મૂલ > સુત્તપિટક > ખુદ્દકનિકાય

૧. એવં ¶ મે સુતં – એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. અથ ખો અઞ્ઞતરા દેવતા અભિક્કન્તાય રત્તિયા અભિક્કન્તવણ્ણા કેવલકપ્પં જેતવનં ઓભાસેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતા ખો સા દેવતા ભગવન્તં ગાથાય અજ્ઝભાસિ –

‘‘બહૂ ¶ દેવા મનુસ્સા ચ, મઙ્ગલાનિ અચિન્તયું;

આકઙ્ખમાના સોત્થાનં, બ્રૂહિ મઙ્ગલમુત્તમં’’.

‘‘અસેવના ચ બાલાનં, પણ્ડિતાનઞ્ચ સેવના;

પૂજા ચ પૂજનેય્યાનં [પૂજનીયાનં (સી. સ્યા. કં. પી.)], એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘પતિરૂપદેસવાસો ¶ ચ, પુબ્બે ચ કતપુઞ્ઞતા;

અત્તસમ્માપણિધિ ¶ [અત્થસમ્માપણીધી (કત્થચિ)] ચ, એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘બાહુસચ્ચઞ્ચ સિપ્પઞ્ચ, વિનયો ચ સુસિક્ખિતો;

સુભાસિતા ચ યા વાચા, એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘માતાપિતુ ઉપટ્ઠાનં, પુત્તદારસ્સ સઙ્ગહો;

અનાકુલા ચ કમ્મન્તા, એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘દાનઞ્ચ ધમ્મચરિયા ચ, ઞાતકાનઞ્ચ સઙ્ગહો;

અનવજ્જાનિ કમ્માનિ, એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘આરતી વિરતી પાપા, મજ્જપાના ચ સંયમો;

અપ્પમાદો ચ ધમ્મેસુ, એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘ગારવો ¶ ચ નિવાતો ચ, સન્તુટ્ઠિ ચ કતઞ્ઞુતા;

કાલેન ધમ્મસ્સવનં [ધમ્મસ્સાવણં (ક. સી.), ધમ્મસવનં (ક. સી.)], એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘ખન્તી ચ સોવચસ્સતા, સમણાનઞ્ચ દસ્સનં;

કાલેન ધમ્મસાકચ્છા, એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘તપો ચ બ્રહ્મચરિયઞ્ચ, અરિયસચ્ચાન દસ્સનં;

નિબ્બાનસચ્છિકિરિયા ચ, એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘ફુટ્ઠસ્સ લોકધમ્મેહિ, ચિત્તં યસ્સ ન કમ્પતિ;

અસોકં વિરજં ખેમં, એતં મઙ્ગલમુત્તમં.

‘‘એતાદિસાનિ કત્વાન, સબ્બત્થમપરાજિતા;

સબ્બત્થ સોત્થિં ગચ્છન્તિ, તં તેસં મઙ્ગલમુત્તમ’’ન્તિ.

યાનીધ ¶ ભૂતાનિ સમાગતાનિ, ભુમ્માનિ [ભૂમાનિ (ક.)] વા યાનિ વ અન્તલિક્ખે;

સબ્બેવ ભૂતા સુમના ભવન્તુ, અથોપિ સક્કચ્ચ સુણન્તુ ભાસિતં.

તસ્મા ¶ હિ ભૂતા નિસામેથ સબ્બે, મેત્તં કરોથ માનુસિયા પજાય;

દિવા ચ રત્તો ચ હરન્તિ યે બલિં, તસ્મા હિ ને રક્ખથ અપ્પમત્તા.

