📜
નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ
અભિધાનપ્પદીપિકા
બુદ્ધપ્પણામો
તથાગતો ¶ યો કરુણાકરો કરો,
પયાત’મોસજ્જ સુખપ્પદં પદં;
અકા પરત્થં કલિસમ્ભવે ભવે,
નમામિ તં કેવલદુક્કરં કરં.
ધમ્મપ્પણામો
અપૂજયું યં મુનિકુઞ્જરા જરા,
રુજાદિમુત્તા યહિમુત્તરે તરે;
ઠિતા તિવટ્ટમ્બુનિધિં નરાનરા,
તરિંસુ તં ધમ્મમઘપ્પહં પહં.
સઙ્ઘપ્પણામો
ગતં મુનિન્દો’રસસૂનુતં નુતં,
સુપુઞ્ઞખેત્તં ભુવને સુતં સુતં;
ગણમ્પિ પાણીકતસંવરં વરં,
સદા ગુણોઘેન નિરન્તર’ન્તરં.
પટિઞ્ઞા
નામલિઙ્ગેસુ કોસલ્લ, મત્થનિચ્છયકારણં;
યતો મહબ્બલં બુદ્ધ, વચને પાટવત્થિનં.
નામલિઙ્ગાન્ય’તો ¶ બુદ્ધ, ભાસિતસ્સા’રહાન્ય’હં;
દસ્સયન્તો પકાસેસ્સ, મભિધાનપ્પદીપિકં.
પરિભાસા
ભિય્યો રૂપન્તરા સાહ, ચરિયેન ચ કત્થચિ;
ક્વચા’ હચ્ચવિધાનેન ઞેય્યં થીપુન્નપુંસકં.
અભિન્નલિઙ્ગાનંયેવ, દ્વન્દો ચ, લિઙ્ગવાચકા;
ગાથાપાદન્તમજ્ઝટ્ઠા, પુબ્બં યન્ત્યપરે પરં.
પુમિત્થિયં પદં દ્વીસુ, સબ્બલિઙ્ગે ચ તીસ્વિતિ;
અભિધાનન્તરારમ્ભે, ઞેય્યં ત્વ’ન્ત મથાદિ ચ.
ભિય્યો પયોગ માગમ્મ, સોગતે આગમે ક્વચિ;
નિઘણ્ડુ યુત્તિ ઞ્ચાનીય, નામલિઙ્ગં કથીયતીતિ.
૧. સગ્ગકણ્ડ
બુદ્ધો દસબલો સત્થા, સબ્બઞ્ઞૂ દ્વિપદુત્તમો;
મુનિન્દો ભગવા નાથો, ચક્ખુમ’ઙ્ગીરસો મુનિ.
લોકનાથો’ નધિવરો, મહેસિ ચ વિનાયકો;
સમન્તચક્ખુ સુગતો, ભૂરિપઞ્ઞો ચ મારજિ.
નરસીહો નરવરો, ધમ્મરાજા મહામુનિ;
દેવદેવો લોકગરુ, ધમ્મસ્સામી તથાગતો.
સયમ્ભૂ સમ્માસમ્બુદ્ધો, વરપઞ્ઞો ચ નાયકો;
જિનો, સક્કો તુ સિદ્ધત્થો, સુદ્ધોદનિ ચ ગોતમો.
સક્યસીહો તથા સક્ય, મુનિ ચાદિચ્ચબન્ધુ ચ;
મોક્ખો નિરોધો નિબ્બાનં, દીપો તણ્હક્ખયો પરં;
તાણં લેણ મરૂપઞ્ચ, સન્તં સચ્ચ મનાલયં.
અસઙ્ખતં સિવ મમતં સુદુદ્દસં,
પરાયણં સરણ મનીતિકં તથા;
અનાસવં ધુવ મનિદસ્સના’ કતા,
પલોકિતં નિપુણ મનન્ત મક્ખરં.
દુક્ખક્ખયો ¶ બ્યાબજ્ઝઞ્ચ [બ્યાપજ્જં (ટીકા)], વિવટ્ટં ખેમ કેવલં;
અપવગ્ગો વિરાગો ચ, પણીત મચ્ચુતં પદં.
યોગક્ખેમો પાર મપિ, મુત્તિ સન્તિ વિસુદ્ધિયો;
વિમુત્ય’ સઙ્ખતધાતુ, સુદ્ધિ નિબ્બુતિયો સિયું.
ખીણાસવો ત્વ’સેક્ખો ચ, વીતરાગો તથા’ રહા;
દેવલોકો દિવો સગ્ગો [નાકો (સી.)],
તિદિવો તિદસાલયો.
તિદસા ત્વ’મરા દેવા, વિબુધા ચ સુધાસિનો;
સુરા મરૂ દિવોકા ચા, મતપા સગ્ગવાસિનો.
નિજ્જરા’ નિમિસા દિબ્બા, અપુમે દેવતાનિ ચ [દેવતા એવ દેવતાનિ, સકત્થે નિપચ્ચયો (ટીકા)];
સિદ્ધો ભૂતો ચ ગન્ધબ્બો, ગુય્હકો યક્ખ રક્ખસા;
કુમ્ભણ્ડો ચ પિસાચા’દી, નિદ્દિટ્ઠા દેવયોનિયો.
પુબ્બદેવા સુરરિપૂ, અસુરા દાનવા પુમે;
તબ્બિસેસા પહારાદો, સમ્બરો બલિઆદયો.
પિતામહો પિતા બ્રહ્મા, લોકેસો કમલાસનો;
તથા હિરઞ્ઞગબ્ભો ચ, સુરજેટ્ઠો પજાપતિ.
વાસુદેવો હરિ [હરી (ટીકા)] કણ્હો, કેસવો ચક્કપાણ્ય’થ;
મહિસ્સરો સિવો સૂલી, ઇસ્સરો પસુપત્ય’પિ.
હરો વુત્તો કુમારો તુ, ખન્ધો સત્તિધરો ભવે;
સક્કો પુરિન્દદો દેવ, રાજા વજિરપાણિ ચ;
સુજમ્પતિ સહસ્સક્ખો, મહિન્દો વજિરાવુધો.
વાસવો ચ દસસત, નયનો તિદિવાધિભૂ;
સુરનાથો ચ વજિર, હત્થો ચ ભૂતપત્ય’પિ.
મઘવા કોસિયો ઇન્દો, વત્રભૂ પાકસાસનો;
વિડોજો થ સુજા તસ્સ [સુજાતા’સ્સ (ટીકા)], ભરિયા થ પુરં ભવે.
મસક્કસારા ¶ [મસક્કસારો (સી.)] વસ્સોક, સારા ચેવા’ મરાવતી;
વેજયન્તો તુ પાસાદો,
સુધમ્મા તુ સભા મતા.
વેજયન્તો રથો તસ્સ,
વુત્તો માતલિ સારથિ;
એરાવણો ગજો પણ્ડુ, કમ્બલો તુ સિલાસનં.
સુવીરોચ્ચાદયો પુત્તા, નન્દા પોક્ખરણી ભવે;
નન્દનં મિસ્સકં ચિત્ત, લતા ફારુસકં વના.
અસનિ દ્વીસુ કુલિસં, વજિરં પુન્નપુંસકે;
અચ્છરાયોત્થિયં વુત્તા, રમ્ભા અલમ્બુસાદયો;
દેવિત્થિયો થ ગન્ધબ્બા, પઞ્ચસિખોતિ આદયો.
વિમાનો નિત્થિયં બ્યમ્હં, પીયૂસં ત્વમતં સુધા;
સિનેરુ મેરુ તિદિવા, ધારો નેરુ સુમેરુ ચ.
યુગન્ધરો ઈસધરો, કરવીકો સુદસ્સનો;
નેમિન્ધરો વિનતકો, અસ્સકણ્ણો કુલાચલા.
મન્દાકિની તથા’કાસ, ગઙ્ગા સુરનદી પ્યથ;
કોવિળારો તથા પારિ, ચ્છત્તકો પારિજાતકો;
કપ્પરુક્ખો તુ સન્તાના, દયો દેવદ્દુમા સિયું.
પાચી પતીઝુ’ દીચિ’ત્થી, પુબ્બ પચ્છિમ ઉત્તરા;
દિસાથ દક્ખિણા’ પાચી, વિદિસા’નુદિસા ભવે.
એરાવતો [એરાવણો (સી.), અમરકોસે પન એરાવતો એવ અત્થિ] પુણ્ડરીકો, વામનો કુમુદો’ ઞ્જનો;
પુપ્ફદન્તો સબ્બભુમ્મો, સુપ્પતીકો દિસાગજા.
ધતરટ્ઠો ચ ગન્ધબ્બા, ધિપો, કુમ્ભણ્ડસામિ તુ;
વિરુળ્હકો, વિરૂપક્ખો, તુ નાગાધિપતીરિતો.
યક્ખાધિપો વેસ્સવણો, કુવેરો નરવાહનો;
અળકા [અલકા (અમરકોસ)] ળકમન્દાસ્સ, પુરી, પહરણં ગદા;
ચતુદ્દિસાન મધિપા, પુબ્બાદીનં કમા ઇમે.
જાતવેદો ¶ સિખી જોતિ, પાવકો દહનો’ નલો;
હુતાવહો’ ચ્ચિમા ધૂમ, કેત્વ’ગ્ગિ ગિનિ ભાનુમા.
તેજો ધૂમસિખો વાયુ, સખો ચ કણ્હવત્તની;
વેસ્સાનરો હુતાસો થ, સિખાજાલ’ચ્ચિ ચાપુમે.
વિપ્ફુલિઙ્ગં ફુલિઙ્ગઞ્ચ, ભસ્મા [‘ભસ્મા’ તિપદં રાજાદિગણે પરિયાપન્નં (રૂપસિદ્ધિ-ઉણાદિ), ભસ્મં (સી.)] તુ સેટ્ઠિ છારિકા;
કુક્કુળો તુ’ણ્હભસ્મસ્મિ, મઙ્ગારો’લાત મુમ્મુકં [તિકં દિત્તકટ્ઠાદિન્ધને (ટીકા)];
સમિધા ઇધુમં ચે’ધો, ઉપાદાનં તથિન્ધનં.
અથો’ભાસો પકાસો ચા,
'લોકો’જ્જોતા’તપા સમા;
માલુતો પવનો વાયુ, વાતો’નિલ સમીરણા;
ગન્ધવાહો તથા વાયો, સમીરો ચ સદાગતિ.
વાયુભેદા ઇમે છુ’દ્ધ, ઙ્ગમો ચાધોગમો તથા;
કુચ્છિટ્ઠો ચ કોટ્ઠાસયો, અસ્સાસઙ્ગાનુસારિનો.
અથો અપાનં પસ્સાસો,
અસ્સાસો આન મુચ્ચતે.
વેગો જવો રયો ખિપ્પં, તુ સીઘં તુરિતં લહુ;
આસુ તુણ્ણ મરં ચાવિ, લમ્બિતં તુવટંપિ ચ.
સતતં નિચ્ચ મવિરતા, નારત સન્તત મનવરતઞ્ચ ધુવં;
ભુસ મતિસયો ચ દળ્હં, તિબ્બે’કન્તા’તિમત્ત, બાળ્હાનિ;
ખિપ્પાદી પણ્ડકે દબ્બે, દબ્બગા તેસુ યે તિસુ.
અવિગ્ગહો તુ કામો ચ, મનોભૂ મદનો ભવે;
અન્તકો વસવત્તી ચ, પાપિમા ચ પજાપતિ.
પમત્તબન્ધુ કણ્હો ચ, મારો નમુચિ, તસ્સ તુ;
તણ્હા’રતી રગા ધીતૂ, હત્થી તુ ગિરિમેખલો.
યમરાજા ચ વેસાયી, યમો’સ્સ નયનાવુધં;
વેપચિત્તિ પુલોમો ચ, કિમ્પુરિસો તુ કિન્નરો.
અન્તલિક્ખં ખ’માદિચ્ચ, પથો’બ્ભં ગગન’મ્બરં;
વેહાસો ચાનિલપથો, આકાસો નિત્થિયં નભં.
દેવો ¶ વેહાયસો તારા,
પથો સુરપથો અઘં.
મેઘો વલાહકો દેવો, પજ્જુન્નો’મ્બુધરો ઘનો;
ધારાધરો ચ જીમૂતો, વારિવાહો તથા’મ્બુદો.
અબ્ભં તીસ્વથ વસ્સઞ્ચ, વસ્સનં વુટ્ઠિ નારિયં;
સતેરતા’ક્ખણા વિજ્જુ, વિજ્જુતા ચાચિરપ્પભા.
મેઘનાદે તુ ધનિતં, ગજ્જિતં રસિતાદિ ચ;
ઇન્દાવુધં ઇન્દધનુ, વાતક્ખિત્તમ્બુ સીકરો.
આસારો ધારા સમ્પાતો,
કરકા તુ ઘનોપલં;
દુદ્દિનં મેઘચ્છન્નાહે, પિધાનં ત્વપધારણં.
તિરોધાન’ન્તરધાના, પિધાન છાદનાનિ ચ;
ઇન્દુ ચન્દો ચ નક્ખત્ત, રાજા સોમો નિસાકરો.
ઓસધીસો હિમરંસિ, સસઙ્કો ચન્દિમા સસી;
સીતરંસિ નિસાનાથો, ઉળુરાજા ચ મા પુમે.
કલા સોળસમો ભાગો, બિમ્બં તુ મણ્ડલં ભવે;
અડ્ઢો ત્વદ્ધો ઉપડ્ઢો ચ, વા ખણ્ડં સકલં પુમે.
અદ્ધં વુત્તં સમે ભાગે, પસાદો તુ પસન્નતા;
કોમુદી ચન્દિકા જુણ્હા, કન્તિ સોભા જુતિ ચ્છવિ.
કલઙ્કો લઞ્છનં લક્ખં, અઙ્કો’ભિઞ્ઞાણ લક્ખણં;
ચિહનં ચાપિ સોભા તુ, પરમા સુસમા થ ચ.
સીતં ગુણે, ગુણિલિઙ્ગા, સીત સિસિર સીતલા;
હિમં તુહિન મુસ્સાવો, નીહારો મહિકા પ્યથ.
નક્ખત્તં જોતિ ભં તારા, અપુમે તારકો’ળુ ચ;
અસ્સયુજો ભરણિત્થી, સકત્તિકા રોહિણી પિચ;
મિગસિર [મગસિર (સી.)] મદ્દા ચ પુનબ્બસુ, ફુસ્સો [પુસ્સો (ટી.)] ચાસિલેસ’પિ.
માઘા [મઘ (સી.)] ચ ફગ્ગુની દ્વે ચ, હત્થા ચિત્તા ચ સ્વાતિપિ;
વિસાખા’ નુરાધા જેટ્ઠા, મૂલા’ સાળ્હા દુવે તથા.
સવણો ¶ ચ ધનિટ્ઠા ચ, સતભિસજો પુબ્બુ’ત્તરભદ્દપદા;
રેવત્યપીતિ કમતો, સત્તાધિકવીસનક્ખત્તા.
સોબ્ભાનુ કથિતો રાહુ, સૂરાદી તુ નવગ્ગહા;
રાસિ મેસાદિકો ભદ્દ, પદા પોટ્ઠપદા સમા.
આદિચ્ચો સૂરિયો સૂરો, સતરંસિ દિવાકરો;
વેરોચનો દિનકરો, ઉણ્હરંસિ પભઙ્કરો.
અંસુમાલી દિનપતિ, તપનો રવિ ભાનુમા;
રંસિમા ભાકરો ભાનુ, અક્કો સહસ્સરંસિ ચ.
રંસિ આભા પભા દિત્તિ, રુચિ ભા જુતિ દીધિતિ;
મરીચિ દ્વીસુ ભાન્વં’સુ, મયૂખો કિરણો કરો.
પરિધિ પરિવેસો થ, મરીચિ મિગતણ્હિકા;
સૂરસ્સોદયતો પુબ્બુ’, ટ્ઠિતરંસિ સિયા’ રુણો.
કાલો’દ્ધા સમયો વેલા,
તબ્બિસેસા ખણાદયો;
ખણો દસચ્છરાકાલો,
ખણા દસ લયો ભવે.
લયા દસ ખણલયો,
મુહુત્તો તે સિયા દસ;
દસ ખણમુહુત્તો તે, દિવસો તુ અહં દિનં.
પભાતઞ્ચ વિભાતઞ્ચ, પચ્ચૂસો કલ્લ મપ્યથ;
અભિદોસો પદોસો થ,
સાયો સઞ્ઝા દિનચ્ચયો.
નિસા ચ રજની રત્તિ, તિયામા સંવરી ભવે;
જુણ્હા તુ ચન્દિકાયુત્તા, તમુસ્સન્ના તિમિસિકા.
નિસીથો મજ્ઝિમા રત્તિ, અડ્ઢરત્તો મહાનિસા;
અન્ધકારો તમો નિત્થી, તિમિસં તિમિરં મતં.
ચતુરઙ્ગતમં એવં, કાળપક્ખચતુદ્દસી;
વનસણ્ડો ઘનો મેઘ, પટલં ચા’ડ્ઢરત્તિ ચ.
અન્ધતમં ¶ ઘનતમે, પહારો યામ, સઞ્ઞિતો;
પાટિપદો તુ દુતિયા, તતિયાદી તિથી [તિથિ], તાયતિ પાલેતીતિ તિથિ, તા+ઇતિ (ણ્વાદિ) દ્વિસુ.
પન્નરસી પઞ્ચદસી, પુણ્ણમાસી તુ પુણ્ણમા;
અમાવસી પ્યમાવાસી, થિયં પન્નરસી’ પરા.
ઘટિકા સટ્ઠ્ય’ હોરત્તો, પક્ખો તે દસ પઞ્ચ ચ;
તે તુ પુબ્બાપરા સુક્ક,
કાળા, માસો તુ તે દુવે.
ચિત્તો વેસાખ, જેટ્ઠો ચા, સાળ્હો દ્વીસુ ચ સાવણો;
પોટ્ઠપાદ’સ્સયુજા ચ, માસા દ્વાદસ કત્તિકો.
માગસિરો તથા ફુસ્સો, કમેન માઘ ફગ્ગુણા;
કત્તિક’સ્સયુજા માસા, પચ્છિમ પુબ્બકત્તિકા.
સાવણો નિક્ખમનીયો,
ચિત્તમાસો તુ રમ્મકો.
ચતુરો ચતુરો માસા, કત્તિકકાળપક્ખતો;
કમા હેમન્ત ગિમ્હાન, વસ્સાના ઉતુયો દ્વિસુ.
હેમન્તો સિસિર મુતૂ,
છ વા વસન્તો ચ ગિમ્હ વસ્સાના;
સરદોતિ કમા માસા, દ્વે દ્વે વુત્તાનુસારેન.
ઉણ્હો નિદાઘો ગિમ્હોથ,
વસ્સો વસ્સાન પાવુસા;
ઉતૂહિ તીહિ વસ્સાના, દિકેહિ દક્ખિણાયનં.
ઉત્તરાયન મઞ્ઞેહિ, તીહિ વસ્સાયનદ્વયં;
વસ્સ સંવચ્છરા નિત્થી, સરદો હાયનો સમા.
કપ્પક્ખયો તુ સંવટ્ટો, યુગન્ત પલયા અપિ;
અલક્ખી કાલકણ્ણિત્થી, અથ લક્ખી સિરિ’ત્થિયં.
દનુ દાનવમાતા થ, દેવમાતા પના’દિતિ;
પાપઞ્ચ કિબ્બિસં વેરા, ઘં દુચ્ચરિત દુક્કટં;
અપુઞ્ઞા’કુસલં કણ્હં, કલુસં દુરિતા’ગુ ચ.
કુસલં ¶ સુકતં સુક્કં, પુઞ્ઞં ધમ્મ મનિત્થિયં;
સુચરિત મથો દિટ્ઠ, ધમ્મિકં ઇહલોકિકં.
સન્દિટ્ઠિક મથો પાર, લોકિકં સમ્પરાયિકં;
તક્કાલં તુ તદાત્વં ચો,
ત્તરકાલો તુ આયતિ.
હાસો’ ત્તમનતા પીતિ, વિત્તિ તુટ્ઠિ ચ નારિયં;
આનન્દો પમુદા’મોદો, સન્તોસો નન્દિ સમ્મદો.
પામોજ્જઞ્ચ પમોદો થ, સુખં સાતઞ્ચ ફાસ્વ’થ;
ભદ્દં સેય્યો સુભં ખેમં, કલ્યાણં મઙ્ગલં સિવં.
દુક્ખઞ્ચ કસિરં કિચ્છં, નીઘો ચ બ્યસનં અઘં;
દબ્બે તુ પાપપુઞ્ઞાનિ, તીસ્વાકિચ્છં સુખાદિ ચ.
ભાગ્યં નિયતિ ભાગો ચ, ભાગધેય્યં વિધી’રિતો;
અથો ઉપ્પત્તિ નિબ્બત્તિ, જાતિ જનન મુબ્ભવો.
નિમિત્તં કારણં ઠાનં, પદં બીજં નિબન્ધનં;
નિદાનં પભવો હેતુ, સમ્ભવો સેતુ પચ્ચયો.
કારણં યં સમાસન્નં, પદટ્ઠાનન્તિ તં મતં;
જીવો તુ પુરિસો’ત્તા થ, પધાનં પકતિત્થિયં.
પાણો સરીરી ભૂતં વા, સત્તો દેહી ચ પુગ્ગલો;
જીવો પાણી પજા જન્તુ,
જનો લોકો તથાગતો.
રૂપં સદ્દો ગન્ધ રસા, ફસ્સો ધમ્મો ચ ગોચરા;
આલમ્બા વિસયા તે છા, રમ્મણા લમ્બણાનિ ચ.
સુક્કો ગોરો સિતો’દાતા,
ધવલો સેત, પણ્ડરા;
સોણો તુ લોહિતો રત્તો,
તમ્બ મઞ્જિટ્ઠ રોહિતા.
નીલો કણ્હા’સિતા કાળો,
મેચકો સામ સામલા;
સિતપીતેતુ પણ્ડુ’ત્તો, ઈસંપણ્ડુતુ ધૂસરો.
અરુણો ¶ કિઞ્ચિરત્તો થ,
પાટલો સેતલોહિતો;
અથો પીતો હલિદ્યાભો,
પલાસો હરિતો હરિ.
કળારો કપિલો નીલ, પીતે થ રોચનપ્પભે;
પિઙ્ગો પિસઙ્ગો પ્યથવા, કળારાદી તુ પિઙ્ગલે.
કમ્માસો સબલો ચિત્તો,
સાવો તુ કણ્હપીતકે;
વાચ્ચલિઙ્ગા ગુણિન્યેતે, ગુણે સુક્કાદયો પુમે.
નચ્ચં નટ્ટઞ્ચ નટનં, નત્તનં લાસનં ભવે;
નચ્ચં તુ વાદિતં ગીત, મિતિ નાટુમિદં તયં.
નચ્ચટ્ઠાનં સિયા રઙ્ગો, ભિનયો સૂચ્યસૂચનં;
અઙ્ગહારો’ઙ્ગવિક્ખેપો, નટ્ટકો નટકો નટો.
સિઙ્ગારો કરુણો વીર, બ્ભુત હસ્સ ભયાનકા;
સન્તો બીભચ્છ રુદ્દાનિ, નવ નાટ્યરસા ઇમે.
પોસસ્સ નારિયં પોસે, ઇત્થિયા સઙ્ગમં પતિ;
યા પિહા એસ સિઙ્ગારો, રતિકીળાદિકારણો.
ઉત્તમ પ્પકતિપ્પાયો, ઇત્થિપુરિસહેતુકો;
સો સમ્ભોગો વિયોગોતિ,
સિઙ્ગારો દુવિધો મતો.
ભાસિતં ¶ લપિતં ભાસા, વોહારો વચનં વચો;
ઉત્તિ વાચા ગિરા વાણી, ભારતી કથિતા [કથા (કત્થચિ)] વચી.
એકાખ્યાતો પદચયો, સિયા વાક્યંસકારકો;
આમેડિતન્તિ વિઞ્ઞેય્યં, દ્વત્તિક્ખત્તુ મુદીરણં.
ભયે કોધે પસંસાયં, તુરિતે કોતૂહલે’ચ્છરે;
હાસે સોકે પસાદે ચ, કરે આમેડિતં બુધો.
ઇરુ નારી યજુ સામ, મિતિ વેદા તયો સિયું;
એતે એવ તયી નારી, વેદો મન્તો સુતિત્થિયં.
અટ્ઠકો વામકો વામ, દેવો ચઙ્ગીરસો ભગુ;
યમદગ્ગિ ચ વાસિટ્ઠો, ભારદ્વાજો ચ કસ્સપો;
વેસ્સામિત્તોતિ મન્તાનં, કત્તારો ઇસયો ઇમે.
કપ્પો બ્યાકરણં જોતિ, સત્થં સિક્ખા નિરુત્તિ ચ;
છન્દોવિચિતિ ચેતાનિ, વેદઙ્ગાનિ વદન્તિ છ.
ઇતિહાસો પુરાવુત્ત, પ્પબન્ધો ભારતાદિકો;
નામપ્પકાસકં સત્થં, રુક્ખાદીનં નિઘણ્ડુ સો.
વિતણ્ડસત્થં વિઞ્ઞેય્યં, યં તં લોકાયતં ઇતિ;
કેટુભં તુ ક્રિયાકપ્પ, વિકપ્પો કવિનં હિતો.
આખ્યાયિકોપલદ્ધત્થા, પબન્ધકપ્પના કથા;
દણ્ડનીત્ય’ત્થસત્થસ્મિં, વુત્તન્તો તુ પવત્તિ ચ.
સઞ્ઞા, ખ્યા, વ્હા સમઞ્ઞા ચા, ભિધાનં નામ મવ્હયો;
નામધેય્યા’ ધિવચનં, પટિવાક્યં તુ ઉત્તરં.
પઞ્હો તીસ્વ નુયોગો ચ, પુચ્છા પ્યથ નિદસ્સનં;
ઉપોગ્ઘાતો ચ દિટ્ઠન્તો, તથો’દાહરણં ભવે.
સમા સઙ્ખેપ સંહારા, સમાસો સઙ્ગહો પ્યથ;
સતં ધારયસી ત્યાદ્ય, બ્ભક્ખાનં તુચ્છભાસનં.
વોહારો તુ વિવાદો થ, સપનં સપથોપિ ચ;
યસો સિલોકો કિત્તિત્થી,
ઘોસના તુ’ચ્ચસદ્દનં.
પટિઘોસો પટિરવો, થો’ પઞ્ઞાસો વચીમુખં;
કત્થના ચ સિલાઘા ચ, વણ્ણના ચ નુતિ ત્થુતિ.
થોમનઞ્ચ [થોમનં વા (કત્થચિ થોમનં થોમના દ્વિલિઙ્ગે)] પસંસાથ, કેકા નાદો સિખણ્ડિનં;
ગજાનં કોઞ્ચનાદો થ,
મતા હેસા હયદ્ધનિ.
પરિયાયો વેવચનં, સાકચ્છા તુ ચ સંકથા;
ઉપવાદો ચુ’પક્કોસા, વણ્ણવાદા’નુવાદો ચ;
જનવાદા’પવાદાપિ, પરિવાદો ચ તુલ્યત્થા.
ખેપો ¶ નિન્દા તથા કુચ્છા, જિગુચ્છા ગરહા ભવે;
નિન્દાપુબ્બો ઉપારમ્ભો, પરિભાસન મુચ્ચતે.
અટ્ઠાનરિયવોહાર, વસેન યા પવત્તિતા;
અભિવાક્યં સિયા વાચા, સા વીતિક્કમદીપની.
મુહુંભાસા નુલાપોથ, પલાપો નત્થિકા ગિરા;
આદોભાસન માલાપો,
વિલાપો તુ પરિદ્દવો.
વિપ્પલાપો વિરોધોત્તિ, સન્દેસોત્તિ તુ વાચિકં;
સમ્ભાસનં તુ સલ્લાપો, વિરોધરહિતં મિથુ.
ફરુસં નિટ્ઠુરં વાક્યં, મનુઞ્ઞં હદયઙ્ગમં;
સંકુલં તુ કિલિટ્ઠઞ્ચ, પુબ્બાપરવિરોધિની.
સમુદાયત્થરહિતં, અબદ્ધમિતિ [અબન્ધ (ક.)] કિત્તિતં;
વિતથં તુ મુસા ચાથ [આહતં તુ મુસાત્થકં (કત્થચિ, અમરકોસે)], ફરુસાદી તિલિઙ્ગિકા.
સમ્મા બ્યયઞ્ચા વિતથં, સચ્ચં તચ્છં યથાતથં;
તબ્બન્તા તીસ્વ લીકં ત્વ, સચ્ચં મિચ્છા મુસા બ્યયં.
રવો નિનાદો નિનદો ચ સદ્દો,
નિગ્ઘોસ નાદ દ્ધનયો ચ રાવો;
આરાવ સંરાવ વિરાવ ઘોસા,
રવા સુતિત્થી સર નિસ્સના ચ.
વિસ્સટ્ઠ મઞ્જુ વિઞ્ઞેય્યા, સવનીયા વિસારિનો;
બિન્દુ ગમ્ભીર નિન્નાદી, ત્યેવ મટ્ઠઙ્ગિકો સરો.
તિરચ્છાનગતાનઞ્હિ, રુતં વસ્સિત મુચ્ચતે;
કોલાહલો કલહલો,
ગીતં ગાનઞ્ચ ગીતિકા.
સરા સત્ત તયો ગામા, ચેકવીસતિ મુચ્છના;
તાના [ઠાનાનિ (બહૂસુ)] ચેકૂનપઞ્ઞાસ, ઇચ્ચેતં સરમણ્ડલં.
ઉસભો ધેવતો ચેવ, છજ્જ ગન્ધાર મજ્ઝિમા;
પઞ્ચમો ચ નિસાદોતિ, સત્તે’તે ગદિતા સરા.
નદન્તિ ¶ ઉસભં ગાવો, તુરગા ધેવતં તથા;
છજ્જં મયૂરા ગન્ધાર, મજા કોઞ્ચા ચ મજ્ઝિમં.
પઞ્ચમં પરપુટ્ઠાદી, નિસાદમ્પિ ચ વારણા;
છજ્જો ચ મજ્ઝિમો ગામા,
તયો સાધારણોતિ ચ.
સરેસુ તેસુ પચ્ચેકે, તિસ્સો તિસ્સો હિ મુચ્છના;
સિયું તથેવ તાનાનિ [ઠાનાનિ (બહૂસુ)], સત્ત સત્તેવ લબ્ભરે.
તિસ્સો દુવે ચતસ્સો ચ, ચતસ્સો કમતો સરે;
તિસ્સો દુવે ચતસ્સોતિ, દ્વાવીસતિ સુતી સિયું.
ઉચ્ચતરે રવે તારો, થાબ્યત્તે મધુરે કલો;
ગમ્ભીરે તુ રવે મન્દો, તારાદી તીસ્વથો કલે;
કાકલી સુખુમે વુત્તો,
ક્રિયાદિસમતા લયો.
વીણા ચ વલ્લકી સત્ત, તન્તી સા પરિવાદિની;
પોક્ખરો દોણિ વીણાય,
ઉપવીણો તુ વેઠકો.
આતતઞ્ચેવ વિતત, માતતવિતતં ઘનં;
સુસિરં ચેતિ તૂરિયં, પઞ્ચઙ્ગિક મુદીરિતં.
આતતં નામ ચમ્માવ, નદ્ધેસુ ભેરિયાદિસુ;
તલે’કેકયુતં કુમ્ભ, થુણ દદ્દરિકાદિકં.
વિતતં ચો’ભયતલં, તૂરિયં મુરજાદિકં;
આતતવિતતં સબ્બ, વિનદ્ધં પણવાદિકં.
સુસિરં વંસસઙ્ખાદિ, સમ્મતાલાદિકં ઘનં;
આતોજ્જં તુ ચ વાદિત્તં, વાદિતં વજ્જ મુચ્ચતે.
ભેરી (ભેરિ) દુન્દુભિ વુત્તો થ,
મુદિઙ્ગો મુરજોસ્સ તુ;
આલિઙ્ગ, ઙ્ક્યો, દ્ધકા ભેદા,
તિણવો તુ ચ ડિણ્ડિમો.
આલમ્બરો ¶ તુ પણવો, કોણો વીણાદિવાદનં;
દદ્દરી પટહો ભેરિ, પ્પભેદા મદ્દલાદયો.
