📜

નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ

લોકનીતિ

૧. પણ્ડિતકણ્ડો

.

લોકનીતિં પવક્ખામિ,

નાનાસત્થસમુદ્ધટં;

માગધેનેવ સઙ્ખેપં,

વન્દિત્વા રતનત્થયં.

.

નીતિલોકે પુરિસસ્સ સારો,

માતા પિતા આચરિયોચ મિત્તો;

તસ્મા હિ નીતિં પુરિસો વિજઞ્ઞા,

ઞાણી મહા હોતિ બહુસ્સુતોચ.

.

અલસસ્સ કુતો સિપ્પં,

અસિપ્પસ્સ કુતો ધનં;

અધનસ્સ કુતો મિત્તં,

અમિત્તસ્સ કુતો સુખં;

અસુખસ્સ કુતો પુઞ્ઞં,

અપુઞ્ઞસ્સ કુતો વરં.

.

સિપ્પા સમં ધનં નત્થિ,

સિપ્પં ચોરા નગણ્હરે;

ઇધ લોકે સિપ્પં મિત્તં,

પરલોકે સુખાવહં.

.

અપ્પકં નાતિમઞ્ઞેય્ય,

ચિત્તે સુતં નિધાપયે;

વમ્મિકોદકબિન્દૂવ,

ચિરેન પરિપૂરતિ.

.

ખુદ્દોતિ નાતિમઞ્ઞેય્ય,

વિજ્જં વા સિપ્પમેવ વા;

એકમ્પિ પરિયોદાતં,

જીવિતકપ્પકારણં.

.

સેલે સેલે ન માણિકં,

ગજે ગજે ન મુત્તિકં;

વને વને ન ચન્દનં,

ઠાને ઠાને ન પણ્ડિતં.

.

પણ્ડિતો સુતસમ્પન્નો,

યત્થ અત્થીતિ ચે સુતો;

મહુસ્સાહેન તં ઠાનં,

ગન્તબ્બંવ સુતેસિના.

.

સિને સિપ્પં સિને ધનં,

સિને પબ્બતમારુહં;

સિને કામસ્સ કોધસ્સ,

ઇમે પઞ્ચ સિને સિને.

૧૦.

સુતિ સમ્મુતિ સઙ્ખ્યાચ,

યોગા નીતિ વિસેસકા;

ગન્ધબ્બા ગણિકા ચેવ,

ધનુ બેદા ચ પૂરણા.

૧૧.

તિકિચ્છા ઇતિહાસા ચ,

જોતિ માયા ચ છન્દતિ;

કેતુ મન્તા ચ સદ્દા ચ,

સિપ્પાટ્ઠારસકા ઇમે.

૧૨.

અપુટ્ઠો પણ્ડિતો ભેરી,

પજ્જુન્નો મે હોતિ પુચ્છિતો;

બાલો પુટ્ઠો અપુટ્ઠોપિ,

બહુમ્પિ ભણતે સદા.

૧૩.

પોત્થકેસુ ચ યં સિપ્પં,

પરહત્થેસુ યં ધનં;

યથાકિચ્ચે સમુપ્પન્ને,

ન તં સિપ્પં ન તં ધનં.

૧૪.

જલપ્પમાણં કુમુદ્દનાલં,

કુલપ્પમાણં વિનયો પમાણં;

બ્યત્તિપ્પમાણં કથીતવાક્યં,

પથવિયા પમાણં તિણ મિલાતં.

૧૫.

અપ્પસ્સુતો સુતં અપ્પં,

બહું મઞ્ઞતિ માનવા;

સિન્ધૂદકં અપસ્સન્તો,

કૂપે તોયંવ મણ્ડુકો.

૧૬.

પથમં પરાજયે સિપ્પં,

દુતિયં પરાજયે ધનં;

તતિયં પરાજયે ધમ્મં,

ચતુત્થં કિં કરિસ્સતિ.

૧૭.

બ્યત્ત પુત્ર કિમલસો,

અબ્યત્તો ભારહારકો;

બ્યત્તકો પૂજિતો લોકે,

બ્યત્ત પુત્ર દિને દિને.

૧૮.

માતા વેરી પિતા સત્રુ,

કેન બાલે ન સિક્ખિતા;

સભામજ્ઝે ન સોભન્તિ,

હંસમજ્ઝે બકોયથા.

૧૯.

કણ્ટકં ગિરિ કો તિક્ખતિ,

કો અઞ્જનં મિગક્ખિકં;

ઉપ્પથં પલ્લલે કો સુગન્ધં,

કુલ-પુત્ત-રૂપો કો પવત્તતિ;

સામં-ભાવો.

૨૦.

ન રસં અકોતમ્બુલં,

અધનસ્સ, લઙ્કતમ્પિ;

અલોનકન્તુ બ્યઞ્જનં,

બ્યાકરણં અસિપ્પસ્સ.

૨૧.

સુસ્સુસા સુતસમ્પન્નો,

સુતાપઞ્ઞાય પવડ્ઢતિ;

પઞ્ઞાય અત્થં જાનાતિ,

ઞાતો અત્થો સુખાવહો.

૨૨.

