📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
кхуддасиккха̄-мӯласиккха̄
кхуддасиккха̄
гантха̄рамбхакатха̄
(ка)
а̄дито ¶ ¶ упасампанна-сиккхитаббам̣ сама̄тикам̣;
кхуддасиккхам̣ паваккха̄ми, вандитва̄ ратанаттайам̣.
татра̄йам̣ ма̄тика̄ –
(кха)
па̄ра̄джика̄ ча чатта̄ро, гарука̄ нава чӣварам̣;
раджана̄ни ча патто ча, тха̄лака̄ ча пава̄ран̣а̄.
(га)
ка̄лика̄ ¶ ча пат̣игга̄хо, мам̣сесу ча акаппийам̣;
ниссаггийа̄ни па̄читти, саман̣акаппа бхӯмийо.
(гха)
упаджджха̄чарийаватта̄ни, ваччаппасса̄ват̣ха̄никам̣;
а̄пуччхакаран̣ам̣ нагго, нха̄накаппо авандийо.
(н̇а)
чаммам̣ упа̄хана̄ чева, анолокийаман̃джанӣ;
акаппийасайана̄ни, сама̄на̄саникопи ча.
(ча)
асам̣ва̄сико ча каммам̣, миччха̄джӣвавиваджджана̄;
ваттам̣ викаппана̄ чева, ниссайо ка̄йабандханам̣.
(чха)
патхавӣ ¶ ча париккха̄ро, бхесаджджуггахадӯсанам̣;
вассӯпана̄йика̄ чева̄вебхан̇гийам̣ пакин̣н̣акам̣.
(джа)
десана̄ чхандада̄на̄ди, упосатхаппава̄ран̣а̄;
сам̣варо суддхи сантосо, чатураккха̄ випассана̄ти.
1. па̄ра̄джиканиддесо
па̄ра̄джика̄ ча чатта̄роти –
маггаттайе аниккхиттасиккхо сантхатасантхате;
аллока̄се нимиттам̣ сам̣, тиламаттампи сантхатам̣.
асантхатамупа̄дин̣н̣ам̣, павесанто чутотха ва̄;
павесанат̣т̣хитуддха̄рапавит̣т̣хаккхан̣аса̄дако.
а̄дийеййа ¶ хареййа̄вахареййа ирийа̄патхам̣;
копеййа т̣ха̄на̄ ча̄веййа, сан̇кетам̣ вӣтина̄майе.
адиннам̣ тхеййачиттена, бхаве па̄ра̄джикотха ва̄;
тхеййа̄балакусаччханнапарикаппа̄ваха̄рако;
бхан̣д̣ака̄лаггхадесехи, парибхогеттха ниччхайо.
мануссавиггахам̣ чичча, джӣвита̄ ва̄ вийоджайе;
саттхаха̄ракам̣ ва̄сса маран̣ачетано упаниккхипе.
га̄хеййа маран̣ӯпа̄йам̣, вадеййа маран̣е гун̣ам̣;
чуто пайога̄ са̄хаттхиниссагга̄н̣аттитха̄вара̄.
иддхивиджджа̄майа̄ ка̄лаваттха̄вудхирийа̄патха̄;
крийа̄висесо ока̄со, чха а̄н̣аттинийа̄мака̄.
джха̄на̄дибхеда носантаматтанаттупана̄йикам̣;
катва̄ кот̣т̣ха̄самекекам̣, паччуппаннабхавасситам̣.
ан̃н̃а̄падесарахитам̣ ¶ , дӣпентонадхима̄нико;
ка̄йена ва̄ча̄ вин̃н̃атти-патхе н̃а̄те чуто бхаве.
па̄ра̄джикете чатта̄ро, асам̣ва̄са̄ йатха̄ пуре;
абхабба̄ бхиккхубха̄ва̄йа, сӣсаччхиннова джӣвитум̣.
парийа̄йо ча а̄н̣атти, татийе дутийе пана;
а̄н̣аттийева сесесу, двайаметам̣ на лаббхати.
севетука̄мата̄читтам̣ ¶ , магге маггаппавесанам̣;
имам̣ метхунадхаммасса, а̄ху ан̇гадвайам̣ будха̄.
мануссасам̣ татха̄сан̃н̃ӣ, тхеййачиттан̃ча ваттхуно;
гарута̄ аваха̄ро ча, адинна̄да̄нахетуйо.
па̄н̣о ма̄нуссако па̄н̣а-сан̃н̃ита̄ гха̄тачетана̄;
пайого тена маран̣ам̣, пан̃чете вадхахетуйо.
асантата̄ аттани па̄памиччхата̄-
йа̄рочана̄ тасса мануссаджа̄тита̄;
на̄н̃н̃а̄падесо ча тадева джа̄нанам̣,
пан̃четтха ан̇га̄ни асантадӣпане.
аса̄дха̄ран̣а̄ чатта̄ро, бхиккхунӣнамабхаббака̄;
ека̄даса ча виббханта̄, бхиккхунӣ мудупит̣т̣хико.
ламбӣ мукхена ган̣ханто, ан̇гаджа̄там̣ парасса ча;
таттхева̄бхинисӣданто, чатта̄ро ануломика̄.
магге маггаппавесана̄, метхунасса идха̄гата̄;
чатта̄роти чатуббӣса, самодха̄на̄ пара̄джика̄ти.
2. сан̇гха̄дисесаниддесо
гарука̄ ¶ нава̄ти –
мочетука̄мата̄ сукка-ссупаккамма вимочайам̣;
ан̃н̃атра супинантена, саман̣о гарукам̣ пхусе.
иттхисан̃н̃ӣ ¶ манусситтхим̣, ка̄йасам̣саггара̄гава̄;
сампхусанто упаккамма, саман̣о гарукам̣ пхусе.
татха̄ сун̣антим̣ вин̃н̃ун̃ча, маггам̣ ва̄раббха метхунам̣;
дут̣т̣хуллава̄ча̄ра̄гена, обха̄сетва̄ гарум̣ пхусе.
ватва̄ттака̄мупат̣т̣ха̄на-ван̣н̣ам̣ метхунара̄гино;
ва̄ча̄ метхунайуттена, гарум̣ метхунайа̄чане.
пат̣иггахетва̄ сандесам̣, иттхийа̄ пурисасса ва̄;
вӣмам̣ситва̄ харам̣ пачча̄, саман̣о гарукам̣ пхусе.
сам̣йа̄читапариккха̄рам̣, катва̄деситаваттхукам̣;
кут̣им̣ пама̄н̣а̄тиккантам̣, аттуддесам̣ гарум̣ пхусе.
махаллакам̣ виха̄рам̣ ва̄, катва̄деситаваттхукам̣;
аттано васанаттха̄йа, саман̣о гарукам̣ пхусе.
амӯлакена чоденто, чода̄пентова ваттхуна̄;
антимена ча ча̄ветум̣, сун̣ама̄нам̣ гарум̣ пхусе.
ан̃н̃асса кирийам̣ дисва̄, тена лесена чодайам̣;
ваттхуна̄ антимена̄н̃н̃ам̣, ча̄ветум̣ гарукам̣ пхусе.
чха̄дети джа̄нама̄паннам̣, паривасеййа та̄вата̄;
чареййа сан̇гхе ма̄наттам̣, паривуттхо чха раттийо.
чин̣н̣ама̄наттамаббхеййа, там̣ сан̇гхо вӣсатӣган̣о.
а̄паттинуккхиттаманантара̄йа ¶ ¶
пахуттата̄йо татхасан̃н̃ита̄ ча;
чха̄детука̄мо атха чха̄дана̄ти,
чханна̄ дасан̇гехйарун̣уггамамхӣти.
3. чӣвараниддесо
чӣваранти –
кхомакосеййакаппа̄са-са̄н̣абхан̇га̄ни камбалам̣;
каппийа̄ни чхал̣ета̄ни, са̄нулома̄ни джа̄тито.
дукӯлан̃чева пат̣т̣ун̣н̣а-пат̣ам̣ сома̄рачӣнаджам̣;
иддхиджам̣ девадиннан̃ча, тасса тасса̄нуломикам̣.
тичӣварам̣ париккха̄ра-чол̣ам̣ вассикаса̄т̣икам̣;
адхит̣т̣хе на викаппеййа, мукхапун̃чхананисӣданам̣.
паччаттхаран̣акам̣ кан̣д̣у-ччха̄диметтха тичӣварам̣;
на васеййа винека̄хам̣, ча̄тума̄сам̣ нисӣданам̣.
‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣дхит̣т̣ха̄ми’’, сан̇гха̄т̣имиччадхит̣т̣хайе;
ахаттхапа̄саметанти, сесесупи айам̣ найо.
адхит̣т̣хаханто сан̇гха̄т̣и-ппабхутим̣ пуббачӣварам̣;
паччуддхаритва̄дхит̣т̣хеййа, патта̄дхит̣т̣хахане татха̄.
етам̣ ¶ имам̣ ва сан̇гха̄т̣им̣, сам̣се паччуддхара̄мити;
евам̣ сабба̄ни на̄мена, ватва̄ паччуддхаре видӯ.
сан̇гха̄т̣и паччхимантена, дӣгхасо мут̣т̣хипан̃чако;
уттамантена сугата-чӣварӯна̄пи ват̣т̣ати.
мут̣т̣хиттикан̃ча тирийам̣, татха̄ екам̣сикассапи;
антарава̄сако ча̄пи, дӣгхасо мут̣т̣хипан̃чако;
ад̣д̣хатеййо двихаттхо ва̄, тирийантена ват̣т̣ати.
нисӣданасса ¶ дӣгхена, видаттхи две виса̄лато;
дийад̣д̣хам̣ даса̄ видаттхи, сугатасса видаттхийа̄.
кан̣д̣уппат̣иччха̄дикасса, тирийам̣ две видаттхийо;
дӣгхантато чатассова, сугатасса видаттхийа̄.
вассикаса̄т̣ика̄йа̄пи, дӣгхасо чха видаттхийо;
тирийам̣ ад̣д̣хатеййа̄ва, сугатасса видаттхийа̄.
еттха чхеданапа̄читти, каронтасса тадуттари;
паччаттхаран̣а мукхачол̣а̄, а̄кан̇кхитаппама̄н̣ика̄.
париккха̄рачол̣е ган̣ана̄, пама̄н̣ам̣ ва̄ на дӣпитам̣;
татха̄ ватва̄ адхит̣т̣хеййа, тхавика̄дим̣ викаппийам̣.
ахата̄хатакаппа̄нам̣, сан̇гха̄т̣и дигун̣а̄ сийа̄;
екаччийоттара̄сан̇го, татха̄ антарава̄сако.
утуддхат̣а̄на ¶ дусса̄нам̣, сан̇гха̄т̣и ча чатуггун̣а̄;
бхавеййум̣ дигун̣а̄ сеса̄, пам̣сукӯле йатха̄ручи.
тӣсу две ва̄пи екам̣ ва̄, чхиндитаббам̣ пахоти йам̣;
саббесу аппахонтесу, анва̄дхима̄дийеййа ва̄;
аччхиннан̃ча ана̄дин̣н̣ам̣, на дха̄реййа тичӣварам̣.
га̄ме нивесане уддо-ситапа̄са̄дахаммийе;
на̄ва̄т̣т̣ама̄л̣аа̄ра̄ме, саттхакхеттакхале думе.
аджджхока̄се виха̄ре ва̄, никкхипитва̄ тичӣварам̣;
бхиккхусаммутийа̄н̃н̃атра, виппаваттхум̣ на ват̣т̣ати.
рогавасса̄напарийанта̄, кан̣д̣уччха̄дикаса̄т̣ика̄;
тато парам̣ викаппеййа, сеса̄ апарийантика̄.
паччаттхаран̣а ¶ париккха̄ра-мукхапун̃чханачол̣акам̣;
дасам̣ пйараттана̄дин̣н̣акаппам̣ лаббхам̣ нисӣданам̣.
адасам̣ раджитам̣йева, сесачӣварапан̃чакам̣;
каппата̄дин̣н̣акаппам̣ва, садасам̣ва нисӣданам̣.
анадхит̣т̣хитаниссат̣т̣хам̣, каппетва̄ парибхун̃джайе;
хаттхадӣгхам̣ татопад̣д̣ха-виттха̄ран̃ча викаппийам̣.
тичӣварасса бхиккхусса, саббаметам̣ пака̄ситам̣;
париккха̄рачол̣ийо саббам̣, татха̄ ватва̄ адхит̣т̣хати.
аччхедависсаджджанага̄хавиббхама̄ ¶ ,
паччуддхаро ма̄ран̣алин̇гасиккха̄;
саббесвадхит̣т̣ха̄навийогака̄ран̣а̄,
винивиддхачхиддан̃ча тичӣварасса.
кусава̄капхалака̄ни, камбалам̣ кесава̄ладжам̣;
тхуллаччайам̣ дха̄райатолӯкапаккха̄джинаккхипе.
кадалеракаккадуссе, поттхаке ча̄пи дуккат̣ам̣;
саббанӣлакаман̃джет̣т̣ха-пӣталохитакан̣хаке.
маха̄ран̇гамаха̄на̄ма-ран̇гаратте тирӣт̣аке;
аччхиннадӣгхадасаке, пхалапуппхадасе татха̄;
кан̃чуке вет̣хане саббам̣, лабхатиччхинначӣвароти.
4. раджананиддесо
раджана̄ни ча̄ти –
мӯлаккхандхатачапатта-пхалапуппхаппабхедато;
раджана̄ чхаппака̄ра̄ни, анун̃н̃а̄та̄ни саттхуна̄.
мӯле ¶ халиддим̣ кхандхе ча, ман̃джет̣т̣ха тун̇гаха̄раке;
аллим̣ нӣлан̃ча паттесу, таче лоддан̃ча кан̣д̣улам̣;
кусумбхам̣ ким̣сукам̣ пуппхе, саббам̣ лаббхам̣ виваджджийа̄ти.
5. паттаниддесо
патто ¶ ча̄ти –
айопатто бхӯмипатто, джа̄тийа̄ каппийа̄ дуве;
уккат̣т̣хо маджджхимо чева, омако ча пама̄н̣ато.
уккат̣т̣хо магадхе на̄л̣и-двайатан̣д̣уласа̄дхитам̣;
ган̣ха̄ти оданам̣ сӯпам̣, бйан̃джанан̃ча тадӯпийам̣.
маджджхимо тассупад̣д̣хова, татопад̣д̣хова омако;
уккат̣т̣хато ча уккат̣т̣хо, апатто омакомако.
атирекапатто дха̄реййо, даса̄хапарамам̣ сако;
каппо ниссаггийо хоти, тасмим̣ ка̄летина̄мите.
аччхедада̄нага̄хехи, виббхама̄ маран̣уддхат̣а̄;
лин̇гасиккха̄хи чхиддена, патта̄дхит̣т̣ха̄намуджджхати.
паттам̣ на пат̣иса̄меййа, содакам̣ на ча отапе;
ун̣хе на нидахе бхумйа̄, на т̣хапе но ча лаггайе.
мид̣д̣ханте парибхан̣д̣анте, ан̇ке ва̄ а̄тапаттаке;
па̄десу ман̃чапӣт̣хе ва̄, т̣хапетум̣ на ча каппати.
на нӣхареййа уччхит̣т̣хо-дакан̃ча чалакат̣т̣хикам̣;
паттена паттахаттхо ва̄, кава̄т̣ам̣ на пан̣а̄майе.
бхӯмиа̄дха̄раке ¶ да̄рудан̣д̣а̄дха̄ре сусаджджите;
дуве патте т̣хапеййекам̣, никкуджджитва̄на бхӯмийам̣.
да̄рурӯпийасован̣н̣а-ман̣ивел̣урийа̄майа̄ ¶ ;
кам̣сака̄чатипусӣсапхалика̄тамбалохаджа̄.
чхавасӣсамайо ча̄пи, гхат̣ӣтумбакат̣а̄хаджа̄;
патта̄ акаппийа̄ саббе, вутта̄ дуккат̣аваттхука̄ти.
6. тха̄лаканиддесо
тха̄лака̄ ча̄ти –
каппийа̄ тха̄лака̄ тиссо, тамба̄йоматтика̄майа̄;
да̄русован̣н̣араджатаман̣ивел̣урийа̄майа̄.
акаппа̄ пхалика̄ка̄чакам̣саджа̄ гихисантака̄;
сан̇гхика̄ каппийа̄ тумбагхат̣иджа̄ та̄вака̄лика̄ти.
7. пава̄ран̣а̄ниддесо
пава̄ран̣а̄ти –
йенӣрийа̄патхена̄йам̣, бхун̃джама̄но пава̄рито;
тато ан̃н̃ена бхун̃джеййа, па̄читтинатириттакам̣.
асанам̣ бходжанан̃чева, абхиха̄ро самӣпата̄;
ка̄йава̄ча̄пат̣иккхепо, пан̃чаан̇га̄ пава̄ран̣а̄.
одано ¶ сатту кумма̄со, маччхо мам̣сан̃ча бходжанам̣;
са̄ли вӣхи йаво кан̇гу, кудрӯсаварагодхума̄;
саттаннамесам̣ дхан̃н̃а̄нам̣, одано бходжджайа̄гу ча.
са̄ма̄ка̄дитин̣ам̣ кудрӯсаке варакачорако;
вараке са̄лийан̃чева, нӣва̄ро сан̇гахам̣ гато.
бхат̣т̣хадхан̃н̃амайо сатту, кумма̄со йавасамбхаво;
мам̣со ча каппийо вутто, маччхо удакасамбхаво.
бхун̃джанто ¶ бходжанам̣ каппа-макаппам̣ ва̄ ниседхайам̣;
пава̄реййа̄бхихат̣ам̣ каппам̣, танна̄мена иманти ва̄.
ла̄джа̄ там̣саттубхатта̄ни, горасо суддхакхаджджако;
тан̣д̣ула̄ бхат̣т̣хапит̣т̣хан̃ча, путхука̄ вел̣уа̄динам̣.
бхаттам̣ вутта̄васеса̄нам̣, расайа̄гу расопи ча;
суддхайа̄гупхала̄дӣни, на джаненти пава̄ран̣ам̣.
пава̄ритена вут̣т̣ха̄йа, абхуттена ча бходжанам̣;
атириттам̣ на ка̄таббам̣, йена йам̣ ва̄ пуре катам̣.
каппийам̣ гахитан̃чеву-чча̄ритам̣ хаттхапа̄сагам̣;
атириттам̣ каронтевам̣, ‘‘аламета’’нти бха̄сату.
на каренупасампанна-хаттхагам̣ песайитва̄пи;
ка̄ретум̣ лаббхате саббо, бхун̃джитум̣ тамака̄ракоти.
8. ка̄ликаниддесо
ка̄лика̄ ¶ ча̄ти –
пат̣иггахита̄ чатта̄ро, ка̄лика̄ йа̄вака̄ликам̣;
йа̄мака̄ликам̣ сатта̄ха-ка̄ликам̣ йа̄ваджӣвикам̣.
пит̣т̣хам̣ мӯлам̣ пхалам̣ кхаджджам̣, горасо дхан̃н̃абходжанам̣;
йа̄гусӯпаппабхутайо, хонтете йа̄вака̄лика̄.
мадхумуддикаса̄лӯка-чочамочамбаджамбуджам̣;
пха̄русам̣ наггисантаттам̣, па̄накам̣ йа̄мака̄ликам̣.
са̄нулома̄ни дхан̃н̃а̄ни, т̣хапетва̄ пхаладжо расо;
мадхӯкапуппхаман̃н̃атра, саббо пуппхарасопи ча.
саббапаттарасо чева, т̣хапетва̄ паккад̣а̄каджам̣;
сӣтодамаддитодичча-па̄ко ва̄ йа̄мака̄лико.
саппинонӣтатела̄ни ¶ , мадхупха̄н̣итамева ча;
сатта̄хака̄лика̄ саппи, йесам̣ мам̣самава̄ритам̣.
телам̣ тилавасеран̣д̣а-мадхуса̄сапасамбхавам̣;
кхудда̄бхамарамадхукари-маккхика̄хи катам̣ мадху;
раса̄диуччхувикати, пакка̄пакка̄ ча пха̄н̣итам̣.
саваттхупакка̄ са̄мам̣ ва̄, васа̄ ка̄ле ама̄нуса̄;
ан̃н̃есам̣ на паче ваттхум̣, йа̄вака̄ликаваттхунам̣.
халиддим̣ ¶ син̇гиверан̃ча, вачаттам̣ ласун̣ам̣ вача̄;
усӣрам̣ бхаддамуттан̃ча̄тивиса̄ кат̣урохин̣ӣ;
пан̃чамӯла̄дикан̃ча̄пи, мӯлам̣ там̣ йа̄ваджӣвикам̣.
бил̣ан̇гам̣ маричам̣ гот̣т̣ха-пхалам̣ пиппхали ра̄джика̄;
типхалеран̣д̣ака̄дӣнам̣, пхалам̣ там̣ йа̄ваджӣвикам̣.
каппа̄санимбакут̣аджапат̣оласуласа̄динам̣;
сӯпеййапан̣н̣ам̣ ваджджетва̄, пан̣н̣ам̣ там̣ йа̄ваджӣвикам̣.
т̣хапетва̄ уччхуниййа̄сам̣,
сарасам̣ уччхуджам̣ тачам̣;
ниййа̄со ча тачо саббо,
лон̣ам̣ лохам̣ сила̄ татха̄.
суддхаситтхан̃ча сева̄ло, йан̃ча кин̃чи суджха̄питам̣;
викат̣а̄диппабхедан̃ча, н̃а̄таббам̣ йа̄ваджӣвикам̣.
мӯлам̣ са̄рам̣ тачо пхеггу, пан̣н̣ам̣ пуппхам̣ пхалам̣ лата̄;
а̄ха̄раттха маса̄дхентам̣, саббам̣ там̣ йа̄ваджӣвикам̣.
саббака̄ликасамбхого, ка̄ле саббасса каппати;
сати паччайе вика̄ле, каппате ка̄ликаттайам̣.
ка̄лайа̄маматикканта̄ ¶ , па̄читтим̣ джанайантубхо;
джанайанти убхопете, антовуттхан̃ча саннидхим̣.
сатта̄хака̄лике ¶ сатта, аха̄ни атина̄мите;
па̄читти па̄л̣ина̄рул̣хе, саппиа̄димхи дуккат̣ам̣.
ниссат̣т̣халаддхам̣ маккхеййа, нан̇гам̣ наджджхохареййа ча;
викаппентасса сатта̄хе, са̄ман̣ерассадхит̣т̣хато;
маккхана̄дин̃ча на̄патти, ан̃н̃асса дадатопи ча.
йа̄вака̄ликаа̄дӣни, сам̣сат̣т̣ха̄ни сахаттана̄;
га̄ха̄пайанти саббха̄вам̣, тасма̄ евамудӣритам̣.
пуре пат̣иггахитан̃ча, сатта̄хам̣ йа̄ваджӣвикам̣;
сесака̄ликасаммиссам̣, па̄читти парибхун̃джато.
йа̄вака̄ликасаммиссам̣, итарам̣ ка̄ликаттайам̣;
пат̣иггахитам̣ тадаху, тадахева ча бхун̃джайе.
йа̄мака̄ликасаммиссам̣, сесамевам̣ виджа̄нийам̣;
сатта̄хака̄ликамиссан̃ча, сатта̄хам̣ каппатетаранти.
9. пат̣игга̄ханиддесо
пат̣игга̄хоти –
да̄тука̄ма̄бхиха̄ро ча, хаттхапа̄серан̣аккхамам̣;
тидха̄ денте двидха̄ га̄хо, пан̃чан̇гевам̣ пат̣иггахо.
асам̣ха̄рийе таттхаджа̄те, сукхуме чин̃чаа̄динам̣;
пан̣н̣е ва̄сайхабха̄ре ча, пат̣игга̄хо на рӯхати.
сиккха̄маран̣алин̇гехи, анапеккхависаггато;
аччхеда̄нупасампанна-да̄на̄ га̄хопасаммати.
аппат̣иггахитам̣ ¶ ¶ саббам̣, па̄читти парибхун̃джато;
суддхан̃ча на̄тибахалам̣, каппате удакам̣ татха̄.
ан̇галаггамавиччхиннам̣, дантаккхикан̣н̣агӯтхакам̣;
лон̣ассукхел̣асин̇гха̄н̣и-семхамуттакарӣсакам̣.
гӯтхаматтикамутта̄ни, чха̄рикан̃ча татха̄видхе;
са̄мам̣ гахетва̄ севеййа, асанте каппака̄раке.
дурӯпачин̣н̣е раджокин̣н̣е, атхуггахаппат̣иггахе;
антовуттхе сайам̣пакке, антопакке ча дуккат̣анти.
10. акаппийамам̣саниддесо
мам̣сесу ча акаппийанти –
мануссахаттхиасса̄нам̣, мам̣сам̣ сунакхадӣпинам̣;
сӣхабйаггхатараччха̄нам̣, аччхасса урагасса ча.
уддиссакатамам̣сан̃ча, йан̃ча аппат̣ивеккхитам̣;
тхуллаччайам̣ манусса̄нам̣, мам̣се сесесу дуккат̣ам̣.
ат̣т̣хӣпи лохитам̣ чаммам̣, ломамесам̣ на каппати;
сачиттакам̣ва уддисса-катам̣ сеса̄ ачиттака̄ти.
11. ниссаггийаниддесо
ниссаггийа̄нӣти ¶ –
арӯпийам̣ рӯпийена, рӯпийам̣ итарена ча;
рӯпийам̣ париваттеййа, ниссагги идха рӯпийам̣.
каха̄пан̣о саджджху син̇гӣ, воха̄рӯпагама̄сакам̣;
ваттхамутта̄ди итарам̣, каппам̣ дуккат̣аваттху ча.
‘‘имам̣ ¶ гахетва̄ бхутва̄ ва̄, имам̣ дехи кара̄найа;
деми ва̄’’ти сама̄панне, ниссагги кайавиккайе.
аттано ан̃н̃ато ла̄бхам̣, сан̇гхассан̃н̃асса ва̄ натам̣;
парин̣а̄меййа ниссагги, па̄читти ча̄пи дуккат̣ам̣.
аниссаджджитва̄ ниссаггим̣, парибхун̃дже на деййа ва̄;
ниссат̣т̣хам̣ сакасан̃н̃а̄йа, дуккат̣ам̣ ан̃н̃атхетаранти.
12. па̄читтийаниддесо
па̄читтӣти –
муса̄ва̄домаса̄ва̄де, песун̃н̃ахаран̣е татха̄;
падасодхаммаса̄га̄ре, уджджха̄панакакхӣйане.
таласаттиана̄даракуккуччуппа̄данесу ча;
га̄маппавесана̄пуччха̄, бходжане ча парампара̄.
ануддхаритва̄ ¶ гамане, сеййам̣ сена̄сана̄ни ва̄;
иттхийа̄ддха̄нагамане, екека̄йа нисӣдане.
бхӣса̄пана̄кот̣анаан̃н̃ава̄де,
вихесадут̣т̣хуллапака̄сачха̄де;
ха̄содаке ниччхубхане виха̄ра̄,
па̄читти вутта̄нупакхаджджасайанети.
13. саман̣акаппаниддесо
саман̣акаппа̄ти –
бхӯтага̄масама̄рамбхе, па̄читти катакаппийам̣;
накхена ва̄ггисаттхехи, бхаве саман̣акаппийам̣.
са мӯлакхандхабӣджагга-пхал̣убӣджаппабха̄вито;
а̄рамбхе дуккат̣ам̣ бӣджам̣, бхӯтага̄мавийоджитам̣.
ниббат̣т̣абӣджам̣ ¶ нобӣджа-макатан̃ча̄пи каппати;
кат̣а̄хабаддхабӣджа̄ни, бахиддха̄ ва̄пи ка̄райе.
ека̄баддхесу бӣджесу, бха̄джане ва̄пи бхӯмийам̣;
кате ча каппийекасмим̣, саббесвева катам̣ бхаве.
никкхитте каппийам̣ катва̄, мӯлапан̣н̣а̄ни джа̄йарум̣;
каппийам̣ пуна ка̄реййа, бхӯтага̄мо хи со тада̄.
сапан̣н̣о ¶ ва̄ апан̣н̣о ва̄, сева̄лодакасамбхаво;
четийа̄дӣсу сева̄ло, ниббат̣т̣адваттипаттако;
бхӯтага̄мова бӣджампи, мӯлапан̣н̣е виниггате.
гхат̣а̄дипит̣т̣хе сева̄ло, макул̣ам̣ ахичхаттакам̣;
дуккат̣ассева ваттхӯни, пхулламабйаваха̄рикам̣.
ла̄кха̄ниййа̄сачхатта̄ни, алларуккхе викопийа;
ган̣хато таттха па̄читти, чхиндато ва̄пи аккхарам̣.
пӣл̣етум̣ на̄л̣икера̄дим̣, да̄румаккат̣ака̄дина̄;
чхиндитум̣ ган̣т̣хикам̣ ка̄тум̣, тин̣а̄дим̣ на ча каппати.
бхӯтага̄мам̣ ва бӣджам̣ ва̄, чхинда бхиндочина̄хи ва̄;
пха̄лехи виджджха пача ва̄, нийаметва̄ на бха̄сайе.
имам̣ карохи каппийам̣, имам̣ ган̣хедама̄хара;
имам̣ дехи имам̣ содхехевам̣ ват̣т̣ати бха̄ситунти.
14. бхӯминиддесо
бхӯмийоти –
саммутусса̄вананта̄ ча, гониса̄дӣ гаха̄пати;
каппийа̄ бхӯмийо йа̄су, вуттхам̣ паккан̃ча каппати.
ва̄саттха̄йа ¶ кате гехе, сан̇гхике векасантаке;
каппийа̄ кут̣и ладдхабба̄, сахасеййаппахонаке.
гехе ¶ сан̇гхасса векасса, карама̄невамӣрайам̣;
пат̣хамит̣т̣хакатхамбха̄дим̣, т̣хапеййусса̄ванантика̄;
‘‘каппийакут̣им̣ карома, каппийакут̣им̣ карома̄’’ти.
йебхуййена̄париккхитто, а̄ра̄мо сакалопи ва̄;
вуччате ‘‘гониса̄дӣ’’ти, саммутӣ сан̇гхасаммата̄.
бхиккхум̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ехи, динно тесам̣ва сантако;
аттха̄йа каппакут̣ийа̄, гехо гахапатӣ мато.
акаппакут̣ийа̄ вуттхасаппиа̄дӣхи мисситам̣;
ваджеййа антовуттхаттам̣, пуримам̣ ка̄ликадвайам̣.
техева бхиккхуна̄ паккам̣, каппате йа̄ваджӣвикам̣;
нира̄мисам̣ва сатта̄хам̣, са̄мисе са̄мапа̄ката̄.
усса̄ванантика̄ йехи, тхамбха̄дӣхи адхит̣т̣хита̄;
тесуйева̄панӣтесу, тадан̃н̃есупи тит̣т̣хати.
саббесу апанӣтесу, бхаве джахитаваттхука̄;
гониса̄дӣ париккхитте, сеса̄ чхаданавиббхама̄ти.
15. упаджджха̄чарийаваттаниддесо
упаджджха̄чарийаватта̄нӣти –
нисса̄йупаджджха̄чарийе, васама̄но супесало;
дантакат̣т̣ха̄санам̣ тойам̣, йа̄гум̣ ка̄ле даде сада̄.
патте ваттам̣ чаре га̄ма-ппавесе гамана̄гаме;
а̄сане па̄дапӣт̣хе ча, катхалопа̄ханачӣваре.
парибходжанӣйапа̄нӣйа-ваччаппасса̄ват̣ха̄нису ¶ ;
виха̄расодхане ваттам̣, пуна пан̃н̃а̄пане татха̄.
на ¶ паппхот̣еййа содхенто, пат̣ива̄те ча сан̇ган̣е;
виха̄рам̣ бхиккху па̄нӣйа-са̄манта̄ сайана̄санам̣.
нха̄не нха̄тасса ка̄таббе, ран̇гапа̄ке ча дховане;
сиббане чӣваре тхеве, раджанто на вадже т̣хите.
екаччасса ана̄пуччха̄, паттам̣ ва̄ чӣвара̄ни ва̄;
на дадеййа на ган̣хеййа, париккха̄ран̃ча кин̃чанам̣.
екаччам̣ паччхато ка̄тум̣, гантум̣ ва̄ тасса паччхато;
пин̣д̣апа̄тан̃ча ниннетум̣, нӣхара̄петуматтано.
киччайам̣ парикаммам̣ ва̄, кесаччхедан̃ча аттано;
ка̄ра̄петум̣ ва ка̄тум̣ ва̄, ана̄пуччха̄ на ват̣т̣ати.
га̄мам̣ суса̄нам̣ ниссӣмам̣, дисам̣ ва̄ гантумиччхато;
аттано киччайам̣ ва̄пи, ана̄пуччха̄ на ват̣т̣ати.
уппаннам̣ аратим̣ дит̣т̣хим̣, куккуччам̣ ва̄ винодайе;
кареййа ва̄пи уссуккам̣, сан̇гха̄йаттесу каммасу.
гила̄несу упат̣т̣хеййа, вут̣т̣ха̄нам̣ несама̄гаме;
ваттабхедена саббаттха, ана̄дарена дуккат̣анти.
16. ваччапасса̄ват̣т̣ха̄никаниддесо
ваччапасса̄ват̣т̣ха̄никанти ¶ –
на кареййа йатха̄вуд̣д̣хам̣, ваччам̣ йа̄та̄нупуббийа̄;
ваччапасса̄вакут̣ийо, нха̄натиттхан̃ча лаббхати.
пависеййуббхаджитва̄ но, сахаса̄ пависеййа ча;
укка̄ситва̄вуббхаджеййа, па̄дука̄свева сан̣т̣хито.
на ¶ каре ниттхунам̣ ваччам̣, дантакат̣т̣хан̃ча кха̄дайам̣;
ваччапасса̄вадон̣ӣнам̣, на кареййубхайам̣ бахи.
кӯпе кат̣т̣хам̣ на па̄теййа, кхел̣ам̣ пасса̄вадон̣ийа̄;
на̄валекхеййа пхарусе-нухатан̃ча̄пи дховайе.
на никкхамеййа сахаса̄-вуббхаджитва̄ на никкхаме;
чапу чапу на̄чамеййа, укла̄пан̃ча висодхайети.
17. а̄пуччхакаран̣аниддесо
а̄пуччхакаран̣анти –
анаджджхит̣т̣хова тхерена, па̄тимоккхам̣ на уддисе;
дхаммам̣ на катхайе пан̃хам̣, на пуччхе на ча виссадже.
а̄пуччхитва̄ катхентасса, пуна вуд̣д̣хатара̄гаме;
пуна а̄пуччханам̣ наттхи, бхаттагге ча̄нумодато.
васанто ¶ ча ана̄пуччха̄, вуд̣д̣хенекавиха̄раке;
на саджджха̄йеййа уддесам̣, парипуччхан̃ча но даде.
дхаммам̣ на бха̄сайе дӣпам̣, на каре на ча виджджхапе;
ва̄тапа̄нам̣ кава̄т̣ам̣ ва̄, вивареййа тхакеййа ча.
чан̇каме чан̇камантопи, вуд̣д̣хена париваттайе;
йена вуд̣д̣хо са сан̇гха̄т̣и-кан̣н̣ененам̣ на гхат̣т̣айети.
18. нагганиддесо
нагготи –
нагго маггам̣ вадже бхун̃дже, пиве кха̄де на са̄йайе;
на ган̣хе на даде нева, ванде ванда̄пайеййа ва̄.
парикаммам̣ на ка̄реййа, на каре пат̣ичха̄дису;
парикамме дуве ваттха-ччха̄ди саббаттха каппийа̄ти.
19. нха̄накаппаниддесо
нха̄накаппоти ¶ –
на ча нха̄йеййа тхера̄нам̣, пуратопари ва̄ татха̄;
дадеййа отаранта̄нам̣, маггамуттарама̄нако.
кут̣т̣аттхамбхатарут̣т̣а̄не, нха̄йама̄но на гхам̣сайе;
ка̄йам̣ гандхаббахаттхена, курувиндакасуттийа̄.
маллакена̄н̃н̃аман̃н̃ам̣ ¶ ва̄, сарӣрена на гхам̣сайе;
капа̄лит̣т̣хакакхан̣д̣а̄ни, ваттхават̣т̣и ча ват̣т̣ати.
саббесам̣ путхупа̄н̣ӣ ча̄-калласса̄катамаллакам̣;
па̄са̄н̣апхен̣акатхала̄, каппанти па̄дагхам̣санети.
20. авандийаниддесо
авандийоти –
уккхитта̄нупасампанна-на̄на̄сам̣ва̄саиттхийо;
наво ча гарукат̣т̣хо ча, пан̣д̣ако ча авандийа̄ти.
21. чамманиддесо
чамманти –
мига̄джел̣акачамма̄ни, каппанти парибхун̃джитум̣;
рохитен̣ипасада̄ ча, курун̇га̄ мигаджа̄тика̄.
анун̃н̃а̄таттайа̄ ан̃н̃ам̣, чаммам̣ дуккат̣аваттхукам̣;
тхавикопа̄хане чаммам̣, саббам̣ каппатима̄нусанти.
22. упа̄хананиддесо
упа̄хана̄ чева̄ти –
маджджхадесе на каппанти, ган̣ан̇ган̣ӯпа̄хана̄ нава̄;
саббасса каппанта̄ра̄ме, саббаттха̄каллакасса ча.
саббанӣлакаода̄тапӣталохитакан̣хака̄ ¶ ¶ ;
маха̄ран̇гамаха̄на̄ма-ран̇гаратта̄ чупа̄хана̄.
саббаман̃джет̣т̣хика̄ читра̄, нӣлапӣта̄диваддхика̄;
титтирапаттика̄ мен̣д̣а-аджависа̄н̣аваддхика̄.
кхаллабаддха̄ пут̣абаддха̄, тӯлапун̣н̣а̄ чупа̄хана̄;
па̄лигун̣т̣химака̄ мора-пин̃чхена парисиббита̄.
виччхика̄л̣иката̄ сӣхабйаггхудда̄джинадӣпинам̣;
маджджа̄рака̄л̣аколӯкачаммехи ча париккхат̣а̄;
па̄дука̄ сан̇каманӣйа̄, кочи дха̄реййа дуккат̣ам̣.
нӣла̄диван̣н̣ам̣ сакалам̣, пун̃чхитва̄ векадесакам̣;
упа̄хана̄ вал̣ан̃джеййа, ха̄ретва̄ кхаллака̄диканти.
23. анолокийаниддесо
анолокийанти –
са̄ратто иттхийа̄ йоним̣, мукхам̣ ва̄ бхиккхада̄йийа̄;
парасса паттамуджджха̄насан̃н̃ӣ ва̄ аттано мукхам̣;
а̄да̄содакапатте ва̄, олокеййасса дуккат̣анти.
24. ан̃джанӣниддесо
ан̃джанӣти ¶ –
ват̣т̣а̄т̣т̣хасол̣асам̣са̄ ва̄, мат̣т̣ха̄ ват̣т̣ати ан̃джанӣ;
тиссопи мӯле гӣва̄йам̣, лекха̄ ека̄ва бандхитум̣.
йам̣ кин̃чи рӯпам̣ ма̄ла̄дикаммам̣ макарадантакам̣;
гомуттакад̣д̣хачанда̄ди-вика̄рам̣ неттха ват̣т̣ати.
лаббхекаван̣н̣асуттена, сиббитум̣ тхавика̄ татха̄;
сипа̄т̣и кун̃чика̄косо, сала̄ка̄пи ачиттака̄.
сан̇кхана̄бхивиса̄н̣ат̣т̣хи-нал̣адантамайа̄ ¶ татха̄;
пхалакат̣т̣хамайа̄ вел̣у-ла̄кха̄лохамайа̄пи ча.
ан̃джанийо сала̄ка̄йо, дхӯманетта̄ ча лаббхаре;
татха̄ саттхакадан̣д̣а̄ни, наттхуда̄на̄ ча таммайа̄ти.
25. акаппийасайананиддесо
акаппийасайана̄нӣти –
а̄сандӣ тӯлӣ паллан̇ко, пат̣икам̣ гоначиттакам̣;
пат̣алӣ викатӣ удда-ломӣ еканталомика̄.
куттам̣ косеййам̣ кат̣т̣иссам̣, хаттхиассаратхаттхара̄;
джинаппавен̣икадалӣ-мигаппаварааттхара̄.
салохитавита̄нан̃чу-бхатораттӯпадха̄накам̣ ¶ ;
акаппийа̄ни ета̄ни, дуккат̣ам̣ парибхун̃джато.
а̄санда̄диттайа̄ сесе, лаббхате гихисантаке;
дхамма̄сане ча бхаттагге, гхаре ча̄пи нисӣдитум̣;
бхӯматтхаран̣асан̇кхепе, сайитун̃ча̄пи каппати.
чатурам̣сапӣт̣ха̄ саттан̇га̄, пан̃чан̇га̄ уччапа̄дака̄;
тӯлонаддха̄ гхарейева, ман̃чапӣт̣ха̄ нисӣдитум̣.
чол̣ава̄кун̣н̣апан̣н̣а̄нам̣, тин̣а̄нан̃чева пӯрита̄;
чӣвараччхавийо пан̃ча, бхисӣ саббаттха каппийа̄.
тӯлаттайам̣ бхисигаббхо, лома̄ни мигапаккхинам̣;
бимбохане анун̃н̃а̄там̣, тӯлаваджджа̄ масӯраке.
мануссаломамун̣н̣а̄йам̣, пан̣н̣е пуппхам̣ тама̄лакам̣;
суддхам̣ на а̄санан̃чева, лаббхамаппат̣ивеккхитанти.
26. сама̄на̄саниканиддесо
сама̄на̄саникопи ¶ ча̄ти –
тивассантара̄нун̃н̃а̄там̣, бхиккхӯнамекама̄санам̣;
саттавассативассехи, пан̃чавассо нисӣдитум̣.
т̣хапетва̄ пан̣д̣акам̣ иттхим̣, убхатобйан̃джанам̣ муни;
дӣгха̄сане анун̃н̃а̄си, саббехева нисӣдитум̣.
антам̣ ¶ дӣгха̄санам̣ тин̣н̣ам̣, йам̣ пахоти нисӣдитум̣;
ман̃чаке ва̄пи пӣт̣хе ва̄, двиннам̣ лаббхам̣ нисӣдитунти.
27. асам̣ва̄сиканиддесо
асам̣ва̄сико ча̄ти –
уккхиттонупасампанно, бхиккхунӣ чхиннамӯлако;
на̄на̄сам̣ва̄саниссӣма-т̣т̣хитавеха̄йасан̣т̣хита̄;
ека̄даса абхабба̄ ча, асам̣ва̄са̄ти дӣпита̄ти.
28. камманиддесо
камман̃ча̄ти –
ваггена адхаммакаммам̣, самаггена адхаммикам̣;
ваггена дхаммакамман̃ча, самаггена ча дхаммикам̣;
чатуттхам̣йева̄нун̃н̃а̄там̣, сесакаммесу дуккат̣ам̣.
чатувагго пан̃чавагго, дасавӣсативаггико;
тирекавӣсативагго, пан̃ча сан̇гха̄ вибха̄вита̄.
чатуваггеттха аббха̄ну-пасампада̄пава̄ран̣а̄;
пан̃чавагго ча аббха̄нам̣, маджджхадесупасампадам̣.
дасавагго ¶ ча аббха̄нам̣, т̣хапетва̄ саббакаммико;
итаро саббакаммесу, каммаппаттоти дӣпито.
чатуваггена ¶ каттаббе, чатта̄ро пакататтака̄;
каммаппатта̄ паре чханда̄-раха̄ сесепйайам̣ найо.
чатувагга̄дикаттаббам̣, асам̣ва̄сакамма̄раха;
гарукат̣т̣хесван̃н̃атарам̣, катва̄на ган̣апӯракам̣;
парива̄са̄дикам̣ каммам̣, катам̣ куппан̃ча дуккат̣ам̣.
адхаммакаммам̣ ва̄реййа, антара̄йе дуве тайо;
дит̣т̣ха̄вимекодхит̣т̣ха̄нам̣, ва̄рентева татодхика̄.
камма̄раха̄ асам̣ва̄са̄, кхиттачиттадукхат̣т̣ита̄;
етесам̣ сан̇гхамаджджхамхи, пат̣иккхепо на рухати.
пакататтекасӣмат̣т̣ха-самасам̣ва̄сабхиккхуно;
а̄рочентассантамасо-нантарасса̄пи рӯхати.
копетум̣ дхаммикам̣ каммам̣, пат̣иккосеййа саммукха̄;
тироккха̄ ка̄йаса̄маггим̣, чхандам̣ но деййа дуккат̣анти.
29. миччха̄джӣвавиваджджана̄ниддесо
миччха̄джӣвавиваджджана̄ти –
да̄рум̣ вел̣ум̣ пхалам̣ пуппхам̣, чун̣н̣ам̣ нха̄намукходакам̣;
маттика̄дантакат̣т̣ха̄дим̣, на даде куласан̇гаха̄.
па̄рибхат̣аката̄мугга-сӯпйата̄ваттхувиджджайа̄;
пахен̣адӯтакаммена, джан̇гхапесанийена ва̄.
ануппада̄наппат̣ипин̣д̣а-веджджакаммена ¶ ¶ ва̄ пана;
на̄н̃н̃ена ва̄пи самбуддхаппат̣икут̣т̣хена джӣвайе.
вин̃н̃аттинесана̄бхӯтуллапана̄кухана̄дихи;
куладӯса̄динуппаннапаччайе париваджджайети.
30. ваттаниддесо
ваттанти –
а̄гантуко на а̄ра̄мам̣, пависе саупа̄хано;
сачхаттогун̣т̣хито сӣсе, каритва̄ ва̄пи чӣварам̣.
па̄нӣйена на дховеййа, па̄де вуд̣д̣хатарепи ча;
а̄ва̄сикебхива̄деййа, пуччхеййа сайана̄санам̣.
гамико пат̣иса̄метва̄, да̄руматтикабхан̣д̣акам̣;
виха̄ран̃ча тхакетва̄на, а̄пуччха сайана̄санам̣.
а̄пуччхитаббе асати, сам̣гопетва̄на са̄дхукам̣;
паккамеййан̃н̃атха̄ тасса, паккантум̣ на ча каппати.
а̄ва̄сико пан̃н̃а̄пеййа, вуд̣д̣ха̄гантусса а̄санам̣;
упаниккхипе па̄дода-ппабхутим̣ паттачӣварам̣.
паччуггантва̄на ган̣хеййа, па̄нӣйена ча пуччхайе;
а̄гантукебхива̄деййа, пан̃н̃апе сайана̄санам̣.
аджджха̄вуттхамавуттхам̣ ¶ ва̄, гочара̄гочарам̣ ваде;
ваччапасса̄ват̣ха̄на̄ни, катикам̣ секкхасаммутим̣.
павесаниккхаме ка̄лам̣, парибходжийапа̄нийам̣;
нисиннова навакасса, етам̣ саббам̣ самуддисети.
31. викаппана̄ниддесо
викаппана̄ ¶ чева̄ти –
саммукха̄ параммукха̄ти, дуве вутта̄ викаппана̄;
саммукха̄йа викаппенто, бйаттассекасса сантике;
‘‘имам̣ чӣварам̣ туйхам̣, викаппемӣ’’ти бха̄сайе.
етта̄вата̄ нидхетум̣ва, каппатӣ на ча каппати;
парибхога̄дикам̣ тена, аппаччуддхат̣абха̄вато.
223. ‘‘майхам̣ сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти –
тена паччуддхат̣ейева, парибхога̄ди каппати.
апара̄ саммукха̄века̄, бхиккхуссекасса сантике;
гахетва̄ на̄мамекасса, пан̃чаннам̣ сахадхамминам̣.
225. ‘‘имам̣ чӣварам̣ тиссасса бхиккхуно, тисса̄йа бхиккхунийа̄, тиссасса са̄ман̣ерасса, тисса̄йа са̄ман̣ерийа̄, тисса̄йа сиккхама̄на̄йа викаппемӣ’’ти ваттаббам̣.
тена бхиккхуна̄ ‘‘тиссасса бхиккхуно, тисса̄йа бхиккхунийа̄, тиссасса са̄ман̣ерасса ¶ , тисса̄йа са̄ман̣ерийа̄, тисса̄йа сиккхама̄на̄йа сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти ваттаббам̣.
параммукха̄викаппане-кассантикевамӣрайе;
‘‘имам̣ чӣварам̣ туйхам̣ викаппанаттха̄йа даммӣ’’ти.
227. тена ваттаббо ‘‘ко те митто ва̄ сандит̣т̣хо ва̄’’ти. итарена чевам̣ ваттаббам̣ ‘‘тиссо бхиккхӯ’’ти ва̄ ¶ ‘‘тисса̄ бхиккхунӣ’’ти ва̄ ‘‘тиссо са̄ман̣еро’’ти ва̄ ‘‘тисса̄ са̄ман̣ерӣ’’ти ва̄ ‘‘тисса̄ сиккхама̄на̄’’ти ва̄.
пуна тена ‘‘ахам̣ тиссасса тисса̄йа ва̄ даммӣ’’ти викаппетва̄ тенева ‘‘тиссасса бхиккхуно, тисса̄йа бхиккхунийа̄, тиссасса са̄ман̣ерасса, тисса̄йа са̄ман̣ерийа̄, тисса̄йа сиккхама̄на̄йа сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти паччуддхаритаббам̣.
дӯрасантикаттекаттабахубха̄вам̣ виджа̄нийа;
‘‘етам̣ има’’нти ‘‘ета̄ни, има̄нӣ’’теттха йоджайе.
даса̄хам̣ ма̄самекам̣ ва̄, пан̃ча ва̄ катхинаттхате;
па̄рипӯраттхамӯнасса, пачча̄са̄ сати ма̄сакам̣;
нуппа̄дайати ниссаггим̣, на̄дхит̣т̣хитавикаппитанти.
32. ниссайаниддесо
ниссайоти –
бйаттасса пан̃чавассасса, наттхи ниссайа ка̄рийам̣;
йа̄ваджӣвампи абйатто, нисситойева джӣвати.
екам̣сам̣ ¶ чӣварам̣ катва̄, пагган̣хитва̄на ан̃джалим̣;
уккут̣икам̣ нисӣдитва̄, ваде йа̄вататӣйакам̣;
‘‘а̄чарийо ме, бханте, хохи,
а̄йасмато нисса̄йа ваччха̄мӣ’’ти.
пакканте паккхасан̇канте, виббханте ва̄пи ниссайо;
маран̣а̄н̣аттупаджджха̄йа-самодха̄нехи саммати.
нисса̄йа ¶ на васеладжджим̣, апуббам̣ т̣ха̄нама̄гато;
а̄гаме чатупан̃ча̄хам̣, н̃а̄тум̣ бхиккхусабха̄гатам̣.
аддхикасса гила̄насса, гила̄нупат̣т̣хакасса ча;
йа̄читасса аран̃н̃е ва̄, саллаккхантена пха̄сукам̣;
сабха̄ге да̄йакесанте, васитум̣ та̄ва лаббхатӣти.
33. ка̄йабандхананиддесо
ка̄йабандхананти –
ака̄йабандхано га̄мам̣, дуккат̣ам̣ пависеййа че;
бандхеййа йаттха сарати, таттхева̄сатийа̄ гато.
пат̣т̣ика̄ сӯкарантанти, дувидхам̣ ка̄йабандханам̣;
дуссапат̣т̣о ча раджджу ча, ека̄ тадануломика̄.
маччхакан̣т̣акакхаджджӯрӣ-патта̄ мат̣т̣ха̄ ча пат̣т̣ика̄;
лаббха̄ даса̄ чатассопи, анте дигун̣асуттакам̣.
ма̄ла̄дим̣ ¶ каккат̣аччха̄дим̣, дассетва̄ гун̣асуттака;
кот̣т̣ита̄ кун̃джараччха̄дим̣, пат̣т̣ика̄ на ча каппати.
гхат̣акам̣ макарамукха̄дим̣, на каппанти даса̄мукхе;
убханте гхат̣ака̄ лекха̄, видхе ан̃н̃ан̃ча читтакам̣.
дед̣д̣убхакан̃ча мураджам̣, маддавӣн̣ам̣ кала̄букам̣;
на каппанти даса̄су две, маджджхима̄йева каппаре.
вел̣удантависа̄н̣ат̣т̣хикат̣т̣хала̄кха̄пхала̄майа̄;
сан̇кхана̄бхимайа̄ суттанал̣алохамайа̄пи ча;
видха̄ каппанти каппийа̄, ган̣т̣хийо ча̄пи таммайа̄ти.
пат̣хамабха̄н̣ава̄рам̣ нит̣т̣хитам̣.
34. патхавӣниддесо
патхавӣ ча̄ти –
джа̄та̄джа̄та̄ти ¶ дувидха̄, суддхаматтикапам̣сука̄;
джа̄та̄дад̣д̣ха̄ ча патхавӣ, бахуматтикапам̣сука̄;
ча̄тума̄са̄дхиковат̣т̣хапам̣суматтикара̄си ча.
суддхасаккхарапа̄са̄н̣амарумбакатхалава̄лука̄;
дад̣д̣ха̄ ча бхӯми йебхуййасаккхара̄димахӣпи ча;
дутийа̄ вуттара̄си ча, ча̄тума̄сомават̣т̣хако.
две ¶ бха̄га̄ тӣсу бха̄гесу, маттика̄ йасса бхӯмийа̄;
йебхуййаматтика̄ еса̄, сесесупи айам̣ найо.
па̄читти кхан̣ане джа̄те, джа̄тасан̃н̃исса дуккат̣ам̣;
двел̣хасса̄джа̄тасан̃н̃исса, на̄патта̄н̣а̄пане татха̄.
паха̄ре паха̄ра̄патти, кхан̣ама̄насса аттана̄;
ека̄йа̄н̣аттийа̄ ека̄, на̄на̄н̣аттӣсу ва̄часо.
‘‘имам̣ т̣ха̄намимам̣ кандамидха ва̄пим̣ кхан̣еттха ча;
джа̄лехагги’’нти ва̄ ваттум̣, нийаметва̄ на ват̣т̣ати.
‘‘тхамбхассимасса̄ва̄т̣ам̣ ва̄, маттикам̣ джа̄на ма̄хара;
карохи каппийан̃че’’ти, вачанам̣ ват̣т̣атедисам̣.
асамбаддхам̣ патхавийа̄, суккхакаддамаа̄дикам̣;
копетум̣ танукам̣ лаббхамуссин̃чанӣйакаддамам̣.
ган̣д̣уппа̄дам̣ упачика̄маттикам̣ мӯсикуккирам̣;
ча̄тума̄са̄дхиковат̣т̣хам̣, лед̣д̣а̄дин̃ча на копайе.
патите ва̄пиа̄дӣнам̣, кӯле удакасантике;
па̄са̄н̣е ча радже лагге, патите навасон̣д̣ийа̄.
ваммике ¶ маттика̄кут̣т̣е, аббхока̄сут̣т̣хите татха̄;
йебхуййакатхалат̣т̣ха̄не, тит̣т̣хатит̣т̣хакакут̣т̣ако.
тхамбха̄дим̣ ¶ ган̣хитум̣ бхӯмим̣, сан̃ча̄летва̄ викопайам̣;
дха̄ра̄йа бхиндитум̣ бхӯмим̣, ка̄тум̣ ва̄ висамам̣ самам̣.
саммун̃джанӣхи гхам̣ситум̣, кан̣т̣ака̄дим̣ павеситум̣;
дассесса̄мӣти бхинданто, бхӯмим̣ чан̇камитум̣ падам̣.
гхам̣ситум̣ ан̇гапаччан̇гам̣, кан̣д̣урогӣ тат̣а̄дису;
хаттхам̣ ва̄ дховитум̣ бхӯмим̣, гхам̣ситум̣ на ча каппати.
тхамбха̄диуджукуддха̄ро, па̄са̄н̣а̄дипават̣т̣анам̣;
са̄кха̄дикад̣д̣ханам̣ руккхалата̄ччхеданапха̄ланам̣.
секо пасса̄ваа̄дӣнам̣, суддхачиттасса ват̣т̣ати;
аллахаттхам̣ т̣хапетва̄на, раджагга̄хо ча бхӯмийа̄.
аггисса анупа̄да̄не, капа̄ле ит̣т̣хака̄йа ва̄;
па̄тетум̣ лаббхате аггим̣, бхӯмийам̣ ва̄васе сатӣти.
35. париккха̄раниддесо
париккха̄роти –
пан̃чаван̣н̣ехи суттехи, анто бахи ча сиббитум̣;
гирикӯт̣ад̣д̣хачанда̄дим̣, чхатте пан̣н̣е ча чхиндитум̣.
гхат̣акам̣ ва̄л̣арӯпам̣ ва̄, дан̣д̣е лекха̄ на ват̣т̣ати;
ват̣т̣атӣ дан̣д̣абундамхи, ахиччхаттакаса̄дисам̣.
сиббитум̣ ¶ екаван̣н̣ена, пан̃джарам̣ ва̄ винандхитум̣;
тхираттхам̣ ват̣т̣атӣ чхатте, дан̣д̣е лекха̄ва бандхитум̣.
анте ¶ пат̣т̣амукхе ва̄пи, вен̣и сан̇кхалика̄пи ва̄;
сӯчивика̄раман̃н̃ам̣ ва̄, чӣваре на ча каппати;
каппабиндувика̄рампи, па̄л̣икан̣н̣икаа̄дикам̣.
ган̣т̣хипа̄сакапат̣т̣а̄пи, чатуккон̣а̄ва аггхийам̣;
муггаро каккат̣аччха̄ди-вика̄рам̣ неттха ват̣т̣ати.
кон̣асутта̄ ча пӣл̣ака̄, дувин̃н̃еййа̄ва каппаре;
гандхам̣ телам̣ ва ла̄кхам̣ ва̄, раджане на ча паккхипе.
раттам̣ сан̇кхена ман̣ина̄, гхат̣т̣еййан̃н̃ена ва̄ на ча;
гхам̣сеййа дон̣ийам̣ катва̄, паха̄ре на ча мут̣т̣хина̄.
кан̣н̣акон̣акасутта̄ни, ратте чхиндеййа чӣваре;
лекха̄ на ват̣т̣атӣ дхамма-каран̣е чхаттават̣т̣ийам̣.
лекхам̣ т̣хапетва̄ ман̣ика̄, пӣл̣ака̄ кун̃чика̄йа ча;
пиппхале ча париччхеда-лекха̄ дан̣д̣амхи ват̣т̣ати.
ма̄ла̄дйаран̣ийам̣ патта-ман̣д̣але бхиттикамма ча;
хет̣т̣ха̄ лекха̄двайам̣ уддхам̣, ахиччхаттакаса̄дисам̣.
хитва̄ каттарайат̣т̣химхи, сӯчисан̣д̣а̄сакепи ча;
йам̣ кин̃чи гирикӯт̣а̄ди-ван̣н̣амат̣т̣хам̣ на ват̣т̣ати.
бимбохане ¶ бхисиман̃ча-пӣт̣ха̄дисайана̄сане;
саммун̃джанимхи сан̇ка̄ра-чхад̣д̣ане ран̇габха̄джане.
па̄нӣйабха̄джане па̄да-пӣт̣хе катхалика̄йа ча;
патта̄дха̄рапидха̄несу, та̄лаван̣т̣е ча бӣджане;
йам̣ кин̃чи ма̄ла̄камма̄ди-ван̣н̣амат̣т̣хамава̄ритам̣.
сена̄сане пана два̄ракава̄т̣а̄диппабхедане;
сован̣н̣амайанун̃н̃а̄там̣, ван̣н̣амат̣т̣хамхи ка̄ катха̄.
виса̄н̣ана̄л̣ила̄бва̄диппабхеде ¶ телабха̄джане;
пумиттхирӯпарахитам̣, ван̣н̣амат̣т̣хамава̄ританти.
36. бхесаджджаниддесо
бхесаджджанти –
джанасса ка̄тум̣ бхесаджджам̣, да̄тум̣ ваттум̣ на лаббхати;
бхиккха̄чарийавин̃н̃атти, сакехи сахадхамминам̣.
питӯнам̣ тадупат̣т̣ха̄кабхиккхунисситабхан̣д̣унам̣;
лаббхам̣ бхесаджджакаран̣ам̣, веййа̄ваччакарасса ча.
маха̄чӯл̣апита̄ма̄та̄бха̄та̄бхагиниа̄динам̣;
тесам̣ сакенаттанийе, да̄таббам̣ та̄вака̄ликам̣.
куладӯсанавин̃н̃атти, бхесаджджакаран̣а̄ди хи;
ма̄та̄питӯхи самбандхан̃а̄такесу на рӯхати.
пин̣д̣апа̄то ¶ ана̄мат̣т̣хо, ма̄та̄дӣнамава̄рито;
чханнам̣ да̄марикачорасса, да̄тумиссарийасса ча.
тесам̣ суттодакехева, париттам̣ кайира̄ наттано;
бхан̣итаббам̣ бхан̣а̄пенте, париттам̣ са̄саногадхам̣.
сӣлам̣ дхаммам̣ париттам̣ ва̄, а̄гантва̄ дету бха̄сату;
да̄тум̣ ваттун̃ча лаббхати, гантва̄ кеначи песитоти.
37. уггаханиддесо
уггахоти –
каммачетийасан̇гхан̃н̃а-пуггалаттхам̣ ган̣асса ча;
дасабхедампи ратанам̣, угган̣хантасса дуккат̣ам̣.
ниссагги ¶ тесу аттаттхам̣, двӣсу сесесу дуккат̣ам̣;
ана̄маситва̄ вутте ту, ган̣ам̣ сан̇гхан̃ча пуггалам̣.
‘‘четйасса навакаммасса, даммӣ’’ти на пат̣иккхипе;
ваде каппийака̄ра̄нам̣, ‘‘вадантевамиме’’ ити.
кхеттам̣ ваттхум̣ тал̣а̄кам̣ ва̄, денте да̄сапасва̄дикам̣;
пат̣иккхипитва̄ ган̣хеййа, каппийена камена ча;
кхетта̄дӣни виха̄расса, вутте даммӣти ват̣т̣ати.
навама̄тикакеда̄ра-тал̣а̄какирийа̄наве;
маттикуддхаран̣ам̣ бандхо, тхирака̄ро ча а̄л̣ийа̄.
тирекабха̄гагахан̣ам̣ ¶ , кеда̄ре анаве наве;
апариччханнабха̄ге ча, сассе ‘‘детхеттаке’’ ити;
каха̄пан̣ут̣т̣ха̄панан̃ча, саббесампи акаппийам̣.
аватва̄ каса ваппичча̄деттика̄йа ча бхӯмийа̄;
патит̣т̣ха̄пети бхӯмим̣ ва̄, бха̄го деййоти еттако.
бхӯмибха̄ге катам̣ сассам̣, еттаке ган̣хатхеттакам̣;
ган̣ханаттхам̣ вадантевам̣, пама̄н̣ам̣ дан̣д̣араджджубхи.
минане раккхан̣е т̣хатва̄, кхале там̣нӣхара̄пане;
кот̣т̣ха̄дипат̣иса̄мане, тассеветамакаппийам̣.
пат̣иса̄меййа па̄читти, йам̣ кин̃чи гихисантакам̣;
бхан̣д̣а̄га̄рикасӣсена, сачепи питусантакам̣.
питӯнам̣ каппийам̣ ваттхум̣, авассам̣ пат̣иса̄мийам̣;
аттано сантакам̣ катва̄, лаббхате пат̣иса̄митум̣.
дехӣти пат̣иса̄метва̄, вутте ча̄пи пат̣иккхипе;
па̄тетва̄на гате лаббхам̣, палибодхоти гопитум̣.
каммам̣ ¶ каронто а̄ра̄ме, сакам̣ вад̣д̣хакиа̄дайо;
париккха̄ран̃ча сайана-бхан̣д̣ам̣ ва̄ ра̄джаваллабха̄.
дехӣти пат̣иса̄метва̄, ваданти йади чхандато;
на кареййа бхайа̄ т̣ха̄нам̣, гуттам̣ дассету ват̣т̣ати.
балакка̄рена ¶ па̄тетва̄, гатесу пат̣иса̄митум̣;
бхиккхум̣ манусса̄ сан̇канти, нат̣т̣хе ваттхумхи та̄дисе.
виха̄ра̄васатхассанто, ратанам̣ ратнасамматам̣;
никкхипеййа гахетва̄на, маггеран̃н̃епи та̄дисе;
са̄мика̄на̄гамам̣ н̃атва̄, патирӯпам̣ карӣйатӣти.
38. куладӯсананиддесо
дӯсананти –
пуппхам̣ вел̣ум̣ пхалам̣ чун̣н̣ам̣, дантакат̣т̣хан̃ча маттикам̣;
сан̇гахан̣аттхам̣ дадато, куладӯсанадуккат̣ам̣.
тхуллаччайам̣ гарубхан̣д̣ам̣, иссаренеттха сан̇гхикам̣;
дентасса дуккат̣а̄дӣни, тхеййа̄ сан̇гхан̃н̃а сантакам̣.
куласан̇гаха̄ ропетум̣, ропа̄петун̃ча саббатха̄;
пхалапуппхӯпагам̣ руккхам̣, джаггитун̃ча на ват̣т̣ати.
нимиттобха̄сато каппавоха̄рапарийа̄йато;
аттано парибхогаттхам̣, ропана̄дӣни лаббхаре.
вутта̄ва веджджика̄ джан̇гхапесане гихикаммасу;
т̣хапетва̄ питаро бхан̣д̣ум̣, веййа̄ваччакарам̣ сакам̣.
дуккат̣ам̣ падава̄рена, харан̣е дӯтаса̄санам̣;
са̄санам̣ аггахетва̄пи, пат̣хамам̣ вадато пуна.
уппаннапаччайа̄ ¶ ¶ евам̣, пан̃чаннампи акаппийа̄;
абхӯта̄рочана̄рӯпа-сам̣воха̄руггаха̄диса̄.
хара̄петва̄ харитва̄пи, питӯнам̣ сесан̃а̄тинам̣;
патта̄нам̣ ваттхупӯджаттхам̣, да̄тум̣ пуппха̄ни лаббхати;
ман̣д̣анаттхан̃ча лин̇га̄ди-пӯджаттхан̃ча на лаббхати.
татха̄ пхалам̣ гила̄на̄нам̣, сампаттиссарийасса ча;
париббайавихӣна̄нам̣, да̄тум̣ сапарасантакам̣.
бха̄дженте пхалапуппхамхи, деййам̣ паттасса кассачи;
самматена̄палокетва̄, да̄таббамитарена ту.
виха̄ре ва̄ париччхиджджа, катва̄на катикам̣ тато;
деййам̣ йатха̄париччхедам̣, гила̄нассетарасса ва̄;
йа̄чама̄насса катикам̣, ватва̄ руккха̄ва дассийа̄.
сирӣсакасава̄дӣнам̣, чун̣н̣е сесе ча ниччхайо;
йатха̄вуттанайо ева, пан̣н̣ампеттха павесайети.
39. вассӯпана̄йиканиддесо
вассӯпана̄йика̄ чева̄ти –
пуримика̄ паччхимика̄, дуве вассӯпана̄йика̄;
таттха̄лайапаригга̄хо, вачӣбхедо ча едисо.
‘‘имасмим̣ ¶ виха̄ре имам̣, тема̄сам̣ вассам̣ упеми;
идха вассам̣ упемӣ’’ти, читтуппа̄деттха а̄лайо.
нопетука̄мо а̄ва̄сам̣, тадахӯтиккамеййа ва̄;
бхавеййа дуккат̣а̄патти, джа̄нам̣ ва̄нупагаччхато.
дутийам̣ ¶ упагаччхеййа, чхиннавассонупа̄гато;
на паккамеййа тема̄сам̣, аваситва̄на ча̄рикам̣.
ма̄та̄питӯнаматтха̄йа, пан̃чаннам̣ сахадхамминам̣;
гила̄натадупат̣т̣ха̄ка-бхаттамесиссамосадхам̣.
пуччхисса̄ми упат̣т̣хиссам̣, гантва̄набхиратам̣ ахам̣;
вӯпака̄сиссам̣ куккуччам̣, дит̣т̣хим̣ гарукама̄дикам̣.
кариссам̣ ва̄пи ка̄рессам̣, виноданам̣ вивечанам̣;
вут̣т̣ха̄нам̣ ва̄пи уссуккам̣, гантумиччевама̄дина̄;
лаббхам̣ сатта̄хакиччена, пахита̄пахитепи ва̄.
сан̇гхакамме вадже дхамма-ссаванаттхам̣ нимантито;
гарӯхи пахито ва̄пи, гарӯнам̣ ва̄пи пасситум̣.
на бхан̣д̣адховануддеса-н̃а̄тупат̣т̣ха̄кадассане;
лаббхам̣ на па̄пун̣еййадждже-ва̄гамиссантудӯраго.
сесан̃а̄тӣхи пахите, бхиккхунисситакена ча;
упа̄сакопа̄сика̄хи, ниддиситва̄ва песите.
вассаччхеде ¶ ана̄патти, антара̄йе сататтано;
сан̇гхаса̄маггийа̄ ва̄ но, чхиннавассо пава̄райе.
аджджхока̄се ча руккхасса, сусире вит̣апепи ва̄;
чхавакут̣ичхаттача̄т̣ӣ-сӯпагантум̣ на ват̣т̣ати.
асена̄саникена̄пи, упагантум̣ на лаббхати;
пава̄ретун̃ча лаббхати, на̄ва̄саттхаваджӯпаготи.
40. авебхан̇гийаниддесо
авебхан̇гийанти –
а̄ра̄ма̄ра̄маваттхӯни, виха̄ро тасса ваттху ча;
ман̃чо пӣт̣хам̣ бхиси биббо-хана̄дисайана̄санам̣.
лохакумбхӣ ¶ кат̣а̄хо ча,
лохабха̄н̣акава̄рако;
кут̣ха̄рӣ ва̄си пхарасу,
кудда̄ло ча никха̄данам̣.
валли вел̣у тин̣ам̣ пан̣н̣ам̣, мун̃джапаббаджаматтика̄;
да̄руматтикабхан̣д̣а̄ни, пан̃чете авибха̄джийа̄.
тхуллаччайам̣ бха̄джайато, бха̄джита̄пи абха̄джита̄;
гарубхан̣д̣а̄ни вуччанти, етевиссаджджийа̄ни ча.
валлид̣д̣хаба̄хуматта̄пи ¶ , вел̣у ат̣т̣хан̇гула̄йато;
тин̣а̄ди мут̣т̣химаттампи, пан̣н̣ам̣ екампи маттика̄.
па̄ката̄ пан̃чаван̣н̣а̄ ва̄, судха̄кан̇гут̣т̣ха а̄дика̄;
та̄лапаккаппама̄н̣а̄пи, динна̄ ва̄ таттхаджа̄така̄.
раккхита̄ сан̇гхика̄ раджджу-йотта̄дӣпи абха̄джийа̄;
нит̣т̣хите бха̄джийа̄ камме, сан̇гхике четийасса ва̄.
патта̄ди бхиккхуса̄руппам̣, татха̄ виппаката̄катам̣;
бха̄джийам̣ лохабхан̣д̣есу, ва̄ракам̣ па̄даган̣хакам̣.
вел̣умхи бха̄джийа̄ тела-на̄л̣и каттарадан̣д̣ако;
чхаттадан̣д̣асала̄ка̄йо, татхопа̄ханадан̣д̣ако.
анун̃н̃а̄тава̄сидан̣д̣о, каран̣д̣о па̄даган̣хако;
аран̣ан̃джанисин̇га̄ди, бхиккхӯпакаран̣ам̣ татха̄.
таччхита̄нит̣т̣хитам̣ да̄рубхан̣д̣ам̣ дантан̃ча бха̄джийам̣;
бхиккхӯпакаран̣е па̄дагхат̣ако маттика̄майо.
бха̄джийам̣ каппийам̣ чаммам̣, ел̣ачаммамабха̄джийам̣;
гаруна̄ гарубхан̣д̣ан̃ча, тха̄варам̣ тха̄варена ча.
тха̄варам̣ ¶ париваттеййа, татха̄ катва̄ ча бхун̃джату;
валла̄дим̣ пха̄тикаммена, ган̣хе сесамабха̄джийанти.
41. пакин̣н̣аканиддесо
пакин̣н̣аканти ¶ –
садва̄рабандхане т̣ха̄не, содуккхалакапа̄саке;
сайантена дива̄ два̄рам̣, бандхеййа париват̣т̣акам̣.
санте вин̃н̃умхи пурисе, а̄бхого ча̄пи каппати;
савасе там̣ вина̄ка̄рам̣, сайанто дуккат̣ам̣ пхусе.
ратана̄ниттхирӯпа̄ни, дхан̃н̃амиттхипаса̄дханам̣;
тӯрийа̄вудхабхан̣д̣а̄ни, а̄масантасса дуккат̣ам̣.
ситтхателодателехи, пхан̣ахаттхапхан̣ехи ва̄;
коччхенава̄пи йо кесе, осан̣т̣хеййасса дуккат̣ам̣.
некапа̄вуран̣а̄ екаттхаран̣а̄ ва̄ туват̣т̣айум̣;
татхекаман̃че бхун̃джеййум̣, екасмим̣ ва̄пи бха̄джане.
чатуран̇гулато ӯнамадхикат̣т̣хан̇гулам̣ татха̄;
дантакат̣т̣хам̣ на кха̄деййа, ласун̣ам̣ на акаллако.
хӣнуккат̣т̣хехи уккат̣т̣хам̣, хӣнам̣ ва̄ джа̄тиа̄дихи;
уджум̣ ва̄н̃н̃а̄падесена, ваде дуббха̄ситам̣ дава̄.
дӣгхе накхе ча кесе ча, на̄саломе на дха̄райе;
на лаббхам̣ вӣсатимат̣т̣хам̣, самба̄дхе ломаха̄ран̣ам̣.
йатха̄вуд̣д̣хам̣ на ба̄дхеййа, сан̇гхуддит̣т̣хам̣ва сан̇гхикам̣;
адхотааллапа̄дехи, наккаме сайана̄санам̣;
судхотапа̄дакам̣ ва̄пи, татхева саупа̄хано.
сан̇гха̄т̣ийа̄ ¶ ¶ на паллаттхе, бхитта̄дим̣ на апассайе;
парикаммакатам̣ санте, удаке но на а̄чаме.
акаппийасама̄да̄не, дава̄ сила̄павиджджхане;
десана̄йа сабха̄га̄йа, а̄викамме ча дуккат̣ам̣.
пат̣иссавависам̣ва̄де, суддхачиттасса дуккат̣ам̣;
пат̣иссаваккхан̣е ева, па̄читти итарасса ту.
на руккхамабхирӯхеййа, сати киччева порисам̣;
а̄пада̄су йатха̄ка̄мам̣, каппатӣ абхирӯхитум̣.
вина̄ддха̄нам̣ ваджантасса, дуккат̣ам̣ париса̄ванам̣;
йа̄чама̄насса аддха̄не, ададантасса дуккат̣ам̣.
тхуллаччайам̣ пхусе ан̇гаджа̄таччхедена дуккат̣ам̣;
а̄ба̄дхаппаччайа̄н̃н̃атра, сесан̇ге аттагха̄тане.
читтапоттхакарӯпа̄ни, на каре на ча ка̄райе;
на вут̣т̣ха̄пеййа бхун̃джантам̣, а̄ра̄ма̄ран̃н̃агехасу.
йа̄на̄ни пумайутта̄ни, сивикам̣ хаттхават̣т̣акам̣;
па̄т̣ан̇кин̃ча гила̄насса, каппатӣ абхирӯхитум̣.
буддхам̣ дхамман̃ча сан̇гхан̃ча, а̄раббха каран̣е давам̣;
дуккат̣ам̣ парисам̣ ва̄пи, ан̃н̃асса упала̄л̣ане.
ка̄йам̣ ¶ ӯрум̣ нимиттам̣ ва̄, бхиккхунӣнам̣ на дассайе;
виваритва̄ на син̃чеййа, та̄ каддамудака̄дина̄.
на ган̣хато ча ова̄дам̣, на пачча̄харатопи ча;
ба̄лам̣ гила̄нам̣ гамийам̣, ваджджайитва̄на дуккат̣ам̣.
лока̄йатам̣ на ва̄чеййа, палитам̣ на ча га̄хайе;
пел̣а̄йапи на бхун̃джеййа, на кӣл̣е кин̃чи кӣл̣итам̣.
па̄рупе ¶ на нива̄сеййа, гихипа̄рутанива̄санам̣;
сам̣веллийам̣ нива̄сеййа, да̄йам̣ на̄лимпайеййа ва̄.
вад̣д̣хим̣ пайоджайе йа̄че, нон̃н̃а̄такаппава̄рите;
аттано парибхогаттхам̣, диннаман̃н̃асса но даде;
аггам̣ гахетва̄ бхутва̄ ва̄, катипа̄хам̣ пуно даде.
уддисса йа̄чане раккхам̣, н̃атва̄н̃атва̄ ва дан̣д̣инам̣;
гӣва̄сса дан̣д̣ите дан̣д̣о, сайам̣ дан̣д̣а̄пане пана;
дан̣д̣асса аггхабхедена, н̃еййа̄ па̄ра̄джика̄дика̄.
харантесу париккха̄рам̣, ‘‘чоро чоро’’ти бха̄сите;
анаттха̄йесам̣ ган̣ханте, дан̣д̣ам̣ гӣва̄сса таттакам̣.
вигха̄сучча̄расан̇ка̄ра-муттам̣ чхад̣д̣еййа дуккат̣ам̣;
бахи па̄ка̄ракут̣т̣а̄нам̣, вал̣ан̃дже на̄валокийа;
харите ва̄пи вӣха̄ди-на̄л̣икера̄диропиме.
йоджа̄петум̣ ¶ пайоджетум̣, пайутта̄ни ча пасситум̣;
на лаббхам̣ дхаммайуттампи, наччам̣ гӣтан̃ча ва̄дитам̣;
‘‘упаха̄рам̣ карома̄’’ти, вутте ва̄ сампат̣иччхитум̣.
ра̄джа̄га̄рам̣ поккхаран̣им̣, уййа̄нам̣ читтага̄ракам̣;
кӣл̣аттхам̣ гаччхато дат̣т̣хум̣, а̄ра̄мам̣ дуккат̣ам̣ катам̣.
наве на пат̣иба̄хеййа̄-саненун̣хе на чӣварам̣;
нидахеййа кхама̄пеййа, гаруна̄ ча пан̣а̄мито.
аккосане параммукха̄, а̄паттӣхи ча саттахи;
бхиккхум̣ упа̄сакам̣ ва̄пи, ан̃н̃енева ча дуккат̣ам̣.
на лаббхам̣ винипа̄тетум̣, саддха̄деййан̃ча чӣварам̣;
лаббхам̣ питӯнам̣ сеса̄нам̣, н̃а̄тӣнампи на лаббхати.
вассам̣вуттхон̃н̃атон̃н̃атра ¶ , бха̄гам̣ ган̣хеййа дуккат̣ам̣;
пат̣идеййа нат̣т̣хе джин̣н̣е, гӣва̄ но деййа чодито;
дхураниккхепато тесам̣, хоти бхан̣д̣аггхака̄рийо.
на сантаруттаро га̄мам̣, калло ва̄ саупа̄хано;
пависеййа на дха̄реййа, ча̄марӣмакасабӣджаним̣.
агила̄но на чхиндеййа, кесе каттарийа̄ бахи;
а̄ра̄мато на дха̄реййа, чхаттам̣ лаббхати гуттийа̄.
га̄хеййа нубхатока̄джам̣, екантарикака̄джакам̣;
сӣсаккхандхакат̣ибха̄ра̄, хаттхоламбо ча лаббхати.
а̄паттийа̄ ¶ анока̄са-катам̣ чодеййа дуккат̣ам̣;
суддхасса ча аваттхусмим̣, татха̄ ока̄сака̄ран̣е.
ат̣т̣хан̇гула̄дхикам̣ ман̃чапат̣ипа̄дам̣ на дха̄райе;
пакатан̇гулена сатта̄нам̣, ман̃чам̣ ва̄ уччапа̄дакам̣.
мӯгаббата̄дим̣ ган̣хеййа, дуккат̣ам̣ титтхийаббатам̣;
кхурабхан̣д̣ам̣ парихаре, татха̄ нха̄питапуббако.
йам̣ кин̃чи йа̄читум̣ хаттхакаммам̣ тадануса̄рато;
ладдхам̣ гахетум̣ никкаммамайа̄читва̄пи каппати;
ка̄ретума̄хара̄петум̣, йам̣ кин̃чипарасантакам̣.
гихӣнам̣ гопаке денте, гахетум̣ дети йаттакам̣;
лаббхам̣ йатха̄париччхедам̣, сан̇гхачетийасантаке.
двӣха̄паджджеййа а̄паттим̣, ка̄йава̄ча̄хи ва̄ чхахи;
аладжджин̃н̃а̄н̣акуккуччапакататта̄ сатиплава̄;
акаппийе ва̄ каппийе, каппа̄каппийасан̃н̃ита̄.
аладжджин̃н̃а̄н̣ата̄паттим̣ ¶ , ка̄йава̄ча̄хи чха̄дайе;
лин̇ге сан̇гхе ган̣екасмим̣, чатудха̄паттивут̣т̣хити.
парикатхобха̄савин̃н̃атти, на лаббха̄ паччайадвайе;
вин̃н̃аттийева татийе, сесе саббампи лаббхати.
на рӯхатаччайе да̄нам̣, пан̃чаннам̣ сахадхамминам̣;
сан̇гхассева ча там̣ хоти, гихӣнам̣ пана рӯхати.
бхиккху ¶ ва̄ са̄ман̣еро ва̄, ка̄лам̣ кайира̄тхӯпассайе;
бхиккхусан̇гхова да̄йаджджо, таттха сесепйайам̣найо.
пуримассевимам̣ диннам̣, дехи нетва̄сукассати;
паччхимассева даммӣти, диннам̣ н̃атва̄ имам̣ видхим̣;
ган̣хе висса̄сага̄хам̣ ва̄дхит̣т̣хе матакачӣварам̣.
лохабхан̣д̣е пахаран̣им̣, да̄рубхан̣д̣е ча да̄руджам̣;
паттам̣ па̄дукапаллан̇кам̣, а̄сандим̣ маттика̄майе;
т̣хапетва̄ каппати саббам̣, катакам̣ кумбхака̄риканти.
42. десана̄ниддесо
десана̄ти –
ча̄го йо бхиккхубха̄васса, са̄ па̄ра̄джикадесана̄;
йатха̄вуттена вут̣т̣ха̄нам̣, гарука̄паттидесана̄.
уккут̣икам̣ нисӣдитва̄, пагган̣хитва̄на ан̃джалим̣;
тхуллаччайа̄дим̣ десеййа, евамекасса сантике.
384. ‘‘ахам̣, бханте, екам̣ тхуллаччайа̄паттим̣ а̄паджджим̣, там̣ тумхамӯле пат̣идесемӣ’’ти ватва̄ тена ‘‘пассаси, а̄вусо, там̣ а̄патти’’нти вутте ‘‘а̄ма, бханте, пасса̄мӣ’’ти ватва̄ пуна тена ‘‘а̄йатим̣, а̄вусо, сам̣вареййа̄сӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху сут̣т̣ху, бханте, сам̣варисса̄мӣ’’ти ¶ ваттаббам̣. ‘‘ахам̣, бханте, две тхуллаччайа̄паттийо а̄паджджим̣, ахам̣ бханте самбахула̄ тхуллаччайа̄паттийо а̄паджджим̣, та̄ тумхамӯле пат̣идесемӣ’’ти ваттаббам̣.
ниссаггийесу пана ‘‘идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ даса̄ха̄тиккантам̣ ниссаггийам̣, има̄хам̣ а̄йасмато ¶ ниссаджджа̄мӣ’’ти. ‘‘има̄ни ме, бханте, чӣвара̄ни…пе… етам̣ ме, бханте, чӣварам̣…пе… ета̄ни ме, бханте, чӣвара̄ни даса̄ха̄тикканта̄ни ниссаггийа̄ни, ета̄на̄хам̣ а̄йасмато ниссаджджа̄мӣ’’ти.
ниссаджджитва̄на десеййа, а̄паттим̣ тена бхиккхуна̄;
пат̣иггахетва̄ а̄паттим̣, деййам̣ ниссат̣т̣хачӣварам̣.
‘‘имам̣, има̄ни, етам̣, ета̄ни чӣвара̄ни а̄йасмато даммӣ’’ти.
386. (ка) идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ раттивиппавуттхам̣ ан̃н̃атра бхиккхусаммутийа̄ ниссаггийам̣.
(кха) идам̣ ме, бханте, ака̄лачӣварам̣ ма̄са̄тиккантам̣ ниссаггийам̣.
(га) идам̣ ме, бханте, пура̄н̣ачӣварам̣ ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ дхова̄питам̣ ниссаггийам̣.
(гха) идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ хаттхато пат̣иггахитам̣ ан̃н̃атра па̄риваттака̄ ниссаггийам̣.
(н̇а) идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ ан̃н̃а̄такам̣ гахапатикам̣ ан̃н̃атра самайа̄ вин̃н̃а̄питам̣ ниссаггийам̣.
(ча) идам̣ ¶ ме, бханте, чӣварам̣ ан̃н̃а̄такам̣ гахапатикам̣ татуттари вин̃н̃а̄питам̣ ниссаггийам̣.
(чха) идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ пуббе аппава̄рито ан̃н̃а̄такам̣ гахапатикам̣ упасан̇камитва̄ викаппам̣ а̄паннам̣ ниссаггийам̣.
(джа) идам̣ ¶ ме, бханте, чӣварам̣ пуббе аппава̄рито ан̃н̃а̄таке гахапатике упасан̇камитва̄ викаппам̣ а̄паннам̣ ниссаггийам̣.
(джха) идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ атирекатиккхаттум̣ чодана̄йа атирекачхаккхаттум̣ т̣ха̄нена абхиниппха̄дитам̣ ниссаггийам̣.
(н̃а) идам̣ ме, бханте, косийамиссакам̣ сантхатам̣ ка̄ра̄питам̣ ниссаггийам̣.
(т̣а) идам̣ ме, бханте, суддхака̄л̣ака̄нам̣ ел̣акалома̄нам̣ сантхатам̣ ка̄ра̄питам̣ ниссаггийам̣.
(т̣ха) идам̣ ме, бханте, сантхатам̣ ана̄дийитва̄ тулам̣ ода̄та̄нам̣ тулам̣ гочарийа̄нам̣ ка̄ра̄питам̣ ниссаггийам̣.
(д̣а) идам̣ ме, бханте, сантхатам̣ ӯнакачхаббасса̄ни ка̄ра̄питам̣ ан̃н̃атра бхиккхусаммутийа̄ ниссаггийам̣.
(д̣ха) идам̣ ме, бханте, нисӣданасантхатам̣ ана̄дийитва̄ пура̄н̣асантхатасса са̄манта̄ сугатавидаттхим̣ ка̄ра̄питам̣ ниссаггийам̣.
(н̣а) има̄ни ме, бханте, ел̣акалома̄ни тийоджанапарамам̣ атикка̄мита̄ни ниссаггийа̄ни.
(та) има̄ни ¶ ме, бханте, ел̣акалома̄ни ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ дхова̄пита̄ни ниссаггийа̄ни.
(тха) ахам̣, бханте, рӯпийам̣ пат̣иггахесим̣, идам̣ ме, бханте, ниссаггийам̣, има̄хам̣ сан̇гхасса ниссаджджа̄ми.
(да) ахам̣ ¶ , бханте, на̄наппака̄ракам̣ рӯпийасам̣воха̄рам̣ сама̄паджджим̣, идам̣ ме, бханте, ниссаггийам̣, има̄хам̣ сан̇гхасса ниссаджджа̄мӣти.
ниссаджджитва̄на а̄паттим̣, десеййа̄тха гихим̣ ваде;
‘‘джа̄на̄хима’’нти имина̄, со вадеййа̄хара̄ми ким̣.
аватва̄манти тела̄дим̣, ваде бхиккхӯна каппийам̣;
йам̣ а̄харати со тена, париваттетва̄на каппийам̣.
лаббхам̣ т̣хапетва̄ двепете, сесехи парибхун̃джитум̣;
тато ан̃н̃ена ладдхопи, бха̄го тесам̣ на каппати.
руккхаччха̄йа̄пйантамасо, танниббатта̄ на каппати;
ниссат̣т̣хам̣ пат̣иладдхампи, а̄дито сантхататтайам̣.
но че лабхетха евам̣ со, имам̣ чхад̣д̣ехи сам̣сийо;
евампи бхиккху чхад̣д̣еййа, но че лабхетха саммато.
ета̄ни дутийо патто, сан̇гхе сеса̄ни лаббхаре;
сан̇гхекасмим̣ ган̣е ваттум̣, лаббхам̣ бха̄сантаренапи.
393. (ка) ахам̣, бханте, на̄наппака̄ракам̣ кайавиккайам̣ сама̄паджджим̣, идам̣ ме, бханте, ниссаггийам̣.
(кха) айам̣ ¶ ме, бханте, патто даса̄ха̄тикканто ниссаггийо.
(га) айам̣ ме, бханте, патто ӯнапан̃чабандханена паттена чета̄пито ниссаггийо, има̄хам̣ сан̇гхасса ниссаджджа̄мӣти.
ниссаджджитва̄на ¶ десеййа, а̄паттим̣ паттага̄хакам̣;
самманнитва̄на сан̇гхасса, паттантам̣ тасса да̄пайе.
395. (ка) идам̣ ме, бханте, бхесаджджам̣ сатта̄ха̄тиккантам̣ ниссаггийам̣.
(кха) идам̣ ме, бханте, вассикаса̄т̣икачӣварам̣ атирекама̄се сесе гимха̄не парийит̣т̣хам̣, атирекад̣д̣хама̄се сесе гимха̄не катва̄ паридахитам̣ ниссаггийам̣.
(га) идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ бхиккхусса са̄мам̣ датва̄ аччхиннам̣ ниссаггийам̣.
(гха) идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ са̄мам̣ суттам̣ вин̃н̃а̄петва̄ тантава̄йехи ва̄йа̄питам̣ ниссаггийам̣.
(н̇а) идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ пуббе аппава̄рито ан̃н̃а̄такасса гахапатикасса тантава̄йе упасан̇камитва̄ викаппам̣ а̄паннам̣ ниссаггийам̣.
(ча) идам̣ ме, бханте, аччекачӣварам̣ чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄митам̣ ниссаггийам̣.
(чха) идам̣ ме, бханте, чӣварам̣ атирекачха̄раттам̣ виппавуттхам̣ ан̃н̃атра бхиккхусаммутийа̄ ниссаггийам̣.
(джа) идам̣ ме, бханте, джа̄нам̣ сан̇гхикам̣ ла̄бхам̣ парин̣атам̣ аттано парин̣а̄митам̣ ниссаггийам̣, има̄хам̣ а̄йасмато ниссаджджа̄мӣти.
396. сесам̣ ¶ саббам̣ йатха̄йогам̣, а̄димхи вийа йоджайе.
397. (ка) ахам̣ ¶ , бханте, екам̣ па̄читтийа̄паттим̣ а̄паджджим̣. две самбахула̄ па̄читтийа̄паттийо а̄паджджим̣.
(кха) га̄райхам̣, бханте, дхаммам̣ а̄паджджим̣ асаппа̄йам̣ па̄т̣идесанӣйам̣, там̣ пат̣идесемӣти. тена ‘‘пассаси, а̄вусо, там̣ дхамма’’нти ваттаббам̣.
(га) ахам̣, бханте, екам̣ дуккат̣а̄паттим̣ а̄паджджим̣. две самбахула̄ дуккат̣а̄паттийо а̄паджджим̣.
(гха) ахам̣, бханте, екам̣ дуббха̄сита̄паттим̣ а̄паджджим̣. две самбахула̄ дуббха̄сита̄паттийо а̄паджджим̣. та̄ тумхамӯле пат̣идесемӣти.
(н̇а) ‘‘ахам̣, бханте, две на̄на̄ваттхука̄ тхуллаччайа̄паттийо а̄паджджим̣. самбахула̄ на̄на̄ваттхука̄ тхуллаччайа̄паттийо а̄паджджим̣, та̄ тумхамӯле пат̣идесемӣ’’ти ватва̄ тена ‘‘пассаси, а̄вусо, та̄ а̄паттийо’’ти вутте ‘‘а̄ма, бханте, пасса̄мӣ’’ти ватва̄ пуна тена ‘‘а̄йатим̣, а̄вусо, сам̣вареййа̄сӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху сут̣т̣ху, бханте, сам̣варисса̄мӣ’’ти ваттаббам̣.
адесана̄га̄минийам̣, ана̄паттин̃ча деситам̣;
на̄на̄ сам̣ва̄саниссӣмат̣т̣хита̄нам̣ чатупан̃чахи;
манаса̄ пакататта̄нам̣, на̄нека̄ти на десайети.
43. чхандада̄наниддесо
чхандада̄на̄дӣти –
бхерим̣ гхан̣т̣им̣ пата̄л̣етва̄, каммаппатте сама̄гате;
сан̇гхе хареййа чхандам̣ ва̄, па̄рисуддхим̣ пава̄ран̣ам̣.
екам̣ ¶ ¶ бхиккхум̣ упаггамма, нисӣдитва̄ уккут̣икам̣;
ан̃джалим̣ пагган̣хитва̄на, даде чхандам̣ вичаккхан̣о.
401. (ка) ‘‘чхандам̣ дамми, чхандам̣ ме хара, чхандам̣ ме а̄рочехӣ’’ти ваттаббам̣.
(кха) па̄рисуддхим̣ дентена ‘‘па̄рисуддхим̣ дамми, па̄рисуддхим̣ ме хара, па̄рисуддхим̣ ме а̄рочехӣ’’ти ваттаббам̣.
па̄рисуддхиппада̄нена, сампа̄дети упосатхам̣;
сан̇гхасса аттано ча̄пи, сесакаммам̣ виба̄дхати.
чхандада̄нена сан̇гхасса, двайам̣ са̄дхети наттано;
тасма̄ чхандам̣ дадантена, да̄табба̄ па̄рисуддхипи.
хареййеко бахӯнампи, парампара̄ на ха̄райе;
парампара̄хат̣а̄ чханда-па̄рисуддхи на гаччхати.
405. саббӯпача̄рам̣ катва̄на, евам̣ деййа̄ пава̄ран̣а̄. ‘‘пава̄ран̣ам̣ дамми, пава̄ран̣ам̣ ме хара, пава̄ран̣ам̣ ме а̄рочехи, маматтха̄йа пава̄рехӣ’’ти.
406. а̄рочетва̄тха со сан̇гхам̣, пава̄реййевама̄гато. ‘‘иттханна̄мо, бханте, сан̇гхам̣ пава̄рети дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, вадату там̣ сан̇гхо анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икариссатӣ’’ти.
гахетва̄ па̄рисуддхим̣ ва̄, чхандам̣ ва̄пи пава̄ран̣ам̣;
ха̄рако сан̇гхамаппатва̄, виббхамеййа мареййа ва̄.
са̄ман̣ера̄дибха̄вам̣ ¶ ва̄,
пат̣иджа̄неййа на̄хат̣а̄;
патва̄ сан̇гхам̣ татха̄ хеййа,
а̄хат̣а̄ хоти ха̄рако.
сан̇гхаппатто ¶ паматто ва̄, сутто на̄рочайеййа ва̄;
ана̄паттива сан̃чичча, на̄рочентасса дуккат̣анти.
44. упосатханиддесо
упосатхоти –
дуве упосатха̄ ча̄ту-ддасо паннарасо ити;
суттуддесамадхит̣т̣ха̄на-па̄рисуддхиваса̄ тайо.
суттуддесова сан̇гхасса, адхит̣т̣ха̄наупосатхо;
пуггалассева сеса̄нам̣, па̄рисуддхиупосатхо.
пуббакичче ча каран̣е, паттакалле сама̄ните;
суттам̣ уддисати сан̇гхо, пан̃чадха̄ со вибха̄вито.
вина̄нтара̄йам̣ сан̇кхепе-нуддесо винива̄рито;
‘‘тхерова иссаро двӣсу, уддесесветтха тӣсу ва̄;
висадесӯ’’ти вуттатта̄, аваттантепи ват̣т̣ати.
а̄гаччхеййум̣ йади сама̄, уддисанте ва тхокика̄;
уддит̣т̣хам̣ йам̣ сууддит̣т̣хам̣, сотаббамавасесакам̣.
уддит̣т̣хаматте ¶ сакала̄-йекачча̄йут̣т̣хита̄йа ва̄;
па̄рисуддхим̣ кареййесам̣, сантике бахука̄тха че;
катва̄ саббавикаппесу, пуббакиччам̣ пунуддисе.
паннарасова̄сика̄нам̣, итара̄нам̣ сачетаро;
сама̄нетаренуваттанту, пурима̄нам̣ сачедхика̄;
пурима̄ ануваттанту, тесам̣ сесепйайам̣ найо.
па̄т̣ипадова̄сика̄нам̣, итара̄нам̣ упосатхо;
саматхока̄нам̣ са̄маггим̣, мӯлат̣т̣ха̄ денту ка̄мато.
бахи гантва̄на ка̄таббо, но че денти упосатхо;
деййа̄ниччха̄йа са̄маггӣ, бахӯсу бахи ва̄ вадже.
па̄т̣ипадегантука̄нам̣ ¶ , евамева айам̣ найо;
са̄веййа суттам̣ сан̃чичча, асса̄вентасса дуккат̣ам̣.
саммаджджитум̣ падӣпетум̣, пан̃н̃а̄петум̣ дака̄санам̣;
на кареййа татха̄ калло, маха̄тхерена песито.
421. саммаджджитва̄ падӣпетва̄, пат̣т̣хапетва̄ дака̄санам̣. ган̣ан̃аттим̣ т̣хапетвевам̣, каттаббо тӣхупосатхо. ‘‘сун̣анту ме а̄йасманта̄, аджджупосатхо паннарасо, йада̄йасманта̄нам̣ паттакаллам̣, майам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ кареййа̄ма̄’’ти.
422. екам̣сам̣ чӣварам̣ катва̄, нисӣдитва̄ уккут̣икам̣,. тхерена ан̃джалим̣ тевам̣, паггайха самудӣрийа̄. ‘‘парисуддхо ¶ ахам̣ а̄вусо, парисуддхоти мам̣ дха̄ретха̄’’ти, ваде йа̄вататӣйакам̣.
423. саматтапубба̄рамбхена, те навеневамӣрийа̄. ‘‘парисуддхо ахам̣ бханте, парисуддхоти мам̣ дха̄ретха̄’’ти, ваде йа̄вататӣйакам̣.
424. двӣсу тхерена каттаббам̣, катвевамӣрийо наво. ‘‘парисуддхо ахам̣ а̄вусо, парисуддхоти мам̣ дха̄рехӣ’’ти тиккхаттум̣ ваттаббо.
навена тхеро тиккхаттум̣, евамасса удӣрийо;
‘‘парисуддхо ахам̣ бханте, парисуддхоти мам̣ дха̄ретха̄’’ти.
426. пуббакиччам̣ ¶ сама̄петва̄, адхит̣т̣хеййевамекако. ‘‘аджджа ме упосатхо паннарасоти ва̄ ча̄туддасоти ва̄ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ваттаббам̣, но чедхит̣т̣хеййа дуккат̣ам̣.
йаттха васанти чатта̄ро, тайо ва̄ йади ва̄ дуве;
па̄рисуддхим̣ харитва̄на, екекасситарӣтаре;
там̣ там̣ упосатхам̣ кайирум̣, сийа̄ а̄патти дуккат̣ам̣.
вагге самагге вагготи, сан̃н̃ино виматисса ва̄;
дуккат̣ам̣ карото бхеда̄-дхиппа̄йена тхуллаччайам̣;
вагге самаггена̄патти, самагго ити сан̃н̃ино.
уккхиттасса ¶ гахат̣т̣хасса, сеса̄нам̣ сахадхамминам̣;
па̄ра̄джикасса̄бхаббасса, сиккха̄никкхиттакасса ча.
нисиннапариса̄йан̃ча, сабха̄га̄паттико татха̄;
чхандена паривуттхена, па̄тимоккхам̣ на уддисе.
адесайитва̄на̄паннам̣, на̄викатва̄на вематим̣;
нупосатхепи ва̄ ка̄тум̣, посатхо на ча каппати.
ат̣т̣хитопосатха̄ва̄са̄, на вадже тадахӯ вина̄;
антара̄йам̣ ва сан̇гхам̣ ва̄-дхит̣т̣ха̄тум̣ сӣмамева ва̄ти.
45. пава̄ран̣а̄ниддесо
пава̄ран̣а̄ти –
двиннам̣ тин̣н̣ам̣ чатуннан̃ча, ан̃н̃аман̃н̃аппава̄ран̣а̄;
екасса ча адхит̣т̣ха̄нам̣, сеса̄ сан̇гхаппава̄ран̣а̄.
пуббакичче ча каран̣е, паттакалле сама̄ните;
т̣хапетва̄ н̃аттим̣ сан̇гхена, каттаббевам̣ пава̄ран̣а̄.
‘‘сун̣а̄ту ¶ ме бханте сан̇гхо, аджджа пава̄ран̣а̄ паннарасӣ, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо пава̄реййа̄’’ти.
екам̣сам̣ чӣварам̣ катва̄, нисӣдитва̄ уккут̣икам̣;
тхерена ан̃джалим̣ сан̇гхо, паггайха самудӣрийо.
436. ‘‘сан̇гхам̣, а̄вусо, пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманто ¶ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄ми. дутийампи…пе… татийампи, а̄вусо, сан̇гхам̣ пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманто анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти.
пава̄рентесу тхересу, нисаджджуккут̣икам̣ наво;
пава̄рети сайам̣ йа̄ва, уккут̣икова аччхату.
438. пубба̄рамбхам̣ сама̄петва̄, наво сан̇гхамудӣрайе.
439. ‘‘сан̇гхам̣, бханте, пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманто анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄ми. дутийампи…пе… татийампи, бханте, сан̇гхам̣ пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманто анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти.
да̄нена дхаммаса̄каччха̄, калахехи ча раттийа̄;
тева̄чика̄йа ока̄се-сати кхепитабха̄вато;
антара̄йе дасавидхе, н̃аттим̣ ватва̄нурӯпато.
441. ‘‘сун̣а̄ту ме бханте сан̇гхо, мануссехи да̄нам̣ дентехи, двӣхи бхиккхӯхи дхаммам̣ са̄каччхантехи, калахам̣ каронтехи йебхуййена ратти кхепита̄. саче сан̇гхо ¶ тева̄чикам̣ пава̄рессати, аппава̄ритова сан̇гхо бхависсати, атха̄йам̣ ратти вибха̄йиссати. айам̣ ра̄джантара̄йо, айам̣ чорантара̄йо, айам̣ агйантара̄йо, айам̣ удакантара̄йо, айам̣ мануссантара̄йо, айам̣ амануссантара̄йо, айам̣ ва̄л̣антара̄йо, айам̣ сарӣсапантара̄йо, айам̣ джӣвитантара̄йо, айам̣ брахмачарийантара̄йо. саче сан̇гхо тева̄чикам̣ пава̄рессати, аппава̄ритова сан̇гхо бхависсати, атха̄йам̣ брахмачарийантара̄йо бхависсати. йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо двева̄чикам̣, екава̄чикам̣, сама̄навассикам̣ пава̄реййа̄’’ти.
пава̄реййа̄нурӯпена ¶ , йатха̄т̣хапитан̃аттийа̄;
а̄гаччхеййум̣ йади сама̄, а̄дика̄ четтха а̄харе.
443. евам̣ тичатувагго ча, н̃аттим̣ ватва̄ пава̄райе. ‘‘сун̣анту ме а̄йасманта̄, аджджа пава̄ран̣а̄ паннарасӣ, йада̄йасманта̄нам̣ паттакаллам̣, майам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пава̄реййа̄ма̄’’ти.
екам̣сам̣ чӣварам̣ катва̄, нисӣдитва̄ уккут̣икам̣;
тхерена ан̃джалим̣ тевам̣, паггайха самудӣрийа̄.
445. ‘‘ахам̣, а̄вусо, а̄йасманте пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманта̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄ми. дутийампи…пе… татийампи ахам̣, а̄вусо, а̄йасманте пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманта̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти.
навена̄пи ¶ ‘‘ахам̣, бханте, а̄йасманте пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманта̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄ми. дутийампи…пе… татийампи ахам̣, бханте, а̄йасманте пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманта̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти.
446. двӣсу тхерена каттаббам̣, наво катвевамӣрийо.
447. ‘‘ахам̣, а̄вусо, а̄йасмантам̣ пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, вадату мам̣ а̄йасма̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄ми. дутийампи…пе… татийампи ахам̣, а̄вусо, а̄йасмантам̣ пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, вадату мам̣ а̄йасма̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти.
навена̄пи ¶ ‘‘ахам̣, бханте, а̄йасмантам̣ пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, вадату мам̣ а̄йасма̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄ми. дутийампи…пе… татийампи ахам̣, бханте, а̄йасмантам̣ пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, вадату мам̣ а̄йасма̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти.
448. пуббакиччам̣ сама̄петва̄, адхит̣т̣хеййевамекако. ‘‘аджджа ме пава̄ран̣а̄ ча̄туддасӣти ва̄ паннарасӣти ва̄ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ваттаббам̣.
йасмим̣ васанти ва̄ пан̃ча, чатта̄ро ва̄ тайо дуве;
пава̄ран̣ам̣ харитва̄на, екекасситарӣтаре.
там̣ ¶ там̣ пава̄ран̣ам̣ кайирум̣,
сийа̄ а̄патти дуккат̣ам̣;
сеса̄ упосатхе вутта̄,
га̄тха̄йо четтха а̄харе.
пава̄ритева сан̇гхамхи, па̄рисуддхиупосатхам̣;
кареййа чхиннавассо ва̄, авуттхо ва̄нупагато.
ча̄тума̄синийа̄ ча̄пи, кате сан̇гхенупосатхе;
вуттхавасса̄ пава̄реййум̣, саче аппатара̄ сийунти.
46. сам̣вараниддесо
сам̣вароти –
чаккхусота̄дибхедехи, рӯпасадда̄дигочаре;
абхиджджха̄доманасса̄ди-ппаваттим̣ винива̄райе.
нигган̣хеййа ¶ сакам̣ читтам̣, кит̣т̣ха̄дим̣ вийа дуппасум̣;
сатима̄ сампаджа̄но ча, чаре саббирийа̄патхети.
47. суддхиниддесо
суддхӣти –
десана̄ сам̣варо ет̣т̣хипаччавеккхан̣а бхедато;
суддхӣ чатуббидха̄ па̄тимоккхасам̣варасамматам̣;
десана̄йа висуддхатта̄, десана̄суддхи вуччати.
‘‘на пуневам̣ карисса’’нти, читта̄дхит̣т̣ха̄насам̣вара̄;
вутто сам̣варасуддхӣти, суджджхатиндрийасам̣варо.
паха̄йа̄несанам̣ дхамменуппа̄дентасса ет̣т̣хийа̄;
суддхатта̄ ет̣т̣хисуддхӣти, вуттама̄джӣванисситам̣.
йонисо ¶ пат̣исан̇кха̄йа, чӣварам̣ пат̣исевати;
евама̄дийатха̄вутта-паччавеккхан̣асуджджхана̄;
паччавеккхан̣асуддхӣти, вуттам̣ паччайанисситанти.
48. сантосаниддесо
сантосоти –
аппена анаваджджена, сантут̣т̣хо сулабхена ча;
маттан̃н̃ӯ субхаро хутва̄, чаре саддхаммага̄раво.
атӣтам̣ ¶ на̄нусочанто, наппаджаппамана̄гатам̣;
паччуппаннена йа̄пенто, сантут̣т̣хоти павуччатӣти.
49. чатура̄раккханиддесо
чатураккха̄ти –
буддха̄нуссати метта̄ ча, асубхам̣ маран̣ассати;
а̄ракатта̄дина̄рахам̣, самма̄ са̄ман̃ча буддхато.
самма̄самбуддхаити ва̄нуссати йа̄ пунаппунам̣;
навабхеде бхагавато, буддха̄нуссати са̄ гун̣е.
сӣмат̣т̣хасан̇гхе сӣмат̣т̣хадевата̄су ча иссаре;
джане гочарага̄мамхи, таттхупа̄да̄йа ма̄нусе.
саббасаттесу сукхита̄, хонта̄вера̄тиа̄дина̄;
париччхиджджа париччхиджджа, бха̄вана̄ меттабха̄вана̄.
ван̣н̣асан̣т̣ха̄наока̄са-дисато париччхедато;
ваваттхапетва̄ кеса̄ди-кот̣т̣ха̄се анупуббато.
на̄тисӣгхан̃ча сан̣икам̣, виккхепам̣ пат̣иба̄хайам̣;
пан̣н̣аттим̣ саматиккамма, мун̃чантасса̄нупуббато.
ван̣н̣аа̄сайасан̣т̣ха̄на-гандхока̄сехи ¶ бха̄вана̄;
пат̣иккӯла̄ти кот̣т̣ха̄се, уддхума̄та̄диваттхусу;
гахетва̄ асубха̄ка̄рам̣, паватта̄ бха̄вана̄субхам̣.
‘‘маран̣ам̣ ¶ ме бхависсати, джӣвитам̣ уччхиджджиссати;
маран̣ам̣ маран̣ам̣ ва̄’’ти, бха̄вайитва̄на йонисо.
вадхакассевупат̣т̣ха̄на̄, сампаттӣнам̣ випаттито;
упасам̣харато ка̄йабахуса̄дха̄ран̣а̄ татха̄.
а̄йудуббалато ка̄лававаттха̄нассабха̄вато;
аддха̄насса париччхеда̄, бха̄вана̄ маран̣ассатӣти.
50. випассана̄ниддесо
випассана̄ти –
на̄марӯпам̣ париггайха, тато тасса ча паччайам̣;
хутва̄ абха̄ватоничча̄, удайаббайапӣл̣ана̄.
дуккха̄ авасаваттитта̄, анатта̄ти тилаккхан̣ам̣;
а̄ропетва̄на сан̇кха̄ре, саммасанто пунаппунам̣;
па̄пун̣еййа̄нупуббена, саббасам̣йоджанаккхайанти.
нигаманакатха̄
адхисӣла̄дхичитта̄нам̣, адхипан̃н̃а̄йа сиккхана̄;
бхиккхукиччамато кхуддасиккха̄йам̣ самуда̄хат̣а̄.
махато киттисаддасса, йасса локавича̄рино;
париссамо на самбхоти, ма̄лутассева ниччасо.
тена ¶ ¶ дхаммасирӣкена, тамбапан̣н̣ийакетуна̄;
тхерена рачита̄ дхаммавинайан̃н̃упасам̣сита̄.
етта̄вата̄йам̣ нит̣т̣ха̄нам̣, кхуддасиккха̄ упа̄гата̄;
пан̃чаматтехи га̄тха̄нам̣, сатехи парима̄н̣атоти.
кхуддасиккха̄ нит̣т̣хита̄.
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
кхуддасиккха̄-пура̄н̣ат̣ӣка̄
гантха̄рамбхакатха̄
йо ¶ ¶ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣, видитва̄ дуккхитам̣ джанам̣;
татха̄пи на̄вабуджджхантаманукампа̄йа чодито.
бодха̄йа пан̣идхим̣ катва̄, патто самбодхимуттамам̣;
тасса па̄де намасситва̄, дхаммам̣ сан̇гхан̃ча са̄дхукам̣.
пубба̄чарийапа̄десу, т̣хапетва̄ сӣсаматтано;
тхерена дхаммасирина̄, тхирасӣлена йа̄ ката̄.
‘‘а̄дито ¶ упасампаннасиккхитабба’’нтиа̄дина̄;
кхуддасиккха̄ сама̄сена, тасса̄ аттхавиниччхайам̣.
ликхисса̄ми хитаттха̄йа, а̄дикаммикабхиккхунам̣;
таттха йуттам̣ гахетаббамайуттам̣ туджджхитаббаканти;
гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄
(ка) еттха̄ха – катама̄ кхуддасиккха̄, катхам̣ сиккхитабба̄, касма̄ сиккхитабба̄, ке сиккханти, ке сиккхитасиккха̄ти? вуччате – адхисӣлаадхичиттаадхипан̃н̃а̄васена тиссо сиккха̄, гантхавасенеттха сан̇кхипитва̄ вуттатта̄ таддӣпано гантхо ‘‘кхуддасиккха̄’’ти ¶ вуччати, атха ва̄ ‘‘кхуддам̣ анелакам̣ мадхупат̣ала’’нтиа̄дӣни вийа сиккха̄ка̄ма̄нам̣ мадхурата̄йа кхудда̄ ча та̄ сиккха̄ ча̄ти кхуддасиккха̄, атха ва̄ ‘‘кхуддапуттамхи саман̣а поса ма’’нтиа̄дӣсу вийа бахувидхатта̄пи кхудда̄ ча та̄ сиккхитаббато сиккха̄ ча̄ти кхуддасиккха̄. адхисӣласиккха̄ панеттха ча̄риттава̄риттавасена дувидхампи сӣлам̣ йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджама̄нена таппат̣ипаккхе килесе тадан̇гаппаха̄навасена паджахантена сиккхитабба̄, адхичиттасиккха̄ пана йатха̄вуттесу а̄рамман̣есу абхийогакаран̣авасена джха̄наппат̣ипаккха̄нам̣ нӣваран̣аган̣а̄нам̣ виккхамбханаппаха̄нам̣ курума̄нена сиккхитабба̄, адхипан̃н̃а̄сиккха̄ пана йатха̄нурӯпам̣ самуччхедавасена са̄нусайе килесе самуччхиндантена сиккхитабба̄.
касма̄ сиккхитабба̄ти еттха –
джа̄тиа̄дӣхи дуккхехи, анекехи упаддутам̣;
кхандхалокам̣ джахитва̄на, паттум̣ кхемам̣ пурам̣ сивам̣.
калйа̄н̣апутхуджджанена саха сатта секкха̄ сиккханти. араханто сиккхитасиккха̄.
йе ¶ вӣтамоха̄ мунипун̇гавасса;
сиссесу агга̄ мунина̄ пасаттха̄;
те тӣсу сиккха̄су саматтасиккха̄;
тато паре кена саматтасиккха̄ти.
а̄дитоти еттха а̄димхийева̄ти аттхо, а̄дито пат̣т̣ха̄йа̄ти ва̄. упасампаннена ча упасампанна̄йа ча сиккхитаббам̣ упасампаннасиккхитаббам̣. саха ма̄тика̄йа сама̄тикам̣. пуббе вуттаппака̄рам̣ кхуддасиккхам̣ паваккха̄ми а̄дарена, пака̄рена ва̄ ваккха̄ми ратанаттайам̣ вандитва̄ти аттхо. апича тхеро а̄дитоти вачанена саддха̄паббаджита̄нам̣ кулапутта̄нам̣ а̄ласийадосена аппат̣ипаджджанта̄нам̣ ан̃н̃а̄н̣адосена ан̃н̃атха̄ пат̣ипаджджанта̄нам̣ ¶ сам̣вегам̣ джанети. катхам̣? атидуллабхам̣ кхан̣асамава̄йам̣ пат̣илабхитва̄ тан̇кхан̣ам̣ на кусӣтена ва̄ нираттхакакатха̄пасутена ва̄ вӣтина̄метаббам̣, ким̣ ка̄таббам̣? а̄дито пат̣т̣ха̄йа нирантарамева тӣсу сиккха̄су а̄даро джанетабботи. еттха̄ха – ким̣ там̣ ратанаттайам̣ на̄ма, йам̣ вандитва̄ тхеро кхуддасиккхам̣ паваккхатӣти? вуччате – буддхаратанам̣ дхаммаратанам̣ сан̇гхаратананти има̄ни тӣн̣и ратана̄ни. та̄ни хи ратиджананат̣т̣хена ‘‘ратана̄нӣ’’ти вуччанти. апича –
‘‘читтӣкатам̣ махаггхан̃ча, атулам̣ дуллабхадассанам̣;
аномасаттапарибхогам̣, ратанам̣ тена вуччатӣ’’ти. (дӣ. нӣ. ат̣т̣ха. 2.33; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 3.5.223; кху. па̄. ат̣т̣ха. 6.3; су. ни. ат̣т̣ха. 1.226; маха̄ни. ат̣т̣ха. 50; уда̄. ат̣т̣ха. 45) –
имисса̄ га̄тха̄йа васена ратанаттхо ведитаббо.
ма̄тика̄ван̣н̣ана̄
(кха-джа) ида̄ни ‘‘сама̄тика’’нти вуттатта̄ ма̄тикам̣ та̄ва дассетум̣ ‘‘па̄ра̄джика̄ ча чатта̄ро’’тиа̄ди а̄раддхам̣. саббасиккха̄нам̣ пана мӯлабхӯтатта̄ адхисӣласиккха̄ва пат̣хамам̣ вутта̄. ‘‘сӣле патит̣т̣ха̄йа̄’’ти (сум̣. ни. 1.1.23, 192; пет̣ако. 22; ми. па. 2.1.9) хи ¶ вуттам̣. татра̄пи маха̄са̄ваджджатта̄, мӯлаччхеджджавасена паваттанато ча саббапат̣хамам̣ джа̄нитабба̄ти па̄ра̄джика̄ва пат̣хамам̣ вутта̄ти. ида̄ни йатха̄никкхитта̄ни ма̄тика̄пада̄ни пат̣ипа̄т̣ийа̄ виттха̄ретва̄ дассетум̣ ‘‘па̄ра̄джика̄ ча чатта̄ро’’ти пат̣хамападам̣ уддхат̣ам̣, тасса̄йаматтхо – па̄ра̄джика̄ти пара̄джита̄ пара̄джайама̄панна̄, сиккха̄падам̣ атиккамитва̄ тенева а̄паттим̣ а̄паджджитва̄, та̄йа ва̄ пара̄джайама̄па̄дита̄наметам̣ адхивачанам̣, те пана чатта̄роти вуттам̣ хоти.
1. па̄ра̄джиканиддесаван̣н̣ана̄
1-2. ида̄ни ¶ те дассетум̣ ‘‘маггаттайе’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха манусса̄мануссатираччха̄нагата̄нам̣ васена тиссо иттхийо, тайо убхатобйан̃джанака̄, тайо пан̣д̣ака̄, тайо пуриса̄ти па̄ра̄джикаваттхубхӯта̄нам̣ нимитта̄нам̣ ниссайа̄ два̄дасаматта̄ хонти, тесам̣ ваччамаггаппасса̄вамаггамукхамаггавасена тайо магга̄. таттха манусситтхийа̄ тайо, аманусситтхийа̄ тайо, тираччха̄нагатиттхийа̄ тайоти нава, татха̄ мануссаубхатобйан̃джанака̄дӣнам̣. мануссапан̣д̣ака̄дӣнам̣ пана ваччамаггамукхамаггавасена две две катва̄ чха, татха̄ мануссапуриса̄дӣнанти саббесам̣ васена тим̣са магга̄ хонти. те саббе париггахетва̄ идха ‘‘маггаттайе’’ти вуттам̣, тасмим̣ маггаттайети аттхо. аниккхиттасиккхоти бхиккхубха̄вато чавитука̄мата̄читтена йатха̄лаккхан̣ам̣ апаччаккха̄тасиккхоти аттхо. сантхатасантхатети ваттха̄дӣсу йена кеначи сантхате ва̄ асантхате ва̄. аллока̄сети маггаттайасса пакатива̄тена асампхут̣т̣хаппадесе. нимиттанти ан̇гаджа̄там̣. сам̣сантхатам̣ ва̄ асантхатам̣ ва̄ти аттано ан̇гаджа̄там̣ ваттха̄дӣнам̣ ан̃н̃атарена пат̣иччханнам̣ ва̄ аппат̣иччханнам̣ ва̄. упа̄дин̣н̣анти анат̣т̣хака̄йаппаса̄дам̣. вуттаппака̄ре маггаттайе павесанто чуто па̄ра̄джикоти самбандхо. нат̣т̣хака̄йаппаса̄дам̣ пана пӣл̣акам̣ ва̄ чаммакхилам̣ ва̄ ломам̣ ва̄ павесантасса дуккат̣ам̣, манусса̄нам̣ пана джӣвама̄накасарӣре аккхина̄са̄кан̣н̣аччхиддаваттхикосесу саттхака̄дӣхи катаван̣е ва̄ метхунара̄гена тилабӣджаматтампи ан̇гаджа̄там̣ павесантасса тхуллаччайам̣, авасесасарӣресу упакаччхака̄дӣсу ча дуккат̣ам̣. тираччха̄нагата̄нам̣ хаттхиассагон̣агадрабхаот̣т̣хамахим̣са̄дӣнам̣ на̄са̄йа тхуллаччайам̣, татха̄ тесам̣ ваттхикосесу. саббесампи тираччха̄нагата̄нам̣ аккхикан̣н̣аван̣есу дуккат̣ам̣, татха̄ тесам̣ авасесасарӣресупи.
ида̄ни ¶ павесанам̣ на̄ма на кевалам̣ аттупаккаменева хоти, бхиккхупаччаттхика̄дӣнам̣ пана васена ¶ парӯпаккамена̄пи хоти, таттха̄пи севаначитте сати па̄ра̄джико хотӣти дассанаттхам̣ ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. тассаттхо – йо бхиккху павесанапавит̣т̣хат̣хитауддха̄ран̣аккхан̣есу са̄дийати, тасмим̣ кхан̣е севаначиттам̣ упат̣т̣хапети, сопи па̄ра̄джико хоти. йо пана бхиккху саббасо аса̄дийанто а̄сӣвисамукхам̣ ан̇га̄рака̄сун̃ча павит̣т̣хам̣ вийа ман̃н̃ати, со ниппара̄дхо хоти. еттха т̣хитам̣ на̄ма суккависсат̣т̣хисамайаппаватти.
пат̣хамам̣.
3-4. ида̄ни дутийам̣ дассетум̣ ‘‘а̄дийеййа̄’’тиа̄дима̄ха. ‘‘а̄дийеййа̄’’тиа̄дӣнам̣ пада̄нам̣ ‘‘адиннам̣ тхеййачиттена бхаве па̄ра̄джико’’ти имина̄ самбандхо. а̄дийеййа̄ти а̄ра̄ма̄дим̣ абхийун̃джитва̄ йо бхиккху ган̣хеййа, со бхаве па̄ра̄джикоти аттхо. евам̣ сесесупи. хареййа̄ти ветанена ва̄ миттабха̄вена ва̄ ан̃н̃асса бхан̣д̣ам̣ харанто пуна тхеййачитте уппанне ‘‘сӣсе бха̄рам̣ тхеййачитто а̄масатӣ’’тиа̄дина̄ ган̣хеййа̄ти аттхо. авахареййа̄ти ‘‘упаниккхиттам̣ бхан̣д̣ам̣ ‘дехи ме бхан̣д̣а’нти вуччама̄но ‘на̄хам̣ ган̣ха̄мӣ’’тиа̄дина̄ авахареййа. ирийа̄патхам̣ копеййа̄ти ‘‘сахабхан̣д̣аха̄ракам̣ несса̄мӣ’’ти тенева пурисена там̣ нетум̣ тасса гаманапатхам̣ ва̄ретва̄ ан̃н̃ена маггена там̣ сантаджджетва̄ нети, евам̣ нентасса тасса пурисасса пат̣хамапа̄де тхуллаччайам̣, дутийапа̄дуддха̄ре па̄ра̄джикам̣. ‘‘тхалат̣т̣хам̣ бхан̣д̣ам̣ тхеййачитто а̄масатӣ’’тиа̄дина̄ т̣ха̄на̄ ча̄веййа. парикаппитат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ сун̇кагха̄там̣ ва̄ атикка̄менто сан̇кетам̣ вӣтина̄меййа. йам̣ кин̃чи парапариггахитам̣ сасса̄микам̣ бхан̣д̣ам̣ техи са̄микехи ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ на диннанти адиннам̣.
ида̄ни ¶ на имина̄ва а̄ка̄рена аваха̄рако па̄ра̄джико хоти, ан̃н̃атха̄пи хотӣти дассетум̣ ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. тхеййа̄ваха̄рако ча бала̄ваха̄рако ча куса̄ваха̄рако ча пат̣иччханна̄ваха̄рако ча парикаппа̄ваха̄рако ча бхаве па̄ра̄джикоти самбандхо. таттха тхеййа̄ваха̄ро на̄ма сандхиччхеда̄дӣхи ва̄ кам̣сакӯт̣ама̄накӯт̣атула̄кӯт̣а̄дӣхи ва̄ ван̃четва̄ гахан̣ам̣. пасайха̄ваха̄ро бала̄ваха̄ро. кусасан̇каманам̣ катва̄ паракот̣т̣ха̄саггахан̣ам̣ куса̄ваха̄ро. парабхан̣д̣ам̣ пам̣суа̄дина̄ пат̣иччха̄детва̄ са̄микесу апасситва̄ гатесу пачча̄гантва̄ гахан̣ам̣ пат̣иччханна̄ваха̄ро. парикаппа̄ваха̄ро пана дувидхо бхан̣д̣ока̄савасена. таттха ‘‘са̄т̣ако че, ган̣хисса̄ми, суттан̃че, на ган̣хисса̄мӣ’’ти бхан̣д̣ам̣ парикаппетва̄ андхака̄ре пасиббакам̣ ган̣ха̄ти. таттха че са̄т̣ако хоти, уддха̄рейева ¶ па̄ра̄джикам̣. саче суттам̣ хоти, раккхати, пуна ‘‘сутта’’нти н̃атва̄пи ‘‘йам̣ ладдхам̣, там̣ гахетабба’’нти угган̣ханто уддха̄рейева па̄ра̄джикам̣, айам̣ бхан̣д̣апарикаппо. ока̄сапарикаппо габбхадва̄раппамукхавиха̄ра̄дӣнам̣ васена париччхедам̣ кароти ‘‘саче мам̣ еттхантаре пассанти, дасса̄ми, но че пассанти, ган̣хитва̄ гаччха̄мӣ’’ти, тасса там̣ парикаппитапариччхедам̣ атиккамантасса падава̄рена па̄ра̄джикам̣ ведитаббам̣, айам̣ ока̄сапарикаппо.
ида̄ни имасмим̣ адинна̄да̄не виниччхайанайам̣ дассетум̣ ‘‘бхан̣д̣ака̄лаггхадесехӣ’’тиа̄ди вуттам̣. еттха̄ти адинна̄да̄не. ниччхайоти виниччхайо ка̄табботи аттхо. таттха кеначи бхиккхуна̄ ‘‘майа̄ идам̣ на̄ма бхан̣д̣ам̣ тхеййачиттена гахита’’нти вутте винайадхарена сахаса̄ва там̣ а̄паттим̣ ана̄ропетва̄ тасса бхан̣д̣асса са̄микаасса̄микабха̄вам̣ упапариккхитва̄ йади сасса̄микам̣, тасса бхан̣д̣асса аггхавасена а̄паттийа̄ ка̄ретаббо. саче нира̄лайака̄ле гахитам̣ ¶ , па̄ра̄джикена на ка̄ретаббо, айам̣ бхан̣д̣авасена виниччхайо.
ка̄лоти аваха̄рака̄ло. тадева хи бхан̣д̣ам̣ када̄чи махаггхам̣ хоти, када̄чи аппаггхам̣, тасма̄ йасмим̣ ка̄ле авахат̣ам̣, тасмим̣ ка̄ле йо тасса аггхо, тена аггхена а̄паттийа̄ ка̄ретаббо, айам̣ ка̄лавасена виниччхайо.
аггхоти бхан̣д̣аггхо. навабхан̣д̣асса хи йо аггхо, со паччха̄ париха̄йати, тасма̄ саббада̄ бхан̣д̣ам̣ пакатиаггхавасенева на ка̄ретаббам̣, айам̣ аггхавасена виниччхайо. десоти аваха̄радесо. бхан̣д̣ут̣т̣ха̄надесе хи бхан̣д̣ам̣ аппаггхам̣ хоти, ан̃н̃аттха махаггхам̣, тасма̄ йасмим̣ десе бхан̣д̣ам̣ авахат̣ам̣, тасмим̣йева десе аггхена ка̄ретаббо, айам̣ десавасена виниччхайо.
парибхогенапи са̄т̣ака̄дикасса бхан̣д̣асса аггхо париха̄йати, тасма̄ тасса парибхогавасена парихӣна̄парихӣнабха̄во упапариккхитаббо, айам̣ парибхогавасена виниччхайо.
дутийам̣.
5. ида̄ни татийам̣ дассетум̣ ‘‘мануссавиггаха’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. таттха мануссавиггаханти пат̣исандхивин̃н̃а̄н̣ена ¶ саддхим̣ уппаннам̣ калаларӯпам̣ а̄дим̣ катва̄ пакатийа̄ вӣсативассасата̄йукасса саттасса йа̄ва маран̣ака̄ла̄ еттхантаре анупуббена вуддхиппатто аттабха̄во, есо мануссавиггахо на̄ма, еварӯпам̣ мануссавиггаханти аттхо. чичча̄ти вадхакачетана̄васена сан̃чететва̄ пакаппетва̄ абхивитаритва̄ вӣтиккамоти аттхо. джӣвита̄ ва̄ вийоджайети вуттаппака̄рам̣ мануссавиггахам̣ ¶ калалака̄лепи та̄панамадданехи ва̄ бхесаджджасампада̄нена ва̄ тато ва̄ уддхампи таданурӯпена упаккамена сантативикопанавасена йо джӣвита̄ вийоджеййа, со чуто бхавети самбандхо. кин̃ча бхиййо – ‘‘саттхаха̄ракам̣ ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. еттха харатӣти ха̄ракам̣, ким̣ харати? джӣвитам̣, харитаббанти ва̄ ха̄ракам̣, упаниккхипитаббанти аттхо, саттхан̃ча там̣ ха̄ракан̃ча̄ти саттхаха̄ракам̣. асса̄ти мануссавиггахасса. йатха̄ мануссавиггахо иччхитиччхитаккхан̣е там̣ асиа̄дисаттхам̣ пат̣илабхати, татха̄ сайам̣ маран̣ачетано маран̣а̄дхиппа̄йо хутва̄ упаниккхипеййа. сопи чуто бхавети аттхо. етена тха̄вараппайогам̣ дассети.
6-7. ида̄ни ‘‘маран̣аван̣н̣ам̣ ва̄ сам̣ван̣н̣еййа̄’’тиа̄дивидхим̣ дассетум̣ ‘‘га̄хеййа маран̣ӯпа̄йам̣, вадеййа маран̣е гун̣а’’нти вуттам̣. таттха ‘‘саттхам̣ ва̄ а̄хара, висам̣ ва̄ кха̄да, раджджуйа̄ ва̄ уббандхитва̄ ка̄лам̣ карохӣ’’тиа̄дина̄ найена маран̣аттха̄йа упа̄йам̣ га̄хеййа. маран̣асам̣ван̣н̣ана̄ панеттха бахувидха̄ ‘‘ка̄йена сам̣ван̣н̣ети, ва̄ча̄йа ка̄йава̄ча̄йа дӯтена лекха̄йа ва̄ сам̣ван̣н̣етӣ’’ти вуттатта̄. таттха ка̄йена сам̣ван̣н̣ети на̄ма ка̄йена вин̃н̃а̄пети. ‘‘йо папа̄те папатана̄дӣни катва̄ марати, со дханам̣ ва̄ лабхати, йасам̣ ва̄ лабхати, саггам̣ ва̄ гаччхатӣ’’тиа̄дина̄ найена сам̣ван̣н̣ети, а̄патти дуккат̣асса. тасса вачанам̣ сутва̄ кочи ‘‘марисса̄мӣ’’ти дуккхам̣ веданам̣ уппа̄дети, тхуллаччайам̣. марати че, па̄ра̄джикам̣. евам̣ сесесупи. дӯтена сам̣ван̣н̣ана̄йам̣ пана дӯтасса са̄санам̣ а̄роча̄пети ‘‘евам̣ а̄рочехӣ’’ти, ‘‘йо евам̣ марати, со дханам̣ ва̄ лабхатӣ’’ти саббам̣ пуримасадисамева. лекха̄йа сам̣ван̣н̣ети на̄ма гирипаббатапура̄н̣а̄дилекхам̣ ликхати, ‘‘йо евам̣ маратӣ’’тиа̄ди вуттанайамева. еттха̄пи йо маран̣ӯпа̄йам̣ ва̄ га̄хеййа, маран̣е ва̄ гун̣ам̣ вадеййа, со чуто бхавети самбандхо.
ида̄ни ¶ пана имасса мануссавиггахасса чхаббидхе пайоге дассетум̣ ‘‘пайога̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. са̄хаттхиканиссаггикаа̄н̣аттикатха̄вараиддхимайавиджджа̄майа̄нам̣ васена тасса мануссавиггахасса чхаппайога̄ти адхиппа̄йо. таттха са̄хаттхикоти сайам̣ ма̄рентасса ка̄йена ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхена ¶ ва̄ пахаран̣ам̣. ниссаггикоти дӯре т̣хитам̣ ма̄ретука̄масса ка̄йа̄дӣхи усусаттийантапа̄са̄н̣а̄дӣнам̣ ниссаджджанам̣. а̄н̣аттикоти ‘‘асукам̣ на̄ма ма̄рехӣ’’ти ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пентасса а̄н̣а̄панам̣. тха̄вароти опа̄таккхан̣анам̣, апассенасам̣видха̄нам̣, асиа̄дӣнам̣ упаниккхипанам̣, тал̣а̄ка̄дӣсу висасампайоджанам̣, рӯпӯпаха̄роти евама̄ди. каммавипа̄каджа̄йа иддхийа̄ пайоджанам̣ иддхипайогам̣. ма̄ран̣аттха̄йа виджджа̄нам̣ париджаппанам̣ виджджа̄майоти.
ида̄ни имесу чхасу пайогесу а̄н̣аттийам̣ сан̇кетависан̇кетатам̣ дассетум̣ ‘‘ка̄лаваттха̄вудхирийа̄патха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ка̄лоти пуббан̣хаса̄йанха̄дика̄ло ча йоббанатха̄варийа̄дика̄лопи ча. имесу йам̣ кин̃чи ка̄лам̣ нийаметва̄ ‘‘имасмим̣ на̄ма ка̄ле ма̄рехӣ’’ти а̄н̣атто саче тасмим̣йева ка̄ле ма̄рети, а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. саче нийамитака̄лато пуре ва̄ паччха̄ ва̄ ма̄рети, а̄н̣а̄пако муччати. ваттхӯти ма̄ретаббо пуггало. саче а̄н̣атто тамева ма̄рети, а̄н̣а̄пакасса а̄н̣аттиккхан̣ейева па̄ра̄джикам̣. атха ан̃н̃ам̣ ма̄рети, а̄н̣а̄пако муччати. евам̣ сесесупи вуттанайенева виниччхайо ведитаббо. а̄вудханти асиа̄ди. ирийа̄патхоти ма̄ретаббасса гаманам̣ ва̄ нисаджджа̄ ва̄ти евама̄дико. кирийа̄висесоти виджджханам̣ ва̄ чхеданам̣ ва̄ бхеданам̣ ва̄ сӯла̄ропанам̣ ва̄ти евама̄дико. ока̄соти га̄мо ва̄ ванам̣ ва̄ гехам̣ ва̄ти евама̄дико. имесу йатха̄ ¶ йатха̄ вадхако а̄н̣атто, татха̄ татха̄ кате а̄н̣а̄пакасса а̄патти, ан̃н̃атха̄ кате висан̇кето хоти. а̄н̣аттийам̣ пана айам̣ висесо ‘‘адхит̣т̣ха̄йа̄ти адхит̣т̣хахитва̄ а̄н̣а̄пети ‘евам̣ виджджха, евам̣ пахара, евам̣ гха̄техӣ’’ти вутта̄йа па̄л̣ийа̄ лаббхатӣти н̃а̄таббо.
татийам̣.
8-9. ида̄ни чатуттхам̣ дассетум̣ ‘‘джха̄на̄дибхеда’’нтиа̄дима̄ха. тассаттхо – ‘‘джха̄нам̣ вимоккхо сама̄дхи сама̄патти н̃а̄н̣адассанам̣ маггабха̄вана̄ пхаласаччхикирийа̄ килесаппаха̄нам̣ винӣваран̣ата̄ читтасса сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣ’’ти евам̣ вуттам̣ уттаримануссадхаммам̣ аттани наттхита̄йа носантам̣ ‘‘майи аттхӣ’’ти аттани ва̄ там̣ ‘‘ахам̣ еттха сандисса̄мӣ’’ти атта̄нам̣ ва̄ таттха упанетва̄ дӣпенто чуто бхаве. кот̣т̣ха̄сам̣ ва̄ти еттха ‘‘джха̄нала̄бхӣ, вимоккхала̄бхӣ, сама̄дхила̄бхӣ, сама̄паттила̄бхӣмхӣ’’ти евама̄дина̄ найена кот̣т̣ха̄сато ва̄ти аттхо. екекам̣ ва̄ти ‘‘пат̣хамасса ¶ джха̄насса ла̄бхӣ, дутийасса джха̄насса ла̄бхӣмхӣ’’ти евама̄дина̄ найена екекам̣ ва̄ти аттхо. ‘‘атӣтабхаве сота̄панномхӣ’’ти вадато атӣтабхавам̣ сандха̄йа катхитатта̄ па̄ра̄джикам̣ наттхи, тасма̄ ‘‘паччуппаннабхавассита’’нти вуттам̣, тасса паччуппаннабхаванисситам̣ катва̄ти аттхо. ан̃н̃а̄падесарахитанти ‘‘йо те виха̄ре васати, со бхиккху пат̣хамасса джха̄насса ла̄бхӣ’’тиа̄дина̄ найена ан̃н̃а̄падесам̣ вина̄ти аттхо. евам̣ дӣпенто хи тхуллаччайама̄паджджати. дӣпентоти ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджим̣, сама̄паджджа̄ми, сама̄панно, пат̣хамасса джха̄насса ла̄бхӣмхи, васӣмхи, саччхикатам̣ асса̄’’ти евама̄дина̄ найена дӣпентоти аттхо. ‘‘адхигато’’ти ма̄но адхима̄но, со йасса наттхи, со анадхима̄нико. кена евам̣ дӣпентоти че? там̣ дассетум̣ ‘‘ка̄йена ва̄ча̄’’тиа̄ди вуттам̣ ¶ , ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ тадубхайена ва̄ти аттхо. вин̃н̃аттипатхети йаттха т̣хито мануссаджа̄тико гахат̣т̣хо ва̄ паббаджито ва̄ тасса вачанам̣ пакатисотена сутва̄ саманантарамева ‘‘имам̣ на̄ма еса вадатӣ’’ти джа̄на̄ти, таттха т̣хатва̄ дӣпенто чуто бхаве, на девабрахма̄дӣсу ан̃н̃атарена н̃а̄тети аттхо.
чатуттхам̣.
10. ида̄ни чатуннампи са̄дха̄ран̣авиниччхайам̣ ваттум̣ ‘‘па̄ра̄джикете чатта̄ро’’тиа̄дима̄ха. таттха̄йам̣ сан̇кхепо – чатта̄ропи ете па̄ра̄джика̄ ‘‘екакаммам̣ екуддесо самасиккхата̄’’ти евам̣ вуттасам̣ва̄сасса абхаббата̄йа асам̣ва̄са̄, йатха̄пуре пуббе гихика̄ле ча анупасампаннака̄ле ча асам̣ва̄сика̄, евам̣ паччха̄ па̄ра̄джикам̣ а̄панна̄пи асам̣ва̄са̄ти. кин̃ча бхиййо – абхабба̄ бхиккхубха̄ва̄йа пуна тена аттабха̄вена упасампада̄йа аваттхута̄йа упасампанна̄ бхавитумпи абхабба̄ти аттхо. ким̣ вийа̄ти че? сӣсаччхиннова джӣвитум̣, йатха̄пи сӣсаччхинно тена аттабха̄вена пуна джӣвитум̣ абхаббо, евамиме чатта̄роти адхиппа̄йо.
11. ида̄ни имесу чатӯсу па̄ра̄джикесу йе парийа̄йа̄н̣аттӣхи самбхаванти, те дассетум̣ ‘‘парийа̄йо ча̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха парийа̄йоти маран̣а̄дхиппа̄йасса ка̄йапайого ва̄ вачӣпайого ва̄. тасма̄ ‘‘йо ӣдисе мухутте саттхам̣ ва̄ а̄харитва̄ висам̣ ва̄ кха̄дитва̄ соббха̄дӣсу ва̄ папатитва̄ марати, со дханам̣ ва̄ лабхати, йасам̣ ва̄ лабхатӣ’’тиа̄дина̄ найена маран̣ам̣ абхинанданто ‘‘идам̣ сутва̄ йо кочи маратӯ’’ти йо парийа̄йена вадати, там̣ сутва̄ саче ¶ кочи татха̄ марати, па̄ра̄джикам̣. нийамитена пана йам̣ сандха̄йа вуттам̣, тассева маран̣е па̄ра̄джикам̣. а̄н̣атти ¶ пана вуттаттха̄йева. татийе мануссавиггахапа̄ра̄джике лаббхатӣти самбандхо. дутийе пана адинна̄да̄не а̄н̣атти ева лаббхати, на парийа̄йоти аттхо. касма̄ нам̣ парийа̄йена на̄паджджатӣти? йатха̄ мануссавиггахе ‘‘маран̣аван̣н̣ам̣ ва̄ сам̣ван̣н̣еййа̄’’ти вуттам̣, татха̄ идха адинна̄да̄не ‘‘ван̣н̣ам̣ ва̄ сам̣ван̣н̣еййа̄’’ти авуттатта̄. сесесӯти пат̣хамачатуттхесу парийа̄йа̄н̣аттидвайам̣ на лаббхатӣти аттхо.
12. ида̄ни чатӯсупи йатха̄самбхавам̣ ан̇габхедам̣ дассетум̣ ‘‘севетука̄мата̄читта’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха метхунадхаммасса̄ти метхунадхаммапа̄ра̄джикасса. будха̄ти винайадхара̄.
13. мануссасанти мануссасантаката̄. етена петатираччха̄нагатапариггахесу ана̄паттӣти дӣпитам̣ хоти. татха̄сан̃н̃ӣти мануссасантакавасена парапариггахитасан̃н̃ӣти аттхо. ваттхуно гарута̄ти пан̃чама̄сакам̣ ва̄ атирекапан̃чама̄сакам̣ ва̄ тадаггханакам̣ бхан̣д̣ам̣ ва̄ хотӣти аттхо. аваха̄ро ча̄ти пан̃чавӣсатийа̄ аваха̄ресу йена кеначи аваха̄ро хотӣти аттхо. адинна̄да̄нахетуйоти адинна̄да̄напа̄ра̄джикасса ета̄ни пан̃ча ан̇га̄нӣти адхиппа̄йо.
14. па̄н̣о ма̄нуссакоти мануссаджа̄тикапа̄н̣о. тасмим̣ па̄н̣е па̄н̣асан̃н̃ита̄. гха̄тачетана̄ти вадхакачетана̄. пайоготи там̣самут̣т̣хито са̄хаттхика̄дӣнам̣ чханнам̣ пайога̄нам̣ ан̃н̃атарапайого. тена пайогена маран̣ам̣. пан̃чете вадхахетуйоти мануссавиггахапа̄ра̄джикасса пан̃ча ан̇га̄нӣти аттхо.
15. асантата̄ти уттаримануссадхаммасса аттани асантата̄ ча̄ти аттхо. па̄памиччхата̄йа̄рочана̄ти имина̄ йо кевалам̣ ¶ па̄памиччхатам̣ вина̄ мандатта̄ момӯхатта̄ бхан̣ати, тасса ана̄паттӣти дӣпитам̣ хоти. тасса̄ти йасса а̄рочети, тасса мануссаджа̄тита̄ ча. ‘‘йо те виха̄ре васати, со бхиккху араха̄’’тиа̄дина̄ (пари. 160, 336) на̄н̃н̃а̄падесо ча. тадева̄ти тада̄ ева тан̇кхан̣ейева джа̄нанам̣. асантадӣпанети уттаримануссадхамма̄рочанапа̄ра̄джикети аттхо.
16. ида̄ни ¶ ‘‘па̄ра̄джика̄ ча чатта̄ро’’ти еттха ча-саддена сан̇гахитехи саддхим̣ самодха̄нетва̄ дассетум̣ ‘‘аса̄дха̄ран̣а̄ чатта̄ро’’тиа̄ди вуттам̣. таттха уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄ ваджджаппат̣иччха̄дика̄ уккхитта̄нуваттика̄ ат̣т̣хаваттхука̄ти име чатта̄ро бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯхи аса̄дха̄ран̣а̄ на̄ма. ета̄су уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄ на̄ма йа̄ ка̄йасам̣саггара̄гена авассута̄ тенева ра̄гена авассутасса мануссапурисасса аккхака̄нам̣ адхо, джа̄н̣уман̣д̣ала̄нам̣ каппара̄нан̃ча упари йена кеначи сарӣра̄вайавена а̄масана̄дим̣ са̄дийати, тасса̄ адхивачанам̣. йа̄ пана бхиккхунӣ ан̃н̃исса̄ бхиккхунийа̄ па̄ра̄джикасан̇кха̄там̣ ваджджам̣ джа̄нам̣ пат̣иччха̄дети, са̄ ваджджаппат̣иччха̄дика̄ на̄ма. самаггена пана сан̇гхена уккхиттам̣ бхиккхум̣ йа̄ бхиккхунӣ йам̣дит̣т̣хико со хоти, тасса̄ дит̣т̣хийа̄ гахан̣авасена ануваттати, са̄ уккхитта̄нуваттика̄ на̄ма. йа̄ пана ка̄йасам̣саггара̄гена тинта̄ татха̄видхассева пурисасса хаттхаггахан̣ам̣ ва̄ сан̇гха̄т̣икан̣н̣аггахан̣ам̣ ва̄ са̄дийати, ка̄йасам̣саггасан̇кха̄тасса асаддхаммасса пат̣исеванаттха̄йа пурисасса хаттхапа̄се сантит̣т̣хати ва̄, таттха т̣хатва̄ саллапати ва̄, сан̇кетам̣ ва̄ гаччхати, пурисасса а̄гаманам̣ ва̄ са̄дийати, кеначи ва̄ пат̣иччханнока̄сам̣ пависати, хаттхапа̄се т̣хатва̄ ка̄йам̣ упасам̣харати, айам̣ ат̣т̣хаваттхука̄ на̄ма̄ти ведитабба̄.
абхаббака̄ ¶ ека̄даса̄ти еттха пан̣д̣ако тхеййасам̣ва̄сако титтхийапаккантако тираччха̄нагато ма̄тугха̄тако питугха̄тако арахантагха̄тако бхиккхунидӯсако сан̇гхабхедако лохитуппа̄дако убхатобйан̃джанакоти име ека̄даса абхаббапуггала̄ на̄ма. виббханта̄ бхиккхунӣти йада̄ бхиккхунӣ виббхамитука̄ма̄ хутва̄ сетаваттхам̣ ва̄ ка̄са̄йамева ва̄ гихинива̄сана̄ка̄рена нива̄сети, тада̄ па̄ра̄джикама̄панна̄ на̄ма хоти, пуна упасампадам̣ на лабхати, са̄ ча па̄ра̄джика̄ти аттхо. мудупит̣т̣хико на̄ма катапарикамма̄йа мудука̄йа пит̣т̣хийа̄ саманна̄гато. со етта̄вата̄ на па̄ра̄джико, атха кхо йада̄ анабхиратийа̄ пӣл̣ито аттано ан̇гаджа̄там̣ аттано мукхамаггаваччамаггесу ан̃н̃атарам̣ павесети, тада̄ па̄ра̄джико хоти.
17-18. ламбӣти ан̇гаджа̄тасса дӣгхатта̄ евам̣ вутто. сопи йада̄ анабхиратийа̄ пӣл̣ито аттано ан̇гаджа̄там̣ аттано мукхе ва̄ ваччамагге ва̄ павесети, тада̄ па̄ра̄джико хоти. мукхена ган̣хантоти еттха йо анабхиратийа̄ пӣл̣ито парасса суттасса ва̄ паматтасса ва̄ ан̇гаджа̄там̣ аттано мукхена ган̣ха̄ти, со ча̄ти аттхо. таттхева̄ти парасса ан̇гаджа̄тева̄ти аттхо ¶ . йо анабхиратийа̄ пӣл̣ито парасса ан̇гаджа̄там̣ камманийам̣ дисва̄ аттано ваччамаггена тасса упари нисӣдати, там̣ аттано ваччамаггам̣ павесети, со ча̄ти аттхо. ете чатта̄ро ануломика̄ метхунасса̄ти самбандхо. катхамити че? магге маггаппавесанасадисата̄йа, на убхиннам̣ ра̄гавасена садисабха̄вӯпагата̄нам̣ двайам̣двайасама̄паттисадисата̄йа. идха̄гата̄ чатта̄роти метхунадхамма̄дивасена па̄ра̄джика̄ чатта̄ро ча̄ти евам̣ самодха̄нато чатувӣсати па̄ра̄джика̄ти аттхо.
еттха̄ха ¶ – ма̄тугха̄такапитугха̄такаарахантагха̄така̄ татийапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄, бхиккхунидӯсако ламбӣа̄дайо чатта̄ро пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄йева̄ти катва̄ куто чатувӣсатӣти? адхиппа̄йо панеттха аттхи, ма̄тугха̄така̄дайо хи чатта̄ро идха анупасампанна̄йева адхиппета̄, ламбӣа̄дайо чатта̄ро кин̃ча̄пи пат̣хамапа̄ра̄джикена сан̇гахита̄, йасма̄ екена парийа̄йена метхунадхаммам̣ аппат̣исевинопи хонти, тасма̄ висум̣ вутта̄ти. па̄ра̄джикавиниччхайо.
па̄ра̄джиканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. сан̇гха̄дисесаниддесаван̣н̣ана̄
19. ида̄ни сан̇гха̄дисесам̣ пака̄сетум̣ ‘‘гарука̄ нава̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. гарука̄ти сан̇гха̄дисеса̄ идха адхиппета̄, ан̃н̃аттха пана па̄ра̄джика̄пи сан̇гайханти. касма̄ ‘‘тераса̄’’ти аватва̄ ‘‘нава̄’’ти вуттанти че? вӣтиккамаккхан̣ейева а̄паджджитаббатта̄ пат̣хама̄паттика̄ вутта̄, йа̄вататийака̄ пана чатта̄ро сан̇гха̄дисеса̄ сан̇гха̄йаттатта̄ чирена а̄паджджантӣти на вутта̄. таттха мочетука̄мата̄ти мочетука̄мата̄йа̄ти аттхо ‘‘аладжджита̄’’тиа̄дӣсу вийа. имина̄ пана найена мочанасса̄до муччанасса̄до муттасса̄до метхунасса̄до пхассасса̄до кан̣д̣ӯванасса̄до дассанасса̄до нисаджджанасса̄до ва̄часса̄до гехаситапемам̣ ванабхан̇гийанти ека̄даса асса̄да̄ вутта̄, тесу екам̣йева мочанасса̄дам̣ гахетва̄ сеса̄ пат̣иккхитта̄ хонти.
тесам̣ асса̄да̄нам̣ васена евам̣ виниччхайо ведитаббо – мочетум̣ асса̄до мочанасса̄до. мочанасса̄дачетана̄йа ¶ нимитте упаккамати, муччати, сан̇гха̄дисесо. на муччати ¶ че, тхуллаччайам̣. муччанасса̄де саче аттано дхаммата̄йа муччама̄нам̣ асса̄дети, на упаккамати, ана̄патти. саче муччама̄нам̣ асса̄денто упаккамитва̄ мочети, сан̇гха̄дисесова. аттано дхаммата̄йа мутте асса̄до муттасса̄до. еттха̄пи упаккамасса наттхита̄йа ана̄патти. евам̣ саббаттха. метхунасса̄дена иттхим̣ ган̣хантасса муттепи ана̄патти, айам̣ метхунасса̄до. пхассасса̄до дувидхо аджджхаттико ба̄хиро ча̄ти. таттха аджджхаттике та̄ва аттано нимиттам̣ ‘‘тхаддхам̣ мудуканти джа̄нисса̄мӣ’’ти ва̄ лолабха̄вена ва̄ кӣл̣а̄пайато саче муччати, ана̄патти. ба̄хирапхассасса̄де ка̄йасам̣саггара̄гена ма̄туга̄мам̣ пхусато а̄лин̇гато ча мутте ана̄патти. кан̣д̣ӯванасса̄де даддукаччха̄дӣнам̣ васена кхаджджама̄нам̣ нимиттам̣ кан̣д̣ӯванасса̄дена кан̣д̣ӯвато муттепи ана̄патти. дассанасса̄де ма̄туга̄масса анока̄сам̣ упаниджджха̄йато муттепи ана̄патти. нисаджджанасса̄де ма̄туга̄мена саддхим̣ рахо нисиннасса муттепи ана̄патти. ва̄ча̄йа асса̄до ва̄часса̄до. тена асса̄дена ма̄туга̄мам̣ метхунаппат̣исам̣йутта̄хи ва̄ча̄хи обха̄сантасса муттепи ана̄патти. гехаситапеме ма̄та̄дӣнам̣ ма̄та̄дипемена а̄лин̇гана̄дим̣ каронтасса муттепи ана̄патти. ванабхан̇ге ча сантхавакаран̣аттха̄йа иттхийа̄ песитам̣ пуппха̄диванабхан̇гасан̃н̃итам̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ ‘‘иттханна̄ма̄йа на̄ма идам̣ ме песита’’нти асса̄дена а̄масантасса муттепи ана̄патти. етесу пана мочанасса̄давасенева упаккамантасса а̄патти, сеса̄нам̣ васена ана̄паттӣти ведитаббам̣.
суккасса̄ти ‘‘нӣлам̣ пӣтакам̣ лохитакам̣ ода̄там̣ таккаван̣н̣ам̣ дакаван̣н̣ам̣ телаван̣н̣ам̣ кхӣраван̣н̣ам̣ дадхиван̣н̣ам̣ саппиван̣н̣а’’нти (па̄ра̄. 237) евам̣ а̄гатесу дасасу ван̣н̣есу йасса кассачи суккасса̄ти адхиппа̄йо ¶ . упаккамма̄ти ‘‘аджджхаттарӯпе мочети, бахиддха̄рӯпе мочети, аджджхаттабахиддха̄рӯпе мочети, а̄ка̄се кат̣им̣ кампенто мочетӣ’’ти (па̄ра̄. 237) евам̣ вуттесу чатӯсу упа̄йесу ан̃н̃атарена упа̄йена ‘‘ра̄гӯпаттхамбхе мочети, ваччӯпаттхамбхе мочети, пасса̄вӯпаттхамбхе мочети, ва̄тӯпаттхамбхе мочети, учча̄лин̇гапа̄н̣акадат̣т̣хӯпаттхамбхе мочетӣ’’ти евам̣ вуттесу пан̃часу ка̄лесу кисмин̃чи ка̄ле ан̇гаджа̄те камманийам̣ патте ‘‘а̄рогйаттха̄йа мочети, сукхаттха̄йа мочети, бхесаджджаттха̄йа, да̄наттха̄йа, пун̃н̃аттха̄йа, йан̃н̃аттха̄йа, саггаттха̄йа, бӣджаттха̄йа, вӣмам̣саттха̄йа, даваттха̄йа мочетӣ’’ти (па̄ра̄. 237) евам̣ вуттесу дасасу адхиппа̄йесу йена кеначи адхиппа̄йена хаттха̄дӣсу йена кеначи упаккамитва̄ти аттхо. вимочайанти антамасо йам̣ ека̄ кхуддакамаккхика̄ пивеййа, таттакампи мочентоти аттхо. ан̃н̃атра супинантена̄ти йа̄ супинанте ¶ суккависсат̣т̣хи хоти, там̣ т̣хапетва̄ти аттхо. саман̣оти йо кочи упасампанно. гаруканти сан̇гха̄дисесам̣. пхусети а̄паджджеййа̄ти аттхо.
суккависсат̣т̣хисиккха̄падам̣ пат̣хамам̣.
20. ида̄ни ка̄йасам̣саггам̣ дӣпетум̣ ‘‘иттхисан̃н̃ӣ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха иттхисан̃н̃ӣти тадахуджа̄та̄йапи манусситтхийа̄ иттхисан̃н̃ӣйева хутва̄ти аттхо. саче таттха вематико ва̄ пан̣д̣акапурисатираччха̄нагатасан̃н̃ӣ ва̄ хоти, тхуллаччайам̣, татха̄ иттхийа̄ ка̄йена ка̄йаппат̣ибаддха̄масане ча ка̄йаппат̣ибаддхена ка̄йа̄масане ча йаккхӣпетӣпан̣д̣ака̄нам̣ ка̄йена ка̄йа̄масане ча. пурисатираччха̄нагатиттхӣнам̣ пана ка̄йена ка̄йа̄масанепи дуккат̣ам̣, татха̄ йаккхӣа̄дӣнам̣ ка̄йена ка̄йаппат̣ибаддха̄дӣсу ¶ ча. матиттхийа̄ пана тхуллаччайам̣. ка̄йасам̣саггара̄гава̄ти имина̄ ма̄тупема̄дим̣ моккха̄дхиппа̄йан̃ча пат̣иккхипати. сампхусантоти ка̄йасам̣саггара̄гена упаккамма антамасо ломенапи манусситтхим̣ сампхусантоти аттхасамбандхо. имина̄ йо иттхийа̄ а̄лин̇гатопи ка̄йена на ва̄йамати, кевалам̣ пхассам̣йева анубхавати, тасса ана̄паттӣти дӣпитам̣ хоти.
ка̄йасам̣саггасиккха̄падам̣ дутийам̣.
