитва̄ а̄паттийа̄ десийама̄на̄йа а̄паттиппат̣игга̄хако бхиккху н̃аттим̣ т̣хапети, евам̣ ат̣т̣хапетва̄ двӣсу ан̃н̃атарена йатха̄ екапуггало пат̣игган̣ха̄ти, евам̣ а̄патти пат̣иггахетабба̄. двиннан̃хи н̃аттит̣т̣хапанам̣ на̄ма наттхи. йади сийа̄, двиннам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ висум̣ на вадеййа. ниссат̣т̣хачӣварада̄непи йатха̄ ‘‘имам̣ чӣварам̣ а̄йасмато даммӣ’’ти еко вадати, евам̣ ‘‘майам̣ имам̣ чӣварам̣ а̄йасмато дема̄’’ти ваттум̣ ват̣т̣ати. ито гарукатара̄нипи хи н̃аттидутийакамма̄ни апалокетва̄ ка̄табба̄нӣти вутта̄ни аттхи, тесам̣ етам̣ ануломам̣. тенева̄ха ‘‘двиннам̣ пана̄’’тиа̄ди. ниссат̣т̣хачӣварам̣ пана да̄таббамева, ада̄тум̣ на лаббхати. винайакаммаматтамева хетам̣. на там̣ тена сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ пуггаласса ва̄ диннамева хоти. тена̄ха ‘‘ниссат̣т̣хаваттху’’нтиа̄ди.

аниссаджджитва̄ парибхун̃джантасса дуккат̣анти саким̣ ниваттхам̣ ва̄ саким̣ па̄рутам̣ ва̄ ка̄йато амочетва̄ дивасампи чарати, екамева дуккат̣ам̣. мочетва̄ нива̄сети ва̄ па̄рупати ва̄, пайоге пайоге дуккат̣ам̣. дунниваттхам̣ ва̄ дуппа̄рутам̣ ва̄ сан̣т̣ха̄пентасса ана̄патти. ан̃н̃асса там̣ парибхун̃джатопи ана̄патти. ‘‘ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джатӣ’’тиа̄дивачанан̃четтха (па̄ра̄. 570) са̄дхакам̣. даса̄хам̣ анатиккантепи атиккантасан̃н̃ино, вематикасса ча дуккат̣анти еттха̄пи ‘‘парибхун̃джантасса̄’’ти а̄нетва̄ самбандхитаббам̣. атикканте анатиккантасан̃н̃инопӣти даса̄хам̣ атикканте чӣваре ‘‘анатиккантам̣ ида’’нти евам̣ сан̃н̃ино, даса̄хе ва̄ атикканте ‘‘анатикканто даса̄хо’’ти евам̣ сан̃н̃ино.

ида̄ни ‘‘анадхит̣т̣хите адхит̣т̣хитасан̃н̃ино ниссаггийа’’нтиа̄диа̄паттива̄рам̣ сан̇гахетва̄ дассенто ‘‘татха̄’’тиа̄дима̄ха. татха̄ти йатха̄ даса̄хам̣ атикканте сан̃н̃а̄бхедена тикапа̄читтийам̣, татха̄ анадхит̣т̣хита̄дӣсу саттасу викаппесу адхит̣т̣хита̄дисан̃н̃а̄бхедатоти аттхо. таттха ависсаджджите виссаджджитасан̃н̃иноти кассачи адинне апариччатте ‘‘диннам̣ париччаттам̣ майа̄’’ти евам̣ сан̃н̃ино. анат̣т̣хе нат̣т̣хасан̃н̃иноти аттано чӣварена саддхим̣ бахӯни ан̃н̃есам̣ чӣвара̄ни екато т̣хапита̄ни, та̄ни че чора̄ харанти, татреса аттано чӣваре анат̣т̣хе нат̣т̣хасан̃н̃ӣ хоти, тасса нат̣т̣хасан̃н̃ино. еса найо авинат̣т̣ха̄дӣсупи. авилуттети еттха пана габбхам̣ бхиндитва̄ пасайха̄ваха̄равасена авилуттети ведитаббам̣.

виссаджджитети (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469) ан̃н̃асса динне. катхам̣ пана диннам̣ хоти, катхам̣ гахитам̣? ‘‘имам̣ туйхам̣ деми, дада̄ми, даджджа̄ми, он̣оджеми, париччаджа̄ми, виссаджджа̄ми, ниссаджджа̄мӣ’’ти ва̄ вадати, ‘‘иттханна̄масса деми…пе… ниссаджджа̄мӣ’’ти ва̄ вадати, саммукха̄пи параммукха̄пи диннам̣йева хоти. ‘‘туйхам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти вутте ‘‘майхам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти вадати, судиннам̣, суггахитан̃ча. ‘‘тава сантакам̣ карохи, тава сантакам̣ хоту, тава сантакам̣ кариссасӣ’’ти вутте ‘‘мама сантакам̣ кароми, мама сантакам̣ хоту, мама сантакам̣ карисса̄мӣ’’ти вадати, дуддиннам̣, дуггахитан̃ча. нева да̄та̄ да̄тум̣ джа̄на̄ти, на итаро гахетум̣. саче пана ‘‘тава сантакам̣ карохӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху, бханте, майхам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти ган̣ха̄ти, суггахитам̣, саче пана еко ‘‘ган̣ха̄хӣ’’ти вадати, итаро ‘‘на ган̣ха̄мӣ’’ти вадати, пуна со ‘‘диннам̣ майа̄ туйхам̣, ган̣ха̄хӣ’’ти вадати, итаропи ‘‘на майхам̣ имина̄ аттхо’’ти вадати. тато пуримопи ‘‘майа̄ динна’’нти даса̄хам̣ атикка̄мети, паччхимопи ‘‘майа̄ пат̣иккхитта’’нти, касса̄паттӣти? на кассачи. йасса пана руччати, тена адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитаббам̣. йо пана адхит̣т̣ха̄не вематико, тена ким̣ ка̄таббам̣? вематикабха̄вам̣ а̄рочетва̄ ‘‘саче анадхит̣т̣хитам̣ бхависсати, евам̣ ме каппийам̣ хотӣ’’ти ватва̄ вуттанайенева ниссаджджитаббам̣. на хи евам̣ джа̄на̄петва̄ винайакаммам̣ каронтасса муса̄ва̄до хоти.

йатха̄ ча идам̣, евам̣ ито пара̄нипӣти йатха̄ идам̣ атирекачӣварадха̄ран̣асиккха̄падам̣ а̄ча̄равипатти, евам̣ ито пара̄нипи сиккха̄пада̄ни а̄ча̄равипаттийева̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘убхатопа̄тимоккхесӯ’’тиа̄ди. а̄джӣвавипаттипаччайа̄ пана т̣хапетва̄ дуббха̄ситам̣ чха а̄паттиккхандха̄ пан̃н̃атта̄ти –

‘‘а̄джӣвахету а̄джӣвака̄ран̣а̄ па̄пиччхо иччха̄пакато асантам̣ абхӯтам̣ уттаримануссадхаммам̣ уллапати, а̄патти па̄ра̄джикасса. а̄джӣвахету а̄джӣвака̄ран̣а̄ сан̃чариттам̣ сама̄паджджати, а̄патти сан̇гха̄дисесасса. а̄джӣвахету а̄джӣвака̄ран̣а̄ ‘йо те виха̄ре васати, со бхиккху араха̄’ти бхан̣ати, пат̣ивиджа̄нантасса а̄патти тхуллаччайасса. а̄джӣвахету а̄джӣвака̄ран̣а̄ бхиккху пан̣ӣтабходжана̄ни агила̄но аттано аттха̄йа вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джати, а̄патти па̄читтийасса. а̄джӣвахету а̄джӣвака̄ран̣а̄ бхиккхунӣ пан̣ӣтабходжана̄ни агила̄на̄ аттано аттха̄йа вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джати, а̄патти па̄т̣идесанӣйасса. а̄джӣвахету а̄джӣвака̄ран̣а̄ бхиккху сӯпам̣ ва̄ оданам̣ ва̄ агила̄но аттано аттха̄йа вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джати, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (пари. 287) –

евам̣ па̄ра̄джика̄дивасена т̣хапетва̄ дуббха̄ситам̣ а̄джӣвавипаттипаччайа̄ чха а̄паттиккхандха̄ пан̃н̃атта̄. дит̣т̣хивипаттипаччайа̄ па̄читтийадуккат̣авасена две а̄паттиккхандха̄ пан̃н̃атта̄ти саманубха̄сана̄йа па̄пика̄йа дит̣т̣хийа̄ аппат̣иниссаджджане н̃аттийа̄ дуккат̣ам̣, каммава̄ча̄парийоса̄не па̄читтийанти евам̣ дит̣т̣хивипаттипаччайа̄ па̄читтийадуккат̣авасена две а̄паттиккхандха̄ пан̃н̃атта̄. еттха̄ти випаттикатха̄су.

ган̣анупагата̄ти дивасаган̣анам̣ упагатабха̄во. ан̃н̃ехи ‘‘имам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса дема̄’’ти парахаттхе диннампи ‘‘на та̄ва там̣ ган̣анупагам̣, йа̄ва на хаттхам̣ гаччхатӣ’’ти (маха̄ва. 259) чаммаккхандхаке вуттатта̄ йа̄ва а̄харитва̄ ва̄ на диннам̣, ‘‘тумха̄кам̣, бханте, чӣварам̣ уппанна’’нти пахин̣итва̄ ва̄ ана̄рочитам̣, та̄ва дивасаган̣анам̣ на упети, анадхит̣т̣хитам̣ ват̣т̣ати. йада̄ пана а̄нетва̄ диннам̣ хоти, ‘‘уппанна’’нти ва̄ сутам̣, тато пат̣т̣ха̄йа ган̣анупагам̣ хоти, антодаса̄хе адхит̣т̣ха̄таббам̣. катхинасан̃н̃итам̣ самут̣т̣ха̄намасса̄ти катхинасамут̣т̣ха̄нам̣, татийачхат̣т̣хасамут̣т̣ха̄навасена двисамут̣т̣ха̄нанти аттхо. ка̄йава̄ча̄хи каттаббаадхит̣т̣ха̄навикаппана̄нам̣ акаран̣ена ка̄йава̄чато, читте пана сати ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄тӣти вуттам̣ хоти. анадхит̣т̣ха̄на̄викаппанавасена а̄паджджанато акирийам̣. аджа̄нантопи а̄паджджатӣти носан̃н̃а̄вимоккхам̣. ка̄йадва̄ре ча вачӣдва̄ре ча каттабба̄каран̣ато ка̄йакаммам̣ вачӣкаммам̣.

катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄

бхиккхуна̄ти бхиккхусса̄ти аттхо, са̄миаттхе четам̣ каран̣авачанам̣. тена̄ха ‘‘пуримасиккха̄паде вийа̄’’тиа̄ди. атха касма̄ каран̣авасенева каран̣авачанасса аттхам̣ аггахетва̄ са̄мивасена аттхо ведитабботи а̄ха ‘‘каран̣авасена хӣ’’тиа̄ди. хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то. чхиннапалибодхоти чхинначӣвара̄ва̄сапалибодхо. ека̄ва ратти екараттам̣, сама̄сантагатасса аттхам̣. тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ сама̄ха̄роти тичӣварам̣. тена тичӣварена, тӣхи чӣварехӣти аттхо. екена виппавуттхопи (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.475-476) хи тичӣварена виппавуттхо на̄ма хоти пат̣исиддхапарийа̄паннена виппавуттхатта̄, авайавепи ва̄ самуда̄йавоха̄рато. тена̄ха ‘‘тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нанайена̄’’тиа̄ди.

ида̄ни виппава̄салаккхан̣ававаттха̄панаттхам̣ ‘‘га̄мо екӯпача̄ро’’тиа̄дима̄ха. таттха нивесананти удосита̄дӣнам̣ васена аката̄йа патиссайавикатийа̄ адхивачанам̣. удоситоти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.482-487) йа̄на̄дӣнам̣ бхан̣д̣а̄нам̣ са̄ла̄. йо ‘‘удавасито’’типи вуччати. ат̣т̣оти пат̣ира̄джа̄дипат̣иба̄ханаттхам̣ ит̣т̣хака̄хи като бахалабхиттико чатупан̃чабхӯмико патиссайависесо. ‘‘ат̣т̣оти бахалабхиттикагехам̣, йасса гопа̄насийо аггахетва̄ ит̣т̣хака̄хи ева чхаданам̣ хотӣ’’ти апаре. ‘‘ат̣т̣а̄ка̄рена карӣйатӣ’’типи ваданти. ма̄л̣оти екакӯт̣асан̇гахито чатурассапа̄са̄до, екакӯт̣асан̇гахито ва̄ анекакон̣аванто патиссайависесо. ‘‘ма̄л̣оти ват̣т̣а̄ка̄рена катасена̄сана’’нти апаре. па̄са̄доти дӣгхапа̄са̄до, ад̣д̣хайога̄дибхедо ат̣т̣ама̄л̣ахаммийаваджджито саббо ва̄ па̄са̄до. хаммийанти мун̣д̣аччхаданапа̄са̄до. ‘‘чандийан̇ган̣айутта’’нти апаре. на̄ва̄ти тхалат̣т̣хаудакат̣т̣хавасена двидха̄ на̄ва̄. саттхоти джан̇гхасаттхо, сакат̣асаттхо ва̄. дхан̃н̃акаран̣анти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.491-494) кхалам̣ вуччати. а̄ра̄моти пуппха̄ра̄мо, пхала̄ра̄мо ва̄. виха̄роти сапариккхитто ва̄ апариккхитто ва̄ сакало а̄ва̄со. ‘‘гехампӣ’’ти кечи. нивесана̄дӣни четтха га̄мато бахи нивит̣т̣ха̄ни гахита̄ни. антога̄ме т̣хита̄нам̣ пана га̄маггахан̣енева гахитатта̄ га̄мапариха̄ройева̄ти. ‘‘нивесана̄дайо хаммийапарийоса̄на̄ га̄мапариккхепато бахи нивит̣т̣ха̄’’ти апаре. хаттхапа̄са̄тиккамети еттха хаттхапа̄со на̄ма ад̣д̣хатеййаратанаппама̄н̣о падесо, тасса атиккамо хаттхапа̄са̄тиккамо, тасмим̣ хаттхапа̄са̄тиккаме. хаттхапа̄саббхантаре пана ваттхум̣ ват̣т̣ати. там̣ пама̄н̣ам̣ атиккамитва̄ сачепи иддхима̄ бхиккху а̄ка̄се арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄пети, ниссаггийамева хоти.

айам̣ панеттха виниччхайо – саче (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.477-478) га̄мо екасса ран̃н̃о ва̄ бходжакасса ва̄ васена екакуласса хоти, па̄ка̄ра̄дина̄ париккхиттатта̄ екӯпача̄ро ча, еварӯпе га̄ме чӣварам̣ никкхипитва̄ тасмим̣ га̄маббхантаре йатха̄ручитат̣т̣ха̄не васитаббам̣, саче апариккхитто, йасмим̣ гхаре чӣварам̣ никкхиттам̣ хоти, тасмим̣ гхаре васитаббам̣, тасса гхарасса самантато хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣.

саче га̄мо веса̄ликусина̄ра̄дайо вийа на̄на̄ра̄джӯнам̣ ва̄ бходжака̄нам̣ ва̄ хоти, вуттаппака̄рена париккхитто ча, еварӯпе га̄ме йасмим̣ гхаре чӣварам̣ никкхиттам̣ хоти, тасмим̣ гхаре ва̄ ваттхаббам̣, тасса гхарасса хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣. йасса̄ вӣтхийа̄ гхарам̣ хоти, тасса̄ вӣтхийа̄ тасса гхарасса саммукха̄т̣т̣ха̄не сабха̄йам̣ ва̄ гхарадва̄ре ва̄ ваттхаббам̣, тесам̣ сабха̄два̄ра̄нам̣ хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣.

саче со га̄мо апариккхитто, йасмим̣ гхаре чӣварам̣ никкхиттам̣, таттха ва̄ тасса хаттхапа̄се ва̄ ваттхаббам̣. нивесане пана саче екакуласса нивесанам̣ хоти, париккхиттан̃ча, антонивесане чӣварам̣ никкхипитва̄ антонивесане ваттхаббам̣. апариккхиттам̣ че хоти, йасмим̣ габбхе чӣварам̣ никкхиттам̣, тасмим̣ ваттхаббам̣, тасса габбхасса хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣.

саче на̄на̄куласса нивесанам̣ хоти, париккхиттан̃ча, йасмим̣ габбхе чӣварам̣ никкхиттам̣, тасмим̣ габбхе ваттхаббам̣, саббесам̣ са̄дха̄ран̣адва̄рамӯле ва̄ тесам̣ габбхадва̄рамӯла̄нам̣ хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣. апариккхиттам̣ че, йасмим̣ габбхе чӣварам̣ никкхиттам̣, тасмим̣ габбхе ваттхаббам̣, тасса габбхасса хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣. еса найо удосита̄дӣсупи.

саттхо пана джан̇гхасаттхо ва̄ хоту, сакат̣асаттхо ва̄. саче екакуласса саттхо хоти, саттхе чӣварам̣ никкхипитва̄ пурато ва̄ паччхато ва̄ саттаббхантара̄ на виджахитабба̄, пассато аббхантарам̣ на виджахитаббам̣. саче (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.489) саттхо гаччханто га̄мам̣ ва̄ надим̣ ва̄ парийа̄дийитва̄ тит̣т̣хати, антопавит̣т̣хена саддхим̣ ека̄баддхо хутва̄ оран̃ча па̄ран̃ча пхаритва̄ т̣хито хоти, саттхапариха̄рова лаббхати. атха га̄ме ва̄ надийа̄ ва̄ парийа̄панно хоти антопавит̣т̣хо, га̄мапариха̄ро чева надипариха̄ро ча лаббхати. саче виха̄расӣмам̣ атиккамитва̄ тит̣т̣хати, антосӣма̄йа ча чӣварам̣ хоти, виха̄рам̣ гантва̄ васитаббам̣. саче бахисӣма̄йа чӣварам̣ хоти, саттхасамӣпейева васитаббам̣. саче гаччханто сакат̣е ва̄ бхагге, гон̣е ва̄ нат̣т̣хе антара̄ чхиджджати, йасмим̣ кот̣т̣ха̄се чӣварам̣ никкхиттам̣, таттха васитаббам̣.

кхеттепи (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.490) саче екакуласса кхеттам̣ хоти, париккхиттан̃ча, антокхетте чӣварам̣ никкхипитва̄ антокхетте ваттхаббам̣. саче апариккхиттам̣, хаттхапа̄са̄ чӣварам̣ на виджахитаббам̣. саче на̄на̄куласса кхеттам̣ хоти, париккхиттан̃ча, антокхетте чӣварам̣ никкхипитва̄ кхеттадва̄рамӯле ва̄ ваттхаббам̣, тасса хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣. саче апариккхиттам̣, чӣварам̣ хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣. еса найо дхан̃н̃акаран̣а̄ра̄месу двӣсупи. виха̄ре пана нивесане вуттасадисова виниччхайо.

руккхамӯле пана йам̣ маджджханхике ка̄ле саманта̄ чха̄йа̄ пхарати, тасмим̣ т̣ха̄не авирал̣е падесе тасса чха̄йа̄йа пхут̣т̣хока̄сасса антойева никкхипитаббам̣. саче вирал̣аса̄кхасса руккхасса а̄тапена пхут̣т̣хока̄се т̣хапети, арун̣уггамане ча со бхиккху тасса хаттхапа̄се на хоти, ан̃н̃асмим̣ т̣ха̄не тасса чха̄йа̄йапи хоти, ниссаггийам̣ хоти. саче на̄на̄куласса руккхо хоти, чӣварасса хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣.

аджджхока̄се пана вин̃джха̄т̣авиа̄дӣсу аран̃н̃есупи самуддамаджджхе маччхабандха̄нам̣ агаманапатхадӣпакесупи чӣварам̣ т̣хапетва̄ тато саманта̄ саттаббхантаре падесе йаттха каттхачи васитаббам̣, ито ан̃н̃аттха васанто виппавуттхо на̄ма хотӣти дат̣т̣хаббам̣.

имасса пана виттха̄расса идха авуттатта̄, самантапа̄са̄дика̄йан̃ча вуттатта̄ ‘‘айаметтха сан̇кхепо’’тиа̄ди вуттам̣. еттха̄ти ‘‘тичӣварена виппавасеййа̄’’ти етасмим̣ паде. сан̇кхепоти сан̇кхепаван̣н̣ана̄. еттха пана па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 477) ‘‘га̄мо екӯпача̄ро на̄нӯпача̄ро’’тиа̄дина̄ ависесена ма̄тикам̣ никкхипитва̄пи га̄манивесанаудоситакхеттадхан̃н̃акаран̣аа̄ра̄мавиха̄ра̄нам̣ екӯпача̄рана̄нӯпача̄рата̄ ‘‘га̄мо екӯпача̄ро на̄ма екакуласса га̄мо хоти париккхитто ча апариккхитто ча̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 478) париккхитта̄париккхиттавасена вибхатта̄. ат̣т̣ама̄л̣апа̄са̄дахаммийана̄ва̄саттхаруккхамӯлааджджхока̄са̄нам̣ пана евам̣ аватва̄ ‘‘екакуласса ат̣т̣о хоти, на̄на̄куласса ат̣т̣о хотӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 484) найена екакулана̄на̄кулавасена ча анте ‘‘аджджхока̄со екӯпача̄ро на̄ма ага̄маке аран̃н̃е саманта̄ саттаббхантара̄ екӯпача̄ро, тато парам̣ на̄нӯпача̄роти (па̄ра̄. 494) ча евам̣ екӯпача̄рана̄нӯпача̄рата̄ вибхатта̄. тасма̄ га̄ма̄дӣсу париккхиттам̣ екӯпача̄рам̣, апариккхиттам̣ на̄нӯпача̄ранти ча, ат̣т̣а̄дису йам̣ екакуласса, там̣ екӯпача̄рам̣, йам̣ на̄на̄куласса, там̣ на̄нӯпача̄ранти ча гахетаббам̣. аджджхока̄се вуттанайена гахетаббам̣. упача̄роти хи ‘‘га̄мо екӯпача̄ро на̄нӯпача̄ро’’тиа̄дӣсу два̄рам̣, ‘‘аджджхока̄со екӯпача̄ро’’ти еттха саманта̄ саттаббхантарасан̇кха̄там̣ пама̄н̣анти апаре.

ан̃н̃атра бхиккхусаммутийа̄ти бхиккхуно сан̇гхена динна̄ саммути бхиккхусаммути, там̣ вина̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘йам̣ сан̇гхо’’тиа̄ди. авиппава̄сасаммутим̣ детӣти авиппава̄са̄ саммути, авиппава̄са̄йа ва̄ саммути авиппава̄сасаммути, там̣ н̃аттидутийена каммена детӣти аттхо.

сантаруттарена̄ти ‘‘антара’’нти антарава̄сако вуччати, ‘‘уттара’’нти уттара̄сан̇го, саха антарена уттарам̣ сантаруттарам̣, тена сантаруттарена, саха антарава̄сакена уттара̄сан̇гена̄ти аттхо. антоарун̣е паччуддхат̣ети ниваттитва̄ сампа̄пун̣итумасакконтена таттхева т̣хатва̄ анто арун̣е паччуддхат̣е. пачча̄гантаббанти йатха̄ рого на куппати, татха̄ пуна чӣварасса т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантаббам̣. йато пат̣т̣ха̄йа хи саттхам̣ ва̄ парийесати, ‘‘гаччха̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ ва̄ кароти, тато пат̣т̣ха̄йа ват̣т̣ати. ‘‘на да̄ни гамисса̄мӣ’’ти евам̣ пана дхураниккхепам̣ каронтена паччуддхаритаббам̣ ‘‘атирекачӣварат̣т̣ха̄не т̣хассатӣ’’ти. тена̄ха ‘‘таттхева ва̄ т̣хитена паччуддхаритабба’’нти. соти йасса саммути динна̄, со рого. ладдхакаппийамева пуна саммутида̄накиччам̣ наттхӣти адхиппа̄йо.

адхит̣т̣хитачӣварата̄ти тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нанайена адхит̣т̣хитачӣварата̄. виппава̄со на̄ма йади баддхасӣма̄йам̣ чӣварам̣ хоти, тато бахи арун̣ут̣т̣ха̄панам̣. атха абаддхасӣма̄йам̣, йатха̄вуттага̄ма̄дӣнам̣ бахи хаттхапа̄са̄тиккаме арун̣ут̣т̣ха̄панам̣. баддхасӣма̄йам̣ пана йаттха каттхачи чӣварам̣ т̣хапетва̄ антосӣма̄йамева йаттха каттхачи васитум̣ ват̣т̣ати. идха апаччуддхаран̣ам̣ акирийа̄ти самбандхо.

удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄

пуримасиккха̄паде вийа еттха̄пи бхиккхуна̄ти са̄миаттхе каран̣авачананти а̄ха ‘‘нит̣т̣хитачӣварасмим̣ бхиккхуна̄’’тиа̄ди. ‘‘ака̄лачӣварам̣ на̄ма анаттхате катхине ека̄дасама̄се уппаннам̣, аттхате катхине саттама̄се уппаннам̣, ка̄лепи а̄дисса диннам̣, етам̣ ака̄лачӣварам̣ на̄ма̄’’ти (па̄ра̄. 500) падабха̄джанийам̣ вуттатта̄ ‘‘йва̄йам̣ анаттхате катхине’’тиа̄дима̄ха. йва̄йам̣ чӣварака̄ло вуттоти самбандхо. васса̄насса̄ти васса̄насан̇кха̄тасса утуно. паччхимо ма̄со на̄ма чӣварама̄со. тасмин̃хи анаттхатепи катхине уппаннам̣ чӣварам̣ анадхит̣т̣хитам̣, авикаппитам̣ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. пан̃ча ма̄са̄ти паччхимакаттикама̄со, хемантика̄ чатта̄ро ча̄ти пан̃ча ма̄са̄. ан̃н̃ада̄ти анаттхате катхине ека̄дасама̄се, аттхате катхине саттама̄се. ка̄лепӣти ‘‘анаттхате катхине чӣварама̄со, аттхате катхине пан̃ча ма̄са̄’’ти йатха̄вуттачӣварака̄лепи. ‘‘а̄дина̄ найена̄’’ти имина̄ ‘‘дада̄ми даджджа̄мӣ’’тиа̄дӣнам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469) сан̇гахо. кин̃ча̄пи чета̄ни сабба̄ни ‘‘ака̄лачӣвара’’нти вутта̄ни, татха̄пи пит̣т̣хисамайейева уппанна̄ни ‘‘ака̄лачӣвара’’нти идха̄дхиппета̄ни.

‘‘ка̄ле сан̇гхасса идам̣ ака̄лачӣвара’’нти диннам̣ пана ака̄лачӣвараса̄ман̃н̃ато аттхуддха̄равасена вуттам̣. йатха̄ пит̣т̣хисамайе уппаннам̣ чӣварам̣ вут̣т̣хавассехи, сесехи ча саммукхӣбхӯтехи бха̄джетум̣ лаббхатӣти ака̄лачӣварам̣ на̄ма джа̄там̣, татхевидампӣти тадидам̣ ака̄лачӣвараса̄ман̃н̃ам̣. йади евам̣ ‘‘пуггаласса ва̄ идам̣ туйхам̣ ‘даммӣ’тиа̄дина̄ найена динна’’нти касма̄ вуттам̣, на хи пуггаласса а̄дисса диннам̣ кеначи бха̄джанӣйам̣ хотӣти? на̄йам̣ виродхо, а̄дисса да̄наса̄ман̃н̃ато лаббхама̄наматтхам̣ дассетум̣ татха̄ вуттанти. аттано ва̄ дханена̄ти аттано каппа̄сасутта̄дина̄ дханена. имасса ‘‘уппаджджеййа̄’’ти имина̄ самбандхо ведитаббо. ‘‘сӣма̄йа детӣ’’тиа̄ди пуггала̄дхит̣т̣ха̄нанайена вуттам̣. еттха пана сӣма̄йа да̄нам̣ ека̄ ма̄тика̄, катика̄йа да̄нам̣ дутийа̄…пе… пуггаласса да̄нам̣ ат̣т̣хама̄.

‘‘париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нена̄’’ти имина̄ апариккхиттасса виха̄расса дхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄на̄дито пат̣хамалед̣д̣упа̄тасса анто упача̄расӣма̄ти дассети. ида̄ни дутийалед̣д̣упа̄тассапи анто упача̄расӣма̄йева̄ти дассетум̣ ‘‘апича̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. дхувасаннипа̄тат̣т̣ха̄нампи сӣма̄парийантагатамева ведитаббам̣. а̄ва̄се вад̣д̣ханте вад̣д̣хатӣти саче упача̄рато абахибхӯто хутва̄ а̄ва̄со вад̣д̣хатӣти адхиппа̄йо. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘бхиккхӯсупи вад̣д̣хантесу вад̣д̣хатӣ’’ти вуттам̣. ‘‘саче виха̄ре саннипатитабхиккхӯхи саддхим̣ ека̄баддха̄ хутва̄ йоджанасатампи пӯретва̄ нисӣданти, йоджанасатампи упача̄расӣма̄ва хоти, саббесам̣ ла̄бхо па̄пун̣а̄тӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттам̣. бхиккхунӣнам̣ а̄ра̄мапавесанасена̄сана̄пуччхана̄нӣти а̄гантукагамика̄нам̣ бхиккхунӣнам̣ а̄ра̄мапавесана̄пуччханам̣, сена̄сана̄пуччханан̃ча̄ти аттхо. татха̄ хи а̄гантука̄йа бхиккхунийа̄ а̄ра̄мапавесанам̣ а̄пуччхитаббам̣, гамика̄йа сан̇гхикам̣ дасавидхам̣ сена̄санам̣. еттха ча кин̃ча̄пи ‘‘бхиккхунӣна’’нти вуттам̣, гамикасса пана бхиккхусса̄пи имисса̄йева сӣма̄йа васена сена̄сана̄пуччханам̣ ведитаббам̣.

парива̄сама̄натта̄рочананти па̄рива̄сикама̄наттача̄рӣнам̣ парива̄са̄рочанам̣, ма̄натта̄рочанан̃ча. вассаччхеданиссайасена̄санагга̄ха̄дивидха̄нанти вассаччхедавидха̄нам̣, ниссайагга̄хавидха̄нам̣, сена̄санагга̄хавидха̄нанти аттхо. а̄дисаддена ниссайапат̣иппассаддхи, ла̄бхагга̄хо а̄гантукаваттам̣ пӯретва̄ а̄ра̄мапавесананти евама̄дикам̣ сан̇ган̣ха̄ти. имисса̄ва сӣма̄йа васена̄ти упача̄расӣма̄йева̄ти йатха̄самбхавам̣ анто, бахи ча имасса саббасса лаббханато вуттам̣.

ла̄бхаттха̄йа т̣хапита̄ сӣма̄ ла̄бхасӣма̄ (маха̄ва. 379), са̄ ча кхо нева самма̄самбуддхена анун̃н̃а̄та̄, на дхаммасан̇га̄хакаттхерехи т̣хапита̄, апича кхо ла̄бхада̄йакехи. тена̄ха ‘‘йам̣ ра̄джара̄джамаха̄матта̄дайо’’тиа̄ди. саманта̄ти виха̄расса саманта̄. йанти сун̇касасса̄ди. ‘‘сӣмам̣ т̣хапентӣ’’ти па̄т̣хасесо. екасса ран̃н̃о а̄н̣а̄паваттит̣т̣ха̄нанти чол̣абхого керал̣абхоготи евам̣ екекасса ран̃н̃о а̄н̣а̄паваттит̣т̣ха̄нам̣. двидха̄ а̄по гато еттха̄ти дӣпо, огхена анаджджхоттхато бхӯмибха̄го, сова сӣма̄ дӣпасӣма̄. тена̄ха самуддантена̄’’тиа̄ди. чаккава̄л̣асӣма̄ чаккава̄л̣апаббатенева париччхинна̄ти а̄ха ‘‘екачаккава̄л̣апаббатапариккхепаббхантарам̣ чаккава̄л̣асӣма̄’’ти.

сеса̄ти кхан̣д̣асӣма̄дайо. кхан̣д̣асӣма̄йа дема̄ти диннанти кхан̣д̣асӣма̄йа кеначи каммена саннипатитам̣ сан̇гхам̣ дисва̄ ‘‘кхан̣д̣асӣма̄йам̣ сан̇гхасса дема̄’’ти диннам̣. кхан̣д̣асӣма̄йа т̣хите руккхе ва̄ паббате ва̄ т̣хитопи хет̣т̣ха̄ ва̄ патхавивемаджджхагатопи кхан̣д̣асӣма̄йева т̣хитоти ведитаббо. сама̄насам̣ва̄сасӣма̄йа диннанти ‘‘сама̄насам̣ва̄сасӣма̄йа даммӣ’’ти диннам̣. еса найо сесесупи. кхан̣д̣асӣма̄ сӣмантарикат̣т̣ха̄нам̣ на па̄пун̣а̄ти таттха сама̄насам̣ва̄сасӣма̄йа абха̄ватоти адхиппа̄йо. сама̄насам̣ва̄саавиппава̄сасӣма̄су диннасса идам̣ на̄на̄ттам̣ – ‘‘авиппава̄сасӣма̄йа даммӣ’’ти диннам̣ га̄мат̣т̣ха̄нам̣ на па̄пун̣а̄ти. касма̄? ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча га̄мӯпача̄ран̃ча̄’’ти (маха̄ва. 144) вуттатта̄. ‘‘сама̄насам̣ва̄сасӣма̄йа даммӣ’’ти диннам̣ пана га̄ме т̣хита̄нампи па̄пун̣а̄тӣти. аббхантарасӣма̄удакуккхепасӣма̄су диннанти таттха упосатха̄диаттха̄йа саннипатите дисва̄ ‘‘имисса̄ аббхантарасӣма̄йа дема̄’’тиа̄дина̄ диннам̣. джанападарат̣т̣хараджджадӣпачаккава̄л̣асӣма̄супи га̄масӣма̄дӣсу вуттасадисова виниччхайоти а̄ха ‘‘джанападасӣма̄дӣсӯ’’тиа̄ди. екопи гантва̄ саббесам̣ сан̇ган̣хитум̣ лабхатӣти екопи гантва̄ идха вассаггена бха̄джетва̄ гахетва̄ а̄гантум̣ лабхатӣти аттхо. екоти сабха̄го еко бхиккху, айампи бха̄гамева гахетум̣ лабхати. тена̄ха ‘‘сабха̄га̄нам̣ бха̄гам̣ ган̣ха̄тӣ’’ти.

евам̣ та̄ва йо сӣмам̣ пара̄маситва̄ дети, тасса да̄не виниччхайам̣ ватва̄ ида̄ни йо ‘‘асукасӣма̄йа̄’’ти ваттум̣ на джа̄на̄ти, кевалам̣ ‘‘сӣма̄’’ти вачанаматтамева джа̄нанто виха̄рам̣ а̄гантва̄ ‘‘сӣма̄йа даммӣ’’ти ва̄ ‘‘сӣмат̣т̣хакасан̇гхасса даммӣ’’ти ва̄ бхан̣ати, таттха виниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘йо пана виха̄рам̣ пависитва̄’’тиа̄дима̄ха. катаранти катарасӣмам̣. ахаметам̣ бхедам̣ на джа̄на̄мӣти ахам̣ ‘‘асука̄ сӣма̄’’ти етам̣ вибха̄гам̣ на джа̄на̄ми. упача̄расӣмат̣т̣хехи бха̄джетаббам̣ ла̄бхасса упача̄расӣма̄йа париччхиннатта̄ти адхиппа̄йо. са̄ти сама̄нала̄бхакатика̄.

йаттха майхам̣ дхувака̄ра̄ карӣйантӣти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) еттха йасмим̣ виха̄ре тасса чӣварада̄йакасса сантакам̣ сан̇гхасса па̄каваттам̣ ва̄ ваттати. йасмим̣ виха̄ре бхиккхӯ аттано бха̄рам̣ катва̄ сада̄ гехе бходжети, йаттха ва̄ анена а̄ва̄со ва̄ ка̄рито, сала̄кабхатта̄дӣни ва̄ нибаддха̄ни, име дхувака̄ра̄ на̄ма. йена пана сакалопи виха̄ро патит̣т̣ха̄пито, таттха ваттаббамева наттхи. тена̄ха ‘‘йаттха тасса па̄каваттам̣ ва̄ ваттатӣ’’тиа̄ди. таттха па̄каваттанти да̄наваттам̣. ваттатӣти паваттати. йатоти йасма̄ виха̄ра̄. йаттха̄ти йасмим̣ виха̄ре. саббаттха̄ти саббесу виха̄ресу. ма̄тикам̣ а̄ропетва̄ти екасмим̣ виха̄ре бхиккхӯ бахутара̄, екасмим̣ тхокатара̄, екан̃ча ваттхам̣, дхувака̄рат̣т̣ха̄нан̃ча бахукам̣, каттха дема̄ти пуччхитва̄, йади пана ман̃чо ва̄ пӣт̣хам̣ ва̄ екамева хоти, там̣ пуччхитва̄ йасса ва̄ виха̄расса, екавиха̄репи ва̄ йасса сена̄санасса со вича̄рети, таттха да̄таббам̣. сачепи ‘‘асукабхиккху ган̣хатӯ’’ти вадати, ват̣т̣ати. атха ‘‘майхам̣ дхувака̄ре детха̄’’ти ватва̄ авича̄ретва̄ва гаччхати, сан̇гхассапи вича̄ретум̣ ват̣т̣ати. евам̣ пана вича̄ретаббам̣ – ‘‘сан̇гхаттхерасса васанат̣т̣ха̄не детха̄’’ти ваттаббам̣. саче таттха сена̄санам̣ парипун̣н̣ам̣ хоти, йаттха наппахоти, таттха да̄таббам̣. саче еко бхиккху ‘‘майхам̣ васанат̣т̣ха̄не сена̄санапарибхогабхан̣д̣ам̣ наттхӣ’’ти вадати, таттха да̄таббам̣.

сан̇гхасса даммӣти диннанти ‘‘има̄ни чӣвара̄ни сан̇гхасса даммӣ’’ти евам̣ диннам̣. тато бахиддха̄пӣти упача̄расӣма̄то бахиддха̄пи. техи саддхинти упача̄расӣма̄гатехи саддхим̣. ека̄баддха̄нан̃ча па̄пун̣а̄ти париса̄васена вад̣д̣хита̄ сӣма̄ хотӣти катва̄ти адхиппа̄йо. тасма̄ти йасма̄ упача̄расӣма̄гата̄нам̣ па̄пун̣а̄ти, йасма̄ ча тато бахиддха̄пи упача̄расӣмоккантехи ека̄баддха̄нам̣ па̄пун̣а̄ти, тасма̄. тесанти упача̄расӣма̄гата̄нам̣, тато бахиддха̄ техи саддхим̣ ека̄баддха̄нан̃ча. га̄хате сатӣти антева̄сика̄дике ган̣ханте сати. асампатта̄нампӣти упача̄расӣма̄йам̣ т̣хитехи гхан̣т̣им̣ пахаритва̄ ка̄лам̣ гхосетва̄ ла̄бхабха̄джанат̣т̣ха̄нам̣ асампатта̄нампи упача̄расӣма̄йа павит̣т̣ха̄нам̣, техи ва̄ саддхим̣ ека̄баддха̄нам̣ хутва̄ аттано виха̄радва̄ре ва̄ антовиха̄рейева ва̄ т̣хита̄нан̃ча̄ти аттхо. бха̄го да̄табботи сан̇гханавакасса диннепӣти адхиппа̄йо. дутийабха̄ге пана тхера̄санам̣ а̄рул̣хе а̄гата̄нам̣ пат̣хамабха̄го на па̄пун̣а̄ти. дутийабха̄гато вассаггена да̄таббам̣.

саче пана ‘‘бахиупача̄расӣма̄йам̣ т̣хита̄нам̣ детха̄’’ти ваданти, на да̄таббам̣. йади пана виха̄ро маха̄ хоти, тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа ваттхесу дӣйама̄несу аласаджа̄тика̄ маха̄тхера̄ паччха̄ а̄гаччханти, ‘‘бханте, вӣсативасса̄нам̣ дӣйати, тумха̄кам̣ т̣хитика̄ атикканта̄’’ти на ваттабба̄. т̣хитикам̣ т̣хапетва̄ тесам̣ датва̄ паччха̄ т̣хитика̄йа да̄таббам̣.

‘‘асукавиха̄ре кира бахучӣварам̣ уппанна’’нти сутва̄ йоджанантарикавиха̄ратопи бхиккхӯ а̄гаччханти, сампаттасампатта̄нам̣ т̣хитат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа да̄таббам̣, айаметтха сан̇кхепо. виттха̄ро пана самантапа̄са̄дика̄йа чӣвараккхандхакаван̣н̣ана̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) вуттанайена ведитаббо.

евам̣ виха̄рам̣ пависитва̄ ‘‘има̄ни чӣвара̄ни сан̇гхасса даммӣ’’ти диннесу виниччхайам̣ ватва̄ ида̄ни бахиупача̄расӣма̄йам̣ бхиккхум̣ дисва̄ ‘‘сан̇гхасса даммӣ’’ти диннесу виниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘йам̣ пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. ека̄баддхапариса̄йа па̄пун̣а̄тӣти саче йоджанам̣ пхаритва̄ париса̄ т̣хита̄ хоти, ека̄баддха̄ че, саббесам̣ па̄пун̣а̄тӣти аттхо. ека̄баддхата̄ четтха два̄дасахаттхаббхантарато париччхиндитабба̄. тена̄ха ‘‘йе пана̄’’тиа̄ди.

убхатосан̇гхасса диннанти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) ‘‘убхатосан̇гхасса даммӣ’’ти диннам̣. ‘‘дведха̄сан̇гхасса дамми, двиннам̣ сан̇гха̄нам̣ дамми, бхиккхусан̇гхасса ча бхиккхунисан̇гхасса ча даммӣ’’ти вуттепи убхатосан̇гхасса диннамева хоти. упад̣д̣хам̣ бхиккхӯнам̣, упад̣д̣хам̣ бхиккхунӣнам̣ да̄таббанти две бха̄ге саме катва̄ еко бха̄го бхиккхӯнам̣, еко бха̄го бхиккхунӣнам̣ да̄таббо. гахетум̣ лабхати убхатосан̇гхаггахан̣ена гахитатта̄ти адхиппа̄йо. четийасса̄ти тхӯпа̄дино. тан̃хи дха̄та̄йатана̄дибха̄вена читатта̄, локасса читтӣка̄рат̣т̣ха̄ната̄йа ча ‘‘четийа’’нти вуччати. на кочи висесоти а̄ха ‘‘идха пана четийасса̄’’тиа̄ди.

‘‘убхатосан̇гхасса ча туйхан̃ча четийасса ча̄’’ти вутте пана два̄вӣсатикот̣т̣ха̄се катва̄ даса бхиккхӯнам̣, даса бхиккхунӣнам̣, еко пуггаласса, еко четийасса да̄таббо. таттха пуггало сан̇гхатопи аттано вассаггена пуна гахетум̣ лабхати, четийасса екойева. айам̣ пана ва̄ро йатха̄вуттенева найена н̃а̄йатӣти катва̄ идха на вутто. самантапа̄са̄дика̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) пана вуттойева.

на маджджхе бхиндитва̄ да̄таббам̣ ‘‘бхиккхунӣна’’нти пуггаликавасена вуттатта̄. пуггало висум̣ на лабхатӣти пуббе вийа висум̣ пуггаликакот̣т̣ха̄сам̣ на лабхати. па̄пун̣анат̣т̣ха̄нато екамева лабхатӣти аттано вассаггена паттаббат̣т̣ха̄нато екамева кот̣т̣ха̄сам̣ лабхати. касма̄? бхиккхусан̇гхаггахан̣ена гахитатта̄. ‘‘бхиккхусан̇гхасса ча бхиккхунӣнан̃ча туйхан̃ча четийасса ча̄’’ти вуттепи четийасса екапуггалапат̣ивӣсо лаббхати, пуггаласса висум̣ на лаббхати. тасма̄ екам̣ четийасса датва̄ авасесам̣ бхиккхӯ ча бхиккхунийо ча ган̣етва̄ бха̄джетаббам̣. тена̄ха ‘‘четийасса ча̄ти вутте пана̄’’тиа̄ди.

техи саддхим̣ пуггалачетийапара̄масанам̣ анантаранайасадисамева̄ти техи бхиккхӯхи бхиккхунӣхи саддхим̣ пуггаласса ча четийасса ча гахан̣ам̣ анантаранайасадисамева̄ти аттхо. ‘‘бхиккхӯнан̃ча бхиккхунӣнан̃ча туйхан̃ча, бхиккхӯнан̃ча бхиккхунӣнан̃ча четийасса ча, бхиккхӯнан̃ча бхиккхунӣнан̃ча туйхан̃ча четийасса ча̄’’ти вуттепи четийасса екапат̣ивӣсо лаббхати, пуггаласса висум̣ наттхи, бхиккхӯ ча бхиккхунийо ча ган̣етва̄ва бха̄джетаббанти вуттам̣ хоти. пуггаласса висум̣ на лаббхатӣти пуггаласса висум̣ пат̣ивӣсо на лаббхати, вассаггена екова лаббхатӣти аттхо. ‘‘бхиккхусан̇гхасса ча четийасса ча̄’’ти вутте пана четийасса висум̣ пат̣ивӣсо лаббхатӣти а̄ха ‘‘четийасса пана лаббхатӣ’’ти. ‘‘бхиккхусан̇гхасса ча туйхан̃ча четийасса ча̄’’ти вуттепи четийассева висум̣ лаббхати, на пуггаласса. четийасса пана лаббхатийева̄ти ‘‘бхиккхӯнан̃ча четийасса ча̄’’ти вутте пана четийасса висум̣ пат̣ивӣсо лаббхатӣти аттхо. ‘‘бхиккхӯнан̃ча туйхан̃ча четийасса ча̄’’ти вуттепи четийассева висум̣ лаббхати, на пуггаласса. бхиккхунисан̇гхам̣ а̄дим̣ катва̄пи евамева йоджетаббам̣.

еттха̄ха – йам̣ панетарахи (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) пан̣д̣итаманусса̄ садха̄тукам̣ пат̣имам̣ ва̄ четийам̣ ва̄ т̣хапетва̄ буддхаппамукхасса убхатосан̇гхасса да̄нам̣ денти, пат̣има̄йа ва̄ четийасса ва̄ пурато а̄дха̄раке паттам̣ т̣хапетва̄ даккхин̣одакам̣ датва̄ ‘‘буддха̄нам̣ дема̄’’ти, таттха йам̣ пат̣хамам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ денти, виха̄рам̣ ва̄ а̄харитва̄ ‘‘идам̣ четийасса дема̄’’ти пин̣д̣апа̄тан̃ча ма̄ла̄гандха̄дӣни ча денти, таттха катхам̣ пат̣ипаджджитаббанти? вуччате – ма̄ла̄гандха̄дӣни та̄ва четийе а̄ропетабба̄ни, ваттхехи пат̣а̄ка̄, телена падӣпа̄ ка̄табба̄, пин̣д̣апа̄тамадхупха̄н̣ита̄дӣни пана йо нибаддхачетийаджаггако хоти паббаджито ва̄ гахат̣т̣хо ва̄, тасса да̄табба̄ни. нибаддхаджаггаке асати а̄хат̣абхаттам̣ т̣хапетва̄ ваттам̣ катва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. упакат̣т̣хе ка̄ле бхун̃джитва̄ паччха̄пи ваттам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атийева.

ма̄ла̄гандха̄дӣсу ча йам̣ кин̃чи ‘‘идам̣ харитва̄ четийапӯджам̣ каротха̄’’ти вутте дӯрампи харитва̄ пӯджетаббам̣. ‘‘бхиккхусан̇гхасса хара̄’’ти вуттепи харитаббам̣. саче пана ‘‘ахам̣ пин̣д̣а̄йа чара̄ми, а̄санаса̄ла̄йам̣ бхиккхӯ аттхи, те хариссантӣ’’ти вутте ‘‘бханте, туйхам̣йева даммӣ’’ти вадати, бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. атха пана ‘‘бхиккхусан̇гхасса дасса̄мӣ’’ти харантасса гаччхато антара̄ва ка̄ло упакат̣т̣хо хоти, аттано па̄петва̄ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.

вассам̣вут̣т̣хасан̇гхасса даммӣти вадатӣти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) ‘‘вассам̣вут̣т̣хасан̇гхасса има̄ни чӣвара̄ни даммӣ’’ти вадати. тесам̣ бахисӣмат̣т̣ха̄нампи па̄пун̣а̄тӣти аттхате катхине бахисӣмат̣т̣ха̄нампи йа̄ва катхинасса уббха̄ра̄ па̄пун̣а̄ти, тасма̄ диса̄паккантасса̄пи сати пат̣игга̄хаке да̄таббам̣. анаттхате пана катхине антохеманте, еван̃ча пана ватва̄ диннам̣ паччхимавассам̣вут̣т̣ха̄нампи па̄пун̣а̄ти. йаттха каттхачӣти йесу кесучи виха̄ресу. евам̣ вадатӣти ‘‘вассам̣вут̣т̣хасан̇гхасса даммӣ’’ти вадати. татра саммукхӣбхӯта̄нам̣ саббесам̣ па̄пун̣а̄ти пит̣т̣хисамайе уппаннатта̄. саче пана ‘‘вассам̣ васанта̄нам̣ даммӣ’’ти вадати, антовассейева вассам̣ васанта̄ва лабханти, чхиннавасса̄ на лабханти. чӣварама̄се пана ‘‘вассам̣ васанта̄нам̣ даммӣ’’ти вутте паччхимика̄йа вассӯпагата̄нам̣йева па̄пун̣а̄ти, пуримика̄йа вассӯпагата̄нан̃ча чхиннавасса̄нан̃ча на па̄пун̣а̄ти.

чӣварама̄сато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва хемантасса паччхимо дивасо, та̄ва ‘‘васса̄ва̄сикам̣ дема̄’’ти вутте катхинам̣ аттхатам̣ ва̄ хоту, анаттхатам̣ ва̄, атӣтавассам̣вут̣т̣ха̄нам̣йева па̄пун̣а̄ти. гимха̄нам̣ пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа вутте пана ма̄тика̄ а̄ропетабба̄ ‘‘атӣтавасса̄ва̄сасса пан̃ча ма̄са̄ атикканта̄, ана̄гато чатума̄саччайена бхависсати, катаравасса̄ва̄сасса десӣ’’ти. саче ‘‘атӣтавассам̣вут̣т̣ха̄нам̣ даммӣ’’ти вадати, там̣антовассам̣вут̣т̣ха̄намева па̄пун̣а̄ти, диса̄ пакканта̄нампи сабха̄га̄ ган̣хитум̣ лабханти.

саче ‘‘ана̄гате васса̄ва̄сикам̣ даммӣ’’ти вадати, там̣ т̣хапетва̄ вассӯпана̄йикадивасе гахетаббам̣. атха ‘‘агутто виха̄ро, чорабхайам̣ аттхи, на сакка̄ т̣хапетум̣, ган̣хитва̄ ва̄ а̄хин̣д̣иту’’нти вутте ‘‘сампатта̄нам̣ даммӣ’’ти вадати, бха̄джетва̄ гахетаббам̣. саче вадати ‘‘ито ме, бханте, татийе вассе васса̄ва̄сикам̣ на диннам̣, там̣ даммӣ’’ти, тасмим̣ антовассе вут̣т̣хабхиккхӯнам̣ па̄пун̣а̄ти. саче те диса̄ пакканта̄, ан̃н̃о висса̄сико ган̣ха̄ти, да̄таббам̣. атха екойева авасит̣т̣хо, сеса̄ ка̄лан̇ката̄, саббам̣ екассева па̄пун̣а̄ти. саче екопи наттхи, сан̇гхикам̣ хоти, саммукхӣбхӯтехи бха̄джитаббам̣.

йехи нимантитехи йа̄гу пӣта̄ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) нимантитехи йехи бхиккхӯхи йа̄гу пӣта̄, йехи пана бхиккха̄ча̄раваттена гхарадва̄рена гаччхантехи ва̄ гхарам̣ павит̣т̣хехи ва̄ йа̄гу ладдха̄, йесам̣ ва̄ а̄санаса̄лато паттам̣ а̄харитва̄ мануссехи нӣта̄, йесам̣ ва̄ тхерехи песита̄, тесам̣ на па̄пун̣а̄ти. саче пана нимантитабхиккхӯхи саддхим̣ ан̃н̃епи бахӯ а̄гантва̄ антогехан̃ча бахигехан̃ча пӯретва̄ нисинна̄, да̄йако ча евам̣ вадати ‘‘нимантита̄ ва̄ хонту, анимантита̄ ва̄, йесам̣ майа̄ йа̄гу динна̄, саббесам̣ има̄ни ваттха̄ни хонтӯ’’ти, саббесам̣ па̄пун̣а̄ти. йехи пана тхера̄нам̣ хаттхато йа̄гу ладдха̄, тесам̣ на па̄пун̣а̄ти. атха со ‘‘йехи майхам̣ йа̄гу пӣта̄, саббесам̣ хотӯ’’ти вадати, саббесам̣ па̄пун̣а̄ти. бхаттакхаджджака̄дӣхӣти еттха а̄дисадденапи чӣварасена̄санабхесаджджа̄нам̣ гахан̣ам̣.

пуггаласса̄ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) саммукха̄саммукхабхӯтасса пуггаласса. тена̄ха ‘‘идам̣ чӣвара’’нтиа̄ди. саче пана ‘‘идам̣ тумха̄кан̃чева тумха̄кам̣ антева̄сика̄нан̃ча даммӣ’’ти евам̣ вадати, тхерасса ча антева̄сика̄нан̃ча па̄пун̣а̄ти. уддесам̣ гахетум̣ а̄гато, гахетва̄ гаччханто ча аттхи, тасса̄пи па̄пун̣а̄ти. тумхехи саддхим̣ нибаддхача̄рикабхиккхӯнам̣ даммӣ’’ти вутте уддесантева̄сика̄нам̣ ваттам̣ катва̄ уддесапарипуччха̄дӣни гахетва̄ вичаранта̄нам̣ саббесам̣ па̄пун̣а̄ти. еттха̄ти ат̣т̣хасу ма̄тика̄су. йади пана айаметтха сан̇кхепакатха̄, виттха̄ро пана катхам̣ н̃а̄табботи а̄ха ‘‘самантапа̄са̄дика̄йам̣ вутто’’ти. самантапа̄са̄дика̄йам̣ чӣвараккхандхакаван̣н̣ана̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 379) вуттоти аттхо.

‘‘н̃а̄такехи ва̄ ме чӣвараттха̄йа песитам̣, миттехи ва̄ песитам̣, те а̄бхате чӣваре дассантӣ’’ти евам̣ н̃а̄тито ва̄ миттато ва̄ пачча̄са̄ хотӣти ведитаббам̣. каппийабхан̣д̣ена̄ти каппа̄сасутта̄дина̄ аттано дханена. сан̣ханти сукхумам̣. ан̃н̃ам̣ пачча̄са̄чӣварам̣ лабхитва̄ ева ка̄лаббхантаре ка̄ретаббанти ан̃н̃ам̣ мӯлачӣварасадисам̣ пачча̄са̄чӣварам̣ лабхитва̄йева ма̄саббхантаре ка̄ретаббам̣. тан̃ча кхо сатийа̄йева пачча̄са̄йа, асатийа̄ пана пачча̄са̄йа мӯлачӣварам̣ даса̄хам̣ че сампаттам̣, тадахева адхит̣т̣ха̄таббам̣. тена̄ха ‘‘саче на лабхатӣ’’тиа̄ди. пачча̄са̄чӣварампи париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄таббанти пат̣хаматарам̣ уппаннам̣ тхӯлапачча̄са̄чӣварампи сандха̄йа вуттам̣. пи-саддена на кевалам̣ мӯлачӣварамева̄ти дассети.

ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘амха̄камева н̃а̄тӣ’’ти н̃а̄йатӣти н̃а̄ти, са̄ва н̃а̄тика̄, на н̃а̄тика̄ ан̃н̃а̄тика̄, та̄йа ан̃н̃а̄тика̄йа. тена̄ха ‘‘на н̃а̄тика̄йа̄’’ти. ма̄тито ва̄ питито ва̄ти ма̄типаккхато ва̄ питипаккхато ва̄. йа̄ва саттамам̣ йуганти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.503-505) йа̄ва саттамасса пурисасса, саттама̄йа ва̄ иттхийа̄ а̄йуппама̄н̣ам̣, йа̄ва пита̄махайугам̣ пита̄махийугам̣ ма̄та̄махайугам̣ ма̄та̄махийуганти вуттам̣ хоти. атха ва̄ йа̄ва саттамам̣ йуганти йа̄ва саттамадванданти аттхо. йугасаддо четтха екасесанайена дат̣т̣хаббо ‘‘йуго ча йуго ча йуга̄’’ти. еван̃хи таттха таттха двандам̣ гахитам̣ хоти. кеначи а̄ка̄рена асамбаддха̄йа̄ти бха̄тубхагинибха̄гинеййапуттапапутта̄дӣсу йена кеначи а̄ка̄рена асамбаддха̄йа. пита̄, питупита̄, тасса пита̄, тасса̄пи пита̄ти евам̣ йа̄ва саттама̄ йуга̄, пита̄, питума̄та̄, тасса̄ пита̄ ча ма̄та̄ ча бха̄та̄ ча бхагинӣ ча, путта̄ ча, дхӣтаро ча̄ти евампи уддхан̃ча адхо ча йа̄ва саттама̄ йуга̄, пита̄, питубха̄та̄, питубхагинӣ, питупутта̄, питудхӣтаро, тесампи путтадхӣтупарампара̄ти евампи йа̄ва саттама̄ йуга̄, ма̄та̄, ма̄тума̄та̄, тасса̄ ма̄та̄, тасса̄пи ма̄та̄ти евам̣ йа̄ва саттама̄ йуга̄, ма̄та̄, ма̄тупита̄, тасса пита̄ ча ма̄та̄ ча бха̄та̄ ча бхагинӣ ча путта̄ ча дхӣтаро ча̄ти евампи уддхан̃ча адхо ча йа̄ва саттама̄ йуга̄, ма̄та̄, ма̄тубха̄та̄, ма̄тубхагинӣ, ма̄тупутта̄, ма̄тудхӣтаро, тесампи путтадхӣтупарампара̄ти евампи йа̄ва саттама̄ йуга̄, та̄ва нева ма̄тусамбандхена, на питусамбандхена йа̄ самбаддха̄, са̄ ‘‘ан̃н̃а̄тика̄ на̄ма̄’’ти вуттам̣ хоти.

са̄кийа̄нийо вийа̄ти пан̃часатаматта̄ са̄кийа̄нийо вийа. нидассанаматтан̃четам̣, тасма̄ бхиккхубха̄ве т̣хатва̄ париватталин̇га̄ бхиккхунийопи идха суддхабхиккхусан̇гхе ‘‘упасампанна̄’’ иччева ведитабба̄. убхатосан̇гхе ва̄ти бхиккхунисан̇гхе н̃аттичатуттхена, бхиккхусан̇гхе н̃аттичатуттхена̄ти евам̣ убхатосан̇гхе ва̄. пура̄н̣ачӣваранти еттха чӣваранти нива̄санапа̄рупанупагамева адхиппетанти а̄ха ‘‘раджитва̄’’тиа̄ди. каппам̣ катва̄ти каппабиндум̣ датва̄. ‘‘имина̄ адиннакаппам̣ па̄читтийаваттху на хотӣти дассетӣ’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.505) ваданти. парибхогасӣсена̄ти ка̄йена пхуситва̄ парибхогасӣсена. ам̣сети джаттумхи. маттхакети сӣсаматтхаке. саче пана паччаттхаран̣асса хет̣т̣ха̄ катва̄ нипаджджати, хаттхехи ва̄ уккхипитва̄ а̄ка̄се вита̄нам̣ катва̄ сӣсена асампхусанто гаччхати, айам̣ парибхого на̄ма на хоти.

ка̄йавика̄рам̣ ва̄ каротӣти йатха̄ са̄ ‘‘дхова̄петука̄мо айа’’нти джа̄на̄ти, евам̣ ка̄йавика̄рам̣ кароти. ‘‘антодва̄дасахаттхе ока̄се т̣хатва̄ упари ва̄ кхипатӣ’’ти имина̄ упача̄рам̣ мун̃читва̄ орато кхипантасса ана̄паттӣти дассети. ан̃н̃асса ва̄ хаттхе песетӣти антодва̄дасахаттхе ока̄се т̣хатва̄ сиккхама̄наса̄ман̣ераса̄ман̣ериупа̄сакаиттхийа̄дӣсу йасса кассачи ан̃н̃асса хаттхе ва̄ песети. соти упа̄сако ча са̄ман̣еро ча. упасампаджджитва̄ дховатӣти еттха упа̄сако лин̇ге париватте бхиккхунӣсу паббаджитва̄ упасампаджджитва̄ дховати, са̄ман̣еро лин̇ге париватте бхиккхунӣсу упасампаджджитва̄ дховатӣти йатха̄йогам̣ аттхо гахетаббо. саче пана бхиккхунийа̄ хаттхе диннам̣ хоти, саче лин̇ге париватте дховати, ват̣т̣ати.

еттха ча екасса тиккхаттум̣ ниссаджджана̄бха̄вато тӣн̣ипи ка̄рентасса екена ниссаггийам̣, двӣхи две дуккат̣а̄ни. две ка̄рентасса екена ниссаггийам̣, дутийена дуккат̣ам̣. тена̄ха ‘‘дхована̄дӣни тӣн̣ӣ’’тиа̄ди. ‘‘екена ваттхуна̄’’ти пат̣хамам̣ катва̄ нит̣т̣ха̄питам̣ сандха̄йа вуттам̣. саче пана ‘‘имам̣ чӣварам̣ раджитва̄ дховитва̄ а̄нехӣ’’ти вутте са̄ бхиккхунӣ пат̣хамам̣ дховитва̄ паччха̄ раджати, ниссаггийена дуккат̣амева, евам̣ саббесу випарӣтавачанесу найо нетаббо. саче пана ‘‘дховитва̄ а̄нехӣ’’ти вутта̄ дховати чева раджати ча, дхова̄панапаччайа̄ ева а̄патти, раджане ана̄патти. евам̣ саббаттха. тена̄ха ‘‘саче пана‘дхова̄’ти вутта̄’’тиа̄ди. бхиккхӯнам̣ васена екато упасампанна̄йа дхова̄пентасса йатха̄ваттхукамева̄ти а̄ха ‘‘бхиккхунисан̇гхавасена̄’’тиа̄ди.

ан̃н̃асса ва̄ сантаканти ан̃н̃асса сантакам̣ пура̄н̣ачӣварам̣ дхова̄пентасса̄ти аттхо. нисӣданапаччаттхаран̣анти ан̃н̃асса ва̄ аттано ва̄ сантакам̣ нисӣданан̃чева паччаттхаран̣ан̃ча. нива̄санапа̄рупанупагассева ча идха ‘‘пура̄н̣ачӣвара’’нти адхиппетатта̄ аттано сантакампи нисӣданапаччаттхаран̣ам̣ дхова̄пентасса дуккат̣амева хоти, на ниссаггийам̣. авутта̄ ва̄ дховатӣти уддеса̄йа ва̄ ова̄да̄йа ва̄ а̄гата̄ килит̣т̣хачӣварам̣ дисва̄ т̣хапитат̣т̣ха̄нато ва̄ гахетва̄, ‘‘детха аййа, дховисса̄мӣ’’ти а̄хара̄петва̄ ва̄ дховати чева раджати ча а̄кот̣ети ча, айам̣ авутта̄ дховати на̄ма. йа̄пи ‘‘имам̣ чӣварам̣ дхова̄’’ти дахарам̣ ва̄ са̄ман̣ерам̣ ва̄ а̄н̣а̄пентасса бхиккхуно вачанам̣ сутва̄ ‘‘а̄харатхаййа, ахам̣ дховисса̄мӣ’’ти дховати, та̄вака̄ликам̣ ва̄ гахетва̄ дховитва̄ раджитва̄ дети, айампи авутта̄ дховати на̄ма.

ан̃н̃ам̣ ва̄ париккха̄ранти упа̄ханаттхавикапаттаттхавикаам̣сабаддхакака̄йабандханаман̃чапӣт̣хатат̣т̣ика̄дим̣ йам̣ кин̃чи. ‘‘упача̄ре т̣хатва̄’’ти вачанато песитва̄ дхованепи ана̄патти. упача̄рети антодва̄дасахаттхе ока̄се.

пура̄н̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. чӣвараппат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

чханнанти кхома̄дӣнам̣ чханнам̣ чӣвара̄нам̣ маджджхе. упача̄рам̣ мун̃читва̄ти два̄дасахаттхӯпача̄рам̣ мун̃читва̄. пи-саддена дхаммакатхам̣ катхентасса чатассо париса̄ чӣвара̄ни ча на̄на̄вира̄гаваттха̄ни ча а̄харитва̄ па̄дамӯле т̣хапенти, упача̄ре ва̄ т̣хатва̄ упари кхипанти, ‘‘саче са̄дийати, пат̣иггахитамева̄’’ти еттха ваттаббамева наттхӣти дассети. кхипатӯти дива̄ ва̄ раттибха̄ге ва̄ кхипату. пат̣иггахитамева хотӣти кин̃ча̄пи ‘‘идам̣ бхиккхунийа̄, идам̣ ан̃н̃еса’’нти н̃а̄тум̣ на сакка̄, татха̄пи ачиттакабха̄вена гахитамева хоти. йасса кассачи пана анупасампаннасса̄ти сиккхама̄наса̄ман̣ераса̄ман̣ериупа̄сакаупа̄сика̄дӣсу йасса кассачи анупасампаннасса. т̣хапитанти бхиккхунийа̄ т̣хапитам̣. пам̣сукӯлам̣ адхит̣т̣хахитва̄ти ‘‘асса̄микам̣ ида’’нти сан̃н̃ам̣ уппа̄детва̄. асса̄микан̃хи ‘‘пам̣сукӯла’’нти вуччати. имина̄ ‘‘амха̄каматтха̄йа т̣хапита’’нтиа̄дика̄йа сан̃н̃а̄йа гахетум̣ на ват̣т̣атӣти дассети. ан̃н̃атра па̄риваттака̄ти париваттетаббам̣ париваттам̣, париваттамева па̄риваттакам̣, париваттетва̄ диййама̄нам̣, там̣ вина̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘йам̣ антамасо харӣт̣акаккхан̣д̣ампӣ’’тиа̄ди. а̄бхогам̣ катва̄ти читтена саманна̄харитва̄. саче бхиккхунӣ васса̄ва̄сикампи дети, тампи йатха̄вуттавидха̄нам̣ акатва̄ гахетум̣ на ват̣т̣атӣти ведитаббам̣.

пат̣ила̄бхена̄ти гахан̣ена. тикапа̄читтийанти тӣн̣и парима̄н̣а̄ни асса̄ти тикам̣,тикан̃ча там̣ па̄читтийан̃ча̄ти тикапа̄читтийам̣, ан̃н̃а̄тика̄йа н̃а̄тикасан̃н̃ивематикаан̃н̃а̄тикасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄нӣти аттхо. екатоупасампанна̄йа̄ти бхиккхунӣнам̣ сантике упасампанна̄йа. та̄йа хи хаттхато ан̃н̃атра па̄риваттака̄ чӣварам̣ пат̣игган̣хантасса дуккат̣ам̣, бхиккхӯнам̣ сантике упасампанна̄йа пана па̄читтийамева. ‘‘паттаттхавика̄димхи ча анадхит̣т̣ха̄таббапариккха̄ре’’ти имина̄ бхисиччхавимпи сан̇ган̣ха̄ти. са̄ хи маханта̄пи сена̄санасан̇гахитатта̄ чӣварасан̇кхам̣ на гаччхатӣти нева адхит̣т̣ха̄нупага̄, на викаппанупага̄ ча. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘сачепи ман̃чаппама̄н̣а̄ бхисиччхави хоти, ват̣т̣атийева̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.514). ‘‘хаттхато чӣварам̣ пат̣игган̣ха̄тӣ’’ти вачанато пана ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ песитаггахан̣епи ана̄патти. пат̣иггахан̣ато, париваттана̄каран̣ато ча кирийа̄кирийам̣.

чӣвараппат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄

гехасса пати джет̣т̣хоти гахапати, там̣ гахапатим̣, идха пана апаббаджито йо кочи мануссо адхиппето. тена̄ха ‘‘бхиккхӯсу апаббаджитаманусса’’нти. есева найо гахапата̄нинти еттха̄пи. ‘‘вин̃н̃а̄пеййа̄’’ти идам̣ суддхакаттуаттхе ча хетукаттуаттхе ча ваттатӣти а̄ха ‘‘йа̄чеййа ва̄ йа̄ча̄пеййа ва̄’’ти. йа̄ча̄панан̃четтха аттано аттха̄йева̄ти дат̣т̣хаббам̣. еван̃ча пана катва̄ ‘‘ана̄н̣аттика’’нти идам̣ саматтхитам̣ хоти. ан̃н̃атра самайа̄ти самети еттха, етена ва̄ сам̣гаччхати сатто, сабха̄вадхаммо ва̄ сахаджа̄та̄дӣхи, уппа̄да̄дӣхи ва̄ти самайо, ка̄ло, дхаммаппаваттиматтата̄йа аттхато абхӯтопи хи ка̄ло дхаммаппаваттийа̄ адхикаран̣ам̣, каран̣ам̣ вийа ча каппана̄маттасиддхена рӯпена вохарӣйати, там̣ самайам̣ т̣хапетва̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘йо аччхинначӣваро ва̄ хотӣ’’тиа̄ди. таттха ра̄джа̄дӣсу йехи кехичи аччхиннам̣ чӣварам̣ етасса̄ти аччхинначӣваро. йатха̄ха ‘‘аччхинначӣваро на̄ма бхиккхусса чӣварам̣ аччхиннам̣ хоти, ра̄джӯхи ва̄ чорехи ва̄ дхуттехи ва̄ йехи кехичи ва̄ аччхиннам̣ хотӣ’’ти. аггиа̄дӣсу йена кеначи нат̣т̣хам̣ чӣвараметасса̄ти нат̣т̣хачӣваро. йатха̄ха ‘‘нат̣т̣хачӣваро на̄ма бхиккхусса чӣварам̣ аггина̄ ва̄ дад̣д̣хам̣ хоти, удакена ва̄ вӯл̣хам̣ хоти, ундӯрехи ва̄ упачика̄хи ва̄ кха̄йитам̣ хоти, парибхогаджин̣н̣ам̣ ва̄ хотӣ’’ти (па̄ра̄. 519). самайа̄ти ан̃н̃атрасадда̄пеккха̄йа упайогаттхе ниссаккавачананти а̄ха ‘‘там̣ самайа’’нти. ан̃н̃асминти ан̃н̃асмим̣ самайе.

тикапа̄читтийанти ан̃н̃а̄таке ан̃н̃а̄такасан̃н̃ивематикан̃н̃а̄такасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. самайети йатха̄вутте аччхинначӣварака̄ле ча нат̣т̣хачӣварака̄ле ча. н̃а̄такаппава̄рите ва̄ вин̃н̃а̄пентасса̄ти н̃а̄таке, пава̄рите ча ‘‘тумха̄кам̣ сантхатам̣ детха̄’’ти йа̄чантасса. еттха (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.521) ча сан̇гхавасена пава̄рите пама̄н̣амева йа̄читум̣ ват̣т̣ати, пуггаликавасена пава̄рите пана йам̣ йам̣ пава̄ренти, там̣ тамева вин̃н̃а̄петаббам̣. йо хи чатӯхи паччайехи пава̄ретва̄ сайамева саллаккхетва̄ ка̄ла̄нука̄лам̣ чӣвара̄дӣни дивасе дивасе йа̄губхатта̄дӣни дети, евам̣ йена йена аттхо, там̣ там̣ дети, тасса вин̃н̃а̄панакиччам̣ наттхи. йо пана пава̄ретва̄ ба̄лата̄йа ва̄ сатисаммосена ва̄ на дети, со вин̃н̃а̄петаббо. йо ‘‘майхам̣ гехам̣ пава̄ремӣ’’ти вадати, тасса гехам̣ гантва̄ йатха̄сукхам̣ нисӣдитаббам̣ нипаджджитаббам̣, на кин̃чи гахетаббам̣. йо пана ‘‘йам̣ майхам̣ гехе аттхи, там̣ пава̄ремӣ’’ти вадати, йам̣ таттха каппийам̣, там̣ вин̃н̃а̄петаббам̣. гехе пана нисӣдитум̣ ва̄ нипаджджитум̣ ва̄ на лаббхати. тассеваттха̄йа̄ти ‘‘ан̃н̃асса̄’’ти ладдхавоха̄расса тассева буддхараккхитасса ва̄ дхаммараккхитасса ва̄ аттха̄йа. аттано дханена ган̣хантасса̄ти аттано каппийабхан̣д̣ена каппийавоха̄ренева ган̣хантасса чета̄пентасса, париватта̄пентасса̄ти аттхо.

ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄

там̣-саддо четтха пакататтхавачано. чети нипа̄таматтам̣. чети ва̄ йадӣти аттхо, тасса ‘‘пава̄реййа̄’’ти имина̄ самбандхо ведитаббо. пава̄реййа чети йади пава̄реййа̄ти аттхо. ‘‘абхӣти упасагго’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.523-524) имина̄ тасса аттхависеса̄бха̄вам̣ дассети. тена̄ха ‘‘харитунти аттхо’’ти. пава̄расаддасса иччха̄йам̣ ваттама̄натта̄ ‘‘иччха̄пеййа̄’’ти вуттам̣. иччхам̣ уппа̄деййа̄ти паччайе иччхам̣ уппа̄деййа. упанимантана̄йетам̣ адхивачанам̣. тена̄ха ‘‘йа̄ваттака’’нтиа̄ди. неккхамманти паббаджджам̣. дат̣т̣хӯти дат̣т̣хум̣. чханда̄нураккхан̣аттхан̃хеттха ануна̄сикалопо. кхематоти ниббхайато. ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ абхихаритва̄ нимантеййа̄ти самбандхо. йатха̄ ча ка̄йена абхихареййа, ва̄ча̄йа ча, там̣ видхим̣ дассетум̣ ‘‘упанетва̄’’тиа̄ди вуттам̣ саантаранти антарава̄сакасахитам̣. уттаранти уттара̄сан̇гам̣. параманти аваса̄нам̣. асса чӣварасса̄ти асса самуда̄йабхӯтасса харитаббасса чӣварасса. таггун̣асам̣вин̃н̃а̄н̣о хи айам̣ ба̄хираттхасама̄со йатха̄ ‘‘ламбакан̣н̣о’’ти дат̣т̣хаббам̣. тена̄ха ‘‘нива̄санена̄’’тиа̄ди. уккат̣т̣хапариччхедена хи саббе там̣парамам̣йева гахетум̣ лабханти.