ભોજનં મેથુનં નિદ્દા,

ગોણે પોસેપિ વિજ્જતિ;

વિજ્જા વિસેસો પોસસ્સ,

તં હીનો ગોસમો ભવે.

૨૩.

નત્થિ વિજ્જાસમંમિત્તં,

નચ બ્યાધિસમો રિપુ;

નચ અત્તસમં પેમં,

નચ કમ્મસમં બલં.

૨૪.

હંસો મજ્ઝે ન કાકાનં,

સીહો ગુન્નં ન સોભતે;

ગદ્રભમજ્ઝે તુરઙ્ગો,

બાલમજ્ઝે ચ પણ્ડિતો.

૨૫.

યાવજીવમ્પિ ચે બાલો,

પણ્ડિતં પયિરુપાસતિ;

ન સો ધમ્મં વિજાનાતિ,

દબ્બિ સૂપરસં યથા.

૨૬.

મુહુત્તમપિ ચે વિઞ્ઞૂ,

પણ્ડિતં પયિરુપાસતિ;

ખિપ્પં ધમ્મં વિજાનાતિ,

જિવ્હા સૂપરસં યથા.

૨૭.

વિના સત્થં ન ગચ્છેય્ય,

સૂરો સઙ્ગામભૂમિયં;

પણ્ડિત્વાદ્ધગૂ વાણિજો,

વિદેસગમનો તથા.

૨૮.

ધનનાસં મનોતાપં,

ઘરે દુચ્ચરિતાનિ ચ;

વઞ્ચનઞ્ચ અવમાનં,

પણ્ડિતો ન પકાસયે.

૨૯.

પત્તાનુરૂપકં વાક્યં,

સભાવરૂપકં પિયં;

અત્તાનુરૂપકં કોધં,

યો જાનાતિ સ પણ્ડિતો.

૩૦.

અ-ધનસ્સ રસં ખાદા,

અ-બલસ્સ હથા નરા;

અ-પઞ્ઞસ્સ વાક્ય-કથા,

ઉમ્મત્તક-સમા ઇમે.

૩૧.

અનવ્હાયં ગમયન્તો,

અ-પુચ્છા બહુ-ભાસકો;

અત્ત-ગુણં પકાસેન્તો,

તિ-વિધં હીન-લક્ખણં.

૩૨.

અપ્પ-રૂપો બહું ભાસો,

અપ્પ-પઞ્ઞો પકાસિતો;

અપ્પ-પૂરો ઘટો ખોભે,

અપ્પ-ખીરા ગાવી ચથે.

૩૩.

મણ્ડૂકેપિ ઉક્રે સીહે,

કાકગ્ગહે પિયે પિયે;

અ-પણ્ડીપિ પણ્ડી હુત્વા,

ધીરા પુચ્છે વયે વયે.

૩૪.

મણ્ડૂકેપિ ઉક્રે સીહે,

સૂકરેપિ ઉહે દીપે;

બિળારે સદિસે બ્યગ્ઘે,

સબ્બ ધીરે સિપ્પ-સમે.

૩૫.

ન તિત્તિ રાજા ધનમ્હિ,

પણ્ડિતોપિ સુ-ભાસિતે;

ચક્ખુંપિ પિય-દસ્સને,

જલે સાગરો ન તિત્તિ.

૩૬.

રૂપ-યોબ્બન-સમ્પન્ના,

વિસાથ-કુથ-સમ્ભવા;

વિજ્જા-હીના ન સોભન્તિ,

નિગન્ધા ઇવ કિંસુકા.

૩૭.

હીને પુત્તો રાજામચ્ચો,

બાલ-પુત્તો ચ પણ્ડિતો;

અ-ધનસ્સ ધનં બહુ,

પુરિસાનં ન મઞ્ઞથ.

૩૮.

યો સિપ્પ-લોભેન,

બહું ગણ્હાતિ તં સિપ્પં;

મૂગોવ સુપિનં પસ્સં,

કથેતુમ્પિ ન ઉસ્સહે.

૩૯.

ભિજ્જેતું કુમ્ભકારો,

સોભેતું કુમ્ભ ઘટ્ટતિ;

ન ખિપિતું અપાયેસુ,

સિસ્સાનં વુડ્ઢિ-કારણા.

૪૦.

તગ્ગરઞ્ચ પલાસેન,

યો નરો ઉપનય્હતિ;

પત્તાપિ સુરભિ વાયન્તિ,

એવં ધીરૂપસેવના.

પણ્ડિતકણ્ડો નિટ્ઠિતો.

સુજનકણ્ડો

૪૧.

સબ્ભિરેવ સમાસેથ,

સબ્ભિ કુબ્બેથ સન્થવં;

સતં સદ્ધમ્મમઞ્ઞાય,

સેય્યો હોતિ ન પાપિયો.

૪૨.

ચજ દુજ્જન સંસગ્ગં,

ભજ સાધુ સમાગમં;

કર પુઞ્ઞમહોરત્તિં,

સર નિચ્ચમનિચ્ચતં.

૪૩.

યથા ઉદુમ્બરપક્કા,

બહિરત્તકમેવચ;

અન્તો કિમીહિ સમ્પુણ્ણા,

એવં દુજ્જનહદ્દયા.