21. ида̄ни дут̣т̣хуллава̄чам̣ пака̄сетум̣ ‘‘татха̄ сун̣анти’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. таттха татха̄ти иттхисан̃н̃ӣ. манусситтхим̣ сун̣антинти самбандхо. сун̣антинти имина̄ пат̣ибала̄йапи иттхийа̄ авин̃н̃аттипатхе т̣хита̄йа дӯтена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ а̄рочентасса дут̣т̣хуллава̄ча̄паттина хотӣти дӣпитам̣ хоти. вин̃н̃ун̃ча̄ти имина̄ йа̄ махаллика̄пи ба̄ла̄пи ел̣амӯга̄пи асаддхаммаппат̣исам̣йуттам̣ катхам̣ на джа̄на̄ти, са̄ идха на̄дхиппета̄ти дассети. ваччамаггапасса̄вамагга̄нам̣ васена маггам̣ ва̄ метхунам̣ ва̄ а̄раббха̄ти самбандхо. дут̣т̣хуллава̄ча̄йа ра̄го дут̣т̣хуллава̄ча̄ра̄го, тена дут̣т̣хуллава̄ча̄ра̄гена. там̣ асса̄денто обха̄сетва̄ дуруттавачанам̣ ватва̄ гарукам̣ пхусети аттхо.
катхам̣ две магге а̄раббха пасам̣сати гарахати? таттха пасам̣са̄йапи та̄ва ‘‘иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’ти вадати, на та̄васӣсам̣ ети. ‘‘тава ваччамагго ча пасса̄вамагго ча субхо сусан̣т̣ха̄но дассанӣйо, ӣдисена на̄ма иттхилаккхан̣ена субхалаккхан̣ена саманна̄гата̄сӣ’’ти ¶ вадати, сӣсам̣ ети, сан̇гха̄дисесо хотӣти аттхо. гарахан̣е пана ‘‘сикхаран̣ӣси, самбхинна̄си, убхатобйан̃джана̄сӣ’’ти има̄ни тӣн̣и суддха̄нийева сӣсам̣ енти ваччамаггапасса̄вамагга̄нам̣ нийатавачанатта̄ аччол̣а̄рикатта̄ ча. ан̃н̃а̄ни пана ‘‘анимитта̄си, нимиттаматта̄сӣ’’тиа̄дӣни ¶ магга̄нам̣ анийатавачанатта̄ метхунена гхат̣етва̄ вутта̄ни ева сӣсам̣ енти. метхунаппат̣исам̣йутте ‘‘дехи ме, арахаси ме да̄ту’’нтиа̄дӣхи пана сӣсам̣ на ети, ‘‘метхунадхаммам̣ дехӣ’’тиа̄дина̄ метхунадхамме гхат̣итейева сан̇гха̄дисесо. иттхийа̄ ваччамаггапасса̄вамагге т̣хапетва̄ адхаккхакам̣ уббхаджа̄н̣уман̣д̣алам̣ а̄дисса ван̣н̣а̄дибхан̣ане тхуллаччайам̣, татха̄ йаккхӣпетӣпан̣д̣акесу ваччамаггапасса̄вамагге метхунепи. имесам̣ пана йаккхӣа̄дӣнам̣ адхаккхака̄дике вуттаппака̄ре падесе дум̣ккат̣ам̣, татха̄ иттхийа̄дӣнам̣ уббхаккхаке адходжа̄н̣уман̣д̣але ка̄йаппат̣ибаддхе ча̄ти.
дут̣т̣хуллава̄ча̄сиккха̄падам̣ татийам̣.
22. ида̄ни аттака̄мапа̄ричарийам̣ дассетум̣ ‘‘ватва̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха ватва̄ти дут̣т̣хуллобха̄сане вуттаппака̄рам̣ иттхим̣ иттхисан̃н̃ӣйева хутва̄ ватва̄ти аттхо. аттака̄мупат̣т̣ха̄наван̣н̣анти еттха метхунадхаммасан̇кха̄тена ка̄мена упат̣т̣ха̄нам̣ ка̄мупат̣т̣ха̄нам̣, аттано аттха̄йа ка̄мупат̣т̣ха̄нам̣ аттака̄мупат̣т̣ха̄нам̣, аттана̄ ва̄ ка̄митам̣ иччхитанти аттака̄мам̣, сайам̣ метхунара̄гавасена паттхитанти аттхо, аттака̄ман̃ча там̣ упат̣т̣ха̄нан̃ча̄ти аттака̄мупат̣т̣ха̄нам̣, тасса ван̣н̣о аттака̄мупат̣т̣ха̄наван̣н̣о, там̣ аттака̄мупат̣т̣ха̄наван̣н̣ам̣. ‘‘етадаггам̣, бхагини, па̄ричарийа̄нам̣ йа̄ ма̄дисам̣ сӣлавантам̣ калйа̄н̣адхаммам̣ брахмача̄рим̣ етена дхаммена паричареййа̄’’ти евам̣ ватва̄ти самбандхо. метхунара̄гиноти имина̄ гила̄напаччайа̄дӣхи упат̣т̣ха̄насса ван̣н̣ам̣ бхан̣ато ана̄паттӣти дӣпитам̣ хоти. ва̄ча̄ метхунайуттена̄ти еттха метхунайуттенева ва̄ча̄йа метхунайа̄чане гарукам̣ хоти, на ан̃н̃атха̄ти адхиппа̄йо.
аттака̄мапа̄ричарийасиккха̄падам̣ чатуттхам̣.
23. ида̄ни ¶ сан̃чариттам̣ дассетум̣ ‘‘пат̣иггахетва̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха пат̣иггахетва̄ти иттхийа̄ ва̄ пурисена ва̄ убхиннам̣ ма̄та̄дӣхи ва̄ ‘‘бханте, иттханна̄мам̣ иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ евам̣ бхан̣а̄хӣ’’ти вутто тесам̣ вачанам̣ ‘‘са̄дхӯ’’ти ва̄ ‘‘хотӯ’’ти ва̄ ‘‘бхан̣а̄мӣ’’ти ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена вачӣбхедам̣ катва̄, сӣсакампана̄дӣхи ва̄ сампат̣иччхитва̄ти аттхо. сандесанти еттха ¶ пана иттхӣ дасавидха̄ ма̄тураккхита̄ питураккхита̄ ма̄та̄питураккхита̄ бха̄тураккхита̄ бхагинираккхита̄ н̃а̄тираккхита̄ готтараккхита̄ дхаммараккхита̄ са̄раккха̄ сапаридан̣д̣а̄ти. даса бхарийа̄йо дханаккӣта̄ чхандава̄синӣ бхогава̄синӣ пат̣ава̄синӣ одапаттакинӣ обхат̣ачумбат̣ака̄ да̄сӣ ча бхарийа̄ ча каммака̄рӣ ча бхарийа̄ ча дхаджа̄хат̣а̄ мухуттика̄ ча̄ти.
та̄су ма̄тураккхита̄ бхиккхум̣ пахин̣ати ‘‘гаччха, бханте, иттханна̄мам̣ брӯхи ‘хоми иттханна̄масса бхарийа̄ дханаккӣта̄…пе… мухуттика̄ ча̄’’ти, айам̣ иттхийа̄ сандесо на̄ма. саче ма̄тураккхита̄йа ма̄та̄пита̄бха̄та̄бхагиниа̄дайо бхиккхум̣ пахин̣анти ‘‘гаччха, бханте, иттханна̄мам̣ брӯхи ‘хоту иттханна̄масса бхарийа̄ дханаккӣта̄…пе… мухуттика̄ ча̄’’ти, айампи иттхийа̄ сандесойева на̄ма. евам̣ питураккхита̄дӣсупи найо нетаббо. пурисо бхиккхум̣ пахин̣ати ‘‘гаччха, бханте, иттханна̄мам̣ ма̄тураккхитам̣ брӯхи…пе… сапаридан̣д̣ам̣ брӯхи ‘хоту кира иттханна̄масса бхарийа̄ дханаккӣта̄…пе… мухуттика̄ ча̄’’ти, айам̣ пурисасса сандесо на̄ма. саче пурисасса ма̄та̄пита̄бха̄та̄бхагиниа̄дайо бхиккхум̣ пахин̣анти ‘‘гаччха, бханте, иттханна̄мам̣ ма̄тураккхитам̣ брӯхи…пе… сапаридан̣д̣ам̣ брӯхи ‘хоту иттханна̄масса бхарийа̄ дханаккӣта̄…пе… мухуттика̄ ча̄’’ти, айампи пурисасса сандесойева на̄ма, а̄н̣а̄пананти аттхо.
вӣмам̣ситва̄ти ¶ еттха вуттаппака̄рена са̄санам̣ гахетва̄ тасса̄ иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ тесам̣ авасса̄рочанака̄нам̣ ма̄та̄пита̄бха̄та̄бхагиниа̄дӣнам̣ ва̄ а̄рочетва̄ти аттхо. харанти йаттха пахито, таттха гантва̄ тасса̄ иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ а̄рочети, са̄ иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхату ва̄, ма̄ ва̄, ладжджа̄йа ва̄ тун̣хӣ хоту, пуна а̄гантва̄ тасса̄ иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ харанто гарукам̣ пхусети самбандхо. етта̄вата̄ ‘‘пат̣игган̣хати вӣмам̣сати пачча̄харатӣ’’ти вуттам̣ ан̇гаттайам̣ сампа̄дитам̣ хоти. има̄йа тиван̇гасампаттийа̄ сан̇гха̄дисесо, ито йехи кехичи двӣхи ан̇гехи тхуллаччайам̣, екена дуккат̣ам̣. йаккхӣпетӣпан̣д̣акесу ан̇гаттайенапи тхуллаччайамева, екена ва̄ двӣхи ва̄ дуккат̣анти.
сан̃чариттасиккха̄падам̣ пан̃чамам̣.
24. ида̄ни кут̣ика̄расиккха̄падам̣ а̄ви ка̄тум̣ ‘‘сам̣йа̄читапариккха̄ра’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. татра̄йам̣ ¶ сан̇кхепаттхо – ‘‘ва̄сим̣ детха, пхарасум̣ детха̄’’тиа̄дина̄ сайам̣ паваттитайа̄чана̄йа гахитапариккха̄рам̣ сам̣йа̄читапариккха̄рам̣ падабха̄джане вуттанайена сан̇гхам̣ тиккхаттум̣ йа̄читва̄ ладдхабхиккхӯхи ва̄ сан̇гхенева ва̄ таттха гантва̄ са̄рамбха̄на̄рамбхасапариккамана̄париккаманабха̄вам̣ н̃атва̄ адеситаваттхукам̣ ‘‘кут̣и на̄ма уллитта̄ ва̄ хоти авалитта̄ ва̄ уллитта̄валитта̄ ва̄’’ти (па̄ра̄. 349) евам̣ вутталаккхан̣ам̣ кут̣им̣. ‘‘татридам̣ пама̄н̣ам̣, дӣгхасо два̄даса видаттхийо сугатавидаттхийа̄, тирийам̣ саттантара̄’’ти (па̄ра̄. 348) евам̣ вуттапама̄н̣а̄тиккантам̣, ‘‘майхам̣ ва̄са̄га̄рам̣ еса̄’’ти евам̣ атта̄ уддесо етисса̄ти аттуддеса̄, там̣ аттуддесам̣ катва̄ гарум̣ сан̇гха̄дисесам̣ пхусети самбандхо. айам̣ панеттха виниччхайо – адеситаваттхукам̣ ¶ пама̄н̣а̄тиккантам̣ кунтхакипиллика̄дӣнам̣ а̄сайе кататта̄ са̄рамбхам̣ двӣхи балӣбаддехи йуттена сакат̣ена гантум̣ асаккун̣еййата̄йа апариккаманам̣ уллитта̄дибхедам̣ кут̣им̣ аттано васанаттха̄йа каронто ва̄ ка̄ра̄пенто ва̄ ‘‘ида̄ни нит̣т̣ха̄нам̣ гамиссатӣ’’ти пат̣хамапин̣д̣ада̄не тхуллаччайам̣, дутийапин̣д̣ада̄нена лепе гхат̣ите две ча сан̇гха̄дисесе две ча дуккат̣а̄ни, саче деситаваттхука̄йева ва̄ пама̄н̣а̄тикканта̄йева ва̄ хоти, екам̣ сан̇гха̄дисесам̣ две ча дуккат̣а̄ни а̄паджджатӣти.
кут̣ика̄расиккха̄падам̣ чхат̣т̣хам̣.
25. ида̄ни виха̄рака̄расиккха̄падам̣ дассетум̣ ‘‘махаллака’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. таттха махаллаканти сасса̄микабха̄вена сам̣йа̄читакут̣ито махантабха̄во етасса аттхи, йасма̄ ва̄ ваттхум̣ деса̄петва̄ пама̄н̣а̄тиккамена̄пи ка̄тум̣ ват̣т̣ати, тасма̄ пама̄н̣амахантата̄йапи махаллако, там̣ махаллакам̣ виха̄рам̣ ва̄ катва̄ти аттхо. еттха пана адеситаваттхукабха̄вена еко сан̇гха̄дисесо, сесам̣ анантарасадисамева. идха ча таттха ча ва̄са̄га̄рам̣ т̣хапетва̄ упосатха̄га̄рам̣ ва̄ джанта̄гхарам̣ ва̄ аггиса̄лам̣ ва̄ бхависсатӣти евама̄дина̄ найена каронтасса ана̄патти.
виха̄рака̄расиккха̄падам̣ саттамам̣.
26. ида̄ни амӯлакасиккха̄падам̣ пака̄сетум̣ ‘‘амӯлакена̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха амӯлакена̄ти йам̣ чодакена чудитакамхи пуггале адит̣т̣хам̣ асутам̣ апарисан̇китам̣, идам̣ етесам̣ дассанасаванапарисан̇ка̄сан̇кха̄та̄нам̣ мӯла̄нам̣ абха̄вато амӯлакам̣, тена амӯлакена ваттхуна̄ти самбандхо. таттха ¶ адит̣т̣хам̣ на̄ма аттано паса̄дачаккхуна̄ ва̄ диббачаккхуна̄ ва̄ адит̣т̣хам̣. асутам̣ ¶ на̄ма татхева кеначи вуччама̄нам̣ на сутам̣. апарисан̇китам̣ на̄ма читтена апарисан̇китам̣, там̣ пана дит̣т̣хасутамутавасена тивидхам̣. таттха бхиккхун̃ча ма̄туга̄ман̃ча татха̄рӯпе т̣ха̄не дисва̄ ‘‘аддха̄ имехи ката’’нти ва̄ ‘‘кариссантӣ’’ти ва̄ парисан̇кати, идам̣ дит̣т̣хапарисан̇китам̣ на̄ма. андхака̄ре пат̣иччханнока̄се ва̄ бхиккхусса ча ма̄туга̄масса ча вачанам̣ сутва̄ дутийасса аттхибха̄вам̣ аджа̄нанто пуббе вуттанайена парисан̇кати, идам̣ сутапарисан̇китам̣ на̄ма. дхуттехи иттхӣхи саддхим̣ паччантавиха̄ресу пуппхагандхасура̄дӣхи анубхавитва̄ гатат̣т̣ха̄нам̣ дисва̄ ‘‘кена ну кхо идам̣ ката’’нти вӣмам̣санто татра кеначи бхиккхуна̄ гандха̄дӣхи пӯджа̄ ката̄ хоти, бхесаджджаттха̄йа арит̣т̣хам̣ ва̄ пӣтам̣, со тасса гандхам̣ гха̄йитва̄ ‘‘айам̣ со бхависсатӣ’’ти парисан̇кати, идам̣ мутапарисан̇китам̣ на̄ма. евам̣ тивидха̄йа парисан̇ка̄йа абха̄вена апарисан̇китанти аттхо.
чодентоти ‘‘па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ а̄панноси, ассаман̣оси, асакйапуттийосӣ’’тиа̄дӣхи вачанехи сайам̣ чодентоти аттхо. евам̣ чодентасса ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесо. чода̄пенто ва̄ти аттана̄ тасса самӣпе т̣хатва̄ ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ а̄н̣а̄петва̄ чода̄пенто тасса а̄н̣аттасса ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа гарум̣ пхусети аттхо. атха сопи ча̄вана̄дхиппа̄йена ‘‘майа̄пи дит̣т̣хам̣ аттхӣ’’тиа̄дина̄ найена чодети, двиннампи ва̄ча̄йа а̄патти. ваттхуна̄ антимена ча̄ти бхиккхуно анурӯпесу екӯнавӣсатийа̄ па̄ра̄джикесу ан̃н̃атарена̄ти аттхо. ча̄ветунти брахмачарийа̄ ча̄ветум̣, йо суддхам̣ ва̄ асуддхам̣ ва̄ катӯпасампадам̣ пуггалам̣ суддхадит̣т̣хико сама̄но ча̄вана̄дхиппа̄йена чодети ва̄ чода̄пети ва̄, тасса сан̇гха̄дисесоти адхиппа̄йо. сун̣ама̄нанти имина̄ параммукха̄ дӯтена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ чодети. чодентасса ¶ на рухатӣти дӣпитам̣ хоти. параммукха̄ пана саттахи а̄паттиккхандхехи вадантасса дуккат̣ам̣.
амӯлакасиккха̄падам̣ ат̣т̣хамам̣.
27. ида̄ни ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падам̣ дассетум̣ ‘‘ан̃н̃асса кирийа’’нтиа̄дима̄ха. таттха ан̃н̃асса кирийанти ан̃н̃асса кхаттийа̄диджа̄тикасса па̄ра̄джикасса вӣтиккамасан̇кха̄там̣ кирийам̣ дисва̄ти самбандхо. тена лесена̄ти ‘‘даса леса̄ джа̄тилесо на̄малесо готталесо лин̇галесо а̄паттилесо патталесо чӣваралесо упаджджха̄йалесо а̄чарийалесо сена̄саналесо’’ти (па̄ра̄. 394) евам̣ ¶ вуттесу дасасу лесесу йо тасмим̣ пуггале диссати, тена лесена тадан̃н̃ам̣ пуггалам̣ брахмачарийа̄ ча̄ветум̣ антимаваттхуна̄ чоденто гарукам̣ пхусети аттхо. таттха ан̃н̃ампи ваттхум̣ лиссати силиссати воха̄раматтенева ӣсакам̣ аллӣйатӣти лесо, джа̄тийева лесо джа̄тилесо. еса найо сесападесупи. лесена чоденто катхам̣ чодети? ан̃н̃о кхаттийаджа̄тико имина̄ чодакена па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто дит̣т̣хо хоти, со ан̃н̃ам̣ аттано верим̣ кхаттийаджа̄тикам̣ бхиккхум̣ пасситва̄ там̣ кхаттийаджа̄тилесам̣ гахетва̄ евам̣ чодети ‘‘кхаттийо майа̄ дит̣т̣хо па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто, твампи кхаттийо па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ а̄панносӣ’’ти ва̄ ‘‘со твам̣ кхаттийо, на̄н̃н̃о, па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панносӣ’’ти ва̄ чодети. евам̣ на̄малеса̄дайопи ведитабба̄.
ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падам̣ навамам̣.
28. етта̄вата̄ ¶ ‘‘гарука̄ нава̄’’ти уддит̣т̣хе виттха̄рато дассетва̄ ида̄ни тесу а̄паннесу пат̣ипаджджана̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘чха̄дети джа̄нама̄панна’’нтиа̄ди вуттам̣. тасса̄йам̣ пин̣д̣аттхо – йо бхиккху ‘‘айам̣ иттханна̄ма̄ а̄паттӣ’’ти а̄паттивасена ва̄ ‘‘идам̣ бхиккхӯнам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти евам̣ ваттхувасена ва̄ джа̄нама̄паннам̣ а̄паттим̣ йа̄ва чха̄дети, та̄ва тена бхиккхуна̄ ака̄ма̄ парива̄со васитабботи. чареййа̄ти ма̄наттам̣ сама̄да̄йа васеййа. киттакам̣ дивасанти че? чха раттийо. ма̄наттава̄со пана сан̇гхейева, на ган̣е, на пуггале, тена вуттам̣ ‘‘сан̇гхе’’ти. паривуттхоти ‘‘тайо кхо упа̄ли па̄рива̄сикасса бхиккхуно раттиччхеда̄ сахава̄со виппава̄со ана̄рочана̄’’ти (чӯл̣ава. 83) евам̣ вуттам̣ раттиччхедам̣ акатва̄ паривуттхоти аттхо. таттха сахава̄соти пакататтена бхиккхуна̄ саддхим̣ екаччханне удакапа̄тат̣т̣ха̄наббхантаре ва̄со. виппава̄со на̄ма ан̃н̃ам̣ пакататтам̣ бхиккхум̣ вина̄ ва̄со. ана̄рочана̄ти а̄гантука̄дӣнам̣ ана̄рочана̄. етесу тӣсу екена̄пи раттиччхедо хоти ева. еттха пана упача̄расӣмагата̄нам̣ а̄рочетаббам̣, на бахи т̣хита̄нам̣, бахи т̣хита̄нампи саче саддам̣ сун̣а̄ти, пассати, дӯрам̣ ва̄ гантва̄ а̄рочетаббамева, ана̄рочентасса раттиччхедо чева ваттабхеде дуккат̣ан̃ча хоти. аджа̄нантассева упача̄расӣмам̣ пависитва̄ гаччханти че, раттиччхедова хоти, на ваттабхедо.
чин̣н̣ама̄наттанти ‘‘чатта̄ро кхо, упа̄ли, ма̄наттача̄рикасса бхиккхуно раттиччхеда̄ сахава̄со ¶ виппава̄со ана̄рочана̄ ӯне ган̣е чаран̣а’’нти (чӯл̣ава. 92) евам̣ вуттам̣ раттиччхедам̣ акатва̄ чин̣н̣ама̄наттам̣ паринит̣т̣хитама̄наттанти аттхо. еттха пана сахава̄са̄дайо парива̄се вуттаппака̄ра̄ ева. ‘‘ӯне ган̣е чаран̣а’’нти еттха ган̣о чатта̄ро ва̄ атирека̄ ва̄ бхиккхӯ, тасма̄ ¶ сачепи тӣхи бхиккхӯхи саддхим̣ васати, раттиччхедо хотийева, ‘‘саче пана тена тесам̣ аттхибха̄вам̣ дисва̄ а̄рочите паккаманти, ӯне ган̣е чаран̣адосо на хотӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 97) ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣ кира. аббхеййа̄ти там̣ бхиккхум̣ вӣсатиган̣о сан̇гхо аббхеййа сампат̣иччхеййа, аббха̄накаммавасена оса̄реййа̄ти аттхо. саче екенапи ӯно вӣсатиган̣о бхиккхусан̇гхо там̣ бхиккхум̣ аббхеййа, со ча бхиккху на аббхито, те ча бхиккхӯ га̄райха̄, дуккат̣ам̣ а̄паджджантӣти аттхо.
29. ида̄ни йатха̄ чха̄дита̄ а̄патти чханна̄ хоти, там̣ пака̄рам̣ дассетум̣ ‘‘а̄паттӣ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха̄йам̣ падайоджана̄ – а̄паттита̄ ча ануккхиттата̄ ча анантара̄йата̄ ча пахуттата̄ ча а̄паттинуккхиттаанантара̄йапахуттата̄йо, ета̄су чатӯсу татха̄сан̃н̃ита̄ ча чха̄детука̄мо хутва̄ чха̄дана̄ ча̄ти евам̣ дасахан̇гехи арун̣уггамамхи чханна̄ хотӣти. еттха пана а̄паттиа̄дӣсу чатӯсу а̄паттисан̃н̃ита̄ ча ануккхиттасан̃н̃ита̄ ча анантара̄йасан̃н̃ита̄ ча пахуттасан̃н̃ита̄ ча̄ти евам̣ сан̃н̃а̄васена йоджетва̄ ат̣т̣хан̇га̄ни гахетабба̄ни, чха̄детука̄моти идамекам̣, чха̄дана̄ти идамеканти евам̣ даса.
етесу пана а̄дито пат̣т̣ха̄йа айам̣ виниччхайо – ‘‘а̄патти ча хоти а̄паттисан̃н̃ӣ ча̄’’ти еттха йам̣ а̄панно, са̄ терасаннам̣ ан̃н̃атара̄ хоти, сопи ча таттха гарука̄паттисан̃н̃ӣйева хутва̄ джа̄нанто чха̄дети, чханна̄ хоти. саче таттха ана̄паттисан̃н̃ӣ ва̄ ан̃н̃а̄паттисан̃н̃ӣ ва̄ вематико ва̄ хоти, аччханна̄ва хоти. тивидхам̣ пана уккхепанӣйакаммам̣, тена акато ануккхитто. со ¶ че пакататтасан̃н̃ӣ хутва̄ чха̄дети, чханна̄ хоти. саче апакататтасан̃н̃ӣ чха̄дети, аччханна̄ хоти. апакататтена пана пакататтасан̃н̃ина̄пи апакататтасан̃н̃ина̄пи чха̄дитам̣ аччха̄дитамева хотӣти. анантара̄йикоти йасса дасасу ра̄джачорааггиудакаманусса̄мануссава̄л̣асарӣсападжӣвитабрахмачарийантара̄йесупи екопи наттхи, со че анантара̄йикасан̃н̃ӣ хутва̄ чха̄дети, чханна̄ хоти. саче со андхака̄рабхӣруко анантара̄йе ева ва̄л̣а̄диантара̄йасан̃н̃ӣ хутва̄ чха̄дети, аччханна̄ва хоти. пахӯти йо саккоти сабха̄габхиккхуно самӣпам̣ гантун̃чева а̄рочитун̃ча ¶ , со че пахусан̃н̃ӣ хутва̄ чха̄дети, чханна̄ хоти. йо пана апаху хутва̄ пахусан̃н̃ӣ, паху ва̄ апахусан̃н̃ӣ хутва̄ чха̄дети, аччханна̄ва хотӣти.
арун̣уггамамхӣти еттха пуребхаттам̣ ва̄ а̄паттим̣ а̄панно хоти паччха̄бхаттам̣ ва̄, йа̄ва арун̣ам̣ на уггаччхати, та̄ва а̄рочетабба̄. саче пана арун̣аббхантаре сатаккхаттумпи чха̄детука̄мата̄ уппаджджати, аччханна̄ва хоти. а̄роченто пана сабха̄гасан̇гха̄дисесам̣ а̄паннасса а̄рочетум̣ на ват̣т̣ати. саче а̄рочети, а̄патти пана а̄виката̄ хоти, а̄рочанапаччайа̄ пана ан̃н̃ам̣ дуккат̣ам̣ а̄паттим̣ а̄паджджати. имина̄ ан̃н̃ампи ваттхусабха̄га̄паттим̣ а̄рочетум̣ на ват̣т̣атӣти дӣпито хоти. а̄рочентена пана ‘‘ахам̣ тава сантике екам̣ а̄паттим̣ а̄ви каромӣ’’ти ва̄ ‘‘а̄чиккха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘а̄рочемӣ’’ти ва̄ ‘‘екам̣ а̄паттим̣ а̄паннабха̄вам̣ джа̄на̄хӣ’’ти ва̄ ‘‘екам̣ гарука̄паттим̣ а̄ви каромӣ’’ти ва̄ а̄дина̄ найена ваттаббам̣, етта̄вата̄ аччханна̄ва хоти. саче ‘‘лахука̄паттим̣ а̄рочемӣ’’ти вадати, чханна̄ва хотӣти. сан̇гха̄дисесавиниччхайо.
сан̇гха̄дисесаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. чӣвараниддесаван̣н̣ана̄
30. евам̣ ¶ гаруке сиккхитабба̄ка̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни чӣваресу дассетум̣ ‘‘чӣвара’’нти уддхат̣ам̣. таттха джа̄тито чха чӣвара̄ни (маха̄ва. 339; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.462-463; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄), та̄ни ка̄нӣти че, там̣ дассетум̣ ‘‘кхома̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха кхомам̣ на̄ма кхомава̄касуттехи катам̣ ваттхам̣. са̄н̣ам̣ на̄ма са̄н̣ава̄кехи катам̣ ваттхам̣. бхан̇гам̣ на̄ма кхомасутта̄дӣхи пан̃чахи миссетва̄ катам̣ ваттхам̣. па̄т̣еккам̣ ва̄камайамева ва̄ти ваданти. камбалам̣ на̄ма мануссаломам̣ ва̄л̣аломам̣ т̣хапетва̄ ломехи ва̄йитва̄ катам̣ ваттхам̣. чхал̣ета̄нӣти чха ета̄ни. саха ануломехӣти са̄нулома̄ни. джа̄тито пана каппийа̄ни чха чӣвара̄нӣти вуттам̣ хоти.
31. ида̄ни ¶ тесам̣ анулома̄ни дассетум̣ ‘‘дукӯла’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха (маха̄ва. ат̣т̣ха. 305) дукӯлам̣ са̄н̣асса ануломам̣ ва̄камайатта̄. пат̣т̣ун̣н̣анти пат̣т̣ун̣н̣адесе па̄н̣акехи сан̃джа̄таваттхам̣. сома̄радесе, чӣнадесе джа̄там̣ сома̄рачӣнаджам̣ пат̣анти самбандхо. има̄ни тӣн̣ипи косеййасса анулома̄ни па̄н̣акехи катасуттамайатта̄. иддхиджанти ехибхиккхӯнам̣ пун̃н̃иддхийа̄ ниббаттачӣварам̣. там̣ пана кхома̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ хоти. каппаруккхехи ниббаттам̣ джа̄линийа̄ девакан̃н̃а̄йа ануруддхаттхерасса диннаваттха̄дикам̣ девадиннам̣. тампи кхома̄дӣхи ниббаттаваттхасадисатта̄ чханнампи ануломам̣ хотийева каппа̄сикасса ва̄, иддхиджампи татхева ведитаббам̣. тасса тасса̄ти кхома̄дикасса. ануломиканти анурӯпам̣.
32-33. евам̣ джа̄тито са̄нулома̄ни чха чӣвара̄ни дассетва̄ ида̄ни тесу адхит̣т̣ха̄на̄дикам̣ видха̄нам̣ дассетум̣ ‘‘тичӣвара’’нтиа̄ди вуттам̣. еттха (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасикакха̄падаван̣н̣ана̄; маха̄ва. 358) дхит̣т̣ха̄нато пуббе тичӣварам̣ на̄ма ¶ па̄т̣еккам̣ наттхи сан̇гха̄т̣иа̄диппахонакасса паччаттхаран̣а̄дивасена̄пи адхит̣т̣ха̄тум̣ анун̃н̃а̄татта̄. тасма̄ ‘‘тичӣварам̣ адхит̣т̣хеййа на викаппеййа̄’’ти еттха ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣и’’нти евам̣ на̄ме гахите ‘‘адхит̣т̣ха̄на’’миччева ваттаббам̣, ‘‘викаппемӣ’’ти пана на ваттаббанти адхиппа̄йо. евам̣ сесесупи. мукхапун̃чханан̃ча нисӣданан̃ча мукхапун̃чхананисӣданам̣. кан̣д̣уччха̄динти кан̣д̣уппат̣иччха̄дим̣ адхит̣т̣хеййа, на викаппеййа̄ти самбандхо. еттха̄ти имесу навасу чӣваресу. тичӣваранти тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нанайена адхит̣т̣хитатичӣварам̣. вина̄ аладдхасаммутико бхиккху авиппава̄сасаммутиаладдхат̣т̣ха̄не ека̄хампи хаттхапа̄сам̣ виджахитва̄ на васеййа̄ти аттхо. ‘‘на бхиккхаве ча̄тума̄сам̣ нисӣданена виппаваситаббам̣, йо виппавасеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти кхуддакаккхандхаке (чӯл̣ава. 263) вуттатта̄ ча̄тума̄сам̣ нисӣданам̣ вина̄ на васеййа̄ти аттхо.
34. ида̄ни адхит̣т̣ха̄навидхим̣ дассетум̣ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣и’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха миччадхит̣т̣хайети ити адхит̣т̣хайе, ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти евам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣хайети аттхо. ахаттхапа̄саметанти дӯре т̣хитам̣ пана т̣хапитока̄сам̣ саллаккхетва̄ саче екам̣, ‘‘ета’’нти, бахӯни че, ‘‘ета̄нӣ’’ти ватва̄ адхит̣т̣хайети аттхасамбандхо. сесесупи айам̣ найоти йатха̄ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти вуттам̣, евам̣ ‘‘имам̣ уттара̄сан̇гам̣, имам̣ кан̣д̣уппат̣иччха̄дим̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти евам̣ аттано на̄менева ватва̄ саммукха̄пи параммукха̄пи вуттанайена адхит̣т̣ха̄таббанти вуттам̣ хоти.
35. ида̄ни ¶ саче пуббе адхит̣т̣хитам̣ тичӣварам̣ нисӣданам̣ вассикаса̄т̣икам̣ кан̣д̣уппат̣иччха̄дӣти имесу чхасу чӣваресу ан̃н̃атарам̣ чӣварам̣ аттхи, пуна татха̄видхам̣ чӣварам̣ адхит̣т̣хахитва̄ парихаритум̣ иччхантена ‘‘две пана на ват̣т̣антӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттатта̄ пуббе адхит̣т̣хитам̣ паччуддхаритва̄ ¶ адхит̣т̣ха̄таббанти дассетум̣ ‘‘адхит̣т̣хаханто’’тиа̄ди вуттам̣, там̣ утта̄намева. патта̄дхит̣т̣хахане татха̄ти ‘‘имам̣ паттам̣, етам̣ патта’’нти евам̣ на̄маматтамева висесо. сесам̣ та̄дисамева̄ти аттхо.
36. етам̣ имам̣ ва сан̇гха̄т̣им̣ сам̣сети еттха саче антогаббхе ва̄ са̄мантавиха̄ре ва̄ хоти, т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄ ‘‘етам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄, саче хаттхапа̄се хоти, ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣и’’нти тесам̣ тесам̣ на̄мавасена ва̄ча̄ бхиндитабба̄ти аттхо. паччуддха̄репи есева найо. еттха пана ‘‘две чӣварасса адхит̣т̣ха̄на̄ ка̄йена ва̄ адхит̣т̣хети, ва̄ча̄йа ва̄ адхит̣т̣хетӣ’’ти (пари. 322) вуттатта̄ сан̇гха̄т̣иа̄дикам̣ хаттхена гахетва̄ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’тиа̄дина̄ найена читтена а̄бхогам̣ катва̄ ка̄йавика̄рам̣ каронтена ка̄йена адхит̣т̣ха̄таббам̣, йена кеначи сарӣра̄вайавена апхусантасса на ват̣т̣ати. ва̄ча̄йа адхит̣т̣хахантена вачӣбхедам̣ катва̄ва адхит̣т̣ха̄таббам̣. татха̄ паттепи. видӯти пан̣д̣ито.
37-8. ида̄ни тесам̣ пама̄н̣апариччхедам̣ дассетум̣ ‘‘сан̇гха̄т̣и паччхимантена̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха дӣгхато мут̣т̣хипан̃чакато (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) пат̣т̣ха̄йа ‘‘татридам̣ сугатасса сугатачӣвараппама̄н̣ам̣, дӣгхасо нава видаттхийо сугатавидаттхийа̄, тирийам̣ чха видаттхийо’’ти (па̄чи. 548) евам̣ вуттасугатачӣварӯна̄пи ват̣т̣ати. тирийам̣ пана мут̣т̣хиттикам̣. ча-саддена атирекампи ват̣т̣атӣти аттхо. уттара̄сан̇гассапи етадева пама̄н̣анти там̣ дассетум̣ ‘‘татха̄ екам̣сикасса̄пӣ’’ти вуттам̣. антарава̄сакасса пана ‘‘па̄рупаненапи хи сакка̄ на̄бхим̣ пат̣иччха̄дету’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469) ат̣т̣хакатха̄вачанато ‘‘двихаттхо ва̄’’ти вуттам̣.
39. нисӣданасса ¶ дӣгхена̄ти еттха (па̄чи. 531 а̄дайо; па̄чи. ат̣т̣ха. 531; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нисӣданасиккха̄падаван̣н̣ана̄) нисӣдананти сантхатасадисам̣ сантхаритва̄ екасмим̣ анте вуттаппама̄н̣ена двӣсу т̣ха̄несу пха̄летва̄ ката̄хи тӣхи даса̄хи йуттасса париккха̄рассетам̣ на̄мам̣.
40. кан̣д̣уппат̣иччха̄ди ¶ (па̄чи. 538; маха̄ва. 354; па̄чи. ат̣т̣ха. 537; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. кан̣д̣уппат̣иччха̄дисиккха̄падаван̣н̣ана̄) на̄ма йасса адхона̄бхиуббхаджа̄н̣уман̣д̣алам̣ кан̣д̣у ва̄ пил̣ака̄ ва̄ асса̄во ва̄ тхуллакаччху ва̄ а̄ба̄дхо, тасса пат̣иччха̄данаттха̄йа анун̃н̃а̄там̣ чӣварам̣. га̄тха̄йо сувин̃н̃еййа̄ва.
41. ад̣д̣хатеййа̄ва̄ти (па̄чи. 544) еттха тато уддхам̣ на ват̣т̣атӣти аттхо.
42. еттха̄ти сан̇гха̄т̣ито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва вассикаса̄т̣ика̄, та̄ва дасситачӣваресӯти аттхо. тадуттаринти тато тесам̣ чӣвара̄нам̣ вуттаппама̄н̣ато уттарим̣ каронтасса чхеданапа̄читти хотӣти па̄т̣хасесо, там̣ атирекам̣ чхиндитва̄ пуна па̄читтийам̣ десетаббанти аттхо. паччаттхаран̣амукхачол̣а̄ти еттха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йа̄ва махантам̣ паччаттхаран̣ам̣ а̄кан̇кхати, та̄ва махантам̣ паччаттхаран̣ам̣ ка̄ту’’нти (маха̄ва. 353) вуттатта̄ паччаттхаран̣асса пама̄н̣апариччхедо наттхи,. мукхапун̃чханачол̣асса пана уккат̣т̣хавасена ва̄ антимавасена ва̄ пама̄н̣апариччхедо на вутто, тасма̄ тампи аппама̄н̣икам̣. тена вуттам̣ ‘‘а̄кан̇кхитаппама̄н̣ика̄’’ти, иччхитаппама̄н̣ика̄ти аттхо. йа̄ва екам̣ дховӣйати, та̄ва ан̃н̃ам̣ парибхогаттха̄йа иччхитаббанти двепи ват̣т̣анти.
43. на ¶ дӣпитанти каттха на дӣпитам̣? ат̣т̣хакатха̄су. касма̄ти че? ‘‘тена кхо пана самайена бхиккхӯнам̣ парипун̣н̣ам̣ хоти тичӣварам̣, аттхо ча хоти парисса̄ванехипи тхавика̄хипи. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, париккха̄рачол̣ака’’нти (маха̄ва. 357) бахӯнам̣ паттатхавикапарисса̄вана̄дӣнам̣ сан̇гахавасена вуттатта̄ па̄т̣еккам̣ нидха̄намукханти. йасма̄ пана бхагавата̄ ‘‘йам̣ йам̣ лаббхати, там̣ там̣ имина̄ видха̄нена адхит̣т̣хахитва̄ пуна йена йена парисса̄вана̄дина̄ аттхо хоти, там̣ там̣ катва̄ ган̣хантӯ’’ти анукампа̄йа анун̃н̃а̄там̣, тасма̄ викаппанупагапаччхимачӣвараппама̄н̣ам̣ тхавикампи пат̣апарисса̄ванампи бахӯнипи екато катва̄ ‘‘има̄ни чӣвара̄ни париккха̄рачол̣а̄ни адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ватва̄ адхит̣т̣ха̄тумпи ват̣т̣атийева. тасма̄ вуттам̣ ‘‘татха̄ ватва̄’’ти, ‘‘париккха̄рачол̣а’’нти ватва̄ти аттхо. викаппийанти викаппанупагам̣.
44. ахатакаппа̄нанти (маха̄ва. 348) екава̄рам̣ дховитака̄нам̣.
45. утуддхат̣а̄нанти ¶ утуто дӣгхака̄лато уддхат̣а̄нам̣, катаваттхакичча̄нам̣ пилотика̄нанти вуттам̣ хоти. сеса̄ти уттара̄сан̇гаантарава̄сака̄. пам̣су вийа куччхитабха̄вам̣ пат̣иккӯлабха̄вам̣ улати гаччхатӣти пам̣сукӯлам̣, чол̣акхан̣д̣а̄наметам̣ на̄мам̣, тасмим̣ пам̣сукӯле йатха̄ручӣти аттхо. касма̄ти че? ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ахата̄нам̣ дусса̄нам̣ ахатакаппа̄нам̣ дигун̣ам̣ сан̇гха̄т̣им̣ екаччийам̣ уттара̄сан̇гам̣ екаччийам̣ антарава̄сакам̣, утуддхат̣а̄нам̣ дусса̄нам̣ чатуггун̣ам̣ сан̇гха̄т̣им̣ дигун̣ам̣ уттара̄сан̇гам̣ дигун̣ам̣ антарава̄сакам̣, пам̣сукӯле йа̄вадаттхам̣, па̄пан̣ике усса̄хо каран̣ӣйо’’ти вуттатта̄, тасма̄ суса̄на̄дӣсу патитапам̣сукӯле ча антара̄пан̣е патитапилотикачӣваре ча пат̣апариччхедо наттхи, пат̣асатампи ват̣т̣атӣти сиддхам̣.
46. ида̄ни ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чхиннакам̣ сан̇гха̄т̣им̣ чхиннакам̣ уттара̄сан̇гам̣ чхиннакам̣ антарава̄сака’’нти (маха̄ва. 345) ватва̄ пуна ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атарасса бхиккхуно тичӣваре кайирама̄не саббам̣ чхиннакам̣ наппахоти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, две чхиннака̄ни екам̣ аччхиннаканти. две чхиннака̄ни екам̣ аччхиннакам̣ наппахоти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, две аччхиннака̄ни екам̣ чхиннаканти. екам̣ чхиннакам̣ наппахоти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, анва̄дхикампи а̄ропетум̣. на ча, бхиккхаве, саббам̣ аччхиннакам̣ дха̄ретаббам̣, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 360) евам̣ вуттавидха̄нам̣ дассетум̣ ‘‘тӣсӯ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. тасса аттхо – тӣсу чӣваресу йам̣ чхиндитва̄ сиббитум̣ саббапаччхимаппама̄н̣ам̣ пахоти, там̣ чхиндитаббам̣. саббесу пана аппахонтесу анва̄дхикам̣ а̄дийеййа̄ти. таттха анва̄дхи на̄ма анува̄там̣ вийа сам̣харитва̄ чӣварасса упари сан̇гха̄т̣иа̄ка̄рена а̄ропетаббам̣. а̄гантукапаттантипи ваданти. идам̣ пана аппахонаке анун̃н̃а̄там̣. саче пахоти, на ват̣т̣анти, чхиндитаббамева. ана̄дин̣н̣анти ана̄ропитам̣ анва̄дхикам̣. на дха̄реййа̄ти тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄навасена адхит̣т̣хахитва̄ на дха̄ретаббанти адхиппа̄йо.
47-8. ида̄ни удоситасиккха̄паданайам̣ дассетум̣ ‘‘га̄ме’’тиа̄ди вуттам̣. еттха пана саче га̄мо (па̄ра̄. 478; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.477-478; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. удоситасиккха̄падаван̣н̣ана̄) екасса ран̃н̃о ва̄ бходжакасса ва̄ васена екакуласса хоти, па̄ка̄ра̄дина̄ париккхиттатта̄ екӯпача̄ро ча, еварӯпе га̄ме чӣварам̣ никкхипитва̄ тасмим̣ га̄ме йатха̄ручитат̣т̣ха̄не ¶ васитум̣ лаббхати. саче со га̄мо апариккхитто, йасмим̣ гхаре чӣварам̣ никкхиттам̣ хоти, тасмим̣ гхаре васитаббам̣, тасса ва̄ гхарасса самантато хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣.
саче ¶ со га̄мо веса̄ликусина̄ра̄дайо вийа на̄на̄ра̄джӯнам̣ ва̄ бходжака̄нам̣ ва̄ хоти, вуттаппака̄рена париккхитто ча, еварӯпе га̄ме йасмим̣ гхаре чӣварам̣ никкхиттам̣, тасмим̣ гхаре ва̄ ваттхаббам̣. йасса̄ вӣтхийа̄ там̣ гхарам̣ хоти, тасса̄ вӣтхийа̄ тасса гхарасса саммукха̄т̣т̣ха̄не сабха̄йе ва̄ нагарадва̄ре ва̄ ваттхаббам̣, тесам̣ сабха̄йадва̄ра̄нам̣ хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣. саче апариккхитто, йасмим̣ гхаре никкхиттам̣, таттха ва̄ тасса хаттхапа̄се ва̄ ваттхаббам̣.
нивесана̄дайо хаммийапарийоса̄на̄ га̄мапариккхепато бахи саннивит̣т̣ха̄ти ведитабба̄. итаратха̄ тесам̣ га̄маггахан̣енева гахитатта̄ га̄масса екакулана̄на̄кулаекӯпача̄рана̄нӯпача̄рата̄васенева виниччхайо ваттаббо сийа̄. нивесана̄дӣнам̣ васенева па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 478 а̄дайо) аттхо вибхатто, на га̄мавасена. удоситавиниччхайе айам̣ найо вуттойева.
нивесанети еттха саче екакуласса нивесанам̣ хоти париккхиттан̃ча, антонивесане чӣварам̣ никкхипитва̄ антонивесане ваттхаббам̣. апариккхиттан̃че хоти, йасмим̣ габбхе чӣварам̣ никкхиттам̣, тасмим̣ ваттхаббам̣, тасса габбхасса хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣. саче на̄на̄куласса хоти париккхиттан̃ча, йасмим̣ габбхе чӣварам̣ никкхиттам̣, тасмим̣ габбхе ваттхаббам̣, саббесам̣ са̄дха̄ран̣адва̄рамӯле ва̄ тесам̣ габбхадва̄рамӯле ва̄ тесам̣ габбхадва̄рамӯла̄нам̣ ва̄ хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣. апариккхиттан̃че хоти, йасмим̣ габбхе чӣварам̣ никкхиттам̣, тасмим̣ габбхе ваттхаббам̣, хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣.
удоситоти йа̄на̄дӣнам̣ бхан̣д̣а̄нам̣ са̄ла̄. па̄са̄доти дӣгхапа̄са̄до. хаммийанти мун̣д̣аччхаданапа̄са̄до. на̄ва̄ ¶ пана тхалам̣ а̄ропетва̄ никкхитта̄пи хоти, самудде т̣хита̄пи. саче екакуласса на̄ва̄ хоти, антона̄ва̄йа чӣварам̣ никкхипитва̄ антона̄ва̄йа ваттхаббам̣. на̄на̄куласса на̄ва̄ хоти на̄на̄габбха̄ на̄на̄оварака̄, йасмим̣ овараке чӣварам̣ никкхиттам̣, тасмим̣ ваттхаббам̣, чӣварасса хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣.
ат̣т̣оти ¶ пат̣ира̄джа̄дӣнам̣ пат̣иба̄ханаттхам̣ ит̣т̣хака̄хи като бахалабхиттико чатупан̃чабхӯмико патиссайависесо. ма̄л̣оти екакӯт̣асан̇гахито чатурассапа̄са̄до. имесу пана удосита̄дӣсу ма̄л̣апарийоса̄несу нивесане вуттанайенева виниччхайо ведитаббо. нивесананти пана удосита̄дӣнам̣ васена аката̄йа патиссайавикатийа̄ адхивачанам̣.
а̄ра̄мо на̄ма пуппха̄ра̄мапхала̄ра̄ма̄дико. саче екакуласса а̄ра̄мо хоти париккхитто ча, антоа̄ра̄ме чӣварам̣ никкхипитва̄ антоа̄ра̄ме ваттхаббам̣. саче апариккхитто, чӣварасса хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣. саче на̄на̄куласса а̄ра̄мо хоти париккхитто ча, два̄рамӯле ва̄ ваттхаббам̣, два̄рамӯласса хаттхапа̄са̄ ва̄ на виджахитаббам̣. апариккхитто че, чӣварасса хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣.
саттхо на̄ма джан̇гхасаттхасакат̣асаттха̄наман̃н̃атаро. саче екакуласса саттхо хоти, саттхе чӣварам̣ никкхипитва̄ пурато ва̄ паччхато ва̄ саттаббхантара̄ на виджахитабба̄, пассато аббхантарам̣ на виджахитаббам̣. аббхантарам̣ на̄ма ат̣т̣хавӣсатихаттхам̣ хоти. саче гаччханто саттхо сакат̣е ва̄ бхагге, гон̣е ва̄ нат̣т̣хе антара̄ чхиджджати, йасмим̣ кот̣т̣ха̄се чӣварам̣ никкхипитаббам̣, таттха васитаббам̣. саче на̄на̄куласса хоти ¶ , саттхе чӣварам̣ никкхипитва̄ чӣварасса хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣.
кхеттакхалесу а̄ра̄ме вуттасадисова виниччхайо. думети руккхамӯле. саче екакуласса руккхамӯлам̣ хоти, йам̣ маджджханхикака̄ле саманта̄ чха̄йа̄ пхарати, тасмим̣ т̣ха̄не авирал̣е падесе тасса чха̄йа̄йа пхут̣т̣хока̄сасса анто ева никкхипитаббам̣. саче вирал̣аса̄кхасса пана руккхасса а̄тапена пхут̣т̣хока̄се т̣хапети, арун̣уггамане саче со бхиккху тасса хаттхапа̄се на хоти, ан̃н̃асмим̣ ва̄ т̣ха̄не тасса чха̄йа̄йапи хоти, ниссаггийам̣ хотийева. на̄на̄куласса че хоти, чӣварасса хаттхапа̄са̄ на виджахитаббам̣.
аджджхока̄се пана вин̃джха̄т̣авӣа̄дӣсу аран̃н̃есупи самуддамаджджхе маччхабандха̄нам̣ агаманапатхесу дӣпакесупи чӣварам̣ т̣хапетва̄ тато саманта̄ саттаббхантаре падесе йаттха каттхачи васитаббам̣. саче саттаббхантарато кесаггаматтампи атиккамитва̄ арун̣ам̣ ут̣т̣хапети, ниссаггийам̣ хоти.
еттха ¶ пана па̄л̣ийам̣ ‘‘га̄мо екӯпача̄ро на̄нӯпача̄ро’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 477) ависесена ма̄тикам̣ никкхипитва̄пи га̄манивесанаудоситакхеттадхан̃н̃акаран̣аа̄ра̄мавиха̄ра̄нам̣ екӯпача̄рана̄нӯпача̄рата̄ ‘‘га̄мо екӯпача̄ро на̄ма екакуласса га̄мо хоти париккхитто ча апариккхитто ча̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 478) париккхитта̄париккхиттавасена вибхатта̄. ат̣т̣ама̄л̣апа̄са̄дахаммийана̄ва̄саттхаруккхамӯлааджджхока̄са̄нампи евам̣ аватва̄ ‘‘екакуласса ат̣т̣о хоти, на̄на̄куласса ат̣т̣о хотӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 484) найена екакулана̄на̄кулавасена ча анте ‘‘аджджхока̄со екӯпача̄ро на̄ма ага̄маке аран̃н̃е саманта̄ саттаббхантара̄ екӯпача̄ро, тато парам̣ на̄нӯпача̄ро’’ти (па̄ра̄. 494) ча евам̣ екӯпача̄рана̄нӯпача̄рата̄ вибхатта̄. тасма̄ га̄ма̄дӣсу ¶ париккхиттам̣ екӯпача̄рам̣, апариккхиттам̣ на̄нӯпача̄ранти ча ат̣т̣а̄дӣсу йам̣ екакуласса, там̣ екӯпача̄рам̣ на̄на̄куласса на̄нӯпача̄ранти ча гахетаббам̣. аджджхока̄сападе вуттанайена гахетаббам̣.
бхиккхусаммутийа̄н̃н̃атра̄ти йам̣ гила̄насса бхиккхуно чӣварам̣ а̄да̄йа паккамитум̣ асакконтасса н̃аттидутийена каммена авиппава̄сасаммути дӣйати, там̣ т̣хапетва̄ти аттхо. ладдхасаммутикасса пана йа̄ва рого на вӯпасаммати, тасмим̣ вӯпасанте ан̃н̃о ва̄ куппати, ана̄паттийева.
49. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, кан̣д̣уппат̣иччха̄дим̣ йа̄ва а̄ба̄дха̄ адхит̣т̣ха̄тум̣, тато парам̣ викаппетум̣. вассикаса̄т̣икам̣ васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣, тато парам̣ викаппету’’нти (маха̄ва. 358) вуттатта̄ рогапарийанта̄ кан̣д̣уппат̣иччха̄ди, васса̄напарийанта̄ вассикаса̄т̣ика̄ти аттхо. сеса̄ти тичӣвара̄дайо ка̄лавасена апарийантика̄ти аттхо.
50. паччаттхаран̣а̄диттайам̣ садасампи адасампи раттампи араттампи а̄дин̣н̣акаппампи ана̄дин̣н̣акаппампи лаббхатӣти аттхо. нисӣдананти нисӣданан̃ча раттам̣ ана̄дин̣н̣акаппан̃ча лаббхатӣти адхиппа̄йо. паччаттхаран̣апариккха̄рамукхапун̃чханачол̣а̄ни пана нӣлампи пӣтакампи лохитакампи пуппхадаса̄дикампи ват̣т̣анти, тасма̄ ‘‘садасампӣ’’тиа̄ди вуттам̣. еварӯпам̣ пана нива̄сетум̣ ва̄ па̄рупитум̣ ва̄ на ват̣т̣ати, кевалам̣ паччаттхаран̣а̄дивасена адхит̣т̣ха̄наматтам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
51. тичӣварам̣ ¶ кан̣д̣уппат̣иччха̄ди вассикаса̄т̣ика̄ти идам̣ пана сесачӣварапан̃чакам̣ адасам̣ раджитам̣йева каппати, тан̃ча а̄дин̣н̣акаппамева̄ти аттхо. садасам̣ва нисӣдананти идам̣ пана пуббе ‘‘садасампӣ’’ти еттха вуттатта̄ адасампи нисӣданам̣ ват̣т̣атӣти саммоханива̄ран̣аттхам̣ вуттанти ваданти.
52. анадхит̣т̣хитанти ¶ тичӣвара̄дивасена анадхит̣т̣хитам̣. аниссат̣т̣хам̣ на̄ма ан̃н̃есам̣ ависсаджджитам̣, там̣ пана викаппетва̄ парибхун̃джитаббанти аттхо.
ида̄ни викаппанупагасса пама̄н̣ам̣ хет̣т̣химапариччхедена дассетум̣ ‘‘хаттхадӣгха’’нтиа̄дима̄ха. таттха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄йа̄мена ат̣т̣хан̇гулам̣ сугатан̇гулена чатуран̇гулавиттхатам̣ паччхимам̣ чӣварам̣ викаппету’’нти (маха̄ва. 358) вуттатта̄ дӣгхато екахаттхам̣ путхулато упад̣д̣хахаттхам̣ викаппетаббанти адхиппа̄йо.
53. тичӣварасса̄ти винайатичӣварасса, на дхутан̇гатичӣварасса. тасса пана имесу навасу чӣвараттайамева лаббхати, на ан̃н̃ам̣ лаббхати. саббаметанти саббам̣ адхит̣т̣ха̄навидха̄нан̃ча парихаран̣авидха̄нан̃ча̄ти аттхо. париккха̄рачол̣ийо саббанти тичӣвара̄дикам̣ нававидхампи чӣварам̣. татха̄ ватва̄ти ‘‘париккха̄рачол̣а’’нти ватва̄. адхит̣т̣хатӣти адхит̣т̣ха̄ти. ким̣ пана тичӣварам̣ париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ ват̣т̣атӣти? а̄ма ват̣т̣ати, ‘‘париккха̄рачол̣ам̣ на̄ма па̄т̣еккам̣ нидха̄намукхаметанти тичӣварам̣ париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣хахитва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. удоситасиккха̄паде пана тичӣварам̣ адхит̣т̣хахитва̄ парихарантасса париха̄ро вутто’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469) вуттам̣, тасма̄ тичӣварам̣ париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣хахантена паччуддхаритва̄ пуна адхит̣т̣ха̄таббам̣.
54. ида̄ни етесам̣ адхит̣т̣ха̄навиджахана̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘аччхедависсаджджанага̄хавиббхама̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха аччхедоти чора̄дӣхи аччхинданам̣. виссаджджананти ан̃н̃есам̣ да̄нам̣. катхам̣ пана диннам̣, катхам̣ гахитам̣ судиннам̣ суггахитан̃ча хотӣти? саче ‘‘идам̣ туйхам̣ деми дада̄ми даджджа̄ми он̣оджеми париччаджа̄ми ниссаджджа̄ми виссаджджа̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘иттханна̄масса деми…пе… виссаджджа̄мӣ’’ти ¶ ва̄ вадати, саммукха̄пи параммукха̄пи диннам̣йева хоти. ‘‘туйхам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти ¶ вутте ‘‘майхам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти вадати, судиннам̣ суггахитан̃ча. ‘‘тава сантакам̣ карохи, тава сантакам̣ хоту, тава сантакам̣ кариссатӣ’’ти вутте ‘‘мамасантакам̣ кароми, мама сантакам̣ хоту, мама сантакам̣ карисса̄мӣ’’ти вадати, дуддиннам̣ дуггахитан̃ча. саче пана ‘‘тава сантакам̣ карохӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху, бханте, майхам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти ган̣ха̄ти, суггахитам̣.
га̄хоти висса̄сагга̄хо (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.131). со пана евам̣ ведитаббо – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахан̇гехи саманна̄гатасса висса̄сам̣ гахетум̣. сандит̣т̣хо ча хоти, самбхатто ча, а̄лапито ча, джӣвати ча, джа̄на̄ти ча ‘гахите ме аттамано бхависсатӣ’’’ти (маха̄ва. 356). таттха сандит̣т̣хоти дит̣т̣хаматтакамитто. самбхаттоти дал̣хамитто. а̄лапитоти ‘‘мама сантакам̣ йам̣ иччхаси, там̣ ган̣хеййа̄си, а̄пуччхитва̄ гахан̣е ка̄ран̣ам̣ наттхӣ’’ти вутто. джӣватӣти анут̣т̣ха̄насеййа̄йа сайитопи йа̄ва джӣвитиндрийупаччхедам̣ на па̄пун̣а̄ти. гахите ча аттаманоти гахите ча тут̣т̣хачитто. еварӯпасса сантакам̣ ‘‘гахите ме аттамано бхависсатӣ’’ти джа̄нантена гахетум̣ ват̣т̣ати. анавасесапарийа̄да̄навасена чета̄ни пан̃ча ан̇га̄ни вутта̄ни, висса̄сагга̄хо пана тӣхи ан̇гехи рухати. катхам̣? сандит̣т̣хо джӣвати гахите аттамано, самбхатто джӣвати гахите аттамано, а̄лапито джӣвати гахите аттаманоти евам̣.
йо пана джӣвати, на ча гахите аттамано хоти, тасса сантакам̣ висса̄сабха̄вена гахитампи пуна да̄таббам̣. дадантена матакадханам̣ та̄ва йе тасса дхане иссара̄ гахат̣т̣ха̄ ва̄ паббаджита̄ ва̄, тесам̣ да̄таббам̣. йо пана пат̣хамам̣йева ‘‘сут̣т̣ху ¶ катам̣ тайа̄ мама сантакам̣ ган̣хантена̄’’ти вачӣбхедена ва̄ читтуппа̄даматтена ва̄ анумодитва̄ паччха̄ кеначи ка̄ран̣ена купито, со пачча̄хара̄петум̣ на лабхати. йопи ада̄тука̄мо, читтена пана адхива̄сети, на кин̃чи вадати, сопи пуна пачча̄хара̄петум̣ на лабхати. йо пана ‘‘майа̄ тумха̄кам̣ сантакам̣ гахита’’нти ва̄ ‘‘парибхутта’’нти ва̄ вутте на̄дхива̄сети, ‘‘пат̣идехӣ’’ти бхан̣ати, со пачча̄хара̄петум̣ лабхати.
виббхама̄ти имина̄ бхиккхунийа̄йева адхит̣т̣ха̄навиджаханам̣ гахитам̣ хоти. са̄ пана йада̄ виббхамати, тада̄ ассаман̣ӣ хоти. бхиккху пана виббхамантопи йа̄ва сиккхам̣ на паччаккха̄ти, та̄ва бхиккхуйева̄ти адхит̣т̣ха̄нам̣ на виджахатӣти. лин̇гасиккха̄ти лин̇гапариваттанан̃ча сиккха̄паччаккха̄нан̃ча̄ти ¶ аттхо. саббесӯти навасу чӣваресу. адхит̣т̣ха̄навийогака̄ран̣а̄ти адхит̣т̣ха̄навиджаханака̄ран̣а̄, имесу ан̃н̃атарена адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣти аттхо.
кин̃ча бхиййо (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469) – тичӣварасса пана виниббиддхачхиддан̃ча адхит̣т̣ха̄навиджаханам̣ каротӣти аттхо. таттха сан̇гха̄т̣иуттара̄сан̇га̄нам̣ дӣгхантато видаттхиппама̄н̣асса тирийантато ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣асса падесасса орато канит̣т̣хан̇гулинакхапит̣т̣хиппама̄н̣акам̣ чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиндати. антарава̄сакасса дӣгхантато видаттхиппама̄н̣ассева тирийантато чатуран̇гулаппама̄н̣асса падесасса орато чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиндати, парато пана на бхиндати. тасма̄ чхидде джа̄те тичӣварам̣ атирекачӣварам̣ хоти, сӯчикаммам̣ катва̄ пуна адхит̣т̣ха̄таббам̣. итаресам̣ пана чхиддена виджаханам̣ на̄ма наттхи. йо пана тичӣварепи дуббалат̣т̣ха̄не пат̣хамам̣ аггал̣ам̣ датва̄ паччха̄ дуббалат̣т̣ха̄нам̣ чхиндитва̄ апанети, адхит̣т̣ха̄нам̣ на бхиджджати. ман̣д̣алапариваттанепи есева найо. йо пана ¶ убхо кот̣ийо маджджхе каронто саче пат̣хамам̣ чхиндитва̄ паччха̄ гхат̣ети, адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахати, атха гхат̣етва̄ чхиндати, на виджахати. раджакехи дхова̄петва̄ сетакам̣ каронтасса̄пи на виджахати ева.
55. ида̄ни акаппийачӣвара̄ни дассетум̣ ‘‘кусава̄капхалака̄нӣ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха кусачӣрам̣ (маха̄ва. 371; маха̄ва. ат̣т̣ха. ) на̄ма кусе гантхетва̄ катачӣварам̣. ва̄качӣрам̣ на̄ма та̄паса̄нам̣ ваккалам̣. пхалакачӣрам̣ на̄ма пхалака̄ни сиббитва̄ катачӣварам̣. кесакамбаланти кесехи тантам̣ ва̄йитва̄ катакамбалам̣. ва̄лакамбаланти чамарава̄лехи ва̄йитва̄ катакамбалам̣. улӯкапаккханти улӯкасакун̣асса паккхехи катанива̄санам̣. аджинаккхипанти саломам̣ сакхурам̣ аджинамигачаммам̣. имесу саттасу ваттхесу йам̣ кин̃чи дха̄райато тхуллаччайанти аттхо. йатха̄ имесу тхуллаччайам̣, татха̄ аккана̄л̣ам̣ нива̄сентасса. аккана̄л̣ам̣ на̄ма аккадан̣д̣е ва̄ка̄дӣхи гантхетва̄ катачӣварам̣. ‘‘на бхиккхаве аккана̄л̣ам̣ нива̄сетаббам̣, йо нива̄сеййа, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти (маха̄ва. 371) хи вуттам̣.
56. кадалеракаккадуссе поттхаке ча̄пӣти еттха кадалиеракааккамакачива̄кехи ката̄ни ваттха̄ни евам̣ вутта̄нӣти ведитабба̄ни. етесу поттхакойева па̄л̣ийам̣ а̄гато, итара̄ни таггатикатта̄ ат̣т̣хакатха̄су пат̣иккхитта̄ни. имесу чатӯсупи дуккат̣амева. ‘‘на бхиккхаве наггийам̣ ¶ титтхийасама̄да̄нам̣ сама̄дийитаббам̣, йо сама̄дийеййа, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти (маха̄ва. 370) вуттатта̄ наггийампи на каппати ева. саббамева нӣлакам̣ саббанӣлакам̣. евам̣ сесесупи. еттха нӣлам̣ ума̄пуппхаван̣н̣ам̣ хоти ¶ . ман̃джет̣т̣хакам̣ ман̃джет̣т̣хакаван̣н̣амева. пӣтакам̣ кан̣ика̄рапуппхаван̣н̣ам̣. лохитакам̣ джайасуманапуппхаван̣н̣ам̣. кан̣хакам̣ адда̄рит̣т̣хакаван̣н̣ам̣.
57. маха̄ран̇гам̣ на̄ма сатападипит̣т̣хиван̣н̣ам̣. маха̄на̄мам̣ на̄ма раттасамбхиннаван̣н̣ам̣ хоти. падумапуппхаван̣н̣антипи вуттам̣, мандараттанти аттхо. тирӣт̣акети руккхатаче. аччхиннадӣгхадасакети саббасо аччхиннадасаке ча маджджхе чхиннадасаке ча̄ти аттхо. ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сам̣сиббитва̄ катадасам̣ пхаладасам̣ на̄ма. кетакапуппха̄дипуппхасадиса̄хи даса̄хи йуттам̣ пуппхадасам̣ на̄ма. етесупи ‘‘поттхаке ча̄пӣ’’ти еттха вуттаапи-саддена дуккат̣анти ведитаббам̣. татха̄ти йатха̄ етесу кадалидусса̄дӣсу пуппхадаса̄васа̄несу дуккат̣ам̣, татха̄ кан̃чукавет̣ханесупи йам̣ кин̃чи дха̄рентасса дуккат̣анти аттхо.
етесу пана айам̣ виниччхайо (маха̄ва. ат̣т̣ха. 372) – саббанӣлака̄дӣни раджана̄ни ваметва̄ пуна раджитва̄ дха̄ретабба̄ни, на сакка̄ че ваметум̣, паччаттхаран̣а̄дӣни ва̄ ка̄ретабба̄ни, типат̣т̣ачӣварасса маджджхе ва̄ да̄табба̄ни. аччхиннадасака̄дӣни даса̄ чхиндитва̄ дха̄ретабба̄ни. кан̃чукам̣ виджат̣етва̄ раджитва̄ парибхун̃джитаббам̣. вет̣ханепи есева найо. тирӣт̣акам̣ па̄дапун̃чханам̣ ка̄таббам̣. саббанти имам̣ вуттаппака̄рам̣ кусачӣра̄дикам̣ акаппийачӣварам̣ аччхинначӣваро лабхатӣти аттхо. вуттампи четам̣ парива̄ре.
‘‘акаппакатам̣ на̄пи раджана̄йа раттам̣,
тена ниваттхо йена ка̄мам̣ ваджеййа;
на часса хоти а̄патти,
со ча дхаммо сугатена десито;
пан̃ха̄ меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 481);
айан̃хи ¶ пан̃хо аччхинначӣварабхиккхум̣ сандха̄йа вутто, тасма̄ хи йам̣ кин̃чи акаппийачӣварам̣ нива̄сетва̄ ва̄ па̄рупитва̄ ва̄ аччхинначӣваракена ан̃н̃ам̣ парийеситаббам̣. еттха пана ‘‘идха пана, бхиккхаве, манусса̄ ниссӣмагата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ чӣварам̣ денти ‘имам̣ чӣварам̣ иттханна̄масса ¶ дема̄’ти, ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, са̄дитум̣, на та̄ва там̣ ган̣анӯпагам̣, йа̄ва на хаттхам̣ гаччхатӣ’’ти (маха̄ва. 259) вуттатта̄ йа̄ва а̄харитва̄ там̣ на диннам̣, ‘‘тумха̄кам̣, бханте, чӣварам̣ уппанна’’нти пахин̣итва̄ ва̄ на̄рочитам̣, та̄ва ган̣анам̣ на упети, анадхит̣т̣хитам̣ ват̣т̣ати. паттепи есева найо. а̄нетва̄ динне ва̄ а̄рочите ва̄ париха̄ро наттхи, даса̄хам̣ адхит̣т̣ха̄таббам̣. чӣваравиниччхайо.
чӣвараниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. раджананиддесаван̣н̣ана̄
58. ида̄ни тесам̣ чӣвара̄нам̣ раджанавидха̄нам̣ дассетум̣ ‘‘раджана̄ни ча̄’’ти вуттам̣. таттха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чха раджана̄ни мӯлараджанам̣ кхандхараджанам̣ тачараджанам̣ паттараджанам̣ пуппхараджанам̣ пхалараджана’’нти (маха̄ва. 344) евам̣ бхагавата̄ анун̃н̃а̄татта̄ ‘‘чхаппака̄ра̄ни анун̃н̃а̄та̄ни саттхуна̄’’ти вуттам̣.
59. таттха мӯлети мӯлараджанети аттхо. халиддим̣ виваджджийа саббам̣ лаббханти самбандхо. евам̣ сесесупи. тун̇гаха̄рако на̄ма еко сакан̣т̣акаруккхо, тасса харита̄лаван̣н̣ам̣ кхандхараджанам̣ хоти. гихипарибхуттам̣ пана аллипаттена екава̄рам̣ раджитум̣ ват̣т̣ати. пхалараджане акаппийам̣ на̄ма наттхи, саббам̣ ват̣т̣атӣти. раджанавиниччхайо.
раджананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. паттаниддесаван̣н̣ана̄
60. ида̄ни ¶ ¶ бха̄джанавикатим̣ дассетум̣ ‘‘патто ча̄’’ти уддхат̣ам̣. еттха пана пат̣хамага̄тха̄ сувин̃н̃еййа̄.
61. дутийе ‘‘магадхана̄л̣идвайатан̣д̣уласа̄дхита’’нти ваттаббе вибхаттилопам̣ акатва̄ га̄тха̄бандхасукхаттхам̣ ‘‘магадхе на̄л̣идвайатан̣д̣уласа̄дхита’’нти вуттам̣, пачитанти аттхо. еттха (па̄ра̄. 602; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.602; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄) магадхана̄л̣и на̄ма ад̣д̣хатерасапалам̣ ган̣ха̄ти. одананти еттха саббаппака̄расампаннам̣ авасса̄витоданам̣ гахетаббам̣. оданасса чатуттхабха̄гаппама̄н̣ам̣ на̄тигханам̣ на̄титанукам̣ хаттхаха̄рийамуггасӯпан̃ча а̄лопасса а̄лопасса анурӯпам̣ йа̄ва чаримака̄лопаппахонакам̣ маччхамам̣са̄дибйан̃джанан̃ча йо патто ган̣ха̄ти, со уккат̣т̣хо на̄ма̄ти аттхо. саппителатаккарасакан̃джика̄дӣни пана ган̣анӯпага̄ни на хонти, та̄ни хи оданагатика̄нева хонти, нева ха̄петум̣, на вад̣д̣хетум̣ сакконти. еваметам̣ саббам̣ паккхиттам̣ саче паттасса хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати, суттена ва̄ хӣрена ва̄ чхиндантасса суттасса ва̄ хӣрасса ва̄ хет̣т̣химантам̣ пхусати, айам̣ уккат̣т̣хо на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ атиккамитва̄ тхӯпӣкатам̣ тит̣т̣хати, айам̣ уккат̣т̣хомако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ на сампа̄пун̣а̄ти, антогатамева хоти, айам̣ уккат̣т̣хуккат̣т̣хо на̄ма патто.
62. ‘‘маджджхимо на̄ма патто на̄л̣икоданам̣ ган̣ха̄тӣ’’ти вуттатта̄ ‘‘маджджхимо тассупад̣д̣хо ва̄’’ти вуттам̣. еттха̄пи вуттаппака̄рена маджджхимо маджджхимомако маджджхимуккат̣т̣хоти паттаттикам̣ ведитаббам̣. ‘‘омако на̄ма патто паттходанам̣ ган̣ха̄тӣ’’ти (па̄ра̄. 602) вачанато ‘‘татопад̣д̣хо’’ти вуттам̣. магадхана̄л̣ийа̄ упад̣д̣хана̄л̣икоданан̃ча тадӯпийам̣ сӯпам̣ бйан̃джанан̃ча ган̣ха̄ти, со ¶ омако на̄ма. идха̄пи омако омакомако омакуккат̣т̣хоти паттаттикам̣ ведитаббам̣. имесу пана навасу паттесу уккат̣т̣хуккат̣т̣хо ча омакомако ча апатто. етесу адхит̣т̣ха̄таббакиччам̣ наттхи, сеса̄ сатта патта̄ адхит̣т̣ха̄табба̄, викаппетабба̄ ча̄ти аттхо.
63. атирекапаттоти (па̄ра̄. 601) анадхит̣т̣хито авикаппито. сакоти сасантако. каппоти каппийо. айамеветтха сан̇кхепо – йо патто ка̄кан̣икаматтасса̄пи мӯласса да̄таббасса наттхита̄йа ¶ сако. айопатто пан̃чахи па̄кехи маттика̄патто двӣхи па̄кехи паккатта̄ каппо. со даса̄хапарамам̣ ка̄лам̣ анадхит̣т̣хито авикаппито дха̄реййоти.
64. аччхеда̄дайо чӣваре вуттаппабхеда̄йева. чхиддена̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.608; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. паттасиккха̄падаван̣н̣ана̄) еттха йасса паттасса мукхават̣т̣ито хет̣т̣ха̄ дван̇гулаппадесе йена чхиддена кан̇гуситтхам̣ никкхамати, таттакена чхиддена бхиджджати. тасмим̣ пана айачун̣н̣а̄дӣхи пат̣ипа̄катике кате даса̄хаббхантаре пуна адхит̣т̣ха̄таббам̣. патта̄дхит̣т̣ха̄намуджджхатӣти патто адхит̣т̣ха̄нам̣ уджджхати.
65. ида̄ни парихаран̣авидхим̣ дассетум̣ ‘‘паттам̣ на пат̣иса̄меййа содака’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. содакам̣ (чӯл̣ава. 254) паттам̣ на пат̣иса̄меййа, а̄тапе ча содакам̣ паттам̣ на отапети адхиппа̄йо. на нидахети нирудакам̣ катва̄пи атика̄лам̣ на нидахети адхиппа̄йо. бхумйа̄ти бхӯмийам̣. на т̣хапети тат̣т̣ика̄чаммакхан̣д̣а̄дӣсу йена кеначи анаттхата̄йа пам̣сусаккхарамисса̄йа бхӯмийа̄ на т̣хапеййа̄ти аттхо. но ча лаггайети еттхапи на̄гаданта̄дӣсу (чӯл̣ава. 254) йаттха каттхачи лаггантасса дуккат̣амева.
66. мид̣д̣хантети (чӯл̣ава. 254; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 254) ¶ мид̣д̣хапарийанте. саче пана париваттетва̄ таттхева патит̣т̣ха̄ти, еварӯпа̄йа виттхин̣н̣а̄йа мид̣д̣хийа̄ аббхантарапариччхеде т̣хапетум̣ ват̣т̣ати, на парийанте. парибхан̣д̣антети ба̄хирапассе ката̄йа танукамид̣д̣хийа̄ антети аттхо. ан̇ке ва̄ти (чӯл̣ава. 254) двиннам̣ ӯрӯнам̣ маджджхе. еттха пана ам̣сабаддхаке ам̣сакӯт̣е лаггетва̄ ан̇ке т̣хапетум̣ ват̣т̣ати, на итаратха̄. а̄тапаттакети чхатте. еттха бхаттапӯропи ам̣сакӯт̣е лаггитапаттопи т̣хапетум̣ на ват̣т̣ати.
67. уччхит̣т̣ходакам̣ (чӯл̣ава. 255; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 255) на̄ма мукхавиккха̄ланодакам̣, там̣ патте нит̣т̣хубхитва̄ паттена на нӣхареййа̄ти аттхо. чалакан̃ча ат̣т̣хикан̃ча чалакат̣т̣хикам̣. етесу йам̣ кин̃чи паттена нӣхарантасса дуккат̣ам̣. паттам̣ пат̣иггахам̣ катва̄ хаттхам̣ дховитумпи на лабхати. хаттхадховитаваттхадховитаудакампи патте а̄киритва̄ нӣхаритум̣ на ват̣т̣ати. ануччхит̣т̣хапаттам̣ уччхит̣т̣хахаттхена гахетумпи на ват̣т̣ати. хаттхам̣ пана бахи дховитва̄ гахетум̣ ват̣т̣ати. маччхамам̣сапхала̄пхала̄дӣни кха̄данто йам̣ мукхена лун̃читва̄ лун̃читва̄ кха̄дати, там̣ ва̄ тесам̣ ат̣т̣хиа̄дикам̣ ¶ ва̄ мукхато нӣхат̣ам̣ пуна акха̄дитука̄мо чхад̣д̣етука̄мо патте т̣хапетум̣ на лабхати. син̇гиверана̄л̣икеракхан̣д̣а̄дӣни кха̄дантехи д̣ам̣ситва̄ д̣ам̣ситва̄ пуна т̣хапетум̣ лабхати. ‘‘на бхиккхаве паттахаттхена кава̄т̣ам̣ пан̣а̄метаббам̣, йо пан̣а̄меййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 255) вуттатта̄ йена кеначи сарӣра̄вайавена паттам̣ гахетва̄ т̣хито йена кеначи сарӣра̄вайавена кава̄т̣ам̣ пан̣а̄метум̣ на лабхати, тасма̄ ‘‘паттахаттхова̄’’ти вуттам̣. ам̣сакӯт̣е лаггитва̄ т̣хитасса ват̣т̣ати.
68. бхӯмиа̄дха̄ракети еттха дантавалливеттава̄ка̄дӣхи кате валайа̄дха̄раке. да̄рудан̣д̣а̄дха̄рети екада̄руна̄ катаа̄дха̄раке ¶ ча бахӯхи дан̣д̣ехи катаа̄дха̄раке ча̄ти аттхо. тидан̣д̣е на ват̣т̣ати. етесу пана сусаджджитесу екам̣ паттам̣ т̣хапетва̄ва тассупари екам̣ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати, тайо пана на ват̣т̣анти. екам̣ никкуджджитва̄ва бхӯмийанти еттха бхӯмийам̣ кат̣аса̄рака̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ паттхаритва̄ тассупари никкуджджитва̄ ва̄ уккуджджитва̄ ва̄ екам̣ т̣хапеййа, две т̣хапетум̣ на ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. две пана т̣хапентена упари т̣хапитапаттам̣ екена пассена бхӯмийам̣ пхуса̄петва̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣атӣти ваданти.
69-70. ида̄ни акаппийапатте дассетум̣ ‘‘да̄рурӯпийасован̣н̣а̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха ман̣ивел̣урийа̄майа̄ти (чӯл̣ава. 252; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 252) ман̣ӣти инданӣлакабараката̄ди. саче гахат̣т̣ха̄ бхаттагге суван̣н̣арӯпийатат̣т̣ака̄дӣсу сӯпабйан̃джанам̣ катва̄ упана̄менти, а̄маситумпи на ват̣т̣ати. гхат̣икат̣а̄хаджа̄ (чӯл̣ава. 255; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 255) ча тумбакат̣а̄хаджа̄ ча гхат̣итумбакат̣а̄хаджа̄. еттха тумбакат̣а̄хаджа̄на̄ма ала̄бу. паттавиниччхайо.
паттаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. тха̄лаканиддесаван̣н̣ана̄
71-2. ида̄ни тха̄лакесу каппийа̄каппийавидхим̣ дассетум̣ ‘‘тха̄лака̄ ча̄’’ти падам̣ уддхат̣ам̣. таттха ¶ акаппа̄ти да̄румайа̄дайо тха̄лака̄ акаппийа̄ти аттхо. пхаликатха̄лака̄дайо (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 252) гихисантака̄ ва̄ сан̇гхасантака̄ ва̄ каппийа̄. гхат̣итумбакат̣а̄хаджа̄ (чӯл̣ава. 255) та̄вака̄лика̄, та̄су бхун̃джитва̄ чхад̣д̣етабба̄, на парихаритабба̄ти адхиппа̄йо. тха̄лакавиниччхайо.
тха̄лаканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. пава̄ран̣а̄ниддесаван̣н̣ана̄
73. ида̄ни ¶ пава̄ран̣а̄видхим̣ дассетум̣ ‘‘пава̄ран̣а̄’’ти (па̄чи. 238-239; па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄) падам̣ уддхат̣ам̣. таттха ирийа̄патхена̄ти т̣ха̄нагаманасайананисаджджа̄нам̣ ан̃н̃атарена ирийа̄патхена̄ти аттхо. тато ирийа̄патхато ан̃н̃ена ирийа̄патхена анатириттакам̣ парибхун̃джеййа че, па̄читтийанти аттхо. па̄читтинатириттаканти па̄читти анатириттакам̣.
74. ида̄ни йехи ан̇гехи пава̄ран̣а̄ хоти, та̄ни ан̇га̄ни дассетум̣ ‘‘асана’’нтиа̄дима̄ха. таттха асананти етена авиппакатабходжаната̄ вутта̄, бхун̃джама̄но ча со пуггало хотӣти аттхо. бходжанан̃чева̄ти йам̣ бхун̃джанто пава̄рети, там̣ одано кумма̄со сатту маччхо мам̣санти имесу ан̃н̃атарам̣ хотӣти аттхо. абхиха̄роти да̄йако тасса там̣ бхаттам̣ ка̄йена абхихаратӣти аттхо, ва̄ча̄бхиха̄ро пана на гахетаббо. самӣпата̄ти да̄йако пава̄ран̣аппахонакабходжанам̣ гахетва̄ ад̣д̣хатеййахаттхаппама̄н̣е ока̄се хотӣти аттхо. ка̄йава̄ча̄пат̣иккхепоти хаттхапа̄се т̣хитена абхихат̣ам̣ бхиккхам̣ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ пат̣иккхипеййа̄ти аттхо. еттха пана саче бхиккху нисинно хоти, а̄нисадасса па̄римантато пат̣т̣ха̄йа, саче т̣хито, пан̣хиантато пат̣т̣ха̄йа, саче нипанно, йена пассена нипанно, тасса па̄римантато пат̣т̣ха̄йа да̄йакасса̄пи татха̄видхасса т̣хапетва̄ паса̄ритахаттхам̣ йам̣ тасса а̄саннатарам̣ ан̇гам̣, тасса васена париччхедо ка̄таббо. пан̃ча ан̇га̄ пава̄ран̣а̄ти ‘‘асанам̣ пан̃н̃а̄йати, бходжанам̣ пан̃н̃а̄йати, хаттхапа̄се т̣хито абхихарати, пат̣иккхепо ¶ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти (па̄чи. 239; пари. 428) ¶ па̄л̣ийам̣ вуттехи имехи пан̃чахи ан̇гехи пава̄ран̣а̄ хотӣти аттхо.
75. ида̄ни етесу пан̃часу бходжанам̣ дассетум̣ ‘‘одано’’тиа̄ди вуттам̣. ида̄ни одана̄дайо имехи ниббатта̄ти дассетум̣ ‘‘са̄лӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха сетараттака̄л̣абхеда̄ сабба̄пи кан̇гуджа̄тийо кан̇гӯти гахетабба̄. ка̄л̣асета̄ кудрӯсаварака̄. имесам̣ саттаннам̣ дхан̃н̃а̄нам̣ одано ча бходжджайа̄гу ча одано на̄ма̄ти аттхо.
76. са̄ма̄ка̄дитин̣ам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239) кудрӯсаке сан̇гахам̣ гатанти аттхо. варакачорако вараке сан̇гахам̣ гато, са̄лийан̃чева нӣва̄ро сан̇гахам̣ гато сетатта̄ти ваданти. имесам̣ вуттаппака̄ра̄нам̣ са̄нулома̄нам̣ саттаннам̣ дхан̃н̃а̄нам̣ тан̣д̣уле гахетва̄ ‘‘йа̄гум̣ пачисса̄ма̄’’ти ва̄ ‘‘бхаттам̣ пачисса̄ма̄’’ти ва̄ йам̣ кин̃чи сандха̄йа пачанти, саче ун̣хам̣ ва̄ сӣталам̣ ва̄ бхун̃джанта̄нам̣ бходжанака̄ле гахитагахитат̣т̣ха̄не одхи пан̃н̃а̄йати, айам̣ одано на̄ма, пава̄ран̣ам̣ джанети. йопи па̄йа̄со ва̄ амбилайа̄гу ва̄ уддханато ота̄ритаматта̄ аббхун̣ха̄ а̄виджджхитва̄ пивитум̣ сакка̄, гахитока̄сепи одхим̣ на дассети, айам̣ пава̄ран̣ам̣ на джанети. усума̄йа пана вигата̄йа гханабха̄вам̣ гаччхати, одхи пан̃н̃а̄йати, пуна пава̄ран̣ам̣ джанети, пуббе танукабха̄во на раккхати. бхатте пана удакакан̃джикакхӣра̄дӣни а̄киритва̄ ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’’ти ваданти, кин̃ча̄пи танука̄ хоти, пава̄ран̣ам̣ джанетийева тасмим̣ йа̄гуйа̄ наттхибха̄вато. саче пана паккутхитесу удака̄дӣсу паккхипитва̄ пачитва̄ денти, йа̄гусан̇гахамева гаччхати.
77. бхат̣т̣хадхан̃н̃амайоти ¶ саттавидха̄нипи дхан̃н̃а̄ни гахетва̄ кхарапа̄кабхаджджита̄нам̣ тесам̣ тан̣д̣уле кот̣т̣етва̄ катачун̣н̣акун̣д̣ака̄ни сатту на̄ма. самапа̄кабхаджджита̄нам̣ пана а̄тапасуккха̄нам̣ ва̄ тан̣д̣ула̄нам̣ чун̣н̣акун̣д̣ака̄ни саттусан̇кхйам̣ на гаччханти. йавасамбхавоти ан̃н̃ехи пана мугга̄дӣхи катакумма̄со на пава̄ретӣти адхиппа̄йо. удакасамбхавоти имина̄ каккат̣акасиппикасамбука̄дайопи сан̇гахам̣ гаччханти. саче йа̄гупа̄нака̄ле екасмим̣ бха̄джане т̣хапетва̄ маччхамам̣сам̣ ва̄ кха̄данти, те че акха̄данто ан̃н̃ам̣ пава̄ран̣аппахонакам̣ пат̣иккхипати, на пава̄рети. кха̄дитепи саче мукхе авасит̣т̣хам̣ наттхи, тада̄ пат̣иккхипантопи на пава̄ретийева. саче ¶ патте авасит̣т̣хам̣ аттхи, мукхе наттхи, тан̃че акха̄дитука̄мо хоти, ан̃н̃аттха ва̄ гантва̄ кха̄дитука̄мо, тасмим̣ кхан̣е пат̣иккхипантопи на пава̄ретийева.
78. бходжананти (па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239) пан̃часу бходжанесу йам̣ кин̃чи бходжанам̣. каппийам̣ ва̄ акаппийам̣ ва̄ бхун̃джантоти самбандхо. ниседхайанти ка̄йена̄бхихат̣ам̣ ан̇гуличалана̄дина̄ ва̄ бхамукавика̄рена ва̄ куддхабха̄вена олокена ва̄ пат̣иккхипанто ка̄йена ва̄ ‘‘ала’’нти ва̄ ‘‘на ган̣ха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘ма̄ а̄кира̄’’ти ва̄ ‘‘апагаччха̄’’ти ва̄ а̄дина̄ найена пат̣иккхипанто ва̄ча̄йа ва̄ ниседхайантоти аттхо. каппанти каппийабходжанамева пат̣иккхипанто со пава̄рети, акаппийамам̣сам̣ ва̄ бходжанам̣ ва̄ пат̣иккхипанто на пава̄рети. касма̄? тасса пат̣иккхипитаббат̣т̣ха̄не т̣хитатта̄. саче каппийабходжанам̣ бхун̃джама̄но акаппийам̣ пат̣иккхипати, на пава̄рети. касма̄? тасса пат̣иккхипитаббато. ида̄ни миссаканайам̣ дассетум̣ ‘‘танна̄мена̄’’тиа̄ди вуттам̣. татра̄йам̣ пин̣д̣аттхо – танна̄мена ва̄ иманти ва̄ абхихат̣ам̣ ¶ каппийам̣ ниседхайам̣ пава̄реййа̄ти. ким̣ вуттам̣ хоти? йо пана маччхамам̣самиссам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄; па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239) йа̄гум̣ бйан̃джанам̣ ва̄ а̄харитва̄ ‘‘маччхам̣ ган̣хатха, мам̣сам̣ ган̣хатха̄’’ти вадати, там̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ хоти. саче ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха, расабйан̃джанам̣ ган̣хатха̄’’ти вадати, там̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ на хоти. касма̄? тасса̄пи аттхита̄йа. саче ‘‘имам̣ ган̣хатха̄’’ти саваттхукам̣ катва̄ дети, там̣ пат̣иккхипато пава̄ран̣а̄ хоти. бхаттамиссакепи есева найо. саче ан̃н̃асса абхихат̣ам̣ пат̣иккхипати, пава̄ран̣а̄ наттхийева.
79-80. ида̄ни пава̄ран̣ам̣ аджаненте дассетум̣ ‘‘ла̄джа̄’’тиа̄ди вуттам̣. еттха ла̄джа̄ там̣саттубхатта̄нӣти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапава̄ран̣а̄сиккха̄падаван̣н̣ана̄) ла̄джа̄ ча ла̄джехи катасаттубхатта̄ни ча̄ти аттхо. маччхамам̣сапӯвесу пана пава̄ран̣а̄ хоти, тасма̄ ‘‘суддхакхаджджако’’ти вуттам̣. бхат̣т̣хапит̣т̣ханти пуббе а̄макам̣ паччха̄ бхаджджитаббанти вуттам̣ хоти. вел̣уа̄дӣнам̣ вутта̄васеса̄нам̣ бхаттанти самбандхо. расайа̄гу расо паккайа̄гу. мам̣са̄дӣхи амиссита̄ суддхайа̄гу. путхука̄майам̣ пана йам̣ кин̃чи пава̄ран̣ам̣ на джанети.
81. вут̣т̣ха̄йа̄ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 238-239) а̄сана̄ ут̣т̣ха̄йа атириттам̣ на ка̄таббанти ¶ самбандхо. саче пава̄ретва̄ а̄сана̄ на вут̣т̣ха̄ти бхиккху, тасса̄пи атириттам̣ ка̄тум̣ лабхати. абхуттена ча бходжананти йена пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ бходжанам̣ антамасо кусаггена̄пи на бхуттам̣, тена̄пи атириттам̣ на ка̄таббанти аттхо. йена пана арун̣уггамепи бхуттам̣ хоти, со че апава̄рито а̄сана̄ вут̣т̣хитопи маджджханхикасамайепи пуна кин̃чи абхутва̄пи ка̄тум̣ лабхати. йена йам̣ ва̄ ¶ пуре катанти йена йам̣ ва̄ пуббе катам̣, тена тампи паччха̄ на ка̄таббам̣. ан̃н̃ена пана там̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти ваданти.
82. йам̣ пхалам̣ ва̄ кандамӯлам̣ ва̄ пан̃чахи саман̣акаппехи катакаппийам̣ ан̃н̃ампи каппийабходжанам̣ ва̄ каппийамам̣сам̣ ва̄, идам̣ каппийам̣ на̄ма, вуттаппака̄равипарӣтам̣ акаппийам̣ на̄ма, тасмим̣ атириттакаран̣ам̣ на рухати, йан̃ча пат̣иггахетва̄ на гахитам̣, тасмимпи на рухати, тена вуттам̣ ‘‘каппийам̣ гахитан̃чева̄’’ти. учча̄ританти каппийам̣ ка̄ретум̣ а̄гатена бхиккхуна̄ ӣсакампи уккхиттам̣ ва̄ апанамитам̣ ва̄ти аттхо. хаттхапа̄сато бахи т̣хитам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, тена вуттам̣ ‘‘хаттхапа̄сага’’нти. атириттам̣ каронтеванти атириттам̣ каронто ‘‘аламетам̣ сабба’’нти вачӣбхедам̣ катва̄ евам̣ бха̄сатӯти аттхо. ‘‘аламетам̣ сабба’’нти тиккхаттум̣ ваттаббам̣, айам̣ кира а̄чин̣н̣о. винайадхара̄ кира пана ‘‘саким̣ ева ваттабба’’нти ваданти. аламетам̣ саббанти идампи во адхикам̣, ито ан̃н̃ам̣ на лаччхасӣти аттхо.
83. анупасампаннахаттхаганти каппийам̣ каронтена пана анупасампаннасса хаттхе т̣хитам̣йева на ка̄таббам̣, там̣ пана ан̃н̃ена бхиккхуна̄ пат̣иггаха̄петва̄ тасса хаттхе т̣хитам̣ атириттам̣ катва̄ анупасампаннасса да̄тум̣ ват̣т̣ати. аттана̄ а̄гантва̄ ан̃н̃асса хаттхе ча песайитва̄пи ка̄ретум̣ лаббхатети аттхо. там̣ пана атириттака̄ракам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃о саббо пава̄ритопи аппава̄ритопи бхун̃джитум̣ лабхатӣти аттхо. саче пава̄рито парибхун̃джати, йатха̄ акатена миссам̣ на хоти, татха̄ мукхан̃ча хаттхан̃ча суддхам̣ катва̄ бхун̃джитаббам̣. гила̄насса бхутта̄васесампи тасса ‘‘аджджа ва̄ све ва̄ кха̄диссатӣ’’ти а̄хат̣ампи анатириттакатам̣ бхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти. пава̄ран̣а̄виниччхайо.
пава̄ран̣а̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. ка̄ликаниддесаван̣н̣ана̄
84. ида̄ни ¶ ¶ йе те чатта̄ро ка̄лика̄ мунина̄ вутта̄ ‘‘йа̄вака̄ликам̣ йа̄мака̄ликам̣ сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвика’’нти, те дассетум̣ ‘‘ка̄лика̄ ча̄’’ти падам̣ уддхат̣ам̣. таттха (па̄чи. 254-256; па̄чи. ат̣т̣ха. 253-256) катаме те ка̄лика̄ти че, те дассетум̣ ‘‘йа̄вака̄лика’’нтиа̄дима̄ха. тесу арун̣уггаманато йа̄ва т̣хитамаджджханхика̄ бхун̃джитаббато йа̄вака̄ликам̣. арун̣уггаманато йа̄ва йа̄ма̄васа̄на̄ пипа̄са̄йа сати пипа̄саччхеданаттхам̣ па̄таббато йа̄мо ка̄ло асса̄ти йа̄мака̄ликам̣. тена упасаметаббе а̄ба̄дхе сати йа̄ва сатта̄ха̄ парибхун̃джитаббато сатта̄хака̄ликам̣. а̄ба̄дхе сати йа̄ваджӣвам̣ парихаритва̄ бхун̃джитаббато йа̄ваджӣвикам̣.
85. тесу йа̄вака̄ликам̣ дассетум̣ ‘‘пит̣т̣хам̣ мӯлам̣ пхалам̣ кхаджджа’’нтиа̄дима̄ха. еттха (па̄чи. 248-250; па̄чи. ат̣т̣ха. 248-249) пит̣т̣хакха̄данӣйам̣ на̄ма саттаннам̣ та̄ва дхан̃н̃а̄нам̣ дхан̃н̃а̄нулома̄нам̣ апаран̣н̣а̄нан̃ча пит̣т̣хам̣ панасапит̣т̣хам̣ лабуджапит̣т̣хам̣ амба̄т̣акапит̣т̣хам̣ са̄лапит̣т̣хам̣ дхотаката̄лапит̣т̣хам̣ кхӣраваллипит̣т̣хан̃ча̄ти евама̄дӣни тесу тесу джанападесу пакатиа̄ха̄равасена манусса̄нам̣ кха̄данӣйаттхан̃ча бходжанӣйаттхан̃ча пхаран̣ака̄ни пит̣т̣ха̄ни йа̄вака̄лика̄ни. имина̄ва лаккхан̣ена мӯлакха̄данӣйа̄дӣсупи йа̄вака̄ликалаккхан̣ам̣ ведитаббам̣, ативиттха̄рабхайена сам̣кхиттам̣. горасо на̄ма кхӣрададхитаккарасо. дхан̃н̃абходжананти са̄нулома̄ни саттадхан̃н̃а̄ни ча пан̃чавидхабходжанан̃ча̄ти аттхо. йа̄гусӯпаппабхутайоти еттха пабхути-саддена кандакха̄данӣйам̣ мул̣а̄лакха̄данӣйам̣ маттхакакха̄данӣйам̣ кхандхакха̄данӣйам̣ тачакха̄данӣйам̣ паттакха̄данӣйам̣ пуппхакха̄данӣйам̣ ат̣т̣хикха̄данӣйам̣ ниййа̄сакха̄данӣйанти има̄ни сан̇гахита̄нӣти ведитабба̄ни.
татридам̣ ¶ мукхаматтанидассанам̣ – бхисасан̇кха̄то падумапун̣д̣арӣкакандо пин̣д̣а̄лумаса̄лукаа̄дайо валликандо а̄лувакандо та̄лакандоти евама̄ди кандакха̄данӣйам̣. падумамул̣а̄ла̄дайо мул̣а̄лакха̄данӣйам̣. та̄лахинта̄лакунта̄лакетакана̄л̣икерапӯгаруккхакхаджджӯрӣа̄дӣнам̣ кал̣ӣрасан̇кха̄та̄ маттхака̄ маттхакакха̄данӣйам̣. уччхукхандхо нӣлуппалараттуппалакумудасогандхика̄нам̣ пуппхадан̣д̣ака̄нӣти евама̄ди кхандхакха̄данӣйам̣. тачакха̄данӣйам̣ уччхутачо ева еко йа̄вака̄лико, сопи сарасо. мӯлакам̣ кха̄рако чаччу тамбуко тан̣д̣улеййакоти евама̄ди паттакха̄данӣйам̣. мӯлакапуппхам̣ кха̄ракапуппхам̣ ¶ чаччупуппхам̣ тамбукапуппханти евама̄ди пуппхакха̄данӣйам̣, асокапуппхам̣ пана йа̄ваджӣвикам̣. лабуджапанасат̣т̣хиа̄ди ат̣т̣хикха̄данӣйам̣. ниййа̄сакха̄данӣйе йа̄вака̄ликам̣ наттхи. ете вуттаппака̄ра̄ йа̄вака̄лика̄ хонтӣти аттхо.
86. ида̄ни ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ат̣т̣ха па̄на̄ни амбапа̄нам̣ джамбупа̄нам̣ чочапа̄нам̣ мочапа̄нам̣ мадхукапа̄нам̣ муддикапа̄нам̣ са̄лӯкапа̄нам̣ пха̄русакапа̄на’’нти (маха̄ва. 300) евам̣ вуттам̣ ат̣т̣хавидхам̣ па̄накам̣ йа̄мака̄ликам̣ на̄ма̄ти дассетум̣ ‘‘мадхӯ’’тиа̄дима̄ха. таттха (маха̄ва. ат̣т̣ха. 300) мадхуджам̣ муддикаджам̣ са̄лӯкаджам̣ чочаджам̣ мочаджам̣ амбуджам̣ джамбуджан̃ча̄ти еваматтхо гахетаббо. еттха мадхуджам̣ на̄ма мадхука̄нам̣ джа̄тирасена катам̣, там̣ пана удакасамбхиннамева ват̣т̣ати, суддхам̣ на ват̣т̣ати. муддикапа̄нам̣ на̄ма муддика̄ удаке маддитва̄ парисса̄ветва̄ гахитам̣. са̄лӯкапа̄нам̣ на̄ма раттуппаланӣлуппала̄дӣнам̣ кин̃джаккхарехи катам̣. сеса̄ни па̄кат̣а̄нева. еттха пана саче сайам̣ ета̄ни йа̄вака̄ликаваттхӯни пат̣иггахетва̄ удаке маддитва̄ а̄тапе а̄диччапа̄кена пачитва̄ парисса̄ветва̄ па̄накам̣ кароти, там̣ пуребхаттамева каппати. саче анупасампаннена катам̣ лабхати, тадахупуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттам̣ нира̄мисапарибхогена ¶ йа̄ва арун̣уггамана̄ ват̣т̣ати. има̄ни ат̣т̣ха па̄на̄ни сӣта̄нипи а̄диччапа̄ка̄нипи ват̣т̣анти, аггипа̄ка̄ни пана на ват̣т̣анти, тасма̄ ‘‘наггисантатта’’нти вуттам̣.
87. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббам̣ пхаларасам̣ т̣хапетва̄ дхан̃н̃апхалараса’’нти (маха̄ва. 300) вуттатта̄ дхан̃н̃апхаларасо пана на ват̣т̣ати, тена вуттам̣ ‘‘са̄нулома̄ни дхан̃н̃а̄ни т̣хапетва̄’’ти. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббам̣ пуппхарасам̣ т̣хапетва̄ мадхукапуппхараса’’нти вуттатта̄ мадхукапуппхарасо а̄диччапа̄ко ва̄ хоту аггипа̄ко ва̄, паччха̄бхаттам̣ на ват̣т̣ати, тена вуттам̣ ‘‘мадхукапуппхаман̃н̃атра̄’’ти.
88. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббам̣ паттарасам̣ т̣хапетва̄ д̣а̄караса’’нти вуттатта̄ удакена пакка̄нампи йа̄вака̄ликапатта̄нам̣ расо пуребхаттамева ват̣т̣ати, сӣтодакена маддита̄нам̣ расо йа̄мака̄ликам̣. тена вуттам̣ ‘‘т̣хапетва̄ паккад̣а̄каджа’’нти. йа̄ваджӣвикапан̣н̣асса удакена паккасса расо йа̄ваджӣвико хоти.
89. ида̄ни ¶ сатта̄хака̄лике дассетум̣ ‘‘саппӣ’’тиа̄дима̄ха. еттха (маха̄ва. 260) пана –
‘‘саппинонӣтатела̄ни, мадхупха̄н̣итамева ча;
сатта̄хака̄лика̄ саппи, йесам̣ мам̣самава̄рита’’нти. –
па̄т̣хо гахетаббо. евам̣ пана гахите васа̄ телаггахан̣ена гахита̄ва хоти ‘‘телам̣ на̄ма тилателам̣ са̄сапателам̣ мадхукателам̣ еран̣д̣ателам̣ васа̄тела’’нти (па̄ра̄. 623; па̄чи. 260) евам̣ па̄л̣ийам̣ виттха̄ритатта̄. евам̣ пана аггахетва̄ васа̄ ча ‘‘мадхупха̄н̣ита’’нти па̄т̣хе гахите йа̄вака̄ликабхӯта̄ васа̄ сатта̄хака̄лика̄ти а̄паджджеййа, ‘‘йа̄ни кхо пана та̄ни гила̄на̄нам̣ ¶ бхиккхӯнам̣ пат̣иса̄йанӣйа̄ни бхесаджджа̄ни, сеййатхидам̣ – саппи наванӣтам̣ телам̣ мадху пха̄н̣ита’’нти (па̄ра̄. 622) евам̣ пан̃чева бхагавата̄ сатта̄хака̄ликабхесаджджа̄ни анун̃н̃а̄та̄ни, тато уттари чхат̣т̣хасса сатта̄хака̄ликабхесаджджасса аттхита̄пи а̄паджджати, бхесаджджаккхандхакепи бхагавата̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, васа̄ни бхесаджджа̄ни аччхавасам̣ маччхавасам̣ сусука̄васам̣ сӯкаравасам̣ гадрабхавасам̣ ка̄ле пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣ телапарибхогена парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 262) евам̣ сатта̄хака̄ликавасена васам̣ анануджа̄нитва̄ тато ниббаттателамева анун̃н̃а̄там̣, тасма̄ ‘‘мадхупха̄н̣итамева ча̄’’ти па̄т̣хе аггахите па̄л̣ийа̄ ат̣т̣хакатха̄йа ча вируджджхати. тхерена пана уттаравиха̄рава̄сӣнам̣ кхуддасиккха̄йа а̄гатанайена вуттам̣. тесам̣ пана –
‘‘саппи наванӣтам̣ телам̣, мадху пха̄н̣итапан̃чамам̣;
аччхамаччхаваса̄ди ча, хонти сатта̄хака̄лика̄’’ти. –
евама̄гатам̣. амха̄кам̣ пана висум̣ сатта̄хака̄лике а̄гатат̣т̣ха̄нам̣ наттхӣти ваданти, упапариккхитаббам̣.
ида̄ни тесу саппим̣ дассетум̣ ‘‘йесам̣ мам̣сапава̄рита’’нти вуттам̣. ‘‘саппина̄ма госаппи ва̄ аджика̄саппи ва̄ махим̣ сасаппи ва̄. йесам̣ мам̣сам̣ каппати, тесам̣ саппи, наванӣтам̣ на̄ма тесам̣йева наванӣта’’нти (па̄ра̄. 623; па̄чи. 260) па̄л̣ийам̣ вуттатта̄ наванӣтам̣ пана гахитанти на виттха̄ритам̣ ¶ , саппи пана пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ тадаху пуребхаттам̣ са̄мисампинира̄мисампи ват̣т̣ати. паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ нира̄мисам̣ парибхун̃джитаббам̣. сатта̄ха̄тиккаме саче екабха̄джане т̣хапитам̣, екам̣ ниссаггийам̣. саче бахӯсу, ваттхуган̣ана̄йа ниссаггийапа̄читтийа̄ни. паччха̄бхаттам̣ пат̣иггахитам̣ сатта̄хам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати. саппи та̄пентасса са̄мам̣па̄ко на хоти, ‘‘наванӣтам̣ пана та̄пентасса хи са̄мам̣па̄ко на хоти, са̄мам̣паккена пана ¶ тена саддхим̣ а̄мисам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ча ‘‘саче анупасампанно пуребхаттам̣ пат̣иггахитанаванӣтена саппим̣ катва̄ дети, пуребхаттам̣ са̄мисам̣ ват̣т̣ати. саче сайам̣ кароти, сатта̄хам̣ нира̄мисамева ват̣т̣атӣ’’ти ча самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.622) наванӣтамхийева са̄мам̣па̄ката̄ вутта̄, на саппимхи. йам̣ пана кан̇кха̄витаран̣ийам̣ вуттам̣ ‘‘ниббаттитасаппи ва̄ наванӣтам̣ ва̄ пачитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти, ‘‘там̣ пана тадаху пуребхаттампи са̄мисам̣ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ча, таттха йа̄вака̄ликаваттхуна̄ асаммиссам̣ судхотам̣ наванӣтам̣ сандха̄йа ‘‘пачитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. сайам̣пачитасатта̄хака̄ликена саддхим̣ йади а̄мисам̣ бхун̃джати, там̣ а̄мисам̣ сайам̣паккасатта̄хака̄ликена мисситам̣ аттано йа̄вака̄ликабха̄вам̣ сатта̄хака̄ликена ган̣ха̄пети, татха̄ ча сати йа̄вака̄ликам̣ апаккампи сайам̣паккабха̄вам̣ упагаччхатӣти ‘‘са̄мисам̣ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти вуттам̣. йатха̄ сайам̣паккасатта̄хака̄ликаваса̄телам̣ сайам̣бхаджджитаса̄сапа̄дийа̄ваджӣвикаваттхӯнам̣ телан̃ча са̄мисам̣ тадаху пуребхаттампи на ват̣т̣ати, татха̄ наванӣтасаппӣти ведитаббам̣. ваккхати ча а̄чарийо –
‘‘йа̄вака̄ликаа̄дӣни, сам̣сат̣т̣ха̄ни сахаттана̄. га̄ха̄пайанти саббха̄ва’’нти ча,
‘‘техева бхиккхуна̄ паккам̣, каппате йа̄ваджӣвикам̣;
нира̄мисан̃ча сатта̄хам̣, са̄мисе са̄мапа̄ката̄’’ти ча.
йа̄ пана самантапа̄са̄дика̄йам̣ наванӣтамхи са̄мам̣па̄ката̄ вутта̄, са̄ такка̄дисаммиссам̣ адхотанаванӣтам̣ сандха̄йа вутта̄. тасма̄ вин̃н̃ӯнам̣ самантапа̄са̄дика̄пи кан̇кха̄витаран̣ӣпи саменти, там̣ наванӣтам̣ сандха̄йа вуттанти а̄чарийа̄ ваданти. идамева йуттам̣. йади саппимхи са̄мам̣па̄ката̄ хоти, авассам̣йева самантапа̄са̄дика̄йам̣ ¶ вуччеййа, таттха пана ‘‘саппи та̄ва пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣, тадаху пуребхаттам̣ са̄мисампи нира̄мисампи парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.622) хи ¶ вуттам̣, на пачанавидха̄нам̣. мануссасаппинаванӣта̄нам̣, ан̃н̃есампи хаттхиасса̄дӣнам̣ акаппийамам̣сасаппинаванӣта̄нам̣ сатта̄ха̄тиккаме дуккат̣ам̣. ким̣ пана там̣ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣атӣти? а̄ма ват̣т̣ати. касма̄? пат̣иккхепа̄бха̄ва̄ ча саббаат̣т̣хакатха̄су анун̃н̃а̄татта̄ ча. ‘‘йесам̣ мам̣сам̣ каппати, тесам̣ саппи, наванӣта’’нти (па̄ра̄. 623) идам̣ пана ниссаггийаваттхум̣ дассетум̣ вуттам̣, на ан̃н̃есам̣ ва̄ран̣аттха̄йа.
90. ида̄ни телам̣ дассетум̣ ‘‘телам̣ тилавасеран̣д̣амадхуса̄сапасамбхава’’нтиа̄дима̄ха. еттха тила̄дӣхи самбхавам̣ ниббаттам̣ теланти самбандхо. еттха (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.100) пана пуребхаттам̣ тиле пат̣иггахетва̄ катателам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа саваттхукаппат̣иггахитатта̄ анаджджхохаран̣ӣйам̣. паччха̄бхаттам̣ пат̣иггахетва̄ катателам̣ анаджджхохаран̣ӣйам̣, сӣсамаккхана̄дӣсу упанетаббам̣. еран̣д̣амадхукаса̄сапат̣т̣хӣни пат̣иггахетва̄ саче та̄ни бхаджджитва̄ телам̣ кароти, тадаху пуребхаттампи са̄мисам̣ на ват̣т̣ати, са̄мам̣па̄ката̄ хоти. саче абхаджджитва̄ кароти, тадаху пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа нира̄мисамева ват̣т̣ати, парибхун̃джитаббаваттхӯнам̣ йа̄ваджӣвикатта̄ саваттхукаппат̣иггахан̣е досо наттхӣти. телаггахан̣аттха̄йа еран̣д̣акат̣т̣хиа̄дӣни пат̣иггахетва̄ сатта̄хам̣ атикка̄майато дуккат̣ам̣. татха̄ па̄л̣ийам̣ ана̄гата̄ни адассита̄ни косамбакакусумбха̄дӣнам̣ тела̄ни.
ида̄ни мадхувикатим̣ дассетум̣ ‘‘кхудда̄бхамарамадхукари-маккхика̄хи ката’’нти вуттам̣. таттха (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.623) кхудда̄ти кхуддамаккхика̄. бхамара̄ти маха̄бхамарамаккхика̄ ¶ . дан̣д̣акесу мадхукара̄ мадхукаримаккхика̄ на̄ма. ета̄хи тӣхи маккхика̄хи катам̣ мадху на̄ма̄ти аттхо. ‘‘мадху на̄ма маккхика̄мадхӯ’’ти па̄л̣ийам̣ (па̄ра̄. 623; па̄чи. 260) вуттатта̄ ан̃н̃ехи тумбат̣ака̄дӣхи катам̣ сатта̄хака̄ликам̣ на хотӣти ведитаббам̣.
ида̄ни пха̄н̣итам̣ дассетум̣ ‘‘раса̄диуччхувикати, пакка̄пакка̄ ча пха̄н̣ита’’нти а̄ха. пакка̄ ча апакка̄ ча раса̄диуччхувикати пха̄н̣итанти аттхо. мадхукапуппхапха̄н̣итам̣ пуребхаттам̣ са̄мисам̣ ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ нира̄мисамева ват̣т̣ати. тасса сатта̄ха̄тиккаме дуккат̣ам̣. чин̃чапха̄н̣итан̃ча амбапха̄н̣итан̃ча йа̄вака̄ликамева.
91. ида̄ни ¶ етесу васа̄теласса одисса анун̃н̃а̄татта̄ там̣ висум̣ уддхаритва̄ дассетум̣ ‘‘саваттхупакка̄ са̄мам̣ ва̄’’тиа̄дима̄ха. саттавидхан̃хи (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.623) одиссам̣ на̄ма бйа̄дходиссам̣ пуггалодиссам̣ ка̄лодиссам̣ самайодиссам̣ десодиссам̣ васодиссам̣ бхесаджджодиссанти.
таттха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, амануссика̄ба̄дхе а̄макамам̣сам̣ а̄макалохита’’нти (маха̄ва. 264) вуттам̣, идам̣ бйа̄дходиссам̣ на̄ма. еттха пана ка̄лепи вика̄лепи каппийа̄каппийамам̣салохитам̣ ват̣т̣ати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, романтхакасса романтхана’’нти (чӯл̣ава. 273) евам̣ анун̃н̃а̄там̣ пуггалодиссам̣ на̄ма. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чатта̄ри маха̄викат̣а̄ни да̄тум̣ гӯтхам̣ муттам̣ чха̄рикам̣ маттика’’нти (маха̄ва. 268) евам̣ саппадат̣т̣хака̄ле аппат̣иггахитакам̣ анун̃н̃а̄там̣ ка̄лодиссам̣ на̄ма. ган̣абходжана̄ди самайодиссам̣ на̄ма. ган̣ан̇ган̣ӯпа̄хана̄ни десодиссам̣ на̄ма. васодиссам̣ на̄ма ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, васа̄ни бхесаджджа̄нӣ’’ти (маха̄ва. 262) евам̣ ¶ васа̄на̄мена анун̃н̃а̄там̣. там̣ т̣хапетва̄ мануссавасам̣ саббесам̣ каппийа̄каппийаваса̄нам̣ телам̣ там̣тадаттхика̄нам̣ телапарибхогена парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. бхесаджджодиссам̣ на̄ма ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, та̄ни пан̃ча бхесаджджа̄нӣ’’ти (маха̄ва. 261) евам̣ бхесаджджана̄мена вутта̄ни саппиа̄дӣни пан̃ча.
йатха̄ пана кхӣрададхиа̄дӣхи паккателам̣ паччха̄бхаттам̣ на ват̣т̣ати, на евамидам̣. идам̣ пана телам̣ саваттхукапаккампи ват̣т̣ати, там̣ дассетум̣ ‘‘саваттхупакка̄ са̄мам̣ ва̄’’ти вуттам̣. васам̣ олокетва̄ ‘‘саваттхупакка̄’’ти вуттам̣. са̄мам̣ пакка̄ ва̄ти аттхо. йатха̄ саваттхукаппат̣иггахитатта̄ са̄мам̣паккатта̄ дадхиа̄дӣхи паккателам̣ аттана̄ катам̣ пуребхаттампи на ват̣т̣ати, на евамидам̣. идам̣ пана аттана̄ саваттхукапаккампи пуребхаттампи паччха̄бхаттампи ват̣т̣атӣти аттхо. еттха пана ка̄ран̣ӯпача̄рена васа̄телам̣ ‘‘васа̄’’ти вуттам̣.
ка̄лети пуребхаттака̄ле парехи ва̄ аттана̄ ва̄ пакка̄ти аттхо. паччха̄бхаттам̣ пана пачитум̣ на ват̣т̣ати ‘‘ка̄ле пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣ха’’нти (маха̄ва. 262) вуттатта̄. тасма̄ ‘‘ка̄ле’’ти вуттам̣. йо пана вика̄ле пат̣иггахетва̄ вика̄ле пачитва̄ вика̄ле парисса̄ветва̄ парибхун̃джати, со тӣн̣и дуккат̣а̄ни а̄паджджати.
ама̄нуса̄ти ¶ еттха (маха̄ва. 262) пана аччхаваса̄дӣнам̣ анун̃н̃а̄татта̄ т̣хапетва̄ мануссавасам̣ саббесам̣ акаппийамам̣са̄нам̣ васа̄ анун̃н̃а̄та̄ти ведитабба̄. мам̣сесу хи мануссахаттхимам̣са̄дӣни даса мам̣са̄ни пат̣иккхитта̄ни, васа̄ пана ека̄ мануссаваса̄ ева.
анупасампаннена (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.623) катаниббат̣т̣итаваса̄телам̣ пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа сатта̄хам̣ ¶ нира̄мисамева ват̣т̣ати. йам̣ панеттха сукхумараджасадисам̣ мам̣сам̣ ва̄ нха̄ру ва̄ ат̣т̣хи ва̄ лохитам̣ ва̄, там̣ аббоха̄рикам̣. саче сайам̣ кароти, пуребхаттам̣ пат̣иггахетва̄ пачитва̄ парисса̄ветва̄ сатта̄хам̣ нира̄мисамева парибхун̃джитаббам̣. нира̄мисапарибхоган̃хи сандха̄йа идам̣ вуттам̣ ‘‘ка̄ле пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣ телапарибхогена парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 262). ан̃н̃есанти саппиа̄дӣнам̣. ваттхунти йа̄вака̄ликабхӯтам̣ ваттхум̣. йа̄вака̄ликаваттхӯнам̣ ваттхум̣ на пачети самбандхо.
92. ида̄ни йа̄ваджӣвикавикатим̣ дассетум̣ ‘‘халиддӣ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха̄йаманутта̄нападаттхо (маха̄ва. 263; па̄чи. ат̣т̣ха. 248-249) – пан̃чамӯла̄дикан̃ча̄пӣти еттха двипан̃чамӯлена саддхим̣ ан̃н̃а̄нипи таггатика̄ни мӯлабхесаджджа̄ни гахита̄нӣти н̃а̄таббам̣.
93-5. бил̣ан̇га̄дӣни пхалабхесаджджа̄ни. таттха (маха̄ва. 263) гот̣т̣хапхаланти маданапхаланти ваданти. каппа̄са̄дӣнам̣ пан̣н̣анти самбандхо. име пана вуттаппака̄ра̄ мӯлабхесаджджапхалабхесаджджапан̣н̣абхесаджджавасена вутта̄ саббе каппийа̄. имесам̣ пуппхапхалапан̣н̣амӯла̄ саббепи каппийа̄ йа̄ваджӣвика̄йева. т̣хапетва̄ уччхуниййа̄сам̣ саббо ча ниййа̄со сарасан̃ча уччхуджам̣ тачам̣ т̣хапетва̄ саббо ча тачоти самбандхо.
96. мадхуна̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.623) амаккхитам̣ суддхаситтхан̃ча. мадхумаккхитам̣ пана сатта̄хака̄ликамева. йан̃ча кин̃чӣти оданам̣ мам̣сам̣ ат̣т̣хиа̄дӣнӣти аттхо.
97. ‘‘йа̄ни ва̄ панан̃н̃а̄нипи аттхи нева кха̄данӣйе кха̄данӣйаттхам̣ пхаранти, на бходжанӣйе бходжанӣйаттхам̣ пхаранти, та̄ни пат̣иггахетва̄ йа̄ваджӣвам̣ парихаритум̣, сати паччайе парибхун̃джитум̣ ¶ , асати ¶ паччайе парибхун̃джантасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 263) вуттатта̄ ‘‘а̄ха̄раттхамаса̄дхентам̣, саббам̣ там̣ йа̄ваджӣвика’’нти вуттам̣.
98. саббасса̄ти гила̄насса̄пи агила̄нассапӣти аттхо. ка̄ликаттайанти йа̄вака̄ликам̣ ваджджетва̄ авасесам̣ сати паччайе вика̄ле каппатӣти аттхо.
99. джанайантубхоти джанайанти убхо. ким̣ вуттам̣ хоти? йа̄вака̄ликайа̄мака̄ликасан̇кха̄та̄ убхо ка̄лика̄ аттано ка̄ламатиккамитва̄ парибхутта̄ па̄читтим̣ джанайантӣти аттхо. кин̃ча бхиййо (маха̄ва. 274; маха̄ва. ат̣т̣ха. 274; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄) – убхопи панете акаппийакут̣ийам̣ вутта̄ антовуттхам̣ дуккат̣ан̃ча, пунадивасе парибхун̃джато саннидхим̣ па̄читтийан̃ча джанайантӣти аттхо.
100. ана̄рул̣хети па̄л̣ийам̣ ана̄гате мануссасаппиа̄димхӣти аттхо.
101. ниссат̣т̣халаддханти (па̄ра̄. 624) винайакаммам̣ катва̄ пуна ладдханти аттхо. викаппентасса сатта̄хети сатта̄хаббхантаре са̄ман̣ерасса ‘‘идам̣ саппим̣ тела’’нтиа̄дина̄ найена на̄мам̣ гахетва̄ ‘‘туйхам̣ викаппемӣ’’ти ва̄ ‘‘иттханна̄масса викаппемӣ’’ти ва̄ саммукха̄пи ва̄ параммукха̄пи ва̄ викаппентасса ана̄паттӣти самбандхо. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘ана̄патти антосатта̄хе адхит̣т̣хети, виссаджджети, нассати, винассати, д̣айхати, аччхиндитва̄ ган̣ханти, висса̄сам̣ ган̣хантӣ’’ти (па̄ра̄. 625) еттакамева вуттам̣, ‘‘викаппемӣ’’ти идам̣ пана наттхи. кин̃ча̄пи наттхи, атха кхо ‘‘анадхит̣т̣хите адхит̣т̣хитасан̃н̃ӣ ниссаггийам̣ ¶ па̄читтийам̣, авикаппите викаппитасан̃н̃ӣ ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти (па̄ра̄. 624) а̄паттива̄ре а̄гататта̄ тхерена дасситам̣. там̣ дассентена̄пи саче упасампаннасса викаппети, аттано ева сантакам̣ хоти, пат̣иггахан̣ампи на виджахати, тасма̄ упасампаннавасена адассетва̄ анупасампаннавасена дасситам̣. тасса хи викаппите пат̣иггахан̣ампи виджахати, а̄паттипи на хотӣти. адхит̣т̣хатоти аббхан̃джана̄дӣни адхит̣т̣хахантасса ана̄паттӣти аттхо. саче пана сатта̄хаббхантаре нирапеккхо хутва̄ анупасампаннасса париччаджати, париччаттатта̄ ана̄патти, итарасса ча аппат̣иггахитатта̄ убхиннампи ка̄йикапарибхого ват̣т̣ати. аниссаггийатта̄ пана ба̄хирапарибхогена ват̣т̣ати. ‘‘та̄ни пат̣иггахетва̄ ¶ сатта̄хапарамам̣ саннидхика̄ракам̣ парибхун̃джитабба̄нӣ’’ти (па̄ра̄. 623) евам̣ нийаметва̄ анун̃н̃а̄татта̄ вуттам̣ ‘‘ан̃н̃асса дадатопи ча ана̄паттӣ’’ти.
102. саббха̄ванти аттано сабха̄вам̣. йасма̄ га̄ха̄пайанти, тасма̄ евамудӣританти вуттанти аттхо. ида̄ни ваккхама̄нам̣ сандха̄йа ‘‘ева’’нти вуттам̣.
103-5. сатта̄хам̣ йа̄ваджӣвиканти (маха̄ва. 305; маха̄ва. ат̣т̣ха. кан̇кха̄. ат̣т̣ха. саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄) сатта̄хака̄ликан̃ча йа̄ваджӣвикан̃ча̄ти аттхо. ким̣ вуттам̣ хоти? сатта̄хака̄ликайа̄ваджӣвикадвайам̣ сесака̄ликасаммиссам̣ самбхиннарасам̣ катва̄ парибхун̃джато саннидхипа̄читти хотӣти удӣританти. тадаху пат̣иггахитам̣ тадахева̄ти аттхо. сесанти сатта̄хака̄ликайа̄ваджӣвикадвайам̣. итаранти йа̄ваджӣвикам̣. пуре пат̣иггахитам̣ ва̄ хоту, тадаху ва̄ пат̣иггахитам̣, йа̄ваджӣвикам̣ сатта̄хака̄ликена сатта̄хам̣ каппатӣти ведитаббам̣. ‘‘йа̄вака̄ликена, бхиккхаве, йа̄мака̄ликам̣, сатта̄хака̄ликам̣, йа̄ваджӣвикам̣ тадаху пат̣иггахитам̣ ка̄ле каппати, но вика̄ле. йа̄мака̄ликена, бхиккхаве, сатта̄хака̄ликам̣, йа̄ваджӣвикам̣ ¶ тадаху пат̣иггахитам̣ йа̄ме каппати, йа̄ма̄тикканте на каппати. сатта̄хака̄ликена, бхиккхаве, йа̄ваджӣвикам̣ пат̣иггахитам̣ сатта̄хам̣ каппати, сатта̄ха̄тикканте на каппатӣ’’ти хи бхесаджджаккхандхаке (маха̄ва. 305) вуттам̣. еттха пана ‘‘тадаху пат̣иггахита’’нти висесавачанасса наттхита̄йа пуре пат̣иггахитампи ват̣т̣атӣти сиддханти. ка̄ликавиниччхайо.
ка̄ликаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. пат̣игга̄ханиддесаван̣н̣ана̄
106. ида̄ни ‘‘пат̣игга̄хо’’ти падам̣ виттха̄ретум̣ ‘‘да̄тука̄ма̄бхиха̄ро ча̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха да̄тука̄масса абхиха̄ро да̄тука̄ма̄бхиха̄ро. етена ан̃н̃асса патте паккхипитум̣ а̄лулентасса пхусита̄ни ут̣т̣хахитва̄ ан̃н̃асса патте саче патанти, пат̣иггахан̣ам̣ на рухатӣти дӣпитам̣ ¶ хоти. еран̣аккхаманти тха̄мамаджджхимена пурисена уккхипанаккхамам̣, тато маханте пат̣иггахан̣ам̣ на рухати. тидха̄ дентети ка̄йака̄йаппат̣ибаддханиссаггийа̄нам̣ васена тидха̄ денте. тасса бхиккхуно ка̄йака̄йаппат̣ибаддхехи двидха̄ га̄хоти аттхо. пан̃чан̇го евам̣ пан̃чан̇гевам̣. да̄тука̄ма̄бхиха̄ро екам̣, хаттхапа̄со екам̣, еран̣аккхамата̄ екам̣, девамануссатираччха̄нагатесу екена тидха̄ да̄намекам̣, двидха̄ га̄хо еканти евам̣ пан̃чан̇га̄ни хонти.
107. ида̄ни йена ка̄йаппат̣ибаддхена пат̣иггахан̣ам̣ на рухати, там̣ дассетум̣ ‘‘асам̣ха̄рийе’’тиа̄дима̄ха. кха̄н̣уке (па̄чи. ат̣т̣ха. 265) бандхитва̄ ¶ т̣хапитаман̃ча̄димхи ва̄ пхалаке ва̄ па̄са̄н̣е ва̄ асам̣ха̄рийе на рухатӣти аттхо. таттхаджа̄те падуминипан̣н̣е ва̄ ким̣сукапан̣н̣а̄димхи ва̄ на ват̣т̣ати, сукхуме чин̃чаа̄дӣнам̣ пан̣н̣е ва̄ на рухати, йан̃ча маджджхимапурисо сандха̄ретум̣ на саккоти, тасмим̣ асайхабха̄ре ча пат̣иггахо на рухатӣти аттхо.
108. ида̄ни пат̣иггахан̣авиджаханам̣ дассетум̣ ‘‘сиккха̄маран̣алин̇гехӣ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха̄йам̣ пин̣д̣аттхо – сиккха̄паччаккха̄нена ча маран̣ена ча лин̇гапариваттанена ча ‘‘на там̣ да̄ни парибхун̃джисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘на пуна пат̣иггахетва̄ парибхун̃джисса̄мӣ’’ти ва̄ евам̣ анапеккхависсаджджанена ча чора̄дӣхи ва̄ аччхеда̄ ча анупасампаннасса да̄на̄ ча га̄хо пат̣игга̄хо упасаммати виджахатӣти. бхиккхунийа̄ пана сиккха̄паччаккха̄насса абха̄ва̄ виббхаманена ча виджахатӣти гахетаббам̣.
. ида̄ни пат̣иггахетва̄ парибхун̃джитаббам̣ дассетум̣ ‘‘аппат̣иггахитам̣ сабба’’нтиа̄ди вуттам̣. тассаттхо (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. дантапонасиккха̄пада) – чатука̄ликапарийа̄паннам̣ антамасо раджарен̣умпи аппат̣иггахетва̄ саббам̣ парибхун̃джато па̄читти. ида̄ни аппат̣иггахетва̄ парибхун̃джитаббам̣ дассетум̣ ‘‘суддхан̃ча на̄тибахала’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха суддхан̃ча̄ти ан̃н̃есам̣ расена асаммиссам̣. химодакасамуддодака̄дӣсу пат̣иггахан̣акиччам̣ наттхи. лон̣ан̃ча ассу ча лон̣ассу. еттха лон̣ам̣ на̄ма сарӣре ут̣т̣хитам̣. ета̄ни пана сабба̄ни авиччхинна̄нева каппанти, нетара̄ни.
111. ида̄ни анан̇галагга̄нипи дассетум̣ ‘‘гӯтхаматтикамутта̄нӣ’’тиа̄дима̄ха. татха̄видхети татха̄видхе ка̄ле, саппадат̣т̣хака̄лети аттхо. ан̃н̃есам̣ пана аппат̣иггахитам̣ анан̇галаггам̣ на ват̣т̣ати. касма̄ ¶ ? ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йам̣ каронто ¶ пат̣игган̣ха̄ти, свева пат̣иггахо като, на пуна пат̣иггахетаббо’’ти (маха̄ва. 268) вуттатта̄.
112. дурӯпачин̣н̣ети дуппара̄мат̣т̣хе пхаликаруккхаваллиа̄дим̣ ча̄лентасса ва̄ а̄мисабхаритабха̄джанам̣ аппат̣иггахитам̣ пара̄масантасса ва̄ дурӯпачин̣н̣адуккат̣ам̣ хотӣти аттхо. раджокин̣н̣ети бхиккха̄йа чарантасса патте патитараджам̣ аппат̣иггахетва̄ пуна бхиккхам̣ ган̣хато винайадуккат̣ам̣ хотӣти аттхо. атхуггахаппат̣иггахети атха уггахаппат̣иггахе, аттана̄ ева уггахетва̄ гахитети аттхо. акаппийакут̣ийам̣ антовуттхе ча йаттха каттхачи бхиккхуна̄ сайам̣пакке ча аттана̄ ва̄ парена ва̄ акаппийакут̣ийам̣ антопакке ча̄ти саббаттха дуккат̣анти адхиппа̄йо. пат̣игга̄хавиниччхайо.
пат̣игга̄ханиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. акаппийамам̣саниддесаван̣н̣ана̄
113. ида̄ни мам̣сесу пат̣ипаджджитабба̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘мам̣сесу ча акаппийа’’нти уддхат̣ам̣. акаппийамам̣самхи дассите каппийамам̣сам̣ дасситамева хоти па̄рисесанайена. урагасса ча̄ти еттха саббопи ураго на каппати.
114. етта̄вата̄ джа̄тивасена дасавидхампи акаппийамам̣сам̣ дассетва̄ ида̄ни каппийамам̣сесупи акаппийавидхим̣ дассетум̣ ‘‘уддиссакатамам̣сан̃ча, йан̃ча аппат̣ивеккхита’’нти вуттам̣. таттха пан̃часу сахадхаммикесу йасса кассачи йам̣ кин̃чи уддисса катам̣ уддиссакатам̣ на̄ма, там̣ пана джа̄нитва̄ парибхун̃джитум̣ саббесампи на ват̣т̣ати, аджа̄нанта̄нам̣ ана̄патти. маччхесупи есева найо. аппат̣ивеккхитанти ¶ анупапариккхитам̣, ана̄пуччхитанти аттхо. ‘‘на бхиккхаве аппат̣ивеккхитва̄ мам̣сам̣ парибхун̃джитаббам̣, йо парибхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 281) ¶ вуттам̣. маччхесу пана а̄пуччханакиччам̣ наттхи акаппийамаччха̄нам̣ наттхита̄йа̄ти ваданти. ида̄ни етесу а̄паттибхедам̣ дассетум̣ ‘‘тхуллаччайа’’нтиа̄дима̄ха. там̣ саббам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄) утта̄намева.
115. ида̄ни на кевалам̣ имесам̣ манусса̄дӣнам̣ мам̣самева акаппийам̣, ат̣т̣хиа̄дӣнипи акаппийа̄нӣти дассетум̣ ‘‘ат̣т̣хӣпӣ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха (маха̄ва. ат̣т̣ха 281) ломампесанти ломампи есам̣ акаппийамам̣саваттхӯнанти аттхо. сачиттакам̣ ва̄ти етесу пана уддиссакатамева сачиттакам̣, сеса̄ ачиттака̄ти. акаппийамам̣савиниччхайо.
акаппийамам̣саниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
11. ниссаггийаниддесаван̣н̣ана̄
116-7. ида̄ни аччол̣а̄рика̄нам̣ васена дассетум̣ ‘‘арӯпийа’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. ан̃н̃атха̄пи йутти парийеситабба̄. таттха̄йам̣ сан̇кхепаттхо (па̄ра̄. 591; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.589; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. джа̄тарупасиккха̄падаван̣н̣ана̄) – йо рӯпийена арӯпийан̃ча париваттеййа, йо ча итарена ча арӯпийена рӯпийам̣ париваттеййа, тасса ниссаггийам̣ хотӣти.
ида̄ни рӯпийан̃ча арӯпийан̃ча дассетум̣ ‘‘идха рӯпийа’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. еттха (па̄ра̄. 589; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. джа̄тарупасиккха̄падаван̣н̣ана̄) саджджху син̇гӣти саджджхӯти раджатам̣. син̇гӣти суван̣н̣ам̣. тамбалоха̄дӣхи ва̄ да̄рӯхи ва̄ пан̣н̣ехи ва̄ ла̄кха̄йа ва̄ рӯпам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ ва̄ асамут̣т̣ха̄петва̄ ва̄ катам̣ чаммабӣджамайампийам̣ йам̣ ¶ десе воха̄рам̣ гаччхати, идам̣ воха̄рӯпагама̄сакам̣ на̄ма. идамидха рӯпийанти адхиппетам̣. ваттха̄ди ча мутта̄ди ча ваттхамутта̄ди. итаранти арӯпийам̣ каппийаваттхун̃ча дуккат̣аваттхун̃ча. ким̣ вуттам̣ хоти? ваттхам̣ суттам̣ пха̄ло пат̣ако каппа̄со анекаппака̄рам̣ апаран̣н̣ам̣ саппи наванӣтам̣ телам̣ мадху пха̄н̣ита̄дибхесаджджан̃ча̄ти идам̣ каппийаваттху на̄ма. мутта̄ ман̣и вел̣урийо сан̇кхосила̄ пава̄л̣ам̣ лохитан̇го маса̄рагаллам̣ сатта дхан̃н̃а̄ни да̄сӣ да̄со кхеттам̣ ваттху пуппха̄ра̄мапхала̄ра̄ма̄дайоти идам̣ дуккат̣аваттху на̄ма, тадубхайам̣ арӯпийам̣ на̄ма̄ти вуттам̣ хоти.
118. етта̄вата̄ рӯпийасам̣воха̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни кайавиккайам̣ дассетум̣ ‘‘имам̣ гахетва̄’’тиа̄дима̄ха ¶ . таттха иманти тан̣д̣ула̄дикам̣ каппийабхан̣д̣ам̣ гахетва̄ ва̄ одана̄дим̣ бхутва̄ ва̄ ‘‘имам̣ ваттха̄дикам̣ каппийабхан̣д̣ам̣ дехи, имам̣ раджанапачана̄дикам̣ кара, раджанакат̣т̣ха̄дима̄ найа, имам̣ ва̄ тава деми, твам̣ пана иман̃ча иман̃ча а̄хара, кара, дехӣ’’ти евам̣ кайавиккайе сама̄панне ниссаггӣти самбандхо.
119. ида̄ни парин̣а̄мавасена а̄паттибхедам̣ дассетум̣ ‘‘аттано’’тиа̄ди а̄раддхам̣. татра̄йам̣ пин̣д̣аттхо (па̄ра̄. 659; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.658; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. парин̣атасиккха̄падаван̣н̣ана̄) – сан̇гхасса ва̄ ан̃н̃асса ва̄ натам̣ парин̣атам̣ ла̄бхам̣ лабхитаббам̣ чӣвара̄дипаччайам̣ аттано ва̄ ан̃н̃асса ва̄ парин̣а̄меййа, ниссаггийаа̄дӣни хонтӣти. катхам̣? йо пана ма̄тусантакампи сан̇гхасса парин̣атам̣ аттано парин̣а̄мети, ниссаггийам̣. ан̃н̃асса пуггаласса парин̣а̄мети, суддхикапа̄читтийам̣. ан̃н̃асса сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ парин̣а̄мети, дуккат̣ам̣. йо пана ан̃н̃апуггаласса ва̄ четийасса ва̄ парин̣атам̣ аттано ва̄ ан̃н̃апуггаласса ва̄ сан̇гхасса ва̄ ан̃н̃ачетийасса ва̄ парин̣а̄мети, тасса̄пи дуккат̣амева̄ти.
120. йо ¶ пана ниссаггим̣ ниссаджджитаббам̣ аниссаджджитва̄ винайакаммам̣ акатва̄ парибхун̃джеййа, тасса дуккат̣ам̣. йо ва̄ парена винайакамматтха̄йа ниссат̣т̣хам̣ сакасан̃н̃а̄йа на дадеййа, тасса̄пи дуккат̣ам̣. ан̃н̃атхетаранти еттха ан̃н̃атха̄ти тхеййасан̃н̃а̄йа саче на дадеййа, итарам̣ тасса аггхавасена па̄ра̄джикан̃ча тхуллаччайан̃ча дуккат̣ан̃ча хотӣти аттхо. ниссаггийавиниччхайо.
ниссаггийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
12. па̄читтийаниддесаван̣н̣ана̄
121. ида̄ни па̄читтийа̄ни дассетум̣ ‘‘па̄читтӣ’’ти ма̄тика̄падам̣ уддхаритва̄ ‘‘муса̄ва̄домаса̄ва̄де, песун̃н̃ахаран̣е’’тиа̄ди вуттам̣. таттха муса̄ва̄де ча омасава̄де ча песун̃н̃ахаран̣е ча па̄читти вутта̄ти самбандхо. евам̣ сесесупи. еттха пана ‘‘адит̣т̣хам̣, асутам̣, амутам̣ ¶ , авин̃н̃а̄там̣, дит̣т̣хам̣, сутам̣, мутам̣, вин̃н̃а̄та’’нти (па̄чи. 3; па̄чи. ат̣т̣ха. 3) пуббепи ‘‘муса̄ бхан̣исса̄мӣ’’ти чететва̄ вачанаккхан̣ева ‘‘муса̄ бхан̣а̄мӣ’’ти джа̄нитва̄ джа̄нантассева муса̄бхан̣ане па̄читти на̄ма а̄патти хотӣти аттхо. йасса бхан̣ати, со там̣ на сун̣а̄ти, а̄патти на хоти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. муса̄ва̄дасиккха̄падаван̣н̣ана̄).
‘‘омасава̄до на̄ма дасахи а̄ка̄рехи омасати джа̄тийа̄пи на̄менапи готтенапи камменапи сиппенапи а̄ба̄дхенапи лин̇генапи килесенапи а̄паттийа̄пи аккосенапӣ’’ти (па̄чи. 15) евам̣ вуттехи дасахи а̄ка̄рехи упасампаннам̣ йо кхум̣сети вамбхети, айам̣ омасати на̄ма, тасса па̄читтӣти ¶ аттхо. параммукха̄ бхан̣антасса дуккат̣ам̣, татха̄ па̄л̣ийам̣ ана̄гатехи ‘‘чоро’’ти ва̄ ‘‘ган̣т̣хибхедако’’ти ва̄ а̄дӣхи бхан̣антасса. ‘‘санти идхекачче кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ чан̣д̣а̄ла̄’’тиа̄дина̄ парийа̄йена бхан̣антасса ча анупасампаннам̣ бхан̣антасса ча саббаттхапи дуккат̣амева.
пийакамйата̄йа ва̄ бхеда̄дхиппа̄йена ва̄ упасампаннам̣ джа̄тиа̄дӣхи омасантасса упасампаннасса вачанам̣ сутва̄ тасса упасам̣харан̣ам̣ песун̃н̃ахаран̣ам̣ на̄ма. еттха̄пи парийа̄йавачанена ча анупасампаннасса упасам̣харан̣ена ча дуккат̣амева.
падасодхаммоти еттха ‘‘дхаммо на̄ма буддхабха̄сито са̄вакабха̄сито исибха̄сито девата̄бха̄сито аттхӯпасам̣хито дхаммӯпасам̣хито’’ти (па̄чи. 46) евам̣ вуттам̣ сан̇гӣтиттайама̄рул̣хам̣ типит̣акадхаммам̣ падаанупадаанваккхараанубйан̃джанавасена бхиккхун̃ча бхиккхунин̃ча т̣хапетва̄ анупасампаннам̣ екато ва̄чентасса па̄читти хотӣти аттхо.
са̄га̄рети йам̣ пана саббантимена парийа̄йена дийад̣д̣хахаттхуббедхена па̄ка̄ра̄дина̄ париккхиттатта̄ саббапариччхиннан̃ча йена кеначи вита̄на̄дина̄ антамасо ваттхенапи чханнатта̄ саббаччханнан̃ча сена̄санам̣, татха̄рӯпе сена̄сане екӯпача̄рат̣т̣ха̄не анупасампаннена саха васантасса чатуттхадивасато пат̣т̣ха̄йа нипаджджанаган̣ана̄йа ча анупасампаннаган̣ана̄йа ча девасикам̣ па̄читти хотӣти аттхо.
уджджха̄панакакхиййанети еттха йо упасампаннам̣ сан̇гхена самматам̣ сена̄санапан̃н̃а̄пакам̣ ва̄ бхаттуддесакам̣ ¶ ва̄ йа̄губха̄джакам̣ ва̄ пхалабха̄джакам̣ ва̄ кхаджджабха̄джакам̣ ва̄ аппаматтакависсаджджакам̣ ва̄ ман̇кукаттука̄мо чхандена ‘‘иттханна̄мо сена̄санам̣ пан̃н̃а̄пети, бхатта̄ни ча уддисатӣ’’ти ва̄ ваданто ан̃н̃ам̣ ¶ упасампаннам̣ уджджха̄пети тена аваджа̄на̄пети, йо пана татхева ваданто упасампаннасса сантике тасса айасам̣ пака̄сенто кхӣйати, тасмим̣ уджджха̄панаке ча кхӣйанаке ча па̄читтидвайанти ведитаббам̣.
122. таласаттиана̄дара-куккуччуппа̄данесу ча̄ти еттха йо бхиккху упасампаннасса пахаран̣а̄ка̄рам̣ дассенто ка̄йам̣ ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхам̣ ва̄ учча̄рети, тасса па̄читтийам̣. саче вираддхо паха̄рам̣ дети, аппахаритука̄мата̄йа дуккат̣ам̣, татха̄ анупасампаннесупи дуккат̣амева.
упасампаннена пан̃н̃аттена вуччама̄но там̣ асиккхитука̄мата̄йа ва̄ тасса вачанам̣ асотука̄мата̄йа ва̄ йо ана̄дарийам̣ кароти, тасса ана̄даракаран̣е па̄читтийанти аттхо. апан̃н̃аттена вуччама̄насса ча анупасампаннена пан̃н̃аттена ва̄ апан̃н̃аттена ва̄ вуччама̄насса дуккат̣ам̣.
упасампаннасса ‘‘ӯнавӣсативассо ман̃н̃е твам̣ упасампанно, вика̄ле ман̃н̃е тайа̄ бхутта’’нтиа̄дина̄ найена сан̃чичча куккуччам̣ уппа̄дентасса па̄читтийам̣. анупасампаннасса уппа̄дане дуккат̣ам̣.
га̄маппавесана̄пуччха̄ти еттха пана маджджханхика̄тиккаманато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва арун̣уггамана̄ вика̄ло на̄ма, еттхантаре саче самбахула̄ кеначи каммена га̄мам̣ пависанти, ‘‘вика̄ле га̄маппавесанам̣ а̄пуччха̄ма̄’’ти саббехипи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ а̄пуччхитаббам̣. саче ана̄пуччха̄ париккхиттасса париккхепам̣, апариккхиттасса упача̄рам̣ атиккаманти, пат̣хамапа̄де дуккат̣ам̣, дутийапа̄дуддха̄ре па̄читтийам̣. а̄пада̄су ана̄патти.
бходжане ча парампара̄ти парампарабходжане ча па̄читтийанти аттхо. еттха пана пан̃часу бходжанесу ан̃н̃атарам̣ на̄мам̣ гахетва̄ ¶ ‘‘оданена ва̄ саттуна̄ ва̄ кумма̄сена ва̄ мам̣сена ва̄ маччхена ва̄ нимантемӣ’’тиа̄дина̄ найена, йена кеначи вевачанена ва̄ акаппийанимантана̄йа нимантитасса ¶ йена йена пат̣хамам̣ нимантито, тасса тасса бходжанам̣ т̣хапетва̄ уппат̣ипа̄т̣ийа̄, авикаппетва̄ ва̄ пат̣хаманимантанам̣ парасса парасса куласса пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ парибхун̃джантасса парампарабходжане па̄читти хоти. гила̄начӣварада̄начӣварака̄ласамайесу ана̄патти, татха̄ пан̃ча бходжана̄ни т̣хапетва̄ саббаттха.
123. ануддхаритва̄ гамане сеййанти еттха дасавидха̄ сеййа̄ бхиси чимилика̄ уттараттхаран̣ам̣ бхӯматтхаран̣ам̣ тат̣т̣ика̄ чаммакхан̣д̣о нисӣданам̣ паччаттхаран̣ам̣ тин̣асантха̄ро пан̣н̣асантха̄роти. етесу йам̣ кин̃чи сан̇гхике виха̄ре гуттасена̄сане аттано вассаггена гахитам̣ аттана̄ ва̄ сантхаритва̄, анупасампаннена ва̄ сантхара̄петва̄ там̣ дивасам̣ гамикавасена паккаманто нева сайам̣ уддхареййа на ан̃н̃ам̣ уддхара̄пеййа, йатха̄ упачика̄дӣхи на кхаджджеййа, евам̣ на т̣хапеййа, ан̃н̃ена ва̄ на уддхара̄пеййа, патирӯпам̣ бхиккхум̣ ва̄ са̄ман̣ерам̣ ва̄ а̄ра̄микамева ва̄ ана̄пуччха̄ ва̄ гаччхеййа, тасса париккхиттасса виха̄расса париккхепам̣, апариккхиттасса две лед̣д̣упа̄те атиккамантасса па̄читтийам̣. ман̣д̣апаруккхамӯла̄диагуттасена̄сане сантхаритва̄ гаччхантасса дуккат̣ам̣, татха̄ ман̃чапӣт̣хабхисикоччхакесу, гуттасена̄санепи дуккат̣амева.
сена̄сана̄ни ва̄ти еттха ануддхаритва̄ гаманети самбандхо. еттха пана ман̃чо пӣт̣хам̣ бхиси коччхаканти чатуббидхампи сена̄санам̣ васса̄нахеманта̄нам̣ ат̣т̣хасу ма̄сесу аджджхока̄се ва̄ овассакаман̣д̣апе ва̄ руккхамӯле ва̄ сайам̣ сантхаритва̄ ва̄ анупасампаннена сантхара̄петва̄ ва̄ там̣ ануддхаритва̄ ва̄ ануддхара̄петва̄ ва̄ тасса сена̄санасса двиннам̣ лед̣д̣упа̄та̄нам̣ атиккамане па̄читтийам̣. саммун̃джанӣйа̄ди сесапариккха̄ресу дуккат̣ам̣.
иттхийа̄ддха̄нагаманети ¶ еттха ма̄туга̄мена ‘‘гаччха̄ма бхагини, гаччха̄ма аййа̄’’ти евам̣ сам̣видахитва̄ ‘‘аджджа ва̄ све ва̄ парасуве ва̄’’ти нийамитака̄лам̣ висан̇кетам̣ акатва̄ два̄рависан̇кетам̣ маггависан̇кетам̣ катва̄пи гаччхато га̄мантаре га̄мантаре па̄читтийам̣. ага̄маке аран̃н̃е аддхайоджане аддхайоджане а̄патти.
екека̄йа нисӣданети еттха еко ека̄йа иттхийа̄ нисӣданети аттхо.
124. бхим̣са̄панети ¶ еттха упасампанно упасампаннам̣ бхим̣са̄петука̄мо чораканта̄рава̄л̣аканта̄ра̄дӣни а̄чиккхати, бхайа̄накам̣ ва̄ рӯпасадда̄дим̣ дассети, со бха̄йату ва̄ ма̄ ва̄, тасса пайоге пайоге па̄читтийам̣. анупасампанне дуккат̣ам̣.
а̄кот̣анети паха̄рада̄не. упасампанно упасампаннасса анаттамано хутва̄ саче уппалапаттенапи паха̄рам̣ дети, па̄читтийам̣. анупасампаннасса гахат̣т̣хасса ва̄ паббаджитасса ва̄ иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ антамасо тираччха̄нагатасса̄пи паха̄рам̣ дети, дуккат̣амева.
ана̄ча̄рам̣ а̄чаритва̄ сан̇гхамаджджхе а̄паттийа̄ ва̄ ваттхуна̄ ва̄ ануйун̃джийама̄но там̣ акатхетука̄мо ‘‘ко а̄панно, ким̣ а̄панно, кисмим̣ а̄панно’’тиа̄дина̄ найена ан̃н̃ехи вачанехи там̣ вачанам̣ пат̣иччха̄денто со ан̃н̃ам̣ вадати, айам̣ ан̃н̃ава̄дако, тасмим̣ ан̃н̃ава̄даке ча кан̃чи вӣтиккамам̣ дисва̄ ‘‘а̄вусо, идам̣ на̄ма тайа̄ ката’’нти вутте там̣ на катхетука̄мо тун̣хӣбхӯтова сан̇гхам̣ вихесатӣти сан̇гхавихесако, тасмим̣ вихесаке ча па̄читти хотӣти аттхо. идха пана н̃аттидутийена каммена ан̃н̃ава̄даке ча вихесаке ¶ ча а̄ропите пуна ан̃н̃ам̣ бхан̣антасса, вихесантасса па̄читти. ана̄ропите дуккат̣анти ведитаббам̣.
дут̣т̣хуллапака̄сачха̄дети еттха кин̃ча̄пи ‘‘дут̣т̣хулла̄ на̄ма а̄патти чатта̄ри ча па̄ра̄джика̄ни тераса ча сан̇гха̄дисеса̄’’ти (па̄чи. 399) вутта̄, татха̄пи идха сан̇гха̄дисеса̄ва адхиппета̄. тасма̄ сан̇гхасаммутим̣ вина̄ бхиккхусса дут̣т̣хуллам̣ а̄паттим̣ ‘‘айам̣ асучим̣ мочетва̄ сан̇гха̄дисесам̣ а̄панно’’тиа̄дина̄ найена ваттхуна̄ саддхим̣ а̄паттим̣ гхат̣етва̄ бхиккхун̃ча бхиккхунин̃ча т̣хапетва̄ йасса кассачи анупасампаннасса а̄рочентасса па̄читтийам̣. тхуллаччайа̄диадут̣т̣хулла̄рочане дуккат̣ам̣. дут̣т̣хуллаччха̄данепи сан̇гха̄дисесова адхиппето. йо пана бхиккху бхиккхусса дут̣т̣хуллам̣ а̄паттим̣ сайам̣ ва̄ джа̄нитва̄ ан̃н̃есам̣ ва̄ сутва̄ ‘‘имам̣ джа̄нитва̄ чодессанти са̄рессанти ман̇кум̣ кариссанти, на̄рочисса̄мӣ’’ти дхурам̣ никкхипати, тасса па̄читтийам̣. дхурам̣ никкхипитва̄ паччха̄ а̄рочитепи на раккхати ева.
ха̄содакети ан̇гулипатодакена ха̄со ча удаке ха̄со ча̄ти еваматтхо ведитаббо. упасампанно упасампаннам̣ хаса̄дхиппа̄йо ка̄йена ка̄йам̣ а̄масати, а̄патти па̄читтийасса, ко пана ва̄до ¶ упакаччхака̄дӣсу гхат̣т̣ане. анупасампанне дуккат̣ам̣, татха̄ бхиккхусса ка̄йаппат̣ибаддха̄масане ча ниссаггийена ка̄йаппат̣ибаддха̄масане ча. еттха бхиккхунӣпи анупасампаннат̣т̣ха̄не т̣хита̄. удаке хасанадхаммо на̄ма упаригоппхаке удаке кӣл̣а̄дхиппа̄йасса ниммуджджанауммуджджанаплавана̄дикам̣. идха ха̄со на̄ма кӣл̣а̄ вуччати.
ниччхубхане виха̄ра̄ти сан̇гхика̄ виха̄ра̄ никкад̣д̣ханети аттхо. еттха пана йо куддхо хутва̄ упасампаннам̣ хаттха̄дӣсу гахетва̄ ва̄ ‘‘никкхама̄’’ти ватва̄ ва̄ йаттака̄ни два̄ра̄ни ¶ екена пайогена атикка̄мети, таттха два̄раган̣ана̄йа а̄паттим̣ аггахетва̄ пайогасса екатта̄ ека̄ ева гахетабба̄. саче на̄на̄пайогехи атикка̄мети, таттха два̄раган̣ана̄йа гахетаббам̣. тасса париккха̄раниккад̣д̣хане дуккат̣ам̣, татха̄ анупасампанне, тасса париккха̄раниккад̣д̣хане ча. аладжджиа̄дӣсу пана ана̄патти.
анупакхаджджа сайанети сан̇гхике виха̄ре ‘‘вуд̣д̣хо’’ти ва̄ ‘‘гила̄но’’ти ва̄ ‘‘сан̇гхена динно’’ти ва̄ джа̄нитва̄ ман̃часса ва̄ пӣт̣хасса ва̄ пависантасса ва̄ никкхамантасса ва̄ упача̄ре сеййам̣ сантхаритва̄ ва̄ сантхара̄петва̄ ва̄ ‘‘йасса самба̄дхо бхависсати, со паккамиссатӣ’’ти адхиппа̄йена абхинисӣдантасса ча абхинипаджджантасса ча пайогаган̣ана̄йа па̄читтийам̣ ведитаббам̣. па̄читтийавиниччхайо.
па̄читтийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
13. саман̣акаппаниддесаван̣н̣ана̄
125. бхӯта̄нам̣ джа̄та̄нам̣ ниббатта̄нам̣ га̄мо бхӯтага̄мо (па̄чи. 91; па̄чи. ат̣т̣ха. 91; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. бхӯтага̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄). сама̄рамбхоти чхеданапха̄ланапачана̄ди, тасмим̣ бхӯтага̄масама̄рамбхе бхӯтага̄масама̄рамбхахету па̄читти хотӣти аттхо. катакаппийам̣ (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. бхӯтага̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄) пана саман̣акаппийам̣ бхавети самбандхо. саман̣а̄нам̣ каппийам̣ саман̣акаппийам̣ ¶ . ида̄ни йена катам̣ каппийам̣ саман̣акаппийам̣ хоти, там̣ дассетум̣ ‘‘накхена ва̄’’тиа̄дима̄ха. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахи саман̣акаппехи пхалам̣ парибхун̃джитум̣, аггипариджитам̣ саттхапариджитам̣ накхапариджитам̣ абӣджам̣ ниббат̣т̣абӣджан̃н̃ева пан̃чама’’нти (чӯл̣ава. 250) хи вуттам̣.
126. ида̄ни ¶ там̣ бхӯтага̄мам̣ дассетум̣ ‘‘самӯла̄’’тиа̄дима̄ха. таттха (па̄чи. 91; па̄чи. ат̣т̣ха. 91) са-ити со бхӯтага̄мо на̄ма̄ти аттхо, мӯлабӣджа̄дӣхи пан̃чахи бӣджехи пабха̄вито хотӣти вуттам̣ хоти. таттха мӯлабӣджам̣ на̄ма халиддисин̇гивера̄ди. кхандхабӣджам̣ на̄ма ассаттхо нигродхоти евама̄ди. аггабӣджам̣ на̄ма аджджукапхан̣иджджака̄ди. пхал̣убӣджам̣ на̄ма уччхувел̣унал̣а̄ди. ‘‘бӣджабӣджам̣ на̄ма пуббан̣н̣ам̣ апаран̣н̣ам̣, йа̄ни ва̄ панан̃н̃а̄нипи аттхи бӣдже джа̄йанти бӣдже сан̃джа̄йанти, етам̣ бӣджабӣджам̣ на̄ма̄’’ти вуттам̣. ида̄ни ‘‘бӣджага̄мабхӯтага̄масама̄рамбха̄ пат̣ивирато хотӣ’’ти (дӣ. ни. 1.10, 195; ма. ни. 1.293, 411; 2.11; а. ни. 10.99; пу. па. 179) вуттатта̄ дхамма̄нуломена а̄гатам̣ бӣджага̄масама̄рамбхам̣ дассетум̣ ‘‘а̄рамбхе дуккат̣а’’нтиа̄дима̄ха. тасма̄ етам̣ пат̣хамам̣ ‘‘каппийам̣ карохӣ’’ти бхӯтага̄мапаримочанам̣ ка̄ретва̄ бӣджага̄мапаримочанаттхам̣ пуна каппийам̣ ка̄ретаббам̣.
127. ниббат̣т̣абӣджам̣ (па̄чи. ат̣т̣ха. 92; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. бхутага̄масиккха̄падаван̣н̣ана̄) на̄ма амбапанаса̄ди. нобӣджам̣ на̄ма тарун̣амбапхала̄ди, етам̣ пана саббам̣ акаппийампи ват̣т̣атӣти аттхо. кат̣а̄хабаддхабӣджа̄ни капиттхапхала̄дӣни. бахиддха̄ ва̄пи ка̄райети капа̄лепи ка̄тум̣ ват̣т̣ати, саче ека̄баддха̄нӣти аттхо. кат̣а̄хамуттам̣ пана бхиндитва̄ ка̄ретаббам̣.
