📜
નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ
ખુદ્દકનિકાયે
થેરીગાથાપાળિ
૧. એકકનિપાતો
૧. અઞ્ઞતરાથેરીગાથા
‘‘સુખં ¶ ¶ ¶ ¶ સુપાહિ થેરિકે, કત્વા ચોળેન પારુતા;
ઉપસન્તો હિ તે રાગો, સુક્ખડાકં વ કુમ્ભિય’’ન્તિ.
ઇત્થં સુદં અઞ્ઞતરા થેરી અપઞ્ઞાતા ભિક્ખુની ગાથં અભાસિત્થાતિ.
૨. મુત્તાથેરીગાથા
‘‘મુત્તે ¶ મુચ્ચસ્સુ યોગેહિ, ચન્દો રાહુગ્ગહા ઇવ;
વિપ્પમુત્તેન ચિત્તેન, અનણા ભુઞ્જ પિણ્ડક’’ન્તિ.
ઇત્થં સુદં ભગવા મુત્તં સિક્ખમાનં ઇમાય ગાથાય અભિણ્હં ઓવદતીતિ.
૩. પુણ્ણાથેરીગાથા
‘‘પુણ્ણે પૂરસ્સુ ધમ્મેહિ, ચન્દો પન્નરસેરિવ;
પરિપુણ્ણાય પઞ્ઞાય, તમોખન્ધં [તમોક્ખન્ધં (સી. સ્યા.)] પદાલયા’’તિ.
ઇત્થં સુદં પુણ્ણા થેરી ગાથં અભાસિત્થાતિ.
૪. તિસ્સાથેરીગાથા
‘‘તિસ્સે સિક્ખસ્સુ સિક્ખાય, મા તં યોગા ઉપચ્ચગું;
સબ્બયોગવિસંયુત્તા, ચર લોકે અનાસવા’’તિ.
… તિસ્સા થેરી….
૫. અઞ્ઞતરાતિસ્સાથેરીગાથા
‘‘તિસ્સે ¶ ¶ યુઞ્જસ્સુ ધમ્મેહિ, ખણો તં મા ઉપચ્ચગા;
ખણાતીતા હિ સોચન્તિ, નિરયમ્હિ સમપ્પિતા’’તિ.
… અઞ્ઞતરા તિસ્સા થેરી….
૬. ધીરાથેરીગાથા
‘‘ધીરે ¶ નિરોધં ફુસેહિ [ફુસ્સેહિ (સી.)], સઞ્ઞાવૂપસમં સુખં;
આરાધયાહિ નિબ્બાનં, યોગક્ખેમમનુત્તર’’ન્તિ [યોગક્ખેમં અનુત્તરન્તિ (સી. સ્યા.)].
… ધીરા થેરી….
૭. વીરાથેરીગાથા
‘‘વીરા ¶ વીરેહિ [ધીરા ધીરેહિ (ક.)] ધમ્મેહિ, ભિક્ખુની ભાવિતિન્દ્રિયા;
ધારેહિ અન્તિમં દેહં, જેત્વા મારં સવાહિનિ’’ન્તિ [સવાહનન્તિ (ક.)].
… વીરા થેરી….
૮. મિત્તાથેરીગાથા
‘‘સદ્ધાય પબ્બજિત્વાન, મિત્તે મિત્તરતા ભવ;
ભાવેહિ કુસલે ધમ્મે, યોગક્ખેમસ્સ પત્તિયા’’તિ.
… મિત્તા થેરી….
૯. ભદ્રાથેરીગાથા
‘‘સદ્ધાય પબ્બજિત્વાન, ભદ્રે ભદ્રરતા ભવ;
ભાવેહિ કુસલે ધમ્મે, યોગક્ખેમમનુત્તર’’ન્તિ.
… ભદ્રા થેરી….
૧૦. ઉપસમાથેરીગાથા
‘‘ઉપસમે તરે ઓઘં, મચ્ચુધેય્યં સુદુત્તરં;
ધારેહિ અન્તિમં દેહં, જેત્વા મારં સવાહન’’ન્તિ.
… ઉપસમા થેરી….
૧૧. મુત્તાથેરીગાથા
‘‘સુમુત્તા ¶ સાધુમુત્તામ્હિ, તીહિ ખુજ્જેહિ મુત્તિયા;
ઉદુક્ખલેન મુસલેન, પતિના ખુજ્જકેન ચ;
મુત્તામ્હિ ¶ જાતિમરણા, ભવનેત્તિ સમૂહતા’’તિ.
… મુત્તા થેરી….
૧૨. ધમ્મદિન્નાથેરીગાથા
‘‘છન્દજાતા અવસાયી, મનસા ચ ફુટા [ફુટ્ઠા (સ્યા.), ફુઠા (સી. અટ્ઠ.)] સિયા;
કામેસુ અપ્પટિબદ્ધચિત્તા [અપ્પટિબન્ધચિત્તા (ક.)], ઉદ્ધંસોતાતિ વુચ્ચતી’’તિ [ઉદ્ધંસોતા વિમુચ્ચતીતિ (સી. પી.)].
… ધમ્મદિન્ના થેરી….
૧૩.વિસાખાથેરીગાથા
‘‘કરોથ ¶ બુદ્ધસાસનં, યં કત્વા નાનુતપ્પતિ;
ખિપ્પં પાદાનિ ધોવિત્વા, એકમન્તે નિસીદથા’’તિ.
… વિસાખા થેરી….
૧૪.સુમનાથેરીગાથા
‘‘ધાતુયો દુક્ખતો દિસ્વા, મા જાતિં પુનરાગમિ;
ભવે છન્દં વિરાજેત્વા, ઉપસન્તા ચરિસ્સસી’’તિ.
… સુમના થેરી….
૧૫. ઉત્તરાથેરીગાથા
‘‘કાયેન ¶ સંવુતા આસિં, વાચાય ઉદ ચેતસા;
સમૂલં તણ્હમબ્બુય્હ, સીતિભૂતામ્હિ નિબ્બુતા’’તિ.
… ઉત્તરા થેરી….
૧૬. વુડ્ઢપબ્બજિતસુમનાથેરીગાથા
‘‘સુખં ત્વં વુડ્ઢિકે સેહિ, કત્વા ચોળેન પારૂતા;
ઉપસન્તો હિ તે રાગો, સીતિભૂતાસિ નિબ્બુતા’’તિ.
… સુમના વુડ્ઢપબ્બજિતા થેરી….
૧૭. ધમ્માથેરીગાથા
‘‘પિણ્ડપાતં ¶ ચરિત્વાન, દણ્ડમોલુબ્ભ દુબ્બલા;
વેધમાનેહિ ગત્તેહિ, તત્થેવ નિપતિં છમા;
દિસ્વા ¶ આદીનવં કાયે, અથ ચિત્તં વિમુચ્ચિ મે’’તિ.
… ધમ્મા થેરી….
૧૮. સઙ્ઘાથેરીગાથા
‘‘હિત્વા ¶ ઘરે પબ્બજિત્વા [પબ્બજિતા (સી. અટ્ઠ.)], હિત્વા પુત્તં પસું પિયં;
હિત્વા રાગઞ્ચ દોસઞ્ચ, અવિજ્જઞ્ચ વિરાજિય;
સમૂલં તણ્હમબ્બુય્હ, ઉપસન્તામ્હિ નિબ્બુતા’’તિ.
… સઙ્ઘા થેરી….
એકકનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૨. દુકનિપાતો
૧. અભિરૂપનન્દાથેરીગાથા
[અપ. થેરી ૨.૪.૧૫૭ અપદાનેપિ] ‘‘આતુરં ¶ અસુચિં પૂતિં, પસ્સ નન્દે સમુસ્સયં;
અસુભાય ચિત્તં ભાવેહિ, એકગ્ગં સુસમાહિતં.
‘‘અનિમિત્તઞ્ચ ભાવેહિ, માનાનુસયમુજ્જહ;
તતો માનાભિસમયા, ઉપસન્તા ચરિસ્સસી’’તિ.
ઇત્થં સુદં ભગવા અભિરૂપનન્દં સિક્ખમાનં ઇમાહિ ગાથાહિ અભિણ્હં ઓવદતીતિ [ઇત્થં સુદં ભગવા અભિરૂપનન્દં સિક્ખમાનં ઇમાહિ ગાથાહિ અભિણ્હં ઓવદતીતિ (ક.)].
૨. જેન્તાથેરીગાથા
‘‘યે ઇમે સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા, મગ્ગા નિબ્બાનપત્તિયા;
ભાવિતા તે મયા સબ્બે, યથા બુદ્ધેન દેસિતા.
‘‘દિટ્ઠો હિ મે સો ભગવા, અન્તિમોયં સમુસ્સયો;
વિક્ખીણો જાતિસંસારો, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ.
ઇત્થં સુદં જેન્તા થેરી ગાથાયો અભાસિત્થાતિ.
૩. સુમઙ્ગલમાતાથેરીગાથા
‘‘સુમુત્તિકા ¶ ¶ ¶ સુમુત્તિકા [સુમુત્તિકે સુમુત્તિકે (સી.), સુમુત્તિકે સુમુત્તિકા (સ્યા. ક.)], સાધુમુત્તિકામ્હિ મુસલસ્સ;
અહિરિકો મે છત્તકં વાપિ, ઉક્ખલિકા મે દેડ્ડુભં વાતિ.
‘‘રાગઞ્ચ અહં દોસઞ્ચ, ચિચ્ચિટિ ચિચ્ચિટીતિ વિહનામિ;
સા રુક્ખમૂલમુપગમ્મ, અહો સુખન્તિ સુખતો ઝાયામી’’તિ.
… સુમઙ્ગલમાતા થેરી [અઞ્ઞતરા થેરી ભિક્ખુની અપઞ્ઞાતા (સ્યા. ક.)].
૪. અડ્ઢકાસિથેરીગાથા
‘‘યાવ કાસિજનપદો, સુઙ્કો મે તત્થકો અહુ;
તં કત્વા નેગમો અગ્ઘં, અડ્ઢેનગ્ઘં ઠપેસિ મં.
‘‘અથ ¶ નિબ્બિન્દહં રૂપે, નિબ્બિન્દઞ્ચ વિરજ્જહં;
મા પુન જાતિસંસારં, સન્ધાવેય્યં પુનપ્પુનં;
તિસ્સો વિજ્જા સચ્છિકતા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
… અડ્ઢકાસિ થેરી….
૫. ચિત્તાથેરીગાથા
‘‘કિઞ્ચાપિ ખોમ્હિ કિસિકા, ગિલાના બાળ્હદુબ્બલા;
દણ્ડમોલુબ્ભ ગચ્છામિ, પબ્બતં અભિરૂહિય.
‘‘સઙ્ઘાટિં નિક્ખિપિત્વાન, પત્તકઞ્ચ નિકુજ્જિય;
સેલે ખમ્ભેસિમત્તાનં, તમોખન્ધં પદાલિયા’’તિ.
… ચિત્તા થેરી….
૬. મેત્તિકાથેરીગાથા
‘‘કિઞ્ચાપિ ખોમ્હિ દુક્ખિતા, દુબ્બલા ગતયોબ્બના;
દણ્ડમોલુબ્ભ ગચ્છામિ, પબ્બતં અભિરૂહિય.
‘‘નિક્ખિપિત્વાન ¶ સઙ્ઘાટિં, પત્તકઞ્ચ નિકુજ્જિય;
નિસિન્ના ચમ્હિ સેલમ્હિ, અથ ચિત્તં વિમુચ્ચિ મે;
તિસ્સો ¶ વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
… મેત્તિકા થેરી….
૭. મિત્તાથેરીગાથા
‘‘ચાતુદ્દસિં પઞ્ચદસિં, યા ચ પક્ખસ્સ અટ્ઠમી;
પાટિહારિયપક્ખઞ્ચ, અટ્ઠઙ્ગસુસમાગતં.
‘‘ઉપોસથં ¶ ઉપાગચ્છિં, દેવકાયાભિનન્દિની;
સાજ્જ એકેન ભત્તેન, મુણ્ડા સઙ્ઘાટિપારુતા;
દેવકાયં ન પત્થેહં, વિનેય્ય હદયે દર’’ન્તિ.
… મિત્તા થેરી….
૮. અભયમાતુથેરીગાથા
‘‘ઉદ્ધં પાદતલા અમ્મ, અધો વે કેસમત્થકા;
પચ્ચવેક્ખસ્સુમં કાયં, અસુચિં પૂતિગન્ધિકં.
‘‘એવં ¶ વિહરમાનાય, સબ્બો રાગો સમૂહતો;
પરિળાહો સમુચ્છિન્નો, સીતિભૂતામ્હિ નિબ્બુતા’’તિ.
… અભયમાતુ થેરી….
૯. અભયાથેરીગાથા
‘‘અભયે ભિદુરો કાયો, યત્થ સતા પુથુજ્જના;
નિક્ખિપિસ્સામિમં દેહં, સમ્પજાના સતીમતી.
‘‘બહૂહિ દુક્ખધમ્મેહિ, અપ્પમાદરતાય મે;
તણ્હક્ખયો અનુપ્પત્તો, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
… અભયા થેરી….
૧૦. સામાથેરીગાથા
‘‘ચતુક્ખત્તું ¶ ¶ પઞ્ચક્ખત્તું, વિહારા ઉપનિક્ખમિં;
અલદ્ધા ચેતસો સન્તિં, ચિત્તે અવસવત્તિની;
તસ્સા મે અટ્ઠમી રત્તિ, યતો તણ્હા સમૂહતા.
‘‘બહૂહિ દુક્ખધમ્મેહિ, અપ્પમાદરતાય મે;
તણ્હક્ખયો અનુપ્પત્તો, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
… સામા થેરી….
દુકનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૩. તિકનિપાતો
૧. અપરાસામાથેરીગાથા
‘‘પણ્ણવીસતિવસ્સાનિ ¶ , યતો પબ્બજિતાય મે;
નાભિજાનામિ ચિત્તસ્સ, સમં લદ્ધં કુદાચનં.
‘‘અલદ્ધા ચેતસો સન્તિં, ચિત્તે અવસવત્તિની;
તતો સંવેગમાપાદિં, સરિત્વા જિનસાસનં.
‘‘બહૂહિ દુક્ખધમ્મેહિ, અપ્પમાદરતાય મે;
તણ્હક્ખયો અનુપ્પત્તો, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં;
અજ્જ ¶ મે સત્તમી રત્તિ, યતો તણ્હા વિસોસિતા’’તિ.
… અપરા સામા થેરી….
૨. ઉત્તમાથેરીગાથા
‘‘ચતુક્ખત્તું ¶ પઞ્ચક્ખત્તું, વિહારા ઉપનિક્ખમિં;
અલદ્ધા ચેતસો સન્તિં, ચિત્તે અવસવત્તિની.
‘‘સા ¶ ભિક્ખુનિં ઉપગચ્છિં, યા મે સદ્ધાયિકા અહુ;
સા મે ધમ્મમદેસેસિ, ખન્ધાયતનધાતુયો.
‘‘તસ્સા ધમ્મં સુણિત્વાન, યથા મં અનુસાસિ સા;
સત્તાહં એકપલ્લઙ્કેન, નિસીદિં પીતિસુખસમપ્પિતા [નિસીદિં સુખસમપ્પિતા (સી.)];
અટ્ઠમિયા પાદે પસારેસિં, તમોખન્ધં પદાલિયા’’તિ.
… ઉત્તમા થેરી….
૩. અપરાઉત્તમાથેરીગાથા
‘‘યે ઇમે સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા, મગ્ગા નિબ્બાનપત્તિયા;
ભાવિતા તે મયા સબ્બે, યથા બુદ્ધેન દેસિતા.
‘‘સુઞ્ઞતસ્સાનિમિત્તસ્સ, લાભિનીહં યદિચ્છકં;
ઓરસા ધીતા બુદ્ધસ્સ, નિબ્બાનાભિરતા સદા.
‘‘સબ્બે ¶ કામા સમુચ્છિન્ના, યે દિબ્બા યે ચ માનુસા;
વિક્ખીણો જાતિસંસારો, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ.
… અપરા ઉત્તમા થેરી….
૪. દન્તિકાથેરીગાથા
‘‘દિવાવિહારા નિક્ખમ્મ, ગિજ્ઝકૂટમ્હિ પબ્બતે;
નાગં ઓગાહમુત્તિણ્ણં, નદીતીરમ્હિ અદ્દસં.
‘‘પુરિસો અઙ્કુસમાદાય, ‘દેહિ પાદ’ન્તિ યાચતિ;
નાગો પસારયી પાદં, પુરિસો નાગમારુહિ.
‘‘દિસ્વા ¶ અદન્તં દમિતં, મનુસ્સાનં વસં ગતં;
તતો ચિત્તં સમાધેસિં, ખલુ તાય વનં ગતા’’તિ.
… દન્તિકા થેરી….