૪૪.

યથાપિ પનસાપક્કા,

બહિ કણ્ડકમેવ ચ;

અન્તો અમતસમ્પન્ના,

એવં સુજનહદયા.

૪૫.

સુક્ખોપિ ચન્દનતરુ ન જહાતિ ગન્ધં,

નાગો ગતો નરમુખે ન જહાતિ લીળં;

યન્તાગતો મધુરસં ન જહાતિ ઉચ્છુ,

દુક્ખોપિ પણ્ડિતજનો ન જહાતિ ધમ્મં.

૪૬.

સીહો નામ જિઘચ્છાપિ,

પણ્ણાદીનિ ન ખાદતિ;

સીહો નામ કિસોચાપિ,

નાગમંસં ન ખાદતિ.

૪૭.

કુલ-જાતો કુલ-પુત્તો,

કુલ-વંસ-સુરક્ખતો;

અત્તના દુક્ખ-પત્તોપિ,

હીન-કમ્મં ન કારયે.

૪૮.

ચન્દનં સીતલં લોકે,

તતો ચન્દંવ સીતલં;

ચન્દ-ચન્દનસીતમ્હા,

સાધુ વાક્યં સુભાસિતં.

૪૯.

ઉદેય્ય ભાણુ પચ્છિમે,

મેરુરાજા નમેય્યપિ;

સીતલા નરકગ્ગિપિ,

પબ્બતગ્ગે ચ ઉપ્પલં.

વિકસે ન વિપરીતં,

સાધુવાય્યં કુદાચનં.

૫૦.

સુખા રુક્ખસ્સ છાયાવ,

તતો ઞાતિ માતા પિતુ;

તતો આચરિયો રઞ્ઞો,

તતો બુદ્ધસ્સનેકધા.

૫૧.

ભમરા પુપ્ફમિચ્છન્તિ,

ગુણમિચ્છન્તિ સુજના;

મક્ખિકા પૂતિમિચ્છન્તિ,

દોસમિચ્છન્તિ દુજ્જના.

૫૨.

માતાહીનસ્સ દુબ્ભાસા,

પિતાહીનસ્સ દુક્રિયા;

ઉભો માતા પિતા હીના,

દુબ્ભસાચ દુકીરિયા.

૫૩.

માતા સેટ્ઠસ્સ સુભાસા,

પિતા સેટ્ઠસ્સ સુક્રિયા;

ઉભો માતા પિતા સેટ્ઠા,

સુભાસાચ સુકીરિયા.

૫૪.

સઙ્ગામે સૂર-મિચ્છન્તિ,

મન્તીસુ અકૂતૂહલં;

પિયઞ્ચ અન્નપાનેસુ,

અત્થે જાતે ચ પણ્ડિતં.

૫૫.

સુનખો સુનખં દિસ્વા,

દન્તં દસ્સેતિ હિંસિતું;

દુજ્જનો સુજનં દિસ્વા,

રોસયં હિંસમિચ્છતિ.

૫૬.

મા ચ વેગેન કિચ્ચાનિ,

કરોસિ કારાપેસિ વા;

સહસા કારિતં કમ્મં,

મન્દો પચ્છાનુતપ્પતિ.

૫૭.

કોધં વિહિત્વા ન કદાચિનસોચે,

મક્ખપ્પહાનં ઇસયો અવણ્ણયું;

સબ્બેસ ફારુસ-વચં ખમેથ,

એતં ખન્તિં ઉત્તમમાહુ સન્તો.

૫૮.

દુક્ખો નિવાસો સમ્બાધે,

ઠાને અસુચિસઙ્કતે;

તતો અરિમ્હિ અપ્પિયે,

તતોપિ અકતઞ્ઞુના.

૫૯.

ઓવાદેય્યાનુસાસેય્ય,

ગાપકા ચ નિવારયે;

સતઞ્હિ સો પિયો હોતિ,

અસતં હોતિ અપ્પિયો.

૬૦.

ઉત્તમત્તનિવાતેન,

સૂરં ભેદેન નિજ્જયે;

નીચં અપ્પક દાનેન,

વીરિયેન સમં જયે.

૬૧.

ન વિસં વિસમિચ્ચાહુ,

ધનં સઙ્ઘસ્સ ઉચ્ચતે;

વિસં એકંવ હનતિ,

સબ્બં સઙ્ઘસ્સ સન્તકં.

૬૨.

જવને ભદ્રં જાનન્તિ,

બલિદ્દઞ્ચ વાહેના;

દુહેન ધેનું જાનન્તિ,

ભાસમાનેન પણ્ડિતં.

૬૩.

ધનમપ્પમ્પિ સાધૂનં,

કૂપે વારિવ નિસ્સયો;

બહું અપિ અસાધૂનં,

નચ વારીવ અણ્ણવે.

૬૪.

નજ્જો પિવન્તિ નો આપં,

રુક્ખા ખાદન્તિ નો ફલં;

વસ્સન્તિ ક્વચિ નો મેઘા,

પરત્થાય સતં ધનં.

૬૫.