જનપ્પિયે વિમદ્દુટ્ઠે, ગન્ધે પરિમલો ભવે;
સો ત્વા મોદો દૂરગામી, વિસ્સન્તા તીસ્વિતો પરં.
ઇટ્ઠગન્ધો ચ સુરભિ, સુગન્ધો ચ સુગન્ધિ ચ;
પૂતિગન્ધિ તુ દુગ્ગન્ધો, થ વિસ્સં આમગન્ધિ યં.
કુઙ્કુમઞ્ચેવ યવન, પુપ્ફઞ્ચ તગરં તથા;
તુરુક્ખોતિ ચતુજ્જાતિ, ગન્ધા એતે પકાસિતા.
કસાવો નિત્થિયં તિત્તો, મધુરો લવણો ઇમે;
અમ્બિલો કટુકો ચેતિ, છ રસા તબ્બતી તિસુ.
સિયા ફસ્સો ચ ફોટ્ઠબ્બો,
વિસયી ત્વક્ખ મિન્દ્રિયં;
નયનં ત્વક્ખિ નેત્તઞ્ચ, લોચનં ચ’ચ્છિ ચક્ખુ ચ.
સોતં સદ્દગ્ગહો કણ્ણો, સવનં સુતિ નત્થુ તુ;
નાસા ચ નાસિકા ઘાનં, જિવ્હાતુ રસના ભવે.
સરીરં વપુ ગત્તઞ્ચા, ત્તભાવો બોન્દિ વિગ્ગહો;
દેહં વા પુરિસે કાયો, થિયં તનુ કળેવરં.
ચિત્તં ચેતો મનો નિત્થી, વિઞ્ઞાણં હદયં તથા;
માનસં ધી તુ પઞ્ઞા ચ, બુદ્ધિ મેધા મતિ મુતિ.
ભૂરી મન્તા ચ પઞ્ઞાણં, ઞાણં વિજ્જા ચ યોનિ ચ;
પટિભાન મમોહો થ, પઞ્ઞાભેદા વિપસ્સના.
સમ્માદિટ્ઠિ પભુતિકા, વીમંસા તુ વિચારણા;
સમ્પજઞ્ઞં તુ નેપક્કં, વેદયિતં તુ વેદના.
તક્કો વિતક્કો સઙ્કપ્પો,
પ્પનો’ હા’ યુ તુ જીવિતં;
એકગ્ગતા તુ સમથો, અવિક્ખેપો સમાધિ ચ.
ઉસ્સાહા’ તપ્પ પગ્ગાહા, વાયામો ચ પરક્કમો;
પધાનં વીરિયં ચેહા, ઉય્યામો ચ ધિતિ ત્થિયં.
ચત્તારિ વીરિયઙ્ગાનિ, તચસ્સ ચ નહારુનો;
અવસિસ્સન મટ્ઠિસ્સ, મંસલોહિતસુસ્સનં.
ઉસ્સોળ્હી ¶ ત્વ ધિમત્તેહા, સતિ ત્વ નુસ્સતિ ત્થિય;
લજ્જા હિરી સમાના થ, ઓત્તપ્પં પાપભીરુતા.
મજ્ઝત્તતા તુ’પેક્ખા ચ, અદુક્ખમસુખા સિયા;
ચિત્તાભોગો મનક્કારો,
અધિમોક્ખો તુ નિચ્છયો.
દયા’ નુકમ્પા કારુઞ્ઞં, કરુણા ચ અનુદ્દયા;
થિયં વેરમણી ચેવ, વિરત્યા’ રતિ ચાપ્યથ.
તિતિક્ખા ખન્તિ ખમનં, ખમા મેત્તા તુ મેત્ય’થ;
દસ્સનં દિટ્ઠિ લદ્ધિત્થી, સિદ્ધન્તો સમયો ભવે.
તણ્હા ચ તસિણા એજા, જાલિની ચ વિસત્તિકા;
છન્દો જટા નિકન્ત્યા’સા, સિબ્બિની ભવનેત્તિ ચ.
અભિજ્ઝા વનથો વાનં, લોભો રાગો ચ આલયો;
પિહા મનોરથો ઇચ્છા, ભિલાસો કામ દોહળા;
આકઙ્ખા રુચિ વુત્તા સા, ત્વધિકા લાલસા દ્વિસુ.
વેરં વિરોધો વિદ્દેસો, દોસો ચ પટિઘઞ્ચ વા;
કોધા’ ઘાતા કોપ રોસા,
બ્યાપાદો’ નભિરદ્ધિ ચ.
બદ્ધવેર મુપનાહો, સિયા સોકો તુ સોચનં;
રોદિતં કન્દિતં રુણ્ણં, પરિદેવો પરિદ્દવો.
ભીતિત્થિ ભય મુત્તાસો, ભેરવં તુ મહબ્ભયં;
ભેરવં ભીસનં ભીમં, દારુણઞ્ચ ભયાનકં;
ઘોરં પટિભયં ભેસ્મં, ભયઙ્કર મિમે તીસુ.
ઇસ્સા ઉસૂયા મચ્છેરં, તુ મચ્છરિય મચ્છરં;
મોહો’વિજ્જા તથા’ઞાણં, માનો વિધા ચ ઉન્નતિ.
ઉદ્ધચ્ચ મુદ્ધટં ચાથ [ઉદ્ધવંઉદ્ધં ધાવતિ ચિત્ત મેતેનાતિ ઉદ્ધવં (ટીકા)], તાપો કુક્કુચ્ચમેવ ચ;
પચ્છાતાપો નુતાપો ચ, વિપ્પટિસારો પકાસિતો.
મનોવિલેખ સન્દેહા, સંસયો ચ કથંકથા;
દ્વેળ્હકં વિચિકિચ્છા ચ, કઙ્ખા સઙ્કા વિમત્યપિ.
ગબ્બો ¶ ભિમાનો’હંકારો, ચિન્તાતુ ઝાન મુચ્ચતે;
નિચ્છયો નિણ્ણયો વુત્તો, પટિઞ્ઞા તુ પટિસ્સવો.
અવમાનં તિરક્કારો, પરિભવો પ્ય’ નાદરો;
પરાભવો પ્ય’ વઞ્ઞા થ, ઉમ્માદો ચિત્તવિબ્ભમો.
પેમં સિનેહો સ્નેહો થ, ચિત્તપીળા વિસઞ્ઞિતા;
પમાદો સતિવોસ્સગ્ગો, કોતૂહલં કુતૂહલં.
વિલાસો લલિતં લીલા, હાવો હેળા ચ વિબ્ભમો;
ઇચ્ચાદિકા સિયું નારિ, સિઙ્ગારભાવજા કિરિયા.
હસનં હસિતં હાસો, મન્દો સો મિહિતં સિતં;
અટ્ટહાસો મહાહાસો,
રોમઞ્ચો લોમહંસનં.
પરિહાસો દવો ખિડ્ડા, કેળિ કીળા ચ કીળિતં;
નિદ્દા તુ સુપિનં સોપ્પં, મિદ્ધઞ્ચ પચલાયિકા.
થિયં નિકતિ કૂટઞ્ચ, દમ્ભો સાઠ્યઞ્ચ કેતવં;
સભાવો તુ નિસ્સગ્ગો ચ, સરૂપં પકતિત્થિયં.
સીલઞ્ચ લક્ખણં ભાવો,
ઉસ્સવો તુ છણો મહો [મતો (ટી.)].
ધારેન્તો જન્તુ સસ્નેહ, મભિધાનપ્પદીપિકં;
ખુદ્દકાદ્યત્થજાતાનિ [ખુદ્દકાન્યત્થજાતાનિ (ક.)], સમ્પસ્સતિ યથાસુખં.
સગ્ગકણ્ડો નિટ્ઠિતો.
૨. ભૂકણ્ડ
૧. ભૂમિવગ્ગ
વગ્ગા ભૂમિ, પુરી, મચ્ચ, ચતુબ્બણ્ણ, વનાદિહિ;
પાતાલેન ચ વુચ્ચન્તે, સઙ્ગો’પઙ્ગેહિ’ધ’ક્કમા.
વસુન્ધરા છમા ભૂમિ, પથવી મેદની મહી;
ઉબ્બી વસુમતી ગો કુ, વસુધા ધરણી ધરા;
પુથવી જગતી ભૂરી, ભૂ ચ ભૂતધરા’ વની.
ખારા ¶ તુ મત્તિકા ઊસો, ઊસવા તૂસરો તિસુ;
થલં થલીત્થી ભૂભાગે, થદ્ધલૂખમ્હિ જઙ્ગલો.
પુબ્બવિદેહો ચાપર, ગોયાનં જમ્બુદીપો ચ;
ઉત્તરકુરુ ચેતિ સિયું, ચત્તારોમે મહાદીપા.
પુમ્બહુત્તે કુરૂ સક્કા, કોસલા મગધા સિવી;
કલિઙ્ગા’વન્તિ પઞ્ચાલા, વજ્જી ગન્ધાર ચેતયો.
વઙ્ગા વિદેહા કમ્બોજા, મદ્દા ભગ્ગ’ઙ્ગ સીહળા;
કસ્મીરા કાસિ પણ્ડવાદી, સિયું જનપદન્તરા.
લોકો ચ ભુવનં વુત્તં, દેસો તુ વિસયો પ્યથ;
મિલક્ખદેસો પચ્ચન્તો, મજ્ઝદેસો તુ મજ્ઝિમો.
અનૂપો સલિલપ્પાયો, કચ્છં પુમ નપુંસકે;
સદ્દલો હરિતે દેસે, તિણેના, ભિનવેન હિ.
નદ્યમ્બુજીવનો દેસો, વુટ્ઠિનિપ્પજ્જસસ્સકો;
યો નદીમાતિકો દેવ,
માતિકો ચ કમેન સો.
તીસ્વનૂપાદ્યથો ચન્દ, સૂરાદો સસ્સતીરિતો;
રટ્ઠં તુ વિજિતઞ્ચાથ, પુરિસે સેતુ આલિયં.
ઉપાન્તભૂ પરિસરો, ગોટ્ઠં તુ ગોકુલં વજો;
મગ્ગો પન્થો પથો અદ્ધા, અઞ્જસં વટુમં તથા.
પજ્જો [પજ્જા…. (ક.)], યનઞ્ચ પદવી, વત્તની પદ્ધતિત્થિયં;
તબ્ભેદા જઙ્ઘ, સકટ, મગ્ગા તે ચ મહદ્ધનિ.
એકપદ્યેકપદિકે, કન્તારો તુ ચ દુગ્ગમે;
પટિમગ્ગો પટિપથો, અદ્ધાનં દીઘ મઞ્જસં;
સુપ્પથો તુ સુપન્થો ચ, ઉપ્પથં ત્વપથં ભવે.
છત્તિંસપરમાણૂન, મેકો ણુ ચ છત્તિંસ તે;
તજ્જારી તાપિ છત્તિંસ, રથરેણુ છત્તિંસ તે.
લિક્ખાતા સત્ત ઊકા તા, ધઞ્ઞમાસોતિ સત્ત તે;
સત્ત ઙ્ગુલ’ મમુ દ્વિચ્છ, વિદત્થિ તા દુવે સિયું.
રતનં ¶ તાનિ સત્તેવ, યટ્ઠિ તા વીસતૂ સભં;
ગાવુત મુસભાસીતિ, યોજનં ચતુગાવુતં.
ધનુપઞ્ચસતં કોસો, કરીસં ચતુરમ્બણં;
અબ્ભન્તરં તુ હત્થાન, મટ્ઠવીસ પમાણતો.
ભૂમિવગ્ગો નિટ્ઠિતો.
૨. ભૂકણ્ડ
૨. પુરવગ્ગ
પુરં નગર મિત્થી વા, ઠાનીયં પુટભેદનં;
થિયં તુ રાજધાની [રાજઠાની (ટી.)] ચ, ખન્ધાવારો ભવે થ ચ.
સાખાનગર મઞ્ઞત્ર, યં તં મૂલપુરા પુરં;
બારાણસી ચ સાવત્થિ, વેસાલી મિથિલા, ળવી.
કોસમ્બુ, જ્જેનિયો તક્ક, સિલા ચમ્પા ચ સાગલં;
સુસુમારગિરં [સંસુમાર (ટીકા)] રાજ, ગહં કપિલવત્થુ ચ.
સાકેત, મિન્દપત્થઞ્ચો, ક્કટ્ઠા પાટલિપુત્તકં;
જેતુત્તરઞ્ચ સઙ્કસ્સં, કુસિનારાદયો પુરી.
રચ્છા ચ વિસિખા વુત્તા, રથિકા વીથિ ચાપ્યથ;
બ્યૂહો રચ્છા અનિબ્બિદ્ધા, નિબ્બિદ્ધા તુ પથદ્ધિ ચ.
ચતુક્કં ચચ્ચરે મગ્ગ, સન્ધિ સિઙ્ઘાટકં ભવે;
પાકારો વરણો ચાથ, ઉદાપો [ઉદ્દાપ, ઉદ્દાપ] ઉપકારિકા.
કુટ્ટં તુ ભિત્તિ નારી થ, ગોપુરં દ્વારકોટ્ઠકો;
એસિકા ઇન્દખીલો ચ, અટ્ટો ત્વટ્ટાલકો ભવે.
તોરણં તુ બહિદ્વારં, પરિખાતુ ચ દીઘિકા;
મન્દિરં સદના, ગારં, નિકાયો નિલયા, લયો.
આવાસો ભવનં વેસ્મં, નિકેતનં નિવેસનં;
ઘરં ગહઞ્ચા, વસથો, સરણઞ્ચ પતિસ્સયો.
ઓકં સાલા ખયો વાસો, થિયં કુટિ વસત્ય’પિ;
ગેહઞ્ચા, નિત્થિ સદુમં, ચેતિયા, યતનાનિ તુ.
પાસાદો ¶ ચેવ યૂપો થ, મુણ્ડચ્છદો ચ હમ્મિયં;
યૂપોતુ ગજકુમ્ભમ્હિ, હત્થિનખો પતિટ્ઠિતો.
સુપણ્ણવઙ્કચ્છદન, મડ્ઢયોગો સિયા થ ચ;
એકકૂટયુતો માળો,
પાસાદો ચતુરસ્સકો.
સભાયઞ્ચ સભા ચાથ, મણ્ડપં વા જનાલયો;
અથો આસનસાલાયં, પટિક્કમન મીરિતં.
જિનસ્સ વાસભવન, મિત્થી ગન્ધકુટિ પ્યથ;
થિયં રસવતી પાક, ટ્ઠાનઞ્ચેવ મહાનસં.
આવેસનં સિપ્પસાલા, સોણ્ડા તુ પાનમન્દિરં;
વચ્ચટ્ઠાનં વચ્ચકુટિ, મુનીનં ઠાન મસ્સમો.
પણ્યવિક્કયસાલા કુ, આપણો પણ્યવીથિકા;
ઉદોસિતો ભણ્ડસાલા, ચઙ્કમનં તુ ચઙ્કમો.
જન્તાઘરં ત્વગ્ગિસાલા, પપા પાનીયસાલિકા;
ગબ્ભો ઓવરકો વાસા, ગારં તુ સયનિગ્ગહં.
ઇત્થાગારં તુ ઓરોધો, સુદ્ધન્તો’ ન્તેપુરમ્પિ ચ;
અસબ્બવિસયટ્ઠાનં, રઞ્ઞં કચ્છન્તરં મતં.
સોપાનો વા’રોહણઞ્ચ,
નિસ્સેણી સા, ધિરોહિણી;
વાતપાનં ગવક્ખો ચ, જાલઞ્ચ સીહપઞ્જરં.
આલોકસન્ધિ વુત્તો થ, લઙ્ગી’ત્થી પલિઘો ભવે;
કપિસીસો, ગ્ગલત્થમ્ભો, નિબ્બં તુ છદ્દકોટિયં.
છદનં પટલં છદ્દ, મજિરં ચચ્ચરો, ઙ્ગણં;
પઘાનો પઘના, લિન્દો, પમુખં દ્વારબન્ધનં.
પિટ્ઠસઙ્ઘાટકં દ્વાર, બાહા કૂટં તુ કણ્ણિકા;
દ્વારઞ્ચ પટિહારો થ, ઉમ્મારો દેહની, ત્થિયં.
એળકો ઇન્દખીલો થ, થમ્ભો થૂણો પુમિત્થિયં;
પાટિકા, ડ્ઢેન્દુપાસાણે, ગિઞ્જકા તુ ચ ઇટ્ઠકા.
વલભિચ્છાદિદારુમ્હિ, વઙ્કે ગોપાનસી, ત્થિયં;
કપોતપાલિકાયં તુ, વિટઙ્કો નિત્થિયં ભવે.
કુઞ્ચિકાવિવરં ¶ તાળ, ચ્છિગ્ગલો પ્યથ કુઞ્ચિકા;
તાળો’વાપુરણં ચાથ, વેદિકા વેદિ કથ્યતે.
સઙ્ઘાતો પક્ખપાસો ચ, મન્દિરઙ્ગા તુલા અપિ;
થિયં સમ્મુજ્જની ચેવ, સમ્મજ્જની ચ સોધની.
સઙ્કટીરં તુ સઙ્કાર, ટ્ઠાનં સઙ્કારકૂટકં;
અથો કચવરો, ક્લાપો, સઙ્કારો ચ કસમ્બુપિ.
ઘરાદિભૂમિ તં વત્થુ, ગામો સંવસથો થ સો;
પાકટો નિગમો ભોગ, મચ્ચાદિભ્યો ધિ તૂદિતો [‘અધિભૂ’તિ ઈરિતો કથિતો (ટી.)].
સીમા ચ મરિયાદા થ,
ઘોસો ગોપાલગામકોતિ.
પુરવગ્ગો નિટ્ઠિતો.
૩. નરવગ્ગ
મનુસ્સો માનુસો મચ્ચો, માનવો મનુજો નરો;
પોસો પુમા ચ પુરિસો,
પોરિસો પ્યથ પણ્ડિતો.
બુધો વિદ્વા વિભાવી ચ, સન્તો સપ્પઞ્ઞ કોવિદા;
ધીમા સુધી કવિ બ્યત્તો, વિચક્ખણો વિસારદો.
મેધાવી મતિમા પઞ્ઞો, વિઞ્ઞૂ ચ વિદૂરો વિદૂ;
ધીરો વિપસ્સી દોસઞ્ઞૂ, બુદ્ધો ચ દબ્બ વિદ્દસુ.
ઇત્થી સીમન્તિની નારી, થી વધૂ વનિતા, ઙ્ગના;
પમદા સુન્દરી કન્તા, રમણી દયિતા, બલા.
માતુગામો ચ મહિલા, લલના ભીરુ કામિની;
કુમારિકા તુ કઞ્ઞા થ, યુવતી તરુણી ભવે.
મહેસી સાભિસેકાઞ્ઞા,
ભોગિની રાજનારિયો;
ધવત્થિની તુ સઙ્કેતં, યાતિ યા સા, ભિસારિકા.
ગણિકા ¶ વેસિયા વણ્ણ, દાસી નગરસોભિની;
રૂપૂપજીવિની વેસી, કુલટા તુ ચ બન્ધકી.
વરારોહો, ત્તમા મત્ત, કાસિની વરવણ્ણિની;
પતિબ્બતા ત્વપિ સતી, કુલિત્થી કુલપાલિકા.
વિધવા પતિસુઞ્ઞા થ, પતિમ્બરા સયમ્બરા;
વિજાતા તુ પસૂતા ચ, જાતાપચ્ચા પસૂતિકા.
દૂતી સઞ્ચારિકા દાસી, તુ ચેટી કુટધારિકા;
વારુણી, ક્ખણિકા તુલ્યા, ખત્તિયાની તુ ખત્તિયા.
દારો જાયા કલત્તઞ્ચ, ઘરણી ભરિયા પિયા,
પજાપતી ચ દુતિયા, સા પાદપરિચારિકા.
સખી ત્વા’લી વયસ્સા થ, જારી ચેવા’તિચારિની;
પુમે તૂ’તુ રજો પુપ્ફં, ઉતુની તુ રજસ્સલા.
પુપ્ફવતી ગરુગબ્ભા, પન્નસત્તા ચ ગબ્ભિની;
ગબ્ભાસયો જલાબુપિ, કલલં પુન્નપુંસકે.
ધવોતુ સામિકો ભત્તા, કન્તો પતિ વરો પિયો;
અથો પપતિ જારો થા,
પચ્ચં પુત્તો’ત્રજો સુતો.
તનુજો તનયો સૂનુ, પુત્તાદી ધીતરિ’ત્થિયં;
નારિયં દુહિતા ધીતા,
સજાતો ત્વો’રસો સુતો.
જાયાપતી જનિપતી, જયમ્પતી તુ દમ્પતી [દમ્પતીતિ પદં પુલ્લિઙ્ગ બહુવચનન્તં ઇકારન્તં, તુદમ્પતિ (ટી.)];
અથ વસ્સવરો વુત્તો, પણ્ડકો ચ નપુંસકં.
બન્ધવો બન્ધુ સજનો, સગોત્તો ઞાતિ ઞાતકો;
સાલોહિતો સપિણ્ડો ચ,
તાતો તુ જનકો પિતા.
અમ્મ, મ્બા જનની માતા, જનેત્તિ જનિકા ભવે;
ઉપમાતા તુ ધાતિ’ત્થી,
સાલો જાયાય ભાતિકો.
નનન્દા ¶ સામિભગિની, માતામહી તુ અય્યિકા;
માતુલો માતુભાતા,સ્સ, માતુલાની પજાપતિ.
જાયાપતીનં જનની, સસ્સુ વુત્તાથ તપ્પિતા;
સસુરો ભાગિનેય્યોતુ, પુત્તો ભગિનિયા ભવે.
નત્તા વુત્તો પપુત્તો થ, સામિભાતા તુ દેવરો;
ધીતુપતિ તુ જામાતા,
અય્યકો તુ પિતામહો.
માતુચ્છા માતુભગિની, પિતુચ્છા ભગિની પિતુ;
પપિતામહો પય્યકો,
સુણ્હા તુ સુણિસા હુસા.
સોદરિયો સગબ્ભો ચ, સોદરો સહજો પ્યથ;
માતાપિતૂ તે પિતરો, પુત્તા તુ પુત્તધીતરો.
સસુરા સસ્સુસસુરા, ભાતુભગિની ભાતરો;
બાલત્તં બાલતા બાલ્યં, યોબ્બઞ્ઞંતુ ચ યોબ્બનં.
સુક્કા તુ પલિતં કેસા, દયો થ જરતા જરા;
પુથુકો પિલ્લકો છાપો, કુમારો બાલ પોતકા.
અથુ’ ત્તાનસયુ’ત્તાન, સેય્યકા થનપોપિ ચ;
તરુણો ચ વયટ્ઠો ચ, દહરો ચ યુવા સુસુ;
માણવોદારકોચાથ, સુકુમારો સુખેધિતો.
મહલ્લકો ચ વુદ્ધો ચ, થેરો જિણ્ણો ચ જિણ્ણકો;
અગ્ગજો પુબ્બજો જેટ્ઠો, કનિયો કનિટ્ઠો નુજો.
વલિત્તચો તુ વલિનો; તીસુ’ત્તાનસયાદયો;
સીસો’ત્તમઙ્ગાનિ સિરો, મુદ્ધા ચ મત્થકો ભવે;
કેસો તુ કુન્તલો વાલો, ત્તમઙ્ગરુહ મુદ્ધજા.
ધમ્મિલ્લો સંયતા કેસા,
કાકપક્ખો સિખણ્ડકો;
પાસો હત્થો કેસચયે;
તાપસાનં તહિં જટા.
થિયં વેણી પવેણી ચ;
અથો ચૂળા સિખા સિયા;
સીમન્તો તુ મતો નારિ, કેસમજ્ઝમ્હિ પદ્ધતિ.
લોમં ¶ તનુરુહં રોમં, પમ્હં પખુમ મક્ખિગં;
મસ્સુ વુત્તં પુમમુખે, ભૂ ત્વિત્થી ભમુકો ભમુ.
બપ્પો [ખપ્પો (ટી.)] નેત્તજલ’સ્સૂનિ, નેત્તતારા કનીનિકા;
વદનં તુ મુખં તુણ્ડં, વત્તં લપન માનનં.
દ્વિજો લપનજો દન્તો, દસનો રદનો રદો;
દાઠા તુદન્તભેદસ્મિં, અપાઙ્ગો ત્વક્ખિકોટિસુ.
દન્તાવરણ મોટ્ઠો ચા, પ્ય’ધરો દસનચ્છદો;
ગણ્ડો કપોલો હન્વિત્થી [ગણ્ડત્થી (ટી.) હન્વત્થી=હનુ+ઇત્થી; હન+ઉ (ણ્વાદિ)],
ચુબુકં ત્વ’ ધરા અધો.
ગલો ચ કણ્ઠો ગીવા ચ, કન્ધરા ચ સિરોધરા;
કમ્બુગીવા તુ યા ગીવા, સુવણ્ણાલિઙ્ગસન્નિભા;
અઙ્કિતા તીહિ લેખાહિ, કમ્બુગીવા થવા મતા.
અંસો નિત્થી ભુજસિરો, ખન્ધો તસ્સન્ધિ જત્તુ તં;
બાહુમૂલં તુ કચ્છો, ધો, ત્વ’સ્સ પસ્સ મનિત્થિયં.
બાહુ ભુજાદ્વીસુ બાહા, હત્થો તુ કર પાણયો;
મણિબન્ધો પકોટ્ઠન્તો, કપ્પરો તુ કપોણ્ય’થ.
મણિબન્ધ કનિટ્ઠાનં, પાણિસ્સ કરભો,ન્તરં;
કરસાખા, ઙ્ગુલી તા તુ, પઞ્ચ, ઙ્ગુટ્ઠો ચ તજ્જની;
મજ્ઝિમા નામિકા ચાપિ, કનિટ્ઠા’તિ કમા સિયું.
પદેસો તાલગોકણ્ણા, વિદત્થિ,ત્થી કમા તતે;
તજ્જન્યાદિયુતે’ઙ્ગુટ્ઠે, પસતો પાણિ કુઞ્ચિતો.
રતનં કુક્કુ હત્થો થ, પુમે કરપુટો,ઞ્જલિ;
કરજો તુ નખો નિત્થી, ખટકો મુટ્ઠિ ચ દ્વીસુ.
બ્યામો સહકરા બાહુ, દ્વે પસ્સદ્વયવિત્થતા;
ઉદ્ધન્તત ભુજપોસ, પ્પમાણે પોરિસં તિસુ.
ઉરો ચ હદયં ચાથ, થનો કુચ પયોધરા;
ચૂચુકં તુ થનગ્ગસ્મિં, પિટ્ઠં તુ પિટ્ઠિ નારિયં.
મજ્ઝો’નિત્થી ¶ વિલગ્ગો ચ, મજ્ઝિમં કુચ્છિ [ચતુક્કં ઉદરે; ૯૪૪-ગાથાપિ પસ્સિતબ્બા] તુ દ્વિસુ;
ગહણીત્થ્યુદરં ગબ્ભો, કોટ્ઠોન્તો કુચ્છિસમ્ભવે.
જઘનં તુ નિતમ્બો ચ, સોણી ચ કટિ નારિયં;
અઙ્ગજાતં રહસ્સઙ્ગં, વત્થગુય્હઞ્ચ મેહનં.
નિમિત્તઞ્ચ વરઙ્ગઞ્ચ, બીજઞ્ચ ફલમેવ ચ;
લિઙ્ગં અણ્ડં તુ કોસો ચ,
યોનિ ત્વિત્થીપુમેભગં.
અસુચિ સમ્ભવો સુક્કં, પાયુ તુ પુરિસે ગુદં;
વા પુમે ગૂથ કરીસ, વચ્ચાનિ ચ મલં છકં.
ઉચ્ચારો મીળ્હ મુક્કારો, પસ્સાવો મુત્ત મુચ્ચતે;
પૂતિમુત્તઞ્ચ ગોમુત્તે, સ્સાદીનં છકણં મલે.
દ્વીસ્વધો નાભિયા વત્થિ, ઉચ્છઙ્ગ’ઙ્કા તુ’ભો પુમે;
ઊરુ સત્થિ પુમે ઊરુ, પબ્બં તુ જાણુ જણ્ણુ ચ.
ગોપ્ફકો પાદગણ્ઠિપિ, પુમે તુ પણ્હિ પાસણિ;
પાદગ્ગં પપદો પાદો, તુ પદો ચરણઞ્ચ વા.
અઙ્ગંત્વ’વયવો વુત્તો, ફાસુલિકા તુ ફાસુકા;
પણ્ડકે અટ્ઠિ ધાત્વિત્થી, ગલન્તટ્ઠિ તુ અક્ખકો.
કપ્પરો તુ કપાલં વા, કણ્ડરા તુ મહાસિરા;
પુમે ન્હારુ ચિત્થી સિરા, ધમની થ રસગ્ગસા.
રસહરણ્ય’થો મંસ, મામિસં પિસિતં ભવે;
તિલિઙ્ગિકં તુ વલ્લૂર, મુત્તત્તં અથ લોહિતં.
રુધિરં સોણિતં રત્તં, લાલા ખેળો એલા ભવે;
પુરિસે માયુ પિત્તઞ્ચ, સેમ્હો નિત્થી સિલેસુમો.
વસા વિલીનસ્નેહો થ, મેદો ચેવ વપા ભવે;
આકપ્પો વેસો નેપચ્છં, મણ્ડનં તુ પસાધનં.
વિભૂસનં ચાભરણં, અલઙ્કારો પિલન્ધનં;
કિરીટ મકુટા’નિત્થી, ચૂળામણિ સિરોમણિ.
સિરોવેઠન ¶ મુણ્હીસં, કુણ્ડલં કણ્ણવેઠનં;
કણ્ણિકા કણ્ણપૂરો ચ, સિયા કણ્ણવિભૂસનં.
કણ્ઠભૂસા તુ ગીવેય્યં, હારો મુત્તાવલિ’ત્થિયં;
નિયુરો વલયો નિત્થી, કટકં પરિહારકં.
કઙ્કણં કરભૂસા થ, કિઙ્કિણી [કિંકણી કિં કણિકા (ક.)] ખુદ્દઘણ્ટિકા;
અઙ્ગુલીયક મઙ્ગુલ્યા, ભરણં, સાક્ખરં તુ તં.
મુદ્દિકા’ઙ્ગુલિમુદ્દા થ, રસના મેખલા ભવે;
કેયૂર મઙ્ગદઞ્ચેવ, બાહુમૂલવિભૂસનં.
પાદઙ્ગદં તુ મઞ્જીરો, પાદકટક નૂપુરા;
અલઙ્કારપ્પભેદા તુ, મુખફુલ્લં તથો’ણ્ણતં;
ઉગ્ગત્થનં ગિઙ્ગમક, મિચ્ચેવમાદયો સિયું.
ચેલ મચ્છાદનં વત્થં, વાસો વસન મંસુકં;
અમ્બરઞ્ચ પટો નિત્થી, દુસ્સં ચોલો ચ સાટકો.
ખોમં દુકૂલં કોસેય્યં, પત્તુણ્ણં કમ્બલો ચ વા;
સાણં કોટમ્બુરં ભઙ્ગ, ન્ત્યાદિ વત્થન્તરં મતં.
નિવાસન ન્તરીયાન્ય, ન્તરમન્તરવાસકો;
પાવારો તુ’ત્તરાસઙ્ગો, ઉપસંબ્યાન મુત્તરં.
ઉત્તરીય મથો વત્થ, મહતન્તિ મતં નવં;
નન્તકં કપ્પટો જિણ્ણ, વસનં તુ પટચ્ચરં.
કઞ્ચુકો વારવાણં વા, થ વત્થાવયવે દસા;
નાલિપટ્ટોતિ કથિતો, ઉત્તમઙ્ગમ્હિ કઞ્ચુકો.
આયામો દીઘતા રોહો,
પરિણાહો વિસાલતા.
અરહદ્ધજો ચ કાસાય, કાસાવાનિ ચ ચીવરં;
મણ્ડલં તુ તદઙ્ગાનિ, વિવટ્ટ કુસિઆદયો.
ફલ,ત્તચ, કિમિ, રોમા, ન્યેતા વત્થસ્સ યોનિયો;
ફાલં કપ્પાસિકં તીસુ, ખોમાદી તુ તચબ્ભવા.
કોસેય્યં ¶ કિમિજં, રોમ, મયં તુ કમ્બલં ભવે;
સમાનત્થા જવનિકા, સા તિરોકરણી પ્યથ.