યં કિઞ્ચિ વિત્તં ઇધ વા હુરં વા, સગ્ગેસુ ¶ વા યં રતનં પણીતં;

ન નો સમં અત્થિ તથાગતેન, ઇદમ્પિ બુદ્ધે રતનં પણીતં;

ખયં ¶ વિરાગં અમતં પણીતં, યદજ્ઝગા સક્યમુની સમાહિતો;

ન તેન ધમ્મેન સમત્થિ કિઞ્ચિ, ઇદમ્પિ ધમ્મે રતનં પણીતં;

યં ¶ બુદ્ધસેટ્ઠો પરિવણ્ણયી સુચિં, સમાધિમાનન્તરિકઞ્ઞમાહુ;

સમાધિના તેન સમો ન વિજ્જતિ, ઇદમ્પિ ધમ્મે રતનં પણીતં;

યે પુગ્ગલા અટ્ઠ સતં પસત્થા, ચત્તારિ એતાનિ યુગાનિ હોન્તિ;

તે દક્ખિણેય્યા સુગતસ્સ સાવકા, એતેસુ દિન્નાનિ મહપ્ફલાનિ;

ઇદમ્પિ સઙ્ઘે રતનં પણીતં, એતેન સચ્ચેન સુવત્થિ હોતુ.

યે સુપ્પયુત્તા મનસા દળ્હેન, નિક્કામિનો ગોતમસાસનમ્હિ;

તે પત્તિપત્તા અમતં વિગય્હ, લદ્ધા મુધા નિબ્બુતિં [નિબ્બુતિ (ક.)] ભુઞ્જમાના;

ઇદમ્પિ ¶ સઙ્ઘે રતનં પણીતં, એતેન સચ્ચેન સુવત્થિ હોતુ.

યથિન્દખીલો પથવિસ્સિતો [પઠવિસ્સિતો (ક. સી.), પથવિંસિતો (ક. સિ. સ્યા. કં. પી.)] સિયા, ચતુબ્ભિ વાતેહિ અસમ્પકમ્પિયો;

તથૂપમં સપ્પુરિસં વદામિ, યો ¶ અરિયસચ્ચાનિ અવેચ્ચ પસ્સતિ;

ઇદમ્પિ સઙ્ઘે રતનં પણીતં, એતેન સચ્ચેન સુવત્થિ હોતુ.

યે અરિયસચ્ચાનિ વિભાવયન્તિ, ગમ્ભીરપઞ્ઞેન સુદેસિતાનિ;

કિઞ્ચાપિ તે હોન્તિ ભુસં પમત્તા, ન તે ભવં અટ્ઠમમાદિયન્તિ;

ઇદમ્પિ સઙ્ઘે રતનં પણીતં, એતેન સચ્ચેન સુવત્થિ હોતુ.

સહાવસ્સ ¶ દસ્સનસમ્પદાય [સહાવસદ્દસ્સનસમ્પદાય (ક.)], તયસ્સુ ધમ્મા જહિતા ભવન્તિ;

સક્કાયદિટ્ઠી વિચિકિચ્છિતઞ્ચ, સીલબ્બતં વાપિ યદત્થિ કિઞ્ચિ.

ચતૂહપાયેહિ ચ વિપ્પમુત્તો, છચ્ચાભિઠાનાનિ [છ ચાભિઠાનાનિ (સી. સ્યા.)] અભબ્બ કાતું [અભબ્બો કાતું (સી.)];

ઇદમ્પિ સઙ્ઘે રતનં પણીતં, એતેન સચ્ચેન સુવત્થિ હોતુ.

કિઞ્ચાપિ ¶ સો કમ્મ [કમ્મં (સી. સ્યા. કં. પી.)] કરોતિ પાપકં, કાયેન વાચા ઉદ ચેતસા વા;

અભબ્બ [અભબ્બો (બહૂસુ)] સો તસ્સ પટિચ્છદાય [પટિચ્છાદાય (સી.)], અભબ્બતા ¶ દિટ્ઠપદસ્સ વુત્તા;

ઇદમ્પિ ¶ સઙ્ઘે રતનં પણીતં, એતેન સચ્ચેન સુવત્થિ હોતુ.