અપત્થેય્યં ન પત્થેય્ય,

અ ચિન્તેય્યં ન ચિન્તયે;

ધમ્મમેવ સુચિન્તેય્ય,

કાલં મોઘં ન અચ્ચયે.

૬૬.

અચિન્તિતમ્પિ ભવતિ,

ચિન્તિતમ્પિ વિનસ્સતિ;

ન હિ ચિન્તામયા ભોગા,

ઇત્થિયા પુરિસસ્સવા.

૬૭.

અસન્તસ્સ પિયો હોતિ,

સન્તે ન કુરુતે પિયં;

અસતં ધમ્મં રોચેતિ,

તં પરાભવતો મુખં.

સુજનકણ્ડો નિટ્ઠિતો.

૪. બાલદુજ્જનકણ્ડો

૬૮.

અતિપ્પિયો ન કાતબ્બો,

ખલો કોતૂહલં કરો;

સિરસા વહ્યમાનોપિ,

અડ્ઢપૂરો ઘટો યથા.

૬૯.

સપ્પો દુટ્ઠો ખલો દુટ્ઠો,

સપ્પો દુટ્ઠતરો ખલો;

મન્તોસધેહિ સો સપ્પો,

ખલો કેનુપસમ્મતિ.

૭૦.

યો બાલો મઞ્ઞતિ બાલ્યં,

પણ્ડિતો વાપિ તેન સો;

બાલોવ પણ્ડિતમાની,

સો વે બાલોતિ વુચ્ચતિ.

૭૧.

મધુંવ મઞ્ઞતી બાલો,

યાવ પાપં ન પચ્ચતિ;

યદાચ પચ્ચતી પાપં,

અથ દુક્ખં નિગચ્છતિ.

૭૨.

ન સાધુ બલવા બાલો,

સહસા વિન્દતે ધનં;

કાયસ્સ ભેદા દુપ્પઞ્ઞો,

નિરયં સોપપજ્જતિ.

૭૩.

ઘરે દુટ્ઠો ચ મૂસીકો ચ,

વને દુટ્ઠો ચ વાનરો;

સકુણે ચ દુટ્ઠો કાકો,

નરે દુટ્ઠોચ બ્રાહ્મણો.

૭૪.

દીઘા જાગરતો રત્તિ,

દીઘં સન્તસ્સ યોજનં;

દીઘો બાલાન સંસારો,

સદ્ધમ્મં અ-વિજાનતં.

૭૫.

તિલ મત્તં પરેસંવ,

અપ્પ દોસઞ્ચ પસ્સતિ;

નાળિકેરમ્પિ સદોસં,

ખલ-જાતો ન પસ્સતિ.

૭૬.

નત્તદોસં પરે જઞ્ઞા,

જઞ્ઞા દોસં પરસ્સતુ;

ગુય્હે કુમ્મો અઙ્ગાનિ,

પર દોસઞ્ચ લક્ખયે.

૭૭.

પણ્ડિતસ્સ પસંસાય,

દણ્ડો બાલેન દીયતે;

પણ્ડિતો પણ્ડિતેનેવ,

વણ્ણિતોવ સુવણ્ણિતો.

૭૮.

લુદ્ધં અત્થેન ગણ્હેય્ય,

થદ્ધં અઞ્જલિ કમ્મુના;

છન્દાનુવત્તિયા મૂળ્હં,

યથાભૂતેન પણ્ડિતં.

બાલદુજ્જનકણ્ડો નિટ્ઠિતો.

૪. મિત્તકણ્ડો

૭૯.

હિતકારો પરો બન્ધુ,

બન્ધૂપિ અહિતો પરો;

અ હિતો દેહજો બ્યાધિ,

હિતં અરઞ્ઞમોસધં.

૮૦.

પરોક્ખે ગુણ-હન્તારં,

પચ્ચક્ખે પિયવાદિનં;

વજ્જેય્ય તાદિસં મિત્તં,

વિસકુમ્ભે યથા મધું.

૮૧.

ધનહીને ચજે મિત્તો,

પુત્તદારા સહોદરા;

ધનવન્તંવ સેવન્તિ,

ધનં લોકે મહા સખા.

૮૨.

જાનેય્ય પેસેન ભચ્ચં,

બન્ધું વાપિ ભયાગતે;

અપ્પકાસુ તથા મિત્તં,

દારઞ્ચ વિભવક્ખયે.

૮૩.

સો બન્ધુ યો હિતે યુત્તો,

પિતરો હોન્તિ પોસકો;

તં મિત્તં યત્થ વિસ્સાસો,

સા ભરિયા ચ યસ્સ નિબ્બૂતિ.

૮૪.

ન વિસ્સસે અ-વિસ્સત્તં,

મિત્તઞ્ચાપિ ન વિસ્સસે;

કદાચિ કુપિતો મિતો,

સબ્બં દોસં પકાસયે.

૮૫.

સકિં દુટ્ઠઞ્ચ યો મિત્તં,

પુન સન્ધિતુમિચ્છતિ;

સો મચ્ચું ઉપગણ્હાતિ,

ગબ્ભમસ્સતરી યથા.

૮૬.