૫. ઉબ્બિરિથેરીગાથા
‘‘અમ્મ જીવાતિ વનમ્હિ કન્દસિ, અત્તાનં અધિગચ્છ ઉબ્બિરિ;
ચુલ્લાસીતિસહસ્સાનિ [ચૂળાસીતિસહસ્સાનિ (સી.)], સબ્બા જીવસનામિકા;
એતમ્હાળાહને દડ્ઢા, તાસં કમનુસોચસિ.
‘‘અબ્બહી ¶ ¶ [અબ્બુતી (સ્યા.), અબ્બુળ્હં (ક.)] વત મે સલ્લં, દુદ્દસં હદયસ્સિતં [હદયનિસ્સિતં (સી. સ્યા.)];
યં મે સોકપરેતાય, ધીતુસોકં બ્યપાનુદિ.
‘‘સાજ્જ અબ્બૂળ્હસલ્લાહં, નિચ્છાતા પરિનિબ્બુતા;
બુદ્ધં ધમ્મઞ્ચ સઙ્ઘઞ્ચ, ઉપેમિ સરણં મુનિ’’ન્તિ.
… ઉબ્બિરી થેરી….
૬. સુક્કાથેરીગાથા
‘‘કિંમે કતા રાજગહે મનુસ્સા, મધું પીતાવ [મધુપીતાવ (સી.)] અચ્છરે;
યે સુક્કં ન ઉપાસન્તિ, દેસેન્તિં બુદ્ધસાસનં.
‘‘તઞ્ચ અપ્પટિવાનીયં, અસેચનકમોજવં;
પિવન્તિ મઞ્ઞે સપ્પઞ્ઞા, વલાહકમિવદ્ધગૂ.
‘‘સુક્કા ¶ સુક્કેહિ ધમ્મેહિ, વીતરાગા સમાહિતા;
ધારેતિ અન્તિમં દેહં, જેત્વા મારં સવાહન’’ન્તિ.
… સુક્કા થેરી….
૭. સેલાથેરીગાથા
‘‘નત્થિ નિસ્સરણં લોકે, કિં વિવેકેન કાહસિ;
ભુઞ્જાહિ ¶ કામરતિયો, માહુ પચ્છાનુતાપિની’’.
‘‘સત્તિસૂલૂપમા કામા, ખન્ધાસં અધિકુટ્ટના;
યં ત્વં ‘કામરતિં’ બ્રૂસિ, ‘અરતી’ દાનિ સા મમ.
‘‘સબ્બત્થ વિહતા નન્દી [નન્દિ (સી. સ્યા.)], તમોખન્ધો પદાલિતો;
એવં જાનાહિ પાપિમ, નિહતો ત્વમસિ અન્તકા’’તિ.
… સેલા થેરી….
૮. સોમાથેરીગાથા
‘‘યં તં ઇસીહિ પત્તબ્બં, ઠાનં દુરભિસમ્ભવં;
ન તં દ્વઙ્ગુલપઞ્ઞાય, સક્કા પપ્પોતુમિત્થિયા’’.
‘‘ઇત્થિભાવો નો કિં કયિરા, ચિત્તમ્હિ સુસમાહિતે;
ઞાણમ્હિ વત્તમાનમ્હિ, સમ્મા ધમ્મં વિપસ્સતો.
‘‘સબ્બત્થ ¶ ¶ વિહતા નન્દી, તમોખન્ધો પદાલિતો;
એવં જાનાહિ પાપિમ, નિહતો ત્વમસિ અન્તકા’’તિ.
… સોમા થેરી….
તિકનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૪. ચતુક્કનિપાતો
૧. ભદ્દાકાપિલાનીથેરીગાથા
‘‘પુત્તો ¶ બુદ્ધસ્સ દાયાદો, કસ્સપો સુસમાહિતો;
પુબ્બેનિવાસં યોવેદિ, સગ્ગાપાયઞ્ચ પસ્સતિ.
‘‘અથો ¶ જાતિક્ખયં પત્તો, અભિઞ્ઞાવોસિતો મુનિ;
એતાહિ તીહિ વિજ્જાહિ, તેવિજ્જો હોતિ બ્રાહ્મણો.
‘‘તથેવ ભદ્દા કાપિલાની, તેવિજ્જા મચ્ચુહાયિની;
ધારેતિ અન્તિમં દેહં, જેત્વા મારં સવાહનં.
‘‘દિસ્વા આદીનવં લોકે, ઉભો પબ્બજિતા મયં;
ત્યમ્હ ખીણાસવા દન્તા, સીતિભૂતમ્હ નિબ્બુતા’’તિ.
… ભદ્દા કાપિલાની થેરી….
ચતુક્કનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૫. પઞ્ચકનિપાતો
૧. અઞ્ઞતરાથેરીગાથા
‘‘પણ્ણવીસતિવસ્સાનિ ¶ ¶ , યતો પબ્બજિતા અહં;
નાચ્છરાસઙ્ઘાતમત્તમ્પિ, ચિત્તસ્સૂપસમજ્ઝગં.
‘‘અલદ્ધા ચેતસો સન્તિં, કામરાગેનવસ્સુતા;
બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તી, વિહારં પાવિસિં અહં.
‘‘સા ભિક્ખુનિં ઉપાગચ્છિં, યા મે સદ્ધાયિકા અહુ;
સા મે ધમ્મમદેસેસિ, ખન્ધાયતનધાતુયો.
‘‘તસ્સા ધમ્મં સુણિત્વાન, એકમન્તે ઉપાવિસિં;
પુબ્બેનિવાસં જાનામિ, દિબ્બચક્ખુ વિસોધિતં.
‘‘ચેતોપરિચ્ચઞાણઞ્ચ ¶ ¶ [ચેતોપરિયઞાણઞ્ચ (ક.)], સોતધાતુ વિસોધિતા;
ઇદ્ધીપિ મે સચ્છિકતા, પત્તો મે આસવક્ખયો;
છળભિઞ્ઞા [છ મેભિઞ્ઞા (સ્યા. ક.)] સચ્છિકતા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
… અઞ્ઞતરા થેરી ….
૨. વિમલાથેરીગાથા
‘‘મત્તા વણ્ણેન રૂપેન, સોભગ્ગેન યસેન ચ;
યોબ્બનેન ચુપત્થદ્ધા, અઞ્ઞાસમતિમઞ્ઞિહં.
‘‘વિભૂસેત્વા ઇમં કાયં, સુચિત્તં બાલલાપનં;
અટ્ઠાસિં વેસિદ્વારમ્હિ, લુદ્દો પાસમિવોડ્ડિય.
‘‘પિલન્ધનં વિદંસેન્તી, ગુય્હં પકાસિકં બહું;
અકાસિં વિવિધં માયં, ઉજ્જગ્ઘન્તી બહું જનં.
‘‘સાજ્જ પિણ્ડં ચરિત્વાન, મુણ્ડા સઙ્ઘાટિપારુતા;
નિસિન્ના રુક્ખમૂલમ્હિ, અવિતક્કસ્સ લાભિની.
‘‘સબ્બે યોગા સમુચ્છિન્ના, યે દિબ્બા યે ચ માનુસા;
ખેપેત્વા આસવે સબ્બે, સીતિભૂતામ્હિ નિબ્બુતા’’તિ.
… વિમલા પુરાણગણિકા થેરી….
૩. સીહાથેરીગાથા
‘‘અયોનિસો ¶ ¶ મનસિકારા, કામરાગેન અટ્ટિતા;
અહોસિં ઉદ્ધતા પુબ્બે, ચિત્તે અવસવત્તિની.
‘‘પરિયુટ્ઠિતા ક્લેસેહિ, સુભસઞ્ઞાનુવત્તિની;
સમં ચિત્તસ્સ ન લભિં, રાગચિત્તવસાનુગા.
‘‘કિસા ¶ પણ્ડુ વિવણ્ણા ચ, સત્ત વસ્સાનિ ચારિહં;
નાહં દિવા વા રત્તિં વા, સુખં વિન્દિં સુદુક્ખિતા.
‘‘તતો રજ્જું ગહેત્વાન, પાવિસિં વનમન્તરં;
વરં મે ઇધ ઉબ્બન્ધં, યઞ્ચ હીનં પુનાચરે.
‘‘દળ્હપાસં [દળ્હં પાસં (સી.)] કરિત્વાન, રુક્ખસાખાય બન્ધિય;
પક્ખિપિં ¶ પાસં ગીવાયં, અથ ચિત્તં વિમુચ્ચિ મે’’તિ.
… સીહા થેરી….
૪. સુન્દરીનન્દાથેરીગાથા
‘‘આતુરં અસુચિં પૂતિં, પસ્સ નન્દે સમુસ્સયં;
અસુભાય ચિત્તં ભાવેહિ, એકગ્ગં સુસમાહિતં.
‘‘યથા ઇદં તથા એતં, યથા એતં તથા ઇદં;
દુગ્ગન્ધં પૂતિકં વાતિ, બાલાનં અભિનન્દિતં.
‘‘એવમેતં અવેક્ખન્તી, રત્તિન્દિવમતન્દિતા;
તતો સકાય પઞ્ઞાય, અભિનિબ્બિજ્ઝ [અભિનિબ્બિજ્જ (સી. સ્યા.)] દક્ખિસં.
‘‘તસ્સા મે અપ્પમત્તાય, વિચિનન્તિયા યોનિસો;
યથાભૂતં અયં કાયો, દિટ્ઠો સન્તરબાહિરો.
‘‘અથ નિબ્બિન્દહં કાયે, અજ્ઝત્તઞ્ચ વિરજ્જહં;
અપ્પમત્તા વિસંયુત્તા, ઉપસન્તામ્હિ નિબ્બુતા’’તિ.
… સુન્દરીનન્દા થેરી….
૫. નન્દુત્તરાથેરીગાથા
‘‘અગ્ગિં ¶ ચન્દઞ્ચ સૂરિયઞ્ચ, દેવતા ચ નમસ્સિહં;
નદીતિત્થાનિ ગન્ત્વાન, ઉદકં ઓરુહામિહં.
‘‘બહૂવતસમાદાના ¶ ¶ , અડ્ઢં સીસસ્સ ઓલિખિં;
છમાય સેય્યં કપ્પેમિ, રત્તિં ભત્તં ન ભુઞ્જહં.
‘‘વિભૂસામણ્ડનરતા, ન્હાપનુચ્છાદનેહિ ચ;
ઉપકાસિં ઇમં કાયં, કામરાગેન અટ્ટિતા.
‘‘તતો સદ્ધં લભિત્વાન, પબ્બજિં અનગારિયં;
દિસ્વા કાયં યથાભૂતં, કામરાગો સમૂહતો.
‘‘સબ્બે ભવા સમુચ્છિન્ના, ઇચ્છા ચ પત્થનાપિ ચ;
સબ્બયોગવિસંયુત્તા, સન્તિં પાપુણિ ચેતસો’’તિ.
… નન્દુત્તરા થેરી….
૬. મિત્તાકાળીથેરીગાથા
‘‘સદ્ધાય પબ્બજિત્વાન, અગારસ્માનગારિયં;
વિચરિંહં તેન તેન, લાભસક્કારઉસ્સુકા.
‘‘રિઞ્ચિત્વા ¶ પરમં અત્થં, હીનમત્થં અસેવિહં;
કિલેસાનં વસં ગન્ત્વા, સામઞ્ઞત્થં ન બુજ્ઝિહં.
‘‘તસ્સા મે અહુ સંવેગો, નિસિન્નાય વિહારકે;
ઉમ્મગ્ગપટિપન્નામ્હિ, તણ્હાય વસમાગતા.
‘‘અપ્પકં જીવિતં મય્હં, જરા બ્યાધિ ચ મદ્દતિ;
પુરાયં ભિજ્જતિ [જરાય ભિજ્જતે (સી.)] કાયો, ન મે કાલો પમજ્જિતું.
‘‘યથાભૂતમવેક્ખન્તી, ખન્ધાનં ઉદયબ્બયં;
વિમુત્તચિત્તા ઉટ્ઠાસિં, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
… મિત્તા કાળી થેરી….
૭. સકુલાથેરીગાથા
‘‘અગારસ્મિં ¶ ¶ વસન્તીહં, ધમ્મં સુત્વાન ભિક્ખુનો;
અદ્દસં વિરજં ધમ્મં, નિબ્બાનં પદમચ્ચુતં.
‘‘સાહં પુત્તં ધીતરઞ્ચ, ધનધઞ્ઞઞ્ચ છડ્ડિય;
કેસે છેદાપયિત્વાન, પબ્બજિં અનગારિયં.
‘‘સિક્ખમાના ¶ અહં સન્તી, ભાવેન્તી મગ્ગમઞ્જસં;
પહાસિં રાગદોસઞ્ચ, તદેકટ્ઠે ચ આસવે.
‘‘ભિક્ખુની ઉપસમ્પજ્જ, પુબ્બજાતિમનુસ્સરિં;
દિબ્બચક્ખુ વિસોધિતં [વિસોધિતં દિબ્બચક્ખુ (સી.)], વિમલં સાધુભાવિતં.
‘‘સઙ્ખારે પરતો દિસ્વા, હેતુજાતે પલોકિતે [પલોકિને (ક.)];
પહાસિં આસવે સબ્બે, સીતિભૂતામ્હિ નિબ્બુતા’’તિ.
… સકુલા થેરી….
૮. સોણાથેરીગાથા
‘‘દસ પુત્તે વિજાયિત્વા, અસ્મિં રૂપસમુસ્સયે;
તતોહં દુબ્બલા જિણ્ણા, ભિક્ખુનિં ઉપસઙ્કમિં.
‘‘સા મે ધમ્મમદેસેસિ, ખન્ધાયતનધાતુયો;
તસ્સા ધમ્મં સુણિત્વાન, કેસે છેત્વાન પબ્બજિં.
‘‘તસ્સા મે સિક્ખમાનાય, દિબ્બચક્ખુ વિસોધિતં;
પુબ્બેનિવાસં જાનામિ, યત્થ મે વુસિતં પુરે.
‘‘અનિમિત્તઞ્ચ ¶ ભાવેમિ, એકગ્ગા સુસમાહિતા;
અનન્તરાવિમોક્ખાસિં, અનુપાદાય નિબ્બુતા.
‘‘પઞ્ચક્ખન્ધા પરિઞ્ઞાતા, તિટ્ઠન્તિ છિન્નમૂલકા;
ધિ ¶ તવત્થુ જરે જમ્મે, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ.
… સોણા થેરી….
૯. ભદ્દાકુણ્ડલકેસાથેરીગાથા
‘‘લૂનકેસી ¶ પઙ્કધરી, એકસાટી પુરે ચરિં;
અવજ્જે વજ્જમતિની, વજ્જે ચાવજ્જદસ્સિની.
‘‘દિવાવિહારા નિક્ખમ્મ, ગિજ્ઝકૂટમ્હિ પબ્બતે;
અદ્દસં વિરજં બુદ્ધં, ભિક્ખુસઙ્ઘપુરક્ખતં.
‘‘નિહચ્ચ જાણું વન્દિત્વા, સમ્મુખા અઞ્જલિં અકં;
‘એહિ ભદ્દે’તિ મં અવચ, સા મે આસૂપસમ્પદા.
‘‘ચિણ્ણા ¶ અઙ્ગા ચ મગધા, વજ્જી કાસી ચ કોસલા;
અનણા પણ્ણાસવસ્સાનિ, રટ્ઠપિણ્ડં અભુઞ્જહં.
‘‘પુઞ્ઞં વત પસવિ બહું, સપ્પઞ્ઞો વતાયં ઉપાસકો;
યો ભદ્દાય ચીવરં અદાસિ, વિપ્પમુત્તાય સબ્બગન્થેહી’’તિ.
… ભદ્દા કુણ્ડલકેસા થેરી….
૧૦. પટાચારાથેરીગાથા
‘‘નઙ્ગલેહિ કસં ખેત્તં, બીજાનિ પવપં છમા;
પુત્તદારાનિ પોસેન્તા, ધનં વિન્દન્તિ માણવા.
‘‘કિમહં સીલસમ્પન્ના, સત્થુસાસનકારિકા;
નિબ્બાનં નાધિગચ્છામિ, અકુસીતા અનુદ્ધતા.
‘‘પાદે પક્ખાલયિત્વાન, ઉદકેસુ કરોમહં;
પાદોદકઞ્ચ ¶ દિસ્વાન, થલતો નિન્નમાગતં.
‘‘તતો ચિત્તં સમાધેસિં, અસ્સં ભદ્રંવજાનિયં;
તતો ¶ દીપં ગહેત્વાન, વિહારં પાવિસિં અહં;
સેય્યં ઓલોકયિત્વાન, મઞ્ચકમ્હિ ઉપાવિસિં.
‘‘તતો સૂચિં ગહેત્વાન, વટ્ટિં ઓકસ્સયામહં;
પદીપસ્સેવ નિબ્બાનં, વિમોક્ખો અહુ ચેતસો’’તિ.
… પટાચારા થેરી….
૧૧. તિંસમત્તાથેરીગાથા
‘‘‘મુસલાનિ ¶ ગહેત્વાન, ધઞ્ઞં કોટ્ટેન્તિ માણવા [માનવા (સી.)];
પુત્તદારાનિ પોસેન્તા, ધનં વિન્દન્તિ માણવા.
