📜

નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ

ખુદ્દકનિકાયે

અપદાન-અટ્ઠકથા

(દુતિયો ભાગો)

થેરાપદાનં

૨. સીહાસનિયવગ્ગો

૧. સીહાસનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિબ્બુતે ¶ ¶ લોકનાથમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો સીહાસનદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે વિભવસમ્પન્ને સદ્ધાસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો, ધરમાને ભગવતિ દેવલોકે વસિત્વા નિબ્બુતે ભગવતિ ઉપ્પન્નત્તા વિઞ્ઞુતં પત્તો ભગવતો સારીરિકચેતિયં દિસ્વા ‘‘અહો મે અલાભા, ભગવતો ધરમાને કાલે અસમ્પત્તો’’તિ ચિન્તેત્વા ચેતિયે ચિત્તં પસાદેત્વા સોમનસ્સજાતો સબ્બરતનમયં દેવતાનિમ્મિતસદિસં ધમ્માસને સીહાસનં કારેત્વા જીવમાનકબુદ્ધસ્સ ¶ વિય પૂજેસિ. તસ્સુપરિ ગેહમ્પિ દિબ્બવિમાનમિવ કારેસિ, પાદટ્ઠપનપાદપીઠમ્પિ કારેસિ. એવં યાવજીવં દીપધૂપપુપ્ફગન્ધાદીહિ અનેકવિધં પૂજં કત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો છ કામસગ્ગે અપરાપરં દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચક્કવત્તિસમ્પત્તિં ¶ અનેકક્ખત્તું અનુભવિત્વા સઙ્ખ્યાતિક્કન્તં પદેસરજ્જસમ્પત્તિઞ્ચ અનુભવિત્વા કસ્સપસ્સ ભગવતો સાસને પબ્બજિત્વા સમણધમ્મં કત્વા એત્થન્તરે દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ¶ ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં વિભવસમ્પન્ને કુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા લદ્ધૂપસમ્પદો કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા ઘટેન્તો વાયમન્તો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૧. એવં પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સં ઉપ્પાદેત્વા પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિમાહ. તત્થ લોકસ્સ નાથો પધાનોતિ લોકનાથો, લોકત્તયસામીતિ અત્થો. લોકનાથે સિદ્ધત્થમ્હિ નિબ્બુતેતિ સમ્બન્ધો. વિત્થારિતે પાવચનેતિ પાવચને પિટકત્તયે વિત્થારિતે પત્થટે પાકટેતિ અત્થો. બાહુજઞ્ઞમ્હિ સાસનેતિ સિક્ખત્તયસઙ્ગહિતે બુદ્ધસાસને અનેકસતસહસ્સકોટિખીણાસવસઙ્ખાતેહિ બહુજનેહિ ઞાતે અધિગતેતિ અત્થો.

૨-૩. પસન્નચિત્તો સુમનોતિ તદા અહં બુદ્ધસ્સ ધરમાનકાલે અસમ્પત્તો નિબ્બુતે તસ્મિં દેવલોકા ચવિત્વા મનુસ્સલોકં ઉપપન્નો તસ્સ ભગવતો સારીરિકધાતુચેતિયં દિસ્વા પસન્નચિત્તો સદ્ધાસમ્પયુત્તમનો સુન્દરમનો ‘‘અહો મમાગમનં સ્વાગમન’’ન્તિ સઞ્જાતપસાદબહુમાનો ‘‘મયા નિબ્બાનાધિગમાય એકં પુઞ્ઞં કાતું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા ભગવતો ચેતિયસમીપે ભગવન્તં ઉદ્દિસ્સ હિરઞ્ઞસુવણ્ણરતનાદીહિ અલઙ્કરિત્વાવ સીહાસનં અકાસિ. તત્ર નિસિન્નસ્સ પાદટ્ઠપનત્થાય પાદપીઠઞ્ચ કારેસિ. સીહાસનસ્સ અતેમનત્થાય તસ્સુપરિ ઘરઞ્ચ કારેસિ. તેન વુત્તં – ‘‘સીહાસનમકાસહં…પે… ઘરં તત્થ અકાસહ’’ન્તિ. તેન ચિત્તપ્પસાદેનાતિ ધરમાનસ્સ વિય ભગવતો સીહાસનં મયા કતં, તેન ચિત્તપ્પસાદેન. તુસિતં ઉપપજ્જહન્તિ તુસિતભવને ઉપપજ્જિન્તિ અત્થો.

૪. આયામેન ચતુબ્બીસાતિ તત્રુપપન્નસ્સ દેવભૂતસ્સ સતો મય્હં સુકતં પુઞ્ઞેન નિબ્બત્તિતં પાતુભૂતં આયામેન ઉચ્ચતો ચતુબ્બીસયોજનં વિત્થારેન તિરિયતો ચતુદ્દસયોજનં તાવદેવ નિબ્બત્તિક્ખણેયેવ આસિ અહોસીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

૯. ચતુન્નવુતે ¶ ¶ ઇતો કપ્પેતિ ઇતો કપ્પતો ચતુનવુતે કપ્પે યં કમ્મં અકરિં અકાસિં, તદા તતો પટ્ઠાય પુઞ્ઞબલેન કઞ્ચિ દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, ન અનુભૂતપુબ્બા કાચિ દુગ્ગતીતિ અત્થો.

૧૦. તેસત્તતિમ્હિતો કપ્પેતિ ઇતો કપ્પતો તેસત્તતિકપ્પે. ઇન્દનામા તયો જનાતિ ઇન્દનામકા તયો ચક્કવત્તિરાજાનો એકસ્મિં કપ્પે તીસુ જાતીસુ ઇન્દો નામ ચક્કવત્તી રાજા અહોસિન્તિ અત્થો. દ્વેસત્તતિમ્હિતો ¶ કપ્પેતિ ઇતો દ્વેસત્તતિકપ્પે. સુમનનામકા તયો જના તિક્ખત્તું ચક્કવત્તિરાજાનો અહેસું.

૧૧. સમસત્તતિતો કપ્પેતિ ઇતો કપ્પતો અનૂનાધિકે સત્તતિમે કપ્પે વરુણનામકા વરુણો ચક્કવત્તીતિ એવંનામકા તયો ચક્કવત્તિરાજાનો ચક્કરતનસમ્પન્ના ચતુદીપમ્હિ ઇસ્સરા અહેસુન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સીહાસનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. એકત્થમ્ભિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો એકત્થમ્ભદાયકથેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે વનકમ્મિકો હુત્વા એકસ્મિં વિભવસમ્પન્ને કુલે નિબ્બત્તો. તસ્મિં સમયે સબ્બે સદ્ધા પસન્ના ઉપાસકા એકચ્છન્દા ‘‘ભગવતો ઉપટ્ઠાનસાલં કરોમા’’તિ દબ્બસમ્ભારત્થાય વનં પવિસિત્વા તં ઉપાસકં દિસ્વા ‘‘અમ્હાકં એકં થમ્ભં દેથા’’તિ યાચિંસુ. સો તં પવત્તિં સુત્વા ‘‘તુમ્હે મા ચિન્તયિત્થા’’તિ તે સબ્બે ઉય્યોજેત્વા એકં સારમયં થમ્ભં ગહેત્વા સત્થુ દસ્સેત્વા તેસંયેવ અદાસિ. સો તેનેવ સોમનસ્સજાતો તદેવ મૂલં કત્વા અઞ્ઞાનિ દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો અપરાપરં છસુ કામાવચરેસુ દિબ્બસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ અગ્ગચક્કવત્તિસમ્પત્તિં અનેકવારં અનુભવિત્વા અસઙ્ખ્યેય્યં પદેસરજ્જસમ્પત્તિઞ્ચ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સદ્ધાસમ્પન્ને એકસ્મિં ¶ કુલે નિબ્બત્તો માતાપિતૂહિ સદ્ધિં ભગવતો સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા લદ્ધૂપસમ્પદો કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા મનસિકરોન્તો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૩. સો ¶ એવં પત્તઅરહત્તો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સિદ્ધત્થસ્સાતિઆદિમાહ. તત્થ સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો ભગ્યસમ્પન્નસ્સ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. મહાપૂગગણોતિ મહાઉપાસકસમૂહો અહુ અહોસીતિ અત્થો. સરણં ગતા ચ તે બુદ્ધન્તિ ‘‘બુદ્ધં સરણ’’ન્તિ ગતા ભજિંસુ જાનિંસુ વા તે ઉપાસકા. તથાગતં સદ્દહન્તિ બુદ્ધગુણં અત્તનો ચિત્તસન્તાને ઠપેન્તીતિ અત્થો.

૧૪. સબ્બે સઙ્ગમ્મ મન્તેત્વાતિ સબ્બે સમાગમ્મ સન્નિપતિત્વા મન્તેત્વા અઞ્ઞમઞ્ઞં સઞ્ઞાપેત્વા એકચ્છન્દા હુત્વા માળં ઉપટ્ઠાનસાલં સત્થુનો અત્થાય કુબ્બન્તિ કરોન્તીતિ અત્થો. દબ્બસમ્ભારેસુ એકત્થમ્ભં અલભન્તા બ્રહાવને મહાવને વિચિનન્તીતિ સમ્બન્ધો.

૧૫. તેહં ¶ અરઞ્ઞે દિસ્વાનાતિ અહં તે ઉપાસકે અરઞ્ઞે દિસ્વાન ગણં સમૂહં ઉપગમ્મ સમીપં ગન્ત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વાન દસઙ્ગુલિસમોધાનં અઞ્જલિં સિરસિ કત્વા અહં ગણં ઉપાસકસમૂહં ‘‘તુમ્હે ઇમં વનં કિમત્થં આગતત્થા’’તિ તદા તસ્મિં કાલે પરિપુચ્છિન્તિ સમ્બન્ધો.

૧૬. તે સીલવન્તો ઉપાસકા મે મયા પુટ્ઠા ‘‘માળં મયં કત્તુકામા હુત્વા એકત્થમ્ભો અમ્હેહિ ન લબ્ભતી’’તિ વિયાકંસુ વિસેસેન કથયિંસૂતિ સમ્બન્ધો.

૧૭. મમં મય્હં એકત્થમ્ભં દેથ, અહં તં દસ્સામિ સત્થુનો સન્તિકં અહં થમ્ભં આહરિસ્સામિ, તે ભવન્તો થમ્ભહરણે અપ્પોસ્સુક્કા ઉસ્સાહરહિતા ભવન્તૂતિ સમ્બન્ધો.

૨૪. યં યં યોનુપપજ્જામીતિ યં યં યોનિં દેવત્તં અથ માનુસં ઉપગચ્છામીતિ અત્થો. ભુમ્મત્થે વા ઉપયોગવચનં, યસ્મિં યસ્મિં દેવલોકે વા મનુસ્સલોકે વાતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

એકત્થમ્ભિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. નન્દત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરસ્સ ¶ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો નન્દત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો ભગવતો સન્તિકે ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સયં તં ઠાનન્તરં પત્થેન્તો ભગવતો ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ પૂજાસક્કારબહુલં મહાદાનં પવત્તેત્વા ‘‘અહં, ભન્તે, અનાગતે તુમ્હાદિસસ્સ બુદ્ધસ્સ એવરૂપો સાવકો ભવેય્ય’’ન્તિ પણિધાનં અકાસિ.

સો તતો પટ્ઠાય દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે ધમ્મતાય નામ નદિયા મહન્તો કચ્છપો હુત્વા નિબ્બત્તો એકદિવસં સત્થારં નદિં તરિતું તીરે ઠિતં દિસ્વા સયં ભગવન્તં તારેતુકામો સત્થુ પાદમૂલે નિપજ્જિ. સત્થા તસ્સ અજ્ઝાસયં ઞત્વા પિટ્ઠિં અભિરુહિ. સો હટ્ઠતુટ્ઠો વેગેન સોતં છિન્દન્તો સીઘતરં પરતીરં પાપેસિ. ભગવા તસ્સ અનુમોદનં વદન્તો ભાવિનિં સમ્પત્તિં કથેત્વા પક્કામિ.

સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ¶ ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કપિલવત્થુસ્મિં સુદ્ધોદનમહારાજસ્સ અગ્ગમહેસિયા મહાપજાપતિગોતમિયા કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તો, તસ્સ નામગ્ગહણદિવસે ઞાતિસઙ્ઘં નન્દયન્તો જાતોતિ ‘‘નન્દો’’ત્વેવ નામં અકંસુ. તસ્સ વયપ્પત્તકાલે ભગવા પવત્તિતવરધમ્મચક્કો લોકાનુગ્ગહં કરોન્તો અનુક્કમેન કપિલવત્થું ગન્ત્વા ઞાતિસમાગમે પોક્ખરવસ્સં અટ્ઠુપ્પત્તિં કત્વા વેસ્સન્તરજાતકં (જા. ૨.૨૨.૧૬૫૫ આદયો) કથેત્વા દુતિયદિવસે પિણ્ડાય પવિટ્ઠો ‘‘ઉત્તિટ્ઠે નપ્પમજ્જેય્યા’’તિ (ધ. પ. ૧૬૮) ગાથાય પિતરં સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાપેત્વા નિવેસનં ગન્ત્વા ‘‘ધમ્મઞ્ચરે સુચરિત’’ન્તિ (ધ. પ. ૧૬૯) ગાથાય મહાપજાપતિં સોતાપત્તિફલે રાજાનં સકદાગામિફલે પતિટ્ઠાપેત્વા તતિયદિવસે નન્દકુમારસ્સ અભિસેકગેહપવેસનઆવાહમઙ્ગલેસુ વત્તમાનેસુ પિણ્ડાય પાવિસિ. સત્થા નન્દકુમારસ્સ હત્થે પત્તં દત્વા મઙ્ગલં વત્વા તસ્સ હત્થતો પત્તં અગ્ગહેત્વાવ વિહારં ગતો ¶ , તં પત્તહત્થં વિહારં આગતં અનિચ્છમાનંયેવ પબ્બાજેત્વા તથાપબ્બાજિતત્તાયેવ અનભિરતિયા પીળિતં ઞત્વા ઉપાયેન તસ્સ તં અનભિરતિં વિનોદેસિ. સો યોનિસો પટિસઙ્ખાય વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. થેરો પુન દિવસે ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા એવમાહ – ‘‘યં મે, ભન્તે, ભગવા પાટિભોગો પઞ્ચન્નં અચ્છરાસતાનં પટિલાભાય ¶ કકુટપાદાનં, મુઞ્ચામહં, ભન્તે, ભગવન્તં એતસ્મા પટિસ્સવા’’તિ. ભગવાપિ ‘‘યદેવ તે, નન્દ, અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુત્તં, તદાહં મુત્તો એતસ્મા પટિસ્સવા’’તિ આહ. અથસ્સ ભગવા સવિસેસં ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારતં ઞત્વા તં ગુણં વિભાવેન્તો ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારાનં યદિદં નન્દો’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૧૯, ૨૩૦) ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારભાવેન નં એતદગ્ગે ઠપેસિ. થેરો હિ ‘‘ઇન્દ્રિયાસંવરં નિસ્સાય ઇમં વિપ્પકારં પત્તો, તમહં સુટ્ઠુ નિગ્ગણ્હિસ્સામી’’તિ ઉસ્સાહજાતો બલવહિરોત્તપ્પો તત્થ ચ કતાધિકારત્તા ઇન્દ્રિયસંવરે ઉક્કંસપારમિં અગમાસિ.

૨૭. એવં સો એતદગ્ગટ્ઠાનં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સપ્પત્તો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. વત્થં ખોમં મયા દિન્નન્તિ ખોમરટ્ઠે જાતં વત્થં ભગવતિ ચિત્તપ્પસાદેન ગારવબહુમાનેન મયા પરમસુખુમં ખોમવત્થં દિન્નન્તિ અત્થો. સયમ્ભુસ્સાતિ ¶ સયમેવ ભૂતસ્સ જાતસ્સ અરિયાય જાતિયા નિબ્બત્તસ્સ. મહેસિનોતિ મહન્તે સીલસમાધિપઞ્ઞાવિમુત્તિવિમુત્તિઞાણદસ્સનક્ખન્ધે એસિ ગવેસીતિ મહેસિ, તસ્સ મહેસિનો સયમ્ભુસ્સ ચીવરત્થાય ખોમવત્થં મયા દિન્નન્તિ સમ્બન્ધો.

૨૮. તં મે બુદ્ધો વિયાકાસીતિ એત્થ તન્તિ સામ્યત્થે ઉપયોગવચનં, તસ્સ વત્થદાયકસ્સ મે દાનફલં વિસેસેન અકાસિ કથેસિ બુદ્ધોતિ અત્થો. જલજુત્તમનામકોતિ પદુમુત્તરનામકો. ‘‘જલરુત્તમનાયકો’’તિપિ પાઠો, તસ્સ જલમાનાનં દેવબ્રહ્માનં ઉત્તમનાયકો પધાનોતિ અત્થો. ઇમિના વત્થદાનેનાતિ ઇમિના વત્થદાનસ્સ નિસ્સન્દેન ત્વં અનાગતે હેમવણ્ણો સુવણ્ણવણ્ણો ભવિસ્સસિ.

૨૯. દ્વે ¶ સમ્પત્તિં અનુભોત્વાતિ દિબ્બમનુસ્સસઙ્ખાતા દ્વે સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા. કુસલમૂલેહિ ચોદિતોતિ કુસલાવયવેહિ કુસલકોટ્ઠાસેહિ ચોદિતો પેસિતો, ‘‘ત્વં ઇમિના પુઞ્ઞેન સત્થુ કુલં પસવાહી’’તિ પેસિતો વિયાતિ અત્થો. ‘‘ગોતમસ્સ ભગવતો કનિટ્ઠો ત્વં ભવિસ્સસી’’તિ બ્યાકાસીતિ સમ્બન્ધો.

૩૦. રાગરત્તો સુખસીલોતિ કિલેસકામેહિ રત્તો અલ્લીનો કાયસુખચિત્તસુખાનુભવનસભાવો. કામેસુ ગેધમાયુતોતિ વત્થુકામેસુ ગેધસઙ્ખાતાય તણ્હાય આયુતો યોજિતોતિ અત્થો. બુદ્ધેન ચોદિતો સન્તો, તદા ત્વન્તિ યસ્મા કામેસુ ગેધિતો, તદા તસ્મા ¶ ત્વં અત્તનો ભાતુકેન ગોતમબુદ્ધેન ચોદિતો પબ્બજ્જાય ઉય્યોજિતો તસ્સ સન્તિકે પબ્બજિસ્સસીતિ સમ્બન્ધો.

૩૧. પબ્બજિત્વાન ત્વં તત્થાતિ તસ્મિં ગોતમસ્સ ભગવતો સાસને ત્વં પબ્બજિત્વા કુસલમૂલેન મૂલભૂતેન પુઞ્ઞસમ્ભારેન ચોદિતો ભાવનાયં નિયોજિતો સબ્બાસવે સકલાસવે પરિઞ્ઞાય જાનિત્વા પજહિત્વા અનામયો નિદ્દુક્ખો નિબ્બાયિસ્સસિ અદસ્સનં પાપેસ્સસિ, અપણ્ણત્તિકભાવં ગમિસ્સસીતિ અત્થો.

૩૨. સતકપ્પસહસ્સમ્હીતિ ઇતો કપ્પતો પુબ્બે સતકપ્પાધિકે સહસ્સમે કપ્પમ્હિ ચેળનામકા ચત્તારો ચક્કવત્તિરાજાનો અહેસુન્તિ અત્થો. સટ્ઠિ કપ્પસહસ્સાનીતિ કપ્પસહસ્સાનિ સટ્ઠિ ચ અતિક્કમિત્વા હેટ્ઠા એકસ્મિં કપ્પે ચત્તારો જના ઉપચેળા નામ ચક્કવત્તિરાજાનો ચતૂસુ જાતીસુ અહેસુન્તિ અત્થો.

૩૩. પઞ્ચકપ્પસહસ્સમ્હીતિ પઞ્ચકપ્પાધિકે સહસ્સમે કપ્પમ્હિ ચેળા નામ ચત્તારો જના ચક્કવત્તિરાજાનો સત્તહિ રતનેહિ સમ્પન્ના સમઙ્ગીભૂતા જમ્બુદીપઅપરગોયાનઉત્તરકુરુપુબ્બવિદેહદીપસઙ્ખાતે ¶ ચતુદીપમ્હિ ઇસ્સરા પધાના વિસું અહેસુન્તિ અત્થો. સેસં વુત્તનયમેવાતિ.

નન્દત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. ચૂળપન્થકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરો ¶ નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો ચૂળપન્થકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે યદેત્થ અટ્ઠુપ્પત્તિવસેન વત્તબ્બં, તં અટ્ઠકનિપાતે મહાપન્થકવત્થુસ્મિં (થેરગા. ૫૧૦ આદયો) વુત્તમેવ. અયં પન વિસેસો – મહાપન્થકત્થેરો અરહત્તં પત્વા ફલસમાપત્તિસુખેન વીતિનામેન્તો ચિન્તેસિ – ‘‘કથં નુ ખો સક્કા ચૂળપન્થકમ્પિ ઇમસ્મિં સુખે પતિટ્ઠાપેતુ’’ન્તિ. સો અત્તનો અય્યકં ધનસેટ્ઠિં ઉપસઙ્કમિત્વા આહ – ‘‘સચે, મહાસેટ્ઠિ ¶ , અનુજાનાથ, અહં ચૂળપન્થકં પબ્બાજેય્ય’’ન્તિ. ‘‘પબ્બાજેથ, ભન્તે’’તિ. થેરો તં પબ્બાજેસિ. સો દસસુ સીલેસુ પતિટ્ઠિતો ભાતુ સન્તિકે –

‘‘પદુમં યથા કોકનદં સુગન્ધં, પાતો સિયા ફુલ્લમવીતગન્ધં;

અઙ્ગીરસં પસ્સ વિરોચમાનં, તપન્તમાદિચ્ચમિવન્તલિક્ખે’’તિ. (સં. નિ. ૧.૧૨૩; અ. નિ. ૫.૧૯૫) –

ગાથં ઉગ્ગણ્હન્તો ચતૂહિ માસેહિ ઉગ્ગહેતું નાસક્ખિ, ગહિતમ્પિ હદયે ન તિટ્ઠતિ. અથ નં મહાપન્થકો, ‘‘ચૂળપન્થક, ત્વં ઇમસ્મિં સાસને અભબ્બો, ચતૂહિ માસેહિ એકં ગાથમ્પિ ગહેતું ન સક્કોસિ, પબ્બજિતકિચ્ચં પન ત્વં કથં મત્થકં પાપેસ્સસિ, નિક્ખમ ઇતો’’તિ સો થેરેન પણામિકો દ્વારકોટ્ઠકસમીપે રોદમાનો અટ્ઠાસિ.

તેન ચ સમયેન સત્થા જીવકમ્બવને વિહરતિ. અથ જીવકો પુરિસં પેસેસિ – ‘‘ગચ્છ, પઞ્ચહિ ભિક્ખુસતેહિ સદ્ધિં સત્થારં નિમન્તેહી’’તિ. તેન ચ સમયેન આયસ્મા મહાપન્થકો ભત્તુદ્દેસકો હોતિ. સો ‘‘પઞ્ચન્નં ભિક્ખુસતાનં ભિક્ખં પટિચ્છથા’’તિ વુત્તો ‘‘ચૂળપન્થકં ઠપેત્વા સેસાનં પટિચ્છામી’’તિ આહ. તં સુત્વા ચૂળપન્થકો ભિય્યોસોમત્તાય દોમનસ્સપ્પત્તો અહોસિ. સત્થા તસ્સ ચિત્તક્ખેદં ઞત્વા ‘‘ચૂળપન્થકો મયા કતેન ઉપાયેન બુજ્ઝિસ્સતી’’તિ ¶ તસ્સ અવિદૂરટ્ઠાને અત્તાનં દસ્સેત્વા ‘‘કિં, પન્થક, રોદસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘ભાતા મં, ભન્તે, પણામેતી’’તિ આહ. ‘‘પન્થક, મા ચિન્તયિ, મમ સાસને ¶ તુય્હં પબ્બજ્જા, એહિ ઇમં ગહેત્વા ‘રજોહરણં, રજોહરણ’ન્તિ મનસિ કરોહી’’તિ ઇદ્ધિયા સુદ્ધં ચોળક્ખણ્ડં અભિસઙ્ખરિત્વા અદાસિ. સો સત્થારા દિન્નં ચોળક્ખણ્ડં ‘‘રજોહરણં, રજોહરણ’’ન્તિ હત્થેન પરિમજ્જન્તો નિસીદિ. તસ્સ તં પરિમજ્જન્તસ્સ કિલિટ્ઠધાતુકં જાતં, પુન પરિમજ્જન્તસ્સ ઉક્ખલિપરિપુઞ્છનસદિસં જાતં. સો ઞાણપરિપાકત્તા એવં ચિન્તેસિ – ‘‘ઇદં ચોળક્ખણ્ડં પકતિયા પરિસુદ્ધં, ઇમં ઉપાદિણ્ણકસરીરં નિસ્સાય કિલિટ્ઠં અઞ્ઞથા જાતં, તસ્મા અનિચ્ચં યથાપેતં, એવં ચિત્તમ્પી’’તિ ખયવયં પટ્ઠપેત્વા તસ્મિંયેવ નિમિત્તે ઝાનાનિ નિબ્બત્તેત્વા ઝાનપાદકં કત્વા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિ. અરહત્તપત્તસ્સેવસ્સ તેપિટકં પઞ્ચાભિઞ્ઞા ચ આગમિંસુ.

સત્થા એકૂનેહિ પઞ્ચભિક્ખુસતેહિ સદ્ધિં ગન્ત્વા જીવકસ્સ નિવેસને પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. ચૂળપન્થકો પન અત્તનો ભિક્ખાય અપ્પટિચ્છિતત્તા એવ ન ગતો. જીવકો યાગું દાતું ¶ આરભિ. સત્થા હત્થેન પત્તં પિદહિ. ‘‘કસ્મા, ભન્તે, ન ગણ્હથા’’તિ વુત્તે ‘‘વિહારે એકો ભિક્ખુ અત્થિ, જીવકા’’તિ. સો પુરિસં પેસેસિ – ‘‘ગચ્છ, ભણે, વિહારે નિસિન્નં અય્યં ગહેત્વા એહી’’તિ. ચૂળપન્થકત્થેરોપિ રૂપેન કિરિયાય ચ એકમ્પિ એકેન અસદિસં ભિક્ખુસહસ્સં નિમ્મિનિત્વા નિસીદિ. સો પુરિસો વિહારે ભિક્ખૂનં બહુભાવં દિસ્વા ગન્ત્વા જીવકસ્સ કથેસિ – ‘‘ઇમસ્મા ભિક્ખુસઙ્ઘા વિહારે ભિક્ખુસઙ્ઘો બહુતરો, પક્કોસિતબ્બં અય્યં ન જાનામી’’તિ. જીવકો સત્થારં પુચ્છિ – ‘‘કો નામો, ભન્તે, વિહારે નિસિન્નો ભિક્ખૂ’’તિ? ‘‘ચૂળપન્થકો નામ, જીવકા’’તિ. ‘‘ગચ્છ, ભણે, ‘ચૂળપન્થકો નામ કતરો’તિ પુચ્છિત્વા તં આનેહી’’તિ. સો વિહારં ગન્ત્વા ‘‘ચૂળપન્થકો નામ કતરો, ભન્તે’’તિ પુચ્છિ. ‘‘અહં ચૂળપન્થકો, અહં ચૂળપન્થકો’’તિ એકપ્પહારેન ભિક્ખુસહસ્સમ્પિ કથેસિ. સો પુનાગન્ત્વા તં પવત્તિં જીવકસ્સ આરોચેસિ જીવકો પટિવિદ્ધસચ્ચત્તા ‘‘ઇદ્ધિમા મઞ્ઞે, અય્યો’’તિ નયતો ઞત્વા ‘‘ગચ્છ, ભણે, પઠમં કથેન્તં અય્યમેવ ‘તુમ્હે સત્થા પક્કોસતી’તિ વત્વા ચીવરકણ્ણે ગણ્હાહી’’તિ આહ. સો વિહારં ગન્ત્વા તથા અકાસિ. તાવદેવ નિમ્મિતભિક્ખૂ અન્તરધાયિંસુ. સો થેરં ગહેત્વા અગમાસિ.

સત્થા ¶ તસ્મિં ખણે યાગુઞ્ચ ખજ્જકાદિભેદઞ્ચ પટિગ્ગણ્હિ. કતભત્તકિચ્ચો ભગવા આયસ્મન્તં ચૂળપન્થકં આણાપેસિ ‘‘અનુમોદનં કરોહી’’તિ. સો પભિન્નપટિસમ્ભિદો સિનેરું ગહેત્વા ¶ મહાસમુદ્દં મન્થેન્તો વિય તેપિટકં બુદ્ધવચનં સઙ્ખોભેન્તો સત્થુ અજ્ઝાસયં ગણ્હન્તો અનુમોદનં અકાસિ. દસબલે ભત્તકિચ્ચં કત્વા વિહારં ગતે ધમ્મસભાયં કથા ઉદપાદિ ‘અહો બુદ્ધાનં આનુભાવો, યત્ર હિ નામ ચત્તારો માસે એકગાથં ગહેતું અસક્કોન્તમ્પિ લહુકેન ખણેનેવ એવં મહિદ્ધિકં અકંસૂ’તિ, તથા હિ જીવકસ્સ નિવેસને નિસિન્નો ભગવા ‘એવં ચૂળપન્થકસ્સ ચિત્તં સમાહિતં, વીથિપટિપન્ના વિપસ્સના’તિ ઞત્વા યથાનિસિન્નોયેવ અત્તાનં દસ્સેત્વા, ‘પન્થક, નેવાયં પિલોતિકા કિલિટ્ઠા રજાનુકિણ્ણા, ઇતો પન અઞ્ઞોપિ અરિયસ્સ વિનયે સંકિલેસો રજો’તિ દસ્સેન્તો –

‘‘રાગો રજો ન ચ પન રેણુ વુચ્ચતિ, રાગસ્સેતં અધિવચનં રજોતિ;

એતં રજં વિપ્પજહિત્વા ભિક્ખવો, વિહરન્તિ તે વિગતરજસ્સ સાસને.

‘‘દોસો રજો…પે… વિગતરજસ્સ સાસને.

‘‘મોહો ¶ રજો…પે… વિગતરજસ્સ સાસને’’તિ. (મહાનિ. ૨૦૯; ચૂળનિ. ઉદયમાણવપુચ્છાનિદ્દેસ ૭૪) –

ઇમા તિસ્સો ગાથાયો અભાસિ. ગાથાપરિયોસાને ચૂળપન્થકો સહપટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણીતિ. સત્થા તેસં ભિક્ખૂનં કથાસલ્લાપં સુત્વા આગન્ત્વા બુદ્ધાસને નિસીદિત્વા ‘‘કિં વદેથ, ભિક્ખવે’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમં નામ, ભન્તે’’તિ વુત્તે ‘‘ભિક્ખવે, ચૂળપન્થકેન ઇદાનિ મય્હં ઓવાદે ઠત્વા લોકુત્થરદાયજ્જં લદ્ધં, પુબ્બે પન લોકિયદાયજ્જં લદ્ધ’’ન્તિ વત્વા તેહિ યાચિતો ચૂળસેટ્ઠિજાતકં (જા. ૧.૧.૪) કથેસિ. અપરભાગે નં સત્થા અરિયગણપરિવુતો ધમ્માસને નિસિન્નો મનોમયં કાયં અભિનિમ્મિનન્તાનં ભિક્ખૂનં ચેતોવિવટ્ટકુસલાનઞ્ચ અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ.

૩૫. એવં સો પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા પીતિસોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તત્થ પુરિમપદદ્વયં વુત્તત્થમેવ. ગણમ્હા વૂપકટ્ઠો ¶ સોતિ સો પદુમુત્તરો નામ સત્થા ગણમ્હા મહતા ભિક્ખુસમૂહતો વૂપકટ્ઠો વિસું ભૂતો વિવેકં ઉપગતો. તદા ¶ મમ તાપસકાલે હિમવન્તે હિમાલયપબ્બતસમીપે વસિ વાસં કપ્પેસિ, ચતૂહિ ઇરિયાપથેહિ વિહાસીતિ અત્થો.

૩૬. અહમ્પિ…પે… તદાતિ યદા સો ભગવા હિમવન્તં ઉપગન્ત્વા વસિ, તદા અહમ્પિ હિમવન્તસમીપે કતઅસ્સમે આ સમન્તતો કાયચિત્તપીળાસઙ્ખાતા પરિસ્સયા સમન્તિ એત્થાતિ અસ્સમોતિ લદ્ધનામે અરઞ્ઞાવાસે વસામીતિ સમ્બન્ધો. અચિરાગતં મહાવીરન્તિ અચિરં આગતં મહાવીરિયવન્તં લોકનાયકં પધાનં તં ભગવન્તં ઉપેસિન્તિ સમ્બન્ધો, આગતક્ખણેયેવ ઉપાગમિન્તિ અત્થો.

૩૭. પુપ્ફચ્છત્તં ગહેત્વાનાતિ એવં ઉપગચ્છન્તો ચ પદુમુપ્પલપુપ્ફાદીહિ છાદિતં પુપ્ફમયં છત્તં ગહેત્વા નરાસભં નરાનં સેટ્ઠં ભગવન્તં છાદેન્તો ઉપગચ્છિં સમીપં ગતોસ્મીતિ અત્થો. સમાધિં સમાપજ્જન્તન્તિ રૂપાવચરસમાધિજ્ઝાનં સમાપજ્જન્તં અપ્પેત્વા નિસિન્નસ્સ અન્તરાયં અહં અકાસિન્તિ સમ્બન્ધો.

૩૮. ઉભો હત્થેહિ પગ્ગય્હાતિ તં સુસજ્જિતં પુપ્ફચ્છત્તં દ્વીહિ હત્થેહિ ઉક્ખિપિત્વા અહં ¶ ભગવતો અદાસિન્તિ સમ્બન્ધો. પટિગ્ગહેસીતિ તં મયા દિન્નં પુપ્ફચ્છત્તં પદુમુત્તરો ભગવા સમ્પટિચ્છિ, સાદરં સાદિયીતિ અત્થો.

૪૧. સતપત્તછત્તં પગ્ગય્હાતિ એકેકસ્મિં પદુમપુપ્ફે સતસતપત્તાનં વસેન સતપત્તેહિ પદુમપુપ્ફેહિ છાદિતં પુપ્ફચ્છત્તં પકારેન આદરેન ગહેત્વા તાપસો મમ અદાસીતિ અત્થો. તમહં કિત્તયિસ્સામીતિ તં તાપસં અહં કિત્તયિસ્સામિ પાકટં કરિસ્સામીતિ અત્થો. મમ ભાસતો ભાસમાનસ્સ વચનં સુણોથ મનસિ કરોથ.

૪૨. પઞ્ચવીસતિકપ્પાનીતિ ઇમિના પુપ્ફચ્છત્તદાનેન પઞ્ચવીસતિવારે તાવતિંસભવને સક્કો હુત્વા દેવરજ્જં કરિસ્સતીતિ સમ્બન્ધો. ચતુત્તિંસતિક્ખત્તુઞ્ચાતિ ચતુત્તિંસતિવારે મનુસ્સલોકે ચક્કવત્તી રાજા ભવિસ્સતિ.

૪૩. યં ¶ યં યોનિન્તિ મનુસ્સયોનિઆદીસુ યં યં જાતિં સંસરતિ ગચ્છતિ ઉપપજ્જતિ. તત્થ તત્થ યોનિયં અબ્ભોકાસે સુઞ્ઞટ્ઠાને પતિટ્ઠન્તં નિસિન્નં ઠિતં વા પદુમં ધારયિસ્સતિ ઉપરિ છાદયિસ્સતીતિ અત્થો.

૪૫. પકાસિતે પાવચનેતિ તેન ભગવતો સકલપિટકત્તયે પકાસિતે દીપિતે મનુસ્સત્તં મનુસ્સજાતિં લભિસ્સતિ ઉપપજ્જિસ્સતિ. મનોમયમ્હિ કાયમ્હીતિ મનેન ઝાનચિત્તેન નિબ્બત્તોતિ મનોમયો, યથા ચિત્તં પવત્તતિ, તથા કાયં પવત્તેતિ ચિત્તગતિકં કરોતીતિ ¶ અત્થો. તમ્હિ મનોમયે કાયમ્હિ સો તાપસો ચૂળપન્થકો નામ હુત્વા ઉત્તમો અગ્ગો ભવિસ્સતીતિ અત્થો. સેસં હેટ્ઠા વુત્તત્તા ઉત્તાનત્તા ચ સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

૫૨. સરિં કોકનદં અહન્તિ અહં ભગવતો નિમ્મિતચોળકં પરિમજ્જન્તો કોકનદં પદુમં સરિન્તિ અત્થો. તત્થ ચિત્તં વિમુચ્ચિ મેતિ તસ્મિં કોકનદે પદુમે મય્હં ચિત્તં અધિમુચ્ચિ અલ્લીનો, તતો અહં અરહત્તં પાપુણિન્તિ સમ્બન્ધો.

૫૩. અહં મનોમયેસુ ચિત્તગતિકેસુ કાયેસુ સબ્બત્થ સબ્બેસુ પારમિં પરિયોસાનં ગતો પત્તોતિ સમ્બન્ધો. સેસં વુત્તનયમેવાતિ.

ચૂળપન્થકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. પિલિન્દવચ્છત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિબ્બુતે ¶ લોકનાથમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો પિલિન્દવચ્છત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે મહાભોગકુલે નિબ્બત્તો હેટ્ઠા વુત્તનયેન સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું દેવતાનં પિયમનાપભાવેન અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેત્વા યાવજીવં કુસલં કત્વા તતો ચુતો દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો. પરિનિબ્બુતે ભગવતિ તસ્સ થૂપં પૂજેત્વા સઙ્ઘસ્સ મહાદાનં પવત્તેત્વા તતો ચવિત્વા દેવમનુસ્સેસુ ઉભયસમ્પત્તિયો ¶ અનુભવિત્વા અનુપ્પન્ને બુદ્ધે ચક્કવત્તી રાજા હુત્વા મહાજનં પઞ્ચસીલેસુ પતિટ્ઠાપેત્વા સગ્ગપરાયનં અકાસિ. સો અનુપ્પન્નેયેવ અમ્હાકં ભગવતિ સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિ, પિલિન્દોતિસ્સ નામં અકંસુ. વચ્છોતિ ગોત્તં. સો અપરભાગે પિલિન્દવચ્છોતિ પઞ્ઞાયિત્થ. સંસારે પન સંવેગબહુલતાય પરિબ્બાજકપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા ચૂળગન્ધારં નામ વિજ્જં સાધેત્વા તાય વિજ્જાય આકાસચારી પરચિત્તવિદૂ ચ હુત્વા રાજગહે લાભગ્ગયસગ્ગપત્તો પટિવસતિ.

અથ અમ્હાકં ભગવા અભિસમ્બુદ્ધો હુત્વા અનુક્કમેન રાજગહં ઉપગતો. તતો પટ્ઠાય બુદ્ધાનુભાવેન તસ્સ સા વિજ્જા ન સમ્પજ્જતિ, અત્તનો કિચ્ચં ન સાધેતિ. સો ચિન્તેસિ – ‘‘સુતં ખો પનેતં આચરિયપાચરિયાનં ભાસમાનાનં ‘યત્થ મહાગન્ધારવિજ્જા ધરતિ ¶ , તત્થ ચૂળગન્ધારવિજ્જા ન સમ્પજ્જતી’તિ સમણસ્સ પન ગોતમસ્સ આગતકાલતો પટ્ઠાય નાયં મમ વિજ્જા સમ્પજ્જતિ, નિસ્સંસયં સમણો ગોતમો મહાગન્ધારવિજ્જં જાનાતિ, યંનૂનાહં તં પયિરુપાસિત્વા તસ્સ સન્તિકે તં વિજ્જં પરિયાપુણેય્ય’’ન્તિ. સો ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા એતદવોચ – ‘‘અહં, મહાસમણ, તવ સન્તિકે એકં વિજ્જં પરિયાપુણિતુકામો, ઓકાસં મે કરોહી’’તિ. ‘‘તેન હિ મમ સન્તિકે પબ્બજાહી’’તિ આહ. સો ‘‘વિજ્જાય પરિકમ્મં પબ્બજ્જા’’તિ મઞ્ઞમાનો પબ્બજિ. તસ્સ ભગવા ધમ્મં કથેત્વા ચરિતાનુકૂલં કમ્મટ્ઠાનં અદાસિ. સો ઉપનિસ્સયસમ્પન્નતાય નચિરસ્સેવ વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૫૫. યા પન પુરિમજાતિયં તસ્સોવાદે ઠત્વા સગ્ગે નિબ્બત્તા દેવતા, તા કતઞ્ઞુતં નિસ્સાય તસ્મિં સઞ્જાતબહુમાના સાયં પાતં થેરં પયિરુપાસિત્વા ગચ્છન્તિ. તસ્મા નં ભગવા દેવતાનં અતિવિય પિયમનાપભાવેન અગ્ગભાવે ઠપેસિ ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં ¶ દેવતાનં પિયમનાપાનં યદિદં પિલિન્દવચ્છો’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૦૯, ૨૧૫). એવં સો પત્તઅગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં અનુસ્સરિત્વા પીતિસોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિમાહ.

તત્થ ¶ કામરૂપારૂપલોકસ્સ નાથો પધાનોતિ લોકનાથો. મેધા વુચ્ચન્તિ સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણઅનાવરણઞાણાદયો, સુન્દરા, પસટ્ઠા વા મેધા યસ્સ સો સુમેધો, અગ્ગો ચ સો પુગ્ગલો ચાતિ અગ્ગપુગ્ગલો, તસ્મિં સુમેધે લોકનાયકે અગ્ગપુગ્ગલે ખન્ધપરિનિબ્બાનેન નિબ્બુતે સતીતિ સમ્બન્ધો. પસન્નચિત્તો સુમનોતિ સદ્ધાય પસાદિતચિત્તો સોમનસ્સેન સુન્દરમનો અહં તસ્સ સુમેધસ્સ ભગવતો થૂપપૂજં ચેતિયપૂજં અકાસિન્તિ અત્થો.

૫૬. યે ચ ખીણાસવા તત્થાતિ તસ્મિં સમાગમે યે ચ ખીણાસવા પહીનકિલેસા છળભિઞ્ઞા છહિ અભિઞ્ઞાહિ સમન્નાગતા મહિદ્ધિકા મહન્તેહિ ઇદ્ધીહિ સમન્નાગતા સન્તિ, તે સબ્બે ખીણાસવે અહં તત્થ સમાનેત્વા સુટ્ઠુ આદરેન આનેત્વા સઙ્ઘભત્તં સકલસઙ્ઘસ્સ દાતબ્બભત્તં અકાસિં તેસં ભોજેસિન્તિ અત્થો.

૫૭. ઉપટ્ઠાકો તદા અહૂતિ તદા મમ સઙ્ઘભત્તદાનકાલે સુમેધસ્સ ભગવતો નામેન સુમેધો નામ ઉપટ્ઠાકસાવકો અહુ અહોસીતિ અત્થો. સો સાવકો મય્હં પૂજાસક્કારં અનુમોદિત્થ અનુમોદિતો આનિસંસં કથેસીતિ અત્થો.

૫૮. તેન ચિત્તપ્પસાદેનાતિ તેન થૂપપૂજાકરણવસેન ઉપ્પન્નેન ¶ ચિત્તપ્પસાદેન દેવલોકે દિબ્બવિમાનં ઉપપજ્જિં ઉપગતો અસ્મીતિ અત્થો, તત્થ નિબ્બત્તોમ્હીતિ વુત્તં હોતિ. છળાસીતિસહસ્સાનીતિ તસ્મિં વિમાને છ અસીતિસહસ્સાનિ દેવચ્છરાયો મે મય્હં ચિત્તં રમિંસુ રમાપેસુન્તિ સમ્બન્ધો.

૫૯. મમેવ અનુવત્તન્તીતિ તા અચ્છરાયો સબ્બકામેહિ દિબ્બેહિ રૂપાદિવત્થુકામેહિ ઉપટ્ઠહન્તિયો મમં એવ અનુવત્તન્તિ મમ વચનં અનુકરોન્તિ સદા નિચ્ચકાલન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

પિલિન્દવચ્છત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. રાહુલત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરસ્સ ¶ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો રાહુલત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ આયસ્મા પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું સિક્ખાકામાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સયમ્પિ તં ઠાનન્તરં પત્થેન્તો સેનાસનવિસોધનવિજ્જોતનાદિકં ઉળારં પુઞ્ઞં કત્વા પણિધાનં અકાસિ. સો તતો ચવિત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે અમ્હાકં બોધિસત્તં પટિચ્ચ યસોધરાય દેવિયા કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તિત્વા રાહુલોતિ લદ્ધનામો મહતા ખત્તિયપરિવારેન વડ્ઢિ. તસ્સ પબ્બજ્જાવિધાનં ખન્ધકે (મહાવ. ૧૦૫) આગતમેવ. સો પબ્બજિત્વા સત્થુ સન્તિકે અનેકેહિ સુત્તપદેહિ સુલદ્ધોવાદો પરિપક્કઞાણો વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. અરહા પન હુત્વા અત્તનો પટિપત્તિં પચ્ચવેક્ખિત્વા અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તો –

‘‘ઉભયેનેવ સમ્પન્નો, રાહુલભદ્દોતિ મં વિદૂ;

યઞ્ચમ્હિ પુત્તો બુદ્ધસ્સ, યઞ્ચ ધમ્મેસુ ચક્ખુમા.

‘‘યઞ્ચ મે આસવા ખીણા, યઞ્ચ નત્થિ પુનબ્ભવો;

અરહા દક્ખિણેય્યોમ્હિ, તેવિજ્જો અમતદ્દસો.

‘‘કામન્ધા જાલપચ્છન્ના, તણ્હાછદનછાદિતા;

પમત્તબન્ધુના બન્ધા, મચ્છાવ કુમિના મુખે.

‘‘તં કામં અહમુજ્ઝિત્વા, છેત્વા મારસ્સ બન્ધનં;

સમૂલં તણ્હમબ્બુય્હ, સીતિભૂતોસ્મિ નિબ્બુતો’’તિ. (થેરગા. ૨૯૫-૨૯૮);

ચતસ્સો ગાથા અભાસિ. તત્થ ¶ ઉભયેનેવ સમ્પન્નોતિ જાતિસમ્પદા પટિપત્તિસમ્પદાતિ ઉભયસમ્પત્તિયાપિ સમ્પન્નો સમન્નાગતો. રાહુલભદ્દોતિ મં વિદૂતિ ‘‘રાહુલભદ્દો’’તિ મં સબ્રહ્મચારિનો ¶ સઞ્જાનન્તિ. તસ્સ હિ જાતસાસનં સુત્વા બોધિસત્તેન, ‘‘રાહુ, જાતો, બન્ધનં જાત’’ન્તિ વુત્તવચનં ઉપાદાય સુદ્ધોદનમહારાજા ‘‘રાહુલો’’તિ નામં ¶ ગણ્હિ. તત્થ આદિતો પિતરા વુત્તપરિયાયમેવ ગહેત્વા આહ – ‘‘રાહુલભદ્દોતિ મં વિદૂ’’તિ. ભદ્દોતિ પસંસાવચનમેવ. અપરભાગે સત્થા તં સિક્ખાકામભાવેન અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં સિક્ખાકામાનં યદિદં રાહુલો’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૦૯).

૬૮. એવં સો પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. સત્તભૂમિમ્હિ પાસાદેતિ પસાદં સોમનસ્સં જનેતીતિ પાસાદો. ઉપરૂપરિ ઠિતા સત્ત ભૂમિયો યસ્મિં પાસાદે સોયં સત્તભૂમિ, તસ્મિં સત્તભૂમિમ્હિ પાસાદે. આદાસં સન્થરિં અહન્તિ આદાસતલં નિપ્ફાદેત્વા લોકજેટ્ઠસ્સ ભગવતો તાદિનો અહં સન્થરં અદાસિં, સન્થરિત્વા પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૬૯. ખીણાસવસહસ્સેહીતિ અરહન્તસહસ્સેહિ પરિકિણ્ણો પરિવુતો. દ્વિપદિન્દો દ્વિપદાનં ઇન્દો સામિ નરાસભો મહામુનિ ગન્ધકુટિં તેહિ સહ ઉપાગમિ પાવિસીતિ અત્થો.

૭૦. વિરોચેન્તો ગન્ધકુટિન્તિ તં ગન્ધકુટિં સોભયમાનો દેવાનં દેવો દેવદેવો નરાનં આસભો નરાસભો જેટ્ઠો સત્થા ભિક્ખુસઙ્ઘમજ્ઝે નિસીદિત્વા ઇમા બ્યાકરણગાથાયો અભાસથ કથેસીતિ સમ્બન્ધો.

૭૧. યેનાયં જોતિતા સેય્યાતિ યેન ઉપાસકેન અયં પાસાદસઙ્ખાતા સેય્યા જોતિતા પભાસિતા પજ્જલિતા. આદાસોવ કંસલોહમયં આદાસતલં ઇવ સુટ્ઠુ સમં કત્વા સન્થતા. તં ઉપાસકં કિત્તયિસ્સામિ પાકટં કરિસ્સામીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

૮૧. અટ્ઠાનમેતં યં તાદીતિ યં યેન કારણેન તાદી ઇટ્ઠાનિટ્ઠેસુ અકમ્પિયસભાવત્તા તાદી અગારે ઘરાવાસે રતિં અલ્લીનભાવં અજ્ઝગા પાપુણિ, એતં કારણં અટ્ઠાનં અકારણન્તિ અત્થો.

૮૨. નિક્ખમિત્વા ¶ અગારસ્માતિ ઘરાવાસતો નિક્ખમિત્વા તં તિણદલમિવ પરિચ્ચજિત્વા સુબ્બતો સુસિક્ખિતો પબ્બજિસ્સતિ. રાહુલો નામ ¶ નામેનાતિ સુદ્ધોદનમહારાજેન પેસિતં ¶ કુમારસ્સ જાતસાસનં સુત્વા પિતરા સિદ્ધત્થેન, ‘‘રાહુ જાતો, બન્ધનં જાત’’ન્તિ વુત્તનામત્તા રાહુલો નામાતિ અત્થો. ‘‘યથા ચન્દસૂરિયાનં વિમાનપભાય કિલિટ્ઠકરણેન રાહુ અસુરિન્દો ઉપેતિ ગચ્છતિ, એવમેવાયં મમ અભિનિક્ખમનપબ્બજ્જાદીનં અન્તરાયં કરોન્તોરિવ જાતો’’તિ અધિપ્પાયેન, ‘‘રાહુ જાતોતિ આહા’’તિ દટ્ઠબ્બં. અરહા સો ભવિસ્સતીતિ સો તાદિસો ઉપનિસ્સયસમ્પન્નો વિપસ્સનાયં યુત્તપ્પયુત્તો અરહા ખીણાસવો ભવિસ્સતીતિ અત્થો.

૮૩. કિકીવ અણ્ડં રક્ખેય્યાતિ અણ્ડં બીજં રક્ખમાના કિકી સકુણી ઇવ અપ્પમત્તો સીલં રક્ખેય્ય, ચામરી વિય વાલધિન્તિ વાલં રક્ખમાના કણ્ડકેસુ વાલે લગ્ગન્તે ભિન્દનભયેન અનાકડ્ઢિત્વા મરમાના ચામરી વિય જીવિતમ્પિ પરિચ્ચજિત્વા સીલં અભિન્દિત્વા રક્ખેય્ય. નિપકો સીલસમ્પન્નોતિ નેપક્કં વુચ્ચતિ પઞ્ઞા, તેન નેપક્કેન સમન્નાગતો નિપકો ખણ્ડછિદ્દાદિભાવં અપાપેત્વા રક્ખણતો સીલસમ્પન્નો ભવિસ્સતીતિ એવં સો ભગવા બ્યાકરણમકાસિ. સો એવં પત્તઅરહત્તફલો એકદિવસં વિવેકટ્ઠાને નિસિન્નો સોમનસ્સવસેન એવં રક્ખિં મહામુનીતિઆદિમાહ. તં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

રાહુલત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. ઉપસેનવઙ્ગન્તપુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરં ભગવન્તન્તિઆદિકં આયસ્મતો ઉપસેનવઙ્ગન્તપુત્તત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું સમન્તપાસાદિકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સત્થુ અધિકારકમ્મં કત્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેત્વા યાવજીવં કુસલં કત્વા ¶ દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે નાલકગામે રૂપસારી બ્રાહ્મણિયા કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તિ, ઉપસેનોતિસ્સ નામં અહોસિ. સો વયપ્પત્તો તયો વેદે ઉગ્ગણ્હિત્વા સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા ઉપસમ્પદાય એકવસ્સિકો ‘‘અરિયગબ્ભં વડ્ઢેમી’’તિ એકં કુલપુત્તં અત્તનો સન્તિકે ઉપસમ્પાદેત્વા તેન સદ્ધિં સત્થુ સન્તિકં ગતો. સત્થારા ચસ્સ તસ્સ અવસ્સિકસ્સ ભિક્ખુનો સદ્ધિવિહારિકભાવં સુત્વા ‘‘અતિલહું ખો ત્વં, મોઘપુરિસ, બાહુલ્લાય આવત્તો’’તિ (મહાવ. ૭૫) ગરહિતો ‘‘ઇદાનાહં યદિ પરિસં નિસ્સાય સત્થારા ગરહિતો, પરિસંયેવ પન નિસ્સાય ¶ સત્થુ ¶ પસાદં કરિસ્સામી’’તિ વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. અરહા પન હુત્વા સયમ્પિ સબ્બે ધુતઙ્ગધમ્મે સમાદાય વત્તતિ, અઞ્ઞેપિ તદત્થાય સમાદપેસિ, તેન નં ભગવા સમન્તપાસાદિકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ. સો અપરેન સમયેન કોસમ્બિયં કલહે ઉપ્પન્ને ભિક્ખુસઙ્ઘે ચ દ્વિધાભૂતે એકેન ભિક્ખુના તં કલહં પરિવજ્જિતુકામેન ‘‘એતરહિ ખો કલહો ઉપ્પન્નો, ભિક્ખુસઙ્ઘો ચ દ્વિધાભૂતો, કથં નુ ખો મયા પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ પુટ્ઠો વિવેકવાસતો પટ્ઠાય તસ્સ પટિપત્તિં કથેસિ. એવં થેરો તસ્સ ભિક્ખુનો ઓવાદદાનાપદેસેન અત્તનો તથા પટિપન્નભાવં દીપેન્તો અઞ્ઞં બ્યાકાસિ.

૮૬. સો એવં પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરં ભગવન્તન્તિઆદિમાહ. પબ્ભારમ્હિ નિસીદન્તન્તિ પુરતો ભારં નમિતં ઓનમિતન્તિ પબ્ભારં વિવેકકામં વનમજ્ઝે સયંજાતપબ્બતપબ્ભારે નિસિન્નં નરુત્તમં ભગવન્તં અહં ઉપગચ્છિં સમીપં ગતોતિ અત્થો.

૮૭. કણિકારપુપ્ફ દિસ્વાતિ તથા ઉપગચ્છન્તો તસ્મિં પદેસે સુપુપ્ફિતં કણિકારં દિસ્વા. વણ્ટે છેત્વાનહં તદાતિ તસ્મિં તથાગતસ્સ દિટ્ઠકાલે તં પુપ્ફં વણ્ટે વણ્ટસ્મિં છેત્વાન છિન્દિત્વાન. અલઙ્કરિત્વા છત્તમ્હીતિ તેન પુપ્ફેન છત્તં છાદેત્વા. બુદ્ધસ્સ અભિરોપયિન્તિ પબ્ભારે નિસિન્નસ્સ બુદ્ધસ્સ મુદ્ધનિ અકાસિન્તિ અત્થો.

૮૮. પિણ્ડપાતઞ્ચ ¶ પાદાસિન્તિ તસ્મિંયેવ નિસિન્નસ્સ ભગવતો પિણ્ડપાતં પકારેન અદાસિં ભોજેસિન્તિ અત્થો. પરમન્નં સુભોજનન્તિ સુન્દરભોજનસઙ્ખાતં પરમન્નં ઉત્તમાહારં. બુદ્ધેન નવમે તત્થાતિ તસ્મિં વિવેકટ્ઠાને બુદ્ધેન સહ નવમે અટ્ઠ સમણે સમિતપાપે ખીણાસવભિક્ખૂ ભોજેસિન્તિ અત્થો.

યં વદન્તિ સુમેધોતિ યં ગોતમસમ્માસમ્બુદ્ધં ભૂરિપઞ્ઞં પથવિસમાનં પઞ્ઞં સુમેધં સુન્દરં સબ્બઞ્ઞુતાદિપઞ્ઞવન્તં. સુમેધો ઇતિ સુન્દરપઞ્ઞો ઇતિ વદન્તિ પણ્ડિતા ઇતો કપ્પતો સતસહસ્સે કપ્પે એસો ગોતમો સમ્માસમ્બુદ્ધો ભવિસ્સતીતિ સમ્બન્ધો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ઉપસેનવઙ્ગન્તપુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. રટ્ઠપાલત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરસ્સ ¶ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો રટ્ઠપાલત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પાયસ્મા પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો ઉપ્પત્તિતો પુરેતરમેવ હંસવતીનગરે ગહપતિમહાસાલકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો પિતુ અચ્ચયેન ઘરાવાસે પતિટ્ઠિતો રતનકોટ્ઠાગારકમ્મિકેન દસ્સિતં અપરિમાણં વંસાનુગતં ધનં દિસ્વા ‘‘ઇમં એત્તકં ધનરાસિં મય્હં પિતુઅય્યકપય્યકાદયો અત્તના સદ્ધિં ગહેત્વા ગન્તું નાસક્ખિંસુ, મયા પન ગહેત્વા ગન્તું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા કપણદ્ધિકાદીનં મહાદાનં અદાસિ. સો અભિઞ્ઞાલાભિં એકં તાપસં ઉપસઙ્કમિત્વા તેન દેવલોકાધિપચ્ચે નિયોજિતો યાવજીવં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવન્તો તત્થ યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો મનુસ્સલોકે ભિન્નં રટ્ઠં સન્ધારેતું સમત્થસ્સ કુલસ્સ એકપુત્તકો હુત્વા નિબ્બત્તિ. તેન સમયેન પદુમુત્તરો ભગવા લોકે ઉપ્પજ્જિત્વા પવત્તિતવરધમ્મચક્કો વેનેય્યસત્તે નિબ્બાનમહાનગરસઙ્ખાતં ખેમન્તભૂમિં સમ્પાપેસિ. અથ સો કુલપુત્તો અનુક્કમેન વિઞ્ઞુતં પત્તો એકદિવસં ઉપાસકેહિ સદ્ધિં વિહારં ગન્ત્વા સત્થારં ધમ્મં દેસેન્તં દિસ્વા પસન્નચિત્તો પરિસપરિયન્તે નિસીદિ.

તેન ¶ ખો પન સમયેન સત્થા એકં ભિક્ખું સદ્ધાપબ્બજિતાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ. સો તં દિસ્વા પસન્નમાનસો સતસહસ્સભિક્ખુપરિવુતસ્સ ભગવતો સત્તાહં મહાદાનં દત્વા તં ઠાનં પત્થેસિ. સત્થા અનન્તરાયેન સમિજ્ઝનભાવં દિસ્વા ‘‘અયં અનાગતે ગોતમસ્સ નામ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ સાસને સદ્ધાપબ્બજિતાનં અગ્ગો ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકાસિ. સો સત્થારં ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ વન્દિત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ. સો યાવતાયુકં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચવિત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇતો દ્વેનવુતે કપ્પે ફુસ્સસ્સ ભગવતો કાલે સત્થુ વેમાતિકેસુ તીસુ રાજપુત્તેસુ સત્થારં ઉપટ્ઠહન્તેસુ તેસં પુઞ્ઞકિરિયાસુ સહાયકિચ્ચં અકાસિ. એવં તત્થ તત્થ ભવે બહું કુસલં ઉપચિનિત્વા સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુરુરટ્ઠે થુલ્લકોટ્ઠિકનિગમે રટ્ઠપાલસેટ્ઠિનો ગેહે નિબ્બત્તિ, તસ્સ ભિન્નં રટ્ઠં સન્ધારેતું સમત્થકુલે નિબ્બત્તત્તા રટ્ઠપાલોતિ વંસાનુગતમેવ નામં અહોસિ. સો મહતા પરિવારેન વડ્ઢન્તો અનુક્કમેન યોબ્બનપ્પત્તો માતાપિતૂહિ પતિરૂપેન દારેન સંયોજિતો મહન્તે ¶ ચ યસે પતિટ્ઠાપિતો દિબ્બસમ્પત્તિસદિસસમ્પત્તિં પચ્ચનુભોતિ.

અથ ¶ ભગવા કુરુરટ્ઠે જનપદચારિકં ચરન્તો થુલ્લકોટ્ઠિકં અનુપાપુણિ. તં સુત્વા રટ્ઠપાલો કુલપુત્તો સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિતુકામો સત્તાહં ભત્તચ્છેદં કત્વા કિચ્છેન કસિરેન માતાપિતરો અનુજાનાપેત્વા સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા પબ્બજ્જં યાચિત્વા સત્થુ આણત્તિયા અઞ્ઞતરસ્સ સન્તિકે પબ્બજિત્વા યોનિસોમનસિકારેન કમ્મં કરોન્તો વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. અરહત્તં પન પત્વા સત્થારં અનુજાનાપેત્વા માતાપિતરો પસ્સિતું થુલ્લકોટ્ઠિકં ગન્ત્વા તત્થ સપદાનં પિણ્ડાય ચરન્તો પિતુ નિવેસને આભિદોસિકં કુમ્માસં લભિત્વા તં અમતં વિય પરિભુઞ્જન્તો પિતરા નિમન્તિતો સ્વાતનાય અધિવાસેત્વા દુતિયદિવસે પિતુ નિવેસને પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિત્વા અલઙ્કતપટિયત્તે ઇત્થાગારજને ઉપગન્ત્વા ‘‘કીદિસા નામ તા, અય્યપુત્ત, અચ્છરાયો, યાસં ત્વં હેતુ બ્રહ્મચરિયં ચરસી’’તિઆદીનિ (મ. નિ. ૨.૩૦૧) વત્વા પલોભનકમ્મં કાતું આરદ્ધે તસ્સાધિપ્પાયં વિપરિવત્તેત્વા અનિચ્ચતાદિપટિસંયુત્તં ધમ્મં કથેન્તો –

‘‘પસ્સ ¶ ચિત્તકતં બિમ્બં, અરુકાયં સમુસ્સિતં;

આતુરં બહુસઙ્કપ્પં, યસ્સ નત્થિ ધુવં ઠિતિ.

‘‘પસ્સ ચિત્તકતં રૂપં, મણિના કુણ્ડલેન ચ;

અટ્ઠિં તચેન ઓનદ્ધં, સહ વત્થેહિ સોભતિ.

‘‘અલત્તકકતા પાદા, મુખં ચુણ્ણકમક્ખિતં;

અલં બાલસ્સ મોહાય, નો ચ પારગવેસિનો.

‘‘અટ્ઠાપદકતા કેસા, નેત્તા અઞ્જનમક્ખિતા;

અલં બાલસ્સ મોહાય, નો ચ પારગવેસિનો.

‘‘અઞ્જનીવ નવા ચિત્તા, પૂતિકાયો અલઙ્કતો;

અલં બાલસ્સ મોહાય, નો ચ પારગવેસિનો.

‘‘ઓદહિ ¶ મિગવો પાસં, નાસદા વાગુરં મિગો;

ભુત્વા નિવાપં ગચ્છામ, કન્દન્તે મિગબન્ધકે.

‘‘છિન્નો ¶ પાસો મિગવસ્સ, નાસદા વાગુરં મિગો;

ભુત્વા નિવાપં ગચ્છામ, સોચન્તે મિગલુદ્દકે’’તિ. (મ. નિ. ૨.૩૦૨; થેરગા. ૭૬૯-૭૭૫);

ઇમા ગાથાયો અભાસિ. ઇમા ગાથા વત્વા વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા રઞ્ઞો કોરબ્યસ્સ મિગાજિનવનુય્યાને મઙ્ગલસિલાપટ્ટે નિસીદિ. થેરસ્સ કિર પિતા સત્તસુ દ્વારકોટ્ઠકેસુ અગ્ગળં દાપેત્વા મલ્લે આણાપેસિ ‘‘નિક્ખમિતું મા દેથ, કાસાયાનિ અપનેત્વા સેતકાનિ નિવાસાપેથા’’તિ. તસ્મા થેરો આકાસેન અગમાસિ. અથ રાજા કોરબ્યો થેરસ્સ તત્થ નિસિન્નભાવં સુત્વા તં ઉપસઙ્કમિત્વા સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા ‘‘ઇધ, ભો રટ્ઠપાલ, પબ્બજન્તો બ્યાધિપારિજુઞ્ઞં વા જરાભોગઞાતિપારિજુઞ્ઞં વા પત્તો પબ્બજતિ, ત્વં પન કિઞ્ચિપિ પારિજુઞ્ઞં અનુપગતો એવ કસ્મા પબ્બજસી’’તિ પુચ્છિ. અથસ્સ થેરો ‘‘ઉપનિય્યતિ લોકો અદ્ધુવો, અતાણો લોકો અનભિસ્સરો, અસરણો લોકો સબ્બં પહાય ગમનીયં, ઊનો લોકો અતિત્તો તણ્હાદાસો’’તિ (મ. નિ. ૨.૩૦૫) ઇમેસં ચતુન્નં ધમ્મુદ્દેસાનં અત્તના વિદિતભાવં કથેત્વા તસ્સા દેસનાય અનુગીતિં કથેન્તો –

‘‘પસ્સામિ ¶ લોકે સધને મનુસ્સે, લદ્ધાન વિત્તં ન દદન્તિ મોહા;

લુદ્ધા ધનં સન્નિચયં કરોન્તિ, ભિય્યોવ કામે અભિપત્થયન્તિ.

‘‘રાજા પસય્હપ્પથવિં વિજેત્વા, સસાગરન્તં મહિમાવસન્તો;

ઓરં સમુદ્દસ્સ અતિત્તરૂપો, પારં સમુદ્દસ્સપિ પત્થયેથ.

‘‘રાજા ચ અઞ્ઞે ચ બહૂ મનુસ્સા, અવીતતણ્હા મરણં ઉપેન્તિ;

ઊનાવ હુત્વાન જહન્તિ દેહં, કામેહિ લોકમ્હિ ન હત્થિ તિત્તિ.

‘‘કન્દન્તિ ¶ નં ઞાતી પકિરિય કેસે, ‘અહો વતા નો અમરા’તિ ચાહુ;

વત્થેન નં પારુતં નીહરિત્વા, ચિતં સમોધાય તતો ડહન્તિ.

‘‘સો ડય્હતિ સૂલેહિ તુજ્જમાનો, એકેન વત્થેન પહાય ભોગે;

ન મીયમાનસ્સ ભવન્તિ તાણા, ઞાતી ચ મિત્તા અથ વા સહાયા.

‘‘દાયાદકા ¶ તસ્સ ધનં હરન્તિ, સત્તો પન ગચ્છતિ યેન કમ્મં;

ન મીયમાનં ધનમન્વેતિ કિઞ્ચિ, પુત્તા ચ દારા ચ ધનઞ્ચ રટ્ઠં.

‘‘ન દીઘમાયું લભતે ધનેન, ન ચાપિ વિત્તેન જરં વિહન્તિ;

અપ્પં હિદં જીવિતમાહુ ધીરા, અસસ્સતં વિપ્પરિણામધમ્મં.

‘‘અડ્ઢા ¶ દલિદ્દા ચ ફુસન્તિ ફસ્સં, બાલો ચ ધીરો ચ તથેવ ફુટ્ઠો;

બાલો હિ બાલ્યા વધિતોવ સેતિ, ધીરો ચ નો વેધતિ ફસ્સફુટ્ઠો.

‘‘તસ્મા હિ પઞ્ઞાવ ધનેન સેય્યા, યાય વોસાનમિધાધિગચ્છતિ;

અબ્યોસિતત્તા હિ ભવાભવેસુ, પાપાનિ કમ્માનિ કરોતિ મોહા.

‘‘ઉપેતિ ગબ્ભઞ્ચ પરઞ્ચ લોકં, સંસારમાપજ્જપરમ્પરાય;

તસ્સપ્પપઞ્ઞો અભિસદ્દહન્તો, ઉપેતિ ગબ્ભઞ્ચ પરઞ્ચ લોકં.

‘‘ચોરો ¶ યથા સન્ધિમુખે ગહીતો, સકમ્મુના હઞ્ઞતિ પાપધમ્મો;

એવં પજા પેચ્ચ પરમ્હિ લોકે, સકમ્મુના હઞ્ઞતિ પાપધમ્મો.

‘‘કામા હિ ચિત્રા મધુરા મનોરમા, વિરૂપરૂપેન મથેન્તિ ચિત્તં;

આદીનવં કામગુણેસુ દિસ્વા, તસ્મા અહં પબ્બજિતોમ્હિ રાજ.

‘‘દુમપ્ફલાનીવ પતન્તિ માણવા, દહરા ચ વુડ્ઢા ચ સરીરભેદા;

એતમ્પિ દિસ્વાન પબ્બજિતોમ્હિ રાજ, અપણ્ણકં સામઞ્ઞમેવ સેય્યો.

‘‘સદ્ધાયાહં પબ્બજિતો, ઉપેતો જિનસાસને;

અવઞ્ઝા મય્હં પબ્બજ્જા, અનણો ભુઞ્જામિ ભોજનં.

‘‘કામે આદિત્તતો દિસ્વા, જાતરૂપાનિ સત્થતો;

ગબ્ભાવોક્કન્તિતો દુક્ખં, નિરયેસુ મહબ્ભયં.

‘‘એતમાદીનવં ¶ ¶ ઞત્વા, સંવેગં અલભિં તદા;

સોહં વિદ્ધો તદા સન્તો, સમ્પત્તો આસવક્ખયં.

‘‘પરિચિણ્ણો મયા સત્થા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં;

ઓહિતો ગરુકો ભારો, ભવનેત્તિ સમૂહતા.

‘‘યસ્સત્થાય પબ્બજિતો, અગારસ્માનગારિયં;

સો મે અત્થો અનુપ્પત્તો, સબ્બસંયોજનક્ખયો’’તિ. (થેરગા. ૭૭૬-૭૯૩) –

ઇમા ગાથા અવોચ. એવં થેરો રઞ્ઞો કોરબ્યસ્સ ધમ્મં દેસેત્વા સત્થુ સન્તિકમેવ ગતો. સત્થા ચ અપરભાગે અરિયગણમજ્ઝે નિસિન્નો થેરં સદ્ધાપબ્બજિતાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ.

૯૭-૮. એવં ¶ સો થેરો પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. વરનાગો મયા દિન્નોતિ તસ્સ ભગવતો રૂપકાયે પસીદિત્વા વરો ઉત્તમો સેટ્ઠો ઈસાદન્તો રથીસાસદિસદન્તો ઉરૂળ્હવા ભારવહો રાજારહો વા. સેતચ્છત્તોપસોભિતોતિ હત્થિક્ખન્ધે ઉસ્સાપિતસેતચ્છત્તેન ઉપસેવિતો સોભમાનો. પુનપિ કિં વિસિટ્ઠો વરનાગો? સકપ્પનો હત્થાલઙ્કારસહિતો. સઙ્ઘારામં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ વસનત્થાય આરામં વિહારં અકારયિં કારેસિં.

૯૯. ચતુપઞ્ઞાસસહસ્સાનીતિ તસ્મિં કારાપિતે વિહારબ્ભન્તરે ચતુપઞ્ઞાસસહસ્સાનિ પાસાદાનિ ચ અહં અકારયિં કારેસિન્તિ અત્થો. મહોઘદાનં કરિત્વાનાતિ સબ્બપરિક્ખારસહિતં મહોઘસદિસં મહાદાનં સજ્જેત્વા મહેસિનો મુનિનો નિય્યાદેસિન્તિ અત્થો.

૧૦૦. અનુમોદિ મહાવીરોતિ ચતુરાસઙ્ખ્યેય્યસતસહસ્સેસુ કપ્પેસુ અબ્બોચ્છિન્નઉસ્સાહસઙ્ખાતેન વીરિયેન મહાવીરો સયમ્ભૂ સયમેવ ભૂતો જાતો લદ્ધસબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણો અગ્ગો સેટ્ઠો પુગ્ગલો અનુમોદિ વિહારાનુમોદનં અકાસિ. સબ્બે જને હાસયન્તોતિ સકલાનન્તાપરિમાણે દેવમનુસ્સે હાસયન્તો સન્તુટ્ઠે ¶ કુરુમાનો અમતનિબ્બાનપટિસંયુત્તં ચતુસચ્ચધમ્મદેસનં દેસેસિ પકાસેસિ વિવરિ વિભજિ ઉત્તાની અકાસીતિ અત્થો.

૧૦૧. તં ¶ મે વિયાકાસીતિ તં મય્હં કતપુઞ્ઞં બલં વિસેસેન પાકટં અકાસિ. જલજુત્તમનામકોતિ જલે જાતં જલજં પદુમં, પદુમુત્તરનામકોતિ અત્થો. ‘‘જલનુત્તમનાયકો’’તિપિ પાઠો. તત્થ અત્તનો પભાય જલન્તીતિ જલના, ચન્દિમસૂરિયદેવબ્રહ્માનો, તેસં જલનાનં ઉત્તમોતિ જલનુત્તમો. સબ્બસત્તાનં નાયકો ઉત્તમોતિ નાયકો, સમ્ભારવન્તે સત્તે નિબ્બાનં નેતિ પાપેતીતિ વા નાયકો, જલનુત્તમો ચ સો નાયકો ચાતિ જલનુત્તમનાયકો. ભિક્ખુસઙ્ઘે નિસીદિત્વાતિ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ મજ્ઝે નિસિન્નો ઇમા ગાથા અભાસથ પાકટં કત્વા કથેસીતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

રટ્ઠપાલત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. સોપાકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પબ્ભારં સોધયન્તસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો સોપાકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો ¶ કાલે અઞ્ઞતરસ્સ કુટુમ્બિકસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ. એકદિવસં સત્થારં દિસ્વા બીજપૂરફલાનિ સત્થુ ઉપનેસિ, પરિભુઞ્જિ ભગવા તસ્સાનુકમ્પં ઉપાદાય. સો ભિક્ખુ સત્થરિ સઙ્ઘે ચ અભિપ્પસન્નો સલાકભત્તં પટ્ઠપેત્વા સઙ્ઘુદ્દેસવસેન તિણ્ણં ભિક્ખૂનં યાવતાયુકં ખીરભત્તં અદાસિ. સો તેહિ પુઞ્ઞેહિ અપરાપરં દેવમનુસ્સેસુ સમ્પત્તિયો અનુભવન્તો એકદા મનુસ્સયોનિયં નિબ્બત્તો એકસ્સ પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ ખીરભત્તં અદાસિ.

એવં તત્થ તત્થ પુઞ્ઞાનિ કત્વા સુગતીસુયેવ પરિબ્ભમન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે પુરિમકમ્મનિસ્સન્દેન સાવત્થિયં અઞ્ઞતરાય દુગ્ગતિત્થિયા કુચ્છિમ્હિ પટિસન્ધિં ગણ્હિ. સા તં દસમાસે કુચ્છિના પરિહરિત્વા પરિપક્કે ગબ્ભે વિજાયનકાલે વિજાયિતું અસક્કોન્તી મુચ્છં આપજ્જિત્વા બહુવેલં મતા વિય નિપજ્જિ. ઞાતકા ‘‘મતા’’તિ સઞ્ઞાય સુસાનં નેત્વા ચિતકં આરોપેત્વા ¶ દેવતાનુભાવેન વાતવુટ્ઠિયા ઉટ્ઠિતાય અગ્ગિં અદત્વા પક્કમિંસુ. દારકો પચ્છિમભવિકત્તા દેવતાનુભાવેનેવ અરોગો હુત્વા માતુકુચ્છિતો નિક્ખમિ. માતા પન કાલમકાસિ. દેવતા મનુસ્સરૂપેનુપગમ્મ તં ગહેત્વા સુસાનગોપકસ્સ ગેહે ઠપેત્વા કતિપાહં કાલં પતિરૂપેન આહારેન પોસેસિ. તતો પરં સુસાનગોપકો અત્તનો પુત્તં કત્વા વડ્ઢેસિ. સો ¶ તથા વડ્ઢેન્તો તસ્સ પુત્તેન સુપ્પિયેન નામ દારકેન સદ્ધિં કીળન્તો વિચરિ. તસ્સ સુસાને જાતસંવડ્ઢભાવતો સોપાકોતિ સમઞ્ઞા અહોસિ.

અથેકદિવસં સત્તવસ્સિકં તં ભગવા પચ્ચૂસવેલાયં ઞાણજાલં પત્થરિત્વા વેનેય્યબન્ધવે ઓલોકેન્તો ઞાણજાલસ્સ અન્તોગતં દિસ્વા સુસાનટ્ઠાનં અગમાસિ. દારકો પુબ્બહેતુના ચોદિયમાનો પસન્નમાનસો સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા અટ્ઠાસિ. સત્થા તસ્સ ધમ્મં કથેસિ. સો ધમ્મં સુત્વા પબ્બજ્જં યાચિત્વા પિતરા ‘‘અનુઞ્ઞાતોસી’’તિ વુત્તો પિતરં સત્થુ સન્તિકં આનેસિ. તસ્સ પિતા સત્થારં વન્દિત્વા ‘‘ઇમં દારકં પબ્બાજેથ, ભન્તે’’તિ અનુજાનિ, તં પબ્બાજેત્વા ભગવા મેત્તાભાવનાય નિયોજેસિ. સો મેત્તાકમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા સુસાને વિહરન્તો નચિરસ્સેવ મેત્તાઝાનં પાદકં કત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં સચ્છાકાસિ. અરહા હુત્વાપિ અઞ્ઞેસં સોસાનિકભિક્ખૂનં મેત્તાભાવનાવિધિં દસ્સેન્તો ‘‘યથાપિ એકપુત્તસ્મિ’’ન્તિ (થેરગા. ૩૩) ગાથં અભાસિ. ઇદં ¶ વુત્તં હોતિ – યથા એકપુત્તકે પિયે મનાપે માતા પિતા ચ કુસલી એકન્તહિતેસી ભવેય્ય, એવં પુરત્થિમાદિભેદાસુ સબ્બાસુ દિસાસુ કામભવાદિભેદેસુ વા સબ્બેસુ ભવેસુ દહરાદિભેદાસુ સબ્બાસુ અવત્થાસુપિ ઠિતેસુ સબ્બેસુ સત્તેસુ એકન્તહિતેસિતાય કુસલી ભવેય્ય ‘‘મિત્તો, ઉદાસિનો, પચ્ચત્થિકો’’તિ સીમં અકત્વા સીમાય સમ્ભેદવસેન સબ્બત્થ એકરસં મેત્તં ભાવેય્યાતિ ઇમં પન ગાથં વત્વા ‘‘સચે તુમ્હે આયસ્મન્તો એવં મેત્તં ભાવેય્યાથ, યે તે ભગવતા ‘સુખં સુપતી’તિઆદિના (અ. નિ. ૧૧.૧૫; પરિ. ૩૩૧; મિ. પ. ૪.૪.૬) એકાદસ મેત્તાનિસંસા ચ વુત્તા, એકંસેન તેસં ભાગિનો ભવથા’’તિ ઓવાદં અદાસિ.

૧૧૨. એવં ¶ સો પત્તફલાધિગમો અત્તનો કતપુઞ્ઞં પચ્ચવેક્ખિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં દસ્સેન્તો પબ્ભારં સોધયન્તસ્સાતિઆદિમાહ. તત્થ પબ્ભારન્તિ સિલાપબ્બતસ્સ વિવેકટ્ઠાનં, તં પબ્બજિતાનુરૂપત્તા ઇટ્ઠકપાકારં કત્વા દ્વારકવાટં યોજેત્વા ભિક્ખૂનં વસનત્થાય અદાસિ, પકારેન ભરો પત્થેતબ્બોતિ પબ્ભારો, તં સોધયન્તસ્સ મમ સન્તિકં સિદ્ધત્થો નામ ભગવા આગચ્છિ પાપુણિ.

૧૧૩. બુદ્ધં ઉપગતં દિસ્વાતિ એવં મમ સન્તિકં આગતં દિસ્વા તાદિનો ઇટ્ઠાનિટ્ઠેસુ અકમ્પિયસભાવત્તા તાદિગુણયુત્તસ્સ લોકજેટ્ઠસ્સ બુદ્ધસ્સ સન્થરં તિણપણ્ણાદિસન્થરં કટ્ઠત્થરં પઞ્ઞાપેત્વા નિટ્ઠાપેત્વા પુપ્ફાસનં પુપ્ફમયં આસનં અહં અદાસિં.

૧૧૪. પુપ્ફાસને ¶ નિસીદિત્વાતિ તસ્મિં પઞ્ઞત્તે પુપ્ફાસને નિસીદિત્વા લોકનાયકો સિદ્ધત્થો ભગવા. મમઞ્ચ ગતિમઞ્ઞાયાતિ મય્હં ગતિં આયતિં ઉપ્પત્તિટ્ઠાનં અઞ્ઞાય જાનિત્વા અનિચ્ચતં અનિચ્ચભાવં ઉદાહરિ કથેસિ.

૧૧૫. અનિચ્ચા વત સઙ્ખારાતિ વત એકન્તેન સઙ્ખારા પચ્ચયેહિ સમેચ્ચ સમાગન્ત્વા કરીયમાના સબ્બે સપ્પચ્ચયધમ્મા હુત્વા અભાવટ્ઠેન અનિચ્ચા. ઉપ્પાદવયધમ્મિનોતિ ઉપ્પજ્જિત્વા વિનસ્સનસભાવા ઉપ્પજ્જિત્વા પાતુભવિત્વા એતે સઙ્ખારા નિરુજ્ઝન્તિ વિનસ્સન્તીતિ અત્થો. તેસં વૂપસમો સુખોતિ તેસં સઙ્ખારાનં વિસેસેન ઉપસમો સુખો, તેસં વૂપસમકરં નિબ્બાનમેવ એકન્તસુખન્તિ અત્થો.

૧૧૬. ઇદં વત્વાન સબ્બઞ્ઞૂતિ સબ્બધમ્મજાનનકો ભગવા લોકાનં જેટ્ઠો વુડ્ઢો નરાનં આસભો પધાનો વીરો ઇદં અનિચ્ચપટિસંયુત્તં ¶ ધમ્મદેસનં વત્વાન કથેત્વા અમ્બરે આકાસે હંસરાજા ઇવ નભં આકાસં અબ્ભુગ્ગમીતિ સમ્બન્ધો.

૧૧૭. સકં દિટ્ઠિં અત્તનો લદ્ધિં ખન્તિં રુચિં અજ્ઝાસયં જહિત્વાન પહાય. ભાવયાનિચ્ચસઞ્ઞહન્તિ અનિચ્ચે અનિચ્ચન્તિ પવત્તસઞ્ઞં અહં ભાવયિં વડ્ઢેસિં મનસિ અકાસિં. તત્થ કાલં કતો અહન્તિ તત્થ તિસ્સં જાતિયં તતો જાતિતો અહં કાલં કતો મતો.

૧૧૮. દ્વે ¶ સમ્પત્તી અનુભોત્વાતિ મનુસ્સસમ્પત્તિદિબ્બસમ્પત્તિસઙ્ખાતા દ્વે સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા. સુક્કમૂલેન ચોદિતોતિ પુરાણકુસલમૂલેન, મૂલભૂતેન કુસલેન વા ચોદિતો સઞ્ચોદિતો. પચ્છિમે ભવે સમ્પત્તેતિ પરિયોસાને ભવે સમ્પત્તે પાપુણિતે. સપાકયોનુપાગમિન્તિ સકં પચિતભત્તં સપાકં યોનિં ઉપાગમિં. યસ્સ કુલસ્સ અત્તનો પચિતભત્તં અઞ્ઞેહિ અભુઞ્જનીયં, તસ્મિં ચણ્ડાલકુલે નિબ્બત્તોસ્મીતિ અત્થો. અથ વા સા વુચ્ચતિ સુનખો, સુનખોચ્છિટ્ઠભત્તભુઞ્જનકચણ્ડાલકુલે જાતોતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સોપાકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. સુમઙ્ગલત્થેરઅપદાનવણ્ણના

આહુતિં ¶ યિટ્ઠુકામોતિઆદિકં આયસ્મતો સુમઙ્ગલત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પાયસ્મા પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પિયદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે રુક્ખદેવતા હુત્વા નિબ્બત્તિ. સો એકદિવસં સત્થારં ન્હત્વા એકચીવરં ઠિતં દિસ્વા સોમનસ્સપ્પત્તો અપ્ફોટેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયા અવિદૂરે અઞ્ઞતરસ્મિં ગામકે તાદિસેન કમ્મનિસ્સન્દેન દલિદ્દકુલે નિબ્બત્તિ, તસ્સ સુમઙ્ગલોતિ નામં અહોસિ. સો વયપ્પત્તો ખુજ્જકાસિતનઙ્ગલકુદ્દાલપરિક્ખારો હુત્વા કસિયા જીવિકં કપ્પેસિ. સો એકદિવસં રઞ્ઞા પસેનદિના કોસલેન ભગવતો ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ મહાદાને પવત્તિયમાને દાનૂપકરણાનિ ગહેત્વા આગચ્છન્તેહિ મનુસ્સેહિ સદ્ધિં દધિઘટં ગહેત્વા આગતો ભિક્ખૂનં સક્કારસમ્માનં દિસ્વા ‘‘ઇમે સમણા સક્યપુત્તિયા સુખુમવત્થનિવત્થા સુભોજનાનિ ભુઞ્જિત્વા નિવાતેસુ સેનાસનેસુ વિહરન્તિ, યંનૂનાહમ્પિ પબ્બજેય્ય’’ન્તિ ચિન્તેત્વા અઞ્ઞતરં મહાથેરં ઉપસઙ્કમિત્વા અત્તનો પબ્બજાધિપ્પાયં નિવેદેસિ. સો તં કરુણાયન્તો પબ્બાજેત્વા કમ્મટ્ઠાનં ¶ આચિક્ખિ. સો અરઞ્ઞે ¶ વિહરન્તો એકકવિહારે નિબ્બિન્નો ઉક્કણ્ઠિતો હુત્વા વિબ્ભમિતુકામો ઞાતિગામં ગચ્છન્તો અન્તરામગ્ગે કચ્છં બન્ધિત્વા ખેત્તં કસન્તે કિલિટ્ઠવત્થનિવત્થે સમન્તતો રજોકિણ્ણસરીરે વાતાતપેન સુસ્સન્તે ખેત્તં કસ્સકે મનુસ્સે દિસ્વા ‘‘મહન્તં વતિમે સત્તા જીવિકનિમિત્તં દુક્ખં પચ્ચનુભવન્તી’’તિ સંવેગં પટિલભિ. ઞાણસ્સ પરિપાકગતત્તા ચસ્સ યથાગહિતં કમ્મટ્ઠાનં ઉપટ્ઠાસિ. સો અઞ્ઞતરં રુક્ખમૂલં ઉપગન્ત્વા વિવેકં લભિત્વા યોનિસોમનસિકરોન્તો વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા મગ્ગપટિપાટિયા અરહત્તં પાપુણિ.

૧૨૪. એવં સો પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો આહુતિં યિટ્ઠુકામોહન્તિઆદિમાહ. તત્થ આહુતિન્તિ અન્નપાનાદિઅનેકવિધં પૂજાસક્કારૂપકરણં. યિટ્ઠુકામોતિ યજિતુકામો, દાનં દાતુકામો અહં. પટિયાદેત્વાન ભોજનન્તિ આહારં પટિયાદેત્વા નિપ્ફાદેત્વા. બ્રાહ્મણે પટિમાનેન્તોતિ પટિગ્ગાહકે સુદ્ધપબ્બજિતે પરિયેસન્તો. વિસાલે માળકે ઠિતોતિ પરિસુદ્ધપણ્ડરપુલિનતલાભિરામે વિપુલે માળકે ઠિતો.

૧૨૫-૭. અથદ્દસાસિં સમ્બુદ્ધન્તિઆદીસુ મહાયસં મહાપરિવારં સબ્બલોકં સકલસત્તલોકં વિનેતાનં વિસેસેન નેતારં નિબ્બાનસમ્પાપકં સયમ્ભું સયમેવ ભૂતં અનાચરિયકં ¶ અગ્ગપુગ્ગલં સેટ્ઠપુગ્ગલં ભગવન્તં ભગ્યવન્તાદિગુણયુત્તં જુતિમન્તં નીલપીતાદિપભાસમ્પન્નં સાવકેહિ પુરક્ખતં પરિવારિતં આદિચ્ચમિવ સૂરિયમિવ રોચન્તં સોભમાનં રથિયં વીથિયં પટિપન્નકં ગચ્છન્તં પિયદસ્સિં નામ સમ્બુદ્ધં અદ્દસિન્તિ સમ્બન્ધો. અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વાનાતિ બન્ધઞ્જલિપુટં સિરસિ કત્વા સકં ચિત્તં અત્તનો ચિત્તં પસાદયિં ઇત્થમ્ભૂતસ્સ ભગવતો ગુણે પસાદેસિં પસન્નમકાસિન્તિ અત્થો. મનસાવ નિમન્તેસિન્તિ ચિત્તેન પવારેસિં. આગચ્છતુ મહામુનીતિ મહિતો પૂજારહો મુનિ ભગવા મમ નિવેસનં આગચ્છતુ.