128. бха̄джане ва̄ бхӯмийам̣ ва̄ ека̄баддхесу бӣджесу екасмим̣ бӣдже каппийе кате саббесвева катам̣ бхавети аттхо. йатха̄ ча бӣдже, евам̣ руккхасахассам̣ ва̄ уччхусахассам̣ ва̄ чхиндитва̄ ека̄баддхе катепи виниччхайо ведитаббо.
129. каппийам̣ катва̄ никкхитте бӣджага̄ме пуна мӯлапан̣н̣а̄ни саче джа̄йарум̣, пуна каппийам̣ ка̄реййа̄ти аттхо. тада̄ти мӯле ча ан̇куре ча джа̄тети аттхо.
130. удакасамбхавоти ¶ ¶ удакаджа̄то. четийа̄дӣсӯти еттха а̄ди-саддена гехаппамукхапа̄ка̄раведика̄дӣсу ниббатта̄ гахита̄. ниббаттадваттипаттако бхӯтага̄мова, аниббаттако аггабӣдже сан̇гахам̣ гаччхати. бӣджампи йа̄ва мӯлам̣ ва̄ пан̣н̣ам̣ ва̄ на никкхамати, та̄ва бӣджага̄мова, мӯле ча никкханте пан̣н̣е ча харите джа̄те бхӯтага̄мова хотӣти аттхо.
131. макул̣анти апхуллам̣. ахичхаттакам̣ на̄ма руккхе джа̄там̣ ахичхаттакам̣.
132. алларуккхе ган̣хатоти самбандхо. таттха̄ти алларуккхе чхиндато ва̄пӣти самбандхо.
134. ‘‘имам̣ руккхам̣, имам̣ латам̣, имам̣ кандам̣ чхинда, бхинда̄’’тиа̄дина̄ найена нийаметва̄ бха̄ситум̣ на ват̣т̣ати. ‘‘идам̣, ета’’нти аватва̄ кевалам̣ ‘‘руккхам̣ чхинда̄’’тиа̄дина̄ (па̄чи. ат̣т̣ха. 92; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. бхӯтага̄махиккха̄падаван̣н̣ана̄) найена ваттум̣ ват̣т̣атӣти. саман̣акаппавиниччхайо.
саман̣акаппаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
14. бхӯминиддесаван̣н̣ана̄
136. ида̄ни ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чатассо каппийабхӯмийо усса̄ванантикам̣ гониса̄дикам̣ гахапатим̣ саммути’’нти (маха̄ва. 295) евам̣ вутта̄ чатассо каппийабхӯмийо дассетум̣ ‘‘саммутусса̄вананта̄ ча̄’’тиа̄дима̄ха. йа̄сӯти каппийабхӯмӣсу (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. саннидхика̄ракасиккха̄падаван̣н̣ана̄).
137. ида̄ни ¶ йаттха каппийакут̣и иччхитабба̄, там̣ дассетум̣ ‘‘ва̄саттха̄йа̄’’тиа̄дима̄ха. ва̄саттха̄йа̄ти имина̄ кот̣т̣ха̄га̄рабхаттаса̄ла̄четийагхарасаммун̃джанӣма̄л̣ака̄ди йам̣ йам̣ ан̃н̃ампи ва̄саттха̄йа ¶ карӣйати, таттха таттха каппийакут̣икаран̣акиччам̣ наттхӣти дӣпитам̣ хоти. бходжанаса̄ла̄ пана сена̄санамева, тасма̄ таттха ка̄табба̄ ева̄ти ваданти. сан̇гхикевекасантакети еттха екасантако упасампаннасантакова ведитаббо.
138. ида̄ни каттабба̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘гехе’’тиа̄дима̄ха. таттха сан̇гхасса ва̄ екасса ва̄ гехе виха̄ре карийама̄не евам̣ ӣрайам̣ ‘‘каппийакут̣им̣ карома, каппийакут̣им̣ карома̄’’ти ва̄ ‘‘каппийакут̣и каппийакут̣ӣ’’ти ва̄ ваданто пат̣хамит̣т̣хакаттхамбха̄дим̣ т̣хапеййа, евам̣ ката̄ усса̄ванантика̄ на̄ма, евам̣ уда̄харитавачанантика̄ти аттхо.
139. йебхуййена ва̄ апариккхитто, сакалопи ва̄ апариккхитто а̄ра̄мо ‘‘гониса̄дӣ’’ти вуччатӣти самбандхо. еттха пана сена̄санесу париккхиттесупи а̄ра̄ме апариккхитте каппийакут̣икаран̣акиччам̣ наттхи. саммутим̣ каронтехи катам̣ парийоситам̣ ‘‘имам̣ виха̄рам̣ ад̣д̣хайогам̣ па̄са̄дам̣ хаммийам̣ гухам̣ тин̣акут̣икам̣ ман̣д̣апа’’нти тесам̣ на̄мам̣ гахетва̄ тасса̄ кут̣ийа̄ хаттхапа̄се ва̄ т̣хатва̄, тасса̄ анто ва̄ пависитва̄ вуттанайенева н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа самманнитаббам̣.
140. ‘‘бхиккхум̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ехӣ’’ти вачанато сесасахадхаммикехипи девамануссехипи ан̃н̃ехи каппийакут̣ийа̄ аттха̄йа динно ва̄ тесам̣ сантако ва̄ гехо ‘‘гахапатӣ’’ти мато н̃а̄тоти аттхо, сан̇гхасантакан̃ча бхиккхусантакан̃ча т̣хапетва̄ саббесам̣ гехо гахапатӣти адхиппа̄йо.
141. саппиа̄дӣхи ¶ мисситанти саппиа̄дӣхи пан̃чахи ча халиддисин̇гивера̄дийа̄ваджӣвикена ча̄ти аттхо. ваджеййа антовуттхаттанти еттха йа̄вака̄ликайа̄мака̄ликасан̇кха̄там̣ пуримака̄ликадвайам̣ сан̇гхикам̣ ва̄ бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ сантакам̣ сайам̣ каппийакут̣ийа̄ вуттхампи итарехи акаппийакут̣ийа̄ вуттхехи мисситам̣ антовуттхабха̄вам̣ а̄гаччхеййа̄ти аттхо.
142. техева̄ти акаппийакут̣ийам̣ вуттхасаппитела̄дӣхи. са̄мапа̄катанти са̄мам̣паккабха̄вам̣ гаччхатӣти аттхо.
143-4. има̄ ¶ пана каппийакут̣ийо йада̄ джахитаваттхука̄ хонти, там̣ дассетум̣ ‘‘усса̄ванантика̄’’тиа̄дима̄ха. саче тхамбхе ва̄ бхиттипа̄де ва̄ париваттенти, йо йо т̣хито, таттха таттха патит̣т̣ха̄ти, етенупа̄йена саббесу париваттесупи на виджахитаваттхука̄ва хотӣти аттхо. париккхитте гониса̄ди виджахитаваттхука̄. сеса̄ чхаданавиббхама̄ти чхаданавина̄са̄ джахитаваттхука̄ хонтӣти адхиппа̄йо. бхӯмивиниччхайо.
бхӯминиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
15. упаджджха̄чарийаваттаниддесаван̣н̣ана̄
145. упаджджха̄чарийети еттха (маха̄ва. 64, 67, 74, 78-79; чӯл̣ава. 375, 377; 379-382; маха̄ва. ат̣т̣ха. 64, 67, 75, 76, 77) а̄чарийо на̄ма ниссайа̄чарийо паббаджджа̄чарийо упасампада̄чарийо дхамма̄чарийоти чатуббидхо. етесу хи ниссайантева̄сикена йа̄ва а̄чарийам̣ нисса̄йа васати, та̄ва саббама̄чарийаваттам̣ ка̄таббам̣. паббаджджа̄упасампада̄дхаммантева̄сикехи пана ниссайамуттакехипи а̄дито ¶ пат̣т̣ха̄йа йа̄ва чӣварараджанам̣, та̄ва ваттам̣ ка̄таббам̣. ана̄пуччхитва̄ паттада̄на̄димхи пана етесам̣ ана̄патти. етесу ча паббаджджантева̄сико ча упасампадантева̄сико ча а̄чарийасса йа̄ваджӣвам̣ бха̄ро, ниссайантева̄сико ча дхаммантева̄сико ча йа̄ва самӣпе васати, та̄вадева. сут̣т̣ху пийасӣло супесало, сиккха̄ка̄моти аттхо. дантакат̣т̣хам̣ дентена екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ махантам̣ маджджхимам̣ кхуддаканти тӣн̣и дантакат̣т̣ха̄ни упанетабба̄ни. тесу йам̣ тӣн̣и диваса̄ни ган̣ха̄ти, там̣ саллаккхетва̄ чатуттхадивасато пат̣т̣ха̄йа та̄дисам̣йева самма̄ убхохи хаттхехи да̄таббам̣. саче йам̣ ва̄ там̣ ва̄ ган̣ха̄ти, йатха̄ладдхам̣ упанетаббам̣. тойанти сӣтан̃ча ун̣хан̃ча удакам̣ упанетва̄ йам̣ тӣн̣и диваса̄ни вал̣ан̃джети, чатуттхадивасато пат̣т̣ха̄йа та̄дисам̣ упанетаббам̣. саче двепи вал̣ан̃джети, дувидхампи упанетаббам̣. саче йа̄гу хоти, бха̄джанам̣ дховитва̄ упанетаббам̣.
146. патте ваттам̣ чарети ‘‘йа̄гум̣ пӣтасса удакам̣ датва̄ бха̄джанам̣ пат̣иггахетва̄ нӣчам̣ катва̄ ¶ са̄дхукам̣ апаригхам̣сантена дховитва̄ пат̣иса̄метабба’’нти (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) вуттам̣ патте ваттам̣ чарети аттхо. га̄маппавесе ваттам̣ чарети евам̣ саббаттха. ‘‘саче упаджджха̄йо ва̄ а̄чарийо ва̄ га̄мам̣ пависитука̄мо хоти, нива̄санам̣ да̄таббам̣, пат̣инива̄санам̣ пат̣иггахетаббам̣, ка̄йабандханам̣ да̄таббам̣, сагун̣ам̣ катва̄ сан̇гха̄т̣ийо да̄табба̄, дховитва̄ патто содако да̄таббо’’ти (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) идам̣ га̄маппавесане ваттам̣ на̄ма. ‘‘саче упаджджха̄йо ва̄ а̄чарийо ва̄ паччха̄саман̣ам̣ а̄кан̇кхати, тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄дентена париман̣д̣алам̣ нива̄сетва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ сагун̣ам̣ катва̄ сан̇гха̄т̣ийо па̄рупитва̄ ган̣т̣хикам̣ пат̣имун̃читва̄ дховитва̄ паттам̣ гахетва̄ упаджджха̄йасса ва̄ а̄чарийасса ва̄ паччха̄саман̣ена хотабба’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) ¶ найена вуттам̣ гамане ваттам̣ на̄ма. ‘‘ниваттантена пат̣хаматарам̣ а̄гантва̄ а̄санам̣ пан̃н̃а̄петабба’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) найена вуттам̣ а̄гаме ваттам̣ на̄ма. ‘‘упаджджха̄йамхи вут̣т̣хите а̄санам̣ уддхаритаббам̣, па̄додакам̣ па̄дапӣт̣хам̣ па̄дакатхаликам̣ пат̣иса̄метабба’’нти (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) евам̣ вуттам̣ а̄сана̄дӣсу ваттам̣ на̄ма. упа̄хана̄йа ваттам̣ на̄ма ‘‘упа̄хана̄ пун̃чхитабба̄, упа̄хана̄ пун̃чхантена пат̣хамам̣ суккхена чол̣акена пун̃чхитабба̄, паччха̄ аллена̄’’тиа̄дина̄ (чӯл̣ава. 357, 359) вуттам̣. чӣваре ваттам̣ на̄ма ‘‘саче чӣварам̣ синнам̣ хоти, мухуттам̣ ун̣хе ота̄петаббам̣, на ча ун̣хе чӣварам̣ нидахитабба’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) вуттам̣.
147. парибходжанӣйапа̄нӣйа-ваччаппасса̄ват̣ха̄нисӯти еттха саче па̄нӣйам̣ на хоти, па̄нӣйам̣ упат̣т̣ха̄петаббам̣. саче парибходжанӣйам̣ на хоти, парибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄петаббам̣. саче ваччакут̣и укла̄па̄ хоти, ваччакут̣и саммаджджитабба̄. татха̄ пасса̄ват̣т̣ха̄не евам̣ ваттам̣ чаритаббанти аттхо. ‘‘виха̄рам̣ содхентена пат̣хамам̣ паттачӣварам̣ нӣхаритва̄ екамантам̣ никкхипитабба’’нтиа̄дина̄ найена вуттам̣ виха̄расодхане ваттам̣ на̄ма. ‘‘бхӯматтхаран̣ам̣ ота̄петва̄ содхетва̄ паппхот̣етва̄ атихаритва̄ йатха̄пан̃н̃аттам̣ пан̃н̃а̄петабба’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) вуттам̣ пуна пан̃н̃а̄пане ваттам̣ на̄ма.
148. ида̄ни виха̄рам̣ содхентена евам̣ содхетаббанти там̣ дассетум̣ ‘‘на паппхот̣еййа̄’’тиа̄дима̄ха ¶ . тассаттхо – виха̄рам̣ содхенто бхиккху бхӯматтхаран̣а̄дисайана̄санам̣ пат̣ива̄те ва̄ пан̇ган̣е ва̄ па̄нӣйаса̄манта̄ ва̄ на паппхот̣еййа̄ти. пан̇ган̣ети бахӯнам̣ саннипа̄те т̣ха̄не.
149. нха̄нети ¶ ‘‘саче упаджджха̄йо наха̄йитука̄мо хоти, наха̄нам̣ пат̣ийа̄детаббам̣. саче сӣтена аттхо хоти, сӣтам̣ пат̣ийа̄детабба’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 66; чӯл̣ава. 376) вуттам̣ наха̄не ваттам̣ на̄ма, ‘‘упаджджха̄йасса гаттато удакам̣ саммаджджитаббам̣, нива̄санам̣ да̄табба’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 66; чӯл̣ава. 376) вуттам̣ наха̄тасса ка̄таббам̣ на̄ма. ран̇гапа̄кети ‘‘саче упаджджха̄йасса а̄чарийасса раджанам̣ пачитаббам̣ хоти, саддхивиха̄рикена антева̄сикена пачитабба’’нти (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) вуттам̣. дхованети ‘‘саче упаджджха̄йасса а̄чарийасса чӣварам̣ дховитаббам̣ хоти, саддхивиха̄рикена антева̄сикена дховитаббам̣, уссуккам̣ ва̄ ка̄табба’’нти (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) вуттам̣. сиббанети ‘‘саче упаджджха̄йена а̄чарийена чӣварам̣ ка̄таббам̣ хоти, саддхивиха̄рикена антева̄сикена ка̄табба’’нти (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) вуттам̣. чӣваре тхеве т̣хите раджанто на вадже на паккамеййа̄ти аттхо. ‘‘чӣварам̣ раджантена са̄дхукам̣ сампариваттакам̣ сампариваттакам̣ раджитаббам̣, на ча аччхинне тхеве паккамитабба’’нти (маха̄ва. 66, 78; чӯл̣ава. 376, 380) хи вуттам̣.
150. екаччасса̄ти а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ висабха̄гасса анаттхака̄масса верипуггаласса. ана̄пуччха̄ти а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ ана̄рочетва̄. кин̃чананти йам̣ кин̃чи.
151-2. тасса̄ти екаччасса. ниннетунти нӣхаритум̣. киччайам̣ парикаммам̣ ва̄ти веййа̄ваччам̣ ва̄ пит̣т̣хипарикамма̄дипарикаммам̣ ва̄ аттана̄ тасса ка̄тум̣ ва̄ тена аттано ка̄ра̄петум̣ ва̄ти еваматтхо ведитаббо.
153. саче а̄чарийупаджджха̄йа̄ ан̃н̃аттха гата̄ хонти, паривен̣ам̣ гантва̄ апассантехи га̄мам̣ пависитум̣ ват̣т̣ати. га̄мам̣ пависанто саче пассати, а̄пуччхитаббамева̄ти ваданти. ‘‘упаджджха̄йам̣ ¶ ана̄пуччха̄ на диса̄ паккамитабба̄’’ти (маха̄ва. 66, чӯл̣ава. 376) хи вуттам̣. аттано киччайам̣ на̄ма антовиха̄репи аттано паттапачаначӣваракаммакесаччхедана̄ди.
154. сан̇гха̄йаттакамма̄ни ¶ на̄ма парива̄сама̄наттааббха̄натаджджанӣйанийассапабба̄джанӣйапат̣иса̄ран̣ӣйауккхепана̄дайо.
155. вут̣т̣ха̄нам̣ несама̄гамети ‘‘саче упаджджха̄йо ва̄ а̄чарийо ва̄ гила̄но хоти, йа̄ваджӣвам̣ упат̣т̣ха̄таббо, вут̣т̣ха̄намасса а̄гаметабба’’нти (маха̄ва. 66; чӯл̣ава. 376) хи вуттам̣. упаджджха̄чарийаваттавиниччхайо.
упаджджха̄чарийаваттаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
16. ваччаппасса̄ват̣т̣ха̄никаниддесаван̣н̣ана̄
156. йатха̄вуд̣д̣хам̣ на кареййа ваччанти самбандхо. йатха̄нупуббийа̄ лаббхатӣти самбандхо. имесу пана тӣсу т̣ха̄несу йо йо пат̣хамам̣ а̄гаччхати вуд̣д̣хо ва̄ наво ва̄, со со а̄гатапат̣ипа̄т̣ийа̄ ка̄тун̃ча наха̄йитун̃ча лаббхатӣти адхиппа̄йо.
157. уббхаджитва̄ти (чӯл̣ава. 373, 374) нива̄санам̣ дӯратова уккхипитва̄ но пависеййа. сахаса̄ ча но пависеййа̄ти самбандхо. ‘‘бахи т̣хитена укка̄ситабба’’нти ча ‘‘са̄дхукам̣ атарама̄нена ваччакут̣и пависитабба̄’’ти ча вуттатта̄ укка̄ситва̄ва атарама̄но пависеййа̄ти аттхо. ‘‘на уббхаджитва̄ пависитабба̄, ваччапа̄дука̄йа т̣хитена уббхаджитабба’’нти (чӯл̣ава. 374) вачанато ‘‘уббхаджеййа па̄дука̄свева сан̣т̣хито’’ти вуттам̣.
158. на ¶ кареййа убхайам̣ на кареййубхайам̣.
159. кӯпети (чӯл̣ава. 374) ваччакӯпе. кат̣т̣ханти авалекханакат̣т̣хам̣. пасса̄вадон̣ийа̄ кхел̣ам̣ на ка̄таббанти аттхо. на̄валекхеййа пхарусена̄ти пха̄литакат̣т̣хена ва̄ кхарена ва̄ ган̣т̣хикена ва̄ ¶ кан̣т̣акена ва̄ сусирена ва̄ пӯтина̄ ва̄ на̄валекхитаббанти аттхо. ухатан̃ча̄пӣти гӯтхамаккхитампи дховайе аттана̄ ва̄ парена ва̄ катанти адхиппа̄йо.
160. уббхаджитва̄ на никкхамети еттха ‘‘ваччапа̄дука̄йа т̣хитена пат̣иччха̄детабба’’нти (чӯл̣ава. 374) хи вуттам̣, пуна ‘‘а̄чаманапа̄дука̄йам̣ т̣хитена уббхаджитабба’’нти (чӯл̣ава. 374) ча вуттам̣. ‘‘чапу чапӯ’’ти саддам̣ катва̄ на̄чамеййа̄ти аттхо. ваччаппасса̄ват̣т̣ха̄никавиниччхайо.
ваччаппасса̄ват̣т̣ха̄никаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
17. а̄пуччхакаран̣аниддесаван̣н̣ана̄
161. тхерена̄ти сан̇гхаттхерена.
162. таттха таттха саннипатита̄нам̣ саббесам̣ вуд̣д̣хо вуд̣д̣хатаро, тасмим̣ вуд̣д̣хатара̄гаме пуна а̄пуччханам̣ наттхи. бхаттагге ча̄нумодатоти еттха да̄напатина̄ йа̄читена дахарена вуд̣д̣хена ана̄пуччхитва̄ катхетум̣ ват̣т̣атӣти ваданти.
163. екавиха̄ракети ековараке вуд̣д̣хена васанто ана̄пуччха̄ на саджджха̄йеййа̄ти аттхо. уддесам̣ парипуччхан̃ча но дадети уддесам̣ ва̄ парипуччхам̣ ва̄ но дадеййа.
164. на ¶ вивареййа на тхакеййа ча̄ти самбандхо. два̄рам̣ на̄ма маха̄вал̣ан̃джам̣, таттха а̄пуччханакиччам̣ наттхи.
165. вуд̣д̣хена чан̇каме чан̇камантопи йена вуд̣д̣хо, тена париваттайети самбандхо. а̄пуччхакаран̣авиниччхайо.
а̄пуччхакаран̣аниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
18. нагганиддесаван̣н̣ана̄
166. ‘‘на ¶ твева наггена а̄гантаббам̣, йо а̄гаччхеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 517) вуттатта̄ (чӯл̣ава. 261;) ‘‘нагго маггам̣ на вадже’’ти вуттам̣.
167. пат̣иччха̄дисӯти ‘‘тена кхо пана самайена бхиккхӯ джанта̄гхарепи удакепи парикаммам̣ ка̄тум̣ куккучча̄йанти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тиссо пат̣иччха̄дийо джанта̄гхараппат̣иччха̄дим̣ удакаппат̣иччха̄дим̣ ваттхаппат̣иччха̄ди’’нти евам̣ вутта̄су тӣсу пат̣иччха̄дӣсӯти аттхо. дувети ета̄су тӣсу пат̣иччха̄дӣсу удакаджанта̄гхараппат̣иччха̄дийо парикамме каппантӣти адхиппа̄йо. ваттхаччха̄дӣти ваттхаппат̣иччха̄ди. саббаттха̄ти кха̄данӣйаса̄йанӣйа̄дӣсу саббакаммесу каппийа̄ти аттхо. наггавиниччхайо.
нагганиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
19. нха̄накаппаниддесаван̣н̣ана̄
168. пуратоти (чӯл̣ава. 372) тхера̄нам̣ пурато упари ва̄ на ча нха̄йеййа̄ти аттхо.
169-171. кут̣т̣аттхамбхатарут̣т̣а̄нети ¶ еттха (чӯл̣ава. 243; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 243) кут̣т̣е ва̄ тхамбхе ва̄ тарумхи ва̄ ат̣т̣а̄напхалаке ва̄ ка̄йам̣ на гхам̣сайети аттхо. гандхаббахаттхо на̄ма маккат̣ахаттхасадисо да̄руа̄димайо. курувиндакасуттийа̄ти курувиндасуттийа̄. маллакена ва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ва̄. ‘‘на бхиккхаве виггайха парикаммам̣ ка̄ра̄петаббам̣. йо ка̄ра̄пеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 243) евам̣ вуттам̣ виггахапарикаммам̣ сандха̄йа ‘‘ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ва̄’’ти вуттам̣.
ида̄ни каппийа̄ни дассетум̣ ‘‘капа̄лит̣т̣хакакхан̣д̣а̄нӣ’’тиа̄дима̄ха. саббесам̣ ват̣т̣атӣти самбандхо ¶ . гила̄нассапи (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 243) агила̄нассапи има̄ни капа̄лит̣т̣хакакхан̣д̣а̄дӣни ка̄йагхам̣сане ват̣т̣анти. путхупа̄н̣ӣти (чӯл̣ава. 244) хаттхапарикаммам̣ вуччати. тасма̄ саббесам̣ хаттхена пит̣т̣хипарикаммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. акатамаллакам̣ на̄ма екада̄т̣химам̣ париччхиндитва̄ катам̣. па̄са̄н̣а̄дайо па̄дагхам̣сане ева каппийа̄. нха̄накаппавиниччхайо.
нха̄накаппаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
20. авандийаниддесаван̣н̣ана̄
172. ‘‘на̄на̄сам̣ва̄сако вуд̣д̣хатаро адхаммава̄дӣ авандийо’’ти (чӯл̣ава. 312; пари. 467) евам̣ вуттатта̄ ладдхина̄на̄сам̣ва̄сако идха на̄на̄сам̣ва̄сако. па̄рива̄сийамӯла̄йапат̣икассана̄рахама̄натта̄рахама̄наттача̄риаббха̄на̄раха̄ гарукат̣т̣ха̄ти идха гахита̄. име пана ан̃н̃аман̃н̃ам̣ йатха̄вуд̣д̣хам̣ вандана̄дӣни лабханти, пакататтена аванданӣйа̄ти адхиппа̄йо. аванданӣйавиниччхайо.
авандийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
21. чамманиддесаван̣н̣ана̄
173. ида̄ни ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббапаччантимесу джанападесу чамма̄ни аттхаран̣а̄ни ел̣акачаммам̣ аджачаммам̣ мигачамма’’нти (маха̄ва. 259) евам̣ вуттачамма̄ни дассетум̣ ‘‘мига̄джел̣акачамма̄нӣ’’тиа̄дима̄ха. парибхун̃джитунти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 262) ман̃ча̄дӣсу йаттха каттхачи аттхаритва̄ нипаджджитум̣ ва̄ нисӣдитум̣ ва̄ ват̣т̣антӣти аттхо. рохитен̣ӣпасада̄ ча курун̇га̄ ча ча-саддена ан̃н̃епи ва̄л̣амига̄ мигама̄тука̄дайопи мигаджа̄тика̄ ева̄ти адхиппа̄йо.
174. анун̃н̃а̄таттайа̄ ан̃н̃анти –
‘‘маккат̣о ¶ ка̄л̣асӣхо ча, сарабхо кадалӣмиго;
йе ча ва̄л̣амига̄ кечи, тесам̣ чаммам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти. –
еттха ва̄л̣амигаггахан̣ена вутта̄васеса̄ антамасо гомахим̣са̄дайо гахита̄ти ведитабба̄. тхавика̄ти упа̄ханакосакасаттхакосакакун̃чикакосака̄ти ведитабба̄, на паттаттхавика̄дайо. чаммавиниччхайо.
чамманиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
22. упа̄хананиддесаван̣н̣ана̄
175. гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 245) чатупат̣алато пат̣т̣ха̄йа вуччати, на екадвитипат̣алато пат̣т̣ха̄йа ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, екапала̄сикам̣ упа̄ханам̣, на бхиккхаве дигун̣а̄ упа̄хана̄ дха̄ретабба̄, на тигун̣а̄ упа̄хана̄ дха̄ретабба̄, на гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ дха̄ретабба̄, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 245) вуттатта̄. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, омуккам̣ гун̣ан̇гун̣ӯпа̄ханам̣, на ¶ бхиккхаве нава̄ гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ дха̄ретабба̄, йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 247) вуттатта̄ ‘‘нава̄’’ти вуттам̣. саббаттха̄пи маджджхимадесе гила̄нопи навам̣ гун̣ан̇гун̣ӯпа̄ханам̣ на лабхати, екава̄рампи ан̃н̃ехи парибхуттам̣ омуккаупа̄ханасан̇кха̄там̣ лабхати, паччантимесу джанападесу гила̄но навампи лабхатӣти ведитаббам̣ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саббапаччантимесу джанападесу гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана’’нти (маха̄ва. 259) ависесена вуттатта̄.
саббасса̄ти гила̄насса̄пи агила̄насса̄пӣти аттхо. маджджхимадесепи паччантимадесепи а̄ра̄ме а̄ра̄мӯпача̄ре гила̄насса̄пи агила̄насса̄пи ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, аджджха̄ра̄ме упа̄ханам̣ дха̄рету’’нти (маха̄ва. 249) вуттатта̄ каппийанти аттхо. саббаттха̄ти а̄ра̄мепи га̄мепи. акаллакасса̄ти гила̄насса. еттха пана маджджхимадесе гила̄насса гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ парибхутта̄ва а̄ра̄мепи га̄мепи ват̣т̣ати, паччантимадесе апарибхутта̄пи. маджджхимадесепи паччантимадесепи бхагавата̄ гила̄нассева упа̄хана̄ анун̃н̃а̄та̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йасса па̄да̄ ва̄ дуккха̄, па̄да̄ ва̄ пхалита̄, па̄дакхило ва̄ а̄ба̄дхо, упа̄ханам̣ дха̄рету’’нти (маха̄ва. 249) ча ¶ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄нена бхиккхуна̄ саупа̄ханена га̄мам̣ пависиту’’нти (маха̄ва. 256) вуттатта̄ ча. маджджхимадесе ча гила̄но навам̣ гун̣ан̇гун̣ӯпа̄ханам̣ дха̄ретум̣ йади лабхати, катхам̣ падесапан̃н̃атти хотӣти? саббаттха пана бхагавата̄ гила̄нассева упа̄хана̄ анун̃н̃а̄та̄, тасма̄ маджджхимадесе гила̄но навам̣ гун̣ан̇гун̣ӯпа̄ханам̣ лабхатӣти гахетаббанти ваданти.
176-9. сабба̄ва нӣлака̄ (маха̄ва. 246; маха̄ва. ат̣т̣ха. 246) саббанӣлака̄. еса найо саббаттха ода̄така̄дӣсупи. ода̄там̣ пана нева па̄л̣ийам̣, на ат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ пат̣иккхиттам̣, ануломавасена пана идха пат̣иккхиттанти ведитаббам̣. маха̄ран̇гаратта̄ сатападипит̣т̣хиван̣н̣а̄. маха̄на̄маран̇гаратта̄ мандаратта̄. ман̃джет̣т̣хика̄ кан̣аверапуппхаван̣н̣а̄. пуппхалата̄дӣхи вичитта̄ читра̄. нӣлапӣта̄диваддхика̄ти еттха а̄ди-саддена ода̄талохитаман̃джет̣т̣хикамаха̄ран̇гамаха̄на̄маран̇гаратта̄дивасена ваддхика̄ гахита̄. сӣхабйаггхудда̄джинадӣпӣнам̣ чаммехи ча̄ти самбандхо. кочӣти гила̄нопи агила̄нопи.
180. сакалам̣ ва̄ екадесакам̣ ва̄ раджанам̣ чол̣ена (маха̄ва. ат̣т̣ха. 246) пун̃чхитва̄ вал̣ан̃джеййа̄ти аттхо. кхаллака̄дикам̣ пана саббам̣ ха̄ритва̄ вал̣ан̃джетаббам̣. упа̄ханавиниччхайо.
упа̄хананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
23. анолокийаниддесаван̣н̣ана̄
181. иттхийа̄ти тадахуджа̄та̄йапи да̄рика̄йа. а̄да̄се (чӯл̣ава. 247) ва̄ удакапатте ва̄ аттано мукхам̣ авалокеййа, асса дуккат̣анти самбандхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄ба̄дхапаччайа̄ а̄да̄се ва̄ удакапатте ва̄ мукханимиттам̣ олокету’’нти (чӯл̣ава. 247) вуттатта̄ван̣а̄дӣни ва̄ ‘‘джин̣н̣о ну кхомхи, но ва̄’’ти евам̣ а̄йусан̇кха̄рам̣ ва̄ олокетум̣ ват̣т̣ати. анолокийавиниччхайо.
анолокийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
24. ан̃джанӣниддесаван̣н̣ана̄
182. ват̣т̣а̄ ¶ ¶ ва̄ ат̣т̣хасол̣асам̣са̄ ва̄ мат̣т̣ха̄ пуппхалата̄дӣхи ачиттака̄ ан̃джанӣ ват̣т̣атӣти аттхо. тиссопи ват̣т̣анти, ека̄йа ва̄ двӣсу ва̄ катха̄ ева наттхӣти адхиппа̄йо. лекха̄ти ват̣т̣алекха̄. бандхитунти пидха̄накабандханаттхам̣.
183. рӯпанти сакун̣арӯпа̄ди. йади ча едисам̣ ан̃н̃ехи катам̣ лабхати, гхам̣ситва̄ ва̄ чхиндитва̄ ва̄ йатха̄ ва̄ на пан̃н̃а̄йати, татха̄ суттена вет̣хетва̄ вал̣ан̃джетаббам̣.
184. тхавика̄ти ан̃джанитхавика̄. ан̃джанисала̄ка̄пи лаббхатӣти самбандхо.
185-6. ат̣т̣хӣти (маха̄ва. 266; маха̄ва. ат̣т̣ха. 264) мануссат̣т̣хим̣ т̣хапетва̄ авасесат̣т̣хи. виса̄н̣адантесу акаппийам̣ на̄ма наттхи. а̄малакакакка̄дӣхи ката̄ пхаламайа̄. таммайа̄ти идха вуттехева ниббатта̄. ан̃джанӣвиниччхайо.
ан̃джанӣниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
25. акаппийасайананиддесаван̣н̣ана̄
187-9. ‘‘уччако а̄сандико уппанно хоти, ануджа̄на̄ми бхиккхаве уччакампи а̄сандика’’нти (чӯл̣ава. 297) вачанато ман̃часса упад̣д̣хабха̄гаппама̄н̣ена екатобха̄гена дӣгхампи сугатан̇гулена атирекат̣т̣хан̇гулапа̄дакам̣ идха а̄сандӣти адхиппетам̣, чатурам̣са̄сандико пана пама̄н̣а̄тиккантакопи ват̣т̣ати. тӯлӣти ¶ пакатитӯлика̄. паллан̇кона̄ма а̄харимехи ва̄л̣ехи катоти вутто. таттхева ‘‘сӣхарӯпа̄дим̣ дассетва̄ като пана ват̣т̣атӣ’’ти ваданти. пат̣иканти сетаттхаран̣ам̣. гоначиттаканти еттха чатуран̇гула̄дхикаломо коджаво ‘‘гонако’’ти вуччати. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, коджава’’нти (маха̄ва. 337) чӣвараккхандхаке вуттатта̄ чатуран̇гулаломакам̣ пакатикоджавам̣ ват̣т̣ати. ратаначиттам̣ читтакам̣ на ват̣т̣ати. пат̣алӣти гханапуппхараттааттхаран̣ам̣ ¶ . викатӣти сӣхабйаггха̄дирӯпавичитто ун̣н̣а̄майаттхаран̣ако. уддаломӣти екатоуггатапуппхам̣. еканталомика̄ти убхатоуггатапуппхам̣.
куттанти сол̣асаннам̣ на̄т̣акиттхӣнам̣ т̣хатва̄ наччанайоггам̣ ун̣н̣а̄майаттхаран̣ам̣. косеййанти ратанапарисиббитам̣ косеййасуттамайам̣ паччаттхаран̣ам̣. кат̣т̣иссанти ратанапарисиббитам̣ косеййакат̣т̣иссамайам̣ паччаттхаран̣ам̣. косеййан̃ча кат̣т̣иссан̃ча ратанапарисиббита̄нева на ват̣т̣анти, суддха̄ни ват̣т̣анти. хаттхиассаратхаттхара̄ тесам̣ упари аттхаран̣акааттхаран̣а̄ва. аджинаппавен̣ӣти аджиначаммехи ман̃чаппама̄н̣ена сиббитва̄ ката̄ павен̣ӣ, тена ча кадалӣмигачаммам̣ сетаваттхасса упари паттхаритва̄ сиббитва̄ катам̣ павараппаччаттхаран̣ам̣ кадалӣмигаппавараппаччаттхаран̣ам̣, тена ча аттхатам̣ аджинаппавен̣ӣкадалӣмигаппавараппаччаттхаран̣аттхатам̣.
сетавита̄нампи хет̣т̣ха̄ акаппийаппаччаттхаран̣е сати на ват̣т̣ати, каппийаппаччаттхаран̣е сати ват̣т̣ати, раттавита̄насса хет̣т̣ха̄ каппийаппаччаттхаран̣е сатипи на ват̣т̣ати ева. сӣсӯпадха̄нам̣ па̄дӯпадха̄нанти ман̃часса убхатолохитакам̣ упадха̄нам̣ на ват̣т̣ати. йам̣ пана екамева упадха̄нам̣ хоти, убхосу антесу раттам̣ ва̄ падумаван̣н̣ам̣ ва̄ читтам̣ ва̄, саче пама̄н̣айуттам̣, ват̣т̣ати, маха̄упадха̄нам̣ пана пат̣иккхиттам̣.
190. а̄санда̄диттайа̄ти ¶ а̄сандӣ тӯлӣ паллан̇коти идам̣ тайам̣ на̄мам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, т̣хапетва̄ тӣн̣и а̄сандим̣ паллан̇кам̣ тӯликам̣ сесакам̣ гихивикат̣ам̣ абхинисӣдитум̣, на твева абхинипаджджиту’’нти (чӯл̣ава. 314) хи вуттам̣. сесе гихисантаке нисӣдитум̣ лаббхатӣти аттхо. йади дхамма̄сане сан̇гхикампи гонака̄дим̣ бхиккхӯхи ана̄н̣атта̄ а̄ра̄мика̄дайо сайамева пан̃н̃апенти чева нӣхаранти ча, етам̣ гихивикат̣анӣха̄рам̣ на̄ма, имина̄ гихивикат̣анӣха̄рена ват̣т̣ати. бхаттаггам̣ на̄ма виха̄ре ева да̄нат̣т̣ха̄нам̣.
191. чатуннам̣ па̄да̄нам̣, тӣсу пассесу апассайа̄нан̃ча васена саттан̇го. екапассена йутто пан̃чан̇го. име пана саттан̇гапан̃чан̇га̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, уччакампи саттан̇га’’нти (чӯл̣ава. 294) вуттатта̄ пама̄н̣а̄тикканта̄пи ват̣т̣анти. тена вуттам̣ ‘‘уччапа̄дака̄’’ти. тӯлонаддха̄ ман̃чапӣт̣ха̄ гхарейева нисӣдитум̣ каппантӣти самбандхо.
192. чӣвараччхавийоти ¶ чханнам̣ чӣвара̄нам̣, чханнам̣ ануломачӣвара̄нан̃ча ан̃н̃атарачӣвараччхавийоти аттхо. саббаттха̄ти ман̃чепи пӣт̣хепи бхаттаггепи антарагхарепӣти аттхо. има̄сам̣ пана бхисӣнам̣ пама̄н̣апариччхедопи наттхи, ман̃чапӣт̣ха̄дӣнам̣ васена анурӯпам̣ саллаккхетва̄ пама̄н̣ам̣ ка̄таббам̣.
193. ‘‘тӯлика̄ уппанна̄ хоти. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, виджат̣етва̄ бимбоханам̣ ка̄тум̣, тӣн̣и тӯла̄ни руккхатӯлам̣ лата̄тӯлам̣ пот̣акитӯла’’нти (чӯл̣ава. 297) вуттатта̄ тӯлаттайан̃ча (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 297; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. тӯлонандасиккха̄падаван̣н̣ана̄) бимбохане ¶ ват̣т̣ати. имехи тӣхи тӯлехи саббесам̣ руккхалата̄тин̣а̄нам̣ тӯлам̣ анун̃н̃а̄танти ведитаббам̣. бхисийам̣ пана кин̃чи тӯлам̣ на ват̣т̣атийева. бхисигаббхоти бхисийа̄ вуттам̣ чол̣а̄дипан̃чакам̣ бимбохане анун̃н̃а̄танти самбандхо. мигапаккхинанти сӣха̄дӣнам̣ саббачатуппада̄нам̣ хам̣самора̄дӣнам̣ саббапаккхӣнам̣ лома̄ни каппанти. масӯраке анун̃н̃а̄танти самбандхо.
194. ида̄ни бхисийам̣ каппийа̄каппийам̣ дассетум̣ ‘‘мануссалома’’нтиа̄дима̄ха. ун̣н̣а̄йанти (чӯл̣ава. 297; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 297) ун̣н̣а̄бхисийам̣ мануссаломам̣ на лаббхатӣти аттхо. ун̣н̣а̄бхисийампи мануссаломам̣ т̣хапетва̄ йесам̣ кесан̃чи паккхичатуппада̄нам̣ ломам̣ ват̣т̣атӣти аттхо. пан̣н̣ети пан̣н̣абхисийан̃ча пуппхан̃ча суддхам̣ тама̄лапаттан̃ча на лаббхам̣, авасесам̣ йам̣ кин̃чи пан̣н̣ам̣ лаббхатӣти аттхо. тама̄лапаттакампи ан̃н̃ехи миссам̣ ват̣т̣атӣти. чол̣ава̄катин̣есу акаппийам̣ на̄ма наттхи. а̄санан̃чева аппат̣ивеккхитам̣ на лаббханти а̄санаса̄ман̃н̃ато пасан̇гена вуттам̣. акаппийасайанавиниччхайо.
акаппийасайананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
26. сама̄на̄саниканиддесаван̣н̣ана̄
195. тин̣н̣ам̣ васса̄нам̣ антарам̣ тивассантарам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тивассантарена саха ¶ нисӣдиту’’нти (чӯл̣ава. 320) хи вуттам̣. йо двӣхи вассехи (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 320) вуд̣д̣хо ва̄ наво ва̄, со тивассантаро на̄ма.
196. мунӣти буддхамуни. саббехева̄ти анупасампаннехипи.
197. антанти ¶ паччхимам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йам̣ тин̣н̣ам̣ пахоти, еттакам̣ паччхимам̣ дӣгха̄сана’’нти (чӯл̣ава. 320) вуттатта̄ йам̣ тин̣н̣ам̣ пахоти, етам̣ сам̣ха̄римам̣ ва̄ хоту асам̣ха̄римам̣ ва̄, татха̄рӯпесу пхалакакхан̣д̣есупи нисӣдитум̣ ват̣т̣ати. двиннанти двиннам̣ сама̄на̄саника̄нам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дуваггасса ман̃чам̣ дуваггасса пӣт̣ха’’нти (чул̣ава. 320) вуттатта̄ две сама̄на̄саника̄ саха нисӣдитум̣ лабханти. ан̃н̃ехи асама̄на̄саникехи, анупасампанна̄дӣхи ва̄ две хутва̄пи нисӣдитум̣ на лабханти. сама̄на̄саникавиниччхайо.
сама̄на̄саниканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
27. асам̣ва̄сиканиддесаван̣н̣ана̄
198. уккхиттоти а̄паттийа̄ адассане, аппат̣икамме, па̄пика̄йа дит̣т̣хийа̄ аппат̣иниссагге ва̄ уккхиттакоти тивидхопи идха уккхитто гахито. анупасампанноти имина̄ сиккхама̄наса̄ман̣ераса̄ман̣ерӣсиккха̄паччаккха̄така̄ гахита̄ти ведитабба̄. чхиннамӯлако на̄ма антимаваттхум̣ аджджха̄паннако. на̄на̄сам̣ва̄соти ладдхина̄на̄сам̣ва̄сако. ‘‘на̄на̄сӣма̄йа т̣хитачатуттхо каммам̣ кареййа, иддхийа̄ веха̄се т̣хитачатуттхо каммам̣ кареййа, акаммам̣ на ча каран̣ӣйа’’нти хи вуттатта̄ имепи ‘‘асам̣ва̄сика̄’’ти вутта̄. етесу пана уккхиттакехи саддхим̣ упосатха̄дӣни каронто па̄читтийам̣ а̄паджджати. ниссӣмат̣т̣хавеха̄сат̣т̣хехи каронтасса каммам̣ куппати, дуккат̣ан̃ча хоти, итарехи дуккат̣ам̣. асам̣ва̄сикавиниччхайо.
асам̣ва̄сиканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
28. камманиддесаван̣н̣ана̄
199. адхаммакамманти ¶ ¶ еттха катхам̣ адхаммакаммам̣ хотӣти че? вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, адхаммакаммам̣? н̃аттидутийе че, бхиккхаве, камме ека̄йа н̃аттийа̄ каммам̣ кароти, на ча каммава̄чам̣ анусса̄вети, адхаммакаммам̣. двӣхи н̃аттӣхи каммам̣ кароти, на ча каммава̄чам̣ анусса̄вети, адхаммакаммам̣. ека̄йа каммава̄ча̄йа каммам̣ кароти, на ча н̃аттим̣ т̣хапети, адхаммакаммам̣. двӣхи каммава̄ча̄хи каммам̣ кароти, на ча н̃аттим̣ т̣хапети, адхаммакамма’’нти (маха̄ва. 387). имина̄ найена сесакаммесупи вуттаппака̄рена акатва̄ ан̃н̃атха̄ каран̣ам̣ адхаммакамманти ведитаббам̣.
ваггена̄ти ваггена сан̇гхена. катхан̃ча ваггам̣ хотӣти че? йа̄ватика̄ ча бхиккхӯ каммаппатта̄, те ана̄гата̄ хонти, чханда̄раха̄нам̣ чхандо ана̄хат̣о хоти, саммукхӣбхӯта̄ пат̣иккосанти, ваггакамманти имесу йена кеначи екенапи ан̇гена ваггам̣ хоти.
самаггена̄ти самаггена сан̇гхена. катхам̣ самаггам̣ хотӣти че? йа̄ватика̄ ча бхиккхӯ каммаппатта̄, те а̄гата̄ хонти, чханда̄раха̄нам̣ чхандо а̄хат̣о хоти, саммукхӣбхӯта̄ наппат̣иккосанти, самаггакамманти евам̣.
чатуттханти самаггена дхаммикам̣. етта̄вата̄ ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, камма̄ни, адхаммена ваггакаммам̣, адхаммена самаггакаммам̣, дхаммена ваггакаммам̣, дхаммена самаггакамма’’нти (маха̄ва. 384) евам̣ вутта̄ни чатта̄ри камма̄ни париггахита̄ни хонтӣти ведитабба̄ни.
200-202. дасаваггико (маха̄ва. 388; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄) вӣсативаггико ча дасавӣсативаггико. аббха̄нопасампада̄ппава̄ран̣а̄ т̣хапетва̄ саббакаммесу каммаппаттоти самбандхо. евам̣ сесесупи. итароти вӣсативагго ча атирекавӣсативагго ча.
203. ида̄ни ¶ каммаппатте ча чханда̄рахе ча дассетум̣ ‘‘чатуваггена̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха (пари. 488, 497; пари. 487-488) пакататта̄ на̄ма йе па̄ра̄джикауккхитталаддхина̄на̄сам̣ва̄сака̄ ¶ на хонти. парети екасӣмат̣т̣ха̄ пакататта̄ бхиккхӯ. йади пакататта̄ бхиккхӯпи ан̃н̃атарам̣ га̄масӣмам̣ ва̄ надӣсамуддаджа̄тассаракхан̣д̣асӣма̄су ва̄ ан̃н̃атарам̣ пависитва̄ т̣хита̄ хонти, нева каммаппатта̄, на чханда̄раха̄. на хи тесам̣ чхандо ва̄ па̄рисуддхи ва̄ а̄гаччхати ан̃н̃асӣма̄йам̣ т̣хитатта̄. сесепӣти пан̃чавагга̄дикаран̣ӣйепӣти аттхо.
204. асам̣ва̄саган̣апӯрам̣ ва̄ катва̄ катам̣ каммам̣ куппан̃ча хоти, ка̄рака̄нан̃ча дуккат̣анти аттхо. ‘‘йасса сан̇гхо каммам̣ кароти, там̣чатуттхо каммам̣ кареййа, акаммам̣ на ча каран̣ӣйа’’нти (маха̄ва. 389) вуттатта̄ ‘‘камма̄рахаган̣апӯрам̣ ва̄’’ти вуттам̣. ида̄ни парива̄са̄дикамма̄нам̣йева парисато випаттим̣ дассетум̣ ‘‘гарукат̣т̣хаган̣апӯрам̣ ва̄’’ти вуттам̣. тампи аниккхиттаваттам̣ сандха̄йа вуттам̣. никкхиттаватто пана саббаттха ган̣апӯрако хоти ева.
205. ва̄реййа̄ти пат̣иккхипеййа. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, адхаммакамме кайирама̄не пат̣иккоситу’’нти (маха̄ва. 154) хи вуттам̣. антара̄йе сатӣти аттхо. ‘‘адхаммакаммам̣ идам̣, на метам̣ кхаматӣ’’ти евам̣ две тайо ан̃н̃аман̃н̃ам̣ дит̣т̣хим̣ а̄ви кареййунти аттхо. йади еко хоти, ‘‘на метам̣ кхаматӣ’’ти евам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ кареййа̄ти аттхо. етта̄вата̄ ете нира̄паттика̄ хонти, антара̄йа̄ ча муччанти, каммам̣ пана адхамматта̄ куппамева. ва̄рентева татодхика̄ти еттха ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чатӯхи пан̃чахи пат̣иккоситум̣, двӣхи тӣхи дит̣т̣хим̣ а̄ви ка̄тум̣, екена адхит̣т̣ха̄тум̣, ‘‘на метам̣ кхаматӣ’’ти (маха̄ва. 154) вуттатта̄ чатта̄ро ва̄ пан̃ча ва̄ ва̄ренти ева̄ти аттхо.
206. ида̄ни ¶ йехи пат̣иккхиттам̣ хоти, те дассетум̣ ‘‘камма̄раха̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха кхиттачитта-ггахан̣ена умматтакопи гахитова. етесанти йе вуттаппака̄ра̄, тесам̣ пат̣иккхепо на рухатӣти аттхо.
207. ида̄ни йасса пат̣иккхепо рухати, там̣ дассетум̣ ‘‘пакататтекасӣмат̣т̣ха-самасам̣ва̄сабхиккхуно’’ти вуттам̣. тассаттхо (маха̄ва. 394) – еварӯпасса бхиккхуно пат̣иккосана̄ антамасо а̄нантарасса̄пи а̄рочентасса рухатӣти. ‘‘бхиккхусса, бхиккхаве ¶ , пакататтасса сама̄насам̣ва̄сикасса сама̄насӣма̄йам̣ т̣хитасса антамасо а̄нантарикассапи бхиккхуно вин̃н̃а̄пентасса сан̇гхамаджджхе пат̣иккосана̄ рухатӣ’’ти (маха̄ва. 394) вуттам̣.
208. саммукха̄ йади пат̣иккосеййа̄ти аттхо. тироккха̄ти параммукха̄. ка̄йаса̄маггим̣ ва̄ чхандам̣ ва̄ но дадеййа, дуккат̣анти аттхо. каммавиниччхайо.
камманиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
29. миччха̄джӣвавиваджджана̄ниддесаван̣н̣ана̄
209. чун̣н̣анти сирӣсачун̣н̣а̄диканти аттхо. маттика̄ти пакатиматтика̄ ва̄ пан̃чаван̣н̣а̄ ва̄ суддха̄ кун̇кут̣т̣хаа̄дика̄ ва̄. куласан̇гаха̄ти етехи сан̇гахита̄нам̣ сантике ла̄бха̄са̄йа куласан̇гахаттханти аттхо. еттха пана имехи сан̇гахита̄нам̣ сантике ‘‘кин̃чи лабхисса̄мӣ’’ти сан̇гхикам̣ ва̄ пуггаликам̣ ва̄ да̄тум̣ на ват̣т̣ати ева. имина̄ пана найена ладдхам̣ пан̃чаннампи сахадхаммика̄нам̣ на ват̣т̣ати, миччха̄джӣван̃ча хоти.
210-211. ла̄бха̄са̄йа ¶ да̄йака̄нам̣ да̄раке уккхипитва̄ парибхат̣абха̄во па̄рибхат̣аката̄, та̄йа па̄рибхат̣аката̄йа на джӣвайети самбандхо. сесесупи есева найо. кхетта̄дӣсу песитасса гаманам̣ пахен̣акаммам̣. са̄санаппат̣иса̄санахаран̣ам̣ дӯтакаммам̣. песитасса гехато гехагаманам̣ джан̇гхапесанийам̣. ла̄бха̄са̄йа лан̃джада̄намануппада̄нам̣. ан̃н̃ена ва̄пӣти ан̇гавиджджа̄дина̄.
212. вин̃н̃аттӣти (па̄ра̄. 515 а̄дайо; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.515 а̄дайо) ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти. анесана̄ти пуббе вуттена пуппхада̄на̄дина̄ паччайесана̄. кухана̄дӣхӣти (вибха. 861; вибха. ат̣т̣ха. 861; маха̄ни. 87) кухана̄ лапана̄ немиттаката̄ ниппесиката̄ ¶ ла̄бхена ла̄бхам̣ ниджигӣсаната̄ти имехи пан̃чахи ваттхӯхӣти аттхо. миччха̄джӣвавиниччхайо.
миччха̄джӣвавиваджджана̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
30. ваттаниддесаван̣н̣ана̄
213. ида̄ни а̄гантукаватта̄дӣни дассетум̣ ‘‘ватта’’нти ма̄тика̄падам̣ уддхат̣ам̣. париккхиттасса (чӯл̣ава. 356 а̄дайо; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 357 а̄дайо) виха̄расса париккхепам̣, апариккхиттасса двӣхи лед̣д̣упа̄техи париччхиннат̣т̣ха̄нам̣ патва̄ упа̄ханам̣ омун̃читва̄ нӣчам̣ катва̄ паппхот̣етва̄ упа̄ханам̣ дан̣д̣акена гахетва̄ чхаттам̣ апана̄метва̄ сӣсам̣ виваритва̄ сӣсе чӣварам̣ кхандхе каритва̄ са̄дхукам̣ атарама̄нена а̄ра̄мо пависитабботи аттхо.
214. пуччхеййа ¶ сайана̄сананти ‘‘катамам̣ ме сена̄санам̣ па̄пун̣а̄ти, ким̣ аджджха̄вуттхам̣ ва̄ анаджджха̄вуттхам̣ ва̄’’ти евам̣ пуччхитаббанти аттхо.
215-6. ман̃чапӣт̣ха̄дида̄рубхан̣д̣ан̃ча (чӯл̣ава. 360; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 360) раджанабха̄джана̄диматтика̄бхан̣д̣ан̃ча. а̄пуччха̄ти бхиккхусса ва̄ са̄ман̣ерасса ва̄ а̄ра̄микасса ва̄ ‘‘а̄вусо имам̣ джагга̄хӣ’’ти а̄рочетва̄ти аттхо. ан̃н̃атха̄ти евам̣ акатва̄ти аттхо.
217-8. вуд̣д̣ха̄гантукасса̄ти еттха (чӯл̣ава. 358 а̄дайо; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 359 а̄дайо) дӯратова дисва̄ йади ‘‘вуд̣д̣хо’’ти джа̄на̄ти, тасмим̣ ана̄гате ева а̄санапан̃н̃а̄пана̄диваттам̣ ка̄таббанти аттхо. па̄додаппабхутинти па̄додакам̣ па̄дапӣт̣хам̣ па̄дакатхаликам̣ упаниккхипитаббанти аттхо. па̄нӣйена а̄пуччхантена саче саким̣ а̄нӣтам̣ па̄нӣйам̣ саббам̣ пивати, пунапи а̄пуччхитаббо ева. пан̃н̃апети ‘‘етам̣ тумха̄кам̣ сена̄санам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти евам̣ а̄чиккхитаббанти аттхо.
219-20. ‘‘бхиккха̄ча̄рага̄мо ¶ ито дӯре’’ти ва̄ ‘‘сантике’’ти ва̄ ‘‘ка̄лассева пин̣д̣а̄йа чаритабба’’нти ва̄ ‘‘упат̣т̣ха̄ке чаритабба’’нти ва̄ гочаро а̄чиккхитаббо. агочароти миччха̄дит̣т̣хика̄нам̣ ва̄ га̄мо, париччхиннабхиккхако ва̄ га̄мо, йаттха екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ бхиккха̄ дӣйати, со а̄чиккхитабботи аттхо. катиканти сан̇гхасса катикат̣т̣ха̄нам̣. ‘‘имам̣ ка̄лам̣ пависитаббам̣, имам̣ ка̄лам̣ никкхамитабба’’нти евам̣ павесананиккхаманака̄лам̣ а̄чиккхитаббам̣. кесучи т̣ха̄несу аманусса̄ ва̄ ва̄л̣а̄ ва̄ хонти, тасма̄ евам̣ а̄чиккхитаббамева. нисиннова̄ти идам̣ а̄паттиабха̄ваматтадӣпакам̣, ут̣т̣хахитва̄пи саббам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атева. ваттавиниччхайо.
ваттаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
31. викаппана̄ниддесаван̣н̣ана̄
221. саммукха̄йа̄ти ¶ (па̄чи. 374; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. викаппанасиккха̄падаван̣н̣ана̄) саммукхе т̣хитасса̄ти аттхо. бйаттасса̄ти викаппанавидха̄нам̣ паччуддхаран̣а̄дивидха̄нан̃ча джа̄нантасса. абйатто пана ‘‘имина̄ майхам̣ динна’’нти гахетва̄пи гаччхеййа̄ти аттхо. екасса̄ти екасса бхиккхусса.
222. нидхетум̣ва̄ти нидхетум̣ ева, ниссаггийам̣ на хотӣти аттхо. парибхун̃джитум̣ ва̄ виссаджджетум̣ ва̄ адхит̣т̣ха̄тум̣ ва̄ на ват̣т̣атӣти аттхо.
224-5. апара̄ саммукха̄ ва̄ти саммукха̄ викаппана̄ ева̄ти аттхо. има̄ две викаппана̄ аттана̄ ева викаппетва̄ парена паччуддхара̄питатта̄ саммукха̄ викаппана̄ ева̄ти вутта̄.
227. миттоти дал̣хамитто. сандит̣т̣хоти дит̣т̣хаматто на̄тидал̣хамитто. ‘‘итарена ча пуббе вуттанайена ‘тиссо бхиккхӯ’ти ва̄ ‘тисса̄ бхиккхунӣ’ти ва̄ ваттаббам̣. пуна тена ‘ахам̣ тиссасса ¶ бхиккхуно, тисса̄йа бхиккхунийа̄ ва̄ даммӣ’ти викаппетва̄ тенева ‘тиссасса бхиккхуно, тисса̄йа бхиккхунийа̄ сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’ти паччуддхаритабба’’нти евам̣ па̄т̣хо гахетаббо.
228. дӯрасантикаттекатта-бахубха̄вам̣ виджа̄нийа̄ти еттха дӯраттан̃ча сантикаттан̃ча екаттан̃ча бахубха̄ван̃ча виджа̄нитва̄ти аттхо.
229. ‘‘даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ дха̄ретабба’’нти (па̄ра̄. 462) вуттатта̄ ‘‘даса̄хам̣ ва̄’’ти вуттам̣. ‘‘чӣварака̄ласамайо на̄ма анаттхате катхине васса̄насса паччхимо ма̄со, аттхате катхине ¶ пан̃ча ма̄са̄’’ти (па̄ра̄. 649) вуттатта̄ ‘‘ма̄самекам̣ ва̄ пан̃ча ва̄’’ти вуттам̣, ма̄сам̣ ва̄ екам̣ пан̃ча ва̄ ма̄сети аттхо. ‘‘бхиккхуно панева ака̄лачӣварам̣ уппаджджеййа, а̄кан̇кхама̄нена бхиккхуна̄ пат̣иггахетаббам̣. пат̣иггахетва̄ кхиппамева ка̄ретаббам̣. но часса па̄рипӯри, ма̄сапарамам̣ тена бхиккхуна̄ там̣ чӣварам̣ никкхипитаббам̣ ӯнасса па̄рипӯрийа̄ сатийа̄ пачча̄са̄йа̄’’ти (па̄ра̄. 499) вуттатта̄ ‘‘пачча̄са̄ сати ма̄сака’’нти вуттам̣. нуппа̄дайатӣти анадхит̣т̣хитам̣ авикаппитам̣ ниссаггим̣ на джанайатӣти аттхо. викаппана̄виниччхайо.
викаппана̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
32. ниссайаниддесаван̣н̣ана̄
230. бйаттасса̄ти еттха китта̄вата̄ бйатто хотӣти че? ниссайамуччанакена пана саббантимена дхаммапариччхедена аттхато ча бйан̃джанато ча две ма̄тика̄ пагун̣а̄ ва̄чуггата̄ ка̄табба̄, паккхадивасесу дхаммасса̄ванаттха̄йа суттантато чатта̄ро бха̄н̣ава̄ра̄, сампатта̄нам̣ париса̄нам̣ парикатханаттха̄йа андхакавиндамаха̄ра̄хулова̄дадхаммаккхандхасадисо еко катха̄магго, сан̇гхабхаттаман̇гала̄ман̇галесу анумоданаттха̄йа тиссо анумодана̄, упосатхаппава̄ран̣а̄дивиджа̄нанаттхам̣ камма̄каммавиниччхайо ¶ , саман̣адхаммакаран̣аттхам̣ сама̄дхивасена ва̄ випассана̄васена ва̄ арахаттапарийоса̄нам̣ екам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ еттакам̣ уггахетаббам̣. етта̄вата̄ бйатто на̄ма хоти ча̄тудисо, итаратха̄ абйатто.
231. ида̄ни ниссайаггахан̣а̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘екам̣са’’нтиа̄ди вуттам̣. еттха (маха̄ва. 103) а̄йасматоти а̄йасмантам̣.
232. ида̄ни ¶ пат̣иппассаддхивидха̄нам̣ дассетум̣ ‘‘пакканте’’тиа̄ди вуттам̣, ‘‘пан̃чима̄, бхиккхаве, ниссайаппат̣иппассаддхийо упаджджха̄йамха̄. упаджджха̄йо пакканто ва̄ хоти виббханто ва̄ ка̄лакато ва̄ паккхасан̇канто ва̄ а̄н̣аттийева пан̃чамӣ’’ти (маха̄ва. 83), ‘‘чхайима̄, бхиккхаве, ниссайаппат̣иппассаддхийо а̄чарийамха̄. а̄чарийо пакканто ва̄ хоти виббханто ва̄ ка̄лакато ва̄ паккхасан̇канто ва̄ а̄н̣аттийева пан̃чамӣ, упаджджха̄йена ва̄ самодха̄нагато хотӣ’’ти идам̣ пана убхайам̣ идха дасситам̣. саче а̄чарийупаджджха̄йа̄ са̄мантавиха̄ресупи апариккхиттесу лед̣д̣упа̄тадвайаббхантаре васанти, ниссайо на пат̣иппассамбхати. париккхиттесупи на пат̣иппассамбхатӣти еке. а̄чарийа̄ пана на иччханти. касма̄ти че? ниссайаггахан̣аппат̣иппассаддхӣнам̣ упача̄расӣма̄йа париччхиннатта̄. лед̣д̣упа̄тена упача̄расӣма̄париччхедо пана апариккхиттесу ева лаббхати, на париккхиттесу. тасма̄ а̄чарийа̄нам̣ виниччхайева т̣ха̄таббам̣.
паккантети еттха (маха̄ва. ат̣т̣ха. 83) саче а̄чарийо антева̄сикам̣ ана̄мантетва̄ва упача̄расӣмам̣ атиккамати, ниссайо пат̣иппассамбхати. саче упача̄расӣмам̣ анатиккамитва̄ва ниваттати, на пат̣иппассамбхати. а̄чарийам̣ ана̄мантетва̄ антева̄сикасса гаманепи есева найо. саче а̄чарийо каттхачи гантука̄мо антева̄сикам̣ а̄пуччхати, антева̄сикопи ‘‘са̄дху са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхати, тан̇кхан̣е ева пат̣иппассамбхати. евам̣ а̄чарийам̣ а̄пуччхитва̄ антева̄сикасса гаманепи. двӣсупи антовиха̄рейева т̣хитесу а̄чарийо ва̄ антева̄сикам̣, антева̄сико ва̄ а̄чарийам̣ ана̄пуччхитва̄ва саче две лед̣д̣упа̄те атиккамати, пат̣иппассамбхати. паккхасан̇канте ва̄ виббханте ва̄ ка̄лакате ва̄ тан̇кхан̣ейева пат̣иппассамбхати ¶ . а̄н̣атти на̄ма ниссайаппан̣а̄мана̄. дассанасаванавасена дувидхам̣ самодха̄нам̣.
233. аладжджинти ¶ еттха –
‘‘сан̃чичча а̄паттим̣ а̄паджджати;
а̄паттим̣ паригӯхати;
агатигаманан̃ча гаччхати;
едисо вуччати аладжджипуггало’’ти. (пари. 359) –
евам̣ вуттам̣. ‘‘на бхиккхаве аладжджинам̣ нисса̄йа ваттхаббам̣. йо васеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 120) хи вуттам̣.
234. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, аддха̄намаггаппат̣ипаннена бхиккхуна̄ ниссайам̣ алабхама̄нена анисситена ваттху’’нти (маха̄ва. 121) вуттатта̄ ‘‘аддхикасса̄’’ти вуттам̣. гила̄нупат̣т̣ха̄касса ча йа̄читасса̄ти самбандхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄нупат̣т̣ха̄кена бхиккхуна̄ ниссайам̣ алабхама̄нена йа̄чийама̄нена анисситена ваттху’’нти (маха̄ва. 121) хи вуттам̣. саллаккхентена пха̄суканти пха̄сувиха̄рам̣ саллаккхентена. идам̣ пана париха̄рам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 121) сота̄панна̄диарийаса̄вако ва̄ тха̄магатасаматхавипассана̄ла̄бхӣ ва̄ ба̄лапутхуджджано ва̄ на лабхати. йасса кхо пана саматхавипассана̄ тарун̣а̄ хоти, на тха̄магата̄, айам̣ лабхати. асанте ниссайада̄йаке ‘‘йада̄ пат̣ирӯпо ниссайада̄йако а̄гаччхиссати, тада̄ тасса нисса̄йа васисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ йа̄ва а̄са̄л̣хӣпун̣н̣ама̄, та̄ва васитум̣ лабхати. саче пана а̄са̄л̣хӣма̄се ниссайада̄йакам̣ на лабхати, йаттха аттхи, таттха гантаббам̣. антовассе пана анисситена ваттхум̣ на ват̣т̣ати. сабха̄ге ¶ да̄йаке асанте васитум̣ лаббхатӣти саббападесу йоджана̄ ка̄табба̄. ниссайавиниччхайо.
ниссайаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
33. ка̄йабандхананиддесаван̣н̣ана̄
235. ака̄йабандханоти ¶ ка̄йабандханам̣ абандхитва̄ти аттхо. тато пат̣т̣ха̄йа чӣварам̣ па̄рупитаббам̣, тато пат̣т̣ха̄йа ева ка̄йабандханам̣ бандхитаббам̣. ‘‘на бхиккхаве ака̄йабандханена га̄мо пависитаббо. йо пависеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 278) хи вуттам̣. таттхева̄сатийа̄ гатоти асатийа̄ гато йаттха сарати, таттхева бандхитаббам̣. саритва̄ пана йа̄ва на бандхати, та̄ва пин̣д̣а̄йа чаритум̣ на ват̣т̣ати. йади антога̄ме сарати, ка̄йабандхане сати екаманте т̣хатва̄ бандхитаббам̣, асати че никкхамитва̄ бандхитва̄ пуна пин̣д̣а̄йа пависитаббанти ваданти.
236. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, две ка̄йабандхана̄ни пат̣т̣икам̣ сӯкарантака’’нти (чӯл̣ава. 278) вуттатта̄ ‘‘дувидха’’нти вуттам̣. таттха сӯкарантам̣ на̄ма кун̃чика̄косака̄ вийа анте сусирам̣ катва̄ кот̣т̣итам̣. раджджу ча ека̄ти екават̣т̣а̄ раджджу ча. тадануломика̄ти тесам̣ двиннам̣ ануломика̄.
237. маччхакан̣д̣акакхаджджурӣ-патта̄ мат̣т̣ха̄ ча пат̣т̣ика̄ти еттха (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 278) ете маччхакан̣т̣ака̄дайо мат̣т̣ха̄ вика̄рарахита̄ пат̣т̣ика̄ ча тадантогадха̄ти адхиппа̄йо. лаббха̄ даса̄ чатассоти ека̄йа ва̄ двӣсу ва̄ тӣсу ва̄ катха̄ ева наттхӣти адхиппа̄йо, тато парам̣ на ват̣т̣ати. антесӯти убхосу антесу. гун̣асуттаканти дигун̣асуттакам̣.
239. макарамукха̄динти ¶ а̄ди-саддена дед̣д̣убхасӣсам̣ гахитам̣. убхантети убхосу антесу. касса̄ти? видхасса. гхат̣ака̄ти гхат̣акато. лекха̄ти лекха̄йа. гхат̣акато ча лекха̄йа ча ан̃н̃ам̣ читтакам̣ на каппатӣти аттхо.
240. дед̣д̣убхаканти (чӯл̣ава. 278; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 278) удакасаппасирасадисам̣. мураджанти бахураджджуке екато сан̇кад̣д̣хитва̄ ека̄йа раджджуйа̄ паливет̣хетва̄ катараджджу. маддавӣн̣анти па̄ман̇гасадисам̣. кала̄буканти анекават̣т̣ам̣. ета̄ни пана сабба̄ни на каппанти. даса̄су две маджджхима̄ти мураджам̣ маддавӣн̣анти две маджджхима̄ ева. каппарети каппантӣти аттхо.
241. ган̣т̣хийо ¶ ча̄пӣти (чӯл̣ава. 279) чӣвараган̣т̣хийопи. вел̣уа̄димайа̄ каппантӣти пасан̇гена вуттам̣. ка̄йабандханавиниччхайо.
ка̄йабандхананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
пат̣хамабха̄н̣ава̄рам̣.
34. патхавӣниддесаван̣н̣ана̄
242. джа̄та̄ (па̄чи. 86; па̄чи. ат̣т̣ха. 86-88; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. патхавӣкхан̣анасиккха̄падаван̣н̣ана̄) аджа̄та̄ти дувидха̄ патхавӣти аттхо. ида̄ни тадубхайам̣ дассетум̣ ‘‘суддхаматтикапам̣сука̄’’тиа̄дима̄ха. таттха суддхаматтикапам̣сука̄ ча адад̣д̣ха̄ ча бахуматтикапам̣сука̄ ча ча̄тума̄са̄дхиковат̣т̣хапам̣суматтикара̄си ча джа̄тапатхавӣти самбандхо. еттха пана адад̣д̣ха̄ти уддханапачанакумбхака̄ра̄ва̄пабха̄джанапачана̄дивасена татха̄ татха̄ адад̣д̣ха̄. айам̣ пана висум̣ наттхи, суддхапам̣суа̄дӣсу ан̃н̃атара̄ва ведитабба̄. суддхапам̣су суддхаматтика̄ ¶ йебхуййенапам̣су йебхуййенаматтика̄ атирекача̄тума̄са̄дхиковат̣т̣хаматтика̄пам̣супун̃джа̄ ча адад̣д̣ха̄ ча̄ти айам̣ сабба̄пи джа̄тапатхавӣти ведитабба̄.
243. дутийа̄ти аджа̄тапатхавӣти аттхо. вуттара̄сӣти маттикара̄си ча пам̣сура̄си ча ча̄тума̄сомават̣т̣хако аджа̄тапатхавӣти аттхо.
244. ида̄ни йебхуййенаматтика̄ йебхуййенапам̣сука̄ йебхуййенасаккхара̄ти евам̣ вутта̄су китта̄вата̄ йебхуййата̄ хотӣти там̣ дассетум̣ ‘‘две бха̄га̄’’тиа̄дима̄ха. таттха тӣсу бха̄гесу две бха̄га̄ маттика̄ йасса̄ бхӯмийа̄, еса̄ йебхуййаматтика̄ти самбандхо. упад̣д̣хапам̣суа̄дайопи каппийа̄ ева акаппийабха̄гасса анатирекато. ‘‘йебхуййенаматтика̄ йебхуййенапам̣сука̄’’ти (па̄чи. 86) хи вуттам̣, на ‘‘упад̣д̣хаматтика̄, упад̣д̣хапам̣сука̄’’ти. сесесупӣти йебхуййапам̣сука̄дӣсупи.
245. джа̄тасан̃н̃исса ¶ па̄читтӣти самбандхо. двел̣хасса виматисса дуккат̣ам̣. джа̄те аджа̄тасан̃н̃исса ана̄патти.
246. ека̄йа̄н̣аттийа̄ ека̄ти саче саким̣ а̄н̣атто дивасампи кхан̣ати, а̄н̣а̄пакасса ека̄ ева̄ти аттхо. ва̄часоти ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа̄ти аттхо.
247. еттха ‘‘джа̄лехи агги’’нти ва̄ ваттум̣ на ват̣т̣ати. анийаметва̄ пана ‘‘поккхаран̣им̣ кхан̣а, патхавим̣ кхан̣а, ва̄пим̣ кхан̣а, а̄ва̄т̣ам̣ кхан̣а, кандам̣ кхан̣а̄’’ти ваттум̣ ват̣т̣ати.
248. едисанти еттха ан̃н̃ампи еварӯпам̣ каппийавоха̄равачанам̣ ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо.
249. копетум̣ ¶ лаббханти самбандхо, гхат̣а̄дӣхи гахетум̣ саккун̣еййакам̣ уссин̃чанӣйакаддамам̣.
251-2. удакасантике патитети самбандхо. удаке патитам̣ пана саббака̄лам̣ каппийамева, тасма̄ акаппийам̣ дассетум̣ ‘‘удакасантике’’ти вуттам̣. па̄са̄н̣е лагге радже ча навасон̣д̣ийа̄ патите радже ча̄ти самбандхо. аббхока̄сут̣т̣хите ваммике ча маттика̄кут̣т̣е ча̄ти аттхо, татха̄ етепи саббе ча̄тума̄са̄дхиковат̣т̣ха̄ на копетабба̄ти аттхо.
253-5. бхӯмим̣ викопайам̣ тхамбха̄дим̣ ган̣хитум̣ на ча каппатӣти самбандхо. дха̄ра̄йа̄ти пасса̄вадха̄ра̄йа. падам̣ дассесса̄мӣти самбандхо.
257. секоти син̃чанам̣. бхӯмийа̄ аллахаттхам̣ т̣хапетва̄ти самбандхо.
258. авасе сатӣти хаттхада̄ха̄дӣсу а̄пада̄сӯти аттхо. патхавӣвиниччхайо.
патхавӣниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
35. париккха̄раниддесаван̣н̣ана̄
259-260. гирикӯт̣анти ¶ макарадантакам̣. сиббитун̃ча чхиндитун̃ча на ват̣т̣атӣти саббаттха йоджана̄. дан̣д̣ети чхаттадан̣д̣е.
261. сиббитум̣ ва̄ пан̃джарам̣ винандхитум̣ ва̄ тхираттхам̣ чхатте бандхитум̣ дан̣д̣е лекха̄ ват̣т̣атӣти самбандхо. саче вуттаппака̄рам̣ акаппийачхаттам̣ ¶ лабхати, гхат̣акампи ва̄л̣арӯпампи чхиндитва̄ дха̄ретаббам̣, лекха̄пи гхам̣сетва̄ апанетабба̄, суттакена ва̄ дан̣д̣о вет̣хетаббо.
262. анува̄там̣ сандха̄йа ‘‘анте ва̄’’ти вуттам̣. двиннам̣ пат̣т̣а̄нам̣ сан̇гхат̣итат̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа ‘‘пат̣т̣амукхе ва̄пӣ’’ти вуттам̣. варакасӣса̄ка̄рена сиббанам̣ сандха̄йа ‘‘вен̣ика̄’’ти ча сатапада̄ка̄рена сиббанам̣ сандха̄йа ‘‘сан̇кхалика̄пи ва̄’’ти ча вуттам̣. сатападисадисам̣ ан̃н̃ам̣ ва̄ сӯчивика̄рам̣ на каппати, пакатисӯчикаммамева ват̣т̣атӣти аттхо. па̄л̣икан̣н̣икаа̄дикам̣ чӣваре на ча каппатӣти самбандхо.
263-4. чатукон̣а̄ва (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.85) каппарети самбандхо. аггхиканти аггхийам̣ четийасадисам̣. еттха̄ти ган̣т̣хипа̄сакапат̣т̣е. кон̣асутта̄ ча пӣл̣ака̄ти на кевалам̣ чатукон̣а̄ ган̣т̣хикапа̄сакапат̣т̣а̄ва каппанти, атха кхо дувин̃н̃еййа̄ кон̣асуттапӣл̣ака̄ ча каппарети аттхо. гандхам̣ телам̣ ва̄ти гандхам̣ ва̄ телам̣ ва̄.
265. раттанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.85) раджитам̣. ан̃н̃ена ва̄ти муггара̄дина̄ ва̄. катва̄ти т̣хапетва̄. паха̄ре на ча мут̣т̣хина̄ти мут̣т̣хина̄ на паха̄реййа̄ти аттхо.
266-7. чхаттават̣т̣ийам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.85) лекхам̣ т̣хапетва̄ дхаммакаран̣е лекха̄ на ват̣т̣атӣти самбандхо. кун̃чика̄йа ча пиппхале ча ман̣ика̄ ча пӣл̣ака̄ ча на ват̣т̣атӣти самбандхо. таттха ман̣ика̄ти ека̄ ева ват̣т̣аман̣ика̄. пӣл̣ака̄ муттара̄джисадиса̄ бахӯ.
268-9. ма̄ла̄дйаран̣ийанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.85) аран̣ийам̣ ма̄ла̄ди ван̣н̣амат̣т̣хам̣ на ват̣т̣атӣти ¶ самбандхо. евам̣ саббаттха. типусӣсамайе паттаман̣д̣але бхиттикамман̃ча на ват̣т̣атӣти аттхо. хитва̄ти т̣хапетва̄. сӯчисан̣д̣а̄сако (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.85) ¶ на̄ма сӯчим̣ д̣ам̣са̄петва̄ гхам̣ситум̣ като да̄румайо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, макарадантакам̣ чхиндиту’’нти (чӯл̣ава. 253) вуттатта̄ паттаман̣д̣але макарадантакам̣ ват̣т̣ати, ан̃н̃ам̣ бхиттикамма̄дивика̄рамева на ват̣т̣ати, тасма̄ гирикӯт̣ам̣ паттаман̣д̣але т̣хапетва̄ авасесе на ват̣т̣атӣти ведитаббам̣.
272. сена̄санети (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.85) па̄са̄да̄дисена̄санети аттхо.
273. пумиттхирӯпарахитанти пурисарӯпаиттхирӯпарахитанти аттхо. париккха̄равиниччхайо.
париккха̄раниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
36. бхесаджджаниддесаван̣н̣ана̄
274-5. сахадхамминам̣ лаббхам̣ бхесаджджакаран̣анти самбандхо. на кевалам̣ пан̃чаннам̣ сахадхаммика̄нам̣йева бхиккха̄чарийавин̃н̃аттисакехи бхесаджджакаран̣ам̣ лаббхати, атха кхо апаресампи пан̃чаннам̣ лаббхати, те дассенто ‘‘питӯна’’нтиа̄дима̄ха. питӯнанти ма̄та̄питӯнанти аттхо. йе ма̄та̄питаро джагганти упат̣т̣хаханти, те тадупат̣т̣ха̄ка̄ на̄ма. бхиккхум̣ ева нисса̄йа джӣванто бхиккхунисситако на̄ма. паббаджджа̄пеккхо ‘‘бхан̣д̣ӯ’’ти вуччати.
276. апаресампи дасаннам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, те дассетум̣ ‘‘маха̄чӯл̣апита̄’’тиа̄дима̄ха. еттха (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.185-187) пана маха̄пита̄ чӯл̣апита̄ маха̄ма̄та̄ чӯл̣ама̄та̄ маха̄бха̄та̄ чӯл̣абха̄та̄ маха̄бхагинӣ чӯл̣абхагинӣти имехи ат̣т̣хахи а̄ди-саддена питубхагинин̃ча ¶ ма̄тубха̄тикан̃ча гахетва̄ даса. етесам̣ пана сакена бхесаджджена ка̄таббам̣. аттанийе ча асатӣти па̄т̣хасесо.
277. на кевалан̃ча етесам̣ дасаннам̣, имехи самбандха̄нам̣ путтанатта̄дӣнам̣ йа̄васаттама̄ кулапариват̣т̣а̄ ¶ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти дассанаттхам̣ ‘‘куладӯсана̄’’тиа̄дима̄ха. ан̃н̃опи (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.285-287) йо а̄гантуко ва̄ чоро ва̄ йуддхапара̄джито ва̄ иссаро н̃а̄такехи париччатто ва̄ гамийамануссо ва̄ гила̄но хутва̄ виха̄рам̣ пависати, саббесампи апачча̄сӣсантена бхесаджджам̣ ка̄таббам̣.
278. ма̄та̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.185-187) пита̄ тадупат̣т̣ха̄ко бхиккхунисситако пан̣д̣упала̄со веййа̄ваччакароти имесам̣ чханнам̣ ана̄мат̣т̣хапин̣д̣апа̄то ава̄ритоти аттхо. кин̃ча бхиййо – да̄марикачорасса ча иссарийасса ча да̄тумава̄ритоти аттхо.
279. тесанти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.185-187) гахат̣т̣ха̄нам̣. са̄саногадханти ратанапариттаа̄т̣а̄на̄т̣ийапаритта̄дипариттам̣ бхан̣итаббанти аттхо.
280. ‘‘а̄гантва̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.185-187) сӣлам̣ дету, дхамман̃ча париттан̃ча бха̄сатӯ’’ти кеначи песитоти самбандхо. да̄тум̣ ваттунти сӣлам̣ да̄тум̣, дхамман̃ча париттан̃ча ваттум̣ лаббхатӣти аттхо. бхесаджджавиниччхайо.
бхесаджджаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
37. уггаханиддесаван̣н̣ана̄
281. дасабхедампӣти ¶ саче кеначи хет̣т̣ха̄ дасситам̣ дасавидхам̣ ратанам̣ а̄нетва̄ ‘‘идам̣ сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ навакаммасса ва̄ ан̃н̃апуггаласса ва̄ суттантикаган̣асса ва̄ даммӣ’’ти вутте ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхантасса дуккат̣ам̣ хотӣти аттхо.
282-3. тесу дасавидхесу ратанесӯти аттхо. двӣсӯти раджатаджа̄тарӯпесу. ган̣асан̇гхапуггале (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.538-539) ана̄маситва̄ ‘‘идам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ четийасса дамми, навакаммасса ¶ даммӣ’’ти вутте на пат̣иккхипети аттхо. ким̣ ка̄таббанти че? там̣ дассетум̣ ‘‘ваде’’тиа̄ди вуттам̣. ‘‘име евам̣ вадантӣ’’ти каппийака̄ра̄нам̣ а̄чиккхитаббанти аттхо.
284. на кевалам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣а̄дикамева, ан̃н̃ампи кхеттаваттха̄дикам̣ акаппийам̣ на сампат̣иччхитаббанти там̣ дассетум̣ ‘‘кхеттам̣ ваттху’’нтиа̄дима̄ха. да̄сапасуа̄дикам̣ да̄сапасва̄дикам̣. саче хи кочи ‘‘майхам̣ сассасампа̄дакам̣ маха̄тал̣а̄кам̣ аттхи, там̣ сан̇гхасса даммӣ’’ти вадати, тан̃че сан̇гхо сампат̣иччхати. пат̣иггахан̣епи парибхогепи а̄паттийева. евам̣ сесесупи.
каппийена камена ган̣хеййа̄ти самбандхо. ‘‘кхеттам̣ даммӣ’’ти вутте ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти пат̣иккхипитва̄ ‘‘ито чатта̄ро паччайе парибхун̃джатха̄’’ти ва̄ ‘‘чатупаччайапарибхогаттха̄йа даммӣ’’ти ва̄ вадати че, гахетаббам̣. ваттхумхипи есева найо. ‘‘тал̣а̄кам̣ даммӣ’’ти вутте пат̣иккхипитва̄ ‘‘чатта̄ро паччайе парибхун̃джатха̄’’ти ва̄ ‘‘сан̇гхо удакам̣ парибхун̃джиссати, бхан̣д̣акам̣ дховиссатӣ’’ти ва̄ а̄дина̄ найена вутте сампат̣иччхитаббам̣. ‘‘да̄сам̣ даммӣ’’ти вутте пат̣иккхипитва̄ ‘‘а̄ра̄микам̣, веййа̄ваччакарам̣, каппийака̄ракам̣ даммӣ’’ти ¶ вутте сампат̣иччхитаббам̣. ‘‘гомахим̣сааджел̣ака̄дайо даммӣ’’ти вутте пат̣иккхипитва̄ ‘‘пан̃чагорасапарибхогаттха̄йа̄’’ти вутте сампат̣иччхитаббам̣. едисам̣ гахан̣ам̣ сандха̄йа ‘‘пат̣иккхипитва̄ ган̣хеййа̄’’ти вуттам̣.
285-6. навама̄тикакеда̄ратал̣а̄какирийа̄ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.238-239) ча анаве пуббе каппийавоха̄рена пат̣иккхипитва̄ гахитатал̣а̄ке маттикуддхаран̣ан̃ча бхиннат̣т̣ха̄не па̄л̣ибандхо ча дуббалат̣т̣ха̄не а̄л̣ийа̄ тхирака̄ро ча анаве кеда̄ре пура̄н̣абха̄гато атирекабха̄гаггахан̣ан̃ча наве кеда̄ре апариччхиннабха̄ге ‘‘сассе детха еттаке’’ти каха̄пан̣ут̣т̣ха̄панан̃ча̄пӣти идам̣ саббам̣ бхиккхусса ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. саче кароти, евама̄дикам̣ саббесампи акаппийанти аттхо.
287-9. ида̄ни там̣йева акаппийам̣ дассетум̣ ‘‘аватва̄’’тиа̄ди вуттам̣. тассаттхо (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.238-239) – йо пана ‘‘каса, ваппа’’ ичча̄дикам̣ аватва̄ ‘‘еттика̄йа бхӯмийа̄ еттако бха̄го деййо’’ти бхӯмим̣ ва̄ патит̣т̣ха̄пети, ‘‘еттаке бхӯмибха̄ге сассам̣ катам̣, еттакам̣ ган̣хатха̄’’ти кассаке ваданте пама̄н̣аган̣ханаттхам̣ дан̣д̣араджджубхи минати, кхале т̣хатва̄ раккхан̣а̄дӣни кароти, тассева акаппийанти.
290. бхан̣д̣а̄га̄рикасӣсена ¶ питусантакампи саче пат̣иса̄меййа, па̄читтийанти аттхо.
291-2. питӯнанти ма̄та̄питӯнам̣. са̄т̣ака̄дикаппийам̣ ваттхум̣. ‘‘пат̣иса̄метва̄ дехӣ’’ти вуттети самбандхо. па̄тетва̄на гате йасма̄ аджджха̄ра̄масиккха̄падавасена (па̄чи. 505-506) палибодхо, тасма̄ гопитум̣ лаббханти аттхо.
293-4. сакам̣ ¶ ва̄сиа̄дипариккха̄ранти аттхо. идам̣ т̣ха̄нам̣ гуттанти дассетаббам̣. ‘‘еттха т̣хапетха̄’’ти пана на ваттаббам̣.
295. еттха ‘‘ан̃н̃о кочи на пависати, бхиккхӯхи ва̄ са̄ман̣ерехи ва̄ гахитам̣ бхависсатӣ’’ти сан̇кантӣти аттхо. ваттхумхӣти алан̇ка̄ра̄диваттхумхӣти аттхо. та̄дисети йа̄дисе ваттхумхи нат̣т̣хе а̄сан̇ка̄ хоти, та̄дисе ваттхумхи нат̣т̣хети самбандхо.
296. ида̄ни асан̇китаббат̣т̣ха̄нам̣ дассетум̣ ‘‘виха̄ра̄васатхассанто’’тиа̄дима̄ха. виха̄расса ча гхарасса ча̄ти аттхо. ратананти дасавидхам̣ ратанам̣. ратнасамматанти са̄т̣акавет̣хана̄дикам̣. гахетва̄на̄ти каппийака̄раке асати аттана̄пи гахетва̄на никкхипеййа̄ти аттхо. маггеран̃н̃епӣти маггепи аран̃н̃епи. та̄дисети ‘‘бхиккхӯхи гахитам̣ бхависсатӣ’’ти а̄сан̇китаббат̣т̣ха̄не. патирӯпам̣ карӣйатӣти магге ва̄ аран̃н̃е ва̄ та̄дисам̣ бхан̣д̣ам̣ пасситва̄ магга̄ оккамма нисӣдитаббам̣, са̄микесу а̄гатесу там̣ т̣ха̄нам̣ а̄чиккхитаббам̣. саче са̄мике на пассати, ратанасамматам̣ пам̣сукӯлам̣ гахетаббам̣. ратанан̃че хоти, тун̣хӣбхӯтена гантаббанти аттхо. айам̣ магга̄ран̃н̃акесу пат̣ипатти. виха̄ра̄васатха̄нам̣ пана анто та̄дисам̣ дисва̄ бхан̣д̣акам̣ мун̃читва̄ ‘‘еттха еттака̄ каха̄пан̣а̄’’тиа̄дина̄ найена рӯпена ва̄ лан̃чхана̄йа ва̄ пилотика̄йа ва̄ сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ никкхипитаббам̣, тато паккамантена патирӯпа̄нам̣ бхиккхӯнам̣ а̄чиккхитаббам̣. уггахавиниччхайо.
уггаханиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
38. куладӯсананиддесаван̣н̣ана̄
297. ‘‘кула̄ни ¶ ¶ дӯсети пуппхена ва̄ пхалена ва̄ чун̣н̣ена ва̄ маттика̄йа ва̄ дантакат̣т̣хена ва̄ вел̣уйа̄ ва̄ веджджика̄йа ва̄ джан̇гхапесанийена ва̄’’ти (па̄ра̄. 437) вуттатта̄ та̄ни ат̣т̣ха ваттхӯни дассетум̣ ‘‘пуппха’’нтиа̄дима̄ха. има̄йа миччха̄пат̣ипаттийа̄ кула̄нам̣ ан̃н̃есу сӣлавантесу паса̄дам̣ дӯсети вина̄сетӣти куладӯсанам̣ дуккат̣ам̣ а̄паджджати. там̣ пана аттано сантаке ча парасантаке ча ведитаббам̣.
298. ида̄ни имесу ваттхӯсу на кевалам̣ куладӯсанадуккат̣амева а̄паджджати, тхуллаччайа̄дӣнипи а̄паджджатӣти дассетум̣ ‘‘тхуллаччайа’’нтиа̄дима̄ха. сан̇гхикам̣ гарубхан̣д̣ам̣ иссарена дентасса тхуллаччайанти самбандхо. сена̄санаттха̄йа нийамитам̣ пана пуппха̄ди гарубхан̣д̣ам̣ хоти. сан̇гхасса ва̄ ан̃н̃асса ва̄ сантакам̣ тхеййачиттена дентасса дуккат̣а̄дӣни хонтӣти па̄т̣хасесо, тасса бхан̣д̣асса аггхавасена дуккат̣атхуллаччайапа̄ра̄джика̄ни хонтӣти аттхо.
299-300. саббатха̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.431) каппийавоха̄раакаппийавоха̄рапарийа̄йаобха̄санимиттакамма̄дӣхи на ват̣т̣атӣти аттхо. ватиа̄дӣни катва̄ джаггитун̃ча. аттано парибхогаттханти пхалапарибхогаттхам̣. ропана̄дӣнӣти ропа̄пана̄дӣни. а̄ди-саддена син̃ча̄панаочина̄пана̄дӣни гахита̄ни. кудда̄лакхан̣иттива̄сипхарасуудакабха̄джана̄дӣни а̄харитва̄ самӣпе т̣хапанавасена нимиттато ча кудда̄лакхан̣итта̄дӣни ча ма̄ла̄ваччхе ча гахетва̄ т̣хите ‘‘са̄ман̣ера̄дайо дисва̄ ‘тхеро ка̄ра̄петука̄мо’ти а̄гантва̄ каронтӣ’’ти сан̃н̃а̄йа обха̄сато ча ‘‘имам̣ руккхам̣ джа̄на, имам̣ а̄ва̄т̣ам̣ джа̄на̄’’тиа̄дикаппийавоха̄рато ¶ ча ‘‘пан̣д̣итена ма̄ла̄ваччха̄дайо ропа̄петабба̄, на чирассева упака̄ра̄йа сам̣ваттантӣ’’тиа̄дипарийа̄йато ча ропана̄дӣни лаббхарети самбандхо.
301-2. ида̄ни ат̣т̣хасу ваттхӯсу авасеса̄ни две ваттхӯни дассетум̣ ‘‘вутта̄ва веджджика̄ джан̇гхапесане’’ти вуттам̣. таттха веджджика̄ пуббе вутта̄ва, ида̄ни джан̇гхапесана̄дивиниччхайам̣ ваккха̄мӣти аттхо. питароти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.436-437) ма̄та̄питаро. бхан̣д̣унти паббаджджа̄пеккхам̣. бхиккхусса сакам̣ веййа̄ваччакаран̃ча̄ти ете т̣хапетва̄ касива̄н̣иджджа̄дигихикаммесу дӯтаса̄санам̣ харан̣е ¶ дуккат̣анти аттхо. пат̣хамам̣ са̄санам̣ аггахетва̄ пуна там̣ дисва̄ ва̄ тасса сантикам̣ гантва̄ ва̄ вадатопи дуккат̣амева̄ти аттхо. са̄санам̣ аггахетва̄ а̄гата̄нам̣ пана ‘‘бханте, тасмим̣ га̄ме иттханна̄масса ка̄ паваттӣ’’ти пуччхийама̄не катхетум̣ ват̣т̣ати. пуччхитапан̃хе досо наттхи.
303. евам̣ куладӯсанена уппаннапаччайа̄. ‘‘пан̃чаннампӣ’’ти вуттатта̄ анупасампаннена катампи едисам̣ на ват̣т̣ати ева миччха̄джӣватта̄. а̄тума̄ваттху (маха̄ва. 303) четтха нидассанам̣. ким̣ вийа̄ти че, там̣ дассетум̣ ‘‘абхӯта̄рочана̄рӯпа-сабйоха̄руггаха̄диса̄’’ти вуттам̣. таттха уггаха̄диса̄ти етехи уппаннапаччайасадиса̄ти аттхо.
304. ида̄ни пуппха̄дӣни кесам̣ да̄тум̣ ват̣т̣анти, кесам̣ да̄тум̣ на ват̣т̣антӣти там̣ дассетум̣ ‘‘хара̄петва̄’’тиа̄дима̄ха. питӯнам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.436-437) да̄тум̣ лаббхатӣти самбандхо. сесан̃а̄тӣнам̣ патта̄нам̣ ева. лин̇ганти сивалин̇гам̣.
305. татха̄ ¶ пхаланти пхалампи ма̄та̄питӯнам̣ харитва̄пи хара̄петва̄пи да̄тум̣ лаббхатӣти аттхо. на кевалам̣ ма̄та̄питӯнам̣йева, ан̃н̃есампи да̄тум̣ лаббхатӣти дассетум̣ ‘‘гила̄на̄на’’нтиа̄дима̄ха. сапарасантаканти еттха пароти аттано висса̄сан̃н̃а̄тако ева адхиппето.
306. бха̄джентети сан̇гхасса пхалапуппхамхи бха̄джийама̄не самматена деййанти самбандхо. итарена асамматена апалокетва̄ да̄таббанти аттхо.
307. париччхиджджа̄ти а̄гата̄нам̣ да̄таббанти пхалавасена ва̄ руккхавасена ва̄ париччхиндитва̄ти аттхо. итарасса̄ти иссара̄дикасса. катикам̣ ватва̄ти ‘‘имасмим̣ руккхе еттака̄ни пхала̄ни лаббхантӣ’’ти евам̣ ватва̄.
308. сесети маттика̄дантакат̣т̣хавел̣умхи (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.436-437). йатха̄вуттанайо ева̄ти еттха аттано ча парасса ча сантакам̣ куласан̇гахаттха̄йа дадато дуккат̣антиа̄дина̄ хет̣т̣ха̄ вуттанайенева ¶ виниччхайо ведитабботи аттхо. пан̣н̣ампӣти кин̃ча̄пи па̄л̣ийам̣ пан̣н̣ада̄нам̣ на вуттам̣, татха̄пи куладӯсане павесайети аттхо. куладӯсанавиниччхайо.
куладӯсананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
39. вассӯпана̄йиканиддесаван̣н̣ана̄
309-310. ида̄ни вассӯпагаманам̣ дассетум̣ ‘‘пуримика̄’’тиа̄дима̄ха. таттха пуримика̄ паччхимика̄ (маха̄ва. 184; маха̄ва. ат̣т̣ха. 185) чети две вассӯпана̄йика̄ти аттхо. а̄лайапаригга̄хо ва̄ вачӣбхедо ва̄ ¶ вассӯпана̄йика̄ти па̄т̣хасесо. ида̄ни ваттаббам̣ сандха̄йа ‘‘едисо’’ти вуттам̣. ‘‘идха вассам̣ васисса̄мӣ’’ти читтуппа̄деттха а̄лайо (маха̄ва. ат̣т̣ха. 203). а̄лайапаригга̄хо пана вадже ва̄ саттхе ва̄ на̄ва̄йа ва̄ вассам̣ упагантука̄масса таттха сена̄санам̣ алабхантасса лаббхати, саттха̄дӣсу пана вассам̣ упагантум̣ на ват̣т̣атӣти катва̄. йади саттха̄дӣсу кава̄т̣абандхам̣ сена̄санам̣ лаббхати, таттха упагантаббам̣. упагаччхантена ча ‘‘идха вассам̣ упемӣ’’ти тиккхаттум̣ ваттаббам̣. виха̄ре пана вачӣбхедо ва̄ ка̄таббо. саче ‘‘идха вассам̣ васисса̄мӣ’’ти а̄лайо аттхи, асатийа̄ пана вассам̣ на упети, чхиннавассо на хоти, пава̄ретун̃ча лабхати ева.
311. нопетука̄мо а̄ва̄сам̣, тадахӯтиккамеййа ва̄ти па̄т̣хе (маха̄ва. 186) атиккамантасса а̄ва̄сам̣ тадаху вассӯпана̄йика̄типи аттхо. а̄ва̄сам̣ атиккамеййа ва̄ти самбандхо. джа̄нам̣ ва̄нупагаччхатоти еттха виха̄ре нисӣдитва̄пи анупагаччхато дуккат̣а̄патти хотӣти адхиппа̄йо.
312. чхиннавассо (ваджира. т̣ӣ. маха̄вагга 208) ва̄ кеначи антара̄йена пат̣хамам̣ анупагато (маха̄ва. 185-186) ва̄ дутийам̣ упагаччхеййа̄ти самбандхо. тема̄санти пуримам̣ ва̄ тема̄сам̣ паччхимам̣ ва̄ тема̄сам̣. ‘‘на бхиккхаве вассам̣ упагантва̄ пуримам̣ ва̄ паччхимам̣ ва̄ тема̄сам̣ ¶ аваситва̄ ча̄рика̄ паккамитабба̄. йо паккамеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 185) хи вуттам̣.
313-5. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, саттаннам̣ сатта̄хакаран̣ӣйена аппахитепи гантум̣, пагева пахите, ‘бхиккхусса бхиккхунийа̄ сиккхама̄на̄йа са̄ман̣ерасса са̄ман̣ерийа̄ ма̄туйа̄ ча питусса ча, гила̄набхаттам̣ ва̄ парийесисса̄ми, гила̄нупат̣т̣ха̄кабхаттам̣ ва̄ парийесисса̄ми, гила̄набхесаджджам̣ ¶ ва̄ парийесисса̄ми, пуччхисса̄ми ва̄ упат̣т̣хахисса̄ми ва̄’ти сатта̄хам̣ санниватто ка̄таббо’’ти (маха̄ва. 198) вуттатта̄ ‘‘ма̄та̄питӯнаматтха̄йа…пе… упат̣т̣хисса’’нти вуттам̣. таттха̄йам̣ сан̇кхепо – ‘‘ма̄та̄дӣнам̣ гила̄набхаттам̣ ва̄ тадупат̣т̣ха̄кабхаттам̣ ва̄ гила̄на̄нам̣ осадхам̣ ва̄ есиссам̣ парийесисса’’нти ва̄ ‘‘те гила̄не гантва̄ пуччхисса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘упат̣т̣хисса’’нти ва̄ пахитепи аппахитепи сатта̄хакиччена гантум̣ лабхати.
ида̄ни сахадхаммике ева сандха̄йа ‘‘анабхирата’’нтиа̄ди вуттам̣. ‘‘висабха̄гарӯпам̣ дисва̄ анабхирати, тато вӯпака̄сиссам̣, там̣ гахетва̄ ан̃н̃аттха гамисса’’нти адхиппа̄йена гантумпи лаббхатӣти аттхо. куккуччам̣ виноданан̃ча дит̣т̣хим̣ вивечанан̃ча ахам̣ ва̄ кареййам̣ ан̃н̃ехи ва̄ ка̄реййанти самбандхо. парива̄сама̄наттаа̄дӣхи вут̣т̣ха̄нам̣ ва̄ гарука̄. а̄ди-саддена саче сан̇гхена каммам̣ катам̣ хоти, тасса пат̣иппассаддхийа̄ анусса̄ванакаран̣а̄дӣсу уссуккам̣ кареййанти гантум̣ лаббхатӣти аттхо. сатта̄хакиччена̄ти сатта̄хакаран̣ӣйена.
316. дхаммасаванаттхам̣ нимантито евам̣ ваджети аттхо. гарӯ на̄ма а̄чарийупаджджха̄йа̄, техи бхан̣д̣адхованакиччена пахитасса гантум̣ ват̣т̣атӣти аттхо.
317. на бхан̣д̣адхована…пе… дассанети еттха (маха̄ва. ат̣т̣ха. 199) етесупи на ваджети самбандхо. лаббханти еттха ‘‘аджджева а̄гамисса’’нти адӯраго йади на па̄пун̣еййа, лаббханти самбандхо. ким̣ вуттам̣ хоти? ‘‘аджджева а̄гамисса̄мӣ’’ти са̄мантавиха̄рам̣ гантва̄ пуна а̄гаччхантасса антара̄магге саче арун̣ут̣т̣ха̄нам̣ хоти, вассаччхедопи ¶ на хоти, раттиччхедена дуккат̣ампи на̄паджджатӣти вуттам̣ хоти.
318. сесан̃а̄тихӣти ¶ бха̄тубхагинӣа̄дӣхи. бхиккхунисситакена ча пахитети самбандхо. ниддиситва̄ти ‘‘а̄гаччханту бхаданта̄, иччха̄ми да̄нан̃ча да̄тум̣ дхамман̃ча сотум̣ бхиккхун̃ча пасситу’’нтиа̄дина̄ йам̣ кин̃чи ниддиситва̄ва песите гантум̣ ват̣т̣ати. кевалам̣ ‘‘а̄гаччханту бхиккхӯ, иччха̄ми бхиккхӯнам̣ а̄гамана’’нти евам̣ аниддиситва̄ вутте гантум̣ на лаббхатӣти аттхо.
319. аччхара̄йе сататтаноти дасавидхесу антара̄йесу екасмимпи антара̄йе аттано сатӣти аттхо. сан̇гхаса̄маггийа̄ ва̄ вассаччхеде ана̄паттӣти аттхо. вуттан̃хетам̣ ‘‘идха пана, бхиккхаве, вассӯпагато бхиккху пассати самбахуле бхиккхӯ сан̇гхабхеда̄йа параккаманте. татра че бхиккхуно евам̣ хоти, ‘гаруко кхо сан̇гхабхедо вутто бхагавата̄. ма̄ майи саммукхӣбхӯте сан̇гхо бхиджджӣ’ти паккамитаббам̣, ана̄патти вассаччхедасса̄’’ти (маха̄ва. 202). евам̣ чхиннавассо но пава̄райети аттхо.
320. руккхасса сусирети еттха (маха̄ва. 204; маха̄ва. ат̣т̣ха. 203) пана суддхе руккхасусире ева на ват̣т̣ати, махантасса пана сусирасса анто падараччхаданам̣ кут̣икам̣ катва̄ пависанадва̄рам̣ йоджетва̄ упагантум̣ ват̣т̣ати. руккхасса вит̣апети еттха̄пи суддхавит̣апаматте на ват̣т̣ати, маха̄вит̣апе пана ат̣т̣акам̣ бандхитва̄ вуттанайена кут̣икам̣ катва̄ упагантум̣ ват̣т̣ати. чхавакут̣и на̄ма па̄са̄н̣акут̣иканти ваданти. тӣсу пассесу па̄са̄н̣е усса̄петва̄ упари па̄са̄н̣ена пат̣иччханна̄.
321. на̄ва̄дӣсу ¶ пана упагато пава̄ретун̃ча лаббхатӣти самбандхо. вассӯпана̄йикавиниччхайо.
вассӯпана̄йиканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
40. авебхан̇гийаниддесаван̣н̣ана̄
322-4. а̄ра̄ма̄ра̄маваттхӯнӣти ¶ еттха (чӯл̣ава. 321; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) а̄ра̄мо на̄ма пуппха̄ра̄мо ва̄ пхала̄ра̄мо ва̄. ман̃чо пӣт̣хам̣ бхиси биббохана̄дисайана̄санам̣. лохакумбхӣа̄дайо ка̄л̣алохатамбалоха̄димайа̄. бха̄н̣ако удакача̄т̣и. пан̃чете авибха̄джийа̄ти бха̄джетва̄ на гахетабба̄, гахита̄пи сан̇гхасантака̄ ева̄ти аттхо. еттха пана а̄ра̄мо а̄ра̄маваттхӯти пат̣хамам̣, виха̄ро виха̄раваттхӯти дутийам̣, ман̃чо пӣт̣хам̣ бхиси биббохананти татийам̣, лохакумбхӣ…пе… никха̄дананти чатуттхам̣, валли…пе… да̄рубхан̣д̣ам̣ маттикабхан̣д̣анти пан̃чаманти евам̣ има̄ни ра̄сивасена пан̃ча хонти, сарупавасена анека̄ни хонти. хонти четтха –
‘‘двисан̇гаха̄ни две хонти, татийам̣ чатусан̇гахам̣;
чатуттхам̣ навакот̣т̣ха̄сам̣, пан̃чамам̣ ат̣т̣хабхедана’’нти. (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321);
325. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ависсаджджийа̄ни на виссаджджетабба̄ни сан̇гхена ва̄ ган̣ена ва̄ пуггалена ва̄, виссаджджита̄нипи ависсаджджита̄ни хонти. йо виссаджджеййа, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти (чӯл̣ава. 321) вуттатта̄ ‘‘бха̄джита̄пи абха̄джита̄’’ти вуттам̣. етети вуттаппака̄ра̄ пан̃чапи ‘‘гарубхан̣д̣а̄нӣ’’ти ча ‘‘ависсаджджийа̄нӣ’’ти ча ча-саддена ‘‘авебхан̇гийа̄нӣ’’ти ча вуччантӣти аттхо.
326-8. ида̄ни ¶ пуримесу тӣсу ра̄сӣсу саббасса гарубхан̣д̣атта̄ те ана̄маситва̄ паччхимесу двӣсу ра̄сӣсу екаччасса агарубхан̣д̣асса̄пи аттхита̄йа там̣ дассетум̣ а̄рабхантопи тесу двӣсу бахувисайам̣ пат̣хамам̣ дассетум̣ ‘‘валлид̣д̣хаба̄хуматта̄пӣ’’тиа̄дима̄ха̄ти н̃а̄таббам̣. тасса̄йам̣ сан̇кхепо (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) – валли ад̣д̣хаба̄хуматта̄пи вел̣у ат̣т̣хан̇гула̄йатопи тин̣а̄ди мут̣т̣химаттампӣти еттха а̄ди-саддена мун̃джапаббаджам̣ сан̇ган̣ха̄ти, пан̣н̣ам̣ екампи маттика̄ па̄ката̄ ва̄ пан̃чаван̣н̣а̄ ва̄ судха̄кан̇гут̣т̣хаа̄дика̄ти а̄ди-саддена саджджуласаджа̄тихин̇гулака̄ди ва̄ та̄лапаккаппама̄н̣а̄пи йехи кехичи сан̇гхасса динна̄ ва̄ сан̇гхике тин̣акхетта̄димхи джа̄та̄ ва̄ раккхитагопитабхӯмибха̄ге уппанна̄ таттхаджа̄така̄ ва̄ сан̇гхика̄ раккхита̄ ева абха̄джийа̄ти аттхо.
ида̄ни ¶ йе четтха бха̄джитабба̄, те дассетум̣ ‘‘нит̣т̣хите’’тиа̄дима̄ха, сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ камме нит̣т̣хите бха̄джийа̄ти адхиппа̄йо. еттха пана йам̣ кин̃чи валливел̣утин̣апан̣н̣аматтика̄ди сан̇гхасса диннам̣ ва̄ сан̇гхике тин̣акхетта̄димхи джа̄такам̣ ва̄ раккхитагопитам̣ гарубхан̣д̣ам̣, там̣ сан̇гхакамме ча четийакамме ча нит̣т̣хите авасесам̣ пуггаликакаммепи да̄тум̣ ват̣т̣ати, агарубхан̣д̣атта̄ бха̄джитумпи лаббхати. сена̄санаттха̄йа раккхитагопитамева гарубхан̣д̣ам̣ хоти, на итарам̣. сӣхал̣адӣпе тумӯласомавиха̄ре сан̇гхасса па̄каваттампи та̄лапан̣н̣ам̣ виккин̣итва̄ карӣйати. касма̄? на хи таттха пан̣н̣ена аттхо аттхи, саббепи ит̣т̣хакаччханна̄ па̄са̄да̄дайоти. евам̣ ан̃н̃аттха̄пи карӣйати ева̄ти ваданти.
329. ида̄ни лохабхан̣д̣а̄дӣсу екантабха̄джетаббабхан̣д̣ам̣ дассетум̣ ‘‘патта̄дӣ’’тиа̄дима̄ха. еттха (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 221) пана а̄ди-саддена лохатха̄лакатамба ¶ кун̣д̣ика̄ кат̣аччху сарака ан̃джани ан̃джанисала̄ка̄кан̣н̣амалахаран̣ӣсӯчисан̣д̣а̄сакаттарайат̣т̣хиа̄дӣни гахита̄нева. татха̄ти бха̄джийамева̄ти аттхо. виппакатан̃ча авиппакатан̃ча. па̄даган̣хаканти магадхана̄л̣ийа̄ пан̃чана̄л̣ийа̄ ган̣ханам̣.
331-2. анун̃н̃а̄тава̄си йам̣ сакка̄ сипа̄т̣ика̄йа паккхипитва̄ парихаритунти вутта̄. таччхита̄нит̣т̣хитанти виппакатам̣. йади таччхитам̣, гарубхан̣д̣амева. дантам̣ пана атаччхитан̃ча анит̣т̣хитан̃ча бха̄джийамева. анит̣т̣хитам̣ ман̃чапа̄да̄дикам̣ гарубхан̣д̣ам̣. ида̄ни маттикабхан̣д̣ам̣ дассетум̣ ‘‘бхиккхӯпакаран̣е’’тиа̄дима̄ха. паттатха̄лакакун̣д̣ика̄дибхиккхӯпакаран̣е ча. па̄дагхат̣акоти па̄даган̣ханако гхат̣ако ча маттика̄майо бха̄джийо бха̄джетабботи аттхо. сан̇кхатха̄лакампи бха̄джийамева.
333-4. мигачамма̄дикам̣ каппийачаммам̣ бха̄джийам̣, сӣхачамма̄дикам̣ акаппийачаммам̣ гарубхан̣д̣ам̣. там̣ пана бхӯматтхаран̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. ел̣ачаммам̣ пана паччаттхаран̣агатикатта̄ гарубхан̣д̣ам̣ хоти. ида̄ни има̄ни пана пан̃ча чӣварапин̣д̣апа̄табхесаджджа̄нам̣ аттха̄йа париваттетум̣ на ват̣т̣ати, гарубхан̣д̣ена пана гарубхан̣д̣ан̃ча тха̄варан̃ча тха̄варена тха̄варамева париваттетва̄ парибхун̃джитабба̄нӣти дассетум̣ ‘‘гаруна̄’’тиа̄дима̄ха. таттха (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) гаруна̄ти гарубхан̣д̣ена гарубхан̣д̣ан̃ча тха̄варан̃ча париваттеййа̄ти самбандхо. тха̄варена ча тха̄варамева париваттеййа, на гарубхан̣д̣анти адхиппа̄йо. пан̃часу кот̣т̣ха̄сесу паччхиматтайам̣ гарубхан̣д̣ам̣, пуримадвайам̣ тха̄варанти ведитаббам̣ ¶ . татха̄ катва̄ ча бхун̃джатӯти евам̣ париваттетва̄ тато а̄бхатам̣ каппийабхан̣д̣ам̣ парибхун̃джатӯти аттхо. катхам̣ н̃а̄йатӣти че? вуттан̃хетам̣ парива̄ре-
‘‘ависсаджджийам̣ ¶ авебхан̇гийам̣, пан̃ча вутта̄ махесина̄;
виссаджджентасса парибхун̃джантасса ана̄патти,
пан̃ха̄ меса̄ кусалехи чинтита̄’’ти. (пари. 479);
еттха пана гарубхан̣д̣ена гарубхан̣д̣ан̃ча тха̄варан̃ча тха̄варена тха̄варамева париваттанавидхим̣ сандха̄йа ‘‘виссаджджантасса ана̄паттӣ’’ти вуттам̣. пуна тато ниббаттан̃ча чатупаччайам̣ парибхун̃джитум̣ лаббхатӣти дӣпетум̣ ‘‘парибхун̃джантасса ана̄паттӣ’’ти вуттам̣. айам̣ имисса̄ га̄тха̄йа адхиппа̄йо. сесанти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321) а̄ра̄ма̄ди абха̄джийанти аттхо. авебхан̇гийавиниччхайо.
авебхан̇гийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
41. пакин̣н̣аканиддесаван̣н̣ана̄
335-6. садва̄рабандхане т̣ха̄не…пе… сайанто дуккат̣ам̣ пхусети еварӯпе т̣ха̄не дива̄ сайантена̄ти самбандхо. садва̄рабандхане (па̄ра̄. 77; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.77) пана т̣ха̄не йена кеначи париккхитте аббхока̄сепи руккхамӯлепи антамасо имина̄ лаккхан̣ена йутте а̄ка̄сан̇ган̣епи сайантена два̄рам̣ бандхитаббамева. вин̃н̃умхи пурисети бхиккхумхи ва̄ са̄ман̣ере ва̄ антамасо упа̄сакаа̄ра̄микесупи ан̃н̃атарасмим̣ сатӣти аттхо. ‘‘еса джаггиссатӣ’’ти а̄бхого ча̄пи каппатӣти кевалам̣ бхиккхуним̣ ва̄ ма̄туга̄мам̣ ва̄ а̄пуччхитум̣ на ват̣т̣ати. савасети аттано васе, абахуса̄дха̄ран̣ат̣т̣ха̄нети аттхо. там̣ вина̄ка̄ранти там̣ пуббе вуттаппака̄рам̣ два̄ратхаканаа̄бхогакаран̣асан̇кха̄там̣ а̄ка̄рам̣ вина̄ти аттхо. ачиттака̄паттикирийа̄йам̣ сан̇кхепо.
337. ратана̄нӣти ¶ мутта̄дидасавидхаратана̄ни. дхан̃н̃анти саттавидхам̣ дхан̃н̃ам̣.
338. ситтхателодателехӣти ¶ еттха (чӯл̣ава. 246; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 246) пана йо мадхуситтхакателена ва̄ удакамиссакателена ва̄ ан̃н̃ена кеначи вика̄рена ва̄ кесе осан̣т̣хети, дантамайа̄дӣсу йена кеначи пхан̣ена ва̄ коччхена ва̄ хаттхена ва̄ пхан̣акиччам̣ каронто ан̇гулӣхи ва̄ осан̣т̣хети, тасса дуккат̣ам̣ хотӣти аттхо.
339. некапа̄вуран̣а̄ти (чӯл̣ава. 264) на екапа̄вуран̣а̄. туват̣т̣айунти нипаджджеййум̣. ким̣ вуттам̣ хоти? йади екапа̄вуран̣а̄ ва̄ екаттхаран̣а̄ ва̄ екаман̃че ва̄ туват̣т̣еййум̣, на ват̣т̣ати, дуккат̣ам̣ хотӣти вуттам̣ хоти. екамхи (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 264) ва̄ бха̄джане на бхун̃джеййунти самбандхо.
340. чатуран̇гулато (чӯл̣ава. 282; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 282) ӯнам̣ дантакат̣т̣хам̣ на кха̄деййа̄ти самбандхо. адхикат̣т̣хан̇гуланти ат̣т̣хан̇гулато адхикам̣. татха̄ти на кха̄деййа̄ти аттхо. акаллако (чӯл̣ава. 289) ласун̣ам̣ на кха̄деййа.
341. хӣнехи (па̄чи. 31 а̄дайо) ва̄ уккат̣т̣хехи ва̄ джа̄тиа̄дӣхи ева уккат̣т̣хам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ ‘‘чан̣д̣а̄лосӣ’’тиа̄дина̄ найена уджум̣ ва̄ ‘‘санти ва̄ идхекачче чан̣д̣а̄ла̄, вена̄, неса̄да̄’’тиа̄дина̄ найена ан̃н̃а̄падесена ва̄ упасампаннам̣ ва̄ анупасампаннам̣ ва̄ аккоса̄дхиппа̄йам̣ вина̄ кевалам̣ дава̄дхиппа̄йена ваде, дуббха̄ситанти аттхо.
342. накхе ¶ ва̄ кесе ва̄ на̄саломе (чӯл̣ава. 275) ва̄ дӣгхе на дха̄райети самбандхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, мам̣саппама̄н̣ена накхе чхиндиту’’нти (чӯл̣ава. 274) ча ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, дума̄сикам̣ ва̄ дуван̇гулам̣ ва̄’’ти (чӯл̣ава. 246) ча вуттам̣. на лаббхам̣ вӣсатимат̣т̣ханти еттха еканакхампи мат̣т̣хам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати ева. ‘‘на бхиккхаве вӣсатимат̣т̣хам̣ ка̄ра̄петаббам̣. йо ка̄ра̄пеййа, а̄патти дуккат̣асса (чӯл̣ава. 274). ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, маламаттам̣ апакад̣д̣хиту’’нти (чӯл̣ава. 274) хи вуттам̣. тасма̄ накхато маламаттам̣ апакад̣д̣хитум̣ ват̣т̣ати. самба̄дхе ломаха̄ран̣анти еттха самба̄дхо на̄ма убхо упакаччхака̄ муттакаран̣ан̃ча. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄ба̄дхапаччайа̄ самба̄дхе ломам̣ сам̣хара̄пету’’нти (чӯл̣ава. 275) хи вуттам̣.
343. йатха̄вуд̣д̣ханти ¶ вуд̣д̣хапат̣ипа̄т̣ийа̄ ладдхаббам̣. на ба̄дхеййа̄ти на ва̄реййа. сан̇гхуддит̣т̣хам̣ва̄ти упа̄сака̄дӣхи йатха̄вуд̣д̣хам̣ ‘‘аййа̄ парибхун̃джантӯ’’ти ниссаджджитва̄ва диннам̣ сена̄сана̄ди. ‘‘на бхиккхаве уддиссакатампи йатха̄вуд̣д̣хам̣ пат̣иба̄хитаббам̣. йо пат̣иба̄хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 313) хи вуттам̣. адхотапа̄дехи (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 324) ва̄ аллапа̄дехи ва̄ наккамети самбандхо. судхотапа̄дакам̣ ва̄пӣти дхотапа̄дехева аккамитаббат̣т̣ха̄нам̣. татхева̄ти наккамеййа саупа̄ханоти аттхо. ‘‘на бхиккхаве адхотехи па̄дехи, аллехи па̄дехи, саупа̄ханена сена̄санам̣ аккамитаббам̣. йо аккамеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 324), хи вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, паччаттхаритва̄ нипаджджиту’’нти (чӯл̣ава. 324) вуттатта̄ парибхан̣д̣акатам̣ бхӯмим̣ ва̄ бхӯматтхаран̣асена̄санам̣ ва̄ сан̇гхикам̣ ман̃чапӣт̣хам̣ ва̄ аттано сантакена паччаттхаран̣ена паччаттхаритва̄ва нипаджджитаббам̣.
344. сан̇гха̄т̣ийа̄ ¶ на паллаттхети адхит̣т̣хитачӣварена виха̄ре ва̄ антарагхаре ва̄ паллаттхика̄ на ка̄табба̄ти аттхо. парикаммакатам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 324) бхиттиа̄дим̣ на апассайе. ‘‘на бхиккхаве парикаммаката̄ бхитти апассетабба̄. йо апассеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 324) хи вуттам̣. тасма̄ сетабхитти ва̄ читтакаммаката̄ ва̄ бхитти на апассайитабба̄. на кевалам̣ бхиттийева, парикаммаката̄ два̄ракава̄т̣ава̄тапа̄наттхамбха̄дайопи на апассайитабба̄. еттхапи ломаган̣ана̄йа ева а̄паттийо ведитабба̄. санте удаке но на а̄чамети (чӯл̣ава. 373; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 373) но на а̄чаметум̣, удакасуддхим̣ ака̄тум̣ на ват̣т̣атӣти аттхо. сантети вачанена асанте ана̄паттӣти дӣпети.
345. акаппийасама̄да̄нети бхиккхум̣ ва̄ са̄ман̣ера̄дике сесасахадхаммике ва̄ акаппийе нийоджентасса дуккат̣амева. ‘‘на, бхиккхаве, паббаджитена акаппийе сама̄дапетаббам̣. йо сама̄дапеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 303) хи вуттам̣. сабха̄га̄йа (маха̄ва. ат̣т̣ха. 169) а̄паттийа̄ десана̄йа̄ти аттхо. ваттхусабха̄гата̄ идха адхиппета̄, на а̄паттисабха̄гата̄. ‘‘на бхиккхаве сабха̄га̄ а̄патти десетабба̄. йо десеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 169) ча ‘‘на бхиккхаве сабха̄га̄ а̄патти пат̣иггахетабба̄. йо пат̣игган̣хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 169) ча вуттам̣. ваттхусабха̄гам̣ а̄паттим̣ а̄ви ка̄тумпи на ват̣т̣ати, тена вуттам̣ ‘‘а̄викамме ча дуккат̣а’’нти. ‘‘ахам̣, а̄вусо, иттханна̄мам̣ ¶ а̄паттим̣ а̄паджджим̣, там̣ ито вут̣т̣хахитва̄ пат̣икарисса̄мӣ’’ти ан̃н̃асса вачанам̣ а̄викаммам̣на̄ма.
346. итарасса ¶ тӯти асуддхачиттасса.
347. порисанти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 284) пурисаппама̄н̣ам̣ абхирухитум̣ ват̣т̣атӣти аттхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, сати каран̣ӣйе порисам̣ руккхам̣ абхирухитум̣, а̄пада̄су йа̄вадаттха’’нти (чӯл̣ава. 284) хи вуттам̣.
348. парисса̄ванам̣ (чӯл̣ава. 259; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 259) вина̄ ад̣д̣хайоджанам̣ гаччхантасса дуккат̣анти самбандхо. ‘‘аддха̄нагаманасамайо на̄ма ад̣д̣хайоджанам̣ гаччхисса̄мӣти бхун̃джитабба’’нти (па̄чи. 218) вуттам̣, тасма̄ ад̣д̣хайоджанамева антимам̣ аддха̄нанти ведитаббам̣. бхиккхунийа̄ ча ма̄туга̄мена ча сам̣видха̄насиккха̄паде ‘‘екаддха̄намаггам̣ пат̣ипаджджеййа, антамасо га̄мантарампӣ’’ти (па̄чи. 182, 413) евам̣ висесетва̄ вуттатта̄ ‘‘куккут̣асампа̄те га̄ме га̄мантаре га̄мантаре а̄патти па̄читтийасса̄’’ти (па̄чи. 183, 414) вуттам̣, на аддха̄налаккхан̣ена. йади га̄мантарапариччхедена аддха̄нам̣ вуччати, ган̣абходжанасиккха̄падепи ‘‘аддха̄нагаманасамайо на̄ма га̄мантарампи гаччхисса̄мӣти бхун̃джитабба’’нти вадеййа, на ча вуттам̣. тасма̄ ‘‘на бхиккхаве апарисса̄ванакена аддха̄но пат̣ипаджджитаббо. йо пат̣ипаджджеййа, а̄патти дуккат̣асса. саче на хоти парисса̄ванам̣ ва̄ дхаммакаран̣о ва̄, сан̇гха̄т̣икан̣н̣опи адхит̣т̣ха̄таббо имина̄ парисса̄ветва̄ пивисса̄мӣ’’ти вуттат̣т̣ха̄непи ад̣д̣хайоджанавасенева аддха̄напариччхедо ведитаббо. абхайагирива̄сӣнам̣ пана ‘‘двига̄вутавасена аддха̄напариччхедо’’ти па̄л̣ийам̣ ева аттхи. йа̄чама̄насса̄ти йа̄чантасса. ‘‘на ча бхиккхаве аддха̄наппат̣ипаннена бхиккхуна̄ парисса̄ванам̣ йа̄чийама̄нена на да̄таббам̣. йо на дадеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти хи вуттам̣.
349. ан̃н̃атра ¶ а̄ба̄дхаппаччайа̄ кан̣н̣ана̄са̄дике сесан̇ге дуккат̣анти самбандхо. а̄ба̄дхе сати ан̇гулиа̄дӣни чхиндитум̣ ват̣т̣ати. ан̇гаджа̄там̣ ва̄ бӣджа̄ни ва̄ чхиндитум̣ на ват̣т̣ати ева. аттагха̄тане ¶ ча дуккат̣анти самбандхо. ‘‘на ча бхиккхаве атта̄нам̣ гха̄тетаббам̣. йо гха̄теййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти хи вуттам̣.
350. ‘‘на ча бхиккхаве пат̣ибха̄начиттам̣ ка̄ра̄петаббам̣ иттхирӯпакам̣ пурисарӯпакам̣. йо ка̄ра̄пеййа, а̄патти дуккат̣асса. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ма̄ла̄каммам̣ лата̄каммам̣ макарадантакам̣ пан̃чапат̣ика’’нти (чӯл̣ава. 299) вуттатта̄ ‘‘читтапоттхакарӯпа̄ни, на каре на ча ка̄райе’’ти вуттам̣. бхун̃джантанти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 316) виппакатабходжанам̣. ‘‘на бхиккхаве виппакатабходжано бхиккху вут̣т̣ха̄петаббо. йо вут̣т̣ха̄пеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 316) хи вуттам̣.
351. йа̄на̄нӣти вайхам̣ ратхо сакат̣ам̣ сандама̄ника̄дӣни гила̄насса абхирухитум̣ каппанти, сивико ча каппати. евам̣ саббаттха. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄насса йа̄нам̣, пурисайуттам̣ хаттхават̣т̣акам̣, сивикам̣ па̄т̣ан̇ки’’нти (маха̄ва. 253) хи вуттам̣.
352. даванти кел̣им̣. ‘‘на бхиккхаве буддхам̣ ва̄ дхаммам̣ ва̄ сан̇гхам̣ ва̄ а̄раббха даво ка̄таббо. йо кареййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄чи. 627) хи вуттам̣. тасма̄ ‘‘ким̣ буддхо силакабуддхо, уда̄ху пат̣ибуддхо’’ти ва̄ ‘‘ким̣ дхаммо годхаммо аджадхаммо’’ти ва̄ ‘‘ким̣ сан̇гхо аджасан̇гхо мигасан̇гхо’’ти ва̄ евама̄дина̄ найена йо давам̣ кароти, тасса дуккат̣анти ведитаббам̣. ‘‘тумха̄кам̣ ¶ чӣварам̣ дасса̄ма, паттам̣ дасса̄ма̄’’тиа̄дина̄ найена са̄ман̣ерам̣ ва̄ упасампаннам̣ ва̄ ан̃н̃асса антамасо дуссӣласса̄пи парисабхӯтам̣ аттано упат̣т̣ха̄какаран̣аттхам̣ упала̄л̣ане дуккат̣анти аттхо. ‘‘на бхиккхаве ан̃н̃асса париса̄ апала̄л̣етабба̄. йо апала̄л̣еййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти хи вуттам̣.
353. ка̄йам̣ (чӯл̣ава. 411) ва̄ ӯрум̣ ва̄ нимиттам̣ ва̄ виваритва̄ бхиккхунӣнам̣ на дассайети самбандхо. каддамудака̄дина̄ та̄ бхиккхунийо на син̃чеййа̄ти аттхо. на кевалам̣ каддамудака̄дикенева, виппасаннаудакараджанакаддама̄дӣсупи йена кеначи осин̃чантасса дуккат̣амева.
354. ба̄ланти еттха ба̄ло на̄ма йо ова̄дам̣ гахетва̄ па̄тимоккхуддесакасса а̄рочетва̄ па̄т̣ипаде ¶ пачча̄харитаббанти на джа̄на̄ти. гила̄но на̄ма йо ова̄дам̣ гахетва̄ упосатхаггам̣ гантва̄ а̄рочетун̃ча пачча̄харитун̃ча на саккоти. гамийо на̄ма йо пат̣идесам̣ гантука̄мо.
‘‘на бхиккхаве ова̄до на гахетаббо. йо на ган̣хеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 414) ча ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, т̣хапетва̄ ба̄лам̣, т̣хапетва̄ гила̄нам̣, т̣хапетва̄ гамикам̣, авасесехи ова̄дам̣ гахету’’нти (чӯл̣ава. 414) ча ‘‘на бхиккхаве ова̄до на пачча̄харитаббо. йо на пачча̄хареййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄чи. 415) ча вуттатта̄ бхиккхунӣхи терасийам̣ ва̄ ча̄туддасийам̣ ва̄ а̄гантва̄ ‘‘айам̣ упосатхо ча̄туддасо’’ти ва̄ ‘‘паннарасо’’ти ва̄ ‘‘када̄ аййа упосатхо’’ти ва̄ пуччхите ‘‘ча̄туддасо’’ти ва̄ ‘‘паннарасо’’ти ва̄ ‘‘све бхагини упосатхо’’ти ¶ ва̄ а̄чиккхитаббам̣. та̄хи бхиккхунӣхи упосатхадивасе а̄гантва̄ ‘‘бхиккхунисан̇гхо аййа бхиккхусан̇гхасса па̄де вандати, ова̄дӯпасан̇каманан̃ча йа̄чати, лабхату кира аййа бхиккхунисан̇гхо ова̄дӯпасан̇камана’’нти евам̣ йа̄читаббам̣, там̣ вачанам̣ пат̣иггахетва̄ упосатхагге па̄тимоккхуддесакасса ‘‘бхиккхунисан̇гхо, бханте, бхиккхусан̇гхасса па̄де вандати, ова̄дӯпасан̇каманан̃ча йа̄чати, лабхату кира, бханте, бхиккхунисан̇гхо ова̄дӯпасан̇камана’’нти а̄чиккхитаббам̣. па̄тимоккхуддесакена̄пи саче таттха бхиккхунова̄дако аттхи, ‘‘иттханна̄мо бхиккху бхиккхунова̄дако саммато, там̣ бхиккхунисан̇гхо упасан̇каматӯ’’ти ваттаббам̣. саче наттхи, ‘‘ко а̄йасма̄ уссахати бхиккхунийо овадиту’’нти пуччхитва̄ саче аттхи ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гато бхиккху, там̣ таттхева самманнитва̄ вуттанайенева ова̄даппат̣игга̄хакасса а̄рочетаббам̣. йади наттхи кочи бхиккху бхиккхунова̄дако саммато, ‘‘па̄са̄дикена бхиккхунисан̇гхо сампа̄детӯ’’ти ваттаббам̣. тена бхиккхуна̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ па̄т̣ипаде бхиккхунӣнам̣ ‘‘наттхи кочи бхиккху бхиккхунова̄дако саммато, па̄са̄дикена бхиккхунисан̇гхо сампа̄детӯ’’ти ваттаббам̣. та̄хипи ‘‘са̄дху аййа̄’’ти сампат̣иччхитаббам̣. имина̄ найена ган̣апуггалесупи вачанабхедо ведитаббо.
355. лока̄йатам̣ (чӯл̣ава. 286; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 286) на̄ма витан̣д̣асаттхам̣. ‘‘на бхиккхаве а̄ситтакӯпадха̄не бхун̃джитаббам̣. йо бхун̃джеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 264) вуттатта̄ ‘‘пел̣а̄йапи на бхун̃джеййа̄’’ти вуттам̣.
356. гихипа̄рутам̣ ¶ на па̄рупеййа, гихинива̄санам̣ на нива̄сеййа̄ти аттхо. ‘‘на бхиккхаве гихиниваттхам̣ нива̄сетаббам̣ хаттхисон̣д̣акам̣ ¶ маччхава̄л̣акам̣ чатукан̣н̣акам̣ та̄лаван̣т̣акам̣ сатаваликам̣. йо нива̄сеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 280) хи вуттам̣. париман̣д̣алато ан̃н̃атха̄ па̄рупанам̣, саббаметам̣ гихипа̄рутам̣ на̄ма. там̣ пана на па̄рупетаббанти аттхо. сам̣веллийанти еттха каччхам̣ бандхитва̄ на нива̄сеййа̄ти аттхо. да̄йанти (чӯл̣ава. 283; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 283) аран̃н̃ам̣. на̄лимпайеййа̄ти самбандхо.
357. вад̣д̣хин̃ча на пайоджайе, нон̃а̄таке наппава̄рите на йа̄чети аттхо. ан̃н̃асса̄ти еттха (чӯл̣ава. 420; чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 420) ‘‘тумхе парибхун̃джатха̄’’ти нийаметва̄ диннам̣ сахадхаммика̄нампи да̄тум̣ на ват̣т̣ати. аггам̣ гахетва̄ ва̄ катипа̄хам̣ бхутва̄ ва̄ пуна дадеййа̄ти аттхо.
358. уддисса йа̄чанети еттха (па̄чи. ат̣т̣ха. 679) ‘‘амха̄кам̣ виха̄ре иттханна̄мена идан̃чидан̃ча ката’’нти ва̄ ‘‘кариссантӣ’’ти ва̄ евам̣ уддисса раккхам̣ йа̄чанети аттхо. н̃атва̄н̃атва̄ ва̄ти евам̣ ‘‘амхехи йа̄чийама̄на̄ имесам̣ дан̣д̣ессантӣ’’ти тесам̣ дан̣д̣инам̣ н̃атва̄ ва̄ ан̃атва̄ ва̄ти аттхо. техи пана дан̣д̣ите со дан̣д̣о уддисса йа̄чанта̄нам̣ гӣва̄ва бхан̣д̣адеййам̣ хоти ева̄ти аттхо. ‘‘имина̄ ча имина̄ ча идан̃ча идан̃ча катам̣, еттакам̣ дан̣д̣ам̣ ган̣хатха̄’’ти сайам̣ дан̣д̣а̄пане пана асса дан̣д̣асса аггхабхедена па̄ра̄джикатхуллаччайадуккат̣а̄ н̃еййа̄ти аттхо.
359. анаттха̄йа асса чорасса бха̄ситети самбандхо. ра̄джара̄джамаха̄матта̄дӣхи тасса чорасса дан̣д̣ам̣ ган̣ханте асса бхиккхусса таттакам̣ гӣва̄ти аттхо.
360. вигха̄сам̣ ¶ (па̄чи. 825-826) ва̄ учча̄рам̣ ва̄ сан̇ка̄рам̣ ва̄ муттам̣ ва̄ па̄ка̄ракут̣т̣а̄нам̣ бахи чхад̣д̣еййа, дуккат̣анти аттхо. вал̣ан̃дже на̄валокийа̄ти имина̄ва авал̣ан̃джанака̄ле на̄валокетва̄ чхад̣д̣етум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети. на кевалам̣ таттхева, атха кхо харите ва̄пи вӣха̄дина̄л̣икера̄диропиме чхад̣д̣ентасса дуккат̣амева̄ти аттхо.
361. ‘‘упаха̄рам̣ карома̄’’ти вуттети пуччхитети адхиппа̄йо.
362. кӣл̣аттхам̣ (па̄чи. 979; па̄чи. ат̣т̣ха. 978) ¶ катам̣ ра̄джа̄га̄рам̣ ва̄ поккхаран̣им̣ ва̄ уййа̄нам̣ ва̄ читта̄га̄рам̣ ва̄ а̄ра̄мам̣ ва̄ дат̣т̣хум̣ гаччхато паде паде дуккат̣анти аттхо.
363. а̄санена (чӯл̣ава. 364) наве на пат̣иба̄хеййа, ун̣хе (маха̄ва. 67, 78, 79; чӯл̣ава. 376, 378, 380, 382) чӣварам̣ на нидахеййа. гуруна̄ти а̄чарийа̄дина̄ пан̣а̄мито кхама̄пеййа̄ти самбандхо.
364. а̄паттӣхи ча саттахӣти (ваджира. т̣ӣ. па̄читтийа 26) саттахи а̄паттӣхи бхиккхум̣ параммукха̄ аккосанена ча ‘‘ассаддхо аппасанно бӣджабходжӣ’’тиа̄дина̄ ан̃н̃енева ва̄ аккосанена ча дуккат̣анти адхиппа̄йо.
365. саддха̄деййам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 361) чӣварам̣ ва̄ пин̣д̣апа̄там̣ ва̄ти аттхо. ‘‘на бхиккхаве саддха̄деййам̣ винипа̄тетаббам̣. йо винипа̄теййа, а̄патти ¶ дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 361) хи вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ма̄та̄питӯнам̣ да̄ту’’нти (маха̄ва. 361) вуттатта̄ ‘‘лаббхам̣ питӯна’’нти вуттам̣.
366. вассам̣вуттхо ан̃н̃атра̄ти самбандхо, ан̃н̃асмим̣ виха̄рети аттхо. ан̃н̃атоти ан̃н̃авиха̄рато. ‘‘на бхиккхаве ан̃н̃атра вассам̣вуттхена ан̃н̃атра чӣварабха̄го са̄дитаббо. йо са̄дийеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 364) хи вуттам̣. тесанти тасмим̣ виха̄ре там̣ чӣварам̣ бха̄джетва̄ ган̣хитум̣ йутта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ дхураниккхепато хоти бхан̣д̣аггхена ка̄рийоти аттхо.
367. саха антарена уттароти сантаруттаро, га̄мам̣ на пависеййа̄ти аттхо. ‘‘на бхиккхаве сантаруттарена га̄мо пависитаббо. йо пависеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 362) хи вуттам̣. калло ва̄ти агила̄но. саупа̄хано га̄мам̣ на пависеййа̄ти самбандхо. ‘‘на бхиккхаве ча̄марибӣджанӣ дха̄ретабба̄. йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 269), ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тиссо бӣджанийо ва̄камайам̣ усӣрамайам̣ морапин̃чхамайа’’нти (чӯл̣ава. 269) ¶ ча вуттатта̄ ‘‘на дха̄реййа ча̄марӣмакасабӣджани’’нти вуттам̣. макасабӣджанӣ пана дантависа̄н̣ада̄рудан̣д̣ака̄пи ват̣т̣ати.
368. а̄ра̄мато бахӣти самбандхо. ‘‘на бхиккхаве чхаттам̣ дха̄ретаббам̣. йо дха̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти, ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄насса чхатта’’нти ча вуттатта̄ агила̄но а̄ра̄мато бахи на лабхати, чӣварагуттийа̄диаттха̄йа агила̄нопи лабхатӣти аттхо.
369. га̄хеййа нубхатока̄джанти на га̄хеййа убхатока̄джам̣. екантарикака̄джаканти екатока̄джан̃ча антарака̄джан̃ча ¶ . сӣсабха̄ро ча кхандхабха̄ро ча кат̣ибха̄ро ча сӣсаккхандхакат̣ибха̄ра̄. ‘‘на бхиккхаве убхатока̄джам̣ харитаббам̣. йо хареййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (чӯл̣ава. 281), ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, екатока̄джам̣ антарака̄джам̣ сӣсабха̄рам̣ кхандхабха̄рам̣ кат̣ибха̄рам̣ оламбака’’нти (чӯл̣ава. 281) ча вуттатта̄ убхатока̄джамева на ват̣т̣ати, сеса̄ни ват̣т̣антӣти ведитабба̄.
370. анока̄сакатанти (маха̄ва. 153) йо пат̣хамамева ‘‘карохи ме а̄вусо ока̄сам̣, ахам̣ там̣ ваттука̄мо’’ти евам̣ акатока̄сам̣ а̄паттийа̄ чодеййа, тасса дуккат̣ам̣ хотӣти аттхо. татха̄ти дуккат̣амева̄ти аттхо.
371. пакатан̇гулена, на сугатан̇гулена̄ти аттхо.
372. мӯгаббата̄дим̣ (маха̄ва. 209; маха̄ва. ат̣т̣ха. 209) титтхийаббатам̣ йади ган̣хеййа, дуккат̣анти аттхо. а̄ди-саддена говатакуккуравата̄дайо сан̇гахита̄. татха̄ти (маха̄ва. 303; маха̄ва. ат̣т̣ха. 303) нха̄питапуббако кхурабхан̣д̣ам̣ йади парихареййа, дуккат̣амева̄ти аттхо.
373. йам̣ кин̃чӣти (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. кут̣ика̄расиккха̄падаван̣н̣ана̄) нха̄питатун̣н̣ака̄ракамма̄ди йам̣ кин̃чи хаттхакамманти аттхо. тадануса̄ратоти хаттхакаммайа̄чана̄нуса̄ратоти аттхо. саче евам̣ йа̄чато хаттхакаммамӯламева дети, там̣ ан̃н̃асса да̄петва̄ ¶ ка̄ретум̣ ват̣т̣атӣти аттхо. никкаммам̣ пана хаттхакаммавасена айа̄читва̄пи ‘‘ехи имам̣ карохӣ’’ти ка̄ретум̣ каппатӣти аттхо. йам̣ кин̃чипарасантаканти йам̣ кин̃чи да̄рутин̣а̄дикам̣ апарасантакам̣ апариггахитам̣ а̄хара̄петум̣ каппатӣти адхиппа̄йо.
374. гихӣнанти ¶ гихӣнам̣ сантакам̣. гопакети раккхаке. йаттакам̣ дети, таттакам̣ гахетум̣ каппатӣти аттхо. йатха̄париччхеданти ‘‘дивасе дивасе еттакам̣ уччхуна̄л̣икерам̣ амбапаккам̣ тумхе кха̄датха̄’’ти париччхиндитва̄ диннамева тесу дентесу лаббхатӣти аттхо.
375. двиха̄паджджеййа̄ти двӣхи а̄паджджеййа. катамехи двӣхӣти че, те дассетум̣ ‘‘ка̄йава̄ча̄хӣ’’ти вуттам̣, ‘‘двӣха̄ка̄рехи а̄паттим̣ а̄паджджати, ка̄йена а̄паджджати, ва̄ча̄йа а̄паджджатӣ’’ти (пари. 322) хи вуттам̣. ка̄йава̄ча̄хи а̄паттим̣ а̄паджджанто ча чхахи а̄ка̄рехи а̄паттим̣ а̄паджджати, та̄ни дассетум̣ ‘‘аладжджин̃а̄н̣акуккуччапакататта̄’’тиа̄дима̄ха. еттха (пари. 295) пана акаппийабха̄вам̣ джа̄нанто ева вӣтиккамам̣ каронто аладжджита̄йа а̄паджджати на̄ма. каппийа̄каппийам̣ аджа̄нитва̄ а̄паджджанто ан̃н̃а̄н̣ата̄йа. каппийам̣ ну кхо, но ну кхо’’ти сам̣сайе уппанне тамабхивитаритва̄ вӣтиккамам̣ каронто куккуччапакататта̄ а̄паджджати. сахасеййа̄дим̣ а̄паджджанто сатиплава̄, сатисаммоса̄ти аттхо. аччхамам̣сам̣ ‘‘сӯкарамам̣са’’нти ва̄ сӯкарамам̣сам̣ ‘‘аччхамам̣са’’нти ва̄ кха̄данто акаппийе каппийасан̃н̃ита̄йа ча каппийе акаппийасан̃н̃ита̄йа ча а̄паджджатӣти ведитаббо.
376. аладжджита̄йа ва̄ ан̃н̃а̄н̣ата̄йа ва̄ а̄паттим̣ ка̄йава̄ча̄хи чха̄дайети аттхо. еке ва̄ екасмим̣ ва̄. лин̇гети лин̇гапариваттанато. евам̣ чатудха̄ а̄паттивут̣т̣ха̄нам̣ хотӣти аттхо. тин̣аваттха̄ракасаматхааббха̄на̄дӣнам̣ васена сан̇гхе а̄патти вут̣т̣ха̄тӣти ведитаббам̣ ниссаджджана̄дӣсу ган̣е. екасса сантике вут̣т̣ха̄нам̣ па̄кат̣амева. ‘‘йа̄ а̄паттийо ¶ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣхи аса̄дха̄ран̣а̄, та̄хи а̄паттӣхи ана̄паттӣ’’ти (па̄ра̄. 69) вачанато лин̇гапариваттане а̄паттивут̣т̣ха̄нам̣ н̃а̄таббам̣.
377. паччайадвайети чӣваре ча пин̣д̣апа̄те ча. на кевалан̃ча име ева, нимиттакаммампи на лаббхатева, га̄тха̄бандхасукхаттхам̣ пана на вуттам̣. таттха нимиттакаммам̣ на̄ма йам̣ кин̃чи ¶ паресам̣ паччайада̄насам̣йоджанакам̣ ка̄йавачӣкаммам̣. кха̄данӣйам̣ гахетва̄ гаччханте дисва̄ ‘‘ким̣ кха̄данӣйам̣ лабхиттха̄’’тиа̄дина̄ найена тасса паватти ведитабба̄. парикатха̄ на̄ма йатха̄ йатха̄ там̣ лабхати, татха̄ татха̄ париваттетва̄ катханам̣. ‘‘етарахи бхиккхӯ пин̣д̣апа̄тена киламантӣ’’тиа̄дина̄ найена тасса паватти ведитабба̄. обха̄со на̄ма паччайаппат̣исам̣йуттакатха̄. вин̃н̃атти пана па̄кат̣а̄ ева. татийети сена̄сане. сена̄сане пана нимиттобха̄сапарикатха̄ ват̣т̣анти, вин̃н̃атти ева ека̄ на ват̣т̣ати. таттха нимиттакаммам̣ на̄ма упа̄саке дисва̄ сена̄санаттхам̣ бхӯмипарикаммакаран̣а̄ди. обха̄со на̄ма ‘‘упа̄сака̄, тумхе кухим̣ васатха̄’’ти ‘‘па̄са̄де, бханте’’ти вутте ‘‘ким̣ бхиккхӯнам̣ па̄са̄до на ват̣т̣атӣ’’тиа̄дикам̣ вачанам̣. парикатха̄ на̄ма ‘‘бхиккхӯнам̣ сена̄санам̣ самба̄дха’’нти вачанам̣. сесети гила̄напаччайе.
378. на рухатӣти на хоти. аччайе да̄нанти аччайада̄нам̣. пан̃часу сахадхаммикесу йена кеначи ка̄лам̣ каронтена ‘‘мамаччайена майхам̣ париккха̄ро упаджджха̄йасса хоту, а̄чарийасса хоту, ан̃н̃асса ва̄ кассачи хотӯ’’ти вутте тесам̣ на хоти, тасма̄ вуттам̣ ‘‘на рухатӣ’’ти. сан̇гхассева ча там̣ хотӣти йади бхиккхуса̄ман̣ерехи евам̣ вуттам̣, тасмим̣ матепи бхиккхусан̇гхассева хоти, бхиккхунисиккхама̄наса̄ман̣ерӣхи ¶ че вуттам̣, тасмим̣ мате бхиккхунисан̇гхасса там̣ хотӣти аттхо. гихӣнам̣ пана рӯхатӣти гихӣнам̣ пана аччайада̄нам̣ ева саббесам̣ рухатӣти вуттам̣ хоти.
379. упассайети бхиккхунивиха̄ре. да̄йаджджоти тасса париккха̄расса да̄йаджджо. сесепӣти саче бхиккхунисиккхама̄наса̄ман̣ерийо бхиккхувиха̄ре ка̄лам̣ каронти, та̄сам̣ париккха̄ра̄нам̣ бхиккхусан̇гхова да̄йаджджоти аттхо.
380. пуримассева̄ти еттха ‘‘имам̣ париккха̄рам̣ нетва̄ асукасса дехӣ’’ти диннам̣ пуримассева хотӣти аттхо. ‘‘асукасса даммӣ’’ти диннам̣ пана паччхимассева хоти париччаджитва̄ диннатта̄. имам̣ видхим̣ н̃атва̄ва висса̄сагга̄хам̣ ва̄ ган̣хеййа, матакачӣварам̣ ва̄ адхит̣т̣хети самбандхо. матакачӣвараадхит̣т̣ха̄нам̣ на̄ма гхан̣т̣им̣ пахаритва̄ ка̄лам̣ гхосетва̄ тхокам̣ а̄гаметва̄ саче бхиккхӯ а̄гаччханти, техи саддхим̣ бха̄джетабба̄ни, но че а̄гаччханти, ‘‘майхима̄ни чӣвара̄ни па̄пун̣антӣ’’ти адхит̣т̣ха̄табба̄ни. евам̣ адхит̣т̣хите сабба̄ни тассева хонти, т̣хитика̄ пана на тит̣т̣хати. саче екекам̣ уддхаритва̄ ‘‘айам̣ пат̣хамабха̄го майхам̣ па̄пун̣а̄ти, айам̣ дутийабха̄го’’ти ¶ евам̣ ган̣ха̄ти, гахита̄ни ча сугахита̄ни хонти, т̣хитика̄ ча тит̣т̣хати. евам̣ па̄петва̄ ган̣хантена̄пи адхит̣т̣хитамева хоти.
381. лохабхан̣д̣е пахаран̣им̣ т̣хапетва̄ саббам̣ каппати, да̄рубхан̣д̣е ча да̄руджам̣ паттан̃ча па̄дукан̃ча, паллан̇кан̃ча а̄сандин̃ча т̣хапетва̄ саббам̣ каппати, маттика̄майе катакан̃ча кумбхака̄рикан̃ча т̣хапетва̄ саббам̣ каппатӣти аттхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, т̣хапетва̄ пахаран̣им̣ саббам̣ лохабхан̣д̣ам̣, т̣хапетва̄ а̄сандим̣ паллан̇кам̣ да̄рупаттам̣ да̄рупа̄дукам̣ саббам̣ да̄рубхан̣д̣ам̣, т̣хапетва̄ катакан̃ча ¶ кумбхака̄рикан̃ча саббам̣ маттика̄бхан̣д̣а’’нти (чӯл̣ава. 293) хи вуттам̣. еттха катаканти падумакан̣н̣ика̄ка̄рена катамаллаканти адхиппетам̣. дханийассева саббаматтика̄майа̄ кут̣и кумбхака̄риканти. пакин̣н̣акавиниччхайо.
пакин̣н̣аканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
42. десана̄ниддесаван̣н̣ана̄
382. бхиккхубха̄васса (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.198) йо ча̄го, са̄ па̄ра̄джикадесана̄ти аттхо. вуттан̃хетам̣ ‘‘висуддха̄пеккхоти гихи ва̄ хотука̄мо упа̄сако ва̄ хотука̄мо а̄ра̄мико ва̄ хотука̄мо са̄ман̣еро ва̄ хотука̄мо’’ти (па̄ра̄. 198). тасма̄ гихибха̄ва̄дикам̣йева па̄ра̄джикам̣ а̄паннасса висуддхи на̄ма, ан̃н̃атарасса висуддхи ева наттхи. ‘‘чха̄дети джа̄нама̄паннам̣, паривасеййа та̄вата̄’’тиа̄дина̄ найена хет̣т̣ха̄ вуттавидхим̣ сандха̄йа ‘‘йатха̄вуттена вут̣т̣ха̄на’’нти вуттам̣.
383. ида̄ни ваттаббатам̣ сандха̄йа ‘‘ева’’нти вуттам̣.
384. пат̣идесемӣти а̄рочеми. ета̄ни ахам̣ ета̄на̄хам̣.
386. (ка) йам̣ ¶ сан̇гхо гила̄насса тичӣварена виппава̄сасаммутим̣ дети, там̣ ан̃н̃атра̄ти аттхо.
(кха) ака̄лачӣварам̣ (па̄ра̄. 500) ¶ на̄ма ‘‘анаттхате катхине ека̄дасама̄се уппаннам̣, аттхате катхине саттама̄се уппаннам̣, ка̄лепи а̄дисса диннам̣, етам̣ ака̄лачӣварам̣ на̄ма̄’’ти.
(га) пура̄н̣ачӣварам̣ (па̄ра̄. 505) на̄ма ‘‘саким̣ ниваттхампи саким̣ па̄рутампӣ’’ти вуттам̣. ан̃н̃а̄тика̄ на̄ма ма̄тито ва̄ питито ва̄ йа̄ва саттама̄ кулапариват̣т̣а̄ асамбандха̄. нисӣданапаччаттхаран̣адхова̄пане дуккат̣ам̣.
(гха) ан̃н̃атра па̄риваттака̄ти (па̄ра̄. 512) еттха харӣтакӣкхан̣д̣ампи ват̣т̣ати. чӣварам̣ на̄ма идха викаппанӯпагапаччхимато пат̣т̣ха̄йа адхиппетам̣.
(н̇а) ан̃н̃атра самайа̄ти (па̄ра̄. 519) еттха ‘‘аччхинначӣваро ва̄ хоти бхиккху нат̣т̣хачӣваро ва̄’’ти евам̣ вуттам̣ самайанти аттхо.
(ча) ‘‘сантаруттарапарамам̣ тена бхиккхуна̄ тато чӣварам̣ са̄дитабба’’нти (па̄ра̄. 524) вуттатта̄ ‘‘татуттарӣ’’ти вуттам̣. еттха пана ‘‘саче тӣн̣и нат̣т̣ха̄ни хонти, две са̄дитабба̄ни. две нат̣т̣ха̄ни, екам̣ са̄дитаббам̣, екам̣ нат̣т̣хам̣, на кин̃чи са̄дитабба’’нти (па̄ра̄. 524) вуттам̣.
(чха-джа) ‘‘кӣдисена те (па̄ра̄. 529), бханте, чӣварена аттхо, кӣдисам̣ те чӣварам̣ чета̄пемӣ’’ти евам̣ аппава̄ритоти аттхо. викаппанти висит̣т̣хакаппам̣ адхикавидха̄нам̣ а̄паннам̣. идха пуримам̣ екасса, дутийам̣ бахӯнам̣ васена вуттам̣, еттакам̣ на̄наттам̣.
(джха) атирекатиккхаттунти еттха кеначи йам̣ кин̃чи акаппийаваттхум̣ а̄нетва̄ ‘‘идам̣ кхо ме, бханте, а̄йасмантам̣ уддисса чӣварачета̄паннам̣ а̄бхатам̣, пат̣игган̣хату а̄йасма̄ чӣварачета̄панна’’нти вутте ‘‘на кхо майам̣, а̄вусо, чӣварачета̄паннам̣ пат̣игган̣ха̄ма, чӣваран̃ча кхо майам̣ пат̣игган̣ха̄ма ка̄лена каппийа’’нти ваттаббам̣. евам̣ вутте саче со ‘‘аттхи кочи каппийака̄рако’’ти ¶ ¶ вадати, чӣвараттхикена т̣хапетва̄ пан̃ча сахадхаммике йо кочи уддиситаббо ‘‘есо кхо, а̄вусо, бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччакаро’’ти, еттакамева ваттаббам̣. евам̣ вутте саче да̄йако тасса хаттхе акаппийаваттхум̣ датва̄ ‘‘есо аййасса чӣварам̣ чета̄петва̄ дассатӣ’’ти ватва̄ гаччхати, там̣ упасан̇камитва̄ дваттиккхаттум̣ чодетаббо са̄ретаббо ‘‘аттхо ме, а̄вусо, чӣварена̄’’ти, еттакамева ваттаббам̣, ‘‘дехи ме чӣвара’’нтиа̄дина̄ на ваттаббам̣. евам̣ тиккхаттум̣ чодана̄йа там̣ чӣварам̣ лабхати, иччетам̣ кусалам̣. но че лабхати, чхаккхаттупарамам̣ тун̣хӣбхӯтена т̣ха̄таббам̣, на а̄сане нисӣдитаббам̣, на а̄мисам̣ пат̣иггахетаббам̣, на дхаммо бха̄ситаббо. ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄ а̄гатосӣ’’ти вутте ‘‘джа̄на̄хи, а̄вусо’’ти еттакамева ваттаббам̣. саче нисаджджа̄дӣни кароти, т̣ха̄нам̣ бхан̃джати. ваттабхедадуккат̣ан̃ча а̄паджджатӣти ваданти. евам̣ пана аппат̣ипаджджитва̄ атирекатиккхаттум̣ чодана̄йа атирекачхаккхаттум̣ т̣ха̄нена саче ниппха̄дети, ниссаггийанти аттхо.
(н̃а) сантхатам̣ (па̄ра̄. 544) на̄ма сантхаритва̄ катам̣ хоти ава̄йимам̣. екакосийам̣суна̄пи че миссетва̄ кароти, ниссаггийам̣.
(т̣а) суддхака̄л̣ака̄нанти (па̄ра̄. 547-549) ан̃н̃ехи амиссита̄нанти аттхо. ‘‘ка̄л̣акам̣ на̄ма две ка̄л̣ака̄ни джа̄тика̄л̣акам̣ ва̄ раджанака̄л̣акам̣ ва̄’’ти вуттам̣.
(т̣ха) ана̄дийитва̄…пе… туланти (па̄ра̄. 554) еттха пана йаттакехи ел̣акаломехи каттука̄мо хоти, тесу две кот̣т̣ха̄са̄ ка̄л̣ака̄нам̣, еко ода̄та̄нам̣, еко гочарийа̄нам̣ а̄да̄табботи виниччхайо. екасса̄пи ка̄л̣акаломасса атирекабха̄ге сати ниссаггийамева.
(д̣а) ӯнакачхаббасса̄нӣти ¶ (па̄ра̄. 562) чхаббассато орабха̄ге.
(д̣ха) нисӣданасантхатам̣ (па̄ра̄. 567) пана ка̄ра̄пентена пура̄н̣асантхатасса екапассато ват̣т̣ам̣ ва̄ чатурассам̣ ва̄ чхиндитва̄ гахитат̣т̣ха̄нам̣ йатха̄ видаттхиматтам̣ хоти, евам̣ гахетва̄ екадесам̣ ва̄ сантхаритаббам̣, виджат̣етва̄ ва̄ сантхаритаббам̣.
(та) на ¶ кевалам̣ дхова̄пане (па̄ра̄. 578) ева ниссаггийам̣, раджанепи ниссаггийамева.