йасма̄ аччхиннасаббачӣварена тичӣвараматтакенева бхиккхуна̄ евам̣ пат̣ипаджджитаббам̣, ан̃н̃ена пана ан̃н̃атха̄пи, тасма̄ там̣ вибха̄гам̣ дассетум̣ ‘‘татра̄йам̣ виниччхайо’’тиа̄ди вуттам̣. адхит̣т̣хитачӣварасса̄ти тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нанайена ва̄ париккха̄рачол̣авасена ва̄ йена кеначи адхит̣т̣хитачӣварасса, идан̃ча йебхуййена адхит̣т̣хахитва̄ чӣварам̣ парибхун̃джато вуттам̣, на пана анадхит̣т̣хитачӣварасса чӣваре аччхинне айам̣ видхи на самбхаватӣти. йасса ва̄ тичӣварато адхикампи чӣварам̣ ан̃н̃аттха аттхи, таттха наттхи, тена̄пи тада̄ таттха абха̄вато две са̄дитум̣ ват̣т̣ати. пакатийа̄ва сантаруттарена чаратӣти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.523-524) аттхатакатхинатта̄ ва̄ са̄сан̇касиккха̄падавасена ва̄ авиппава̄сасаммутивасена ва̄ татийасса ала̄бхена ва̄ чарати. ‘‘две нат̣т̣ха̄нӣ’’ти адхика̄ратта̄ вуттам̣ ‘‘две са̄дитабба̄нӣ’’ти. екам̣ са̄дийантенева само бхависсатӣти тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ двӣсу нат̣т̣хена екам̣ са̄дийантена само бхависсати убхиннампи сантаруттарапарамата̄йа ават̣т̣ха̄нато. йасса екам̣йева хоти ан̃н̃ена кеначи ка̄ран̣ена винат̣т̣хасесачӣваратта̄.

пан̃часу нат̣т̣хесӯти тичӣварам̣ удакаса̄т̣ика̄ сам̣каччика̄ти имесу пан̃часу чӣваресу нат̣т̣хесу. ‘‘екасмим̣ ва̄ нат̣т̣хе’’ти вачанавипарин̣а̄мам̣ катва̄ йоджетаббам̣. тато уттарӣти сантаруттарапарамато уттари.

сесакам̣ а̄харисса̄мӣти две чӣвара̄ни катва̄ ‘‘сесакам̣ пуна а̄харисса̄мӣ’’ти аттхо. сесакам̣ туйхам̣йева хотӯти вуттасса̄ти да̄насамайе евам̣ вуттасса. саче пана ‘‘сесакам̣ а̄харисса̄мӣ’’ти ватва̄ гахетва̄ гаманасамайепи ‘‘сесакам̣ туйхам̣йева хотӯ’’ти ваданти, ладдхакаппийамева. на аччхиннанат̣т̣хака̄ран̣а̄ диннанти ба̄хусачча̄дигун̣авасена диннам̣. вуттанайена̄ти ‘‘н̃а̄такаппава̄рите ва̄ вин̃н̃а̄пентасса, самайе ча ан̃н̃асса ва̄ н̃а̄такаппава̄рите тассеваттха̄йа вин̃н̃а̄пентасса’’ти вуттанайена.

татуттарисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. пат̣хамаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

бхиккхум̣ панева уддисса̄ти еттха пана̄ти нипа̄таматтам̣, татха̄ ева-саддопи. тена̄ха ‘‘иттханна̄масса̄’’тиа̄ди. ападиситва̄ти катхетва̄, а̄раббха̄ти ва̄ аттхо. ан̃н̃а̄такасса гахапатисса̄ти ан̃н̃а̄такагахапатина̄ти аттхо. каран̣аттхе хи идам̣ са̄мивачанам̣. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана идам̣ сувин̃н̃еййанти на вича̄ритам̣. чӣварам̣ чета̄пенти париваттенти етена̄ти чӣварачета̄паннам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.528-529), чӣварамӯлам̣, на-ка̄ро панеттха а̄гамо, ‘‘чӣварачета̄пана’’нтипи пат̣ханти. там̣ пана йасма̄ хиран̃н̃а̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ хоти, тасма̄ ‘‘хиран̃н̃а̄дика’’нти вуттам̣. таттха хиран̃н̃анти каха̄пан̣о вуччати. а̄дисаддена суван̣н̣а̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. упаккхат̣анти упат̣т̣ха̄питам̣. там̣ упаккхаран̣ам̣ тесам̣ татха̄ саджджитанти а̄ха ‘‘упаккхат̣ам̣ хотӣти саджджитам̣ хотӣ’’ти. сам̣харитва̄ т̣хапитанти ра̄сим̣ катва̄ т̣хапитам̣. париваттанан̃ча акатасса ка̄ра̄панам̣, катасса кин̣ананти а̄ха ‘‘ка̄ретва̄ ва̄ кин̣итва̄ ва̄ти аттхо’’ти. аччха̄десса̄мӣти па̄рупесса̄мӣти вуттам̣ хоти. тена̄ха ‘‘воха̄равачанамета’’нти. воха̄равачананти ча упача̄равачананти аттхо.

‘‘татра че со бхиккхӯ’’тиа̄дӣсу ко падасамбандхоти а̄ха ‘‘йатра со гахапати ва̄’’тиа̄ди. пуббе аппава̄ритоти ‘‘дасса̄ми, кӣдисена те, бханте, чӣварена аттхо, кӣдисам̣ те чӣварам̣ чета̄пемӣ’’ти пуббе авутто. упасан̇камитва̄ти гантва̄. падабха̄джане пачуравоха̄равасена ‘‘гхарам̣ гантва̄’’ти (па̄ра̄. 529) вуттам̣. еттха ча пачуравоха̄равасена̄ти йебхуййавоха̄равасена. йебхуййена хи гхараса̄микам̣ дат̣т̣хука̄ма̄ тасса гхарам̣ гаччхантӣти татхева бахулавоха̄ро. викаппанти висит̣т̣хо каппо викаппо, ви-саддо четтха висит̣т̣хаттхо. тена̄ха ‘‘висит̣т̣хакаппа’’нти. имина̄ вачанаттхама̄ха. ‘‘адхикавидха̄на’’нти имина̄ пана адхиппа̄йаттхам̣. йатха̄ пана тама̄паджджатӣти йена̄ка̄рена там̣ викаппам̣ а̄паджджати. там̣ дассетунти там̣ а̄ка̄рам̣ дассетум̣.

‘‘са̄дхӯ’’ти айам̣ саддо сампат̣иччханасампахам̣санасундара̄йа̄чана̄дӣсу диссати. татха̄ хеса ‘‘са̄дху, бхантети кхо со бхиккху бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 3.86) сампат̣иччхане диссати, ‘‘са̄дху са̄дху са̄рипутта̄’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. 3.349; ма. ни. 1.340) сампахам̣сане.

‘‘са̄дху дхаммаручи ра̄джа̄, са̄дху пан̃н̃а̄н̣ава̄ наро;

са̄дху митта̄намаддуббхо, па̄пасса̄каран̣ам̣ сукха’’нтиа̄дӣсу. (джа̄. 2.18.101) –

сундаре, ‘‘са̄дху ме, бханте бхагава̄, сам̣кхиттена дхаммам̣ десетӯ’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 3.64-68) а̄йа̄чане, идха̄пи а̄йа̄чанейева дат̣т̣хабботи (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.189; ма. ни. ат̣т̣ха. 1.1 мӯлапарийа̄йасуттаван̣н̣ана̄; су. ни. ат̣т̣ха. 1.115 аггикабха̄радва̄джасуттаван̣н̣ана̄; бу. вам̣. ат̣т̣ха. 1.49) а̄ха ‘‘са̄дхӯти а̄йа̄чане нипа̄то’’ти. таттха а̄йа̄чанети абхимукхам̣ йа̄чане, абхипаттхана̄йанти аттхо. паривитакке нипа̄тоти самбандхо. а̄лапатӣти а̄мантети. а̄йата̄дӣсӯти еттха а̄дисаддена виттхатааппитасан̣ха̄нам̣ гахан̣ам̣. йасма̄ пана на имасса а̄паджджанаматтенева а̄патти сӣсам̣ ети, тасма̄ ‘‘тасса вачанена̄’’тиа̄ди вуттам̣. пайогети суттапарийесана̄дипайоге.

махаггхам̣ чета̄петука̄мам̣ аппаггханти вӣсатиаггханакам̣ чӣварам̣ чета̄петука̄мам̣ ‘‘алам̣ майхам̣ тена, дасааггханакам̣ ва̄ ат̣т̣хаггханакам̣ ва̄ дехӣ’’ти вадантасса̄ти аттхо. еварӯпанти евам̣ самабха̄гам̣, имина̄ самаканти вуттам̣ хоти. тан̃ча кхо аггхавасенева, на пама̄н̣авасена. аггхавад̣д̣ханакан̃хи идам̣ сиккха̄падам̣.

пат̣хамаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

касма̄ имина̄ найена аттхо ведитабботи а̄ха ‘‘идан̃хӣ’’тиа̄ди. хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то. на кочи висесоти а̄ха ‘‘кевала’’нтиа̄ди.

дутийаупаккхат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ра̄джато бхогганти ра̄джато ладдхабхоггам̣. ра̄джабхогготи ра̄джа̄матто. ра̄джато бхоготи ран̃н̃а̄ диннам̣ иссарийам̣. имина̄тиа̄дӣти ‘‘имина̄ чӣварачета̄паннена чӣварам̣ чета̄петва̄ иттханна̄мам̣ бхиккхум̣ чӣварена аччха̄дехӣ’’ти идам̣. а̄гаманасуддхинти мӯласуддхим̣. йади хи имина̄ каппийанӣха̄рена апесетва̄ ‘‘идам̣ иттханна̄масса бхиккхуно дехӣ’’ти песеййа, сопи дӯто там̣ бхиккхум̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вадеййа ‘‘идам̣ кхо, бханте, а̄йасмантам̣ уддисса чӣварачета̄паннам̣ а̄бхатам̣, пат̣игган̣ха̄ту а̄йасма̄ чӣварачета̄панна’’нти (па̄ра̄. 538), тада̄ пат̣иккхипитва̄пи каппийака̄ракам̣ пут̣т̣хена там̣ ниддиситум̣ на ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘саче хӣ’’тиа̄ди. акаппийаваттхум̣ а̄раббха̄ти хиран̃н̃а̄дим̣ а̄раббха. ӣдисена дӯтавачанена̄ти ‘‘пат̣игган̣ха̄ту а̄йасма̄ чӣварачета̄панна’’нти еварӯпена дӯтавачанена. тасма̄ти йасма̄ сампат̣иччхитум̣ акаппийам̣ хоти, тасма̄. суван̣н̣анти джа̄тарӯпам̣. раджатанти рӯпийам̣. каха̄пан̣ена̄ти суван̣н̣амайо ва̄ рӯпийамайо ва̄ па̄катико ва̄ каха̄пан̣о. ма̄сакоти лохама̄сако ва̄ хоту, да̄рума̄сако ва̄ хоту, джатума̄сако ва̄ хоту, йо йо йаттха йаттха джанападе йада̄ йада̄ воха̄рам̣ гаччхати, антамасо ат̣т̣химайопи чаммамайопи руккхапхалабӣджамайопи самут̣т̣ха̄питарӯпопи асамут̣т̣ха̄питарӯпопи саббо идха ма̄сакоти ведитаббо. еттха ча йам̣ ваттаббам̣, там̣ рӯпийасиккха̄паде ваккха̄ма.

мутта̄ти хаттхикумбхаджа̄дика̄ ат̣т̣хавидха̄ мутта̄. татха̄ хи хаттхикумбхам̣ вара̄хада̄т̣хам̣, бхуджан̇гасӣсам̣, вала̄хакам̣, вел̣у, маччхасиро, сан̇кхо, сиппӣти ат̣т̣ха мутта̄йонийо. таттха йа̄ маччхасан̇кхасиппиджа̄та̄, са̄ са̄муддика̄, бхуджан̇гаджа̄пи ка̄чи са̄муддика̄ хоти. итара̄ аса̄муддика̄. йасма̄ пана бахулам̣ са̄муддика̄ва мутта̄ локе диссанти, таттха̄пи сиппиджа̄ва, итара̄ када̄чи. тасма̄ саммохавиноданийам̣ ‘‘мутта̄ти са̄муддикамутта̄’’ти (вибха. ат̣т̣ха. 172) вуттам̣. ман̣ӣти т̣хапетва̄ вел̣урийа̄дике антамасо джа̄типхаликам̣ упа̄да̄йа саббопи нӣлапӣта̄диван̣н̣абхедо ман̣ӣти ведитаббо, пачитва̄ като пана ка̄чаман̣ийевеко патта̄дибхан̣д̣амӯлаттхам̣ сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. вел̣урийо на̄ма вам̣саван̣н̣аман̣и. сан̇кхоти дхаманасан̇кхо дхотавиддхо ратанамиссо, па̄нӣйасан̇кхо пана ратана̄миссакато, со ча ан̃джана̄дибхесаджджаттха̄йа, бхан̣д̣амӯлаттха̄йа ча сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. сила̄ти дхотавиддха̄ ратанасам̣йутта̄ муггаван̣н̣а̄ сила̄. ратанена пана амисса̄ саттхаканиса̄на̄диаттха̄йа пат̣игган̣хитум̣ ват̣т̣ати. еттха ча ‘‘ратанасам̣йутта̄ти суван̣н̣ена саддхим̣ йоджетва̄ пачитва̄ ката̄’’ти ваданти. пава̄л̣анти дхотампи адхотампи саббам̣ пава̄л̣ам̣. лохитан̇коти раттаман̣и. маса̄рагалланти кабараман̣и. йам̣ ‘‘мараката’’нтипи вуччати.

сатта дхан̃н̃а̄нӣти са̄нулома̄ни са̄лиа̄дӣни сатта дхан̃н̃а̄ни. нӣва̄ра̄диупадхан̃н̃асса пана са̄лиа̄димӯладхан̃н̃антогадхатта̄ ‘‘сатта дхан̃н̃а̄нӣ’’ти вуттам̣. да̄сида̄сакхеттаваттхупуппха̄ра̄мапхала̄ра̄ма̄дайоти еттха да̄сӣ на̄ма антоджа̄тадханаккӣтакарамара̄нӣтаппабхеда̄. татха̄ да̄со. кхеттам̣ на̄ма йасмим̣ пуббан̣н̣ам̣ рухати. ваттху на̄ма йасмим̣ апаран̣н̣ам̣ рухати. йаттха ва̄ убхайампи рухати, там̣ кхеттам̣. тадаттха̄йа акатабхӯмибха̄го ваттху. кхеттаваттхусӣсена четтха ва̄питал̣а̄ка̄дӣнипи сан̇гахита̄нева. вассика̄дӣнам̣ пуппханако пуппха̄ра̄мо. амбапхала̄дӣнам̣ пхаланако пхала̄ра̄мо. на кевалан̃ча аттанойеваттха̄йа сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣ати, сачепи кочи джа̄тарӯпараджатам̣ а̄нетва̄ ‘‘идам̣ сан̇гхасса дамми, а̄ра̄мам̣ ва̄ каротха, четийам̣ ва̄ бходжанаса̄ла̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атара’’нти вадати, идампи сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘йасса кассачи хи ан̃н̃асса аттха̄йа сампат̣иччхантасса дуккат̣ам̣ хотӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.538-539) маха̄паччарийам̣ вуттам̣. тена̄ха ‘‘четийасан̇гхаган̣апуггала̄нам̣ ва̄ аттха̄йа сампат̣иччхитум̣ на ват̣т̣антӣ’’ти.

саче пана сан̇гхам̣ ва̄ ган̣ам̣ ва̄ пуггалам̣ ва̄ ана̄маситва̄ ‘‘идам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ четийасса дема, виха̄расса дема, навакаммасса дема̄’’ти ваданти, пат̣иккхипитум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘име идам̣ бхан̣антӣ’’ти каппийака̄рака̄нам̣ а̄чиккхитаббам̣. ‘‘четийа̄дӣнам̣ аттха̄йа тумхе гахетва̄ т̣хапетха̄’’ти вутте пана ‘‘амха̄кам̣ гахетум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхипитаббам̣.

веййа̄ваччакароти киччакаро. идха пана саббо киччакарова ‘‘веййа̄ваччакаро’’ти адхиппетоти а̄ха ‘‘каппийака̄рако’’ти. есо кхоти ‘‘асукавӣтхийам̣ асукагхаре асукана̄мо’’ти параммукхам̣ вадати. итарампӣти параммукха̄ниддит̣т̣хампи. ‘‘аттхо ме, а̄вусо, чӣварена̄’’ти етам̣ чодана̄лаккхан̣анидассананти самбандхо. таттха чодана̄лаккхан̣анидассананти ва̄ча̄йа чодана̄лаккхан̣анидассанам̣. тена̄ха ‘‘саче хӣ’’тиа̄ди. идам̣ ва̄ вачанам̣ ваттаббанти самбандхо. етасса ва̄ аттхо йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа ваттабботи самбандхо. ‘‘дехи ме чӣварам̣, а̄хара ме чӣварам̣, париваттехи ме чӣварам̣, чета̄пехи ме чӣвара’’нти ета̄ни пана вачана̄ни етесам̣ ва̄ аттхо йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа на ваттаббо. тена̄ха ‘‘дехи ме’’тиа̄ди. са̄дхеййа̄ти ниппха̄деййа. иччетам̣ кусаланти евам̣ йа̄вататийам̣ чоданена тасса чӣварасса йадетам̣ абхиниппха̄данам̣, етам̣ кусалам̣ са̄дху сут̣т̣хӯти аттхо. тена̄ха ‘‘етам̣ сундара’’нти.

чхаккхаттум̣ парамо париччхедо асса̄ти чхаккхаттупарамам̣. идан̃хи ‘‘т̣ха̄табба’’нти имисса̄ кирийа̄йа висесанам̣, чхаккхаттупарамам̣ т̣ха̄нам̣ ка̄таббанти аттхо. тена̄ха ‘‘бха̄ванапум̣сакавачанамета’’нти, етам̣ бха̄ве т̣ха̄таббанти вуттадха̄тваттхаматте са̄дхетаббе напум̣сакалин̇гавачананти аттхо. на нисӣдитаббанти ‘‘идха, бханте, нисӣдатха̄’’ти вуттепи на нисӣдитаббам̣. на а̄мисам̣ пат̣иггахетаббанти йа̄гукхаджджака̄дибхедам̣ кин̃чи а̄мисам̣ ‘‘ган̣хатха, бханте’’ти йа̄чийама̄нена̄пи на ган̣хитаббам̣. на дхаммо бха̄ситабботи (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.538-539) ‘‘ман̇галам̣ ва̄ анумоданам̣ ва̄ бха̄сатха̄’’ти йа̄чийама̄нена̄пи на кин̃чи бха̄ситаббам̣. т̣ха̄нам̣ бхан̃джатӣти т̣хитим̣ вина̄сети. т̣хатва̄ чӣварам̣ гахетум̣ а̄гатена хи там̣ уддисса тун̣хӣбхӯтена т̣ха̄таббамева, на нисаджджа̄дикам̣ ка̄таббам̣. имина̄ пана там̣ катанти т̣ха̄нам̣ вина̄ситам̣ хоти. тена̄ха ‘‘а̄гатака̄ран̣ам̣ вина̄сетӣ’’ти. ‘‘а̄гатака̄ран̣ам̣ на̄ма т̣ха̄намева, тасма̄ ‘на ка̄табба’нти ва̄ритасса кататта̄ нисаджджа̄дӣсу катесу чхасу т̣ха̄несу екам̣ т̣ха̄нам̣ бхан̃джатӣ’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.537-539) айаметтха адхиппа̄йо. чхаккхаттупарамам̣ тун̣хӣбхӯтена уддисса т̣ха̄таббам̣. ‘‘на ан̃н̃ам̣ кин̃чи ка̄табба’’нти хи идам̣ т̣ха̄налаккхан̣ам̣. тенева̄ха ‘‘ида’’нтиа̄ди. таттха иданти ‘‘чатуккхаттум̣ пан̃чаккхаттум̣, чхаккхаттупарамам̣ тун̣хӣбхӯтена уддисса т̣ха̄табба’’нти вачанам̣. еттха ча ‘‘нисӣдана̄димхи кате пуна чӣварам̣ гахетум̣ на лабхатӣ’’ти кечи. ‘‘две т̣ха̄на̄ни париха̄йантӣ’’ти ан̃н̃е. ‘‘екам̣ т̣ха̄нам̣ париха̄йатӣ’’ти апаре. убхайам̣ каротӣти чодетипи тит̣т̣хатипи.

‘‘татра татра т̣ха̄не тит̣т̣хатӣ’’ти идам̣ чодакасса т̣хитат̣т̣хитат̣т̣ха̄нато апаккамма татра татра чӣварам̣ уддисса т̣ха̄нам̣йева сандха̄йа вуттам̣. еттха̄ти етесу двӣсу чодана̄т̣т̣ха̄несу.

ким̣ пана саббакаппийака̄ракесу (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.538-539; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 65) евам̣ пат̣ипаджджитаббанти? на пат̣ипаджджитаббам̣. айан̃хи каппийака̄рако на̄ма сан̇кхепато дувидхо ниддит̣т̣хо ча аниддит̣т̣хо ча. таттха ча ниддит̣т̣хо дувидхо бхиккхуна̄ ниддит̣т̣хо, дӯтена ниддит̣т̣хоти. аниддит̣т̣хопи дувидхо мукхавеват̣икакаппийака̄рако, параммукхакаппийака̄ракоти. тесу бхиккхуна̄ ниддит̣т̣хо саммукха̄саммукхавасена чатуббидхо хоти, татха̄ дӯтена ниддит̣т̣хопи.

катхам̣? идхекаччо бхиккхусса чӣвараттха̄йа дӯтена акаппийаваттхум̣ пахин̣ати, дӯто ча там̣ бхиккхум̣ упасан̇камитва̄ ‘‘идам̣, бханте, иттханна̄мена тумха̄кам̣ чӣвараттха̄йа пахитам̣, ган̣хатха на’’нти вадати. бхиккху ‘‘идам̣ на каппатӣ’’ти пат̣иккхипати. дӯто ‘‘аттхи пана те, бханте, веййа̄ваччакаро’’ти пуччхати, пун̃н̃аттхикехи ча упа̄сакехи ‘‘бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччам̣ каротха̄’’ти а̄н̣атта̄ ва̄ бхиккхӯнам̣ ва̄ сандит̣т̣ха̄ самбхатта̄ кечи веййа̄ваччакара̄ хонти, тесам̣ ан̃н̃атаро тасмим̣ кхан̣е бхиккхусса сантике нисинно хоти, бхиккху там̣ ниддисати ‘‘айам̣ бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччакаро’’ти. дӯто тасса хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ ‘‘тхерасса чӣварам̣ кин̣итва̄ дехӣ’’ти гаччхати, айам̣ бхиккхуна̄ саммукха̄ниддит̣т̣хо.

но че бхиккхусса (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.537; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 65) сантике нисинно хоти, апича кхо бхиккху ниддисати ‘‘асукасмим̣ на̄ма га̄ме иттханна̄мо бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччакаро’’ти. со гантва̄ тасса хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ ‘‘тхерасса чӣварам̣ кин̣итва̄ дадеййа̄сӣ’’ти а̄гантва̄ бхиккхусса а̄рочетва̄ гаччхати, айамеко бхиккхуна̄ асаммукха̄ниддит̣т̣хо.

на хева кхо со дӯто аттана̄ а̄гантва̄ а̄рочети, апича кхо ан̃н̃ам̣ пахин̣ати ‘‘диннам̣ майа̄, бханте, тасса хаттхе чӣварачета̄паннам̣, чӣварам̣ ган̣хеййа̄тха̄’’ти, айам̣ дутийо бхиккхуна̄ асаммукха̄ниддит̣т̣хо.

на хева кхо ан̃н̃ам̣ пахин̣ати, апича кхо гаччхантова бхиккхум̣ вадати ‘‘ахам̣ тасса хаттхе чӣварачета̄паннам̣ дасса̄ми, тумхе чӣварам̣ ган̣хеййа̄тха̄’’ти, айам̣ татийо бхиккхуна̄ асаммукха̄ниддит̣т̣хоти евам̣ еко саммукха̄ниддит̣т̣хо тайо асаммукха̄ниддит̣т̣ха̄ти име чатта̄ро бхиккхуна̄ ниддит̣т̣хавеййа̄ваччакара̄ на̄ма. етесу имасмим̣ ра̄джасиккха̄паде вуттанайенева пат̣ипаджджитаббам̣.

апаро бхиккху пуриманайенева дӯтена пуччхито наттхита̄йа ва̄ авича̄ретука̄мата̄йа ва̄ ‘‘наттхамха̄кам̣ каппийака̄рако’’ти вадати, тасмин̃ча кхан̣е кочи мануссо а̄гаччхати, дӯто тасса хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ ‘‘имасса хаттхато чӣварам̣ ган̣хеййа̄тха̄’’ти ватва̄ гаччхати, айам̣ дӯтена саммукха̄ниддит̣т̣хо.

апаро дӯто га̄мам̣ пависитва̄ аттана̄ абхиручитасса кассачи хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ пуриманайенева а̄гантва̄ ва̄ а̄рочети, ан̃н̃ам̣ ва̄ пахин̣ати, ‘‘ахам̣ асукасса на̄ма хаттхе чӣварачета̄паннам̣ дасса̄ми, тумхе чӣварам̣ ган̣хеййа̄тха̄’’ти ватва̄ ва̄ гаччхати, айам̣ татийо дӯтена асаммукха̄ниддит̣т̣хоти евам̣ еко саммукха̄ниддит̣т̣хо, тайо асаммукха̄ниддит̣т̣ха̄ти име чатта̄ро дӯтена ниддит̣т̣хавеййа̄ваччакара̄ на̄ма. етесу мен̣д̣акасиккха̄паде вуттанайенева пат̣ипаджджитаббам̣.

вуттан̃хетам̣

‘‘санти, бхиккхаве, манусса̄ саддха̄ пасанна̄, те каппийака̄рака̄нам̣ хаттхе хиран̃н̃ам̣ упаниккхипанти ‘имина̄ аййасса йам̣ каппийам̣, там̣ детха̄’ти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йам̣ тато каппийам̣, там̣ са̄дитум̣, на твева̄хам̣, бхиккхаве, кеначи парийа̄йена джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дитаббам̣ парийеситаббанти вада̄мӣ’’ти (маха̄ва. 299).

еттха ча чодана̄йа парима̄н̣ам̣ наттхи. мӯлам̣ аса̄дийантена сахассаккхаттумпи чодана̄йа ва̄ т̣ха̄нена ва̄ каппийабхан̣д̣ам̣ са̄дитум̣ ват̣т̣ати. но че дети, ан̃н̃ам̣ каппийака̄ракам̣ т̣хапетва̄пи а̄хара̄петаббам̣. саче иччхати, мӯласа̄мика̄нампи катхетаббам̣. но че иччхати, на катхетаббам̣.

апаро бхиккху пуриманайенева дӯтена пуччхито ‘‘наттхамха̄кам̣ каппийака̄рако’’ти вадати, тадан̃н̃о самӣпе т̣хито сутва̄ ‘‘а̄хара, бхо, ахам̣ аййасса чӣварам̣ чета̄петва̄ дасса̄мӣ’’ти вадати. дӯто ‘‘ханда, бхо, дадеййа̄сӣ’’ти тасса хаттхе датва̄ бхиккхусса ана̄рочетва̄ва гаччхати, айам̣ мукхавеват̣икакаппийака̄рако.

апаро (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.538-539; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 65) бхиккхуно упат̣т̣ха̄касса ва̄ ан̃н̃асса ва̄ хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ ‘‘тхерасса чӣварам̣ дадеййа̄сӣ’’ти еттова паккамати, айам̣ параммукхакаппийака̄ракоти име две аниддит̣т̣хакаппийака̄рака̄ на̄ма. етесу ан̃н̃а̄такааппава̄ритесу вийа пат̣ипаджджитаббам̣.

саче сайамева чӣварам̣ а̄нетва̄ денти, гахетаббам̣. но че, на кин̃чи ваттабба̄. тена̄ха ‘‘саче’’тиа̄ди. каппийака̄ракети саммукха̄саммукхавасена чатта̄ро каппийака̄ракети аттхо. ‘‘да̄йако сайамева̄’’ти имина̄ бхиккхум̣ пат̣иккхипати, на дӯтам̣. тасма̄ дӯтена ниддит̣т̣хопи йатха̄ручи чодетум̣ ват̣т̣ати. мукхам̣ виваритва̄ сайамева каппийака̄ракаттам̣ упагатоти мукхавеват̣икакаппийака̄рако. еванти ‘‘есо кхо’’тиа̄дина̄ йатха̄вуттена а̄ка̄рена. дассита̄ хонти сан̇кхепатоти адхиппа̄йо.

вуттачодана̄т̣т̣ха̄напарима̄н̣атоти вуттачодана̄парима̄н̣ато ча вуттат̣т̣ха̄напарима̄н̣ато ча. сантиканти самӣпам̣. таттха̄ти еттха катхамайаматтхо лаббхатӣти а̄ха ‘‘самӣпаттхе хи идам̣ бхуммавачана’’нти. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘ган̇га̄йам̣ гойӯтха̄ни чаранти, кӯпе гаггакӯла’’нтиа̄дӣсу вийа йасма̄ самӣпа̄дха̄ре идам̣ саттамӣвибхаттивачанам̣, тасма̄ айаматтхо лаббхатӣти. евам̣ акаронтоти са̄мам̣ ва̄ агаччханто, дӯтам̣ ва̄ апа̄хенто.

аджджан̣хо, бханте, а̄гамехӣти, бханте, аджджа екадивасам̣ амха̄кам̣ тит̣т̣ха, адхива̄сехӣти аттхо. тикапа̄читтийанти атирекесу чодана̄т̣т̣ха̄несу атирекасан̃н̃ивематикаӯнакасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. тиккхаттум̣ чодана̄йа чхаккхаттум̣ т̣ха̄нена, ӯнакатиккхаттум̣ чодана̄йа ӯнакаччхаккхаттум̣ т̣ха̄нена ладдхепи ана̄патти. аппитата̄ти патит̣т̣ха̄питата̄, ‘‘сан̃н̃атто со майа̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 538) катхитата̄ти вуттам̣ хоти.

ра̄джасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чӣваравагго пат̣хамо.

2. ел̣акаломавагго

1. косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄

косийамиссаканти ‘‘косака̄рака̄’’ти ладдхавоха̄ра̄нам̣ па̄н̣ака̄нам̣ косато ниббаттам̣ ам̣су косийам̣, тена миссам̣ косийамиссакам̣. тена пана косийена аппакена̄пи мисситам̣ косийамиссакамева, на идам̣ аббоха̄риканти ваттум̣ лаббха̄. тена̄ха ‘‘екена̄пӣ’’тиа̄ди. косийам̣суна̄ти кимикосасамбхавена ам̣суна̄. ‘‘антамасо’’тиа̄дикам̣ пана имасса сиккха̄падасса ачиттакатта̄ вуттам̣. сантхатам̣ на̄ма сантхаритва̄ катам̣ ава̄йимам̣. тена̄ха ‘‘саме бхӯмибха̄ге’’тиа̄ди. имассева вачанасса ануса̄рена̄ти имассева пат̣хамасантхатасса ниссаджджанавидха̄навачана̄нуса̄рена. саббасантхатанти саббасантхатаниссаджджанавидха̄нам̣.

ан̃н̃ассаттха̄йа ка̄ра̄пане дуккат̣атта̄ аттано аттха̄йа ка̄ра̄панавасена ‘‘са̄н̣аттика’’нти вуттам̣. аттана̄ виппакатапарийоса̄пананайена̄ти ‘‘аттана̄ виппакатам̣ аттана̄ парийоса̄пети, ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. аттана̄ виппакатам̣ парехи парийоса̄пети, ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. парехи виппакатам̣ аттана̄ парийоса̄пети, ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. парехи виппакатам̣ парехи парийоса̄пети, ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти (па̄ра̄. 545) имина̄ найена. вита̄на̄дикаран̣ети вита̄набхӯматтхаран̣аса̄н̣ипа̄ка̄рабхисибиббоханакаран̣е. йатха̄ ча вита̄на̄дикаран̣е, евам̣ тена̄ка̄рена парибхогепи ана̄патти. ‘‘ава̄йима’’нти (па̄ра̄. 544) вуттатта̄ ва̄йитва̄ каронтасса̄пи ана̄патти.

косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. суддхака̄л̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ка̄л̣ака̄нанти сабха̄вена ва̄ раджанена ва̄ ка̄л̣ака̄нам̣. йатха̄ха ‘‘ка̄л̣акам̣ на̄ма две ка̄л̣ака̄ни джа̄тийа̄ ка̄л̣акам̣ ва̄ раджанака̄л̣акам̣ ва̄’’ти. ан̃н̃ехи амиссита̄нанти ан̃н̃ехи амисситака̄л̣ака̄нанти аттхо. ‘‘йатха̄ пат̣хаме ‘екена̄пи косийам̣суна̄’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. косийасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣, татха̄ идха̄пи ‘екена̄пи ан̃н̃ена амиссетва̄’ти авуттатта̄ ан̃н̃ена пана миссакабхогепи апан̃н̃а̄йама̄нарӯпакам̣ че ‘суддхака̄л̣ака’миччева вуччатӣ’’ти (ваджира. т̣ӣ. па̄ра̄джика 547) ваданти.

еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, суддхака̄л̣ака̄нам̣ ел̣акалома̄нам̣ сантхата’’нтиа̄дина̄ (па̄ра̄. 549) ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣. сесанти пуббапайогадуккат̣ачатуккапа̄читтийа̄дикам̣. ан̇гесу пана ‘‘суддхака̄л̣акабха̄во’’ти айам̣ висесо.

суддхака̄л̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. двебха̄гасиккха̄падаван̣н̣ана̄

гахетабба̄ти йатха̄ ка̄л̣ака̄ адхика̄ на хонти, татха̄ гахетабба̄. т̣хапетва̄ четтха ка̄л̣акаода̄те авасеса̄ гочарийесуйева сан̇гахам̣ гаччхантӣти (са̄раттха. т̣ӣ. 2.552) дат̣т̣хаббам̣. еттха ча две бха̄га̄ти уккат̣т̣хапариччхедо ка̄л̣ака̄нам̣ адхикаггахан̣асса пат̣иккхепавасена сиккха̄падасса пан̃н̃аттатта̄. тасма̄ ка̄л̣ака̄нам̣ бха̄гадвайато адхикам̣ на ват̣т̣ати, ӯнакам̣ ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘екасса̄пӣ’’тиа̄ди. екасса̄пи ка̄л̣акаломасса атирекабха̄вети тула̄йа дха̄райитва̄ т̣хапитесу антамасо ва̄тавегенапи пахитасса екасса̄пи ка̄л̣акаломасса адхикабха̄ве сатӣти аттхо. ‘‘татийам̣ ода̄та̄нам̣, чатуттхам̣ гочарийа̄на’’нти идам̣ пана хет̣т̣химапариччхедо тесам̣ адхикаггахан̣е пат̣иккхепа̄бха̄вато. тасма̄ тесам̣ вуттаппама̄н̣ато адхикампи ват̣т̣ати.

еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, сантхатам̣ ана̄дийитва̄ две туле суддхака̄л̣ака̄нам̣ ел̣акалома̄нам̣, тулам̣ ода̄та̄нам̣, тулам̣ гочарийа̄нам̣ сантхатам̣ ка̄ра̄питам̣ ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 554) имина̄ найена ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣. а̄да̄йа ча вуттапариччхедена ана̄да̄йа ча каран̣ато кирийа̄кирийам̣. сесанти пуббапайогадуккат̣ачатуккапа̄читтийа̄дикам̣. айам̣ пана висесо – тулам̣ ода̄та̄нам̣ тулам̣ гочарийа̄нам̣ а̄дийитва̄ каран̣е, бахутарам̣ ода̄та̄нам̣ бахутарам̣ гочарийа̄нам̣ а̄дийитва̄ каран̣е, суддхам̣ ода̄та̄нам̣ суддхам̣ гочарийа̄нам̣ а̄дийитва̄ каран̣е ча ана̄паттӣти.

ан̇гесу пана пат̣хаман̇гам̣ ка̄л̣ака̄нам̣ двебха̄гато атирекабха̄воти дат̣т̣хаббам̣. има̄ни тӣн̣и на кевалам̣ аниссат̣т̣ха̄нева парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣антӣти а̄ха ‘‘има̄ни пана̄’’тиа̄ди. ‘‘парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣антӣ’’ти имина̄ йади парибхун̃джати, дуккат̣анти дассети.

двебха̄гасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄

йам̣ сантхатасаммутим̣ детӣти самбандхо. гила̄насса бхиккхуноти йасса вина̄ сантхата̄ на пха̄су хоти, на саккоти ча сантхатам̣ а̄да̄йа паккамитум̣, евам̣бхӯтасса гила̄насса бхиккхуно. сантхатасаммутим̣ детӣти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, айам̣ иттханна̄мо бхиккху гила̄но на саккоти сантхатам̣ а̄да̄йа паккамиту’’нтиа̄дина̄ (па̄ра̄. 560) падабха̄джане вутта̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа сантхатасаммутим̣ дети.

са̄ти сантхатасаммути. вӯпасанто ва̄ пуна куппатӣти вӯпасанто ва̄ со а̄ба̄дхо пуна куппати, анувассампи ка̄тум̣ ват̣т̣ати, пуна саммутида̄накиччам̣ наттхӣти адхиппа̄йо. на кевалам̣ тасмим̣йева роге куппите, атха кхо ан̃н̃асмим̣ роге куппитепи гатагатат̣т̣ха̄не анувассам̣ ка̄тум̣ лабхати. тенева хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘саче арого хутва̄ пуна мӯлабйа̄дхина̄ва гила̄но хоти, сойева париха̄ро, наттхан̃н̃ам̣ ‘саммутикичча’нти пхуссадеваттхеро а̄ха. упатиссаттхеро пана со ва̄ бйа̄дхи пат̣икуппату, ан̃н̃о ва̄, саким̣ ‘гила̄но’ти на̄мам̣ ладдхам̣ ладдхамева, пуна ‘саммутикиччам̣ наттхӣ’ти а̄ха̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.557) упатиссаттхерава̄до паччха̄ вутто.

еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, сантхатам̣ ӯнакачхаббасса̄ни ка̄ра̄питам̣ ан̃н̃атра бхиккхусаммутийа̄ ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 562) имина̄ найена ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣. ‘‘сесам̣ пат̣хамасадисамева̄’’ти имина̄ ‘‘аттана̄ катам̣ парехи парийоса̄петӣ’’тиа̄дикам̣ атидит̣т̣хам̣. айам̣ пана висесо – парипун̣н̣е чхаббассе ва̄ атирекачхаббассе ва̄ ана̄патти. ан̇гесу ча чхаббасса̄нам̣ антобха̄во на̄на̄ттам̣.

чхаббассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄

нисӣданасантхатанти ‘‘нисӣданам̣ на̄ма садасам̣ вуччатӣ’’ти еттха падабха̄джанийам̣ (па̄ра̄. 568) вуттатта̄ садасам̣ сантхатам̣, еттха ча нисӣданаггахан̣ам̣ сантхате чӣварасан̃н̃а̄нива̄ран̣аттхам̣, йато те бхиккхӯ камбалачӣварасан̃н̃а̄йа сантхатам̣ чхад̣д̣етва̄ дхутан̇га̄ни сама̄дийим̣су. сайана̄санаппайоджанатта̄ сантхатасса ‘‘пура̄н̣асантхатам̣ на̄ма̄’’тиа̄ди вуттам̣. йаттха̄ти йасмим̣ сантхате. видаттхиматтанти сугатавидаттхиматтам̣. уккат̣т̣хапариччхедо ча̄йам̣ ‘‘ана̄патти алабханто тхокатарам̣ а̄дийитва̄ каротӣ’’ти (па̄ра̄. 570) падабха̄джане вуттатта̄. екадесети ида̄ни каттаббанавасантхатасса екаппадесе. виджат̣етва̄ти виддхам̣сетва̄. ана̄да̄ти йа-ка̄ралопена̄йам̣ ниддесоти а̄ха ‘‘сати пура̄н̣асантхате аггахетва̄’’ти.

еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, нисӣданасантхатам̣ ана̄дийитва̄ пура̄н̣асантхатасса са̄манта̄ сугатавидаттхим̣ ка̄ра̄питам̣ ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 568) имина̄ найена ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣. сантхатависсаджджанаваттхусмим̣ пан̃н̃аттанти бхагавата̄ сантхата̄ни виппакин̣н̣а̄ни дисва̄ ‘‘саддха̄деййавинипа̄тане ка̄ран̣ам̣ наттхи, парибхогупа̄йам̣ несам̣ дассесса̄мӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.566) сантхатависсаджджанаваттхусмим̣ пан̃н̃аттам̣. кирийа̄кирийатта̄ имасса сиккха̄падасса ‘‘сесам̣ татийасадисамева̄’’ти вуттам̣, двебха̄гасиккха̄падасадисамева̄ти аттхо. айам̣ пана висесо – пура̄н̣асантхатасса са̄манта̄ сугатавидаттхийа̄ а̄да̄йа каран̣е, алабхантасса тхокатарам̣ а̄да̄йа каран̣е, саббатха̄ алабхантасса ана̄да̄йа каран̣е ча ана̄паттӣти. ан̇гесу панеттха пат̣хаман̇гапура̄н̣асантхатасса са̄манта̄ сугатавидаттхиана̄дийана̄ти дат̣т̣хаббам̣.

нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄

аддха̄намаггаппат̣ипаннасса̄ти аддха̄намева магго аддха̄намагго, там̣ пат̣ипаннасса̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘аддха̄насан̇кха̄та’’нтиа̄ди. аддха̄насаддена висеситатта̄ пана ‘‘дӣгхамагга’’нти вуттам̣. аддха̄нагаманасамайасса вибхан̇ге ‘‘аддхайоджанам̣ гаччхисса̄мӣти бхун̃джитабба’’нтиа̄дивачанато (па̄чи. 218) аддхайоджанампи аддха̄намагго хоти. ел̣акалома̄ни чета̄ни аддха̄намаггато ан̃н̃аттха уппанна̄ни пат̣иггахетум̣ на ват̣т̣анти, йато ‘‘аддха̄намаггаппат̣ипаннасса̄’’тиа̄дикам̣ вуттанти ануйогам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘саббан̃чета’’нтиа̄ди. таттха саббан̃четанти ‘‘бхиккхуно панева аддха̄намаггаппат̣ипаннасса ел̣акалома̄ни уппаджджеййу’’нтиа̄дикам̣ етам̣ саббам̣. ваттхуматтадӣпанамева̄ти ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атарасса бхиккхуно косалесу джанападе са̄ваттхим̣ гаччхантасса антара̄магге ел̣акалома̄ни уппаджджим̣сӯ’’тиа̄дикасса (па̄ра̄. 571) ваттхуматтасса дӣпанамева. йаттха каттхачӣти аддха̄нато ан̃н̃аттха̄пи йаттха каттхачи т̣ха̄несу. сахаттха̄ти каран̣аттхе ниссаккавачананти а̄ха ‘‘сахаттхена̄’’ти. лаккхан̣авачанан̃четам̣, тасма̄ йена кеначи сарӣра̄вайавена̄ти аттхо дат̣т̣хаббо. тена̄ха ‘‘аттана̄ харитабба̄нӣти аттхо’’ти. асанте ха̄ракети еттха пада̄нам̣ антогадха̄вадха̄ран̣ато авадха̄ран̣аттхо лаббхатӣти а̄ха ‘‘асантейева̄’’тиа̄ди.

еттха ча ‘‘има̄ни ме, бханте, ел̣акалома̄ни тийоджанам̣ атикка̄мита̄ни ниссаггийа̄нӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 573) ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣. тикапа̄читтийанти атирекатийоджане атирекатийоджанасан̃н̃ивематикаӯнакасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. ва̄са̄дхиппа̄йена гантва̄ тато парам̣ харан̣ети йаттха гато, таттха уддесапарипуччха̄дӣнам̣ ва̄ паччайа̄дӣнам̣ ва̄ ала̄бхена тато парам̣ ан̃н̃аттха харан̣е, татопи ан̃н̃аттха̄ти евам̣ йоджанасатампи харан̣е ана̄патти. аччхиннам̣ ва̄ ниссат̣т̣хам̣ ва̄ти чорехи аччхиннам̣ ва̄ винайакаммакатам̣ ва̄. катабхан̣д̣анти катам̣ бхан̣д̣ам̣ камбалакоджавасантхата̄ди йам̣ кин̃чи антамасо суттакена баддхаматтампи. тена̄ха ‘‘антамасо’’тиа̄ди. йо пана танукапаттаттхавикантаре (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.575) ва̄ а̄йогаам̣сабаддхакака̄йабандхана̄дӣнам̣ антаресу ва̄ пиппхалика̄дӣнам̣ малараккхан̣аттхам̣ сипа̄т̣ика̄йам̣ ва̄ антамасо ва̄та̄ба̄дхико кан̣н̣аччхиддепи лома̄ни паккхипитва̄ гаччхати, а̄паттийева. суттакена пана бандхитва̄ паккхиттам̣ катабхан̣д̣ат̣т̣ха̄не тит̣т̣хати, вен̣им̣ катва̄ харати, идам̣ нидха̄намукхам̣ на̄ма, а̄паттийева.

пат̣хамаппат̣ила̄бхоти аттано аттха̄йа ел̣акалома̄нам̣ пат̣хамуппатти. етена аччхиннаниссат̣т̣хаппат̣иладдха̄нам̣ пат̣иккхепо. ан̃н̃асса аджа̄нантасса йа̄не паккхипитва̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.572) гаччханте ратха̄дике ва̄ хаттхипит̣т̣хиа̄дӣсу ва̄ са̄микасса аджа̄нантассева ‘‘хариссатӣ’’ти паккхипитва̄. агаччхантепи есева найо. саче пана агаччханте ратха̄димхи ва̄ хаттхипит̣т̣хиа̄дӣсу ва̄ т̣хапетва̄ а̄рохитва̄ са̄рети, хет̣т̣ха̄ ва̄ гаччханто чодети, паккосанто ва̄ анубандха̄пети, ‘‘ан̃н̃ам̣ хара̄петӣ’’ти (па̄ра̄. 575) вачанато ана̄патти. еттха ча ‘‘аджа̄нантасса йа̄не’’ти имина̄ джа̄нантасса че йа̄не паккхипати, ан̃н̃ам̣ хара̄пети на̄ма̄ти дассети. ахаран̣апачча̄харан̣анти харан̣апачча̄харан̣а̄намабха̄во.

ел̣акаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. ел̣акаломадхова̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄

саккесӯти ‘‘сакйа̄ вата, бхо кума̄ра̄’’ти (дӣ. ни. 1.267) уда̄нам̣ пат̣ичча ‘‘сакйа̄’’ти ладдхана̄ма̄нам̣ нива̄со екопи джанападо рул̣хисаддена ‘‘сакка̄’’ти вуччати, тасмим̣ саккесу джанападе. чхаббаггийа̄ на̄ма пан̣д̣укалохитака̄дайо чхамӯлака̄, тесам̣ сисса̄ ча.

ел̣акаломадхова̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. джа̄тарӯпасиккха̄падаван̣н̣ана̄

раджатанти на кевалам̣ рӯпийамева идха̄дхиппетам̣, атха кхо йам̣ кин̃чи воха̄рагаманӣйам̣ каха̄пан̣а̄ди ча етам̣ адхиппетанти а̄ха ‘‘апича̄’’тиа̄ди. таттха каха̄пан̣оти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.583-584) суван̣н̣амайо ва̄ рӯпийамайо ва̄ па̄катико ва̄. лохама̄сако на̄ма тамбалоха̄дӣхи катама̄сако. да̄рума̄сако на̄ма са̄рада̄руна̄ ва̄ вел̣упесика̄йа ва̄ антамасо та̄лапан̣н̣енапи рӯпам̣ чхиндитва̄ катама̄сако. джатума̄сако на̄ма ла̄кха̄йа ва̄ ниййа̄сена ва̄ рӯпам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ катама̄сако. ‘‘йе воха̄рам̣ гаччхантӣ’’ти имина̄ пана падена йо йо йаттха йаттха джанападе йада̄ йада̄ воха̄рам̣ гаччхати, антамасо ат̣т̣химайопи чаммамайопи руккхапхалабӣджамайопи самут̣т̣ха̄питарӯпопи асамут̣т̣ха̄питарӯпопи саббо сан̇гахито. тадева̄ти джа̄тарӯпараджатамева. хиран̃н̃ам̣ на̄ма каха̄пан̣о.

‘‘са̄дийатӣ’’ти вуттамеваттхам̣ вибха̄вети ‘‘ган̣хитука̄мо хотӣ’’ти. на кевалам̣ ка̄йава̄ча̄хи пат̣иккхиттамева пат̣иккхиттам̣ хоти, атха кхо манаса̄пи пат̣иккхиттам̣ пат̣иккхиттамева хотӣти а̄ха ‘‘ка̄йава̄ча̄хӣ’’тиа̄ди. саче пана ка̄йава̄ча̄хи аппат̣иккхипитва̄ читтена адхива̄сети, ка̄йава̄ча̄хи каттаббасса пат̣иккхепасса акаран̣ато акирийасамут̣т̣ха̄нам̣ ка̄йавачӣдва̄ре а̄паттим̣ а̄паджджати. манодва̄ре пана а̄патти на̄ма наттхи.

еко сатам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.583-584) ва̄ сахассам̣ ва̄ па̄дамӯле т̣хапети ‘‘туйхидам̣ хотӯ’’ти, бхиккху ‘‘найидам̣ каппатӣ’’ти пат̣иккхипати. упа̄сако ‘‘париччаттам̣ майа̄ тумха̄ка’’нти гато, ан̃н̃о таттха а̄гантва̄ пуччхати ‘‘ким̣, бханте, ида’’нти. йам̣ тена ча аттана̄ ча вуттам̣, там̣ а̄чиккхитаббам̣. со че вадати ‘‘гопесса̄ми, бханте, гуттат̣т̣ха̄нам̣ дассетха̄’’ти, саттабхӯмикампи па̄са̄дам̣ абхирухитва̄ ‘‘идам̣ гуттат̣т̣ха̄на’’нти а̄чиккхитаббам̣, ‘‘идха никкхипа̄хӣ’’ти на ваттаббам̣. етта̄вата̄ каппийан̃ча акаппийан̃ча нисса̄йа т̣хитам̣ хоти, два̄рам̣ пидахитва̄ раккхантена васитаббам̣. саче кин̃чи викка̄йикабхан̣д̣ам̣ паттам̣ ва̄ чӣварам̣ ва̄ а̄гаччхати, ‘‘идам̣ гахессатха, бханте’’ти вутте ‘‘упа̄сака, аттхи амха̄кам̣ имина̄ аттхо, ваттху ча еварӯпам̣ на̄ма сам̣виджджати, каппийака̄рако наттхӣ’’ти ваттаббам̣. саче со вадати ‘‘ахам̣ каппийака̄рако бхависса̄ми, два̄рам̣ виваритва̄ детха̄’’ти, два̄рам̣ виваритва̄ ‘‘имасмим̣ ока̄се т̣хапита’’нти ваттаббам̣, ‘‘имам̣ ган̣ха̄’’ти на ваттаббам̣. еван̃ча каппийан̃ча акаппийан̃ча нисса̄йа т̣хитамева хоти. со четам̣ гахетва̄ тасса каппийабхан̣д̣ам̣ дети, ват̣т̣ати. саче адхикам̣ ган̣ха̄ти, ‘‘на майам̣ тава бхан̣д̣ам̣ ган̣ха̄ма, никкхама̄хӣ’’ти ваттаббо.

сан̇гхамаджджхейева ниссаджджитаббанти еттха йасма̄ рӯпийам̣ на̄ма акаппийам̣, тасма̄ ‘‘ниссаджджитаббам̣ сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ пуггаласса ва̄’’ти на вуттам̣. йасма̄ пана там̣ пат̣иггахитаматтамева, на тена кин̃чи каппийабхан̣д̣ам̣ чета̄питам̣, тасма̄ упа̄йена парибхогадассанаттхам̣ ‘‘сан̇гхамаджджхейева ниссаджджитабба’’нти вуттам̣. а̄ди-саддена тела̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. соти йо гахат̣т̣хо ‘‘саппи ва̄ телам̣ ва̄ ват̣т̣ати упа̄сака̄’’тиа̄дина̄ найена вутто, со. ан̃н̃ена лабхитва̄ти бхиккхуна̄ ва̄ а̄ра̄микена ва̄ аттано вассаггена лабхитва̄. тато ниббаттаруккхаччха̄йа̄пӣти ниссаггийаваттхуна̄ а̄хат̣абӣджато ниббаттаруккхапариччхедена т̣хитаччха̄йа̄пи, париччхеда̄тикканта̄ пана а̄гантукатта̄ ват̣т̣ати. но че чхад̣д̣етӣти атха нева гахетва̄ гаччхати, на чхад̣д̣ети, ‘‘ким̣ майхам̣ имина̄ бйа̄па̄рена̄’’ти йенака̄мам̣ паккамати. пан̃чан̇гасаманна̄гато ‘‘йо на чханда̄гатим̣ гаччхеййа, на доса̄гатим̣ гаччхеййа, на моха̄гатим̣ гаччхеййа, на бхайа̄гатим̣ гаччхеййа, чхад̣д̣ита̄чхад̣д̣итан̃ча джа̄неййа̄’’ти (па̄ра̄. 584) евам̣ вуттапан̃чан̇гехи саманна̄гато. самманнитабботи ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо иттханна̄мам̣ бхиккхум̣ рӯпийачхад̣д̣акам̣ самманнеййа̄’’тиа̄дина̄ падабха̄джане вутта̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа самманнитаббо.

анимиттам̣ катва̄ гӯтхам̣ вийа чхад̣д̣етаббанти патитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхан̣авасена нимиттам̣ акатва̄ гӯтхам̣ вийа чхад̣д̣етаббам̣, аккхӣни нимӣлетва̄ва надийа̄ ва̄ папа̄те ва̄ ванагахане ва̄ гӯтхам̣ вийа анапеккхена патитока̄сам̣ асаманна̄харантена па̄тетаббанти вуттам̣ хоти. тена̄ха ‘‘гӯтхам̣ вийа чхад̣д̣етабба’’нти. тикапа̄читтийанти рӯпийасан̃н̃ивематикаарӯпийасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. арӯпийе рӯпийасан̃н̃иноти кхарапатта̄дӣсу суван̣н̣а̄дисан̃н̃ино. ратанасиккха̄паданайена̄ти ‘‘аджджха̄ра̄ме ва̄ аджджха̄васатхе ва̄’’ти (па̄чи. 505) еттха вуттавидхина̄.

джа̄тарӯпасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

ката̄дивасена̄ти катаакатаката̄катавасена. суван̣н̣а̄дичатуббидхампи ниссаггийаваттху идха рӯпийаггахан̣ена гахитанти а̄ха ‘‘джа̄тарӯпараджатапариваттана’’нти. идан̃ча уккат̣т̣хапариччхедена вуттанти дат̣т̣хаббам̣. тена̄ха ‘‘пуримасиккха̄падена хӣ’’тиа̄ди. париваттананти са̄дитарӯпийасса париваттанам̣. пуриманайа̄нуса̄рена̄ти ‘‘ахам̣, бханте, на̄наппака̄ракам̣ рӯпийасам̣воха̄рам̣ сама̄паджджим̣, идам̣ ме ниссаггийа’’нтиа̄дина̄ (па̄ра̄. 589).

рӯпийасам̣воха̄раваттхусминти пат̣иггахан̣ассева пат̣иккхиттатта̄ пат̣иггахитапариваттане досам̣ адисва̄ рӯпийапариваттане. тасса ва̄ти париваттитасса ва̄. дханасса ва̄ти аттано мӯладханасса ва̄. аттано ва̄ хи арӯпийена парасса рӯпийам̣ чета̄пеййа, аттано ва̄ рӯпийена парасса арӯпийам̣, убхайатха̄пи рӯпийасам̣воха̄ро катова хотӣти.

рӯпийасам̣воха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄

рӯпийасам̣воха̄расса пана хет̣т̣ха̄сиккха̄падена гахитатта̄ каппийабхан̣д̣а̄намеветтха гахан̣анти а̄ха ‘‘чӣвара̄дӣна’’нтиа̄ди. таттха чӣвара̄дӣнам̣ каппийабхан̣д̣а̄нанти антамасо дасикасуттам̣ упа̄да̄йа чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайа̄нам̣ йесам̣ кесан̃чи каппийабхан̣д̣а̄нам̣. кайам̣ на̄ма парабхан̣д̣асса гахан̣ам̣. виккайам̣ на̄ма аттано бхан̣д̣асса да̄нам̣. тена̄ха ‘‘имина̄ имам̣ дехӣ’’тиа̄ди. парасса̄ти т̣хапетва̄ пан̃ча сахадхаммике ан̃н̃асса. еттха ча ‘‘ахам̣, бханте, на̄наппака̄ракам̣ кайавиккайам̣ сама̄паджджим̣, идам̣ ме ниссаггийам̣, има̄хам̣ сан̇гхасса ниссаджджа̄мӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 595) найена ниссаджджитаббам̣. тена̄ха ‘‘вутталаккхан̣авасена̄’’тиа̄ди. нану четтха чӣварадховане ва̄ кесаччхедане ва̄ бхӯмисодхана̄динавакамме ва̄ парабхан̣д̣ам̣ аттано хаттхагатам̣ ниссаджджитаббам̣ на̄ма наттхи, таттха ким̣ ка̄таббанти а̄ха ‘‘асанте па̄читтийам̣ десетаббамева̄’’ти. йатха̄ ниссаггийаваттхумхи парибхутте ва̄ нат̣т̣хе ва̄ па̄читтийам̣ десети, евам̣ идха̄пи десетаббамева̄ти адхиппа̄йо.

идам̣ амха̄кам̣ аттхӣти идам̣ пат̣иггахитам̣ телам̣ ва̄ саппи ва̄ амха̄кам̣ сам̣виджджати. амха̄кан̃ча имина̄ ча имина̄ ча аттхоти амха̄кан̃ча тадан̃н̃ена имина̄ ча имина̄ ча аппат̣иггахитакена аттхо. ‘‘рӯпийасам̣воха̄ре вуттанайамева̄’’ти имина̄ ‘‘тикапа̄читтийам̣ акайавиккайе кайавиккайасан̃н̃ино ча вематикасса ча дуккат̣а’’нти имам̣ найаматидисати.

кайавиккайасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ел̣акаломавагго дутийо.

3. паттавагго

1. паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄

авикаппитоти ‘‘имам̣ паттам̣ туйхам̣ викаппемӣ’’тиа̄дина̄ найена авикаппито. ад̣д̣ха̄л̣хакоданам̣ ган̣ха̄тӣти магадхана̄л̣ийа̄ двиннам̣ тан̣д̣улана̄л̣ӣнам̣ оданам̣ ган̣ха̄ти. ‘‘магадхана̄л̣и на̄ма ад̣д̣хатерасапала̄ хотӣ’’ти андхакат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. ‘‘сӣхал̣адӣпе пакатина̄л̣и маханта̄, дамил̣ана̄л̣и кхуддака̄, магадхана̄л̣и пама̄н̣айутта̄, та̄йа магадхана̄л̣ийа̄ дийад̣д̣хана̄л̣и ека̄ сӣхал̣ана̄л̣и хотӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.602) маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. ануттан̣д̣уланти па̄като уккантам̣ тан̣д̣улам̣ уттан̣д̣улам̣, на уттан̣д̣улам̣ ануттан̣д̣улам̣. саббасамбха̄расан̇кхатоти джӣрака̄дисаббасамбха̄рехи сан̇кхато. а̄лопасса чатуттхабха̄гаппама̄н̣ам̣ бйан̃джанам̣ а̄лопасса анурӯпабйан̃джанам̣.

евам̣ уккат̣т̣хапаттам̣ дассетва̄ ида̄ни маджджхимомака̄ни дассетум̣ ‘‘уккат̣т̣хато’’тиа̄дима̄ха. татра̄йам̣ найо – саче на̄л̣икодана̄ди саббампи паккхиттам̣ вуттанайенева хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати, айам̣ маджджхимо на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ атиккамма тхӯпӣкатам̣ тит̣т̣хати, айам̣ маджджхимомако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ на сампа̄пун̣а̄ти, антогадхамева хоти, айам̣ маджджхимуккат̣т̣хо на̄ма патто. саче паттодана̄ди саббампи паккхиттам̣ хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати, айам̣ омако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ атиккамма тхӯпӣкатам̣ тит̣т̣хати, айам̣ омакомако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ на сампа̄пун̣а̄ти, антогадхамева хоти, айам̣ омакуккат̣т̣хо на̄ма паттоти. тена̄ха ‘‘тесампи вуттанайенева бхедо ведитаббо’’ти.

ида̄ни тесу адхит̣т̣ха̄навикаппана̄надхит̣т̣ха̄на̄викаппанупаге дассетум̣ ‘‘иччетесӯ’’тиа̄дима̄ха. таттха уккат̣т̣хуккат̣т̣хоти уккат̣т̣хато уккат̣т̣хо. тато хи со ‘‘апатто’’ти вутто. омакомакоти омакато омако. тато хи со ‘‘апатто’’ти вутто. ете пана бха̄джанапарибхогена парибхун̃джитабба̄, на адхит̣т̣ха̄нупага̄ на викаппанупага̄, итаре пана сатта адхит̣т̣хахитва̄ ва̄ викаппетва̄ ва̄ парибхун̃джитабба̄. тена̄ха ‘‘сеса̄ сатта патта̄ пама̄н̣айутта̄ на̄ма̄’’ти.

тасма̄ти йасма̄ сатта патта̄ пама̄н̣айутта̄, тасма̄. саман̣аса̄руппена пакканти еттха айопатто пан̃чахи па̄кехи (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.608) пакко саман̣аса̄руппена пакко хоти, маттика̄патто двӣхи па̄кехи. саче еко па̄ко ӯно хоти, на адхит̣т̣ха̄нупаго. йатха̄ ча саман̣аса̄руппена паккойева адхит̣т̣ха̄нупаго, татха̄ убхопи йам̣ мӯлам̣ да̄таббам̣, тасмим̣ диннейева адхит̣т̣ха̄нупага̄. йади пана аппакампи адиннам̣ хоти, на адхит̣т̣ха̄нупага̄. тена̄ха ‘‘саче пана̄’’тиа̄ди. ‘‘ка̄кан̣икаматтам̣ на̄ма дийад̣д̣хавӣхӣ’’ти ваданти. сачепи паттаса̄мико вадати ‘‘йада̄ тумха̄кам̣ мӯлам̣ бхависсати, тада̄ дассатха, адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джатха̄’’ти, нева адхит̣т̣ха̄нупаго хоти. па̄касса хи ӯнатта̄ паттасан̇кхам̣ на гаччхати. мӯласса сакаласса ва̄ екадесасса ва̄ адиннатта̄ сакабха̄вам̣ на упети, ан̃н̃ассева сантако хоти. тасма̄ па̄ке ча мӯле ча нит̣т̣хитейева адхит̣т̣ха̄нупаго хоти. йо адхит̣т̣ха̄нупаго, свева викаппанупаго ча. тена̄ха ‘‘апаччуддхарантена̄’’тиа̄ди. апаччуддхарантена викаппетабботи пура̄н̣апаттам̣ апаччуддхарантена наво патто викаппетабботи аттхо, т̣хапетабботи адхиппа̄йо. кан̇гуситтханти саттаннам̣ дхан̃н̃а̄нам̣ ла̄макадхан̃н̃аситтханти а̄ха ‘‘кан̇гуситтханиккхаманаматтена чхиддена̄’’ти.

паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

асса̄ти имасса паттасса. тена ӯнапан̃чабандханена̄ти тена ӯнапан̃чабандханена паттена упалаккхито хутва̄ти аттхо. ӯнапан̃чабандхано хи патто еттха лаккхан̣абха̄вена гахито. тенева̄ха ‘‘иттхамбхӯтасса лаккхан̣е каран̣авачана’’нти. таттха иттхамбхӯтасса̄ти кан̃чи пака̄рам̣ паттасса. лаккхӣйате анена̄ти лаккхан̣ам̣, тасмим̣ каран̣авачанам̣, татийа̄вибхаттӣти аттхо. ‘‘пака̄ро’’ти ча са̄ман̃н̃асса бхедако висесо вуччати. татха̄ хи ӯнапан̃чабандханена паттена̄ти еттха бхиккхубха̄васа̄ман̃н̃асса ӯнапан̃чабандханапаттабха̄во пака̄ро, там̣ бхиккху а̄панно, тасса патто лаккхан̣ам̣. йади апарипун̣н̣апан̃чабандхано патто ӯнапан̃чабандхано на̄ма хоти, атха касма̄ имасса падабха̄джанийам̣ абандханопи вуттоти а̄ха ‘‘таттха̄’’тиа̄ди. таттха таттха̄ти ва̄кйопан̃н̃а̄се. бандханока̄се сати ва̄ асати ва̄ бандханавирахито патто абандхано, пан̃чабандхана̄нам̣ ока̄со асса̄ти пан̃чабандханока̄со. апаттоти патто на̄ма на хотӣти аттхо, па̄катикам̣ ка̄тум̣ асаматтхоти вуттам̣ хоти. идан̃ча ан̃н̃асса вин̃н̃а̄пане ка̄ран̣авачанам̣. тена̄ха ‘‘тасма̄ ан̃н̃ам̣ вин̃н̃а̄петум̣ ват̣т̣атӣ’’ти.

бандханан̃ча на̄метам̣ йасма̄ бандханока̄се сати хоти, асати на хоти, тасма̄ тасса лаккхан̣ам̣, бандханавидхин̃ча дассетум̣ ‘‘йасмим̣ пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. мукхават̣т̣исамӣпе пана паттаведхакена виджджхийама̄не капа̄ласса бахалатта̄ бхиджджати, тасма̄ хет̣т̣ха̄ виджджхитаббо. тена̄ха ‘‘хет̣т̣химапарийанте’’тиа̄ди. сукхумам̣ ва̄ чхиддам̣ катва̄ бандхитабботи сукхуме чхидде типупат̣т̣а̄дӣхи пайоджанам̣ наттхи, суттам̣ паккхипитва̄ва адхит̣т̣ха̄табботи адхиппа̄йо. на кевалам̣ типусуттака̄дина̄ва бандхитабботи а̄ха ‘‘пха̄н̣ита’’нтиа̄ди. пха̄н̣итам̣ джха̄петва̄ па̄са̄н̣ачун̣н̣ена̄ти па̄са̄н̣ачун̣н̣ена саддхим̣ пха̄н̣итам̣ пачитва̄ татха̄паккена па̄са̄н̣ачун̣н̣ена̄ти аттхо. ниссаджджитабботи ‘‘айам̣ ме, бханте, патто ӯнапан̃чабандханена паттена чета̄пито ниссаггийо, има̄хам̣ сан̇гхасса ниссаджджа̄мӣ’’ти (па̄ра̄. 613) ниссаджджитаббо. тена̄ха ‘‘ниссаджджантена̄’’тиа̄ди. самматена̄ти –

‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо иттханна̄мам̣ бхиккхум̣ паттагга̄ха̄пакам̣ самманнеййа, еса̄ н̃атти. сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, сан̇гхо иттханна̄мам̣ бхиккхум̣ паттагга̄ха̄пакам̣ самманнати, йасса̄йасмато кхамати иттханна̄масса бхиккхуно паттагга̄ха̄пакасса саммути, со тун̣хасса. йасса наккхамати, со бха̄сеййа. саммато сан̇гхена иттханна̄мо бхиккху паттагга̄ха̄пако, кхамати сан̇гхасса, тасма̄ тун̣хӣ, еваметам̣ дха̄райа̄мӣ’’ти (па̄ра̄. 614) –

евам̣ падабха̄джане вутта̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа самматена. паттасса виджджама̄нагун̣ам̣ ватва̄ти ‘‘айам̣, бханте, патто пама̄н̣айутто сундаро тхера̄нурӯпо’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.615) виджджама̄на̄нисам̣сам̣ ватва̄. паттапарийантоти парийанте т̣хитапатто. адесети ман̃чапӣт̣хаччхаттана̄гадантака̄дике адесе. паттасса хи никкхипанадесо ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄дха̄рака’’нтиа̄дина̄ найена кхандхаке вуттойева. апарибхогена̄ти йа̄гурандханараджанапачана̄дина̄ айуттапарибхогена. антара̄магге пана бйа̄дхимхи уппанне ан̃н̃асмим̣ бха̄джане асати маттика̄йа лимпитва̄ йа̄гум̣ пачитум̣, удакам̣ ва̄ та̄петум̣ ват̣т̣ати. виссаджджетӣти ан̃н̃асса дети. саче пана саддхивиха̄рико ва̄ антева̄сико ва̄ ан̃н̃ам̣ варапаттам̣ т̣хапетва̄ ‘‘айам̣ майхам̣ са̄руппо, айам̣ тхерасса̄’’ти ган̣ха̄ти, ват̣т̣ати. ан̃н̃о ва̄ там̣ гахетва̄ аттано паттам̣ дети, ват̣т̣ати. ‘‘майхамева паттам̣ а̄хара̄’’ти ваттаббакиччам̣ наттхи.

н̃а̄такаппава̄ритети еттха сан̇гхавасена пава̄ритат̣т̣ха̄не пан̃чабандханенева ват̣т̣ати, пуггалавасена пана пава̄ритат̣т̣ха̄не ӯнапан̃чабандханена̄пи. акатавин̃н̃атти на̄ма ‘‘вада, бханте, паччайена̄’’ти евам̣ акатат̣т̣ха̄не вин̃н̃атти.

ӯнапан̃чабандханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄

уггахетва̄ти уггахитакам̣ катва̄, аппат̣иггахитам̣ сайамева гахетва̄ти аттхо. сатта̄ха̄тиккамепи ана̄паттиката̄ четтха анаджджхохаран̣ӣйатам̣ а̄паннатта̄ти ведитаббам̣. касма̄ етена идам̣ дасситам̣ хотӣти а̄ха ‘‘та̄ни хӣ’’тиа̄ди. бхисаккасса има̄ни тена анун̃н̃а̄татта̄ти бхесаджджа̄ни, йесам̣ кесан̃чи саппа̄йа̄наметам̣ адхивачанам̣. тена̄ха ‘‘бхесаджджакиччам̣ каронту ва̄, ма̄ ва̄, евам̣ ладдхавоха̄ра̄нӣ’’ти. ида̄ни сатта̄хака̄ликам̣ ниссаггийаваттхубхӯтам̣ саппинаванӣтам̣ дассетум̣ ‘‘саппи на̄ма гава̄дӣна’’нтиа̄ди вуттам̣. а̄дисаддена аджика̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. ‘‘йесам̣ мам̣сам̣ каппатӣ’’ти имина̄ па̄кат̣ехи гоаджика̄дӣхи ан̃н̃а̄нипи мигарохита̄дӣни сан̇ган̣ха̄ти. йесан̃хи кхӣрам̣ аттхи, саппипи тесам̣ аттхийева. там̣ пана сулабхам̣ ва̄ хоту, дуллабхам̣ ва̄, асам̣мохаттхам̣ вуттам̣. маккхика̄мадхумева̄ти кхуддакабхамарамадхукарӣхи тӣхи маккхика̄хи катам̣ мадхумева. уччхурасанти суддходакасамбхинна̄нам̣ васена дувидхампи уччхурасам̣. ‘‘агила̄насса гул̣одака’’нти (маха̄ва. 284) пана уддисса анун̃н̃а̄татта̄ удакасамбхинно агила̄насса ват̣т̣ати. ‘‘аваттхукапакка̄ ва̄’’ти имина̄ саваттхукапакка̄ на ват̣т̣атӣти дассети. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘етам̣ саваттхукапаккам̣ ват̣т̣ати, но ват̣т̣атӣти пуччхам̣ катва̄ уччхупха̄н̣итам̣ паччха̄бхаттам̣ новат̣т̣анакам̣ на̄ма наттхӣ’’ти вуттам̣, там̣ йуттанти самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.623) вуттам̣. уччхувикатӣти уччхумха̄ ниббатта̄ расаласика̄дика̄. пакататта̄нам̣ пат̣иниддесатта̄ там̣-саддасса тена паката̄нам̣ бхесаджджа̄нам̣ ева гахан̣ам̣, на тесам̣ ваттхӯнанти а̄ха ‘‘та̄ни бхесаджджа̄нӣ’’тиа̄ди. на тесам̣ ваттхӯнӣти тесам̣ саппиа̄дӣнам̣ ка̄ран̣а̄ни кхӣра̄дӣни аппат̣иггахетва̄ти аттхо.

васа̄теланти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.623) ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, васа̄ни бхесаджджа̄ни аччхавасам̣ маччхавасам̣ сусука̄васам̣ сӯкаравасам̣ гадрабхаваса’’нти (маха̄ва. 262) евам̣ анун̃н̃а̄таваса̄нам̣ телам̣. йа̄нӣти йа̄ни бхесаджджа̄ни. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, васа̄ни бхесаджджа̄ни аччхавасам̣ маччхавасам̣ сусука̄васам̣ сӯкаравасам̣ гадрабхавасам̣ ка̄ле пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣ телапарибхогена парибхун̃джиту’’нти евам̣ телаттхам̣ васа̄пат̣иггахан̣асса анун̃н̃а̄татта̄ ‘‘васа̄телам̣ пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. ка̄лети пуребхаттам̣. сам̣сат̣т̣ханти парисса̄витам̣. тасма̄ти йасма̄ анун̃н̃а̄там̣, тасма̄. ‘‘аччхаваса’’нти вачанена т̣хапетва̄ мануссавасам̣ саббесам̣ акаппийамам̣са̄нам̣ васа̄йа анун̃н̃а̄татта̄ ‘‘т̣хапетва̄ мануссаваса’’нти вуттам̣.

са̄мам̣ пачитва̄ти ка̄лейева са̄мам̣ пачитва̄. ниббаттитателампӣти ка̄лейева аттана̄ вивечитателампи. тивидхампи четам̣ ка̄лейева ват̣т̣ати. вуттампи четам̣ ‘‘ка̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, там̣ че парибхун̃джеййа, ана̄паттӣ’’ти. паччха̄бхаттам̣ пана пат̣иггахетум̣ ва̄ ка̄тум̣ ва̄ на ват̣т̣атийева. вуттампи четам̣ ‘‘вика̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ вика̄ле ниппаккам̣ вика̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, там̣ че парибхун̃джеййа, а̄патти тин̣н̣ам̣ дуккат̣а̄нам̣. ка̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ вика̄ле ниппаккам̣ вика̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, там̣ че парибхун̃джеййа, а̄патти двиннам̣ дуккат̣а̄нам̣. ка̄ле че, бхиккхаве, пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ вика̄ле сам̣сат̣т̣хам̣, там̣ че парибхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 262). ‘‘сатта̄хам̣ нира̄мисапарибхогена ват̣т̣атӣ’’ти имина̄ пана ‘‘ка̄ле пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣ телапарибхогена парибхун̃джиту’’нти идам̣ нира̄мисапарибхогам̣ сандха̄йа вуттанти дассети.

йам̣ панеттха (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.623) сукхумараджасадисам̣ мам̣сам̣ ва̄ нха̄ру ва̄ ат̣т̣хи ва̄ лохитам̣ ва̄ хоти, там̣ аббоха̄рикам̣. саче пана анупасампанно та̄йа пат̣иггахитаваса̄йа телам̣ катва̄ дети, там̣ катханти а̄ха ‘‘анупасампаннена̄’’тиа̄ди. тадахӯти йасмим̣ ахани пат̣иггахитам̣, тадаху. паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа пана сатта̄хам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати. татра̄пи аббоха̄рикам̣ аббоха̄рикамева. йа̄вака̄ликаваттхӯнам̣ ан̃н̃есам̣ ваттхум̣ пачитум̣ на ват̣т̣атӣти самбандхо. таттха йа̄вака̄ликаваттхӯнанти йа̄вака̄ликам̣ ваттху етесанти йа̄вака̄ликаваттхӯни, тесам̣, йа̄вака̄ликаваттхуманта̄нанти аттхо. ан̃н̃есанти васа̄телато ан̃н̃есам̣ саппиа̄дӣнам̣. ваттхунти кхӣра̄дикам̣ йа̄вака̄ликабхӯтам̣ ваттхум̣, пачитум̣ на ват̣т̣атийева, са̄мам̣па̄катта̄ти адхиппа̄йо.