૧૨૮. મમ સઙ્કપ્પમઞ્ઞાયાતિ મય્હં ચિત્તસઙ્કપ્પં ઞત્વા લોકે સત્તલોકે અનુત્તરો ઉત્તરવિરહિતો સત્થા ખીણાસવસહસ્સેહિ અરહન્તસહસ્સેહિ ¶ પરિવુતો મમ દ્વારં મય્હં ગેહદ્વારં ઉપાગમિ સમ્પાપુણિ.

૧૨૯. તસ્સ સમ્પત્તસ્સ સત્થુનો એવં નમક્કારમકાસિં. પુરિસાજઞ્ઞ પુરિસાનં આજઞ્ઞ, સેટ્ઠ, મમ નમક્કારો તે તુય્હં અત્થુ ભવતુ. પુરિસુત્તમ પુરિસાનં ઉત્તમ અધિકગુણવિસિટ્ઠ તે તુય્હં મમ નમક્કારો અત્થુ. પાસાદં પસાદજનકં મમ નિવેસનં ¶ અભિરુહિત્વા સીહાસને ઉત્તમાસને નિસીદતન્તિ આયાચિન્તિ અત્થો.

૧૩૦. દન્તો દન્તપરિવારોતિ સયં દ્વારત્તયેન દન્તો તથા દન્તાહિ ભિક્ખુભિક્ખુનીઉપાસકઉપાસિકાસઙ્ખાતાહિ ચતૂહિ પરિસાહિ પરિવારિતો. તિણ્ણો તારયતં વરોતિ સયં તિણ્ણો સંસારતો ઉત્તિણ્ણો નિક્ખન્તો તારયતં તારયન્તાનં વિસિટ્ઠપુગ્ગલાનં વરો ઉત્તમો ભગવા મમારાધનેન પાસાદં અભિરુહિત્વા પવરાસને ઉત્તમાસને નિસીદિ નિસજ્જં કપ્પેસિ.

૧૩૧. યં મે અત્થિ સકે ગેહેતિ અત્તનો ગેહે યં આમિસં પચ્ચુપટ્ઠિતં સમ્પાદિતં રાસિકતં અત્થિ. તાહં બુદ્ધસ્સ પાદાસિન્તિ બુદ્ધસ્સ બુદ્ધપ્પમુખસ્સ સઙ્ઘસ્સ તં આમિસં પાદાસિં પ-કારેન આદરેન વા અદાસિન્તિ અત્થો. પસન્નો સેહિ પાણિભીતિ અત્તનો દ્વીહિ હત્થેહિ પસ્સન્નચિત્તો ગહેત્વા પાદાસિન્તિ અત્થો.

૧૩૨. પસન્નચિત્તો પસાદિતમનસઙ્કપ્પો સુમનો સુન્દરમનો. વેદજાતો જાતવેદો ઉપ્પન્નસોમનસ્સો કતઞ્જલી સિરસિ ઠપિતઅઞ્જલિપુટો બુદ્ધસેટ્ઠં નમસ્સામિ સેટ્ઠસ્સ બુદ્ધસ્સ પણામં કરોમીતિ અત્થો. અહો બુદ્ધસ્સુળારતાતિ પટિવિદ્ધચતુસચ્ચસ્સ સત્થુનો ઉળારતા મહન્તભાવો અહો અચ્છરિયન્તિ અત્થો.

૧૩૩. અટ્ઠન્નં ¶ પયિરૂપાસતન્તિ પયિરુપાસન્તાનં ભુઞ્જં ભુઞ્જન્તાનં અટ્ઠન્નં અરિયપુગ્ગલાનં અન્તરે ખીણાસવા અરહન્તોવ બહૂતિ અત્થો. તુય્હેવેસો આનુભાવોતિ એસો આકાસચરણઉમ્મુજ્જનનિમુજ્જનાદિઆનુભાવો તુય્હેવ તુય્હં એવ આનુભાવો, નાઞ્ઞેસં. સરણં તં ઉપેમહન્તિ તં ઇત્થમ્ભૂતં તુવં સરણં તાણં લેણં પરાયનન્તિ ઉપેમિ ગચ્છામિ જાનામિ વાતિ અત્થો.

૧૩૪. લોકજેટ્ઠો ¶ નરાસભો પિયદસ્સી ભગવા ભિક્ખુસઙ્ઘમજ્ઝે નિસીદિત્વા ઇમા બ્યાકરણગાથા અભાસથ કથેસીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સુમઙ્ગલત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

દુતિયસ્સ સીહાસનવગ્ગસ્સ વણ્ણના સમત્તા.

૩. સુભૂતિવગ્ગો

૧. સુભૂતિત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો સુભૂતિત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ઇતો કપ્પસતસહસ્સમત્થકે અનુપ્પન્નેયેવ પદુમુત્તરે ભગવતિ લોકનાથે હંસવતીનગરે ¶ અઞ્ઞતરસ્સ બ્રાહ્મણમહાસાલસ્સ એકપુત્તકો હુત્વા નિબ્બત્તિ, તસ્સ નન્દમાણવોતિ નામં અકંસુ. સો વયપ્પત્તો તયો વેદે ઉગ્ગણ્હિત્વા તત્થ સારં અપસ્સન્તો અત્તનો પરિવારભૂતેહિ ચતુચત્તાલીસાય માણવસહસ્સેહિ સદ્ધિં પબ્બતપાદે ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા અટ્ઠ સમાપત્તિયો પઞ્ચાભિઞ્ઞાયો ચ નિબ્બત્તેસિ. અન્તેવાસિકાનમ્પિ કમ્મટ્ઠાનં આચિક્ખિ. તેપિ નચિરસ્સેવ ઝાનલાભિનો અહેસું.

તેન ચ સમયેન પદુમુત્તરો ભગવા લોકે ઉપ્પજ્જિત્વા હંસવતીનગરં ઉપનિસ્સાય વિહરન્તો એકદિવસં પચ્ચૂસસમયે લોકં વોલોકેન્તો નન્દતાપસસ્સ અન્તેવાસિકજટિલાનં અરહત્તૂપનિસ્સયં, નન્દતાપસસ્સ ચ દ્વીહઙ્ગેહિ સમન્નાગતસ્સ સાવકટ્ઠાનન્તરસ્સ પત્થનં દિસ્વા પાતોવ સરીરપટિજગ્ગનં કત્વા પુબ્બણ્હસમયે પત્તચીવરમાદાય અઞ્ઞં કઞ્ચિ અનામન્તેત્વા સીહો વિય એકચરો નન્દતાપસસ્સ અન્તેવાસિકેસુ ફલાફલત્થાય ગતેસુ ‘‘બુદ્ધભાવં મે જાનાતૂ’’તિ પસ્સન્તસ્સેવ નન્દતાપસસ્સ આકાસતો ઓતરિત્વા પથવિયં પતિટ્ઠાસિ. નન્દતાપસો બુદ્ધાનુભાવઞ્ચેવ લક્ખણપારિપૂરિઞ્ચ દિસ્વા લક્ખણમન્તે સમ્મસિત્વા ‘‘ઇમેહિ લક્ખણેહિ સમન્નાગતો નામ અગારં અજ્ઝાવસન્તો રાજા હોતિ ચક્કવત્તી, પબ્બજન્તો લોકે વિવટચ્છેદો ¶ સબ્બઞ્ઞૂ બુદ્ધો હોતિ, અયં પુરિસાજાનીયો નિસ્સંસયં બુદ્ધો’’તિ ઞત્વા પચ્ચુગ્ગમનં કત્વા પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા આસનં પઞ્ઞાપેત્વા અદાસિ. નિસીદિ ભગવા પઞ્ઞત્તે આસને. નન્દતાપસોપિ અત્તનો અનુચ્છવિકં આસનં ગહેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. તસ્મિં સમયે ચતુચત્તાલીસસહસ્સજટિલા પણીતપણીતાનિ ઓજવન્તાનિ ફલાફલાનિ ગહેત્વા આચરિયસ્સ સન્તિકં સમ્પત્તા બુદ્ધાનઞ્ચેવ આચરિયસ્સ ચ નિસિન્નાકારં ઓલોકેત્વા આહંસુ – ‘‘આચરિય, મયં ‘ઇમસ્મિં લોકે તુમ્હેહિ મહન્તતરો નત્થી’તિ વિચરામ, અયં પન પુરિસો તુમ્હેહિ મહન્તતરો મઞ્ઞે’’તિ. નન્દતાપસો – ‘‘તાતા ¶ , કિં વદેથ, તુમ્હે સાસપેન સદ્ધિં અટ્ઠસટ્ઠિયોજનસતસહસ્સુબ્બેધં સિનેરું ઉપમેતું ઇચ્છથ, સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધેન સદ્ધિં મા મં ઉપમિત્થા’’તિ આહ. અથ તે તાપસા – ‘‘સચે અયં ઓરકો અભવિસ્સ, ન અમ્હાકં આચરિયો એવં ઉપમં આહરેય્ય. યાવ મહાવતાયં પુરિસાજાનીયો’’તિ પાદેસુ નિપતિત્વા સિરસા વન્દિંસુ. અથ તે આચરિયો આહ – ‘‘તાતા, અમ્હાકં બુદ્ધાનં અનુચ્છવિકો દેય્યધમ્મો નત્થિ, ભગવા ચ ભિક્ખાચારવેલાયં ઇધાગતો, તસ્મા મયં યથાબલં દેય્યધમ્મં દસ્સામ, તુમ્હેહિ યં યં પણીતં ફલાફલં આભતં, તં તં આહરથા’’તિ આહરાપેત્વા સહત્થેનેવ ધોવિત્વા સયં ¶ તથાગતસ્સ પત્તે પતિટ્ઠાપેસિ. સત્થારા ફલાફલે પટિગ્ગહિતમત્તે દેવતા દિબ્બોજં પક્ખિપિંસુ. તાપસો ઉદકમ્પિ સયમેવ પરિસ્સાવેત્વા અદાસિ. તતો ભોજનકિચ્ચં નિટ્ઠાપેત્વા નિસિન્ને સત્થરિ સબ્બે અન્તેવાસિકે પક્કોસિત્વા સત્થુ સન્તિકે સારણીયં કથં કથેન્તો નિસીદિ. સત્થા ‘‘ભિક્ખુસઙ્ઘો આગચ્છતૂ’’તિ ચિન્તેસિ. સત્થુ ચિત્તં ઞત્વા સતસહસ્સમત્તા ખીણાસવા આગન્ત્વા સત્થારં વન્દિત્વા અટ્ઠંસુ.

અથ નન્દતાપસો અન્તેવાસિકે આમન્તેસિ – ‘‘તાતા, બુદ્ધાનં નિસિન્નાસનમ્પિ નીચં, સમણસતસહસ્સસ્સપિ આસનં નત્થિ. તુમ્હેહિ અજ્જ ઉળારં ભગવતો ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ સક્કારં કાતું વટ્ટતિ, પબ્બતપાદતો વણ્ણગન્ધસમ્પન્નાનિ પુપ્ફાનિ આહરથા’’તિ આહ. અચિન્તેય્યત્તા ઇદ્ધિવિસયસ્સ તે મુહુત્તેનેવ વણ્ણગન્ધરસસમ્પન્નાનિ પુપ્ફાનિ આહરિત્વા બુદ્ધાનં યોજનપ્પમાણં પુપ્ફાસનં પઞ્ઞાપેસું. અગ્ગસાવકાનં તિગાવુતં, સેસભિક્ખૂનં ¶ અડ્ઢયોજનાદિભેદં, સઙ્ઘનવકસ્સ ઉસભમત્તં પઞ્ઞાપેસું. એવં પઞ્ઞત્તેસુ આસનેસુ નન્દતાપસો તથાગતસ્સ પુરતો અઞ્જલિં પગ્ગય્હ ઠિતો, ‘‘ભન્તે, અમ્હાકં દીઘરત્તં હિતાય સુખાય ઇમં પુપ્ફાસનં આરુય્હ નિસીદથા’’તિ આહ. નિસીદિ ભગવા પુપ્ફાસને. એવં નિસિન્ને સત્થરિ સત્થુ આકારં ઞત્વા ભિક્ખૂ અત્તનો અત્તનો પત્તાસને નિસીદિંસુ. નન્દતાપસો મહન્તં પુપ્ફચ્છત્તં ગહેત્વા તથાગતસ્સ મત્થકે ધારેન્તો અટ્ઠાસિ. સત્થા ‘‘તાપસાનં અયં સક્કારો મહપ્ફલો હોતૂ’’તિ નિરોધસમાપત્તિં સમાપજ્જિ. સત્થુ સમાપન્નભાવં ઞત્વા ભિક્ખૂપિ સમાપત્તિં સમાપજ્જિંસુ. તથાગતે સત્તાહં નિરોધં સમાપજ્જિત્વા નિસિન્ને અન્તેવાસિકા ભિક્ખાચારકાલે સમ્પત્તે વનમૂલફલાફલં પરિભુઞ્જિત્વા સેસકાલે બુદ્ધાનં અઞ્જલિં પગ્ગય્હ અટ્ઠંસુ. નન્દતાપસો પન ભિક્ખાચારમ્પિ અગન્ત્વા પુપ્ફચ્છત્તં ધારેન્તોયેવ સત્તાહં પીતિસુખેનેવ વીતિનામેસિ.

સત્થા નિરોધતો વુટ્ઠાય અરણવિહારિઅઙ્ગેન દક્ખિણેય્યઙ્ગેન ચાતિ દ્વીહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતં એકં સાવકં ‘‘ઇસિગણસ્સ પુપ્ફાસનાનુમોદનં કરોહી’’તિ આણાપેસિ. સો ચક્કવત્તિરઞ્ઞો સન્તિકા પટિલદ્ધમહાલાભો મહાયોધો વિય તુટ્ઠમાનસો અત્તનો વિસયે ઠત્વા તેપિટકં બુદ્ધવચનં સમ્મસિત્વા ¶ અનુમોદનમકાસિ. તસ્સ દેસનાવસાને સત્થા સયં ધમ્મં દેસેસિ. સત્થુ દેસનાવસાને સબ્બેપિ ચતુચત્તાલીસસહસ્સતાપસા અરહત્તં પાપુણિંસુ. સત્થા – ‘‘એથ ભિક્ખવો’’તિ હત્થં પસારેસિ. તેસં તાવદેવ કેસમસ્સૂ અન્તરધાયિંસુ ¶ . અટ્ઠ પરિક્ખારા સરીરે પટિમુક્કાવ અહેસું. તે સટ્ઠિવસ્સિકત્થેરા વિય સત્થારં પરિવારયિંસુ. નન્દતાપસો પન વિક્ખિત્તચિત્તતાય વિસેસં નાધિગઞ્છિ. તસ્સ કિર અરણવિહારિત્થેરસ્સ ધમ્મં સોતું આરદ્ધકાલતો પટ્ઠાય – ‘‘અહો વતાહમ્પિ અનાગતે એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને ઇમિના સાવકેન લદ્ધગુણં લભેય્ય’’ન્તિ ચિત્તં ઉદપાદિ. સો તેન વિતક્કેન મગ્ગફલપટિવેધં કાતું નાસક્ખિ. તથાગતં પન વન્દિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ સમ્મુખે ઠિતો એવમાહ – ‘‘ભન્તે, યેન ભિક્ખુના ઇસિગણસ્સ પુપ્ફાસનાનુમોદના કતા, કો નામાયં તુમ્હાકં સાસને’’તિ? ‘‘અરણવિહારિઅઙ્ગેન ચ દક્ખિણેય્યઙ્ગેન ચ એતદગ્ગટ્ઠાનં પત્તો એસો ભિક્ખૂ’’તિ. ‘‘ભન્તે, ય્વાયં મયા સત્તાહં પુપ્ફચ્છત્તં ધારેન્તેન ¶ સક્કારો કતો, તેન અધિકારેન અઞ્ઞં સમ્પત્તિં ન પત્થેમિ, અનાગતે પન એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને અયં થેરો વિય દ્વીહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો સાવકો ભવેય્ય’’ન્તિ પત્થનં અકાસિ.

સત્થા ‘‘સમિજ્ઝિસ્સતિ નુ ખો ઇમસ્સ તાપસસ્સ પત્થના’’તિ અનાગતંસઞાણં પેસેત્વા ઓલોકેન્તો કપ્પસતસહસ્સં અતિક્કમિત્વા સમિજ્ઝનકભાવં દિસ્વા, ‘‘તાપસ, ન તે અયં પત્થના મોઘં ભવિસ્સતિ, અનાગતે કપ્પસતસહસ્સં અતિક્કમિત્વા ગોતમો નામ બુદ્ધો ઉપ્પજ્જિસ્સતિ, તસ્સ સન્તિકે સમિજ્ઝિસ્સતી’’તિ ધમ્મકથં કથેત્વા ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવુતો આકાસં પક્ખન્દિ. નન્દતાપસો યાવ ચક્ખુપથં ન સમતિક્કમતિ, તાવ સત્થુ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા અટ્ઠાસિ. સો અપરભાગે કાલેન કાલં સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા ધમ્મં સુણિત્વા અપરિહીનજ્ઝાનોવ કાલં કત્વા બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તો. તતો પન ચુતો અપરાનિપિ પઞ્ચ જાતિસતાનિ પબ્બજિત્વા આરઞ્ઞકોવ અહોસિ, કસ્સપસમ્માસમ્બુદ્ધકાલેપિ પબ્બજિત્વા આરઞ્ઞકો હુત્વા ગતપચ્ચાગતવત્તં પૂરેસિ. એતં કિર વત્તં અપરિપૂરેત્વા મહાસાવકભાવં પાપુણન્તા નામ નત્થિ, ગતપચ્ચાગતવત્તં પન આગમટ્ઠકથાસુ વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં. સો વીસતિવસ્સસહસ્સાનિ ગતપચ્ચાગતવત્તં પૂરેત્વા કાલં કત્વા તાવતિંસદેવલોકે નિબ્બત્તિ.

એવં સો તાવતિંસભવને અપરાપરં ઉપ્પજ્જનવસેન દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા તતો ચુતો મનુસ્સલોકે અનેકસતક્ખત્તું ચક્કવત્તિરાજા પદેસરાજા ચ હુત્વા ઉળારં મનુસ્સસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા અમ્હાકં ભગવતો ઉપ્પન્નકાલે સાવત્થિયં સુમનસેટ્ઠિસ્સ ગેહે અનાથપિણ્ડિકસ્સ ¶ કનિટ્ઠો હુત્વા નિબ્બત્તિ. સુભૂતીતિસ્સ નામં અહોસિ.

તેન ¶ ચ સમયેન અમ્હાકં ભગવા લોકે ઉપ્પજ્જિત્વા પવત્તિતવરધમ્મચક્કો અનુપુબ્બેન રાજગહં ગન્ત્વા તત્થ વેળુવનપટિગ્ગહણાદિના લોકાનુગ્ગહં કરોન્તો રાજગહં ઉપનિસ્સાય સીતવને વિહાસિ. તદા અનાથપિણ્ડિકો સેટ્ઠિ સાવત્થિયં ઉટ્ઠાનકં ભણ્ડં ગહેત્વા અત્તનો સહાયસ્સ રાજગહસેટ્ઠિનો ગેહં ગન્ત્વા બુદ્ધુપ્પાદં સુત્વા સત્થારં સીતવને વિહરન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા પઠમદસ્સનેનેવ સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાય ¶ સત્થારં સાવત્થિં આગમનત્થાય યાચિત્વા તતો પઞ્ચચત્તાલીસયોજને મગ્ગે યોજને યોજને સતસહસ્સપરિચ્ચાગેન વિહારે પતિટ્ઠાપેત્વા સાવત્થિયં અટ્ઠકરીસપ્પમાણં જેતસ્સ કુમારસ્સ ઉય્યાનભૂમિં કોટિસન્થારેન કિણિત્વા તત્થ ભગવતો વિહારં કારેત્વા અદાસિ. વિહારમહદિવસે અયં સુભૂતિકુટુમ્બિકો અનાથપિણ્ડિકસેટ્ઠિના સદ્ધિં ગન્ત્વા ધમ્મં સુણન્તો સદ્ધં પટિલભિત્વા પબ્બજિ. સો ઉપસમ્પન્નો દ્વે માતિકા પગુણા કત્વા કમ્મટ્ઠાનં કથાપેત્વા અરઞ્ઞે સમણધમ્મં કરોન્તો મેત્તાઝાનં નિબ્બત્તેત્વા તં પાદકં કત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

સો ધમ્મં દેસેન્તો યસ્મા સત્થારા દેસિતનિયામેન અનોદિસ્સકં કત્વા દેસેતિ, તસ્મા અરણવિહારીનં અગ્ગો નામ જાતો. યસ્મા ચ પિણ્ડાય ચરન્તો ઘરે ઘરે મેત્તાઝાનં સમાપજ્જિત્વા વુટ્ઠાય ભિક્ખં પટિગ્ગણ્હાતિ ‘‘એવં દાયકાનં મહપ્ફલં ભવિસ્સતી’’તિ, તસ્મા દક્ખિણેય્યાનં અગ્ગો નામ જાતો. તેન નં ભગવા ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં અરણવિહારીનં દક્ખિણેય્યાનઞ્ચ યદિદં સુભૂતી’’તિ (અ. નિ. ૧.૧૯૮, ૨૦૧) દ્વયઙ્ગસમન્નાગતે અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ. એવમયં મહાથેરો અત્તના પૂરિતપારમીનં ફલસ્સ મત્થકં અરહત્તં પત્વા લોકે અભિઞ્ઞાતો અભિલક્ખિતો હુત્વા બહુજનહિતાય જનપદચારિકં ચરન્તો અનુપુબ્બેન રાજગહં અગમાસિ.

રાજા બિમ્બિસારો થેરસ્સ આગમનં સુત્વા ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા ‘‘ઇધેવ, ભન્તે, વસથ, વસનટ્ઠાનં વો કરિસ્સામી’’તિ વત્વા પક્કન્તો વિસ્સરિ. થેરો સેનાસનં અલભન્તો અબ્ભોકાસે વીતિનામેસિ. થેરસ્સાનુભાવેન દેવો ન વસ્સતિ. મનુસ્સા અવુટ્ઠિતાય ઉપદ્દુતા રઞ્ઞો નિવેસનદ્વારે ઉક્કુટ્ઠિં અકંસુ. રાજા ‘‘કેન નુ ખો કારણેન દેવો ન વસ્સતી’’તિ વીમંસન્તો ‘‘થેરસ્સ અબ્ભોકાસવાસેન મઞ્ઞે ન વસ્સતી’’તિ ચિન્તેત્વા તસ્સ પણ્ણકુટિં કારાપેત્વા ‘‘ઇમિસ્સં, ભન્તે, પણ્ણકુટિયં વસથા’’તિ વત્વા વન્દિત્વા પક્કામિ. થેરો કુટિં પવિસિત્વા તિણસન્થારકે પલ્લઙ્કેન નિસીદિ. તદા દેવો થોકં ¶ થોકં ફુસાયતિ, ન સમ્માધારં અનુપવેચ્છતિ. અથ થેરો લોકસ્સ અવુટ્ઠિકભયં વિધમિતુકામો ¶ અત્તનો અજ્ઝત્તિકબાહિરવત્થુકસ્સ ¶ પરિસ્સયસ્સ અભાવં પવેદેન્તો ‘‘છન્ના મે કુટિકા’’તિ (થેરગા. ૧) ગાથમાહ. તસ્સત્થો થેરગાથાયં વુત્તોયેવ.

કસ્મા પનેતે મહાથેરા અત્તનો ગુણે પકાસેન્તીતિ? ઇમિના દીઘેન અદ્ધુના અનધિગતપુબ્બં પરમગમ્ભીરં અતિવિય સન્તં પણીતં અત્તના અધિગતલોકુત્તરધમ્મં પચ્ચવેક્ખિત્વા પીતિવેગસમુસ્સાહિતઉદાનદીપનત્થં સાસનસ્સ નિય્યાનિકભાવવિભાવનત્થઞ્ચ પરમપ્પિચ્છા અરિયા અત્તનો ગુણે પકાસેન્તિ. યથા તં લોકનાથો બોધનેય્યાનં અજ્ઝાસયવસેન ‘‘દસબલસમન્નાગતો, ભિક્ખવે, તથાગતો ચતુવેસારજ્જવિસારદો’’તિઆદિના (અ. નિ. ૧૦.૨૧; મ. નિ. ૧. ૧૪૮ અત્થતો સમાનં) અત્તનો ગુણે પકાસેતિ. એવમયં થેરસ્સ અઞ્ઞાબ્યાકરણગાથાપિ અહોસીતિ.

૧. એવં સો પત્તઅરહત્તફલો પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો ચ અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. તત્થ હિમવન્તસ્સાતિ હિમાલયપબ્બતસ્સ અવિદૂરે આસન્ને સમીપે પબ્બતપાદે મનુસ્સાનં ગમનાગમનસમ્પન્ને સઞ્ચરણટ્ઠાનેતિ અત્થો. નિસભો નામ પબ્બતોતિ પબ્બતાનં જેટ્ઠત્તા નામેન નિસભો નામ સેલમયપબ્બતો અહોસીતિ સમ્બન્ધો. અસ્સમો સુકતો મય્હન્તિ તત્થ પબ્બતે મય્હં વસનત્થાય અસ્સમો અરઞ્ઞાવાસો સુટ્ઠુ કતો. કુટિરત્તિટ્ઠાનદિવાટ્ઠાનવતિપરિક્ખેપાદિવસેન સુન્દરાકારેન કતોતિ અત્થો. પણ્ણસાલા સુમાપિતાતિ પણ્ણેહિ છાદિતા સાલા મય્હં નિવાસનત્થાય સુટ્ઠુ માપિતા નિટ્ઠાપિતાતિ અત્થો.

૨. કોસિયો નામ નામેનાતિ માતાપિતૂહિ કતનામધેય્યેન કોસિયો નામ. ઉગ્ગતાપનો પાકટતપો ઘોરતપો. એકાકિયો અઞ્ઞેસં અભાવા અહં એવ એકો. અદુતિયો દુતિયતાપસરહિતો જટિલો જટાધારી તાપસો તદા તસ્મિં કાલે નિસભે પબ્બતે વસામિ વિહરામીતિ સમ્બન્ધો.

૩. ફલં મૂલઞ્ચ પણ્ણઞ્ચ, ન ભુઞ્જામિ અહં તદાતિ તદા તસ્મિં નિસભપબ્બતે વસનકાલે તિણ્ડુકાદિફલં મુળાલાદિમૂલં, કારપણ્ણાદિપણ્ણઞ્ચ રુક્ખતો ¶ ઓચિનિત્વા ન ભુઞ્જામીતિ અત્થો. એવં સતિ કથં જીવતીતિ તં દસ્સેન્તો પવત્તંવ સુપાતાહન્તિ ¶ આહ. તત્થ પવત્તં સયમેવ જાતં સુપાતં અત્તનો ધમ્મતાય પતિતં પણ્ણાદિકં નિસ્સાય આહારં કત્વા અહં તાવદે તસ્મિં કાલે જીવામિ જીવિકં કપ્પેમીતિ સમ્બન્ધો. ‘‘પવત્તપણ્ડુપણ્ણાની’’તિ ¶ વા પાઠો, તસ્સ સયમેવ પતિતાનિ પણ્ડુપણ્ણાનિ રુક્ખપત્તાનિ ઉપનિસ્સાય જીવામીતિ અત્થો.

૪. નાહં કોપેમિ આજીવન્તિ અહં જીવિતં ચજમાનોપિ પરિચ્ચાગં કુરુમાનોપિ તણ્હાવસેન ફલમૂલાદિઆહારપરિયેસનાય સમ્મા આજીવં ન કોપેમિ ન નાસેમીતિ સમ્બન્ધો. આરાધેમિ સકં ચિત્તન્તિ સકં ચિત્તં અત્તનો મનં અપ્પિચ્છતાય સન્તુટ્ઠિયા ચ આરાધેમિ પસાદેમિ. વિવજ્જેમિ અનેસનન્તિ વેજ્જકમ્મદૂતકમ્માદિવસેન અનેસનં અયુત્તપરિયેસનં વિવજ્જેમિ દૂરં કરોમિ.

૫. રાગૂપસંહિતં ચિત્તન્તિ યદા યસ્મિં કાલે મમ રાગેન સમ્પયુત્તં ચિત્તં ઉપ્પજ્જતિ, તદા સયમેવ અત્તનાયેવ પચ્ચવેક્ખામિ ઞાણેન પટિવેક્ખિત્વા વિનોદેમિ. એકગ્ગો તં દમેમહન્તિ અહં એકસ્મિં કમ્મટ્ઠાનારમ્મણે અગ્ગો સમાહિતો તં રાગચિત્તં દમેમિ દમનં કરોમિ.

૬. રજ્જસે રજ્જનીયે ચાતિ રજ્જનીયે અલ્લીયિતબ્બે રૂપારમ્મણાદિવત્થુસ્મિં રજ્જસે અલ્લીનો અસિ ભવસિ. દુસ્સનીયે ચ દુસ્સસેતિ દૂસિતબ્બે દોસકરણવત્થુસ્મિં દૂસકો અસિ. મુય્હસે મોહનીયે ચાતિ મોહિતબ્બે મોહકરણવત્થુસ્મિં મોય્હસિ મૂળ્હો અસિ ભવસિ. તસ્મા તુવં વના વનતો અરઞ્ઞવાસતો નિક્ખમસ્સુ અપગચ્છાહીતિ એવં અત્તાનં દમેમીતિ સમ્બન્ધો.

૨૪. તિમ્બરૂસકવણ્ણાભોતિ સુવણ્ણતિમ્બરૂસકવણ્ણાભો, જમ્બોનદસુવણ્ણવણ્ણોતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સુભૂતિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. ઉપવાનત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરો ¶ નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો ઉપવાનત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પાયસ્મા પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે દલિદ્દકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો ભગવતિ પરિનિબ્બુતે તસ્સ ધાતું ગહેત્વા મનુસ્સદેવનાગગરુળકુમ્ભણ્ડયક્ખગન્ધબ્બેહિ સત્તરતનમયે સત્તયોજનિકે થૂપે કતે તત્થ સુધોતં અત્તનો ઉત્તરસાટકં વેળગ્ગે લગ્ગેત્વા આબન્ધિત્વા ધજં કત્વા પૂજં અકાસિ. તં ગહેત્વા અભિસમ્મતકો ¶ ¶ નામ યક્ખસેનાપતિ દેવેહિ ચેતિયપૂજારક્ખણત્થં ઠપિતો અદિસ્સમાનકાયો તં આકાસે ધારેન્તો ચેતિયં તિક્ખત્તું પદક્ખિણં અકાસિ. સો તં દિસ્વા ભિય્યોસોમત્તાય પસન્નમાનસો હુત્વા તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા ઉપવાનોતિ લદ્ધનામો વયપ્પત્તો જેતવનપટિગ્ગહણે બુદ્ધાનુભાવં દિસ્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો અરહત્તં પત્વા છળભિઞ્ઞો અહોસિ. યદા ભગવતો અફાસુ અહોસિ, તદા થેરો ઉણ્હોદકં તથારૂપં પાનકઞ્ચ ભેસજ્જં ભગવતો ઉપનામેસિ. તેનસ્સ સત્થુનો રોગો વૂપસમિ. તસ્સ ભગવા અનુમોદનં અકાસિ.

૫૨. એવં સો પત્તઅરહત્તફલો અધિગતએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તત્થ સબ્બેસં લોકિયલોકુત્તરધમ્માનં પારગૂ પરિયોસાનં નિબ્બાનં ગતો પત્તો પદુમુત્તરો નામ જિનો જિતપઞ્ચમારો ભગવા અગ્ગિક્ખન્ધો ઇવ છબ્બણ્ણા બુદ્ધરંસિયો જલિત્વા સબ્બલોકં ધમ્મપજ્જોતેન ઓભાસેત્વા સમ્બુદ્ધો સુટ્ઠુ બુદ્ધો અવિજ્જાનિદ્દૂપગતાય પજાય સવાસનાય કિલેસનિદ્દાય પટિબુદ્ધો વિકસિતનેત્તપઙ્કજો પરિનિબ્બુતો ખન્ધપરિનિબ્બાનેન નિબ્બુતો અદસ્સનં ગતોતિ સમ્બન્ધો.

૫૭. જઙ્ઘાતિ ચેતિયકરણકાલે ઉપચિનિતબ્બાનં ઇટ્ઠકાનં ઠપનત્થાય, નિબન્ધિયમાનસોપાનપન્તિ.

૮૮. સુધોતં ¶ રજકેનાહન્તિ વત્થધોવકેન પુરિસેન સુટ્ઠુ ધોવિતં સુવિસુદ્ધકતં, ઉત્તરેય્યપટં મમ ઉત્તરસાટકં અહં વેળગ્ગે લગ્ગિત્વા ધજં કત્વા ઉક્ખિપિં, અમ્બરે આકાસે ઉસ્સાપેસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ઉપવાનત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. તિસરણગમનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નગરે બન્ધુમતિયાતિઆદિકં આયસ્મતો તિસરણગમનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે બન્ધુમતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા અન્ધમાતાપિતરો ઉપટ્ઠાસિ. સો એકદિવસં ચિન્તેસિ – ‘‘અહં માતાપિતરો ઉપટ્ઠહન્તો પબ્બજિતું ન લભામિ, યંનૂનાહં તીણિ સરણાનિ ¶ ગણ્હિસ્સામિ ¶ , એવં દુગ્ગતિતો મોચેસ્સામી’’તિ નિસભં નામ વિપસ્સિસ્સ ભગવતો અગ્ગસાવકં ઉપસઙ્કમિત્વા તીણિ સરણાનિ ગણ્હિ. સો તાનિ વસ્સસતસહસ્સાનિ રક્ખિત્વા તેનેવ કમ્મેન તાવતિંસભવને નિબ્બત્તો, તતો પરં દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિનગરે મહાસાલકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્તવસ્સિકોવ દારકેહિ પરિવુતો એકં સઙ્ઘારામં અગમાસિ. તત્થ એકો ખીણાસવત્થેરો તસ્સ ધમ્મં દેસેત્વા સરણાનિ અદાસિ. સો તાનિ ગહેત્વા પુબ્બે અત્તનો રક્ખિતાનિ સરણાનિ સરિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. તં અરહત્તપ્પત્તં ભગવા ઉપસમ્પાદેસિ.

૧૦૬. સો અરહત્તપ્પત્તો ઉપસમ્પન્નો હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નગરે બન્ધુમતિયાતિઆદિમાહ. તત્થ માતુ ઉપટ્ઠાકો અહુન્તિ અહં માતાપિતૂનં ઉપટ્ઠાકો ભરકો બન્ધુમતીનગરે અહોસિન્તિ સમ્બન્ધો.

૧૦૮. તમન્ધકારપિહિતાતિ ¶ મોહન્ધકારેન પિહિતા છાદિતા. તિવિધગ્ગીહિ ડય્હરેતિ રાગગ્ગિદોસગ્ગિમોહગ્ગિસઙ્ખાતેહિ તીહિ અગ્ગીહિ ડય્હરે ડય્હન્તિ સબ્બે સત્તાતિ સમ્બન્ધો.

૧૧૪. અટ્ઠ હેતૂ લભામહન્તિ અટ્ઠ કારણાનિ સુખસ્સ પચ્ચયભૂતાનિ કારણાનિ લભામિ અહન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

તિસરણગમનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. પઞ્ચસીલસમાદાનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નગરે ચન્દવતિયાતિઆદિકં આયસ્મતો પઞ્ચસીલસમાદાનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અનોમદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો પુરિમભવે કતાકુસલકમ્માનુરૂપેન દલિદ્દો હુત્વા અપ્પન્નપાનભોજનો પરેસં ભતિં કત્વા જીવન્તો સંસારે આદીનવં ઞત્વા પબ્બજિતુકામોપિ પબ્બજ્જં અલભમાનો અનોમદસ્સિસ્સ ભગવતો સાવકસ્સ નિસભત્થેરસ્સ સન્તિકે પઞ્ચ સિક્ખાપદાનિ સમાદિયિ. દીઘાયુકકાલે ઉપ્પન્નત્તા વસ્સસતસહસ્સાનિ સીલં પરિપાલેસિ. તેન કમ્મેન સો દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વેસાલિયં મહાભોગકુલે નિબ્બત્તો. માતાપિતરો સીલં સમાદિયન્તે દિસ્વા અત્તનો સીલં સરિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પત્વા પબ્બજિ.

૧૩૪. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો ઉદાનવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ¶ નગરે ચન્દવતિયાતિઆદિમાહ. ભતકો ¶ આસહં તદાતિ તદા મમ પુઞ્ઞકરણકાલે અહં ભતકો ભતિયા કમ્મકારકો આસિં અહોસિં. પરકમ્માયને યુત્તોતિ ભતિયા પરેસં કમ્મકરણે આયુત્તો યોજિતો ઓકાસાભાવેન સંસારતો મુચ્ચનત્થાય અહં પબ્બજ્જં ન લભામિ.

૧૩૫. મહન્ધકારપિહિતાતિ મહન્તેહિ કિલેસન્ધકારેહિ પિહિતા સંવુતા થકિતા. તિવિધગ્ગીહિ ડય્હરેતિ નરકગ્ગિપેતગ્ગિસંસારગ્ગિસઙ્ખાતેહિ તીહિ ¶ અગ્ગીહિ ડય્હન્તિ. અહં પન કેન ઉપાયેન કેન કારણેન વિસંયુત્તો ભવેય્યન્તિ અત્થો.

૧૩૬. દેય્યધમ્મો અન્નપાનાદિદાતબ્બયુત્તકં વત્થુ મય્હં નત્થિ, તસ્સાભાવેન અહં વરાકો દુક્ખિતો ભતકો ભતિયા જીવનકો યંનૂનાહં પઞ્ચસીલં રક્ખેય્યં પરિપૂરયન્તિ પઞ્ચસીલં સમાદિયિત્વા પરિપૂરેન્તો યંનૂન રક્ખેય્યં સાધુકં ભદ્દકં સુન્દરં કત્વા પરિપાલેય્યન્તિ અત્થો.

૧૪૮. સ્વાહં યસમનુભવિન્તિ સો અહં દેવમનુસ્સેસુ મહન્તં યસં અનુભવિં તેસં સીલાનં વાહસા આનુભાવેનાતિ અત્થો. કપ્પકોટિમ્પિ તેસં સીલાનં ફલં કિત્તેન્તો એકકોટ્ઠાસમેવ કિત્તયે પાકટં કરેય્યન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

પઞ્ચસીલસમાદાનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. અન્નસંસાવકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધન્તિઆદિકં આયસ્મતો અન્નસંસાવકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો પિણ્ડાય ચરન્તં દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણબ્યામપ્પભામણ્ડલોપસોભિતં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો ભગવન્તં નિમન્તેત્વા ગેહં નેત્વા વરઅન્નપાનેન સન્તપ્પેત્વા સમ્પવારેત્વા ભોજેસિ. સો તેનેવ ચિત્તપ્પસાદેન તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા તતો ચવિત્વા મનુસ્સલોકે નિબ્બત્તિત્વા મનુસ્સસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા તતો અપરાપરં દેવમનુસ્સસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો સાસને પસીદિત્વા પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. સો પુબ્બે કતપુઞ્ઞનામવસેન અન્નસંસાવકત્થેરોતિ પાકટનામો અહોસિ.

૧૫૫-૬. સો ¶ ¶ અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો ‘‘એવં મયા ઇમિના પુઞ્ઞસમ્ભારાનુભાવેન પત્તં અરહત્ત’’ન્તિ અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં ઉદાનવસેન પકાસેન્તો સુવણ્ણવણ્ણન્તિઆદિમાહ ¶ . તત્થ સુવણ્ણસ્સ વણ્ણો વિય વણ્ણો યસ્સ ભગવતો સોયં સુવણ્ણવણ્ણો, તં સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધં સિદ્ધત્થન્તિ અત્થો. ગચ્છન્તં અન્તરાપણેતિ વેસ્સાનં આપણપન્તીનં અન્તરવીથિયં ગચ્છમાનં. કઞ્ચનગ્ઘિયસંકાસન્તિ સુવણ્ણતોરણસદિસં બાત્તિંસવરલક્ખણં દ્વત્તિંસવરલક્ખણેહિ સમ્પન્નં લોકપજ્જોતં સકલલોકદીપભૂતં અપ્પમેય્યં પમાણવિરહિતં અનોપમં ઉપમાવિરહિતં જુતિન્ધરં પભાધારં નીલપીતાદિછબ્બણ્ણબુદ્ધરંસિયો ધારકં સિદ્ધત્થં દિસ્વા પરમં ઉત્તમં પીતિં અલત્થં અલભિન્તિ સમ્બન્ધો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

અન્નસંસાવકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. ધૂપદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો ધૂપદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો સિદ્ધત્થે ભગવતિ ચિત્તં પસાદેત્વા તસ્સ ભગવતો ગન્ધકુટિયં ચન્દનાગરુકાળાનુસારિઆદિના કતેહિ અનેકેહિ ધૂપેહિ ધૂપપૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવેસુ ચ મનુસ્સેસુ ચ ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવન્તો નિબ્બત્તનિબ્બત્તભવે પૂજનીયો હુત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો પુઞ્ઞસમ્ભારાનુભાવેન સાસને પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પત્વા કતધૂપપૂજાપુઞ્ઞત્તા નામેન ધૂપદાયકત્થેરોતિ સબ્બત્થ પાકટો. સો પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં દસ્સેન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. સિદ્ધો પરિપુણ્ણો સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણાદિગુણસઙ્ખાતો અત્થો પયોજનં યસ્સ ભગવતો સોયં સિદ્ધત્થો, તસ્સ સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો ભગ્યાદિગુણવન્તસ્સ લોકજેટ્ઠસ્સ સકલલોકુત્તમસ્સ તાદિનો ઇટ્ઠાનિટ્ઠેસુ ¶ તાદિસસ્સ અચલસભાવસ્સાતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ધૂપદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. પુલિનપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિપસ્સિસ્સ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો પુલિનપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો સાસને પસન્નચિત્તો ચેતિયઙ્ગણબોધિયઙ્ગણેસુ ¶ પુરાણવાલુકં અપનેત્વા નવં મુત્તાદલસદિસપણ્ડરપુલિનં ઓકિરિત્વા માળકં અલઙ્કરિ. તેન કમ્મેન સો દેવલોકે નિબ્બત્તો તત્થ દિબ્બેહિ રતનેહિ વિજ્જોતમાને અનેકયોજને કનકવિમાને દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા તતો ચુતો મનુસ્સલોકે સત્તરતનસમ્પન્નો ચક્કવત્તી રાજા હુત્વા મનુસ્સસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા અપરાપરં સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો સાસને પસન્નો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. સો અત્તનો કતપુઞ્ઞનામસદિસેન નામેન પુલિનપૂજકત્થેરોતિ પાકટો.

૧૬૫. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં દસ્સેન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. તત્થ વિવિધં પસ્સતીતિ વિપસ્સી, વિવિચ્ચ પસ્સતીતિ વા વિપસ્સી, વિવિધે અત્તત્થપરત્થાદિભેદે અત્થે પસ્સતીતિ વા વિપસ્સી, વિવિધે વોહારપરમત્થાદિભેદે પસ્સતીતિ વા વિપસ્સી, તસ્સ વિપસ્સિસ્સ બોધિયા પાદપુત્તમે ઉત્તમે બોધિરુક્ખમણ્ડલમાળકે પુરાણપુલિનં વાલુકં છડ્ડેત્વા સુદ્ધં પણ્ડરં પુલિનં આકિરિં સન્થરિં. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

પુલિનપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. ઉત્તિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચન્દભાગાનદીતીરેતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો ઉત્તિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે ચન્દભાગાનદિયં સુસુમારો હુત્વા નિબ્બત્તો નદીતીરં ઉપગતં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નચિત્તો પારં નેતુકામો તીરસમીપેયેવ નિપજ્જિ. ભગવા તસ્સ અનુકમ્પાય પિટ્ઠિયં પાદે ઠપેસિ. સો તુટ્ઠો ઉદગ્ગો પીતિવેગેન મહુસ્સાહો હુત્વા સોતં છિન્દન્તો સીઘેન જવેન ભગવન્તં પરતીરં નેસિ. ભગવા તસ્સ ચિત્તપ્પસાદં ઞત્વા ‘‘અયં ઇતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તિસ્સતિ ¶ , તતો પટ્ઠાય સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇતો ચતુન્નવુતિકપ્પે અમતં પાપુણિસ્સતી’’તિ બ્યાકરિત્વા પક્કામિ.

સો તથા સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં અઞ્ઞતરસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ, ઉત્તિયોતિસ્સ નામં અકંસુ. સો વયપ્પત્તો ‘‘અમતં પરિયેસિસ્સામી’’તિ પરિબ્બાજકો હુત્વા એકદિવસં ભગવન્તં દિસ્વા ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો હુત્વા સાસને પબ્બજિત્વા સીલદિટ્ઠીનં અવિસોધિતત્તા વિસેસં નિબ્બત્તેતું અસક્કોન્તો અઞ્ઞં ભિક્ખું વિસેસં નિબ્બત્તેત્વા અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તં દિસ્વા સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા સઙ્ખેપેન ઓવાદં યાચિ. સત્થાપિ તસ્સ ¶ , ‘‘તસ્માતિહ ત્વં, ઉત્તિય, આદિમેવ વિસોધેહી’’તિઆદિના (સં. નિ. ૫.૩૮૨) સઙ્ખેપેનેવ ઓવાદં અદાસિ. સો સત્થુ ઓવાદે ઠત્વા વિપસ્સનં આરભિ. તસ્સ આરદ્ધવિપસ્સકસ્સ આબાધો ઉપ્પજ્જિ. ઉપ્પન્ને આબાધે જાતસંવેગો વીરિયારમ્ભવત્થું ઞત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૧૬૯. એવં સો કતસમ્ભારાનુરૂપેન પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ચન્દભાગાનદીતીરેતિઆદિમાહ. તત્થ ચન્દભાગાનદીતીરેતિ પરિસુદ્ધપણ્ડરપુલિનતલેહિ ચ પભાસમ્પન્નપસન્નમધુરોદકપરિપુણ્ણતાય ચ ચન્દપ્પભાકિરણસસ્સિરીકાભા નદમાના સદ્દં કુરુમાના ગચ્છતીતિ ચન્દભાગાનદી, તસ્સા ચન્દભાગાનદિયા તીરે સુસુમારો અહોસિન્તિ સમ્બન્ધો. તત્થ ¶ સુસુમારોતિ ખુદ્દકમચ્છગુમ્બે ખણ્ડાખણ્ડિકં કરોન્તો મારેતીતિ સુસુમારો, ચણ્ડમચ્છો કુમ્ભીલોતિ અત્થો. સભોજનપસુતોહન્તિ અહં સભોજને સકગોચરે પસુતો બ્યાવટો. નદીતિત્થં અગચ્છહન્તિ ભગવતો આગમનકાલે અહં નદીતિત્થં અગચ્છિં પત્તોમ્હિ.

૧૭૦. સિદ્ધત્થો તમ્હિ સમયેતિ તસ્મિં મમ તિત્થગમનકાલે સિદ્ધત્થો ભગવા અગ્ગપુગ્ગલો સબ્બસત્તેસુ જેટ્ઠો સેટ્ઠો સયમ્ભૂ સયમેવ ભૂતો જાતો બુદ્ધભૂતો સો ભગવા નદિં તરિતુકામો નદીતીરં ઉપાગમિ.

૧૭૨. પેત્તિકં વિસયં મય્હન્તિ મય્હં પિતુપિતામહાદીહિ પરમ્પરાનીતં, યદિદં સમ્પત્તસમ્પત્તમહાનુભાવાનં તરણન્તિ અત્થો.

૧૭૩. મમ ¶ ઉગ્ગજ્જનં સુત્વાતિ મય્હં ઉગ્ગજ્જનં આરાધનં સુત્વા મહામુનિ ભગવા અભિરુહીતિ સમ્બન્ધો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ઉત્તિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. એકઞ્જલિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવણ્ણવણ્ણન્તિઆદિકં આયસ્મતો એકઞ્જલિકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો રતનત્તયે પસન્નો પિણ્ડાય ચરન્તં વિપસ્સિં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા અટ્ઠાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સબ્બત્થ પૂજનીયો હુત્વા ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ¶ ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને કુલે નિબ્બત્તિત્વા સાસને પસીદિત્વા પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ. પુબ્બે કતપુઞ્ઞવસેન એકઞ્જલિકત્થેરોતિ પાકટો.

૧૮૦. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા તં હત્થતલે આમલકં વિય દિસ્વા ઉદાનવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુવણ્ણવણ્ણન્તિઆદિમાહ. વિપસ્સિં સત્થવાહગ્ગન્તિ વાણિજે કન્તારા વહતિ તારેતીતિ સત્થવાહો ¶ . વાળકન્તારા ચોળકન્તારા દુબ્ભિક્ખકન્તારા નિરુદકકન્તારા યક્ખકન્તારા અપ્પભક્ખકન્તારા ચ તારેતિ ઉત્તારેતિ પતારેતિ નિત્તારેતિ ખેમન્તભૂમિં પાપેતીતિ અત્થો. કો સો? વાણિજજેટ્ઠકો. સત્થવાહસદિસત્તા અયમ્પિ ભગવા સત્થવાહો. તથા હિ સો તિવિધં બોધિં પત્થયન્તે કતપુઞ્ઞસમ્ભારે સત્તે જાતિકન્તારા જરાકન્તારા બ્યાધિકન્તારા મરણકન્તારા સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસકન્તારા ચ સબ્બસ્મા સંસારકન્તારા ચ તારેતિ ઉત્તારેતિ પતારેતિ નિત્તારેતિ નિબ્બાનથલં પાપેતીતિ અત્થો. સત્થવાહો ચ સો અગ્ગો સેટ્ઠો પધાનો ચાતિ સત્થવાહગ્ગો, તં સત્થવાહગ્ગં વિપસ્સિં સમ્બુદ્ધન્તિ સમ્બન્ધો. નરવરં વિનાયકન્તિ નરાનં અન્તરે અસિથિલપરક્કમોતિ નરવીરો, તં. વિસેસેન કતપુઞ્ઞસમ્ભારે સત્તે નેતિ નિબ્બાનપુરં પાપેતીતિ વિનાયકો, તં.

૧૮૧. અદન્તદમનં તાદિન્તિ રાગદોસમોહાદિકિલેસસમ્પયુત્તત્તા કાયવચીમનોદ્વારેહિ અદન્તે સત્તે દમેતીતિ અદન્તદમનો, તં. ઇટ્ઠાનિટ્ઠેસુ અકમ્પિયતાદિગુણયુત્તોતિ તાદી, તં. મહાવાદિં મહામતિન્તિ સકસમયપરસમયવાદીનં અન્તરે અત્તના સમધિકપુગ્ગલવિરહિતત્તા મહાવાદી ¶ , મહતી પથવિસમાના મેરુસમાના ચ મતિ યસ્સ સો મહામતિ, તં મહાવાદિં મહામતિં સમ્બુદ્ધન્તિ ઇમિના તુલ્યાધિકરણં. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

એકઞ્જલિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. ખોમદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નગરે બન્ધુમતિયાતિઆદિકં આયસ્મતો ખોમદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વયપ્પત્તો સાસને અભિપ્પસન્નો રતનત્તયમામકો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પસન્નમાનસો ખોમદુસ્સેન પૂજં અકાસિ. સો તદેવ મૂલં કત્વા યાવજીવં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો દેવલોકે નિબ્બત્તો. છસુ ¶ દેવેસુ અપરાપરં દિબ્બસુખં ¶ અનુભવિત્વા તતો ચવિત્વા મનુસ્સલોકે ચક્કવત્તિઆદિઅનેકવિધમનુસ્સસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા પરિપાકગતે પુઞ્ઞસમ્ભારે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વયપ્પત્તો સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. કતપુઞ્ઞનામેન ખોમદાયકત્થેરોતિ પાકટો.

૧૮૪. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં દસ્સેન્તો નગરે બન્ધુમતિયાતિઆદિમાહ. તત્થ બન્ધુ વુચ્ચતિ ઞાતકો, તે બન્ધૂ યસ્મિં નગરે અઞ્ઞમઞ્ઞં સઙ્ઘટિતા વસન્તિ, તં નગરં ‘‘બન્ધુમતી’’તિ વુચ્ચતિ. રોપેમિ બીજસમ્પદન્તિ દાનસીલાદિપુઞ્ઞબીજસમ્પત્તિં રોપેમિ પટ્ઠપેમીતિ અત્થો.

ખોમદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

તતિયસ્સ સુભૂતિવગ્ગસ્સ વણ્ણના સમત્તા.

ચતુભાણવારવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

૪. કુણ્ડધાનવગ્ગો

૧. કુણ્ડધાનત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સત્તાહં ¶ પટિસલ્લીનન્તિઆદિકં આયસ્મતો કુણ્ડધાનત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુત્તનયેન ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું પઠમં સલાકં ગણ્હન્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેત્વા તદનુરૂપં પુઞ્ઞં કરોન્તો વિચરિ. સો એકદિવસં પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો નિરોધસમાપત્તિતો વુટ્ઠાય નિસિન્નસ્સ મનોસિલાચુણ્ણપિઞ્જરં મહન્તં કદલિફલકણ્ણિકં ઉપનેસિ, તં ભગવા પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન એકાદસક્ખત્તું દેવેસુ દેવરજ્જં કારેસિ. ચતુવીસતિવારે ચ રાજા અહોસિ ચક્કવત્તી.

સો ¶ એવં અપરાપરં પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો કસ્સપબુદ્ધકાલે ભુમ્મદેવતા હુત્વા નિબ્બત્તિ. દીઘાયુકબુદ્ધાનઞ્ચ નામ ન અન્વદ્ધમાસિકો ઉપોસથો હોતિ. તથા હિ વિપસ્સિસ્સ ભગવતો છબ્બસ્સન્તરે છબ્બસ્સન્તરે ઉપોસથો અહોસિ, કસ્સપદસબલો પન છટ્ઠે છટ્ઠે માસે પાતિમોક્ખં ઓસારેસિ, તસ્સ પાતિમોક્ખસ્સ ઓસારણકાલે દિસાવાસિકા દ્વે સહાયકા ભિક્ખૂ ‘‘ઉપોસથં કરિસ્સામા’’તિ ગચ્છન્તિ. અયં ભુમ્મદેવતા ચિન્તેસિ – ‘‘ઇમેસં દ્વિન્નં ¶ ભિક્ખૂનં મેત્તિ અતિવિય દળ્હા, કિં નુ ખો ભેદકે સતિ ભિજ્જેય્ય, ન ભિજ્જેય્યા’’તિ. તેસં ઓકાસં ઓલોકયમાના તેસં અવિદૂરે ગચ્છતિ.

અથેકો થેરો એકસ્સ હત્થે પત્તચીવરં દત્વા સરીરવળઞ્જનત્થં ઉદકફાસુકટ્ઠાનં ગન્ત્વા ધોતહત્થપાદો હુત્વા ગુમ્બસમીપતો નિક્ખમતિ. ભુમ્મદેવતા તસ્સ થેરસ્સ પચ્છતો પચ્છતો ઉત્તમરૂપા ઇત્થી હુત્વા કેસે વિધુનિત્વા સંવિધાય બન્ધન્તી વિય પિટ્ઠિયં પંસું પુઞ્છમાના વિય સાટકં સંવિધાય નિવાસયમાના વિય ચ હુત્વા થેરસ્સ પદાનુપદિકા હુત્વા ગુમ્બતો નિક્ખન્તા ¶ . એકમન્તે ઠિતો સહાયકત્થેરો તં કારણં દિસ્વાવ દોમનસ્સજાતો ‘‘નટ્ઠો દાનિ મે ઇમિના ભિક્ખુના સદ્ધિં દીઘરત્તાનુગતો સિનેહો, સચાહં એવંવિધભાવં જાનેય્યં, એત્તકં કાલં ઇમિના સદ્ધિં વિસ્સાસં ન કરેય્ય’’ન્તિ ચિન્તેત્વા આગચ્છન્તંયેવ નં ‘‘ગણ્હાહાવુસો, તુય્હં પત્તચીવરં, તાદિસેન પાપેન સદ્ધિં એકમગ્ગેન ન ગચ્છામી’’તિ આહ. તં કથં સુત્વા તસ્સ લજ્જિભિક્ખુનો હદયં તિખિણસત્તિં ગહેત્વા વિદ્ધં વિય અહોસિ. તતો નં આહ – ‘‘આવુસો, કિન્નામેતં વદસિ, અહં એત્તકં કાલં દુક્કટમત્તમ્પિ આપત્તિં ન જાનામિ, ત્વં પન મં અજ્જ ‘પાપો’તિ વદસિ, કિં તે દિટ્ઠન્તિ, કિં અઞ્ઞેન દિટ્ઠેન, કિં ત્વં એવંવિધેન અલઙ્કતપટિયત્તેન માતુગામેન સદ્ધિં એકટ્ઠાને હુત્વા નિક્ખન્તો’’તિ? ‘‘નત્થેતં, આવુસો, મય્હં, નાહં એવરૂપં માતુગામં પસ્સામી’’તિ તસ્સ યાવતતિયં કથેન્તસ્સાપિ ઇતરો થેરો કથં અસદ્દહિત્વા અત્તના દિટ્ઠકારણંયેવ ભૂતત્તં કત્વા ગણ્હન્તો તેન સદ્ધિં એકમગ્ગેન અગન્ત્વા અઞ્ઞેન મગ્ગેન સત્થુ સન્તિકં ગતો. ઇતરોપિ ભિક્ખુ અઞ્ઞેન મગ્ગેન સત્થુ સન્તિકંયેવ ગતો.

તતો ¶ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ઉપોસથાગારં પવિસનવેલાય સો ભિક્ખુ તં ભિક્ખું ઉપોસથગ્ગે દિસ્વા સઞ્જાનિત્વા ‘‘ઇમસ્મિં ઉપોસથગ્ગે એવરૂપો નામ પાપભિક્ખુ અત્થિ, નાહં તેન સદ્ધિં ઉપોસથં કરિસ્સામી’’તિ નિક્ખમિત્વા બહિ અટ્ઠાસિ. અથ ભુમ્મદેવતા ‘‘ભારિયં મયા કમ્મં કત’’ન્તિ મહલ્લકઉપાસકવણ્ણેન તસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા – ‘‘કસ્મા, ભન્તે, અય્યો ઇમસ્મિં ઠાને ઠિતો’’તિ આહ. ‘‘ઉપાસક, ઇમં ઉપોસથગ્ગં એકો પાપભિક્ખુ પવિટ્ઠો, ‘અહં તેન સદ્ધિં ઉપોસથં ન કરોમી’તિ બહિ ઠિતોમ્હી’’તિ. ‘‘ભન્તે, મા એવં ગણ્હથ, પરિસુદ્ધસીલો એસ ભિક્ખુ, તુમ્હેહિ દિટ્ઠમાતુગામો નામ અહં. મયા તુમ્હાકં વીમંસનત્થાય ¶ ‘દળ્હા નુ ખો ઇમેસં થેરાનં મેત્તિ, નો દળ્હા’તિ ભિજ્જનાભિજ્જનભાવં ઓલોકેન્તેન તં કમ્મં કત’’ન્તિ. ‘‘કો પન ત્વં, સપ્પુરિસા’’તિ? ‘‘અહં એકા ભુમ્મદેવતા, ભન્તે’’તિ. દેવપુત્તો કથેન્તોયેવ દિબ્બાનુભાવેન ઠત્વા થેરસ્સ પાદમૂલે પતિત્વા ‘‘મય્હં, ભન્તે, ખમથ, થેરસ્સ એસો દોસો નત્થિ, ઉપોસથં કરોથા’’તિ થેરં યાચિત્વા ઉપોસથગ્ગં પવેસેસિ. સો થેરો ઉપોસથં તાવ એકટ્ઠાને અકાસિ. મિત્તસન્થવવસેન પન પુન તેન સદ્ધિં ન એકટ્ઠાને વસિ. ઇમસ્સ થેરસ્સ દોસં ન કથેસિ. અપરભાગે ચુદિતકત્થેરો પન વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો અરહત્તં પાપુણિ.

ભુમ્મદેવતા તસ્સ કમ્મસ્સ નિસ્સન્દેન એકં બુદ્ધન્તરં અપાયતો ન મુચ્ચિત્થ. સચે પન કાલેન કાલં મનુસ્સત્તં આગચ્છતિ, અઞ્ઞેન યેન કેનચિ કતો દોસો તસ્સેવ ઉપરિ પતતિ. સો અમ્હાકં ભગવતો ઉપ્પન્નકાલે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિ, ધાનમાણવોતિસ્સ નામં ¶ અકંસુ. સો વયપ્પત્તો તયો વેદે ઉગ્ગણ્હિત્વા મહલ્લકકાલે સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો સાસને પબ્બજિ. તસ્સ ઉપસમ્પન્નદિવસતો પટ્ઠાય એકા અલઙ્કતપટિયત્તા ઇત્થી તસ્મિં ગામં પવિસન્તે સદ્ધિંયેવ પવિસતિ, નિક્ખમન્તે નિક્ખમતિ, વિહારં પવિસન્તેપિ સદ્ધિં પવિસતિ, તિટ્ઠન્તેપિ તિટ્ઠતીતિ એવં નિચ્ચાનુબન્ધા પઞ્ઞાયતિ. થેરો તં ન પસ્સતિ. તસ્સ પન પુરિમકમ્મસ્સ નિસ્સન્દેન સા અઞ્ઞેસં ઉપટ્ઠાસિ.

ગામે ¶ યાગુભિક્ખં દદમાના ઇત્થિયો, ‘‘ભન્તે, અયં એકો યાગુઉળુઙ્કો તુમ્હાકં, એકો ઇમિસ્સા અમ્હાકં સહાયિકાયા’’તિ પરિહાસં કરોન્તિ. થેરસ્સ મહતી વિહેસા હોતિ. વિહારગતમ્પિ નં સામણેરા ચેવ દહરભિક્ખૂ ચ પરિવારેત્વા ‘‘ધાનો કોણ્ડો જાતો’’તિ પરિહાસં કરોન્તિ. અથસ્સ તેનેવ કારણેન કુણ્ડધાનો થેરોતિ નામં જાતં. સો ઉટ્ઠાય સમુટ્ઠાય તેહિ કરિયમાનં કેળિં સહિતું અસક્કોન્તો ઉમ્માદં ગહેત્વા ‘‘તુમ્હે કોણ્ડા, તુમ્હાકં ઉપજ્ઝાયો કોણ્ડો, આચરિયો કોણ્ડો’’તિ વદતિ. અથ નં સત્થુ આરોચેસું – ‘‘કુણ્ડધાનો, ભન્તે, દહરસામણેરેહિ સદ્ધિં એવં ફરુસવાચં વદતી’’તિ. સત્થા તં પક્કોસાપેત્વા ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ધાન, દહરસામણેરેહિ સદ્ધિં ફરુસવાચં વદસી’’તિ પુચ્છિ. તેન ‘‘સચ્ચં ભગવા’’તિ વુત્તે – ‘‘કસ્મા એવં વદસી’’તિ આહ. ‘‘ભન્તે, નિબદ્ધં વિહેસં સહિતું અસક્કોન્તો એવં કથેમી’’તિ ¶ . ‘‘ત્વં પુબ્બે કતકમ્મં યાવજ્જદિવસા જીરાપેતું ન સક્કોસિ, પુન એવં ફરુસવાચં મા વદ ભિક્ખૂ’’તિ વત્વા આહ –

‘‘માવોચ ફરુસં કઞ્ચિ, વુત્તા પટિવદેય્યુ તં;

દુક્ખા હિ સારમ્ભકથા, પટિદણ્ડા ફુસેય્યુ તં.

‘‘સચે નેરેસિ અત્તાનં, કંસો ઉપહતો યથા;

એસ પત્તોસિ નિબ્બાનં, સારમ્ભો તે ન વિજ્જતી’’તિ. (ધ. પ. ૧૩૩-૧૩૪) –

ઇમઞ્ચ પન તસ્સ થેરસ્સ માતુગામેન સદ્ધિં વિચરણભાવં કોસલરઞ્ઞોપિ કથયિંસુ. રાજા ‘‘ગચ્છથ, ભણે, નં વીમંસથા’’તિ પેસેત્વા સયમ્પિ મન્દેનેવ પરિવારેન સદ્ધિં થેરસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા એકમન્તે ઓલોકેન્તો અટ્ઠાસિ. તસ્મિં ખણે થેરો સૂચિકમ્મં કરોન્તો નિસિન્નો હોતિ. સાપિ ઇત્થી અવિદૂરે ઠાને ઠિતા વિય પઞ્ઞાયતિ.

રાજા ¶ તં દિસ્વા ‘‘અત્થિ તં કારણ’’ન્તિ તસ્સા ઠિતટ્ઠાનં અગમાસિ. સા તસ્મિં આગચ્છન્તે થેરસ્સ વસનપણ્ણસાલં પવિટ્ઠા વિય અહોસિ. રાજાપિ તાય સદ્ધિં એવ પણ્ણસાલાયં પવિસિત્વા સબ્બત્થ ઓલોકેન્તો અદિસ્વા ‘‘નાયં માતુગામો, થેરસ્સ એકો કમ્મવિપાકો’’તિ સઞ્ઞં કત્વા પઠમં થેરસ્સ સમીપેન ગચ્છન્તોપિ થેરં અવન્દિત્વા તસ્સ કારણસ્સ અભૂતભાવં ઞત્વા પણ્ણસાલતો નિક્ખમિત્વા થેરં વન્દિત્વા એકમન્તે ¶ નિસિન્નો ‘‘કચ્ચિ, ભન્તે, પિણ્ડકેન ન કિલમથા’’તિ પુચ્છિ. થેરો ‘‘વટ્ટતિ, મહારાજા’’તિ આહ. ‘‘જાનામહં, ભન્તે, અય્યસ્સ કથં, એવરૂપેનુપક્કિલેસેન સદ્ધિં ચરન્તાનં તુમ્હાકં કે નામ પસીદિસ્સન્તિ, ઇતો પટ્ઠાય વો કત્થચિ ગમનકિચ્ચં નત્થિ. અહં ચતૂહિ પચ્ચયેહિ ઉપટ્ઠહિસ્સામિ, તુમ્હે યોનિસોમનસિકારે મા પમજ્જિત્થા’’તિ વત્વા નિબદ્ધભિક્ખં પટ્ઠપેસિ. થેરો રાજાનં ઉપત્થમ્ભકં લભિત્વા ભોજનસપ્પાયેન એકગ્ગચિત્તો હુત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. તતો પટ્ઠાય સા ઇત્થી અન્તરધાયિ.

તદા મહાસુભદ્દા ઉગ્ગનગરે મિચ્છાદિટ્ઠિકુલે વસમાના ‘‘સત્થા મં અનુકમ્પતૂ’’તિ ઉપોસથઙ્ગં અધિટ્ઠાય નિરામગન્ધા હુત્વા ઉપરિપાસાદતલે ઠિતા ‘‘ઇમાનિ પુપ્ફાનિ અન્તરે અટ્ઠત્વા દસબલસ્સ મત્થકે વિતાનં હુત્વા તિટ્ઠન્તુ, દસબલો ઇમાય સઞ્ઞાય સ્વે પઞ્ચહિ ભિક્ખુસતેહિ સદ્ધિં મય્હં ભિક્ખં ગણ્હતૂ’’તિ સચ્ચકિરિયં કત્વા અટ્ઠ સુમનપુપ્ફમુટ્ઠિયો વિસ્સજ્જેસિ. પુપ્ફાનિ ગન્ત્વા ધમ્મદેસનાવેલાય સત્થુ મત્થકે વિતાનં હુત્વા અટ્ઠંસુ. સત્થા તં સુમનપુપ્ફવિતાનં દિસ્વા ચિત્તેનેવ સુભદ્દાય ભિક્ખં અધિવાસેત્વા પુનદિવસે અરુણે ઉટ્ઠિતે ¶ આનન્દત્થેરં આહ – ‘‘આનન્દ, મયં અજ્જ દૂરં ભિક્ખાચારં ગમિસ્સામ, પુથુજ્જનાનં અદત્વા અરિયાનંયેવ સલાકં દેહી’’તિ. થેરો ભિક્ખૂનં આરોચેસિ – ‘‘આવુસો, સત્થા અજ્જ દૂરં ભિક્ખાચારં ગમિસ્સતિ. પુથુજ્જના મા ગણ્હન્તુ, અરિયાવ સલાકં ગણ્હન્તૂ’’તિ. કુણ્ડધાનત્થેરો – ‘‘આહરાવુસો, સલાક’’ન્તિ પઠમંયેવ હત્થં પસારેસિ. આનન્દો ‘‘સત્થા તાદિસાનં ભિક્ખૂનં સલાકં ન દાપેતિ, અરિયાનંયેવ દાપેતી’’તિ વિતક્કં ઉપ્પાદેત્વા ગન્ત્વા સત્થુ આરોચેસિ. સત્થા ‘‘આહરાપેન્તસ્સ સલાકં દેહી’’તિ આહ. થેરો ચિન્તેસિ – ‘‘સચે કુણ્ડધાનસ્સ સલાકા દાતું ન યુત્તા, અથ સત્થા પટિબાહેય્ય, ભવિસ્સતિ એત્થ કારણ’’ન્તિ ‘‘કુણ્ડધાનસ્સ સલાકં દસ્સામી’’તિ ગમનં અભિનીહરિ. કુણ્ડધાનો તસ્સ પુરાગમના એવ અભિઞ્ઞાપાદકં ચતુત્થજ્ઝાનં સમાપજ્જિત્વા ઇદ્ધિયા આકાસે ઠત્વા ‘‘આહરાવુસો આનન્દ, સત્થા મં જાનાતિ, માદિસં ભિક્ખું પઠમં સલાકં ગણ્હન્તં ન સત્થા વારેતી’’તિ હત્થં પસારેત્વા સલાકં ગણ્હિ. સત્થા તં અટ્ઠુપ્પત્તિં કત્વા થેરં ઇમસ્મિં સાસને પઠમં સલાકં ગણ્હન્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ. યસ્મા ¶ અયં થેરો રાજાનં ઉપત્થમ્ભં લભિત્વા સપ્પાયાહારપટિલાભેન ¶ સમાહિતચિત્તો વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો ઉપનિસ્સયસમ્પન્નતાય છળભિઞ્ઞો અહોસિ. એવંભૂતસ્સાપિ ઇમસ્સ થેરસ્સ ગુણે અજાનન્તા યે પુથુજ્જના ભિક્ખૂ ‘‘અયં પઠમં સલાકં ગણ્હતિ, કિં નુ ખો એત’’ન્તિ વિમતિં ઉપ્પાદેન્તિ. તેસં તં વિમતિવિધમનત્થં થેરો આકાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા ઇદ્ધિપાટિહારિયં દસ્સેત્વા અઞ્ઞાપદેસેન અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તો ‘‘પઞ્ચ છિન્દે’’તિ ગાથં અભાસિ.

૧. એવં સો પૂરિતપુઞ્ઞસમ્ભારાનુરૂપેન અરહા હુત્વા પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સત્તાહં પટિસલ્લીનન્તિઆદિમાહ. તત્થ સત્થાહં સત્તદિવસં નિરોધસમાપત્તિવિહારેન પટિસલ્લીનં વિવેકભૂતન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

કુણ્ડધાનત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. સાગતત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સોભિતો નામ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો સાગતત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો ¶ કાલે એકસ્મિં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો સબ્બસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્તો નામેન સોભિતો નામ હુત્વા તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં પદકો વેય્યાકરણો લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો. સો એકદિવસં પદુમુત્તરં ભગવન્તં દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણસિરિયા સોભમાનં ઉય્યાનદ્વારેન ગચ્છન્તં દિસ્વા અતીવ પસન્નમાનસો અનેકેહિ ઉપાયેહિ અનેકેહિ ગુણવણ્ણેહિ થોમનં અકાસિ. ભગવા તસ્સ થોમનં સુત્વા ‘‘અનાગતે ગોતમસ્સ ભગવતો સાસને સાગતો નામ સાવકો ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકરણં અદાસિ. સો તતો પટ્ઠાય પુઞ્ઞાનિ કરોન્તો યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો. કપ્પસતસહસ્સદેવમનુસ્સેસુ ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો. તસ્સ માતાપિતરો ¶ સોમનસ્સં વડ્ઢેન્તો સુજાતો આગતોતિ સાગતોતિ નામં કરિંસુ. સો સાસને પસીદિત્વા પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પત્તો.

૧૭. એવં સો પુઞ્ઞસમ્ભારાનુરૂપેન પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો ¶ પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સોભિતો નામ નામેનાતિઆદિમાહ. તત્થ તદા પુઞ્ઞસમ્ભારસ્સ પરિપૂરણસમયે નામેન સોભિતો નામ બ્રાહ્મણો અહોસિન્તિ સમ્બન્ધો.

૨૧. વિપથા ઉદ્ધરિત્વાનાતિ વિરુદ્ધપથા કુમગ્ગા, ઉપ્પથા વા ઉદ્ધરિત્વા અપનેત્વા. પથં આચિક્ખસેતિ, ભન્તે, સબ્બઞ્ઞુ તુવં પથં સપ્પુરિસમગ્ગં નિબ્બાનાધિગમનુપાયં આચિક્ખસે કથેસિ દેસેસિ વિભજિ ઉત્તાનિં અકાસીતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સાગતત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. મહાકચ્ચાનત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરનાથસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો કચ્ચાનત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે ગહપતિમહાસાલકુલગેહે નિબ્બત્તેત્વા વુદ્ધિપ્પત્તો એકદિવસં સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ વિત્થારેન અત્થં વિભજન્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં ¶ દિસ્વા સયમ્પિ તં ઠાનન્તરં પત્થેન્તો દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે વિજ્જાધરો હુત્વા આકાસેન ગચ્છન્તો સત્થારં એકસ્મિં વનસણ્ડે નિસિન્નં દિસ્વા પસન્નમાનસો કણિકારપુપ્ફેહિ પૂજં અકાસિ.

સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન અપરાપરં સુગતીસુયેવ પરિવત્તેત્વા કસ્સપદસબલસ્સ કાલે બારાણસિયં કુલઘરે નિબ્બત્તિત્વા પરિનિબ્બુતે ભગવતિ સુવણ્ણચેતિયકરણટ્ઠાનં દસસહસ્સગ્ઘનિકાય સુવણ્ણિટ્ઠકાય પૂજં કત્વા ‘‘ભગવા મય્હં નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને સરીરં સુવણ્ણવણ્ણં હોતૂ’’તિ પત્થરં અકાસિ. તતો યાવજીવં કુસલં કત્વા એકં બુદ્ધન્તરં દેવમનુસ્સેસુ ¶ સંસરિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે ઉજ્જેનિયં રઞ્ઞો ચણ્ડપજ્જોતસ્સ પુરોહિતસ્સ ગેહે નિબ્બત્તિ, તસ્સ નામગ્ગહણદિવસે માતાપિતરો ‘‘અમ્હાકં પુત્તો સુવણ્ણવણ્ણો અત્તનો નામં ગહેત્વા આગતો’’તિ કઞ્ચનમાણવોત્વેવ નામં કરિંસુ. સો વુદ્ધિમન્વાય તયો વેદે ઉગ્ગણ્હિત્વા પિતુ અચ્ચયેન પુરોહિતટ્ઠાનં લભિ. સો ગોત્તવસેન કચ્ચાનોતિ પઞ્ઞાયિત્થ.

રાજા ચણ્ડપજ્જોતો બુદ્ધુપ્પાદં સુત્વા, ‘‘આચરિય, ત્વં તત્થ ગન્ત્વા સત્થારં ઇધાનેહી’’તિ ¶ પેસેસિ. સો અત્તટ્ઠમો સત્થુ સન્તિકં ઉપગતો. તસ્સ સત્થા ધમ્મં દેસેસિ. દેસનાપરિયોસાને સો સત્તહિ જનેહિ સદ્ધિં સહપટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ. અથ સત્થા ‘‘એથ, ભિક્ખવો’’તિ હત્થં પસારેસિ. તે તાવદેવ દ્વઙ્ગુલમત્તકેસમસ્સુકા ઇદ્ધિમયપત્તચીવરધરા વસ્સસટ્ઠિકત્થેરા વિય અહેસું. એવં થેરો સદત્થં નિપ્ફાદેત્વા, ‘‘ભન્તે, રાજા પજ્જોતો તુમ્હાકં પાદે વન્દિતું ધમ્મઞ્ચ સોતું ઇચ્છતી’’તિ સત્થુ આરોચેસિ. સત્થા ‘‘ત્વંયેવ ભિક્ખુ તત્થ ગચ્છ, તયિ ગતેપિ રાજા પસીદિસ્સતી’’તિ આહ. થેરો અત્તટ્ઠમો તત્થ ગન્ત્વા રાજાનં પસાદેત્વા અવન્તીસુ સાસનં પતિટ્ઠાપેત્વા પુન સત્થુ સન્તિકમેવ ગતો.

૩૧. એવં સો પત્તઅરહત્તફલો ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ વિત્થારેન અત્થં વિભજન્તાનં યદિદં મહાકચ્ચાનો’’તિ (અ. નિ. ૧.૧૮૮, ૧૯૭) એતદગ્ગટ્ઠાનં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરનાથસ્સાતિઆદિમાહ. તત્થ પદુમં નામ ચેતિયન્તિ પદુમેહિ છાદિતત્તા વા પદુમાકારેહિ કતત્તા વા ભગવતો વસનગન્ધકુટિવિહારોવ પૂજનીયભાવેન ચેતિયં, યથા ‘‘ગોતમકચેતિયં, આળવકચેતિય’’ન્તિ વુત્તે તેસં યક્ખાનં નિવસનટ્ઠાનં પૂજનીયટ્ઠાનત્તા ¶ ચેતિયન્તિ વુચ્ચતિ, એવમિદં ભગવતો વસનટ્ઠાનં ચેતિયન્તિ વુચ્ચતિ, ન ધાતુનિધાયકચેતિયન્તિ વેદિતબ્બં. ન હિ અપરિનિબ્બુતસ્સ ભગવતો સરીરધાતૂનં અભાવા ધાતુચેતિયં અકરિ. સિલાસનં કારયિત્વાતિ તસ્સા પદુમનામિકાય ગન્ધકુટિયા પુપ્ફાધારત્થાય હેટ્ઠા ફલિકમયં સિલાસનં કારેત્વા. સુવણ્ણેનાભિલેપયિન્તિ તં સિલાસનં જમ્બોનદસુવણ્ણેન અભિવિસેસેન લેપયિં છાદેસિન્તિ અત્થો.

૩૨. રતનામયં ¶ સત્તહિ રતનેહિ કતં છત્તં પગ્ગય્હ મુદ્ધનિ ધારેત્વા વાળબીજનિઞ્ચ સેતપવરચામરિઞ્ચ પગ્ગય્હ બુદ્ધસ્સ અભિરોપયિં. લોકબન્ધુસ્સ તાદિનોતિ સકલલોકબન્ધુસદિસસ્સ તાદિગુણસમઙ્ગિસ્સ બુદ્ધસ્સ ધારેસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

મહાકચ્ચાનત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. કાળુદાયિત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો કાળુદાયિત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો ¶ તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું કુલપ્પસાદકાનં ભિક્ખૂનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા તજ્જં અભિનીહારં કત્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેસિ.

સો યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અમ્હાકં બોધિસત્તસ્સ માતુકુચ્છિયં પટિસન્ધિગ્ગહણદિવસે કપિલવત્થુસ્મિંયેવ અમચ્ચગેહે પટિસન્ધિં ગણ્હિ, બોધિસત્તેન સદ્ધિં એકદિવસંયેવ જાતોતિ તં દિવસંયેવ નં દુકૂલચુમ્બટકે નિપજ્જાપેત્વા બોધિસત્તસ્સ ઉપટ્ઠાનત્થાય નયિંસુ. બોધિસત્તેન હિ સદ્ધિં બોધિરુક્ખો, રાહુલમાતા, ચત્તારો નિધી, આરોહનહત્થી, અસ્સકણ્ડકો, આનન્દો, છન્નો, કાળુદાયીતિ ઇમે સત્ત એકદિવસે જાતત્તા સહજાતા નામ અહેસું. અથસ્સ નામગ્ગહણદિવસે સકલનગરસ્સ ઉદગ્ગચિત્તદિવસે જાતત્તા ઉદાયિત્વેવ નામં અકંસુ. થોકં કાળધાતુકત્તા પન કાળુદાયીતિ પઞ્ઞાયિત્થ. સો બોધિસત્તેન સદ્ધિં કુમારકીળં કીળન્તો વુદ્ધિં અગમાસિ.

અપરભાગે લોકનાથે મહાભિનિક્ખમનં નિક્ખમિત્વા અનુક્કમેન સબ્બઞ્ઞુતં પત્વા પવત્તિતવરધમ્મચક્કે રાજગહં ઉપનિસ્સાય વેળુવને વિહરન્તે સુદ્ધોદનમહારાજા તં પવત્તિં સુત્વા ¶ પુરિસસહસ્સપરિવારં એકં ¶ અમચ્ચં ‘‘પુત્તં મે ઇધાનેહી’’તિ પેસેસિ. સો ધમ્મદેસનાવેલાયં સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા પરિસપરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુત્વા સપરિવારો અરહત્તં પાપુણિ. અથ ને સત્થા ‘‘એથ, ભિક્ખવો’’તિ હત્થં પસારેસિ. સબ્બે તઙ્ખણઞ્ઞેવ ઇદ્ધિમયપત્તચીવરધરા વસ્સસટ્ઠિકત્થેરા વિય અહેસું. અરહત્તપ્પત્તિતો પટ્ઠાય પન અરિયા મજ્ઝત્તાવ હોન્તિ. તસ્મા રઞ્ઞા પહિતસાસનં દસબલસ્સ ન કથેસિ. રાજા ‘‘નેવ ગતો આગચ્છતિ, ન સાસનં સુય્યતી’’તિ અપરં અમચ્ચં પુરિસસહસ્સેહિ પેસેસિ. તસ્મિમ્પિ તથા પટિપન્ને અપરમ્પિ પેસેસીતિ એવં નવહિ પુરિસસહસ્સેહિ સદ્ધિં નવ અમચ્ચે પેસેસિ. સબ્બે અરહત્તં પત્વા તુણ્હી અહેસું.

અથ રાજા ચિન્તેસિ – ‘‘એત્તકા જના મયિ સિનેહાભાવેન દસબલસ્સ ઇધાગમનત્થાય ન કિઞ્ચિ કથયિંસુ, અયં ખો ઉદાયિ દસબલેન સમવયો, સહપંસુકીળિકો, મયિ ચ સિનેહો અત્થિ, ઇમં પેસેસ્સામી’’તિ તં પક્કોસાપેત્વા, ‘‘તાત, ત્વં પુરિસસહસ્સપરિવારો રાજગહં ગન્ત્વા દસબલં ઇધાનેહી’’તિ વત્વા પેસેસિ. સો પન ગચ્છન્તો ‘‘સચાહં, દેવ, પબ્બજિતું લભિસ્સામિ, એવાહં ભગવન્તં ઇધાનેસ્સામી’’તિ વત્વા ‘‘યં કિઞ્ચિ કત્વા મમ પુત્તં દસ્સેહી’’તિ વુત્તો રાજગહં ગન્ત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનવેલાયં પરિસપરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુત્વા સપરિવારો ¶ અરહત્તં પત્વા એહિભિક્ખુભાવે પતિટ્ઠાસિ. અરહત્તં પન પત્વા ‘‘ન તાવાયં દસબલસ્સ કુલનગરં ગન્તું કાલો, વસન્તે પન ઉપગતે પુપ્ફિતે વનસણ્ડે હરિતતિણસઞ્છન્નાય ભૂમિયા ગમનકાલો ભવિસ્સતી’’તિ કાલં પટિમાનેન્તો વસન્તે સમ્પત્તે સત્થુ કુલનગરં ગન્તું ગમનમગ્ગવણ્ણં સંવણ્ણેન્તો –

‘‘અઙ્ગારિનો દાનિ દુમા ભદન્તે, ફલેસિનો છદનં વિપ્પહાય;

તે અચ્ચિમન્તોવ પભાસયન્તિ, સમયો મહાવીર ભાગી રથાનં.

‘‘દુમાનિ ફુલ્લાનિ મનોરમાનિ, સમન્તતો સબ્બદિસા પવન્તિ;

પત્તં પહાય ફલમાસસાના, કાલો ઇતો પક્કમનાય વીર.

‘‘નેવાતિસીતં ¶ ¶ ન પનાતિઉણ્હં, સુખા ઉતુ અદ્ધનિયા ભદન્તે;

પસ્સન્તુ તં સાકિયા કોળિયા ચ, પચ્છામુખં રોહિનિયં તરન્તં.

‘‘આસાય કસતે ખેત્તં, બીજં આસાય વપ્પતિ;

આસાય વાણિજા યન્તિ, સમુદ્દં ધનહારકા;

યાય આસાય તિટ્ઠામિ, સા મે આસા સમિજ્ઝતુ. (થેરગા. ૫૨૭-૫૩૦);

‘‘નાતિસીતં નાતિઉણ્હં, નાતિદુબ્ભિક્ખછાતકં;

સદ્દલા હરિતા ભૂમિ, એસ કાલો મહામુનિ. (અ. નિ. અટ્ઠ. ૧.૧.૨૨૫);

‘‘પુનપ્પુનઞ્ચેવ વપન્તિ બીજં, પુનપ્પુનં વસ્સતિ દેવરાજા;

પુનપ્પુનં ખેત્તં કસન્તિ કસ્સકા, પુનપ્પુનં ધઞ્ઞમુપેતિ રટ્ઠં.

‘‘પુનપ્પુનં યાચનકા ચરન્તિ, પુનપ્પુનં દાનપ્પતી દદન્તિ;

પુનપ્પુનં દાનપ્પતી દદિત્વા, પુનપ્પુનં સગ્ગમુપેન્તિ ઠાનં.

‘‘વીરો ¶ હવે સત્તયુગં પુનેતિ, યસ્મિં કુલે જાયતિ ભૂરિપઞ્ઞો;

મઞ્ઞામહં સક્કતિ દેવદેવો, તયા હિ જાતો મુનિ સચ્ચનામો.

‘‘સુદ્ધોદનો નામ પિતા મહેસિનો, બુદ્ધસ્સ માતા પન માયનામા;

યા બોધિસત્તં પરિહરિય કુચ્છિના, કાયસ્સ ભેદા તિદિવમ્હિ મોદતિ.

‘‘સા ગોતમી કાલકતા ઇતો ચુતા, દિબ્બેહિ કામેહિ સમઙ્ગિભૂતા;

સા મોદતિ કામગુણેહિ પઞ્ચહિ, પરિવારિતા દેવગણેહિ તેહી’’તિ. (થેરગા. ૫૩૧-૫૩૫);

ઇમા ¶ ગાથા અભાસિ. તત્થ અઙ્ગારિનોતિ અઙ્ગારાનિ વિયાતિ અઙ્ગારાનિ. અઙ્ગારાનિ રત્તપવાળવણ્ણાનિ રુક્ખાનં પુપ્ફફલાનિ, તાનિ એતેસં સન્તીતિ ¶ અઙ્ગારિનો, અભિલોહિતકુસુમકિસલયેહિ અઙ્ગારવુટ્ઠિસમ્પરિકિણ્ણા વિયાતિ અત્થો. દાનીતિ ઇમસ્મિં કાલે. દુમાતિ રુક્ખા. ભદન્તેતિ ભદ્દં અન્તે એતસ્સાતિ, ‘‘ભદન્તે’’તિ એકસ્સ દ-કારસ્સ લોપં કત્વા વુચ્ચતિ. ગુણવિસેસયુત્તો, ગુણવિસેસયુત્તાનઞ્ચ અગ્ગભૂતો સત્થા. તસ્મા, ભદન્તેતિ સત્થુ આલપનમેવ, પચ્ચત્તવચનઞ્ચેતં એકારન્તં ‘‘સુગતે પટિકમ્મે સુખે દુક્ખે જીવે’’તિઆદીસુ વિય. ઇધ પન સમ્બોધનટ્ઠે દટ્ઠબ્બં. તેન વુત્તં, ‘‘ભદન્તેતિ આલપન’’ન્તિ. ‘‘ભદ્દસદ્દેન સમાનત્થં પદન્તરમેક’’ન્તિ કેચિ. ફલાનિ એસન્તીતિ ફલેસિનો. અચેતનેપિ હિ સચેતનકિરિયં આહ. એવં થેરેન યાચિતો ભગવા તત્થ ગમને બહૂનં વિસેસાધિગમનં દિસ્વા વીસતિસહસ્સખીણાસવપરિવુતો રાજગહતો અતુરિતચારિકાવસેન કપિલવત્થુગામિમગ્ગં પટિપજ્જિ. થેરો ઇદ્ધિયા કપિલવત્થું ગન્ત્વા રઞ્ઞો પુરતો આકાસે ઠિતોવ અદિટ્ઠપુબ્બવેસં દિસ્વા રઞ્ઞા ‘‘કોસિ ત્વ’’ન્તિ પુચ્છિતો ‘‘અમચ્ચપુત્તં તયા ભગવતો સન્તિકં પેસિતં મં ન જાનાસિ, ત્વં એવં પન જાનાહી’’તિ દસ્સેન્તો –

‘‘બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હિ અસય્હસાહિનો, અઙ્ગીરસસ્સપ્પટિમસ્સ તાદિનો;

પિતુપિતા મય્હં તુવંસિ સક્ક, ધમ્મેન મે ગોતમ અય્યકોસી’’તિ. (થેરગા. ૫૩૬) –

ગાથમાહ.