વહે અ-મિત્તં ખન્ધેન,

યાવ કાલો અનાગતો;

તમેવ આગતે કાલે,

સેલે ભિન્દે ઘટં ઇવ.

૮૭.

ઇણસેસો અગ્ગિસેસો,

સત્રુસેસો તથેવ ચ;

પુનપ્પુનં વિવડ્ઢન્તિ,

તસ્મા સેસં ન કારયે.

૮૮.

પદુમંવ મુખં યસ્સ,

વાચા ચન્દન સીતલા;

તાદિસં નોપસેવેય્ય,

હદયેતુ હલાહલં.

૮૯.

ન સેવે ફરુસં સામિં,

નચ સેવેય્ય મચ્છરિં;

તતો અપગ્ગણ્હં સામિં,

નેવ નિગ્ગહિતં તતો.

૯૦.

સિઙ્ગી પઞ્ઞાસ હત્થેન,

વજ્જે સતેન વાજિનં;

હત્થિં દન્તિં સહસ્સેન,

દેસ ચાગેન દુજ્જનં.

૯૧.

કુદેસઞ્ચ કુમિત્તઞ્ચ,

કુકુલઞ્ચ કુબન્ધવં;

કુદારઞ્ચ કુદાસઞ્ચ,

દૂરતો પરિવજ્જયે.

૯૨.

રોગાતુરે ચ દુબ્ભિક્ખે,

બ્યસને સત્તુ વિગ્ગહે;

રાજદ્વારે સુસાને ચ,

યે તિટ્ઠન્તિ સુમિત્તકા.

૯૩.

સીતવાચો બહુમિત્તો,

ફરુસો અપ્પમિત્તકો;

ઉપમં એત્થ ઞાતબ્બા,

ચન્દ-સૂરિય-રાજૂનં.

મિત્તકણ્ડો નિટ્ઠિતો.

૫. ઇત્થિકણ્ડો

૯૪.

કોકિલાનં સદ્દં રૂપં,

નારીરૂપં પતિબ્બતા;

વિજ્જા રૂપં અ-રૂપાનં,

ખમા રૂપં તપસ્સિનં.

૯૫.

ઇત્થીનઞ્ચ ધનં રૂપં,

પુરિસાનં વિજ્જા ધનં;

ભિક્ખૂનઞ્ચ ધનં સીલં,

રાજાનઞ્ચ ધનં બલં.

૯૬.

તપસ્સિનો કિસા સોભા,

થૂલા સોભા ચતુપ્પદા;

પુરિસા વિજ્જવા સોભા,

ઇત્થી સોભાસ સામિકા.

૯૭.

પઞ્ચ રત્યા સુગન્ધબ્બા,

સત્ત રત્યા ધનુગ્ગહા;

એક માસા સુભરિયા,

અડ્ઢ માસા સિસ્સા મલા.

૯૮.

હિં રમતિ પઙ,

હઙ રમતિ પોક.

થી રમતિ પુ,

ખુ રમતિ ધં.

૯૯.

જિણ્ણમન્નં પસંસેય્ય,

દારઞ્ચ ગતયોબ્બનં;

રણા પુનાગતા સૂરં,

સસ્સઞ્ચ ગેહમાગતં.

૧૦૦.

દ્વત્તિ-પતિકા નારી ચ,

ભિક્ખુ દ્વત્તિ-વિહારિકો;

દ્વત્તિ-પાસ-મુત્તો પક્ખી,

કત-માયા બહૂથરં.

૧૦૧.

દુજ્જનં પહારાદમે,

મિત્તં દમે અ-ભાણિકા;

ઇત્થિઞ્ચ બ્યસના દમે,

રાગિનં અપ્પ ભોજના.

૧૦૨.

ન રત્તિ વિના ચન્દિમા,

વીચિં વિના ચ અણ્ણવો;

હંસં વિના પોક્ખરણી,

પતિં કઞ્ઞાચ સોભતે.

૧૦૩.

પતિના જનિતો ભોગો,

ઇત્થિયાવ સંગોપ્પિતો;

પુરિસોવ હિ પધાનો,

ઇત્થી સુત્તંવ સૂચિયા.

૧૦૪.

સબ્બાનદી વઙ્કનદી,

સબ્બે કટ્ઠમયા વના;

સબ્બિત્થિયો કરે પાપં,

લભમાને નિવાતકે.

૧૦૫.

વિવાદસીલિં ઉસૂયભાણિનિં,

સમ્પસ્સતણ્હિં બહુપાકભુત્તિનિં;

અગ્ગન્તભુત્તિં પરગેહવાસિનિં,

નારિં ચજે પુત્તસતમ્પિ પૂમા.

૧૦૬.

ભુત્તેસુ મણ્ડેસુ જનીવ કન્તિની,

ગુય્હેચ ઠાને ભગિનીવ હિરિણી;

કમ્મેસુ પત્તેસુ કરોતિ દાસીવ,

ભયેસુ મન્તી સયનેસુ રામયે;

રૂપીસુ સિક્ખી કુપનેસુ ખન્તિની,

સા નારી સેટ્ઠાતિ વદન્તિ પણ્ડિતા;

કાયસ્સ ભેદાચ દિવેભવેય્ય સા.