‘‘‘કરોથ બુદ્ધસાસનં, યં કત્વા નાનુતપ્પતિ;
ખિપ્પં પાદાનિ ધોવિત્વા, એકમન્તે નિસીદથ;
ચેતોસમથમનુયુત્તા, કરોથ બુદ્ધસાસનં’.
‘‘તસ્સા તા [તં (સી.)] વચનં સુત્વા, પટાચારાય સાસનં;
પાદે પક્ખાલયિત્વાન, એકમન્તં ઉપાવિસું;
ચેતોસમથમનુયુત્તા, અકંસુ બુદ્ધસાસનં.
‘‘રત્તિયા ¶ પુરિમે યામે, પુબ્બજાતિમનુસ્સરું;
રત્તિયા મજ્ઝિમે યામે, દિબ્બચક્ખું વિસોધયું;
રત્તિયા પચ્છિમે યામે, તમોખન્ધં પદાલયું.
‘‘ઉટ્ઠાય પાદે વન્દિંસુ, ‘કતા તે અનુસાસની;
ઇન્દંવ ¶ દેવા તિદસા, સઙ્ગામે અપરાજિતં;
પુરક્ખત્વા વિહસ્સામ [વિહરામ (સી.), વિહરિસ્સામ (સ્યા.)], તેવિજ્જામ્હ અનાસવા’’’તિ.
ઇત્થં સુદં તિંસમત્તા થેરી ભિક્ખુનિયો પટાચારાય સન્તિકે અઞ્ઞં બ્યાકરિંસૂતિ.
૧૨. ચન્દાથેરીગાથા
‘‘દુગ્ગતાહં પુરે આસિં, વિધવા ચ અપુત્તિકા;
વિના મિત્તેહિ ઞાતીહિ, ભત્તચોળસ્સ નાધિગં.
‘‘પત્તં દણ્ડઞ્ચ ગણ્હિત્વા, ભિક્ખમાના કુલા કુલં;
સીતુણ્હેન ચ ડય્હન્તી, સત્ત વસ્સાનિ ચારિહં.
‘‘ભિક્ખુનિં પુન દિસ્વાન, અન્નપાનસ્સ લાભિનિં;
ઉપસઙ્કમ્મ અવોચં [અવોચિં (ક.)], ‘પબ્બજ્જં અનગારિયં’.
‘‘સા ¶ ચ મં અનુકમ્પાય, પબ્બાજેસિ પટાચારા;
તતો મં ઓવદિત્વાન, પરમત્થે નિયોજયિ.
‘‘તસ્સાહં ¶ વચનં સુત્વા, અકાસિં અનુસાસનિં;
અમોઘો અય્યાયોવાદો, તેવિજ્જામ્હિ અનાસવા’’તિ.
… ચન્દા થેરી….
પઞ્ચકનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૬. છક્કનિપાતો
૧. પઞ્ચસતમત્તાથેરીગાથા
‘‘યસ્સ ¶ મગ્ગં ન જાનાસિ, આગતસ્સ ગતસ્સ વા;
તં ¶ કુતો ચાગતં સત્તં [સન્તં (સી.), પુત્તં (સ્યા.)], ‘મમ પુત્તો’તિ રોદસિ.
‘‘મગ્ગઞ્ચ ખોસ્સ [ખો’થ (સ્યા. ક.)] જાનાસિ, આગતસ્સ ગતસ્સ વા;
ન નં સમનુસોચેસિ, એવંધમ્મા હિ પાણિનો.
‘‘અયાચિતો તતાગચ્છિ, નાનુઞ્ઞાતો [અનનુઞ્ઞાતો (સી. સ્યા.)] ઇતો ગતો;
કુતોચિ નૂન આગન્ત્વા, વસિત્વા કતિપાહકં;
ઇતોપિ અઞ્ઞેન ગતો, તતોપઞ્ઞેન ગચ્છતિ.
‘‘પેતો મનુસ્સરૂપેન, સંસરન્તો ગમિસ્સતિ;
યથાગતો તથા ગતો, કા તત્થ પરિદેવના’’.
‘‘અબ્બહી [અબ્બુય્હં (સ્યા.)] વત મે સલ્લં, દુદ્દસં હદયસ્સિતં;
યા મે સોકપરેતાય, પુત્તસોકં બ્યપાનુદિ.
‘‘સાજ્જ અબ્બૂળ્હસલ્લાહં, નિચ્છાતા પરિનિબ્બુતા;
બુદ્ધં ધમ્મઞ્ચ સઙ્ઘઞ્ચ, ઉપેમિ સરણં મુનિં’’.
ઇત્થં સુદં પઞ્ચસતમત્તા થેરી ભિક્ખુનિયો…પે….
૨. વાસેટ્ઠીથેરીગાથા
‘‘પુત્તસોકેનહં અટ્ટા, ખિત્તચિત્તા વિસઞ્ઞિની;
નગ્ગા પકિણ્ણકેસી ચ, તેન તેન વિચારિહં.
‘‘વીથિ [વસિં (સી.)] સઙ્કારકૂટેસુ, સુસાને રથિયાસુ ચ;
અચરિં તીણિ વસ્સાનિ, ખુપ્પિપાસાસમપ્પિતા.
‘‘અથદ્દસાસિં ¶ ¶ સુગતં, નગરં મિથિલં પતિ [ગતં (ક.)];
અદન્તાનં દમેતારં, સમ્બુદ્ધમકુતોભયં.
‘‘સચિત્તં ¶ પટિલદ્ધાન, વન્દિત્વાન ઉપાવિસિં;
સો મે ધમ્મમદેસેસિ, અનુકમ્પાય ગોતમો.
‘‘તસ્સ ¶ ધમ્મં સુણિત્વાન, પબ્બજિં અનગારિયં;
યુઞ્જન્તી સત્થુવચને, સચ્છાકાસિં પદં સિવં.
‘‘સબ્બે સોકા સમુચ્છિન્ના, પહીના એતદન્તિકા;
પરિઞ્ઞાતા હિ મે વત્થૂ, યતો સોકાન સમ્ભવો’’તિ.
… વાસેટ્ઠી થેરી….
૩. ખેમાથેરીગાથા
‘‘દહરા ત્વં રૂપવતી, અહમ્પિ દહરો યુવા;
પઞ્ચઙ્ગિકેન તુરિયેન [તૂરેન (ક.)], એહિ ખેમે રમામસે’’.
‘‘ઇમિના પૂતિકાયેન, આતુરેન પભઙ્ગુના;
અટ્ટિયામિ હરાયામિ, કામતણ્હા સમૂહતા.
‘‘સત્તિસૂલૂપમા કામા, ખન્ધાસં અધિકુટ્ટના;
યં ‘ત્વં કામરતિં’ બ્રૂસિ, ‘અરતી’ દાનિ સા મમ.
‘‘સબ્બત્થ વિહતા નન્દી, તમોખન્ધો પદાલિતો;
એવં જાનાહિ પાપિમ, નિહતો ત્વમસિ અન્તક.
‘‘નક્ખત્તાનિ નમસ્સન્તા, અગ્ગિં પરિચરં વને;
યથાભુચ્ચમજાનન્તા, બાલા સુદ્ધિમમઞ્ઞથ.
‘‘અહઞ્ચ ખો નમસ્સન્તી, સમ્બુદ્ધં પુરિસુત્તમં;
પમુત્તા [પરિમુત્તા (સી. સ્યા.)] સબ્બદુક્ખેહિ, સત્થુસાસનકારિકા’’તિ.
… ખેમા થેરી….
૪. સુજાતાથેરીગાથા
‘‘અલઙ્કતા ¶ સુવસના, માલિની ચન્દનોક્ખિતા;
સબ્બાભરણસઞ્છન્ના, દાસીગણપુરક્ખતા.
‘‘અન્નં ¶ પાનઞ્ચ આદાય, ખજ્જં ભોજ્જં અનપ્પકં;
ગેહતો નિક્ખમિત્વાન, ઉય્યાનમભિહારયિં.
‘‘તત્થ ¶ રમિત્વા કીળિત્વા, આગચ્છન્તી સકં ઘરં;
વિહારં દટ્ઠું પાવિસિં, સાકેતે અઞ્જનં વનં.
‘‘દિસ્વાન ¶ લોકપજ્જોતં, વન્દિત્વાન ઉપાવિસિં;
સો મે ધમ્મમદેસેસિ, અનુકમ્પાય ચક્ખુમા.
‘‘સુત્વા ચ ખો મહેસિસ્સ, સચ્ચં સમ્પટિવિજ્ઝહં;
તત્થેવ વિરજં ધમ્મં, ફુસયિં અમતં પદં.
‘‘તતો વિઞ્ઞાતસદ્ધમ્મા, પબ્બજિં અનગારિયં;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, અમોઘં બુદ્ધસાસન’’ન્તિ.
… સુજાતા થેરી….
૫. અનોપમાથેરીગાથા
‘‘ઉચ્ચે કુલે અહં જાતા, બહુવિત્તે મહદ્ધને;
વણ્ણરૂપેન સમ્પન્ના, ધીતા મજ્ઝસ્સ [મેઘસ્સ (સી.), મેઘિસ્સ (સ્યા.)] અત્રજા.
‘‘પત્થિતા રાજપુત્તેહિ, સેટ્ઠિપુત્તેહિ ગિજ્ઝિતા [સેટ્ઠિપુત્તેહિ ભિજ્ઝિતા (સી.)];
પિતુ મે પેસયી દૂતં, દેથ મય્હં અનોપમં.
‘‘યત્તકં તુલિતા એસા, તુય્હં ધીતા અનોપમા;
તતો અટ્ઠગુણં દસ્સં, હિરઞ્ઞં રતનાનિ ચ.
‘‘સાહં ¶ દિસ્વાન સમ્બુદ્ધં, લોકજેટ્ઠં અનુત્તરં;
તસ્સ પાદાનિ વન્દિત્વા, એકમન્તં ઉપાવિસિં.
‘‘સો મે ધમ્મમદેસેસિ, અનુકમ્પાય ગોતમો;
નિસિન્ના આસને તસ્મિં, ફુસયિં તતિયં ફલં.
‘‘તતો કેસાનિ છેત્વાન, પબ્બજિં અનગારિયં;
અજ્જ મે સત્તમી રત્તિ, યતો તણ્હા વિસોસિતા’’તિ.
… અનોપમા થેરી….
૬. મહાપજાપતિગોતમીથેરીગાથા
‘‘બુદ્ધ ¶ વીર નમો ત્યત્થુ, સબ્બસત્તાનમુત્તમ;
યો મં દુક્ખા પમોચેસિ, અઞ્ઞઞ્ચ બહુકં જનં.
‘‘સબ્બદુક્ખં પરિઞ્ઞાતં, હેતુતણ્હા વિસોસિતા;
ભાવિતો અટ્ઠઙ્ગિકો [અરિયટ્ઠઙ્ગિકો (સી. ક.), ભાવિતટ્ઠઙ્ગિકો (સ્યા.)] મગ્ગો, નિરોધો ફુસિતો મયા.
‘‘માતા ¶ ¶ પુત્તો પિતા ભાતા, અય્યકા ચ પુરે અહું;
યથાભુચ્ચમજાનન્તી, સંસરિંહં અનિબ્બિસં.
‘‘દિટ્ઠો હિ મે સો ભગવા, અન્તિમોયં સમુસ્સયો;
વિક્ખીણો જાતિસંસારો, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો.
‘‘આરદ્ધવીરિયે પહિતત્તે, નિચ્ચં દળ્હપરક્કમે;
સમગ્ગે સાવકે પસ્સે, એસા બુદ્ધાન વન્દના.
‘‘બહૂનં [બહુન્નં (સી. સ્યા.)] વત અત્થાય, માયા જનયિ ગોતમં;
બ્યાધિમરણતુન્નાનં, દુક્ખક્ખન્ધં બ્યપાનુદી’’તિ.
… મહાપજાપતિગોતમી થેરી….
૭. ગુત્તાથેરીગાથા
‘‘ગુત્તે ¶ યદત્થં પબ્બજ્જા, હિત્વા પુત્તં વસું પિયં;
તમેવ અનુબ્રૂહેહિ, મા ચિત્તસ્સ વસં ગમિ.
‘‘ચિત્તેન વઞ્ચિતા સત્તા, મારસ્સ વિસયે રતા;
અનેકજાતિસંસારં, સન્ધાવન્તિ અવિદ્દસૂ.
‘‘કામચ્છન્દઞ્ચ બ્યાપાદં, સક્કાયદિટ્ઠિમેવ ચ;
સીલબ્બતપરામાસં, વિચિકિચ્છઞ્ચ પઞ્ચમં.
‘‘સંયોજનાનિ એતાનિ, પજહિત્વાન ભિક્ખુની;
ઓરમ્ભાગમનીયાનિ, નયિદં પુનરેહિસિ.
‘‘રાગં માનં અવિજ્જઞ્ચ, ઉદ્ધચ્ચઞ્ચ વિવજ્જિય;
સંયોજનાનિ છેત્વાન, દુક્ખસ્સન્તં કરિસ્સસિ.
‘‘ખેપેત્વા ¶ જાતિસંસારં, પરિઞ્ઞાય પુનબ્ભવં;
દિટ્ઠેવ ધમ્મે નિચ્છાતા, ઉપસન્તા ચરિસ્સતી’’તિ.
… ગુત્તા થેરી….
૮. વિજયાથેરીગાથા
‘‘ચતુક્ખત્તું પઞ્ચક્ખત્તું, વિહારા ઉપનિક્ખમિં;
અલદ્ધા ચેતસો સન્તિં, ચિત્તે અવસવત્તિની.
‘‘ભિક્ખુનિં ¶ ઉપસઙ્કમ્મ, સક્કચ્ચં પરિપુચ્છહં;
સા મે ધમ્મમદેસેસિ, ધાતુઆયતનાનિ ચ.
‘‘ચત્તારિ ¶ અરિયસચ્ચાનિ, ઇન્દ્રિયાનિ બલાનિ ચ;
બોજ્ઝઙ્ગટ્ઠઙ્ગિકં મગ્ગં, ઉત્તમત્થસ્સ પત્તિયા.
‘‘તસ્સાહં ¶ વચનં સુત્વા, કરોન્તી અનુસાસનિં;
રત્તિયા પુરિમે યામે, પુબ્બજાતિમનુસ્સરિં.
‘‘રત્તિયા મજ્ઝિમે યામે, દિબ્બચક્ખું વિસોધયિં;
રત્તિયા પચ્છિમે યામે, તમોખન્ધં પદાલયિં.
‘‘પીતિસુખેન ચ કાયં, ફરિત્વા વિહરિં તદા;
સત્તમિયા પાદે પસારેસિં, તમોખન્ધં પદાલિયા’’તિ.
… વિજયા થેરી….
છક્કનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૭. સત્તકનિપાતો
૧. ઉત્તરાથેરીગાથા
‘‘‘મુસલાનિ ¶ ગહેત્વાન, ધઞ્ઞં કોટ્ટેન્તિ માણવા;
પુત્તદારાનિ પોસેન્તા, ધનં વિન્દન્તિ માણવા.
‘‘‘ઘટેથ ¶ બુદ્ધસાસને, યં કત્વા નાનુતપ્પતિ;
ખિપ્પં પાદાનિ ધોવિત્વા, એકમન્તં નિસીદથ.
‘‘‘ચિત્તં ઉપટ્ઠપેત્વાન, એકગ્ગં સુસમાહિતં;
પચ્ચવેક્ખથ સઙ્ખારે, પરતો નો ચ અત્તતો’.
‘‘તસ્સાહં વચનં સુત્વા, પટાચારાનુસાસનિં;
પાદે પક્ખાલયિત્વાન, એકમન્તે ઉપાવિસિં.
‘‘રત્તિયા ¶ પુરિમે યામે, પુબ્બજાતિમનુસ્સરિં;
રત્તિયા મજ્ઝિમે યામે, દિબ્બચક્ખું વિસોધયિં.
‘‘રત્તિયા પચ્છિમે યામે, તમોક્ખન્ધં પદાલયિં;
તેવિજ્જા અથ વુટ્ઠાસિં, કતા તે અનુસાસની.
‘‘સક્કંવ દેવા તિદસા, સઙ્ગામે અપરાજિતં;
પુરક્ખત્વા વિહસ્સામિ, તેવિજ્જામ્હિ અનાસવા’’.
… ઉત્તરા થેરી….
૨. ચાલાથેરીગાથા
‘‘સતિં ¶ ઉપટ્ઠપેત્વાન, ભિક્ખુની ભાવિતિન્દ્રિયા;
પટિવિજ્ઝિ પદં સન્તં, સઙ્ખારૂપસમં સુખં’’.
‘‘કં નુ ઉદ્દિસ્સ મુણ્ડાસિ, સમણી વિય દિસ્સસિ;
ન ચ રોચેસિ પાસણ્ડે, કિમિદં ચરસિ મોમુહા’’.