ниббаттитасаппим̣ ва̄ти йа̄вака̄ликаваттхуто вивечитасаппим̣ ва̄. йатха̄ таттха дадхигатам̣ ва̄ таккагатам̣ ва̄ кхайам̣ гамиссати, евам̣ джха̄питам̣ ва̄ти аттхо. наванӣтам̣ ва̄ти таккабиндӯнипи дадхигул̣ика̄йопи апанетва̄ судхотанаванӣтам̣ пачитум̣ ват̣т̣ати са̄мам̣пакка̄бха̄ватоти адхиппа̄йо. йади сайам̣пачитасатта̄хака̄ликена саддхим̣ а̄мисам̣ бхун̃джати, там̣ а̄мисам̣ сайам̣пачитасатта̄хака̄ликена мисситам̣ аттано йа̄вака̄ликабха̄вам̣ сатта̄хака̄ликена ган̣ха̄пети. татха̄ ча йа̄вака̄ликам̣ апаккампи сайам̣паккабха̄вам̣ упагаччхатӣти ‘‘там̣ пана тадахупуребхаттампи са̄мисам̣ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. йатха̄ сайам̣паккасатта̄хака̄ликам̣ васа̄телам̣, сайам̣бхаджджитаса̄сапа̄дийа̄ваджӣвикаваттхӯнам̣ телан̃ча са̄мисам̣ тадахупуребхаттампи на ват̣т̣ати, татха̄ наванӣтасаппӣти ведитаббам̣. вуттан̃ча –

‘‘йа̄вака̄ликаа̄дӣни, сам̣сат̣т̣ха̄ни сахаттана̄;

га̄ха̄пайанти саббха̄ва’’нти ча;

‘‘техева бхиккхуна̄ паттам̣, каппате йа̄ваджӣвикам̣;

нира̄мисам̣ва сатта̄хам̣, са̄мисе са̄мапа̄ката̄’’ти ча.

кхӣра̄дитоти еттха а̄дисаддена тила̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. са̄миса̄нипӣти на кевалам̣ нира̄миса̄нева̄ти аттхо. паччха̄бхаттато пана пат̣т̣ха̄йа на ват̣т̣антийева. сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти саваттхука̄нам̣ пат̣иггахитатта̄. ‘‘та̄ни пат̣иггахетва̄’’ти (па̄ра̄. 622) хи вуттам̣. тена̄ха ‘‘паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа̄’’тиа̄ди. паччха̄бхаттам̣ пат̣иггахитакехи катам̣ пана аббхан̃джана̄дӣсу упанетаббам̣, пуребхаттампи ча уггахитакехи катам̣. убхайесампи сатта̄ха̄тиккамепи ана̄патти. антосатта̄хети сатта̄хаббхантаре. аббхан̃джана̄дӣнанти еттха а̄дисаддена муддханителаарумаккханагхарадхӯпана̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. адхит̣т̣хахитва̄ти ‘‘ида̄ни на майхам̣ аджджхохаран̣аттха̄йа бхависсати, идам̣ саппи ча телан̃ча васа̄ ча муддханителаттхам̣ ва̄ аббхан̃джанаттхам̣ ва̄ бхависсати, мадху арумаккханаттхам̣ ва̄ пха̄н̣итам̣ гхарадхӯпанаттхам̣ ва̄ бхависсатӣ’’ти евам̣ читтам̣ уппа̄детва̄.

ко панеттха йа̄вака̄ликайа̄ваджӣвикаваттхӯсу висесоти а̄ха ‘‘йа̄ваджӣвика̄нӣ’’тиа̄ди. йа̄ва арун̣асса уггамана̄ тит̣т̣хатӣти саттамадивасе катателам̣ саче йа̄ва арун̣уггамана̄ тит̣т̣хатӣти аттхо. па̄л̣ийам̣ ана̄гатасаппиа̄дӣнанти еттха та̄ва мигарохита̄дӣнам̣ саппи па̄л̣ийам̣ ана̄гатасаппи, татха̄ наванӣтам̣, на̄л̣икеранимбакосамбакарамандаса̄сапаа̄дӣнам̣ телам̣ пана па̄л̣ийам̣ ана̄гатателам̣, татха̄ мадхукапуппхапха̄н̣итам̣ па̄л̣ийам̣ ана̄гатапха̄н̣итанти ведитаббам̣. на саббам̣ мадхукапуппхапха̄н̣итам̣ пха̄н̣итагатиканти а̄ха ‘‘сӣтудакена̄’’тиа̄ди. сӣтудакена катанти мадхукапуппха̄ни сӣтудаке паккхипитва̄ амаддитва̄ пуппхарасе удакагате сати там̣ удакам̣ гахетва̄ пачитва̄ катам̣. ‘‘пха̄н̣итагатикамева̄’’ти имина̄ сатта̄хака̄ликанти дассети, на пана ниссаггийаваттхунти. тасма̄ сатта̄хам̣ атикка̄майато дуккат̣анти ведитаббам̣. вуттампи четам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ сӣтудакена катам̣ мадхукапуппхапха̄н̣итам̣ пуребхаттам̣ са̄мисам̣ ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ нира̄мисамева, сатта̄ха̄тиккаме ваттхуган̣ана̄йа дуккат̣а’’нти. саче пана кхӣрам̣ паккхипитва̄ катам̣, йа̄вака̄ликам̣. кхан̣д̣асаккхарам̣ пана кхӣраджалликам̣ апанетва̄ содхенти, тасма̄ ват̣т̣ати, амбаджамбупанасакадаликхаджджуричин̃ча̄дӣнам̣ саббесам̣ йа̄вака̄ликапхала̄нам̣ пха̄н̣итам̣ йа̄вака̄ликамева̄ти а̄ха ‘‘амбапха̄н̣ита̄дӣни йа̄вака̄лика̄нӣ’’ти.

ка̄йикапарибхогам̣ ват̣т̣атӣти ка̄йасса ва̄ ка̄йе аруно ва̄ маккханам̣ ват̣т̣ати, аджджхохаритум̣ пана на ват̣т̣ати. йанти сатта̄ха̄тиккантам̣ бхесаджджам̣. нирапеккхо париччаджитва̄ти анапеккхо са̄ман̣ерасса датва̄. танти евам̣ париччаджитва̄ пуна ладдхабхесаджджам̣. еван̃хи диннам̣ бхесаджджам̣ саче со са̄ман̣еро абхисан̇кхаритва̄ ва̄ анабхисан̇кхаритва̄ ва̄ тасса бхиккхуно дадеййа, гахетва̄ наттхукаммам̣ ва̄ ка̄таббам̣, ан̃н̃ам̣ ва̄ кан̃чи парибхогам̣. тена̄ха ‘‘аджджхохаритумпи ват̣т̣атӣ’’ти. саче со ба̄ло хоти, да̄тум̣ на джа̄на̄ти, ан̃н̃ена бхиккхуна̄ ваттаббо ‘‘аттхи те, са̄ман̣ера, бхесаджджа’’нти, ‘‘а̄ма, бханте, аттхӣ’’ти. ‘‘а̄хара, тхерасса бхесаджджам̣ карисса̄ма̄’’ти, евампи ват̣т̣ати. ваттхуган̣ана̄йа̄ти саппиа̄диваттхуган̣ана̄йа чева саппипин̣д̣а̄диваттхуган̣ана̄йа ча. мисситесу пана екам̣ ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, бхесаджджам̣ сатта̄ха̄тиккантам̣ ниссаггийам̣, има̄хам̣ сан̇гхасса ниссаджджа̄мӣ’’ти (па̄ра̄. 623) ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣.

са̄дха̄ран̣апан̃н̃атти. сатта̄хам̣ анатиккантепи атиккантасан̃н̃ино чева вематикасса ча дуккат̣ам̣. атикканте анатиккантасан̃н̃инопи вематикассапи ниссаггийам̣ па̄читтийамева, татха̄ анадхит̣т̣хита̄виссаджджита̄нат̣т̣ха̄винат̣т̣ха̄дад̣д̣ха̄вилуттесу адхит̣т̣хита̄дисан̃н̃ино. антосатта̄хам̣ адхит̣т̣хите, виссаджджите, нат̣т̣хе, винат̣т̣хе, дад̣д̣хе, аччхинне, висса̄сена гахите умматтака̄дӣнан̃ча ана̄патти. а̄ча̄равипатти. саппиа̄дӣнам̣ аттано сантаката̄, ган̣анупагата̄, сатта̄ха̄тиккамоти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни. катхинасамут̣т̣ха̄нам̣, акирийам̣, носан̃н̃а̄вимоккхам̣, ачиттакам̣, пан̣н̣аттиваджджам̣, ка̄йакаммам̣, вачӣкаммам̣, тичиттам̣, тиведанам̣. тена̄ха ‘‘сесам̣ чӣвараваггасса пат̣хамасиккха̄паде вуттанайенева ведитабба’’нти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄).

бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. вассикаса̄т̣икасиккха̄падаван̣н̣ана̄

паччхимама̄сасса пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа̄ти джет̣т̣хамӯлапун̣н̣ама̄сийа̄ паччхимапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа. та̄ва̄ти та̄ва парима̄н̣е ка̄ле. джет̣т̣хамӯлапун̣н̣ама̄сийа̄ паччхимапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва каттикапун̣н̣ама̄, имасмим̣ пан̃чама̄сети аттхо. ка̄ло вассикаса̄т̣ика̄йа̄тиа̄дина̄ти еттха а̄дисаддена ‘‘самайо вассикаса̄т̣ика̄йа, ан̃н̃епи манусса̄ вассикаса̄т̣икачӣварам̣ дентӣ’’ти (па̄ра̄. 628) имесам̣ гахан̣ам̣. детха ме вассикаса̄т̣икачӣварантиа̄дика̄йа̄ти еттха а̄дисаддена пана ‘‘а̄харатха ме вассикаса̄т̣икачӣварам̣, париваттетха ме вассикаса̄т̣икачӣварам̣, чета̄петха ме вассикаса̄т̣икачӣвара’’нти имесам̣ гахан̣ам̣. аттано ан̃н̃а̄такааппава̄ритесу тадубхайам̣ каронтасса ким̣ хотӣти а̄ха ‘‘ан̃н̃а̄такааппава̄ритат̣т̣ха̄не’’тиа̄ди. ‘‘ваттабхеде дуккат̣а’’нти идам̣ вассикаса̄т̣икам̣ пуббе аденте сандха̄йа вуттам̣. йе пана пуббепи денти, тесу ваттабхедо наттхи. вуттан̃хи самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘йе манусса̄ пуббепи вассикаса̄т̣икачӣварам̣ денти, име пана сачепи аттано ан̃н̃а̄такааппава̄рита̄ хонти, ваттабхедо наттхи тесу сатуппа̄дакаран̣асса анун̃н̃а̄татта̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.628). ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падена ниссаггийам̣ па̄читтийанти ‘‘йо пана бхиккху ан̃н̃а̄такам̣ гахапатим̣ ва̄ гахапата̄ним̣ ва̄ чӣварам̣ вин̃н̃а̄пеййа ан̃н̃атра самайа̄, ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти (па̄ра̄. 518) имина̄ сиккха̄падена ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. идам̣ пана пакатийа̄ вассикаса̄т̣икада̄йакесупи хотийева.

гимха̄нам̣ паччхимаддхама̄сасса пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа̄ти еттха джет̣т̣хамӯлака̄л̣апаккхӯпосатхасса паччхимапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва а̄са̄л̣хипун̣н̣ама̄, айамаддхама̄со гимха̄нам̣ паччхимаддхама̄со на̄ма, тасса пат̣хамадивасато пат̣т̣ха̄йа̄ти аттхо, аддхама̄сасса пат̣хамапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа̄ти вуттам̣ хоти. каттикама̄сасса паччхимадивасо на̄ма паччхимакаттикама̄сасса пун̣н̣ама̄. етта̄вата̄ти ‘‘ма̄со сесо гимха̄нанти бхиккхуна̄ вассикаса̄т̣икачӣварам̣ парийеситаббам̣, аддхама̄со сесо гимха̄нанти катва̄ нива̄сетабба’’нти еттакена ган̣анена. парийесанаккхеттанти парийесанасса кхеттам̣. етасмин̃хи ма̄се вассикаса̄т̣икам̣ аладдхам̣ парийеситум̣ ват̣т̣ати. каран̣анива̄санаккхеттампӣти каран̣аккхеттан̃чева нива̄санаккхеттан̃ча. пи-саддена парийесанаккхеттам̣ сампин̣д̣ети. етасмин̃хи аддхама̄се парийеситум̣, ка̄тум̣, нива̄сетун̃ча ват̣т̣ати, адхит̣т̣ха̄тум̣йева на ват̣т̣ати. йам̣ пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ каттхачи поттхаке ‘‘джет̣т̣хамӯлапун̣н̣ама̄сийа̄ паччхимапа̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ка̄лапаккхупосатхо, айамеко аддхама̄со парийесанаккхеттан̃чева каран̣аккхеттан̃ча. етасмин̃хи антаре вассикаса̄т̣икам̣ аладдхам̣ парийеситум̣, ладдхам̣ ка̄тун̃ча ват̣т̣ати, нива̄сетум̣, адхит̣т̣ха̄тун̃ча на ват̣т̣атӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.628) вачанам̣ диссати, там̣ пама̄даликхитам̣ ма̄тика̄йа виродхатоти дат̣т̣хаббам̣. ‘‘аддхама̄со сесо гимха̄нанти катва̄ нива̄сетабба’’нти (па̄ра̄. 627) хи па̄л̣и. саббампӣти парийесанам̣, каран̣ам̣, нива̄санам̣, адхит̣т̣ха̄нан̃ча̄ти саббампи. имина̄ име чатта̄ро ма̄са̄ парийесанакаран̣анива̄сана̄дхит̣т̣ха̄на̄нам̣ чатуннампи кхеттанти дассети. етесу хи чатӯсу ма̄сесу аладдхам̣ парийеситум̣, ладдхам̣ ка̄тум̣, нива̄сетум̣, адхит̣т̣ха̄тун̃ча ват̣т̣ати.

вассам̣ уккад̣д̣хӣйатӣти сам̣ваччхарам̣ уддхам̣ кад̣д̣хӣйати вад̣д̣хӣйати, а̄руйхатӣти аттхо, васса̄насса пат̣хамама̄сам̣ уккад̣д̣хитва̄ гимха̄нам̣ паччхимама̄самева каронтӣти вуттам̣ хоти. вассӯпана̄йикадивасе адхит̣т̣ха̄табба̄ти васса̄нато пуббейева даса̄хасса атиккантатта̄ вассӯпана̄йикадивасейева адхит̣т̣ха̄табба̄. тан̃хи дивасам̣ атикка̄метум̣ на ват̣т̣ати. антовассе пана ладдха̄ чева нит̣т̣хита̄ ча тасмим̣йева антовассе ладдхадивасато пат̣т̣ха̄йа даса̄хам̣ на̄тикка̄метабба̄, даса̄ха̄тиккаме нит̣т̣хита̄ пана тадахева адхит̣т̣ха̄табба̄. даса̄хе аппахонте чӣварака̄лам̣ на̄тикка̄метабба̄. айам̣ та̄ва ката̄йа париха̄ро. аката̄йа пана ко париха̄роти а̄ха ‘‘саче’’тиа̄ди. ека̄хампи на лабхати ито ан̃н̃асса париха̄расса̄бха̄ватоти адхиппа̄йо.

со куто хотӣти а̄ха ‘‘йа̄ва хемантасса пат̣хамадивасо’’ти, джет̣т̣хамӯлапун̣н̣ама̄сито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва каттикапун̣н̣ама̄сийа̄ паччхимапа̄т̣ипададивасо, та̄ва̄ти аттхо. етесу саттасу пит̣т̣хисамайама̄сесӯти пат̣иломаккамена вуттесу каттикапун̣н̣ама̄сийа̄ паччхимапа̄т̣ипада̄дӣсу джет̣т̣хамӯлапун̣н̣ама̄са̄васа̄несу етесу саттасу пит̣т̣хисамайана̄макесу ма̄сесу. сатуппа̄дакаран̣ена̄ти ‘‘ка̄ло вассикаса̄т̣ика̄йа̄’’тиа̄дина̄ найена сатуппа̄дакаран̣ена. вин̃н̃а̄пентасса̄ти ‘‘детха ме вассикаса̄т̣икачӣвара’’нтиа̄дина̄ (па̄ра̄. 628) найена вин̃н̃аттим̣ каронтасса. тена сиккха̄падена ана̄паттӣти ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падена ана̄патти, имина̄ пана сиккха̄падена а̄паттийева асамайатта̄. вуттан̃хетам̣ бхадантабуддхадатта̄чарийена

‘‘катва̄ пана сатуппа̄дам̣, вассаса̄т̣икачӣварам̣;

ниппха̄дентасса бхиккхусса, самайе пит̣т̣хисаммате.

‘‘хоти ниссаггийа̄патти, н̃а̄така̄н̃н̃а̄така̄дино;

тесуйева ча вин̃н̃аттим̣, катва̄ ниппха̄дане татха̄’’ти.

еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, вассикаса̄т̣икачӣварам̣ атирекама̄се сесе гимха̄не парийит̣т̣хам̣ атирекаддхама̄се сесе гимха̄не катва̄ паридахитам̣ ниссаггийа’’нти имина̄ (па̄ра̄. 628) найена ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣.

вассикаса̄т̣икапарийесанаваттхусминти пат̣икаччева вассикаса̄т̣икапарийесанаваттхусмим̣. тикапа̄читтийанти атирекама̄саддхама̄сесу атирекасан̃н̃ивематикаӯнакасан̃н̃ӣнам̣ парийесананива̄санавасена тӣн̣и па̄читтийа̄ни, екасесаниддесо ча̄йам̣, са̄ман̃н̃аниддесо ва̄. ӯнакама̄саддхама̄сесӯти ӯнакама̄се чева ӯнакаддхама̄се ча. атирекасан̃н̃ино, вематикасса ва̄ дуккат̣анти еттха ‘‘парийесананива̄санам̣ каронтасса̄’’ти па̄т̣хасесо. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘ӯнакама̄се сесе гимха̄не атирекасан̃н̃ино, вематикасса ва̄ парийесантасса дуккат̣ам̣, ӯнакаддхама̄се сесе гимха̄не ча атирекасан̃н̃ино, вематикасса ва̄ нива̄сентасса дуккат̣а’’нти. ‘‘татха̄’’ти имина̄ дуккат̣ам̣ атидисати, тан̃ча дуккат̣ам̣ удакапхуситаган̣ана̄йа акатва̄ нха̄напарийоса̄навасена пайоге пайоге ка̄ретаббам̣, тан̃ча кхо виват̣ан̇ган̣е а̄ка̄сато патитаудакенева нха̄йантасса, на нха̄накот̣т̣хакава̄пиа̄дӣсу гхат̣ехи а̄ситтӯдакена нха̄йантасса. тенева̄ха ‘‘сатийа̄ вассикаса̄т̣ика̄йа̄’’тиа̄ди. поккхаран̣ийа̄дӣсу пана наггасса нха̄йантасса ана̄паттӣти самбандхо, поккхаран̣ийа̄дӣсу пана сатийа̄пи вассикаса̄т̣ика̄йа наггасса нха̄йантасса наттхи дуккат̣а̄паттӣти аттхо.

евам̣ антара̄паттийа̄ ана̄паттим̣ дассетва̄ ида̄ни ниссаггийена ана̄паттим̣ дассетум̣ ‘‘аччхинначӣварасса̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха аччхинначӣварасса̄ти аччхиннасесачӣварасса. тасса̄пи асамайе нива̄сато ана̄патти. еса найо нат̣т̣хачӣварасса ва̄ти еттха̄пи. йатха̄ четтха нива̄сента̄нам̣ тесам̣ ана̄патти, евам̣ таттха парийесанта̄нампӣти дат̣т̣хаббам̣. еттха пана махаггхавассикаса̄т̣икам̣ т̣хапетва̄ нха̄йантасса чорӯпаддаво а̄пада̄ на̄ма̄ти а̄ха ‘‘аниваттха’’нтиа̄ди. а̄пада̄су ва̄ нива̄сайатоти а̄пада̄су виджджама̄на̄су асамайе нива̄сентасса. йам̣ пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘аччхинначӣварасса̄ти етам̣ вассикаса̄т̣икам̣йева сандха̄йа вуттам̣. тесан̃хи нагга̄нам̣ ка̄йовасса̄пане ана̄патти. еттха ча махаггхавассикаса̄т̣икам̣ нива̄сетва̄ нха̄йантасса чорӯпаддаво а̄пада̄ на̄ма̄’’ти аччхинначӣвара̄дино ниссаггийена ана̄паттим̣ адассетва̄ наггасса нха̄йато дуккат̣енева ана̄паттидассанам̣, там̣ йуттам̣ вийа на диссати. саббасиккха̄падесу хи мӯла̄паттийа̄ ева а̄паттиппасан̇ге ана̄паттидассанаттхам̣ ана̄паттива̄ро а̄рабхӣйати, на антара̄паттийа̄ти, тасма̄ упапариккхитаббам̣. сачӣварата̄ти антарава̄сакауттара̄сан̇гехи сачӣварата̄.

вассикаса̄т̣икасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. чӣварааччхинданасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘датва̄’’ти йам̣ кин̃чи пачча̄сӣсама̄нассева да̄намиха адхиппетам̣, на ниссат̣т̣хада̄нанти а̄ха ‘‘веййа̄вачча̄дӣнӣ’’тиа̄ди. сакасан̃н̃а̄йа̄ти ‘‘сака’’нти сан̃н̃а̄йа. имина̄ па̄ра̄джика̄бха̄вам̣ дассети. чаджитва̄ диннампи хи сакасан̃н̃а̄йа ган̣хато наттхи па̄ра̄джикам̣. аччхиндантасса̄ти екато абаддха̄ни, висум̣ т̣хапита̄ни ча бахӯни аччхиндато, ‘‘сан̇гха̄т̣им̣ а̄хара, уттара̄сан̇гам̣ а̄хара̄’’ти евам̣ а̄хара̄пайато ча. тена̄ха ‘‘ваттхуган̣ана̄йа а̄паттийо’’ти. ‘‘майа̄ динна̄ни сабба̄ни а̄хара̄’’ти вадатопи екавачаненева самбахула̄ а̄паттийо. екам̣ чӣварам̣ пана ека̄баддха̄ни ча бахӯни аччхиндато ека̄ а̄патти. ‘‘аччхинда̄’’ти а̄н̣аттийа̄ дуккат̣анти ‘‘майа̄ динна̄ни сабба̄ни ган̣ха̄’’ти а̄н̣аттийа̄ екам̣ дуккат̣ам̣, аччхиннесу пана екавачаненева самбахула̄ па̄читтийо. тена̄ха ‘‘аччхиннесу ваттхуган̣ана̄йа а̄паттийо’’ти. аччхиннесӯти тена̄н̣аттена аччхиннесу чӣваресу. йаттха пана поттхакесу ‘‘аччхиннесу йаттака̄ни а̄н̣атта̄ни, тесам̣ ган̣ана̄йа а̄паттийо’’ти па̄т̣хо, таттха йаттака̄ни а̄н̣атта̄нӣти йаттака̄ни чӣвара̄ни ган̣хитум̣ а̄н̣атта̄нӣти аттхо. йам̣ пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘чӣварам̣ ‘ган̣ха̄’ти а̄н̣а̄пети, екам̣ дуккат̣ам̣. а̄н̣атто бахӯни ган̣ха̄ти, екам̣ па̄читтийа’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.633) вуттам̣, там̣ ека̄баддхам̣ сандха̄йа. еван̃ча катва̄ самантапа̄са̄дика̄йа саддхим̣ има̄йа ат̣т̣хакатха̄йа на кочи виродхо. саче пана ‘‘сан̇гха̄т̣им̣ ган̣ха, уттара̄сан̇гам̣ ган̣ха̄’’ти а̄н̣а̄пети, ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа дуккат̣ам̣. аччхиннесу ваттхуган̣ана̄йа а̄паттийо. еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ бхиккхусса са̄мам̣ датва̄ аччхиннам̣ ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 633) имина̄ найена ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣.

тикапа̄читтийанти упасампанне упасампаннасан̃н̃ивематикаанупасампаннасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. ан̃н̃ам̣ париккха̄ранти патта̄дим̣ ан̃н̃ам̣ париккха̄рам̣, антамасо сӯчимпӣти аттхо. на кевалам̣ анупасампаннасса чӣварам̣йева аччхиндато дуккат̣анти а̄ха ‘‘анупасампаннасса ча̄’’тиа̄ди. таттха йам̣ кин̃чӣти чӣварам̣ ва̄ хоту, патта̄ди, йам̣ кин̃чи париккха̄рам̣ ва̄. тасса висса̄сам̣ ган̣хантасса̄ти йасса диннам̣, тасса висса̄сена ган̣хантасса, татийаттхе четам̣ упайогавачанам̣. упасампанната̄ти аччхинданасамайе упасампаннабха̄во. кин̃ча̄пи упасампаннабха̄во па̄л̣ийам̣, ма̄тикат̣т̣хакатха̄йан̃ча да̄наггахан̣есу диссати, татха̄пи анупасампаннака̄ле чӣварам̣ датва̄ упасампаннака̄ле аччхиндантасса а̄паттито аччхинданака̄лейева упасампанната̄ ан̇ганти ведитаббам̣.

чӣварааччхинданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. суттавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄

чхаббидхам̣ кхомасутта̄динти ‘‘суттам̣ на̄ма чха сутта̄ни кхомам̣ каппа̄сикам̣ косеййам̣ камбалам̣ са̄н̣ам̣ бхан̇га’’нти (па̄ра̄. 638) евам̣ вуттам̣ чхаббидхам̣ кхомасутта̄дим̣. таттха кхоманти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.636-38) кхомава̄кехи катасуттам̣. каппа̄сиканти каппа̄сато ниббаттам̣. косеййанти косийам̣сӯхи кантитва̄ катасуттам̣. камбаланти ел̣акаломасуттам̣. са̄н̣анти са̄н̣ава̄кена катасуттам̣. бхан̇ганти па̄т̣еккам̣ ва̄касуттамева̄ти еке. пан̃чахипи миссетва̄ катасуттам̣ пана ‘‘бхан̇га’’нти ведитаббам̣. тесам̣ ануломанти тесам̣ кхома̄дӣнам̣ ануломам̣ дукӯлам̣ паттун̣н̣ам̣ сома̄рапат̣т̣ам̣ чӣнапат̣т̣ам̣ иддхиджам̣ девадиннанти чхаббидхам̣ суттам̣.

турӣти ва̄йанӯпакаран̣о еко дан̣д̣о, вӣтавӣтат̣т̣ха̄нам̣ йаттха сам̣харитва̄ т̣хапенти. веманти ва̄йанӯпакаран̣о еко дан̣д̣о, суттам̣ павесетва̄ йена а̄кот̣енто гханабха̄вам̣ сампа̄денти. тасса саббаппайогесу дуккат̣анти тантава̄йасса йе те туривемасаджджана̄дика̄ пайога̄, тесу саббесу пайогесу бхиккхусса дуккат̣ам̣, тасса тантава̄йасса пайоге пайоге бхиккхусса дуккат̣анти вуттам̣ хоти. туриа̄дӣнам̣ абха̄ве тесам̣ каран̣аттхам̣ ва̄сипхарасуа̄дӣнам̣ маггананиса̄наруккхаччхедана̄дисаббаппайогепи есева найо. тантӯнам̣ аттано сантакатта̄ вӣтавӣтат̣т̣ха̄нам̣ пат̣иладдхамева хотӣти а̄ха ‘‘пат̣ила̄бхена ниссаггийам̣ хотӣ’’ти, викаппанупагапаччхимачӣвараппама̄н̣е вӣте ниссаггийам̣ хотӣти вуттам̣ хоти. тенева ваккхати ‘‘дӣгхато видаттхиматте, тирийан̃ча хаттхаматте вӣте ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти. еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ са̄мам̣ суттам̣ вин̃н̃а̄петва̄ тантава̄йехи ва̄йа̄питам̣ ниссаггийа’’нти имина̄ найена ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣.

тенева̄ти вин̃н̃а̄питатантава̄йенева. евам̣ идха дуккат̣анти идха̄пи тантава̄йенева дӣгхато видаттхиматте, тирийам̣ хаттхаматте вӣте дуккат̣анти аттхо. акаппийасуттамайети вин̃н̃а̄питасуттамайе. итарасминти авин̃н̃аттисуттамайе париччхеде. тато че ӯнатара̄ти вуттаппама̄н̣ато че ӯнатара̄, антамасо (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.636-638) аччхиман̣д̣алаппама̄н̣а̄пӣти адхиппа̄йо. каппийатантава̄йенапи акаппийасуттам̣ ва̄йа̄пентасса йатха̄ пуббе ниссаггийам̣, евамидха дуккат̣ам̣. тенева каппийан̃ча акаппийан̃ча суттам̣ ва̄йа̄пентасса саче паччхимачӣвараппама̄н̣а̄ ва̄ ӯнака̄ ва̄ акаппийасуттапариччхеда̄ хонти, тесу париччхедаган̣ана̄йа дуккат̣ам̣. каппийасуттапариччхедесу ана̄патти. атха екантарикена ва̄ суттена, дӣгхато ва̄ каппийам̣ тирийам̣ акаппийам̣ катва̄ вӣтам̣ хоти, пама̄н̣айутте париччхеде париччхеде дуккат̣ам̣.

йади пана (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.636-638) две тантава̄йа̄ хонти еко каппийо еко акаппийо, суттан̃ча акаппийам̣, те че ва̄рена винанти, акаппийатантава̄йена вӣте пама̄н̣айутте париччхеде париччхеде па̄читтийам̣, ӯнатаре дуккат̣ам̣. итарена вӣте убхайаттха дуккат̣ам̣. саче двепи вемам̣ гахетва̄ екато винанти, пама̄н̣айутте париччхеде париччхеде па̄читтийам̣. атха суттам̣ каппийам̣, чӣваран̃ча кеда̄рабаддха̄дӣхи сапариччхедам̣, акаппийатантава̄йена вӣте париччхеде париччхеде дуккат̣ам̣, итарена вӣте ана̄патти. саче двепи екато винанти, пама̄н̣айутте париччхеде париччхеде дуккат̣ам̣. атха суттампи каппийан̃ча акаппийан̃ча, те че ва̄рена винанти, акаппийатантава̄йена акаппийасуттамайесу паччхимачӣвараппама̄н̣есу париччхедесу вӣтесу париччхедаган̣ана̄йа па̄читтийам̣, ӯнатаресу каппийасуттамайесу ча дуккат̣ам̣. каппийатантава̄йена акаппийасуттамайесу пама̄н̣айуттесу ва̄ ӯнакесу ва̄ дуккат̣амева, каппийасуттамайесу ана̄патти.

атха екантарикена ва̄ суттена, дӣгхато ва̄ акаппийам̣ тирийам̣ акаппийам̣ катва̄ винанти, убхопи ва̄ те вемам̣ гахетва̄ екато винанти, апариччхеде чӣваре пама̄н̣айутте париччхеде париччхеде дуккат̣ам̣, сапариччхеде париччхедавасена дуккат̣а̄ни. тена̄ха ‘‘етенева упа̄йена̄’’тиа̄ди.

еттха ча тантава̄йо та̄ва ан̃н̃а̄такааппава̄ритато вин̃н̃аттийа̄ ладдхо акаппийо, сесо каппийо. суттампи са̄мам̣ вин̃н̃а̄питам̣ акаппийам̣, сесам̣, н̃а̄така̄дивасена уппаннан̃ча каппийанти ведитаббам̣. тикапа̄читтийанти ва̄йа̄пите ва̄йа̄питасан̃н̃ивематикаава̄йа̄питасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. чӣвараттха̄йа вин̃н̃а̄питасуттанти са̄мам̣ ва̄ ан̃н̃ена ва̄ чӣвараттха̄йа вин̃н̃а̄питасуттам̣. кин̃ча̄пи па̄л̣ийам̣ ‘‘са̄мам̣ суттам̣ вин̃н̃а̄петва̄’’ти вуттам̣, татха̄пи идха ‘‘чӣвараттха̄йа са̄мам̣ вин̃н̃а̄питасутта’’нти аватва̄ кевалам̣ ‘‘чӣвараттха̄йа вин̃н̃а̄питасутта’’нти ан̇гесу вуттатта̄ ан̃н̃ена чӣвараттха̄йа вин̃н̃а̄питасуттампи сан̇гахам̣ гаччхатӣти ведитаббам̣. акаппийавин̃н̃аттийа̄ти ‘‘чӣварам̣ ме, а̄вусо, ва̄йатха̄’’ти евам̣бхӯта̄йа акаппийавин̃н̃аттийа̄.

суттавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. маха̄песака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

чӣвараса̄микехи пуббе аппава̄рито хутва̄ти ‘‘кӣдисена те, бханте, чӣварена аттхо, кӣдисам̣ те чӣварам̣ ва̄йа̄пеми, вада, бханте, йадиччхасӣ’’ти чӣвараса̄микехи пуббе авутто хутва̄. еттха ча а̄йата̄дӣхи тӣхи суттавад̣д̣хана̄ка̄рена саха ва̄йана̄ка̄рам̣ дассети, сувӣта̄дӣхи чатӯхи ва̄йана̄ка̄рамева. ‘‘кин̃чиматтам̣ анупададжджеййа̄ма̄’’тиа̄ди тасса каттабба̄ка̄раматтадассанам̣, на пана ан̇гадассанам̣ суттавад̣д̣ханавасенева а̄паджджитаббатта̄ти а̄ха ‘‘на бхиккхуно пин̣д̣апа̄тада̄наматтена̄’’тиа̄ди. еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ пуббе аппава̄ритена ан̃н̃а̄такасса гахапатикасса тантава̄йе упасан̇камитва̄ чӣваре викаппам̣ а̄паннам̣ ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 643) имина̄ найена ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣. тикапа̄читтийанти ан̃н̃а̄таке ан̃н̃а̄такасан̃н̃ивематикан̃а̄такасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни.

маха̄песака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. аччекачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄

пат̣хамападасса̄ти ‘‘даса̄ха̄на̄гата’’нти падасса. пуриманайенева̄ти аччантасам̣йогавасенева. та̄ни диваса̄нӣти тесу дивасесу. аччантамева̄ти нирантарамева, тесу даса̄хесу йаттха каттхачи дивасети вуттам̣ хоти. пава̄ран̣а̄ма̄сасса̄ти пуббакаттикама̄сасса. со хи идха пат̣хамапава̄ран̣а̄йогато ‘‘пава̄ран̣а̄ма̄со’’ти вутто. джун̣хапаккхапан̃чамито пат̣т̣ха̄йа̄ти суккапаккхапан̃чамим̣ а̄дим̣ катва̄. пава̄ран̣а̄ма̄сасса джун̣хапаккхапан̃чамитоти ва̄ пава̄ран̣а̄ма̄сасса пака̄санато пуримасса джун̣хапаккхасса пан̃чамито пат̣т̣ха̄йа̄ти аттхо. йо панеттха ‘‘ка̄ман̃чеса (са̄раттха. т̣ӣ. 2.650) ‘даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄ретабба’нти (па̄ра̄. 463) имина̄ва сиддхо, ат̣т̣хуппаттивасена пана апуббам̣ вийа аттхам̣ дассетва̄ сиккха̄падам̣ т̣хапита’’нти па̄т̣хо диссати, со пама̄дапа̄т̣хо ‘‘даса̄ха̄на̄гата’’нти имина̄ виродхатоти дат̣т̣хаббам̣. кин̃ча ‘‘джун̣хапаккхапан̃чамито пат̣т̣ха̄йа̄’’ти вуттатта̄ ат̣т̣хакатха̄йева пубба̄паравиродхопи сийа̄.

аччекачӣваранти ачча̄йикачӣварам̣ вуччати, со ча ачча̄йикабха̄во да̄йакасса гамика̄дибха̄вена̄ти дассетум̣ ‘‘гамикагила̄нагаббхиниабхинавуппаннасаддха̄нам̣ пуггала̄на’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха гамико на̄ма ‘‘сена̄йа ва̄ гантука̄мо хоти, пава̄сам̣ ва̄ гантука̄мо хотӣ’’ти (па̄ра̄. 649) вутто. ан̃н̃атарена ‘‘васса̄ва̄сикам̣ дасса̄мӣ’’ти евам̣ а̄рочетва̄ диннанти гамика̄дӣнам̣ ан̃н̃атарена гамана̄дӣхи ка̄ран̣ехи да̄тука̄мена дӯтам̣ ва̄ песетва̄, сайам̣ ва̄ а̄гантва̄ ‘‘васса̄ва̄сикам̣ дасса̄мӣ’’ти евам̣ а̄рочетва̄ диннам̣ чӣварам̣. еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, аччекачӣварам̣ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄митам̣ ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 649) имина̄ найена ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣.

сесанти ‘‘са̄дха̄ран̣апан̃н̃аттӣ’’тиа̄дикам̣. айам̣ пана висесо – таттха атирекачӣваре атирекачӣварасан̃н̃иа̄дино даса̄ха̄тиккамо, идха аччекачӣваре аччекачӣварасан̃н̃иа̄дино чӣварака̄ла̄тиккамо. татха̄ аначчекачӣваре аччекачӣварасан̃н̃ино, вематикасса ча дуккат̣ам̣. джа̄типпама̄н̣асампаннасса аччекачӣварасса аттано сантаката̄, даса̄ха̄на̄гата̄йа каттикатема̄сикапун̣н̣ама̄йа уппаннабха̄во, анадхит̣т̣хитаавикаппитата̄, чӣварака̄ла̄тиккамоти чатуран̇габха̄вова еттха висесо.

аччекачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. са̄сан̇касиккха̄падаван̣н̣ана̄

упасампаджджантиа̄дӣсу вийа̄ти ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихаратӣ’’ти (вибха. 508) имасса вибхан̇ге ‘‘упасампаджджа̄’’ти уддхаритаббе ‘‘упасампаджджа’’нти уддхат̣ам̣. тадиха нидассанам̣ катам̣. а̄дисаддена пана ‘‘ана̄пуччхам̣ ва̄ гаччхеййа̄’’тиа̄дӣнам̣ (па̄чи. 111, 115) сан̇гахо дат̣т̣хаббо. упагантва̄ти упасаддассаттхама̄ха. васитва̄ти аккхан̣д̣ам̣ васитва̄. ‘‘йена йасса хи самбандхо, дӯрат̣т̣хампи ча тасса та’’нти вачанато ‘‘имасса…пе… имина̄ самбандхо’’ти вуттам̣. таттха имасса̄ти ‘‘упавасса’’нти падасса. винайапарийа̄йена аран̃н̃алаккхан̣ам̣ адинна̄да̄напа̄ра̄джике а̄гатам̣. таттха хи ‘‘га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄’’ти анавасесато аваха̄рат̣т̣ха̄напариггахена тадубхайам̣ асан̇карато дассетум̣ ‘‘т̣хапетва̄ га̄ман̃ча̄’’тиа̄ди вуттам̣. га̄мӯпача̄ро хи локе га̄масан̇кхамева гаччхатӣти. идха пана суттантапарийа̄йена ‘‘пан̃чадханусатикам̣ паччхима’’нти (па̄ра̄. 654) а̄гатам̣ а̄ран̃н̃акам̣ бхиккхум̣ сандха̄йа. на хи со винайапарийа̄йике аран̃н̃е васанто ‘‘а̄ран̃н̃ако пантхасена̄сано’’ти (ма. ни. 1.61) сутте вутто, тасма̄ таттха а̄гатамева лаккхан̣ам̣ гахетаббанти дассенто ‘‘саббапаччхима̄ни а̄ропитена а̄чарийадхануна̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ‘‘а̄чарийадхану на̄ма пакатихаттхена нававидаттхипама̄н̣ам̣. джийа̄йа пана а̄ропита̄йа чатухаттхапама̄н̣а’’нти ваданти. га̄масса̄ти париккхиттасса га̄масса. индакхӣлатоти умма̄рато. париккхепа̄рахат̣т̣ха̄натоти парийанте т̣хитагхарасса упача̄ре т̣хитасса маджджхимасса пурисасса пат̣хамалед̣д̣упа̄тато. киттакена маггена минитаббанти а̄ха ‘‘саче’’тиа̄ди. маджджхимат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘виха̄расса̄пи га̄массева упача̄рам̣ нӣхаритва̄ убхиннам̣ лед̣д̣упа̄та̄нам̣ антара̄ минитабба’’нти вуттам̣. чора̄нам̣ нивит̣т̣хока̄са̄дидассанена̄ти а̄ра̄ме, а̄ра̄мӯпача̄ре ча чора̄нам̣ нивит̣т̣хока̄са̄дидассанена ка̄ран̣ена. а̄дисаддена бхуттока̄сат̣т̣хитока̄санисиннока̄санипаннока̄са̄нам̣ гахан̣ам̣. чорехи манусса̄нам̣ хатавилутта̄кот̣итабха̄вадассанатоти а̄ра̄ме, а̄ра̄мӯпача̄ре ча хатавилутта̄кот̣итабха̄вадассанато.

антарагхаре никкхипеййа̄ти антаре антаре гхара̄ни еттха, етасса̄ти ва̄ антарагхарам̣, га̄мо, тасмим̣ т̣хапеййа̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘а̄ран̃н̃акасса̄’’тиа̄ди. тан̃ча̄ти никкхипанан̃ча. ‘‘маха̄пава̄ран̣а̄йа пава̄рито хотӣ’’ти идам̣ вассаччхедам̣ акатва̄ вут̣т̣хабха̄вам̣ дассетум̣ вуттам̣, на пана пава̄ран̣а̄йа ан̇габха̄вам̣. тенева хи бйатирекам̣ дассентена самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.653-654) вуттам̣ ‘‘саче паччхимика̄йа ва̄ упагато хоти чхиннавассо ва̄, никкхипитум̣ на лабхатӣ’’ти. каттикама̄со на̄ма пуббакаттикама̄сасса ка̄л̣апаккхапа̄т̣ипадато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва апаракаттикапун̣н̣ама̄, та̄ва екӯнаттим̣са раттиндива̄. ева-саддена каттикама̄сато парам̣ на лабхатӣти дассети. ӯнаппама̄н̣е та̄ва аран̃н̃алаккхан̣а̄йогато на лабхату, касма̄ га̄вутато атирекаппама̄н̣е на лабхатӣти а̄ха ‘‘йатра хӣ’’тиа̄ди. нимантито пана аддхайоджанампи йоджанампи гантва̄ васитум̣ паччети, идамаппама̄н̣ам̣. са̄сан̇касаппат̣ибхайамева хотӣти са̄сан̇кан̃чева саппат̣ибхайан̃ча хоти. ева-саддена ана̄сан̇кааппат̣ибхайехи ан̇гайуттепи сена̄сане васанто никкхипитум̣ на лабхатӣти дассети. етта̄вата̄ пуримика̄йа упагантва̄ аккхан̣д̣ам̣ катва̄ вут̣т̣хавассо йам̣ га̄мам̣ гочарага̄мам̣ катва̄ пан̃чадханусатикапаччхиме а̄ран̃н̃акасена̄сане вихарати, тасмим̣ га̄ме чӣварам̣ т̣хапетва̄ сакалакаттикама̄сам̣ тасмим̣йева сена̄сане тена чӣварена вина̄ ваттхум̣ ануджа̄нитва̄ ида̄ни виха̄рато ан̃н̃аттха васантасса чха̄раттам̣ виппава̄сам̣ ануджа̄нанто ‘‘сийа̄ ча тасса бхиккхуно’’тиа̄дима̄ха. асама̄да̄нача̄ран̃хи аттхатакатхина̄ ева лабханти, нетарети еттха идампи ка̄ран̣ам̣ дат̣т̣хаббам̣. таттха чха̄раттапарамам̣ тена бхиккхуна̄ тена чӣварена виппаваситаббанти йо бхиккху виха̄ре васанто тато ан̃н̃аттха гаманакичче сати антарагхаре чӣварам̣ никкхипати, тена бхиккхуна̄ тена чӣварена чха̄раттапарамам̣ виппаваситаббам̣, чха раттийо тамха̄ виха̄ра̄ ан̃н̃аттха васитабба̄ти вуттам̣ хоти. вуттан̃хи бхадантена буддхадатта̄чарийена

‘‘йам̣ га̄мам̣ гочарам̣ катва̄, бхиккху а̄ран̃н̃аке васе;

тасмим̣ га̄ме т̣хапетум̣ там̣, ма̄самекам̣ ту ват̣т̣ати.

‘‘ан̃н̃аттхева васантасса, чха̄раттапарамам̣ матам̣;

айамасса адхиппа̄йо, пат̣иччханно пака̄сито’’ти.

тенева̄ха ‘‘тато че уттари виппавасеййа̄ти чха̄раттато уттари тасмим̣ сена̄сане саттамам̣ арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄пеййа̄’’тиа̄ди. татха̄ асакконтена̄ти гатат̣т̣ха̄насса дӯрата̄йа сена̄санам̣ а̄гантва̄ саттамам̣ арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄петум̣ асакконтена. евампи асакконтена татрева т̣хитена паччуддхаритаббам̣ ‘‘атирекачӣварат̣т̣ха̄не т̣хассатӣ’’ти. васитва̄ти арун̣ам̣ ут̣т̣ха̄петва̄. бхиккхусаммути удоситасиккха̄паде вутта̄ва.

сесанти ‘‘ан̃н̃атра бхиккхусаммутийа̄ти айаметтха анупан̃н̃аттӣ’’тиа̄дикам̣. таттха хи ан̇гесу йам̣ раттивиппава̄со чатуттхаман̇гам̣, там̣ идха чха̄раттато уттари виппава̄со хотӣти айамева висесо.

са̄сан̇касиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. парин̣атасиккха̄падаван̣н̣ана̄

нану ча̄йам̣ сан̇гхасса парин̣ато, на париччатто, атха катхам̣ сан̇гхасантако хотӣти а̄ха ‘‘со хӣ’’тиа̄ди. таттха соти ла̄бхо. екена парийа̄йена̄ти парин̣атабха̄васан̇кха̄тена екена парийа̄йена. ‘‘лабхитабба’’нти имина̄ ла̄бхасаддасса каммаса̄дханама̄ха. чӣвара̄диваттхунти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ антамасо чун̣н̣апин̣д̣ампи дантакат̣т̣хампи дасикасуттампи. парин̣атанти сан̇гхасса ниннам̣ сан̇гхасса пон̣ам̣ сан̇гхасса паббха̄рам̣ хутва̄ т̣хитанти аттхо. йена пана ка̄ран̣ена со парин̣ато хоти, там̣ дассетва̄ тасса аттхам̣ дассетум̣ ‘‘дасса̄ма карисса̄ма̄’’тиа̄ди вуттам̣. аттано парин̣а̄ментасса̄ти ‘‘идам̣ майхам̣ дехӣ’’ти сан̇гхасса парин̣атабха̄вам̣ н̃атва̄ аттано парин̣а̄метва̄ ган̣хантасса. пайогети парин̣а̄манаппайоге. еттха ча ‘‘идам̣ ме, бханте, джа̄нам̣ сан̇гхикам̣ ла̄бхам̣ парин̣атам̣ аттано парин̣а̄микам̣ ниссаггийа’’нти имина̄ найена ниссаджджанавидха̄нам̣ ведитаббам̣.

сан̇гхачетийапуггалесӯти еттха ча антамасо сунакхам̣ упа̄да̄йа йо кочи сатто ‘‘пуггало’’ти ведитаббо. ан̃н̃асан̇гха̄дӣнанти ан̃н̃асан̇гхачетийапуггала̄нам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘сан̇гхасса парин̣атам̣ ан̃н̃асса сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ пуггаласса ва̄, четийасса парин̣атам̣ ан̃н̃асса четийасса ва̄ сан̇гхасса ва̄ пуггаласса ва̄, пуггаласса парин̣атам̣ ан̃н̃асса пуггаласса ва̄ сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ парин̣а̄ментасса дуккат̣а’’нти.

ида̄ни ана̄паттим̣ дассетум̣ ‘‘апарин̣атасан̃н̃ино’’тиа̄дима̄ха. парин̣ате, апарин̣ате ча апарин̣атасан̃н̃ино ча̄ти самбандхо, парин̣ате, апарин̣ате ча̄ти убхайаттха̄пи ана̄паттӣти аттхо. вуттан̃хетам̣ ‘‘парин̣ате апарин̣атасан̃н̃ӣ аттано парин̣а̄мети, ана̄патти. апарин̣ате апарин̣атасан̃н̃ӣ ана̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 660). деййадхаммоти чатта̄ро паччайа̄. а̄дисаддена ‘‘пат̣исан̇кха̄рам̣ ва̄ лабхеййа, чират̣т̣хитико ва̄ асса, йаттха ва̄ пана тумха̄кам̣ читтам̣ пасӣдати, таттха детха̄’’ти (па̄ра̄. 661) вачана̄нам̣ гахан̣ам̣. саче пана да̄йака̄ ‘‘майам̣ сан̇гхабхаттам̣ каттука̄ма̄, четийапӯджам̣ каттука̄ма̄, екасса бхиккхуно париккха̄рам̣ да̄тука̄ма̄, тумха̄кам̣ ручийа̄ дасса̄ма. бхан̣атха, каттха дема̄’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.660) ваданти, евам̣ вутте тена бхиккхуна̄ ‘‘йаттха иччхатха, таттха детха̄’’ти ваттабба̄.

парин̣атасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

паттавагго татийо.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

ниссаггийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄читтийакан̣д̣ам̣

1. муса̄ва̄давагго

1. муса̄ва̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сампаджа̄намуса̄ва̄дети еттха муса̄ти абхӯтам̣ атаччхам̣ ваттху, ва̄доти тасса бхӯтато таччхато вин̃н̃а̄панам̣, сампаджа̄насса муса̄ва̄до сампаджа̄намуса̄ва̄до, тасмим̣ сампаджа̄намуса̄ва̄дети аттхо. тена̄ха ‘‘пуббе’’тиа̄ди. со ча пана муса̄ва̄до пуббабха̄гаккхан̣е, тан̇кхан̣е ча виджа̄нантасса хоти ‘‘пуббевасса хоти ‘муса̄ бхан̣исса’нти, бхан̣антасса хоти ‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’’ти (па̄чи. 4) вуттатта̄ти а̄ха ‘‘пуббепи джа̄нитва̄ вачанаккхан̣епи джа̄нантасса̄’’ти. етан̃хи двайам̣ ан̇габхӯтам̣, итарам̣ пана хоту ва̄, ма̄ ва̄, ака̄ран̣аметам̣. нану четам̣ бхан̣анамева н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘бхан̣анан̃ча на̄ма̄’’тиа̄ди. абхӯтасса̄ти атаччхасса.

хаттхакам̣ сакйапуттанти еттха хаттхакоти тасса тхерасса на̄мам̣. сакйа̄нам̣ путтоти сакйапутто. буддхака̄ле кира сакйакулато асӣти пурисасахасса̄ни паббаджим̣су, тесам̣ со ан̃н̃атаро. аваджа̄нитва̄ пат̣иджа̄нана̄диваттхусминти еттха аваджа̄нитва̄ пат̣иджа̄нанам̣ на̄ма титтхийехи саддхим̣ катхенто аттано ва̄де кан̃чи досам̣ саллаккхенто ‘‘на̄йам̣ мама ва̄до’’ти аваджа̄нитва̄ пуна катхенто катхенто ниддосатам̣ саллаккхетва̄ ‘‘мамева айам̣ ва̄до’’ти пат̣иджа̄на̄ти. а̄дисаддена пат̣иджа̄нитва̄ аваджа̄нанам̣, ан̃н̃енан̃н̃ам̣ пат̣ичаран̣ам̣, сампаджа̄намуса̄бха̄санам̣, сан̇кетам̣ катва̄ висам̣ва̄дакаран̣ан̃ча сан̇ган̣ха̄ти. ида̄ни а̄паттибхедадассанаттхам̣ ‘‘уттаримануссадхамма̄рочанаттха’’нтиа̄ди вуттам̣.

анупадха̄ретва̄ сахаса̄ бхан̣антасса̄ти авӣмам̣ситва̄ вегена дит̣т̣хампи ‘‘адит̣т̣хам̣ ме’’тиа̄дина̄ бхан̣антасса. ‘‘ан̃н̃ам̣ бхан̣исса̄мӣ’’ти ан̃н̃ам̣ бхан̣антасса̄ти йо мандатта̄ момӯхатта̄ паккхаланто ‘‘чӣвара’’нти ваттаббе ‘‘чӣра’’нтиа̄дӣни бхан̣ати, айам̣ ‘‘ан̃н̃ам̣ бхан̣исса̄мӣ’’ти ан̃н̃ам̣ бхан̣ати на̄ма. йо пана са̄ман̣ерена ‘‘апи, бханте, майхам̣ упаджджха̄йам̣ пасситтха̄’’ти вутто кел̣им̣ курума̄но ‘‘тава упаджджха̄йо да̄русакат̣ам̣ йоджетва̄ гато бхависсатӣ’’ти ва̄ син̇га̄ласаддам̣ сутва̄ ‘‘касса̄йам̣ саддо’’ти вутто ‘‘ма̄туйа̄ те йа̄нена гаччхантийа̄ каддаме лаггачаккам̣ уддхаранта̄нам̣ айам̣ саддо’’ти ва̄ евам̣ нева дава̄, на рава̄ ан̃н̃ам̣ бхан̣ати, со а̄паттим̣ а̄паджджатийева. ан̃н̃а̄ пӯран̣акатха̄ на̄ма хоти – еко га̄ме тхокам̣ телам̣ лабхитва̄ виха̄рам̣ а̄гато са̄ман̣ерам̣ бхан̣ати ‘‘твам̣ аджджа кухим̣ гато, га̄мо екатело ахосӣ’’ти ва̄, паччхика̄йа т̣хапитам̣ пӯвакхан̣д̣ам̣ лабхитва̄ ‘‘аджджа га̄ме паччхика̄хи пӯве ча̄ресу’’нти ва̄, айам̣ муса̄ва̄дова хоти. висам̣ва̄данапуреккха̄рата̄ти висам̣ ва̄денти етена̄ти висам̣ва̄данам̣, ван̃чана̄дхиппа̄йавасаппаваттам̣ читтам̣, тасса пуреккха̄рата̄ висам̣ва̄данапуреккха̄рата̄, висам̣ва̄даначиттасса пурато каран̣анти аттхо.

муса̄ва̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. омасава̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄

омасава̄дети кхум̣санагарахан̣авачане. йасма̄ пана там̣ нева кан̣н̣асукхам̣, на хадайасукхам̣, тасма̄ тена кан̣н̣ан̃чева хадайан̃ча виджджхатӣти а̄ха ‘‘овиджджханавачане’’ти, джа̄тиа̄дӣхи гхат̣етва̄ вачанети вуттам̣ хоти. тена̄ха ‘‘джа̄тина̄ма̄’’тиа̄ди. таттха джа̄ти на̄ма бра̄хман̣а̄ди уккат̣т̣ха̄ чева чан̣д̣а̄ла̄ди хӣна̄ ча джа̄ти. на̄мам̣ на̄ма авакан̣н̣ака̄ди хӣнан̃чева буддхараккхита̄ди уккат̣т̣хан̃ча на̄мам̣. готтам̣ на̄ма косийа̄ди хӣнан̃чева готама̄ди уккат̣т̣хан̃ча готтам̣. каммам̣ на̄ма пуппхачхад̣д̣ака̄ди хӣнан̃чева касиван̣иджджа̄ди уккат̣т̣хан̃ча каммам̣. сиппам̣ на̄ма нал̣ака̄ра̄ди хӣнан̃чева мудда̄ган̣ана̄ди уккат̣т̣хан̃ча сиппам̣. а̄ба̄дхо на̄ма саббопи рого хӣнойева. атха ва̄ мадхумехо уккат̣т̣хо, сесо хӣноти ведитаббо. лин̇гам̣ на̄ма атидӣгха̄ди хӣнан̃чева на̄тидӣгха̄ди уккат̣т̣хан̃ча лин̇гам̣. килесо на̄ма ра̄га̄дико саббопи килесо. а̄патти на̄ма сота̄патта̄дика̄ уккат̣т̣ха̄ чева па̄ра̄джика̄ди ануккат̣т̣ха̄ ча а̄патти. аккосо на̄ма ‘‘от̣т̣хосӣ’’тиа̄дико хӣно чева ‘‘пан̣д̣итосӣ’’тиа̄дико (па̄чи. 15) уккат̣т̣хо ча аккосо.

йатха̄ татха̄ти па̄л̣иа̄гата̄на̄гатапада̄нам̣ йена кеначи а̄ка̄рена. имасмим̣ сиккха̄паде т̣хапетва̄ бхиккхум̣ бхиккхуниа̄дайо саббе сатта̄ анупасампаннат̣т̣ха̄не т̣хита̄ти а̄ха ‘‘идха ча̄’’тиа̄ди. давакамйата̄ на̄ма кел̣ихаса̄дхиппа̄йата̄. саббаттха̄ти упасампанна̄нупасампаннесу чева па̄л̣иа̄гата̄на̄гатападесу ча̄ти саббаттха. аттхадхаммаануса̄санипуреккха̄ра̄нанти еттха ‘‘чан̣д̣а̄лосӣ’’тиа̄дика̄йа па̄л̣ийа̄ аттхам̣ ван̣н̣енто аттхапуреккха̄ро на̄ма. па̄л̣им̣ ва̄ченто дхаммапуреккха̄ро на̄ма. анусит̣т̣хийам̣ т̣хатва̄ ‘‘ида̄нипи чан̣д̣а̄лоси, па̄пам̣ ма̄ ака̄си. ма̄ тамотамапара̄йан̣о ахосӣ’’тиа̄дина̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 35) найена катхенто ануса̄санипуреккха̄ро на̄ма̄ти ведитаббо.

омасава̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. песун̃н̃асиккха̄падаван̣н̣ана̄

бхиккхупесун̃н̃ети писатӣти писун̣а̄, йа̄йа ва̄ча̄йа самагге сатте авайавабхӯте вагге бхинне кароти, са̄ ва̄ча̄ писун̣а̄, писун̣а̄ ева песун̃н̃ам̣, та̄йа ва̄ча̄йа саманна̄гато писун̣о, тасса каммам̣ песун̃н̃ам̣, бхиккхусса песун̃н̃ам̣ бхиккхупесун̃н̃ам̣, тасмим̣ бхиккхупесун̃н̃е, бхиккхуто сутва̄ бхиккхуна̄, бхиккхусса ва̄ упасам̣хат̣апесун̃н̃ети аттхо. тена̄ха ‘‘джа̄тиа̄дӣхӣ’’тиа̄ди. тан̃ча кхо двӣхи ка̄ран̣ехи упасам̣харатӣти а̄ха ‘‘бхиккхуно пийакамйата̄йа ва̄’’тиа̄ди. таттха бхиккхуно пийакамйата̄йа̄ти йасса там̣ бха̄сати, тасса бхиккхуно ‘‘евамахам̣ етасса пийо бхависса̄мӣ’’ти аттано пийабха̄вам̣ паттхайама̄ната̄йа. бхеда̄дхиппа̄йена̄ти ‘‘евамайам̣ тена саддхим̣ бхиджджиссатӣ’’ти парасса парена бхедам̣ иччхантена. атха ва̄ пийасун̃н̃акаран̣ато песун̃н̃ам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.36) нируттинайена, йа̄йа ва̄ча̄йа йасса там̣ бха̄сати, тасса хадайе аттано пийабха̄вам̣, парасса ча сун̃н̃абха̄вам̣ кароти, са̄ ва̄ча̄, ‘‘бхиккхусса песун̃н̃ам̣ бхиккхупесун̃н̃а’’нтиа̄дина̄ евампеттха аттхо дат̣т̣хаббо. ‘‘вуттанайенева̄ти ‘‘джа̄тиа̄дӣхи аккосаваттхӯхӣ’’тиа̄дина̄ вуттанайена.

па̄л̣имуттакааккосӯпасам̣ха̄рети ‘‘чоросӣ’’тиа̄дина̄ аккосасса упасам̣ха̄ре. ‘‘анаккосаваттхубхӯтам̣ пана песун̃н̃акарам̣ тасса кирийам̣, вачанам̣ ва̄ пийакамйата̄йа упасам̣харантасса кин̃ча̄пи имина̄ сиккха̄падена а̄патти на диссати, татха̄пи дуккат̣ена бхавитабба’’нти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.36) ваданти. па̄пагарахита̄йа вадантасса̄ти екам̣ аккосантам̣, екан̃ча кхамантам̣ дисва̄ ‘‘ахо нилладжджо, ӣдисампи на̄ма бхавантам̣ пуна ваттаббам̣ ман̃н̃иссатӣ’’ти евам̣ кевалам̣ па̄пагарахита̄йа бхан̣антасса.

песун̃н̃асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. падасодхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄

падасо дхаммам̣ ва̄чеййа̄ти екато падам̣ падам̣ дхаммам̣ ва̄чеййа, кот̣т̣ха̄сам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ ва̄чеййа̄ти аттхо. йасма̄ на кевалам̣ тиссо сан̇гӣтийо а̄рул̣хадхаммам̣йева падасо ва̄чентасса а̄патти, тасма̄ ‘‘сан̇гӣтиттайам̣ ана̄рул̣хампӣ’’тиа̄ди вуттам̣. а̄ди-саддена (па̄чи. ат̣т̣ха. 45) сӣлӯпадеса дхутан̇гапан̃хаа̄рамман̣акатха̄ буддхикадан̣д̣акан̃н̃а̄н̣аваттхуасубхакатха̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. мен̣д̣акамилиндапан̃хесу тхерасса сакаппат̣ибха̄не ана̄патти. йам̣ ран̃н̃о сан̃н̃а̄панаттхам̣ а̄харитва̄ вуттам̣, таттха а̄патти. ван̣н̣апит̣акаан̇гулима̄лапит̣акарат̣т̣хапа̄лагаджджитаа̄л̣авакагаджджитагӯл̣хамаггагӯл̣хавессантарагӯл̣хавинайаведаллапит̣ака̄дӣни пана абуддхавачана̄нийева.

йасма̄ пана там̣ падам̣ чатуббидхам̣ хоти, тасма̄ там̣ дассетум̣ ‘‘пада̄нупадаанваккхара̄нубйан̃джанесӯ’’ти вуттам̣. таттха паданти еко га̄тха̄па̄до адхиппето. анупаданти дутийапа̄до. анваккхаранти екекам̣ аккхарам̣. анубйан̃джананти пуримабйан̃джанена садисам̣ паччха̄бйан̃джанам̣. йам̣ кин̃чи ва̄ екам̣ аккхарам̣ анваккхарам̣. аккхарасамӯхо анубйан̃джанам̣. аккхара̄нубйан̃джанасамӯхо падам̣. пат̣хамам̣ падам̣ падамева, дутийам̣ анупаданти еваметтха на̄на̄каран̣ам̣ ведитаббам̣. етесу пада̄дӣсу йам̣ кан̃чи кот̣т̣ха̄сам̣ бхиккхун̃ча бхиккхунин̃ча т̣хапетва̄ авасесапуггалехи саддхим̣ екато бхан̣антасса пада̄диган̣ана̄йа па̄читтийанти самбандхо.

еттха га̄тха̄бандхесу (па̄чи. ат̣т̣ха. 45) та̄ва ‘‘манопуббан̇гама̄ дхамма̄’’ти (дха. па. 1, 2) екамекам̣ падам̣ са̄ман̣ерена саддхим̣ екато а̄рабхитва̄ екатойева нит̣т̣ха̄пентасса падаган̣ана̄йа па̄читтийам̣. тхерена ‘‘манопуббан̇гама̄ дхамма̄’’ти вутте там̣ падам̣ апа̄пун̣итва̄ ‘‘маносет̣т̣ха̄ маномайа̄’’ти вачанака̄ле паттена са̄ман̣ерена екато бхан̣антасса анупадаган̣ана̄йа. ‘‘рӯпам̣ аничча’’нтиа̄ди (ма. ни. 1.353, 356) вачанака̄ле тена саддхим̣ ‘‘рӯ’’ ка̄раматтамева ва̄чентасса анваккхараган̣ана̄йа. еса найо га̄тха̄бандхепи. ‘‘рӯпам̣, бхиккхаве, аниччам̣, ведана̄ аничча̄’’ти (ма. ни. 1.353, 356) имам̣ суттам̣ ва̄чайама̄но тхерена ‘‘рӯпам̣ аничча’’нти вуччама̄не са̄ман̣еро сӣгхапан̃н̃ата̄йа ‘‘ведана̄ аничча̄’’ти имам̣ аниччападам̣ тхерасса ‘‘рӯпам̣ аничча’’нти етена аниччападена саддхим̣ екато бхан̣анто ва̄чам̣ ниччха̄рети, евам̣ ва̄чентасса анубйан̃джанаган̣ана̄йа па̄читтийанти ведитаббам̣.

тикапа̄читтийанти анупасампанне анупасампаннасан̃н̃ивематикаупасампаннасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. анупасампаннена саддхим̣ екато уддесаггахан̣е екато бхан̣антасса ана̄паттӣти самбандхо. еса найо ‘‘саджджха̄йакаран̣е, тасса сантике уддесаггахан̣е’’ти еттха̄пи. татра̄йам̣ виниччхайо – упасампанно ча анупасампанно ча нисӣдитва̄ уддиса̄пенти. а̄чарийо ‘‘нисинна̄нам̣ бхан̣а̄мӣ’’ти техи саддхим̣ екато вадати, а̄чарийассева а̄патти. анупасампаннена саддхим̣ ган̣хантасса ана̄патти. двепи т̣хита̄ ган̣ханти, есева найо. дахарабхиккху нисинно, са̄ман̣еро т̣хито, ‘‘нисиннасса бхан̣а̄мӣ’’ти бхан̣ато ана̄патти. саче дахаро тит̣т̣хати, итаро нисӣдати, ‘‘т̣хитасса бхан̣а̄мӣ’’ти бхан̣атопи ана̄патти. саче бахӯнам̣ бхиккхӯнам̣ антаре еко са̄ман̣еро нисинно хоти, тасмим̣ нисинне падасо дхаммам̣ ва̄чентасса ачиттака̄ а̄патти. саче са̄ман̣еро упача̄рам̣ мун̃читва̄ т̣хито ва̄ нисинно ва̄ хоти, йесам̣ ва̄чети, тесу апарийа̄паннатта̄ екена диса̄бха̄гена пала̄йанакагантхам̣ на̄ма ган̣ха̄тӣти сан̇кхам̣ гаччхати, тасма̄ ана̄патти.

саджджха̄йакаран̣ети анупасампаннена саддхим̣ екато саджджха̄йакаран̣е. тасса сантике уддесаггахан̣ети анупасампаннасса сантике уддесаггахан̣е. йебхуййена пагун̣агантхам̣ бхан̣антасса̄ти саче екага̄тха̄йа еко па̄до на̄гаччхати, авасеса̄ а̄гаччханти, айам̣ йебхуййена пагун̣агантхо на̄ма. етена найена суттепи ведитаббо, там̣ бхан̣антасса. оса̄рентасса ча̄ти париса̄маджджхе суттам̣ учча̄рентасса ча.

падасодхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. пат̣хамасахасеййасиккха̄падаван̣н̣ана̄

идха ‘‘бхиккхум̣ т̣хапетва̄ авасесо анупасампанно на̄ма̄’’ти (па̄чи. 52) вачанато тираччха̄нагатопи анупасампаннойева, со ча кхо на саббо, метхунадхамма̄паттийа̄ ваттхубхӯтова̄ти а̄ха ‘‘антамасо’’тиа̄ди. тасса ча париччхедо метхунадхамма̄паттийа̄ вуттанайенева ведитаббо. дираттатираттанти еттха дираттавачанена на кочи висесаттхо лаббхати, кевалам̣ локавоха̄равасена бйан̃джанасилит̣т̣хата̄йа, мукха̄рул̣хата̄йа евам̣ вуттанти ведитаббам̣. двиннам̣ ва̄ тин̣н̣ам̣ ва̄ раттӣнанти пана вачанаттхаматтадассанаттхам̣ вуттам̣, нирантаратираттадассанаттхам̣ ва̄ дираттаггахан̣ам̣ катанти дат̣т̣хаббам̣. сахасеййанти екато сеййам̣. сеййа̄ти ча ка̄йаппаса̄ран̣асан̇кха̄там̣ сайанампи вуччати ‘‘сайанам̣ сеййа̄’’ти катва̄, йасмим̣ сена̄сане сайанти, тампи ‘‘сайанти еттха̄ти сеййа̄’’ти катва̄. тадубхайампи идха са̄ман̃н̃ена, екасесанайена ва̄ гахитанти а̄ха ‘‘саббаччханнапариччханне’’тиа̄ди.

таттха йам̣ сена̄санам̣ упари пан̃чахи чхаданехи (па̄чи. ат̣т̣ха. 51), ан̃н̃ена ва̄ кеначи антамасо ваттхена̄пи саббамева париччханнам̣, бхӯмито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва чхаданам̣ а̄хачча, ана̄хачча̄пи ва̄ саббантимена парийа̄йена дийад̣д̣хахаттхуббедхена па̄ка̄рена ва̄ ан̃н̃ена ва̄ кеначи антамасо ваттхена̄пи париккхиттам̣, идам̣ саббаччханнасаббапариччханнам̣ на̄ма. йасса пана упари бахутарам̣ т̣ха̄нам̣ чханнам̣, аппам̣ аччханнам̣, самантато ча бахутарам̣ париккхиттам̣, аппам̣ апариккхиттам̣, идам̣ йебхуййена чханнам̣ йебхуййена париччханнам̣ на̄ма. тасмим̣ саббаччханнапариччханне, йебхуййена чханнапариччханне ва̄.

видахеййа̄ти кареййа, тан̃ча кхо аттхато сампа̄дананти а̄ха ‘‘сампа̄деййа̄’’ти. айан̃хеттха сан̇кхепаттхо ‘‘сена̄санасан̇кха̄там̣ сеййам̣ пависитва̄ ка̄йаппаса̄ран̣асан̇кха̄там̣ сеййам̣ каппеййа видахеййа сампа̄деййа̄’’ти. дийад̣д̣хахаттхуббедхо вад̣д̣хакихаттхена гахетаббо. екӯпача̄роти валан̃джанадва̄расса екаттам̣ сандха̄йа вуттам̣. сатагаббхам̣ ва̄ чатуса̄лам̣ екӯпача̄рам̣ хотӣти самбандхо. таттха ва̄ти пуримапуримадивасе йаттха вут̣т̣хам̣, тасмим̣йева сена̄сане ва̄. ан̃н̃аттха ва̄ та̄дисети йатха̄вутталаккхан̣ена саманна̄гате ан̃н̃асмим̣ пуббе авут̣т̣хасена̄сане ва̄. тена ва̄ти йена саха пуримапуримадивасе вут̣т̣хам̣, тена ва̄. ан̃н̃ена ва̄ти йена саха пуримапуримасмим̣ дивасе вут̣т̣хам̣, тато ан̃н̃ена ва̄. сан̇кхепоти сан̇кхепаван̣н̣ана̄. йади евам̣ виттха̄ро катхам̣ ведитабботи а̄ха ‘‘виттха̄ро пана̄’’тиа̄ди.

упад̣д̣хаччханнапариччханна̄дӣсӯти а̄дисаддена ‘‘саббаччханне чӯл̣акапариччханне дуккат̣ам̣, йебхуййена чханне чӯл̣акапариччханне дуккат̣ам̣, саббапариччханне чӯл̣акаччханне дуккат̣ам̣, йебхуййена париччханне чӯл̣акаччханне дуккат̣а’’нти (па̄чи. ат̣т̣ха. 53) ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутта̄нам̣ гахан̣ам̣. татийа̄йа раттийа̄ пура̄рун̣а̄ никкхамитва̄ пуна васантасса̄ти татийа̄йа раттийа̄ арун̣ато пуретарамева никкхамитва̄ арун̣ам̣ бахи ут̣т̣ха̄петва̄ чатуттхадивасе аттхан̇гате сӯрийе пуна васантасса. саббаччханнасабба̄париччханна̄дӣсӯти еттха пана а̄дисаддена ‘‘саббапариччханне саббааччханне, йебхуййена аччханне йебхуййена апариччханне’’ти (па̄чи. 54) па̄л̣ийам̣ а̄гата̄нам̣, ‘‘упад̣д̣хаччханне чӯл̣акапариччханне ана̄патти, упад̣д̣хапариччханне чӯл̣акаччханне ана̄патти, чӯл̣акаччханне чӯл̣акапариччханне ана̄паттӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 53) ат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гата̄нан̃ча гахан̣ам̣.

пат̣хамасахасеййасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. дутийасахасеййасиккха̄падаван̣н̣ана̄

манусситтхийа̄ти джӣвама̄накаманусситтхийа̄. ‘‘матиттхӣ пана кин̃ча̄пи па̄ра̄джикаваттхубхӯта̄, анупа̄диннапаккхе пана т̣хитатта̄ сахасеййа̄паттим̣ на каротӣ’’ти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 55) ваданти. адиссама̄нарӯпа̄хи пана йаккхипетӣхи, метхунасса аваттхубхӯта̄йа ча тираччха̄нагатиттхийа̄ ана̄патти. пат̣хамадивасепӣти пат̣хамасмим̣ вийа сиккха̄паде на чатуттхейева дивасе, атха кхо идха пат̣хамадивасепӣти аттхо. имина̄ идха дивасапариччхедо наттхӣти дассети. ан̇гесу пана па̄читтийаваттхукасена̄санам̣, таттха ма̄туга̄мена саха нипаджджанам̣, сӯрийаттхан̇гамананти тӣн̣и ан̇га̄нӣти айампи висесо дат̣т̣хаббо.

дутийасахасеййасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. дхаммадесана̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

чхаппан̃чава̄ча̄хӣти чхахи пан̃чахи ва̄ча̄хи. ва̄ча̄париччхедо панеттха катхам̣ ведитабботи а̄ха ‘‘уттари чхаппан̃чава̄ча̄хӣ’’тиа̄ди. саббаттха̄ти сутте, ат̣т̣хакатха̄йан̃ча. саче ат̣т̣хакатхам̣, дхаммападам̣, джа̄така̄диваттхум̣ ва̄ катхетука̄мо хоти, чхаппадаматтамева катхетум̣ ват̣т̣ати. па̄л̣ийа̄ саддхим̣ катхентена екам̣ падам̣ па̄л̣ито, пан̃ча ат̣т̣хакатха̄тоти евам̣ чха пада̄ни анатиккамитва̄ва катхетаббо. пурисена̄ти мануссапурисена. тена̄ха ‘‘мануссавиггахам̣ гахетва̄ пана̄’’тиа̄ди.

тикапа̄читтийанти ма̄туга̄ме ма̄туга̄масан̃н̃ивематикаама̄туга̄масан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. ан̃н̃асса ва̄ ма̄туга̄масса̄ти екасса ма̄туга̄масса десетва̄ нисинне пуна а̄гатасса ан̃н̃асса ма̄туга̄масса, евам̣ пана ека̄сане нисиннена ма̄туга̄масатасса̄пи десетум̣ ват̣т̣ати. ‘‘вин̃н̃уманусситтхийа̄’’ти вачанато авин̃н̃иттхийа̄пи десайато ана̄патти. ирийа̄патхапариватта̄бха̄воти аттано ва̄ ма̄туга̄масса ва̄ ирийа̄патхапариватта̄бха̄во. каппийака̄ракасса̄бха̄воти вин̃н̃усса каппийака̄ракасса̄бха̄во, дутийа̄нийате вутталаккхан̣асса мануссасса абха̄воти вуттам̣ хоти. кирийа̄кирийанти еттха уттари чхаппан̃чава̄ча̄хи дхаммадесана̄ кирийа̄, каппийака̄ракасса аггахан̣ам̣ акирийа̄ти дат̣т̣хаббам̣.