૧૦૭.

સામા મિગક્ખી તનુમજ્ઝગત્તા,

સૂરૂ સુકેસી સમદન્તપન્તી;

ગમ્ભીરનાભી યુવતી સુસીલી,

હીને કુલે જાતાપિ વિવાહ્યા.

૧૦૮.

સરદંરતુ-કાલાનં,

ભરિયાનં રૂપવતી;

જેટ્ઠો પધાનં પુત્તાનં,

દિસાનં ઉત્તરાદિસા.

૧૦૯.

યા ઇચ્છે પુરિસો હોતું,

જાતિ જાતિ પુનપ્પુનં;

સામિકં અપચાયેય્ય,

ઇન્દંવ પારિચારિકા.

૧૧૦.

યો ઇચ્છે પુરિસો હોતું,

જાતિ જાતિ પુનપ્પુનં;

પરદાનં વિવજ્જેય્ય,

ધોતપાદોવ કદ્દમં.

૧૧૧.

અતિક્કન્ત વયો પોસો,

આનેતિ તિમ્બરુત્તનિં;

તસ્સા ઇસ્સા અસદ્ધાતિ,

તં પરાભવતો મુખં.

ઇત્થિકણ્ડો નિટ્ઠિતો.

૬. રાજકણ્ડો

૧૧૨.

એકયામં સયે રાજા,

દ્વિયામઞ્ઞેવ પણ્ડિતો;

ઘરાવાસો તિયામંવ,

ચતુયામં તુ યાચકો.

૧૧૩.

ધનવા સુતવા રાજા,

નદી વેજ્જો ચિમેપઞ્ચ;

યત્થ દેસે ન વિજ્જન્તિ,

ન તત્થ દિવસં વસે.

૧૧૪.

યસ્મિં પદેસે ન માનો,

ન પેમં નચ બન્ધવા;

નચ વિજ્જાગમો કોચિ,

ન તત્થ દિવસં વસે.

૧૧૫.

અપુત્તકં ઘરં સુઞ્ઞં,

રટ્ઠં સુઞ્ઞં અરાજકં;

અ સિપ્પસ્સ મુખં સુઞ્ઞં,

સબ્બ સુઞ્ઞં દલિદ્દકા.

૧૧૬.

ધનમિચ્છેય્ય વાણિજ્જો,

વિજ્જમિચ્છે ભજેસુતં;

પુત્તમિચ્છે તરુણિત્થિં,

રાજામચ્ચં વસં ગમે.

૧૧૭.

નટ્ઠોયતિ અસન્તુટ્ઠો,

સન્તુટ્ઠો ચ મહીપતિ;

લજ્જા ચ ગણિકા નટ્ઠા,

નિલ્લજ્જા કુલધીતિકા.

૧૧૮.

પક્ખીનં બલમાકાસો,

મચ્છાનમુદકં બલં;

દુબ્બલસ્સ બલં રાજા,

કુમારાનં રુદં બલં.

૧૧૯.

ખમા જાગરિયુટ્ઠાનં,

સંવિભાગો દયિક્ખણા;

નાયકસ્સ ગુણા એતે,

ઇચ્છિતબ્બા સતં ગુણા.

૧૨૦.

સકિં વદન્તિ રાજાનો,

સકિં સમણબ્રાહ્મણા;

સકિં સપ્પુરિસા લોકે,

એસ ધમ્મો સનન્તનો.

૧૨૧.

અલસો ગિહી કામભોગી ન સાધુ,

અસઞ્ઞતો પબ્બજિતો ન સાધુ;

રાજા અનિસમ્મકારી ન સાધુ,

પણ્ડિતો કોધનો તંપિ ન સાધુ.

૧૨૨.

બહવો યત્થ નેત્તારો,

સબ્બે પણ્ડિતમાનિનો;

સબ્બે મહત્તમિચ્છન્તિ,

તેસં કમ્મં વિનસ્સતિ.

૧૨૩.

આયં ખયં સયં જઞ્ઞા,

રાજા સયં કતાકતં;

નિગ્ગહે નિગ્ગહેતબ્બં,

પગ્ગહે પગ્ગહારહં.

૧૨૪.

પિટ્ઠિતોક્કં નિસેવેય્ય,

કુચ્છિનાવ હુતાસનં;

સામિકં સબ્બભાગેન,

પરલોકં અમોહવા.

૧૨૫.

અગ્ગિ આપો ઇત્થિમૂળ્હો,

સપ્પો રાજ-કુલાનિચ;

અપયન્તેન ગન્તબ્બા,

અચ્ચેક-પાણહારકા.

૧૨૬.

પદુટ્ઠ-ભરિય-સંવાસો,

પદુટ્ઠ ચિત્ત દાસકો;

સ-સપ્પે ચ ઘરે વાસો,

મચ્ચુ એવ ન સંસયો.

૧૨૭.

મૂળ્હ સિસ્સો પદેસેન,

કુનારી ભરણેન ચ;

અસતા સમ્પયોગેન,

પણ્ડિતોપ્પવસીદતિ.