તત્થ ¶ બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હીતિ સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધસ્સ ઓરસ્સ પુત્તો અમ્હિ. અસય્હસાહિનોતિ અભિસમ્બોધિતો પુબ્બે ઠપેત્વા મહાબોધિસત્તં અઞ્ઞેહિ સહિતું વહિતું અસક્કુણેય્યત્તા અસય્હસ્સ સકલસ્સ બોધિસમ્ભારસ્સ મહાકારુણિકાધિકારસ્સ ચ સહનતો વહનતો, તતો પરમ્પિ અઞ્ઞેહિ સહિતું અભિભવિતું અસક્કુણેય્યત્તા અસય્હાનં પઞ્ચન્નં મારાનં સહનતો અભિભવનતો, આસયાનુસયચરિતાધિમુત્તિઆદિવિભાગાવબોધનેન યથારહં વેનેય્યાનં દિટ્ઠધમ્મિકસમ્પરાયિકપરમત્થેહિ અનુસાસનીસઙ્ખાતસ્સ અઞ્ઞેહિ અસય્હસ્સ બુદ્ધકિચ્ચસ્સ ¶ સહનતો, તત્થ વા સાધુકારિભાવતો અસય્હસાહિનો. અઙ્ગીરસસ્સાતિ અઙ્ગીકતસીલાદિસમ્પત્તિકસ્સ. અઙ્ગમઙ્ગેહિ નિચ્છરણકઓભાસસ્સાતિ અપરે. કેચિ પન ‘‘અઙ્ગીરસો, સિદ્ધત્થોતિ દ્વે નામાનિ પિતરાયેવ ગહિતાની’’તિ વદન્તિ. અપ્પટિમસ્સાતિ અનૂપમસ્સ. ઇટ્ઠાનિટ્ઠેસુ તાદિલક્ખણપ્પત્તિયા ¶ તાદિનો. પિતુપિતા મય્હં તુવંસીતિ અરિયજાતિવસેન મય્હં પિતુ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ લોકવોહારેન ત્વં પિતા અસિ. સક્કાતિ જાતિવસેન રાજાનં આલપતિ. ધમ્મેનાતિ સભાવેન અરિયજાતિ લોકિયજાતીતિ દ્વિન્નં જાતીનં સભાવસમોધાનેન. ગોતમાતિ રાજાનં ગોત્તેન આલપતિ. અય્યકોસીતિ પિતામહો અસિ. એત્થ ચ ‘‘બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હી’’તિઆદિં વદન્તો થેરો અઞ્ઞં બ્યાકાસિ.

એવં પન અત્તાનં જાનાપેત્વા હટ્ઠતુટ્ઠેન રઞ્ઞા મહારહે પલ્લઙ્કે નિસીદાપેત્વા અત્તનો પટિયાદિતસ્સ નાનગ્ગરસભોજનસ્સ પત્તં પૂરેત્વા દિન્ને ગમનાકારં દસ્સેસિ. ‘‘કસ્મા, ભન્તે, ગન્તુકામત્થ, ભુઞ્જથા’’તિ ચ વુત્તે, ‘‘સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ભુઞ્જિસ્સામી’’તિ. ‘‘કહં પન સત્થા’’તિ? ‘‘વીસતિસહસ્સભિક્ખુપરિવારો તુમ્હાકં દસ્સનત્થાય મગ્ગં પટિપન્નો’’તિ. ‘‘તુમ્હે ઇમં પિણ્ડપાતં ભુઞ્જથ, અઞ્ઞં ભગવતો હરિસ્સથ. યાવ ચ મમ પુત્તો ઇમં નગરં સમ્પાપુણાતિ, તાવસ્સ ઇતો પિણ્ડપાતં હરથા’’તિ વુત્તે થેરો ભત્તકિચ્ચં કત્વા રઞ્ઞો પરિસાય ચ ધમ્મં કથેત્વા સત્થુ આગમનતો પુરેતરમેવ સકલરાજનિવેસનં રતનત્તયે અભિપ્પસન્નં કરોન્તો સબ્બેસં પસ્સન્તાનંયેવ સત્થુ આહરિતબ્બભત્તપુણ્ણં પત્તં આકાસે વિસ્સજ્જેત્વા સયમ્પિ વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા પિણ્ડપાતં ઉપનામેત્વા સત્થુ હત્થે ઠપેસિ. સત્થા તં પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિ. એવં સટ્ઠિયોજનમગ્ગે દિવસે દિવસે યોજનં ગચ્છન્તસ્સ ભગવતો રાજગેહતોયેવ પિણ્ડપાતં આહરિત્વા અદાસિ. અથ નં ભગવા ‘‘અયં મય્હં પિતુનો સકલનિવેસનં પસાદેતી’’તિ ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં કુલપ્પસાદકાનં ભિક્ખૂનં યદિદં કાળુદાયી’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૧૯, ૨૨૫) કુલપ્પસાદકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ.

૪૮-૯. એવં સો કતપુઞ્ઞસમ્ભારાનુરૂપેન અરહત્તં પત્વા પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં ¶ સરિત્વા સોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં ¶ પકાસેન્તો પદુમુત્તરસ્સ બુદ્ધસ્સાતિઆદિમાહ. અદ્ધાનં પટિપન્નસ્સાતિ અપરરટ્ઠં ગમનત્થાય દૂરમગ્ગં પટિપજ્જન્તસ્સ. ચરતો ચારિકં તદાતિ અન્તોમણ્ડલં મજ્ઝેમણ્ડલં બહિમણ્ડલન્તિ તીણિ મણ્ડલાનિ તદા ચારિકં ચરતો ચરન્તસ્સ પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સ ભગવતો સુફુલ્લં સુટ્ઠુ ફુલ્લં પબોધિતં ગય્હ ગહેત્વા ન કેવલમેવ પદુમં, ઉપ્પલઞ્ચ મલ્લિકં વિકસિતં અહં ગય્હ ઉભોહિ હત્થેહિ ગહેત્વા પૂરેસિન્તિ સમ્બન્ધો. પરમન્નં ગહેત્વાનાતિ પરમં ઉત્તમં સેટ્ઠં મધુરં સબ્બસુપક્કં સાલિઓદનં ગહેત્વા સત્થુનો અદાસિં ભોજેસિન્તિ અત્થો.

૯૭. સક્યાનં ¶ નન્દિજનનોતિ સક્યરાજકુલાનં ભગવતો ઞાતીનં આરોહપરિણાહરૂપયોબ્બનવચનાલપનસમ્પત્તિયા નન્દં તુટ્ઠિં જનેન્તો ઉપ્પાદેન્તો. ઞાતિબન્ધુ ભવિસ્સતીતિ ઞાતો પાકટો બન્ધુ ભવિસ્સતિ. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

કાળુદાયિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. મોઘરાજત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અત્થદસ્સી તુ ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો મોઘરાજત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો એકદિવસં સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું લૂખચીવરધરાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા તં ઠાનન્તરં આકઙ્ખન્તો પણિધાનં કત્વા તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞાનિ કરોન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે પુન બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા બ્રાહ્મણાનં વિજ્જાસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં ગતો એકદિવસં અત્થદસ્સિં ભગવન્તં ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવુતં રથિયં ગચ્છન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા સિરસિ અઞ્જલિં કત્વા ‘‘યાવતા રૂપિનો સત્થા’’તિઆદીહિ છહિ ગાથાહિ અભિત્થવિત્વા ભાજનં પૂરેત્વા મધું ઉપનેસિ. સત્થા તં પટિગ્ગહેત્વા અનુમોદનં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો કસ્સપભગવતો કાલે કટ્ઠવાહનસ્સ નામ રઞ્ઞો અમચ્ચો હુત્વા નિબ્બત્તો તેન સત્થુ આનયનત્થાય ¶ પેસિતો સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વીસતિવસ્સસહસ્સાનિ સમણધમ્મં કત્વા તતો ચુતો એકં બુદ્ધન્તરં સુગતીસુયેવ પરિવત્તેન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા મોઘરાજાતિ લદ્ધનામો બાવરીયબ્રાહ્મણસ્સ ¶ સન્તિકે ઉગ્ગહિતસિપ્પો સંવેગજાતો તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા તાપસસહસ્સપરિવારો અજિતાદીહિ સદ્ધિં સત્થુ સન્તિકં પેસિતો તેસં પન્નરસમો હુત્વા પઞ્હં પુચ્છિત્વા વિસ્સજ્જનપરિયોસાને અરહત્તં પાપુણિ. અરહત્તં પન પત્વા સત્થલૂખં સુત્તલૂખં રજનલૂખન્તિ વિસેસેન તિવિધેનપિ લૂખેન સમન્નાગતં પંસુકૂલં ધારેસિ. તેન નં સત્થા લૂખચીવરધરાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ.

૬૪. એવં ¶ સો પણિધાનાનુરૂપેન અરહત્તફલં પત્વા અત્તનો પુબ્બસમ્ભારં દિસ્વા પુબ્બકમ્માપદાનં પકાસેન્તો અત્થદસ્સી તુ ભગવાતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવ.

૭૩. પુટકં પૂરયિત્વાનાતિ પુટકં વુચ્ચતિ વારકં, ઘટં વા. અનેળકં નિદ્દોસં મક્ખિકણ્ડવિરહિતં ખુદ્દમધુના ઘટં પૂરેત્વા તં ઉભોહિ હત્થેહિ પગ્ગય્હ પકારેન આદરેન ગહેત્વા મહેસિનો ભગવતો ઉપનેસિન્તિ સમ્બન્ધો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

મોઘરાજત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. અધિમુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો અધિમુત્તત્થેરસ્સ અપદાનં (થેરગા. અટ્ઠ. ૨.અધિમુત્તત્થેરગાથાવણ્ણના). અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિમ્હિ લોકનાથે પરિનિબ્બુતે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો રતનત્તયે પસન્નો ભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા ઉચ્છૂહિ મણ્ડપં કારેત્વા મહાદાનં પવત્તેત્વા પરિયોસાને સન્તિપદં પણિધેસિ. સો તતો ચુતો દેવેસુ ચ મનુસ્સેસુ ચ ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સાસને પસીદિત્વા સદ્ધાય પતિટ્ઠિતત્તા અધિમુત્તત્થેરોતિ પાકટો.

૮૪. એવં ¶ કતસમ્ભારવસેન અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

અધિમુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. લસુણદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો લસુણદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. એસોપાયસ્મા પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસે આદીનવં દિસ્વા ગેહં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તં નિસ્સાય વને વસન્તો બહૂનિ લસુણાનિ રોપેત્વા તદેવ વનમૂલફલઞ્ચ ખાદન્તો વિહાસિ. સો બહૂનિ લસુણાનિ કાજેનાદાય મનુસ્સપથં આહરિત્વા પસન્નો દાનં દત્વા બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ભેસજ્જત્થાય દત્વા ગચ્છતિ. એવં સો યાવજીવં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તેનેવ પુઞ્ઞબલેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા કમેન ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે ઉપ્પન્નો પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં ¶ વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્તો પુબ્બકમ્મવસેન લસુણદાયકત્થેરોતિ પાકટો.

૮૯. અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. તત્થ હિમાલયપબ્બતસ્સ પરિયોસાને મનુસ્સાનં સઞ્ચરણટ્ઠાને યદા વિપસ્સી ભગવા ઉદપાદિ, તદા અહં તાપસો અહોસિન્તિ સમ્બન્ધો. લસુણં ઉપજીવામીતિ રત્તલસુણં રોપેત્વા તદેવ ગોચરં કત્વા જીવિકં કપ્પેમીતિ અત્થો. તેન વુત્તં ‘‘લસુણં મય્હભોજન’’ન્તિ.

૯૦. ખારિયો પૂરયિત્વાનાતિ તાપસભાજનાનિ લસુણેન પૂરયિત્વા કાજેનાદાય સઙ્ઘારામં સઙ્ઘસ્સ વસનટ્ઠાનં હેમન્તાદીસુ તીસુ કાલેસુ સઙ્ઘસ્સ ચતૂહિ ઇરિયાપથેહિ વસનવિહારં અગચ્છિં અગમાસિન્તિ અત્થો. હટ્ઠો હટ્ઠેન ચિત્તેનાતિ અહં સન્તુટ્ઠો સોમનસ્સયુત્તચિત્તેન સઙ્ઘસ્સ લસુણં અદાસિન્તિ અત્થો.

૯૧. વિપસ્સિસ્સ…પે… ¶ નિરતસ્સહન્તિ નરાનં અગ્ગસ્સ સેટ્ઠસ્સ અસ્સ વિપસ્સિસ્સ ભગવતો સાસને નિરતો નિસ્સેસેન રતો અહન્તિ સમ્બન્ધો. સઙ્ઘસ્સ…પે… મોદહન્તિ અહં સઙ્ઘસ્સ લસુણદાનં દત્વા સગ્ગમ્હિ સુટ્ઠુ અગ્ગસ્મિં દેવલોકે આયુકપ્પં દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવમાનો મોદિં, સન્તુટ્ઠો ભવામીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

લસુણદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. આયાગદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિબ્બુતે ¶ લોકનાથમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો આયાગદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો પરિનિબ્બુતકાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સાસને પસન્નો વડ્ઢકીનં મૂલં દત્વા અતિમનોહરં દીઘં ભોજનસાલં કારાપેત્વા ભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા પણીતેનાહારેન ભોજેત્વા મહાદાનં દત્વા ચિત્તં પસાદેસિ. સો યાવતાયુકં પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુયેવ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા ઘટેન્તો વાયમન્તો વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા ન ચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. પુબ્બે કતપુઞ્ઞવસેન આયાગત્થેરોતિ પાકટો.

૯૪. એવં સો કતપુઞ્ઞસમ્ભારવસેન અરહત્તં પત્વા અત્તના પુબ્બે કતકુસલકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિમાહ. તત્થ નિબ્બુતેતિ વદતં ‘‘મયં બુદ્ધા’’તિ વદન્તાનં અન્તરે વરે ¶ ઉત્તમે સિખિમ્હિ ભગવતિ પરિનિબ્બુતેતિ અત્થો. હટ્ઠો હટ્ઠેન ચિત્તેનાતિ સદ્ધતાય હટ્ઠપહટ્ઠો સોમનસ્સયુત્તચિત્તતાય પહટ્ઠેન ચિત્તેન ઉત્તમં થૂપં સેટ્ઠં ચેતિયં અવન્દિં પણામયિન્તિ અત્થો.

૯૫. વડ્ઢકીહિ કથાપેત્વાતિ ‘‘ભોજનસાલાય પમાણં કિત્તક’’ન્તિ પમાણં કથાપેત્વાતિ અત્થો. મૂલં દત્વાનહં તદાતિ તદા તસ્મિં કાલે અહં કમ્મકરણત્થાય તેસં વડ્ઢકીનં મૂલં દત્વા આયાગં ¶ આયતં દીઘં ભોજનસાલં અહં સન્તુટ્ઠો સોમનસ્સચિત્તેન કારપેસહં કારાપેસિં અહન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

૯૭. આયાગસ્સ ઇદં ફલન્તિ ભોજનસાલદાનસ્સ ઇદં વિપાકન્તિ અત્થો.

આયાગદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. ધમ્મચક્કિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો ધમ્મચક્કિકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ ¶ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો પુત્તદારેહિ વડ્ઢિતો વિભવસમ્પન્નો મહાભોગો, સો રતનત્તયે પસન્નો સદ્ધાજાતો ધમ્મસભાયં ધમ્માસનસ્સ પિટ્ઠિતો રતનમયં ધમ્મચક્કં કારેત્વા પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ નિબ્બત્તટ્ઠાનેસુ સક્કસમ્પત્તિં ચક્કવત્તિસમ્પત્તિઞ્ચ અનુભવિત્વા કમેન ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે ઉપ્પન્નો વિભવસમ્પન્નો સઞ્જાતસદ્ધો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્વા પુબ્બે કતકુસલનામસદિસનામેન ધમ્મચક્કિકત્થેરોતિ પાકટો જાતો અહોસિ.

૧૦૨. સો પુઞ્ઞસમ્ભારાનુરૂપેન પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. સીહાસનસ્સ સમ્મુખાતિ સીહસ્સ ભગવતો નિસિન્નસ્સ સમ્મુખા બુદ્ધાસનસ્સ અભિમુખટ્ઠાનેતિ અત્થો, ધમ્મચક્કં મે ઠપિતન્તિ મયા ધમ્મચક્કાકારેન ઉભતો સીહરૂપં દસ્સેત્વા મજ્ઝે આદાસસદિસં કારેત્વા કતં ધમ્મચક્કં ઠપિતં પૂજિતં. કિં ભૂતં? વિઞ્ઞૂહિ મેધાવીહિ ‘‘અતીવ સુન્દર’’ન્તિ વણ્ણિતં થોમિતં સુકતં ધમ્મચક્કન્તિ સમ્બન્ધો.

૧૦૩. ચારુવણ્ણોવ ¶ સોભામીતિ સુવણ્ણવણ્ણો ઇવ સોભામિ વિરોચામીતિ ¶ અત્થો. ‘‘ચતુવણ્ણેહિ સોભામી’’તિપિ પાઠો, તસ્સ ખત્તિયબ્રાહ્મણવેસ્સસુદ્દજાતિસઙ્ખાતેહિ ચતૂહિ વણ્ણેહિ સોભામિ વિરોચામીતિ અત્થો. સયોગ્ગબલવાહનોતિ સુવણ્ણસિવિકાદીહિ યોગ્ગેહિ ચ સેનાપતિમહામત્તાદીહિ સેવકેહિ બલેહિ ચ હત્થિઅસ્સરથસઙ્ખાતેહિ વાહનેહિ ચ સહિતોતિ અત્થો. બહુજ્જના બહવો મનુસ્સા અનુયન્તા મમાનુવત્તન્તા નિચ્ચં નિચ્ચકાલં પરિવારેન્તીતિ સમ્બન્ધો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ધમ્મચક્કિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. કપ્પરુક્ખિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો કપ્પરુક્ખિયત્થેરસ્સ અપદાનં (થેરગા. અટ્ઠ. ૨.૫૭૬). અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તેસુ તેસુ ભવેસુ નિબ્બાનાધિગમૂપાયભૂતાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો મહદ્ધનો મહાભોગો ¶ સત્થરિ પસન્નો સત્તહિ રતનેહિ વિચિત્તં સુવણ્ણમયં કપ્પરુક્ખં કારેત્વા સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો ચેતિયસ્સ સમ્મુખે ઠપેત્વા પૂજેસિ. સો એવરૂપં પુઞ્ઞં કત્વા યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો સુગતીસુયેવ સંસરન્તો કમેન ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા રતનત્તયે પસન્નો ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો સત્થુ આરાધેત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્વા પુબ્બે કતકુસલનામેન કપ્પરુક્ખિયત્થેરોતિ પાકટો અહોસિ.

૧૦૮. સો એવં પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. થૂપસેટ્ઠસ્સ સમ્મુખાતિ સેટ્ઠસ્સ ઉત્તમસ્સ ધાતુનિહિતથૂપસ્સ ચેતિયસ્સ સમ્મુખટ્ઠાને વિચિત્તદુસ્સે અનેકવણ્ણેહિ વિસમેન વિસદિસેન ચિત્તેન મનોહરે ચિનપટ્ટસોમારપટ્ટાદિકે દુસ્સે ¶ . લગેત્વા ઓલગ્ગેત્વા કપ્પરુક્ખં ઠપેસિં અહં પતિટ્ઠપેસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

કપ્પરુક્ખિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

ચતુત્થવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૫. ઉપાલિવગ્ગો

૧. ભાગિનેય્યુપાલિત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ખીણાસવસહસ્સેહીતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો ઉપાલિત્થેરસ્સ ભાગિનેય્યુપાલિત્થેરસ્સ અપદાનં. એસો હિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો ¶ તસ્મિં તસ્મિં ભવે પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસે આદીનવં દિસ્વા ગેહં પહાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા પઞ્ચાભિઞ્ઞાઅટ્ઠસમાપત્તિલાભી હુત્વા હિમવન્તે વાસં કપ્પેસિ. તસ્મિં સમયે પદુમુત્તરો ભગવા વિવેકકામો હિમવન્તં પાવિસિ. તાપસો ભગવન્તં પુણ્ણચન્દમિવ વિરોચમાનં દૂરતોવ દિસ્વા પસન્નમાનસો અજિનચમ્મં અંસે કત્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ વન્દિત્વા ઠિતકોવ દસનખસમોધાનઞ્જલિં સિરસિ પતિટ્ઠપેત્વા અનેકાહિ ઉપમાહિ અનેકેહિ થુતિવચનેહિ ભગવન્તં થોમેસિ. તં સુત્વા ભગવા – ‘‘અયં તાપસો અનાગતે ગોતમસ્સ નામ ભગવતો સાસને પબ્બજિત્વા વિનયે તિખિણપઞ્ઞાનં અગ્ગો ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકરણમદાસિ. સો યાવતાયુકં ઠત્વા અપરિહીનજ્ઝાનો બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તિ. તતો ચુતો દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કપિલવત્થુનગરે ઉપાલિત્થેરસ્સ ભાગિનેય્યો હુત્વા નિબ્બત્તિ. સો કમેન વુદ્ધિપ્પત્તો માતુલસ્સ ઉપાલિત્થેરસ સન્તિકે પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ. સો અત્તનો આચરિયસ્સ સમીપે વસિતત્તા વિનયપઞ્હે તિખિણઞાણો અહોસિ. અથ ભગવા ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં વિનયપઞ્હે તિખિણપઞ્ઞાનં ભિક્ખૂનં યદિદં ભાગિનેય્યુપાલી’’તિ તં એતદગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ.

૧. સો ¶ એવં એતદગ્ગટ્ઠાનં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ખીણાસવસહસ્સેહીતિઆદિમાહ. તત્થ આ સમન્તતો યાવભવગ્ગા સવન્તિ પવત્તન્તીતિ આસવા. કામાસવાદયો ચત્તારો આસવા, તે ખીણા સોસિતા વિસોસિતા વિદ્ધંસિતા યેહિ તેતિ ખીણાસવા, તેયેવ સહસ્સા ખીણાસવસહસ્સા, તેહિ ખીણાસવસહસ્સેહિ ¶ . પરેતો પરિવુતો લોકનાયકો લોકસ્સ નિબ્બાનપાપનકો વિવેકં અનુયુત્તો પટિસલ્લિતું એકીભવિતું ગચ્છતેતિ સમ્બન્ધો.

૨. અજિનેન નિવત્થોહન્તિ અહં અજિનમિગચમ્મેન પટિચ્છન્નો, અજિનચમ્મવસનોતિ અત્થો. તિદણ્ડપરિધારકોતિ કુણ્ડિકટ્ઠપનત્થાય તિદણ્ડં ગહેત્વા ધારેન્તોતિ અત્થો. ભિક્ખુસઙ્ઘેન પરિબ્યૂળ્હં પરિવારિતં લોકનાયકં અદ્દસન્તિ સમ્બન્ધો. સેસં પાકટમેવાતિ.

ભાગિનેય્યુપાલિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. સોણકોળિવિસત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અનોમદસ્સિસ્સ ¶ મુનિનોતિઆદિકં આયસ્મતો કોળિવિસત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અનોમદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વયપ્પત્તો પુત્તદારેહિ વડ્ઢિતો વિભવસમ્પન્નો ભગવતો ચઙ્કમનત્થાય સોભનં ચઙ્કમં કારેત્વા સુધાપરિકમ્મં કારેત્વા આદાસતલમિવ સમં વિજ્જોતમાનં કત્વા દીપધૂપપુપ્ફાદીહિ સજ્જેત્વા ભગવતો નિય્યાદેત્વા બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં પણીતેનાહારેન પૂજેસિ. સો એવં યાવજીવં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચવિત્વા દેવલોકે નિબ્બત્તો. તત્થ પાળિયા વુત્તનયેન દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા અન્તરા ઓક્કાકકુલપ્પસુતોતિ તં સબ્બં પાળિયા વુત્તાનુસારેન વેદિતબ્બં. પચ્છિમભવે પન કોલિયરાજવંસે જાતો વયપ્પત્તો કોટિઅગ્ઘનકસ્સ કણ્ણપિળન્ધનસ્સ ધારિતત્તા કોટિકણ્ણોતિ, કુટિકણ્ણોતિ ચ પાકટો અહોસિ. સો ભગવતિ પસન્નો ¶ ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૨૫. સો અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અનોમદસ્સિસ્સ મુનિનોતિઆદિમાહ. તત્થ અનોમદસ્સિસ્સાતિ અનોમં અલામકં સુન્દરં દસ્સનં દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણપટિમણ્ડિતત્તા બ્યામપ્પભામણ્ડલોપસોભિતત્તા આરોહપરિણાહેન સમન્નાગતત્તા ચ દસ્સનીયં સરીરં યસ્સ ભગવતો સો અનોમદસ્સી, તસ્સ અનોમદસ્સિસ્સ મુનિનોતિ અત્થો. તાદિનોતિ ઇટ્ઠાનિટ્ઠેસુ અકમ્પિયસભાવસ્સ. સુધાય લેપનં કત્વાતિ ¶ સુધાય અવલિત્તં કત્વા દીપધૂપપુપ્ફધજપટાકાદીહિ ચ અલઙ્કતં ચઙ્કમં કારયિં અકાસિન્તિ અત્થો. સેસગાથાનં અત્થો પાળિયા અનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યોવ.

૩૫. પરિવારસમ્પત્તિધનસમ્પત્તિસઙ્ખાતં યસં ધારેતીતિ યસોધરો, સબ્બે એતે સત્તસત્તતિચક્કવત્તિરાજાનો યસોધરનામેન એકનામકાતિ સમ્બન્ધો.

૫૨. અઙ્ગીરસોતિ અઙ્ગતો સરીરતો નિગ્ગતા રસ્મિ યસ્સ સો અઙ્ગીરસો, છન્દદોસમોહભયાગતીહિ વા પાપાચારવસેન વા ચતુરાપાયં ન ગચ્છતીતિ નાગો, મહન્તો પૂજિતો ચ સો નાગો ચેતિ મહાનાગો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

કોળિવિસત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. કાળિગોધાપુત્તભદ્દિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરસમ્બુદ્ધન્તિઆદિકં આયસ્મતો ભદ્દિયસ્સ કાળિગોધાપુત્તત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ¶ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો પુત્તદારેહિ વડ્ઢિતો નગરવાસિનો પુઞ્ઞાનિ કરોન્તે દિસ્વા સયમ્પિ પુઞ્ઞાનિ કાતુકામો ¶ બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા થૂલપટલિકાદિઅનેકાનિ મહારહાનિ સયનાનિ પઞ્ઞાપેત્વા તત્થ નિસિન્ને ભગવતિ સસઙ્ઘે પણીતેનાહારેન ભોજેત્વા મહાદાનં અદાસિ. સો એવં યાવતાયુકં પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા અપરભાગે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કાળિગોધાય નામ દેવિયા પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ. સો વિઞ્ઞુતં પત્તો આરોહપરિણાહહત્થપાદરૂપસમ્પત્તિયા ભદ્દત્તા ચ કાળિગોધાય દેવિયા પુત્તત્તા ચ ભદ્દિયો કાળિગોધાપુત્તોતિ પાકટો. સત્થરિ પસીદિત્વા માતાપિતરો આરાધેત્વા પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૫૪. સો અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરસમ્બુદ્ધન્તિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. મેત્તચિત્તન્તિ મિજ્જતિ સિનેહતિ નન્દતિ સબ્બસત્તેતિ મેત્તા, મેત્તાય સહગતં ચિત્તં મેત્તચિત્તં, તં યસ્સ ભગવતો અત્થીતિ મેત્તચિત્તો, તં મેત્તચિત્તં. મહામુનિન્તિ સકલભિક્ખૂનં મહન્તત્તા મહામુનિ, તં પદુમુત્તરં સમ્બુદ્ધન્તિ ¶ સમ્બન્ધો. જનતા સબ્બાતિ સબ્બો જનકાયો, સબ્બનગરવાસિનોતિ અત્થો. સબ્બલોકગ્ગનાયકન્તિ સકલલોકસ્સ અગ્ગં સેટ્ઠં નિબ્બાનસ્સ નયનતો પાપનતો નાયકં પદુમુત્તરસમ્બુદ્ધં જનતા ઉપેતિ સમીપં ગચ્છતીતિ સમ્બન્ધો.

૫૫. સત્તુકઞ્ચ બદ્ધકઞ્ચાતિ બદ્ધસત્તુઅબદ્ધસત્તુસઙ્ખાતં આમિસં. અથ વા ભત્તપૂપખજ્જભોજ્જયાગુઆદયો યાવકાલિકત્તા આમિસં પાનભોજનઞ્ચ ગહેત્વા પુઞ્ઞક્ખેત્તે અનુત્તરે સત્થુનો દદન્તીતિ સમ્બન્ધો.

૫૮. આસનં બુદ્ધયુત્તકન્તિ બુદ્ધયોગ્ગં બુદ્ધારહં બુદ્ધાનુચ્છવિકં સત્તરતનમયં આસનન્તિ અત્થો. સેસં નયાનુયોગેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

કાળિગોધાપુત્તભદ્દિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. સન્નિટ્ઠાપકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અરઞ્ઞે ¶ કુટિકં કત્વાતિઆદિકં આયસ્મતો સન્નિટ્ઠાપકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરબન્ધનેન ¶ બદ્ધો ઘરાવાસે આદીનવં દિસ્વા વત્થુકામકિલેસકામે પહાય હિમવન્તસ્સ અવિદૂરે પબ્બતન્તરે અરઞ્ઞવાસં કપ્પેસિ. તસ્મિં કાલે પદુમુત્તરો ભગવા વિવેકકામતાય તં ઠાનં પાપુણિ. અથ સો તાપસો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો વન્દિત્વા નિસીદનત્થાય તિણસન્થરં પઞ્ઞાપેત્વા અદાસિ. તત્થ નિસિન્નં ભગવન્તં અનેકેહિ મધુરેહિ તિણ્ડુકાદીહિ ફલાફલેહિ સન્તપ્પેસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન તતો ચુતો દેવેસુ ચ મનુસ્સેસુ ચ અપરાપરં સંસરન્તો દ્વે સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સદ્ધાસમ્પન્નો પબ્બજિતો વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ. ખુરગ્ગે અરહત્તફલપ્પત્તિયં વિય નિરુસ્સાહેનેવ સન્તિપદસઙ્ખાતે નિબ્બાને સુટ્ઠુ ઠિતત્તા સન્નિટ્ઠાપકત્થેરોતિ પાકટો.

૭૦. અરહા પન હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અરઞ્ઞે કુટિકં કત્વાતિઆદિમાહ. તત્થ અરઞ્ઞેતિ સીહબ્યગ્ઘાદીનં ભયેન મનુસ્સા એત્થ ¶ ન રજ્જન્તિ ન રમન્તિ ન અલ્લીયન્તીતિ અરઞ્ઞં, તસ્મિં અરઞ્ઞે. કુટિકન્તિ તિણચ્છદનકુટિકં કત્વા પબ્બતન્તરે વસામિ વાસં કપ્પેસિન્તિ અત્થો. લાભેન ચ અલાભેન ચ યસેન ચ અયસેન ચ સન્તુટ્ઠો વિહાસિન્તિ સમ્બન્ધો.

૭૨. જલજુત્તમનામકન્તિ જલે જાતં જલજં, પદુમં, જલજં ઉત્તમં જલજુત્તમં, જલજુત્તમેન સમાનં નામં યસ્સ સો જલજુત્તમનામકો, તં જલજુત્તમનામકં બુદ્ધન્તિ અત્થો. સેસં પાળિનયાનુયોગેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સન્નિટ્ઠાપકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. પઞ્ચહત્થિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુમેધો ¶ નામ સમ્બુદ્ધોતિઆદિકં આયસ્મતો પઞ્ચહત્થિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા રતનત્તયે પસન્નો વિહાસિ. તસ્મિં સમયે પઞ્ચઉપ્પલહત્થાનિ આનેસું. સો તેહિ પઞ્ચઉપ્પલહત્થેહિ વીથિયં ચરમાનં સુમેધં ભગવન્તં પૂજેસિ. તાનિ ગન્ત્વા આકાસે વિતાનં હુત્વા છાયં કુરુમાનાનિ તથાગતેનેવ સદ્ધિં ગચ્છિંસુ. સો તં દિસ્વા સોમનસ્સજાતો પીતિયા ફુટ્ઠસરીરો યાવજીવં તદેવ પુઞ્ઞં અનુસ્સરિત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો અપરાપરં સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા ¶ વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ. કતકુસલનામેન પઞ્ચહત્થિયત્થેરોતિ પાકટો.

૭૭. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા પચ્ચક્ખતો પઞ્ઞાય દિટ્ઠપુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુમેધો નામ સમ્બુદ્ધોતિઆદિમાહ. તત્થ સુમેધોતિ સુન્દરા મેધા ચતુસચ્ચપટિવેધપટિસમ્ભિદાદયો પઞ્ઞા યસ્સ સો ભગવા સુમેધો સમ્બુદ્ધો અન્તરાપણે અન્તરવીથિયં ગચ્છતીતિ સમ્બન્ધો. ઓક્ખિત્તચક્ખૂતિ અધોખિત્તચક્ખુ. મિતભાણીતિ પમાણં ઞત્વા ભણનસીલો, પમાણં જાનિત્વા ધમ્મં દેસેસીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

પઞ્ચહત્થિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. પદુમચ્છદનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિબ્બુતે ¶ લોકનાથમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો પદુમચ્છદનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતપુઞ્ઞસમ્ભારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો રતનત્તયે પસન્નો પરિનિબ્બુતસ્સ વિપસ્સિસ્સ ભગવતો ચિતકં પદુમપુપ્ફેહિ પૂજેસિ. સો તેનેવ ¶ ચિત્તપ્પસાદેન યાવતાયુકં ઠત્વા તતો સુગતીસુયેવ સંસરન્તો દિબ્બસમ્પત્તિં મનુસ્સસમ્પત્તિઞ્ચાતિ દ્વે સમ્પત્તિયો અનેકક્ખત્તું અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં અમ્હાકં સમ્માસમ્બુદ્ધકાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા સાસને પબ્બજિતો ઘટેન્તો વાયમન્તો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ. તસ્સ રત્તિટ્ઠાનદિવાટ્ઠાનાદીસુ તત્થ તત્થ વિહરન્તસ્સ વિહારો પદુમપુપ્ફેહિ છાદીયતિ, તેન સો પદુમચ્છદનિયત્થેરોતિ પાકટો.

૮૩. અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિમાહ. તત્થ નિબ્બુતેતિ ખન્ધપરિનિબ્બાનેન પરિનિબ્બુતે સત્થરિ, વિપસ્સિસ્સ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ સરીરે ચિતમાનિયમાને ચિતકે આરોપિતે સુફુલ્લં પદુમકલાપં અહં ગહેત્વા ચિતકં આરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસગાથાસુ હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

પદુમચ્છદનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. સયનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો સયનદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે ¶ અઞ્ઞતરસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા હત્થિદણ્ડસુવણ્ણાદીહિ સયનત્થાય મઞ્ચં કારેત્વા અનગ્ઘેહિ વિચિત્તત્થરણેહિ અત્થરિત્વા ભગવન્તં પૂજેસિ. સો ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય પટિગ્ગહેત્વા અનુભવિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દિબ્બમનુસ્સસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ સાસને પસન્નો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં આરભિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ. પુબ્બે કતપુઞ્ઞનામેન સયનદાયકત્થેરોતિ પાકટો.

૮૮. સો ¶ એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં પાળિનયાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સયનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. ચઙ્કમનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અત્થદસ્સિસ્સ ¶ મુનિનોતિઆદિકં આયસ્મતો ચઙ્કમનદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પાયસ્મા પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તેસુ તેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા ઉચ્ચવત્થુકં સુધાપરિકમ્મકતં રજતરાસિસદિસં સોભમાનં ચઙ્કમં કારેત્વા મુત્તદલસદિસં સેતપુલિનં અત્થરિત્વા ભગવતો અદાસિ. પટિગ્ગહેસિ ભગવા, ચઙ્કમં પટિગ્ગહેત્વા ચ પન સુખં કાયચિત્તસમાધિં અપ્પેત્વા ‘‘અયં અનાગતે ગોતમસ્સ ભગવતો સાસને સાવકો ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ અપરાપરં સંસરન્તો દ્વે સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સદ્ધાસમ્પન્નો સાસને પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્વા કતપુઞ્ઞનામેન ચઙ્કમનદાયકત્થેરોતિ પાકટો અહોસિ.

૯૩. સો એકદિવસં અત્તના પુબ્બે કતપુઞ્ઞકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અત્થદસ્સિસ્સ મુનિનોતિઆદિમાહ. તત્થ અત્થદસ્સિસ્સાતિ અત્થં પયોજનં વુદ્ધિં વિરૂળ્હિં નિબ્બાનં દક્ખતિ પસ્સતીતિ અત્થદસ્સી, અથ વા અત્થં નિબ્બાનં દસ્સનસીલો જાનનસીલોતિ અત્થદસ્સી, તસ્સ અત્થદસ્સિસ્સ મુનિનો મોનેન ઞાણેન સમન્નાગતસ્સ ભગવતો મનોરમં મનલ્લીનં ભાવનીયં મનસિ કાતબ્બં ચઙ્કમં કારેસિન્તિ સમ્બન્ધો. સેસં વુત્તનયાનુસારેનેવ સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ચઙ્કમનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. સુભદ્દત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરો ¶ લોકવિદૂતિઆદિકં આયસ્મતો સુભદ્દત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો ¶ તત્થ તત્થ ભવે નિબ્બાનાધિગમનત્થાય પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે વિભવસમ્પન્ને ¶ સદ્ધાસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બતો વિઞ્ઞુતં પત્વા ઘરબન્ધનેન બદ્ધો રતનત્તયે પસન્નો પરિનિબ્બાનમઞ્ચે નિપન્નં પદુમુત્તરં ભગવન્તં દિસ્વા સન્નિપતિતા દસસહસ્સચક્કવાળદેવતાયો ચ દિસ્વા પસન્નમાનસો નિગ્ગુણ્ડિકેટકનીલકાસોકાસિતાદિઅનેકેહિ સુગન્ધપુપ્ફેહિ પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચવિત્વા તુસિતાદીસુ દિબ્બસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા તતો મનુસ્સેસુ મનુસ્સસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાનેસુ ચ સુગન્ધેહિ પુપ્ફેહિ પૂજિતો અહોસિ. ઇમસ્મિં પન બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં વિભવસમ્પન્ને કુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો કામેસુ આદીનવં દિસ્વાપિ યાવ બુદ્ધસ્સ ભગવતો પરિનિબ્બાનકાલો તાવ અલદ્ધબુદ્ધદસ્સનો ભગવતો પરિનિબ્બાનમઞ્ચે નિપન્નકાલેયેવ પબ્બજિત્વા અરહત્તં પાપુણિ. પુબ્બે કતપુઞ્ઞનામેન સુભદ્દોતિ પાકટો અહોસિ.

૧૦૧. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સવસેન પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો લોકવિદૂતિઆદિમાહ. તં ઉત્તાનત્થમેવ. સુણાથ મમ ભાસતો…પે… નિબ્બાયિસ્સતિનાસવોતિ ઇદં પરિનિબ્બાનમઞ્ચે નિપન્નોવ પદુમુત્તરો ભગવા બ્યાકાસિ.

પઞ્ચમભાણવારવણ્ણના સમત્તા.

૧૧૫. સો અત્તનો પટિપત્તિં દસ્સેન્તો પુબ્બકમ્મેન સંયુત્તોતિઆદિમાહ. એકગ્ગોતિ એકગ્ગચિત્તો. સુસમાહિતોતિ સુટ્ઠુ સમાહિતો, સન્તકાયચિત્તોતિ અત્થો. બુદ્ધસ્સ ઓરસો પુત્તોતિ બુદ્ધસ્સ ઉરસા હદયેન નિગ્ગતઓવાદાનુસાસનિં સુત્વા પત્તઅરહત્તફલોતિ અત્થો. ધમ્મજોમ્હિ સુનિમ્મિતોતિ ધમ્મતો કમ્મટ્ઠાનધમ્મતો જાતો અરિયાય જાતિયા સુનિમ્મિતો સુટ્ઠુ નિપ્ફાદિતસબ્બકિચ્ચો અમ્હિ ભવામીતિ અત્થો.

૧૧૬. ધમ્મરાજં ઉપગમ્માતિ ધમ્મેન સબ્બસત્તાનં રાજાનં ઇસ્સરભૂતં ભગવન્તં ઉપગન્ત્વા સમીપં ગન્ત્વાતિ અત્થો. અપુચ્છિં પઞ્હમુત્તમન્તિ ઉત્તમં ખન્ધાયતનધાતુસચ્ચસમુપ્પાદાદિપટિસંયુત્તં પઞ્હં અપુચ્છિન્તિ અત્થો. કથયન્તો ¶ ચ મે પઞ્હન્તિ એસો અમ્હાકં ભગવા મે મય્હં પઞ્હં કથયન્તો બ્યાકરોન્તો. ધમ્મસોતં ઉપાનયીતિ અનુપાદિસેસનિબ્બાનધાતુસઙ્ખાતં ધમ્મસોતં ધમ્મપવાહં ઉપાનયિ પાવિસીતિ અત્થો.

૧૧૮. જલજુત્તમનાયકોતિ ¶ પદુમુત્તરનામકો મ-કારસ્સ ય-કારં કત્વા કતવોહારો. નિબ્બાયિ ¶ અનુપાદાનોતિ ઉપાદાને પઞ્ચક્ખન્ધે અગ્ગહેત્વા નિબ્બાયિ ન પઞ્ઞાયિ અદસ્સનં અગમાસિ, મનુસ્સલોકાદીસુ કત્થચિપિ અપતિટ્ઠિતોતિ અત્થો. દીપોવ તેલસઙ્ખયાતિ વટ્ટિતેલાનં સઙ્ખયા અભાવા પદીપો ઇવ નિબ્બાયીતિ સમ્બન્ધો.

૧૧૯. સત્તયોજનિકં આસીતિ તસ્સ પરિનિબ્બુતસ્સ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો રતનમયં થૂપં સત્તયોજનુબ્બેધં આસિ અહોસીતિ અત્થો. ધજં તત્થ અપૂજેસિન્તિ તત્થ તસ્મિં ચેતિયે સબ્બભદ્દં સબ્બતો ભદ્દં સબ્બસો મનોરમં ધજં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૧૨૦. કસ્સપસ્સ ચ બુદ્ધસ્સાતિ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલતો પટ્ઠાય આગતસ્સ દેવમનુસ્સેસુ સંસરતો મે મય્હં ઓરસો પુત્તો તિસ્સો નામ કસ્સપસ્સ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ અગ્ગસાવકો જિનસાસને બુદ્ધસાસને દાયાદો આસિ અહોસીતિ સમ્બન્ધો.

૧૨૧. તસ્સ હીનેન મનસાતિ તસ્સ મમ પુત્તસ્સ તિસ્સસ્સ અગ્ગસાવકસ્સ હીનેન લામકેન મનસા ચિત્તેન અભદ્દકં અસુન્દરં અયુત્તકં ‘‘અન્તકો પચ્છિમો’’તિ વાચં વચનં અભાસિં કથેસિન્તિ અત્થો. તેન કમ્મવિપાકેનાતિ તેન અરહન્તભક્ખાનસઙ્ખાતસ્સ અકુસલકમ્મસ્સ વિપાકેન. પચ્છિમે અદ્દસં જિનન્તિ પચ્છિમે પરિયોસાને પરિનિબ્બાનકાલે મલ્લાનં ઉપવત્તને સાલવને પરિનિબ્બાનમઞ્ચે નિપન્નં જિનં જિતસબ્બમારં અમ્હાકં ગોતમસમ્માસમ્બુદ્ધં અદ્દસં અહન્તિ અત્થો. ‘‘પચ્છા મે આસિ ભદ્દક’’ન્તિપિ પાઠો. તસ્સ પચ્છા તસ્સ ભગવતો અવસાનકાલે નિબ્બાનાસન્નકાલે મે મય્હં ભદ્દકં સુન્દરં ચતુસચ્ચપટિવિજ્ઝનં આસિ અહોસીતિ અત્થો.

૧૨૨. પબ્બાજેસિ મહાવીરોતિ મહાવીરિયો સબ્બસત્તહિતો કરુણાયુત્તો જિતમારો મુનિ મલ્લાનં ઉપવત્તને સાલવને પચ્છિમે સયને પરિનિબ્બાનમઞ્ચે સયિતોવ મં પબ્બાજેસીતિ સમ્બન્ધો.

૧૨૩. અજ્જેવ ¶ દાનિ પબ્બજ્જાતિ અજ્જ એવ ભગવતો પરિનિબ્બાનદિવસેયેવ મમ પબ્બજ્જા, તથા અજ્જ એવ ઉપસમ્પદા, અજ્જ એવ દ્વિપદુત્તમસ્સ સમ્મુખા પરિનિબ્બાનં અહોસીતિ સમ્બન્ધો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સુભદ્દત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. ચુન્દત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થસ્સ ¶ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો ચુન્દત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતપુઞ્ઞસમ્ભારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે વિભવસમ્પન્ને કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થરિ પસીદિત્વા સત્તરતનમયં સુવણ્ણગ્ઘિયં કારેત્વા સુમનપુપ્ફેહિ છાદેત્વા ભગવન્તં પૂજેસિ. તાનિ પુપ્ફાનિ આકાસં સમુગ્ગન્ત્વા વિતાનાકારેન અટ્ઠંસુ. અથ નં ભગવા ‘‘અનાગતે ગોતમસ્સ નામ ભગવતો સાસને ચુન્દો નામ સાવકો ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન તતો ચુતો દેવલોકે ઉપપન્નો કમેન છસુ કામાવચરદેવેસુ સુખં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચક્કવત્તિઆદિસમ્પત્તિયો ચ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે બ્રાહ્મણકુલે રૂપસારિયા પુત્તો સારિપુત્તત્થેરસ્સ કનિટ્ઠો હુત્વા નિબ્બત્તિ. તસ્સ વિઞ્ઞુતં પત્તસ્સ આરોહપરિણાહરૂપવયાનં સુન્દરતાય સકારસ્સ ચકારં કત્વા ચુન્દોતિ નામં કરિંસુ. સો વયપ્પત્તો ઘરાવાસે આદીનવં પબ્બજ્જાય ચ આનિસંસં દિસ્વા ભાતુત્થેરસ્સ સન્તિકે પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૧૨૫. સો પત્તઅરહત્તફલો એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. અગ્ઘિયન્તિઆદયોપિ ઉત્તાનત્થાયેવ.

૧૨૮. વિતિણ્ણકઙ્ખો સમ્બુદ્ધોતિ વિસેસેન મગ્ગાધિગમેન વિચિકિચ્છાય ખેપિતત્તા વિતિણ્ણકઙ્ખો અસંસયો સમ્બુદ્ધો. તિણ્ણોઘેહિ પુરક્ખતોતિ કામોઘાદીનં ચતુન્નં ઓઘાનં તિણ્ણત્તા અતિક્કન્તત્તા ઓઘતિણ્ણેહિ ¶ ખીણાસવેહિ પુરક્ખતો પરિવારિતોતિ અત્થો. બ્યાકરણગાથા ઉત્તાનત્થાયેવ.

૧૩૯. ઉપટ્ઠહિં મહાવીરન્તિ ઉત્તમત્થસ્સ નિબ્બાનસ્સ પત્તિયા પાપુણનત્થાય કપ્પસતસહસ્સાધિકેસુ ચતુરાસઙ્ખ્યેય્યેસુ કપ્પેસુ પારમિયો પૂરેન્તેન કતવીરિયત્તા મહાવીરં બુદ્ધં ઉપટ્ઠહિં ઉપટ્ઠાનં અકાસિન્તિ અત્થો. અઞ્ઞે ચ પેસલે બહૂતિ ન કેવલમેવ બુદ્ધં ઉપટ્ઠહિં, પેસલે પિયસીલે સીલવન્તે અઞ્ઞે ચ બહુઅગ્ગપ્પત્તે સાવકે, મે મય્હં ભાતરં સારિપુત્તત્થેરઞ્ચ ઉપટ્ઠહિન્તિ સમ્બન્ધો.

૧૪૦. ભાતરં ¶ મે ઉપટ્ઠહિત્વાતિ મય્હં ભાતરં ઉપટ્ઠહિત્વા વત્તપટિવત્તં કત્વા તસ્સ પરિનિબ્બુતકાલે ભગવતો પઠમં પરિનિબ્બુતત્તા તસ્સ ધાતુયો ગહેત્વા પત્તમ્હિ ઓકિરિત્વા લોકજેટ્ઠસ્સ ¶ નરાનં આસભસ્સ બુદ્ધસ્સ ઉપનામેસિં અદાસિન્તિ અત્થો.

૧૪૧. ઉભો હત્થેહિ પગ્ગય્હાતિ તં મહા દિન્નં ધાતું સો ભગવા અત્તનો ઉભોહિ હત્થેહિ પકારેન ગહેત્વા તં ધાતું સંસુટ્ઠુ દસ્સયન્તો અગ્ગસાવકં સારિપુત્તત્થેરં કિત્તયિ પકાસેસીતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ચુન્દત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

પઞ્ચમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૬. બીજનિવગ્ગો

૧. વિધૂપનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો વિધૂપનદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ પૂરિતપુઞ્ઞસમ્ભારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો વિભવસમ્પન્નો સદ્ધાજાતો ભગવતિ પસન્નો ગિમ્હકાલે સુવણ્ણરજતમુત્તામણિમયં બીજનિં કારેત્વા ભગવતો અદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવેસુ ચ મનુસ્સેસુ ચ સંસરન્તો ¶ દ્વે સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્સ અમ્હાકં સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ ઉપ્પન્નકાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો ઘરબન્ધનેન બન્ધિત્વા ઘરાવાસે આદીનવં દિસ્વા પબ્બજ્જાય ચ આનિસંસં દિસ્વા સદ્ધાસમ્પન્નો સાસને પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧. સો ‘‘કેન મયા પુઞ્ઞકમ્મેન અયં લોકુત્તરસમ્પત્તિ લદ્ધા’’તિ અત્તનો પુબ્બકમ્મં અનુસ્સરન્તો તં પચ્ચક્ખતો ઞત્વા પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. બીજનિકા મયા દિન્નાતિ વિસેસેન સન્તાપયન્તાનં સત્તાનં સન્તાપં નિબ્બાપેન્તિ સીતલં વાતં જનેતીતિ બીજની, બીજનીયેવ બીજનિકા, સા સત્તરતનમયા વિજ્જોતમાના બીજનિકા મયા કારાપેત્વા દિન્નાતિ અત્થો.

વિધૂપનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. સતરંસિત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ઉચ્ચિયં સેલમારુય્હાતિઆદિકં આયસ્મતો સતરંસિત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સક્કટબ્યાકરણે વેદત્તયે ચ પારઙ્ગતો ઘરાવાસં ¶ પહાય અરઞ્ઞં પવિસિત્વા ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તે વાસં કપ્પેસિ. તસ્મિં ¶ સમયે પદુમુત્તરો ભગવા વિવેકકામતાય ઉચ્ચં એકં પબ્બતં આરુય્હ જલિતગ્ગિક્ખન્તો વિય નિસીદિ. તં તથાનિસિન્નં ભગવન્તં દિસ્વા તાપસો સોમનસ્સજાતો અઞ્જલિં પગ્ગય્હ અનેકેહિ કારણેહિ થોમેસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન તતો ચુતો છસુ કામાવચરદેવેસુ દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા તતો મનુસ્સલોકે સતરંસી નામ ચક્કવત્તી રાજા હુત્વા નિબ્બત્તિ. તમ્પિ સમ્પત્તિં અનેકક્ખત્તું અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો પુબ્બપુઞ્ઞસમ્ભારવસેન ઞાણસ્સ પરિપક્કત્તા સત્તવસ્સિકોવ પબ્બજિત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૮-૯. સો ¶ ‘‘અહં કેન કમ્મેન સત્તવસ્સિકોવ સન્તિપદં અનુપ્પત્તોસ્મી’’તિ સરમાનો પુબ્બકમ્મં ઞાણેન પચ્ચક્ખતો દિસ્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં ઉદાનવસેન પકાસેન્તો ઉચ્ચિયં સેલમારુય્હાતિઆદિમાહ. તત્થ ઉચ્ચિયન્તિ ઉચ્ચં સેલમયં પબ્બતં આરુય્હ નિસીદિ પદુમુત્તરોતિ સમ્બન્ધો. પબ્બતસ્સાવિદૂરમ્હીતિ ભગવતો નિસિન્નસ્સ પબ્બતસ્સ આસન્નટ્ઠાનેતિ અત્થો. બ્રાહ્મણો મન્તપારગૂતિ મન્તસઙ્ખાતસ્સ વેદત્તયસ્સ પારં પરિયોસાનં કોટિં ગતો એકો બ્રાહ્મણોતિ અત્થો, અઞ્ઞં વિય અત્તાનં નિદ્દિસતિ અયં મન્તપારગૂતિ. ઉપવિટ્ઠં મહાવીરન્તિ તસ્મિં પબ્બતે નિસિન્નં વીરવન્તં જિનં, કિં વિસિટ્ઠં? દેવદેવં સકલછકામાવચરબ્રહ્મદેવાનં અતિદેવં નરાસભં નરાનં આસતં સેટ્ઠં લોકનાયકં સકલસત્તલોકં નયન્તં નિબ્બાનં પાપેન્તં અહં અઞ્જલિં દસનખસમોધાનઞ્જલિપુટં સિરસિ મુદ્ધનિ પગ્ગહેત્વાન પતિટ્ઠપેત્વા સન્થવિં સુટ્ઠું થોમેસિન્તિ સમ્બન્ધો.

૧૨. અભાસથાતિ ‘‘યેનાયં અઞ્જલી દિન્નો…પે… અરહા સો ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકાસિ. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સતરંસિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. સયનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો સયનદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો ¶ કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા સુખમનુભવન્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા સત્થરિ પસન્નો દન્તસુવણ્ણરજતમુત્તમણિમયં મહારહં મઞ્ચં કારાપેત્વા ચીનપટ્ટકમ્બલાદીનિ અત્થરિત્વા સયનત્થાય ભગવતો અદાસિ. ભગવા તસ્સ અનુગ્ગહં કરોન્તો તત્થ સયિ ¶ . સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો તદનુરૂપં આકાસગમનસુખસેય્યાદિસુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પાપુણિત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો પબ્બજિત્વા વિપસ્સન્તો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૨૦. સો ¶ અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ.

૨૧. સુખેત્તે બીજસમ્પદાતિ યથા તિણકચવરરહિતે કદ્દમાદિસમ્પન્ને સુખેત્તે વુત્તબીજાનિ સાદુફલાનિ નિપ્ફાદેન્તિ, એવમેવ રાગદોસાદિદિયડ્ઢસહસ્સકિલેસસઙ્ખાતતિણકચવરરહિતે સુદ્ધસન્તાને પુઞ્ઞક્ખેત્તે વુત્તદાનાનિ અપ્પાનિપિ સમાનાનિ મહપ્ફલાનિ હોન્તીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સયનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. ગન્ધોદકિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો ગન્ધોદકિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમમુનિવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો પરિનિબ્બુતે ભગવતિ નગરવાસિનો બોધિપૂજં કુરુમાને દિસ્વા વિચિત્તઘટે ચન્દનકપ્પુરાગરુઆદિમિસ્સકસુગન્ધોદકેન પૂરેત્વા બોધિરુક્ખં અભિસિઞ્ચિ. તસ્મિં ખણે દેવો મહાધારાહિ પવસ્સિ. તદા સો અસનિવેગેન કાલં કતો. તેનેવ પુઞ્ઞકમ્મેન દેવલોકે નિબ્બત્તિ, તત્થેવ ઠિતો ‘‘અહો બુદ્ધો, અહો ધમ્મો’’તિઆદિગાથાયો અભાસિ. એવં સો દેવમનુસ્સેસુ સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા સબ્બપરિળાહવિપ્પમુત્તો નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને સીતિભાવમુપગતો સુખિતો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે ¶ નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં આરભિત્વા વિપસ્સન્તો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. પુબ્બે કતપુઞ્ઞેન ગન્ધોદકિયત્થેરોતિ પાકટો અહોસિ.

૨૫. સો એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુતરસ્સાતિઆદિમાહ. તં વુત્તત્થમેવ. મહાબોધિમહો અહૂતિ મહાબોધિરુક્ખસ્સ પૂજા અહોસીતિ અત્થો. વિચિત્તં ઘટમાદાયાતિ અનેકેહિ ચિત્તકમ્મસુવણ્ણકમ્મેહિ વિચિત્તં સોભમાનં ગન્ધોદકપુણ્ણં ઘટં ગહેત્વાતિ અત્થો ¶ . ગન્ધોદકમદાસહન્તિ ગન્ધોદકં અદાસિં, અહં ગન્ધોદકેન અભિસિઞ્ચિન્તિ અત્થો.

૨૬. ન્હાનકાલે ¶ ચ બોધિયાતિ બોધિયા પૂજાકરણસમયેતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ગન્ધોદકિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. ઓપવય્હત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો ઓપવય્હત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરજિનાદિચ્ચે લોકે પાતુભૂતે એકસ્મિં વિભવસમ્પન્નકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય મહદ્ધનો મહાભોગો ઘરાવાસં વસમાનો સાસને પસન્નો સત્થરિ પસાદબહુમાનો આજાનીયેન સિન્ધવેન પૂજં અકાસિ, પૂજેત્વા ચ પન ‘‘બુદ્ધાદીનં સમણાનં હત્થિઅસ્સાદયો ન કપ્પન્તિ, કપ્પિયભણ્ડં દસ્સામી’’તિ ચિન્તેત્વા તં અગ્ઘાપેત્વા તદગ્ઘનકેન કહાપણેન કપ્પિયં કપ્પાસિકકમ્બલકોજવાદિકં ચીવરં કપ્પૂરતક્કોલાદિકં ભેસજ્જપરિક્ખારઞ્ચ અદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો દેવેસુ ચ મનુસ્સેસુ ચ હત્થિઅસ્સાદિઅનેકવાહનસમ્પન્નો સુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સદ્ધાસમ્પન્નો સાસને પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા મગ્ગપટિપાટિયા અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ, પુબ્બે કતપુઞ્ઞસમ્ભારવસેન ઓપવય્હત્થેરોતિ પાકટો અહોસિ.

૩૩. સો ‘‘કેન નુ ખો કારણેન ઇદં મયા સન્તિપદં અધિગત’’ન્તિ ઉપધારેન્તો પુબ્બકમ્મં ¶ ઞાણેન પચ્ચક્ખતો ઞત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં ઉદાનવસેન પકાસેન્તો પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિમાહ. તં વુત્તત્થમેવ. આજાનીયમદાસહન્તિ આજાનીયં ઉત્તમજાતિસિન્ધવં અહં અદાસિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૩૫. સપત્તભારોતિ સસ્સ અત્તનો પત્તાનિ અટ્ઠ પરિક્ખારાનિ ભારાનિ યસ્સ સો સપત્તભારો, અટ્ઠપરિક્ખારયુત્તોતિ અત્થો.

૩૬. ખમનીયમદાસહન્તિ ¶ ખમનીયયોગ્ગં ચીવરાદિકપ્પિયપરિક્ખારન્તિ અત્થો.

૪૦. ચરિમોતિ પરિયોસાનો કોટિપ્પત્તો ભવોતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ઓપવય્હત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. સપરિવારાસનત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો સપરિવારાસનત્થેરસ્સ અપદાનં. સોપિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ ¶ તત્થ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે વિભવસમ્પન્ને કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સદ્ધાજાતો સાસને પસન્નો દાનફલં સદ્દહન્તો નાનગ્ગરસભોજનેન ભગવતો પિણ્ડપાતં અદાસિ, દત્વા ચ પન ભોજનસાલાયં ભોજનત્થાય નિસિન્નાસનં જાતિસુમનમલ્લિકાદીહિ અલઙ્કરિ. ભગવા ચ ભત્તાનુમોદનમકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અનેકવિધં સમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધો પસન્નો પબ્બજિત્વા ન ચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૩. સો એવં પત્તસન્તિપદો ‘‘કેન નુ ખો પુઞ્ઞેન ઇદં સન્તિપદં અનુપ્પત્ત’’ન્તિ ઞાણેન ઉપધારેન્તો પુબ્બકમ્મં દિસ્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિમાહ. તં વુત્તત્થમેવ. પિણ્ડપાતં અદાસહન્તિ તત્થ તત્થ લદ્ધાનં પિણ્ડાનં કબળં કબળં કત્વા પાતબ્બતો ખાદિતબ્બતો આહારો પિણ્ડપાતો, તં પિણ્ડપાતં ભગવતો અદાસિં, ભગવન્તં ભોજેસિન્તિ અત્થો.

૪૪. અકિત્તયિ ¶ પિણ્ડપાતન્તિ મયા દિન્નપિણ્ડપાતસ્સ ગુણં આનિસંસં પકાસેસીતિ અત્થો.

૪૮. સંવુતો પાતિમોક્ખસ્મિન્તિ પાતિમોક્ખસંવરસીલેન સંવુતો પિહિતો પટિચ્છન્નોતિ અત્થો. ઇન્દ્રિયેસુ ચ પઞ્ચસૂતિ ચક્ખુન્દ્રિયાદીસુ પઞ્ચસુ ¶ ઇન્દ્રિયેસુ રૂપાદીહિ ગોપિતો ઇન્દ્રિયસંવરસીલઞ્ચ ગોપિતોતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સપરિવારાસનત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. પઞ્ચદીપકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો પઞ્ચદીપકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસે વસન્તો ભગવતો ધમ્મં સુત્વા સમ્માદિટ્ઠિયં પતિટ્ઠિતો સદ્ધો પસન્નો મહાજનેહિ બોધિપૂજં કયિરમાનં દિસ્વા સયમ્પિ બોધિં પરિવારેત્વા દીપં જાલેત્વા પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ચક્કવત્તિસમ્પત્તિઆદયો અનુભવિત્વા સબ્બત્થેવ ઉપ્પન્નભવે જલમાનો જોતિસમ્પન્નવિમાનાદીસુ વસિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં વિભવસમ્પન્ને કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ, દીપપૂજાનિસ્સન્દેન દીપકત્થેરોતિ પાકટો.

૫૦. સો ¶ એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિમાહ. તં વુત્તત્થમેવ. ઉજુદિટ્ઠિ અહોસહન્તિ વઙ્કં મિચ્છાદિટ્ઠિં છડ્ડેત્વા ઉજુ અવઙ્કં નિબ્બાનાભિમુખં પાપુણનસમ્માદિટ્ઠિ અહોસિન્તિ અત્થો.

૫૧. પદીપદાનં પાદાસિન્તિ એત્થ પકારેન દિબ્બતિ જોતતીતિ પદીપો, તસ્સ દાનં પદીપદાનં, તં અદાસિં પદીપપૂજં અકાસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

પઞ્ચદીપકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. ધજદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં ¶ ¶ આયસ્મતો ધજદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા સુન્દરેહિ અનેકેહિ વત્થેહિ ધજં કારાપેત્વા ધજપૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે ઉચ્ચકુલે નિબ્બત્તો પૂજનિયો અહોસિ. અપરભાગે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય પુત્તદારેહિ વડ્ઢિત્વા મહાભોગો યસવા સદ્ધાજાતો સત્થરિ પસન્નો ઘરાવાસં પહાય પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૫૭. સો પત્તઅરહત્તફલો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિમાહ. તસ્સત્થો પુબ્બે વુત્તોયેવ. હટ્ઠો હટ્ઠેન ચિત્તેનાતિ સોમનસ્સસહગતચિત્તયુત્તત્તા હટ્ઠો પરિપુણ્ણરૂપકાયો સદ્ધાસમ્પયુત્તચિત્તતાય હટ્ઠેન ચિત્તેન સન્તુટ્ઠેન ચિત્તેનાતિ અત્થો. ધજમારોપયિં અહન્તિ ધુનાતિ કમ્પતિ ચલતીતિ ધજં, તં ધજં આરોપયિં વેળગ્ગે લગ્ગેત્વા પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૫૮-૯. પતિતપત્તાનિ ગણ્હિત્વાતિ પતિતાનિ બોધિપત્તાનિ ગહેત્વા અહં બહિ છડ્ડેસિન્તિ અત્થો. અન્તોસુદ્ધં બહિસુદ્ધન્તિ અન્તો ચિત્તસન્તાનનામકાયતો ચ બહિ ચક્ખુસોતાદિરૂપકાયતો ચ સુદ્ધિં અધિ વિસેસેન મુત્તં કિલેસતો વિમુત્તં અનાસવં સમ્બુદ્ધં વિય સમ્મુખા ઉત્તમં બોધિં અવન્દિં પણામમકાસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ધજદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. પદુમત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચતુસચ્ચં પકાસેન્તોતિઆદિકં આયસ્મતો પદુમત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતકુસલસમ્ભારો પદુમુત્તરમુનિના ¶ ધમ્મપજ્જોતે જોતમાને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા ¶ ભોગસમ્પન્નોતિ પાકટો. સો સત્થરિ પસીદિત્વા મહાજનેન સદ્ધિં ધમ્મં સુણન્તો ધજેન સહ પદુમકલાપં ગહેત્વા અટ્ઠાસિ, સધજં તં પદુમકલાપં આકાસમુક્ખિપિં, તં ¶ અચ્છરિયં દિસ્વા અતિવિય સોમનસ્સજાતો અહોસિ. સો યાવજીવં કુસલં કત્વા જીવિતપરિયોસાને સગ્ગે નિબ્બત્તો ધજમિવ છકામાવચરે પાકટો પૂજિતો ચ દિબ્બસમ્પત્તિમનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ ચક્કવત્તિસમ્પત્તિમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને સદ્ધાસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાજાતો પઞ્ચવસ્સિકોવ પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા કતપુઞ્ઞનામેન પદુમત્થેરોતિ પાકટો.

૬૭. અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ચતુસચ્ચં પકાસેન્તોતિઆદિમાહ. તત્થ સચ્ચન્તિ તથં અવિતથં અવિપરીતં સચ્ચં, દુક્ખસમુદયનિરોધમગ્ગવસેન ચત્તારિ સચ્ચાનિ સમાહટાનીતિ ચતુસચ્ચં, તં ચતુસચ્ચં પકાસેન્તો લોકે પાકટં કરોન્તોતિ અત્થો. વરધમ્મપ્પવત્તકોતિ ઉત્તમધમ્મપ્પવત્તકો પકાસકોતિ અત્થો. અમતં વુટ્ઠિન્તિ અમતમહાનિબ્બાનવુટ્ઠિધારં પવસ્સન્તો પગ્ઘરન્તો સદેવકં લોકં તેમેન્તો સબ્બકિલેસપરિળાહં નિબ્બાપેન્તો ધમ્મવસ્સં વસ્સતીતિ અત્થો.

૬૮. સધજં પદુમં ગય્હાતિ ધજેન સહ એકતો કત્વા પદુમં પદુમકલાપં ગહેત્વાતિ અત્થો. અડ્ઢકોસે ઠિતો અહન્તિ ઉભો ઉક્ખિપિત્વા ઠિતો અહન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

પદુમત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. અસનબોધિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

જાતિયા સત્તવસ્સોહન્તિઆદિકં આયસ્મતો અસનબોધિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે અઞ્ઞતરસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સુખપ્પત્તો સાસને પસન્નો ¶ અસનબોધિતો ફલં ગહેત્વા તતો વુટ્ઠિતબોધિતરુણે ગહેત્વા બોધિં રોપેસિ, યથા ન વિનસ્સતિ તથા ઉદકાસિઞ્ચનાદિકમ્મેન રક્ખિત્વા પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો પરિપક્કસમ્ભારત્તા ¶ સત્તવસ્સિકોવ સમાનો પબ્બજિત્વા ખુરગ્ગેયેવ અરહત્તં પાપુણિ, પુરાકતપુઞ્ઞનામેન અસનબોધિયત્થેરોતિ પાકટો.

૭૮. સો ¶ પુબ્બસમ્ભારમનુસ્સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો જાતિયા સત્તવસ્સોહન્તિઆદિમાહ. તત્થ જાતિયાતિ માતુગબ્ભતો નિક્ખન્તકાલતો પટ્ઠાયાતિ અત્થો. સત્તવસ્સો પરિપુણ્ણસરદો અહં લોકનાયકં તિસ્સં ભગવન્તં અદ્દસન્તિ સમ્બન્ધો. પસન્નચિત્તો સુમનોતિ પકારેન પસન્નઅનાલુળિતઅવિકમ્પિતચિત્તો, સુમનો સુન્દરમનો સોમનસ્સસહગતચિત્તોતિ અત્થો.

૭૯. તિસ્સસ્સાહં ભગવતોતિ તિક્ખત્તું જાતોતિ તિસ્સો, સો માતુગબ્ભતો, મનુસ્સજાતિતો, પઞ્ચક્ખન્ધતો ચ મુત્તો હુત્વા જાતો નિબ્બત્તો બુદ્ધો જાતોતિ અત્થો. તસ્સ તિસ્સસ્સ ભગવતો તાદિનો, લોકજેટ્ઠસ્સ અસનબોધિં ઉત્તમં રોપયિન્તિ સમ્બન્ધો.

૮૦. અસનો નામધેય્યેનાતિ નામપઞ્ઞત્તિયા નામસઞ્ઞાય અસનો નામ અસનરુક્ખો બોધિ અહોસીતિ અત્થો. ધરણીરુહપાદપોતિ વલ્લિરુક્ખપબ્બતગઙ્ગાસાગરાદયો ધારેતીતિ ધરણી, કા સા? પથવી, તસ્સં રુહતિ પતિટ્ઠહતીતિ ધરણીરુહો, પાદેન પિવતીતિ પાદપો, પાદસઙ્ખાતેન મૂલેન સિઞ્ચિતોદકં પિવતિ આપોરસં સિનેહં ધારેતીતિ અત્થો. ધરણીરુહો ચ સો પાદપો ચાતિ ધરણીરુહપાદપો, તં ઉત્તમં અસનં બોધિં પઞ્ચ વસ્સાનિ પરિચરિં પોસેસિન્તિ અત્થો.

૮૧. પુપ્ફિતં પાદપં દિસ્વાતિ તં મયા પોસિતં અસનબોધિરુક્ખં પુપ્ફિતં અચ્છરયોગ્ગભૂતપુપ્ફત્તા અબ્ભુતં લોમહંસકરણં દિસ્વા સકં ¶ કમ્મં અત્તનો કમ્મં પકિત્તેન્તો પકારેન કથયન્તો બુદ્ધસેટ્ઠસ્સ સન્તિકં અગમાસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

અસનબોધિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

છટ્ઠવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૭. સકચિન્તનિયવગ્ગો

૧. સકચિન્તનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પવનં ¶ કાનનં દિસ્વાતિઆદિકં આયસ્મતો સકચિન્તનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય તસ્સ ભગવતો આયુપરિયોસાને ઉપ્પન્નો ¶ ધરમાનં ભગવન્તં અપાપુણિત્વા પરિનિબ્બુતકાલે ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તે વસન્તો વિવેકં રમણીયં એકં વનં પત્વા તત્થેવેકાય કન્દરાય પુલિનચેતિયં કત્વા ભગવતિ સઞ્ઞં કત્વા સધાતુકસઞ્ઞઞ્ચ કત્વા વનપુપ્ફેહિ પૂજેત્વા નમસ્સમાનો પરિચરિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો દ્વીસુ અગ્ગં અગ્ગસમ્પત્તિં અગ્ગઞ્ચ ચક્કવત્તિસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિભવસમ્પન્નો સદ્ધાસમ્પન્નો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિત્વા અરહા છળભિઞ્ઞો અહોસિ.

૧. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પવનં કાનનં દિસ્વાતિઆદિમાહ. તત્થ પવનન્તિ પકારેન વનં પત્થટં વિત્થિણ્ણં ગહનભૂતન્તિ પવનં. કાનનં અવકુચ્છિતં આનનં અવહનં સતતં સીહબ્યગ્ઘયક્ખરક્ખસમદ્દહત્થિઅસ્સસુપણ્ણઉરગેહિ વિહઙ્ગગણસદ્દકુક્કુટકોકિલેહિ વા બહલન્તિ કાનનં, તં કાનનસઙ્ખાતં પવનં મનુસ્સસદ્દવિરહિતત્તા અપ્પસદ્દં નિસ્સદ્દન્તિ અત્થો. અનાવિલન્તિ ન આવિલં ઉપદ્દવરહિતન્તિ અત્થો. ઇસીનં અનુચિણ્ણન્તિ બુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધઅરહન્તખીણાસવસઙ્ખાતાનં ઇસીનં અનુચિણ્ણં નિસેવિતન્તિ અત્થો. આહુતીનં ¶ પટિગ્ગહન્તિ આહુનં વુચ્ચતિ પૂજાસક્કારં પટિગ્ગહં ગેહસદિસન્તિ અત્થો.

૨. થૂપં કત્વાન વેળુનાતિ વેળુપેસિકાહિ ચેતિયં કત્વાતિ અત્થો. નાનાપુપ્ફં સમોકિરિન્તિ ચમ્પકાદીહિ અનેકેહિ પુપ્ફેહિ સમોકિરિં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સમ્મુખા વિય સમ્બુદ્ધન્તિ ¶ સજીવમાનસ્સ સમ્બુદ્ધસ્સ સમ્મુખા ઇવ નિમ્મિતં ઉપ્પાદિતં ચેતિયં અહં અભિ વિસેસેન વન્દિં પણામમકાસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સકચિન્તનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. અવોપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિહારા અભિનિક્ખમ્માતિઆદિકં આયસ્મતો અવોપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સદ્ધાસમ્પન્નો ધમ્મં સુત્વા સોમનસ્સપ્પત્તો નાનાપુપ્ફાનિ ઉભોહિ હત્થેહિ ગહેત્વા બુદ્ધસ્સ ઉપરિ અબ્ભુક્કિરિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ¶ સગ્ગસમ્પત્તિઞ્ચ ચક્કવત્તિસમ્પત્તિઞ્ચ અનુભવિત્વા સબ્બત્થ પૂજિતો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બતો વુદ્ધિપ્પત્તો સાસને પસીદિત્વા પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ. આ સમન્તતો કાસતિ દિપ્પતીતિ આકાસો, તસ્મિં આકાસે પુપ્ફાનં અવકિરિતત્તા અવોપુપ્ફિયત્થેરોતિ પાકટો.

૭. એવં પત્તસન્તિપદો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિહારા અભિનિક્ખમ્માતિઆદિમાહ. તત્થ વિહારાતિ વિસેસેન હરતિ ચતૂહિ ઇરિયાપથેહિ અપતન્તં અત્તભાવં આહરતિ પવત્તેતિ એત્થાતિ વિહારો, તસ્મા વિહારા અભિ વિસેસેન નિક્ખમ્મ નિક્ખમિત્વા. અબ્ભુટ્ઠાસિ ચ ચઙ્કમેતિ ચઙ્કમનત્થાય સટ્ઠિરતને ચઙ્કમે અભિવિસેસેન ઉટ્ઠાસિ, અભિરુહીતિ અત્થો. ચતુસચ્ચં ¶ પકાસેન્તોતિ તસ્મિં ચઙ્કમે ચઙ્કમન્તો દુક્ખસમુદયનિરોધમગ્ગસચ્ચસઙ્ખાતં ચતુસચ્ચં પકાસેન્તો પાકટં કરોન્તો અમતં પદં નિબ્બાનં દેસેન્તો વિભજન્તો ઉત્તાનીકરોન્તો તસ્મિં ચઙ્કમેતિ સમ્બન્ધો.

૮. સિખિસ્સ ગિરમઞ્ઞાય, બુદ્ધસેટ્ઠસ્સ તાદિનોતિ સેટ્ઠસ્સ તાદિગુણસમઙ્ગિસ્સ સિખિસ્સ બુદ્ધસ્સ ગિરં સદ્દં ઘોસં અઞ્ઞાય જાનિત્વા. નાનાપુપ્ફં ગહેત્વાનાતિ નાગપુન્નાગાદિઅનેકાનિ પુપ્ફાનિ ગહેત્વા આહરિત્વા. આકાસમ્હિ સમોકિરિન્તિ ચઙ્કમન્તસ્સ ભગવતો મુદ્ધનિ આકાસે ઓકિરિં પૂજેસિં.

૯. તેન કમ્મેન દ્વિપદિન્દાતિ દ્વિપદાનં દેવબ્રહ્મમનુસ્સાનં ઇન્દ પધાનભૂત. નરાસભ નરાનં ¶ આસભભૂત. પત્તોમ્હિ અચલં ઠાનન્તિ તુમ્હાકં સન્તિકે પબ્બજિત્વા અચલં ઠાનં નિબ્બાનં પત્તો અમ્હિ ભવામિ. હિત્વા જયપરાજયન્તિ દિબ્બમનુસ્સસમ્પત્તિસઙ્ખાતં જયઞ્ચ ચતુરાપાયદુક્ખસઙ્ખાતં પરાજયઞ્ચ હિત્વા છડ્ડેત્વા નિબ્બાનં પત્તોસ્મીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

અવોપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તો.

૩. પચ્ચાગમનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિન્ધુયા નદિયા તીરેતિઆદિકં આયસ્મતો પચ્ચાગમનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે સિન્ધુયા ગઙ્ગાય સમીપે ચક્કવાકયોનિયં નિબ્બત્તો પુબ્બસમ્ભારયુત્તત્તા પાણિનો અખાદન્તો સેવાલમેવ ભક્ખયન્તો ચરતિ. તસ્મિં સમયે વિપસ્સિભગવા સત્તાનુગ્ગહં કરોન્તો તત્થ અગમાસિ. તસ્મિં ખણે સો ચક્કવાકો વિજ્જોતમાનં ¶ ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો તુણ્ડેન સાલરુક્ખતો સાલપુપ્ફં છિન્દિત્વા આગમ્મ પૂજેસિ. સો તેનેવ ચિત્તપ્પસાદેન તતો ચુતો દેવલોકે ઉપ્પન્નો અપરાપરં છકામાવચરસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા તતો ચુતો મનુસ્સલોકે ઉપ્પજ્જિત્વા ચક્કવત્તિસમ્પત્તિઆદયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે ¶ નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો પુબ્બચરિતવસેન સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ, ચક્કવાકો હુત્વા ભગવન્તં દિસ્વા કત્થચિ ગન્ત્વા પુપ્ફમાહરિત્વા પૂજિતત્તા પુબ્બપુઞ્ઞનામેન પચ્ચાગમનિયત્થેરોતિ પાકટો.

૧૩. અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સિન્ધુયા નદિયા તીરેતિઆદિમાહ. સીતિ સદ્દં કુરુમાના ધુનાતિ કમ્પતીતિ સિન્ધુ, નદતિ સદ્દં કરોન્તો ગચ્છતીતિ નદિ. ચક્કવાકો અહં તદાતિ ચક્કં સીઘં ગચ્છન્તં ઇવ ઉદકે વા થલે વા આકાસે વા સીઘં વાતિ ગચ્છતીતિ ચક્કવાકો. તદા વિપસ્સિં ભગવન્તં દસ્સનકાલે અહં ચક્કવાકો અહોસિન્તિ અત્થો. સુદ્ધસેવાલભક્ખોહન્તિ અઞ્ઞગોચરઅમિસ્સત્તા સુદ્ધસેવાલમેવ ખાદન્તો અહં વસામિ. પાપેસુ ચ સુસઞ્ઞતોતિ પુબ્બવાસનાવસેન પાપકરણે સુટ્ઠુ સઞ્ઞતો તીહિ દ્વારેહિ સઞ્ઞતો સુસિક્ખિતો.

૧૪. અદ્દસં ¶ વિરજં બુદ્ધન્તિ રાગદોસમોહવિરહિતત્તા વિરજં નિક્કિલેસં બુદ્ધં અદ્દસં અદ્દક્ખિં. ગચ્છન્તં અનિલઞ્જસેતિ અનિલઞ્જસે આકાસપથે ગચ્છન્તં બુદ્ધં. તુણ્ડેન મય્હં મુખતુણ્ડેન તાલં સાલપુપ્ફં પગ્ગય્હ પગ્ગહેત્વા વિપસ્સિસ્સાભિરોપયિં વિપસ્સિસ્સ ભગવતો પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

પચ્ચાગમનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. પરપ્પસાદકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ઉસભં પવરં વીરન્તિઆદિકં આયસ્મતો પરપ્પસાદકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ ઇતિહાસપઞ્ચમાનં પદકો વેય્યાકરણો સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો નામેન સેલબ્રાહ્મણોતિ પાકટો સિદ્ધત્થં ભગવન્તં દિસ્વા દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણેહિ અસીતિઅનુબ્યઞ્જનેહિ ચાતિ સયં સોભમાનં દિસ્વા પસન્નમાનસો અનેકેહિ કારણેહિ ¶ અનેકાહિ ¶ ઉપમાહિ થોમનં પકાસેસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવલોકે સક્કમારાદયો છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચક્કવત્તિસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસીદિસ્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ ચતુપટિસમ્ભિદાછળભિઞ્ઞપ્પત્તો મહાખીણાસવો અહોસિ, બુદ્ધસ્સ થુતિયા સત્તાનં સબ્બેસં ચિત્તપ્પસાદકરણતો પરપ્પસાદકત્થેરોતિ પાકટો.

૨૦. એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઉસભં પવરં વીરન્તિઆદિમાહ. તત્થ ઉસભન્તિ વસભો નિસભો વિસભો આસભોતિ ચત્તારો જેટ્ઠપુઙ્ગવા. તત્થ ગવસતજેટ્ઠકો વસભો, ગવસહસ્સજેટ્ઠકો નિસભો, ગવસતસહસ્સજેટ્ઠકો વિસભો, ગવકોટિસતસહસ્સજેટ્ઠકો આસભોતિ ચ યસ્સ કસ્સચિ થુતિં કરોન્તા બ્રાહ્મણપણ્ડિતા બહુસ્સુતા અત્તનો અત્તનો પઞ્ઞાવસેન થુતિં કરોન્તિ, બુદ્ધાનં પન સબ્બાકારેન થુતિં કાતું સમત્થો એકોપિ નત્થિ. અપ્પમેય્યો હિ બુદ્ધો. વુત્તઞ્હેતં –

‘‘બુદ્ધોપિ ¶ બુદ્ધસ્સ ભણેય્ય વણ્ણં, કપ્પમ્પિ ચે અઞ્ઞમભાસમાનો;

ખીયેથ કપ્પો ચિરદીઘમન્તરે, વણ્ણો ન ખીયેથ તથાગતસ્સા’’તિ. (દી. નિ. અટ્ઠ. ૧.૩૦૪; ૩.૧૪૧; મ. નિ. અટ્ઠ. ૨.૪૨૫; ઉદા. અટ્ઠ. ૫૩) –

આદિકં. અયમ્પિ બ્રાહ્મણો મુખારૂળ્હવસેન એકપસીદનવસેન ‘‘આસભ’’ન્તિ વત્તબ્બે ‘‘ઉસભ’’ન્તિઆદિમાહ. વરિતબ્બો પત્થેતબ્બોતિ વરો. અનેકેસુ કપ્પસતસહસ્સેસુ કતવીરિયત્તા વીરો. મહન્તં સીલક્ખન્ધાદિકં એસતિ ગવેસતીતિ મહેસી, તં મહેસિં બુદ્ધં. વિસેસેન કિલેસખન્ધમારાદયો મારે જિતવાતિ વિજિતાવી, તં વિજિતાવિનં સમ્બુદ્ધં. સુવણ્ણસ્સ વણ્ણો ઇવ વણ્ણો યસ્સ સમ્બુદ્ધસ્સ સો સુવણ્ણવણ્ણો, તં સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધં દિસ્વા કો નામ સત્તો નપ્પસીદતીતિ.

પરપ્પસાદકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. ભિસદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વેસ્સભૂ ¶ નામ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો ભિસદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વેસ્સભુસ્સ ભગવતો કાલે હિમવન્તસ્મિં હત્થિયોનિયં નિબ્બત્તો તસ્મિં પટિવસતિ. તસ્મિં સમયે વેસ્સભૂ ભગવા વિવેકકામો હિમવન્તમગમાસિ. તં દિસ્વા સો હત્થિનાગો પસન્નમાનસો ભિસમુળાલં ¶ ગહેત્વા ભગવન્તં ભોજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન હત્થિયોનિતો ચુતો દેવલોકે ઉપ્પજ્જિત્વા તત્થ છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સત્તમાગતો મનુસ્સેસુ ચક્કવત્તિસમ્પત્તિઆદયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે મહાભોગે અઞ્ઞતરસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો પુબ્બવાસનાબલેન સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ, સો પુબ્બે કતકુસલનામેન ભિસદાયકત્થેરોતિ પાકટો.

૨૯. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા પુબ્બચરિતાપદાનં દસ્સેન્તો વેસ્સભૂ નામ નામેનાતિઆદિમાહ. તત્થ વેસ્સભૂતિ વેસ્સં ભુનાતિ અતિક્કમતીતિ વેસ્સભૂ. અથ વા વેસ્સે વાણિજકમ્મે વા કામરાગાદિકે વા કુસલાદિકમ્મે વા વત્થુકામકિલેસકામે વા ભુનાતિ અભિભવતીતિ ¶ વેસ્સભૂ, સો નામેન વેસ્સભૂ નામ ભગવા. ઇસીનં તતિયો અહૂતિ કુસલધમ્મે એસતિ ગવેસતીતિ ઇસિ, ‘‘વિપસ્સી, સિખી, વેસ્સભૂ’’તિ વુત્તત્તા તતિયો ઇસિ તતિયો ભગવા અહુ અહોસીતિ અત્થો. કાનનં વનમોગ્ગય્હાતિ કાનનસઙ્ખાતં વનં ઓગય્હ ઓગહેત્વા પાવિસીતિ અત્થો.

૩૦. ભિસમુળાલં ગણ્હિત્વાતિ દ્વિપદચતુપ્પદાનં છાતકં ભિસતિ હિંસતિ વિનાસેતીતિ ભિસં, કો સો? પદુમકન્દો, ભિસઞ્ચ મુળાલઞ્ચ ભિસમુળાલં, તં ભિસમુળાલં ગહેત્વાતિ અત્થો.

૩૧. કરેન ચ પરામટ્ઠોતિ તં મયા દિન્નદાનં, વેસ્સભૂવરબુદ્ધિના ઉત્તમબુદ્ધિના વેસ્સભુના કરેન હત્થતલેન પરામટ્ઠો કતસમ્ફસ્સો અહોસિ. સુખાહં નાભિજાનામિ, સમં તેન કુતોત્તરિન્તિ તેન સુખેન ¶ સમં સુખં નાભિજાનામિ, તતો ઉત્તરિં તતો પરં તતો અધિકં સુખં કુતોતિ અત્થો. સેસં નયાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યન્તિ.

ભિસદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. સુચિન્તિતત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ગિરિદુગ્ગચરો આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો સુચિન્તિતત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે હિમવન્તપ્પદેસે નેસાદકુલે ઉપ્પન્નો મિગસૂકરાદયો વધિત્વા ખાદન્તો વિહરતિ. તદા લોકનાથો લોકાનુગ્ગહં સત્તાનુદ્દયતઞ્ચ પટિચ્ચ હિમવન્તમગમાસિ. તદા સો નેસાદો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો અત્તનો ખાદનત્થાય આનીતં વરમધુરમંસં અદાસિ. પટિગ્ગહેસિ ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય, તં ભુઞ્જિત્વા અનુમોદનં વત્વા પક્કામિ. સો તેનેવ પુઞ્ઞેન ¶ તેનેવ સોમનસ્સેન તતો ચુતો સુગતીસુ સંસરન્તો છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચક્કવત્તિસમ્પત્તિઆદયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૬. ચતુપટિસમ્ભિદાપઞ્ચાભિઞ્ઞાદિભેદં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો ¶ પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ગિરિદુગ્ગચરો આસિન્તિઆદિમાહ. ગિરતિ સદ્દં કરોતીતિ ગિરિ, કો સો? સિલાપંસુમયપબ્બતો, દુટ્ઠુ દુક્ખેન ગમનીયં દુગ્ગં, ગિરીહિ દુગ્ગં ગિરિદુગ્ગં, દુગ્ગમોતિ અત્થો. તસ્મિં ગિરિદુગ્ગે પબ્બતન્તરે ચરો ચરણસીલો આસિં અહોસિં. અભિજાતોવ કેસરીતિ અભિ વિસેસેન જાતો નિબ્બત્તો કેસરીવ કેસરસીહો ઇવ ગિરિદુગ્ગસ્મિં ચરામીતિ અત્થો.

૪૦. ગિરિદુગ્ગં પવિસિં અહન્તિ અહં તદા તેન મંસદાનેન પીતિસોમનસ્સજાતો પબ્બતન્તરં પાવિસિં. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સુચિન્તિતત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. વત્થદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પક્ખિજાતો ¶ તદા આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો વત્થદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે સુપણ્ણયોનિયં નિબ્બત્તો ગન્ધમાદનપબ્બતં ગચ્છન્તં અત્થદસ્સિં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો સુપણ્ણવણ્ણં વિજહિત્વા માણવકવણ્ણં નિમ્મિનિત્વા મહગ્ઘં દિબ્બવત્થં આદાય ભગવન્તં પૂજેસિ. સોપિ ભગવા પટિગ્ગહેત્વા અનુમોદનં વત્વા પક્કામિ. સો તેનેવ સોમનસ્સેન વીતિનામેત્વા યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો તત્થ અપરાપરં સંસરન્તો પુઞ્ઞાનિ અનુભવિત્વા તતો મનુસ્સેસુ મનુસ્સસમ્પત્તિન્તિ સબ્બત્થ મહગ્ઘં વત્થાભરણં લદ્ધં, તતો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે વત્થચ્છાયાય ગતગતટ્ઠાને વસન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ છળભિઞ્ઞપ્પત્તખીણાસવો અહોસિ, પુબ્બે કતપુઞ્ઞનામેન વત્થદાયકત્થેરોતિ પાકટો.

૪૫. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પક્ખિજાતો તદા આસિન્તિઆદિમાહ. તત્થ પક્ખિજાતોતિ પક્ખન્દતિ ઉપલવતિ સકુણો એતેનાતિ પક્ખં, પક્ખમસ્સ અત્થીતિ પક્ખી, પક્ખિયોનિયં જાતો નિબ્બત્તોતિ અત્થો. સુપણ્ણોતિ સુન્દરં પણ્ણં પત્તં યસ્સ સો સુપણ્ણો, વાતગ્ગાહસુવણ્ણવણ્ણજલમાનપત્તમહાભારોતિ ¶ ¶ અત્થો. ગરુળાધિપોતિ નાગે ગણ્હનત્થાય ગરું ભારં પાસાણં ગિળન્તીતિ ગરુળા, ગરુળાનં અધિપો રાજાતિ ગરુળાધિપો, વિરજં બુદ્ધં અદ્દસાહન્તિ સમ્બન્ધો.

વત્થદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. અમ્બદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અનોમદસ્સી ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો અમ્બદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અનોમદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે વાનરયોનિયં ¶ નિબ્બત્તો હિમવન્તે કપિરાજા હુત્વા પટિવસતિ. તસ્મિં સમયે અનોમદસ્સી ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય હિમવન્તમગમાસિ. અથ સો કપિરાજા ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો સુમધુરં અમ્બફલં ખુદ્દમધુના અદાસિ. અથ ભગવા તસ્સ પસ્સન્તસ્સેવ તં સબ્બં પરિભુઞ્જિત્વા અનુમોદનં વત્વા પક્કામિ. અથ સો સોમનસ્સસમ્પન્નહદયો તેનેવ પીતિસોમનસ્સેન યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો અપરાપરં તત્થ દિબ્બસુખમનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ મનુસ્સસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ છળભિઞ્ઞપ્પત્તો અહોસિ. પુબ્બપુઞ્ઞનામેન અમ્બદાયકત્થેરોતિ પાકટો.

૫૩. સો અપરભાગે અત્તના કતકુસલબીજં દિસ્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અનોમદસ્સી ભગવાતિઆદિમાહ. મેત્તાય અફરિ લોકે, અપ્પમાણે નિરૂપધીતિ સો ભગવા સબ્બલોકે અપ્પમાણે સત્તે ‘‘સુખી હોન્તૂ’’તિઆદિના નિરુપધિ ઉપધિવિરહિતં કત્વા મેત્તાય મેત્તચિત્તેન અફરિ પત્થરિ વડ્ઢેસીતિ અત્થો.

૫૪. કપિ અહં તદા આસિન્તિ તદા તસ્સાગમનકાલે કપિરાજા અહોસિન્તિ અત્થો.

અમ્બદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. સુમનત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુમનો ¶ નામ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો સુમનત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે માલાકારસ્સ કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાજાતો ભગવતિ પસન્નમાનસો સુમનમાલામુટ્ઠિયો ગહેત્વા ઉભોહિ ¶ હત્થેહિ પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ દ્વે સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય પુત્તદારેહિ વડ્ઢિત્વા સુમનનામેન ¶ પાકટો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૬૨. સો અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુમનો નામ નામેનાતિઆદિમાહ. સુન્દરં મનં ચિત્તં યસ્સ સો સુમનો. સદ્ધાપસાદબહુમાનેન યુત્તો નામેન સુમનો નામ માલાકારો તદા અહં અહોસિં.

૬૩. સિખિનો લોકબન્ધુનોતિ સિખા મુદ્ધા કાસતીતિ સિખી. અથ વા સમ્પયુત્તસમ્પયોગે ખાદતિ વિદ્ધંસેતીતિ સિખી, કા સા? અગ્ગિસિખા, અગ્ગિસિખા વિય સિખાય દિપ્પનતો સિખી. યથા અગ્ગિસિખા જોતતિ પાકટા હોતિ, સિખી પત્તતિણકટ્ઠપલાસાદિકે દહતિ, એવમયમ્પિ ભગવા નીલપીતાદિરંસીહિ જોતતિ સકલલોકસન્નિવાસે પાકટો હોતિ. સકસન્તાનગતસબ્બકિલેસે સોસેતિ વિદ્ધંસેતિ ઝાપેતીતિ વોહારનામં નામકમ્મં નામધેય્યં, તસ્સ સિખિનો. સકલલોકસ્સ બન્ધુઞાતકોતિ લોકબન્ધુ, તસ્સ સિખિનો લોકબન્ધુનો ભગવતો સુમનપુપ્ફં અભિરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

સુમનત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. પુપ્ફચઙ્કોટિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અભીતરૂપં સીહં વાતિઆદિકં આયસ્મતો પુપ્ફચઙ્કોટિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો મહાવિભવસમ્પન્નો સત્થરિ પસીદિત્વા પસન્નાકારં દસ્સેન્તો સુવણ્ણવણ્ણં અનોજપુપ્ફમોચિનિત્વા ચઙ્કોટકં પૂરેત્વા ભગવન્તં પૂજેત્વા ‘‘ભગવા ¶ , ઇમસ્સ નિસ્સન્દેન નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને સુવણ્ણવણ્ણો પૂજનીયો હુત્વા નિબ્બાનં પાપુણેય્ય’’ન્તિ પત્થનમકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ નિબ્બત્તો સબ્બત્થ પૂજિતો ¶ સુવણ્ણવણ્ણો અભિરૂપો અહોસિ. સો અપરભાગે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૬૮-૯. સો ¶ પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અભીતરૂપં સીહં વાતિઆદિમાહ. તત્થ સીહન્તિ દ્વિપદચતુપ્પદાદયો સત્તે અભિભવતિ અજ્ઝોત્થરતીતિ સીહો, અભીતરૂપો અભીતસભાવો, તં અભીતરૂપં સીહં ઇવ નિસિન્નં પૂજેસિન્તિ સમ્બન્ધો. પક્ખીનં અગ્ગં ગરુળરાજં ઇવ પવરં ઉત્તમં બ્યગ્ઘરાજં ઇવ અભિ વિસેસેન જાતં સબ્બસીહાનં વિસેસં કેસરસીહં ઇવ તિલોકસ્સ સરણં સિખિં સમ્માસમ્બુદ્ધં. કિં ભૂતં? અનેજં નિક્કિલેસં ખન્ધમારાદીહિ અપરાજિતં નિસિન્નં સિખિન્તિ સમ્બન્ધો. મારણાનગ્ગન્તિ સબ્બકિલેસાનં મારણે સોસને વિદ્ધંસને અગ્ગં સેટ્ઠં કિલેસે મારેન્તાનં પચ્ચેકબુદ્ધબુદ્ધસાવકાનં વિજ્જમાનાનમ્પિ તેસં અગ્ગન્તિ અત્થો. ભિક્ખુસઙ્ઘપુરક્ખતં પરિવારિતં પરિવારેત્વા નિસિન્નં સિખિન્તિ સમ્બન્ધો.

૭૦. ચઙ્કોટકે ઠપેત્વાનાતિ ઉત્તમં અનોજપુપ્ફં કરણ્ડકે પૂરેત્વા સિખીસમ્બુદ્ધં સેટ્ઠં સમોકિરિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

પુપ્ફચઙ્કોટિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

સત્તમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૮. નાગસમાલવગ્ગો

૧. નાગસમાલત્થેરઅપદાનવણ્ણના

આપાટલિં ¶ અહં પુપ્ફન્તિઆદિકં આયસ્મતો નાગસમાલત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા તથારૂપસજ્જનસંસગ્ગસ્સ ¶ અલાભેન સત્થરિ ધરમાનકાલે દસ્સનસવનપૂજાકમ્મમકરિત્વા પરિનિબ્બુતકાલે તસ્સ ભગવતો સારીરિકધાતું નિદહિત્વા કતચેતિયમ્હિ ચિત્તં પસાદેત્વા પાટલિપુપ્ફં પૂજેત્વા સોમનસ્સં ઉપ્પાદેત્વા યાવતાયુકં ઠત્વા તેનેવ સોમનસ્સેન તતો કાલં કતો તુસિતાદીસુ છસુ દેવલોકેસુ સુખમનુભવિત્વા અપરભાગે મનુસ્સેસુ મનુસ્સસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો નાગરુક્ખપલ્લવકોમળસદિસસરીરત્તા નાગસમાલોતિ માતાપિતૂહિ કતનામધેય્યો ભગવતિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧. સો ¶ પચ્છા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો આપાટલિં અહં પુપ્ફન્તિઆદિમાહ. તત્થ આપાટલિન્તિ આ સમન્તતો, આદરેન વા પાટલિપુપ્ફં ગહેત્વા અહં થૂપમ્હિ અભિરોપેસિં પૂજેસિન્તિ અત્થો. ઉજ્ઝિતં સુમહાપથેતિ સબ્બનગરવાસીનં વન્દનપૂજનત્થાય મહાપથે નગરમજ્ઝે વીથિયં ઉજ્ઝિતં ઉટ્ઠાપિતં, ઇટ્ઠકકમ્મસુધાકમ્માદીહિ નિપ્ફાદિતન્તિ અત્થો. સેસં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થત્તા ચ સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

નાગસમાલત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. પદસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અક્કન્તઞ્ચ પદં દિસ્વાતિઆદિકં આયસ્મતો પદસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ ¶ કતાધિકારો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં સદ્ધાસમ્પન્ને ઉપાસકગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો રતનત્તયે પસન્નો ભગવતા તસ્સ અનુકમ્પાય દસ્સિતં પદચેતિયં દિસ્વા પસન્નો લોમહટ્ઠજાતો વન્દનપૂજનાદિબહુમાનમકાસિ. સો તેનેવ સુખેત્તે સુકતેન પુઞ્ઞેન તતો ચુતો સગ્ગે નિબ્બત્તો તત્થ દિબ્બસુખમનુભવિત્વા અપરભાગે મનુસ્સેસુ જાતો મનુસ્સસમ્પત્તિં સબ્બમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્નકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાજાતો ¶ પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ, પુરાકતપુઞ્ઞનામેન પદસઞ્ઞકત્થેરોતિ પાકટો.

૫. સો એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અક્કન્તઞ્ચ પદં દિસ્વાતિઆદિમાહ. તત્થ અક્કન્તન્તિ અક્કમિતં દસ્સિતં. સબ્બબુદ્ધાનં સબ્બદા ચતુરઙ્ગુલોપરિયેવ ગમનં, અયં પન તસ્સ સદ્ધાસમ્પન્નતં ઞત્વા ‘‘એસો ઇમં પસ્સતૂ’’તિ પદચેતિયં દસ્સેસિ, તસ્મા સો તસ્મિં પસીદિત્વા વન્દનપૂજનાદિસક્કારમકાસીતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

પદસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. બુદ્ધસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

દુમગ્ગે પંસુકૂલિકન્તિઆદિકં આયસ્મતો બુદ્ધસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે ¶ નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સદ્ધાજાતો દુમગ્ગે લગ્ગિતં ભગવતો પંસુકૂલચીવરં દિસ્વા પસન્નમાનસો ‘‘અરહદ્ધજ’’ન્તિ ચિન્તેત્વા વન્દનપૂજનાદિસક્કારમકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સસમ્પત્તિમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૯. સો પત્તઅરહત્તાધિગમો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો દુમગ્ગે પંસુકૂલિકન્તિઆદિમાહ. તત્થ ધુનાતિ કમ્પતીતિ દુમો. દુહતિ પૂરેતિ આકાસતલન્તિ વા દુમો, દુમસ્સ અગ્ગો કોટીતિ દુમગ્ગો, તસ્મિં દુમગ્ગે. પંસુમિવ પટિક્કૂલભાવં અમનુઞ્ઞભાવં ઉલતિ ગચ્છતીતિ પંસુકૂલં, પંસુકૂલમેવ પંસુકૂલિકં, સત્થુનો ¶ પંસુકૂલં દુમગ્ગે લગ્ગિતં દિસ્વા અહં અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા તં પંસુકૂલં અવન્દિં પણામમકાસિન્તિ અત્થો. તન્તિ નિપાતમત્તં. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

બુદ્ધસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. ભિસાલુવદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

કાનનં ¶ વનમોગ્ગય્હાતિઆદિકં આયસ્મતો ભિસાલુવદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે હિમવન્તસ્સ સમીપે અરઞ્ઞાવાસે વસન્તો વનમૂલફલાહારો વિવેકવસેનાગતં વિપસ્સિં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો પઞ્ચભિસાલુવે અદાસિ. ભગવા તસ્સ ચિત્તં પસાદેતું પસ્સન્તસ્સેવ પરિભુઞ્જિ. સો તેન ચિત્તપ્પસાદેન કાલં કત્વા તુસિતાદીસુ સમ્પત્તિમનુભવિત્વા પચ્છા મનુસ્સસમ્પત્તિઞ્ચ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિભવસમ્પત્તિં પત્તો તં પહાય સાસને પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૧૩. સો તતો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો કાનનં વનમોગ્ગય્હાતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. વસામિ વિપિને અહન્તિ વિવેકવાસો અહં વસામીતિ સમ્બન્ધો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ભિસાલુવદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

છટ્ઠભાણવારવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

૫. એકસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ખણ્ડો ¶ નામાસિ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો એકસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો રતનત્તયે પસન્નમાનસો તસ્સ સત્થુનો ખણ્ડં નામ અગ્ગસાવકં ભિક્ખાય ચરમાનં દિસ્વા સદ્દહિત્વા પિણ્ડપાતમદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન ¶ દેવમનુસ્સસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ. સો એકદિવસં પિણ્ડપાતસ્સ સઞ્ઞં મનસિકરિત્વા પટિલદ્ધવિસેસત્તા એકસઞ્ઞકત્થેરોતિ પાકટો.

૧૮. સો ¶ અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ખણ્ડો નામાસિ નામેનાતિઆદિમાહ. તત્થ તસ્સ અગ્ગસાવકત્થેરસ્સ કિલેસાનં ખણ્ડિતત્તા ખણ્ડોતિ નામં. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

એકસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. તિણસન્થરદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં આયસ્મતો તિણસન્થરદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો બુદ્ધુપ્પાદતો પગેવ ઉપ્પન્નત્તા ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તસ્સ અવિદૂરે એકં સરં નિસ્સાય પટિવસતિ. તસ્મિં સમયે તિસ્સો ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય આકાસેન અગમાસિ. અથ ખો સો તાપસો આકાસતો ઓરુય્હ ઠિતં તં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો તિણં લાયિત્વા તિણસન્થરં કત્વા નિસીદાપેત્વા બહુમાનાદરેન પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા પટિકુટિકો હુત્વા પક્કામિ. સો યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચવિત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અનેકવિધસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૨૨. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. મહાજાતસ્સરોતિ એત્થ પન સરન્તિ એત્થ પાનીયત્થિકા દ્વિપદચતુપ્પદાદયો સત્તાતિ સરં, અથ વા સરન્તિ એત્થ નદીકન્દરાદયોતિ સરં, મહન્તો ¶ ચ સો સયમેવ જાતત્તા સરો ચેતિ મહાજાતસ્સરો. અનોતત્તછદ્દન્તદહાદયો વિય અપાકટનામત્તા ‘‘મહાજાતસ્સરો’’તિ વુત્તોતિ દટ્ઠબ્બો. સતપત્તેહિ ¶ સઞ્છન્નોતિ એકેકસ્મિં પુપ્ફે સતસતપત્તાનં વસેન સતપત્તો, સતપત્તસેતપદુમેહિ ¶ સઞ્છન્નો ગહનીભૂતોતિ અત્થો. નાનાસકુણમાલયોતિ અનેકે હંસકુક્કુટકુક્કુહદેણ્ડિભાદયો એકતો કુણન્તિ સદ્દં કરોન્તીતિ સકુણાતિ લદ્ધનામાનં પક્ખીનં આલયો આધારભૂતોતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

તિણસન્થરદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. સૂચિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

તિંસકપ્પસહસ્સમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો સૂચિદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ભગવતો ચીવરકમ્મં કાતું પઞ્ચ સૂચિયો અદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ પુઞ્ઞમનુભવિત્વા વિચરન્તો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે તિક્ખપઞ્ઞો હુત્વા પાકટો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજન્તો તિક્ખપઞ્ઞતાય ખુરગ્ગેયેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૩૦. સો અપરભાગે પુઞ્ઞં પચ્ચવેક્ખન્તો તં દિસ્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો તિંસકપ્પસહસ્સમ્હીતિઆદિમાહ. અન્તરન્તરં પનેત્થ સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

૩૧. પઞ્ચસૂચી મયા દિન્નાતિ એત્થ સૂચતિ છિદ્દં કરોતિ વિજ્ઝતીતિ સૂચિ, પઞ્ચમત્તા સૂચી પઞ્ચસૂચી મયા દિન્નાતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સૂચિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. પાટલિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધન્તિઆદિકં આયસ્મતો પાટલિપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં ¶ કુલગેહે સેટ્ઠિપુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો કુસલાકુસલઞ્ઞૂ સત્થરિ પસીદિત્વા પાટલિપુપ્ફં ગહેત્વા સત્થુ પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન બહુધા ¶ સુખસમ્પત્તિયો અનુભવન્તો દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૬. સો અપરભાગે ¶ અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધન્તિઆદિમાહ. તત્થ અન્તરાપણેતિ આ સમન્તતો હિરઞ્ઞસુવણ્ણાદિકં ભણ્ડં પણેન્તિ વિક્કિણન્તિ પત્થરન્તિ એત્થાતિ આપણં, આપણસ્સ અન્તરં વીથીતિ અન્તરાપણં, તસ્મિં અન્તરાપણે. સુવણ્ણવણ્ણં કઞ્ચનગ્ઘિયસંકાસં દ્વત્તિંસવરલક્ખણં સમ્બુદ્ધં દિસ્વા પાટલિપુપ્ફં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

પાટલિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. ઠિતઞ્જલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

મિગલુદ્દો પુરે આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો ઠિતઞ્જલિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થુપ્પન્નભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે પુરાકતેન એકેન કમ્મચ્છિદ્દેન નેસાદયોનિયં નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો મિગસૂકરાદયો મારેત્વા નેસાદકમ્મેન અરઞ્ઞે વાસં કપ્પેસિ. તસ્મિં સમયે તિસ્સો ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય હિમવન્તં અગમાસિ. સો તં દ્વત્તિંસવરલક્ખણેહિ અસીતાનુબ્યઞ્જનબ્યામપ્પભાહિ ચ જલમાનં ભગવન્તં દિસ્વા સોમનસ્સજાતો પણામં કત્વા ગન્ત્વા પણ્ણસન્થરે નિસીદિ. તસ્મિં ખણે દેવો ગજ્જન્તો અસનિ પતિ, તતો મરણસમયે બુદ્ધમનુસ્સરિત્વા પુનઞ્જલિમકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન સુખેત્તે કતકુસલત્તા અકુસલવિપાકં પટિબાહિત્વા સગ્ગે નિબ્બત્તો કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ મનુસ્સસમ્પત્તિયો ચ અનુભવિત્વા અપરભાગે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય પુરાકતવાસનાય સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૨. સો ¶ તતો પરં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો મિગલુદ્દો પુરે આસિન્તિઆદિમાહ. તત્થ મિગલુદ્દોતિ મિગાનં મારણં ઉપગચ્છતીતિ મિગલુદ્દો. મિગન્તિ સીઘં વાતવેગેન ગચ્છન્તિ ધાવન્તીતિ મિગા, તેસં મિગાનં મારણે લુદ્દો દારુણો લોભીતિ મિગલુદ્દો. સો અહં પુરે ભગવતો દસ્સનસમયે મિગલુદ્દો આસિં અહોસિન્તિ અત્થો ¶ . અરઞ્ઞે કાનનેતિ અરતિ ગચ્છતિ મિગસમૂહો એત્થાતિ અરઞ્ઞં, અથ વા આ સમન્તતો રજ્જન્તિ તત્થ વિવેકાભિરતા બુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધાદયો ¶ મહાસારપ્પત્તા સપ્પુરિસાતિ અરઞ્ઞં. કા કુચ્છિતાકારેન વા ભયાનકાકારેન વા નદન્તિ સદ્દં કરોન્તિ, આનન્તિ વિન્દન્તીતિ વા કાનનં, તસ્મિં અરઞ્ઞે કાનને મિગલુદ્દો પુરે આસિન્તિ સમ્બન્ધો. તત્થ અદ્દસં સમ્બુદ્ધન્તિ તત્થ તસ્મિં અરઞ્ઞે ઉપગતં સમ્બુદ્ધં અદ્દસં અદ્દક્ખિન્તિ અત્થો. દસ્સનં પુરે અહોસિ અવિદૂરે, તસ્મા મનોદ્વારાનુસારેન ચક્ખુવિઞ્ઞાણં પુરેચારિકં કાયવિઞ્ઞાણસમઙ્ગિં પાપેતિ અપ્પેતીતિ અત્થો.

૪૪. તતો મે અસનીપાતોતિ આ સમન્તતો સનન્તો ગજ્જન્તો પતતીતિ અસનિ, અસનિયા પાતો પતનં અસનીપાતો, દેવદણ્ડોતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ઠિતઞ્જલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. તિપદુમિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો તિપદુમિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતિયં માલાકારકુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો માલાકારકમ્મં કત્વા વસન્તો એકદિવસં અનેકવિધાનિ જલજથલજપુપ્ફાનિ ગહેત્વા રઞ્ઞો સન્તિકં ગન્તુકામો એવં ચિન્તેસિ – ‘‘રાજા ઇમાનિ તાવ પુપ્ફાનિ દિસ્વા પસન્નો સહસ્સં વા ધનં ગામાદિકં વા દદેય્ય, લોકનાથં પન પૂજેત્વા નિબ્બાનામતધનં લભામિ, કિં મે એતેસુ સુન્દર’’ન્તિ તેન ‘‘ભગવન્તં ¶ પૂજેત્વા સગ્ગમોક્ખસમ્પત્તિયો નિપ્ફાદેતું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા વણ્ણવન્તં અતીવ રત્તપુપ્ફત્તયં ગહેત્વા પૂજેસિ. તાનિ ગન્ત્વા આકાસં છાદેત્વા પત્થરિત્વા અટ્ઠંસુ. નગરવાસિનો અચ્છરિયબ્ભુતચિત્તજાતા ચેલુક્ખેપસહસ્સાનિ પવત્તયિંસુ. તં દિસ્વા ભગવા અનુમોદનં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૮. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો ¶ નામ જિનોતિઆદિમાહ. તસ્સત્થો હેટ્ઠા વુત્તોવ. સબ્બધમ્માન પારગૂતિ સબ્બેસં નવલોકુત્તરધમ્માનં પારં નિબ્બાનં ગતો પચ્ચક્ખં કતોતિ અત્થો. દન્તો દન્તપરિવુતોતિ સયં કાયવાચાદીહિ ¶ દન્તો એતદગ્ગે ઠપિતેહિ સાવકેહિ પરિવુતોતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ સમ્બન્ધવસેન ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

તિપદુમિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

અટ્ઠમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૯. તિમિરવગ્ગો

૧. તિમિરપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચન્દભાગાનદીતીરેતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો તિમિરપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા વસન્તો કામેસુ આદીનવં દિસ્વા ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા ચન્દભાગાય નદિયા સમીપે વસતિ, વિવેકકામતાય હિમવન્તં ગન્ત્વા નિસિન્નં સિદ્ધત્થં ભગવન્તં દિસ્વા વન્દિત્વા તસ્સ ગુણં પસીદિત્વા તિમિરપુપ્ફં ગહેત્વા પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવેસુ ચ મનુસ્સેસુ ચ ¶ સમ્પત્તિમનુભવન્તો સંસરિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧. સો અપરભાગે પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ચન્દભાગાનદીતીરેતિઆદિમાહ. તસ્સત્થો હેટ્ઠા વુત્તોવ. અનુભોતં વજામહન્તિ ગઙ્ગાય આસન્ને વસનભાવેન સબ્બત્થ રમ્મભાવેન ગઙ્ગાતો હેટ્ઠા સોતાનુસારેન અહં વજામિ ગચ્છામિ તત્થ તત્થ વસામીતિ અત્થો. નિસિન્નં સમણં દિસ્વાતિ સમિતપાપત્તા સોસિતપાપત્તા સમણસઙ્ખાતં સમ્માસમ્બુદ્ધં દિસ્વાતિ અત્થો.

૨. એવં ચિન્તેસહં તદાતિ અયં ભગવા સયં તિણ્ણો સબ્બસત્તે તારયિસ્સતિ સંસારતો ઉત્તારેતિ સયં કાયદ્વારાદીહિ દમિતો અયં ભગવા પરે દમેતિ.

૩. સયં અસ્સત્થો અસ્સાસમ્પત્તો, કિલેસપરિળાહતો મુત્તો સબ્બસત્તે અસ્સાસેતિ, સન્તભાવં આપાપેતિ. સયં સન્તો સન્તકાયચિત્તો પરેસં સન્તકાયચિત્તં પાપેતિ. સયં મુત્તો સંસારતો મુચ્ચિતો પરે સંસારતો મોચયિસ્સતિ. સો અયં ભગવા સયં નિબ્બુતો કિલેસગ્ગીહિ નિબ્બુતો પરેસમ્પિ કિલેસગ્ગીહિ નિબ્બાપેસ્સતીતિ અહં તદા એવં ચિન્તેસિન્તિ અત્થો.

૪. ગહેત્વા તિમિરપુપ્ફન્તિ સકલં વનન્તં નીલકાળરંસીહિ અન્ધકારં વિય કુરુમાનં ખાયતીતિ ¶ તિમિરં પુપ્ફં તં ગહેત્વા કણ્ણિકાવણ્ટં ગહેત્વા મત્થકે સીસસ્સ ઉપરિ આકાસે ઓકિરિં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

તિમિરપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. ગતસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

જાતિયા ¶ સત્તવસ્સોહન્તિઆદિકં આયસ્મતો ગતસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં ¶ કુલગેહે નિબ્બત્તો પુરાકતવાસનાવસેન સદ્ધાજાતો સત્તવસ્સિકકાલેયેવ પબ્બજિતો ભગવતો પણામકરણેનેવ પાકટો અહોસિ. સો એકદિવસં અતીવ નીલમણિપ્પભાનિ નઙ્ગલકસિતટ્ઠાને ઉટ્ઠિતસત્તપુપ્ફાનિ ગહેત્વા આકાસે પૂજેસિ. સો યાવતાયુકં સમણધમ્મં કત્વા તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૦. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો જાતિયા સત્તવસ્સોહન્તિઆદિમાહ. તત્થ જાતિયા સત્તવસ્સોતિ માતુગબ્ભતો નિક્ખન્તકાલતો પટ્ઠાય પરિપુણ્ણસત્તવસ્સિકોતિ અત્થો. પબ્બજિં અનગારિયન્તિ અગારસ્સ હિતં આગારિયં કસિવાણિજ્જાદિકમ્મં નત્થિ આગારિયન્તિ અનગારિયં, બુદ્ધસાસને પબ્બજિં અહન્તિ અત્થો.

૧૨. સુગતાનુગતં મગ્ગન્તિ બુદ્ધેન ગતં મગ્ગં. અથ વા સુગતેન દેસિતં ધમ્માનુધમ્મપટિપત્તિપૂરણવસેન હટ્ઠમાનસો તુટ્ઠચિત્તો પૂજેત્વાતિ સમ્બન્ધો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ગતસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. નિપન્નઞ્જલિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

રુક્ખમૂલે ¶ નિસિન્નોહન્તિઆદિકં આયસ્મતો નિપન્નઞ્જલિકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો પબ્બજિત્વા રુક્ખમૂલિકઙ્ગં પૂરયમાનો અરઞ્ઞે વિહરતિ. તસ્મિં સમયે ખરો આબાધો ઉપ્પજ્જિ, તેન પીળિતો પરમકારુઞ્ઞપ્પત્તો અહોસિ. તદા ભગવા તસ્સ કારુઞ્ઞેન તત્થ અગમાસિ. અથ સો નિપન્નકોવ ઉટ્ઠિતું અસક્કોન્તો સિરસિ અઞ્જલિં કત્વા ભગવતો પણામં અકાસિ. સો તતો ચુતો તુસિતભવને ઉપ્પન્નો તત્થ સમ્પત્તિમનુભવિત્વા એવં છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ¶ ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ, પુરાકતપુઞ્ઞવસેન નિપન્નઞ્જલિકત્થેરોતિ પાકટો.

૧૬. સો અપરભાગે અત્તનો પુઞ્ઞસમ્પત્તિયો ઓલોકેત્વા સોમનસ્સજાતો ¶ પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો રુક્ખમૂલે નિસિન્નોહન્તિઆદિમાહ. તત્થ રુહતિ પટિરુહતિ ઉદ્ધમુદ્ધં આરોહતીતિ રુક્ખો, તસ્સ રુક્ખસ્સ મૂલે સમીપેતિ અત્થો. બ્યાધિતો પરમેન ચાતિ પરમેન અધિકેન ખરેન કક્ખળેન બ્યાધિના રોગેન બ્યાધિતો, બ્યાધિના અહં સમન્નાગતોતિ અત્થો. પરમકારુઞ્ઞપ્પત્તોમ્હીતિ પરમં અધિકં કારુઞ્ઞં દીનભાવં દુક્ખિતભાવં પત્તોમ્હિ અરઞ્ઞે કાનનેતિ સમ્બન્ધો.

૨૦. પઞ્ચેવાસું મહાસિખાતિ સિરસિ પિળન્ધનત્થેન સિખા વુચ્ચતિ ચૂળા. મણીતિ જોતમાનં મકુટં તસ્સ અત્થીતિ સિખો, ચક્કવત્તિનો એકનામકા પઞ્ચેવ ચક્કવત્તિનો આસું અહેસુન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

નિપન્નઞ્જલિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. અધોપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અભિભૂ નામ સો ભિક્ખૂતિઆદિકં આયસ્મતો અધોપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો ¶ કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા અપરભાગે કામેસુ આદીનવં દિસ્વા તં પહાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા પઞ્ચાભિઞ્ઞાઅટ્ઠસમાપત્તિલાભી ઇદ્ધીસુ ચ વસીભાવં પત્વા હિમવન્તસ્મિં પટિવસતિ. તસ્સ સિખિસ્સ ભગવતો અભિભૂ નામ અગ્ગસાવકો વિવેકાભિરતો હિમવન્તમગમાસિ. અથ સો તાપસો તં અગ્ગસાવકત્થેરં દિસ્વા થેરસ્સ ઠિતપબ્બતં આરુહન્તો પબ્બતસ્સ હેટ્ઠાતલતો સુગન્ધાનિ વણ્ણસમ્પન્નાનિ સત્ત પુપ્ફાનિ ગહેત્વા પૂજેસિ. અથ સો થેરો તસ્સાનુમોદનમકાસિ. સોપિ તાપસો સકસ્સમં અગમાસિ. તત્થ એકેન અજગરેન પીળિતો અપરભાગે અપરિહીનજ્ઝાનો ¶ તેનેવ ઉપદ્દવેન ઉપદ્દુતો કાલં કત્વા બ્રહ્મલોકપરાયનો હુત્વા બ્રહ્મસમ્પત્તિં છકામાવચરસમ્પત્તિઞ્ચ અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ મનુસ્સસમ્પત્તિયો ચ ખેપેત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ભગવતો ધમ્મં સુત્વા પસન્નમાનસો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ. સો અપરભાગે અત્તનો કતપુઞ્ઞનામેન અધોપુપ્ફિયત્થેરોતિ પાકટો.

૨૨. સો એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અભિભૂ નામ સો ભિક્ખૂતિઆદિમાહ. તત્થ સીલસમાધીહિ પરે અભિભવતીતિ અભિભૂ, ખન્ધમારાદિમારે ¶ અભિભવતિ અજ્ઝોત્થરતીતિ વા અભિભૂ, સસન્તાનપરસન્તાનગતકિલેસે અભિભવતિ વિહેસેતિ વિદ્ધંસેતીતિ વા અભિભૂ. ભિક્ખનસીલો યાચનસીલોતિ ભિક્ખુ, છિન્નભિન્નપટધરોતિ વા ભિક્ખુ. અભિભૂ નામ અગ્ગસાવકો સો ભિક્ખૂતિ અત્થો, સિખિસ્સ ભગવતો અગ્ગસાવકોતિ સમ્બન્ધો.

૨૭. અજગરો મં પીળેસીતિ તથારૂપં સીલસમ્પન્નં ઝાનસમ્પન્નં તાપસં પુબ્બે કતપાપેન વેરેન ચ મહન્તો અજગરસપ્પો પીળેસિ. સો તેનેવ ઉપદ્દવેન ઉપદ્દુતો અપરિહીનજ્ઝાનો કાલં કત્વા બ્રહ્મલોકપરાયણો આસિ. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

અધોપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. રંસિસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પબ્બતે હિમવન્તમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો રંસિસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તેસુ તેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ¶ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા કામેસુ આદીનવં દિસ્વા ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા અજિનચમ્મધરો હિમવન્તમ્હિ વાસં કપ્પેસિ. તસ્મિં સમયે વિપસ્સી ભગવા હિમવન્તમગમાસિ. અથ સો તાપસો તમુપગતં ભગવન્તં દિસ્વા તસ્સ ભગવતો ¶ સરીરતો નિક્ખન્તછબ્બણ્ણબુદ્ધરંસીસુ પસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ પઞ્ચઙ્ગેન નમક્કારમકાસિ. સો તેનેવ પુઞ્ઞેન ઇતો ચુતો તુસિતાદીસુ દિબ્બસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા અપરભાગે મનુસ્સસમ્પત્તિયો ચ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા તત્થાદીનવં દિસ્વા ગેહં પહાય પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૦. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પબ્બતે હિમવન્તમ્હીતિઆદિમાહ. તત્થ પબ્બતેતિ પકારેન બ્રૂહતિ વડ્ઢેતીતિ પબ્બતો, હિમો અસ્સ અત્થીતિ હિમવન્તો, હિમવન્તો ચ સો પબ્બતો ચાતિ હિમવન્તપબ્બતો. હિમવન્તપબ્બતેતિ વત્તબ્બે ગાથાવચનસુખત્થં ‘‘પબ્બતે હિમવન્તમ્હી’’તિ વુત્તં. તસ્મિં હિમવન્તમ્હિ પબ્બતે વાસં કપ્પેસિં પુરે અહન્તિ સમ્બન્ધો. સેસં સબ્બત્થ નયાનુસારેન ઉત્તાનમેવાતિ.

રંસિસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. દુતિયરંસિસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પબ્બતે ¶ હિમવન્તમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો દુતિયરંસિસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતકુસલો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ફુસ્સસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા તત્થ દોસં દિસ્વા તં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તપબ્બતે વસન્તો વાકચીરનિવસનો વિવેકસુખેન વિહરતિ. તસ્મિં સમયે સો ફુસ્સં ભગવન્તં તં પદેસં સમ્પત્તં દિસ્વા તસ્સ સરીરતો નિક્ખન્તછબ્બણ્ણબુદ્ધરંસિયો ઇતો ચિતો વિધાવન્તિયો દણ્ડદીપિકાનિક્ખન્તવિપ્ફુરન્તમિવ દિસ્વા તસ્મિં પસન્નો અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા વન્દિત્વા ચિત્તં પસાદેત્વા તેનેવ પીતિસોમનસ્સેન કાલં કત્વા તુસિતાદીસુ નિબ્બત્તો તત્થ છ કામાવચરસમ્પત્તિયો ચ અનુભવિત્વા અપરભાગે મનુસ્સસમ્પત્તિયો ¶ ચ ¶ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો પુબ્બવાસનાવસેન પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૫. સો અપરભાગે પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પબ્બતે હિમવન્તમ્હીતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

દુતિયરંસિસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. ફલદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પબ્બતે હિમવન્તમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો ફલદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતકુસલસમ્ભારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ફુસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સુખપ્પત્તો તં સબ્બં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા ખરાજિનચમ્મધારી હુત્વા વિહરતિ. તસ્મિઞ્ચ સમયે ફુસ્સં ભગવન્તં તત્થ સમ્પત્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો મધુરાનિ ફલાનિ ગહેત્વા ભોજેસિ. સો તેનેવ કુસલેન દેવલોકાદીસુ પુઞ્ઞસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૯. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં અનુસ્સરિત્વા પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પબ્બતે હિમવન્તમ્હીતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ફલદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. સદ્દસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પબ્બતે હિમવન્તમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો સદ્દસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ ¶ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ફુસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે ¶ નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સદ્ધાજાતો તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તમ્હિ અરઞ્ઞાવાસે વસન્તો અત્તનો અનુકમ્પાય ઉપગતસ્સ ભગવતો ધમ્મં સુત્વા ધમ્મેસુ ¶ ચિત્તં પસાદેત્વા યાવતાયુકં ઠત્વા અપરભાગે કાલં કત્વા તુસિતાદીસુ છસુ કામાવચરસમ્પત્તિયો ચ મનુસ્સેસુ મનુસ્સસમ્પત્તિયો ચ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૪૩. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પબ્બતે હિમવન્તમ્હીતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સદ્દસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. બોધિસિઞ્ચકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિપસ્સિસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો બોધિસિઞ્ચકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકાસુ જાતીસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો સાસને પબ્બજિત્વા વત્તપટિપત્તિયા સાસનં સોભયન્તો મહાજને બોધિપૂજં કુરુમાને દિસ્વા અનેકાનિ પુપ્ફાનિ સુગન્ધોદકાનિ ચ ગાહાપેત્વા પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવલોકે નિબ્બત્તો છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૬. સો અરહા હુત્વા ઝાનફલસુખેન વીતિનામેત્વા પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. તત્થ વિસેસં પરમત્થં નિબ્બાનં પસ્સતીતિ વિપસ્સી, વિસેસેન ભબ્બાભબ્બજને પસ્સતીતિ વા વિપસ્સી, વિપસ્સન્તો ચતુસચ્ચં પસ્સનદક્ખનસીલોતિ વા વિપસ્સી, તસ્સ વિપસ્સિસ્સ ભગવતો મહાબોધિમહો ¶ અહૂતિ સમ્બન્ધો. તત્રાપિ મહાબોધીતિ બોધિ વુચ્ચતિ ચતૂસુ મગ્ગેસુ ઞાણં, તમેત્થ નિસિન્નો ભગવા પટિવિજ્ઝતીતિ કણિકારપાદપરુક્ખોપિ બોધિચ્ચેવ વુચ્ચતિ, મહિતો ચ સો દેવબ્રહ્મનરાસુરેહિ બોધિ ચેતિ મહાબોધિ, મહતો બુદ્ધસ્સ ભગવતો બોધીતિ વા મહાબોધિ, તસ્સ મહો પૂજા અહોસીતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

બોધિસિઞ્ચકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. પદુમપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પોક્ખરવનં ¶ ¶ પવિટ્ઠોતિઆદિકં આયસ્મતો પદુમપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ફુસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય પદુમસમ્પન્નં એકં પોક્ખરણિં પવિસિત્વા ભિસમુળાલે ખાદન્તો પોક્ખરણિયા અવિદૂરે ગચ્છમાનં ફુસ્સં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો તતો પદુમાનિ ઓચિનિત્વા આકાસે ઉક્ખિપિત્વા ભગવન્તં પૂજેસિ, તાનિ પુપ્ફાનિ આકાસે વિતાનં હુત્વા અટ્ઠંસુ. સો ભિય્યોસોમત્તાય પસન્નમાનસો પબ્બજિત્વા વત્તપટિપત્તિસારો સમણધમ્મં પૂરેત્વા તતો ચુતો તુસિતભવનમલં કુરુમાનો વિય તત્થ ઉપ્પજ્જિત્વા કમેન છ કામાવચરસમ્પત્તિયો ચ મનુસ્સસમ્પત્તિયો ચ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૫૧. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પોક્ખરવનં પવિટ્ઠોતિઆદિમાહ. તત્થ પકારેન નળદણ્ડપત્તાદીહિ ખરન્તીતિ પોક્ખરા, પોક્ખરાનં સમુટ્ઠિતટ્ઠેન સમૂહન્તિ પોક્ખરવનં, પદુમગચ્છસણ્ડેહિ મણ્ડિતં મજ્ઝં પવિટ્ઠો અહન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

પદુમપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

નવમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. સુધાવગ્ગો

૧. સુધાપિણ્ડિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પૂજારહે ¶ ¶ પૂજયતોતિઆદિકં આયસ્મતો સુધાપિણ્ડિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે ભગવતિ ધરમાને પુઞ્ઞં કાતુમસક્કોન્તો પરિનિબ્બુતે ભગવતિ તસ્સ ધાતું નિદહિત્વા ચેતિયે કરીયમાને સુધાપિણ્ડમદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન ચતુન્નવુતિકપ્પતો પટ્ઠાય એત્થન્તરે ચતુરાપાયમદિસ્વા દેવમનુસ્સસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧-૨. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પૂજારહેતિઆદિમાહ. તત્થ પૂજારહા નામ બુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધઅરિયસાવકાચરિયુપજ્ઝાયમાતાપિતુગરુઆદયો, તેસુ પૂજારહેસુ માલાદિપદુમવત્થાભરણચતુપચ્ચયાદીહિ ¶ પૂજયતો પૂજયન્તસ્સ પુગ્ગલસ્સ પુઞ્ઞકોટ્ઠાસં સહસ્સસતસહસ્સાદિવસેન સઙ્ખ્યં કાતું કેનચિ મહાનુભાવેનાપિ ન સક્કાતિ અત્થો. ન કેવલમેવ ધરમાને બુદ્ધાદયો પૂજયતો, પરિનિબ્બુતસ્સાપિ ભગવતો ચેતિયપટિમાબોધિઆદીસુપિ એસેવ નયો.

૩. તં દીપેતું ચતુન્નમપિ દીપાનન્તિઆદિમાહ. તત્થ ચતુન્નમપિ દીપાનન્તિ જમ્બુદીપઅપરગોયાનઉત્તરકુરુપુબ્બવિદેહસઙ્ખાતાનં ચતુન્નં દીપાનં તદનુગતાનં દ્વિસહસ્સપરિત્તદીપાનઞ્ચ એકતો કત્વા સકલચક્કવાળગબ્ભે ઇસ્સરં ચક્કવત્તિરજ્જં કરેય્યાતિ અત્થો. એકિસ્સા પૂજનાયેતન્તિ ધાતુગબ્ભે ચેતિયે કતાય એકિસ્સા પૂજાય એતં સકલજમ્બુદીપે સત્તરતનાદિકં સકલં ધનં. કલં નાગ્ઘતિ સોળસિન્તિ ચેતિયે કતપૂજાય સોળસક્ખત્તું વિભત્તસ્સ સોળસમકોટ્ઠાસસ્સ ન અગ્ઘતીતિ અત્થો.

૪. સિદ્ધત્થસ્સ…પે… ¶ ફલિતન્તરેતિ નરાનં અગ્ગસ્સ સેટ્ઠસ્સ સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો ચેતિયે ¶ ધાતુગબ્ભમ્હિ સુધાકમ્મે કરીયમાને પરિચ્છેદાનં ઉભિન્નમન્તરે વેમજ્ઝે, અથ વા પુપ્ફદાનટ્ઠાનાનં અન્તરે ફલન્તિયા મયા સુધાપિણ્ડો દિન્નો મક્ખિતોતિ સમ્બન્ધો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

સુધાપિણ્ડિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. સુચિન્તિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

તિસ્સસ્સ લોકનાથસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો સુચિન્તિકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકાસુ જાતીસુ નિબ્બાનાધિગમાય પુઞ્ઞં ઉપચિનિત્વા તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા સત્થુ નિસીદનત્થાય પરિસુદ્ધં સિલિટ્ઠં કટ્ઠમયમનગ્ઘપીઠમદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન સુગતિસુખમનુભવિત્વા તત્થ તત્થ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૮. સો પત્તઅરહત્તફલો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો તિસ્સસ્સ લોકનાથસ્સાતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સુચિન્તિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. અડ્ઢચેળકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

તિસ્સસ્સાહં ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો અડ્ઢચેળકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકેનાકુસલેન કમ્મેન દુગ્ગતકુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધમ્મદેસનં ઞત્વા પસન્નમાનસો ચીવરત્થાય અડ્ઢભાગં એકં દુસ્સમદાસિ. સો ¶ તેનેવ પીતિસોમનસ્સેન કાલં કત્વા સગ્ગે નિબ્બત્તો છ કામાવચરસમ્પત્તિમનુભવિત્વા તતો ચુતો મનુસ્સેસુ મનુસ્સસમ્પત્તીનં અગ્ગભૂતં ચક્કવત્તિસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં અદ્ધકુલે ¶ નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૪. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો તિસ્સસ્સાહં ભગવતોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

અડ્ઢચેળકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. સૂચિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

કમ્મારોહં પુરે આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો સૂચિદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અન્તરન્તરા કુસલબીજાનિ પૂરેન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે અન્તરન્તરા કતેન એકેન કમ્મચ્છિદ્દેન કમ્મારકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સકસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો ચીવરસિબ્બનત્થાય સૂચિદાનમદાસિ, તેન પુઞ્ઞેન દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા અપરભાગે મનુસ્સેસુ ઉપ્પન્નો ચક્કવત્તાદયો સમ્પત્તિયો ચ અનુભવન્તો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે તિક્ખપઞ્ઞો વજીરઞાણો અહોસિ. સો કમેન ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો મહદ્ધનો સદ્ધાજાતો તિક્ખપઞ્ઞો અહોસિ. સો એકદિવસં સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા ધમ્માનુસારેન ઞાણં પેસેત્વા નિસિન્નાસનેયેવ અરહા અહોસિ.

૧૯. સો અરહા સમાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો કમ્મારોહં પુરે આસિન્તિઆદિમાહ. તત્થ કમ્મારોતિ અયોકમ્મલોહકમ્માદિના કમ્મેન જીવતિ રુહતિ વુદ્ધિં વિરૂળ્હિં આપજ્જતીતિ કમ્મારો, પુબ્બે પુઞ્ઞકરણકાલે કમ્મારો આસિં અહોસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

સૂચિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. ગન્ધમાલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થસ્સ ¶ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો ગન્ધમાલિયત્થેરસ્સ અપદાન. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ ¶ કતાધિકારો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો મહદ્ધનો મહાભોગો અહોસિ. સો સત્થરિ પસીદિત્વા ચન્દનાગરુકપ્પૂરકસ્સતુરાદીનિ અનેકાનિ સુગન્ધાનિ વડ્ઢેત્વા સત્થુ ગન્ધથૂપં કારેસિ. તસ્સુપરિ સુમનપુપ્ફેહિ છાદેસિ, બુદ્ધઞ્ચ અટ્ઠઙ્ગનમક્કારં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૨૪. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ગન્ધમાલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. તિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

મિગલુદ્દો પુરે આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો તિપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અન્તરા કેનચિ અકુસલચ્છિદ્દેન વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે નેસાદકુલે નિબ્બત્તો મિગલુદ્દો હુત્વા અરઞ્ઞે વિહરતિ. તદા વિપસ્સિસ્સ ભગવતો પાટલિબોધિં સમ્પુણ્ણપત્તપલ્લવં હરિતવણ્ણં નીલોભાસં મનોરમં દિસ્વા તીહિ પુપ્ફેહિ પૂજેત્વા પુરાણપત્તં છડ્ડેત્વા ભગવતો સમ્મુખા વિય પાટલિમહાબોધિં વન્દિ. સો તેન પુઞ્ઞેન તતો ચુતો દેવલોકે ઉપ્પન્નો તત્થ દિબ્બસમ્પત્તિં અપરાપરં અનુભવિત્વા તતો ચુતો મનુસ્સેસુ જાતો તત્થ ચક્કવત્તિસમ્પત્તિઆદયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસોમનસ્સહદયો ગેહં પહાય પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૧. સો ¶ એવં સિદ્ધિપ્પત્તો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો મિગલુદ્દો પુરે આસિન્તિઆદિમાહ. તત્થ મરણાય ગચ્છતિ પાપુણાતીતિ મિગો, અથ વા મગયમાનો ઇહતિ પવત્તતીતિ મિગો, મિગાનં મારણે લુદ્દો લોભી ગેધોતિ મિગલુદ્દો, પુરે મય્હં પુઞ્ઞકરણસમયે કાનનસઙ્ખાતે મહાઅરઞ્ઞે મિગલુદ્દો આસિન્તિ સમ્બન્ધો. પાટલિં હરિતં દિસ્વાતિ તત્થ પકારેન તલેન રત્તવણ્ણેન ભવતીતિ પાટલિ ¶ , પુપ્ફાનં ¶ રત્તવણ્ણતાય પાટલીતિ વોહારો, પત્તાનં હરિતતાય હરિતં નીલવણ્ણં પાટલિબોધિં દિસ્વાતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

તિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. મધુપિણ્ડિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિવને કાનને દિસ્વાતિઆદિકં આયસ્મતો મધુપિણ્ડિકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે નેસાદયોનિયં નિબ્બત્તો મહાઅરઞ્ઞે પટિવસતિ. તદા વિવેકાભિરતિયા સમ્પત્તં સિદ્ધત્થં ભગવન્તં દિસ્વા સમાધિતો વુટ્ઠિતસ્સ તસ્સ સુમધુરં મધુમદાસિ. તત્થ ચ પસન્નમાનસો વન્દિત્વા પક્કામિ. સો તેનેવ પુઞ્ઞેન સમ્પત્તિં અનુભવન્તો દેવમનુસ્સેસુ સંસરિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૭. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિવને કાનને દિસ્વાતિઆદિમાહ. તત્થ વિવનેતિ વિસેસેન વનં પત્થટં વિવનં, હત્થિઅસ્સરથસદ્દેહિ ભેરિસદ્દેહિ ચ વત્થુકામકિલેસકામેહિ ચ વિગતં બ્યાપગતન્તિ અત્થો, કાનનસઙ્ખાતે મહાઅરઞ્ઞે વિવનેતિ સમ્બન્ધો. ઓસધિંવ વિરોચન્તન્તિ ભવવડ્ઢકિજનાનં ઇચ્છિતિચ્છિતં નિપ્ફાદેતીતિ ઓસધં. ઓજાનિબ્બત્તિકારણં પટિચ્ચ યાય તારકાય ઉગ્ગતાય ઉદ્ધરન્તિ ગણ્હન્તીતિ સા ઓસધિ. ઓસધિતારકા ¶ ઇવ વિરોચન્તીતિ વત્તબ્બે ગાથાબન્ધસુખત્થં ‘‘ઓસધિંવ વિરોચન્ત’’ન્તિ ચ વુત્તં. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

મધુપિણ્ડિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. સેનાસનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો સેનાસનદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો ¶ કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા અત્તનો વસનટ્ઠાનં વનન્તરં સમ્પત્તસ્સ ભગવતો પણામં કત્વા પણ્ણસન્થરં સન્થરિત્વા અદાસિ. ભગવતો નિસિન્નટ્ઠાનસ્સ સમન્તતો ભિત્તિપરિચ્છેદં કત્વા પુપ્ફપૂજમકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન ¶ દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૫. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં દસ્સેન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સેનાસનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. વેય્યાવચ્ચકરત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિપસ્સિસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો વેય્યાવચ્ચકરત્થેરસ્સ અપદાનં. તસ્સ ઉપ્પત્તિઆદયો હેટ્ઠા વુત્તનિયામેનેવ દટ્ઠબ્બા.

વેય્યાવચ્ચકરત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. બુદ્ધુપટ્ઠાકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિપસ્સિસ્સ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો બુદ્ધુપટ્ઠાકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે સઙ્ખધમકકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય અત્તનો સિપ્પે સઙ્ખધમને છેકો અહોસિ, નિચ્ચકાલં ભગવતો સઙ્ખં ધમેત્વા સઙ્ખસદ્દેનેવ પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સબ્બત્થ પાકટો મહાઘોસો મહાનાદી મધુરસ્સરો અહોસિ, ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં પાકટકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો મધુરસ્સરોતિ પાકટો, સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ, અપરભાગે મધુરસ્સરત્થેરોતિ પાકટો.

૫૧. સો ¶ એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તમેવ. અહોસિં સઙ્ખધમકોતિ સં સુટ્ઠુ ખનન્તો ગચ્છતીતિ સઙ્ખો, સમુદ્દજલપરિયન્તે ચરમાનો ગચ્છતિ વિચરતીતિ અત્થો. તં સઙ્ખં ધમતિ ઘોસં કરોતીતિ સઙ્ખધમકો, સોહં સઙ્ખધમકોવ અહોસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

બુદ્ધુપટ્ઠાકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

દસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૧. ભિક્ખદાયિવગ્ગો

૧. ભિક્ખાદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવણ્ણવણ્ણં ¶ ¶ સમ્બુદ્ધન્તિઆદિકં આયસ્મતો ભિક્ખાદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય વિભવસમ્પન્નો સદ્ધાજાતો વિહારતો નિક્ખમિત્વા પિણ્ડાય ચરમાનં સિદ્ધત્થં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો આહારમદાસિ. ભગવા તં પટિગ્ગહેત્વા અનુમોદનં વત્વા ¶ પક્કામિ. સો તેનેવ કુસલેન યાવતાયુકં ઠત્વા આયુપરિયોસાને દેવલોકે નિબ્બત્તો તત્થ છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ મનુસ્સસમ્પત્તિમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં અનુસ્સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધન્તિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયમેવ. પવરા અભિનિક્ખન્તન્તિ પકારેન વરિતબ્બં પત્થેતબ્બન્તિ પવરં, રમ્મભૂતતો વિવેકભૂતતો સકવિહારતો અભિ વિસેસેન નિક્ખન્તન્તિ અત્થો. વાના નિબ્બાનમાગતન્તિ વાનં વુચ્ચતિ તણ્હા, તતો નિક્ખન્તત્તા નિબ્બાનં, વાનનામં તણ્હં પધાનં કત્વા સબ્બકિલેસે પહાય નિબ્બાનં પત્તન્તિ અત્થો.

૨. કટચ્છુભિક્ખં દત્વાનાતિ કરતલેન ગહેતબ્બા દબ્બિ કટચ્છુ, ભિક્ખીયતિ આયાચીયતીતિ ભિક્ખા, અભિ વિસેસેન ખાદિતબ્બા ભક્ખિતબ્બાતિ વા ભિક્ખા, કટચ્છુના ગહેતબ્બા ભિક્ખા કટચ્છુભિક્ખા, દબ્બિયા ભત્તં દત્વાતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ભિક્ખાદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. ઞાણસઞ્ઞિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવણ્ણવણ્ણં ¶ સમ્બુદ્ધન્તિઆદિકં આયસ્મતો ઞાણસઞ્ઞિકત્થેરસ્સ અપદાનં. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાજાતો સદ્ધમ્મસ્સવને સાદરો સાલયો ભગવતો ધમ્મદેસનાનુસારેન ઞાણં પેસેત્વા ઘોસપમાણત્તા ભગવતો ઞાણે પસન્નો પઞ્ચઙ્ગઅટ્ઠઙ્ગનમક્કારવસેન પણામં કત્વા પક્કામિ. સો તતો ચુતો દેવલોકેસુ ઉપ્પન્નો તત્થ છ કામાવચરે દિબ્બસમ્પત્તિમનુભવન્તો તતો ચવિત્વા મનુસ્સલોકે જાતો તત્થગ્ગભૂતા ચક્કવત્તિસમ્પદાદયો ¶ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં ¶ બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૭. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધન્તિઆદિમાહ. તં વુત્તત્થમેવ. નિસભાજાનિયં યથાતિ ગવસતસહસ્સજેટ્ઠો નિસભો, નિસભો ચ સો આજાનિયો સેટ્ઠો ઉત્તમો ચેતિ નિસભાજાનિયો. યથા નિસભાજાનિયો, તથેવ ભગવાતિ અત્થો. લોકવિસયસઞ્ઞાતં પઞ્ઞત્તિવસેન એવં વુત્તં. અનુપમેય્યો હિ ભગવા. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ઞાણસઞ્ઞિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. ઉપ્પલહત્થિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

તિવરાયં નિવાસીહન્તિઆદિકં આયસ્મતો ઉપ્પલહત્થકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતકુસલો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે માલાકારકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય માલાકારકમ્મેન અનેકાનિ પુપ્ફાનિ વિક્કિણન્તો જીવતિ. અથેકદિવસં પુપ્ફાનિ ગહેત્વા ચરન્તો ભગવન્તં રતનગ્ઘિકમિવ ચરમાનં દિસ્વા રત્તુપ્પલકલાપેન પૂજેસિ. સો તતો ચુતો તેનેવ પુઞ્ઞેન સુગતીસુ પુઞ્ઞમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૩. સો ¶ અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો તિવરાયં નિવાસીહન્તિઆદિમાહ. તત્થ તિવરાતિ તીહિ વારેહિ કારિતં સઞ્ચરિતં પટિચ્છન્નં નગરં, તસ્સં તિવરાયં નિવાસી, વસનસીલો નિવાસનટ્ઠાનગેહે વા વસન્તો અહન્તિ અત્થો. અહોસિં માલિકો તદાતિ તદા નિબ્બાનત્થાય પુઞ્ઞસમ્ભારકરણસમયે માલિકો માલાકારોવ પુપ્ફાનિ કયવિક્કયં કત્વા જીવન્તો અહોસિન્તિ અત્થો.

૧૪. પુપ્ફહત્થમદાસહન્તિ ¶ સિદ્ધત્થં ભગવન્તં દિસ્વા ઉપ્પલકલાપં અદાસિં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ઉપ્પલહત્થકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. પદપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થસ્સ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો પદપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસન્નો સુમનપુપ્ફેન પાદમૂલે પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સક્કસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તફલે પતિટ્ઠાસિ.

૧૯. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. જાતિપુપ્ફમદાસહન્તિ જાતિસુમનપુપ્ફં અદાસિં અહન્તિ વત્તબ્બે ગાથાબન્ધસુખત્થં સુમનસદ્દસ્સ લોપં કત્વા વુત્તં. તત્થ જાતિયા નિબ્બત્તો વિકસમાનોયેવ સુમનં જનાનં સોમનસ્સં કરોતીતિ સુમનં, પુપ્ફનટ્ઠેન વિકસનટ્ઠેન પુપ્ફં, સુમનઞ્ચ તં પુપ્ફઞ્ચાતિ સુમનપુપ્ફં, તાનિ સુમનપુપ્ફાનિ સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો અહં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

પદપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. મુટ્ઠિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુદસ્સનો ¶ નામ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો મુટ્ઠિપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે માલાકારકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સકસિપ્પે નિપ્ફત્તિં પત્તો એકદિવસં ¶ ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો જાતિસુમનપુપ્ફાનિ ઉભોહિ હત્થેહિ ભગવતો પાદમૂલે ઓકિરિત્વા પૂજેસિ. સો તેન કુસલસમ્ભારેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભો સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો પુબ્બવાસનાવસેન સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૪-૨૫. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં અનુસ્સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુદસ્સનો નામ નામેનાતિઆદિમાહ. તત્થ સુદસ્સનોતિ આરોહપરિણાહરૂપસણ્ઠાનયોબ્બઞ્ઞસોભનેન સુન્દરો દસ્સનોતિ સુદસ્સનો, નામેન સુદસ્સનો નામ માલાકારો હુત્વા જાતિસુમનપુપ્ફેહિ પદુમુત્તરં ભગવન્તં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

મુટ્ઠિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. ઉદકપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવણ્ણવણ્ણં ¶ સમ્બુદ્ધન્તિઆદિકં આયસ્મતો ઉદકપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ પૂરિતકુસલસઞ્ચયો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ પરિપૂરિયમાનો પુદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય કુસલાકુસલં જાનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો આકાસે ગચ્છતો નિક્ખન્તછબ્બણ્ણબુદ્ધરંસીસુ પસન્નો ઉભોહિ હત્થેહિ ઉદકં ગહેત્વા પૂજેસિ. તેન પૂજિતં ઉદકં રજતબુબ્બુલં વિય આકાસે અટ્ઠાસિ. સો અભિપ્પસન્નો તેનેવ સોમનસ્સેન તુસિતાદીસુ નિબ્બત્તો દિબ્બસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા અપરભાગે મનુસ્સસમ્પત્તિયો ચ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૨૯. સો ¶ અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધન્તિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તમેવ. ઘતાસનંવ જલિતન્તિ ઘતં વુચ્ચતિ સપ્પિ, ઘતસ્સ આસનં આધારન્તિ ઘતાસનં, અગ્ગિ, અથ વા તં અસતિ ભુઞ્જતીતિ ઘતાસનં ¶ , અગ્ગિયેવ. યથા ઘતે આસિત્તે અગ્ગિમ્હિ અગ્ગિસિખા અતીવ જલતિ, એવં અગ્ગિક્ખન્ધં ઇવ જલમાનં ભગવન્તન્તિ અત્થો. આદિત્તંવ હુતાસનન્તિ હુતં વુચ્ચતિ પૂજાસક્કારે, હુતસ્સ પૂજાસક્કારસ્સ આસનન્તિ હુતાસનં, જલમાનં સૂરિયં ઇવ દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણેહિ બ્યામપ્પભામણ્ડલેહિ વિજ્જોતમાનં સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધં અનિલઞ્જસે આકાસે ગચ્છન્તં અદ્દસન્તિ સમ્બન્ધો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

ઉદકપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. નળમાલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો નળમાલિયત્થેરસ્સ અપદાનં. એસોપિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો અનેકાસુ જાતીસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ કુસલકમ્માનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા કામે આદીનવં દિસ્વા ગેહં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તે વસન્તો તત્થાગતં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નો વન્દિત્વા તિણસન્થરં સન્થરિત્વા તત્થ નિસિન્નસ્સ ભગવતો નળમાલેહિ બીજનિં કત્વા બીજેત્વા અદાસિ. પટિગ્ગહેસિ ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય, અનુમોદનઞ્ચ અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે પરિળાહસન્તાપવિવજ્જિતો કાયચિત્તચેતસિકસુખપ્પત્તો અનેકસુખમનુભવિત્વા ¶ ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય પુબ્બવાસનાબલેન સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૬. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તમેવ.

૩૭. નળમાલં ગહેત્વાનાતિ નળતિ અસારો નિસ્સારો હુત્વા વેળુવંસતોપિ તનુકો સલ્લહુકો જાતોતિ નળો, નળસ્સ માલા ¶ પુપ્ફં નળમાલં, તેન નળમાલેન બીજનિં કારેસિન્તિ સમ્બન્ધો ¶ . બીજિસ્સતિ જનિસ્સતિ વાતો અનેનાતિ બીજની, તં બીજનિં બુદ્ધસ્સ ઉપનામેસિં, પટિગ્ગહેસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

નળમાલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

સત્તમભાણવારવણ્ણના સમત્તા.

૮. આસનુપટ્ઠાહકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

કાનનં વનમોગ્ગય્હાતિઆદિકં આયસ્મતો આસનુપટ્ઠાહકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો ઘરાવાસં વસન્તો તત્થ દોસં દિસ્વા ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તે વસન્તો તત્થ સમ્પત્તં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નો સીહાસનં અદાસિ, તત્થ નિસિન્નં ભગવન્તં માલાકલાપં ગહેત્વા પૂજેત્વા તં પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો નિબ્બત્તનિબ્બત્તભવે ઉચ્ચકુલિકો વિભવસમ્પન્નો અહોસિ. સો કાલન્તરેન ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૭. સો અરહા સમાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો કાનનં વનમોગ્ગય્હાતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવાતિ.

આસનુપટ્ઠાહકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. બિળાલિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં આયસ્મતો બિળાલિદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે ¶ નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં વસન્તો તત્થાદીનવં ¶ દિસ્વા ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તે વસન્તો અતીવ અપ્પિચ્છસન્તુટ્ઠો આલુવાદીહિ યાપેન્તો વસતિ. તદા પદુમુત્તરો ભગવા તસ્સ અનુકમ્પાય તં હિમવન્તં અગમાસિ ¶ . તં દિસ્વા પસન્નો વન્દિત્વા બિળાલિયો ગહેત્વા પત્તે ઓકિરિ. તં તથાગતો તસ્સાનુકમ્પાય સોમનસ્સુપ્પાદયન્તો પરિભુઞ્જિ. સો તેન કમ્મેન તતો ચુતો દેવમનુસ્સેસુ ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસન્નો સાસને પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૫૩. સો અપરભાગે અત્તનો કુસલકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવ. આલુવકરમ્ભાદયો તેસં તેસં કન્દજાતીનં નામાનેવાતિ.

બિળાલિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. રેણુપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધન્તિઆદિકં આયસ્મતો રેણુપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસન્નો વિઞ્ઞુતં પત્તો અગ્ગિક્ખન્ધં વિય વિજ્જોતમાનં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો નાગપુપ્ફકેસરં ગહેત્વા પૂજેસિ. અથ ભગવા અનુમોદનમકાસિ.

૬૨-૩. સો તેન પુઞ્ઞેન તતો ચુતો દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે સબ્બત્થ પૂજિતો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો પુબ્બવાસનાબલેન સત્થરિ પસન્નો સાસને પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા દિબ્બચક્ખુના અત્તનો પુબ્બકમ્મં દિસ્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુવણ્ણવણ્ણં સમ્બુદ્ધન્તિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. સતરંસિંવ ભાણુમન્તિ સતમત્તા સતપ્પમાણા રંસિ પભા યસ્સ સૂરિયસ્સ ¶ સો સતરંસિ, ગાથાબન્ધસુખત્થં સતરંસીતિ વુત્તં, અનેકસતસ્સ અનેકસતસહસ્સરંસીતિ અત્થો. ભાણુ વુચ્ચતિ પભા, ભાણુ પભા યસ્સ સો ભાણુમા, ભાણુમસઙ્ખાતં સૂરિયં ઇવ વિપસ્સિં ભગવન્તં દિસ્વા સકેસરં નાગપુપ્ફં ગહેત્વા અભિરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનમેવાતિ.

રેણુપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

એકાદસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૨. મહાપરિવારવગ્ગો

૧. મહાપરિવારકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિપસ્સી ¶ ¶ નામ ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો મહાપરિવારકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો ઉપ્પન્નસમયે યક્ખયોનિયં નિબ્બત્તો અનેકયક્ખસતસહસ્સપરિવારો એકસ્મિં ખુદ્દકદીપે દિબ્બસુખમનુભવન્તો વિહરતિ. તસ્મિઞ્ચ દીપે ચેતિયાભિસોભિતો વિહારો અત્થિ, તત્થ ભગવા અગમાસિ. અથ સો યક્ખસેનાધિપતિ તં ભગવન્તં તત્થ ગતભાવં દિસ્વા દિબ્બવત્થાનિ ગહેત્વા ગન્ત્વા ભગવન્તં વન્દિત્વા દિબ્બવત્થેહિ પૂજેસિ, સપરિવારો સરણમગમાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા તત્થ છ કામાવચરસુખમનુભવિત્વા તતો ચુતો મનુસ્સેસુ અગ્ગચક્કવત્તિઆદિસુખમનુભવિત્વા અપરભાગે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧-૨. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિપસ્સી નામ ભગવાતિઆદિમાહ. તત્થ વિસેસં પરમત્થં નિબ્બાનં પસ્સતીતિ વિપસ્સી, વિવિધે સતિપટ્ઠાનાદયો સત્તતિંસબોધિપક્ખિયધમ્મે પસ્સતીતિ વા વિપસ્સી, વિવિધે ¶ અનેકપ્પકારે બોધનેય્યસત્તે વિસું વિસું પસ્સતીતિ વા વિપસ્સી, સો વિપસ્સી ભગવા દીપચેતિયં દીપે પૂજનીયટ્ઠાનં વિહારમગમાસીતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

મહાપરિવારકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. સુમઙ્ગલત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અત્થદસ્સી જિનવરોતિઆદિકં આયસ્મતો સુમઙ્ગલત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો ¶ તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં તળાકસમીપે રુક્ખદેવતા હુત્વા નિબ્બત્તિ. તસ્મિં સમયે ભગવા વિહારતો નિક્ખમિત્વા નહાયિતુકામો તસ્સ તળાકસ્સ તીરં ગન્ત્વા તત્થ ન્હત્વા એકચીવરો જલમાનો બ્રહ્મા વિય સૂરિયો વિય સુવણ્ણબિમ્બં વિય અટ્ઠાસિ. અથ સો દેવપુત્તો સોમનસ્સજાતો પઞ્જલિકો થોમનમકાસિ, અત્તનો દિબ્બગીતતૂરિયેહિ ¶ ઉપહારઞ્ચ અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા અપરભાગે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૧. સો પચ્છા પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અત્થદસ્સી જિનવરોતિઆદિમાહ. તત્થ પરમત્થં નિબ્બાનં દક્ખતિ પસ્સતીતિ અત્થદસ્સી, અથ વા સબ્બસત્તાનં ચતુરારિયસચ્ચસઙ્ખાતં અત્થપયોજનં દસ્સનસીલોતિ અત્થદસ્સી, કિલેસે અજિનિ જિનાતિ જિનિસ્સતીતિ જિનો. વરિતબ્બો પત્થેતબ્બો સબ્બસત્તેહીતિ વરો, અત્થદસ્સી જિનો ચ સો વરો ચાતિ અત્થદસ્સી જિનવરો. લોકજેટ્ઠોતિ લુજ્જતિ પલુજ્જતીતિ લોકો, લોકીયતિ પસ્સીયતિ બુદ્ધાદીહિ પારપ્પત્તોતિ વા લોકો, લોકો ચ લોકો ચ લોકો ચાતિ લોકો. એકસેસસમાસવસેન ‘‘લોકા’’તિ વત્તબ્બે ‘‘લોકો’’તિ વુત્તો. લોકસ્સ જેટ્ઠો લોકજેટ્ઠો, સો લોકજેટ્ઠો નરાસભોતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

સુમઙ્ગલત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. સરણગમનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ઉભિન્નં ¶ દેવરાજૂનન્ત્યાદિકં આયસ્મતો સરણગમનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરે ભગવતિ ઉપ્પન્ને અયં હિમવન્તે દેવરાજા હુત્વા નિબ્બત્તિ, તસ્મિં અપરેન યક્ખદેવરઞ્ઞા સદ્ધિં સઙ્ગામત્થાય ઉપટ્ઠિતે દ્વે અનેકયક્ખસહસ્સપરિવારા ફલકાવુધાદિહત્થા સઙ્ગામત્થાય સમુપબ્યૂળ્હા અહેસું. તદા પદુમુત્તરો ભગવા તેસુ સત્તેસુ કારુઞ્ઞં ઉપ્પાદેત્વા આકાસેન તત્થ ગન્ત્વા સપરિવારાનં દ્વિન્નં દેવરાજૂનં ધમ્મં દેસેસિ. તદા તે સબ્બે ફલકાવુધાનિ છડ્ડેત્વા ભગવન્તં ગારવબહુમાનેન વન્દિત્વા સરણમગમંસુ. તેસં અયં પઠમં સરણમગમાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન ¶ દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૨૦. સો અપરભાગે પુબ્બકુસલં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઉભિન્નં દેવરાજૂનન્તિઆદિમાહ. તત્થ સુચિલોમખરલોમઆળવકકુમ્ભીરકુવેરાદયો વિય નામગોત્તેન અપાકટા દ્વે યક્ખરાજાનો અઞ્ઞાપદેસેન દસ્સેન્તો ‘‘ઉભિન્નં દેવરાજૂન’’ન્તિઆદિમાહ. સઙ્ગામો સમુપટ્ઠિતોતિ ¶ સં સુટ્ઠુ ગામો કલહત્થાય ઉપગમનન્તિ સઙ્ગામો, સો સઙ્ગામો સં સુટ્ઠુ ઉપટ્ઠિતો, એકટ્ઠાને ઉપગન્ત્વા ઠિતોતિ અત્થો. અહોસિ સમુપબ્યૂળ્હોતિ સં સુટ્ઠુ ઉપસમીપે રાસિભૂતોતિ અત્થો.

૨૧. સંવેજેસિ મહાજનન્તિ તેસં રાસિભૂતાનં યક્ખાનં આકાસે નિસિન્નો ભગવા ચતુસચ્ચધમ્મદેસનાય સં સુટ્ઠુ વેજેસિ, આદીનવદસ્સનેન ગણ્હાપેસિ વિઞ્ઞાપેસિ બોધેસીતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

સરણગમનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. એકાસનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વરુણો ¶ નામ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો એકાસનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે વરુણો નામ દેવરાજા હુત્વા નિબ્બત્તિ. સો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો ગન્ધમાલાદીહિ ગીતવાદિતેહિ ચ ઉપટ્ઠયમાનો સપરિવારો પૂજેસિ. તતો અપરભાગે ભગવતિ પરિનિબ્બુતે તસ્સ મહાબોધિરુક્ખં બુદ્ધદસ્સનં વિય સબ્બતૂરિયતાળાવચરેહિ સપરિવારો ઉપહારમકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન તતો કાલઙ્કત્વા નિમ્માનરતિદેવલોકે ઉપ્પજ્જિ. એવં દેવસમ્પત્તિમનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ મનુસ્સભૂતો ચક્કવત્તિસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ સાસને પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૧. સો પચ્છા સકકમ્મં સરિત્વા તં તથતો ઞત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ¶ વરુણો નામ નામેનાતિઆદિમાહ. તત્થ યદા અહં સમ્બોધનત્થાય બુદ્ધં બોધિઞ્ચ પૂજેસિં, તદા વરુણો નામ દેવરાજા અહોસિન્તિ સમ્બન્ધો.

૩૪. ધરણીરુહપાદપન્તિ એત્થ રુક્ખલતાપબ્બતસત્થરતનાદયો ધારેતીતિ ધરણી, તસ્મિં રુહતિ પતિટ્ઠહતીતિ ધરણીરુહો. પાદેન પિવતીતિ પાદપો, સિઞ્ચિતસિઞ્ચિતોદકં પાદેન મૂલેન પિવતિ રુક્ખક્ખન્ધસાખાવિટપેહિ આપોરસં પત્થરિયતીતિ અત્થો, તં ધરણીરુહપાદપં બોધિરુક્ખન્તિ સમ્બન્ધો.

૩૫. સકકમ્માભિરદ્ધોતિ અત્તનો કુસલકમ્મેન અભિરદ્ધો પસન્નો ઉત્તમે બોધિમ્હિ પસન્નોતિ સમ્બન્ધો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

એકાસનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. સુવણ્ણપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિપસ્સી ¶ નામ ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો સુવણ્ણપુપ્ફિયત્થેરસ્સ ¶ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં ઠાને ભૂમટ્ઠકદેવપુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તો તસ્સ ભગવતો ધમ્મં સુત્વા પસન્નમાનસો ચતૂહિ સુવણ્ણપુપ્ફેહિ પૂજેસિ. તાનિ પુપ્ફાનિ આકાસે સુવણ્ણવિતાનં હુત્વા છાદેસું, સુવણ્ણપભા ચ બુદ્ધસ્સ સરીરપભા ચ એકતો હુત્વા મહાઓભાસો અહોસિ. સો અતિરેકતરં પસન્નો સકભવનં ગતોપિ સરતિયેવ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન તુસિતભવનાદિસુગતીસુયેવ સંસરન્તો દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા સાસને ઉરં દત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૦. સો અપરભાગે પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિપસ્સી નામ ભગવાતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ.

૪૪. પામોજ્જં જનયિત્વાનાતિ બલવપીતિં ઉપ્પાદેત્વા ‘‘પામોજ્જં આમોદના પમોદના હાસો ¶ પહાસો વિત્તિ ઓદગ્યં અત્તમનતા ચિત્તસ્સા’’તિઆદીસુ (ધ. સ. ૯, ૮૬; મહાનિ. ૧) વિય અત્તમનતા સકભાવં ઉપ્પાદેત્વાતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

સુવણ્ણપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. ચિતકપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વસામિ રાજાયતનેતિઆદિકં આયસ્મતો ચિતકપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તતો પરં ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે રાજાયતનરુક્ખદેવતા હુત્વા નિબ્બત્તો અન્તરન્તરા દેવતાહિ સદ્ધિં ધમ્મં ¶ સુત્વા પસન્નો ભગવતિ પરિનિબ્બુતે સપરિવારો ગન્ધદીપધૂપપુપ્ફભેરિઆદીનિ ગાહાપેત્વા ભગવતો આળહનટ્ઠાનં ગન્ત્વા દીપાદીનિ પૂજેત્વા અનેકેહિ તૂરિયેહિ અનેકેહિ વાદિતેહિ તં પૂજેસિ. તતો પટ્ઠાય સકભવનં ઉપવિટ્ઠોપિ ભગવન્તમેવ સરિત્વા સમ્મુખા વિય વન્દતિ. સો તેનેવ પુઞ્ઞેન તેન ચિત્તપ્પસાદેન રાજાયતનતો કાલં કતો તુસિતાદીસુ નિબ્બત્તો દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા તતો મનુસ્સેસુ મનુસ્સસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ભગવતિ ઉપ્પન્નચિત્તપ્પસાદો ભગવતો સાસને પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૯. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વસામિ રાજાયતનેતિઆદિમાહ. રાજાયતનેતિ ¶ દેવરાજૂનં આયતનં રાજાયતનં, તસ્સ રુક્ખસ્સ નામધેય્યો વા. પરિનિબ્બુતે ભગવતીતિ પરિસમન્તતો કિઞ્ચિ અનવસેસેત્વા ખન્ધપરિનિબ્બાનકાલે પરિનિબ્બાનસમયે પરિનિબ્બાનપ્પત્તસ્સ સિખિનો લોકબન્ધુનોતિ સમ્બન્ધો.

૫૦. ચિતકં અગમાસહન્તિ ચન્દનાગરુદેવદારુકપ્પૂરતક્કોલાદિસુગન્ધદારૂહિ ચિતં રાસિગતન્તિ ચિતં, ચિતમેવ ચિતકં, બુદ્ધગારવેન ચિતકં પૂજનત્થાય ચિતકસ્સ સમીપં અહં અગમાસિન્તિ અત્થો. તત્થ ગન્ત્વા કતકિચ્ચં દસ્સેન્તો તૂરિયં તત્થ વાદેત્વાતિઆદિમાહ. તં સબ્બં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ચિતકપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. બુદ્ધસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

યદા ¶ વિપસ્સી લોકગ્ગોતિઆદિકં આયસ્મતો બુદ્ધસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં ભૂમટ્ઠકવિમાને દેવપુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ. તદા વિપસ્સી ભગવા આયુસઙ્ખારં વોસ્સજ્જિ. અથ સકલદસસહસ્સિલોકધાતુ સસાગરપબ્બતા પકમ્પિત્થ. તદા તસ્સ દેવપુત્તસ્સ ભવનમ્પિ કમ્પિત્થ. તસ્મિં ખણે સો દેવપુત્તો ¶ સંસયજાતો – ‘‘કિં નુ ખો પથવીકમ્પાય નિબ્બત્તી’’તિ ચિન્તેત્વા બુદ્ધસ્સ આયુસઙ્ખારવોસ્સજ્જભાવં ઞત્વા મહાસોકં દોમનસ્સં ઉપ્પાદેસિ. તદા વેસ્સવણો મહારાજા આગન્ત્વા ‘‘મા ચિન્તયિત્થા’’તિ અસ્સાસેસિ. સો દેવપુત્તો તતો ચુતો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં પહાય પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૫૭. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો યદા વિપસ્સી લોકગ્ગોતિઆદિમાહ. આયુસઙ્ખારમોસ્સજ્જીતિ આ સમન્તતો યુનોતિ પાલેતિ સત્તેતિ આયુ, આયુસ્સ સઙ્ખારો રાસિભાવો આયુસઙ્ખારો, તં આયુસઙ્ખારં ઓસ્સજ્જિ પરિચ્ચજિ જહાસીતિ અત્થો. તસ્મિં આયુસઙ્ખારવોસ્સજ્જને. જલમેખલાસાગરોદકમેખલાસહિતા સકલદસસહસ્સચક્કવાળપથવી કમ્પિત્થાતિ સમ્બન્ધો.

૫૮. ઓતતં વિત્થતં મય્હન્તિ મય્હં ભવનં ઓતતં વિત્થતં ચિત્તં વિચિત્તં સુચિ સુપરિસુદ્ધં ચિત્તં અનેકેહિ ¶ સત્તહિ રતનેહિ વિચિત્તં સોભમાનં પકમ્પિત્થ પકારેન કમ્પિત્થાતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

બુદ્ધસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. મગ્ગસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો મગ્ગસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તતો ઓરં તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હિમવન્તે દેવપુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તો અરઞ્ઞં ગન્ત્વા મગ્ગમૂળ્હાનં મગ્ગં ¶ ગવેસન્તાનં તસ્સ સાવકાનં ભોજેત્વા મગ્ગં આચિક્ખિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સસમ્પત્તિમનુભવિત્વા ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે સબ્બત્થ અમૂળ્હો સઞ્ઞવા અહોસિ. અથ ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસે અનલ્લીનો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૬૬. સો ¶ અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરબુદ્ધસ્સાતિઆદિમાહ. સાવકા વનચારિનોતિ ભગવતો વુત્તવચનં સમ્મા આદરેન સુણન્તીતિ સાવકા, અથ વા ભગવતો દેસનાનુસારેન ઞાણં પેસેત્વા સદ્ધમ્મં સુણન્તીતિ સાવકા. વનચારિનો વને વિચરણકા સાવકા વિપ્પનટ્ઠા મગ્ગમૂળ્હા મહાઅરઞ્ઞે અન્ધાવ ચક્ખુવિરહિતાવ અનુસુય્યરે વિચરન્તીતિ સમ્બન્ધો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

મગ્ગસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. પચ્ચુપટ્ઠાનસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અત્થદસ્સિમ્હિ સુગતેતિઆદિકં આયસ્મતો પચ્ચુપટ્ઠાનસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે યક્ખયોનિયં નિબ્બત્તો ભગવતિ ધરમાને દસ્સનસ્સ અલદ્ધત્તા પચ્છા પરિનિબ્બુતે મહાસોકપ્પત્તો વિહાસિ. તદા હિસ્સ ભગવતો સાગતો નામ અગ્ગસાવકો અનુસાસન્તો ભગવતો સારીરિકધાતુપૂજા ભગવતિ ધરમાને કતપૂજા વિય ચિત્તપ્પસાદવસા મહપ્ફલં ભવતી’’તિ વત્વા ‘‘થૂપં કરોહી’’તિ નિયોજિતો થૂપં કારેસિ, તં પૂજેત્વા તતો ચુતો દેવમનુસ્સેસુ સક્કચક્કવત્તિસમ્પત્તિમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં ¶ પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૭૨. સો અપરભાગે અત્તનો પુઞ્ઞકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અત્થદસ્સિમ્હિ સુગતેતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તમેવ. યક્ખયોનિં ઉપપજ્જિન્તિ એત્થ પન અત્તનો સકાસં સમ્પત્તસમ્પત્તે ખાદન્તા યન્તિ ગચ્છન્તીતિ યક્ખા, યક્ખાનં યોનિ જાતીતિ યક્ખયોનિ, યક્ખયોનિયં નિબ્બત્તોતિ અત્થો.

૭૩. દુલ્લદ્ધં ¶ વત મે આસીતિ મે મયા લદ્ધયસં દુલ્લદ્ધં, બુદ્ધભૂતસ્સ સત્થુનો સક્કારં અકતત્તા વિરાધેત્વા લદ્ધન્તિ અત્થો. દુપ્પભાતન્તિ દુટ્ઠુ ¶ પભાતં રત્તિયા પભાતકરણં, મય્હં ન સુટ્ઠું પભાતન્તિ અત્થો. દુરુટ્ઠિતન્તિ દુઉટ્ઠિતં, સૂરિયસ્સ ઉગ્ગમનં મય્હં દુઉગ્ગમનન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

પચ્ચુપટ્ઠાનસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. જાતિપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

જાયં તસ્સ વિપસ્સિસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો જાતિપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો નક્ખત્તપાઠકેહિ વિપસ્સિબોધિસત્તસ્સ વુત્તલક્ખણનિમિત્તં સુત્વા ‘‘અયં કિર કુમારો બુદ્ધો હુત્વા સકલલોકસ્સ અગ્ગો સેટ્ઠો સુત્વા સબ્બસત્તે સંસારતો ઉદ્ધરિસ્સતી’’તિ સુત્વા તં ભગવન્તં કુમારકાલેયેવ બુદ્ધસ્સ વિય મહાપૂજમકાસિ. પચ્છા કમેન કુમારકાલં રાજકુમારકાલં રજ્જકાલન્તિ કાલત્તયમતિક્કમ્મ બુદ્ધે જાતેપિ મહાપૂજં કત્વા તતો ચુતો તુસિતાદીસુ નિબ્બત્તો દિબ્બસુખમનુભવિત્વા પચ્છા મનુસ્સેસુ ચક્કવત્તાદિમનુસ્સસુખમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો સત્તટ્ઠવસ્સકાલેયેવ ભગવતિ પસન્નો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૮૨. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો જાયં તસ્સ વિપસ્સિસ્સાતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ.

૮૪. નેમિત્તાનં સુણિત્વાનાતિ એત્થ નિમિત્તં કારણં સુખદુક્ખપ્પત્તિહેતું જાનન્તીતિ નેમિત્તા, તેસં નેમિત્તાનં નક્ખત્તપાઠકાનં ¶ વચનં સુણિત્વાતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

જાતિપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

દ્વાદસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૩. સેરેય્યવગ્ગો

૧. સેરેય્યકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અજ્ઝાયકો ¶ ¶ મન્તધરોતિઆદિકં આયસ્મતો સેરેય્યકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તતો પરેસુ અત્તભાવસહસ્સેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા તિણ્ણં વેદાનં પારં ગન્ત્વા ઇતિહાસાદિસકલબ્રાહ્મણધમ્મેસુ કોટિપ્પત્તો એકસ્મિં દિવસે અબ્ભોકાસે સપરિવારો ઠિતો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો સેરેય્યપુપ્ફં ગહેત્વા આકાસે ખિપન્તો પૂજેસિ. તાનિ પુપ્ફાનિ આકાસે વિતાનં હુત્વા સત્તાહં ઠત્વા પચ્છા અન્તરધાયિંસુ. સો તં અચ્છરિયં દિસ્વા અતીવ પસન્નમાનસો તેનેવ પીતિસોમનસ્સેન કાલં કત્વા તુસિતાદીસુ નિબ્બત્તો તત્થ દિબ્બસુખમનુભવિત્વા તતો મનુસ્સસુખમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પાપુણિત્વા પુબ્બવાસનાબલેન સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧. સો અપરભાગે પુરાકતકુસલં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અજ્ઝાયકો મન્તધરોતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ.