дхаммадесана̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. бхӯта̄рочанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ниппарийа̄йена̄ти ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи’’нтиа̄дина̄ (па̄чи. 71) уджукамева. парийа̄йена а̄рочитанти ‘‘йо те виха̄ре васи, со бхиккху пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи, сама̄паджджати, сама̄панно’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 75) ан̃н̃а̄падесена бхан̣итам̣. паринибба̄нака̄ле (па̄чи. ат̣т̣ха. 77), пана антара̄ ва̄ атикад̣д̣хийама̄нена упасампаннасса бхӯтам̣ а̄рочетум̣ ват̣т̣ати. анатикад̣д̣хийама̄нена̄пи (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.77) татха̄рӯпе ка̄ран̣е сати а̄рочетум̣ ват̣т̣атийева. тенева ан̃н̃атарена дахарабхиккхуна̄ упавадито ан̃н̃атаро тхеро ‘‘а̄вусо, упаримаггаттха̄йа ва̄йа̄мам̣ ма̄ ака̄си, кхӣн̣а̄саво тайа̄ упавадито’’ти а̄ха. тхерена ча ‘‘аттхи те, а̄вусо, имасмим̣ са̄сане патит̣т̣ха̄’’ти пут̣т̣хо дахарабхиккху ‘‘а̄ма, бханте, сота̄панно а̄ха’’нти авоча. ‘‘ка̄рако айа’’нти н̃атва̄пи пат̣ипаттийа̄ амогхабха̄вадассанена самуттеджана̄йа, сампахам̣сана̄йа ча арийа̄ атта̄нам̣ пака̄сентийева. тена̄ха ‘‘татха̄рӯпе ка̄ран̣е сати упасампаннасса а̄рочайато’’ти. сутапарийаттисӣлагун̣ам̣ пана анупасампаннассапи а̄рочетум̣ ват̣т̣ати. касма̄ на идха умматтака̄дайо гахита̄ти а̄ха ‘‘йасма̄ пана̄’’тиа̄ди. а̄дисаддена кхиттачиттаведана̄т̣т̣а̄нам̣ гахан̣ам̣. тасмим̣ сатӣти умматтака̄дибха̄ве сати. идха на гахита̄ти имасмим̣ сиккха̄паде падабха̄джанийам̣ на гахита̄. ачиттаканти пан̣н̣аттиджа̄наначитта̄бха̄вена ачиттакам̣. кусала̄бйа̄катачиттехи двичитта’’нти идам̣ уккат̣т̣хапариччхедена арийапуггалейева сандха̄йа вуттам̣. на хи пан̣н̣аттим̣ аджа̄нанта̄ джха̄нала̄бхино путхуджджана̄ ваттхумхи лобхавасена акусалачиттена̄пи на а̄рочентӣти. дуккхаведана̄йа ва̄ абха̄вато ‘‘двиведана’’нти имасса анурӯпам̣ катва̄ евам̣ вуттанти дат̣т̣хаббам̣.

бхӯта̄рочанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. дут̣т̣хулла̄рочанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

двиннам̣ ‘а̄паттиккхандха̄нанти па̄ра̄джикасан̇гха̄дисесасан̇кха̄та̄нам̣ двиннам̣ а̄паттиккхандха̄нам̣. а̄йатим̣ сам̣вараттха̄йа̄ти ‘‘евамеса паресу хироттаппена̄пи а̄йатим̣ сам̣варам̣ а̄паджджиссатӣ’’ти а̄йатим̣ сам̣вараттха̄йа. а̄паттӣнан̃ча кула̄нан̃ча парийантам̣ катва̄ ва̄ акатва̄ ва̄ти ‘‘еттака̄ а̄паттийо а̄рочетабба̄, еттакесу кулесу а̄рочетабба̄’’ти евам̣ а̄паттӣнан̃ча кула̄нан̃ча парийантам̣ катва̄ ва̄ акатва̄ ва̄.

адут̣т̣хулла̄йа̄ти па̄ра̄джикасан̇гха̄дисесам̣ т̣хапетва̄ авасесапан̃ча̄паттиккхандхасан̇кха̄та̄йа адут̣т̣хулла̄йа а̄паттийа̄. авасесе чха а̄паттиккхандхети сан̇гха̄дисесаваджджите сесе чха а̄паттиккхандхе. пуримапан̃часиккха̄падавӣтиккамасан̇кха̄там̣ дут̣т̣хулланти па̄н̣а̄типа̄тавераман̣иа̄дикасса а̄дито пан̃часиккха̄падасса вӣтиккамасан̇кха̄там̣ дут̣т̣хуллам̣. итарам̣ адут̣т̣хуллам̣ ва̄ аджджха̄ча̄ранти тато ан̃н̃ам̣ вика̄лабходжана̄дикапан̃чакам̣, суккависат̣т̣хика̄йасам̣саггадут̣т̣хуллааттака̄ман̃чети адут̣т̣хуллам̣ ва̄ аджджха̄ча̄рам̣. ваттхуматтанти ‘‘айам̣ суккависсат̣т̣хим̣ а̄панно, дут̣т̣хуллам̣, аттака̄мам̣, ка̄йасам̣саггам̣ а̄панно’’ти евам̣ ваттхуматтам̣ ва̄ а̄рочентасса. а̄паттиматтанти ‘‘айам̣ па̄ра̄джикам̣ а̄панно, сан̇гха̄дисесам̣, тхуллаччайам̣, па̄читтийам̣, па̄т̣идесанӣйам̣, дуккат̣ам̣, дуббха̄ситам̣ а̄панно’’ти евам̣ а̄паттиматтам̣ ва̄ а̄рочентасса. вутталаккхан̣асса̄ти ‘‘па̄ра̄джикам̣ анаджджха̄паннасса̄’’ти кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дут̣т̣хулла̄рочанасиккха̄падаван̣н̣ана̄) евам̣ вутталаккхан̣асса. саваттхукоти ваттхуна̄ саха гхат̣ито.

дут̣т̣хулла̄рочанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. патхавӣкхан̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄

па̄са̄н̣асаккхаракатхаламарумбава̄лука̄дӣсӯти еттха мут̣т̣хиппама̄н̣ато упари па̄са̄н̣а̄ти ведитабба̄. мут̣т̣хиппама̄н̣а̄ саккхара̄. катхала̄ти капа̄лакхан̣д̣а̄ни. марумба̄ти кат̣асаккхара̄. ва̄лука̄ ва̄лика̄йева. ан̃н̃атарасса татийабха̄го хотӣти татийо бха̄го хоти. идам̣ вуттам̣ хоти – йато пам̣сум̣ ва̄ маттикам̣ ва̄ а̄хара̄петва̄ висум̣ висум̣ кате две кот̣т̣ха̄са̄ пам̣су ва̄ маттика̄ ва̄ еко па̄са̄н̣а̄дӣсу ан̃н̃атаро хоти, айам̣ миссакапатхавӣ на̄ма̄ти. оват̣т̣хо на̄ма девена оват̣т̣хо (па̄чи. 86). вуттанти падабха̄джанийам̣, сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄йамева ва̄ вуттам̣. адхикатарапа̄са̄н̣а̄димисса̄ти адхикатарапа̄са̄н̣а̄дӣхи мисса̄, адад̣д̣ха̄пи вуттаппама̄н̣ато адхикатарапа̄са̄н̣а̄димисса̄ти адхиппа̄йо. ва̄-саддо авуттавикаппаттхо, тена ӯнакачатума̄соват̣т̣хапатхавим̣ сан̇ган̣ха̄ти. суддхапа̄са̄н̣а̄дибхеда̄йа̄ти суддха̄ па̄са̄н̣а̄ еттха̄ти суддхапа̄са̄н̣а̄, са̄ а̄ди йасса бхедасса со суддхапа̄са̄н̣а̄ди. а̄ди-саддена суддхасаккхара̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. суддхапа̄са̄н̣а̄дибхедо йасса̄ са̄ суддхапа̄са̄н̣а̄дибхеда̄, та̄йа суддхапа̄са̄н̣а̄дибхеда̄йа, суддхапа̄са̄н̣а̄диппака̄ра̄йа̄ти аттхо.

сайам̣ кхан̣атӣти еттха йо антамасо па̄дан̇гут̣т̣хакенапи кхан̣ати, удакампи чхад̣д̣енто бхиндати, па̄дан̇гут̣т̣хакенапи виликхати, паттампи пачанто дахати, со саббо кхан̣атийева̄ти ведитаббо. тена̄ха ‘‘кхан̣анабхеданавилекханапачана̄дӣхи викопетӣти. паттам̣ пачантена (па̄чи. ат̣т̣ха. 87) хи пуббе паккат̣т̣ха̄нейева пачитаббо. адад̣д̣ха̄йа патхавийа̄ аггим̣ т̣хапетум̣ на ват̣т̣ати. паттапачанакапа̄ласса пана упари аггим̣ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. да̄рӯнам̣ упари т̣хапети, со агги та̄ни даханто гантва̄ патхавим̣ дахати, на ват̣т̣ати. ит̣т̣хакапа̄са̄н̣а̄дӣсупи есева найо. татра̄пи хи ит̣т̣хака̄дӣнам̣йева упари т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. касма̄? тесам̣ анупа̄да̄натта̄. на хи та̄ни аггисса упа̄да̄насан̇кхам̣ гаччханти. суккхакха̄н̣уруккха̄дӣсупи аггим̣ да̄тум̣ на ват̣т̣ати. саче пана ‘‘патхавим̣ апаттамева нибба̄петва̄ гамисса̄мӣ’’ти дети, ват̣т̣ати. паччха̄ нибба̄петум̣ на саккоти, ависайатта̄ ана̄патти. вуттанайенева̄ти ‘‘кхан̣анабхеданавиликханапачана̄дӣхӣ’’ти вуттенева найена. нийаметва̄ти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄. итароти а̄н̣а̄пако.

‘‘поккхаран̣им̣ кхан̣а̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 86) вадати, ват̣т̣ати. кхата̄йева поккхаран̣ӣ на̄ма хоти, тасма̄ айам̣ каппийавоха̄ро. еса найо ‘‘ва̄пим̣, тал̣а̄кам̣, а̄ва̄т̣ам̣ кхан̣а̄’’тиа̄дӣсупи. ‘‘имам̣ ока̄сам̣ кхан̣а, имасмим̣ ока̄се поккхаран̣им̣ кхан̣а̄’’ти пана ваттум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘кандам̣ кхан̣а мӯлам̣ кхан̣а̄’’ти анийаметва̄ ваттум̣ ват̣т̣ати. ‘‘имам̣ валлим̣ кхан̣а, имасмим̣ ока̄се кандам̣ ва̄ мӯлам̣ ва̄ кхан̣а̄’’ти ваттум̣ на ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘ока̄сам̣ анийаметва̄…пе… бхан̣антасса̄’’ти. а̄тапена суккхакаддамо ча пхалати, татра йо хет̣т̣ха̄ патхавийа̄ асамбаддхо, тамева апанетум̣ ват̣т̣ати. еса найо гокан̣т̣акепи. тена̄ха ‘‘а̄тапена…пе… асамбаддха’’нти. таттха гокан̣т̣ако (па̄чи. ат̣т̣ха. 86) на̄ма га̄вӣнам̣ кхураччхиннакаддамо вуччати. саче пана хет̣т̣химаталена бхӯмисамбандхо, викопетум̣ на ват̣т̣ати. бхиджджитва̄ патитанадитат̣анти бхиджджитва̄ надиса̄манта̄ патитам̣ омакача̄тума̄сам̣ оват̣т̣хам̣ надитат̣ам̣. саче пана бхиджджитва̄ удакейева пакати, деве атирекача̄тума̄сам̣ оват̣т̣хепи удакейева удакасса патитатта̄ ват̣т̣ати. махантампи нан̇галаччхиннаматтика̄пин̣д̣анти махантампи каситат̣т̣ха̄не хет̣т̣ха̄ патхавийа̄ асамбаддхам̣ нан̇галаччхиннаматтика̄пин̣д̣ам̣. евама̄дисаддена кӯт̣а̄син̃чанайоггатанукакаддама̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. асан̃чичча руккха̄дипават̣т̣анена бхиндантасса̄ти па̄са̄н̣аруккха̄дӣни ва̄ пават̣т̣ентасса, каттарадан̣д̣ена ва̄ а̄хачча а̄хачча гаччхантасса патхавӣ бхиджджати, са̄ ‘‘тена бхиндисса̄мӣ’’ти евам̣ сан̃чичча абхиннатта̄ асан̃чичча бхинна̄ на̄ма хоти, ити асан̃чичча руккха̄диппават̣т̣анена бхиндантасса ана̄патти. асатийа̄ па̄дан̇гут̣т̣хака̄дӣхи виликхантасса̄ти йо ан̃н̃авихито кеначи саддхим̣ кин̃чи катхенто па̄дан̇гут̣т̣хакена ва̄ каттарайат̣т̣хийа̄ ва̄ патхавим̣ виликханто тит̣т̣хати, тасса евам̣ асатийа̄ па̄дан̇гут̣т̣хака̄дӣхи виликхантасса ана̄патти.

патхавӣкхан̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

муса̄ва̄давагго пат̣хамо.

2. бхӯтага̄мавагго

1. бхӯтага̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘бхавантӣ’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.90) имина̄ вирул̣хамӯле нӣлабха̄вам̣ а̄паджджитва̄ вад̣д̣хама̄наке тарун̣агаччхе дассети. ‘‘ахесу’’нти имина̄ пана вад̣д̣хитва̄ т̣хите маханте руккхагаччха̄дике дассети. тена̄ха ‘‘джа̄йантӣ’’тиа̄ди. еттха ча ‘‘бхавантӣ’’ти имасса виваран̣ам̣ ‘‘джа̄йанти вад̣д̣хантӣ’’ти, ‘‘ахесу’’нти имасса ‘‘джа̄та̄ вад̣д̣хита̄’’ти. га̄моти самӯхо. патит̣т̣хитахаритатин̣аруккха̄дӣнанти бхӯмийам̣ патит̣т̣хитасса харитатин̣асса чева харитаруккха̄дӣнан̃ча. а̄дисаддена осадхигаччхалата̄дайо ведитабба̄. нимиттаттхе ча бхуммам̣. йо аттхо сампаджджати, тама̄ха ‘‘бхӯтага̄мапа̄табйата̄йа̄’’тиа̄дина̄.

нану ча руккха̄дайо читтарахитата̄йа на джӣва̄, читтарахитата̄ ча парипханда̄бха̄вато, чхиннепи вируханато, висадисаджа̄тикабха̄вато, чатуйонийам̣ апарийа̄паннато ча ведитабба̄, вуд̣д̣хи пана пава̄л̣асила̄лаван̣а̄нампи виджджатӣти на тесам̣ джӣвабха̄ве ка̄ран̣ам̣, висайаггахан̣ан̃ча несам̣ парикаппана̄маттам̣ супанам̣ вийа чин̃ча̄дӣнам̣, татха̄ дохал̣а̄дайо, атха касма̄ бхӯтага̄масса па̄табйата̄йа па̄читтийам̣ иччхитанти? саман̣ааса̄руппато, таннисситасатта̄нураккхан̣ато ча. тенева̄ха ‘‘джӣвасан̃н̃ино хи могхапуриса̄ манусса̄ руккхасми’’нтиа̄ди (па̄чи. 89). са̄сапабӣджакасева̄лампӣти са̄сапабӣджакасан̇кха̄там̣ сева̄лампи, са̄сапасева̄лам̣, бӣджакасева̄лампӣти аттхо. таттха са̄сапасева̄ло на̄ма са̄сапаматто кхуддакасева̄ло. бӣджакасева̄ло на̄ма упари кхуддакапатто хет̣т̣ха̄ кхуддакамӯло сева̄ло.

мӯлабӣджакхандхабӣджапхал̣убӣджааггабӣджабӣджабӣджа̄нанти еттха мӯламева бӣджам̣ мӯлабӣджам̣. евам̣ сесесупи. таттха мӯлабӣджам̣ халиддиа̄дикам̣. кхандхабӣджам̣ ассаттха̄дикам̣. пхал̣убӣджам̣ уччхуа̄дикам̣. аггабӣджам̣ хиривера̄дикам̣. бӣджам̣бӣджам̣ пуббан̣н̣а̄дикам̣. бха̄джанагатанти сара̄ва̄дибха̄джанагатам̣. никкхантам̣ мӯламаттам̣ етасма̄ти никкхантамӯламаттам̣. матта саддена четтха пан̣н̣асса никкхаманам̣ пат̣иккхипати. еса найо никкхантаан̇кураматтанти еттха̄пи. саче пана мӯлан̃ча пан̣н̣ан̃ча ниггатам̣, бхӯтага̄масан̇кхам̣ гаччхати. видаттхиматта̄ паттават̣т̣и ниггаччхатӣти видаттхиматта̄ анӣлаван̣н̣а̄ паттават̣т̣и никкхамати. тена̄ха ‘‘никкханте’’тиа̄ди. харито на хотӣти нӣлаван̣н̣о на хоти. мугга̄дӣнам̣ пана пан̣н̣есу ут̣т̣хитесу, вӣхиа̄дӣнам̣ ва̄ ан̇куре харите бхӯтага̄масан̇гахам̣ гаччханти. еса найо амбат̣т̣хиа̄дӣсу.

бхӯтага̄мабӣджага̄мети еттха бхӯтага̄мато вийоджитам̣ вируханасаматтхамева мӯлабӣджа̄дикам̣ бӣджага̄мо на̄ма̄ти ведитаббам̣. убхайаттха̄ти бхӯтага̄мабӣджага̄месу. ататха̄сан̃н̃исса̄ти абхӯтага̄ма̄бӣджага̄масан̃н̃исса. ко пана ва̄до абхӯтага̄ма̄бӣджага̄месу абхӯтага̄ма̄бӣджага̄масан̃н̃исса. асан̃чичча̄ти па̄са̄н̣аруккха̄дӣни ва̄ пават̣т̣ентасса, са̄кхам̣ ва̄ кад̣д̣хантасса, каттарадан̣д̣ена ва̄ бхӯмим̣ пахаритва̄ гаччхантасса тин̣а̄ни куппанти. та̄ни тена ‘‘викопесса̄мӣ’’ти евам̣ сан̃чичча авикопитатта̄ асан̃чичча викопита̄ни на̄ма хонти. ити асан̃чичча викопентасса ана̄патти.

асатийа̄ти ан̃н̃авихито кеначи саддхим̣ кин̃чи катхенто па̄дан̇гут̣т̣хакена ва̄ хаттхена ва̄ тин̣ам̣ ва̄ латам̣ ва̄ викопенто тит̣т̣хати, евам̣ асатийа̄ викопентасса ана̄патти.

аджа̄нитва̄ти еттха аббхантаре ‘‘бӣджага̄мо’’ти ва̄ ‘‘бхӯтага̄мо’’ти ва̄ на джа̄на̄ти, ‘‘викопемӣ’’ти пана джа̄на̄ти. евам̣ тин̣е ва̄ пала̄лапун̃дже ва̄ кхан̣иттим̣ ва̄ куда̄лам̣ ва̄ сан̇гопанаттха̄йа т̣хапети, д̣айхама̄нахаттхо ва̄ аггим̣ па̄тети. татра че тин̣а̄ни чхиджджанти ва̄ д̣айханти ва̄, евам̣ аджа̄нитва̄ викопентасса ана̄патти.

йена кеначи аггина̄ти кат̣т̣хаггигомайаггиа̄дӣсу йена кеначи аггина̄, антамасо лохакхан̣д̣енапи а̄диттена. ‘‘каппийа’’нти ватва̄ва̄ти йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа ‘‘каппийа’’нти ватва̄ва. ева-саддена пат̣хамам̣ аггина̄ пхуситва̄ паччха̄ ‘‘каппийа’’нти ваттум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти дассети. ‘‘пат̣хамам̣ аггим̣ никкхипитва̄ там̣ ануддхаритва̄ва ‘каппийа’нти вутте пана ват̣т̣атӣ’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.93) ваданти. еса найо сесесупи. татхева̄ти ‘каппийа’нти ватва̄ва. ассамахим̣сасӯкарамигагорӯпа̄нам̣ пана кхура̄ атикхин̣а̄, тасма̄ техи на ка̄таббам̣, катампи акатам̣ хотӣти а̄ха ‘‘т̣хапетва̄ гомахим̣са̄дӣнам̣ кхуре’’ти. хаттхинакха̄ пана кхура̄ на хонти, тасма̄ техи ват̣т̣ати. тираччха̄на̄нанти сӣхабйаггхадӣпимаккат̣а̄нам̣, сакунта̄нан̃ча. тесан̃хи накха̄ тикхин̣а̄ хонти, тасма̄ техи ка̄таббам̣. ‘‘антамасо чхиндитва̄ а̄хат̣енапӣ’’ти имина̄ йехи ка̄тум̣ ват̣т̣ати, техи таттхаджа̄такехи ка̄таббанти еттха ваттаббамева наттхӣти дассети. ‘‘саттхе вуттанайенева̄’’ти имина̄ чхедам̣ ва̄ ведхам̣ ва̄ дассентена ‘‘каппийанти ватва̄ва̄’’ти вуттаматидисати. еттха ча кин̃ча̄пи ‘‘каппийанти ватва̄ва ка̄табба’’нтиа̄дина̄ каппийам̣ каронтена каттабба̄ка̄рамева дасситам̣, татха̄пи бхиккхуна̄ ‘‘каппийам̣ карохӣ’’ти вуттейева анупасампаннена ‘‘каппийа’’нти ватва̄ аггипариджита̄ди ка̄таббанти гахетаббам̣. авачанам̣ пана ‘‘пунапи каппийам̣ карохӣти ка̄ретва̄ва парибхун̃джитабба’’нти пат̣хамамева вуттатта̄.

екасмим̣…пе… каппийе кате саббам̣ катам̣ хотӣти екам̣йева ‘‘каппийам̣ каромӣ’’ти адхиппа̄йенапи каппийе кате ека̄баддхатта̄ саббам̣ катам̣ хоти. да̄рукам̣ виджджхатӣти джа̄нитва̄ ва̄ аджа̄нитва̄ ва̄ виджджхати ва̄ виджджха̄пети ва̄, ват̣т̣атийева. бхаттаситтхе виджджхатӣти еттха̄пи есева найо. там̣ виджджхати, на ват̣т̣атӣти валлиа̄дӣнам̣ бха̄джанагатикатта̄ти адхиппа̄йо. бхинда̄петва̄ каппийам̣ ка̄ретаббанти бӣджато муттасса кат̣а̄хасса бха̄джанагатикатта̄ вуттам̣. абӣджанти ан̇кураджананасаматтхабӣджарахитатарун̣амбапхала̄ди. тена̄ха ‘‘йам̣ пана пхалам̣ тарун̣ам̣ хоти, абӣджа’’нти. ниббаттабӣджам̣ на̄ма бӣджам̣ ниббаттетва̄ висум̣ катва̄ парибхун̃джитум̣ саккун̣еййам̣ амбапанаса̄дипхалам̣. тена̄ха ‘‘бӣджам̣ апанетва̄ парибхун̃джитабба’’нти. таттха каппийакаран̣акиччам̣ наттхи, сайамева каппийа̄нӣти адхиппа̄йо.

бхӯтага̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ан̃н̃ава̄дакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

йаматтханти ‘‘твам̣ кира дуккат̣а̄паттим̣ а̄панно’’тиа̄дикам̣ йам̣ кин̃чи аттхам̣. тато ан̃н̃анти пуччхитаттхато ан̃н̃аматтхам̣. ан̃н̃енан̃н̃ам̣ пат̣ичаран̣асса̄ти винайадхарена йам̣ вачанам̣ досапуччханаттхам̣ вуттам̣, тато ан̃н̃ена вачанена пат̣иччха̄данасса. пат̣иччха̄данаттхопи хи чарасаддо хоти анекаттхатта̄ дха̄тӯнам̣. вуттанти па̄л̣ийам̣ вуттам̣.

са̄васесам̣ а̄паттим̣ а̄панноти еттха т̣хапетва̄ па̄ра̄джикам̣ сеса̄ са̄васеса̄патти на̄ма, там̣ а̄панно. ануйун̃джийама̄ноти ‘‘ким̣, а̄вусо, иттханна̄мам̣ а̄паттим̣ а̄панносӣ’’ти пуччхийама̄но. ан̃н̃ена вачанена̄ти ‘‘ко а̄панно? ким̣ а̄панно? кисмим̣ а̄панно? катхам̣ а̄панно? кам̣ бхан̣атха? ким̣ бхан̣атха̄’’ти ан̃н̃ена вачанена. ан̃н̃анти ‘‘ким̣ твам̣ иттханна̄мам̣ а̄паттим̣ а̄панносӣ’’тиа̄дикам̣ ануйун̃джакавачанам̣. татха̄ татха̄ виккхипатӣти тена тена пака̄рена виккхипати. ким̣ вуттам̣ хоти? со (па̄чи. ат̣т̣ха. 94) кин̃чи вӣтиккамам̣ дисва̄ ‘‘а̄вусо, а̄паттим̣ а̄панносӣ’’ти сан̇гхамаджджхе а̄паттийа̄ ануйун̃джийама̄но ‘‘ко а̄панно’’ти вадати. тато ‘‘тва’’нти вутте ‘‘ахам̣ ким̣ а̄панно’’ти вадати. атха ‘‘па̄читтийам̣ ва̄ дуккат̣ам̣ ва̄’’ти вутте ‘‘ахам̣ кисмим̣ а̄панно’’ти вадати. тато ‘‘амукасмим̣ на̄ма ваттхусми’’нти вутте ‘‘ахам̣ катхам̣ а̄панно, ким̣ каронто а̄панномхӣ’’ти пуччхати. атха ‘‘идам̣ на̄ма каронто а̄панно’’ти вутте ‘‘кам̣ бхан̣атха̄’’ти вадати. тато ‘‘там̣ бхан̣а̄ма̄’’ти вутте ‘‘ким̣ бхан̣атха̄’’ти еваманекехи пака̄рехи виккхипатӣти вуттам̣ хоти.

йо пана бхиккху са̄васесам̣ а̄паттим̣ а̄панно, там̣ на катхетука̄мо тун̣хӣбха̄вена вихесетӣти самбандхо. вихесетӣти чиранисаджджа̄чирабха̄санехи пит̣т̣хиа̄гила̄йаната̄лусоса̄дивасена сан̇гхам̣ вихесети, париссамам̣ тесам̣ каротӣти аттхо. париссамо хи вихеса̄ на̄ма. ан̃н̃ава̄дакакамманти ан̃н̃ава̄дакасса бхиккхуно ан̃н̃ава̄дака̄ропанаттхам̣ ка̄таббам̣ н̃аттидутийакаммам̣. вихесакакамманти еттха̄пи есева найо. тасмим̣ сан̇гхена катети тасмим̣ ан̃н̃ава̄дакакамме ча вихесакакамме ча сан̇гхена н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа кате. татха̄ каронта̄нанти там̣ пака̄рам̣ каронта̄нам̣, ан̃н̃ава̄дакан̃ча вихесакан̃ча каронта̄нанти аттхо.

‘‘вихесакети айаметтха анупан̃н̃аттӣ’’ти авачанан̃четтха ‘‘а̄паттикара̄ ча хоти ан̃н̃ава̄дакасиккха̄пада̄дӣсу вийа̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄) вуттатта̄йева пан̃н̃а̄йатӣти катва̄. еса найо упари сиккха̄падесу. дхаммакамме тикапа̄читтийанти дхаммакамме дхаммакаммасан̃н̃ивематикаадхаммакаммасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. адхаммакамме тикадуккат̣анти еттха̄пи есева найо. ана̄ропитети каммава̄ча̄йа ана̄ропите, аппатит̣т̣ха̄питети аттхо. гелан̃н̃ена̄ти йена катхетум̣ на саккоти, мукхе та̄дисена бйа̄дхина̄. сан̇гхасса бхан̣д̣ана̄дӣни бхависсантӣти сан̇гхамаджджхе катхите таппаччайа̄ сан̇гхасса бхан̣д̣анам̣ ва̄ калахо ва̄ виггахо ва̄ вива̄до ва̄ сан̇гхабхедо ва̄ сан̇гхара̄джи ва̄ бхависсантӣти имина̄ ва̄ адхиппа̄йена на катхентасса. еттха ча адхаммена̄ти абхӯтена ваттхуна̄.

‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни адинна̄да̄насадиса̄нӣ’’ти ависесам̣ атидиситва̄ висесам̣ дассетум̣ ‘‘идам̣ пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. сийа̄ кирийам̣ ан̃н̃енан̃н̃ам̣ пат̣ичарантасса. сийа̄ акирийам̣ тун̣хӣбха̄вена вихесентасса.

ан̃н̃ава̄дакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. уджджха̄панакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

йена вачанена̄ти ‘‘чханда̄йа иттханна̄мо идам̣ на̄ма каротӣ’’тиа̄дикена йена вачанена. тена̄ха ‘‘чханда̄йа̄’’тиа̄ди. таттха чханда̄йа̄ти чхандена паккхапа̄тена. ‘‘аккхара̄йа ва̄четӣ’’тиа̄дӣсу (па̄чи. 46) вийа лин̇гавипалла̄со еса. идам̣ на̄ма каротӣти аттано сандит̣т̣хасамбхатта̄нам̣ пан̣ӣтам̣ сена̄санам̣ ва̄ пан̃н̃апети, бхатта̄дикам̣ ва̄ти адхиппа̄йо. сена̄санапан̃н̃а̄пака̄дибхеданти еттха а̄дисаддена бхаттуддесакайа̄губха̄джакапхалабха̄джака̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. анекаттхатта̄ дха̄тӯнам̣ джхе-саддо олоканаттхопи хотӣти а̄ха ‘‘аван̃н̃а̄йа олока̄пентӣ’’ти. чинтанаттхойева ва̄ гахетабботи а̄ха ‘‘ла̄макато ва̄ чинта̄пентӣ’’ти. татхева ваданта̄ти ‘‘чханда̄йа иттханна̄мо идам̣ на̄ма каротӣ’’тиа̄дӣни ваданта̄. вуттанти па̄л̣ийам̣ вуттам̣. ‘‘кхиййанаке’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 105) айаметтха анупан̃н̃атти.

асамматасса̄ти сан̇гхена каммава̄ча̄йа асамматасса. кевалам̣ ‘‘тавесо бха̄ро’’ти сан̇гхена а̄ропитабха̄расса, бхиккхӯнам̣ ва̄ пха̄сувиха̄раттха̄йа сайамева бха̄рам̣ вахантасса, йатра ва̄ две тайо бхиккхӯ вихаранти, татра та̄дисам̣ каммам̣ каронтасса̄ти адхиппа̄йо. йасса кассачӣти упасампаннасса ва̄ анупасампаннасса ва̄ йасса кассачи. анупасампаннасса пана самматасса ва̄ асамматасса ва̄ти еттха пана (па̄чи. ат̣т̣ха. 106) кин̃ча̄пи анупасампаннасса тераса самматийо да̄тум̣ на ват̣т̣анти, татха̄пи йо упасампаннака̄ле ладдхасаммутико паччха̄ анупасампаннабха̄ве т̣хито, там̣ сандха̄йа ‘‘самматасса ва̄’’ти вуттам̣. йасса пана бйаттасса са̄ман̣ерасса кевалам̣ сан̇гхена ва̄ самматена ва̄ бхиккхуна̄ ‘‘твам̣ идам̣ каммам̣ карохӣ’’ти бха̄ро като, там̣ сандха̄йа ‘‘асамматасса ва̄’’ти вуттам̣. йасма̄ уджджха̄панан̃ча кхиййанан̃ча муса̄ва̄давасена паваттам̣, тасма̄ а̄дикаммикасса имина̄ва ана̄патти, муса̄ва̄дена пана а̄паттийева̄ти гахетаббам̣.

уджджха̄панакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. пат̣хамасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ман̃чам̣ ва̄ти маса̄рако, бундика̄баддхо, кул̣ӣрапа̄дако, а̄хаччапа̄дакоти имесу чатӯсу йам̣ кан̃чи ман̃чам̣ ва̄. пӣт̣хам̣ ва̄ти еттха̄пи есева найо. бхисим̣ ва̄ти ун̣н̣абхиси, чол̣абхиси, ва̄кабхиси, тин̣абхиси, пан̣н̣абхисӣти има̄су пан̃часу бхисӣсу йам̣ кан̃чи бхисим̣ ва̄. тена̄ха ‘‘ман̃ча̄дӣсӯ’’тиа̄ди. таттха ‘‘ман̃часан̇кхепена̄’’ти имина̄ пӣт̣хасан̇кхепам̣ пат̣иккхипати. каппийачаммена̄ти мига̄джел̣акачаммена. еттха пана мигачамме ен̣имиго, ва̄тамиго, пасадамиго, курун̇гамиго, мигама̄туко, рохитамиготи етесам̣йева чамма̄ни ват̣т̣анти, ан̃н̃есам̣ пана –

маккат̣о ка̄л̣асӣхо ча, сарабхо кадалӣмиго;

йе ча ва̄л̣амига̄ кечи, тесам̣ чаммам̣ на ват̣т̣атӣти. (маха̄ва. ат̣т̣ха. 259);

таттха ва̄л̣амига̄ти сӣхабйаггхааччхатараччха̄. на кевалан̃ча етейева, йесам̣ пана чаммам̣ ват̣т̣атӣти вуттам̣, те т̣хапетва̄ авасеса̄ антамасо гомахим̣сасасабил̣а̄ра̄дайопи саббе имасмим̣ аттхе ‘‘ва̄л̣амига̄’’твева ведитабба̄. етесан̃хи саббесам̣ чаммам̣ на ват̣т̣ати. та̄лӣсапаттанти суддхам̣ тама̄лапаттам̣, ан̃н̃ена миссам̣ пана ват̣т̣ати. тин̣ава̄качол̣есу акаппийам̣ на̄ма наттхи. ким̣ панеттха биббохане вийа нисӣдитун̃ча нипаджджитун̃ча на ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘таттха̄’’тиа̄ди. на кевалан̃чедамева̄ти а̄ха ‘‘пама̄н̣апариччхедопи четтха наттхӣ’’ти, ‘‘еттакамева ка̄табба’’нти бхисийа̄ пама̄н̣анийамопи наттхӣти аттхо. ман̃чабхисипӣт̣хабхисибхӯматтхаран̣абхисичан̇каманабхисипа̄дапун̃чханабхисӣти ета̄сам̣ пана анурӯпато саллаккхетва̄ аттано ручивасена пама̄н̣ам̣ ка̄таббам̣. анто сам̣веллитва̄ баддханти йатха̄ вемаджджхам̣ сам̣кхиттам̣ хоти, евам̣ маджджхе сут̣т̣ху вет̣хетва̄ баддхам̣.

йе ат̣т̣ха ма̄са̄ти самбандхо. ‘‘авассикасан̇кета̄’’ти етассева виваран̣ам̣ ‘‘васса̄нама̄са̄ти евам̣ апан̃н̃а̄та̄’’ти, аппатита̄ аппасиддха̄ти аттхо. ‘‘асан̃н̃ита̄’’типи па̄т̣хо, таттха авин̃н̃а̄та̄ти аттхо. ат̣т̣ха ма̄са̄ти чатта̄ро хемантика̄, чатта̄ро гимхика̄ ма̄са̄ти ат̣т̣ха ма̄са̄. овассакаман̣д̣апети са̄кха̄ман̣д̣апападараман̣д̣апа̄нам̣ йаттха каттхачи овассаке ман̣д̣апе. йаттха̄ти йесу джанападесу. саббаттха̄ти саббесу джанападесу. ка̄ка̄дӣнам̣ нибаддхава̄саруккхамӯлети йаттха дхуванива̄сена ка̄ка̄ ва̄ кула̄ла̄ ва̄ ан̃н̃е ва̄ сакунта̄ кула̄ваке катва̄ васанти, та̄дисасса ка̄ка̄дӣнам̣ нибаддхава̄сасса йасса кассачи руккхасса хет̣т̣ха̄. йаттха пана гочараппасута̄ сакунта̄ виссамитва̄ гаччханти, тасса руккхасса мӯле никкхипитум̣ ват̣т̣ати. ‘‘када̄чипӣ’’ти имина̄ на кевалам̣ вассикасан̇кетейева̄ти дассети. йаттха̄ти йасмим̣ падесе. йада̄ти йасмим̣ ка̄ле.

соти йассаттха̄йа сантхато, со. пакатисантхатети пакатийа̄ва сантхате, йам̣ неваттана̄ сантхатам̣, на парена сантхара̄питам̣, тасминти вуттам̣ хоти. ладжджӣ хотӣти ладжджанасӣло хоти, париккха̄равина̄сане бхӣтоти аттхо. тена̄ха ‘‘аттано палибодхам̣ вийа ман̃н̃атӣ’’ти, имина̄ аладжджим̣ а̄пуччхитва̄ гантум̣ на ват̣т̣атӣти дассети. нирапеккхоти ‘‘а̄гантва̄ уддхарисса̄мӣ’’ти апеккха̄рахито, имина̄ са̄пеккхо че гаччхати, ана̄паттӣти дассети. тенева хи ана̄паттива̄ре ‘‘ота̄пенто гаччхатӣ’’ти (па̄чи. 113) вуттам̣. ан̃н̃аттха гаччхантоти там̣ маггам̣ атиккамитва̄ ан̃н̃аттха гаччханто. лед̣д̣упа̄тӯпача̄рато бахи т̣хитатта̄ ‘‘па̄дуддха̄рена ка̄ретаббо’’ти вуттам̣, ан̃н̃аттха гаччхантасса пат̣хамапа̄дуддха̄ре дуккат̣ам̣, дутийапа̄дуддха̄ре па̄читтийанти аттхо.

тикапа̄читтийам̣ сан̇гхике сан̇гхикасан̃н̃ивематикапуггаликасан̃н̃ӣнам̣ васена. имина̄ва найена тикадуккат̣ампи ведитаббам̣. чимилика̄дӣнам̣ аттхо дутийасиккха̄паде дасситова. па̄дапун̃чханӣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 112) на̄ма раджджукехи ва̄ пилотика̄хи ва̄ па̄дапун̃чханаттхам̣ ката̄. пхалакапӣт̣хам̣ на̄ма пхалакамайам̣ пӣт̣хам̣. на кевалам̣ чимилика̄дӣнийева аджджхока̄се т̣хапетва̄ гаччхантасса дуккат̣анти а̄ха ‘‘йам̣ ва̄ пана̄’’тиа̄ди. йам̣ кин̃чи да̄рубхан̣д̣ам̣, йам̣ кин̃чи маттика̄бхан̣д̣анти самбандхо. ‘‘антамасо патта̄дха̄ракампӣ’’ти имина̄ та̄лаван̣т̣абӣджанипаттапа̄нӣйаул̣аун̇капа̄нӣйасан̇кха̄дӣсу ваттаббамева наттхӣти дассети.

аран̃н̃е (па̄чи. ат̣т̣ха. 110) пан̣н̣акут̣ӣсу васанта̄нам̣ сӣласампада̄йа пасанначитта̄ манусса̄ ман̃чапӣт̣ха̄дӣни денти ‘‘сан̇гхикапарибхогена парибхун̃джатха̄’’ти, таттха ким̣ ка̄таббанти а̄ха ‘‘а̄ран̃н̃акена пана̄’’тиа̄ди. таттха асати ановассакети паббха̄ра̄диановассакат̣т̣ха̄не асати. идан̃ча лаккхан̣авачанам̣ ‘‘сабха̄га̄нам̣ абха̄ве’’ти ча иччхитаббатта̄. а̄ран̃н̃акена хи бхиккхуна̄ таттха васитва̄ ан̃н̃аттха гаччхантена са̄мантавиха̄ре бхиккхӯнам̣ песетва̄ гантаббам̣. сабха̄га̄нам̣ абха̄ве ановассаке никкхипитва̄ гантаббам̣. ановассаке асати руккхе лаггетва̄ гантаббам̣.

на кевалам̣ идам̣йева катва̄ гантум̣ ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘йатха̄ ва̄’’тиа̄ди. йатха̄ ва̄ упачика̄хи на кхаджджатӣти йатха̄ т̣хапите упачика̄хи сена̄санам̣ на кхаджджати, евам̣ татха̄ па̄са̄н̣а̄нам̣ упари т̣хапанам̣ катва̄ти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – чатӯсу (па̄чи. ат̣т̣ха. 116) па̄са̄н̣есу ман̃чам̣ т̣хапетва̄ ман̃че авасесаман̃чапӣт̣ха̄ни а̄ропетва̄ упари бхисиа̄дикам̣ ра̄сим̣ катва̄ да̄рубхан̣д̣ам̣ маттика̄бхан̣д̣ам̣ пат̣иса̄метва̄ гамикаваттам̣ пӯретва̄ гантаббанти.

аббхока̄сикена̄пи ‘‘ахам̣ уккат̣т̣хааббхока̄сико’’ти чӣваракут̣импи акатва̄ асамайе аджджхока̄се пан̃н̃апетва̄ нисӣдитум̣ ва̄ нипаджджитум̣ ва̄ на ват̣т̣атӣти дассенто а̄ха ‘‘аббхока̄сикена̄’’тиа̄ди. саче пана чатуггун̣енапи чӣварена катакут̣и атементам̣ раккхитум̣ нева саккоти, сатта̄хаваддалика̄дӣни бхаванти, бхиккхуно ка̄йа̄нугатикатта̄ ват̣т̣ати. руккхамӯликасса̄пи есева найо.

йасмим̣ висса̄сагга̄хо рухати, тасса сантакам̣ аттано пуггаликамива хотӣти а̄ха ‘‘висса̄сикапуггалике’’ти. йасмим̣ пана висса̄со на рухати, тасса сантаке дуккат̣амева. амануссоти йаккхо ва̄ пето ва̄. палибуддхам̣ хотӣти упаддутам̣ хоти.

пат̣хамасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. дутийасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄

йам̣ кин̃чи чамманти каппийа̄каппийам̣ йам̣ кин̃чи чаммам̣. нану ‘‘на, бхиккхаве, маха̄чамма̄ни дха̄ретабба̄ни сӣхачаммам̣ бйаггхачаммам̣ дӣпичаммам̣, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 255) кхандхаке сӣхачамма̄дӣнам̣ пат̣иккхепо катоти а̄ха ‘‘сӣхачамма̄дӣнан̃хӣ’’тиа̄ди. парихаран̣ейева пат̣иккхепоти аттано сантакам̣ катва̄ там̣ там̣ виха̄рам̣ харитва̄ ман̃чапӣт̣ха̄дӣсу аттхаритва̄ парибхогейева пат̣иккхепо, сена̄санасантакам̣ катва̄ бхӯматтхаран̣авасена пана парибхоге неваттхи досо. тена̄ха ‘‘сена̄санапарибхоге пана акаппийачаммам̣ на̄ма наттхӣ’’ти. па̄ва̄ренти сан̃чха̄денти сарӣрам̣ етена̄ти па̄ва̄ро. коджавоти уддаломиеканталомиа̄дикоджаваттхаран̣ам̣. сесанти бхиси нисӣданам̣ тин̣асантха̄ро пан̣н̣асантха̄роти авасит̣т̣хам̣ сена̄санам̣. таттха бхисӣти ман̃чакабхиси ва̄ пӣт̣хакабхиси ва̄. нисӣдананти садасам̣ ведитаббам̣. тин̣асантха̄роти йесам̣ кесан̃чи тин̣а̄нам̣ сантха̄ро. еса найо пан̣н̣асантха̄ре. еттха ча бхиси хет̣т̣ха̄ вуттатта̄ па̄кат̣а̄. нисӣданам̣ нисӣданасиккха̄паденева (па̄чи. 531 а̄дайо) па̄кат̣ам̣. тин̣асантха̄рапан̣н̣асантха̄ра̄ни пана локапасиддха̄нийева. тенева̄ха ‘‘па̄кат̣амева̄’’ти.

нева уддхареййа, на уддхара̄пеййа̄ти аттана̄ ва̄ уддхаритва̄ патирӯпе т̣ха̄не на т̣хапеййа, парена ва̄ татха̄ на ка̄реййа. тена̄ха ‘‘йатха̄ т̣хапита’’нтиа̄ди. там̣ т̣хапентена ча ‘‘чатӯсу па̄са̄н̣есӯ’’тиа̄дина̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 116) пуббе вуттанайенева антогехе ановассаке никкхипитаббам̣. саче пана сена̄санам̣ овассати, чхаданаттхан̃ча тин̣ам̣ ва̄ ит̣т̣хака̄ ва̄ а̄нӣта̄ хонти. саче уссахати, чха̄детаббам̣. но че саккоти, йо ока̄со ановассако, таттха никкхипитаббам̣. саче саббампи овассати, уссахантена антога̄ме упа̄сака̄нам̣ гхаре т̣хапетаббам̣. саче тепи ‘‘сан̇гхикам̣ на̄ма, бханте, бха̄рийам̣, аггида̄ха̄дӣнам̣ бха̄йа̄ма̄’’ти на сампат̣иччханти, аджджхока̄се па̄са̄н̣а̄нам̣ упари ман̃чам̣ т̣хапетва̄ сесам̣ пуббе вуттанайенева никкхипитва̄ тин̣ехи ча пан̣н̣ехи ча пат̣иччха̄детаббам̣. йан̃хи таттха ан̇гаматтампи авасиссати, там̣ ан̃н̃есам̣ таттха а̄гата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ упака̄рам̣ бхависсатӣти. упача̄ранти саббапаччхимасена̄санато две лед̣д̣упа̄та̄.

айаметтха а̄пуччхитабба̄на̄пуччхитаббавиниччхайо – (па̄чи. ат̣т̣ха. 118) йа̄ та̄ва бхӯмийам̣ дӣгхаса̄ла̄ ва̄ пан̣н̣аса̄ла̄ ва̄ хоти, йам̣ ва̄ руккхаттхамбхесу катагехам̣ упачика̄нам̣ ут̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄нам̣ хоти, тато паккамантена а̄пуччхитва̄ва паккамитаббам̣. тасмин̃хи катипайа̄ни диваса̄ни аджаггийама̄не ваммика̄ва сантит̣т̣ханти. йам̣ пана па̄са̄н̣апит̣т̣хийам̣ ва̄ па̄са̄н̣аттхамбхесу ва̄ катасена̄санам̣ силуччайален̣ам̣ ва̄ судха̄литтасена̄санам̣ ва̄, йаттха упачика̄сан̇ка̄ наттхи, тато паккамантасса а̄пуччхитва̄пи ана̄пуччхитва̄пи гантум̣ ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘йаттха пана̄’’тиа̄ди. саче та̄дисепи сена̄сане екена пассена упачика̄ а̄роханти, а̄пуччхитва̄ва гантаббам̣. а̄пуччханам̣ пана ваттанти а̄пуччханам̣ гамикаваттам̣. идан̃ча итикаттаббата̄дассанаттхам̣ вуттам̣, на пана ваттабхедадуккат̣анти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.118) дассанаттхам̣. кечи пана ‘‘дуккат̣анти дассанаттха’’нти ваданти, там̣ на йуджджати ваттаккхандхакат̣т̣хакатха̄йа ‘‘йам̣ па̄са̄н̣апит̣т̣хийам̣ ва̄ па̄са̄н̣аттхамбхесу ва̄ катасена̄санам̣, йаттха упачика̄на̄роханти, там̣ ана̄пуччхантасса̄пи ана̄паттӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 360) вуттатта̄. а̄пуччхантена пана бхиккхумхи (па̄чи. ат̣т̣ха. 116) сати бхиккху а̄пуччхитаббо, тасмим̣ асати са̄ман̣еро, тасмим̣ асати а̄ра̄мико, тасмимпи асати йена виха̄ро ка̄ра̄пито, со виха̄раса̄мико, тасса ва̄ куле йо кочи а̄пуччхитаббо.

‘‘упача̄ре’’ти етассева виваран̣ам̣ ‘‘бахи а̄санне’’ти, виха̄расса бахи а̄саннат̣т̣ха̄нети аттхо. упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йа ва̄ти бходжанаса̄ла̄йам̣ ва̄. дуккат̣амева̄ти вуттаппака̄ран̃хи дасавидхам̣ сеййам̣ антогаббха̄димхи гуттат̣т̣ха̄не пан̃н̃апетва̄ гаччхантасса йасма̄ сеййа̄пи сена̄санампи упачика̄хи палуджджати, ваммикара̄сийева хоти, тасма̄ па̄читтийам̣ вуттам̣. бахи пана упат̣т̣ха̄наса̄ла̄дӣсу пан̃н̃апетва̄ гаччхантасса сеййа̄маттамева нассеййа т̣ха̄насса агуттата̄йа, на сена̄санам̣, тасма̄ еттха дуккат̣ам̣ вуттам̣. ман̃чапӣт̣хам̣ пана йасма̄ на сакка̄ сахаса̄ упачика̄хи кха̄йитум̣, тасма̄ там̣ виха̄репи сантхаритва̄ гаччхантасса дуккат̣ам̣ вуттам̣. виха̄рӯпача̄ре пана там̣ виха̄рача̄рикам̣ а̄хин̣д̣анта̄ дисва̄ва пат̣иса̄менти.

уддхаран̣а̄ни катва̄ти еттха уддхаритва̄ гаччхантена ман̃чапӣт̣хакава̄нам̣ саббам̣ апанетва̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 118) сам̣харитва̄ чӣваравам̣се лаггетва̄ гантаббам̣. паччха̄ а̄гантва̄ васанакабхиккхуна̄пи пуна ман̃чапӣт̣хам̣ ва̄ пан̃н̃апетва̄ сайитва̄ гаччхантена татхева ка̄таббам̣. антокут̣т̣ато сеййам̣ бахикут̣т̣е пан̃н̃апетва̄ васантена гаманака̄ле пуна гахитат̣т̣ха̄нейева пат̣иса̄метаббам̣. упарипа̄са̄дато оропетва̄ хет̣т̣ха̄па̄са̄де васантасса̄пи есева найо. раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄несу ман̃чапӣт̣хам̣ пан̃н̃апетва̄пи гаманака̄ле пуна гахитат̣т̣ха̄нейева т̣хапетаббам̣. уддхара̄петва̄ гаманепи есева найо. а̄пуччхитва̄ гаччхантена пана ‘‘бхиккхумхи сати бхиккху а̄пуччхитаббо’’тиа̄дина̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 116) хет̣т̣ха̄ вуттанайенева а̄пуччхитва̄ гантаббам̣.

дутийасена̄санасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘джа̄на’’нти вутте ‘‘анут̣т̣ха̄панӣйо ‘айа’нти джа̄нанто’’ти айам̣ висесо куто лаббхатӣти а̄ха ‘‘теневасса̄’’тиа̄ди. нану падабха̄джанепи вуд̣д̣хабха̄ва̄диджа̄нанамева вуттам̣, на ту анут̣т̣ха̄панӣйабха̄ванти ануйогам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘вуд̣д̣хо хӣ’’тиа̄ди. бахӯпака̄ратанти ‘‘бхан̣д̣а̄га̄рикатта̄дибахуупака̄рабха̄вам̣’’. на кевалам̣ идамева̄ти а̄ха ‘‘гун̣ависит̣т̣хатан̃ча̄’’тиа̄ди, тена бахӯпака̄раттепи гун̣ависит̣т̣хатта̄бха̄ве, гун̣ависит̣т̣хаттепи бахӯпака̄ратта̄бха̄ве да̄тум̣ на ват̣т̣атӣти дассети. ‘‘бхан̣д̣а̄га̄рикасса бахӯпака̄ратам̣, дхаммакатхика̄дӣнам̣ гун̣ависит̣т̣хатан̃ча саллаккхетва̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.119-121) кечи. дхувава̄саттха̄йа̄ти ниччава̄саттха̄йа. самманнитва̄ти апалоканена каммена самманнитва̄. ка̄ман̃четтха гила̄насса̄пи сан̇гхойева ануччхавикам̣ сена̄санам̣ дети, гила̄но пана апалокетва̄ сан̇гхена адиннасена̄санопи на пӣл̣етаббо анукампитабботи дассетум̣ висум̣ вутто.

саманта̄ дийад̣д̣хо хаттхоти маджджхе пан̃н̃аттам̣ ман̃чапӣт̣хам̣ сандха̄йа вуттам̣. екапассена че пахонакадиса̄ диссати, тато гахетаббам̣. па̄дадхованапа̄са̄н̣атоти два̄ре никкхиттапа̄дадхованапа̄са̄н̣ато. нисӣдантасса ва̄ нипаджджантасса ва̄ па̄читтийанти еттха нисӣданаматтена, нипаджджанаматтенева ва̄ па̄читтийам̣. пунаппунам̣ каронтасса̄ти ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа нисӣдато ва̄ нипаджджато ва̄.

сан̇гхике сан̇гхикасан̃н̃ивематикапуггаликасан̃н̃ӣнам̣ васена тикапа̄читтийам̣ ведитаббам̣. тикадуккат̣ам̣ пана пуггалике сан̇гхикасан̃н̃ивематикаан̃н̃апуггаликасан̃н̃ӣнам̣ васена. виха̄расса упача̄рети тасса бахи а̄саннаппадесе.

анупакхаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. никкад̣д̣ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

анекакот̣т̣хака̄нӣти анекадва̄ракот̣т̣хака̄ни. ‘‘никкхама̄ти вачанам̣ сутва̄ аттано ручийа̄ че никкхамати, ана̄паттӣ’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 126) ваданти.

тасса париккха̄раниккад̣д̣ханети тасса сантакам̣ йам̣ кин̃чи паттачӣварапарисса̄ванадхаммакаран̣аман̃чапӣт̣хабхисибиббохана̄дибхедам̣ антамасо раджаначхаллипи аттхи, тасса париккха̄расса никкад̣д̣хане. тан̃ча̄ти дуккат̣ам̣ пара̄масати. никкад̣д̣ха̄панепи есева найо. га̄л̣хам̣ бандхитва̄ т̣хапитесу пана ека̄ва а̄патти.

бхан̣д̣анака̄ракакалахака̄ракамева сакаласан̇гха̄ра̄мато никкад̣д̣хитум̣ лабхати. со хи паккхам̣ лабхитва̄ сан̇гхампи бхиндеййа. аладжджиа̄дайо пана аттано васанат̣т̣ха̄натойева никкад̣д̣хитабба̄. сакаласан̇гха̄ра̄мато никкад̣д̣хитум̣ на ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘сакаласан̇гха̄ра̄матопӣ’’тиа̄ди.

никкад̣д̣ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. веха̄сакут̣исиккха̄падаван̣н̣ана̄

упаривеха̄сакут̣ийа̄ти упариматале асантхатападара̄йа кут̣ийа̄. тена̄ха ‘‘упари аччханнатала̄йа̄’’тиа̄ди. йа̄ хи ка̄чи упари аччханнатала̄ двибхӯмикакут̣ика̄ ва̄ тибхӯмика̄дикут̣ика̄ ва̄, са̄ ‘‘веха̄сакут̣ӣ’’ти вуччати. идан̃хи веха̄сакут̣илаккхан̣ам̣. йади евам̣ касма̄ падабха̄джане ‘‘маджджхимасса пурисасса асӣсагхат̣т̣а̄’’ти (па̄чи. 131) вуттанти а̄ха ‘‘падабха̄джане пана̄’’тиа̄ди. идха адхиппетам̣ кут̣им̣ дассетунти имасмим̣ сиккха̄паде адхиппетам̣ веха̄сакут̣им̣ дассетум̣. маджджхимасса пурисасса̄ти пама̄н̣амаджджхимасса пурисасса. саббахет̣т̣хима̄хи тула̄хи сӣсам̣ на гхат̣т̣етӣти асӣсагхат̣т̣а̄. ан̇ге виджджхитва̄ти ат̣анийо виджджхитва̄. павеситапа̄даканти павеситапа̄дасикхам̣. тасма̄ти ‘‘бхӯматтхе ва̄’’тиа̄дина̄ вуттамеваттхам̣ ка̄ран̣абха̄вена пачча̄масати. йасма̄ а̄хаччапа̄дака̄дӣсу йатха̄вутто аттхо хоти, тасма̄ти вуттам̣ хоти.

сахаса̄ти абхибхавитва̄ аджджхоттхаритва̄. авеха̄сакут̣ика̄йа̄ти бхӯмийам̣ катапан̣н̣аса̄ла̄дӣсу, таттха ана̄патти. на хи сакка̄ таттха парасса пӣл̣а̄ ка̄тум̣. сӣсагхат̣т̣а̄йа̄ти йа̄ сӣсам̣ гхат̣т̣а̄ хоти, таттха̄пи ана̄патти. на хи сакка̄ таттха хет̣т̣ха̄па̄са̄де анон̣атена вичаритум̣, тасма̄ асан̃чаран̣ат̣т̣ха̄натта̄ парапӣл̣а̄ на бхависсати. упариталам̣ ва̄ падарасан̃читанти упариматалам̣ да̄рупхалакехи гханасантхатам̣. кин̃чи ган̣ха̄ти ва̄ти упари на̄гадантака̄дӣсу лаггитам̣ чӣвара̄дим̣ йам̣ кин̃чи ган̣ха̄ти ва̄. лаггати ва̄ти еттха̄пи есева найо. пат̣ипаккхабхӯта̄ а̄н̣и пат̣а̄н̣и. йасса̄ динна̄йа нисӣдантепи па̄да̄ на нипатанти, евам̣бхӯта̄ а̄н̣и ман̃чапӣт̣ха̄нам̣ па̄дасикха̄су динна̄ хотӣти аттхо. тена̄ха ‘‘па̄дасӣса̄на’’нтиа̄ди.

веха̄сакут̣исиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. махаллакавиха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

пит̣т̣хасан̇гха̄т̣асса̄ти два̄рабандхасса. са̄манта̄ ад̣д̣хатеййахаттхо падесоти йасса (па̄чи. ат̣т̣ха. 135) вемаджджхе два̄рам̣ хоти, упарибха̄ге ча учча̄ бхитти, тасса тӣсу диса̄су са̄манта̄ ад̣д̣хатеййахаттхо падесо. кхуддакасса пана виха̄расса двӣсу диса̄су. татра̄пи йам̣ бхиттим̣ виварийама̄нам̣ кава̄т̣ам̣ а̄ханати, са̄ апарипун̣н̣ӯпача̄ра̄пи хоти. саче пана два̄расса адхобха̄гепи лепока̄со аттхи, тампи лимпитум̣ ват̣т̣ати. аггал̣ат̣т̣хапана̄йа̄ти еттха аггал̣асаддена там̣самбандхато два̄рапхалакасахитам̣ два̄рабандханам̣ адхиппетам̣. тена̄ха ‘‘сакава̄т̣акасса̄’’тиа̄ди. ‘‘ниччалабха̄ваттха̄йа̄’’ти имина̄ тан̃ча кхо т̣хапанам̣ идха ниччалабха̄вена̄ти дассети. ко панеттха адхиппа̄йоти а̄ха ‘‘кава̄т̣ан̃хӣ’’тиа̄ди. кампатӣти чалати. йа̄ва два̄ракоса̄ аггал̣ат̣т̣хапана̄йа пунаппунам̣ лимпитаббо ва̄ лепа̄петаббо ва̄ти аггал̣ат̣т̣хапанаттха̄йа йа̄ва два̄ракоса̄ пунаппунам̣ аттана̄ лимпитаббо ва̄, парехи лепа̄петаббо ва̄ти аттхо.

нану ча̄йаматтхо нева ма̄тика̄йам̣, на падабха̄джане вутто, атха куто дат̣т̣хабботи а̄ха ‘‘таттха̄’’тиа̄ди. кин̃ча̄пӣти йадипи. ат̣т̣хуппаттийанти сиккха̄падасса нида̄не. адхика̄ратоти ануваттанато. а̄локам̣ сандхети пидхетӣти а̄локасандхи. тена̄ха ‘‘а̄локасандхӣти ва̄тапа̄накава̄т̣ака̄ вуччантӣ’’ти. таттха ва̄тапа̄накава̄т̣ака̄ти ва̄тапа̄напхалака̄. анун̃н̃а̄таппадесато пана ан̃н̃аттха пунаппунам̣ вилимпитум̣ ва̄ вилимпа̄петум̣ ва̄ на ват̣т̣ати. ‘‘маттика̄йа каттаббакиччам̣ нит̣т̣ха̄петва̄ пуна чатуттхалепе динне па̄читтийа’’нти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.135) кечи. ‘‘пунаппунам̣ лепада̄насса вуттаппама̄н̣ато ан̃н̃аттха пат̣иккхиттаматтам̣ т̣хапетва̄ па̄читтийасса авуттатта̄ дуккат̣а’’нти апаре.

адхит̣т̣ха̄таббанти сам̣видха̄таббам̣. аппахаритети еттха аппасаддо ‘‘аппиччхо’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.252, 336; сам̣. ни. 2.148) вийа абха̄ваттхоти а̄ха ‘‘ахарите’’ти. са̄ливӣхиа̄ди (са̄раттха. т̣ӣ. 2.30) пуббан̣н̣ам̣ ‘‘пураккхатам̣ сассапхала’’нти катва̄, таббипарийа̄йато муггама̄са̄ди апаран̣н̣ам̣. вуттанти вапитам̣. ‘‘тасмим̣ т̣хатва̄ адхит̣т̣хаханто дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти имина̄ йасмим̣ падесе саманта̄ вуттаппама̄н̣е париччхеде пуббан̣н̣а̄дӣни на санти, таттха виха̄ро ка̄ретаббо. йаттха пана санти, таттха ка̄ра̄петум̣ на ват̣т̣атӣти дассети. татхева̄ти мукхават̣т̣иантена. тасмим̣ т̣ха̄таббам̣ патантасса виха̄расса апатанока̄сатта̄, тасса бхиккхуно упари на патеййа̄ти адхиппа̄йо. йатха̄париччхиннасса пана ока̄сасса аббхантарам̣ виха̄расса патантасса ока̄со хотӣти аппахаритепи тасмим̣ т̣хатва̄ адхит̣т̣ха̄тум̣ на лабхати. тена̄ха ‘‘тасса анто ахаритепи т̣ха̄тум̣ на лабхатӣ’’ти.

тато че уттарӣти тин̣н̣ам̣ магга̄нам̣ ва̄ парийа̄йа̄нам̣ ва̄ упари чатуттхе магге ва̄ парийа̄йе ва̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘маггена чха̄дийама̄не’’тиа̄ди. таттха маггена чха̄дийама̄нети апариккхипитва̄ уджукамева чха̄дийама̄не. парийа̄йена̄ти париккхепена. таттха маггена чха̄данам̣ ит̣т̣хакасила̄судха̄хи лаббхати, парийа̄йена чха̄данам̣ тин̣апан̣н̣ехӣти а̄ха ‘‘ит̣т̣хакасила̄судха̄хӣ’’тиа̄ди. тасма̄ йатха̄ иччхати, татха̄ две магге ва̄ две парийа̄йе ва̄ адхит̣т̣хахитва̄ татийам̣ маггам̣ ва̄ парийа̄йам̣ ва̄ ‘‘евам̣ чха̄дехӣ’’ти а̄н̣а̄петва̄ паккамитаббам̣. саче на паккамати, тун̣хӣбха̄вена т̣ха̄таббам̣. саббампи четам̣ чхаданам̣ чхаданӯпари ведитаббам̣. упарӯпаричханно хи виха̄ро чирам̣ ановассако хотӣти ман̃н̃ама̄на̄ евам̣ чха̄денти. тин̣амут̣т̣хиган̣ана̄йа̄ти тин̣акарал̣аган̣ана̄йа.

тикапа̄читтийанти атирекадваттипарийа̄йе атирекасан̃н̃ивематикаӯнакасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. сетаван̣н̣а̄дикаран̣ети сетаван̣н̣ака̄л̣аван̣н̣агерукапарикаммама̄ла̄каммалата̄каммамакарадантакапан̃чапат̣ика̄нам̣ каран̣е. лен̣агуха̄тин̣акут̣ика̄дӣсӯти еттха лен̣анти два̄рабаддхам̣. гуха̄ти кевала̄ паббатагуха̄. тин̣акут̣ика̄ па̄кат̣а̄ ева.

махаллакавиха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

екасмим̣ гхат̣е ека̄ва а̄паттӣти екасмим̣ удакагхат̣е ека̄ва а̄патти. еса найо саббабха̄джанесу. виччхиндантасса̄ти дха̄рам̣ виччхиндантасса. екекам̣ паккхипантасса̄ти екекам̣ тин̣ам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ маттикам̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ ва̄ кат̣т̣хагомайа̄дим̣ паккхипантасса. парийа̄да̄нанти кхайам̣.

‘‘падӣпе (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.140) патитва̄ пат̣ан̇га̄дипа̄н̣ака̄ мариссантӣ’’ти джа̄нантасса̄пи кусалачиттена падӣпуджджаланам̣ вийа ‘‘син̃чанена па̄н̣ака̄ мариссантӣ’’ти пуббабха̄ге джа̄нантасса̄пи ‘‘идам̣ джалам̣ син̃ча̄мӣ’’ти син̃чантасса вадхакачиттам̣ на хотӣти а̄ха ‘‘вина̄ вадхакачетана̄йа̄’’тиа̄ди. еван̃ча катва̄ ‘‘пан̣н̣аттиваджджа’’нти идампи саматтхитам̣ хоти. тичиттанти кусала̄кусала̄бйа̄катавасена тичиттам̣. татха̄ хи пан̣н̣аттим̣ маддитва̄ син̃чантасса ва̄ син̃ча̄пентасса ва̄ акусалачиттена хоти, ‘‘а̄санам̣ дховисса̄мӣ’’ти читтена дхованаттхам̣ син̃чантасса ва̄ син̃ча̄пентасса ва̄ кусалачиттена хоти, пан̣н̣аттим̣ аджа̄ната̄ арахата̄ син̃чана̄дикаран̣е абйа̄катачиттена хотӣти кусала̄кусала̄бйа̄катачиттавасена тичиттам̣ хоти.

саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бхӯтага̄мавагго дутийо.

3. ова̄давагго

1. ова̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатасса̄ти ‘‘сӣлава̄ хотӣ’’тиа̄дӣхи (па̄чи. 147) ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гатасса. анун̃н̃а̄та̄ти имасса сиккха̄падасса нида̄не анун̃н̃а̄та̄. ‘‘вассасатӯпасампанна̄йа̄’’тиа̄ди ваккхама̄наат̣т̣хагарудхаммадассанам̣. таттха са̄мӣчикамманти маггасампада̄набӣджанапа̄нӣйа̄пуччхана̄дикам̣ ануччхавикам̣ ваттам̣. а̄дисаддена –

‘‘на бхиккхунийа̄ абхиккхуке а̄ва̄се вассам̣ васитаббам̣, анваддхама̄сам̣ бхиккхунийа̄ бхиккхусан̇гхато две дхамма̄ пачча̄сӣситабба̄ упосатхапуччхакан̃ча ова̄дӯпасан̇каманан̃ча, вассам̣вут̣т̣ха̄йа бхиккхунийа̄ убхатосан̇гхе тӣхи т̣ха̄нехи пава̄ретаббам̣ дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, гарудхаммам̣ аджджха̄панна̄йа бхиккхунийа̄ убхатосан̇гхе паккхама̄наттам̣ чаритаббам̣, две васса̄ни чхасу дхаммесу сиккхитасиккха̄йа сиккхама̄на̄йа убхатосан̇гхе упасампада̄ парийеситабба̄, на бхиккхунийа̄ кеначи парийа̄йена бхиккху аккоситаббо парибха̄ситаббо, аджджатагге оват̣о бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯсу вачанапатхо, ановат̣о бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣсу вачанапатхо’’ти (чӯл̣ава. 403; а. ни. 8.51) –

име сатта дхамме сан̇ган̣ха̄ти. гарудхаммети гаруке дхамме. те хи га̄равам̣ катва̄ бхиккхунӣхи сампат̣иччхитаббатта̄ ‘‘гарудхамма̄’’ти вуччанти.

ан̃н̃ена ва̄ дхаммена̄ти т̣хапетва̄ ат̣т̣ха гарудхамме ан̃н̃ена йена кеначи дхаммена. бхиккхунӣсу упасампаннаматтам̣ ва̄ овадатоти бхиккхунӣсу упасампаннаматтам̣ гарудхаммена овадато ва̄. бхиккхӯнам̣ сантике упасампанна̄йа йатха̄ваттхукамева. ‘‘адхаммакамме’’тиа̄дӣсу бхиккхунова̄дасаммутикаммам̣ ‘‘камма’’нти ведитаббанти а̄ха ‘‘самматасса̄пӣ’’тиа̄ди. вагге бхиккхунисан̇гхе овадато тикапа̄читтийанти вагге бхиккхунисан̇гхе овадато ваггасан̃н̃ивематикасамаггасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. татха̄ вематикасса ча̄ти адхаммакамме вематикасса ча вагге бхиккхунисан̇гхе овадато тикапа̄читтийанти аттхо. еса найо дхаммакаммасан̃н̃ино ча̄ти еттха̄пи. йатха̄ ча вагге бхиккхунисан̇гхе овадато нава па̄читтийа̄ни, евам̣ адхаммакамме адхаммакаммасан̃н̃ино самагге бхиккхунисан̇гхе овадато тасмим̣ сан̇гхе ваггасан̃н̃ивематикасамаггасан̃н̃ӣнам̣ васена тикапа̄читтийам̣, татха̄ вематикасса ча дхаммакаммасан̃н̃ино ча̄ти нава па̄читтийа̄ни. тена̄ха ‘‘самаггепи бхиккхунисан̇гхе нава̄’’тиа̄ди. дхаммакамме пана адхаммакаммасан̃н̃ино ваггам̣ бхиккхунисан̇гхам̣ овадато тикадуккат̣ам̣, татха̄ вематикасса, дхаммакаммасан̃н̃ино ча̄ти нава дуккат̣а̄ни. самаггам̣ пана бхиккхунисан̇гхам̣ овадато ат̣т̣ха̄ти саттараса дуккат̣а̄ни. тена̄ха ‘‘саче пана̄’’тиа̄ди. ан̃н̃ам̣ дхамманти ан̃н̃ам̣ суттантам̣ ва̄ абхидхаммам̣ ва̄. ‘‘самагга̄мха̄ййа̄’’ти вачанена хи ова̄дам̣ пачча̄сӣсанти. тасма̄ т̣хапетва̄ ова̄дам̣ ан̃н̃ам̣ дхаммам̣ бхан̣антасса дуккат̣ам̣. ова̄дан̃ча аниййа̄тетва̄ти ‘‘есо бхагини ова̄до’’ти аватва̄. парипуччхам̣ детӣти тасса̄йева пагун̣а̄йа гарудхаммапа̄л̣ийа̄ аттхам̣ бхан̣ати. оса̄рехӣти учча̄рехи, катхехӣти аттхо. оса̄ретӣти ат̣т̣хагарудхаммапа̄л̣им̣ вадати. пан̃хам̣ пут̣т̣хоти гарудхамманисситам̣ ва̄ кхандха̄динисситам̣ ва̄ пан̃хам̣ бхиккхунийа̄ пут̣т̣хо.

ова̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. аттхан̇гатасиккха̄падаван̣н̣ана̄

екатоупасампаннанти бхиккхунисан̇гхе упасампаннаматтам̣. ито парампи ча йаттха йаттха ‘‘екатоупасампанна’’нти вуччати, саббаттха айамева аттхо дат̣т̣хаббо.

аттхан̇гатасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. бхиккхунупассайасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сам̣ва̄са̄йа̄ти упосатха̄диаттхам̣. итаранти убхатосан̇гхе упасампаннам̣.

бхиккхунупассайасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. а̄мисасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи а̄маситаббато а̄мисам̣, чӣвара̄ди, а̄мисамева хету а̄мисахету. тена̄ха ‘‘чӣвара̄дӣнам̣ ан̃н̃атарахетӯ’’ти. а̄дисаддена пин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайасакка̄рагарука̄рама̄нанаванданапӯджана̄нам̣ гахан̣ам̣. аван̣н̣ака̄мата̄йа̄ти айасака̄мата̄йева.

дхаммакамметиа̄дӣсу бхиккхунова̄дасаммутикаммам̣ ‘‘камма’’нти ведитаббам̣. таттха тикапа̄читтийанти дхаммакамме дхаммакаммасан̃н̃ивематикаадхаммакаммасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. татхева адхаммакамме тикадуккат̣ам̣ ведитаббам̣. асамматанти самматена ва̄ сан̇гхена ва̄ бха̄рам̣ катва̄ т̣хапитам̣ упасампаннам̣. нану ова̄дасаммути упасампаннассева дӣйати, на са̄ман̣ерасса̄ти а̄ха ‘‘таттха̄’’тиа̄ди. самматена ва̄ сан̇гхена ва̄ т̣хапито пана бахуссуто са̄ман̣еро ‘‘асаммато’’ти ведитаббо. пакатийа̄ чӣвара̄дихету овадантам̣ пана евам̣ бхан̣антасса̄ти пакатийа̄ чӣвара̄дихету овадантам̣ ‘‘еса чӣвара̄дихету овадатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа евам̣ бхан̣антасса. ‘‘на чӣвара̄дихету овадатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа пана евам̣ бхан̣антасса дуккат̣ам̣. ана̄мисантарата̄ти а̄мисачитта̄бха̄во, ‘‘а̄мисахету овадисса̄мӣ’’ти евам̣ паваттааджджха̄сайа̄бха̄воти аттхо. читтапарийа̄йо хеттха антарасаддо ‘‘йассантарато на санти копа̄’’тиа̄дӣсу (уда̄. 20) вийа.

а̄мисасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. чӣварада̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

пан̃чамасиккха̄падам̣ утта̄наттхамева.

чӣварада̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. чӣварасиббанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сӯчим̣ павесетва̄ павесетва̄ нӣхаран̣ети а̄ра̄патхе а̄ра̄патхе па̄читтийам̣. ‘‘сиббисса̄мӣ’’ти пана вича̄рентасса, чхиндантасса̄пи дуккат̣ам̣. сатаккхаттумпи виджджхитва̄ саким̣ нӣхарантасса̄ти сакаласӯчим̣ анӣхаранто дӣгхасуттаппавесанаттхам̣ сатаккхаттумпи виджджхитва̄ саким̣ нӣхарантасса. ‘‘сибба̄’’ти вуттоти саким̣ ‘‘чӣварам̣ сибба̄’’ти вутто. нит̣т̣ха̄петӣти саббам̣ сӯчикаммам̣ парийоса̄пети. тасса а̄ра̄патхе а̄ра̄патхе па̄читтийанти а̄н̣аттасса сӯчим̣ павесетва̄ павесетва̄ нӣхаран̣е екамекам̣ па̄читтийам̣.

уда̄йиттхеранти ла̄л̣уда̄йиттхерам̣. вутталаккхан̣ам̣ сиббанам̣ ва̄ сибба̄панам̣ ва̄ти ‘‘сӯчим̣ павесетва̄’’тиа̄дина̄ вутталаккхан̣ам̣ сиббанам̣ ва̄ сибба̄панам̣ ва̄.

чӣварасиббанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. сам̣видха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

сам̣видахитва̄ти ‘‘ехи, асукага̄мам̣ гаччха̄ма̄’’ти ва̄ ‘‘све ахам̣ гаччха̄ми, твампи а̄гаччхеййа̄сӣ’’ти ва̄ ватва̄. тан̃ча кхо сам̣видаханам̣ аттхато сан̇кетакамманти а̄ха ‘‘гаманака̄ле сан̇кетам̣ катва̄ти аттхо’’ти. акаппийабхӯмийам̣ сам̣видахантасса̄ти антога̄ме, бхиккхуниупассайадва̄ре, ратхика̄йа, ан̃н̃есу ва̄ чатуккасин̇гха̄т̣акахаттхиса̄ла̄дӣсу т̣хатва̄ сам̣видахантасса. тена̄ха ‘‘таттха т̣хапетва̄’’тиа̄ди. а̄саннасса̄пӣти ачча̄саннасса̄пи, ратанаматтантарасса̄пӣти адхиппа̄йо. ан̃н̃асса га̄масса̄ти йато никкхамати, тато ан̃н̃асса га̄масса. там̣ оккамантасса̄ти там̣ антарага̄масса упача̄рам̣ оккамантасса. саче дӯрам̣ гантука̄мо хоти, га̄мӯпача̄раган̣ана̄йа оккаманте оккаманте пуриманайенева а̄патти. тена̄ха ‘‘ити га̄мӯпача̄роккаманаган̣ана̄йа па̄читтийа̄нӣ’’ти. тасса тасса пана га̄масса атиккамане ана̄патти. га̄ме асатӣти аддхайоджанаббхантаре га̄ме асати. тасмим̣ пана га̄ме сати га̄мантараган̣ана̄йева па̄читтийа̄ни. аддхайоджанаган̣ана̄йа па̄читтийанти аддхайоджане аддхайоджане па̄читтийам̣, екамекам̣ аддхайоджанам̣ атиккамантасса ‘‘ида̄ни атиккамисса̄мӣ’’ти пат̣хамапа̄де дуккат̣ам̣, дутийапа̄де па̄читтийанти аттхо. имасмин̃хи найе атиккамане а̄патти, оккамане ана̄патти.

висан̇кетена̄ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 185) еттха ‘‘пуребхаттам̣ гамисса̄ма̄’’ти ватва̄ паччха̄бхаттам̣ гаччханти, ‘‘аджджа ва̄ гамисса̄ма̄’’ти све гаччханти, евам̣ ка̄лависан̇кетейева ана̄патти. два̄рависан̇кете, пана маггависан̇кете, ва̄ сатипи а̄паттийева. а̄пада̄сӯти рат̣т̣хабхеде чаккасама̄рул̣ха̄ джа̄напада̄ парийа̄йанти, еварӯпа̄су а̄пада̄су ана̄патти. чаккасама̄рул̣ха̄ти ча ирийа̄патхачаккам̣ ва̄ сакат̣ачаккам̣ ва̄ сама̄рул̣ха̄ти аттхо. ма̄туга̄масиккха̄падена̄ти (па̄чи. 413 а̄дайо) саппа̄н̣акавагге саттамасиккха̄падена.

сам̣видха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. на̄ва̄бхируханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

кӣл̣а̄пуреккха̄роти локасса̄дамиттасантхававасена кӣл̣а̄пуреккха̄ро. татхева̄ти кӣл̣а̄васенева. ага̄макатӣрапассена̄ти аддхайоджанаббхантаре га̄ма̄нам̣ абха̄вато ага̄макатӣрапассена. па̄л̣ийам̣ ‘‘уддхам̣га̄миним̣ ва̄ адхога̄миним̣ ва̄’’ти (па̄чи. 186) вачанато пана ва̄писамудда̄дӣсу кӣл̣а̄пуреккха̄рата̄йапи гаччхантасса ана̄патти. тена̄ха ‘‘самудде пана йатха̄сукхам̣ гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. висан̇кетена̄ти идха̄пи ка̄лависан̇кетенева ана̄патти, титтхависан̇кетена, пана на̄ва̄висан̇кетена ва̄ гаччхантасса а̄паттийева.

сесанти саддхим̣ самут̣т̣ха̄на̄дӣхи авасесам̣, кечи пана ‘‘кӣл̣а̄пуреккха̄ро ‘сам̣видахитва̄’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.188) вачанато имам̣ сиккха̄падам̣ акусалачиттам̣ локаваджджам̣, тасма̄ сесам̣ на̄ма т̣хапетва̄ ‘пан̣н̣аттиваджджам̣ тичитта’нти идам̣ двайам̣ авасеса’’нти ваданти, там̣ на гахетаббам̣. кӣл̣а̄пуреккха̄рата̄йа хи абхирухитва̄пи га̄мантароккамане, аддхайоджана̄тиккаме ва̄ сам̣вегам̣ пат̣илабхитва̄ арахаттам̣ ва̄ саччхикареййа, ниддам̣ ва̄ оккамеййа, каммат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ манаси каронто гаччхеййа, куто часса акусалачиттасаман̇гита̄, йенидам̣ сиккха̄падам̣ акусалачиттам̣, локаваджджан̃ча сийа̄ти.

на̄ва̄бхируханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. парипа̄читасиккха̄падаван̣н̣ана̄

парипа̄читанти парипа̄кама̄па̄дитам̣, йатха̄ лабхати, татха̄ катва̄ т̣хапитанти вуттам̣ хоти. тена̄ха ‘‘нева тасса̄’’тиа̄ди тасса̄ти йо парибхун̃джеййа, тасса бхиккхуно. бхиккхусса гун̣ам̣ пака̄сетва̄ти ‘‘аййо бха̄н̣ако, аййо бахуссуто’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 195) гун̣ам̣ пака̄сетва̄. пин̣д̣апа̄танти пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣. каммаса̄дханойам̣ сама̄рамбхасаддоти а̄ха ‘‘сама̄раддха’’нти. пат̣ийа̄дитасса̄ти сампа̄дитасса. йасма̄ н̃а̄такаппава̄ритехи бхиккхусса аттха̄йа асама̄раддхопи пин̣д̣апа̄то аттхато сама̄раддхова хоти йатха̄сукхам̣ хара̄петаббато, тасма̄ ‘‘н̃а̄такаппава̄рита̄нам̣ ва̄ сантака’’нти вуттам̣.

убхайаттха̄ти парипа̄чита̄парипа̄читесу. авасесети бхиккхунипарипа̄читепи йа̄гукхаджджакапхала̄пхала̄дике саббаттха. нимиттобха̄сапарикатха̄вин̃н̃аттивасена пана авасесепи дуккат̣ато на муччати.

парипа̄читасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. рахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄

упарӣти ачелакавагге. упанандасса чатуттхасиккха̄падена̄ти аппат̣иччханне ма̄туга̄мена саддхим̣ рахонисаджджасиккха̄падена (па̄чи. 284 а̄дайо). тан̃хи упанандаттхерам̣ а̄раббха пан̃н̃аттесу чатуттхабха̄вато ‘‘упанандасса чатуттхасиккха̄пада’’нти вуттам̣. йади екапариччхедам̣, атха касма̄ висум̣ пан̃н̃аттанти а̄ха ‘‘ат̣т̣хуппаттивасена пана висум̣ пан̃н̃атта’’нти. таттха ат̣т̣хуппаттивасена̄ти аттхасса уппаттивасена, бхиккхунийа̄ ева рахонисаджджа̄йа уппаттивасена̄ти аттхо. айам̣ хеттха̄дхиппа̄йо – чатуттхасиккха̄падаваттхуто имасса сиккха̄падасса ваттхуно пат̣хамам̣ уппаннатта̄ екапариччхедепи идам̣ пат̣хамам̣ висум̣ пан̃н̃аттанти.

рахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ова̄давагго татийо.

4. бходжанавагго

1. а̄васатхасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘агила̄но’’ти еттха антамасо двига̄вутам̣ гантум̣ саматтхо адхиппетоти а̄ха ‘‘аддхайоджанампи гантум̣ саматтхена̄’’ти. а̄васатхапин̣д̣оти а̄васатхе пин̣д̣о, са̄ла̄дӣсу анодисса йа̄вадаттхам̣ пан̃н̃аттам̣ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ бходжананти аттхо. тена̄ха ‘‘имесам̣ ва̄’’тиа̄ди. таттха имесам̣ ва̄ти имесам̣ па̄сан̣д̣а̄нам̣ ва̄. еттака̄нам̣ ва̄ти имасмим̣ па̄сан̣д̣е еттака̄нам̣ па̄сан̣д̣а̄нам̣ ва̄. па̄сан̣д̣анти чханнавутивидхам̣ саман̣апарибба̄джака̄дим̣. те хи тан̣ха̄па̄сан̃чева дит̣т̣хипа̄сан̃ча д̣енти од̣д̣ентӣти па̄сан̣д̣а̄ти вуччанти. анодисса̄ти ануддиситва̄, апариччхиндитва̄ти аттхо. са̄ла̄дӣсу йаттха каттхачӣти са̄ла̄руккхамӯлааббхока̄са̄дӣсу йаттха каттхачи т̣ха̄несу. екадивасамева бхун̃джитабботи екадивасам̣ саким̣йева бхун̃джитаббо, екасмим̣ дивасе пунаппунам̣ бхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати. дутийадивасато пат̣т̣ха̄йа̄ти бхуттадивасасса дутийадивасато пат̣т̣ха̄йа. аджджхоха̄ре аджджхоха̄ре па̄читтийанти а̄лопе а̄лопе кабал̣е кабал̣е па̄читтийам̣. на̄на̄кулехи (па̄чи. ат̣т̣ха. 206) пана на̄на̄т̣т̣ха̄несу пан̃н̃аттам̣, екасмим̣ т̣ха̄не екадивасам̣ бхун̃джитва̄ дутийадивасе ан̃н̃аттха бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, пат̣ипа̄т̣им̣ пана кхепетва̄ пуна а̄дито пат̣т̣ха̄йа бхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати. екапӯгана̄на̄пӯгаекага̄мана̄на̄га̄месупи есева найо. йопи екакуласса ва̄ на̄на̄кула̄нам̣ ва̄ екато пан̃н̃атто тан̣д̣ула̄дӣнам̣ абха̄вена антарантара̄ чхиджджати, сопи на бхун̃джитаббо. саче пана ‘‘на саккома да̄ту’’нти упаччхиндитва̄ пуна калйа̄н̣ачитте уппанне да̄тум̣ а̄рабханти, етам̣ пуна екадивасам̣ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.

тикапа̄читтийанти агила̄не агила̄насан̃н̃ивематикагила̄насан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. гила̄насса гила̄насан̃н̃иноти гила̄насса пана ‘‘гила̄но аха’’нти сан̃н̃ино ануваситва̄ бхун̃джантасса ана̄патти. саким̣ бхун̃джатӣти екадивасам̣ бхун̃джати. ‘‘гаччханто ва̄’’ти идам̣ аддхайоджанавасена гахетаббам̣, татха̄ ‘‘пачча̄гаччханто’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.208) идампӣти ваданти. кеначи упаддавена̄ти надипӯрачорабхайа̄дина̄ кеначи упаддавена. ан̃н̃анти йа̄гукхаджджакапхала̄пхала̄дибхедам̣ йам̣ кин̃чи ан̃н̃ам̣. ануваситва̄ти пуна васитва̄.

а̄васатхасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ган̣абходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ган̣абходжанети ган̣ена ладдхатта̄ ган̣асса сантаке бходжане. тена̄ха ‘‘ган̣асса бходжане’’ти. нану четтха ‘‘ган̣асса бходжане’’ти вуччати, со ча кхо ган̣о ‘‘каттхачи двӣхи, каттхачи тӣхӣ’’тиа̄дина̄ анекадха̄ адхиппето, идха катихӣти а̄ха ‘‘идха ча̄’’тиа̄ди. там̣ панетам̣ ган̣абходжанам̣ двӣхи пака̄рехи пасавати нимантанато ва̄ вин̃н̃аттито ва̄ти а̄ха ‘‘тесам̣ нимантанато ва̄’’тиа̄ди. таттха нимантанато ва̄ти акаппийанимантанато ва̄. одана̄дӣнам̣ пан̃чаннанти оданасаттукумма̄самаччхамам̣са̄нам̣ пан̃чаннам̣.

‘‘оданена нимантеми, оданам̣ ме ган̣хатха̄’’тиа̄дина̄ найена йена кеначи вевачанена ва̄ бха̄сантарена ва̄ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ на̄мам̣ гахетва̄ нимантетӣти самбандхо. чатта̄роти екат̣т̣ха̄не ва̄ на̄на̄т̣т̣ха̄несу ва̄ т̣хите чатта̄ро бхиккхӯ. лаккхан̣авачанан̃четам̣, тасма̄ чатта̄ро ва̄ тато ва̄ адхике бхиккхӯти аттхо. вевачанена ва̄ти бхаттаанна̄дипарийа̄йасаддена ва̄. бха̄сантарена ва̄ти андхадамил̣а̄дибха̄сантарена ва̄. пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ на̄мам̣ гахетва̄ти пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарасса на̄мам̣ гахетва̄. оданена нимантемӣти тумхе бханте оданена нимантеми. а̄дисаддена ‘‘а̄кан̇кхатха олокетха адхива̄сетха пат̣има̄нетха, саттуна̄ нимантеми, саттум̣ ме ган̣хатха а̄кан̇кхатха олокетха адхива̄сетха пат̣има̄нетха̄’’тиа̄дӣнам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 217-218) гахан̣ам̣. екато ва̄ти екаттха т̣хите ва̄ нисинне ва̄ бхиккхӯ дисва̄ ‘‘тумхе, бханте, оданена нимантемӣ’’тиа̄дина̄ евам̣ екато нимантита̄. на̄на̄то ва̄ нимантита̄ти чатта̄ри паривен̣а̄ни ва̄ виха̄ре ва̄ гантва̄ на̄на̄то ва̄ нимантита̄. екат̣т̣ха̄не т̣хитесуйева ва̄ еко путтена, еко питара̄ти евампи нимантита̄ на̄на̄тойева нимантита̄ на̄ма хонти. екато ган̣хантити ан̃н̃аман̃н̃асса два̄дасахаттхӯпача̄ре т̣хита̄ ган̣ханти.

касма̄ пана на̄на̄то бхуттепи ган̣абходжанам̣ хотӣти а̄ха ‘‘пат̣иггахан̣амева хеттха пама̄н̣а’’нти. йади евам̣ атха касма̄ па̄л̣ийам̣ ‘‘ган̣абходжанам̣ на̄ма йаттха чатта̄ро бхиккхӯ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена бходжанена нимантита̄ бхун̃джанти, етам̣ ган̣абходжанам̣ на̄ма̄’’ти (па̄чи. 218) вуттам̣? там̣ пат̣иггахан̣анийаманаттхамева. на хи аппат̣иггахитакам̣ бхиккхӯ бхун̃джантӣти ‘‘бхун̃джантӣ’’ти падам̣ пат̣иггахан̣анийамавачанам̣ хоти. екато ва̄ на̄на̄то ва̄ вин̃н̃а̄петва̄ти чатта̄ро бхиккхӯ екато т̣хита̄ ва̄ нисинна̄ ва̄ упа̄сакам̣ дисва̄ ‘‘амха̄кам̣ чатуннампи бхаттам̣ дехӣ’’ти ва̄ па̄т̣еккам̣ пависитва̄ ‘‘майхам̣ бхаттам̣ дехи, майхам̣ бхаттам̣ дехӣ’’ти ва̄ екато ва̄ на̄на̄то ва̄ вин̃н̃а̄петва̄. тасса дувидхасса̄пӣти йан̃ча нимантанато ладдхам̣ ган̣абходжанам̣, йан̃ча вин̃н̃аттито ладдхам̣, тасса дувидхасса̄пи ган̣абходжанасса. евам̣ пат̣иггахан̣ети екато пат̣иггахан̣е.

па̄да̄нампи пхалитатта̄ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 217-218) антамасо па̄да̄нампи йатха̄ маха̄чаммасса парато мам̣сам̣ диссати, евам̣ пхалитатта̄. на сакка̄ пин̣д̣а̄йа чаритунти ва̄лика̄йа ва̄ саккхара̄йа ва̄ пхут̣т̣хаматте дуккхуппаттито антога̄ме пин̣д̣а̄йа чаритум̣ на саккоти. чӣваре карийама̄нети са̄т̣акан̃ча суттан̃ча лабхитва̄ чӣваре карийама̄не. йам̣ кин̃чи чӣваре каттаббакамманти чӣваравича̄ран̣ачхинданамогхасутта̄ропана̄ди йам̣ кин̃чи чӣваре каттаббам̣ каммам̣, антамасо сӯчиведханампӣти адхиппа̄йо. ‘‘аддхайоджанампӣ’’тиа̄ди авакам̣сато вуттам̣. йо пана дӯрам̣ гантука̄мо, таттха ваттаббамева наттхи, гаччханто аддхайоджанаббхантаре га̄вутепи бхун̃джитум̣ лабхати, гато пана екадивасам̣. йада̄ на̄вам̣ абхирухитука̄мо ва̄ хоти а̄рул̣хо ва̄ орул̣хо ва̄, айам̣ на̄ва̄бхируханасамайо на̄ма̄ти а̄ха ‘‘на̄ва̄бхируханасамайепи есева найо’’ти. айам̣ пана висесо – абхирул̣хена иччхитат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄пи йа̄ва на орохати, та̄ва бхун̃джитаббам̣. чатта̄ро бхиккхӯти антимапариччхедо. йаттха пана сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ саннипатитам̣, таттха ваттаббамева наттхи. тасма̄ та̄дисе ка̄ле ‘‘маха̄самайо’’ти адхит̣т̣хахитва̄ бхун̃джитаббам̣. йо кочи паббаджитоти сахадхаммикесу ва̄ титтхийесу ва̄ ан̃н̃атаро.

йе ча две тайо екато ган̣хантӣти йепи акаппийанимантанам̣ са̄дийитва̄ две ва̄ тайо ва̄ екато ган̣ханти, тесампи ана̄патти. пан̣ӣтабходжанасӯподанавин̃н̃аттӣхи пана а̄паттийева̄ти ваданти, упапариккхитаббам̣. ниччабхатта̄дӣсӯти ниччабхатте сала̄кабхатте паккхике упосатхике па̄т̣ипадике. таттха ниччабхаттанти дхувабхаттам̣ вуччати. ‘‘ниччабхаттам̣ ган̣хатха̄’’ти ваданти, бахӯнампи екато ган̣хитум̣ ват̣т̣ати. сала̄кабхатта̄дӣсупи есева найо.

ган̣абходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ган̣абходжане вуттанайенева̄ти бхиккхум̣ упасан̇камитва̄ ‘‘тумхе, бханте, оданена нимантеми, оданам̣ ме ган̣хатха̄’’тиа̄дина̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 217-218) найена йена кеначи вевачанена ва̄ бха̄сантарена ва̄ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарасса на̄мам̣ гахетва̄ нимантетӣти вуттенева найена. нимантитасса̄ти акаппийанимантанена нимантитасса. авикаппетва̄ти саммукха̄саммукхавасена авикаппетва̄, апариччаджитва̄ти аттхо. айан̃хи бхаттавикаппана̄ на̄ма саммукха̄параммукха̄пи ват̣т̣ати. тена̄ха ‘‘йо бхиккху пан̃часу сахадхаммикесӯ’’тиа̄ди.

ан̃н̃атра нимантанабходжанаваттхусминти ан̃н̃атра пат̣хамам̣ нимантита̄ хутва̄ ан̃н̃асмим̣ нимантане бхун̃джанаваттхусмим̣. йади тивидха̄ анупан̃н̃атти, атха касма̄ парива̄ре ‘‘чатассо анупан̃н̃аттийо’’ти вуттанти а̄ха ‘‘парива̄ре пана̄’’тиа̄ди. викаппанампи гахетва̄ти викаппана̄нуджа̄нанампи анупан̃н̃аттисама̄нанти анупан̃н̃аттибха̄вена гахетва̄. екасам̣сат̣т̣ха̄нӣти екасмим̣ миссита̄ни. идам̣ вуттам̣ хоти (па̄чи. ат̣т̣ха. 229) – две тӣн̣и кула̄ни нимантетва̄ екасмим̣ т̣ха̄не нисӣда̄петва̄ ито чито ча а̄харитва̄ бхаттам̣ а̄киранти, сӯпабйан̃джанам̣ а̄киранти, екамиссакам̣ хоти, еттха ана̄паттӣти. саче пана мӯланимантанам̣ хет̣т̣ха̄ хоти, паччхимам̣ паччхимам̣ упари, там̣ упарито пат̣т̣ха̄йа бхун̃джантасса а̄патти. хаттхам̣ пана анто павесетва̄ пат̣хаманимантанато екампи кабал̣ам̣ уддхаритва̄ бхуттака̄лато пат̣т̣ха̄йа йатха̄ татха̄ ва̄ бхун̃джантасса ана̄патти. две тӣн̣и нимантана̄ни екато ва̄ катва̄ бхун̃джатӣти две тӣн̣и нимантана̄ни екато паккхипитва̄ миссетва̄ екам̣ катва̄ бхун̃джатӣти аттхо. ‘‘сакалена га̄мена ва̄’’тиа̄дӣсу сакалена га̄мена екато хутва̄ нимантитассева йаттха каттхачи бхун̃джато ана̄патти. пӯгепи есева найо. нимантийама̄но ва̄ ‘‘бхиккхам̣ гахесса̄мӣ’’ти вадатӣти ‘‘бхаттам̣ ган̣ха̄’’ти нимантийама̄но ‘‘на майхам̣ тава бхаттена аттхо, бхиккхам̣ гахесса̄мӣ’’ти бхан̣ати. кирийа̄кирийанти еттха бходжанам̣ кирийам̣, авикаппанам̣ акирийам̣.

парампарабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. ка̄н̣ама̄та̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

пахен̣акаттха̄йа̄ти пан̣н̣а̄ка̄раттха̄йа. па̄тхеййаттха̄йа̄ти маггам̣ гаччханта̄нам̣ антара̄маггаттха̄йа. саттӯти баддхасатту, абаддхасатту ча. дваттипаттапӯре пат̣иггахетва̄ти мукхават̣т̣ийа̄ хет̣т̣хималекха̄йа самам̣ пӯре дваттипаттапӯре гахетва̄ти аттхо. имасса чаттхасса хет̣т̣ха̄ вуттанайенева па̄кат̣атта̄ таттха каттаббаппака̄рамева дассетум̣ ‘‘еттха̄’’тиа̄дима̄ха. сесанти тато екапаттато ан̃н̃ам̣ паттам̣. саче тайо паттапӯра̄ гахита̄ две, саче две гахита̄, еканти вуттам̣ хоти.

гамане ва̄ пат̣иппассаддхети антара̄магге упаддавам̣ дисва̄, анаттхиката̄йа ва̄ ‘‘майам̣ ида̄ни на песисса̄ма на гамисса̄ма̄’’ти евам̣ гамане упаччхинне дента̄нанти аттхо.

ка̄н̣ама̄та̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

бхуттава̄ти катабхаттакиччо. са̄сапаматтампи аджджхохаританти евам̣ париттампи бходжанам̣ сан̇кха̄дитва̄ ва̄ асан̇кха̄дитва̄ ва̄ гилитам̣. пава̄ритоти пат̣иккхепито. йо хи бхун̃джанто паривесакена упанӣтам̣ бходжанам̣ аниччханто пат̣иккхипати, со тена пава̄рито пат̣иккхипито на̄ма хоти. бйан̃джанам̣ пана ана̄дийитва̄ аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘катаппава̄ран̣о катаппат̣иккхепоти аттхо’’ти вуттам̣. сопи ча пат̣иккхепо йасма̄ на пат̣иккхепаматтена, атха кхо пан̃чан̇гавасена. тенасса падабха̄джане ‘‘асанам̣ пан̃н̃а̄йатӣ’’тиа̄ди (па̄чи. 239) вуттам̣.

бходжанам̣ пан̃н̃а̄йатӣти пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ патта̄дӣсу диссати. тена̄ха ‘‘пава̄ран̣аппахонакам̣ че бходжана’’нтиа̄ди. са̄лӣти (па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239) антамасо нӣва̄рам̣ упа̄да̄йа сабба̄пи са̄лиджа̄ти. вӣхӣти сабба̄пи вӣхиджа̄ти. йавагодхумесу бхедо наттхи. кан̇гӯти сетараттака̄л̣абхеда̄ сабба̄пи кан̇гуджа̄ти. варакоти антамасо варакачоракам̣ упа̄да̄йа сабба̄пи сетаван̣н̣а̄ варакаджа̄ти. кудрӯсакоти ка̄л̣акодраво чева са̄ма̄ка̄дибхеда̄ ча сабба̄пи тин̣адхан̃н̃аджа̄ти.

нӣва̄раваракачорака̄ четтха ‘‘дхан̃н̃а̄нулома̄’’ти ваданти. йа̄гунти амбилайа̄гукхӣрайа̄гуа̄дибхедам̣ йам̣ кин̃чи йа̄гум̣. имина̄ва па̄йа̄сасса̄пи гахитатта̄ ‘‘амбилапа̄йа̄са̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ пача̄ма̄ти ва̄’’ти на вуттам̣. пава̄ран̣ам̣ джанетӣти анатириттабходжана̄паттинибандханам̣ пат̣иккхепам̣ са̄дхети. саче пана одхи на пан̃н̃а̄йати, йа̄гусан̇гахам̣ гаччхати, пава̄ран̣ам̣ на джанети. пуна пава̄ран̣ам̣ джанети гханабха̄вагаманато пат̣т̣ха̄йа бходжанасан̇гахитатта̄ти адхиппа̄йо.

удакакан̃джикакхӣра̄дӣни а̄киритва̄ти удакан̃чева кан̃джикан̃ча кхӣра̄дӣни ча а̄киритва̄ техи саддхим̣ амаддитва̄ бхаттамиссаке катва̄. тена̄ха ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’’тиа̄ди. саче пана бхатте удакакан̃джикакхӣра̄дӣни а̄киритва̄ маддитва̄ ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’’ти денти, пава̄ран̣а̄ на хоти. йа̄гуйа̄пӣти евам̣ йа̄гусан̇гахам̣ гата̄йа ва̄ ан̃н̃а̄йа ва̄ йа̄гуйа̄пи. суддхарасако, пана расакайа̄гу ва̄ на джанети.

пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атаравасена виппакатабходжанабха̄васса упаччхиннатта̄ ‘‘двепи кха̄дита̄ни хонти…пе… на пава̄ретӣ’’ти вуттам̣. акаппийамам̣сам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239), акаппийабходжанан̃ча буддхапат̣икут̣т̣хам̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄йа аваттхута̄йа на пава̄ран̣а̄ хотӣти а̄ха ‘‘йо пана̄’’тиа̄ди. йан̃хи бхиккхуно кха̄дитум̣ ват̣т̣ати, там̣ ева пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ хоти. идам̣ пана джа̄нанто акаппийатта̄ пат̣иккхипати. аджа̄нантопи пат̣иккхипитаббат̣т̣ха̄не т̣хитамева пат̣иккхипати на̄ма, тасма̄ на пава̄рети. саче пана акаппийамам̣сам̣ кха̄данто каппийамам̣сам̣ ва̄ бходжанам̣ ва̄ пат̣иккхипати, пава̄рети. касма̄? ваттхута̄йа. йан̃хи тена пат̣иккхиттам̣, там̣ пава̄ран̣а̄йа ваттху. йам̣ пана кха̄дати, там̣ кин̃ча̄пи пат̣иккхипитаббат̣т̣ха̄не т̣хитам̣, кха̄дийама̄нам̣ пана мам̣сабха̄вам̣ на джахати, тасма̄ пава̄рети. ко пана ва̄до каппийамам̣сам̣ кха̄дато каппийамам̣сабходжанаппат̣иккхепе. еса найо акаппийабходжанам̣ кха̄дато каппийабходжанаппат̣иккхепе.

бходжане сатӣти пан̃часу бходжанесу екасмимпи бходжане сати. ан̃н̃ам̣ вутталаккхан̣ам̣ бходжананти патта̄дигатато ан̃н̃ам̣ вутталаккхан̣ам̣ пан̃часу бходжанесу екампи бходжанам̣. ‘‘нирапеккхо хотӣ’’ти етассева виваран̣ам̣ ‘‘йам̣ патта̄дӣсӯ’’тиа̄ди. на кевалам̣ нирапеккхо ва̄ти а̄ха ‘‘ан̃н̃атра ва̄’’тиа̄ди. со пат̣иккхипантопи на пава̄ретӣти тасмим̣ че антаре ан̃н̃ам̣ бходжанам̣ абхихат̣ам̣, там̣ со пат̣иккхипантопи на пава̄рети. касма̄? виппакатабходжанабха̄васса упаччхиннатта̄.

‘‘упана̄метӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239) имина̄ ка̄йа̄бхиха̄рам̣ дассети. хаттхе ва̄ а̄дха̄раке ва̄ти еттха ва̄-саддо авуттавикаппаттхо, тена ‘‘ӯрӯсу ва̄’’ти викаппети. дӯре нисиннасса дахарабхиккхусса паттам̣ песетва̄ ‘‘ито оданам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти вадати, ган̣хитва̄ пана гато тун̣хӣ тит̣т̣хати, тампи пат̣иккхипато есева найо. касма̄? бхиккхусса дӯрабха̄вато, дӯтасса ча анабхихаран̣ато. саче пана гахетва̄ а̄гато бхиккху ‘‘имам̣ бхаттам̣ ган̣ха̄’’ти вадати, там̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ хоти. евам̣ вуттепӣти ‘‘бхаттам̣ ган̣ха̄’’ти вуттепи.

бхаттапаччхим̣ гахетва̄ паривисантасса̄ти екена хаттхена бхаттапаччхим̣ гахетва̄ екена хаттхена кат̣аччхум̣ гахетва̄ паривисантасса. ан̃н̃о ‘‘ахам̣ дха̄ресса̄мӣ’’ти гахитаматтакамева каротӣти ан̃н̃о а̄гантва̄ ‘‘ахам̣ паччхим̣ дха̄ресса̄ми, твам̣ оданам̣ дехӣ’’ти ватва̄ гахитаматтакамева кароти. абхихат̣а̄ва хотӣти паривесакенева абхихат̣а̄ва хоти. ида̄ни асати тасса да̄тука̄ма̄бхиха̄ре гахан̣асамайепи пат̣иккхипато на хотӣти дассетум̣ ‘‘саче пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. уддхат̣ети уддхат̣е бхатте. кат̣аччхуабхиха̄ройева хи тасса абхиха̄роти адхиппа̄йо. анантарасса диййама̄нети анантарасса бхиккхуно бхатте диййама̄не. ка̄йавика̄рена̄ти ‘‘ан̇гулим̣ ва̄ хаттхам̣ ва̄ маччхикабӣджаним̣ ва̄ чӣваракан̣н̣ам̣ ва̄ ча̄лети, бхамука̄йа ва̄ а̄ка̄рам̣ кароти, куддхо ва̄ олокетӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239) евам̣ вуттена ан̇гуличалана̄дина̄ ка̄йавика̄рена. ‘‘алам̣ ма̄ дехӣ’’тиа̄дина̄ вачӣвика̄рена̄ти ‘‘ала’’нти ва̄ ‘‘на ган̣ха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘ма̄ а̄кира̄’’ти ва̄ ‘‘апагаччха̄’’ти ва̄ евам̣ йена кеначи вачӣвика̄рена.

абхихат̣е пана бхатте пава̄ран̣а̄йа бхӣто хаттхе апанетва̄ пунаппунам̣ патте оданам̣ а̄кирантам̣ ‘‘а̄кира а̄кира, кот̣т̣етва̄ пӯрехӣ’’ти вадато пава̄ран̣а̄ на хоти. еса найо бхаттам̣ абхихарантам̣ бхиккхум̣ саллаккхетва̄ ‘‘ким̣, а̄вусо, итопи кин̃чи ган̣хиссаси, дамми те кин̃чӣ’’ти вадатопи.

‘‘расам̣ пат̣игган̣хатха̄’’ти аппава̄ран̣а̄джанакасса на̄мам̣ гахетва̄ вуттатта̄ ‘‘там̣ сутва̄ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ наттхӣ’’ти вуттам̣. мам̣сарасанти еттха пана на кевалам̣ мам̣сасса расам̣ ‘‘мам̣сараса’’миччева вин̃н̃а̄йати, атха кхо мам̣сан̃ча расан̃ча мам̣сарасанти евам̣ пава̄ран̣а̄джанакана̄мавасена̄пи. тасма̄ там̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ва хотӣти а̄ха ‘‘мам̣сарасанти вутте пана пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ хотӣ’’ти. парато маччхамам̣сам̣ бйан̃джананти еттха̄пи есева найо. йасмим̣ ирийа̄патхе пава̄рети, там̣ авикопентенева бхун̃джитаббанти йо гаччханто (па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239) пава̄рети, тена гаччхантенева бхун̃джитаббам̣. каддамам̣ ва̄ удакам̣ ва̄ патва̄ т̣хитена атириттам̣ ка̄ретаббам̣. саче антара̄ надӣ пӯра̄ хоти, надитӣре гумбам̣ анупарийа̄йантена бхун̃джитаббам̣. атха на̄ва̄ ва̄ сету ва̄ аттхи, там̣ абхирухитва̄пи чан̇камантенева бхун̃джитаббам̣, гаманам̣ на упаччхиндитаббам̣. еса найо итараирийа̄патхесупи. там̣ там̣ ирийа̄патхам̣ копентена атириттам̣ ка̄ретаббам̣. йо уккут̣икова нисӣдитва̄ пава̄рети, тена уккут̣икенева бхун̃джитаббам̣. тасса пана хет̣т̣ха̄ пала̄лапӣт̣хам̣ ва̄ кин̃чи ва̄ нисӣданам̣ да̄таббам̣. пӣт̣хаке нисӣдитва̄ пава̄ритена пана а̄санам̣ ача̄летва̄ва чатассо диса̄ париваттантена бхун̃джитум̣ лаббхати. ман̃че нисӣдитва̄ пава̄ритена ито ва̄ етто ва̄ сам̣саритум̣ на лаббхати. саче пана саха ман̃чена уккхипитва̄ ан̃н̃атра ненти, ват̣т̣ати. нипаджджитва̄ пава̄ритена̄пи нипанненева бхун̃джитаббам̣. париваттантена йена пассена нипанно, тасса т̣ха̄нам̣ на̄тиккаметаббам̣.

аламетам̣ саббанти етам̣ саббам̣ алам̣ парийаттам̣, идампи те адхикам̣, ито ан̃н̃ам̣ на лаччхасӣти адхиппа̄йо. йо атириттам̣ каротӣти йо ‘‘аламетам̣ сабба’’нти атириттам̣ кароти. пат̣ипаккханайена̄ти ‘‘каппийакатам̣, пат̣иггахитакатам̣, учча̄ритакатам̣, хаттхапа̄се катам̣, бхутта̄вина̄ катам̣, бхутта̄вина̄ пава̄ритена а̄сана̄ авут̣т̣хитена катам̣ ‘аламетам̣ сабба’нти вутта’’нти (па̄чи. 239) имехи саттахи винайакамма̄ка̄рехи йам̣ атириттам̣ каппийам̣ катам̣, йан̃ча гила̄на̄тириттам̣, тадубхайампи атириттанти евам̣ тассева пат̣ипаккханайена. еттха ча ‘‘аламетам̣ сабба’’нти тиккхаттум̣ ваттаббам̣, айам̣ кира а̄чин̣н̣о. винайадхара̄ пана ‘‘саким̣ ева ваттабба’’нти ваданти.

касма̄ там̣ со пуна ка̄тум̣ на лабхатӣти а̄ха ‘‘йан̃хӣ’’тиа̄ди. таттха йан̃хи акатанти йена пат̣хамам̣ каппийам̣ катам̣, тена йам̣ акатам̣, там̣ ка̄таббам̣. пат̣хамабха̄джане пана ка̄тум̣ на лаббхати. йена ча акатанти ан̃н̃ена бхиккхуна̄ йена пат̣хамам̣ на катам̣, тена ча ка̄таббанти аттхо. вуттанти сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣. ан̃н̃асмим̣ пана бха̄джанети йасмим̣ пана бха̄джане пат̣хамам̣ катам̣, тато ан̃н̃асмим̣ патте ва̄ кун̣д̣е ва̄ паччхийам̣ ва̄ йаттха каттхачи пурато т̣хапетва̄ она̄митабха̄джане.

ан̃н̃атра бхун̃джанаваттхусминти бхутта̄вина̄ пава̄ритена хутва̄ ан̃н̃атра бхун̃джанаваттхусмим̣. тикапа̄читтийанти анатиритте анатириттасан̃н̃ивематикаатириттасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. аджджхохарато ча дуккат̣анти аджджхохарато аджджхоха̄ре аджджхоха̄ре дуккат̣ам̣. саче пана а̄мисасам̣сат̣т̣ха̄ни хонти, а̄ха̄раттха̄йапи ана̄ха̄раттха̄йапи пат̣иггахетва̄ аджджхохарантасса па̄читтийамева. тесам̣ анун̃н̃а̄тапарибхогавасена̄ти йа̄мака̄лика̄дӣнам̣ анун̃н̃а̄тапарибхогавасена, йа̄мака̄ликам̣ пипа̄са̄йа сати пипа̄саччхеданаттхам̣, сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикан̃ча тена тена упасаметаббаке а̄ба̄дхе сати тасса упасаманаттханти вуттам̣ хоти. идампи аджджхохаран̣ато ка̄йакаммам̣, ва̄ча̄йа ‘‘атириттам̣ каротха бханте’’ти ака̄ра̄панена вачӣкамманти а̄ха ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄нева̄’’ти. кирийа̄кирийанти еттха пат̣иккхипитва̄ бхун̃джанам̣ кирийам̣. атириттасса акаран̣ам̣ акирийанти ведитаббам̣.

пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. дутийапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

сутва̄ ва̄ти ан̃н̃ена ва̄ тенева ва̄ а̄рочитам̣ сутва̄. ‘‘бхуттасмим̣ па̄читтийа’’нти (па̄чи. 243) вуттатта̄ бходжанапарийоса̄не па̄читтийа’’нти вуттам̣.

дутийапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. вика̄лабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

вика̄лети еттха арун̣уггаманато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва маджджханхико, айам̣ буддха̄дӣнам̣ арийа̄нам̣ а̄чин̣н̣асама̄чин̣н̣о бходжанасса ка̄ло на̄ма. тадан̃н̃о вика̄ло ‘‘вигато ка̄ло’’ти катва̄. тена̄ха ‘‘вигате ка̄ле’’тиа̄ди. т̣хитамаджджханхикопи (па̄чи. ат̣т̣ха. 248-249) ка̄ласан̇гахам̣ гаччхати. тато пат̣т̣ха̄йа пана кха̄дитум̣ ва̄ бхун̃джитум̣ ва̄ на сакка̄. сахаса̄ пивитум̣ сакка̄ бхавеййа, куккуччакена пана на ка̄таббам̣. ка̄лапариччхедаджа̄нанаттхан̃ча ка̄латтхамбхо йоджетаббо. ка̄лаббхантарева бхаттакиччам̣ ка̄таббам̣. ‘‘йам̣ кин̃чи…пе… кха̄данӣйам̣ ва̄’’ти имина̄ йам̣ та̄ва саккхалимодака̄ди пуббан̣н̣а̄паран̣н̣амайам̣, таттха ваттаббамева наттхӣти дассети. бходжанӣйам̣ на̄ма пан̃ча бходжана̄ни.

сати паччайети пипа̄са̄дика̄ран̣е виджджама̄не. ромат̣т̣хакасса̄ти ромат̣т̣хакасса бхиккхуно аджджхохаритва̄ уггиритва̄ мукхева т̣хапито бахи мукхадва̄ра̄ виниггато бходжанасса магга̄ бахи ниггато ‘‘ромат̣т̣хо’’ти павуччати. идха пана аджджхохаритва̄ уггиритва̄ мукхева т̣хапитоти адхиппето. тена̄ха ‘‘на ча, бхиккхаве’’тиа̄ди. т̣хапетва̄ ромат̣т̣хакам̣ сеса̄нам̣ а̄гатам̣ угга̄рам̣ мукхе сандха̄ретва̄ гиланта̄нам̣ а̄патти. саче пана асандха̄рентамева парагалам̣ гаччхати, ват̣т̣ати.

вика̄лабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘ка̄ро каран̣ам̣ кирийа̄ти аттхато ека’’нти етена ка̄расаддасса бха̄ваттхатам̣ дассети. самма̄ нидха̄нам̣ т̣хапанам̣ саннидхи. ‘‘пат̣иггахетва̄ екараттам̣ вӣтина̄митассетам̣ на̄ма’’нти имина̄ пат̣иггахетва̄ екараттам̣ вӣтина̄мите имасса дуддхотабха̄вам̣ дассети. кин̃ча̄пи йа̄мака̄ликам̣ кха̄данӣйам̣, бходжанӣйам̣ ва̄ на хоти, ‘‘ана̄патти йа̄мака̄ликам̣ йа̄ме нидахитва̄ бхун̃джатӣ’’тиа̄ди вачанато пана таттха̄пи йа̄ма̄тиккаме саннидхипаччайа̄ па̄читтийена бхавитаббанти ‘‘йам̣ кин̃чи йа̄вака̄ликам̣ ва̄ йа̄мака̄ликам̣ ва̄’’ти вуттам̣. ида̄ни дуддхотабха̄вамева вибха̄ветум̣ ‘‘йам̣ ан̇гулийа̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха йам̣ ан̇гулийа̄ гхам̣сантасса лекха̄ пан̃н̃а̄йатӣти йам̣ паттам̣ дхотам̣ ан̇гулийа̄ гхам̣сантасса патте ан̇гулилекха̄ пан̃н̃а̄йати, со патто дуддхото хотӣти аттхо. телаван̣н̣апатте пана ан̇гулилекха̄ пан̃н̃а̄йати, са̄ аббоха̄рика̄. снехоти телам̣. сандиссатӣти йа̄гуйа̄ упари сандиссати. та̄дисе паттепӣти пат̣иггахан̣ам̣ ависсаджджитва̄ сайам̣ ва̄ ан̃н̃ена ва̄ бходжанам̣ нӣхаритва̄ на самма̄ дхоте паттепи. пунадивасе бхун̃джантасса па̄читтийанти патте лаггам̣ авиджахитаппат̣иггахан̣ам̣ хотӣти дутийадивасе бхун̃джантасса па̄читтийам̣. париччатте пана патте пунадивасе бхун̃джантасса ана̄патти.

йам̣ пана̄ти йам̣ бходжанам̣ пана. апариччаттамева хӣти анапеккхависсаджджанена ва̄ анупасампаннасса нирапеккхада̄нена ва̄ апариччаттамева. каппийа бходжананти антамасо екаситтхаматтампи каппийабходжанам̣. акаппийесӯти акаппийамам̣сесу. сесесӯти мануссамам̣сато авасесесу хаттхиассасунакхаахисӣхабйаггхадӣпиаччхатараччхамам̣сесу чева аппат̣ивеккхите уддиссакатамам̣се ча. па̄л̣ийам̣ ‘‘сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикам̣ а̄ха̄раттха̄йа пат̣игган̣ха̄ти, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 255) саннихитесу сатта̄хака̄ликайа̄ваджӣвикесу пуребхаттампи а̄ха̄раттха̄йа аджджхохаран̣епи дуккат̣асса вуттатта̄ йа̄мака̄ликепи а̄ха̄раттха̄йа аджджхохаран̣епи висум̣ дуккат̣ена̄пи бхавитаббанти а̄ха ‘‘а̄ха̄раттха̄йа аджджхохарато дуккат̣ена саддхим̣ па̄читтийа’’нти. саббавикаппесӯти ‘‘каппийабходжанам̣ бхун̃джантасса̄’’тиа̄дина̄ вуттесу саббесу викаппесу апарампи па̄читтийам̣ вад̣д̣хати. идам̣ вуттам̣ хоти (па̄чи. ат̣т̣ха. 253) – каппийабходжане две па̄читтийа̄ни, мануссамам̣се тхуллаччайена саддхим̣ две па̄читтийа̄ни, авасесесу пана акаппийамам̣сесу дуккат̣ена саддхим̣ две па̄читтийа̄ни. йа̄мака̄ликам̣ сати паччайе са̄мисена мукхена аджджхохарато две па̄читтийа̄ни, нира̄мисена екамева. а̄ха̄раттха̄йа аджджхохарато викаппадвайепи дуккат̣ена саддхинти.

авасесесӯти йа̄мака̄лика̄дито авасесесу. па̄читтийам̣ вад̣д̣хатийева̄ти апарампи па̄читтийам̣ вад̣д̣хатийева. идам̣ вуттам̣ хоти – саче вика̄ле аджджхохарати, пакатибходжане саннидхипаччайа̄ ча вика̄лабходжанапаччайа̄ ча две па̄читтийа̄ни, акаппийамам̣сесу мануссамам̣се тхуллаччайена саддхим̣ две па̄читтийа̄ни, авасесесу дуккат̣ена саддхим̣ двети.

белат̣т̣хасӣсо на̄ма джат̣иласахассасса аббхантаре еко маха̄тхеро. тикапа̄читтийанти саннидхика̄раке саннидхика̄ракасан̃н̃ивематикаасаннидхика̄ракасан̃н̃ӣнам̣ васена тӣн̣и па̄читтийа̄ни. сам̣сат̣т̣ха̄нӣти сам̣сат̣т̣хараса̄ни. самбхиннарасам̣ сандха̄йева хи ‘‘тадахупат̣иггахитам̣ ка̄ле каппатӣ’’тиа̄ди вуттам̣. тена̄ха ‘‘тасма̄’’тиа̄ди. еттха ча асамбхиннарасанти амисситарасам̣. идан̃ча сӣталапа̄йа̄са̄дина̄ саха ладдхам̣ саппипин̣д̣а̄дикам̣ сандха̄йа вуттам̣. ‘‘судхотам̣ ва̄’’ти идам̣ пана пин̣д̣апа̄тена саддхим̣ ладдхам̣ такколаджа̄типхала̄дим̣, йа̄гуа̄дӣсу паккхипитва̄ диннасин̇гӣвера̄дикан̃ча сандха̄йа вуттам̣.

тена̄ти сатта̄хака̄ликена. тадаху пат̣иггахитам̣ асса̄ти тадахупат̣иггахитам̣, тена тадахупат̣иггахитена. еса найо ‘‘двӣхапат̣иггахитена̄’’тиа̄дӣсупи. тасма̄ти йасма̄ пуребхаттам̣ пат̣иггахитампи ват̣т̣ати, тасма̄. пат̣иггахитам̣ сатта̄хам̣ каппатӣти вуттанти ‘‘сатта̄хака̄ликена, бхиккхаве, йа̄ваджӣвикам̣ пат̣иггахитам̣ сатта̄хам̣ каппати, сатта̄ха̄тикканте на каппатӣ’’ти (маха̄ва. 305) бхесаджджаккхандхаке вуттам̣. кин̃ча̄пи мукхе екараттам̣ на вуттам̣, татха̄пи мукхе паккхиттамева йасма̄ саннидхи на̄ма хоти, тасма̄ ‘‘мукхасаннидхӣ’’ти вуттам̣.

чатассо каппийабхӯмийоти усса̄ванантика̄, гониса̄дика̄, гахапати, саммутӣти чатассо каппийакут̣ийо. таттха усса̄ванантика̄ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 295) на̄ма гехе карийама̄не сампарива̄ретва̄ т̣хитехи ‘‘каппийакут̣им̣ карома, каппийакут̣им̣ карома̄’’ти ва̄ ‘‘каппийакут̣и каппийакут̣ӣ’’ти ва̄ вадантехи т̣хапитапат̣хамит̣т̣хакатхамбха̄дика̄ сан̇гхасса ва̄ екасса бхиккхуно ва̄ кут̣и. йо пана а̄ра̄мо йебхуййена ва̄ апариккхитто хоти, сакалопи ва̄, со ‘‘гониса̄дӣ’’ти вуччати. гахапатӣти йа̄ т̣хапетва̄ бхиккхум̣ сесехи ‘‘каппийакут̣им̣ дема̄’’ти динна̄, тесам̣ ва̄ сантака̄. саммути на̄ма каммава̄ча̄йа са̄ветва̄ ката̄. катхам̣ панета̄сам̣ виниччхайо джа̄нитабботи а̄ха ‘‘та̄сам̣ виниччхайо самантапа̄са̄дика̄йам̣ вутто’’ти.

саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘пан̣ӣтабходжана̄нӣ’’ти идам̣ маджджхе падалопам̣ катва̄ ниддит̣т̣ханти а̄ха ‘‘пан̣ӣтасам̣сат̣т̣ха̄нӣ’’тиа̄ди. саббопи ‘‘одако’’ти вутталаккхан̣о маччхоти ‘‘маччхо на̄ма одако вуччатӣ’’ти (па̄чи. 260) евам̣ вибхан̇ге вутталаккхан̣о, саббопи маччхо ева. йо кочи удаке джа̄то маччхо на̄ма̄ти вуттам̣ хоти. маха̄на̄масиккха̄падена̄ти –

‘‘агила̄нена бхиккхуна̄ чатума̄сапаччайапава̄ран̣а̄ са̄дитабба̄ ан̃н̃атра пунапава̄ран̣а̄йа ан̃н̃атра ниччапава̄ран̣а̄йа. тато че уттари са̄дийеййа, па̄читтийа’’нти –

имина̄ сиккха̄падена (па̄чи. 306). еттха хи сан̇гхавасена гила̄напаччайапава̄ран̣а̄йа пава̄ритат̣т̣ха̄не саче таттха раттӣхи ва̄ бхесаджджехи ва̄ париччхедо като хоти ‘‘еттика̄йева раттийо, еттака̄ни ва̄ бхесаджджа̄ни вин̃н̃а̄петабба̄нӣ’’ти, тато раттипарийантато ва̄ бхесаджджапарийантато ва̄ уттари набхесаджджакаран̣ӣйена ва̄ бхесаджджам̣, ан̃н̃абхесаджджакаран̣ӣйена ва̄ ан̃н̃ам̣ бхесаджджам̣ вин̃н̃а̄пентасса па̄читтийам̣ вуттам̣. тасма̄ агила̄но гила̄насан̃н̃ӣпи хутва̄ пан̃ча бхесаджджа̄ни вин̃н̃а̄пенто набхесаджджакаран̣ӣйена бхесаджджам̣ вин̃н̃а̄пенто на̄ма хотӣти ‘‘маха̄на̄масиккха̄падена ка̄ретаббо’’ти вуттам̣.

йо пана набхесаджджаттха̄йа вин̃н̃а̄пети, атха кхо кевалам̣ аттано бхун̃джанаттха̄йа, со сӯподанавин̃н̃аттийа̄йева ка̄ретаббо. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘суддха̄ни саппиа̄дӣни вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джанто па̄читтийам̣ на̄паджджати, секхийесу сӯподанавин̃н̃аттидуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 259). сӯподанавин̃н̃аттийа̄ ка̄ретабботи ‘‘на сӯпам̣ ва̄ оданам̣ ва̄ агила̄но’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 613) сиккха̄падена ка̄ретаббо, дуккат̣ена ка̄ретабботи вуттам̣ хоти. имина̄ти имина̄ пан̣ӣтабходжанасиккха̄падена.

‘‘саппибхаттам̣ дехӣ’’ти вутте ким̣ хотӣти а̄ха ‘‘саппибхаттам̣ ‘дехӣ’ти вутте пана̄’’тиа̄ди. сӯподанавин̃н̃аттийа̄ дуккат̣амева хотӣти самбандхо. касма̄ти а̄ха ‘‘йасма̄’’тиа̄ди. атха йатха̄ ‘‘пан̣ӣтабходжана̄нӣ’’ти, евам̣ ‘‘саппибхатта’’нти идампи касма̄ на вин̃н̃а̄йатӣти че? анекантикатта̄. татха̄ хи ‘‘пан̣ӣтабходжана̄нӣ’’ти вутте ‘‘пан̣ӣтасам̣сат̣т̣ха̄ни бходжана̄ни пан̣ӣтабходжана̄нӣ’’ти айаматтхо екантато пан̃н̃а̄йати, ‘‘саппибхатта’’нти вутте пана ‘‘саппимайам̣ бхаттам̣ саппибхатта’’нтипи вин̃н̃а̄йама̄натта̄ ‘сапписам̣сат̣т̣хам̣ бхаттам̣ саппибхатта’’нти айаматтхо на екантато пан̃н̃а̄йати. еса найо ‘‘наванӣтабхаттам̣ дехӣ’’тиа̄дӣсупи.

пуриманайенева̄ти ‘‘бхаттам̣ датва̄ саппим̣ катва̄ бхун̃джа̄’’ти пурименева найена. саче пана ‘‘саппина̄’’ти вутте кевалам̣ сесесу наванӣта̄дӣсу ан̃н̃атарена дети, висан̇кетамева хоти. ана̄паттӣти висан̇кетатта̄ сабба̄хийева а̄паттӣхи ана̄патти. ‘‘кин̃ча̄пи ана̄патти, аттано пана пайогена ниббаттатта̄ на бхун̃джитабба’’нти ваданти. каппийасаппина̄ти каппийамам̣сасаппина̄. еса найо акаппийасаппина̄ти еттха̄пи. каппийа̄каппийата̄ хи мам̣са̄нам̣йева, на саппиа̄дӣнам̣. т̣хапетва̄ екам̣ мануссаваса̄телам̣ саббесам̣ кхӣрададхисаппинаванӣтаваса̄телесу акаппийам̣ на̄ма наттхи.

парибхогепи дуккат̣амева идха анадхиппетатта̄ти адхиппа̄йо. саче асати акаппийасаппимхи пуриманайенева акаппийанаванӣта̄дӣни дети ‘‘саппим̣ катва̄ бхун̃джа̄’’ти, акаппийасаппина̄ва диннам̣ хоти. йатха̄ ча ‘‘каппийасаппина̄ дехӣ’’ти вутте акаппийасаппина̄ дети, висан̇кетам̣, евам̣ ‘‘‘акаппийасаппина̄’ти вутте каппийасаппина̄ детӣ’’ти еттха̄пи пат̣ипа̄т̣ийа̄ екамекам̣ виттха̄ретва̄ вуччама̄непи айамеваттхо ваттаббо сийа̄, со ча сан̇кхепенапи сакка̄ вин̃н̃а̄тунти виттха̄ранайам̣ хитва̄ имина̄ва найена саббападесу виниччхайо ведитабботи вуттам̣. айан̃хеттха сан̇кхепаттхо – йена йена вин̃н̃атти хоти, тасмим̣ ва̄ тасса мӯле ва̄ ладдхе там̣ там̣ ладдхамева хоти. саче пана ан̃н̃ам̣ па̄л̣ийа̄ а̄гатам̣ ва̄ ана̄гатам̣ ва̄ дети, висан̇кетанти. на̄на̄т̣т̣ха̄не ва̄ти тасмим̣йева гхаре саппим̣, итарасмим̣ наванӣтантиа̄дина̄ на̄на̄т̣т̣ха̄не ва̄.

пан̣ӣтабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. дантапонасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ка̄йена̄ти хаттха̄дӣсу йена кеначи сарӣра̄вайавена, антамасо па̄дан̇гулийа̄пи ган̣ханто ка̄йена ган̣ха̄ти на̄ма̄ти ведитаббо. да̄непи есева найо. ка̄йаппат̣ибаддхена̄ти патта̄дӣсу йена кеначи сарӣрасамбаддхена упакаран̣ена. да̄непи есева найо. кат̣аччхуа̄дӣсу йена кеначи упакаран̣ена диннам̣ ка̄йаппат̣ибаддхена диннам̣йева хоти. ан̃н̃атарена̄ти ка̄йена ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхена ва̄ ниссаггийена ва̄ти аттхо. таттха ниссаггийена̄ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 265) ка̄йато ча ка̄йаппат̣ибаддхато ча мочетва̄ хаттхапа̄се т̣хитасса ка̄йе ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхе ва̄ па̄тийама̄нан̃хи ниссаггийена пайогена диннам̣ на̄ма хоти. тасса̄ти пат̣иггахитакасса. вуттавипалла̄савасена̄ти вуттасса пат̣ипаккхавасена. идам̣ вуттам̣ хоти – йам̣ ка̄йака̄йаппат̣ибаддханиссаггийа̄нам̣ ан̃н̃атарена диййама̄не ка̄йена ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхена ва̄ ган̣ха̄ти, етам̣ пат̣иггахитам̣ на̄ма̄ти.

сам̣ха̄римена̄ти тха̄мамаджджхимена пурисена сам̣ха̄римена, имина̄ асам̣ха̄риме пхалаке ва̄ па̄са̄н̣е ва̄ пат̣иггахан̣ам̣ на рухатӣти дассети. дха̄ретум̣ саматтхена̄ти сандха̄ретум̣ йоггена, имина̄ сукхумесу тинтин̣ика̄дипан̣н̣есу пат̣иггахан̣ам̣ на рухатӣти дассети. ататтхаджа̄такаруккхапан̣н̣ена̄ти джа̄тат̣т̣ха̄нато чутена падуминипан̣н̣а̄дина̄, имина̄ пана махантепи таттхаджа̄таке падуминипан̣н̣е ва̄ ким̣сукапан̣н̣а̄димхи ва̄ пат̣иггахетум̣ на ват̣т̣ати. на хи там̣ ка̄йаппат̣ибаддхасан̇кхам̣ гаччхатӣти дассети. йатха̄ ча таттхаджа̄таке, евам̣ кха̄н̣уке бандхитва̄ т̣хапитаман̃ча̄димхипи. нану пат̣ибаддхаппат̣ибаддхена̄пи патта̄дха̄ра̄дина̄ пат̣игган̣хантасса пат̣иггахан̣ам̣ рухати, атха касма̄ ка̄йака̄йаппат̣ибаддхехийева пат̣иггахан̣ам̣ идха вуттам̣, на пат̣ибаддхаппат̣ибаддхена̄пӣти а̄ха ‘‘пат̣ибаддхаппат̣ибаддхам̣ на̄ма идха наттхӣ’’ти. кечи пана ‘‘а̄дха̄ракена пат̣иггахан̣ам̣ ка̄йаппат̣ибаддхаппат̣ибаддхена пат̣иггахан̣ам̣ на̄ма хоти, тасма̄ на ват̣т̣атӣ’’ти ваданти, там̣ вачанаматтамева. аттхато пана саббампи там̣ ка̄йаппат̣ибаддхамева хотӣти дассети.

акаллакоти гила̄но. мукхена пат̣игган̣ха̄тӣти сахаттхена гахетва̄ парибхун̃джитум̣ асакконто мукхена пат̣игган̣ха̄ти. абхихат̣абха̄джанато патитараджампи ват̣т̣ати абхихат̣атта̄ти адхиппа̄хо.

тасмим̣ т̣хатва̄ти та̄дисе хаттхапа̄се т̣хатва̄. йанти йам̣ бха̄рам̣. маджджхимо пурисоти тха̄мамаджджхимапурисо. винайе пан̃н̃аттам̣ дуккат̣ам̣ винайадуккат̣ам̣. там̣ анупасампаннасса датва̄ти пин̣д̣а̄йа чаритва̄ виха̄рам̣ ва̄ а̄санаса̄лам̣ ва̄ гантва̄ там̣ бхиккхам̣ анупасампаннасса датва̄, идан̃ча пубба̄бхогасса анурӯпавасена вуттам̣. йасма̄ пана там̣ ‘‘анупасампаннасса дасса̄мӣ’’ти читтуппа̄даматтена там̣сантакам̣ на̄ма на хоти, тасма̄ вина̄пи тасса да̄на̄дим̣ пат̣иггахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.

ассукхел̣асин̇гха̄н̣ика̄дӣсӯти еттха ассу на̄ма аккхиджалам̣. кхел̣о на̄ма ла̄ла̄. син̇гха̄н̣ика̄ти антосӣсато пӯтисемхабха̄вам̣ а̄паннам̣ маттхалун̇гам̣ галитва̄ та̄луматтхакавиварена отаритва̄ на̄са̄пут̣е пӯретва̄ т̣хитам̣ вуччати, а̄дисаддена муттакарӣсасемхадантамалааккхигӯтхакан̣н̣агӯтхака̄нам̣, сарӣре ут̣т̣хиталон̣асса ча гахан̣ам̣. т̣ха̄натоти аккхикӯпа̄дито. антара̄ че ган̣ха̄ти, ким̣ хотӣти а̄ха ‘‘уггахитакам̣ на̄ма хотӣ’’ти, дут̣т̣ху гахитакам̣ на̄ма хотӣти аттхо. пхалининти пхалавантам̣. таттхаджа̄такапхалиниса̄кха̄йа ва̄ти тасмим̣ руккхе джа̄та̄йа пхалиниса̄кха̄йа ва̄. дурупачин̣н̣адуккат̣анти ‘‘на каттабба’’нти ва̄ритасса кататта̄ дут̣т̣ху а̄чин̣н̣ам̣ чаританти дурупачин̣н̣ам̣, тасмим̣ дуккат̣ам̣ дурупачин̣н̣адуккат̣ан̃ча а̄паджджатӣти аттхо.

а̄харӣйатӣти а̄ха̄ро, аджджхохаритаббам̣ йам̣ кин̃чи, идха пана чатта̄ри ка̄лика̄ни адхиппета̄нӣти а̄ха ‘‘йам̣ кин̃чӣ’’тиа̄ди. таттха арун̣уггаманато йа̄ва т̣хитамаджджханхика̄ бхун̃джитаббато йа̄ва ка̄ло асса̄ти йа̄вака̄ликам̣. арун̣уггаманато йа̄ва йа̄ма̄васа̄на̄ пипа̄са̄йа сати пипа̄саччхеданаттхам̣ па̄таббато йа̄мо ка̄ло асса̄ти йа̄мака̄ликам̣. йа̄ва сатта̄хам̣ нидахитва̄ парибхун̃джитаббато сатта̄хам̣ ка̄ло асса̄ти сатта̄хака̄ликам̣. йа̄ваджӣвампи парихаритва̄ парибхун̃джитаббато йа̄ва джӣвам̣ етасса̄ти йа̄ваджӣвикам̣. тена̄ха ‘‘таттха̄’’тиа̄ди.

ванамӯлапаттапуппхапхала̄дӣти еттха та̄ва мӯлам̣ на̄ма мӯлакакха̄ракачаччутамбака̄дӣнам̣ тесу тесу джанападесу пакатиа̄ха̄равасена манусса̄нам̣ кха̄данӣйаттхан̃чева бходжанӣйаттхан̃ча пхаран̣акам̣ сӯпеййапан̣н̣амӯлам̣. паттам̣ на̄ма мӯлакакха̄ракачаччутамбака̄дӣнам̣ та̄дисам̣йева паттам̣. пуппхам̣ на̄ма мӯлакакха̄рака̄дӣнам̣ та̄дисам̣йева пуппхам̣. пхалам̣ на̄ма панасалабуджа̄дӣнам̣ тесу тесу джанападесу пакатиа̄ха̄равасена манусса̄нам̣ кха̄данӣйаттхан̃чева бходжанӣйаттхан̃ча пхаран̣акам̣ пхалам̣. а̄дисаддена кандамӯла̄дӣнам̣ гахан̣ам̣.

амбапа̄нанти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 300) а̄мехи ва̄ паккехи ва̄ амбехи катапа̄нам̣. таттха а̄мехи каронтена амбатарун̣а̄дӣни бхиндитва̄ удаке паккхипитва̄ а̄тапе а̄диччапа̄кена пачитва̄ парисса̄ветва̄ тадахупат̣иггахитехи мадхусаккаракаппӯра̄дӣхи йоджетва̄ ка̄таббам̣. евам̣ катам̣ пуребхаттамева каппати. анупасампаннена катам̣ лабхитва̄ пана пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ пуребхаттам̣ са̄мисапарибхогена̄пи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттам̣ нира̄мисапарибхогена йа̄ва арун̣уггамана̄ ват̣т̣ати. еса найо саббапа̄несу.

тесу пана джамбупа̄нанти джамбупхалехи катапа̄нам̣. чочапа̄нанти ат̣т̣хикехи кадалипхалехи катапа̄нам̣. мочапа̄нанти анат̣т̣хикехи кадалипхалехи катапа̄нам̣. мадхукапа̄нанти мадхука̄нам̣ джа̄тирасена катапа̄нам̣. там̣ пана удакасамбхиннам̣ ват̣т̣ати, суддхам̣ на ват̣т̣ати. муддика̄па̄нанти муддика̄ удаке маддитва̄ амбапа̄нам̣ вийа катапа̄нам̣. са̄лӯкапа̄нанти раттуппаланӣлуппала̄дӣнам̣ са̄лӯке маддитва̄ катапа̄нам̣. пха̄русакапа̄нанти пха̄русакехи амбапа̄нам̣ вийа катапа̄нам̣. имина̄ва найена веттапа̄на̄дӣни ведитабба̄ни. ета̄ни ча пана сабба̄ни па̄на̄ни аггипа̄ка̄ни на ват̣т̣анти. тена̄ха ‘‘сӣтодакена̄’’тиа̄ди. авасесесупи анун̃н̃а̄тапхалапаттапуппхарасесӯти дхан̃н̃апхалапаккаса̄камадхукапуппхарасато авасесесу ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббам̣ пхаларасам̣ т̣хапетва̄ дхан̃н̃апхалараса’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 300) анун̃н̃а̄такесу пхалапаттапуппхарасесупи.

кха̄данӣйаттханти кха̄данӣйена каттаббакиччам̣. нева пхаратӣти на ниппха̄дети. ана̄ха̄репи удаке а̄ха̄расан̃н̃а̄йа̄ти ‘‘а̄ха̄рам̣ а̄хареййа̄’’ти падасса падабха̄джане (па̄чи. 265) вуттаматтхам̣ самма̄ асаллаккхетва̄ ‘‘а̄харӣйатӣти а̄ха̄ро’’ти ана̄ха̄репи удаке а̄ха̄расан̃н̃а̄йа куккучча̄йанта̄нам̣. дантапоне ча ‘‘мукхадва̄рам̣ а̄хат̣ам̣ ида’’нти сан̃н̃а̄йа̄ти мукхадва̄рам̣ ана̄хат̣ампи дантапонам̣ ‘‘мукхадва̄рам̣ а̄хат̣ам̣ идам̣ дантапона’’нти випаллаттхасан̃н̃а̄йа куккучча̄йанта̄нам̣. йатха̄сукхам̣ па̄тунти пат̣иггахетва̄ ва̄ аппат̣иггахетва̄ ва̄ йатха̄ка̄мам̣ па̄тум̣. дантапонапарибхогена̄ти дантакат̣т̣хапарибхогена, дантадхована̄дина̄ти аттхо, имина̄ тасса пана расам̣ гилитум̣ на ват̣т̣атӣти дассети.

чатта̄ри маха̄викат̣а̄нӣти гӯтхам̣, муттам̣, чха̄рика̄, маттика̄ (маха̄ва. 268) ча ‘‘а̄сайа̄дивасена вирӯпа̄ни джа̄та̄нӣ’’ти катва̄ викат̣а̄нӣти ва̄ апакатибходжанатта̄ викат̣а̄ни ‘‘вирӯпа̄ни джа̄та̄нӣ’’ти ва̄ аттхо. сати паччайети ка̄ран̣е сати, саппадат̣т̣хети аттхо. дхӯма̄диаббоха̄рика̄бха̄воти дхӯмапуппхагандхадантакхайа̄диаббоха̄рика̄бха̄во.

дантапонасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

бходжанавагго чатуттхо.

5. ачелакавагго

1. ачелакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ачелакасса̄ти йасса кассачи паббаджджа̄сама̄паннасса наггасса. парибба̄джакасса̄ти т̣хапетва̄ бхиккхун̃ча са̄ман̣еран̃ча авасесасса йасса кассачи паббаджджа̄сама̄паннасса. парибба̄джика̄йа̄ти т̣хапетва̄ бхиккхуним̣, сиккхама̄нам̣, са̄ман̣ерин̃ча авасеса̄йа йа̄йа ка̄йачи паббаджджа̄сама̄панна̄йа. ете ча саббе ан̃н̃атиттхийа̄ ведитабба̄. тена̄ха ‘‘етесам̣ ачелака̄дӣнам̣ ан̃н̃атиттхийа̄на’’нти.

тесанти ан̃н̃атиттхийа̄нам̣. бха̄джанам̣ никкхипитва̄ти а̄мисабхаритам̣ бха̄джанам̣ никкхипитва̄. ба̄хира̄лепанти тела̄дим̣.

ачелака̄дайо йасма̄, титтхийа̄ва мата̄ идха;

тасма̄ титтхийана̄мена, тикаччхедо като тайо.

атиттхийасса наггасса, татха̄ титтхийалин̇гино;

гахат̣т̣хасса̄пи бхиккхусса, каппатӣти виниччхайо.

атиттхийасса читтена, титтхийасса ча лин̇гино;

сота̄панна̄дино да̄тум̣, каппатӣтӣдха но мати.

ачелакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. уййоджанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ти еттха нагарампи га̄маггахан̣енева гахитанти дат̣т̣хаббам̣. пависисса̄ма̄ти еттха гахетва̄ ‘‘гантва̄’’ти па̄т̣хасесо, асаманна̄ха̄ро ва̄ тасса̄ иттхийа̄ тасмим̣ га̄ме саннихитабха̄вам̣ аджа̄нанто ва̄ ‘‘еха̄вусо, га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависисса̄ма̄’’ти бхиккхум̣ гахетва̄ гантва̄ти аттхо. йам̣ кин̃чи а̄мисанти йа̄гуа̄дикам̣ йам̣ кин̃чи а̄мисам̣. уййоджеййа̄ти аттано кӣл̣а̄нурӯпам̣ иттхим̣ дисва̄ уййоджеййа пахин̣еййа. тена̄ха ‘‘ма̄туга̄мена саддхи’’нтиа̄ди. а̄дисаддена вутта̄васесам̣ ка̄йавачӣдва̄равӣтиккамам̣ сан̇ган̣ха̄ти. ‘‘гаччха̄’’тиа̄дӣни ватва̄ти ‘‘гаччха̄вусо, на ме тайа̄ саддхим̣ катха̄ ва̄ нисаджджа̄ ва̄ пха̄су хоти, екакасса ме катха̄ ва̄ нисаджджа̄ ва̄ пха̄су хотӣ’’ти (па̄чи. 275) ватва̄. етам̣ ана̄ча̄рамева̄ти етам̣ йатха̄вуттам̣ хасана̄диана̄ча̄рамева. на ан̃н̃ам̣ патирӯпам̣ ка̄ран̣анти т̣хапетва̄ вуттаппака̄рам̣ ана̄ча̄рам̣ убхиннам̣ екато на йа̄пана̄дим̣ ан̃н̃ам̣ патирӯпака̄ран̣ам̣ паччайам̣ каритва̄ на хотӣти аттхо. асса̄ти уййоджакасса. соти йо уййоджито, со.

анупасампаннети са̄ман̣ере. сова идха анупасампанноти адхиппетоти ваданти. убхиннампӣти упасампаннасса ва̄ анупасампаннасса ва̄ти двиннампи. калиса̄сана̄ропанети (па̄чи. ат̣т̣ха. 277) калӣти кодхо, тасса са̄санам̣ а̄н̣ам̣ калиса̄санам̣, тасса̄ропанети аттхо, ‘‘аппева на̄ма имина̄пи убба̄л̣хо паккамеййа̄’’ти кодхавасена т̣ха̄нанисаджджа̄дӣсу досам̣ дассетва̄ ‘‘пассатха бхо имасса т̣ха̄нам̣ нисаджджам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣, кха̄н̣у вийа тит̣т̣хати, сунакхо вийа нисӣдати, маккат̣о вийа ито чито ча вилокетӣ’’ти евам̣ амана̄павачанасса бхан̣анети вуттам̣ хоти. суддхачиттена паневам̣ бхан̣ане досо наттхи. евама̄дӣхӣти еттха а̄дисаддена ‘‘махаггхам̣ бхан̣д̣ам̣ пасситва̄ лобхадхаммам̣ уппа̄дессатӣ’’ти уййоджети, ‘‘ма̄туга̄мам̣ пасситва̄ анабхиратим̣ уппа̄дессатӣ’’ти уййоджети, ‘‘гила̄насса ва̄ охиййакасса ва̄ виха̄рапа̄ласса ва̄ йа̄гум̣ ва̄ бхаттам̣ ва̄ кха̄данӣйам̣ ва̄ нӣхара̄’’ти уййоджети, ‘‘на ана̄ча̄рам̣ а̄чаритука̄мо сати каран̣ӣйе уййоджетӣ’’ти (па̄чи. 278) етесам̣ гахан̣ам̣.

уййоджанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. сабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘сабходжане’’ти ба̄хираттхасама̄сойам̣, убхасадде ука̄расса ча лопоти а̄ха ‘‘саха убхохи джанехӣ’’тиа̄ди. таттха убхохи джанехӣти джа̄йа̄ ча пати ча̄ти убхохи джанехи. бхун̃джитаббанти ва̄ бходжанам̣, иттхӣ ча пурисо ча, тена саха ваттатӣти сабходжананти а̄ха ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди. ра̄гапарийут̣т̣хитасса̄ти метхуна̄дхиппа̄йасса. сайанигхаранти сайанӣйагхарам̣, ва̄сагеханти аттхо. махаллакасса̄ти махаллакасса сайанигхарасса. пит̣т̣хасан̇гха̄т̣атоти два̄раба̄хато кхуддакасса ва̄ти йатха̄ татха̄ ва̄ катасса кхуддакасса сайанигхарасса. вемаджджхам̣ атиккамитва̄ нисӣдеййа̄ти пит̣т̣хивам̣сам̣ атиккамитва̄ нисӣдеййа. кхуддакам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.280) на̄ма сайанигхарам̣ виттха̄рато пан̃чахаттхаппама̄н̣ам̣ хоти, тасса ча маджджхимат̣т̣ха̄нам̣ пит̣т̣хасан̇гха̄т̣ато ад̣д̣хатеййахаттхаппама̄н̣амева хоти, тасма̄ та̄дисе сайанигхаре пит̣т̣хасан̇гха̄т̣ато хаттхапа̄сам̣ виджахитва̄ нисинно пит̣т̣хивам̣сам̣ атиккамитва̄ нисинно на̄ма хоти. евам̣ нисинно ча вемаджджхам̣ атиккамитва̄ нисинно на̄ма хоти. тена вуттам̣ па̄л̣ийам̣ ‘‘пит̣т̣хивам̣сам̣ атиккамитва̄ нисӣдатӣ’’ти (па̄чи. 281). сачиттакан̃четтха анупависитва̄ нисӣданачиттена дат̣т̣хаббам̣.

сабходжанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4-5. рахопат̣иччханнарахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄

чатуттхапан̃чамасиккха̄паде йам̣ ваттаббам̣ сийа̄, там̣ саббам̣ анийатадвайе вуттамева̄ти а̄ха ‘‘сесо катха̄найо анийатадвайе вуттанайенева ведитаббо’’ти.

рахопат̣иччханнарахонисаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ча̄риттасиккха̄падаван̣н̣ана̄

антоупача̄расӣма̄йа дассанӯпача̄ре бхиккхум̣ дисва̄ти йаттха т̣хитасса кула̄ни пайирупа̄саначиттам̣ уппаннам̣, тато пат̣т̣ха̄йа гаччханто антоупача̄расӣма̄йа дассанӯпача̄ре бхиккхум̣ пассе ва̄ абхимукхе ва̄ дисва̄. пакативачанена̄ти йам̣ два̄дасахаттхаббхантаре т̣хитена сотум̣ сакка̄, та̄дисена вачанена, ито чито ча парийеситва̄ а̄рочанакиччам̣ пана наттхи. йо хи евам̣ парийеситаббо, со асантойева. тена̄ха ‘‘та̄диса’’нтиа̄ди. ана̄пуччхитва̄ти ана̄рочетва̄.

антара̄ра̄мабхиккхунупассайатиттхийасеййапат̣иккаманабхаттийагхара̄нӣти еттха антара̄ра̄манти антога̄ме виха̄ро. пат̣иккамананти а̄санаса̄ла̄. бхаттийагхаранти нимантитагхарам̣ ва̄ сала̄кабхатта̄дида̄йака̄нам̣ ва̄ гхарам̣. а̄пада̄сӯти джӣвитабрахмачарийантара̄йесу. кирийа̄кирийанти еттха кулесу ча̄ритта̄паджджанам̣ кирийам̣, ана̄пуччханам̣ акирийанти ведитаббам̣.