પુન્નપુંસક મુલ્લોચં, વિતાનં દ્વય મીરિતં;
નહાનઞ્ચ સિનાને થો, બ્બટ્ટનુ’મ્મજ્જનં સમં.
વિસેસકો તુ તિલકો, ત્યૂભો નિત્થી ચ ચિત્તકં;
ચન્દનો નિત્થિયં ગન્ધ, સારો મલયજો પ્યથ.
ગોસીસં તેલપણ્ણિકં, પુમે વા હરિચન્દનં;
તિલપણ્ણી તુ પત્તઙ્ગ, રઞ્જનં રત્તચન્દનં.
કાળાનુસારી કાળિયં, લોહં ત્વા’ગરુ ચા’ગળુ;
કાળાગરુતુ કાળે’સ્મિં, તુરુક્ખોતુ ચ પિણ્ડકો.
કત્થૂરિકા મિગમદો, કુટ્ઠં તુ અજપાલકં;
લવઙ્ગં દેવકુસુમં, કસ્મીરજં તુ કુઙ્કુમં.
યક્ખધૂપો સજ્જુલસો, તક્કોલં તુ ચ કોલકં;
કોસફલ મથો જાતિ, કોસં જાતિફલં ભવે.
ઘનસારો સિતબ્ભો ચ, કપ્પૂરં પુન્નપુંસકે;
અલત્તકો યાવકો ચ, લાખા જતુ નપુંસકે.
સિરિવાસો તુ સરલ, દ્દવો’ ઞ્જનં તુ કજ્જલં;
વાસચુણ્ણં વાસયોગો, વણ્ણકં તુ વિલેપનં.
ગન્ધમાલ્યાદિસઙ્ખારો, યો તં વાસન મુચ્ચતે;
માલા માલ્યં પુપ્ફદામે [પુપ્ફં દામં (ક.)], ભાવિતં વાસિતં તિસુ.
ઉત્તંસો સેખરા’ વેળા, મુદ્ધમાલ્યે વટંસકો;
સેય્યા ચ સયનં સેનં, પલ્લઙ્કો તુ ચ મઞ્ચકો.
મઞ્ચાધારો પટિપાદો, મઞ્ચઙ્ગે ત્વટની ત્થિયં,
કુળીરપાદો આહચ્ચ, પાદો ચેવ મસારકો;
ચત્તારો બુન્દિકાબદ્ધો, તિમે મઞ્ચન્તરા સિયું.
બિબ્બોહનં ચો’ પધાનં, પીઠિકા પીઠ માસનં;
કોચ્છં તુ ભદ્દપીઠે થા, સન્દી પીઠન્તરે મતા.
મહન્તો ¶ કોજવો દીઘ,
લોમકો ગોનકો મતો;
ઉણ્ણામયં ત્વત્થરણં, ચિત્તકં વાનચિત્તકં.
ઘનપુપ્ફં પટલિકા, સેતં તુ પટિકા પ્યથ;
દ્વિદસેકદસાન્યુ’ દ્દ,લોમિ એકન્તલોમિનો.
તદેવ સોળસિત્થીનં, નચ્ચયોગ્ગઞ્હિ કુત્તકં;
સીહબ્યગ્ઘાદિરૂપેહિ, ચિત્તં વિકતિકા ભવે.
કટ્ટિસ્સં કોસેય્યં રતન, પરિસિબ્બિત મત્થરણં કમા;
કોસિયકટ્ટિસ્સમયં, કોસિયસુત્તેન પકતઞ્ચ.
દીપો પદીપો પજ્જોતો, પુમે ત્વાદાસ દપ્પણા;
ગેણ્ડુકો કણ્ડુકો તાલ, વણ્ટં તુ બીજનીત્થિયં.
ચઙ્કોટકો કરણ્ડો ચ, સમુગ્ગો સમ્પુટો ભવે;
ગામધમ્મો અસદ્ધમ્મો, બ્યવાયો મેથુનં રતિ.
વિવાહો પયમા પાણિ, ગ્ગહો પરિણયો પ્યથ;
તિવગ્ગો ધમ્મ, કામ,ત્થા, ચતુવગ્ગો સમોક્ખકા.
ખુજ્જો ચ ગણ્ડુલો રસ્સ, વામના તુ લકુણ્ડકો;
પઙ્ગુલો પીઠસપ્પી ચ, પઙ્ગુ છિન્નિરિયાપથો.
પક્ખો ખઞ્જો તુ ખોણ્ડો થ,
મૂગો સુઞ્ઞવચો ભવે;
કુણી હત્થાદિવઙ્કો ચ, વલિરો તુ ચ કેકરો.
નિક્કેસસીસો ખલ્લાટો,
મુણ્ડો તુ ભણ્ડુ મુણ્ડિકો;
કાણો અક્ખીન મેકેન,
સુઞ્ઞો અન્ધો દ્વયેન થ.
બધિરો સુતિહીનો થ, ગિલાનો બ્યાધિતા’તુરા;
ઉમ્માદવતિ ઉમ્મત્તો, ખુજ્જાદી વાચ્ચલિઙ્ગિકા.
આતઙ્કો આમયો બ્યાધિ, ગદો રોગો રુજાપિ ચ;
ગેલઞ્ઞાકલ્લ માબાધો,
સોસો તુ ચ ખયો સિયા.
પીનસો [પીનાસોતિપિ પાઠો] ¶ નાસિકારોગો,
ઘાને સિઙ્ઘાનિકા સ્સવો;
ઞેય્યં ત્વ’રુ વણો નિત્થી, ફોટો તુ પિળકા ભવે.
પુબ્બો પૂયો થ રત્તાતિ, સારો પક્ખન્દિકા પ્યથ;
અપમારો અપસ્મારો, પાદફોટો વિપાદિકા.
વુડ્ઢિરોગો તુ વાતણ્ડં, સીપદં ભારપાદતા;
કણ્ડૂ કણ્ડૂતિ કણ્ડૂયા, ખજ્જુ કણ્ડૂવનં પ્યથ.
પામં વિતચ્છિકા કચ્છુ, સોથો તુ સયથૂ’દિતો;
દુન્નામકઞ્ચ અરિસં, છદ્દિકા વમથૂ’દિતો.
દવથુ પરિતાપો થ, તિલકો તિલકાળકો;
વિસૂચિકા ઇતિ મહા, વિરેકો થ ભગન્દલો [ભગન્દરો (ક.)].
મેહો જરો કાસ સાસા, કુટ્ઠં સૂલામયન્તરા;
વુત્તો વેજ્જો ભિસક્કો ચ, રોગહારી તિકિચ્છકો.
સલ્લવેજ્જો સલ્લકત્તો, તિકિચ્છા તુ પતિક્રિયા;
ભેસજ્જ મગદો ચેવ, ભેસજં મો’સધં પ્યથ.
કુસલા નામયા રોગ્યં,
અથ કલ્લો નિરામયોતિ,
નરવગ્ગો નિટ્ઠિતો.
૪. ચતુબ્બણ્ણવગ્ગ
ખત્તિયવગ્ગ
કુલં વંસો ચ સન્તાના, ભિજના ગોત્ત મન્વયો;
થિયં સન્તત્ય થો વણ્ણા, ચત્તારો ખત્તિયાદયો.
કુલીનો સજ્જનો સાધુ,
સભ્યો ચાય્યો મહાકુલો;
રાજા ભૂપતિ ભૂપાલો, પત્થિવો ચ નરાધિપો.
ભૂનાથો ¶ જગતિપાલો, દિસમ્પતિ જનાધિપો;
રટ્ઠાધિપો નરદેવો, ભૂમિપો ભૂભુજો પ્યથ.
રાજઞ્ઞો ખત્તિયો ખત્તં, મુદ્ધાભિસિત્ત બાહુજા;
સબ્બભુમ્મો ચક્કવત્તી, ભૂપોઞ્ઞો મણ્ડલિસ્સરો.
પુમે લિચ્છવિ વજ્જી ચ, સક્યો તુ સાકિયો થ ચ;
ભદ્દકચ્ચાના [ભદ્દા કચ્ચાના (ટી.)] રાહુલ, માતા બિમ્બા યસોધરા.
કોટીનં હેટ્ઠિમન્તેન, સતં યેસં નિધાનગં;
કહાપણાનં દિવસ, વળઞ્જો વીસતમ્બણં.
તે ખત્તિયમહાસાલા, સીતિ કોટિધનાનિ તુ;
નિધાનગાનિ દિવસ, વળઞ્જો ચ દસમ્બણં.
યેસં દ્વિજમહાસાલા, તદુપડ્ઢે નિધાનગે;
વળઞ્જે ચ ગહપતિ, મહાસાલા ધને સિયું.
મહામત્તો પધાનઞ્ચ, મતિસજીવો મન્તિની;
સજીવો સચિવા, મચ્ચો, સેનાની તુ ચમૂપતિ.
ન્યાસાદીનં વિવાદાનં, અક્ખદસ્સો પદટ્ઠરિ;
દોવારિકો પતીહારો, દ્વારટ્ઠો દ્વારપાલકો.
અનીકટ્ઠોતિ રાજૂનં, અઙ્ગરક્ખગણો મતો;
કઞ્ચુકી સોવિદલ્લો ચ, અનુજીવી તુ સેવકો.
અજ્ઝક્ખો ધિકતો ચેવ,
હેરઞ્ઞિકો તુ નિક્ખિકો;
સદેસાનન્તરો સત્તુ, મિત્તોરાજા તતો પરં.
અમિત્તો રિપુ વેરી ચ, સપત્તા રાતિ સત્વ’રિ; (સત્તુ+અરિ)
પચ્ચત્થિકો પરિપન્થી, પટિપક્ખા હિતાપરો.
પચ્ચામિત્તો વિપક્ખો ચ, પચ્ચનીક વિરોધિનો;
વિદ્દેસી ચ દિસો દિટ્ઠો,થા નુરોધો નુવત્તનં.
મિત્તો નિત્થી વયસ્સો ચ, સહાયો [સુહજ્જો (ટી.)] સુહદો સખા;
સમ્ભત્તો દળ્હમિત્તો થ, સન્દિટ્ઠો દિટ્ઠમત્તકો.
ચરો ચ ગુળ્હપુરિસો, પથાવી પથિકો’દ્ધગૂ;
દૂતો તુ સન્દેસહરો, ગણકો તુ મુહુત્તિકો.
લેખકો ¶ લિપિકારો ચ, વણ્ણો તુ અક્ખરો પ્યથ;
ભેદો દણ્ડો સામ દાના, ન્યુપાયા ચતુરો ઇમે.
ઉપજાપોતુ ભેદો ચ, દણ્ડો તુ સાહસં દમો;
સામ્ય’ મચ્ચો સખા કોસો, દુગ્ગઞ્ચ વિજિતં બલં;
રજ્જઙ્ગાનીતિ સત્તેતે, સિયું પકતિયો પિચ.
પભાવુ’સ્સાહ, મન્તાનં, વસા તિસ્સો હિ સત્તિયો;
પભાવો દણ્ડજો તેજો,
પતાપો તુ ચ કોસજો.
મન્તો ચ મન્તનં સો તુ, ચતુક્કણ્ણો દ્વિગોચરો;
તિગોચરો તુ છક્કણ્ણો, રહસ્સં ગુય્હ મુચ્ચતે.
તીસુ વિવિત્ત વિજન, છન્ના, રહો રહો બ્યયં;
વિસ્સાસો તુ ચ વિસ્સમ્ભો,
યુત્તં ત્વો’પાયિકં તિસુ.
ઓવાદો ચાનુસિટ્ઠિત્થી, પુમવજ્જે નુસાસનં;
આણા ચ સાસનં ઞેય્યં, ઉદ્દાનં તુ ચ બન્ધનં.
આગુ વુત્ત [મન્તુ (ક.)] મપરાધો, કરો તુ બલિ મુચ્ચતે;
પુણ્ણપત્તો તુટ્ઠિદાયો, ઉપદા તુ ચ પાભતં.
તથો’પાયન મુક્કોચો, પણ્ણાકારો પહેણકં;
સુઙ્કં ત્વનિત્થી ગુમ્બાદિ, દેય્યે થા’યો ધનાગમો.
આતપત્તં તથા છત્તં, રઞ્ઞં તુ હેમમાસનં;
સીહાસનં અથો વાળ, બીજનીત્થી ચ ચામરં.
ખગ્ગો ચ છત્ત મુણ્હીસં, પાદુકા વાલબીજની;
ઇમે કકુધભણ્ડાનિ, ભવન્તિ પઞ્ચ રાજુનં.
ભદ્દકુમ્ભો પુણ્ણકુમ્ભો, ભિઙ્કારો જલદાયકો;
હત્થિ,સ્સ,રથ,પત્તી તુ, સેના હિ ચતુરઙ્ગિની.
કુઞ્જરો વારણો હત્થી, માતઙ્ગો દ્વિરદો ગજો;
નાગો દ્વિપો ઇભો દન્તી,
યૂથજેટ્ઠો તુ યૂથપો.
કાળાવક ¶ ગઙ્ગેય્યા, પણ્ડર તમ્બા ચ પિઙ્ગલો ગન્ધો;
મઙ્ગલ હેમો’પોસથ,
છદ્દન્તા ગજકુલાનિ એતાનિ.
કલભો ચેવ ભિઙ્કોથ, પભિન્નો મત્ત ગજ્જિતા;
હત્થિઘટા તુ ગજતા, હત્થીની તુ કરેણુકા.
કુમ્ભો હત્થિસિરોપિણ્ડા, કણ્ણમૂલં તુ ચૂલિકા;
આસનં ખન્ધદેસમ્હિ, પુચ્છમૂલં તુ મેચકો.
આલાન માળ્હકો થમ્ભો, નિત્થીતુ નિગળો’ન્દુકો;
સઙ્ખલં તીસ્વથો ગણ્ડો,
કટો દાનં તુ સો મદો.
સોણ્ડો તુ દ્વીસુ હત્થો થ,
કરગ્ગં પોક્ખરં ભવે;
મજ્ઝમ્હિ બન્ધનં કચ્છા, કપ્પનો તુ કુથાદયો.
ઓપવય્હો રાજવય્હો, સજ્જિતો તુ ચ કપ્પિતો;
તોમરો નિત્થિયં પાદે, સિયા વિજ્ઝનકણ્ટકો.
તુત્તં તુ કણ્ણમૂલમ્હિ, મત્થકમ્હિ તુ અઙ્કુસો;
હત્થારોહો હત્થિમેણ્ડો,
હત્થિપો હત્થિગોપકો.
ગામણીયો તુ માતઙ્ગ, હયાદ્યાચરિયો ભવે;
હયો તુરઙ્ગો તુરગો,
વાહો અસ્સો ચ સિન્ધવો.
ભેદો અસ્સતરો તસ્સા,
જાનિયો તુ કુલીનકો;
સુખવાહી વિનીતો થ,
કિસોરો હયપોતકો.
ઘોટકો તુ ખળુઙ્કો થ, જવનો ચ જવાધિકો;
મુખાધાનં ખલીનો વા, કસા ત્વ સ્સાભિતાળિની.
કુસા તુ નાસરજ્જુમ્હિ, વળવા’સ્સા ખુરો સફં;
પુચ્છ મનિત્થી નઙ્ગુટ્ઠં, વાલહત્થો ચ વાલધિ.
સન્દનો ¶ ચ રથો ફુસ્સ, રથો તુ નરણાય સો;
ચમ્માવુતો ચ વેયગ્ઘો,
દેપ્પો બ્યગ્ઘસ્સ દીપિનો.
સિવિકા યાપ્યયાનઞ્ચા, નિત્થી તુ સકટો પ્ય’નં [(સકટો પિ+અનં)];
ચક્કં રથઙ્ગ માખ્યાતં, તસ્સન્તો નેમિ નારિયં.
તમ્મજ્ઝે પિણ્ડિકા નાભિ, કુબ્બરો તુ યુગન્ધરો;
અક્ખગ્ગકીલે આણીત્થી, વરુથો રથગુત્ય’થ.
ધુરો મુખે રથસ્સઙ્ગા, ત્વ ક્ખો પક્ખરઆદયો;
યાનઞ્ચ વાહનં યોગ્ગં, સબ્બહત્થ્યાદિવાહને.
રથચારી તુ સૂતો ચ, પાજિતા ચેવ સારથી;
રથારોહો ચ રથિકો,
રથી યોધો તુ યો ભટો.
પદાતિ પત્તી તુ પુમે, પદગો પદિકો મતો;
સન્નાહો કઙ્કટો વમ્મં, કવચો વા ઉરચ્છદો.
જાલિકા થ ચ સન્નદ્ધો, સજ્જો ચ વમ્મિકો ભવે;
આમુક્કો પટિમુક્કો થ, પુરેચારી પુરેચરો.
પુબ્બઙ્ગમો પુરેગામી, મન્દગામી તુ મન્થરો;
જવનો તુરિતો વેગી, જેતબ્બં જેય્ય મુચ્ચતે.
સૂર વીરા તુ વિક્કન્તો, સહાયો નુચરો સમા;
સન્નદ્ધપ્પભુતી તીસુ, પાથેય્યં તુ ચ સમ્બલં.
વાહિની ધજિની સેના, ચમૂ ચક્કં બલં તથા;
અનીકો વા થ વિન્યાસો,
બ્યૂહો સેનાય કથ્યતે.
હત્થી દ્વાદસપોસો,તિ,
પુરિસો તુરગો, રથો;
ચતુપોસોતિ એતેન, લક્ખણેના ધમન્તતો.
હત્થાનીકં હયાનીકં, રથાનીકં તયો તયો;
ગજાદયો સસત્થા તુ, પત્તાનીકં ચતુજ્જના.
સટ્ઠિવંસકલાપેસુ, ¶ પચ્ચેકં સટ્ઠિદણ્ડિસુ;
ધૂલીકતેસુ સેનાય, યન્તિયા ક્ખોભની [અક્ખોભિણી (ક.)] ત્થિયં.
સમ્પત્તિ સમ્પદા લક્ખી, સિરી વિપત્તિ આપદા;
અથા વુધઞ્ચ [આયુધન્તિપિ પાઠો] હેતિ’ત્થી, સત્થં પહરણં ભવે.
મુત્તામુત્ત મમુત્તઞ્ચ, પાણિતો મુત્તમેવ ચ;
યન્તમુત્તન્તિ સકલં, આયુધં તં ચતુબ્બિધં.
મુત્તામુત્તઞ્ચ યટ્ઠ્યાદિ, અમુત્તં છુરિકાદિકં;
પાણિમુત્તં તુ સત્યાદિ, યન્તમુત્તં સરાદિકં.
ઇસ્સાસો ધનુ કોદણ્ડં, ચાપો નિત્થી સરાસનં;
અથો ગુણો જિયા જ્યા થ,
સરો પત્તિ ચ સાયકો.
વાણો કણ્ડ મુસુ દ્વીસુ, ખુરપ્પો [ઉરપ્પો (ક.)] તેજના’સનં;
તૂણીત્થિયં કલાપો ચ, તૂણો તૂણીર વાણધિ.
પક્ખો તુ વાજો દિદ્ધો તુ, વિસપ્પિતો સરો ભવે;
લક્ખં વેજ્ઝં સરબ્યઞ્ચ, સરાભ્યાસો તુ’પાસનં.
મણ્ડલગ્ગો તુ નેત્તિંસો, અસિ ખગ્ગો ચ સાયકો;
કોસિત્થી તબ્બિધાને થો, થરુ ખગ્ગાદિમુટ્ઠિયં.
ખેટકં ફલકં ચમ્મં, ઇલ્લી તુ કરપાલિકા;
છુરિકા સત્ય’સિપુત્તી, લગુળો તુ ચ મુગ્ગરો.
સલ્લો નિત્થિ સઙ્કુ પુમે, વાસી તુ તચ્છનીત્થિયં;
કુઠારી [કુધારી (ટી.)] ત્થીફરસુસો, ટઙ્કો પાસાણદારણો.
કણયો ભિન્દિવાળો ચ, ચક્કં કુન્તો ગદા તથા;
સત્યા’દી સત્થભેદા થ,
કોણો’સ્સો કોટિ નારિયં.
નિય્યાનં ગમનં યાત્રા, પટ્ઠાનઞ્ચ ગમો ગતિ;
ચુણ્ણો પંસુ રજો ચેવ, ધૂલી’ત્થી રેણુ ચ દ્વિસુ.
માગધો ¶ મધુકો વુત્તો, વન્દી તુ થુતિપાઠકો;
વેતાળિકો બોધકરો,
ચક્કિકો તુ ચ ઘણ્ટિકો.
કેતુ ધજો પટાકા ચ, કદલી કેતનં પ્યથ;
યો’હંકારો’ઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ, સા’ હમહમિકા ભવે.
બલં થામો સહં સત્તિ, વિક્કમો ત્વતિસૂરતા;
રણે જિતસ્સ યં પાનં, જયપાનન્તિ તં મતં.
સઙ્ગામો સમ્પહારો ચા, નિત્થિયં સમરં રણં;
આજિત્થી આહવો યુદ્ધ, માયોધનઞ્ચ સંયુગં.
ભણ્ડનં તુ વિવાદો ચ, વિગ્ગહો કલહ મેધગા;
મુચ્છા મોહો થ પસય્હો,
બલક્કારો હઠો ભવે.
ઉપ્પાદો [ઉપ્પાતો (ક.)૧૦૨૭-ગાથા પસ્સિતબ્બા] ભૂતવિકતિ, યા સુભાસુભસૂચિકા;
ઈતિ ત્વિત્થી અજઞ્ઞઞ્ચ, ઉપસગ્ગો ઉપદ્દવો.
નિબ્બુદ્ધં [નિયુદ્ધં (ક.)] મલ્લયુદ્ધમ્હિ, જયો તુ વિજયો ભવે;
પરાજયો રણે ભઙ્ગો, પલાયન મપક્કમો.
મારણં હનનં ઘાતો, નાસનઞ્ચ નિસૂદનં;
હિંસનં સરણં હિંસા, વધો સસન ઘાતનં.
મરણં કાલકિરિયા, પલયો મચ્ચુ અચ્ચયો;
નિધનો નિત્થિયં નાસો, કાલો’ન્તો ચવનં ભવે.
તીસુ પેતો પરેતો ચ,
મતો થ ચિતકો ચિતો;
આળહનં સુસાનઞ્ચા, નિત્થિયં કુણપો છવો.
કબન્ધો નિત્થિયં દેહો, સિરોસુઞ્ઞો સહક્રિયો;
અથ સિવથિકા વુત્તા, સુસાનસ્મિઞ્હિ આમકે.
વન્દીત્થિયં કરમરો, પાણો ત્વ’સુ પકાસિતો;
કારા તુ બન્ધનાગારં, કારણા તુ ચ યાતના.
ઇતિ ખત્તિયવગ્ગો.
બ્રહ્મબન્ધુ ¶ દ્વિજો વિપ્પો, બ્રહ્મા ભોવાદી બ્રાહ્મણો;
સોત્તિયો છન્દસો સો થ,
સિસ્સ’ ન્તેવાસિનો પુમે.
બ્રહ્મચારી ગહટ્ઠો ચ, વનપ્પત્થો ચ ભિક્ખુતિ;
ભવન્તિ ચત્તારો એતે, અસ્સમા પુન્નપુંસકે.
ચરન્તા સહ સીલાદી, સબ્રહ્મચારિનો મિથુ;
ઉપજ્ઝાયો ઉપજ્ઝા થા, ચરિયો નિસ્સયદાદિકો [નિસ્સયદાયકો (ટી.)].
ઉપનીયા થવા પુબ્બં, વેદ મજ્ઝાપયે દ્વિજો;
યો સઙ્ગં સરહસ્સઞ્ચા, ચરિયો બ્રાહ્મણેસુ સો.
પારમ્પરિય મેતિહ્યં, ઉપદેસો તથે’તિહા;
યાગો તુ કતુ યઞ્ઞો થ, વેદીત્થી ભૂ પરિક્ખતા.
અસ્સમેધો ચ પુરિસ, મેધો ચેવ નિરગ્ગળો;
સમ્માપાસો વાજપેય્ય, મિતિ યાગા મહા ઇમે.
ઇત્વિજો [ઇદિત્વિજો (ટી.)] યાજકો ચાથ,
સભ્યો સામાજિકો પ્યથ;
પરિસા સભા સમજ્જા ચ, તથા સમિતિ સંસદો.
ચતસ્સો પરિસા ભિક્ખુ, ભિક્ખુની ચ ઉપાસકા;
ઉપાસિકાયોતિ ઇમા, થવા ટ્ઠ પરિસા સિયું.
તાવતિંસ,દ્વિજ,ક્ખત્ત,માર,ગ્ગહપતિસ્સ ચ;
સમણાનં વસા ચાતુ, મહારાજિક, બ્રહ્મુનં.
ગાયત્તિપ્પમુખં છન્દં, ચતુવીસ’ક્ખરં તુ યં;
વેદાન માદિભૂતં સા, સાવિત્તી તિપદં સિયા.
હબ્યપાકે ચરુ મતો, સુજા તુ હોમદબ્બિયં;
પરમન્નં તુ પાયાસો, હબ્યં તુ હવિ કથ્યતે.
યૂપો થૂણાયં નિમ્મન્ત્ય, દારુમ્હિ ત્વ’રણી દ્વિસુ;
ગાહપ્પચ્ચા’હવનીયો, દક્ખિણગ્ગિ તયો’ ગ્ગયો.
ચાગો વિસ્સજ્જનં દાનં, વોસ્સગ્ગો ચાપદેસનં;
વિસ્સાણનં વિતરણં, વિહાયિતા પવજ્જનં.
પઞ્ચ ¶ મહાપરિચ્ચાગો, વુત્તો સેટ્ઠ, ધનસ્સ ચ;
વસેન પુત્ત દારાનં, રજ્જસ્સ’ ઙ્ગાન મેવ ચ.
અન્નં પાનં ઘરં વત્થં, યાનં માલા વિલેપનં;
ગન્ધો સેય્યા પદીપેય્યં, દાનવત્થૂ સિયું દસ.
મતત્થં તદહે દાનં, તીસ્વેત મુદ્ધદેહિકં;
પિતુદાનં તુ નિવાપો, સદ્ધં તુ તંવ સાત્થતો.
પુમે અતિથિ આગન્તુ, પાહુના વેસિકા પ્યથ;
અઞ્ઞત્થ ગન્તુ મિચ્છન્તો, ગમિકો થા ગ્ઘ મગ્ઘિયં.
પજ્જં પાદોદકાદો થ, સત્તા’ગન્ત્વાદયો તિસુ;
અપચિત્ય’ચ્ચના પૂજા, પહારો બલિ માનના.
નમસ્સા તુ નમક્કારો, વન્દના ચાભિવાદનં;
પત્થના પણિધાનઞ્ચ, પુરિસે પણિધીરિતો.
અજ્ઝેસના તુ સક્કાર, પુબ્બઙ્ગમનિયોજનં;
પરિયેસના ન્વેસના, પરિયેટ્ઠિ ગવેસના;
ઉપાસનં તુ સુસ્સૂસા, સા પારિચરિયા ભવે.
મોન મભાસનં તુણ્હી, ભાવો થ પટિપાટિ સા;
અનુક્કમો પરિયાયો, અનુપુબ્બ્ય’પુમે કમો.
તપો ચ સંયમો સીલં, નિયમો તુ વતઞ્ચ વા;
વીતિક્કમો’ જ્ઝચારો થ, વિવેકો પુથુગત્તતા.
ખુદ્દાનુખુદ્દકં આભિ, સમાચારિક મુચ્ચતે;
આદિબ્રહ્મચરિયં તુ, તદઞ્ઞં સીલ મીરિતં.
યો પાપેહિ ઉપાવત્તો, વાસો સદ્ધિં ગુણેહિ સો;
ઉપવાસોતિ વિઞ્ઞેય્યો, સબ્બભોગવિવજ્જિતો.
તપસ્સી ભિક્ખુ સમણો, પબ્બજિતો તપોધનો;
વાચંયમો તુ મુનિ ચ, તાપસો તુ ઇસી રિતો.
યેસંયતિન્દ્રિયગણા, યતયો વસિનો ચ તે;
સારિપુત્તો’પતિસ્સો તુ, ધમ્મસેનાપતી રિતો.
કોલિતો મોગ્ગલ્લાનો થ,
અરિયો ધિગતો સિયા;
સોતાપન્નાદિકા સેખા, નરિયો તુ પુથુજ્જનો.
અઞ્ઞા ¶ તુ અરહત્તઞ્ચ, થૂપો તુ ચેતિયં ભવે;
ધમ્મભણ્ડાગારિકો ચ, આનન્દો દ્વે સમા થ ચ.
વિસાખા મિગારમાતા, સુદત્તો’ નાથપિણ્ડિકો;
ભિક્ખુપિ સામણેરો ચ, સિક્ખમાના ચ ભિક્ખુની;
સામણેરીતિ કથિતા, પઞ્ચેતે સહધમ્મિકા.
પત્તો તિચીવરં કાય, બન્ધનં વાસિ સૂચિ ચ;
પરિસ્સાવન મિચ્ચેતે, પરિક્ખારા’ટ્ઠ ભાસિતા.
સામણેરો ચ સમણુ, દ્દેસો ચાથ દિગમ્બરો;
અચેળકો નિગણ્ઠો ચ, જટિલો તુ જટાધરો.
કુટીસકાદિકા ચતુ, ત્તિંસ દ્વાસટ્ઠિ દિટ્ઠિયો;
ઇતિ છન્નવુતિ એતે, પાસણ્ડા સમ્પકાસિતા.
પવિત્તો પયતો પૂતો, ચમ્મં તુ અજિનં પ્યથ;
દન્તપોણો દન્તકટ્ઠં, વક્કલો વા તિરીટકં.
પત્તો પાતિત્થિયંનિત્થી, કમણ્ડલુ તુ કુણ્ડિકા;
અથાલમ્બણદણ્ડસ્મિં, કત્તરયટ્ઠિ નારિયં.
યં દેહસાધનાપેક્ખં, નિચ્ચં કમ્મમયં યમો;
આગન્તુસાધનં કમ્મં, અનિચ્ચં નિયમો ભવે.
ઇતિ બ્રાહ્મણવગ્ગો.
વેસ્સો ચ વેસિયાનો થ, જીવનં વુત્તિ જીવિકા;
આજીવો વત્તનં ચાથ, કસિકમ્મં કસિત્થિયં.
વાણિજ્જઞ્ચ વણિજ્જા થ, ગોરક્ખા પસુપાલનં;
વેસ્સસ્સ વુત્તિયો તિસ્સો, ગહટ્ઠા’ગારિકા ગિહિ.
ખેત્તાજીવો કસ્સકો થ, ખેત્તં કેદાર મુચ્ચતે;
લેડ્ડુ’ત્તો મત્તિકાખણ્ડો, ખણિત્તિ’ત્થ્ય’વદારણં.
દાત્તં લવિત્ત મસિતં [‘‘અસિત’’ સદ્દો પુંનપુંસકે-૧૦૦૫-ગાથા પસ્સિતબ્બા], પતોદો તુત્ત પાજનં;
યોત્તં તુ રજ્જુ રસ્મિત્થી, ફાલો તુ કસકો ભવે.
નઙ્ગલઞ્ચ હલં સીરો, ઈસા નઙ્ગલદણ્ડકો;
સમ્મા તુ યુગકીલસ્મિં, સીતા તુ હલપદ્ધતિ.
મુગ્ગાદિકે ¶ પરણ્ણઞ્ચ, પુબ્બણ્ણં સાલિઆદિકે;
સાલિ વીહિ ચ કુદ્રૂસો, ગોધુમો વરકો યવો;
કઙ્ગૂતિ સત્ત ધઞ્ઞાનિ, નીવારાદી તુ તબ્ભિદા.
ચણકો ચ કળાયો થ,
સિદ્ધત્થો સાસપો ભવે.
અથ કઙ્ગુ પિયઙ્ગુ’ત્થી, ઉમ્મા તુ અતસી ભવે;
કિટ્ઠઞ્ચ સસ્સં ધઞ્ઞઞ્ચ [વિઞ્ઞેય્યં (ટી.)], વીહિ થમ્બકરી [થમ્ભકરી (ક.)] રિતો.
કણ્ડો તુ નાળ મથ સો, પલાલં નિત્થિ નિપ્ફલો;
ભુસં કલિઙ્ગરો ચાથ, થુસો ધઞ્ઞત્તચે થ ચ.
સેતટ્ટિકા સસ્સરોગો,
કણો તુ કુણ્ડકો ભવે;
ખલો ચ ધઞ્ઞકરણં, થમ્બો [થમ્ભો (ક.)] ગુમ્બો તિણાદિનં.