૩. સેરેય્યકં ગહેત્વાનાતિ સિરિસે ભવં જાતિપુપ્ફં સેરેય્યં, સેરેય્યમેવ સેરેય્યકં, તં સેરેય્યકં ગહેત્વાનાતિ સમ્બન્ધો. ભગવતિ પસન્નો જાતિસુમનમકુળચમ્પકાદીનિ પુપ્ફાનિ પતિટ્ઠપેત્વા પૂજેતું કાલં નત્થિતાય તત્થ સમ્પત્તં તં સેરેય્યકં પુપ્ફં ગહેત્વા પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

સેરેય્યકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. પુપ્ફથૂપિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો પુપ્ફથૂપિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિબુદ્ધસ્સ ભગવતો કાલે ¶ બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સકસિપ્પે નિપ્ફત્તિં પત્તો તત્થ સારં અપસ્સન્તો ગેહં પહાય હિમવન્તં પવિસિત્વા અત્તના સહગતેહિ પઞ્ચસિસ્સસહસ્સેહિ સદ્ધિં પઞ્ચાભિઞ્ઞા અટ્ઠ ¶ સમાપત્તિયો નિબ્બત્તેત્વા કુક્કુરનામપબ્બતસમીપે પણ્ણસાલં કારેત્વા પટિવસતિ. તદા બુદ્ધુપ્પાદભાવં સુત્વા સિસ્સેહિ સહ બુદ્ધસ્સ સન્તિકં ગન્તુકામો કેનચિ બ્યાધિના પીળિતો પણ્ણસાલં પવિસિત્વા સિસ્સસન્તિકા બુદ્ધસ્સાનુભાવં લક્ખણઞ્ચ સુત્વા પસન્નમાનસો હિમવન્તતો ચમ્પકાસોકતિલકકેટકાદ્યનેકે પુપ્ફે આહરાપેત્વા થૂપં કત્વા બુદ્ધં વિય પૂજેત્વા કાલં કત્વા બ્રહ્મલોકૂપગો અહોસિ. અથ તે સિસ્સા તસ્સ આળહનં કત્વા બુદ્ધસન્તિકં ગન્ત્વા તં પવત્તિં આરોચેસું. અથ ભગવા બુદ્ધચક્ખુના ઓલોકેત્વા અનાગતંસઞાણેન પાકટીકરણમકાસિ. સો અપરભાગે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો પુબ્બવાસનાબલેન સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૦. અથ સો અત્તનો પુબ્બકુસલં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. કુક્કુરો નામ પબ્બતોતિ પબ્બતસ્સ સિખરં કુક્કુરાકારેન સુનખાકારેન સણ્ઠિતત્તા ‘‘કુક્કુરપબ્બતો’’તિ સઙ્ખ્યં ગતો, તસ્સ સમીપે પણ્ણસાલં કત્વા પઞ્ચતાપસસહસ્સેહિ સહ વસમાનોતિ અત્થો. નયાનુસારેન સેસં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

પુપ્ફથૂપિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. પાયસદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવણ્ણવણ્ણો સમ્બુદ્ધોતિઆદિકં આયસ્મતો પાયસદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં ¶ વિભવસમ્પન્ને કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા ઘરાવાસં વસન્તો હત્થિઅસ્સધનધઞ્ઞસત્તરતનાદિવિભવસમ્પન્નો સદ્ધાસમ્પન્નો કમ્મફલં સદ્દહિત્વા સહસ્સમત્તા સુવણ્ણપાતિયો કારેત્વા તસ્મિં ખીરપાયસસહસ્સસ્સ પૂરેત્વા તા સબ્બા ગાહાપેત્વા સિમ્બલિવનં અગમાસિ. તસ્મિં સમયે વિપસ્સી ભગવા છબ્બણ્ણરંસિયો વિસ્સજ્જેત્વા આકાસે ચઙ્કમં માપેત્વા ચઙ્કમતિ. સો પન સેટ્ઠિ તં અચ્છરિયં દિસ્વા અતીવ પસન્નો પાતિયો ઠપેત્વા વન્દિત્વા આરોચેસિ પટિગ્ગહણાય. અથ ભગવા અનુકમ્પં ઉપાદાય પટિગ્ગહેસિ, પટિગ્ગહેત્વા ચ પન તસ્સ ¶ સોમનુસ્સુપ્પાદનત્થં સહસ્સમત્તેહિ ભિક્ખુસઙ્ઘેહિ સદ્ધિં પરિભુઞ્જિ, તદવસેસં અનેકસહસ્સભિક્ખૂ પરિભુઞ્જિંસુ. સો તેન પુઞ્ઞેન સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે ¶ કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૨૬. સો અપરભાગે અત્તનો કુસલં પચ્ચવેક્ખમાનો તં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુવણ્ણવણ્ણો સમ્બુદ્ધોતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તમેવ.

૨૮. ચઙ્કમં સુસમારૂળ્હોતિ ચદિનન્તો પદવિક્ખેપં કરોન્તો કમતિ ગચ્છતીતિ ચઙ્કમં, ચઙ્કમસ્સ પદવિક્ખેપસ્સ આધારભૂતપથવિપદેસો ચઙ્કમં નામાતિ અત્થો, એતં ચઙ્કમંસુ વિસેસેન આરૂળ્હોતિ સમ્બન્ધો. અમ્બરે અનિલાયનેતિ વરીયતિ છાદિયતિ અનેનાતિ વરં, ન બરન્તિ અમ્બરં, સેતવત્થસદિસં આકાસન્તિ અત્થો. નત્થિ નિલીયનં ગોપનં એત્થાતિ અનિલં, આ સમન્તતો યન્તિ ગચ્છન્તિ અનેન ઇદ્ધિમન્તોતિ આયનં, અનિલઞ્ચ તં આયનઞ્ચેતિ અનિલાયનં, તસ્મિં અમ્બરે અનિલાયને ચઙ્કમં માપયિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

પાયસદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. ગન્ધોદકિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિસજ્જ પાસાદવરેતિઆદિકં આયસ્મતો ગન્ધોદકિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે નિબ્બાનૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સીભગવતો કાલે સેટ્ઠિકુલે નિબ્બત્તો ¶ વિઞ્ઞુતં પત્વા મહદ્ધનો મહાભોગો દિબ્બસુખમનુભવન્તો વિય મનુસ્સસુખમનુભવન્તો એકસ્મિં દિવસે પાસાદવરે નિસિન્નો હોતિ. તદા ભગવા સુવણ્ણમહામેરુ વિય વીથિયા વિચરતિ, તં વિચરમાનં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો ગન્ત્વા વન્દિત્વા સુગન્ધોદકેન ભગવન્તં ઓસિઞ્ચમાનો પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસેન અનલ્લીનો સત્થુ સન્તિકે પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૫. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકુસલં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિસજ્જ પાસાદવરેતિઆદિમાહ. તત્થ પાસાદોતિ પસાદં સોમનસ્સં જનેતિ ઉપ્પાદેતીતિ પાસાદો ¶ , માલાકમ્મચિત્તકમ્મસુવણ્ણકમ્માદ્યનેકવિચિત્તં દિસ્વા તત્થ પવિટ્ઠાનં જનાનં પસાદં જનયતીતિ અત્થો. પાસાદો ¶ ચ સો પત્થેતબ્બટ્ઠેન વરો ચાતિ પાસાદવરો, તસ્મિં પાસાદવરે નિસજ્જ નિસીદિત્વા વિપસ્સિં જિનવરં અદ્દસન્તિ સમ્બન્ધો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

ગન્ધોદકિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. સમ્મુખાથવિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

જાયમાને વિપસ્સિમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો સમ્મુખાથવિકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો સત્તવસ્સિકકાલેયેવ સકસિપ્પે નિપ્ફત્તિં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા વસન્તો વિપસ્સિમ્હિ બોધિસત્તે ઉપ્પન્ને સબ્બબુદ્ધાનં લક્ખણાનિ વેદત્તયે દિસ્સમાનાનિ તાનિ રાજપ્પમુખસ્સ જનકાયસ્સ વિપસ્સીબોધિસત્તસ્સ લક્ખણઞ્ચ બુદ્ધભાવઞ્ચ બ્યાકરિત્વા જનાનં માનસં નિબ્બાપેસિ, અનેકાનિ ચ થુતિવચનાનિ નિવેદેસિ. સો તેન કુસલકમ્મેન છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ ચક્કવત્તિસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ. કતકુસલનામેન સમ્મુખાથવિકત્થેરોતિ પાકટો.

૪૧. સો ¶ અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો જાયમાને વિપસ્સિમ્હીતિઆદિમાહ. વિપસ્સિમ્હિ સમ્માસમ્બુદ્ધે જાયમાને ઉપ્પજ્જમાને માતુકુચ્છિતો નિક્ખન્તે અહં પાતુભૂતં નિમિત્તં કારણં બુદ્ધભાવસ્સ હેતું બ્યાકરિં કથેસિં, અનેકાનિ અચ્છરિયાનિ પાકટાનિ અકાસિન્તિ અત્થો. સેસં વુત્તનયાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સમ્મુખાથવિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. કુસુમાસનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નગરે ધઞ્ઞવતિયાતિઆદિકં આયસ્મતો કુસુમાસનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ¶ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો મહદ્ધનો મહાભોગો તિણ્ણં વેદાનં પારં ગતો બ્રાહ્મણસિપ્પેસુ કોટિપ્પત્તો સકપરસમયકુસલો માતાપિતરો પૂજેતુકામો પઞ્ચ ઉપ્પલકલાપે અત્તનો સમીપે ઠપેત્વા નિસિન્નો ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવુતં વિપસ્સિં ભગવન્તં આગચ્છન્તં દિસ્વા નીલપીતાદિઘનબુદ્ધરસ્મિયો ¶ ચ દિસ્વા પસન્નમાનસો આસનં પઞ્ઞાપેત્વા તત્થ તાનિ પુપ્ફાનિ સન્થરિત્વા ભગવન્તં તત્થ નિસીદાપેત્વા સકઘરે માતુ અત્થાય પટિયત્તાનિ સબ્બાનિ ખાદનીયભોજનીયાનિ ગહેત્વા સપરિવારં ભગવન્તં સહત્થેન સન્તપ્પેન્તો ભોજેસિ. ભોજનાવસાને એકં ઉપ્પલહત્થં અદાસિ. તેન સોમનસ્સજાતો પત્થનં અકાસિ. ભગવાપિ અનુમોદનં કત્વા પકામિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ દ્વે સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ભોગયસેહિ વડ્ઢિતો કામેસુ આદીનવં દિસ્વા ઘરાવાસં પહાય પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૬૫. સો અપરભાગે પુબ્બે કતકુસલં પુબ્બેનિવાસઞાણેન સરિત્વા સોમનસ્સપ્પત્તો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નગરે ધઞ્ઞવતિયાતિઆદિમાહ. ધઞ્ઞાનં પુઞ્ઞવન્તાનં ખત્તિયબ્રાહ્મણગહપતિમહાસાલાનં અનેકેસં કુલાનં આકરત્તા ધઞ્ઞવતી, અથ વા મુત્તામણિઆદિસત્તરતનાનં ¶ સત્તવિધધઞ્ઞાનં ઉપભોગપરિભોગાનં આકરત્તા ધઞ્ઞવતી, અથ વા ધઞ્ઞાનં બુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધખીણાસવાનં વસનટ્ઠાનં આરામવિહારાદીનં આકરત્તા ધઞ્ઞવતી, તસ્સા ધઞ્ઞવતિયા. નગરન્તિ પત્થેન્તિ એત્થ ઉપભોગપરિભોગત્થિકા જનાતિ નગરં, ન ગચ્છતીતિ વા નગં, રાજયુવરાજમહામત્તાદીનં વસનટ્ઠાનં. નગં રાતિ આદદાતિ ગણ્હાતીતિ નગરં, રાજાદીનં વસનટ્ઠાનસમૂહભૂતં પાકારપરિખાદીહિ પરિક્ખિત્તં પરિચ્છિન્નટ્ઠાનં નગરં નામાતિ અત્થો. નગરે યદા અહં વિપસ્સિસ્સ ભગવતો સન્તિકે બ્યાકરણં અલભિં, તદા તસ્મિં ધઞ્ઞવતિયા નગરે બ્રાહ્મણો અહોસિન્તિ સમ્બન્ધો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

કુસુમાસનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. ફલદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અજ્ઝાયકો મન્તધરોતિઆદિકં આયસ્મતો ફલદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા વેદત્તયાદિસકસિપ્પેસુ પારપ્પત્તો અનેકેસં બ્રાહ્મણસહસ્સાનિં ¶ પામોક્ખો આચરિયો સકસિપ્પાનં પરિયોસાનં અદિસ્વા તત્થ ચ સારં અપસ્સન્તો ¶ ઘરાવાસં પહાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તસ્સ અવિદૂરે અસ્સમં કારેત્વા સહ સિસ્સેહિ વાસં કપ્પેસિ, તસ્મિં સમયે પદુમુત્તરો ભગવા ભિક્ખાય ચરમાનો તસ્સાનુકમ્પાય તં પદેસં સમ્પાપુણિ. તાપસો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો અત્તનો અત્થાય પુટકે નિક્ખિપિત્વા રુક્ખગ્ગે લગ્ગિતાનિ મધુરાનિ પદુમફલાનિ મધુના સહ અદાસિ. ભગવા તસ્સ સોમનસ્સુપ્પાદનત્થં પસ્સન્તસ્સેવ પરિભુઞ્જિત્વા આકાસે ઠિતો ફલદાનાનિસંસં કથેત્વા પક્કામિ.

૭૫. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સત્તવસ્સિકોયેવ અરહત્તં પત્વા પુબ્બે કતકુસલકમ્મં ¶ સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અજ્ઝાયકો મન્તધરોતિઆદિમાહ. તત્થ અજ્ઝેતિ ચિન્તેતીતિ અજ્ઝાયિ, અજ્ઝાયિયેવ અજ્ઝાયકો. એત્થ હિ અકારો ‘‘પટિસેધે વુદ્ધિતબ્ભાવે…પે… અકારો વિરહપ્પકે’’તિ એવં વુત્તેસુ દસસુ અત્થેસુ તબ્ભાવે વત્તતિ. સિસ્સાનં સવનધારણાદિવસેન હિતં અજ્ઝેતિ ચિન્તેતિ સજ્ઝાયં કરોતીતિ અજ્ઝાયકો, ચિન્તકોતિ અત્થો. આચરિયસ્સ સન્તિકે ઉગ્ગહિતં સબ્બં મન્તં મનેન ધારેતિ પવત્તેતીતિ મન્તધરો. તિણ્ણં વેદાન પારગૂતિ વેદં વુચ્ચતિ ઞાણં, વેદેન વેદિતબ્બા બુજ્ઝિતબ્બાતિ વેદા, ઇરુવેદયજુવેદસામવેદસઙ્ખાતા તયો ગન્થા, તેસં વેદાનં પારં પરિયોસાનં કોટિં ગતો પત્તોતિ પારગૂ. સેસં પાકટમેવાતિ

ફલદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. ઞાણસઞ્ઞિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પબ્બતે હિમવન્તમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો ઞાણસઞ્ઞિકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તસ્મિં તસ્મિં ઉપ્પન્નુપ્પન્ને ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તસ્સ અવિદૂરે પબ્બતન્તરે પણ્ણસાલં ¶ કારેત્વા પઞ્ચાભિઞ્ઞાઅટ્ઠસમાપત્તિયો નિબ્બત્તેત્વા ¶ વસન્તો એકદિવસં પરિસુદ્ધં પણ્ડરં પુલિનતલં દિસ્વા ‘‘ઈદિસા પરિસુદ્ધા બુદ્ધા, ઈદિસંવ પરિસુદ્ધં બુદ્ધઞાણ’’ન્તિ બુદ્ધઞ્ચ તસ્સ ઞાણઞ્ચ અનુસ્સરિ થોમેસિ ચ.

૮૪. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સાસને પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્તો પુબ્બે કતપુઞ્ઞં અનુસ્સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ‘‘પબ્બતે હિમવન્તમ્હી’’તિઆદિમાહ. પુલિનં સોભનં દિસ્વાતિ પરિપુણ્ણકતં વિય પુલાકારેન પરિસોધિતાકારેન પવત્તં ઠિતન્તિ પુલિનં, સોભનં ¶ વાલુકં દિસ્વા સેટ્ઠં બુદ્ધં અનુસ્સરિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ઞાણસઞ્ઞિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. ગણ્ઠિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવણ્ણવણ્ણો સમ્બુદ્ધોતિઆદિકં આયસ્મતો ગણ્ઠિપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકાસુ જાતીસુ કતપુઞ્ઞસઞ્ચયો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો ઉપભોગપરિભોગેહિ અનૂનો એકદિવસં વિપસ્સિં ભગવન્તં સગણં દિસ્વા પસન્નમાનસો લાજાપઞ્ચમેહિ પુપ્ફેહિ પૂજેસિ. સો તેનેવ ચિત્તપ્પસાદેન યાવતાયુકં ઠત્વા તતો દેવલોકે નિબ્બત્તો દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા અપરભાગે મનુસ્સેસુ મનુસ્સસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૯૧. સો એકદિવસં પુબ્બે કતપુઞ્ઞં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો ‘‘ઇમિના કુસલેનાહં નિબ્બાનં પત્તો’’તિ પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુવણ્ણવણ્ણો સમ્બુદ્ધોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ગણ્ઠિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. પદુમપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો પદુમપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સકસિપ્પે નિપ્ફત્તિં પત્વા તત્થ સારં અપસ્સન્તો બુદ્ધુપ્પત્તિતો પુરેતરં ¶ ઉપ્પન્નત્તા ઓવાદાનુસાસનં અલભિત્વા ઘરાવાસં પહાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તસ્સ અવિદૂરે ગોતમકં ¶ નામ પબ્બતં નિસ્સાય અસ્સમં કારેત્વા પઞ્ચાભિઞ્ઞા અટ્ઠ સમાપત્તિયો નિબ્બત્તેત્વા ઝાનસુખેનેવ વિહાસિ. તદા પદુમુત્તરો ભગવા બુદ્ધો હુત્વા સત્તે સંસારતો ઉદ્ધરન્તો તસ્સાનુકમ્પાય હિમવન્તં અગમાસિ. તાપસો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો સકસિસ્સે સમાનેત્વા તેહિ પદુમપુપ્ફાનિ આહરાપેત્વા પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો સદ્ધો પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૯૭. સો અત્તનો પુઞ્ઞકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. ગોતમો નામ પબ્બતોતિ અનેકેસં યક્ખદેવતાનં આવાસભાવેન અધિટ્ઠાનવસેન ગોતમસ્સ ભવનત્તા ગોતમોતિ પાકટો અહોસિ. પવત્તતિ તિટ્ઠતીતિ પબ્બતો. નાગરુક્ખેહિ સઞ્છન્નોતિ રુહતિ તિટ્ઠતીતિ રુક્ખો. અથ વા પથવિં ખનન્તો ઉદ્ધં રુહતીતિ રુક્ખો, નાના અનેકપ્પકારા ચમ્પકકપ્પૂરનાગઅગરુચન્દનાદયો રુક્ખાતિ નાનારુક્ખા, તેહિ નાનારુક્ખેહિ સઞ્છન્નો પરિકિણ્ણો ગોતમો પબ્બતોતિ સમ્બન્ધો. મહાભૂતગણાલયોતિ ભવન્તિ જાયન્તિ ઉપ્પજ્જન્તિ વડ્ઢન્તિ ચાતિ ભૂતા, મહન્તા ચ તે ભૂતા ચાતિ મહાભૂતા, મહાભૂતાનં ગણો સમૂહોતિ મહાભૂતગણો, મહાભૂતગણસ્સ આલયો પતિટ્ઠાતિ મહાભૂતગણાલયો.

૯૮. વેમજ્ઝમ્હિ ચ તસ્સાસીતિ તસ્સ ગોતમસ્સ પબ્બતસ્સ વેમજ્ઝે અબ્ભન્તરે અસ્સમો અભિનિમ્મિતો નિપ્ફાદિતો કતોતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનમેવાતિ.

પદુમપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

તેરસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૪. સોભિતવગ્ગો

૧. સોભિતત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરો ¶ ¶ નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો સોભિતત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા એકદિવસં ¶ સત્થારા ધમ્મે દેસિયમાને સોમનસ્સેન પસન્નમાનસો નાનપ્પકારેહિ થોમેસિ. સો તેનેવ સોમનસ્સેન કાલં કત્વા દેવેસુ નિબ્બત્તો તત્થ દિબ્બસુખં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ મનુસ્સસુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો સત્તવસ્સિકોવ પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ છળભિઞ્ઞો અરહા અહોસિ.

૧. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સોભિતત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. સુદસ્સનત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિત્થતાય નદીતીરેતિઆદિકં આયસ્મતો સુદસ્સનત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે કતપુઞ્ઞૂપચયો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા વસન્તો વિત્થતાય નામ ગઙ્ગાય સમીપે પિલક્ખુફલિતં પરિયેસન્તો તસ્સા તીરે નિસિન્નં જલમાનઅગ્ગિસિખં ઇવ સિખિં સમ્માસમ્બુદ્ધં દિસ્વા પસન્નમાનસો કેતકીપુપ્ફં વણ્ટેનેવ છિન્દિત્વા પૂજેન્તો એવમાહ – ‘‘ભન્તે, યેન ઞાણેન ત્વં એવં મહાનુભાવો સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધો જાતો, તં ઞાણં અહં પૂજેમી’’તિ. અથ ભગવા અનુમોદનમકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ જાતો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૦. ¶ સો ¶ અત્તનો કતકુસલં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિત્થતાય નદીતીરેતિઆદિમાહ. તત્થ વિત્થતાયાતિ વિત્થરતિ પત્થરતિ વિત્થિણ્ણા હોતીતિ વિત્થતા, નદન્તિ સદ્દં કરોન્તિ ઇતા ગતા પવત્તાતિ નદી, નદિં તરન્તા એતં પત્વા તિણ્ણા નામ હોન્તીતિ તીરં, તસ્સા વિત્થતાય નદિયા તીરે તીરસમીપેતિ અત્થો. કેતકિં પુપ્ફિતં દિસ્વાતિ કુચ્છિતાકારેન ગણ્હન્તાનં હત્થં કણ્ડકો છિન્દતિ વિજ્ઝતીતિ કેતં, કેતસ્સ એસા કેતકીપુપ્ફં, તં દિસ્વા વણ્ટં છિન્દિત્વાતિ સમ્બન્ધો.

૧૧. સિખિનો લોકબન્ધુનોતિ સિખી વુચ્ચતિ અગ્ગિ, સિખીસદિસા નીલપીતાદિભેદા જલમાના છબ્બણ્ણઘનરંસિયો યસ્સ સો સિખી, લોકસ્સ સકલલોકત્તયસ્સ બન્ધુ ઞાતકોતિ લોકબન્ધુ, તસ્સ સિખિનો લોકબન્ધુનો કેતકીપુપ્ફં ¶ વણ્ટે છિન્દિત્વા પૂજેસિન્તિ સમ્બન્ધો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સુદસ્સનત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. ચન્દનપૂજનકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચન્દભાગાનદીતીરેતિઆદિકં આયસ્મતો ચન્દનપૂજનકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે હિમવન્તે ચન્દભાગાનદિયા સમીપે કિન્નરયોનિયં નિબ્બત્તો પુપ્ફભક્ખો પુપ્ફનિવસનો ચન્દનઅગરુઆદીસુ ગન્ધવિભૂસિતો હિમવન્તે ભુમ્મદેવતા વિય ઉય્યાનકીળજલકીળાદિઅનેકસુખં અનુભવન્તો વાસં કપ્પેસિ. તદા અત્થદસ્સી ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય હિમવન્તં ગન્ત્વા આકાસતો ઓરુય્હ સઙ્ઘાટિં પઞ્ઞાપેત્વા નિસીદિ. સો કિન્નરો તં ભગવન્તં વિજ્જોતમાનં તત્થ નિસિન્નં દિસ્વા પસન્નમાનસો સુગન્ધચન્દનેન પૂજેસિ. તસ્સ ભગવા અનુમોદનં અકાસિ.

૧૭. સો તેન પુઞ્ઞેન તેન સોમનસ્સેન યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો અપરાપરં છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચક્કવત્તિરજ્જપદેસરજ્જસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ¶ ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ચન્દભાગાનદીતીરેતિઆદિમાહ. તત્થ ચન્દં મનં રુચિં અજ્ઝાસયં ઞત્વા વિય જાતોતિ ચન્દો. ચન્દમણ્ડલેન પસન્નનિમ્મલોદકેન ઉભોસુ પસ્સેસુ મુત્તાદલસદિસસન્થરધવલપુલિનતલેન ¶ ચ સમન્નાગતત્તા ચન્દેન ભાગા સદિસાતિ ચન્દભાગા, તસ્સા ચન્દભાગાય નદિયા તીરે સમીપેતિ અત્થો. સેસં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ચન્દનપૂજનકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

અટ્ઠમભાણવારવણ્ણના સમત્તા.

૪. પુપ્ફચ્છદનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુનન્દો નામ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો પુપ્ફચ્છદનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સકસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્તો મહાભોગો મહાયસો દાનાભિરતો અહોસિ. એકદિવસં સો ‘‘સકલજમ્બુદીપે ઇમે યાચકા નામ ‘અહં દાનં ન લદ્ધોસ્મી’તિ ¶ વત્તું મા લભન્તૂ’’તિ મહાદાનં સજ્જેસિ. તદા પદુમુત્તરો ભગવા સપરિવારો આકાસેન ગચ્છતિ. બ્રાહ્મણો તં દિસ્વા પસન્નચિત્તો સકસિસ્સે પક્કોસાપેત્વા પુપ્ફાનિ આહરાપેત્વા આકાસે ઉક્ખિપિત્વા પૂજેસિ. તાનિ સકલનગરં છાદેત્વા સત્ત દિવસાનિ અટ્ઠંસુ.

૨૬. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા ખુરગ્ગેયેવ અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુનન્દો નામ નામેનાતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

પુપ્ફચ્છદનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. રહોસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો રહોસઞ્ઞકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો એકસ્મિં બુદ્ધસુઞ્ઞકાલે મજ્ઝિમદેસે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સકસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્વા તત્થ સારં અપસ્સન્તો કેવલં ઉદરં પૂરેત્વા કોધમદમાનાદયો અકુસલેયેવ દિસ્વા ઘરાવાસં પહાય હિમવન્તં પવિસિત્વા ઇસિપબ્બજ્જં ¶ પબ્બજિત્વા અનેકતાપસસતપરિવારો વસભપબ્બતસમીપે અસ્સમં માપેત્વા તીણિ વસ્સસહસ્સાનિ હિમવન્તેયેવ વસમાનો ‘‘અહં એત્તકાનં સિસ્સાનં આચરિયોતિ સમ્મતો ગરુટ્ઠાનિયો ગરુકાતબ્બો વન્દનીયો, આચરિયો મે નત્થી’’તિ દોમનસ્સપ્પત્તો તે સબ્બે સિસ્સે સન્નિપાતેત્વા બુદ્ધાનં અભાવે નિબ્બાનાધિગમાભાવં પકાસેત્વા સયં એકકો રહો વિવેકટ્ઠાનેવ નિસિન્નો બુદ્ધસ્સ સમ્મુખા નિસિન્નો વિય બુદ્ધસઞ્ઞં મનસિ કરિત્વા બુદ્ધારમ્મણં પીતિં ઉપ્પાદેત્વા સાલાયં પલ્લઙ્કં આભુજિત્વા નિસિન્નો કાલં કત્વા બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તિ.

૩૪. સો તત્થ ઝાનસુખેન ચિરં વસિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો કામેસુ અનલ્લીનો સત્તવસ્સિકો પબ્બજિત્વા ખુરગ્ગેયેવ અરહત્તં પત્વા છળભિઞ્ઞો હુત્વા પુબ્બેનિવાસઞાણેન અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. વસભો નામ પબ્બતોતિ હિમવન્તપબ્બતં વિના સેસપબ્બતાનં ઉચ્ચતરભાવેન સેટ્ઠતરભાવેન વસભોતિ સઙ્ખં ગતો પબ્બતોતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

રહોસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. ચમ્પકપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

કણિકારંવ ¶ જોતન્તન્તિઆદિકં આયસ્મતો ચમ્પકપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વેસ્સભુસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે ¶ નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સકસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્વા તત્થ સારં અપસ્સન્તો ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા વનન્તરે વસન્તો વેસ્સભું ભગવન્તં ઉદ્દિસ્સ સિસ્સેહિ આનીતેહિ ચમ્પકપુપ્ફેહિ પૂજેસિ. ભગવા અનુમોદનં અકાસિ. સો તેનેવ કુસલેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પાપુણિત્વા પુબ્બવાસનાબલેન ઘરાવાસે અનલ્લીનો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૧. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બપુઞ્ઞકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો કણિકારંવ જોતન્તન્તિઆદિમાહ. તત્થ કણિકારન્તિ સકલપત્તપલાસાનિ પરિભજ્જ પાતેત્વા પુપ્ફગહણસમયે કણ્ણિકાબદ્ધો હુત્વા પુપ્ફમકુળાનં ગહણતો કણ્ણિકાકારેન પકતોતિ કણિકારો, ‘‘કણ્ણિકારો’’તિ વત્તબ્બે નિરુત્તિનયેન એકસ્સ પુબ્બ ણ-કારસ્સ લોપં કત્વા ‘‘કણિકાર’’ન્તિ ¶ વુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં. તં પુપ્ફિતં કણિકારરુક્ખં ઇવ જોતન્તં બુદ્ધં અદ્દસન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ચમ્પકપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. અત્થસન્દસ્સકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિસાલમાળે આસીનોતિઆદિકં આયસ્મતો અત્થસન્દસ્સકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ અત્તભાવેસુ કતપુઞ્ઞૂપચયો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સકસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્તો તત્થ સારં અપસ્સન્તો ગેહં પહાય હિમવન્તં ગન્ત્વા રમણીયે ઠાને પણ્ણસાલં કત્વા પટિવસતિ, તદા સત્તાનુકમ્પાય હિમવન્તમાગતં પદુમુત્તરભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો પઞ્ચઙ્ગસમન્નાગતો વન્દિત્વા થુતિવચનેહિ થોમેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન યાવતાયુકં કત્વા કાલઙ્કત્વા બ્રહ્મલોકૂપગો અહોસિ. સો અપરભાગે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૪૭. સો ¶ અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિસાલમાળે આસીનોતિઆદિમાહ. તત્થ ¶ વિસાલમાળેતિ વિસાલં પત્થટં વિત્થિણ્ણં મહન્તં માળં વિસાલમાળં, તસ્મિં વિસાલમાળે આસીનો નિસિન્નો અહં લોકનાયકં અદ્દસન્તિ સમ્બન્ધો. તેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

અત્થસન્દસ્સકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. એકપસાદનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નારદો ઇતિ મે નામન્તિઆદિકં આયસ્મતો એકપસાદનિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકાસુ જાતીસુ કતકુસલો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો કેસવોતિ પાકટો હુત્વા વિઞ્ઞુતં પત્વા ઘરાવાસં પહાય પબ્બજિત્વા વસન્તો એકદિવસં સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો અઞ્જલિં પગ્ગય્હ અતિવિય પીતિસોમનસ્સજાતો પક્કામિ. સો યાવતાયુકં ઠત્વા તેનેવ સોમનસ્સેન કાલં કત્વા દેવેસુ નિબ્બત્તો તત્થ દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ઉપ્પન્નો તત્થ સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે અઞ્ઞતરસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થરિ પસીદિત્વા પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૫૫. સો ¶ અપરભાગે અત્તનો કતકુસલકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નારદો ઇતિ મે નામન્તિઆદિમાહ. તત્થ નારદોતિ જાતિવસેન સુદ્ધસરીરત્તા નત્થિ રજો ધૂલિ મલં એતસ્સાતિ નારદો, જ-કારસ્સ દ-કારં કત્વા નારદોતિ કુલદત્તિકં નામં. કેસવોતિ કિસવચ્છગોત્તે જાતત્તા કેસવો નારદકેસવો ઇતિ મં જના વિદૂ જાનન્તીતિ અત્થો. સેસં પાકટમેવાતિ.

એકપસાદનિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. સાલપુપ્ફદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

મિગરાજા ¶ તદા આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો સાલપુપ્ફદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે કતકુસલસઞ્ચયો કેનચિ કમ્મચ્છિદ્દેન હિમવન્તે સીહયોનિયં નિબ્બત્તો અનેકસીહપરિવારો વિહાસિ. તદા સિખી ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય હિમવન્તં અગમાસિ. સીહો તં ઉપગતં દિસ્વા પસન્નમાનસો સાખાભઙ્ગેન સકણ્ણિકસાલપુપ્ફં ગહેત્વા પૂજેસિ. ભગવા તસ્સ અનુમોદનં અકાસિ.

૬૦. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા અરહત્તં પત્તો અત્તનો પુબ્બકમ્મં ¶ સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો મિગરાજા તદા આસિન્તિઆદિમાહ. તત્થ મરણં ગચ્છન્તીતિ મિગા, અથ વા ઘાસં મગ્ગન્તિ ગવેસન્તીતિ મિગા, મિગાનં રાજા મિગરાજા. સકલચતુપ્પદાનં રાજભાવે સતિપિ ગાથાબન્ધસુખત્થં મિગે આદિં કત્વા મિગરાજાતિ વુત્તં. યદા ભગવન્તં દિસ્વા સપુપ્ફં સાલસાખં ભઞ્જિત્વા પૂજેસિં, તદા અહં મિગરાજા અહોસિન્તિ અત્થો.

૬૨. સકોસં પુપ્ફમાહરિન્તિ સકણ્ણિકં સાલપુપ્ફં આહરિં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સાલપુપ્ફદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. પિયાલફલદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પરોધકો ¶ તદા આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો પિયાલફલદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે નેસાદકુલે નિબ્બત્તો હિમવન્તે એકસ્મિં પબ્ભારે મિગે વધિત્વા જીવિકં કપ્પેત્વા વસતિ. તસ્મિં કાલે તત્થ ગતં સિખિં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો સાયં પાતં નમસ્સમાનો કઞ્ચિ દેય્યધમ્મં અપસ્સન્તો મધુરાનિ ¶ પિયાલફલાનિ ઉચ્ચિનિત્વા અદાસિ. ભગવા તાનિ પરિભુઞ્જિ. સો નેસાદો બુદ્ધારમ્મણાય પીતિયા નિરન્તરં ફુટ્ઠસરીરો પાપકમ્મે વિરત્તચિત્તો મૂલફલાહારો નચિરસ્સેવ કાલં કત્વા દેવલોકે નિબ્બત્તિ.

૬૬. સો તત્થ દિબ્બસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ અનેકવિધસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા તત્થ અનભિરતો ગેહં પહાય સત્થુ સન્તિકે પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્તો અત્તનો કતફલદાનકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પરોધકો તદા આસિન્તિઆદિમાહ. તત્થ યદા અહં પિયાલફલં દત્વા ચિત્તં પસાદેસિં, તદા અહં પરોધકો આસિન્તિ સમ્બન્ધો. પરોધકોતિ પરસત્તરોધકો વિહેસકો. ‘‘પરરોધકો’’તિ વત્તબ્બે પુબ્બસ્સ ર-કારસ્સ લોપં કત્વા ‘‘પરોધકો’’તિ વુત્તં.

૬૯. પરિચારિં વિનાયકન્તિ તં નિબ્બાનપાપકં સત્થારં, ‘‘ભન્તે ¶ , ઇમં ફલં પરિભુઞ્જથા’’તિ પવારિં નિમન્તેસિં આરાધેસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

પિયાલફલદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

ચુદ્દસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૫. છત્તવગ્ગો

૧. અતિછત્તિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પરિનિબ્બુતે ¶ ભગવતીતિઆદિકં આયસ્મતો અતિછત્તિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો ધરમાનસ્સ ભગવતો અદિટ્ઠત્તા પરિનિબ્બુતકાલે ‘‘અહો મમ પરિહાની’’તિ ચિન્તેત્વા ‘‘મમ જાતિં સફલં કરિસ્સામી’’તિ કતસન્નિટ્ઠાનો છત્તાધિછત્તં કારેત્વા તસ્સ ભગવતો સરીરધાતું નિહિતધાતુગબ્ભં પૂજેસિ. અપરભાગે પુપ્ફચ્છત્તં કારેત્વા તમેવ ધાતુગબ્ભં ¶ પૂજેસિ. સો તેનેવ પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા વાયમન્તો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૧. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પરિનિબ્બુતે ભગવતીતિઆદિમાહ. તત્થ છત્તાતિછત્તન્તિ છાદિયતિ સંવરિયતિ આતપાદિન્તિ છત્તં, છત્તસ્સ અતિછત્તં છત્તસ્સ ઉપરિ કતછત્તં છત્તાતિછત્તં, છત્તસ્સ ઉપરૂપરિ છત્તન્તિ અત્થો. થૂપમ્હિ અભિરોપયિન્તિ થૂપિયતિ રાસિકરીયતીતિ થૂપો, અથ વા થૂપતિ થિરભાવેન વુદ્ધિં વિરૂળ્હિં વેપુલ્લં આપજ્જમાનો પતિટ્ઠાતીતિ થૂપો, તસ્મિં થૂપમ્હિ મયા કારિતં છત્તં ઉપરૂપરિ ઠપનવસેન અભિ વિસેસેન આરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૨. પુપ્ફચ્છદનં કત્વાનાતિ વિકસિતેહિ સુગન્ધેહિ અનેકેહિ ફુપ્ફેહિ છદનં છત્તુપરિ વિતાનં કત્વા પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

અતિછત્તિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. થમ્ભારોપકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિબ્બુતે ¶ લોકનાથમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો થમ્ભારોપકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ધમ્મદસ્સિસ્સ ભગવતો ¶ કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો સદ્ધો પસન્નો પરિનિબ્બુતે ભગવતિ તસ્સ ભગવતો ધાતુગબ્ભમાળકે થમ્ભં નિખનિત્વા ધજં આરોપેસિ. બહૂનિ જાતિસુમનપુપ્ફાનિ ગન્થિત્વા નિસ્સેણિયા આરોહિત્વા પૂજેસિ.

૫. સો યાવતાયુકં ઠત્વા કાલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા સબ્બત્થ પૂજિતો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો દહરકાલતો પભુતિ પૂજનીયો સાસને બદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પત્તો ¶ અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિમાહ. તત્થ નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિ સકલલોકસ્સ નાથે પધાનભૂતે પટિસરણે ચ સત્થરિ ખન્ધપરિનિબ્બાનેન નિબ્બુતે નિબ્બુતદીપસિખા વિય અદસ્સનં ગતેતિ અત્થો. ધમ્મદસ્સીનરાસભેતિ ચતુસચ્ચધમ્મં પસ્સતીતિ ધમ્મદસ્સી, અથ વા સતિપટ્ઠાનાદિકે સત્તતિંસબોધિપક્ખિયધમ્મે દસ્સનસીલો પસ્સનસીલોતિ ધમ્મદસ્સી, નરાનં આસભો પવરો ઉત્તમોતિ નરાસભો, ધમ્મદસ્સી ચ સો નરાસભો ચેતિ ધમ્મદસ્સીનરાસભો, તસ્મિં ધમ્મદસ્સીનરાસભે. આરોપેસિં ધજં થમ્ભન્તિ ચેતિયમાળકે થમ્ભં નિખનિત્વા તત્થ ધજં આરોપેસિં બન્ધિત્વા ઠપેસિન્તિ અત્થો.

૬. નિસ્સેણિં માપયિત્વાનાતિ નિસ્સાય તં ઇણન્તિ ગચ્છન્તિ આરોહન્તિ ઉપરીતિ નિસ્સેણિ, તં નિસ્સેણિં માપયિત્વા કારેત્વા બન્ધિત્વા થૂપસેટ્ઠં સમારુહિન્તિ સમ્બન્ધો. જાતિપુપ્ફં ગહેત્વાનાતિ જાયમાનમેવ જનાનં સુન્દરં મનં કરોતીતિ જાતિસુમનં, જાતિસુમનમેવ પુપ્ફં ‘‘જાતિસુમનપુપ્ફ’’ન્તિ વત્તબ્બે ગાથાબન્ધસુખત્થં સુમનસદ્દસ્સ લોપં કત્વા ‘‘જાતિપુપ્ફ’’ન્તિ વુત્તં, તં જાતિસુમનપુપ્ફં ગહેત્વા ગન્થિત્વા થૂપમ્હિ આરોપયિં, આરોપેત્વા પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

થમ્ભારોપકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. વેદિકારકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિબ્બુતે ¶ લોકનાથમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો વેદિકારકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પિયદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા નિબ્બુતે સત્થરિ પસન્નો તસ્સ ચેતિયે વલયં કારેસિ, સત્તહિ રતનેહિ પરિપૂરેત્વા મહાપૂજં કારેસિ. સો ¶ તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અનેકેસુ જાતિસતસહસ્સેસુ પૂજનીયો મહદ્ધનો મહાભોગો ઉભયસુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિભવસમ્પન્નો પબ્બજિત્વા વાયમન્તો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૦. સો ¶ એકદિવસં અત્તનો પુબ્બે કતકુસલં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. પિયદસ્સીનરુત્તમેતિ પિયં સોમનસ્સાકારં દસ્સનં યસ્સ સો પિયદસ્સી, આરોહપરિણાહદ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણઅસીતાનુબ્યઞ્જનબ્યામપ્પભામણ્ડલેહિ સાધુ મહાજનપ્પસાદં જનયનાકારદસ્સનોતિ અત્થો. નરાનં ઉત્તમોતિ નરુત્તમો, પિયદસ્સી ચ સો નરુત્તમો ચેતિ પિયદસ્સીનરુત્તમો, તસ્મિં પિયદસ્સીનરુત્તમે નિબ્બુતે ધાતુગબ્ભમ્હિ મુત્તવેદિં અહં અકાસિન્તિ સમ્બન્ધો. પુપ્ફાધારત્થાય પરિયોસાને વેદિકાવલયં અકાસિન્તિ અત્થો.

૧૧. મણીહિ પરિવારેત્વાતિ મણતિ જોતતિ પભાસતીતિ મણિ, અથ વા જનાનં મનં પૂરેન્તો સોમનસ્સં કરોન્તો ઇતો ગતો પવત્તોતિ મણિ, જાતિરઙ્ગમણિવેળુરિયમણિઆદીહિ અનેકેહિ મણીહિ કતવેદિકાવલયં પરિવારેત્વા ઉત્તમં મહાપૂજં અકાસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

વેદિકારકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. સપરિવારિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો સપરિવારિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકાસુ જાતીસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો ¶ કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો મહદ્ધનો મહાભોગો અહોસિ. અથ પદુમુત્તરે ભગવતિ પરિનિબ્બુતે મહાજનો તસ્સ ધાતું નિદહિત્વા મહન્તં ચેતિયં કારેત્વા પૂજેસિ. તસ્મિં કાલે અયં ઉપાસકો તસ્સુપરિ ચન્દનસારેન ચેતિયઘરં કરિત્વા મહાપૂજં અકાસિ. સો તેનેવ પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય કુસલં કત્વા સદ્ધાય સાસને પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૫-૮. સો ¶ અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તત્થ ¶ ઓમત્તન્તિ લામકભાવં નીચભાવં દુક્ખિતભાવં વા ન પસ્સામિ ન જાનામિ, ન દિટ્ઠપુબ્બો મયા નીચભાવોતિ અત્થો. સેસં પાકટમેવાતિ.

સપરિવારિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. ઉમાપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિબ્બુતે લોકમહિતેતિઆદિકં આયસ્મતો ઉમાપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા વસન્તો નિબ્બુતસ્સ ભગવતો ચેતિયમહે વત્તમાને ઇન્દનીલમણિવણ્ણં ઉમાપુપ્ફં ગહેત્વા પૂજેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન સુગતીસુયેવ સંસરન્તો દિબ્બમાનુસસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે બહુલં નીલવણ્ણો જાતિસમ્પન્નો વિભવસમ્પન્નો અહોસિ. સો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સદ્ધાજાતો પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૨૧. સો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકમહિતેતિઆદિ વુત્તં. તત્થ લોકમહિતેતિ લોકેહિ મહિતો પૂજિતોતિ લોકમહિતો, તસ્મિં લોકમહિતે સિદ્ધત્થમ્હિ ભગવતિ પરિનિબ્બુતેતિ સમ્બન્ધો. આહુતીનંપટિગ્ગહેતિ આહુતિનો વુચ્ચન્તિ પૂજાસક્કારા, તેસં આહુતીનં પટિગ્ગહેતું અરહતીતિ આહુતીનંપટિગ્ગહો, અલુત્તકિતન્તસમાસો, તસ્મિં આહુતીનંપટિગ્ગહે ભગવતિ પરિનિબ્બુતેતિ અત્થો.

૨૨. ઉમાપુપ્ફન્તિ ¶ ઉદ્ધમુદ્ધં નીલપભં મુઞ્ચમાનં પુપ્ફતિ વિકસતીતિ ઉમાપુપ્ફં, તં ઉમાપુપ્ફં ગહેત્વા ચેતિયે પૂજં અકાસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ઉમાપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. અનુલેપદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અનોમદસ્સીમુનિનોતિઆદિકં ¶ આયસ્મતો અનુલેપદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અનોમદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો મહદ્ધનો મહાભોગો તસ્સ ભગવતો બોધિરુક્ખસ્સ વેદિકાવલયં કારેત્વા સુધાકમ્મઞ્ચ કારેત્વા વાલુકસન્થરણં દદ્દળ્હમાનં રજતવિમાનમિવ કારેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન સુખપ્પત્તો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે રજતવિમાનરજતગેહરજતપાસાદેસુ ¶ સુખમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનમનુયુત્તો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૨૬. સો અપરભાગે ‘‘કિં નુ ખો કુસલં કત્વા મયા અયં વિસેસો અધિગતો’’તિ પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણેન પટિપાટિયા અનુસ્સરિત્વા પુબ્બે કતકુસલં જાનિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અનોમદસ્સીમુનિનોતિઆદિમાહ. તત્થ અનોમં અલામકં દસ્સનં દસ્સનીયં સરીરં યસ્સ સો અનોમદસ્સી, દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણઅસીતાનુબ્યઞ્જનબ્યામપ્પભાસમુજ્જલવિરાજિતસરીરત્તા સુન્દરદસ્સનોતિ અત્થો. સુધાય પિણ્ડં દત્વાનાતિ બોધિઘરે વેદિકાવલયં કારેત્વા સકલે બોધિઘરે સુધાલેપનં કત્વાતિ અત્થો. પાણિકમ્મં અકાસહન્તિ સારકટ્ઠેન ફલકપાણિયો કત્વા તાહિ પાણીહિ મટ્ઠકમ્મં અકાસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

અનુલેપદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. મગ્ગદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ઉત્તરિત્વાન નદિકન્તિઆદિકં આયસ્મતો મગ્ગદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ ¶ કતાધિકારો અનેકેસુ ભવેસુ નિબ્બાનાધિગમત્થાય પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે લોકસમ્મતે કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસં વસન્તો એકદિવસં ભગવન્તં એકં નદિં ઉત્તરિત્વા વનન્તરં ગચ્છન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો ‘‘ઇદાનિ મયા ભગવતો મગ્ગં સમં કાતું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા કુદાલઞ્ચ પિટકઞ્ચ ¶ આદાય ભગવતો ગમનમગ્ગં સમં કત્વા વાલુકં ઓકિરિત્વા ભગવતો પાદે વન્દિત્વા, ‘‘ભન્તે, ઇમિના મગ્ગાલઙ્કારકરણેન નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને પૂજનીયો ભવેય્યં, નિબ્બાનઞ્ચ પાપુણેય્ય’’ન્તિ પત્થનં અકાસિ. ભગવા ‘‘યથાધિપ્પાયં સમિજ્ઝતૂ’’તિ અનુમોદનં વત્વા પક્કામિ.

૩૨-૩. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સબ્બત્થ પૂજિતો અહોસિ. ઇમસ્મિં પન બુદ્ધુપ્પાદે પાકટે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં પચ્ચક્ખતો ઞત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઉત્તરિત્વાન નદિકન્તિઆદિમાહ. તત્થ નદતિ સદ્દં કરોતિ ગચ્છતીતિ નદી, નદીયેવ નદિકા, તં નદિકં ઉત્તરિત્વા અતિક્કમિત્વાતિ અત્થો. કુદાલપિટકમાદાયાતિ ¶ કુ વુચ્ચતિ પથવી, તં વિદાલને પદાલને છિન્દને અલન્તિ કુદાલં, પિટકં વુચ્ચતિ પંસુવાલિકાદિવાહકં, તાલપણ્ણવેત્તલતાદીહિ કતભાજનં, કુદાલઞ્ચ પિટકઞ્ચ કુદાલપિટકં, તં આદાય ગહેત્વાતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

મગ્ગદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. ફલકદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

યાનકારો પુરે આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો ફલકદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ અત્તભાવેસુ કતપુઞ્ઞસમ્ભારો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે વડ્ઢકિકુલે નિબ્બત્તો રતનત્તયે પસન્નો ચન્દનેન આલમ્બનફલકં કત્વા ભગવતો અદાસિ. ભગવા તસ્સાનુમોદનં અકાસિ.

૩૭. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સબ્બત્થ કાલે ચિત્તસુખપીણિતો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા સઞ્જાતપ્પસાદો પબ્બજિત્વા વાયમન્તો નચિરસ્સેવ સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં ¶ પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ¶ યાનકારો પુરે આસિન્તિઆદિમાહ. તત્થ યાનકારોતિ યન્તિ એતેન ઇચ્છિતિચ્છિતટ્ઠાનન્તિ યાનં, તં કરોતીતિ યાનકારો, પુરે બુદ્ધદસ્સનસમયે અહં યાનકારો આસિં અહોસિન્તિ અત્થો. ચન્દનં ફલકં કત્વાતિ ચન્દતિ પરિળાહં વૂપસમેતીતિ ચન્દનં. અથ વા ચન્દન્તિ સુગન્ધવાસનત્થં સરીરં વિલિમ્પન્તિ એતેનાતિ ચન્દનં, તં આલમ્બનફલકં કત્વા. લોકબન્ધુનોતિ સકલલોકસ્સ બન્ધુ ઞાતિભૂતોતિ લોકબન્ધુ, તસ્સ લોકબન્ધુનો સત્થુસ્સ અદાસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ફલકદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. વટંસકિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુમેધો નામ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો વટંસકિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમમુનિન્દેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા તત્થ આદીનવં દિસ્વા ગેહં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા મહાવને વિહાસિ. તસ્મિં સમયે સુમેધો ભગવા વિવેકકામતાય તં વનં સમ્પાપુણિ. અથ સો તાપસો ભગવન્તં ¶ દિસ્વા પસન્નમાનસો વિકસિતં સળલપુપ્ફં ગહેત્વા વટંસકાકારેન ગન્થેત્વા ભગવતો પાદમૂલે ઠપેત્વા પૂજેસિ. ભગવા તસ્સ ચિત્તપ્પસાદત્થાય અનુમોદનમકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને કુલે જાતો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધો પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૪૩. સો અપરભાગે પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુમેધો નામ નામેનાતિઆદિ વુત્તં. વિવેકમનુબ્રૂહન્તોતિ જનાકિણ્ણતં પહાય જનવિવેકં ચિત્તવિવેકઞ્ચ અનુબ્રૂહન્તો વડ્ઢેન્તો બહુલીકરોન્તો મહાવનં અજ્ઝોગાહિ પાવિસીતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

વટંસકિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. પલ્લઙ્કદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુમેધસ્સ ¶ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો પલ્લઙ્કદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ ભવેસુ નિબ્બાનાધિગમત્થાય કતપુઞ્ઞૂપચયો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય મહાભોગસમ્પન્નો સત્થરિ પસીદિત્વા ધમ્મં સુત્વા તસ્સ સત્થુનો સત્તરતનમયં પલ્લઙ્કં કારેત્વા મહન્તં પૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સબ્બત્થ પૂજિતો અહોસિ. સો અનુક્કમેન ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્વા પુબ્બે કતપુઞ્ઞનામેન પલ્લઙ્કદાયકત્થેરોતિ પાકટો અહોસિ. હેટ્ઠા વિય ઉપરિપિ પુબ્બે કતપુઞ્ઞનામેન થેરાનં નામાનિ એવમેવ વેદિતબ્બાનિ.

૪૭. સો એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુમેધસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. પલ્લઙ્કો હિ મયા દિન્નોતિ પલ્લઙ્કં ઊરુબદ્ધાસનં કત્વા યત્થ ઉપવીસન્તિ નિસીદન્તિ, સો પલ્લઙ્કોતિ વુચ્ચતિ, સો પલ્લઙ્કો સત્તરતનમયો મયા દિન્નો પૂજિતોતિ અત્થો. સઉત્તરસપચ્છદોતિ સહ ઉત્તરચ્છદેન સહ પચ્છદેન સઉત્તરસપચ્છદો, ઉપરિવિતાનં બન્ધિત્વા આસનં ઉત્તમવત્થેહિ અચ્છાદેત્વાતિ અત્થો. સેસં પાકટમેવાતિ.

પલ્લઙ્કદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

પન્નરસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૬. બન્ધુજીવકવગ્ગો

૧. બન્ધુજીવકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચન્દંવ ¶ ¶ વિમલં સુદ્ધન્તિઆદિકં આયસ્મતો બન્ધુજીવકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પાયસ્મા પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો ¶ વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા વસન્તો સિખિસ્સ ભગવતો રૂપકાયસમ્પત્તિં દિસ્વા પસન્નમાનસો બન્ધુજીવકપુપ્ફાનિ ગહેત્વા ભગવતો પાદમૂલે પૂજેસિ. ભગવા તસ્સ ચિત્તપ્પસાદવડ્ઢનત્થાય અનુમોદનમકાસિ. સો યાવતાયુતં ઠત્વા તેનેવ પુઞ્ઞેન દેવલોકે નિબ્બત્તો છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ ચક્કવત્તિઆદિસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્સ અમ્હાકં સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ ઉપ્પન્નકાલે ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો રૂપગ્ગયસગ્ગપ્પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા સદ્ધાજાતો ગેહં પહાય પબ્બજિતો અરહત્તં પાપુણિ.

૧. સો પુબ્બેનિવાસઞાણેન પુબ્બે કતકુસલકમ્મં અનુસ્સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ચન્દંવ વિમલં સુદ્ધન્તિઆદિમાહ. તત્થ ચન્દંવ વિમલં સુદ્ધન્તિ અબ્ભા, મહિકા, ધુમો, રજો, રાહૂતિ ઇમેહિ ઉપક્કિલેસમલેહિ વિમુત્તં ચન્દં ઇવ દિયડ્ઢસહસ્સુપક્કિલેસમલાનં પહીનત્તા વિમલં નિક્કિલેસત્તા સુદ્ધં પસન્નં સિખિં સમ્બુદ્ધન્તિ સમ્બન્ધો. કિલેસકદ્દમાનં અભાવેન અનાવિલં. નન્દીભવસઙ્ખાતાય બલવસ્નેહાય પરિસમન્તતો ખીણત્તા નન્દીભવપરિક્ખીણં. તિણ્ણં લોકેતિ લોકત્તયતો તિણ્ણં ઉત્તિણ્ણં અતિક્કન્તં. વિસત્તિકન્તિ વિસત્તિકં વુચ્ચતિ તણ્હા, નિત્તણ્હન્તિ અત્થો.

૨. નિબ્બાપયન્તં જનતન્તિ ધમ્મવસ્સં વસ્સન્તો જનતં જનસમૂહં કિલેસપરિળાહાભાવેન નિબ્બાપયન્તં વૂપસમેન્તં. સયં સંસારતો તિણ્ણં, સબ્બસત્તે સંસારતો તારયન્તં અતિક્કમેન્તં ચતુન્નં સચ્ચાનં મુનનતો જાનનતો મુનિં સિખિં સમ્બુદ્ધન્તિ સમ્બન્ધો. વનસ્મિં ઝાયમાનન્તિ આરમ્મણૂપનિજ્ઝાનલક્ખણૂપનિજ્ઝાનેહિ ઝાયન્તં ચિન્તેન્તં ચિત્તેન ભાવેન્તં વનમજ્ઝેતિ અત્થો. એકગ્ગં ¶ એકગ્ગચિત્તં સુસમાહિતં સુટ્ઠુ આરમ્મણે આહિતં ઠપિતચિત્તં સિખિં મુનિં દિસ્વાતિ સમ્બન્ધો.

૩. બન્ધુજીવકપુપ્ફાનીતિ બન્ધૂનં ઞાતીનં જીવકં જીવિતનિસ્સયં હદયમંસલોહિતં બન્ધુજીવકં હદયમંસલોહિતસમાનવણ્ણં પુપ્ફં બન્ધુજીવકપુપ્ફં ગહેત્વા સિખિનો લોકબન્ધુનો પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

બન્ધુજીવકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. તમ્બપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પરકમ્માયને ¶ ¶ યુત્તોતિઆદિકં આયસ્મતો તમ્બપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ આયસ્મા પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પિયદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કેનચિ પુરે કતેન અકુસલકમ્મેન દુગ્ગતકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો પરેસં કમ્મં કત્વા ભતિયા જીવિકં કપ્પેસિ. સો એવં દુક્ખેન વસન્તો પરેસં અપરાધં કત્વા મરણભયેન પલાયિત્વા વનં પાવિસિ. તત્થ ગતટ્ઠાને પાટલિબોધિં દિસ્વા વન્દિત્વા સમ્મજ્જિત્વા એકસ્મિં રુક્ખે તમ્બવણ્ણં પુપ્ફં દિસ્વા તં સબ્બં કણ્ણિકે ઓચિનિત્વા બોધિપૂજં અકાસિ. તત્થ ચિત્તં પસાદેત્વા વન્દિત્વા પલ્લઙ્કમાભુજિત્વા નિસીદિ. તસ્મિં ખણે તે મનુસ્સા પદાનુપદિકં અનુબન્ધિત્વા તત્થ અગમંસુ. સો તે દિસ્વા બોધિં આવજ્જેન્તોવ પલાયિત્વા ભયાનકે ગીરિદુગ્ગપપાતે પતિત્વા મરિ.

૭. સો બોધિપૂજાય અનુસ્સરિતત્તા તેનેવ પીતિસોમનસ્સેન તાવતિંસાદીસુ ઉપપન્નો છ કામાવચરસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ ચક્કવત્તિઆદિસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પરકમ્માયને યુત્તોતિઆદિમાહ. તત્થ પરેસં કમ્માનિ પરકમ્માનિ, પરકમ્માનં આયને કરણે વાહને ધારણે યુત્તો યોજિતો અહોસિન્તિ અત્થો. સેસં પાકટમેવાતિ.

તમ્બપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. વીથિસમ્મજ્જકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ઉદેન્તં ¶ સતરંસિં વાતિઆદિકં આયસ્મતો વીથિસમ્મજ્જકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ જાતિસતેસુ કતપુઞ્ઞસઞ્ચયો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો ઘરાવાસં વસન્તો નગરવાસીહિ સદ્ધિં વીથિં સજ્જેત્વા નીયમાનં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો વીથિં સમં કત્વા ધજં તત્થ ઉસ્સાપેસિ.

૧૫. સો ¶ તેનેવ પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો બહુમાનહદયો પબ્બજિત્વા લદ્ધૂપસમ્પદો નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં અનુસ્સરન્તો પચ્ચક્ખતો જાનિત્વા પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઉદેન્તં સતરંસિં વાતિઆદિમાહ. તત્થ ¶ ઉદેન્તં ઉગ્ગચ્છન્તં સતરંસિં સતપભં. સતરંસીતિ દેસનાસીસમત્તં, અનેકસતસહસ્સપભં સૂરિયં ઇવાતિ અત્થો. પીતરંસિંવ ભાણુમન્તિ પીતરંસિં સંકુચિતપભં ભાણુમં પભાવન્તં ચન્દમણ્ડલં ઇવ સમ્બુદ્ધં દિસ્વાતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

વીથિસમ્મજ્જકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. કક્કારુપુપ્ફપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

દેવપુત્તો અહં સન્તોતિઆદિકં આયસ્મતો કક્કારુપુપ્ફપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે કતપુઞ્ઞસઞ્ચયો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે ભુમ્મટ્ઠકદેવપુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તો સિખિં સમ્માસમ્બુદ્ધં દિસ્વા દિબ્બકક્કારુપુપ્ફં ગહેત્વા પૂજેસિ.

૨૧. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો એકતિંસકપ્પબ્ભન્તરે ઉભયસુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થરિ પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં પચ્ચક્ખતો ઞત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો દેવપુત્તો અહં સન્તોતિઆદિમાહ. તત્થ દિબ્બન્તિ કીળન્તિ પઞ્ચહિ દિબ્બેહિ કામગુણેહીતિ દેવા, દેવાનં પુત્તો, દેવો એવ વા પુત્તો દેવપુત્તો, અહં દેવપુત્તો ¶ સન્તો વિજ્જમાનો દિબ્બં કક્કારુપુપ્ફં પગ્ગય્હ પકારેન, ગહેત્વા સિખિસ્સ ભગવતો અભિરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

કક્કારુપુપ્ફપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. મન્દારવપુપ્ફપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

દેવપુત્તો ¶ અહં સન્તોતિઆદિકં આયસ્મતો મન્દારવપુપ્ફપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે ભુમ્મટ્ઠકદેવપુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તો સિખિં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો દિબ્બમન્દારવપુપ્ફેહિ પૂજેસિ.

૨૫. સો તેન પુઞ્ઞેનાતિઆદિકં સબ્બં અનન્તરત્થેરસ્સ અપદાનવણ્ણનાય વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બન્તિ.

મન્દારવપુપ્ફપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. કદમ્બપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં આયસ્મતો કદમ્બપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધસુઞ્ઞે લોકે એકસ્મિં ¶ કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસં વસન્તો તત્થ આદીનવં દિસ્વા ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તસમીપે કુક્કુટે નામ પબ્બતે અસ્સમં કત્વા વિહાસિ. સો તત્થ સત્ત પચ્ચેકબુદ્ધે દિસ્વા પસન્નમાનસો પુપ્ફિતં કદમ્બપુપ્ફં ઓચિનિત્વા તે પચ્ચેકબુદ્ધે પૂજેસિ. તેપિ ‘‘ઇચ્છિતં પત્થિત’’ન્તિઆદિના અનુમોદનં અકંસુ.

૩૦. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ¶ હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. તં વુત્તત્થમેવ. કુક્કુટો નામ પબ્બતોતિ તસ્સ ઉભોસુ પસ્સેસુ કુક્કુટચૂળાકારેન પબ્બતકૂટાનં વિજ્જમાનત્તા કુક્કુટોતિ સઙ્ખં ગતો. પકારેન તિરો હુત્વા પતિટ્ઠહતીતિ પબ્બતો. તમ્હિ પબ્બતપાદમ્હીતિ તસ્મિં પબ્બતસમીપે. સત્ત બુદ્ધા વસન્તીતિ સત્ત પચ્ચેકબુદ્ધા તસ્મિં કુક્કુટપબ્બતપાદે પણ્ણસાલાયં વસન્તીતિ અત્થો.

૩૧. દીપરાજંવ ¶ ઉગ્ગતન્તિ દીપાનં રાજા દીપરાજા, સબ્બેસં દીપાનં જલમાનાનં તારકાનં રાજા ચન્દોતિ અત્થો. અથ વા સબ્બેસુ જમ્બુદીપપુબ્બવિદેહઅપરગોયાનઉત્તરકુરુસઙ્ખાતેસુ ચતૂસુ દીપેસુ દ્વિસહસ્સપરિત્તદીપેસુ ચ રાજા આલોકફરણતો ચન્દો દીપરાજાતિ વુચ્ચતિ, તં નભે ઉગ્ગતં ચન્દં ઇવ પુપ્ફિતં ફુલ્લિતં કદમ્બરુક્ખં દિસ્વા તતો પુપ્ફં ઓચિનિત્વા ઉભોહિ હત્થેહિ પગ્ગય્હ પકારેન ગહેત્વા સત્ત પચ્ચેકબુદ્ધે સમોકિરિં સુટ્ઠુ ઓકિરિં, આદરેન પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

કદમ્બપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. તિણસૂલકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં આયસ્મતો તિણસૂલકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમજિનવરેસુ કતપુઞ્ઞસમ્ભારો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે કુસલાનિ ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા તત્થ દોસં દિસ્વા તં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા વસન્તો હિમવન્તસમીપે ભૂતગણે નામ પબ્બતે વસન્તં એકતં વિવેકમનુબ્રૂહન્તં સિખિં સમ્બુદ્ધં દિસ્વા પસન્નમાનસો તિણસૂલપુપ્ફં ગહેત્વા પાદમૂલે પૂજેસિ. બુદ્ધોપિ તસ્સ અનુમોદનં અકાસિ.

૩૫. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં વિભવસમ્પન્ને ¶ એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સાસને પસન્નો પબ્બજિત્વા ઉપનિસ્સયસમ્પન્નત્તા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિત્વા પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સપ્પત્તો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. ભૂતગણો નામ પબ્બતોતિ ભૂતગણાનં દેવયક્ખસમૂહાનં આવાસભૂતત્તા ભવનસદિસત્તા અવિરૂળ્હભાવેન પવત્તત્તા ¶ ચ ભૂતગણો નામ પબ્બતો, તસ્મિં એકો અદુતિયો જિનો જિતમારો બુદ્ધો વસતે દિબ્બબ્રહ્મઅરિયઇરિયાપથવિહારેહિ વિહરતીતિ અત્થો.

૩૬. એકૂનસતસહસ્સં ¶ , કપ્પં ન વિનિપાતિકોતિ તેન તિણસૂલપુપ્ફપૂજાકરણફલેન નિરન્તરં એકૂનસતસહસ્સકપ્પાનં અવિનિપાતકો ચતુરાપાયવિનિમુત્તો સગ્ગસમ્પત્તિભવમેવ ઉપપન્નોતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

તિણસૂલકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. નાગપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સુવચ્છો નામ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો નાગપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમજિનનિસભેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો વેદત્તયાદીસુ સકસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્વા તત્થ સારં અદિસ્વા હિમવન્તં પવિસિત્વા તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા ઝાનસમાપત્તિસુખેન વીતિનામેસિ. તસ્મિં સમયે પદુમુત્તરો ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય તત્થ અગમાસિ. સો તાપસો તં ભગવન્તં દિસ્વા લક્ખણસત્થેસુ છેકત્તા ભગવતો લક્ખણરૂપસમ્પત્તિયા પસન્નો વન્દિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ અટ્ઠાસિ. આકાસતો અનોતિણ્ણત્તા પૂજાસક્કારે અકતેયેવ આકાસેનેવ પક્કામિ. અથ સો તાપસો સસિસ્સો નાગપુપ્ફં ઓચિનિત્વા તેન પુપ્ફેન ભગવતો ગતદિસાભાગમગ્ગં પૂજેસિ.

૩૯. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવન્તો સબ્બત્થ પૂજિતો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાસમ્પન્નો પબ્બજિત્વા વત્તપટિપત્તિયા સાસનં સોભયમાનો નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા ‘‘કેન નુ ખો કુસલકમ્મેન મયા અયં લોકુત્તરસમ્પત્તિ લદ્ધા’’તિ અતીતકમ્મં સરન્તો પુબ્બકમ્મં પચ્ચક્ખતો ઞત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુવચ્છો નામ નામેનાતિઆદિમાહ. તત્થ વચ્છગોત્તે જાતત્તા વચ્છો, સુન્દરો ચ સો વચ્છો ચેતિ સુવચ્છો. નામેન સુવચ્છો નામ બ્રાહ્મણો મન્તપારગૂ વેદત્તયાદિસકલમન્તસત્થે ¶ કોટિપ્પત્તોતિ અત્થો. સેસં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

નાગપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. પુન્નાગપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

કાનનં ¶ ¶ વનમોગય્હાતિઆદિકં આયસ્મતો પુન્નાગપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ફુસ્સસ્સ ભગવતો કાલે નેસાદકુલે નિબ્બત્તો મહાવનં પવિટ્ઠો તત્થ સુપુપ્ફિતપુન્નાગપુપ્ફં દિસ્વા હેતુસમ્પન્નત્તા બુદ્ધારમ્મણપીતિવસેન ભગવન્તં સરિત્વા તં પુપ્ફં સહ કણ્ણિકાહિ ઓચિનિત્વા વાલુકાહિ ચેતિયં કત્વા પૂજેસિ.

૪૬. સો તેન પુઞ્ઞેન દ્વેનવુતિકપ્પે નિરન્તરં દેવમનુસ્સસમ્પત્તિયોયેવ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં વિભવસમ્પન્ને કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય પુબ્બવાસનાબલેન સાસને પસન્નો પબ્બજિત્વા વાયમન્તો નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા પુબ્બે કતકુસલં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો કાનનં વનમોગય્હાતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

પુન્નાગપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. કુમુદદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં આયસ્મતો કુમુદદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હિમવન્તસ્સ આસન્ને મહન્તે જાતસ્સરે કુકુત્થો નામ પક્ખી હુત્વા નિબ્બત્તો કેનચિ અકુસલેન પક્ખી સમાનોપિ પુબ્બે કતસમ્ભારેન બુદ્ધિસમ્પન્નો પુઞ્ઞાપુઞ્ઞેસુ છેકો સીલવા પાણગોચરતો પટિવિરતો અહોસિ. તસ્મિં સમયે પદુમુત્તરો ભગવા આકાસેનાગન્ત્વા તસ્સ સમીપે ચઙ્કમતિ. અથ સો સકુણો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નચિત્તો કુમુદપુપ્ફં ડંસિત્વા ભગવતો પાદમૂલે પૂજેસિ. ભગવા તસ્સ સોમનસ્સુપ્પાદનત્થં પટિગ્ગહેત્વા અનુમોદનમકાસિ.

૫૧. સો ¶ તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ ઉભયસમ્પત્તિસુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં અઞ્ઞતરસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય મહદ્ધનો મહાભોગો રતનત્તયે પસન્નો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં પચ્ચક્ખતો ઞત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. પદુમુપ્પલસઞ્છન્નોતિ ¶ ¶ એત્થ સતપત્તેહિ સમ્પુણ્ણો સેતપદુમો ચ તીણિ નીલરત્તસેતુપ્પલાનિ ચ પદુમુપ્પલાનિ તેહિ સઞ્છન્નો ગહનીભૂતો સમ્પુણ્ણો મહાજાતસ્સરો અહૂતિ સમ્બન્ધો. પુણ્ડરીકસમોત્થટોતિ પુણ્ડરીકેહિ રત્તપદુમેહિ ઓત્થટો સમ્પુણ્ણોતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

કુમુદદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

સોળસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૭. સુપારિચરિયવગ્ગો

૧. સુપારિચરિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમો ¶ નામ નામેનાતિઆદિકં આયસ્મતો સુપારિચરિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમમુનિપુઙ્ગવેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે યક્ખયોનિયં નિબ્બત્તો હિમવતિ યક્ખસમાગમં ગતો ભગવતો દેવયક્ખગન્ધબ્બનાગાનં ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો ઉભો હત્થે આભુજિત્વા અપ્ફોટેસિ નમસ્સિ ચ. સો તેન પુઞ્ઞેન તતો ચુતો ઉપરિ દેવલોકે ઉપ્પન્નો તત્થ દિબ્બસુખં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ ચક્કવતિઆદિસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો અડ્ઢો મહદ્ધનો મહાભોગો રતનત્તયે પસન્નો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૧. સો એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમો નામ નામેનાતિઆદિમાહ. તત્થ ¶ પદુમોતિ યસ્સ પાદનિક્ખેપસમયે પથવિં ભિન્દિત્વા પદુમં ઉગ્ગન્ત્વા પાદતલં સમ્પટિચ્છતિ, તેન સઞ્ઞાણેન સો ભગવા પદુમોતિ સઙ્ખં ગતો, ઇધ પદુમુત્તરો ભગવા અધિપ્પેતો. સો ભગવા પવના વસનવિહારા અભિનિક્ખમ્મ વનમજ્ઝં પવિસિત્વા ધમ્મં દેસેતીતિ સમ્બન્ધો.

યક્ખાનં સમયોતિ દેવાનં સમાગમો આસિ અહોસીતિ અત્થો. અજ્ઝાપેક્ખિંસુ તાવદેતિ તસ્મિં દેસનાકાલે અધિઅપેક્ખિંસુ, વિસેસેન પસ્સનસીલા અહેસુન્તિ અત્થો. સેસં પાકટમેવાતિ.

સુપારિચરિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. કણવેરપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સિદ્ધત્થો ¶ નામ ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો કણવેરપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે સુદ્દકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ¶ રઞ્ઞો અન્તેપુરપાલકો અહોસિ. તસ્મિં સમયે સિદ્ધત્થો ભગવા ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવુતો રાજવીથિં પટિપજ્જિ. અથ સો અન્તેપુરપાલકો ચરમાનં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો હુત્વા કણવેરપુપ્ફેન ભગવન્તં પૂજેત્વા નમસ્સમાનો અટ્ઠાસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન સુગતિસમ્પત્તિયોયેવ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તિત્વા વુદ્ધિપ્પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૭. સો પત્તઅગ્ગફલો પુબ્બે કતકુસલં સરિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સિદ્ધત્થો નામ ભગવાતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

કણવેરપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. ખજ્જકદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

તિસ્સસ્સ ખો ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો ખજ્જકદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે ¶ સુદ્દકુલે નિબ્બત્તો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો અમ્બજમ્બુઆદિમનેકં મધુરફલાફલં નાળિકેરં પૂવખજ્જકઞ્ચ અદાસિ. ભગવા તસ્સ પસાદવડ્ઢનત્થાય પસ્સન્તસ્સેવ પરિભુઞ્જિ. સો તેન પુઞ્ઞેન સુગતિસમ્પત્તિયોયેવ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા સઞ્જાતસદ્ધો પસાદબહુમાનો પબ્બજિત્વા વત્તપટિપત્તિયા સાસનં સોભેન્તો સીલાલઙ્કારપટિમણ્ડિતો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૧૩. સો પુબ્બકમ્મં સરન્તો ‘‘પુબ્બે મયા સુખેત્તે કુસલં કતં સુન્દર’’ન્તિ સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો તિસ્સસ્સ ખો ભગવતોતિઆદિમાહ. તત્થ તિસ્સોપિ ભવસમ્પત્તિયો દદમાનો જાતોતિ માતાપિતૂહિ કતનામવસેન તિસ્સો. અથ વા તીહિ ¶ સરણગમનેહિ અસ્સાસેન્તો ઓવદન્તો હેતુસમ્પન્નપુગ્ગલે સગ્ગમોક્ખદ્વયે પતિટ્ઠાપેન્તો બુદ્ધો જાતોતિ તિસ્સો. સમાપત્તિગુણાદીહિ ભગેહિ યુત્તોતિ ભગવા, તસ્સ તિસ્સસ્સ ભગવતો પુબ્બે અહં ફલં અદાસિન્તિ સમ્બન્ધો. નાળિકેરઞ્ચ પાદાસિન્તિ નાળિકાકારેન પવત્તં ફલં નાળિકેરં, તઞ્ચ ફલં અદાસિન્તિ અત્થો. ખજ્જકં અભિસમ્મતન્તિ ખાદિતબ્બં ખજ્જકં અભિ વિસેસેન મધુસક્કરાદીહિ સમ્મિસ્સં ¶ કત્વા નિપ્ફાદિતં સુન્દરં મધુરન્તિ સમ્મતં ઞાતં અભિસમ્મતં ખજ્જકઞ્ચ અદાસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ખજ્જકદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. દેસપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અત્થદસ્સી તુ ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો દેસપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધો પસન્નો બુદ્ધમામકો ધમ્મમામકો સઙ્ઘમામકો અહોસિ. તદા અત્થદસ્સી ભગવા ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવુતો ચન્દો વિય સૂરિયો વિય ચ આકાસેન ગચ્છતિ. સો ઉપાસકો ભગવતો ગતદિસાભાગં ગન્ધમાલાદીહિ પૂજેન્તો અઞ્જલિં પગ્ગય્હ નમસ્સમાનો અટ્ઠાસિ.

૧૮. સો ¶ તેન પુઞ્ઞેન દેવલોકે નિબ્બત્તો સગ્ગસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ મનુસ્સસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ઉપભોગપરિભોગસમ્પન્નો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો ઘરાવાસે અનલ્લીનો પબ્બજિત્વા વત્તસમ્પન્નો નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અત્થદસ્સી તુ ભગવાતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. અનિલઞ્જસેતિ ‘‘મગ્ગો પન્થો પથો પજ્જો, અઞ્જસં વટુમાયન’’ન્તિ (ચૂળનિ. પારાયનત્થુતિગાથાનિદ્દેસ ૧૦૧) પરિયાયસ્સ વુત્તત્તા અનિલસ્સ વાતસ્સ અઞ્જસં ગમનમગ્ગોતિ અનિલઞ્જસં, તસ્મિં અનિલઞ્જસે, આકાસેતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

દેસપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. કણિકારછત્તિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વેસ્સભૂ ¶ નામ સમ્બુદ્ધોતિઆદિકં આયસ્મતો કણિકારછત્તિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વેસ્સભુસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સદ્ધાસમ્પન્નો અહોસિ. તસ્મિં સમયે વેસ્સભૂ ભગવા વિવેકકામો મહાવનં પવિસિત્વા નિસીદિ. અથ સોપિ ઉપાસકો કેનચિદેવ કરણીયેન તત્થ ગન્ત્વા ભગવન્તં અગ્ગિક્ખન્ધં વિય જલમાનં નિસિન્નં દિસ્વા પસન્નમાનસો કણિકારપુપ્ફં ઓચિનિત્વા છત્તં કત્વા ભગવતો નિસિન્નટ્ઠાને વિતાનં કત્વા પૂજેસિ, તં ભગવતો આનુભાવેન સત્તાહં અમિલાતં હુત્વા તથેવ અટ્ઠાસિ. ભગવાપિ ફલસમાપત્તિં નિરોધસમાપત્તિઞ્ચ સમાપજ્જિત્વા વિહાસિ ¶ , સો તં અચ્છરિયં દિસ્વા સોમનસ્સજાતો ભગવન્તં વન્દિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ અટ્ઠાસિ. ભગવા સમાપત્તિતો વુટ્ઠહિત્વા વિહારમેવ અગમાસિ.

૨૩. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધાસમ્પન્નો સત્થુ ¶ ધમ્મદેસનં સુત્વા ઘરાવાસે અનલ્લીનો પબ્બજિત્વા વત્તપટિપત્તિયા જિનસાસનં સોભેન્તો નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વેસ્સભૂ નામ સમ્બુદ્ધોતિઆદિમાહ. તત્થ વેસ્સભૂતિ વેસ્સે વેસ્સજને ભુનાતિ અભિભવતીતિ વેસ્સભૂ. અથ વા વેસ્સે પઞ્ચવિધમારે અભિભુનાતિ અજ્ઝોત્થરતીતિ વેસ્સભૂ. સામંયેવ બુજ્ઝિતા સચ્ચાનીતિ સમ્બુદ્ધો, નામેન વેસ્સભૂ નામ સમ્બુદ્ધોતિ અત્થો. દિવાવિહારાય મુનીતિ દિબ્બતિ પકાસેતિ તં તં વત્થું પાકટં કરોતીતિ દિવા. સૂરિયુગ્ગમનતો પટ્ઠાય યાવ અત્થઙ્ગમો, તાવ પરિચ્છિન્નકાલો, વિહરણં ચતૂહિ ઇરિયાપથેહિ પવત્તનં વિહારો, દિવાય વિહારો દિવાવિહારો, તસ્સ દિવાવિહારાય લોકજેટ્ઠો નરાસભો બુદ્ધમુનિ મહાવનં ઓગાહિત્વા પવિસિત્વાતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

કણિકારછત્તિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. સપ્પિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ફુસ્સો ¶ નામાથ ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો સપ્પિદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ફુસ્સસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો અહોસિ. તદા ભગવા ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવુતો વીથિયં ચરમાનો તસ્સ ઉપાસકસ્સ ગેહદ્વારં સમ્પાપુણિ. અથ સો ઉપાસકો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો વન્દિત્વા પત્તપૂરં સપ્પિતેલં અદાસિ, ભગવા અનુમોદનં કત્વા પક્કામિ. સો તેનેવ સોમનસ્સેન યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો તેન પુઞ્ઞેન દેવલોકે ઉપ્પન્નો તત્થ દિબ્બસુખં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ નિબ્બત્તો ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે સપ્પિતેલમધુફાણિતાદિમધુરાહારસમઙ્ગી સુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સદ્ધો બુદ્ધિસમ્પન્નો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો પબ્બજિત્વા વત્તસમ્પન્નો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૨૮. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ફુસ્સો નામાથ ભગવાતિઆદિમાહ. તત્થ ફુસ્સોતિ ¶ ¶ ફુસ્સનક્ખત્તયોગેન જાતત્તા માતાપિતૂહિ કતનામધેય્યેન ફુસ્સો. અથ વા નિબ્બાનં ફુસિ પસ્સિ સચ્છિ અકાસીતિ ફુસ્સો. અથ વા સમતિંસપારમિતાસત્તતિંસબોધિપક્ખિયધમ્મે સકલે ચ તેપિટકે પરિયત્તિધમ્મે ફુસિ પસ્સિ અઞ્ઞાસીતિ ફુસ્સો. ભગ્ગવા ભગ્યવા યુત્તોતિઆદિપુઞ્ઞકોટ્ઠાસસમઙ્ગિતાય ભગવા. આહુતીનં પટિગ્ગહોતિ આહુતિનો વુચ્ચન્તિ પૂજાસક્કારા, તેસં આહુતીનં પટિગ્ગહેતું અરહતીતિ આહુતીનં પટિગ્ગહો. મહાજનં નિબ્બાપેન્તો વીરો ફુસ્સો નામ ભગવા વીથિયં અથ તદા ગચ્છતેતિ સમ્બન્ધો. સેસં પાકટમેવાતિ.

સપ્પિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. યૂથિકાપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચન્દભાગાનદીતીરેતિઆદિકં આયસ્મતો યૂથિકાપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ આયસ્મા પુરિમમુનિન્દેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ ચ જાતિસતેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ફુસ્સસ્સેવ ભગવતો કાલે સુદ્દકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ચન્દભાગાય નદિયા તીરે ¶ કેનચિદેવ કરણીયેન અનુસોતં ચરમાનો ફુસ્સં ભગવન્તં ન્હાયિતુકામં અગ્ગિક્ખન્ધં વિય જલમાનં દિસ્વા સોમનસ્સજાતો તત્થ જાતં યૂથિકાપુપ્ફં ઓચિનિત્વા ભગવન્તં પૂજેસિ. ભગવા તસ્સ અનુમોદનમકાસિ.

૩૩. સો તત્થ તેન પુઞ્ઞકોટ્ઠાસેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ભગવતો ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો પબ્બજિત્વા વત્તપટિપત્તિયા સાસનં સોભેન્તો નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ચન્દભાગાનદીતીરેતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

યૂથિકાપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. દુસ્સદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

તિવરાયં ¶ પુરે રમ્મેતિઆદિકં આયસ્મતો દુસ્સદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પાયસ્મા પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે રાજકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તકાલે યુવરાજભાવં પત્વા પાકટો એકં જનપદં લભિત્વા તત્રાધિપતિભૂતો સકલજનપદવાસિનો દાનપિયવચનઅત્થચરિયાસમાનત્થતાસઙ્ખાતેહિ ચતૂહિ સઙ્ગહવત્થૂહિ સઙ્ગણ્હાતિ. તસ્મિં સમયે સિદ્ધત્થો ભગવા તં જનપદં સમ્પાપુણિ. અથ સો યુવરાજા પણ્ણાકારં ¶ લભિત્વા તત્થ સુખુમવત્થેન ભગવન્તં પૂજેસિ. ભગવા તં વત્થં હત્થેન પરામસિત્વા આકાસં પક્ખન્દિ. તમ્પિ વત્થં ભગવન્તમેવ અનુબન્ધિ. અથ સો યુવરાજા તં અચ્છરિયં દિસ્વા અતીવ પસન્નો અઞ્જલિં પગ્ગય્હ અટ્ઠાસિ. ભગવતો સમ્પત્તસમ્પત્તટ્ઠાને સબ્બે જના તં અચ્છરિયં દિસ્વા અચ્છરિયબ્ભુતચિત્તા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ અટ્ઠંસુ. ભગવા વિહારમેવ અગમાસિ. યુવરાજા તેનેવ કુસલકમ્મેન તતો ચુતો દેવલોકે ઉપ્પન્નો તત્થ દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચક્કવત્તિઆદિસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા રતનત્તયે પસન્નો ભગવતો ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વાયમન્તો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૮. સો ¶ એકદિવસં અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો તિવરાયં પુરે રમ્મેતિઆદિમાહ. તત્થ તિવરનામકે નગરે રમણીયે અહં રાજપુત્તો હુત્વા સિદ્ધત્થં ભગવન્તં વત્થેન પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

દુસ્સદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. સમાદપકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નગરે બન્ધુમતિયાતિઆદિકં આયસ્મતો સમાદપકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધાનં સન્તિકે કતકુસલસમ્ભારો અનેકેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો ¶ કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા પુઞ્ઞાનિ કરોન્તો વસમાનો સદ્ધો પસન્નો બહૂ ઉપાસકે સન્નિપાતેત્વા ગણજેટ્ઠકો હુત્વા ‘‘માળકં કરિસ્સામા’’તિ તે સબ્બે સમાદપેત્વા એકં માળકં સમં કારેત્વા પણ્ડરપુલિનં ઓકિરિત્વા ભગવતો નિય્યાદેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવલોકે ઉપ્પન્નો છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ ચક્કવત્તિઆદિસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ભગવતિ પસન્નો ધમ્મં સુત્વા પસન્નમાનસો સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા સીલસમ્પન્નો વત્તસમ્પન્નો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૪૪. સો અપરભાગે અત્તનો કતકુસલં સરિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નગરે બન્ધુમતિયાતિઆદિમાહ. તત્થ બન્ધન્તિ ઞાતિગોત્તાદિવસેન એકસમ્બન્ધા હોન્તિ સકલનગરવાસિનોતિ બન્ધૂ, બન્ધૂ એતસ્મિં વિજ્જન્તીતિ બન્ધુમતી, તસ્સા બન્ધુમતિયા ¶ નામ નગરે મહાપૂગગણો ઉપાસકસમૂહો અહોસીતિ અત્થો. માળં કસ્સામ સઙ્ઘસ્સાતિ એત્થ માતિ ગણ્હાતિ સમ્પત્તસમ્પત્તજનાનં ચિત્તન્તિ માળં, અથ વા સમ્પત્તયતિગણાનં ચિત્તસ્સ વિવેકકરણે અલન્તિ માળં, માળમેવ માળકં, ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ફાસુવિહારત્થાય માળકં કરિસ્સામાતિ અત્થો. સેસં પાકટમેવાતિ.

સમાદપકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. પઞ્ચઙ્ગુલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

તિસ્સો ¶ નામાસિ ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો પઞ્ચઙ્ગુલિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારે તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો તિસ્સસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા વિભવસમ્પન્નો સદ્ધો પસન્નો વીથિતો વિહારં પટિપન્નં ભગવન્તં દિસ્વા જાતિસુમનાદિઅનેકાનિ સુગન્ધપુપ્ફાનિ ચન્દનાદીનિ ચ વિલેપનાનિ ગાહાપેત્વા વિહારં ગતો પુપ્ફેહિ ભગવન્તં પૂજેત્વા વિલેપનેહિ ભગવતો સરીરે પઞ્ચઙ્ગુલિકં કત્વા વન્દિત્વા પક્કામિ.