ча̄риттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. маха̄на̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄

саббан̃четам̣ ваттхувасена вуттанти ‘‘агила̄нена бхиккхуна̄ чатума̄сапаччайапава̄ран̣а̄ са̄дитабба̄ ан̃н̃атра пунапава̄ран̣а̄йа ан̃н̃атра ниччапава̄ран̣а̄йа̄’’ти (па̄чи. 306) етам̣ саббам̣ сиккха̄паданида̄насан̇кха̄тасса ваттхуно васена вуттам̣. таттха хи маха̄на̄мена саккена ‘‘иччха̄махам̣, бханте, сан̇гхам̣ чатума̄сам̣ бхесаджджена пава̄рету’’нтиа̄дина̄ (па̄чи. 303) уссаннуссаннена ча бхесаджджена чатума̄сам̣ пуна ниччам̣ пава̄ран̣а̄ ката̄, тасма̄ бхагавата̄ тасса васена евам̣ вуттанти вуттам̣ хоти. ан̃н̃атра пунапава̄ран̣а̄йа̄ти йади пунапава̄ран̣а̄ аттхи, там̣ т̣хапетва̄. ан̃н̃атра ниччапава̄ран̣а̄йа̄ти еттха̄пи есева найо. йади пана та̄пи аттхи, са̄дитабба̄ва̄ти адхиппа̄йо. тена̄ха ‘‘айам̣ панеттха аттхо’’тиа̄ди. таттха̄ти тиссам̣ пава̄ран̣а̄йам̣. бхесаджджехи ва̄ париччхедо като хотӣти ‘‘саппи тела’’нти евама̄дина̄ на̄мавасена ва̄ ‘‘паттхена на̄л̣ийа̄ а̄л̣хакена̄’’тиа̄дина̄ парима̄н̣авасена ва̄ ‘‘еттака̄ни ва̄ бхесаджджа̄ни вин̃н̃а̄петабба̄нӣ’’ти бхесаджджехи париччхедо като хоти. набхесаджджакаран̣ӣйети миссакабхаттена̄пи че йа̄петум̣ саккоти, набхесаджджакаран̣ӣйам̣ на̄ма хоти. ан̃н̃ам̣ бхесаджджанти саппина̄ пава̄рито телам̣, а̄л̣хакена пава̄рито дон̣ам̣.

йатха̄бхӯтам̣ а̄чиккхитва̄ти ‘‘имехи тайа̄ бхесаджджехи пава̄ритамха̄, амха̄кан̃ча имина̄ ча имина̄ ча бхесаджджена аттхо, йа̄су тайа̄ раттӣсу пава̄ритамха̄, та̄ раттийо вӣтиватта̄, амха̄кан̃ча бхесаджджена аттхо’’ти йатха̄бхӯтам̣ а̄рочетва̄. еван̃ча вин̃н̃а̄петум̣ гила̄нова лабхати, на итаро.

маха̄на̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. уййуттасена̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

чатуран̇гининти хаттхиассаратхапаттӣти чатта̄ри ан̇га̄ни етисса̄ти чатуран̇гинӣ, там̣ чатуран̇гиним̣. ‘‘два̄дасапурисо хаттхӣ, типурисо ассо, чатупурисо ратхо, чатта̄ро пуриса̄ сарахаттха̄ паттӣ’’ти (па̄чи. 314) айам̣ паччхимакот̣ийа̄ чатуран̇гасаманна̄гата̄ сена̄ на̄ма, ӣдисам̣ сенанти аттхо. там̣ пана виджахитва̄ти кеначи антарита̄ ва̄ ниннам̣ орул̣ха̄ ва̄ на диссати, идха т̣хатва̄на сакка̄ дат̣т̣хунти там̣ дассанӯпача̄рам̣ виджахитва̄ ан̃н̃ам̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄.

сена̄дассанаваттхусминти сенам̣ дассана̄йа гаманаваттхусмим̣. айамева ва̄ па̄т̣хо. хаттхиа̄дӣсу екамеканти хаттхиа̄дӣсу чатӯсу ан̇гесу екамекам̣, антамасо екапуриса̄рул̣хахаттхимпи екампи сарахаттхам̣ пурисанти аттхо. ануййутта̄ на̄ма ра̄джа̄ уййа̄нам̣ ва̄ надим̣ ва̄ гаччхати, евам̣ ануййутта̄ хоти. татха̄рӯпаппаччайети ‘‘ма̄туло сена̄йа гила̄но хотӣ’’тиа̄дике (па̄чи. 312) анурӯпака̄ран̣е сати. а̄пада̄сӯти джӣвитабрахмачарийантара̄йесу ‘‘еттха гато муччисса̄мӣ’’ти гаччхато ана̄патти.

уййуттасена̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. сена̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄

пат̣исена̄руддха̄йа̄ти йатха̄ сан̃ча̄ро чхиджджати, евам̣ пат̣исена̄йа руддха̄йа сена̄йа. кеначи палибуддхасса̄ти верикена ва̄ иссарена ва̄ кеначи руддхасса.

сена̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. уййодхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сампаха̄рат̣т̣ха̄насса̄ти йуддхабхӯмийа̄. баласса аггам̣ джа̄нантӣти ‘‘еттака̄ хаттхӣ, еттака̄ асса̄, еттака̄ ратха̄, еттака̄ паттӣ’’ти (па̄чи. 324) баласса кот̣т̣ха̄сам̣ джа̄нанти. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, виха̄раггена̄’’тиа̄дӣсу (чӯл̣ава. 318) вийа кот̣т̣ха̄саттхо хеттха аггасаддо. тена̄ха ‘‘балаган̣анат̣т̣ха̄нанти аттхо’’ти. сена̄йа вийӯханти ‘‘ито хаттхӣ хонту, ито асса̄ хонту, ито ратха̄ хонту, ито паттӣ хонтӯ’’ти (па̄чи. 324) сена̄йа т̣хапанам̣, ра̄сим̣ катва̄ т̣хапананти аттхо. тена̄ха ‘‘сена̄саннивесассетам̣ на̄ма’’нти. два̄дасапурисо хаттхӣти чатта̄ро а̄рохака̄, екекапа̄дараккхака̄ две двети евам̣ два̄дасапурисо хаттхӣ. типурисо ассоти еко а̄рохако, две па̄дараккхака̄ти евам̣ типурисо ассо. чатупурисо ратхоти еко са̄ратхи, еко йодхо, две а̄н̣ираккхака̄ти евам̣ чатупурисо ратхоти.

уййодхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ачелакавагго пан̃чамо.

6. сура̄па̄навагго

1. сура̄па̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

пит̣т̣ха̄дӣхи катам̣ маджджам̣ сура̄ти пит̣т̣хапӯваоданакин̣н̣асамбха̄рехи катам̣ маджджам̣ сура̄ти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – пит̣т̣хасура̄, пӯвасура̄, оданасура̄, кин̣н̣апаккхитта̄, самбха̄расам̣йутта̄ти (па̄чи. 328) има̄ни пан̃ча сура̄ на̄ма̄ти. таттха пит̣т̣хам̣ бха̄джане паккхипитва̄ таджджам̣ удакам̣ датва̄ маддитва̄ ката̄ пит̣т̣хасура̄ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.326-328). евам̣ сеса̄супи. кин̣н̣а̄ти пана тасса̄ сура̄йа бӣджам̣ вуччати. йе ‘‘сура̄модака̄’’типи вуччанти, те паккхипитва̄ ката̄ кин̣н̣апаккхитта̄. харӣтакиса̄сапа̄дина̄на̄самбха̄рехи сам̣йоджита̄ самбха̄расам̣йутта̄.

пуппха̄дӣхи като а̄саво мерайанти пуппхапхаламадхугул̣асамбха̄рехи като чирапарива̄сито мерайанти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – пуппха̄саво, пхала̄саво, мадхва̄саво, гул̣а̄саво, самбха̄расам̣йуттоти пан̃чамерайам̣ на̄ма̄ти. таттха мадхуката̄лана̄л̣икера̄ди пуппхарасо чирапарива̄сито пуппха̄саво. панаса̄дипхаларасо пхала̄саво. муддика̄расо мадхва̄саво. самантапа̄са̄дика̄йам̣ пана ‘‘пхала̄саво на̄ма муддика̄пхала̄дӣни маддитва̄ тесам̣ расена като. мадхва̄саво на̄ма муддика̄нам̣ джа̄тирасена като, маккхика̄мадхуна̄пи карӣйатӣти вадантӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 328) вуттам̣. уччхурасо гул̣а̄саво. харӣтака̄малакакат̣укабхан̣д̣а̄дина̄на̄самбха̄ра̄нам̣ расо чирапарива̄сито самбха̄расам̣йутто. еттха ча сура̄йа, мерайасса ча сама̄непи самбха̄расам̣йоге маддитва̄ ката̄ сура̄, чирапарива̄ситаматтена мерайанти евамимесам̣ на̄на̄каран̣ам̣ дат̣т̣хаббам̣. бӣджато пат̣т̣ха̄йа̄ти самбха̄ре пат̣ийа̄детва̄ ча̄т̣ийам̣ паккхиттака̄лато чева та̄лана̄л̣икера̄дӣнам̣ пуппхарасасса абхинавака̄лато ча пат̣т̣ха̄йа.

лон̣асовӣракам̣ ва̄ суттам̣ ва̄ти име две анекехи бхесаджджехи абхисан̇кхата̄ а̄савависеса̄. ва̄сагга̄ха̄панаттханти сугандхабха̄вага̄ха̄панаттхам̣. ваттхум̣ аджа̄наната̄йа четтха ачиттаката̄ ведитабба̄. акусаленева па̄таббата̄йа локаваджджам̣. йам̣ панеттха ваттаббам̣ сийа̄, там̣ саббам̣ пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄йа вуттанайамева.

сура̄па̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ан̇гулипатодакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

хаса̄дхиппа̄йасса̄ти кхид̣д̣а̄дхиппа̄йасса, имина̄ ка̄йасам̣сагга̄дхиппа̄йам̣ пат̣иккхипати.

еттха ча бхиккхунимпи хаса̄дхиппа̄йена пхусато бхиккхусса дуккат̣ам̣. татха̄ бхиккхумпи пхусантийа̄ бхиккхунийа̄ти а̄ха ‘‘идха пана бхиккхунӣпи бхиккхусса, бхиккху ча бхиккхунийа̄ анупасампанно ева̄’’ти. ка̄йаппат̣ибаддха̄дӣсу саббаттха̄ти ‘‘ка̄йена ка̄йаппат̣ибаддхе, ка̄йаппат̣ибаддхена ка̄йе, ка̄йаппат̣ибаддхена ка̄йаппат̣ибаддхе, ниссаггийена ка̄йе, ниссаггийена ка̄йаппат̣ибаддхе, ниссаггийена ниссаггийе’’ти (па̄чи. 332) саббаттха. сати каран̣ӣйе а̄масатоти сати каран̣ӣйе пурисам̣ а̄масато ана̄патти. иттхӣ пана сати каран̣ӣйепи а̄маситум̣ на ват̣т̣ати.

ан̇гулипатодакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. хасадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄

упаригоппхакети гоппхака̄нам̣ упарибха̄гаппама̄н̣е. хаса̄дхиппа̄йоти кӣл̣а̄дхиппа̄йо. йена йена ан̇гена̄ти хаттхапа̄да̄дӣсу йена йена ан̇гена. татха̄ на̄ва̄йа кӣл̣атоти пхийа̄ритта̄дӣхи на̄вам̣ па̄джентасса ва̄ тӣре усса̄рентасса ва̄ дуккат̣анти аттхо.

хасадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. ана̄дарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дувидхан̃хеттха ана̄дарийам̣ пуггала̄на̄дарийан̃ча дхамма̄на̄дарийан̃ча̄ти а̄ха ‘‘пуггаласса ва̄’’тиа̄ди. таттха йо бхиккху упасампаннена пан̃н̃аттена вуччама̄но ‘‘айам̣ уккхиттако ва̄ вамбхито ва̄ гарахито ва̄, имасса вачанам̣ акатам̣ бхависсатӣ’’ти (па̄чи. 342) ана̄дарийам̣ кароти, айам̣ пуггале ана̄дарийам̣ кароти на̄ма. йо пана пан̃н̃аттена вуччама̄но ‘‘катха̄йам̣ нассеййа ва̄ винассеййа ва̄ антарадха̄йеййа ва̄’’ти, там̣ ва̄ насиккхитука̄мо ана̄дарийам̣ кароти, айам̣ дхамме ана̄дарийам̣ кароти на̄ма. тена̄ха ‘‘тасма̄’’тиа̄ди.

идам̣ на саллекха̄йа сам̣ваттатӣти самма̄ килесе ликхатӣти саллекхо, аппиччхата̄, тадаттхам̣ найидам̣ сам̣ваттати. а̄дисаддена ‘‘идам̣ на дхутаттха̄йа сам̣ваттати, на па̄са̄диката̄йа, на апачайа̄йа, на вӣрийа̄рамбха̄йа сам̣ваттатӣ’’ти (па̄чи. 343) идам̣ сан̇ган̣ха̄ти. апан̃н̃аттена̄ти сутте ва̄ абхидхамме ва̄ а̄гатена. павен̣иа̄гатанти сан̇гӣтика̄лато пат̣т̣ха̄йа маха̄кассапа̄диа̄чарийапарампара̄йа а̄гатам̣. саче пана йасма̄ уччхурасо сатта̄хака̄лико, тасса касат̣о йа̄ваджӣвико, двиннам̣йева самава̄йо уччхуйат̣т̣хи, тасма̄ вика̄ле уччхуйат̣т̣хим̣ кха̄дитум̣ ват̣т̣ати гул̣ахарӣтакам̣ вийа̄ти евама̄дикам̣ га̄райха̄чарийуггахам̣ гахетва̄ ‘‘евам̣ амха̄кам̣ а̄чарийа̄нам̣ уггахо парипуччха̄’’ти бхан̣ати, а̄паттийева.

ана̄дарийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. бхим̣са̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄

рӯпа̄дӣнӣти бхайа̄нака̄ни рӯпасаддагандхарасапхот̣т̣хабба̄ни. бхайа̄накакатханти чораканта̄рава̄л̣аканта̄раписа̄чаканта̄раппат̣исам̣йуттакатхам̣.

бхим̣са̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. джотисиккха̄падаван̣н̣ана̄

агила̄ноти йасса вина̄ аггина̄ пха̄су хоти, со идха агила̄но на̄ма. джотинти аггим̣.

бхаггесӯти евам̣на̄маке джанападе. бхагга̄на̄ма джа̄нападино ра̄джакума̄ра̄, тесам̣ нива̄со екопи джанападо рул̣хисаддена ‘‘бхагга̄’’ти вуччати. тена вуттам̣ ‘‘бхаггесӯти евам̣на̄маке джанападе’’ти. татха̄ патила̄там̣ уккхипантасса̄ти д̣айхама̄нам̣ ала̄там̣ патитам̣ уккхипантасса татха̄ дуккат̣анти аттхо. тан̃ча̄ти дуккат̣ам̣ пара̄масати. авиджджха̄танти аниббута̄ла̄там̣. падӣпаджотикаджанта̄гхарети падӣпуджджаланапаттапачанаседакамма̄дӣсу джотикаран̣е аггиса̄ла̄йан̃ча сама̄дахантасса ана̄паттӣти аттхо. татха̄рӯпаппаччайети т̣хапетва̄ падӣпа̄дӣни ан̃н̃асмимпи татха̄рӯпапаччайе. а̄пада̄сӯти дут̣т̣хава̄л̣амигаамануссехи упаддавесу.

джотисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. наха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘дийад̣д̣хо ма̄со сесо гимха̄на’’нти ‘‘васса̄насса пат̣хамо ма̄со’’иччете ад̣д̣хатеййама̄са̄ ун̣хасамайо, парил̣а̄хасамайоти гимха̄нам̣ сесо дийад̣д̣хо ма̄со ун̣хасамайо, васса̄насса пат̣хамо ма̄со парил̣а̄хасамайоти евам̣ ете ад̣д̣хатеййама̄са̄ камена ун̣хасамайо, парил̣а̄хасамайо на̄ма хотӣти аттхо тенева падабха̄джанийам̣ ‘‘ун̣хасамайо на̄ма дийад̣д̣хо ма̄со сесо гимха̄на’’нти, ‘‘парил̣а̄хасамайо на̄ма васса̄насса пат̣хамо ма̄со’’ти вуттам̣. йада̄ вина̄ наха̄нена на пха̄су хоти, айам̣ гила̄насамайо. падабха̄джанийам̣ (па̄чи. 364) пана гила̄не ниччхите гила̄нака̄ло ниччхитова хотӣти ‘‘йасса вина̄ наха̄нена на пха̄су хоти, ‘гила̄насамайо’ти наха̄йитабба’’нти вуттам̣. паривен̣асаммаджджанаматтампӣти антамасо паривен̣асаммаджджанаматтампи.

ва̄лукам̣ уккиритва̄ти суккха̄йа надийа̄ ва̄ликам̣ уттиритва̄. а̄ва̄т̣есупӣти пи-саддена надийам̣ ваттаббамева наттхӣти дассети. а̄пада̄сӯти бхамара̄дӣхи анубандхесу.

наха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. дуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

ла̄бхасаддойам̣ каммаса̄дхано ‘‘ко бхавата̄ ла̄бхо ладдхо’’тиа̄дӣсу вийа, со четтха атӣтака̄ликоти а̄ха ‘‘алаббхӣти лабхо’’ти, ладдханти аттхо. ‘‘лабхо ева ла̄бхо’’ти имина̄ сакаттхе н̣апаччайоти дассети. ким̣ алаббхӣти ким̣ ладдхам̣. наванти абхинавам̣. етта̄вата̄ ча наван̃ча там̣ чӣваран̃ча̄ти навачӣварам̣, навачӣварам̣ ла̄бхо етена̄ти навачӣварала̄бхоти еваметтха сама̄со дат̣т̣хабботи. йади евам̣ катхам̣ ‘‘навам̣ чӣварала̄бхена̄’’ти вуттанти а̄ха ‘‘ити навачӣварала̄бхена̄’’тиа̄ди. еттха ча ‘‘викаппанупагам̣ паччхима’’нти на вуттатта̄ чӣваранти йам̣ нива̄сетум̣ ва̄ па̄рупитум̣ ва̄ сакка̄ хоти, тадева ведитаббанти а̄ха ‘‘нива̄санапа̄рупанупагам̣ чӣвара’’нти. ‘‘дуббан̣н̣акаран̣ам̣ а̄да̄табба’’нти етам̣ каппабиндум̣ сандха̄йа вуттам̣, на нӣла̄дӣхи сакалачӣварам̣ дуббан̣н̣акаран̣ам̣, тан̃ча пана каппам̣ а̄дийантена чӣварам̣ раджитва̄ чатӯсу ва̄ кон̣есу, тӣсу ва̄ двӣсу ва̄ екасмим̣ ва̄ кон̣е морасса аккхиман̣д̣аламаттам̣ ва̄ ман̇гулапит̣т̣химаттам̣ ва̄ а̄да̄таббанти а̄ха ‘‘тасса̄’’тиа̄ди. кам̣санӣлена̄ти чаммака̄ранӣлена. маха̄паччарийам̣ пана ‘‘айомалам̣ лохамалам̣, етам̣ кам̣санӣлам̣ на̄ма̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 368) вуттам̣. паттанӣлена̄ти йена кеначи нӣлаван̣н̣ена пан̣н̣арасена. каппабиндум̣ а̄дийитва̄ти ват̣т̣ам̣ екам̣ каппабиндум̣ а̄дийитва̄.

па̄л̣икаппакан̣н̣икакаппа̄дайо пана саббат̣т̣хакатха̄су пат̣исиддха̄. аггал̣а̄дӣни каппакатачӣваре пана паччха̄ а̄ропетва̄ каппакаран̣акиччам̣ наттхӣти а̄ха ‘‘паччха̄ а̄ропитесӯ’’тиа̄ди. аггал̣аанува̄тапарибхан̣д̣есӯти уддхаритва̄ аллийа̄панакакхан̣д̣апит̣т̣хианува̄такуччхианува̄тесу. кирийа̄кирийанти нива̄санапа̄рупанато, каппасса ана̄да̄нато кирийа̄кирийам̣.

дуббан̣н̣акаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. викаппанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

саммукхена викаппана̄ саммукхавикаппана̄. параммукхена викаппана̄ параммукхавикаппана̄. саннихита̄саннихитабха̄ванти а̄саннадӯрабха̄вам̣. а̄саннадӯрабха̄во ча адхит̣т̣ха̄не вуттанайенева ведитаббо.

миттоти дал̣хамитто. сандит̣т̣хоти дит̣т̣хаматто на̄тидал̣хамитто. акатапаччуддха̄ранти ‘‘майхам̣ сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄’’тиа̄дина̄ акатапаччуддха̄рам̣. йена винайакаммам̣ катанти йена саддхим̣ винайакаммам̣ катам̣.

парибхогена ка̄йакаммам̣, апаччуддха̄ра̄панена вачӣкамманти а̄ха ‘‘самут̣т̣ха̄на̄дӣни пат̣хамакатхинасадиса̄нева̄’’ти. кирийа̄кирийанти еттха парибхун̃джанам̣ кирийам̣. апаччуддха̄ра̄панам̣ акирийам̣.

викаппанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. апанидха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

адхит̣т̣ха̄нупаганти адхит̣т̣ха̄найоггам̣ айопаттан̃чева маттика̄паттан̃ча. сӯкарантакам̣ на̄ма кун̃чика̄косо вийа анто сусирам̣ катва̄ кот̣т̣итам̣.

ан̃н̃ам̣ париккха̄ранти па̄л̣ийа̄ ана̄гатапаттаттхавика̄дим̣. дхаммакатхам̣ катва̄ти ‘‘саман̣ена на̄ма анихитапариккха̄рена бхавитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти евам̣ ‘‘дхаммакатхам̣ катхетва̄ дасса̄мӣ’’ти никкхипато ана̄патти.

апанидха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сура̄па̄навагго чхат̣т̣хо.

7. саппа̄н̣акавагго

1. сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄

па̄читтийанти антамасо ман̃чапӣт̣хам̣ содхенто ман̇гулабӣджакепи па̄н̣асан̃н̃ӣ никка̄рун̣иката̄йа там̣ бхинданто апанети (па̄чи. ат̣т̣ха. 382), па̄читтийам̣. тена̄ха ‘‘там̣ кхуддакампӣ’’тиа̄ди. упаккамамахантата̄йа акусалам̣ махантам̣ хотӣти бахуккхаттум̣ паваттаджаванехи ладдха̄севана̄йа саннит̣т̣ха̄пакачетана̄йа васена пайогасса махантатта̄ акусалам̣ махантам̣ хоти, маха̄са̄ваджджам̣ хотӣти адхиппа̄йо.

сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

еттха ча пат̣ан̇гапа̄н̣ака̄нам̣ патанам̣ н̃атва̄пи суддхачиттата̄йа падӣпуджджалане вийа саппа̄н̣акабха̄вам̣ н̃атва̄пи удакасан̃н̃а̄йа парибхун̃джитаббато пан̣н̣аттиваджджата̄ ведитабба̄.

саппа̄н̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. уккот̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тасса тасса бхиккхуноти йена йена вӯпасамитам̣, тасса тасса бхиккхуно. ‘‘акатам̣ камма’’нтиа̄дӣни вадантоти ‘‘акатам̣ каммам̣, дуккат̣ам̣ каммам̣, пуна ка̄таббам̣ каммам̣, анихатам̣ дуннихатам̣ пуна ниханитабба’’нти (па̄чи. 394) ваданто. йатха̄т̣хитабха̄вена патит̣т̣ха̄тум̣ на дадеййа̄ти тесам̣ паватти а̄ка̄радассанаттхам̣ вуттам̣. тена̄ха ‘‘йам̣ пана дхаммена адхикаран̣ам̣ нихатам̣, там̣ сунихатамева̄’’ти.

уккот̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. дут̣т̣хулласиккха̄падаван̣н̣ана̄

чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни аттхуддха̄равасена падабха̄джанийам̣ дассита̄нӣти а̄ха ‘‘дут̣т̣хулланти сан̇гха̄дисесам̣ адхиппета’’нти. йена кеначи упа̄йена̄ти ‘‘са̄мам̣ ва̄ джа̄на̄ти, ан̃н̃е ва̄ тасса а̄роченти, со ва̄ а̄рочетӣ’’ти (па̄чи. 399) вуттесу йена кеначи упа̄йена. па̄читтийам̣ дхурам̣ никкхиттаматтейева̄ти адхиппа̄йо. саче паччха̄пи а̄рочети, дхураниккхепане а̄паттито на муччати. тена̄ха ‘‘сачепӣ’’тиа̄ди. саман̣асатампи а̄паджджатийева̄ти саман̣асатампи сутва̄ йади чха̄дети, па̄читтийам̣ а̄паджджатийева̄ти аттхо. йенасса а̄рочитанти йена дутийена асса татийасса а̄рочитам̣. тассева̄ти тасса дутийассева. а̄рочетӣти пат̣иччха̄данаттхамева ‘‘ма̄ кассачи а̄рочесӣ’’ти вадати. кот̣ичхинна̄ хотӣти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.399) йасма̄ пат̣иччха̄данапаччайа̄ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ва дутийена татийасса а̄рочитам̣, тасма̄ таппаччайа̄ пуна тена а̄паджджитабба̄паттийа̄ абха̄вато а̄паттийа̄ кот̣и чхинна̄ на̄ма хоти.

а̄дипадети дут̣т̣хулла̄паттисан̃н̃ӣ, вематико, адут̣т̣хулла̄паттисан̃н̃ӣти имесу тӣсу ‘‘дут̣т̣хулла̄паттисан̃н̃ӣ пат̣иччха̄детӣ’’ти (па̄чи. 400) имасмим̣ пат̣хамападе. итаресу двӣсӯти ‘‘вематико пат̣иччха̄дети, адут̣т̣хулла̄паттисан̃н̃ӣ пат̣иччха̄детӣ’’ти имесу падесу. адут̣т̣хулла̄йа̄ти авасесапан̃ча̄паттиккхандхе. анупасампаннасса дут̣т̣хулле ва̄ адут̣т̣хулле ва̄ аджджха̄ча̄рети анупасампаннасса пуримапан̃часиккха̄падавӣтиккамасан̇кха̄те дут̣т̣хулле ва̄ итарасмим̣ адут̣т̣хулле ва̄ аджджха̄ча̄ре. йам̣ пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ ‘‘анупасампаннасса суккависат̣т̣хи ча ка̄йасам̣сагго ча̄ти айам̣ дут̣т̣хуллааджджха̄ча̄ро на̄ма̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 400) вуттам̣, там̣ дут̣т̣хулла̄рочанасиккха̄падат̣т̣хакатха̄йа (па̄чи. ат̣т̣ха. 78 а̄дайо) на самети, на ча̄пи евам̣ ваттум̣ йуджджати ‘‘а̄рочане анупасампаннасса дут̣т̣хуллам̣ ан̃н̃атха̄ адхиппетам̣, пат̣иччха̄дане ан̃н̃атха̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 400) висесака̄ран̣асса̄нупалаббханато, тасма̄ там̣ упапариккхитаббам̣.

дут̣т̣хулласиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄

габбхавӣсопи хи ‘‘парипун̣н̣авӣсо’’ твева сан̇кхам̣ гаччхатӣти а̄ха ‘‘пат̣исандхиггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа̄’’тиа̄ди. таттха пат̣исандхиггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа̄ти йам̣ ма̄тукуччхисмим̣ пат̣хамам̣ читтам̣ уппаннам̣ пат̣хамам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ па̄тубхӯтам̣, там̣ а̄дим̣ катва̄. соти йо пуггало ӯнавӣсативассо упасампа̄дито, со пуггало. ан̃н̃ам̣ упасампа̄детӣти упаджджха̄йо ва̄ каммава̄ча̄чарийо ва̄ хутва̄ ан̃н̃ам̣ пуггалам̣ упасампа̄дети. танти ӯнавӣсативассам̣ пуггалам̣. сӣмам̣ ва̄ самманнатӣти навам̣ сӣмам̣ бандхати.

ӯнавӣсативассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. тхеййасаттхасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ра̄джа̄нам̣ ва̄ ван̃четва̄ти ра̄джа̄нам̣ тхенетва̄ ран̃н̃о сантакам̣ кин̃чи гахетва̄, ‘‘ида̄ни тасса на дасса̄ма̄’’ти маггаппат̣ипанна̄ акатакамма̄ чева катакамма̄ ча чора̄ти вуттам̣ хоти. еса найо сун̇кам̣ парихаритука̄ма̄ти еттха̄пи.

ка̄лависан̇кетена̄ти ка̄ласса висан̇кетена, дивасависан̇кетена̄ти вуттам̣ хоти. маггависан̇кетена, пана ат̣авивисан̇кетена ва̄ гаччхато а̄паттийева.

тхеййасаттхасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. сам̣видха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

ма̄туга̄мена̄ти иттхийа̄. екатоупасампанна̄, пана сиккхама̄на̄, са̄ман̣ерӣ ча̄ти има̄ тиссопи идха сан̇гахам̣ гаччханти. има̄сам̣ пана тиссаннам̣ самайо раккхати. айамета̄сам̣, ма̄туга̄масса ча висесоти ведитаббам̣.

сам̣видха̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. арит̣т̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄

там̣там̣сампаттийа̄ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.417) вибандханавасена саттасанта̄насса антаре вемаджджхе ети а̄гаччхатӣти антара̄йо, дит̣т̣хадхаммика̄дианаттхо, анатиккаманаттхена тасмим̣ антара̄йе нийутта̄, антара̄йам̣ ва̄ пхалам̣ араханти, антара̄йасса ва̄ каран̣асӣла̄ти антара̄йика̄. тена̄ха ‘‘саггамоккха̄нам̣ антара̄йам̣ каронтӣти антара̄йика̄’’ти (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.234). те каммакилесавипа̄каупава̄дапан̃н̃аттивӣтиккамавасена пан̃чавидха̄ти еттха ча пан̃ча̄нантарийакаммам̣ каммантара̄йикам̣ на̄ма, татха̄ бхиккхунидӯсакакаммам̣. там̣ пана моккхассева антара̄йам̣ кароти, на саггасса. нийатамиччха̄дит̣т̣хидхамма̄ килесантара̄йика̄ на̄ма. пан̣д̣акатираччха̄нагатаубхатобйан̃джанака̄нам̣ пат̣исандхидхамма̄ випа̄кантара̄йика̄ на̄ма. арийӯпава̄да̄ упава̄дантара̄йика̄ на̄ма. те пана йа̄ва арийе на кхама̄пенти, та̄вадева, на тато парам̣. сан̃чичча а̄панна̄ а̄паттийо пан̃н̃аттивӣтиккамантара̄йика̄ на̄ма. та̄пи йа̄ва бхиккхубха̄вам̣ ва̄ пат̣иджа̄на̄ти, на вут̣т̣ха̄ти ва̄ на десети ва̄, та̄вадева, на тато парам̣.

татра̄йам̣ (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.234; па̄чи. ат̣т̣ха. 417) арит̣т̣хо бхиккху бахуссуто дхаммакатхико сесантара̄йике джа̄на̄ти, винайе пана аковидатта̄ пан̣н̣аттивӣтиккамантара̄йике на джа̄на̄ти, тасма̄ рахогато евам̣ чинтеси ‘‘име а̄га̄рика̄ пан̃ча ка̄магун̣е парибхун̃джанта̄ сота̄панна̄пи сакада̄га̄минопи ана̄га̄минопи хонти, бхиккхӯпи мана̄пика̄ни чаккхувин̃н̃еййа̄ни рӯпа̄ни пассанти…пе… ка̄йавин̃н̃еййе пхот̣т̣хаббе пхусанти, мудука̄ни аттхаран̣апа̄вуран̣а̄дӣни парибхун̃джанти, етам̣ саббам̣ ват̣т̣ати. касма̄? иттхирӯпа̄…пе… иттхипхот̣т̣хабба̄ ева на ват̣т̣анти, етепи ват̣т̣антӣ’’ти евам̣ расена расам̣ сам̣сандитва̄ саччхандара̄гапарибхоган̃ча ниччхандара̄гапарибхоган̃ча екам̣ катва̄ тхӯлава̄кехи саддхим̣ атисукхумасуттам̣ гхат̣енто вийа, са̄сапена саддхим̣ синерум̣ упасам̣харанто вийа ча па̄пакам̣ дит̣т̣хигатам̣ уппа̄детва̄ ‘‘ким̣ бхагавата̄ маха̄самуддам̣ бандхантена вийа махата̄ усса̄хена пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ пан̃н̃аттам̣, наттхи еттха досо’’ти саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ пат̣ивируджджханто бхаббапуггала̄нам̣ а̄сам̣ чхинданто джинасса а̄н̣а̄чакке паха̄рамада̄си. тена̄ха ‘‘тесӯ’’тиа̄ди.

таттха тесӯти йатха̄вуттесу антара̄йесу. ат̣т̣хикан̇калӯпама̄ ка̄ма̄ти еттха ат̣т̣хикан̇калам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.417) на̄ма урат̣т̣хи ва̄ пит̣т̣хикан̣т̣акам̣ ва̄ сӣсат̣т̣хи ва̄. тан̃хи ниммам̣сатта̄ ‘‘кан̇кала’’нти вуччати. вигатамам̣са̄йа хи ат̣т̣хисан̇кхалика̄йа екат̣т̣химхи ва̄ кан̇каласаддо нирул̣хо, там̣садиса̄ ка̄ма̄ аппасса̄дат̣т̣хена̄ти аттхо. а̄дисаддена ‘‘мам̣сапесӯпама̄ ка̄ма̄, тин̣уккӯпама̄ ка̄ма̄, ан̇га̄рака̄сӯпама̄ ка̄ма̄, супинакӯпама̄ ка̄ма̄, йа̄читакӯпама̄ ка̄ма̄, руккхапхалӯпама̄ ка̄ма̄, асисӯнӯпама̄ ка̄ма̄, саттисӯлӯпама̄ ка̄ма̄, саппасирӯпама̄ ка̄ма̄’’ти (ма. ни. 1.234, 236; 2.43-48; па̄чи. 417; чӯл̣ава. 65) етесам̣ гахан̣ам̣.

таттха мам̣сапесӯпама̄ ка̄ма̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 417) бахуса̄дха̄ран̣ат̣т̣хена. тин̣уккӯпама̄ ка̄ма̄ анудаханат̣т̣хена. ан̇га̄рака̄сӯпама̄ ка̄ма̄ маха̄бхита̄панат̣т̣хена. супинакӯпама̄ ка̄ма̄ иттарапаччупат̣т̣ха̄нат̣т̣хена. йа̄читакӯпама̄ ка̄ма̄ та̄вака̄ликат̣т̣хена. руккхапхалӯпама̄ ка̄ма̄ саббан̇гапаччан̇гапалибхан̃джанат̣т̣хена. асисӯнӯпама̄ адхикут̣т̣анат̣т̣хена. саттисӯлӯпама̄ винивиджджханат̣т̣хена. саппасирӯпама̄ са̄сан̇касаппат̣ибхайат̣т̣хена.

татхева̄ти ‘‘ма̄ а̄йасма̄’’тиа̄дӣхи. итаресанти со сан̇гхамаджджхам̣ а̄кад̣д̣хитва̄ йехи ‘‘ма̄ а̄йасма̄’’тиа̄дина̄ вутто, таттха техи ан̃н̃есам̣ сута̄нам̣ бхиккхӯнам̣. н̃аттичатуттхена каммена̄ти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, иттханна̄масса бхиккхуно еварӯпам̣ па̄пакам̣ дит̣т̣хигатам̣ уппанна’’нтиа̄дина̄ (па̄чи. 420) падабха̄джанийам̣ вуттена н̃аттичатуттхена каммена.

арит̣т̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. уккхиттасамбхогасиккха̄падаван̣н̣ана̄

аката̄нудхаммена̄ти уккхипитва̄ аноса̄ритена. тена̄ха ‘‘анудхаммо вуччатӣ’’тиа̄ди. еттха анудхаммоти оса̄ран̣а̄ вуччатӣти самбандхо. уккхепанӣйакаммасса̄нурӯпо, паччха̄ каттаббо ва̄ дхаммоти анудхаммо. ануломаваттам̣ дисва̄ти ‘‘на упасампа̄детаббам̣, на ниссайо да̄таббо’’тиа̄дикам̣ (чӯл̣ава. 70) ат̣т̣ха̄расавидхам̣ ваттам̣ дисва̄, етесу ат̣т̣ха̄расасу ануломаваттесу ваттантам̣ дисва̄ти адхиппа̄йо. а̄мисасамбхогам̣ ва̄ дхаммасамбхогам̣ ва̄ти еттха йам̣ кин̃чи а̄мисасса да̄нам̣, пат̣иггахан̣ан̃ча а̄мисасамбхого. дхаммасса уддисанам̣, уддиса̄панан̃ча дхаммасамбхого. сам̣васеййа̄ти ‘‘упосатхам̣ ва̄ пава̄ран̣ам̣ ва̄ сан̇гхакаммам̣ ва̄’’ти (па̄чи. 425) евам̣ падабха̄джанийам̣ вуттам̣ тивидхам̣ сам̣ва̄сам̣ кареййа. йасма̄ панеттха упосатхапава̄ран̣а̄пи сан̇гхехийева ка̄таббатта̄ сан̇гхакамма̄нийева хонти, тасма̄ ‘‘упосатха̄дикам̣ сан̇гхакаммам̣ кареййа̄’’ти вуттам̣. пайоге пайогети да̄не да̄не, гахан̣е гахан̣е ча̄ти аттхо.

пан̣н̣аттим̣ аджа̄нантена арахата̄пи кирийа̄бйа̄катачиттена а̄паджджитаббатта̄ ‘‘тичитта’’нти вуттам̣.

уккхиттасамбхогасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. кан̣т̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄

пирети (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.428) нипа̄тападам̣ самбодхане ваттама̄нам̣ парасаддена сама̄наттхам̣ вадантӣти а̄ха ‘‘пара ама̄мака̄’’ти, амха̄кам̣ анаджджхаттикабхӯта̄ти аттхо. пирети ва̄ ‘‘парато’’ти имина̄ сама̄наттхам̣ нипа̄тападам̣, тасма̄ чара пирети парато гаччха, ма̄ идха тит̣т̣ха̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо.

кан̣т̣акасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

саппа̄н̣акавагго саттамо.

8. сахадхаммикавагго

1. сахадхаммикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сахадхаммикам̣ вуччама̄ноти сахадхаммикена вуччама̄но. каран̣аттхе четам̣ упайогавачанам̣. ‘‘пан̃чахи сахадхаммикехи сиккхитаббатта̄, тесам̣ ва̄ сантакатта̄ ‘сахадхаммика’нти ладдхана̄мена буддхапан̃н̃аттена сиккха̄падена вуччама̄ноти аттхо’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дуббачасиккха̄падаван̣н̣ана̄; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.425-426) дуббачасиккха̄паде вуттатта̄ ‘‘сахадхаммикам̣ вуччама̄ноти имассаттхо дуббачасиккха̄паде вутто’’ти вуттам̣. ана̄дарийабхайа̄ти ана̄даракаран̣е бхайа̄, таттха па̄читтийабхайа̄ти аттхо. лесена евам̣ вадантасса̄ти уджукам̣ ‘‘на сиккхисса̄мӣ’’ти аватва̄ ‘‘йа̄ва на ан̃н̃ам̣ бхиккху’’нтиа̄дина̄ лесена вадантасса.

сахадхаммикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. вилекханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

кхуддакехи ча анукхуддакехи ча̄ти сан̇гха̄дисеса̄дӣхи кхуддакехи чева тхуллаччайа̄дӣхи анукхуддакехи ча. т̣хапетва̄ хи чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни авасеса̄ни сабба̄ни сиккха̄пада̄ни парийа̄йена кхуддака̄ни чева хонти анукхуддака̄ни ча. вуттан̃хетам̣ пан̃часатикаккхандхаке (чӯл̣ава. 441) –

‘‘катама̄ни пана, бханте, кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄нӣти? екачче тхера̄ евама̄хам̣су – ‘чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни т̣хапетва̄ авасеса̄ни кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄нӣ’ти. екачче тхера̄ евама̄хам̣су – ‘чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни т̣хапетва̄ тераса сан̇гха̄дисесе т̣хапетва̄ авасеса̄ни кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄нӣ’ти. екачче тхера̄ евама̄хам̣су – ‘чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни т̣хапетва̄ тераса сан̇гха̄дисесе т̣хапетва̄ две анийате т̣хапетва̄ авасеса̄ни кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄нӣ’ти. екачче тхера̄ евама̄хам̣су – ‘‘чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни т̣хапетва̄ тераса сан̇гха̄дисесе т̣хапетва̄ две анийате т̣хапетва̄ тим̣са ниссаггийе па̄читтийе т̣хапетва̄ авасеса̄ни кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄нӣ’ти. екачче тхера̄ евама̄хам̣су – ‘чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни т̣хапетва̄ тераса сан̇гха̄дисесе т̣хапетва̄ две анийате т̣хапетва̄ тим̣са ниссаггийе па̄читтийе т̣хапетва̄ двенавутипа̄читтийе т̣хапетва̄ авасеса̄ни кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄нӣ’ти. екачче тхера̄ евама̄хам̣су ‘чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни т̣хапетва̄ тераса сан̇гха̄дисесе т̣хапетва̄ две анийате т̣хапетва̄ тим̣са ниссаггийе па̄читтийе т̣хапетва̄ двенавутипа̄читтийе т̣хапетва̄ чатта̄ро па̄т̣идесанӣйе т̣хапетва̄ авасеса̄ни кхудда̄нукхуддака̄ни сиккха̄пада̄нӣ’’’ти.

йам̣ пана на̄гасенаттхерена милиндаран̃н̃а̄ пут̣т̣хена вуттам̣ ‘‘дуккат̣ам̣, маха̄ра̄джа, кхуддакам̣ сиккха̄падам̣, дуббха̄ситам̣ анукхуддака’’нти (ми. па. 4.2.1), таттха антимакот̣т̣ха̄самева гахетва̄ вуттам̣. там̣ ва̄дапатхопаччхеданаттханти дат̣т̣хаббам̣.

сам̣ваттанамарийа̄дапариччхедавачананти сам̣ваттанасса марийа̄да̄ авадхи сам̣ваттанамарийа̄да̄, та̄йа нийамавасена йо париччхедо, тасса вачанам̣ сам̣ваттанамарийа̄дапариччхедавачанам̣. ида̄ни там̣ марийа̄дам̣ виваритва̄ дассетум̣ ‘‘идам̣ вуттам̣ хотӣ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха уддисантӣти а̄чарийа̄ аттано ручийа̄ уддисанти. уддиса̄пентӣти а̄чарийам̣ йа̄читва̄ антева̄сика̄ уддиса̄пенти. саджджха̄йантӣти дха̄ренти. куккуччавиппат̣иса̄роти куккуччасан̇кха̄то виппат̣иса̄ро. вихеса̄вичикиччха̄мановилекха̄ти вихеса̄вичикиччха̄сан̇кха̄та̄ мановилекха̄. гарахан̣ети ниндане.

анупасампаннасса виван̣н̣анети анупасампаннасса сантике ниндато тасса тасмим̣ виматим̣ уппа̄детум̣ винайавиван̣н̣ане.

вилекханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. моханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тасмим̣ ана̄ча̄рети тасмим̣ ана̄ча̄ре а̄чин̣н̣е. моккхо наттхӣти тасса̄ а̄паттийа̄ моккхо наттхи. тасса тети тасса тава. ала̄бха̄ти йе ан̃н̃есам̣ па̄тимоккхе уддиссама̄не са̄дхукам̣ ат̣т̣хим̣ катва̄ манасикаран̣асса а̄нисам̣сасан̃н̃ита̄ дит̣т̣хадхаммикасампара̄йика̄ ча ла̄бха̄ иччхитабба̄, те саббе туйхам̣ ала̄бха̄ ева хонти. дулладдханти пун̃н̃ависесена ладдхампи мануссаттам̣ дулладдхам̣. са̄дхуканти сут̣т̣ху. ат̣т̣хим̣ катва̄ти аттхикабха̄вам̣ катва̄, аттхико хутва̄ти вуттам̣ хоти. н̃аттидутийена каммена̄ти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо’’тиа̄дина̄ (па̄чи. 446) падабха̄джанийам̣ вуттена моха̄ропанакена н̃аттидутийена каммена.

адхаммакаммети еттха моха̄ропанакаммам̣ адхиппетам̣.

моханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. паха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

паха̄рам̣ дадеййа̄ти антамасо уппалапаттам̣ упа̄да̄йа ка̄йака̄йаппат̣ибаддханиссаггийа̄нам̣ ан̃н̃атарена паха̄рам̣ дадеййа. евам̣ пана паха̄ре динне хаттхо ва̄ бхиджджату, па̄до ва̄ сӣсам̣ ва̄, марату ва̄, па̄читтийамева. тена̄ха ‘‘пахаритука̄мата̄йа̄’’тиа̄ди.

анупасампаннети гахат̣т̣хе ва̄ паббаджите ва̄ иттхийа̄ ва̄ пурисе ва̄ антамасо тираччха̄нагатепи. саче пана раттачитто иттхим̣ пахарати, сан̇гха̄дисесо. кеначи вихет̣хийама̄насса̄ти мануссена ва̄ тираччха̄нагатена ва̄ вихет̣хийама̄насса. моккха̄дхиппа̄йасса̄ти тато аттано моккхам̣ паттхайама̄насса. сачепи антара̄магге (па̄чи. ат̣т̣ха. 453) чорам̣ ва̄ паччаттхикам̣ ва̄ вихет̣хетука̄мам̣ дисва̄ ‘‘упа̄сака, еттхева тит̣т̣ха, ма̄ а̄гамиттха̄’’ти ватва̄ вачанам̣ ана̄дийитва̄ а̄гаччхантам̣ ‘‘гаччха ре’’ти муггарена ва̄ саттхакена ва̄ пахаритва̄ йа̄ти, со че тена паха̄рена марати, ана̄паттийева. ва̄л̣амигесупи есева найо.

паха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. таласаттикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

таласаттиканти таламева таласаттикам̣. ‘‘потханасаматтхат̣т̣хена саттика’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 456) еке. учча̄реййа̄ти уккхипеййа. напахаритука̄мата̄йа диннатта̄ дуккат̣анти еттха пахаритука̄мата̄йа пахарите пуримасиккха̄падена па̄читтийам̣. учча̄ретука̄мата̄йа кевалам̣ уггиран̣аматте кате имина̄ па̄читтийам̣. имина̄ пана вираджджхитва̄ паха̄ро динно, тасма̄ дуккат̣ам̣. еттха пана ‘‘тираччха̄нагата̄дӣнам̣ асучикаран̣а̄дӣни дисва̄ куджджхитва̄пи уггирантасса моккха̄дхиппа̄йойева̄’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.471) ваданти.

таласаттикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. амӯлакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

чхат̣т̣хасиккха̄падам̣ утта̄намева.

амӯлакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄

куккуччам̣ уппа̄дентасса̄ти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 468) сам̣сайам̣ джанентасса. паро куккуччам̣ уппа̄дету ва̄, ма̄ ва̄, там̣ аппама̄н̣ам̣. ман̃н̃ети таккайа̄ми. а̄дисаддена ‘‘вика̄ле ман̃н̃е тайа̄ бхуттам̣, маджджам̣ ман̃н̃е тайа̄ пӣтам̣, ма̄туга̄мена саддхим̣ рахо ман̃н̃е тайа̄ нисинна’’нтиа̄дӣнам̣ (па̄чи. 466) гахан̣ам̣. анупасампаннети са̄ман̣ере.

сан̃чиччасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. упассутисиккха̄падаван̣н̣ана̄

суййатӣти сути, саддо, сутийа̄ самӣпам̣ упассутӣти а̄ха ‘‘сутисамӣпа’’нти, саддасамӣпанти аттхо. йаттха пана т̣хитена сакка̄ хоти саддам̣ сотум̣, таттха тит̣т̣ханто саддасамӣпе тит̣т̣хати на̄ма̄ти а̄ха ‘‘йаттха т̣хатва̄’’тиа̄ди. атха ва̄ упечча суййати еттха̄ти упассути, т̣ха̄нам̣, йам̣ т̣ха̄нам̣ упагатена сакка̄ хоти катхента̄нам̣ саддам̣ сотум̣, таттха̄ти евампеттха аттхо дат̣т̣хаббо. туритагаманепӣти паччхато гаччхантасса пурато гаччханта̄нам̣ саддасаванаттхам̣ сӣгхагаманепи. охӣйама̄непӣти пурато гаччхантасса паччхато гаччханта̄нам̣ вачанасаванаттхам̣ охӣйама̄непи.

вӯпасамисса̄мӣти упасамам̣ гамисса̄ми, калахам̣ на карисса̄ми. атта̄нам̣ паримочесса̄мӣти мама ака̄ракабха̄вам̣ катхетва̄ атта̄нам̣ паримочесса̄ми. сийа̄ кирийанти када̄чи сотука̄мата̄йа гаманавасена самут̣т̣ха̄нато сийа̄ кирийам̣. сийа̄ акирийанти када̄чи т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ мантайама̄на̄нам̣ аджа̄на̄панавасена самут̣т̣ха̄нато сийа̄ акирийам̣.

упассутисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. каммаппат̣иба̄ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дхаммика̄нанти дхаммена винайена саттхуса̄санена кататта̄ дхаммо етесу аттхӣти дхаммика̄ни, тесам̣ дхаммика̄нам̣. камма̄нанти чатуннам̣ сан̇гхакамма̄нам̣. тена̄ха ‘‘дхаммена̄’’тиа̄ди. таттха дхаммена̄ти бхӯтена ваттхуна̄. винайена̄ти чодана̄йа чева са̄ран̣а̄йа ча. саттхуса̄санена̄ти н̃аттисампада̄йа чева ануссавана̄сампада̄йа ча. самаггасса сан̇гхасса̄ти сӣмат̣т̣хакасан̇гхам̣ содхетва̄ чханда̄раха̄нам̣ чхандам̣ а̄харитва̄ каттаббатта̄ ка̄йена чева читтена ча екӣбхӯтасса сан̇гхасса. там̣ там̣ ваттхунти аван̣н̣абхан̣ана̄дим̣ там̣ там̣ ваттху.

оса̄ренти сан̇гхамаджджхам̣ етена̄ти оса̄ран̣ам̣. нисса̄ренти сан̇гхамха̄ етена̄ти нисса̄ран̣ам̣. бхан̣д̣укамманти мун̣д̣акаран̣ам̣, кесаччхедана̄пуччхананти аттхо. каммамева лаккхан̣ам̣ каммалаккхан̣ам̣. оса̄ран̣а̄дайо вийа камман̃ча хутва̄ ан̃н̃ан̃ча на̄мам̣ на лабхати, каммамева хутва̄ лаккхӣйатӣти каммалаккхан̣анти аттхо. ‘‘оса̄ран̣ам̣ нисса̄ран̣а’’нти (пари. ат̣т̣ха. 495-496) четтха падасилит̣т̣хата̄йетам̣ вуттам̣. пат̣хамам̣ пана нисса̄ран̣а̄ хоти, паччха̄ оса̄ран̣а̄ти а̄ха ‘‘таттха кан̣т̣акаса̄ман̣ерасса̄’’тиа̄ди. кан̣т̣акаса̄ман̣ерасса на̄сана̄ вийа нисса̄ран̣а̄ти йатха̄ кан̣т̣акаса̄ман̣ерасса дан̣д̣акаммана̄сана̄ нисса̄ран̣а̄, татха̄ буддхасса ва̄ дхаммасса ва̄ сан̇гхасса ва̄ аван̣н̣ам̣ бхан̣ато, акаппийам̣ ‘‘каппийа’’нти дӣпайато, миччха̄дит̣т̣хикасса антагга̄хика̄йа дит̣т̣хийа̄ саманна̄гатасса ан̃н̃асса̄пи са̄ман̣ерасса –

‘‘сан̇гхам̣, бханте, пуччха̄ми ‘айам̣ иттханна̄мо са̄ман̣еро буддхасса ва̄ дхаммасса ва̄ сан̇гхасса ва̄ аван̣н̣ава̄дӣ миччха̄дит̣т̣хико, йам̣ ан̃н̃е са̄ман̣ера̄ лабханти дираттатираттам̣ бхиккхӯхи саддхим̣ сахасеййам̣, тасса ала̄бха̄йа нисса̄ран̣а̄ руччати сан̇гхасса̄’ти. дутийампи…пе… татийампи, бханте, сан̇гхам̣ пуччха̄ми ‘айам̣ иттханна̄мо са̄ман̣еро…пе… руччати сан̇гхасса̄’ти, чара пире винасса̄’’ти (пари. ат̣т̣ха. 495-496) –

каттаббана̄сана̄ нисса̄ран̣а̄ти аттхо. та̄дисам̣йева самма̄ваттантам̣ дисва̄ павесана̄ оса̄ран̣а̄ти та̄дисам̣йева апарена самайена ‘‘ахам̣, бханте, ба̄лата̄йа ан̃н̃а̄н̣ата̄йа алаккхиката̄йа евам̣ ака̄сим̣, сва̄хам̣ сан̇гхам̣ кхама̄пемӣ’’ти кхама̄пентам̣ дисва̄ йа̄вататийам̣ йа̄ча̄петва̄ –

‘‘сан̇гхам̣, бханте, пуччха̄ми ‘айам̣ иттханна̄мо са̄ман̣еро буддхасса ва̄ дхаммасса ва̄ сан̇гхасса ва̄ аван̣н̣ава̄дӣ миччха̄дит̣т̣хико, йам̣ ан̃н̃е са̄ман̣ера̄ лабханти бхиккхӯхи саддхим̣ дираттатираттам̣ сахасеййам̣, тасса ала̄бха̄йа нисса̄рито, сва̄йам̣ ида̄ни сорато нива̄тавутти ладжджидхаммам̣ окканто хироттаппе патит̣т̣хито катадан̣д̣акаммо аччайам̣ десети, имасса са̄ман̣ерасса йатха̄ пуре ка̄йасамбхогаса̄маггида̄нам̣ руччати сан̇гхасса̄’ти. дутийампи…пе… татийампи, бханте, сан̇гхам̣ пуччха̄ми…пе… руччати сан̇гхасса̄’’ти (пари. ат̣т̣ха. 495-496) –

павесана̄ оса̄ран̣а̄ти аттхо.

кесаччхедана̄пуччхананти сӣма̄парийа̄панне бхиккхӯ саннипа̄та̄петва̄ паббаджджа̄пеккхам̣ таттха нетва̄ ‘‘сан̇гхам̣, бханте, имасса да̄ракасса бхан̣д̣укаммам̣ а̄пуччха̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ ва̄ двиккхаттум̣ ва̄ саким̣ ва̄ вачанам̣. идха ча ‘‘имасса да̄ракасса бхан̣д̣укаммам̣ а̄пуччха̄ма̄’’типи ‘‘имасса саман̣акаран̣ам̣ а̄пуччха̄ма̄’’типи ‘‘имасса пабба̄джанам̣ а̄пуччха̄ма̄’’типи ‘‘айам̣ саман̣о хотука̄мо’’типи ‘‘айам̣ паббаджитука̄мо’’типи ваттум̣ ват̣т̣атийева.

мукхарасса̄ти мукхена кхарасса. йам̣ авандийакаммам̣ анун̃н̃а̄танти самбандхо. ӯрум̣ виваритва̄ дассана̄диваттхӯсӯти –

‘‘тена кхо пана самайена чхаббаггийа̄ бхиккхӯ бхиккхунийо каддамодакена осин̃чанти ‘аппева на̄ма амхесу са̄раджджеййу’нти, ка̄йам̣ виваритва̄ бхиккхунӣнам̣ дассенти, ӯрум̣ виваритва̄ бхиккхунӣнам̣ дассенти, ан̇гаджа̄там̣ виваритва̄ бхиккхунӣнам̣ дассенти, бхиккхунийо обха̄сенти, бхиккхунӣхи саддхим̣ сампайодженти ‘аппева на̄ма амхесу са̄раджджеййу’’’нти (чӯл̣ава. 411) –

имесу ваттхӯсу.

аччхинначӣварака̄дӣнанти аччхинначӣвараджин̣н̣ачӣваранат̣т̣хачӣварагила̄набахуссутасан̇гхабха̄раниттхарака̄дӣнам̣. чӣвара̄дӣнӣти чӣварабхесаджджасена̄сана̄дӣни. парибхун̃джитабба̄нӣти парибхун̃джитабба̄ни мӯлатачапаттаан̇курапуппхапхала̄дӣни. апанетабба̄нипи ваттхӯнӣти а̄ва̄сакаран̣а̄диаттхам̣ харитабба̄нипи чха̄йӯпагапхалӯпагаруккха̄дӣни. татха̄рӯпам̣ ва̄ дхаммикам̣ катикам̣ каронтехӣти чӣварапин̣д̣апа̄таттха̄йа диннато а̄ва̄саджаггана̄дикам̣ та̄дисам̣ ва̄ ан̃н̃ампи дхаммикам̣ катикам̣ каронтехи.

нева суттам̣ а̄гаччхатӣти на ма̄тика̄ а̄гаччхати. но суттавибхан̇готи винайопи на пагун̣о. бйан̃джаначчха̄йа̄йа аттхам̣ пат̣иба̄хатӣти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 233) бйан̃джанаматтамева гахетва̄ аттхам̣ пат̣иседхети. джа̄тарӯпараджатакхеттаваттхуппат̣иггахан̣а̄дӣсу винайадхарехи бхиккхӯхи а̄паттийа̄ ка̄рийама̄не дисва̄ ‘‘ким̣ име а̄паттийа̄ ка̄ретха, нану ‘джа̄тарӯпараджатаппат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хотӣ’ти (дӣ. ни. 1.10, 194) евам̣ сутте пат̣ивиратиматтамева вуттам̣, наттхи еттха а̄паттӣ’’ти вадати. апаро дхаммакатхико суттасса а̄гататта̄ оламбетва̄ нива̄сента̄нам̣ а̄паттийа̄ а̄ропийама̄на̄йа ‘‘ким̣ имесам̣ а̄паттим̣ а̄ропетха, нану ‘париман̣д̣алам̣ нива̄сесса̄мӣти сиккха̄ каран̣ӣйа̄’ти (па̄чи. 576) евам̣ сиккха̄каран̣аматтамева вуттам̣, наттхи еттха а̄паттӣ’’ти вадати. убба̄хика виниччхайети саматхаккхандхаке вуттаубба̄хикавиниччхайе ‘‘сӣлава̄ хотӣ’’тиа̄дика̄йа хи дасан̇гасампаттийа̄ саманна̄гате две тайо бхиккхӯ уччинитва̄ виниччхайо убба̄хикавиниччхайоти дат̣т̣хаббо.

пава̄ран̣аппаччуккад̣д̣хана̄ти пава̄ран̣а̄йа уккассана̄, уддхам̣ кад̣д̣хана̄ти аттхо. тин̣аваттха̄ракасаматхе саббасан̇га̄хикан̃атти ча̄ти ‘‘сун̣а̄ту ме, бханте, сан̇гхо, амха̄кам̣ бхан̣д̣анаджа̄та̄нам̣…пе… т̣хапетва̄ гихиппат̣исам̣йутта’’нти (чӯл̣ава. 212-213) евам̣ тин̣аваттха̄ракасаматхе ката̄ саббапат̣хама̄ саббасан̇га̄хикан̃атти ча.

ала̄бха̄йа парисаккана̄дикехӣти чатуннам̣ паччайа̄нам̣ ала̄бхаттха̄йа пайогакаран̣а̄дикехи. а̄дисаддена ‘‘анаттха̄йа парисакканам̣, ана̄ва̄са̄йа парисакканам̣, аккосанапарибха̄санам̣, бхиккхӯ бхиккхӯхи бхеданам̣, буддхасса аван̣н̣абхан̣анам̣, дхаммасса аван̣н̣абхан̣анам̣, сан̇гхасса аван̣н̣абхан̣ана’’нти (чӯл̣ава. 265) авасесам̣ саттан̇гам̣ сан̇ган̣ха̄ти. ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гатасса̄ти ат̣т̣хахи чева ан̇гехи екекенапи ан̇гена ча саманна̄гатасса. асамбхогакаран̣аттханти тена диннасса деййадхаммасса аппат̣иггахан̣аттхам̣. паттаниккуджджанавасена̄ти каммава̄ча̄йа паттаниккуджджанавасена, на адхомукхат̣т̣хапанавасена. паттуккуджджанавасена̄ти еттха̄пи есева найо. тассева̄ти йо паттаниккуджджанавасена катанисса̄ран̣о, тассева упа̄сакасса. самма̄ваттантасса̄ти йена саманна̄гатасса паттуккуджджанам̣, тена саманна̄гатасса. са̄ти йатха̄вутта̄ нисса̄ран̣а̄, оса̄ран̣а̄ ча.

сӯчийа̄диаппаматтакам̣ там̣тадаттхика̄нам̣ виссаджджети детӣти аппаматтакависсаджджако. са̄т̣ийагга̄ха̄пакоти вассикаса̄т̣ийагга̄ха̄пако. каммам̣ каронте а̄ра̄мике песанаттха̄йа да̄табба̄ саммути а̄ра̄микапесакасаммути. еса найо са̄ман̣ерапесакасаммутӣти еттха̄пи.

таджджанӣйакамма̄дӣнам̣ саттаннанти таджджанӣйам̣, нийасам̣, пабба̄джанӣйам̣, пат̣иса̄ран̣ӣйам̣, тивидхан̃ча уккхепанӣйанти таджджанӣйа̄дӣнам̣ саттаннам̣. ат̣т̣хайа̄вататийака̄ти бхиккхӯнам̣ васена чатта̄ро, бхиккхунӣнам̣ васена чатта̄роти ат̣т̣ха сан̇гха̄дисеса̄.

н̃аттикамма̄дивасена̄ти н̃аттикамман̃аттидутийакамман̃аттичатуттхакаммавасена. ‘‘карийама̄нам̣ дал̣хатарам̣ хоти, тасма̄ ка̄табба’’нти екачче ваданти. евам̣ пана сати каммасан̇каро хоти, тасма̄ на ка̄таббанти пат̣иккхиттамева. саче пана аккхарапарихӣнам̣ ва̄ падапарихӣнам̣ ва̄ дуруттападам̣ ва̄ хоти, тасса содханаттхам̣ пунаппунам̣ ваттум̣ ват̣т̣ати. идам̣ акуппакаммасса дал̣хӣкаммам̣ хоти, куппакамме каммам̣ хутва̄ тит̣т̣хати. сакалаккхан̣енева̄ти н̃аттин̃ча чатассо ча каммава̄ча̄йо са̄ветва̄ва. на сесакаммавасена̄ти апалоканакамма̄дина̄ авасесакаммавасена на ка̄таббам̣.

каммаппат̣иба̄ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. чхандам̣адатва̄гаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄

а̄рочитам̣ ваттху авиниччхитанти а̄рочитаваттху а̄паттикабха̄вена на виниччхитам̣. еттха ча чодакена ча чудитакена ча аттано катха̄ катхита̄, анувиджджако саммато, етта̄вата̄ ваттхумева а̄рочитам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣. чхандам̣ адатва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамеййа̄ти ‘‘катхам̣ идам̣ каммам̣ куппам̣ асса, ваггам̣ асса, на кареййа̄’’ти (па̄чи. 481) имина̄ адхиппа̄йена чхандам̣ адатва̄ нисинна̄санато ут̣т̣ха̄йа гаччхеййа. тена̄ха ‘‘йо бхиккхӯ’’тиа̄ди. кирийа̄кирийанти еттха гаманам̣ кирийам̣, чхандасса ада̄нам̣ акирийам̣.

чхандам̣адатва̄гаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

11. дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄

йатха̄сантхутанти йатха̄миттам̣. тена̄ха ‘‘йо йо’’ти а̄ди. таттха миттасандит̣т̣хасамбхаттавасена̄ти миттасандит̣т̣хасамбхатта̄нам̣ васена. таттха митта̄ митта̄ва. сандит̣т̣ха̄ таттха таттха сан̇гамма дит̣т̣хаматта̄ на̄тидал̣хамитта̄. самбхатта̄ сут̣т̣ху бхатта̄ синехаванто дал̣хамитта̄ти дат̣т̣хабба̄.

пан̃ча гарубхан̣д̣а̄нӣти ра̄сивасена пан̃ча гарубхан̣д̣а̄ни, сарӯпавасена панета̄ни бахӯни хонти. тена̄ха ‘‘ра̄сивасена пан̃ча гарубхан̣д̣а̄ни вутта̄нӣ’’ти. а̄ра̄мо (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 227) на̄ма пуппха̄ра̄мо ва̄ пхала̄ра̄мо ва̄. а̄ра̄маваттху на̄ма тесам̣йева а̄ра̄ма̄нам̣ аттха̄йа париччхиндитва̄ т̣хапитока̄со, тесу ва̄ а̄ра̄месу винат̣т̣хесу тесам̣ пора̄н̣акабхӯмибха̄го. виха̄ро на̄ма йам̣ кин̃чи па̄са̄да̄дисена̄санам̣. виха̄раваттху на̄ма тасса патит̣т̣ха̄нока̄со. ман̃чо на̄ма маса̄рако бундика̄баддхо, кул̣ӣрапа̄дако, а̄хаччапа̄дакоти имесам̣ пуббе вутта̄нам̣ чатуннам̣ ман̃ча̄нам̣ ан̃н̃атаро. пӣт̣хам̣ на̄ма маса̄рака̄дӣнам̣йева чатуннам̣ пӣт̣ха̄нам̣ ан̃н̃атарам̣. бхиси на̄ма ун̣н̣абхисиа̄дӣнам̣ пан̃чаннам̣ бхисӣнам̣ ан̃н̃атара̄. биббоханам̣ на̄ма руккхатӯлалата̄тӯлапот̣акитӯла̄нам̣ ан̃н̃атарена пун̣н̣ам̣. лохакумбхӣ на̄ма ка̄л̣алохена ва̄ тамбалохена ва̄ йена кеначи лохена ката̄ кумбхӣ. лохабха̄н̣ака̄дӣсупи есева найо. еттха пана бха̄н̣аканти аран̃джаро вуччати. ва̄ракоти гхат̣о. кат̣а̄хам̣ кат̣а̄хамева. ва̄сиа̄дӣсу, валлиа̄дӣсу ча дувин̃н̃еййам̣ на̄ма наттхи. евам̣ –

двисан̇гаха̄ни две хонти, татийам̣ чатусан̇гахам̣;

чатуттхам̣ навакот̣т̣ха̄сам̣, пан̃чамам̣ ат̣т̣хабхеданам̣.

ити пан̃чахи ра̄сӣхи, пан̃чаниммалалочано;

пан̃чавӣсавидхам̣ на̄тхо, гарубхан̣д̣ам̣ пака̄сайи. (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 227);

виссаджджетум̣ ва̄ вибхаджитум̣ ва̄ на ват̣т̣атӣти мӯлаччхеджджавасена виссаджджетум̣ ва̄ вибхаджитум̣ ва̄ на ват̣т̣анти. париваттанавасена пана виссаджджантасса, вибхаджантасса ча ана̄патти. тена̄ха ‘‘тха̄варена̄’’тиа̄ди. таттха тха̄варена тха̄варанти а̄ра̄маа̄ра̄маваттхувиха̄равиха̄раваттхуна̄ а̄ра̄мам̣ а̄ра̄маваттхум̣ виха̄рам̣ виха̄раваттхум̣. итарена̄ти атха̄варена, паччхимара̄ситтайена̄ти вуттам̣ хоти. акаппийена̄ти суван̣н̣амайаман̃ча̄дина̄ чева акаппийабхисибиббоханехи ча. махаггхакаппийена̄ти дантамайаман̃ча̄дина̄ чева па̄ва̄ра̄дина̄ ча. итаранти атха̄варам̣. каппийапариваттанена париваттетунти йатха̄ акаппийам̣ на хоти, евам̣ париваттетум̣.

татра̄йам̣ париваттананайо (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 228) – сан̇гхасса на̄л̣икера̄ра̄мо дӯре хоти, каппийака̄рака̄ва бахутарам̣ кха̄данти, йампи на кха̄данти, тато сакат̣аветанам̣ датва̄ аппамева а̄харанти. ан̃н̃есам̣ пана тасса̄ра̄масса авидӯре га̄мава̄сӣнам̣ манусса̄нам̣ виха̄расса самӣпе а̄ра̄мо хоти, те сан̇гхам̣ упасан̇камитва̄ сакена а̄ра̄мена там̣ а̄ра̄мам̣ йа̄чанти, сан̇гхена ‘‘руччати сан̇гхасса̄’’ти апалокетва̄ сампат̣иччхитаббо. сачепи бхиккхӯнам̣ руккхасахассам̣ хоти, манусса̄нам̣ пан̃часата̄ни, ‘‘тумха̄кам̣ а̄ра̄мо кхуддако’’ти на ваттаббам̣. кин̃ча̄пи айам̣ кхуддако, атха кхо итарато бахутарам̣ а̄йам̣ дети. сачепи самакамева дети, евампи иччхитиччхитаккхан̣е парибхун̃джитум̣ сакка̄ти гахетаббамева. саче пана манусса̄нам̣ бахутара̄ руккха̄ хонти, ‘‘нану тумха̄кам̣ бахутара̄ руккха̄’’ти ваттаббам̣. саче ‘‘атирекам̣ амха̄кам̣ пун̃н̃ам̣ хоту, сан̇гхасса дема̄’’ти ваданти, джа̄на̄петва̄ сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. бхиккхӯнам̣ руккха̄ пхаладха̄рино, манусса̄нам̣ руккха̄ на та̄ва пхалам̣ ган̣ханти. кин̃ча̄пи на ган̣ханти, на чирена ган̣хиссантӣти сампат̣иччхитаббамева. манусса̄нам̣ руккха̄ пхаладха̄рино, бхиккхӯнам̣ руккха̄ на та̄ва пхалам̣ ган̣ханти, ‘‘нану тумха̄кам̣ руккха̄ пхаладха̄рино’’ти ваттаббам̣. саче ‘‘ган̣хатха, бханте, амха̄кам̣ пун̃н̃ам̣ бхависсатӣ’’ти денти, джа̄на̄петва̄ сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. евам̣ а̄ра̄мена а̄ра̄мо париваттетаббо, етенева найена а̄ра̄маваттхупи виха̄ропи виха̄раваттхупи а̄ра̄мена париваттетаббам̣. а̄ра̄маваттхуна̄ ча махантена ва̄ кхуддакена ва̄ а̄ра̄мам̣ а̄ра̄маваттхум̣ виха̄рам̣ виха̄раваттхунти.

катхам̣ виха̄рена (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 228) виха̄ро париваттетаббо? сан̇гхасса антога̄ме гехам̣ хоти, манусса̄нам̣ виха̄рамаджджхе па̄са̄до, убхопи аггхена самака̄. саче манусса̄ тена па̄са̄дена там̣ гехам̣ йа̄чанти, сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. бхиккхӯнам̣ че махаггхатарам̣ гехам̣ хоти, ‘‘махаггхатарам̣ амха̄кам̣ геха’’нти вутте ‘‘кин̃ча̄пи махаггхатарам̣ паббаджита̄нам̣ аса̄руппам̣, на сакка̄ таттха паббаджитехи васитум̣, идам̣ пана са̄руппам̣, ган̣хатха̄’’ти ваданти, евампи сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. саче пана манусса̄нам̣ махаггхам̣ хоти ‘‘нану тумха̄кам̣ гехам̣ махаггха’’нти ваттаббам̣. ‘‘хоту, бханте, амха̄кам̣ пун̃н̃ам̣ бхависсати, ган̣хатха̄’’ти вутте пана сампат̣иччхитум̣ ват̣т̣ати. евам̣ виха̄рена виха̄ро париваттетаббо. етенева найена виха̄раваттхупи а̄ра̄мопи а̄ра̄маваттхупи виха̄рена париваттетаббам̣. виха̄раваттхуна̄ ча махаггхена ва̄ аппаггхена ва̄ виха̄рам̣ виха̄раваттхум̣ а̄ра̄мам̣ а̄ра̄маваттхум̣. евам̣ та̄ва тха̄варена тха̄варапариваттанам̣ ведитаббам̣.

итарена итарапариваттане пана ман̃чапӣт̣хам̣ махантам̣ ва̄ хоту, кхуддакам̣ ва̄ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321; ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 228), антамасо чатуран̇гулапа̄дакам̣ га̄мада̄ракехи пам̣сва̄га̄ракесу кӣл̣антехи катампи сан̇гхасса диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа гарубхан̣д̣ам̣ хоти. сачепи ра̄джа̄ ва̄ ра̄джамаха̄матта̄дайо ва̄ екаппаха̄ренева ман̃часатам̣ ва̄ ман̃часахассам̣ ва̄ денти, саббе каппийаман̃ча̄ сампат̣иччхитабба̄, сампат̣иччхитва̄ вуд̣д̣хаппат̣ипа̄т̣ийа̄ ‘‘сан̇гхикапарибхогена парибхун̃джатха̄’’ти да̄табба̄, на пуггаликапарибхогена да̄табба̄. атирекаман̃че бхан̣д̣а̄га̄ра̄дӣсу пан̃н̃апетва̄ паттачӣварам̣ никкхипитва̄ парибхун̃джитумпи ват̣т̣ати. бахисӣма̄йа ‘‘сан̇гхасса дема̄’’ти диннаман̃чо сан̇гхаттхерасса васанат̣т̣ха̄не да̄таббо. таттха че бахӯ ман̃ча̄ хонти, ман̃чена каммам̣ наттхи. йасса васанат̣т̣ха̄не каммам̣ аттхи, таттха ‘‘сан̇гхикапарибхогена парибхун̃джатха̄’’ти да̄таббо, на пуггаликабхогена. махаггхена сатаггханакена ва̄ сахассаггханакена ва̄ ман̃чена ан̃н̃ам̣ ман̃часатам̣ лабхати, париваттетва̄ гахетаббам̣. на кевалам̣ ман̃чена ман̃чойева, а̄ра̄маа̄ра̄маваттхувиха̄равиха̄раваттхупӣт̣хабхисибиббохана̄нипи париваттетум̣ ват̣т̣ати. есева найо пӣт̣хабхисибиббоханесупи. варасена̄сана̄дӣнам̣ сам̣раккхан̣аттханти саче дуббхиккхам̣ хоти, бхиккхӯ пин̣д̣апа̄тена на йа̄пенти, еттха ра̄джарогачорабхайа̄ни, ан̃н̃аттха гаччханта̄нам̣ виха̄ра̄ палуджджанти, та̄лана̄л̣икера̄дике вина̄сенти, сена̄санапаччайам̣ сандха̄йа йа̄петум̣ сакка̄ хоти, еварӯпе ка̄ле варасена̄сана̄дӣнам̣ сам̣раккхан̣аттхам̣. ла̄мака̄ни виссаджджетунти ла̄макам̣ ла̄макам̣ виссаджджетум̣, ла̄макакот̣ийа̄ виссаджджетунти адхиппа̄йо. виссаджджетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти виссаджджетва̄ тато ладдхайа̄губхаттачӣвара̄дӣни парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. ка̄л̣алохатамбалохакам̣салохават̣т̣алоха̄нанти еттха кам̣салохам̣, ват̣т̣алохан̃ча киттималохам̣. тӣн̣и хи киттималоха̄ни кам̣салохам̣, ват̣т̣алохам̣, а̄ракӯт̣анти. таттха типутамбе миссетва̄ катам̣ кам̣салохам̣, сӣтатамбе миссетва̄ катам̣ ват̣т̣алохам̣, расакатамбе миссетва̄ катам̣ а̄ракӯт̣ам̣. тена вуттам̣ ‘‘кам̣салохам̣, ват̣т̣алохан̃ча киттималоха’’нти. тато атиреканти тато атирекагган̣ханако.