અયોગ્ગો મુસલો નિત્થી, કુલ્લો સુપ્પ મનિત્થિયં;
અથો’દ્ધનઞ્ચ ચુલ્લિ’ત્થી, કિલઞ્જો તુ કટો ભવે.
કુમ્ભી’ત્થી પિઠરો કુણ્ડં, ખળોપ્યુ’ક્ખલિ થાલ્યુ’ખા;
કોલમ્બો ચાથ મણિકં, ભાણકો ચ અરઞ્જરો.
ઘટો દ્વીસુ કુટો નિત્થી, કુમ્ભો કલસ, વારકા;
કંસો ભુઞ્જનપત્તો થા, મત્તં પત્તો ચ ભાજનં.
અણ્ડુપકં ચુમ્બટકં, સરાવો તુ ચ મલ્લકો;
પુમે કટચ્છુદબ્બિ’ત્થી, કુસૂલો કોટ્ઠ મુચ્ચતે.
સાકો અનિત્થિયં ડાકો, સિઙ્ગીવેરંતુ અદ્દકં;
મહોસધં તુ તં સુક્ખં, મરિચં તુ ચ કોલકં.
સોવીરં કઞ્જિયં વુત્તં, આરનાળં થુસોદકં;
ધઞ્ઞમ્બિલં બિળઙ્ગો થ, લવણં લોણ મુચ્ચતે.
સામુદ્દં સિન્ધવો નિત્થી, કાળલોણં તુ ઉબ્ભિદં;
બિળકં [બિળાલ (ક.)] ચેતિ પઞ્ચેતે, પભેદા લવણસ્સ હિ.
ગુળો ચ ફાણિતં ખણ્ડો, મચ્છણ્ડી સક્ખરા ઇતિ;
ઇમે ઉચ્છુવિકારા થ, ગુળસ્મિં વિસકણ્ટકં.
લાજા ¶ સિયા’ક્ખતં ચાથ, ધાના ભટ્ઠયવે ભવે;
અબદ્ધસત્તુ મન્થો ચ, પૂપા’ પૂપા તુ પિટ્ઠકો.
ભત્તકારો સૂપકારો, સૂદો આળારિકો તથા;
ઓદનિકો ચ રસકો, સૂપો તુ બ્યઞ્જનં ભવે.
ઓદનો વા કુરં ભત્તં, ભિક્ખા ચા’ન્ન મથા સનં;
આહારો ભોજનં ઘાસો,
તરલં યાગુ નારિયં.
ખજ્જં તુ ભોજ્જ લેય્યાનિ, પેય્યન્તિ ચતુધા’સનં;
નિસ્સાવો ચ તથા’ચામો,
આલોપો કબળો ભવે.
મણ્ડો નિત્થીરસગ્ગસ્મિં, વિઘાસો ભુત્તસેસકે;
વિઘાસાદો ચ દમકો, પિપાસા તુ ચ તસ્સનં.
ખુદ્દા જિઘચ્છા, મંસસ્સ, પટિચ્છાદનિયં રસો;
ઉદ્રેકો ચેવ ઉગ્ગારો, સોહિચ્ચં તિત્તિ તપ્પનં.
કામં ત્વિટ્ઠં નિકામઞ્ચ, પરિયત્તં યથચ્છિતં;
કયવિક્કયિકો સત્થ,વાહા’ પણિક વાણિજા.
વિક્કયિકો તુ વિક્કેતા,
કયિકો તુ ચ કાયિકો;
ઉત્તમણ્ણો ચ ધનિકો, ધમણ્ણો તુ ઇણાયિકો.
ઉદ્ધારો તુ ઇણં વુત્તં, મૂલં તુ પાભતં ભવે;
સચ્ચાપનં સચ્ચંકારો, વિક્કેય્યં પણિય્યં તિસુ.
પટિદાનં પરિવત્તો, ન્યાસો તૂ’પનિધી રિતો;
અટ્ઠારસન્તા સઙ્ખ્યેય્યે, સઙ્ખ્યા એકાદયો તિસુ;
સઙ્ખ્યાને તુ ચ સઙ્ખ્યેય્યે, એકત્તે વીસતાદયો;
વગ્ગભેદે બહુત્તેપિ, તા આનવુતિ નારિયં.
સતં સહસ્સં નિયુતં [નહુતં-નયુતં (કત્થચિ)], લક્ખં કોટિ પકોટિયો;
કોટિપકોટિ નહુતં, તથા નિન્નહુતમ્પિ ચ.
અક્ખોભનીત્થિયં ¶ [અક્ખોભિણી (ક.)] બિન્દુ, અબ્બુદઞ્ચ નિરબ્બુદં;
અહહં અબબં ચેવા, ટટં સોગન્ધિ કુપ્પલં.
કુમુદં પુણ્ડરીકઞ્ચ, પદુમં કથાનમ્પિ ચ;
મહાકથાના’સઙ્ખ્યેય્યા, નિ’ચ્ચેતાસુ સતાદિ ચ.
કોટ્યાદિકં દસગુણં, સતલક્ખગુણં કમા;
ચતુત્થો’ડ્ઢેન અડ્ઢુડ્ઢો,
તતિયો ડ્ઢતિયો તથા.
અડ્ઢતેય્યો દિયડ્ઢો તુ,
દિવડ્ઢો દુતિયો ભવે;
તુલા, પત્થ, ઙ્ગુલિ, વસા, તિધા માન મથો સિયા.
ચત્તારો વિહયો ગુઞ્જા,
દ્વે ગુઞ્જા માસકો ભવે;
દ્વે અક્ખા માસકા પઞ્ચ, ક્ખાનં ધરણમટ્ઠકં.
સુવણ્ણો પઞ્ચધરણં, નિક્ખં ત્વનિત્થિ પઞ્ચ તે;
પાદો ભાગે ચતુત્થે થ, ધરણાનિ પલં દસ.
તુલા પલસતં ચાથ, ભારો વીસતિ તા તુલા;
અથો કહાપણો નિત્થી, કથ્યતે કરિસાપણો.
કુડુવો પસતો એકો,
પત્થો તે ચતુરો સિયું;
આળ્હકો ચતુરો પત્થા, દોણં વાચતુરા’ળ્હકં.
માનિકા ચતુરો દોણા, ખારીત્થી ચતુમાનિકા;
ખારિયો વીસ વાહો થ,
સિયા કુમ્ભો દસમ્બણં.
આળ્હકો નિત્થિયં તુમ્ભો, પત્થોતુ નાળિ નારિયં;
વાહો તુ સકટો ચેકા,
દસ દોણા તુ અમ્બણં.
પટિવીસો ચ કોટ્ઠાસો,
અંસો ભાગો ધનં તુ સો;
દબ્બં વિત્તં સાપતેય્યં, વસ્વ’ત્થો વિભવો ભવે.
કોસો ¶ હિરઞ્ઞઞ્ચ કતા, કતં કઞ્ચન, રૂપિયં;
કુપ્પં તદઞ્ઞં તમ્બાદિ, રૂપિયં દ્વય માહતં.
સુવણ્ણં કનકં જાત, રૂપં સોણ્ણઞ્ચ કઞ્ચનં;
સત્થુવણ્ણો હરી કમ્બુ, ચારુ હેમઞ્ચ હાટકં.
તપનિયં હિરઞ્ઞં ત, બ્ભેદા ચામીકરમ્પિ ચ;
સાતકુમ્ભં તથા જમ્બુ, નદં સિઙ્ગી ચ નારિયં.
રૂપિયં રજતં સજ્ઝુ, રૂપી સજ્ઝં અથો વસુ;
રતનઞ્ચ મણિ દ્વીસુ, પુપ્ફરાગાદી તબ્ભિદા.
સુવણ્ણં રજતં મુત્તા, મણિ વેળુરિયાનિ ચ;
વજિરઞ્ચ પવાળન્તિ, સત્તા’હુ રતનાનિ’ મે.
લોહિતઙ્કો ચ પદુમ, રાગો રત્તમણિ પ્યથ;
વંસવણ્ણો વેળુરિયં, પવાળં વા ચ વિદ્દુમો.
મસારગલ્લં કબરમણિ, અથ મુત્તા ચ મુત્તિકં;
રીતિ [રીરી (ટી.)] ત્થી આરકૂટો વા, અમલં ત્વ’બ્ભકં ભવે.
લોહો નિત્થી અયો કાળા,
યસઞ્ચ પારદો રસો;
કાળતિપુ તુ સીસઞ્ચ, હરિતાલં તુ પીતનં.
ચિનપિટ્ઠઞ્ચ સિન્દૂરં, અથ તૂલો તથા પિચુ;
ખુદ્દજં તુ મધુ ખુદ્દં, મધુચ્છિટ્ઠં તુ સિત્થકં.
ગોપાલો ગોપ ગોસઙ્ખ્યા,
ગોમા તુ ગોમિકો પ્યથ;
ઉસભો બલીબદ્ધો [બલિબદ્દ (ક.)] ચ, ગોણો ગોવસભો વુસો.
વુદ્ધો જરગ્ગવો સો થ, દમ્મો વચ્છતરો સમા;
ધુરવાહી તુ ધોરય્હો, ગોવિન્દો ધિકતો ગવં.
વહો ચ ખન્ધદેસો થ, કકુધો [કકુદો (ક.)] કકુ વુચ્ચતે;
અથો વિસાણં સિઙ્ગઞ્ચ, રત્તગાવી તુ રોહિણી.
ગાવી ચ સિઙ્ગિની ગો ચ, વઞ્ઝા તુ કથ્યતે વસા;
નવપ્પસૂતિકા ધેનુ, વચ્છકામા તુ વચ્છલા.
ગગ્ગરી ¶ મન્થનીત્થી દ્વે, સન્દાનં દામમુચ્ચતે;
ગોમિળ્હો ગોમયો નિત્થી, અથો સપ્પિ ઘતં ભવે.
નવુદ્ધટં તુ નોનીતં, દમિમણ્ડં તુ મત્થુ ચ,
ખીરં દુદ્ધં પયો થઞ્ઞં, તક્કં તુ મથિતં પ્યથ.
ખીરં દધિ ઘતં તક્કં, નોનીતં પઞ્ચ ગોરસા;
ઉરબ્ભો મેણ્ડ મેસા ચ, ઉરણો અવિ એળકો.
વસ્સો ત્વજો છગલકો,
ઓટ્ઠો તુ કરભો ભવે;
ગદ્રભો તુ ખરો વુત્તો, ઉરણી તુ અજી અજા.
ઇતિ વેસ્સવગ્ગો.
સુદ્દો’ન્તવણ્ણો વસલો, સંકિણ્ણા માગધાદયો;
માગધો સુદ્દખત્તાજો, ઉગ્ગો સુદ્દાય ખત્તજો.
દ્વિજાખત્તિયજો સૂતો, કારુતુ સિપ્પિકોપુમે;
સઙ્ઘાતોતુ સજાતીનં, તેસં સેણી દ્વિસુચ્ચતે.
તચ્છકો તન્તવાયો ચ, રજકો ચ નહાપિતો;
પઞ્ચમો ચમ્મકારોતિ, કારવો પઞ્ચિમે સિયું.
તચ્છકો વડ્ઢકી મતો, પલગણ્ડો થપત્યપિ;
રથકારો થ સુવણ્ણ, કારો નાળિન્ધમો ભવે.
તન્તવાયો પેસકારો,
માલાકારો તુ માલિકો;
કુમ્ભકારો કુલાલો થ,
તુન્નવાયો ચ સૂચિકો.
ચમ્મકારો રથકારો, કપ્પકો તુ નહાપિતો;
રઙ્ગાજીવો ચિત્તકારો, પુક્કુસો પુપ્ફછડ્ડકો.
વેનો વિલીવકારો ચ, નળકારો સમા તયો;
ચુન્દકારો ભમકારો,
કમ્મારો લોહકારકો.
નિન્નેજકો ચ રજકો, નેત્તિકો ઉદહારકો;
વીણાવાદી વેણિકો થ, ઉસુકારો’ સુવડ્ઢકી.
વેણુધમો ¶ વેણવિકો,
પાણિવાદો તુ પાણિઘો [પાણિયો (કત્થચિ)];
પૂપિયો પૂપપણિયો, સોણ્ડિકો મજ્જવિક્કયી.
માયા તુ સમ્બરી માયા, કારો તુ ઇન્દજાલિકો;
ઓરબ્ભિકા સૂકરિકા, માગવિકા તે ચ સાકુણિકા;
હન્ત્વા જીવન્તે’ળક, સૂકર, મિગ, પક્ખિનો કમતો.
વાગુરિકો જાલિકો થ,
ભારવાહો તુ ભારિકો;
વેતનિકો તુ ભતકો, કમ્મકરો થ કિં કરો;
દાસો ચ ચેટકો પેસ્સો, ભચ્ચો ચ પરિચારિકો.
અન્તોજાતો ધનક્કીતો, દાસબ્યો’પગતો સયં;
દાસા કરમરાનીતો, ચ્ચેવં તે ચતુધા સિયું.
અદાસો તુ ભુજિસ્સો થ,
નીચો જમ્મો નિહીનકો;
નિક્કોસજ્જો અકિલાસુ,
મન્દો તુ અલસો પ્યથ.
સપાકો ચેવ ચણ્ડાલો, માતઙ્ગો સપચો ભવે;
તબ્ભેદા મિલક્ખજાતી, કિરાત, સવરાદયો.
નેસાદો લુદ્દકો બ્યાધો,
મિગવો તુ મિગબ્યધો;
સારમેય્યો ચ સુનખો, સુનો સોણો ચ કુક્કુરો.
સ્વાનો સુવાનો સાળૂરો,
સૂનો સાનો ચ સા પુમે;
ઉમ્મત્તાદિત માપન્નો, અળક્કોતિ સુનો મતો.
સાબન્ધનં તુ ગદ્દૂલો, દીપકો તુ ચ ચેતકો;
બન્ધનં ગણ્ઠિ પાસો થ, વાગુરા [વાકરા (સી. ટી.)] મિગબન્ધની.
થિયં કુવેણી કુમીનં, આનયો જાલ મુચ્ચતે;
આઘાતનં વધટ્ઠાનં, સૂના તુ અધિકોટ્ટનં.
તક્કરો ¶ મોસકો ચોરો,
થેને’કાગારિકો સમા;
થેય્યઞ્ચ ચોરિકા મોસો,
વેમો વાયનદણ્ડકો.
સુત્તં તન્તુ પુમે તન્તં, પોત્થં લેપ્યાદિકમ્મનિ;
પઞ્ચાલિકા પોત્થલિકા, વત્થદન્તાદિનિમ્મિતા.
ઉગ્ઘાટનં ઘટીયન્તં, કૂપમ્બુબ્બાહનં ભવે;
મઞ્જૂસા પેળા પિટકો, ત્વિત્થિયં પચ્છિ પેટકો.
બ્યાભઙ્ગી ત્વિત્થિયં કાજો, સિક્કા ત્વત્રા’વલમ્બનં;
ઉપાહનો વા પાદુ’ત્થી, તબ્ભેદા પાદુકા પ્યથ.
વરત્તા વદ્ધિકા નદ્ધિ, ભસ્તા ચમ્મપસિબ્બકં;
સોણ્ણાદ્યાવત્તની મૂસા,
થ કૂટં વા અયોઘનો.
કમ્મારભણ્ડા સણ્ડાસો, મુટ્ઠ્યા’ધિકરણીત્થીયં;
તબ્ભસ્તા ગગ્ગરી નારી, સત્તં તુ પિપ્ફલં ભવે.
સાણો તુ નિકસો વુત્તો,
આરા તુ સૂચિવિજ્ઝનં;
ખરો ચ કકચો નિત્થી, સિપ્પં કમ્મં કલાદિકં.
પટિમા પટિબિમ્બઞ્ચ, બિમ્બો પટિનિધીરિતો;
તીસુ સમો પટિભાગો, સન્નિકાસો સરિક્ખકો.
સમાનો સદિસો તુલ્યો,
સઙ્કાસો સન્નિભો નિભો;
ઓપમ્મ મુપમાનં ચુ, પમા ભતિ તુ નારિયં.
નિબ્બેસો વેતનં મૂલ્યં, જૂતં ત્વનિત્થિ કેતવં;
ધુત્તો’ક્ખધુત્તો કિતવો, જૂતકાર, ક્ખદેવિનો.
પાટિભોગોતુ પટિભૂ, અક્ખો તુ પાસકો ભવે;
પુમેવા’ ટ્ઠપદં [અટ્ઠાપદં (ટી. સી.)] સારિ, ફલકે થ પણો, બ્ભુતો.
કિણ્ણં ¶ તુ મદિરાબીજે, મધુ મધ્વાસવે મતં;
મદિરા વારુણી મજ્જં, સુરા ભવો તુ મેરયં.
સરકો ચસકો નિત્થી, આપાનં પાનમણ્ડલં;
યે’ત્ર ભૂરિપ્પયોગત્તા, યોગિકેકસ્મિ મીરિતા;
લિઙ્ગન્તરેપિ તે ઞેય્યા, તદ્ધમ્મત્તા’ઞ્ઞવુત્તિયન્તિ.
ઇતિ સુદ્દવગ્ગો.
ચતુબ્બણ્ણવગ્ગો નિટ્ઠિતો.
૫. અરઞ્ઞવગ્ગ
અરઞ્ઞં કાનનં દાયો, ગહનં વિપિનં વનં;
અટવી’ત્થી મહારઞ્ઞં, ત્વ, રઞ્ઞાનીત્થિયં ભવે.
નગરા નાતિદૂરસ્મિં, સન્તેહિ યો ભિરોપિતો;
તરુસણ્ડો સ આરામો, તથો પવન મુચ્ચતે.
સબ્બસાધારણા’રઞ્ઞં, રઞ્ઞ મુય્યાન મુચ્ચતે;
ઞેય્યં તદેવ પમદ, વન મન્તેપુરોચિતં.
પન્તિ વીથ્યા’વલિ સેણી, પાળિ લેખા તુ રાજિ ચ;
પાદપો વિટપી રુક્ખો, અગો સાલો મહીરુહો.
દુમો તરુ કુજો સાખી, ગચ્છો તુ ખુદ્દપાદપો;
ફલન્તિ યે વિના પુપ્ફં, તે વુચ્ચન્તિ વનપ્પતી.
ફલપાકાવસાને યો,
મરત્યો સધિ સા ભવે;
તીસુ વઞ્ચ્યા’ફલા ચાથ, ફલિનો ફલવા ફલી.
સમ્ફુલ્લિતો તુ વિકચો, ફુલ્લો વિકસિતો તિસુ;
સિરો’ગ્ગં સિખરો નિત્થી, સાખા તુ કથિતા લતા.
દલં પલાસં છદનં, પણ્ણં પત્તં છદો પ્યથ;
પલ્લવો વા કિસલયં, નવુબ્ભિન્ને તુ અઙ્કુરો.
મકુલં વા કુટુમલો, ખારકો તુ ચ જાલકં;
કલિકા કોરકો નિત્થી, વણ્ટં પુપ્ફાદિબન્ધનં.
પસવો ¶ કુસુમં પુપ્ફં, પરાગો પુપ્ફજો રજો;
મકરન્દો મધુ મતં, થવકો તુ ચ ગોચ્છકો.
ફલે ત્વા’મે સલાટુ’ત્તો,
ફલં તુ પક્ક મુચ્ચતે;
ચમ્પક’મ્બાદિકુસુમ, ફલનામં નપુંસકે.
મલ્લિકાદી તુ કુસુમે, સલિઙ્ગા વીહયો ફલે;
જમ્બૂ’ત્થી જમ્બવં જમ્બૂ, વિટપો વિટભી’ત્થિયં.
મૂલ મારબ્ભ સાખન્તો, ખન્ધો ભાગો તરુસ્સ થ;
કોટરો નિત્થિયં રુક્ખ, ચ્છિદ્દે કટ્ઠં તુ દારુ ચ.
બુન્દો મૂલઞ્ચ પાદો થ, સઙ્કુ’ત્તો ખાણુનિત્થિયં;
કરહાટં તુ કન્દો થ, કળીરો મત્થકો ભવે.
વલ્લરી મઞ્જરી નારી, વલ્લી તુ કથિતા લતા;
થમ્ભો ગુમ્બો ચ અક્ખન્ધે, લતા વિરૂ પતાનિની.
અસ્સત્થો બોધિ ચ દ્વીસુ, નિગ્રોધો તુ વટો ભવે;
કબિટ્ઠો ચ કપિત્થો ચ, યઞ્ઞઙ્ગો તુ ઉદુમ્બરો.
કોવિળારો યુગપત્તો, ઉદ્દાલો વાતઘાતકો;
રાજરુક્ખો કતમાલી, ન્દીવરો બ્યાધિઘાતકો.
દન્તસઠો ચ જમ્ભીરો, વરણો તુ કરેરિ ચ;
કિં સુકો પાલિભદ્દોથ, વઞ્જુલો તુ ચ વેતસો.
અમ્બાટકોપીતનકો, મધુકો તુ મધુદ્દુમો;
અથો ગુળફલો પીલુ, સોભઞ્જનો ચ સિગ્ગુ ચ.
સત્તપણ્ણિ છત્તપણ્ણો, તિનિસો ત્વ તિમુત્તકો;
કિં સુકો તુ પલાસો થ,
અરિટ્ઠો ફેનિલો ભવે.
માલૂર બેલુવાબિલ્લો, પુન્નાગો તુ ચ કેસરો;
સાલવો તુ ચ લોદ્દો થ, પિયાલો સન્નકદ્દુ ચ.
લિકોચકો તથા’ઙ્કોલો,
અથ ગુગ્ગુલુ કોસિકો;
અમ્બો ચૂતો સહો ત્વેસો,
સહકારો સુગન્ધવા.
પુણ્ડરીકો ¶ ચ સેતમ્બો, સેલુ તુ બહુવારકો;
સેપણ્ણી કાસ્મિરી ચાથ, કોલી ચ બદરીત્થિયં.
કોલં ચાનિત્થી બદરો, પિલક્ખો પિપ્પલી’ત્થિયં;
પાટલી કણ્હવન્તા ચ, સાદુકણ્ટો વિકઙ્કતો.
તિન્દુકો કાળક્ખન્ધો ચ, તિમ્બરૂસક તિમ્બરૂ;
એરાવતો તુ નારઙ્ગો, કુલકો કાકતિન્દુકો.
કદમ્બો પિયકો નીપો, ભલ્લી ભલ્લાતકો તિસુ;
ઝાવુકો પિચુલો ચાથ, તિલકો ખુરકો ભવે.
ચિઞ્ચા ચ તિન્તિણી ચાથ, ગદ્દભણ્ડો કપીતનો;
સાલો’સ્સકણ્ણો સજ્જો થ,
અજ્જુનો કકુધો ભવે.
નિચુલો મુચલિન્દો ચ, નીપો થ પિયકો તથા;
અસનો પીતસાલો થ,
ગોલીસો ઝાટલો ભવે.
ખીરિકા રાજાયતનં, કુમ્ભી કુમુદિકા ભવે;
યૂપો [પૂગો (ક.)] તુ કમુકો ચાથ, પટ્ટિ લાખાપસાદનો.
ઇઙ્ગુદી તાપસતરુ, ભુજપત્તો તુ આભુજી;
પિચ્છિલા સિમ્બલી દ્વીસુ, રોચનો કોટસિમ્બલી.
પકિરિયો પૂતિકો થ, રોહી રોહિતકો ભવે;
એરણ્ડો તુ ચ આમણ્ડો, અથ સત્તુફલા સમી.
નત્તમાલો કરઞ્જો થ, ખદિરો દન્તધાવનો;
સોમવક્કો તુ કદરો, સલ્લોતુ મદનો ભવે.
અથાપિ ઇન્દસાલો ચ, સલ્લકી ખારકો સિયા;
દેવદારુ ભદ્દદારુ, ચમ્પેય્યો તુ ચ ચમ્પકો.
પનસો કણ્ટકિફલો, અભયા તુ હરીતકી;
અક્ખો વિભીતકો તીસુ, અમતા’મલકી તિસુ.
લબુજો લિકુચો ચાથ, કણિકારો દુમુપ્પલો;
નિમ્બો’રિટ્ઠો પુચિમન્દો, કરકો તુ ચ દાળિમો.
સરલો ¶ પૂતિકટ્ઠઞ્ચ, કપિલા તુ ચ સિંસપા;
સામા પિયઙ્ગુ કઙ્ગુપિ, સિરીસો તુ ચ ભણ્ડિલો.
સોણકો દીઘવન્તો ચ,
વકુલો તુ ચ કેસરો;
કાકોદુમ્બરિકા ફેગ્ગુ, નાગો તુ નાગમાલિકા.
અસોકો વઞ્જુલો ચાથ, તક્કારી વેજયન્તિકા;
તાપિઞ્છો ચ તમાલો થ, કુટજો ગિરિમલ્લિકા.
ઇન્દયવો ફલે તસ્સા, ગ્ગિમન્થો કણિકા ભવે;
નિગુણ્ઠિ’ત્થી સિન્દુવારો, તિણસુઞ્ઞં [તિણસૂલં (ટી.)] તુ મલ્લિકા.
સેફાલિકા નીલિકા થ, અપ્ફોટા વનમલ્લિકા;
બન્ધુકો જયસુમનં, ભણ્ડિકો બન્ધુજીવકો.
સુમના જાતિસુમના, માલતી જાતિ વસ્સિકી;
યૂથિકા માગધી ચાથ, સત્તલા નવમલ્લિકા.
વાસન્તી,ત્થી અતિમુત્તો, કરવીરો’સ્સમારકો;
માતુલુઙ્ગો બીજપૂરો, ઉમ્મત્તો તુ ચ માતુલો.
કરમન્દો સુસેનો ચ, કુન્દં તુ માઘ્ય મુચ્ચતે;
દેવતાસો [દેવતાડો (સી. અમરકોસ)] તુ જીમૂતો,
થા’મિલાતો મહાસહા.
અથો સેરેય્યકો દાસી,
કિં કિરાતો કુરણ્ટકો;
અજ્જુકો સિતપણ્ણાસો, સમીરણો ફણિજ્જકો.
જપા તુ જયસુમનં, કરીરો કકચો ભવે;
રુક્ખાદની ચ વન્દાકા, ચિત્તકો ત્વ’ગ્ગિસઞ્ઞિતો.
અક્કો વિકીરણો તસ્મિં,
ત્વ’ ળક્કો સેતપુપ્ફકે;
પૂતિલતા ગળોચી ચ, મુબ્બા મધુરસા પ્યથ.
કપિકચ્છુ દુફસ્સો થ, મઞ્જિટ્ઠા વિકસા ભવે;
અમ્બટ્ઠા ચ તથા પાઠા, કટુકા કટુરોહિણી.
અપામગ્ગો ¶ સેખરિકો, પિપ્પલી માગધી મતા;
ગોકણ્ટકો ચ સિઙ્ઘાટો, કોલવલ્લી’ભપિપ્પલી.
ગોલોમી તુ વચા ચાથ, ગિરિકણ્ય’પરાજિતા;
સીહપુચ્છી પઞ્હિપણ્ણી, સાલપણ્ણી તુ ચ’ત્થિરા; (ચથિરા).
નિદિદ્ધિકા તુ બ્યગ્ઘી ચ, અથ નીલી ચ નીલિની;
જિઞ્જુકો [જિઞ્જુકા (ક.)] ચેવ ગુઞ્જા થ, સતમૂલી સતાવરી.
મહોસધં ત્વ’તિવિસા, બાકુચી સોમવલ્લિકા;
દાબ્બી દારુહલિદ્દા થ, બિળઙ્ગં ચિત્રતણ્ડુલા.
નુહી ચેવ મહાનામો, મુદ્દિકા તુ મધુરસા;
અથાપિ મધુકં યટ્ઠિ, મધુકામધુયટ્ઠિકા [મધુલટ્ઠિકા (સી. ટી.)].
વાતિઙ્ગણો ચ ભણ્ડાકી, વાત્તાકી બ્રહતી પ્યથ;
નાગબલા ચેવ ઝસા, લાઙ્ગલી તુ ચ સારદી.
રમ્ભા ચ કદલી મોચો, કપ્પાસી બદરા ભવે;
નાગલતા તુ તમ્બૂલી, અગ્ગિજાલા તુ ધાતકી.
તિવુતા તિપુટા ચાથ, સામા કાળા ચ કથ્યતે;
અથો સિઙ્ગી ચ ઉસભો, રેણુકા કપિળા ભવે.
હિરિવેરઞ્ચ વાલઞ્ચ, રત્તફલા તુ બિમ્બિકા;
સેલેય્ય’ મસ્મપુપ્ફઞ્ચ, એલા તુ બહુલા ભવે.
કુટ્ઠઞ્ચ બ્યાધિ કથિતો, વાનેય્યં તુ કુટન્નટં;
ઓસધિ જાતિમત્તમ્હિ, ઓસધં સબ્બ’ મજાતિયં.
મૂલં પત્તં કળીર’ગ્ગં, કન્દં મિઞ્જા ફલં તથા;
તચો પુપ્ફઞ્ચ છત્તન્તિ, સાકં દસવિધં મતં.
પપુન્નાટો એળગલો,
તણ્ડુલેય્યો’પ્પમારિસો;
જીવન્તિ જીવની ચાથ, મધુરકો ચ જીવકો.
મહાકન્દો ચ લસુણં, પલણ્ડુ તુ સુકન્દકો;
પટોલો તિત્તકો ચાથ, ભિઙ્ગરાજો ચ મક્કવો.
પુનન્નવા ¶ સોથઘાતી, વિતુન્નં સુનિસણ્ણકં;
કારવેલ્લો તુ સુસવી, તુમ્બ્યા’લાબુ ચ લાબુ સા.
એળાલુકઞ્ચ કક્કારી, કુમ્ભણ્ડો તુ ચ વલ્લિભો;
ઇન્દવારુણી વિસાલા, વત્થુકં વત્થુલેય્યકો.
મૂલકો નિત્થિયં ચુચ્ચુ, તમ્બકો ચ કલમ્બકો;
સાકભેદા કાસમદ્દ, ઝજ્ઝરી ફગ્ગવા’દયો.
સદ્દલો ચેવ દુબ્બા ચ, ગોલોમી સા સિતા ભવે;
ગુન્દા ચ ભદ્દમુત્તઞ્ચ, રસાલો તુ’ચ્છુ વેળુ તુ.
તચસારો વેણુ વંસો, પબ્બં તુ ફલુ ગણ્ઠિસો;
કીચકા તે સિયું વેણૂ, યે નદન્ત્યા’નિલદ્ધુતા.
નળો ચ ધમનો પોટ, ગલો તુ કાસ મિત્થિ ન;
તેજનો તુ સરો, મૂલં, તૂ’ સીરં બીરણસ્સ હિ.
કુસો વરહિસં દબ્બો, ભૂતિણકં તુ ભૂતિણં;
ઘાસો તુ યવસો ચાથ,
પૂગો તુ કમુકો ભવે.
તાલો વિભેદિકા ચાથ, ખજ્જુરી સિન્દિ વુચ્ચતિ;
હિન્તાલ, તાલ, ખજ્જૂરી, નાલિકેરા તથેવ ચ;
તાલી ચ કેતકી નારી, પૂગો ચ તિણપાદપાતિ.
ઇતિ અરઞ્ઞવગ્ગો.
૬. અરઞ્ઞાદિવગ્ગ
પબ્બતો ગિરિ સેલો’દ્દિ, નગા’ચલ, સિલુચ્ચયા;
સિખરી ભૂધરોથ બ્ભ, પાસાણા’સ્મો’પલો સિલા.
ગિજ્ઝકૂટો ચ વેભારો, વેપુલ્લો’સિગિલી નગા;
વિઞ્ઝો પણ્ડવ વઙ્કાદી, પુબ્બસેલો તુ ચો’દયો;
મન્દરો પરસેલો’ત્થો, હિમવા તુ હિમાચલો.
ગન્ધમાદન કેલાસ, ચિત્તકૂટ સુદસ્સના;
કાલકૂટો તિકૂટા’સ્સ, પત્થો તુ સાનુ નિત્થિયં.
કૂટો ¶ વા સિખરં સિઙ્ગં, પપાતો તુ તટો ભવે;
નિતમ્બો કટકો નિત્થી, નિજ્ઝરો પસવો’મ્બુનો.
દરી’ત્થી કન્દરો દ્વીસુ, લેણં તુ ગબ્ભરં ગુહા;
સિલાપોક્ખરણી સોણ્ડી, કુઞ્જં નિકુઞ્જ મિત્થિ ન.