વનપ્પગુમ્બે યથ [યથા (સી. સ્યા.)] ફુસ્સિતગ્ગે, ગિમ્હાનમાસે પઠમસ્મિં [પઠમસ્મિ (?)] ગિમ્હે;

તથૂપમં ધમ્મવરં અદેસયિ [અદેસયી (સી.)], નિબ્બાનગામિં પરમં હિતાય;

ઇદમ્પિ બુદ્ધે રતનં પણીતં, એતેન સચ્ચેન સુવત્થિ હોતુ.

વરો વરઞ્ઞૂ વરદો વરાહરો, અનુત્તરો ધમ્મવરં અદેસયિ;

ઇદમ્પિ બુદ્ધે રતનં પણીતં, એતેન સચ્ચેન સુવત્થિ હોતુ.

ખીણં પુરાણં નવ નત્થિ સમ્ભવં, વિરત્તચિત્તાયતિકે ભવસ્મિં;

તે ખીણબીજા અવિરૂળ્હિછન્દા, નિબ્બન્તિ ધીરા યથાયં [યથયં (ક.)] પદીપો;

ઇદમ્પિ સઙ્ઘે રતનં પણીતં, એતેન સચ્ચેન સુવત્થિ હોતુ.

યાનીધ ભૂતાનિ સમાગતાનિ, ભુમ્માનિ ¶ વા યાનિ વ અન્તલિક્ખે;

તથાગતં દેવમનુસ્સપૂજિતં, બુદ્ધં નમસ્સામ સુવત્થિ હોતુ.

યાનીધ ભૂતાનિ સમાગતાનિ, ભુમ્માનિ વા યાનિ વ અન્તલિક્ખે;

તથાગતં દેવમનુસ્સપૂજિતં, ધમ્મં ¶ નમસ્સામ સુવત્થિ હોતુ.

યાનીધ ¶ ભૂતાનિ સમાગતાનિ, ભુમ્માનિ વા યાનિ વ અન્તલિક્ખે;

તથાગતં દેવમનુસ્સપૂજિતં, સઙ્ઘં નમસ્સામ સુવત્થિ હોતૂતિ.

તિરોકુટ્ટેસુ ¶ તિટ્ઠન્તિ, સન્ધિસિઙ્ઘાટકેસુ ચ;

દ્વારબાહાસુ તિટ્ઠન્તિ, આગન્ત્વાન સકં ઘરં.

પહૂતે અન્નપાનમ્હિ, ખજ્જભોજ્જે ઉપટ્ઠિતે;

ન ¶ તેસં કોચિ સરતિ, સત્તાનં કમ્મપચ્ચયા.

એવં દદન્તિ ઞાતીનં, યે હોન્તિ અનુકમ્પકા;

સુચિં પણીતં કાલેન, કપ્પિયં પાનભોજનં;

ઇદં વો ઞાતીનં હોતુ, સુખિતા હોન્તુ ઞાતયો.

તે ચ તત્થ સમાગન્ત્વા, ઞાતિપેતા સમાગતા;

પહૂતે અન્નપાનમ્હિ, સક્કચ્ચં અનુમોદરે.

ચિરં જીવન્તુ નો ઞાતી, યેસં હેતુ લભામસે;

અમ્હાકઞ્ચ કતા પૂજા, દાયકા ચ અનિપ્ફલા.

ન હિ તત્થ કસિ [કસી (સી.)] અત્થિ, ગોરક્ખેત્થ ન વિજ્જતિ;

વણિજ્જા તાદિસી નત્થિ, હિરઞ્ઞેન કયોકયં [કયાક્કયં (સી.), કયા કયં (સ્યા.)];

ઇતો દિન્નેન યાપેન્તિ, પેતા કાલઙ્કતા [કાલકતા (સી. સ્યા. કં.)] તહિં.

ઉન્નમે ઉદકં વુટ્ઠં, યથા નિન્નં પવત્તતિ;

એવમેવ ઇતો દિન્નં, પેતાનં ઉપકપ્પતિ.

યથા વારિવહા પૂરા, પરિપૂરેન્તિ સાગરં;

એવમેવ ઇતો દિન્નં, પેતાનં ઉપકપ્પતિ.