(да) рӯпийапат̣иггахан̣ассева (па̄ра̄. 589) пат̣иккхиттатта̄ пат̣иггахитапариваттане досам̣ апассанта̄ ката̄ката̄дивасена анекавидхам̣ джа̄тарӯпапариваттанам̣ каронти, там̣ сандха̄йа ‘‘на̄наппака̄рака’’нти вуттам̣.
387-9. а̄паттим̣ десетва̄ паччха̄ каттаббам̣ дассетум̣ ‘‘атха̄’’ти вуттам̣. гихим̣ вадети саче таттха а̄гаччхати а̄ра̄мико ва̄ упа̄сако ва̄, там̣ вадеййа̄ти аттхо. евам̣ вутто со ‘‘имина̄ ким̣ а̄хара̄мӣ’’ти че вадеййа̄ти аттхо. аватва̄манти ‘‘имам̣ ва̄ имам̣ ва̄ а̄хара̄’’ти аватва̄ти аттхо. вадети ‘‘каппийам̣ а̄чиккхитабба’’нти (па̄ра̄. 584, 589) вачанато ‘‘паббаджита̄нам̣ саппи ва̄ телам̣ ва̄ мадху ва̄ пха̄н̣итам̣ ва̄ ват̣т̣атӣ’’ти евам̣ а̄чиккхитаббам̣, ‘‘имам̣ на̄ма а̄хара̄’’ти на ваттаббамева. двепетети двепи ете рӯпийапат̣игга̄хакан̃ча рӯпийасабйоха̄рикан̃ча̄ти аттхо. ан̃н̃ена̄ти антамасо а̄ра̄микена̄пи ладдхабха̄го на каппати ева.
390. антамасо (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.583-4) танниббатта̄ руккхаччха̄йа̄пи на каппатӣти. ниссат̣т̣хам̣ пат̣иладдхампӣти еттха йатха̄ рӯпийасам̣воха̄рам̣ катва̄ ладдхаваттхуто ¶ а̄бхатам̣ на каппати, татха̄ косийамиссакасантхата̄диттайампи на каппати. на кевалам̣ тассева, ан̃н̃есампи на каппатева ‘‘ан̃н̃ена катам̣ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джати, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (па̄ра̄. 545, 550, 555) вуттатта̄.
391. евам̣ но че лабхетха, со а̄ра̄мика̄дико ‘‘имам̣ чхад̣д̣ехӣ’’ти сам̣сийо ваттабботи аттхо. евампи но че лабхеййа, саммато бхиккху чхад̣д̣еййа̄ти аттхо.
392. пат̣иггахитарӯпийан̃ча париваттитарӯпийан̃ча сандха̄йа ‘‘ета̄нӣ’’ти вуттам̣. дутийапатто на̄ма ‘‘ӯнапан̃чабандханена паттена ан̃н̃ам̣ навам̣ паттам̣ чета̄пеййа, ниссаггийа’’нти (па̄ра̄. 612) вуттапатто. со ча ета̄ни ча сан̇гхе ниссат̣т̣хум̣ лаббхарети самбандхо. ‘‘сан̇гхамаджджхе ниссаджджитаббам̣, бхиккхупариса̄йа ниссаджджитабба’’нти (па̄ра̄. 584, 589) ча вуттатта̄ на ган̣апуггала̄нам̣ ¶ ниссаджджитум̣ ват̣т̣ати. сеса̄ни пана тӣн̣и чӣвара̄диваттхӯни ‘‘ниссаджджитаббам̣ сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ пуггаласса ва̄’’ти вуттатта̄ (па̄ра̄. 463) сан̇гха̄дӣнам̣ ниссаджджитум̣ ват̣т̣ати. бха̄сантаренапӣти па̄л̣ийа̄ ваттум̣ асакконтена дамил̣абха̄са̄дӣсу ан̃н̃атара̄йапи ниссаджджитум̣ ват̣т̣атӣти аттхо.
393. (ка-га) на̄наппака̄ракам̣ на̄ма ‘‘чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄, ‘‘антамасо чун̣н̣апин̣д̣опи дантакат̣т̣хампи дасикасуттампӣ’’ти (па̄ра̄. 595) па̄л̣ийам̣ вуттам̣. чета̄питоти (па̄ра̄. 613) йа̄читва̄ гахито.
394. самманнитва̄на паттага̄хакам̣ сан̇гхасса паттантанти (па̄ра̄. 614; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. ӯнапан̃чабаддханасиккха̄падаван̣н̣ана̄) йа антимам̣ паттам̣, там̣ тасса да̄пайети аттхо.
395. (кха) паридахитам̣ ¶ ниссаггийанти еттха (па̄ра̄. 626-628; па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.628) пана т̣хатва̄ вассикаса̄т̣ика̄йа парийесанаккхеттам̣ каран̣аккхеттам̣ нива̄санаккхеттам̣ адхит̣т̣ха̄наккхеттанти чатуббидхам̣ кхеттан̃ча куччхисамайо пит̣т̣хисамайоти дувидхо самайо ча ведитаббо. катхам̣? гимха̄нама̄сесу паччхимама̄сасса пуримо ад̣д̣хама̄со парийесанаккхеттам̣, паччхимо каран̣аккхеттан̃ча нива̄санаккхеттан̃ча, парийеситумпи ват̣т̣ати, адхит̣т̣ха̄тум̣ пана на ват̣т̣ати. вассика̄ пана чатта̄ро ма̄са̄ парийесана̄дӣнам̣ чатуннампи кхеттам̣. ете ева пан̃ча ма̄са̄ куччхисамайо на̄ма. итаре сатта ма̄са̄ пит̣т̣хисамайо, таттха сатуппа̄дакаран̣ам̣ на ват̣т̣ати.
(га) аччхиннанти еттха ‘‘йо пана мама паттачӣвара̄дӣни ваханто майа̄ саддхим̣ чариссатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа чӣварам̣ датва̄ пуна сакасан̃н̃а̄йа ева аттано веййа̄ваччам̣ акаронтам̣ дисва̄ аччхиндати, со имам̣ а̄паттим̣ а̄паджджати. кевалам̣ париччаджитва̄ диннам̣ гахетумева на лабхати.
(гха) суттам̣ вин̃н̃а̄петва̄ти еттха чӣварака̄расамайа̄дӣсу чӣварасиббана̄дӣнаматтха̄йа суттам̣ вин̃н̃а̄петва̄ти аттхо. ан̃н̃атха̄ суттам̣ вин̃н̃а̄петумева на ват̣т̣ати. вин̃н̃аттийа̄ ева ладдхатантава̄йехӣти ¶ аттхо. суттатантава̄йа̄нам̣ акаппийабха̄ве сати дӣгхато видаттхиматте, тирийантато хаттхаматте вӣте ниссаггийам̣, екато акаппийапаккхе дуккат̣ам̣.
(н̇а) викаппам̣ а̄паннанти (па̄ра̄. 643) ‘‘идам̣ кхо, а̄вусо, чӣварам̣ мам̣ уддисса виййати, а̄йатан̃ча каротха виттхатан̃ча̄’’тиа̄дина̄ адхикам̣ видха̄нам̣ а̄паннанти аттхо.
(ча) аччекачӣварам̣ (па̄ра̄. 649-650) на̄ма сена̄йа гантука̄ма̄дӣхи диннам̣.
(чха) атирекачха̄раттанти (па̄ра̄. 654-655) ¶ чхадивасато атирекам̣. ‘‘аттхатакатхина̄нам̣ во, бхиккхаве, пан̃ча капписсанти, ана̄мантача̄ро асама̄да̄нача̄ро ган̣абходжанам̣ йа̄вадаттхачӣварам̣ йо ча таттха чӣваруппа̄до, со несам̣ бхависсатӣ’’ти (маха̄ва. 306) вуттаа̄нисам̣сесу чӣварама̄се асама̄да̄нача̄рам̣ т̣хапетва̄ сеса̄нисам̣са̄ лаббханти. йади асама̄да̄нача̄ро лаббхеййа, па̄веййака̄ бхиккхӯ вассам̣вуттха̄ окапун̣н̣ехи чӣварехи на бхагавантам̣ упасан̇камеййум̣, йасма̄ там̣ на лабханти, тасма̄ чӣварама̄сепи тичӣварам̣ а̄да̄йа ева бхагавантам̣ упасан̇камим̣су. тасма̄ ведитаббам̣ асама̄да̄нача̄рапариха̄рам̣ аттхатакатхина̄ ева лабханти, на итарети ваданти.
397. (кха) ‘‘ахам̣, бханте, екам̣ па̄т̣идесанӣйа̄паттим̣, две, самбахула̄ па̄т̣идесанӣйа̄паттийо а̄паджджи’’нти имам̣ пана йесу поттхакесу ликхитам̣, там̣ абхайагирива̄сӣнам̣ кхуддасиккха̄васена дасситам̣ кира. таттха ‘‘ахам̣, а̄йасма̄, самбахула̄ па̄т̣идесанӣйа̄ а̄паттийо а̄панно, та̄йо пат̣идесеми. ахам̣, а̄йасма̄, екам̣ па̄т̣идесанӣйам̣ а̄паттим̣ а̄панно, там̣ пат̣идесемӣ’’ти хи вуттам̣. амха̄кам̣ пана евам̣ десана̄видха̄нам̣ наттхи. ‘‘га̄райхам̣, а̄вусо, дхаммам̣ а̄паджджим̣ асаппа̄йам̣ па̄т̣идесанӣйам̣, там̣ пат̣идесемӣ’’ти (па̄чи. 553) вуттам̣. самантапа̄са̄дика̄йам̣ (па̄чи. 553) ‘‘га̄райхам̣ а̄вусо’тиа̄ди пат̣идесетабба̄ка̄радассана’’нти вуттам̣. кан̇кха̄витаран̣ийампи (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄т̣идесанӣйасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘тасса̄ десетабба̄ка̄ро га̄райхам̣ а̄вусо’тиа̄дина̄ найена сиккха̄паде дасситойева̄’’ти вуттатта̄ па̄т̣хе а̄гатанайенева десана̄видха̄нам̣ ведитаббам̣. саче две хонти, ‘‘га̄райхе, а̄вусо, две дхамме а̄паджджим̣ асаппа̄йе па̄т̣идесанӣйе, те пат̣идесемӣ’’ти, ‘‘пассатха, бханте, те дхамме’’ти ¶ ча ‘‘га̄райхе ¶ , а̄вусо, самбахуле дхамме а̄паджджим̣ асаппа̄йе па̄т̣идесанӣйе, те пат̣идесемӣ’’ти, ‘‘пассатха, бханте, те дхамме’’ти ча евам̣ йатха̄нурӯпам̣ десана̄видха̄нам̣ ведитаббам̣. сесам̣ вуттаппака̄рамева̄ти.
398. адесана̄га̄минийанти (пари. 424 а̄дайо; пари. ат̣т̣ха. 425) па̄ра̄джикан̃ча сан̇гха̄дисесан̃ча на десайети аттхо. ана̄паттин̃ча̄ти ана̄паттим̣ ева ‘‘а̄патти’’нти на десайе. лахука̄паттимпи пуббе деситам̣ пуна на десайети самбандхо, на̄на̄сам̣ва̄саниссӣмат̣т̣хита̄нам̣ сантике на десайети аттхо. чатупан̃чахӣти еттха сама̄навассикапава̄ран̣а̄йам̣ вийа чатӯхи ва̄ пан̃чахи ва̄ екато хутва̄ екасса сантике на десайети аттхо. двиннам̣ ва̄ тин̣н̣ам̣ ва̄ ват̣т̣ати. катхам̣ десетаббанти че? екасса сантике тӣхипи екато нисӣдитва̄ ‘‘ахам̣, бханте, екам̣ па̄читтийа̄паттим̣ а̄паджджим̣, там̣ тумхамӯле пат̣идесемӣ’’ти евам̣ аттана̄ а̄паннаа̄паттивасена вутте тена ‘‘пассаси, а̄вусо, там̣ а̄патти’’нти евам̣ тиккхаттум̣ вутте ‘‘а̄ма, бханте, пасса̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘а̄ма̄вусо пасса̄мӣ’’ти ва̄ вутте пуна тена ‘‘а̄йатим̣ сам̣вареййа̄тха̄’’ти ва̄ ‘‘сам̣вареййа̄сӣ’’ти ва̄ вутте ‘‘са̄дху сут̣т̣ху сам̣варисса̄мӣ’’ти ваттаббам̣, евам̣ десетаббам̣. манаса̄ти вачӣбхедам̣ акатва̄ кевалам̣ читтенева на десайети аттхо. апакататта̄нанти антимаваттхум̣ аджджха̄паннасса ва̄ уккхиттакасса ва̄ упосатхо пава̄ран̣а̄ ва̄ т̣хапита̄ хонти, тасса сантике на десайети аттхо. на̄нека̄ти на̄на̄паттийо ‘‘ека̄’’ти ватва̄ на десайети аттхо. ека̄ пана ‘‘самбахула̄’’ти десита̄ хотӣти. десана̄виниччхайо.
десана̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
43. чхандада̄наниддесаван̣н̣ана̄
399. каммаппатте ¶ сан̇гхе сама̄гатети самбандхо. етена сан̇гхе асама̄гате чхандада̄нам̣ на рухатӣти дӣпитам̣ хотӣти ваданти. еттха̄йам̣ вича̄ран̣а̄ – пан̃чабхиккхуке виха̄ре екасса чхандапа̄рисуддхим̣ ¶ а̄харитва̄ сеса̄нам̣ упосатха̄дикаран̣ам̣ анун̃н̃а̄там̣ па̄л̣ийам̣ (пари. 496-497) ат̣т̣хакатха̄йан̃ча (пари. ат̣т̣ха. 487-488). тесу еко чхандада̄йако, еко чхандаха̄рако, те мун̃читва̄ на еттха саннипатито сан̇гхо тин̣н̣ам̣ самӯхабха̄вато, тасма̄ асама̄гатепи да̄тум̣ ват̣т̣ати. а̄рочентена пана сама̄гате ева а̄рочетаббам̣. идха̄пи ‘‘хареййа̄’’ти вуттам̣, на ‘‘десеййа̄’’ти. таттха чхандаха̄ракена саддхим̣ каммаппатта̄нам̣ саннипа̄то ведитаббо.
400. ида̄ни чхандада̄навидхим̣ дассетум̣ ‘‘екам̣ бхиккху’’нтиа̄дима̄ха (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. нида̄наван̣н̣ана̄).
401. (ка) ‘‘чхандам̣ даммӣ’’ти еттакамева алам̣, ‘‘хара, а̄рочехӣ’’ти имехи ким̣пайоджананти че? вуччате – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тадахупосатхе па̄рисуддхим̣ дентена чхандампида̄тум̣, санти сан̇гхасса каран̣ӣйа’’нти (маха̄ва. 165) вуттатта̄ бхагавато а̄н̣ам̣ каронтена ‘‘чхандам̣ даммӣ’’ти вуттам̣. ‘‘чхандаха̄рако че, бхиккхаве, динне чханде антара̄магге паккамати, ана̄хат̣ова хоти чхандо’’ти (маха̄ва. 165) вуттатта̄ чхандаха̄ракасса ан̃н̃асса апаккаманаттха̄йа па̄рисуддхим̣ дентена ‘‘идам̣ карохи ева̄’’ти а̄н̣а̄пентена ‘‘чхандам̣ ме хара̄’’ти вуттам̣. ‘‘чхандаха̄рако че, бхиккхаве, динне чханде сан̇гхаппатто сан̃чичча на̄рочети, а̄хат̣о хоти чхандо, чхандаха̄ракасса а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 165) вуттатта̄ ‘‘йадитвам̣ сан̃чичча на̄рочессаси, а̄паттим̣ а̄паджджиссаси ¶ , а̄рочехи ева̄’’ти тасса а̄чиккханто ‘‘а̄рочехӣ’’ти а̄ха̄ти еваметтха имесам̣ пада̄нам̣ саппайоджаната̄ ведитабба̄. евам̣ па̄рисуддхида̄непӣти.
402. сесакамманти йади сан̇гхо упосатхагге ан̃н̃ам̣ апалокана̄дикаммам̣ кароти, там̣ каммам̣ виба̄дхати, викопетӣти аттхо.
403. двайанти упосатхан̃ча сесакамман̃ча̄ти аттхо. наттаноти аттано упосатхам̣ на сампа̄дети.
405. ‘‘екам̣сам̣ ¶ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄’’тиа̄дикам̣ (маха̄ва. 213) саббӯпача̄рам̣ катва̄на̄ти аттхо.
406. ‘‘иттханна̄мена пава̄ран̣а̄ динна̄’’ти а̄рочетва̄.
408. пат̣иджа̄неййа на̄хат̣а̄ти (маха̄ва. 164-165, 213) па̄т̣хе на а̄хат̣а̄ти на̄хат̣а̄, а̄хат̣а̄ на хотӣти аттхо. татха̄ хеййа̄ти виббхамана̄дӣни кареййа̄ти аттхо.
409. сутто ва̄ на̄рочайеййа, а̄хат̣а̄ хотӣти самбандхо. ана̄паттива̄ти ана̄патти ева. чхандада̄навиниччхайо.
чхандада̄наниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
44. упосатханиддесаван̣н̣ана̄
411. суттуддесо сан̇гхассева. сеса̄нанти двиннам̣ тин̣н̣ам̣ ва̄.
412. пуббакаран̣е ¶ пуббакичче, паттакалле сама̄нитети саббапат̣хамам̣ каттаббам̣ пуббакаран̣ам̣. таданантарам̣ каттаббам̣ пуббакиччам̣ на̄ма. еттха –
‘‘саммаджджанӣ падӣпо ча, удакам̣ а̄санена ча;
упосатхасса ета̄ни, пуббакаран̣анти вуччати.
‘‘чхандапа̄рисуддхиутуккха̄нам̣, бхиккхуган̣ана̄ ча ова̄до;
упосатхасса ета̄ни, пуббакиччанти вуччатӣ’’ти –. (маха̄ва. ат̣т̣ха. 168);
евам̣ ¶ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанайена пуббакаран̣ан̃ча пуббакиччан̃ча ведитаббам̣.
‘‘упосатхо йа̄ватика̄ ча бхиккхӯ каммаппатта̄,
сабха̄га̄паттийо ча на виджджанти;
ваджджанӣйа̄ ча пуггала̄ тасмим̣ на хонти,
паттакалланти вуччатӣ’’ти –. (маха̄ва. ат̣т̣ха. 168);
вуттавасена паттакалле сама̄ните, паджджитети аттхо. ‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, па̄тимоккхуддеса̄. нида̄нам̣ уддиситва̄ авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣, айам̣ пат̣хамо па̄тимоккхуддесо. нида̄нам̣ уддиситва̄ чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни уддиситва̄ авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣, айам̣ дутийо па̄тимоккхуддесо. нида̄нам̣ уддиситва̄ чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни уддиситва̄ тераса сан̇гха̄дисесе уддиситва̄ авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣, айам̣ татийо па̄тимоккхуддесо. нида̄нам̣ уддиситва̄ чатта̄ри па̄ра̄джика̄ни уддиситва̄ тераса сан̇гха̄дисесе уддиситва̄ две анийате уддиситва̄ авасесам̣ сутена са̄ветаббам̣, айам̣ чатуттхо па̄тимоккхуддесо. виттха̄ренева пан̃чамо. име кхо бхиккхаве пан̃ча па̄тимоккхуддеса̄’’ти (маха̄ва. 150) вуттатта̄ со суттуддесо пан̃чадха̄ вибха̄витоти аттхо.
413. вина̄нтара̄йанти (маха̄ва. 150) ¶ ра̄джантара̄йа̄дидасавидхам̣ антара̄йам̣ вина̄ сан̇кхепенуддесо винива̄рито пат̣иккхиттоти аттхо. тхерова̄ти сан̇гхаттхерова. еттха̄ти пан̃часу уддесесу. ‘‘двӣсу ва̄ тӣсу ва̄ висадесу тхерова иссаро’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄ аваттантепи антара̄йе сам̣кхиттена уддиситум̣ ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо. каттха вуттанти че? ‘‘йо таттха бхиккху бйатто пат̣ибало, тасса̄дхеййа’’нти (маха̄ва. 155) вуттапа̄л̣ийа̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘йо таттха бхиккху бйатто пат̣ибалоти еттха кин̃ча̄пи дахарасса̄пи бйаттасса па̄тимоккхо анун̃н̃а̄то, атха кхо еттха айамадхиппа̄йо – саче сан̇гхаттхерасса пан̃ча ва̄ чатта̄ро ва̄ тайо ва̄ па̄тимоккхуддеса̄ на̄гаччханти, две пана акхан̣д̣а̄ сувисада̄ ва̄чуггата̄ хонти, тхера̄йаттова па̄тимоккхо. саче пана еттакампи висадам̣ ка̄тум̣ на саккоти, бйаттасса бхиккхуно а̄йаттова хотӣ’’ти аттхо вутто. па̄л̣ийампи вуттамева ‘‘техи, бхиккхаве, бхиккхӯхи еко бхиккху са̄манта̄ ¶ а̄ва̄са̄ саджджукам̣ па̄хетаббо ‘гаччха, а̄вусо, сам̣кхиттена ва̄ виттха̄рена ва̄ па̄тимоккхам̣ парийа̄пун̣итва̄ а̄гаччха̄’’’ти (маха̄ва. 163).
414. уддисанте ва̄ти (маха̄ва. 172) па̄тимоккхе уддисийама̄не сама̄ ва̄ тхокатара̄ ва̄ йади а̄гаччхеййум̣, уддит̣т̣хам̣ сууддит̣т̣хам̣, техи саддхим̣ нисӣдитва̄ авасесакам̣ сотаббанти аттхо.
415. уддит̣т̣хаматте (маха̄ва. 172) ва̄ сакала̄йа ва̄ екачча̄йа ва̄ париса̄йа вут̣т̣хита̄йа сама̄ ва̄ тхокатара̄ ва̄ йади а̄гаччхеййунти самбандхо. па̄рисуддхинти па̄рисуддхиупосатхам̣. кареййесанти кареййа есам̣, етесам̣ сантикети аттхо. бахука̄тха чети атха бахука̄ че, пуна а̄гата̄ бахука̄ чети аттхо ¶ ,. ‘‘уддиссама̄не, уддит̣т̣хаматте екачча̄йа вут̣т̣хита̄йа сакала̄йа вут̣т̣хита̄йа̄’’ти (маха̄ва. 172) а̄гатесу саббавикаппесу пуббакиччам̣ катва̄ пуна а̄дито пат̣т̣ха̄йа па̄тимоккхам̣ уддисети аттхо.
416. итара̄нанти а̄гантука̄нам̣. сачетароти саче ча̄туддасикоти аттхо. сама̄нетаренуваттантӯти сама̄ ва̄ ӯна̄ ва̄ итаре а̄гантука̄ пурима̄нам̣ а̄ва̄сика̄нам̣ ануваттантӯти аттхо. сачедхика̄ти а̄гантука̄ саче адхика̄, пурима̄ а̄ва̄сика̄ ануваттантӯти аттхо. сесепйайам̣ найоти ‘‘а̄гантука̄нам̣ паннарасо хоти, а̄ва̄сика̄нам̣ ча̄туддасо’’ти итарепи саматхока̄ а̄гантука̄ а̄ва̄сика̄нам̣ ануваттантӯтиа̄дина̄ найена виниччхайо ведитабботи аттхо.
417. мӯлат̣т̣ха̄ти а̄ва̄сика̄. саматхока̄нам̣ а̄гантука̄нам̣. са̄маггим̣ денту ка̄матоти йади иччханти, дентӯти аттхо.
418. но че денти, а̄гантукехи бахи гантва̄на упосатхо ка̄табботи аттхо. аниччха̄йа са̄маггӣ деййа̄ти самбандхо.
419. ‘‘на бхиккхаве па̄тимоккхуддесакена сан̃чичча на са̄ветаббам̣. йо на са̄веййа, а̄патти ¶ дуккат̣асса̄’’тивуттатта̄ (маха̄ва. 154) ‘‘са̄веййа сутта’’нти вуттам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, па̄тимоккхуддесакена ва̄йамитум̣ катхам̣ са̄веййанти, ва̄йамантасса ана̄паттӣ’’ти (маха̄ва. 154) вуттатта̄ ‘‘сан̃чичча асса̄вентасса дуккат̣а’’нти вуттам̣.
420. татха̄ти ¶ дуккат̣анти аттхо. каллоти агила̄но. песитоти а̄н̣атто. ‘‘на бхиккхаве тхерена а̄н̣аттена агила̄нена на саммаджджитаббам̣. йо на саммаджджеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’тиа̄ди (маха̄ва. 159) вуттам̣.
421-3. ида̄ни па̄рисуддхиупосатхам̣ дассетум̣ ‘‘саммаджджитва̄’’тиа̄ди вуттам̣. ан̃джалим̣ (маха̄ва. 168) паггайха̄ти самбандхо. тети авасеса̄ две евам̣ самудӣрийа̄ ваттабба̄ти аттхо. екам̣сам̣ уттара̄сан̇га̄дикаран̣авасена саматтапубба̄рамбхена те две бхиккхӯ навена евамӣрийа̄ ваттабба̄ти аттхо.
424-5. ида̄ни двӣхи каттаббам̣ дассетум̣ ‘‘двӣсу тхерена̄’’ти вуттам̣.
426. етта̄вата̄ ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чатуннам̣ па̄тимоккхам̣ уддиситу’’нти (маха̄ва. 168) ча ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тин̣н̣ам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ ка̄ту’’нти (маха̄ва. 168) ча ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, двиннам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ ка̄ту’’нти (маха̄ва. 168) ча вуттам̣ сан̇гхупосатхан̃ча па̄рисуддхиупосатхан̃ча дассетва̄ ида̄ни йаттха еко бхиккху вихарати, тасса анун̃н̃а̄там̣ адхит̣т̣ха̄нупосатхам̣ дассетум̣ ‘‘пуббакичча’’нтиа̄дима̄ха. еттха ча пуббакиччам̣ на̄ма саммаджджана̄дикам̣йева.
427. сан̇гхупосатхапа̄рисуддхиупосатхаадхит̣т̣ха̄наупосатха̄нам̣ васена там̣ там̣ упосатхам̣ йади кайирунти самбандхо.
428. вагге (маха̄ва. 173) ча самагге ча ‘‘вагго’’ти сан̃н̃ино ча ‘‘вагго ну кхо, самагго ну кхо’’ти евам̣ виматисса ча дуккат̣ам̣, ‘‘нассантете винассантете, ко техи аттхо’’ти ¶ евам̣ ¶ ана̄гата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ аттхибха̄вам̣ н̃атва̄ бхеда̄дхиппа̄йена упосатхам̣ карото тхуллаччайам̣ хотӣти аттхо. тадубхайепи ‘‘самагго’’ти сан̃н̃ино ана̄патти.
429-430. сесасахадхаммика̄ на̄ма бхиккхум̣ т̣хапетва̄ авасеса̄ чатта̄ро. абхаббасса̄ти еттха пан̣д̣акатхеййасам̣ва̄сака титтхийапаккантака тираччха̄нагата ма̄тугха̄така питугха̄така арахантагха̄така бхиккхунидӯсака сан̇гхабхедака лохитуппа̄дакаубхатобйан̃джанака̄ абхабба̄ гахита̄. еттха пана на̄гама̄н̣авака̄дайо тираччха̄нагатапаккхика̄ти ведитабба̄. етесам̣ нисиннапариса̄йан̃ча па̄тимоккхам̣ на уддисети самбандхо.
татха̄ти йо пана сан̇гхо сабха̄га̄паттико, сопи на уддисе, паривуттхена чханденапи на уддисети аттхо. еттха пана чатуббидхам̣ па̄рива̄сийам̣ парисапа̄рива̄сийам̣ раттипа̄рива̄сийам̣ чхандапа̄рива̄сийам̣ аджджха̄сайапа̄рива̄сийанти.
еттха пана бхиккхӯ кеначидева каран̣ӣйена саннипатита̄ мегха̄дӣхи упаддута̄ ‘‘анока̄са̄ майам̣, ан̃н̃атра гаччха̄ма̄’’ти чхандам̣ ависсаджджетва̄ва ут̣т̣хаханти. идам̣ парисапа̄рива̄сийам̣. кин̃ча̄пи парисапа̄рива̄сийам̣, чхандасса пана ависсат̣т̣хатта̄ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
пунапи бхиккхӯнам̣ ‘‘упосатха̄дӣни карисса̄ма̄’’ти раттим̣ саннипатитва̄ дхаммам̣ сун̣анта̄нам̣йева арун̣о уггаччхати. саче ‘‘ча̄туддасикам̣ карисса̄ма̄’’ти нисинна̄, ‘‘паннарасо’’ти ка̄тум̣ ват̣т̣ати. саче паннарасикам̣ ка̄тум̣ нисинна̄, па̄т̣ипаде анупосатхе упосатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, ан̃н̃ам̣ пана сан̇гхакиччам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. идам̣ раттипа̄рива̄сийам̣ на̄ма.
пуна ¶ бхиккхӯ ‘‘йам̣кин̃чидева аббха̄на̄дикаммам̣ карисса̄ма̄’’ти саннипатита̄ хонти, татреко наккхаттапа̄т̣хако евам̣ вадати ‘‘аджджа наккхаттам̣ да̄рун̣а’’нти, те тасса вачанена чхандам̣ виссаджджетва̄ таттхева нисинна̄ хонти. атхан̃н̃о а̄гантва̄ ‘‘ким̣ наккхаттена, каротха̄’’ти вадати. идам̣ чхандапа̄рива̄сийан̃чева аджджха̄сайапа̄рива̄сийан̃ча. тасмим̣ па̄рива̄сийе пуна чхандапа̄рисуддхим̣ ана̄нетва̄ каммам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. идам̣ сандха̄йа ‘‘чхандена паривуттхена̄’’ти вуттам̣.
431. а̄паннама̄паттим̣ (маха̄ва. 169; маха̄ва. ат̣т̣ха. 169) ¶ адесайитва̄на ва̄ ‘‘ахам̣, а̄вусо, иттханна̄ма̄йа а̄паттийа̄ вематико, йада̄ ниббематико бхависса̄ми, там̣ а̄паттим̣ пат̣икарисса̄мӣ’’ти ватва̄ виматим̣ ана̄викатва̄на ва̄ ‘‘на ча бхиккхаве анупосатхе упосатхо ка̄таббо ан̃н̃атра сан̇гхаса̄маггийа̄’’ти (маха̄ва. 183) вуттатта̄ анупосатхепи ва̄ ка̄тум̣ на ча каппатӣти аттхо.
432. ‘‘на ча бхиккхаве тадахупосатхе сабхиккхука̄ а̄ва̄са̄ абхиккхуко а̄ва̄со ва̄ ана̄ва̄со ва̄ гантаббо ан̃н̃атра сан̇гхена ан̃н̃атра антара̄йа̄’’ти (маха̄ва. 181) вуттатта̄ ‘‘ат̣т̣хитопосатха̄ва̄са̄’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 181) вуттам̣. на вадже на гаччхе. адхит̣т̣ха̄тум̣ сӣмамева ва̄ти саче виха̄ре упосатхам̣ каронти, упосатха̄дхит̣т̣ха̄наттхам̣ сӣма̄пи надӣпи на гантабба̄. саче панеттха кочи бхиккху хоти, тасса сантикам̣ гантум̣ ват̣т̣ати. виссат̣т̣хаупосатха̄пи а̄ва̄са̄ гантум̣ ват̣т̣ати, евам̣ гато адхит̣т̣ха̄тумпи лабхатӣти. упосатхавиниччхайо.
упосатханиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
45. пава̄ран̣а̄ниддесаван̣н̣ана̄
433. ‘‘ануджа̄на̄ми ¶ , бхиккхаве, пан̃чаннам̣ сан̇гхе пава̄рету’’нти (маха̄ва. 215) вуттатта̄ ‘‘сеса̄ сан̇гхаппава̄ран̣а̄’’ти (маха̄ва. 215 а̄дайо) вутта̄.
434. аджджа пава̄ран̣а̄ти еттха (маха̄ва. 215 а̄дайо) пана ча̄туддасика̄йа пава̄ран̣а̄йа ‘‘аджджа пава̄ран̣а̄ ча̄туддасӣ’’ти пуббакиччам̣ ка̄таббам̣, паннарасийам̣ ‘‘аджджа пава̄ран̣а̄ паннарасӣ’’ти.
437. тхересу уккут̣икам̣ нисаджджа пава̄рентесу сайам̣ пана наво йа̄ва пава̄рети, та̄ва уккут̣икова аччхатӯти аттхо. ‘‘на бхиккхаве тхересу уккут̣икам̣ нисиннесу пава̄райама̄несу а̄санесу ¶ аччхитаббам̣. йо аччхеййа, а̄патти дуккат̣асса. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тадамантара̄ уккут̣икам̣ нисӣдитум̣, йа̄ва пава̄рети, пава̄ретва̄ а̄сане нисӣдиту’’нти (маха̄ва. 211) хи вуттам̣.
440-2. евам̣ тева̄чикаппава̄ран̣ам̣ дассетва̄ ида̄ни двева̄чикаекава̄чикасама̄навассикаппава̄ран̣а̄су каттаббам̣ дассетум̣ ‘‘да̄нена̄’’тиа̄дима̄ха. таттха да̄нена̄ти да̄нена ва̄. дхаммаса̄каччха̄ти имина̄ дхаммакатха̄суттасан̇га̄йана̄винайавиниччхайа̄дайо гахита̄. да̄нена ва̄ дхаммаса̄каччха̄йа ва̄ калахена ва̄ раттийа̄ кхепитабха̄вато тева̄чика̄йа ока̄се асати дасавидхе ва̄ антара̄йе анурӯпато уттим̣ т̣хапетва̄ пава̄реййа̄ти самбандхо.
ида̄ни йатха̄нурӯпато н̃атти т̣хапита̄, там̣ дассетум̣ ‘‘сун̣а̄ту ме’’тиа̄дима̄ха. йатха̄т̣хапитан̃аттийа̄ти еттха саббасан̇га̄хика̄чен̃аттит̣хапита̄, тева̄чикадвева̄чикаекава̄чика̄нам̣ васена пава̄ретаббам̣, сама̄навассикаппава̄ран̣а̄ва ека̄ на ват̣т̣ати. саче ‘‘сан̇гхо тева̄чикам̣ пава̄реййа̄’’ти т̣хапита̄, тева̄чика̄ ¶ ева ват̣т̣ати, двева̄чика̄дайо на ват̣т̣анти. ‘‘двева̄чикам̣ пава̄реййа̄’’ти вутте двева̄чикан̃ча тева̄чикан̃ча ват̣т̣ати, екава̄чикасама̄навассика̄ на ват̣т̣анти. ‘‘екава̄чикам̣ пава̄реййа̄’’ти вутте пана сама̄навассикам̣ т̣хапетва̄ сеса̄ ват̣т̣анти. ‘‘сама̄навассика’’нти пана вутте саббам̣ ват̣т̣атӣти. а̄дике четтха а̄харети еттха пава̄ран̣а̄йапи пуббе упосатхе вутте ‘‘йади сама̄ а̄гаччхеййу’’нтиа̄дике ва̄ре а̄харети аттхо.
443. ида̄ни ваттаббам̣ сандха̄йа ‘‘ева’’нти вуттам̣. тивагго ча чатувагго ча тичатувагго.
450. ‘‘на бхиккхаве са̄паттикена пава̄ретаббам̣. йо пава̄реййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 235) вуттатта̄ са̄паттикенапи вематикенапи пава̄рийама̄не а̄паттим̣ сарантенапи упосатхе вуттанайена пат̣ипаджджитаббам̣. ‘‘вагге самагге вагготи-сан̃н̃ино виматисса ва̄’’тиа̄дига̄тха̄то пат̣т̣ха̄йа йа̄ва ‘‘антара̄йам̣ ва сан̇гхам̣ ва̄-дхит̣т̣ха̄тум̣ сӣмамева ва̄’’ти аваса̄нага̄тха̄, та̄ва сеса̄ упосатхе вутта̄ га̄тха̄йоти адхиппета̄.
451. пава̄рите ¶ ча̄ти (маха̄ва. 213 а̄дайо) пат̣хамапава̄ран̣а̄йа сан̇гхамхи пава̄ритети адхиппа̄йо. еттха авуттхоти паччхимика̄йа упагато апаринит̣т̣хитатта̄ ‘‘авуттхо’’ти вуччати.
452. ча̄тума̄синӣти каттикапун̣н̣амӣ. еттха вуттхавасса̄ на̄ма паччхимика̄йа упагата̄. пава̄ран̣а̄виниччхайо.
пава̄ран̣а̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
46. сам̣вараниддесаван̣н̣ана̄
453. чаккхусота̄дибхедехӣти (дӣ. ни. 1.213, 454; ма. ни. 1.411; а. ни. 4.198; дха. са. 1352-1354; маха̄ни. 196) ¶ чаккхусотагха̄надживха̄ка̄йаманасан̇кха̄техи чхахи индрийехӣти аттхо. рӯпасадда̄дигочарети рӯпасаддагандхарасапхот̣т̣хаббадхаммасан̇кха̄тесу чхасу гочаресӯти аттхо. еттха пана хаттхапа̄дахаситакатхитавилокита̄дибхедам̣ субха̄ка̄рам̣ гахетва̄ айонисо манаси каронтасса абхиджджха̄ уппаджджати. ‘‘анаттхам̣ ме ачари, чарати, чариссатӣ’’тиа̄дина̄ (пари. ат̣т̣ха. 329) найена пат̣игханимиттам̣ гахетва̄ айонисо манаси каронтасса бйа̄па̄до уппаджджати. еттха пана иттхипурисанимиттам̣ ва̄ субханимитта̄дикам̣ килесаваттхубхӯтам̣ нимиттам̣ агган̣хитва̄ дит̣т̣хе дит̣т̣хаматта̄дина̄ пат̣ипаджджитва̄ асубханимитте йонисо манасика̄рам̣ бахулӣкаронтасса абхиджджха̄йа паха̄нам̣ хоти. ‘‘анаттхам̣ ме ачари, там̣ кутеттха лаббха̄’’тиа̄дина̄ ва̄ метта̄бха̄вана̄дивасена ва̄ йонисо манаси каронтасса бйа̄па̄даппаха̄нам̣ хоти. евамидам̣ сан̇кхепато рӯпа̄дӣсу килеса̄нубандханимитта̄дигга̄хапариваджджаналаккхан̣ам̣ индрийасам̣варасӣланти ведитаббам̣.
нигган̣хеййа̄ти нива̄реййа;
‘‘йа̄ни сота̄ни локасмим̣; (аджита̄ти бхагава̄,)
сати тесам̣ нива̄ран̣ам̣;
сота̄нам̣ сам̣варам̣ брӯми;
пан̃н̃а̄йете пидхиййаре’’ти –. (су. ни. 1041);
вуттатта̄ ¶ ‘‘сатима̄ сампаджа̄но ва̄’’ти вуттам̣. еттха пана чатуббидхам̣ сампаджан̃н̃ам̣ са̄ттхакасаппа̄йагочараасаммохавасена. сам̣варавиниччхайо.
сам̣вараниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
47. суддхиниддесаван̣н̣ана̄
455. десана̄ ¶ сам̣варо ет̣т̣хи, паччавеккхан̣а бхедатоти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.585; висуддхи. 1.19) десана̄суддхи сам̣варасуддхи парийет̣т̣хисуддхи паччавеккхан̣асуддхӣти евам̣ чатуббидха̄ суддхӣти аттхо. ида̄ни та̄хи суддхӣхи висуджджханаке дассетум̣ ‘‘па̄тимоккхасам̣варасаммата’’нтиа̄дима̄ха.
456. ‘‘пуна евам̣ на карисса’’нти читта̄дхит̣т̣ха̄насам̣вара̄ йасма̄ суджджхати индрийасам̣варо, тасма̄ индрийасам̣варо ‘‘сам̣варасуддхӣ’’ти вуттоти самбандхо.
457. паха̄йа̄несананти анесанам̣ паха̄йа дхаммена уппа̄дентасса паччайети па̄т̣хасесо.
458. ‘‘пат̣исан̇кха̄ йонисо чӣварам̣ пат̣исева̄ми…пе… уппанна̄нам̣ веййа̄ба̄дхика̄нам̣…пе… парамата̄йа̄’’ти (ма. ни. 1.23; а. ни. 6.58) ча евам̣ чатӯсупи паччайесу йатха̄вуттапаччавеккхан̣асуджджхана̄ти аттхо. еттха пана дувидхам̣ паччавеккхан̣ам̣ пат̣ила̄бхака̄ле ча парибхогака̄ле ча. пат̣ила̄бхака̄ле хи дха̄тувасена ва̄ пат̣иккӯлавасена ва̄ паччавеккхитва̄ т̣хапитачӣвара̄дӣни тато уттари парибхун̃джантасса анаваджджова парибхого, парибхогака̄лепи. суддхивиниччхайо.
суддхиниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
48. сантосаниддесаван̣н̣ана̄
459. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, аппа̄ни чева сулабха̄ни ча, та̄ни ча анаваджджа̄ни. катама̄ни чатта̄ри? пам̣сукӯлам̣, бхиккхаве, чӣвара̄нам̣ аппан̃ча сулабхан̃ча, тан̃ча анаваджджам̣. пин̣д̣ийа̄лопо, бхиккхаве, бходжана̄нам̣ аппан̃ча сулабхан̃ча, тан̃ча анаваджджам̣. руккхамӯлам̣ ¶ , бхиккхаве, сена̄сана̄нам̣ аппан̃ча сулабхан̃ча, тан̃ча анаваджджам̣. пӯтимуттабхесаджджам̣, бхиккхаве, бхесаджджа̄нам̣ аппан̃ча сулабхан̃ча, тан̃ча анаваджджам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри аппа̄ни чева сулабха̄ни ча, та̄ни ча анаваджджа̄нӣ’’ти (а. ни. 4.27; итиву. 101) вачанато ‘‘аппена̄’’тиа̄ди вуттам̣.
сантут̣т̣хоти еттха йатха̄ла̄бхайатха̄балайатха̄са̄руппасантоса̄нам̣ васена екекасмим̣ паччайе тайо тайо катва̄ чатӯсу паччайесу два̄даса сантоса̄ хонти. маттан̃н̃ӯти еттха (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.422; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 3.4.239; а. ни. ат̣т̣ха. 2.3.16; итиву. ат̣т̣ха. 28; дха. са. ат̣т̣ха. 124-134) чатта̄ро матта̄ парийесанаматта̄ пат̣иггахан̣аматта̄ парибхогаматта̄ виссаджджанаматта̄ти. итарӣтарена йа̄пенто субхаро на̄ма. сантосавиниччхайо.
сантосаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
49. чатура̄раккханиддесаван̣н̣ана̄
461-2. асубханти асубхабха̄вана̄. име чатта̄ро чатура̄раккха̄ на̄ма̄ти адхиппа̄йо. ида̄ни те дассетум̣ ‘‘а̄ракатта̄дина̄’’тиа̄дима̄ха. а̄ракатта̄дина̄ти еттха а̄ракатта̄, арӣнам̣ ара̄нан̃ча хататта̄, паччайа̄дӣнам̣ арахатта̄, па̄пакаран̣е раха̄бха̄ва̄ти имехи та̄ва чатӯхи ка̄ран̣ехи со бхагава̄ араханти ануссаритабботи аттхо. вуттан̃хетам̣ –
‘‘а̄ракатта̄ ¶ хататта̄ ча, килеса̄рӣна со муни;
хатасам̣са̄рачакка̄ро, паччайа̄дӣна ча̄рахо;
на рахо кароти па̄па̄ни, арахам̣ тена вуччатӣ’’ти. (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.1; висуддхи. 1.130);
бхагава̄ ¶ пана саббакилесехи сувидӯравидӯре т̣хито маггена сава̄санакилеса̄нам̣ хататта̄, тасма̄ ‘‘а̄ракатта̄ араха’’нти вутто. вуттан̃хетам̣ –
‘‘со тато а̄рака̄ на̄ма;
йасса йена̄саман̇гита̄;
асаман̇гӣ ча досехи,
на̄тхо тена̄рахам̣ мато’’ти. (висуддхи. 1.125);
бхагавата̄ пана саббакилеса̄райо хата̄, тасма̄ ‘‘арӣнам̣ хататта̄пи араха’’нти вутто. вуттан̃хетам̣ –
‘‘йасма̄ ра̄га̄дисан̇кха̄та̄, саббепи арайо хата̄;
пан̃н̃а̄саттхена на̄тхена, тасма̄пи арахам̣ мато’’ти. (висуддхи. 1.126);
йам̣ панетам̣ авиджджа̄бхаватан̣ха̄майана̄бхипун̃н̃а̄бхисан̇кха̄раапун̃н̃а̄бхисан̇кха̄раа̄нен̃джа̄бхисан̇кха̄ра̄рам̣ джара̄маран̣анеми ‘‘а̄савасамудайа̄ авиджджа̄самудайо’’ти (ма. ни. 1.103) вачанато а̄савасамудайамайена аккхена виджджхитва̄ тибхаваратхе йоджитам̣ ана̄дика̄лаппаваттам̣ сам̣са̄рачаккам̣, тасса бхагавато бодхируккхамӯле саммаппадха̄навӣрийапа̄дехи чатупа̄рисуддхисӣлапатхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа саддха̄хаттхена каммаккхайакаран̃а̄н̣апхарасум̣ гахетва̄ саббе ара̄ хата̄. тасма̄ ‘‘ара̄нам̣ хататта̄ араха’’нти вутто. вуттан̃хетам̣ –
‘‘ара̄ сам̣са̄рачаккасса, хата̄ н̃а̄н̣а̄сина̄ йато;
локана̄тхена тенеса, араханти павуччатӣ’’ти. (висуддхи. 1.128);
аггадаккхин̣еййатта̄ ¶ чӣвара̄дӣнам̣ паччайа̄нам̣ уттамапӯджа̄йа ча йутто бхагава̄, тасма̄ ‘‘паччайа̄дӣнам̣ арахатта̄ ча араха’’нти вуччати. вуттан̃хетам̣ –
‘‘пӯджа̄висесам̣ ¶ саха паччайехи,
йасма̄ айам̣ арахати локана̄тхо;
аттха̄нурӯпам̣ араханти локе,
тасма̄ джино арахати на̄мамета’’нти. (висуддхи. 1.129);
йатха̄ локе кечи пан̣д̣итама̄нино асилокабхайена рахо па̄па̄ни каронти, татха̄ бхагава̄ када̄чипи на кароти, тасма̄ ‘‘па̄пакаран̣е раха̄бха̄ва̄ ча араха’’нти вуччати. вуттан̃хетам̣ –
‘‘йасма̄ наттхи рахо на̄ма, па̄пакаммесу та̄дино;
раха̄бха̄вена тенеса, арахам̣ ити виссуто’’ти. (висуддхи. 1.130) –
евам̣ а̄ракатта̄дина̄ араханти бха̄ветаббам̣.
самма̄ са̄ман̃ча саббадхамма̄нам̣ буддхатта̄ пана самма̄самбуддхо. самма̄ти н̃а̄йенева, абхин̃н̃еййе дхамме абхин̃н̃еййато парин̃н̃еййе дхамме парин̃н̃еййато паха̄таббе дхамме паха̄таббато саччхика̄таббе дхамме саччхика̄таббато бха̄ветаббе дхамме бха̄ветаббато ева̄ти аттхо. са̄ман̃ча̄ти аттана̄ва. вуттан̃хетам̣ –
‘‘абхин̃н̃еййам̣ абхин̃н̃а̄там̣, бха̄ветаббан̃ча бха̄витам̣;
паха̄таббам̣ пахӣнам̣ ме, тасма̄ буддхосми бра̄хман̣а̄’’ти. (ма. ни. 2.399; су. ни. 563);
‘‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’’ти евам̣ вутте навабхеде бхагавато гун̣е йа̄ пунаппунам̣ уппаджджанато сатийева ануссати, паваттитаббат̣т̣ха̄намхийева ва̄ паваттатта̄ саддха̄паббаджитасса ¶ кулапуттасса анурӯпа̄ сатӣти ануссати, буддхам̣ а̄раббха уппанна̄ ануссати буддха̄нуссати, йа̄ евам̣ нававидхена паватта̄ сати ¶ , са̄ буддха̄нуссати на̄ма̄ти аттхо. сабба̄ка̄рена пана а̄чарийена буддхагхосена буддха̄нуссати висуддхимагге (висуддхи. 1.123 а̄дайо) вутта̄, аттхикена пана тато пачча̄сӣситабба̄.
463-4. чатура̄раккха̄йа са̄йам̣па̄там̣ бха̄ветаббатта̄ метта̄бха̄ванам̣ дассентена тхерена саббаттхакакаммат̣т̣ха̄набха̄вана̄васена дассита̄ти ведитабба̄. итаратха̄ ‘‘атта̄нам̣ упамам̣ катва̄, на ханеййа на гха̄тайе’’ти (дха. па. 129-130) вачанато саббапат̣хамам̣ ‘‘ахам̣ сукхито хоми, аверо’’тиа̄дина̄ найена бха̄ветва̄ва аттани читтам̣ нипарибандхама̄нам̣ катва̄ паччха̄ а̄чарийупаджджха̄йа̄дӣсу камена бха̄ветабба̄. аттани пана аппана̄ на хоти. гочарага̄мамхи иссаре джанети самбандхо. таттха̄ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.165) гочарага̄ме. сӣмат̣т̣хасан̇гхато пат̣т̣ха̄йа париччхиджджа париччхиджджа̄ти аттхо. евам̣ меттам̣ бха̄венто бхиккхусан̇гхе метта̄йа сахава̄сӣнам̣ мудучиттам̣ джанети, атхасса сукхасам̣ва̄сата̄ хоти. сӣмат̣т̣хакадевата̄су метта̄йа мудукатачитта̄хи девата̄хи дхаммика̄йа раккха̄йа сусам̣вихитараккхо хоти. гочарага̄мамхи иссараджане метта̄йа мудукатачиттасанта̄нехи иссарехи дхаммика̄йа раккха̄йа сураккхитапариккха̄ро хоти. таттха мануссе метта̄йа паса̄дитачиттехи техи апарибхӯто хутва̄ вичарати. саббасаттесу метта̄йа саббаттха аппат̣ихатача̄ро хоти.
465-6. ван̣н̣ато ча сан̣т̣ха̄нато ча ока̄сато ча дисато ча париччхедато ча кеса̄дикот̣т̣ха̄се ваваттхапетва̄ти самбандхо. еттха ван̣н̣атоти (висуддхи. 1.110) кеса̄дӣнам̣ ван̣н̣ато. сан̣т̣ха̄натоти тесам̣йева сан̣т̣ха̄нато. ока̄сатоти ‘‘айам̣ кот̣т̣ха̄со имасмим̣ на̄ма ока̄се патит̣т̣хито’’ти евам̣ тасса тасса ока̄сато. дисатоти ¶ имасмим̣ сарӣре на̄бхито уддхам̣ упарима̄ диса̄, адхо хет̣т̣хима̄ диса̄, тасма̄ ‘‘айам̣ кот̣т̣ха̄со имисса̄ на̄ма диса̄йа̄’’ти диса̄ ваваттхапетабба̄. париччхедатоти сабха̄гапариччхедато висабха̄гапариччхедатоти две париччхеда̄. таттха ‘‘айам̣ кот̣т̣ха̄со хет̣т̣ха̄ ча упари ча тирийан̃ча имина̄ на̄ма париччхедо’’ти евам̣ сабха̄гапариччхедо ведитаббо. ‘‘кеса̄ на лома̄, лома̄ на кеса̄’’ти евам̣ амиссакавасена висабха̄гапариччхедо.
евам̣ ¶ пан̃чахи а̄ка̄рехи ваваттха̄на̄ка̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни манаси каронтена евам̣ манаси ка̄таббанти там̣ дассетум̣ ‘‘анупуббато’’тиа̄дима̄ха. таттха анупуббатоти саджджха̄йакаран̣ака̄лато пат̣т̣ха̄йа ‘‘кеса̄ накха̄’’ти евам̣ екантарика̄йа ва̄ ‘‘лома̄ кеса̄’’ти евам̣ уппат̣ипа̄т̣ийа̄ ва̄ на манаси ка̄таббам̣, атха кхо ‘‘кеса̄ лома̄’’тиа̄дина̄ найена анупат̣ипа̄т̣ийа̄ манаси ка̄таббам̣, анупат̣ипа̄т̣ийа̄ манаси каронтена̄пи на̄тисӣгхам̣ на̄тисан̣икам̣ манаси ка̄таббам̣, бахиддха̄ путхутта̄рамман̣е четасо виккхепо пат̣иба̄хитаббо. ‘‘пан̣н̣аттим̣ саматиккамма, мун̃чантасса̄нупуббато’’ти па̄т̣хо гахетаббо. еван̃хи сати бха̄вана̄ккамена аттхо сувин̃н̃еййо хоти. ‘‘кеса̄ лома̄’’тиа̄дипан̃н̃аттим̣ аманасикатва̄ пат̣иккӯлабха̄вена евам̣ читтам̣ т̣хапетаббам̣. мун̃чантасса̄нупуббатоти йо йо кот̣т̣ха̄со а̄па̄тхам̣ на̄гаччхати, там̣ там̣ анупуббато мун̃чантасса̄ти аттхо.
467. ида̄ни йатха̄ пат̣иккӯламанасика̄ро ка̄таббо, там̣ дассетум̣ ‘‘ван̣н̣аа̄сайасан̣т̣ха̄на̄’’тиа̄дима̄ха. етехи ван̣н̣а̄дӣхи кот̣т̣ха̄сехи пат̣иккӯла̄ти бха̄вана̄ти самбандхо. еттха (вибха. ат̣т̣ха. 356; висуддхи. 1.178) кеса̄ та̄ва ван̣н̣атопи пат̣иккӯла̄. татха̄ ¶ хи йа̄губхатта̄дӣсу кесаван̣н̣ам̣ кин̃чи дисва̄ джигуччханти. сан̣т̣ха̄натопи пат̣иккӯла̄. татха̄ хи раттим̣ бхун̃джанта̄ кесасан̣т̣ха̄нам̣ макачива̄ка̄дикам̣ чхупитва̄ джигуччханти. теламаккхана̄дивирахита̄нан̃ча аггимхи паккхитта̄нан̃ча гандхо ативийа пат̣иккӯлоти гандхатопи пат̣иккӯла̄. асучит̣т̣ха̄не джа̄тасӯпеййапан̣н̣ам̣ вийа пуббалохитамуттакарӣсапиттасемха̄диниссандена джа̄татта̄ а̄сайатопи пат̣иккӯла̄. гӯтхара̄симхи ут̣т̣хитакан̣н̣икам̣ вийа екатим̣сакот̣т̣ха̄сара̄симхи джа̄татта̄ ока̄сатопи пат̣иккӯла̄. уддхума̄такам̣ винӣлакам̣ випуббакам̣ виччхиддакам̣ виккха̄йитакам̣ виккхиттакам̣ хатавиккхиттакам̣ лохитакам̣ пул̣авакам̣ ат̣т̣хиканти имесу уддхума̄така̄дӣсу ваттхӯсу асубха̄ка̄рам̣ гахетва̄ паватта̄ бха̄вана̄ ва̄ асубхам̣ на̄ма̄ти аттхо.
468. йам̣ панетам̣ араханта̄нам̣ ват̣т̣адуккхасамуччхедасан̇кха̄там̣ самуччхедамаран̣ам̣ (висуддхи. 1.167), сан̇кха̄ра̄нам̣ кхан̣абхан̇гасан̇кха̄там̣ кхан̣икамаран̣ам̣, ‘‘руккхо мато, лохам̣ мата’’нтиа̄ди саммутимаран̣ан̃ча, на там̣ идха адхиппетам̣. идха пана маран̣анти екабхавапарийа̄паннасса джӣвитиндрийасса упаччхедо адхиппето. тампи ка̄ламаран̣ам̣ ака̄ламаран̣анти дувидхам̣ хоти. таттха ка̄ламаран̣ам̣ пун̃н̃аккхайена ва̄ а̄йуккхайена ва̄ убхайаккхайена ва̄ хоти, ака̄ламаран̣ам̣ упапӣл̣акаупаччхедакакаммавасена ¶ . ‘‘маран̣ам̣ ме бхависсатӣ’’ти ва̄ ‘‘джӣвитам̣ уччхиджджиссатӣ’’ти ва̄ ‘‘маран̣ам̣ маран̣а’’нти ва̄ йонисо бха̄вайитва̄на̄ти самбандхо.
469-70. йасса пана етта̄вата̄ упача̄раджджха̄нам̣ на уппаджджати, тена вадхакапаччупат̣т̣ха̄нато сампаттивипаттито упасам̣харан̣ато ка̄йабахуса̄дха̄ран̣ато а̄йудуббалато анимиттато аддха̄напариччхедато кхан̣апариттатоти имехи ат̣т̣хахи а̄ка̄рехи маран̣ам̣ ануссаритаббам̣, ида̄ни ¶ те дассетум̣ ‘‘вадхакассевупат̣т̣ха̄на’’нтиа̄дима̄ха. асим̣ уккхипитва̄ сӣсам̣ чхиндитум̣ т̣хитавадхако вийа маран̣ам̣ паччупат̣т̣хитамева̄ти бха̄вана̄ маран̣ассати на̄ма̄ти самбандхо. евам̣ саббаттха. саббам̣ а̄рогйам̣ бйа̄дхипарийоса̄нам̣, саббам̣ йоббанам̣ джара̄парийоса̄нам̣, саббам̣ джӣвитам̣ маран̣апарийоса̄нам̣, тасма̄ ‘‘айам̣ йоббана̄дика̄йасампатти та̄вадева собхати, йа̄ва маран̣асан̇кха̄та̄ випатти на бхависсатӣ’’ти евама̄дина̄ сампаттивипаттито ча, саттаха̄ка̄рехи упасам̣харан̣ато маран̣ам̣ ануссаритаббам̣ йасамахаттато пун̃н̃амахаттато тха̄мамахаттато иддхимахаттато пан̃н̃а̄махаттато паччекабуддхато самма̄самбуддхатоти. таттха ‘‘идам̣ маран̣ам̣ на̄ма маха̄йаса̄нам̣ маха̄парива̄ра̄нам̣ маха̄самматамандха̄та̄дӣнампи упари патати, киман̇гам̣ пана майхам̣ упари на патиссатӣ’’ти евам̣ йасамахаттато,
‘‘джотико джат̣ило угго,
мен̣д̣ако атха пун̣н̣ако;
ете чан̃н̃е ча йе локе,
маха̄пун̃н̃а̄ти виссута̄;
саббе маран̣ама̄панна̄,
ма̄дисесу катха̄ва ка̄’’ти. –
евам̣ пун̃н̃амахаттато,
‘‘ва̄судево баладево, бхӣмасена̄дайо маха̄;
бала̄ маччувасам̣ патта̄, ма̄дисесу катха̄ва ка̄’’ти. –
евам̣ ¶ тха̄мамахаттато,
‘‘маха̄моггалла̄на̄дӣнам̣ махиддхика̄нампи упари патати, ма̄дисесу катха̄ва ка̄’’ти евам̣ иддхимахаттато, ‘‘са̄рипутта̄дӣнам̣ маха̄пан̃н̃а̄нампи упари патати, ма̄дисесу катха̄ва ка̄’’ти ¶ евам̣ пан̃н̃а̄махаттато. евам̣ итаресампи паччекабуддхасамма̄самбуддха̄нампи махантабха̄вам̣ чинтетва̄ ‘‘тесампи упари маран̣ам̣ патати, киман̇гам̣ пана майхам̣ упари на патиссатӣ’’ти евам̣ упасам̣харан̣ато ча, ‘‘айам̣ ка̄йо бахуса̄дха̄ран̣о аджджхаттика̄нам̣йева анекасата̄нам̣ рога̄нам̣ ба̄хира̄нам̣ ахивиччхика̄дӣнан̃ча̄’’ти ка̄йабахуса̄дха̄ран̣ато ча, ‘‘асса̄сапасса̄сапат̣ибаддхам̣ джӣвита’’нтиа̄дина̄ найена а̄йудуббалато ча,
‘‘джӣвитам̣ бйа̄дхи ка̄ло ча,
деханиккхепанам̣ гати;
пан̃чете джӣвалокасмим̣;
анимитта̄ на на̄йаре’’ти. (сам̣. ни. ат̣т̣ха. 1.1.20; джа̄. ат̣т̣ха. 2.2.34) –
евам̣ ка̄лававаттха̄насса абха̄вато ча, ‘‘йо, бхиккхаве, чирам̣ джӣвати, со вассасатам̣ джӣвати аппам̣ ва̄ бхиййо’’ти (сам̣. ни. 1.145) вуттатта̄ евама̄дина̄ найена аддха̄насса париччхеда̄ча бха̄вана̄ маран̣ассати на̄ма̄ти аттхо. кхан̣апариттато ча маран̣ассати бха̄ветабба̄.
‘‘джӣвитам̣ аттабха̄во ча,
сукхадуккха̄ ча кевала̄;
екачиттасама̄йутта̄,
лаху со ваттате кхан̣о’’ти. (висуддхи. 1.176) –
хи вуттам̣. чатура̄раккхавиниччхайо.
чатура̄раккханиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
50. випассана̄ниддесаван̣н̣ана̄
471-2. на̄марӯпам̣ ¶ ¶ париггайха̄ти еттха (висуддхи. 2.662 а̄дайо) на̄марӯпапариггахам̣ ка̄тука̄мена та̄ва т̣хапетва̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ авасесесу йам̣ кин̃чи джха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа витакка̄дӣни джха̄нан̇га̄ни ча там̣сампайутте ча пхасса̄дайо дхамме лаккхан̣арасапаччупат̣т̣ха̄нападат̣т̣ха̄навасена париччхиндитва̄ ‘‘саббаметам̣ а̄рамман̣а̄бхимукхам̣ наманато наманат̣т̣хена на̄ма’’нти ваваттхапетаббам̣. тато тасса паччайам̣ парийесанто ‘‘хадайаваттхум̣ нисса̄йа ваттатӣ’’ти пассати, пуна ваттхусса паччайабхӯта̄ни ча упа̄да̄рӯпа̄ни ча пасситва̄ ‘‘идам̣ саббам̣ руппанато вика̄ра̄паттито рӯпа’’нти паригган̣ха̄ти. пуна тадубхайам̣ ‘‘наманалаккхан̣ам̣ на̄мам̣, руппаналаккхан̣ам̣ рӯпа’’нти евам̣ сан̇кхепато на̄марӯпам̣ ваваттхапети. идам̣ саббам̣ саматхайа̄никавасена вуттам̣. випассана̄йа̄нико пана чатудха̄туваваттха̄намукхена бхӯтупа̄да̄йарӯпа̄ни париччхиндитва̄ ‘‘саббаметам̣ руппанато рӯпа’’нти пассати. тато евам̣ париччхиннарӯпасса чаккха̄дӣни нисса̄йа паваттама̄на̄ арӯпадхамма̄пи а̄па̄тхама̄гаччханти. тато саббепи те арӯпадхамме наманалаккхан̣ена екато катва̄ ‘‘етам̣ на̄ма’’нти пассати. со ‘‘идам̣ на̄мам̣, идам̣ рӯпа’’нти дведха̄ ваваттхапети. евам̣ ваваттхапетва̄ ‘‘на̄марӯпато уддхам̣ ан̃н̃о сатто ва̄ пуггало ва̄ посо ва̄ дево ва̄ брахма̄ ва̄ наттхӣ’’ти пассати.
йатха̄хи ан̇гасамбха̄ра̄, хоти саддо ратхо ити;
евам̣ кхандхесу сантесу, хоти саттоти саммути. (сам̣. ни. 1.171);
евамева пан̃часу упа̄да̄наккхандхесу сати сатто, пуггалоти ва̄ воха̄раматто хотӣти евама̄дина̄ найена на̄марӯпа̄нам̣ йа̄тха̄вадассанасан̇кха̄тена дит̣т̣хивисуддхибхӯтена н̃а̄н̣ена на̄марӯпам̣ париггайха̄ти аттхо.
тато ¶ тасса ча паччайанти пуна тасса на̄марӯпасса паччайам̣ париггайха̄ти аттхо. вуттанайена на̄марӯпам̣ паригган̣хитва̄ ‘‘ко ну кхо имасса хетӯ’’ти парийесанто ахетува̄дависамахетува̄десу досам̣ дисва̄ рогам̣ дисва̄ тасса нида̄насамут̣т̣ха̄нам̣ парийесанто веджджо вийа тасса хетун̃ча паччайан̃ча парийесанто авиджджа̄ тан̣ха̄ упа̄да̄нам̣ камманти име чатта̄ро дхамме на̄марӯпасса уппа̄дапаччайатта̄ ‘‘хетӯ’’ти ча а̄ха̄рам̣ упаттхамбханасса паччайатта̄ ‘‘паччайо’’ти ¶ ча пассати. ‘‘имасса ка̄йасса авиджджа̄дайо тайо дхамма̄ ма̄та̄ вийа да̄ракасса упаниссайа̄ хонти, каммам̣ пита̄ вийа путтасса джанакам̣, а̄ха̄ро дха̄ти вийа да̄ракасса сандха̄рако’’ти евам̣ рӯпака̄йасса паччайапариггахам̣ катва̄ пуна ‘‘чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣а’’нтиа̄дина̄ (сам̣. ни. 2.43) найена на̄мака̄йассапи хетупаччайам̣ паригган̣ха̄ти.
евам̣ паригган̣ханто ‘‘атӣта̄на̄гата̄пи дхамма̄ евамева паваттантӣ’’ти саннит̣т̣ха̄нам̣ кароти. тасса йа̄ са̄ пуббантам̣ а̄раббха ‘‘ахосим̣ ну кхо ахам̣ атӣтамаддха̄нам̣, на ну кхо ахосим̣, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо, ким̣ хутва̄ ким̣ ахосим̣ ну кхо ахам̣ атӣтамаддха̄на’’нти пан̃чавидха̄ вичикиччха̄ вутта̄, йа̄пи апарантам̣ а̄раббха ‘‘бхависса̄ми ну кхо ахам̣ ана̄гатамаддха̄нам̣, на ну кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо, ким̣ хутва̄ ким̣ бхависса̄ми ну кхо ахам̣ ана̄гатамаддха̄на’’нти пан̃чавидха̄ вутта̄, йа̄пи етарахи ва̄ пана паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ а̄раббха ‘‘аджджхаттам̣ катхам̣катхӣ хоти, ахам̣ ну кхосми, но ну кхосми, ким̣ ну кхосми, катхам̣ ну кхосми, айам̣ ну кхо сатто куто а̄гато, со кухим̣ га̄мӣ бхависсатӣ’’ти чхаббидха̄ вичикиччха̄ вутта̄, та̄ сабба̄пи пахӣйанти. евам̣ паччайапариггахан̣ена тӣсу аддха̄су ¶ кан̇кхам̣ витаритва̄ т̣хитам̣ н̃а̄н̣ам̣ ‘‘кан̇кха̄витаран̣ависуддхӣ’’типи ‘‘дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣а’’нтипи ‘‘самма̄дассана’’нтипи вуччати.
еттха пана тиссо локийапарин̃н̃а̄ н̃а̄тапарин̃н̃а̄ тӣран̣апарин̃н̃а̄ паха̄напарин̃н̃а̄ти. таттха ‘‘руппаналаккхан̣ам̣ рӯпам̣, ведайиталаккхан̣а̄ ведана̄’’ти евам̣ тесам̣ тесам̣ дхамма̄нам̣ паччатталаккхан̣асаллаккхан̣авасена паватта̄ пан̃н̃а̄ н̃а̄тапарин̃н̃а̄на̄ма. ‘‘рӯпам̣ аниччам̣, ведана̄ аничча̄’’тиа̄дина̄ тесам̣йева дхамма̄нам̣ са̄ман̃н̃алаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ лаккхан̣а̄рамман̣икавипассана̄пан̃н̃а̄ тӣран̣апарин̃н̃а̄ на̄ма. тесу евам̣ пана дхаммесу ниччасан̃н̃а̄дипаджаханавасена паватта̄ лаккхан̣а̄рамман̣икавипассана̄ паха̄напарин̃н̃а̄ на̄ма. таттха сан̇кха̄рапариггахато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва паччайапариггаха̄ н̃а̄тапарин̃н̃а̄йа бхӯми. кала̄пасаммасанато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва удайаббайа̄нупассана̄ тӣран̣апарин̃н̃а̄йа бхӯми. бхан̇га̄нупассанато пат̣т̣ха̄йа паха̄напарин̃н̃а̄йа бхӯми. тато пат̣т̣ха̄йа хи ‘‘аниччато анупассанто ниччасан̃н̃ам̣ паджахати, дуккхато анупассанто сукхасан̃н̃ам̣, анаттато анупассанто аттасан̃н̃ам̣, ниббинданто нандим̣, вираджджанто ра̄гам̣, ниродхенто самудайам̣, пат̣иниссаджджанто ¶ а̄да̄нам̣ паджахатӣ’’ти (пат̣и. ма. 1.52) евам̣ паджаханто ниччасан̃н̃а̄дипаха̄наса̄дхика̄нам̣ саттаннам̣ анупассана̄нам̣ а̄дхипаччам̣ хоти. ити има̄су парин̃н̃а̄су сан̇кха̄рапариччхедасса чева паччайапариггахасса ча са̄дхитатта̄ имина̄ йогина̄ н̃а̄тапарин̃н̃а̄ адхигата̄ хоти.
пуна ‘‘йам̣ кин̃чи рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ рӯпам̣ хутва̄ абха̄вато аниччам̣, удайаббайаппат̣ипӣл̣итатта̄ дуккхам̣, авасаваттитта̄ анатта̄. йа̄ ка̄чи ведана̄, йа̄ ка̄чи сан̃н̃а̄, йе кечи сан̇кха̄ра̄, йам̣ кин̃чи вин̃н̃а̄н̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ ¶ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хутва̄ абха̄вато аниччам̣, удайаббайаппат̣ипӣл̣итатта̄ дуккхам̣, авасаваттитта̄ анатта̄’’ти евама̄дина̄ найена кала̄пасаммасанам̣ кароти. идам̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄на сан̇кха̄ре саммасанто’’ти.
евам̣ сан̇кха̄ресу аниччадуккхаанаттавасена кала̄пасаммасанам̣ катва̄ пуна сан̇кха̄ра̄нам̣ удайаббайамева пассати. катхам̣? ‘‘авиджджа̄самудайа̄ (пат̣и. ма. 1.50) рӯпасамудайо, тан̣ха̄каммаа̄ха̄расамудайа̄ рӯпасамудайо’ти евам̣ рӯпаккхандхасса паччайасамудайадассанат̣т̣хена рӯпаккхандхасса удайам̣ пассати, ниббаттилаккхан̣ам̣ пассантопи рӯпаккхандхасса удайам̣ пассатӣ’’ти евам̣ пан̃чаха̄ка̄рехи рӯпаккхандхасса удайам̣ пассати. ‘‘авиджджа̄ниродха̄ рӯпаниродхо, тан̣ха̄каммаа̄ха̄раниродха̄ рӯпаниродхо’ти евам̣ рӯпаккхандхасса паччайаниродхадассанат̣т̣хена рӯпаккхандхасса вайам̣ пассати, випарин̣а̄малаккхан̣ам̣ пассантопи рӯпаккхандхасса вайам̣ пассатӣ’’ти евам̣ пан̃чаха̄ка̄рехи вайам̣ пассати. татха̄ ‘‘авиджджа̄самудайа̄ ведана̄самудайо, тан̣ха̄каммапхассасамудайа̄ ведана̄самудайо’’ти ведана̄ккхандхасса, ниббаттилаккхан̣ам̣ пассантопи ведана̄ккхандхасса удайам̣ пассати. ‘‘авиджджа̄ниродха̄ ведана̄ниродхо, тан̣ха̄каммапхассаниродха̄ ведана̄ниродхо’’ти ведана̄ккхандхасса, випарин̣а̄малаккхан̣ам̣ пассантопи ведана̄ккхандхасса вайам̣ пассати. евам̣ сан̃н̃а̄ккхандха̄дӣсупи. айам̣ пана висесо – вин̃н̃а̄н̣аккхандхасса пхассат̣т̣ха̄не на̄марӯпасамудайа̄, на̄марӯпаниродха̄ти йоджетаббам̣. евам̣ екекасмим̣ кхандхе паччайасамудайавасена ча ниббаттилаккхан̣авасена ча паччайаниродхавасена ча випарин̣а̄малаккхан̣авасена ча удайаббайадассанена даса ¶ даса катва̄ пан̃н̃а̄са лаккхан̣а̄ни ¶ вутта̄ни. тесам̣ васена евам̣ рӯпасса удайо рӯпасса вайоти паччайато чева лаккхан̣ато ча виттха̄рена манасика̄рам̣ кароти.
тассевам̣ карото ‘‘ити кира име дхамма̄ ахутва̄ самбхонти, хутва̄ пат̣ивентӣ’’ти н̃а̄н̣ам̣ висадам̣ хоти. ‘‘евам̣ кира име дхамма̄ ануппанна̄ уппаджджанти, уппанна̄ нируджджхантӣ’’ти ниччам̣ нава̄ва хутва̄ сан̇кха̄ра̄ упат̣т̣хаханти. на кевалан̃ча ниччам̣ нава̄, сӯрийуггамане усса̄вабинду вийа, удакабуббул̣о вийа, удаке дан̣д̣ара̄джи вийа, а̄рагге са̄сапо вийа, виджджуппа̄до вийа ча париттат̣т̣ха̄йино. ма̄йа̄марӣчисупинаала̄тачаккагандхаббанагарапхен̣апин̣д̣акадалиа̄дайо вийа нисса̄ра̄ хутва̄ упат̣т̣хаханти. етта̄вата̄ ча̄нена вайадхаммамева уппаджджати, уппаннан̃ча вайам̣ упетӣти имина̄ а̄ка̄рена самапан̃н̃а̄са лаккхан̣а̄ни пат̣ивиджджхитва̄ т̣хитам̣ удайаббайа̄нупассанам̣ на̄ма пат̣хамам̣ тарун̣авипассана̄н̃а̄н̣ам̣ адхигатам̣ хоти, йасса̄дхигама̄ а̄раддхавипассакоти сан̇кхйам̣ гаччхати.
атхасса а̄раддхавипассакасса кулапуттасса обха̄со н̃а̄н̣ам̣ пӣти пассаддхи сукхам̣ адхимоккхо паггахо упат̣т̣ха̄нам̣ упеккха̄ никантӣти даса випассанупаккилеса̄ уппаджджанти. еттха обха̄со на̄ма випассана̄ккхан̣е н̃а̄н̣асса балаватта̄ лохитам̣ пасӣдати, тена чхавито обха̄со ниббаттати, там̣ дисва̄ айам̣ йогӣ ‘‘магго майа̄ патто’’ти тамева обха̄сам̣ асса̄дети. н̃а̄н̣анти випассана̄н̃а̄н̣амеветам̣, сан̇кха̄ре саммасантасса сӯрам̣ пасаннам̣ хутва̄ паваттама̄нам̣ дисва̄ пуббе вийа ‘‘магго’’ти асса̄дети. пӣтӣти випассана̄пӣти ева. тасса хи тасмим̣ кхан̣е пан̃чавидха̄ пӣти уппаджджати. пассаддхӣти випассана̄пассаддхи. тасмим̣ самайе нева ка̄йачитта̄нам̣ даратхо га̄равата̄ каккхал̣ата̄ акамман̃н̃ата̄ гелан̃н̃ата̄ ван̇ката̄ хоти. сукхам̣ випассана̄сукхамева. тасса кира тасмим̣ ¶ самайе сакаласарӣрам̣ т̣хапитават̣т̣и вийа абхисандайама̄нам̣ атипан̣ӣтам̣ сукхам̣ уппаджджати.
адхимоккхо на̄ма випассана̄ккхан̣е паватта̄ саддха̄. тасмим̣ кхан̣е читтачетасика̄нам̣ ативийа паса̄дабхӯта̄ балаватӣ саддха̄ уппаджджати. паггахо на̄ма випассана̄сампайуттам̣ вӣрийам̣. тасмин̃хи кхан̣е аситхиламаначча̄раддхам̣ супаггахитам̣ вӣрийам̣ уппаджджати. упат̣т̣ха̄нанти випассана̄сампайутта̄ сати. тасмин̃хи кхан̣е супат̣т̣хита̄ сати уппаджджати. упеккха̄ти дувидха̄ випассана̄ваджджанавасена ¶ . тасмим̣ кхан̣е саббасан̇кха̄раггахан̣е маджджхаттабхӯтавипассанупеккха̄сан̇кха̄там̣ н̃а̄н̣ам̣ балавантам̣ хутва̄ уппаджджати, манодва̄ре а̄ваджджанупеккха̄ ча, са̄ва там̣ там̣ т̣ха̄нам̣ а̄ваджджентасса сӯра̄ тикхин̣а̄ хутва̄ вахати. никанти випассана̄никанти. обха̄са̄дӣсу а̄лайам̣ курума̄на̄ сукхума̄ санта̄ка̄ра̄ никанти уппаджджати. еттха обха̄са̄дайо килесаваттхубхӯтата̄йа ‘‘упаккилеса̄’’ти вутта̄, на акусалатта̄. никанти пана упаккилесо чева килесаваттху ча. пан̣д̣ито пана бхиккху обха̄са̄дӣсу уппаннесу виккхепам̣ агаччханто ‘‘обха̄са̄дайо дхамма̄ на магго, упаккилесавинимуттам̣ пана вӣтхиппат̣ипаннам̣ випассана̄н̃а̄н̣ам̣ магго’’ти магган̃ча амагган̃ча ваваттхапети. тассевам̣ ‘‘айам̣ магго, айам̣ на магго’’ти н̃атва̄ т̣хитам̣ н̃а̄н̣ам̣ ‘‘магга̄магган̃а̄н̣адассанависуддхӣ’’ти вуччати.
ито пат̣т̣ха̄йа ат̣т̣хавидхасса н̃а̄н̣асса васена сикха̄ппаттам̣ випассана̄н̃а̄н̣ам̣ пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхи на̄ма хоти. удайаббайа̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ бхан̇га̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ бхайатупат̣т̣ха̄нан̃а̄н̣ам̣ а̄дӣнава̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ ниббида̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ мун̃читукамйата̄н̃а̄н̣ам̣ пат̣исан̇кха̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ сан̇кха̄рупеккха̄н̃а̄н̣анти има̄ни ат̣т̣ха н̃а̄н̣а̄ни на̄ма. ета̄ни ниббаттетука̄мена йасма̄ упаккилесехи абхибхӯтам̣ хутва̄ лаккхан̣аппат̣иведхам̣ ка̄тум̣ асаматтхам̣ ¶ хоти читтам̣, тасма̄ пунапи удайаббайамева пасситаббам̣. удайаббайам̣ пассантасса аниччалаккхан̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ упат̣т̣ха̄ти, удайаббайаппат̣ипӣл̣итатта̄ дуккхалаккхан̣ан̃ча ‘‘дуккхамева ча самбхоти, дуккхам̣ тит̣т̣хати вети ча̄’’ти (сам̣. ни. 1.171) пассато анатталаккхан̣ан̃ча.
еттха ча аниччам̣ аниччалаккхан̣ам̣, дуккхам̣ дуккхалаккхан̣ам̣, анатта̄ анатталаккхан̣анти айам̣ вибха̄го ведитаббо. еттха аниччанти кхандхапан̃чакам̣. касма̄? уппа̄давайан̃н̃атхаттабха̄ва̄ хутва̄ абха̄вато ва̄. ан̃н̃атхаттам̣ на̄ма джара̄, уппа̄давайан̃н̃атхаттам̣ аниччалаккхан̣ам̣, хутва̄ абха̄васан̇кха̄то ва̄ еко а̄ка̄равика̄ро. ‘‘йаданиччам̣ там̣ дуккха’’нти (сам̣. ни. 3.15) вачанато тадева кхандхапан̃чакам̣ дуккхам̣. касма̄? абхин̣хам̣ пат̣ипӣл̣итатта̄. абхин̣хаппат̣ипӣл̣ана̄ка̄ро дуккхалаккхан̣ам̣. ‘‘йам̣ дуккхам̣ таданатта̄’’ти вачанато тадева кхандхапан̃чакам̣ анатта̄. касма̄? авасаваттанато. авасаваттана̄ка̄ро анатталаккхан̣ам̣. има̄нипи тӣн̣и лаккхан̣а̄ни удайаббайам̣ пассантассева а̄рамман̣а̄ни хонти.
пунапи ¶ со рӯпа̄рӯпадхаммесу ева ‘‘аничча̄’’тиа̄дина̄ випассати, тасса сан̇кха̄ра̄ лахум̣ лахум̣ а̄па̄тхам̣ гаччханти. тато уппа̄дам̣ ва̄ т̣хитим̣ ва̄ а̄рамман̣ам̣ акатва̄ тесам̣ кхайавайаниродхе ева пассато сати сантит̣т̣хатӣти идам̣ бхан̇га̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ на̄ма. имасса уппа̄дато пат̣т̣ха̄йа асса йогино ‘‘йатха̄ име сан̇кха̄ра̄ пан̃чаккхандха̄ бхиджджанти, евам̣ атӣтепи сан̇кха̄ра̄ бхиджджим̣су, ана̄гатепи бхиджджиссантӣ’’ти ниродхамева пассато сати сантит̣т̣хати, тасса бхан̇га̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ а̄севантасса бахулӣкаронтасса саббабхавайонигатит̣т̣хитисатта̄ва̄сесу саббе сан̇кха̄ра̄ джалитаан̇га̄рака̄суа̄дайо вийа маха̄бхайам̣ хутва̄ упат̣т̣хаханти. етам̣ бхайатупат̣т̣ха̄нан̃а̄н̣ам̣ на̄ма. тасса там̣ бхайатупат̣т̣ха̄нан̃а̄н̣ам̣ а̄севантасса ¶ саббе бхава̄дайо а̄диттаан̇га̄ра̄ вийа, самусситакхагга̄ вийа паччаттхика̄ аппат̣исаран̣а̄ са̄дӣнава̄ хутва̄ упат̣т̣хаханти. идам̣ а̄дӣнава̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ на̄ма. тасса евам̣ сан̇кха̄ре а̄дӣнавато пассантасса бхава̄дӣсу сан̇кха̄ра̄нам̣ а̄дӣнаватта̄ саббасан̇кха̄ресу уккан̣т̣хана̄ анабхирати уппаджджати. идам̣ ниббида̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ на̄ма. саббасан̇кха̄ресу ниббиндантасса уккан̣т̣хантасса саббасма̄ сан̇кха̄рагата̄ мун̃читука̄мата̄ ниссаритука̄мата̄ва хоти. идам̣ мун̃читукамйата̄н̃а̄н̣ам̣ на̄ма. пуна тасма̄ сан̇кха̄рагата̄ мун̃читум̣ пуна те ева сан̇кха̄ре пат̣исан̇кха̄нупассана̄н̃а̄н̣ена тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ тӣран̣ам̣ пат̣исан̇кха̄нупассана̄н̃а̄н̣ам̣ на̄ма, йо евам̣ тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ сан̇кха̄ре паригган̣ханто тесу анатталаккхан̣асса судит̣т̣хатта̄ ‘‘атта̄’’ти ва̄ ‘‘аттанийа’’нти ва̄ агган̣ханто сан̇кха̄ресу бхайан̃ча нандин̃ча паха̄йа сан̇кха̄ресу уда̄сино хоти маджджхатто, ‘‘аха’’нти ва̄ ‘‘мама’’нти ва̄ на ган̣ха̄ти, саббасан̇кха̄ресу уда̄сино маджджхатто тӣсу бхавесу упеккхако, тасса там̣ н̃а̄н̣ам̣ сан̇кха̄рупеккха̄н̃а̄н̣ам̣ на̄ма. там̣ панетам̣ саббасан̇кха̄раппаваттам̣ виссаджджетва̄ нибба̄наниннам̣ нибба̄напаккхандам̣ хоти, но че нибба̄нам̣ сантато пассати, пунаппунам̣ ‘‘аничча’’нти ва̄ ‘‘дуккха’’нти ва̄ ‘‘анатта̄’’ти ва̄ тивидха̄нупассана̄васена сан̇кха̄ра̄рамман̣амева хутва̄ паваттати.
евам̣ тит̣т̣хама̄нан̃ча етам̣ анимитто аппан̣ихито сун̃н̃атоти тин̣н̣ам̣ вимоккха̄нам̣ васена вимоккхамукхабха̄вам̣ а̄паджджитва̄ тит̣т̣хати. тиссо хи анупассана̄ тӣн̣и вимоккхамукха̄нӣти вуччанти. еттха ча аниччато манаси каронто (пат̣и. ма. 1.223-224) адхимоккхабахуло анимиттам̣ вимоккхам̣ пат̣илабхати. дуккхато манаси каронто пассаддхибахуло аппан̣ихитам̣ вимоккхам̣ пат̣илабхати. анаттато манаси каронто ведабахуло сун̃н̃атавимоккхам̣ пат̣илабхати. еттха ча анимитто ¶ вимоккхоти анимитта̄ка̄рена нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ паватто ¶ арийамагго. со хи анимитта̄йа дха̄туйа̄ уппаннатта̄ анимитто, килесехи ча вимуттатта̄ вимоккхо. етенева найена аппан̣ихита̄ка̄рена нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ паватто аппан̣ихито, сун̃н̃ата̄ка̄рена нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ паватто сун̃н̃атоти ведитаббо. адхигатасан̇кха̄рупеккхасса кулапуттасса випассана̄ сикха̄ппатта̄ хоти. вут̣т̣ха̄нага̄минивипассана̄ти етадева. етам̣ сан̇кха̄рупеккха̄н̃а̄н̣ам̣ а̄севантасса бха̄вентасса тиккхатара̄ сан̇кха̄рупеккха̄ уппаджджати.
тасса ида̄ни магго уппаджджиссатӣти сан̇кха̄рупеккха̄ сан̇кха̄ре ‘‘аничча̄’’ти ва̄ ‘‘дуккха̄’’ти ва̄ ‘‘анатта̄’’ти ва̄ саммаситва̄ бхаван̇гам̣ отарати. бхаван̇га̄ вут̣т̣ха̄йа сан̇кха̄рупеккха̄йа а̄гатанайенева аничча̄диа̄ка̄рена манаси каритва̄ уппаджджати манодва̄ра̄ваджджанам̣, тадева манаси карото пат̣хамам̣ джаваначиттам̣ уппаджджати, йам̣ ‘‘парикамма’’нти вуччати. таданантарам̣ татхева дутийам̣ джаваначиттам̣ уппаджджати, йам̣ ‘‘упача̄ра’’нти вуччати. таданантарампи татхева уппаджджати джаваначиттам̣, йам̣ ‘‘анулома’’нти вуччати. идам̣ тесам̣ па̄т̣ийеккам̣ на̄мам̣. ависесена пана тивидхаметам̣ а̄севанантипи парикаммантипи упача̄рантипи ануломантипи вуччати. идам̣ пана ануломан̃а̄н̣ам̣ сан̇кха̄ра̄рамман̣а̄йа вут̣т̣ха̄нага̄минийа̄ випассана̄йа парийоса̄нам̣ хоти. ниппарийа̄йена пана готрабхун̃а̄н̣амева випассана̄парийоса̄нанти вуччати. тато парам̣ ниродхам̣ нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ курума̄нам̣ путхуджджанаготтам̣ атиккамама̄нам̣ нибба̄на̄рамман̣е пат̣хамасаманна̄ха̄рабхӯтам̣ апунара̄ват̣т̣акам̣ готрабхун̃а̄н̣ам̣ уппаджджати. идам̣ пана н̃а̄н̣ам̣ пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхин̃ча н̃а̄н̣адассанависуддхин̃ча на бхаджати, антара̄ аббоха̄рикамева хоти, випассана̄соте патитатта̄ пана випассана̄ти ва̄ ¶ сан̇кхйам̣ гаччхати. нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ готрабхун̃а̄н̣е нируддхе тена диннасан̃н̃а̄йа нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ дит̣т̣хисам̣йоджанам̣ сӣлаббатапара̄ма̄сасам̣йоджанам̣ вичикиччха̄сам̣йоджананти тӣн̣и сам̣йоджана̄ни самуччхедавасена виддхам̣сенто сота̄паттимагго уппаджджати. таданантарам̣ тассева випа̄кабхӯта̄ни две тӣн̣и ва̄ пхалачитта̄ни уппаджджанти анантаравипа̄катта̄ локуттара̄нам̣. пхалапарийоса̄не панасса читтам̣ бхаван̇гам̣ отарати.
тато бхаван̇гам̣ виччхиндитва̄ паччавеккхан̣аттха̄йа манодва̄ра̄ваджджанам̣ уппаджджати. со хи ‘‘имина̄ вата̄хам̣ маггена а̄гато’’ти маггам̣ паччавеккхати, тато ‘‘айам̣ ме а̄нисам̣со ладдхо’’ти ¶ пхалам̣ паччавеккхати, тато ‘‘име на̄ма ме килеса̄ пахӣна̄’’ти пахӣнакилесе паччавеккхати, тато ‘‘име на̄ма ме килеса̄ авасит̣т̣ха̄’’ти упаримаггаттайаваджджхе килесе паччавеккхати, аваса̄не ‘‘айам̣ ме дхаммо а̄рамман̣ато пат̣ивиддхо’’ти аматам̣ нибба̄нам̣ паччавеккхати. ити сота̄паннасса арийаса̄вакасса пан̃ча паччавеккхан̣а̄ни хонти. татха̄ сакада̄га̄миана̄га̄мӣнам̣. арахато пана авасит̣т̣хакилесапаччавеккхан̣ам̣ на̄ма наттхи. евам̣ сабба̄нипи екӯнавӣсати хонти. уккат̣т̣хапариччхедова чесо. пахӣна̄васит̣т̣хакилесапаччавеккхан̣ан̃хи секкха̄нам̣ хоти ва̄, на ва̄. евам̣ паччавеккхитва̄ со сота̄панно арийаса̄вако тасмим̣йева ва̄ а̄сане нисинно апарена ва̄ самайена ка̄мара̄габйа̄па̄да̄нам̣ танубха̄вам̣ каронто дутийамаггам̣ па̄пун̣а̄ти, таданантарам̣ вуттанайена пхалан̃ча. тато вуттанайена ка̄мара̄габйа̄па̄да̄нам̣ анавасесаппаха̄нам̣ каронто татийамаггам̣ па̄пун̣а̄ти, вуттанайена пхалан̃ча. тато тасмим̣йева ва̄ а̄сане нисинно апарена ва̄ самайена рӯпара̄гаарӯпара̄гама̄науддхаччаавиджджа̄нам̣ анавасесаппаха̄нам̣ каронто чатуттхамаггам̣ ¶ па̄пун̣а̄ти, вуттанайена пхалан̃ча. етта̄вата̄ чеса араха̄ на̄ма ат̣т̣хамо арийапуггало хоти маха̄кхӣн̣а̄саво. ити имесу чатӯсу маггесу н̃а̄н̣ам̣ н̃а̄н̣адассанависуддхи на̄ма.
етта̄вата̄ па̄тимоккхасам̣варасӣла̄дӣнам̣ вуттатта̄ сӣлависуддхи ча метта̄субха̄дӣнам̣ вуттатта̄ читтависуддхи ча на̄марӯпапариггаха̄дӣнам̣ васена дит̣т̣хивисуддхикан̇кха̄витаран̣ависуддхимагга̄магган̃а̄н̣адассанависуддхи пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхи н̃а̄н̣адассанависуддхийо ча̄ти сатта висуддхийо вутта̄ хонти. идам̣ вуттаппака̄рам̣ пат̣ипада̄ккамам̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘па̄пун̣еййа̄нупуббена, саббасам̣йоджанаккхайа’’нти. еттха сакка̄йадит̣т̣хи вичикиччха̄ сӣлаббатапара̄ма̄со ка̄мара̄го пат̣игхо рӯпара̄го арупара̄го ма̄но уддхаччам̣ авиджджа̄ти име даса дхамма̄ саббасам̣йоджана̄ на̄ма. етесу сакка̄йадит̣т̣хивичикиччха̄сӣлаббатапара̄ма̄са̄ сота̄паттимаггаваджджха̄, ка̄мара̄гапат̣игха̄ дутийамаггена танубхӯта̄ хутва̄ татийена самуггха̄там̣ гаччханти, сеса̄ни пан̃ча чатуттхена̄ти. евам̣ анупуббена саббасам̣йоджанаккхайасан̇кха̄там̣ арахаттам̣ па̄пун̣а̄тӣти ведитаббам̣.
випассана̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нигаманакатха̄ван̣н̣ана̄
473-5. адхисӣлаадхичитта̄нам̣ ¶ адхипан̃н̃а̄йа ча сиккхана̄ уттари бхиккхукиччам̣ на̄ма наттхи йасма̄, ато айам̣ кхуддасиккха̄ самуда̄хат̣а̄.
кена̄ти че? йасса тхерасса локавича̄рино локе вичарантасса махато киттисаддасса париссамо на самбхоти на хоти, ким̣ вийа? ма̄лутассева ниччасо, йатха̄ ¶ ниччам̣ вичарантасса ма̄лутасса париссамо наттхи, евам̣ вичарантасса киттисаддасса париссамо наттхи, тена дхаммасирикена самуда̄хат̣а̄ти самбандхо.
етта̄вата̄ ча –
нит̣т̣хито кхуддасиккха̄йа, сама̄сена виниччхайо;
виттха̄ро пана етисса̄, саббампи пит̣акаттайам̣.
тасма̄ виттха̄рака̄мена, сакале пит̣акаттайе;
каттаббо са̄даро еттха, итарена висесатоти.
кхуддасиккха̄виниччхайо.
кхуддасиккха̄-пура̄н̣ат̣ӣка̄ нит̣т̣хита̄.
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
кхуддасиккха̄-абхинават̣ӣка̄
гантха̄рамбхакатха̄
тилокатилакам̣ ¶ ¶ ванде, саддхамма̄матаниммитам̣;
сам̣сут̣т̣хукатасамбхаттим̣, джинам̣ джанаманорамам̣.
са̄рипуттам̣ маха̄са̄мим̣, некасаттхависа̄радам̣;
маха̄гун̣ам̣ маха̄пан̃н̃ам̣, намо ме сираса̄ гарум̣.
кхуддасиккха̄йа т̣ӣка̄ йа̄, пура̄тана̄ самӣрита̄;
на та̄йа сакка̄ саккаччам̣, аттхо саббаттха н̃а̄таве.
татонекагун̣а̄нам̣ ¶ йо, ман̃джӯса̄ ратана̄нава;
суман̇галасана̄мена, тена пан̃н̃авата̄ сата̄.
аджджхесито йатиндена, сада̄ран̃н̃анива̄сина̄;
савиниччхайаметисса̄, карисса̄маттхаван̣н̣анам̣.
гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄
(ка) еттха̄ха – киматтхама̄дитова̄йам̣ га̄тха̄ никкхитта̄, нану йатха̄дхиппетамева пакаран̣ама̄рабханӣйанти? вуччате – саппайоджанатта̄ ¶ . саппайоджанан̃хи там̣дассанам̣ та̄йа ратанаттайаппан̣а̄ма̄бхидхеййакаран̣аппака̄раппайоджана̄бхидха̄насандассанато. та̄ни ча пана саппайоджана̄ни анантара̄йена гантхапарисама̄пана̄диппайоджана̄намабхиниппха̄данато. татха̄ хи сотӯнаматтано ча йатха̄дхиппетаттханиппха̄данам̣ ратанаттайаппан̣а̄макаран̣аппайоджанам̣. видита̄бхидхеййасса гантхасса вин̃н̃ӯнама̄даран̣ӣйата̄ абхидхеййакатханаппайоджанам̣. сотуджанасамусса̄хаджананам̣ каран̣аппака̄раппайоджанакатханаппайоджанам̣. воха̄расукхата̄ пана абхидха̄накатханаппайоджанам̣.
таттха вандитва̄ ратанаттайанти имина̄ ратанаттайаппан̣а̄мо дассито, кхуддасиккханти имина̄ кхуддабхӯта̄нам̣ сиккха̄нам̣ идха пат̣ипа̄детаббата̄дӣпанена абхидхеййам̣, абхидхеййо ча на̄меса самудитена саттхена вачанӣйаттхоти. абхидха̄нан̃ча пана имина̄ва дасситам̣ тена аттха̄нугатасаман̃н̃а̄паридӣпанато. сама̄тиканти имина̄ каран̣аппака̄ро, кхуддасиккханти имина̄ ча, тена кхуддабхӯта̄нам̣ сиккха̄нам̣ идха дассетаббабха̄ваппака̄санато. а̄дито упасампанна сиккхитаббанти имина̄ пайоджанапайоджанам̣ пана имина̄ва са̄маттхийато дасситамева, та̄сам̣ сиккхитаббаппака̄санена хи сиккхане сати таммӯлика̄йа дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикаттханиппхаттийа̄ сам̣сиджджханато. пакаран̣аппайоджана̄нам̣ са̄дханаса̄дхийалаккхан̣о самбандхо танниссайадассаненева дасситойева̄ти айаметтха самуда̄йаттхо.
айам̣ панеттха̄вайаваттхо – ратанаттайам̣ вандитва̄ кхуддасиккхам̣ паваккха̄мӣти самбандхо. ратиджананат̣т̣хена ¶ ратана̄ни, буддхадхаммасан̇гха̄наметам̣ адхивачанам̣. атха ва̄ читтӣката̄дина̄ ка̄ран̣ена ратана̄ни, буддха̄дайова ратана̄ни. татха̄ ча вуттам̣ –
‘‘читтӣкатам̣ ¶ махаггхан̃ча, атулам̣ дуллабхадассанам̣;
аномасаттапарибхогам̣, ратанам̣ тена вуччатӣ’’ти. (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.33; сам̣. ни. ат̣т̣ха. 3.5.223; кху. па̄. ат̣т̣ха. 3; су. ни. ат̣т̣ха. 1.226; уда̄. ат̣т̣ха. 45; маха̄ни. ат̣т̣ха. 50);
тайо авайава̄ асса̄ти тайам̣, самуда̄йа̄пеккхам̣ екавачанам̣, авайававинимуттасса пана самуда̄йасса абха̄вато тӣн̣и ева ратана̄ни вуччанти. ратана̄нам̣ тайам̣ ратанаттайам̣. вандитва̄ти тӣхи два̄рехи намасситва̄. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, вандана̄ ка̄йена вандати, вачаса̄ вандати, манаса̄ вандатӣ’’ти (а. ни. 3.155) хи вуттам̣. таттха вин̃н̃аттим̣ ануппа̄детва̄ кевалам̣ ратанаттайагун̣а̄нуссаран̣авасена манодва̄ре бахулаппаватта̄ кусалачетана̄ манодва̄равандана̄. там̣ там̣ вин̃н̃аттим̣ уппа̄детва̄ пана паватта̄ ка̄йавачӣдва̄равандана̄. сиккхитабба̄ти сиккха̄, адхисӣлаадхичиттаадхипан̃н̃а̄васена тиссо сиккха̄. сиккханан̃четтха йатха̄ккамам̣ сӣла̄дидхамма̄нам̣ сам̣варан̣авасена, ека̄рамман̣е читтачетасика̄нам̣ сама̄дха̄навасена, а̄рамман̣аджа̄наналаккхан̣аппат̣иведхамаггапа̄тубха̄вапа̄панавасена ча а̄севанам̣ дат̣т̣хаббам̣. ан̃н̃аттха бахувидха̄ сиккха̄, идха ту сан̇кхепанайатта̄ аппака̄дианекаттхасамбхавепи кхудда-саддасса аппакаттховеттха йуттатароти кхудда̄ аппака̄ сиккха̄ти кхуддасиккха̄. идха пана кхуддасиккха̄ппака̄сако гантхо таббоха̄рӯпача̄рато иттхилин̇гавасена ‘‘кхуддасиккха̄’’ти вуччати йатха̄ ‘‘варун̣а̄нагара’’нти. там̣ кхуддасиккхам̣. паваккха̄мӣти катхесса̄ми.
кӣдисанти а̄ха ‘‘а̄дито упасампаннасиккхитабба’’нтиа̄ди. а̄ди-саддойаматтхи авайававачано йатха̄ ‘‘сабба̄дӣни саббана̄ма̄нӣ’’ти. аттхи апа̄да̄навачано йатха̄ ‘‘паббата̄дӣни кхетта̄нӣ’’ти. таттха̄вайавава̄чӣ каммаса̄дхано ‘‘а̄дийатӣтйа̄дӣ’’ти. итаро апа̄да̄наса̄дхано ‘‘а̄дийати етасма̄тйа̄дӣ’’ти ¶ . таттха йо авайававачано, тасседам̣ гахан̣ам̣, тасма̄ упасампаннаккхан̣ампи анто катва̄ а̄дибхӯта̄ упасампаннаккхан̣атойева пат̣т̣ха̄йа̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. ева-саддо панеттха саббава̄кйа̄нам̣ авадха̄ран̣апхалатта̄ лаббхати. то-паччайо авадхимхийева ¶ , на а̄дха̄ре. таттха хи топаччайе а̄дха̄ре ваттама̄не а̄димхийева маджджхаанта̄нам̣ авайавабхӯте упасампаннаккхан̣ейева̄ти аттхо бхавеййа, татха̄ сати авадха̄ран̣аниччхайо нийамоти аттхантаратта̄ а̄диккхан̣анийамена маджджха̄дайо ниваттийеййум̣. апа̄да̄навачанасса̄пи гахан̣е авадхибхӯто упасампаннаккхан̣о ниваттийеййа ‘‘паббата̄дӣни кхетта̄нӣ’’ти еттха а̄дибхӯтапаббатапаричча̄гена кхеттаггахан̣ам̣ вийа̄ти дат̣т̣хаббам̣. т̣ӣка̄йам̣ пана а̄дха̄раттхопи вутто, со йатха̄вуттадосам̣ на̄тигаччхати. саббаттха ‘‘т̣ӣка̄йа’’нти ча вутте еттхева пура̄н̣ат̣ӣка̄йанти гахетаббам̣. а̄дитоти имина̄ идам̣ дӣпети – атидуллабхам̣ кхан̣асамава̄йам̣ лабхитва̄ а̄ласийадосена аппат̣ипаджджантехи ча ан̃н̃а̄н̣адосена ан̃н̃атха̄ пат̣ипаджджантехи ча ахутва̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа нирантарамева тӣсу сиккха̄су самма̄пат̣ипаджджанавасена а̄даро джанетабботи.
упасампаннена упасампанна̄йа ча сиккхитаббам̣ а̄севитаббанти упасампаннасиккхитаббам̣, екасесанайена упасампанната̄са̄ман̃н̃ена ва̄ упасампанна̄йапи еттхева̄виродхоти упасампаннена сиккхитаббанти сама̄со. нану адхисӣла̄дайова сиккхитабба̄, евам̣ сати катхам̣ пакаран̣ам̣ сиккхитаббаттена вуттанти? на̄йам̣ досо, сиккха̄йа сиккхитаббатте сати таддӣпакагантхасса̄пи а̄севитаббата̄ а̄паджджатӣти. сукхаггахан̣аттхам̣ ваттаббавиниччхайам̣ сакалампи сан̇гахетва̄ ма̄тика̄йа т̣хапанато саха ма̄тика̄йа̄ти сама̄тикам̣. таггун̣асам̣вин̃н̃а̄н̣ойам̣ бахуббӣхи тасса кхуддасиккха̄сан̇кха̄тасса ¶ ан̃н̃ападаттхасса йо гун̣о ма̄тика̄сан̇кха̄там̣ висесанам̣, тасса идха вин̃н̃а̄йама̄натта̄. сукхенева хи гахан̣ам̣ сийа̄ ма̄тика̄нуса̄рена там̣ там̣ виниччхайам̣ олокента̄нам̣ сам̣сайа̄пагамато.
ма̄тика̄ван̣н̣ана̄
(кха-джа) ида̄ни ¶ ‘‘сама̄тика’’нти вуттатта̄ ма̄тика̄пада̄ни та̄ва уддиситум̣ ‘‘па̄ра̄джика̄ ча чатта̄ро’’тиа̄ди а̄раддхам̣. еттха̄ха – тӣсу сиккха̄су адхисӣласиккха̄ва касма̄ пат̣хамам̣ вутта̄ти? саббасиккха̄нам̣ мӯлабхӯтатта̄. ‘‘сӣле патит̣т̣ха̄йа наро сапан̃н̃о, читтам̣ пан̃н̃ан̃ча бха̄вайа’’нти (сам̣. ни. 1.23; пет̣ако. 22; ми. па. 2.1.9) хи вуттам̣. татра̄пи маха̄са̄ваджджатта̄ мӯлаччхеджджавасена паваттанато саббапат̣хамам̣ джа̄нитабба̄ти па̄ра̄джика̄ва пат̣хамам̣ вутта̄ти ведитаббам̣. ма̄тика̄пада̄нам̣ пана аттхо тасса тасса ма̄тика̄падасса ниддесавасенева вин̃н̃а̄йатӣти на идха висум̣ дассайисса̄ма. авин̃н̃а̄йама̄нам̣ пана таттха таттхева пака̄сайисса̄ма.
ида̄ни уддит̣т̣хапада̄нуккамена ниддесам̣ а̄рабханто ‘‘па̄ра̄джика̄ ча чатта̄ро’’ти пат̣хамам̣ ма̄тика̄падам̣ уддхари. евамупарипи. ида̄ни па̄ра̄джика̄йо уддиситва̄ уддит̣т̣хапада̄нуккамена ниддесам̣ а̄рабханто ‘‘гарука̄ нава̄’’ти дутийам̣ падам̣ уддхарӣтиа̄дина̄ йатха̄йогам̣ ваттаббам̣. таттха сиккха̄падам̣ атиккамитва̄ а̄паттим̣ а̄панна̄ пуггала̄ та̄йа пара̄джайантӣти пара̄джийа̄. тейева па̄ра̄джика̄ упасаггасса вуддхим̣ катва̄ йа-ка̄расса ка-ка̄ракаран̣ена. те пана ган̣анапариччхедавасена чатта̄роти аттхо.
1. па̄ра̄джиканиддесаван̣н̣ана̄
1-2. ида̄ни те дассетум̣ ‘‘маггаттайе’’тиа̄ди а̄раддхам̣. евамупарипи йатха̄йогам̣ йоджетаббам̣. таттха маггаттайети еттха ¶ магга̄ ча на̄ма тим̣са магга̄. манусса̄мануссатираччха̄нагатавасена хи тиссо иттхийо. таттха тираччха̄нагата̄йа айам̣ париччхедо –
‘‘апада̄нам̣ ахӣ маччха̄, двипада̄нан̃ча куккут̣ӣ;
чатуппада̄нам̣ маджджа̄рӣ, ваттху па̄ра̄джикассима̄’’ти. (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.55);
та̄сам̣ ваччапасса̄вамукхамаггавасена тайо тайо катва̄ нава магга̄, татха̄ убхатобйан̃джанака̄нам̣, пуриса̄нам̣ пана ваччамукхамаггавасена две две катва̄ чха, татха̄ пан̣д̣ака̄нанти тим̣са. тесам̣ тайе. кӣдисети а̄ха ‘‘сантхатасантхате’’ти. сантхате асантхатети падаччхедо. на сантхатам̣ асантхатам̣. тасмим̣ асантхате. на-ка̄ро еттха ‘‘абра̄хман̣о’’тиа̄дӣсу вийа пайируда̄се, там̣ кирийа̄йуттасса та̄дисасса ан̃н̃асса ваттхуно видха̄нена сантхатасса ваттхуно пайируда̄санам̣ париччаджанам̣ пайируда̄соти. на пасаджджаппат̣иседхе, сантхатам̣ пасаджджа патва̄ тасса ‘‘бра̄хман̣о на бхависсатӣ’’тиа̄дӣсу вийа на ниседхоти. ва̄-саддо панеттха вачанайуттибаленева лаббхати, тасса паливет̣хетва̄, анто ва̄ павесетва̄ ваттха̄дина̄ кеначи пат̣иччханне ва̄ аппат̣иччханне ва̄ти аттхо. татха̄бхӯте аллока̄се пакатива̄тена асампхут̣т̣хе тинтаппадесе. нимиттанти ан̇гаджа̄там̣. сантиа̄ди таббисесанам̣. санти аттанийам̣. сам̣-саддо хи аттани аттанийе ча ваттати. сантхатам̣ асантхатанти йатха̄вуттанайена пат̣иччханнам̣ ва̄ аппат̣иччханнам̣ ва̄. упа̄дин̣н̣анти анат̣т̣хака̄йаппаса̄дам̣. киттаканти а̄ха ‘‘тиламаттампӣ’’ти. тиласса маттам̣ са̄каллам̣ йасса там̣ тиламаттам̣ ¶ . ‘‘маттам̣ са̄каллам̣ ниччхайе’’ти хи нигхан̣д̣у. еттха̄пи авайавена виггахо самуда̄йо сама̄саттхо, тилабӣджаппама̄н̣ампӣти вуттам̣ хоти. ким̣ там̣? нимиттам̣, павесанам̣ ва̄. апи-саддо самбха̄ване, ‘‘тилабӣджаматтампӣ’’ти самбха̄вӣйати, адхике ка̄ ¶ на̄ма катха̄ти идаметтха самбха̄ванам̣, евам̣бхӯтам̣ сам̣ ан̇гаджа̄там̣ йатха̄вутте маггаттайе тиламаттампи павесанто бхиккху чуто парибхат̣т̣хо, па̄ра̄джико на̄ма хоти са̄санатоти вин̃н̃а̄йати гаммама̄наттхасса саддасса пайогам̣ пати ка̄ма̄ча̄ратта̄. кӣдисоти а̄ха ‘‘аниккхиттасиккхо’’ти. никкхиттасиккхо пана абхиккхукатта̄ париччатто. таттха никкхитта̄ охита̄ париччатта̄ паччаккха̄та̄ сиккха̄ етена̄ти виггахо. йатха̄лаккхан̣ам̣ на никкхиттасиккхо аниккхиттасиккхо. таттха читтакхеттака̄лаппайогапуггалавиджа̄нанавасена сиккха̄паччаккха̄нам̣ н̃атва̄ тадабха̄вена апаччаккха̄нам̣ ведитаббам̣.
таттха упасампаннабха̄вато чавитука̄мата̄читтам̣ читтам̣ на̄ма. ‘‘буддхам̣ паччаккха̄мӣ’’тиа̄дӣни ‘‘гихӣти мам̣ дха̄рехи, упа̄сако, а̄ра̄мико, са̄ман̣ероти мам̣ дха̄рехӣ’’ти ‘‘алам̣ ме буддхена̄’’тиа̄дӣни чха кхеттапада̄ни кхеттам̣ на̄ма. ‘‘паччаккха̄мӣ’’тиа̄дина̄ вутто ваттама̄нака̄лойева ка̄ло на̄ма. йа̄йа ка̄йачи бха̄са̄йа васена ва̄часикаппайогова пайого на̄ма. анумматта̄дико паччаккха̄то ча мануссаджа̄тико сова пуггало на̄ма. паччаккха̄такасса вачанасаманантарамева ‘‘айам̣ уккан̣т̣хито’’ти ва̄ ‘‘гихибха̄вам̣ паттхайатӣ’’ти ва̄ сотуно джа̄нанам̣ виджа̄нанам̣ на̄ма̄ти ведитаббам̣.
таттха нат̣т̣хака̄йаппаса̄дам̣ пана пил̣акам̣ ва̄ чаммакхилам̣ ва̄ ломам̣ ва̄ павесантасса дуккат̣ам̣. аккхина̄сакан̣н̣аччхиддаваттхикосесу, саттхака̄дӣхи катаван̣е ва̄ метхунара̄гена нимиттам̣ павесантасса тхуллаччайам̣. авасесасарӣресу упакаччхака̄дӣсу дуккат̣ам̣. тираччха̄нагата̄нам̣ хаттхиассагогадрабхаот̣т̣хамахим̣са̄дӣнам̣ на̄са̄йа тхуллаччайам̣, ваттхикосе тхуллаччайамева. саббесампи тираччха̄нагата̄нам̣ аккхикан̣н̣аван̣есу дуккат̣ам̣. татха̄ авасесасарӣре ¶ ка̄йасам̣саггара̄гена, метхунара̄гена ва̄ джӣвама̄накапурисасса ваттхикосам̣ аппавесанто нимиттена нимиттам̣ чхупати, дуккат̣ам̣. бахи никкхантадантесу ва̄йамантасса пана тхуллаччайанти айаметтха савиниччхайо аттхаван̣н̣анаккамо.
ида̄ни павесанам̣ на̄ма на кевалам̣ аттупаккаменева, парӯпаккамена̄пи хоти, татра̄пи са̄дийантова ¶ чуто хотӣти дассетум̣ ‘‘атха ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха атха ва̄ти айам̣ нипа̄то, нипа̄тасамуда̄йо ва̄ паккхантара̄рамбхе. павесанан̃ча т̣хитан̃ча уддха̄ро ча павит̣т̣хан̃ча павесана…пе… павит̣т̣ха̄ни, итарӣтарайогадвандо. итарӣтарайого на̄ма ан̃н̃аман̃н̃аттхопа̄да̄ната̄ти павесана̄дӣни т̣хита̄диаттха̄нипи хонтӣти павит̣т̣ха-саддопи павесана̄диаттхо хоти, татойеветтха тасма̄ бахувачанасамбхаво. ан̃н̃атха̄ дванде авайаваттхападха̄натта̄ екаттхава̄чака̄пи павит̣т̣ха-садда̄ катхам̣ бахувачанаппасан̇го. сама̄ха̄ре ва̄ двандо. кхан̣оти ка̄лависесо. со ча йогаванта̄нам̣ кхан̣антаравинимутто наттхӣти павесана…пе…павит̣т̣ха̄нийева кхан̣оти каммадха̄райо, абхеде бхедапарикаппана̄йа ва̄ павесана…пе… павит̣т̣ха̄нам̣ кхан̣оти чхат̣т̣хӣтаппурисо. тасса са̄дако, тасмим̣ ва̄ са̄дако павесана…пе… са̄дако. кхан̣а-саддо панеттха паччекам̣ йоджетаббо двандасама̄сатта̄, павесанака̄лам̣ т̣хитака̄лам̣ уддха̄рака̄лам̣ павит̣т̣хака̄лам̣, тасмим̣ ва̄ са̄дийантоти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. евам̣ севаначиттапаччупат̣т̣ха̄нена са̄дако бхиккху чутоти йоджетаббам̣. таттха йатха̄вуттаппадесасса антокаран̣ам̣ павесанам̣ на̄ма. йа̄ва уддхаран̣а̄рамбха̄ ниваттам̣ т̣хитам̣ на̄ма. ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.58) пана ма̄туга̄масса суккависсат̣т̣хим̣ патва̄ саббатха̄ ва̄йамато орамитва̄ т̣хитака̄лам̣ сандха̄йа ‘‘суккависсат̣т̣хисамайе’’ти ¶ вуттам̣. йа̄ва агга̄ нӣхаран̣ам̣ уддха̄ро на̄ма. йа̄ва павесана̄рахат̣т̣ха̄на̄ антокатам̣ павит̣т̣хам̣ на̄ма.
пат̣хамам̣.
3-4. ида̄ни дутийам̣ дассетум̣ ‘‘а̄дийеййа̄’’тиа̄дима̄ха. таттха адиннам̣ тхеййачиттена а̄дийеййа…пе… сан̇кетам̣ вӣтина̄майе, па̄ра̄джико бхавети самбандхо. адиннанти мануссаса̄микехи ка̄йава̄ча̄хи на диннам̣. тхеййачиттена̄ти тхеноти чоро, тасса бха̄во тхеййам̣ на-ка̄расса йа-ка̄рам̣ катва̄ двиттена. бхаванти етасма̄ абхидха̄набуддхӣти бха̄во, саддаппаваттинимиттам̣ джа̄тигун̣а̄ди. идха пана авахаран̣ачиттасан̇кха̄там̣ даббам̣ тхеййам̣. тхеййан̃ча там̣ читтан̃ча̄ти тхеййачиттам̣, тена. а̄дийеййа̄ти а̄ра̄ма̄дим̣ абхийун̃джитва̄ ган̣хеййа. хареййа̄ти харанто ган̣хеййа. авахареййа̄ти упаниккхиттам̣ бхан̣д̣ам̣ ‘‘дехи ме бхан̣д̣а’’нти вуччама̄но ‘‘на майа̄ гахита’’нтиа̄дӣни ваданто ган̣хеййа. ирийа̄патхам̣ копеййа̄ти бхан̣д̣аха̄ракасса гамана̄диирийа̄патхам̣ виччхиндитва̄ ган̣хеййа. копам̣ катва̄ ган̣ха̄тӣти хи етасмим̣ аттхе ‘‘копӣ’’ти ¶ на̄мадха̄ту. т̣ха̄на̄ ча̄веййа̄ти т̣хапитат̣т̣ха̄нато ча̄веййа. сан̇кетам̣ вӣтина̄майети парикаппитат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ сун̇кагха̄там̣ ва̄ атикка̄меййа.
еттха ча а̄ра̄ма̄диабхийун̃джане, са̄микасса виматуппа̄данадхураниккхепе, бхан̣д̣аха̄ракасса сӣсабха̄ра̄масанапханда̄панакхандхоропане, упаниккхитте ‘‘дехи ме бхан̣д̣а’’нти чодийама̄насса ‘‘на̄хам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти бхан̣анавиматуппа̄данадхураниккхепе, тхалат̣т̣хасса тхеййачиттена̄масанапханда̄панат̣ха̄на̄ча̄ване ча̄ти чатӯсу паччекам̣ йатха̄ккамам̣ дуккат̣атхуллаччайапа̄ра̄джика̄йо ведитабба̄. ‘‘сахабхан̣д̣аха̄ракам̣ несса̄мӣ’’ти ¶ пат̣хамадутийапа̄дасан̇ка̄мане, парикаппитасун̇кагха̄тат̣т̣ха̄нато пат̣хамадутийапа̄да̄тикка̄ме ча̄ти двӣсу паччекам̣ камена тхуллаччайапа̄ра̄джика̄йо ведитабба̄. айаметтха савин̃н̃а̄н̣ака̄вин̃н̃а̄н̣акамиссакатта̄ на̄на̄бхан̣д̣авасена йоджана̄. екабхан̣д̣авасена пана сасса̄микасса да̄сасса ва̄ тираччха̄нагатасса ва̄ йатха̄вуттена абхийога̄дина̄ найена а̄дийанахаран̣а̄дивасена йоджана̄ дат̣т̣хабба̄.
апича има̄ни чха пада̄ни ван̣н̣айантена на̄на̄бхан̣д̣аекабхан̣д̣аса̄хаттхикапуббаппайогатхеййа̄ваха̄расан̇кха̄те пан̃чапан̃чаке самодха̄нетва̄ пан̃чавӣсати аваха̄ра̄ дассетабба̄ чхаппадантогадхатта̄ саббесампи аваха̄ра̄нам̣. те пана аваха̄ра̄ йена кеначи абхийога̄диа̄ка̄рана̄наттаматтена бхинна̄ти там̣васена пан̃чапан̃чакам̣ на̄ма джа̄там̣. евам̣ сам̣ван̣н̣итан̃хи идам̣ адинна̄да̄напа̄ра̄джикам̣ суван̣н̣итам̣ на̄ма хотӣти дат̣т̣хаббам̣. таттха пурима̄ни две пан̃чака̄ни ‘‘а̄дийеййа̄’’тиа̄дӣнам̣ пан̃чаннам̣ пада̄нам̣ васена лаббханти. йам̣ панетам̣ ‘‘сан̇кетам̣ вӣтина̄майе’’ти чхат̣т̣хам̣ падам̣, там̣ татийапан̃чамесу пан̃чакесу ниссаггийапарикаппа̄ваха̄равасена йоджетаббам̣.
таттха са̄хаттхика-саддена упача̄рато там̣сахачаритапан̃чакам̣ гахетва̄ ‘‘са̄хаттхикан̃ча там̣ пан̃чакан̃ча̄’’ти ва̄ ‘‘са̄хаттхика̄ди пан̃чака’’нти маджджхепадалопавасена ва̄ са̄хаттхикапан̃чакам̣. евамупарипи. там̣ пана са̄хаттхико а̄н̣аттико ниссаггийо аттхаса̄дхако дхураниккхепо ча̄ти. таттха сако хаттхо сахаттхо, сахаттхена ниббатто са̄хаттхико. евам̣ а̄н̣аттико. сун̇кагха̄тапарикаппитока̄са̄нам̣ анто т̣хатва̄ бахи ниссаджджанам̣ ниссагго, со ева ниссаггийо. ка̄лам̣ анийаметва̄ а̄н̣аттасса бхан̣д̣аггахан̣ато ¶ ча парасса телакумбхийа̄ па̄даггханакам̣ телам̣ авассам̣ пиванака̄нам̣ упа̄хана̄дӣнам̣ никкхитта̄нам̣ телапа̄танато ча пуретарамева па̄ра̄джикасан̇кха̄там̣ аттхам̣ ¶ са̄дхетӣти аттхаса̄дхако. со пана а̄н̣а̄панаппайого, упа̄хана̄дӣнам̣ никкхепаппайого ча. а̄ра̄ма̄бхийоге ча упаниккхиттабхан̣д̣е ча та̄вака̄ликабхан̣д̣адеййа̄намада̄не ча дхурасса никкхепо дхураниккхепо.
пуббаппайогапан̃чакам̣ на̄ма пуббаппайого сахаппайого сам̣видха̄ваха̄ро сан̇кетакаммам̣ нимиттакамманти. таттха а̄н̣а̄панам̣ бхан̣д̣аггахан̣ато пуббатта̄ пуббаппайого на̄ма. т̣ха̄на̄ча̄ванакхиласан̇ка̄манаппайогена саха ваттама̄но сахаппайого. сам̣видха̄йа саммантайитва̄ гатесу екена̄пи бхан̣д̣е т̣ха̄на̄ ча̄вите саббесам̣ аваха̄ро сам̣видха̄ваха̄ро. сан̇кетакамманти пуббан̣ха̄дика̄лапариччхедавасена сан̃джа̄нанакаран̣ам̣. нимиттакаммам̣ на̄ма сан̃н̃уппа̄данаттхам̣ аккхиникхан̣ана̄дикаран̣ам̣.
тхеййа̄ваха̄рапан̃чакам̣ пана сайамева дассетум̣ ‘‘атха ва̄’’тиа̄дима̄ха. нану ча чхаппадантогадхатта̄ ‘‘саббесампи аваха̄ра̄на’’нти вуттам̣, евам̣ сати ‘‘атха ва̄’’ти паккхантаравасена висум̣ вийа идам̣ пан̃чакам̣ касма̄ вуттанти? нану авочумха̄ ‘‘йена кеначи абхийога̄диа̄ка̄рана̄наттаматтена бхинна̄’’ти, ета̄дисасса бхедасса самбхавато паккхантаравасена̄пи йуджджатӣти евам̣ вуттам̣. имасса пан̃чакасса висум̣ уддхаритва̄ вачанам̣ пана пасиддхивасена̄ти дат̣т̣хаббам̣, куса-саддена кусасан̇ка̄манамадхиппетам̣ абхедопача̄рена. тхеййан̃ча балан̃ча кусо ча чханнан̃ча парикаппо ча тхеййа̄…пе… парикаппам̣, дӣгхо сандхивасена. тена аваха̄рако па̄ра̄джико бхавети самбандхо. йо пана пат̣иччханнена аваха̄рако, со аттхато ¶ пат̣иччханнасса аваха̄рако хотӣти двандасама̄сантогадхаттепичасса виродха̄бха̄вобха̄васа̄дхано ча̄йам̣ чханна-саддо дат̣т̣хаббо. таттха сандхиччхедана̄дӣни катва̄ ва̄ тула̄кӯт̣ама̄накӯт̣акаха̄пан̣акӯт̣а̄дӣхи ван̃четва̄ ва̄ ган̣ханто тхеййа̄ваха̄рако. балакка̄рена парасантакам̣ ган̣ханто бала̄ваха̄рако. кусам̣ сан̇ка̄метва̄ ган̣ханто куса̄ваха̄рако. тин̣апан̣н̣а̄дӣхи йам̣ кин̃чи пат̣иччха̄детва̄ паччха̄ касса пат̣иччханнасса аваха̄рако пат̣иччханна̄ваха̄рако. са̄т̣ака̄дибхан̣д̣авасена, габбхадва̄ра̄диока̄савасена ва̄ парикаппетва̄ ган̣ханто парикаппа̄ваха̄рако. еттха пана парикаппитабхан̣д̣аггахан̣е парикаппитапариччхеда̄тиккаме ча па̄ра̄джикам̣ ведитаббам̣.
ида̄ни панеттха виниччхайам̣ дассетум̣ ‘‘бхан̣д̣ака̄лаггхадесехӣ’’тиа̄ди вуттам̣. еттха адинна̄да̄не бхан̣д̣ан̃ча ка̄ло ча аггхо ча десо ча техи ча парибхогена ча виниччхайо ка̄табботи аттхо ¶ . таттха авахат̣абхан̣д̣асса сасса̄микасса̄микабха̄вам̣ сасса̄микепи са̄мика̄нам̣ са̄лайанира̄лайабха̄ван̃ча упапариккхитва̄ са̄лайака̄ле че авахат̣ам̣, бхан̣д̣ам̣ аггха̄петва̄ ка̄таббо виниччхайо бхан̣д̣ена виниччхайо. нира̄лайака̄ле че авахат̣ам̣, па̄ра̄джикам̣ наттхи, са̄микесу пуна а̄хара̄пентесу да̄таббам̣. тадева хи бхан̣д̣ам̣ када̄чи махаггхам̣, када̄чи аппаггхам̣, тасма̄ йасмим̣ ка̄ле бхан̣д̣ам̣ авахат̣ам̣, тасмим̣йева ка̄ле йо тасса аггхо, тена ка̄таббо виниччхайо ка̄лена виниччхайо. навабхан̣д̣асса йо аггхо, со паччха̄ париха̄йати, тасма̄ саббада̄ пакатиаггхавасена акатва̄ ка̄таббо виниччхайо аггхена виниччхайо. бхан̣д̣ут̣т̣ха̄надесе бхан̣д̣ам̣ аппаггхам̣ хоти, ан̃н̃аттха махаггхам̣, тасма̄ йасмим̣ десе бхан̣д̣ам̣ авахат̣ам̣, тасмим̣йева десе аггхена ка̄таббо виниччхайо десена виниччхайо. парибхогена ¶ са̄т̣ака̄дино бхан̣д̣асса аггхо париха̄йати, тасма̄ тасса парибхогавасена парихӣна̄парихӣнабха̄вам̣ упапариккхитва̄ ка̄таббо виниччхайо парибхогена виниччхайо.
дутийам̣.
5-7. ида̄ни татийам̣ дассетум̣ ‘‘мануссавиггаха’’нтиа̄ди а̄раддхам̣. таттха мануссавиггахам̣ калалато пат̣т̣ха̄йа джӣвама̄накамануссаджа̄тика̄нам̣ сарӣрам̣. чичча па̄н̣оти сан̃н̃а̄йа саддхим̣йева ‘‘вадха̄ми на’’нти вадхакачетана̄йа чететва̄ пакаппетва̄. джӣвита̄ ва̄ вийоджайети йо бхиккху джа̄тиун̣н̣ам̣суна̄ самуддхат̣ателабиндуматтам̣ калаларӯпака̄ле та̄пана̄дӣхи ва̄ тато ва̄ уддхамапи таданурӯпена упаккамена рӯпаджӣвитиндрийопаккаме сати тада̄йаттавуттино арӯпаджӣвитасса̄пи воропанасамбхавато убхайаджӣвита̄ воропеййа. ва̄-саддо викаппе. маран̣ачетаноти маран̣е четана̄ йасса со маран̣а̄дхиппа̄йо. саттхаха̄раканти джӣвитам̣ харатӣти ха̄ракам̣, саттхан̃ча там̣ ха̄ракан̃ча̄ти саттхаха̄ракам̣, там̣. асса мануссавиггахасса. упаниккхипети самӣпе никкхипеййа ва̄. етена тха̄вараппайогам̣ дассети. га̄хеййа маран̣ӯпа̄йанти ‘‘саттхам̣ ва̄ а̄хара, висам̣ ва̄ кха̄да̄’’тиа̄дина̄ найена маран̣аттха̄йа упа̄йам̣ га̄ха̄пеййа ва̄. етена а̄н̣аттиппайого дассито. вадеййа маран̣е гун̣анти ка̄йава̄ча̄дӯталекха̄хи ‘‘йо евам̣ марати, со дханам̣ ва̄ лабхатӣ’’тиа̄дина̄ найена маран̣е гун̣ам̣ пака̄сеййа ва̄. убхайаттха адхика̄равасена ва̄-саддо а̄харитаббо. со бхиккху чутоти самбандхо, са̄санатоти вин̃н̃а̄йати.
ида̄ни панасса чхаббидхе пайогедассетум̣ ‘‘пайога̄’’тиа̄дима̄ха. таттха са̄хаттхи…пе… иддхивиджджа̄майа̄ ¶ пайога̄ти име ¶ чха пайога̄ти самбандхо. ка-ка̄ралопена панеттха ‘‘са̄хаттхӣ’’ти вуттам̣. атха ва̄ анекаттхе анекатаддхитасамбхавена сахаттхасса̄йам̣ пайого са̄хаттхӣти падасиддхи ведитабба̄. са̄хаттхи ча ниссагго ча а̄н̣атти ча тха̄варо ча̄ти двандо. иддхи ча виджджа̄ ча, та̄самимети иддхивиджджа̄майа̄, иддхимайо виджджа̄майоти вуттам̣ хоти. пайога̄ти име чхаппайога̄ на̄ма хонтӣти аттхо. таттха сайам̣ ма̄рентасса ка̄йена ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхена ва̄ пахаран̣ам̣ са̄хаттхико пайого. дӯре т̣хитам̣ ма̄ретука̄масса ка̄йа̄дӣхи усусаттиа̄дӣнам̣ ниссаджджанам̣ ниссагго. ‘‘асукам̣ на̄ма ма̄рехӣ’’тиа̄дина̄ а̄н̣а̄пентасса а̄н̣а̄панам̣ а̄н̣атти, опа̄такхан̣анам̣ апассенасам̣видха̄нам̣ асиа̄дӣнам̣ упаниккхипана̄ди тха̄варо. ма̄ран̣аттхам̣ каммавипа̄каджа̄йа иддхийа̄ пайоджанам̣ иддхимайо. каммавипа̄каджиддхи ча на̄меса̄ ра̄джа̄дӣнам̣ ра̄джиддхиа̄дайо. таттха питуран̃н̃о сӣхал̣индасса да̄т̣ха̄кот̣анена чӯл̣асуманакут̣умбийама̄ран̣е ра̄джиддхи дат̣т̣хабба̄, тадаттхамева атхаббан̣а̄дивиджджа̄йа париджаппанам̣ виджджа̄майо пайого.
евам̣ чхаппайоге дассетва̄ тесу а̄н̣аттиппайогасса нийа̄маке дассетум̣ ‘‘ка̄ла̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха йатха̄вуттам̣ а̄н̣аттим̣ нийаменти сан̇кетависан̇кетата̄васена париччхиндантӣти а̄н̣аттинийа̄мака̄. те пана ка̄ло ча ваттху ча а̄вудхан̃ча ирийа̄патхо ча̄ти чатта̄ро, татха̄ кирийа̄висесо ока̄соти ган̣анапариччхедавасена чха хонтӣти аттхо. таттха ка̄ло пуббан̣ха̄ди йоббана̄ди ча. ваттху ма̄ретаббо сатто. а̄вудхам̣ асиа̄ди. ирийа̄патхо ма̄ретаббасса гамана̄ди. кирийа̄висесо виджджхана̄ди. ока̄со га̄ма̄ди. йо хи ‘‘аджджа, све’’ти анийаметва̄ ‘‘пуббан̣хе ма̄рехӣ’’ти вутто йада̄ када̄чи пуббан̣хе ма̄рети, наттхи висан̇кето. йо пана ‘‘пуббан̣хе’’ти ¶ вутто маджджханха̄дӣсу ма̄рети, висан̇кето хоти, а̄н̣а̄пакасса ана̄патти. евам̣ ка̄ласса сан̇кетависан̇кетата̄васена нийа̄маката̄ ведитабба̄. имина̄ва найена ваттхуа̄дӣсупи виниччхайо ведитабботи.
татийам̣.
8-9. ида̄ни чатуттхам̣ дассетум̣ ‘‘джха̄на̄дибхеда’’нтиа̄дима̄ха. таттха аттани носантам̣ аттупана̄йикан̃ча паччуппаннабхавасситан̃ча ан̃н̃а̄падесарахитан̃ча джха̄на̄дибхедам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ катва̄ ва̄ екекам̣ катва̄ ва̄ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ вин̃н̃аттипатхе дӣпенто на̄дхима̄нико н̃а̄те чуто бхавети ¶ самбандхо. таттха аттани сакасанта̄не носантам̣ ануппаннатта̄йева авиджджама̄нам̣, еттха носантоти аттхе таппурисо. джха̄на̄дибхеданти джха̄нам̣ а̄ди йасса ‘‘вимоккхасама̄дхи сама̄патти н̃а̄н̣адассана маггабха̄вана̄ пхаласаччхи кирийа̄килесаппаха̄навинӣваран̣ата̄читтасса сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣ’’ти (па̄ра̄. 198) вуттасса со джха̄на̄ди, сова бхедо висесоти сама̄со. там̣ джха̄на̄дибхедам̣ уттаримануссадхаммам̣. аттупана̄йиканти ‘‘айам̣ майи аттхӣ’’ти а̄рочанавасена аттани упанӣйати, ‘‘ахам̣ ва̄ еттха сандисса̄мӣ’’ти атта̄ упанӣйати еттха дхаммети ва̄ аттупана̄йико, джха̄на̄дибхедо, там̣. паччуппаннабхавасситанти паччуппаннабхаво на̄ма ида̄ни ваттама̄но аттабха̄во, таннисситоти сама̄со, со ча джха̄на̄дибхедойева, там̣.
ан̃н̃а̄падесарахитанти ‘‘йо те виха̄ре васи, со бхиккху пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 220) найена ан̃н̃асса ападесо, тена рахито чаттоти таппурисасама̄со, со рахито тена̄ти ва̄ бахуббӣхи, джха̄на̄дибхедова ¶ , там̣. кот̣т̣ха̄сам̣ катва̄ ва̄ти ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджим̣, пат̣хамам̣ джха̄нам̣ татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи’’нтиа̄дина̄ найена кот̣т̣ха̄сам̣ катва̄ ва̄. екекам̣ катва̄ ва̄ти ‘‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджим̣, дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи’’нтиа̄дина̄ найена екекам̣ катва̄ ва̄. еттха ча еканти т̣хите виччха̄йам̣ двиттам̣. еттха пана катва̄ти каран̣акирийа̄йа екекавасена бхиннасса джха̄на̄дино аттхасса самбандханиччха̄ виччха̄ти ведитабба̄. т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘кот̣т̣ха̄сам̣ ва̄ти еттха ‘джха̄нала̄бхӣ, вимоккхала̄бхӣ, сама̄дхила̄бхӣ, сама̄паттила̄бхӣмхӣ’ти евама̄дина̄ найена кот̣т̣ха̄сато ва̄ти аттхо’’ти ча ‘‘екекам̣ ва̄ти ‘пат̣хамасса джха̄насса ла̄бхӣ, дутийасса джха̄насса ла̄бхӣмхӣ’ти евама̄дина̄ найена екекам̣ ва̄ти аттхо’’ти ча вуттам̣. со па̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄йан̃ча авуттаккамоти ведитаббо. ка̄йена ва̄ти хаттхамудда̄дивасена ка̄йена ва̄. ва̄ча̄ти еттха йа-ка̄ро луттаниддит̣т̣хо ‘‘аладжджита̄’’тиа̄дӣсу вийа. вин̃н̃аттипатхети ка̄йавачӣвин̃н̃аттӣнам̣ гахан̣айогйе падесе т̣хатва̄ти аджджха̄харитаббам̣. дӣпентоти ‘‘имина̄ ча имина̄ ча ка̄ран̣ена айам̣ дхаммо майи аттхӣ’’ти пака̄сенто. на̄дхима̄никоти аппатте паттасан̃н̃ита̄сан̇кха̄то адхико ма̄но, со наттхи етасса̄ти на̄дхима̄нико, бхиккху. н̃а̄тети вин̃н̃уна̄ мануссаджа̄тикена сиккха̄паччаккха̄не вуттанайена вин̃н̃а̄те сати чуто бхаве са̄санатоти вин̃н̃а̄йати. ан̃н̃а̄падесена дӣпайато пана тхуллаччайам̣. еттха ча –
дуккат̣ам̣ ¶ пат̣хамассева, са̄мантамити ван̣н̣итам̣;
сеса̄нам̣ пана тин̣н̣ампи, тхуллаччайамудӣританти.
чатуттхам̣.
10. ида̄ни ¶ чатуннампи четесамасам̣ва̄сатам̣ абхаббатан̃ча дӣпетум̣ ‘‘па̄ра̄джикете’’тиа̄ди а̄раддхам̣. ете чатта̄ро па̄ра̄джика̄ пуггала̄ йатха̄ пуре пуббе гихика̄ле, анупасампаннака̄ле ча вийа асам̣ва̄са̄ти самбандхо. саха васанти йасма̄ саббепи ладжджино етесу камма̄дӣсу на екопи тато бахиддха̄ сандиссатӣти екакаммам̣ екуддесо самасиккхата̄ти име тайо сам̣ва̄са̄ на̄ма. таттха апалокана̄дикам̣ чатуббидхампи сан̇гхакаммам̣ сӣма̄париччхиннехи пакататтехи бхиккхӯхи екато каттаббата̄ екакаммам̣ на̄ма. татха̄ пан̃чавидхопи па̄тимоккхуддесо екато уддиситаббатта̄ екуддесо на̄ма. пан̃н̃аттам̣ пана сиккха̄падам̣ саббехипи ладжджӣпуггалехи самам̣ сиккхитаббабха̄вато самасиккхата̄ на̄ма. наттхи те сам̣ва̄са̄ етесанти асам̣ва̄са̄. ‘‘абхабба̄’’тиа̄дӣсу бхиккхубха̄ва̄йа̄ти туматтхе сампада̄навачанам̣, тасма̄ йатха̄ сӣсаччхинно джӣвитум̣ абхаббо, евам̣ чатта̄роме пуггала̄ бхиккхубха̄ва̄йа бхиккхӯ бхавитум̣ абхабба̄ти аттхо.
11. ида̄ни парийа̄йа̄н̣аттӣхи самбхаванте дассетум̣ ‘‘парийа̄йо ча̄’’тиа̄дима̄ха. парийа̄йо ча а̄н̣атти ча татийе мануссавиггахе лаббхатӣти самбандхо. таттха ка̄йа̄дӣхи йатха̄вуттехи ‘‘йо евам̣ марати, со дханам̣ ва̄ лабхатӣ’’ти евама̄дивин̃н̃а̄пако бйан̃джанабхӯто ка̄йавачӣпайого парийа̄йо. имина̄ идам̣ дӣпети – йатха̄ адинна̄да̄не ‘‘а̄дийеййа̄’’ти (па̄ра̄. 92) вуттатта̄ па̄рийа̄йакатха̄йа муччати, на идха евам̣. ‘‘сам̣ван̣н̣еййа̄’’ти (па̄ра̄. 172) парийа̄йакайа̄йапи на муччатӣти. ‘‘дутийе пана̄’’тиа̄дӣсу аттхо па̄кат̣ойева. евамупарипи па̄кат̣амупеккхисса̄ма.
12. ида̄ни метхунадхамма̄дӣнам̣ ан̇га̄ни дассетум̣ ‘‘севетӯ’’тиа̄дима̄ха. севетука̄мата̄читтанти метхунам̣ севетум̣ ¶ ка̄метӣти севетука̄мо, тасса бха̄во на̄ма тан̣ха̄, та̄йа севетука̄мата̄йа сампайуттам̣ читтанти таппурисо. метхунадхаммасса̄ти митхуна̄нам̣ иттхипуриса̄нам̣ иданти метхунам̣, тамева дхаммоти метхунадхаммо. идха пана упача̄равасена па̄ра̄джика̄патти метхунадхаммо на̄ма. атха ¶ ва̄ метхунена джа̄то дхаммо па̄ра̄джика̄патти метхунадхаммо, тасса метхунадхаммасса метхунадхаммапа̄ра̄джика̄паттийа̄. ан̇гадвайанти ан̇га̄нам̣ ка̄ран̣а̄нам̣ двайам̣. будха̄ти винайадхара̄ вин̃н̃уно.
13. мануссасанти манусса̄нам̣ сам̣ мануссасам̣, тада̄йаттаваттхука̄ ча. етена петатираччха̄нагата̄йаттам̣ ниваттети. татха̄сан̃н̃ӣти татха̄ та̄диса̄ сан̃н̃а̄ татха̄сан̃н̃а̄, са̄ асса аттхӣти татха̄сан̃н̃ӣ. пара̄йаттасан̃н̃ита̄ ча̄ти аттхо. бха̄ваппадха̄на̄ име ниддеса̄, бха̄вапаччайалопо ва̄ ‘‘буддхе ратана’’нтиа̄дӣсу (кху. па̄. 6.3) вийа. евамупарипи ӣдисесу. тхеййачиттанти тхенабха̄васан̇кха̄там̣ читтан̃ча. ваттхуно гарута̄ти бхан̣д̣асса па̄даатирекапа̄да̄рахабха̄вена гарута̄ ча. ӯнапан̃чама̄саке ва̄ атирекама̄саке ва̄ тхуллаччайам̣. ма̄саке ва̄ ӯнама̄саке ва̄ дуккат̣ам̣. аваха̄роти пан̃чавӣсатийа̄ аваха̄ра̄нам̣ ан̃н̃атарена авахаран̣ан̃ча̄ти име пан̃ча адинна̄да̄нахетуйо адинна̄да̄напа̄ра̄джика̄паттийа̄ ан̇га̄ни.
14. па̄н̣о ма̄нуссакоти мануссаджа̄тисамбандхо па̄н̣о ча, па̄н̣оти хи воха̄рато сатто, параматтхато пана джӣвитиндрийам̣ вуччати. па̄н̣асан̃н̃ита̄ти па̄н̣оти сан̃н̃ита̄ ча, гха̄танам̣ гха̄то, со ева четана̄ гха̄тачетана̄, ‘‘вадха̄ми на’’нти евам̣ паватта̄ са̄ ча, там̣самут̣т̣хито са̄хаттхика̄дӣнам̣ чханнаман̃н̃атаро пайого ча, тена пайогена маран̣ан̃ча̄ти ете йатха̄вутта̄ пан̃ча вадхахетуйо па̄н̣агха̄та̄паджджитаббаа̄паттийа̄ ан̇га̄нӣти аттхо.
15. аттани ¶ асантата̄ти уттаримануссадхаммасса санта̄не авиджджама̄ната̄ ча. па̄памиччхата̄йа̄рочана̄ти йа̄ са̄ ‘‘идхекаччо дуссӣло сама̄но ‘сӣлава̄ти мам̣ джано джа̄на̄тӯ’’тиа̄дина̄ (вибха. 851) найена вутта̄ па̄паиччхата̄йа саманна̄гата̄, та̄йа уттаримануссадхаммасса а̄рочана̄ ча. тасса̄ти йасса а̄рочети, тасса. мануссаджа̄тита̄ти манусса̄нам̣ джа̄ти йасса, тасса бха̄во мануссаджа̄тита̄, са̄ ча, нан̃н̃а̄падесоти на ан̃н̃а̄падесо ан̃н̃а̄падеса̄бха̄во ча, тадева джа̄нананти тан̇кхан̣ам̣йева виджа̄нанан̃ча̄ти има̄ни пан̃ча еттха асантадӣпане асмим̣ санта̄не авиджджама̄науттаримануссадхаммаппака̄сананимитте па̄ра̄джике ан̇га̄ни хетуйоти аттхо.
16. евам̣ тесамасам̣ва̄сата̄бхаббата̄дӣни дассетва̄ ида̄ни на те чатта̄рова, атха кхо сантан̃н̃епӣти ¶ те саббепи самодха̄нетва̄ дассенто ‘‘аса̄дха̄ран̣а̄’’тиа̄дима̄ха. таттха аса̄дха̄ран̣а̄ти па̄ра̄джика̄ дхамма̄ адхиппета̄. тенева четтха пуллин̇ганиддесо. тасма̄ бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯхи аса̄дха̄ран̣а̄ па̄ра̄джика̄ дхамма̄ чатта̄ро ча̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. упача̄равасена ту уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄дика̄ па̄ра̄джика̄панна̄ париггайханти. та̄су йа̄ авассута̄ авассутасса мануссапурисасса аккхака̄нам̣ адхо джа̄н̣уман̣д̣ала̄нам̣ каппара̄нан̃ча упари ка̄йасам̣саггам̣ са̄дийати, айам̣ уббхаджа̄н̣уман̣д̣алика̄. йа̄ пана ан̃н̃исса̄ бхиккхунийа̄ па̄ра̄джикам̣ пат̣иччха̄дети, са̄ ваджджаппат̣иччха̄дика̄. йа̄ уккхиттакам̣ бхиккхум̣ тасса̄ дит̣т̣хийа̄ гахан̣авасена ануваттати, са̄ уккхитта̄нуваттика̄. ка̄йасам̣саггара̄гена тинтасса хаттхаггахан̣ам̣ сан̇гха̄т̣икан̣н̣аггахан̣ам̣ ка̄йасам̣саггаттха̄йа пурисасса хаттхапа̄се т̣ха̄нам̣ т̣хатва̄ саллапанам̣ сан̇кетагаманам̣ пурисасса̄гаманаса̄дийанам̣ ¶ пат̣иччханнока̄савависанам̣ хаттхапа̄се т̣хатва̄ ка̄йопасам̣харан̣анти има̄ни ат̣т̣ха ваттхӯни йасса̄ авассута̄йа, са̄ ат̣т̣хаваттхука̄ на̄ма.
абхаббака̄ ека̄даса ча̄ти еттха пан̣д̣ако тхеййасам̣ва̄сако титтхийапаккантако тираччха̄нагато ма̄тугха̄тако питугха̄тако арахантагха̄тако бхиккхунидӯсако сан̇гхабхедако лохитуппа̄дако убхатобйан̃джанакоти име абхабба̄ ека̄даса ча. тесу пан̣д̣акоти опаккамиканапум̣сакапан̣д̣ака̄ ча пан̣д̣акабха̄вапаккхе паккхапан̣д̣ако ча идха адхиппета̄. а̄ситтаусӯйапан̣д̣ака̄нам̣ пана паббаджджа̄ ча упасампада̄ ча на ва̄рита̄. тхеййасам̣ва̄сако пана лин̇гаттхенака̄дивасена тивидхо. таттха сайам̣ паббаджитатта̄ лин̇гаматтам̣ тхенетӣти лин̇гаттхенако. бхиккхувассаган̣ана̄дикам̣ сам̣ва̄сам̣ тхенетӣти сам̣ва̄саттхенако. сиккхам̣ паччаккха̄йа евам̣ пат̣ипаджджантепи есева найо. йатха̄вуттамубхайам̣ тхенетӣти убхайаттхенако. т̣хапетва̄ пана имам̣ тивидхам̣ –
ра̄джадуббхиккхаканта̄ра-рогаверибхайена ва̄;
чӣвара̄харан̣аттхам̣ ва̄, лин̇гам̣ а̄дийатӣдха йо.
сам̣ва̄сам̣ на̄дхива̄сети, йа̄ва со суддхама̄насо;
тхеййасам̣ва̄сако на̄ма, та̄ва еса на вуччатӣти. (маха̄ва. ат̣т̣ха. 110; кан̇кха̄. ат̣т̣ха. пат̣хамапа̄ра̄джикаван̣н̣ана̄);
титтхийапаккантака̄дайо ¶ ту там̣там̣вачанаттха̄нуса̄рена ведитабба̄. тираччха̄нагато пана т̣хапетва̄ мануссаджа̄тикам̣ авасесо саббо ведитаббо. име ека̄даса пуггала̄ бхиккхубха̄ва̄йа абхаббатта̄ па̄ра̄джика̄паннасадисата̄йа ‘‘па̄ра̄джика̄’’ти вуччанти. виббханта̄ бхиккхунӣти гихинива̄сананиваттха̄ бхиккхунӣ ча. са̄ хи етта̄вата̄ па̄ра̄джика̄. мудука̄ пит̣т̣хи йасса, со ча. со хи анабхиратийа̄ пӣл̣ито йада̄ аттано ¶ ан̇гаджа̄там̣ аттано ваччамукхамаггесу павесети, тада̄ па̄ра̄джико хоти.
17-18. ламбама̄наман̇гаджа̄таметасса̄ти ламбӣ. со йатха̄вуттесу павесито па̄ра̄джико. мукхена ган̣ханто ан̇гаджа̄там̣ парасса ча̄ти йо анабхиратийа̄ пӣл̣ито парасса суттасса ва̄ матасса ва̄ ан̇гаджа̄там̣ мукхена ган̣ха̄ти, со парасса ан̇гаджа̄там̣ мукхена ган̣ханто ча. таттхева̄бхинисӣдантоти йо анабхиратийа̄ пӣл̣ито таттхева парасса ан̇гаджа̄те ваччамаггена абхинисӣдати, со ча̄ти ете двайам̣двайасама̄паттийа̄ абха̄вепи магге маггаппавесанахету метхунасса ануломика̄ чатта̄ро ча. идха̄гата̄ чатта̄роти идха кхуддасиккха̄йам̣ йатха̄вутта̄ метхунадхамма̄ па̄ра̄джика̄дайо чатта̄ро ча̄ти самодха̄на̄ пин̣д̣ӣкаран̣авасена чатувӣсати па̄ра̄джика̄ бхавантӣти сесо. еттха ча га̄тха̄бандхавасена рассам̣ катва̄ ‘‘пара̄джика̄’’ти вуттам̣. еттха̄ха – ма̄тугха̄така̄дайо татийам̣ па̄ра̄джикам̣ а̄панна̄, бхиккхунидӯсако, мудупит̣т̣хика̄дайо чатта̄ро ча пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ а̄панна̄ ева̄ти куто чатувӣсатӣти? вуччате – ма̄тугха̄така̄дайо хи чатта̄ро идха анупасампанна̄ ева адхиппета̄. мудупит̣т̣хика̄дайо чатта̄ро кин̃ча̄пи пат̣хамапа̄ра̄джикена сан̇гахита̄, йасма̄ пана екена парийа̄йена метхунадхаммам̣ аппат̣исевино хонти, тасма̄ висум̣ вутта̄ти.
па̄ра̄джиканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. сан̇гха̄дисесаниддесаван̣н̣ана̄
19. вут̣т̣ха̄насса гарукатта̄ гарука̄ти сан̇гха̄дисеса̄ вуччанти. нава̄ти тесам̣ ган̣анапариччхедо. нану ‘‘нава̄’’ти касма̄ вуттам̣, ‘‘тераса̄’’ти ваттаббанти? на̄йам̣ досо, чирена̄паджджитаббе ¶ ¶ чатта̄ро йа̄вататийаке т̣хапетва̄ вӣтиккамаккхан̣ейева а̄паджджитабба̄ пат̣хама̄паттика̄ вуччантӣти. ида̄ни те дассетум̣ ‘‘мочетука̄мата̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха суккасса̄ти а̄сайадха̄туна̄наттато нӣла̄дивасена дасавидхе сукке йасса кассачи суккасса. мочетука̄мата̄ти мочетука̄мата̄йа, йа-ка̄ро луттаниддит̣т̣хо. имина̄ пана вачанена мочанасса̄да муччанасса̄да муттасса̄даметхунасса̄да пхассасса̄да кан̣д̣уванасса̄да дассанасса̄да нисаджджанасса̄да ва̄часса̄да гехаситапема ванабхан̇гийа сан̇кха̄тесу ека̄дасасса̄десу екам̣йева мочанасса̄дам̣ дассети.
таттха мочана̄йа асса̄до сукхаведана̄ мочанасса̄до. муччане аттано дхаммата̄йа муччане асса̄до муччанасса̄до. евам̣ саббаттха саттамӣтаппурисена аттхо дат̣т̣хаббо. имехи пана навахи падехи сампайуттаасса̄дасӣсена ра̄го вутто. геханисситесу ма̄та̄дӣсу пемам̣ гехе ситам̣ пеманти гехаситапемам̣, имина̄ сарӯпенева ра̄го вутто. сантхавакаран̣аттха̄йа иттхийа̄ песитапуппха̄ди ванабхан̇гийам̣, имина̄ ча ваттхувасена ра̄го вутто. метхунасса̄допи иттхийа̄ гахан̣аппайогена ведитаббо. саббаттхева ча пана четана̄нимиттупаккамамочане сати висан̇кета̄бха̄во ведитаббо. упаккамма хаттха̄дина̄ нимитте упаккамитва̄. ан̃н̃атра супинантена̄ти супинойева супинанто ‘‘каммамева камманто’’тиа̄дӣсу вийа анта-саддасса таббха̄вавуттитта̄. там̣ супинантам̣ вина̄ вимочайам̣ суккам̣ вимоченто саман̣о йо кочи бхиккху гарукам̣ гарука̄паттисан̇кха̄там̣ сан̇гха̄дисесам̣ пхусе пхусеййа, а̄паджджеййа̄ти вуттам̣ хоти. еттха ча аджджхаттарӯпабахиддха̄рӯпаубхайарӯпаа̄ка̄секат̣икампанасан̇кха̄тесу чатӯсу упа̄йесу сати ра̄гӯпаттхамбха̄дӣсу ¶ ча ка̄лесу йена кеначи ан̇гаджа̄те камман̃н̃атам̣ патте ‘‘а̄рогйаттха̄йа̄’’тиа̄дӣсу йена кеначи адхиппа̄йена адхиппа̄йаваттхубхӯтам̣ йам̣ кин̃чи суккам̣ мочанасса̄дачетана̄йа ева нимитте упаккамма моченто сан̇гха̄дисесам̣ а̄паджджатӣти саббатха̄ адхиппа̄йо дат̣т̣хаббо.
пат̣хамо.
20. ка̄йасам̣саггара̄гава̄ти ка̄йе сам̣сагго, тасмим̣ ра̄го, со асса аттхӣти ванту, ка̄йасам̣саггара̄гасаман̇гӣти аттхо. саман̣о иттхисан̃н̃ӣти самбандхо. упаккамма̄ти ка̄йена ва̄йамитва̄. манусситтхим̣ сампхусантоти антамасо ломенапи пара̄масанто гарукам̣ пхусети йоджана̄. мануссабхӯта̄ амата̄ иттхӣ манусситтхӣ. таттха ‘‘ка̄йасам̣саггара̄гава̄’’ти имина̄ ма̄тупема̄дим̣ ¶ , иттхийа̄ гахитамоккха̄дхиппа̄йан̃ча пат̣иккхипати. иттхийа̄ вематикасса, пан̣д̣акапурисатираччха̄нагатасан̃н̃исса ча тхуллаччайам̣. иттхийа̄ пана ка̄йена ка̄йаппат̣ибаддха̄масане, ка̄йаппат̣ибаддхена ка̄йа̄масане ча йаккхӣпетӣпан̣д̣ака̄нам̣ ка̄йена ка̄йа̄масане ча пурисатираччха̄нагатиттхӣнам̣ ка̄йена ка̄йа̄масанепи дуккат̣ам̣, татха̄йаккхӣа̄дӣнам̣ ка̄йена ка̄йаппат̣ибаддха̄дӣсу ча. матиттхийа̄ пана тхуллаччайам̣. иттхийа̄ пана пхусийама̄но севана̄дхиппа̄йопи саче ка̄йена на ва̄йамати, ана̄патти.
дутийо.
21. татха̄ти иттхисан̃н̃ӣ. сун̣антинти вин̃н̃аттипатхе т̣хатва̄ аттано вачанам̣ сун̣антин̃ча. вин̃н̃ун̃ча̄ти дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хулласаллаккхан̣асаматтхан̃ча манусситтхим̣. маггам̣ ва̄ти ваччамаггапасса̄вамагга̄нам̣ васена маггам̣ ва̄ метхунам̣ ва̄ а̄раббха̄ти самбандхо. дут̣т̣хуллава̄ча̄ра̄гена̄ти ¶ дут̣т̣ха̄ ча са̄ асаддхаммаппат̣исам̣йуттата̄йа тхӯла̄ ча ла̄макаджанаса̄дха̄ран̣ата̄йа̄ти дут̣т̣хулла̄. са̄ва пуна ва̄ча̄ дут̣т̣хуллава̄ча̄. тассам̣ асса̄дасампайутто ра̄готи сама̄со, тена. обха̄ситва̄ти ван̣н̣а̄ван̣н̣айа̄чана̄дивасена асаддхаммавачанам̣ ватва̄. асун̣антийа̄ пана дӯтена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ а̄рочите ана̄патти. таттха двиннам̣ магга̄нам̣ васена ван̣н̣а̄ван̣н̣ехи, метхунайа̄чана̄дӣхи ва̄ ‘‘сикхаран̣ӣси, самбхинна̄си, убхатобйан̃джанака̄сӣ’’ти имесу тӣсу ан̃н̃атарена аккосавачанена ва̄ обха̄сантасса сан̇гха̄дисесо, адхаккхакауббхаджа̄н̣уман̣д̣алам̣ а̄дисса ван̣н̣а̄дибхан̣ане тхуллаччайам̣, татха̄ йаккхӣпетӣпан̣д̣ака̄нам̣ ваччамаггапасса̄вамагге а̄дисса ван̣н̣а̄дибхан̣ане метхунайа̄чана̄дӣсупи. тесам̣ пана адхаккхака̄дике дуккат̣ам̣, татха̄ манусситтхӣнам̣ уббхаккхаке адходжа̄н̣уман̣д̣але ка̄йаппат̣ибаддхе ча.
татийо.