ઉદ્ધ મધિચ્ચકા સેલ, સ્સાસન્ના ભૂમ્યુ પચ્ચકા;
પાદો તુ’પન્તસેલો થ,
ધાતુ’ત્તો ગેરિકાદિકો.
ઇતિ સેલવગ્ગો.
મિગિન્દો કેસરી સીહો, તરચ્છો તુ મિગાદનો;
બ્યગ્ઘો તુ પુણ્ડરીકો થ, સદ્દૂલો દીપિની’રિતો.
અચ્છો ઇક્કો ચ ઇસ્સો તુ,
કાળસીહો ઇસો પ્યથ;
રોહિસો રોહિતો ચાથ,
ગોકણ્ણો ગણિ કણ્ટકા.
ખગ્ગ ખગ્ગવિસાણા તુ, પલાસાદો ચ ગણ્ડકો;
બ્યગ્ઘાદિકે વાળમિગો, સાપદો થ પ્લવઙ્ગમો.
મક્કટો વાનરો સાખા, મિગો કપિ વલીમુખો;
પલવઙ્ગો, કણ્હતુણ્ડો,
ગોનઙ્ગુલો [ગોનઙ્ગલો (ટી.)] તિ સો મતો.
સિઙ્ગાલો [સિગાલો (સી.)] જમ્બુકો કોત્થુ, ભેરવો ચ સિવા પ્યથ;
બિળારો બબ્બુ મઞ્જારો, કોકો તુ ચ વકો ભવે.
મહિંસો [મહિસો (સી.)] ચ લુલાયો થ,
ગવજો ગવયો સમા;
સલ્લો તુ સલ્લકો થા’સ્સ,
લોમમ્હિ સલલં સલં.
હરિણો મિગ સારઙ્ગા, મગો અજિનયોનિ ચ;
સૂકરો તુ વરોહો થ,
પેલકો ચ સસો ભવે.
એણેય્યો ¶ એણીમિગો ચ, પમ્પટકો તુ પમ્પકો;
વાતમિગો તુ ચલની, મૂસિકો ત્વા’ખુ ઉન્દુરો.
ચમરો પસદો ચેવ, કુરુઙ્ગો મિગમાતુકા;
રુરુ રઙ્કુ ચ નીકો ચ, સરભાદી મિગન્તરા.
પિયકો ચમૂરુ કદલી, મિગાદી ચમ્મયોનયો;
મિગા તુ પસવો સીહા, દયો સબ્બચતુપ્પદા.
લૂતા તુ લૂતિકા ઉણ્ણ, નાભિ મક્કટકો સિયા;
વિચ્છિકો ત્વા’ળિ કથિતો, સરબૂ ઘરગોળિકા.
ગોધા કુણ્ડો પ્યથો કણ્ણ, જલૂકા સતપદ્યથ;
કલન્દકો કાળકા થ, નકુલો મઙ્ગુસો ભવે.
કકણ્ટકો ચ સરટો, કીટો તુ પુળવો કિમિ;
પાણકો ચાપ્યથો ઉચ્ચા,
લિઙ્ગો લોમસપાણકો.
વિહઙ્ગો વિહગો પક્ખી, વિહઙ્ગમ ખગ’ણ્ડજા;
સકુણો ચ સકુન્તો વિ, પતઙ્ગો સકુણી દ્વિજો.
વક્કઙ્ગો પત્તયાનો ચ, પતન્તો નીળજો ભવે;
તબ્ભેદા વટ્ટકા જીવ, ઞ્જીવો ચકોર તિત્તિરા.
સાળિકા કરવીકો ચ, રવિહંસો કુકુત્થકો;
કારણ્ડવો ચ પિલવો [બિલવો (ટી.)], પોક્ખરસાતકા’દયો.
પતત્તં પેખુણં પત્તં, પક્ખો પિઞ્છં છદો ગરુ;
અણ્ડં તુ પક્ખિબીજે થ, નીળો નિત્થી કુલાવકં.
સુપણ્ણમાતા વિનતા, મિથુનં થીપુમદ્વયં;
યુગં તુ યુગલં દ્વન્દં, યમકં યમલં યમં.
સમૂહો ગણ સઙ્ઘાતા, સમુદાયો ચ સઞ્ચયો;
સન્દોહો નિવહો ઓઘો, વિસરો નિકરો ચયો.
કાયો ખન્ધો સમુદયો, ઘટા સમિતિ સંહતિ;
રાસિ પુઞ્જો સમવાયો, પૂગો જાતં કદમ્બકં.
બ્યૂહો ¶ વિતાન ગુમ્બા ચ, કલાપો જાલ મણ્ડલં;
સમાનાનં ગણો વગ્ગો,
સઙ્ઘો સત્થો તુ જન્તુનં.
સજાતિકાનં તુ કુલં, નિકાયો તુ સધમ્મિનં;
યૂથો નિત્થી સજાતિય, તિરચ્છાનાનમુચ્ચતે.
સુપણ્ણો વેનતેય્યો ચ, ગરુળો વિહગાધિપો;
પરપુટ્ઠો પરભતો, કુણાલો કોકિલો પિકો.
મોરો મયૂરો વરહી, નીલગીવ સિખણ્ડિનો;
કલાપી ચ સિખી કેકી, ચૂળા તુ ચ સિખા ભવે.
સિખણ્ડો વરહઞ્ચેવ, કલાપો પિઞ્છ મપ્યથ;
ચન્દકો મેચકો ચાથ, છપ્પદો ચ મધુબ્બતો.
મધુલીહો મધુકરો, મધુપો ભમરો અલિ;
પારાવતો કપોતો ચ, કકુટો ચ પારેવતો.
ગિજ્ઝો ગદ્ધોથ કુલલો, સેનો બ્યગ્ઘીનસો પ્યથ;
તબ્ભેદા સકુણગ્ઘિ’ત્થી, આટો દબ્બિમુખદ્વિજો.
ઉહુઙ્કારો ઉલૂકો ચ, કોસિયો વાયસારિ ચ;
કાકો ત્વ’રિટ્ઠો ધઙ્કો ચ, બલિપુટ્ઠો ચ વાયસો.
કાકોલો વનકાકો થ,
લાપો લટુકિકા પ્યથ;
વારણો હત્થિલિઙ્ગો ચ, હત્થિસોણ્ડવિહઙ્ગમો.
ઉક્કુસો કુરરો કોલ,ટ્ઠિપક્ખિમ્હિ ચ કુક્કુહો;
સુવો તુ કીરો ચ સુકો, તમ્બચૂળો તુ કુક્કુટો.
વનકુક્કુટો ચ નિજ્જિવ્હો, અથ કોઞ્ચા ચ કુન્તની;
ચક્કવાકો તુ ચક્કવ્હો, સારઙ્ગોતુ ચ ચાતકો.
તુલિયો પક્ખિબિળાલો,
સતપત્તો તુ સારસો;
બકો તુ સુક્કકાકોથ,
બલાકા વિસકણ્ઠિકા.
લોહપિટ્ઠો તથા કઙ્કો, ખઞ્જરીટો તુ ખઞ્જનો;
કલવિઙ્કો તુ ચાટકો, દિન્દિભો તુ કિકી ભવે.
કાદમ્બો ¶ કાળહંસોથ, સકુન્તો ભાસપક્ખિનિ;
ધૂમ્યાટો તુ કલિઙ્ગોથ,
દાત્યૂહો કાળકણ્ઠકો.
ખુદ્દાદી મક્ખિકાભેદા, ડંસો પિઙ્ગલમક્ખિકા;
આસાટિકા મક્ખિકાણ્ડં, પતઙ્ગો સલભો ભવે.
સૂચિમુખો ચ મકસો, ચીરી તુ ઝલ્લિકા [ઝિલ્લિકા (ક.)] થ ચ;
જતુકા જિનપત્તા થ, હંસો સેતચ્છદો ભવે.
તે રાજહંસા રત્તેહિ, પાદતુણ્ડેહિ ભાસિતા;
મલ્લિકા’ખ્યા ધતરટ્ઠા, મલીનેહ્ય’સિતેહિ ચ.
૬૪૮. તિરચ્છો તુ તિરચ્છાનો, તિરચ્છાનગતો સિયાતિ.
ઇતિ અરઞ્ઞાદિવગ્ગો.
૭. પાતાલવગ્ગ
અધોભુવનં પાતાલં, નાગલોકો રસાતલં;
રન્ધં તુ વિવરં છિદ્દં, કુહરં સુસિરં બિલં.
સુસિ’ત્થી છિગ્ગલં સોબ્ભં, સચ્છિદ્દે સુસિરં તિસુ;
થિયં તુ કાસુ આવાટો, સપ્પરાજા તુ વાસુકી.
અનન્તો નાગરાજા થ, વાહસો’જગરો ભવે;
ગોનસો તુ તિલિચ્છો થ,
દેડ્ડુભો રાજુલો ભવે.
કમ્બલો’સ્સતરો મેરુ, પાદે નાગાથ ધમ્મની;
સિલુત્તો ઘરસપ્પો થ, નીલસપ્પો સિલાભુ ચ.
આસિવિસો ભુજઙ્ગો’હિ, ભુજગો ચ ભુજઙ્ગમો;
સરીસપો ફણી સપ્પા, લગદ્દા ભોગિ પન્નગા.
દ્વિજિવ્હો ઉરગો વાળો, દીઘો ચ દીઘપિટ્ઠિકો;
પાદૂદરો વિસધરો, ભોગો તુ ફણિનો તનુ.
આસી’ત્થી ¶ સપ્પદાઠા થ, નિમ્મોકો કઞ્ચુકો સમા;
વિસં ત્વ’નિત્થી ગરળં, તબ્ભેદા વા હલાહલો.
કાળકૂટાદયો ચાથ, વાળગ્ગાત્ય’હિતુણ્ડિકો;
નિરયો દુગ્ગતિ’ત્થી ચ, નરકો, સો મહા’ટ્ઠધા;
સઞ્જીવો કાળસુત્તો ચ, મહારોરુવ રોરુવા;
પતાપનો અવીચિ’ત્થી, સઙ્ઘાતો તાપનો ઇતિ.
થિયં વેતરણી લોહ, કુમ્ભી તત્થ જલાસયા;
કારણિકો નિરયપો,
નેરયિકો તુ નારકો.
અણ્ણવો સાગરો સિન્ધુ, સમુદ્દો રતનાકરો;
જલનિઝુ’ દધિ, તસ્સ, ભેદા ખીરણ્ણવાદયો.
વેલા’સ્સ કૂલદેસો થ,
આવટ્ટો સલિલબ્ભમો;
થેવો તુ બિન્દુ ફુસિતં, ભમો તુ જલનિગ્ગમો.
આપો પયો જલં વારિ, પાનીયં સલિલં દકં;
અણ્ણો નીરં વનં વાલં, તોયં અમ્બુ’દકઞ્ચ કં.
તરઙ્ગો ચ તથા ભઙ્ગો, ઊમિ વીચિ પુમિત્થિયં;
ઉલ્લોલો તુ ચ કલ્લોલો, મહાવીચીસુ કથ્યતે.
જમ્બાલો કલલં પઙ્કો, ચિક્ખલ્લં કદ્દમો પ્યથ;
પુલિનં વાલુકા વણ્ણુ, મરૂ’રુ સિકતા ભવે.
અન્તરીપઞ્ચ દીપો વા, જલમજ્ઝગતં થલં;
તીરં તુ કૂલં રોધઞ્ચ, પતીરઞ્ચ તટં તિસુ.
પારં પરમ્હિ તીરમ્હિ, ઓરં ત્વ’પાર મુચ્ચતે;
ઉળુમ્પો [ઉળુપો (ક.)] તુ પ્લવો કુલ્લો, તરો ચ પચ્ચરી’ત્થિયં.
તરણી તરિ નાવા ચ, કૂપકો તુ ચ કુમ્ભકં;
પચ્છાબન્ધો ગોટવિસો, કણ્ણધારો તુ નાવિકો.
અરિત્તં કેનિપાતો થ,
પોતવાહો નિયામકો;
સંયત્તિકા તુ નાવાય, વાણિજ્જમાચરન્તિ યે.
નાવાય’ઙ્ગા’ ¶ લઙ્કારો ચ, વટાકારો ફિયાદયો;
પોતો પવહનં વુત્તં, દોણિ ત્વિ’ત્થી તથા’મ્બણં [અમ્મણં (સી.)].
ગભીર નિન્ન ગમ્ભીરા, થો ત્તાનં તબ્બિપક્ખકે;
અગાધં ત્વ’તલમ્ફસ્સં, અનચ્છો કલુસા’વિલા.
અચ્છો પસન્નો વિમલો, ગભીરપ્પભુતી તિસુ;
ધીવરો મચ્છિકો મચ્છ, બન્ધ કેવટ્ટ જાલિકા.
મચ્છો મીનો જલચરો, પુથુલોમો’મ્બુજો ઝસો;
રોહિતો મગ્ગુરો સિઙ્ગી, બલજો મુઞ્જ પાવુસા.
સત્તવઙ્કો સવઙ્કો ચ, નળમીનો ચ ગણ્ડકો;
સુસુકા સફરી મચ્છ, પ્પભેદા મકરાદયો.
મહામચ્છા તિમિ તિમિ, ઙ્ગલો તિમિરપિઙ્ગલો;
આનન્દો તિમિનન્દો ચ, અજ્ઝારોહો મહાતિમિ.
પાસાણમચ્છો પાઠીનો, વઙ્કો તુ બળિસો ભવે;
સુસુમારો [સંસુમારો (ટી.), સુંસુમારો (સી.)] તુ કુમ્ભીલો,
નક્કો કુમ્મો તુ કચ્છપો.
કક્કટકો કુળીરો ચ, જલૂકા તુ ચ રત્તપા;
મણ્ડૂકો દદ્દુરો ભેકો;
ગણ્ડુપ્પાદો મહીલતા.
અથ સિપ્પી ચ સુત્તિ’ત્થી, સઙ્ખે તુ કમ્બુ’નિત્થિયં;
ખુદ્દસઙ્ખ્યે સઙ્ખનખો, જલસુત્તિ ચ સમ્બુકો.
જલાસયો જલાધારો, ગમ્ભીરો રહદો થ ચ;
ઉદપાનો પાનકૂપો, ખાતં પોક્ખરણી’ત્થિયં.
તળાકો ચ સરો’નિત્થી, વાપી ચ સરસી’ત્થિયં;
દહો’મ્બુજાકરો ચાથ, પલ્લલં ખુદ્દકો સરો.
અનોતત્તો તથા કણ્ણ, મુણ્ડો ચ રથકારકો;
છદ્દન્તો ચ કુણાલો ચ, વુત્તા મન્દાકિની’ત્થિયં.
તથા સીહપ્પપાતોતિ, એતે સત્ત મહાસરા;
આહાવો તુ નિપાનઞ્ચા, ખાતં તુ દેવખાતકં.
સવન્તી ¶ નિન્નગા સિન્ધુ, સરિતા આપગા નદી;
ભાગીરથી તુ ગઙ્ગા થ, સમ્ભેદો સિન્ધુસઙ્ગમો.
ગઙ્ગા’ચિરવતી ચેવ, યમુના સરભૂ (સરબૂ [સરયૂ (ક.)] ) મહી;
ઇમા મહાનદી પઞ્ચ, ચન્દભાગા સરસ્સતી [સરસ્વતી (સી. ટી.)].
નેરઞ્જરા ચ કાવેરી, નમ્મદાદી ચ નિન્નગા;
વારિમગ્ગો પણાલી’ત્થી [પનાળી (ટી.)], પુમે ચન્દનિકા તુ ચ.
જમ્બાલી ઓલિગલ્લો ચ, ગામદ્વારમ્હિ કાસુયં;
સરોરુહં સતપત્તં, અરવિન્દઞ્ચ વારિજં.
અનિત્થી પદુમં પઙ્કે, રુહં નલિન પોક્ખરં;
મુળાલપુપ્ફં કમલં, ભિસપુપ્ફં કુસેસયં.
પુણ્ડરીકં સિતં, રત્તં, કોકનદં કોકાસકો;
કિઞ્જક્ખો કેસરો નિત્થી, દણ્ડો તુ નાલ મુચ્ચતે.
ભિસં મુળાલો નિત્થી ચ, બીજકોસો તુ કણ્ણિકા;
પદુમાદિસમૂહે તુ, ભવે સણ્ડમનિત્થિયં.
ઉપ્પલં કુવલયઞ્ચ, નીલં ત્વિ’ન્દીવરં સિયા;
સેતેતુ કુમુદઞ્ચસ્સ, કન્દો સાલૂક મુચ્ચતે.
સોગન્ધિકં કલ્લહારં, દકસીતલિકં પ્યથ;
સેવાલો નીલિકા ચાથ, ભિસિન્ય’મ્બુજિની ભવે.
૬૯૦. સેવાલા તિલબીજઞ્ચ, સઙ્ખે ચ પણકાદયોતિ.
ઇતિ પાતાલવગ્ગો.
ભૂકણ્ડો દુતિયો.
૩. સામઞ્ઞકણ્ડ
૧. વિસેસ્યાધીનવગ્ગ
વિસેસ્યાધીન સંકિણ્ણા, નેકત્થેહ્ય’બ્યયેહિ ચ;
સા’ઙ્ગો’પાઙ્ગેહિ કથ્યન્તે, કણ્ડે વગ્ગા ઇહ ક્કમા.
ગુણદબ્બક્રિયાસદ્દા, ¶ સિયું સબ્બે વિસેસના;
વિસેસ્યાધીનભાવેન, વિસેસ્યસમલિઙ્ગિનો.
સોભનં રુચિરં સાધુ, મનુઞ્ઞં ચારુ સુન્દરં;
વગ્ગુ મનોરમં કન્તં, હારી મઞ્જુ ચ પેસલં.
ભદ્દં વામઞ્ચ કલ્યાણં, મનાપં લદ્ધકં સુભં;
ઉત્તમો પવરો જેટ્ઠો, પમુખા’નુત્તરો વરો.
મુખ્યો પધાનં પામોક્ખો, પર મગ્ગઞ્ઞ મુત્તરં;
પણીતં પરમં સેય્યો, ગામણી સેટ્ઠ સત્તમા.
વિસિટ્ઠા’રિય નાગે’કો, સભગ્ગા મોક્ખ પુઙ્ગવા;
સીહ કુઞ્જર સદ્દૂલા, દી તુ સમાસગા પુમે.
ચિત્ત’ક્ખિ પીતિજનન, મબ્યાસેક મસેચનં;
ઇટ્ઠં તુ સુભગં હજ્જં, દયિતં વલ્લભં પિયં.
તુચ્છઞ્ચ રિત્તકં સુઞ્ઞં, અથા’સારઞ્ચ ફેગ્ગુ ચ;
મેજ્ઝં પૂતં પવિત્તો થ, અવિરદ્ધો અપણ્ણકો.
ઉક્કટ્ઠો ચ પકટ્ઠો થ, નિહીનો હીન લામકા;
પતિકિટ્ઠં નિકિટ્ઠઞ્ચ, ઇત્તરા’વજ્જ કુચ્છિતા.
અધમો’મક ગારય્હા,
મલીનો તુ મલીમસો;
બ્રહા મહન્તં વિપુલં, વિસાલં પુથુલં પુથુ.
ગરુ’રુ વિત્થિણ્ણ મથો, પીનં થૂલઞ્ચ પીવરં;
થુલ્લઞ્ચ વઠરઞ્ચા થ, આચિતં નિચિતં ભવે.
સબ્બં સમત્ત મખિલં, નિખિલં સકલં તથા;
નિસ્સેસં કસિણા’સેસં, સમગ્ગઞ્ચ અનૂનકં,
ભૂરિ પહુતં પચુરં, ભિય્યો સમ્બહુલં બહુ;
યેભુય્યં બહુલં ચાથ, બાહિરં પરિબાહિરં.
પરોસતાદી તે, યેસં, પરં મત્તં સતાદિતો;
પરિત્તં સુખુમં ખુદ્દં, થોક મપ્પં કિસં તનુ.
ચુલ્લં મત્તે’ત્થિયં લેસ,
લવા’ણુહિ કણો પુમે;
સમીપં નિકટા’સન્નો, પકટ્ઠા’ભ્યાસ સન્તિકં.
અવિદૂરઞ્ચ ¶ સામન્તં, સન્નિકટ્ઠ મુપન્તિકં;
સકાસં અન્તિકં ઞત્તં, દૂરં તુ વિપ્પકટ્ઠકં.
નિરન્તરં ઘનં સન્દં, વિરળં પેલવં તનુ;
અથા યતં દીઘ મથો, નિત્તલં વટ્ટ વટ્ટુલં.
ઉચ્ચો તુ ઉન્નતો તુઙ્ગો, ઉદગ્ગો ચેવ ઉચ્છિતો;
નીચો રસ્સો વામનો થ, અજિમ્હો પગુણો ઉજુ.
અળારં વેલ્લિતં વઙ્કં, કુટિલં જિમ્હ કુઞ્ચિતં;
ધુવો ચ સસ્સતો નિચ્ચો, સદાતન સનન્તના.
કૂટટ્ઠો ત્વે’કરૂપેન, કાલબ્યાપી પકાસિતો;
લહુ સલ્લહુકં ચાથ, સઙ્ખ્યાતં ગણિતં મિતં.
તિણ્હં તુ તિખિણં તિબ્બં, ચણ્ડં ઉગ્ગં ખરં ભવે;
જઙ્ગમઞ્ચ ચરઞ્ચેવ, તસં ઞેય્યં ચરાચરં.
કમ્પનં ચલનં ચાથ, અતિરિત્તો તથા’ધિકો;
થાવરો જઙ્ગમા અઞ્ઞો, લોલં તુ ચઞ્ચલં ચલં.
તરલઞ્ચ પુરાણો તુ, પુરાતન સનન્તના;
ચિરન્તનો થ પચ્ચગ્ઘો, નૂતનો’ભિનવો નવો.
કુરૂરં કઠિનં દળ્હં, નિટ્ઠુરં કક્ખળં ભવે;
અનિત્થ્ય’ન્તો પરિયન્તો, પન્તો ચ પચ્છિમ’ન્તિમા.
જિઘઞ્ઞં ચરિમં પુબ્બં, ત્વ’ગ્ગં પઠમ માદિ સો;
પતિરૂપો નુચ્છવિકં, અથ મોઘં નિરત્થકં.
બ્યત્તં પુટ [ફુટં (સી.)] ઞ્ચ મુદુ તુ, સુકુમારઞ્ચ કોમલં;
પચ્ચક્ખં ઇન્દ્રિયગ્ગય્હં, અપચ્ચક્ખં અતિન્દ્રિયં.
ઇતરા’ઞ્ઞતરો એકો, અઞ્ઞો બહુવિધો તુ ચ;
નાનારૂપો ચ વિવિધો, અબાધં તુ નિરગ્ગલં.
અથે’કાકી ચ એકચ્ચો, એકો ચ એકકો સમા;
સાધારણઞ્ચ સામઞ્ઞં, સમ્બાધો તુ ચ સંકટં.
વામં કળેવરં સબ્યં; અપસબ્યં તુ દક્ખિણં;
પટિકૂલં ત્વ’પસબ્યં, ગહનં કલિલં સમા.
ઉચ્ચાવચં ¶ બહુભેદં, સંકિણ્ણા’ કિણ્ણ સંકુલા;
કતહત્થો ચ કુસલો, પવીણા’ભિઞ્ઞ સિક્ખિતા.
નિપુણો ચ પટુ છેકો, ચાતુરો દક્ખ પેસલા;
બાલો દત્તુ જલો મૂળ્હો, મન્દો વિઞ્ઞૂ ચ બાલિસો.
પુઞ્ઞવા સુકતી ધઞ્ઞો, મહુસ્સાહો મહાધિતિ;
મહાતણ્હો મહિચ્છો થ, હદયી હદયાલુ ચ.
સુમનો હટ્ઠચિત્તો થ, દુમ્મનો વિમનો પ્યથ;
વદાનિયો વદઞ્ઞૂ ચ, દાનસોણ્ડો બહુપ્પદો.
ખ્યાતો પતીતો પઞ્ઞાતો,
ભિઞ્ઞાતો પથિતો સુતો,
વિસ્સુતો વિદિતો ચેવ, પસિદ્ધો પાકટો ભવે.
ઇસ્સરો નાયકો સામી, પતી’સા’ધિપતી પભૂ;
અય્યા’ધિપા’ધિભૂ નેતા,
ઇબ્ભો ત્વ’ડ્ઢો તથા ધની.
દાનારહો દક્ખિણેય્યો, સિનિદ્ધો તુ ચ વચ્છલો;
પરિક્ખકો કારણિકો,
આસત્તો તુ ચ તપ્પરો.
કારુણિકો દયાલુપિ, સૂરતો ઉસ્સુકો તુ ચ;
ઇટ્ઠત્થે ઉય્યુતો ચાથ, દીઘસુત્તો ચિરક્રિયો.
પરાધીનો પરાયત્તો, આયત્તો તુ ચ સન્તકો;
પરિગ્ગહો અધીનો ચ, સચ્છન્દો તુ ચ સેરિનિ.
અનિસમ્મકારી જમ્મો, અતિતણ્હો તુ લોલુપો;
ગિદ્ધો તુ લુદ્ધો લોલો થ,
કુણ્ઠો મન્દો ક્રિયાસુ હિ.
કામયિતા તુ કમિતા, કામનો કામિ કામુકો;
સોણ્ડો મત્તો વિધેય્યો તુ,
અસ્સવો સુબ્બચો સમા.
પગબ્ભો ¶ પટિભાયુત્તો, ભીસીલો ભીરુ ભીરુકો;
અધીરો [અવીરો (ટી.)] કાતરો ચાથ,
હિંસાસીલો ચ ઘાતુકો.
કોધનો રોસનો [દોસનો (સી.)] કોપી,
ચણ્ડો ત્વચ્ચન્તકોધનો;
સહનો ખમનો ખન્તા, તિતિક્ખવા ચ ખન્તિમા.
સદ્ધાયુત્તો તુ સદ્ધાલુ, ધજવા તુ ધજાલુ ચ [લજ્જાલુતુ ચ લજ્જવા (ક.)];
નિદ્દાલુ નિદ્દાસીલો થ, ભસ્સરો ભાસુરો ભવે.
નગ્ગો દિગમ્બરો’વત્થો, ઘસ્મરો તુ ચ ભક્ખકો;
એળમૂગો તુ વત્તુઞ્ચ, સોતું ચા’કુસલો ભવે.
મુખરો દુમ્મુખા’બદ્ધ, મુખા ચાપ્પિયવાદિનિ;
વાચાલો બહુગારય્હ, વચે વત્તા તુ સો વદો.
નિજો સકો અત્તનિયો,
વિમ્હયો’ચ્છરિય’બ્ભુતો;
વિહત્થો બ્યાકુલો ચાથ,
આતતાયી વધુદ્યતો.
સીસચ્છેજ્જમ્હિ વજ્ઝો થ, નિકતો ચ સઠો’નુજુ;
સૂચકો પિસુણો કણ્ણે,
જપો ધુત્તો તુ વઞ્ચકો.
અનિસમ્મ હિ યો કિચ્ચં, પુરિસો વધબન્ધનાદિ માચરતિ;
અવિનિચ્છિતકારિત્તા, સોખલુ ચપલોતિ વિઞ્ઞેય્યો.
ખુદ્દો કદરિયો થદ્ધ, મચ્છરી કપણો પ્યથ;
અકિઞ્ચનો દલિદ્દો ચ, દીનો નિદ્ધન દુગ્ગતા.
અસમ્ભાવિતસમ્પત્તં, કાકતાલિય મુચ્ચતે;
અથ યાચનકો અત્થી, યાચકો ચ વનિબ્બકો.
અણ્ડજા પક્ખિસપ્પાદી, નરાદી તુ જલાબુજા;
સેદજા કિમિડંસાદી, દેવાદી ત્વો’ પપાતિકા.
જણ્ણુતગ્ઘો ¶ જણ્ણુમત્તો, કપ્પો તુ કિઞ્ચિદૂનકે;
અન્તગ્ગતં ભુ પરિયા, પન્ન મન્તોગધો’ગધા.
રાધિતો સાધિતો ચાથ, નિપ્પક્કં કુથિતં ભવે;
આપન્નો ત્વા’પદપ્પત્તો, વિવસો ત્વવસો ભવે.
નુણ્ણો નુત્તા’ત્ત, ખિત્તા ચે’, રિતા વિદ્ધા થ કમ્પિતો;
ધૂતો આધૂત ચલિતા, નિસિતં તુ ચ તેજિતં.
પત્તબ્બં ગમ્મ માપજ્જં [આસજ્જં (ક.)], પક્કં પરિણતં સમા;
વેઠિતં તુ વલયિતં, રુદ્ધં સંવુત માવુતં.
પરિક્ખિત્તઞ્ચ નિવુતં, વિસટં વિત્થતં તતં;
લિત્તો તુ દિદ્ધો ગૂળ્હો તુ,
ગુત્તો પુટ્ઠો તુ પોસિતો.
લજ્જિતો હીળિતો ચાથ, સનિતં ધનિતં પ્યથ;
સન્દાનિતો સિતો બદ્ધો,
કીલિતો સંયતો ભવે.
સિદ્ધે નિપ્ફન્ન નિબ્બત્તા, દારિતે ભિન્ન ભેદિતા;
છન્નો તુ છાદિતે ચાથ, વિદ્ધે છિદ્દિત વેધિતા.
આહટો આભતા’નીતા,
દન્તો તુ દમિતો સિયા;
સન્તો તુ સમિતો ચેવ,
પુણ્ણો તુ પૂરિતો ભવે.
અપચાયિતો મહિતો, પૂજિતા’રહિતો’ચ્ચિતો;
માનિતો ચા’પચિતો ચ, તચ્છિતં તુતનૂકતે.
સન્તત્તો ધૂપિતો ચોપ,
ચરિતો તુ ઉપાસિતો;
ભટ્ઠં તુ ગલિતં પન્નં, ચુતઞ્ચ ધંસિતં ભવે.
પીતો પમુદિતો હટ્ઠો,
મત્તો તુટ્ઠો થ કન્તિતો;
સઞ્છિન્નો લૂન દાતા થ,
પસત્થો વણ્ણિતો થુતો.
તિન્તો’લ્લ’દ્દ ¶ કિલિન્નો’ન્ના, મગ્ગિતં પરિયેસિતં;
અન્વેસિતં ગવેસિતં, લદ્ધં તુ પત્ત મુચ્ચતે.
રક્ખિતં ગોપિતં ગુત્તં, તાતં ગોપાયિતા’વિતા;
પાલિતં અથ ઓસ્સટ્ઠં, ચત્તં હીનં સમુજ્ઝિતં.
ભાસિતં લપિતં વુત્તા, ભિહિતા’ખ્યાત જપ્પિતા;
ઉદીરિતઞ્ચ કથિતં, ગદિતં ભણિતો’દિતા.
અવઞ્ઞાતા’વગણિતા, પરિભૂતા’વમાનિતા;
જિઘચ્છિતો તુ ખુદિતો,
છાતો ચેવ બુભુક્ખિતો.
બુદ્ધં ઞાતં પટિપન્નં, વિદિતા’વગતં મતં;
ગિલિતો ખાદિતો ભુત્તો,
ભક્ખિતો’જ્ઝોહટા’સિતા.
ઇતિ વિસેસ્યાધીનવગ્ગો.
૨. સંકિણ્ણવગ્ગ
ઞેય્યં લિઙ્ગ મિહ ક્વાપિ, પચ્ચયત્થવસેન ચ;
ક્રિયા તુ કિરિયં કમ્મં,
સન્તિ તુ સમથો સમો;
દમો ચ દમથો દન્તિ, વત્તં તુ સુદ્ધકમ્મનિ;
અથો આસઙ્ગવચનં, તીસુ વુત્તં પરાયણં.
ભેદો વિદારો ફુટનં, તપ્પનં તુ ચ પીણનં;
અક્કોસન મભિસઙ્ગો,
ભિક્ખા તુ યાચના’ત્થના.
નિન્નિમિત્તં યદિચ્છા થા’, પુચ્છના નન્દનાનિ ચ;
સભાજન મથો ઞાયો,
નયો ફાતિ તુ વુદ્ધિયં.
કિલમથો કિલમનં, પસવો તુ પસૂતિયં;
ઉક્કંસો ત્વતિસયો થ,
જયો ચ જયનં જિતિ.