‘‘ઇતો બહિદ્ધા પાસણ્ડા, દિટ્ઠિયો ઉપનિસ્સિતા;
ન તે ધમ્મં વિજાનન્તિ, ન તે ધમ્મસ્સ કોવિદા.
‘‘અત્થિ સક્યકુલે જાતો, બુદ્ધો અપ્પટિપુગ્ગલો;
સો મે ધમ્મમદેસેસિ, દિટ્ઠીનં સમતિક્કમં.
‘‘દુક્ખં ¶ દુક્ખસમુપ્પાદં, દુક્ખસ્સ ચ અતિક્કમં;
અરિયં ચટ્ઠઙ્ગિકં મગ્ગં, દુક્ખૂપસમગામિનં.
‘‘તસ્સાહં વચનં સુત્વા, વિહરિં સાસને રતા;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.
‘‘સબ્બત્થ ¶ ¶ વિહતા નન્દી, તમોખન્ધો પદાલિતો;
એવં જાનાહિ પાપિમ, નિહતો ત્વમસિ અન્તક’’.
… ચાલા થેરી….
૩. ઉપચાલાથેરીગાથા
‘‘સતિમતી ચક્ખુમતી, ભિક્ખુની ભાવિતિન્દ્રિયા;
પટિવિજ્ઝિં પદં સન્તં, અકાપુરિસસેવિતં’’.
‘‘કિં નુ જાતિં ન રોચેસિ, જાતો કામાનિ ભુઞ્જતિ;
ભુઞ્જાહિ કામરતિયો, માહુ પચ્છાનુતાપિની’’.
‘‘જાતસ્સ મરણં હોતિ, હત્થપાદાન છેદનં;
વધબન્ધપરિક્લેસં, જાતો દુક્ખં નિગચ્છતિ.
‘‘અત્થિ સક્યકુલે જાતો, સમ્બુદ્ધો અપરાજિતો;
સો મે ધમ્મમદેસેસિ, જાતિયા સમતિક્કમં.
‘‘દુક્ખં દુક્ખસમુપ્પાદં, દુક્ખસ્સ ચ અતિક્કમં;
અરિયં ચટ્ઠઙ્ગિકં મગ્ગં, દુક્ખૂપસમગામિનં.
‘‘તસ્સાહં વચનં સુત્વા, વિહરિં સાસને રતા;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.
‘‘સબ્બત્થ ¶ વિહતા નન્દી, તમોખન્ધો પદાલિતો;
એવં જાનાહિ પાપિમ, નિહતો ત્વમસિ અન્તક’’.
… ઉપચાલા થેરી….
સત્તકનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૮. અટ્ઠકનિપાતો
૧. સીસૂપચાલાથેરીગાથા
‘‘ભિક્ખુની ¶ ¶ ¶ સીલસમ્પન્ના, ઇન્દ્રિયેસુ સુસંવુતા;
અધિગચ્છે પદં સન્તં, અસેચનકમોજવં’’.
‘‘તાવતિંસા ચ યામા ચ, તુસિતા ચાપિ દેવતા;
નિમ્માનરતિનો દેવા, યે દેવા વસવત્તિનો;
તત્થ ચિત્તં પણીધેહિ, યત્થ તે વુસિતં પુરે’’.
‘‘તાવતિંસા ચ યામા ચ, તુસિતા ચાપિ દેવતા;
નિમ્માનરતિનો દેવા, યે દેવા વસવત્તિનો.
‘‘કાલં કાલં ભવાભવં, સક્કાયસ્મિં પુરક્ખતા;
અવીતિવત્તા સક્કાયં, જાતિમરણસારિનો.
‘‘સબ્બો આદીપિતો લોકો, સબ્બો લોકો પદીપિતો;
સબ્બો પજ્જલિતો લોકો, સબ્બો લોકો પકમ્પિતો.
‘‘અકમ્પિયં અતુલિયં, અપુથુજ્જનસેવિતં;
બુદ્ધો ધમ્મમદેસેસિ, તત્થ મે નિરતો મનો.
‘‘તસ્સાહં વચનં સુત્વા, વિહરિં સાસને રતા;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.
‘‘સબ્બત્થ વિહતા નન્દી, તમોખન્ધો પદાલિતો;
એવં જાનાહિ પાપિમ, નિહતો ત્વમસિ અન્તક’’.
… સીસૂપચાલા થેરી….
અટ્ઠકનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૯. નવકનિપાતો
૧. વડ્ઢમાતુથેરીગાથા
‘‘મા ¶ ¶ ¶ સુ તે વડ્ઢ લોકમ્હિ, વનથો આહુ કુદાચનં;
મા પુત્તક પુનપ્પુનં, અહુ દુક્ખસ્સ ભાગિમા.
‘‘સુખઞ્હિ ¶ વડ્ઢ મુનયો, અનેજા છિન્નસંસયા;
સીતિભૂતા દમપ્પત્તા, વિહરન્તિ અનાસવા.
‘‘તેહાનુચિણ્ણં ઇસીભિ, મગ્ગં દસ્સનપત્તિયા;
દુક્ખસ્સન્તકિરિયાય, ત્વં વડ્ઢ અનુબ્રૂહય’’.
‘‘વિસારદાવ ભણસિ, એતમત્થં જનેત્તિ મે;
મઞ્ઞામિ નૂન મામિકે, વનથો તે ન વિજ્જતિ’’.
‘‘યે કેચિ વડ્ઢ સઙ્ખારા, હીના ઉક્કટ્ઠમજ્ઝિમા;
અણૂપિ અણુમત્તોપિ, વનથો મે ન વિજ્જતિ.
‘‘સબ્બે મે આસવા ખીણા, અપ્પમત્તસ્સ ઝાયતો;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં’’.
‘‘ઉળારં વત મે માતા, પતોદં સમવસ્સરિ;
પરમત્થસઞ્હિતા ગાથા, યથાપિ અનુકમ્પિકા.
‘‘તસ્સાહં વચનં સુત્વા, અનુસિટ્ઠિં જનેત્તિયા;
ધમ્મસંવેગમાપાદિં, યોગક્ખેમસ્સ પત્તિયા.
‘‘સોહં પધાનપહિતત્તો, રત્તિન્દિવમતન્દિતો;
માતરા ચોદિતો સન્તો, અફુસિં સન્તિમુત્તમં’’.
… વડ્ઢમાતા થેરી….
નવકનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૧૦. એકાદસનિપાતો
૧. કિસાગોતમીથેરીગાથા
‘‘કલ્યાણમિત્તતા ¶ ¶ ¶ મુનિના, લોકં આદિસ્સ વણ્ણિતા;
કલ્યાણમિત્તે ભજમાનો, અપિ બાલો પણ્ડિતો અસ્સ.
‘‘ભજિતબ્બા સપ્પુરિસા, પઞ્ઞા તથા વડ્ઢતિ ભજન્તાનં;
ભજમાનો સપ્પુરિસે, સબ્બેહિપિ દુક્ખેહિ પમુચ્ચેય્ય.
‘‘દુક્ખઞ્ચ વિજાનેય્ય, દુક્ખસ્સ ચ સમુદયં નિરોધં;
અટ્ઠઙ્ગિકઞ્ચ મગ્ગં, ચત્તારિપિ અરિયસચ્ચાનિ.
‘‘દુક્ખો ¶ ઇત્થિભાવો, અક્ખાતો પુરિસદમ્મસારથિના;
સપત્તિકમ્પિ હિ દુક્ખં, અપ્પેકચ્ચા સકિં વિજાતાયો.
‘‘ગલકે અપિ કન્તન્તિ, સુખુમાલિનિયો વિસાનિ ખાદન્તિ;
જનમારકમજ્ઝગતા, ઉભોપિ બ્યસનાનિ અનુભોન્તિ.
‘‘ઉપવિજઞ્ઞા ગચ્છન્તી, અદ્દસાહં પતિં મતં;
પન્થમ્હિ વિજાયિત્વાન, અપ્પત્તાવ સકં ઘરં.
‘‘દ્વે પુત્તા કાલકતા, પતી ચ પન્થે મતો કપણિકાય;
માતા પિતા ચ ભાતા, ડય્હન્તિ ચ એકચિતકાયં.
‘‘ખીણકુલીને કપણે, અનુભૂતં તે દુખં અપરિમાણં;
અસ્સૂ ચ તે પવત્તં, બહૂનિ ચ જાતિસહસ્સાનિ.
‘‘વસિતા સુસાનમજ્ઝે, અથોપિ ખાદિતાનિ પુત્તમંસાનિ;
હતકુલિકા ¶ સબ્બગરહિતા, મતપતિકા અમતમધિગચ્છિં.
‘‘ભાવિતો મે મગ્ગો, અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો અમતગામી;
નિબ્બાનં સચ્છિકતં, ધમ્માદાસં અવેક્ખિંહં [અપેક્ખિહં (સી.)].
‘‘અહમમ્હિ કન્તસલ્લા, ઓહિતભારા કતઞ્હિ કરણીયં;
કિસા ગોતમી થેરી, વિમુત્તચિત્તા ઇમં ભણી’’તિ.
… કિસા ગોતમી થેરી….
એકાદસનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૧૧. દ્વાદસકનિપાતો
૧. ઉપ્પલવણ્ણાથેરીગાથા
‘‘ઉભો ¶ ¶ માતા ચ ધીતા ચ, મયં આસું [આભું (સી.)] સપત્તિયો;
તસ્સા મે અહુ સંવેગો, અબ્ભુતો લોમહંસનો.
‘‘ધિરત્થુ કામા અસુચી, દુગ્ગન્ધા બહુકણ્ટકા;
યત્થ માતા ચ ધીતા ચ, સભરિયા મયં અહું.
‘‘કામેસ્વાદીનવં ¶ દિસ્વા, નેક્ખમ્મં દટ્ઠુ ખેમતો;
સા પબ્બજ્જિં રાજગહે, અગારસ્માનગારિયં.
‘‘પુબ્બેનિવાસં જાનામિ, દિબ્બચક્ખું વિસોધિતં;
ચેતોપરિચ્ચઞાણઞ્ચ, સોતધાતુ વિસોધિતા.
‘‘ઇદ્ધીપિ મે સચ્છિકતા, પત્તો મે આસવક્ખયો;
છળભિઞ્ઞા સચ્છિકતા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.
‘‘ઇદ્ધિયા ¶ અભિનિમ્મિત્વા, ચતુરસ્સં રથં અહં;
બુદ્ધસ્સ પાદે વન્દિત્વા, લોકનાથસ્સ તાદિનો’’ [સિરીમતો (સ્યા. ક.)].
‘‘સુપુપ્ફિતગ્ગં ઉપગમ્મ પાદપં, એકા તુવં તિટ્ઠસિ સાલમૂલે [રુક્ખમૂલે (સ્યા. ક.)];
ન ચાપિ તે દુતિયો અત્થિ કોચિ, ન ત્વં બાલે ભાયસિ ધુત્તકાનં’’.
‘‘સતં સહસ્સાનિપિ ધુત્તકાનં, સમાગતા એદિસકા ભવેય્યું;
લોમં ન ઇઞ્જે નપિ સમ્પવેધે, કિં મે તુવં માર કરિસ્સસેકો.
‘‘એસા અન્તરધાયામિ, કુચ્છિં વા પવિસામિ તે;
ભમુકન્તરે તિટ્ઠામિ, તિટ્ઠન્તિં મં ન દક્ખસિ.
‘‘ચિત્તમ્હિ ¶ વસીભૂતાહં, ઇદ્ધિપાદા સુભાવિતા;
છળભિઞ્ઞા સચ્છિકતા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.
‘‘સત્તિસૂલૂપમા કામા, ખન્ધાસં અધિકુટ્ટના;
યં ત્વં ‘કામરતિં’ બ્રૂસિ, ‘અરતી’ દાનિ સા મમ.
‘‘સબ્બત્થ ¶ વિહતા નન્દી, તમોખન્ધો પદાલિતો;
એવં જાનાહિ પાપિમ, નિહતો ત્વમસિ અન્તકા’’તિ.
… ઉપ્પલવણ્ણા થેરી….
દ્વાદસનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૧૨. સોળસનિપાતો
૧. પુણ્ણાથેરીગાથા
‘‘ઉદહારી ¶ ¶ ¶ અહં સીતે [ઉદકમાહરિં સીતે (સી.)], સદા ઉદકમોતરિં;
અય્યાનં દણ્ડભયભીતા, વાચાદોસભયટ્ટિતા.
‘‘કસ્સ બ્રાહ્મણ ત્વં ભીતો, સદા ઉદકમોતરિ;
વેધમાનેહિ ગત્તેહિ, સીતં વેદયસે ભુસં’’.
જાનન્તી વત મં [જાનન્તી ચ તુવં (ક.)] ભોતિ, પુણ્ણિકે પરિપુચ્છસિ;
કરોન્તં કુસલં કમ્મં, રુન્ધન્તં કતપાપકં.
‘‘યો ચ વુડ્ઢો દહરો વા, પાપકમ્મં પકુબ્બતિ;
દકાભિસેચના સોપિ, પાપકમ્મા પમુચ્ચતિ’’.
‘‘કો નુ તે ઇદમક્ખાસિ, અજાનન્તસ્સ અજાનકો;
દકાભિસેચના નામ, પાપકમ્મા પમુચ્ચતિ.
‘‘સગ્ગં નૂન ગમિસ્સન્તિ, સબ્બે મણ્ડૂકકચ્છપા;
નાગા [નક્કા (સી.)] ચ સુસુમારા ચ, યે ચઞ્ઞે ઉદકે ચરા.
‘‘ઓરબ્ભિકા સૂકરિકા, મચ્છિકા મિગબન્ધકા;
ચોરા ચ વજ્ઝઘાતા ચ, યે ચઞ્ઞે પાપકમ્મિનો;
દકાભિસેચના તેપિ, પાપકમ્મા પમુચ્ચરે.
‘‘સચે ઇમા નદિયો તે, પાપં પુબ્બે કતં વહું;
પુઞ્ઞમ્પિમા ¶ વહેય્યું તે, તેન ત્વં પરિબાહિરો.
‘‘યસ્સ ¶ બ્રાહ્મણ ત્વં ભીતો, સદા ઉદકમોતરિ;
તમેવ બ્રહ્મે મા કાસિ, મા તે સીતં છવિં હને’’.
‘‘કુમ્મગ્ગપટિપન્નં મં, અરિયમગ્ગં સમાનયિ;
દકાભિસેચના ભોતિ, ઇમં સાટં દદામિ તે’’.
‘‘તુય્હેવ સાટકો હોતુ, નાહમિચ્છામિ સાટકં;
સચે ભાયસિ દુક્ખસ્સ, સચે તે દુક્ખમપ્પિયં.
‘‘માકાસિ ¶ ¶ પાપકં કમ્મં, આવિ વા યદિ વા રહો;
સચે ચ પાપકં કમ્મં, કરિસ્સસિ કરોસિ વા.
‘‘ન તે દુક્ખા પમુત્યત્થિ, ઉપેચ્ચાપિ [ઉપ્પચ્ચાપિ (અટ્ઠ. પાઠન્તરં)] પલાયતો;
સચે ભાયસિ દુક્ખસ્સ, સચે તે દુક્ખમપ્પિયં.
‘‘ઉપેહિ સરણં બુદ્ધં, ધમ્મં સઙ્ઘઞ્ચ તાદિનં;
સમાદિયાહિ સીલાનિ, તં તે અત્થાય હેહિતિ’’.
‘‘ઉપેમિ સરણં બુદ્ધં, ધમ્મં સઙ્ઘઞ્ચ તાદિનં;
સમાદિયામિ સીલાનિ, તં મે અત્થાય હેહિતિ.
‘‘બ્રહ્મબન્ધુ પુરે આસિં, અજ્જમ્હિ સચ્ચબ્રાહ્મણો;
તેવિજ્જો વેદસમ્પન્નો, સોત્તિયો ચમ્હિ ન્હાતકો’’તિ.
… પુણ્ણા થેરી….
સોળસનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૧૩. વીસતિનિપાતો
૧. અમ્બપાલીથેરીગાથા
‘‘કાળકા ¶ ¶ ભમરવણ્ણસાદિસા, વેલ્લિતગ્ગા મમ મુદ્ધજા અહું;
તે જરાય સાણવાકસાદિસા, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘વાસિતોવ સુરભી કરણ્ડકો, પુપ્ફપૂર મમ ઉત્તમઙ્ગજો [ઉત્તમઙ્ગભૂતો (ક.)].