саракоти маджджхе макул̣ам̣ дассетва̄ мукхават̣т̣ивиттхатам̣ катва̄ пит̣т̣хито на̄метва̄ ка̄таббам̣ екам̣ бха̄джанам̣. ‘‘сара̄ва’’нтипи ваданти. а̄дисаддена кан̃чанака̄дӣнам̣ гихиупакаран̣а̄нам̣ гахан̣ам̣. та̄ни хи кхуддака̄нипи гарубхан̣д̣а̄нева гихиупакаран̣атта̄ти. пи-саддена пагева маханта̄нӣти дассети. има̄ни пана бха̄джанӣйа̄ни бхиккхӯпакаран̣атта̄ти адхиппа̄йо. йатха̄ ча ета̄ни, евам̣ кун̣д̣ика̄пи бха̄джанӣйа̄. ваккхати хи ‘‘йатха̄ ча маттика̄бхан̣д̣е, евам̣ лохабхан̣д̣епи кун̣д̣ика̄ бха̄джанӣйакот̣т̣ха̄самева бхаджатӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄). сан̇гхикапарибхогена̄ти а̄гантука̄нам̣ вуд̣д̣хатара̄нам̣ датва̄ парибхогена. гихивикат̣а̄ти гихӣхи виката̄ пан̃н̃атта̄, аттано ва̄ сантакакаран̣ена вирӯпам̣ ката̄. пуггаликапарибхогена на ват̣т̣атӣти а̄гантука̄нам̣ адатва̄ аттано сантакам̣ вийа гахетва̄ парихаритва̄ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣ати. пиппхаликоти каттари. а̄ракан̣т̣акам̣ сӯчиведхакам̣. та̄л̣ам̣ йантам̣. каттарайат̣т̣хиведхако каттарайат̣т̣хивалайам̣. йатха̄ татха̄ гханакатам̣ лоханти лохават̣т̣и лохагул̣о лохапин̣д̣и лохачаккаликанти евам̣ гханакатам̣ лохам̣. кхӣрапа̄са̄н̣амайа̄нӣти мудукакхӣраван̣н̣апа̄са̄н̣амайа̄ни.

гихивикат̣а̄нипи на ват̣т̣анти ана̄ма̄сатта̄. пи-саддена пагева сан̇гхикапарибхогена ва̄ пуггаликапарибхогена ва̄ти дассети. сена̄санапарибхого пана саббакаппийо. тасма̄ джа̄тарӯпа̄димайа̄ саббепи сена̄санапариккха̄ра̄ а̄ма̄са̄. тена̄ха ‘‘сена̄санапарибхоге пана̄’’тиа̄ди.

сеса̄ти тато махаттарӣ ва̄си. йа̄ пана̄ти йа̄ куда̄рӣ пана. куда̄ло антамасо чатуран̇гуламаттопи гарубхан̣д̣амева. никха̄данам̣ чатурассамукхам̣ ва̄ хоту, дон̣имукхам̣ ва̄ ван̇кам̣ ва̄ уджукам̣ ва̄, антамасо саммун̃джанидан̣д̣акаведханампи дан̣д̣абандхам̣ че, гарубхан̣д̣амева. тена̄ха ‘‘куда̄ло дан̣д̣абандханикха̄данам̣ ва̄ агарубхан̣д̣ам̣ на̄ма наттхӣ’’ти. сипа̄т̣ика̄ на̄ма кхуракосо. сикхарам̣ пана дан̣д̣абандханикха̄данам̣ анулометӣти а̄ха ‘‘сикхарампи никха̄даненева сан̇гахита’’нти. саче тампи пана адан̣д̣акам̣ пхаламаттам̣, бха̄джанӣйам̣. упаккхарети ва̄сиа̄дибхан̣д̣а̄ни.

паттабандхако на̄ма паттасса ган̣т̣хика̄дика̄рако. ‘‘пат̣има̄суван̣н̣а̄дипаттака̄рако’’типи ваданти. типуччхеданакасаттхам̣, суван̣н̣аччхеданакасаттхам̣, катапарикаммачаммаччхинданакакхуддакасаттханти има̄ни четтха тӣн̣и пиппхаликам̣ ануломентӣти а̄ха ‘‘айам̣ пана висесо’’тиа̄ди. итара̄нӣти маха̄каттариа̄дӣни.

ад̣д̣хаба̄хуппама̄н̣а̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.321) каппарато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ам̣сакӯт̣аппама̄н̣а̄, видаттхичатуран̇гулаппама̄н̣а̄ти вуттам̣ хоти. таттхаджа̄така̄ти сан̇гхикабхӯмийам̣ джа̄та̄. а̄раккхасам̣видха̄нена раккхитатта̄ раккхита̄ ча са̄ ман̃джӯса̄дӣсу паккхиттам̣ вийа йатха̄ там̣ на нассати, евам̣ гопанато гопита̄ ча̄ти раккхитагопита̄. таттхаджа̄така̄пи пана араккхита̄ гарубхан̣д̣амева на хоти. ‘‘сан̇гхакамме ча четийакамме ча кате’’ти имина̄ сан̇гхасантакена четийасантакам̣ раккхитум̣, париваттитун̃ча ват̣т̣атӣти дӣпети. суттам̣ пана̄ти ват̣т̣итан̃чева ават̣т̣итан̃ча суттам̣.

ат̣т̣хан̇гуласӯчидан̣д̣аматтоти антамасо дӣгхасо ат̣т̣хан̇гуламатто, парин̣а̄хато сӣхал̣апан̣н̣асӯчидан̣д̣аматто. еттха̄ти вел̣убхан̣д̣е. дад̣д̣хам̣ гехам̣ йесам̣ тети дад̣д̣хагеха̄. на ва̄ретабба̄ти ‘‘ма̄ ган̣хитва̄ гаччхатха̄’’ти на ниседхетабба̄. десантарагатена сампаттавиха̄ре сан̇гхика̄ва̄се т̣хапетабба̄.

авасесан̃ча чхаданатин̣анти мун̃джапаббаджехи авасесам̣ йам̣ кин̃чи чхаданатин̣ам̣. йаттха пана тин̣ам̣ наттхи, таттха пан̣н̣ехи чха̄денти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321). тасма̄ пан̣н̣ампи тин̣енева сан̇гахитанти а̄ха ‘‘чхаданатин̣асан̇кхепагатесӯ’’тиа̄ди. ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣опӣти виттха̄рато ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣о. ликхитапоттхако пана гарубхан̣д̣ам̣ на хоти.

вел̣умхи вуттаппама̄н̣оти ‘‘ат̣т̣хан̇гуласӯчидан̣д̣акаматтопӣ’’ти вел̣убхан̣д̣е вуттаппама̄н̣о. сан̇гхасса динно ва̄ти да̄рудуллабхат̣т̣ха̄не сан̇гхасса динно ва̄. курундийам̣ вуттаккамена да̄рубхан̣д̣авиниччхайам̣ ватва̄ ида̄ни маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттаккамена ваттум̣ ‘‘апича̄’’тиа̄дима̄ха. а̄сандика̄дӣнӣти еттха а̄сандикоти чатурассапӣт̣хам̣ вуччати. ‘‘уччакампи а̄сандика’’нти вачанато екатобха̄гена дӣгхапӣт̣хамева хи ат̣т̣хан̇гулапа̄дакам̣ ват̣т̣ати. чатурасса̄сандико пана пама̄н̣а̄тиккантопи ват̣т̣хатӣти ведитаббо. а̄дисаддена ‘‘саттан̇го, бхаддапӣт̣хакам̣, ел̣акапа̄дакапӣт̣хам̣, а̄малакават̣т̣акапӣт̣хам̣, пхалакам̣, коччхам̣, пала̄лапӣт̣хака’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) име сан̇ган̣хантӣти ведитаббам̣. тена̄ха ‘‘антамасо’’тиа̄ди. пан̣н̣ехи ва̄ти кадалипан̣н̣а̄дӣхи ва̄. бйаггхачаммонаддхампи ва̄л̣арӯпапариккхиттам̣ ратанапарисиббитам̣ коччхакам̣ гарубхан̣д̣амева.

гхат̣т̣анапхалакам̣ на̄ма йаттха т̣хапетва̄ раджитачӣварам̣ хаттхена гхат̣т̣енти. гхат̣т̣анамуггаро на̄ма анува̄та̄дигхат̣т̣анакоти ваданти. дан̣д̣амуггаро на̄ма йена раджитачӣварам̣ потхенти. амбан̣анти пхалакехи поккхаран̣ӣ вийа катам̣ па̄нӣйабха̄джанам̣. раджанадон̣ӣти паккараджанам̣ а̄киритва̄ т̣хапанабха̄джанам̣.

акаппийачамманти сӣха̄дӣнам̣ чаммам̣. ‘‘бхӯматтхаран̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ акаппийачаммам̣ сандха̄йа вуттам̣. ‘‘паччаттхаран̣агатика’’нти имина̄ ман̃чапӣт̣хепи аттхаритум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети. па̄ва̄ра̄дипаччаттхаран̣ампи гарубхан̣д̣анти еке. ноти апаре. вӣмам̣ситва̄ гахетаббам̣. каппийачамма̄нӣти мига̄дӣнам̣ чамма̄ни.

саббам̣ чаккайуттайа̄нанти ратхасакат̣а̄дикам̣ саббачаккайуттайа̄нам̣. висан̇кхаритачаккам̣ пана йа̄нам̣ бха̄джанӣйам̣. анун̃н̃а̄тава̄си на̄ма йа̄ сипа̄т̣ика̄йа паккхипитва̄ парихаритум̣ сакка̄ти вутта̄. мут̣т̣хипан̣н̣анти та̄лапаттам̣. тан̃хи мут̣т̣хина̄ гахетва̄ парихарантӣти ‘‘мут̣т̣хипан̣н̣а’’нти вуччати. мут̣т̣хипан̣н̣анти чхаттаччхаданапан̣н̣амева̄ти кечи. аран̣исахитанти аран̣ийугал̣ам̣, уттара̄ран̣ӣ, адхара̄ран̣ӣти аран̣идвайанти аттхо.

пха̄тикаммам̣ катва̄ти антамасо там̣аггханакава̄лика̄йапи тха̄варам̣ вад̣д̣хикаммам̣ катва̄. пха̄тикаммам̣ акатва̄ ган̣хантена таттхева валан̃джетаббо. гаманака̄ле сан̇гхике а̄ва̄се т̣хапетва̄ гантаббам̣. асатийа̄ гахетва̄ гатена пахин̣итва̄ да̄таббо. десантарагатена сампаттавиха̄ре сан̇гхика̄ва̄се т̣хапетаббо. еттха̄ти маттика̄бхан̣д̣е. кун̣д̣ика̄ти айокун̣д̣ика̄ чева тамбалохакун̣д̣ика̄ ча. бха̄джанӣйакот̣т̣ха̄самева бхаджатӣти бха̄джанӣйапаккхамева севати, на ту гарубхан̣д̣анти аттхо. кан̃чанако пана гарубхан̣д̣амева̄ти адхиппа̄йо. итаранти гарубхан̣д̣ам̣.

дуббаласиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

12. парин̣а̄манасиккха̄падаван̣н̣ана̄

два̄дасаме на кин̃чи ваттаббам̣ аттхи.

парин̣а̄манасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сахадхаммикавагго ат̣т̣хамо.

9. ратанавагго

1. антепурасиккха̄падаван̣н̣ана̄

аниккхантара̄джаке аниггатаратанакети еттха ‘‘сайанигхаре’’ти па̄т̣хасесо дат̣т̣хабботи а̄ха ‘‘аниккханто ра̄джа̄ ито’’тиа̄ди. таттха итоти сайанигхарато. сайанигхарети сайанӣйагхаре. йаттха ран̃н̃о сайанам̣ пан̃н̃аттам̣ хоти, антамасо са̄н̣ипа̄ка̄рапариккхиттампи, тасминти вуттам̣ хоти. ратиджананат̣т̣хена ратанам̣, хаттхиа̄ди. идха пана иттхиратанам̣ адхиппетанти а̄ха ‘‘ратанам̣ вуччати махесӣ’’ти.

убхосӯти ра̄джамахесӣсу. кирийа̄кирийанти еттха индакхӣла̄тиккамо кирийам̣, аппат̣исам̣видитам̣ акирийанти дат̣т̣хаббам̣.

антепурасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ратанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

мутта̄дидасавидханти ‘‘мутта̄ ман̣и вел̣урийо сан̇кхо сила̄ пава̄л̣ам̣ раджатам̣ джа̄тарӯпам̣ лохитан̇ко маса̄рагалла’’нти (па̄чи. 506) дасавидхам̣ ратанам̣. аджджха̄васатхети гехе. тена̄ха ‘‘париккхиттасса̄’’тиа̄ди, париккхиттасса а̄васатхасса̄ти аттхо. а̄васатхоти четтха антога̄ме нивит̣т̣хагехам̣ адхиппетам̣. а̄ра̄ме нивит̣т̣хагехам̣ пана аджджха̄ра̄маггахан̣енева гахитам̣. ‘‘а̄васатхоти четтха антоа̄ра̄ме ва̄ хоту, ан̃н̃аттха ва̄, аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ вуччатӣ’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.506) кечи. саббесампи аттха̄йа дуккат̣амева̄ти аттано ва̄ тесам̣ сан̇гха̄дӣнам̣ ва̄ аттха̄йа угган̣хантасса ва̄ угган̣ха̄пентасса ва̄ дуккат̣амева. саче пана ма̄та̄питӯнам̣ сантакам̣ авассам̣ пат̣иса̄метаббам̣ каппийабхан̣д̣ам̣ хоти, аттано аттха̄йа гахетва̄ пат̣иса̄метаббанти а̄ха ‘‘та̄дисам̣ пана̄’’тиа̄ди. та̄дисанти йам̣ ма̄та̄питӯнам̣ сантакам̣ авассам̣ пат̣иса̄метаббам̣ каппийабхан̣д̣ам̣, та̄дисам̣. чханденапи бхайенапӣти вад̣д̣хакиа̄дӣсу чханденапи, ра̄джаваллабхесу бхайенапи.

та̄дисе т̣ха̄нети маха̄виха̄расадисасса маха̄ра̄масса па̄ка̄рапариккхитте паривен̣е. сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ти ‘‘еттака̄ каха̄пан̣а̄’’тиа̄дина̄ рӯпена ва̄ лан̃чхана̄динимиттена ва̄ сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄, саллаккхетва̄ти аттхо. патирӯпа̄нам̣ бхиккхӯнам̣ хаттхети ладжджӣнам̣ куккуччака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ хаттхе. лоладжа̄тика̄нан̃хи хаттхе т̣хапетум̣ на лаббхати. нева паккаматӣти нева тамха̄ а̄ва̄са̄ паккамати. ‘‘тха̄варам̣ сена̄санам̣ ва̄’’тиа̄дина̄ аттано чӣвара̄димӯлам̣ на ка̄таббанти (па̄чи. ат̣т̣ха. 506) дассети. там̣ дассетва̄ти йам̣ тха̄варасена̄сана̄ди катам̣, там̣ упа̄сака тава сантакена идам̣ на̄ма катанти евам̣ дассетва̄. сама̄дапетва̄ти ан̃н̃ам̣ сама̄дапетва̄, ‘‘уддисса арийа̄ тит̣т̣ханти, еса̄ арийа̄на йа̄чана̄’’ти вуттанайена йа̄читва̄ти аттхо.

анун̃н̃а̄тат̣т̣ха̄нети аджджха̄ра̄мааджджха̄васатхе. а̄ма̄санти а̄маситаббан̃чева пат̣иса̄метаббан̃ча ваттха̄ди.

ратанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. вика̄лага̄маппавесанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ча̄риттети ча̄риттасиккха̄паде. упача̄ранти дутийалед̣д̣упа̄там̣. ан̃н̃ам̣ га̄мам̣ гаччханта̄нам̣ пуна а̄пуччханакиччам̣ наттхӣти усса̄хам̣ аппат̣иппассамбхетва̄ ан̃н̃ам̣ га̄мам̣ гаччханта̄нам̣ га̄масатампи хоту, пуна а̄пуччханакиччам̣ наттхӣти аттхо. тена̄ха ‘‘саче пана̄’’тиа̄ди. усса̄ханти га̄маппависанусса̄хам̣. антара̄ра̄ма̄дӣсу (па̄чи. ат̣т̣ха. 515) на кевалам̣ ана̄пуччха̄ гаччхантассева, ка̄йабандханам̣ абандхитва̄ сан̇гха̄т̣им̣ апа̄рупитва̄ гаччхантасса̄пи ана̄патти. а̄пада̄сӯти сӣхо ва̄ бйаггхо ва̄ а̄гаччхати, мегхо ва̄ ут̣т̣хети, ан̃н̃о ва̄ кочи упаддаво уппаджджати, ана̄патти. еварӯпа̄су а̄пада̄су бахига̄мато антога̄мам̣ пависитум̣ ват̣т̣ати.

вика̄лага̄маппавесанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. сӯчигхарасиккха̄падаван̣н̣ана̄

там̣ асса аттхӣти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.517) пат̣хамам̣ бхиндитва̄ паччха̄ десетаббатта̄ там̣ бхеданакам̣ асса па̄читтийасса аттхӣти.

аран̣икети аран̣идхануке. видхети ведхаке. ва̄сиджат̣ети ва̄сидан̣д̣аке ча.

сӯчигхарасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. ман̃чапӣт̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ат̣т̣хан̇гулапа̄даканти бха̄ванапум̣саканиддесо. ‘‘чхеданакам̣ бхеданакасадисамева̄’’ти имина̄ ‘‘чхеданамева чхеданакам̣, там̣ асса аттхӣти чхеданака’’нти имаматтхам̣ атидисати.

йатха̄ пама̄н̣амева упари диссати, евам̣ никхан̣итва̄ ва̄ти саче пана на чхиндитука̄мо хоти, йатха̄ пама̄н̣амева упари диссати, евам̣ бхӯмийам̣ никхан̣итва̄ ва̄. ат̣т̣акам̣ ва̄ бандхитва̄ти уккхипитва̄ тула̄сан̇гха̄те т̣хапетва̄ ат̣т̣ам̣ катва̄.

ман̃чапӣт̣хасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. тӯлонаддхасиккха̄падаван̣н̣ана̄

чимиликам̣ паттхаритва̄ тӯлам̣ паккхипитва̄ти ман̃чапӣт̣ха̄нам̣ упари чимиликам̣ паттхаритва̄ тасса упари тӯлам̣ паккхипитва̄ти аттхо. упари чимилика̄йа̄ти упаримабха̄ге чимилика̄йа.

сӣсаппама̄н̣анти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 297; са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.297) йаттха галава̄т̣акато пат̣т̣ха̄йа саббасӣсам̣ упадаханти, там̣ сӣсаппама̄н̣ам̣. тан̃ча уккат̣т̣хапариччхедато тирийам̣ мут̣т̣хиратанам̣ хоти, дӣгхато двиратананти дассетум̣ ‘‘йасса виттха̄рато тӣсу кон̣есӯ’’тиа̄дима̄ха. двиннам̣ антарам̣ видаттхи чатуран̇гулам̣ хотӣти двиннам̣ кон̣а̄нам̣ антарам̣ минийама̄нам̣ видаттхи чева чатуран̇гулан̃ча хоти. маджджхе мут̣т̣хиратананти биббоханасса маджджхам̣ тирийато мут̣т̣хиратанаппама̄н̣ам̣ хоти. айан̃хи сӣсаппама̄н̣асса уккат̣т̣хапариччхедо. тато уддхам̣ на ват̣т̣ати, хет̣т̣ха̄ ват̣т̣ати. агила̄насса сӣсӯпадха̄нан̃ча па̄дӯпадха̄нан̃ча̄ти двайамева ват̣т̣ати. гила̄насса биббохана̄ни сантхаритва̄ упари паччаттхаран̣ам̣ датва̄ нипаджджитумпи ват̣т̣ати.

тӯлонаддхасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄

саттамам̣ утта̄намева.

нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. кан̣д̣уппат̣иччха̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

адхона̄бхиуббхаджа̄н̣уман̣д̣аланти на̄бхийа̄ хет̣т̣ха̄ джа̄н̣уман̣д̣ала̄нам̣ упари. кан̣д̣упӣл̣акаасса̄ватхуллакаччха̄ба̄дха̄нанти еттха кан̣д̣ӯти каччху. пӣл̣ака̄ти лохитатун̣д̣ика̄ сукхумапӣл̣ака̄. асса̄воти арисабхагандаламадхумеха̄нам̣ васена асучипаггхаран̣ам̣. тхуллакаччха̄ба̄дхоти маха̄пӣл̣ака̄ба̄дхо вуччати.

кан̣д̣уппат̣иччха̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9-10. вассикаса̄т̣иканандасиккха̄падаван̣н̣ана̄

навамам̣ дасаман̃ча утта̄намева.

вассикаса̄т̣иканандасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ратанавагго навамо.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

па̄читтийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄т̣идесанӣйакан̣д̣ам̣

1. пат̣хамапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

антарагхарам̣ павит̣т̣ха̄йа̄ти ратхикам̣ бйӯхам̣ син̇гха̄т̣акам̣ гхарам̣ павит̣т̣ха̄йа. асаппа̄йанти саггамоккха̄нам̣ ахитам̣ ананукӯлам̣. бхиккхунийа̄ антарагхаре т̣хатва̄ дадама̄на̄йа васенеттха а̄патти ведитабба̄, бхиккхусса т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ пана аппама̄н̣ам̣. тена̄ха ‘‘антарагхарам̣ павит̣т̣ха̄йа̄ти вачанато’’тиа̄ди. антара̄ра̄ма̄дӣсӯти антара̄ра̄мабхиккхунупассайатиттхийасеййа̄пат̣иккаманесу. ратхийа̄бйӯхасин̇гха̄т̣акагхара̄нанти еттха ратхийа̄ти раччха̄. бйӯханти аниббиджджхитва̄ т̣хита̄ гатапачча̄гатараччха̄. син̇гха̄т̣аканти чатуккон̣ам̣ ва̄ тикон̣ам̣ ва̄ маггасамодха̄нат̣т̣ха̄нам̣. гхаранти кулагхарам̣. йатха̄ ча ратхийа̄дӣсу т̣хатва̄ дадама̄на̄йа ган̣хато а̄патти, евам̣ хаттхиса̄ла̄дӣсупи дат̣т̣хаббам̣.

‘‘йа̄мака̄лика̄дӣсу пат̣иггахан̣епи аджджхохаран̣епи дуккат̣а’’нти идам̣ а̄мисена асамбхиннам̣ сандха̄йа вуттам̣, самбхинне пана екарасе па̄т̣идесанӣйамева. екато упасампанна̄йа̄ти бхиккхунӣнам̣ сантике упасампанна̄йа, бхиккхӯнам̣ сантике упасампанна̄йа пана йатха̄ваттхукамева.

н̃а̄тика̄йа ва̄ да̄пентийа̄ти сайам̣ адатва̄ йа̄йа ка̄йачи н̃а̄тика̄йа да̄пентийа̄, ан̃н̃а̄тика̄йа̄ти аттхо. упаниккхипитва̄ ва̄ дадама̄на̄йа̄ти бхӯмийам̣ т̣хапетва̄ ‘‘идам̣, аййа, тумха̄кам̣ даммӣ’’ти дадама̄на̄йа. евам̣ диннам̣ ‘‘са̄дху, бхагинӣ’’ти сампат̣иччхитва̄ та̄йа ева ва̄ бхиккхунийа̄, ан̃н̃ена ва̄ кеначи пат̣иггаха̄петва̄ идам̣ бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.

пат̣хамапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

йо ча пат̣иггахетва̄ бхун̃джатӣти самбандхо. аттано ва̄ бхаттам̣ да̄пентийа̄ти еттха сачепи аттано бхаттам̣ дети, имина̄ сиккха̄падена ана̄паттийева, пуримасиккха̄падена а̄патти. ан̃н̃есам̣ ва̄ бхаттам̣ дентийа̄ти еттха пана саче да̄пеййа, имина̄ сиккха̄падена а̄патти бхавеййа, дентийа̄ пана нева имина̄, на пуримена а̄патти.

дутийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. татийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ладдхасеккхасаммутика̄нӣти н̃аттидутийена каммена ладдхасеккхасаммутика̄ни. йан̃хи кулам̣ саддха̄йа вад̣д̣хати, бхогена ха̄йати, еварӯпасса куласса н̃аттидутийена каммена секкхасаммутим̣ денти, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.

гхарато нӣхаритва̄ти гхарато а̄санаса̄лам̣ ва̄ виха̄рам̣ ва̄ а̄нетва̄. тена̄ха ‘‘а̄санаса̄ла̄дӣсу ва̄’’ти. имасса ‘‘дентӣ’’ти имина̄ самбандхо. два̄рамӯле ва̄ т̣хапитам̣ дентӣти два̄рамӯле т̣хапитам̣ паччха̄ сампаттасса денти. бхиккхум̣ пана дисва̄ антогехато нӣхаритва̄ диййама̄нам̣ на ват̣т̣ати. ниччабхаттакети ниччам̣ да̄таббабхаттаке. сала̄кабхаттети руккхаса̄рамайа̄йа сала̄ка̄йа ва̄ вел̣увилӣвата̄лапан̣н̣а̄димайа̄йа пат̣т̣ика̄йа ва̄ ‘‘асукасса на̄ма сала̄кабхатта’’нти евам̣ аккхара̄ни упанибандхитва̄ га̄ха̄петва̄ да̄таббабхатте. паккхикети екасмим̣ паккхе екадивасе да̄таббабхатте. упосатхикети упосатхе да̄таббабхатте. па̄т̣ипадикети па̄т̣ипададивасе да̄таббабхатте.

татийапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. чатуттхапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тасса парива̄рам̣ катва̄, ан̃н̃ам̣ ва̄ тена саддхим̣ бахукампӣти йа̄гуйа̄ пат̣исам̣видитам̣ катва̄ ‘‘ким̣ суддха̄йа йа̄гуйа̄ динна̄йа, пӯвабхатта̄дӣнипи етисса̄ йа̄гуйа̄ парива̄рам̣ катва̄, дасса̄ма̄’’тиа̄дина̄ тасса кха̄данӣйасса ва̄ бходжанӣйасса ва̄ парива̄рам̣ катва̄, ан̃н̃ам̣ ва̄ йам̣ кин̃чи тена саддхим̣ бахукампи а̄харӣйату. кха̄данӣйанти нидассанаматтам̣ ‘‘бходжанӣйам̣ ва̄’’типи иччхитаббатта̄. тена саддхим̣ а̄харантӯти тена саддхим̣ аттано деййадхаммам̣ а̄харанту. ‘‘йа̄гуйа̄ пат̣исам̣видитам̣ катва̄ пӯвам̣ ва̄ бхаттам̣ ва̄ а̄харанти, етампи ват̣т̣атӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 573) курундийам̣ вуттам̣.

пат̣исам̣видитагила̄на̄васесакам̣ ва̄ти пат̣исам̣видитан̃ча гила̄но ча пат̣исам̣видитагила̄на̄, тесам̣ авасесакам̣, пат̣исам̣видитасса ча гила̄насса ча сесаканти аттхо. екассаттха̄йа пат̣исам̣видитам̣ катва̄ а̄хат̣ам̣, тасса сесакам̣ ан̃н̃асса̄пи парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. чатуннам̣ ва̄ пан̃чаннам̣ ва̄ пат̣исам̣видитам̣ катва̄ бахӯнам̣ а̄хат̣ам̣ хоти, ан̃н̃есампи да̄тум̣ иччханти, етампи пат̣исам̣видитасесакамева, саббесампи ват̣т̣ати. атха адхикамева хоти, саннидхим̣ мочетва̄ т̣хапитам̣ дутийадивасепи ват̣т̣ати. гила̄насса̄хат̣а̄васесепи есева найо. йам̣ пана аппат̣исам̣видитамева катва̄ а̄бхатам̣, там̣ бахиа̄ра̄мам̣ песетва̄ пат̣исам̣видитам̣ ка̄ретва̄ а̄хара̄петаббам̣, бхиккхӯхи ва̄ гантва̄ антара̄магге гахетаббам̣. йампи виха̄рамаджджхена гаччханто ва̄ ваначарака̄дайо ва̄ ванато а̄харитва̄ денти, пуриманайенева пат̣исам̣видитам̣ ка̄ретаббам̣. каттхачи пана поттхакесу ‘‘пат̣исам̣видитам̣ катва̄ а̄хат̣ам̣ ва̄ гила̄на̄васесакам̣ ва̄’’ти па̄т̣хо диссати, со на гахетаббо. таттхаджа̄такамева ва̄ти а̄ра̄ме джа̄такамева. мӯлапхала̄динти мӯлапхалатачапатта̄дим̣ ан̃н̃ена каппийам̣ катва̄ диннам̣ парибхун̃джато ана̄патти. саче пана там̣ га̄мам̣ харитва̄ пачитва̄ а̄харанти, на ват̣т̣ати. пат̣исам̣видитам̣ ка̄ретаббам̣.

чатуттхапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

па̄т̣идесанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

секхийакан̣д̣ам̣

1. париман̣д̣аласиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘антарагхаре’’ти висесетва̄ на вуттатта̄ ‘‘а̄ра̄мепи антарагхарепи саббаттха̄’’ти вуттам̣. а̄ра̄мепӣти буддхӯпат̣т̣ха̄на̄дика̄лам̣ сандха̄йа вуттам̣. йатха̄ ‘‘татриме чатта̄ро па̄ра̄джика̄ дхамма̄ уддесам̣ а̄гаччхантӣ’’тиа̄дина̄ таттха таттха париччхедо като, еваметтха̄пи ‘‘татриме пан̃часаттати секхийа̄ дхамма̄ уддесам̣ а̄гаччхантӣ’’ти касма̄ париччхедо на катоти а̄ха ‘‘еттха ча̄’’тиа̄ди. ваттаккхандхаке вуттаватта̄нипӣти а̄гантука̄ва̄сикагамика̄нумоданабхаттаггапин̣д̣ача̄рика̄ран̃н̃асена̄санаджанта̄гхараваччакут̣иупаджджха̄чарийасаддхивиха̄рикаантева̄сикаватта̄ни. идан̃ча нидассанаматтам̣ ан̃н̃есампи кхандхакаватта̄нам̣ еттхева сан̇гахасса иччхитаббатта̄. айан̃хеттха адхиппа̄йо – секхийаггахан̣ена четтха ваттаккхандхака̄дӣсу (чӯл̣ава. 356 а̄дайо) а̄гатаватта̄дӣнампи гахан̣ам̣. тепи хи сиккхитаббат̣т̣хена ‘‘секхийа̄’’ти иччхита̄. тасма̄ ма̄тика̄йам̣ па̄ра̄джика̄дӣнам̣ вийа секхийа̄нам̣ париччхедо на катоти. на кевалам̣ ваттаккхандхака̄дӣсу (чӯл̣ава. 356 а̄дайо) а̄гатаватта̄дӣнам̣ гахан̣аттхамева̄ти а̄ха ‘‘ча̄риттавинайадассанаттхан̃ча̄’’ти. еттха̄пи париччхедо на катоти а̄нетва̄ йоджетаббам̣. ма̄тика̄йа ‘‘дуккат̣а’’нти авутте катхам̣ панеттха дуккат̣анти ведитаббанти а̄ха ‘‘йо пана̄’’тиа̄ди.

ат̣т̣хан̇гуламаттанти пакатан̇гулена ат̣т̣хан̇гуламаттам̣. йо пана суккхаджан̇гхо ва̄ маха̄пин̣д̣икамам̣со ва̄ хоти, тасса са̄руппаттха̄йа ат̣т̣хан̇гула̄дхикампи ота̄ретва̄ нива̄сетум̣ ват̣т̣ати.

па̄сантанти па̄сасса антам̣, даса̄мӯланти аттхо.

апариман̣д̣алам̣ нива̄сесса̄мӣти ‘‘пурато ва̄ паччхато ва̄ оламбетва̄ нива̄сесса̄мӣ’’ти евам̣ асан̃чичча. кин̃ча̄пи париман̣д̣алам̣ нива̄сетум̣ аджа̄нантасса ана̄патти, татха̄пи нива̄санаваттам̣ са̄дхукам̣ уггахетаббамева. сан̃чичча ануггахан̣ан̃хи ана̄дарийам̣ сийа̄ти а̄ха ‘‘апича нива̄санаваттам̣ уггахетабба’’нти.

париман̣д̣аласиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. дутийапариман̣д̣аласиккха̄падаван̣н̣ана̄

пат̣иккхиттам̣ гихипа̄рутанти кхуддакаваттхукхандхаке пат̣иккхиттам̣ гихипа̄рутам̣. ида̄ни ‘‘на, бхиккхаве’’тиа̄дина̄ (чӯл̣ава. 280-281) сан̇кхепена вуттаматтхамева виттха̄ретва̄ дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄дима̄ха. йам̣ кин̃чи ан̃н̃атха̄ па̄рутанти самбандхо. тасма̄ти йасма̄ сетапат̣апа̄рута̄ди гихипа̄рутам̣ на̄ма, тасма̄. сетапат̣а̄ти етассева виваран̣ам̣. ад̣д̣хапа̄лаканиган̣т̣ха̄ти ад̣д̣хам̣ па̄лентӣти ад̣д̣хапа̄лака̄, ад̣д̣хапа̄лака̄ ча те ниган̣т̣ха̄ ча̄ти ад̣д̣хапа̄лаканиган̣т̣ха̄. те хи упари екамева сетаваттхам̣ упакаччхаке павесетва̄ паридаханти, хет̣т̣ха̄ нагга̄пи ад̣д̣хамева па̄ленти. парибба̄джака̄ти гихибандханам̣ паха̄йа паббаджджӯпагата̄. урам̣ виваритва̄ти хадайамаджджхам̣ виваритва̄. аккхита̄рака̄маттанти аккхиматтам̣. а̄ра̄ме ва̄ти буддхӯпат̣т̣ха̄на̄дика̄лам̣ сандха̄йа вуттам̣. антарагхаре ва̄ти антаре гхара̄ни еттха, етасса̄ти ва̄ ‘‘антарагхара’’нти ладдхана̄ме га̄ме.

дутийапариман̣д̣аласиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3-4. суппат̣иччханнасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сут̣т̣ху пат̣иччханноти джаттумпи урампи авиваритва̄ пат̣иччха̄детаббат̣т̣ха̄не пат̣иччха̄данена пат̣иччханно, на сӣсапа̄руто. тена̄ха ‘‘ган̣т̣хикам̣ пат̣имун̃читва̄’’тиа̄ди. таттха ган̣т̣хикам̣ пат̣имун̃читва̄ти ган̣т̣хикам̣ па̄саке пат̣имун̃читва̄. антарагхаре ва̄ти гочарага̄ме. екадивасампи ва̄сӯпагатасса сантикам̣ йатха̄сукхам̣ гантум̣ ват̣т̣ати, ко пана ва̄до чатуппан̃ча̄хам̣ ва̄самадхит̣т̣ха̄йа васитабхиккхӯнам̣ сантиканти ган̣т̣хипаде ликхитам̣.

ва̄сӯпагатасса̄ти раттива̄саттха̄йа упагатасса раттибха̄ге ва̄ дивасабха̄ге ва̄ ка̄йам̣ виваритва̄ нисӣдато ана̄патти.

суппат̣иччханнасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5-6. сусам̣вутасиккха̄падаван̣н̣ана̄

сусам̣вутоти сусам̣йато. йатха̄ панеттха сусам̣вуто на̄ма хоти, там̣ дассетум̣ ‘‘хаттхам̣ ва̄’’тиа̄ди вуттам̣.

сусам̣вутасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7-8. оккхиттачаккхусиккха̄падаван̣н̣ана̄

киттакена пана оккхиттачаккху хотӣти а̄ха ‘‘йугаматтам̣ бхӯмибха̄гам̣ пеккхама̄но’’ти. йугайуттако хи данто а̄джа̄неййо йугаматтам̣ пеккхати, пурато чатухаттхаппама̄н̣ам̣ бхӯмибха̄гам̣, имина̄пи еттакам̣ пеккхантена гантаббам̣. йо ана̄дарийам̣ пат̣ичча там̣ там̣ диса̄бха̄гам̣ па̄са̄дам̣ кӯт̣а̄га̄рам̣ вӣтхим̣ олокенто гаччхати, а̄патти дуккат̣асса. хаттхиасса̄дипариссайа̄бха̄ванти париссайанат̣т̣хена, абхибхаванат̣т̣хена, вихет̣ханат̣т̣хена ва̄ париссайо, хаттхиасса̄дийева париссайо хаттхиасса̄дипариссайо, тасса̄бха̄вам̣, хаттхиасса̄ди упаддава̄бха̄ванти аттхо. ‘‘йатха̄ ча екасмим̣ т̣ха̄не т̣хатва̄, евам̣ гаччхантопи париссайа̄бха̄вам̣ олокетум̣ лабхатийева, татха̄ га̄ме пӯджа’’нти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.582) ваданти.

оккхиттачаккхусиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9-10. уккхиттака̄йасиккха̄падаван̣н̣ана̄

антоиндакхӣлато пат̣т̣ха̄йа̄ти париккхиттасса га̄масса антоумма̄рато пат̣т̣ха̄йа, апариккхиттасса пана дутийалед̣д̣упа̄тато пат̣т̣ха̄йа на евам̣ гантаббам̣.

уккхиттака̄йасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

11-12. уджджаггхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

хасанӣйасмим̣ ваттхусминти нимиттаттхе бхуммам̣, хаситаббаваттхука̄ран̣а̄ти аттхо.

уджджаггхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

13-14. уччасаддасиккха̄падаван̣н̣ана̄

китта̄вата̄ аппасаддо хотӣти а̄ха ‘‘айам̣ панеттха̄’’тиа̄ди. саддамева сун̣а̄тӣти апарибйаттаккхарам̣ саддаматтамева сун̣а̄ти. тена̄ха ‘‘катхам̣ на ваваттхапетӣ’’ти.

уччасаддасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

15-20. ка̄йаппача̄лака̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘ка̄йа̄дӣни паггахетва̄’’ти етассева виваран̣ам̣ ‘‘ниччала̄ни уджука̄ни т̣хапетва̄’’ти гантаббан̃чева нисӣдитаббан̃ча̄ти самена ирийа̄патхена гантаббан̃чева нисӣдитаббан̃ча. ка̄йаппача̄лака̄дийуттам̣ чхаккам̣.

ка̄йаппача̄лака̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

26. паллаттхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дуссапаллаттхика̄йа̄ти еттха а̄йогапаллаттхика̄пи дуссапаллаттхика̄йева.

паллаттхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чхаббӣсатиса̄руппасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

27. саккаччапат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

сатим̣ упат̣т̣ха̄петва̄ти чхад̣д̣етука̄мо вийа ахутва̄ пин̣д̣апа̄те сатим̣ упат̣т̣ха̄петва̄, ‘‘пин̣д̣апа̄там̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти сатим̣ упат̣т̣ха̄петва̄.

саккаччапат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

28. паттасан̃н̃ӣпат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

упанибаддхасан̃н̃ӣ хутва̄ти пин̣д̣апа̄там̣ денте ана̄дарийам̣ пат̣ичча тахам̣ тахам̣ анолокетва̄ патте а̄бхогасан̃н̃ӣ хутва̄.

паттасан̃н̃ӣпат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

29. самасӯпакапат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

самасӯпаканти пама̄н̣айуттам̣ сӯпавантам̣ катва̄, бха̄ванапум̣саканиддесо ча̄йам̣. бйан̃джанам̣ пана ана̄дийитва̄ аттхаматтамева дассетум̣ ‘‘самасӯпако на̄ма̄’’тиа̄ди вуттам̣. сабба̄пи сӯпеййабйан̃джанавикатӣти олон̣иса̄касӯпеййамаччхамам̣сараса̄дика̄ сабба̄пи сӯпеййабйан̃джанавикати.

самасӯпакапат̣иггахан̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

30-32. саматиттика̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

саматиттиканти бха̄ванапум̣саканиддесо, саматиттикам̣ катва̄ти аттхо. еваман̃н̃есупи ӣдисесу т̣ха̄несу аттхо дат̣т̣хаббо. самапун̣н̣анти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.605) паттасса антомукхават̣т̣илекха̄самапун̣н̣ам̣. самабхаританти еттха̄пи есева найо. тан̃ча кхо адхит̣т̣ха̄нупагапаттассева, нетарасса. тена̄ха ‘‘адхит̣т̣ха̄нупагапаттасса̄’’тиа̄ди. рачитанти катам̣, паккхиттам̣ пӯританти аттхо. йам̣ кин̃чи йа̄вака̄ликанти йа̄губхаттапхала̄пхала̄дим̣ йам̣ кин̃чи а̄мисаджа̄тикам̣. йаттха каттхачӣти адхит̣т̣ха̄нупаго ва̄ хоту, анадхит̣т̣ха̄нупаго ва̄ йаттха каттхачи патте. тхӯпӣката̄нӣти тхӯпам̣ вийа ката̄ни, адхит̣т̣ха̄нупагасса паттасса антомукхават̣т̣илекхам̣ атиккамитва̄ ката̄нӣти аттхо. идан̃ча ‘‘йа̄мака̄лика̄дӣнӣ’’ти имасса васена вуттам̣, ‘‘йа̄вака̄лика’’нти имасса пана васена вачанабйаттайам̣ катва̄ ‘‘тхӯпӣкатампи ват̣т̣атӣ’’ти йоджетаббам̣. пи-саддена атхӯпӣката̄ни ват̣т̣антӣти еттха катха̄ва наттхӣти дассети. хет̣т̣ха̄ орохатӣти саманта̄ ока̄сасаббха̄вато ча̄лийама̄нам̣ хет̣т̣ха̄ бхассати. такколават̣ам̣сака̄дайоти еттха маттхаке т̣хапитатакколамева ват̣ам̣сакасадисатта̄ такколават̣ам̣сакам̣. а̄дисаддена пуппхават̣ам̣сакакат̣укапхала̄диват̣ам̣сака̄нам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 605) гахан̣ам̣, на там̣ тхӯпӣкатам̣ на̄ма хоти па̄т̣еккам̣ бха̄джанатта̄ пан̣н̣а̄дӣнам̣.

саматиттика̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

33-34. сапада̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

сапада̄нанти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.608) еттха да̄нам̣ вуччати авакхан̣д̣анам̣, апетам̣ да̄нато апада̄нам̣, анавакхан̣д̣анти аттхо, саха апада̄нена сапада̄нам̣, авакхан̣д̣анавирахитам̣, анупат̣ипа̄т̣ийа̄ти вуттам̣ хоти. тена̄ха ‘‘таттха таттха одхим̣ акатва̄ анупат̣ипа̄т̣ийа̄’’ти.

сапада̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

36. оданаппат̣иччха̄данасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ма̄гха̄тасамайа̄дӣсӯти еттха йасмим̣ самайе ‘‘па̄н̣о на хантаббо’’ти ра̄джа̄но бхерим̣ чара̄пенти, айам̣ ма̄гха̄тасамайо на̄ма. бйан̃джанам̣ пат̣иччха̄детва̄ дентӣти бйан̃джанам̣ чханнам̣ катва̄ денти.

оданаппат̣иччха̄данасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

37. сӯподанавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄

ека̄дасамети сӯподанавин̃н̃аттийам̣. еттха пана йасса мукхе паккхипитва̄ виппат̣иса̄ре уппанне пуна уггиритука̄масса̄пи саче сахаса̄ пависати, айам̣ асан̃чичча парибхун̃джати на̄ма. йо пана вин̃н̃аттампи авин̃н̃аттампи екасмим̣ т̣ха̄не т̣хитам̣ сахаса̄ анупадха̄ретва̄ гахетва̄ бхун̃джати, айам̣ асатийа̄ бхун̃джати на̄ма.

сӯподанавин̃н̃аттисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

38. уджджха̄насан̃н̃ӣсиккха̄падаван̣н̣ана̄

уджджха̄йати етена̄ти уджджха̄нам̣, читтам̣, тасмим̣ сан̃н̃а̄ уджджха̄насан̃н̃а̄ти а̄ха ‘‘уджджха̄насан̃н̃ӣ’’тиа̄ди. олокентасса̄ти паресам̣ паттам̣ олокентасса.

уджджха̄насан̃н̃ӣсиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

39. кабал̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘майӯран̣д̣ам̣ атимаханта’’нти вачанато майӯран̣д̣аппама̄н̣опи кабал̣о на ват̣т̣ати. кечи пана ‘‘майӯран̣д̣ато махантова на ват̣т̣ати, на майӯран̣д̣аппама̄н̣о’’типи ваданти, там̣ на гахетаббам̣. куккут̣ан̣д̣ам̣ атикхуддаканти еттха̄пи есева найо, гила̄насса пана атикхуддакам̣ кабал̣ам̣ каротопи ана̄патти.

кабал̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

41-42. ана̄хат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

сакалам̣ хаттханти сакала̄ ан̇гулийо. хаттхасаддо четтха тадекадесесу ан̇гулӣсу дат̣т̣хаббо ‘‘хаттхамудда̄’’тиа̄дӣсу вийа. еван̃ча катва̄ саббаггахан̣ам̣ саматтхитам̣ хоти. ан̃н̃атха̄ сакалам̣ хаттхам̣ мукхе павесетумасаккун̣еййатта̄ саббаггахан̣амасаматтхитамева сийа̄. самуда̄йе паваттасса ча воха̄расса авайавепи паваттанато екан̇гулимпи тато екадесампи мукхе паккхипитум̣ на ват̣т̣ати.

ана̄хат̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

43. сакабал̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

таттаке сати ват̣т̣атӣти таттаке мукхамхи сати катхетум̣ ват̣т̣ати.

сакабал̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

50-51. чапучапука̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘чапу чапӯ’’ти евам̣ саддам̣ катва̄ти ‘‘чапу чапӯ’’ти евам̣ анукаран̣асаддам̣ катва̄. ‘‘пан̃чавӣсатимепи есева найо’’ти имина̄ ‘‘сурусурука̄раканти ‘сурӯ сурӯ’ти евам̣ саддам̣ катва̄’’ти имаматтхаматидисати.

чапучапука̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

тим̣сабходжанаппат̣исам̣йуттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

57. чхаттапа̄н̣исиккха̄падаван̣н̣ана̄

йам̣ кин̃чи чхаттанти сетаччхаттакилан̃джаччхаттапан̣н̣аччхаттесу йам̣ кин̃чи чхаттам̣. йампи таттхаджа̄такадан̣д̣акена катам̣ екапан̣н̣аччхаттам̣ хоти, тампи чхаттамева. йаттха каттхачи сарӣра̄вайавети ам̣саӯруа̄дике йаттха каттхачи сарӣра̄вайавети.

чхаттапа̄н̣исиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

60. а̄вудхапа̄н̣исиккха̄падаван̣н̣ана̄

сабба̄пи дханувикатӣти ча̄пакодан̣д̣а̄дибхеда̄ сабба̄пи дханувикати. ча̄поти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.637) маджджхе ван̇ка̄ ка̄джадан̣д̣асадиса̄ дханувикати. кодан̣д̣оти ват̣т̣аладан̣д̣а̄ дханувикати. пат̣имукканти павеситам̣ лаггитам̣. йа̄ва на ган̣ха̄тӣти йа̄ва хаттхена на ган̣ха̄ти, айамева ва̄ па̄т̣хо. та̄ва ват̣т̣атӣти та̄ва дхаммам̣ десетум̣ ват̣т̣ати.

а̄вудхапа̄н̣исиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

61-62. па̄дукасиккха̄падаван̣н̣ана̄

кевалам̣ аккантасса̄ти кевалам̣ па̄дукам̣ аккамитва̄ т̣хитасса. пат̣имуккасса̄ти пат̣имун̃читва̄ т̣хитасса. тена̄ха ‘‘павесетва̄ т̣ха̄навасена̄’’ти.

па̄дукасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

63. йа̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

йа̄нагатасса̄ти ‘‘йа̄нам̣ на̄ма вайхам̣, ратхо, сакат̣ам̣, сандхама̄ника̄, сивика̄, па̄т̣ан̇кӣ’’ти (па̄чи. 640, 1187) вуттам̣ йа̄нам̣ упа̄да̄йа антамасо хаттхасан̇гха̄т̣амхи гатасса. тена̄ха ‘‘сачепи двӣхи джанехӣ’’тиа̄ди. вайха̄дикети еттха вайханти упари ман̣д̣апасадисам̣ падараччхаданам̣, саббапа̄лигун̣т̣химам̣ ва̄ чха̄детва̄ катам̣ сакат̣ависесам̣ ‘‘вайха’’нти ваданти. а̄дисаддена ратха̄дӣнам̣ гахан̣ам̣.

йа̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

75. удакеучча̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

пакин̣н̣аканти вомиссаканайам̣. сачиттаканти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.576) ваттхувиджа̄наначиттена, пан̣н̣аттивиджа̄наначиттена ча сачиттакам̣. ‘‘ана̄дарийам̣ пат̣ичча̄’’ти (па̄чи. 654) вуттатта̄ йасма̄ ана̄дарийавасенева а̄паджджитаббато идам̣ саббам̣ кевалам̣ акусаламева, тан̃ча пакатийа̄ ваджджам̣, сан̃чичча вӣтиккаманан̃ча доманассикассева хоти, тасма̄ ‘‘локаваджджам̣ акусалачиттам̣ дуккхаведана’’нти вуттам̣. сесесупи есева найо.

екӯнавӣсатидхаммадесана̄пат̣исам̣йуттасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

секхийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

адхикаран̣асаматхаван̣н̣ана̄

ган̣анапариччхедоти сан̇кхйа̄париччхедо. адхикарӣйанти еттха̄ти адхикаран̣а̄ни. ке адхикарӣйанти? саматха̄. катхам̣ адхикарӣйанти? саманавасена. тасма̄ те тесам̣ саманавасена паваттантӣти а̄ха ‘‘адхикаран̣а̄ни саментӣ’’тиа̄ди. уппанна̄нам̣ уппанна̄нанти ут̣т̣хита̄нам̣ ут̣т̣хита̄нам̣. кин̃ча̄пи адхикаран̣ат̣т̣хена екавидхам̣, татха̄пи ваттхувасена на̄на̄ хотӣти ‘‘адхикаран̣а̄на’’нти бахувачанам̣ катам̣. ида̄ни тасса на̄на̄ттам̣ дассетва̄ виваритум̣ ‘‘вива̄да̄дхикаран̣а’’нтиа̄дима̄ха. вива̄дойева адхикаран̣ам̣ вива̄да̄дхикаран̣ам̣. еса найо сесесупи. саматхаттханти саманаттхам̣.

адхикаран̣асса саммукха̄ винайанато саммукха̄винайо. даббамаллапуттаттхерасадисасса сативепуллаппаттасса кхӣн̣а̄савассева да̄таббо винайо сативинайо. саммӯл̣хасса гаггабхиккхусадисасса умматтакасса да̄таббо винайо амӯл̣хавинайо. пат̣ин̃н̃а̄тена каран̣абхӯтена каран̣ам̣ пат̣ин̃н̃а̄такаран̣ам̣. атха ва̄ пат̣ин̃н̃а̄те а̄паннабха̄ва̄дике каран̣ам̣ кирийа̄, ‘‘а̄йатим̣ сам̣вареййа̄сӣ’’ти парива̄сада̄на̄дивасена ча паваттам̣ вачӣкаммам̣ пат̣ин̃н̃а̄такаран̣ам̣. йасса̄ кирийа̄йа дхаммава̄дино бахутара̄, еса̄ йебхуййасика̄ на̄ма. йо па̄пуссанната̄йа па̄пийо, пуггало, тасса упава̄л̣абхиккхусадисасса каттаббато тассапа̄пийасика̄, алуттасама̄сойам̣. тин̣аваттха̄ракасадисатта̄ тин̣аваттха̄рако. йатха̄ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 212) хи гӯтхам̣ ва̄ муттам̣ ва̄ гхат̣т̣ийама̄нам̣ дуггандхата̄йа ба̄дхати, тин̣ехи аваттхаритва̄ суппат̣иччха̄дитасса панасса гандхо на ба̄дхати, евамева йам̣ адхикаран̣ам̣ мӯла̄нумӯлам̣ гантва̄ вӯпасамийама̄нам̣ каккхал̣атта̄йа ва̄л̣атта̄йа бхеда̄йа сам̣ваттати, там̣ имина̄ каммена вӯпасантам̣ гӯтхам̣ вийа тин̣аваттха̄ракена пат̣иччханнам̣ сувӯпасантам̣ хоти. тена вуттам̣ ‘‘тин̣аваттха̄ракасадисатта̄ тин̣аваттха̄рако’’ти.

татра̄ти тесу саттасу адхикаран̣асаматхесу. ‘‘ат̣т̣ха̄расахи ваттхӯхӣ’’ти лаккхан̣авачанаметам̣ ‘‘йади ме бйа̄дхика̄ бхавеййум̣, да̄таббамидамосадха’’нтиа̄дина̄ (сам̣. ни. т̣ӣ. 2.3.39-42) вийа. тасма̄ тесу ан̃н̃атарена виваданта̄ ат̣т̣ха̄расахи ваттхӯхи вивадантӣти вуччати. вива̄доти випаччанӣкава̄до. упавадана̄ти аккосо. чодана̄ти ануйого. двети тхуллаччайадуббха̄сита̄паттийо две. чатуннам̣ камма̄нам̣ каран̣анти чатуннам̣ камма̄нам̣ антаре йасса кассачи каммасса каран̣ам̣.

евам̣ адхикаран̣а̄ни дассетва̄ ида̄ни тесу идам̣ адхикаран̣ам̣ еттакехи саматхехи самматӣти дассетум̣ ‘‘таттха̄’’тиа̄ди вуттам̣. йасмим̣ виха̄ре уппаннам̣, тасмим̣йева ва̄ самматӣти самбандхо. евам̣ сесесупи. таттха йасмим̣ виха̄ре уппаннанти ‘‘йасмим̣ виха̄ре майхам̣ имина̄ патто гахито, чӣварам̣ гахита’’нтиа̄дина̄ (пари. ат̣т̣ха. 341) найена паттачӣвара̄дӣнам̣ аттха̄йа вива̄да̄дхикаран̣ам̣ уппаннам̣ хоти. тасмим̣йева ва̄ самматӣти тасмим̣ виха̄рейева а̄ва̄сикехи саннипатитва̄ ‘‘алам̣, а̄вусо’’ти аттхапаччаттхике сан̃н̃а̄петва̄ па̄л̣имуттакавиниччхайенева вӯпасаментехи саммати. саче пана там̣ адхикаран̣ам̣ нева̄сика̄ вӯпасаметум̣ на сакконти, атхан̃н̃о винайадхаро а̄гантва̄ ‘‘ким̣, а̄вусо, имасмим̣ виха̄ре упосатхо ва̄ пава̄ран̣а̄ ва̄ т̣хита̄’’ти пуччхати, техи ча тасмим̣ ка̄ран̣е катхите там̣ адхикаран̣ам̣ кхандхакато ча парива̄рато ча суттена виниччхинитва̄ вӯпасамети. евампи етасмим̣йева самматӣти дат̣т̣хаббам̣.

ан̃н̃аттха вӯпасаметум̣ гаччханта̄нам̣ антара̄магге ва̄ самматӣти ‘‘на майам̣ етасса виниччхайе тит̣т̣ха̄ма, на̄йам̣ винайе кусало, амукасмим̣ на̄ма га̄ме винайадхара̄ тхера̄ васанти, таттха гантва̄ виниччхинисса̄ма̄’’ти гаччханта̄нам̣ антара̄магге ва̄ ка̄ран̣ам̣ саллаккхетва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃н̃а̄пентехи, ан̃н̃ехи ва̄ те бхиккхӯ ниджджха̄пентехи саммати. на хева кхо пана ан̃н̃аман̃н̃асан̃н̃аттийа̄ ва̄ сабха̄габхиккхуниджджха̄панена ва̄ вӯпасантам̣ хоти, апича кхо пат̣ипатхам̣ а̄гаччханто еко винайадхаро дисва̄ ‘‘каттха̄вусо, гаччхатха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘амукам̣ на̄ма га̄мам̣ имина̄ на̄ма каран̣ена̄’’ти вутте ‘‘алам̣, а̄вусо, ким̣ таттха гатена̄’’ти таттхева дхаммена винайена там̣ адхикаран̣ам̣ вӯпасамети. евампи антара̄магге вӯпасаммати на̄ма.

йаттха гантва̄ сан̇гхасса ниййа̄титам̣, таттха сан̇гхена ва̄ти саче пана ‘‘алам̣, а̄вусо, ким̣ таттха гатена̄’’ти вуччама̄на̄пи ‘‘майам̣ таттхева гантва̄ виниччхайам̣ па̄песса̄ма̄’’ти (пари. ат̣т̣ха. 341) винайадхарасса вачанам̣ ана̄дийитва̄ йаттха гантва̄ сабха̄габхиккхусан̇гхасса адхикаран̣ам̣ ниййа̄титам̣, таттха сан̇гхена ‘‘алам̣, а̄вусо, сан̇гхасаннипа̄там̣ на̄ма гарука’’нти таттхева нисӣдитва̄ виниччхитам̣ саммати. на хева кхо пана сабха̄габхиккхӯнам̣ сан̃н̃аттийа̄ вӯпасантам̣ хоти, апича кхо сан̇гхам̣ саннипа̄тетва̄ а̄рочитам̣ сан̇гхамаджджхе винайадхара̄ вӯпасаменти. евампи таттха сан̇гхена виниччхитам̣ саммати на̄ма.

убба̄хика̄йа самматапуггалехи ва̄ виниччхитанти апалокетва̄ ва̄ кхандхаке вутта̄йа ва̄ н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа самматехи пуггалехи висум̣ ва̄ нисӣдитва̄, тасса̄йева ва̄ париса̄йа ‘‘ан̃н̃ена на кин̃чи катхетабба’’нти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 231) са̄ветва̄ виниччхитам̣. айанти айам̣ йатха̄вутта̄ чатуббидха̄ саммукхата̄.

ка̄ракасан̇гхасса̄ти вӯпасаметум̣ саннипатитасса ка̄ракасан̇гхасса. сан̇гхаса̄маггивасена саммукхӣбха̄воти ‘‘йа̄ватика̄ бхиккхӯ каммаппатта̄, те а̄гата̄ хонти, чханда̄раха̄нам̣ чхандо а̄хат̣о хоти, саммукхӣбхӯта̄ на пат̣иккосантӣ’’ти (чӯл̣ава. 228) евам̣ вуттасан̇гхаса̄маггивасена саммукхӣбха̄во, етена йатха̄ татха̄ падха̄нака̄ракапуггала̄нам̣ саммукхата̄маттам̣ сан̇гхасаммукхата̄ на̄ма на хотӣти дассети. бхӯтата̄ти таччхата̄. саччапарийа̄йо хи идха дхаммасаддо ‘‘дхаммава̄дӣ’’тиа̄дӣсу (дӣ. ни. 1.9, 194) вийа. винети етена̄ти винайо, тасса тасса адхикаран̣асса вӯпасамана̄йа бхагавата̄ вуттавидхи, тасса винайасса саммукхата̄ винайасаммукхата̄. тена̄ха ‘‘йатха̄ там̣…пе… винайасаммукхата̄’’ти. йена̄ти йена пуггалена. аттхапаччаттхика̄нанти (са̄раттха. т̣ӣ. чӯл̣авагга 3.228) вива̄даваттхусан̇кха̄те аттхе паччаттхика̄нам̣. сан̇гхасаммукхата̄ париха̄йати самматапуггалехева вӯпасаманато.

нанти вива̄да̄дхикаран̣ам̣. пан̃чан̇гасаманна̄гатанти (чӯл̣ава. 234) ‘‘на чханда̄гатим̣ гаччхати, на доса̄гатим̣ гаччхати, на моха̄гатим̣ гаччхати, на бхайа̄гатим̣ гаччхати, гахита̄гахитам̣ джа̄на̄тӣ’’ти вуттехи пан̃чахан̇гехи саманна̄гатам̣. гӯл̣хакавиват̣акасакан̣н̣аджаппакесу тӣсу сала̄кагга̄хесӯти ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тесам̣ бхиккхӯнам̣ сан̃н̃аттийа̄ тайо сала̄кагга̄хаке гӯл̣хакам̣, виват̣акам̣, сакан̣н̣аджаппака’’нти (чӯл̣ава. 235) саматхаккхандхаке вуттесу тӣсу сала̄кагга̄хесу. сала̄кам̣ га̄хетва̄ти дхаммава̄дӣнан̃ча адхаммава̄дӣнан̃ча сала̄ка̄йо нимиттасан̃н̃ам̣ а̄ропетва̄ чӣварабхоге катва̄ саматхаккхандхаке вуттанайена га̄ха̄петва̄. еван̃хи таттха вуттам̣

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, гӯл̣хако сала̄кагга̄хо хоти? тена сала̄кагга̄ха̄пакена бхиккхуна̄ сала̄ка̄йо ван̣н̣а̄ван̣н̣а̄йо катва̄ екамеко бхиккху упасан̇камитва̄ евамасса вачанӣйо ‘айам̣ евам̣ва̄дисса сала̄ка̄, айам̣ евам̣ва̄дисса сала̄ка̄, йам̣ иччхаси, там̣ ган̣ха̄хӣ’ти. гахите ваттаббо ‘ма̄ ча кассачи дассехӣ’ти. саче джа̄на̄ти ‘адхаммава̄дӣ бахутара̄’ти, ‘дуггахо’ти паччуккад̣д̣хитаббам̣. саче джа̄на̄ти ‘дхаммава̄дӣ бахутара̄’ти, ‘суггахо’ти са̄ветаббам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, гӯл̣хако сала̄кагга̄хо хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, виват̣ако сала̄кагга̄хо хоти? саче джа̄на̄ти ‘дхаммава̄дӣ бахутара̄’ти, виссат̣т̣хенева виват̣ена га̄хетаббо. евам̣ кхо, бхиккхаве, виват̣ако сала̄кагга̄хо хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, сакан̣н̣аджаппако сала̄кагга̄хо хоти? тена сала̄кагга̄ха̄пакена бхиккхуна̄ екамекасса бхиккхуно упакан̣н̣аке а̄рочетаббам̣ ‘айам̣ евам̣ва̄дисса сала̄ка̄, айам̣ евава̄дисса сала̄ка̄, йам̣ иччхаси, там̣ ган̣ха̄хӣ’ти. гахите ваттаббо ‘ма̄ ча кассачи а̄рочехӣ’ти. саче джа̄на̄ти ‘адхаммава̄дӣ бахутара̄’ти, ‘дуггахо’ти паччуккад̣д̣хитаббам̣. саче джа̄на̄ти ‘дхаммава̄дӣ бахутара̄’ти, ‘суггахо’ти са̄ветаббам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, сакан̣н̣аджаппако сала̄кагга̄хо хотӣ’’ти.

еттха ча аладжджуссанна̄йа (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 235) париса̄йа гӯл̣хако сала̄кагга̄хо ка̄таббо, ладжджуссанна̄йа виват̣ако, ба̄луссанна̄йа сакан̣н̣аджаппакоти ведитаббо. дхаммава̄дӣнам̣ йебхуййата̄йа̄ти дхаммава̄дӣнам̣ екенапи адхиката̄йа, ко пана ва̄до двӣхи тӣхи.

‘‘чатӯхи саматхехи самматӣ’’ти идам̣ саббасан̇га̄хакавасена вуттам̣, таттха пана двӣхи ева вӯпасаманам̣ дат̣т̣хаббам̣. евам̣ виниччхитанти саче а̄патти наттхи, убхо кхама̄петва̄, атха аттхи, а̄паттим̣ дассетва̄ ропанавасена виниччхитам̣. пат̣икаммам̣ пана а̄патта̄дхикаран̣асаматхе парато а̄гамиссатӣти. на саман̣аса̄руппам̣ асса̄ман̣акам̣, саман̣ехи акаттаббам̣, тасмим̣. аджджха̄ча̄ре вӣтиккаме сати.

па̄ра̄джикаса̄мантена ва̄ти дуккат̣ена ва̄ тхуллаччайена ва̄. метхунадхамме хи па̄ра̄джикаса̄манта̄ на̄ма дуккат̣ам̣ хоти, адинна̄да̄на̄дӣсу тхуллаччайам̣. пат̣ичаратоти пат̣иччха̄дентасса. аччхиннамӯло бхависсатӣти па̄ра̄джикам̣ ана̄панно бхависсати, сӣлава̄ бхависсатӣти вуттам̣ хоти. самма̄ ваттитва̄ти ваттам̣ пӯретва̄. оса̄ран̣ам̣ лабхиссатӣти каммаппат̣иппассаддхим̣ лабхиссати.

тасса̄ти а̄патта̄дхикаран̣асса. саммукха̄винайенева вӯпасамо наттхи пат̣ин̃н̃а̄йа, татха̄рӯпа̄йа кхантийа̄ ва̄ вина̄ авӯпасаманато. йа̄ пана пат̣ин̃н̃а̄ти самбандхо.

еттха̄ти а̄паттидесана̄йам̣. сийа̄ти авассам̣. каккхал̣атта̄йа ва̄л̣атта̄йа̄ти каккхал̣абха̄ва̄йа чева ва̄л̣абха̄ва̄йа ча. тхуллаваджджанти па̄ра̄джикан̃чева сан̇гха̄дисесан̃ча. гихиппат̣исам̣йуттанти гихӣнам̣ хӣнена кхум̣санавамбханадхаммикаппат̣иссавесу а̄паннам̣ а̄паттим̣.

йатха̄нурӯпанти ‘‘двӣхи саматхехи, тӣхи, чатӯхи, екена̄’’ти евам̣ вуттанайенева йатха̄нурӯпам̣. еттха̄ти имасмим̣ саматха̄дхика̄ре. виниччхайанайоти виниччхайанайаматтам̣. тена̄ха ‘‘виттха̄ро пана̄’’тиа̄ди. асса̄ти виттха̄расса. самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттоти самантапа̄са̄дика̄йа на̄ма винайат̣т̣хакатха̄йам̣ вутто. тасма̄ таттха вуттанайенева ведитабботи адхиппа̄йо.

еттаканти етам̣парамам̣, на ито бхиййо.

адхикаран̣асаматхаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

бхиккхупа̄тимоккхаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

бхиккхунӣпа̄тимоккхаван̣н̣ана̄

па̄ра̄джикакан̣д̣ам̣

на̄тхо бхиккхунӣнам̣ хитаттха̄йа йам̣ па̄тимоккхам̣ пака̄сайӣти самбандхо. таттха пака̄сайӣти десайи, пан̃н̃а̄пайӣти аттхо.

са̄дха̄ран̣апа̄ра̄джикам̣

1. метхунадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄

абхила̄паматтанти вачанаматтам̣, на аттхоти адхиппа̄йо. лин̇габхедаматтанти пурисалин̇гам̣ иттхилин̇ганти висесаматтам̣. висесоти на̄на̄ттам̣. чхандена чева̄ти пемена чева, синехена чева̄ти аттхо. ручийа̄ ча̄ти иччха̄йа ча. падхам̣сита̄йа̄ти дӯсита̄йа. парипун̣н̣а̄ упасампада̄ йасса̄ са̄ парипун̣н̣ӯпасампада̄, убхатосан̇гхена упасампанна̄ти аттхо.

метхунадхаммасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

аса̄дха̄ран̣апа̄ра̄джикам̣

5. уббхаджа̄н̣уман̣д̣аласиккха̄падаван̣н̣ана̄

уббхакаппаранти дутийамаха̄сандхито уддхам̣. ито чито ча сан̃чаран̣анти хаттхасса ва̄ ка̄йасса ва̄ тирийам̣ ито чито ча сан̃чаран̣ам̣.

екатоавассутети (па̄чи. ат̣т̣ха. 662) бхиккхунийа̄ авассаве, бхиккхунийа̄ ка̄йасам̣саггара̄гена авассутабха̄ве сатӣти аттхо. бхиккхунийа̄ васенева ча екатоавассутабха̄во гахетаббо. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 662) –

‘‘екатоавассутети еттха кин̃ча̄пи ‘екато’ти ависесена вуттам̣, татха̄пи бхиккхунийа̄ ева авассуте сати айам̣ а̄паттибхедо вуттоти ведитаббо’’ти.

пурисасса ка̄йанти пурисасса йам̣ кан̃чи ка̄йам̣. убхатоавассутепӣти бхиккхунийа̄ чева пурисасса ча ка̄йасам̣саггара̄гена авассутабха̄ве сатипи. ка̄йена̄ти йатха̄париччхиннена аттано ка̄йена. ка̄йаппат̣ибаддханти пурисасса ка̄йаппат̣ибаддхам̣. авасесака̄йена ва̄ти йатха̄париччхиннака̄йато авасесена ка̄йена, уббхаккхакаадходжа̄н̣уман̣д̣алаадхокаппарасан̇кха̄тена ка̄йена̄ти вуттам̣ хоти. тасса ка̄йанти авассутасса тасса пурисасса йам̣ кан̃чи ка̄йам̣. йатха̄ четтха сайам̣ а̄масантийа̄ тхуллаччайам̣, евам̣ тасса а̄масанам̣ са̄дийантийа̄пӣти дат̣т̣хаббам̣. пурисасса ка̄йасам̣саггара̄го наттхӣти пурисасса метхунара̄го, гехаситапемам̣, суддхачиттам̣ ва̄. авасесети па̄ра̄джикакхеттато авасесе. ка̄йаппат̣ибаддхена ка̄йаппат̣ибаддха̄дибхедети ‘‘ка̄йаппат̣ибаддхена ка̄йаппат̣ибаддхам̣ а̄масати, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄дике (па̄чи. 659, 662) саббава̄ре. ‘‘асан̃чичча̄’’тиа̄дӣсу вираджджхитва̄ ва̄ а̄масантийа̄, ан̃н̃авихита̄йа ва̄, ‘‘айам̣ пурисо’’ти ва̄ ‘‘иттхӣ’’ти ва̄ аджа̄нантийа̄ ва̄, тена пхут̣т̣ха̄йапи там̣ пхассам̣ асса̄дайантийа̄ ва̄ а̄масанепи сати ана̄патти.

уббхаджа̄н̣уман̣д̣аласиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ваджджаппат̣иччха̄дика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паннанти бхиккхӯхи са̄дха̄ран̣а̄нам̣ чатуннам̣, аса̄дха̄ран̣а̄нам̣ чатуннан̃ча̄ти ат̣т̣ханнаман̃н̃атарам̣ аджджха̄паннам̣. идан̃ча па̄ра̄джикам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 666) паччха̄ пан̃н̃аттам̣, сан̇гӣтика̄рака̄чарийехи пана пуримена саддхим̣ йугал̣ам̣ катва̄ имасмим̣ ока̄се т̣хапитанти ведитаббам̣. ‘‘ат̣т̣ханнам̣ па̄ра̄джика̄нам̣ ан̃н̃атара’’нти (па̄чи. 666) вачанато пана ваджджаппат̣иччха̄дикам̣ йа̄ пат̣иччха̄дети, са̄пи ваджджаппат̣иччха̄дика̄ ева̄ти дат̣т̣хаббам̣. кин̃ча̄пи ваджджаппат̣иччха̄данам̣ пемавасена хоти, татха̄пи сиккха̄падавӣтиккамачиттам̣ доманассамева хотӣти катва̄ дуккхаведанам̣ хотӣти ‘‘татра хи па̄читтийам̣…пе… сесам̣ та̄дисамева̄’’ти вуттам̣.

ваджджаппат̣иччха̄дика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. уккхитта̄нуваттика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

саттхуса̄санена̄ти н̃аттисампада̄йа чева анусса̄ванасампада̄йа ча. идха пана чодана̄са̄ран̣а̄пуббакамева н̃аттианусса̄ванам̣ саттхуса̄сананти а̄ха ‘‘идха̄пӣ’’тиа̄ди. каран̣анти н̃аттит̣т̣хапанан̃чева анусса̄вана̄вачанан̃ча. ана̄даранти пуггале чева дхамме ча а̄даравирахитам̣. тена̄ха ‘‘йена̄’’тиа̄ди. таттха парийа̄паннаган̣е ва̄ти тасмим̣ сан̇гхе парийа̄панне самбахулапуггаласан̇кха̄те ган̣е ва̄. ‘‘самма̄ваттана̄йа аваттама̄нанти аттхо’’ти имина̄ адхиппа̄йаттхо вутто. екакамма̄дикети екакаммаекуддесасамасиккха̄та̄йа. саха айанабха̄вена̄ти саха ваттанабха̄вена. сама̄но сам̣ва̄со етесанти сама̄насам̣ва̄сака̄.

ида̄ни йена сам̣ва̄сена те ‘‘сама̄насам̣ва̄сака̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 669) вутта̄, со сам̣ва̄со тасса уккхиттакасса техи саддхим̣ наттхи, йехи ча саддхим̣ тасса со сам̣ва̄со наттхи, на тена те бхиккхӯ аттано саха̄йа̄ ката̄ хонти, тасма̄ со акатасаха̄йо на̄ма̄ти имаматтхам̣ дассетум̣ ‘‘йасса пана̄’’тиа̄ди вуттам̣. евам̣ падаван̣н̣анам̣ катва̄ ида̄ни аттхаматтам̣ дассетум̣ ‘‘сама̄насам̣ва̄сакабха̄вам̣ анупагатанти аттхо’’ти вуттам̣. ким̣ там̣ ануваттананти кассачи а̄сан̇ка̄ сийа̄ти там̣ сарӯпато дассенто ‘‘йам̣дит̣т̣хико со хотӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха соти йо уккхиттако, со.

уккхитта̄нуваттика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. ат̣т̣хаваттхука̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

локасса̄дамиттасантхававасена̄ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.675) локасса̄дасан̇кха̄тасса миттасантхавасса васена. ким̣ танти а̄ха ‘‘ка̄йасам̣саггара̄гена̄’’ти. ка̄йасам̣саггара̄генева тинта̄ идха авассута̄ на̄ма, на метхунара̄гена̄ти. катхаметам̣ вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘айамева хӣ’’тиа̄ди. ким̣ панеттха ка̄ран̣анти а̄ха ‘‘самантапа̄са̄дика̄йам̣ панасса вича̄ран̣а̄ ката̄’’ти. таттха̄йам̣ вича̄ран̣а̄ – еттха ча асаддхаммоти ка̄йасам̣саггова ведитаббо, на метхунадхаммо. на хи метхунасса са̄манта̄ тхуллаччайам̣ хоти. ‘‘вин̃н̃ӯ пат̣ибало ка̄йасам̣саггам̣ сама̄паджджиту’’нти (па̄чи. 676) вачанампи четтха са̄дхаканти. йам̣ йена катам̣, там̣ тассева хотӣти. пурисапуггаласса̄ти са̄мивачананти дассетум̣ ‘‘йам̣ пурисапуггалена̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха хаттхоти аттано хаттхо. на кевалан̃четтха хаттхаггахан̣анти ‘‘хаттхо на̄ма каппарам̣ упа̄да̄йа йа̄ва агганакха̄’’ти (па̄чи. 676) вуттасса хаттхассева гахан̣ам̣, атха кхо тасса ча ан̃н̃ассапи апа̄ра̄джикакхеттасса гахан̣ам̣ екаджджхам̣ катва̄ ‘‘хаттхаггахан̣а’’нти вуттам̣. татха̄ сан̇гха̄т̣икан̣н̣аггахан̣анти на кевалам̣ сан̇гха̄т̣икан̣н̣ассева гахан̣ам̣, атха кхо тасса ча ан̃н̃ассапи йасса кассачи чӣвараппадесасса гахан̣ам̣ вуттанти дассетум̣ ‘‘еттха ча йасса кассачӣ’’тиа̄ди вуттам̣. иттханна̄мам̣ т̣ха̄нанти евам̣на̄макам̣ т̣ха̄нам̣. ‘‘пат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ пӯретва̄’’ти идам̣ нидассанаматтам̣. тасма̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ екантарика̄йа ва̄ йена тена найена пӯретва̄ти аттхо.