22. аттака̄мупат̣т̣ха̄нанти метхунадхаммасан̇кха̄тена ка̄мена упат̣т̣ха̄нам̣ ка̄мупат̣т̣ха̄нам̣. аттано аттха̄йа ка̄мупат̣т̣ха̄нам̣ аттака̄мупат̣т̣ха̄нам̣. атха ва̄ ка̄мӣйатӣти ка̄мам̣, аттано ка̄мам̣ аттака̄мам̣, сайам̣ метхунара̄гавасена паттхитанти аттхо. аттака̄ман̃ча там̣ упат̣т̣ха̄нан̃ча̄ти аттака̄мупат̣т̣ха̄нам̣. тасса ван̣н̣о гун̣о, там̣. ватва̄ти ‘‘йадидам̣ ка̄мупат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма, етадаггам̣ упат̣т̣ха̄на̄на’’нти ка̄мупат̣т̣ха̄не ван̣н̣ам̣ ¶ антамасо хаттхамудда̄йапи иттхӣти сан̃н̃ӣ пака̄сетва̄ти аттхо. ва̄ча̄ти ва̄ча̄йа йака̄ралопавасена. метхунайуттена̄ти метхунайутта̄йа, лин̇гавипалла̄савасена та̄йа ‘‘арахаси твам̣ майхам̣ метхунам̣ дхаммам̣ да̄ту’’нтиа̄дика̄йа метхунадхаммаппат̣исам̣йутта̄йа ва̄ча̄йа метхунайа̄чане метхунара̄гиноти самбандхо. метхунера̄го, со асса аттхӣти метхунара̄гӣ, тасса. гару хотӣти гарука̄патти хотӣти аттхо. ма-ка̄ро падасандхикаро. еттха ¶ пана пан̣д̣аке пан̣д̣акасан̃н̃ино тхуллаччайам̣, тасмим̣йева иттхисан̃н̃ино дуккат̣ам̣.
чатуттхо.
23. иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ сандесам̣ пат̣иггахетва̄ти самбандхо. иттхийа̄ ва̄ти ‘‘даса иттхийо ма̄тураккхита̄ питураккхита̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 303) ча ‘‘даса бхарийа̄йо дханаккӣта̄ чхандава̄синӣ’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 303) ча вутта̄йа вӣсативидха̄йа иттхийа̄ ва̄ пурисасса ва̄ там̣самбандхавасена тесам̣ ма̄та̄дӣнам̣ ва̄. сандесанти иттхийа̄ ва̄ пурисена ва̄ убхиннам̣ ма̄та̄дӣхи ва̄ ‘‘ехи, бханте, иттханна̄мам̣ иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ евам̣ бхан̣а̄хӣ’’ти вуттам̣ джа̄йампатибха̄васаннисситам̣ сандесавачанам̣. пат̣иггахетва̄ти ‘‘са̄дхӯ’’ти ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ сампат̣иччхитва̄. вӣмам̣ситва̄ти йаттха песито, тесам̣ адхиппа̄йам̣ упапариккхитва̄ ва̄ упапариккха̄петва̄ ва̄. харам̣ пачча̄ти иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхату ва̄, ма̄ ва̄, йехи песито, тесам̣ пачча̄харанто ва̄ хара̄пенто ва̄, джа̄йампатибха̄во хоту ва̄, ма̄ ва̄, ака̄ран̣аметам̣. има̄йа тиван̇гасампаттийа̄ сан̇гха̄дисесо ча, двӣхи ан̇гехи пан̣д̣аке ча ан̇гаттайена̄пи тхуллаччайам̣, екена дуккат̣ам̣. кечи пана ‘‘харам̣ паччха̄’’ти випа̄т̣хам̣ парикаппетва̄ ‘‘паччха̄ хара’’нти йодженти, там̣ на сундарам̣ пачча̄ти упасаггатта̄. падасса упари аттхе садждженто пака̄сенто гаччхатӣти хи упасагго на̄ма, тасма̄ ‘‘пати а̄’’ти упасагга̄нам̣ ‘‘хара’’нтимасса падасса упари бхавитаббанти.
пан̃чамо.
24. сам̣йа̄читапариккха̄ранти сам̣ аттана̄ йа̄чито ва̄сиа̄дико париккха̄ро йасса̄, там̣. адеситаваттхуканти уттидутийакаммена адеситам̣ ваттху кут̣икаран̣аппадесо йасса̄ти ¶ виггахо, там̣. пама̄н̣а̄тиккантанти ¶ ида̄ни маджджхимасса пурисасса тиссо видаттхийо сугатавидаттхи на̄ма, та̄йа ‘‘дӣгхасо два̄даса видаттхийо сугатасса видаттхийа̄ тирийам̣ саттантара̄’’ти (па̄ра̄. 348) евам̣ вуттаппама̄н̣ам̣ екатобха̄гена̄пи атикканта̄ пама̄н̣а̄тикканта̄ти там̣ тирийам̣ чатухаттхасан̇кха̄тахет̣т̣химаппама̄н̣е сати дӣгхато вуттаппама̄н̣ато кесаггаматтампи вад̣д̣хетум̣ на ват̣т̣ати. тато ӯнаке, дӣгхато ча вад̣д̣хите айам̣ кут̣исан̇кхам̣ на гаччхатӣти. ‘‘майхам̣ ва̄са̄га̄рам̣ ета’’нти евам̣ атта̄ уддесо етисса̄ти аттуддеса̄. кут̣инти уллитта̄дикам̣ кут̣им̣ катва̄ти самбандхо. таттха уллитта̄ на̄ма анто уддхам̣мукхам̣ литта̄. авалитта̄ на̄ма бахи адхомукхам̣ литта̄. убхайатха̄ уллитта̄валитта̄. катва̄ти антобхӯтака̄ритаттхавасена ка̄ра̄петва̄ ва̄.
таттха̄йам̣ ваттхудесанаккамо – тена кут̣ика̄ракена бхиккхуна̄ кут̣иваттхум̣ содхетва̄ сан̇гхам̣ упасан̇камитва̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ вуд̣д̣ха̄нам̣ бхиккхӯнам̣ па̄де вандитва̄ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ ан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ падабха̄джане (па̄ра̄. 349) вуттанайена сан̇гхам̣ тиккхаттум̣ йа̄читва̄ саббе ва̄ сан̇гхапарийа̄панна̄, сан̇гхена ва̄ саммата̄ две тайо бхиккхӯ таттха нетабба̄. техи ча кипиллика̄дӣхи сол̣асахи упаддавехи вирахитатта̄ ана̄рамбхам̣ анупаддавам̣ двӣхи чатӯхи ва̄ балибаддехи йуттена сакат̣ена екачаккам̣ ниббодакапатанат̣т̣ха̄не екам̣ бахи катва̄ а̄вин̃чхитум̣ саккун̣еййата̄йа ‘‘сапариккамана’’нти саллаккхетва̄ сачепи сан̇гхаппахонака̄ хонти, таттхева, но че, сан̇гхамаджджхам̣ гантва̄ тена бхиккхуна̄ йа̄читехи падабха̄джане (па̄ра̄. 50, 51) вутта̄йа н̃аттидутийакаммава̄ча̄йа ваттху десетаббанти. адеситаваттхукам̣ пама̄н̣а̄тиккантам̣ кут̣им̣ карисса̄мӣти саббаппайоге дуккат̣ам̣, ида̄ни двӣхи пин̣д̣ехи нит̣т̣ха̄нам̣ гамиссатӣти пат̣хамапин̣д̣ада̄не ¶ тхуллаччайам̣, дутийада̄нена лепе сан̇гхат̣ите саче адеситаваттхука̄ ева ва̄ хоти, пама̄н̣а̄тикканта̄ ева ва̄, еко сан̇гха̄дисесо, са̄рамбхаапариккаманата̄йа две ча дуккат̣а̄нӣти саче убхайавипанна̄, две ча сан̇гха̄дисеса̄ две ча дуккат̣а̄нӣти саббам̣ н̃еййам̣.
чхат̣т̣хо.
25. махаллаканти сасса̄микабха̄вена сам̣йа̄читакут̣ито махантабха̄вена, ваттхум̣ деса̄петва̄ пама̄н̣а̄тиккамена̄пи ка̄таббабха̄вена ча махантата̄йа махаттам̣ ла̄ти а̄дада̄тӣти махаллако. махатталака ити т̣хите ттасса лопо ласса ча двиттам̣, там̣. васанам̣ аттхо пайоджанам̣ васанаттхо, та̄йа ¶ . еттха пана адеситаваттхубха̄ве еко сан̇гха̄дисесо. сесам̣ анантарасадисамева. идха ча таттха ча лен̣агуха̄тин̣акут̣ипан̣н̣аччхаданагехесу ан̃н̃атарам̣ ка̄рентасса ча кут̣импи ан̃н̃асса ва̄саттха̄йа ва̄са̄га̄рам̣ ва̄ т̣хапетва̄ упосатха̄га̄ра̄дӣсу ан̃н̃атараттха̄йа каронтасса ча ана̄патти.
саттамо.
26. амӯлакена антимена ваттхуна̄ти самбандхо. амӯлакена̄ти дассанасан̇кха̄тасса, саванасан̇кха̄тасса, дит̣т̣хасутамутавасена паваттапарисан̇ка̄сан̇кха̄тасса ча мӯласса абха̄вена наттхи мӯламетасса̄ти амӯлакам̣, тена. там̣ пана со а̄панно ва̄ хоту, но ва̄, етам̣ идха аппама̄н̣ам̣. таттха бхиккхун̃ча ма̄туга̄ман̃ча татха̄рӯпе т̣ха̄не дисва̄ парисан̇кати, айам̣ дит̣т̣хапарисан̇ка̄. андхака̄ре ва̄ пат̣иччханне ва̄ бхиккхусса ча ма̄туга̄масса ча вачанам̣ сутва̄ ан̃н̃асса аттхибха̄вам̣ аджа̄нанто парисан̇кати, айам̣ сутапарисан̇ка̄. дхутта̄нам̣ иттхӣхи саддхим̣ ¶ паччантавиха̄ресу пуппхагандхасура̄дӣхи анубхавитва̄ гатат̣т̣ха̄нам̣ дисва̄ ‘‘кена ну кхо идам̣ ката’’нти вӣмам̣санто таттха кеначи бхиккхуна̄ гандха̄дӣхи пӯджа̄ ката̄ хоти, бхесаджджаттха̄йа арит̣т̣хам̣ ва̄ пӣтам̣, со тасса гандхам̣ гха̄йитва̄ ‘‘айам̣ со бхависсатӣ’’ти парисан̇кати. айам̣ мутапарисан̇ка̄ на̄ма. антимена ча̄ти тато парам̣ ваджджа̄бха̄вена анте бхаватта̄ антименева. ваттхуна̄ти бхиккхуно анурӯпесу екӯнавӣсатийа̄ па̄ра̄джикесу дхаммесу ан̃н̃атарена па̄ра̄джикена дхаммена. ча-ка̄ро панеттха авадха̄ран̣е, тена сан̇гха̄дисеса̄дим̣ ниваттети. атха ва̄ ча-ка̄ро ат̣т̣ха̄наппайутто.
чоденто ва̄ чода̄пентова̄ча̄ти йоджетаббо. ча̄ветунти брахмачарийа̄ ча̄ванаттха̄йа. етена екам̣ ча̄вана̄дхиппа̄йам̣ гахетва̄ авасесе аккоса̄дхиппа̄йавут̣т̣ха̄пана̄дхиппа̄йа̄дике сатта̄дхиппа̄йе пат̣иккхипати. сун̣ама̄нанти идам̣ ‘‘чоденто’’тиа̄дӣнам̣ каммападам̣, имина̄ параммукха̄ чоданам̣ пат̣иккхипати. параммукха̄ пана саттахи а̄паттиккхандхехи вадантасса дуккат̣ам̣. чодентоти ‘‘ваттхусандассана̄ а̄паттисандассана̄ сам̣ва̄саппат̣иккхепо са̄мӣчиппат̣иккхепо’’ти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.385-386) сан̇кхепато вутта̄нам̣ чатуннам̣ чодана̄нам̣ васена сайам̣ чоденто ва̄. чода̄пенто ва̄ти парена йена кеначи чода̄пенто ва̄. тасма̄ йо бхиккхусса самӣпе т̣хатва̄ ‘‘твам̣ метхунам̣ дхаммам̣ севи, ассаман̣осӣ’’тиа̄дина̄ ваттхусандассанавасена ва̄ ‘‘твам̣ метхунадхамма̄паттим̣ а̄панносӣ’’тиа̄дина̄ а̄паттисандассанавасена ва̄ ‘‘ассаман̣оси, наттхи тайа̄ саддхим̣ упосатхо ва̄ ¶ пава̄ран̣а̄ ва̄ сан̇гхакаммам̣ ва̄, ассаман̣осӣ’’тиа̄дина̄ сам̣ва̄саппат̣иккхепавасена ва̄ абхива̄дана̄дисам̣ва̄се пат̣иккхитте ассаман̣оти касма̄ти пут̣т̣хасса ‘‘ассаман̣осӣ’’тиа̄дивачанехи са̄мӣчиппат̣иккхепавасена ва̄ антамасо ¶ хаттхамудда̄йа ева ва̄пи етаматтхам̣ дӣпайато ‘‘кароту ме а̄йасма̄ ока̄сам̣, ахам̣ там̣ ваттука̄мо’’ти евам̣ ока̄се ака̄рите ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесо чева дуккат̣ан̃ча, ока̄сам̣ ка̄ретва̄ чодентасса пана сан̇гха̄дисесова дат̣т̣хаббо.
ат̣т̣хамо.
27. ан̃н̃асса̄ти кхаттийа̄диджа̄тикасса парасса. кирийанти метхунавӣтиккамасан̇кха̄там̣ кирийам̣. тена̄ти ан̃н̃асса вӣтиккамасан̇кха̄тасса метхунавӣтиккамасандассанена каран̣абхӯтена. лесена̄ти йасса джа̄тиа̄дайо тато ан̃н̃ампи ваттхум̣ лиссати уддит̣т̣хе виттха̄рам̣ силиссати воха̄раматтенева̄ти джа̄тиа̄дайова ‘‘леса̄’’ти вуччанти, тена джа̄тилесана̄малеса̄дина̄ лесена. ан̃н̃анти йо вӣтиккаманто дит̣т̣хо, тато апарампи бхиккхум̣ ча̄ветум̣ антимена ваттхуна̄ чодайанти самбандхо. катхам̣? кочи кхаттийаджа̄тийо вӣтиккаманто дит̣т̣хо, тато ан̃н̃ам̣ аттано верим̣ кхаттийаджа̄тикам̣ бхиккхум̣ пасситва̄ там̣ кхаттийам̣ джа̄тилесам̣ гахетва̄ ‘‘кхаттийо майа̄ дит̣т̣хо вӣтиккаманто, твам̣ кхаттийо па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ а̄панносӣ’’ти чодети чода̄пети ва̄. евам̣ на̄малеса̄дайопи ведитабба̄. сеса̄ виниччхайакатха̄ ат̣т̣хаме вуттасадиса̄йева.
навамо.
28. етта̄вата̄ ‘‘гарука̄ нава̄’’ти уддит̣т̣хе виттха̄рато дассетва̄ ида̄ни тесу а̄паннесу пат̣ипаджджитабба̄ка̄рам̣ дассетум̣ ‘‘чха̄дети джа̄нама̄панна’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха йо бхиккху аттана̄ а̄паннам̣ сан̇гха̄дисеса̄паттим̣ а̄паттивасена ва̄ ваттхувасена ва̄ джа̄нам̣ джа̄нанто йа̄вата̄ ¶ йаттака̄ни аха̄ни чха̄дети пат̣иччха̄дети, та̄вата̄ таттака̄ни аха̄ни тасса парива̄со хотӣти евам̣ падасандхивасена аттхо ведитаббо. таттха пат̣иччханнапарива̄со суддхантапарива̄со самодха̄напарива̄соти тивидхо парива̄со. тесам̣ пана атисан̇кхепанайена мукхаматтепи дассите виттха̄равиниччхайапавесопа̄йасамбхаво сийа̄ти мукхаматтам̣ дассайисса̄ма.
таттха ¶ пат̣иччханнапарива̄со на̄ма йатха̄пат̣иччханна̄йа а̄паттийа̄ да̄таббо, тасма̄ пат̣иччханнадивасе ча а̄паттийо ча саллаккхетва̄ саче ека̄хаппат̣иччханна̄ хоти, ‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄ а̄паттийо а̄паджджим̣ ека̄хаппат̣иччханна̄йо’’тиа̄дина̄ кхандхаке (чӯл̣ава. 98-99) а̄гатанайена йа̄ча̄петва̄ ‘‘сун̣а̄ту ме бханте сан̇гхо, айам̣ иттханна̄мо бхиккху самбахула̄ а̄паттийо а̄паджджи ека̄хаппат̣иччханна̄йо’’тиа̄дина̄ кхандхаке а̄гатанайенева каммава̄чам̣ ватва̄ парива̄со да̄таббо. екам̣ а̄паджджитва̄ ‘‘самбахула̄’’ти винайакаммам̣ каронтасса̄пи вут̣т̣ха̄тӣти ‘‘самбахула̄’’ти вуттам̣. на̄на̄ваттхука̄супи есева найо. атха двӣха̄диппат̣иччханна̄ хонти, паккхаатирекапаккхама̄саатирекама̄сасам̣ваччхараатирекасам̣ваччхараппат̣иччханна̄ ва̄, ‘‘двӣхаппат̣иччханна̄йо ва̄’’тиа̄дина̄ ватва̄ йо йо а̄панно хоти, тасса тасса на̄ман̃ча гахетва̄ йоджана̄ ка̄табба̄.
каммава̄ча̄парийоса̄не ча саче аппабхиккхуко а̄ва̄со хоти, сакка̄ раттиччхедам̣ ана̄паджджантена васитум̣, таттхева ‘‘парива̄сам̣ сама̄дийа̄ми, ваттам̣ сама̄дийа̄мӣ’ти ваттам̣ сама̄да̄йа таттхева сан̇гхасса ‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄ сан̇гха̄дисеса̄ а̄паттийо а̄паджджим̣ ека̄хаппат̣иччханна̄йо’’тиа̄дина̄ а̄рочетва̄ пуна а̄гата̄гата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ¶ а̄рочентена пакататтена бхиккхуна̄ саддхим̣ екаччханне сахава̄со, тена ча вина̄ва̄со, а̄гантука̄дӣнам̣ упача̄рагата̄нам̣ ана̄рочана̄ти етесу екена̄пи раттиччхедан̃ча ваттабхедан̃ча акатва̄ париваттхаббам̣.
саче на сакка̄ хоти парива̄сам̣ содхетум̣, никкхиттаваттена васитука̄мо хоти, таттхева сан̇гхамаджджхе ва̄ екасса пуггаласса ва̄ сантике ‘‘парива̄сам̣ никкхипа̄ми, ваттам̣ никкхипа̄мӣ’’ти парива̄со никкхипитаббо. никкхиттака̄лато пат̣т̣ха̄йа пакататтат̣т̣ха̄не тит̣т̣хати. атха̄нена паччӯсасамайе екена бхиккхуна̄ саддхим̣ париккхиттасса виха̄расса париккхепато, апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄нато две лед̣д̣упа̄те атиккамитва̄ маха̄маггато оккамма пат̣иччханнат̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ антоарун̣ейева ваттам̣ сама̄дийитва̄ а̄рочетаббам̣. саче бахи т̣хита̄нампи саддам̣ сун̣а̄ти, пассати ва̄, дӯрам̣ гантва̄пи а̄рочетаббам̣, ана̄роченте раттиччхедо чева ваттабхедадуккат̣ан̃ча. саче аджа̄нантассева упача̄расӣмам̣ пависитва̄ гаччханти, раттиччхедова хоти, на ваттабхедо. арун̣е ут̣т̣хите тасса сантике ваттам̣ никкхипитва̄ виха̄рам̣ гантаббам̣. евам̣ йа̄ва раттийо пӯренти, та̄ва париваттхаббам̣. айам̣ та̄ва пат̣иччханнапарива̄со.
суддханто ¶ дувидхо чӯл̣асуддханто маха̄суддхантоти. таттха йо ‘‘упасампадато пат̣т̣ха̄йа йаттакам̣ на̄ма ка̄лам̣ ахам̣ суддхо’’ти джа̄на̄ти, таттакам̣ апанетва̄ тато авасесе раттипариччхеде екато катва̄ да̄таббапарива̄со чӯл̣асуддханто. йо пана саббасо раттипарийантам̣ на джа̄на̄ти нассарати, таттха ча вематико, тасса да̄таббо маха̄суддханто. а̄паттипарийантам̣ джа̄на̄ту ва̄, ма̄ ва̄, ака̄ран̣аметам̣.
самодха̄напарива̄со ¶ на̄ма тивидхо одха̄насамодха̄но аггхасамодха̄но миссакасамодха̄ноти. таттха йо нит̣т̣хитапарива̄сопи ва̄ нит̣т̣хитама̄наттопи ва̄ аниккхиттаватто ан̃н̃ам̣ а̄паттим̣ а̄паджджитва̄ пурима̄паттийа̄ сама̄ ва̄ ӯнатара̄ ва̄ раттийо пат̣иччха̄дети, тасса мӯла̄йа пат̣икассанена те паривуттхадивасе ча ма̄наттачин̣н̣адивасе ча одхунитва̄ маккхетва̄ пурима̄йа а̄паттийа̄ мӯладивасапариччхеде паччха̄ а̄паннам̣ а̄паттим̣ самодахитва̄ пуна а̄дито пат̣т̣ха̄йа да̄таббапарива̄со одха̄насамодха̄но на̄ма. саче кассачи ека̄патти ека̄хаппат̣иччханна̄, двӣхаппат̣иччханна̄, евам̣ йа̄ва даса̄хаппат̣иччханна̄, та̄сам̣ аггхена самодха̄йа та̄сам̣ даса̄хаппат̣иччханнавасена авасеса̄нам̣ ека̄хаппат̣иччханна̄дӣнампи да̄таббапарива̄со аггхасамодха̄но на̄ма. йо пана на̄на̄ваттхука̄ а̄паттийо екато катва̄ да̄таббапарива̄со миссакасамодха̄но на̄ма. да̄навидхи пана саббаттха кхандхаке (чӯл̣ава. 134 а̄дайо) а̄гатанайенева ведитаббо.
евам̣ паривуттхапарива̄со бхиккху ма̄наттам̣ бхиккхӯнам̣ ма̄нанабха̄вам̣ чха раттийо акхан̣д̣ам̣ катва̄ чареййа кареййа, сампа̄деййа̄ти вуттам̣ хоти. таттха сан̇гхена ган̣ена пуггалена катам̣ тена бхиккхуна̄ сан̇гхамаджджхе ваттам̣ сама̄да̄петва̄ ‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄ а̄паттийо а̄паджджи’’нтиа̄дина̄ кхандхаке вуттанайена йа̄ча̄петва̄ таттхева вуттанайена ма̄наттада̄на̄дайопи ведитабба̄. имина̄пи ваттам̣ никкхипитука̄мена че ваттам̣ никкхипитва̄ чатӯхи пан̃чахи саддхим̣ парива̄се вуттаппака̄рам̣ падесам̣ гантва̄ пуриманайенева хет̣т̣ха̄ вуттам̣ сахава̄са̄дим̣ антамасо чатӯхи ӯнатта̄ ӯне ган̣е чаран̣адосан̃ча ваджджетва̄ пат̣ипаджджитаббам̣. аппат̣иччханна̄паттикасса пана парива̄сам̣ адатва̄ ма̄наттамева да̄таббам̣. евам̣ чин̣н̣ам̣ катам̣ паринит̣т̣ха̄питам̣ ма̄наттам̣ йена ¶ , там̣ бхиккхум̣. вӣсати сан̇гхо ган̣о асса̄ти вӣсатӣган̣о дӣгхам̣ катва̄, со сан̇гхо аббхеййа сампат̣иччхеййа, аббха̄накаммавасена оса̄реййа̄ти вуттам̣ хоти, авхеййа̄ти ва̄ аттхо. еттха̄пи сама̄да̄наа̄рочанайа̄чана̄ни, каммава̄ча̄ ча кхандхаке вуттанайена ведитабба̄.
29. евам̣ ¶ тесу пат̣ипаджджитабба̄ка̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни чха̄данасса ан̇га̄ни дассетум̣ ‘‘а̄паттӣ’’тиа̄дима̄ха. таттха на уккхитто ануккхитто, наттхи антара̄йо асса̄ти анантара̄йо. сакаттхе ттапаччайавасена ва̄, пахуно бха̄во пахуттам̣, там̣ ассаттхӣти саддха̄дивасена ва̄ пахутто. ануккхитто ча анантара̄йо ча пахутто ча̄ти двандо, тесам̣ бха̄во ануккхитта̄дигун̣о ануккхитта…пе… пахуттата̄. а̄патти ча ануккхитта…пе… пахуттата̄ ча а̄патти…пе… пахуттата̄йо. ма-ка̄ро падасандхиджо. татха̄ тена пака̄рена а̄паттиа̄дӣсу чатӯсу а̄патта̄дипака̄рена сан̃н̃ӣ татхасан̃н̃ӣ рассавасена. тасса бха̄во татхасан̃н̃ита̄, йатха̄вуттаа̄патта̄дисан̃н̃ита̄ти вуттам̣ хоти. ча-ка̄ро вуттасамуччайаттхо. каманам̣ паттханам̣ ка̄мо, чха̄детум̣ ка̄мо чха̄детука̄мо. ити йатха̄вутта̄ нава, атха чха̄дана̄ ча̄ти евам̣ даса ча та̄ни ан̇га̄ни ча̄ти, техи. арун̣уггамамхи арун̣асан̇кха̄тасса пат̣хамаба̄ласӯрийарам̣сино уггамане сати чханна̄ хоти, а̄паттӣти сесо.
таттха̄йамадхиппа̄йо – йо бхиккху ра̄джачорааггиудакамануссаамануссава̄л̣асарӣсападжӣвитабрахмачарийантара̄йа̄нам̣ дасаннамекасса̄пи наттхита̄йа анантара̄йико сама̄но анантара̄йикасан̃н̃ӣ хутва̄ бхиккхуно сантикам̣ гантун̃чева а̄рочетун̃ча саккун̣еййата̄йа ¶ паху сама̄но пахусан̃н̃ӣ хутва̄ тивидхауккхепанӣйакамма̄каран̣ена ануккхитто сама̄но ануккхиттасан̃н̃ӣ хутва̄ гарука̄паттӣти сан̃н̃ӣ гарукам̣йева а̄паттим̣ чха̄детука̄мо хутва̄ чха̄дети, тасса̄йам̣ а̄патти ча чханна̄ хотӣти. саче панеттха ана̄паттисан̃н̃ӣ ва̄ хоти ан̃н̃а̄паттиккхандхасан̃н̃ӣ ва̄ вематико ва̄, аччханна̄ хонти. а̄рочентена пана ‘‘мама ека̄паттим̣ а̄паннабха̄вам̣ джа̄на̄хӣ’’тиа̄дина̄ найена а̄рочетаббам̣. саче пана ваттхусабха̄га̄паттикасса а̄рочети, та̄ва таппаччайа̄ дуккат̣ам̣ а̄паджджати.
сан̇гха̄дисесаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. чӣвараниддесаван̣н̣ана̄
30. ‘‘кхоман̃ча ¶ косеййан̃ча̄’’тиа̄дина̄ напум̣сакавиггахена дванде кате кхома…пе… бхан̇га̄ни. таттха кхоманти гаччхаджа̄ти. упача̄рато пана кхомена кхомасуттена ва̄йитанти таддхитена упача̄рена ва̄ кхомам̣ кхомапат̣ачӣварам̣, татха̄ авасеса̄ни. са̄н̣ам̣ са̄н̣ава̄касуттехи ва̄йитам̣ чӣварам̣. бхан̇гам̣ кхомасутта̄дӣни сабба̄ни екачча̄ни ва̄ вомиссетва̄ ва̄йитачӣварам̣. ва̄камайамева ва̄ти кечи. камбаланти мануссаломам̣ ва̄л̣аломан̃ча т̣хапетва̄ сесаломехи ва̄йитам̣. ета̄нӣти кхома̄дӣни йатха̄вутта̄ни. саха ануломехӣти са̄нулома̄ни. джа̄тито каппийа̄ни чха чӣвара̄ни бхаванти.
31. ида̄ни ‘‘дукӯла’’нтиа̄дина̄ тесам̣ анулома̄ни дассети. таттха дукӯланти дукӯласан̇кха̄тена кеначи ва̄кависесена ва̄йитам̣ чӣварам̣. чева̄ти самуччайе, со упари а̄кад̣д̣хитаббо. пат̣т̣ун̣н̣анти пат̣т̣ун̣н̣есу джа̄там̣ пат̣т̣ун̣н̣ам̣. десава̄чино ¶ бахувачананта̄ти бахувачанена виггахо. татха̄ сома̄ра̄ ча чӣна̄ ча, тесу джа̄там̣ сома̄рачӣнаджам̣. има̄ни тӣн̣и па̄н̣акехи катасуттамайа̄ни. ехибхиккхӯнам̣ пун̃н̃иддхийа̄ джа̄там̣ иддхиджам̣, там̣ пана кхома̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣. девадиннанти девехи диннам̣ каппаруккхе ниббаттам̣ чӣварам̣. тадетам̣ дукӯла̄ди тасса тасса йатха̄вуттасса кхома̄дино ануломикам̣ хоти. таттха лома̄ни анугатам̣ ануломам̣, йатха̄ сесалома̄ни анугатам̣ ломам̣ таданукӯлатта̄ ‘‘анулома’’нти вуччати, татха̄ там̣джа̄тийакам̣ йесам̣ кесан̃чи анукӯлам̣ саббампи рул̣хӣвасена ‘‘анулома’’нти вуччати. тамева ануломикам̣, анукӯланти аттхо. катхам̣? дукӯлам̣ са̄н̣асса ануломам̣, пат̣т̣ун̣н̣а̄дӣни тӣн̣и косеййасса анулома̄ни, иддхиджам̣ девадиннан̃ча кхома̄дӣнамануломанти.
32-3. евам̣ са̄нулома̄ни чӣвара̄ни дассетва̄ ида̄ни адхит̣т̣ха̄на̄дикам̣ дассетум̣ ‘‘тичӣвара’’нтиа̄дима̄ха. таттха авуттепи авассам̣ ваттаббата̄йа саббаттха ча-саддо аджджха̄харитаббо, тичӣваран̃ча…пе… кан̣д̣уччха̄дин̃ча адхит̣т̣хеййа на викаппеййа̄ти самбандхо. таттха тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ сама̄ха̄ро тичӣварам̣. париккха̄ран̃ча там̣ чол̣ан̃ча̄ти париккха̄рачол̣ам̣. вассасса йогга̄ вассика̄, са̄ва са̄т̣ика̄ вассикаса̄т̣ика̄. пун̃чхати анена̄ти пун̃чханам̣, мукхасса пун̃чханам̣ мукхапун̃чханам̣. нисӣданти еттха̄ти нисӣданам̣, мукхапун̃чханан̃ча нисӣданан̃ча мукхапун̃чхананисӣданам̣ ¶ . сайанасукха̄дим̣ пат̣ичча аттхарӣйатӣти паччаттхаран̣ам̣, тадева паччаттхаран̣акам̣. кан̣д̣ум̣ чха̄детӣти кан̣д̣уччха̄ди. адхит̣т̣хахети ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’тиа̄дина̄ наваннам̣ на̄мам̣ гахетва̄ адхит̣т̣хеййа. на викаппеййа̄ти тасса тасса на̄мам̣ гахетва̄ на викаппеййа, тасса тасса пана на̄мам̣ аггахетва̄ ‘‘имам̣ чӣварам̣ туйхам̣ викаппемӣ’’ти викаппеййа̄ти адхиппа̄йо. еттха̄ти имесу навасу ¶ чӣваресу. тичӣваранти тичӣварана̄мена адхит̣т̣хитам̣. татха̄ хи адхит̣т̣ха̄нато пуббе висум̣ тичӣварам̣ на̄ма наттхи сан̇гха̄т̣иа̄диппахонакасса паччаттхаран̣а̄дивасена̄пи адхит̣т̣ха̄тум̣ анун̃н̃а̄татта̄. там̣ вина̄ ека̄хам̣ екадивасампи. на васеййа̄ти аладдхасаммутико бхиккху авиппава̄сасӣмато ан̃н̃аттха ва̄сам̣ на кареййа̄ти аттхо. евам̣ сати тичӣваран̃ча ниссаджджитаббам̣ хоти, па̄читтийан̃ча а̄паттим̣ а̄паджджатӣти дӣпети. нисӣданам̣ вина̄ ча̄тума̄сам̣ на васеййа̄ти самбандхо. чатуннам̣ ма̄са̄нам̣ сама̄ха̄ро чатума̄сам̣, тамева ча̄тума̄сам̣. там̣ аччантасам̣йогавасена.
34. ида̄ни ‘‘има’’нтиа̄дина̄ ‘‘адхит̣т̣хеййа̄’’ти вуттамадхит̣т̣ха̄нам̣ дассети. сан̇гха̄т̣им̣ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти адхит̣т̣хахети самбандхо. таттха адхит̣т̣хахети хаттхапа̄се т̣хитам̣ евам̣ адхит̣т̣хеййа. ахаттхапа̄санти хаттхасса па̄со самӣпо хаттхапа̄со, ад̣д̣хатеййахаттхаббхантаро. два̄дасахаттхаббхантаротипи ваданти. наттхи хаттхапа̄со етисса̄ти ахаттхапа̄са̄, там̣ етанти адхит̣т̣хахети самбандхо. ким̣ вуттам̣ хоти? антогаббхе ва̄ упарипа̄са̄де ва̄ тадахева гантва̄ ниваттанайогге падесе ва̄ т̣хитам̣ чӣварам̣ саллаккхетва̄ ‘‘етам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти адхит̣т̣хеййа̄ти вуттам̣ хоти. тато дӯре т̣хитампи адхит̣т̣ха̄таббантипи ваданти. сесесупӣти уттара̄сан̇га̄дикан̣д̣уппат̣иччха̄дипарийантесупи авасесачӣваресу. айам̣ найоти айамева найо. йатха̄ сан̇гха̄т̣ийа̄, евам̣ ‘‘имам̣ уттара̄сан̇гам̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’тиа̄ди вуттанайова̄ти вуттам̣ хоти. адхит̣т̣хахантена пана хаттхена гахетва̄ ка̄йавика̄рам̣ каронтена ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти читтена а̄бхогам̣ катва̄ ка̄йена ва̄ адхит̣т̣ха̄таббам̣, вачӣбхедаматтам̣ катва̄ ва̄ча̄йа ва̄. париккха̄рачол̣ам̣ на̄ма па̄т̣еккам̣ нидха̄намукханти тичӣварам̣ париккха̄рачол̣ампи адхит̣т̣ха̄тум̣ ват̣т̣атӣти.
35. ида̄ни ¶ евам̣ адхит̣т̣хахато ан̃н̃ам̣ ладдха̄ адхит̣т̣ха̄тука̄мена паччуддхаритва̄ адхит̣т̣ха̄таббанти дассетум̣ ‘‘адхит̣т̣хаханто’’тиа̄дима̄ха. таттха сан̇гха̄т̣и пабхути а̄ди йасса там̣ сан̇гха̄т̣иппабхути. етам̣ ‘‘адхит̣т̣хаханто’’ти еттха̄пи ‘‘адхит̣т̣хеййа̄’’ти еттха̄пи каммападам̣, ‘‘пуббачӣвара’’нти ¶ еттха пана висесанам̣ хутва̄ тит̣т̣хати. паччуддхаритва̄ти париччаджитва̄. париккха̄рачол̣ана̄мена адхит̣т̣хахитва̄ т̣хапитаваттхехи сан̇гха̄т̣иа̄дӣни кароти, нит̣т̣хите раджане ча каппе ча имам̣ париккха̄рачол̣ам̣ паччуддхаритва̄ пуна адхит̣т̣ха̄табба̄ни. патта̄дхит̣т̣хаханети паттасса адхит̣т̣ха̄не. татха̄ти ча йатха̄ чӣваре, татха̄ паттепи адхит̣т̣ха̄на̄дикам̣ саббанти аттхо. еттха пана ‘‘имам̣ паттам̣, етам̣ патта’’нти ва̄ висесо.
36. ида̄ни паччуддха̄равидхим̣ дассетум̣ ‘‘ета’’нтиа̄дима̄ха. таттха имам̣ ва ити ва̄-саддо рассам̣ катва̄ ниддит̣т̣хо, со ити-саддато парам̣ йоджетаббо, тасма̄ ‘‘етам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣ’’ти ва̄ сам̣сети самбандхо ведитаббо. сам̣сети вадеййа. еванти йатха̄ на̄мена сан̇гха̄т̣и паччуддхаритабба̄, татха̄ уттара̄сан̇га̄дӣнӣти аттхо. видӯти паччуддхаретимасса каттупадам̣, пан̃н̃ава̄ти аттхо. саббаттха̄пи дӯра̄санната̄дӣ вуттанайена ведитабба̄.
37-8. ида̄ни сан̇гха̄т̣иа̄дӣнам̣ чханнам̣ пама̄н̣апариччхедам̣ дассети ‘‘сан̇гха̄т̣ӣ’’тиа̄дина̄. паччхимо анто паччхиманто, тена, паччхимакот̣ийа̄ти аттхо. дӣгхасоти дӣгхато. мут̣т̣хийа̄ сахитам̣ пан̃чакам̣ йасса̄ са̄ мут̣т̣хипан̃чака̄, лин̇гавипалла̄савасена пана мут̣т̣хипан̃чако. мут̣т̣хи-садденеттха упача̄равасена катамут̣т̣хико хаттхова вутто. сугатасса чӣварато ӯна̄ти сама̄со. апӣти вуттасамуччайе, тена ¶ йатха̄вуттапаччхимаппама̄н̣а̄ ча айан̃ча уттамаппама̄н̣а̄ти аттхо. ‘‘паччхимантена̄’’ти идам̣ мут̣т̣хиттикан̃ча тирийанти еттха̄пи ануваттетва̄ аттхо ведитаббо. ча-саддо ‘‘уттамантена сугатачӣварӯна̄пи ват̣т̣атӣ’’ти идам̣ самуччиноти. таттха ида̄ни маджджхимасса пурисасса тиссо видаттхийо ека̄ сугатавидаттхи, та̄йа видаттхийа̄ нава видаттхийо дӣгхато сугатачӣвараппама̄н̣ам̣, тирийам̣ чха видаттхийо, там̣ пана вад̣д̣хакихаттхена дӣгхато тераса хаттха̄ ека̄ ча видаттхи, тирийато нава хаттха̄ хонти. там̣васена убхайаттха ӯната̄ вин̃н̃а̄табба̄.
уттара̄сан̇гопи таттакова̄ти дассетум̣ ‘‘татха̄ екам̣сикассапӣ’’ти а̄ха. еко ам̣со екам̣со, таттха ка̄таббанти таддхите екам̣сикам̣. ‘‘антарава̄сако’’чча̄дина̄ нива̄санам̣ дассети. таттха антарам̣ маджджхападесо, антаре маджджхе кат̣иппадесе ва̄со ваттхам̣ антарава̄со, сойева антарава̄сако. ча̄пӣти самуда̄йо, еко ва̄ самуччайо. ад̣д̣хена татийо бха̄го ад̣д̣хатеййо. еттха двиннам̣ хаттхакот̣т̣ха̄са̄нам̣ сампун̣н̣а̄нам̣ татийакот̣т̣ха̄сасам̣сиджджхане каран̣абхӯта̄ ад̣д̣ха-садданиддит̣т̣ха̄ йа̄ видаттхи ¶ , са̄ва татийоти ниддит̣т̣хоти упад̣д̣хахаттхасан̇кха̄то татийо бха̄го ад̣д̣хатеййо. со ча на̄нантарена двихаттхататийата̄ лаббхатӣти две хаттха̄, ека̄ ча видаттхи ад̣д̣хатеййо. там̣саннийогена панеттха антарава̄сакова ад̣д̣хатеййоти ведитаббо. две хаттха̄ йасса̄ти ба̄хираттхасама̄со. па̄рупанена̄пи сакка̄ на̄бхим̣ пат̣иччха̄детунти ‘‘двихаттхо’’ти вуттам̣. ва̄-саддо ад̣д̣хатеййам̣ викаппети. тирийасса антоти чхат̣т̣хӣтаппурисо, тирийамева антоти ва̄ каммадха̄райо ‘‘га̄манто’’тиа̄дӣсу вийа.
39. ‘‘нисӣданасса̄’’тиа̄дина̄ ¶ нисӣданачӣварам̣ дассети. еттха нисӣданам̣ на̄ма саме бхӯмибха̄ге ел̣акалома̄ни упарӯпари сантхаритва̄ кан̃джика̄дӣхи син̃читва̄ като двӣсу т̣ха̄несу пха̄литатта̄ тӣхи даса̄хи йутто париккха̄рависесо. видаттхӣ двети две видаттхӣ. виса̄лато путхулато.
40. ‘‘кан̣д̣уппат̣иччха̄дӣ’’тиа̄дина̄ кан̣д̣уппат̣иччха̄дим̣ дассети. таттха кан̣д̣ӯти хи на аттхато на̄нам̣, таггахан̣ена панеттха пил̣акасса̄ватхуллакаччха̄ба̄дхам̣ гайхати. кан̣д̣ум̣ йатха̄вуттам̣ пил̣ака̄дим̣ пат̣иччха̄детӣти кан̣д̣уппат̣иччха̄ди. пат̣иччхаданам̣ ва̄ пат̣иччха̄до, йатха̄вуттакан̣д̣уйа̄ пат̣иччха̄до кан̣д̣уппат̣иччха̄до, со асса аттхӣти кан̣д̣уппат̣иччха̄дӣ, тасса. тирийанти тирийато.
41. ‘‘вассика̄’’тиа̄дина̄ вассикаса̄т̣икам̣ дассети, там̣ сувин̃н̃еййам̣.
42. евам̣ пама̄н̣аванта̄нам̣ пама̄н̣ам̣ дассетва̄ вуттаппама̄н̣а̄тиккаме досам̣, кесан̃чи пама̄н̣а̄бха̄ваган̣ана̄бха̄ван̃ча дассетум̣ ‘‘еттха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха еттха̄ти вуттаппама̄н̣авантесу чӣваресу. тадуттари тато вуттаппама̄н̣ато уттари нипа̄тена уттари-саддена таппурисо. каронтасса сампа̄дентасса. чхеданапа̄читтӣти чхеданена сахита̄ па̄читти, атирекам̣ чхиндитва̄ па̄читтийам̣ десетаббанти вуттам̣ хоти. вуттаппама̄н̣ато пана атирекан̃ча ӯнакан̃ча ‘‘париккха̄рачол̣а’’нти адхит̣т̣ха̄таббам̣. йена мукхам̣ пун̃чханти, там̣ мукхасамбандхӣти мукхасса чол̣анти сама̄се двандо. а̄кан̇кхитам̣ иччхитам̣ пама̄н̣анти каммадха̄райо. таметесаматтхӣти а̄кан̇кхитаппама̄н̣ика̄. еттха ча тичӣвара̄дӣсу авуттепи ган̣анавибха̄ге паччаттхаран̣амукхапун̃чханапариккха̄рачол̣е т̣хапетва̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа ¶ ¶ чхаккамекекамева ват̣т̣ати. мукхапун̃чханачол̣а̄ни паччаттхаран̣а̄ни ча бахӯнипӣти вин̃н̃а̄таббам̣.
43. ган̣ана̄ти еттха напум̣сакасса иттхивачанена йога̄бха̄ва̄ ‘‘на дӣпита̄’’ти лин̇гам̣ випарин̣а̄метва̄ самбандхитаббам̣, ат̣т̣хакатха̄йам̣ на пака̄сита̄ти аттхо. тин̣н̣ам̣ панетесам̣ уккат̣т̣хапариччхедавасенева вуттам̣, викаппанӯпагапаччхимена паччхимаппама̄н̣ам̣ аттхийева. ида̄ни йасма̄ таттха там̣ саббам̣ на дӣпитам̣, тасма̄ викаппанӯпагатхавика̄ди саббам̣ екам̣ ‘‘париккха̄рачол̣а’’нти, бахӯни екато катва̄ ‘‘париккха̄рачол̣а̄нӣ’’типи ватва̄ адхит̣т̣ха̄таббанти дассенто ‘‘татха̄’’тиа̄дима̄ха. имина̄ париккха̄рачол̣ам̣ на̄ма па̄т̣еккам̣ нидха̄намукханти дассети. тхавика̄дим̣ тхавика̄ а̄ди йасса парисса̄вана̄диноти сама̄со. викаппасса упагам̣ викаппийам̣, тан̃ча упари ваккхати.
44. ида̄ни тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ пат̣ибха̄гам̣ дассетум̣ ‘‘ахата̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха ахатена навена адхотена каппам̣ садисам̣ ахатакаппам̣, екава̄радхотам̣. ахатан̃ча ахатакаппан̃ча ахата̄хатакаппа̄ни, ваттха̄ни, тесам̣. две гун̣а̄ пат̣ала̄ни йасса са̄ти дугун̣а̄. ‘‘гун̣о пат̣алара̄сӣсӯ’’ти хи абхидха̄наппадӣпика̄. дугун̣а̄ дупат̣т̣а̄, уттарасмим̣ дехабха̄ге а̄сан̃джӣйатӣти уккара̄сан̇го. екаччам̣ екапат̣т̣ам̣ асса аттхӣти екаччӣ, екапат̣т̣оти аттхо. нипа̄то ва̄ екаччӣти. татха̄ти самуччайе, антарава̄сако ча̄ти вуттам̣ хоти. упама̄йам̣ ва̄, йатха̄ уттара̄сан̇го екаччийо, евам̣ антарава̄сакоти аттхо.
45. ‘‘утӯ’’ти анекауту гахита̄ти утуто дӣгхака̄лато уддхат̣а̄ утуддхат̣а̄, тесам̣ пилотика̄нанти аттхо. сеса̄ти уттара̄сан̇гаантарава̄сака̄. пам̣су вийа куччхитам̣ ¶ улати паваттатӣти пам̣сукӯлам̣, ратхика̄суса̄насан̇ка̄ракӯт̣а̄дӣнам̣ йаттха каттхачи т̣хитам̣ чол̣акхан̣д̣ам̣, тасмим̣. йа̄ йа̄ ручӣти абйайӣбха̄ве йатха̄ручи, йа̄вадаттхам̣ сатапат̣т̣ампи ват̣т̣атӣти адхиппа̄йо.
46. ида̄ни тӣсу чхиндитва̄ ка̄тум̣ аппахонтесу ка̄таббавидхим̣ дассетум̣ ‘‘тӣсӯ’’тиа̄дима̄ха. таттха тичӣварасамуда̄йато екадесабхӯта̄нам̣ двиннамекасса ча сан̇кха̄гун̣ена ниддха̄рийама̄натта̄ тӣсӯти ниддха̄ран̣е бхуммам̣. екавачанасса бахваттхена йога̄бха̄вато двичӣварасан̇кха̄табахваттхавасена ¶ вачанам̣ випарин̣а̄метва̄ йа̄ни пахонти, та̄ни две ва̄пи чхиндитабба̄ни, йам̣ пахоти, там̣ екам̣ ва̄ чхиндитаббанти йоджетаббам̣. пахонтӣти паччхимачӣвараппама̄н̣ачхиннака̄ни пахонти. апӣти самбха̄ване, тӣсу ка̄ катха̄ти аттхо. анва̄дхинти а̄гантукапаттам̣. ану паччха̄ а̄дхӣйатӣти анва̄дхи, йам̣ чӣварассопари сан̇гха̄т̣иа̄ка̄рена а̄ропетаббам̣. ана̄дин̣н̣анти ана̄ропитам̣ анва̄дхикам̣. на дха̄реййа̄ти имина̄ йади дха̄реййа, дуккат̣анти дӣпети.
47-8. ида̄ни ‘‘тичӣварам̣ на васеййа винека̄ха’’нти вутта̄нам̣ тин̣н̣ам̣ авиппава̄салаккхан̣ам̣ дассетум̣ ‘‘га̄ме’’тиа̄дина̄ удоситасиккха̄паде (па̄ра̄. 471 а̄дайо) вуттапариха̄рама̄ха. таттха га̄ме ва̄…пе… виха̄ре ва̄ тичӣварам̣ никкхипитва̄ти самбандхо. таттха ‘‘пат̣о дад̣д̣хо’’тиа̄дӣсу вийа авайавепи самуда̄йавоха̄равасена тӣсу екампи ‘‘тичӣвара’’нти вуттам̣. бхиккхусаммутийан̃н̃атра̄ти сан̇гхена гила̄насса бхиккхуно дӣйама̄нам̣ чӣварена виппава̄сасаммутим̣ вина̄. виппаваттхунти екӯпача̄рана̄нӯпача̄рага̄ма̄дито бахи, атха ва̄ нивесана̄дӣнам̣, таттха ча габбховарака̄нам̣ чӣварасса ва̄ хаттхапа̄сам̣ атиккамма чӣварена виппайутто ¶ хутва̄ васитум̣. еттха ча га̄ма̄дӣнам̣ екӯпача̄рана̄нӯпача̄рата̄ екакулана̄на̄куласантакасса га̄ма̄дино париккхепасса, париккхепока̄сасса ча васена саттхааббхока̄са̄нам̣ саттаббхантаравасена ча ведитабба̄. таттха еко аббхантаро ат̣т̣хавӣсатихаттхо хоти. еттха ча нивесана̄дӣни га̄мато бахи саннивит̣т̣ха̄нӣти дат̣т̣хаббам̣ висум̣ га̄масса гахитатта̄, татха̄ удосита̄дӣхи ан̃н̃ам̣ нивесанам̣.
таттха удосито на̄ма йа̄на̄дӣнам̣ бхан̣д̣а̄нам̣ са̄ла̄. па̄са̄до дӣгхапа̄са̄до. хаммийам̣ мун̣д̣аччхаданапа̄са̄до. на̄ва̄ ча ат̣т̣о ча ма̄л̣о ча а̄ра̄мо ча на̄ва̄…пе… а̄ра̄мам̣, тасмим̣. ат̣т̣о на̄ма пат̣ира̄джа̄дӣнам̣ пат̣иба̄ханаттхам̣ ит̣т̣хака̄хи като бахалабхиттико чатупан̃чабхӯмико патиссайависесо. ма̄л̣о екакӯт̣асан̇гахито чатурассапа̄са̄до. а̄ра̄мо пуппха̄ра̄мо ва̄ пхала̄ра̄мо ва̄. саттхо ча кхеттан̃ча кхалан̃ча̄ти двандо. саттхо на̄ма джан̇гхасаттхо ва̄ сакат̣асаттхо ва̄. кхалам̣ вуччати дхан̃н̃акаран̣ам̣. думо на̄ма думамӯлам̣ чха̄йа̄йа пхут̣т̣хока̄со упача̄равасена. аббхока̄со пана ага̄маке аран̃н̃ева адхиппето.
49. ида̄ни ‘‘етам̣…пе… сан̇гха̄т̣и’’нтиа̄дина̄ наваннамева паччуддха̄ро вутто, на пана тесам̣ ¶ ка̄лапариччхедоти там̣ дассетум̣ ‘‘рога̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха девадатто даттоти на̄мекадесена̄пи на̄мавоха̄рато вассикаса̄т̣ика̄ва ‘‘са̄т̣ика̄’’ти пакаран̣авасена гаммама̄наттхатта̄ вутта̄. кан̣д̣уппат̣иччха̄дика̄ ча рогавасса̄напарийанта̄. рога̄ ча васса̄на̄ ча ма̄са̄ рогавасса̄на̄, те тадатиккамена паччуддхаритаббата̄йа парийанта̄ йа̄санти виггахо.
ким̣ вуттам̣ хоти? вассикаса̄т̣ика̄ васса̄нама̄са̄тиккаме каттикапун̣н̣ама̄йа ева паччуддхаритабба̄. татха̄ кан̣д̣уппат̣иччха̄дика̄ ¶ а̄ба̄дхесу вӯпасантесӯти вуттам̣ хоти. ‘‘паччуддхаритва̄ викаппетабба̄’’ти хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.469) вуттам̣. еттха пана кечи а̄чарийа̄ ‘‘паччуддхаритва̄ти вассикаса̄т̣икабха̄вато апанетва̄’’ти вадим̣су, там̣ на йуджджати. паччуддха̄равинайакаммависайейева паччуддха̄ра-саддасса дит̣т̣хатта̄, ‘‘ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣ тато парам̣ викаппету’’нти (маха̄ва. 358) па̄л̣ивачанато ча. ‘‘ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄ту’’нти ча чатуннам̣ ма̄са̄нам̣ адхит̣т̣ха̄нена саха аччантасам̣його дасситоти на тена адхит̣т̣ха̄набхедо вин̃н̃а̄йати. тенева курундат̣т̣хакатха̄йампи ‘‘васса̄нам̣ ча̄тума̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тум̣, тато парам̣ викаппету’’нти (маха̄ва. 358) вачанато каттикапун̣н̣ама̄йа ева паччуддхаритва̄ хеманте викаппетабба̄ти вуттам̣. тасма̄ ‘‘вассикаса̄т̣ика̄ васса̄нама̄са̄тиккамена̄пи кан̣д̣уппат̣иччха̄ди а̄ба̄дхавӯпасамена̄пи адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣ’’ти (кан̇ка̄. ат̣т̣ха. катхинасиккха̄падаван̣н̣ана̄) вуттам̣. ма̄тика̄т̣т̣хакатха̄йампи паччуддха̄равасена̄пи адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣти еваматтхо гахетаббо. еван̃хи сати саббат̣т̣хакатха̄йо саменти, йутти ча авируддха̄ хонтӣти. тато паранти паччуддха̄рато упари. викаппеййа̄ти кан̣д̣уппат̣иччха̄дим̣ паччуддхаритва̄ викаппеййа. вассикаса̄т̣икам̣ каттикапун̣н̣ама̄йам̣ паччуддхаритва̄ хемантасса пат̣хамадивасе викаппеййа, евам̣ асати дуккат̣анти адхиппа̄йо. сеса̄ти апаре сатта чӣвара̄ни сеса̄. наттхи парийантам̣ вуттасадисо ка̄лапариччхедо етесанти апарийантика̄.
50. ида̄ни паччаттхаран̣а̄дикам̣ чӣварачатуккам̣ садаса̄дикам̣ ват̣т̣ати, на̄паранти дассетум̣ ‘‘паччаттхаран̣а̄’’тиа̄дима̄ха. таттха париккха̄ро ча мукхапун̃чханан̃ча̄ти двандо. париккха̄рамукхапун̃чханамева чол̣аканти каммадха̄райо. двандасама̄санте суййама̄натта̄ пана чол̣ака-саддо париккха̄ра-саддато ча парам̣ дат̣т̣хаббо ¶ ‘‘париккха̄рачол̣ака’’нти. там̣ пана са̄ман̃н̃аджотана̄йа висесепи ават̣т̣ха̄нато т̣хапетва̄ пан̃ча чӣвара̄ни париккха̄рачол̣ана̄мена̄дхит̣т̣хита̄ни авасесам̣ ¶ дат̣т̣хаббам̣. паччаттхаран̣ан̃ча париккха̄рамукхапун̃чханачол̣акан̃ча паччаттхаран̣а…пе… чол̣акан̃ча нисӣданан̃ча̄ти етам̣ чӣварачатуккам̣ садасампи араттампи ана̄дин̣н̣акаппампи лаббханти самбандхо. садасанти саха йа̄хи ка̄хичи даса̄хӣти садасам̣. садасаке лаббхама̄не адасампи лаббхатева̄ти садасампи адасампи пуппхадасампӣти еттха аттхо. пи-саддо вутта̄вуттасампин̣д̣анаттхо. араттанти нӣлапӣта̄дираджанена аран̃джитампи. пи-саддена ран̃джитанӣлапӣта̄дикампи ана̄дин̣н̣акаппампӣти. а̄дин̣н̣о каппо йасса наттхӣти там̣ ана̄дин̣н̣акаппампи. пи-саддена а̄дин̣н̣акаппампи.
нану ча ‘‘на бхиккхаве саббанӣлака̄ни чӣвара̄ни дха̄ретабба̄нӣ’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 372) саббанӣлакасаббапӣтакасаббалохитакачӣвара̄ни са̄ман̃н̃ена пат̣иккхитта̄нӣти катхамидам̣ чӣварачатуккам̣ садаса̄дикам̣ ват̣т̣ати, катхан̃ча ана̄дин̣н̣акаппампи ват̣т̣атӣти? вуччате – ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху кусачӣрам̣ нива̄сетва̄’’тиа̄дина̄ уппаннаваттхӯсу (маха̄ва. 371) ‘‘на бхиккхаве кусачӣрам̣…пе… титтхийаддхаджо дха̄ретаббо. йо дха̄реййа, а̄патти тхуллаччайасса̄’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 371) уппаннаваттхувасенева нива̄санапа̄рупанасан̇кха̄тадха̄ран̣асса пат̣иккхиттатта̄ ча таттхева ат̣т̣хакатха̄йан̃ча (маха̄ва. ат̣т̣ха. 372) ‘‘саббанӣлака̄дӣни раджанам̣ дховитва̄ пуна раджитва̄ дха̄ретабба̄ни, на сакка̄ че хонти дховитум̣, паччаттхаран̣а̄ни ва̄ ка̄табба̄ни, дупат̣т̣ачӣварасса ва̄ маджджхе да̄табба̄ни, аччхиннадасадӣгхадаса̄ни даса̄ чхиндитва̄ дха̄ретабба̄ни, кан̃чукам̣ лабхитва̄ пха̄летва̄ раджитва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати, вет̣ханепи есева найо’’ти нива̄санапа̄рупанавасенева дха̄ран̣апарибхога̄нам̣ ¶ вуттатта̄ ча дуббан̣н̣акаран̣асиккха̄паде (па̄чи. ат̣т̣ха. 368) ‘‘йам̣ нива̄сетум̣ ва̄ па̄рупитум̣ ва̄ сакка̄ хоти, тадева чӣваранти ведитабба’’нти пан̃чаннам̣йева каппабиндуно анун̃н̃а̄татта̄ ча тичӣваракан̣д̣уппат̣иччха̄дивассикаса̄т̣икасан̇кха̄та̄ни пан̃ча чӣвара̄ни ка̄йапариха̄рийа̄нева адаса̄ни асаббанӣлака̄дӣни каппийараджанараджита̄ни а̄дин̣н̣акаппа̄нийева хонти, на нийамена ниваттита̄ни пара̄ни чатта̄рӣти чӣварачатуккамева садаса̄дикам̣ ана̄дин̣н̣акаппампи ват̣т̣атӣти.
51. сесачӣварапан̃чакам̣ адасам̣йева раджитам̣йева а̄дин̣н̣акаппам̣ва каппатӣти йоджана̄. раджитанти каппийараджанена раджитам̣. нисӣданасса йатха̄вуттенаттхена саббаттха адасаттхам̣ ниседхетум̣ ‘‘садасам̣ва нисӣдана’’нти вуттам̣. сати хи самбхаве бйабхича̄ре ча висесанам̣ са̄ттхакам̣ хоти.
52. ида̄ни ¶ анадхит̣т̣хите аниссат̣т̣хе ча ка̄ паваттӣти там̣ дассетум̣ ‘‘анадхит̣т̣хита’’нтиа̄дима̄ха. таттха анадхит̣т̣хитанти тичӣвара̄дивасена анадхит̣т̣хитам̣. аниссат̣т̣ханти йасса кассачи да̄налаккхан̣ена адиннам̣. викаппетва̄ парибхун̃джайети ваккхама̄нанайена екабахубха̄вам̣, саннихита̄саннихитабха̄ван̃ча саллаккхетва̄ викаппетва̄ паччуддхаритва̄ парибхун̃джеййа. ваккхама̄нанайена пана вин̃н̃а̄йатӣти ‘‘паччуддхаритва̄’’ти на вуттам̣.
ида̄ни ‘‘викаппетва̄’’ти вуттам̣ кӣдисам̣ там̣ хет̣т̣химантена викаппийанти а̄ха ‘‘хаттха̄’’тиа̄ди. таттха хаттхо дӣгхена йасса там̣ хаттхадӣгхам̣. татоти тасма̄ хаттхато. упад̣д̣хо хаттхасса дутийо бха̄го видаттхисан̇кха̄то виттха̄рена йасса там̣ упад̣д̣хавиттха̄рам̣.
53. ида̄ни йатха̄вуттавидха̄нам̣ течӣварикассева васена, апаро пана ан̃н̃атха̄ пат̣ипаджджатӣти там̣ дассетум̣ ‘‘тичӣварасса̄’’тиа̄дима̄ха ¶ . таттха на̄мена̄дхит̣т̣хита̄ни тӣн̣и чӣвара̄ни етасса̄ти тичӣваро. тасса винайатечӣварикасса̄ти аттхо, на париккха̄рачол̣ана̄мена адхит̣т̣хитачӣварасса. винайатечӣварикасса пана удоситасиккха̄паде вуттапариха̄ро наттхи. париккха̄рачол̣ийоти париккха̄рачол̣амасса аттхӣти н̣икена йа-ка̄ро. саббанти сакалам̣ нававидхампи чӣварам̣. татха̄ ватва̄ти екабахубха̄вам̣, саннихита̄саннихитабха̄ван̃ча н̃атва̄ ‘‘имам̣ париккха̄рачол̣ам̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’тиа̄дина̄ ватва̄. адхит̣т̣хатӣти адхит̣т̣ха̄ти.
54. адхит̣т̣хитачӣварам̣ пана парибхун̃джато катхам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣти там̣ дассенто ‘‘аччхеда̄’’тиа̄дима̄ха. таттха аччхедо ча виссаджджанан̃ча га̄хо ча виббхамо ча̄ти двандо. аччхедо на̄ма чора̄дӣхи аччхиндитва̄ гахан̣ам̣. виссаджджанам̣ паресам̣ да̄нам̣. га̄хо висса̄сена гахан̣ам̣. виббхамо сиккхам̣ аппаччаккха̄йа гихибха̄вӯпагаманам̣. тада̄пи тасса ан̃н̃асса да̄не вийа чӣварасса нира̄лайабха̄вена пана паричча̄готи. т̣ӣка̄йам̣ пана бха̄дисо бхиккхуйева̄ти адхит̣т̣ха̄нам̣ на виджахатӣти аттхам̣ викаппетва̄ бхиккхунийа̄ гихибха̄вӯпагаманам̣ вуттам̣, там̣ на гахетаббам̣, ка̄ран̣ам̣ панеттха амха̄кам̣ гарӯхийева са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. 2.469) ‘‘бхиккхунийа̄ ‘хӣна̄йа̄ваттанена̄’ти висесетва̄ авуттатта̄ бхиккхунийа̄ хи гихибха̄вӯпагамане адхит̣т̣ха̄навиджаханам̣ висум̣ ваттаббам̣ наттхи тасса̄ виббхаманенева ассаман̣ӣбха̄вато’’ти вуттам̣. нану ча бхиккхуно аппаччаккха̄тасиккхасса гихибха̄вӯпагаманена адхит̣т̣ха̄навиджаханена нира̄лайабха̄во ка̄ран̣абха̄вена ¶ вутто, евам̣ сати париватталин̇гасса наттхи нира̄лайабха̄воти катхамасса адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахатӣти? саччаметам̣, татха̄пи буддхаматан̃н̃ӯхи ат̣т̣хакатха̄чарийехи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.69) ‘‘йам̣ панасса бхиккхубха̄ве ¶ адхит̣т̣хитам̣ тичӣваран̃ча патто ча, там̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ виджахати, пуна адхит̣т̣ха̄табба’’нти вуттатта̄ наттхеттха досоти.
ма̄ран̣алин̇гасиккха̄ти уттарападалопена упача̄рена ва̄ лин̇гапариваттанам̣ сиккха̄паччаккха̄нан̃ча ‘‘лин̇гасиккха̄’’ти ча вуттам̣. ити ете ат̣т̣ха саббесу навасу чӣваресу адхит̣т̣ха̄насса вийого виппава̄со, тасса ка̄ран̣а̄ хонтӣти па̄т̣хасесо. тичӣварасса пана на кевалам̣ имейева ат̣т̣ха, винивиддхачхиддан̃ча адхит̣т̣ха̄навийогака̄ран̣анти лин̇гавачанан̃ча париваттетва̄ йоджетаббам̣. таттха аббхантаре екассапи тантуно абха̄вена винивиддхам̣ винивиджджхитва̄ гатачхиддам̣канит̣т̣хан̇гулинакхапит̣т̣хиппама̄н̣ам̣ винивиддхачхиддам̣. таттха сан̇гха̄т̣ийа̄ ча уттара̄сан̇гасса ча дӣгхантато видаттхиппама̄н̣асса, тирийантато ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣асса, антарава̄сакасса пана дӣгхантато видаттхиппама̄н̣ассева тирийантато чатуран̇гулаппама̄н̣асса падесасса орато чхиддам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ бхиндати, сӯчикаммам̣ катва̄ пуна адхит̣т̣ха̄таббам̣. сӯчикаммам̣ каронтена ча чхиндитва̄ дуббалат̣т̣ха̄на̄панайанена чхиддам̣ адассетва̄ ка̄таббам̣.
55. ида̄ни акаппийа̄ни дассетум̣ ‘‘куса̄’’тиа̄ди вуттам̣. таттха куса̄ ча ва̄ка̄ ча пхалака̄ни ча, тесам̣ чӣра̄ни куса…пе… чӣра̄ни. таттха кусена гантхетва̄ катам̣ кусачӣрам̣. татха̄ ва̄кена гантхетва̄ катам̣ ва̄качӣрам̣, та̄паса̄нам̣ ваккалам̣. пхалакасан̣т̣ха̄на̄ни пхалака̄ни сиббитва̄ катам̣ пхалакачӣрам̣. кесава̄ладжанти кесехи ча ва̄лехи ча джа̄там̣ ва̄йитам̣ камбаланти самбандхо. улӯкапаккха̄джинаккхипети улӯка̄нам̣ косийасакун̣а̄нам̣ паккхам̣ паккхена катам̣ нива̄санан̃ча аджинаккхипам̣ саломам̣ сакхурам̣ аджинамига̄нам̣ чамман̃ча дха̄райато тхуллаччайанти самбандхо.
56. кадалеракаккадуссесӯти кадалийо ча ерако ча акко ча, тесам̣ дусса̄ни ваттха̄ни, тесу чева макачива̄кехи ¶ кате поттхаке ча̄пи дуккат̣ам̣. нимиттаттхе четам̣ бхуммам̣. кадалидусса̄дисаддена там̣дха̄ран̣амадхиппетам̣, тасма̄ там̣дха̄ран̣анимиттам̣ дуккат̣ам̣ хотӣти аттхо. евам̣ саббаттха. ‘‘нӣлако ча̄’’тиа̄дина̄ двандо. сабба̄ нӣлака…пе… кан̣хака̄ти каммадха̄райо. нӣла̄диван̣н̣айогена ¶ ваттхам̣ нӣла̄ди. нӣлакам̣ ума̄пуппхаван̣н̣ам̣. ман̃джет̣т̣хам̣ ман̃джет̣т̣хикаван̣н̣ам̣. пӣтам̣ кан̣ика̄рапуппхаван̣н̣ам̣. лохитам̣ джайасуманапуппхаван̣н̣ам̣. кан̣хакам̣ адда̄рит̣т̣хакаван̣н̣ам̣. сабба-саддо панеттха паччекам̣ йоджетаббо.
57. маха̄…пе… раттети маха̄ран̇го ча маха̄на̄маран̇го ча, техи ратте. еттха̄пи пуна суййама̄нам̣ саббасаддамануваттийам̣, ‘‘саббамаха̄ран̇гаратте’’тиа̄дина̄ аттхо ведитаббо. имина̄ ча асаббанӣлака̄ди каппийараджанараджитам̣ парибхун̃джантасса наттхи досоти дӣпети. таттха маха̄ран̇го сатападипит̣т̣хиван̣н̣о. маха̄на̄маран̇го самбхиннаван̣н̣о, со пана пан̣д̣упала̄саван̣н̣о хоти, падумаван̣н̣отипи ваданти. тирӣт̣акети там̣ на̄мака руккхатаче. аччхиннадӣгхадасакети саббасо аччхиннатта̄ аччхинна̄ ча маджджхе чхиннатта̄ дӣгха̄ ча са̄ даса̄ ча ваттхакот̣и йасса̄ти ан̃н̃ападаттхасама̄со. пхалапуппхадасети ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сам̣сиббитва̄ ката̄ пхаласадиса̄ даса̄ ‘‘пхала̄’’ти вуччанти, кетака̄ди пуппхасадиса̄ни ‘‘пуппха̄нӣ’’ти ча, пхала̄ ча пуппха̄ ча даса̄ йасса, пхаласадисе дасе, пуппхасадисе дасе ча̄ти аттхо. вет̣ханети сӣсавет̣хане. татха̄ти имина̄ саббанӣлака̄дӣсу дуккат̣ам̣ атидисати. саббанти кусачӣра̄дикам̣ сакалам̣. аччхиннам̣ чӣварам̣ йасса со лабхатӣти самбандхо.
чӣвараниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. раджананиддесаван̣н̣ана̄
58. мӯлан̃ча ¶ кхандхо ча тачо ча паттан̃ча пхалан̃ча пуппхан̃ча, тесам̣ пабхедоти чхат̣т̣хӣтаппурисо. атха ва̄ пабхеда-саддасса каммаса̄дханатте та̄нийева пабхедоти каммадха̄райо, тато. раджанти етехӣти раджана̄ни, мӯла̄дӣни. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, чха раджана̄ни мӯлараджана’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 344) бхагавата̄ анун̃н̃а̄татта̄ вуттам̣ ‘‘раджана̄ чхаппака̄ра̄ни, анун̃н̃а̄та̄ни саттхуна̄’’ти.
59. мӯлети ¶ мӯлараджане халиддим̣ виваджджийа саббам̣ лаббханти самбандхо. евам̣ саббаттха. ман̃джет̣т̣хи ча тун̇гаха̄рако ча̄ти двандо. алли-саддена нӣли-саддена ча тесам̣ гаччхаджа̄тӣнам̣ патта̄ни гахита̄ни упача̄рена, татха̄ лодда-саддена кан̣д̣ула-саддена ча тачо, кусумбха-саддена ким̣ сука-саддена ча пуппха̄ни. тенева ча та̄ни напум̣сака̄ни. тун̇гаха̄рако на̄ма еко кан̣т̣акаруккхо, тасса харита̄лаван̣н̣ам̣ кхандхараджанам̣ хоти. аллипаттена екава̄рам̣ гихипарибхуттам̣ раджитум̣ ват̣т̣ати. пхалараджане саббампи ват̣т̣ати.
раджананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. паттаниддесаван̣н̣ана̄
60. айопатто на̄ма айаса̄ ка̄л̣алохена ниббатто патто. джа̄тийа̄ уккат̣т̣ха̄дӣнам̣ са̄ман̃н̃авасена. пама̄н̣атоти париччхедато. тайо патта̄ти па̄т̣хасесо.
61. ‘‘магадхесӯ’’ти ваттаббе магадхети вачанавипалла̄сена ва̄ ‘‘пачча̄са̄ сатӣ’’тиа̄дӣсу вийа су-саддалопена ва̄ ¶ вуттам̣. на̄л̣идвайатан̣д̣уласа̄дхитанти еттха магадха̄пеккхопи на̄л̣и-саддо двайа-саддена сама̄со хоти гаммакатта̄ти на̄л̣ийа̄ двайам̣ на̄л̣идвайам̣. таттха магадхана̄л̣и на̄ма ад̣д̣хатерасапала̄ хоти. еттха ча ад̣д̣хатерасапала̄ни ма̄са̄нанти ваданти. на̄л̣идвайена памита̄ тан̣д̣ула̄ сукот̣т̣итапарисуддха̄ анупахатапура̄н̣аса̄литан̣д̣ула̄ на̄л̣идвайатан̣д̣ула̄, техи са̄дхитам̣ пачитанти аттхо. одананти самма̄ сампа̄дитам̣ авасса̄витоданам̣. сӯпанти оданасса чатуттхабха̄гаппама̄н̣ам̣ на̄тигханам̣ на̄титанукам̣ хаттхаха̄рийам̣ саббасамбха̄расан̇кхатам̣ муггасупам̣. бйан̃джанан̃ча тадӯпийанти тасса оданасса упийам̣ анурӯпам̣ йа̄ва чарима̄лопаппахонакам̣ маччхамам̣са̄дибйан̃джанан̃ча уккат̣т̣хо ган̣ха̄тӣти самбандхо.
62. тасса̄ти йатха̄вуттаодана̄дино. упад̣д̣хоти упад̣д̣хам̣ на̄л̣икодана̄ди асса аттхӣти упад̣д̣хо. ева-ка̄рена атирекам̣ ниваттети. татоти йатха̄вуттана̄л̣икодана̄дито. уккат̣т̣хато уккат̣т̣хо ¶ ча омакомако ча апаттоти йоджана̄. омакато омако омакомако. имина̄ пуна паттадвайадассанена пама̄н̣ато тайопи патта̄ вибха̄гато нава хонтӣти дӣпети. таттха йасмим̣ магадхана̄л̣идвайатан̣д̣улодана̄дикам̣ саббампи вад̣д̣ханапаккхе т̣хитам̣ паккхиттам̣ саче паттасса мукхават̣т̣ийа̄ хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати, суттена ва̄ хӣрена ва̄ чхиндантасса суттасса ва̄ хӣрасса ва̄ хет̣т̣химантам̣ пхусати, айам̣ уккат̣т̣хо на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ атиккамма тхӯпӣкатам̣ тит̣т̣хати, айам̣ уккат̣т̣хомако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ на сампа̄пун̣а̄ти антогатамева, айам̣ уккат̣т̣хуккат̣т̣хо на̄ма патто. ‘‘екам̣ на̄л̣икодана̄ди саббампи паккхиттам̣ вуттанайенева хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати, айам̣ маджджхимо на̄ма патто’’тиа̄дина̄ маджджхимамаджджхимомакамаджджхимуккат̣т̣ха̄ ча ‘‘йаттха упад̣д̣хана̄л̣икодана̄ди саббампи паккхиттам̣ хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати ¶ , айам̣ омако на̄ма патто’’тиа̄дина̄ омакаомакомакаомакуккат̣т̣ха̄ ча патта̄ уккат̣т̣хе вуттанайенева ведитабба̄. тесу две апатта̄ бха̄джанапарибхогена парибхун̃джитабба̄, на̄дхит̣т̣ха̄нӯпага̄, на викаппанӯпага̄.
63. каппо сако атирекапатто даса̄хапарамам̣ дха̄реййа̄ти йоджана̄. таттха каппоти каппийо. сакоти аттано сантако. каппийатта̄ пана аттасантакатта̄ ча саттаннампи адхит̣т̣ха̄навикаппанӯпагата̄ ведитабба̄. таттха айопатто пан̃чахи па̄кехи, маттика̄патто двӣхи па̄кехи пакко адхит̣т̣ха̄нӯпаго ча викаппанӯпаго ча, татха̄ убхопи ка̄кан̣икаматтасса̄пи мӯласса анавасесетва̄ динне, саббасо аттасантакатте вин̃н̃а̄те ча адхит̣т̣ха̄навикаппанӯпага̄ти дат̣т̣хаббам̣. атирекапаттоти анадхит̣т̣хита̄викаппитата̄йа атирекапатто. адхит̣т̣ха̄напаччуддха̄ра̄ панеттха чӣваре вутта̄ва. викаппентена пана патта̄нам̣ екабахубха̄вам̣, саннихита̄саннихитабха̄ван̃ча н̃атва̄ ‘‘имам̣ патта’’нти ва̄ ‘‘име патте’’ти ва̄ ‘‘етам̣ патта’’нти ва̄ ‘‘ете патте’’ти ва̄ ватва̄ ‘‘туйхам̣ викаппемӣ’’ти ваттаббам̣. саммукха̄дибхедо панеттха чӣваре ваккхама̄нанайена ведитаббо. даса̄хапараманти даса аха̄ни парамо париччхедо асса̄ти даха̄хапарамо, ка̄ло, там̣. аччантасам̣йоге упайогавачанам̣. дха̄реййоти парибхогавасена дха̄ретаббо. тасмим̣ка̄ле атина̄мите патто ниссаггийо хотӣти йоджана̄. атина̄митети атикка̄мите ниссаггийо хоти, ека̄дасе арун̣уггамане сан̇гхасса ва̄ ган̣асса ва̄ пуггаласса ва̄ падабха̄джанӣйе (па̄ра̄. 602) вуттанайена патто ниссаджджитаббо хоти, татха̄ сати па̄читтийа̄патти часса хотӣти адхиппа̄йо.
64. ‘‘аччхеда̄’’тиа̄ди ¶ чӣваре вуттанайатта̄ утта̄намева. айам̣ пана висесо – маран̣уддхат̣а̄ти ¶ уддхаран̣ам̣ уддхал̣ам̣, паччуддха̄ро. маран̣ан̃ча уддхат̣ан̃ча маран̣уддхат̣а̄, тасма̄. чхиддена̄ти йена кан̇гуситтхам̣ никкхамати чева пависати ча, тена мукхават̣т̣ито хет̣т̣ха̄ дван̇гулачхиддена. патта̄дхит̣т̣ха̄намуджджхатӣти патто адхит̣т̣ха̄нам̣ уджджхати виссаджджати.
65. ида̄ни ‘‘патта’’нтиа̄дина̄ ан̃н̃атха̄ парихаран̣е дуккат̣ам̣ дассети. таттха содакам̣ паттам̣ на пат̣иса̄меййа̄ти йоджана̄. на пат̣иса̄меййа̄ти гуттат̣т̣ха̄не на никкхипеййа, ‘‘содакам̣ паттам̣ ун̣хе на ча отапе’’тиа̄дина̄ ча йоджанӣйам̣. на ча отапети нева ӣсакам̣ та̄пеййа. на нидахети нирудакам̣ катва̄пи бхусам̣ на нидахеййа, водакам̣ катва̄ ӣсакам̣ та̄пеййа̄типи бйатирекаттхо. бхӯмйа̄ на т̣хапети кхара̄йа бхӯмийа̄ на т̣хапеййа. йаттха пана ван̣н̣о на дуссати, еварӯпа̄йа маттика̄йа парибхан̣д̣аката̄йа бхӯмийа̄ ва̄ татха̄рӯпа̄йа ева ва̄лика̄йа ва̄ никкуджджитва̄ уккуджджитва̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. но ча лаггайети бхиттикхила̄дӣсу на оламбеййа.
66. ‘‘мид̣д̣ханте ва̄’’тиа̄дина̄ ватва̄ паттам̣ т̣хапетум̣ на ча каппатӣти йоджетаббам̣. мид̣д̣хантети а̄л̣индакамид̣д̣хика̄дӣнам̣ мид̣д̣хӣнам̣ анте. саче пана париваттетва̄ таттхева патит̣т̣ха̄ти, еварӯпа̄йа виттхин̣н̣а̄йа мид̣д̣хийа̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. парибхан̣д̣анте ва̄ти ба̄хирапассе ката̄йа танука̄йа мид̣д̣хика̄йа анте ва̄. еттха ва̄-саддо самуччайе, со ча паччекам̣ йоджетаббо. ан̇ке пана ам̣сабаддхакена ам̣сакӯт̣е лаггетва̄ т̣хапетун̃ча ват̣т̣ати. чхаттепи бхан̣д̣акена саддхим̣ бандхитва̄ ва̄ ат̣т̣ам̣ катва̄ ва̄ т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. ман̃чепи ан̃н̃ена саддхим̣ бандхитва̄ т̣хапетум̣, ат̣анийам̣ бандхитва̄ оламбетум̣ ват̣т̣ати.
67. паттена уччхит̣т̣ходакан̃ча чалакат̣т̣хикан̃ча на нӣхареййа̄ти самбандхо. уччхит̣т̣ходаканти мукхавиккха̄ланодакам̣. чалака̄ни ча ¶ чаббетва̄ апавиддха̄миса̄ни ат̣т̣хика̄ни маччхамам̣саат̣т̣хика̄ни ча чалакат̣т̣хикам̣. паттам̣ пат̣иггахам̣ катва̄ хаттхам̣ дховитумпи хаттхадхота̄ди удакампи патте а̄киритва̄ нӣхаритумпи ануччхит̣т̣хам̣ суддхапаттам̣ уччхит̣т̣хахаттхена ган̣хитумпи на ват̣т̣ати. маччхамам̣сапхала̄пхала̄дӣни кха̄данто йам̣ таттха ат̣т̣хим̣ ва̄ чалакам̣ ва̄ чхад̣д̣етука̄мо хоти, там̣ патте т̣хапетум̣ на лабхати. мукхато нӣхат̣ам̣ пана йам̣ кин̃чи пуна акха̄дитука̄мо патте т̣хапетум̣ на лабхати. син̇гивера̄дӣни д̣ам̣ситва̄ пуна т̣хапетум̣ лабхати. паттахаттхоти патто хаттхе йасса̄ти виггахо. ‘‘паттахаттхо, кава̄т̣а’’нти ча упалаккхан̣аметам̣. йаттха каттхачи сарӣра̄вайаве пана паттасмим̣ ¶ сати йена кеначи сарӣра̄вайавена кава̄т̣ам̣ пан̣а̄метум̣, гхат̣икам̣ ва̄ уккхипитум̣, сӯчим̣ ва̄ кун̃чика̄йа ава̄пуритум̣ на лабхати. ам̣сакӯт̣е пана паттам̣ лаггетва̄ йатха̄сукхам̣ ава̄пуритум̣ лабхати.
68. бхӯмийа̄ бхӯмисамбандхӣ а̄дха̄рако, тасмим̣ дантавалливетта̄дӣхи кате валайа̄дха̄раке ча екада̄руна̄ кате да̄руа̄дха̄раке ча бахӯхи дан̣д̣ехи кате дан̣д̣а̄дха̄раке ча йаттха т̣хапито патто йатха̄ париваттитва̄ на парипатати, татха̄ сут̣т̣ху саджджите тасмим̣ паттассупари паттоти еварӯпе дуве патте т̣хапеййа̄ти падаттхайоджана̄. бхамакот̣исадисо пана да̄руа̄дха̄рако тӣхи дан̣д̣акехи баддхо дан̣д̣а̄дха̄рако ча екассапи паттасса анока̄со, таттха т̣хапетва̄пи хаттхена гахетва̄ нисӣдитаббам̣. бхӯмийанти кат̣аса̄рака̄дина̄ аттхата̄йа бхӯмийа̄ пана никкуджджитва̄ ва̄ пат̣икуджджитва̄ ва̄ екам̣ паттам̣ т̣хапеййа̄ти йоджана̄.
69. ида̄ни акаппийапатте дассети ‘‘да̄рӯ’’тиа̄дина̄. таттха суван̣н̣амева сован̣н̣ам̣. да̄ру ча рӯпийан̃ча сован̣н̣ан̃ча ман̣и ча вел̣урийан̃ча да̄ру…пе… вел̣урийа̄ни, техи ниббатта̄ да̄ру…пе… майа̄ ¶ . дӣгхо пана ‘‘вел̣урийа̄майа̄’’ти га̄тха̄бандхасукхаттхам̣ като. евамупарипи та̄дисам̣ вин̃н̃еййам̣. таттха инданӣла̄ди ман̣и на̄ма. кам̣со ча ка̄чо ча типу ча сӣсан̃ча пхалика̄ ча тамбалохо ча̄ти двандо, техи джа̄та̄ кам̣са…пе… джа̄. таттха кам̣са-саддена ват̣т̣алохопи сан̇гахито. сетам̣ типу, кан̣хам̣ сӣсам̣.
70. чхавасӣсамайоти чхавасса матамануссасса сӣсам̣ сӣсакапа̄лам̣, тена ниббатто чхавасӣсамайо. гхат̣и ча тумбан̃ча, тесам̣ кат̣а̄хо, техи джа̄та̄ти гхат̣итумбакат̣а̄хаджа̄. таттха гхат̣ӣти гхат̣ойева. тумбам̣ ала̄бу. ити име саббе патта̄ акаппийа̄ вутта̄, дуккат̣аваттхука̄ ча вутта̄ти йоджана̄. таттха рӯпийа̄дӣсу чатӯсу саче гихӣ бхаттаггесу суван̣н̣атат̣т̣ака̄дӣсу бйан̃джанам̣ катва̄ упана̄менти, а̄маситум̣ на ват̣т̣ати. кам̣сака̄чапхаликаджа̄ни пана тат̣т̣ака̄дӣни бха̄джана̄ни пуггаликапарибхогенева на ват̣т̣анти, сан̇гхикапарибхогена ва̄ гихивикат̣а̄ни ва̄ ват̣т̣анти. гхат̣итумбакат̣а̄хаджа̄ пана лабхитва̄ парихаритум̣ на ват̣т̣анти, та̄вака̄ликам̣ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣анти.
паттаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. тха̄лаканиддесаван̣н̣ана̄
71-2. да̄ру ¶ …пе… вел̣урийа̄майа̄ акаппийа̄, пхалика̄ка̄чакам̣саджа̄ тха̄лака̄ гихисантака̄ сан̇гхика̄ ча каппийа̄, тумбагхат̣иджа̄ та̄вака̄лика̄ каппийа̄ти самбандхо. каппанти парикаппанти авиродхибха̄венева̄ти каппа̄, татха̄ каппийа̄. на каппа̄ акаппа̄. сан̇гхасса име сан̇гхика̄. та̄ва-саддо авадхимхи. та̄ва бходжана̄вадхибхӯто ка̄ло ета̄санти та̄вака̄лика̄ ¶ , бхун̃джитва̄ чхад̣д̣етабба̄, на парихаритабба̄ти адхиппа̄йо.
тха̄лаканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. пава̄ран̣а̄ниддесаван̣н̣ана̄
73. йена ирийа̄патхена упалаккхито пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ йам̣ кин̃чи бходжанам̣ бхун̃джама̄но айам̣ бхиккху каппийа̄нам̣ пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ хаттхапа̄сопанӣта̄нам̣ пава̄рито, тато ирийа̄патхато ан̃н̃ена ирийа̄патхена анатириттакам̣ йа̄вака̄ликам̣ бхун̃джеййа че, имасса па̄читти хотӣти падаттхайоджана̄. бхун̃джанаттха̄йа пат̣иггахан̣е пана дуккат̣ам̣. таттха ирийа̄йа ка̄йикакирийа̄йа патхо паваттанӯпа̄йо ирийа̄патхо, т̣ха̄нагамананисаджджанасайана̄ни. пава̄рети пат̣иккхипатӣти пава̄рито, атха ва̄ пава̄ран̣ам̣ пат̣иккхипанам̣ пава̄ритам̣, тамасса аттхӣти пава̄рито, катаппава̄ран̣о катаппат̣иккхепоти аттхо, атха ва̄ паривесакена ва̄рӣйатӣти пава̄рито пат̣иккхепито. анатириттаканти йам̣ пава̄ретва̄ а̄сана̄ вут̣т̣хахантасса ‘‘аламетам̣ сабба’’нти евам̣ атириттакаран̣а̄дӣхи саттахи винайакамма̄ка̄рехи каппийам̣ катам̣, тан̃ча ‘‘аджджа ва̄ йада̄ ва̄ иччхати, тада̄ кха̄диссатӣ’’ти а̄хат̣ам̣, гила̄на̄тириттан̃ча атириттам̣ адхиканти вуччати, тато ан̃н̃ам̣ анатириттакам̣ анадхиканти аттхо. кусалам̣ читтам̣ па̄тетӣти па̄читти, тасма̄ иттхийам̣ тимхи та-ка̄расса ча-ка̄ре, двитте ча па̄читти. йа̄мака̄ликам̣ сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикам̣ а̄ха̄раттха̄йа пат̣игган̣хато а̄патти дуккат̣асса, аджджхоха̄ре аджджхоха̄ре а̄патти дуккат̣асса.
74. ида̄ни ¶ ¶ йа̄йа пава̄рита̄, са̄ пан̃чан̇гасампанна̄йева пава̄ран̣а̄ на̄ма хотӣти дассетум̣ ‘‘асана’’нтиа̄дима̄ха. таттха асананти бхун̃джама̄насса бхун̃джанам̣. имина̄ йам̣ виппакатам̣ бходжанам̣, там̣ дассети. бходжанан̃чева̄ти пава̄ран̣аппахонакам̣ бходжанан̃чева хотӣти. абхиха̄роти да̄йакасса ка̄йена пава̄ран̣аппахонакасса абхихаран̣ам̣, на ва̄ча̄йа. самӣпата̄ти ад̣д̣хатеййахаттхаппама̄н̣асан̇кха̄та̄ самӣпата̄ ча. еттха пана саче бхиккху нисинно хоти, а̄санасса паччхимантато пат̣т̣ха̄йа, саче т̣хито, пан̣хиантато пат̣т̣ха̄йа, саче нипанно, йена пассена нипанно, тасса па̄римантато пат̣т̣ха̄йа да̄йакасса т̣хитасса ва̄ нисиннасса ва̄ нипаннасса ва̄ т̣хапетва̄ паса̄ритахаттхам̣ йам̣ а̄саннатарам̣ ан̇гам̣, тасса оримантена париччхиндитва̄ ад̣д̣хатеййахаттхапа̄со ведитаббо. ка̄йава̄ча̄пат̣иккхепоти тасса абхихат̣абходжанасса ан̇гуличалана̄дика̄йавика̄рена ва̄ ‘‘ала’’нтиа̄дина̄ вачӣвика̄рена ва̄ пат̣иккхипанам̣. ити имехи пан̃чахан̇гехи пава̄ран̣а̄ пака̄райуттава̄ран̣а̄ пан̃чаан̇га̄ти самбандхо. пан̃ча ан̇га̄ни йасса̄ са̄ пан̃чаан̇га̄.
75. ида̄ни етесу одана̄дипан̃чавидхам̣ бходжанам̣ дассетва̄ та̄ни ча пуна вибхаджитва̄ дассетум̣ ‘‘одано’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха са̄лӣти раттаса̄лиа̄дика̄ сабба̄пи са̄лиджа̄ти. вӣхӣти сабба̄пи вӣхина̄мика̄ вӣхиджа̄ти. кан̇гӯти сетараттака̄л̣абхеда̄ сабба̄пи кан̇гуджа̄ти. кудрӯсо на̄ма ка̄л̣акодраво. варако на̄ма сетаван̣н̣о кодраво. йавагодхумесу пана бхедо наттхи. евам̣ йатха̄вутта̄нам̣ са̄нулома̄нам̣ саттаннам̣ дхан̃н̃а̄нам̣ бходжджайа̄гу ча̄ти самбандхо. бходжджайа̄гу ча̄ти ун̣хам̣ ва̄ сӣталам̣ ва̄ бхун̃джанта̄нам̣ бходжанака̄ле гахитат̣т̣ха̄не одхи пан̃н̃а̄йати, са̄ бходжджайа̄гу. ча-саддена одано ча̄ти самбандхо ¶ , одано на̄ма̄ти аттхо. саче пана бхатте удакакан̃джикакхӣра̄дӣни а̄киритва̄ ‘‘йа̄гум̣ ган̣хатха̄’’ти денти, кин̃ча̄пи танука̄ хоти, пава̄ран̣ам̣ джанети. саче пана удака̄дӣсу паккхипитва̄ пачитва̄ денти, йа̄гусан̇гахамева гаччхати. саче пана танука̄йапи йа̄гуйа̄ са̄сапаматтампи маччхамам̣сакхан̣д̣ам̣ ва̄ нха̄ру ва̄ паккхиттам̣ хоти, пава̄ран̣ам̣ джанети.
76. са̄ма̄ка̄дитин̣ам̣ кудрӯсаке сан̇гахам̣ гатам̣, варакачорако вараке сан̇гахам̣ гато, нӣва̄ро чева са̄лийам̣ сан̇гахам̣ гатоти йоджана̄. са̄ма̄ка̄дитин̣анти са̄ма̄ко а̄ди йасса, тамева тин̣ам̣ тин̣адхан̃н̃анти сама̄со.
77. бхат̣т̣хадхан̃н̃амайоти ¶ кхарапа̄кабхаджджитехи саттавидхехи дхан̃н̃ехи кот̣т̣етва̄ като, антамасо чун̣н̣ампи кун̣д̣акампи сатту на̄ма̄ти аттхо. самапа̄кабхаджджита̄нам̣ пана а̄тапасуккха̄нам̣ ва̄ тан̣д̣ула̄нам̣ сатту ва̄ кун̣д̣ака̄ни ева ва̄ на пава̄ренти. йавена самбхаво уппатти асса̄ти йавасамбхаво, кумма̄со кумма̄со на̄ма. мугга̄дӣхи като пана пава̄ран̣ам̣ на джанети. каппийо ча̄ти каппийойева мам̣со ‘‘мам̣со’’ти вуттоти йоджана̄. ча̄ти авадха̄ран̣е. акаппийо пана пат̣иккхипитаббова. пат̣иккхиттопи на пава̄рети. удаке самбхаво йасса со маччхо на̄ма. двӣсу панетесу саче йа̄гум̣ пивантасса йа̄гуситтхаматтесупи маччхакхан̣д̣есу ва̄ мам̣сакхан̣д̣есу ва̄ екам̣ кха̄дитам̣ екам̣ хаттхе ва̄ патте ва̄ хоти, со че ан̃н̃ам̣ пат̣иккхипати, пава̄рети. двепи кха̄дита̄ни хонти, мукхе са̄сапаматтампи авасит̣т̣хам̣ наттхи, сачепи ан̃н̃ам̣ пат̣иккхипати, на пава̄рети.
78. ида̄ни ‘‘кӣдисам̣ бхун̃джанто кинти ватва̄ упанӣтам̣ ким̣ на̄ма ниседхенто пава̄рети на̄ма̄’’ти чоданам̣ манаси нидха̄йа̄ха ‘‘бхун̃джанто’’тиа̄ди ¶ . таттха каппам̣ ва̄ акаппам̣ ва̄ пан̃часу бходжанесу йам̣ кин̃чи бходжанам̣ бхун̃джанто бхиккху танна̄мена тесам̣ пава̄ран̣а̄джанакабходжана̄нам̣ на̄мена ва̄ ‘‘има’’нти са̄ман̃н̃ена ва̄ ватва̄ абхихат̣ам̣ хаттхапа̄сопанӣтам̣ каппам̣ каппийам̣ йатха̄вуттабходжанам̣ ниседхайам̣ ниседхайанто пава̄реййа̄ти падаттхасамбандхо. айаметтха адхиппа̄йо – йена че акаппийамам̣сан̃ча куладӯсанаведжджакаммауттаримануссадхамма̄рочанаса̄дитарӯпийа̄дӣхи ниббаттам̣ акаппийабходжанан̃ча татха̄ ан̃н̃ан̃ча каппийам̣ ва̄ акаппийам̣ ва̄ екаситтхаматтампи аджджхохат̣ам̣ хоти, со саче паттамукхахаттхесу йаттха каттхачи бходжане сати са̄пеккхова ан̃н̃ам̣ хаттхапа̄се т̣хитена ‘‘оданам̣ ган̣хатха̄’’тиа̄дина̄ пава̄ран̣аппахонакассева на̄мена ва̄ ‘‘има’’нти са̄ман̃н̃авасенева ва̄ ка̄йенева абхихат̣ам̣ вутталаккхан̣ам̣ каппийамева бходжанам̣ кевалам̣ ва̄ миссам̣ ва̄ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ пат̣иккхипати пава̄ретӣти. ‘‘а̄кира а̄кира, кот̣т̣етва̄ кот̣т̣етва̄ пӯрехӣ’’ти пана ваттум̣ ват̣т̣ати.
79-80. ида̄ни йе пава̄ран̣ам̣ на джаненти, те дассетум̣ ‘‘ла̄джа̄’’тиа̄дима̄ха. таттха ла̄джа̄…пе… пхала̄дӣни пава̄ран̣ам̣ на джанентӣти самбандхо. ла̄джа̄ти са̄лиа̄дӣхи ката̄ ла̄джа̄. там̣саттубхатта̄нӣти техи ла̄джехи ката̄ сатту чева бхатта̄ни ча. горасоти гуннам̣ расо кхӣра̄ди. суддхакхаджджакоти маччхамам̣сехи асаммиссата̄йа суддхакхаджджако. саттуйо пин̣д̣етва̄ като апакко саттугул̣о пана саттумодакасан̇кха̄то пава̄рети. тан̣д̣ула̄ти самапа̄кабхаджджита̄нам̣ са̄лиа̄дӣнам̣ ¶ тан̣д̣ула̄, бхаджджитатан̣д̣ула̄ ева ва̄. бхат̣т̣хапит̣т̣ханти суддхам̣ йам̣ кин̃чи бхаджджитам̣ пит̣т̣хам̣. путхука̄ти са̄лиа̄дӣнам̣ путхука̄. путхука̄ хи тантиа̄гамайуттийа̄ висумпи гайхати, екатопи, тасма̄ вутта̄васеса̄нам̣ путхука̄вел̣уа̄дӣнам̣ бхаттанти ча самбандхо. вел̣ӯти тесам̣ ¶ тан̣д̣ула̄ вуччанти. путхука̄ ча вел̣у ча, те а̄дайо йесанти сама̄со. ча-саддо панеттха саббаттха̄пи йоджетаббо. а̄ди-саддена кандамӯлапхала̄нипи гайханти. вутта̄васеса̄нанти вуттехи саттавидхехи дхан̃н̃ехи авасеса̄нам̣. расайа̄гӯти расехи паккамам̣са̄дӣхи саммисса̄ йа̄гу. расопи та̄дисова. суддхайа̄гӯти мам̣са̄дӣхи амисса̄ суддхайа̄гу. пхала̄дӣнӣти а̄ди-саддена канда̄дӣнампи гахан̣ам̣. апи ча̄ти нипа̄то, нипа̄тасамуда̄йо ва̄ самуччайе, со паччекам̣ йоджетаббо.
81. ида̄ни йасма̄ саттахи винайакамма̄ка̄рехи йам̣ атириттам̣ акатам̣, таттха па̄читтийам̣ вуттам̣, бйатирекато атириттакате наттхи, тасма̄ атириттам̣ каронтена евам̣ ка̄таббанти дассенто ‘‘пава̄ритена̄’’тиа̄дима̄ха. таттха пава̄ритена вут̣т̣ха̄йа атириттам̣ на ка̄таббам̣, бходжанам̣ абхуттена ча атириттам̣ на ка̄таббанти самбандхо. бходжананти пава̄ран̣аппахонакабходжанам̣. абхуттена̄ти екаситтхаматтампи абхутта̄вина̄. йена йам̣ва̄ пуре катанти еттха ча ева-саддо дӣгхам̣ катва̄ ниддит̣т̣хо, со ча аджджха̄хат̣ена там̣-саддена самбандхӣйати, тасма̄ йена бхиккхуна̄ йам̣ бходжанам̣ пуре пуббе атириттам̣ катам̣, тенева тамева атириттам̣ на ка̄таббанти йоджетва̄ аттхо ведитаббо. тасма̄ каппийам̣ ка̄ретва̄ бхун̃джантасса ан̃н̃ам̣ а̄мисам̣ а̄киранти, там̣ со пуна ка̄тум̣ на лабхати, тасмим̣ бходжане карийама̄не пат̣хамакатена саддхим̣ катам̣ хотӣти. ан̃н̃асмим̣ пана тена ва̄ ан̃н̃ена ва̄ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
82. ‘‘каппийа’’нтиа̄дӣни ‘‘каронто’’ти етасса каммапада̄ни. каппийан̃чева гахитан̃чева учча̄ритан̃чева хаттхапа̄саган̃чева йа̄вака̄ликам̣ атириттам̣ каронто ‘‘аламетам̣ сабба’’нти евам̣ бха̄сатӯти ¶ йоджана̄. таттхайам̣ пхалам̣ ва̄ кандамӯла̄ди ва̄ пан̃чахи саман̣акаппехи каппийам̣ катам̣, йан̃ча каппийамам̣сам̣ ва̄ каппийабходжанам̣ ва̄, етам̣ каппийам̣ на̄ма. гахитанти бхиккхуна̄ пат̣иггахитам̣. учча̄ританти каппийам̣ ка̄ретум̣ а̄гатена бхиккхуна̄ ӣсакампи уккхиттам̣ ва̄ апана̄митам̣ ва̄, там̣ пана атириттака̄ракена ‘‘аламетам̣ сабба’’нти вуттена ка̄таббам̣. хаттхапа̄саганти каппийам̣ ка̄ретум̣ а̄гатена хаттхапа̄сам̣ гатам̣. атириттам̣ каронтоти ӣдисам̣ чатуббидха̄ка̄расампаннам̣ бходжанам̣ атириттам̣ каронто пава̄ретва̄ а̄сана̄ авут̣т̣хито ва̄ аппава̄ретва̄пи ¶ саббатха̄ бхутто ва̄ти евам̣ дувидхавинайакамма̄ка̄расампанно бхиккху. аламетам̣ саббанти евам̣ бха̄сатӯти аламетам̣ саббам̣ ити евам̣ бха̄сату. евам̣ саттавидхам̣ винайакамма̄ка̄рам̣ сампа̄денто вачӣбхедам̣ катва̄ сакимпи евам̣ вадеййа̄ти аттхо.
83. каппийам̣ каронтена пана анупасампаннасса хаттхе т̣хитам̣ на ка̄таббам̣. тена̄ха ‘‘на каре…пе… хаттхага’’нти. упасампаннато ан̃н̃о анупасампанно, тасса хаттхе гатам̣ анупасампаннахаттхагам̣. песайитва̄пӣти саче таттха ан̃н̃о бйатто бхиккху наттхи, йаттха аттхи, таттха песайитва̄пи. там̣ атириттакатам̣ ака̄рако атириттака̄ракато ан̃н̃о саббо пава̄ритопи аппава̄ритопи бхун̃джитум̣ лаббхатети самбандханӣйам̣. пава̄ритена пана мукхан̃ча хаттхан̃ча содхетва̄ бхун̃джитаббам̣.
пава̄ран̣а̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. ка̄ликаниддесаван̣н̣ана̄
84. ка̄лика̄ти маджджханхикапаччхимайа̄масатта̄хайа̄ваджӣваппаваттисан̇кха̄то ка̄ло етесаматтхӣти ка̄лика̄, саббепи ¶ кхаджджабходжджалеййапеййасан̇кха̄та̄ аттха̄. те пана ган̣анапариччхедато чатта̄ро хонти. ким̣ те аппат̣иггахита̄пи сабха̄венева ка̄ликавоха̄рам̣ лабханти, уда̄ху ан̃н̃атха̄пӣти а̄ха ‘‘пат̣иггахита̄’’ти, пат̣иггахита̄йева те йа̄вака̄лика̄ди ка̄ликавоха̄рала̄бхино, но ан̃н̃атха̄ти адхиппа̄йо. ида̄ни те дассети ‘‘йа̄вака̄лика’’нтиа̄дина̄. таттха арун̣уггаманато йа̄ва т̣хитамаджджханхико, та̄ва парибхун̃джитаббатта̄ йа̄ва маджджханхикасан̇кха̄то ка̄ло асса̄ти йа̄вака̄ликам̣, пит̣т̣хакха̄данӣйа̄дикам̣ ваттху, т̣хитамаджджханхикато пат̣т̣ха̄йа там̣ парибхун̃джитум̣ на сакка̄, ка̄лапариччхедаджа̄нанаттхам̣ ка̄латтхамбхо ва̄ йоджетаббо, ка̄лантаре ва̄ бхаттакиччам̣ ка̄таббам̣. йа̄ва раттийа̄ паччхимасан̇кха̄то йа̄мо, та̄ва парибхун̃джитаббато йа̄мо ка̄ло асса̄ти йа̄мака̄ликам̣. пат̣иггахетва̄ сатта̄хам̣ нидхетаббато сатта̄хо ка̄ло асса̄ти сатта̄хака̄ликам̣. т̣хапетва̄ удакам̣ авасесам̣ саббампи пат̣иггахитам̣ йа̄ваджӣвам̣ ¶ парихаритва̄ сати паччайе парибхун̃джитаббато джӣвасса йаттако париччхедо йа̄ваджӣвам̣, там̣ асса аттхӣти йа̄ваджӣвикам̣.
нану ча ан̃н̃аттха вийа ‘‘йа̄ваджӣвика’’нти еттха ка̄ласутийа̄ абха̄ве катхам̣ ‘‘чатта̄ро ка̄лика̄’’ти йуджджатӣти? йуджджати, согата̄нам̣ кхандхавинимуттассева ка̄ласса̄бха̄вато джӣвасан̇кха̄тасса джӣвитиндрийасса кхандхасан̇гахитатта̄ сопи ка̄лойева̄ти. нану четтха ‘‘йа̄вака̄лика’’нтиа̄дина̄ ниддит̣т̣ха̄нева ‘‘ка̄лика̄’’ти вутта̄ни, ‘‘ка̄лика̄нӣ’’ти ваттаббам̣ сийа̄ти? недамевам̣ вин̃н̃еййам̣, ‘‘ка̄лика’’нтиа̄дӣни ваттхусамбандхена вутта̄ни, ‘‘ка̄лика̄’’ти пана са̄ман̃н̃антаравасена аттхасаддасамбандхена вуттанти наттхи виродхоти.
85. ида̄ни тесу ‘‘пит̣т̣ха’’нтиа̄дина̄ йа̄вака̄ликам̣ дассети. таттха пит̣т̣хам̣ мӯлам̣ пхаланти пит̣т̣хакха̄данӣйам̣ мӯлакха̄данӣйам̣ пхалакха̄данӣйан̃ча ¶ . таттха саттаннам̣ та̄ва дхан̃н̃а̄нам̣ дхан̃н̃а̄нулома̄нам̣ апаран̣н̣а̄нан̃ча пит̣т̣хам̣ панасалабуджаамба̄т̣акадхотата̄лапит̣т̣ха̄дикан̃чети тесу тесу джанападесу пакатиа̄ха̄равасена 03 манусса̄нам̣ кха̄данӣйабходжанӣйакиччаса̄дхакам̣ пит̣т̣хам̣ пит̣т̣хакха̄данӣйам̣. ‘‘адхотам̣ та̄лапит̣т̣хам̣ кхӣраваллипит̣т̣ха’’нтиа̄дина̄ ган̣ийама̄на̄нам̣ ган̣ана̄йа анто наттхи, кха̄данӣйабходжанӣйакиччаса̄дхакабха̄войева панетесам̣ лаккхан̣ам̣, субахум̣ ватва̄пи имасмим̣йева лаккхан̣е т̣ха̄таббанти на виттха̄райа̄ма. евам̣ саббаттха. тамбакатан̣д̣улеййа̄димӯлам̣ мӯлакха̄данӣйам̣. панасалабуджана̄л̣икера̄дипхалам̣ пхалакха̄данӣйам̣. кхаджджанти саккхалимодака̄дипуббан̣н̣а̄паран̣н̣амайам̣ кха̄данӣйан̃ча. горасоти кхӣрададхитаккасан̇кха̄то гуннам̣ расо ча. дхан̃н̃абходжананти са̄нулома̄нам̣ дхан̃н̃а̄нам̣ оданасаттукумма̄сасан̇кха̄табходжанан̃ча. т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘са̄нулома̄ни саттадхан̃н̃а̄ни ча пан̃чавидхабходжанан̃ча̄’’ти вуттам̣, там̣ на йуттам̣, дхан̃н̃а̄нам̣ висум̣ гахан̣е пайоджана̄бха̄ва̄, пайоджанасамбхаве ча пхалаггахан̣енева тесам̣ гахан̣асамбхавато.
йа̄гусӯпаппабхутайоти йа̄гу ча сӯпан̃ча, там̣ пабхути йесам̣ тети ете йа̄вака̄лика̄ хонтӣти самбандхо. еттха ча пабхути-саддена маччхамам̣сасан̇кха̄там̣ дхан̃н̃абходжанато авасит̣т̣хам̣ бходжанан̃ча пит̣т̣хамӯлапхалакха̄данӣйато авасит̣т̣хам̣ кандакха̄данӣйам̣, мул̣а̄лакха̄данӣйа̄дин̃ча сан̇ган̣ха̄ти. тесу дӣгхо ча бхисаканда̄ди ват̣т̣о ча уппалакан̣д̣а̄ди кандакха̄данӣйам̣, падумамӯла̄ди ча там̣садисам̣ еракамӯла̄ди ча мул̣а̄лакха̄данӣйам̣, та̄ла̄дӣнам̣ кал̣ӣрасан̇кха̄та̄ маттхака̄ маттхакакха̄данӣйам̣, уччхуккхандха̄дайо ¶ нӣлуппала̄дӣнам̣ дан̣д̣аккхандхака̄ди кхандхакха̄данӣйам̣, тамбакатан̣д̣улеййа̄дӣнам̣ пан̣н̣ам̣ паттакха̄данӣйам̣, уччхутачова еко сарасо тачакха̄данӣйам̣, тамбакасиггупуппха̄ди пуппхакха̄данӣйам̣, лабуджат̣т̣хипанасат̣т̣хиа̄дикам̣ ат̣т̣хикха̄данӣйам̣.
86. ‘‘мадхӯ’’тиа̄дина̄ ¶ йа̄мака̄ликам̣ дассети. мадху ча муддика̄ ча са̄лӯкан̃ча чочан̃ча мочан̃ча амбан̃ча джамбу ча̄ти двандо. муддика̄ пхалепи иттхийам̣, пхале сеса̄ напум̣саке, ‘‘джамбу’’ ити пхалава̄чӣ напум̣сакасаддантарам̣, тато джа̄там̣ мадхупа̄на̄ди мадху…пе… джамбуджам̣, тан̃ча пха̄русан̃ча па̄наканти йоджана̄. таттха мадхуджам̣ па̄нам̣ на̄ма муддика̄нам̣ джа̄тирасам̣ удакасамбхиннам̣ катва̄ катапа̄нам̣. там̣ аттана̄ катам̣ пуребхаттамева са̄мисам̣ нира̄мисампи ват̣т̣ати. анупасампаннехи катам̣ лабхитва̄ пана пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣ пуребхаттам̣ са̄мисампи ват̣т̣ати, паччха̄бхаттам̣ пана нира̄мисамева ват̣т̣ати. еса найо саббапа̄несу. муддикаджам̣ па̄нам̣ на̄ма муддика̄нам̣ удаке маддитва̄ катапа̄нам̣. татха̄ сесапа̄на̄ни йатха̄нурӯпам̣ ведитабба̄ни, са̄лӯкам̣ раттуппала̄дӣнам̣ са̄лӯкам̣. чочам̣ ат̣т̣хикакадалипхалам̣. мочам̣ анат̣т̣хикам̣. има̄ни ат̣т̣ха па̄на̄ни сӣта̄нипи а̄диччапа̄ка̄нипи ват̣т̣анти, аггипа̄ка̄ни пана на ват̣т̣анти. тена̄ха ‘‘на̄ггисантатта’’нти.
87-8. авасеса̄ни пана веттатинтин̣икама̄тулун̇гакапиттхакараманда̄дикхуддакапхалапа̄на̄ни ат̣т̣хапа̄нагатика̄нева. тена̄ха ‘‘са̄нулома̄ни дхан̃н̃а̄ни, т̣хапетва̄ пхаладжо расо’’ти. екасса пана ваккхама̄на̄нан̃ча ‘‘пуппхарасо’’тиа̄дӣнам̣ ‘‘сӣтодамаддита̄диччапа̄ко ва̄ йа̄мака̄лико’’ти имина̄ самбандхо ведитаббо. та̄лана̄л̣икерапанасалабуджаала̄букумбхан̣д̣апуссапхалатипусаел̣а̄лукапхала̄нӣти нава маха̄пхала̄ни, саббан̃ча апаран̣н̣ам̣ саттадхан̃н̃а̄ни ануломентӣти саха ануломехӣти са̄нулома̄ни. са̄нуломадхан̃н̃а̄нам̣ пана расо йа̄вака̄лико. ‘‘са̄нулома̄ни дхан̃н̃а̄нӣ’’ти пхала̄ни вин̃н̃а̄йанти. пхаласутийа̄ ‘‘сесапхаладжо’’ти ваттаббе гамйама̄натта̄ на вуттам̣. мадхукапуппхаман̃н̃атра̄ти мадхукапуппхам̣ т̣хапетва̄. паккад̣а̄каджанти паккехи йа̄вака̄ликехи д̣а̄кехи джа̄там̣ расам̣. сӣтамудакам̣ сӣтодам̣, кхӣроде вийа сӣтоде ¶ маддитоти таппурисо. а̄дичча-саддо а̄тапе ваттати упача̄ратоти а̄дичче па̄ко йасса̄ти сама̄со.
89. сатта̄хака̄ликам̣ дассети ‘‘саппӣ’’тиа̄дина̄. таттха сатта̄хака̄лика̄ти йатха̄вутта̄ни саппиа̄дӣни сатта̄хака̄лика̄ни. ида̄ни саппиа̄дӣни вибхаджати ‘‘саппӣ’’тиа̄дина̄. таттха йесам̣ ¶ гомахим̣ са̄дӣнам̣ мам̣сам̣ каппати, тесам̣ саппи саппи на̄ма̄ти ‘‘саппӣ’’тиа̄дина̄ саппилаккхан̣ама̄ха. акаппийамам̣сасаппинопи каппийасамбхаве таттха сатта̄ха̄тиккаме дуккат̣асса ваккхама̄натта̄ ниссаггийаваттхумева четтха дассетум̣ ‘‘йесам̣ мам̣самава̄рита’’нти вуттам̣. кхӣра̄дӣсу хи тесамакаппийам̣ на̄ма наттхи. наванӣтасса сапписадисата̄йа наванӣталаккхан̣ам̣ висум̣ на вуттам̣. упари саппипин̣д̣ам̣ т̣хапетва̄ сӣталапа̄йа̄сам̣ денти, йам̣ па̄йа̄сена асам̣сат̣т̣хам̣, там̣ сатта̄хака̄ликам̣, мисситам̣ пана а̄диччапа̄кам̣ катва̄ парисса̄витам̣, татха̄ кхӣрам̣ паккхипитва̄ паккателампи, тесу наванӣтам̣ на̄ма навуддхат̣ам̣. тена катам̣ пана саппи.
90. тила̄ ча васа̄ ча еран̣д̣а̄ни ча мадхука̄ни ча са̄сапа̄ ча̄ти двандо. техи самбхаво йасса̄ти ба̄хираттхо, там̣ телам̣ на̄ма̄ти аттхо. кхудда̄ кхуддамадхумаккхика̄ ча бхамара̄ ча кхуддабхамарам̣, кхуддаджантукатта̄ напум̣сакекавачанам̣. мадхум̣ каронтӣти мадхукарийо, та̄ ева маккхика̄ мадхукаримаккхика̄, кхуддабхамарамева мадхукаримаккхика̄ти каммадха̄райо. та̄хи катам̣ мадху мадху на̄ма̄ти аттхо. т̣ӣка̄йам̣ пана висум̣ мадхукарӣ-саддам̣ викаппетва̄ ‘‘дан̣д̣акесу мадхукара̄ мадхукаримаккхика̄ на̄ма̄’’ти вуттам̣. мадхупат̣алам̣ ва̄ мадхуситтхакам̣ ва̄ саче мадхуна̄ маккхитам̣, мадхугатикамева. тумбалака̄нам̣ чӣрика̄нан̃ча ниййа̄сасадисам̣ мадху пана ¶ йа̄ваджӣвикам̣. расо никкасат̣о а̄ди йасса̄ са̄ раса̄ди. а̄ди-саддена пха̄н̣ита̄дӣнам̣ гахан̣ам̣, са̄ уччхувикати. пакка̄ти аваттхукапакка̄ ва̄, пха̄н̣итам̣ пха̄н̣итам̣ на̄ма̄ти аттхо. сӣтӯдакена катамадхукапуппхапха̄н̣итам̣ пана пха̄н̣итагатикамева. амбапха̄н̣ита̄дӣни йа̄вака̄лика̄ни. ета̄ни йатха̄вутта̄ни саппиа̄дӣни пуребхаттам̣ са̄мисапарибхогена̄пи, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа пана та̄ни ча паччха̄бхаттам̣ пат̣иггахита̄ни ча сатта̄хам̣ нидахитва̄ нира̄мисапарибхогена парибхун̃джитабба̄ни.
91. ида̄ни одисса анун̃н̃а̄таваса̄йа па̄като вибха̄гам̣ дассетва̄ тато саппиа̄дӣнам̣ дассетум̣ ‘‘саваттхӯ’’тиа̄дима̄ха. таттха пуребхаттам̣ са̄мам̣ ва̄ аттана̄ ева. ва̄-саддена парехи ва̄. ама̄нуса̄ мануссаваса̄рахита̄. васа̄ аччха̄дӣнам̣ акаппийа̄нам̣, сӯкара̄дӣнам̣ каппийа̄нан̃ча сатта̄нам̣ васа̄. саваттхупакка̄ сатта̄хака̄лика̄ хотӣти сесо. саваттхупакка̄ти саваттхукам̣ катва̄ пакка̄. айаметтха адхиппа̄йо – саче пана васам̣ пуребхаттам̣ пат̣иггахетва̄ пачитва̄ телам̣ парисса̄витам̣ сатта̄ха̄ни нира̄мисапарибхогена парибхун̃джитаббам̣. атха парехи катам̣ пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣, пуребхаттам̣ са̄мисампи ¶ ват̣т̣ати, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа нира̄мисамева, но че, дуккат̣ам̣ хотӣти. ка̄рийе ка̄ран̣опача̄рена панеттха ‘‘васа̄’’ти теламева вуттам̣, васа̄ пана йа̄вака̄лика̄ва.
т̣ӣка̄йам̣ пана васа̄йа ‘‘сатта̄хака̄лике а̄гатат̣т̣ха̄нам̣ наттхӣти вадантӣ’’ти ватва̄ ‘‘там̣ упапариккхитабба’’нти васа̄йа сатта̄хака̄ликаттама̄сам̣кийам̣ вуттам̣. киметтха упапариккхитаббам̣? бхесаджджам̣ ануджа̄ната̄ бхагавата̄ ‘‘йа̄ни кхо пана та̄ни гила̄на̄нам̣ бхиккхӯнам̣ пат̣иса̄йанӣйа̄ни бхесаджджа̄ни, сеййатхидам̣ – саппи наванӣтам̣ телам̣ мадху пха̄н̣итам̣, та̄ни пат̣иггахетва̄ ¶ сатта̄хапарамам̣ саннидхика̄ракам̣ парибхун̃джитабба̄нӣ’’ти (па̄ра̄. 622) саппиа̄дӣнамева сатта̄хака̄ликаттам̣ вуттам̣. бхесаджджаккхандхакепи ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, та̄ни пан̃ча бхесаджджа̄ни пат̣иггахетва̄ ка̄лепи вика̄лепи парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 260) та̄ни пан̃чева ‘‘бхесаджджа̄нӣ’’ти ватва̄ телам̣ нийамато ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, васа̄ни бхесаджджа̄ни аччхавасам̣ маччхавасам̣ сусука̄васам̣ сӯкаравасам̣ гадрабхавасам̣ ка̄ле пат̣иггахитам̣ ка̄ле ниппаккам̣ ка̄ле сам̣сат̣т̣хам̣ телапарибхогена парибхун̃джиту’’нти (маха̄ва. 262) вуттам̣. бхесаджджасиккха̄падат̣т̣хакатха̄йан̃ча (кан̇кха̄. ат̣т̣ха. бхесаджджасиккха̄падаван̣н̣ана̄) ‘‘т̣хапетва̄ мануссавасам̣ ан̃н̃ам̣ йам̣ кин̃чи васа’’нтиа̄дина̄ васа̄теласса видха̄нам̣ дассетва̄ ‘‘ан̃н̃есам̣ йа̄вака̄ликаваттхӯнам̣ ваттхум̣ пачитум̣ на ват̣т̣атийева̄’’ти вадата̄ ат̣т̣хакатха̄чарийена йа̄вака̄ликесу васам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃есам̣ йа̄вака̄ликаваттхӯнам̣ ваттхум̣ пачитум̣ на ват̣т̣атӣти айаметтха аттхо дӣпитоти васа̄ ‘‘йа̄вака̄лика̄йева̄’’ти вин̃н̃а̄йатӣти ко еттха сукхумо найоти.
ан̃н̃есам̣ васа̄телато паресам̣ йа̄вака̄ликаваттхӯнам̣ йесам̣ тесам̣ йа̄вака̄ликаваттхӯнам̣ саппиа̄дӣнам̣ ваттхум̣ йа̄вака̄ликасан̇кха̄там̣ кхӣра̄дикам̣ на пачети самбандхо. айаметтха адхиппа̄йо – йатха̄ сатта̄хапарибхогаттха̄йа васам̣ ка̄ле пат̣иггахетва̄ ка̄ле пачитум̣ ват̣т̣ати, на евам̣ саппиа̄дӣнам̣ ваттхубхӯтам̣ кхӣра̄дийа̄вака̄ликам̣, там̣ пана сатта̄хапарибхогаттха̄йа ка̄лепи на ват̣т̣ати. та̄ни хи йади там̣ пат̣иггахетва̄ сайам̣ ката̄ни, паччха̄бхаттато пат̣т̣ха̄йа на ват̣т̣анти саваттхукаппат̣иггахитатта̄, са̄мисам̣ на ват̣т̣анти са̄мам̣паккатта̄, пуребхаттампи на ват̣т̣анти йа̄вака̄ликаваттхуто вивечитатта̄. парехи ката̄ни пана пуребхаттам̣ са̄мисампи ¶ ват̣т̣анти аттана̄ апаккатта̄. йа̄ваджӣвика̄ни ту са̄сапамадхукаеран̣д̣аат̣т̣хӣни телакаран̣аттхам̣ пат̣иггахетва̄ тадахева катам̣ телам̣ сатта̄хака̄ликам̣, дутийадивасе катам̣ чха̄хам̣ ват̣т̣ати, евам̣ йа̄ва саттамадивасе катам̣ тадахева ват̣т̣ати, уггате арун̣е ниссаггийам̣ ¶ , ат̣т̣хаме дивасе анаджджхохаран̣ӣйам̣, уггахитена йена кеначи ваттхуна̄ катасадисам̣ хоти. телаттха̄йа пат̣иггахитаса̄сапа̄дӣнам̣ сатта̄ха̄тиккамена дуккат̣ам̣. ниббаттитам̣ саппи ва̄ наванӣтам̣ ва̄ ка̄лепи вика̄лепи пат̣иггахетва̄ пачитум̣ ват̣т̣ати. там̣ пана тадаху пуребхаттампи са̄мисам̣ на ват̣т̣ати, сам̣саггато йа̄вака̄ликампи са̄мам̣паккам̣ сийа̄ти нира̄мисам̣ пана сатта̄хампи ват̣т̣ати.
92. ида̄ни ‘‘халидди’’нтиа̄дина̄ йа̄ваджӣвикам̣ дассети. таттха ‘‘халидди на̄ма ниса̄’’тиа̄дина̄ вуччама̄непи парийа̄йавачане саммохо сийа̄ти на там̣вачанена бхусам̣ саммохайисса̄ма, тасма̄ та̄ни упадесатова ведитабба̄ни. таттха ‘‘халидди’’нти биндуа̄гамена вуттам̣. упача̄рена ту мӯла̄дӣни халидда̄дисаддена вутта̄ни. та̄ халидда̄дайо кечи иттхилин̇га̄йева. мӯлапхале вачаттан̃ча…пе… бхаддамуттан̃ча ативиса̄ти падаччхедо. пан̃чамӯла-саддена чӯл̣апан̃чамӯламаха̄пан̃чамӯла̄ни гахита̄ни. а̄ди-саддена ваджакалимӯле джарат̣т̣ханти евама̄дӣнам̣ сан̇гахо.
93-5. гот̣т̣хапхаланти маданапхаланти вадантӣти. тӣн̣и пхала̄ни йассам̣ сан̇гахитам̣ са̄ типхала̄. еран̣д̣ака̄дӣнанти а̄ди-саддена джа̄тируккха̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. суласа̄дӣнам̣ пан̣н̣анти самбандхо. а̄ди-саддена асока̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. сӯпеййапан̣н̣анти тамбакатан̣д̣улеййа̄дисӯпайоггапан̣н̣ам̣. уччхуниййа̄сам̣ т̣хапетва̄ саббо ¶ ниййа̄со ча сарасам̣ уччхуджам̣ тачан̃ча т̣хапетва̄ саббо тачо ча̄ти самбандхо. таттха хин̇гукан̣ика̄раниййа̄са̄ди саббо ниййа̄со на̄ма. нирасауччхутача̄ди саббо тачо на̄ма. лон̣ам̣ са̄мудда̄ди. лохам̣ айатамба̄ди. сила̄ ка̄л̣асила̄ди.
96. суддхаситтханти мадхуна̄ амаккхитам̣. мадхумаккхитам̣ пана сатта̄хака̄ликам̣. йан̃ча кин̃чи суджха̄питанти дуджджха̄питам̣ акатва̄ суджджха̄питам̣ йам̣ кин̃чи ча. викат̣а̄диппабхеданти викат̣ам̣ гӯтхаматтика̄муттачха̄рика̄сан̇кха̄там̣ а̄ди йасса, со пабхедо йасса̄ти ба̄хираттхо, там̣. йам̣ кин̃чи ча̄ти самбандхо. еттха пана а̄ди-саддена кандакха̄данӣйе кхӣрака̄кола̄дайо, мул̣а̄лакха̄данӣйе халиддисин̇гиверамӯла̄дайо, маттхакакха̄данӣйе халиддисин̇гиверакал̣ӣра̄дайо, кхандхакха̄данӣйе уппалапан̣н̣адан̣д̣а̄дайо, пуппхакха̄данӣйе чампакапуппха̄дайо, ат̣т̣хикха̄данӣйе мадхукат̣т̣хиеран̣д̣аса̄сапа̄дайо, пит̣т̣хакха̄данӣйе адхотата̄лапит̣т̣ха̄дайо ча сан̇гахита̄ти дат̣т̣хабба̄.
97. ида̄ни ¶ саббасо йа̄ваджӣвикам̣ дассетум̣ асаккун̣еййатта̄ вутта̄ни ча авутта̄ни ча екато сампин̣д̣етва̄ таттха лаккхан̣ам̣ т̣хапенто ‘‘мӯла’’нтиа̄дима̄ха. таттха ‘‘са̄ро’’ти ваттаббе ‘‘са̄ра’’нти лин̇гавипалла̄сена̄ха. ‘‘са̄ро бале тхирам̣се ча̄’’ти хи нигхан̣д̣у. а̄ха̄рат̣т̣ханти а̄ха̄рена джа̄то аттхо пайоджанам̣ а̄ха̄раттхо, сова а̄ха̄рат̣т̣хо, там̣ а̄ха̄ракиччанти вуттам̣ хоти.
98. ида̄ни чатӯсу каппийа̄каппийа̄дивибха̄гам̣ дассети ‘‘сабба̄’’тиа̄дина̄. таттха саббе ка̄лика̄, тесам̣ самбхого анубхавоти сама̄со. ка̄лети пуббан̣хака̄ле. саббасса̄ти гила̄на̄гила̄насса. сати паччайети тӣсу ¶ йа̄мака̄ликам̣ пипа̄са̄дика̄ран̣е сати, сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикан̃ча гелан̃н̃ака̄ран̣е сатӣти аттхо, ка̄лато вигато вика̄ло, тасмим̣, йа̄мака̄ликам̣ вика̄ле а̄ха̄раттха̄йа аджджхохаран̣е, сатта̄хака̄ликам̣ пана йа̄ваджӣвикан̃ча тадаттха̄йа пат̣иггахан̣аматтепи дуккат̣ам̣.
99. убхоти йа̄вака̄ликам̣ йа̄мака̄ликан̃ча. таттха йа̄вака̄ликам̣ аттано ка̄ла̄тиккантам̣ вика̄лабходжанабхиккха̄падена па̄читтийам̣ джанайати, йа̄мака̄ликам̣ йа̄ма̄тиккантам̣ саннидхисиккха̄падена. ете убхопи антовуттхан̃ча саннидхин̃ча джанайантӣти самбандхо. ‘‘антовуттхам̣ саннидхи’’нти бха̄ваппадха̄нойам̣ ниддесо, антовуттхаттам̣ саннидхиттан̃ча̄ти аттхо.
100. атина̄митети атикка̄мите. па̄читтӣти сатта̄ха̄тиккантам̣ бхесаджджасиккха̄падена ниссаггийапа̄читтийа̄патти ча хотӣти аттхо. саче двиннам̣ сантакам̣ екена пат̣иггахитам̣ авибхаттам̣ хоти, сатта̄ха̄тиккаме двиннампи ана̄патти, парибхун̃джитум̣ пана на ват̣т̣ати. па̄л̣ина̄рул̣хети па̄л̣ийам̣ ана̄рул̣хе саппиа̄димхи сатта аха̄ни атина̄митети самбандхо. саппӣти манусса̄дӣнам̣ саппи. а̄ди-саддена тесам̣йева наванӣтам̣, на̄л̣икера̄дителам̣, сӣтодакена катам̣ мадхукапуппхапха̄н̣итан̃ча сан̇гахитам̣.
101. ниссат̣т̣халаддханти ниссат̣т̣хам̣ винайакаммавасена ниссаджджитан̃ча там̣ ладдхан̃ча пуна татхева̄ти ниссат̣т̣халаддхам̣. там̣ гахетва̄ти сесо. ниссаджджанавидха̄нам̣ пана ваккхама̄нанайена ведитаббам̣. ‘‘нан̇га’’нтиа̄ди упалаккхан̣аматтам̣. тена маккхита̄ни ка̄са̄ва̄дӣни ча пана апарибхога̄нийева ¶ . ан̃н̃асса пана ка̄йикапарибхого ват̣т̣ати. викаппентасса сатта̄хе са̄ман̣ерасса̄ти еттха ¶ т̣ӣка̄йам̣ ‘‘идам̣ саппим̣ туйхам̣ викаппемӣ’’тиа̄дина̄ тесам̣ тесам̣ на̄мам̣ гахетва̄ саммукха̄параммукха̄викаппанавасена аттхам̣ дассетва̄ там̣ са̄дхайантехи авикаппите викаппитасан̃н̃ӣ ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нти а̄паттива̄ре па̄л̣и а̄хат̣а̄. ‘‘саче упасампаннасса викаппети, аттано ева сантакам̣ хоти, пат̣иггахан̣ампи на виджахатӣ’’ти досам̣ ватва̄ анупасампаннасса викаппане аттасантакатта̄бха̄во, пат̣иггахан̣авиджаханан̃ча пайоджанам̣ вуттам̣. таттха вада̄ма – а̄паттива̄ре ‘‘авикаппите’’тиа̄дипа̄л̣ийева наттхи, ‘‘анадхит̣т̣хите адхит̣т̣хитасан̃н̃ӣ ниссаггийам̣ па̄читтийам̣, ависсаджджите виссаджджитасан̃н̃ӣ ниссаггийам̣ па̄читтийа’’нтиа̄дина̄ (па̄ра̄. 624) па̄л̣ийа̄ а̄гататта̄ таданурӯпамева ана̄паттива̄ре ‘‘адхит̣т̣хети, виссаджджетӣ’’тиа̄дина̄ва па̄л̣и а̄гата̄. йади бхавеййа, ван̣н̣анӣйат̣т̣ха̄ната̄йа ат̣т̣хакатха̄йа бхавитаббам̣, на четтха ат̣т̣хакатха̄йам̣ виджджати. анупасампаннасса викаппане ча катхам̣ пат̣иггахан̣ам̣ виджахати сиккха̄паччаккха̄на̄дӣсу чхасу пат̣иггахан̣авиджаханака̄ран̣есу викаппанасса анантогадхатта̄, тасма̄ на̄йаметтха аттхоти.
майаметтха еваматтхам̣ бхан̣а̄ма – викаппентасса̄ти еттха викаппанам̣ сам̣видаханам̣ ‘‘читтасан̇каппо’’тиа̄дӣсу вийа, убхайаттха пана упасаггехи на̄наттаматтам̣, тасма̄ антосатта̄хе са̄ман̣ерасса йасса кассачи викаппентасса сам̣видахантасса паричча̄гасан̃н̃ам̣ паричча̄гачетанам̣ паричча̄га̄дхиппа̄йам̣ уппа̄дентасса ана̄паттӣти аттхо. идан̃ча маха̄суматтхерава̄дамолуббха вуттам̣. вуттан̃хи ‘‘тена читтена̄’’тиа̄дӣсу па̄л̣ивачанесу адхиппа̄йам̣ дассентена, ‘‘идам̣ касма̄ вуттам̣. еван̃хи антосатта̄хе датва̄ паччха̄ пат̣илабхитва̄ парибхун̃джантасса ана̄паттидассанаттха’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.625). маха̄падуматтхеро пана̄ха ‘‘сатта̄ха̄тиккантасса пана ¶ парибхоге ана̄паттидассанаттхамидам̣ вутта’’нти (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.625). айамева ва̄до тесу сундаратаро. сатта̄хе маккхана̄дим̣ адхит̣т̣хато ча ан̃н̃асса дадатопи ча ана̄паттӣти самбандхо. а̄ди-саддена аббхан̃джана̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. айаметтха̄дхиппа̄йо – саппиа̄дим̣ аббхан̃джана̄дим̣ мадхум̣ арумаккханам̣, пха̄н̣итам̣ гхарадхӯпанам̣ адхит̣т̣хато ана̄паттӣти. ан̃н̃асса̄ти упасампаннасса ва̄ анупасампаннасса ва̄.
102. йа̄вака̄ликаа̄дӣни аттана̄ саха сам̣сат̣т̣ха̄ни саббха̄вам̣ га̄ха̄пайантӣти самбандхо. саббха̄ванти сасса аттано бха̄во двитте саббха̄во, там̣. тасма̄ти йасма̄ евам̣, тасма̄. евамудӣританти ¶ евам̣ ‘‘викаппентасса сатта̄хе’’тиа̄дина̄ вуттам̣. айаметтха адхиппа̄йо – йасма̄ аттана̄ сам̣сат̣т̣ха̄ни аттано бха̄вам̣ га̄ха̄пайанти йа̄вака̄лика̄дӣни, тасма̄ сатта̄ха̄тикка̄мита̄ни сатта̄хака̄лика̄ни па̄читтийаджанака̄ни сам̣сат̣т̣ха̄ни аттасам̣сат̣т̣ха̄нипи па̄читтийаджанака̄ни каронтӣти авикаппана̄димхи сати бйатирекато па̄читтийа̄паттипаридӣпакам̣ ‘‘викаппентасса̄’’тиа̄дикам̣ ва̄кйаттайам̣ вуттанти. т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘ида̄ни ваккхама̄нам̣ сандха̄йа еванти вутта’’нти вуттам̣. там̣ ваккхама̄насса атӣтаудӣритатта̄йогато катхам̣ йуджджатӣти. евамудӣританти ва̄ па̄л̣ийам̣ ат̣т̣хакатха̄йан̃ча евамева вуттанти аттхо. ева-саддо авадха̄ран̣е.
103-5. ида̄ни аттасам̣сат̣т̣ха̄нам̣ йа̄вака̄лика̄дӣнам̣ саббха̄вага̄ха̄панам̣ сарӯпато дассетум̣ ‘‘пуре’’тиа̄дима̄ха. таттха сатта̄ханти сатта аха̄ни йасса там̣ сатта̄хам̣, сатта̄хака̄ликам̣. ча-саддо ат̣т̣ха̄наппайутто, со сатта̄хан̃ча йа̄ваджӣвикан̃ча̄ти йоджетаббо. сесака̄ликасаммиссанти сесехи тадаху пат̣иггахитехи ка̄ликехи йа̄вака̄ликайа̄мака̄ликасан̇кха̄техи саммиссам̣. па̄читтӣти ¶ саннидхисиккха̄падена па̄читти. тадаху пат̣иггахитанти тасмим̣йева дине пуребхаттам̣ пат̣иггахитам̣. тадахева̄ти тасмим̣йева дине пуребхаттамева. сесанти сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикан̃ча. еванти йа̄ме ева парибхун̃джайети виджа̄нӣйанти самбандхо. итаранти сатта̄хака̄ликато ан̃н̃ам̣ йа̄ваджӣвикам̣.
ка̄ликаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. пат̣игга̄ханиддесаван̣н̣ана̄
106. да̄тум̣ ка̄метӣти да̄тука̄мо, тасса абхиха̄ро ӣсакампи он̣амана̄дина̄бхихаран̣анти таппурисо, хаттхасса па̄со хаттхапа̄со. рул̣хӣвасена ту ад̣д̣хатеййахаттхо хаттхапа̄со на̄ма. со ча саче бхиккху нисинно хоти, а̄санасса паччхимантато пат̣т̣ха̄йа, саче т̣хито, пан̣хиантато пат̣т̣ха̄йа, саче нипанно, йена пассена нипанно, тасса па̄римантато пат̣т̣ха̄йа да̄йакасса нисиннасса т̣хитасса ва̄ т̣хапетва̄ паса̄ритахаттхам̣ йам̣ а̄саннатарам̣ ан̇гам̣, тасса оримантена париччхиндитва̄ ведитаббо. еран̣аккхаманти тха̄мамаджджхимена пурисена еран̣асса уккхипанасса ¶ кхамам̣ йоггам̣. ваттхусадда̄пеккхам̣ напум̣сакаттам̣. тидха̄ дентети ка̄йака̄йаппат̣ибаддханиссаггийа̄нам̣ васена тӣхи пака̄рехи да̄йаке дадама̄не. таттха йена кеначи сарӣра̄вайавена антамасо па̄дан̇гулийа̄пи дӣйама̄нам̣ ка̄йена диннам̣ на̄ма хоти, кат̣аччхуа̄дӣсу йена кеначи дӣйама̄нам̣ ка̄йаппат̣ибаддхена, ка̄йато пана ка̄йаппат̣ибаддхато ва̄ мочетва̄ хаттхапа̄се т̣хитасса ка̄йена ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхена ва̄ па̄тийама̄нам̣ ниссаггийена пайогена диннам̣ на̄ма. двидха̄ га̄хоти ка̄йака̄йаппат̣ибаддха̄нам̣ васена двӣхи пака̄рехи йехи кехичи ¶ дӣйама̄насса гахан̣ам̣. евам̣ пат̣иггахо пан̃чан̇готи йоджана̄. пан̃чан̇готи пан̃ча ан̇га̄ни йасса̄ти бахуббӣхи.
107. ида̄ни анеран̣аккхаме ча кисмин̃чи ка̄йаппат̣ибаддхе ча пат̣иггахан̣а̄роханам̣ дассетум̣ ‘‘асам̣ха̄рийе’’тиа̄дима̄ха. таттха асам̣ха̄рийети а̄нетумасаккун̣еййе пхалакапа̄са̄н̣а̄димхи. таттхаджа̄тети тесуйева руккха̄дӣсу джа̄те ким̣сукападуминипан̣н̣а̄дике. чин̃чаа̄дӣнам̣ сукхуме пан̣н̣ети самбандхо. та̄ни хи сандха̄ретум̣ на сакконти. тесам̣ пана са̄кха̄су ват̣т̣ати. а̄ди-саддена ‘‘ан̇га’’нтиа̄дикам̣ сан̇ган̣ха̄ти. ва̄-саддо самуччайе. асайхабха̄рети тха̄мамаджджхимапурисена сахитум̣ сандха̄ретум̣ асаккун̣еййе бха̄ре. саббесам̣ пат̣иггахо ‘‘на рӯхатӣ’’ти имина̄ самбандхо.
108. ида̄ни пат̣иггахан̣авиджаханам̣ дассети ‘‘сиккха̄’’тиа̄дина̄. таттха сиккха̄маран̣алин̇гехӣти сиккха̄паччаккха̄нена ча маран̣ена ча лин̇гапариваттанена ча. анапеккхависаггатоти наттхи апеккхо етасса̄ти анапеккхо, сова висагго, тато ча. аччхеда̄ти чора̄дӣхи аччхиндитва̄ гахан̣ена. анупасампаннада̄на̄ти анупасампаннасса да̄нена. ча-саддо саббаттха а̄нетаббо. га̄хоти пат̣иггахан̣ам̣. упасамматӣти виджахати.
109-10. ида̄ни аппат̣иггахитам̣ парибхоге досам̣ дассетум̣ ‘‘аппат̣иггахита’’нтиа̄дима̄ха. таттха саббанти чатука̄ликапарийа̄паннам̣ сакалампи. ида̄ни аппат̣иггахетва̄ парибхун̃джитаббам̣ дассетум̣ ‘‘суддха’’нтиа̄дима̄ха. таттха суддхам̣ на̄тибахалам̣ удакан̃ча татха̄ ан̇галаггам̣ авиччхиннам̣ данта…пе… гӯтхакан̃ча лон̣а…пе… карӣсакан̃ча каппатети самбандхо. таттха суддханти раджарен̣ӯхи ан̃н̃арасена ¶ ча асаммиссата̄йа парисуддхам̣. на̄тибахаланти йам̣ каситат̣т̣ха̄не бахаламудакам̣ вийа мукхе ва̄ хаттхе ва̄ на лаггам̣, там̣. авиччхиннанти ан̇гато виччхиндитва̄ ¶ на гатам̣. данта̄ни ча аккхӣни ча кан̣н̣ан̃ча дантаккхикан̣н̣ам̣ па̄н̣йан̇гатта̄, тасса гӯтхаканти таппурисо. лон̣ам̣ сарӣрут̣т̣хитам̣. син̇гха̄н̣ӣти син̇гха̄н̣ика̄. виччхиннам̣ на пат̣иггахетаббам̣.
111. ида̄ни ‘‘гӯтха̄’’тиа̄дина̄ ка̄лодиссам̣ дассети. татха̄видхети саппадат̣т̣хаккхан̣а̄дике татха̄видхе ка̄ле. татха̄ та̄дисо видхо ка̄ло етасса̄ти бахуббӣхи. севеййа̄ти севанам̣ кареййа, парибхун̃джеййа̄ти вуттам̣ хоти. асанте каппака̄ракети еттха дуббачопи асаматтхопи каппийака̄рако асантапаккхейева тит̣т̣хатӣти ведитаббо. ка̄лодиссатта̄ пана чха̄рика̄йа асати аллада̄рум̣ руккхато чхиндитва̄ ка̄тум̣, маттика̄йа асати бхӯмим̣ кхан̣итва̄пи маттикам̣ гахетум̣ ват̣т̣ати.
112. дурӯпачин̣н̣ети дут̣т̣хум̣ упачин̣н̣ам̣ а̄мат̣т̣хам̣ дурӯпачин̣н̣ам̣. саче бхиккху аппат̣иггахитам̣ са̄мисам̣ бха̄джанам̣ т̣хитат̣т̣ха̄нато апанетва̄ а̄масати, пидха̄нам̣ а̄масати, упари т̣хитакачавара̄дим̣ чхад̣д̣ети, таттхаджа̄такапхалинийа̄ са̄кха̄йа ва̄ валлийа̄ ва̄ гахетва̄ ва̄ ча̄лети, дурӯпачин̣н̣ам̣ на̄ма хоти. тасмим̣ дуккат̣анти самбандхо. пхаларуккхам̣ пана апассайитум̣ ва̄ таттха кан̣т̣акам̣ ва̄ бандхитум̣ ват̣т̣ати. аран̃н̃е патитаамбапхала̄дим̣ ‘‘са̄ман̣ерасса дасса̄мӣ’’ти а̄харитва̄ да̄тум̣ ват̣т̣ати. раджокин̣н̣ети раджаса̄ окин̣н̣е, тасмим̣ патта̄дике йам̣ кин̃чи пат̣игган̣хато винайадуккат̣ам̣ хотӣти аттхо. саче пин̣д̣а̄йа чарантасса патте раджам̣ патати, пат̣иггахетва̄ бхиккха̄ ган̣хитабба̄ ¶ . ‘‘пат̣иггахетва̄ детха̄’’ти вуттепи а̄киранти, хаттхато амочентенева пат̣игга̄ха̄пакасса сантикам̣ нетва̄ пат̣иггахетаббам̣. саче маха̄ва̄то тато тато раджам̣ па̄тети, на сакка̄ хоти бхиккхам̣ гахетум̣, ‘‘анупасампаннасса дасса̄мӣ’’ти суддхачиттена а̄бхогам̣ катва̄ ган̣хитум̣ ват̣т̣ати. там̣ пана тена диннам̣ ва̄ висса̄сена ва̄ пат̣иггахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати.
атха̄ти ваккхама̄на̄рамбхе. уггахаппат̣иггахети уггахиттха̄ти уггахо, уггахитам̣, тасса пат̣иггахо, тасмим̣. аппат̣иггахитабха̄вам̣ джа̄нато аттана̄ ева уггахетва̄ гахан̣ети адхиппа̄йо. ма̄та̄питӯнам̣ аттха̄йа пана аппат̣иггахетва̄ тела̄дӣни, чха̄йаттха̄йа са̄кха̄дӣни ва̄ гахетва̄ паччхато бхун̃джитука̄мата̄йа пат̣иггахетва̄ парибхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. уччхуа̄дӣсу пха̄литесу малам̣ на пан̃н̃а̄йати, мӯлабхесаджджа̄дӣни писанта̄нам̣ ва̄ кот̣т̣ента̄нам̣ ва̄ нисаданисадапотакаудуккхаламусала̄ни кхӣйанти, дантантаре лаггам̣ сукхумаа̄мисам̣ хоти, расо на пан̃н̃а̄йати, аббоха̄рикам̣. антовуттхети ¶ акаппийакут̣ийа̄ чхаданаббхантаре вуттхети аттхо. сайам̣паккети аттана̄ йаттха каттхачи пакке. саче ва̄сиа̄дим̣ та̄петва̄ такка̄дӣсу паккхипати, етта̄вата̄пи са̄мапа̄като на муччати. пуримака̄ликадвайе пунапа̄кан̃хи т̣хапетва̄ йам̣ кин̃чи а̄мисам̣ бхиккхуно пачитум̣ на ват̣т̣ати. сачеписса ун̣хайа̄гуйа̄ суласипан̣н̣а̄дӣни ва̄ син̇гиверам̣ ва̄ паккхипанти, ча̄летум̣ на ват̣т̣ати. уттан̣д̣улам̣ бхаттам̣ лабхитва̄ пидахитум̣ на ват̣т̣ати. антопаккети акаппийакут̣ийа̄ анто пакке. саббаттха дуккат̣анти самбандхо.
пат̣игга̄ханиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. акаппийамам̣саниддесаван̣н̣ана̄
113-4. мануссахаттхиасса̄нан̃ча ¶ …пе… урагасса ча йам̣ мам̣сан̃ча, йам̣ уддиссакатамам̣сан̃ча, аппат̣ивеккхитам̣ йан̃ча мам̣сам̣, тесу мам̣сесӯти евам̣ йоджетва̄ аттхо ведитаббо. таттха сӣсагӣва̄таран̇гена чаранта̄ аччхависеса̄ва тараччха̄. урагасса̄ти имина̄ сабба̄пи дӣгхаджа̄ти сан̇гахита̄. уддиссакатамам̣санти бхиккхум̣ уддиситва̄ катам̣ уддиссакатам̣, тан̃ча там̣ мам̣сан̃ча. еттха ча мам̣са-ггахан̣ена маччха̄нампи гахан̣ам̣ ведитаббам̣ упалаккхан̣авасена, ча-саддена ва̄. пан̃часупи сахадхаммикесу йам̣ кин̃чи уддиссакатам̣ саббесампи на каппати, тампи адит̣т̣хаасутаапарисан̇китата̄йа тикот̣ипарисуддхам̣ ват̣т̣ати. аппат̣ивеккхитанти анупапариккхитам̣, ана̄пуччхитанти аттхо. а̄паттибхӣрукена хи рӯпам̣ саллаккхентена̄пи пуччхитва̄ пат̣иггахетаббам̣ парибхун̃джитаббан̃ча. манусса̄нам̣ мам̣сесу тхуллаччайанти йоджана̄. тхӯло аччайо еттха̄ти рассе, двитте ча тхуллаччайам̣. па̄ра̄джикасан̇гха̄дисесехи т̣хапетва̄ ито адхикам̣ ваджджам̣ наттхи. сесесӯти авасесесу ека̄дасасу.
115. ида̄ни манусса̄дӣнам̣ ат̣т̣хиа̄дӣнипи акаппийа̄нӣти дассетум̣ ‘‘ат̣т̣хипӣ’’тиа̄дима̄ха. пи-саддо ‘‘лохита’’нтиа̄дӣсупи ануваттетаббо. есанти манусса̄дӣнам̣ дасаннам̣. васа̄су пана ека̄ мануссаваса̄ на ват̣т̣ати. кхӣра̄дӣсу акаппийам̣ на̄ма наттхи. уддиссакатам̣йева ¶ сачиттаканти йоджана̄. сачиттаканти уддиссакатабха̄ваджа̄наначиттена саха ваттатӣти сачиттакам̣. ваттхувӣтиккамавиджа̄наначиттена хи сачиттакаттам̣. еттха ча сачиттакаттам̣ а̄паттийа̄ ева, на ча мам̣сасса, татха̄пи мам̣сасӣсена а̄патти ева вутта̄ти вин̃н̃а̄таббанти.
акаппийамам̣саниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
11. ниссаггийаниддесаван̣н̣ана̄
116-7. рӯпийена ¶ арӯпийам̣ рӯпийан̃ча итарена рӯпийан̃ча париваттеййа̄ти самбандхо. таттха рӯпийена̄ти рӯпийасан̇кха̄тена ниссаггийаваттхуна̄. арӯпийанти арӯпийасан̇кха̄там̣ дуккат̣аваттхум̣ каппийаваттхун̃ча. итарена̄ти арӯпийена. ниссаггӣти ниссаджджанам̣ ниссагго, пуббабха̄ге каттаббасса винайакаммассетам̣ на̄мам̣. ниссагго асса аттхӣти ниссагги, ким̣ там̣? па̄читтийам̣. рӯпийасса мӯлаггахан̣е пана рӯпийаппат̣иггахан̣асиккха̄падена ниссаггийам̣ па̄читтийам̣.
ида̄ни рӯпийа̄дим̣ дассетум̣ ‘‘идха̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха каха̄…пе… ма̄сакам̣ идха рӯпийанти самбандхо. таттха каха̄пан̣о на̄ма суван̣н̣амайо ва̄ раджатамайо ва̄ етарахи пакатикаха̄пан̣о ва̄. саджджхӯти раджатам̣. син̇гӣти суван̣н̣абхедо, татха̄пи четтха са̄ман̃н̃ена суван̣н̣амадхиппетам̣. воха̄рӯпагама̄саканти воха̄рам̣ кайавиккайам̣ упагаччхатӣти воха̄рӯпагам̣, тан̃ча там̣ ма̄сакан̃ча. там̣ пана самут̣т̣ха̄питарӯпан̃ча асамут̣т̣ха̄питарӯпан̃ча лохада̄руа̄димайам̣ вуччати. идха рӯпийанти имасмим̣ сиккха̄паде рӯпийам̣ на̄ма̄ти аттхо. ваттхамутта̄ди каппам̣ дуккат̣аваттхун̃ча итаранти йоджана̄. таттха ваттхан̃ча мутта̄ ча а̄ди йасса̄ти сама̄со. а̄ди-саддо паччекам̣ йоджетаббо ‘‘ваттха̄ди мутта̄дӣ’’ти. таттха пат̣хамена а̄ди-саддена каппа̄сасутта̄паран̣н̣а̄дикам̣ йам̣ кин̃чи каппийаваттхум̣, дутийена ман̣и сан̇кхо сила̄ пава̄л̣ам̣ лохитан̇ко маса̄рагаллам̣ саттадхан̃н̃а̄ни да̄сида̄сакхеттаваттхупуппха̄ра̄мапхала̄ра̄ма̄дайоти идам̣ дуккат̣аваттхум̣ сан̇ган̣ха̄ти. ваттха̄дикаппийаваттхум̣, мутта̄дидуккат̣аваттхун̃ча итарам̣ ан̃н̃ам̣ арӯпийам̣ на̄ма̄ти аттхо.
118. етта̄вата̄ ¶ рӯпийасам̣воха̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни каппийабхан̣д̣е кайавиккайам̣ дассетума̄ха ‘‘има’’нтиа̄ди. таттха ¶ ‘‘имам̣ гахетва̄ имам̣ дехи, имам̣ кара, имам̣ а̄найа̄’’ти ва̄ ‘‘имам̣ бхутва̄ имам̣ дехи, имам̣ кара, имам̣ а̄найа̄’’ти ва̄ ‘‘имам̣ деми, имам̣ дехи, имам̣ кара, имам̣ а̄найа̄’’ти ва̄ кайавиккайе сама̄панне ниссаггӣти йоджана̄. таттха иманти тан̣д̣ула̄дим̣. бхутва̄ти одана̄дим̣ бхун̃джитва̄. имам̣ дехӣти етам̣ ваттха̄дикам̣ дехи. имам̣ кара̄ти етам̣ раджанапачана̄дим̣ карохи. имам̣ а̄найа̄ти етам̣ раджанакат̣т̣ха̄дим̣ а̄нехи. имам̣ демӣти етам̣ ваттха̄дикам̣ тава деми. сама̄паннети кате. тасма̄ каппийам̣ бхан̣д̣ам̣ париваттентена ан̃н̃а̄такехи саддхим̣ ‘‘имам̣ дехӣ’’ти вадато вин̃н̃атти, ‘‘имам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти вадато саддха̄деййавинипа̄танам̣, ‘‘имина̄ имам̣ дехӣ’’ти вадато кайавиккайанти вутта̄ тиссо а̄паттийо. ма̄та̄питӯхи пана саддхим̣ кайавиккайаматтам̣ мочентена париваттетаббам̣. айан̃хи кайавиккайо т̣хапетва̄ пан̃часахадхаммике авасесехи гихипаббаджитехи на ват̣т̣ати. саче пана навакамма̄ни ка̄рети, ат̣т̣хакатха̄пама̄н̣ена па̄читтийаматтам̣ десетаббам̣.
119-120. ида̄ни парин̣а̄манавасена а̄паттибхедам̣ дассетум̣ ‘‘аттано’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха̄йам̣ пин̣д̣аттхо – сан̇гхасса натам̣ ла̄бхам̣ аттано парин̣а̄меййа, ниссагги. ан̃н̃ато пуггаласса парин̣а̄меййа, па̄читти. ан̃н̃асса сан̇гхасса ва̄ четийасса ва̄ парин̣а̄меййа, дуккат̣ам̣. ан̃н̃асса пуггаласса ва̄ четийасса ва̄ натам̣ ла̄бхам̣ аттано ва̄ сан̇гхасса ва̄ ан̃н̃апуггаласса ва̄ ан̃н̃ачетийасса ва̄ парин̣а̄меййа, дуккат̣анти йоджана̄. таттха натанти ка̄йена ва̄ вачаса̄ ва̄ ниннам̣ катам̣. ла̄бханти лабхитаббам̣ чӣвара̄ди. ан̃н̃ато ан̃н̃асмим̣ пуггале ва̄ четийе ва̄, четийе пана дуккат̣ам̣. ан̃н̃асса̄ти четийа̄дино антамасо сунакхасса. ан̃н̃ато ва̄ти четийа̄димхи ва̄. сан̇гхасса̄ти пана идам̣ ка̄каккхигол̣акан̃а̄йена ‘‘натам̣ парин̣а̄меййа̄’’ти убхайаттха париваттати. ниссат̣т̣хам̣ сакасан̃н̃а̄йа на ¶ дадеййа ва̄, дуккат̣анти самбандхо. ан̃н̃атха̄ ан̃н̃ена пака̄рена, тхеййасан̃н̃а̄йа на дадеййа чети вуттам̣ хоти. итаранти ваттхувасена ан̃н̃ам̣ па̄ра̄джикам̣ тхуллаччайам̣ дуккат̣ан̃ча хотӣти аттхо.
ниссаггийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
12. па̄читтийаниддесаван̣н̣ана̄
121. муса̄ ¶ …пе… харан̣ети нимиттаттхе бхуммавачанам̣, тасса ‘‘па̄читти вутта̄’’ти имина̄ самбандхо. евам̣ саббаттха. муса̄ва̄дети нипа̄тена саддхим̣ таппурисо. пуббепи джа̄нитва̄ вачанаккхан̣епи джа̄нантасса муса̄бхан̣ананимиттанти аттхо. бхан̣анан̃ча на̄ма идха абхӯтасса ва̄ бхӯтатам̣, бхӯтасса ва̄ абхӯтатам̣ катва̄ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ вин̃н̃а̄панаппайого. па̄ра̄джикасан̇гха̄дисеса̄ча̄равипаттийо амӯлика̄йа чодентасса йатха̄ккамам̣ сан̇гха̄дисесапа̄читтийадуккат̣а̄ни. анупадха̄ретва̄ сахаса̄ бхан̣антасса, ‘‘ан̃н̃ам̣ бхан̣исса̄мӣ’’ти ан̃н̃ам̣ бхан̣антасса йасса бхан̣ати, со на сун̣а̄ти, тасса ча ана̄патти.
омасати амана̄пата̄йа кан̣н̣есу виджджхати вийа етена, омасати ва̄ти омасо, со ча̄йам̣ ва̄доча, тасмим̣. дӣгхо пана га̄тха̄бандхавасена. евам̣ саббаттха. хӣнуккат̣т̣хесу ча джа̄тина̄маготтавайакаммасиппаа̄ба̄дхалин̇гакилесаа̄паттиаккосасан̇кха̄тесу дасасу бхӯтена ва̄ абхӯтена ва̄ ‘‘кхаттийоси, чан̣д̣а̄лосӣ’’тиа̄дина̄ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ анан̃н̃а̄падесена бхиккхуно кхум̣сетука̄мата̄йа аккосавачанети аттхо. ‘‘санти идхекачче чан̣д̣а̄ла̄’’тиа̄дина̄ ан̃н̃а̄падесена ва̄ ‘‘чороси, вика̄рӣси, ма̄тугха̄такосӣ’’тиа̄дӣхи па̄л̣имуттападехи ва̄ бхиккхусса, йатха̄ ва̄ ¶ татха̄ ва̄ анупасампаннам̣, параммукха̄ пана саббампи аккосантасса дуккат̣ам̣. кевалам̣ давакамйата̄йа вадато пана саббаттха дуббха̄ситам̣.