તં જરાયથ સલોમગન્ધિકં, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘કાનનંવ ¶ સહિતં સુરોપિતં, કોચ્છસૂચિવિચિતગ્ગસોભિતં;
તં જરાય વિરલં તહિં તહિં, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘કણ્હખન્ધકસુવણ્ણમણ્ડિતં, સોભતે સુવેણીહિલઙ્કતં;
તં ¶ જરાય ખલિતં સિરં કતં, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘ચિત્તકારસુકતાવ લેખિકા, સોભરે સુ ભમુકા પુરે મમ;
તા ¶ જરાય વલિભિપ્પલમ્બિતા, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘ભસ્સરા સુરુચિરા યથા મણી, નેત્તહેસુમભિનીલમાયતા;
તે જરાયભિહતા ન સોભરે, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘સણ્હતુઙ્ગસદિસી ¶ ચ નાસિકા, સોભતે સુ અભિયોબ્બનં પતિ;
સા જરાય ઉપકૂલિતા વિય, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘કઙ્કણં વ સુકતં સુનિટ્ઠિતં, સોભરે સુ મમ કણ્ણપાળિયો;
તા જરાય વલિભિપ્પલમ્બિતા, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘પત્તલીમકુલવણ્ણસાદિસા, સોભરે સુ દન્તા પુરે મમ;
તે જરાય ખણ્ડિતા ચાસિતા [પીતકા (સી.)], સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘કાનનમ્હિ વનસણ્ડચારિની, કોકિલાવ ¶ મધુરં નિકૂજિહં;
તં જરાય ખલિતં તહિં તહિં, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘સણ્હકમ્બુરિવ સુપ્પમજ્જિતા, સોભતે સુ ગીવા પુરે મમ;
સા જરાય ભગ્ગા [ભઞ્જિતા (?)] વિનામિતા, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘વટ્ટપલિઘસદિસોપમા ¶ ઉભો, સોભરે સુ બાહા પુરે મમ;
તા જરાય યથ પાટલિબ્બલિતા [યથા પાટલિપ્પલિતા (સી. સ્યા. ક.)], સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘સણ્હમુદ્દિકસુવણ્ણમણ્ડિતા, સોભરે સુ હત્થા પુરે મમ;
તે જરાય યથા મૂલમૂલિકા, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘પીનવટ્ટસહિતુગ્ગતા ¶ ઉભો, સોભરે [સોભતે (અટ્ઠ.)] સુ થનકા પુરે મમ;
થેવિકીવ લમ્બન્તિ નોદકા, સચ્ચવાદિવચનં ¶ અનઞ્ઞથા.
‘‘કઞ્ચનસ્સફલકંવ સમ્મટ્ઠં, સોભતે સુ કાયો પુરે મમ;
સો વલીહિ સુખુમાહિ ઓતતો, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘નાગભોગસદિસોપમા ઉભો, સોભરે સુ ઊરૂ પુરે મમ;
તે જરાય યથા વેળુનાળિયો, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘સણ્હનૂપુરસુવણ્ણમણ્ડિતા ¶ , સોભરે સુ જઙ્ઘા પુરે મમ;
તા જરાય તિલદણ્ડકારિવ, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘તૂલપુણ્ણસદિસોપમા ઉભો, સોભરે સુ પાદા પુરે મમ;
તે જરાય ફુટિતા વલીમતા, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા.
‘‘એદિસો અહુ અયં સમુસ્સયો, જજ્જરો બહુદુક્ખાનમાલયો;
સોપલેપપતિતો ¶ જરાઘરો, સચ્ચવાદિવચનં અનઞ્ઞથા’’.
… અમ્બપાલી થેરી….
૨. રોહિનીથેરીગાથા
‘‘‘સમણા’તિ ¶ ભોતિ સુપિ [ભોતિ ત્વં સયસિ (સી.), ભોતિ મં વિપસ્સિ (સ્યા.)], ‘સમણા’તિ પબુજ્ઝસિ [પટિબુજ્ઝસિ (સી. સ્યા.)];
સમણાનેવ [સમણાનમેવ (સી. સ્યા.)] કિત્તેસિ, સમણી નૂન [સમણી નુ (ક.)] ભવિસ્સસિ.
‘‘વિપુલં ¶ અન્નઞ્ચ પાનઞ્ચ, સમણાનં પવેચ્ચસિ [પયચ્છસિ (સી.)];
રોહિની દાનિ પુચ્છામિ, કેન તે સમણા પિયા.
‘‘અકમ્મકામા અલસા, પરદત્તૂપજીવિનો;
આસંસુકા સાદુકામા, કેન તે સમણા પિયા’’.
‘‘ચિરસ્સં વત મં તાત, સમણાનં પરિપુચ્છસિ;
તેસં તે કિત્તયિસ્સામિ, પઞ્ઞાસીલપરક્કમં.
‘‘કમ્મકામા અનલસા, કમ્મસેટ્ઠસ્સ કારકા;
રાગં દોસં પજહન્તિ, તેન મે સમણા પિયા.
‘‘તીણિ પાપસ્સ મૂલાનિ, ધુનન્તિ સુચિકારિનો;
સબ્બં પાપં પહીનેસં, તેન મે સમણા પિયા.
‘‘કાયકમ્મં સુચિ નેસં, વચીકમ્મઞ્ચ તાદિસં;
મનોકમ્મં સુચિ નેસં, તેન મે સમણા પિયા.
‘‘વિમલા સઙ્ખમુત્તાવ, સુદ્ધા સન્તરબાહિરા;
પુણ્ણા સુક્કાન ધમ્માનં [સુક્કેહિ ધમ્મેહિ (સી. સ્યા. અટ્ઠ.)], તેન મે સમણા પિયા.
‘‘બહુસ્સુતા ધમ્મધરા, અરિયા ધમ્મજીવિનો;
અત્થં ધમ્મઞ્ચ દેસેન્તિ, તેન મે સમણા પિયા.
‘‘બહુસ્સુતા ¶ ધમ્મધરા, અરિયા ધમ્મજીવિનો;
એકગ્ગચિત્તા સતિમન્તો, તેન મે સમણા પિયા.
‘‘દૂરઙ્ગમા ¶ સતિમન્તો, મન્તભાણી અનુદ્ધતા;
દુક્ખસ્સન્તં પજાનન્તિ, તેન મે સમણા પિયા.
‘‘યસ્મા ગામા પક્કમન્તિ, ન વિલોકેન્તિ કિઞ્ચનં;
અનપેક્ખાવ ગચ્છન્તિ, તેન મે સમણા પિયા.
‘‘ન ¶ તેસં કોટ્ઠે ઓપેન્તિ, ન કુમ્ભિં ન ખળોપિયં;
પરિનિટ્ઠિતમેસાના, તેન મે સમણા પિયા.
‘‘ન તે હિરઞ્ઞં ગણ્હન્તિ, ન સુવણ્ણં ન રૂપિયં;
પચ્ચુપ્પન્નેન યાપેન્તિ, તેન મે સમણા પિયા.
‘‘નાનાકુલા ¶ પબ્બજિતા, નાનાજનપદેહિ ચ;
અઞ્ઞમઞ્ઞં પિયાયન્તિ [પિહયન્તિ (ક.)], તેન મે સમણા પિયા’’.
‘‘અત્થાય વત નો ભોતિ, કુલે જાતાસિ રોહિની;
સદ્ધા બુદ્ધે ચ ધમ્મે ચ, સઙ્ઘે ચ તિબ્બગારવા.
‘‘તુવં હેતં પજાનાસિ, પુઞ્ઞક્ખેત્તં અનુત્તરં;
અમ્હમ્પિ એતે સમણા, પટિગણ્હન્તિ દક્ખિણં’’.
‘‘પતિટ્ઠિતો હેત્થ યઞ્ઞો, વિપુલો નો ભવિસ્સતિ;
સચે ભાયસિ દુક્ખસ્સ, સચે તે દુક્ખમપ્પિયં.
‘‘ઉપેહિ સરણં બુદ્ધં, ધમ્મં સઙ્ઘઞ્ચ તાદિનં;
સમાદિયાહિ સીલાનિ, તં તે અત્થાય હેહિતિ’’.
‘‘ઉપેમિ ¶ સરણં બુદ્ધં, ધમ્મં સઙ્ઘઞ્ચ તાદિનં;
સમાદિયામિ સીલાનિ, તં મે અત્થાય હેહિતિ.
‘‘બ્રહ્મબન્ધુ પુરે આસિં, સો ઇદાનિમ્હિ બ્રાહ્મણો;
તેવિજ્જો સોત્તિયો ચમ્હિ, વેદગૂ ચમ્હિ ન્હાતકો’’.
… રોહિની થેરી….
૩. ચાપાથેરીગાથા
‘‘લટ્ઠિહત્થો પુરે આસિ, સો દાનિ મિગલુદ્દકો;
આસાય પલિપા ઘોરા, નાસક્ખિ પારમેતવે.
‘‘સુમત્તં મં મઞ્ઞમાના, ચાપા પુત્તમતોસયિ;
ચાપાય બન્ધનં છેત્વા, પબ્બજિસ્સં પુનોપહં.
‘‘મા ¶ મે કુજ્ઝિ મહાવીર, મા મે કુજ્ઝિ મહામુનિ;
ન હિ કોધપરેતસ્સ, સુદ્ધિ અત્થિ કુતો તપો.
‘‘પક્કમિસ્સઞ્ચ ¶ નાળાતો, કોધ નાળાય વચ્છતિ;
બન્ધન્તી ઇત્થિરૂપેન, સમણે ધમ્મજીવિનો’’ [ધમ્મજીવિને (ક.)].
‘‘એહિ કાળ નિવત્તસ્સુ, ભુઞ્જ કામે યથા પુરે;
અહઞ્ચ તે વસીકતા, યે ચ મે સન્તિ ઞાતકા’’.
‘‘એત્તો ¶ ચાપે ચતુબ્ભાગં, યથા ભાસસિ ત્વઞ્ચ મે;
તયિ રત્તસ્સ પોસસ્સ, ઉળારં વત તં સિયા’’.
‘‘કાળઙ્ગિનિંવ તક્કારિં, પુપ્ફિતં ગિરિમુદ્ધનિ;
ફુલ્લં દાલિમલટ્ઠિંવ, અન્તોદીપેવ પાટલિં.
‘‘હરિચન્દનલિત્તઙ્ગિં, કાસિકુત્તમધારિનિં;
તં ¶ મં રૂપવતિં સન્તિં, કસ્સ ઓહાય ગચ્છસિ’’.
‘‘સાકુન્તિકોવ સકુણિં [સકુણં (સ્યા.)], યથા બન્ધિતુમિચ્છતિ;
આહરિમેન રૂપેન, ન મં ત્વં બાધયિસ્સસિ’’.
‘‘ઇમઞ્ચ મે પુત્તફલં, કાળ ઉપ્પાદિતં તયા;
તં મં પુત્તવતિં સન્તિં, કસ્સ ઓહાય ગચ્છસિ’’.
‘‘જહન્તિ પુત્તે સપ્પઞ્ઞા, તતો ઞાતી તતો ધનં;
પબ્બજન્તિ મહાવીરા, નાગો છેત્વાવ બન્ધનં’’.
‘‘ઇદાનિ તે ઇમં પુત્તં, દણ્ડેન છુરિકાય વા;
ભૂમિયં વા નિસુમ્ભિસ્સં [નિસુમ્ભેય્યં (સી.)], પુત્તસોકા ન ગચ્છસિ’’.
‘‘સચે પુત્તં સિઙ્ગાલાનં, કુક્કુરાનં પદાહિસિ;
ન મં પુત્તકત્તે જમ્મિ, પુનરાવત્તયિસ્સસિ’’.
‘‘હન્દ ખો દાનિ ભદ્દન્તે, કુહિં કાળ ગમિસ્સસિ;
કતમં ¶ ગામનિગમં, નગરં રાજધાનિયો’’.
‘‘અહુમ્હ પુબ્બે ગણિનો, અસ્સમણા સમણમાનિનો;
ગામેન ગામં વિચરિમ્હ, નગરે રાજધાનિયો.
‘‘એસો હિ ભગવા બુદ્ધો, નદિં નેરઞ્જરં પતિ;
સબ્બદુક્ખપ્પહાનાય, ધમ્મં દેસેતિ પાણિનં;
તસ્સાહં સન્તિકં ગચ્છં, સો મે સત્થા ભવિસ્સતિ’’.
‘‘વન્દનં ¶ દાનિ વજ્જાસિ, લોકનાથં અનુત્તરં;
પદક્ખિણઞ્ચ કત્વાન, આદિસેય્યાસિ દક્ખિણં’’.
‘‘એતં ખો લબ્ભમમ્હેહિ, યથા ભાસસિ ત્વઞ્ચ મે;
વન્દનં દાનિ તે વજ્જં, લોકનાથં અનુત્તરં;
પદક્ખિણઞ્ચ ¶ કત્વાન, આદિસિસ્સામિ દક્ખિણં’’.
તતો ¶ ચ કાળો પક્કામિ, નદિં નેરઞ્જરં પતિ;
સો અદ્દસાસિ સમ્બુદ્ધં, દેસેન્તં અમતં પદં.
દુક્ખં દુક્ખસમુપ્પાદં, દુક્ખસ્સ ચ અતિક્કમં;
અરિયં ચટ્ઠઙ્ગિકં મગ્ગં, દુક્ખૂપસમગામિનં.
તસ્સ પાદાનિ વન્દિત્વા, કત્વાન નં [કત્વાનહં (સી.)] પદક્ખિણં;
ચાપાય આદિસિત્વાન, પબ્બજિં અનગારિયં;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.
… ચાપા થેરી….
૪. સુન્દરીથેરીગાથા
‘‘પેતાનિ ભોતિ પુત્તાનિ, ખાદમાના તુવં પુરે;
તુવં દિવા ચ રત્તો ચ, અતીવ પરિતપ્પસિ.
‘‘સાજ્જ સબ્બાનિ ખાદિત્વા, સતપુત્તાનિ [સત્ત પુત્તાનિ (સ્યા.)] બ્રાહ્મણી;
વાસેટ્ઠિ કેન વણ્ણેન, ન બાળ્હં પરિતપ્પસિ’’.
‘‘બહૂનિ પુત્તસતાનિ, ઞાતિસઙ્ઘસતાનિ ચ;
ખાદિતાનિ અતીતંસે, મમ તુય્હઞ્ચ બ્રાહ્મણ.
‘‘સાહં નિસ્સરણં ઞત્વા, જાતિયા મરણસ્સ ચ;
ન ¶ સોચામિ ન રોદામિ, ન ચાપિ પરિતપ્પયિં’’.
‘‘અબ્ભુતં ¶ વત વાસેટ્ઠિ, વાચં ભાસસિ એદિસિં;
કસ્સ ત્વં ધમ્મમઞ્ઞાય, ગિરં [થિરં (સી.)] ભાસસિ એદિસિં’’.
‘‘એસ બ્રાહ્મણ સમ્બુદ્ધો, નગરં મિથિલં પતિ;
સબ્બદુક્ખપ્પહાનાય, ધમ્મં દેસેસિ પાણિનં.
‘‘તસ્સ બ્રહ્મે [બ્રાહ્મણ (સી. સ્યા.)] અરહતો, ધમ્મં સુત્વા નિરૂપધિં;
તત્થ વિઞ્ઞાતસદ્ધમ્મા, પુત્તસોકં બ્યપાનુદિં’’.
‘‘સો ¶ અહમ્પિ ગમિસ્સામિ, નગરં મિથિલં પતિ;
અપ્પેવ મં સો ભગવા, સબ્બદુક્ખા પમોચયે’’.
અદ્દસ ¶ બ્રાહ્મણો બુદ્ધં, વિપ્પમુત્તં નિરૂપધિં;
સ્વસ્સ ધમ્મમદેસેસિ, મુનિ દુક્ખસ્સ પારગૂ.
દુક્ખં દુક્ખસમુપ્પાદં, દુક્ખસ્સ ચ અતિક્કમં;
અરિયં ચટ્ઠઙ્ગિકં મગ્ગં, દુક્ખૂપસમગામિનં.
તત્થ વિઞ્ઞાતસદ્ધમ્મો, પબ્બજ્જં સમરોચયિ;
સુજાતો તીહિ રત્તીહિ, તિસ્સો વિજ્જા અફસ્સયિ.
‘‘એહિ સારથિ ગચ્છાહિ, રથં નિય્યાદયાહિમં;
આરોગ્યં બ્રાહ્મણિં વજ્જ [વજ્જા (સી.)], ‘પબ્બજિ [પબ્બજિતો (સી.)] દાનિ બ્રાહ્મણો;
સુજાતો તીહિ રત્તીહિ, તિસ્સો વિજ્જા અફસ્સયિ’’’.
તતો ચ રથમાદાય, સહસ્સઞ્ચાપિ સારથિ;
આરોગ્યં ¶ બ્રાહ્મણિવોચ, ‘‘પબ્બજિ દાનિ બ્રાહ્મણો;
સુજાતો તીહિ રત્તીહિ, તિસ્સો વિજ્જા અફસ્સયિ’’.
‘‘એતઞ્ચાહં અસ્સરથં, સહસ્સઞ્ચાપિ સારથિ;
તેવિજ્જં બ્રાહ્મણં સુત્વા [ઞત્વા (સી.)], પુણ્ણપત્તં દદામિ તે’’.
‘‘તુય્હેવ હોત્વસ્સરથો, સહસ્સઞ્ચાપિ બ્રાહ્મણિ;
અહમ્પિ પબ્બજિસ્સામિ, વરપઞ્ઞસ્સ સન્તિકે’’.