૫૦. સો ¶ તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તિત્વા વુદ્ધિમન્વાય સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા પુબ્બકમ્મં સરન્તો પચ્ચક્ખતો ઞત્વા ‘‘ઇમં નામ કુસલકમ્મં કત્વા ઈદિસં લોકુત્તરસમ્પત્તિં પત્તોમ્હી’’તિ પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો તિસ્સો નામાસિ ભગવાતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

પઞ્ચઙ્ગુલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

સત્તરસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૮. કુમુદવગ્ગો

૧. કુમુદમાલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પબ્બતે ¶ હિમવન્તમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો કુમુદમાલિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે હિમવન્તપબ્બતસમીપે જાતસ્સરસ્સ આસન્ને રક્ખસો હુત્વા નિબ્બત્તો અત્થદસ્સિં ભગવન્તં તત્થ ઉપગતં દિસ્વા પસન્નમાનસો કુમુદપુપ્ફાનિ ઓચિનિત્વા ભગવન્તં પૂજેસિ. ભગવા અનુમોદનં કત્વા પક્કામિ.

૧. સો તેન પુઞ્ઞેન તતો ચવિત્વા દેવલોકં ઉપપન્નો છ કામાવચરસમ્પત્તિયો ¶ અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ ચક્કવત્તિઆદિસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો રતનત્તયે પસન્નો પબ્બજિત્વા વાયમન્તો બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનં અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પબ્બતે હિમવન્તમ્હીતિઆદિમાહ. તત્થ તત્થજો રક્ખસો આસિન્તિ તસ્મિં જાતસ્સરસમીપે જાતો નિબ્બત્તો રક્ખસો પરરુધિરમંસખાદકો નિદ્દયો ઘોરરૂપો ભયાનકસભાવો મહાબલો મહાથામો કક્ખળો યક્ખો આસિં અહોસિન્તિ અત્થો.

કુમુદં ¶ પુપ્ફતે તત્થાતિ તસ્મિં મહાસરે સૂરિયરંસિયા અભાવે સતિ સાયન્હે મકુળિતં કુઞ્ચિતાકારેન નિપ્પભં અવણ્ણં હોતીતિ ‘‘કુમુદ’’ન્તિ લદ્ધનામં પુપ્ફં પુપ્ફતે વિકસતીતિ અત્થો. ચક્કમત્તાનિ જાયરેતિ તાનિ પુપ્ફાનિ રથચક્કપમાણાનિ હુત્વા જાયન્તીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

કુમુદમાલિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. નિસ્સેણિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

કોણ્ડઞ્ઞસ્સ ¶ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો નિસ્સેણિદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો અનેકાસુ જાતીસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો કોણ્ડઞ્ઞસ્સ ભગવતો કાલે વડ્ઢકિકુલે નિબ્બત્તો સદ્ધો પસન્નો ભગવતો ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો ભગવતો વસનપાસાદસ્સારોહનત્થાય સારકટ્ઠમયં નિસ્સેણિં કત્વા ઉસ્સાપેત્વા ઠપેસિ. ભગવા તસ્સ પસાદસંવડ્ઢનત્થાય પસ્સન્તસ્સેવ ઉપરિપાસાદં આરુહિ. સો અતીવ પસન્નો તેનેવ પીતિસોમનસ્સેન કાલં કત્વા દેવલોકે નિબ્બત્તો તત્થ દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ જાયમાનો નિસ્સેણિદાનનિસ્સન્દેન ઉચ્ચકુલે નિબ્બત્તો મનુસ્સસુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા સદ્ધાજાતો પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૯. સો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો કોણ્ડઞ્ઞસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. તત્થ કોણ્ડઞ્ઞસ્સાતિ કુચ્છિતો હુત્વા ડેતિ પવત્તતીતિ કોણ્ડો, લામકસત્તો, કોણ્ડતો અઞ્ઞોતિ કોણ્ડઞ્ઞો, અલામકો ઉત્તમપુરિસોતિ અત્થો. અથ વા બ્રાહ્મણગોત્તેસુ કોણ્ડઞ્ઞગોત્તે ઉપ્પન્નત્તા ‘‘કોણ્ડઞ્ઞો’’તિ ¶ ગોત્તવસેન તસ્સ નામં, તસ્સ કોણ્ડઞ્ઞસ્સ. સેસં પાકટમેવાતિ.

નિસ્સેણિદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. રત્તિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

મિગલુદ્દો ¶ પુરે આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો રત્તિપુપ્ફિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે નેસાદકુલે ઉપ્પન્નો મિગવધાય અરઞ્ઞે વિચરમાનો તસ્સ કારુઞ્ઞેન અરઞ્ઞે ચરમાનં વિપસ્સિં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો પુપ્ફિતં રત્તિકં નામ પુપ્ફં કુટજપુપ્ફઞ્ચ સહ વણ્ટેન ઓચિનિત્વા સોમનસ્સચિત્તેન પૂજેસિ. ભગવા અનુમોદનં કત્વા પક્કામિ.

૧૩. સો તેનેવ પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો રતનત્તયે પસન્નો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા કામેસુ આદીનવં ¶ દિસ્વા પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્તો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા ‘‘નેસાદભૂતેન મયા કતકુસલં સુન્દર’’ન્તિ સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો મિગલુદ્દો પુરે આસિન્તિઆદિમાહ. તત્થ મિગાનં લુદ્દો સાહસિકો મારકોતિ મિગલુદ્દો, મિગેસુ વા લુદ્દો લોભીતિ મિગલુદ્દો, નેસાદો આસિં પુરેતિ અત્થો.

૧૪. રત્તિકં પુપ્ફિતં દિસ્વાતિ પદુમપુપ્ફાદીનિ અનેકાનિ પુપ્ફાનિ સૂરિયરંસિસમ્ફસ્સેન દિવા પુપ્ફન્તિ રત્તિયં મકુળિતાનિ હોન્તિ. જાતિસુમનમલ્લિકાદીનિ અનેકાનિ પુપ્ફાનિ પન રત્તિયં પુપ્ફન્તિ નો દિવા. તસ્મા રત્તિયં પુપ્ફનતો રત્તિપુપ્ફનામકાનિ અનેકાનિ સુગન્ધપુપ્ફાનિ ચ કુટજપુપ્ફાનિ ચ ગહેત્વા પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

રત્તિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. ઉદપાનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વિપસ્સિનો ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો ઉદપાનદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમમુનિવરેસુ કતાધિકારો અનેકેસુ ભવેસુ કતપુઞ્ઞસઞ્ચયો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે ¶ નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ‘‘પાનીયદાનં મયા દાતબ્બં, તઞ્ચ નિરન્તરં કત્વા પવત્તેતું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા એકં કૂપં ખનાપેત્વા ઉદકસમ્પત્તકાલે ઇટ્ઠકાહિ ચિનાપેત્વા થિરં કત્વા તત્થ ઉટ્ઠિતેન ઉદકેન પુણ્ણં તં ઉદપાનં વિપસ્સિસ્સ ભગવતો નિય્યાદેસિ. ભગવા પાનીયદાનાનિસંસદીપકં અનુમોદનં અકાસિ ¶ . સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને પોક્ખરણીઉદપાનપાનીયાદિસમ્પન્નો સુખમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સદ્ધો પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૧૮. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિપસ્સિનો ભગવતોતિઆદિમાહ. તત્થ ઉદપાનો કતો મયાતિ ઉદકં પિવન્તિ એત્થાતિ ઉદપાનો, કૂપપોક્ખરણીતળાકાનમેતં અધિવચનં. સો ઉદપાનો કૂપો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો અત્થાય કતો ખનિતોતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ઉદપાનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. સીહાસનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નિબ્બુતે ¶ લોકનાથમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો સીહાસનદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે નિબ્બાનાધિગમત્થાય કતપુઞ્ઞૂપચયો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા રતનત્તયે પસન્નો તસ્મિં ભગવતિ પરિનિબ્બુતે સત્તહિ રતનેહિ ખચિતં સીહાસનં કારાપેત્વા બોધિરુક્ખં પૂજેસિ, બહૂહિ માલાગન્ધધૂપેહિ ચ પૂજેસિ.

૨૧. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા સબ્બત્થ પૂજિતો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ઘરાવાસં વસન્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો ઞાતિવગ્ગં પહાય પબ્બજિતો નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા ¶ પુબ્બૂપચિતકુસલસમ્ભારં સરિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિમાહ. તત્થ સીહાસનમદાસહન્તિ સીહરૂપહિરઞ્ઞસુવણ્ણરતનેહિ ખચિતં આસનં સીહાસનં, સીહસ્સ વા અભીતસ્સ ભગવતો નિસિન્નારહં, સીહં વા સેટ્ઠં ઉત્તમં આસનન્તિ સીહાસનં, તં અહં અદાસિં, બોધિરુક્ખં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સીહાસનદાયકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. મગ્ગદત્તિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અનોમદસ્સી ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો મગ્ગદત્તિકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પાયસ્મા પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો અનોમદસ્સિસ્સ ¶ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા વસન્તો અનોમદસ્સિં ભગવન્તં આકાસે ચઙ્કમન્તં પાદુદ્ધારે પાદુદ્ધારચઙ્કમનટ્ઠાને પુપ્ફાનં વિકિરણં અચ્છરિયઞ્ચ દિસ્વા પસન્નમાનસો પુપ્ફાનિ આકાસે ઉક્ખિપિ, તાનિ વિતાનં હુત્વા અટ્ઠંસુ.

૨૬. સો તેન પુઞ્ઞેન સુગતીસુયેવ સંસરન્તો સબ્બત્થ પૂજિતો સુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો કમેન યોબ્બઞ્ઞં પાપુણિત્વા સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા વત્તસમ્પન્નો ¶ નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્તો ચઙ્કમનસ્સ પૂજિતત્તા મગ્ગદત્તિકત્થેરોતિ પાકટો. સો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અનોમદસ્સી ભગવાતિઆદિમાહ. દિટ્ઠધમ્મસુખત્થાયાતિ ઇમસ્મિં અત્તભાવે ચઙ્કમનેન સરીરસલ્લહુકાદિસુખં પટિચ્ચાતિ અત્થો. અબ્ભોકાસમ્હિ ચઙ્કમીતિ અબ્ભોકાસે અઙ્ગણટ્ઠાને ચઙ્કમિ, પદવિક્ખેપં પદસઞ્ચારં અકાસીતિ અત્થો.

ઉદ્ધતે પાદે પુપ્ફાનીતિ ચઙ્કમન્તેન પાદે ઉદ્ધતે પદુમુપ્પલાદીનિ પુપ્ફાનિ પથવિતો ઉગ્ગન્ત્વા ચઙ્કમે વિકિરિંસૂતિ અત્થો. સોભં મુદ્ધનિ તિટ્ઠરેતિ બુદ્ધસ્સ ¶ મુદ્ધનિ સીસે સોભયમાના તાનિ તિટ્ઠન્તીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

મગ્ગદત્તિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. એકદીપિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરસ્સ મુનિનોતિઆદિકં આયસ્મતો એકદીપિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પાયસ્મા પુરિમજિનસેટ્ઠેસુ કતકુસલસમ્ભારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સદ્ધો પસન્નો ભગવતો સલલમહાબોધિમ્હિ એકપદીપં પૂજેસિ, થાવરં કત્વા નિચ્ચમેકપદીપપૂજનત્થાય તેલવટ્ટં પટ્ઠપેસિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સબ્બત્થ જલમાનો પસન્નચક્ખુકો ઉભયસુખમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં વિભવસમ્પન્ને એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો રતનત્તયે પસન્નો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્તો દીપપૂજાય લદ્ધવિસેસાધિગમત્તા એકદીપિયત્થેરોતિ પાકટો.

૩૦. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરસ્સ મુનિનોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

એકદીપિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. મણિપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ઓરેન ¶ ¶ હિમવન્તસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો મણિપૂજકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા તત્થાદીનવં દિસ્વા ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તઓરભાગે એકિસ્સા નદિયા સમીપે પણ્ણસાલં કારેત્વા વસન્તો વિવેકકામતાય તસ્સાનુકમ્પાય ચ તત્થ ઉપગતં પદુમુત્તરં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો મણિપલ્લઙ્કં ¶ ભગવતો પૂજેસિ. ભગવા તસ્સ પસાદવડ્ઢનત્થાય તત્થ નિસીદિ. સો ભિય્યોસોમત્તાય પસન્નો નિબ્બાનાધિગમત્થાય પત્થનં અકાસિ. ભગવા અનુમોદનં વત્વા પક્કામિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સબ્બત્થ પૂજિતો સુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં વિભવસમ્પન્ને કુલે નિબ્બત્તો ઘરાવાસં વસન્તો એકદિવસં સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા અહોસિ.

૩૪. સો એકદિવસં અત્તના કતકુસલં સરિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઓરેન હિમવન્તસ્સાતિઆદિમાહ. તત્થ ઓરેનાતિ હિમવન્તસ્સ અપરં ભાગં વિહાય ઓરેન, ભુમ્મત્થે કરણવચનં, ઓરસ્મિં દિસાભાગેતિ અત્થો. નદિકા સમ્પવત્તથાતિ અપાકટનામધેય્યા એકા નદી સંસુટ્ઠુ પવત્તાની વહાની સન્દમાના અહોસીતિ અત્થો. તસ્સા ચાનુપખેત્તમ્હીતિ તસ્સા નદિયા અનુપખેત્તમ્હિ તીરસમીપેતિ અત્થો. સયમ્ભૂ વસતે તદાતિ યદા અહં મણિપલ્લઙ્કં પૂજેસિં, તદા અનાચરિયકો હુત્વા સયમેવ બુદ્ધભૂતો ભગવા વસતે વિહરતીતિ અત્થો.

૩૫. મણિં પગ્ગય્હ પલ્લઙ્કન્તિ મણિન્તિ ચિત્તં આરાધેતિ સોમનસ્સં કરોતીતિ મણિ, અથ વા માતિ પમાણં કરોતિ આભરણન્તિ મણિ, અથ વા મરન્તાપિ રાજયુવરાજાદયો તં ન પરિચ્ચજન્તિ તદત્થાય સઙ્ગામં કરોન્તીતિ મણિ, તં મણિં મણિમયં પલ્લઙ્કં મનોરમં સાધુ ચિત્તં સુટ્ઠુ વિચિત્તં પગ્ગય્હ ગહેત્વા બુદ્ધસેટ્ઠસ્સ અભિરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

મણિપૂજકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. તિકિચ્છકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નગરે ¶ બન્ધુમતિયાતિઆદિકં આયસ્મતો તિકિચ્છકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પાયસ્મા પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો ¶ તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે બન્ધુમતીનગરે વેજ્જકુલે નિબ્બત્તો બહુસ્સુતો સુસિક્ખિતો વેજ્જકમ્મે છેકો ¶ બહૂ રોગિનો તિકિચ્છન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો ઉપટ્ઠાકસ્સ અસોકનામત્થેરસ્સ રોગં તિકિચ્છિ. સો તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ અપરાપરં સુખં અનુભવન્તો નિબ્બત્તનિબ્બત્તભવે અરોગો દીઘાયુકો સુવણ્ણવણ્ણસરીરો અહોસિ.

૩૯. સો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિમન્વાય સબ્બસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્તો અરોગો સુખિતો વિભવસમ્પન્નો રતનત્તયે પસન્નો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો ઘરાવાસં પહાય પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નગરે બન્ધુમતિયાતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

તિકિચ્છકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. સઙ્ઘુપટ્ઠાકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

વેસ્સભુમ્હિ ભગવતીતિઆદિકં આયસ્મતો સઙ્ઘુપટ્ઠાકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતકુસલસમ્ભારો અનેકેસુ ભવેસુ વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વેસ્સભુસ્સ ભગવતો કાલે તસ્સારામિકસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સદ્ધો પસન્નો વિહારેસુ આરામિકકમ્મં કરોન્તો સક્કચ્ચં સઙ્ઘં ઉપટ્ઠાસિ. સો તેનેવ કુસલકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં ગહપતિકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો વિભવસમ્પન્નો સુખપ્પત્તો પાકટો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા સાસને પસન્નો પબ્બજિત્વા વત્તસમ્પન્નો સાસનં સોભયમાનો વિપસ્સનં વડ્ઢેન્તો નચિરસ્સેવ સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પત્તો છળભિઞ્ઞો પુબ્બે કતકુસલકમ્મવસેન સઙ્ઘુપટ્ઠાકત્થેરોતિ પાકટો અહોસિ.

૪૫. સો ¶ એકદિવસં ‘‘પુબ્બે મયા કિં નામ કમ્મં કત્વા અયં લોકુત્તરસમ્પત્તિ લદ્ધા’’તિ અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા પચ્ચક્ખતો જાનિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પાકટં કરોન્તો વેસ્સભુમ્હિ ભગવતીતિઆદિમાહ. તત્થ અહોસારામિકો અહન્તિ અહં ¶ વેસ્સભુસ્સ ભગવતો સાસને આરામિકો અહોસિન્તિ અત્થો. સેસં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થત્તા ચ સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સઙ્ઘુપટ્ઠાકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

અટ્ઠારસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૧૯. કુટજપુપ્ફિયવગ્ગો

૧-૧૦. કુટજપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

ઇતો ¶ ¶ પરમ્પિ એકૂનવીસતિમવગ્ગે આગતાનં ઇમેસં કુટજપુપ્ફિયત્થેરાદીનં દસન્નં થેરાનં અપુબ્બં નત્થિ. તેસઞ્હિ થેરાનં પુરિમબુદ્ધાનં સન્તિકે કતપુઞ્ઞસમ્ભારાનં વસેન પાકટનામાનિ ચેવ નિવાસનગરાદીનિ ચ હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બાનીતિ તં સબ્બં અપદાનં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

એકૂનવીસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૨૦. તમાલપુપ્ફિયવગ્ગો

૧-૧૦. તમાલપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

વીસતિમે ¶ વગ્ગે પઠમત્થેરાપદાનં ઉત્તાનમેવ.

૬. દુતિયત્થેરાપદાને યં દાયવાસિકો ઇસીતિ ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા વને વસનભાવેન દાયવાસિકો ઇસીતિ સઙ્ખં ગતો, અત્તનો અનુકમ્પાય તં વનં ઉપગતસ્સ સિદ્ધત્થસ્સ સત્થુનો વસનમણ્ડપચ્છાદનત્થાય યં તિણં, તં લાયતિ છિન્દતીતિ અત્થો. દબ્બછદનં કત્વા અનેકેહિ ખુદ્દકદણ્ડકેહિ મણ્ડપં કત્વા તં તિણેન છાદેત્વા સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો અહં અદાસિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૮. સત્તાહં ધારયું તત્થાતિ તં મણ્ડપં તત્થ ઠિતા દેવમનુસ્સા સત્તાહં નિરોધસમાપત્તિં સમાપજ્જિત્વા નિસિન્નસ્સ સત્થુનો ધારયું ધારેસુન્તિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

તતિયત્થેરસ્સ ¶ અપદાને ખણ્ડફુલ્લિયત્થેરોતિ એત્થ ખણ્ડન્તિ કટ્ઠાનં જિણ્ણત્તા છિન્નભિન્નટ્ઠાનં, ફુલ્લન્તિ કટ્ઠાનં જિણ્ણટ્ઠાને કણ્ણકિતમહિચ્છત્તકાદિપુપ્ફનં, ખણ્ડઞ્ચ ફુલ્લઞ્ચ ખણ્ડફુલ્લાનિ, ખણ્ડફુલ્લાનં પટિસઙ્ખરણં પુનપ્પુનં થિરકરણન્તિ ખણ્ડફુલ્લપટિસઙ્ખરણં. ઇમસ્સ પન થેરસ્સ સમ્ભારપૂરણકાલે ફુસ્સસ્સ ભગવતો ચેતિયે છિન્નભિન્નટ્ઠાને સુધાપિણ્ડં મક્ખેત્વા થિરકરણં ખણ્ડફુલ્લપટિસઙ્ખરણં નામ. તસ્મા સો ખણ્ડફુલ્લિયો થેરોતિ પાકટો અહોસિ. તતિયં.

૧૭. ચતુત્થત્થેરસ્સાપદાને રઞ્ઞો બદ્ધચરો અહન્તિ રઞ્ઞો પરિચારકો કમ્મકારકો અહોસિન્તિ અત્થો.

૧૯. જલજુત્તમનામિનોતિ ¶ જલે ઉદકે જાતં જલજં, કિં તં પદુમં, પદુમેન સમાનનામત્તા ¶ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતોતિ અત્થો. ઉત્તમપદુમનામસ્સ ભગવતોતિ વા અત્થો. ચતુત્થં.

પઞ્ચમં ઉત્તાનત્થમેવ.

૨૮. છટ્ઠે નગરે દ્વારવતિયાતિ મહાદ્વારવાતપાનકવાટફલકાહિ વતિપાકારટ્ટાલગોપુરકદ્દમોદકપરિખાહિ ચ સમ્પન્નં નગરન્તિ દ્વારવતીનગરં, દ્વારં વતિઞ્ચ પધાનં કત્વા નગરસ્સ ઉપલક્ખિતત્તા ‘‘દ્વારવતી નગર’’ન્તિ વોહરન્તીતિ નગરે દ્વારવતિયાતિ વુત્તં. માલાવચ્છો પુપ્ફારામો મમ અહોસીતિ અત્થો.

૩૧. તે કિસલયાતિ તે અસોકપલ્લવા. છટ્ઠં.

સત્તમટ્ઠમનવમાનિ ઉત્તાનત્થાનેવ. દસમેપિ અપુબ્બં નત્થીતિ.

વીસતિમવણ્ણના સમત્તા.

૨૧-૨૩. કણિકારપુપ્ફિયાદિવગ્ગો

૧-૩૦. કણિકારપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

ઇતો ¶ પરં સબ્બત્થ અનુત્તાનપદવણ્ણનં કરિસ્સામ. એકવીસતિમે બાવીસતિમે તેવીસતિમે ચ વગ્ગે સબ્બેસં થેરાનં સયંકતેન પુઞ્ઞેન લદ્ધનામાનિ, કતપુઞ્ઞાનઞ્ચ નાનત્તં તેસં બ્યાકરણદાયકાનં બુદ્ધાનં નામાનિ ¶ વસિતનગરાનિ ચ હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા સબ્બાનિપિ ઉત્તાનાનેવ. અપદાનગાથાનમત્થો ચ નયાનુયોગેન સુવિઞ્ઞેય્યોયેવાતિ.

૨૪. ઉદકાસનવગ્ગો

૧-૧૦.ઉદકાસનદાયકત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

ચતુવીસતિમે ¶ વગ્ગે પઠમદુતિયાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવ.

૯. તતિયાપદાને અરુણવતિયા નગરેતિ આ સમન્તતો આલોકં કરોન્તો ઉણતિ ઉગ્ગચ્છતીતિ અરુણો, સો તસ્મિં વિજ્જતીતિ અરુણવતી, તસ્મિં નગરે આલોકં કરોન્તો સૂરિયો ઉગ્ગચ્છતીતિ અત્થો. સેસનગરેસુપિ સૂરિયુગ્ગમને વિજ્જમાનેપિ વિસેસવચનં સબ્બચતુપ્પદાનં ¶ મહિયં સયનેપિ સતિ મહિયં સયતીતિ મહિંસોતિ વચનં વિય રૂળ્હિવસેન વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. અથ વા પાકારપાસાદહમ્મિયાદીસુ સુવણ્ણરજતમણિમુત્તાદિસત્તરતનપભાહિ અરુણુગ્ગમનં વિય પભાવતી અરુણવતી નામ, તસ્મિં અરુણવતિયા નગરે, પૂપિકો પૂપવિક્કયેન જીવિકં કપ્પેન્તો અહોસિન્તિ અત્થો.

૧૪. ચતુત્થાપદાને તિવરાયં પુરે રમ્મેતિ તીહિ પાકારેહિ પરિવારિતા પરિક્ખિત્તાતિ તિવરા, ખજ્જભોજ્જાદિઉપભોગવત્થાભરણાદિનચ્ચગીતાદીહિ રમણીયન્તિ રમ્મં, તસ્મિં તિવરાયં પુરે નગરે રમ્મે નળકારો અહં અહોસિન્તિ સમ્બન્ધો.

પઞ્ચમાપદાનં ઉત્તાનત્થમેવ.

૨૩. છટ્ઠાપદાને વણ્ણકારો અહં તદાતિ નીલપીતરત્તાદિવણ્ણવસેન વત્થાનિ કરોતિ રઞ્જેતીતિ વણ્ણકારો. વત્થરજકો હુત્વા ચેતિયે વત્થેહિ અચ્છાદનસમયે નાનાવણ્ણેહિ દુસ્સાનિ રઞ્જેસિન્તિ અત્થો.

૨૭. સત્તમાપદાને પિયાલં પુપ્ફિતં દિસ્વાતિ સુપુપ્ફિતં પિયાલરુક્ખં દિસ્વા. ગતમગ્ગે ખિપિં ¶ અહન્તિ અહં મિગલુદ્દો નેસાદો હુત્વા પિયાલપુપ્ફં ઓચિનિત્વા બુદ્ધસ્સ ગતમગ્ગે ખિપિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૩૦. અટ્ઠમાપદાને ¶ સકે સિપ્પે અપત્થદ્ધોતિ અત્તનો તક્કબ્યાકરણાદિસિપ્પસ્મિં અપત્થદ્ધો પતિટ્ઠિતો છેકો અહં કાનનં અગમં ગતો સમ્બુદ્ધં યન્તં દિસ્વાનાતિ વનન્તરે ગચ્છન્તં વિપસ્સિં સમ્બુદ્ધં પસ્સિત્વા. અમ્બયાગં અદાસહન્તિ અહં અમ્બદાનં અદાસિન્તિ અત્થો.

૩૩. નવમાપદાને જગતી કારિતા મય્હન્તિ અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો સરીરધાતુનિધાપિતચેતિયે જગતિ છિન્નભિન્નઆલિન્દપુપ્ફાધાનસઙ્ખાતા જગતિ મયા કારિતા કારાપિતાતિ અત્થો.

દસમાપદાનં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ચતુવીસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૨૫. તુવરદાયકવગ્ગો

૧-૧૦. તુવરદાયકત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

૧. પઞ્ચવીસતિમે ¶ ¶ વગ્ગે પઠમાપદાને ભરિત્વા તુવરમાદાયાતિ તુવરઅટ્ઠિં મુગ્ગકલયસદિસં તુવરટ્ઠિં ભજ્જિત્વા પુપ્ફેત્વા ભાજનેન આદાય સઙ્ઘસ્સ વનમજ્ઝોગાહકસ્સ અદદિં અદાસિન્તિ અત્થો.

૪-૫. દુતિયાપદાને ધનું અદ્વેજ્ઝં કત્વાનાતિ મિગાદીનં મારણત્થાય ધનું સન્નય્હિત્વા ચરમાનો કેસરં ઓગતં દિસ્વાતિ સુપુપ્ફિતં ખુદ્દકસરં દિસ્વા બુદ્ધસ્સ અભિરોપેસિન્તિ અહં ચિત્તં પસાદેત્વા વનં સમ્પત્તસ્સ તિસ્સસ્સ ભગવતો અભિરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૯-૧૦. તતિયાપદાને જલકુક્કુટોતિ જાતસ્સરે ચરમાનકુક્કુટો. તુણ્ડેન કેસરિં ગય્હાતિ પદુમપુપ્ફં મુખતુણ્ડેન ડંસિત્વા આકાસેન ગચ્છન્તસ્સ તિસ્સસ્સ ભગવતો અભિરોપેસિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૧૪. ચતુત્થાપદાને વિરવપુપ્ફમાદાયાતિ વિવિધં રવતિ સદ્દં કરોતીતિ વિરવં, સદ્દકરણવેલાયં વિકસનતો ‘‘વિરવ’’ન્તિ લદ્ધનામં પુપ્ફસમૂહં આદાય ગહેત્વા સિદ્ધત્થસ્સ બુદ્ધસ્સ અભિરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૧૭. પઞ્ચમાપદાને કુટિગોપકોતિ સેનાસનપાલકો. કાલેન કાલં ધૂપેસિન્તિ સમ્પત્તસમ્પત્તકાલાનુકાલે ધૂપેસિં, ધૂપેન સુગન્ધં અકાસિન્તિ ¶ અત્થો. સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો ગન્ધકુટિકાલાનુસારિધૂપેન ધૂપેસિં વાસેસિન્તિ અત્થો.

છટ્ઠસત્તમાપદાનાનિ ઉત્તાનત્થાનેવ.

૨૭. અટ્ઠમાપદાને ¶ સત્ત સત્તલિપુપ્ફાનીતિ સત્તલિસઙ્ખાતાનિ, સત્ત પુપ્ફાનિ સીસેનાદાય વેસ્સભુસ્સ ભગવતો અભિરોપેસિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૩૧. નવમાપદાને બિમ્બિજાલકપુપ્ફાનીતિ રત્તઙ્કુરવકપુપ્ફાનિ સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૩૫. દસમાપદાને ઉદ્દાલકં ગહેત્વાનાતિ જાતસ્સરે વિહઙ્ગસોબ્ભે જાતં ઉદ્દાલકપુપ્ફં ઓચિનિત્વા કકુસન્ધસ્સ ભગવતો પૂજેસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

પઞ્ચવીસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૨૬. થોમકવગ્ગો

૧-૧૦. થોમકત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

છબ્બીસતિમે ¶ ¶ વગ્ગે પઠમાપદાનં ઉત્તાનમેવ.

૫-૬. દુતિયાપદાને વિજહિત્વા દેવવણ્ણન્તિ દેવતા સરીરં વિજહિત્વા છડ્ડેત્વા, મનુસ્સસરીરં નિમ્મિનિત્વાતિ અત્થો. અધિકારં કત્તુકામોતિ અધિકકિરિયં પુઞ્ઞસમ્ભારં કત્તુકામો દેવરો નામ અહં દેવરાજા ભરિયાય સહ બુદ્ધસેટ્ઠસ્સ સાસને સાદરતાય ઇધ ઇમસ્મિં મનુસ્સલોકે આગમિં આગતોતિ અત્થો. તસ્સ ભિક્ખા મયા દિન્નાતિ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો યો નામેન દેવલો નામ સાવકો અહોસિ, તસ્સ સાવકસ્સ મયા વિપ્પસન્નેન ચેતસા ભિક્ખા દિન્ના પિણ્ડપાતો દિન્નોતિ અત્થો.

૯-૧૦. તતિયાપદાને આનન્દો નામ સમ્બુદ્ધોતિ આનન્દં તુટ્ઠિં જનનતો આનન્દો નામ પચ્ચેકબુદ્ધોતિ અત્થો. અમનુસ્સમ્હિ કાનનેતિ અમનુસ્સપરિગ્ગહે કાનને મહાઅરઞ્ઞે પરિનિબ્બાયિ અનુપાદિસેસનિબ્બાનધાતુયા ¶ અન્તરધાયિ, અદસ્સનં અગમાસીતિ અત્થો. સરીરં તત્થ ઝાપેસિન્તિ અહં દેવલોકા ઇધાગન્ત્વા તસ્સ ભગવતો સરીરં તત્થ અરઞ્ઞે ઝાપેસિં દહનં અકાસિન્તિ અત્થો.

ચતુત્થપઞ્ચમાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવ.

૨૦. છટ્ઠાપદાને અહોસિં ચન્દનો નામાતિ નામેન પણ્ણત્તિવસેન ચન્દનો નામ. સમ્બુદ્ધસ્સત્રજોતિ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધભૂતતો પુબ્બે તસ્સ અત્રજો પુત્તો અહં. એકોપાહનો મયા દિન્નોતિ એકં ઉપાહનયુગં મયા દિન્નં. બોધિં સમ્પજ્જ મે તુવન્તિ તેન ઉપાહનયુગેન મે મય્હં સાવકબોધિં તુવં સમ્પજ્જ નિપ્ફાદેહીતિ અત્થો.

૨૩-૨૪. સત્તમાપદાને ¶ મઞ્જરિકં કરિત્વાનાતિ મઞ્જેટ્ઠિપુપ્ફં હરિતચઙ્કોટકં ગહેત્વા રથિયં વીથિયા પટિપજ્જિં અહં તથા પટિપન્નોવ ભિક્ખુસઙ્ઘપુરક્ખતં ભિક્ખુસઙ્ઘેન પરિવુતં સમણાનગ્ગં સમણાનં ભિક્ખૂનં અગ્ગં સેટ્ઠં સમ્માસમ્બુદ્ધં અદ્દસન્તિ સમ્બન્ધો. બુદ્ધસ્સ અભિરોપયિન્તિ દિસ્વા ચ પન તં પુપ્ફં ઉભોહિ હત્થેહિ પગ્ગય્હ ઉક્ખિપિત્વા બુદ્ધસ્સ ફુસ્સસ્સ ભગવતો અભિરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૨૮-૨૯. અટ્ઠમાપદાને અલોણપણ્ણભક્ખોમ્હીતિ ખીરપણ્ણાદીનિ ઉઞ્છાચરિયાય આહરિત્વા લોણવિરહિતાનિ પણ્ણાનિ પચિત્વા ભક્ખામિ, અલોણપણ્ણભક્ખો ¶ અમ્હિ ભવામીતિ અત્થો. નિયમેસુ ચ સંવુતોતિ નિયમસઞ્ઞિતેસુ પાણાતિપાતાવેરમણિઆદીસુ નિચ્ચપઞ્ચસીલેસુ સંવુતો પિહિતોતિ અત્થો. પાતરાસે અનુપ્પત્તેતિ પુરેભત્તકાલે અનુપ્પત્તે. સિદ્ધત્થો ઉપગચ્છિ મન્તિ મમ સમીપં સિદ્ધત્થો ભગવા ઉપગઞ્છિ સમ્પાપુણિ. તાહં બુદ્ધસ્સ પાદાસિન્તિ અહં તં અલોણપણ્ણં તસ્સ બુદ્ધસ્સ અદાસિન્તિ અત્થો.

નવમાપદાનં ઉત્તાનમેવ.

૩૭-૩૮. દસમાપદાને સિખિનં સિખિનં યથાતિ સરીરતો નિક્ખન્તછબ્બણ્ણરંસીહિ ઓભાસયન્તં જલન્તં સિખીનં સિખીભગવન્તં સિખીનં યથા જલમાનઅગ્ગિક્ખન્ધં વિય. અગ્ગજં પુપ્ફમાદાયાતિ અગ્ગજનામકં પુપ્ફં ગહેત્વા બુદ્ધસ્સ સિખિસ્સ ભગવતો અભિરોપયિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

છબ્બીસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૨૭. પદુમુક્ખિપવગ્ગો

૧-૧૦. આકાસુક્ખિપિયત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

૧-૨. સત્તવીસતિમે ¶ ¶ વગ્ગે પઠમાપદાને જલજગ્ગે દુવે ગય્હાતિ જલે ઉદકે જાતે અગ્ગે ઉપ્પલાદયો દ્વે પુપ્ફે ગહેત્વા બુદ્ધસ્સ સમીપં ગન્ત્વા એકં પુપ્ફં પાદેસુ નિક્ખિપિં પૂજેસિં, એકં પુપ્ફં આકાસે ખિપિન્તિ અત્થો.

દુતિયાપદાનં પાકટમેવ.

૧૦. તતિયાપદાને બોધિયા પાદપુત્તમેતિ ઉત્તમે બોધિપાદપે. અડ્ઢચન્દં મયા દિન્નન્તિ તસ્મિં બોધિમૂલે અડ્ઢચન્દાકારેન મયા અનેકપુપ્ફાનિ પૂજિતાનીતિ અત્થો. ધરણીરુહપાદપેતિ રુક્ખપબ્બતરતનાદયો ધારેતીતિ ધરણી, પથવી, ધરણિયા રુહતિ પતિટ્ઠહતીતિ ધરણીરુહો, પાદસઙ્ખાતેન મૂલેન ઉદકં પિવતિ ખન્ધવિટપાદીસુ પત્થરિયતીતિ પાદપો, ધરણીરુહો ચ સો પાદપો ચેતિ ધરણીરુહપાદપો, તસ્મિં ધરણીરુહપાદપે પુપ્ફં મયા પૂજિતન્તિ અત્થો.

ચતુત્થાપદાનં ઉત્તાનત્થમેવ.

૧૮-૧૯. પઞ્ચમાપદાને હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિ હિમવન્તસ્સ આસન્ને. રોમસો નામ પબ્બતોતિ રુક્ખલતાગુમ્બાભાવા કેવલં દબ્બતિણાદિસઞ્છન્નત્તા રોમસો નામ પબ્બતો અહોસિ. તમ્હિ પબ્બતપાદમ્હીતિ ¶ તસ્મિં પબ્બતપરિયન્તે. સમણો ભાવિતિન્દ્રિયોતિ સમિતપાપો વૂપસન્તકિલેસો સમણો વડ્ઢિતઇન્દ્રિયો, રક્ખિતચક્ખુન્દ્રિયાદિઇન્દ્રિયોતિ અત્થો. અથ વા વડ્ઢિતઇન્દ્રિયો વડ્ઢિતસદ્ધિન્દ્રિયાદિઇન્દ્રિયોતિ અત્થો. તસ્સ સમણસ્સ અહં બિળાલિઆલુવે ગહેત્વા અદાસિન્તિ અત્થો.

છટ્ઠસત્તમટ્ઠમનવમદસમાપદાનાનિ ઉત્તાનત્થાનેવાતિ.

સત્તવીસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૨૮. સુવણ્ણબિબ્બોહનવગ્ગો

૧-૧૦. સુવણ્ણબિબ્બોહનિયત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

અટ્ઠવીસતિમે ¶ વગ્ગે પઠમાપદાનં ઉત્તાનમેવ.

૫. દુતિયાપદાને મનોમયેન કાયેનાતિ યથા ચિત્તવસેન પવત્તકાયેનાતિ અત્થો.

૧૦. તતિયાપદાને ¶ મહાસમુદ્દં નિસ્સાયાતિ મહાસાગરાસન્ને ઠિતસ્સ પબ્બતસ્સ અન્તરે પબ્બતલેણેતિ અત્થો. સિદ્ધત્થો ભગવા વિવેકકામતાય વસતિ પટિવસતીતિ અત્થો. પચ્ચુગ્ગન્ત્વાનકાસહન્તિ અહં તસ્સ ભગવતો પટિઉગ્ગન્ત્વા સમીપં ગન્ત્વા વન્દનાદિપુઞ્ઞં અકાસિન્તિ અત્થો. ચઙ્કોટકમદાસહન્તિ સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો અહં પુપ્ફભરિતં ચઙ્કોટકં કદમ્બં અદાસિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૧૪. ચતુત્થાપદાને અકક્કસચિત્તસ્સાથાતિ અફરુસચિત્તસ્સ, અથ-સદ્દો પદપૂરણે.

૧૯. પઞ્ચમાપદાને ઉદુમ્બરે વસન્તસ્સાતિ ઉદુમ્બરરુક્ખમૂલે રુક્ખચ્છાયાય વસન્તસ્સ તિસ્સસ્સ ભગવતો. નિયતે પણ્ણસન્થરેતિ નિયામિતે પટિબદ્ધે પણ્ણસન્થરે સાખાભઙ્ગાસને નિસિન્નસ્સ. વુત્થોકાસો મયા દિન્નોતિ વિવિત્તોકાસે મણ્ડપદ્વારાદીહિ પિહિતોકાસો મયા દિન્નો સમ્પાદિતોતિ અત્થો.

૨૪. છટ્ઠાપદાને પોત્થદાનં મયા દિન્નન્તિ પોત્થવટ્ટિં પોત્થછલ્લિં તાળેત્વા કતં સાટકં વિસમં ગોફાસુકેન ઘંસિત્વા નિમ્મિતં સુત્તં ગહેત્વા કન્તિત્વા તેન સુત્તેન નિસીદનત્થાય વા ભૂમત્થરણત્થાય વા સાટકં વાયાપેત્વા તં સાટકં મયા રતનત્તયસ્સ દિન્નન્તિ અત્થો.

૨૭. સત્તમાપદાને ચન્દભાગાનદીતીરેતિ ચન્દભાગાય નામ નદિયા તીરતો, નિસ્સક્કે ભુમ્મવચનં ¶ . અનુસોતન્તિ સોતસ્સ અનુ હેટ્ઠાગઙ્ગં ¶ વજામિ ગચ્છામિ અહન્તિ અત્થો. સત્ત માલુવપુપ્ફાનિ, ચિતમારોપયિં અહન્તિ અહં માલુવપુપ્ફાનિ સત્ત પત્તાનિ ગહેત્વા ચિતકે વાલુકરાસિમ્હિ વાલુકાહિ થૂપં કત્વા પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૩૧-૩૨. અટ્ઠમાપદાને મહાસિન્ધુ સુદસ્સનાતિ સુન્દરદસ્સનસુન્દરોદકધવલપુલિનોપસોભિતત્તા સુટ્ઠુ મનોહરા મહાસિન્ધુ નામ વારિનદી અહોસિ. તત્થ તિસ્સં સિન્ધુવારિનદિયં સપ્પભાસં પભાય સહિતં સુદસ્સનં સુન્દરરૂપં પરમોપસમે યુત્તં ઉત્તમે ઉપસમે યુત્તં સમઙ્ગીભૂતં વીતરાગં અહં અદ્દસન્તિ અત્થો. દિસ્વાહં વિમ્હિતાસયોતિ ¶ ‘‘એવરૂપં ભયાનકં હિમવન્તં કથં સમ્પત્તો’’તિ વિમ્હિતઅજ્ઝાસયો અચ્છરિયબ્ભુતચિત્તોતિ અત્થો. આલુવં તસ્સ પાદાસિન્તિ તસ્સ અરહતો અહં પસન્નમાનસો આલુવકન્દં પાદાસિં આદરેન અદાસિન્તિ અત્થો.

નવમદસમાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવાતિ.

અટ્ઠવીસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૨૯. પણ્ણદાયકવગ્ગો

૧-૧૦. પણ્ણદાયકત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

૧-૨. એકૂનતિંસતિમે ¶ વગ્ગે પઠમાપદાને પણ્ણભોજનભોજનોતિ ખીરપણ્ણાદિભોજનસ્સ ભુઞ્જનત્થાય પણ્ણસાલાય નિસિન્નો અમ્હિ ભવામીતિ અત્થો. ઉપવિટ્ઠઞ્ચ મં સન્તન્તિ પણ્ણસાલાયં ઉપવિટ્ઠં સન્તં વિજ્જમાનં મં. ઉપાગચ્છિ મહાઇસીતિ મહન્તે સીલાદિખન્ધે એસનતો મહાઇસિ. લોકપજ્જોતો લોકપદીપો સિદ્ધત્થો ભગવા ઉપગચ્છિ, મમ સમીપં અગમાસીતિ અત્થો. નિસિન્નસ્સ પણ્ણસન્થરેતિ ઉપગન્ત્વા પણ્ણસન્થરે નિસિન્નસ્સ ખાદનત્થાય સેદિતં પણ્ણં મયા દિન્નન્તિ સમ્બન્ધો.

૫-૭. દુતિયાપદાને સિનેરુસમસન્તોસો ધરણીસમસાદિસો સિદ્ધત્થો ભગવાતિ સમ્બન્ધો. વુટ્ઠહિત્વા સમાધિમ્હાતિ નિરોધસમાપત્તિતો વુટ્ઠહિત્વા વિસું હુત્વાતિ અત્થો. ભિક્ખાય મમુપટ્ઠિતોતિ ભિક્ખાચારવેલાય ‘‘અજ્જ મમ યો કોચિ કિઞ્ચિ દાનં દદાતિ, તસ્સ મહપ્ફલ’’ન્તિ ચિન્તેત્વા નિસિન્નસ્સ મમ સન્તિકં સમીપં ઉપટ્ઠિતો સમીપમાગતોતિ અત્થો. હરીતકં…પે… ફારુસકફલાનિ ચાતિ એવં સબ્બં તં ફલં સબ્બલોકાનુકમ્પિનો તસ્સ સિદ્ધત્થસ્સ મહેસિસ્સ મયા વિપ્પસન્નેન ચેતસા દિન્નન્તિ અત્થો.

૧૧-૧૨. તતિયાપદાને ¶ સીહં યથા વનચરન્તિ વને ચરમાનં સીહરાજં ઇવ ચરમાનં સિદ્ધત્થં ભગવન્તન્તિ સમ્બન્ધો. નિસભાજાનિયં યથાતિ વસભો, નિસભો, વિસભો, આસભોતિ ચત્તારો ગવજેટ્ઠકા. તેસુ ગવસતસ્સ જેટ્ઠકો વસભો, ગવસહસ્સસ્સ જેટ્ઠકો નિસભો, ગવસતસહસ્સસ્સ જેટ્ઠકો વિસભો, ગવકોટિસતસહસ્સસ્સ ¶ જેટ્ઠકો આસભો. ઇધ પન આસભો ‘‘નિસભો’’તિ વુત્તો, આજાનીયં અભીતં નિચ્ચલં ઉસભરાજં ઇવાતિ અત્થો. કકુધં વિલસન્તંવાતિ પુપ્ફપલ્લવેહિ સોભમાનં કકુધરુક્ખં ઇવ નરાસભં નરાનં આસભં ઉત્તમં આગચ્છન્તં સિદ્ધત્થં ભગવન્તં દિસ્વા સદ્ધાય સમ્પયુત્તત્તા વિપ્પસન્નેન ચેતસા પચ્ચુગ્ગમનં અકાસિન્તિ અત્થો.

ચતુત્થાપદાનાદીનિ દસમાવસાનાનિ સુવિઞ્ઞેય્યાનેવાતિ.

એકૂનતિંસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૩૦. ચિતકપૂજકવગ્ગો

૧-૧૦. ચિતકપૂજકત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

૧-૨. તિંસતિમે ¶ વગ્ગે પઠમાપદાને આહુતિં યિટ્ઠુકામોહન્તિ પૂજાસક્કારં કારેતુકામો અહં. નાનાપુપ્ફં સમાનયિન્તિ નાના અનેકવિધં ચમ્પકસલલાદિપુપ્ફં સં સુટ્ઠુ આનયિં, રાસિં અકાસિન્તિ અત્થો. સિખિનો લોકબન્ધુનોતિ સકલલોકત્તયબન્ધુસ્સ ઞાતકસ્સ સિખિસ્સ ભગવતો પરિનિબ્બુતસ્સ ચિતકં આળાહનચિતકં દારુરાસિં જલન્તં આદિત્તં દિસ્વા તઞ્ચ મયા રાસીકતં પુપ્ફં ઓકિરિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

૬-૭. દુતિયાપદાને અજિનુત્તરવાસનોતિ અજિનમિગચમ્મં ઉત્તરાસઙ્ગં કત્વા નિવાસિનો અચ્છાદનોતિ અત્થો. અભિઞ્ઞા પઞ્ચ નિબ્બત્તાતિ ઇદ્ધિવિધાદયો પઞ્ચ અભિઞ્ઞાયો પઞ્ચ ઞાણાનિ નિબ્બત્તા ઉપ્પાદિતા નિપ્ફાદિતા. ચન્દસ્સ પરિમજ્જકોતિ ચન્દમણ્ડલસ્સ સમન્તતો મજ્જકો, ફુટ્ઠો અહોસિન્તિ અત્થો. વિપસ્સિં લોકપજ્જોતન્તિ સકલલોકત્તયે પદીપસદિસં વિપસ્સિં ભગવન્તં મમ સન્તિકં અભિગતં વિસેસેન સમ્પત્તં આગતં. દિસ્વા પારિચ્છત્તકપુપ્ફાનીતિ દેવલોકતો પારિચ્છત્તકપુપ્ફાનિ આહરિત્વા વિપસ્સિસ્સ સત્થુનો મત્થકે છત્તાકારેન અહં ધારેસિન્તિ અત્થો.

૧૧-૧૩. તતિયાપદાને પુત્તો મમ પબ્બજિતોતિ મય્હં પુત્તો સદ્ધાય પબ્બજિતો. કાસાયવસનો તદાતિ તસ્મિં પબ્બજિતકાલે કાસાયનિવત્થો ¶ , ન બાહિરકપબ્બજ્જાય પબ્બજિતોતિ અત્થો. સો ¶ ચ બુદ્ધત્તં સમ્પત્તોતિ સો મય્હં પુત્તો ચતૂસુ બુદ્ધેસુ સાવકબુદ્ધભાવં સં સુટ્ઠુ પત્તો, અરહત્તં પત્તોતિ અત્થો. નિબ્બુતો લોકપૂજિતોતિ સકલલોકેહિ કતસક્કારો ખન્ધપરિનિબ્બાનેન પરિનિબ્બુતોતિ અત્થો. વિચિનન્તો સકં પુત્તન્તિ અહં તસ્સ ગતદેસં પુચ્છિત્વા સકં પુત્તં વિચિનન્તો પચ્છતો અગમં, અનુગતો અસ્મીતિ અત્થો. નિબ્બુતસ્સ મહન્તસ્સાતિ મહન્તેહિ સીલક્ખન્ધાદીહિ યુત્તત્તા મહન્તસ્સ તસ્સ મમ પુત્તસ્સ અરહતો આદહનટ્ઠાને ચિતકં ચિતકટ્ઠાનં અહં અગમાસિન્તિ અત્થો. પગ્ગય્હ અઞ્જલિં તત્થાતિ તસ્મિં આદહનટ્ઠાને ¶ અઞ્જલિં દસઙ્ગુલિસમોધાનં પગ્ગહેત્વા સિરસિ કત્વા અહં ચિતકં દહનદારુરાસિં વન્દિત્વા પણામં કત્વા સેતચ્છત્તઞ્ચ પગ્ગય્હાતિ ન કેવલમેવ વન્દિત્વા ધવલચ્છત્તઞ્ચ પગ્ગય્હ ઉક્ખિપિત્વા અહં આરોપેસિં પતિટ્ઠપેસિન્તિ અત્થો.

૧૭-૧૮. ચતુત્થાપદાને અનુગ્ગતમ્હિ આદિચ્ચેતિ સૂરિયે અનુગ્ગતે અનુટ્ઠિતે પચ્ચૂસકાલેતિ અત્થો. પસાદો વિપુલો અહૂતિ રોગપીળિતસ્સ મય્હં ચિત્તપ્પસાદો વિપુલો અતિરેકો બુદ્ધાનુસ્સરણેન અહુ અહોસિ. મહેસિનો બુદ્ધસેટ્ઠસ્સ લોકમ્હિ પાતુભાવો પાકટભાવો અહોસીતિ સમ્બન્ધો. ઘોસમસ્સોસહં તત્થાતિ તસ્મિં પાતુભાવે સતિ ‘‘અહં ગિલાનો બુદ્ધો ઉપ્પન્નો’’તિ ઘોસં અસ્સોસિં. ન ચ પસ્સામિ તં જિનન્તિ તં જિતપઞ્ચમારં સમ્માસમ્બુદ્ધં ન પસ્સામિ, બાળ્હગિલાનત્તા ગન્ત્વા પસ્સિતું ન સક્કોમીતિ અત્થો. મરણઞ્ચ અનુપ્પત્તોતિ મરણાસન્નકાલં અનુપ્પત્તો, આસન્નમરણો હુત્વાતિ અત્થો. બુદ્ધસઞ્ઞમનુસ્સરિન્તિ બુદ્ધોતિનામં અનુસ્સરિં, બુદ્ધારમ્મણં મનસિ અકાસિન્તિ અત્થો.

૨૧-૨૩. પઞ્ચમાપદાને આરામદ્વારા નિક્ખમ્માતિ આરામદ્વારતો સઙ્ઘસ્સ નિક્ખમનદ્વારમગ્ગેહિ અત્થો. ગોસીસં સન્થતં મયાતિ તસ્મિં નિક્ખમનદ્વારમગ્ગે ‘‘ભગવતો ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ પાદા મા કદ્દમં અક્કમન્તૂ’’તિ અક્કમનત્થાય ગોસીસટ્ઠિં મયા સન્થરિતન્તિ અત્થો. અનુભોમિ સકં કમ્મન્તિ અત્તનો ગોસીસઅત્થરણકમ્મસ્સ બલેન આજાનીયા વાતજવા સિન્ધવા સીઘવાહનાદીનિ વિપાકફલાનિ અનુભોમીતિ અત્થો. અહો ¶ ¶ કારં પરમકારન્તિ સુખેત્તે સઙ્ઘે મયા સુટ્ઠુ કતં કારં અપ્પકમ્પિ કિચ્ચં મહપ્ફલદાનતો પરમકારં ઉત્તમકિચ્ચં અહો વિમ્હયન્તિ અત્થો. યથા તિણદોસાદિવિરહિતેસુ ખેત્તેસુ વપ્પિતં સાલિબીજં મહપ્ફલં દેતિ, એવમેવ રાગદોસાદિદોસરહિતે પરિસુદ્ધકાયવચીસમાચારે સઙ્ઘખેત્તે ગોસીસઅત્થરણકમ્મં મયા કતં, ઇદં મહપ્ફલં દેતીતિ વુત્તં હોતિ. ન અઞ્ઞં કલમગ્ઘતીતિ અઞ્ઞં બાહિરસાસને કતં કમ્મં સઙ્ઘે કતસ્સ કારસ્સ પૂજાસક્કારસ્સ કલં સોળસિં કલં કોટ્ઠાસં ન અગ્ઘતીતિ સમ્બન્ધો.

છટ્ઠસત્તમટ્ઠમનવમદસમાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવાતિ.

તિંસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૩૧. પદુમકેસરવગ્ગો

૧-૧૦. પદુમકેસરિયત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

૧-૨. એકતિંસતિમે ¶ વગ્ગે પઠમાપદાને ઇસિસઙ્ઘે અહં પુબ્બેતિ અહં પુબ્બે બોધિસમ્ભારપૂરણકાલે ઇસિસઙ્ઘે પચ્ચેકબુદ્ધઇસિસમૂહે તેસં સમીપે હિમવન્તપબ્બતે માતઙ્ગહત્થિકુલે વારણો ચણ્ડહત્થી અહોસિન્તિ સમ્બન્ધો. મનુસ્સાદયો વારેતીતિ વારણો, અથ વા વાચાય રવતિ કોઞ્ચનાદં નદતીતિ વારણો. મહેસીનં પસાદેનાતિ પચ્ચેકબુદ્ધમહેસીનં પસાદેન. પચ્ચેકજિનસેટ્ઠેસુ, ધુતરાગેસુ તાદિસૂતિ લોકધમ્મેહિ નિચ્ચલેસુ પચ્ચેકબુદ્ધેસુ પદ્મકેસરં પદુમરેણું ઓકિરિં અવસિઞ્ચિન્તિ સમ્બન્ધો.

દુતિયતતિયાપદાનાનિ ઉત્તાનાનિ.

૧૩-૧૬. ચતુત્થાપદાને મહાબોધિમહો અહૂતિ વિપસ્સિસ્સ ભગવતો ચતુમગ્ગઞાણાધારભાવતો ‘‘બોધી’’તિ લદ્ધનામસ્સ રુક્ખસ્સ પૂજા અહોસીતિ અત્થો. રુક્ખટ્ઠસ્સેવ સમ્બુદ્ધોતિ અસ્સ બોધિપૂજાસમયે સન્નિપતિતસ્સ મહાજનસ્સ સમ્બુદ્ધો લોકજેટ્ઠો નરાસભો રુક્ખટ્ઠો ઇવ રુક્ખે ઠિતો વિય પઞ્ઞાયતીતિ અત્થો. ભગવા તમ્હિ સમયેતિ તસ્મિં બોધિપૂજાકરણકાલે ભગવા ભિક્ખુસઙ્ઘપુરક્ખતો ભિક્ખુસઙ્ઘેન પરિવુતો. વાચાસભિમુદીરયન્તિ મુદુસિલિટ્ઠમધુરઉત્તમઘોસં ઉદીરયં કથયન્તો નિચ્છારેન્તો ચતુસચ્ચં પકાસેસિ, દેસેસીતિ અત્થો. સંખિત્તેન ¶ ચ દેસેન્તોતિ વેનેય્યપુગ્ગલજ્ઝાસયાનુરૂપેન દેસેન્તો સંખિત્તેન ચ વિત્થારેન ચ દેસયીતિ અત્થો. વિવટ્ટચ્છદોતિ રાગો ¶ છદનં, દોસો છદનં, મોહો છદનં, સબ્બકિલેસા છદના’’તિ એવં વુત્તા છદના વિવટા ઉગ્ઘાટિતા વિદ્ધંસિતા અનેનાતિ વિવટ્ટચ્છદો, સમ્બુદ્ધો. તં મહાજનં દેસનાવસેન નિબ્બાપેસિ પરિળાહં વૂપસમેસીતિ અત્થો. તસ્સાહં ધમ્મં સુત્વાનાતિ તસ્સ ભગવતો દેસેન્તસ્સ ધમ્મં સુત્વા.

૨૦. પઞ્ચમાપદાને ¶ ફલહત્થો અપેક્ખવાતિ વિપસ્સિં ભગવન્તં દિસ્વા મધુરાનિ ફલાનિ ગહેત્વા અપેક્ખવા અતુરિતો સણિકં અસ્સમં ગઞ્છિન્તિ અત્થો.

છટ્ઠસત્તમાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવ.

૪૦. અટ્ઠમાપદાને નિટ્ઠિતે નવકમ્મે ચાતિ સીમાય નવકમ્મે નિટ્ઠં ગતે સતિ. અનુલેપમદાસહન્તિ અનુપચ્છા સુધાલેપં અદાસિં, સુધાય લેપાપેસિન્તિ અત્થો.

નવમદસમાપદાનાનિ ઉત્તાનાનિયેવાતિ.

એકતિંસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૩૨. આરક્ખદાયકવગ્ગો

૧-૧૦. આરક્ખદાયકત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

બાત્તિંસતિમવગ્ગે ¶ પઠમદુતિયતતિયાપદાનાનિ સુવિઞ્ઞેય્યાનેવ.

૧૬. ચતુત્થાપદાને જલજગ્ગેહિ ઓકિરિન્તિ જલજેહિ ઉત્તમેહિ ઉપ્પલપદુમાદીહિ પુપ્ફેહિ ઓકિરિં પૂજેસિન્તિ અત્થો.

પઞ્ચમાપદાનં ઉત્તાનમેવ.

૨૬-૨૭. છટ્ઠાપદાને ચેતિયં ઉત્તમં નામ, સિખિનો લોકબન્ધુનોતિ સકલલોકત્તયસ્સ બન્ધુનો ઞાતકસ્સ સિખિસ્સ ભગવતો ઉત્તમં ચેતિયં. ઇરીણે જનસઞ્ચરવિરહિતે વને મનુસ્સાનં કોલાહલવિરહિતે મહાઅરઞ્ઞે અહોસીતિ સમ્બન્ધો. અન્ધાહિણ્ડામહં તદાતિ તસ્મિં કાલે વને મગ્ગમૂળ્હભાવેન અન્ધો, ન ચક્ખુના ¶ અન્ધો, અહં આહિણ્ડામિ મગ્ગં પરિયેસામીતિ અત્થો. પવના નિક્ખમન્તેનાતિ મહાવનતો નિક્ખમન્તેન મયા સીહાસનં ઉત્તમાસનં, સીહસ્સ વા ભગવતો આસનં દિટ્ઠન્તિ અત્થો. એકંસં અઞ્જલિં કત્વાતિ એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કત્વા સિરસિ અઞ્જલિં ઠપેત્વાતિ અત્થો. સન્થવિં લોકનાયકન્તિ સકલલોકત્તયનયં તં નિબ્બાનં પાપેન્તં થોમિતં થુતિં અકાસિન્તિ અત્થો.

૩૪. સત્તમાપદાને ¶ સુદસ્સનો મહાવીરોતિ સુન્દરદસ્સનો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણસમ્પન્નસરીરત્તા મનોહરદસ્સનો મહાવીરિયો સિદ્ધત્થો ભગવાતિ સમ્બન્ધો. વસતિઘરમુત્તમેતિ ઉત્તમે વિહારે વસતીતિ અત્થો.

અટ્ઠમનવમદસમાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવાતિ.

બાત્તિંસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૩૩. ઉમાપુપ્ફિયવગ્ગો

૧-૧૦. ઉમાપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

તેત્તિંસતિમે ¶ વગ્ગે પઠમદુતિયતતિયચતુત્થપઞ્ચમછટ્ઠાપદાનાનિ ઉત્તાનાનિયેવ.

૫૫. સત્તમાપદાને સમયં અગમાસહન્તિ સમૂહં સમાગમટ્ઠાનં અહં અગમાસિન્તિ અત્થો.

૬૨. અબ્બુદનિરબ્બુદાનીતિ ‘‘પકોટિસતસહસ્સાનં સતં અબ્બુદં, અબ્બુદસતસહસ્સાનં સતં નિરબ્બુદ’’ન્તિ વુત્તત્તા આયુના અબ્બુદનિરબ્બુદાનિ ગતમહાઆયુવન્તા મનુજાધિપા ચક્કવત્તિનો ખત્તિયા અટ્ઠ અટ્ઠ હુત્વા કપ્પાનં પઞ્ચવીસસહસ્સમ્હિ આસિંસુ અહેસુન્તિ અત્થો. અટ્ઠમનવમદસમાપદાનાનિ પાકટાનેવાતિ.

તેત્તિંસતિમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૩૪-૩૮. ગન્ધોદકાદિવગ્ગો

૧-૫૦. ગન્ધધૂપિયત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

ચતુતિંસતિમવગ્ગપઞ્ચતિંસતિમવગ્ગછત્તિંસતિમવગ્ગસત્તતિંસતિમવગ્ગઅટ્ઠતિંસતિમવગ્ગા ¶ ¶ ઉત્તાનત્થાયેવ.

એકૂનચત્તાલીસમવગ્ગેપિ પઠમાપદાનાદીનિ અટ્ઠમાપદાનન્તાનિ ઉત્તાનાનેવાતિ.

૩૯. અવટફલવગ્ગો

૯. સોણકોટિવીસત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નવમાપદાને ¶ પન વિપસ્સિનો પાવચનેતિઆદિકં આયસ્મતો સોણસ્સ કોટિવીસત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે મહાવિભવે સેટ્ઠિકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો સેટ્ઠિ હુત્વા ઉપાસકેહિ સદ્ધિં વિહારં ગન્ત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો ¶ ભગવતો ચઙ્કમનટ્ઠાને સુધાય પરિકમ્મં કારેત્વા એકઞ્ચ લેણં કારેત્વા નાનાવિરાગવત્થેહિ લેણભૂમિયા સન્થરિત્વા ઉપરિ વિતાનઞ્ચ કત્વા ચાતુદ્દિસસ્સ સઙ્ઘસ્સ નિય્યાદેત્વા સત્તાહં મહાદાનં દત્વા પણિધાનં અકાસિ. સત્થા અનુમોદનં અકાસિ. સો તેન કુસલકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં કપ્પે પરિનિબ્બુતે કસ્સપદસબલે અનુપ્પન્ને અમ્હાકં ભગવતિ બારાણસિયં કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો ગઙ્ગાતીરે પણ્ણસાલં કરિત્વા વસન્તં એકં પચ્ચેકબુદ્ધં તેમાસં ચતૂહિ પચ્ચયેહિ સક્કચ્ચં ઉપટ્ઠહિ. પચ્ચેકબુદ્ધો વુટ્ઠવસ્સો પરિપુણ્ણપરિક્ખારો ગન્ધમાદનમેવ અગમાસિ. સોપિ કુલપુત્તો યાવજીવં તત્થ પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચવિત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અમ્હાકં ભગવતો કાલે ચમ્પાનગરે અગ્ગસેટ્ઠિસ્સ ગેહે પટિસન્ધિં ગણ્હિ. તસ્સ પટિસન્ધિગ્ગહણકાલતો પટ્ઠાય સેટ્ઠિસ્સ મહાભોગક્ખન્ધો અભિવડ્ઢિ. તસ્સ માતુકુચ્છિતો નિક્ખમનદિવસે સકલનગરે મહાલાભસક્કારસમ્માનો અહોસિ, તસ્સ પુબ્બે પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ સતસહસ્સગ્ઘનિકરત્તકમ્બલપરિચ્ચાગેન સુવણ્ણવણ્ણો સુખુમાલતરો ચ અત્તભાવો અહોસિ, તેનસ્સ સોણોતિ નામં અકંસુ. સો ¶ મહતા પરિવારેન અભિવડ્ઢિ. તસ્સ હત્થપાદતલાનિ બન્ધુજીવકપુપ્ફવણ્ણાનિ અહેસું, તેસં સતવારં વિહતકપ્પાસં વિય મુદુસમ્ફસ્સો અહોસિ. પાદતલેસુ મણિકુણ્ડલાવટ્ટવણ્ણલોમાનિ જાયિંસુ. વયપ્પત્તસ્સ તસ્સ તિણ્ણં ઉતૂનં અનુચ્છવિકે તયો પાસાદે કારાપેત્વા નાટકિત્થિયો ઉપટ્ઠાપેસું. સો તત્થ મહતિં સમ્પત્તિં અનુભવન્તો દેવકુમારો વિય પટિવસતિ.

અથ અમ્હાકં ભગવતિ સબ્બઞ્ઞુતં પત્વા પવત્તિતવરધમ્મચક્કે રાજગહં ઉપનિસ્સાય વિહરન્તે બિમ્બિસારરઞ્ઞા પક્કોસાપિતો તેહિ અસીતિયા ગામિકસહસ્સેહિ સદ્ધિં રાજગહં આગતો સત્થુ ¶ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો માતાપિતરો અનુજાનાપેત્વા ભગવતો સન્તિકે પબ્બજિત્વા લદ્ધૂપસમ્પદો સત્થુ સન્તિકે કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા જનસંસગ્ગપરિહરણત્થં ¶ સીતવને વિહાસિ. સો તત્થ વસન્તો ‘‘મમ સરીરં સુખુમાલં, ન ચ સક્કા સુખેનેવ સુખં અધિગન્તું, કાયં કિલમેત્વાપિ સમણધમ્મં કાતું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા ઠાનચઙ્કમમેવ અધિટ્ઠાય પધાનમનુયુઞ્જન્તો પાદતલેસુ ફોટેસુ ઉટ્ઠિતેસુપિ વેદનં અજ્ઝુપેક્ખિત્વા દળ્હં વીરિયં કરોન્તો અચ્ચારદ્ધવીરિયતાય વિસેસં નિબ્બત્તેતું અસક્કોન્તો ‘‘એવં અહં વાયમન્તોપિ મગ્ગફલાનિ નિબ્બત્તેતું ન સક્કોમિ, કિં મે પબ્બજ્જાય, હીનાયાવત્તિત્વા ભોગે ચ ભુઞ્જામિ, પુઞ્ઞાનિ ચ કરિસ્સામી’’તિ ચિન્તેસિ. અથ સત્થા તસ્સ ચિત્તાચારં ઞત્વા તત્થ ગન્ત્વા વીણોપમોવાદેન (મહાવ. ૨૪૩) ઓવદિત્વા વીરિયસમતાયોજનવિધિં દસ્સેન્તો કમ્મટ્ઠાનં સોધેત્વા ગિજ્ઝકૂટં ગતો. સોણોપિ ખો સત્થુ સન્તિકા ઓવાદં લભિત્વા વીરિયસમતં યોજેત્વા વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ.

૪૯. સો અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો વિપસ્સિનો પાવચનેતિઆદિમાહ. તત્થ વિપસ્સીતિ વિસેસેન, વિવિધં વા પસ્સતીતિ વિપસ્સી. પાવચનેતિ પકારેન વુચ્ચતીતિ પાવચનં, પિટકત્તયં. તસ્સ વિપસ્સિનો તસ્મિં પાવચનેતિ અત્થો. લેણન્તિ લિનન્તે નિલીયન્તે એત્થાતિ લેણં વિહારં. બન્ધુમારાજધાનિયાતિ બન્ધન્તિ કુલપરમ્પરાય વસેન અઞ્ઞમઞ્ઞં સમ્બજ્ઝન્તીતિ બન્ધૂ, ઞાતકા. તે એત્થ પટિવસન્તીતિ બન્ધુમા, બન્ધુ અસ્સ અત્થીતિ ¶ વા બન્ધુમા. રાજૂનં વસનટ્ઠાનન્તિ રાજધાની, બન્ધુમા ચ સા રાજધાની ચેતિ બન્ધુમારાજધાની, તસ્સા બન્ધુમારાજધાનિયા, લેણં મયા કતન્તિ સમ્બન્ધો. સેસમેત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સોણકોટિવીસત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. પુબ્બકમ્મપિલોતિકબુદ્ધઅપદાનવણ્ણના

૬૪. દસમાપદાને અનોતત્તસરાસન્નેતિ પબ્બતકૂટેહિ પટિચ્છન્નત્તા ચન્દિમસૂરિયાનં સન્તાપેહિ ઓતત્તં ઉણ્હં ઉદકં એત્થ નત્થીતિ અનોતત્તો. સરન્તિ ગચ્છન્તિ પભવન્તિ સન્દન્તિ એતસ્મા મહાનદિયોતિ સરો. સીહમુખાદીહિ નિક્ખન્તા મહાનદિયો તિક્ખત્તું તિક્ખત્તું પદક્ખિણં કત્વા નિક્ખન્તનિક્ખન્તદિસાભાગેન સરન્તિ ગચ્છન્તીતિ અત્થો. અનોતત્તો ચ સો સરો ¶ ચાતિ અનોતત્તસરો ¶ . તસ્સ આસન્નં સમીપટ્ઠાનન્તિ અનોતત્તસરાસન્નં, તસ્મિં અનોતત્તસરાસન્ને, સમીપેતિ અત્થો. રમણીયેતિ દેવદાનવગન્ધબ્બકિન્નરોરગબુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધાદીહિ રમિતબ્બં અલ્લીયિતબ્બન્તિ રમણીયં, તસ્મિં રમણીયે. સિલાતલેતિ એકગ્ઘનપબ્બતસિલાતલેતિ અત્થો. નાનારતનપજ્જોતેતિ પદુમરાગવેળુરિયાદિનાનાઅનેકેહિ રતનેહિ પજ્જોતે પકારેન જોતમાને. નાનાગન્ધવનન્તરેતિ નાનપ્પકારેહિ ચન્દનાગરુકપ્પૂરતમાલતિલકાસોકનાગપુન્નાગકેતકાદીહિ અનેકેહિ સુગન્ધપુપ્ફેહિ ગહનીભૂતવનન્તરે સિલાતલેતિ સમ્બન્ધો.

૬૫. ગુણમહન્તતાય સઙ્ખ્યામહન્તતાય ચ મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન, પરેતો પરિવુતો લોકનાયકો લોકત્તયસામિસમ્માસમ્બુદ્ધો તત્થ સિલાસને નિસિન્નો અત્તનો પુબ્બાનિ કમ્માનિ બ્યાકરી વિસેસેન પાકટમકાસીતિ અત્થો. સેસમેત્થ હેટ્ઠા બુદ્ધાપદાને (અપ. થેર ૧.૧.૧ આદયો) વુત્તત્તા ઉત્તાનત્થત્તા ચ સુવિઞ્ઞેય્યમેવ. બુદ્ધાપદાને અન્તોગધમ્પિ ઇધાપદાને કુસલાકુસલં કમ્મસંસૂચકત્તા વગ્ગસઙ્ગહવસેન ધમ્મસઙ્ગાહકત્થેરા સઙ્ગાયિંસૂતિ.

પુબ્બકમ્મપિલોતિકબુદ્ધઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

એકૂનચત્તાલીસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૪૦. પિલિન્દવચ્છવગ્ગો

૧. પિલિન્દવચ્છત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચત્તાલીસમવગ્ગે ¶ ¶ અપદાને નગરે હંસવતિયાતિઆદિકં આયસ્મતો પિલિન્દવચ્છત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે દોવારિકકુલે નિબ્બત્તો મહદ્ધનો મહાભોગો અહોસિ. સો કોટિસન્નિચિતધનરાસિં ઓલોકેત્વા રહો નિસિન્નો ‘‘ઇમં સબ્બધનં મયા સમ્મા ગહેત્વા ગન્તું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા ‘‘બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ સબ્બપરિક્ખારદાનં દાતું વટ્ટતી’’તિ સન્નિટ્ઠાનં કત્વા છત્તસતસહસ્સં આદિં કત્વા સબ્બપરિભોગપરિક્ખારાનિપિ સતસહસ્સવસેન કારેત્વા પદુમુત્તરં ભગવન્તં નિમન્તેત્વા બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં અદાસિ. એવં સત્તાહં દાનં દત્વા પરિયોસાનદિવસે નિબ્બાનાધિગમં પત્થેત્વા યાવજીવં પુઞ્ઞાનિ કત્વા ¶ જીવિતપરિયોસાને દેવલોકે નિબ્બત્તો છ કામાવચરે દિબ્બસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા મનુસ્સેસુ ચ ચક્કવત્તિઆદિસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો સબ્બસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્તો ગોત્તવસેન પિલિન્દવચ્છોતિ પાકટો અહોસિ.

૧. સો એકદિવસં સત્થુ સન્તિકે ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો ઉદાનવસેન તં પકાસેન્તો નગરે હંસવતિયાતિઆદિમાહ. તસ્સત્થો હેટ્ઠા વુત્તોવ. આસિં દોવારિકો અહન્તિ અહં હંસવતીનગરે રઞ્ઞો ગેહદ્વારે દ્વારપાલકો આસિં અહોસિન્તિ અત્થો. અક્ખોભં અમિતં ભોગન્તિ રઞ્ઞો વલ્લભત્તા અઞ્ઞેહિ ખોભેતું ચાલેતું અસક્કુણેય્યં અમિતં અપરિમાણભોગં ધનં મમ ઘરે સન્નિચિતં રાસીકતં અહોસીતિ અત્થો.

૩. બહૂ મેધિગતા ભોગાતિ અનેકા ભોગા મે મયા અધિગતા પત્તા પટિલદ્ધાતિ અત્થો ¶ . સત્થવાસિઆદીનં પરિક્ખારાનં નામાનિ નયાનુયોગેન સુવિઞ્ઞેય્યાનિ. પરિક્ખારદાનાનિસંસાનિ ચ સુવિઞ્ઞેય્યાનેવાતિ.

પિલિન્દવચ્છત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

દુતિયતતિયચતુત્થપઞ્ચમાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવાતિ.

૬. બાકુલત્થેરઅપદાનવણ્ણના

છટ્ઠાપદાને ¶ હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં બાકુલત્થેરસ્સ અપદાનં. અયં કિર થેરો અતીતે ઇતો કપ્પસતસહસ્સાધિકસ્સ અસઙ્ખ્યેય્યસ્સ મત્થકે અનોમદસ્સિસ્સ ભગવતો ઉપ્પત્તિતો પુરેતરમેવ બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો તયો વેદે ઉગ્ગણ્હિત્વા તત્થ સારં અપસ્સન્તો ‘‘સમ્પરાયિકત્થં ગવેસિસ્સામી’’તિ ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા પબ્બતપાદે વિહરન્તો પઞ્ચાભિઞ્ઞાઅટ્ઠસમાપત્તીનં લાભી હુત્વા વિહરન્તો બુદ્ધુપ્પાદં સુત્વા સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા સરણેસુ પતિટ્ઠિતો સત્થુ વાતાબાધે ઉપ્પન્ને અરઞ્ઞતો ભેસજ્જાનિ આનેત્વા તં વૂપસમેત્વા તં પુઞ્ઞં આરોગ્યત્થાય પરિણામેત્વા તતો ચુતો બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તો એકં અસઙ્ખ્યેય્યં દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો પદુમુત્તરબુદ્ધકાલે હંસવતીનગરે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા ¶ સત્થારં એકં ભિક્ખું અપ્પાબાધાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સયં તં ઠાનન્તરં આકઙ્ખન્તો પણિધાનં કત્વા યાવજીવં કુસલકમ્મં ઉપચિનિત્વા સુગતીસુયેવ સંસરન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો ઉપ્પત્તિતો પુરેતરમેવ બન્ધુમતીનગરે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો સબ્બસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં પત્તો તત્થ સારં અપસ્સન્તો ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા ઝાનાભિઞ્ઞાલાભી હુત્વા પબ્બતપાદે વસન્તો બુદ્ધુપ્પાદં સુત્વા સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા સરણેસુ પતિટ્ઠાય ભિક્ખૂનં તિણપુપ્ફકરોગે ઉપ્પન્ને તં વૂપસમેત્વા તત્થ યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તિત્વા તતો એકનવુતિકપ્પે દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો કસ્સપસ્સ ભગવતો કાલે બારાણસિયં કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા ઘરાવાસં વસન્તો એકં જિણ્ણં વિનસ્સમાનં મહાવિહારં દિસ્વા તત્થ ઉપોસથાગારાદિકં સબ્બં આવસથં કારાપેત્વા તત્થ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ સબ્બં ભેસજ્જં પટિયાદેત્વા યાવજીવં કુસલં કત્વા એકં બુદ્ધન્તરં દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અમ્હાકં ભગવતો ઉપ્પત્તિતો પુરેતરમેવ કોસમ્બિયં સેટ્ઠિકુલે નિબ્બત્તિ.

સો ¶ માતુકુચ્છિતો નિક્ખમિત્વા ધાતીહિ અરોગભાવાય યમુનાયં ન્હાપિયમાનો તાસં હત્થતો મુચ્ચિત્વા મચ્છેન ગિલિતો અહોસિ. કેવટ્ટા તં મચ્છં જાલાય ગહેત્વા બારાણસિયં સેટ્ઠિભરિયાય વિક્કિણિંસુ. સા તં ગહેત્વા ફાલયમાના પુબ્બે કતપુઞ્ઞફલેન અરોગં ¶ દારકં દિસ્વા ‘‘પુત્તો મે લદ્ધો’’તિ ગહેત્વા પોસેસિ. સો જનકેહિ માતાપિતૂહિ તં પવત્તિં સુત્વા આગન્ત્વા ‘‘અયં અમ્હાકં પુત્તો, દેથ નો પુત્ત’’ન્તિ અનુયોગે કતે રઞ્ઞા ‘‘ઉભયેસમ્પિ સાધારણો હોતૂ’’તિ દ્વિન્નં કુલાનં દાયાદભાવેન વિનિચ્છયં કત્વા ઠપિતત્તા બાકુલોતિ લદ્ધનામો વયપ્પત્તો મહાસમ્પત્તિં અનુભવન્તો દ્વીસુ સેટ્ઠિકુલેસુ એકેકસ્મિં છમાસં છમાસં વસતિ. તે અત્તનો વારે સમ્પત્તે નાવાસઙ્ઘાટં બન્ધિત્વા તત્રૂપરિ રતનમણ્ડપં કારેત્વા પઞ્ચઙ્ગિકતૂરિયે નિપ્ફાદેત્વા કુમારં તત્થ નિસીદાપેત્વા ઉભયનગરમજ્ઝટ્ઠાનં ગઙ્ગાય આગચ્છન્તિ, અપરસેટ્ઠિમનુસ્સાપિ એવમેવ સજ્જેત્વા તં ઠાનં ગન્ત્વા કુમારં તત્થ આરોપેત્વા ગચ્છન્તિ. સો એવં વડ્ઢમાનો આસીતિકો હુત્વા ઉભયસેટ્ઠિપુત્તોતિ પાકટો. સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા સત્તાહં વાયમન્તો અટ્ઠમે દિવસે સહ પટિસમ્ભિદાય અરહત્તં ¶ પાપુણિ.

૩૮૬. સો અરહા હુત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિમાહ. તસ્સત્થો હેટ્ઠા વુત્તોવ. અપદાનપાળિઅત્થોપિ સુવિઞ્ઞેય્યોવ. સો અરહત્તં પત્વા વિમુત્તિસુખેન વિહરન્તો સટ્ઠિવસ્સસતાયુકો હુત્વા પરિનિબ્બાયીતિ.

બાકુલત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. ગિરિમાનન્દત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સત્તમાપદાને ભરિયા મે કાલઙ્કતાતિઆદિકં આયસ્મતો ગિરિમાનન્દત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વયપ્પત્તો ઘરાવાસં સણ્ઠપેત્વા વસન્તો અત્તનો ભરિયાય ચ પુત્તે ચ કાલઙ્કતે સોકસલ્લસમપ્પિતો અરઞ્ઞં પવિસિત્વા પવત્તફલભોજનો રુક્ખમૂલે વિહાસિ. તદા સુમેધો ભગવા તસ્સાનુકમ્પાય તત્થ ગન્ત્વા ધમ્મં દેસેત્વા સોકસલ્લં અબ્બૂળ્હેસિ ¶ . સો ધમ્મં સુત્વા પસન્નમાનસો સુગન્ધપુપ્ફેહિ ભગવન્તં પૂજેત્વા પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા સિરસિ અઞ્જલિં કત્વા અભિત્થવિ.

સો ¶ તેન પુઞ્ઞેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયત્થ સુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે બિમ્બિસારરઞ્ઞો પુરોહિતસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ, ગિરિમાનન્દોતિસ્સ નામં અહોસિ. સો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ રાજગહાગમને બુદ્ધાનુભાવં દિસ્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા સમણધમ્મં કરોન્તો કતિપયં દિવસં ગામકાવાસે વસિત્વા સત્થારં વન્દિતું રાજગહં અગમાસિ. બિમ્બિસારમહારાજા તસ્સ આગમનં સુત્વા તં ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘ઇધેવ, ભન્તે, વસથ, અહં ચતૂહિ પચ્ચયેહિ ઉપટ્ઠહામી’’તિ સમ્પવારેત્વા ગતોપિ બહુકિચ્ચત્તા તં ન સરિ. ‘‘થેરો અબ્ભોકાસેયેવ વસતી’’તિ. દેવતા થેરસ્સ તેમનભયેન વસ્સધારં વારેસું. રાજા અવસ્સનકારણં ઉપધારેત્વા ઞત્વા થેરસ્સ કુટિકં કારાપેસિ. થેરો કુટિકાયં વસન્તો સેનાસનસપ્પાયલાભેન ચિત્તસમાધાનં લભિત્વા વીરિયસમતં યોજેત્વા વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૪૧૯. સો અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ભરિયા મે કાલઙ્કતાતિઆદિમાહ. તં ભગવતો નિવેદનઞ્ચ ભગવતા કતાનુસાસનઞ્ચ મગ્ગં ફલાધિગમાપદાનઞ્ચ પાઠાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ગિરિમાનન્દત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

અટ્ઠમનવમદસમાપદાનાનિ ¶ ઉત્તાનત્થાનેવાતિ.

ચત્તાલીસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૪૧. મેત્તેય્યવગ્ગો

૧. તિસ્સમેત્તેય્યત્થેરઅપદાનવણ્ણના

૧. એકચત્તાલીસમે ¶ વગ્ગે પઠમાપદાને પબ્ભારકૂટં નિસ્સાયાતિઆદિકં તિસ્સમેત્તેય્યત્થેરસ્સ અપદાનં. તત્થ તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો અજિનચમ્મં નિસીદનત્થાય દિન્નમેવ નાનં. સેસં અપદાનપાળિયા સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

૨. પુણ્ણકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

૨૯. દુતિયાપદાને ¶ પબ્ભારકૂટં નિસ્સાયાતિઆદિકં આયસ્મતો પુણ્ણકત્થેરસ્સ અપદાનં. તત્થ હિમવન્તે યક્ખસેનાપતિ હુત્વા પરિનિબ્બુતસ્સ પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ આળહનકરણમેવ નાનત્તં. સેસં પાઠાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

૪૫. તતિયાપદાને હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં આયસ્મતો મેત્તગુત્થેરસ્સ અપદાનં. તત્થ હિમવન્તસમીપે અસોકપબ્બતે સો તાપસો હુત્વા પણ્ણસાલાયં વસન્તો સુમેધસમ્બુદ્ધં દિસ્વા પત્તં ગહેત્વા સપ્પિપૂરણં વિસેસો. સેસં પુઞ્ઞફલાનિ ચ સુવિઞ્ઞેય્યાનેવ. અપદાનગાથાનં અત્થો ચ પાકટોયેવ.

૭૨. ચતુત્થાપદાને ગઙ્ગા ભાગીરથી નામાતિઆદિકં આયસ્મતો ધોતકત્થેરસ્સ અપદાનં. તત્રાપિ બ્રાહ્મણો હુત્વા ભાગીરથીગઙ્ગાય તરમાને ભિક્ખૂ દિસ્વા પસન્નમાનસો સેતું કારાપેત્વા બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ નિય્યાદિતભાવોયેવ વિસેસો. પુઞ્ઞફલપરિદીપનગાથાનં અત્થો નયાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યોવ.

૧૦૦. પઞ્ચમાપદાને હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં આયસ્મતો ઉપસિવત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો ઘરાવાસં પહાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા ¶ હિમવન્તે પદુમુત્તરં ભગવન્તં દિસ્વા તિણસન્થરં સન્થરિત્વા તત્થ નિસિન્નસ્સ ભગવતો સાલપુપ્ફપૂજં અકાસીતિ અયં વિસેસો, સેસમુત્તાનમેવ.

૧૬૧. છટ્ઠાપદાને મિગલુદ્દો પુરે આસિન્તિઆદિકં આયસ્મતો નન્દકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયં કિર પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો ¶ કાલે કરવિકસકુણો હુત્વા મધુરકૂજિતં કરોન્તો સત્થારં પદક્ખિણં અકાસિ. અપરભાગે મયૂરો હુત્વા અઞ્ઞતરસ્સ પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ વસનગુહાદ્વારે પસન્નમાનસો દિવસસ્સ તિક્ખત્તું મધુરેન વસ્સિતં વસ્સિ. એવં તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞાનિ કત્વા અમ્હાકં ભગવતો કાલે સાવત્થિયં કુલગેહે નિબ્બત્તો નન્દકોતિ લદ્ધનામો સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં ¶ સુત્વા પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. સો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો મિગલુદ્દો પુરે આસિન્તિઆદિમાહ. તત્થ પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ મણ્ડપં કત્વા પદુમપુપ્ફેહિ છદનમેવ વિસેસો.

૧૮૩. સત્તમાપદાને પબ્ભારકૂટં નિસ્સાયાતિઆદિકં આયસ્મતો હેમકત્થેરસ્સ અપદાનં. તત્થાપિ ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તે વસન્તો પિયદસ્સિં ભગવન્તં ઉપગતં દિસ્વા રતનમયં પીઠં અત્થરિત્વા અટ્ઠાસિ. તત્થ નિસિન્નસ્સ કુમ્ભમત્તં જમ્બુફલં આહરિત્વા અદાસિ. ભગવા તસ્સ ચિત્તપ્પસાદત્થાય તં ફલં પરિભુઞ્જિ. એત્તકમેવ વિસેસો.

૨૨૪. અટ્ઠમાપદાને રાજાસિ વિજયો નામાતિઆદિકં આયસ્મતો તોદેય્યત્થેરસ્સ અપદાનં. તત્થ રાજાસિ વિજયો નામાતિ દહરકાલતો પટ્ઠાય સબ્બસઙ્ગામેસુ જિનતો, ચતૂહિ સઙ્ગહવત્થૂહિ જનં રઞ્જનતો અલ્લીયનતો વિજયો નામ રાજા અહોસીતિ અત્થો. કેતુમતીપુરુત્તમેતિ કેતુ વુચ્ચન્તિ ધજપટાકા. અથ વા નગરસોભનત્થાય નગરમજ્ઝે ઉસ્સાપિતરતનતોરણાનિ, તે કેતૂ નિચ્ચં ઉસ્સાપિતા સોભયમાના અસ્સા અત્થીતિ કેતુમતી. પૂરેતિ ધનધઞ્ઞેહિ સબ્બજનાનં મનન્તિ પુરં. કેતુમતી ચ સા પુરઞ્ચ સેટ્ઠટ્ઠેન ઉત્તમઞ્ચેતિ કેતુમતીપુરુત્તમં, તસ્મિં કેતુમતીપુરુત્તમે. સૂરો વિક્કમસમ્પન્નોતિ અભીતો વીરિયસમ્પન્નો વિજયો નામ રાજા અજ્ઝાવસીતિ સમ્બન્ધો. ઇત્થં ¶ ભૂતં પુરઞ્ચ સબ્બવત્થુવાહનઞ્ચ છડ્ડેત્વા હિમવન્તં પવિસિત્વા ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા વસન્તો સુમેધભગવન્તં દિસ્વા સોમનસ્સં ઉપ્પાદેત્વા ચન્દનેન પૂજાકરણમેવ વિસેસો.

૨૭૬. નવમાપદાને નગરે હંસવતિયાતિઆદિકં આયસ્મતો જતુકણ્ણિત્થેરસ્સ અપદાનં ¶ . તત્થ સેટ્ઠિપુત્તો હુત્વા સુવણ્ણપાસાદે વસનભાવો ચ પઞ્ચહિ કામગુણેહિ સમઙ્ગી હુત્વા વસનભાવો ચ સબ્બદેસવાસીનં સબ્બસિપ્પવિઞ્ઞૂનઞ્ચ આગન્ત્વા સેવનભાવો ચ વિસેસો.

૩૩૦. દસમાપદાને હિમવન્તસ્સાવિદૂરેતિઆદિકં આયસ્મતો ઉદેનત્થેરસ્સ અપદાનં. તત્થ હિમવન્તસમીપે પદુમપબ્બતં નિસ્સાય તાપસપબ્બજ્જં ¶ પબ્બજિત્વા વસન્તેન પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો પદુમપુપ્ફં ગહેત્વા પૂજિતભાવોવ વિસેસો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવાતિ.