૧૨૮.

માતા પુત્તકરં પાપં,

સિસ્સપાપં ગુરુકતા;

રાજા રટ્ઠકરં પાપં,

રાજપાપં પુરોહિતો.

૧૨૯.

અકોધેન જિને કોધં,

અસાધું સાધુના જિને;

જિને મચ્છરિં દાનેન,

સચ્ચેનાલીકવાદિનં;

૧૩૦.

અદન્તં દમનં દાનં,

દાનં સબ્બત્થ સાધકં;

દાનેન પિય વાચાય,

ઉન્નમન્તિ નમન્તિ ચ;

૧૩૧.

દાનં સિનેહભેસજ્જં,

મચ્છેરં દોસનોસધં;

દાનં યસસ્સી ભેસજ્જં,

મચ્છેરં કપણોસધં.

૧૩૨.

બહૂનમપ્પસારાનં,

સામગ્ગિયા જયં જયે;

તિણેહિ વત્તતે યોત્તં,

તેન નાગોપિ બજ્ઝતે.

૧૩૩.

સહાયો અસમત્થોપિ,

તેજસા કિંકરિસ્સતિ;

નિવાતે જલિતો અગ્ગિ,

સયમે વૂપસમ્પતિ.

૧૩૪.

ન રઞ્ઞા સમકં ભુઞ્જે,

કામભોગં કુદાચનં;

આકપ્પં રસ ભુત્તિંવા,

માલા ગન્ધ વિલેપનં;

વત્થં સબ્બઅલઙ્કારં,

ન રઞ્ઞા સદિસં કરે.

૧૩૫.

ન મે રાજા સખા હોતિ,

ન રાજા હોતિ મેથુનો;

એસો સામિકો મય્હન્તિ,

ચિત્તે નિટ્ઠં સુથાપયે.

૧૩૬.

નાતિદૂરે ભજે રઞ્ઞો,

નાચ્ચાસન્નોપવાતકે;

ઉજુકે નાતિનિન્ને ચ,

ન ભજે ઉચ્ચમાસને.

છદોસે વજ્જે સેવકો,

તિટ્ઠે અગ્ગિંવ સંયતો.

૧૩૭.

ગુણી સબ્બઞ્ઞુ તુલ્યોપિ,

નસોભતિ અનિસ્સયો;

અનગ્ઘમોપિ મણિસેટ્ઠો,

હેમં નિસ્સાય સોભતિ.

રાજકણ્ડો નિટ્ઠિતો.

૭. પકિણ્ણકકણ્ડો

૧૩૮.

ઇત્થિમિસ્સે કુતોસીલં,

મંસ ભક્ખે કુતોદયા;

સુરા પાને કુતોસચ્ચં,

મહાલોભે કુતોહિરી;

મહાતન્દે કુતોસિપ્પં,

મહા કોધે કુતોધનં.

૧૩૯.

સુરા યોગો વિકાલો ચ,

સમજ્જ ચરણાલસં;

ખિડ્ડાધુત્તો પાપમિત્તો,

ભોગનાસમુખા ઇમે.

૧૪૦.

દિવા નાદિક્ખા વત્તબ્બં,

રત્તો નાવચનેન ચ;

સઞ્ચરેય્ય ભયા ભીતો,

વને વનચરી યથા.

૧૪૧.

જીવન્તાપિ મતાપઞ્ચ,

બ્યાસેન પરિકિત્તિતા;

દુક્ખિતો બ્યાધિતોમૂળ્હો,

ઇણવા નિત્યસેવકો.

૧૪૨.

અનાગતં ભયં દિસ્વા,

દૂરતો પરિવજ્જયે;

આગતઞ્ચ ભયં દિસ્વા,

અ ભીતો હોતિ પણ્ડિતો.

૧૪૩.

નિદ્દાલુકો પમત્તોચ,

સુખત્તો રોગવાલસો;

મહિચ્છો કમ્મારામોચ,

સત્તે તે સત્થવજ્જિતા.

૧૪૪.

દુગ્ગતં ગચ્છ હે લાભ,

લાભી લાભેન પૂરતિ;

થલે પવસ્સ પજ્જુન્ન,

સિન્ધુ આપેન પૂરતિ;

નત્થિદં કમ્મપ્પધાનકં.

૧૪૫.

ન હિ કોચિ કતે કિચ્ચે,

કત્તારં સમુપેક્ખતે;

તસ્મા સબ્બાનિ કિચ્ચાનિ,

સાવ સેસેન કારયે.

૧૪૬.

તૂલં સલ્લહુકં લોકે,

તતો ચાપલ્લ-જાતિકો;

તતો વુડ્ઢ મનોવાદો,

પમત્તો બુદ્ધસાસને.

૧૪૭.

પાસાણછત્તં ગરુકં,

તતો દેવાનચિક્ખણં;

તતો વુડ્ઢાનમોવાદો,

તતો બુદ્ધસ્સ સાસનં.

૧૪૮.

કાયસ્સ દક્ખિણ હત્થો,

દોસો એત્થ કનિટ્ઠકો;

કણ્ણ ઘાનાન-મક્ખીનં,

વામો તુ પાદ-પાસકો.