‘‘હત્થી ¶ ગવસ્સં મણિકુણ્ડલઞ્ચ, ફીતઞ્ચિમં ગહવિભવં પહાય;
પિતા પબ્બજિતો તુય્હં, ભુઞ્જ ભોગાનિ સુન્દરિ; તુવં દાયાદિકા કુલે’’.
‘‘હત્થી ગવસ્સં મણિકુણ્ડલઞ્ચ, રમ્મં ચિમં ગહવિભવં પહાય;
પિતા પબ્બજિતો મય્હં, પુત્તસોકેન અટ્ટિતો;
અહમ્પિ પબ્બજિસ્સામિ, ભાતુસોકેન અટ્ટિતા’’.
‘‘સો તે ઇજ્ઝતુ સઙ્કપ્પો, યં ત્વં પત્થેસિ સુન્દરી;
ઉત્તિટ્ઠપિણ્ડો ઉઞ્છો ચ, પંસુકૂલઞ્ચ ચીવરં;
એતાનિ અભિસમ્ભોન્તી, પરલોકે અનાસવા’’.
‘‘સિક્ખમાનાય ¶ મે અય્યે, દિબ્બચક્ખુ વિસોધિતં;
પુબ્બેનિવાસં જાનામિ, યત્થ મે વુસિતં પુરે.
‘‘તુવં ¶ ¶ નિસ્સાય કલ્યાણી, થેરી સઙ્ઘસ્સ સોભને;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.
‘‘અનુજાનાહિ મે અય્યે, ઇચ્છે સાવત્થિ ગન્તવે;
સીહનાદં નદિસ્સામિ, બુદ્ધસેટ્ઠસ્સ સન્તિકે’’.
‘‘પસ્સ સુન્દરિ સત્થારં, હેમવણ્ણં હરિત્તચં;
અદન્તાનં દમેતારં, સમ્બુદ્ધમકુતોભયં’’.
‘‘પસ્સ સુન્દરિમાયન્તિં, વિપ્પમુત્તં નિરૂપધિં;
વીતરાગં વિસંયુત્તં, કતકિચ્ચમનાસવં.
‘‘બારાણસીતો નિક્ખમ્મ, તવ સન્તિકમાગતા;
સાવિકા તે મહાવીર, પાદે વન્દતિ સુન્દરી’’.
‘‘તુવં બુદ્ધો તુવં સત્થા, તુય્હં ધીતામ્હિ બ્રાહ્મણ;
ઓરસા મુખતો જાતા, કતકિચ્ચા અનાસવા’’.
‘‘તસ્સા ¶ તે સ્વાગતં ભદ્દે, તતો [અથો (ક.)] તે અદુરાગતં;
એવઞ્હિ દન્તા આયન્તિ, સત્થુ પાદાનિ વન્દિકા;
વીતરાગા વિસંયુત્તા, કતકિચ્ચા અનાસવા’’.
… સુન્દરી થેરી….
૫. સુભાકમ્મારધીતુથેરીગાથા
‘‘દહરાહં સુદ્ધવસના, યં પુરે ધમ્મમસ્સુણિં;
તસ્સા મે અપ્પમત્તાય, સચ્ચાભિસમયો અહુ.
‘‘તતોહં સબ્બકામેસુ, ભુસં અરતિમજ્ઝગં;
સક્કાયસ્મિં ભયં દિસ્વા, નેક્ખમ્મમેવ [નેક્ખમ્મઞ્ઞેવ (સી.), નેક્ખમ્મસ્સેવ (સ્યા.)] પીહયે.
‘‘હિત્વાનહં ¶ ઞાતિગણં, દાસકમ્મકરાનિ ચ;
ગામખેત્તાનિ ફીતાનિ, રમણીયે પમોદિતે.
‘‘પહાયહં ¶ પબ્બજિતા, સાપતેય્યમનપ્પકં;
એવં સદ્ધાય નિક્ખમ્મ, સદ્ધમ્મે સુપ્પવેદિતે.
‘‘નેતં [ન મેતં (સી. સ્યા.)] અસ્સ પતિરૂપં, આકિઞ્ચઞ્ઞઞ્હિ પત્થયે;
યો [યા (સ્યા.)] જાતરૂપં રજતં, છડ્ડેત્વા [થપેત્વા (ક.)] પુનરાગમે [પુનરાગહે (ક.)].
‘‘રજતં ¶ જાતરૂપં વા, ન બોધાય ન સન્તિયા;
નેતં સમણસારુપ્પં, ન એતં અરિયદ્ધનં.
‘‘લોભનં મદનઞ્ચેતં, મોહનં રજવડ્ઢનં;
સાસઙ્કં બહુઆયાસં, નત્થિ ચેત્થ ધુવં ઠિતિ.
‘‘એત્થ રત્તા પમત્તા ચ, સઙ્કિલિટ્ઠમના નરા;
અઞ્ઞમઞ્ઞેન બ્યારુદ્ધા, પુથુ કુબ્બન્તિ મેધગં.
‘‘વધો બન્ધો પરિક્લેસો, જાનિ સોકપરિદ્દવો;
કામેસુ અધિપન્નાનં, દિસ્સતે બ્યસનં બહું.
‘‘તં મં ઞાતી અમિત્તાવ, કિં વો કામેસુ યુઞ્જથ;
જાનાથ મં પબ્બજિતં, કામેસુ ભયદસ્સિનિં.
‘‘ન ¶ હિરઞ્ઞસુવણ્ણેન, પરિક્ખીયન્તિ આસવા;
અમિત્તા વધકા કામા, સપત્તા સલ્લબન્ધના.
‘‘તં ¶ મં ઞાતી અમિત્તાવ, કિં વો કામેસુ યુઞ્જથ;
જાનાથ મં પબ્બજિતં, મુણ્ડં સઙ્ઘાટિપારુતં.
‘‘ઉત્તિટ્ઠપિણ્ડો ઉઞ્છો ચ, પંસુકૂલઞ્ચ ચીવરં;
એતં ખો મમ સારુપ્પં, અનગારૂપનિસ્સયો.
‘‘વન્તા મહેસીહિ કામા, યે દિબ્બા યે ચ માનુસા;
ખેમટ્ઠાને વિમુત્તા તે, પત્તા તે અચલં સુખં.
‘‘માહં કામેહિ સઙ્ગચ્છિં, યેસુ તાણં ન વિજ્જતિ;
અમિત્તા વધકા કામા, અગ્ગિક્ખન્ધૂપમા દુખા.
‘‘પરિપન્થો ¶ એસ ભયો, સવિઘાતો સકણ્ટકો;
ગેધો સુવિસમો ચેસો [લેપો (સી.)], મહન્તો મોહનામુખો.
‘‘ઉપસગ્ગો ભીમરૂપો, કામા સપ્પસિરૂપમા;
યે બાલા અભિનન્દન્તિ, અન્ધભૂતા પુથુજ્જના.
‘‘કામપઙ્કેન સત્તા હિ, બહૂ લોકે અવિદ્દસૂ;
પરિયન્તં ન જાનન્તિ, જાતિયા મરણસ્સ ચ.
‘‘દુગ્ગતિગમનં મગ્ગં, મનુસ્સા કામહેતુકં;
બહું વે પટિપજ્જન્તિ, અત્તનો રોગમાવહં.
‘‘એવં ¶ અમિત્તજનના, તાપના સંકિલેસિકા;
લોકામિસા બન્ધનીયા, કામા મરણબન્ધના [ચરણબન્ધના (સી.)].
‘‘ઉમ્માદના ¶ ઉલ્લપના, કામા ચિત્તપ્પમદ્દિનો;
સત્તાનં સઙ્કિલેસાય, ખિપ્પં [ખિપં (સી.)] મારેન ઓડ્ડિતં.
‘‘અનન્તાદીનવા કામા, બહુદુક્ખા મહાવિસા;
અપ્પસ્સાદા ¶ રણકરા, સુક્કપક્ખવિસોસના [વિસોસકા (સી.)].
‘‘સાહં એતાદિસં કત્વા, બ્યસનં કામહેતુકં;
ન તં પચ્ચાગમિસ્સામિ, નિબ્બાનાભિરતા સદા.
‘‘રણં કરિત્વા [તરિત્વા (સી.)] કામાનં, સીતિભાવાભિકઙ્ખિની;
અપ્પમત્તા વિહસ્સામિ, સબ્બસંયોજનક્ખયે.
‘‘અસોકં વિરજં ખેમં, અરિયટ્ઠઙ્ગિકં ઉજું;
તં મગ્ગં અનુગચ્છામિ, યેન તિણ્ણા મહેસિનો’’.
ઇમં પસ્સથ ધમ્મટ્ઠં, સુભં કમ્મારધીતરં;
અનેજં ઉપસમ્પજ્જ, રુક્ખમૂલમ્હિ ઝાયતિ.
અજ્જટ્ઠમી પબ્બજિતા, સદ્ધા સદ્ધમ્મસોભના;
વિનીતુપ્પલવણ્ણાય, તેવિજ્જા મચ્ચુહાયિની.
સાયં ¶ ભુજિસ્સા અનણા, ભિક્ખુની ભાવિતિન્દ્રિયા;
સબ્બયોગવિસંયુત્તા, કતકિચ્ચા અનાસવા.
તં સક્કો દેવસઙ્ઘેન, ઉપસઙ્કમ્મ ઇદ્ધિયા;
નમસ્સતિ ભૂતપતિ, સુભં કમ્મારધીતરન્તિ.
… સુભા કમ્મારધીતા થેરી….
વીસતિનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૧૪. તિંસનિપાતો
૧. સુભાજીવકમ્બવનિકાથેરીગાથા
જીવકમ્બવનં ¶ ¶ ¶ રમ્મં, ગચ્છન્તિં ભિક્ખુનિં સુભં;
ધુત્તકો સન્નિવારેસિ [તં નિવારેસિ (ક.)], તમેનં અબ્રવી સુભા.
‘‘કિં તે અપરાધિતં મયા, યં મં ઓવરિયાન તિટ્ઠસિ;
ન હિ પબ્બજિતાય આવુસો, પુરિસો સમ્ફુસનાય કપ્પતિ.
‘‘ગરુકે મમ સત્થુસાસને, યા સિક્ખા સુગતેન દેસિતા;
પરિસુદ્ધપદં ¶ અનઙ્ગણં, કિં મં ઓવરિયાન તિટ્ઠસિ.
‘‘આવિલચિત્તો અનાવિલં, સરજો વીતરજં અનઙ્ગણં;
સબ્બત્થ વિમુત્તમાનસં, કિં મં ઓવરિયાન તિટ્ઠસિ’’.
‘‘દહરા ચ અપાપિકા ચસિ, કિં તે પબ્બજ્જા કરિસ્સતિ;
નિક્ખિપ કાસાયચીવરં, એહિ રમામ સુપુપ્ફિતે [રમામસે પુપ્ફિતે (સી. સ્યા.)] વને.
‘‘મધુરઞ્ચ પવન્તિ સબ્બસો, કુસુમરજેન સમુટ્ઠિતા દુમા;
પઠમવસન્તો સુખો ઉતુ, એહિ રમામ સુપુપ્ફિતે વને.
‘‘કુસુમિતસિખરા ચ પાદપા, અભિગજ્જન્તિવ માલુતેરિતા;
કા તુય્હં રતિ ભવિસ્સતિ, યદિ એકા વનમોગહિસ્સસિ [વનમોતરિસ્સસિ (સી.), વનમોગાહિસ્સસિ (સ્યા. ક.)].
‘‘વાળમિગસઙ્ઘસેવિતં ¶ , કુઞ્જરમત્તકરેણુલોળિતં;
અસહાયિકા ગન્તુમિચ્છસિ, રહિતં ભિંસનકં મહાવનં.
‘‘તપનીયકતાવ ધીતિકા, વિચરસિ ચિત્તલતેવ અચ્છરા;
કાસિકસુખુમેહિ ¶ વગ્ગુભિ, સોભસી સુવસનેહિ નૂપમે.
‘‘અહં તવ વસાનુગો સિયં, યદિ વિહરેમસે [યદિપિ વિહરેસિ (ક.)] કાનનન્તરે;
ન હિ મત્થિ તયા પિયત્તરો, પાણો કિન્નરિમન્દલોચને.
‘‘યદિ મે વચનં કરિસ્સસિ, સુખિતા એહિ અગારમાવસ;
પાસાદનિવાતવાસિની, પરિકમ્મં તે કરોન્તુ નારિયો.
‘‘કાસિકસુખુમાનિ ધારય, અભિરોપેહિ [અભિરોહેહિ (સી.)] ચ માલવણ્ણકં;
કઞ્ચનમણિમુત્તકં ¶ બહું, વિવિધં આભરણં કરોમિ તે.
‘‘સુધોતરજપચ્છદં ¶ સુભં, ગોણકતૂલિકસન્થતં નવં;
અભિરુહ સયનં મહારહં, ચન્દનમણ્ડિતસારગન્ધિકં;
‘‘ઉપ્પલં ચુદકા સમુગ્ગતં, યથા તં અમનુસ્સસેવિતં;
એવં ત્વં બ્રહ્મચારિની, સકેસઙ્ગેસુ જરં ગમિસ્સસિ’’.
‘‘કિં ¶ તે ઇધ સારસમ્મતં, કુણપપૂરમ્હિ સુસાનવડ્ઢને;
ભેદનધમ્મે કળેવરે [કલેવરે (સી. ક.)], યં દિસ્વા વિમનો ઉદિક્ખસિ’’.
‘‘અક્ખીનિ ચ તુરિયારિવ, કિન્નરિયારિવ પબ્બતન્તરે;
તવ મે નયનાનિ દક્ખિય, ભિય્યો કામરતી પવડ્ઢતિ.
‘‘ઉપ્પલસિખરોપમાનિ તે, વિમલે હાટકસન્નિભે મુખે;
તવ મે નયનાનિ દક્ખિય [નયનાનુદિક્ખિય (સી.)], ભિય્યો કામગુણો પવડ્ઢતિ.
‘‘અપિ દૂરગતા સરમ્હસે, આયતપમ્હે વિસુદ્ધદસ્સને;
ન ¶ હિ મત્થિ તયા પિયત્તરા, નયના કિન્નરિમન્દલોચને’’.
‘‘અપથેન પયાતુમિચ્છસિ, ચન્દં કીળનકં ગવેસસિ;
મેરું લઙ્ઘેતુમિચ્છસિ, યો ત્વં બુદ્ધસુતં મગ્ગયસિ.
‘‘નત્થિ ¶ હિ લોકે સદેવકે, રાગો યત્થપિ દાનિ મે સિયા;
નપિ નં જાનામિ કીરિસો, અથ મગ્ગેન હતો સમૂલકો.
‘‘ઇઙ્ગાલકુયાવ [ઇઙ્ઘાળખુયાવ (સ્યા.)] ઉજ્ઝિતો, વિસપત્તોરિવ અગ્ગિતો કતો [અગ્ઘતો હતો (સી.)];
નપિ નં પસ્સામિ કીરિસો, અથ મગ્ગેન હતો સમૂલકો.
‘‘યસ્સા ¶ સિયા અપચ્ચવેક્ખિતં, સત્થા વા અનુપાસિતો સિયા;
ત્વં તાદિસિકં પલોભય, જાનન્તિં સો ઇમં વિહઞ્ઞસિ.
‘‘મય્હઞ્હિ અક્કુટ્ઠવન્દિતે, સુખદુક્ખે ચ સતી ઉપટ્ઠિતા;
સઙ્ખતમસુભન્તિ જાનિય, સબ્બત્થેવ મનો ન લિમ્પતિ.
‘‘સાહં સુગતસ્સ સાવિકા, મગ્ગટ્ઠઙ્ગિકયાનયાયિની;
ઉદ્ધટસલ્લા અનાસવા, સુઞ્ઞાગારગતા રમામહં.
‘‘દિટ્ઠા હિ મયા સુચિત્તિતા, સોમ્ભા દારુકપિલ્લકાનિ વા;
તન્તીહિ ચ ખીલકેહિ ચ, વિનિબદ્ધા વિવિધં પનચ્ચકા.
‘‘તમ્હુદ્ધટે તન્તિખીલકે, વિસ્સટ્ઠે વિકલે પરિક્રિતે [પરિપક્ખીતે (સી.), પરિપક્કતે (સ્યા.)];
ન વિન્દેય્ય ખણ્ડસો કતે, કિમ્હિ તત્થ મનં નિવેસયે.
‘‘તથૂપમા ¶ દેહકાનિ મં, તેહિ ધમ્મેહિ વિના ન વત્તન્તિ;
ધમ્મેહિ ¶ વિના ન વત્તતિ, કિમ્હિ તત્થ મનં નિવેસયે.
‘‘યથા હરિતાલેન મક્ખિતં, અદ્દસ ચિત્તિકં ભિત્તિયા કતં;
તમ્હિ ¶ તે વિપરીતદસ્સનં, સઞ્ઞા માનુસિકા નિરત્થિકા.