та̄ а̄паттийоти та̄ а̄панна̄ а̄паттийо. йатха̄ чекекасмим̣ ваттхусмим̣ евам̣ висум̣ висум̣ саттасу ваттхӯсу сатаккхаттумпи вӣтиккантесу та̄ а̄паттийо десетва̄ муччати. ган̣анӯпика̄ти деситаган̣анам̣ упагаччхати. дхураниккхепам̣ катва̄ти ‘‘ан̃н̃ам̣ ваттхум̣ а̄паджджисса̄мӣ’’ти усса̄хам̣ т̣хапетва̄.

ат̣т̣хаваттхука̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

бхиккхунипа̄тимоккхе па̄ра̄джикаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сан̇гха̄дисесакан̣д̣ам̣

1. уссайава̄дика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

ма̄нуссайавасена кодхӯссайавасена̄ти ба̄хулланайена вуттам̣. тенева ваккхати ‘‘тичиттам̣ тиведана’’нти. ад̣д̣акаран̣аттха̄йа̄ти еттха ад̣д̣оти воха̄рикавиниччхайо вуччати. йам̣ паббаджита̄ ‘‘адхикаран̣а’’нтипи ваданти, тасса каран̣аттха̄йа воха̄рикавиниччхайаттха̄йа̄ти вуттам̣ хоти. вӣтиккамаккхан̣ейева̄ти ваттхуджджха̄ча̄раккхан̣ейева, на татийа̄йа саманубха̄сана̄йа̄ти адхиппа̄йо. бхиккхуним̣ сан̇гхато нисса̄ретӣти а̄паннам̣ бхиккхуним̣ бхиккхунисан̇гхамха̄ нисса̄рети. хетумхи ча̄йам̣ каттувоха̄ро ‘‘нисса̄ран̣ахетубхӯтадхаммо ‘нисса̄ран̣ӣйо’ти вутто’’ти катва̄.

йаттха т̣хита̄йа̄ти упассайабхиккха̄ча̄рамагга̄дӣсу йасмим̣ т̣ха̄не т̣хита̄йа. тато пат̣т̣ха̄йа гаччхантийа̄ти тато пат̣т̣ха̄йа воха̄рика̄нам̣ сантикам̣ гаччхантийа̄. дутийети дутийа̄рочане. тена̄ти упа̄сакена. евам̣ вутта̄йа̄ти ‘‘мама ча тава ча катхам̣ твам̣йева а̄рочехӣ’’ти вутта̄йа. ан̃н̃ена катха̄петӣти каппийака̄ракена катха̄пети. йатха̄ ва̄ татха̄ ва̄ хи а̄рочийама̄нети каппийака̄рако ва̄ бхиккхунийа̄ катхам̣ пат̣хамам̣ а̄рочету, итаро ва̄ аттано катхам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 679). каппийака̄рако ва̄ убхиннампи катхам̣, итаро ва̄ убхиннампи катхам̣ а̄рочетӯти евам̣ йатха̄ татха̄ а̄рочийама̄не. убхиннампи пана катхам̣ сутва̄ти йатха̄ татха̄ ва̄ а̄рочитам̣ пана убхиннампи катхам̣ сутва̄.

а̄кад̣д̣хийама̄на̄ гаччхатӣти вуччама̄на̄ воха̄рика̄нам̣ сантикам̣ гаччхати, имасса ‘‘тасса̄ ана̄паттӣ’’ти имина̄ самбандхо. евам̣ сесесупи. раккхам̣ йа̄чатӣти дхаммикам̣ раккхам̣ йа̄чати. ида̄ни йатха̄ йа̄чита̄ раккха̄ дхаммика̄ хоти, там̣ дассетум̣ ‘‘упассайе ан̃н̃ехи катам̣ ана̄ча̄рам̣ анодисса а̄чиккхантӣ’’ти вуттам̣. таттха атӣтам̣ а̄раббха аттхи одисса а̄чиккхана̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 679), аттхи анодисса а̄чиккхана̄, ана̄гатам̣ а̄раббха̄пи аттхи одисса а̄чиккхана̄, аттхи анодисса а̄чиккхана̄.

катхам̣ атӣтам̣ а̄раббха одисса а̄чиккхана̄ хоти? бхиккхунупассайе га̄мада̄рака̄, дхутта̄дайо ва̄ йе кечи ана̄ча̄рам̣ ва̄ а̄чаранти, руккхам̣ ва̄ чхинданти, пхала̄пхалам̣ ва̄ харанти, париккха̄ре ва̄ аччхинданти. бхиккхунӣ воха̄рике упасан̇камитва̄ ‘‘амха̄кам̣ упассайе идам̣ на̄ма ката’’нти вадати. ‘‘кена̄’’ти вутте ‘‘асукена ча асукена ча̄’’ти а̄чиккхати. евам̣ атӣтам̣ а̄раббха одисса а̄чиккхана̄ хоти, са̄ на ват̣т̣ати. тан̃че сутва̄ те воха̄рика̄ тесам̣ дан̣д̣ам̣ каронти, саббам̣ бхиккхунийа̄ гӣва̄ хоти. ‘‘дан̣д̣ам̣ ган̣хиссантӣ’’ти адхиппа̄йепи сати гӣва̄йева хоти. саче пана тасса ‘‘дан̣д̣ам̣ ган̣хатха̄’’ти вадати, пан̃чама̄сакаматте гахите па̄ра̄джикам̣ хоти.

техи ‘‘кена̄’’ти вутте пана ‘‘асукена̄’ти ваттум̣ амха̄кам̣ на ват̣т̣ати, тумхейева джа̄ниссатха. кевалан̃хи майам̣ раккхам̣ йа̄ча̄ма, там̣ но детха, авахат̣абхан̣д̣ампи а̄хара̄петха̄’’ти ваттаббам̣. евам̣ анодисса а̄чиккхана̄ хоти, са̄ ват̣т̣ати. евам̣ вутте сачепи те воха̄рика̄ те ка̄раке гавеситва̄ тесам̣ дан̣д̣ам̣ каронти, саббам̣ са̄патеййампи гахитам̣, бхиккхунийа̄ нева гӣва̄, на а̄патти.

париккха̄рам̣ харанте дисва̄ тесам̣ анаттхака̄мата̄йа ‘‘чоро чоро’’ти ваттумпи на ват̣т̣ати. евам̣ вуттепи хи йам̣ тесам̣ дан̣д̣ам̣ каронти, саббам̣ бхиккхунийа̄ гӣва̄ хоти. аттано вачанакарам̣ пана ‘‘имина̄ ме париккха̄ро гахито, там̣ а̄хара̄пехи, ма̄ часса дан̣д̣ам̣ каротха̄’’ти ваттум̣ ват̣т̣ати. да̄сада̄сива̄пиа̄дӣнам̣ аттха̄йа ад̣д̣ам̣ каронти, айам̣ акаппийаад̣д̣о на̄ма, на ват̣т̣ати.

катхам̣ ана̄гатам̣ а̄раббха одисса а̄чиккхана̄ хоти? вуттанайенева парехи ана̄ча̄ра̄дӣсу катесу бхиккхунӣ воха̄рике евам̣ вадати ‘‘амха̄кам̣ упассайе идан̃чидан̃ча каронти, раккхам̣ но детха а̄йатим̣ акаран̣аттха̄йа̄’’ти. ‘‘кена евам̣ ката’’нти вутте ‘‘асукена ча асукена ча̄’’ти а̄чиккхати. евам̣ ана̄гатам̣ а̄раббха одисса а̄чиккхана̄ хоти, са̄пи на ват̣т̣ати. тесан̃хи дан̣д̣е кате пуриманайенева саббам̣ бхиккхунийа̄ гӣва̄. сесам̣ пуримасадисамева.

саче пана воха̄рика̄ бхиккхунупассайе еварӯпам̣ ана̄ча̄рам̣ каронта̄нам̣ ‘‘имам̣ на̄ма дан̣д̣ам̣ карома̄’’ти бхерим̣ чара̄петва̄ а̄н̣а̄йа атит̣т̣хама̄не парийеситва̄ дан̣д̣ам̣ каронти, бхиккхунийа̄ нева гӣва̄, на а̄патти.

йо ча̄йам̣ бхиккхунӣнам̣ вутто, бхиккхӯнампи есева найо. бхиккхунопи хи одисса а̄чиккхана̄ на ват̣т̣ати, йам̣ татха̄ а̄чиккхите тесам̣ дан̣д̣ам̣ каронти, там̣ саббам̣ гӣва̄ хоти. вуттанайенева дан̣д̣ам̣ ган̣ха̄пентасса па̄ра̄джикам̣. йо пана ‘‘дан̣д̣ам̣ кариссантӣ’’ти джа̄нантопи анодисса катхети, те ча парийеситва̄ дан̣д̣ам̣ каронтийева, на досо. виха̄расӣма̄йа руккха̄дӣни чхинданта̄нам̣ ва̄сипхарасуа̄дӣни гахетва̄ па̄са̄н̣е кот̣т̣енти, на ват̣т̣ати. саче дха̄ра̄ бхиджджати, ка̄ра̄петва̄ да̄табба̄. упадха̄витва̄ тесам̣ париккха̄ре ган̣ханти, тампи на ка̄таббам̣. лахупариваттан̃хи читтам̣, тхеййачетана̄йа уппанна̄йа мӯлаччхеджджампи гаччхеййа.

уссайава̄дика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. чоривут̣т̣ха̄пика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

маллаган̣абхат̣ипуттаган̣а̄дикантиа̄дӣсу (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.683) маллаган̣о на̄ма на̄ра̄йанабхаттико таттха таттха па̄нӣйат̣т̣хапанапоккхаран̣икхан̣ана̄дипун̃н̃акаммака̄рако ган̣о. бхат̣ипуттаган̣о на̄ма кума̄рабхаттикаган̣о. дхаммаган̣оти са̄санабхаттико анекаппака̄рапун̃н̃акаммака̄рако ган̣о. гандхикасен̣ӣти анекаппака̄расугандхивикатика̄рако ган̣о. дуссикасен̣ӣти дуссава̄н̣иджасамӯхо, песака̄раган̣оти аттхо.

вут̣т̣ха̄пентийа̄ти упасампа̄дентийа̄. кеначи каран̣ӣйена пакканта̄су бхиккхунӣсу агантва̄ кхан̣д̣асӣмам̣ йатха̄нисиннат̣т̣ха̄нейева аттано нисситакапариса̄йа саддхим̣ вут̣т̣ха̄пентийа̄ ва̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 683), ан̃н̃ам̣ сӣмам̣ ва̄ надим̣ ва̄ гантва̄ вут̣т̣ха̄пентийа̄ ка̄йава̄ча̄читтато самут̣т̣ха̄тӣти а̄ха ‘‘чоривут̣т̣ха̄панасамут̣т̣ха̄на’’нти. ана̄пуччха̄ вут̣т̣ха̄панавасена кирийа̄кирийам̣. пан̃н̃аттим̣ аджа̄нанта̄ арийа̄пи вут̣т̣ха̄пентӣти ва̄ каммава̄ча̄парийоса̄не а̄паттиккхан̣е випа̄ка̄бйа̄катасаман̇гита̄васена ва̄ тичиттам̣.

чоривут̣т̣ха̄пика̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. екага̄мантарагаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ан̃н̃о га̄мо га̄мантарам̣. надипа̄ранти надийа̄ па̄риматӣрам̣. ‘‘га̄мантарам̣ гаччхеййа̄’’ти (па̄чи. 687, 691) вуттатта̄ ан̃н̃асмим̣ га̄мейева а̄патти, на сакага̄мети а̄ха ‘‘сакага̄мато та̄ва̄’’тиа̄ди. париккхепе ва̄ упача̄ре ва̄ атиккантети париккхиттасса га̄масса париккхепе ва̄ апариккхиттасса га̄масса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄не ва̄ атикканте. дутийена атиккантаматтети дутийена па̄дена итарасса га̄масса париккхепе ва̄ упача̄ре ва̄ атиккантаматте. йесу пана поттхакесу ‘‘екена па̄дена итарасса га̄масса париккхепе ва̄ атикканте, упача̄ре ва̄ окканте тхуллаччайам̣, дутийена атиккантаматте, оккантаматте ва̄ сан̇гха̄дисесо’’ти па̄т̣хо диссати, таттха ‘‘окканте, оккантаматте ва̄’’ти ета̄ни две пада̄ни па̄л̣ийа̄ вируджджханти. ‘‘апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ атикка̄ментийа̄’’ти (па̄чи. 692) хи па̄л̣и. татха̄ самантапа̄са̄дика̄йапи вируджджханти. таттха хи –

‘‘париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нам̣ екена па̄дена атиккамати, тхуллаччайам̣. дутийена атиккантаматте сан̇гха̄дисесо. апичеттха сакага̄мато…пе… екена па̄дена итарасса га̄масса париккхепе ва̄ упача̄рева̄ атиккантаматте тхуллаччайам̣, дутийена атиккантаматте сан̇гха̄дисесо’’ти –

вуттам̣. ‘‘пат̣хамам̣ па̄дам̣ атикка̄ментийа̄’’тиа̄дивачанато (па̄чи. 692) падаса̄ гаманамева идха̄дхиппетанти а̄ха ‘‘падаса̄ пависантийа̄ а̄паттӣ’’ти. имина̄ сачепи хаттхипит̣т̣хиа̄дӣхи ва̄ иддхийа̄ ва̄ пависати, ват̣т̣атийева̄ти дассети. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана самантапа̄са̄дика̄йа (па̄чи. ат̣т̣ха. 692) вуттоти адхиппа̄йо.

надипа̄рагамане вутталаккхан̣а̄йа надийа̄ти ‘‘надӣ на̄ма тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄детва̄ йаттха каттхачи уттарантийа̄ антарава̄сако темийатӣ’’ти (па̄чи. 692) надипа̄рагаманавибхан̇ге вутталаккхан̣а̄йа надийа̄. надипа̄рагаманавибхан̇го хи идха надипа̄рагаманасаддена вутто. пуна ориматӣрамева паччуттарантийа̄ ва̄ти паратӣрам̣ гантука̄мата̄йа отин̣н̣атта̄ вуттам̣. итарисса̄ пана айам̣ паккантат̣т̣ха̄не т̣хита̄ хоти, тасма̄ паратӣрам̣ гаччхантийа̄ ана̄патти. саче саджджха̄йам̣ ва̄ падха̄нам̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ ва̄ кин̃чи каммам̣ курума̄на̄ ‘‘пуре арун̣ейева дутийика̄йа сантикам̣ гамисса̄мӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 692) а̄бхогам̣ кароти, аджа̄нантийа̄ ева тасса̄ арун̣о уггаччхати, ана̄паттӣти а̄ха ‘‘пуре арун̣ейева̄’’тиа̄ди. атха пана ‘‘йа̄ва арун̣уггамана̄ идхева бхависса̄мӣ’’ти ва̄ ана̄бхогена ва̄ виха̄расса екадесе аччхати, дутийика̄йа хаттхапа̄сам̣ на отарати, арун̣уггамане сан̇гха̄дисесо. хаттхапа̄сойева хи идха пама̄н̣ам̣. хаттхапа̄са̄тиккаме екагаббхопи на раккхати. тена̄ха ‘‘екагаббхе…пе… а̄паттӣ’’ти.

дассанӯпача̄рам̣ ва̄ саванӯпача̄рам̣ ва̄ти еттха дассанӯпача̄ро на̄ма йаттха т̣хитам̣ дутийика̄ пассати. саванӯпача̄ро на̄ма йаттха т̣хита̄ маггамӯл̣хасаддена вийа, дхаммассавана̄рочанасаддена вийа ча ‘‘аййе’’ти садда̄йантийа̄ саддам̣ сун̣а̄ти. тасма̄ти йасма̄ охӣйанам̣ на̄ма дассанӯпача̄расаванӯпача̄ра̄наман̃н̃атарасса виджаханам̣, тасма̄. антога̄ме пана охӣйанам̣ ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘индакхӣла̄тиккамато пат̣т̣ха̄йа̄’’ти а̄ди. таттха индакхӣла̄тиккаматоти умма̄ра̄тиккамато. бахига̄мети га̄масса бахипадесе. маггамӯл̣ха̄ учча̄саддам̣ каронтӣти а̄ха ‘‘маггамӯл̣хасаддена вийа̄’’ти. маггамӯл̣хам̣ авха̄йантасса саддена вийа̄типи ваданти. садда̄йантийа̄ти саддам̣ каронтийа̄. ‘‘саддассавана̄тиккаме а̄паттийева̄’’ти имина̄ дассанӯпача̄ро еварӯпе саванӯпача̄ре виджахите на раккхати, джахитаматтева а̄патти сан̇гха̄дисесасса̄ти дассети.

маггам̣ гаччхантӣти екамаггам̣ гаччханти. саче пурима̄йо ан̃н̃ена маггена гаччханти, пакканта̄ на̄ма хонти, ана̄паттийева. двиннам̣ гаччхантӣнам̣ ека̄ анубандхитум̣ асакконтӣ ‘‘гаччхату айа’’нти охӣйати, итара̄пи ‘‘охӣйату айа’’нти гаччхати, двиннампи а̄патти. саче пана гаччхантӣсу пурима̄пи ан̃н̃ам̣ маггам̣ ган̣ха̄ти, паччхима̄пи ан̃н̃ам̣, ека̄ екисса̄ паккантат̣т̣ха̄не тит̣т̣хати, двиннампи ана̄патти.

‘‘сан̇гха̄дисеса̄ чатуро’’ти (пари. ат̣т̣ха. 479) айам̣ пан̃хо арун̣уггамане га̄мантарапарийа̄паннам̣ надипа̄рам̣ оккантабхиккхуним̣ сандха̄йа вутто. са̄ хи сакага̄мато паччӯсасамайе никкхамитва̄ арун̣уггаманака̄ле вуттаппака̄рам̣ надипа̄рам̣ оккантаматта̄ва раттивиппава̄сага̄мантаранадипа̄рагаманаган̣амха̄охӣйаналаккхан̣е екаппаха̄ренева чатуро сан̇гха̄дисесе а̄паджджати.

паккхасан̇канта̄йа ва̄ти титтха̄йатанам̣ сан̇канта̄йа. анантара̄йена̄ти хаттхимочана̄диантара̄йам̣ вина̄.

екага̄мантарагаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. уккхиттакаоса̄ран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

тассева ка̄ракасан̇гхасса̄ти йо уккхепанӣйакаммака̄рако ган̣о, тассева ка̄ракасан̇гхасса. ватте ва̄ ваттантинти течатта̄лӣсаппабхеде неттха̄раватте ваттама̄нам̣.

уккхиттакаоса̄ран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. бходжанаппат̣иггахан̣апат̣хамасиккха̄падаван̣н̣ана̄

екатоавассутети пуггаласса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ авассуте. маха̄паччарийам̣ панеттха ‘‘бхиккхунийа̄ авассутабха̄вети дат̣т̣хабба’’нти (па̄чи. ат̣т̣ха. 701) вуттам̣. там̣ ‘‘анавассутоти джа̄нантӣ пат̣игган̣ха̄тӣ’’ти (па̄чи. 703) има̄йа па̄л̣ийа̄ на самети. йади хи пуггаласса авассутабха̄во наппама̄н̣ам̣, ким̣ ‘‘анавассутоти джа̄нантӣ’’ти имина̄ вачанена, ‘‘ана̄патти убхатоанавассута̄ хонти, анавассута̄ пат̣игган̣ха̄тӣ’’ти еттакамева ваттаббам̣ сийа̄. убхосу анавассутесӯти пуггало чева бхиккхунӣ ча̄ти убхосу анавассутесу ган̣хантийа̄ саббатха̄пи ана̄патти. ‘‘анавассуто’’ти ва̄ н̃атва̄ ган̣хантийа̄ти сайам̣ анавассута̄ сама̄на̄ авассутепи ‘‘анавассуто айа’’нти сан̃н̃а̄йа тасса хаттхато пат̣игган̣хантийа̄. атха сайам̣ анавассута̄пи ан̃н̃ам̣ авассутам̣ ва̄ анавассутам̣ ва̄ ‘‘авассуто’’ти н̃атва̄ пат̣игган̣ха̄ти, дуккат̣амева. вуттан̃хетам̣ анантарасиккха̄паде ‘‘кисса твам̣, аййе, на пат̣игган̣ха̄сӣти, авассута̄, аййети, твам̣ пана, аййе, авассута̄ти, на̄хам̣, аййе, авассута̄’’ти.

бходжанаппат̣иггахан̣апат̣хамасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. бходжанаппат̣иггахан̣адутийасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дуккат̣а̄дика̄ сан̇гха̄дисесапарийоса̄на̄ а̄паттийо имина̄ сиккха̄падена уййоджика̄йева, итарисса̄ пана а̄паттибхедо пат̣хамасиккха̄падена̄ти а̄ха ‘‘са̄ евам̣ уййоджанена̄’’тиа̄ди.

кула̄нуддайата̄йа̄ти кула̄нукампаката̄йа.

бходжанаппат̣иггахан̣адутийасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7-13. сан̃чаритта̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

саттама̄дӣни утта̄наттха̄нева.

сан̃чаритта̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

14-17. сан̇гхабхедака̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

бхиккхунӣ сан̇гхам̣ на бхиндатӣти каммам̣, уддесо ча̄ти двӣхи бхедо, со та̄йа саддхим̣ наттхӣти бхиккхунӣ сан̇гхам̣ на бхиндати. на кевалам̣ парива̄са̄бха̄войева̄ти а̄ха ‘‘чха̄данапаччайа̄пӣ’’тиа̄ди. еттха ча ‘‘чха̄данапаччайа̄пи на дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти па̄т̣хо дат̣т̣хаббо, чха̄данапаччайа̄пи дуккат̣ам̣ на а̄паджджатӣти аттхо. еван̃ча катва̄ –

‘‘а̄паджджати гарукам̣ са̄васесам̣;

чха̄дети ана̄дарийам̣ пат̣ичча;

на бхиккхунӣ но ча пхусеййа ваджджам̣;

пан̃ха̄меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 481) –

еттха бхиккхуниниседхо упапанно хоти. йесу пана поттхакесу ‘‘чха̄данапаччайа̄ пана дуккат̣ам̣ а̄паджджатӣ’’ти вина̄ на-ка̄рам̣ па̄т̣хо диссати, со пама̄далекхоти дат̣т̣хаббам̣. тасма̄ти йасма̄ парива̄со на̄ма наттхи, тасма̄. аттано сӣмам̣ содхетва̄ виха̄расӣма̄йа ва̄ти виха̄ре баддхасӣмамева сандха̄йа вуттам̣. содхетум̣ асакконтӣхӣти виха̄расӣмам̣ содхетум̣ асакконтӣхи.

мукхаматтанидассананти павесопа̄йаматтанидассанам̣. еттха̄ха – атха касма̄ йатха̄ бхиккхума̄наттакатха̄йа ‘‘париккхиттасса виха̄расса париккхепато, апариккхиттасса виха̄расса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато две лед̣д̣упа̄те атиккамма̄’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нигаманаван̣н̣ана̄) вуттам̣, евамаватва̄ ‘‘га̄мӯпача̄рато ча бхиккхӯнам̣ виха̄рӯпача̄рато ча две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄’’ти идха вуттанти? татра чеке ваданти ‘‘бхиккхӯнам̣ вуттаппака̄рам̣ падесам̣ атиккамитва̄ га̄мепи там̣ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, бхиккхунӣнам̣ пана га̄ме на ват̣т̣ати, тасма̄ евам̣ вутта’’нти. апаре пана бхан̣анти ‘‘бхиккхӯнампи га̄ме на ват̣т̣ати, бхиккхувиха̄ро на̄ма пуббейева га̄мӯпача̄рам̣ атиккамитва̄ тит̣т̣хати, тасма̄ га̄мам̣ аватва̄ виха̄рӯпача̄рамева хет̣т̣ха̄ вуттам̣. бхиккхунӣнам̣ пана виха̄ро га̄мейева, на бахи, тасма̄ га̄мӯпача̄ран̃ча виха̄рӯпача̄ран̃ча убхайамеветтха дасситам̣. тасма̄ убхайаттха̄пи аттхато на̄на̄ттхам̣ наттхӣ’’ти. вӣмам̣ситва̄ йан̃четтха йуджджати, там̣ гахетаббам̣.

тато пат̣т̣ха̄йа̄ти а̄рочитака̄лато пат̣т̣ха̄йа.

сан̇гхабхедака̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

бхиккхунипа̄тимоккхе сан̇гха̄дисесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ниссаггийакан̣д̣ам̣

1. паттавагго

1. паттасанничайасиккха̄падаван̣н̣ана̄

пат̣хамам̣ утта̄наттхамева.

паттасанничайасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄

йам̣ аттана̄ ладдхам̣, там̣ ниссаггийам̣ хотӣти йам̣ чӣварам̣ бха̄джа̄пита̄йа аттана̄ ладдхам̣, тамева ниссаггийам̣ хоти, там̣ винайакаммам̣ катва̄пи аттана̄ на лаббхати. тена̄ха ‘‘ниссат̣т̣ха’’нтиа̄ди. таттха ниссат̣т̣хам̣ пат̣илабхитва̄пӣти ‘‘аййа̄йа, даммӣ’’ти евам̣ ниссат̣т̣хам̣ пат̣илабхитва̄пи. йатха̄да̄нейева упанетаббанти йатха̄ да̄йакехи диннам̣, татхева упанетаббам̣, ака̄лачӣварапаккхейева т̣хапетаббанти вуттам̣ хоти.

ака̄лачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. чӣварапариваттанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

метанти ме етам̣. сакасан̃н̃а̄йа гахитатта̄ па̄читтийан̃чева дуккат̣ан̃ча вуттам̣, итаратха̄ бхан̣д̣аггхена ка̄ретаббам̣.

чӣварапариваттанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. ан̃н̃авин̃н̃а̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄

пат̣ила̄бхена̄ти пат̣хамавин̃н̃аттито ӯнатарасса̄пи ан̃н̃асса пат̣ила̄бхена.

тасмим̣ аппахонте пуна тан̃н̃ева̄ти йам̣ пат̣хамам̣ вин̃н̃аттам̣, тхокатта̄ тасмим̣ аппахонте пуна тан̃н̃ева вин̃н̃а̄пентийа̄ти аттхо. ан̃н̃енапи аттхе сатӣ ти пат̣хамам̣ вин̃н̃аттито ан̃н̃енапи аттхе сати. тена саддхим̣ ан̃н̃ан̃ча̄ти йам̣ пат̣хамам̣ вин̃н̃аттам̣, тена саддхим̣ ан̃н̃ан̃ча. ким̣ вуттам̣ хоти? саче пат̣хамам̣ саппи вин̃н̃аттам̣, ‘‘йамакам̣ пачитабба’’нти ча веджджена вуттатта̄ телена̄пи аттхо хоти. тато ‘‘телена̄пи ме аттхо’’ти евама̄дина̄ ан̃н̃ан̃ча вин̃н̃а̄пентийа̄ти вуттам̣ хоти. а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ти ‘‘саче каха̄пан̣асса саппи а̄бхатам̣ хоти, имина̄ мӯлена двигун̣ам̣ телам̣ лаббхати, телена̄пи ча идам̣ киччам̣ ниппаджджати, тасма̄ телам̣ а̄хара̄’’ти евам̣ а̄нисам̣сам̣ дассетва̄.

ан̃н̃авин̃н̃а̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. ан̃н̃ачета̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тато ан̃н̃ам̣ чета̄пеййа̄ти пат̣хамам̣ чета̄питато йам̣ кин̃чи ан̃н̃ам̣ чета̄пеййа.

ан̃н̃ачета̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. пат̣хамасан̇гхикачета̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ан̃н̃ассаттха̄йа диннена̄ти йам̣ чета̄пети, тато ан̃н̃ассаттха̄йа диннена. ан̃н̃уддисикена̄ти пуримассеваттхадӣпанам̣.

сесакам̣ упанентийа̄ти йадаттха̄йа динно, там̣ чета̄петва̄ авасесам̣ ан̃н̃ассаттха̄йа упанентийа̄. са̄мике апалокетва̄ти да̄йаке а̄пуччхитва̄. еварӯпа̄сӯ а̄пада̄су упанентӣнанти еварӯпесу упаддавесу ан̃н̃асса йасса кассачи аттха̄йа упанентӣнам̣.

пат̣хамасан̇гхикачета̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. дутийасан̇гхикачета̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄

на кевалам̣ тенева париккха̄рена̄ти а̄ха ‘‘сайам̣ йа̄читакена̄пӣ’’ти. вуттан̃хетам̣ па̄л̣ийам̣ ‘‘бхиккхунийо тена ча париккха̄рена сайампи йа̄читва̄ бхесаджджам̣ чета̄петва̄ парибхун̃джим̣сӯ’’ти (па̄чи. 763). ма̄тика̄йам̣ пана гамйама̄натта̄ пи-саддо наппайутто. гамйама̄наттхасса хи саддасса пайогам̣ пати ка̄мача̄роти йутти.

дутийасан̇гхикачета̄панасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8-9-10. пат̣хамаган̣икачета̄пана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

ат̣т̣хаманавамадасама̄ни утта̄наттха̄нева.

пат̣хамаган̣икачета̄пана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

паттавагго пат̣хамо.

2. чӣваравагго

11. гарупа̄вуран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

йасма̄ пава̄ритат̣т̣ха̄не вин̃н̃атти на̄ма на пат̣иседхетабба̄, тасма̄ бхагава̄ дхамманимантанавасена пава̄ритат̣т̣ха̄не ‘‘вадетха̄ййе, йенаттхо’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.784) вутта̄йа чатуккам̣сапарамам̣ вин̃н̃а̄петаббанти париччхедам̣ дассетӣти ведитаббам̣. тенева ‘‘чета̄петаббанти т̣хапетва̄ сахадхаммике ча н̃а̄такаппава̄рите ча ан̃н̃ена кисмин̃чидева гун̣е паритут̣т̣хена ‘вадетха̄ййе, йенаттхо’ти вутта̄йа вин̃н̃а̄петабба’’нти вуттам̣. ра̄джа̄нанти пасенадикосалара̄джа̄нам̣.

гарупа̄вуран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

12. лахупа̄вуран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

дутийам̣ утта̄наттхамева.

лахупа̄вуран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чӣваравагго дутийо.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

бхиккхунипа̄тимоккхе ниссаггийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄читтийакан̣д̣ам̣

1. ласун̣авагго

1. ласун̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘ласун̣а’’нти кин̃ча̄пи ависесена вуттам̣, татха̄пи магадхесу джа̄там̣ ласун̣амева идха̄дхиппетам̣, тампи бхан̣д̣икаласун̣амева̄ти а̄ха магадхарат̣т̣хе джа̄та’’нтиа̄ди.

бхан̣д̣икаласун̣анти пот̣т̣аликаласун̣амева, сампун̣н̣амин̃джа̄наметам̣ адхивачанам̣. тена̄ха ‘‘на екадвитимин̃джака’’нти. аджджхоха̄ре аджджхоха̄рети (па̄чи. ат̣т̣ха. 795) еттха саче две тайо бхан̣д̣ике екатойева сан̇кха̄дитва̄ аджджхохарати, екам̣ па̄читтийам̣. бхан̃джитва̄ екекамин̃джакам̣ кха̄дантийа̄ пана пайогаган̣ана̄йа па̄читтийа̄ни.

палан̣д̣ука̄дӣнам̣ ван̣н̣ена ва̄ мин̃джа̄йа ва̄ на̄на̄ттам̣ ведитаббам̣ – ван̣н̣ена та̄ва палан̣д̣уко на̄ма пан̣д̣уван̣н̣о хоти, бхан̃джанако лохитаван̣н̣о, харитако харитапан̣н̣аван̣н̣о. мин̃джа̄йа пана палан̣д̣укасса ека̄ мин̃джа̄ хоти, бхан̃джанакасса две, харитакасса тиссо. ча̄паласун̣о амин̃джако. ан̇кураматтамева хи тасса хоти. маха̄паччарийа̄дӣсу пана ‘‘палан̣д̣укасса тӣн̣и мин̃джа̄ни, бхан̃джанакасса две, харитакасса ека’’нти (па̄чи. ат̣т̣ха. 797) вуттам̣. ете палан̣д̣ука̄дайо сабха̄венева ват̣т̣анти. сӯпасампа̄ка̄дӣсу пана ма̄гадхакампи ват̣т̣ати. тан̃хи паччама̄несу муггасӯпа̄дӣсу ва̄ маччхамам̣савикатийа̄ ва̄ теле ва̄ бадараса̄л̣ава̄дӣсу ва̄ амбиласа̄ка̄дӣсу ва̄ уттарибхан̇гесу ва̄ йаттха каттхачи антамасо йа̄губхаттепи паккхиттам̣ ват̣т̣ати. бадараса̄л̣авам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.793-797) на̄ма бадарапхала̄ни суккха̄петва̄ чун̣н̣етва̄ каттабба̄ кха̄данӣйавикати.

ласун̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. самба̄дхаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘пат̣иччханнока̄се’’ти етасса вибха̄гадассанаттхам̣ ‘‘упакаччхакесу ча муттакаран̣е ча̄ти аттхо’’ти вуттам̣.

а̄ба̄дхапаччайа̄ти кан̣д̣укаччхуа̄диа̄ба̄дхапаччайа̄ сам̣хара̄пентийа̄ ана̄патти. ‘‘бхиккхусса еттха ча ласун̣е ча дуккат̣а’’нти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 800) пора̄н̣а̄.

самба̄дхаломасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. талагха̄такасиккха̄падаван̣н̣ана̄

талагха̄такети маттхаке паха̄рада̄не, тан̃ча кхо талам̣ ‘‘муттакаран̣е паха̄рам̣ детӣ’’ти (па̄чи. 804) падабха̄джанийам̣вуттатта̄ ‘‘муттакаран̣асса̄’’ти вин̃н̃а̄йатӣти а̄ха ‘‘муттакаран̣асса талагха̄тане’’ти. пуриманайенева са̄н̣аттиканти аттано аттха̄йа ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пентийа̄ са̄н̣аттикам̣.

талагха̄такасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. джатумат̣т̣хакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ваттхувасенетам̣ вуттанти ‘‘джатумат̣т̣хаке’’ти етам̣ нида̄навасена уппаннасса ваттхуно васенева вуттам̣. йам̣ кин̃чи пана дан̣д̣акам̣ павесентийа̄ а̄паттийева. тена̄ха ‘‘ка̄мара̄гена пана̄’’тиа̄ди.

джатумат̣т̣хакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. удакасуддхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

а̄да̄таббанти павесетаббам̣. аггапаббанти кесаггаматтампи аггапаббам̣. татийам̣ паббам̣ павесетӣти кесаггаматтампи татийам̣ паббам̣ павесети. вуттан̃хетам̣ самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 812) ‘‘гамбхӣрато двиннам̣ пабба̄нам̣ упари кесаггаматтампи павесентийа̄ па̄читтийа’’нти.

атигамбхӣрам̣ удакасуддхикам̣ а̄дийанаваттхусминти атианто павесетва̄ удакадхованакаран̣аваттхусмим̣. удакасуддхипаччайена (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.812) пана сатипи пхассасса̄дийане йатха̄вуттапариччхеде ана̄патти.

удакасуддхикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. упатит̣т̣ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

такка̄дӣсу ва̄ ан̃н̃атарена̄ти таккададхиматтхурасакхӣра̄дӣсу ан̃н̃атарена. йа̄йа ка̄йачи бӣджанийа̄ти антамасо чӣваракан̣н̣ам̣ упа̄да̄йа йа̄йа ка̄йачи бӣджанийа̄.

имам̣ пиватха̄ти имам̣ па̄нӣйам̣ ва̄ сӯпа̄дим̣ ва̄ пиватха. имина̄ бӣджатха̄ти имина̄ та̄лаван̣т̣ена бӣджатха. да̄пентийа̄ти ан̃н̃ена убхайампи да̄пентийа̄.

упатит̣т̣ханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. а̄макадхан̃н̃асиккха̄падаван̣н̣ана̄

тасма̄ти йасма̄ вин̃н̃атти чева бходжанан̃ча пама̄н̣ам̣, тасма̄. на кевалан̃четтха пат̣иггахан̣ейева дуккат̣ам̣ хоти, пат̣игган̣хитва̄ пана аран̃н̃ато а̄харан̣епи суккха̄панепи ваддалидивасе бхаджджанаттха̄йа уддханасаджджанепи капалласаджджанепи даббисаджджанепи да̄рӯни а̄да̄йа аггикаран̣епи капалламхи дхан̃н̃апаккхипанепи даббийа̄ сан̇гхат̣т̣анесупи кот̣т̣анаттхам̣ удуккхаламусала̄дисаджджанесупи кот̣т̣анапаппхот̣анадхована̄дӣсупи йа̄ва мукхе т̣хапетва̄ аджджхохаран̣аттхам̣ дантехи сан̇кха̄дати, та̄ва саббаппайогесу дуккат̣а̄нӣти а̄ха ‘‘пат̣иггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва дантехи сам̣кха̄данам̣, та̄ва пуббаппайогесу дуккат̣а̄нӣ’’ти.

а̄макадхан̃н̃асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. пат̣хамаучча̄рачхад̣д̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тирокут̣т̣ети гхаракут̣т̣асса парабха̄ге. тиропа̄ка̄рети париккхепапа̄ка̄расса тиробха̄ге, те ча кхо кут̣т̣апа̄ка̄ра̄ ит̣т̣хакасилада̄рӯнам̣ васена типпака̄ра̄ти а̄ха ‘‘йасса кассачи кут̣т̣асса ва̄ па̄ка̄расса ва̄ парато’’ти. сабба̄нипета̄ни екато чхад̣д̣ентийа̄ти ета̄ни чатта̄рипи ваттхӯни екато чхад̣д̣ентийа̄. па̄т̣еккам̣ пана чхад̣д̣ентийа̄ ваттхуган̣ана̄йа а̄паттийо. а̄н̣аттийампи есева найо.

бхиккхусса дуккат̣анти бхиккхусса саббаттха дуккат̣ам̣.

пат̣хамаучча̄рачхад̣д̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. дутийаучча̄рачхад̣д̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄

бхиккхунийа̄пӣти пи-саддена бхиккхум̣ самуччиноти. аниккхиттабӣджесу (па̄чи. ат̣т̣ха. 830) пана кхеттесу кон̣а̄дӣсу ва̄ асан̃джа̄таропимесу кхеттамарийа̄да̄дӣсу ва̄ чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣ати. манусса̄нам̣ качаварачхад̣д̣анат̣т̣ха̄непи ват̣т̣атийева. чхад̣д̣итакхеттети мануссесу сассам̣ уддхаритва̄ гатесу чхад̣д̣итакхеттам̣ на̄ма хоти, таттха ват̣т̣ати. йаттха пана ‘‘ла̄йитампи пуббан̣н̣а̄ди пуна ут̣т̣хахиссатӣ’’ти раккханти, таттха йатха̄ваттхукамева. са̄мике апалокетва̄ти еттха кхеттапа̄лака̄, а̄ра̄ма̄дигопака̄ ча са̄мика̄ва. имина̄ ча сан̇гхасантаке бхиккхусса чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣ати сан̇гхапарийа̄паннатта̄, на бхиккхунӣнам̣. бхиккхунӣнам̣ пана аттано сантаке бхиккхусантаке вуттанайенева ват̣т̣атӣти дассети, евам̣ сантепи са̄руппавасена ка̄таббам̣.

дутийаучча̄рачхад̣д̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. наччагӣтасиккха̄падаван̣н̣ана̄

наччанти нат̣а̄дайо ва̄ наччанту, сон̣д̣а̄ ва̄ антамасо морасувамаккат̣а̄дайопи, саббаметам̣ наччамева. тена̄ха ‘‘наччанти антамасо мораначчампӣ’’ти. гӣтанти нат̣а̄дӣнам̣ ва̄ гӣтам̣ хоту, арийа̄нам̣ паринибба̄нака̄ле ратанаттайагун̣ӯпасам̣хитам̣ са̄дхукӣл̣итагӣтам̣ ва̄, антамасо ‘‘дантагӣтампи га̄йисса̄ма̄’’ти пуббабха̄ге окӯджанта̄ каронти, саббаметам̣ гӣтамева. тена̄ха ‘‘гӣтанти антамасо дхаммабха̄н̣акагӣтампӣ’’ти. таттха дхаммабха̄н̣акагӣтам̣ на̄ма асан̃н̃атабхиккхӯнам̣ там̣ там̣ ваттам̣ бхиндитва̄ атидӣгхам̣ катва̄ гӣтассарена дхаммабхан̣анам̣, тампи нева бхиккхуно, на бхиккхунӣнам̣ ват̣т̣ати. татха̄ хи вуттам̣ параматтхаджотика̄йа кхуддакат̣т̣хакатха̄йа (кху. па̄. ат̣т̣ха. 2.паччхимапан̃часиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘дхаммӯпасам̣хитам̣ гӣтам̣ ват̣т̣ати, гӣтӯпасам̣хито пана дхаммо на ват̣т̣атӣ’’ти. тасма̄ дхаммам̣ бхан̣антена джа̄такаватта̄дим̣ там̣ там̣ ваттам̣ авина̄сетва̄ чатурассена (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 249) ваттена париман̣д̣ала̄ни падабйан̃джана̄ни дассетабба̄ни. ва̄дитанти тантибаддха̄дива̄данӣйабхан̣д̣ава̄дитам̣ ва̄ хоту, кут̣абхерива̄дитам̣ ва̄ антамасо удакабхерива̄дитампи, саббамеветам̣ ва̄дитамева. тена̄ха ‘‘ва̄дитанти антамасо удакабхерива̄дита’’нти. йам̣ пана нит̣т̣хубхантӣ ва̄ са̄сан̇ке ва̄ т̣хита̄ аччхарикам̣ ва̄ пхот̣ети, па̄н̣им̣ ва̄ пахарати, таттха ана̄патти. дассанена четтха саванампи сан̇гахитам̣ вирӯпекасесанайена. а̄лочанасабха̄вата̄йа ва̄ пан̃чаннам̣ вин̃н̃а̄н̣а̄нам̣ саванакирийа̄йапи дассанасан̇кхепасаббха̄вато ‘‘дассана̄йа’’иччева вуттанти а̄ха ‘‘етесу йам̣ кин̃чи дассана̄йа гаччхантийа̄’’ти. йаттха т̣хита̄ти евам̣ гантва̄ йасмим̣ падесе т̣хита̄.

нану ча сайам̣наччана̄дӣсу па̄читтийам̣ па̄л̣ийам̣ на вуттам̣, атха катхам̣ гахетаббанти а̄ха ‘‘саббаат̣т̣хакатха̄су вутта’’нти, имина̄ па̄л̣ийам̣ авуттепи ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣ена гахетаббанти дассети. самут̣т̣ха̄на̄дӣни ел̣акаломасадиса̄нӣти пана ма̄тика̄гатапа̄читтийассева васена вуттам̣, саббесам̣ васена пана чхасамут̣т̣ха̄нанти гахетаббам̣. ‘‘а̄ра̄ме т̣хатва̄’’ти идам̣ нидассанаматтам̣ сесаирийа̄патхехи йутта̄йа пассантийа̄ ана̄паттийа̄ иччхитаббатта̄. итаратха̄ хи нисинна̄пи пасситум̣ на лабхеййа. ‘‘пассисса̄мӣ’’ти виха̄рато виха̄рам̣ гаччхантийа̄ а̄паттийева. а̄санаса̄ла̄йа нисинна̄ пассати, ана̄патти, ‘‘пассисса̄мӣ’’ти ут̣т̣хахитва̄ гаччхантийа̄ а̄патти. вӣтхийам̣ т̣хатва̄ гӣвам̣ париваттетва̄ пассантийа̄пи а̄паттийева. бхиккхусса̄пи есева найо, а̄паттибхедова на̄нам̣.

наччагӣтасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ласун̣авагго пат̣хамо.

2. раттандхака̄равагго

1. раттандхака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

арахопеккха̄йа̄ти нарахоасса̄да̄пеккха̄йа. ан̃н̃авихита̄йа̄ти рахоасса̄дато ан̃н̃авихита̄ва хутва̄ н̃а̄тим̣ ва̄ пуччхантийа̄, да̄не ва̄ пӯджа̄йа ва̄ мантентийа̄.

раттандхака̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2-3. пат̣иччханнока̄сааджджхока̄сасаллапанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дутийататийа̄ни утта̄наттха̄нева.

пат̣иччханнока̄сааджджхока̄сасаллапанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. дутийикауййоджанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘пуриманайенева̄’’ти имина̄ ‘‘сантит̣т̣хеййа ва̄ти хаттхапа̄се т̣хитаматта̄йа па̄читтийам̣, саллапеййа ва̄ти таттха т̣хатва̄ гехасикакатхам̣ катхентийа̄пи па̄читтийамева, никан̣н̣икам̣ ва̄ джаппеййа̄ти кан̣н̣амӯле джаппентийа̄пи па̄читтийамева̄’’ти имам̣ найам̣ дассети.

дутийикауййоджанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. ана̄пуччха̄паккаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄

а̄сӣданти еттха̄ти а̄сананти а̄ха ‘‘паллан̇кассока̄сабхӯте’’ти, ӯрубаддха̄санасса ока̄сети аттхо. ановассаканти ниббакока̄сам̣. аджджхока̄се упача̄ранти аджджхока̄се нисӣдитва̄ два̄дасахаттхаппама̄н̣ам̣ падесам̣. гила̄на̄йа̄ти йа̄ та̄дисена гелан̃н̃ена а̄пуччхитум̣ на саккоти. а̄пада̄сӯти гхаре агги ва̄ ут̣т̣хито хоти, чоро ва̄, еварӯпе упаддаве ана̄пуччха̄ паккамати, ана̄патти.

ана̄пуччха̄паккаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ана̄пуччха̄абхинисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дхувапан̃н̃аттети бхиккхунӣнам̣ аттха̄йа ниччапан̃н̃атте.

ана̄пуччха̄абхинисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. ана̄пуччха̄сантхаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄

кула̄нӣти куласса гхара̄ни.

ана̄пуччха̄сантхаран̣асиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. парауджджха̄панакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ат̣т̣хамам̣ утта̄наттхамева.

парауджджха̄панакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. параабхисапанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

мануссадобхаггена ва̄ти ‘‘ка̄н̣а̄ хоми, кун̣ӣ хоми, итара̄ ва̄ ӣдиса̄ хотӯ’’тиа̄дина̄ мануссавирӯпабха̄вена. аттхадхаммаануса̄санипуреккха̄ра̄нанти еттха аттхапуреккха̄ра̄йа̄ти ат̣т̣хакатхам̣ катхентийа̄. дхаммапуреккха̄ра̄йа̄ти па̄л̣им̣ ва̄чентийа̄. ануса̄санипуреккха̄ра̄йа̄ти ‘‘ида̄нипи твам̣ едиса̄, са̄дху вирамассу, но че вирамаси, аддха̄ пуна еварӯпа̄ни камма̄ни катва̄ нирайе уппаджджиссаси, тираччха̄найонийа̄ уппаджджиссасӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 878) евам̣ ануса̄санийам̣ т̣хатва̄ вадантийа̄.

параабхисапанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. роданасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дасамам̣ утта̄наттхамева.

роданасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

раттандхака̄равагго дутийо.

3. наггавагго

1-2. нагга̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

иданти идам̣ удакаса̄т̣икачӣварам̣.

дутийам̣ утта̄наттхамева.

нагга̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. чӣварасиббанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

висиббетва̄ти виджат̣етва̄. дхурам̣ никкхиттаматтети дхуре никкхиттаматте, дхурам̣ никкхипитва̄ сачепи паччха̄ сиббати, а̄паттийева̄ти аттхо.

чӣварасиббанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. сан̇гха̄т̣ича̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

‘‘идам̣ ме чӣварам̣ махаггхам̣ ӣдисе чорабхайе на сакка̄ дха̄ретунти еварӯпа̄су а̄пада̄сӯ’’ти еттха па̄т̣хо. со пана ка̄кападасан̃джанитамохехи лекхакехи упарисиккха̄паде ликхито. кин̃ча̄пи таттха ликхито, еттхева пана дат̣т̣хаббо.

сан̇гха̄т̣ича̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. чӣварасан̇каманӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄

а̄пада̄су ва̄ дха̄ретӣти саче апа̄рутам̣ ва̄ аниваттхам̣ ва̄ чора̄ харанти, еварӯпа̄сӯ а̄пада̄су дха̄рети, ана̄патти.

чӣварасан̇каманӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ган̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ан̃н̃асмим̣ париккха̄рети йаттха каттхачи тха̄лака̄дӣнам̣ ва̄ саппитела̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атарасмим̣. ‘‘самаггхака̄ле дассатха̄’’ти евам̣ а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ нива̄рентийа̄ти ‘‘киттакам̣ аггханакам̣ да̄тука̄маттха̄’’ти пуччхитва̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 909) ‘‘еттакам̣ на̄ма̄’’ти вутте ‘‘а̄гаметха та̄ва, ида̄ни ваттхам̣ махаггхам̣, катипа̄хена каппа̄се а̄хат̣е самаггхам̣ бхависсати, тасмим̣ ка̄ле дассатха̄’’ти евам̣ а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ нива̄рентийа̄.

ган̣ачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7-10. пат̣иба̄хана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ пат̣иба̄хантийа̄ти ‘‘екисса̄ екам̣ са̄т̣акам̣ наппахоти, а̄гаметха та̄ва, катипа̄хена уппаджджиссати, тато бха̄джесса̄ма̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 915) евам̣ а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ пат̣иба̄хантийа̄ ана̄патти.

ат̣т̣хаманавама̄ни утта̄наттха̄нева.

сесанти ‘‘дхаммике вематика̄йа̄’’тиа̄дикам̣ авасесам̣. таттха а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ пат̣иба̄хантийа̄ти ‘‘бхиккхунисан̇гхо джин̣н̣ачӣваро, катхина̄нисам̣самӯлако маха̄ла̄бхо’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 931) еварӯпам̣ а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ пат̣иба̄хантийа̄ ана̄патти.

пат̣иба̄хана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

наггавагго татийо.

4. туват̣т̣авагго

1-3. екаман̃чатуват̣т̣ана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

пат̣хамам̣ утта̄наттхамева.

ваваттха̄нам̣ дассетва̄ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 940) маджджхе ка̄са̄йам̣ ва̄ каттарайат̣т̣хим̣ ва̄ антамасо ка̄йабандханампи т̣хапетва̄ нипаджджантӣнам̣ ана̄паттӣти аттхо.

татийам̣ утта̄наттхамева.

екаман̃чатуват̣т̣ана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4-9. наупат̣т̣ха̄пана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

парийеситва̄ алабхантийа̄ти ан̃н̃ам̣ упат̣т̣ха̄йикам̣ алабхантийа̄. гила̄на̄йа̄ти сайам̣ гила̄на̄йа. а̄пада̄сӯти татха̄рӯпе упаддаве сати.

пан̃чамачхат̣т̣хасаттама ат̣т̣хаманавама̄ни утта̄наттха̄нева.

наупат̣т̣ха̄пана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. ча̄риканапаккаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄

дхуре никкхиттаматтети саче дхурам̣ никкхипитва̄ паччха̄ паккамати, а̄паттийева̄ти аттхо. антара̄йе сатӣти дасавидхесу антара̄йесу ан̃н̃атарасмим̣ сати. ‘‘гаччхисса̄мӣ’’ти никкханта̄, надӣ ва̄ пӯра̄, ванада̄хо ва̄ а̄гато, чора̄ ва̄ магге хонти, мегхо ва̄ ут̣т̣хахати, ниваттитум̣ ват̣т̣ати.

ча̄риканапаккаманасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

туват̣т̣авагго чатуттхо.

5. читта̄га̄равагго

1. ра̄джа̄га̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

кӣл̣аначиттаса̄ланти на ран̃н̃ова кӣл̣аначиттаса̄лам̣, атха кхо йесам̣ кесан̃чи манусса̄нам̣ кӣл̣анаттхам̣ йаттха каттхачи катаса̄лам̣. еса найо ‘‘кӣл̣анаупавана’’нтиа̄дӣсупи. йатха̄ха ‘‘ра̄джа̄га̄рам̣ на̄ма йаттха каттхачи ран̃н̃о кӣл̣итум̣ рамитум̣ катам̣ хотӣ’’тиа̄дико (па̄чи. 979) виттха̄ро. таттха кӣл̣анаупавананти кӣл̣анаттхам̣ антонагаре катам̣ а̄ра̄мам̣. кӣл̣ануййа̄нанти татхева бахинагаре катам̣ уййа̄нам̣.

ра̄джа̄га̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. а̄сандипарибхун̃джанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

атиккантаппама̄н̣а̄ти ат̣т̣хан̇гулато атиккантаппама̄н̣апа̄дака̄. вуттоти падабха̄джанийам̣ вутто. ‘‘акаппийарӯпа̄куло акаппийаман̃чо паллан̇ко’’ти (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.254) са̄расама̄са̄чарийо.

а̄сандипарибхун̃джанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. суттакантанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

уджджавуджджавети уггиритва̄ уггиритва̄ вет̣хане. кантитасуттам̣ кантантийа̄ти дасикасутта̄дим̣ сан̇гха̄т̣етва̄ кантантийа̄, дуккантитам̣ ва̄ пат̣икантантийа̄.

суттакантанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. гихивеййа̄ваччасиккха̄падаван̣н̣ана̄

аттано веййа̄ваччакарасса ча̄ти сачепи ма̄та̄питаро а̄гаччханти, йам̣ кин̃чи бӣджаним̣ ва̄ саммун̃джанидан̣д̣акам̣ ва̄ ка̄ра̄петва̄ веййа̄ваччакарат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ йам̣ кин̃чи ва̄ пачитум̣ ват̣т̣ати.

гихивеййа̄ваччасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5-6. адхикаран̣а̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

анантара̄йикинӣти дасавидхесу антара̄йесу екена̄пи анантара̄йикинӣ. дхурам̣ никкхипитва̄ паччха̄ виниччхинантӣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ва виниччхина̄ти.

чхат̣т̣хам̣ утта̄наттхамева.

адхикаран̣а̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. а̄васатхачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄

а̄пада̄сӯти махаггхачӣварам̣ сарӣрато мочетва̄ суппат̣иса̄митампи чора̄ харанти, еварӯпа̄су а̄пада̄су аниссаджджитва̄ нива̄сентийа̄ ана̄патти.

а̄васатхачӣварасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. а̄васатхавиха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄

кава̄т̣абаддхавиха̄ранти два̄рабаддхавиха̄рам̣. гила̄на̄йа̄ти вачӣбхедам̣ ка̄тум̣ асаматтха̄йа. а̄пада̄сӯти рат̣т̣хе бхиджджанте а̄ва̄се чхад̣д̣етва̄ гаччханти, еварӯпа̄су а̄пада̄су.

а̄васатхавиха̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. тираччха̄навиджджа̄парийа̄пун̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄

хаттхиа̄дӣсупи (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.1015) сиппасаддо паччекам̣ йоджетаббо, татха̄ а̄тхаббан̣а̄дӣсу мантасаддо. таттха тхарӯти кхаггамут̣т̣хи. а̄тхаббан̣аманто на̄ма а̄тхаббан̣аведавихито парӯпагха̄такаро манто. кхиланаманто на̄ма да̄руса̄ракхилам̣ мантетва̄ патхавийам̣ павесетва̄ ма̄ран̣аманто. агадаппайого на̄ма висайоджанам̣.

тираччха̄навиджджа̄парийа̄пун̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. тираччха̄навиджджа̄ва̄чанасиккха̄падаван̣н̣ана̄

лекхети ликхасиппе. дха̄ран̣а̄йа ва̄ти дха̄ран̣асаттхе, йасмим̣ вуттанайена пат̣ипаджджанта̄ бахӯнипи гантха̄ни дха̄ренти. на̄гаман̣д̣ала̄дикети еттха на̄гаман̣д̣алам̣ на̄ма саппа̄нам̣ павесанива̄ран̣аттхам̣ ман̣д̣алабаддхаманто.

тираччха̄навиджджа̄ва̄чанасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

читта̄га̄равагго пан̃чамо.

6. а̄ра̄мавагго

1-2. а̄ра̄мапависана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

сӣса̄нулокика̄йа̄ти сӣсам̣ анулокентийа̄. йаттха ва̄ бхиккхунийо саннипатита̄ти йаттха бхиккхунийо пат̣хаматарам̣ саджджха̄йаначетийавандана̄диаттхам̣ саннипатита̄. а̄пада̄сӯти кеначи упаддута̄ хоти, еварӯпа̄су а̄пада̄су пависитум̣ ват̣т̣ати.

дутийам̣ утта̄наттхамева.

а̄ра̄мапависана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3-4. ган̣апарибха̄сана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

сесанти ‘‘аттхадхаммаануса̄санипуреккха̄ра̄йа̄’’тиа̄дикам̣ авасесам̣. таттха ануса̄санипуреккха̄ра̄йа̄ти ‘‘ида̄нипи твам̣ ба̄ла̄ абйатта̄’’тиа̄дина̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 1036) найена ануса̄санипаккхе т̣хатва̄ вадантийа̄ ана̄патти.

чатуттхам̣ утта̄наттхамева.

ган̣апарибха̄сана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. куламаччхаринӣсиккха̄падаван̣н̣ана̄

куле маччхаро куламаччхароти пуримасмим̣ паккхе сакаттхе инӣпаччайо, там̣ кулам̣ ассаддхам̣ аппасаннанти куласса агун̣ам̣, айасам̣ ва̄ бха̄сантийа̄ти аттхо. бхиккхунӣнам̣ аван̣н̣ам̣ бха̄сантийа̄ти ‘‘бхиккхунийо дуссӣла̄ па̄падхамма̄’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 1043) бхиккхунӣнам̣ агун̣ам̣, айасам̣ ва̄ бха̄сантийа̄.

сантам̣йева а̄дӣнаванти куласса ва̄ бхиккхунӣнам̣ ва̄ сантам̣йева агун̣ам̣.

куламаччхаринӣсиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6-8. абхиккхука̄ва̄са̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

самантапа̄са̄дика̄йам̣ вуттоти самантапа̄са̄дика̄йа ова̄даваггасса пат̣хамасиккха̄паде (па̄чи. ат̣т̣ха. 144) вутто.

саттамат̣т̣хама̄ни утта̄наттха̄нева.

абхиккхука̄ва̄са̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9-10. ова̄дӯпасан̇камана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

упосатхасса пуччханам̣ упосатхапуччха̄, са̄вакапаччайам̣, рассаттан̃ча катва̄ ‘‘упосатхапуччхака’’нти вутта̄ти а̄ха ‘‘упосатхапуччхана’’нти. ова̄даттха̄йа̄ти ова̄дайа̄чанаттха̄йа.

дасамам̣ утта̄наттхамева.

ова̄дӯпасан̇камана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

а̄ра̄мавагго чхат̣т̣хо.

7. габбхинӣвагго

1-2. габбхинӣа̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

пат̣хамам̣ утта̄наттхамева.

тхане бхавам̣ тхан̃н̃ам̣, кхӣрам̣. йам̣ па̄йетӣти йам̣ да̄ракам̣ па̄йети.

габбхинӣа̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. пат̣хамасиккхама̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄

падабха̄джане вуттанайена̄ти ‘‘па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣им̣ две васса̄ни авӣтиккамма сама̄да̄нам̣ сама̄дийа̄ми…пе… вика̄лабходжана̄ вераман̣им̣ две васса̄ни авӣтиккамма сама̄да̄нам̣ сама̄дийа̄мӣ’’ти (па̄чи. 1079) падабха̄джанасамӣпе ат̣т̣хуппаттийам̣ вуттанайена. има̄ пана чха сиккха̄йо сат̣т̣хивасса̄йапи паббаджита̄йа да̄табба̄йева, на ета̄су асиккхита̄ упасампа̄детабба̄.

пат̣хамасиккхама̄насиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4-5. дутийасиккхама̄на̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

падабха̄джане вутта̄ упасампада̄саммути на динна̄ хотӣти падабха̄джанасамӣпе ат̣т̣хуппаттийам̣ вутта̄ упасампада̄саммути н̃аттидутийа̄йа каммава̄ча̄йа на динна̄ хоти.

пан̃чамам̣ утта̄наттхамева.

дутийасиккхама̄на̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6-10. дутийагихигата̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

дасавасса̄йа гихигата̄йа сиккха̄саммутим̣ датва̄ парипун̣н̣адва̄дасавассам̣ упасампа̄детум̣ ват̣т̣ати.

саттамаат̣т̣хаманавамадасама̄ни утта̄наттха̄нева.

дутийагихигата̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

габбхинӣвагго саттамо.

8. кума̄рибхӯтавагго

1-5. пат̣хамакума̄рибхӯта̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

саббапат̣хама̄ две маха̄сиккхама̄на̄ти габбхинивагге вутта̄ две сиккхама̄на̄. ‘‘сиккхама̄на̄’’иччева ваттабба̄ти саммутикамма̄дӣсу евам̣ ваттабба̄. ‘‘гихигата̄’’ти ва̄ ‘‘кума̄рибхӯта̄’’ти ва̄ на ваттабба̄ти саче ваданти, каммам̣ куппатӣти адхиппа̄йо.

чатуттхапан̃чама̄ни утта̄наттха̄нева.

пат̣хамакума̄рибхӯта̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6-8. кхӣйанадхамма̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

вут̣т̣ха̄панасаммутийа̄ йа̄чита̄йа̄ти упасампада̄саммутийа̄ йа̄чита̄йа.

саттамат̣т̣хама̄ни утта̄наттха̄нева.

кхӣйанадхамма̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. сока̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄

а̄гаччхама̄на̄ти а̄гаччхантӣ.

сока̄ва̄сасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. ананун̃н̃а̄тасиккха̄падаван̣н̣ана̄

тесам̣ аттхибха̄вам̣ аджа̄нантийа̄ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 1163) тесам̣ ма̄та̄дӣнам̣ аттхибха̄вам̣ аджа̄нантийа̄. ананун̃н̃а̄тасамут̣т̣ха̄нанти йам̣ ва̄чато, ка̄йава̄чато, ва̄ча̄читтато, ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти, там̣ ананун̃н̃а̄тасамут̣т̣ха̄нам̣. катхам̣? аббха̄накамма̄дӣсу кеначидева каран̣ӣйена кхан̣д̣асӣма̄йам̣ нисинна̄ ‘‘паккосатха сиккхама̄нам̣, идхева нам̣ упасампа̄десса̄ма̄’’ти упасампа̄дети, евам̣ ва̄чато самут̣т̣ха̄ти. ‘‘упассайато ут̣т̣ха̄йа упасампа̄десса̄мӣ’’ти ватва̄ кхан̣д̣асӣмам̣ гаччхантийа̄ ка̄йава̄чато самут̣т̣ха̄ти. двӣсу т̣ха̄несу пан̣н̣аттим̣ джа̄нитва̄ вӣтиккамам̣ каронтийа̄ ва̄ча̄читтато, ка̄йава̄ча̄читтато ча самут̣т̣ха̄ти. анануджа̄на̄петва̄ упасампа̄данато кирийа̄кирийам̣.

ананун̃н̃а̄тасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

11. па̄рива̄сикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

да̄рун̣анти па̄пам̣. патима̄нентанти олокентам̣.

па̄рива̄сикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

12. анувассасиккха̄падаван̣н̣ана̄

екантариканти екена вассена антарикам̣ катва̄.

анувассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

13. екавассасиккха̄падаван̣н̣ана̄

ма̄тика̄йам̣ екам̣ вассам̣ двети екантарике екекасмим̣ сам̣ваччхаре две. екантарикам̣ вут̣т̣ха̄пентийа̄ти имасмим̣ вассе екам̣, пуна екантарикам̣ еканти две вут̣т̣ха̄пентийа̄ ана̄патти.

екавассасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

кума̄рибхӯтавагго ат̣т̣хамо.

9. чхаттупа̄ханавагго

1-2. чхаттупа̄хана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

вутталаккхан̣ам̣ чхаттанти ‘‘чхаттам̣ на̄ма тӣн̣и чхатта̄ни – сетаччхаттам̣, килан̃джаччхаттам̣, пан̣н̣аччхаттам̣ ман̣д̣алабаддхам̣, сала̄кабаддха’’нти (па̄чи. 1181) евам̣ падабха̄джане вутталаккхан̣ам̣ чхаттам̣. та̄дисам̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ти гаччхакаддама̄дӣсу там̣ там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄.

чхаттассева̄ти каддама̄дӣни патва̄ упа̄хана̄ омун̃читва̄ чхаттассева дха̄ран̣ам̣. упа̄хана̄нам̣йева ва̄ти гаччха̄дӣни дисва̄ чхаттам̣ апана̄метва̄ упа̄хана̄нам̣йева дха̄ран̣ам̣.

дутийам̣ утта̄наттхамева.

чхаттупа̄хана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3-5. сан̇гха̄н̣иа̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

сан̇гха̄н̣инти кат̣ийам̣ анубхавитаббам̣ а̄бхаран̣ам̣. тена̄ха ‘‘йам̣ кин̃чи кат̣ӯпага’’нти.

чатуттхапан̃чама̄ни утта̄наттха̄нева.

сан̇гха̄н̣иа̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. ва̄ситакасиккха̄падаван̣н̣ана̄

гандхава̄ситакена̄ти гандхапарибха̄витена.

ва̄ситакасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7-10. бхиккхуниуммадда̄пана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

гила̄на̄йа̄ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 1208) антамасо маггагаманапариссамена̄пи а̄ба̄дхика̄йа. а̄пада̄сӯти чорабхайа̄дина̄ сарӣракампана̄дӣсу.

ат̣т̣хаманавамадасамесу кин̃чи ваттаббам̣ наттхи.

бхиккхуниуммадда̄пана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

11. ана̄пуччха̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄

упача̄рам̣ сандха̄йа̄ти саманта̄ два̄дасахаттхӯпача̄рам̣ сандха̄йа.

ана̄пуччха̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

12. пан̃ха̄пуччханасиккха̄падаван̣н̣ана̄

анодисса̄ти ‘‘амукасмим̣ на̄ма т̣ха̄не пуччха̄мӣ’’ти евам̣ анийаметва̄ кевалам̣ ‘‘пуччхитаббам̣ аттхи, пуччха̄ми, аййа̄’’ти евам̣ ватва̄.

пан̃ха̄пуччханасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

13. асам̣каччикасиккха̄падаван̣н̣ана̄

париккхиттасса га̄масса париккхепам̣, апариккхиттасса упача̄рам̣ атиккамантийа̄ ва̄ оккамантийа̄ ва̄ти еттха париккхиттасса га̄масса париккхепам̣ атиккамантийа̄ ва̄ апариккхиттасса га̄масса упача̄рам̣ оккамантийа̄ ва̄ти йатха̄ккамам̣ самбандхо ведитаббо. а̄пада̄сӯти махаггхам̣ сам̣каччикам̣ па̄рупитва̄ гаччхантийа̄ упаддаво уппаджджати, еварӯпа̄су а̄пада̄су.

асам̣каччикасиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чхаттупа̄ханавагго навамо.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

бхиккхунипа̄тимоккхе па̄читтийаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

аса̄дха̄ран̣асамут̣т̣ха̄наван̣н̣ана̄

ачиттака̄нӣти (са̄раттха. т̣ӣ. па̄читтийа 3.1214) ‘‘начча’’нтиа̄дина̄ аджа̄нитва̄ дассана̄дим̣ каронтийа̄ а̄паттисамбхавато ваттхуаджа̄наначиттена ачиттака̄ни. локаваджджа̄нӣти ‘‘начча’’нтиа̄дина̄ джа̄нитва̄ дассана̄дим̣ каронтийа̄ акусаленева а̄паджджанато локаваджджа̄ни. тена̄ха ‘‘айам̣ панеттха адхиппа̄йо’’тиа̄ди сачиттака̄нӣти ‘‘чорӣ’’тиа̄дина̄ ваттхум̣ джа̄нитва̄ каран̣ейева а̄паттисамбхавато сачиттака̄ни. упасампада̄дӣнам̣ еканта̄кусалачиттенева акаттаббатта̄ пан̣н̣аттиваджджа̄ни. ‘‘идха сачиттака̄читтаката̄ пан̣н̣аттиджа̄нана̄джа̄наната̄йа аггахет̣т̣ха̄ ваттхуджа̄нана̄джа̄наната̄йа гахетабба’’нти ваданти.

аса̄дха̄ран̣асамут̣т̣ха̄наван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

па̄т̣идесанӣйакан̣д̣ам̣

2. телавин̃н̃а̄пана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

па̄л̣ийам̣ ана̄гатесу пана ат̣т̣хасупӣти па̄л̣имуттакесу саппиа̄дӣсу ат̣т̣хасупи.

телавин̃н̃а̄пана̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

бхиккхунипа̄тимоккхе па̄т̣идесанӣйаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

1. париман̣д̣ала̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄

секхийа̄ни чева̄ти пан̃часаттати секхийа̄ни чева. ‘‘бхиккхупа̄тимоккхаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайенева ведитабба̄’’ти имина̄ йасма̄ та̄дисам̣йеветтха аттхавиниччхайам̣ видӯ ваданти, тасма̄ висум̣ тесам̣ аттхаван̣н̣ана̄ на вутта̄. таттха йа̄ вутта̄, са̄ идха̄пи вутта̄йева̄ти дассети.

париман̣д̣ала̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ити кан̇кха̄витаран̣ийа̄ па̄тимоккхаван̣н̣ана̄йа

винайаттхаман̃джӯса̄йам̣ лӣнаттхаппака̄санийам̣

бхиккхунипа̄тимоккхаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нигаманакатха̄ван̣н̣ана̄

йам̣ па̄тимоккхасса ван̣н̣анам̣ а̄рабхинти самбандхо. ‘‘маха̄виха̄рава̄сӣна’’нти идам̣ пуримапаччхимападехи саддхим̣ самбандхитаббам̣, маха̄виха̄рава̄сӣнам̣ пора̄н̣ат̣т̣хакатха̄хи ва̄ти ча. па̄л̣ийаттхан̃ча кеваланти сакалам̣ па̄л̣иаттхан̃ча, убхатовибхан̇ган̃ча̄ти вуттам̣ хоти. еттха̄ти етиссам̣ кан̇кха̄витаран̣ийам̣. йасма̄ на хи аттхӣти самбандхо. йанти йам̣ падам̣. сӣхал̣ат̣т̣хакатха̄найанти сӣхал̣ама̄тикат̣т̣хакатха̄найам̣. ат̣т̣хакатха̄са̄ранти сӣхал̣ама̄тикат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхаса̄рам̣, атха ва̄ винайат̣т̣хакатха̄су аттхаса̄рам̣. тенетам̣ дассети – сӣхал̣ама̄тикат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхаса̄рам̣ а̄да̄йа имам̣ кан̇кха̄витаран̣им̣ каронто винайат̣т̣хакатха̄супи идха виниччхайе йогаккхамам̣ аттхаса̄рам̣ а̄да̄йева ака̄синти.

ида̄ни садевакасса локасса аччантасукха̄дхигама̄йа аттано пун̃н̃ам̣ парин̣а̄менто ‘‘йатха̄ ча нит̣т̣хам̣ сампатта̄’’тиа̄дига̄тха̄двайама̄ха. калйа̄н̣аниссита̄ти кусаланиссита̄. саббасатта̄нанти ка̄ма̄вачара̄дибхеда̄нам̣ саббесам̣ сатта̄нам̣.

нигаманакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нигаманакатха̄

етта̄вата̄ ча –

1.

лан̇киссаро йо виджита̄рира̄джо;

ра̄джа̄ параккантабхуджо йасассӣ;

тидха̄гатам̣ сӣхал̣амекараджджам̣;

ака̄ ника̄йан̃ча татха̄ самаггам̣.

2.

пуре пулаттхимхи варе пура̄нам̣;

маджджхамхи на̄на̄ратана̄кара̄нам̣;

анантасампаттибхара̄бхира̄ме;

вара̄чалуттан̇гагхара̄бхира̄ме.

3.

абхеджджапа̄ка̄расугопурасмим̣;

нира̄кула̄некакула̄куласмим̣;

муниндада̄т̣хан̇курава̄сабхӯте;

йо лочана̄нандавахе васанто.

4.

супхуллитаббхорухаса̄дусӣта

пасаннанӣрехи джала̄сайехи;

супуппхита̄некакадамбаджамбу-

пунна̄гана̄га̄дихи ва̄бхирамме.

5.

судха̄вада̄техи манохарехи;

па̄ка̄рапантӣхи ча гопурехи;

викин̣н̣амутта̄пхаласаннибхехи;

вилоканӣйехи судха̄талехи.

6.

катва̄на па̄са̄дасахассарамме;

тахим̣ тахим̣ пӣтикаре виха̄ре;

маха̄дайо джетавана̄дайопи;

сусам̣йама̄нам̣ йатинам̣ ада̄си.

7.

йо са̄дубхӯтам̣ чатупаччайан̃ча;

гун̣аппасанно саман̣есу тесу;

ниччам̣ махогхам̣ вийа ваттайанто;

йоджети те гантхавипассана̄су.

8.

ка̄ритесу виха̄ресу, тена тесу йасассина̄;

раммо йо паччхима̄ра̄мо, пуппха̄ра̄ма̄дисобхито.

9.

паривен̣амхи на̄мена, тахим̣ чол̣акулантике;

па̄са̄де дассанӣйамхи, васанто карун̣а̄паро.

10.

сиссо сасӣкарасваччха-сӣла̄ча̄расса дхӣмато;

са̄рипуттамаха̄тхера-маха̄са̄мисса та̄дино.

11.

дхӣра̄некагун̣огхена, тхерена сучивуттина̄;

винайат̣т̣хитика̄мена, сумедхена̄бхийа̄чито.

12.

со буддхана̄гаттхерохам̣, бхиккхӯнам̣ парамам̣ хитам̣;

маха̄виха̄рава̄сӣнам̣, йатӣнам̣ самайа̄нугам̣.

13.

винайаттха̄диман̃джӯсам̣, лӣнаттхасса пака̄саним̣;

ма̄тикат̣т̣хакатха̄йемам̣, ака̄сим̣ са̄дху ван̣н̣анам̣.

14.

са̄йам̣ субодха̄ будхаван̣н̣анӣйа̄;

сам̣ван̣н̣ана̄ саттасахассаматта̄;

нира̄каронтӣ винайамхи мохам̣;

тамам̣ чарантӣ саси кхева бха̄ту.

15.

а̄кан̇кхама̄нена параттхамит̣т̣хам̣;

махаттхаса̄рам̣ сувиниччхайан̃ча;

сам̣ван̣н̣анам̣ са̄дху пакуббата̄ йам̣;

читам̣ майа̄ пун̃н̃аманаппабхӯтам̣.

16.

пун̃н̃ена тена̄читада̄насӣла-

майа̄дина̄некавидхена чева;

сатта̄ анӣгха̄ сукхино авера̄;

паппонту саббе сугатим̣ сиван̃ча.

17.

саддхим̣ йатхопаддавамантарена;

гата̄ хи лӣнаттхападӣпанӣйам̣;

татха̄ джана̄нам̣ апи дхаммайутта̄;

маноратха̄ сиддхимупенту ниччам̣.

18.

ка̄ле павассанту сада̄ пайода̄;

дхаммена па̄ленту махим̣ махинда̄;

сатта̄ пасанна̄ ратанаттайасмим̣;

да̄на̄дипун̃н̃а̄бхирата̄ бхавантӯти.

винайаттхаман̃джӯса̄ лӣнаттхаппака̄санӣна̄мика̄кан̇кха̄витаран̣ӣабхинават̣ӣка̄ нит̣т̣хита̄.