૧૪૯.

તમ્બૂલસ્સ મજ્ઝ પત્તે,

કુવેરો રક્ખતી સદા;

મૂલમ્હિ રક્ખતિ યક્ખો,

અગ્ગમ્હિ કાલકણ્ણિકા;

તાનિ ભુઞ્જેય્ય છિન્દિત્વા,

સિરી એવં પવડ્ઢતિ.

૧૫૦.

સમ્પુણ્ણરક્ખો બ્રહ્માવ,

અચ્ચુરક્ખો ચ બિસ્સણો;

તસ્મા હિ તે પૂજયન્તુ,

સદા માનેન્તિ તં નરં.

૧૫૧.

ગોણા હિ સબ્બગિહીનં,

પોસકા ભોગદાયકા;

તસ્મા હિ માતા પિતૂવ,

માનયે સક્કરેય્ય ચ.

૧૫૨.

યેચ ખાદન્તિ ગોમંસં,

માતુ મંસંવ ખાદરે;

મતેસુ તેસુ ગિજ્ઝાનં,

દદે સોતે ચ વાહયે.

૧૫૩.

ગુરુસિદ્ધો સિપ્પારમ્ભો,

રવિ સોક્રા ચ મજ્ઝિમો;

ન સિપ્પો બુદ્ધચન્દરો,

સોરી અઙ્ગાચ મરણં.

૧૫૪.

અટ્ઠમિયં ગુરું હન્તિ,

સિસ્સં હન્તિ ચતુદ્દસિં;

સિપ્પં હન્તિ દસ સિપ્પં,

માતાપિતા ચ પુણ્ણમિં.

૧૫૫.

નાળિકં સત્ત નભુઞ્જે,

ન લાબું નવમં તથા;

દ્વાદસ પ્રિન્નંત્રિમિનં,

ભુઞ્જે સિપ્પં વિનસ્સતિ.

૧૫૬.

એકં ચજે કુલઅત્થં,

ગામસ્સત્થં કુવં ચજે;

ગામ ચજે જનપદત્થં,

અત્તત્થં પથવિં ચજે.

૧૫૭.

દેસં ઓસ્સજ્જ ગચ્છન્તિ,

સીહો સપ્પુરિસો ગજો;

તત્થેવ નિધનં યન્તિ,

કાકો કાપુરિસો મિગો.

૧૫૮.

યમ્હિ પદેસે ન માનો,

ન પેમં ન ચ બન્ધવા;

ન ચ વિજ્જાગાહો કોચિ,

ન તત્થ વસનં કરે.

૧૫૯.

ચરત્યેકેન પાદેન,

તિટ્ઠત્યેકેન પણ્ડિતો;

અ નિસમ્મ પરં ઠાનં,

ન પુબ્બમાલયં જહે.

૧૬૦.

ધન ધઞ્ઞ પયોગેસુ,

તથા વિજ્જાગમેસુ ચ;

દૂતેસુ અપચારેસુ,

ચજ્જા લજ્જા તદા ભવે.

૧૬૧.

દ્વિ ગુણો થીનમાહારો,

બુદ્ધિચાપિ ચતુગ્ગુણો;

છગ્ગુણો હોતિ વાયામો,

કામોત્વટ્ઠ-ગુણો ભવે.

૧૬૨.

પબ્બે પબ્બે કમેનુચ્છુ,

વિસેસરસવાગ્ગતો;

તથા સુમેત્તિકો સાધુ,

વિપરીતોવ દુજ્જનો.

૧૬૩.

કસ્સકો વાણિજો મચ્ચો,

સમણો સુત સીલવા;

તેસુ વિપુલ જાતેસુ,

રટ્ઠમ્પિ વિપુલં સિયા.

૧૬૪.

અસજ્ઝાય મલા મન્તા,

અનુટ્ઠાન મલા ઘરા;

મલં વણ્ણસ્સ કોસજ્જં,

પમાદો રક્ખતો મલં.

૧૬૫.

હીનાનં ગચ્છતે વિત્તં,

વીરાનં સન્તકત્તનં;

વદન્તિ ચ હીના જના,

પુબ્બ-કમ્મપ્પધાનકા.

૧૬૬.

વદન્તિ ચેવંધીરા,

વાયમિંસુ સબ્બકમ્મે;

ન ચે સિજ્ઝતિ તં કમ્મં,

અ-ફલં એવ કો દોસો.

૧૬૭.

નીચં કુલં નિપઞ્ઞં વા,

નિરૂપં નિબલં સમં;

ઇમં કાલં છુત્તકાલં,

ધનમેવ વિસેસકં.

પકિણ્ણકકણ્ડો નિટ્ઠિતો.

પણ્ડિતો સુજનો કણ્ડો,

દુજ્જનો મિત્ત-ઇત્થિ ચ;

રાજા પકિણ્ણકો ચાતિ,

સત્ત-કણ્ડ-વિભૂસિતં.

વિસુદ્ધા ચાર-થેરેન,

વિસુદ્ધારામ-વાસિના;

સબ્બ-કુલાનમત્થાય,

વિસોધિતં પથક્ખયે.