песун̃н̃ахаран̣ети писун̣асса бха̄во песун̃н̃ам̣. аттано пийакамйата̄йа ва̄ парасса паресу бхеда̄дхиппа̄йена ва̄ джа̄тиа̄дӣхи омасантасса бхиккхуно вачанам̣ сутва̄ бхиккхусса тасса песун̃н̃асса харан̣е. анупасампаннасса харан̣е дуккат̣ам̣. падам̣ падам̣ падасо, виччха̄йам̣ со, кот̣т̣ха̄сена кот̣т̣ха̄сена̄ти аттхо. сан̇гӣтиттайа̄рул̣хо типит̣акадхаммо, ана̄рул̣хо ча ра̄джова̄да̄дико дхаммо на̄ма, тена саха падасоти нипа̄тасса татийа̄таппурисо. падасодхаммети екаккхара̄дина̄ кот̣т̣ха̄сена кот̣т̣ха̄сена анупасампаннена саддхим̣ йатха̄вуттадхаммабхан̣анети аттхо. падасодхаммабхан̣анан̃хи падасодхамма-саддена упача̄рена вуттам̣. анупасампаннена саддхим̣ екато уддесаггахан̣е саджджха̄йакаран̣е, там̣сантике уддесаггахан̣а̄дике ча тена саддхим̣ екато йебхуййена пагун̣ам̣ гантхам̣ бхан̣антасса оса̄рентасса кхалитат̣т̣ха̄не ‘‘евам̣ бхан̣а̄хӣ’’ти екато бхан̣антассапи ана̄патти.
антамасо ¶ ваттха̄дина̄ йена кеначи саббаччханнам̣ чхаданам̣ ана̄хачча дийад̣д̣хахаттхуббедхена̄пи саббапариччхиннам̣ йебхуййеначханнам̣ йебхуййенапариччхиннан̃ча сена̄санам̣ ага̄ранти адхиппетам̣. татрат̣т̣хо пана бхиккхум̣ т̣хапетва̄ антамасо па̄ра̄джикаваттхубхӯто тираччха̄нагатопи антамасо тадахуджа̄та̄ иттхӣпи упача̄рато ага̄ра-саддена вуччати. саха ага̄рена̄ти са̄га̄ро, бхиккху. упача̄ренева ча пана анупасампаннена, ма̄туга̄мена ча саха сеййакаппанам̣ са̄га̄рабха̄во на̄ма̄ти гахетаббам̣. сан̇гхасамматам̣ сена̄санапан̃н̃а̄пака̄дибхедам̣ упасампаннам̣ айасака̄ма̄ хутва̄ бхиккхӯхи йена ча уджджха̄пенти аваджа̄на̄пенти аван̃н̃а̄йа олока̄пенти, ла̄макато ¶ ва̄ чинта̄пенти, там̣ вачанам̣ уджджха̄панакам̣. йена кхӣйанти саббаттха тасса аван̣н̣ам̣ пака̄сенти, там̣ кхӣйанам̣.
122. таланти хаттхаталамадхиппетам̣. таггахан̣ена пана ка̄йова талам̣. саттӣти ка̄йаппат̣ибаддха̄ сатти а̄вудхависесо, упалаккхан̣атта̄ пана саббампи ка̄йаппат̣ибаддхам̣ сатти. талан̃ча сатти ча таласатти. идха пана копена бхиккхусса таласаттиуггиран̣ам̣ таласатти. саче пана вираддхо паха̄рам̣ дети, на пахаритука̄мата̄йа диннатта̄ дуккат̣ам̣, пахаритука̄мата̄йа па̄читтийам̣, анупасампанне дуккат̣ам̣, моккха̄дхиппа̄йасса ана̄патти.
пан̃н̃аттена вадато упасампаннасса ва̄ тена вуччама̄надхаммасса ва̄ ана̄даракаран̣ам̣ ана̄даро. анупасампаннасса тена вуччама̄насса ва̄ упасампаннена, парена ва̄ апан̃н̃аттена ва̄ вуччама̄насса ана̄даре дуккат̣ам̣.
‘‘ӯнавассо твам̣ ман̃н̃е’’тиа̄дина̄ бхиккхуно куккуччасса уппа̄данам̣ анупасампаннасса дуккат̣ам̣.
ана̄пуччха̄ га̄маппавесанети пакативачанена пуччхитуманурӯпам̣ антоупача̄расӣма̄йа дассанӯпача̄ре бхиккхум̣ дисва̄ ‘‘вика̄ле га̄маппавесанам̣ а̄пуччха̄мӣ’’ти ана̄пуччхитва̄ вика̄ле га̄маппавесане. дӣгхо пана сандхивасена. а̄пада̄су ана̄патти.
парампарабходжанети паро ча паро ча парампара̄ ма-ка̄ро сандхивасена, тасма̄ парампара̄ уппаттависайаапа̄да̄навачанам̣, парато парато ладдха̄ бхун̃джанети аттхо. айаметтха адхиппа̄йо – пан̃чахи ¶ бходжанехи на̄мам̣ гахетва̄ нимантитасса йена йена пат̣хамам̣ нимантито, тасса тасса бходжанато уппат̣ипа̄т̣ийа̄, ‘‘майхам̣ бхаттапачча̄сам̣ туйхам̣ даммӣ’’ти ва̄ ‘‘викаппемӣ’’ти ¶ ва̄ а̄дина̄ саммукха̄ ва̄ параммукха̄ ва̄ авикаппетва̄ ва̄ ан̃н̃ато ан̃н̃ато пан̃чабходжана̄дӣни ладдха̄ бхун̃джама̄нети. гила̄начӣварада̄начӣварака̄расамайе ана̄патти.
123. сеййам̣ сена̄сана̄ни ва̄ ануддхаритва̄ гаманети самбандхо. ва̄-саддо самуччайе. таттха ‘‘бхиси чимилика̄ уттараттхаран̣ам̣ бхӯматтхаран̣ам̣ тат̣т̣ика̄ чаммаккхан̣д̣о нисӣданам̣ паччаттхаран̣ам̣ тин̣асантха̄ро пан̣н̣асантха̄ро’’ти (па̄чи. 116) вутта̄су дасасу сеййа̄су екампи аттано вассаггане гахетва̄ сан̇гхике саббаппат̣иччханне гутте сена̄сане сантхаритва̄ ва̄ сантхара̄петва̄ ва̄ йатха̄ т̣хапитам̣ упачика̄дӣхи на кхаджджати, татха̄ т̣хапанавасена ануддхаритва̄ париккхиттасса а̄ра̄масса париккхепам̣, апариккхиттасса упача̄рам̣ атиккамитва̄ гамане ча, татха̄ ман̃чапӣт̣хатисикоччхасан̇кха̄та̄ни сена̄сана̄ни вассака̄ле аджджхока̄се сантхаритва̄ ва̄ сантхара̄петва̄ ва̄ анупасампаннена ануддхаритва̄ тха̄мамаджджхимасса пурисасса лед̣д̣упа̄там̣ атиккамитва̄ гамане ча̄ти аттхо. йатха̄вуттато пана ан̃н̃аттха дуккат̣ам̣.
иттхийа̄ аддха̄нагаманети ‘‘гаччха̄ма бхагини, гаччха̄ма аййа̄’’ти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сам̣видахитва̄ ‘‘аджджа ва̄ све ва̄’’тиа̄дина̄ нийамитака̄лависан̇кетам̣ акатва̄пи два̄рависан̇кетам̣ маггависан̇кетам̣ катва̄пи иттхийа̄ саддхим̣ аддха̄намаггагаманети аттхо.
екека̄йа нисӣданети екена ека̄ти екека̄, тасса̄ нисаджджа̄йа̄ти аттхо. екена саха екисса̄ нисаджджам̣ вина̄ ека̄йа саха екасса нисаджджам̣ на̄ма наттхӣти ека̄йа саха екасса нисаджджа̄йам̣ сати нисиннасса бхиккхуно па̄читтийанти адхиппа̄йо. ‘‘ека̄йеканисӣдане’’ти ва̄ па̄т̣хо.
124. рӯпа̄дӣнам̣ ¶ упасам̣ха̄рена, бхайа̄накакатха̄катханена ва̄ упасампаннасса бхим̣са̄пане. анупасампаннасса дуккат̣ам̣.
а̄кот̣ане ¶ упасампаннасса антамасо уппалапаттена̄пи паха̄рада̄не. анупасампаннасса антамасо тираччха̄нагатассапи дуккат̣ам̣. моккха̄дхиппа̄йасса ана̄патти.
сан̇гхамаджджхе винайадхарена ануйун̃джийама̄насса пуччхитато ан̃н̃асса ва̄до ан̃н̃ена ан̃н̃ам̣ пат̣ичаран̣ам̣ ан̃н̃ава̄до. татхева пуччхийама̄насса акатхетука̄мата̄йа вихесанам̣ тун̣хӣбха̄во вихеса̄. ан̃н̃ава̄дакасса вихесакасса ча н̃аттидутийакаммена ан̃н̃ава̄дакавихесакакамме кате пуна ан̃н̃ава̄де вихеса̄йа па̄читтийам̣. ана̄ропите пана камме дуккат̣ам̣. кин̃чи вӣтиккамам̣ дисва̄ ‘‘а̄вусо, идам̣ на̄ма тайа̄ ката’’нти вутте там̣ на катхетука̄мо тун̣хӣбхӯто сан̇гхам̣ вихесетӣти вихесако. ана̄ча̄рам̣ а̄чаритва̄ сан̇гхамаджджхе а̄паттийа̄, ваттхуна̄ ва̄ ануйун̃джийама̄не там̣ акатхетука̄мо ‘‘ко а̄панно, кисмим̣ а̄панно’’тиа̄дина̄ найена ан̃н̃ехи вачанехи там̣ вачанам̣ пат̣иччха̄денто йо ан̃н̃ам̣ вадати, айам̣ ан̃н̃ава̄дако на̄ма.
дут̣т̣хуллам̣ на̄ма па̄ра̄джикасан̇гха̄дисеса̄, идха пана сан̇гха̄дисесова. пака̄со ча чха̄до ча пака̄сачха̄до, дут̣т̣хулласса пака̄сачха̄доти таппурисо. абхин̣ха̄паттикасса бхиккхуно а̄йатим̣ сам̣вараттха̄йа а̄паттипарийантам̣ кулапарийантан̃ча катва̄ ва̄ акатва̄ ва̄ тиккхаттум̣ апалокетва̄ ка̄таббам̣. бхиккхусаммутим̣ т̣хапетва̄ анупасампаннасса ‘‘айам̣ асучим̣ мочетва̄ сан̇гха̄дисесам̣ а̄панно’’тиа̄дина̄ найена ваттхуна̄ саддхим̣ а̄паттим̣ гхат̣етва̄ тасса дут̣т̣хулласса пака̄сане а̄рочане ча, тассева йена кеначи упа̄йена н̃атва̄ чха̄дане ча, адут̣т̣хулла̄рочане чха̄дане ¶ ча, анупасампаннасса пана пуримапан̃чамасиккха̄паде итара̄ дут̣т̣хуллепи дуккат̣ам̣.
ха̄содакети еттха ха̄се удакети падавибха̄го ведитаббо. йена кеначи сарӣра̄вайавена хаса̄дхиппа̄йасса упакаччхака̄дӣсу ха̄се пхусане. ха̄санимиттан̃хи пхусанам̣ ха̄со. анупасампанне дуккат̣ам̣. удаке ха̄сети упаригоппхаке удаке хаса̄дхиппа̄йасса уммуджджананимуджджанена кӣл̣а̄йа. кӣл̣а̄ хи идха ха̄соти вутто. на̄ва̄йа кӣл̣ато, хаттха̄дина̄ кат̣т̣ха̄дина̄ ва̄ удакам̣ ханато антамасо бха̄джанагатакан̃джика̄дӣнипи кхипанакӣл̣а̄йа кӣл̣ато дуккат̣ам̣. ахаса̄дхиппа̄йасса ана̄патти.
ниччхубхане виха̄ра̄ти сан̇гхикавиха̄рато бхиккхуно никкад̣д̣хананиккад̣д̣ха̄пане. еттха ча екаппайоге ¶ ека̄, на̄на̄пайоге два̄раган̣ана̄йа а̄паттийо. пуггаликаниккад̣д̣хане, тасса париккха̄раниккад̣д̣хане, анупасампаннасса пана тасса париккха̄расса ва̄ никкад̣д̣хане дуккат̣ам̣. на самма̄ваттанта̄нам̣ антева̄сикасаддхивиха̄рика̄нам̣ ва̄ никкад̣д̣хане, аттано висса̄сикасса виха̄ра̄ никкад̣д̣хане, бхан̣д̣анака̄ракасса пана сакаласан̇гха̄ра̄мато никкад̣д̣хане ана̄патти.
анупакхаджджа сайанети ‘‘вуд̣д̣хо, гила̄но, сан̇гхена динно’’ти джа̄нитва̄ ман̃чапӣт̣ха̄нам̣ ва̄ тасса бхиккхуно пависантасса ва̄ никкхамантасса ва̄ упача̄рам̣ анупакхаджджа анупависитва̄ сан̇гхике виха̄ре ‘‘йасса самба̄дхо бхависсати, со паккамиссатӣ’’ти адхиппа̄йена нисӣдананисаджджанавасена сайане. пуггалике дуккат̣ам̣.
еттха ча па̄читтӣти уддиситва̄ ка̄ничи пасиддха̄ни дассита̄ни. авутта̄ни пана та̄диса̄ни имина̄ва са̄ман̃н̃авачанена сан̇гахетва̄ ¶ ведитабба̄ни. катхам̣? ачелака̄диан̃н̃атиттхийа̄нам̣ йасса кассачи а̄мисасса сахаттха̄ да̄не ча, саппинаванӣтателамадхупха̄н̣итамаччхамам̣сакхӣрададхисан̇кха̄та̄нам̣ пан̣ӣтабходжана̄нам̣ аттано аттха̄йа вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джане, ра̄гапарийут̣т̣хитаиттхипурисасса йогге куле анупависитва̄ нисаджджанакаппане, пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарена нимантито тасмим̣ бхутте ва̄ абхутте ва̄ сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччхитва̄ пуребхаттам̣ паччха̄бхаттам̣ ва̄ йасмим̣ куле нимантито, тато гила̄начӣварада̄нака̄расамайам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃асмим̣ ан̃н̃акулаппавесане, т̣хапетва̄ екадивасам̣ ан̃н̃асмим̣ дине а̄васатхапин̣д̣асса агила̄нена хутва̄ бхун̃джане, раттипариччхедам̣ ва̄ бхесаджджапариччхедам̣ ва̄ катва̄ пава̄ритато уттари ан̃н̃атра пуна пава̄ран̣а̄йа ан̃н̃атра ниччаппава̄ран̣а̄йа вин̃н̃а̄пане, ан̃н̃атра татха̄рӯпапаччайа̄ га̄мато никкхантасена̄дассана̄йа гамане, паччайенапи гантва̄ тираттато уттари сена̄йа ва̄се, тасса ча васантасса йуддхат̣т̣ха̄набалаган̣ат̣т̣ха̄насена̄нивесаанӣкадассанаттхам̣ гамане, пит̣т̣ха̄дӣхи катамаджджасан̇кха̄тасура̄йа, пуппха̄дӣхи катаа̄савасан̇кха̄тамерайасса ча па̄не, падӣпуджджалапаттапачана̄дика̄ран̣ам̣ вина̄ висиббитука̄мата̄йа агила̄насса аггино джа̄ланаджа̄ла̄пане, каппабиндум̣ ана̄да̄йа навачӣварапарибхоге, са̄мам̣ чӣварам̣ викаппетва̄ апаччуддха̄йа парибхоге, бхиккхусантакапатта̄дино антамасо хаса̄дхиппа̄йенапи апанидха̄не апанидха̄пане, сан̃чичча тираччха̄нагатасса джӣвитаворопане, сан̃чичча йатха̄дхаммам̣ нихата̄дхикаран̣асса пунакамма̄йа уккот̣ане, сан̃чичча тхеййасаттхена саддхим̣ сам̣видха̄йа екаддха̄нагамане, бхиккхӯхи сиккха̄падехи вуччама̄насса ан̃н̃ам̣ авича̄ретва̄ ¶ ‘‘на таттха сиккхисса̄мӣ’’ти бхан̣ане, сиккха̄падавиван̣н̣ане, имесам̣ ‘‘сутва̄ орамисса̄мӣ’’ти адхиппа̄йам̣ вина̄ вива̄да̄панна̄нам̣ упассутит̣т̣ха̄не, дхаммика̄нам̣ камма̄нам̣ чхандам̣ датва̄ паччха̄ кхӣйанадхамма̄паджджане, сан̇гхе виниччхайе ваттама̄не чхандам̣ адатва̄ ¶ паккамане, самаггена сан̇гхена чӣварам̣ датва̄ паччха̄ кхӣйанадхамма̄паджджане, ан̃н̃атра аджджха̄ра̄ма̄ аджджха̄васатха̄ ва̄ ратанасса ва̄ ратанасамматасса ва̄ угган̣ханауггаха̄пане па̄читтийанти.
па̄читтийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
13. саман̣акаппаниддесаван̣н̣ана̄
125. саман̣акаппа̄ти саман̣авоха̄ра̄. бхаванти, ахесунти ва̄ бхӯта̄, ваттама̄не, бхӯте ва̄ таппаччайо. вирул̣хамӯла̄дибха̄вам̣ а̄паджджитва̄ вад̣д̣хама̄нака̄нам̣, вад̣д̣хитва̄ махантабха̄вам̣ патта̄нан̃ча руккхалата̄дисан̇кха̄та̄нам̣ бхӯта̄нам̣ га̄мо, бхӯта̄ ева ва̄ га̄мо самӯхо бхӯтага̄мо. тасса сама̄рамбхо чхеданапха̄лана̄ди, тасмим̣. нимиттаттхе четам̣ бхуммам̣, там̣хету па̄читтийам̣ хотӣти аттхо. катакаппийам̣ саман̣акаппийам̣ бхавети самбандхо. таттха катам̣ каппийам̣ йасса̄ти бахуббӣхи. кена̄ти а̄ха ‘‘накхена̄’’тиа̄ди.
126. ида̄ни йасса сама̄рамбхо, там̣ бхӯтага̄мам̣ вибхаджитва̄ дассетум̣ ‘‘са мӯла̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. соти бхӯтага̄мо. бхавитум̣ уппаджджитум̣ пайоджетӣти ка̄ританта̄ таппаччайо, пабха̄вито уппа̄дитоти аттхо. атха ва̄ пабхаванам̣ пабхаво, уппатти, сова пабхаво, пабха̄вам̣ каротӣти на̄мадха̄туто каттари таппаччайо, пабха̄вито уппанноти аттхо. мӯлан̃ча кхандхо ча бӣджан̃ча агган̃ча пхал̣у ча мӯла…пе… пхал̣ӯни. пхал̣у на̄ма паббам̣. та̄нийева бӣджа̄ни, техи пабха̄вито уппа̄дито, атха ва̄ техи авадхибхӯтехи, ка̄ран̣абхӯтехи ва̄ пабха̄вито уппанноти камена викаппадвайе сама̄садвайам̣ ведитаббам̣. таттха мӯлабӣджам̣ на̄ма халиддисин̇гивера̄ди.
кхандхабӣджам̣ ¶ на̄ма ассаттханигродха̄ди. бӣджабӣджам̣ на̄ма пуббан̣н̣а̄паран̣н̣а̄ди. аггабӣджам̣ на̄ма ¶ хиривера̄ди. пхал̣убӣджам̣ на̄ма уччхунал̣а̄ди. таттха мӯлабӣджа̄дӣни пан̃ча бӣджага̄мо. танниббатто руккхалата̄ди бхӯтага̄мо.
ида̄ни тесу бӣджага̄масама̄рамбхе дуккат̣ам̣ дассети апараддхена. бхӯтага̄мавийоджитам̣ бӣджам̣ а̄рамбхе дуккат̣анти самбандхо. бхӯтага̄мато вийоджитанти таппурисо. бӣджанти бхӯмийам̣ ропитамаропитампи ниггатавидаттхиматтапаттават̣т̣ипи мӯлабӣджа̄ни. ‘‘а̄рамбхе’’ти китакапаччайасса йоге авутте каммани чхат̣т̣хуппаттийам̣ викаппена убхайаттха дутийа̄. а̄рамбхети сама̄рамбхе. тасма̄ ‘‘имам̣ пуппхам̣ пхалам̣ ва̄ джа̄на, имам̣ каппийам̣ карохӣ’’тиа̄дина̄ каппийавачанена бхӯтага̄мато вийоджитам̣ бӣджаджа̄там̣ бӣджага̄мапаримочанаттхам̣ пуна каппийам̣ ка̄ра̄петва̄ парибхун̃джибхаббам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахи саман̣акаппехи пхалам̣ парибхун̃джитум̣ аггипариджитам̣ саттхапариджитам̣ накхапариджитам̣ абӣджам̣ ниббаттабӣджан̃н̃ева пан̃чама’’нти (чӯл̣ава. 250) вуттесу пан̃часу накхапариджита̄дӣни тӣн̣и дассита̄ни.
127. ида̄ни авасит̣т̣ха̄ни две дассетум̣ ‘‘ниббаттабӣджа’’нтиа̄дикам̣ пат̣хамаддхам̣ а̄ха. таттха ниббаттабӣджанти ниббаттанийанти ниббаттам̣, нипубба вату ваттанетимасма̄ таппаччайо, ниббаттам̣ бӣджам̣ йасса там̣ ниббаттабӣджам̣, бӣджам̣ ниббаттетва̄ висум̣ катва̄ парибхун̃джитаббам̣ амбапанаса̄ди. нобӣджам̣ на̄ма тарун̣амбапхала̄ди. ида̄ни бӣджага̄мабхӯтага̄месу каппийакаран̣аппака̄ра̄дивисесам̣ дассенто ‘‘кат̣а̄ха̄’’тиа̄дима̄ха. таттха кат̣а̄хена баддхам̣ бӣджам̣ йесанти ба̄хираттхо.
128. бха̄джане бхӯмийампи ва̄ ека̄баддхесу бӣджесу екасмин̃ча каппийе катети йоджана̄. бӣджесӯти бӣджага̄мабхӯтага̄месу ¶ . бхӯтага̄мопи хи идха ‘‘бӣджа’’нти рул̣хӣвасена вуччати.
129. никкхиттети т̣хапите. каппийам̣ пуна кареййа̄ти джа̄тамӯлапан̣н̣абха̄вато бхӯтага̄матта̄ бхӯтага̄мато паримочитам̣ бӣджага̄мапаримочанаттхам̣ пуна каппийам̣ ка̄реййа̄ти аттхо. тена̄ха ‘‘бхӯтага̄мо хи со тада̄’’ти. хи-саддо хетумхи. тада̄ти мӯле ча пан̣н̣е ча джа̄така̄ле саче мӯламаттам̣ сан̃джа̄йати, упарибха̄ге саче ан̇куро джа̄йати, хет̣т̣ха̄бха̄ге чхиндитум̣ ват̣т̣ати. мӯламаттесу ва̄ ¶ пана пан̣н̣аматтесу ва̄ ниггатесу сачепи ратанаппама̄н̣а̄пи са̄кха̄ никкхаманти, бӣджага̄масан̇гахита̄ хонти.
130. удакасамбхаво сева̄ло ча четийа̄дӣсу сева̄ло ча бхӯтага̄мова̄ти самбандхо. а̄ди-саддена па̄ка̄ра̄диггахан̣ам̣. йади две тӣн̣и пан̣н̣а̄ни на джа̄йанти, аггабӣджасан̇гахам̣ гаччхати. суккхо пана саммаджджитаббо. мӯлапан̣н̣е виниггате бӣджопи бхӯтага̄мова̄ти самбандхо. пан̣н̣ети имина̄ ан̇кураматтам̣ пат̣иккхипати.
131. гхат̣а̄дипит̣т̣хе сева̄ло ча ахичхаттакамакул̣ан̃ча дуккат̣ассева ваттхӯнӣти самбандхо. пит̣т̣хети имина̄ анто аббоха̄рикоти дассети. пхулланти пхуллитам̣ ахичхаттакам̣. абйаваха̄риканти а̄паттивоха̄райоггам̣ на хотӣти аттхо.
132. алларуккхе ла̄кха̄ниййа̄сачхатта̄ни викопийа ган̣хато таттха аккхарам̣ чхиндато ва̄пи па̄читтӣти самбандхо. таттха̄ти алларуккхе. ‘‘викопайа’’нти поттхакесу па̄т̣хо диссати, со апа̄т̣хо пат̣хамантата̄йа ка̄ран̣а̄бха̄вато. ‘‘викопийа̄’’ти пана па̄т̣хо гахетаббо. викопийа̄ти ¶ имина̄ авикопетва̄ гахан̣е ана̄паттӣти дӣпети.
133. да̄румаккат̣ака̄дина̄ти а̄н̣им̣ кот̣т̣етва̄ да̄руйантам̣ катва̄ таттха кан̣т̣акам̣ оламбенти, етам̣ да̄румаккат̣акам̣ на̄ма. а̄ди-саддена кан̣т̣акабандхана̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. тин̣а̄дим̣ чхиндитум̣, ган̣т̣хикам̣ ка̄тун̃ча на каппатӣти йоджана̄. чхиндитунти чхинданам̣.
134. бхӯтага̄мам̣ ва̄ти бхӯтага̄мам̣ ва̄. бӣджам̣ ва̄ти бӣджага̄мам̣ ва̄. ‘‘чхинда ва̄’’тиа̄дина̄ саббаттха ва̄-саддо йоджетаббо. пача ва̄ти пачанам̣ карохӣти ва̄. ‘‘пат̣а’’ ити ва̄ па̄т̣хо, тасса уппа̄дехӣти аттхо. ‘‘имам̣ руккхам̣ чхинда̄хӣ’’тиа̄дина̄ пана аватва̄ ‘‘руккхам̣ чхинда̄’’тиа̄дина̄ анийаметва̄ ваттум̣ ват̣т̣ати.
135. иманти ¶ етам̣ руккха̄дим̣. имам̣ содхехӣти еттха ити-саддам̣ катва̄ аттхо ваттабботи.
саман̣акаппаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
14. бхӯминиддесаван̣н̣ана̄
136. йа̄су вуттхам̣ паккан̃ча каппати, та̄ каппийа̄ бхӯмийо саммути ча саммутикут̣и ча…пе… гахапати ча гахапатикут̣и ча̄ти има̄ чатассо хонтӣти йоджетва̄ аттхо ведитаббо. таттха бхесаджджаккхандхаке (маха̄ва. 295) вутта̄йа уттидутийакаммава̄ча̄йа, апалоканакаммавасена ва̄ са̄ветва̄ самма̄ уттисампаннам̣ карӣйатӣти саммути, тхамбха̄нам̣ бхиттипа̄да̄нам̣ ва̄ уггаманам̣ уддхам̣ катва̄ т̣хапанам̣, ‘‘каппийакут̣им̣ карома̄’’ти ва̄ча̄йа са̄ванан̃ча ¶ антам̣ йасса̄ са̄ усса̄вананта̄. татха̄ ча вуттам̣ ‘‘тхамбхаппатит̣т̣ха̄нан̃ча вачанапарийоса̄нан̃ча самака̄лам̣ ват̣т̣атӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 295). ниса̄данам̣ пависанам̣ саннивесанам̣ ниса̄до, гуннам̣ вийа ниса̄до етисса̄ти гониса̄ди. бхиккхум̣ т̣хапетва̄ сесасахадхаммика̄ саббе ча деваманусса̄ идха гахапатӣти са̄ман̃н̃ена адхиппета̄. еттха пана гахапатисамбандхинӣ кут̣и дӣгхена гахапатӣ.
‘‘йам̣ пана акаппийабхӯмийам̣ сахасеййаппахонаке гехе вуттха’’нти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 295) ат̣т̣хакатха̄вачанато йам̣ сан̇гхо а̄кан̇кхати виха̄рам̣ ва̄ ад̣д̣хайогам̣ ва̄ па̄са̄дам̣ ва̄ хаммийам̣ ва̄ гухам̣ ва̄ лен̣а̄дим̣ ва̄, тесампи са̄ман̃н̃авачанам̣ вин̃н̃а̄йатӣти там̣там̣лаккхан̣аппатта̄ сахасеййаппахонака̄ лен̣а̄дайо чатӯсвева кут̣ӣсу антогадха̄ти ведитаббам̣. има̄су чатӯсу сахасеййаппахонаке падесе йам̣ сан̇гхикам̣ пуггаликам̣ ва̄ бхиккхусантакам̣ екараттампи антовуттхам̣ анупасампаннена паккан̃ча йа̄вака̄ликам̣ йа̄мака̄ликан̃ча антовуттхаантопаккасан̇кхам̣ на гаччхати, ко пана ва̄до итарадвайе. там̣ пана акаппийабхӯмийампи вуттхам̣ паккан̃ча ват̣т̣ати. тена вуттам̣ ‘‘йа̄су вуттхам̣ паккан̃ча каппатӣ’’ти.
137. ва̄саттха̄йа кате сан̇гхике ва̄ екасантаке ва̄ сахасеййаппахонаке гехе каппийа̄кут̣и ¶ ладдхабба̄ти самбандхо. таттха ва̄саттха̄йа̄ти имина̄ ава̄саттха̄йа катам̣ ниваттети. екасантакети екасса бхиккхуно сантаке. каппийа̄кут̣ӣти бха̄ваппадха̄нойам̣ ниддесо, на хи гехе гехам̣ ладдхум̣ йуджджатӣти каппийакут̣ита̄ти аттхо. дӣгхо пана га̄тха̄васена, каппийа̄ кут̣ита̄ти ва̄ висесанавасена дат̣т̣хаббам̣. сахасеййаппахонакети еттха сахасеййаппахонакам̣ ¶ ва̄са̄га̄ралаккхан̣е вутталаккхан̣ам̣ сена̄санам̣.
138. ида̄ни та̄ кут̣ийо камена дассетва̄ таттха пат̣ипаджджитаббавидхим̣, та̄сам̣ саббатха̄пагаман̃ча дассетум̣ ‘‘гехе’’тиа̄дима̄ха. таттха ‘‘каппийакут̣им̣ карома, каппийакут̣им̣ карома̄’’ти евамӣрайанти самбандхо. ит̣т̣хака̄ ча тхамбха̄ ча ‘‘ит̣т̣хака̄тхамбха̄’’ти ваттаббе рассо. ит̣т̣хакатхамбха̄ а̄ди йасса бхиттипа̄са̄дасса̄ти бахуббӣхи. паччха̄ пат̣хамасаддена каммадха̄райо. ‘‘т̣хапеййа че, са̄ усса̄ванантика̄’’ти евам̣ че-са̄-садде йоджетва̄ аттхо ведитаббо.
139. сакало апариккхитто а̄ра̄мопи ва̄ти самбандхо. сена̄санам̣ париккхиттам̣ ва̄ хоту, апариккхиттам̣ ва̄, на там̣ пама̄н̣ам̣.
140. ан̃н̃ехи каппийакут̣ийа̄ аттха̄йа динно ва̄ тесам̣ сантако ва̄ти йоджана̄.
141. авиродхабха̄вена каппанӣйа̄ каппа̄, каппа са̄маттхийамиччетасма̄ иттхийам̣ а̄паччайе рӯпам̣, на каппа̄ акаппа̄, акаппа̄ ча са̄ кут̣и чети акаппакут̣и, та̄йа. саппиа̄дӣти имина̄ сатта̄хака̄ликам̣ йа̄ваджӣвикан̃ча гахитам̣.
142. техева̄ти акаппакут̣ийам̣ вуттхасаппиа̄дӣхи ева саддхим̣ сатта̄хака̄ликасам̣сат̣т̣хата̄йа ‘‘сатта̄хам̣ каппате’’ти вуттам̣. са̄мисети а̄мисасан̇кха̄тена пуримадвайена сахите. са̄мапа̄ката̄ти са̄мам̣ аттана̄ па̄ко етасса̄ти са̄мапа̄кам̣, сатта̄хака̄ликена саха паккам̣ са̄мисам̣ йа̄ваджӣвикам̣, тасса бха̄во са̄мапа̄ката̄. сайам̣ паккам̣ там̣ аттана̄ сам̣сат̣т̣хата̄йа тампи а̄мисам̣ са̄мапа̄кагатикам̣ каротӣти тасса са̄мапа̄ката̄ хотӣти адхиппа̄йо.
143. адхит̣т̣хита̄ти ¶ патит̣т̣хита̄. ева-саддо тит̣т̣хатисаддасса анте дат̣т̣хаббо.
144. саббесӯти ¶ тхамбха̄дӣсу сакалесу. джахитам̣ ваттху кут̣ибхӯми йасса̄ джахитаваттхука̄. париккхитте джахитаваттхука̄ти самбандхо. сеса̄ти итара̄ две кут̣ийо. чхаданавиббхама̄ти чхаданасса вина̄са̄. еттха̄пи ‘‘джахитаваттхука̄’’ти а̄нетаббанти.
бхӯминиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
15. упаджджха̄чарийаваттаниддесаван̣н̣ана̄
145. ‘‘идам̣ тайа̄ дуккатам̣, дуббха̄сита’’нтиа̄дӣни ватва̄ чоданато, аттано ваджджам̣ ассарантасса сатуппа̄давасена са̄ран̣ато, самма̄ пат̣ипаттийам̣ са̄ран̣ато паватта̄панато ва̄ ваджджа̄ваджджам̣ упаниджджха̄йати бхусам̣ чинтетӣти упаджджха̄. упаджджха̄ ева упаджджха̄йо. ‘‘евам̣ тайа̄ буддхавачанам̣ саджджха̄йитаббам̣, евам̣ атиккамитаббам̣, евам̣ пат̣иккамитабба’’нтиа̄дина̄ а̄ча̄расиккха̄пане а̄чарати паваттатӣти а̄чарийо. со ча ниссайапаббаджджа̄упасампада̄дхамма̄чарийавасена чатуббидхо. упаджджха̄ ча а̄чарийо ча упаджджха̄чарийа̄, те. нисса̄йа васама̄ноти имина̄ ниссайапаббаджджа̄упасампада̄дхаммантева̄сикесу йо нисса̄йа васати, там̣ дассети. чатӯсу хи тесу ниссайантева̄сикена йа̄ва а̄чарийам̣ нисса̄йа васати, та̄васаббам̣ а̄чарийаваттам̣ ка̄таббам̣, нетарехи. итарехи, ниссайамуттакехипи йа̄ва чӣварараджанам̣, та̄ва ча аративинодана̄дикан̃ча ваттам̣ ка̄таббам̣. ана̄пуччхитва̄ паттачӣварада̄на̄димхи пана етесам̣ ана̄патти. саддхивиха̄рикасса пана упаджджха̄йа̄нам̣ йа̄ва чӣварараджанам̣, та̄ва ча аративинодана̄дикан̃ча акаронтасса ниссайамуттакасса̄пи амуттакасса̄пи а̄паттийева. екаччасса паттада̄на̄дито ¶ пат̣т̣ха̄йа амуттаниссайассева а̄патти. тесу маджджхе две а̄чарийасса йа̄ваджӣвам̣ бха̄ра̄. итаре пана йа̄ва самӣпе васанти, та̄вадева, тасма̄ а̄чарийена̄пи тесу самма̄ ваттитаббам̣, упаджджха̄йена саддхивиха̄рикесу ваттаббамева наттхи. супесалоти пийам̣ сӣламасса̄ти песало, вуддхи, йа-лопена ӣ-ка̄расса аттакаран̣ена, сут̣т̣ху песало супесало, сиккха̄ка̄моти аттхо. ‘‘дантакат̣т̣ха’’нтиа̄ди ‘‘даде’’тимасса каммам̣. дадети самма̄ а̄дарена йатха̄дхиппа̄йам̣ дадеййа̄ти аттхо. ка̄лети таданурӯпе ка̄ле.
146. патте ¶ ча…пе… чӣваре ча ваттам̣ чарети самбандхо. чарети кареййа. таттха нӣчам̣ катва̄ са̄дхукам̣ апаригхам̣сантена дхованам̣, мухуттам̣ ун̣хе ота̄панам̣, т̣хапанат̣т̣ха̄нам̣ упапариккхитва̄ чамма̄дина̄ кеначи антарахита̄йа никкхипанам̣ патте ваттам̣. га̄мам̣ пависанта̄нам̣ нива̄санака̄йабандханасан̇гха̄т̣ида̄нам̣, дховитва̄ содакапаттасса да̄нам̣ га̄маппавесе ваттам̣. йади а̄кан̇кханти, париман̣д̣алам̣ нива̄сетва̄ ча па̄рупитва̄ ча на̄тидӯраначча̄санне гаманам̣, паттапарийа̄паннаггахан̣ан̃ча гамане ваттам̣. ниваттенте пана пат̣хаматарам̣ а̄гантва̄ а̄санапан̃н̃а̄панам̣, па̄додака̄диупаниккхипанам̣, паттачӣвараппат̣иггахан̣ам̣ а̄гаме а̄гамане ваттам̣. бхан̣анта̄нам̣ антара̄ катха̄анопа̄танам̣ саббаттха ваттам̣. а̄санапан̃н̃а̄панам̣, ут̣т̣хитесу а̄санауддхаран̣ам̣, па̄дапӣт̣хакатхала̄нам̣ упаниккхипанам̣, пат̣иса̄манан̃ча а̄сане па̄дапӣт̣хе па̄дакатхале ча ваттам̣. дхотапа̄дат̣т̣хапанакам̣ па̄дапӣт̣хам̣. ан̃н̃ам̣ катхалам̣. упа̄хана̄ ча чӣваран̃ча̄ти двандо, тасмим̣. суккхааллачол̣ехи пун̃чханам̣ упа̄хана̄йа ваттам̣. синначӣварасса мухуттам̣ ота̄панам̣, чатуран̇гулам̣ кан̣н̣ам̣ усса̄ретва̄ чӣварасам̣харан̣ан̃ча чӣваре ваттам̣.
147. парибходжанӣйа…пе… пасса̄ват̣т̣ха̄нису ча виха̄расодхане ча пуна пан̃н̃а̄пане ча ваттам̣ татха̄ти самбандхо. ваччан̃ча ¶ пасса̄во ча ваччапасса̄ва̄. тит̣т̣хати еттха̄ти т̣ха̄нӣ, кут̣и. ваччапасса̄ва̄нам̣ т̣ха̄нӣти таппурисо. атха ва̄ тит̣т̣хати еттха̄ти т̣ха̄нам̣, сойева сама̄со, ваччапасса̄васса ча патанат̣т̣ха̄нам̣, там̣ асса аттхӣти ит̣т̣хагеха̄ди. парибходжанӣйан̃ча па̄нӣйан̃ча ваччапасса̄ват̣т̣ха̄нӣ ча пари…пе… т̣т̣ха̄нӣ. та̄су тесу ва̄. па̄додакаун̣хасӣтанаха̄нодакаппат̣ийа̄да̄панам̣ парибходжанӣйе ваттам̣. па̄таббапа̄нӣйена пуччханам̣ упат̣т̣ха̄панан̃ча па̄нӣйе ваттам̣. саммаджджанапа̄нӣйаупат̣т̣ха̄панам̣ ваччапасса̄ват̣т̣ха̄нӣсу ваттам̣. пат̣хамам̣ паттачӣвара̄дӣни хара̄петва̄ екаманте никкхипана̄ди, уллокато пат̣т̣ха̄йа маккат̣асанта̄нам̣ оха̄ретва̄ саммаджджанан̃ча виха̄расодхане ваттам̣. ота̄петва̄ содхетва̄ паппхот̣етва̄ атихаритва̄ йатха̄т̣ха̄не бхӯматтхаран̣а̄дипан̃н̃а̄панам̣ пуна пан̃н̃а̄пане ваттам̣. татха̄ти имина̄ ‘‘чаре’’ти идам̣ атидисати.
148. виха̄рам̣ содхенто бхиккху пат̣ива̄те ва̄ сан̇ган̣е ва̄ па̄нӣйаса̄манта̄ ва̄ сайана̄санам̣ на паппхот̣еййа̄ти самбандхо. па̄нӣйа-саддена парибходжанӣйан̃ча сан̇гахитам̣. пат̣ива̄тети упарива̄те. сан̇ган̣ети бахӯнам̣ самосаран̣е виват̣аппадесе. сайана̄санам̣ на̄ма бхӯматтхаран̣аман̃ча̄ди.
149. нха̄не ваттам̣ чаре, нха̄тасса ка̄таббе чарети самбандхасса пуриса̄дхӣната̄йа самбандхо ведитаббо ¶ . чӣвараппат̣иггахан̣агаттапарикаммакаран̣ам̣ наха̄не ваттам̣. ка̄таббе чарети гаттато удакасаммаджджананива̄санада̄на̄дикичче паваттеййа̄ти аттхо. ‘‘ванаппагумбе’’тиа̄дӣсу вийа сисса е-ка̄ра̄десам̣ рӯпам̣, тасма̄ ка̄таббам̣ ваттам̣ чареййа̄ти йоджетва̄ ведитаббам̣. будха̄ пана ‘‘нха̄не нха̄тасса ка̄таббе ваттам̣ чаре’’ти йоджетва̄ аттхам̣ ваданти. евам̣ сати ка̄табба-саддасса каммаса̄дханатта̄ ваттамева ка̄таббам̣ на̄ма̄ти ‘‘ватте ваттам̣ чаре’’ти вуттам̣ ¶ вийа хотӣти вируджджхати. ‘‘наха̄тена наха̄тасса̄’’ти ва̄ па̄т̣хо, удаке гаттапарикаммена тхерам̣ пат̣хамам̣ наха̄петва̄ сайампи наха̄тена̄ти аттхо. па̄л̣ийампи ‘‘наха̄тена пат̣хаматарам̣ уттаритва̄’’ти (маха̄ва. 67) аттхи. атха ран̇гапа̄ке дховане сиббане ча ваттам̣ чарети самбандхо, раджанапа̄ке чӣварадховане чӣварасиббане ча̄ти аттхо. раджанто чӣваре тхеве т̣хите на ваджети самбандхо. раджантоти чӣварам̣ раджанто. тхевети раджанабиндумхи.
150. екаччасса̄ти а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ верино пуггаласса паттам̣ ва̄ чӣвара̄ни ва̄ кин̃чанам̣ париккха̄рам̣ ва̄ на дадеййа на ган̣хеййа ва̄ти самбандхо. таттха на дадеййа на ган̣хеййа̄ти пат̣иса̄манаттха̄йапи на дадеййа, на ган̣хеййа ва̄ти аттхо. ‘‘а̄кин̃чана’’нтиа̄дӣсу вийа кин̃чана-саддо дат̣т̣хаббо, тасса кин̃чӣти аттхо. кин̃чинанти ва̄ па̄т̣хо, кин̃чи нам̣ париккха̄ранти йоджана̄. падасиддхивасенеттха нанти та-саддаппайого като.
151-2. паччхато ка̄тунти паччха̄саман̣ам̣ ка̄тум̣. тасса̄ти екаччасса. паччхатоти паччха̄саман̣о хутва̄. ниннетунти екаччасса нӣхаритум̣. саббаттха ана̄пуччха̄ на ват̣т̣атӣти йоджетаббам̣. киччайам̣ ва̄ти веййа̄вачча̄ди йам̣ кин̃чи киччам̣ ва̄. киччамева киччайам̣, касса йо ‘‘сенийо’’тиа̄дӣсу вийа. парикаммам̣ ва̄ти пит̣т̣хипарикамма̄дипарикаммам̣. аттано ка̄ра̄петум̣ ва̄ти екаччена аттано ка̄ра̄петум̣ ва̄. ка̄тум̣ ва̄ти тасса аттана̄ ка̄тум̣ ва̄.
153. сӣмато ниггата̄ бахибхӯта̄ ниссӣма̄, там̣. а̄чарийупаджджха̄йесу аватва̄ дӯрам̣ бхиккха̄ча̄рам̣ гатесупи апассантена ¶ га̄мо пависитаббо. дит̣т̣хат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа пана а̄пуччхитум̣йева ват̣т̣ати. аттано киччайам̣ ва̄пӣти аттано сӣма̄йапи паттапачаначӣварараджана̄дикам̣ сакам̣ каран̣ӣйам̣ ва̄пи ка̄тум̣.
154. аратинти ¶ са̄сане анабхиратим̣. сан̇гха̄йаттесу каммесӯти парива̄са̄дитаджджанӣйа̄дӣсу сан̇гхаппат̣ибаддхесу каммесу. уссуккам̣ ва̄пӣти а̄чарийупаджджха̄йесу гарудхаммам̣ аджджха̄паннесу, камма̄рахесу ча ‘‘кинти ну кхо сан̇гхо парива̄сам̣ дадеййа̄’’тиа̄дина̄ усса̄хам̣ ва̄пи.
155. гила̄несу упат̣т̣хеййа̄ти ‘‘пан̃чахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато гила̄нупат̣т̣ха̄ко алам̣ гила̄нам̣ упат̣т̣ха̄тум̣, пат̣ибало хоти бхесаджджам̣ сам̣видха̄тум̣, саппа̄йа̄саппа̄йам̣ джа̄на̄ти, асаппа̄йам̣ апана̄мети, саппа̄йам̣ упана̄мети, меттачитто гила̄нам̣ упат̣т̣ха̄ти но а̄мисантаро, аджегуччхӣ хоти учча̄рам̣ ва̄ пасса̄вам̣ ва̄ кхел̣ам̣ ва̄ вантам̣ ва̄ нӣха̄тум̣, пат̣ибало хоти гила̄нам̣ ка̄лена ка̄лам̣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассетум̣ сама̄дапетум̣ самуттеджетум̣ сампахам̣сету’’нти (маха̄ва. 366) евам̣ вуттапан̃чан̇гасаманна̄гатена хутва̄ гила̄несу упат̣т̣хахеййа̄ти аттхо. имина̄ саббехипи а̄чаритаббам̣ гила̄наваттам̣ упадисати. вут̣т̣ха̄нанти гелан̃н̃а̄ вут̣т̣хитам̣. а̄гамети а̄гамеййа, олокеййа̄ти аттхо. упаджджха̄чарийехи ча саддхивиха̄рикаантева̄сикесу йади те гила̄на̄ хонти, а̄дито пат̣т̣ха̄йа чӣваре раджанапарийоса̄нан̃ча аративинодана̄дикан̃ча ваттам̣, агила̄несу пана уддесапарипуччха̄ ова̄да̄нуса̄санийа̄ ануггахопаттачӣвара̄дида̄нан̃ча̄ти саббам̣ ка̄таббам̣. тенева хет̣т̣ха̄ вуттам̣ ‘‘тасма̄ а̄чарийена̄пи ¶ тесу самма̄ ваттитаббам̣, упаджджха̄йена саддхивиха̄рикесу ваттаббамева наттхӣ’’ти.
упаджджха̄чарийаваттаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
16. ваччапасса̄ват̣т̣ха̄никаниддесаван̣н̣ана̄
156. ваччапасса̄ват̣т̣ха̄никанти т̣ха̄намхи т̣ха̄не ва̄ бхавам̣ ваччапасса̄ват̣т̣ха̄никам̣. йатха̄вуд̣д̣хам̣ ваччам̣ на кареййа̄ти самбандхо. йе йе вуд̣д̣ха̄ йатха̄вуд̣д̣хам̣, а̄гатаппат̣ипа̄т̣им̣ хитва̄ вуд̣д̣хаппат̣ипа̄т̣ийа̄ти аттхо. ваччанти упалаккхан̣аматтам̣, пасса̄ван̃ча наха̄нан̃ча на кареййа̄ти адхиппа̄йо. тадева саматтхети ‘‘йа̄та̄нупуббийа̄’’тиа̄дина̄. йа̄та̄нупуббийа̄ти йа̄та̄нам̣ гата̄нам̣ анупубби ¶ ануккамо йа̄та̄нупубби, та̄йа. вачча…пе… титтхан̃ча̄ти етам̣ тайам̣ лаббхатӣти аттхо, бхиккхуна̄ти вин̃н̃а̄йати.
157. уббхаджитва̄ ча сахаса̄ ча но пависеййа̄ти самбандхо. уббхаджитва̄ти чӣварам̣ дӯратова уккхипитва̄. сахаса̄ти сӣгхам̣. укка̄ситва̄ пависеййа̄ти йоджана̄.
158. ваччапасса̄вадон̣ӣнам̣ бахӣти самбандхо. убхайанти ваччампи пасса̄вампи.
159. кӯпети вачча̄ва̄т̣е. кат̣т̣ханти авалекханакат̣т̣хам̣. пхарусена̄ти кхарена авалекханакат̣т̣хена. ухатан̃ча̄пӣти аттана̄ ва̄ парена ва̄ ухатан̃ча̄пи ваччамаккхитан̃ча̄пӣти аттхо. дховайети сати удаке, удаке асати кат̣т̣хенапи содхеййа.
160. на никкхамети на никкхамеййа. чапу чапӯти анукаран̣ам̣, виччха̄йам̣ двитте чапу чапу катва̄ти кирийа̄висесанам̣. на̄чамеййа̄ти на дховеййа. сати пана удаке а̄чамитаббам̣, асати йена ¶ кеначи пун̃чхитва̄ гантаббам̣, саббаса̄дха̄ран̣ат̣т̣ха̄не ча а̄чаманакумбхийа̄ удакам̣ на сесетаббам̣. укла̄панти качаварам̣. висодхайети виха̄расодхане вийа ваччапасса̄вакут̣ийо, паривен̣акот̣т̣хаке ча саммаджджеййа. саббаттхева ча пана ваттабхеде дуккат̣ам̣.
ваччапасса̄ват̣т̣ха̄никаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
17. а̄пуччхакаран̣аниддесаван̣н̣ана̄
161. а̄пуччхакаран̣анти а̄пуччха̄йа каран̣ам̣. анаджджхит̣т̣хова̄ти ана̄н̣аттова, айа̄чито ева ва̄. на ча виссаджети пуччхитапан̃хам̣ на виссаджджеййа ча, а̄пуччхитва̄ ва̄ йа̄чито ва̄ йатха̄вуттаметам̣ ка̄тум̣ лабхатӣти адхиппа̄йо.
162. а̄пуччхитва̄ ¶ катхентасса̄ти аттано вуд̣д̣хам̣ а̄пуччхитва̄ дхамма̄дикам̣ бха̄сантасса. пуна вуд̣д̣хатара̄гамети пуна ан̃н̃асса вуд̣д̣хатарасса а̄гамане сатӣти аттхо. пунаа̄пуччханам̣ наттхӣти бха̄ситаббам̣ т̣хапетва̄ пуна а̄пуччханакиччам̣ наттхӣти аттхо. сан̇гхаттхере асати а̄раддхампи ат̣т̣хапетва̄ катхентасса̄пи есева найо. бхаттагге анумодато ча а̄пуччханам̣ наттхӣти самбандхо. анумодатоти да̄йакехи йа̄читасса там̣там̣пун̃н̃а̄нумоданавасена дхаммакатхам̣ карото ча. анумоданан̃ча тхера̄дхеййам̣. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве тхерена бхиккхуна̄ бхаттагге анумодиту’’нти (чӯл̣ава. 362) хи вуттам̣. ‘‘саче манусса̄ аттано абхиручикена екена анумоданам̣ ка̄ренти, нева тасса анумодато а̄патти, на маха̄тхерасса бха̄ро хоти. упанисиннакатха̄йамева хи мануссесу ¶ катха̄пентесу маха̄тхеро а̄пуччхитаббо’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чул̣ава. ат̣т̣ха. 362) вуттам̣.
163. вуд̣д̣хена екавиха̄раке васанто ча̄ти самбандхо. вуд̣д̣хена̄ти вуд̣д̣хена саддхим̣. екавиха̄ракети саванӯпача̄ре кхуддакавиха̄ре, на маха̄виха̄ре. куччхитаттхе хи каппаччайо. на саджджха̄йеййа̄ти саджджха̄йанам̣ на кареййа.
164. ‘‘дхаммам̣ на бха̄сайе’’тиа̄дӣсу ана̄пуччха̄ти самбандхитаббам̣. на ча виджджхапети на ча нибба̄йеййа. ва̄тапа̄нан̃ча а̄локасандхипхалакам̣ кава̄т̣ан̃ча два̄рапхалакам̣ ва̄тапа̄накава̄т̣ам̣ ва̄ на вивареййа на тхакеййа ча̄ти на-ка̄ро саббаттха йоджетаббо.
165. екачан̇каме вуд̣д̣хена чан̇камантопи йена вуд̣д̣хо, тена париваттайети йоджана̄. йена тена̄ти бхумматтхе каран̣авачанам̣, йаттха вуд̣д̣хо, таттха̄ти аттхо, вуд̣д̣хам̣ оха̄йа ан̃н̃ато на гантаббанти адхиппа̄йо. соти навако. енанти вуд̣д̣хам̣. саббаттха дуккат̣ам̣. айан̃хи кхандхакадхаммата̄ йаттха на-ка̄рена пат̣иседхо, таттха дуккат̣анти.
а̄пуччхакаран̣аниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
18. нагганиддесаван̣н̣ана̄
166. ‘‘вадже’’тиа̄дӣсу ¶ на-саддо самбандхитаббо. таттха пана йатха̄нурӯпабходжана̄дикам̣ каммавачанам̣ аджджха̄харитва̄ ‘‘бходжанам̣ на бхун̃дже’’тиа̄дина̄ аттхо ведитаббо.
167. на ¶ карети хаттхакамма̄дикам̣ парикаммам̣ сайампи на кареййа̄ти аттхо. пат̣иччха̄дӣсӯти ниддха̄ран̣е бхуммам̣, джанта̄гхарудакаваттхаппат̣иччха̄дӣнам̣ маджджхети аттхо. парикамме дуве каппийа̄ти самбандхо. парикаммети джанта̄гхаре удакепи упаджджха̄йа̄дӣнам̣ каттаббапарикаммависайе, на абхива̄дана̄дӣсу. дувети джанта̄гхараудакаппат̣иччха̄дайо. чха̄денти ета̄йа̄ти чха̄ди, ваттхасса чха̄ди ваттхаччха̄ди. саббаттха̄ти саббакаммесӯти.
нагганиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
19. нха̄накаппаниддесаван̣н̣ана̄
168. каппанам̣ каппийата̄ каппо, нха̄не каппо нха̄накаппо. навако тхера̄нам̣ пурато упари ва̄ на ча нха̄йеййа̄ти самбандхо. на ча̄ти найева. пуратоти абхимукхе. упарӣти надийа̄ упари.
169-171. кут̣т̣аттхамбхатарут̣т̣а̄не ка̄йам̣ на гхам̣сайети самбандхо. таттха кут̣т̣ам̣ на̄ма ит̣т̣хакада̄русила̄бхитти. тхамбхо на̄ма наха̄натиттхе никханитва̄ т̣хапито. тарӯти руккхо. ат̣т̣а̄нам̣ на̄ма таччхетва̄ ат̣т̣хапада̄ка̄рена ра̄джийо чхиндитва̄ наха̄натиттхе никха̄тапхалакам̣. гандхаббахаттхена ва̄…пе… маллакена ва̄ ка̄йам̣ сарӣрена ва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ на гхам̣сайети самбандхо. гандхаббахаттхена̄ти да̄румайахаттхена. курувиндакасуттийа̄ти курувиндакапа̄са̄н̣ачун̣н̣а̄ни ла̄кха̄йа бандхитва̄ катагул̣ика̄валийа̄ суттена а̄вун̣итасуттийа̄. маллакена̄ти макарадантаке чхиндитва̄ падумакан̣н̣икасан̣т̣ха̄нена катамаллакена. сарӣрена̄ти аттано ка̄йена. ан̃н̃аман̃н̃асса ан̃н̃аман̃н̃ам̣ кирийа̄каран̣асан̇кха̄те ¶ кирийа̄бйабхиха̄ре двиттам̣. капа̄ла…пе… путхупа̄н̣и ча саббесам̣ ват̣т̣атӣти самбандхо. капа̄лан̃ча ит̣т̣хака̄ ча, та̄сам̣ кхан̣д̣а̄ни. путхупа̄н̣ӣти путху на̄на̄ ¶ па̄н̣и путхупа̄н̣и, хаттхапарикаммам̣ рул̣хӣвасена. саббесанти гила̄на̄гила̄на̄нам̣. гила̄насса акатамаллакам̣ ват̣т̣атӣти самбандхо. акатамаллакам̣ на̄ма катамаллакавипарӣтам̣. пхен̣ам̣ на̄ма самуддапхен̣анти.
нха̄накаппаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
20. авандийаниддесаван̣н̣ана̄
172. уккхиттоти а̄паттийа̄ адассане аппат̣икамме ча уккхиттако па̄пика̄йа дит̣т̣хийа̄ аппат̣иниссагге уккхиттакоти тивидхо уккхиттако. на̄на̄сам̣ва̄сако на̄ма ладдхина̄на̄сам̣ва̄сакопи каммана̄на̄сам̣ва̄сакопи. гарукат̣т̣хо ча̄ти па̄рива̄сико мӯла̄йапат̣икассана̄рахо ма̄натта̄рахо ма̄наттача̄рӣ аббха̄на̄рахо ча идха гарукат̣т̣хоти адхиппето. имехи пана ан̃н̃аман̃н̃ам̣ вандитум̣ ват̣т̣атӣти.
авандийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
21. чамманиддесаван̣н̣ана̄
173. мига̄ ча аджа̄ ча ел̣ака̄ ча, тесам̣ чамма̄нӣти сама̄со. аджо чхагалако. ел̣ако мен̣д̣ако. миге дассети ‘‘рохите’’тиа̄дина̄. рохита̄-диггахан̣ам̣ упалаккхан̣аматтам̣, ва̄тамигамигама̄тука̄дӣпи еттхева сан̇гайханти.
174. анун̃н̃а̄таттайа̄ти ¶ анун̃н̃а̄та̄ йатха̄вуттачамматтайато. ама̄нусам̣ва саббам̣ чаммам̣ тхавикопа̄хане каппатӣти самбандхо. тхавика̄ саттхакакосака̄дӣти.
чамманиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
22. упа̄хананиддесаван̣н̣ана̄
175. нава̄ ¶ гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ маджджхадесе на каппантӣти самбандхо. нава̄ти екава̄рампи аппат̣имукка̄. таттха гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ чатупат̣алато пат̣т̣ха̄йа вуччанти. самбхаве бйабхича̄ре ча висесанам̣ са̄ттхакам̣ бхаватӣти ‘‘маджджхадесе’’ти висесанам̣ амаджджхадесам̣ бйабхичаратӣти амаджджхадесе гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ каппантӣти ведитаббам̣. татха̄ нава̄ти имина̄ анава̄ маджджхадесепи. имина̄ пана ва̄кйена маджджхадесепи екава̄рампи пат̣имукка̄, ан̃н̃аттха ту сабба̄пи гун̣ан̇гун̣ӯпа̄хана̄ ват̣т̣анти, на сеса̄ти а̄паннам̣, татха̄пи ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, екапала̄сикам̣ упа̄хана’’нти (маха̄ва. 245) вуттатта̄ екапат̣алика̄пи ват̣т̣атӣти ведитаббам̣. саббасса̄ти маджджхадесе паччантимепи гила̄на̄гила̄насса саббасса. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, аджджха̄ра̄ме упа̄ханам̣ дха̄рету’’нти (маха̄ва. 249) хи са̄ман̃н̃ена анун̃н̃а̄там̣. саббаттха̄ти га̄ме ва̄ аран̃н̃е ва̄ а̄ра̄мато ан̃н̃атра. акаллакасса ча̄ти гила̄нассева.
176-9. сабба…пе… ратта̄ ча упа̄хана̄ сабба…пе… виччхика̄л̣ика̄ ча…пе… дӣпӣнам̣ чаммехи ча маджджа̄ра…пе… чаммехи ча париккхат̣а̄ ча упа̄хана̄ сан̇каманӣйа̄ па̄дука̄ ча кочи дха̄реййа, дуккат̣анти йоджана̄. ода̄та̄йа па̄л̣ийа̄ ат̣т̣хакатха̄йа ча абха̄вепи ануломавасенеттха вуттам̣ вийа диссати. нӣлако ча ода̄то ча̄тиа̄дина̄ двандо. саббева нӣлака…пе… кан̣хака̄ йа̄санти сама̄со. ‘‘маха̄ран̇га̄’’тиа̄дӣсу аппайуттепи сабба-садде пакаран̣авасена йоджетва̄ аттхо ведитаббо.
‘‘аттха̄ ¶ пакаран̣а̄ лин̇га̄, очитйа̄ ка̄ладесато;
саддаттха̄ вибхаджӣйанти, на садда̄йева кевала̄’’ти. –
хи ¶ вуттам̣. читра̄ти вичитра̄. нӣлапӣта̄дӣ ваддха̄йева йа̄санти сама̄со. а̄ди-саддена ода̄та̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. титтирапаттасадисо вичитто ван̣н̣о титтирапатта-саддена гахито. таметесаматтхӣти титтирапаттика̄. мен̣д̣асса ча аджасса ча виса̄н̣асадиса̄ ваддха̄ йа̄санти ба̄хираттхо. та̄ пана кан̣н̣икат̣т̣ха̄не мен̣д̣акааджависа̄н̣асан̣т̣ха̄не ваддхе йоджетва̄ ката̄. еса найо виччхика̄л̣ика̄дӣсу. пан̣хипидха̄наттхам̣ тале кхаллам̣ баддхам̣ йа̄санти виггахо. джан̇гхато саббапа̄даппат̣иччха̄данакам̣ пут̣ам̣ баддхам̣ йа̄санти бахуббӣхи. тӯлам̣ пичу пун̣н̣ам̣ йа̄санти ан̃н̃ападаттхо. палигун̣т̣хетӣти палигун̣т̣хо, упарипа̄даталаматтаппат̣иччха̄дакабандхо, тена йоджетва̄ ката̄ па̄лигун̣т̣хима̄, вичитра̄ хи таддхитавутти. виччхика̄нам̣ ал̣асадисам̣ нан̇гут̣т̣хасадисам̣ баддхамета̄санти виччхика̄л̣ика̄. сӣхабйаггхудда̄джинадӣпӣнам̣ чаммехи ча̄ти пакаран̣ато аджина̄ на̄ма мига̄. улӯка̄ паккхибил̣а̄ра̄. сан̇каманти гаччханти ета̄хӣти сан̇каманӣйа̄. та̄ пана та̄лапан̣н̣а̄дӣхи ката̄ сам̣ха̄рийа̄.
180. сакалам̣ екадесам̣ ва̄ пун̃чхитва̄ва̄ти йоджана̄. кхаллака̄диканти а̄ди-саддена мен̣д̣ависа̄н̣аваддхика̄дикам̣ саббам̣ сан̇ган̣ха̄тӣти.
упа̄хананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
23. анолокийаниддесаван̣н̣ана̄
181. са̄раттоти сам̣ратто, сан̃джа̄тара̄гачиттоти аттхо. иттхийа̄ти тадахуджа̄та̄йапи пат̣асатаниваттха̄йа анока̄супаниджджха̄йане антамасо тираччха̄нагата̄нампи дуккат̣амева. бхиккха̄да̄йийа̄ти упалаккхан̣аматтам̣, иттхӣ ва̄ хоту пурисо ва̄, бхиккха̄да̄насамайе аса̄раттена̄пи мукхам̣ ¶ на уллокетаббам̣. уджджха̄нам̣ ла̄макато сам̣чинтанам̣, копо, таттха сан̃н̃а̄ асса̄ти ¶ уджджха̄насан̃н̃ӣ. идха пана гила̄нопи на муччати. а̄да̄се удакапаттети имина̄ сесесу кам̣сапатта̄дӣсу кан̃джийа̄дӣсу ча мукханимиттам̣ пан̃н̃а̄йати, тесам̣ сан̇гахо. ‘‘сан̃чхави ну кхо ме ван̣н̣о, но, джин̣н̣о ну кхомхи, но’’ти пана олокетум̣ ват̣т̣ати. асса̄ти бхиккхуно.
анолокийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
24. ан̃джанӣниддесаван̣н̣ана̄
182. ват̣т̣а̄ ва̄ ат̣т̣хасол̣асам̣са̄ ва̄ мат̣т̣ха̄ ан̃джанӣ ват̣т̣атӣти йоджана̄. ат̣т̣ха ча сол̣аса ча ам̣са̄ кон̣а̄ йасса̄ са̄ти виггахо. сол̣асам̣сападесавибхатта̄йа ат̣т̣хам̣са̄сутийа̄ ат̣т̣хам̣сападесавибхатта̄ чатурам̣са̄пи са̄маттхийа̄ гайхатӣти н̃а̄таббам̣. ‘‘уджукамева пана чатурам̣са̄ва̄’’ти хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 1.85) вуттам̣. ан̃джанӣти ан̃джанана̄л̣и. мӯле тиссопи лекха̄ ват̣т̣антӣти йоджана̄. мӯлети бунде, хет̣т̣хатоти вуттам̣ хоти. лекха̄ти ват̣т̣алекха̄. бандхитум̣ гӣва̄йам̣ ека̄ ева лекха̄ ват̣т̣атӣти самбандхо. бандхитунти пидха̄набандханаттхам̣.
183. йам̣ кин̃чи рӯпанти иттхирӯпа̄ди йам̣ кин̃чи рӯпам̣. ма̄ла̄дикамманти ма̄ла̄каммам̣ лата̄каммам̣. ад̣д̣хачанда̄дӣти еттха а̄ди-саддена аггхийа̄дикам̣ гахитам̣. еттха̄ти ан̃джанийам̣.
184. тхавика̄ти ан̃джанитхавика̄. сипа̄т̣ӣти кхурасипа̄т̣ика̄. сала̄ка̄пи ачиттака̄ лаббха̄ти самбандхо. сала̄ка̄ти ан̃джанисала̄ка̄. наттхи читтаметисса̄ти ачиттака̄. та̄дисам̣ ¶ пана лабхитва̄ упа̄хана̄йо вийа на̄сетва̄ парибхун̃джитаббам̣.
185. ат̣т̣хи-саддена мануссат̣т̣хим̣ т̣хапетва̄ йам̣ кин̃чи ат̣т̣хи гахитам̣.
186. дхӯманетта̄ти дхӯмана̄л̣ика̄, нисса а̄-ка̄ра̄десавасена вуттам̣. саттхакадан̣д̣а̄нӣти саттхадан̣д̣а̄ ¶ . наттхум̣ денти ета̄йа̄ти наттхуда̄на̄. анийамена хи нада̄дито ва̄ ӣ. техи сан̇кхана̄бхиа̄дӣхи ниббатта̄ таммайа̄.
ан̃джанӣниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
25. акаппийасайананиддесаван̣н̣ана̄
187-9. акаппийа̄ни сайана̄нӣти учча̄сайанамаха̄сайана̄ни. падха̄навасена пана ‘‘сайана̄нӣ’’ти вуттам̣, пӣт̣ха̄дайопи еттхева сан̇гайханти ан̃джанӣ-саддена авасеса̄ни вийа. а̄санди ча…пе… убхатораттӯпадха̄накан̃чети ета̄ни акаппийа̄нӣти самбандхо. таттха а̄сандӣти сугатан̇гулена атирекат̣т̣хан̇гулапа̄дака̄ни ман̃чапӣт̣ха̄ни. таттха пӣт̣хам̣ на̄ма ман̃чо вийа на̄тидӣгхам̣ вуччати. тивидхам̣ тӯламетисса̄ аттхӣти тӯлӣ, пакатитӯлика̄. ‘‘паллан̇коти па̄десу ва̄л̣арӯпа̄ни т̣хапетва̄ като’’ти т̣хапанасса ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 254) вуттатта̄ т̣хапанан̃ча йатха̄катхан̃чи хоти, йутти ча хотӣти, ‘‘таттхева сӣхарӯпа̄дим̣ дассетва̄ като пана ват̣т̣атӣти вадантӣ’’ти йам̣ т̣ӣка̄йам̣ вуттам̣, там̣ ‘‘кимити евам̣ вадантӣ’’ти ватва̄ пат̣иккхипитаббам̣. ‘‘акаппийарӯпакато акаппийаман̃чо паллан̇ко на̄ма̄’’ти хи ¶ са̄расама̄сепи. а̄сандӣ паллан̇ко учча̄сайанам̣, сеса̄ маха̄сайанам̣. пат̣ика̄ ун̣н̣а̄майо сетаттхаран̣о. гоно чатуран̇гула̄дхикаломо маха̄коджаво. читтакам̣ ва̄навичитро ун̣н̣а̄майаттхаран̣о. ун̣н̣а̄ ел̣акаломам̣. пат̣алика̄ гханапуппхика̄. викатӣти сӣхабйаггха̄дирӯпавичитто. уддаломӣти екато уггаталомо. еканталомика̄ти убхато уггаталомо.
куттам̣ сол̣асаннам̣ на̄т̣акиттхӣнам̣ т̣хатва̄ наччанайогго. косеййам̣ ратанапарисиббитам̣ косеййасуттамайам̣ паччаттхаран̣ам̣, кат̣т̣иссам̣ ратанапарисиббитам̣ косеййакат̣т̣иссамайам̣. хаттхино ча асса̄ ча ратха̄ ча̄ти сенан̇га̄нам̣ бахутте сама̄ха̄радвандо, хаттхиассаратхе тесам̣ пит̣т̣хӣсу аттхара̄ти таппурисо. аджинаппавен̣ӣти аджина̄нам̣ аджинамигачамма̄нам̣ ман̃чаппама̄н̣ена дупат̣т̣атипат̣т̣а̄ни катва̄ сиббита̄ павен̣ӣ. кадалимига̄нам̣ идам̣ кадалимигам̣, ким̣ там̣? чаммам̣, паваро ча со паччаттхаро ча̄ти ¶ паварапаччаттхаро, со ча там̣ сетаваттхасса упари аттхатан̃ча, кадалимиган̃ча там̣ паварапаччаттхаран̃ча̄ти сама̄со, паварапаччаттхаран̣асан̇кха̄там̣ сетаваттхасса упари паттхаритам̣ кадалимигаппаварапаччаттхаран̣анти аттхо. там̣ кира евам̣ каронти. т̣ӣка̄йам̣ пана йатха̄вуттадвайена аттхатам̣ ан̃н̃амева кин̃чи вуттам̣, там̣ на йуттам̣ ‘‘аджинаппавен̣ӣ дха̄ретабба̄’’тиа̄дина̄ (маха̄ва. 254) висум̣ аттхаран̣а̄намева вуттатта̄. тесу хи вуттесу тадаттхатам̣ вуттамева сийа̄, татха̄ ча вуттам̣ хет̣т̣ха̄ висум̣ пат̣ика̄диканти.
салохитавита̄нанти етам̣ ‘‘убхатораттӯпадха̄нака’’нтимасса висесанам̣. лохитавита̄нена саха ваттама̄нанти сама̄со. сетавита̄нампи хет̣т̣ха̄ акаппийапаччаттхаран̣е сати на ват̣т̣ати. раттам̣ упадха̄нам̣ сӣсӯпадха̄нам̣ па̄дӯпадха̄нан̃ча раттӯпадха̄накам̣, убхато ман̃часса сӣсапа̄даниккхепанат̣т̣ха̄не раттӯпадха̄наканти ¶ алопасама̄со. йам̣ пана екамева упадха̄нам̣ убхайапассесу ратта̄диван̣н̣ам̣ вичитрам̣, там̣ пама̄н̣айуттамева ват̣т̣ати. татридам̣ пама̄н̣ам̣ – виттха̄рато тӣсу кан̣н̣есу двиннам̣ кан̣н̣а̄нам̣ антарам̣ видаттхичатуран̇гулам̣, маджджхе мут̣т̣хиратанам̣, дӣгхато пана дийад̣д̣харатанам̣ ва̄ двиратанам̣ ва̄. парибхун̃джатоти имина̄ каронтасса ка̄ра̄пентасса каттхачи чхеданакам̣ па̄читтийанти дӣпети.
190. дхамма̄сане ча бхаттагге ча гхаре ча̄пи а̄санда̄диттайа̄ сесе гихисантаке гихивикат̣е сати нисӣдитум̣ лаббхатӣти аджджха̄ха̄ро падасамбандхо ведитаббо. гихисантакети имина̄ сан̇гхикампи упалаккхети. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, т̣хапетва̄ тӣн̣и а̄сандим̣ паллан̇кам̣ тӯликам̣ гихивикат̣а’’нти (чӯл̣ава. 314) са̄ман̃н̃ена вуттам̣. са̄ман̃н̃аджотана̄йа пана висесепи ават̣т̣ха̄нато а̄санда̄диттайа̄ти еттха дхамма̄сане а̄санда̄диттайа̄ сесети йоджетва̄ аттхо гахетаббо. ат̣т̣хакатха̄йан̃хи ‘‘а̄сандӣ паллан̇ко гонако’’тиа̄дипа̄л̣иккаме а̄санда̄дидвайама̄дито хитва̄ ‘‘гонака̄дӣни сан̇гхикавиха̄ре ва̄ пуггаликавиха̄ре ва̄ ман̃чапӣт̣хакесу аттхаритва̄ парибхун̃джитум̣ на ват̣т̣анти, дхамма̄сане пана гихивикат̣анӣха̄рена лаббханти, татра̄пи нипаджджитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 320) вуттам̣. бхаттаггам̣ на̄ма виха̄ре да̄нат̣т̣ха̄нам̣. дхамма̄санам̣ пана йаттха каттхачи. гхарети антарагхаре. нисӣдитум̣ лаббхатети имина̄ нипаджджитум̣ на ват̣т̣атӣти дӣпети. сам̣кхипанам̣ антокаран̣ам̣ сан̇кхепо, бхӯматтхаран̣е сан̇кхепо асса сайанасса̄ти сама̄со. тасмим̣ бхӯматтхаран̣е антокаран̣абхӯматтхарато бхӯматтхаран̣амева̄ти дат̣т̣хаббам̣. сайитун̃ча̄ти аттано каппийапаччаттхаран̣ам̣ аттхаритва̄ сайитун̃ча нисӣдитун̃ча. ‘‘парибхан̣д̣акатам̣ бхӯмим̣ ва̄ бхӯматтхаран̣асена̄санам̣ ¶ ва̄ сан̇гхикаман̃чапӣт̣хам̣ ва̄ аттано сантакена паччаттхаран̣ена паччаттхаритва̄ва ¶ нипаджджитабба’’нти хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 324) вуттам̣. идан̃ча а̄санда̄дӣнампи ан̃н̃атхаттакаран̣е парибхоге лаккхан̣авачанам̣. вуттан̃хи бхагавата̄ ‘‘ануджа̄на̄ми бхиккхаве, а̄сандийа̄ па̄де чхиндитва̄ парибхун̃джитум̣, паллан̇касса ва̄л̣е бхиндитва̄ парибхун̃джитум̣, тӯликам̣ виджат̣етва̄ биббоханам̣ ка̄тум̣, авасесам̣ бхӯматтхаран̣ам̣ ка̄ту’’нти (чӯл̣ава. 320).
191. чатурам̣сапӣт̣ха̄ ча…пе… пан̃чан̇га̄ ча уччапа̄дака̄ каппантӣти аттхато вачанам̣ випалла̄сетва̄ самбандхитаббам̣, ‘‘каппийа̄’’ти имина̄ ва̄ самбандхо ведитаббо. таттха чатта̄ро ам̣са̄ кон̣а̄ йесам̣, те ча те пӣт̣ха̄ ча̄ти сама̄со. тин̣н̣ам̣ апассайа̄нам̣, чатуннан̃ча па̄да̄нам̣ васена сатта ан̇га̄ни йесанти сама̄со. ека̄пассайасса васена пан̃чан̇га̄. чатурам̣сапӣт̣ха̄нам̣ висум̣ каппийабха̄васса вуттатта̄ саттан̇га̄дайо пана дӣгха̄ти вин̃н̃а̄йанти. па̄л̣ийам̣ бхаттаггасса екайоганиддит̣т̣хатта̄ екайоганиддит̣т̣ха̄нам̣ саха ва̄ паватти, саха ва̄ ниваттӣти гхарети имина̄ бхаттаггассапи гахан̣ам̣. ева-саддо ат̣т̣ха̄наппайутто, тасма̄ тӯлонаддха̄ ман̃чапӣт̣ха̄ гхаре ва̄ бхаттагге ва̄ нисӣдитумева каппантӣти самбандхо. татра̄йам̣ па̄л̣и ‘‘тена кхо пана самайена манусса̄ бхаттагге антарагхаре тӯлонаддхам̣ ман̃чампи пӣт̣хампи пан̃н̃апенти. бхиккхӯ куккучча̄йанта̄ на̄бхинисӣданти. бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣. ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гихивикат̣ам̣ абхинисӣдитум̣, на твева абхинипаджджиту’’нти (чӯл̣ава. 314). те пана каронтасса ва̄ ка̄ра̄пентасса ва̄ удда̄ланакам̣ па̄читтийам̣.
192. са̄нулома̄нам̣ чханнам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ чӣварам̣ чхави ета̄санти виггахо. пан̃ча бхисӣти чол̣а̄дитӯлаган̣ана̄йа пан̃чака̄ вутта̄. саббаттха̄ти виха̄раман̃чапӣт̣ха̄дӣсу саббаттха.
193. тӯлаттайанти ¶ симбалируккха̄дӣнам̣ кхӣраваллиа̄дӣнам̣ ерака̄дӣнам̣ тин̣а̄нам̣ тӯлаттайам̣. бхисигаббхо чол̣а̄дико пан̃чавидхо бхисигаббхо. мигапаккхинам̣ лома̄нӣти етам̣ саббанти сесо. мига-садденева саббепи сӣха̄дайо чатуппада̄, паккхи-саддена саббепи хам̣самора̄дайо гахита̄. нану ча бхисигаббхасаддантогадха̄йа ун̣н̣а̄йа мигапаккхилома̄нампи гахан̣асаббха̄вепи тесам̣ висум̣ гахан̣е сати пунаруттидосо а̄паджджатӣти? на̄паджджати мануссаломапаричча̄гавибха̄ванаппайоджанасаббха̄вато. нану ча евампи досойева, ‘‘мануссаломамун̣н̣а̄йа’’нтиа̄дина̄ ¶ бхисигаббха̄нам̣ упари нӣйама̄натта̄ гамйате биббоханепи айамева бхисигаббхоти? саччам̣, татха̄пи на досо, гамйама̄наттхасса саддасса пайогам̣ пати ка̄мача̄роти. масӯраке тӯлаваджджа̄ анун̃н̃а̄та̄ти випарин̣а̄метва̄ самбандхитаббам̣. масӯракам̣ на̄ма чаммачхавика̄ бхисӣти ваданти.
194. ун̣н̣а̄йам̣ мануссаломан̃ча пан̣н̣е суддхам̣ тама̄лакан̃ча пуппхан̃ча аппат̣ивеккхитам̣ а̄санан̃чева на лаббханти самбандхо. мануссаломанти имина̄ на кевалам̣ идха ел̣акаломамева ун̣н̣а̄, атха кхо каппийа̄каппийамам̣саджа̄тӣнам̣ паккхичатуппада̄нам̣ ломампӣти дассети. пуппханти пийан̇губакулапуппха̄ди. тама̄лакасадденева упача̄рато паттам̣ гахетва̄ ‘‘тама̄лака’’нти вуттам̣. аппат̣ивеккхитанти анупапариккхитам̣. кӣдисам̣ пана пат̣ивеккхитаббам̣, кӣдисам̣ на пат̣ивеккхитаббанти? йам̣ виниччхайато вин̃н̃а̄там̣, там̣ на пат̣ивеккхитаббам̣, итарам̣ хаттхена пара̄масантена пат̣ивеккхитаббам̣.
акаппийасайананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
26. сама̄на̄саниканиддесаван̣н̣ана̄
195. тивассантарамекама̄санам̣ ¶ бхиккхӯнам̣ анун̃н̃а̄танти самбандхо. таттха екасмим̣ а̄сане ман̃ча̄дике двиннам̣ а̄санам̣ нисӣданам̣ екама̄санам̣. ма-ка̄ро сандхиджо. кӣдисанти а̄ха ‘‘тивассантара’’нти. тин̣н̣ам̣ васса̄намантараметасса̄ти тивассантаро, двӣхи вассехи махантатаро ва̄ дахаратаро ва̄ бхиккху, со асса аттхӣти тивассантарам̣, тивассантаравантанти аттхо. йо пана екена вассена махантатаро ва̄ дахаратаро ва̄ екавассойева ва̄, таббантата̄йа ваттаббамева наттхи. атха ва̄ тивассантаранти каран̣аттхе упайогавачанам̣, тивассантарена саддхинти аттхо. тамева саматтхети ‘‘саттавассе’’чча̄дина̄.
196. муни ¶ анун̃н̃а̄сӣти самбандхо. саббехева̄ти сама̄на̄саникаасама̄на̄саникехи саббехева саддхим̣.
197. дӣгха̄санам̣ дассети ‘‘анта’’нтиа̄дина̄. йам̣ тин̣н̣ам̣ нисӣдитум̣ пахоти, там̣ антам̣ дӣгха̄сананти самбандхо. антанти паччхимам̣. адӣгха̄сане пана сама̄на̄саника̄ нисӣдитум̣ лаббхантӣти дассенто ‘‘ман̃чаке’’тиа̄дима̄ха. саббаттха айатха̄каран̣ато дуккат̣анти.
сама̄на̄саниканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
27. асам̣ва̄саниддесаван̣н̣ана̄
198. уккхиттоти каммана̄на̄сам̣ва̄сакасан̇кха̄то а̄паттийа̄ адассане, аппат̣икамме, па̄пика̄йа дит̣т̣хийа̄ аппат̣иниссагге уккхиттако. анупасампанноти сиккхама̄наса̄ман̣ераса̄ман̣ерисиккха̄паччаккха̄тасан̇кха̄то анупасампанно. чхиннамӯлакоти ¶ антимаваттхуаджджха̄панно. уккхиттакесу ‘‘дхаммава̄дино ете’’ти уппанна̄йа ладдхийа̄ на̄на̄бхӯто сам̣ва̄со етасса̄ти на̄на̄сам̣ва̄со, уккхитта̄нуваттакасан̇кха̄то ладдхина̄на̄сам̣ва̄сако. сӣмато ниггата̄ ниссӣма̄, сӣмантарика̄ бахисӣма̄ ча, таттха хаттхапа̄се чепи т̣хито, сӣма̄на̄на̄сам̣ва̄сако ниссӣмат̣т̣хито. веха̄йасе а̄ка̄се т̣хито веха̄йасан̣т̣хито бинда̄гамена. таттха ‘‘на̄на̄сам̣ва̄со ча̄’’тиа̄дина̄ сама̄ха̄радвандепи квачи напум̣сакалин̇гам̣ бйабхичаратӣти напум̣сакатта̄бха̄во йатха̄ ‘‘магга̄магго’’ти. екакаммам̣ екуддесо самасиккхата̄ти айам̣ тивидхопи сам̣ва̄со на̄ма. со йесам̣ наттхи, те асам̣ва̄са̄. ете хаттхапа̄сато бахикаран̣авасена ваджджетабба̄. етесу хи тивидхе уккхиттаке сати упосатха̄дикам̣ каммам̣ каронтасса па̄читтийам̣, итаресу дуккат̣анти.
асам̣ва̄саниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
28. камманиддесаван̣н̣ана̄
199. ваггена ¶ адхаммакамман̃ча самаггена адхаммакамман̃ча ваггена дхаммакамман̃ча самаггена дхаммакамман̃ча̄ти чатта̄ри камма̄ни хонтӣти сесо. таттха ваггена адхаммакамманти ваггена сан̇гхена каран̣ӣйам̣ адхаммакаммам̣. еса найо саббаттха. вагготи ча самӯхо вуччати, со ча чатувагга̄дикаран̣ӣйа̄дӣсу йа̄ватика̄нам̣ каммаппатта̄нам̣ асаммукхӣбха̄вена, чханда̄раха̄нам̣ чханда̄на̄харан̣ена, саммукхӣбхӯта̄нан̃ча пат̣иккосанена, тесу екена̄пи ва̄ идха адхиппето. адхаммакамманти еттха пана дхаммо на̄ма ‘‘уттидутийе че, бхиккхаве, камме ека̄йа уттийа̄ каммам̣ кароти, на ча каммава̄чам̣ анусса̄вети, адхаммакамма’’нтиа̄дина̄ (маха̄ва. 387) ека̄йева н̃аттийа̄ ¶ , татха̄ двӣхи н̃аттӣхи ека̄йева ва̄ каммава̄ча̄йа, татха̄ двӣхи каммава̄ча̄хӣти а̄гата̄йа ча татха̄ ха̄панаан̃н̃атха̄каран̣абха̄вена н̃аттикаммам̣ т̣хапетва̄ н̃аттичатуттхе ча камме а̄гата̄йа ча акамма̄рахасса таджджанӣйапабба̄джанӣйапат̣иса̄ран̣ӣйанийассативидхауккхепанӣйа̄нам̣ саттаннам̣ камма̄нам̣ каран̣авасена, камма̄рахасса ча вира̄дхетва̄ каран̣авасена а̄гата̄йа ча па̄л̣ийа̄ випарӣта̄ ча па̄л̣и, упасампада̄дикаммавасена а̄гата̄ ча па̄л̣и, саммукха̄винайасативинайаамӯл̣хавинайапат̣ин̃н̃а̄каран̣айебхуййасика̄тассапа̄пи- йасика̄тин̣аваттха̄ракасан̇кха̄та̄нам̣ саттаннам̣ камма̄нам̣ йатха̄ла̄бхакаран̣авасена а̄гата̄ ча па̄л̣и, тена каран̣ӣйам̣ апалоканан̃аттин̃аттидутийан̃аттичатуттхасан̇кха̄там̣ чатуббидхам̣ каммам̣ дхаммакаммам̣, таппат̣ипаккхам̣ адхаммакаммам̣. таббипарийа̄йена самагго дхаммакамман̃ча ведитаббам̣. дхаммо йатха̄вутта̄ па̄л̣и асса аттхи, дхаммена катам̣ ва̄ти дхаммикам̣. таббипарӣтам̣ адхаммикам̣. чатуттхам̣йева̄ти тесу чатӯсу каммесу чатуннам̣ пӯран̣ам̣ самаггена дхаммикам̣. сесакамма̄нам̣ бха̄вена бхиккхуна̄ дуккат̣асса бхаванам̣ лаккхӣйатӣти сесакаммесӯти бха̄валаккхан̣е саттамӣ. дуккат̣анти куппа̄нам̣ адхаммакаммаваггакамма̄нам̣ кататта̄ дуккат̣ам̣.
200. ида̄ни йадидам̣ самаггена дхаммикам̣ на̄ма, там̣ йехи сан̇гхехи ка̄таббам̣, тесам̣ пабхедам̣ дассетум̣ ‘‘чатувагго’’тиа̄дима̄ха. чатва̄дӣнам̣ сан̇кхйейавуттитта̄ чатуннам̣ вагготиа̄дина̄ виггахо. дасавӣсативаггикоти дасаннам̣ вӣсатийа̄ ча ваггабхедавасена дасавӣсатӣнам̣ вагготи виггахо, н̣ико сакаттхе. вӣсатийа̄ вагго, атирекена сахито вӣсативагготи виггахо.
201-2. пан̃чаннам̣ камма̄нам̣ нийамети ‘‘чатӯ’’тиа̄дина̄. аббха̄нам̣ упасампадам̣ пава̄ран̣ам̣ т̣хапетва̄ ¶ чатувагго ча̄тиа̄дина̄ йоджетва̄ ¶ саббакаммесу каммаппаттоти дӣпитоти йоджетаббам̣. таттха таттха ча-саддо чатувагга̄дайо каммапаттикирийа̄йам̣ самуччиноти. идха пана сабба-саддо аббха̄на̄дӣнам̣ кесан̃чи т̣хапитатта̄ падесасаббе гайхати. каммапаттоти каммасса патто йутто анурӯпо. итароти вӣсативагго атирекавӣсативагго. саббакаммесӯти еттха пана сабба-саддо саббасаббе. нану ча вӣсативаггасса каммаппаттабха̄весати атирекавӣсативаггасса пагева̄ти вин̃н̃а̄йати. татха̄ сати со касма̄ вуттоти? саччам̣, татха̄пи со чатувагга̄дина̄ сан̇гхена каттаббакаммам̣ ӯнакатарена на ват̣т̣ати, атирекена пана ват̣т̣атӣти н̃а̄панаттхам̣ вутто.
203. ида̄ни чатувагга̄дикена чханда̄харан̣ена пӯретабботи дассети ‘‘чатӯ’’тиа̄дина̄. па̄ра̄джика̄дибха̄вамана̄паннатта̄ пакатийа̄ сабха̄венева т̣хито атта̄ йесам̣, пакато ва̄ татойева каммесу авигато атта̄ йесам̣ тети пакататтака̄, па̄ра̄джикауккхиттакаладдхина̄на̄сам̣ва̄сакехи ан̃н̃е. парети екасӣмат̣т̣ха̄ та̄диса̄йева ан̃н̃е. сесепӣти авасесе пан̃чавагга̄дикаран̣ӣйепи.
204. ида̄ни ваттхун̃аттианусса̄ванасӣма̄дивипаттито, каммавипаттӣсу парисато ча пат̣иккосато ча каммасса куппа̄куппабха̄вам̣ таттха ча а̄паттиа̄дим̣ дассетум̣ ‘‘чатӯ’’тиа̄ди ма̄ха. чатувагга̄дикаттаббам̣ асам̣ва̄саган̣апӯрам̣ ва̄ камма̄рахаган̣апӯрам̣ ва̄ камман̃ча гарукат̣т̣хаган̣апӯрам̣ ва̄ парива̄са̄дикамман̃ча̄ти йоджана̄. еттха ча камма̄рахо гарукат̣т̣хато ан̃н̃о, никкхиттаватто пана гарукат̣т̣хо ган̣апӯрако хотийева. катанти чатувагга̄дина̄ катам̣.
205. ва̄реййа̄ти антара̄йе асати антамасо екопи ва̄реййа̄ти аттхо. антара̄йети па̄пехи карийама̄не ¶ джӣвитабрахмачарийантара̄йе сати. анантара̄йика̄ че на ва̄ренти, дуккат̣ам̣. дит̣т̣ха̄винти аттано аттано дит̣т̣хим̣ ладдхим̣ ‘‘адхаммакаммам̣ идам̣, на метам̣ кхаматӣ’’ти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ а̄ви кареййунти сесо. екодхит̣т̣ха̄нанти еко бхиккху ‘‘на метам̣ кхаматӣ’’ти адхит̣т̣ха̄нам̣ кареййа̄ти сесо. татодхика̄ти тӣхи адхика̄. те пана сан̇гхатта̄ пахонти аттано каммам̣ ниттхаритум̣.
206. кхиттачитто на̄ма умматтако. дукхат̣т̣итоти веданат̣т̣о. на рӯхатӣти гайхаттам̣ на рохатӣти аттхо.
207. антамасо ¶ анантарасса̄пи а̄рочентасса паката…пе… бхиккхуноти самбандхо. екасӣма̄йам̣ тит̣т̣хатӣти екасӣмат̣т̣хо. само сам̣ва̄со асса̄ти самасам̣ва̄со. екасӣмат̣т̣хо ча со самасам̣ва̄со ча, пакататто ча со екасӣмат̣т̣хасамасам̣ва̄со ча, со ча̄йам̣ бхиккху ча̄ти саббаттха каммадха̄райо, тасса. еттха пана авипаннасӣло пакататтоти адхиппето. а̄рочентасса̄ти аттано ладдхим̣ пака̄сентасса. рӯхатӣти пат̣иккхепо рухати.
208. дхаммикам̣ камманти дхаммена каттаббам̣ апалокана̄дикаммам̣. пат̣иккосеййа̄ти нива̄реййа. тироккха̄ ка̄йаса̄маггим̣ ва̄ чхандам̣ ва̄ти ва̄-саддам̣ нетва̄ аттхо нетаббо. тироккха̄ти параммукха̄. со саммукха̄-саддо вийа нипа̄то, атха ва̄ аккха̄ индрийависайато тиро бахӣти аттхоти.
камманиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
29. миччха̄джӣвавиваджджана̄ниддесаван̣н̣ана̄
209. а̄гамма джӣванти етена̄ти а̄джӣво, ко со? паччайапарийесанава̄йа̄мо. миччха̄йа а̄джӣво, тасса ¶ виваджджана̄ миччха̄джӣвавиваджджана̄. са̄ пана̄йам̣ аттхато ‘‘идха бхиккху па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно’’ти (вибха. 508) евам̣ па̄тимоккхасам̣варасампаттийа̄ пат̣ипаттидассанавасена а̄гато а̄ча̄ро чева йатха̄ккамена па̄ра̄джикасан̇гха̄дисесатхуллаччайапа̄читтийапа̄т̣идесанӣйадуббха̄ситадуккат̣а̄нам̣ ка̄ран̣абхӯтасса а̄джӣвахетупан̃н̃атта̄нам̣ абхӯта̄рочанасан̃чариттаан̃н̃а̄падесабхӯта̄рочанапан̣ӣтабходжанавин̃н̃атти бхиккхунибходжанавин̃н̃аттисӯподанавин̃н̃аттисиккха̄пада̄нам̣ вӣтиккамасса ча куханалапананемиттиката̄ ниппесиката̄ ла̄бхена ла̄бхам̣ ниджигӣсаната̄ти евама̄дӣнан̃ча па̄падхамма̄нам̣ васена паваттам̣ миччха̄джӣвавиратисан̇кха̄там̣ а̄джӣвапа̄рисуддхисӣлан̃ча. тасса̄ пана кассачи идха дассанам̣ йатха̄ дассетума̄раддхам̣ па̄тимоккхасам̣варасан̇кха̄та̄йа адхисӣласиккха̄йа, чатура̄раккхавипассана̄васена а̄гата̄нам̣ адхичиттаадхипан̃н̃а̄сан̇кха̄та̄нам̣ двиннам̣ сиккха̄нан̃ча упака̄ракадхаммапаридӣпанаттханти дат̣т̣хаббам̣, евамӣдисам̣ ¶ вин̃н̃еййам̣, там̣ дассети ‘‘да̄ру’’нтиа̄дина̄. таттха ‘‘да̄ру’’нтиа̄дӣни ‘‘даде’’ти етасса паттикаммам̣. чун̣н̣ам̣ сирӣсачун̣н̣а̄динаха̄нийачун̣н̣ам̣. нха̄намукходаканти нха̄нан̃ча мукхан̃ча, тасса удаканти сама̄со. а̄ди-саддена пан̣н̣а̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. куласан̇гаха̄ти куласан̇гахакаран̣ена.
210. парибхат̣ати паресам̣ да̄раке парихаратӣти парибхат̣о, парибхат̣асса каммам̣ па̄рибхат̣ако, сакаттхе тамева па̄рибхат̣аката̄. алан̇каран̣а̄дина̄ кулада̄ракапарихаран̣ассетам̣ на̄мам̣. муггасса сӯпо муггасӯпо, сойева муггасуппо. йатха̄ муггасӯпе паччама̄не кочидева мугго на паччати, авасеса̄ паччанти, евам̣ йасса пуггаласса вачане кин̃чидева саччам̣ хоти, сесам̣ аликам̣, айам̣ пуггало муггасӯпасадисата̄йа упача̄рена ‘‘муггасуппо’’ти вуччати, тасса бха̄во муггасуппата̄ ¶ . сачча̄ликена джӣвитакаппанассетам̣ адхивачанам̣. гхараваттхуа̄дисамбандхинӣ виджджа̄ ваттхувиджджа̄. па̄рибхат̣аката̄ ча̄тиа̄дина̄ двандо напум̣сакатта̄бха̄ве па̄ри…пе… виджджа̄, та̄йа. рассо пана га̄тха̄бандхавасена, татха̄ дӣгхо. пахин̣а̄нам̣ тасмим̣ тасмим̣ камме тесам̣ тесам̣ нийун̃джанам̣ пахен̣ам̣. а̄дарена дӯтена ка̄ретаббам̣ йам̣ кин̃чи каммам̣ дӯтакаммам̣. писанам̣ песанам̣, джан̇гха̄йа па̄дена песанам̣ джан̇гхапесанам̣, тамасса аттхӣти джан̇гхапесанийам̣. тесам̣ тесам̣ гихӣнам̣ га̄мантарадесантара̄дӣсу са̄санапат̣иса̄санахаран̣ассетамадхивачанам̣.
211. ла̄бха̄са̄йа лан̃джада̄нам̣ ануппада̄нам̣. самбуддхаппат̣икут̣т̣хена буддхагарахитена ан̇гавиджджа̄наккхаттавиджджа̄супинавиджджа̄бхӯтавиджджа̄дина̄ ан̃н̃ена ва̄.
212. ан̃н̃а̄така̄нам̣ аппава̄рита̄нам̣ вин̃н̃а̄панам̣ вин̃н̃атти, йа̄чанавасена паватто ка̄йавачӣпайого. буддхаппат̣икут̣т̣хена миччха̄джӣвена паччайапарийесана̄ анесана̄. абхӯтасса аттани авиджджама̄насса уттаримануссадхаммасса уллапанам̣ катханам̣ абхӯтуллапана̄. кухана̄дӣхӣти кухана̄лапана̄дӣхи. таттха ла̄бхасакка̄расилокасаннисситасса паччайаппат̣исеванаса̄мантаджаппанаирийа̄патхасан̣т̣ха̄панавасена джанавимха̄пана̄ кухана̄. виха̄рам̣ а̄гате мануссе дисва̄ ‘‘киматтха̄йа бхонто а̄гата̄, ким̣ бхиккхӯ нимантету’’нти ва̄ ‘‘майи ра̄джа̄ пасанно, асуко ча асуко ча ра̄джамаха̄матто пасанно’’ти ва̄ а̄дина̄ найена а̄лапана̄ лапана̄. кха̄данӣйам̣ гахетва̄ гаччханте дисва̄ ‘‘ким̣ кха̄данӣйам̣ лабхиттха̄’’тиа̄дина̄ найена нимиттакаран̣а̄ди немиттаката̄. ‘‘ассаддхо аппасанно’’тиа̄дина̄ найена гарахан̣а̄ни ча ‘‘етам̣ еттха катхетха̄’’тиа̄дина̄ найена ва̄ча̄йа ¶ ¶ уккхипана̄ди ча ниппесиката̄. аппена ла̄бхена бахукам̣ ван̃четва̄ гахетум̣ иччханам̣ ла̄бхена ла̄бхам̣ ниджигӣсаната̄. куладӯса̄дӣти еттха а̄ди-саддена рӯпийаппат̣иггахан̣арӯпийасам̣воха̄ра̄ сан̇гайхантӣти.
миччха̄джӣвавиваджджана̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
30. ваттаниддесаван̣н̣ана̄
213. саупа̄хано…пе… чӣварам̣ сӣсе каритва̄ ва̄ а̄гантуко а̄ра̄мам̣ на пависети самбандхо. сачхаттоти сӣсе катачхаттена сачхатто. огун̣т̣хитоти сасӣсам̣ па̄рупито. ‘‘париккхиттасса виха̄расса париккхепо, апариккхиттасса париккхепа̄рахат̣т̣ха̄на’’нти вуттам̣ упача̄расӣма̄самӣпам̣ патва̄ упа̄хана̄омун̃чана̄дисаббам̣ катва̄ а̄ра̄мо пависитабботи айаметтха бйатирекаладдхо аттхо.
214. па̄нӣйена па̄де на дховеййа̄ти самбандхо. пат̣иккаманам̣ патва̄ екаманте паттачӣварам̣ никкхипитва̄ патирӯпе нисаджджа пуччхитва̄ па̄нӣйам̣ па̄таббам̣, парибходжанӣйена йатха̄вуттам̣ па̄да̄ дховитабба̄ти адхиппа̄йо. вуд̣д̣хатаре а̄ва̄сикепи ча абхива̄деййа̄ти имина̄ вассам̣ пуччхитва̄ навакена а̄ва̄сикена абхива̄да̄петаббанти дӣпети. пуччхеййа сайана̄сананти ‘‘катамам̣ сена̄санам̣ па̄пун̣а̄ти, аджджха̄вуттхам̣ анаджджха̄вуттхам̣ ва̄’’ти сена̄санам̣ пуччхеййа. идан̃ча пуччха̄йа лаккхан̣авачанам̣. тасма̄ а̄ва̄сикаватте вуттамаджджха̄вуттха̄дикан̃ча пуччхитаббам̣. саче ‘‘анаджджха̄вуттха’’нти ваданти, кава̄т̣ам̣ а̄кот̣етва̄ мухуттам̣ а̄гаметва̄ гхат̣икам̣ уггха̄т̣етва̄ кава̄т̣ам̣ пан̣а̄метва̄ бахи т̣хитена уллокетва̄ пависитва̄ саббам̣ сена̄санаваттам̣ ка̄таббам̣. а̄гантукаваттам̣.
215-6. гамико ¶ паккамеййа̄ти самбандхо. ‘‘пат̣иса̄метва̄’’тиа̄дӣнимасса пуббакирийа̄пада̄ни. да̄руматтикабхан̣д̣аканти еттха ман̃чапӣт̣ха̄дида̄рубхан̣д̣ам̣ раджанабха̄джана̄диматтика̄бхан̣д̣ам̣. пат̣иса̄метва̄ти аттхи че ановассаке сан̣т̣хапетва̄. тхакетва̄на̄ти два̄рава̄тапа̄нехи пидха̄йа ¶ . са̄дхукам̣ сан̇гопетва̄на̄ти чатӯсу па̄са̄н̣есу ман̃чам̣ пан̃н̃апетва̄ ман̃че ман̃часса, пӣт̣хе пӣт̣хасса а̄ропанена сена̄санасса упарӯпари пун̃джакаран̣ена са̄дхукам̣ сан̇гопанам̣ катва̄. на ча̄ти нева. гамикаваттам̣.
217-8. а̄ва̄сикоти идам̣ ‘‘пан̃н̃апеййа̄’’тиа̄дӣнам̣ каттупадам̣. навакаммакаран̣а̄дибха̄раниттхаран̣ата̄йа а̄ва̄со виха̄ро асса аттхӣти а̄ва̄сико. йасса пана кевалам̣ виха̄ре нива̄санаматтам̣ аттхи, со нева̄сико. убхопи те идха а̄ва̄сика-саддена сан̇гахита̄. па̄додаппабхутинти еттха пабхути-саддена па̄дапӣт̣хапа̄дакатхалика̄нам̣ гахан̣ам̣. паччуггантва̄на паттачӣварам̣ ган̣хеййа̄ти йоджана̄. пан̃н̃апе сайана̄сананти ‘‘етам̣ тумха̄кам̣ сена̄санам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти евам̣ сайана̄санам̣ пан̃н̃апеййа, пака̄сеййа̄ти вуттам̣ хоти.
219. аджджха̄вуттханти пуббе бхиккхӯхи нивуттхам̣. гочара̄гочарам̣ вадети ‘‘бхиккха̄ча̄рага̄мо дӯро, а̄санно’’ти ва̄, ‘‘ка̄лассева пин̣д̣а̄йа чаритаббам̣, дива̄ ва̄’’ти евам̣ гочаран̃ча, ‘‘миччха̄дит̣т̣хика̄нам̣ ва̄ га̄мо, париччхиннабхиккхо ва̄’’тиа̄дина̄ агочаран̃ча вадеййа̄ти аттхо. ваччапасса̄ват̣т̣ха̄на̄нӣтиа̄дӣнипи ‘‘ваде’’ти имассева каммавачана̄ни. секхасаммутинти йасса саддхасса куласса сан̇гхо секхасаммутим̣ дети, там̣ кулан̃ча.
220. павесаниккхаме ка̄ланти ‘‘кесучи т̣ха̄несу ва̄л̣амига̄ ва̄ аманусса̄ ва̄ хонти, имам̣ ка̄лам̣ пависитаббам̣ никкхамитаббан̃ча̄’’ти ¶ евам̣ павесаниккхаме ча ка̄лам̣. етам̣ пана а̄санапан̃н̃апана̄дикам̣ саббам̣ ваттам̣ вуд̣д̣хатаре а̄гате чӣваракамма̄дим̣ ва̄ на̄тигила̄насса бхесаджджам̣ ва̄ т̣хапетва̄пи ка̄таббам̣. маха̄гила̄насса пана бхесаджджамева ка̄таббам̣. четийан̇ган̣аваттам̣ каронтена̄пи тасса ваттам̣ ка̄тум̣ а̄рабхитаббам̣. пан̣д̣ито хи а̄гантуко ‘‘карохи та̄ва бхесаджджам̣, четийан̇ган̣ам̣ саммаджджа̄хӣ’’ти ча вадеййа. апича бӣджанена бӣджитаббо, па̄да̄писса дховитабба̄, телена маккхитабба̄. пит̣т̣хи че а̄гила̄йати, самба̄дхетабба̄. навакасса пана а̄гантукасса ‘‘идама̄санам̣, еттха нисӣда̄’’тиа̄дина̄ а̄чиккхитаббанти дассенто ‘‘нисиннойева̄’’тиа̄дима̄ха. нисиннойева̄ти имина̄ ‘‘т̣хитойева̄’’тиа̄дим̣ упалаккхети. самуддисети а̄дарена вадеййа. а̄ва̄сикаваттам̣.
‘‘ватта’’нти ¶ пана са̄ман̃н̃ена ниддит̣т̣хатта̄ на тхере бхиккхӯ атиаллӣйитва̄ нисӣдитаббам̣, маха̄тхерасса нисинна̄санато екам̣ две а̄сана̄ни т̣хапетва̄ ‘‘нисӣда̄’’ти вутте нисӣдитаббам̣, на нава̄пи бхиккхӯ а̄санена пат̣иба̄хитабба̄, на сан̇гха̄т̣им̣ оттхаритва̄ нисӣдитаббам̣, саддам̣ акатва̄ удакакиччам̣ ка̄таббам̣, йатха̄ сӯпасса ока̄со хоти, еваматта̄йа одано ган̣хитаббо, тхерена бхиккхуна̄ ‘‘т̣хапетва̄ аппакам̣ одана̄дикам̣ саббам̣ саббесам̣ самакам̣ сампа̄дехӣ’’ти ваттаббам̣, на та̄ва тхерена бхун̃джитаббам̣, бхутта̄вина̄ на та̄ва удакам̣ пат̣иггахетаббам̣, бхаттаггато ниваттантехи йатха̄нурӯпам̣ никкхамитва̄ вирал̣а̄йа па̄л̣ийа̄ гантаббанти евама̄дикан̃ча таданурӯпам̣ секхийаваттан̃ча сампа̄детаббанти идам̣ бхаттаггаваттан̃ча са̄дхукам̣ атарама̄нена га̄мо пависитаббо, ‘‘имина̄ пависисса̄ми, имина̄ никкхамисса̄мӣ’’ти нивесанам̣ пависантена саллаккхетаббам̣, на̄тисахаса̄ пависитаббам̣, на̄тисахаса̄ никкхамитаббам̣, на̄тидӯре начча̄санне ¶ т̣ха̄таббам̣, на̄тичирам̣ т̣ха̄таббам̣, на̄тилахукам̣ ниваттитаббам̣, да̄тука̄мата̄ка̄рам̣ н̃атва̄ т̣ха̄таббам̣, йо пат̣хамам̣ га̄мато пат̣иккамати, тена а̄санапан̃н̃апана̄ди саббам̣ ка̄таббам̣, йо паччха̄, тена а̄сануддхаран̣а̄ди саббам̣ ка̄таббанти евама̄дикан̃ча таданурӯпам̣ секхийаваттан̃ча сампа̄детаббанти идам̣ пин̣д̣ача̄рикаваттан̃ча ка̄таббам̣.
сена̄санат̣т̣ха̄не саббам̣ ваттан̃ча сампа̄детва̄ тато никкхамитва̄ са̄дхукам̣ нива̄сетва̄ па̄рупитва̄ ча атарама̄нена га̄мо пависитабботиа̄ди саббам̣ пин̣д̣ача̄рикаваттам̣ ка̄таббам̣. па̄нӣйапарибходжанӣйааггиаран̣исахитакаттарадан̣д̣а̄ упат̣т̣хапетабба̄, наккхаттапада̄ни сакала̄ни ва̄ екадеса̄ни ва̄ уггахетабба̄ни, диса̄кусалена бхавитаббанти идам̣ а̄ран̃н̃икаваттан̃ча уддит̣т̣хам̣йева хотӣти авагантаббанти.
ваттаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
31. викаппана̄ниддесаван̣н̣ана̄
221. саммукха̄ параммукха̄ти сасса мукхам̣, парасса мукханти виггахо, саммукхена параммукхена̄ти аттхо. саммукха̄викаппана̄ параммукха̄викаппана̄ти бхеда̄ дуве викаппана̄ вутта̄ти йоджана̄ ¶ . бхеда̄ти висесато. атха ва̄ сасса мукхам̣ мукхасамбандхивачанам̣ асса̄ викаппана̄йа̄ти сама̄со. татха̄ параммукха̄. саммукха̄ ча параммукха̄ ча, тасса̄ бхедо, тато. саммукха̄йа саммукхавикаппана̄йа. бйаттасса̄ти викаппанавидха̄нам̣ паччуддха̄равидха̄нан̃ча джа̄нантасса.
222. тена̄ти йасса сантике викаппети, тена бхиккхуна̄. парибхога̄диканти парибхогам̣ виссаджджанам̣ адхит̣т̣ха̄нан̃ча.
224-5. апара̄ ¶ саммукха̄века̄ти еттха ва̄-саддо паккхантаре, атха ва̄ти аттхо, апи-саддаттхо ва̄ ва̄-саддо, со апара̄-саддато парам̣ дат̣т̣хаббо, апара̄пи ека̄ саммукха̄викаппана̄ аттхӣти аттхо. катханти а̄ха ‘‘бхиккхусса̄’’тиа̄ди. ‘‘пан̃чаннам̣ сахадхаммӣна’’нти вуттатта̄ ‘‘тиссасса бхиккхуно’’тиа̄дӣсу тисса̄йа бхиккхунийа̄ тисса̄йа сиккхама̄на̄йа тисса̄йа са̄ман̣ерийа̄ тиссасса са̄ман̣ерасса̄типи вин̃н̃а̄таббам̣.
226. параммукха̄викаппана̄ти параммукхена викаппанена, параммукха̄викаппана̄ти ва̄ гахетаббам̣, параммукха̄викаппана̄ катханти аттхо.
227. миттоти дал̣хамитто. сандит̣т̣хоти дит̣т̣хаматтамитто. еттха пана двиннам̣ викаппана̄нам̣ ким̣ на̄на̄каран̣анти? саммукха̄викаппана̄йа та̄ва сайам̣ викаппетва̄ парена паччуддхара̄пети, тенева са̄ саммукха̄викаппана̄ на̄ма джа̄та̄. параммукха̄викаппана̄йа паренева викаппа̄петва̄ паренева паччуддхара̄пети, тенева са̄ параммукха̄викаппана̄ на̄ма джа̄та̄ти идаметтха на̄на̄каран̣анти.
228. дӯрасантикаттекаттанти еттха а̄саннадӯрабха̄во адхит̣т̣ха̄не вуттанайенева ведитаббо.
229. даса̄хам̣…пе… пачча̄са̄йа сати ма̄сакам̣ на̄дхит̣т̣хитавикаппитам̣ ниссаггим̣ нуппа̄дайатӣти самбандхо. даса аха̄ни сама̄хат̣а̄ни даса̄хам̣. саббаттха аччантасам̣йоге дутийа̄. таттха йам̣ дивасам̣ чӣварам̣ уппаннам̣, тасса йо арун̣о, со уппаннадивасаниссито, тасма̄ чӣваруппа̄дадивасена саддхим̣ ека̄дасе арун̣уггамане ниссаггийам̣ хотӣти а̄ха ‘‘даса̄ха’’нти. ма̄самекам̣ ва̄ти ‘‘анаттхате катхине екам̣ ¶ паччхимакаттикама̄са’’нти (па̄ра̄. 649 аттхато сама̄нам̣) вуттатта̄ ¶ катхинаттхате пан̃ча ма̄сети лаббхати. катхинам̣ аттхатам̣ йасмим̣ виха̄рети сама̄со. па̄рипӯраттханти па̄рипӯри аттхо йасса̄ти виггахо. кирийа̄висесанам̣, па̄рипӯриппайоджанам̣ катва̄ти аттхо. ӯнасса̄ти йаттакена кайирама̄нам̣ адхит̣т̣ха̄нам̣ чӣварам̣ пахоти, таттаката̄бха̄вато ӯнасса ека̄дасама̄сасаттама̄сасан̇кха̄те пит̣т̣хисамайе уппаннасса мӯлачӣварасса. пачча̄са̄ сатӣти ‘‘сан̇гха̄дито йато куточи лаччха̄мӣ’’ти евам̣ сатийа̄ пачча̄са̄йа̄ти аттхо. убхайампи йа-ка̄ралопена ниддит̣т̣хам̣. сатӣти ва̄ нипа̄то, лин̇гавипалла̄сена ва̄ха. еттха пана бйатирекавасена даса̄ха̄тиккамана̄дӣсу ниссаггийам̣ па̄читтийам̣ ведитаббанти.
викаппана̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
32. ниссайаниддесаван̣н̣ана̄
230. бйаттасса̄ти ‘‘ка̄рийа’’нти китакайоге каттари чхат̣т̣хӣ. бйатто ча на̄ма ‘‘пан̃чахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гатена бхиккхуна̄ анисситена ваттхаббам̣, а̄паттим̣ джа̄на̄ти, ана̄паттим̣ джа̄на̄ти, лахукам̣ а̄паттим̣ джа̄на̄ти, гарукам̣ а̄паттим̣ джа̄на̄ти, убхайа̄ни кхо панасса па̄тимоккха̄ни виттха̄рена сва̄гата̄ни хонти сувибхатта̄ни суппаваттӣни сувиниччхита̄ни суттасо анубйан̃джанасо. имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи ан̇гехи саманна̄гатена бхиккхуна̄ анисситена ваттхабба’’нти (маха̄ва. 103) евам̣ вуттабйатто ча бахуссутабйатто ча ведитаббо.
таттха сувибхатта̄нӣти сут̣т̣ху вибхатта̄ни падапачча̄бхат̣т̣хасан̇карадосавирахита̄ни. суппаваттӣнӣти пагун̣а̄ни ва̄чуггата̄ни. сувиниччхита̄ни ¶ суттасоти кхандхакапарива̄рато а̄харитаббасуттавасена сут̣т̣ху виниччхита̄ни. анубйан̃джанасоти аккхарападапа̄рипӯрийа̄ сувиниччхита̄ни аккхан̣д̣а̄ни авипарӣтаккхара̄ни. етена ат̣т̣хакатха̄ дӣпита̄. ат̣т̣хакатха̄то хи еса виниччхайо хотӣти. бахуссутабйатто пана йена саббантимена париччхедена две ма̄тика̄ пагун̣а̄ ва̄чуггата̄, паккхадивасесу дхаммасаванаттха̄йа суттантато чатта̄ро бха̄н̣ава̄ра̄, сампатта̄нам̣ париса̄нам̣ парикатханаттха̄йа андхакавиндамаха̄ра̄хулова̄даамбат̣т̣хасадисо еко катха̄магго, сан̇гхабхаттаман̇гала̄ман̇галесу анумоданаттха̄йа тиссо ¶ анумодана̄, упосатхаппава̄ран̣а̄диджа̄нанаттхам̣ камма̄каммавиниччхайо, саман̣адхаммакаран̣аттхам̣ сама̄дхивасена випассана̄васена ва̄ арахаттамаггапарийоса̄намекам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ еттакам̣ уггахитам̣, сва̄йам̣ вуччати. наттхи нисса̄йа ка̄рийанти а̄чарийа̄дим̣ нисса̄йа ва̄сена каттаббам̣ наттхи. ‘‘ниссайака̄рийа’’нти ва̄ па̄т̣хо, ниссайена ка̄рийанти сама̄со. джӣвасса йаттако париччхедо йа̄ваджӣвам̣.
231. тена нисса̄йа васантена евам̣ ниссайо гахетабботи дассетум̣ ‘‘екам̣са’’нтиа̄ди вуттам̣. екам̣санти еко ам̣со асса чӣварасса̄ти виггахо. кирийа̄висесанам̣ ва̄ бхумматтхе ва̄ упайогавачанам̣, екасмим̣ ам̣сети аттхо. ан̃джали карапут̣о. йа̄вататийакам̣ вадети упасампада̄йа сат̣т̣хивассена саттативассена ва̄пи бйаттасса навакасса сантике йа̄вататийакам̣ вачанам̣ кареййа. йа̄вататийо ва̄ро асса̄ти кирийа̄висесанасама̄со. а̄йасматоти а̄йасмантам̣. ваччха̄мӣти васа̄ми. упаджджхам̣ ган̣хантена̄пи ‘‘упаджджха̄йо ме, бханте, хохӣ’’ти гахетаббам̣. там̣ пана ‘‘а̄чарийо’’ти еттха ‘‘упаджджха̄йо’’ти вачанам̣ висесоти еттха ва̄ча̄бхедато ¶ на висум̣ вуттам̣. на кеваламеттха ниссайупаджджха̄йагахан̣е, га̄маппавесана̄дӣсупи евамева катва̄ ‘‘ахам̣ а̄вусо’’ти ва̄ ‘‘бханте’’ти ва̄ ватва̄ ‘‘га̄маппавесанам̣ а̄пуччха̄мӣ’’тиа̄дина̄ ваттаббам̣.
232. ниссайапат̣иппассаддхим̣ дассети ‘‘пакканте’’тиа̄дина̄. паккантети упаджджха̄йе а̄чарийе саддхивиха̄рике антева̄сике ча га̄ма̄дӣсу йаттха каттхачи а̄пуччхитва̄ ва̄ ана̄пуччхитва̄ ва̄ гате. тесу йена кеначи ‘‘асукам̣ на̄ма га̄мам̣ гаччха̄мӣ’’ти вутте тесуйева йена кеначи ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитепи там̣ там̣ нийамам̣ атиккамитва̄ паккантепи ана̄пуччха̄ пана упача̄расӣма̄тиккамена паккантепи ниссайо саммати пат̣иппассамбхати. паккхасан̇кантети титтхийапаккхасан̇канте ча̄пи виббханте ча̄пи маран̣ена ча тан̇кхан̣ан̃н̃ева пат̣иппассамбхати. а̄н̣атти на̄ма ‘‘пан̣а̄меми та’’нти ва̄ ‘‘ма̄ идха пависа̄’’тиа̄дика̄ ниссайаппан̣а̄мана̄. та̄йа пан̣а̄митена а̄чарийупаджджха̄йа̄ кхама̄петабба̄. акхамантесу дан̣д̣акаммам̣ катва̄ тасмим̣ виха̄ре маха̄тхере гахетва̄пи са̄мантавиха̄ре бхиккхӯ гахетва̄пи кхама̄петабба̄. на кхаманти че, а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ сабха̄га̄нам̣ сантике васитаббам̣. йена кеначи ка̄ран̣ена на сакка̄ хоти татра а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ сабха̄га̄нам̣ сантике васитум̣, там̣йева виха̄рам̣ а̄гантва̄ ан̃н̃асса сантике ниссайам̣ гахетва̄ васитаббам̣. таттха ‘‘пан̃чахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гатам̣ саддхивиха̄рикам̣ ¶ аппан̣а̄менто упаджджха̄йо са̄тиса̄ро хоти, пан̣а̄менто анатиса̄ро хоти. упаджджха̄йамхи на̄дхиматтам̣ пемам̣ хоти, на̄дхиматто паса̄до хоти, на̄дхиматта̄ хирӣ хоти, на̄дхиматто га̄раво хоти, на̄дхиматта̄ бха̄вана̄ хоти. имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахан̇гехи…пе… хоти (маха̄ва. 68). пан̃чахи, бхиккхаве ¶ , ан̇гехи саманна̄гатам̣ антева̄сикам̣ аппан̣а̄менто а̄чарийо…пе… хотӣ’’ти (маха̄ва. 81) вуттатта̄ пана асамма̄ваттанте антева̄сикасаддхивиха̄рике аппан̣а̄мента̄ а̄чарийупаджджха̄йа̄ дуккат̣ам̣ а̄паджджантӣти ведитаббам̣. бха̄вана̄ти метта̄бха̄вана̄. упаджджха̄йасамодха̄нам̣ пана тасса дассанасаванавасена ведитаббам̣.
‘‘сан̃чичча а̄паттим̣ а̄паджджати;
а̄паттим̣ паригӯхати;
агатигаманан̃ча гаччхати;
едисо вуччати аладжджипуггало’’ти. (пари. 359) –
евам̣ вутталаккхан̣ам̣ аладжджим̣. ниссайам̣ дентена̄пи ладжджинойева да̄таббам̣. ‘‘на бхиккхаве аладжджӣнам̣ ниссайо да̄таббо. йо дадеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’’ти (маха̄ва. 120) хи вуттам̣. адит̣т̣хапуббасса катипа̄хам̣ а̄ча̄рам̣ упапариккхитва̄ да̄таббам̣. апуббанти еттха самбандхисаддатта̄ пубба-саддена пуббава̄со гахито, наттхи пуббо асса̄ти апуббам̣, наванти вуттам̣ хоти. чатта̄ри пан̃ча ва̄ парима̄н̣аметесанти виггахо. еттха пана парима̄н̣а-саддасаннидха̄нена сан̇кхйеййава̄чинопите сан̇кхйа̄маттава̄чино хонтӣти чатупан̃часан̇кхйа̄парима̄н̣амева сан̇кхйеййама̄ха, тасма̄ виггахападаттхехи бхинно ан̃н̃ападаттхо самбхаватӣти сама̄со. ва̄-саддасса йо викаппаттхо, таттха ча̄йам̣ сама̄со, чатта̄ри ва̄ пан̃ча ва̄, чатупан̃ча аха̄ни, тесам̣ аха̄нам̣ сама̄ха̄ро чатупан̃ча̄хам̣. бхиккхусабха̄гатанти сама̄но бха̄го ладжджита̄сан̇кха̄то кот̣т̣ха̄со йесам̣, бхиккхӯхи сабха̄га̄, тесам̣ бха̄во бхиккхусабха̄гата̄, там̣, песалабха̄ванти аттхо. ‘‘тхеро ладжджӣ’’ти джа̄нантена пана пакатийа̄ ниссайада̄нат̣т̣ха̄нам̣ ¶ гатена ча тадахева гахетаббо, екадивасампи париха̄ро наттхи. саче ¶ ‘‘ока̄се алабханте паччӯсасамайе гахесса̄мӣ’’ти сайати, арун̣ам̣ уггатампи на джа̄на̄ти, ана̄патти. ладдхапариха̄рена̄пи васитум̣ ват̣т̣атӣти.
234. ‘‘лаббхатӣ’’ти каммани ниппханнатта̄ авуттакатта̄ти ‘‘аддхикасса̄’’тиа̄дӣсу каттари са̄мивачанам̣, ‘‘аддхикена̄’’ тиа̄ди вуттам̣ хоти. ‘‘саллаккхентена̄’’ти пана сарӯпенева ниддит̣т̣хам̣. васитунти вуттакаммам̣. бха̄ве хи тум̣-паччайо, ва̄соти аттхо. йа̄читасса̄ти ‘‘гила̄нупат̣т̣ха̄касса ча̄’’ти еттха висесанам̣. саче пана ‘‘йа̄ча̄хи ма’’нти вуччама̄нопи гила̄но ма̄нена на йа̄чати, гантаббам̣. аран̃н̃е ва̄ саллаккхентена пха̄суканти йаттха васантасса пат̣иладдхатарун̣асаматхавипассана̄висесабха̄гита̄васена пха̄су хоти, тасмим̣ аран̃н̃е та̄дисам̣ пха̄сувиха̄рам̣ саллаккхентена а̄ран̃н̃акена. да̄йаке асантети падаччхедо. та̄ва̄ти авадхимхи, аддхика̄дӣхи йа̄ва ниссайада̄йако лаббхати, та̄ва, а̄ран̃н̃акена пана ‘‘пат̣ирӯпе ниссайада̄йаке сати нисса̄йа васисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ йа̄ва а̄са̄л̣хипун̣н̣ама̄, та̄ва̄ти аттхо. ‘‘саче пана а̄са̄л̣хима̄се а̄чарийо на̄гаччхати, йаттха ниссайо лаббхати, таттха гантаббам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 121). антовассе пана нибаддхава̄сам̣ васитаббам̣, ниссайо ча гахетаббо’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 121) хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣.
амха̄кам̣ пана кечи антева̄сикаттхера̄ ‘‘на бхиккхаве вассам̣ на упагантаббам̣. йо на упагаччхеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’ти (маха̄ва. 186) ча ‘на бхиккхаве тадаху вассӯпана̄йика̄йа вассам̣ анупагантука̄мена сан̃чичча а̄ва̄со атиккамитаббо. йо атиккамеййа, а̄патти дуккат̣асса̄’ти (маха̄ва. 186) па̄л̣ивачанато кеначи ка̄ран̣ена ¶ ниссайам̣ алабхама̄ненапи на сакка̄ антовассе вассам̣ анупагантум̣. ‘антовассе пана̄’тиа̄дӣсу пана ча-саддо анва̄чайаттхо, тасма̄ тена̄пи вассам̣ упагантаббамева̄’’ти вадим̣су.
майам̣ панеттха евамавочумха ‘‘бхагавата̄ анупагамане дуккат̣ам̣ анантара̄йикассева вуттам̣, тенева ‘кеначи антара̄йена пуримикам̣ анупагатена паччхимика̄ упагантабба̄’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 185) вуттам̣. антара̄йо ча на̄ма антара̄ вемаджджхе етӣти антара̄йо, йо кочи ба̄дхакаппаччайата̄йа адхиппето вуччати ‘на лабханти патирӯпам̣ упат̣т̣ха̄кам̣, есева антара̄йоти паккамитабба’нтиа̄дӣсу (маха̄ва. 201) вийа, тасма̄ ба̄дхакаппаччайата̄ адхиппета̄ ¶ . ниссайа̄ла̄бхопи антара̄йотвева вин̃н̃а̄йати. сакка̄ хи ваттум̣ ‘антара̄йо вассӯпагамо санниссайатта̄ тарун̣асаматхавипассана̄ла̄бхӣнам̣ катока̄со вийа̄’ти. тарун̣асаматхавипассана̄ла̄бхӣнампи хи катока̄сепи ‘саче пана а̄са̄л̣хима̄се а̄чарийо на̄гаччхати, йаттха ниссайо лаббхати, таттха гантабба’нти дал̣хам̣ катва̄ ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 121) вуттам̣. амха̄кам̣ гарӯхи ча са̄раттхадӣпанийам̣ (са̄раттха. т̣ӣ. маха̄вагга 3.121) ‘а̄чарийам̣ а̄гаментассева че вассӯпана̄йикадивасо хоти, хоту, гантаббам̣ таттха, йаттха ниссайада̄йакам̣ лабхатӣ’ти вассӯпана̄йикадивасепи ниссайаттха̄йа гаманамева вуттам̣. атха ча пана маха̄ка̄рун̣икопи бхагава̄ ‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, гила̄нупат̣т̣ха̄кена бхиккхуна̄ ниссайам̣ алабхама̄нена йа̄чийама̄нена анисситакена ваттху’нти (маха̄ва. 121) гила̄нависайепи ниссайам̣ гарукам̣ катва̄ пат̣т̣хапеси. йам̣ пана аниссайам̣, там̣ анантара̄йам̣ ниссайамуттакасса вассӯпагаманам̣ вийа. апича на̄ва̄йа гаччхантасса пана васса̄не а̄гатепи ниссайам̣ алабхантасса ана̄паттӣти на̄ва̄йа ¶ гаччхатойева а̄вен̣ика̄ ана̄паттиката̄ вутта̄. тасма̄ ниссайа̄ла̄бхо ба̄дхакаппаччайо вассӯпагаманасса, на вассӯпагаманам̣ ниссайасса̄ти антара̄йойева ниссайа̄ла̄бхо. татойева т̣ӣка̄йам̣ ‘антовассе пана анисситена ваттхум̣ на ват̣т̣атӣ’ти вуттам̣. тасма̄йева ча ‘антовассе пана̄’тиа̄дӣсу ниссайада̄йаке сати нибаддхава̄сам̣ васитаббан̃ча ниссайо гахетаббо ча хотӣти гаманакирийа̄йа кхӣйама̄ната̄васена ча-саддо самуччайо гахетаббо’’ти.
ниссайаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
33. ка̄йабандхананиддесаван̣н̣ана̄
235. бандхӣйати анена̄ти бандханам̣, ка̄йасса бандханам̣ ка̄йабандханам̣, наттхи ка̄йабандханаметасса̄ти ака̄йабандхано. дуккат̣анти сан̃чичча ва̄ асан̃чичча ва̄ пависеййа че, дуккат̣ам̣. асатийа̄ гато йаттха сарати, таттхева бандхеййа̄ти самбандхо. гатоти антога̄мам̣ гато. саритва̄ йа̄ва на бандхати, на та̄ва пин̣д̣а̄йа чаритаббам̣.
236. ‘‘пат̣т̣ика̄’’тиа̄дина̄ ¶ саббасан̇га̄хакам̣ ка̄йабандханам̣ ниддисати. пат̣т̣ика̄ти пакативӣта̄ ва̄ маччхакан̣т̣акакхаджджӯрипаттава̄йима̄ ва̄. сӯкара̄нам̣ антам̣ сӯкарантам̣. идха пана там̣садисам̣ вуччати. чатурассам̣ акатва̄ саджджитам̣ муддикака̄йабандханампи сан̇гахетва̄ ‘‘ека̄ раджджӯ’’ти вуттам̣. там̣ пана раджджукам̣ бандхантена екагун̣амева катва̄ бандхитум̣ ват̣т̣ати, маджджхе бхиндитва̄ дигун̣ам̣ катва̄ бандхитум̣ на ват̣т̣ати. дигун̣ам̣ пана акатва̄ сатава̄рампи пунаппунам̣ а̄виджджхитва̄ бандхитум̣ ват̣т̣ати, па̄ман̇гасан̣т̣ха̄нам̣ пана екампи на ват̣т̣ати ¶ . бахураджджуке екато катва̄ екена нирантарам̣ вет̣хетва̄ катам̣ ‘‘бахураджджука’’нти на ваттаббам̣, там̣ ват̣т̣ати. тадануломика̄ти тесам̣ пат̣т̣ика̄сӯкаранта̄нам̣ двиннам̣ две име йатха̄ккамамануломика̄.
237-8. пат̣т̣ика̄ кӣдисӣ ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘маччха̄’’тиа̄ди. пат̣т̣ика̄ маччхакан̣т̣акакхаджджӯрипатта̄ ва̄ мат̣т̣ха̄ ва̄ лаббха̄ти самбандхо. кан̣т̣ака-саддена патта-саддена ча тада̄ка̄ро вуччати, упача̄рато хи маччха̄нам̣ кан̣т̣ака̄ка̄ро ча кхаджджӯрӣнам̣ патта̄ка̄ро ча етисса̄ти сама̄со. мат̣т̣ха̄ти пакативӣта̄. т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘ете маччхакан̣т̣ака̄дайо мат̣т̣ха̄ вика̄рарахита̄ пат̣т̣ика̄ ча тадантогадха̄ти адхиппа̄йо’’ти вуттам̣. катхам̣ тесамантогадхата̄? йато та̄нийева пат̣т̣ика̄ на̄ма̄ти. татха̄ ча вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘пакативӣта̄ ва̄ маччхакан̣т̣акава̄йима̄ ва̄ пат̣т̣ика̄ ват̣т̣атӣ’’ти (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 278). еттха пана маччхакан̣т̣акейева кхаджджӯрипаттам̣ павит̣т̣хам̣. чатассопи даса̄ лаббха̄ти самбандхо. чатассоти уккат̣т̣хапариччхедена вуттам̣, тасма̄ тато ӯна̄пи ват̣т̣анти. антети ка̄йабандханасса убхайанте дигун̣асуттакам̣ лаббханти самбандхо. гун̣о бандханабхӯтам̣ суттакам̣ гун̣асуттакам̣. ‘‘гун̣о пат̣алара̄сӣсу, а̄нисам̣се ча бандхане’’ти хи абхидха̄наппадӣпика̄. двиннам̣ гун̣асуттака̄нам̣ сама̄ха̄ро дигун̣асуттакам̣. там̣ даса̄мукхасса тхирабха̄ва̄йа кот̣т̣етум̣ ват̣т̣ати, на собханаттхам̣. тена̄ха ‘‘ма̄ла̄ди’’нтиа̄ди.
ма̄ла̄дим̣ каккат̣аччха̄дим̣ кун̃джараччха̄дин̃ча дассетва̄ гун̣асуттакакот̣т̣ита̄ пат̣т̣ика̄ на каппатӣти самбандхо. ‘‘ма̄ла̄ди’’нтиа̄дӣсу а̄ди-саддена та̄дисам̣ йам̣ кин̃чи вика̄рарӯпам̣ гайхати. каккат̣а̄нам̣ вийа аччхӣни, та̄ни а̄дӣни йасса̄ти сама̄со. татха̄ кун̃джараччха̄динти.
239. гхат̣аканти ¶ гхат̣ака̄ка̄рават̣т̣алекха̄рӯпам̣. макарамукха̄динти еттха макарамукхам̣ на̄ма макарамукхасан̣т̣ха̄нам̣ ¶ . бинду пана а̄гамавасена вутто. а̄ди-саддена дед̣д̣убхасӣса̄дивика̄рарӯпам̣ йам̣ кин̃чи сан̇гайхати. даса̄мукхети даса̄нам̣ мукхабхӯте анте ета̄ни на каппантӣти самбандхо. видхе убханте гхат̣ака̄ лекха̄ ан̃н̃ам̣ читтакан̃ча на каппантӣти самбандхо. гхат̣ака̄ти гхат̣акато. лекха̄ти лекха̄йа. пан̃чамийа̄ лопо. видхети ка̄йабандханасса па̄санте даса̄мӯле тасса тхирабха̄ваттхам̣ каттаббе дантависа̄н̣а̄димайе видхе.
240. дед̣д̣убхаканти удакасаппасӣсасадисам̣. мураджанти на̄на̄ван̣н̣ехи суттехи мураджават̣т̣исан̣т̣ха̄нам̣ вет̣хетва̄ катам̣. т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘мураджанти бахураджджуке екато сан̇кад̣д̣хитва̄ ека̄йа раджджуйа̄ паливет̣хетва̄ катараджджӯ’’ти вуттам̣, там̣ ‘‘бахураджджуке екато катва̄’’тиа̄дина̄ хет̣т̣ха̄ вуттаат̣т̣хакатха̄вачанена вируджджхати. маддавӣн̣анти па̄ман̇гасан̣т̣ха̄нам̣. кала̄буканти бахураджджукам̣. тесам̣ ‘‘на каппатӣ’’ти имина̄ самбандхо. две маджджхима̄ти маджджхе бхава̄ мураджамаддавӣн̣асан̇кха̄та̄ две.
241. ган̣т̣хийо ча̄пӣти чӣварасса ган̣т̣хийо ча̄пи. таммайа̄ти техи вел̣уа̄дӣхи ниббатта̄. пасан̇гена панетам̣ вуттанти.
ка̄йабандхананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
суман̇галаппаса̄данийа̄ на̄ма т̣ӣка̄йа
пат̣хамабха̄н̣ава̄раван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
34. патхавӣниддесаван̣н̣ана̄
242. джа̄та̄джа̄та̄ти ¶ дувидха̄ти джа̄та̄ патхавӣ аджа̄та̄ патхавӣти патхавӣ дувидха̄ти аттхо. имина̄ джа̄тапатхавин̃ча аджа̄тапатхавин̃ча дассети. та̄сам̣ вибха̄гам̣ дассети ‘‘суддха̄’’тиа̄дина̄. суддхаматтикапам̣сука̄ ча адад̣д̣ха̄ ча бахуматтикапам̣сука̄ ча ча̄тума̄са̄дхиковат̣т̣хапам̣суматтикара̄си ча джа̄та̄ патхавӣти самбандхо. маттика̄ ча пам̣су ча̄ти двандо. суддха̄ аппасаккхара̄дита̄йа маттика̄ пам̣саво йасса̄ти ба̄хираттхо. адад̣д̣ха̄ти уддханапачана̄дивасена татха̄ татха̄ ¶ адад̣д̣ха̄. са̄ пана висум̣ наттхи, суддхаматтика̄дӣсу ан̃н̃атара̄ва ведитабба̄. чатта̄ро ма̄са̄, техи сахито атиреко ка̄ло, тасмим̣ оват̣т̣хоти сама̄со. оват̣т̣хоти йена кеначи удакена оват̣т̣хо. будха̄ пана ‘‘а̄ка̄сато вут̣т̣хаудакенева, на ан̃н̃аттха пахаритва̄ патитабиндуна̄’’ти ваданти, ‘‘оват̣т̣хо’’ти са̄ман̃н̃ена вуттатта̄ ча ‘‘поккхаран̣ийа̄ т̣хитатанукаддамо ват̣т̣ати, бахало ту на ват̣т̣атӣ’’ти (па̄чи. ат̣т̣ха. 86) вуттатта̄ ча ‘‘винайавиниччхайе сампатте гаруке т̣ха̄табба’’нти винайалаккхан̣ато ча на там̣ йуджджатӣти амха̄кам̣ кханти. пам̣суматтика̄нам̣ ра̄си пам̣суматтикара̄си. чату…пе… ват̣т̣хо пам̣суматтикара̄си йасса̄ти ан̃н̃ападаттхо, каммадха̄райо ва̄.
243. ва̄лука̄ ча дад̣д̣ха̄ ча йебхуййасаккхара̄димахӣпи ча ча̄тума̄сомават̣т̣хако вуттара̄си ча дутийа̄ бхӯмӣти самбандхо саккхара̄ ча па̄са̄н̣а̄ ча марумба̄ ча катхала̄ ча ва̄лука̄ ча̄ти двандо. суддха̄ саккхара…пе… ва̄лука̄ йасса̄ти виггахо. хаттхамут̣т̣хина̄ гахетаббаппама̄н̣а̄ саккхара̄, тато упари па̄са̄н̣а̄, кат̣асаккхара̄ марумба̄, капа̄лакхан̣д̣а̄ни катхала̄ти ведитабба̄. дутийа̄ти аджа̄та̄. вуттара̄сӣти вутто маттикапам̣сусира̄.
244. кӣдисӣ ¶ йебхуйуматтика̄дӣти а̄ха ‘‘две бха̄га̄’’тиа̄ди. йасса бхӯмийа̄ти йасса̄ бхӯмийа̄. сесесупӣти йебхуййапам̣суйебхуййасаккхарайебхуййапа̄са̄н̣а̄дӣсу.
245. ‘‘па̄читтӣ’’тиа̄дина̄ таттха виниччхайам̣ дассети. джа̄те джа̄тасан̃н̃исса кхан̣ане па̄читтӣти самбандхо. джа̄тети джа̄те бхӯмибха̄ге, лин̇гавипалла̄со ва̄, джа̄та̄йа̄ти вуттам̣ хоти. джа̄те двел̣хасса виматисса дуккат̣анти самбандхо. джа̄те аджа̄тасан̃н̃исса ана̄патти. татха̄ а̄н̣а̄пане ана̄паттӣти йоджана̄. аджа̄тасан̃н̃исса̄ти аджа̄та̄ти сан̃н̃а̄ аджа̄тасан̃н̃а̄, са̄ асса аттхӣти аджа̄тасан̃н̃ӣ, тасса.
246. ека̄йа̄н̣аттийа̄ ека̄ти саче саким̣ а̄н̣атто дивасампи кхан̣ати, а̄н̣а̄пакасса ека̄ ева а̄паттӣти аттхо. ва̄часо а̄паттӣти самбандхо. ва̄часоти виччха̄йам̣ со, ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа̄ти аттхо.
247. ‘‘имам̣ т̣ха̄нам̣ кхан̣а ва̄’’тиа̄дина̄ йоджетаббам̣. ‘‘еттха аггим̣ джа̄лехи ва̄’’ти йоджана̄ ¶ . ‘‘ватту’’нти идам̣ ‘‘на ват̣т̣атӣ’’ти имасса каттупадавачананти аттхо. атха ва̄ ‘‘имам̣ т̣ха̄нам̣ кхан̣а̄’’тиа̄диппака̄ро вачана̄йа на ват̣т̣атӣти аттхо. нийаметва̄ти имина̄ ‘‘а̄ва̄т̣ам̣ кхан̣а, кандам̣ кхан̣а̄’’тиа̄дина̄ анийаметва̄ ваттум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети.
248. ‘‘имасса тхамбхасса а̄ва̄т̣ам̣ джа̄на ва̄, каппийам̣ карохи ва̄’’ти ча ‘‘маттикам̣ джа̄на ва̄, маттикам̣ а̄хара ва̄, маттикам̣ каппийам̣ карохи ва̄’’ти ча едисам̣ вачанам̣ ват̣т̣атӣти самбандхо. етам̣ вийа диссатӣти едисам̣, ким̣ там̣? ‘‘маттикам̣ дехӣ’’тиа̄дикам̣ упамеййам̣. ‘‘маттикам̣ джа̄на̄’’тиа̄дикам̣ пана ¶ упама̄нам̣, тесам̣ упама̄нопамеййа̄нам̣ йа̄ каппийасан̇кха̄та̄ сама̄надхаммата̄, са̄ упама̄. татха̄ ча вуттам̣ амхехи субодха̄лан̇ка̄ре ‘‘упама̄нопамеййа̄нам̣, садхамматтам̣ сийопама̄’’ти. ан̃н̃атха̄ упама̄набхӯтааккхара̄вал̣исадисӣйева, аккхара̄вал̣и упамеййам̣ сийа̄. ва̄кйе вийа-саддойева пана упама̄нам̣ джотетӣти ведитаббам̣.
249. патхавийа̄ асамбаддхам̣ суккхакаддамаа̄дикан̃ча танукам̣ уссин̃чанӣйакаддаман̃ча копетум̣ лаббханти самбандхо. каддамаа̄диканти еттха а̄ди-саддена удакена гатат̣т̣ха̄не удакапаппат̣ако на̄ма хоти, йам̣ ва̄таппаха̄рена чалати, там̣ сан̇ган̣ха̄ти. уссин̃чанӣйакаддаманти гхат̣ехи уссин̃читум̣ саккун̣еййакаддамам̣.
250. ‘‘ча̄тума̄са̄дхиковат̣т̣хам̣ ган̣д̣уппа̄да’’нтиа̄дина̄ самбандхитаббам̣. ган̣д̣ам̣ патхавийа̄ ган̣д̣асадисам̣ маттикара̄сим̣ уппа̄дентӣти ган̣д̣уппа̄да̄. идха пана техи ут̣т̣ха̄пито гӯтхо ‘‘ган̣д̣уппа̄да’’нти ниддит̣т̣хо. поттхакесу пана ‘‘ган̣д̣уппа̄до’’ти па̄т̣хо диссати. там̣ ‘‘на копайе’’ти еттха каммена бхавитаббанти на йуджджати. мӯсикуккиранти мӯсика̄нам̣ уккиро кхан̣итва̄ бахи катам̣ пам̣сура̄си мӯсикуккироти. лед̣д̣а̄динти еттха лед̣д̣унти каситат̣т̣ха̄не нан̇галаччхиннаматтика̄пин̣д̣ам̣. а̄ди-саддена га̄вӣнам̣ кхураччхиннам̣ каддамам̣ сан̇ган̣ха̄ти.
251-2. удакасантике патите ва̄пиа̄дӣнам̣ кӯле ча па̄са̄н̣е лагге радже ча навасон̣д̣ийа̄ патите радже ча аббхока̄сут̣т̣хите ваммике ча маттика̄кут̣т̣е ча татха̄ти самбандхо. татха̄ти имина̄ кӯла̄дике ча̄тума̄са̄дхиковат̣т̣хам̣ ва̄ саббам̣ на копайети идам̣ атидисати. ит̣т̣хакакут̣т̣ако ват̣т̣атӣти а̄ха ‘‘йебхуййа̄’’тиа̄ди. йебхуййена катхала̄ еттха̄ти йебхуййакатхала̄, бхӯми ¶ , тит̣т̣хати еттха̄ти т̣ха̄нам̣ ¶ , йебхуййакатхала̄йа т̣ха̄нам̣, тасмим̣. ит̣т̣хакакут̣т̣ако йебхуййакатхала̄ вийа хотӣти адхиппа̄йо. кут̣т̣акам̣ копентасса ана̄паттӣти адхиппа̄йо. ит̣т̣хака̄йа като кут̣т̣акоти сама̄со.
253-5. сан̃ча̄летва̄ бхӯмим̣ викопайам̣ тхамбха̄дим̣ ган̣хитум̣ ва̄ти самбандхо. таттха викопайанти каран̣аттхе паччаттавачанам̣, викопайата̄ти аттхо. ан̃н̃атха̄ катхаметтха пат̣хама̄пасан̇го. пат̣хама̄ хи ‘‘бхава’’нти вутте сийа̄, на ча ‘‘ган̣хиту’’нтиа̄дӣсу тум̣-паччайехи вутто кочи аттхи, йада̄ бха̄ве тум̣-паччайо, тада̄ на кин̃чи вуттам̣ хотӣти, ‘‘на каппатӣ’’ти падха̄накирийа̄йапи хет̣т̣ха̄ вуттанайена катта̄ ан̃н̃ойева̄ти евам̣ саббаттха. татийаттхе ту сати ито чито сан̃ча̄летва̄ бхӯмим̣ викопайата̄ тхамбха̄дим̣ ган̣хитум̣ на каппатӣти атӣва йуджджати. дха̄ра̄йа̄ти пасса̄вадха̄ра̄йа. висамам̣ самам̣ ка̄тум̣ саммун̃джанӣхи гхам̣ситум̣ ва̄ти йоджана̄. висаманти висамат̣т̣ха̄нам̣. ‘‘падам̣ дассесса̄мӣ’’ти бхӯмим̣ бхинданто чан̇камитум̣ ва̄ти самбандхо. бхиндантоти бхиндата̄. кан̣д̣урогӣ ва̄ тат̣а̄дӣсу ан̇гапаччан̇гам̣ гхам̣ситунти йоджана̄. кан̣д̣урогӣти кан̣д̣урогина̄. ча-саддо авадха̄ран̣е.
256-7. суддхачиттасса̄ти патхавибхеда̄дхиппа̄йавирахена парисуддхачиттасса.
258. аггисса анупа̄да̄не капа̄ле ва̄ анупа̄да̄на̄йа ит̣т̣хака̄йа ва̄ аггим̣ па̄тетум̣ ва̄ авасе сати бхӯмийам̣ па̄тетум̣ ва̄ лаббхатети самбандхо. упа̄да̄нам̣ индханам̣, на упа̄да̄нам̣ анупа̄да̄нам̣, тасмим̣. васо пабхуттам̣. ‘‘васо пабхутте а̄йатте’’ти хи нигхан̣д̣у. на васо авасо, тасмим̣ апабхуттети ¶ аттхо. патитат̣т̣ха̄нейева упа̄да̄нам̣ датва̄ аггим̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. суккхакха̄н̣укасуккхаруккха̄дӣсу ча аггим̣ да̄тум̣ на ват̣т̣ати. саче пана ‘‘патхавим̣ аппаттамева нибба̄петва̄ гамисса̄мӣ’’ти дети, ват̣т̣ати, паччха̄ нибба̄петум̣ на саккоти, ависайатта̄ ана̄патти. ‘‘бхӯмийам̣ па̄техӣ’’ти евампи ваттум̣ на ват̣т̣атӣти.
патхавӣниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
35. париккха̄раниддесаван̣н̣ана̄
259-60. чхатте ¶ анто бахи ча пан̃чаван̣н̣ехи суттехи сиббитун̃ча пан̣н̣е гирикӯт̣аад̣д̣хачанда̄дим̣ чхиндитун̃ча на ват̣т̣атӣти самбандхо. чхаттети та̄лапан̣н̣е чхатте. гирикӯт̣ам̣ на̄ма макарадантакам̣, а̄ди-саддена та̄дисам̣ ан̃н̃ам̣ вика̄рарӯпам̣ сан̇гахитам̣. гхат̣аканти гехаттхамбхесу вийа кайирама̄нам̣ гхат̣акам̣. дан̣д̣ети чхаттадан̣д̣е. лекха̄ти тахим̣ тахим̣ динна̄ лекха̄. са̄дисанти дӣгхена ниддит̣т̣хам̣. бундамхи мӯле.
261. тхираттхам̣ чхатте екаван̣н̣ена сиббитум̣ ва̄ пан̃джарам̣ винандхитум̣ ва̄ ват̣т̣атӣти самбандхо. сиббитунти анто бахи ча сиббитум̣. екаван̣н̣ена̄ти нӣла̄дина̄ екаван̣н̣ена. пан̃джаранти чхаттадан̣д̣ага̄хакасала̄капан̃джарам̣. тхираттханти имина̄ на ван̣н̣амат̣т̣хаттха̄йа̄ти дассети. бандхитум̣ дан̣д̣е лекха̄ ват̣т̣атӣти самбандхо. бандхитунти ва̄таппаха̄рена ачаланаттхам̣ чхаттаман̣д̣аликам̣ раджджукехи гахетва̄ бандханаттха̄йа. лекха̄ва̄ти валайамива уккиритва̄ ката̄ лекха̄ ева. ват̣т̣атӣти йадипи на бандхати, раджджукехи бандхитум̣ йуттат̣т̣ха̄натта̄ ват̣т̣ати.
262. чӣваре анте ва̄пи пат̣т̣амукхе ва̄пи вен̣ипи ва̄ сан̇кхалика̄пи ва̄ ан̃н̃ам̣ сӯчивика̄рам̣ ва̄ па̄л̣икан̣н̣икаа̄дикам̣ каппабиндувика̄рампи ¶ ва̄ на ча каппатӣти самбандхо. антети чӣварапарийанте, анува̄тети вуттам̣ хоти. пат̣т̣амукхети пат̣т̣акот̣ийам̣, двиннам̣ пат̣т̣а̄нам̣ сан̇гхат̣итат̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. вен̣ӣти варакасӣса̄ка̄рена сиббанам̣. сан̇кхалика̄ти бил̣а̄лабандхана̄ка̄рена сиббанам̣. ан̃н̃ам̣ сӯчивика̄рам̣ ва̄ти чӣвараман̣д̣анаттха̄йа кайирама̄нам̣ ан̃н̃ам̣ йам̣ кин̃чи сӯчикаммавика̄рам̣ ва̄. т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘сатападисадисам̣ ан̃н̃ам̣ ва̄ сӯчивика̄рам̣ на каппатӣ’’ти са̄ман̃н̃ена вуттам̣. ‘‘чӣвараман̣д̣анаттха̄йа на̄на̄суттакехи сатападисадисам̣ сиббанта̄ а̄гантукапат̣т̣ам̣ т̣хапенти, ан̃н̃ампи йам̣ кин̃чи сӯчикаммавика̄рам̣ каронти, саббам̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄ пана на̄на̄ван̣н̣ехи ва̄ хоту, екаван̣н̣ена ва̄ хоту, чӣвараман̣д̣анаттха̄йа сам̣сиббанта̄нам̣ сӯчикаммавика̄рам̣ сандха̄йа вуттанти чӣваресу пха̄литат̣т̣ха̄насса тхирабха̄ваттхам̣ сатападисадисампи сиббитум̣ ват̣т̣атӣти амха̄кам̣ кханти. па̄л̣и-саддена, кан̣н̣ика-саддена ча каппа-саддалопена ва̄ упача̄рена ва̄ па̄л̣икаппа̄дайова гахита̄. па̄л̣и ча кан̣н̣ика̄ ча па̄л̣икан̣н̣ика̄йо, та̄ а̄ди йасса ан̃н̃асса та̄дисасса̄ти виггахо. таттха нӣла̄вал̣иа̄дисан̣т̣ха̄на̄йа ¶ биндупантийа̄ йатха̄ собхати, татха̄ кайирама̄но па̄л̣икаппо. татхева биндусамӯхе каттхачи дассетва̄ кайирама̄но кан̣н̣икакаппо.
263. ган̣т̣хипа̄сакапат̣т̣а̄ти ган̣т̣хино ча па̄сакасса ча патит̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄не т̣хапетабба̄ пат̣т̣а̄. ват̣т̣атӣти еттха ‘‘ган̣т̣хипа̄сака̄’’ти катва̄ ‘‘чатукон̣а̄ва ват̣т̣антӣ’’ти аттхато вачанам̣ випалла̄сетва̄ йоджетаббам̣. аггхийанти четийасан̣т̣ха̄нена сиббанам̣. мӯле ча агге ча екасадисам̣ катва̄ муггара̄ка̄рена сиббанам̣ муггаро. вика̄ранти вика̄ро, лин̇гавипалла̄сена вуттам̣. еттха̄ти ган̣т̣хипа̄сакапат̣т̣есу.
264. кон̣асутта̄ти ¶ напум̣саканиддесо, ган̣т̣хипа̄сакапат̣т̣а̄нам̣ кон̣ехи нӣхат̣асуттакот̣ийо. пӣл̣ака̄ти та̄нийева ниваттетва̄ пӣл̣ака̄ка̄рена ката̄ни. дувин̃н̃еййа̄ва̄ти тесам̣ антесу екава̄рам̣ ган̣т̣хикаран̣ена ва̄ пуна ниваттетва̄ сиббанена ва̄ дувин̃н̃еййа̄ ева. гандхам̣ телам̣ ва̄ти гандхам̣ ва̄ телам̣ ва̄. кан̃чикапит̣т̣хакхаликаа̄дӣнипи ват̣т̣анти.
265. ман̣ина̄ти маса̄рагалла̄дипа̄са̄н̣ена. на ча гхат̣т̣еййа̄ти нева гхат̣т̣еййа. ан̃н̃ена ва̄ти муггарамусала̄дина̄. ам̣сабаддхакака̄йабандхана̄ни пана татха̄ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. дон̣ийам̣ катва̄ на ча гхам̣сеййа̄ти паккараджана̄киран̣адон̣ийам̣ т̣хапетва̄ бхӯмийам̣ джан̣н̣ука̄ни нихантва̄ ито чито ча а̄виджджхитва̄ нева гхам̣сеййа̄ти аттхо.
266-7. кан̣н̣акон̣акасутта̄нӣти чӣварараджанака̄ле лагганаттха̄йа анува̄те чатӯсу кон̣есу ча па̄сакам̣ катва̄ бандхита̄ни сутта̄ни, йа̄ни ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, кан̣н̣асуттака’’нти (маха̄ва. 344) евам̣ анун̃н̃а̄та̄ни. кан̣н̣асан̇кха̄та̄ кон̣а̄ кан̣н̣акон̣ака̄, тесу сутта̄ни. ган̣т̣хикапа̄сакапат̣т̣есу пана кан̣н̣акон̣акасутта̄нам̣ дувин̃н̃еййа̄намева каппийата̄ хет̣т̣ха̄ вутта̄ти чӣваре раттейева тесам̣ чхиндитаббата̄ наттхи, кан̣н̣акон̣акасутта̄нам̣ чхиндитаббата̄йа вуттатта̄ анува̄техи никкхамитасутта̄нипи чхиндитабба̄нӣти ведитаббам̣. дхаммакаран̣е чхаттават̣т̣ийам̣ лекхам̣ т̣хапетва̄ лекха̄ на ват̣т̣атӣти йоджана̄. чхаттават̣т̣ийанти чхаттасса мукхават̣т̣ийам̣. лекха̄ти упари ва̄ хет̣т̣ха̄ ва̄ куччхийам̣ ва̄ ан̃н̃а̄ лекха̄. кун̃чика̄йа ча пиппхале ча ман̣ика̄ ча пӣл̣ака̄ ча на ват̣т̣антӣти ¶ самбандхо. ман̣ика̄ти ека̄ ват̣т̣аман̣и. пӣл̣ака̄ти са̄сапаматтика̄ муттара̄джисадиса̄ бахуват̣т̣алекха̄. дан̣д̣амхӣти пиппхаладан̣д̣аке.
268-9. аран̣ийам̣ ¶ ма̄ла̄ди ча паттаман̣д̣але бхиттикамман̃ча на ват̣т̣атӣти самбандхитаббам̣. аран̣ийанти уттара̄ран̣и адхара̄ран̣и аран̣идханукан̃ча са̄ман̃н̃ена гахитам̣. паттаман̣д̣алети типусӣса̄димайе паттаман̣д̣але. еттха пана макарадан̣д̣акам̣ ват̣т̣ати. хет̣т̣ха̄ти каттарайат̣т̣хийа̄ хет̣т̣ха̄. уддханти тасса̄йева упари.
270-3. саммун̃джанимхӣти саммун̃джанийа̄ лин̇гавипалла̄со. ава̄ританти иттхирӯпам̣ пана ва̄ритам̣. сован̣н̣амайампӣти суван̣н̣амайампи. виса̄н̣ана̄л̣и на̄ма виса̄н̣амайа̄ на̄л̣и. еттха пана авутта̄нипи йа̄ни ка̄ничи а̄ракан̣д̣акадантакат̣т̣хачхеданапа̄нӣйагхат̣апа̄нӣйаул̣ун̇качун̣н̣абха̄джана̄дӣни вутта̄нам̣ анулома̄нӣти ведитабба̄ни. йо панеттха винайан̃н̃ӯ та̄дисам̣ париккха̄рам̣ дисва̄ чхиндеййа ва̄ чхинда̄пеййа ва̄, анупаваджджо соти ведитаббанти.
париккха̄раниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
36. бхесаджджаниддесаван̣н̣ана̄
274-5. джанасса бхесаджджам̣ ка̄тум̣ да̄тум̣ ваттун̃ча на лаббхатӣти самбандхийам̣. лаббхатӣти еттха ‘‘бхиккхуна̄’’ти катта̄ ‘‘бхесаджджа’’нти вуттакаммам̣. нану ча ка̄тунти бха̄васа̄дханатта̄ тасса авуттакаммена̄пи бхавитаббам̣ бха̄ве вихитакитакаппаччайа̄нам̣ пайоге каммака̄ракасса̄пи иччхитаббатта̄ти? саччам̣, татха̄пи падха̄набхӯтакаммасаттийа̄ абхидха̄не сати аппадха̄накитакакирийа̄бхисамбандхена гун̣ӣбхӯта̄ каммасатти абхихита̄ вийа вин̃н̃а̄йати. татха̄ ча вуттам̣ амхехи йогавиниччхайе ‘‘падха̄на̄нуйа̄йита̄йа джанавоха̄ра̄йа падха̄насатйа̄бхидха̄не гун̣асатти абхихита̄ вийа пака̄сатӣ’’ти. джанасса̄ти а̄гата̄гатаджанасса. сахадхаммӣнан̃ча питӯнан̃ча тадупат̣т̣ха̄кабхиккхунисситабхан̣д̣ӯнан̃ча веййа̄ваччакарасса ча бхиккха̄чарийавин̃н̃аттисакехи ¶ бхесаджджакаран̣ам̣ лаббханти самбандхо ¶ . таттха сахадхамминанти саха чаритаббо дхаммо сӣласаддха̄пан̃н̃а̄сан̇кха̄то сахадхаммо, со етесаматтхӣти сахадхаммино, бхиккху бхиккхунӣ сиккхама̄на̄ са̄ман̣еро са̄ман̣ерӣти пан̃ча, тесам̣. пита̄ ча ма̄та̄ ча питаро екасесанайена, убхиннам̣ са̄ман̃н̃аниддесо ва̄, тесам̣. бхиккхуниссито на̄ма йо виха̄ре саббакамма̄ни каронто бхиккхум̣ нисса̄йа васати. бхан̣д̣у на̄ма йо паббаджджа̄пеккхо йа̄ва паттачӣварам̣ пат̣ийа̄дийати, та̄ва виха̄ре васати, со пан̣д̣упала̄со. веййа̄ваччакарасса̄ти аттано упат̣т̣ха̄касса. етесу пана ма̄та̄питаро саче раджджепи т̣хита̄ пачча̄сӣсанти, ака̄тум̣ на ват̣т̣ати. ма̄тарам̣ ана̄масантена саббам̣ парикаммам̣ ка̄таббам̣. пита̄ пана сахаттхена наха̄панасамба̄хана̄дӣни катва̄ упат̣т̣ха̄таббо.