અદાસિ ¶ ¶ મે અકાસિ મે, ઞાતિમિત્તા [ઞાતિ મિત્તો (?)] સખા ચ મે;

પેતાનં દક્ખિણં દજ્જા, પુબ્બે કતમનુસ્સરં.

ન હિ રુણ્ણં વા સોકો વા, યા ચઞ્ઞા પરિદેવના;

ન તં પેતાનમત્થાય, એવં તિટ્ઠન્તિ ઞાતયો.

અયઞ્ચ ખો દક્ખિણા દિન્ના, સઙ્ઘમ્હિ સુપ્પતિટ્ઠિતા;

દીઘરત્તં ¶ હિતાયસ્સ, ઠાનસો ઉપકપ્પતિ.

સો ઞાતિધમ્મો ચ અયં નિદસ્સિતો, પેતાન પૂજા ચ કતા ઉળારા;

બલઞ્ચ ભિક્ખૂનમનુપ્પદિન્નં [… મનુપ્પદિન્નવા (ક.)], તુમ્હેહિ પુઞ્ઞં પસુતં અનપ્પકન્તિ.

નિધિં ¶ નિધેતિ પુરિસો, ગમ્ભીરે ઓદકન્તિકે;

અત્થે કિચ્ચે સમુપ્પન્ને, અત્થાય મે ભવિસ્સતિ.

રાજતો વા દુરુત્તસ્સ, ચોરતો પીળિતસ્સ વા;

ઇણસ્સ વા પમોક્ખાય, દુબ્ભિક્ખે આપદાસુ વા;

એતદત્થાય લોકસ્મિં, નિધિ નામ નિધીયતિ.

તાવસ્સુનિહિતો [તાવ સુનિહિતો (સી.)] સન્તો, ગમ્ભીરે ઓદકન્તિકે;

ન સબ્બો સબ્બદા એવ, તસ્સ તં ઉપકપ્પતિ.

નિધિ વા ઠાના ચવતિ, સઞ્ઞા વાસ્સ વિમુય્હતિ;

નાગા વા અપનામેન્તિ, યક્ખા વાપિ હરન્તિ નં.

અપ્પિયા ¶ વાપિ દાયાદા, ઉદ્ધરન્તિ અપસ્સતો;

યદા પુઞ્ઞક્ખયો હોતિ, સબ્બમેતં વિનસ્સતિ.

યસ્સ ¶ દાનેન સીલેન, સંયમેન દમેન ચ;

નિધી સુનિહિતો હોતિ, ઇત્થિયા પુરિસસ્સ વા.

ચેતિયમ્હિ ¶ ચ સઙ્ઘે વા, પુગ્ગલે અતિથીસુ વા;

માતરિ પિતરિ ચાપિ [વાપિ (સ્યા. કં.)], અથો જેટ્ઠમ્હિ ભાતરિ.

એસો નિધિ સુનિહિતો, અજેય્યો અનુગામિકો;

પહાય ગમનીયેસુ, એતં આદાય ગચ્છતિ.

અસાધારણમઞ્ઞેસં, અચોરાહરણો નિધિ;

કયિરાથ ધીરો પુઞ્ઞાનિ, યો નિધિ અનુગામિકો.

એસ દેવમનુસ્સાનં, સબ્બકામદદો નિધિ;

યં યદેવાભિપત્થેન્તિ, સબ્બમેતેન લબ્ભતિ.

સુવણ્ણતા સુસરતા, સુસણ્ઠાના સુરૂપતા [સુસણ્ઠાનસુરૂપતા (સી.), સુસણ્ઠાનં સુરૂપતા (સ્યા. કં.)];

આધિપચ્ચપરિવારો, સબ્બમેતેન લબ્ભતિ.

પદેસરજ્જં ઇસ્સરિયં, ચક્કવત્તિસુખં પિયં;

દેવરજ્જમ્પિ દિબ્બેસુ, સબ્બમેતેન લબ્ભતિ.

માનુસ્સિકા ચ સમ્પત્તિ, દેવલોકે ચ યા રતિ;

યા ચ નિબ્બાનસમ્પત્તિ, સબ્બમેતેન લબ્ભતિ.