‘‘માયં ¶ વિય અગ્ગતો કતં, સુપિનન્તેવ સુવણ્ણપાદપં;
ઉપગચ્છસિ અન્ધ રિત્તકં, જનમજ્ઝેરિવ રુપ્પરૂપકં [રૂપરૂપકં (ક.)].
‘‘વટ્ટનિરિવ કોટરોહિતા, મજ્ઝે પુબ્બુળકા સઅસ્સુકા;
પીળકોળિકા ચેત્થ જાયતિ, વિવિધા ચક્ખુવિધા ચ પિણ્ડિતા’’.
ઉપ્પાટિય ચારુદસ્સના, ન ચ પજ્જિત્થ અસઙ્ગમાનસા;
‘‘હન્દ તે ચક્ખું હરસ્સુ તં’’, તસ્સ નરસ્સ અદાસિ તાવદે.
તસ્સ ચ વિરમાસિ તાવદે, રાગો તત્થ ખમાપયી ચ નં;
‘‘સોત્થિ સિયા બ્રહ્મચારિની, ન પુનો એદિસકં ભવિસ્સતિ’’.
‘‘આસાદિય [આહનિય (સ્યા. ક.)] એદિસં જનં, અગ્ગિં પજ્જલિતં વ લિઙ્ગિય;
ગણ્હિય આસીવિસં વિય, અપિ નુ સોત્થિ સિયા ખમેહિ નો’’.
મુત્તા ચ તતો સા ભિક્ખુની, અગમી બુદ્ધવરસ્સ સન્તિકં;
પસ્સિય વરપુઞ્ઞલક્ખણં, ચક્ખુ આસિ યથા પુરાણકન્તિ.
… સુભા જીવકમ્બવનિકા થેરી….
તિંસનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૧૫. ચત્તાલીસનિપાતો
૧. ઇસિદાસીથેરીગાથા
નગરમ્હિ ¶ ¶ કુસુમનામે, પાટલિપુત્તમ્હિ પથવિયા મણ્ડે;
સક્યકુલકુલીનાયો, દ્વે ભિક્ખુનિયો હિ ગુણવતિયો.
ઇસિદાસી ¶ તત્થ એકા, દુતિયા બોધીતિ સીલસમ્પન્ના ચ;
ઝાનજ્ઝાયનરતાયો, બહુસ્સુતાયો ધુતકિલેસાયો.
તા ¶ પિણ્ડાય ચરિત્વા, ભત્તત્થં [ભત્તત્તં (સી.)] કરિય ધોતપત્તાયો;
રહિતમ્હિ સુખનિસિન્ના, ઇમા ગિરા અબ્ભુદીરેસું.
‘‘પાસાદિકાસિ અય્યે, ઇસિદાસિ વયોપિ તે અપરિહીનો;
કિં દિસ્વાન બ્યાલિકં, અથાસિ નેક્ખમ્મમનુયુત્તા’’.
એવમનુયુઞ્જિયમાના સા, રહિતે ધમ્મદેસનાકુસલા;
ઇસિદાસી વચનમબ્રવિ, ‘‘સુણ બોધિ યથામ્હિ પબ્બજિતા.
‘‘ઉજ્જેનિયા પુરવરે, મય્હં પિતા સીલસંવુતો સેટ્ઠિ;
તસ્સમ્હિ એકધીતા, પિયા મનાપા ચ દયિતા ચ.
‘‘અથ મે સાકેતતો વરકા, આગચ્છુમુત્તમકુલીના;
સેટ્ઠી પહૂતરતનો, તસ્સ મમં સુણ્હમદાસિ તાતો.
‘‘સસ્સુયા સસ્સુરસ્સ ચ, સાયં પાતં પણામમુપગમ્મ;
સિરસા કરોમિ પાદે, વન્દામિ યથામ્હિ અનુસિટ્ઠા.
‘‘યા ¶ મય્હં સામિકસ્સ, ભગિનિયો ભાતુનો પરિજનો વા;
તમેકવરકમ્પિ દિસ્વા, ઉબ્બિગ્ગા આસનં દેમિ.
‘‘અન્નેન ચ પાનેન ચ, ખજ્જેન ચ યઞ્ચ તત્થ સન્નિહિતં;
છાદેમિ ઉપનયામિ ચ, દેમિ ચ યં યસ્સ પતિરૂપં.
‘‘કાલેન ઉપટ્ઠહિત્વા [ઉટ્ઠહિત્વા (સ્યા. ક.), ઉપટ્ઠહિતું (?)], ઘરં સમુપગમામિ ઉમ્મારે;
ધોવન્તી હત્થપાદે, પઞ્જલિકા સામિકમુપેમિ.
‘‘કોચ્છં પસાદં અઞ્જનિઞ્ચ, આદાસકઞ્ચ ગણ્હિત્વા;
પરિકમ્મકારિકા ¶ વિય, સયમેવ પતિં વિભૂસેમિ.
‘‘સયમેવ ¶ ઓદનં સાધયામિ, સયમેવ ભાજનં ધોવન્તી;
માતાવ એકપુત્તકં, તથા [તદા (સી.)] ભત્તારં પરિચરામિ.
‘‘એવં મં ભત્તિકતં, અનુરત્તં કારિકં નિહતમાનં;
ઉટ્ઠાયિકં [ઉટ્ઠાહિકં (ક.)] અનલસં, સીલવતિં દુસ્સતે ભત્તા.
‘‘સો માતરઞ્ચ પિતરઞ્ચ, ભણતિ ‘આપુચ્છહં ગમિસ્સામિ;
ઇસિદાસિયા ન સહ વચ્છં, એકાગારેહં [એકઘરેપ’હં (?)] સહ વત્થું’.
‘‘‘મા એવં પુત્ત અવચ, ઇસિદાસી પણ્ડિતા પરિબ્યત્તા;
ઉટ્ઠાયિકા અનલસા, કિં તુય્હં ન રોચતે પુત્ત’.
‘‘‘ન ¶ ચ મે હિંસતિ કિઞ્ચિ, ન ચહં ઇસિદાસિયા સહ વચ્છં;
દેસ્સાવ મે અલં મે, અપુચ્છાહં [આપુચ્છાહં (સ્યા.), આપુચ્છહં-નાપુચ્છહં (?)] ગમિસ્સામિ’.
‘‘તસ્સ વચનં સુણિત્વા, સસ્સુ સસુરો ચ મં અપુચ્છિંસુ;
‘કિસ્સ [કિંસ (?)] તયા અપરદ્ધં, ભણ વિસ્સટ્ઠા યથાભૂતં’.
‘‘‘નપિહં ¶ અપરજ્ઝં કિઞ્ચિ, નપિ હિંસેમિ ન ભણામિ દુબ્બચનં;
કિં સક્કા કાતુય્યે, યં મં વિદ્દેસ્સતે ભત્તા’.
‘‘તે મં પિતુઘરં પટિનયિંસુ, વિમના દુખેન અધિભૂતા;
‘પુત્તમનુરક્ખમાના, જિતામ્હસે રૂપિનિં લક્ખિં’.
‘‘અથ મં અદાસિ તાતો, અડ્ઢસ્સ ઘરમ્હિ દુતિયકુલિકસ્સ;
તતો ઉપડ્ઢસુઙ્કેન, યેન મં વિન્દથ સેટ્ઠિ.
‘‘તસ્સપિ ઘરમ્હિ માસં, અવસિં અથ સોપિ મં પટિચ્છરયિ [પટિચ્છસિ (સી. ક.), પટિચ્છતિ (સ્યા.), પટિચ્છરતિ (ક.)];
દાસીવ ¶ ઉપટ્ઠહન્તિં, અદૂસિકં સીલસમ્પન્નં.
‘‘ભિક્ખાય ચ વિચરન્તં, દમકં દન્તં મે પિતા ભણતિ;
‘હોહિસિ [સોહિસિ (સબ્બત્થ)] મે જામાતા, નિક્ખિપ પોટ્ઠિઞ્ચ [પોન્તિં (સી. સ્યા.)] ઘટિકઞ્ચ’.
‘‘સોપિ વસિત્વા પક્ખં [પક્કમથ (સી.)], અથ તાતં ભણતિ ‘દેહિ મે પોટ્ઠિં;
ઘટિકઞ્ચ મલ્લકઞ્ચ, પુનપિ ભિક્ખં ચરિસ્સામિ’.
‘‘અથ ¶ નં ભણતી તાતો, અમ્મા સબ્બો ચ મે ઞાતિગણવગ્ગો;
‘કિં તે ન કીરતિ ઇધ, ભણ ખિપ્પં તં તે કરિહિ’તિ.
‘‘એવં ભણિતો ભણતિ, ‘યદિ મે અત્તા સક્કોતિ અલં મય્હં;
ઇસિદાસિયા ન સહ વચ્છં, એકઘરેહં સહ વત્થું’.
‘‘વિસ્સજ્જિતો ગતો સો, અહમ્પિ એકાકિની વિચિન્તેમિ;
‘આપુચ્છિતૂન ગચ્છં, મરિતુયે [મરિતાયે (સી.), મરિતું (સ્યા.)] વા પબ્બજિસ્સં વા’.
‘‘અથ અય્યા જિનદત્તા, આગચ્છી ગોચરાય ચરમાના;
તાતકુલં ¶ વિનયધરી, બહુસ્સુતા સીલસમ્પન્ના.
‘‘તં દિસ્વાન અમ્હાકં, ઉટ્ઠાયાસનં તસ્સા પઞ્ઞાપયિં;
નિસિન્નાય ચ પાદે, વન્દિત્વા ભોજનમદાસિં.
‘‘અન્નેન ¶ ચ પાનેન ચ, ખજ્જેન ચ યઞ્ચ તત્થ સન્નિહિતં;
સન્તપ્પયિત્વા અવચં, ‘અય્યે ઇચ્છામિ પબ્બજિતું’.
‘‘અથ મં ભણતી તાતો, ‘ઇધેવ પુત્તક [પુત્તિકે (સ્યા. ક.)] ચરાહિ ત્વં ધમ્મં;
અન્નેન ચ પાનેન ચ, તપ્પય સમણે દ્વિજાતી ચ’.
‘‘અથહં ભણામિ તાતં, રોદન્તી અઞ્જલિં પણામેત્વા;
‘પાપઞ્હિ મયા પકતં, કમ્મં તં નિજ્જરેસ્સામિ’.
‘‘અથ ¶ મં ભણતી તાતો, ‘પાપુણ બોધિઞ્ચ અગ્ગધમ્મઞ્ચ;
નિબ્બાનઞ્ચ લભસ્સુ, યં સચ્છિકરી દ્વિપદસેટ્ઠો’.
‘‘માતાપિતૂ અભિવાદયિત્વા, સબ્બઞ્ચ ઞાતિગણવગ્ગં;
સત્તાહં પબ્બજિતા, તિસ્સો વિજ્જા અફસ્સયિં.
‘‘જાનામિ અત્તનો સત્ત, જાતિયો યસ્સયં ફલવિપાકો;
તં તવ આચિક્ખિસ્સં, તં એકમના નિસામેહિ.
‘‘નગરમ્હિ એરકચ્છે [એરકકચ્છે (સ્યા. ક.)], સુવણ્ણકારો અહં પહૂતધનો;
યોબ્બનમદેન મત્તો સો, પરદારં અસેવિહં.
‘‘સોહં તતો ચવિત્વા, નિરયમ્હિ અપચ્ચિસં ચિરં;
પક્કો તતો ચ ઉટ્ઠહિત્વા, મક્કટિયા કુચ્છિમોક્કમિં.
‘‘સત્તાહજાતકં ¶ ¶ મં, મહાકપિ યૂથપો નિલ્લચ્છેસિ;
તસ્સેતં કમ્મફલં, યથાપિ ગન્ત્વાન પરદારં.
‘‘સોહં તતો ચવિત્વા, કાલં કરિત્વા સિન્ધવારઞ્ઞે;
કાણાય ચ ખઞ્જાય ચ, એળકિયા કુચ્છિમોક્કમિં.
‘‘દ્વાદસ વસ્સાનિ અહં, નિલ્લચ્છિતો દારકે પરિવહિત્વા;
કિમિનાવટ્ટો અકલ્લો, યથાપિ ગન્ત્વાન પરદારં.
‘‘સોહં તતો ચવિત્વા, ગોવાણિજકસ્સ ગાવિયા જાતો;
વચ્છો લાખાતમ્બો, નિલ્લચ્છિતો દ્વાદસે માસે.
‘‘વોઢૂન [તે પુન (સ્યા. ક.), વોધુન (ક. અટ્ઠ.)] નઙ્ગલમહં, સકટઞ્ચ ધારયામિ;
અન્ધોવટ્ટો અકલ્લો, યથાપિ ગન્ત્વાન પરદારં.
‘‘સોહં તતો ચવિત્વા, વીથિયા દાસિયા ઘરે જાતો;
નેવ મહિલા ન પુરિસો, યથાપિ ગન્ત્વાન પરદારં.
‘‘તિંસતિવસ્સમ્હિ ¶ ¶ મતો, સાકટિકકુલમ્હિ દારિકા જાતા;
કપણમ્હિ અપ્પભોગે, ધનિક [અણિક (અટ્ઠ.), તંસંવણ્ણનાયમ્પિ અત્થયુત્તિ ગવેસિતબ્બા] પુરિસપાતબહુલમ્હિ.
‘‘તં મં તતો સત્થવાહો, ઉસ્સન્નાય વિપુલાય વડ્ઢિયા;
ઓકડ્ઢતિ વિલપન્તિં, અચ્છિન્દિત્વા કુલઘરસ્મા.
‘‘અથ સોળસમે વસ્સે, દિસ્વા મં પત્તયોબ્બનં કઞ્ઞં;
ઓરુન્ધતસ્સ પુત્તો, ગિરિદાસો નામ નામેન.
‘‘તસ્સપિ અઞ્ઞા ભરિયા, સીલવતી ગુણવતી યસવતી ચ;
અનુરત્તા ¶ [અનુવત્તા (ક.)] ભત્તારં, તસ્સાહં [તસ્સ તં (?)] વિદ્દેસનમકાસિં.
‘‘તસ્સેતં કમ્મફલં, યં મં અપકીરિતૂન ગચ્છન્તિ;
દાસીવ ઉપટ્ઠહન્તિં, તસ્સપિ અન્તો કતો મયા’’તિ.
… ઇસિદાસી થેરી….
ચત્તાલીસનિપાતો નિટ્ઠિતો.
૧૬. મહાનિપાતો
૧. સુમેધાથેરીગાથા
મન્તાવતિયા ¶ નગરે, રઞ્ઞો કોઞ્ચસ્સ અગ્ગમહેસિયા;
ધીતા આસિં સુમેધા, પસાદિતા સાસનકરેહિ.
સીલવતી ચિત્તકથા, બહુસ્સુતા બુદ્ધસાસને વિનીતા;
માતાપિતરો ઉપગમ્મ, ભણતિ ‘‘ઉભયો નિસામેથ.
‘‘નિબ્બાનાભિરતાહં, અસસ્સતં ભવગતં યદિપિ દિબ્બં;
કિમઙ્ગં પન [કિમઙ્ગ પન (સી. સ્યા.), કિં પન (?)] તુચ્છા કામા, અપ્પસ્સાદા બહુવિઘાતા.
‘‘કામા કટુકા આસીવિસૂપમા, યેસુ મુચ્છિતા બાલા;
તે દીઘરત્તં નિરયે, સમપ્પિતા હઞ્ઞન્તે દુક્ખિતા [હઞ્ઞરે દુખિતા (?)].
‘‘સોચન્તિ પાપકમ્મા, વિનિપાતે પાપવદ્ધિનો સદા;
કાયેન ચ વાચાય ચ, મનસા ચ અસંવુતા બાલા.
‘‘બાલા ¶ તે દુપ્પઞ્ઞા, અચેતના દુક્ખસમુદયોરુદ્ધા;
દેસન્તે ¶ અજાનન્તા, ન બુજ્ઝરે અરિયસચ્ચાનિ.
‘‘સચ્ચાનિ ¶ અમ્મ બુદ્ધવરદેસિતાનિ, તે બહુતરા અજાનન્તા યે;
અભિનન્દન્તિ ભવગતં, પિહેન્તિ દેવેસુ ઉપપત્તિં.
‘‘દેવેસુપિ ઉપપત્તિ, અસસ્સતા ભવગતે અનિચ્ચમ્હિ;
ન ચ સન્તસન્તિ બાલા, પુનપ્પુનં જાયિતબ્બસ્સ.
‘‘ચત્તારો વિનિપાતા, દુવે [દ્વે (સબ્બત્થ)] ચ ગતિયો કથઞ્ચિ લબ્ભન્તિ;
ન ચ વિનિપાતગતાનં, પબ્બજ્જા અત્થિ નિરયેસુ.
‘‘અનુજાનાથ મં ઉભયો, પબ્બજિતું દસબલસ્સ પાવચને;
અપ્પોસ્સુક્કા ઘટિસ્સં, જાતિમરણપ્પહાનાય.