276. пита̄ ча ма̄та̄ ча бха̄та̄ ча бхагинӣ ча̄ти двандо пита̄…пе… бхагинийо. маханто ча чӯл̣о ча, маха̄чӯл̣а̄ ча те пита̄…пе… бхагинийо ча̄ти каммадха̄райо. та̄ а̄ди йесантети ан̃н̃ападаттхо. маха̄чӯл̣а-садда̄ пита̄ди-саддехи паччекам̣ йоджетабба̄ ‘‘маха̄питуно чӯл̣апитуно’’тиа̄дина̄. а̄ди-саддена панеттха питуччха̄ ма̄туло, тесам̣ дасаннампи йа̄ва саттама̄ кулапариват̣т̣а̄ путтапарампаран̃ча сан̇ган̣ха̄ти. тесам̣ саке бхесаджджакаран̣ам̣ лаббханти йоджана̄. тесам̣ маха̄пита̄дӣнам̣ сантаке сати тена бхесаджджакаран̣ам̣ лаббхатӣти аттхо. на̄ти наттхи че. аттанийети бхиккхуно аттано сантаке сатӣти аттхо. да̄таббам̣ та̄вака̄ликанти та̄вака̄ликам̣ катва̄ да̄таббанти аттхо. те пана саче пат̣иденти, гахетаббам̣, но че денти, на чодетабба̄. йа̄ва тасса да̄нам̣, та̄ва ка̄ло асса̄ти та̄вака̄ликам̣. н̣ико сама̄санте.
277. бхесаджджакаран̣а̄дӣти ¶ а̄ди-саддена ана̄мат̣т̣хапин̣д̣ада̄на̄дӣнам̣ гахан̣ам̣, хи-саддо хетумхи, хи йасма̄ етесу куладӯсана̄дайо на руханти, тасма̄ тесам̣ бхесаджджакаран̣ам̣ лаббхам̣, аттанийе ча сати да̄таббанти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. на рӯхатӣти на рохати наппаваттати на хоти, а̄паттим̣ на джанетӣти адхиппа̄йо. тесам̣ аттха̄йа н̃а̄тиса̄ман̣ерехи ва̄ бхесаджджам̣ а̄хара̄петаббам̣, аттано аттха̄йа ва̄ а̄хара̄петва̄ да̄таббам̣. техипи ‘‘упаджджха̄йа̄дӣнам̣ а̄харисса̄ма̄’’ти ваттасӣсена а̄харитаббам̣. саче ан̃н̃епи йе гила̄на̄ хутва̄ виха̄рам̣ пависанти, тесам̣ саббесампи апачча̄сӣсантена бхесаджджам̣ ка̄таббам̣. саддхам̣ кулам̣ хоти бхиккхусан̇гхасса ма̄та̄питут̣т̣ха̄нӣйам̣, татра че кочи гила̄но хоти, тассаттха̄йа ‘‘бханте, иттханна̄масса ¶ рогасса ким̣ бхесаджджам̣ каронтӣ’’ти каппийам̣ катва̄ пуччханти, идан̃чидан̃ча гахетва̄ каронтӣти ват̣т̣ати, бхиккхӯхи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ва̄ катха̄ ка̄табба̄.
278. чханнам̣ ма̄та̄дӣнан̃ча да̄марикачорасса иссарийасса ана̄мат̣т̣хо пин̣д̣апа̄то да̄тум̣ ава̄ритоти йоджетаббам̣. чханнанти ма̄та̄дӣнам̣ чханнам̣ маджджхе. ма̄та̄дӣнанти бхиккхунисситам̣ т̣хапетва̄ авасеса̄нам̣ пан̃чаннам̣ ма̄та̄дӣнам̣. ‘‘чханна’’нти пана йоджана̄йа ат̣т̣хакатха̄йа вируджджхати. таттха хи ‘‘ма̄та̄питӯна’’нтиа̄дина̄ бхиккхунисситам̣ оха̄йа саттева вутта̄. а̄чарийабуддхадаттаттхерена ча татхева вуттам̣ –
‘‘ана̄мат̣т̣хопи да̄таббо, пин̣д̣апа̄то виджа̄ната̄;
двиннам̣ ма̄та̄питӯнампи, тадупат̣т̣ха̄йакасса ча.
‘‘иссарасса̄пи да̄таббо, чорада̄марикасса ча;
бхан̣д̣укассаттано чева, веййа̄ваччакарассапӣ’’ти. (винайа ви. 493-495);
да̄марикачорасса̄ти ¶ раджджам̣ паттхайама̄насса па̄кат̣ачорасса. ана̄мат̣т̣хоти апаббаджитасса хаттхато ладдха̄ аттана̄ ан̃н̃ена ва̄ паббаджитена аггахитаагго, айам̣ ана̄мат̣т̣хапин̣д̣апа̄то. пат̣исантха̄ро ‘‘виха̄раппаттам̣ а̄гантукам̣ ва̄ далидда̄дим̣ ва̄ дисва̄ ‘па̄нӣйам̣ пива̄’ти да̄таббам̣, па̄дамаккханателам̣ да̄таббам̣, ка̄ле а̄гатасса йа̄губхаттам̣, вика̄ле а̄гатасса саче тан̣д̣ула̄ аттхи, тан̣д̣ула̄ да̄табба̄, сайанат̣т̣ха̄нам̣ да̄таббам̣, чора̄нам̣ пана сан̇гхикампида̄табба’’нти вутто. авасесапат̣исантха̄ро пана апачча̄сӣсантена ка̄таббо. татха̄ дхаммапат̣исантха̄ропи йасса кассачи да̄таббова.
279. тесанти ан̃н̃а̄така̄дӣнам̣ гихӣнам̣. кайира̄ти ‘‘бхан̣атха̄’’ти вутте кареййа. ‘‘на карома̄’’ти вутте саче виппат̣иса̄рино бхависсанти, ка̄таббам̣. наттаноти аттано суттодакехи на кайира̄ти йоджанӣйам̣. евам̣ са̄ман̃н̃ена паритте пат̣ипаджджанавидхим̣ дассетва̄ ида̄ни а̄т̣а̄на̄т̣ийапаритте пат̣ипаджджитаббавидхим̣ дассетум̣ ‘‘бхан̣итабба’’нтиа̄дима̄ха. бхан̣а̄пентети ‘‘бхан̣атха̄’’ти ¶ аджджхесанапуббакам̣ пайодженте. париттам̣ са̄саногадханти пат̣хамамева а̄т̣а̄на̄т̣ийасуттам̣ абхан̣итва̄ са̄санапарийа̄паннам̣ меттасуттам̣ дхаджаггасуттам̣ ратанасуттанти има̄ни сутта̄ни сатта̄хам̣ бхан̣итва̄ йатха̄парикаммам̣ париттам̣ а̄т̣а̄на̄т̣ийапариттам̣ бхан̣итаббанти йоджана̄.
280. ‘‘а̄гантва̄ сӣлам̣ дету, дхаммам̣ париттан̃ча бха̄сатӯ’’ти кеначи песито гантва̄ сӣлам̣ ва̄ да̄тум̣ дхаммам̣ париттам̣ ва̄ ваттум̣ лаббхатӣти самбандхо.
бхесаджджаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
37. уггаханиддесаван̣н̣ана̄
281. пуггала-саддаматте ¶ пайутте аттанопи гахан̣асамбхаво сийа̄ти бйабхича̄раттхам̣ ан̃н̃а-саддаппайого. сати самбхаве бйабхича̄ре висесанам̣ са̄ттхакам̣ хотӣти. дасабхедампи ратананти ‘‘мутта̄ ман̣и вел̣урийо сан̇кхо сила̄ пава̄л̣ам̣ раджатам̣ джа̄тарӯпам̣ лохитан̇ко маса̄рагалла’’нти (па̄чи. 506) евам̣ вуттам̣ дасабхедампи ратанам̣. угган̣хантасса̄ти ган̣хантасса сампат̣иччхантасса.
282-3. тесу аттаттхам̣ угган̣хантасса двӣсу ниссаггӣти самбандхо. тесӯти тесу дасасу маджджхе. двӣсӯти раджатаджа̄тарӯпасан̇кха̄тесу двӣсу ниссаггийаваттхӯсу. аттаттханти имина̄ навакамма̄дӣнам̣ пан̃чаннам̣ аттха̄йа дуккат̣анти дӣпети. сесесу дуккат̣анти авасесесу ат̣т̣хасу саббесампи аттха̄йа угган̣хантасса дуккат̣анти аттхо. ган̣ан̃ча сан̇гхан̃ча пуггалан̃ча ана̄маситва̄ ‘‘четйасса навакаммасса даммӣ’’ти вутте ча на пат̣иккхипети самбандханӣйам̣. на пат̣иккхипети имина̄ сан̇гха̄дим̣ а̄маситва̄ вутте пат̣иккхипанам̣ дӣпети. пат̣иккхитте ‘‘каппийака̄рака̄нам̣ ва̄ хаттхе бхависсати, мама пуриса̄нам̣ майхамева ва̄ хаттхе бхависсати, кевалам̣ тумхе паччайе парибхун̃джатха̄’’ти вадати, ват̣т̣ати. чатупаччайаттха̄йа ча диннам̣ йена йена аттхо хоти, тадаттхам̣ упанетаббам̣. тесам̣ чӣвараттха̄йа диннам̣ чӣварейева упанетаббам̣. саче чӣварена та̄дисо аттхо наттхи, пин̣д̣апа̄та̄дӣхи сан̇гхо киламати, сан̇гхасут̣т̣хута̄йа апалокетва̄ тадаттха̄йапи упанетаббам̣. еса найо пин̣д̣апа̄тагила̄напаччайаттха̄йа ¶ диннепи. сена̄санаттха̄йа диннам̣ пана гарубхан̣д̣атта̄ таттхева упанетаббам̣, сена̄санесу нассантесу джагганаттхам̣ мӯлаччхеджджам̣ акатва̄ ависсаджджетва̄ йа̄панаматтам̣ парибхун̃джитаббам̣.
284. кхетта̄дӣнам̣ ¶ кесан̃чи дуккат̣аваттхӯнам̣ сампат̣иччханӯпа̄йам̣ дассетум̣ ‘‘кхетта’’нтиа̄ди вуттам̣. таттха кхеттанти пуббан̣н̣авируханат̣т̣ха̄нам̣. ваттхунти апаран̣н̣ауччхупхала̄дӣнам̣ вируханат̣т̣ха̄нам̣. да̄сапасва̄диканти да̄сапасупуппха̄ра̄мапхала̄ра̄ма̄дикам̣. пат̣иккхипитва̄ каппийена камена ча ган̣хеййа̄ти самбандхо. каппийена камена ча̄ти еттха кама-саддо воха̄раппат̣ипа̄т̣ивачано, тасма̄ паресам̣ аттано ча каппийавоха̄раккаменева̄ти аттхо.
со ча кхеттаваттхӯсу та̄ва ‘‘чатта̄ро паччайе парибхун̃джатха̄’’ти ва̄ ‘‘каппийака̄рака̄нам̣ хаттхе бхависсатӣ’’ти ва̄ ‘‘сан̇гхо каппийабхан̣д̣ам̣ бхун̃джатӯ’’ти ва̄ ‘‘сӣмам̣ дема̄’’ти ва̄ парехи вутто, ‘‘са̄дху, упа̄сака мигапаккхино еттха ниббхайа̄ сукхена джӣвиссантӣ’’ти аттана̄ ва̄ тал̣а̄ке йатха̄вуттенева ‘‘удакам̣ парибхун̃джиссанти, бхан̣д̣акам̣ дховиссанти, мигапаккхино пивиссантӣ’’ти парехи ва̄ ‘‘са̄дху, упа̄сака, сан̇гхо па̄нӣйам̣ пивиссатӣ’’тиа̄дина̄ аттана̄ ва̄ да̄се ‘‘а̄ра̄микам̣ дамми, веййа̄ваччакарам̣ дамми, каппийака̄ракам̣ даммӣ’’ти ва̄ пасӯсу ‘‘пан̃чагорасапарибхогаттха̄йа даммӣ’’ти а̄ра̄ме ‘‘ванам̣ даммӣ’’ти евама̄дина̄ вутто ведитаббо. саче пана кочи абйатто акаппийавоха̄рена кхетта̄дим̣ пат̣игган̣ха̄ти ва̄ ка̄рети ва̄, там̣ бхиккхӯхи на парибхун̃джитаббам̣, там̣ нисса̄йа ладдхам̣ каппийабхан̣д̣ампи акаппийамева. абйаттена пана ладжджӣбхиккхуна̄ ка̄ра̄питесу кин̃ча̄пи пат̣иггахан̣ам̣ каппийам̣, бхиккхусса пайогапаччайа̄ уппаннена миссатта̄ висагатапин̣д̣апа̄то вийа, акаппийамам̣сабходжанам̣ вийа ча дуббиниббхогам̣ хоти, саббесам̣ акаппийамева.
285-6. нава…пе… кирийа̄ ча анаве маттикуддха̄ран̣ан̃ча бандхо ча а̄л̣ийа̄ тхирака̄ро ча анаве кеда̄ре атирекабха̄гаггахан̣ан̃ча наве ча апариччхиннабха̄ге сассе ‘‘еттаке ¶ детха̄’’ти каха̄пан̣ут̣т̣ха̄панан̃ча̄ти саббесампи акаппийанти самбандхо. ма̄тика̄ ча кеда̄ро ча тал̣а̄ко ча̄ти двандо ма̄тика…пе… тал̣а̄ка̄. тесам̣ кирийа̄ти сама̄со. анавети чатупаччайавасена пат̣иггахите пура̄н̣атал̣а̄ке. удакавасена пат̣иггахите пана суддхачитта̄нам̣ ват̣т̣ати. бандхоти ¶ па̄л̣ийа̄ бандхо. пора̄н̣акеда̄ре нийамитапакатибха̄гатта̄ а̄ха ‘‘анаве’’ти. апариччхиннабха̄гети ‘‘еттаке бхӯмибха̄ге еттако бха̄го да̄таббо’’ти евам̣ апариччхиннабха̄ге.
287-9. ‘‘каса ваппа’’ ичча̄дим̣ аватва̄ ча ‘‘еттака̄йа бхӯмийа̄ еттако бха̄го деййо’’ти бхӯмим̣ ва̄ патит̣т̣ха̄пети, тассеветамакаппийанти самбандхо. ча-саддо авадха̄ран̣е. патит̣т̣ха̄петӣти йо бхиккху патит̣т̣ха̄пети. тассева̄ти тасса патит̣т̣ха̄пакабхиккхуссева. етанти патит̣т̣ха̄питабхӯмито ладдхадхан̃н̃ам̣ ‘‘еттаке бхӯмибха̄ге сассам̣ катам̣, еттакам̣ ган̣хатха̄’’ти евам̣ ваданте пама̄н̣аган̣ханаттхам̣ дан̣д̣араджджубхи минане ва̄ кхале т̣хатва̄ раккхан̣е ва̄ там̣ нӣхара̄пане ва̄ кот̣т̣ха̄га̄ра̄дипат̣иса̄мане ва̄ етам̣ тассева акаппийанти самбандханӣйам̣. патит̣т̣ха̄пети ча̄ти со бхиккху патит̣т̣ха̄пети ча. катанти амхехи катам̣. вадантеванти евам̣ кассаке ваданте. пама̄н̣анти бхӯмиппама̄н̣ам̣. нӣхара̄панети кхалато гехасса нӣхара̄пане. етанти миталаддхараккхита̄дикам̣. тассева̄ти ма̄накараккхака̄дино ева. апуббасса ануппа̄дитатта̄ ан̃н̃есам̣ каппатӣти а̄ха ‘‘тассеветамакаппийа’’нти.
290. пат̣иса̄манаппасан̇гена̄ха ‘‘пат̣иса̄меййа̄’’тиа̄ди. питусантакампи гихисантакам̣ йам̣ кин̃чӣти самбандхо. питусантаканти пита̄ ча ма̄та̄ ча питаро, тесам̣ сантакам̣. гихисантаканти имина̄ ¶ пан̃чаннам̣ сахадхаммика̄нам̣ сантакам̣ йам̣ кин̃чи париккха̄рам̣ пат̣иса̄метум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети. йам̣ кин̃чӣти каппийам̣ акаппийам̣ ва̄ антамасо ма̄тукан̣н̣апил̣андханата̄лапан̣н̣ампи. бхан̣д̣а̄га̄рикасӣсена̄ти сӣсан̇гамива падха̄нам̣ йам̣ кин̃чи ‘‘сӣса’’нти идха упача̄равасена вуччати, татха̄ бхан̣д̣а̄га̄рикасаддопи бха̄ваппадха̄но, бхан̣д̣а̄га̄рико бхан̣д̣а̄га̄рикаттам̣ сӣсам̣ падха̄нанти висесанапарападе каммадха̄райо, тена, бхан̣д̣а̄га̄рикаттасса падха̄накаран̣ена̄ти аттхо.
291-2. авассам̣ пат̣иса̄мийанти авассам̣ сан̇гопетаббам̣. вуттепӣти ма̄та̄питӯхи вуттепи.
293-4. вад̣д̣хакиа̄дайо ва̄ ра̄джаваллабха̄ ва̄ ‘‘сакам̣ париккха̄рам̣ ва̄ сайанабхан̣д̣ам̣ ва̄ пат̣иса̄метва̄ дехӣ’’ти йади ваданти, чхандатопи бхайа̄пи на кареййа̄ти йоджана̄. париккха̄ранти ва̄сипхарасуа̄диупакаран̣абхан̣д̣ам̣. чхандатопи бхайа̄пӣти вад̣д̣хакиа̄дӣсу чхандена, ра̄джаваллабхесу бхайена.
295-6. пат̣иса̄митум̣ ¶ ват̣т̣атӣти йоджетаббам̣. сан̇кантӣти йа̄дисе падесе ‘‘бхиккхӯхи ва̄ са̄ман̣ерехи ва̄ гахитам̣ бхависсатӣ’’ти сан̇кам̣ уппа̄денти, та̄дисе виха̄ра̄васатхассантоти йоджанӣйам̣. виха̄ра̄васатхасса̄ти виха̄расса ча а̄васатхасса ча. ратананти дасавидхам̣ ратанам̣. ратнасамматанти ваттха̄дикам̣. никкхипеййа̄ти са̄мике дит̣т̣хе нийаметва̄ да̄тум̣ ‘‘еттака̄ каха̄пан̣а̄’’тиа̄дина̄нурӯпена маттикалан̃чхана̄динимиттена ва̄ сан̃н̃а̄н̣ам̣ катва̄ никкхипеййа. гахетва̄на̄ти та̄дисе асати аттана̄ва гахетва̄. та̄дисети ратане ва̄ ратанасаммате ва̄ сати. са̄мика̄на̄гамам̣ н̃атва̄ти йади аттани а̄сан̇канти, магга̄ оккамма нисӣдийа паччха̄ са̄мика̄нам̣ ана̄гаманам̣ ¶ вин̃н̃а̄йа. патирӯпанти ратанасаммате пам̣сукӯлаггахан̣ам̣ ратане нируссуккагамананти еварӯпам̣ бхиккхӯнам̣ анурӯпанти.
уггаханиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
38. дӯсананиддесаван̣н̣ана̄
297. дадатоти сасантакам̣ парасантакан̃ча дентасса. куладӯсанадуккат̣анти аттано дуппат̣ипаттийа̄ кула̄нам̣ дӯсанам̣ паса̄давина̄санам̣ куладӯсанам̣, тена дуккат̣ам̣ куладӯсанадуккат̣ам̣.
298. еттха сан̇гхикам̣ гарубхан̣д̣ам̣ иссарена дентасса тхуллаччайанти самбандхо. еттха̄ти етесам̣ пуппха̄дӣнам̣ маджджхе. иссарена̄ти таддхиталопена вуттам̣, иссарийена иссаравата̄йа̄ти аттхо. дентасса̄ти куласан̇гахаттха̄йа иссаравата̄йа дадато. тхуллаччайанти куласан̇гахаттха̄йа дадато ‘‘куладӯсанадуккат̣а’’нти са̄ман̃н̃авихитадуккат̣ена саддхим̣ ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ависсаджджийа̄ни, на виссаджджетабба̄ни сан̇гхена ва̄ ган̣ена ва̄ пуггалена ва̄, виссаджджита̄нипи ависсаджджита̄ни хонти. йо виссаджджеййа, а̄патти тхуллаччайасса̄’’ти (чӯл̣ава. 321) евам̣ вуттатхуллаччайанти аттхо. ан̃н̃аттха тхуллаччайамева. сена̄санаттха̄йа нийамитепи есева найо. сан̇гхасса сантакам̣ тхеййа̄ дентасса дуккат̣а̄дӣнӣти самбандхитаббам̣. дентасса̄ти вуттанайамева. дуккат̣а̄дӣнӣти куласан̇гахаттха̄йа дадато куладӯсанадуккат̣ена саддхим̣ ма̄саке ва̄ ӯнама̄саке ва̄ дуккат̣ам̣ ¶ , атирекама̄саке ва̄ ӯнапан̃чама̄саке ва̄ тхуллаччайам̣, пан̃чама̄саке ва̄ атирекапан̃чама̄саке ва̄ па̄ра̄джиканти евам̣ дуккат̣а̄дӣни хонтӣти аттхо. ан̃н̃аттха дуккат̣а̄дӣнева.
299-300. куласан̇гахаттхам̣ ¶ пхалапуппхӯпагам̣ руккхам̣ саббатха̄ ропетун̃ча ропа̄петун̃ча джаггитун̃ча на ват̣т̣атӣти самбандханӣйам̣. ча-саддо очинитум̣ очина̄петум̣, гантхитум̣ гантха̄петунти ча авутта̄ни ча самуччиноти. пхалапуппха̄ни сампа̄данавасена упагаччхатӣти пхалапуппхӯпагам̣. саббатха̄ти каппийавоха̄раакаппийавоха̄рапарийа̄йаобха̄санимиттакаммавасена саббаппака̄ренева. таттха каппийавоха̄ро на̄ма ‘‘имам̣ руккхам̣ джа̄на, имам̣ а̄ва̄т̣ам̣ джа̄на, имам̣ ма̄ла̄ваччхам̣ джа̄на, еттха удакам̣ джа̄на̄’’ти вачанам̣, суккхама̄тика̄йа уджукаран̣ан̃ча. таббипарийа̄йена акаппийавоха̄ро на̄ма. парийа̄йо на̄ма ‘‘пан̣д̣итена ма̄ла̄ваччха̄дайо ропа̄петабба̄, на чирассева упака̄ра̄йа сам̣ваттантӣ’’тиа̄дивачанам̣. обха̄со на̄ма кудда̄лакхан̣итта̄дӣни ча ма̄ла̄ваччхе ча гахетва̄ т̣ха̄нам̣. нимиттакаммам̣ на̄ма кудда̄лаудакабха̄джана̄дӣнам̣ а̄харитва̄ самӣпе т̣хапанам̣. джаггитунти ваданти удакасечана̄дӣни катва̄. гантханагантха̄панесу пана сабба̄пи чха пуппхавикатийо ведитабба̄ гантхимам̣ гоппхимам̣ ведхимам̣ вет̣химам̣ пӯримам̣ ва̄йиманти. на̄мавасенева панетесам̣ висесо ведитаббо. там̣ пана куласан̇гахато ан̃н̃атра̄пи бхиккхусса ка̄тумпи акаппийавачанена ка̄ра̄петумпи на ват̣т̣ати. ‘‘евам̣ джа̄на, евам̣ кате собхеййа, йатха̄ ета̄ни пуппха̄ни на викирийанти, татха̄ карохӣ’’тиа̄дина̄ пана каппийавачанена ка̄ра̄петум̣ вина̄ куласан̇гахам̣ ват̣т̣ати. ропана̄дӣнӣти акаппийапатхавийам̣ ропа̄панасин̃ча̄пана̄дӣни, ан̃н̃аттха ропана̄дӣни.
301-2. ида̄ни пуппхада̄на̄дӣсу ат̣т̣хасу куласан̇гахаваттхӯсу авасеса̄ни две дассетум̣ ‘‘вутта̄ва̄’’тиа̄дима̄ха. вутта̄ва миччха̄джӣвавиваджджана̄йам̣ вутта̄ ева. джан̇гхапесане виниччхайо вуччатӣти па̄т̣хасесо. питаро бхан̣д̣ум̣ сакам̣ веййа̄ваччакарам̣ т̣хапетва̄ гихикаммесу дӯтаса̄санам̣ харан̣е падава̄рена ¶ дуккат̣анти самбандхо. сахадхаммикесу ваттаббамева наттхӣти пита̄дайова вутта̄. гихикаммасӯти висайасаттамӣ. падава̄рена̄ти падаккамена, паде падети адхиппа̄йо. пат̣хамам̣ са̄санам̣ аггахетва̄пи пуна вадато дуккат̣анти йоджетаббам̣. пуна̄ти паччха̄. ‘‘айам̣ да̄ни со га̄мо, ханда нам̣ са̄санам̣ а̄рочемӣ’’ти магга̄ оккамантасса ча паде паде вадато ча дуккат̣анти адхиппа̄йо. тасса пана са̄санам̣ пат̣иккхипитва̄ сайамева ка̄рун̃н̃е т̣хитена гантва̄ аттано патирӯпам̣ ¶ са̄санам̣ а̄рочетум̣, ‘‘мама вачанена бхагавато па̄де вандатха̄’’тиа̄дикам̣ гихӣнам̣ каппийаса̄санам̣ харитун̃ча ват̣т̣ати.
303. абхӯта̄рочанарӯпийасам̣воха̄руггаха̄диса̄ти абхӯта̄рочана̄йа рӯпийасам̣воха̄ре ча уггахе уппаннапаччайе а̄дисанти катхенти пака̄сентӣти абхӯта̄…пе… ха̄диса̄, там̣садиса̄ти вуттам̣ хоти.
304. питӯнам̣ хара̄петва̄ харитва̄пи пуппха̄ни ваттхупӯджаттхам̣ да̄тум̣, сесан̃а̄тӣнам̣ патта̄нам̣ ваттхупӯджаттхам̣ да̄тунти йоджанӣйам̣. ‘‘хара̄петва̄ харитва̄’’ти вутте ‘‘паккоситва̄ паккоса̄петва̄ ва̄’’ти вуттамева сийа̄ти на вуттам̣. патта̄нанти паккосакена патта̄пи гахита̄. ваттхупӯджаттханти ратанаттайапӯджанаттхам̣. упа̄сака̄нампи пана сампатта̄нам̣ ваттхупӯджаттхам̣ да̄тум̣ ват̣т̣атийева. лин̇га̄дипӯджаттханти сивалин̇гагин̣д̣убимба̄дипӯджанаттхам̣.
305. татха̄ пхаланти имина̄ пуппхе вуттам̣ саббам̣ ападисати. париббайавихӣна̄нанти париббайам̣ па̄тхеййам̣ вихӣнам̣ нат̣т̣хам̣ йесам̣ а̄гантука̄нанти сама̄со. сапаранти аттано висса̄сика̄. ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.436-437) пана ‘‘аттано сантакам̣йева̄’’ти вачанам̣ тхуллаччайа̄дивибха̄гато мочетва̄ вуттам̣.
306. самматена ¶ деййанти йоджана̄. деййанти чатуттхабха̄гам̣ да̄таббам̣. итарена ту апалокетва̄ да̄таббанти самбандхитаббам̣. итарена ту асамматена пана.
307. париччхиджджа̄ти ‘‘еттака̄ни пхала̄ни да̄табба̄нӣ’’ти евам̣ пхалапариччхедена ва̄ ‘‘имехи руккхехи да̄табба̄нӣ’’ти евам̣ руккхапариччхедена ва̄ париччхиндитва̄. татоти париччхиннапхалато руккхато ва̄. йа̄чама̄насса гила̄нассетарасса ва̄ти самбандханӣйам̣. руккха̄ва дассийа̄ти ‘‘идха пхала̄ни сундара̄ни, ито ган̣хатха̄’’ти аватва̄ ‘‘ито гахетум̣ лаббхатӣ’’ти руккха̄ ва̄ дассетабба̄.
308. ида̄ни ат̣т̣хасу пуппха̄дӣнам̣ чатуннам̣ виниччхайам̣ дассетва̄ йатха̄вуттапхалапуппхавиниччхайам̣ авасесесу ¶ чатӯсу ападисанто ‘‘сирӣса̄’’тиа̄дима̄ха. сирӣсачун̣н̣акасава̄дичун̣н̣ети каса̄вам̣ йам̣ кин̃чи а̄ди йасса, тамева чун̣н̣ам̣, сирӣсачун̣н̣ан̃ча каса̄ва̄дичун̣н̣ан̃ча̄ти сама̄со. ‘‘сирӣсачун̣н̣ам̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ ва̄ каса̄ва’’нти хи ат̣т̣хакатха̄йам̣ (па̄ра̄. ат̣т̣ха. 2.436-437) вуттам̣. ‘‘каса̄ва̄дӣ’’ти ваттаббе рассена вуттам̣. сесесӯти вел̣уа̄дӣсу тӣсу. па̄л̣ийа̄ авуттасса̄пи ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттатта̄ а̄ха ‘‘пан̣н̣ампеттха павесайе’’ти. еттха̄ти пуппха̄дӣсӯти.
дӯсананиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
39. вассӯпана̄йиканиддесаван̣н̣ана̄
309-310. пуримика̄ паччхимика̄ ити вассӯпана̄йика̄ дувети самбандхо. а̄са̄л̣хипун̣н̣ама̄йа анантаре па̄т̣ипададивасе упагантабба̄ паччхимика̄йа пуре бхава̄ти пурима̄, са̄ ева пуримика̄. тато паччха̄ бхава̄ апара̄йа пун̣н̣ама̄йа анантаре ¶ па̄т̣ипададивасе упагантабба̄ паччхимика̄. упанайанам̣ па̄пун̣анам̣ упагаманам̣ упана̄йика̄, вассанти вут̣т̣хи, идха пана вассака̄лам̣ ‘‘васса’’нти упача̄рена гахетва̄ таттха ва̄со упача̄ренева ‘‘васса’’нти вуччати, вассасса васса̄ва̄сасса упана̄йика̄ вачӣбхедавасена ва̄ а̄лайакаран̣авасена ва̄ упагаманам̣ вассӯпана̄йика̄. таттха а̄лайапаригга̄хо ча вачӣбхедо ча̄ти пуримика̄ вассӯпана̄йика̄ дуве, а̄лайапаригга̄хо ча вачӣбхедо ча̄ти паччхимика̄ вассӯпана̄йика̄ дувебхи самбандхитаббам̣. таттха̄ти та̄су двӣсу. тадубхайам̣ дассетум̣ ‘‘едисо’’тиа̄ди вуттам̣. со а̄лайапаригга̄хо ча вачӣбхедо ча ‘‘имасмим̣ виха̄ре имам̣ тема̄сам̣ вассам̣ упеми, идха вассам̣ упемӣ’’ти едисо, ета̄дисоти аттхо. еттха ча камуппаттиана̄дара̄ вачӣбхедо пат̣хамам̣ вутто. убхайатха̄ вассам̣ упагантум̣ ват̣т̣ати. тенева ат̣т̣хакатха̄йам̣ (ви. сан̇га. ат̣т̣ха. 179; маха̄ва. ат̣т̣ха. 207) ‘‘сачепи ‘идха вассам̣ васисса̄мӣ’ти а̄лайо аттхи, асатийа̄ пана вассам̣ на упети, гахитасена̄санам̣ суггахитам̣, чхиннавассо на хоти, пава̄ретум̣ лабхатийева, вина̄пи хи вачӣбхедам̣ а̄лайакаран̣аматтенапи вассам̣ упагатамева хотӣ’’ти вуттам̣. на̄ва̄саттхаваджесу пана парийеситва̄ сена̄санам̣ алабхантена а̄лайакаран̣аматтенева упагантаббам̣. упагаччхантена ча виха̄рам̣ пат̣иджаггитва̄ па̄нӣйам̣ ¶ парибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄петва̄ саббам̣ четийавандана̄диса̄мӣчикаммам̣ нит̣т̣ха̄петва̄ упагантаббам̣. а̄лайапариггахе а̄лайам̣ дассетум̣ ‘‘читтуппа̄деттха а̄лайо’’ти а̄ха. еттха̄ти двӣсу.
311. тадахӯти тасмим̣ вассӯпана̄йикадивасе. джа̄нанти ‘‘аджджа вассӯпана̄йика̄’’ти джа̄нанто, анупагаччхатотимасса висесанам̣.
312. дутийанти ¶ паччхимикам̣. анупагатоти кеначи антара̄йена пуримикам̣ анупагато. тема̄санти пуримам̣ ва̄ тема̄сам̣ паччхимам̣ ва̄ тема̄сам̣. вассам̣ упагантва̄ пана арун̣ам̣ анут̣т̣ха̄петва̄пи тадахева сатта̄хакаран̣ӣйена паккамантасса̄пи антосатта̄хе ниваттентасса̄пи ана̄патти.
313-5. ма̄та̄питӯнам̣ пан̃чаннам̣ сахадхаммика̄нан̃ча аттха̄йа гила̄натадупат̣т̣ха̄кабхаттам̣ осадхан̃ча есиссам̣ ва̄ пуччхисса̄ми ва̄ упат̣т̣хиссам̣ ва̄ гантва̄ ахам̣ на̄бхиратам̣ вӯпака̄сессам̣ ва̄ куккуччам̣ виноданан̃ча дит̣т̣хим̣ вивечанан̃ча гарука̄дикам̣ вут̣т̣ха̄нам̣ ва̄пи уссуккам̣ ва̄пи кариссам̣ ва̄пи ка̄рессам̣ ва̄пӣти евама̄дина̄ сатта̄хакиччена пахитепи ва̄ апахитепи ва̄ гантум̣ лаббханти йоджана̄.
еттха пана лаббхама̄накавасена йоджетва̄ ваккхама̄нанайена аттхо ведитаббо. ма̄та̄дисутийа̄ тейева гила̄на-саддена гайханти, тесам̣ упат̣т̣ха̄ка̄ тадупат̣т̣ха̄ка̄, гила̄на̄ ча тадупат̣т̣ха̄ка̄ ча, тесам̣ бхаттанти сама̄со. осадханти тесам̣йева гила̄на̄нам̣ бхесаджджам̣. есиссанти парийесисса̄ми. пуччхисса̄мӣти тейева саттаджане гила̄не пуччхиссам̣. упат̣т̣хиссанти тейева гила̄не упат̣т̣хахисса̄ми. абхираматӣти абхирато, висабха̄гарӯпа̄дидассанена са̄сане на абхирато на̄бхирато. абхираман̣ам̣ ва̄ абхиратам̣, наттхи абхиратамасса̄ти на̄бхирато, там̣. сахадхаммикесу йо на̄бхирато, там̣ вӯпака̄сессам̣ виккхепахаран̣аттхам̣ ан̃н̃аттха найисса̄ми. куккуччанти пан̃чаннам̣йева уппаннам̣ винайакуккуччам̣. китакайоге викаппена дутийа̄. дит̣т̣хинти тесам̣йева миччха̄дит̣т̣хийа̄. гарукама̄диканти гарукам̣ а̄ди йасса̄ти виггахо. а̄ди-саддена са̄ман̣ера̄нам̣ вассапуччханам̣, сиккха̄сама̄дайитука̄мата̄, таджджанӣйа̄дикаммакаран̣ам̣ сан̇гахитам̣. вут̣т̣ха̄нанти ¶ бхиккхуно гарука̄паттийа̄ парива̄сама̄наттада̄на̄дӣхи вут̣т̣ха̄нам̣. уссукканти вассапуччхана̄диуссуккам̣. евама̄дина̄ти ¶ еттха а̄ди-саддена дит̣т̣хигата̄дӣнам̣ дхаммакатха̄каран̣а̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. гантум̣ лаббханти еттха гаччхантена антоупача̄расӣма̄йам̣ т̣хитенева ‘‘антосатта̄хе а̄гаччхисса̄мӣ’’ти а̄бхогам̣ катва̄ гантаббам̣. саче а̄бхогам̣ акатва̄ упача̄расӣмам̣ атиккамати, чхиннавассо хотӣти ваданти. сатта̄хакиччена̄ти сатта̄хасса лаббхама̄накам̣ вуттам̣ ваккхама̄нан̃ча сан̇гхакамма̄ди киччам̣ сатта̄хакиччам̣. саттамаарун̣аматтассева виха̄ре ут̣т̣ха̄панӣйатта̄ сатта̄хасса са̄каллена гахан̣ам̣.
316. сан̇гхакамме ваджети сан̇гхасса кичче упосатха̄га̄ра̄дӣсу сена̄санесу ва̄ четийачхаттаведика̄дӣсу ва̄ антамасо пуггаликасена̄санесу ва̄пи каттаббанимитте ваджеййа̄ти аттхо. дхаммасаванаттхам̣ нимантито ва̄пи вадже, гарӯхи песито ва̄пи вадже, гарӯнам̣ пасситум̣ ва̄пи ваджети йоджетаббам̣. нимантитоти еттха саче пат̣хамам̣йева катика̄ ката̄ хоти, ‘‘асукадивасам̣ на̄ма саннипатитабба’’нти нимантитойева на̄ма хоти. гарӯхӣти а̄чарийупаджджха̄йехи. пахитоти бхан̣д̣адхована̄диаттха̄йа песито. пасситунти агила̄непи.
317. бхан̣д̣а…пе… дассане на ваджети йоджанӣйам̣. еттха̄пи нимиттаттхе саттамӣ. бхан̣д̣ам̣ на̄ма чӣварам̣. н̃а̄тӣ ма̄та̄питӯхи ан̃н̃е. упат̣т̣ха̄ка̄ упа̄сака̄. ‘‘аджджева а̄гамисса’’нти адӯраго на па̄пун̣еййа, лаббханти самбандхо. лаббханти имасса апа̄пун̣анам̣ вуттакаммам̣. аджджева̄гамиссанти са̄мантавиха̄рам̣ гантва̄ пуна а̄гаччхантасса антара̄магге саче арун̣уггаманам̣ хоти, вассаччхедопи на хоти, раттиччхедадуккат̣ан̃ча наттхӣти ваданти.
318. сесан̃а̄тӣхӣти ¶ ма̄та̄питӯхи авасесан̃а̄тӣхи. ниддиситва̄ва̄ти да̄надхаммасавана̄дӣни. ‘‘пахите песите’’ти четтха ‘‘лаббха’’нти ануваттанӣйам̣.
319. аттано антара̄йе сатӣти чорасарӣсапава̄л̣аджӣвитабрахмачарийантара̄йе, антамасо бхесаджджа̄ла̄бхапатирӯпаупат̣т̣ха̄ка̄ла̄бхепи. ‘‘вассаччхедака̄ран̣ампи сатта̄хакаран̣ӣйам̣ сийа̄’’ти кечи пора̄н̣а̄ ваданти, там̣ йуттам̣ вийа диссати, саббатха̄ вассаччхедена бахи ва̄са̄йа анун̃н̃а̄така̄ран̣ам̣ сатта̄хаматтам̣ бахи вӣтина̄метва̄ антовиха̄рейева ва̄сена вассаччхеда̄ка̄ран̣ам̣ катхам̣ на̄ма на сийа̄ти. чхиннавассо но пава̄райети самбандхо.
320. ‘‘асена̄саникена̄’’ти ¶ имина̄ва вин̃н̃а̄йама̄наттхаттепи ‘‘аджджхока̄се ча̄’’ти вачанам̣ ‘‘ахам̣ аббхока̄сико, ким̣ ме сена̄санена̄’’ти ва̄са̄ниваттанаттхам̣ вуттам̣. руккхасса сусирети суддхе руккхасусире. махантасса пана сусирасса анто падараччхаданакут̣икам̣ катва̄ пависанадва̄рам̣ йоджетва̄ упагантум̣ ват̣т̣ати. ‘‘вит̣апепи ат̣т̣акам̣ бандхитва̄’’тиа̄ди вуттанайамева. татха̄ чхаттача̄т̣ӣсупи таданурӯпена ведитаббам̣. чхавакут̣и на̄ма т̣ан̇китаман̃ча̄дибхеда̄ кут̣и. таттха т̣ан̇китаман̃чо на̄ма дӣгхе ман̃чапа̄де маджджхе виджджхитва̄ ат̣анийо павесетва̄ като, чатуннам̣ па̄са̄н̣а̄нам̣ упари па̄са̄н̣ам̣ аттхаритва̄ катампи т̣ан̇китаман̃чо.
321. асена̄саникена̄ти йасса тин̣апан̣н̣аит̣т̣хакасила̄судха̄сан̇кха̄та̄нам̣ пан̃чаннам̣ чхадана̄нам̣ ан̃н̃атарена чханнам̣ йоджитадва̄рабандханам̣ сена̄санам̣ наттхи, тена. идам̣ пана вачӣбхедам̣ катва̄ адхит̣т̣ха̄нам̣ сандха̄йа вуттанти ваданти, тадайуттам̣, татха̄ ча сати на̄ва̄дӣсу вийа висум̣ видха̄нена бхавитаббанти. на̄ва̄саттхаваджӯпаготи имина̄ асена̄саникена на̄ва̄дӣсу вассам̣ упагантум̣ ¶ ват̣т̣атӣти дӣпети. таттха ча кут̣икам̣ парийеситва̄ лабхантена таттха пависитва̄ виха̄ра̄бха̄вато ‘‘виха̄ре’’ти аватва̄ ‘‘идха вассам̣ упемӣ’’ти тиккхаттум̣ ваттаббам̣, алабхантена а̄лайо ка̄таббо. пава̄ретун̃ча̄ти ча-саддена вассаччхеданимитта̄йа а̄паттийа̄ абха̄вам̣ сампин̣д̣ети. ‘‘вадже саттхе на̄ва̄йанти тӣсу т̣ха̄несу наттхи вассаччхеде а̄патти, пава̄ретун̃ча лаббхатӣ’’ти (маха̄ва. ат̣т̣ха. 203) ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттам̣. вассаччхедети ча ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, йена ваджо тена ганту’’нти (маха̄ва. 203) вуттатта̄, саттхасса на̄ва̄йа ча гаманасабха̄венева т̣хитатта̄ ча вассӯпагатат̣т̣ха̄не аваситва̄ ан̃н̃аттха гаманаматтам̣ сандха̄йа вуттанти ведитаббам̣.
вассӯпана̄йиканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
40. авебхан̇гийаниддесаван̣н̣ана̄
322-5. а̄ра̄ма̄…пе… маттикабхан̣д̣а̄нӣти ете пан̃ча авибха̄джийа̄ти самбандхитаббам̣ ¶ . пан̃ча̄ти ‘‘а̄ра̄ма̄ра̄маваттхӯни ека’’нтиа̄дина̄ ра̄сивасена пан̃ча, сарӯпавасена панета̄ни пан̣н̣ам̣ тин̣е паккхипитва̄ пан̃чавӣсативидха̄ни хонти. татха̄ ча̄ха –
‘‘двисан̇гаха̄ни две хонти, татийам̣ чатусан̇гахам̣;
чатуттхам̣ навакот̣т̣ха̄сам̣, пан̃чамам̣ ат̣т̣хабхеданам̣.
‘‘ити пан̃чахи ра̄сӣхи, пан̃чаниммалалочано;
пан̃чавӣсавидхам̣ на̄тхо, гарубхан̣д̣ам̣ пака̄сайӣ’’ти. (чӯл̣ава. ат̣т̣ха. 321);
таттха а̄ра̄мо на̄ма пуппха̄ра̄мо ва̄ пхала̄ра̄мо ва̄. а̄ра̄маваттху на̄ма тесам̣йева патит̣т̣ха̄нока̄со, винат̣т̣хесу ва̄ тесу пора̄н̣акабхӯмибха̄го. виха̄ро на̄ма ¶ па̄са̄да̄ди йам̣ кин̃чи сена̄санам̣. лохакумбхӣ на̄ма ка̄л̣алохена ва̄ тамбалохена ва̄ катакумбхӣ. кат̣а̄ха̄дӣсупи есева найо. еттха бха̄н̣аканти аран̃джаро вуччати. ва̄ракоти гхат̣о. ра̄сим̣ апеккхитва̄ етети пуллин̇ганиддесо. авибха̄джийа̄ти мӯлаччхеджджавасена авебхан̇гийа̄. париваттанавасена пана парибхун̃джантасса виссаджджентасса ча ана̄патти. ависсаджджийа̄ни ча̄ти ча-саддена авебхан̇гийа̄ни ча̄ти авуттам̣ сампин̣д̣ети.
326-8. екантагарубхан̣д̣атта̄ а̄дито тайо ра̄сӣ т̣хапетва̄ чатуттхара̄сито пат̣т̣ха̄йа гарубхан̣д̣а̄гарубхан̣д̣е вибхаджитум̣ ‘‘валлӣ’’тиа̄ди а̄раддхам̣. ад̣д̣хаба̄хуматта̄пи валли ча ат̣т̣хан̇гула̄йато вел̣у ча мут̣т̣химаттампи тин̣а̄ди ча екампи пан̣н̣ан̃ча па̄ката̄ ва̄ пан̃чаван̣н̣а̄ ва̄ та̄лапаккаппама̄н̣а̄пи маттика̄ ча та̄лапаккаппама̄н̣а̄пи судха̄ ча та̄лапаккаппама̄н̣а̄пи кан̇гут̣т̣хаа̄дика̄ ча динна̄ ва̄ таттхаджа̄така̄ ва̄ сан̇гхика̄ раккхита̄ абха̄джийа̄, раджджуйотта̄ди ча динна̄ сан̇гхика̄ абха̄джийа̄ти йоджана̄. вел̣у парин̣а̄хато пан̣н̣асӯчидан̣д̣аматто гахетаббо. тин̣ам̣ мун̃джам̣ паббаджан̃ча а̄дисаддасан̇гахитам̣ т̣хапетва̄ авасесам̣ йам̣ кин̃чи тин̣ам̣. пан̣н̣о ат̣т̣хан̇гулаппама̄н̣о риттапоттхако гарубхан̣д̣амева. па̄ката̄ти пакатийа̄ джа̄та̄. пан̃чаван̣н̣а̄ти раттасета̄дипан̃чаван̣н̣а̄. судха̄кан̇гут̣т̣ха̄дайо маттикаггахан̣ена гахита̄. кан̇гут̣т̣хаа̄дика̄ти а̄ди-саддена саджджурасаджа̄тихин̇гулака̄дӣнам̣ гахан̣ам̣. динна̄ти сан̇гхасса динна̄. таттхаджа̄та̄ти сан̇гхикабхӯмийам̣ джа̄та̄. раджджуйотта̄дӣти суттамакачива̄кана̄л̣икерахӣрачаммамайа̄ раджджу ча йотта̄ди ча. а̄ди-саддена ¶ макачива̄ка̄дике ват̣т̣етва̄ ката̄ екават̣т̣а̄ гахита̄. бйатирекавасена панеттха чатуттхара̄симхи итаре бха̄джийа̄ти ¶ ведитабба̄. сан̇гхике камме, четийасса ва̄ камме нит̣т̣хите бха̄джийа̄ти йоджанӣйам̣.
329. лохабхан̣д̣есу бхиккхуса̄руппам̣ патта̄ди ва̄ татха̄ виппаката̄катам̣ лохабхан̣д̣ам̣ татха̄ па̄даган̣хакам̣ ва̄ракам̣ бха̄джийанти йоджана̄. патта̄дӣти айопатто айатха̄лакам̣ тамбалохатха̄лакам̣ ан̃джанисала̄ка̄ кан̣н̣амалахаран̣ӣ сӯчи пан̣н̣асӯчи кхуддако пиппхалако кхуддакам̣ а̄ракан̣д̣акам̣ кун̃чика̄ та̄л̣а̄ди. виппакатанти апаринит̣т̣хитам̣. акатанти саббасо акатам̣. па̄даган̣хаканти сӣхал̣адӣпе па̄даган̣ханакам̣. па̄до на̄ма чатуттхам̣со, магадхана̄л̣ийа̄ пан̃чана̄л̣иматта̄. магадхана̄л̣и ча на̄меса̄ ӯнапан̃чапасата̄ ведитабба̄. татха̄ гхат̣ако телабха̄джанан̃ча. йа̄йа ва̄сийа̄ т̣хапетва̄ дантакат̣т̣хаччхеданам̣ ва̄ уччхутаччханам̣ ва̄ ан̃н̃ам̣ маха̄каммам̣ ка̄тум̣ на сакка̄, айам̣ бха̄джийа̄. саммун̃джанидан̣д̣акхан̣анакам̣ пана адан̣д̣акам̣ пхаламаттамева, йам̣ сакка̄ сипа̄т̣ика̄йа паккхипитва̄ парихаритум̣, айам̣ бха̄джанӣйа̄. типукот̣т̣акаупакаран̣есу типуччхеданакасаттхакам̣ суван̣н̣ака̄рӯпакаран̣есу суван̣н̣аччхеданакасаттхакам̣ чаммака̄раупакаран̣есу чаммачхинданакам̣ кхуддакасаттхам̣ наха̄питатун̣н̣ака̄раупакаран̣есу т̣хапетва̄ маха̄каттарим̣ маха̄сан̣д̣а̄сан̃ча маха̄пиппхалакан̃ча сабба̄ни бха̄джанӣйабхан̣д̣а̄ни. татха̄ кун̃чика̄. вуттавипалла̄сена пана лохабхан̣д̣е абха̄джийа̄ти ведитабба̄.
330. ‘‘вел̣умхӣ’’тиа̄дина̄ да̄рубхан̣д̣а̄ни дассети. да̄рубхан̣д̣ена пана сан̇гахетва̄ сабба̄пи да̄рувел̣учаммупа̄хана̄дивикати ведитабба̄. чхаттадан̣д̣о ча сала̄ка̄ ча̄ти двандо. упа̄хана̄йа дан̣д̣ако упа̄ханадан̣д̣ако.
331. анун̃н̃а̄тава̄сидан̣д̣оти анун̃н̃а̄тава̄сийа̄ дан̣д̣о. аран̣ан̃джанисин̇га̄дӣти а̄ди-саддена ан̃джанисала̄ка̄ чхаттам̣ ¶ мут̣т̣хипан̣н̣ам̣ упа̄хана̄ дхаммакаран̣о па̄даган̣ханакато анатириттам̣ а̄малакатумбам̣ а̄малакагхат̣о ла̄букатумбам̣ ла̄букагхат̣о виса̄н̣атумбанти идам̣ сан̇ган̣ха̄ти.
332. йатха̄вуттато ан̃н̃ам̣ да̄рубхан̣д̣есу гарубхан̣д̣ам̣. маттика̄майо па̄дагхат̣ако бха̄джийоти йоджана̄. па̄дагхат̣акоти па̄дасса пахонако гхат̣ако. имина̄ маттика̄бхан̣д̣ам̣ упалаккхети, тасма̄ патто тха̄лакам̣ кун̣д̣ика̄ти има̄ни бха̄джанӣйа̄ни, вутта̄васеса̄ абха̄джийа̄.
333-4. гаруна̄ ¶ гарубхан̣д̣ан̃ча тха̄варан̃ча париваттеййа, тха̄варена ча тха̄варампи париваттеййа̄ти йоджетаббам̣. гаруна̄ ман̃чапӣт̣ха̄дина̄. тха̄варанти а̄ра̄ма̄ди пат̣хамара̄сидвайам̣. татха̄ катва̄ ча бхун̃джитунти еван̃ча париваттетва̄ тато а̄бхатам̣ каппийабхан̣д̣ам̣ парибхун̃джеййа̄ти аттхо, видхимхи айам̣ тум̣паччайо. пха̄тикаммена валла̄дим̣ ган̣хети самбандханӣйам̣. пха̄тикаммам̣ на̄ма самакам̣ ва̄ атирекам̣ ва̄ тадаггханакам̣ ва̄ вад̣д̣хикаммам̣. сесанти пат̣хамара̄ситтиканти.
авебхан̇гийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
41. пакин̣н̣аканиддесаван̣н̣ана̄
335. садва̄рабандхане содуккхалакапа̄саке т̣ха̄не дива̄ сайантена париваттакам̣ два̄рам̣ бандхеййа̄ти самбандхо. два̄ран̃ча два̄рабандханан̃ча два̄рабандхана̄ни маджджхепадалопавасена, бандхана-садденева ва̄ два̄раба̄ха̄ вуччанти, саха два̄рабандханехӣти садва̄рабандханам̣, т̣ха̄нам̣. хет̣т̣ха̄ удуккхалакан̃ча упари па̄сако ча, саха удуккхалапа̄сакехӣти сама̄со. та̄дисе т̣ха̄не па̄ка̄ра̄дипариккхепена бхавитаббанти париккхиттети вин̃н̃а̄йати. со ча уччато сахасеййаппахонаке вуттанайоти ваданти ¶ . сайантена̄ти па̄де бхӯмито мочетва̄ нипаджджантена. париваттаканти сам̣варан̣авиваран̣авасена ито чито ча париваттанайоггам̣. два̄ранти антамасо дуссаса̄н̣идва̄рампи. бандхеййа̄ти саббантимена видхина̄ йа̄вата̄ сӣсам̣ на пависати, та̄вата̄пи бандхеййа, сам̣вареййа̄ти вуттам̣ хоти.
336. а̄бхого ча̄пӣти ‘‘еса джаггиссатӣ’’ти а̄бхого ча̄пи. ча-саддена ‘‘два̄рам̣ джагга̄хӣ’’ти вачанампи самуччиноти. савасе там̣ а̄ка̄рам̣ вина̄ти сасса аттано васе а̄йатте т̣ха̄не, йаттха пана бахӯнам̣ сан̃чаран̣атта̄ два̄рам̣ сам̣вутампи сам̣вутат̣т̣ха̄не на тит̣т̣хати, два̄рам̣ алабханта̄ па̄ка̄рам̣ абхирухитва̄пи вичаранти, та̄дисе паривен̣е сам̣варан̣акиччам̣ наттхи. атха ва̄ сасса васо а̄йатто, на йаккха̄дӣнам̣ техи гахитакаттасса, бандхитва̄ нипаджджа̄питаттасса ча абха̄вена̄ти ¶ савасо. тасмим̣ сати пуббе вуттадва̄рам̣ сам̣варан̣аа̄бхогакаран̣авачанасан̇кха̄там̣ а̄ка̄ранти аттхо.
337. ратана̄нӣти мутта̄дӣни дасавидха̄ни. таттха пана джа̄типхаликам̣ упа̄да̄йа саббопи ман̣и вел̣урийопи лохитан̇ко маса̄рагалло ча дхота̄пи адхотавиддха̄пи ана̄ма̄са̄, ка̄чаман̣и ча па̄нӣйасан̇кхо дхото адхотопи а̄ма̄са̄, сила̄ дхотавиддха̄ суван̣н̣ена саддхим̣ пачита̄ муггаван̣н̣а̄ ча ана̄ма̄са̄. четийагхарагопака̄нам̣ суван̣н̣ачетийе качаварамева харитум̣ ват̣т̣ати. а̄ракӯт̣алохампи джа̄тарӯпагатикамева. иттхирӯпа̄нӣти антамасо пит̣т̣хамайаиттхирӯпа̄нипи. дхан̃н̃анти антамасо таттхаджа̄такампи магге паса̄ритампи саттавидхам̣ дхан̃н̃ам̣. кӣл̣а̄васена апаран̣н̣а̄ни та̄лапхала̄дӣнипи ана̄ма̄са̄ни, паса̄ритампи на маддантена гантаббам̣, асати магге маггам̣ адхит̣т̣ха̄йа гантаббам̣. иттхипаса̄дхананти антамасо пил̣андханаттха̄йа т̣хапитам̣ нива̄саната̄лапан̣н̣амуддикампи.
338. ситтхателодателехӣти ¶ мадхуситтхаканиййа̄са̄дӣсу йена кеначи теламиссакасилесена ча удакамиссакателена ча. пхан̣ахаттхапхан̣ехӣти пхан̣амива пхан̣ам̣, ан̇гулӣхи пхан̣акиччакаран̣ена хаттхойева пхан̣ам̣ хаттхапхан̣ам̣, дантамайа̄ди йам̣ кин̃чи пхан̣ан̃чева хаттхапхан̣ан̃ча̄ти двандо. осан̣т̣хеййа̄ти оликхитва̄ саннисӣда̄пеййа.
339. екапа̄вуран̣а̄ ва̄ екаттхаран̣а̄ ва̄ на туват̣т̣айум̣, екаман̃че на туват̣т̣айунти йоджана̄. екам̣ па̄вуран̣ам̣ екам̣ аттхаран̣ам̣ етесанти виггахо. на туват̣т̣айунти на нипаджджеййум̣. екасмим̣ бха̄джане ва̄пи на бхун̃джеййунти йоджетаббам̣.
340. манусса̄нам̣ пама̄н̣ан̇гулена ат̣т̣ха ан̇гула̄ни йасса, адхикена сахитам̣ ат̣т̣хан̇гуланти сама̄со. ласун̣ам̣ магадхесу джа̄там̣ а̄малакабхан̣д̣икам̣ ласун̣ам̣ на кха̄деййа̄ти самбандхо. на акаллакоти агила̄но.
341. хӣнуккат̣т̣хехи джа̄тиа̄дӣхи уккат̣т̣хам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ уджум̣ ва̄ ан̃н̃а̄падесена ва̄ дава̄ ваде, дуббха̄ситанти самбандхо. джа̄тиа̄дӣхӣти джа̄тина̄маготтакаммасиппаа̄ба̄дхалин̇гакилесаа̄паттиаккосехи ¶ . уккат̣т̣ханти джа̄тйа̄дӣхийева уккат̣т̣хам̣ упасампаннам̣ анупасампаннам̣ ва̄. дава̄ти кел̣ихаса̄дхиппа̄йата̄йа. уджум̣ ва̄ти ‘‘чан̣д̣а̄лосӣ’’тиа̄дина̄ найена. ан̃н̃а̄падесена ва̄ти ‘‘санти идхекачче чан̣д̣а̄ла̄’’тиа̄дина̄ найена.
342. дӣгхе накхети мам̣саппама̄н̣ато. дӣгхе кесети дван̇гулато. сачепи на дӣгха̄, дума̄сато екадивасампи атикка̄метум̣ на лабхати. дӣгхе на̄саломети на̄сато бахи никкханте. вӣсатимат̣т̣ханти вӣсатийа̄ накха̄нам̣ мат̣т̣хан̃ча. самба̄дхети убхосу упакаччхакесу, муттакаран̣е ча ломаха̄ран̣ан̃ча ¶ на лаббха̄ти самбандханӣйам̣. на лаббха̄ти ете мат̣т̣ха̄дайо на лаббхантӣти аттхо, нипа̄то ва̄ лаббха̄ти. а̄ба̄дхаппаччайа̄ пана самба̄дхе ломам̣ сам̣харитум̣ ват̣т̣ати.
343. сан̇гхуддит̣т̣хам̣ ва̄ сан̇гхикам̣ ва̄ сайана̄санам̣ йатха̄вуд̣д̣хам̣ на ба̄дхеййа̄ти йоджана̄. сан̇гхасса уддит̣т̣хам̣ сан̇гхуддит̣т̣хам̣, сан̇гхам̣ уддисса катанти адхиппа̄йо. йо йо вуд̣д̣хо йатха̄вуд̣д̣хам̣, вуд̣д̣хаппат̣ипа̄т̣ийа̄ти аттхо. на ба̄дхеййа̄ти на пат̣иба̄хеййа. аллапа̄да̄ на̄ма йехи аккантат̣т̣ха̄не удакам̣ пан̃н̃а̄йати. сайана̄сананти ман̃чапӣт̣ха̄ди, имина̄ парибхан̣д̣аката̄ бхӯмӣтипи упалаккхита̄. судхотапа̄дакам̣ ва̄пи саупа̄хано татхева̄ти самбандхо. судхотапа̄даканти дхотапа̄дехева аккамитаббат̣т̣ха̄нам̣. дхота̄ па̄да̄ йасса аккаманасса̄ти кирийа̄висесанасама̄со. йади пана таттха нева̄сика̄ адхотапа̄дехипи вал̣ан̃дженти, татхева вал̣ан̃джетум̣ ват̣т̣ати. татхева̄ти парибхан̣д̣акатам̣ бхӯмим̣ сена̄санам̣ ва̄ наккамети аттхо.
344. сан̇гха̄т̣ийа̄ти адхит̣т̣хитасан̇гха̄т̣ийа̄. па̄де париггахетва̄ а̄санам̣ паллаттхо, паллаттхам̣ каротӣти паллаттха̄тидха̄тусса паллаттхети рӯпам̣. виха̄репи антарагхарепи паллаттхика̄йа на нисӣдеййа̄ти адхиппа̄йо, парикаммакатам̣ бхитта̄динти йоджана̄. парикаммакатанти сетаван̣н̣ена ва̄ читтакаммена ва̄ катапарикаммам̣. а̄ди-саддо два̄рава̄тапа̄на̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. на апассайети чӣвара̄дина̄ аппат̣иччха̄детва̄ апассайанам̣ на кареййа. но на а̄чамети нева на а̄чаме, а̄чамеййа̄ти аттхо. две пат̣иседха̄ пакатийаттхам̣ гаментӣти. сантети имина̄ удаке асанте ана̄паттӣти дӣпети.
345. акаппийасама̄да̄нети бхиккхӯнам̣ са̄ман̣ера̄нам̣ акаппийе сама̄да̄не. дава̄ти нипа̄то ¶ , кӣл̣а̄дхиппа̄йена̄ти аттхо. сила̄павиджджханети антамасо хаттхайантенапи саккхарика̄йапи ¶ кхипане. сабха̄га̄йа десана̄йа а̄викамме ча дуккат̣анти йоджетаббам̣. сабха̄га̄йа̄ти ваттхувасена сама̄но бха̄го етисса̄ а̄паттийа̄ти виггахо. ча-саддо та̄дисийа̄ пат̣иггахан̣аматтам̣ самуччиноти.
346. пат̣иссаво на̄ма ‘‘убхопи майам̣ идха вассам̣ васисса̄ма, екато уддиса̄пема̄’’тиа̄дипат̣иджа̄нанам̣, тасса висам̣ва̄до паччха̄ акаран̣ам̣ пат̣иссавависам̣ва̄до, тасмим̣, нимиттаттхе бхуммам̣. суддхачиттасса̄ти катханасамайе ‘‘карисса̄мӣ’’ти евам̣ паваттачиттасса. итарасса̄ти ан̃н̃асса асуддхачиттасса.
347. киччети суккхакат̣т̣ха̄диггахан̣акичче сати ева порисам̣ пурисаппама̄н̣ам̣ абхирухеййа̄ти самбандхо. а̄пада̄сӯти ва̄л̣амигадассана̄дӣсу.
348. парисса̄ванам̣ вина̄ти самбандхо. аддха̄нанти хет̣т̣химантена аддхайоджанасан̇кха̄там̣ аддха̄нам̣. саче на хоти парисса̄ванам̣ ва̄ дхаммакаран̣о ва̄, сан̇гха̄т̣икан̣н̣опи адхит̣т̣ха̄таббо. йа̄чама̄насса̄ти парисса̄ванам̣ йа̄чантасса.
349. а̄ба̄дхаппаччайа̄ ан̃н̃атра сесан̇ге ча аттагха̄тане ча дуккат̣анти йоджана̄. сесан̇гети ан̇гаджа̄тато кан̣н̣ана̄са̄диавасесе авайаваччхедане. аттагха̄танети а̄ха̄рупаччхеда̄дина̄ аттано ма̄ран̣е.
350. тӯлика̄йа кайирама̄нам̣ иттхипуриса̄дикам̣ читтан̃ча поттхакан̃ча кат̣т̣ха̄дӣсу кайирама̄нам̣ читтапоттхака̄ни, та̄нийева рӯпа̄нӣти сама̄со. джа̄така̄дӣни пана парехи ка̄ра̄петум̣ лаббханти. ма̄ла̄камма̄дӣни сайампи ка̄тум̣ лаббханти. а̄ра̄ма̄ран̃н̃агехесу бхун̃джантам̣ на ут̣т̣ха̄пеййа̄ти йоджетаббам̣. виха̄расан̇кха̄то ¶ а̄ра̄мо ча аран̃н̃ан̃ча антарагхарасан̇кха̄там̣ гехан̃ча̄ти двандо. ‘‘а̄ра̄ма…пе… гехесӯ’’ти ваттаббе е-ка̄расса а-ка̄ракаран̣ена га̄тха̄бандхавасена вуттам̣. ока̄се кате пана ‘‘пависатха̄’’ти вутте ча пависитаббам̣ упанисӣдитаббан̃ча.
351. пумайутта̄ни ¶ йа̄на̄ни ча сивикан̃ча хаттхават̣т̣акан̃ча па̄т̣ан̇кин̃ча абхирухитум̣ гила̄насса каппатети самбандхо. пумайутта̄нӣти ассагава̄дипурисайутта̄ни, на дхенуйутта̄ни, са̄ратхи пана иттхӣ ва̄ хоту пурисо ва̄, ват̣т̣ати. хаттхават̣т̣акепи есева найо, йа̄на̄нӣти ратхасакат̣а̄дӣни, сивиканти пӣт̣хакасивикам̣, пӣт̣хакайа̄нанти аттхо. па̄т̣ан̇кӣти андолика̄. гила̄насса̄ти еттха гила̄но на̄ма на аппакенапи сӣса̄ба̄дха̄диматтена ведитаббо, йо пана на саккоти вина̄ йа̄нена гантум̣, еварӯпо ведитаббо. татха̄ хи йа̄нам̣ ануджа̄нантена бхагавата̄ косалесу джанападесу бхагавантам̣ дассана̄йа са̄ваттхим̣ гаччхантам̣ ан̃н̃атарам̣ гила̄нам̣ бхиккхум̣ гантумасаккун̣еййата̄йа ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле нисиннам̣ дисва̄ мануссехи там̣ паваттим̣ н̃атва̄ ‘‘ехи, бханте, гамисса̄ма̄’’ти вутте ‘‘на̄хам̣, а̄вусо, гамисса̄ми, гила̄номхӣ’’ти вуттаваттхусмим̣ (маха̄ва. 253) анун̃н̃а̄там̣, татха̄ ваданто ча со бхиккху гаманупаччхедаса̄дхакамева гелан̃н̃ам̣ сандха̄йа̄ха̄ти вин̃н̃а̄йати адхиппетаттханиппхаттийа̄ упаччхиннатта̄, апича йа̄нена екапариччхеда̄йа упа̄хана̄йа париччхедам̣ т̣хапентена ат̣т̣хакатха̄чарийена ‘‘гила̄нена бхиккхуна̄ саупа̄ханена̄ти еттха гила̄но на̄ма йо на саккоти анупа̄ханена га̄мам̣ пависиту’’нти ат̣т̣хакатха̄йам̣ (маха̄ва. ат̣т̣ха. 256) вуттам̣, тасма̄ йатха̄вуттагила̄нова гила̄ноти нит̣т̣хаметтха гантаббам̣.
352. давам̣ ¶ каран̣ети кел̣ийа̄ каран̣е. ан̃н̃асса̄ти антамасо дуссӣласса̄пи. упала̄л̣анети ‘‘паттам̣ дасса̄ми, чӣварам̣ дасса̄мӣ’’тиа̄дина̄.
353. виваритва̄ на дассайети самбандханӣйам̣. та̄ бхиккхунийо.
354. ова̄данти бхиккхунӣхи терасийам̣ ва̄ ча̄туддасийам̣ ва̄ а̄гантва̄ упосатхам̣ пуччхитва̄ ‘‘ча̄туддасо’’тиа̄дина̄ бхиккхуна̄ а̄чиккхите пуна та̄хи упосатхадивасе сама̄гантва̄ ова̄дӯпасан̇каманайа̄чанам̣, там̣ па̄тимоккхуддесакасса а̄рочетва̄ тена катасаннит̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ па̄т̣ипаде пачча̄харитаббанти аджа̄нанакам̣ ба̄лан̃ча татха̄ ка̄тум̣ асаматтхам̣ гила̄нан̃ча па̄т̣ипаде гантука̄мам̣ гамийан̃ча ваджджетва̄ ан̃н̃асса гахан̣апачча̄харан̣а̄ни ака̄тум̣ на ват̣т̣ати. тена вуттам̣ ‘‘на ган̣хато’’тиа̄ди.
355. лока̄йатанти ¶ нираттхакака̄ран̣аппат̣исам̣йуттам̣ титтхийасаттхам̣. тираччха̄навиджджа̄ ча имина̄ва упалаккхита̄. на ва̄чеййа̄ти паресам̣ на ва̄чеййа. имина̄ва аттано парийа̄пун̣анампи пат̣иккхиттам̣ лока̄йататираччха̄навиджджа̄ти ча ра̄гадосамохавад̣д̣ха̄ни буддха̄дигарахита̄ саггамоккха̄нам̣ тиро тирийато ан̃чита̄ гата̄ паватта̄ каббана̄т̣ака̄дика̄ сабба̄пи виджджа̄ ануломавасена ва̄ винайапарийа̄йам̣ патва̄ гаруке т̣ха̄таббанти винайайуттитопи сан̇гахита̄ти ведитабба̄. еван̃ча но гарӯнамупадесо. пел̣а̄йапӣти йаттха па̄тим̣ т̣хапетва̄ сукхино бхун̃джанти, тамбалохена раджатена ва̄ ката̄йа та̄йа а̄ситтакӯпадха̄насан̇кха̄та̄йа пел̣а̄йа т̣хапетва̄.
356. па̄рутан̃ча нива̄санан̃ча, гихӣнам̣ хаттхисон̣д̣а̄дивасена па̄рутанива̄санам̣ йасса па̄рупанасса нива̄санасса̄ти кирийа̄висесанасама̄со ¶ . гихипа̄рутанива̄санам̣ на па̄рупе на нива̄сеййа̄ти самбандхо. сам̣веллийам̣ на нива̄сеййа̄ти маллакаммакара̄дайо вийа каччхам̣ катва̄ на нива̄сеййа. евам̣ нива̄сетум̣ гила̄насса̄пи маггаппат̣ипаннасса̄пи на ват̣т̣ати. йампи маггам̣ гаччханта̄ екам̣ ва̄ две ва̄ кон̣е уккхипитва̄ антарава̄сакасса упари лагганти, на ват̣т̣ати. евам̣ апа̄рупитва̄ анива̄сетва̄ ча ниббика̄рам̣ париман̣д̣алам̣ па̄рупитаббам̣ тиман̣д̣алам̣ пат̣иччха̄дентена париман̣д̣алам̣ нива̄сетаббан̃ча, татха̄ апа̄рупитва̄ анива̄сетва̄ ча а̄ра̄ме ва̄ антарагхаре ва̄ ана̄дарена йам̣ кин̃чи вика̄рам̣ каронтасса дуккат̣ам̣. да̄йанти ванам̣. на̄лимпайеййа̄ти ‘‘саббӯпака̄ра̄ни винассантӯ’’ти ва̄ кхид̣д̣а̄дхиппа̄йена ва̄ на̄лимпайеййа.
357. вад̣д̣хим̣ но пайоджайе ан̃н̃а̄такаппава̄рите но йа̄чети йоджана̄. ан̃н̃асса̄ти сахадхаммикасса̄пи. катипа̄хам̣ бхутва̄ ва̄ти йоджанӣйам̣. пуноти нипа̄то.
358. дан̣д̣инам̣ н̃атва̄ ва̄ ан̃атва̄ ва̄ уддисса раккхам̣ йа̄чане дан̣д̣ите дан̣д̣о асса гӣва̄ти йоджана̄. дан̣д̣ам̣ ган̣хатӣти паччайантасса дан̣д̣инам̣ дан̣д̣аггахан̣анти аттхо. уддисса̄ти ‘‘амха̄кам̣ виха̄ре асукена ча асукена ча идам̣ на̄ма ката’’нти, ‘‘карисса’’нти ва̄ евам̣ атӣтам̣ ва̄ ана̄гатам̣ ва̄ а̄раббха. йа̄чанети воха̄рикесу йа̄чане сати. дан̣д̣итети техи дан̣д̣е гахите со дан̣д̣о асса йа̄чакасса бхиккхуно гӣва̄, ин̣ам̣ хотӣти аттхо. воха̄рикехи пана ‘‘кена̄’’ти вутте ‘‘асукена̄ти ваттум̣ амха̄кам̣ на ват̣т̣ати, тумхейева джа̄ниссатха, кевалан̃хи майам̣ раккхам̣ йа̄ча̄ма, там̣ но детха, авахат̣абхан̣д̣ан̃ча мам̣ а̄хара̄петха̄’’ти ваттаббам̣ ¶ . евам̣ анодисса а̄чиккхан̣а̄ хоти, са̄ ват̣т̣ати. па̄ра̄джика̄дика̄ти па̄ра̄джикатхуллаччайадуккат̣а̄ни.
‘‘харантесу ¶ париккха̄рам̣,
чоро чороти бха̄сите;
анаттха̄йесам̣ ган̣ханте’’ти. –
па̄т̣хехи бхавитаббам̣. еван̃хи сати ‘‘харантесӯ’’ти бахувачанена саха гхат̣ате. париккха̄рам̣ харантесу есам̣ анаттха̄йа ‘‘чоро чоро’’ти бха̄сите дан̣д̣ам̣ ган̣ханте таттакам̣ асса гӣва̄ти йоджетаббам̣. харантесӯти чоресу гахетва̄ гаччхантесу. есанти чора̄нам̣. ган̣хантети воха̄рикаджане ган̣ханте. йаттакам̣ гахитам̣, таттакам̣ асса бхиккхуно гӣва̄, бхан̣д̣адеййам̣ хотӣти аттхо.
360. па̄ка̄ракут̣т̣а̄нам̣ бахи вал̣ан̃дже ва̄пи вӣха̄дина̄л̣икера̄диропиме харите ва̄пи вигха̄сучча̄расан̇ка̄рамуттам̣ на̄валокийа чхад̣д̣еййа, дуккат̣анти самбандхо. вал̣ан̃дже на̄валокийа̄ти ча имина̄ олокетва̄ ва̄ авал̣ан̃дже ва̄ вигха̄са̄дӣни чхад̣д̣ентасса ана̄паттӣти дӣпети. вӣхи а̄ди йесам̣ са̄лиа̄дӣнам̣ те вӣха̄дайо, на̄л̣икеро а̄ди йесам̣ амбапанаса̄дӣнам̣ те на̄л̣икера̄дайо, вӣха̄дайо ча на̄л̣икера̄дайо ча̄ти двандо, тесам̣ ропо, тена ниббаттам̣ вӣха̄ди…пе… ропимам̣. харитети харитат̣т̣ха̄не. вигха̄со на̄ма уччхит̣т̣ходакачалака̄ди.
361. дхаммайуттампи наччан̃ча гӣтан̃ча ва̄дитан̃ча йоджа̄петун̃ча пайоджетун̃ча пайутта̄ни пасситун̃ча ‘‘упаха̄рам̣ карома̄’’ти вутте сампат̣иччхитум̣ ва̄ на лаббханти самбандхо. дхаммайуттампӣти ратанаттайагун̣ӯпасам̣хитата̄йа антамасо дхаммена пун̃н̃ена сам̣йуттампи. наччанти антамасо морасукамаккат̣а̄дӣнам̣ наччампи. гӣтанти антамасо гӣтасса пуббабха̄ге кайирама̄нам̣ дантагӣтампи. ва̄дитанти антамасо удакабхерива̄дитампи. йоджа̄петунти ан̃н̃ехи ка̄ра̄петум̣. пайоджетунти аттана̄ ка̄тум̣. а̄йатакена ¶ гӣтассарена дхаммампи бха̄ситум̣ на ват̣т̣ати. пайутта̄нӣти парехи йехи кехичи ката̄ни. пасситунти имина̄ анолочанадассанампи гахитанти сотунтипи аттхо вин̃н̃а̄йати. антара̄ра̄ме т̣хитасса пассато ана̄патти. вӣтхийам̣ т̣хатва̄ гӣвам̣ париваттетва̄ пассатопи а̄паттийева. йена кеначи каран̣ӣйена гатат̣т̣ха̄не пассати, сун̣а̄ти ва̄, ана̄патти. сампат̣иччхитунти ¶ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитум̣. ‘‘упаха̄ракаран̣ам̣ на̄ма сундара’’нти ваттум̣ ват̣т̣ати. ва̄-саддо самуччайе.
362. ‘‘кӣл̣аттхам̣ катам̣ ра̄джа̄га̄ра’’нтиа̄дина̄ самбандхитаббам̣. читтена вичиттакам̣ а̄га̄рам̣ читта̄га̄ракам̣.
363. а̄санена наве на пат̣иба̄хеййа̄ти йоджана̄. а̄санена̄ти а̄санато. на пат̣иба̄хеййа̄ти на ут̣т̣ха̄пеййа. ун̣хе чӣварам̣ на нидахеййа̄ти йоджанӣйам̣. на нидахеййа̄ти адхикам̣ на нидахеййа. гаруна̄ти а̄чарийупаджджха̄йена. пан̣а̄митоти ‘‘ма̄ идха пависа̄’’тиа̄дина̄ никкад̣д̣хито.
364. саттахи а̄паттӣхи ча бхиккхум̣ ва̄пи ан̃н̃енева ча упа̄сакам̣ ва̄пи параммукха̄ аккосане дуккат̣анти йоджетаббам̣. а̄паттӣхи ча̄ти ча-саддо авадха̄ран̣е. ан̃н̃енева ча̄ти еттха ева ча̄ти нипа̄тасамуда̄йо, еко ева ва̄ авадха̄ран̣е, вуттато ан̃н̃енева ‘‘асаддхо’’тиа̄дина̄ти аттхо. параммукха̄ти нипа̄то, тасса асаммукхети аттхо. саммукха̄ вадантасса па̄читтийам̣. па̄пагарахан̣авасена пана вадато ана̄патти.
365. саддха̄деййам̣ саддха̄йа да̄таббам̣ чӣваран̃ча ча-саддена авасесампи винипа̄тетум̣ на̄сетум̣ на лаббхам̣, питӯнам̣ лаббханти самбандхо. н̃а̄тӣнампӣти пи-саддо самбха̄ване.
366. ан̃н̃атра ¶ вассам̣вуттхо ан̃н̃ато бха̄гам̣ ган̣хеййа, дуккат̣анти самбандхо. ан̃н̃атра̄ти ан̃н̃асмим̣ виха̄ре. ан̃н̃атоти ан̃н̃авиха̄рато. пат̣идеййа̄ти гахитат̣т̣ха̄не дадеййа. гахите тасмим̣ ваттхусмим̣ нат̣т̣хе ва̄ джин̣н̣е ва̄ тасса гӣва̄хо тӣти самбандхо. чодито но дадеййа, тесам̣ дхураниккхепато бхан̣д̣аггхака̄рийо хотӣти йоджана̄. чодитоти ваттхуса̄микехи ‘‘дехӣ’’ти вутто. тесанти тасмим̣ виха̄ре ла̄бхӣнам̣ бхиккхӯнам̣.
367. сантаруттаро ва̄ калло саупа̄хано ва̄ га̄мам̣ на пависеййа, ча̄марӣмакасабӣджаним̣ на дха̄реййа̄ти йоджанӣйам̣. антаран̃ча уттаран̃ча, саха антаруттарена сантаруттаро. аггал̣агутте виха̄ре ¶ сан̇гха̄т̣им̣ никкхипитва̄ гантум̣ ват̣т̣ати. а̄ран̃н̃акена пана бхан̣д̣уккхалика̄йа паккхипитва̄ па̄са̄н̣аруккхасусира̄дӣсу пат̣иччханнесу т̣хапетва̄ гантаббам̣. антаруттара̄нам̣ никкхепе айамева найо. каллоти агила̄но. макаса̄нам̣ бӣджанӣ макасабӣджанӣ, чамарӣнам̣ ва̄л̣ехи ката̄ макасабӣджанӣти сама̄со.
368. а̄ра̄мато бахӣти самбандханӣйам̣. а̄ра̄матоти а̄ра̄мӯпача̄рато. на дха̄реййа̄ти агила̄но на дха̄реййа. йасса пана ка̄йада̄хо ва̄ питтакопо ва̄ хоти, чаккху ва̄ дуббалам̣, ан̃н̃о ва̄ кочи а̄ба̄дхо вина̄ чхаттена уппаджджати, тасса га̄ме ва̄ аран̃н̃е ва̄ чхаттам̣ ват̣т̣ати. гуттийа̄ лаббхатӣти вассе чӣварагуттаттхам̣, ва̄л̣амигачорабхайесу аттагуттаттхампи лаббхатӣти аттхо. екапан̣н̣ачхаттам̣ пана саббаттхева ват̣т̣ати.
369. убхатока̄джам̣ на га̄хеййа̄ти самбандхо. убхато дан̣д̣асса убхайакот̣ийам̣ бха̄рабандхака̄джам̣ убхатока̄джам̣, алопатаппурисо. екантарикака̄джаканти антарамева ¶ антарикам̣, екан̃ча антарикан̃ча̄ти двандо, екантарике бха̄рабандхака̄джанти таппурисо екатока̄джакам̣, антарикака̄джаканти вуттам̣ хоти. хаттхе оламбо асса бха̄расса̄ти сама̄со.
370. анока̄сакатанти ‘‘кароту ме а̄йасма̄ ока̄сам̣, ахам̣ там̣ ваттука̄мо’’ти евам̣ чодакена ока̄се ка̄ра̄пите наттхи ока̄со като анена чудитакена̄ти бахуббӣхи. чодеййа̄ти ча̄ванааккосакаммавут̣т̣ха̄на̄дхиппа̄йена чодеййа. упосатхаппава̄ран̣ат̣т̣хапанаанувиджджадхаммакатха̄дхиппа̄йесу ока̄сакаммам̣ наттхи. суддхасса̄ти ана̄паттиката̄йа суддхасса. аваттхусминти ака̄ран̣е. татха̄ти дуккат̣ам̣ атидисати. каронтена̄пи ‘‘бхӯтамева ну кхо а̄паттим̣ вадати, абхӯта’’нти евам̣ упапариккхитва̄ ка̄табба̄. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пуггалам̣ тулайитва̄ ока̄сам̣ ка̄ту’’нти (маха̄ва. 153) хи вуттам̣.
371. сатта̄нам̣ пакатан̇гулена ат̣т̣хан̇гула̄дхикам̣ ман̃чаппат̣ипа̄дам̣ ва̄ уччапа̄дакам̣ ман̃чам̣ ва̄ на дха̄райети йоджана̄. пакатийа̄ ан̇гулам̣ пакатан̇гулам̣. тан̃ча вад̣д̣хакиан̇гулам̣ ведитаббам̣. ат̣т̣ха ча та̄ни ан̇гула̄ни ча, техи тамадхикам̣ йасса̄ти сама̄со. ман̃ча̄нам̣ пат̣ипа̄до, йаттха ман̃чапа̄де никкхипанти. ат̣т̣хан̇гулато учча̄ па̄да̄ йасса̄ти бахуббӣхи.
372. мӯгаббата̄динти ¶ мӯга̄намива тун̣хӣбха̄васан̇кха̄там̣ ватам̣ а̄ди йасса говата̄дино титтхийаватасса̄ти сама̄со. кхурамева бхан̣д̣ам̣ кхурабхан̣д̣ам̣. пуббе нха̄пито нха̄питапуббако, висесанасса паранипа̄то.
373. хаттхакамманти хаттхена ка̄таббам̣ вад̣д̣хакиа̄дӣнам̣ каммам̣. ануссаран̣ам̣ ‘‘каппийаттам̣ ме йена йа̄читам̣, амхехи имасса ¶ да̄табба’’нти евам̣ читтаппаваттиануса̄ро, тасса̄ йа̄чана̄йа ануса̄ро тадануса̄ро, тато ладдхам̣ йам̣ кин̃чи гахетунти йоджана̄. каммато ниггато никкаммо, вигха̄са̄да̄ди. там̣ айа̄читва̄пи ка̄ретунти самбандхо. а̄хара̄петунти аран̃н̃ато а̄нетум̣. апарасантаканти да̄рутин̣апала̄ла̄дикам̣ апарапариггахитам̣.
374. гихӣнам̣ йаттакам̣ дети, гопаке денте гахетум̣ лаббхам̣, сан̇гхачетийасантаке йатха̄париччхедам̣ гахетум̣ лаббханти йоджана̄. детӣти гопако бхиккхӯнам̣ дети. гахетунти таттакам̣ гахетум̣. сан̇гхачетийасантакети ветанагопакехи дӣйама̄не сан̇гхасса четийасса ча сантаке. йатха̄париччхеданти йам̣ тесам̣ сан̇гхена анун̃н̃а̄там̣ хоти ‘‘дивасе дивасе еттакам̣ на̄ма кха̄датха̄’’ти, там̣ париччхедам̣ анатиккамма. сан̇гхике ча четийасантаке ча кен̣ийа̄ гахетва̄ а̄раккхантассева хи да̄не париччхедо наттхи.
375. ‘‘ка̄йава̄ча̄хи двӣхи а̄паттим̣ а̄паджджеййа̄’’ти йебхуййавасена вуттам̣, метхунадхамме парӯпаккаме сати са̄дийантасса акирийасамут̣т̣ха̄набха̄васамбхавато. чхахи ва̄ти а̄паттуппаттика̄ран̣асан̇кха̄техи чхахи самут̣т̣ха̄нехи ва̄ а̄паттим̣ а̄паджджеййа̄ти самбандхо. сабба̄паттӣнан̃хи ка̄йо ва̄ча̄ ка̄йава̄ча̄ ка̄йачиттам̣ ва̄ча̄читтам̣ ка̄йава̄ча̄читтанти чха самут̣т̣ха̄на̄ни. таттха пурима̄ни тӣн̣и ачиттака̄ни, паччхима̄ни сачиттака̄ни.
тидха̄ екасамут̣т̣ха̄на̄, пан̃чадха̄ двисамут̣т̣хита̄;
двидха̄ тичатуро т̣ха̄на̄, екадха̄ чхасамут̣т̣хита̄.
таттха чатуттхена пан̃чамена чхат̣т̣хена ча самут̣т̣ха̄нато екасамут̣т̣ха̄на̄ тидха̄. пат̣хамачатуттхехи ча дутийапан̃чамехи ча татийачхат̣т̣хехи ча чатуттхачхат̣т̣хехи ча пан̃чамачхат̣т̣хехи ча самут̣т̣ха̄нато ¶ двисамут̣т̣хита̄ пан̃чадха̄ ¶ . пат̣хамехи ча тӣхи паччхимехи ча тӣхи самут̣т̣ха̄нато тисамут̣т̣ха̄на̄ двидха̄. пат̣хамататийачатуттхачхат̣т̣хехи ча дутийататийапан̃чамачхат̣т̣хехи ча самут̣т̣ха̄нато чатусамут̣т̣ха̄на̄ двидха̄. чхахипи самут̣т̣хито чхасамут̣т̣ха̄на̄ екадха̄. аладжджи…пе… сан̃н̃ита̄йа ча̄ти имехи чхахи ва̄ а̄паттим̣ а̄паджджеййа̄ти самбандхо. йо сан̃чичча а̄паттим̣ а̄паджджати, а̄паттим̣ паригӯхати, агатигаманан̃ча гаччхати, едисо вуччати аладжджӣ пуггало. аладжджӣ ча ан̃н̃а̄н̣о ча куккуччапакато ча куккуччена абхибхӯтоти двандо. бха̄ве ттаппаччайо.
таттха йо акаппийабха̄вам̣ джа̄нантойева маддитва̄ вӣтиккамам̣ кароти, айам̣ аладжджита̄ а̄паджджати. мандо момӯхо каттабба̄каттаббам̣ аджа̄нанто акаттаббам̣ кароти, каттаббам̣ вира̄дхети, айам̣ ан̃н̃а̄н̣атта̄ а̄паджджати. каппийа̄каппийам̣ нисса̄йа куккучче уппанне винайадхарам̣ апуччхитва̄ маддитва̄ вӣтиккамати, айам̣ куккуччапакататта̄ а̄паджджати. сатийа̄ плаво саммохо сатиплаво, сахасеййатичӣваравиппава̄са̄дӣни сатиплава̄ а̄паджджати. каппан̃ча акаппийан̃ча каппа̄каппийам̣, каппа̄каппийе сан̃н̃а̄, са̄ асса аттхӣти каппа̄…пе… сан̃н̃ӣ, тасса бха̄воти та̄-паччайо. йа-лопена пана ‘‘сан̃н̃ита̄’’ти вуттам̣, каран̣аттхе ва̄ паччаттавачанам̣. те ча ‘‘акаппийе’’тиа̄дӣнам̣ йатха̄ккамена йуджджанти. таттха йо аччхамам̣сам̣ ‘‘сӯкарамам̣са’’нти кха̄дати, вика̄ле ка̄ласан̃н̃ита̄йа бхун̃джати, айам̣ акаппийе каппийасан̃н̃ита̄йа а̄паджджати. йо пана сӯкарамам̣сам̣ ‘‘аччхамам̣са’’нти кха̄дати, ка̄ле вика̄ласан̃н̃а̄йа бхун̃джати, айам̣ каппийе акаппийасан̃н̃ита̄йа а̄паджджати.
376. аладжджиан̃н̃а̄н̣ата̄йа ка̄йава̄ча̄хи а̄паттим̣ чха̄дайети йоджана̄. лин̇гети лин̇гапариваттананимиттам̣. лин̇ге сан̇гхе ¶ ча ган̣е ча екасмим̣ ча̄ти а̄паттивут̣т̣хити чатудха̄ хотӣти сесо.
377. паччайадвайети чӣваре пин̣д̣апа̄те ча. парикатхобха̄савин̃н̃аттӣти абхила̄паматтаметам̣. сахачаритасса пана нимиттакаммасса̄пи еттхева сан̇гахо ведитаббо. таттха парийа̄йена катханам̣ парикатха̄. уджукамева аватва̄ йатха̄ адхиппа̄йо вибхӯто хоти, евам̣ обха̄санам̣ обха̄со. паччайе уддисса йатха̄ адхиппа̄йо н̃а̄йати, евам̣ вин̃н̃а̄панам̣ вин̃н̃атти. нимиттакаран̣ам̣ нимиттакаммам̣. татийети сена̄сане. сесети гила̄напаччайе.
378. пан̃чаннам̣ ¶ сахадхаммика̄нам̣ аччайе да̄нам̣ на рӯхатӣти самбандхо. аччайе да̄нанти ‘‘мамаччайена майхам̣ сантакам̣ упаджджха̄йасса хотӯ’’тиа̄дина̄ евам̣ аттано апагаме да̄нам̣. танти аччайена диннам̣ чӣвара̄дикам̣ сан̇гхассева ча хоти, на бхиккхуноти адхиппа̄йо. гихӣнам̣ пана̄ти гихӣнам̣ аччайе да̄нам̣ пана. идаметтха да̄наггахан̣алаккхан̣ам̣ – ‘‘идам̣ туйхам̣ даммӣ’’тиа̄дина̄ саммукха̄ ва̄ ‘‘иттханна̄масса демӣ’’тиа̄дина̄ параммукха̄пи диннам̣йева хоти. ‘‘туйхам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти вутте ‘‘майхам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти вадати, судиннам̣ суггахитан̃ча. ‘‘тава сантакам̣ карохи, тава сантакам̣ хоту, тава сантакам̣ ка̄ра̄пехӣ’’ти вутте ‘‘мама сантакам̣ кароми, мама сантакам̣ хоту, мама сантакам̣ карисса̄мӣ’’ти вадати. дуддиннам̣ дуггахитан̃ча. саче пана ‘‘тава сантакам̣ карохӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху, бханте, майхам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти ган̣ха̄ти, суггахитанти.
379. бхиккху ва̄ са̄ман̣еро ва̄ упассайе бхиккхунӣнам̣ виха̄ре ка̄лам̣ кайира̄тха йади ка̄лан̇кареййа, таттха тасмим̣ убхиннам̣ сантаке бхиккхусан̇гхо ева да̄йаджджо са̄мӣ хотӣти ¶ сесо. сесепӣти авасесе бхиккхунисиккхама̄наса̄ман̣ерисантакепи. айам̣ найоти йади те бхиккхӯнам̣ виха̄ре ка̄лам̣ кареййум̣, тесам̣ сантаке бхиккхунисан̇гхо ева да̄йаджджоти айамева найоти аттхо.
380. ‘‘имам̣ нетва̄ асукасса дехӣ’’ти диннам̣ йа̄ва парасса хаттхам̣ на па̄пун̣а̄ти, та̄ва пуримассева, йо пахин̣ати, тассева̄ти аттхо. даммӣти ‘‘иттханна̄масса демӣ’’ти диннам̣ пана паччхимассева, йасса пахин̣ати, тассева сантаканти аттхо. имам̣ видхим̣ ‘‘вуттанайена име са̄мино хонтӣ’’ти етам̣ пака̄рам̣ н̃атва̄ висса̄сагга̄хам̣ ва̄ ган̣хе, матакачӣварам̣ ва̄ адхит̣т̣хети йоджана̄. висса̄сага̄ханти са̄мӣсу джӣвантесу висса̄сена га̄хам̣ гахетва̄. матакачӣварам̣ адхит̣т̣хети тесу матесу ан̃н̃е че бхиккхӯ на санти, ‘‘майхам̣ там̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти матакачӣварам̣ адхит̣т̣хеййа. ан̃н̃есам̣ адатва̄ дӯре т̣хапитаматакапариккха̄ра̄ пана таттха таттха сан̇гхассева хонти. бхиккхумхи ка̄лакате сан̇гхо са̄мӣ паттачӣваре, апича гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄ бахӯпака̄ра̄, сан̇гхена тичӣваран̃ча паттан̃ча гила̄нупат̣т̣ха̄ка̄нам̣ да̄таббам̣. йам̣ таттха лахубхан̣д̣ам̣ лахупариккха̄рам̣, там̣ саммукхӣбхӯтена сан̇гхена бха̄джетаббам̣. йам̣ таттха гарубхан̣д̣ам̣ гарупариккха̄рам̣, там̣ а̄гата̄на̄гатасса ча̄туддисасса сан̇гхасса ависсаджджийам̣ авебхан̇гийам̣. гила̄нупат̣т̣ха̄ко на̄ма гихӣ ва̄ хоту паббаджито ва̄, антамасо ма̄туга̄мопи, саббе бха̄гам̣ лабханти. бахӯ че саббе самагга̄ хутва̄ упат̣т̣хаханти, саббесам̣ самабха̄го да̄таббо. йо панеттха висесена упат̣т̣хахати, тасса висесо ка̄таббо.
381. ‘‘лохабхан̣д̣е ¶ пахаран̣им̣ т̣хапетва̄ саббам̣ каппатӣ’’тиа̄дина̄ йоджетаббам̣. пахаран̣инти а̄вудхам̣. па̄дука̄ ча сан̇каманӣйо паллан̇ко ча̄ти двандо. маттика̄майе катакам̣ ¶ кумбхака̄рикан̃ча т̣хапетва̄ саббам̣ каппатӣти йоджанӣйам̣, дханийассева саббаматтика̄майакут̣и кумбхака̄рика̄ти.
пакин̣н̣аканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
42. десана̄ниддесаван̣н̣ана̄
382. ида̄ни десана̄нидассанабйа̄сена хет̣т̣ха̄ авутта̄ни ка̄ничи сиккха̄пада̄ни упадиситум̣ ‘‘ча̄го’’тиа̄дима̄ха. бхиккхубха̄васса йо ча̄го, са̄ па̄ра̄джикадесана̄ти самбандхо. бхавати анена̄ти бха̄во, саддаппаваттинимиттам̣, бхиккхуно бха̄во бхиккху-саддасса паваттинимиттам̣ бхиккхукиччам̣ бхиккхубха̄во, тасса. дисӣ учча̄ран̣е, учча̄ран̣а̄ пака̄сана̄ десана̄. ‘‘чханнамативассати, виват̣т̣ам̣ на̄тивассатӣ’’ти (уда̄. 45) хи вуттам̣. идха пана бхиккхубха̄вапаричча̄гойева па̄ра̄джика̄йа пака̄сана̄ на̄ма па̄ра̄джика̄йа десана̄. ‘‘йо’’ти вуттатта̄ ‘‘со’’ти ваттум̣ йуттам̣, татха̄пи сабба̄дӣхи вуттасса ва̄ лин̇гама̄диййате ваккхама̄насса ва̄ти ваккхама̄надесана̄пеккха̄йа ‘‘со’’ти вуттам̣. йатха̄ йена пака̄рена ‘‘чха̄дети джа̄нама̄панна’’нтиа̄дина̄ вуттам̣ йатха̄вуттам̣, тена. вуттаманатиккамма̄ти абйайӣбха̄вавасена ва̄ аттхо ведитаббо. идха̄пи гарука̄паттийа̄ вут̣т̣ха̄на̄натиккаменева пака̄сана̄ десана̄ сийа̄ти ‘‘вут̣т̣ха̄нам̣ гарука̄паттидесана̄’’ти вуччати.
383. ида̄ни ваттаббам̣ сандха̄йа ‘‘ева’’нти вуттам̣. екасса̄ти екасса бхиккхуно.
384. тумхамӯлети тумха̄кам̣ мӯле самӣпе. пат̣идесемӣти пака̄семи. сам̣вареййа̄сӣти сам̣йамеййа̄си, сам̣варе патит̣т̣хеййа̄сӣти аттхо.
385. ниссаджджитва̄на̄ти ¶ екабахубха̄вам̣ саннихита̄саннихитабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘идам̣ ме, бханте, чӣвара’’нтиа̄дина̄ ¶ ниссаджджитва̄. тена̄ти йасса чӣварам̣ ниссат̣т̣хам̣, тена. ‘‘имам̣…пе… даммӣ’’ти ниссат̣т̣хачӣварам̣ деййанти самбандхитаббам̣. ‘‘имам̣ чӣварам̣ даса̄ха̄тикканта’’нтиа̄дина̄ йоджетаббам̣.
386. (ка) чӣваранти тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нанайена адхит̣т̣хитесу сан̇гха̄т̣иа̄дӣсу йам̣ кин̃чи чӣварам̣. виппавуттханти виппайуттена вуттхам̣.
(кха) ака̄лачӣваранти анаттхате катхине васса̄насса паччхимама̄сам̣ т̣хапетва̄ сесе ека̄дасама̄се, аттхате катхине тан̃ча ма̄сам̣ хемантике чатта̄ро ма̄се ча т̣хапетва̄ сесе саттама̄се уппаннам̣, ка̄лепи сан̇гхасса ва̄ ‘‘идам̣ ака̄лачӣвара’’нти екапуггаласса ва̄ ‘‘идам̣ туйхам̣ даммӣ’’ти уддиситва̄ диннам̣. итарам̣ пана ка̄лачӣварам̣. ма̄са̄тиккантанти ака̄лачӣваре уппанне ӯнасса па̄рипӯрийа̄ сан̇гхаган̣а̄дито сатийа̄ пачча̄са̄йа ма̄самекам̣ париха̄ро лаббхати, там̣ ма̄сам̣ атиккантам̣.
(га) пура̄н̣ачӣваранти йам̣ антамасо уссӣсакам̣ катва̄ нипанно. чӣварам̣ на̄ма чханнам̣ ан̃н̃атарам̣ викаппанӯпагам̣. есева найо саббесу ваккхама̄начӣвараппат̣исам̣йуттасиккха̄падесу.
(гха) ан̃н̃атра па̄риваттака̄ти антамасо харӣтакӣкхан̣д̣енапи па̄риваттакам̣ вина̄.
(н̇а) гахапатиканти бхиккхӯсу апаббаджитакам̣. ан̃н̃атра самайа̄ти аччхинначӣваранат̣т̣хачӣварасамайам̣ вина̄, аччхинначӣварехи пана са̄кха̄пала̄сам̣ аттана̄ бхан̃джитва̄пи ва̄ка̄дӣни ган̣хитва̄пи нива̄сетум̣ ват̣т̣ати, пагева вин̃н̃атти. чӣварам̣ вин̃н̃а̄питанти самбандхо. канти а̄ха ‘‘ан̃н̃а̄така’’нтиа̄ди.
(ча) тадуттарӣти ¶ тато вуттаппама̄н̣ато уттари, аччхинначӣварена бхиккхуна̄ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ абхихаритва̄ пава̄ритачӣварато тӣсу нат̣т̣хесу две са̄дитабба̄ни, двӣсу нат̣т̣хесу екам̣ са̄дитаббам̣. пакатийа̄ сантаруттарена чарантена двӣсу нат̣т̣хесу двейева са̄дитабба̄ни, екасмим̣ нат̣т̣хе екам̣йева са̄дитаббам̣. йасса екам̣йева хоти, тасмим̣ нат̣т̣хе две са̄дитабба̄ни.
(чха) аппава̄ритоти ¶ гахапатина̄ ва̄ гахапата̄нийа̄ ва̄. викаппанти пат̣хамаадхиппетато мӯлам̣ вад̣д̣ха̄пенто сундарака̄мата̄йа ‘‘а̄йатам̣ ва̄’’тиа̄дина̄ висит̣т̣хакаппам̣ адхикавидха̄нам̣.
(джа) ан̃н̃а̄таке гахапатикети бахӯнам̣ васена вуттаматтамева пуримато висесо.
(джха) чодана̄йа̄ти ‘‘аттхо ме, а̄вусо, чӣварена̄’’ти чодана̄йа. т̣ха̄нена̄ти ка̄йачоданама̄ха. ра̄джа̄дӣхи песитена хи дӯтена веййа̄ваччакарасса хаттхе чӣварачета̄панне никкхитте тиссо чодана̄ анун̃н̃а̄та̄, чодана̄йа дигун̣ам̣ т̣ха̄нам̣, тасма̄ саче чодетийева, на тит̣т̣хати, чха чодана̄ лаббханти. саче тит̣т̣хатийева, на чодети, два̄даса т̣ха̄на̄ни лаббханти. саче убхайам̣ кароти, ека̄йа чодана̄йа две т̣ха̄на̄ни ха̄петабба̄ни.
(т̣а) суддха̄ни ча та̄ни ка̄л̣ака̄ни ча джа̄тийа̄ раджанена ва̄.
(т̣ха) туланти чатӯхи тула̄хи ка̄ретука̄матам̣ сандха̄йа вуттам̣. аттхато пана йаттакехи ел̣акаломехи ка̄тука̄мо хоти, тесу две кот̣т̣ха̄са̄ ка̄л̣ака̄нам̣, еко ода̄та̄нам̣, еко гочарийа̄нам̣ гахетаббо. тула̄ на̄ма паласатам̣. гочарийа̄ на̄ма капилаван̣н̣а̄. идам̣ ме сантхатам̣ ка̄ра̄питанти йоджана̄.
(н̣а) тийоджанапараманти ¶ гахитат̣т̣ха̄нато тӣн̣и йоджана̄ни парамо асса атиккаманасса̄ти бха̄ванапум̣сакавасена аттхо ведитаббо. атикка̄мита̄нӣти антамасо суттакенапи бхан̣д̣акатабхан̣д̣ахаран̣ам̣ вина̄ антамасо ва̄та̄ба̄дхаппат̣ика̄раттхам̣ кан̣н̣аччхидде паккхитта̄ни атикка̄мита̄ни.
387-9. ниссаджджитва̄на̄ти вуттанайена ваттхӯни ниссаджджитва̄. атха̄ти десита̄нантарам̣. ‘‘имам̣ джа̄на̄хӣ’’ти гихим̣ вадети йоджана̄. соти а̄ра̄мика̄дико гихӣ. ‘‘имина̄ ким̣ а̄хара̄мӣ’’ти вадеййа̄ти самбандхо. вадеййа̄ти йади вадати. иманти аватва̄ти ‘‘имам̣ а̄хара̄’’ти аватва̄ бхиккхӯнам̣ каппийам̣ тела̄динти вадети самбандхо. а̄динти сандхивасена ниггахитам̣. тена париваттетва̄на со йам̣ каппийам̣ а̄харатӣти йоджана̄. тена̄ти ниссаггийаваттхуна̄ ¶ . двепете т̣хапетва̄ти ете рӯпийаппат̣игга̄хакарӯпийасам̣воха̄раке две т̣хапетва̄ сесехи парибхун̃джитум̣ лаббханти самбандхо. парибхун̃джитунти там̣ бхун̃джитум̣. татоти париваттитакаппийато. ан̃н̃ена̄ти антамасо а̄ра̄микена̄пи. тесанти вутта̄нам̣ двиннам̣.
390. антамасо танниббатта̄ руккхаччха̄йа̄пӣти самбандхо. танниббатта̄ти ниссат̣т̣хаваттхуна̄ кин̣итва̄ гахитаа̄ра̄ме руккхаччха̄йа̄ танниббатта̄ хотӣти тато ниббатта̄ти сама̄со. а̄дито сантхататтайанти а̄димхи косийасуддхака̄л̣акадвебха̄гасантхататтайам̣.
391. евам̣ че но лабхетха̄ти евам̣ париваттетва̄ каппийака̄рако но че лабхеййа, со гихӣ ‘‘имам̣ чхад̣д̣ехӣ’’ти сам̣сийо ваттаббо, евам̣ рӯпийачхад̣д̣ако гихӣ но че лабхеййа, саммато бхиккху чхад̣д̣еййа̄ти самбандхо. самматоти ¶ ‘‘йо чханда̄гатим̣ на гаччхеййа̄’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 584) вуттапан̃чан̇гасаманна̄гато рӯпийачхад̣д̣акасаммутийа̄ саммато бхиккху.
392. ета̄нӣти пат̣иггахитарӯпийа̄ни. дутийам̣ паттанти ӯнапан̃чабандхане сати вин̃н̃а̄питапаттам̣ сан̇гхе ваттум̣ лаббхарети падасамбандхо. ваттунти ‘‘ахам̣ бханте рӯпийам̣ пат̣иггахеси’’нтиа̄дина̄ ваттум̣. сеса̄ни авасесаниссаггийаваттхӯни сан̇гхе екасмим̣ ган̣е ча ваттум̣ лаббхарети йоджана̄. бха̄сантаренапи ваттум̣ лаббханти на кевалам̣ па̄л̣ибха̄са̄йамева, сӣхал̣а̄дибха̄са̄йапи ниссаджджитум̣ лаббхатӣти аттхо.
393. (ка) на̄наппака̄ранти чӣвара̄дӣнам̣ каппийабхан̣д̣а̄нам̣ васена анекавидхам̣. кайо гахан̣ам̣, виккайо да̄нам̣. кайо ча виккайо ча кайавиккайам̣.
(га) ӯнапан̃чабандханена̄ти ӯна̄ни пан̃ча бандхана̄ни йасса, тена, иттхамбхӯталаккхан̣е каран̣авачанам̣. йатха̄катхан̃чи пана пан̃чабандхано патто, пан̃чабандханока̄со ва̄, со апатто, ан̃н̃ам̣ вин̃н̃а̄петум̣ ват̣т̣ати.
394. самманнитва̄на̄ти падабха̄джанӣйе вуттан̃аттидутийакаммена самманнитва̄. сан̇гхасса паттантанти анта-саддена патта̄нам̣ анте бхаво ла̄мако паттойева гахито, ниссат̣т̣хапаттасса виджджама̄нагун̣ам̣ ¶ ватва̄ тхерам̣, тхерасса паттам̣ дутийаттхерам̣ га̄ха̄петва̄ етенева упа̄йена йа̄васан̇гханавакам̣ га̄ха̄петва̄ йо таттха саннипатитасан̇гхасса паттесу парийанто патто, там̣ паттанти. тасса̄ти катаниссаджджанасса бхиккхуно. да̄пайети самматена паттага̄ха̄пакена да̄пеййа.
395. (ка) бхесаджджанти ¶ бхесаджджакиччам̣ кароту ва̄, ма̄ ва̄, евам̣ ладдхавоха̄рам̣ саппиа̄дикам̣ сатта̄хака̄ликам̣.
(кха) гимха̄насса паччхимама̄се пуримо аддхама̄со парийесанакаран̣а̄нам̣ кхеттам̣, паччхимаддхама̄со парийесанакаран̣анива̄сана̄нам̣ кхеттам̣, вассикама̄са̄ чатта̄ропи адхит̣т̣ха̄нена саха чатуннампи кхеттам̣, имейева пан̃чама̄са̄ куччхисамайо, итарасаттама̄са̄ пит̣т̣хисамайо. пит̣т̣хисамайе парийесантасса ниссаггийам̣ па̄читтийам̣, куччхисамайе ча атирекаддхама̄се катва̄ паридахато ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. тена вуттам̣ ‘‘атирекама̄се сесе’’ти.
(га) са̄мам̣ датва̄ти веййа̄вачча̄дӣни пачча̄сӣсама̄но сайамева датва̄. аччхиннанти там̣ акаронтам̣ дисва̄ сакасан̃н̃а̄йа аччхиннам̣. бхиккхунопи чӣварам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ париккха̄рам̣, анупасампаннасса ча йам̣ кин̃чи париккха̄рам̣ аччхиндато дуккат̣ам̣. париччаджитва̄ диннам̣ сакасан̃н̃ам̣ вина̄ аччхинданто бхан̣д̣аггхена ка̄ретаббо.
(н̇а) викаппанти ‘‘а̄йатан̃ча карохи виттхатан̃ча̄’’тиа̄дикам̣ адхикавидха̄нам̣.
(ча) аччекачӣваранти гамикагила̄нагаббхиниабхинавуппаннасаддха̄нам̣ ан̃н̃атарена пава̄ран̣ама̄сасса джун̣хапаккхапан̃чамито пат̣т̣ха̄йа ‘‘васса̄ва̄сикам̣ дасса̄мӣ’’ти диннам̣ ачча̄йикачӣварам̣. аччекачӣварасса анаттхате катхине ека̄дасадиваса̄дхико ма̄со, аттхате катхине ека̄дасадиваса̄дхика̄ пан̃ча ма̄са̄ чӣварака̄ласамайо, там̣ атикка̄ментасса ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. тена вуттам̣ ‘‘чӣварака̄ласамайам̣ атикка̄мита’’нти. ка̄ло ча со самайо ча чӣварасса ка̄ласамайо, там̣.
(чха) саппат̣ибхайе а̄ран̃н̃акасена̄сане вассам̣ упагантва̄ вихарантена бхиккхуна̄ тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ ¶ ан̃н̃атарам̣ чӣварам̣ пуримика̄йа ¶ упагантва̄ маха̄пава̄ран̣а̄йа пава̄ритата̄, каттикама̄сата̄, пан̃чадханусатикапаччхи маппама̄н̣айуттасена̄саната̄, са̄сан̇касаппат̣ибхайата̄ти евам̣ вуттачатуран̇гасампаттийа̄антарагхаре никкхипитва̄ сати паччайе чха̄раттапарамам̣ тена чӣварена виппаваситаббам̣. тато че уттари виппавасеййа, ниссаггийам̣ па̄читтийам̣. тена вуттам̣ ‘‘атирекачха̄ратта’’нтиа̄ди.
(джа) джа̄нанти джа̄нанто.
396. а̄димхи вийа̄ти пат̣хаманиссаггийе вийа.
397. (кха) антарагхарам̣ павит̣т̣ха̄йа бхиккхунийа̄ хаттхато кха̄данӣйа̄диппат̣иггахан̣е ча бхиккхӯсу кулесу бхун̃джантесу ‘‘идха пӯвам̣, сӯпам̣ детха̄’’тиа̄дина̄ найена воса̄сама̄на̄йа бхиккхунийа̄ анапаса̄данена ча секхасамматесу кулесу пуббе анимантитасса кха̄данӣйа̄дӣнам̣ пат̣иггахан̣е ча саппат̣ибхайе а̄ран̃н̃акасена̄сане вихарантасса пуббе аппат̣исам̣видитакха̄данӣйа̄диппат̣иггахан̣е ча па̄т̣идесанӣйам̣ на̄ма а̄паттиника̄йо вутто. тена вуттам̣ ‘‘га̄райха’’нтиа̄ди.
398. ‘‘адесана̄га̄минийа’’нтиа̄ди ‘‘на десайе’’ти еттха каммам̣. па̄ра̄джика̄ сан̇гха̄дисеса̄ ча адесана̄га̄минийо на̄ма. на а̄патти ана̄патти, там̣. катадесанам̣ деситам̣. на̄на̄сам̣ва̄саниссӣмат̣т̣хита̄нам̣ на десайети самбандхо. евам̣ чатупан̃чахи на десайе, манаса̄ на десайе, апакататта̄нам̣ на десайе, на̄на̄ ‘‘ека̄’’ти на десайети. манаса̄ти кевалам̣ читтенева. на̄на̄ти самбахула̄ а̄паттийо ‘‘ека̄’’ти ватва̄. екам̣ пана а̄паттим̣ ‘‘самбахула̄’’ти десетум̣ ват̣т̣атӣти.
десана̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
43. чхандада̄наниддесаван̣н̣ана̄
399. каммаппаттети ¶ ¶ упосатха̄дино каммасса патте йутте анурӯпе. сан̇гхе сама̄гатети чатувагга̄дике сан̇гхе екаттха саннипатите. еттха ча чхандаха̄ракена̄пи саддхим̣ чатувагга̄дико ведитаббо.
400. чхандада̄на̄дивидхим̣ дассетум̣ ‘‘ека’’нтиа̄дима̄ха. упа̄гамма̄ти сантим̣ а̄паттим̣ пака̄сетва̄ тато паччха̄ упагантва̄. чхандам̣ дадети ваккхама̄несу тӣсу екенапи бахи упосатхам̣ катва̄ а̄гато чхандам̣ дадеййа, кеначи каран̣ӣйена саннипа̄тат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ ка̄йаса̄маггим̣ аденто пана па̄рисуддхим̣ денто чхандам̣ дадеййа.
402. убхиннам̣ да̄не ким̣пайоджананти а̄ха ‘‘па̄рисуддхӣ’’тиа̄ди. па̄рисуддхиппада̄нена сан̇гхасса аттано ча̄пи упосатхам̣ сампа̄детӣти самбандхо. парисуддхи ева па̄рисуддхи, тасса пада̄нам̣, тена. нану ча па̄рисуддхита̄пада̄наматтамева упосатхакаммам̣ на̄ма̄ти па̄рисуддхиппада̄нам̣ аттано упосатхам̣ сампа̄дету, катхам̣ сан̇гхасса̄ти? вуччате – па̄рисуддхида̄насса дхаммакаммата̄сампа̄данена сан̇гхасса̄пи упосатхам̣ сампа̄детӣти.
еттха пана чатӯсу екасса чхандапа̄рисуддхим̣ а̄харитва̄ тайо па̄рисуддхиупосатхам̣ каронти, тӣсу ва̄ екасса чхандапа̄рисуддхим̣ а̄харитва̄ две па̄тимоккхам̣ уддисанти, адхаммена ваггам̣ упосатхакаммам̣. чатта̄ро па̄рисуддхиупосатхам̣ каронти, тайо ва̄ две ва̄ па̄тимоккхам̣ уддисанти, адхаммена самаггам̣. чатӯсу екасса а̄харитва̄ тайо па̄тимоккхам̣ уддисанти, тӣсу ва̄ екасса а̄харитва̄ две па̄рисуддхиупосатхам̣ каронти, дхаммена ваггам̣. саче пана чатта̄ро саннипатитва̄ па̄тимоккхам̣ уддисанти, тайо па̄рисуддхиупосатхам̣, две ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ¶ па̄рисуддхиупосатхам̣ каронти, дхаммена самаггам̣. пава̄ран̣акаммесупи пан̃часу екасса пава̄ран̣ам̣ а̄харитва̄ чатта̄ро ган̣ан̃аттим̣ т̣хапетва̄ пава̄ренти, чатӯсу тӣсу ва̄ екасса а̄харитва̄ тайо две ва̄ сан̇гхан̃аттим̣ т̣хапетва̄ пава̄ренти, адхаммена ваггам̣ пава̄ран̣акаммантиа̄ди вуттанайамева. сесакаммам̣ виба̄дхатӣти авасесасан̇гхакиччам̣ виба̄дхети аладдха̄дхиппа̄йатта̄ти адхиппа̄йо.
403. двайанти ¶ упосатхакаран̣ан̃чева авасесакиччан̃ча. аттано на са̄дхетӣти самбандханӣйам̣.
404. хареййа̄ти пуббе вуттам̣ суддхикачхандам̣ ва̄ имам̣ ва̄ чхандапа̄рисуддхим̣ хареййа. парампара̄ на ха̄райети парампара̄ на а̄хареййа. касма̄ти а̄ха ‘‘парампара̄хат̣а̄’’тиа̄ди. тена̄ти пат̣хамато гахитачхандапа̄рисуддхикена. парампара̄хат̣а̄ти йатха̄ бил̣а̄ласан̇кхалика̄йа пат̣хамам̣ валайам̣ дутийам̣ па̄пун̣а̄ти, татийам̣ на па̄пун̣а̄ти, евам̣ дутийасса а̄гаччхати, татийасса на а̄гаччхати. ‘‘паримпара̄хат̣а̄ чханда-па̄рисуддхи на гаччхатӣ’’ти ва̄ па̄т̣хо.
405. саббӯпача̄ранти ‘‘екам̣сам̣ чӣварам̣ катва̄’’ тиа̄ди саббам̣ упача̄рам̣.
406. со а̄гато а̄рочетва̄ сан̇гхам̣ пава̄реййа̄ти йоджана̄. атха̄ти анантараттхе. а̄гатоти пава̄ран̣ам̣ гахетва̄ а̄гато бхиккху. а̄рочетва̄ти бхиккхусан̇гхасса а̄рочетва̄. еванти ваккхама̄наккамена.
407-8. гахетва̄ ха̄ракоти самбандхо. на̄хат̣а̄ти а̄хат̣а̄ва на хотӣти аттхо. ха̄рако сан̇гхам̣ патва̄ татха̄ хеййа, а̄хат̣а̄ хотӣти йоджана̄. татха̄ хеййа̄ти виббханта̄дико бхавеййа.
409. сан̇гхам̣ ¶ патто паматто ва̄ сутто ва̄ на̄рочайеййа ана̄патти ча̄ти самбандхо. ча-саддо чхандапа̄рисуддхихаран̣ам̣ сампин̣д̣етӣти.
чхандада̄наниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
44. упосатханиддесаван̣н̣ана̄
410. дуве упосатха̄ти сулабхаппаваттивасена вуттам̣. тайо пана дивасавасенева упосатха̄ ча̄туддасико ¶ паннарасико са̄маггикоти. таттха хемантагимхавасса̄на̄нам̣ тин̣н̣ам̣ утӯнам̣ татийасаттамапаккхесу две две катва̄ чха ча̄туддасика̄, сеса̄ паннарасика̄ти евам̣ екасам̣ваччхаре чатувӣсатиупосатха̄. идам̣ та̄ва локасса пакатича̄риттам̣. ‘‘а̄гантукехи а̄ва̄сика̄нам̣ ануваттитабба’’нтиа̄дивачанато (маха̄ва. 178) пана татха̄рӯпапаччайе сати ан̃н̃асмимпи ча̄туддасе упосатхам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
411. суттуддесо сан̇гхассева̄ти йоджана̄. адхит̣т̣ха̄нан̃ча там̣ упосатхо ча̄ти каммадха̄райо. сеса̄нанти двиннам̣ тин̣н̣ам̣ ва̄. ‘‘дуве’’тиа̄дина̄ ча ча̄туддасо паннарасо са̄маггӣти дивасавасена, суттуддесо адхит̣т̣ха̄нам̣ па̄рисуддхӣти каран̣аппака̄рена, сан̇гхупосатхо ган̣упосатхо пуггалупосатхоти пуггалавасена ча̄ти нава упосатха̄ дӣпита̄ хонти.
‘‘чхандапа̄рисуддхиутуккха̄нам̣, бхиккхуган̣ана̄ ча ова̄до;
упосатхасса ета̄ни, пуббакиччанти вуччатӣ’’ти. (маха̄ва. ат̣т̣ха. 168) –
евам̣ ¶ ат̣т̣хакатха̄чарийехи вутте пуббакаран̣а̄нантарам̣ каттаббе пуббакичче.
пуббакаран̣ети –
‘‘саммаджджанӣ падӣпо ча, удакам̣ а̄санена ча;
упосатхасса ета̄ни, пуббакаран̣анти вуччатӣ’’ти. (маха̄ва. ат̣т̣ха. 168) –
евам̣ ат̣т̣хакатха̄чарийехева вутте саббапат̣хамам̣ каттаббе пуббакаран̣е. паттакаллети упосатха̄дӣнам̣ чатуннам̣ ан̇га̄нам̣ самбхавена патто ка̄ло имасса̄ти паттака̄лам̣, паттака̄ламева паттакаллам̣. ким̣ там̣? упосатха̄дикаммам̣. там̣ пана чатӯхи ан̇гехи сан̇гахитам̣. йатха̄ху ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ –
‘‘упосатхо ¶ йа̄ватика̄ ча бхиккхӯ каммаппатта̄,
сабха̄га̄паттийо ча на виджджанти;
ваджджанӣйа̄ ча пуггала̄ тасмим̣ на хонти,
паттакалланти вуччатӣ’’ти. (маха̄ва. ат̣т̣ха. 168);
сама̄нитети самма̄ а̄нӣте паваттитети аттхо. соти суттуддесо. пан̃чадха̄ти нида̄нуддесо па̄ра̄джикуддесо сан̇гха̄дисесуддесо анийатуддесо виттха̄руддесоти евам̣ пан̃чадха̄.
413. вина̄нтара̄йанти ра̄джантара̄йо чорантара̄йо агйантара̄йо удакантара̄йо мануссантара̄йо амануссантара̄йо ва̄л̣антара̄йо сарӣсапантара̄йо джӣвитантара̄йо брахмачарийантара̄йоти (маха̄ва. 150) вуттесу дасасу йам̣ кин̃чи антара̄йам̣ вина̄. сан̇кхепена̄ти вина̄ виттха̄рам̣. ‘‘еттха двӣсу тӣсу ва̄ уддесесу висадесу тхерова иссаро’’ти вуттатта̄ аваттантепи ват̣т̣атӣти йоджана̄. еттха̄ти пан̃часу уддесесу. аваттантети тхерасса виттха̄рена аваттама̄не аппагун̣е. ват̣т̣атӣти ¶ сам̣кхиттена уддиситумпи ват̣т̣ати. имина̄ва йасса кассачи уддесакасса аваттантепи ват̣т̣атӣти вин̃н̃а̄йати. двӣсу ваттама̄несу иссаратте адхике ваттаббамева наттхӣти дассанаттхам̣ ‘‘тӣсӯ’’ти вуттам̣. ‘‘тхерова иссаро’’тиа̄дина̄ идам̣ паридӣпети – две акхан̣д̣а̄ сувисада̄ ва̄чуггата̄, тхера̄дхеййам̣ па̄тимоккхам̣, саче пана еттакампи висадам̣ ка̄тум̣ на саккоти, бйаттасса бхиккхуно а̄йаттам̣ хоти, тасма̄ сайам̣ уддиситаббам̣, ан̃н̃а̄ ва̄ аджджхеситабботи.
414. уддисанте сама̄ ва̄ атха тхокика̄ ва̄ йади а̄гаччхеййунти самбандханӣйам̣. уддисанте а̄ва̄сикехи па̄тимоккхе уддиссама̄не. сама̄ ва̄ тхокика̄ ва̄ти а̄ва̄сикехи сама̄ ва̄ тхокика̄ ва̄ а̄гантука̄ бхиккхӯ. авасесакам̣ сотаббанти имина̄ етта̄вата̄пи упосатхо катойева на̄ма̄ти дӣпети.
415. уддит̣т̣хаматтети уддит̣т̣хам̣йева уддит̣т̣хаматтам̣. матта-саддо авадха̄ран̣е. сакала̄йа екачча̄йа ва̄ ут̣т̣хита̄йа сама̄ ва̄ тхокика̄ ва̄ йади а̄гаччхеййунти йоджана̄. сакала̄йа̄ти сабба̄йа париса̄йа. есам̣ сантике па̄рисуддхим̣ кареййунти есам̣ а̄ва̄сика̄нам̣ самӣпе те а̄гантука̄ бхиккхӯ ¶ па̄рисуддхиупосатхам̣ кареййунти аттхо. атха бахука̄ че, саббавикаппесу пуббакиччам̣ катва̄ти йоджанӣйам̣. викаппӣйанти парикаппӣйантӣти викаппа̄, авасесасаванапа̄рисуддхиупосатхавидха̄на̄ саббе ча те викаппа̄ чети саббавикаппа̄. тесу. пунуддисети пуна па̄тимоккхам̣ уддисеййа.
416. итара̄нанти а̄гантука̄нам̣. итароти ча̄туддасо. еттха пана йесам̣ паннарасо, те атӣтам̣ упосатхам̣ ча̄туддасикам̣ акам̣сӯти ведитабба̄. айаметтха̄дхиппа̄йо – та̄дисе паччайе сати ча̄туддасикасса кататта̄ тесам̣ йатха̄вуттататийасаттамапаккхасан̇кха̄тача̄туддасике ¶ сампатте терасӣча̄туддасӣкаттаббатта̄ анупосатхатта̄ пана таттха упосатхо на катоти ча̄туддасойева паннарасо джа̄то. сама̄нетарети сама̄ ӯна̄ итарети падаччхедо. итарети а̄гантука̄. пурима̄нам̣ ануваттантӯти а̄ва̄сикехи ‘‘аджджупосатхо паннарасо’’ти пуббакичче кайирама̄не пурима̄нам̣ а̄ва̄сика̄нам̣ ануваттантӯти аттхо. сачедхика̄ти йади а̄гантука̄ бахука̄ хонти. пурима̄ти а̄ва̄сика̄. тесам̣ ануваттантӯти тесам̣ а̄гантука̄нам̣ ‘‘аджджупосатхо ча̄туддасо’’ти пуббакичче кайирама̄не ануваттанту. сесепӣти а̄гантука̄нам̣ паннарасава̄репи. айам̣ найоти ‘‘а̄гантука̄нам̣ паннарасо итара̄нам̣ сачетаро’’тиа̄дико айамева найо. еттха пана йесам̣ паннарасо, те тирорат̣т̣хато ва̄ а̄гата̄ атӣтам̣ ва̄ упосатхам̣ ча̄туддасикам̣ акам̣сӯти ведитаббо.
417. атӣтупосатхасса ча̄туддасийам̣ кататта̄ ча̄туддасийам̣ паннарасупосатхо катоти паннарасӣ а̄ва̄сика̄нам̣ па̄т̣ипадо джа̄тоти а̄ха ‘‘а̄ва̄сика̄нам̣ па̄т̣ипадо’’ти. итара̄нанти а̄гантука̄нам̣. упосатхоти паннарасо упосатхо. саматхока̄нанти аттана̄ сама̄нам̣ ва̄ тхока̄нам̣ ва̄ а̄гантука̄нам̣. мӯлат̣т̣ха̄ти а̄ва̄сика̄. ка̄мато дентӯти аттано иччха̄йа денту.
418. но че дентӣти йади а̄ва̄сика̄ ка̄йаса̄маггим̣ на денти, тесам̣ пана а̄ва̄сика̄нам̣ хиййо упосатхасса кататта̄ аджджа упосатхакаран̣ам̣ наттхи. бахӯсу аниччха̄йа ка̄йаса̄маггим̣ дадеййа̄ти йоджана̄. бахӯсӯти а̄гантукесу ¶ бахукесу. бахи ва̄ ваджети а̄ва̄сикабхиккхупариса̄ ниссӣмам̣ ва̄ ваджеййа̄ти аттхо.
419. са̄веййа суттанти па̄тимоккхасан̇кха̄там̣ суттам̣ ва̄йамитва̄ са̄веййа.
420. саммаджджитум̣ ¶ …пе… удака̄санам̣ пан̃н̃апетун̃ча маха̄тхерена песито калло на кареййа татха̄ти самбандхо. каллоти агила̄но. татха̄ти дуккат̣ам̣ атидисати. а̄санесу асати антамасо са̄кха̄бхан̇гампи каппийам̣ ка̄ра̄петва̄ пан̃н̃апетаббам̣. теле асати капалле аггипи джа̄летаббо.
421-3. пат̣т̣хапетва̄ дака̄сананти парибходжанӣйапа̄нӣйодакан̃ча а̄санан̃ча саннихитам̣ катва̄. ган̣ан̃аттинти ида̄ни ваккхама̄нам̣ ган̣ена т̣хапетаббам̣ н̃аттим̣. тети ан̃н̃е дуве бхиккхӯ. саматтапубба̄рамбхена̄ти саматто нит̣т̣хито пуббесу уттара̄сан̇гаекам̣сакаран̣а̄дӣсу а̄рамбхо йасса̄ти типадабахуббӣхи. навена те евамӣрийа̄ти самбандхо. тети итаре две.
424. каттаббам̣ катва̄ пуббакичча̄дикам̣ сампа̄детва̄ наво евам̣ ӣрийоти йоджана̄.
427. йаттха̄ти йасмим̣ виха̄ре екекасса па̄рисуддхим̣ харитва̄на̄ти самбандхо. екекасса̄ти еттха виччха̄йам̣ двиттам̣. кирийа̄йа гун̣ена даббена ва̄ бхинне аттхе бйа̄питум̣ иччха̄ виччха̄. еттха пана чхандапа̄рисуддхихаран̣асан̇кха̄та̄йа кирийа̄йа чатӯсу ча тӣсу ча двӣсу ча бхиннамекекам̣ бйа̄питум̣ самбандхитум̣ иччха̄ти виччха̄. итарӣтарети еттха̄пи каран̣акирийа̄васена ведитаббам̣. тайо две еко ва̄ там̣ там̣ сан̇гхупосатхам̣ ган̣упосатхам̣ пуггалупосатхам̣ ва̄ти вуттам̣ хоти. айаметтха̄дхиппа̄йо – чатӯсу екасса а̄харитва̄ тайо па̄рисуддхиупосатхам̣ каронти, тӣсу ва̄ екасса а̄харитва̄ две сан̇гхупосатхам̣ каронти, адхаммена ваггам̣ упосатхакаммам̣. атха пана екасса а̄харитва̄ тайо сан̇гхупосатхам̣ каронти, екасса а̄харитва̄ две па̄рисуддхиупосатхам̣ ¶ каронти, адхаммена ваггам̣ на̄ма хоти. йади пана чатта̄ропи саннипатитва̄ па̄рисуддхиупосатхам̣ каронти, тайо ва̄ две ва̄ сан̇гхупосатхам̣ каронти, адхаммена самаггам̣ на̄ма хотӣти. таббипарийа̄йена дхаммена самаггам̣ ведитаббам̣.
428. вагге самагге ва̄ ‘‘вагго’’ти сан̃н̃ино виматисса ва̄ карото дуккат̣анти самбандхо. ваггети ваггасан̇гхе. виматисса̄ти ‘‘вагго ну кхо, самагго’’ти евам̣ вематикасса. имина̄ва куккуччапакатава̄ропи упалаккхито. карототи упосатхам̣ каронтасса. бхеда̄дхиппа̄йена карототи ¶ йоджана̄. еттха пана па̄пасса балавата̄йа тхуллаччайам̣ вуттам̣. сан̃н̃иноти сан̃н̃а̄сӣсена читтам̣ вуттам̣, читтаватоти аттхо.
429-30. ‘‘уккхиттасса̄’’тиа̄дина̄ ваджджанӣйапуггале дассети. уккхиттасса̄ти каттуаттхе са̄мивачанам̣. нисиннасаддасса каммаса̄дханатта̄ уккхитта̄дӣхи каттӯхи бхавитаббанти. ‘‘сеса̄на’’нти висесанасса бхиккхӯнам̣ бйабхича̄рена са̄ттхаката̄. абхаббасса пан̣д̣ака̄диека̄дасавидхасса абхаббасса. нисиннапариса̄йан̃ча па̄тимоккхам̣ на уддисети самбандхо. сабха̄га̄паттико татха̄ на уддисети йоджетаббам̣. вика̄лабходжана̄диваттхуто сама̄но бха̄го кот̣т̣ха̄со етисса̄ти сабха̄га̄, са̄ а̄патти асса̄ти бахуббӣхи.
чхандена паривуттхена̄ти еттха чатуббидхам̣ па̄рива̄сийам̣ парисапа̄рива̄сийам̣ раттипа̄рива̄сийам̣ чхандапа̄рива̄сийам̣ аджджха̄сайапа̄рива̄сийанти. таттха бхиккхӯ кеначидева каран̣ӣйена саннипатита̄ ¶ хонти, атха мегхут̣т̣ха̄на̄дина̄ кеначидева каран̣ӣйена анока̄со, атха ‘‘ан̃н̃аттха гаччха̄ма̄’’ти чхандам̣ ависсаджджитва̄ва ут̣т̣хаханти, идам̣ парисапа̄рива̄сийам̣ на̄ма кин̃ча̄пи парисапа̄рива̄сийам̣, чхандасса пана ависсат̣т̣хатта̄ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
‘‘йа̄ва пана саббе саннипатанти, та̄ва дхаммам̣ сун̣исса̄ма̄’’ти екам̣ аджджхесанти, тасмим̣ дхаммакатхам̣ катхентейева арун̣о уггаччхати, саче ча̄туддасикам̣ ка̄тум̣ нисинна̄, паннарасоти ка̄тум̣ ват̣т̣ати, саче паннарасикам̣ ка̄тум̣ нисинна̄, па̄т̣ипаде анупосатхе упосатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, ан̃н̃ам̣ пана сан̇гхакиччам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, идам̣ раттипа̄рива̄сийам̣ на̄ма.
евам̣ пана нисинне кочи наккхаттапа̄т̣хако бхиккху ‘‘аджджа наккхаттам̣ да̄рун̣ам̣, имам̣ каммам̣ ма̄ каротха̄’’ти вадати, те тасса вачанена чхандам̣ виссаджджетва̄ таттхева нисинна̄ хонти, атхан̃н̃о а̄гантва̄ ‘‘наккхаттам̣ пат̣има̄нентам̣, аттхо ба̄лам̣ упаччага̄’’ти (джа̄. 1.1.49) ватва̄ ‘‘ким̣ наккхаттена, каротха̄’’ти вадати, идам̣ чхандапа̄рива̄сийан̃чева аджджха̄сайапа̄рива̄сийан̃ча. екасмим̣ па̄рива̄сийе пуна чхандапа̄рисуддхим̣ а̄нетва̄ каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати.
431. а̄паннан̃ча ¶ вематикан̃ча адесайитва̄ ва̄ на̄викатва̄ ва̄ упосатхам̣ ка̄тум̣ на ча каппатӣти самбандхо. на̄викатва̄ти гарука̄паттим̣ ана̄викатва̄. на ча̄ти нева.
432. ат̣т̣хитопосатха̄ти ат̣т̣хито ависсат̣т̣хо упосатхо йасминти бахуббӣхи. тадахӯти тасмим̣ упосатхадивасе. антара̄йам̣ ва̄ сан̇гхам̣ ва̄ вина̄ адхит̣т̣ха̄тум̣ сӣмамева ва̄ ¶ на ваджети йоджана̄. адхит̣т̣ха̄тунти имина̄ ган̣упосатхампи упалаккхети. сӣманти имина̄ надимпи.
упосатханиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
45. пава̄ран̣а̄ниддесаван̣н̣ана̄
433. ‘‘ан̃н̃аман̃н̃аппава̄ран̣а̄’’тйа̄дӣнам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи ка̄табба̄ пава̄ран̣а̄. таттха тин̣н̣ам̣ чатуннан̃ча ган̣ан̃аттим̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃аман̃н̃аппава̄ран̣а̄, двиннам̣ пана ат̣т̣хапетва̄ва. адхит̣т̣ха̄нанти адхит̣т̣ха̄наппава̄ран̣а̄, йупаччайанта̄нам̣ бха̄ве нийатанапум̣сакатта̄ ‘‘адхит̣т̣ха̄на’’нти вуттам̣. сеса̄ пан̃ча̄дӣхи ка̄табба̄ авасеса̄ сан̇гхаппава̄ран̣а̄ сан̇гхавасена н̃аттим̣ т̣хапетва̄ ка̄табба̄. етена навасу сан̇гхаппава̄ран̣а̄дайо тиссо дассита̄. нава хи пава̄ран̣а̄ ча̄туддасӣ паннарасӣ са̄маггӣти дивасавасена, тева̄чӣ двева̄чӣ екава̄чӣти каттабба̄ка̄равасена, сан̇гхе пава̄ран̣а̄, ган̣е пава̄ран̣а̄, пуггале пава̄ран̣а̄ти ка̄ракавасена ча. таттха пуримавассам̣вуттха̄нам̣ пуббакаттикапун̣н̣ама̄ ва̄ тесам̣йева саче бхан̣д̣анака̄ракехи упаддута̄ пава̄ран̣ам̣ паччуккад̣д̣ханти, атха каттикама̄сасса ка̄л̣апаккхача̄туддасо ва̄ паччхимакаттикапун̣н̣ама̄ ва̄ паччхимавассам̣вуттха̄нан̃ча паччхимакаттикапун̣н̣ама̄ ева ва̄ пава̄ран̣а̄диваса̄ хонти. идам̣ пана пакатича̄риттам̣. татха̄рӯпаппаччайе сати двиннам̣ каттикапун̣н̣ама̄нам̣ пуримесу ча̄туддасесупи пава̄ран̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати. бхиннасса пана сан̇гхасса са̄маггийам̣ йо кочи дивасо пава̄ран̣а̄дивасо хоти. има̄ дивасавасена тиссо пава̄ран̣а̄. каттабба̄ка̄равасена пана ваккхама̄нанайена вин̃н̃а̄табба̄.
434. ‘‘пуббакичче’’тиа̄дӣсу –
‘‘саммаджджанӣ ¶ падӣпо ча, удакам̣ а̄санена ча;
пава̄ран̣а̄йа ета̄ни, пуббакаран̣анти вуччати.
‘‘чхандаппава̄ран̣а̄ ¶ утуккха̄нам̣, бхиккхуган̣ана̄ ча ова̄до;
пава̄ран̣а̄йа ета̄ни, пуббакиччанти вуччати.
‘‘пава̄ран̣а̄ йа̄ватика̄ ча бхиккхӯ каммаппатта̄,
сабха̄га̄паттийо ча на виджджанти;
ваджджанӣйа̄ ча пуггала̄ тасмим̣ на хонти,
паттакалланти вуччатӣ’’ти. –
евам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутта̄ пуббакичча̄дайо ведитабба̄. н̃аттинти ида̄ни ваккхама̄нам̣ са̄ман̃н̃ам̣ сан̇гхан̃аттим̣. евам̣ пана н̃аттийа̄ т̣хапита̄йа ка̄ран̣е сати тева̄чикадвева̄чикаекава̄чикасама̄навассикавасенапи пава̄ретум̣ ват̣т̣ати. айамева пана н̃атти ‘‘сан̇гхо пава̄реййа̄’’ти еттха ‘‘сан̇гхо тева̄чикам̣ пава̄реййа, сан̇гхо двева̄чикам̣ пава̄реййа, сан̇гхо екава̄чикам̣ пава̄реййа, сан̇гхо сама̄навассикам̣ пава̄реййа̄’’типи т̣хапетум̣ ват̣т̣ати. ча̄туддасийам̣ пана са̄маггийан̃ча ‘‘ча̄туддасӣ са̄маггӣ’’ти ваттаббам̣.
437. тхересу уккут̣икам̣ нисаджджа пава̄рентесу наво йа̄ва сайам̣ пава̄рети, та̄ва уккут̣ико ева аччхатӯти йоджана̄. аччхатӯти нисӣдеййа.
440-2. дхаммаса̄каччха̄ ча калахо ча̄ти двандо. раттийа̄ кхепитабха̄вато тева̄чика̄йа ока̄се асати дасавидхе ва̄ антара̄йе сати ‘‘сун̣а̄ту ме…пе… сама̄навассикам̣ пава̄реййа̄’’ти анурӯпато н̃аттим̣ ватва̄ йатха̄т̣хапитан̃аттийа̄ анурӯпена пава̄реййа̄ти самбандхо ведитаббо. анурӯпатоти ‘‘сун̣а̄ту ме…пе… да̄нам̣ дентехи ратти кхепита̄, саче…пе… ратти вибха̄йиссати, йади сан̇гхасса паттакалла’’нтиа̄дина̄ тена кхепитараттийа̄ анурӯпена. ‘‘сун̣а̄ту ме бханте сан̇гхо, айам̣ ра̄джантара̄йо, саче сан̇гхо тева̄чикам̣…пе… сан̇гхо бхависсати, атха̄йам̣ ¶ ра̄джантара̄йо бхависсати, йади сан̇гхасса паттакалла’’нтиа̄дина̄ ра̄джантара̄йа̄дӣнам̣ ¶ анурӯпена ва̄ти аттхо. ‘‘атха̄йам̣ брахмачарийантара̄йо бхависсатӣ’’ти пана пеййа̄лавасена анте вуттам̣ брахмачарийантара̄йам̣ гахетва̄ вуттам̣. ‘‘двева̄чика’’нтиа̄дикам̣ пана висум̣ висум̣ ваттаббампи лан̇гханаккамена сампин̣д̣етва̄ вуттам̣. вачанасамайе пана ‘‘двева̄чикам̣ пава̄реййа’’ичча̄дина̄ ваттаббам̣. а̄гаччхеййум̣ йади сама̄а̄дика̄ ча̄ти ‘‘а̄гаччхеййум̣ йади сама̄’’ичча̄дайо упосатхе вутта̄ га̄тха̄йо ча. еттха̄ти етиссам̣ пава̄ран̣а̄йам̣. айамева ча а̄харан̣аккамо –
а̄гаччхеййум̣ йади сама̄, пава̄рентева тхокика̄;
пава̄рита̄ те суппава̄рита̄, ан̃н̃ехи ча пава̄рийам̣;
пава̄ритесу сакала̄-йекачча̄йут̣т̣хита̄йа ва̄.
пава̄реййун̃ча те тесам̣, сантике бахука̄ саче;
катва̄ саббавикаппесу, пуббакиччам̣ пунуддисети.
‘‘а̄ва̄сика̄нам̣ паннарасо’’тиа̄дика̄ га̄тха̄йо пана еттха̄пи сама̄на̄.
443. н̃аттим̣ ватва̄ти ваккхама̄наган̣ан̃аттим̣ ватва̄.
444. самудӣрийа̄ти ан̃н̃е две тайо ва̄ ваккхама̄наккамена ваттабба̄.
446-8. каттаббам̣ катва̄ти йоджетаббам̣. каттаббанти пуббакичча̄дикам̣. навенапи ‘‘ахам̣ бханте…пе… пат̣икарисса̄мӣ’’ти тхеро ӣрийоти йоджетаббам̣. еванти ида̄ни ваккхама̄нам̣ пара̄масати.
449. ‘‘йасми’’нтиа̄ди вуттанайатта̄ утта̄намева.
450. га̄тха̄йоти ¶ ‘‘вагге самагге вагготи, сан̃н̃ино’’тиа̄дика̄ хет̣т̣ха̄ вуттага̄тха̄йо ва̄. айам̣ панеттха висесо – карототи еттха пава̄ран̣ам̣ карототи аттхо гахетаббо. татийа га̄тха̄йа ¶ ‘‘па̄тимоккхам̣ на уддисе’’ти апанетва̄ ‘‘но кареййа пава̄ран̣а’’нти падам̣ паккхипитаббам̣. чатуттхага̄тха̄йа ‘‘анупосатхе’’тиа̄дига̄тха̄бандхам̣ апанетва̄ ‘‘нева пава̄ран̣е ка̄тум̣, са̄ каппати пава̄ран̣а̄’’ти паккхипитаббам̣. пан̃чамага̄тха̄йа ‘‘ат̣т̣хитопосатха̄ва̄са̄’’ти апанетва̄ ‘‘пава̄ран̣а̄т̣хита̄ва̄са̄’’ти паккхипитаббам̣.
451. сан̇гхамхи пава̄ритева̄ти пуримавассӯпагате сан̇гхамхи пава̄рите ева. па̄рисуддхиупосатхам̣ кареййа̄ти на екасмим̣ упосатхагге две н̃аттийо т̣хапетабба̄ти адхиппа̄йо. паччхимика̄йа упагантва̄ апаринит̣т̣хитавассо авуттхо. анупа̄гатоти вассам̣ анупа̄гато. айаметтха̄дхиппа̄йо – пуримика̄йа вассам̣ упагата̄ пан̃ча ва̄ атирека̄ ва̄ паччхимика̄йа упагата̄ техи сама̄ ва̄ ӯнатара̄ ва̄ пуримика̄йа ва̄ упагатехи паччхимика̄йа упагата̄ тхокатара̄ чева хонти, сан̇гхаппава̄ран̣а̄йа ган̣ам̣ пӯренти сан̇гхаппава̄ран̣а̄васена н̃аттим̣ т̣хапетва̄, атха ча убхопи екато хутва̄ сан̇гхам̣ на пӯренти, ган̣ам̣ пана пӯренти, ган̣ан̃аттим̣ т̣хапетва̄ пава̄ретаббам̣, паччха̄ тесам̣ сантике па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо. йади пана пуримика̄йа еко, паччхимика̄йа еко, екена екасса сантике пава̄ретаббам̣, екена па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо. саче пуримехи вассӯпагатехи паччха̄ вассӯпагата̄ екенапи адхика̄ сан̇гхам̣ пӯренти, пат̣хамам̣ па̄тимоккхам̣ уддиситва̄ паччха̄ тесам̣ сантике пава̄ретаббанти. ган̣епи есева найо. евамупарипи йатха̄йогам̣ чинтанӣйам̣.
452. ча̄тума̄синийа̄ти ¶ апаракаттикапун̣н̣ама̄йам̣. сан̇гхена̄ти пат̣хамам̣ вассӯпагатена сан̇гхена. вуттха̄ васса̄ йехи те вуттхавасса̄, паччхимавассӯпагата̄. саче аппатара̄ сийунти имина̄ йади адхикатара̄ ва̄ самасама̄ ва̄ хонти, пава̄ран̣а̄н̃аттим̣ т̣хапетва̄ паччхимавассӯпагатехи пат̣хамам̣ пава̄рите паччха̄ итарехи па̄рисуддхиупосатхо ка̄табботи дӣпетӣти.
пава̄ран̣а̄ниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
46. сам̣вараниддесаван̣н̣ана̄
453. сам̣варан̣ам̣ чаккхудва̄ра̄дӣнам̣ сатикава̄т̣ена пидаханам̣ сам̣варо. таттха кин̃ча̄пи чаккхундрийе сам̣варо наттхи, на хи чаккхупаса̄дам̣ нисса̄йа сати уппаджджати, нева бхаван̇гасамайе а̄ваджджана̄дӣнам̣ ¶ ан̃н̃атарасамайе, джаванаккхан̣е пана уппаджджатӣти тада̄ сам̣варо хоти, евам̣ хонте пана со чаккхудва̄ра̄дӣнам̣ сам̣вароти вуччати. чаккхусота̄дибхедехӣти чаккху ча сотан̃ча, та̄ни а̄ди йесам̣, тева бхеда̄ ча̄ти сама̄со, техи два̄рехи. абхиджджха̄диппаваттийа̄ аччантопака̄ракатта̄ каран̣аттхе четтха татийа̄. етена чаккхусотагха̄надживха̄ка̄йаманасан̇кха̄та̄ни два̄ра̄ни вутта̄ни. рӯпасадда̄дигочарети рӯпасаддагандхарасапхот̣т̣хаббадхаммасан̇кха̄те висайе. абхиджджха̄доманасса̄диппаваттинти еттха парасампаттим̣ абхимукхам̣ джха̄йатӣти абхиджджха̄, балаватан̣ха̄. а̄ди-саддена миччха̄дит̣т̣хиа̄дайо анеке акусала̄ дхамма̄ сан̇гахита̄.
454. сакам̣ читтам̣ кит̣т̣ха̄дим̣ дуппасум̣ вийа нигган̣хеййа̄ти самбандхо. кит̣т̣ханти кит̣т̣хат̣т̣ха̄не уппаннам̣ сассам̣ гахитам̣. кит̣т̣хам̣ адатӣти ¶ кит̣т̣ха̄ди, там̣. сампаджа̄ноти са̄ттхакасаппа̄йагочараасаммохасан̇кха̄тена чатусампаджан̃н̃ена самма̄ паджа̄но. имина̄ индрийасам̣варасӣлам̣ катхитам̣.
сам̣вараниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
47. суддхиниддесаван̣н̣ана̄
455. десана̄ сам̣варо ет̣т̣хи паччавеккхан̣анти бхедато суддхи чатуббидха̄ти самбандхо. ‘‘паччавеккхан̣ам̣ бхедато’’ти ваттаббе ниггахиталопо дат̣т̣хаббо, десана̄суддхи сам̣варасуддхи парийет̣т̣хисуддхи паччавеккхан̣асуддхӣти чатуббидха̄ти вуттам̣ хоти. таттха суджджхатӣти суддхи, йатха̄дхаммам̣ десана̄йа суддхи десана̄суддхи. вут̣т̣ха̄насса̄пи четтха десана̄йа ева сан̇гахо дат̣т̣хаббо. мӯла̄паттӣнам̣ пана абхиккхута̄пат̣ин̃н̃а̄ва десана̄ти хет̣т̣ха̄ вутта̄, са̄васса па̄ра̄джика̄паннасса висуддхи на̄ма хоти. айан̃хи йасма̄ па̄ра̄джикам̣ а̄панно, тасма̄ бхиккхубха̄ве т̣хатва̄ абхаббо джха̄на̄дӣни адхигантум̣. бхиккхубха̄во хисса саггантара̄йо чева хоти, маггантара̄йо ча. вуттан̃хетам̣ –
‘‘са̄ман̃н̃ам̣ дуппара̄мат̣т̣хам̣, нирайа̄йӯпакад̣д̣хатӣ’’ти. (дха. па. 311);
апарампи ¶ вуттам̣ –
‘‘ситхило хи париббаджо, бхиййо а̄кирате раджа’’нти. (дха. па. 313);
иччасса бхиккхубха̄во висуддхи на̄ма на хоти. йасма̄ пана гихиа̄дико хутва̄ да̄насаран̣асӣласам̣вара̄дӣхи саггамаггам̣ ва̄ джха̄навимоккхамаггам̣ ва̄ а̄ра̄дхетум̣ бхаббо хоти, тасма̄сса ¶ гихиа̄дибха̄во висуддхи на̄ма хоти. адхит̣т̣ха̄нависит̣т̣хена сам̣варена висуддхи сам̣варависуддхи. дхаммена самена паччайа̄нам̣ ет̣т̣хийа̄ суддхи ет̣т̣хисуддхи. чатӯсу паччайесу паччавеккхан̣ена суддхи паччавеккхан̣асуддхи. ‘‘чатуббидха̄ па̄тӣ’’тиа̄дӣсу па̄тимоккхасам̣варасамматанти ‘‘па̄тимоккхасам̣варо’’ти самматам̣ сӣлам̣.
456. читта̄дхит̣т̣ха̄насам̣вара̄ суджджхатӣти индрийасам̣варо сам̣варасуддхӣти вуттоти йоджана̄.
457. анесанам̣ паха̄йа дхаммена уппа̄дентасса ет̣т̣хийа̄ суддхатта̄ а̄джӣванисситам̣ ет̣т̣хисуддхӣти вуттанти самбандхо. уппа̄дентасса̄ти паччайе уппа̄дентасса.
458. паччавеккхан̣асуджджхана̄ти хетумхи пан̃чамӣти.
суддхиниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
48. сантосаниддесаван̣н̣ана̄
459. пам̣сукӯлам̣ пин̣д̣ийа̄лопо руккхамӯлам̣ пӯтимуттабхесаджджанти име чатта̄ро паччайа̄ аппаггханаката̄йа аппа̄ чева кассачипи а̄лайа̄бха̄вена анаваджджа̄ ча гатагатат̣т̣ха̄не лаббхама̄ната̄йа ¶ сулабха̄ ча̄ти вуччанти, тена̄ха ‘‘аппена̄’’тиа̄ди. маттан̃н̃ӯти парийесанаппат̣иггахан̣апарибхогависсаджджанесу чатӯсу маттан̃н̃ута̄васена пама̄н̣ан̃н̃ӯ.
460. катхам̣ сантут̣т̣хоти а̄ха ‘‘атӣта’’нтиа̄ди. паччуппаннена йа̄пентоти йатха̄ла̄бхайатха̄балайатха̄са̄руппавасена паччуппаннена йатха̄вуттачатуббидхапаччайена йа̄пентоти.
сантосаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
49. чатура̄раккханиддесаван̣н̣ана̄
461-2. буддха̄нуссати ¶ …пе… маран̣ассатӣти има̄ чатура̄раккха̄ на̄ма̄ти сесо. а̄ракатта̄дина̄ти а̄ракабха̄во а̄ракаттам̣, там̣ а̄ди йасса ‘‘арӣнам̣ хататта̄’’тиа̄дикасса там̣ а̄ракатта̄ди. тена тена маггена сава̄сана̄нам̣ ара̄нам̣ хататта̄ а̄рака̄ саббакилесехи сувидӯравидӯре т̣хитоти а̄-ка̄расса рассаттам̣, ка-ка̄расса ха-ка̄рам̣ са̄нуна̄сикам̣ катва̄ ‘‘араха’’нти падасиддхи ведитабба̄. ‘‘а̄рака̄’’ти ча вутте са̄ман̃н̃аджотана̄йа висесе ават̣т̣ха̄нато, висесаттхина̄ ча висесасса ануппайоджитаббатта̄ ‘‘килесехӣ’’ти лаббхати.
самма̄ти авипарӣтам̣. са̄манти сайамева, апаранеййо хутва̄ти аттхо. ‘‘самбуддхо’’ти хи еттха сам̣-саддо ‘‘сайа’’нти етасса аттхасса бодхако дат̣т̣хаббо. буддхатоти бха̄ваппадха̄нойам̣ ниддесо, буддхатта̄ти аттхо. ‘‘арахам̣’’ ити ва̄ ‘‘самма̄самбуддхо’’ ити ва̄ бхагавато навабхеде гун̣е йа̄ пунаппунам̣ ануссати, са̄ буддха̄нуссатӣти йоджана̄. ‘‘самма̄самбуддхо итӣ’’ти ваттаббе а-ка̄ро сандхивасена а̄гато. ити-саддо панеттха а̄диаттхо, ичча̄дӣти аттхо. навабхедети ‘‘ануттаро пурисадаммаса̄ратхӣ’’ти екато гахетва̄. еттха пана упача̄ро уппаджджати, на аппана̄, татха̄ маран̣ассатийам̣. итаресу пана убхайампи уппаджджатӣти ведитаббам̣. буддха̄нуссати.
463-4. ‘‘сӣмат̣т̣ха̄’’тиа̄дина̄ метта̄бха̄ванам̣ дассети. сӣмат̣т̣хасан̇гхети сӣма̄йам̣ тит̣т̣хатӣти сӣмат̣т̣хо ¶ , сова сан̇гхо. гочарага̄мамхи иссаре джанети самбандхо. таттха ма̄нусе упа̄да̄йа саббасаттесӯти йоджетаббам̣. таттха̄ти тасмим̣ га̄ме. сукхита̄ хонту авера̄ти падаччхедо. а̄дина̄ти ¶ ‘‘абйа̄паджджа̄ хонту, анӣгха̄ хонту, сукхӣ атта̄нам̣ парихарантӯ’’ти имина̄. париччхиджджа париччхиджджа̄ти ‘‘имасмим̣ виха̄ре саббе бхиккхӯ’’тиа̄дина̄ евампи париччхиндитва̄ париччхиндитва̄. метта̄бха̄вана̄.
465-6. ида̄ни асубхам̣ ниддисанто саббапат̣хамам̣ са̄дхетаббам̣ саттавидхамуггахакосаллам̣ ‘‘ван̣н̣е’’чча̄дина̄ дассети. саттавидхан̃хи там̣ найато а̄гатам̣ ва̄ча̄саджджха̄йаманаса̄саджджха̄йехи саддхим̣. таттха пат̣хамам̣ ва̄ча̄йа саджджха̄йантена чатта̄ри тачапан̃чака̄дӣни париччхиндитва̄ ануломаппат̣иломавасена ка̄таббам̣. йатха̄ пана вачаса̄, татхева манаса̄пи саджджха̄йо ка̄таббо. вачаса̄ саджджха̄йо хи манаса̄ саджджха̄йасса паччайо. со пана лаккхан̣аппат̣иведхасса паччайо. таттха ван̣н̣о на̄ма кеса̄дӣнам̣ ван̣н̣о. сан̣т̣ха̄нам̣ тесам̣йева сан̣т̣ха̄нам̣. ока̄со тесам̣йева патит̣т̣хока̄со. диса̄ на̄бхито уддхам̣ упаримадиса̄, адхо хет̣т̣хима̄. париччхедо на̄ма ‘‘айам̣ кот̣т̣ха̄со хет̣т̣ха̄ ча упари ча тирийан̃ча имина̄ на̄ма париччхинно’’ти евам̣ сабха̄гапариччхедо чева ‘‘кеса̄ на лома̄, лома̄ на кеса̄’’ти евам̣ амиссаката̄васена висабха̄гапариччхедо ча. кеса̄дикот̣т̣ха̄се ваваттхапетва̄ти самбандхо. ваваттхапетва̄ти вуттанайена ваваттхапетва̄.