મિત્તસમ્પદમાગમ્મ, યોનિસોવ [યોનિસો વે (સી.), યોનિસો ચે (સ્યા.), યોનિસો ચ (?)] પયુઞ્જતો;

વિજ્જા વિમુત્તિ વસીભાવો, સબ્બમેતેન લબ્ભતિ.

પટિસમ્ભિદા ¶ વિમોક્ખા ચ, યા ચ સાવકપારમી;

પચ્ચેકબોધિ બુદ્ધભૂમિ, સબ્બમેતેન લબ્ભતિ.

એવં ¶ મહત્થિકા એસા, યદિદં પુઞ્ઞસમ્પદા;

તસ્મા ધીરા પસંસન્તિ, પણ્ડિતા કતપુઞ્ઞતન્તિ.

કરણીયમત્થકુસલેન ¶ , યન્તસન્તં પદં અભિસમેચ્ચ;

સક્કો ઉજૂ ચ સુહુજૂ [સૂજૂ (સી.)] ચ, સુવચો ચસ્સ મુદુ અનતિમાની.

સન્તુસ્સકો ¶ ચ સુભરો ચ, અપ્પકિચ્ચો ચ સલ્લહુકવુત્તિ;

સન્તિન્દ્રિયો ચ નિપકો ચ, અપ્પગબ્ભો કુલેસ્વનનુગિદ્ધો.

ન ચ ખુદ્દમાચરે કિઞ્ચિ, યેન વિઞ્ઞૂ પરે ઉપવદેય્યું;

સુખિનોવ ખેમિનો હોન્તુ, સબ્બસત્તા [સબ્બે સત્તા (સી. સ્યા.)] ભવન્તુ સુખિતત્તા.

યે કેચિ પાણભૂતત્થિ, તસા વા થાવરા વનવસેસા;

દીઘા વા યેવ મહન્તા [મહન્ત (?)], મજ્ઝિમા રસ્સકા અણુકથૂલા.

દિટ્ઠા વા યેવ અદિટ્ઠા [અદિટ્ઠ (?)], યે વ [યે ચ (સી. સ્યા. કં. પી.)] દૂરે વસન્તિ અવિદૂરે;

ભૂતા વ [વા (સ્યા. કં. પી. ક.)] સમ્ભવેસી વ [વા (સી. સ્યા. કં. પી.)], સબ્બસત્તા ભવન્તુ સુખિતત્તા.

ન પરો પરં નિકુબ્બેથ, નાતિમઞ્ઞેથ કત્થચિ ન કઞ્ચિ [નં કઞ્ચિ (સી. પી.), નં કિઞ્ચિ (સ્યા.), ન કિઞ્ચિ (ક.)];

બ્યારોસના પટિઘસઞ્ઞા, નાઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ દુક્ખમિચ્છેય્ય.

માતા ¶ યથા નિયં પુત્તમાયુસા એકપુત્તમનુરક્ખે;

એવમ્પિ સબ્બભૂતેસુ, માનસં ભાવયે અપરિમાણં.

મેત્તઞ્ચ ¶ સબ્બલોકસ્મિ, માનસં ભાવયે અપરિમાણં;

ઉદ્ધં અધો ચ તિરિયઞ્ચ, અસમ્બાધં અવેરમસપત્તં.

તિટ્ઠં ચરં નિસિન્નો વ [વા (સી. સ્યા. કં. પી.)], સયાનો યાવતાસ્સ વિતમિદ્ધો [વિગતમિદ્ધો (બહૂસુ)];

એતં સતિં અધિટ્ઠેય્ય, બ્રહ્મમેતં વિહારમિધમાહુ.

દિટ્ઠિઞ્ચ ¶ અનુપગ્ગમ્મ, સીલવા દસ્સનેન સમ્પન્નો;

કામેસુ વિનય [વિનેય્ય (સી.)] ગેધં, ન હિ જાતુગ્ગબ્ભસેય્ય પુન રેતીતિ.