‘‘કિં ભવગતે [ભવગતેન (સ્યા.)] અભિનન્દિતેન, કાયકલિના અસારેન;
ભવતણ્હાય નિરોધા, અનુજાનાથ પબ્બજિસ્સામિ.
‘‘બુદ્ધાનં ¶ ઉપ્પાદો વિવજ્જિતો, અક્ખણો ખણો લદ્ધો;
સીલાનિ બ્રહ્મચરિયં, યાવજીવં ન દૂસેય્યં’’.
એવં ભણતિ સુમેધા, માતાપિતરો ‘‘ન તાવ આહારં;
આહરિસ્સં [આહરિયામિ (સી.), આહારિસં (?)] ગહટ્ઠા, મરણવસં ગતાવ હેસ્સામિ’’.
માતા દુક્ખિતા રોદતિ પિતા ચ, અસ્સા સબ્બસો સમભિહતો;
ઘટેન્તિ સઞ્ઞાપેતું, પાસાદતલે છમાપતિતં.
‘‘ઉટ્ઠેહિ પુત્તક કિં સોચિતેન, દિન્નાસિ વારણવતિમ્હિ;
રાજા ¶ અનીકરત્તો [અણીકદત્તો (સી. સ્યા.)], અભિરૂપો તસ્સ ત્વં દિન્ના.
‘‘અગ્ગમહેસી ભવિસ્સસિ, અનિકરત્તસ્સ રાજિનો ભરિયા;
સીલાનિ બ્રહ્મચરિયં, પબ્બજ્જા દુક્કરા પુત્તક.
‘‘રજ્જે આણાધનમિસ્સરિયં, ભોગા સુખા દહરિકાસિ;
ભુઞ્જાહિ કામભોગે, વારેય્યં હોતુ તે પુત્ત’’.
અથ ને ભણતિ સુમેધા, ‘‘મા એદિસિકાનિ ભવગતમસારં;
પબ્બજ્જા વા હોહિતિ, મરણં વા મે ન ચેવ વારેય્યં.
‘‘કિમિવ ¶ પૂતિકાયમસુચિં, સવનગન્ધં ભયાનકં કુણપં;
અભિસંવિસેય્યં ભસ્તં, અસકિં પગ્ઘરિતં અસુચિપુણ્ણં.
‘‘કિમિવ ¶ તાહં જાનન્તી, વિકુલકં મંસસોણિતુપલિત્તં;
કિમિકુલાલયં સકુણભત્તં, કળેવરં કિસ્સ દિય્યતિ.
‘‘નિબ્બુય્હતિ સુસાનં, અચિરં કાયો અપેતવિઞ્ઞાણો;
છુદ્ધો [છડ્ડિતો (સ્યા.), છુટ્ઠો (ક.)] કળિઙ્ગરં વિય, જિગુચ્છમાનેહિ ઞાતીહિ.
‘‘છુદ્ધૂન [છડ્ડૂન (સ્યા.), છુટ્ઠૂન (ક.)] નં સુસાને, પરભત્તં ન્હાયન્તિ [ન્હાયરે (?)] જિગુચ્છન્તા;
નિયકા માતાપિતરો, કિં પન સાધારણા જનતા.
‘‘અજ્ઝોસિતા અસારે, કળેવરે અટ્ઠિન્હારુસઙ્ઘાતે;
ખેળસ્સુચ્ચારસ્સવ, પરિપુણ્ણે [ખેળસ્સુચ્ચારપસ્સવપરિપુણ્ણે (સી.)] પૂતિકાયમ્હિ.
‘‘યો ¶ નં વિનિબ્ભુજિત્વા, અબ્ભન્તરમસ્સ બાહિરં કયિરા ¶ ;
ગન્ધસ્સ અસહમાના, સકાપિ માતા જિગુચ્છેય્ય.
‘‘ખન્ધધાતુઆયતનં, સઙ્ખતં જાતિમૂલકં દુક્ખં;
યોનિસો અનુવિચિનન્તી, વારેય્યં કિસ્સ ઇચ્છેય્યં.
‘‘દિવસે દિવસે તિસત્તિ, સતાનિ નવનવા પતેય્યું કાયમ્હિ;
વસ્સસતમ્પિ ચ ઘાતો, સેય્યો દુક્ખસ્સ ચેવં ખયો.
‘‘અજ્ઝુપગચ્છે ઘાતં, યો વિઞ્ઞાયેવં સત્થુનો વચનં;
‘દીઘો તેસં [વો (ક.)] સંસારો, પુનપ્પુનં હઞ્ઞમાનાનં’.
‘‘દેવેસુ મનુસ્સેસુ ચ, તિરચ્છાનયોનિયા અસુરકાયે;
પેતેસુ ¶ ચ નિરયેસુ ચ, અપરિમિતા દિસ્સરે ઘાતા.
‘‘ઘાતા નિરયેસુ બહૂ, વિનિપાતગતસ્સ પીળિયમાનસ્સ [કિલિસ્સમાનસ્સ (સ્યા. ક.)];
દેવેસુપિ અત્તાણં, નિબ્બાનસુખા પરં નત્થિ.
‘‘પત્તા તે નિબ્બાનં, યે યુત્તા દસબલસ્સ પાવચને;
અપ્પોસ્સુક્કા ઘટેન્તિ, જાતિમરણપ્પહાનાય.
‘‘અજ્જેવ તાતભિનિક્ખમિસ્સં, ભોગેહિ કિં અસારેહિ;
નિબ્બિન્ના મે કામા, વન્તસમા તાલવત્થુકતા’’.
સા ચેવં ભણતિ પિતરમનીકરત્તો ચ યસ્સ સા દિન્ના;
ઉપયાસિ વારણવતે, વારેય્યમુપટ્ઠિતે કાલે.
અથ અસિતનિચિતમુદુકે, કેસે ખગ્ગેન છિન્દિય સુમેધા;
પાસાદં પિદહિત્વા [પિધેત્વા (સી. સ્યા.), પિધિત્વા (ક.)], પઠમજ્ઝાનં સમાપજ્જિ.
સા ¶ ¶ ચ તહિં સમાપન્ના, અનીકરત્તો ચ આગતો નગરં;
પાસાદે ચ [પાસાદેવ (સી. સ્યા.)] સુમેધા, અનિચ્ચસઞ્ઞં [અનિચ્ચસઞ્ઞા (સબ્બત્થ)] સુભાવેતિ.
સા ચ મનસિ કરોતિ, અનીકરત્તો ચ આરુહી તુરિતં;
મણિકનકભૂસિતઙ્ગો, કતઞ્જલી યાચતિ સુમેધં.
‘‘રજ્જે આણાધનમિસ્સરિયં, ભોગા સુખા દહરિકાસિ;
ભુઞ્જાહિ કામભોગે, કામસુખા દુલ્લભા લોકે.
‘‘નિસ્સટ્ઠં ¶ તે રજ્જં, ભોગે ભુઞ્જસ્સુ દેહિ દાનાનિ;
મા દુમ્મના અહોસિ, માતાપિતરો તે દુક્ખિતા’’ [માતાપિતરો ચ તે દુખિતા (?)].
તં તં ભણતિ સુમેધા, કામેહિ અનત્થિકા વિગતમોહા;
‘‘મા કામે અભિનન્દિ, કામેસ્વાદીનવં પસ્સ.
‘‘ચાતુદ્દીપો રાજા મન્ધાતા, આસિ કામભોગિન મગ્ગો;
અતિત્તો ¶ કાલઙ્કતો, ન ચસ્સ પરિપૂરિતા ઇચ્છા.
‘‘સત્ત રતનાનિ વસ્સેય્ય, વુટ્ઠિમા દસદિસા સમન્તેન;
ન ચત્થિ તિત્તિ કામાનં, અતિત્તાવ મરન્તિ નરા.
‘‘અસિસૂનૂપમા કામા, કામા સપ્પસિરોપમા;
ઉક્કોપમા અનુદહન્તિ, અટ્ઠિકઙ્કલ [કઙ્ખલ (સી.)] સન્નિભા.
‘‘અનિચ્ચા અદ્ધુવા કામા, બહુદુક્ખા મહાવિસા;
અયોગુળોવ સન્તત્તો, અઘમૂલા દુખપ્ફલા.
‘‘રુક્ખપ્ફલૂપમા કામા, મંસપેસૂપમા દુખા;
સુપિનોપમા ¶ વઞ્ચનિયા, કામા યાચિતકૂપમા.
‘‘સત્તિસૂલૂપમા કામા, રોગો ગણ્ડો અઘં નિઘં;
અઙ્ગારકાસુસદિસા, અઘમૂલં ભયં વધો.
‘‘એવં બહુદુક્ખા કામા, અક્ખાતા અન્તરાયિકા;
ગચ્છથ ન મે ભગવતે, વિસ્સાસો અત્થિ અત્તનો.
‘‘કિં મમ પરો કરિસ્સતિ, અત્તનો સીસમ્હિ ડય્હમાનમ્હિ;
અનુબન્ધે જરામરણે, તસ્સ ઘાતાય ઘટિતબ્બં’’.
દ્વારં ¶ અપાપુરિત્વાનહં [અવાપુરિત્વાહં (સી.)], માતાપિતરો અનીકરત્તઞ્ચ;
દિસ્વાન છમં નિસિન્ને, રોદન્તે ઇદમવોચં.
‘‘દીઘો બાલાનં સંસારો, પુનપ્પુનઞ્ચ રોદતં;
અનમતગ્ગે પિતુ મરણે, ભાતુ વધે અત્તનો ચ વધે.
‘‘અસ્સુ થઞ્ઞં રુધિરં, સંસારં અનમતગ્ગતો સરથ;
સત્તાનં સંસરતં, સરાહિ અટ્ઠીનઞ્ચ સન્નિચયં.
‘‘સર ¶ ચતુરોદધી [સરસ્સુ ચતુરો ઉદધી (?)], ઉપનીતે અસ્સુથઞ્ઞરુધિરમ્હિ;
સર એકકપ્પમટ્ઠીનં, સઞ્ચયં વિપુલેન સમં.
‘‘અનમતગ્ગે ¶ સંસરતો, મહિં [મહામહિં (?)] જમ્બુદીપમુપનીતં;
કોલટ્ઠિમત્તગુળિકા, માતા માતુસ્વેવ નપ્પહોન્તિ.
‘‘તિણકટ્ઠસાખાપલાસં [સર તિણકટ્ઠસાખાપલાસં (સી.)], ઉપનીતં અનમતગ્ગતો સર;
ચતુરઙ્ગુલિકા ઘટિકા, પિતુપિતુસ્વેવ નપ્પહોન્તિ.
‘‘સર કાણકચ્છપં પુબ્બસમુદ્દે, અપરતો ચ યુગછિદ્દં;
સિરં ¶ [સર (સી.)] તસ્સ ચ પટિમુક્કં, મનુસ્સલાભમ્હિ ઓપમ્મં.
‘‘સર રૂપં ફેણપિણ્ડોપમસ્સ, કાયકલિનો અસારસ્સ;
ખન્ધે પસ્સ અનિચ્ચે, સરાહિ નિરયે બહુવિઘાતે.
‘‘સર કટસિં વડ્ઢેન્તે, પુનપ્પુનં તાસુ તાસુ જાતીસુ;
સર કુમ્ભીલભયાનિ ચ, સરાહિ ચત્તારિ સચ્ચાનિ.
‘‘અમતમ્હિ વિજ્જમાને, કિં તવ પઞ્ચકટુકેન પીતેન;
સબ્બા હિ કામરતિયો, કટુકતરા પઞ્ચકટુકેન.
‘‘અમતમ્હિ વિજ્જમાને, કિં તવ કામેહિ યે પરિળાહા [સપરિળાહા (સી. અટ્ઠ.)];
સબ્બા હિ કામરતિયો, જલિતા કુથિતા કમ્પિતા સન્તાપિતા.
‘‘અસપત્તમ્હિ સમાને, કિં તવ કામેહિ યે બહુસપત્તા;
રાજગ્ગિચોરઉદકપ્પિયેહિ, સાધારણા કામા બહુસપત્તા.
‘‘મોક્ખમ્હિ વિજ્જમાને, કિં તવ કામેહિ યેસુ વધબન્ધો;
કામેસુ હિ અસકામા, વધબન્ધદુખાનિ અનુભોન્તિ.
‘‘આદીપિતા ¶ ¶ તિણુક્કા, ગણ્હન્તં દહન્તિ નેવ મુઞ્ચન્તં;
ઉક્કોપમા હિ કામા, દહન્તિ યે તે ન મુઞ્ચન્તિ.
‘‘મા અપ્પકસ્સ હેતુ, કામસુખસ્સ વિપુલં જહી સુખં;
મા પુથુલોમોવ બળિસં, ગિલિત્વા પચ્છા વિહઞ્ઞસિ.
‘‘કામં ¶ કામેસુ દમસ્સુ, તાવ સુનખોવ સઙ્ખલાબદ્ધો;
કાહિન્તિ ખુ તં કામા, છાતા સુનખંવ ચણ્ડાલા.
‘‘અપરિમિતઞ્ચ ¶ દુક્ખં, બહૂનિ ચ ચિત્તદોમનસ્સાનિ;
અનુભોહિસિ કામયુત્તો, પટિનિસ્સજ [પટિનિસ્સર (સી.)] અદ્ધુવે કામે.
‘‘અજરમ્હિ વિજ્જમાને, કિં તવ કામેહિ [યેસુ જરાય ચ; મરણબ્યાધિહિ ગહિતા (?)] યેસુ જરા;
મરણબ્યાધિગહિતા [યેસુ જરાય ચ; મરણબ્યાધિહિ ગહિતા (?)], સબ્બા સબ્બત્થ જાતિયો.
‘‘ઇદમજરમિદમમરં [ઇદં અજરં ઇદં અમરં (?)], ઇદમજરામરં પદમસોકં;
અસપત્તમસમ્બાધં, અખલિતમભયં નિરુપતાપં.
‘‘અધિગતમિદં બહૂહિ, અમતં અજ્જાપિ ચ લભનીયમિદં;
યો યોનિસો પયુઞ્જતિ, ન ચ સક્કા અઘટમાનેન’’.
એવં ભણતિ સુમેધા, સઙ્ખારગતે રતિં અલભમાના;
અનુનેન્તી અનિકરત્તં, કેસે ચ છમં ખિપિ સુમેધા.
ઉટ્ઠાય અનિકરત્તો, પઞ્જલિકો યાચિતસ્સા પિતરં સો;
‘‘વિસ્સજ્જેથ સુમેધં, પબ્બજિતું વિમોક્ખસચ્ચદસ્સા’’.
વિસ્સજ્જિતા માતાપિતૂહિ, પબ્બજિ સોકભયભીતા;
છ અભિઞ્ઞા સચ્છિકતા, અગ્ગફલં સિક્ખમાનાય.
અચ્છરિયમબ્ભુતં ¶ તં, નિબ્બાનં આસિ રાજકઞ્ઞાય;
પુબ્બેનિવાસચરિતં, યથા બ્યાકરિ પચ્છિમે કાલે.
‘‘ભગવતિ કોણાગમને, સઙ્ઘારામમ્હિ નવનિવેસમ્હિ;
સખિયો તિસ્સો જનિયો, વિહારદાનં અદાસિમ્હ.
‘‘દસક્ખત્તું સતક્ખત્તું, દસસતક્ખત્તું સતાનિ ચ સતક્ખત્તું;
દેવેસુ ¶ ઉપ્પજ્જિમ્હ, કો પન વાદો મનુસ્સેસુ.
‘‘દેવેસુ મહિદ્ધિકા અહુમ્હ, માનુસકમ્હિ કો પન વાદો;
સત્તરતનસ્સ મહેસી, ઇત્થિરતનં અહં આસિં.
‘‘સો ¶ ¶ હેતુ સો પભવો, તં મૂલં સાવ સાસને ખન્તી;
તં પઠમસમોધાનં, તં ધમ્મરતાય નિબ્બાનં’’.
એવં કરોન્તિ યે સદ્દહન્તિ, વચનં અનોમપઞ્ઞસ્સ;
નિબ્બિન્દન્તિ ભવગતે, નિબ્બિન્દિત્વા વિરજ્જન્તીતિ.
ઇત્થં સુદં સુમેધા થેરી ગાથાયો અભાસિત્થાતિ.
મહાનિપાતો નિટ્ઠિતો.
સમત્તા થેરીગાથાયો.
ગાથાસતાનિ ચત્તારિ, અસીતિ પુન ચુદ્દસ [ગાથાસઙ્ખ્યા ઇધ અનુક્કમણિકગણનાવસેન પાકટા];
થેરિયેકુત્તરસતા [થેરીયેકુત્તરછસતા (?) તિંસમત્તાપિ પઞ્ચસતમત્તાપિ થેરિયો એકતો આગતા મનસિકાતબ્બા], સબ્બા તા આસવક્ખયાતિ.
થેરીગાથાપાળિ નિટ્ઠિતા.