евам̣ ваваттхапентена йатха̄вуттам̣ саттавидхам̣ уггахакосаллам̣ сампа̄детва̄ ат̣т̣ха̄расавидхам̣ манасика̄ракосаллам̣ сампа̄детаббанти дассетум̣ ‘‘анупуббато’’тиа̄дима̄ха. таттха аппана̄то тайо ча суттанта̄ти име чатта̄ропи найатова̄гате на̄тисӣгха̄дӣсу паккхипитва̄ дасавидхата̄ ведитабба̄. анупуббатоти саджджха̄йакаран̣ато пат̣т̣ха̄йа анупат̣ипа̄т̣ийа̄. на̄тисӣгхам̣ на̄тисан̣икам̣ катва̄ти кирийа̄висесанам̣. виккхепам̣ ¶ пат̣иба̄хайанти каммат̣т̣ха̄нам̣ виссаджджетва̄ бахиддха̄ путхутта̄рамман̣е четасо виккхепам̣ пат̣иба̄ханто. пан̣н̣аттим̣ саматиккамма̄ти йа̄йам̣ ‘‘кеса̄ лома̄’’ти пан̣н̣атти, там̣ атиккамитва̄, ‘‘пат̣иккӯла’’нти читтам̣ т̣хапетва̄ти адхиппа̄йо. анупуббато мун̃чантасса̄ти йо йо кот̣т̣ха̄со на упат̣т̣ха̄ти, там̣ там̣ ануккамена мун̃чато, тасса ‘‘бха̄вана̄’’ти имина̄ самбандхо ведитаббо.
467. евам̣ убхайакосаллам̣ сампа̄детва̄ саббакот̣т̣ха̄се ван̣н̣а̄дивасена ваваттхапетва̄ ван̣н̣а̄дивасенева ¶ пан̃чадха̄ пат̣иккӯлата̄ ваваттхапетабба̄ти дассетум̣ ‘‘ван̣н̣а̄’’тиа̄дима̄ха. ван̣н̣а…пе… ока̄сехи кот̣т̣ха̄се пат̣иккӯла̄ти бха̄вана̄ асубханти йоджана̄. татра кеса̄ та̄ва пакативан̣н̣ена ка̄л̣ака̄ адда̄рит̣т̣хакаван̣н̣а̄, сан̣т̣ха̄нато дӣгхават̣т̣атула̄дан̣д̣асан̣т̣ха̄на̄, дисато упаримадиса̄йа джа̄та̄, ока̄сато убхосу пассесу кан̣н̣ачӯл̣ика̄хи, пурато нал̣а̄т̣антена, паччхато гал̣ава̄т̣акена париччхинна̄, сӣсакат̣а̄хавет̣ханааллачаммам̣ кеса̄нам̣ ока̄со. париччхедато кеса̄ сӣсавет̣ханачамме вӣхаггаматтам̣ пависитва̄ патит̣т̣хитена хет̣т̣ха̄ аттано мӯлаталена, упари а̄ка̄сена, тирийам̣ ан̃н̃аман̃н̃ена париччхинна̄. две кеса̄ екато наттхӣти айам̣ сабха̄гапариччхедо. ‘‘кеса̄ на лома̄, лома̄ на кеса̄’’ти евам̣ авасесаекатим̣ сакот̣т̣ха̄сехи амиссӣката̄ кеса̄ на̄ма па̄т̣ийекко еко кот̣т̣ха̄соти айам̣ висабха̄гапариччхедо. идам̣ кеса̄нам̣ ван̣н̣а̄дито ниччхайанам̣. идам̣ пана несам̣ ван̣н̣а̄дивасена пан̃чадха̄ пат̣иккӯлато ниччхайанам̣ – кеса̄ на̄мете ван̣н̣атопи пат̣иккӯла̄ а̄сайатопи сан̣т̣ха̄натопи гандхатопи ока̄сатопи пат̣иккӯла̄ти евам̣ сесакот̣т̣ха̄са̄нампи йатха̄йогам̣ ведитаббам̣.
уддхума̄та̄диваттхӯсӯти ¶ уддхума̄такавинӣлакавипуббакавиччхиддакавиккха̄йитакавиккхиттакахатави- ккхиттакалохитакапул̣авакаат̣т̣хикасан̇кха̄тесу дасесу авин̃н̃а̄н̣акаасубхаваттхӯсу асубха̄ка̄рам̣ гахетва̄ паватта̄ бха̄вана̄ ва̄ асубханти самбандхо. асубхабха̄вана̄.
468. ‘‘маран̣ам̣ ме бхависсатӣ’’ти ва̄ ‘‘джӣвитам̣ ме упаруджджхатӣ’’ти ва̄ ‘‘маран̣ам̣ маран̣а’’нти ва̄ йонисо бха̄вайитва̄на̄ти йоджана̄. джӣвитанти рӯпаджӣвитиндрийан̃ча арӯпаджӣвитиндрийан̃ча. йонисоти упа̄йена. евам̣ паваттайатойева хи екаччасса нӣваран̣а̄ни виккхамбханти, маран̣а̄рамман̣а̄ сати сан̣т̣ха̄ти, упача̄раппаттамева каммат̣т̣ха̄нам̣ хоти.
469-470. йасса пана етта̄вата̄ на хоти, тена вадхакапаччӯпат̣т̣ха̄на̄дӣхи ат̣т̣хаха̄ка̄рехи маран̣ам̣ ануссаритаббанти дассетум̣ ‘‘вадхакассева̄’’тиа̄дима̄ха. вадхакасса ива упат̣т̣ха̄на̄ти ‘‘имасса сӣсам̣ чхиндисса̄мӣ’’ти асим̣ гахетва̄ гӣва̄йа сан̃ча̄райама̄насса вадхакасса вийа маран̣асса упат̣т̣ха̄нато. сампаттӣнам̣ випаттитоти бхогасампаттийа̄ джӣвитасампаттийа̄ ча вина̄самаран̣асан̇кха̄тавипаттито. упасам̣харатоти йасамахаттато пун̃н̃амахаттато тха̄мамахаттато иддхимахаттато пан̃н̃а̄махаттато паччекабуддхато самма̄самбуддхатоти имехи саттаха̄ка̄рехи аттано упасам̣харан̣ато ¶ . ка̄йабахуса̄дха̄ран̣а̄ти асӣтийа̄ кимикула̄нам̣, анекасата̄нам̣ рога̄нам̣, ба̄хира̄нан̃ча ахивиччхика̄дӣнам̣ маран̣асса паччайа̄нам̣ са̄дха̄ран̣ато. а̄йудуббалатоти асса̄сапасса̄сӯпанибаддхаттаирийа̄патхӯпанибаддхатта̄дина̄ а̄йуно дуббалато. ка̄лававаттха̄насса абха̄ватоти ‘‘имасмим̣йева ка̄ле маритаббам̣, на ан̃н̃асми’’нти евам̣ ка̄лававаттха̄насса абха̄вато. аддха̄насса париччхеда̄ти ‘‘манусса̄нам̣ джӣвитасса париччхедо на̄ма ¶ етарахи паритто, аддха̄ йо чирам̣ джӣвати, со вассасатам̣ джӣватӣ’’ти евам̣ аддха̄насса ка̄ласса париччхедато.
еттха пана каммат̣т̣ха̄нам̣ бха̄ветва̄ випассана̄йа саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ паттука̄мена буддхапуттена йам̣ ка̄таббам̣, там̣ а̄дикаммикасса кулапуттасса васена а̄дито пат̣т̣ха̄йа сан̇кхепенопадисса̄ма. чатуббидхам̣ та̄ва сӣлам̣ содхетаббам̣. таттха тивидха̄ висуджджхана̄ ана̄паджджанам̣, а̄паннавут̣т̣ха̄нам̣, килесехи ча аппат̣ипӣл̣анам̣. евам̣ висуддхасӣласса хи бха̄вана̄ сампаджджати. йампидам̣ четийан̇ган̣аватта̄дӣнам̣ васена а̄бхисама̄ча̄рикасӣлам̣ вуччати, тампи са̄дхукам̣ парипӯретаббам̣. тато –
‘‘а̄ва̄со ча кулам̣ ла̄бхо, ган̣о камман̃ча пан̃чамам̣;
аддха̄нам̣ н̃а̄ти а̄ба̄дхо, гантхо иддхӣти те даса̄’’ти. (висуддхи. 1.41) –
евам̣ вуттесу дасасу палибодхесу йо палибодхо, йо упаччхиндитаббо. евам̣ упаччхиннапалибодхена –
‘‘пийо гару бха̄ванӣйо, ватта̄ ча вачанаккхамо;
гамбхӣран̃ча катхам̣ катта̄, но ча̄т̣т̣ха̄не нийоджако’’ти. (а. ни. 7.37) –
евам̣ вутталаккхан̣ам̣ а̄чарийам̣ упасан̇камитва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ уггахетаббам̣. там̣ дувидхам̣ хоти саббаттхакакаммат̣т̣ха̄нан̃ча па̄риха̄рийакаммат̣т̣ха̄нан̃ча. таттха саббаттхакакаммат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма бхиккхусан̇гха̄дӣсу метта̄, маран̣ассати ча, ‘‘асубхасан̃н̃а̄’’типи еке. етам̣ пана тайам̣ саббаттха аттхайитаббам̣ иччхитаббанти ¶ катва̄, адхиппетасса ча йога̄нуйогакаммасса падат̣т̣ха̄натта̄ ‘‘саббаттхакакаммат̣т̣ха̄на’’нти вуччати. ат̣т̣хатим̣са̄рамман̣есу пана йам̣ йасса чарита̄нукӯлам̣, там̣ тасса ниччам̣ парихаритаббатта̄ йатха̄вуттенева найена ‘‘па̄риха̄рийакаммат̣т̣ха̄на’’нти вуччати, тато –
‘‘маха̄ва̄сам̣ ¶ нава̄ва̄сам̣, джара̄ва̄сан̃ча пантханим̣;
сон̣д̣им̣ пан̣н̣ан̃ча пуппхан̃ча, пхалам̣ паттхитамева ча.
‘‘нагарам̣ да̄руна̄ кхеттам̣, висабха̄гена пат̣т̣анам̣;
паччантасӣма̄саппа̄йам̣, йаттха митто на лаббхати.
‘‘ат̣т̣ха̄расета̄ни т̣ха̄на̄ни, ити вин̃н̃а̄йа пан̣д̣ито;
а̄рака̄ париваджджеййа, маггам̣ саппат̣ибхайам̣ йатха̄’’ти. (висуддхи. 1.52) –
вуттаат̣т̣ха̄расасена̄санадосаваджджитам̣ ‘‘идха, бхиккхаве, сена̄санам̣ на̄тидӯрам̣ хоти начча̄саннам̣ гамана̄гаманасампаннам̣ дива̄ аппа̄кин̣н̣ам̣ раттим̣ аппасаддам̣ аппаниггхосам̣ аппад̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхассам̣. тасмим̣ кхо пана сена̄сане вихарантасса аппакасиренева уппаджджанти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄. тасмим̣ кхо пана сена̄сане тхера̄ бхиккхӯ вихаранти бахуссута̄ а̄гата̄гама̄ дхаммавинайадхара̄ ма̄тика̄дхара̄. те ка̄лена ка̄лам̣ упасан̇камитва̄ парипуччхати парипан̃хати ‘идам̣ бханте катхам̣, имасса ко аттхо’ти. тасса те а̄йасманто авиват̣ан̃чева виваранти, анутта̄нӣкатан̃ча утта̄ним̣ каронти, анекавихитесу ча кан̇кха̄т̣ха̄нӣйесу дхаммесу кан̇кхам̣ пат̣ивиноденти. евам̣ кхо, бхиккхаве, сена̄санам̣ пан̃чан̇гасаманна̄гатам̣ хотӣ’’ти (а. ни. 10.11) вуттапан̃чан̇гасаманна̄гатам̣ сена̄санам̣ упагамма таттха васантена ‘‘дӣгха̄ни кесаломанакха̄ни чхиндитабба̄ни, джин̣н̣ачӣваресу аггал̣аанува̄тапарибхан̣д̣ада̄на̄дина̄ дал̣хӣкаммам̣ ва̄ тантаччхеда̄дӣсу туннакаммам̣ ва̄ ка̄таббам̣, килит̣т̣ха̄ни раджитабба̄ни, саче патте малам̣ хоти, патто пачитаббо, ман̃чапӣт̣ха̄дӣни содхетабба̄нӣ’’ти евам̣ вуттаупаччхиннакхуддакапалибодхена катабхаттакиччена бхаттасаммадам̣ винодетва̄ ратанаттайагун̣а̄нуссаран̣ена читтам̣ сампахам̣сетва̄ ¶ а̄чарийуггахато екападампи асаммуйхантена манаси ка̄таббанти.
чатура̄раккханиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
50. випассана̄ниддесаван̣н̣ана̄
471-2. на̄марӯпанти ¶ читтачетасикасан̇кха̄там̣ на̄ман̃ча ат̣т̣хавӣсативидхам̣ рӯпан̃ча. ‘‘наманалаккхан̣ам̣ на̄мам̣, руппаналаккхан̣ам̣ рӯпам̣, на̄марӯпато на ан̃н̃о атта̄дико кочи аттхӣ’’ти евам̣ джха̄нала̄бхӣ че, джха̄нато вут̣т̣ха̄йа джха̄нагатам̣ ва̄ випассана̄йа̄нико че, пакин̣н̣акабхӯтам̣ на̄марӯпам̣ париггахетва̄. па̄тимоккхасам̣вара̄ди сӣлависуддхи, чатура̄раккхавасена дӣпита̄ сопача̄расама̄дхисан̇кха̄та̄ читтависуддхи ча вутта̄ва на̄ма̄ти имина̄ дит̣т̣хивисуддхи катхита̄. тато тасса паччайан̃ча париггахетва̄ти самбандхо. тасса паччайанти ‘‘пат̣исандхиккхан̣е на̄марӯпадвайамева авиджджа̄тан̣ха̄упа̄да̄накаммехи уппаджджати, на иссара̄дика̄ран̣ена̄’’тиа̄дина̄ тасса ка̄ран̣ам̣, имина̄ кан̇кха̄витаран̣ависуддхи дассита̄.
хутва̄ абха̄вато аничча̄ти саббепи на̄марӯпасан̇кха̄ра̄ уппаджджитва̄ абха̄ва̄паджджанато аничча̄. удайаббайапӣл̣ана̄ дуккха̄ти уппа̄даниродхавасена пӣл̣анато дуккха̄. авасаваттитта̄ анатта̄ти аттано васе аваттанато анатта̄ти евам̣ сан̇кха̄рехи саддхим̣ тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄. пунаппунам̣ саммасантоти йатха̄вуттанайена саммасанто саматхайа̄нико випассана̄йа̄нико ча йога̄вачаро. имина̄ магга̄магган̃а̄н̣адассанависуддхи, пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхи ча дассита̄. сан̇кха̄ра̄намева ¶ хи удайаббайа̄дина̄нупассанато удайаббайабхан̇габхайаа̄дӣнаваниббида̄мун̃читукамйата̄пат̣исан̇кха̄нупассана̄са- н̇кха̄рупеккха̄н̃а̄н̣асан̇кха̄тасса ат̣т̣хавидхасса н̃а̄н̣асса васена сикха̄ппаттам̣ випассана̄н̃а̄н̣ам̣ пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхи на̄ма. анупуббена саббасам̣йоджанаккхайам̣ па̄пун̣еййа̄ти имина̄ н̃а̄н̣адассанависуддхи дассита̄. саббасам̣йоджанаккхайанти орамбха̄гийа̄нам̣ пан̃чаннам̣ сам̣йоджана̄нам̣ хет̣т̣ха̄ маггаттайена кхепитатта̄, итаресам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ кхепитатта̄ ча саббесам̣ сам̣йоджана̄нам̣ кхайанте джа̄там̣ арахаттамаггам̣.
нигаманакатха̄ван̣н̣ана̄
473. йасма̄ ¶ ка̄ран̣а̄ йа̄ сиккхана̄, айам̣ бхиккхукиччам̣, ато тасма̄ ка̄ран̣а̄ти аттхо.
474. ниччасо локавича̄риноти ниччам̣ локе вичарато. ма̄лутассева париссамо на самбхотӣти йоджана̄. ма̄лутассева̄ти ва̄тасса ива. на самбхотӣти на хоти.
475-6. тамбапан̣н̣и ева тамбапан̣н̣ийо, кету вийа кету, тамбапан̣н̣ийе кетӯти таппурисо. тена рачита̄ дхаммавинайан̃н̃упасам̣сита̄ айам̣ кхуддасиккха̄ парима̄н̣ато га̄тха̄нам̣ пан̃чаматтехи сатехи етта̄вата̄ нит̣т̣ха̄намупа̄гата̄ти самбандхо.
нигаманакатха̄ван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нигаманакатха̄
ка̄ра̄питетиручире ¶ паваре виха̄ре;
ма̄на̄дхика̄рипурина̄ гаруна̄ гун̣ена;
вассам̣ васам̣ дамил̣асо видхахам̣ ака̄сим̣;
а̄кан̇кхат̣ӣка джинаса̄санасампавуддхим̣.
пун̃н̃ена саттхарачана̄джанитена тена;
самбуддхаса̄санавародайака̄ран̣ена;
лока̄мисесу пана ме самайам̣ алагго;
самбуддхаса̄санавародайама̄чареййам̣.
аттхесу ¶ аккхарападесу виниччхайесу;
пубба̄паресу ликхитам̣ кхалитам̣ йадаттхи;
оха̄йа кхантумараханти ваданту санта̄;
дит̣т̣ха̄пара̄дхаматха ва̄ кимула̄ланена.
йенантатантаратана̄карамантханена;
мантха̄чалолласитан̃а̄н̣аварена ладдха̄;
са̄ра̄мата̄тисукхита̄ сукхайанти чан̃н̃е;
те ме джайанти гараво гараво гун̣ехи.
параттхасампа̄данато, пун̃н̃ена̄дхигатенахам̣;
параттхасампа̄данако, бхавеййам̣ джа̄тиджа̄тийам̣.
сиссо а̄ха –
парамаппиччхата̄некасантосопасамесинам̣;
сучисаллекхавуттӣнам̣, сада̄ран̃н̃анива̄синам̣.
са̄сануджджотака̄рӣнам̣, а̄чераттамупа̄гатам̣;
удумбарагирикхйа̄тайатӣнам̣ йатипун̇гавам̣.
медхан̇кара ¶ ити кхйа̄тана̄мадхеййам̣ таподханам̣;
тхерам̣ тхирадайа̄медха̄нидха̄нам̣ са̄дхупӯджитам̣.
сиссам̣ саха̄йама̄гамма, калйа̄н̣амиттаматтано;
содхетум̣ са̄санам̣ саттху, параккамамака̄си йо.
сусаддасиддхим̣ ¶ йо йоганиччхайам̣ саббхи ван̣н̣итам̣;
ака̄ субодха̄лан̇ка̄рам̣, вуттодайамана̄кулам̣.
сан̇гхараккхитана̄мена, маха̄тхерена дхӣмата̄;
нива̄сабхӯтена̄некагун̣а̄наппиччхата̄динам̣.
тенева рачита̄ са̄дху, са̄санодайака̄рина̄;
кхуддасиккха̄йа т̣ӣка̄пи, суман̇галаппаса̄данӣ.
нигаманакатха̄ нит̣т̣хита̄.
ити суман̇галаппаса̄данӣ на̄ма
кхуддасиккха̄-абхинават̣ӣка̄ саматта̄.
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
мӯласиккха̄
гантха̄рамбхакатха̄
натва̄ ¶ ¶ на̄тхам̣ паваккха̄ми, мӯласиккхам̣ сама̄сато;
бхиккхуна̄ навакена̄до, мӯлабха̄са̄йа сиккхитум̣.
1. па̄ра̄джиканиддесо
сам̣ нимиттам̣ павесанто, бхиккху маггаттайе чуто;
павесанат̣т̣хитуддха̄ра-павит̣т̣хе чепи са̄дийам̣.
адиннам̣ ма̄нусам̣ бхан̣д̣ам̣, тхеййа̄йекена а̄дийам̣;
пан̃чавӣса̄ваха̄ресу, гарукам̣ че чуто бхаве.
а̄дийанто ¶ харантова-харантопирийа̄патхам̣;
викопенто татха̄ т̣ха̄на̄, ча̄вентопи пара̄джико.
таттха на̄некабхан̣д̣а̄нам̣, пан̃чака̄нам̣ васа̄ пана;
аваха̄ра̄ дасан̃чети, вин̃н̃а̄табба̄ вибха̄вина̄.
са̄хаттха̄н̣аттико чева, ниссагго ча̄ттхаса̄дхако;
дхураниккхепанан̃чева, идам̣ са̄хаттхапан̃чакам̣.
пуббасахаппайого ¶ ча, сам̣видха̄харан̣ампи ча;
сан̇кетакаммам̣ нимиттам̣, пуббаппайогапан̃чакам̣.
тхеййа̄пасайхапарикаппа-ппат̣иччханнакуса̄дика̄;
аваха̄ра̄ име пан̃ча, вин̃н̃а̄табба̄ вибха̄вина̄.
мануссапа̄н̣ам̣ па̄н̣оти, джа̄нам̣ вадхакачетаса̄;
джӣвита̄ йо вийоджети, са̄сана̄ со пара̄джито.
джха̄на̄дибхедам̣ хадайе асантам̣,
ан̃н̃ападесан̃ча вина̄дхима̄нам̣;
мануссаджа̄тисса вадеййа бхиккху,
н̃а̄таккхан̣е тена пара̄джико бхавети.
2. гарука̄паттиниддесо
мочетука̄мачиттена, упаккамма вимочайам̣;
суккаман̃н̃атра супина̄, саман̣о гарукам̣ пхусе.
ка̄йасам̣саггара̄гена ¶ , манусситтхим̣ пара̄масам̣;
иттхисан̃н̃ӣ упаккамма, саман̣о гарукам̣ пхусе.
дут̣т̣хуллава̄часса̄дена, маггам̣ ва̄раббха метхунам̣;
обха̄санто манусситтхим̣, сун̣ама̄нам̣ гарум̣ пхусе.
ван̣н̣ам̣ ватва̄ттанока̄ма-па̄ричарийа̄йа метхунам̣;
иттхим̣ метхунара̄гена, йа̄чама̄но гарум̣ пхусе.
сандесам̣ пат̣игган̣хитва̄, пурисасситтхийа̄пи ва̄;
вӣмам̣ситва̄ харам̣пачча̄, саман̣о гарукам̣ пхусе.
ча̄ветука̄мо чоденто, амӯлантимаваттхуна̄;
чода̄пайам̣ ва̄ саман̣о, сун̣ама̄нам̣ гарум̣ пхусе.
лесаматтам̣ упа̄да̄йа, амӯлантимаваттхуна̄;
ча̄ветука̄мо чоденто, сун̣ама̄нам̣ гарум̣ пхусети.
3. ниссаггийаниддесо
викаппанамадхит̣т̣ха̄на-макатва̄ ¶ ка̄лачӣварам̣;
даса̄хаматима̄пети, тасса ниссаггийам̣ сийа̄.
бхиккхусаммутийа̄н̃н̃атра, тичӣварамадхит̣т̣хитам̣;
ека̄хаматима̄пети, ниссагги самайам̣ вина̄.
ан̃н̃а̄тика̄ бхиккхунийа̄, пура̄н̣ачӣварам̣ пана;
дхова̄пети раджа̄пети, а̄кот̣а̄пети там̣ сийа̄.
ан̃н̃а̄тика̄ ¶ бхиккхунийа̄, хаттхато кин̃чи мӯлакам̣;
адатва̄ чӣвара̄да̄не, ниссаггийамудӣритам̣.
аппава̄ритаман̃н̃а̄тим̣, вин̃н̃а̄пентасса чӣварам̣;
ан̃н̃атра самайа̄ тасса, ниссаггийамудӣритам̣.
раджатам̣ джа̄тарӯпам̣ ва̄, ма̄сакам̣ ва̄ каха̄пан̣ам̣;
ган̣хеййа ва̄ ган̣ха̄пеййа, ниссагги са̄дийеййа ва̄.
париваттеййа ниссагги, раджата̄ди чатуббидхам̣;
каппийам̣ каппийена̄пи, т̣хапетва̄ сахадхаммике.
викаппанамадхит̣т̣ха̄на-макатва̄на пама̄н̣икам̣;
даса̄хаматима̄пети, паттам̣ ниссаггийам̣ сийа̄.
пан̃чабандханато ӯна-патте сати парам̣ пана;
вин̃н̃а̄пети навам̣ паттам̣, тасса ниссаггийам̣ сийа̄.
пат̣иггахетва̄ бхун̃джанто, саппитела̄дикам̣ пана;
сатта̄хаматима̄пети, тасса ниссаггийам̣ сийа̄.
бхиккхусса чӣварам̣ датва̄, аччхиндантасса там̣ пуна;
сакасан̃н̃а̄йа ниссагги, аччхинда̄пайатопи ва̄.
аппава̄ритаман̃н̃а̄тим̣ ¶ , суттам̣ йа̄чийа чӣварам̣;
ва̄йа̄пентасса ниссагги, вина̄ н̃а̄типпава̄рите.
джа̄нанто ¶ бхиккху сан̇гхасса, ла̄бхам̣ парин̣атам̣ пана;
аттано парин̣а̄мети, тасса ниссаггийам̣ сийа̄ти.
4. па̄читтийаниддесо
сампаджа̄намуса̄ва̄де, па̄читтийамудӣритам̣;
бхиккхун̃ча омасантасса, песун̃н̃ахаран̣епи ча.
т̣хапетва̄ бхиккхуним̣ бхиккхум̣, ан̃н̃ена пит̣акаттайам̣;
падасодхаммам̣ бхан̣антасса, па̄читтийамудӣритам̣.
анупасампанненева, сайитва̄на тираттийам̣;
па̄читти сахасеййа̄йа, чатуттхаттхан̇гате пуна.
иттхийа̄ екараттампи, сеййам̣ каппайатопи ва̄;
десентасса вина̄ вин̃н̃ум̣, дхамман̃ча чхаппадуттарим̣.
дут̣т̣хуллам̣ бхиккхуно ваджджам̣, бхиккхусаммутийа̄ вина̄;
абхиккхуно вадантасса, па̄читтийамудӣритам̣.
кхан̣еййа ва̄ кхан̣а̄пеййа, патхавин̃ча акаппийам̣;
бхӯтага̄мам̣ викопеййа, тасса па̄читтийам̣ сийа̄.
аджджхока̄се ту ман̃ча̄дим̣, катва̄ сантхаран̣а̄дикам̣;
сан̇гхикам̣ йа̄ти па̄читти, акатва̄пуччхана̄дикам̣.
сан̇гхика̄васатхе сеййам̣, катва̄ сантхаран̣а̄дикам̣;
акатва̄пуччхана̄дим̣ йо, йа̄ти па̄читти тассапи.
джа̄нам̣ саппа̄н̣акам̣ тойам̣, па̄читти парибхун̃джато;
ан̃н̃а̄тика̄ бхиккхунийа̄, т̣хапетва̄ па̄риваттакам̣.
чӣварам̣ ¶ ¶ дети па̄читти, чӣварам̣ сиббатопи ча;
атириттам̣ ака̄ретва̄, пава̄ретва̄на бхун̃джато.
бхиккхум̣ а̄са̄дана̄пеккхо, пава̄рети пава̄ритам̣;
анатириттена бхутте ту, па̄читтийамудӣритам̣.
саннидхибходжанам̣ бхун̃дже, вика̄ле йа̄вака̄ликам̣;
бхун̃джато ва̄пи па̄читти, агила̄но пан̣ӣтакам̣.
вин̃н̃а̄петва̄на бхун̃джеййа, саппибхатта̄дикампи ча;
аппат̣иггахитам̣ бхун̃дже, дантакат̣т̣ходакам̣ вина̄.
титтхийасса даде кин̃чи, бхун̃джитаббам̣ сахаттхато;
нисаджджам̣ ва̄рахо каппе, ма̄туга̄мена чекато.
сура̄мерайапа̄непи, па̄читтийамудӣритам̣;
ан̇гулипатодаке ча̄пи, хасадхаммепи чодаке.
ана̄дарепи па̄читти, бхиккхум̣ бхӣсайатопи ва̄;
бхайа̄накам̣ катхам̣ катва̄, дассетва̄ ва̄ бхайа̄накам̣.
т̣хапетва̄ паччайам̣ кин̃чи, агила̄но джалеййа ва̄;
джотим̣ джала̄пайеййа̄пи, тасса па̄читтийам̣ сийа̄.
каппабиндумана̄да̄йа, навачӣварабхогино;
хаса̄пеккхасса па̄читти, бхиккхуно чӣвара̄дикам̣.
апанетва̄ ¶ нидхентасса, нидха̄пентасса ва̄ пана;
джа̄нам̣ па̄н̣ам̣ ма̄рентасса, тираччха̄нагатампи ча.
чха̄детука̄мо чха̄дети, дут̣т̣хуллам̣ бхиккхунопи ча;
га̄мантарагатасса̄пи, сам̣видха̄йиттхийа̄ саха.
бхиккхум̣ ¶ пахарато ва̄пи, таласаттикамуггире;
чодети ва̄ чода̄пети, гарука̄мӯлакенапи.
куккуччуппа̄дане ча̄пи, бхан̣д̣анаттха̄йупассутим̣;
сотум̣ бхан̣д̣анаджа̄та̄нам̣, йа̄ти па̄читтийам̣ сийа̄.
сан̇гхасса ла̄бхам̣ парин̣а̄митам̣ ту,
на̄мети йо там̣ парапуггаласса;
пуччхам̣ акатва̄пи ча сантабхиккхум̣,
па̄читти га̄масса гате вика̄лети.
5. пакин̣н̣аканиддесо
сан̇гхикам̣ гарубхан̣д̣ам̣ йо, дети ан̃н̃асса иссаро;
тхуллаччайам̣ йатха̄ваттхум̣, тхеййа̄ па̄ра̄джика̄дипи.
куса̄димайачӣра̄ни, камбалам̣ кесава̄ладжам̣;
самайам̣ вина̄ дха̄райато, лӯкапаккха̄джинаккхипам̣.
саттхакамме ваттхикамме, сам̣ нимиттан̃ча чхиндато;
тхуллаччайам̣ манусса̄нам̣, мам̣са̄дибходжанепи ва̄.
кадалеракаккадусса̄ни ¶ , поттхакам̣ саббанӣлакам̣;
саббапӣта̄дикан̃ча̄пи, дха̄райантасса дуккат̣ам̣.
хаттхиссурагасон̣а̄нам̣, сӣхабйаггхаччхадӣпинам̣;
тараччхасса ча мам̣са̄дим̣, уддиссакатакампи ча.
ана̄пуччхитамам̣сан̃ча, бхун̃джато дуккат̣ам̣ сийа̄;
йа̄та̄нупуббам̣ хитва̄на, дакатиттха̄дикам̣ вадже.
сахаса̄ ¶ вуббхаджитва̄на, пависе никкхамеййа ва̄;
ваччапасса̄вакут̣икам̣, вина̄ укка̄сикам̣ висе.
ниттхунанто каре ваччам̣, дантакат̣т̣хан̃ча кха̄дайам̣;
ваччапасса̄вадон̣ӣнам̣, бахи вачча̄дикам̣ каре.
кхарена ча̄валекхеййа, кат̣т̣хам̣ па̄теййа кӯпаке;
ӯхатан̃ча на дховеййа, укла̄пан̃ча на содхайе.
дакакиччам̣ каронтасса, катва̄ ‘‘чапучапӯ’’ти ча;
анаджджхит̣т̣хова тхерена, па̄тимоккхампи уддисе.
ана̄пуччха̄йа пан̃хасса, катхане виссаджджанепи ча;
саджджха̄йакаран̣е дӣпа-джа̄лане виджджха̄панепи ча.
ва̄тапа̄накава̄т̣а̄ни, вивареййа тхакеййа ва̄;
вандана̄дим̣ каре нагго, гаманам̣ бходжана̄дикам̣.
парикаммам̣ ¶ каре ка̄ре, типат̣иччханнакам̣ вина̄;
ка̄йам̣ наха̄йам̣ гхам̣сеййа, кут̣т̣е тхамбхе тарумхи ва̄.
курувиндакасуттена, ан̃н̃аман̃н̃асса ка̄йато;
агила̄но баха̄ра̄ме, чареййа саупа̄хано.
упа̄ханам̣ йо дха̄рети, саббанӣла̄дикампи ча;
нимиттам̣ иттхийа̄ ратто, мукхам̣ ва̄ бхиккхада̄йийа̄.
уджджха̄насан̃н̃ӣ ан̃н̃асса, паттам̣ ва̄ аттано мукхам̣;
а̄да̄са̄димхи пассеййа, учча̄санамаха̄сане.
нисаджджа̄дим̣ каронтасса, дуккат̣ам̣ ванданепи ча;
уккхитта̄нупасампанна-на̄на̄сам̣ва̄сака̄динам̣.
екато пан̣д̣акиттхӣхи, убхатобйан̃джанена ва̄;
дӣгха̄сане нисӣдеййа, адӣгхе а̄сане пана.
асама̄на̄саникена, ман̃чапӣт̣хе сайеййа ва̄;
куласан̇гахаттхам̣ дадато, пхалапуппха̄дикампи ча.
гантхима̄дим̣ ¶ каре ка̄ре, джинава̄ритапаччайе;
парибхун̃джеййа абйатто, анисса̄йа васеййа ва̄.
анун̃н̃а̄техи ан̃н̃асса, бхесаджджам̣ ва̄ каре ваде;
каре са̄паттико бхиккху, упосатхаппава̄ран̣ам̣.
два̄рабандха̄дике ¶ т̣ха̄не, париваттакава̄т̣акам̣;
апидха̄йа вина̄бхогам̣, нийогам̣ ва̄ сайе дива̄.
дхан̃н̃иттхирӯпаратанам̣, а̄вудхиттхипаса̄дханам̣;
тӯрийабхан̣д̣ам̣ пхалам̣ руккхе, пуббан̣н̣а̄дин̃ча а̄масе.
саситтходакателехи, пхан̣ахаттхапхан̣ехи ва̄;
кесамосан̣т̣ханекасмим̣, бха̄джане бходжанепи ча.
екаттхаран̣апа̄вуран̣а̄, сайеййум̣ двекаман̃чаке;
дантакат̣т̣хан̃ча кха̄деййа, адхикӯнам̣ пама̄н̣ато.
йоджети ва̄ йоджа̄пети, наччам̣ гӣтан̃ча ва̄дитам̣;
дассанам̣ саванам̣ тесам̣, каронтасса ча дуккат̣ам̣.
вӣха̄диропиме ча̄пи, бахипа̄ка̄ракут̣т̣аке;
вачча̄дичхад̣д̣ана̄димхи, дӣгхакеса̄дидха̄ран̣е.
накхамат̣т̣хакаран̣а̄димхи, самба̄дхе ломаха̄ран̣е;
парикаммакатам̣ бхӯмим̣, аккаме саупа̄хано.
адхотааллапа̄дехи, сан̇гхикам̣ ман̃чапӣт̣хакам̣;
парикаммакатам̣ бхиттим̣, а̄масантасса дуккат̣ам̣.
сан̇гха̄т̣ийа̄пи паллаттхе, дуппарибхун̃джеййа чӣварам̣;
ака̄йабандхано га̄мам̣, вадже катва̄на ваччакам̣.
на̄чамеййа ¶ даке санте, сама̄деййа акаппийе;
десана̄рочана̄димхи, сабха̄га̄паттийа̄пи ча.
на ¶ васе вассам̣ висам̣ва̄де, суддхачитте пат̣иссавам̣;
вассам̣ васитва̄ гамане, ананун̃н̃а̄такиччато.
вина̄падам̣ таруссуддхам̣, порисамха̄бхирӯхан̣е;
апарисса̄ваноддха̄нам̣, вадже там̣ йа̄чато на де.
аттано гха̄тане иттхи-рӯпа̄дим̣ ка̄райеййа ва̄;
хитва̄ ма̄ла̄дикам̣ читтам̣, джа̄така̄дим̣ сайам̣ каре.
бхун̃джантамут̣т̣хапе тасса, са̄ла̄дӣсу нисӣдато;
вуд̣д̣ха̄нам̣ пана ока̄сам̣, адатва̄ ва̄пи дуккат̣ам̣.
йа̄на̄димабхирӯхеййа, каллако ратанаттайам̣;
а̄раббха ваде даван̃н̃а-париса̄йопала̄лане.
ка̄йа̄дим̣ виваритва̄на, бхиккхунӣнам̣ на дассайе;
ва̄че лока̄йатам̣ палитам̣, ган̣хеййа ган̣ха̄пеййа ва̄.
йаттха каттхачи пел̣а̄йам̣, бхун̃джато паттахаттхако;
ва̄тапа̄накава̄т̣ам̣ ва̄, пан̣а̄ме содакампи ча.
ун̣хеййа пат̣иса̄меййа, атиун̣хеййа водакам̣;
т̣хапеййа бхӯмийам̣ паттам̣, ан̇ке ва̄ ман̃чапӣт̣хаке.
мид̣д̣ханте ¶ парибхан̣д̣анте, па̄де чхатте т̣хапети ва̄;
чалака̄дим̣ т̣хапе паттам̣, патте ва̄ хаттхадховане.
паттена нӣхарантасса, уччхит̣т̣хамудакампи ча;
акаппийампи паттам̣ ва̄, парибхун̃джеййа дуккат̣ам̣.
ваде ‘‘джӣва̄’’ти кхипите, на сиккхати ана̄даро;
париман̣д̣алака̄димхи, секхийе дуккат̣ам̣ сийа̄.
йо ¶ бхан̣д̣ага̄ре пайутова бхан̣д̣акам̣,
ма̄тӯна па̄читтийамасса гопайе;
дава̄йа хӣненапи джа̄тиа̄дина̄,
вадеййа дуббха̄ситамуттамампи йоти.
6. ватта̄дикан̣д̣аниддесо
упаджджха̄чарийаваттан̃ча, гамика̄гантукампи ча;
сена̄сана̄диваттан̃ча, ка̄таббам̣ пийасӣлина̄.
хаттхапа̄се т̣хито кин̃чи, гахитаббам̣ даде тидха̄;
гахетука̄мо ган̣хеййа, двидха̄йам̣ сампат̣иггахо.
сан̇гха̄т̣имуттара̄сан̇гам̣, татха̄ антарава̄сакам̣;
‘‘етам̣ имам̣ адхит̣т̣ха̄ми’’, татха̄ ‘‘паччуддхара̄ми’’ти.
‘‘имам̣ има̄ни ета̄ни, етампи чӣвара’’нти ва̄;
‘‘париккха̄рачол̣а̄нӣ’’ти, татха̄ ‘‘паччуддхара̄ми’’ти.
‘‘етам̣ ¶ имам̣ адхит̣т̣ха̄ми, паттам̣ паччуддхара̄ми’’ти;
евам̣ паччуддхаредхит̣т̣хе, чӣвара̄дим̣ йатха̄видхи.
сан̃чариттам̣ вина̄ сеса̄, сачитта̄ гарукантима̄;
аччхиннам̣ парин̣атам̣ хитва̄, ниссаггийамачиттакам̣.
падасодхаммам̣ дуве сеййа̄, иттхийа̄ дхаммадесана̄;
дуве сена̄сана̄нӣпи, сиббанам̣ чӣварассапи.
пава̄ритам̣ сура̄па̄нам̣, пан̃часаннидхиа̄дикам̣;
джотинуджджа̄ланан̃чева, каппабиндумана̄дикам̣;
га̄маппавесанантете, па̄читтӣсу ачиттака̄.
пакин̣н̣акесу уддисса-катам̣ хитва̄н̃н̃амам̣сакам̣;
екаттхаран̣апа̄вуран̣ам̣, екаман̃че туват̣т̣анам̣;
екато бхун̃джанан̃ча̄пи, наччагӣта̄дисаттапи.
ака̄йабандханан̃ча̄пи ¶ , паттахаттхакава̄т̣акам̣;
ачиттакамидам̣ саббам̣, сесаметтха сачиттакам̣.
вӣтиккаманачиттена, сачиттакамачиттакам̣;
пан̃н̃аттиджа̄нанена̄пи, ваданта̄чарийа̄ татха̄.
пуббакаран̣а̄дикам̣ катва̄, упосатхаппава̄ран̣ам̣;
навадха̄ дӣпитам̣ саббам̣, ка̄таббам̣ пийасӣлина̄.
саммаджджанӣ падӣпо ча, удакам̣ а̄санена ча;
упосатхасса ета̄ни, пуббакаран̣анти вуччати.
чхандапа̄рисуддхиутуккха̄нам̣ ¶ , бхиккхуган̣ана̄ ча ова̄до;
упосатхасса ета̄ни, пуббакиччанти вуччати.
упосатхо йа̄ватика̄ ча бхиккхӯ каммаппатта̄,
сабха̄га̄паттийо ча на виджджанти;
ваджджанӣйа̄ ча пуггала̄ тасмим̣ на хонти,
паттакалланти вуччати.
111. пуббакаран̣апуббакичча̄ни сама̄петва̄ десита̄паттикасса самаггасса бхиккхусан̇гхасса ануматийа̄ па̄тимоккхам̣ уддиситум̣ а̄ра̄дханам̣ карома.
па̄рисуддхиадхит̣т̣ха̄на-суттуддесаваса̄ тидха̄;
ган̣апуггаласан̇гха̄ ча, там̣ кареййум̣ йатха̄ккамам̣.
ча̄туддасо паннарасо, са̄маггӣ динато тидха̄;
динапуггалакаттабба̄-ка̄рато те наверита̄.
тайо тайоти катва̄на, динапуггалабхедато;
тева̄чӣдвекава̄чӣти, нава вутта̄ пава̄ран̣а̄.
каттикантимапаккхамха̄, хемам̣ пхаггунапун̣н̣ама̄;
тасса антимапаккхамха̄, гимхам̣ а̄са̄л̣хипун̣н̣ама̄;
вассака̄лам̣ тато сесам̣, чатувӣсатупосатха̄.
ча̄туддаса̄ ¶ чха етесу, паккха̄ татийасаттама̄;
н̃еййа̄ паннараса̄ сеса̄, ат̣т̣ха̄раса упосатха̄.
117. ‘‘чхандам̣ дамми, чхандам̣ ме хара, чхандам̣ ме а̄рочехӣ’’ти чхандам̣ да̄таббам̣.
118. ‘‘па̄рисуддхим̣ ¶ дамми, па̄рисуддхим̣ ме хара, па̄рисуддхим̣ ме а̄рочехӣ’’ти па̄рисуддхи да̄табба̄.
119. ‘‘пава̄ран̣ам̣ дамми, пава̄ран̣ам̣ ме хара, пава̄ран̣ам̣ ме а̄рочехи, маматтха̄йа пава̄рехӣ’’ти пава̄ран̣а̄ да̄табба̄.
120. а̄паттидесакена ‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄ на̄на̄ваттхука̄ а̄паттийо а̄паджджим̣, та̄ тумхамӯле пат̣идесемӣ’’ти ватва̄ пат̣игган̣хантена ‘‘пассаси, а̄вусо, та̄ а̄паттийо’’ти вутте ‘‘а̄ма, бханте, пасса̄мӣ’’ти ватва̄ пуна пат̣игган̣хантена ‘‘а̄йатим̣, а̄вусо, сам̣вареййа̄сӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху, сут̣т̣ху, бханте сам̣варисса̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ ватва̄ десетаббам̣.
121. вематим̣ а̄рочентена ‘‘ахам̣, бханте, самбахула̄су на̄на̄ваттхука̄су а̄паттӣсу вематико, йада̄ ниббематико бхависса̄ми, тада̄ та̄ а̄паттийо пат̣икарисса̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ ватва̄ а̄рочетаббам̣.
122. ‘‘аджджа ме упосатхо ‘паннарасо, ча̄туддасо’ти ва̄ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ ватва̄ пуггалена адхит̣т̣ха̄нупосатхо ка̄таббо.
123. двӣсу пана тхерена ‘‘парисуддхо ахам̣ а̄вусо, ‘парисуддхо’ти мам̣ дха̄рехӣ’’ти тиккхаттум̣ ваттаббам̣. навакенапи татхева ваттаббам̣. ‘‘бханте, дха̄ретха̄’’ти вачанам̣ висесо.
124. тӣсу ¶ пана ‘‘сун̣анту ме а̄йасманта̄, аджджупосатхо паннарасо, йада̄йасманта̄нам̣ паттакаллам̣, майам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ па̄рисуддхиупосатхам̣ кареййа̄ма̄’’ти н̃аттим̣ т̣хапетва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ вуттанайена па̄рисуддхиупосатхо ка̄таббо.
125. ‘‘аджджа ме пава̄ран̣а̄ ‘ча̄туддасӣ, паннарасӣ’ти ва̄ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ ватва̄ екена пава̄ретаббам̣.
126. двӣсу ¶ пана тхерена ‘‘ахам̣, а̄вусо, а̄йасмантам̣ пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, вадату мам̣ а̄йасма̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ ватва̄ пава̄ретаббам̣. навакена̄пи татхева ваттаббам̣. ‘‘бханте’’ти вачанам̣ висесо.
127. тӣсу ва̄ чатӯсу ва̄ пана ‘‘сун̣анту ме а̄йасманта̄, аджджа пава̄ран̣а̄ паннарасӣ, йада̄йасманта̄нам̣ паттакаллам̣, майам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пава̄реййа̄ма̄’’ти н̃аттим̣ т̣хапетва̄ тхерена ‘‘ахам̣, а̄вусо, а̄йасманте пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманта̄ анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ ватва̄ пава̄ретаббам̣. навакехипи татхева пат̣ипа̄т̣ийа̄ пава̄ретаббам̣. ‘‘бханте’’тивачанам̣ висесо.
128. чатӯхи адхикесу пана ‘‘сун̣а̄ту ме а̄вусо сан̇гхо, аджджа пава̄ран̣а̄ паннарасӣ, йади сан̇гхасса паттакаллам̣, сан̇гхо пава̄реййа̄’’ти н̃аттим̣ т̣хапетва̄ вуд̣д̣хатарена ‘‘сан̇гхам̣, а̄вусо, пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманто анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ ватва̄ пава̄ретаббам̣. навакехипи татхева пат̣ипа̄т̣ийа̄ ‘‘сан̇гхам̣, бханте, пава̄реми дит̣т̣хена ва̄ сутена ¶ ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄, ваданту мам̣ а̄йасманто анукампам̣ упа̄да̄йа, пассанто пат̣икарисса̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ ватва̄ пава̄ретаббам̣.
мӯласиккха̄ нит̣т̣хита̄.
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
мӯласиккха̄-т̣ӣка̄
гантха̄рамбхакатха̄
саббака̄мададам̣ ¶ ¶ саббаратане ратанаттайам̣;
уттамам̣ уттаматарам̣, вандитва̄ вандана̄рахам̣.
чаран̣е брахмача̄рӣнам̣, а̄чарийа̄нам̣ сирам̣ мама;
т̣хапетва̄на карисса̄ми, мӯласиккхаттхаван̣н̣анам̣.
гантха̄рамбхакатха̄ван̣н̣ана̄
таттха̄до та̄ва саббасаккатасса саббасаттуттамасса саттхуно пан̣а̄мам̣ дассенто а̄ха ‘‘натва̄ на̄тха’’нтйа̄ди. на̄тхам̣ чатӯхи на̄тхан̇гехи саманна̄гатам̣ бхагавантам̣ натва̄ вандитва̄ а̄до а̄димхи упасампаннато пат̣т̣ха̄йа навакена бхиккхуна̄ адхуна̄ паббаджитена упасампаннена мӯлабха̄са̄йа ма̄гадхабха̄са̄йа сиккхитум̣ сама̄сато сан̇кхепена мӯласиккхам̣ ахам̣ паваккха̄мӣти пин̣д̣аттхо.
айам̣ ¶ пана авайаваттхо – натва̄ти танниннатаппон̣атаппаббха̄ро хутва̄ ка̄йавачӣманодва̄рехи вандитва̄ти аттхо. на̄тхатӣти на̄тхо, венеййа̄нам̣ хитасукхам̣ метта̄йанавасена а̄сӣсати паттхетӣти аттхо, атха ва̄ на̄тхати венеййагате ¶ килесе упата̄петӣти аттхо, на̄тхати ва̄ йа̄чатӣти аттхо. бхагава̄ хи ‘‘са̄дху, бхиккхаве, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттасампаттим̣ паччавеккхеййа̄’’тиа̄дина̄ (а. ни. 8.7) сатта̄нам̣ там̣ там̣ хитаппат̣ипаттим̣ йа̄читва̄пи карун̣а̄йа самусса̄хито те таттха нийоджети. парамена ва̄ читтиссарийена саманна̄гато саббасатте ӣсати абхибхаватӣти парамиссаро бхагава̄ ‘‘на̄тхо’’ти вуччати. саббо ча̄йаматтхо саддасаттха̄нуса̄рато ведитаббо. паваккха̄мӣти пака̄рена катхесса̄ми. мӯласиккха̄ти адхисӣлаадхичиттаадхипан̃н̃а̄васена тиссопи сиккха̄, упасампаннасса суппатит̣т̣хитабха̄васа̄дханат̣т̣хена мӯла̄ ча са̄ сиккхитаббато сиккха̄ ча̄ти мӯласиккха̄. гантхавасенеттха сан̇кхипитва̄ вуттатта̄ таддӣпано гантхо ‘‘мӯласиккха̄’’ти вуччати.
таттха катамам̣ сӣлам̣, катамам̣ адхисӣлам̣, катамам̣ читтам̣, катамам̣ адхичиттам̣, катама̄ пан̃н̃а̄, катама̄ адхипан̃н̃а̄ти? вуччате – пан̃чан̇гаат̣т̣хан̇гадасан̇гасӣлам̣ та̄ва сӣламева. па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ пана ‘‘адхисӣла’’нти вуччати. тан̃хи сӯрийо вийа паджджота̄нам̣, синеру вийа паббата̄нам̣ саббалокийасӣла̄нам̣ адхикан̃чева уттаман̃ча. па̄тимоккхасам̣варатопи ча маггапхаласампайуттамева сӣлам̣ адхисӣлам̣, там̣ пана идха на̄дхиппетам̣. на хи там̣ сиккханто метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевати. ка̄ма̄вачара̄ни пана ат̣т̣ха кусалачитта̄ни, локийаат̣т̣хасама̄паттичитта̄ни ча екаджджхам̣ катва̄ читтамева. випассана̄па̄дакам̣ ат̣т̣хасама̄паттичиттам̣ пана ‘‘адхичитта’’нти вуччати. тан̃хи саббалокийачитта̄нам̣ адхикан̃чева уттаман̃ча. татопи ча маггапхалачиттамева адхичиттам̣, там̣ пана идха на̄дхиппетам̣. на хи там̣ сиккханто метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевати. ‘‘аттхи диннам̣, аттхи йит̣т̣ха’’нтиа̄динайаппаваттам̣ каммассаката̄н̃а̄н̣ам̣ пан̃н̃а̄, тилаккхан̣а̄ка̄рапариччхедакам̣ пана випассана̄н̃а̄н̣ам̣ ‘‘адхипан̃н̃а̄’’ти ¶ вуччати. са̄ хи саббалокийапан̃н̃а̄нам̣ адхика̄ чева уттама̄ ча. татопи ча маггапхалапан̃н̃а̄ва адхипан̃н̃а̄, са̄ пана идха на̄дхиппета̄. на хи там̣ сиккханто метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевати.
та̄су тӣсу адхисӣласиккха̄ ча̄риттава̄риттавасена дувидхампи сӣлам̣ йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджама̄нена, таппат̣ипаккхе килесе тадан̇гаппаха̄навасена паджахантена сиккхитабба̄. адхичиттасиккха̄ ¶ йатха̄вуттесу а̄рамман̣есу абхийогавасена джха̄наппат̣ипаккха̄нам̣ нӣваран̣аган̣а̄нам̣ виккхамбханаппаха̄нам̣ курума̄нена сиккхитабба̄. адхипан̃н̃а̄сиккха̄ пана йатха̄нурӯпам̣ тадан̇гаппаха̄насамуччхедавасена са̄нусайе килесе самуччхиндантена сиккхитабба̄. тасма̄ суппатит̣т̣хитабха̄васа̄дханат̣т̣хена мӯла̄ ча са̄ сиккхитаббато сиккха̄ ча̄ти мӯласиккха̄, каммавачаниччха̄йам̣ ‘‘мӯласиккха’’нти вуттам̣.
сама̄сӣйате сан̇кхипӣйатети сама̄со, тато сама̄сато. самаггена сан̇гхена н̃аттичатуттхена каммена акуппена т̣ха̄на̄рахена упасампанноти бхиккху. таттха саббантимена парийа̄йена пан̃чаваггакаран̣ӣйе камме йа̄ватика̄ бхиккхӯ каммаппатта̄, тесам̣ а̄гататта̄, чханда̄раха̄нам̣ чхандасса а̄хат̣атта̄, саммукхӣбхӯта̄нан̃ча аппат̣иккосанато екасмим̣ камме самаггабха̄вам̣ упагатена сан̇гхена тӣхи анусса̄вана̄хи ека̄йа н̃аттийа̄ ка̄таббакаммасан̇кха̄тена н̃аттичатуттхена дхаммикена винайакаммена ваттхун̃аттианусса̄ванасӣма̄париса̄сампаттисампаннатта̄ акопетаббатам̣, аппат̣иккоситаббатам̣ упагатена т̣ха̄на̄рахена ка̄ран̣а̄рахена саттхуса̄сана̄рахена упасампанно на̄ма, упарибха̄вам̣ сама̄панно паттоти аттхо. бхиккхубха̄во хи упарибха̄во. тан̃чеса йатха̄вуттена каммена сама̄паннатта̄ ‘‘упасампанно’’ти вуччати, тена бхиккхуна̄. ӯнапан̃чавассата̄йа навако, тена навакена ¶ адхуна̄ паббаджитена, ачирапаббаджитена̄ти вуттам̣ хоти. а̄доти а̄димхийева̄ти аттхо, а̄дито пат̣т̣ха̄йа̄ти ва̄. апи ча тхеро ‘‘а̄до’’ти вачанена саддха̄паббаджита̄нам̣ кулапутта̄нам̣ а̄ласийадосена, аппат̣ипаджджанта̄нам̣ ан̃н̃а̄н̣адосена ча ан̃н̃атха̄ пат̣ипаджджанта̄нам̣ сам̣вегам̣ джанети. катхам̣? атидуллабхам̣ кхан̣ам̣ самава̄йам̣ пат̣илабхитва̄ тан̇кхан̣ам̣ на кусӣтена ва̄ нираттхакакатха̄пасутена ва̄ вӣтина̄метаббам̣, ким̣ ка̄таббам̣? а̄дито пат̣т̣ха̄йа нирантарамева тӣсу сиккха̄су а̄даро джанетабботи.
‘‘са̄ ма̄гадхӣ мӯлабха̄са̄, нара̄ йа̄йа̄дикаппика̄;
брахма̄но чассута̄ла̄па̄, самбуддха̄ ча̄пи бха̄саре’’ти. –
вачанато мӯлабха̄са̄йа̄ти ма̄гадхамӯла̄йа бха̄са̄йа, сабха̄ванируттийа̄ бха̄са̄йа̄ти вуттам̣ хоти. сиккхитунти угган̣хитум̣.
1. па̄ра̄джиканиддесаван̣н̣ана̄
1. ида̄ни ¶ саббасиккха̄нам̣ пана мӯлабхӯтатта̄ адхисӣласиккха̄ва пат̣хамам̣ вутта̄, татра̄пи маха̄са̄ваджджатта̄, мӯлаччхеджджавасена паваттанато ча саббапат̣хамам̣ па̄ра̄джикам̣ джа̄нитаббанти дассенто ‘‘сам̣ нимитта’’нтйа̄дима̄ха. таттха маггаттайе сам̣ нимиттам̣ павесанто бхиккху чутоти аттхо. сам̣ нимиттанти аттано ан̇гаджа̄там̣, саббантимена париччхедена екатилабӣджаматтампи аттано ан̇гаджа̄танти вуттам̣ хоти. бхиккхӯти аниккхиттасиккхо. маггаттайети еттха манусса̄мануссатираччха̄нагата̄нам̣ васена тиссо иттхийо, тайо убхатобйан̃джанака̄, тайо пан̣д̣ака̄, тайо пуриса̄ти па̄ра̄джикаваттхубхӯта̄нам̣ нимитта̄нам̣ ниссайа̄ два̄даса сатта̄ хонти. тесам̣ ваччапасса̄вамукхамаггавасена тайо магга̄. таттха манусситтхийа̄ тайо, аманусситтхийа̄ тайо, тираччха̄нагатиттхийа̄ тайоти нава ¶ , татха̄ мануссубхатобйан̃джанака̄дӣнам̣. мануссапан̣д̣ака̄дӣнам̣ пана ваччамукхамаггавасена две двети чха, татха̄ мануссапуриса̄дӣнанти саббесам̣ васена тим̣са магга̄ хонти. те саббе париггахетва̄ идха ‘‘маггаттайе’’ти вуттам̣, тасмим̣ маггаттайе, два̄дасаннам̣ сатта̄нам̣ тӣсу маггесу йаттха каттхачи маггети аттхо. чутоти саккатта̄ ва̄ брахматта̄ ва̄ чутасатто вийа са̄санато чуто хоти, па̄ра̄джико хотӣти аттхо.
ида̄ни павесанам̣ на̄ма на кевалам̣ аттупаккаменева хоти, парӯпаккамена̄пи хоти, таттха̄пи севаначитте сати па̄ра̄джико хотӣти дассанаттхам̣ ‘‘павесана̄’’тйа̄ди вуттам̣. тассаттхо – йо бхиккху павесанат̣т̣хитауддхаран̣апавит̣т̣хаккхан̣есу ан̃н̃атарам̣ кхан̣ам̣ чепи са̄дийам̣ са̄дийанто сачепи тасмим̣ кхан̣е севаначиттам̣ упат̣т̣ха̄пенто, чуто па̄ра̄джико хоти. йо пана саббасо аса̄дийанто а̄сӣвисамукхам̣ ан̇га̄рака̄сум̣ павит̣т̣хам̣ вийа ча ман̃н̃ати, со ниппара̄дхо хоти. еттха пана т̣хитам̣ на̄ма суккависсат̣т̣хисамайаппаттам̣. пат̣хамапа̄ра̄джикам̣.
2-7. ида̄ни дутийам̣ дассетум̣ ‘‘адиннам̣ ма̄нусам̣ бхан̣д̣а’’нтйа̄дима̄ха. таттха йо бхиккху адиннам̣ ма̄нусам̣ гарукам̣ бхан̣д̣ам̣ пан̃чавӣса̄ваха̄ресу йена кеначи аваха̄рена а̄дийанто чуто бхавети самбандхо. адиннанти йам̣ кин̃чи парапариггахитам̣ сасса̄микам̣ бхан̣д̣ам̣, там̣ техи са̄микехи ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ на диннанти адиннам̣, аниссат̣т̣хам̣ апариччаттам̣ раккхитам̣ гопитам̣ мама̄йитам̣ парапариггахитам̣. мануссасса иданти ма̄нусам̣, мануссасантакам̣, ‘‘бхан̣д̣а’’нтимина̄ тулйа̄дхикаран̣ам̣ ¶ . тхеййа̄йекена̄ти тхеййа̄йа екена, екена аваха̄рена̄ти аттхо. лин̇габхедам̣ катва̄ вуттам̣. ‘‘тхеййа̄ кеначӣ’’ти ва̄ па̄т̣хо. таттха тхеноти чоро, тхенасса бха̄во тхеййа̄, каран̣аттхе четам̣ паччаттавачанам̣, тасма̄ кеначи тхеййена ¶ аваха̄рена̄ти аттхо. а̄дийанти а̄дийанто ган̣ханто. пан̃чавӣса̄ваха̄ресӯти пан̃чапан̃чаке самодха̄нетва̄ пан̃чавӣсати аваха̄ра̄. таттха пан̃чапан̃чака̄ни на̄ма на̄на̄бхан̣д̣апан̃чакам̣ екабхан̣д̣апан̃чакам̣ са̄хаттхикапан̃чакам̣ пуббаппайогапан̃чакам̣ тхеййа̄ваха̄рапан̃чаканти.
таттха савин̃н̃а̄н̣ака̄вин̃н̃а̄н̣акамиссакабхан̣д̣авасена на̄на̄бхан̣д̣апан̃чакам̣, савин̃н̃а̄н̣акабхан̣д̣авасена екабхан̣д̣апан̃чакам̣. таттха на̄на̄бхан̣д̣авасена та̄ва евам̣ ведитаббо – йо а̄ра̄мам̣ абхийун̃джати, а̄патти дуккат̣асса. са̄микасса виматим̣ уппа̄дети, а̄патти тхуллаччайасса. са̄мико ‘‘на майхам̣ бхависсатӣ’’ти дхурам̣ никкхипати, а̄патти па̄ра̄джикасса. ан̃н̃асса бхан̣д̣ам̣ харанто сӣсе бха̄рам̣ тхеййачитто а̄масати, а̄патти дуккат̣асса. пханда̄пети, а̄патти тхуллаччайасса. кхандхам̣ оропети, а̄патти па̄ра̄джикасса. упаниккхиттам̣ бхан̣д̣ам̣ ‘‘дехи ме бхан̣д̣а’’нти вуччама̄но ‘‘на̄хам̣ ган̣ха̄мӣ’’ти бхан̣ати, а̄патти дуккат̣асса. са̄микасса виматим̣ уппа̄дети, а̄патти тхуллаччайасса. са̄мико ‘‘на майхам̣ дассатӣ’’ти дхурам̣ никкхипати, а̄патти па̄ра̄джикасса. ‘‘сахабхан̣д̣аха̄ракам̣ несса̄мӣ’’ти пат̣хамам̣ па̄дам̣ сан̇ка̄мети, а̄патти тхуллаччайасса. дутийам̣ па̄дам̣ сан̇ка̄мети, а̄патти па̄ра̄джикасса. тхалат̣т̣хам̣ бхан̣д̣ам̣ тхеййачитто а̄масати, а̄патти дуккат̣асса. пханда̄пети, а̄патти тхуллаччайасса. т̣ха̄на̄ ча̄вети, а̄патти па̄ра̄джикасса. айаметтха на̄на̄бхан̣д̣авасена йоджана̄. екабхан̣д̣авасена пана сасса̄микам̣ да̄сам̣ ва̄ тираччха̄нам̣ ва̄ йатха̄вуттена абхийога̄дина̄ найена а̄дийати ва̄ харати ва̄ авахарати ва̄ ирийа̄патхам̣ копети ва̄ т̣ха̄на̄ ча̄вети ва̄ти. айаметтха екабхан̣д̣авасена йоджана̄.
пан̃ча аваха̄ра̄ са̄хаттхико а̄н̣аттико ниссаггийо аттхаса̄дхако дхураниккхепоти. таттха са̄хаттхико на̄ма ¶ парасса бхан̣д̣ам̣ сахаттха̄ авахарати. а̄н̣аттико на̄ма ‘‘асукасса бхан̣д̣ам̣ авахара̄’’ти ан̃н̃ам̣ а̄н̣а̄пети. ниссаггийо на̄ма антосун̇кагха̄те т̣хито бахисун̇кагха̄там̣ па̄тети, а̄патти па̄ра̄джикасса. аттхаса̄дхако на̄ма ‘‘асукам̣ бхан̣д̣ам̣ йада̄ саккоси, тада̄ авахара̄’’ти а̄н̣а̄пети. таттха саче паро анантара̄йико хутва̄ там̣ авахарати, а̄н̣а̄пако а̄н̣аттиккхан̣ейева ¶ па̄ра̄джико хоти, аваха̄рако пана авахат̣ака̄ле, айам̣ аттхаса̄дхако. дхураниккхепо пана упаниккхиттабхан̣д̣авасена ведитабботи идам̣ са̄хаттхикапан̃чакам̣.
апарепи пан̃ча аваха̄ра̄ пуббаппайого сахаппайого сам̣видха̄ваха̄ро сан̇кетакаммам̣ нимиттакамманти. таттха а̄н̣аттивасена пуббаппайого ведитаббо, т̣ха̄на̄ча̄ванавасена сахаппайого. сам̣видха̄ваха̄ро на̄ма самбахула̄ бхиккхӯ ‘‘амукам̣ на̄ма гехам̣ гантва̄, чхаданам̣ ва̄ бхиндитва̄, сандхим̣ ва̄ чхиндитва̄ бхан̣д̣ам̣ харисса̄ма̄’’ти сам̣видахитва̄ гаччханти, тесу еко бхан̣д̣ам̣ авахарати, тассуддха̄ре саббесам̣ па̄ра̄джикам̣. сан̇кетакаммам̣ на̄ма сан̃джа̄нанакаммам̣ ка̄лапариччхедавасена сан̃н̃а̄каран̣ам̣. еттха ча ‘‘пуребхаттам̣ авахара̄’’ти вутте аджджа ва̄ пуребхаттам̣ авахарату, све ва̄ ана̄гате сам̣ваччхаре ва̄, наттхи висан̇кето, сан̇кетака̄ракасса а̄н̣аттиккхан̣е, итарасса т̣ха̄на̄ ча̄ванети евам̣ а̄патти убхиннам̣ па̄ра̄джикасса. нимиттакаммам̣ на̄ма сан̃н̃уппа̄данаттхам̣ кассачи нимиттасса каран̣ам̣ аккхиникхан̣анахаттха̄лан̇гханапа̄н̣иппаха̄раан̇гулипхот̣анагӣвунна̄манаукка̄сана̄дина̄ анекаппака̄рам̣. аваха̄рако а̄н̣а̄пакена йам̣ нимиттасан̃н̃ам̣ катва̄ вуттам̣, там̣ ‘‘ета’’нти ман̃н̃ама̄но тамева авахарати, убхиннам̣ па̄ра̄джикам̣. йам̣ ‘‘авахара̄’’ти вуттам̣, там̣ ‘‘ета’’нти ман̃н̃ама̄но ан̃н̃ам̣ тасмим̣йева т̣ха̄не т̣хапитам̣ авахарати, мӯлат̣т̣хасса ана̄патти. идам̣ пуббаппайогапан̃чакам̣.
апарепи ¶ пан̃ча аваха̄ра̄ тхеййа̄ваха̄ро пасайха̄ваха̄ро парикаппа̄ваха̄ро пат̣иччханна̄ваха̄ро куса̄ваха̄роти. таттха йо кӯт̣ама̄накӯт̣акаха̄пан̣а̄дӣхи ван̃четва̄ ган̣ха̄ти, тассевам̣ ган̣хато аваха̄ро тхеййа̄ваха̄ро. йо сантаджджетва̄ сайам̣ дассетва̄ тесам̣ сантакам̣ ган̣ха̄ти, йо ва̄ аттано паттабалито ча адхикам̣ балакка̄рена ган̣ха̄ти ра̄джара̄джамаха̄матта̄дайо вийа, тассевам̣ ган̣хато аваха̄ро пасайха̄ваха̄ро. парикаппетва̄ ган̣хато пана̄ваха̄ро парикаппа̄ваха̄ро. со дувидхо бхан̣д̣ока̄сапарикаппавасена. татра йо ‘‘са̄т̣ако че, ган̣хисса̄ми, суттам̣ че, на ган̣хисса̄мӣ’’ти парикаппетва̄ андхака̄ре пасиббакам̣ ган̣ха̄ти, татра са̄т̣ако че, уддха̄рейева па̄ра̄джикам̣, суттам̣ че хоти, раккхати. айам̣ бхан̣д̣апарикаппо на̄ма. йо т̣ха̄нам̣ парикаппетва̄ бхан̣д̣ам̣ ган̣ха̄ти, тасса там̣ парикаппитапариччхедам̣ атиккантаматте па̄ра̄джикам̣. айам̣ ока̄сапарикаппо на̄ма. евамимесам̣ двиннам̣ парикаппа̄нам̣ васена парикаппетва̄ ган̣хато аваха̄ро парикаппа̄ваха̄ро. пат̣иччха̄детва̄ парасса бхан̣д̣ам̣ ган̣хато аваха̄ро пат̣иччханна̄ваха̄ро на̄ма. кусам̣ сан̇ка̄метва̄ ¶ авахаран̣ам̣ куса̄ваха̄ро. йо кусам̣ па̄тетва̄ чӣваре бха̄джийама̄не аттано кот̣т̣ха̄сасса самӣпе т̣хитам̣ аппаггхатарам̣ ва̄ махаггхатарам̣ ва̄ самасамам̣ ва̄ парасса кот̣т̣ха̄сам̣ дисва̄ саче пат̣хаматарам̣ паракот̣т̣ха̄сато кусадан̣д̣акам̣ уддхарати, аттано кот̣т̣ха̄се па̄тетука̄мата̄йа уддха̄ре раккхати, па̄танепи раккхати, аттано кот̣т̣ха̄сато пана кусадан̣д̣ам̣ уддхарати, уддха̄ре раккхати, там̣ уддхаритва̄ паракот̣т̣ха̄се па̄тентасса хаттхато муттаматте па̄ра̄джикам̣. айам̣ куса̄ваха̄ро на̄ма̄ти имесу пан̃чавӣса̄ваха̄ресу йена кеначи аваха̄рена ган̣ханто па̄ра̄джико бхавети аттхо.
гаруканти ¶ пан̃чама̄сакам̣. вӣсатима̄сако хи каха̄пан̣о, каха̄пан̣асса чатуттхо бха̄го па̄до на̄ма, тасма̄ пан̃чама̄сакам̣ ва̄ па̄дам̣ ва̄ гаруканти ведитаббам̣. таттха ‘‘чатта̄ро вӣхайо гун̃джа̄, две гун̃джа̄ ма̄сако бхаве’’ти вачанато вӣхивасена чатта̄лӣса вӣхайо даса гун̃джа̄ пан̃чама̄сакоти ведитаббо. йам̣ пана са̄ман̣ерасиккха̄йам̣ ‘‘вӣсативӣхӣ’’ти вуттам̣, там̣ нева па̄л̣ийам̣, на ат̣т̣хакатха̄йам̣ аттхи, вӣмам̣ситаббаметам̣. дутийапа̄ра̄джикам̣.
8. ида̄ни татийам̣ дассетум̣ ‘‘мануссапа̄н̣ам̣ па̄н̣о’’тйа̄ди вуттам̣. таттха йо бхиккху ‘‘мануссапа̄н̣о’’ ити джа̄нанто вадхакачиттена мануссапа̄н̣ам̣ джӣвита̄ вийоджети, со бхиккху са̄сана̄ па̄ра̄джико хотӣти самуда̄йаттхо.
мануссапа̄н̣анти ма̄тукуччхисмим̣ пат̣исандхичиттена сахуппаннам̣ атипариттам̣ калаларӯпам̣ а̄дим̣ катва̄ пакатийа̄ вӣсавассасата̄йукасса саттасса йа̄ва маран̣ака̄ла̄ еттхантаре анупуббена вуддхиппатто аттабха̄во, есо мануссапа̄н̣о на̄ма, еварӯпам̣ мануссапа̄н̣анти аттхо. па̄н̣оти джа̄нанти ‘‘па̄н̣о’’ ити джа̄нанто ‘‘там̣ джӣвита̄ воропемӣ’’ти джа̄нанто. вадхакачетаса̄ти вадхакачиттена, иттхамбхӯте каран̣авачанам̣, вадхакачитто хутва̄ маран̣а̄дхиппа̄йо хутва̄ти вуттам̣ хоти. джӣвита̄ти джӣвитиндрийато. йоти анийамавачанам̣. соти етена нийаманам̣ ведитаббам̣. вийоджетӣти вуттаппака̄рам̣ мануссавиггахам̣ калалака̄лепи та̄панамадданехи ва̄ бхесаджджасампада̄нена ва̄ тато ва̄ уддхампи таданурӯпена упаккамена джӣвита̄ вийоджетӣти аттхо. са̄сана̄ти пара̄пуббаджидха̄туппайоге ниссаккавачанам̣, тена саттхуса̄санатоти аттхо. пара̄джитоти пара̄джайама̄панно. хотӣти па̄т̣хасесо. татийапа̄ра̄джикам̣.
9. ида̄ни ¶ ¶ чатуттхам̣ дассетум̣ ‘‘джха̄на̄дибхеда’’нтйа̄ди вуттам̣. таттха йо бхиккху ан̃н̃а̄падесан̃ча адхима̄нан̃ча ваджджетва̄ хадайе асантам̣ джха̄на̄дибхедам̣ дхаммам̣ мануссаджа̄тикасса саттасса вадеййа, тасмим̣ кхан̣е н̃а̄те со тато са̄сана̄ па̄ра̄джико ева хотӣти аттхо.
джха̄на̄дибхеданти ‘‘джха̄нам̣ вимоккхо сама̄дхи сама̄патти н̃а̄н̣адассанам̣ маггабха̄вана̄ пхаласаччхикирийа̄ килесаппаха̄нам̣ винӣваран̣ата̄ читтасса сун̃н̃а̄га̄ре абхиратӣ’’ти (па̄ра̄. 198) евам̣ вуттам̣ джха̄на̄дибхедам̣ уттаримануссадхаммам̣. хадайети читте. асантанти асам̣виджджама̄нам̣. ан̃н̃а̄падесанти ‘‘йо те виха̄ре васи, со бхиккху пат̣хамасса джха̄насса ла̄бхӣ’’тиа̄дина̄ найена ан̃н̃а̄падесам̣ ваджджетва̄ти аттхо. вина̄ти ваджджанаттхе нипа̄то, тасса ваджджетва̄ти аттхо. адхима̄нанти ‘‘адхигата̄ майа̄’’ти евам̣ уппаннам̣ ма̄нанти аттхо. адхигато ма̄ноти виггахо, там̣ адхима̄нам̣ ваджджетва̄ти аттхо. мануссаджа̄тисса̄ти мануссаджа̄тикасса, на девабрахма̄дӣсу ан̃н̃атарасса̄ти аттхо. вадеййа̄ти а̄рочеййа. н̃а̄таккхан̣ети н̃а̄те кхан̣ети чхедо, тасмим̣ тена̄рочитаккхан̣е мануссаджа̄тикена н̃а̄тети аттхо. тена̄ти ниссакке каран̣авачанам̣, тато са̄санато па̄ра̄джикоти аттхо. чатуттхапа̄ра̄джикам̣.
па̄ра̄джиканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. гарука̄паттиниддесаван̣н̣ана̄
10. ида̄ни сан̇гха̄дисесам̣ пака̄сетум̣ ‘‘мочетука̄мачиттена̄’’тиа̄дима̄раддхам̣. таттха мочетум̣ ка̄метӣти мочетука̄мам̣, мочетука̄ман̃ча там̣ читтан̃ча̄ти мочетука̄мачиттам̣ ¶ , тена, мочанасса̄дачиттена̄ти аттхо. ека̄дасаннан̃хи ра̄га̄нам̣ екена мочанасса̄дена а̄патти хотӣти вуттам̣ хоти.
татриме ека̄даса асса̄да̄ мочанасса̄до муччанасса̄до муттасса̄до метхунасса̄до пхассасса̄до кан̣д̣ӯванасса̄до дассанасса̄до нисаджджасса̄до ва̄часса̄до гехаситапемам̣ ванабхан̇гийанти. таттха мочанасса̄дачетана̄йа четенто чева асса̄денто ча упаккамати, муччати, сан̇гха̄дисесо ¶ , на муччати че, тхуллаччайам̣. саче пана сайанака̄ле ра̄гапарийут̣т̣хито хутва̄ ӯруна̄ ва̄ мут̣т̣хина̄ ва̄ ан̇гаджа̄там̣ га̄л̣хам̣ пӣл̣етва̄ мочанаттха̄йа саусса̄хо супати, супантасса часса асучи муччати, сан̇гха̄дисесо. муччанасса̄де аттано дхаммата̄йа муччама̄нам̣ асса̄дети, на упаккамати, муччати, ана̄патти. муттасса̄де аттано дхаммата̄йа мутте т̣ха̄на̄ чуте асучимхи паччха̄ асса̄дентасса вина̄ упаккамена муччати, ана̄патти. метхунасса̄де метхунара̄гена ма̄туга̄мам̣ ган̣ха̄ти, тена асучи муччати, ана̄патти, дуккат̣ам̣ пана а̄паджджати. пхассасса̄до дувидхо аджджхаттико ба̄хиро ча̄ти. таттха аттано нимиттам̣ ‘‘тхаддхам̣, мудуканти джа̄нисса̄мӣ’’ти ва̄ лолабха̄вена ва̄ кӣл̣а̄пайато асучи муччати, ана̄патти. ба̄хирапхассасса̄де пана ка̄йасам̣саггара̄гена иттхим̣ пхусато, а̄лин̇гато ча асучи муччати, ана̄патти, ка̄йасам̣саггасан̇гха̄дисесам̣ пана а̄паджджати.
кан̣д̣ӯванасса̄де даддукаччхупил̣акапа̄н̣ака̄дӣнам̣ ан̃н̃атарена кхаджджама̄нам̣ нимиттам̣ кан̣д̣ӯванасса̄дена кан̣д̣ӯвато асучи муччати, ана̄патти. дассанасса̄де иттхийа̄ анока̄сам̣ упаниджджха̄йато асучи муччати, ана̄патти, дуккат̣ам̣ пана хоти. нисаджджасса̄де ма̄туга̄мена саддхим̣ рахо нисиннасса муттепи ана̄патти ¶ , рахонисаджджа̄патти пана хоти. ва̄часса̄де ма̄туга̄мам̣ метхунаппат̣исам̣йутта̄хи ва̄ча̄хи обха̄сантасса муттепи ана̄патти, дут̣т̣хуллава̄ча̄сан̇гха̄дисесам̣ пана а̄паджджати. гехаситапеме ма̄та̄дӣнам̣ ма̄та̄дипемена а̄лин̇гана̄дим̣ каронтасса муттепи ана̄патти. ванабхан̇гам̣ сантхавакаран̣аттха̄йа иттхийа̄ песитапуппха̄диванабхан̇гасан̃н̃итам̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ ‘‘иттханна̄ма̄йа имам̣ песита’’нти асса̄дена а̄масантасса муттепи ана̄паттӣти. еваметесу мочанасса̄дена а̄патти хотӣти дассетум̣ ‘‘мочету…пе… на̄’’ти вуттам̣. атха ва̄ мочетука̄мам̣ читтам̣ йасса сойам̣ мочетука̄мачитто, тена, иттхамбхӯте каран̣авачанам̣, мочетука̄мачитто хутва̄ти аттхо.
упаккамма̄ти хаттха̄дӣсу йена кеначи нимитте упаккамитва̄ти аттхо. вимочайанти йам̣ антамасо ека̄ кхуддакамаккхика̄ пивеййа, таттакампи вимочентоти аттхо. сукканти нӣлапӣталохитода̄татаккателадакакхӣрададхисаппиван̣н̣асан̇кха̄тесу дасавидхесу суккесу йам̣ кин̃чи суккам̣. ан̃н̃атра супина̄ти йа̄ супинанте суккависсат̣т̣хи хоти, там̣ т̣хапетва̄ти аттхо. саман̣оти йо кочи упасампанно. гаруканти сан̇гха̄дисесам̣. пхусети а̄паджджеййа̄ти аттхо. четана̄ упаккамо муччананти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄нӣти. суккависсат̣т̣хисиккха̄падам̣.
11. ида̄ни ¶ ка̄йасам̣саггам̣ дассетум̣ ‘‘ка̄йасам̣саггара̄гена̄’’тиа̄дима̄раддхам̣. бхиккху манусситтхийа̄ манусситтхисан̃н̃ӣ хутва̄ ка̄йасам̣саггара̄гена упаккамитва̄ манусситтхим̣ пара̄масанто сан̇гха̄дисесам̣ а̄паджджеййа̄ти йоджана̄. таттха ка̄йасам̣саггара̄гена̄ти хаттхаггахан̣а̄дика̄йасампхассена ра̄гена ка̄йамиссара̄гена. манусситтхинти тадахуджа̄тампи джӣвама̄накаманусситтхим̣. пара̄масанти пара̄масанто, иттхӣти сан̃н̃а̄ иттхисан̃н̃а̄ ¶ , са̄ асса аттхӣти иттхисан̃н̃ӣ, иттхисан̃н̃ӣ хутва̄ти аттхо. манусситтхӣ, иттхисан̃н̃ита̄, ка̄йасам̣саггара̄го, тена ра̄гена ва̄йа̄мо, хаттхагга̄ха̄дисама̄паджджананти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни. ка̄йасам̣саггасиккха̄падам̣.
12. ида̄ни дут̣т̣хуллам̣ дассетум̣ ‘‘дут̣т̣хуллава̄часса̄дена̄’’тиа̄ди а̄раддхам̣. таттха дут̣т̣хуллава̄часса̄дена̄ти ваччамаггапасса̄вамаггаметхунадхаммаппат̣исам̣йуттава̄часса̄дара̄гена. маггам̣ ва̄раббха метхунанти ваччамаггапасса̄вамагга̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ маггам̣ ва̄ метхунам̣ ва̄ а̄раббха̄ти аттхо. обха̄сантоти авабха̄санто. манусситтхинти вин̃н̃ум̣ пат̣ибалам̣ субха̄ситадуббха̄ситам̣ дут̣т̣хулла̄дут̣т̣хуллам̣ саллаккхан̣асаматтхам̣ манусситтхим̣. сун̣ама̄нанти сун̣антим̣. имина̄ пат̣ибала̄йапи иттхийа̄ авин̃н̃аттипатхе т̣хита̄йа дӯтена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ а̄рочентасса дут̣т̣хуллава̄ча̄патти на хотӣти дӣпитам̣ хоти. манусситтхӣ, иттхисан̃н̃ита̄, дут̣т̣хуллава̄часса̄дара̄го, тена ра̄гена обха̄санам̣, тан̇кхан̣авиджа̄нананти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни. дут̣т̣хуллава̄часса̄дасиккха̄падам̣.
13. ида̄ни аттака̄мапа̄ричарийам̣ дассетум̣ ‘‘ван̣н̣а’’нтйа̄ди вуттам̣. таттха йо бхиккху аттано ка̄мапа̄ричарийа̄йа ван̣н̣ам̣ ватва̄ метхунара̄гена иттхим̣ метхунам̣ йа̄чама̄но гарум̣ пхусети самбандхо. ван̣н̣ам̣ ватва̄ти гун̣ам̣ а̄нисам̣сам̣ пака̄сетва̄. аттанока̄мапа̄ричарийа̄йа̄ти метхунадхаммасан̇кха̄тена ка̄мена па̄ричарийа̄ ка̄мапа̄ричарийа̄, аттано аттха̄йа ка̄мапа̄ричарийа̄ аттанока̄мапа̄ричарийа̄, алуттасама̄сойам̣. атха ва̄ аттаноти катваттхе са̄мивачанам̣, аттано ка̄мита̄ иччхита̄ти аттанока̄ма̄, сайам̣ метхунара̄гавасена паттхита̄ти аттхо, аттанока̄ма̄ ча са̄ па̄ричарийа̄ ча̄ти аттанока̄мапа̄ричарийа̄ ¶ , та̄йа аттанока̄мапа̄ричарийа̄йа, ‘‘етадаггам̣, бхагини, па̄ричарийа̄нам̣, йа̄ ма̄дисам̣ сӣлавантам̣ калйа̄н̣адхаммам̣ брахмача̄рим̣ етена дхаммена паричареййа̄’’ти евам̣ ван̣н̣ам̣ ватва̄ти аттхо. йа̄чадха̄туно двикаммикатта̄ ‘‘иттхим̣ метхунам̣ йа̄чама̄но’’ти вуттам̣. таттха иттхинти дут̣т̣хуллобха̄сане вуттаппака̄рам̣ иттхим̣. манусситтхӣ, иттхисан̃н̃ита̄ ¶ , аттака̄мапа̄ричарийа̄йа ра̄го, тена ра̄гена ван̣н̣абхан̣анам̣, тан̇кхан̣авиджа̄нананти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни. аттака̄мапа̄ричарийасиккха̄падам̣.
14. ида̄ни сан̃чариттам̣ дассетум̣ ‘‘сандеса’’нтйа̄дима̄раддхам̣. таттха бхиккху пурисасса ва̄ сандесам̣, иттхийа̄ ва̄ сандесам̣ пат̣иггахетва̄ вӣмам̣ситва̄ пачча̄харанто гарукам̣ пхусети самбандхо. таттха сандесанти ‘‘гаччха, бханте, иттханна̄мам̣ ма̄тураккхитам̣ брӯхи ‘хохи кира иттханна̄масса бхарийа̄ дханаккӣта̄’’ти (па̄ра̄. 305) евам̣ вуттам̣ пурисасса са̄санам̣, ‘‘гаччха, бханте, иттханна̄мам̣ пурисам̣ брӯхи ‘ахам̣ тасса бхарийа̄ бхависса̄мӣ’’ти (па̄ра̄. 326-327 тхокам̣ висадисам̣) евам̣ вуттам̣ иттхийа̄ са̄санам̣. пат̣игган̣хитва̄ти ‘‘са̄дху упа̄сака̄’’ти ва̄ ‘‘хотӯ’’ти ва̄ ‘‘а̄рочесса̄мӣ’’ти ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена вачӣбхедам̣ катва̄ ва̄ сӣсакампана̄дӣхи ва̄ пат̣игган̣хитва̄ сампат̣иччхитва̄ти аттхо. вӣмам̣ситва̄ти вуттаппака̄рена са̄санам̣ гахетва̄ пурисасса ва̄ иттхийа̄ ва̄ тесам̣ авасса̄рочанака̄нам̣ ма̄та̄пита̄бха̄та̄бхагиниа̄дӣнам̣ ва̄ а̄рочетва̄ти аттхо. харам̣пачча̄ти еттха ‘‘пачча̄хара’’нти ваттаббе чхандаха̄нибхайа̄ хара-саддам̣ пуббанипа̄там̣ катва̄ вуттанти дат̣т̣хаббам̣. йаттха пахитена таттха гантва̄ тена а̄рочита̄ са̄ иттхӣ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхату ва̄ пат̣иккхипату ва̄ ладжджа̄йа ва̄ тун̣хӣ хоту, пуна а̄гантва̄ тасса пурисасса харанто етта̄вата̄ има̄йа пат̣иггахан̣а̄рочанаппачча̄харан̣асан̇кха̄та̄йа тиван̇гасампаттийа̄ ¶ со бхиккху сан̇гха̄дисесам̣ а̄паджджеййа̄ти аттхо. тесам̣ мануссаджа̄тиката̄, алам̣вачанӣйата̄, пат̣игган̣ханавӣмам̣санаппачча̄харан̣а̄нӣти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни. сан̃чариттасиккха̄падам̣.
15. ида̄ни амӯлакам̣ пака̄сетум̣ ‘‘ча̄ветука̄мо’’тиа̄дима̄раддхам̣. ча̄ветука̄мо бхиккху амӯлантимаваттхуна̄ ан̃н̃ам̣ сун̣ама̄нам̣ бхиккхум̣ чоденто ва̄ чода̄пенто ва̄ гарум̣ пхусети самбандхо. таттха ча̄ветука̄моти брахмачарийа̄ ча̄ветука̄мо. чодентоти ‘‘твам̣ па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ а̄панноси, ассаман̣оси, асакйапуттийосӣ’’тиа̄дӣхи вачанехи сайам̣ чодентоти аттхо. евам̣ чодентасса ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа сан̇гха̄дисесо. амӯлантимаваттхуна̄ти йам̣ чодакена чудитакамхи пуггале адит̣т̣хам̣ асутам̣ апарисан̇китам̣, идам̣ етесам̣ дассанасаванапарисан̇китасан̇кха̄та̄нам̣ мӯла̄нам̣ абха̄вато на̄сса мӯланти амӯлам̣, антимам̣ ваттху йасса па̄ра̄джикасса тадидам̣ антимаваттху, амӯлан̃ча там̣ антимаваттху чети амӯлантимаваттху, тена амӯлантимаваттхуна̄, бхиккхуно анурӯпесу екӯнавӣсатийа̄ па̄ра̄джикесу ан̃н̃атарена̄ти аттхо. чода̄пайанти чода̄пайанто, тасса самӣпе т̣хатва̄ ¶ ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ а̄н̣а̄петва̄ чода̄пенто тасса а̄н̣аттасса ва̄ча̄йа ва̄ча̄йа гарум̣ пхусети аттхо. сун̣ама̄нанти имина̄ параммукха̄ дӯтена ва̄ пан̣н̣ена ва̄ чодентасса на рухатӣти дӣпитам̣ хоти. параммукха̄ пана саттахи а̄паттиккхандхехи вадантасса дуккат̣ам̣. йам̣ чодети, тасса упасампанноти сан̇кхйӯпагаманам̣, тасмим̣ суддхасан̃н̃ита̄, йена па̄ра̄джикена чодети, тасса дит̣т̣ха̄дивасена амӯлаката̄, ча̄вана̄дхиппа̄йена саммукха̄ чодана̄, тасса тан̇кхан̣авиджа̄нананти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни. амӯлакасиккха̄падам̣.
16. ида̄ни ¶ ан̃н̃абха̄гийам̣ дассетум̣ ‘‘лесаматта’’нтиа̄дима̄ха. таттха лесаматтамупа̄да̄йа̄ти джа̄тина̄маготталин̇га̄паттипаттачӣварӯпаджджха̄йа̄чарийасена̄саналесасан̇кха̄тесу дасасу лесесу йо тасмим̣ пуггале диссати, там̣ лесаматтам̣ упа̄да̄йа нисса̄йа бхиккхум̣ брахмачарийа̄ ча̄ветука̄мо амӯлантимаваттхуна̄ сун̣ама̄нам̣ бхиккхум̣ чоденто гарум̣ пхусети аттхо. катхам̣? ан̃н̃о кхаттийаджа̄тико имина̄ чодакена па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто дит̣т̣хо хоти, со ан̃н̃ам̣ аттано верим̣ кхаттийаджа̄тикам̣ бхиккхум̣ пасситва̄ там̣ кхаттийаджа̄тилесам̣ гахетва̄ евам̣ ‘‘кхаттийо майа̄ дит̣т̣хо па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄паджджанто, твам̣ кхаттийо па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ а̄панносӣ’’ти ва̄ ‘‘твам̣ со кхаттийо, на̄н̃н̃о, па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ аджджха̄панносӣ’’ти ва̄ чодети, евам̣ на̄малеса̄дайопи ведитабба̄. ан̇га̄ни панеттха анантарасадиса̄ни. ан̃н̃абха̄гийасиккха̄падам̣.
гарука̄паттиниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. ниссаггийаниддесаван̣н̣ана̄
17. ида̄ни чӣваравидхим̣ дассетум̣ ‘‘викаппана’’нтйа̄димуддхат̣ам̣. йо бхиккху ака̄лачӣварам̣ викаппанан̃ча адхит̣т̣ха̄нан̃ча акатва̄ даса̄хам̣ атикка̄мети, тасса бхиккхуно ниссаггийам̣ сийа̄ти пин̣д̣аттхо. таттха ака̄лачӣваранти ака̄ле чӣварам̣, кхомам̣ каппа̄сикам̣ косеййам̣ камбалам̣ са̄н̣ам̣ бхан̇ганти джа̄тито чха чӣвара̄ни, дукӯлам̣ пат̣т̣ун̣н̣ам̣ сома̄рапат̣т̣ам̣ чӣнапат̣т̣ам̣ иддхиджам̣ девадиннанти има̄ни пана чха ануломачӣвара̄ни. тесу дукӯлам̣ са̄н̣асса ануломам̣ ва̄камайатта̄. пат̣т̣ун̣н̣а̄дӣни ¶ тӣн̣и косеййасса анулома̄ни па̄н̣акехи катасуттамайатта̄. иддхиджа̄дӣни двайа̄ни кхома̄дӣнам̣ анулома̄ни тесаман̃н̃атарабха̄вато ¶ . имесам̣ чханнам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ ака̄лачӣварам̣.
викаппанамадхит̣т̣ха̄нанти еттха пана викаппанӯпагам̣ адхит̣т̣ха̄нӯпаган̃ча евам̣ ведитаббам̣. татра̄йам̣ па̄л̣и – ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, а̄йа̄мена ат̣т̣хан̇гулам̣ сугатан̇гулена чатуран̇гулавиттхатам̣ паччхимачӣварам̣ викаппету’’нти (маха̄ва. 358). маджджхимасса пурисасса дӣгхасо две видаттхийо, тирийам̣ видаттхи. две викаппана̄ саммукха̄викаппана̄ ча параммукха̄викаппана̄ ча. катхам̣? ‘‘имам̣ чӣварам̣ туйхам̣ викаппемӣ’’ти ваттаббам̣, айам̣ саммукха̄викаппана̄. ‘‘майхам̣ сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти, екасса сантике ‘‘имам̣ чӣварам̣ тиссасса бхиккхуно викаппемӣ’’ти ваттаббам̣, айам̣ апара̄пи саммукха̄викаппана̄. тена бхиккхуна̄ ‘‘тиссасса бхиккхуно сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти, ‘‘имам̣ чӣварам̣ туйхам̣ викаппанаттха̄йа даммӣ’’ти ваттаббам̣, тена ваттаббо ‘‘ко те митто ва̄ сандит̣т̣хо ва̄ самбхатто ва̄’’ти, тато итарена ‘‘тиссо бхиккхӯ’’ти ваттаббам̣, пуна тена ‘‘ахам̣ тиссасса бхиккхуно даммӣ’’ти ваттаббам̣, айам̣ параммукха̄викаппана̄. ‘‘тиссасса бхиккхуно сантакам̣ парибхун̃джа ва̄ виссаджджехи ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ карохӣ’’ти вутте паччуддха̄ро на̄ма хоти. бахуке ‘‘има̄нӣ’’ти, ахаттхапа̄се ‘‘етам̣, ета̄нӣ’’ти ва̄. евам̣ викаппанан̃ча акатва̄ти аттхо.
тичӣварасса пана пама̄н̣ам̣ уккат̣т̣хапариччхедена сугатачӣварато ӯнакам̣ ват̣т̣ати, ла̄макапариччхедена сан̇гха̄т̣ийа̄, уттара̄сан̇гасса ча дӣгхато мут̣т̣хипан̃чакам̣, тирийам̣ мут̣т̣хиттикам̣, антарава̄сако дӣгхато мут̣т̣хипан̃чако, тирийам̣ двихаттхопи ад̣д̣хатеййо ва̄ ват̣т̣ати. вуттаппама̄н̣ато адхикан̃ча ӯнакан̃ча ‘‘париккха̄рачол̣а’’нти адхит̣т̣ха̄таббам̣. две чӣварасса адхит̣т̣ха̄на̄ ка̄йена ва̄ адхит̣т̣хети, ва̄ча̄йа ва̄ адхит̣т̣хети. тичӣварам̣ адхит̣т̣хахантена раджитва̄ ¶ каппабиндум̣ датва̄ пура̄н̣асан̇гха̄т̣им̣ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ паччуддхара̄мӣ’’ти паччуддхаритва̄ навам̣ сан̇гха̄т̣им̣ хаттхена гахетва̄ ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти читтена а̄бхогам̣ катва̄ ка̄йавика̄рам̣ каронтена ка̄йена адхит̣т̣ха̄табба̄, идам̣ ка̄йена адхит̣т̣ха̄нам̣. там̣ йена кеначи сарӣра̄вайавена апхусантасса на ват̣т̣ати. ва̄ча̄йа адхит̣т̣ха̄нам̣ пана вачӣбхедам̣ катва̄ ва̄ча̄йа адхит̣т̣ха̄таббам̣, саче хаттхапа̄се ‘‘имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти, саче ахаттхапа̄се т̣хапитат̣т̣ха̄нам̣ саллаккхетва̄ ‘‘етам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти ва̄ча̄ бхиндитабба̄ ¶ . еса найо уттара̄сан̇ге, антарава̄саке ча. тичӣвара̄дӣни сабба̄ни екато катва̄ ‘‘има̄ни чӣвара̄ни париккха̄рачол̣а̄ни адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти адхит̣т̣ха̄тумпи ват̣т̣атӣти. евам̣ адхит̣т̣ха̄нан̃ча акатва̄ти аттхо.
даса аха̄ни даса̄хам̣. атима̄петӣти атикка̄мети. тасса̄ти тасса бхиккхуно. ниссаггийанти ниссаджджанам̣ ниссаггийам̣, пуббабха̄ге каттаббасса винайакаммассетам̣ на̄мам̣, ниссаггийамасса аттхӣти ниссаггийам̣, ким̣ там̣? па̄читтийам̣, там̣ атикка̄майато саханиссаггийавинайакаммам̣ па̄читтийам̣ сийа̄, айаметтха аттхо. там̣ панетам̣ чӣварам̣ йам̣ дивасам̣ уппаннам̣, тасса йо арун̣о, со уппаннадивасаниссито, тасма̄ чӣваруппа̄дадивасена саддхим̣ ека̄дасе арун̣уггамане даса̄ха̄тиккамитам̣ хотӣти. чӣварасса аттано сантаката̄, джа̄типпама̄н̣айуттата̄, чхиннапалибодхабха̄во, атирекачӣварата̄, даса̄ха̄тиккамоти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни. пат̣хамакатхинасиккха̄падам̣.
18. ида̄ни дутийам̣ дассетум̣ ‘‘бхиккхусаммутийа̄’’тйа̄дима̄раддхам̣. йо бхиккхусаммутим̣ ваджджетва̄ ка̄лан̃ча вина̄ адхит̣т̣хитам̣ тичӣварам̣ ека̄хам̣ атиккама̄пети, тасса ниссаггийам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха бхиккхусаммутийа̄н̃н̃атра̄ти йам̣ сан̇гхо гила̄насса бхиккхуно тичӣварена виппава̄сасаммутим̣ дети ¶ , там̣ т̣хапетва̄. тичӣварамадхит̣т̣хитанти каран̣аттхе упайогавачанам̣, тена тичӣвара̄дхит̣т̣ха̄нанайена адхит̣т̣хитесу сан̇гха̄т̣иа̄дӣсу йена кеначи чӣварена. ека̄ханти екараттам̣. атима̄петӣти виппавасати, вийутто васатӣти аттхо. тасса аладдхасаммутикасса бхиккхуно екараттампи чӣварена виппава̄сато ниссаггийам̣ па̄читтийам̣ сийа̄ти аттхо. самайам̣ вина̄ти чӣварака̄лам̣ ваджджетва̄. адхит̣т̣хитачӣварата̄, анаттхатакатхината̄, аладдхасаммутита̄, раттивиппава̄соти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни. дутийакатхинасиккха̄падам̣.
19. ида̄ни пура̄н̣ачӣварам̣ дассетум̣ ‘‘ан̃н̃а̄тика̄’’тйа̄ди а̄раддхам̣. таттха ан̃н̃а̄тика̄ти ан̃н̃а̄тика̄йа ‘‘пат̣исан̇кха̄ йонисо’’тиа̄дӣсу вийа, ан̃н̃а̄тика̄йа нева ма̄тусамбандхена на питусамбандхена самбаддха̄йа̄ти вуттам̣ хоти. бхиккхунийа̄ти ат̣т̣хава̄чикакаммена упасампанна̄йа. а̄кот̣а̄петӣти пахара̄пети. танти ниссаггийам̣ па̄читтийам̣ бхавеййа̄ти аттхо. пура̄н̣ачӣварата̄, упача̄ре ¶ т̣хатва̄ ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ а̄н̣а̄панам̣, тасса̄ дхована̄дӣни ча̄ти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни. пура̄н̣ачӣварасиккха̄падам̣.
20. кин̃чи мӯлаканти кин̃чи па̄бхатам̣. чӣвара̄да̄нети чӣварасса а̄да̄не чӣвараппат̣иггахан̣е. викаппанӯпагачӣварата̄, па̄риваттака̄бха̄во, ан̃н̃а̄тика̄йа хаттхато гахан̣анти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни. чӣвараппат̣иггахан̣асиккха̄падам̣.
21. аппава̄ританти ‘‘вадеййа̄тха, бханте, йена аттхо’’ти иччха̄питам̣ иччхам̣ ручим̣ уппа̄дитам̣, на пава̄ританти аппава̄ритам̣. вин̃н̃а̄пентасса̄ти йа̄чантасса. ан̃н̃атра самайа̄ти нат̣т̣хачӣварака̄лам̣ т̣хапетва̄. викаппанӯпагачӣварата̄, самайа̄бха̄во, ан̃н̃а̄такавин̃н̃атти, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни. ан̃н̃а̄такавин̃н̃аттисиккха̄падам̣.
22. раджатанти ¶ рӯпийам̣. джа̄тарӯпанти суван̣н̣ам̣. ма̄саканти тайо ма̄сака̄ лохама̄сако да̄рума̄сако джатума̄сакоти. таттха лохама̄сакоти тамбалоха̄дӣхи катама̄сако. да̄рума̄сакоти са̄рада̄руна̄ ва̄ вел̣упесика̄йа ва̄ антамасо та̄лапан̣н̣енапи рӯпам̣ чхиндитва̄ катама̄сако. джатума̄сакоти ла̄кха̄йа ва̄ ниййа̄сена ва̄ рӯпам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ катама̄сако. каха̄пан̣анти суван̣н̣амайам̣ ва̄ рӯпийамайам̣ ва̄ па̄катикам̣ ва̄. ган̣хеййа̄ти аттано аттха̄йа дӣйама̄нам̣ ва̄ каттхачи т̣хитам̣ ва̄ ниппариггахам̣ дисва̄ сайам̣ ган̣хеййа. ган̣ха̄пеййа̄ти тадева ан̃н̃ена га̄ха̄пеййа. ниссаггӣти гахан̣а̄дӣсу йам̣ кин̃чи каронтасса агханабаддхесу ваттхуган̣ана̄йа ниссагги сийа̄ти аттхо. са̄дийеййа ва̄ти ка̄йава̄ча̄хи аппат̣иккхипитва̄ читтена адхива̄сеййа. джа̄тарӯпараджатабха̄во, аттуддесиката̄, гахан̣а̄дӣсу ан̃н̃атарабха̄воти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни. рӯпийаппат̣иггахан̣асиккха̄падам̣.
23. раджата̄дичатуббидхам̣ акаппийам̣ каппийена̄пи париваттеййа сахадхаммике т̣хапетва̄, ниссаггийам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха акаппийанти акаппийаваттхум̣. каппийена̄ти каппийаваттхуна̄. сахадхаммикети бхиккхубхиккхуниса̄ман̣ераса̄ман̣ерисиккхама̄насан̇кха̄те пан̃ча сахадхаммике. рӯпийабха̄во, париваттанан̃ча̄ти има̄неттха две ан̇га̄ни. рӯпийапариваттанасиккха̄падам̣.
24. ‘‘имам̣ ¶ паттам̣ туйхам̣ викаппемӣ’’тиа̄дина̄ викаппанан̃ча ‘‘имам̣ паттам̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’тиа̄дина̄ адхит̣т̣ха̄нан̃ча акатва̄ти аттхо. пама̄н̣иканти еттха̄йам̣ виниччхайо – анупахатапура̄н̣аса̄литан̣д̣ула̄нам̣ сукот̣т̣итапарисуддха̄нам̣ две магадхана̄л̣ийо гахетва̄ техи тан̣д̣улехи ануттан̣д̣уламакилиннамапин̣д̣итам̣ сувисадам̣ кундамакул̣ара̄сисадисам̣ авасса̄витоданам̣ пачитва̄ ниравасесам̣ патте паккхипитва̄ тасса оданасса ¶ чатуттхабха̄гаппама̄н̣о на̄тигхано на̄титануко хаттхаха̄рийо саббасамбха̄расан̇кхато муггасӯпо паккхипитаббо, тато а̄лопасса анурӯпам̣ йа̄вачарима̄лопаппахонакам̣ маччхамам̣са̄дибйан̃джанам̣ паккхипитаббам̣. саппителатаккарасакан̃джика̄дӣни пана аган̣анӯпага̄ни хонти. та̄ни хи оданагатика̄ни нева ха̄петум̣, на вад̣д̣хетум̣ сакконти. еваметам̣ саббампи паккхиттам̣ саче пана паттасса мукхават̣т̣ийа̄ хет̣т̣химара̄джисамам̣ тит̣т̣хати, суттена ва̄ хӣрена ва̄ чхиндантасса суттасса ва̄ хӣрасса ва̄ хет̣т̣химантам̣ пхусати, айам̣ уккат̣т̣хо на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ атиккамма тхӯпӣкатам̣ тит̣т̣хати, айам̣ уккат̣т̣хомако на̄ма патто. саче там̣ ра̄джим̣ на сампа̄пун̣а̄ти, антогатамева хоти, айам̣ уккат̣т̣хуккат̣т̣хо на̄ма. уккат̣т̣хато упад̣д̣хаппама̄н̣о маджджхимо. маджджхимато упад̣д̣хаппама̄н̣о омако. тесампи вуттанайенева пабхедо ведитаббо. иччетесу уккат̣т̣хуккат̣т̣хо ча омакомако ча̄ти две апатта̄, сеса̄ сатта патта̄ пама̄н̣айутта̄ на̄ма̄ти евам̣ пама̄н̣ена йутто пама̄н̣ико, там̣ пама̄н̣икам̣. паттанти саттасу паттесу ан̃н̃атарам̣ паттам̣. паттасса аттано сантаката̄, пама̄н̣айуттата̄, адхит̣т̣ха̄нӯпагата̄, атирекапаттата̄, даса̄ха̄тиккамоти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни. пат̣хамапаттасиккха̄падам̣.
25. йо бхиккху пан̃чабандханато ӯнапатте сати парам̣ пана навам̣ паттам̣ вин̃н̃а̄пети, тассапи бхиккхуно ниссаггийам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха паранти ан̃н̃ам̣, ‘‘навам̣ патта’’нтимина̄ тулйа̄дхикаран̣ам̣. адхит̣т̣ха̄нӯпагапаттасса ӯнапан̃чабандханата̄, аттуддесиката̄, катавин̃н̃атти, та̄йа ча пат̣ила̄бхоти има̄неттха чатта̄ри ан̇га̄ни. ӯнапан̃чабандханасиккха̄падам̣.
26. йо саппитела̄дикам̣ пана бхесаджджам̣ пат̣иггахетва̄ сатта̄хапарамам̣ саннидхика̄ракам̣ бхун̃джанто сатта̄хам̣ атикка̄мети ¶ , тасса ниссаггийам̣ сийа̄ти аттхо. таттха саппитела̄диканти еттха а̄ди-саддо наванӣтамадхупха̄н̣итам̣ сан̇ган̣ха̄ти. таттха саппи на̄ма гава̄дӣнам̣ саппи, йесам̣ мам̣сам̣ каппати, тесам̣ саппи, татха̄ наванӣтам̣. телам̣ на̄ма тиласа̄сапамадхукаеран̣д̣аваса̄дӣхи ниббаттам̣. мадху на̄ма ¶ маккхика̄мадхумева. уччхурасам̣ упа̄да̄йа пана апакка̄ ва̄ аваттхукапакка̄ ва̄ сабба̄пи уччхувикати пха̄н̣итанти ведитаббам̣. бхесаджджавидха̄насиккха̄падам̣.
27. бхиккхусса чӣварам̣ датва̄ пуна там̣ чӣварам̣ сакасан̃н̃а̄йа аччхиндантасса ва̄ аччхинда̄пайатопи ва̄ ниссаггийам̣ сийа̄ти йоджана̄. таттха датва̄ти веййа̄вачча̄дӣни пачча̄сӣсама̄но датва̄. аччхиндантасса̄ти веййа̄вачча̄дӣни акаронтам̣ дисва̄ балакка̄рена ган̣хантасса, татха̄ аччхинда̄пайатоти. викаппанӯпагачӣварата̄, са̄мам̣динната̄, сакасан̃н̃ита̄, упасампанната̄, кодхавасена аччхинданам̣ ва̄ аччхинда̄панам̣ ва̄ти има̄неттха пан̃ча ан̇га̄ни. аччхинданасиккха̄падам̣.
28. аппава̄ритам̣ ан̃н̃а̄тим̣ гахапатим̣ суттам̣ йа̄читва̄ н̃а̄типпава̄рите ваджджетва̄ тантава̄йехи чӣварам̣ ва̄йа̄пентасса ниссаггийам̣ сийа̄ти пин̣д̣аттхо. таттха суттанти чхаббидхам̣ кхомасутта̄дикам̣ ва̄ тесам̣ ануломам̣ ва̄. йа̄чийа̄ти чӣвараттха̄йа йа̄читва̄. чӣвараттха̄йа вин̃н̃а̄питасуттам̣, аттуддесиката̄, акаппийатантава̄йена акаппийавин̃н̃аттийа̄ ва̄йа̄пананти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни. суттавин̃н̃аттисиккха̄падам̣.
29. йо бхиккху сан̇гхасса парин̣атам̣ ла̄бхам̣ джа̄нанто аттано парин̣а̄мети, тасса ниссаггийам̣ сийа̄ти аттхо. таттха джа̄нанти джа̄нанто. ла̄бханти лабхитаббам̣ чӣвара̄диваттхум̣. парин̣атанти сан̇гхасса ниннам̣ сан̇гхасса пон̣ам̣ сан̇гхасса паббха̄рам̣ хутва̄ ¶ т̣хитам̣. аттано парин̣а̄метӣти ‘‘майхам̣ детха̄’’тиа̄дӣни ваданто аттани ниннам̣ кароти. сан̇гхе парин̣атабха̄во, там̣ н̃атва̄ аттано парин̣а̄манам̣, пат̣ила̄бхоти има̄неттха тӣн̣и ан̇га̄ни. парин̣а̄манасиккха̄падам̣.
ниссаггийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. па̄читтийаниддесаван̣н̣ана̄
30. ида̄ни ¶ па̄читтийам̣ дассетум̣ ‘‘сампаджа̄намуса̄ва̄де’’тйа̄ди а̄раддхам̣. таттха сампаджа̄намуса̄ва̄дети нимиттаттхе бхуммавачанам̣, тасма̄ йо бхиккху сампаджа̄нанто муса̄ вадати, тасса таннимиттам̣ там̣хету таппаччайа̄ па̄читтийам̣ удӣританти аттхо. бхиккхун̃ча омасантасса̄ти джа̄тина̄маготтакаммасиппавайаа̄ба̄дхалин̇гакилеса̄паттиаккосесу бхӯтена ва̄ абхӯтена ва̄ йена кеначи мукхасаттина̄ бхиккхум̣ овиджджхантасса бхиккхуно па̄читтийам̣ удӣританти аттхо. песун̃н̃ахаран̣епи ча̄ти бхиккхусса песун̃н̃ахаран̣е, джа̄тиа̄дӣхи аккосаваттхӯхи бхиккхум̣ аккосантасса бхиккхуно сутва̄ бхиккхуно пийакамйата̄йа ва̄ бхеда̄дхиппа̄йена ва̄ йо аккуддхо, тасса бхиккхусса ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ песун̃н̃ахаран̣авачане па̄читтийам̣ удӣританти аттхо.
31. сан̇гӣтиттайама̄рул̣хам̣ пит̣акаттайам̣ дхаммам̣ бхиккхун̃ча бхиккхунин̃ча т̣хапетва̄ ан̃н̃ена пуггалена саддхим̣ екато падам̣ падам̣ бхан̣антасса бхиккхуно падаган̣ана̄йа па̄читтийам̣ удӣританти самуда̄йаттхо.
32. анупасампанненева̄ти бхиккхум̣ т̣хапетва̄ антамасо па̄ра̄джикаваттхубхӯтена тираччха̄нагатена̄пи саха тираттийам̣ сайитва̄ чатуттхадивасе аттхан̇гате сӯрийе пуна сахасеййа̄йа ¶ па̄читти сийа̄ти самбандхо. таттха сахасеййа̄йа̄ти саббаччханнапариччхинне, йебхуййеначчханнапариччхинне ва̄ сена̄сане пубба̄парийена ва̄ екаккхан̣е ва̄ екато нисаджджана̄йа. таттха чхаданам̣ ана̄хачча дийад̣д̣хахаттхуббедхена па̄ка̄ра̄дина̄ париччхиннампи саббапариччхиннамиччева ведитаббам̣.
33. екараттампи иттхийа̄ саддхим̣ сеййам̣ каппайато тасса бхиккхунопи па̄читти сийа̄ти аттхо. таттха иттхийа̄ти антамасо тадахуджа̄та̄йапи манусситтхийа̄. десентасса вина̄ вин̃н̃ум̣, дхамман̃ча чхаппадуттаринти вин̃н̃ум̣ пурисам̣ вина̄ иттхийа̄ чхаппадато уттарим̣ дхаммам̣ десентасса бхиккхуно па̄читти сийа̄ти аттхо. таттха ‘‘чхаппадуттари’’нти еттха еко га̄тха̄па̄до екам̣ паданти евам̣ саббаттха падаппама̄н̣ам̣ ведитаббам̣. чха пада̄ни чхаппадам̣, чхаппадато уттарим̣ чхаппадуттарим̣.
34. бхиккхусаммутим̣ ¶ т̣хапетва̄ бхиккхуно дут̣т̣хуллам̣ ваджджам̣ абхиккхуно вадантасса па̄читтийам̣ удӣританти аттхо. таттха дут̣т̣хулланти идха сан̇гха̄дисесам̣ адхиппетам̣. бхиккхусаммутийа̄ти йам̣ сан̇гхо абхин̣ха̄паттикасса бхиккхуно а̄йатим̣ сам̣вараттха̄йа а̄паттӣнан̃ча кула̄нан̃ча парийантам̣ катва̄ ва̄ акатва̄ ва̄ тиккхаттум̣ апалокетва̄ катикам̣ кароти, там̣ т̣хапетва̄. абхиккхуноти анупасампаннасса. вадантасса̄ти а̄рочентасса.
35. йо акаппийам̣ патхавим̣ кхан̣еййа ва̄ кхан̣а̄пеййа ва̄, тасса па̄читтийам̣ сийа̄. таттха акаппийанти уддханапачана̄дивасена ва̄ татха̄ татха̄ адад̣д̣ха̄ ва̄ джа̄тапатхавӣ вуччати. са̄ тивидха̄ суддхамиссапун̃джавасена. таттха суддхапатхавӣ на̄ма пакатийа̄ суддхапам̣су ва̄ суддхаматтика̄ ва̄. миссапатхавӣ на̄ма йаттха пам̣суто ва̄ маттикато ва̄ па̄са̄н̣асаккхаракатхаламарумбава̄лука̄су ан̃н̃атарасса татийабха̄го хоти. пун̃джапатхавӣ ¶ на̄ма атирекача̄тума̄сам̣ оват̣т̣хо пам̣супун̃джо ва̄ маттика̄пун̃джо ва̄ хоти. вутталаккхан̣ена пана миссакапун̃джопи пит̣т̣хипа̄са̄н̣е т̣хитасукхумараджампи ча деве пхусайанте саким̣ че тинтам̣, ча̄тума̄саччайена тинтока̄со пун̃джапатхавӣсан̇кхамева гаччхати. йо бхиккху бхӯтага̄мам̣ викопеййа, тасса па̄читтийам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха бхӯтага̄манти бхаванти, абхавум̣ ча̄ти бхӯта̄, джа̄йанти вад̣д̣ханти джа̄та̄ вад̣д̣хита̄ ча̄ти аттхо, га̄моти ра̄си, бхӯта̄нам̣ га̄мо, бхӯта̄ ева ва̄ га̄моти бхӯтага̄мо, патит̣т̣хитахаритатин̣аруккха̄дӣнаметам̣ адхивачанам̣. там̣ бхӯтага̄мам̣. викопеййа̄ти чхеданабхедана̄дӣни кареййа.
36. йо бхиккху сан̇гхикам̣ ман̃ча̄дим̣ аджджхока̄се сантхаран̣а̄дикам̣ катва̄ а̄пуччхана̄дикам̣ акатва̄ йа̄ти, тасса па̄читти сийа̄ти аттхо. таттха сан̇гхиканти сан̇гхасса сантакам̣. ман̃ча̄динти еттха а̄ди-саддена пӣт̣хабхисикоччха̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. сантхаран̣а̄диканти сантхаран̣а̄дим̣ катва̄ ва̄ ка̄ра̄петва̄ ва̄. а̄пуччхана̄диканти а̄пуччханам̣ ва̄ уддхаран̣ам̣ ва̄ уддхара̄панам̣ ва̄ти аттхо. йа̄тӣти гаччхати.
37. йо бхиккху сан̇гхика̄васатхе сеййам̣ сантхаран̣а̄дикам̣ катва̄ а̄пуччхана̄дикам̣ акатва̄ йа̄ти, тасса бхиккхуно па̄читти сийа̄ти аттхо. таттха сан̇гхика̄васатхети сан̇гхасса сантаке а̄васатхе виха̄ре габбхе ва̄ ан̃н̃асмим̣ ва̄ саббапариччхинне гуттасена̄сане. сеййанти бхиси чимилика̄ па̄вуран̣ам̣ уттараттхаран̣ам̣ бхӯматтхаран̣ам̣ тат̣т̣ика̄ чаммаккхан̣д̣ам̣ нисӣданам̣ паччаттхаран̣ам̣ тин̣асантха̄ро ¶ пан̣н̣асантха̄роти евама̄дикам̣. сантхаран̣а̄диканти тесу йена кеначи аттхаран̣а̄дикам̣ катва̄ ва̄ ка̄ра̄петва̄ ва̄.
38-9. йо пана бхиккху джа̄нам̣ саппа̄н̣акам̣ тойам̣ парибхун̃джайе, тасса бхиккхуно па̄читти сийа̄ти йоджана̄. таттха джа̄нам̣ ¶ саппа̄н̣аканти ‘‘саппа̄н̣акамида’’нти дисва̄ ва̄ сутва̄ ва̄ йена кеначи а̄ка̄рена джа̄нанто. тойанти удакам̣. парибхун̃джайети парибхун̃джеййа. йо бхиккху па̄риваттакам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ чӣварам̣ дети, тасса бхиккхуно па̄читти сийа̄. чӣвараппат̣иггахан̣асиккха̄паде бхиккху пат̣игга̄хако идха бхиккхунӣ, айам̣ висесо. ан̃н̃а̄тика̄йа бхиккхунийа̄ чӣварам̣ сиббатопи тасса бхиккхуно па̄читти сийа̄ти аттхо. чӣваранти нива̄санапа̄рупанӯпагам̣. сиббатоти сайам̣ сиббантасса сӯчим̣ павесетва̄ нӣхаран̣е пайогаган̣ана̄йа па̄читти. сибба̄пентасса пана ‘‘сибба̄’’ти вутто сачепи саббам̣ сӯчикаммам̣ нит̣т̣ха̄песи, екамева па̄читти, а̄н̣аттасса пайогаган̣ана̄йа па̄читти хоти. пава̄ретва̄на атириттам̣ ака̄ретва̄ бхун̃джато па̄читти сийа̄ти аттхо. татра̄йам̣ виниччхайо – одано сатту кумма̄со маччхо мам̣санти пан̃чаннам̣ бходжана̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ са̄сапаматтампи аджджхохаритва̄ бходжанам̣ пат̣иккхепам̣ катва̄ ан̃н̃ена ирийа̄патхена ‘‘аламетам̣ сабба’’нти атириттам̣ ака̄ретва̄ парибхун̃джато па̄читти хотӣти.
40. йо бхиккху а̄са̄дана̄пеккхо бхутта̄вим̣ пава̄ритам̣ бхиккхум̣ ‘‘ханда, бхиккху, кха̄да ва̄ бхун̃джа ва̄’’ти анатириттена пава̄рети, бходжане бхутте тасса па̄читтийам̣ удӣританти аттхо. таттха а̄са̄дана̄пеккхоти а̄са̄данам̣ чоданам̣ ман̇кукаран̣абха̄вам̣ апеккхама̄но.
41-2. йо бхиккху саннидхибходжанам̣ бхун̃джеййа, тасса бхиккхуно па̄читти сийа̄ти аттхо. таттха саннидхибходжананти пат̣иггахетва̄ екараттам̣ вӣтина̄митабходжанам̣. вика̄ле йа̄вака̄ликам̣ бхун̃джато ва̄пи па̄читти сийа̄ти йоджана̄. таттха вика̄лети вигатака̄ле, маджджханхика̄тиккамато пат̣т̣ха̄йа ¶ йа̄ва арун̣уггамана̄ти аттхо. йа̄вака̄ликанти ванамӯлапхала̄дикам̣ а̄мисабходжанам̣. агила̄но бхиккху пан̣ӣтакам̣ саппибхатта̄дикампи вин̃н̃а̄петва̄на бхун̃джеййа, тасса бхиккхуно па̄читти сийа̄ти йоджана̄. таттха агила̄ноти каллако. пан̣ӣтаканти саппителамадхупха̄н̣итамаччхамам̣сакхӣрададхисан̇кха̄техи сам̣сат̣т̣хам̣ саттадхан̃н̃аниббаттам̣ пан̣ӣтабходжанам̣ ¶ . йо бхиккху дантакат̣т̣ходакам̣ ваджджетва̄ аппат̣иггахитакам̣ бхун̃джеййа, па̄читти сийа̄ти аттхо. таттха аппат̣иггахитанти ка̄йена ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхена ва̄ ган̣хантасса хаттхапа̄се т̣хатва̄ ка̄йака̄йаппат̣ибаддханиссаггийа̄нам̣ ан̃н̃атарена на диннам̣ аппат̣иггахитам̣ на̄ма.
43. йо бхиккху титтхийасса сахаттхато кин̃чи бхун̃джитаббам̣ дадеййа, тасса па̄читти сийа̄ти самбандхо. таттха титтхийасса̄ти ан̃н̃атиттхийасса. кин̃чи бхун̃джитаббанти йам̣ кин̃чи бходжанӣйам̣. сахаттхатоти сахаттха̄. йо бхиккху ма̄туга̄мена екато рахо нисаджджам̣ каппеййа, тасса па̄читти сийа̄ти самбандхо. таттха рахоти пат̣иччханне. каппети каппеййа. екатоти саддхим̣.
44. сура̄мерайапа̄непӣти еттха пит̣т̣ха̄дӣхи катам̣ маджджам̣ сура̄. пуппха̄дӣхи като а̄саво мерайам̣. йо бхиккху тадубхайампи бӣджато пат̣т̣ха̄йа кусаггена̄пи пивати, тасса таппа̄напаччайа̄ па̄читтийам̣ удӣританти аттхо. ан̇гулипатодаке ча̄пӣти ан̇гулӣхи упакаччхака̄дӣнам̣ гхат̣т̣анапаччайа̄ па̄читти сийа̄ти аттхо. хасадхаммепи чодакети упаригоппхаке удаке хасадхамме кӣл̣а̄нимиттам̣ тасса па̄читти сийа̄ти аттхо.
45. ана̄дарепи па̄читтӣти пуггаласса ва̄ дхаммасса ва̄ ана̄даракаран̣епи па̄читти сийа̄ти аттхо. йо бхиккху упасампаннена ¶ пан̃н̃аттена вуччама̄но тасса ва̄ вачанам̣ акаттука̄мата̄йа, там̣ ва̄ дхаммам̣ асиккхитука̄мата̄йа ана̄дарийам̣ кароти, тасса тасмим̣ ана̄дарийе па̄читти сийа̄ти аттхо. бхайа̄накам̣ катхам̣ катва̄ ва̄ бхайа̄накам̣ рӯпам̣ дассетва̄ ва̄ бхиккхум̣ бхӣсайатопи па̄читти сийа̄ти аттхо.
46. йо бхиккху агила̄но кин̃чи паччайам̣ т̣хапетва̄ джотим̣ джалеййа ва̄ джала̄пеййа ва̄, тасса па̄читтийам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха кин̃чи паччайанти падӣпуджджаланам̣ ва̄ паттапачана̄дӣсу джотикаран̣ам̣ ва̄ти еварӯпам̣ паччайам̣ т̣хапетва̄. джотинти аггим̣.
47-8. каппабиндум̣ ана̄да̄йа навачӣварабхогино навам̣ чӣварам̣ бхун̃джантасса па̄читти сийа̄ти аттхо. каппабиндунти мораккхиман̣д̣аламан̇гулапит̣т̣хӣнам̣ ан̃н̃атараппама̄н̣ам̣ каппабиндум̣. ана̄да̄йа̄ти ана̄дийитва̄. бхиккхуно чӣвара̄дикам̣ париккха̄рам̣ апанетва̄ нидхентасса ва̄ нидха̄пентасса ¶ ва̄ хаса̄пеккхасса бхиккхуно па̄читти сийа̄ти аттхо. чӣвара̄диканти а̄ди-саддена паттанисӣданасӯчигхарака̄йабандхана̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. нидхентасса̄ти нидахантасса. хаса̄пеккхасса̄ти хаса̄дхиппа̄йасса. джа̄нам̣ па̄н̣ам̣ хане бхиккху, тираччха̄нагатампи ча̄ти йо бхиккху ‘‘па̄н̣о’’ти джа̄нанто тираччха̄нагатам̣ па̄н̣ам̣ кхуддакампи махантампи ханеййа, тасса па̄читтийам̣ сийа̄ти аттхо.
49. чха̄детука̄мо чха̄дети, дут̣т̣хуллам̣ бхиккхунопи ча̄ти йо бхиккху бхиккхуно дут̣т̣хулласан̇кха̄там̣ сан̇гха̄дисесам̣ чха̄детука̄мо хутва̄ чха̄дети, тасса па̄читтийам̣ сийа̄ти аттхо. иттхийа̄ саха сам̣видха̄йа га̄мантарагатасса бхиккхуно па̄читтийам̣ сийа̄ти йоджана̄.
50. бхиккхум̣ ¶ ва̄ пахареййа̄тха̄ти йо бхиккху бхиккхум̣ пахареййа, тасса па̄читтийам̣ сийа̄ти йоджана̄. таласаттикамуггирети йо бхиккху пахаран̣а̄ка̄рам̣ дассенто ка̄йам̣ ва̄ ка̄йаппат̣ибаддхам̣ ва̄ уггиреййа, тасса па̄читтийам̣ сийа̄ти аттхо. чодеййа ва̄ чода̄пеййа, бхиккхум̣ амӯлакена ча̄ти йо бхиккху бхиккхум̣ амӯлакена сан̇гха̄дисесена чодеййа ва̄ чода̄пеййа ва̄, тасса па̄читтийам̣ сийа̄ти аттхо. таттха амӯлакена̄ти дит̣т̣ха̄димӯлавирахитена.
51. куккуччуппа̄дане ча̄пӣти ‘‘ӯнавӣсативассо твам̣ ман̃н̃е’’тиа̄дӣни бхан̣анто куккуччам̣ уппа̄деййа, тасса куккуччуппа̄данапаччайа̄ па̄читтийам̣ хоти. йо бхиккху бхан̣д̣анаттха̄йа бхан̣д̣анаджа̄та̄нам̣ вачанам̣ сотум̣ упассутим̣ йа̄ти, тасса па̄читтийам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха бхан̣д̣анаттха̄йа̄ти калахаттха̄йа. бхан̣д̣анаджа̄та̄нанти калахаджа̄та̄нам̣. упассутинти сутисамӣпам̣.
52. йо бхиккху сан̇гхасса парин̣а̄митам̣ йам̣ ла̄бхам̣, там̣ парапуггаласса на̄мети, тасса па̄читтийам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха на̄метӣти парин̣а̄мети. пуччхам̣ акатва̄ти ‘‘вика̄ле га̄маппавесанам̣ а̄пуччха̄мӣ’’ти ва̄ ‘‘га̄мам̣ пависисса̄мӣ’’ти ва̄ ана̄пуччхитва̄. сантабхиккхунти антоупача̄расӣма̄йа дассанӯпача̄ре бхиккхум̣ дисва̄ йам̣ сакка̄ хоти пакативачанена а̄пуччхитум̣, та̄дисам̣ виджджама̄нам̣ бхиккхум̣. га̄масса̄ти га̄мам̣, камматтхе са̄мивачанам̣. гатети сампада̄наттхе бхуммавачанам̣, гатасса̄ти аттхо. сантам̣ бхиккхум̣ ана̄пуччхитва̄ вика̄ле га̄мам̣ гатасса бхиккхуно па̄читтийам̣ сийа̄ти аттхо. сесам̣ утта̄намева̄ти.
па̄читтийаниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. пакин̣н̣аканиддесаван̣н̣ана̄
53. ида̄ни ¶ ¶ пакин̣н̣акам̣ дассетум̣ ‘‘сан̇гхика’’нтйа̄ди а̄раддхам̣. таттха йо бхиккху иссаро хутва̄ сан̇гхикам̣ гарубхан̣д̣ам̣ ан̃н̃асса дети, тасса тхуллаччайам̣ сийа̄. тхеййа̄йа ан̃н̃асса дети, йатха̄ваттху па̄ра̄джика̄ди сийа̄, дуккат̣аваттху дуккат̣ам̣, тхуллаччайаваттху тхуллаччайам̣, па̄ра̄джикаваттху па̄ра̄джикам̣ сийа̄ти вуттам̣ хоти.
54. куса̄димайачӣра̄нӣти еттха а̄ди-саддо ва̄капхалакам̣ сан̇ган̣ха̄ти, кусамайачӣрам̣ ва̄камайачӣрам̣ пхалакамайачӣранти. таттха кусе гантхетва̄ катачӣрам̣ кусамайачӣрам̣. ва̄камайачӣрам̣ на̄ма та̄паса̄нам̣ ваккалам̣. пхалакамайачӣрам̣ на̄ма пхалакасан̣т̣ха̄на̄ни пхалака̄ни сиббетва̄ катачӣрам̣. камбалам̣ кесава̄ладжанти кесаджам̣ камбалам̣ ва̄ладжам̣ камбалам̣, кесакамбалам̣ ва̄лакамбаланти аттхо. кесехи танте ва̄йитва̄ катакамбалам̣ кесакамбалам̣. чамарива̄лехи ва̄йитва̄ катакамбалам̣ ва̄лакамбалам̣. самайам̣ вина̄ти нат̣т̣хачӣварака̄лам̣ т̣хапетва̄. дха̄райато дха̄райантасса. лӯкапаккха̄джинаккхипанти улӯкапаккхиаджинаккхипам̣. таттха улӯкапаккхӣти улӯкасакун̣апаккхехи катанива̄санам̣. аджинаккхипанти саломам̣ сакхурам̣ аджинамигачаммам̣. нат̣т̣хачӣварака̄лам̣ т̣хапетва̄ имесу саттасу ваттхӯсу йам̣ кин̃чи дха̄райато тхуллаччайам̣ сийа̄ти аттхо.
55. саттхакена каттаббам̣ каммам̣ саттхакаммам̣, тасмим̣ саттхакамме. ваттхимхи каттаббам̣ каммам̣ ваттхикаммам̣, тасмим̣ ваттхикамме. сам̣ нимиттанти аттано ан̇гаджа̄там̣. там̣ чхиндато тхуллаччайам̣ сийа̄ти самбандхо. мам̣са̄дибходжанети еттха а̄ди-саддо ат̣т̣хилохитачаммалома̄ни сан̇ган̣ха̄ти. тасма̄ манусса̄нам̣ мам̣саат̣т̣хилохитачаммаломабходжанапаччайа̄ тхуллаччайам̣ сийа̄ти аттхо.
56. кадалеракаккадусса̄нӣти ¶ еттха кадалиеракааккава̄кехи ката̄ни ваттха̄ни дха̄райантасса дуккат̣ам̣. поттхаканти макачива̄кехи катам̣ поттхакадуссам̣. саббапӣта̄диканти еттха а̄ди-саддена саббалохитакасаббакан̣хакасаббаман̃джет̣т̣хикам̣ сан̇ган̣ха̄ти. таттха саббамева нӣлакам̣ саббанӣлакам̣. евам̣ сесесупи. нӣлам̣ умма̄рапуппхаван̣н̣ам̣. пӣтам̣ кан̣ика̄рапуппхаван̣н̣ам̣. лохитам̣ джайасуманапуппхаван̣н̣ам̣. кан̣хакам̣ адда̄рит̣т̣хакаван̣н̣ам̣. ман̃джет̣т̣хикам̣ ла̄кха̄расаван̣н̣ам̣. имесу ат̣т̣хасу ваттхӯсу йам̣ кин̃чи дха̄райантасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо.
57-8. хаттхиссурагасон̣а̄нанти ¶ хаттхиассаурагасон̣а̄нам̣ мам̣сам̣ ат̣т̣хирудхирачаммалома̄ни. сӣхабйаггхаччхадӣпинанти сӣхабйаггхааччхадӣпӣнам̣ мам̣са̄дӣни. тараччхасса ча мам̣са̄дим̣ уддиссакатамам̣сан̃ча ана̄пуччхитамам̣сан̃ча бхун̃джато дуккат̣ам̣ сийа̄. дакатиттха̄диканти еттха а̄ди-саддо ваччапасса̄вакут̣ийо сан̇ган̣ха̄ти. тена йа̄та̄нупуббам̣ а̄гатаппат̣ипа̄т̣им̣ хитва̄на ваджджетва̄ наха̄натиттхан̃ча ваччакут̣ин̃ча пасса̄вакут̣ин̃ча вадже ваджеййа гаччхеййа, дуккат̣ам̣ тасса сийа̄ти аттхо.
59. сахаса̄ти вегаса̄ вегена. вуббхаджитва̄на̄ти антарава̄сакам̣ дӯратова уккхипитва̄, ва-ка̄ро сандхивасена̄гато. пависети пависеййа. ваччапасса̄вакут̣иканти ваччакут̣икам̣ пасса̄вакут̣икам̣. висети пависеййа. йо бхиккху ваччапасса̄вакут̣икам̣ сахаса̄ пависеййа ва̄ никкхамеййа ва̄, уббхаджитва̄ ва̄ пависеййа ва̄ никкхамеййа ва̄, укка̄сикам̣ ваджджетва̄ там̣ пависеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти йоджана̄.
60. ниттхунанто ваччам̣ кареййа дантакат̣т̣хан̃ча кха̄данто, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. ваччапасса̄вадон̣ӣнам̣ бахи вачча̄дикам̣ ваччапасса̄вам̣ кареййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄.
61. кхарена ¶ ча̄валекхеййа̄ти пха̄литакат̣т̣хена ва̄ пхарусена ва̄ ган̣т̣хикена ва̄ пӯтикат̣т̣хена ва̄ сусирена ва̄ авалекхеййа̄ти аттхо. кат̣т̣ханти авалекханакат̣т̣хам̣. кӯпакети ваччакӯпаке. ӯхатан̃ча̄ти гӯтхамаккхитан̃ча. на дховеййа̄ти аттана̄ ва̄ на дховеййа парена ва̄ на дхова̄пеййа. укла̄пан̃ча̄ти качаваран̃ча. на содхайена саммаджджеййа.
62. чапучапӯти саддам̣ катва̄ удакакиччам̣ каронтасса а̄чамантасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. анаджджхит̣т̣хова̄ти ана̄н̣аттойева. тхерена̄ти сан̇гхаттхерена. па̄тимоккханти па̄тимоккхуддесам̣. уддисе уддисеййа, дуккат̣ам̣ сийа̄.
63. ана̄пуччха̄йа пан̃хасса катхане, ана̄пуччха̄йа пан̃хасса виссаджджане, ана̄пуччха̄йа саджджха̄йакаран̣е, ана̄пуччха̄йа падӣпаджа̄лане, ана̄пуччха̄йа падӣпавиджджха̄панети имесу чатӯсу паччайесу тасса дуккат̣ам̣ сийа̄.
64. ана̄пуччха̄ ¶ ва̄тапа̄накава̄т̣а̄ни вивареййа ва̄ тхакеййа ва̄, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. вандана̄динти еттха а̄ди-саддо ванда̄панам̣ сан̇ган̣ха̄ти. йо бхиккху нагго ванданам̣ кареййа, ванда̄панам̣ кареййа, гаманам̣ кареййа, бходжанам̣ кареййа, пиванам̣ кареййа, кха̄данам̣ кареййа, гахан̣ам̣ кареййа, да̄нам̣ кареййа, тасса саббаттха дуккат̣анти самбандхо.
65. типат̣иччханнакам̣ вина̄ти ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, тиссо пат̣иччха̄дийо джанта̄гхараппат̣иччха̄дим̣ удакаппат̣иччха̄дим̣ ваттхаппат̣иччха̄ди’’нти (чӯл̣ава. 261) евам̣ вутта̄ тиссо пат̣иччха̄дийо сама̄хат̣а̄ти ‘‘типат̣иччха̄дӣ’’ти вуттам̣. типат̣иччханнакам̣ т̣хапетва̄ парикаммам̣ сайам̣ кареййа, парам̣ ка̄ра̄пеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо ¶ . йо бхиккху наха̄йам̣ наха̄йанто кут̣т̣е ва̄ тхамбхе ва̄ тарумхи ва̄ ка̄йам̣ упагхам̣сеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄.
66. йо бхиккху наха̄йанто курувиндакасуттена ка̄йам̣ гхам̣сеййа, ка̄йато ка̄йена ан̃н̃аман̃н̃ам̣ гхам̣сеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. йо агила̄но саупа̄хано баха̄ра̄ме бахиа̄ра̄ме чареййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо.
67. саббанӣла̄дикампи ча̄ти еттха а̄ди-саддо лохитода̄тапӣтакан̣хаман̃джет̣т̣хамаха̄ран̇гамаха̄на̄маран̇гаратта̄дайо упа̄хана̄йо сан̇ган̣ха̄ти. йо бхиккху саббанӣласаббалохита̄дикам̣ упа̄ханам̣ дха̄рети, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. йо бхиккху ратто раттачитто тадахуджа̄та̄йапи иттхийа̄ нимиттам̣ пассеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. йо бхиккху бхиккхада̄йийа̄ бхиккхада̄йика̄йа иттхийа̄ мукхам̣ пассеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄.
68-9. йо бхиккху уджджха̄насан̃н̃ӣ хутва̄ ан̃н̃асса бхиккхуно паттам̣ ва̄ пассеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. а̄да̄са̄димхи удакапатте аттано мукхам̣ пассеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. учча̄санамаха̄сане нисаджджа̄дим̣ нисӣданасайана̄дим̣ каронтасса бхиккхуно дуккат̣ам̣ сийа̄. уккхитта̄нупасампаннана̄на̄сам̣ва̄сака̄дӣнам̣ ванданепи дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха уккхиттоти а̄паттийа̄ адассане уккхиттако, а̄паттийа̄ аппат̣икамме уккхиттако, па̄пика̄йа дит̣т̣хийа̄ аппат̣иниссагге уккхиттакоти тивидхопи идха̄дхиппето. анупасампанноти имина̄ бхиккхуниса̄ман̣ераса̄ман̣ерисиккхама̄напан̣д̣акаиттхисиккха̄паччаккха̄така̄ ¶ гахита̄. на̄на̄сам̣ва̄сака̄ти ладдхина̄на̄сам̣ва̄сака̄ гахита̄. а̄ди-саддена чхиннамӯлака̄ гахита̄.
70-71. йо ¶ дӣгха̄сане пан̣д̣акиттхӣхи пан̣д̣акена ва̄ иттхийа̄ ва̄ убхатобйан̃джанена ва̄ екато нисӣдеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. адӣгхе а̄санети рассе а̄сане. йо бхиккху расса̄сане ман̃че ва̄ пӣт̣хе ва̄ асама̄на̄саникена екато сайеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. пхалапуппха̄диканти еттха а̄ди-саддена вел̣учун̣н̣адантакат̣т̣хаматтика̄дайо сан̇гахита̄. куласан̇гахаттха̄йа пхалапуппха̄дикам̣ дадато дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо.
72-3. йо бхиккху гантхима̄дим̣ сайам̣ кареййа, парам̣ ка̄ра̄пеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. йо бхиккху джинена ва̄ритапаччайе парибхун̃джеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. абйатто ба̄ло йо бхиккху а̄чарийупаджджха̄йе анисса̄йа ниссайам̣ аггахетва̄ васеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. йо бхиккху анун̃н̃а̄техи ма̄та̄питуа̄дӣхи пуггалехи ан̃н̃асса пуггаласса бхесаджджам̣ кареййа ва̄ вадеййа ва̄, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. са̄паттико йо бхиккху упосатхаппава̄ран̣ам̣ кареййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха джинена бхагавата̄ ва̄рита̄ джинава̄рита̄, джинава̄рита̄ ча те паччайа̄ чети джинава̄ритапаччайа̄, те джинава̄ритапаччайе. двема̄тика̄аппагун̣ата̄йа абйатто.
74. йо бхиккху а̄бхогам̣ ва̄ нийогам̣ ва̄ ваджджетва̄ два̄рабандха̄дике т̣ха̄не париваттакава̄т̣акам̣ апидха̄йа дива̄ сайеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. два̄рабандха̄дикети йена кеначи париккхитте аббхока̄сепи руккхамӯлепи антамасо имина̄ лаккхан̣ена йуттаа̄ка̄сан̇ган̣епи. апидха̄йа̄ти апидахитва̄. вина̄бхоганти ‘‘еса два̄рам̣ джаггиссатӣ’’ти а̄бхогам̣ т̣хапетва̄ти аттхо. нийоганти авасат̣т̣ха̄нам̣, аттано авасам̣ бахуса̄дха̄ран̣ат̣т̣ха̄нам̣ т̣хапетва̄. ‘‘савасо’’ти ¶ ва̄ па̄т̣хо, савасо хутва̄ти аттхо. дива̄ти дива̄ка̄ле.
75. дхан̃н̃анти са̄ли вӣхи йаво годхумо кан̇гу варако кудрӯсакоти саттавидхам̣ дхан̃н̃ам̣. иттхирӯпанти да̄рулохамайа̄дииттхирӯпам̣. ратананти мутта̄дидасавидхам̣ ратанам̣. а̄вудханти саттитомара̄дисабба̄вудхабхан̣д̣ам̣. иттхипаса̄дхананти иттхийа̄ сӣса̄диалан̇ка̄рам̣. тӯрийабхан̣д̣анти дхаманасан̇кха̄дисаббам̣ тӯрийабхан̣д̣ам̣. пхаларуккхети пхалитаруккхе. пуббан̣н̣а̄диканти муггама̄са̄дикам̣. а̄ди-саддена ¶ ва̄куракумина̄дайо гахита̄. етесу йам̣ кин̃чи а̄масеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо.
76. саситтходакателехӣти йо пана мадхуситтхакателена ва̄ удакамиссакателена ва̄ йена кеначи чиккхаллена ва̄. пхан̣ахаттхапхан̣ехи ва̄ти дантамайа̄дипхан̣ена ва̄ пхан̣акиччаса̄дхакехи хаттхан̇гулӣхи ва̄ коччхена ва̄ кесамосан̣т̣хане дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. екасмим̣ бха̄джане бходжананимитте дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо.
77. две бхиккхӯ екаттхаран̣а̄ сайеййӯм̣, две бхиккхӯ екапа̄вуран̣а̄ сайеййум̣, две бхиккхӯ екаман̃чаке сайеййум̣, тесам̣ дуккат̣а̄ни хонтӣти самбандхо. пама̄н̣ато адхикам̣ ва̄ ӯнам̣ ва̄ дантакат̣т̣хам̣ кха̄деййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти йоджана̄. таттха адхиканти ат̣т̣хан̇гулато адхикам̣. ӯнанти чатуран̇гулато ӯнам̣.
78. йо бхиккху наччан̃ча гӣтан̃ча ва̄дитан̃ча йоджети ва̄ йоджа̄пети ва̄, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. тесам̣ начча̄нам̣ дассанам̣, тесам̣ гӣта̄нам̣ саванам̣, тесам̣ ва̄дита̄нам̣ саванан̃ча каронтасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо.
79. вӣха̄диропимети ¶ вӣхиа̄дӣнам̣ руханат̣т̣ха̄не. бахипа̄ка̄ракут̣т̣акети па̄ка̄ракут̣т̣а̄нам̣ бахи. вачча̄дичхад̣д̣ана̄димхӣти ваччапасса̄васан̇ка̄рачалака̄дӣнам̣ чхад̣д̣анависсаджджанапаччайа̄ дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. дӣгхакеса̄дидха̄ран̣ети дӣгхакесадха̄ран̣е дӣгханакхадха̄ран̣е дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо.
80. накхамат̣т̣хакаран̣а̄димхӣти еттха а̄ди-саддена раджанакаран̣ам̣ гахитам̣. самба̄дхе ломаха̄ран̣ети самба̄дхе упакаччхакамуттакаран̣ат̣т̣ха̄не ломуддхаран̣е. саупа̄хано бхиккху парикаммакатам̣ бхӯмим̣ аккамеййа̄ти самбандхо.
81. адхотааллапа̄дехӣти йо бхиккху адхотапа̄дехи ва̄ аллапа̄дехи ва̄ сан̇гхикам̣ ман̃чам̣ ва̄ пӣт̣хам̣ ва̄ аккамеййа, парикаммакатам̣ бхиттим̣ ва̄ ка̄йато а̄масантасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо.
82-3. сан̇гха̄т̣ийа̄пи ¶ паллаттхети адхит̣т̣хитачӣварена виха̄ре ва̄ антарагхаре ва̄ паллаттхикам̣ кареййа, тасса дуккат̣ам̣. дуппарибхун̃джеййа чӣваранти тин̣н̣ам̣ чӣвара̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ чӣварам̣ дуппарибхогена парибхун̃джеййа. ака̄йабандханоти ка̄йабандханавирахито бхиккху га̄мам̣ ваджеййа гаччхеййа. йо бхиккху ваччакам̣ учча̄рам̣ катва̄на удаке санте на̄чамеййа удакасуддхим̣ на кареййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. сама̄деййа акаппийети бхиккхум̣ ва̄ са̄ман̣ера̄дике сесасахадхаммике ва̄ акаппийе нийоджеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. сабха̄га̄паттийа̄ десана̄рочанапаччайа̄ дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. сабха̄га̄ти еттха ваттхусабха̄гата̄ва идха̄дхиппета̄, на а̄паттисабха̄гата̄.
84. на васе вассанти йо бхиккху вассам̣ на васеййа на упагаччхеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. висам̣ва̄де суддхачиттети еттха ¶ сампада̄наттхе бхуммавачанам̣, пат̣иссавам̣ висам̣ва̄дентасса суддхачиттасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. вассам̣ васитва̄ ананун̃н̃а̄такиччато ананун̃н̃а̄такиччена бхиккхуно гамане дуккат̣ам̣ сийа̄ти йоджана̄.
85. а̄падам̣ ваджджетва̄ тарусса уддхам̣ порисамха̄ абхирухан̣е дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. а̄паданти антара̄йам̣. тарусса̄ти руккхасса. порисамха̄ти екапорисаппама̄н̣а̄ маджджхимасса пурисасса пан̃чахаттха̄. апарисса̄вано йо бхиккху аддха̄нам̣ гаччхеййа, йо ча бхиккху там̣ парисса̄ванам̣ йа̄чато на дадеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти йоджана̄. аддха̄нанти аддхайоджанамева антимамаддха̄нам̣.
86. аттано гха̄тане дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. йо бхиккху иттхирӯпа̄дирӯпам̣ кареййа ва̄ ка̄ра̄пеййа ва̄, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. ма̄ла̄дикам̣ вичиттам̣ т̣хапетва̄ джа̄така̄диваттхум̣ сайам̣ кареййа, дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо.
87. бхун̃джантамут̣т̣хапети йо бхиккху бхун̃джантам̣ ут̣т̣ха̄пеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄. бхаттаса̄ла̄дӣсу вуд̣д̣ха̄нам̣ ока̄сам̣ адатва̄ нисӣдато дуккат̣ам̣ сийа̄ти йоджана̄.
88. йа̄на̄нӣти вайхам̣ ратхо сакат̣ам̣ сандама̄ника̄дӣни. каллакоти агила̄но. агила̄но ¶ йо бхиккху йа̄на̄ни абхирухеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. ваде даванти кел̣им̣ вадеййа, ратанаттайам̣ а̄раббха кел̣им̣ вадеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. ан̃н̃апариса̄йа упала̄лане дуккат̣ам̣ хоти.
89. ка̄йа̄динти еттха а̄ди-саддо ӯрунимиттам̣ сан̇ган̣ха̄ти. ка̄йам̣ ва̄ ӯрум̣ ва̄ нимиттам̣ ва̄ виваритва̄ бхиккхунӣнам̣ на дассайе на дассеййа̄ти аттхо. лока̄йатам̣ тираччха̄на̄дивиджджам̣ на ча ¶ сайам̣ ва̄чеййа, паран̃ча на ва̄ча̄пеййа. палитам̣ ган̣хеййа ва̄ ган̣ха̄пеййа ва̄, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти йоджана̄.
90-92. йаттха каттхачи пел̣а̄йам̣ паккхипитва̄ бхаттам̣ бхун̃джантасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. паттахаттхако йо бхиккху ва̄тапа̄нам̣ ва̄ кава̄т̣ам̣ ва̄ пан̣а̄ме пан̣а̄меййа, содакам̣ паттам̣ ун̣хеййа ун̣хе ота̄пеййа ва̄ пат̣иса̄меййа ва̄, водакам̣ паттам̣ атиун̣хеййа атит̣хапеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. йо бхиккху паттам̣ бхӯмийам̣ ва̄ ан̇ке ва̄ ман̃че ва̄ пӣт̣хе ва̄ мид̣д̣ханте ва̄ парибхан̣д̣анте ва̄ па̄де ва̄ чхатте ва̄ т̣хапеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо. бхӯмийанти йена кеначи анаттхата̄йа пам̣сусаккхарамисса̄йа. ан̇кети двиннам̣ ӯрӯнам̣ маджджхе. мид̣д̣хантети мид̣д̣хапарийанте. парибхан̣д̣антети ба̄хирапассе ката̄йа танукамид̣д̣хийа̄ анте. йо бхиккху чалака̄дим̣ ва̄ патте т̣хапеййа, патте ва̄ хаттхадховане хаттхасса дхованаппаччайа̄ тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо.
93. уччхит̣т̣хам̣ мукхадхованам̣ удакампи паттена нӣхарантасса бхиккхуно дуккат̣ам̣ сийа̄. йо бхиккху акаппийам̣ паттам̣ парибхун̃джеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. таттха акаппийам̣ паттанти да̄румайапатта̄дим̣.
94. йо бхиккху кхипите ‘‘джӣва̄’’ти ваде вадеййа, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти аттхо. йо бхиккху париман̣д̣алака̄димхи пан̃часаттати секхийе ана̄даро хутва̄ на сиккхати, тасса дуккат̣ам̣ сийа̄ти самбандхо.
95. йо бхиккху бхан̣д̣а̄га̄ре пайуто ма̄туйа̄ питуно ча бхан̣д̣акам̣ гопеййа, асса бхиккхуно па̄читтийам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха пайутоти бхан̣д̣а̄га̄ре бйа̄па̄равасена йуттаппайутто. гопайети ¶ гопеййа. йо бхиккху ¶ дава̄йа хӣнена джа̄тиа̄дина̄ уттамампи вадеййа, дуббха̄ситам̣ сийа̄ти самбандхо. таттха хӣнехи ва̄ уккат̣т̣хехи ва̄ джа̄тиа̄дӣхи евам̣ уккат̣т̣хам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ ‘‘чан̣д̣а̄лосӣ’’тиа̄дина̄ найена уджум̣ ва̄ ‘‘санти идхекачче чан̣д̣а̄лавенанеса̄да̄’’тиа̄дина̄ найена ан̃н̃а̄падесена ва̄ упасампаннам̣ ва̄ анупасампаннам̣ ва̄ аккоса̄дхиппа̄йам̣ вина̄ кевалам̣ кӣл̣а̄дхиппа̄йена вадеййа, дуббха̄ситам̣ сийа̄ти.
пакин̣н̣аканиддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. ватта̄дикан̣д̣аниддесаван̣н̣ана̄
96. ида̄ни ваттам̣ дассетум̣ ‘‘упаджджха̄чарийаватта’’нти вуттам̣. таттха упаджджха̄йаваттан̃ча а̄чарийаваттан̃ча гамикаваттан̃ча а̄гантукаваттан̃ча сена̄сана̄диваттан̃ча пийасӣлена бхиккхуна̄ ка̄таббанти самбандхо. гамика̄гантуканти гамикам̣ а̄гантуканти чхедо, гамикаваттам̣ а̄гантукаваттан̃ча̄ти аттхо.
97. да̄тука̄мо хаттхапа̄се т̣хито кин̃чи гахитаббам̣ екена пурисена гахитаббам̣ уккхипанаккхамам̣ ваттхум̣ тидха̄ тӣсу пака̄ресу екена̄ка̄рена дадеййа, гахетука̄мо бхиккху двидха̄ двӣсу екена ган̣хеййа, айам̣ пан̃чан̇го пат̣иггахоти аттхо.
98-100. дӯре т̣хитам̣ чӣварам̣ т̣хапитока̄сам̣ саллаккхетва̄ ‘‘ета’’нти ваттаббам̣. хаттхапа̄се т̣хитам̣ хаттхена а̄маситва̄ ‘‘има’’нти ваттаббам̣. ‘‘етам̣ адхит̣т̣ха̄ми, имам̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти имесам̣ пада̄нам̣ маджджхе сан̇гха̄т̣иа̄дӣсу паччекам̣ йоджетва̄ тичӣварам̣ адхит̣т̣хеййа. катхам̣? ‘‘етам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄ми, имам̣ сан̇гха̄т̣им̣ адхит̣т̣ха̄мӣ’’ти адхит̣т̣хеййа. евам̣ сесесу ча чӣваресу. йатха̄ чӣвара̄дим̣ ¶ видха̄нам̣ евам̣ паттепи адхит̣т̣хеййа паччуддхареййа̄ти аттхо.
101. сан̃чариттам̣ т̣хапетва̄ сеса̄ гарука̄ ча па̄ра̄джика̄ ча сачиттака̄ти самбандхо. антима̄ти ¶ па̄ра̄джика̄. аччхиннасиккха̄падам̣, парин̣атасиккха̄падан̃ча̄ти имам̣ двайам̣ т̣хапетва̄ сесам̣ ниссаггийам̣ ачиттаканти аттхо.
102-3. га̄маппавесанантетети га̄маппавесанам̣ ити ете. па̄читтӣсу ете падасодхамма̄дайо га̄маппавесананта̄ саттараса сиккха̄пада̄ ачиттака̄.
104-5. пакин̣н̣акесу уддиссакатам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃амам̣сакам̣ сесамам̣сам̣ ачиттаканти аттхо. еттха пакин̣н̣акесу ан̃н̃амам̣са̄дикам̣ паттахаттхо кава̄т̣акантам̣ терасавидхам̣ идам̣ сиккха̄падам̣ ачиттакам̣, сесам̣ саббам̣ сачиттаканти аттхо.
106. а̄чарийа̄ вӣтиккаманачиттена сачиттакам̣ ачиттаканти ваданти, пан̃н̃аттиджа̄нанена читтена татха̄ сачиттакам̣ ачиттаканти а̄чарийа̄ вадантӣти аттхо. татха̄-саддена ‘‘сачиттакам̣ ачиттака’’нти идам̣ гахитам̣.
107-9. пуббакаран̣а̄диканти еттха а̄ди-саддо пуббакиччам̣ сан̇ган̣ха̄ти. таттха –
‘‘саммаджджанӣ падӣпо ча, удакам̣ а̄санена ча;
упосатхасса ета̄ни, пуббакаран̣анти вуччати.
‘‘чхандапа̄рисуддхиутуккха̄нам̣, бхиккхуган̣ана̄ ча ова̄до;
упосатхасса ета̄ни, пуббакиччанти вуччатӣ’’ти. –
евам̣ пуббакаран̣а̄дикам̣ навадха̄ дӣпитам̣ саббам̣ упосатхаппава̄ран̣ам̣ пийасӣлина̄ ка̄таббанти аттхо.
112. йатха̄ккаманти ¶ еттха̄йамадхиппа̄йо – ган̣о па̄рисуддхиупосатхам̣ кареййа, пуггало адхит̣т̣ха̄наупосатхам̣ кареййа, сан̇гхо суттуддесаупосатхам̣ кареййа̄ти.
113. ча̄туддасо паннарасо, са̄маггӣ динато тидха̄ти ча̄туддасо упосатхо ¶ , паннарасо упосатхо, са̄маггӣупосатхоти динато тидха̄ хонти. динато пуггалато каттабба̄ка̄рато те упосатха̄ нава ити ӣрита̄ти аттхо.
114. тева̄чӣ двекава̄чӣти тева̄чика̄ пава̄ран̣а̄, двева̄чика̄ пава̄ран̣а̄, екава̄чика̄ пава̄ран̣а̄ ити нава пава̄ран̣а̄ вутта̄.
115. тасса̄ти пхаггунама̄сасса. тато сесанти а̄са̄л̣хиантимапаккхамха̄ йа̄ва каттикапун̣н̣ама̄ вассака̄ланти аттхо. еттха хи екасмим̣ сам̣ваччхаре чатувӣсатиупосатха̄ хонти.
116. етесӯти етесу тӣсу чатӯсу екекасмим̣ утумхи татийапаккха̄ саттамапаккха̄. ча̄туддаса̄ти чха ча̄туддаса̄ти аттхо. сеса̄ни утта̄наттха̄нева̄ти.
ватта̄дикан̣д̣аниддесаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
нигаманакатха̄
етта̄вата̄ ¶ сама̄раддха̄, мӯласиккхаттхаван̣н̣ана̄;
нит̣т̣хита̄ йа̄ сама̄сена, ад̣д̣хама̄сасса аччайе.
адхунӯпасампанна̄нам̣, хитаттха̄йа сама̄сато;
имам̣ аттхам̣ ван̣н̣айата̄, йам̣ пун̃н̃ам̣дхигатам̣ майа̄.
тена пун̃н̃енайам̣ локо, сукха̄йа пат̣ипаттийа̄;
па̄пун̣а̄ту висуддха̄йа, нибба̄нам̣ аджарам̣ падам̣.
на̄на̄таруган̣а̄кин̣н̣е ¶ , на̄на̄кусалака̄мино;
рамме йуддха̄напатино, виха̄ре васата̄ сата̄.
са̄сане сиддхипаттасса, сиддхина̄ н̃а̄н̣асиддхина̄;
пан̣д̣итена ката̄ еса̄, мӯласиккхаттхаван̣н̣ана̄.
мӯласиккха̄-т̣ӣка̄ саматта̄.