વસો ¶ કન્તિ, બ્યધો વેધો,
ગહો ગાહો વરો વુતિ;
પચા પાકો હવો હુતિ [હૂભિ (સી. અમરકોસ)],
વેદો વેદન મિત્થિ વા.
જીરણં જાનિ તાણં તુ, રક્ખણં પમિતિપ્પમા;
સિલેસો સન્ધિ ચ ખયો,
ત્વપચયો રવો રણો.
નિગાદો નિગદો માદો, મદો પસિતિ બન્ધનં;
આકરો ત્વિઙ્ગિતં ઇઙ્ગો,
અથ’ત્થાપગમો બ્યયો.
અન્તરાયો ચ પચ્ચૂહો,
વિકારો તુ વિકત્ય’પિ;
પવિસિલેસો વિધુરં, ઉપવેસનમાસનં.
અજ્ઝાસયો અધિપ્પાયો, આસયો ચાભિસન્ધિ ચ;
ભાવો ધિમુત્તિ છન્દો થ,
દોસો આદીનવો ભવે.
આનિસંસો ગુણો ચાથ,
મજ્ઝં વેમજ્ઝ મુચ્ચતે;
મજ્ઝન્હિકો [મજ્ઝન્તિકો (ટી. સી. પી.)] તુ મજ્ઝન્હો, વેમત્તં તુ ચ નાનતા.
વા જાગરો જાગરિયં [જાગરિયો (ટી.)], પવાહો તુ પવત્તિ ચ;
બ્યાસો પપઞ્ચો વિત્થારો,
યામો તુ સંયમો યમો.
સમ્બાહનં મદ્દનઞ્ચ, પસરો તુ વિસપ્પનં;
સન્થવો તુ પરિચયો,
મેલકો સઙ્ગ સઙ્ગમા.
સન્નિધિ સન્નિકટ્ઠમ્હિ, વિનાસો તુ અદસ્સનં;
લવો ભિલાવો લવનં,
પત્થાવો’વસરો સમા.
ઓસાનં ¶ પરિયોસાનં, ઉક્કંસો’તિસયો ભવે [અવસાનં સમાપનં (?)];
સન્નિવેસો ચ સણ્ઠાનં, અથા’બ્ભન્તર મન્તરં.
પાટિહીરં પાટિહેરં, પાટિહારિય મુચ્ચતે;
કિચ્ચં તુ કરણીયઞ્ચ, સઙ્ખારો વાસના ભવે.
પવનં પવ નિપ્પાવા, તસરો સુત્તવેઠનં;
સઙ્કમો દુગ્ગસઞ્ચારો, પક્કમો તુ ઉપક્કમો.
પાઠો નિપાઠો નિપઠો, વિચયો મગ્ગના પુમે;
આલિઙ્ગનં પરિસ્સઙ્ગો, સિલેસો ઉપગૂહનં.
આલોકનઞ્ચ નિજ્ઝાનં, ઇક્ખણં દસ્સનં પ્યથ;
પચ્ચાદેસો નિરસનં, પચ્ચક્ખાનં નિરાકતિ.
વિપલ્લાસો’ઞ્ઞથાભાવો, બ્યત્તયો વિપરીયયો;
વિપરિયાસો’તિક્કમો, ત્વ’તિપાતો ઉપચ્ચયો.
ઇતિ સંકિણ્ણવગ્ગો.
૩. અનેકત્થવગ્ગ
અનેકત્થે પવક્ખામિ, ગાથા’દ્ધપાદતો કમા;
એત્થ લિઙ્ગવિસેસત્થ, મેકસ્સ પુનરુત્તતા.
સમયો સમવાયે ચ, સમૂહે કારણે ખણે;
પટિવેધે સિયા કાલે, પહાને લાભ દિટ્ઠિસુ.
વણ્ણો સણ્ઠાન રૂપેસુ, જાતિ,ચ્છવીસુ કારણે;
પમાણે ચ પસંસાયં, અક્ખરે ચ યસે ગુણે.
ઉદ્દેસે પાતિમોક્ખસ્સ, પણ્ણત્તિય મુપોસથો;
ઉપવાસે ચ અટ્ઠઙ્ગે, ઉપોસથદિને સિયા.
રથઙ્ગે લક્ખણે ધમ્મો, રચક્કે’સ્વીરિયાપથે;
ચક્કં સમ્પત્તિયં ચક્ક, રતને મણ્ડલે બલે.
કુલાલભણ્ડે આણાય, માયુધે દાન રાસિસુ;
દાનસ્મિં ¶ બ્રહ્મચરિય, મપ્પમઞ્ઞાસુ સાસને;
મેથુનારતિયં વેય્યા, વચ્ચે સદારતુટ્ઠિયં;
પઞ્ચસીલા’રિયમગ્ગો, પોસથઙ્ગ ધિતીસુ [ઠિતીસુ (ક.)] ચ.
ધમ્મો સભાવે પરિયત્તિપઞ્ઞા,
ઞાયેસુ સચ્ચપ્પકતીસુ પુઞ્ઞે;
ઞેય્યે ગુણા’ચાર સમાધિસૂપિ,
નિસ્સત્તતા’પત્તિસુ કારણાદો.
અત્થો પયોજને સદ્દા, ભિધેય્યે વુદ્ધિયં ધને;
વત્થુમ્હિ કારણે નાસે, હિતે પચ્છિમપબ્બતે.
યેભુય્યતા’બ્યામિસ્સેસુ, વિસંયોગે ચ કેવલં;
દળ્હત્થે’નતિરેકે ચા, નવસેસમ્હિ તં તિસુ.
ગુણો પટલ રાસીસુ, આનિસંસે ચ બન્ધને;
અપ્પધાને ચ સીલાદો, સુક્કાદિમ્હિ જિયાય ચ.
રુક્ખાદો વિજ્જમાને ચા, રહન્તે ખન્ધપઞ્ચકે;
ભૂતો સત્ત મહાભૂતા, મનુસ્સેસુ ન નારિયં.
વાચ્ચલિઙ્ગો અતીતસ્મિં, જાતે પત્તે સમે મતો;
સુન્દરે દળ્હિકમ્મે ચા, યાચને સમ્પટિચ્છને;
સજ્જને સમ્પહંસાયં, સાધ્વા’ભિધેય્યલિઙ્ગિકં.
અન્તો નિત્થી સમીપે ચા, વસાને પદપૂરણે;
દેહાવયવે કોટ્ઠાસે, નાસ સીમાસુ લામકે.
નિકાયે સન્ધિ સામઞ્ઞ, પ્પસૂતીસુ કુલે ભવે;
વિસેસે સુમનાયઞ્ચ, જાતિ સઙ્ખતલક્ખણે.
ભવભેદે પતિટ્ઠાયં, નિટ્ઠા’જ્ઝાસયબુદ્ધિસુ;
વાસટ્ઠાને ચ ગમને, વિસટત્તે [વિસરત્ત વિસદત્તે] ગતીરિતા.
ફલે વિપસ્સના દિબ્બ, ચક્ખુ સબ્બઞ્ઞુતાસુ ચ;
પચ્ચવેક્ખણઞાણમ્હિ, મગ્ગે ચ ઞાણદસ્સનં.
કમ્મારુદ્ધન અઙ્ગાર, કપલ્લ દીપિકાસુ ચ;
સુવણ્ણકારમૂસાયં, ઉક્કા વેગે ચ વાયુનો.
કેસોહારણ, ¶ જીવિત, વુત્તિસુ વપને ચ વાપસમકરણે;
કથને પમુત્તભાવ, જ્ઝેનાદો [જ્ઝેસનાદો (સી.)] વુત્ત મપિ તીસુ.
ગમને વિસ્સુતે ચા’વ, ધારિતો’પચિતેસુ ચ;
અનુયોગે કિલિન્ને ચ, સુતો’ ભિધેય્યલિઙ્ગિકો.
સોતવિઞ્ઞેય્ય સત્થેસુ, સુતં પુત્તે સુતો સિયા;
કપ્પો કાલે યુગે લેસે, પઞ્ઞત્તિ પરમાયુસુ;
સદિસે તીસુ સમણ, વોહાર કપ્પબિન્દુસુ;
સમન્તત્થે’ન્તરકપ્પા, દિકે તક્કે વિધિમ્હિ ચ.
નિબ્બાન મગ્ગ વિરતિ, સપથે સચ્ચભાસિતે;
તચ્છે ચા’રિયસચ્ચમ્હિ, દિટ્ઠિયં સચ્ચ મીરિતં.
સઞ્જાતિદેસે હેતુમ્હિ, વાસટ્ઠાના’કરેસુ ચ;
સમોસરણટ્ઠાને ચા, યતનં પદપૂરણે.
અન્તરં મજ્ઝ વત્થ’ઞ્ઞ, ખણો’કાસો’ધિ હેતુસુ;
બ્યવધાને વિનટ્ઠે ચ, ભેદે છિદ્દે મનસ્ય’પિ.
આરોગ્યે કુસલં ઇટ્ઠ, વિપાકે કુસલો તથા;
અનવજ્જમ્હિ છેકે ચ, કથિતો વાચ્ચલિઙ્ગિકો.
દ્રવા’ચારેસુ વીરિયે, મધુરાદીસુ પારદે;
સિઙ્ગારાદો ધાતુભેદે, કિચ્ચે સમ્પત્તિયં રસો.
બોધિ સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણે, રિયમગ્ગે ચ નારિયં;
પઞ્ઞત્તિયં પુમે’ સ્સત્થ, રુક્ખમ્હિ પુરિસિત્થિયં.
સેવિતો યેન યો નિચ્ચં, તત્થાપિ વિસયો સિયા;
રૂપાદિકે જનપદે, તથા દેસે ચ ગોચરે.
ભાવો પદત્થે સત્તાય, મધિપ્પાય ક્રિયાસુ ચ;
સભાવસ્મિઞ્ચ લીલાયં, પુરિસિ’ત્થિન્દ્રિયેસુ ચ.
સો બન્ધવે’ત્તનિ ચ સં, સો ધનસ્મિ મનિત્થિયં;
સા પુમે સુનખે વુત્તો, ત્તનિયે સો તિલિઙ્ગિકો.
સુવણ્ણં કનકે વુત્તં, સુવણ્ણો ગરુળે તથા;
પઞ્ચધરણમત્તે ચ, છવિ સમ્પત્તિયમ્પિ ચ.
વરો ¶ દેવાદિકા [દેવાદિતો (સી.)] ઇટ્ઠે, જામાતરિ પતિમ્હિ ચ,
ઉત્તમે વાચ્ચલિઙ્ગો સો, વરં મન્દપ્પિયે બ્યયં.
મકુલે ધનરાસિમ્હિ, સિયા કોસ મનિત્થિયં;
નેત્તિંસાદિ પિધાને ચ, ધનુપઞ્ચસતેપિ ચ.
પિતામહે જિને સેટ્ઠે, બ્રાહ્મણે ચ પિતૂસ્વપિ;
બ્રહ્મા વુત્તો તથા બ્રહ્મં, વેદે તપસિ વુચ્ચતે.
હત્થીનં મજ્ઝબન્ધે ચ, પકોટ્ઠે કચ્છબન્ધને;
મેખલાયં મતા કચ્છા, કચ્છો વુત્તો લતાય ચ.
તથેવ બાહુમૂલમ્હિ, અનૂપમ્હિ તિણેપિ ચ;
પમાણં હેતુ સત્થેસુ, માને ચ સચ્ચવાદિનિ;
પમાતરિ ચ નિચ્ચમ્હિ, મરિયાદાય મુચ્ચતે.
સત્તં દબ્બ’ત્તભાવેસુ, પાણેસુ ચ બલે, સિયા [બલે સક્કા (ટી.)];
સત્તાયઞ્ચ, જનેસત્તો, આસત્તે સો તિલિઙ્ગિકો.
સેમ્હાદો રસરત્તાદો, મહાભૂતે પભાદિકે;
ધાતુ દ્વીસ્વ’ટ્ઠિચક્ખા’દિ, ભ્વા’દીસુ ગેરિકાદિસુ.
અમચ્ચાદો સભાવે ચ, યોનિયં પકતી’રિતા;
સત્વાદિસામ્યા’વત્થાયં, પચ્ચયા પઠમેપિ ચ.
પદં ઠાને પરિત્તાણે, નિબ્બાનમ્હિ ચ કારણે;
સદ્દે વત્થુમ્હિ કોટ્ઠાસે, પાદે તલ્લઞ્છને મતં.
લોહમુગ્ગર મેઘેસુ, ઘનો, તાલાદિકે ઘનં,;
નિરન્તરે ચ કઠિને, વાચ્ચલિઙ્ગિક મુચ્ચતે.
ખુદ્દા ચ મક્ખિકાભેદે, મધુમ્હિ ખુદ્દ, મપ્પકે;
અધમે કપણે ચાપિ, બહુમ્હિ ચતૂસુ ત્તિસુ.
તક્કે મરણલિઙ્ગે ચ, અરિટ્ઠં અસુભે સુભે,;
અરિટ્ઠો આસવે કાકે, નિમ્બે ચ ફેનિલદ્દુમે.
માનભણ્ડે પલસતે, સદિસત્તે તુલા તથા;
ગેહાનં દારુબન્ધત્થ, પીઠિકાયઞ્ચ દિસ્સતિ.
મિત્તકારે ¶ લઞ્જદાને, બલે રાસિ વિપત્તિસુ [બલરાસિ વિપત્તિસુ (ક.)];
યુદ્ધે ચેવ પટિઞ્ઞાયં, સઙ્ગરો સમ્પકાસિતો.
ખન્ધે ભવે નિમિત્તમ્હિ, રૂપં વણ્ણે ચ પચ્ચયે;
સભાવ સદ્દ સણ્ઠાન, રૂપજ્ઝાન વપૂસુ ચ.
વત્થુ કિલેસ કામેસુ, ઇચ્છાયં મદને રતે;
કામો, કામં નિકામે, ચા, નુઞ્ઞાયં કામ મબ્યયં.
પોક્ખરં પદુમે દેહે, વજ્જભણ્ડમુખેપિ ચ;
સુન્દરત્તે ચ સલિલે, માતઙ્ગકરકોટિયં.
રાસિનિચ્ચલ માયાસુ, દમ્ભા’સચ્ચેસ્વ’યોઘને;
ગિરિસિઙ્ગમ્હિ સીરઙ્ગે, યન્તે કૂટ મનિત્થિયં.
વુદ્ધિયં જનને કામ, ધાત્વાદીમ્હિ ચ પત્તિયં;
સત્તાયઞ્ચેવ સંસારે, ભવો સસ્સતદિટ્ઠિયં.
પટિવાક્યો’ત્તરાસઙ્ગે, સુ’ત્તરં ઉત્તરો તિસુ;
સેટ્ઠે દિસાદિભેદે ચ, પરસ્મિ મુપરી’રિતો.
નેક્ખમ્મં પઠમજ્ઝાને, પબ્બજ્જાયં વિમુત્તિયં;
વિપસ્સનાય નિસ્સેસ, કુસલમ્હિ ચ દિસ્સતિ.
સઙ્ખારો સઙ્ખતે પુઞ્ઞા, ભિસઙ્ખારાદિકેપિ ચ;
પયોગે કાયસઙ્ખારા, દ્ય’ભિસઙ્ખરણેસુ ચ.
આરમ્મણે ચ સંસટ્ઠે, વોકિણ્ણે નિસ્સયે તથા;
તબ્ભાવે ચાપ્યભિધેય્ય, લિઙ્ગો સહગતો ભવે.
તીસુ છન્નં પતિરૂપે, છાદિતે ચ નિગૂહિતે;
નિવાસન પારુપને, રહો પઞ્ઞત્તિયં પુમે.
બુદ્ધસમન્તચક્ખૂસુ, ચક્ખુ પઞ્ઞાય મીરિતં;
ધમ્મચક્ખુમ્હિ ચ મંસ, દિબ્બચક્ખુદ્વયેસુ ચ.
વાચ્ચલિઙ્ગો અભિક્કન્તો, સુન્દરમ્હિ અભિક્કમે;
અભિરૂપે ખયે વુત્તો, તથેવ’બ્ભનુમોદને.
કારણે દેસનાયઞ્ચ, વારે વેવચનેપિ ચ;
પાકારસ્મિં [પકારસ્મિં (ક.)] અવસરે, પરિયાયો કથીયતિ.
વિઞ્ઞાણે ¶ ચિત્તકમ્મે ચ, વિચિત્તે ચિત્ત મુચ્ચતે;
પઞ્ઞત્તિ ચિત્તમાસેસુ, ચિત્તો, તારન્તરે થિયં.
સામં વેદન્તરે સાન્ત્વે, તં પીતે સામલે તિસુ;
સયમત્થે બ્યયં સામં, સામા ચ સારિવાયપિ.
પુમે આચરિયાદિમ્હિ, ગરુ [ગુરુ (ક. ટી.)] માતાપિતૂસ્વપિ;
ગરુ તીસુ મહન્તે ચ, દુજ્જરા’લહુકેસુ ચ.
અચ્ચિતે વિજ્જમાને ચ, પસત્થે સચ્ચ સાધુસુ;
ખિન્ને ચ સમિતે ચેવ, સન્તોભિધેય્યલિઙ્ગિકોતિ.
ઇતિ ગાથાઅનેકત્થવગ્ગો.
દેવો વિસુદ્ધિદેવા’દો, મેઘ મચ્ચુ નભેસુ ચ;
અથોપિ તરુણે સત્તે, ચોરેપિ માણવો ભવે.
આદિ કોટ્ઠાસ કોટીસુ, પુરતો’ગ્ગંવરે તીસુ;
પચ્ચનીકો’ત્તમેસ્વ’ઞ્ઞે, પચ્છાભાગે પરો તિસુ.
યોનિ કામ સિરિ’સ્સરે, ધમ્મુ’ય્યામ યસે ભગં;
ઉળારો તીસુ વિપુલે, સેટ્ઠે ચ મધુરે સિયા.
સમ્પન્નો તીસુ સમ્પુણ્ણે, મધુરે ચ સમઙ્ગિનિ;
સઙ્ખા તુ ઞાણે કોટ્ઠાસ, પઞ્ઞત્તિ ગણનેસુ ચ.
ઠાનં ઇસ્સરિયો’કાસ, હેતૂસુ ઠિતિયમ્પિ ચ;
અથો માને પકારેચ, કોટ્ઠાસેચ વિધો દ્વિસુ.
પઞ્ઞો’પવાસ ખન્તીસુ, દમો ઇન્દ્રિયસંવરે;
ઞાણે ચ સોમનસ્સેચ, વેદો છન્દસિ ચો’ચ્ચતે.
ખન્ધકોટ્ઠાસ, પસ્સાવ, મગ્ગ, હેતૂસુ યોનિ સા [યોનિ સો (ટી.)];
કાલે તુ કૂલે સીમાયં, વેલા રાસિમ્હિ ભાસિતા.
વોહારો સદ્દ પણ્ણત્તિ, વણિજ્જા ચેતનાસુ ચ;
નાગો તુ’રગ હત્થીસુ, નાગરુક્ખે તથુ’ત્તમે.
સેટ્ઠા’સહાય સઙ્ખ્યા’ઞ્ઞ,
તુલ્યેસ્વે’કોતિલિઙ્ગિકો;
રાગે તુ માનસો ચિત્તા, રહત્તેસુ ચ માનસં.
મૂલં ¶ ભે સન્તિકે મૂલ, મૂલે હેતુમ્હિ પાભતે;
રૂપાદ્યં’સ પકણ્ડેસુ, ખન્ધો રાસિ ગુણેસુ ચ.
આરમ્ભો વીરિયે કમ્મે, આદિકમ્મે વિકોપને;
અથો હદયવત્થુમ્હિ, ચિત્તે ચ હદયં ઉરે.
પચ્છાતાપા’નુબન્ધેસુ, રાગાદો’નુસયો ભવે;
માતઙ્ગમુદ્ધપિણ્ડે તુ, ઘટે કુમ્ભો દસમ્બણે.
પરિવારો પરિજને, ખગ્ગકોસે પરિચ્છદે;
આલમ્બરો તુ સારમ્ભે, ભેરિભેદે ચ દિસ્સતિ.
ખણો કાલવિસેસે ચ, નિબ્યાપારટ્ઠિતિમ્હિ ચ;
કુલે ત્વ’ભિજનો વુત્તો, ઉપ્પત્તિભૂમિયમ્પિ ચ.
આહારો કબળીકારા, હારાદીસુ ચ કારણે;
વિસ્સાસે યાચનાયઞ્ચ, પેમે ચ પણયો મતો.
ણાદો સદ્ધા, ચીવરાદિ, હેત્વા’ધારેસુ પચ્ચયો;
કીળા દિબ્બવિહારાદો, વિહારો સુગતાલયે.
સમત્થને મતો ચિત્તે, કગ્ગતાયં સમાધિ ચ;
યોગો સઙ્ગતિ [સઙ્ગે ચ (ટી.)] કામાદો,
ઝાનો’પાયેસુ યુત્તિયં.
ભોગો સપ્પફણ’ઙ્ગેસુ, કોટિલ્લે ભુઞ્જને ધને;
ભૂમિભાગે કિલેસે ચ, મલે ચા’ઙ્ગણ મુચ્ચતે.
ધનાદિદપ્પે પઞ્ઞાય, અભિમાનો મતો થ ચ;
અપદેસો નિમિત્તે ચ, છલે ચ કથને મતો.
ચિત્તે કાયે સભાવે ચ, સો અત્તા પરમ’ત્તનિ;
અથ ગુમ્બો ચ થમ્બસ્મિં [થમ્ભસ્મિં (ટી.)], સમૂહે બલસજ્જને.
અન્તોઘરે કુસૂલે ચ, કોટ્ઠો ન્તોકુચ્છિયં પ્યથ;
સોપાનઙ્ગમ્હિ ઉણ્હીસો, મકુટે સીસવેઠને.
નિય્યાસે સેખરે દ્વારે, નિય્યૂહો નાગદન્તકે;
અથો સિખણ્ડે તૂણીરે, કલાપો નિકરે મતો.
ચૂળા સંયતકેસેસુ, મકુટે મોળિ ચ દ્વિસુ;
સઙ્ખો ત્વ’નિત્થિયં કમ્બુ, નલાટ’ટ્ઠીસુ [લલાટટ્ઠીસુ (સી.)] ગોપ્ફકે.
પક્ખો ¶ કાલે બલે સાધ્યે, સખી વાજેસુ પઙ્ગુલે;
દેસે’ણ્ણવે પુમે સિન્ધુ, સરિતાયં સ નારિયં.
ગજે કરેણુ પુરિસે, સો હત્થિનિય મિત્થિયં;
રતને વજિરો નિત્થી, મણિવેધિ’ન્દહેતિસુ.
વિસાણં તીસુ માતઙ્ગ, દન્તે ચ પસુસિઙ્ગકે;
કોટિયં તુ મતો કોણો, તથા વાદિત્તવાદને.
વણિપ્પથે ચ નગરે, વેદે ચ નિગમો થ ચ;
વિવાદાદો’ ધિકરણં, સિયા’ધારે ચ કારણે.
પસુમ્હિ વસુધાયઞ્ચ, વાચાદો ગો પુમિત્થિયં;
હરિતે તુ સુવણ્ણે ચ, વાસુદેવે હરી’રિતો.
આયત્તે પરિવારે ચ, ભરિયાયં પરિગ્ગહો;
ઉત્તંસો ત્વ’ વતંસો ચ, કણ્ણપૂરે ચ સેખરે.
વિજ્જુયં વજિરે ચેવા, સનિ’ત્થિપુરિસે પ્યથ;
કોણે સઙ્ખ્યાવિસેસસ્મિં, ઉક્કંસે કોટિ નારિયં.
ચૂળા જાલા પધાન’ગ્ગ, મોરચૂળાસુ સા સિખા;
સપ્પદાઠાય માસી’ત્થી, ઇટ્ઠસ્સા’સીસનાયપિ.
વસા વિલીન તેલસ્મિં, વસગા વઞ્ઝગાવિસુ;
અભિલાસે તુ કિરણે, અભિસઙ્ગે રુચિ’ત્થિયં.
સઞ્ઞા સઞ્જાનને નામે, ચેતનાયઞ્ચ દિસ્સતિ;
અંસે સિપ્પે કલા કાલે, ભાગે ચન્દસ્સ સોળસે.
બીજકોસે ઘરકૂટે, કણ્ણભૂસાય કણ્ણિકા;
આગામિકાલે દીઘત્તે, પભાવે ચ મતા’યતિ.
ઉણ્ણા મેસાદિલોમે, ચ, ભૂમજ્ઝે રોમધાતુયં;
વારુણી ત્વિત્થિયં વુત્તા, નટ્ટકી મદિરાદિસુ.
ક્રિયચિત્તે ચ કરણે, કિરિયં કમ્મનિ ક્રિયા;
સુનિસાયં તુ કઞ્ઞાય, જાયાય ચ વધૂ મતા.
પમાણિ’સ્સરિયે મત્તા, અક્ખરાવયવે’પ્પકે;
સુત્તં પાવચને રિટ્ઠે [સિદ્ધે (ટી.)], તન્તે તં સુપિતે તિસુ.
રાજલિઙ્ગો’સભઙ્ગેસુ, ¶ રુક્ખે ચ કકુદો [કકુધો (ટી. સી.)] પ્યથ;
નિમિત્ત’ક્ખર સૂપેસુ, બ્યઞ્જનં ચિહને પદે.
વોહારે જેતુ મિચ્છાયં, કીળાદો ચાપિ દેવનં;
ભરિયાયં તુ કેદારે, સરીરે ખેત્ત મીરિતં.
સુસ્સૂસાયઞ્ચ વિઞ્ઞેય્યં, ઇસ્સાભ્યાસે પ્યુ’પાસનં;
સૂલં તુ નિત્થિયં હેતિ, ભેદે સંકુ રુજાસુ ચ.
તન્તિ વીણાગુણે, તન્તં, મુખ્યસિદ્ધન્ત તન્તુસુ;
રથાદ્યઙ્ગે તુ ચ યુગો, કપ્પમ્હિ યુગલે યુગં.
ઇત્થિપુપ્ફે ચ રેણુમ્હિ, રજો પકતિજે ગુણે;
ન્યાસપ્પણે તુ દાનમ્હિ, નિય્યાતન મુદીરિતં.
ગરુ’પાયા’વતારેસુ, તિત્થં પૂતમ્બુ દિટ્ઠિસુ;
પણ્ડકે જોતિ નક્ખત્ત, રંસીસ્વ’ગ્ગિમ્હિ જોતિ સો.
કણ્ડો નિત્થી સરે દણ્ડે, વગ્ગે ચાવસરે પ્યથ;
ઉદ્ધંબાહુદ્વયમાને [બાહુદ્વયુમ્માને (સી. ક.)], સૂરત્તેપિ ચ પોરિસં.
ઉટ્ઠાનં પોરિસે’હાસુ, નિસિન્નાદ્યુ’ગ્ગમે પ્યથ;
અનિસ્સયમહીભાગે, ત્વિ’રીણં ઊસરે સિયા.
આરાધનં સાધને ચ, પત્તિયં પરિતોસને;
પધાને તુ ચ સાનુમ્હિ, વિસાણે સિઙ્ગ મુચ્ચતે.
દિટ્ઠા’દિમગ્ગે ઞાણ’ક્ખિ, ક્ખણ લદ્ધીસુ દસ્સનં;
હેમે પઞ્ચસુવણ્ણે ચ, નિક્ખો નિત્થી પસાધને.
તિથિભેદે ચ સાખાદિ, ફળુમ્હિ પબ્બ મુચ્ચતે;
નાગલોકે તુ પાતાલં, ભાસિતં બલવામુખે.
કામજે કોપજે દોસે, બ્યસનઞ્ચ વિપત્તિયં;
અથો’પકરણે સિદ્ધિ, કારકેસુ ચ સાધનં.
તીસ્વીરિતો [તીસ્વિતો (ટી.)] દાનસીલે, વદઞ્ઞૂ વગ્ગુવાદિનિ;
પુરક્ખતો ભિસિત્તે ચ, પૂજિતે પુરતોકતે.
મન્દો ભાગ્યવિહીને ચા, પ્પકે મૂળ્હા’પટૂસ્વપિ;
વુદ્ધિયુત્તે સમુન્નદ્ધે, ઉપ્પન્ને ઉસ્સિતં ભવે.
રથઙ્ગે’ક્ખો ¶ સુવણ્ણસ્મિં, પાસકે, અક્ખ મિન્દ્રિયે;
સસ્સતે ચ ધુવો તીસુ, ધુવં તક્કે ચ નિચ્છિતે.
હરે સિવો, સિવં ભદ્દ, મોક્ખેસુ, જમ્બુકે સિવા;
સેનાયં સત્તિયઞ્ચેવ, થૂલત્તે ચ બલં ભવે.
સઙ્ખ્યા નરકભેદેસુ, પદુમં વારિજે પ્યથ;
દેવભેદે વસુ પુમે, પણ્ડકં રતને ધને.
નિબ્બાનં અત્થગમને, અપવગ્ગે સિયા થ ચ;
સેતમ્બુજે પુણ્ડરીકં, બ્યગ્ઘે રુક્ખન્તરે પુમે.
ઉપહારે બલિ પુમે, કરસ્મિંચા’સુરન્તરે;
સુક્કં તુ સમ્ભવે, સુક્કો, ધવલે, કુસલે તિસુ.
દાયો દાને વિભત્તબ્બ, ધને ચ પિતુનં વને [ધને (ટી.)];
પભુત્તા’યત્તતા’યત્તા’, ભિલાસેસુ વસો ભવે.
પરિભાસન મક્કોસે, નિયમે ભાસને થ ચ,
ધનમ્હિ સેળનં યોધ, સીહનાદમ્હિ દિસ્સતિ.
પભવો જાતિહેતુમ્હિ, ઠાને ચાદ્યુપલદ્ધિયં;
અથો’તુ નારિપુપ્ફસ્મિં, હેમન્તાદિમ્હિ ચ દ્વિસુ.
કરણં સાધકતમે, ક્રિયા ગત્તેસુ ઇન્દ્રિયે;
તાતો [તાળો (સી.)] તુ કુઞ્ચિકાયઞ્ચ, તૂરિયઙ્ગે દુમન્તરે.
પુપ્ફે ફલે ચ પસવો, ઉપ્પાદે ગબ્ભમોચને;
ગાયને ગાયકે અસ્સે, ગન્ધબ્બો દેવતાન્તરે.
વિના પુપ્ફં ફલગ્ગાહિ, રુક્ખે વનપ્પતિ;
આહતે હેમરજતે, રૂપિયં રજતેપિ ચ.
ખગાદિબન્ધને પાસો, કેસપુબ્બો ચયે પ્યથ;
તારા’ક્ખિમજ્ઝે નક્ખત્તે, તારો ઉચ્ચતરસ્સરે.
પત્તે ચ લોહભેદસ્મિં, કંસો ચતુકહાપણે;
મજ્ઝિમો દેહમજ્ઝસ્મિં, મજ્ઝભવે ચ સો તિસુ.
આવેસનંભૂતાવેસે, સિપ્પસાલા ઘરેસુ ચ;
સોભા સમ્પત્તીસુ સિરી, લક્ખીત્થી દેવતાય ચ.
કુમારો ¶ યુવરાજે ચ, ખન્દે વુત્તો સુસુમ્હિ ચ;
અથા’નિત્થી પવાળો ચ, મણિભેદે તથા’ઙ્કુરે.
પણો વેતન મૂલેસુ, વોહારે ચ ધને મતો;
પટિગ્ગહો તુ ગહણે, કથિતો ભાજનન્તરે.
અસુભે ચ સુભે કમ્મે, ભાગ્યં વુત્તં દ્વયે પ્યથ;
પિપ્ફલં તરુભેદે ચ, વત્થચ્છેદનસત્થકે.
અપવગ્ગો પરિચ્ચાગા’, વસાનેસુ વિમુત્તિયં;
લિઙ્ગં તુ અઙ્ગજાતસ્મિં, પુમત્તાદિમ્હિ લક્ખણે.
ચાગે સભાવે નિમ્માને, સગ્ગો જ્ઝાયે દિવેપ્યથ;
રોહિતો લોહિતે મચ્છ, ભેદે ચેવ મિગન્તરે.
નિટ્ઠા નિપ્ફત્તિયં ચેવા, વસાનમ્હિ અદસ્સને;
કણ્ટકો તુ સપત્તસ્મિં, રુક્ખઙ્ગે લોમહંસને.