એકચત્તાલીસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૪૨. ભદ્દાલિવગ્ગો

૧-૧૦. ભદ્દાલિત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

બાચત્તાલીસમવગ્ગે ¶ પઠમાપદાનઞ્ચ દુતિયાપદાનઞ્ચ તતિયાપદાનઞ્ચ નયાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

૧૦૬. ચતુત્થાપદાને નગરે બન્ધુમતિયાતિઆદિકં આયસ્મતો મધુમંસદાયકત્થેરસ્સ અપદાનં. તત્થ સૂકરિકોતિ સૂકરમંસં વિક્કિણિત્વા જીવિકં કપ્પેન્તો. ઉક્કોટકં રન્ધયિત્વાતિ પિહકપપ્ફાસમંસં પચિત્વા મધુમંસમ્હિ ઓકિરિં પક્ખિપિં. તેન મંસેન પત્તં પૂરેત્વા ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ દત્વા તેન પુઞ્ઞકમ્મેન ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે અરહત્તં પાપુણિન્તિ અત્થો.

નાગપલ્લવત્થેરસ્સ પઞ્ચમાપદાનમ્પિ એકદીપિયત્થેરસ્સ છટ્ઠાપદાનમ્પિ ઉચ્છઙ્ગપુપ્ફિયત્થેરસ્સ સત્તમાપદાનમ્પિ યાગુદાયકત્થેરસ્સ અટ્ઠમાપદાનમ્પિ પત્થોદનદાયકત્થેરસ્સ નવમાપદાનમ્પિ મઞ્ચદાયકત્થેરસ્સ દસમાપદાનમ્પિ સબ્બં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

બાચત્તાલીસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૪૩-૪૮. સકિંસમ્મજ્જકાદિવગ્ગો

૧-૬૦. સકિંસમ્મજ્જકત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

તેચત્તાલીસમવગ્ગે ¶ ¶ સબ્બથેરાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવ. કેવલં થેરાનં નામનાનત્તં પુઞ્ઞનાનત્તઞ્ચ વિસેસો.

ચતુચત્તાલીસમે વગ્ગેપિ સબ્બાનિ અપદાનાનિ પાકટાનેવ. કેવલં પુઞ્ઞનાનત્તં ફલનાનત્તઞ્ચ વિસેસો.

૧. પઞ્ચચત્તાલીસમવગ્ગે પઠમાપદાને કકુસન્ધો મહાવીરોતિઆદિકં આયસ્મતો વિભીટકમિઞ્જિયત્થેરસ્સ અપદાનં.

૨. તત્થ ¶ બીજમિઞ્જમદાસહન્તિ વિભીટકફલાનિ ફાલેત્વા બીજાનિ મિઞ્જાનિ ગહેત્વા મધુસક્કરાહિ યોજેત્વા કકુસન્ધસ્સ ભગવતો અદાસિન્તિ અત્થો. દુતિયાપદાનાદીનિ સબ્બાનિ સુવિઞ્ઞેય્યાનેવ, થેરાનં નામનાનત્તાદીનિપિ પાઠાનુસારેન વેદિતબ્બાનિ.

૧. છચત્તાલીસમે વગ્ગે પઠમાપદાને જગતિં કારયિં અહન્તિ ઉત્તમબોધિરુક્ખસ્સ સમન્તતો આળિન્દં અહં કારયિન્તિ અત્થો. સેસાનિ દુતિયાપદાનાદીનિ સબ્બાનિપિ ઉત્તાનાનેવ.

સત્તચત્તાલીસમે વગ્ગે પઠમાપદાનાદીનિ પાળિઅનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યાનેવ.

અટ્ઠચત્તાલીસમે વગ્ગે પઠમદુતિયાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવ.

૩૦. તતિયાપદાને કોસિયો નામ ભગવાતિ કોસિયગોત્તે જાતત્તા કોસિયો નામ પચ્ચેકબુદ્ધોતિ ¶ અત્થો. ચિત્તકૂટેતિ ચિત્તકૂટકેલાસકૂટસાનુકૂટાદીસુ અનોતત્તદહં પટિચ્છાદેત્વા ઠિતપબ્બતકૂટેસુ નાનારતનઓસધાદીહિ વિચિત્તે ચિત્તકૂટપબ્બતે સો પચ્ચેકબુદ્ધો વસીતિ અત્થો.

ચતુત્થપઞ્ચમાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવ.

૫૬. છટ્ઠાપદાને કુસટ્ઠકમદાસહન્તિ પક્ખિકભત્તઉપોસથિકભત્તધુરભત્તસલાકભત્તાદીસુ કુસપણ્ણવસેન દાતબ્બં અટ્ઠસલાકભત્તં અહં અદાસિન્તિ અત્થો.

૬૧. સત્તમાપદાને સોભિતો નામ સમ્બુદ્ધોતિ આરોહપરિણાહદ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણબ્યામપ્પભાદીહિ સોભમાનસરીરત્તા સોભિતો નામ સમ્માસમ્બુદ્ધોતિ અત્થો.

૬૬. અટ્ઠમાપદાને ¶ તક્કરાયં વસી તદાતિ તં દસપુઞ્ઞકિરિયવત્થું કરોન્તા જના પટિવસન્તિ એત્થાતિ તક્કરા, રાજધાની. તિસ્સં તક્કરાયં, તદા વસીતિ અત્થો.

૭૨. નવમાપદાને ¶ પાનધિં સુકતં ગય્હાતિ ઉપાહનયુગં સુન્દરાકારેન નિપ્ફાદિતં ગહેત્વાતિ અત્થો. દસમાપદાનં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

અટ્ઠચત્તાલીસમવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

૪૯. પંસુકૂલવગ્ગો

૧-૧૦. પંસુકૂલસઞ્ઞકત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

એકૂનપઞ્ઞાસમવગ્ગે ¶ પઠમાપદાનં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

૧૪. દુતિયાપદાને અધિચ્ચુપ્પત્તિકા બુદ્ધાતિ અધિચ્ચેન અકારણેન ઉપ્પત્તિકા સયમ્ભૂતા, અઞ્ઞેહિ દેવબ્રહ્મમારાદીહિ ઉપદેસદાયકેહિ રહિતા સયમ્ભૂઞાણેન ઉપ્પન્ના જાતા પાતુભૂતાતિ અત્થો.

૧૬. ઓદુમ્બરિકપુપ્ફં વાતિ ઉદુમ્બરરુક્ખે પુપ્ફં દુલ્લભં દુલ્લભુપ્પત્તિકં ઇવ. ચન્દમ્હિ સસકં યથાતિ ચન્દમણ્ડલે સસલેખાય રૂપં દુલ્લભં યથા. વાયસાનં યથા ખીરન્તિ કાકાનં નિચ્ચં રત્તિન્દિવં ખુદ્દાપીળિતભાવેન ખીરં દુલ્લભં યથા, એવં દુલ્લભં લોકનાયકં ચતુરાસઙ્ખ્યેય્યં વા અટ્ઠાસઙ્ખ્યેય્યં વા સોળસાસઙ્ખ્યેય્યં વા કપ્પસતસહસ્સં પારમિયો પૂરેત્વા બુદ્ધભાવતો દુલ્લભો લોકનાયકોતિ અત્થો.

૩૦. તતિયાપદાને મધું ભિસેહિ સવતીતિ પોક્ખરમધુપદુમકેસરેહિ સવતિ પગ્ઘરતિ. ખીરં સપ્પિં મુળાલિભીતિ ખીરઞ્ચ સપ્પિરસઞ્ચ પદુમમુળાલેહિ સવતિ પગ્ઘરતિ. તસ્મા તદુભયં મમ સન્તકં બુદ્ધો પટિગ્ગણ્હતૂતિ અત્થો.

ચતુત્થપઞ્ચમછટ્ઠાપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવ.

૧૧૯. સત્તમાપદાને ચત્તાલીસદિજાપિ ચાતિ દ્વિક્ખત્તું જાતાતિ દિજા. કુમારવયે ઉટ્ઠિતદન્તાનં પતિતત્તા પુન ઉટ્ઠિતદન્તા દિજા, તે ચ દન્તા. બ્યાકરણઞ્ચ હેટ્ઠા નિદાનકથાયં વુત્તમેવ.

અટ્ઠમાપદાનં ઉત્તાનમેવાતિ.

૧૭૧. નવમાપદાને ¶ તદાહં માણવો આસિન્તિ યદા સુમેધપણ્ડિતો દીપઙ્કરભગવતો સન્તિકા બ્યાકરણં લભિ, તદા અહં મેઘો નામ બ્રાહ્મણમાણવો ¶ હુત્વા સુમેધતાપસેન સહ ઇસિપબ્બજ્જં ¶ પબ્બજિત્વા સિક્ખાપદેસુ સિક્ખિતો કેનચિ પાપસહાયેન સંસટ્ઠો સંસગ્ગદોસેન પાપવિતક્કાદિવસં ગતો માતુઘાતકમ્મવસેન નરકે અગ્ગિજાલાદિદુક્ખમનુભવિત્વા તતો ચુતો સમુદ્દે તિમિઙ્ગલમહામચ્છો હુત્વા નિબ્બત્તો, સમુદ્દમજ્ઝે ગચ્છન્તં મહાનાવં ગિલિતુકામો ગતો. દિસ્વા મં વાણિજા ભીતા ‘‘અહો ગોતમો ભગવા’’તિ સદ્દમકંસુ. અથ મહામચ્છો પુબ્બવાસનાવસેન બુદ્ધગારવં ઉપ્પાદેત્વા તતો ચુતો સાવત્થિયં વિભવસમ્પન્ને બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો સદ્ધો પસન્નો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પબ્બજિત્વા સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિત્વા દિવસસ્સ તિક્ખત્તું ઉપટ્ઠાનં ગન્ત્વા સરમાનો વન્દતિ. તદા ભગવા ‘‘ચિરં ધમ્મરુચી’’તિ મં આહ.

૧૮૪. અથ સો થેરો ‘‘સુચિરં સતપુઞ્ઞલક્ખણ’’ન્તિઆદીહિ ગાથાહિ થોમેસિ. ભન્તે, સતપુઞ્ઞલક્ખણધર ગોતમ. પતિપુબ્બેન વિસુદ્ધપચ્ચયન્તિ પુબ્બે દીપઙ્કરપાદમૂલે પરિપુણ્ણપારમીપચ્ચયસમ્ભારો સુટ્ઠુ ચિરં કાલં મયા ન દિટ્ઠો અસીતિ અત્થો. અહમજ્જસુપેક્ખનન્તિ અજ્જ ઇમસ્મિં દિવસે અહં સુપેક્ખનં સુન્દરદસ્સનં, સુન્દરદિટ્ઠં વા નિરુપમં વિગ્ગહં ઉપમારહિતસરીરં ગોતમં વત એકન્તેન પસ્સામિ દક્ખામીતિ અત્થો.

૧૮૫-૧૮૬. સુચિરં વિહતતમો મયાતિ વિસેસેન હતતમો વિદ્ધંસિતમોહો ત્વં મયાપિ સુટ્ઠુ ચિરં થોમિતોતિ અત્થો. સુચિરક્ખેન નદી વિસોસિતાતિ એસા તણ્હાનદી સુન્દરરક્ખેન ગોપનેન વિસેસેન સોસિતા, અભબ્બુપ્પત્તિકતા તયાતિ અત્થો. સુચિરં અમલં વિસોધિતન્તિ સુટ્ઠુ ચિરં દીઘેન અદ્ધુના અમલં નિબ્બાનં વિસેસેન સોધિતં, સુટ્ઠુ કતં અધિગતં તયાતિ અત્થો. નયનં ઞાણમયં મહામુને. ચિરકાલસમઙ્ગિતોતિ મહામુને મહાસમણ ઞાણમયં નયનં દિબ્બચક્ખું ચિરકાલં સમધિગતો સમ્પત્તો ત્વન્તિ અત્થો. અવિનટ્ઠો પુનરન્તરન્તિ અહં પુન અન્તરં અન્તરાભવે મજ્ઝે પરિનટ્ઠો ¶ પરિહીનો અહોસિન્તિ અત્થો. પુનરજ્જસમાગતો તયાતિ અજ્જ ઇમસ્મિં કાલે તયા સદ્ધિં પુનપિ સમાગતો એકીભૂતો સહ વસામીતિ અત્થો. ન હિ નસ્સન્તિ કતાનિ ગોતમાતિ ગોતમ સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધ, તયા સદ્ધિં કતાનિ સમાગમાદીનિ ¶ ન હિ નસ્સન્તિ યાવ ખન્ધપરિનિબ્બાના ન વિના ભવિસ્સન્તીતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનમેવાતિ.

ધમ્મરુચિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

દસમાપદાનં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

એકૂનપઞ્ઞાસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૫૦-૫૩. કિઙ્કણિપુપ્ફાદિવગ્ગો

૧-૪૦. કિઙ્કણિપુપ્ફિયત્થેરઅપદાનાદિવણ્ણના

પઞ્ઞાસમવગ્ગે ¶ ચ એકપઞ્ઞાસમવગ્ગે ચ દ્વેપઞ્ઞાસમવગ્ગે ચ તેપઞ્ઞાસમવગ્ગે ચ સબ્બાનિ અપદાનાનિ ઉત્તાનાનેવાતિ.

૫૪. કચ્ચાયનવગ્ગો

૧. મહાકચ્ચાયનત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચતુપઞ્ઞાસમવગ્ગે ¶ પઠમાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો મહાકચ્ચાયનત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે ગહપતિમહાસાલકુલે નિબ્બત્તિત્વા વુદ્ધિપ્પત્તો એકદિવસં સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુણન્તો સત્થારા સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ વિત્થારેન અત્થં વિભજન્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપિયમાનં એકં ભિક્ખું દિસ્વા સયમ્પિ તં ઠાનન્તરં પત્થેન્તો પણિધાનં કત્વા દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે વિજ્જાધરો હુત્વા આકાસેન ગચ્છન્તો એકસ્મિં વનસણ્ડે નિસિન્નં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો કણિકારપુપ્ફેહિ પૂજં અકાસિ.

સો તેન પુઞ્ઞેન અપરાપરં સુગતીસુયેવ પરિવત્તેન્તો કસ્સપદસબલસ્સ કાલે બારાણસિયં કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા પરિનિબ્બુતે ભગવતિ સુવણ્ણચેતિયકમ્મટ્ઠાને સતસહસ્સગ્ઘનિકાય સુવણ્ણિટ્ઠકાય પૂજં કત્વા ‘‘ઇમસ્સ નિસ્સન્દેન નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને સરીરં મે સુવણ્ણવણ્ણં હોતૂ’’તિ ¶ પત્થનં અકાસિ. તતો યાવજીવં કુસલકમ્મં કત્વા એકં બુદ્ધન્તરં દેવમનુસ્સેસુ સંસરિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે ઉજ્જેનિયં રઞ્ઞો ચણ્ડપજ્જોતસ્સ પુરોહિતગેહે નિબ્બત્તિ, તસ્સ નામગ્ગહણદિવસે માતા ‘‘મય્હં ¶ પુત્તો સુવણ્ણવણ્ણો, અત્તનો નામં ગહેત્વા આગતો’’તિ કઞ્ચનમાણવોત્વેવ નામં અકાસિ. સો વુદ્ધિમન્વાય તયો વેદે ઉગ્ગણ્હિત્વા પિતુ અચ્ચયેન પુરોહિતટ્ઠાનં લભિ. સો ગોત્તવસેન કચ્ચાયનોતિ પઞ્ઞાયિત્થ. અથ રાજા ચણ્ડપજ્જોતો બુદ્ધુપ્પાદં સુત્વા, ‘‘આચરિય, તુમ્હે તત્થ ગન્ત્વા સત્થારં ઇધાનેથા’’તિ પેસેસિ. સો અત્તટ્ઠમો સત્થુ સન્તિકં ઉપગતો તસ્સ સત્થા ધમ્મં દેસેસિ, દેસનાપરિયોસાને સત્તહિ જનેહિ સદ્ધિં સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ.

૧. સો એવં પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં ¶ પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. અથ સત્થા ‘‘એથ, ભિક્ખવો’’તિ હત્થં પસારેસિ. તે તાવદેવ દ્વઙ્ગુલમત્તકેસમસ્સુઇદ્ધિમયપત્તચીવરધરા વસ્સસટ્ઠિકત્થેરા વિય અહેસું. એવં થેરો સદત્થં નિપ્ફાદેત્વા, ‘‘ભન્તે, રાજા પજ્જોતો તુમ્હાકં પાદે વન્દિતું ધમ્મઞ્ચ સોતું ઇચ્છતી’’તિ આરોચેસિ. સત્થા ‘‘ત્વંયેવ, કચ્ચાન, તત્થ ગચ્છ, તયિ ગતે રાજા પસીદિસ્સતી’’તિ આહ. થેરો સત્થુ આણાય અત્તટ્ઠમો તત્થ ગન્ત્વા રાજાનં પસાદેત્વા અવન્તીસુ સાસનં પતિટ્ઠાપેત્વા પુન સત્થુ સન્તિકમેવ આગતો. અત્તનો પુબ્બપત્થનાવસેન કચ્ચાયનપ્પકરણં મહાનિરુત્તિપ્પકરણં નેત્તિપ્પકરણન્તિ પકરણત્તયં સઙ્ઘમજ્ઝે બ્યાકાસિ. અથ સન્તુટ્ઠેન ભગવતા ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ વિત્થારેન અત્થં વિભજન્તાનં યદિદં મહાકચ્ચાનો’’તિ (અ. નિ. ૧.૧૮૮, ૧૯૭) એતદગ્ગટ્ઠાને ઠપિતો અગ્ગફલસુખેન વિહાસીતિ.

મહાકચ્ચાયનત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. વક્કલિત્થેરઅપદાનવણ્ણના

દુતિયાપદાને ¶ ઇતો સતસહસ્સમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો વક્કલિત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ થેરો પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ સન્તિકં ગચ્છન્તેહિ ઉપાસકેહિ સદ્ધિં વિહારં ગન્ત્વા પરિસપરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુણન્તો સત્થારા એકં ભિક્ખું ¶ સદ્ધાધિમુત્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપિતં દિસ્વા સયમ્પિ તં ઠાનન્તરં પત્થેન્તો સત્તાહં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં દત્વા પણિધાનં અકાસિ. સત્થા તસ્સ અનન્તરાયં દિસ્વા બ્યાકરિ.

સો યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અમ્હાકં ભગવતો કાલે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિ, તસ્સ વક્કલીતિ નામં કરિંસુ. તત્થ કલીતિ અપરાધતિલકાળકાદિદોસસ્સ અધિવચનં. નિદ્ધન્તસુવણ્ણપિણ્ડસદિસતાય અપગતો બ્યપગતો કલિ દોસો અસ્સાતિ વ-કારાગમં કત્વા વક્કલીતિ વુચ્ચતિ. સો વુદ્ધિપ્પત્તો તયો વેદે ઉગ્ગણ્હિત્વા બ્રાહ્મણસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં ગતો, સત્થારં દિસ્વા રૂપકાયસમ્પત્તિદસ્સનેન અતિત્તો સત્થારા સદ્ધિંયેવ વિચરતિ. ‘‘અગારમજ્ઝે વસન્તો નિચ્ચકાલં સત્થુ દસ્સનં ન લભિસ્સામી’’તિ ¶ સત્થુ સન્તિકે પબ્બજિત્વા ઠપેત્વા ભોજનકાલં સરીરકિચ્ચકાલઞ્ચ સેસકાલે યત્થ ઠિતેન સક્કા દસબલં પસ્સિતું, તત્થ ઠિતો અઞ્ઞં કિચ્ચં પહાય ભગવન્તં ઓલોકેન્તોયેવ વિહરતિ. સત્થા તસ્સ ઞાણપરિપાકં આગમેન્તો બહુકાલં તસ્મિં રૂપદસ્સનેનેવ વિચરન્તે કિઞ્ચિ અવત્વા પુનેકદિવસં – ‘‘કિં તે, વક્કલિ, ઇમિના પૂતિકાયેન દિટ્ઠેન? યો ખો, વક્કલિ, ધમ્મં પસ્સતિ, સો મં પસ્સતિ; યો મં પસ્સતિ, સો ધમ્મં પસ્સતિ. ધમ્મઞ્હિ, વક્કલિ, પસ્સન્તો મં પસ્સતી’’તિ (સં. નિ. ૩.૮૭) આહ. સત્થરિ એવં વદન્તેપિ થેરો સત્થુ દસ્સનં પહાય અઞ્ઞત્થ ગન્તું ન સક્કોતિ. તતો સત્થા, ‘‘નાયં ભિક્ખુ સંવેગં અલભિત્વા બુજ્ઝિસ્સતી’’તિ વસ્સૂપનાયિકદિવસે – ‘‘અપેહિ, વક્કલી’’તિ થેરં પણામેસિ. સો સત્થારા પણામિતો સત્થુ સમ્મુખે ઠાતું અસક્કોન્તો – ‘‘કિં મય્હં જીવિતેન, યોહં સત્થારં દટ્ઠું ન લભામી’’તિ ગિજ્ઝકૂટે પબ્બતે પપાતટ્ઠાનં ¶ અભિરુહિ? સત્થા તસ્સ તં પવત્તિં ઞત્વા – ‘‘અયં ભિક્ખુ મમ સન્તિકા અસ્સાસં અલભન્તો મગ્ગફલાનં ઉપનિસ્સયં નાસેય્યા’’તિ અત્તાનં દસ્સેત્વા ઓભાસં વિસ્સજ્જેન્તો –

‘‘પામોજ્જબહુલો ભિક્ખુ, પસન્નો બુદ્ધસાસને;

અધિગચ્છે પદં સન્તં, સઙ્ખારૂપસમં સુખ’’ન્તિ. (ધ. પ. ૩૮૧) –

ગાથં વત્વા ‘‘એહિ, વક્કલી’’તિ (ધ. પ. અટ્ઠ. ૨.૩૮૧) હત્થં પસારેસિ. થેરો ‘‘દસબલો મે દિટ્ઠો, ‘એહી’તિ અવ્હાયનમ્પિ લદ્ધ’’ન્તિ બલવપીતિસોમનસ્સં ઉપ્પાદેત્વા ‘‘કુતો ગચ્છામી’’તિ અત્તનો ગમનભાવં અજાનિત્વાવ સત્થુ સમ્મુખે ¶ આકાસે પક્ખન્દિત્વા પઠમેન પાદેન પબ્બતે ઠિતોયેવ સત્થારા વુત્તગાથાયો આવજ્જેન્તો આકાસેયેવ પીતિં વિક્ખમ્ભેત્વા સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણીતિ અઙ્ગુત્તરટ્ઠકથાયં (અ. નિ. અટ્ઠ. ૧.૧.૨૦૮) ધમ્મપદવણ્ણનાયઞ્ચ (ધ. પ. અટ્ઠ. ૨.૩૮૧ વક્કલિત્થેરવત્થુ) આગતં.

ઇધ પન એવં વેદિતબ્બં – ‘‘કિં તે, વક્કલી’’તિઆદિના સત્થારા ઓવદિતો ગિજ્ઝકૂટે વિહરન્તો વિપસ્સનં પટ્ઠપેસિ, તસ્સ સદ્ધાય બલવભાવતો એવ વિપસ્સના વીથિં ન ઓતરતિ? ભગવા તં ઞત્વા કમ્મટ્ઠાનં સોધેત્વા અદાસિ. સો પુન વિપસ્સનં મત્થકં પાપેતું નાસક્ખિયેવ. અથસ્સ આહારવેકલ્લેન વાતાબાધો ઉપ્પજ્જિ, તં વાતાબાધેન પીળિયમાનં ઞત્વા ભગવા તત્થ ગન્ત્વા પુચ્છન્તો –

‘‘વાતરોગાભિનીતો ¶ ત્વં, વિહરં કાનને વને;

પવિદ્ધગોચરે લૂખે, કથં ભિક્ખુ કરિસ્સસી’’તિ. (થેરગા. ૩૫૦) –

આહ. તં સુત્વા થેરો –

‘‘પીતિસુખેન વિપુલેન, ફરમાનો સમુસ્સયં;

લૂખમ્પિ અભિસમ્ભોન્તો, વિહરિસ્સામિ કાનને.

‘‘ભાવેન્તો સતિપટ્ઠાને, ઇન્દ્રિયાનિ બલાનિ ચ;

બોજ્ઝઙ્ગાનિ ચ ભાવેન્તો, વિહરિસ્સામિ કાનને.

‘‘આરદ્ધવીરિયે પહિતત્તે, નિચ્ચં દળ્હપરક્કમે;

સમગ્ગે સહિતે દિસ્વા, વિહરિસ્સામિ કાનને.

‘‘અનુસ્સરન્તો ¶ સમ્બુદ્ધં, અગ્ગં દન્તં સમાહિતં;

અતન્દિતો રત્તિન્દિવં, વિહરિસ્સામિ કાનને’’તિ. (થેરગા. ૩૫૧-૩૫૪) –

ચતસ્સો ગાથાયો અભાસિ. તાસં અત્થો થેરગાથાવણ્ણનાયં (થેરગા. અટ્ઠ. ૨.૩૫૧-૩૫૪) વુત્તોયેવ. એવં થેરો વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૨૮. સો અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઇતો સતસહસ્સમ્હીતિઆદિમાહ. તત્થ ઇતોતિ કકુસન્ધાદીનં ઉપ્પન્નભદ્દકપ્પતો હેટ્ઠા કપ્પસતસહસ્સમત્થકેતિ અત્થો.

૨૯. પદુમાકારવદનોતિ સુપુપ્ફિતપદુમસસ્સિરીકમુખો. પદુમપત્તક્ખોતિ સેતપદુમપુપ્ફપણ્ણસદિસઅક્ખીતિ અત્થો.

૩૦. પદુમુત્તરગન્ધોવાતિ પદુમગન્ધમુખોતિ અત્થો.

૩૧. અન્ધાનં ¶ નયનૂપમોતિ ચક્ખુવિરહિતાનં સત્તાનં નયનસદિસો, ધમ્મદેસનાય સબ્બસત્તાનં ¶ પઞ્ઞાચક્ખાદિચક્ખુદાયકોતિ અત્થો. સન્તવેસોતિ સન્તસભાવો સન્તઇરિયાપથો. ગુણનિધીતિ ગુણાનં નિધિ, સબ્બગુણગણાનં નિધાનટ્ઠાનભૂતોતિ અત્થો. કરુણામતિઆકરોતિ સાધૂનં ચિત્તકમ્પનસઙ્ખાતાય કરુણાય ચ અત્થાનત્થમિનનપરિચ્છિન્નમતિયા ચ આકરો આધારભૂતો.

૩૨. બ્રહ્માસુરસુરચ્ચિતોતિ બ્રહ્મેહિ ચ અસુરેહિ ચ દેવેહિ ચ અચ્ચિતો પૂજિતોતિ અત્થો.

૩૩. મધુરેન રુતેન ચાતિ કરવીકરુતમધુરેન સદ્દેન સકલં જનં રઞ્જયન્તીતિ સમ્બન્ધો. સન્થવી સાવકં સકન્તિ અત્તનો સાવકં મધુરધમ્મદેસનાય સન્થવી, થુતિં અકાસીતિ અત્થો.

૩૪. સદ્ધાધિમુત્તોતિ સદ્દહનસદ્ધાય સાસને અધિમુત્તો પતિટ્ઠિતોતિ અત્થો. મમ દસ્સનલાલસોતિ મય્હં દસ્સને બ્યાવટો તપ્પરો.

૩૫. તં ¶ ઠાનમભિરોચયિન્તિ તં સદ્ધાધિમુત્તટ્ઠાનન્તરં અભિરોચયિં, ઇચ્છિં પત્થેસિન્તિ અત્થો.

૪૦. પીતમટ્ઠનિવાસનન્તિ સિલિટ્ઠસુવણ્ણવણ્ણવત્થે નિવત્થન્તિ અત્થો. હેમયઞ્ઞોપચિતઙ્ગન્તિ સુવણ્ણપામઙ્ગલગ્ગિતગત્તન્તિ અત્થો.

૪૭-૪૮. નોનીતસુખુમાલં મન્તિ નવનીતમિવ મુદુતલુણહત્થપાદં. જાતપલ્લવકોમલન્તિ અસોકપલ્લવપત્તકોમલમિવ મુદુકન્તિ અત્થો. પિસાચીભયતજ્જિતાતિ તદા એવંભૂતં કુમારં મં અઞ્ઞા પિસાચી એકા રક્ખસી ભયેન તજ્જેસિ ભિંસાપેસીતિ અત્થો. તદા મહેસિસ્સ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ પાદમૂલે મં સાયેસું નિપજ્જાપેસું. દીનમાનસા ભીતચિત્તા મમ માતાપિતરો ઇમં દારકં તે દદામ, ઇમસ્સ સરણં પતિટ્ઠા હોતુ નાથ નાયકાતિ સમ્બન્ધો.

૪૯. તદા પટિગ્ગહિ સો મન્તિ સો ભગવા તદા તસ્મિં મમ માતુયા દિન્નકાલે જાલિના જાલયુત્તેન સઙ્ખાલકેન ચક્કલક્ખણાદીહિ ¶ લક્ખિતેન મુદુકોમલપાણિના મુદુકેન વિસુદ્ધેન હત્થતલેન મં અગ્ગહેસીતિ અત્થો.

૫૨. સબ્બપારમિસમ્ભૂતન્તિ ¶ સબ્બેહિ દાનપારમિતાદીહિ સમ્ભૂતં જાતં. નીલક્ખિનયનં વરં પુઞ્ઞસમ્ભારજં ઉત્તમનીલઅક્ખિવન્તં. સબ્બસુભાકિણ્ણં સબ્બેન સુભેન વણ્ણેન સણ્ઠાનેન આકિણ્ણં ગહનીભૂતં રૂપં ભગવતો હત્થપાદસીસાદિરૂપં દિસ્વાતિ અત્થો, તિત્તિં અપત્તો વિહરામિ અહન્તિ સમ્બન્ધો.

૬૧. તદા મં ચરણન્તગોતિ તસ્મિં મય્હં અરહત્તં પત્તકાલે સીલાદિપન્નરસન્નં ચરણધમ્માનં અન્તગો, પરિયોસાનપ્પત્તો પરિપૂરકારીતિ અત્થો. ‘‘મરણન્તગો’’તિપિ પાઠો. તસ્સ મરણસ્સ અન્તં નિબ્બાનં પત્તોતિ અત્થો. સદ્ધાધિમુત્તાનં અગ્ગં પઞ્ઞપેસીતિ સમ્બન્ધો. અથ સત્થા ભિક્ખુસઙ્ઘમજ્ઝે નિસિન્નો ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં સદ્ધાધિમુત્તાનં યદિદં, વક્કલી’’તિ (અ. નિ. ૧.૧૯૮, ૨૦૮) મં એતદગ્ગટ્ઠાને ઠપેસીતિ વુત્તં હોતિ. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

વક્કલિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. મહાકપ્પિનત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પદુમુત્તરો ¶ નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો કપ્પિનત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ સન્તિકે ધમ્મદેસનં સુણન્તો સત્થારા એકં ભિક્ખું ઓવાદકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપિતં દિસ્વા અધિકારકમ્મં કત્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેસિ.

સો તત્થ યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો બારાણસિતો અવિદૂરે એકસ્મિં પેસકારગામે જેટ્ઠપેસકારગેહે નિબ્બત્તો તદા સહસ્સમત્તા પચ્ચેકબુદ્ધા હિમવન્તે અટ્ઠ માસે વસિત્વા વસ્સિકે ચત્તારો માસે જનપદે વસન્તિ. તે એકવારં બારાણસિયા અવિદૂરે ઓતરિત્વા ‘‘સેનાસનં કરણત્થાય હત્થકમ્મં યાચથા’’તિ રઞ્ઞો સન્તિકં અટ્ઠ પચ્ચેકબુદ્ધે પહિણિંસુ. તદા પન રઞ્ઞો વપ્પમઙ્ગલં અહોસિ. સો ‘‘પચ્ચેકબુદ્ધા ¶ કિર આગતા’’તિ સુત્વા નિક્ખમિત્વા આગતકારણં પુચ્છિત્વા ‘‘અજ્જ, ભન્તે, ઓકાસો નત્થિ સ્વે અમ્હાકં વપ્પમઙ્ગલં ¶ , તતિયદિવસે કરિસ્સામા’’તિ વત્વા પચ્ચેકબુદ્ધે અનિમન્તેત્વાવ પાવિસિ. પચ્ચેકબુદ્ધા ‘‘અઞ્ઞં ગામં પવિસિસ્સામા’’તિ પક્કમિંસુ.

તસ્મિં સમયે જેટ્ઠપેસકારસ્સ ભરિયા કેનચિદેવ કરણીયેન બારાણસિં ગચ્છન્તી તે પચ્ચેકબુદ્ધે દિસ્વા વન્દિત્વા, ‘‘કિં, ભન્તે, અવેલાય અય્યા આગતા’’તિ પુચ્છિ. તે આદિતો પટ્ઠાય કથેસું. તં સુત્વા સદ્ધાસમ્પન્ના બુદ્ધિસમ્પન્ના ઇત્થી ‘‘સ્વે, ભન્તે, અમ્હાકં ભિક્ખં ગણ્હથા’’તિ નિમન્તેસિ. ‘‘બહુકા મયં, ભગિની’’તિ. ‘‘કિત્તકા, ભન્તે’’તિ? ‘‘સહસ્સમત્તા, ભગિની’’તિ. ‘‘ભન્તે, ઇમસ્મિં નો ગામે સહસ્સમત્તા વસિમ્હા, એકેકો એકેકસ્સ ભિક્ખં દસ્સતિ, ભિક્ખં અધિવાસેથ, અહમેવ વો વસનટ્ઠાનં કારાપેસ્સામી’’તિ આહ. પચ્ચેકબુદ્ધા અધિવાસેસું.

સા ગામં પવિસિત્વા ઉગ્ઘોસેસિ – ‘‘અમ્મતાતા, અહં સહસ્સમત્તે પચ્ચેકબુદ્ધે દિસ્વા નિમન્તેસિં, અય્યાનં નિસીદનટ્ઠાનં સંવિદહથ, યાગુભત્તાદીનિ સમ્પાદેથા’’તિ ગામમજ્ઝે મણ્ડપં કારાપેત્વા આસનાનિ પઞ્ઞાપેત્વા પુનદિવસે પચ્ચેકબુદ્ધે નિસીદાપેત્વા પણીતેન ખાદનીયેન ભોજનીયેન પરિવિસિત્વા ભત્તકિચ્ચપરિયોસાને તસ્મિં ગામે સબ્બા ઇત્થિયો ¶ આદાય તાહિ સદ્ધિં પચ્ચેકબુદ્ધે વન્દિત્વા તેમાસં વસનત્થાય પટિઞ્ઞં ગણ્હિત્વા પુન ગામે ઉગ્ઘોસેસિ – ‘‘અમ્મતાતા, એકેકકુલતો એકેકપુરિસો વાસિફરસુઆદીનિ ગહેત્વા અરઞ્ઞં પવિસિત્વા દબ્બસમ્ભારે આહરિત્વા અય્યાનં વસનટ્ઠાનં કરોતૂ’’તિ. ગામવાસિનો તસ્સાયેવ વચનં સુત્વા એકેકો એકેકં કત્વા સદ્ધિં રત્તિદિવાટ્ઠાનેહિ પણ્ણસાલસહસ્સં નિટ્ઠાપેત્વા અત્તનો અત્તનો પણ્ણસાલાયં ઉપગતં પચ્ચેકબુદ્ધં ‘‘અહં સક્કચ્ચં ઉપટ્ઠહિસ્સામિ, અહં સક્કચ્ચં ઉપટ્ઠહિસ્સામી’’તિ વત્વા ઉપટ્ઠહિંસુ. સા વસ્સંવુટ્ઠકાલે ‘‘અત્તનો અત્તનો પણ્ણસાલાય વસ્સંવુટ્ઠાનં પચ્ચેકબુદ્ધાનં ચીવરસાટકે સજ્જેથા’’તિ સમાદપેત્વા એકેકસ્સ સહસ્સ સહસ્સમૂલં ચીવરં દાપેસિ. પચ્ચેકબુદ્ધા વુટ્ઠવસ્સા અનુમોદનં કત્વા પક્કમિંસુ. ગામવાસિનોપિ ઇદં પુઞ્ઞકમ્મં કત્વા તતો ચુતો તાવતિંસદેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા ગણદેવતા નામ અહેસું.

તે તત્થ દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા કસ્સપસમ્માસમ્બુદ્ધકાલે કુટુમ્બિકગેહેસુ નિબ્બત્તિંસુ. પુબ્બે જેટ્ઠકપેસકારો જેટ્ઠકકુટુમ્બિકસ્સ પુત્તો અહોસિ. ભરિયાપિસ્સ એકસ્સ જેટ્ઠકકુટુમ્બિકસ્સ ધીતા અહોસિ. સેસાનં ભરિયાયો સેસકુટુમ્બિકાનં ધીતરો ¶ અહેસું, તા સબ્બાપિ વયપ્પત્તા પરકુલં ગચ્છન્તિયો તેસં તેસંયેવ ગેહાનિ અગમંસુ. અથેકદિવસં વિહારે ધમ્મસ્સવને સઙ્ઘુટ્ઠે ‘‘સત્થા ધમ્મં દેસેસ્સતી’’તિ સુત્વા તે સબ્બેપિ કુટુમ્બિકા ‘‘ધમ્મં સોસ્સામા’’તિ ¶ ભરિયાહિ સદ્ધિં વિહારં અગમંસુ. તેસં વિહારમજ્ઝં પવિટ્ઠક્ખણે વસ્સં વસ્સિ. યેસં કુલૂપકા વા ઞાતિસામણેરાદયો વા અત્થિ, તે તેસં પરિવેણાદીનિ પવિસિંસુ. તે પન તથારૂપાનં નત્થિતાય કત્થચિ પવિસિતું અવિસહન્તા વિહારમજ્ઝેયેવ અટ્ઠંસુ. અથ ને જેટ્ઠકકુટુમ્બિકો આહ – ‘‘પસ્સથ, ભો, અમ્હાકં વિપ્પકારં, કુલપુત્તેહિ નામ એત્તકેન લજ્જિતું યુત્ત’’ન્તિ. ‘‘અય્ય, કિં કરોમા’’તિ? ‘‘મયં વિસ્સાસિકટ્ઠાનસ્સ અભાવેન ઇમં વિપ્પકારં પત્તા, સબ્બે ધનં સંહરિત્વા પરિવેણં કરિસ્સામા’’તિ. ‘‘સાધુ, અય્યા’’તિ જેટ્ઠકો સહસ્સં અદાસિ. સેસા પઞ્ચ પઞ્ચ સતાનિ. ઇત્થિયો અડ્ઢતેય્યાનિ અડ્ઢતેય્યાનિ સતાનિ. તે તં ધનં આહરિત્વા સહસ્સકૂટાગારપરિવારં સત્થુ વસનત્થાય મહાપરિવેણં નામ ¶ કારાપેસું. નવકમ્મસ્સ મહન્તતાય ધને અપ્પહોન્તે પુબ્બે દિન્નધનતો પુન ઉપડ્ઢૂપડ્ઢં અદંસુ. નિટ્ઠિતે પરિવેણે વિહારમહં કરોન્તા બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ સત્તાહં મહાદાનં દત્વા વીસતિયા ભિક્ખુસહસ્સાનં ચીવરાનિ સજ્જયિંસુ.

જેટ્ઠકકુટુમ્બિકસ્સ પન ભરિયા અત્તનો પઞ્ઞાય ઠિતા અહં તેહિ સમકં અકત્વા અતિરેકતરં કત્વા ‘‘સત્થારં પૂજેસ્સામી’’તિ અનોજપુપ્ફવણ્ણેન સહસ્સમૂલેન સાટકેન સદ્ધિં અનોજપુપ્ફચઙ્કોટકં ગહેત્વા સત્થારં અનોજપુપ્ફેહિ પૂજેત્વા તં સાટકં સત્થુ પાદમૂલે ઠપેત્વા, ‘‘ભન્તે, નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને અનોજપુપ્ફવણ્ણંયેવ મે સરીરં હોતુ, અનોજાત્વેવ ચ નામં હોતૂ’’તિ પત્થનં અકાસિ. સત્થા ‘‘એવં હોતૂ’’તિ અનુમોદનં અકાસિ. તે સબ્બેપિ યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતા દેવલોકે નિબ્બત્તિંસુ. તે ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે દેવલોકા ચવિત્વા જેટ્ઠકો કુક્કુટવતીનગરે રાજકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો મહાકપ્પિનરાજા નામ અહોસિ. સેસા અમચ્ચકુલેસુ નિબ્બત્તિંસુ. જેટ્ઠકસ્સ ભરિયા મદ્દરટ્ઠે સાકલનગરે રાજકુલે નિબ્બત્તિ અનોજપુપ્ફવણ્ણમેવસ્સા સરીરં અહોસિ, તેન અનોજાત્વેવસ્સા નામં અકંસુ, સા વયપ્પત્તા મહાકપ્પિનરઞ્ઞો ગેહં ગન્ત્વા અનોજાદેવીતિ પાકટા અહોસિ.

સેસિત્થિયોપિ અમચ્ચકુલેસુ નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તા તેસંયેવ અમચ્ચપુત્તાનં ¶ ગેહાનિ અગમંસુ. તે સબ્બેપિ રઞ્ઞો સમ્પત્તિસદિસં સમ્પત્તિં અનુભવિંસુ. યદા હિ રાજા અલઙ્કારપટિમણ્ડિતો હત્થિં અભિરુહિત્વા વિચરતિ, તદાપિ તે તથેવ વિચરન્તિ. તસ્મિં અસ્સેન વા રથેન વા વિચરન્તે તેપિ તથેવ વિચરન્તિ. એવં તે એકતો હુત્વા કતાનં પુઞ્ઞાનં બલેન એકતોવ સમ્પત્તિં અનુભવિંસુ. રઞ્ઞો પન વાલો, વાલવાહનો, પુપ્ફો, પુપ્ફવાહનો, સુપત્તોતિ પઞ્ચેવ અસ્સા હોન્તિ. તેસુ રાજા સુપત્તં અસ્સં સયં આરોહતિ, ઇતરે ચત્તારો અસ્સે અસ્સારોહાનં સાસનાહરણત્થાય અદાસિ. રાજા તે પાતોવ ભોજેત્વા ‘‘ગચ્છથ ¶ , ભણે, દ્વે વા તીણિ વા યોજનાનિ આહિણ્ડિત્વા બુદ્ધસ્સ વા ધમ્મસ્સ વા સઙ્ઘસ્સ વા ઉપ્પન્નભાવં સુત્વા મય્હં સુખસાસનં ¶ આરોચેથા’’તિ પેસેસિ. તે ચતૂહિ દ્વારેહિ નિક્ખમિત્વા દ્વે તીણિ યોજનાનિ આહિણ્ડિત્વા કિઞ્ચિ સાસનં અલભિત્વાવ પચ્ચાગમિંસુ.

અથેકદિવસં રાજા સુપત્તં આરુહિત્વા અમચ્ચસહસ્સપરિવુતો ઉય્યાનં ગચ્છન્તો કિલન્તરૂપે પઞ્ચસતમત્તે વાણિજકે નગરં પવિસન્તે દિસ્વા ‘‘ઇમે અદ્ધાનકિલન્તા, અદ્ધો ઇમેસં સન્તિકા એકં ભદ્દકં સાસનં સોસ્સામી’’તિ તે પક્કોસાપેત્વા ‘‘કુતો આગતત્થા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘અત્થિ, દેવ, ઇતો વીસતિયોજનસતમત્થકે સાવત્થિ નામ નગરં, તતો આગતમ્હા’’તિ. ‘‘અત્થિ પન વો દેસે કિઞ્ચિ સાસનં ઉપ્પન્ન’’ન્તિ. ‘‘દેવ, અઞ્ઞં કિઞ્ચિ નત્થિ, સમ્માસમ્બુદ્ધો ઉપ્પન્નો’’તિ. રાજા તાવદેવ બલવપીતિયા ફુટ્ઠસરીરો કિઞ્ચિ સલ્લક્ખેતું અસક્કોન્તો મુહુત્તં વીતિનામેત્વા પન, ‘‘તાતા, કિં વદેથા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘બુદ્ધો, દેવ, ઉપ્પન્નો’’તિ. રાજા દુતિયમ્પિ તતિયમ્પિ તથેવ વીતિનામેત્વા ચતુત્થવારે ‘‘કિં વદેથ, તાતા’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘બુદ્ધો ઉપ્પન્નો’’તિ વુત્તે, ‘‘તાતા, સુખસાસનસવનાય સતસહસ્સં વો દમ્મી’’તિ વત્વા ‘‘અપરમ્પિ કિઞ્ચિ સાસનં અત્થિ, તાતા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘અત્થિ, દેવ, ધમ્મો ઉપ્પન્નો’’તિ. રાજા તમ્પિ સુત્વા પુરિમનયેનેવ તયો વારે વીતિનામેત્વા ચતુત્થવારે ‘‘ધમ્મો ઉપ્પન્નો’’તિ વુત્તે – ‘‘ઇધાપિ વો સતસહસ્સં દમ્મી’’તિ વત્વા ‘‘અપરમ્પિ કિઞ્ચિ સાસનં અત્થિ, તાતા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘અત્થિ, દેવ, સઙ્ઘો ઉપ્પન્નો’’તિ. રાજા તમ્પિ સુત્વા તથેવ તયો વારે વીતિનામેત્વા ચતુત્થવારે ‘‘સઙ્ઘો ઉપ્પન્નો’’તિ વુત્તે – ‘‘ઇધાપિ વો સતસહસ્સં દમ્મી’’તિ વત્વા અમચ્ચસહસ્સં ઓલોકેત્વા, ‘‘તાતા, કિં કરિસ્સામા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘દેવ, તુમ્હે કિં કરિસ્સથા’’તિ? ‘‘અહં, તાતા, ‘બુદ્ધો ઉપ્પન્નો ધમ્મો ઉપ્પન્નો સઙ્ઘો ઉપ્પન્નો’તિ સુત્વા ન પુન નિવત્તિસ્સામિ, ભગવન્તં ઉદ્દિસ્સ ગન્ત્વા તસ્સ સન્તિકે પબ્બજિસ્સામી’’તિ. ‘‘મયમ્પિ, દેવ, તુમ્હેહિ સદ્ધિં પબ્બજિસ્સામા’’તિ. રાજા સુવણ્ણપટ્ટે ¶ અક્ખરાનિ લિખાપેત્વા વાણિજકાનં દત્વા ‘‘ઇમં અનોજાય નામ દેવિયા દેથ, સા તુમ્હાકં તીણિ સતસહસ્સાનિ દસ્સતિ, એવઞ્ચ પન નં વદેય્યાથ ‘રઞ્ઞા કિર તે ઇસ્સરિયં વિસ્સટ્ઠં, યથાસુખં સમ્પત્તિં પરિભુઞ્જાહી’તિ, સચે પન ‘વો રાજા કહ’ન્તિ પુચ્છતિ, ‘સત્થારં ઉદ્દિસ્સ પબ્બજિસ્સામી’તિ વત્વા ગતોતિ આરોચેય્યાથા’’તિ આહ. અમચ્ચાપિ અત્તનો અત્તનો ભરિયાનં તથેવ ¶ સાસનં પહિણિંસુ. રાજા વાણિજકે ઉય્યોજેત્વા અસ્સં અભિરુય્હ અમચ્ચસહસ્સપરિવુતો તંખણઞ્ઞેવ નિક્ખમિ.

સત્થાપિ તંદિવસં પચ્ચૂસકાલે લોકં વોલોકેન્તો મહાકપ્પિનરાજાનં સપરિવારં દિસ્વા ‘‘અયં ¶ મહાકપ્પિનો વાણિજકાનં સન્તિકા તિણ્ણં રતનાનં ઉપ્પન્નભાવં સુત્વા તેસં વચનં તીહિ સતસહસ્સેહિ પૂજેત્વા રજ્જં પહાય અમચ્ચસહસ્સપરિવુતો મં ઉદ્દિસ્સ પબ્બજિતુકામો સ્વે નિક્ખમિસ્સતિ, સો સપરિવારો સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિસ્સતિ, પચ્ચુગ્ગમનં કરિસ્સામી’’તિ પુનદિવસે ચક્કવત્તી વિય ખુદ્દકગામભોજકં રાજાનં પચ્ચુગ્ગચ્છન્તો સયમેવ પત્તચીવરમાદાય વીસયોજનસતં મગ્ગં પચ્ચુગ્ગન્ત્વા ચન્દભાગાય નદિયા તીરે નિગ્રોધરુક્ખમૂલે છબ્બણ્ણબુદ્ધરસ્મિયો વિસ્સજ્જેત્વા નિસીદિ. રાજાપિ આગચ્છન્તો એકં નદિં પત્વા ‘‘કા નામાય’’ન્તિ પુચ્છિ. ‘‘અપરચ્છા નામ, દેવા’’તિ. ‘‘કિમસ્સા પરિમાણં, તાતા’’તિ? ‘‘ગમ્ભીરતો ગાવુતં, પુથુલતો દ્વે ગાવુતાનિ, દેવા’’તિ. ‘‘અત્થિ પનેત્થ નાવા વા ઉળુમ્પો વા’’તિ? ‘‘નત્થિ, દેવા’’તિ. ‘‘નાવાદીનિ ઓલોકેન્તે અમ્હે જાતિ જરં ઉપનેતિ, જરા મરણં. અહં નિબ્બેમતિકો હુત્વા તીણિ રતનાનિ ઉદ્દિસ્સ નિક્ખન્તો, તેસં મે આનુભાવેન ‘ઇદં ઉદકં ઉદકં વિય મા હોતૂ’તિ રતનત્તયસ્સ ગુણં આવજ્જેત્વા ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો’’’તિ બુદ્ધગુણં અનુસ્સરન્તો સપરિવારો અસ્સસહસ્સેન ઉદકપિટ્ઠે પક્ખન્દિ. સિન્ધવા પિટ્ઠિપાસાણે વિય પક્ખન્દિંસુ. ખુરાનં અગ્ગટ્ઠાનેવ તેમિંસુ.

સો તં ઉત્તરિત્વા પુરતો ગચ્છન્તો અપરમ્પિ નદિં દિસ્વા ‘‘અયં કા નામા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘નીલવાહા નામ, દેવા’’તિ. ‘‘કિમસ્સા પરિમાણ’’ન્તિ? ‘‘ગમ્ભીરતોપિ પુથુલતોપિ અડ્ઢયોજનં, દેવા’’તિ. સેસં પુરિમસદિસમેવ. તં પન નદિં દિસ્વા ‘‘સ્વાક્ખાતો ભગવતા ધમ્મો’’તિ ધમ્માનુસ્સતિં અનુસ્સરન્તો પક્ખન્દિ. તમ્પિ અતિક્કમિત્વા ગચ્છન્તો અપરમ્પિ નદિં દિસ્વા ‘‘અયં કા નામા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘ચન્દભાગા ¶ નામ, દેવા’’તિ. ‘‘કિમસ્સા પરિમાણ’’ન્તિ? ‘‘ગમ્ભીરતોપિ પુથુલતોપિ યોજનં, દેવા’’તિ. સેસં પુરિમસદિસમેવ. તં પન નદિં દિસ્વા ‘‘સુપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો’’તિ સઙ્ઘાનુસ્સતિં અનુસ્સરન્તો ¶ પક્ખન્દિ. તમ્પિ નદિં અતિક્કમિત્વા ગચ્છન્તો સત્થુ સરીરતો નિક્ખન્તા છબ્બણ્ણબુદ્ધરસ્મિયો નિગ્રોધરુક્ખસ્સ સાખાવિટપપલાસાનિ ઓભાસયમાના દિસ્વા ચિન્તેસિ – ‘‘અયં ઓભાસો નેવ ચન્દસ્સ, ન સૂરિયસ્સ, ન દેવમારબ્રાહ્મણસુપણ્ણનાગાનં અઞ્ઞતરસ્સ, અદ્ધા અહં સત્થારં ઉદ્દિસ્સ આગચ્છન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધેન દિટ્ઠો ભવિસ્સામી’’તિ. સો તાવદેવ અસ્સપિટ્ઠિતો ઓતરિત્વા ઓનતસરીરો રસ્મિયાનુસારેન સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા મનોસિલારસે નિમુજ્જન્તો વિય બુદ્ધરસ્મીનં અન્તો પાવિસિ. સો સત્થારં વન્દિત્વા એકમન્તં નિસીદિ સદ્ધિં અમચ્ચસહસ્સેન. સત્થા તેસં અનુપુબ્બિં કથં કથેસિ. દેસનાપરિયોસાને સપરિવારો રાજા સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ.

અથ ¶ સબ્બે ઉટ્ઠહિત્વા પબ્બજ્જં યાચિંસુ. સત્થા ‘‘આગમિસ્સતિ નુ ખો ઇમેસં કુલપુત્તાનં ઇદ્ધિમયપત્તચીવર’’ન્તિ ઉપધારેન્તો ‘‘ઇમે કુલપુત્તા પચ્ચેકબુદ્ધસહસ્સાનં ચીવરસહસ્સં અદંસુ, કસ્સપબુદ્ધકાલે વીસતિયા ભિક્ખુસહસ્સાનં વીસતિચીવરસહસ્સાનિપિ અદંસુ, અનચ્છરિયં ઇમેસં કુલપુત્તાનં ઇદ્ધિમયપત્તચીવરાગમન’’ન્તિ ઞત્વા દક્ખિણહત્થં પસારેત્વા ‘‘એથ, ભિક્ખવો, ચરથ બ્રહ્મચરિયં સમ્મા દુક્ખસ્સ અન્તકિરિયાયા’’તિ આહ. તે તાવદેવ અટ્ઠપરિક્ખારધરા વસ્સસટ્ઠિકત્થેરા વિય હુત્વા વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા પચ્ચોરોહિત્વા સત્થારં વન્દિત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ.

તે પન વાણિજકા રાજગેહં ગન્ત્વા દેવિયા રઞ્ઞા પહિતસાસનં આરોચેત્વા દેવિયા ‘‘આગચ્છન્તૂ’’તિ વુત્તે પવિસિત્વા એકમન્તં અટ્ઠંસુ. અથ ને દેવી પુચ્છિ – ‘‘તાતા, કિંકારણા આગતત્થા’’તિ? ‘‘મયં રઞ્ઞા તુમ્હાકં સન્તિકં પેસિતા, તીણિ કિર નો સતસહસ્સાનિ દેથા’’તિ. ‘‘બહું, ભણે, ભણથ, કિં તુમ્હેહિ રઞ્ઞો સન્તિકે કતં, કિસ્મિં વો રાજા પસન્નો એત્તકં ધનં દાપેતી’’તિ? ‘‘દેવિ, ન અઞ્ઞં કિઞ્ચિ કતં, એકં પન સાસનં આરોચયિમ્હા’’તિ. ‘‘સક્કા પન, તાતા, મય્હમ્પિ તં આરોચેતુ’’ન્તિ. ‘‘સક્કા, દેવી’’તિ સુવણ્ણભિઙ્ગારેન મુખં વિક્ખાલેત્વા ‘‘દેવિ, બુદ્ધો લોકે ઉપ્પન્નો’’તિ. સાપિ તં સુત્વા પીતિયા ફુટ્ઠસરીરા તિક્ખત્તું કિઞ્ચિ અસલ્લક્ખેત્વા ચતુત્થવારે ‘‘બુદ્ધો ઉપ્પન્નો’’તિ સુત્વા ‘‘કિં, તાતા, ઇમસ્મિં પદે રઞ્ઞા દિન્ન’’ન્તિ ¶ ? ‘‘સતસહસ્સં, દેવી’’તિ. ‘‘તાતા, અનનુચ્છવિકં રઞ્ઞા કતં એવરૂપં સાસનં ¶ સુત્વા તુમ્હાકં સતસહસ્સદદમાનેન, અહં વો મમ દુગ્ગતપણ્ણાકારે તીણિ સતસહસ્સાનિ દમ્મિ. અપરં કિઞ્ચિ તુમ્હેહિ આરોચિત’’ન્તિ? તે ઇદઞ્ચ ઇદઞ્ચાતિ ઇતરાનિપિ દ્વે સાસનાનિ આરોચેસું. દેવી પુરિમનયેનેવ તયો તયો વારે અસલ્લક્ખેત્વા ચતુત્થચતુત્થવારે તીણિ તીણિ સતસહસ્સાનિ અદાસિ. એવં તે સબ્બાનિ દ્વાદસસતસહસ્સાનિ લભિંસુ.

અથ ને દેવી પુચ્છિ – ‘‘રાજા કહં, તાતા’’તિ? ‘‘દેવિ, રાજા ‘સત્થારં ઉદ્દિસ્સ પબ્બજિસ્સામી’તિ વત્વા ગતો’’તિ. ‘‘મય્હં તેન કિં સાસનં દિન્ન’’ન્તિ? ‘‘સબ્બં કિર ઇસ્સરિયં તુમ્હાકં વિસ્સટ્ઠં, ‘તુમ્હે કિર યથાસુખં સમ્પત્તિં અનુભવથા’’’તિ. ‘‘અમચ્ચા પન કુહિં, તાતા’’તિ? ‘‘તેપિ રઞ્ઞા સદ્ધિં ‘પબ્બજિસ્સામા’તિ ગતા, દેવી’’તિ. સા તેસં ભરિયાયો પક્કોસાપેત્વા, ‘‘અમ્મા, તુમ્હાકં સામિકા રઞ્ઞા સદ્ધિં ‘પબ્બજિસ્સામા’તિ ગતા, તુમ્હે કિં કરિસ્સથા’’તિ? ‘‘કિં પન તેહિ અમ્હાકં સાસનં પહિતં, દેવી’’તિ? ‘‘તેહિ કિર અત્તનો સમ્પત્તિ તુમ્હાકં વિસ્સટ્ઠા ‘તુમ્હે કિર સમ્પત્તિં યથાસુખં પરિભુઞ્જથા’’’તિ. ‘‘તુમ્હે પન, દેવિ, કિં ¶ કરિસ્સથા’’તિ? ‘‘અમ્હાકં સો તાવ રાજા મગ્ગે ઠિતો તીહિ સતસહસ્સેહિ તીણિ રતનાનિ પૂજેત્વા ખેળપિણ્ડં વિય સમ્પત્તિં પહાય ‘પબ્બજિસ્સામી’તિ નિક્ખન્તો, મયાપિ તિણ્ણં રતનાનં સાસનં સુત્વા તાનિ નવહિ સતસહસ્સેહિ પૂજિતાનિ, ન ખો પનેસા સમ્પત્તિ નામ રઞ્ઞોયેવ દુક્ખા, મય્હમ્પિ દુક્ખા એવ. કો રઞ્ઞા છડ્ડિતખેળપિણ્ડં જણ્ણુકેહિ ભૂમિયં પતિટ્ઠહિત્વા મુખેન ગણ્હિસ્સતિ, ન મય્હં સમ્પત્તિયા અત્થો, સત્થારં ઉદ્દિસ્સ પબ્બજિસ્સામી’’તિ. ‘‘દેવિ, મયમ્પિ તુમ્હેહિ સદ્ધિં પબ્બજિસ્સામા’’તિ. ‘‘સચે સક્કોથ, સાધૂ’’તિ. ‘‘સક્કોમ, દેવી’’તિ. તેન હિ ‘‘એથા’’તિ રથસહસ્સં યોજાપેત્વા રથં આરુય્હ તાહિ સદ્ધિં નિક્ખમિત્વા અન્તરામગ્ગે પઠમં નદિં દિસ્વા યથા રઞ્ઞા પઠમં પુચ્છિતા, તથેવ પુચ્છિત્વા સબ્બં પવત્તિં સુત્વા ‘‘રઞ્ઞા ગતમગ્ગં ઓલોકેથા’’તિ વત્વા ‘‘સિન્ધવાનં પદવલઞ્જં ન પસ્સામા’’તિ વુત્તે રાજા ‘‘તીણિ રતનાનિ ઉદ્દિસ્સ નિક્ખન્તોસ્મી’’તિ સચ્ચકિરિયં કરિત્વા તિણ્ણં રતનાનં ગુણે અનુસ્સરિત્વા ગતો ભવિસ્સતિ ¶ , અહમ્પિ તીણિ રતનાનિ ઉદ્દિસ્સ નિક્ખન્તા, તેસં મે આનુભાવેન ‘‘ઇદં ઉદકં ઉદકં વિય મા હોતૂ’’તિ તિણ્ણં રતનાનં ગુણે અનુસ્સરન્તી રથસહસ્સં ¶ પેસેસિ. ઉદકં પિટ્ઠિપાસાણસદિસં અહોસિ, ચક્કાનં અગ્ગટ્ઠાનેવ તેમિંસુ. એતેનેવ ઉપાયેન ઇતરા દ્વેપિ નદિયો ઉત્તરિંસુ.

સત્થા તાસં આગતભાવં ઞત્વા યથા તા અત્તનો સન્તિકે નિસિન્ને સામિકે ભિક્ખૂ ન પસ્સન્તિ, તથા અધિટ્ઠાસિ. દેવીપિ આગચ્છન્તી સત્થુ સરીરતો નિક્ખન્તા રસ્મિયો દિસ્વા તથેવ ચિન્તેત્વા સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા, વન્દિત્વા એકમન્તં ઠિતા પુચ્છિ – ‘‘ભન્તે, મહાકપ્પિનો રાજા તુમ્હે ઉદ્દિસ્સ નિક્ખમિત્વા ગતો, કહં નુ ખો સો, અમ્હાકં તં દસ્સેથા’’તિ. ‘‘નિસીદથ તાવ, ઇધેવ નં પસ્સિસ્સથા’’તિ. તા સબ્બાપિ હટ્ઠતુટ્ઠા ‘‘ઇધેવ કિર નિસિન્ના સામિકે નો પસ્સિસ્સામા’’તિ નિસીદિંસુ. સત્થા અનુપુબ્બિં કથં કથેસિ. અનોજાદેવી દેસનાપરિયોસાને તાહિ સદ્ધિં સોતાપત્તિફલં પાપુણિ. મહાકપ્પિનો થેરો તાસં દેસિયમાનં ધમ્મદેસનં સુત્વા સપરિવારો સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિ. તસ્મિં ખણે સત્થા તાસં તે ભિક્ખૂ દસ્સેસિ. તાસઞ્હિ આગતક્ખણેયેવ અત્તનો સામિકે કાસાવધરે મુણ્ડસીસે દિસ્વા ચિત્તં એકગ્ગં ન ભવેય્ય, મગ્ગફલં નિબ્બત્તેતું સક્કા ન ભવેય્ય. તસ્મા અચલસદ્ધાય પતિટ્ઠિતકાલતો પટ્ઠાય તાસં તે ભિક્ખૂ અરહત્તપ્પત્તે દસ્સેસિ. તાપિ તે દિસ્વા પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા, ‘‘ભન્તે, તુમ્હાકં પબ્બજિતકિચ્ચં મત્થકપ્પત્ત’’ન્તિ વત્વા સત્થારં વન્દિત્વા એકમન્તં ઠત્વા પબ્બજ્જં યાચિંસુ.

એવં વુત્તે સત્થા ઉપ્પલવણ્ણાય થેરિયા આગમનં ચિન્તેસિ. સા સત્થુ ચિન્તિતક્ખણેયેવ આકાસેનાગન્ત્વા ¶ તા સબ્બા ઇત્થિયો ગહેત્વા આકાસેન ભિક્ખુનુપસ્સયં નેત્વા પબ્બાજેસિ. તા સબ્બા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિંસુ. સત્થા ભિક્ખુસહસ્સં આદાય આકાસેન જેતવનં અગમાસિ. તત્ર સુદં આયસ્મા મહાકપ્પિનો રત્તિટ્ઠાનાદીસુ ‘‘અહો સુખં, અહો સુખ’’ન્તિ ઉદાનં ઉદાનેન્તો વિચરતિ. ભિક્ખૂ ભગવતો આરોચેસું – ‘‘ભન્તે, મહાકપ્પિનો ‘અહો સુખં, અહો સુખ’ન્તિ ઉદાનં ઉદાનેન્તો વિચરતિ, અત્તનો રજ્જસુખં આરબ્ભ ઉદાનેતિ મઞ્ઞે’’તિ. સત્થા તં પક્કોસાપેત્વા – ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, કપ્પિન, કામસુખં આરબ્ભ ઉદાનં ઉદાનેસી’’તિ? ‘‘ભગવા મે, ભન્તે, તં આરબ્ભ ઉદાનભાવં વા અઞ્ઞં આરબ્ભ ઉદાનભાવં વા જાનાતી’’તિ. અથ સત્થા – ‘‘ન, ભિક્ખવે, મમ પુત્તો કામસુખં રજ્જસુખં આરબ્ભ ઉદાનં ઉદાનેતિ, પુત્તસ્સ ¶ પન મે ધમ્મં ચરતો ધમ્મપીતિ નામ ઉપ્પજ્જતિ, સો અમતમહાનિબ્બાનં ¶ આરબ્ભ એવં ઉદાનં ઉદાનેસી’’તિ અનુસન્ધિં ઘટેત્વા ધમ્મં દેસેન્તો ઇમં ગાથમાહ –

‘‘ધમ્મપીતિ સુખં સેતિ, વિપ્પસન્નેન ચેતસા;

અરિયપ્પવેદિતે ધમ્મે, સદા રમતિ પણ્ડિતો’’તિ. (ધ. પ. ૭૯);

અથેકદિવસં સત્થા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘કચ્ચિ, ભિક્ખવે, કપ્પિનો ભિક્ખૂનં ધમ્મં દેસેતી’’તિ? ‘‘અપ્પોસ્સુક્કો, ભન્તે, દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારં અનુયુત્તો વિહરતિ, ઓવાદમત્તમ્પિ ન દેતી’’તિ. સત્થા થેરં પક્કોસાપેત્વા – ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, કપ્પિન, અન્તેવાસિકાનં ઓવાદમત્તમ્પિ ન દેસી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. ‘‘બ્રાહ્મણ, મા એવં અકાસિ, અજ્જ પટ્ઠાય ઉપગતાનં ભિક્ખૂનં ધમ્મં દેસેહી’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે’’તિ થેરો ભગવતો વચનં સિરસા સમ્પટિચ્છિત્વા એકોવાદેનેવ સમણસહસ્સં અરહત્તે પતિટ્ઠાપેસિ. તેન નં સત્થા પટિપાટિયા અત્તનો સાવકે ઠાનન્તરે ઠપેન્તો ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખુઓવાદકાનં યદિદં મહાકપ્પિનો’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૧૯, ૨૩૧) એતદગ્ગે ઠપેસિ.

૬૬. એવં થેરો પત્તઅરહત્તફલો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. ઉદિતો અજટાકાસેતિ સકલાકાસે ઉદિતો ઉટ્ઠિતો પાકટભૂતો. સરદમ્બરે સરદકાલે આકાસે રવીવ સૂરિયો ઇવાતિ અત્થો.

૭૦. અક્ખદસ્સો તદા આસિન્તિ તસ્મિં પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે સારદસ્સી હિતદસ્સી આચરિયો પાકટો અહોસિન્તિ અત્થો.

૭૧. સાવકસ્સ ¶ કતાવિનોતિ તસ્સ ભગવતો મે મનં મમ ચિત્તં, તપ્પયન્તસ્સ તોસયન્તસ્સ સાવકસ્સ ઓવાદકસ્સ ગુણં પકાસયતો અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તસ્સ કતાવિનો સાતચ્ચકિચ્ચયુત્તસ્સ વચનં સુત્વાતિ સમ્બન્ધો.

૭૩. હંસસમભાગોતિ ¶ હંસસદિસગામિ. હંસદુન્દુભિનિસ્સનોતિ હંસરવો દુન્દુભિભેરિસદ્દસદિસવચનો ‘‘એતં મહામત્તં પસ્સથ, ભિક્ખવો’’તિ આહાતિ સમ્બન્ધો.

૭૪. સમુગ્ગતતનૂરુહન્તિ સુટ્ઠુ ઉગ્ગતલોમં ઉદ્ધગ્ગલોમં, ઉદગ્યમનં વા. જીમૂતવણ્ણન્તિ મુત્તફલસમાનવણ્ણં સુન્દરસરીરપભન્તિ ¶ અત્થો. પીણંસન્તિ પરિપુણ્ણં અંસં. પસન્નનયનાનનન્તિ પસન્નઅક્ખિપસન્નમુખન્તિ અત્થો.

૭૫. કતાવિનોતિ કતાધિકારસ્સ એતદગ્ગે ઠિતસ્સ ભિક્ખુનો ઠાનં સો એસો મુદિતાય પહટ્ઠચિત્તતાય પત્થેતીતિ સમ્બન્ધો.

૮૧. સતસો અનુસાસિયાતિ ધમ્મેન સમેન વચનેન કારણવસેન અનુસાસિત્વાતિ અત્થો. બારાણસિયમાસન્નેતિ બારાણસિયા સમીપે પેસકારગામે. જાતો કેનિયજાતિયન્તિ તન્તવાયજાતિયા પેસકારકુલે જાતોતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

મહાકપ્પિનત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. દબ્બમલ્લપુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચતુત્થાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો દબ્બમલ્લપુત્તત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે સેટ્ઠિપુત્તો હુત્વા જાતો વિભવસમ્પન્નો અહોસિ, સત્થરિ પસન્નો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું સેનાસનપઞ્ઞાપકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા સત્તાહં મહાદાનં દત્વા સત્તાહચ્ચયેન ભગવતો પાદમૂલે નિપતિત્વા તં ઠાનં પત્થેસિ. ભગવાપિસ્સ સમિજ્ઝનભાવં ઞત્વા બ્યાકાસિ. સો યાવજીવં કુસલં કત્વા તતો ચુતો તુસિતાદીસુ દેવેસુ દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા તતો ચુતો ¶ વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો અસપ્પુરિસસંસગ્ગેન તસ્સ સાવકં ભિક્ખું અરહાતિ જાનન્તોપિ અબ્ભૂતેન અબ્ભાચિક્ખિ. તસ્સેવ સાવકાનં ખીરસલાકભત્તં અદાસિ. સો યાવતાયુકં ¶ પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા કસ્સપદસબલસ્સ કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો ઓસાનકાલે સાસને પબ્બજિતો પરિનિબ્બુતે ભગવતિ સકલલોકે કોલાહલે જાતે સત્ત ભિક્ખવો પબ્બજિતો પચ્ચન્તજનપદે વનમજ્ઝે એકં પબ્બતં અભિરુહિત્વા ‘‘જીવિતાસા ઓરોહન્તુ નિરાલયા નિસીદન્તૂ’’તિ નિસ્સેણિં પાતેસું. તેસં ઓવાદદાયકો જેટ્ઠકત્થેરો સત્થાહબ્ભન્તરે અરહા અહોસિ. તદનન્તરત્થેરો અનાગામી, ઇતરે પઞ્ચ પરિસુદ્ધસીલા તતો ચુતા દેવલોકે નિબ્બત્તા. તત્થ એકં બુદ્ધન્તરં દિબ્બસુખં અનુભવિત્વા ¶ ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે પુક્કુસાતિ (મ. નિ. ૩.૩૪૨), સભિયો (સુ. નિ. સભિયસુત્ત), બાહિયો (ઉદા. ૧૦), કુમારકસ્સપોતિ (મ. નિ. ૧.૨૪૯) ઇમે ચત્તારો તત્થ તત્થ નિબ્બત્તિંસુ. અયં પન મલ્લરટ્ઠે અનુપિયનગરે નિબ્બત્તિ. તસ્મિં માતુકુચ્છિતો અનિક્ખન્તેયેવ માતા કાલમકાસિ, અથેકો તસ્સા સરીરં ઝાપનત્થાય ચિતકસ્મિં આરોપેત્વા કુમારં દબ્બન્તરે પતિતં ગહેત્વા જગ્ગાપેસિ. દબ્બે પતિતત્તા દબ્બો મલ્લપુત્તોતિ પાકટો અહોસિ. અપરભાગે પુબ્બસમ્ભારવસેન પબ્બજિ, સો કમ્મટ્ઠાનમનુયુત્તો નચિરસ્સેવ સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિ.

અથ નં સત્થા મજ્ઝત્તભાવેન આનુભાવસમ્પન્નભાવેન ચ ભિક્ખૂનં સેનાસનં પઞ્ઞાપને ભત્તુદ્દેસને ચ નિયોજેસિ. સબ્બો ચ ભિક્ખુસઙ્ઘો તં સમન્નેસિ. તં વિનયખન્ધકે (ચૂળવ. ૧૮૯-૧૯૦) આગતમેવ. અપરભાગે થેરો એકસ્સ વરસલાકદાયકસ્સ સલાકભત્તં મેત્તિયભૂમજકાનં ભિક્ખૂનં ઉદ્દિસિ. તે હટ્ઠતુટ્ઠા ‘‘સ્વે મય્હં મુગ્ગઘતમધુમિસ્સકભત્તં ભુઞ્જિસ્સામા’’તિ ઉસ્સાહજાતા અહેસું. સો પન ઉપાસકો તેસં વારપ્પત્તભાવં સુત્વા દાસિં આણાપેસિ – ‘‘યે, જે, ભિક્ખૂ સ્વે ઇધ આગમિસ્સન્તિ, તે કણાજકેન બિલઙ્ગદુતિયેન પરિવિસાહી’’તિ. સાપિ તથેવ તે ભિક્ખૂ આગતે કોટ્ઠકપમુખે નિસીદાપેત્વા ભોજેસિ. તે ભિક્ખૂ અનત્તમના કોપેન તટતટાયન્તા થેરે આઘાતં બન્ધિત્વા ‘‘મધુરભત્તદાયકં અમ્હાકં અમધુરભત્તં દાપેતું એસોવ નિયોજેસી’’તિ દુક્ખી દુમ્મના નિસીદિંસુ. અથ તે મેત્તિયા નામ ભિક્ખુની ‘‘કિં, ભન્તે, દુમ્મના’’તિ પુચ્છિ. તે, ‘‘ભગિનિ, કિં અમ્હે દબ્બેન ¶ મલ્લપુત્તેન વિહેઠિયમાને અજ્ઝુપેક્ખસી’’તિ આહંસુ. ‘‘કિં, ભન્તે, મયા સક્કા કાતુ’’ન્તિ? ‘‘તસ્સ દોસં આરોપેહી’’તિ. સા તત્થ તત્થ થેરસ્સ અભૂતારોપનં અકાસિ. તં સુત્વા ભિક્ખૂ ભગવતો આરોચેસું. અથ ભગવા દબ્બં મલ્લપુત્તં પક્કોસાપેત્વા – ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, દબ્બ, મેત્તિયાય ભિક્ખુનિયા વિપ્પકારમકાસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘યથા મં, ભન્તે, ભગવા જાનાતી’’તિ. ‘‘ન ખો, દબ્બ ¶ , દબ્બા એવં નિબ્બેઠેન્તિ, કારકભાવં વા અકારકભાવં વા વદેહી’’તિ. ‘‘અકારકો અહં, ભન્તે’’તિ. ભગવા – ‘‘મેત્તિયં ભિક્ખુનિં નાસેત્વા તે ભિક્ખૂ અનુયુઞ્જથા’’તિ આહ. ઉપાલિત્થેરપ્પમુખા ¶ ભિક્ખૂ તં ભિક્ખુનિં ઉપ્પબ્બાજેત્વા મેત્તિયભૂમજકે ભિક્ખૂ અનુયુઞ્જિત્વા તેહિ ‘‘અમ્હેહિ નિયોજિતા સા ભિક્ખુની’’તિ વુત્તે ભગવતો એકમત્થં આરોચેસું. ભગવા મેત્તિયભૂમજકાનં ભિક્ખૂનં અમૂલકસઙ્ઘાદિસેસં પઞ્ઞપેસિ.

તેન ચ સમયેન દબ્બત્થેરો ભિક્ખૂનં સેનાસનં પઞ્ઞાપેન્તો વેળુવનવિહારસ્સ સામન્તા અટ્ઠારસમહાવિહારે સભાગે ભિક્ખૂ પેસેન્તો રત્તિભાગે અન્ધકારે અઙ્ગુલિયા પદીપં જાલેત્વા તેનેવાલોકેન અનિદ્ધિમન્તે ભિક્ખૂ પેસેસિ. એવં થેરસ્સ સેનાસનપઞ્ઞાપનભત્તુદ્દેસનકિચ્ચે પાકટે જાતે સત્થા અરિયગણમજ્ઝે દબ્બત્થેરં ઠાનન્તરે ઠપેન્તો ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં સેનાસનપઞ્ઞાપકાનં યદિદં દબ્બો મલ્લપુત્તો’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૦૯, ૨૧૪) એતદગ્ગે ઠપેસિ.

૧૦૮. થેરો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. ઇતો એકનવુતે કપ્પે વિપસ્સી નામ નાયકો લોકે ઉપ્પજ્જીતિ સમ્બન્ધો.

૧૨૫. દુટ્ઠચિત્તોતિ દૂસિતચિત્તો અસાધુસઙ્ગમેન અપસન્નચિત્તોતિ અત્થો. ઉપવદિં સાવકં તસ્સાતિ તસ્સ ભગવતો ખીણાસવં સાવકં ઉપવદિં, ઉપરિ અભૂતં વચનં આરોપેસિં, અબ્ભક્ખાનં અકાસિન્તિ અત્થો.

૧૩૨. દુન્દુભિયોતિ ¶ દુન્દું ઇતિ સદ્દાયનતો દુન્દુભિસઙ્ખાતા ભેરિયો. નાદયિંસૂતિ સદ્દં કરિંસુ. સમન્તતો અસનિયોતિ સબ્બદિસાભાગતો અસને વિનાસને નિયુત્તોતિ અસનિયો, દેવદણ્ડા ભયાવહા ફલિંસૂતિ સમ્બન્ધો.

૧૩૩. ઉક્કા પતિંસુ નભસાતિ આકાસતો અગ્ગિક્ખન્ધા ચ પતિંસૂતિ અત્થો. ધૂમકેતુ ચ દિસ્સતીતિ ધૂમરાજિસહિતો અગ્ગિક્ખન્ધો ચ દિસ્સતિ પઞ્ઞાયતીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

દબ્બમલ્લપુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. કુમારકસ્સપત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પઞ્ચમાપદાને ¶ ઇતો સતસહસ્સમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો કુમારકસ્સપત્થેરસ્સ અપદાનં. અયં કિર પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા એકદિવસં સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું ચિત્તકથિકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સયમ્પિ તં ઠાનન્તરં પત્થેન્તો ¶ પણિધાનં કત્વા તદનુરૂપાનિ પુઞ્ઞાનિ કરોન્તો યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા કસ્સપસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો તસ્સ ભગવતો સાસને પબ્બજિત્વા સમણધમ્મં કત્વા સુગતીસુયેવ સંસરન્તો દિબ્બસુખં માનુસસુખઞ્ચ અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે એકિસ્સા સેટ્ઠિધીતાય કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તો. સા કિર કુમારિકાકાલેયેવ પબ્બજિતુકામા માતાપિતરો યાચિત્વા પબ્બજ્જં અલભમાના પતિકુલં ગન્ત્વા ગબ્ભં ગણ્હિત્વા તં અજાનિત્વા ‘‘સામિકં આરાધેત્વા પબ્બજ્જં અનુજાનાપેસ્સામી’’તિ ચિન્તેસિ. સા સામિકં આરાધેન્તી, અય્યપુત્ત –

‘‘સચે ઇમસ્સ કાયસ્સ, અન્તો બાહિરકો સિયા;

દણ્ડં નૂન ગહેત્વાન, કાકે સોણે નિવારયે’’તિ. (વિસુદ્ધિ. ૧.૧૨૨) –

આદિના સરીરસ્સ દોસં દસ્સેન્તી તં આરાધેસિ.

સા ¶ સામિકેન અનુઞ્ઞાતા ગબ્ભિનિભાવં અજાનન્તી દેવદત્તપક્ખિયાસુ ભિક્ખુનીસુ પબ્બજિ. તસ્સા ગબ્ભિનિભાવં દિસ્વા ભિક્ખુનિયો દેવદત્તં પુચ્છિંસુ. સો ‘‘અસ્સમણી’’તિ આહ. સા ‘‘નાહં દેવદત્તં ઉદ્દિસ્સ પબ્બજિતા, ભગવન્તં ઉદ્દિસ્સ પબ્બજિતા’’તિ ભગવતો સન્તિકં ગન્ત્વા દસબલં પુચ્છિ. સત્થા ઉપાલિત્થેરં પટિચ્છાપેસિ. થેરો સાવત્થિનગરવાસીનિ કુલાનિ વિસાખઞ્ચ ઉપાસિકં પક્કોસાપેત્વા સરાજિકાય પરિસાય તં વિનિચ્છિનન્તો ‘‘પુરે લદ્ધો ગબ્ભો, અરોગા પબ્બજ્જા’’તિ આહ. તં સુત્વા સત્થા ‘‘સાધુ સુવિનિચ્છિતં ઉપાલિના અધિકરણ’’ન્તિ થેરસ્સ સાધુકારં અદાસિ.

સા ભિક્ખુની સુવણ્ણબિમ્બસદિસં પુત્તં વિજાયિ. તં રાજા પસેનદિ કોસલો ‘‘દારકપરિહરણં ભિક્ખુનીનં પલિબોધો’’તિ ધાતીનં દાપેત્વા પોસાપેસિ, કસ્સપોતિસ્સ નામં કરિંસુ ¶ . અપરભાગે અલઙ્કરિત્વા સત્થુ સન્તિકં નેત્વા પબ્બાજેસિ. કુમારકાલે પબ્બજિતત્તા પન ભગવતા ‘‘કસ્સપં પક્કોસથ, ઇદં ફલં વા ખાદનીયં વા કસ્સપસ્સ દેથા’’તિ વુત્તે ‘‘કતરકસ્સપસ્સા’’તિ ‘‘કુમારકસ્સપસ્સા’’તિ એવં ગહિતનામત્તા રઞ્ઞા પોસાવનીયપુત્તત્તા ચ વુદ્ધકાલેપિ કુમારકસ્સપોત્વેવ પઞ્ઞાયિત્થ.

સો પબ્બજિતકાલતો પટ્ઠાય વિપસ્સનાય કમ્મં કરોતિ, બુદ્ધવચનઞ્ચ ઉગ્ગણ્હાતિ. અથ તેન સદ્ધિં પબ્બતમત્થકે સમણધમ્મં કત્વા અનાગામી હુત્વા સુદ્ધાવાસે નિબ્બત્તમહાબ્રહ્મા ‘‘વિપસ્સનાય મુખં દસ્સેત્વા ¶ મગ્ગફલુપ્પત્તિયા ઉપાયં કરિસ્સામી’’તિ પઞ્ચદસપઞ્હે અભિસઙ્ખરિત્વા અન્ધવને વસન્તસ્સ થેરસ્સ ‘‘ઇમે પઞ્હે સત્થારં પુચ્છેય્યાસી’’તિ આચિક્ખિ. તતો સો તે પઞ્હે ભગવન્તં પુચ્છિ. ભગવાપિસ્સ વિસ્સજ્જેસિ. થેરો ભગવતા કથિતનિયામેનેવ તે ઉગ્ગણ્હિત્વા વિપસ્સનં ગબ્ભં ગાહાપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૧૫૦. સો અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઇતો સતસહસ્સમ્હીતિઆદિમાહ. તત્થ યં હેટ્ઠા વુત્તનયઞ્ચ ઉત્તાનત્થઞ્ચ, તં સબ્બં ન વણ્ણયિસ્સામ. અનુત્તાનપદમેવ વણ્ણયિસ્સામ.

૧૬૯. આપન્નસત્તા મે માતાતિ મય્હં માતા ગરુગબ્ભા ગબ્ભિની પસુતાસન્નગબ્ભાતિ અત્થો.

૧૭૩. વમ્મિકસદિસં ¶ કાયન્તિ સરીરં નામ વમ્મિકસદિસં યથા વમ્મિકો ઇતો ચિતો ચ છિદ્દાવછિદ્દો ઘરગોળિકઉપચિકાદીનં આસયો, એવમેવ અયં કાયો નવછિદ્દો ધુવસ્સવોતિ બુદ્ધેન ભગવતા દેસિતં પકાસિતં તં સુત્વા મે ચિત્તં આસવે અગ્ગહેત્વા અસેસેત્વા કિલેસતો વિમુચ્ચિ, અરહત્તે પતિટ્ઠાસીતિ અત્થો. અપરભાગે તત્થ તત્થ ભિક્ખૂનં વિચિત્તધમ્મકથિકભાવં સુત્વા સત્થા ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં ચિત્તકથિકાનં યદિદં કુમારકસ્સપો’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૦૯, ૨૧૭) એતદગ્ગે ઠપેસીતિ.

કુમારકસ્સપત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. બાહિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

છટ્ઠાપદાને ¶ ઇતો સતસહસ્સમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો બાહિયસ્સ દારુચીરિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો બ્રાહ્મણસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં ગન્ત્વા વેદઙ્ગેસુ અનવયો એકદિવસં સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુણન્તો પસન્નમાનસો સત્થારં એકં ભિક્ખું ખિપ્પાભિઞ્ઞાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા તં ઠાનં પત્તુકામો સત્તાહં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં દત્વા સત્તાહસ્સ અચ્ચયેન ભગવતો પાદમૂલે નિપન્નો ‘‘ભગવા, ભન્તે, ઇતો સત્તમે દિવસે યં ભિક્ખું ખિપ્પાભિઞ્ઞાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ, સો વિય અહમ્પિ અનાગતે એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને ખિપ્પાભિઞ્ઞાનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ પત્થનં અકાસિ ¶ . ભગવા અનાગતંસઞાણેન ઓલોકેત્વા સમિજ્ઝનભાવં ઞત્વા ‘‘અનાગતે ગોતમસ્સ ભગવતો સાસને પબ્બજિત્વા ખિપ્પાભિઞ્ઞાનં અગ્ગો ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકાસિ. સો યાવતાયુકં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો તત્થ છ કામાવચરસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા પુન મનુસ્સેસુ ચક્કવત્તિઆદિસમ્પત્તિયો અનેકકપ્પકોટિસતેસુ અનુભવિત્વા કસ્સપસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો, ભગવતિ પરિનિબ્બુતે પબ્બજિતો યદા સાસને ઓસક્કમાને સત્ત ભિક્ખૂ ચતુન્નં પરિસાનં અજ્ઝાચારં ¶ દિસ્વા સંવેગપ્પત્તા અરઞ્ઞં પવિસિત્વા ‘‘યાવ સાસનસ્સ અન્તરધાનં ન હોતિ, તાવ અત્તનો પતિટ્ઠં કરિસ્સામા’’તિ સુવણ્ણચેતિયં વન્દિત્વા તત્થ અરઞ્ઞે એકં પબ્બતં દિસ્વા ‘‘જીવિતસાલયા નિવત્તન્તુ, નિરાલયા ઇમં પબ્બતં અભિરુહન્તૂ’’તિ નિસ્સેણિં બન્ધિત્વા સબ્બે તં પબ્બતં અભિરુય્હ નિસ્સેણિં પાતેત્વા સમણધમ્મં કરિંસુ. તેસુ સઙ્ઘત્થેરો એકરત્તાતિક્કમેન અરહત્તં પાપુણિ. સો અનોતત્તદહે નાગલતાદન્તકટ્ઠં ખાદિત્વા મુખં ધોવિત્વા ઉત્તરકુરુતો પિણ્ડપાતં આહરિત્વા તે ભિક્ખૂ આહ – ‘‘આવુસો, ઇમં પિણ્ડપાતં ભુઞ્જથા’’તિ. તે આહંસુ – ‘‘કિં, ભન્તે, અમ્હેહિ એવં કતિકા કતા ‘યો પઠમં અરહત્તં પાપુણાતિ, તેનાભતં પિણ્ડપાતં અવસેસા પરિભુઞ્જન્તૂ’’’તિ? ‘‘નો હેતં, આવુસો’’તિ. ‘‘તેન હિ સચે મયમ્પિ તુમ્હે વિય વિસેસં નિબ્બત્તેસ્સામ, સયં આહરિત્વા ભુઞ્જિસ્સામા’’તિ ન ઇચ્છિંસુ.