મુખ્યો’પાયેસુ વદને, આદિસ્મિં મુખ મીરિતં;
દબ્બં ભબ્બે ગુણાધારે, વિત્તે ચ બુધ દારુસુ.
માનં પમાણે પત્થાદો, માનો વુત્તો વિધાય ચ;
અથો પરિસ્સમે વુત્તો, વાયામો વીરિયેપિ ચ.
સરોરુહે સતપત્તં, સતપત્તો ખગન્તરે;
છિદ્દે તુ છિદ્દવન્તે ચ, સુસિરં તૂરિયન્તરે.
એકસ્મિં સદિસે સન્તે, સમાનં વાચ્ચલિઙ્ગિકં;
અથો ગારવ ભીતીસુ, સંવેગે સમ્ભમો મતો.
જુણ્હા ચન્દપ્પભાયઞ્ચ, તદુપેતનિસાય ચ;
વિમાનં દેવતાવાસે, સત્તભૂમિઘરમ્હિ ચ.
માસે જેટ્ઠો, તિવુદ્ધા’તિ, પ્પસત્થેસુ ચ તીસુ સો;
ધમ્મે ચ મઙ્ગલે સેય્યો, સો પસત્થતરે તિસુ.
આદિચ્ચાદિમ્હિ ગહણે, નિબન્ધે ચ ઘરે ગહો;
કાચો તુ મત્તિકાભેદે, સિક્કાયં નયનામયે.
તીસુ ગામણિ સેટ્ઠસ્મિં, અધિપે ગામજેટ્ઠકે;
બિમ્બં તુ પટિબિમ્બે ચ, મણ્ડલે બિમ્બિકાફલે.
ભાજનાદિ પરિક્ખારે, ભણ્ડં મૂલધનેપિ ચ;
મગ્ગો ત્વરિયમગ્ગે ચ, સમ્માદિટ્ઠાદિકે, પથે.
સમા ¶ વસ્સે, સમો ખેદ, સન્તીસુ, સો નિભે તિસુ;
ચાપેત્વિસ્સાસ, મુસુનો, ઇસ્સાસો ખેપકમ્હિ ચ.
બાલો તીસ્વા’દિવયસા, સમઙ્ગિનિ અપણ્ડિતે;
રત્તં તુ સોણિતે, તમ્બા, નુરત્ત, રઞ્જિતે તિસુ.
તચે કાયે ચ તન્વિત્થી, તીસ્વ’પ્પે વિરળે કિસે;
ઉતુભેદે તુ સિસિરો, હિમે સો સીતલે તિસુ.
સક્ખરા ગુળભેદે ચ, કથલેપિ ચ દિસ્સતિ;
અનુગ્ગહે તુ સઙ્ખેપે, ગહણે સઙ્ગહો મતો.
દક્ખે ચ તિખિણે બ્યત્તે, રોગમુત્તે પટુત્તિસુ;
રાજા તુ ખત્તિયે વુત્તો, નરનાથે પભુમ્હિ ચ.
ખલઞ્ચ ધઞ્ઞકરણે, કક્કે નીચે ખલો ભવે;
અથુ’પ્પાદે સમુદયો, સમૂહે પચ્ચયેપિ ચ.
બ્રહ્મચારી ગહટ્ઠાદો, અસ્સમો ચ તપોવને;
ભયઙ્કરે તુ કઠિને, કુરૂરો તીસુ નિદ્દયે.
કનિટ્ઠો કનિયો તીસુ, અત્યપ્પે’તિયુવે પ્યથ;
સીઘમ્હિ લહુ તં, ઇટ્ઠ, નિસ્સારા’ગરુસુત્તિસુ.
અધરો તીસ્વધો હીને, પુમે દન્તચ્છદે પ્યથ;
સુસ્સુસા સોતુ મિચ્છાય, સા પારિચરિયાય ચ.
હત્થો પાણિમ્હિ રતને, ગણે સોણ્ડાય ભન્તરે;
આવાટે ઉદપાને ચ, કૂપો કુમ્ભે ચ દિસ્સતિ.
આદો પધાને પઠમં, પમુખઞ્ચ તિલિઙ્ગિકં;
વજ્જભેદે ચ વિત તં, તં વિત્થારે તિલિઙ્ગિકં.
સારો બલે થિરંસે ચ, ઉત્તમે સો તિલિઙ્ગિકો;
ભારો તુ ખન્ધભારાદો, દ્વિસહસ્સપલેપિ ચ.
મન્દિરે રોગભેદે ચ, ખયો અપચયમ્હિ ચ;
વાળો તુ સાપદે સપ્પે, કુરૂરે સો તિલિઙ્ગિકો.
સાલો સજ્જદ્દુમે રુક્ખે, સાલાગેહે ચ દિસ્સતિ;
સોતે તુ સવનં વુત્તં, યજને સુતિયમ્પિ ચ.
તીસુ પતો પરેતો ચ, મતે ચ પેતયોનિજે;
ખ્યાતે તુ હટ્ઠે વિઞ્ઞાતે, પતીતં વાચ્ચલિઙ્ગિકં.
અધિપ્પાયે ¶ ચ આધારે, આસયો કથિતો થ ચ;
પત્તં પક્ખે દલે, પત્તો, ભાજને સો ગતે તિસુ.
કુસલે સુકતં, સુટ્ઠુ, કતે ચ સુકતો તિસુ;
તપસ્સી ત્વ’નુકમ્પાયા, રહે વુત્તો તપોધને.
તીસુ સુરાદિલોલસ્મિં, સોણ્ડો હત્થિકરે દ્વિસુ;
અસ્સાદને તુ રસનં, જિવ્હાયઞ્ચ ધનિમ્હિ ચ.
પણીતો તીસુ મધુરે, ઉત્તમે વિહિતે પ્યથ;
અઞ્જસે વિસિખાયઞ્ચ, પન્તિયં વીથિ નારિયં.
પાપસ્મિં ગગને દુક્ખે, બ્યસને ચા’ઘ મુચ્ચતે;
સમૂહે પટલં નેત્ત, રોગે વુત્તં છદિમ્હિ ચ.
સન્ધિ સઙ્ઘટ્ટને વુત્તો, સન્ધિ’ત્થિ પટિસન્ધિયં;
સત્તન્નં પૂરણે સેટ્ઠે, તિસન્તે સત્તમો તિસુ.
ઓજા તુ યાપનાયઞ્ચ, ઓજો દિત્તિ બલેસુ ચ;
અથો નિસામનં વુત્તં, દસ્સને સવનેપિ ચ.
ગબ્ભો કુચ્છિટ્ઠસત્તે ચ, કુચ્છિ ઓવરકેસુ ચ;
ખણ્ડને ત્વ’પદાનઞ્ચ, ઇતિવુત્તે ચ કમ્મનિ.
ચિત્તકે રુક્ખભેદે ચ, તિલકો તિલકાળકે;
સીલાદો પટિપત્તિ’ત્થી, બોધે પત્તિ પવત્તિસુ.
અસુમ્હિ [આયુમ્હિ (ટી.), ૪૦૭-ગાથા પસ્સિતબ્બા] ચ બલે પાણો, સત્તે હદયગા’નિલે;
છન્દો વસે અધિપ્પાયે, વેદે’ચ્છા’નુટ્ઠુભાદિસુ.
કામોઘાદો, સમૂહસ્મિં, ઓઘોવેગે જલસ્સ ચ;
કપાલં સિરસટ્ઠિમ્હિ, ઘટાદિ સકલેપિ ચ.
વેણ્વાદિસાખાજાલસ્મિં, લગ્ગકેસે જટા’લયે;
સરણં તુ વધે ગેહે, રક્ખિતસ્મિઞ્ચ રક્ખણે.
થિયં કન્તા પિયે, કન્તો, મનુઞ્ઞે, સો તિલિઙ્ગિકો;
ગવક્ખે તુ સમૂહે ચ, જાલં મચ્છાદિબન્ધને.
પુચ્છાયં ગરહાયઞ્ચા, નિયમે કિં તિલિઙ્ગિકં;
સસદ્ધે તીસુ નિવાપે, સદ્ધં, સદ્ધા ચ પચ્ચયે.
બીજં ¶ હેતુમ્હિ અટ્ઠિસ્મિં, અઙ્ગજાતે ચ દિસ્સતિ;
પુબ્બો પૂયે’ગ્ગતો [અગ્ગતે (ટી.)] આદો,
સો દિસાદો તિલિઙ્ગિકો.
ફલચિત્તે હેતુકતે, લાભે ધઞ્ઞાદિકે ફલં;
આગમને તુ દીઘાદિ, નિકાયેસુ ચ આગમો.
સન્તાનો દેવરુક્ખે ચ, વુત્તો સન્તતિયં પ્યથ;
ઉત્તરવિપરીતે ચ, સેટ્ઠે ચા’નુત્તરં તિસુ.
સત્તિસમ્પત્તિયં વુત્તો, કન્તિમત્તે ચ વિક્કમો;
છાયા તુ આતપાભાવે, પટિબિમ્બે પભાય ચ.
ગિમ્હે ઘમ્મો નિદાઘો ચ, ઉણ્હે સેદજલે પ્યથ;
કપ્પનં કન્તને વુત્તં, વિકપ્પે સજ્જને’ત્થિયં.
અઙ્ગા દેસે બહુમ્હ’ઙ્ગં, અઙ્ગો દેસે વપુમ્હ’[ઙ્ગ (ટી.)] તથા’વયવહેતુસુ;
દેવાલયે ચ થૂપસ્મિં, ચેતિયં ચેતિય’દ્દુમે.
સજ્જનો સાધુપુરિસે, સજ્જનં કપ્પને પ્યથ;
સુપિનં સુપિને સુત્ત, વિઞ્ઞાણે ત મનિત્થિયં.
પચ્ચક્ખે સન્નિધાને ચ, સન્નિધિ પરિકિત્તિતો;
ભિય્યો બહુતરત્થે સો, પુનરત્થે’બ્યયં ભવે.
વિસલિત્તસરે દિદ્ધો, દિદ્ધો લિત્તે તિલિઙ્ગિકો;
વાસે ધૂમાદિસઙ્ખારે, ધિવાસો સમ્પટિચ્છને.
વુત્તો વિસારદો તીસુ, સુપ્પગબ્ભે ચ પણ્ડિતે;
અથ સિત્થં મધુચ્છિટ્ઠે, વુત્તં ઓદનસમ્ભવે.
દ્રવે વણ્ણે રસભેદે, કસાયો સુરભિમ્હિ ચ;
અથો ઉગ્ગમનં વુત્તં, ઉપ્પત્તુ’દ્ધગતીસુ ચ.
લૂખે નિટ્ઠુરવાચાયં, ફરુસં વાચ્ચલિઙ્ગિકં;
પવાહો ત્વ’મ્બુવેગે ચ, સન્દિસ્સતિ પવત્તિયં.
નિસ્સયે તપ્પરે ઇટ્ઠે, પરાયણપદં તિસુ;
કવચે વારવાણે ચ, નિમ્મોકેપિ ચ કઞ્ચુકો.
લોહભેદે ¶ મતં તમ્બં, તમ્બો રત્તે તિલિઙ્ગિકો;
તીસુ ત્વ’વસિતં ઞાતે, અવસાનગતે મતં.
બોધને ચ પદાને ચ, વિઞ્ઞેય્યં પટિપાદનં;
સેલે નિજ્જલદેસે ચ, દેવતાસુ મરૂ’રિતો.
સત્થં આયુધ ગન્થેસુ, લોહે, સત્થો ચ સઞ્ચયે;
જીવિકાયં વિવરણે, વત્તને વુત્તિ નારિયં.
વીરિયે સૂરભાવે ચ, કથીયતિ પરક્કમો;
અથ કમ્બુ મતો સઙ્ખે, સુવણ્ણે વલયેપિ ચ.
સરો કણ્ડે અકારાદો, સદ્દે વાપિમ્હિ’નિત્થિયં;
દુપ્ફસ્સે તિખિણે તીસુ, ગદ્રભે કકચે ખરો.
સુરાયુ’પદ્દવે કામા, સવાદિમ્હિ ચ આસવો;
દેહે વુત્તો રથઙ્ગે ચ, ચતુરો’પધિસૂ’પધિ.
વત્થુ’ત્તં કારણે દબ્બે, ભૂભેદે રતનત્તયે;
યક્ખો દેવે મહારાજે, કુવેરા’નુચરે નરે.
દારુક્ખન્ધે પીઠિકાયં, આપણે પીઠ માસને;
પરિવારે પરિક્ખારો, સમ્ભારે ચ વિભૂસને.
વોહારસ્મિઞ્ચ ઠપને, પઞ્ઞત્તિ’ત્થી પકાસને;
પટિભાનં તુ પઞ્ઞાયં, ઉપટ્ઠિત ગિરાય ચ.
વચનાવયવે મૂલે, કથિતો હેતુ કારણે;
ઉદરે તુ તથા પાચા, નલસ્મિં ગહણી’ત્થિયં.
પિયો ભત્તરિ, જાયાયં, પિયા, ઇટ્ઠે પિયો તિસુ;
યમરાજે તુ યુગળે, સંયમે ચ યમો ભવે.
મુદ્દિકસ્સ ચ પુપ્ફસ્સ, રસે ખુદ્દે મધૂ’રિતં;
ઉલ્લોચે તુ ચ વિત્થારે, વિતાનં પુન્નપુંસકે.
અપવગ્ગે ચ સલિલે, સુધાયં અમતં મતં;
મોહે તુ તિમિરે સઙ્ખ્યા, ગુણે તમ મનિત્થિયં.
ખરે ચા’કારિયે તીસુ, રસમ્હિ પુરિસે કટુ;
પણ્ડકે સુકતે, પુઞ્ઞં, મનુઞ્ઞે પવને તિસુ.
રુક્ખો દુમમ્હિ, ફરુસા, સિનિદ્ધેસુ ચ સો તિસુ;
ઉપ્પત્તિયં તુ હેતુમ્હિ, સઙ્ગે સુક્કે ચ સમ્ભવો.
નિમિત્તં ¶ કારણે વુત્તં, અઙ્ગજાતે ચ લઞ્છને;
આદિ સીમાપકારેસુ, સમીપે’વયવે મતો.
વેદે ચ મન્તને મન્તો, મન્તા પઞ્ઞાય મુચ્ચતે;
અનયો બ્યસને ચેવ, સન્દિસ્સતિ વિપત્તિયં.
અરુણો રંસિભેદે ચા, બ્યત્તરાગે ચ લોહિતે;
અનુબન્ધો તુ પકતા, નિવત્તે નસ્સનક્ખરે.
અવતારો’વતરણે, તિત્થમ્હિ વિવરે પ્યથ;
આકારો કારણે વુત્તો, સણ્ઠાને ઇઙ્ગિતેપિ ચ.
સુદ્દિત્થિ તનયે ખત્તા, ઉગ્ગો, તિબ્બમ્હિ સો તિસુ;
પધાનં તુ મહામત્તે, પકત્ય’ગ્ગ’ધિતીસુ ચ.
કલ્લં પભાતે, નિરોગ, સજ્જદક્ખેસુ [યુત્તદક્ખેસુ (ક.)] તીસુ તં;
કુહના કૂટચરિયાયં, કુહનો કુહકે તિસુ.
કપોતો પક્ખિભેદે ચ, દિટ્ઠો પારાવતે થ ચ;
સારદો સારદબ્ભૂતે, અપગબ્ભે મતો તિસુ.
તીસુ ખરે ચ કઠિને, કક્કસો સાહસપ્પિયે [સાહસપ્પિયે=સાહસ+અપ્પિયે (ટી.)];
અકારિયે તુ ગુય્હઙ્ગે, ચીરે કોપીન મુચ્ચતે.
મિગભેદે પટાકાયં, મોચે ચ કદલી’ત્થિયં;
દક્ખિણા દાનભેદસ્મિં, વામતો’ઞ્ઞમ્હિ દક્ખિણો.
દુતિયા ભરિયાયઞ્ચ, દ્વિન્નં પૂરણિયં મતા;
અથુપ્પાદે સિયા ધૂમ, કેતુ વેસ્સાનરેપિ ચ.
ભવનિગ્ગમને યાને, દ્વારે નિસ્સરણં સિયા;
નિયામકો પોતવાહે, તિલિઙ્ગો સો નિયન્તરિ.
અપવગ્ગે વિનાસે ચ, નિરોધો રોધને પ્યથ;
ભયે પટિભયં વુત્તં, તિલિઙ્ગં તં ભયંકરે.
પિટકં ભાજને વુત્તં, તથેવ પરિયત્તિયં;
જરાસિથિલચમ્મસ્મિં, ઉદરઙ્ગે મતા વલિ.
ભિન્નં વિદારિતે’ઞ્ઞસ્મિં, નિસ્સિતે વાચ્ચલિઙ્ગિકં;
ઉપજાપે મતો ભેદો, વિસેસે ચ વિદારણે.
મણ્ડલં ¶ ગામસન્દોહે, બિમ્બે પરિધિરાસિસુ;
આણાય માગમે લેખે; સાસનં અનુસાસને.
અગ્ગે તુ સિખરં ચા’યો, મયવિજ્ઝનકણ્ટકે;
ગુણુક્કંસે ચ વિભવે, સમ્પત્તિ ચેવ સમ્પદા.
ભૂખન્તીસુ ખમા, યોગ્યે, હિતે સક્કે [યુત્તે (ટી.) ૧૦૦૧-ગાથા પસ્સિતબ્બા] ખમો તિસુ;
અદ્ધો ભાગે પથે કાલે, એકંસે’દ્ધો’બ્યયં ભવે;
અથો કરીસં વચ્ચસ્મિં, વુચ્ચતે ચતુરમ્બણે.
ઉસભો’સધ ગો [ઉસભો ઉસભે (ટી.)] સેટ્ઠે, સૂ’સભં વીસયટ્ઠિયં;
સેતુસ્મિં તન્તિ પન્તીસુ, નારિયં પાળિ કથ્યતે.
કટો જયે’ત્થિનિમિત્તે, કિલઞ્જે સો કતે તિસુ;
મહિયં જગતી વુત્તા, મન્દિરાલિન્દવત્થુમ્હિ.
વિતક્કે મથિતે તક્કો, તથા સૂચિફલે મતો;
સુદસ્સનં સક્કપુરે, તીસુ તં દુદ્દસે’તરે.
દીપો’ન્તરીપ પજ્જોત, પતિટ્ઠા નિબ્બુતીસુ ચ;
બદ્ધનિસ્સિત સેતેસુ, તીસુ તં મિહિતે સિતં.
થિયં પજાપતિ દારે, બ્રહ્મે મારે સુરે પુમે;
વાસુદેવે’ન્તકે કણ્હો, સો પાપે અસિતે તિસુ.
ઉપચારો ઉપટ્ઠાને, આસન્ને અઞ્ઞરોપને;
સક્કો ઇન્દે જનપદે, સાકિયે, સો ખમે તિસુ.
વજ્જને પરિહારો ચ, સક્કારે ચેવ રક્ખણે;
સોતાપન્નાદિકે અગ્ગે, અરિયો તીસુ, દ્વિજે પુમે.
સુસુકો સુસુમારે ચ, બાલકે ચ ઉલૂપિનિ;
ઇન્દીવરં મતં નીલુ, પ્પલે ઉદ્દાલપાદપે.
અસનો પિયકે કણ્ડે, ભક્ખણે ખિપને’ સનં;
યુગે’ધિકારે [વિકારે (ટી.)] વીરિયે, પધાને ચા’ન્તિકે ધુરો.
કાળે ચ ભક્ખિતે તીસુ, લવિત્તે અસિતો પુમે;
પવારણા પટિક્ખેપે, કથિતા’જ્ઝેસનાય ચ.
ઉમ્મારે ¶ એસિકત્થમ્ભે, ઇન્દખીલો મતો થ ચ;
પોત્થકં મકચિવત્થે, ગન્થે લેપ્યાદિ કમ્મનિ.
ધઞ્ઞં સાલ્યાદિકે વુત્તં, ધઞ્ઞો પુઞ્ઞવતિ ત્તિસુ;
પાણિ હત્થે ચ સત્તે ભૂ, સણ્હકરણિયં મતો.
તીસુ પીતં હલિદ્યાભે, હટ્ઠે ચ પાયિતે સિયા;
બ્યૂહો નિબ્બિદ્ધરચ્છાયં, બલન્યાસે ગણે મતો.
લોહિતાદિમ્હિ લોભે ચ, રાગો ચ રઞ્જને મતો;
પદરો ફલકે ભઙ્ગે, પવુદ્ધ દરિયં પિચ.
સિઙ્ઘાટકં કસેરુસ્સ, ફલે, મગ્ગસમાગમે;
બહુલાયઞ્ચ ખેળમ્હિ, એળા, દોસે’ળ મીરિતં.
આધારો ચા’ધિકરણે, પત્તાધારે’ લવાલકે;
કારો’ ગભેદે સક્કારે, કારા તુ બન્ધનાલયે.
કરકા મેઘપાસાણે, કરકો કુણ્ડિકાય ચ;
પાપને ચ પદાતિસ્મિં, ગમને પત્તિ નારિયં.
છિદ્દં રન્ધઞ્ચ વિવરં, સુસિરે દૂસનેપિ ચ;
મુત્તા તુ મુત્તિકે, મુત્તં, પસ્સાવે, મુચ્ચિતે તિસુ.
નિસેધે વારણં, હત્થિ, લિઙ્ગ હત્થીસુ વારણો;
દાનં ચાગે મદે સુદ્ધે, ખણ્ડને લવને ખયે.
મનોતોસે ચ નિબ્બાને, ત્થઙ્ગમે નિબ્બુતિ’ત્થિયં;
નેગમો નિગમુબ્ભૂતે, તથા’પણોપજીવિનિ.
હરિતસ્મિઞ્ચ પણ્ણે ચ, પલાસો કિં સુકદ્દુમે;
પકાસો પાકટેતીસુ, આલોકસ્મિં પુમે મતો.
પક્કં ફલમ્હિ, તં નાસુ, મ્મુખે [નાસમુખે (ક.)] પરિણતે તિસુ;
પિણ્ડો આજીવને દેહે, પિણ્ડને ગોળકે મતો.
વટ્ટો પરિબ્બયે કમ્મા, દિકે, સો વટ્ટુલે તિસુ;
પચ્ચાહારે પટિહારો, દ્વારે ચ દ્વારપાલકે.
નારિયં ભીરુ કથિતા, ભીરુકે સો તિલિઙ્ગિકો;
વિકટં ગૂથમુત્તાદો, વિકટો વિકતે તિસુ.
વામં ¶ સબ્યમ્હિ, તં ચારુ, વિપરીતેસુ તીસ્વ’થ;
સઙ્ખ્યાભેદે સરબ્યે ચ, ચિહણે લક્ખ મુચ્ચતે.
સેણી’ત્થી સમસિપ્પીનં, ગણે ચા’વલિયં પિચ;
સુધાયં ધૂલિયં ચુણ્ણો, ચુણ્ણઞ્ચ વાસચુણ્ણકે.
જેતબ્બે’તિપ્પસત્થે’તિ, વુદ્ધે જેય્યં તિસૂ’રિતં;
તક્કે તુ મથિતં હોત્યા,
લોલિતે મથિતો તિસુ.
અબ્ભુતો’ચ્છરિયે તીસુ, પણે ચેવા’બ્ભુતો પુમે;
મેચકો પુચ્છમૂલમ્હિ, કણ્હેપિ મેચકો તિસુ.
વસવત્તી પુમે મારે, વસવત્તાપકે તિસુ;
સમ્ભવે ચા’સુચિ પુમે, અમેજ્ઝે તીસુ દિસ્સતિ.
અચ્છો ઇક્કે પુમે વુત્તો, પસન્નમ્હિ તિલિઙ્ગિકો;
બળિસે સેલભેદે ચ, વઙ્કો, સો કુટિલે તિસુ.
કુણપમ્હિ છવો ઞેય્યો,
લામકે સો તિલિઙ્ગિકો;
સબ્બસ્મિં સકલો તીસુ, અદ્ધમ્હિ પુરિસે સિયા.
ચન્દગ્ગાહાદિકે ચેવુ, પ્પાદો ઉપ્પત્તિયં પિચ;
પદુસ્સને પદોસો ચ, કથિતો સંવરીમુખે.
રુધિરે લોહિતં વુત્તં, રત્તમ્હિ લોહિતો તિસુ;
ઉત્તમઙ્ગે પુમે મુદ્ધા, મુદ્ધો મૂળ્હે તિલિઙ્ગિકો.
રટ્ઠમ્હિ વિજિતં વુત્તં, જિતે ચ વિજિતો તિસુ;
પરિત્તં તુ પરિત્તાણે, પરિત્તો તીસુ અપ્પકે.
કુમ્ભણ્ડો દેવભેદે ચ, દિસ્સતિ વલ્લિજાતિયં;
ચતુત્થંસે પદે પાદો, પચ્ચન્તસેલરંસિસુ.
વઙ્ગો લોહન્તરે વઙ્ગા, દેસે પુમે બહુમ્હિ ચ;
કમ્મારભણ્ડભેદે ચ, ખટકે મુટ્ઠિ ચ દ્વિસુ.
અમ્બણં દોણિયં ચે’કા, દસદોણપ્પમાણકે;
અધિટ્ઠિતિય માધારે, ઠાને’ધિટ્ઠાન મુચ્ચતે.
પુમે મહેસી સુગતે, દેવિયં નારિયં મતા;
ઉપદ્દવે ઉપસગ્ગો, દિસ્સતિ પાદિકેપિ ચ.
વક્કં ¶ કોટ્ઠાસભેદસ્મિં, વક્કો વઙ્કે તિસુ’ચ્ચતે;
વિજ્જા વેદે ચ સિપ્પે ચ, તિવિજ્જાદો ચ બુદ્ધિયં.
સમાધિમ્હિ પુમે’કગ્ગો, નાકુલે વાચ્ચલિઙ્ગિકો;
પજ્જં સિલોકે, પજ્જો’દ્ધે, પજ્જો પાદહિતે તિસુ.
કતકો રુક્ખભેદસ્મિં, કતકો કિત્તિમે તિસુ;
વિધેય્યે અસ્સવો તીસુ, પુબ્બમ્હી પુરિસે સિયા.
કલ્યાણે કથિતં ખેમં, તીસુ લદ્ધત્થરક્ખણે;
અથો નિયોજને વુત્તં, કારિયેપિ પયોજનં.
અસ્સત્થો તીસુ અસ્સાસ, પ્પત્તે, બોધિદ્દુમે પુમે;
તીસુ લુદ્દો કુરૂરે ચ, નેસાદમ્હિ પુમે સિયા.
વિલગ્ગો તીસુ લગ્ગસ્મિં, પુમે મજ્ઝમ્હિ દિસ્સતિ;
અડ્ઢો ત્વનિત્થિયં ભાગે, ધનિમ્હિ વાચ્ચલિઙ્ગિકો.
કટ્ઠં દારુમ્હિ, તં કિચ્છે, ગહને કસિતે તિસુ;
સસન્તાને ચ વિસયે, ગોચરે’ જ્ઝત્ત મુચ્ચતેતિ.
ઇતિ અદ્ધાનેકત્થવગ્ગો.
ભુવને ચ જને લોકો, મોરેત્વગ્ગિમ્હિ સો સિખી;
સિલોકો તુ યસે પજ્જે,
રુક્ખે તુ સામિકે ધવો.
વટબ્યામેસુ નિગ્રોધો, ધઙ્કો તુ વાયસે બકે;
વારો ત્વ’વસરા’હેસુ, કુચેત્વબ્ભે પયોધરો.
ઉચ્છઙ્ગે લક્ખણે ચા’ઙ્કો, રસ્મિ’ત્થી જુતિ રજ્જુસુ;
દિટ્ઠો’ભાસેસુ આલોકો,
બુદ્ધો તુ પણ્ડિતે જિને.
સૂરં’સૂસુ પુમે ભાનૂ, દણ્ડો તુ મુગ્ગરે દમે;
દેવમચ્છેસ્વ’નિમિસો, પત્થો તુ માનસાનુસુ.
આતઙ્કો રોગ તાપેસુ,
માતઙ્ગો સપચે ગજે;
મિગો પસુ કુરુઙ્ગેસુ, ઉલૂકિ’ન્દેસુ કોસિયો.
વિગ્ગહો ¶ કલહે કાયે, પુરિસો માણવ’ત્તસુ;
દાયાદો બન્ધવે પુત્તે, સિરે સીસં તિપુમ્હિ ચ.
બલિહત્થં’સૂસુ કરો, દન્તે વિપ્પે’ણ્ડજે દ્વિજો;
વત્તં પજ્જા’નના’ચારે, ધઞ્ઞઙ્ગે સુખુમે કણો.
થમ્ભો થૂણ જળત્તેસુ, સૂપો કુમ્માસ બ્યઞ્જને;
ગણ્ડો ફોટે કપોલમ્હિ, અગ્ઘો મૂલ્યે ચ પૂજને.
પકારો તુલ્ય ભેદેસુ, સકુન્તો ભાસપક્ખિસુ;
ભાગ્યે વિધિ વિધાને ચ, સરે ખગ્ગે ચ સાયકો.
સારઙ્ગો ચાતકે એણે, પત્તી તુ સરપક્ખિસુ;
સેદે પાકો વિપાકે થ,
ભિક્ખુભેદે ચયે ગણો.
રાસિ પુઞ્જે ચ મેસા’દો,
અસ્સે લોણે ચ સિન્ધવો;
સંવટ્ટે પલયો નાસે, પૂગો કમુકરાસિસુ.
અમતે તુ સુધા લેપે, અભિખ્યા નામ રંસિસુ;
સત્તિ સામત્થિયે સત્થે, મહી નજ્જન્તરે ભુવિ;
લીલા ક્રિયા વિલાસેસુ,
સત્તે તુ અત્રજે પજા.
ઞાણે લાભે ઉપલદ્ધિ, પવેણી કુથવેણિસુ;
પવત્તિ વુત્તિ વત્તાસુ, વેતને ભરણે ભતિ.
આચારેપિ મરિયાદા, ભૂતિ સત્તા સમિદ્ધિસુ;
સોપ્પે પમાદે તન્દી ચ, યાત્રા ગમન વુત્તિસુ.
નિન્દા કુચ્છા’પવાદેસુ, કઙ્ગુ ધઞ્ઞ પિયઙ્ગુસુ;
મોક્ખેસિવે સમેસન્તિ, વિભાગે ભત્તિ સેવને.
ઇચ્છાયં જુતિયં કન્તિ, રઞ્જને સૂરતે રતિ;
ગેહે વસતિ વાસે થ, નદી સેનાસુ વાહિની.
પત્થે નાળે ચ નાળિ’ત્થી, ગણે સમિતિ સઙ્ગમે;
તણ્હા લોભે પિપાસાયં, મગ્ગ વુત્તીસુ વત્તની.
પાણ્યઙ્ગે નાભિ ચક્કન્તે, યાચે વિઞ્ઞત્તિ ઞાપને;
વિત્તિ તોસે વેદનાયં, ઠાને તુ જીવિતે ઠિતિ.
તરઙ્ગે ¶ ચા’ન્તરે વીચિ, ધીરત્તે ધારણે ધિતિ;
ભૂ ભૂમિયઞ્ચ ભમુકે, સદ્દે વેદે સવે સુતિ.
ગોત્તં નામે ચ વંસે થ, નગરે ચ ઘરે પુરં;
ઓકં તુ નિસ્સયે ગેહે, કુલં તુ ગોત્તરાસિસુ.
હેમે વિત્તે હિરઞ્ઞઞ્ચ, પઞ્ઞાણં ત્વ’ઙ્ક વુદ્ધિસુ;
અથા’મ્બરઞ્ચ ખે વત્થે, ગુય્હં લિઙ્ગે રહસ્ય’પિ.
તપો ધમ્મે વતે ચેવ, પાપે ત્વા’ગુમ્હિ કિબ્બિસં;
રતનં મણિ સેટ્ઠેસુ, વસ્સં હાયન વુટ્ઠિસુ.
વનં અરઞ્ઞ વારીસુ, ખીરમ્હિ તુ જલે પયો;
અક્ખરં લિપિ મોક્ખેસુ, મેથૂનં સઙ્ગમે રતે.
સોતં કણ્ણે પયોવેગે, રિટ્ઠં પાપા’સુભેસુ ચ;
આગુ પાપા’પરાધેસુ, કેતુમ્હિ ચિહને ધજો.
ગોપુરં દ્વારમત્તેપિ, મન્દિરં નગરે ઘરે;
વાચ્ચલિઙ્ગા પરમિતો, બ્યત્તો તુ પણ્ડિતે ફુટે.
વલ્લભો દયિતે’જ્ઝક્ખે, જલે થૂલો મહત્યપિ;
કુરૂરે ભેરવે ભીમો,
લોલો તુ લોલુપે ચલે.
બીભચ્છો વિકતે ભીમે, કોમલે તિખિણે મુદુ;
ઇટ્ઠે ચ મધુરે સાદુ, સાદુમ્હિ મધુરો પિયે.
સિતે તુ સુદ્ધે ઓદાતો, દ્વિજિવ્હો સૂચકા’હિસુ;
સક્કે સમત્થો સમ્બન્ધે, સમત્તં નિટ્ઠિતા’ખિલે.
સુદ્ધો કેવલ પૂતેસુ, જિઘઞ્ઞો’ન્તા’ધમેસુ ચ;
પોણો’પનત નિન્નેસુ, અઞ્ઞ નીચેસુ ચે’તરો.
સુચિ સુદ્ધે સિતે પૂતે, પેસલો દક્ખચારુસુ;
અધમો કુચ્છિતે ઊને, અપ્પિયે પ્ય’લિકો ભવે.
બ્યાપે અસુદ્ધે સંકિણ્ણો, ભબ્બં યોગ્યે ચ ભાવિનિ;
સુખુમો અપ્પકા’ણૂસુ, વુદ્ધો થેરે ચ પણ્ડિતે.
સુભે સાધુમ્હિ ભદ્દો થ, ત્યા’દો ચ વિપુલે બહુ;
ધીરો બુધે ધિતિમન્તે, વેલ્લિતં કુટિલે ધુતે.
વિસદો ¶ બ્યત્ત સેતેસુ, તરુણો તુ યુવે નવે;
યોગ્ગં યાને, ખમે યોગ્ગો,
પિણ્ડિતં ગણિતે ઘને.
બુધે’ભિજાતો કુલજે, વુદ્ધો’રૂસુ મહલ્લકો;
કલ્યાણં સુન્દરે ચાપિ, હિમો તુ સીતલેપિ ચ.
લોલે તુ સીઘે ચપલો, વુત્તે ઉદિત મુગ્ગતે;
આદિત્તે ગબ્બિતે દિત્તો, પિટ્ઠં તુ ચુણ્ણિતેપિ ચ.
વિગતે વાયિતે [વાયને (ક.)] વીતં, ભાવિતં વડ્ઢિતેપિ ચ;
ભજ્જિતે પતિતે ભટ્ઠો, પુટ્ઠો પુચ્છિત પોસિતે.
જાતો ભૂતે ચયે જાતં,
પટિભાગો સમા’રિસુ;
સૂરો વીરે રવિસૂરે, દુટ્ઠો કુદ્ધે ચ દૂસિતે.
દિટ્ઠો’રિમ્હિ’ક્ખિતે દિટ્ઠો [દિટ્ઠં (ક.)],
મૂળ્હે પોતે ચ બાલિસો;
નિન્દાયં ખેપને ખેપો, નિયમો નિચ્છયે વતે.
સલાકાયં કુસો દબ્ભે,
બાલ્યાદો તુ ખયે વયો;
લેપ ગબ્બેસ્વ’વલેપો, અણ્ડજો મીનપક્ખિસુ.
બિલાલે નકુલે બબ્બુ, મન્થો મન્થનસત્તુસુ;
વાલો કેસે’સ્સાદિલોમે,
સઙ્ઘાતો ઘાતરાસિસુ.
ગોપગામે રવે ઘોસો, સૂતો સારથિવન્દિસુ;
માલ્યં તુ પુપ્ફે તદ્દામે, વાહો તુ સકટે હયે.
ખયે’ચ્ચને ચા’પચયો, કાલો સમય મચ્ચુસુ;
ભે તારકા નેત્તમજ્ઝે, સીમા’ વધિ, ટ્ઠિતીસુ ચ.
આભોગો પુણ્ણતા’વજ્જે-
સ્વા’ળિ’ત્થી સખિ સેતુસુ;
સત્તે થૂલે તીસુ દળ્હો, લતા સાખાય વલ્લિયં.
મુત્તિ’ત્થી ¶ મોચને મોક્ખે,
કાયો તુ દેહ રાસિસુ;
નીચે પુથુજ્જનો મૂળ્હે, ભત્તા સામિનિ ધારકે.
સિખા, પિઞ્છેસુ સિખણ્ડો, સત્તે ત્વ’ત્તનિ પુગ્ગલો;
સમ્બાધો સંકટે ગુય્હે,
નાસે ખેપે પરાભવો.
વચ્ચો રૂપે કરીસે થ, જુતિ’ત્થી કન્તિરંસિસુ;
લબ્ભં યુત્તે ચ લદ્ધબ્બે, ખણ્ડે પણ્ણે દલં મતં;
સલ્લં કણ્ડે સલાકાયં, સુચિત્તે ધાવનં ગતે;
ભન્તત્થે વિબ્ભમો હાવે, મોહો’વિજ્જાય મુચ્છને.
સેદો ઘમ્મજલે પાકે,
ગોળે ઉચ્છુમયે ગુળો;
મિત્તે સહાયે ચ સખા, વિભૂ નિચ્ચપ્પભૂસુ સો.
ખગ્ગે કુરૂરે નેત્તિંસો, પરસ્મિં અત્ર તીસ્વ’મુ;
કલઙ્કો’ઙ્કા’પવાદેસુ,
દેસે જનપદો જને.
પજ્જે ગાથા વચીભેદે, વંસો ત્વ’ન્વયવેણુસુ;
યાનં રથાદો ગમને, સરૂપસ્મિં અધો તલં.
મજ્ઝો વિલગ્ગે વેમજ્ઝે, પુપ્ફં તુ કુસુમો’તુસુ;
સીલં સભાવે સુબ્બતે, પુઙ્ગવો ઉસભે વરે.
કોસે ખગાદિબીજે’ણ્ડં, કુહરં ગબ્ભરે બિલે;
નેત્તિંસે ગણ્ડકે ખગ્ગો, કદમ્બો તુ દુમે ચયે.
ભે’ધેનુયં રોહિણી’ત્થી, વરઙ્ગં યોનિયં સિરે;
અક્કોસે સપથે સાપો, પઙ્કં પાપે ચ કદ્દમે.
ભોગવત્યુ’રગે ભોગી, સ્સરો તુ સિવસામિસુ;
બલે પભાવે વીરિયં, તેજો તેસુ ચ દિત્તિયં.
ધારા સન્તતિ ખગ્ગઙ્ગે, વાનં તણ્હાય સિબ્બને;
ખત્તા સૂતે પટિહારે, વિત્તિ પીળાસુ વેદના.
થિયં ¶ મતિ’ચ્છાપઞ્ઞાસુ, પાપે યુદ્ધે રવે રણો;
લવોતુ બિન્દુ’ચ્છેદેસુ, પલાલે’ [પલાસે (ટી.), પલાપે-ટી (૪૫૩-૧૧૨૪) ગાથા પસ્સિતબ્બા] તિસયે ભુસં.
બાધા દુક્ખે નિસેધે ચ, મૂલપદેપિ માતિકા;
સ્નેહો તેલે’ધિકપ્પેમે,
ઘરા’પેક્ખાસુ આલયો.
કેતુસ્મિં કેતનં ગેહે, ઠાને ભૂમિ’ત્થિયં ભુવિ;
લેખ્યે લેખો રાજિ લેખા, પૂજિતે ભગવા જિને.
ગદા સત્થે ગદો રોગે, નિસજ્જા પીઠેસ્વા’સનં;
તથાગતો જિને સત્તે,
ચયે દેહે સમુસ્સયો.
બિલં કોટ્ઠાસ છિદ્દેસુ, વજ્જં દોસે ચ ભેરિયં;
કાલે દીઘઞ્જસે’દ્ધાનં, આલિયં સેતુ કારણે.
ઓકાસો કારણે દેસે,
સભા ગેહે ચ સંસદે;
યૂપો થમ્ભે ચ પાસાદે, અયનં ગમને પથે.
અક્કો રુક્ખન્તરે સૂરે,
અસ્સો કોણે હયેપિ ચ;
અંસો ખન્ધે ચ કોટ્ઠાસે,
જાલં સૂસ્વ’ચ્ચિ નો પુમે.
નાસા’સત્તેસ્વ’ ભાવો થ,
અન્ન મોદન ભુત્તિસુ;
જીવં પાને જને જીવો,
ઘાસો ત્વ’ન્ને ચ ભક્ખણે.
છદને’ચ્છાદનં વત્થે, નિકાયો ગેહરાસિસુ;
અન્નાદો આમિસં મંસે; દિક્ખા તુ યજને’ચ્ચને.
ક્રિયાયં કારિકા પજ્જે,
કેતુ તુ ચિહને ધજે;
કુસુમં થીરજે પુપ્ફે, વાનરે તુ બુધે કવિ.
અધરે ¶ ખરભે ઓટ્ઠો, લુદ્દો તુ લુદ્દકેપિ ચ;
કલુસં ત્વા’વિલે પાપે, પાપે કલિ પરાજયે.
કન્તારો વન, દુગ્ગેસુ, ચરો ચારમ્હિ ચઞ્ચલે;
જનાવાસે ગણે ગામો, ચમ્મં તુ ફલકે તચે.
આમોદો હાસ ગન્ધેસુ,
ચારુ તુ કનકેપિ ચ;
સત્તાયં ભવનં ગેહે, લેસે તુ ખલિતે છલં.
વેરં પાપે ચ પટિઘે, તચો ચમ્મનિ વક્કલે;
ઉચ્ચે’ધિરોહે આરોહો, નેત્તં વત્થન્તર’ક્ખિસુ.
પટિહારે મુખે દ્વારં, પેતે ઞાતે મતો તિસુ;
માસો પરણ્ણ કાલેસુ, નગ્ગો ત્વ’ચેલકેપિ ચ.
દોસે ઘાતે ચ પટિઘો, મિગાદો છગલે પસુ;
અરૂપે ચા’વ્હયે નામં, દરો દરથ ભીતિસુ.
યાચને ભોજને ભિક્ખા,
ભારે ત્વ’તિસયે ભરો;
દબ્બિ’ન્દજાયાસુ સુજા, મેઘે ત્વ’બ્ભં વિહાયસે.
મોદકો ખજ્જભેદેપિ, મણિકે રતને મણિ;
સેલા’રામેસુ મલયો,
સભાવ’ઙ્કેસુ લક્ખણં.
હવિ સપ્પિમ્હિ હોતબ્બે, સિરો સેટ્ઠે ચ મુદ્ધનિ;
વિચારેપિ વિવેકો થ, સિખરી પબ્બતે દુમે.
વેગો જવે પવાહે ચ, સઙ્કુ તુ ખિલહેતિસુ;
નિગ્ગહીતે કણે બિન્દુ, વરાહો સૂકરે ગજે.
નેત્તન્તે ચિત્તકે’પાઙ્ગં, સિદ્ધત્થો સાસપે જિને;
હારો મુત્તાગુણે ગાહે,
ખારકો મકુળે રસે.
અચ્ચયો’ તિક્કમે દોસે,
સેલરુક્ખેસ્વ’ગો નગો;
સ્વપ્પે’વધારણે મત્તં, અપચિત્ય’ચ્ચને ખયે.
છિદ્દો’તરણેસ્વો’તારો,
બ્રહ્મે ¶ ચ જનકે પિતા;
પિતામહો’ય્યકે બ્રહ્મે,
પોતો નાવાય બાલકે.
રુક્ખે વણ્ણે સુને સોણો,
સગ્ગે તુ ગગને દિવો;
વત્થે ગન્ધે ઘરે વાસો, ચુલ્લો ખુદ્દે ચ ઉદ્ધને.
કણ્ણો કોણે ચ સવણે,
માલા પુપ્ફે ચ પન્તિયં;
ભાગો ભાગ્યે’કદેસેસુ,
કુટ્ઠં રોગે’ જપાલકે.
સેય્યા સેનાસને સેને, ચુન્દભણ્ડમ્હિ ચ’બ્ભમો;
વત્થાદિલોમં’સુ કરે, નિપાતો પતને’બ્યયે.
સાખાયં વિટપો થમ્ભે, સત્તુ ખજ્જન્તરે દિસે;
સામિકો પતિ’યિરેસુ, પટ્ઠાનં ગતિ હેતુસુ.
રાગે રઙ્ગો નચ્ચટ્ઠાને, પાનં પેય્યે ચ પીતિયં;
ઇણુ’ક્ખેપેસુ ઉદ્ધારો, ઉમ્મારે એળકો અજે.
પહારો પોથને યામે,
સરદો હાયનો’તુસુ;
કુણ્ડિકાયા’ળ્હકે તુમ્બો,
પલાલો [પલાપો (ક.) ૪૫૩-ગાથા પસ્સિતબ્બા] તુ ભુસમ્હિ ચ.
મતા’વાટે ચયે કાસુ, પનિસા કારણે રહો;
કાસો પોટગલે રોગે,
દોસો કોધે ગુણે’તરે.
યુત્ય’ટ્ટાલ’ટ્ટિતેસ્વ’ટ્ટો, કીળાયં કાનને દવો;
ઉપ્પત્તિયં ચો’પ્પતનં, ઉય્યાનં ગમને વને.
વોકારો લામકે ખન્ધે, મૂલો’પદાસુ પાભતં;
દસા’ વત્થા પટન્તેસુ, કારણં ઘાત, હેતુસુ.
હત્થિદાને ¶ મદો ગબ્બે, ઘટા ઘટન રાસિસુ;
ઉપહારો’ભિહારેપિ, ચયો બન્ધન રાસિસુ.
ગન્ધો થોકે ઘાયનીયે,
ચાગો તુ દાનહાનિસુ;
પાને પમોદે પીતિ’ત્થી, ઇણે ગિવા ગલેપિ ચ.
પતિટ્ઠા નિસ્સયે ઠાને, બલક્કારેપિ સાહસં;
ભઙ્ગો ભેદે પટે ભઙ્ગં, છત્તં તુ છવકેપિ ચ.
ઞાણે ભુવિ ચ ભૂરિ’ત્તી, અનઙ્ગે મદનો દુમે;
પમાતરિપિ માતા થ, વેઠુ’ણીસેસુ વેઠનં.
મારિસો તણ્ડુલેય્યે’ય્યે,
મોક્ખો નિબ્બાન મુત્તિસુ;
ઇન્દો’ધિપતિ સક્કેસ્વા, રમ્મણં હેતુ ગોચરે.
અઙ્કે સણ્ઠાન માકારે,
ખેત્તે [વપ્પે (પાકારમૂલે નેત્તજલે ઉસુમે ચ વપ્પો-ટી)] વપ્પો તટેપિ ચ;
સમ્મુત્ય’નુઞ્ઞા વોહારે, સ્વ’થ લાજાસુ ચા’ક્ખતં.
સત્રં યાગે સદાદાને,
સોમો તુ ઓસધિ’ન્દુસુ;
સઙ્ઘાતો યુગગેહઙ્ગે, ખારો ઊસે ચ ભસ્મનિ.
આતાપો વીરિયે તાપે,
ભાગે સીમાય ઓધિ ચાતિ.
ઇતિ પાદાનેકત્થવગ્ગો.
અનેકત્થવગ્ગો નિટ્ઠિતો.
૩. સામઞ્ઞકણ્ડ
૪. અબ્યયવગ્ગ
અબ્યયં વુચ્ચતે દાનિ, ચિરસ્સં તુ ચિરં તથા;
ચિરેન ચિરરત્તાય, સહ સદ્ધિં સમં અમા.
પુનપ્પુનં ¶ અભિણ્હઞ્ચા, સકિં ચા’ભિક્ખણં મુહું;
વજ્જને તુ વિના નાના, અન્તરેન રિતે પુથુ.
બલવં સુટ્ઠુ ચા’તીવા, તિસયે કિમુત સ્વ’તિ;
અહો તુ કિં કિમૂ’ દાહુ, વિકપ્પે કિમુતો’દ ચ.
અવ્હાને ભો અરે અમ્ભો,
હમ્ભો રે જે’ઙ્ગ આવુસો;
હે હરે થ કથં કિંસુ, નનુ કચ્ચિ નુ કિં સમા.
અધુને’તરહી’દાનિ, સમ્પતિ અઞ્ઞદત્થુ તુ;
તગ્ઘે’ કંસે સસક્કઞ્ચા, દ્ધા કામં જાતુ વે હવે.
યાવતા તાવતા યાવ, તાવ કિત્તાવતા તથા;
એત્તાવતા ચ કીવે’તિ, પરિચ્છેદત્થવાચકા.
યથા તથા યથેવે’વં, યથાનામ યથાહિ ચ;
સેય્યથાપ્યે’વમેવં, વા, તથેવ ચ યથાપિ ચ.
એવમ્પિ ચ સેય્યથાપિ, નામ યથરિવા’પિ ચ;
પટિભાગત્થે યથાચ, વિય તથરિવા’પિ ચ.
સં સામઞ્ચ સયં ચાથ, આમ સાહુ લહૂ’પિ ચ;
ઓપાયિકં પતિરૂપં, સાધ્વે’વં સમ્પટિચ્છને.
યં તં યતો તતો યેન,
તેને’તિ કારણે સિયું;
અસાકલ્યે તુ ચન ચિ, નિપ્ફલે તુ મુધા ભવે.
કદાચિ જાતુ તુલ્યા’થ, સબ્બતો ચ સમન્તતો;
પરિતો ચ સમન્તાપિ, અથ મિચ્છા મુસા ભવે.
નિસેધે ન અનોમા’લં, નહિ ચેતુ સચે યદિ;
અનુકુલ્યે તુ સદ્ધઞ્ચ,
નત્તં [રત્તં (ટી.)] દોસો દિવા ત્વ’હે.
ઈસં કિઞ્ચિ મનં અપ્પે, સહસા તુ અતક્કિતે;
પુરે ગ્ગતો તુ પુરતો, પેચ્ચા’મુત્રભવન્તરે.
અહો ¶ હી વિમ્હયે તુણ્હી,
તુ મોને થા’વિ પાતુ ચ;
તઙ્ખણે સજ્જુ સપદિ, બલક્કારે પસય્હ ચ.
સુદં ખો [વો (ક.)] અસ્સુ યગ્ઘે વે,હા’દયો પદપૂરણે;
અન્તરેન’ન્તરા અન્તો, વસ્સં નૂન ચ નિચ્છયે.
આનન્દે સઞ્ચ દિટ્ઠા થ, વિરોધકથને નનુ;
કામપ્પવેદને કચ્ચિ, ઉસૂયોપગમે’ત્થુ ચ.
એવા’વધારણે ઞેય્યં, યથાત્તં તુ યથાતથં;
નીચં અપ્પે, મહત્યુ’ચ્ચં, અથ પાતો પગે સમા.
નિચ્ચે સદા સનં [સના (ક.)] પાયો,
બાહુલ્યે બાહિરં બહિ;
બહિદ્ધા બાહિરા બાહ્યે, સીઘેતુ સણિકં ભવે.
અત્થં અદસ્સને દુટ્ઠુ, નિન્દાયં, વન્દને નમો;
સમ્મા સુટ્ઠુ પસંસાયં, અથો સત્તાય મત્થિ ચ.
સાયં સાયે’જ્જ અત્રા’હે,
સુવે તુ સ્વે અનાગતે;
તતો પરે પરસુવે, હિય્યોતુ દિવસે ગતે.
યત્થ યત્ર યહિંચાથ, તત્થ તત્ર તહિંતહં;
અથો ઉદ્ધઞ્ચ ઉપરિ, હેટ્ઠા તુ ચ અધો સમા.
ચોદને ઇઙ્ઘ હન્દા’થ, આરાદૂરા ચ આરકા;
પરમ્મુખા તુ ચ રહો, સમ્મુખા ત્વા’વિ પાતુ ચ.
સંસયત્થમ્હિ અપ્પેવ, અપ્પેવનામ નૂ’તિ ચ;
નિદસ્સને ઇતિ’ત્થઞ્ચ, એવં, કિચ્છે કથઞ્ચિ ચ.
હા ખેદે સચ્છિ પચ્ચક્ખે,
ધુવં થિરે’વધારણે;
તિરો તુ તિરિયં ચાથ, કુચ્છાયં દુટ્ઠુ કુ’ચ્ચતે.
સુવત્થિ આસિટ્ઠત્થમ્હિ, નિન્દાયં તુ ધી [ધિ (ક.)] કથ્યતે;
કુહિઞ્ચનં કુહિં કુત્ર, કુત્થ કત્થ કહં ક્વ થ.
ઇહે’ધા’ત્ર ¶ તુ એત્થા’ત્થ,
અથ સબ્બત્ર સબ્બધિ;
કદા કુદાચનં ચાથ, તદાનિ ચ તદા સમા.
આદિકમ્મે ભુસત્થે ચ, સમ્ભવો’તિણ્ણ તિત્તિસુ;
નિયોગિ’સ્સરિય’પ્પીતિ, દાન પૂજા’ગ્ગ, સન્તિસુ.
દસ્સને તપ્પરે સઙ્ગે, પસંસા, ગતિ, સુદ્ધિસુ;
હિંસા, પકારન્તો’ભાવ, વિયોગા’વયવેસુ ચ;
પો’પસગ્ગો દિસાયોગે, પત્થના, ધિતિઆદિસુ.
પરાસદ્દો પરિહાનિ, પરાજય ગતીસુ ચ;
ભુસત્થે પટિલોમત્થે, વિક્કમા’મસનાદિસુ.
નિસ્સેસા’ભાવ સન્યાસ, ભુસત્થ મોક્ખ રાસિસુ;
ગેહા’દેસો’પમાહીન, પસાદનિગ્ગતા’ચ્ચયે.
દસ્સનો’સાનનિક્ખન્તા, ધોભાગેસ્વ’વધારણે;
સામીપ્યે બન્ધને છેક, ન્તોભાગો’પરતીસુ ચ.
પાતુભાવે વિયોગે ચ, નિસેધાદો નિ દિસ્સતિ;
અથો નીહરણે ચેવા, વરણાદો ચ ની સિયા.
ઉદ્ધકમ્મ વિયોગ ત્ત, લાભ તિત્તિ સમિદ્ધિસુ;
પાતુભાવ’ચ્ચયાભાવ, પબલત્તે પકાસને;
દક્ખ’ગ્ગતાસુ કથને, સત્તિમોક્ખાદિકે ઉ ચ.
દુ કુચ્છિતે’સદત્થેસુ, વિરૂપત્તે પ્ય’સોભને;
સિયા’ભાવા’સમિદ્ધીસુ, કિચ્છે ચા’નન્દનાદિકે.
સં સમોધાન સઙ્ખેપ, સમન્તત્ત સમિદ્ધિસુ;
સમ્મા ભુસ સહ પ્પત્થા, ભિમુખત્થેસુ સઙ્ગતે;
વિધાને પભવે પૂજા, પુનપ્પુનક્રિયાદિસુ.
વિવિધા’તિસયા’ભાવ, ભુસત્તિ’સ્સરિયા’ચ્ચયે;
વિયોગે કલહે પાતુ, ભાવે ભાસે ચ કુચ્છને.
દૂરા’નભિમુખત્તેસુ, મોહા’નવટ્ઠિતીસુ ચ;
પધાન દક્ખતા ખેદ, સહત્થાદો વિ દિસ્સતિ.
વિયોગે ¶ જાનને ચા’ધો,ભાગ નિચ્છય [ભાગ’નિચ્છય (ભાગ+અનિચ્છય-ટી)] સુદ્ધિસુ;
ઈસદત્થે પરિભવે, દેસ બ્યાપન હાનિસુ;
વચોક્રિયાય થેય્યે ચ, ઞાણપ્પત્તાદિકે અવ.
પચ્છા ભુસત્ત સાદિસ્યા, નુપચ્છિન્ના’નુવત્તિસુ;
હીને ચ તતિયત્થા’ધો, ભાગેસ્વ’નુગતે હિતે;
દેસે લક્ખણ વિચ્છે’ત્થ, મ્ભૂત ભાગાદિકે અનુ.
સમન્તત્થે પરિચ્છેદે, પૂજા’લિઙ્ગન વજ્જને;
દોસક્ખાને નિવાસના, વઞ્ઞા’ધારેસુ ભોજને;
સોક બ્યાપન તત્વેસુ, લક્ખણાદો સિયા પરિ.
આભિમુખ્ય વિસિટ્ઠુ’દ્ધ, કમ્મસારુપ્પવુદ્ધિસુ;
પૂજા’ધિક કુલા’સચ્ચ, લક્ખણાદિમ્હિ ચાપ્ય’ભિ.
અધિકિ’સ્સર, પાઠા’ધિ, ટ્ઠાન, પાપુણનેસ્વ’ધિ;
નિચ્છયે ચોપરિત્તા’ધિ, ભવને ચ વિસેસને.
પટિદાનનિસેધેસુ, વામા’દાનનિવત્તિસુ;
સાદિસે પટિનિધિમ્હિ, આભિમુખ્યગતીસુ ચ.
પતિબોધે પતિગતે, તથા પુનક્રિયાય ચ;
સમ્ભાવને પટિચ્ચત્થે, પતીતિ લક્ખણાદિકે;
સુ સોભને સુખે સમ્મા, ભુસ સુટ્ઠુ સમિદ્ધિસુ.
આભિમુખ્ય, સમીપા’દિ, કમ્મા’લિઙ્ગન પત્તિસુ;
મરિયાદુ’દ્ધકમ્મિ’ચ્છા, બન્ધના’ભિવિધીસુ આ.
નિવાસા’વ્હાન ગહણ, કિચ્છે’સત્થ નિવત્તિસુ;
અપ્પસાદા’સિ સરણ, પતિટ્ઠા’વિમ્હયાદિસુ.
અન્તોભાવ ભુસત્તા’તિ, સય પૂજાસ્વ’તિક્કમે;
ભૂતભાવે પસંસાયં, દળ્હત્થાદો સિયા અતિ.
સમ્ભાવને ચ ગરહા, પેક્ખાસુ ચ સમુચ્ચયે;
પઞ્હે સંવરણે ચેવ, આસીસત્થે અપી’રિતં.
નિદ્દેસે વજ્જને પૂજા, પગતે વારણેપિ ચ;
પદુસ્સને ચ ગરહા, ચોરિકા’દો સિયા અપ.
સમીપપૂજા ¶ સાદિસ્સ, દોસક્ખાનો’પપત્તિસુ;
ભુસત્તો’પગમા’ધિક્ય, પુબ્બકમ્મનિવત્તિસુ;
ગય્હાકારો’પરિત્તેસુ, ઉપે’ત્ય [ઉપેત્ય=ઉપ+ઇતિ]’નસના’દિકે.
એવં નિદસ્સના’કારો, પમાસુ સમ્પહંસને;
ઉપદેસે ચ વચન, પટિગ્ગાહે’વધારણે;
ગરહાયે’દમત્થે ચ, પરિમાને ચ પુચ્છને.
સમુચ્ચયે સમાહારે, ન્વાચયે ચે’તરીતરે;
પદપૂરણમત્તે ચ, ચસદ્દો અવધારણે.
ઇતિ હેતુપકારેસુ, આદિમ્હિ ચા’વધારણે;
નિદસ્સને પદત્થસ્સ, વિપલ્લાસે સમાપને.
સમુચ્ચયે ચો’પમાયં, સંસયે પદપૂરણે;
વવત્થિતવિભાસાયં, વા’વસ્સગ્ગે વિકપ્પને.
ભૂસને વારણે ચા’લં, વુચ્ચતે પરિયત્તિયં;
અથો’થા’નન્તરા’રમ્ભ, પઞ્હેસુ પદપૂરણે.
પસંસાગરહાસઞ્ઞા, સીકારાદો [સ્વીકાર (ટી.)] પિ નામ થ;
નિચ્છયે ચા’નુમાનસ્મિં, સિયા નૂન વિતક્કને.
પુચ્છા’વધારણા’નુઞ્ઞા, સાન્ત્વના’લપને [સન્તનાલપને (ક.)] નનુ;
વતે’કંસ, દયા, હાસ, ખેદા’લપન, વિમ્હયે.
વાક્યારમ્ભ, વિસાદેસુ, હન્દ હાસે’નુકમ્પને;
યાવ તુ તાવ સાકલ્ય, માના’વધ્ય’વધારણે.
પાચી, પુર, ઙ્ગતોત્થેસુ, પુરત્થા પઠમે પ્યથ;
પબન્ધે ચ ચિરાતીતે, નિકટાગામિકે પુરા.
નિસેધવાક્યાલઙ્કારા, વધારણપસિદ્ધિસુ;
ખલ્વા’સન્ને તુ અભિતો-
ભિમુખો’ભયતોદિકે.
કામં યદ્યપિસદ્દત્થે, એકંસત્થે ચ દિસ્સતિ;
અથો પન વિસેસસ્મિં, તથેવ પદપૂરણે.
હિ ¶ કારણે વિસેસા’વ, ધારણે પદપૂરણે;
તુ હેતુવજ્જે તત્થા’થ, કુ પાપે’સત્થ’કુચ્છને.
નુ સંસયે ચ પઞ્હે થ, નાના’ નેકત્થ વજ્જને;
કિં તુ પુચ્છાજિગુચ્છાસુ, કં તુ વારિમ્હિ મુદ્ધનિ.
અમા સહસમીપે થ, ભેદે અપ્પઠમે પુન;
કિરા’નુસ્સવા’રુચિસુ, ઉદા’પ્યત્થે વિકપ્પને.
પતીચી ચરિમે પચ્છા, સામિ ત્વદ્ધે જિગુચ્છને;
પકાસે સમ્ભવે પાતુ,
અઞ્ઞોઞ્ઞે તુ રહો મિથો.
હા ખેદસોકદુક્ખેસુ, ખેદે ત્વ’હહ વિમ્હયે;
ભિંસાપને [હિંસાપને (ટી.)] ધી [ધિ (ક.)] નિન્દાયં, પિધાને તિરિયં તિરો.
તુન ત્વાન તવે ત્વા તું, ધા સો થા ક્ખત્તુ, મેવ ચ;
તો થ ત્ર હિઞ્ચનં હિંહં, ધિ હ હિ ધ ધુના રહિ.
દાનિ વોદાચનં દાજ્જ, થં તત્તં જ્ઝ જ્જુ આદયો;
સમાસો ચા’બ્યયીભાવો,
યાદેસો ચા’બ્યયં ભવેતિ.
ઇતિ અબ્યયવગ્ગો.
સામઞ્ઞકણ્ડો તતિયો.
અભિધાનપ્પદીપિકા સમત્તા.
નિગમન
સગ્ગકણ્ડો ¶ ચ ભૂકણ્ડો, તથા સામઞ્ઞકણ્ડિતિ;
કણ્ડત્તયાન્વિતા એસા, અભિધાનપ્પદીપિકા.
તિદિવે મહિયં ભુજગાવસથે,
સકલત્થસમવ્હયદીપનિ’યં;
ઇહ યો કુસલો મતિમા સ નરો,
પટુ હોતિ મહામુનિનો વચને.
પરક્કમભુજો નામ, ભૂપાલો ગુણભૂસનો;
લઙ્કાય માસિ તેજસ્સી, જયી કેસરિવિક્કમો.
વિભિન્નં ચિરં ભિક્ખુસઙ્ઘં નિકાય-
ત્તયસ્મિઞ્ચ કારેસિ સમ્મા સમગ્ગે;
સદેહં’વ નિચ્ચાદરો દીઘકાલં,
મહગ્ઘેહિ રક્ખેસિ યો પચ્ચયેહિ.
યેન લઙ્કા વિહારેહિ, ગામા’રામપુરીહિ ચ;
કિત્તિયા વિય સમ્બાધી, કતા ખેત્તેહિ વાપિહિ.
યસ્સા’સાધારણં પત્વા, નુગ્ગહં સબ્બકામદં;
અહમ્પિ ગન્થકારત્તં, પત્તો વિબુધગોચરં.
કારિતે તેન પાસાદ, ગોપુરાદિવિભૂસિતે;
સગ્ગખણ્ડે’વ તત્તોયા, સયસ્મિં પતિબિમ્બિતે.
મહાજેતવના’ખ્યમ્હિ, વિહારે સાધુસમ્મતે;
સરોગામસમૂહમ્હિ, વસતા સન્તવુત્તિના.
સદ્ધમ્મટ્ઠિતિકામેન, મોગ્ગલ્લાનેન ધીમતા;
થેરેન રચિતા એસા, અભિધાનપ્પદીપિકાતિ.