દુતિયદિવસે દુતિયત્થેરો અનાગામી હુત્વા તથેવ પિણ્ડપાતં આહરિત્વા ઇતરે નિમન્તેસિ. તે એવમાહંસુ – ‘‘કિં પનાવુસો, કતિકા કતા, ‘મહાથેરેન આભતં પિણ્ડપાતં અભુઞ્જિત્વા અનુથેરેન આભતં ભુઞ્જિસ્સામા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, આવુસો’’તિ. ‘‘એવં સન્તે તુમ્હે ¶ વિય મયમ્પિ વિસેસં નિબ્બત્તેત્વા અત્તનો અત્તનો પુરિસકારેન ભુઞ્જિતું સક્કોન્તા ભુઞ્જિસ્સામા’’તિ ન ઇચ્છિંસુ. તેસુ અરહત્તપ્પત્તત્થેરો પરિનિબ્બાયિ, દુતિયો અનાગામી બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તિ, ઇતરે પઞ્ચ વિસેસં નિબ્બત્તેતું અસક્કોન્તા સુસ્સિત્વા સત્તમે દિવસે કાલં કત્વા દેવલોકે નિબ્બત્તિંસુ. તત્થ દિબ્બસુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે તતો ચવિત્વા મનુસ્સેસુ નિબ્બત્તિંસુ. તેસુ એકો પુક્કુસાતિ રાજા અહોસિ, એકો ગન્ધારરટ્ઠે તક્કસિલાયં કુમારકસ્સપો, એકો બાહિયો દારુચીરિયો, એકો દબ્બો મલ્લપુત્તો, એકો સભિયો પરિબ્બાજકોતિ. તેસુ ¶ અયં બાહિયો દારુચીરિયો સુપ્પારકપટ્ટને વાણિજકુલે નિબ્બત્તો વાણિજકમ્મે નિપ્ફત્તિં ગતો મહદ્ધનો મહાભોગો, સો સુવણ્ણભૂમિં ગચ્છન્તેહિ વાણિજેહિ સદ્ધિં નાવમારુય્હ વિદેસં ગચ્છન્તો કતિપાહં ગન્ત્વા ભિન્નાય નાવાય સેસેસુ મચ્છકચ્છપભક્ખેસુ જાતેસુ એકોયેવ અવસિટ્ઠો એકં ફલકં ગહેત્વા વાયમન્તો સત્તમે દિવસે સુપ્પારકપટ્ટનતીરં ઓક્કમિ. તસ્સ નિવાસનપારુપનં નત્થિ, સો અઞ્ઞં કિઞ્ચિ અપસ્સન્તો સુક્ખકટ્ઠદણ્ડકે વાકેહિ ¶ પલિવેઠેત્વા નિવાસેત્વા પારુપિત્વા ચ દેવકુલતો કપાલં ગહેત્વા સુપ્પારકપટ્ટનં અગમાસિ. મનુસ્સા તં દિસ્વા યાગુભત્તાદીનિ દત્વા ‘‘અયં એકો અરહા’’તિ સમ્ભાવેસું. સો વત્થેસુ ઉપનીતેસુ ‘‘સચાહં નિવાસેમિ, પારુપામિ વા, લાભસક્કારો મે પરિહાયિસ્સતી’’તિ તાનિ પટિક્ખિપિત્વા દારુચીરાનેવ પરિહરિ.

અથસ્સ ‘‘અરહા, અરહા’’તિ બહૂહિ સમ્ભાવિયમાનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ ‘‘યે કેચિ લોકે અરહન્તો વા અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્ના, અહં તેસં અઞ્ઞતરો’’તિ સો તેન નિયામેન કુહનકમ્મેન જીવિકં કપ્પેતિ.

કસ્સપદસબલસ્સ સાસને સત્તસુ જનેસુ પબ્બતં આરુય્હ સમણધમ્મં કરોન્તેસુ એકો અનાગામી હુત્વા સુદ્ધાવાસબ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તિત્વા અત્તનો બ્રહ્મસમ્પત્તિં ઓલોકેન્તો આગતટ્ઠાનં આવજ્જેન્તો પબ્બતમારુય્હ સમણધમ્મં કરણટ્ઠાનં દિસ્વા સેસાનં નિબ્બત્તનટ્ઠાનં આવજ્જેન્તો એકસ્સ પરિનિબ્બુતભાવં ઇતરેસઞ્ચ પઞ્ચન્નં કામાવચરદેવલોકે નિબ્બત્તભાવં ઞત્વા તે કાલાનુકાલં આવજ્જેસિ ‘‘ઇમસ્મિં પન કાલે કહં નુ ખો તે’’તિ આવજ્જેન્તો દારુચીરિયં સુપ્પારકપટ્ટનં નિસ્સાય કુહનકમ્મેન જીવિતં કપ્પેન્તં દિસ્વા ‘‘નટ્ઠો વતાયં બાલો, પુબ્બે સમણધમ્મં કરોન્તો અતિઉક્કટ્ઠભાવેન અરહતાપિ આભતં પિણ્ડપાતં અપરિભુઞ્જિત્વા ઇદાનિ ઉદરહેતુ અનારહાવ સમાનો અરહત્તં પટિજાનિત્વા લોકં વઞ્ચેન્તો વિચરતિ, દસબલસ્સ ઉપ્પન્નભાવં ન જાનાતિ, ગચ્છામિ નં સંવેજેત્વા બુદ્ધુપ્પાદં જાનાપેસ્સામી’’તિ ખણેનેવ બ્રહ્મલોકતો ઓતરિત્વા સુપ્પારકપટ્ટને રત્તિભાગસમનન્તરે દારુચીરિયસ્સ સમ્મુખે પાતુરહોસિ. સો ¶ અત્તનો વસનટ્ઠાને ઓભાસં દિસ્વા બહિ નિક્ખમિત્વા મહાબ્રહ્માનં દિસ્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ ‘‘કે તુમ્હે’’તિ પુચ્છિ. ‘‘અહં તુમ્હાકં પોરાણકસહાયો અનાગામિફલં પત્વા બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તો, અમ્હાકં સબ્બજેટ્ઠકો અરહા હુત્વા પરિનિબ્બુતો, તુમ્હે પન પઞ્ચજના ¶ દેવલોકે નિબ્બત્તા. સ્વાહં દાનિ તં ઇમસ્મિં ઠાને કુહનકમ્મેન જીવિકં કપ્પેન્તં દિસ્વા દમિતું આગતો’’તિ વત્વા ઇદં કારણં આહ – ‘‘નેવ ખો ત્વં, બાહિય, અરહા નાપિ અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્નો, સાપિ તે પટિપદા નત્થિ, યાય ત્વં અરહા વા અસ્સ અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્નો’’તિ. અથસ્સ સત્થુ ઉપ્પન્નભાવં સાવત્થિયં વસનભાવઞ્ચ ¶ આચિક્ખિત્વા ‘‘સત્થુ સન્તિકં ગચ્છા’’તિ તં ઉય્યોજેત્વા બ્રહ્મલોકમેવ અગમાસિ.

બાહિયો પન આકાસે ઠત્વા કથેન્તં મહાબ્રહ્માનં ઓલોકેત્વા ચિન્તેસિ – ‘‘અહો ભારિયં કમ્મં મયા કતં, અનરહં અરહા અહન્તિ ચિન્તેસિં, અયઞ્ચ મં ‘ન ત્વં અરહા, નાપિ અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્નાસી’તિ વદતિ, અત્થિ નુ ખો લોકે અઞ્ઞો અરહા’’તિ. અથ નં પુચ્છિ – ‘‘અથ કે ચરહિ સદેવકે લોકે અરહન્તો વા અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્ના’’તિ. અથસ્સ દેવતા આચિક્ખિ – ‘‘અત્થિ, બાહિય, ઉત્તરેસુ જનપદેસુ સાવત્થિ નામ નગરં, તત્થ સો ભગવા એતરહિ વિહરતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો. સો હિ, બાહિય, ભગવા અરહા ચેવ અરહત્તાય ચ ધમ્મં દેસેસી’’તિ. બાહિયો રત્તિભાગે દેવતાય કથં સુત્વા સંવિગ્ગમાનસો તંખણંયેવ સુપ્પારકા નિક્ખમિત્વા એકરત્તિવાસેન સાવત્થિં અગમાસિ, ગચ્છન્તો ચ પન દેવતાનુભાવેન બુદ્ધાનુભાવેન ચ વીસયોજનસતિકં મગ્ગં અતિક્કમિત્વા સાવત્થિં અનુપ્પત્તો, તસ્મિં ખણે સત્થા સાવત્થિયં પિણ્ડાય પવિટ્ઠો હોતિ. સો જેતવનં પવિસિત્વા અબ્ભોકાસે ચઙ્કમન્તે સમ્બહુલે ભિક્ખૂ પુચ્છિ – ‘‘કુહિં એતરહિ સત્થા’’તિ? ભિક્ખૂ ‘‘સાવત્થિયં પિણ્ડાય પવિટ્ઠો’’તિ વત્વા ‘‘ત્વં પન કુતો આગતોસી’’તિ પુચ્છિંસુ. ‘‘સુપ્પારકા આગતોમ્હી’’તિ. ‘‘કદા નિક્ખન્તોસી’’તિ? ‘‘હિય્યો સાયન્હસમયે નિક્ખન્તોમ્હી’’તિ. ‘‘દૂરતોપિ આગતો, નિસીદ તાવ પાદે ધોવિત્વા તેલેન મક્ખેત્વા થોકં વિસ્સમાહિ, આગતકાલે સત્થારં દક્ખિસ્સતી’’તિ આહંસુ. ‘‘અહં, ભન્તે, સત્થુ વા અત્તનો વા જીવિતન્તરાયં ન જાનામિ, કત્થચિ અટ્ઠત્વા અનિસીદિત્વા એકરત્તેનેવ વીસયોજનસતિકં મગ્ગં આગતો, સત્થારં પસ્સિત્વાવ વિસ્સમિસ્સામી’’તિ આહ. સો એવં વત્વા તરમાનરૂપો સાવત્થિં પવિસિત્વા ભગવન્તં અનોપમાય બુદ્ધસિરિયા ચરન્તં દિસ્વા ‘‘ચિરસ્સં વત મે ગોતમો સમ્માસમ્બુદ્ધો દિટ્ઠો’’તિ દિટ્ઠટ્ઠાનતો પટ્ઠાય ¶ ઓનતસરીરો ગન્ત્વા અન્તરવીથિયં પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા ગોપ્ફકેસુ દળ્હં ગહેત્વા એવમાહ – ‘‘દેસેતુ, ભન્તે ભગવા, ધમ્મં, દેસેતુ ¶ સુગતો ધમ્મં, યં મમસ્સ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’’તિ. અથ નં સત્થા ‘‘અકાલો ખો તાવ, બાહિય, અન્તરઘરં પવિટ્ઠમ્હા પિણ્ડાયા’’તિ પટિક્ખિપિ.

તં ¶ સુત્વા બાહિયો, ‘‘ભન્તે, સંસારે સંસરન્તેન કબળીકારાહારો ન અલદ્ધપુબ્બો, તુમ્હાકં વા મય્હં વા જીવિતન્તરાયં ન જાનામિ, દેસેતુ મે, ભન્તે ભગવા, ધમ્મં, દેસેતુ સુગતો ધમ્મ’’ન્તિ પુન યાચિ. સત્થા દુતિયમ્પિ તથેવ પટિક્ખિપિ. એવં કિરસ્સ અહોસિ – ‘‘ઇમસ્સ દિટ્ઠકાલતો પટ્ઠાય સકલસરીરં પીતિયા નિરન્તરં અજ્ઝોત્થટં હોતિ, બલવપીતિવેગો ધમ્મં સુત્વાપિ ન સક્ખિસ્સતિ પટિવિજ્ઝિતું, મજ્ઝત્તુપેક્ખાય તાવ તિટ્ઠતુ, એકરત્તેનેવ વીસયોજનસતિકં મગ્ગં આગતસ્સપિ ચસ્સ દરથો બલવા સોપિ તાવ પટિપ્પસ્સમ્ભતૂ’’તિ. તસ્મા દ્વિક્ખત્તું પટિક્ખિપિત્વા તતિયં યાચિતો અન્તરવીથિયં ઠિતોવ ‘‘તસ્માતિહ તે, બાહિય, એવં સિક્ખિતબ્બં, દિટ્ઠે દિટ્ઠમત્તં ભવિસ્સતી’’તિઆદિના (ઉદા. ૧૦) નયેન અનેકપરિયાયેન ધમ્મં દેસેસિ. સો સત્થુ ધમ્મં સુણન્તોયેવ સબ્બાસવે ખેપેત્વા સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિ.

૧૭૮. સો અરહત્તં પત્તક્ખણેયેવ પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઇતો સતસહસ્સમ્હીતિઆદિમાહ. તં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવ. અનુત્તાનપદવણ્ણનમેવ કરિસ્સામ.

૧૮૧. હસનં પચ્ચવેક્ખણન્તિ પરિપુણ્ણસોમનસ્સજાતં પચ્ચવેક્ખણં, કોમારવણ્ણં અતિકોમલન્તિ અત્થો.

૧૮૨. હેમયઞ્ઞોપચિતઙ્ગન્તિ સુવણ્ણસુત્તયઞ્ઞોપચિતસુત્તઅવયવં સરીરં દેહન્તિ અત્થો. પલમ્બબિમ્બતમ્બોટ્ઠન્તિ ઓલમ્બિતબિમ્બફલસદિસં રત્તવણ્ણં ઓટ્ઠદ્વયસમન્નાગતન્તિ અત્થો. સેતતિણ્હસમં દિજન્તિ સુનિસિતતિખિણઅયલોહઘંસનેન ઘંસિત્વા સમં કતં વિય સમદન્તન્તિ અત્થો.

૧૮૩. પીતિસમ્ફુલ્લિતાનનન્તિ પીતિયા સુટ્ઠુ ફુલ્લિતં વિકસિતં આનનં મુખં આદાસતલસદિસમુખવન્તન્તિ અત્થો.

૧૮૪. ખિપ્પાભિઞ્ઞસ્સ ભિક્ખુનોતિ ખિપ્પં દેસનાય સમુગ્ઘાટિતક્ખણેયેવ અભિવિસેસેન ઞાતું સમત્થસ્સ ભિક્ખુનોતિ અત્થો.

૧૮૬. સગ્ગં ¶ ¶ અગં સભવનં યથાતિ અત્તનો ગેહં વિય સગ્ગં લોકં અગમાસિન્તિ અત્થો.

૧૯૬. ન ¶ ત્વં ઉપાયમગ્ગઞ્ઞૂતિ ત્વં નિબ્બાનાધિગમૂપાયભૂતમગ્ગઞ્ઞૂ ન અહોસીતિ અત્થો.

૨૦૦. સત્થુનો સદા જિનન્તિ સદા સબ્બકાલં જિનં જિનન્તો પરાજિતકોપો સત્થુનો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ વિમલાનનં આદાસતલસદિસમુખં પસ્સિસ્સામિ પસ્સિતું નિક્ખમામીતિ યોજના. દિજે અપુચ્છિં કુહિં લોકનન્દનોતિ કુહિં ઠાને લોકપસાદકરો સત્થાતિ દિજે બ્રાહ્મણે અહં ભિક્ખૂ અપુચ્છિન્તિ અત્થો.

૨૦૧. સસોવ ખિપ્પં મુનિદસ્સનુસ્સુકોતિ મુનિદસ્સને તથાગતદસ્સને ઉસ્સુકો ઉસ્સાહજાતો સસો ઇવ ખિપ્પં પાપુણાતીતિ અત્થો.

૨૦૨. તુવટં ગન્ત્વાતિ સીઘં ગન્ત્વા. પિણ્ડત્થં અપિહાગિધન્તિ પિણ્ડપાતં પટિચ્ચ અપિહં અપગતપિહં અગિધં નિત્તણ્હં.

૨૦૩. અલોલક્ખન્તિ ઇતો ચિતો ચ અનોલોકયમાનં ઉત્તમે સાવત્થિનગરે પિણ્ડાય વિચરન્તં અદક્ખિન્તિ સમ્બન્ધો. સિરીનિલયસઙ્કાસન્તિ સિરિયા લક્ખણાનુબ્યઞ્જનસોભાય નિલયં સઙ્કાસં જલમાનતોરણસદિસં. રવિદિત્તિહરાનનન્તિ વિજ્જોતમાનસૂરિયમણ્ડલં વિય વિજ્જોતમાનમુખમણ્ડલં.

૨૦૪. કુપથે વિપ્પનટ્ઠસ્સાતિ કુચ્છિતપથે સોપદ્દવમગ્ગે મૂળ્હસ્સ મિચ્છાપટિપન્નસ્સ મે સરણં હોહિ પતિટ્ઠા હોહિ. ગોતમાતિ ભગવન્તં ગોત્તેન આલપતિ.

૨૧૮. ન તત્થ સુક્કા જોતન્તીતિ સુક્કપભાસમ્પન્ના જોતમાનઓસધિતારકાદયો ન જોતન્તિ નપ્પભાસન્તિ. સેસં ઉત્તાનત્થમેવ. સો એવં પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેત્વા તાવદેવ ચ ભગવન્તં પબ્બજ્જં યાચિ. ‘‘પરિપુણ્ણં તે પત્તચીવર’’ન્તિ ચ પુટ્ઠો ‘‘ન પરિપુણ્ણ’’ન્તિ આહ. અથ નં સત્થા ‘‘તેન હિ પત્તચીવરં પરિયેસાહી’’તિ વત્વા પક્કામિ. સો કિર વીસતિવસ્સસહસ્સાનિ સમણધમ્મં કરોન્તો ‘‘ભિક્ખુના નામ અત્તના પચ્ચયે લભિત્વા અઞ્ઞં અનોલોકેત્વા ¶ સયમેવ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતી’’તિ વત્વા એકભિક્ખુસ્સાપિ પત્તેન વા ચીવરેન વા સઙ્ગહં નાકાસિ, ‘‘ન તેનસ્સ ¶ ઇદ્ધિમયં પત્તચીવરં ઉપ્પજ્જિસ્સતી’’તિ ઞત્વા ભગવા એહિભિક્ખુભાવેન પબ્બજ્જં નાદાસિ. તમ્પિ પત્તચીવરં પરિયેસમાનમેવ સઙ્કારટ્ઠાનતો ચોળક્ખણ્ડાનિ સંકડ્ઢેન્તં પુબ્બવેરિકો અમનુસ્સો એકિસ્સા તરુણવચ્છાય ગાવિયા સરીરે અધિમુચ્ચિત્વા વામઊરુમ્હિ પહરિત્વા ¶ જીવિતક્ખયં પાપેસિ. સત્થા પિણ્ડાય ચરિત્વા કતભત્તકિચ્ચો સમ્બહુલેહિ ભિક્ખૂહિ સદ્ધિં નિક્ખમન્તો બાહિયસ્સ સરીરં સઙ્કારટ્ઠાને પતિતં દિસ્વા ‘‘ગણ્હથ, ભિક્ખવે, એતં બાહિયં દારુચીરિયન્તિ એકસ્મિં ગેહદ્વારે ઠત્વા મઞ્ચકં આહરાપેત્વા ઇમં સરીરં નગરદ્વારતો નીહરિત્વા ઝાપેત્વા ધાતુયો ગહેત્વા થૂપં કરોથા’’તિ ભિક્ખૂ આણાપેસિ.

તે ભિક્ખૂ ધાતું મહાપથે થૂપં કારેત્વા સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા અત્તનો કતકમ્મં આરોચેસું. તતો સઙ્ઘમજ્ઝે કથા ઉદપાદિ – ‘‘તથાગતો ભિક્ખુસઙ્ઘેન સરીરઝાપનકિચ્ચં કારેસિ, ધાતુયો ચ ગાહાપેત્વા ચેતિયં કારાપેસિ, કતરમગ્ગો નુ ખો તેન સમધિગતો, સામણેરો નુ ખો સો, ભિક્ખુ નુ ખો’’તિ. સત્થા તં અટ્ઠુપ્પત્તિં કત્વા ‘‘પતિટ્ઠિતો, ભિક્ખવે, બાહિયો દારુચીરિયો અરહત્તો’’તિ ઉપરિ ધમ્મદેસનં વડ્ઢેતિ. તસ્સ પરિનિબ્બુતભાવઞ્ચ આચિક્ખિત્વા ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં ખિપ્પાભિઞ્ઞાનં યદિદં બાહિયો દારુચીરિયો’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૦૯, ૨૧૬) એતદગ્ગે ઠપેસિ.

અથ નં ભિક્ખૂ પુચ્છિંસુ – ‘‘તુમ્હે, ભન્તે, ‘બાહિયો દારુચીરિયો અરહત્તં પત્તો’તિ વદેથ, કદા સો અરહત્તં પત્તો’’તિ? ‘‘મમ ધમ્મં સુતકાલે, ભિક્ખવે’’તિ. ‘‘કદા પનસ્સ, ભન્તે, તુમ્હેહિ ધમ્મો કથિતો’’તિ? ‘‘ભિક્ખાય ચરન્તેન અન્તરવીથિયં ઠિતેના’’તિ. ‘‘અપ્પમત્તકો, ભન્તે, તુમ્હેહિ અન્તરવીથિયં ઠત્વા કથિતધમ્મો; કથં સો તાવત્તકેન વિસેસં નિબ્બત્તેસી’’તિ? અથ ને સત્થા, ‘‘ભિક્ખવે, મમ ધમ્મં ‘અપ્પં’ વા ‘બહું વા’તિ મા ચિન્તયિત્થ. અનેકાનિપિ હિ અનત્થપદસંહિતાનિ ગાથાસહસ્સાનિ ન સેય્યો, અત્થનિસ્સિતં પન એકમ્પિ ગાથાપદં સેય્યો’’તિ વત્વા અનુસન્ધિં ઘટેત્વા ધમ્મં દેસેન્તો ઇમં ગાથમાહ –

‘‘સહસ્સમપિ ચે ગાથા, અનત્થપદસંહિતા;

એકં ગાથાપદં સેય્યો, યં સુત્વા ઉપસમ્મતી’’તિ. (ધ. પ. ૧૦૧) –

દેસનાપરિયોસાને ¶ ¶ ચતુરાસીતિયા પાણસહસ્સાનં ધમ્માભિસમયો અહોસીતિ.

બાહિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. મહાકોટ્ઠિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સત્તમાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો મહાકોટ્ઠિકત્થેરસ્સ અપદાનં. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે મહાભોગકુલે ¶ નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો માતાપિતૂનં અચ્ચયેન કુટુમ્બં સણ્ઠપેત્વા ઘરાવાસં વસન્તો એકદિવસં પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો ધમ્મદેસનાકાલે હંસવતીનગરવાસિનો ગન્ધમાલાદિહત્થે યેન બુદ્ધો યેન ધમ્મો યેન સઙ્ઘો, તન્નિન્ને તપ્પોણે તપ્પબ્ભારે ગચ્છન્તે દિસ્વા તેહિ સદ્ધિં ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા, સત્થારં એકં ભિક્ખું પટિસમ્ભિદાપ્પત્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા ‘‘અયં ઇમસ્મિં સાસને પટિસમ્ભિદાપ્પત્તાનં અગ્ગો, યંનૂનાહમ્પિ એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને અયં વિય પટિસમ્ભિદાપ્પત્તાનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ ચિન્તેત્વા સત્થુ દેસનાપરિયોસાને વુટ્ઠિતાય પરિસાય ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા, ‘‘ભન્તે, સ્વે મય્હં ગેહે ભિક્ખં ગણ્હથા’’તિ નિમન્તેસિ. સત્થા અધિવાસેસિ. સો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા સકનિવેસનં ગન્ત્વા સબ્બરત્તિં બુદ્ધસ્સ ચ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ નિસજ્જટ્ઠાનં ગન્ધમાલાદીહિ અલઙ્કરિત્વા ખાદનીયભોજનીયં પટિયાદાપેત્વા તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન સકનિવેસને ભિક્ખુસતસહસ્સપરિવારં સત્થારં વિવિધયાગુખજ્જકપરિવારં સસૂપબ્યઞ્જનં ગન્ધસાલિભોજનં ભોજાપેત્વા ભત્તકિચ્ચપરિયોસાને ચિન્તેસિ – ‘‘મહન્તં ખો અહં ઠાનન્તરં પત્થેમિ, ન પન યુત્તં મયા એકદિવસમેવ દાનં દત્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેતું, અનુપટિપાટિયા સત્તાહં દાનં દત્વા પત્થેસ્સામી’’તિ. સો તેનેવ નિયામેન સત્તાહં મહાદાનં દત્વા ભત્તકિચ્ચપરિયોસાને દુસ્સકોટ્ઠાગારં વિવરાપેત્વા ઉત્તમં તિચીવરપ્પહોનકં સુખુમવત્થં બુદ્ધસ્સ પાદમૂલે ઠપેત્વા ભિક્ખુસતસહસ્સસ્સ ચ તિચીવરં દત્વા તથાગતં ઉપસઙ્કમિત્વા, ‘‘ભન્તે, યો સો ભિક્ખુ તુમ્હેહિ ઇતો સત્તમે દિવસમત્થકે ¶ પટિસમ્ભિદાપ્પત્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપિતો, અહમ્પિ સો ભિક્ખુ વિય અનાગતે ઉપ્પજ્જનકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને પબ્બજિત્વા પટિસમ્ભિદાપ્પત્તાનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ સત્થુ પાદમૂલે નિપજ્જિત્વા પત્થનં અકાસિ. સત્થા તસ્સ સમિજ્ઝનભાવં ઞત્વા ‘‘અનાગતે ઇતો કપ્પસતસહસ્સમત્થકે ગોતમો નામ બુદ્ધો લોકે ઉપ્પજ્જિસ્સતિ, તસ્સ સાસને તવ પત્થના સમિજ્ઝિસ્સતી’’તિ ¶ બ્યાકાસિ. સો તત્થ યાવતાયુકં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચુતો દેવસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા અપરાપરં દેવમનુસ્સેસુ પરિબ્ભમિ.

એવં સો દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞઞાણસમ્ભારે સમ્ભરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણમહાસાલકુલે ¶ નિબ્બત્તિ, કોટ્ઠિકોતિસ્સ નામં અકંસુ. કસ્મા માતુયા વા અય્યકપય્યકાદીનં વા નામં અગ્ગહેત્વા એવં નામં કરિંસૂતિ ચે? અત્તનો પઞ્ઞવન્તતાય વેદઙ્ગેસુ સતક્કપરતક્કેસુ સનિઘણ્ડુકેટુભેસુ સાક્ખરપ્પભેદેસુ સકલબ્યાકરણેસુ ચ છેકભાવેન ચ દિટ્ઠદિટ્ઠે જને મુખસત્તીહિ કોટ્ઠેન્તો પક્કોટ્ઠેન્તો વિતુદન્તો વિચરતીતિ અન્વત્થનામં કરિંસૂતિ વેદિતબ્બં. સો વયપ્પત્તો તયો વેદે ઉગ્ગહેત્વા બ્રાહ્મણસિપ્પે નિપ્ફત્તિં પત્તો એકદિવસં સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા ઉપસમ્પન્નકાલતો પટ્ઠાય વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પત્વા પટિસમ્ભિદાસુ ચિણ્ણવસી હુત્વા અભીતો મહાથેરે ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્હં પુચ્છન્તોપિ દસબલં ઉપસઙ્કમિત્વા પટિસમ્ભિદાસુયેવ પઞ્હં પુચ્છિ. એવમયં થેરો તત્થ કતાધિકારતાય તત્થ ચિણ્ણવસીભાવેન ચ પટિસમ્ભિદાપ્પત્તાનં અગ્ગો જાતો. અથ નં સત્થા મહાવેદલ્લસુત્તં અટ્ઠુપ્પત્તિં કત્વા પટિસમ્ભિદાપ્પત્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ, ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં પટિસમ્ભિદાપ્પત્તાનં યદિદં મહાકોટ્ઠિકો’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૦૯, ૨૧૮).

૨૨૧. સો અપરેન સમયેન વિમુત્તિસુખં પટિસંવેદેન્તો સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવ.

ઇત્થં ¶ સુદમાયસ્મા મહાકોટ્ઠિકોતિ એત્થ સુદન્તિ નિદસ્સને નિપાતો. આયસ્માતિ ગારવાધિવચનં, યથા તં આયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનોતિ.

મહાકોટ્ઠિકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. ઉરુવેલકસ્સપત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અટ્ઠમાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો ઉરુવેલકસ્સપત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ ¶ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વયપ્પત્તો સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા સત્થારં એકં ભિક્ખું મહાપરિવારાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સયમ્પિ તં ઠાનન્તરં પત્થેન્તો મહાદાનં દત્વા પણિધાનં અકાસિ. ભગવા ચસ્સ અનન્તરાયતં ¶ દિસ્વા ‘‘અનાગતે ગોતમબુદ્ધસ્સ સાસને મહાપરિવારાનં અગ્ગો ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકાસિ. સો તત્થ યાવતાયુકં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચવિત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇતો દ્વેનવુતિકપ્પમત્થકે ફુસ્સસ્સ ભગવતો વેમાતિકકનિટ્ઠભાતા હુત્વા નિબ્બત્તો, અઞ્ઞેપિસ્સ દ્વે કનિટ્ઠભાતરો અહેસું. તે તયો બુદ્ધપ્પમુખભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા પરમાય પૂજાય પૂજેત્વા યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અમ્હાકં ભગવતો ઉપ્પત્તિતો પુરેતરમેવ બારાણસિયં બ્રાહ્મણકુલે તયો ભાતરો હુત્વા નિબ્બત્તા ગોત્તવસેન તયોપિ કસ્સપાતિ એવં નામકા અહેસું. તે તયો વયપ્પત્તા તયો વેદે ઉગ્ગણ્હિંસુ. તેસં જેટ્ઠભાતિકસ્સ પઞ્ચમાણવકસતાનિ પરિવારા, મજ્ઝિમસ્સ તીણિ, કનિટ્ઠસ્સ દ્વે, તે અત્તનો ગન્થેસુ સારં ઓલોકેન્તા દિટ્ઠધમ્મિકમેવ અત્થં દિસ્વા પબ્બજ્જં રોચેસું. તેસુ જેટ્ઠભાતા અત્તનો પરિવારેન સદ્ધિં ઉરુવેલં ગન્ત્વા ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા ઉરુવેલકસ્સપો નામ જાતો, મજ્ઝિમો ગઙ્ગાનદીવઙ્કે પબ્બજિતો નદીકસ્સપો નામ જાતો, કનિટ્ઠો ગયાસીસે પબ્બજિતો ગયાકસ્સપો નામ જાતો. એવં તેસુ ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા તત્થ તત્થ વસન્તેસુ બહૂનં દિવસાનં અચ્ચયેન અમ્હાકં બોધિસત્તો મહાભિનિક્ખમનં નિક્ખમિત્વા ¶ પટિવિદ્ધસબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણો અનુક્કમેન ધમ્મચક્કં પવત્તેત્વા પઞ્ચવગ્ગિયત્થેરે અરહત્તે પતિટ્ઠાપેત્વા યસકુલપુત્તપ્પમુખે પઞ્ચપઞ્ઞાસજને સહાયકે વિનેત્વા સટ્ઠિ અરહન્તે ‘‘ચરથ, ભિક્ખવે, ચારિક’’ન્તિ (મહાવ. ૩૨) વિસ્સજ્જેત્વા તિંસભદ્દવગ્ગિયે વિનેત્વા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ વસનટ્ઠાનં ગન્ત્વા વસનત્થાય અગ્યાગારં પવિસિત્વા તત્થ ગતનાગદમનાદીહિ અડ્ઢુડ્ઢસહસ્સેહિ પાટિહારિયેહિ ઉરુવેલકસ્સપં સપરિવારં વિનેત્વા પબ્બાજેસિ. તસ્સ પબ્બજ્જાવિધાનઞ્ચ ઇદ્ધિપાટિહારિયકરણઞ્ચ સબ્બં નદીકસ્સપસ્સ અપદાનટ્ઠકથાયં આવિ ભવિસ્સતિ. તસ્સ પબ્બજિતભાવં સુત્વા ઇતરેપિ દ્વે ભાતરો સપરિસા આગન્ત્વા સત્થુ સન્તિકે પબ્બજિંસુ. સબ્બેવ તે ઇદ્ધિમયપત્તચીવરધરા એહિભિક્ખુકા અહેસું. સત્થા તં સમણસહસ્સં આદાય ગયાસીસં ગન્ત્વા પિટ્ઠિપાસાણે નિસિન્નો આદિત્તપરિયાયદેસનાય (મહાવ. ૫૪) તે સબ્બે અરહત્તે પતિટ્ઠાપેસિ.

૨૫૧. સો એવં અરહત્તં પત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. અનુત્તાનપદમેવ ¶ વણ્ણયિસ્સામ.

૨૬૮. સો ¶ ચ સબ્બં તમં હન્ત્વાતિ સો ફુસ્સો ભગવા રાગદોસમોહાદિકિલેસન્ધકારં વિદ્ધંસેત્વા. વિજટેત્વા મહાજટન્તિ તણ્હામાનાદીહિ દિયડ્ઢસહસ્સેહિ કિલેસગણેહિ મહાબ્યાકુલં જટં વિજટેત્વા પદાલેત્વા ફાલેત્વાતિ અત્થો. સદેવકં દેવલોકસહિતં સકલં લોકસન્નિવાસંતપ્પયન્તો સન્તપ્પયન્તો પીણેન્તો અમતં વુટ્ઠિં મહાનિબ્બાનવુટ્ઠિધારં વસ્સતે પગ્ઘરાપેતીતિ યોજના.

૨૬૯. તદા હિ બારાણસિયન્તિ ‘‘બારસ મનુસ્સા’’તિઆદીસુ વિય બારસ દ્વાદસરાસી હુત્વા પુરા, હિમવન્તતો ઇસયો ચ પચ્ચેકમુનિસઙ્ખાતા ઇસયો ચ ગન્ધમાદનતો આકાસેનાગન્ત્વા એત્થ ગચ્છન્તિ ઓતરન્તિ પવિસન્તીતિ બારાણસી, અથ વા સમ્માસમ્બુદ્ધસઙ્ખાતાનં અનેકસતસહસ્સાનં ધમ્મચક્કપવત્તનત્થાય ઓતરટ્ઠાનં નગરં લિઙ્ગવિપલ્લાસં કત્વા ઇત્થિલિઙ્ગવસેન બારાણસીતિ વુચ્ચતિ, તિસ્સં બારાણસિયં.

૨૭૩. નિક્ખિત્તસત્થં ¶ પચ્ચન્તન્તિ છડ્ડિતસત્થં પાતિતઆવુધં પચ્ચન્તજનપદં નિબ્બિસેવનં કત્વા પુનરુપચ્ચતન્તિ પુનરપિ તં નગરં ઉપેચ્ચ ઉપગમ્મ સમ્પત્તાતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ઉરુવેલકસ્સપત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. રાધત્થેરઅપદાનવણ્ણના

૨૯૬. નવમાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો રાધત્થેરસ્સ અપદાનં. તં સબ્બં પાઠાનુસારેન નયાનુચિન્તનેન વિઞ્ઞૂહિ સુવિઞ્ઞેય્યમેવ. કેવલં પુઞ્ઞનાનત્તમેવાતિ.

રાધત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

દસમં મોઘરાજત્થેરઅપદાનં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ચતુપઞ્ઞાસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૫૫. ભદ્દિયવગ્ગો

૧. લકુણ્ડકભદ્દિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પઞ્ચપઞ્ઞાસમવગ્ગે ¶ ¶ પઠમાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો લકુણ્ડકભદ્દિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે મહાભોગકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ ધમ્મં સુણન્તો નિસિન્નો સત્થારં એકં ભિક્ખું મઞ્જુસ્સરાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સયમ્પિ તં ઠાનન્તરં પત્થેન્તો બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ સપ્પિસક્ખરાદિમધુરરસસમ્મિસ્સં મહાદાનં દત્વા ‘‘અહમ્પિ, ભન્તે, અનાગતે અયં ભિક્ખુ વિય એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને મઞ્જુસ્સરાનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ પણિધાનં અકાસિ. ભગવા તસ્સ અનન્તરાયં દિસ્વા બ્યાકરિત્વા પક્કામિ.

સો ¶ યાવતાયુકં પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ફુસ્સભગવતો કાલે ચિત્રકોકિલો હુત્વા નિબ્બત્તો રાજુય્યાનતો મધુરં અમ્બફલં તુણ્ડેનાદાય ગચ્છન્તો સત્થારં દિસ્વા પસન્નમાનસો ‘‘દસ્સામિ બુદ્ધસ્સા’’તિ ચિત્તં ઉપ્પાદેસિ. સત્થા તસ્સ ચિત્તાચારં ઞત્વા પત્તં ગહેત્વા નિસીદિ. કોકિલો દસબલસ્સ પત્તે અમ્બપક્કં ઠપેસિ. સત્થા તસ્સ સોમનસ્સુપ્પાદનત્થં તસ્સ પસ્સન્તસ્સેવ તં પરિભુઞ્જિ. અથ સો કોકિલો પસન્નમાનસો તેનેવ પીતિસુખેન સત્તાહં વીતિનામેસિ. તેનેવ પુઞ્ઞકમ્મેન ઉપ્પન્નુપ્પન્નભવે મઞ્જુસ્સરો અહોસિ. કસ્સપસમ્માસમ્બુદ્ધકાલે વડ્ઢકિકુલે નિબ્બત્તેત્વા જેટ્ઠકવડ્ઢકી હુત્વા પાકટો અહોસિ. પરિનિબ્બુતે ભગવતિ તસ્સ સરીરધાતુયો નિદહિતું સત્તયોજનપ્પમાણે થૂપે આરદ્ધે સો આહ – ‘‘યોજનાવટ્ટં યોજનુબ્બેધં કરોમા’’તિ. તે સબ્બે તસ્સ વચને અટ્ઠંસુ. ઇતિ અપ્પમાણસ્સ બુદ્ધસ્સ ઓરપ્પમાણં ચેતિયં કારેસિ, તેન કમ્મેન નિબ્બત્તટ્ઠાને અઞ્ઞેહિ હીનપ્પમાણો અહોસિ. સો અમ્હાકં ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા અતિરસ્સતાય ચ સુવણ્ણપટિમા વિય સુન્દરસરીરતાય ચ લકુણ્ડકભદ્દિયોતિ પઞ્ઞાયિત્થ. સો અપરભાગે સત્થુ ધમ્મદેસનં ¶ સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા બહુસ્સુતો ધમ્મકથિકો હુત્વા મધુરેન સરેન પરેસં ધમ્મં કથેસિ.

અથેકસ્મિં ઉસ્સવદિવસે એકેન બ્રાહ્મણેન સદ્ધિં રથેન ગચ્છન્તી એકા ગણિકા થેરં દિસ્વા દન્તવિદંસકં હસિ. થેરો તસ્સા દન્તટ્ઠિકે નિમિત્તં ગહેત્વા ઝાનં ઉપ્પાદેત્વા તં પાદકં કત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અનાગામી અહોસિ, સો અભિણ્હં કાયગતાય સતિયા વિહરન્તો એકદિવસં ¶ આયસ્મતા ધમ્મસેનાપતિના ઓવદિયમાનો અનુસાસિયમાનો અરહત્તે પતિટ્ઠહિ. એકચ્ચે ભિક્ખૂ ચ સામણેરા ચ તસ્સ અરહત્તપ્પત્તભાવં અજાનન્તો કણ્ણેસુ ગહેત્વા કડ્ઢન્તિ, સીસે બાહાય હત્થપાદાદીસુ વા ગહેત્વા ચાલેત્વા કીળન્તા વિહેઠેસું. અથ ભગવા સુત્વા – ‘‘મા, ભિક્ખવે, મમ પુત્તં વિહેઠેથા’’તિ આહ. તતો પટ્ઠાય તં ‘‘અરહા’’તિ જાનિત્વા ન વિહેઠેસું.

૧૨. સો ¶ અરહા હુત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. મઞ્જુનાભિનિકૂજહન્તિ મધુરેન પેમનિયેન સરેન અભિનિકૂજિં સદ્દં નિચ્છારેસિં અહન્તિ અત્થો. સેસમેત્થ સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

લકુણ્ડકભદ્દિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. કઙ્ખારેવતત્થેરઅપદાનવણ્ણના

૩૪. દુતિયાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો કઙ્ખારેવતત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો, તં સબ્બં પાઠાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

કઙ્ખારેવતત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. સીવલિત્થેરઅપદાનવણ્ણના

તતિયાપદાને ¶ પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો સીવલિત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો હેટ્ઠા વુત્તનયેન વિહારં ગન્ત્વા પરિસાય પરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું લાભીનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા ‘‘મયાપિ અનાગતે એવરૂપેન ભવિતું વટ્ટતી’’તિ દસબલં નિમન્તેત્વા સત્તાહં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં દત્વા, ‘‘ભન્તે, ઇમિના અધિકારકમ્મેન ન અઞ્ઞં સમ્પત્તિં પત્થેમિ, અનાગતે પન એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને અહમ્પિ તુમ્હેહિ સો એતદગ્ગે ઠપિતભિક્ખુ વિય લાભીનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ પત્થનં અકાસિ. સત્થા તસ્સ અનન્તરાયતં દિસ્વા ‘‘અયં તે પત્થના અનાગતે ગોતમસ્સ બુદ્ધસ્સ સન્તિકે સમિજ્ઝિસ્સતી’’તિ બ્યાકરિત્વા પક્કામિ. સો કુલપુત્તો યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા વિપસ્સિસ્સ ¶ ભગવતો ¶ કાલે બન્ધુમતીનગરતો અવિદૂરે એકસ્મિં ગામકે નિબ્બત્તિ, તસ્મિં સમયે બન્ધુમતીનગરવાસિનો રઞ્ઞા સદ્ધિં સાકચ્છિત્વા દસબલસ્સ દાનં અદંસુ.

એકદિવસં સબ્બે એકતો હુત્વા દાનં દેન્તા ‘‘કિં નુ ખો અમ્હાકં દાનગ્ગે નત્થી’’તિ (અ. નિ. અટ્ઠ. ૧.૧.૨૦૭; થેરગા. અટ્ઠ. ૧.૫૯ સીવલિત્થેરગાથાવણ્ણના) ઓલોકેન્તા મધુઞ્ચ ગુળદધિઞ્ચ નાદ્દસંસુ. તે ‘‘યતો કુતોચિ આહરિસ્સામા’’તિ જનપદતો નગરપવિસનમગ્ગેસુ પુરિસે ઠપેસું. તદા એસ કુલપુત્તો અત્તનો ગામતો ગુળદધિવારકં ગહેત્વા ‘‘કિઞ્ચિદેવ આહરિસ્સામી’’તિ નગરં ગચ્છન્તો ‘‘મુખં ધોવિત્વા ધોતહત્થપાદો પવિસિસ્સામી’’તિ ફાસુકટ્ઠાનં ઓલોકેન્તો નઙ્ગલસીસપ્પમાણં નિમ્મક્ખિકદણ્ડકમધું દિસ્વા ‘‘પુઞ્ઞેન મે ઇદં ઉપ્પન્ન’’ન્તિ ગહેત્વા નગરં પાવિસિ. નાગરેહિ ઠપિતપુરિસો તં દિસ્વા, ‘‘મારિસ, કસ્સ ઇમં હરસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘ન કસ્સચિ, સામિ, વિક્કાયિકં મે ઇદ’’ન્તિ. ‘‘તેન હિ ઇમં કહાપણં ગહેત્વા એતં મધુઞ્ચ ગુળદધિઞ્ચ દેહી’’તિ.

સો ચિન્તેસિ – ‘‘ઇદં મે ન બહું અગ્ઘતિ, અયઞ્ચ એકપ્પહારેનેવ બહું દેતિ, વીમંસિસ્સામી’’તિ. તતો નં આહ – ‘‘નાહં એકકહાપણેન દેમી’’તિ. ‘‘યદિ એવં દ્વે કહાપણે ગહેત્વા દેહી’’તિ. ‘‘દ્વીહિપિ ન દેમી’’તિ. એતેનુપાયેન વડ્ઢેત્વા યાવ સહસ્સં પાપુણિ, સો ચિન્તેસિ – ‘‘અતિઅઞ્છિતું ન વટ્ટતિ, હોતુ તાવ ઇમિના કત્તબ્બકમ્મં પુચ્છિસ્સામી’’તિ ¶ . અથ નં આહ – ‘‘ન ઇદં બહુઅગ્ઘનકં, ત્વં પન બહું દેસિ, કેન કમ્મેન ઇદં ગણ્હસી’’તિ. ‘‘ઇધ, ભો, નગરવાસિનો રઞ્ઞા સદ્ધિં પટિવિરુજ્ઝિત્વા વિપસ્સિસમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ દાનં દેન્તા ઇદં દ્વયં દાનગ્ગે અપસ્સન્તા મં પરિયેસાપેન્તિ. સચે ઇદં દ્વયં ન લભિસ્સન્તિ, નાગરાનં પરાજયો ભવિસ્સતિ. તસ્મા સહસ્સં દત્વા ગણ્હામી’’તિ. ‘‘કિં પનેતં નાગરાનં એવ વટ્ટતિ, ઉદાહુ અઞ્ઞેસમ્પિ દાતું વટ્ટતી’’તિ? ‘‘યસ્સ કસ્સચિ દાતું અવારિતમેત’’ન્તિ. ‘‘અત્થિ પન કોચિ નાગરાનં દાને એકદિવસં સહસ્સં દાતા’’તિ? ‘‘નત્થિ, સમ્મા’’તિ. ‘‘ઇમેસં મે દ્વિન્નં સહસ્સગ્ઘનકભાવં જાનાસી’’તિ? ‘‘આમ, જાનામી’’તિ. ‘‘તેન હિ ગચ્છ, નાગરાનં આરોચેહિ – ‘એકો પુરિસો ઇમાનિ દ્વે મૂલેન ન દેતિ, તુમ્હેહિ સદ્ધિં સહત્થેનેવ દાતુકામો, તુમ્હે ઇમેસં દ્વિન્નં કારણા નિબ્બિતક્કા હોથા’’તિ. ‘‘ત્વં ઇમસ્મિં દાને જેટ્ઠકભાગસ્સ ¶ કાયસક્ખી હોહી’’તિ વત્વા ગતો. સો પન કુલપુત્તો ગામતો પરિબ્બયત્થં ગહિતકહાપણેન પઞ્ચકટુકં ગહેત્વા ચુણ્ણં કત્વા ¶ દધિતો કઞ્ચિયં વાહેત્વા તત્થ મધુપટલં પીળેત્વા પઞ્ચકટુકચુણ્ણેન યોજેત્વા પદુમિનિપત્તે પક્ખિપિત્વા તં સંવિદહિત્વા આદાય દસબલસ્સ અવિદૂરે નિસીદિ. મહાજનેહિ આહરિયમાનસ્સ સક્કારસ્સ અન્તરે અત્તનો પત્તવારં ઓલોકેન્તો ઓકાસં ઞત્વા સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા, ‘‘ભન્તે, અયં મે દુગ્ગતસક્કારો, ઇમં મે અનુકમ્પં પટિચ્ચ પટિગ્ગણ્હથા’’તિ. સત્થા તસ્સાનુકમ્પં પટિચ્ચ ચતુમહારાજેહિ દત્તિયેન સેલમયપત્તેન તં પટિગ્ગહેત્વા યથા અટ્ઠસટ્ઠિયા ભિક્ખુસતસહસ્સસ્સ દિય્યમાનં ન ખીયતિ, એવં અધિટ્ઠાસિ.

સો કુલપુત્તો નિટ્ઠિતભત્તકિચ્ચં ભગવન્તં વન્દિત્વા એકમન્તં નિસિન્નો આહ – ‘‘દિટ્ઠો મે, ભન્તે ભગવા, અજ્જ બન્ધુમતીનગરવાસીહિ તુમ્હાકં સક્કારો આહરિયમાનો, અહમ્પિ ઇમસ્સ નિસ્સન્દેન નિબ્બત્તનિબ્બત્તભવે લાભગ્ગયસગ્ગપ્પત્તો ભવેય્ય’’ન્તિ. સત્થા ‘‘એવં હોતુ કુલપુત્તા’’તિ વત્વા તસ્સ ચ નગરવાસીનઞ્ચ ભત્તાનુમોદનં કત્વા પક્કામિ. સો કુલપુત્તો યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સુપ્પવાસાય રાજધીતુયા કુચ્છિમ્હિ પટિસન્ધિં ગણ્હિ. તસ્સ પટિસન્ધિગ્ગહણકાલતો પટ્ઠાય સાયં પાતઞ્ચ પઞ્ચપણ્ણાકારસતાનિ સુપ્પવાસાય ઉપનીયન્તિ. અથસ્સ સા પુઞ્ઞવીમંસનત્થં હત્થેન બીજપચ્છિં ફુસાપેન્તી અટ્ઠાસિ. એકેકબીજતો સલાકસતં સલાકસહસ્સમ્પિ નિગ્ગચ્છતિ, એકેકકરીસખેત્તતો પણ્ણાસમ્પિ સટ્ઠિપિ સકટપમાણાનિ ઉપ્પજ્જન્તિ. કોટ્ઠપૂરણકાલેપિસ્સા કોટ્ઠદ્વારં હત્થેન ફુસન્તિયા રાજધીતાય પુઞ્ઞેન ગણ્હન્તાનં ગહિતગહિતં પુન પૂરતિ. પરિપુણ્ણભત્તકુમ્ભિતોપિ ‘‘રાજધીતાય પુઞ્ઞ’’ન્તિ વત્વા યસ્સ કસ્સચિ દેન્તા નં યાવ ન ઉક્કડ્ઢન્તિ, ન તાવ ભત્તં ખીયતિ. દારકે કુચ્છિગતેયેવ સત્ત વસ્સાનિ અતિક્કમિંસુ.

ગબ્ભે ¶ પન પરિપક્કે સત્તાહં મહાદુક્ખં અનુભોસિ. સા સામિકં આમન્તેત્વા – ‘‘પુરે મરણા જીવમાના દાનં દસ્સામી’’તિ સત્થુ સન્તિકં ¶ પેસેસિ – ‘‘ગચ્છ, સામિ, ઇમં પવત્તિં સત્થુ આરોચેત્વા સત્થારં નિમન્તેહિ, યઞ્ચ સત્થા વદતિ, તં સાધુકં ઉપલક્ખેત્વા આગન્ત્વા મય્હં કથેહી’’તિ. સો ગન્ત્વા તસ્સા સાસનં સત્થુ આરોચેસિ – ‘‘સત્થુ ભન્તે, કોળિયધીતા પાદે વન્દતી’’તિ. સત્થા તસ્સા અનુકમ્પં પટિચ્ચ – ‘‘સુખિની હોતુ સુપ્પવાસા કોળિયધીતા અરોગા, અરોગં પુત્તં વિજાયતૂ’’તિ આહ. સો તં સુત્વા ભગવન્તં વન્દિત્વા અત્તનો ગામાભિમુખો ¶ પાયાસિ. તસ્સ પુરે આગમનાયેવ સુપ્પવાસાય કુચ્છિતો ધમ્મકરણતો ઉદકં વિય ગબ્ભો નિક્ખમિ, પરિવારેત્વા નિસિન્નજનો અસ્સુમુખો રોદિતું આરદ્ધો હટ્ઠતુટ્ઠોવ તસ્સા સામિકસ્સ તુટ્ઠિસાસનં આરોચેતું અગમાસિ. સો તેસં ઇઙ્ગિતં દિસ્વા – ‘‘દસબલેન કથિતકથા નિપ્ફન્ના ભવિસ્સતિ મઞ્ઞે’’તિ ચિન્તેસિ. સો આગન્ત્વા સત્થુ કથં રાજધીતાય કથેસિ. રાજધીતા તયા નિમન્તિતં જીવભત્તમેવ મઙ્ગલભત્તં ભવિસ્સતિ, ગચ્છ સત્તાહં દસબલં નિમન્તેહીતિ. સો તથા અકાસિ. સત્તાહં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં પવત્તયિંસુ. સો દારકો ઞાતીનં સન્તત્તચિત્તં નિબ્બાપેન્તો સીતલભાવં કુરુમાનો જાતોતિ, સીવલિત્વેવ નામં કરિંસુ. સો સત્ત વસ્સાનિ ગબ્ભે વસિતત્તા જાતકાલતો પટ્ઠાય સબ્બકમ્મક્ખમો અહોસિ. ધમ્મસેનાપતિ સારિપુત્તત્થેરો સત્તમે દિવસે તેન સદ્ધિં કથાસલ્લાપમકાસિ. સત્થાપિ ઇમં ગાથં અભાસિ –

‘‘યોમં પલિપથં દુગ્ગં, સંસારં મોહમચ્ચગા;

તિણ્ણો પારઙ્ગતો ઝાયી, અનેજો અકથંકથી;

અનુપાદાય નિબ્બુતો, તમહં બ્રૂમિ બ્રાહ્મણ’’ન્તિ. (ધ. પ. ૪૧૪; સુ. નિ. ૬૪૩);

અથ નં થેરો એવમાહ – ‘‘કિં પન તયા એવરૂપં દુક્ખં અનુભવિત્વા પબ્બજિતું ન વટ્ટતી’’તિ? ‘‘લભન્તો પબ્બજેય્યં, ભન્તે’’તિ. સુપ્પવાસા તં થેરેન સદ્ધિં કથેન્તં દિસ્વા – ‘‘કિં નુ ખો મે પુત્તો ધમ્મસેનાપતિના કથેતી’’તિ થેરં ઉપસઙ્કમિત્વા પુચ્છિ – ‘‘મય્હં પુત્તો તુમ્હેહિ સદ્ધિં કિં કથેતિ, ભન્તે’’તિ? અત્તના અનુભુત્તગબ્ભવાસદુક્ખં કથેત્વા – ‘‘તુમ્હેહિ અનુઞ્ઞાતો પબ્બજિસ્સામી’’તિ વદતીતિ. ‘‘સાધુ ભન્તે, પબ્બાજેથ ન’’ન્તિ. થેરો તં વિહારં નેત્વા તચપઞ્ચકકમ્મટ્ઠાનં દત્વા પબ્બાજેન્તો, ‘‘સીવલિ ¶ , તુય્હં અઞ્ઞેન ઓવાદેન કમ્મં નત્થિ, તયા સત્ત વસ્સાનિ અનુભુત્તદુક્ખમેવ પચ્ચવેક્ખાહી’’તિ. ‘‘ભન્તે, પબ્બજ્જાયેવ તુમ્હાકં ભારો, યં પન મયા સક્કા કાતું, તમહં જાનિસ્સામી’’તિ. સો પન પઠમકેસવટ્ટિયા ¶ ઓરોપિતક્ખણેયેવ સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાસિ, દુતિયાય ઓરોપિતક્ખણે સકદાગામિફલે, તતિયાય અનાગામિફલે પતિટ્ઠાસિ. સબ્બેસંયેવ કેસાનં ઓરોપનઞ્ચ અરહત્તફલસચ્છિકિરિયા ચ અપુરે અપચ્છા અહોસિ.

અથ ¶ ભિક્ખુસઙ્ઘે કથા ઉદપાદિ – ‘‘અહો એવં પુઞ્ઞવાપિ થેરો સત્તમાસાધિકાનિ સત્ત સંવચ્છરાનિ માતુગબ્ભે વસિત્વા સત્ત દિવસાનિ મૂળ્હગબ્ભે વસી’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા – ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા – ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે – ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇમિના કુલપુત્તેન ઇમાય જાતિયા કતકમ્મ’’ન્તિ વત્વા અતીતં આહરિત્વા અતીતે, ભિક્ખવે, બુદ્ધુપ્પાદતો પુરેતરમેવ એસ કુલપુત્તો બારાણસિયં રાજકુલે નિબ્બત્તો, પિતુ અચ્ચયેન રજ્જે પતિટ્ઠાય વિભવસમ્પન્નો પાકટો અહોસિ. તદા એકો પચ્ચન્તરાજા ‘‘રજ્જં ગણ્હિસ્સામી’’તિ આગન્ત્વા નગરં ઉપરુન્ધિત્વા ખન્ધાવારં કારેત્વા વિહાસિ. અથ રાજા માતુયા સદ્ધિં સમાનચ્છન્દો હુત્વા સત્તાહં ખન્ધાવારનગરે ચતૂસુ દિસાસુ દ્વારં પિધાપેસિ, નિક્ખમન્તાનં પવિસન્તાનઞ્ચ દ્વારમૂળ્હં અહોસિ. અથ મિગદાયવિહારે પચ્ચેકબુદ્ધા ઉગ્ઘોસેસું. રાજા સુત્વા દ્વારં વિવરાપેસીતિ. પચ્ચન્તરાજાપિ પલાયિ. સો તેન કમ્મવિપાકેન નરકાદીસુ દુક્ખમનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજકુલે નિબ્બત્તોપિ માતુયા સદ્ધિં ઇમં એવરૂપં દુક્ખમનુભવિ. તસ્સ પન પબ્બજિતકાલતો પટ્ઠાય ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચત્તારો પચ્ચયા યદિચ્છકં ઉપ્પજ્જન્તિ. એવં એત્થ વત્થુ સમુટ્ઠિતં.

અપરભાગે સત્થા સાવત્થિં અગમાસિ. થેરો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા, ‘‘ભન્તે, મય્હં પુઞ્ઞબલં વીમંસિસ્સામિ, પઞ્ચભિક્ખુસતાનિ દેથા’’તિ. ‘‘ગણ્હ, સીવલી’’તિ. સો પઞ્ચસતે ભિક્ખૂ ગહેત્વા હિમવન્તાભિમુખં ગચ્છન્તો અટવિમગ્ગં ગચ્છતિ. તસ્સ પઠમં દિટ્ઠનિગ્રોધે અધિવત્થા દેવતા સત્ત દિવસાનિ દાનં અદાસિ. ઇતિ સો –

‘‘નિગ્રોધં પઠમં પસ્સિ, દુતિયં પણ્ડવપબ્બતં;

તતિયં અચિરવતિયં, ચતુત્થં વરસાગરં.

‘‘પઞ્ચમં ¶ હિમવન્તં સો, છટ્ઠં છદ્દન્તુપાગમિ;

સત્તમં ગન્ધમાદનં, અટ્ઠમં અથ રેવત’’ન્તિ. (અ. નિ. અટ્ઠ. ૧.૧.૨૦૭; થેરગા. અટ્ઠ. ૧.૫૯ સીવલિત્થેરગાથાવણ્ણના) –

સબ્બટ્ઠાનેસુ ¶ સત્ત સત્ત દિવસાનેવ દાનં અદંસુ. ગન્ધમાદનપબ્બતે પન નાગદત્તદેવરાજા સત્તસુ દિવસેસુ એકદિવસં ખીરપિણ્ડપાતં અદાસિ, એકદિવસં સપ્પિપિણ્ડપાતં અદાસિ. અથ નં ¶ ભિક્ખુસઙ્ઘો આહ – ‘‘આવુસો, ઇમસ્સ દેવરઞ્ઞો નેવ ધેનુયો દુય્હમાના પઞ્ઞાયન્તિ, ન દધિનિમ્મથનં, કુતો તે, દેવરાજ, ઇદં ઉપ્પજ્જતી’’તિ? ‘‘ભન્તે, કસ્સપદસબલસ્સ કાલે ખીરસલાકભત્તદાનસ્સેતં ફલ’’ન્તિ દેવરાજા આહ.

અપરભાગે સત્થા ખદિરવનિયરેવતત્થેરસ્સ પચ્ચુગ્ગમનં અકાસિ. કથં? અથાયસ્મા સારિપુત્તો સત્થારં આહ – ‘‘ભન્તે, મય્હં કિર કનિટ્ઠભાતા રેવતો પબ્બજિતો, સો અભિરમેય્ય વા ન વા, ગન્ત્વા નં પસ્સિસ્સામી’’તિ. ભગવા રેવતસ્સ આરદ્ધવિપસ્સકભાવં ઞત્વા દ્વે વારે પટિક્ખિપિત્વા તતિયવારે યાચિતો અરહત્તપ્પત્તભાવં ઞત્વા – સારિપુત્ત, અહમ્પિ ગમિસ્સામિ ભિક્ખૂનં આરોચેહીતિ. થેરો ભિક્ખૂ સન્નિપાતાપેત્વા – ‘‘આવુસો, સત્થા ચારિકં ચરિતુકામો, ગન્તુકામા આગચ્છન્તૂ’’તિ સબ્બેસંયેવ આરોચેસિ. દસબલસ્સ ચારિકત્થાય ગમનકાલે ઓહિય્યમાનકભિક્ખૂ નામ અપ્પકા હોન્તિ, ‘‘સત્થુ સુવણ્ણવણ્ણં સરીરં પસ્સિસ્સામ, મધુરધમ્મકથં વા સુણિસ્સામા’’તિ યેભુય્યેન ગન્તુકામા બહુતરાવ હોન્તિ. ઇતિ સત્થા મહાભિક્ખુસઙ્ઘપરિવારો ‘‘રેવતં પસ્સિસ્સામા’’તિ નિક્ખન્તો.

અથેકસ્મિં પદેસે આનન્દત્થેરો દ્વેધાપથં પત્વા ભગવન્તં પુચ્છિ – ‘‘ભન્તે, ઇમસ્મિં ઠાને દ્વેધાપથો, કતરમગ્ગેન ભિક્ખુસઙ્ઘો ગચ્છતૂ’’તિ? ‘‘કતરમગ્ગો, આનન્દ, ઉજુકો’’તિ? ‘‘ભન્તે, ઉજુમગ્ગો તિંસયોજનિકો અમનુસ્સપથો. પરિહારમગ્ગો પન સટ્ઠિયોજનિકો ખેમો સુભિક્ખો’’તિ. ‘‘આનન્દ, સીવલિ, અમ્હેહિ સદ્ધિં આગતો’’તિ? ‘‘આમ, ભન્તે, આગતો’’તિ. ‘‘તેન હિ સઙ્ઘો ઉજુમગ્ગમેવ ગચ્છતુ, સીવલિસ્સ પુઞ્ઞં વીમંસિસ્સામા’’તિ. સત્થા ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવારો સીવલિત્થેરસ્સ પુઞ્ઞવીમંસનત્થં તિંસયોજનમગ્ગં અભિરુહિ (અ. નિ. અટ્ઠ. ૧.૧.૨૦૩).

મગ્ગં ¶ અભિરુહનટ્ઠાનતો પટ્ઠાય દેવસઙ્ઘો યોજને યોજને ઠાને નગરં માપેત્વા બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ વસનત્થાય વિહારે પટિયાદેસિ. દેવપુત્તા રઞ્ઞા પેસિતકમ્મકારા વિય હુત્વા યાગુખજ્જકાદીનિ ગહેત્વા – ‘‘કહં, અય્યો સીવલી’’તિ પુચ્છન્તા ગચ્છન્તિ. થેરો સક્કારસમ્માનં ગાહાપેત્વા સત્થુ સન્તિકં ગચ્છતિ. સત્થા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પરિભુઞ્જિ. ઇમિનાવ નિયામેન સત્થા સક્કારં અનુભવન્તો દેવસિકં યોજનપરમં ગન્ત્વા તિંસયોજનિકં કન્તારં અતિક્કમ્મ ખદિરવનિયરેવતત્થેરસ્સ ¶ વસનટ્ઠાનં પત્તો, થેરો સત્થુ આગમનં ઞત્વા અત્તનો ¶ વસનટ્ઠાને બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ પહોનકવિહારે દસબલસ્સ ગન્ધકુટિં રત્તિટ્ઠાનદિવાટ્ઠાનાનિ ચ ઇદ્ધિયા માપેત્વા તથાગતસ્સ પચ્ચુગ્ગમનં ગતો. સત્થા અલઙ્કતપટિયત્તેન મગ્ગેન વિહારં પાવિસિ. અથ તથાગતે ગન્ધકુટિં પવિટ્ઠે ભિક્ખૂ વસ્સગ્ગેન પત્તસેનાસનાનિ પવિસિંસુ. દેવતા ‘‘અકાલો આહારસ્સા’’તિ અટ્ઠવિધં પાનકં આહરિંસુ. સત્થા સઙ્ઘેન સદ્ધિં પાનકં પિવિ. ઇમિના નિયામેનેવ તથાગતસ્સ સક્કારસમ્માનં અનુભવન્તસ્સેવ અદ્ધમાસો અતિક્કન્તો.

અથેકચ્ચે ઉક્કણ્ઠિતભિક્ખૂ એકસ્મિં ઠાને નિસીદિત્વા કથં ઉપ્પાદયિંસુ – ‘‘દસબલો ‘મય્હં અગ્ગસાવકસ્સ કનિટ્ઠભાતા’તિ વત્વા એવરૂપં નવકમ્મિકં ભિક્ખું પસ્સિતું આગતો, ઇમસ્સ વિહારસ્સ સન્તિકે જેતવનવિહારો વા વેળુવનવિહારાદયો વા કિં કરિસ્સન્તિ? અયમ્પિ ભિક્ખુ એવરૂપસ્સ નવકમ્મસ્સ કારકો, કિં નામ સમણધમ્મં કરિસ્સતી’’તિ? અથ સત્થા ચિન્તેસિ – ‘‘મયિ ઇધ ચિરં વસન્તે ઇદં ઠાનં આકિણ્ણં ભવિસ્સતિ, આરઞ્ઞકા નામ ભિક્ખૂ પવિવેકત્થિકા હોન્તિ, રેવતસ્સ ફાસુવિહારો ન ભવિસ્સતી’’તિ. તતો થેરસ્સ દિવાટ્ઠાનં ગતો. થેરોપિ એકકોવ ચઙ્કમનકોટિયં આલમ્બનફલકં નિસ્સાય પાસાણફલકે નિસિન્નો સત્થારં દૂરતોવ આગચ્છન્તં દિસ્વા પચ્ચુગ્ગન્ત્વા વન્દિ.

અથ નં સત્થા પુચ્છિ – ‘‘રેવત, ઇદં વાળમિગટ્ઠાનં, ચણ્ડાનં હત્થિઅસ્સાદીનં સદ્દં સુત્વા કિં કરોસી’’તિ? ‘‘તેસં મે, ભન્તે, સદ્દં સુણતો અરઞ્ઞપીતિ નામ ઉપ્પન્ના’’તિ. સત્થા ઇમસ્મિં ઠાને રેવતત્થેરસ્સ પઞ્ચહિ ગાથાસતેહિ અરઞ્ઞાનિસંસં નામ કથેત્વા પુનદિવસે અવિદૂરટ્ઠાને પિણ્ડાય ¶ ચરિત્વા રેવતત્થેરં આમન્તેત્વા યેહિ ભિક્ખૂહિ થેરસ્સ અવણ્ણો કથિતો, તેસં કત્તરયટ્ઠિઉપાહનતેલનાળિછત્તાનં પમુસ્સનભાવમકાસિ. તે અત્તનો પરિક્ખારત્થાય નિવત્તા આગતમગ્ગેનેવ ગચ્છન્તાપિ તં ઠાનં સલ્લક્ખેતું ન સક્કોન્તિ. પઠમઞ્હિ તે અલઙ્કતપટિયત્તેન મગ્ગેન ગન્ત્વા, તંદિવસં પન વિસમમગ્ગેન ગચ્છન્તા તસ્મિં તસ્મિં ઠાને ઉક્કુટિકં નિસીદન્તા જણ્ણુકેહિ ગચ્છન્તિ. તે ગુમ્બે ચ ગચ્છે ચ કણ્ડકે ચ મદ્દન્તા અત્તના વસિતસભાગટ્ઠાનં ગન્ત્વા તસ્મિં તસ્મિં ખદિરખાણુકે લગ્ગિતં અત્તનો છત્તં સઞ્જાનન્તિ, ઉપાહનં કત્તરયટ્ઠિં તેલનાળિઞ્ચ સઞ્જાનન્તિ. તે તસ્મિં સમયે ‘‘ઇદ્ધિમા અયં ¶ ભિક્ખૂ’’તિ ઞત્વા અત્તનો પરિક્ખારમાદાય ‘‘દસબલસ્સ પટિયત્તસક્કારો નામ એવરૂપો હોતી’’તિ વદન્તા અગમંસુ.

પુરતો આગતે ભિક્ખૂ, વિસાખા ઉપાસિકા, અત્તનો ગેહે નિસિન્નકાલે પુચ્છિ – ‘‘મનાપં ¶ નુ ખો, ભન્તે, રેવતસ્સ વસનટ્ઠાન’’ન્તિ? ‘‘મનાપં, ઉપાસિકે, નન્દવનચિત્તલતાવનપટિભાગં તં સેનાસન’’ન્તિ. અથ તેસં પચ્છતો આગતે ભિક્ખૂ પુચ્છિ – ‘‘મનાપં, અય્યા, રેવતસ્સ વસનટ્ઠાન’’ન્તિ? ‘‘મા પુચ્છ, ઉપાસિકે, કથેતું અયુત્તટ્ઠાનં, એતં ઉજ્જઙ્ગલસક્ખરપાસાણવિસમખદિરવનં એવ, તત્થ સો ભિક્ખુ વસતી’’તિ.

વિસાખા પુરિમાનં પચ્છિમાનઞ્ચ ભિક્ખૂનં કથં સુત્વા, ‘‘કેસં નુ ખો કથા સચ્ચા’’તિ પચ્છાભત્તં ગન્ધમાલં આદાય દસબલસ્સ ઉપટ્ઠાનં ગન્ત્વા વન્દિત્વા એકમન્તં નિસિન્ના સત્થારં પુચ્છિ – ‘‘ભન્તે, રેવતત્થેરસ્સ વસનટ્ઠાનં એકચ્ચે અય્યા વણ્ણેન્તિ, એકચ્ચે નિન્દન્તિ, કિમેતં, ભન્તે’’તિ? ‘‘વિસાખે, રમણિયં વા હોતુ મા વા, યસ્મિં ઠાને અરિયાનં ચિત્તં રમતિ, તદેવ ઠાનં રમણિયં નામા’’તિ વત્વા ઇમં ગાથમાહ –

‘‘ગામે વા યદિ વારઞ્ઞે, નિન્ને વા યદિ વા થલે;

યત્થ અરહન્તો વિહરન્તિ, તં ભૂમિરામણેય્યક’’ન્તિ. (ધ. પ. ૯૮; થેરગા. ૯૯૧; સં. નિ. ૧.૨૬૧);

અપરભાગે ભગવા અરિયગણમજ્ઝે નિસિન્નો થેરં ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં લાભીનં યદિદં, સીવલી’’તિ (અ. નિ. ૧.૧૯૮, ૨૦૭) એતદગ્ગે ઠપેસિ.

૫૪. અથાયસ્મા સીવલિત્થેરો અરહત્તં પત્વા પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ¶ પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. અનુત્તાનત્થપદવણ્ણનમેવ કરિસ્સામ.

૫૫. સીલં તસ્સ અસઙ્ખેય્યન્તિ તસ્સ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો સીલં અસઙ્ખેય્યં.

‘‘નવ કોટિસહસ્સાનિ, અસીતિસતકોટિયો;

પઞ્ઞાસસતસહસ્સાનિ, છત્તિંસા ચ પુનાપરે.

‘‘એતે સંવરવિનયા, સમ્બુદ્ધેન પકાસિતા;

પેય્યાલમુખેન નિદ્દિટ્ઠા, સિક્ખાવિનયસંવરે’’તિ. (વિસુદ્ધિ. ૧.૨૦; પટિ. મ. અટ્ઠ. ૧.૧.૩૭) –

એવં વુત્તસિક્ખાપદાનિ ભિક્ખૂનં સાવકપઞ્ઞત્તિવસેન વુત્તાનિ. ભગવતો પન સીલં અસઙ્ખેય્યમેવ ¶ સંખાતું ગણેતું ¶ અસક્કુણેય્યન્તિ અત્થો. સમાધિવજિરૂપમો યથા વજિરં ઇન્દનીલમણિવેળુરિયમણિફલિકમસારગલ્લાદીનિ રતનાનિ વિજ્ઝતિ છિદ્દાવછિદ્દં કરોતિ, એવમેવ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો લોકુત્તરમગ્ગસમાધિ પટિપક્ખપચ્ચનીકધમ્મે વિજ્ઝતિ ભિન્દતિ સમુચ્છિન્દતીતિ અત્થો. અસઙ્ખેય્યં ઞાણવરં તસ્સ બુદ્ધસ્સ ચત્તારિ સચ્ચાનિ સત્તતિંસબોધિપક્ખિયધમ્મે સઙ્ખતાસઙ્ખતધમ્મે ચ જાનિતું પટિવિજ્ઝિતું સમત્થં સયમ્ભૂઞાણસબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણાદિઞાણસમૂહં અસઙ્ખેય્યં, અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્નાદિભેદેન સંખાવિરહિતન્તિ અત્થો. વિમુત્તિ ચ અનોપમાતિ સંકિલેસેહિ વિમુત્તત્તા સોતાપત્તિફલાદિકા ચતસ્સો વિમુત્તિયો અનુપમા ઉપમારહિતા ‘‘ઇમા વિય ભૂતા’’તિ ઉપમેતું ન સક્કાતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

સીવલિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. વઙ્ગીસત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચતુત્થાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો વઙ્ગીસત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે મહાભોગકુલે નિબ્બત્તો વુદ્ધિપ્પત્તો ધમ્મં સોતું ¶ ગચ્છન્તેહિ નગરવાસીહિ સદ્ધિં વિહારં ગન્ત્વા ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકભિક્ખું પટિભાનવન્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સત્થુ અધિકારકમ્મં કત્વા – ‘‘અહમ્પિ અનાગતે પટિભાનવન્તાનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ પત્થનં કત્વા સત્થારા બ્યાકતો યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા માતુ પરિબ્બાજિકાભાવેન અપરભાગે પરિબ્બાજકોતિ પાકટો વઙ્ગીસોતિ ચ લદ્ધનામો તયો વેદે ઉગ્ગણ્હિત્વા તતો આચરિયં આરાધેત્વા છવસીસજાનનમન્તં નામ સિક્ખિત્વા છવસીસં નખેન આકોટેત્વા – ‘‘અયં સત્તો અસુકયોનિયં નિબ્બત્તો’’તિ જાનાતિ.

બ્રાહ્મણા ‘‘અયં અમ્હાકં જિવિકાય મગ્ગો’’તિ વઙ્ગીસં ગહેત્વા ગામનિગમરાજધાનિયો વિચરિંસુ. વઙ્ગીસો તિવસ્સમત્થકે મતાનમ્પિ સીસં આહરાપેત્વા નખેન આકોટેત્વા – ‘‘અયં સત્તો અસુકયોનિયં નિબ્બત્તો’’તિ વત્વા મહાજનસ્સ કઙ્ખાચ્છેદનત્થં તે તે જને આવાહેત્વા અત્તનો ¶ અત્તનો ગતિં કથાપેતિ. તેન તસ્મિં મહાજનો ¶ અભિપ્પસીદતિ. સો તં નિસ્સાય મહાજનસ્સ હત્થતો સતમ્પિ સહસ્સમ્પિ લભતિ. બ્રાહ્મણા વઙ્ગીસં આદાય યથારુચિ વિચરિંસુ. વઙ્ગીસો સત્થુ ગુણે સુત્વા સત્થારં ઉપસઙ્કમિતુકામો અહોસિ. બ્રાહ્મણા ‘‘સમણો ગોતમો માયાય તં આવટ્ટેસ્સતી’’તિ પટિક્ખિપિંસુ.

વઙ્ગીસો તેસં વચનં અનાદિયિત્વા, સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા, પટિસન્થારં કત્વા, એકમન્તં નિસીદિ. સત્થા તં પુચ્છિ – ‘‘વઙ્ગીસ, કિઞ્ચિ સિપ્પં જાનાતી’’તિ? ‘‘આમ, ભો ગોતમ, છવસીસમન્તં નામેકં જાનામિ, તેન તિવસ્સમત્થકે મતાનમ્પિ સીસં નખેન આકોટેત્વા નિબ્બત્તટ્ઠાનં જાનામી’’તિ. અથ સત્થા તસ્સ એકં નિરયે નિબ્બત્તસ્સ સીસં, એકં મનુસ્સેસુ, એકં દેવેસુ, એકં પરિનિબ્બુતસ્સ સીસં આહરાપેત્વા દસ્સેસિ. સો પઠમસીસં આકોટેત્વા, ‘‘ભો ગોતમ, અયં સત્તો નિરયે નિબ્બત્તો’’તિ આહ. સાધુ વઙ્ગીસ, સુટ્ઠુ તયા દિટ્ઠં, ‘‘અયં સત્તો કુહિં નિબ્બત્તો’’તિ પુચ્છિ. ‘‘મનુસ્સલોકે’’તિ. ‘‘અયં કુહિ’’ન્તિ? ‘‘દેવલોકે’’તિ. તિણ્ણન્નમ્પિ નિબ્બત્તટ્ઠાનં કથેસિ. પરિનિબ્બુતસ્સ પન સીસં નખેન આકોટેન્તો નેવ ¶ અન્તં ન કોટિં પસ્સિ. અથ નં સત્થા ‘‘ન સક્કોસિ, વઙ્ગીસા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘પસ્સથ, ભો ગોતમ, ઉપપરિક્ખામિ તાવાતિ પુનપ્પુનં પરિવત્તેત્વાપિ બાહિરકમન્તેન ખીણાસવસ્સ સીસં જાનિતું ન સક્કોતિ. અથસ્સ મત્થકતો સેદો મુચ્ચિ. સો લજ્જિત્વા તુણ્હી અહોસિ’’. અથ નં સત્થા ‘‘કિલમસિ, વઙ્ગીસા’’તિ આહ. ‘‘આમ, ભો ગોતમ, ઇમસ્સ નિબ્બત્તટ્ઠાનં જાનિતું ન સક્કોમિ. સચે તુમ્હે જાનાથ, કથેથા’’તિ. ‘‘વઙ્ગીસ, અહં એતમ્પિ જાનામિ, ઇતો ઉત્તરિપિ જાનામી’’તિ વત્વા –

‘‘ચુતિં યો વેદિ સત્તાનં, ઉપપત્તિઞ્ચ સબ્બસો;

અસત્તં સુગતં બુદ્ધં, તમહં બ્રૂમિ બ્રાહ્મણં.

‘‘યસ્સ ગતિં ન જાનન્તિ, દેવા ગન્ધબ્બમાનુસા;

ખીણાસવં અરહન્તં, તમહં બ્રૂમિ બ્રાહ્મણ’’ન્તિ. (ધ. પ. ૪૧૯-૪૨૦; સુ. નિ. ૬૪૮-૬૪૯) –

ઇમા દ્વે ગાથાયો અભાસિ. સો તેન હિ, ભો ગોતમ, તં વિજ્જં મે દેથાતિ અપચિતિં દસ્સેત્વા સત્થુ સન્તિકે નિસીદિ. સત્થા ‘‘અમ્હેહિ સમાનલિઙ્ગસ્સ દેમા’’તિ આહ. વઙ્ગીસો ‘‘યં કિઞ્ચિ કત્વા મયા ઇમં મન્તં ગહેતું વટ્ટતી’’તિ બ્રાહ્મણે ઉપગન્ત્વા આહ – ‘‘તુમ્હે મયિ ¶ પબ્બજન્તે મા ચિન્તયિત્થ, અહં મન્તં ઉગ્ગણ્હિત્વા સકલજમ્બુદીપે જેટ્ઠકો ભવિસ્સામિ, તુમ્હાકમ્પિ તેન ભદ્દમેવ ભવિસ્સતી’’તિ ¶ સો મન્તત્થાય સત્થુ સન્તિકં ઉપસઙ્કમિત્વા પબ્બજ્જં યાચિ. તદા ચ થેરો નિગ્રોધકપ્પો ભગવતો સન્તિકે ઠિતો હોતિ, તં ભગવા આણાપેસિ – ‘‘નિગ્રોધકપ્પ, ઇમં પબ્બાજેહી’’તિ. થેરો સત્થુ આણાય તં પબ્બાજેત્વા ‘‘મન્તપરિવારં તાવ ઉગ્ગણ્હાહી’’તિ દ્વત્તિંસાકારકમ્મટ્ઠાનં વિપસ્સનાકમ્મટ્ઠાનઞ્ચ આચિક્ખિ. સો દ્વત્તિંસાકારકમ્મટ્ઠાનં સજ્ઝાયન્તોવ વિપસ્સનાય કમ્મટ્ઠાનં પટ્ઠપેસિ. બ્રાહ્મણા તં ઉપસઙ્કમિત્વા – ‘‘કિં, ભો વઙ્ગીસ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ સન્તિકે સિપ્પં ઉગ્ગહિત’’ન્તિ પુચ્છિંસુ. ‘‘આમ સિક્ખિતં’’. ‘‘તેન હિ એહિ ગમિસ્સામા’’તિ. ‘‘કિં સિપ્પસિક્ખનેન, ગચ્છથ તુમ્હે ન મય્હં તુમ્હેહિ કત્તબ્બકિચ્ચ’’ન્તિ. બ્રાહ્મણા ‘‘ત્વમ્પિ દાનિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ વસં આપન્નો, માયાય આવટ્ટિતો, કિં મયં તવ સન્તિકે કરિસ્સામા’’તિ આગતમગ્ગેનેવ પક્કમિંસુ. વઙ્ગીસો વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં સચ્છાકાસિ.

૯૬. એવં ¶ થેરો અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. અનુત્તાનત્થમેવ વણ્ણયિસ્સામ.

૯૯. પભાહિ અનુરઞ્જન્તોતિ સો પદુમુત્તરો ભગવા નીલપીતાદિછબ્બણ્ણપભાહિ રંસીહિ અનુરઞ્જન્તો જલન્તો સોભયમાનો વિજ્જોતમાનોતિ અત્થો. વેનેય્યપદુમાનિ સોતિ પદુમુત્તરસૂરિયો અત્તનો વચનસઙ્ખાતેન સૂરિયરંસિયા વેનેય્યજનસઙ્ખાતપદુમાનિ વિસેસેન બોધેન્તો પબોધેન્તો અરહત્તમગ્ગાધિગમેન ફુલ્લિતાનિ કરોતીતિ અત્થો.

૧૦૦. વેસારજ્જેહિ સમ્પન્નોતિ –

‘‘અન્તરાયે ચ નિય્યાને, બુદ્ધત્તે આસવક્ખયે;

એતેસુ ચતુટ્ઠાનેસુ, બુદ્ધો સુટ્ઠુ વિસારદો’’તિ. –

એવં વુત્તચતુવેસારજ્જઞાણેહિ સમ્પન્નો સમઙ્ગીભૂતો સમન્નાગતોતિ અત્થો.

૧૦૫. વાગીસો વાદિસૂદનોતિ વાદીનં પણ્ડિતજનાનં ઈસો પધાનો ‘‘વાદીસો’’તિ વત્તબ્બે દ-કારસ્સ ગ-કારં કત્વા એવં વુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં. સકત્થપરત્થવાદં સૂદતિ પગ્ઘરાપેતિ પાકટં કરોતીતિ વાદિસૂદનો.

૧૧૦. મારમસનાતિ ¶ ખન્ધમારાદયો પઞ્ચમારે મસતિ પરામસતિ વિદ્ધંસેતીતિ મારમસનો. દિટ્ઠિસૂદનાતિ વોહારપરમત્થસઙ્ખાતં ¶ દિટ્ઠિદસ્સનં સૂદતિ પગ્ઘરં દીપેતીતિ દિટ્ઠિસૂદનો.

૧૧૧. વિસ્સામભૂમિ સન્તાનન્તિ સકલસંસારસાગરે સન્તાનં કિલમન્તાનં સોતાપત્તિમગ્ગાદિઅધિગમાપનેન વિસ્સમભૂમિ વિસ્સમટ્ઠાનં વૂપસમનટ્ઠાનન્તિ અત્થો.

૧૩૨. તતોહં વિહતારમ્ભોતિ તતો પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ સરીરદસ્સનેન અહં વિહતારમ્ભો વિનટ્ઠસારમ્ભો, વિનટ્ઠમાનો નિમ્મદો હુત્વા પબ્બજ્જં સં સુટ્ઠુ યાચિં સંયાચિં આરોચેસિન્તિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

વઙ્ગીસત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. નન્દકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

પઞ્ચમાપદાને ¶ પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો નન્દકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારોતિઆદિ સબ્બં પાઠાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

નન્દકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. કાળુદાયિત્થેરઅપદાનવણ્ણના

છટ્ઠાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો કાળુદાયિત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું કુલપ્પસાદકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા તજ્જં અભિનીહારકમ્મં કત્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેસિ. સત્થાપિ બ્યાકાસિ. સો યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અમ્હાકં બોધિસત્તસ્સ માતુકુચ્છિયં પટિસન્ધિગ્ગહણદિવસે દેવલોકતો ચવિત્વા કપિલવત્થુસ્મિંયેવ અમચ્ચકુલે પટિસન્ધિં ગણ્હિ. બોધિસત્તેન સહ એકદિવસેયેવ ¶ જાતો, તંદિવસંયેવ નં દુકૂલચુમ્બટકેન નિપજ્જાપેત્વા બોધિસત્તસ્સ ઉપટ્ઠાનં નયિંસુ. બોધિસત્તેન હિ સદ્ધિં બોધિરુક્ખો, રાહુલમાતા, ચત્તારો નિધી ¶ , આરોહનિયહત્થી, કણ્ડકો, છન્નો, કાળુદાયીતિ ઇમે સત્ત એકદિવસે જાતત્તા સહજાતા નામ અહેસું. અથસ્સ નામગ્ગહણદિવસે સકલનગરસ્સ ઉદગ્ગચિત્તદિવસે જાતત્તા ઉદાયીત્વેવ નામં કરિંસુ. થોકં કાળધાતુકત્તા પન કાળુદાયીતિ પઞ્ઞાયિત્થ. સો બોધિસત્તેન સદ્ધિં કુમારકીળં કીળન્તો વુદ્ધિં અગમાસિ.

અપરભાગે લોકનાથે મહાભિનિક્ખમનં નિક્ખમિત્વા અનુક્કમેન સબ્બઞ્ઞુતં પત્વા પવત્તિતવરધમ્મચક્કે રાજગહં ઉપનિસ્સાય વેળુવને વિહરન્તે સુદ્ધોદનમહારાજા તં પવત્તિં સુત્વા પુરિસસહસ્સપરિવારં એકં અમચ્ચં ‘‘પુત્તં મે ઇધાનેહી’’તિ પેસેસિ. સો સત્થુ ધમ્મદેસનાવેલાયં સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા પરિસપરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુત્વા સપરિવારો ¶ અરહત્તં પાપુણિ. અથ ને સત્થા ‘‘એથ, ભિક્ખવો’’તિ હત્થં પસારેસિ. સબ્બે તંખણંયેવ ઇદ્ધિમયપત્તચીવરધરા વસ્સસટ્ઠિકત્થેરા વિય અહેસું. અરહત્તપ્પત્તતો પટ્ઠાય અરિયા નામ મજ્ઝત્તાવ હોન્તિ, તસ્મા રઞ્ઞા પેસિતસાસનં દસબલસ્સ નારોચેસિ. રાજા નેવ ગતો આગચ્છતિ, ન સાસનં સુય્યતીતિ અપરમ્પિ અમચ્ચં પુરિસસહસ્સપરિવારં પેસેસિ. તસ્મિમ્પિ તથા પટિપન્ને અપરમ્પીતિ એતેન નયેન નવપુરિસસહસ્સપરિવારે નવ અમચ્ચે પેસેસિ. સબ્બે ગન્ત્વા અરહત્તં પત્વા તુણ્હીભૂતા અહેસું.

અથ રાજા ચિન્તેસિ – ‘‘એત્તકા જના મયિ સિનેહાભાવેન દસબલસ્સ ઇધાગમનત્થાય ન કિઞ્ચિ કથયિંસુ, અયં ખો પન ઉદાયી દસબલેન સમવયો સહપંસુકીળિકો, મયિ ચ સિનેહવા, ઇમં પેસેસ્સામી’’તિ. અથ તં પક્કોસાપેત્વા, ‘‘તાત, ત્વં પુરિસસહસ્સપરિવારો ગન્ત્વા દસબલં ઇધાનેહી’’તિ વત્વા પેસેસિ. સો પન ગચ્છન્તો ‘‘સચાહં, દેવ, પબ્બજિતું લભિસ્સામિ, એવાહં ભગવન્તં ઇધાનેસ્સામી’’તિ વત્વા રઞ્ઞા ‘‘પબ્બજિતોપિ મમ પુત્તં દસ્સેહી’’તિ વુત્તો રાજગહં ગન્ત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનાવેલાય પરિસપરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુત્વા સપરિવારો અરહત્તં પત્વા એહિભિક્ખુભાવે પતિટ્ઠાસિ. સો અરહત્તં પત્વા – ‘‘ન તાવાયં દસબલસ્સ કુલનગરં ગન્તું કાલો, વસ્સન્તે પન ઉપગતે પબ્બતેસુ વનસણ્ડેસુ હરિતતિણસઞ્છન્નાય ભૂમિયા ગમનકાલો ભવિસ્સતી’’તિ ગમનકાલં આગમેન્તો વસ્સન્તે સમ્પત્તે સત્થુ કુલનગરં ગન્તું ગમનવણ્ણં સંવણ્ણેસિ. વુત્તઞ્ચેતં થેરગાથાય (થેરગા. ૫૨૭-૫૩૦) –

‘‘અઙ્ગારિનો ¶ ¶ દાનિ દુમા ભદન્તે, ફલેસિનો છદનં વિપ્પહાય;

તે અચ્ચિમન્તોવ પભાસયન્તિ, સમયો મહાવીર ભાગી રસાનં.

‘‘દુમાનિ ફુલ્લાનિ મનોરમાનિ, સમન્તતો સબ્બદિસા પવન્તિ;

પત્તં પહાય ફલમાસસાના, કાલો ઇતો પક્કમનાય વીર.

‘‘નેવાતિસીતં ¶ ન પનાતિઉણ્હં, સુખા ઉતુ અદ્ધનિયા ભદન્તે;

પસ્સન્તુ તં સાકિયા કોળિયા ચ, પચ્છામુખં રોહિનિયં તરન્તં.

‘‘આસાય કસતે ખેત્તં, બીજં આસાય વપ્પતિ;

આસાય વાણિજા યન્તિ, સમુદ્દં ધનહારકા;

યાય આસાય તિટ્ઠામિ, સા મે આસા સમિજ્ઝતુ.

‘‘નાતિસીતં નાતિઉણ્હં, નાતિદુબ્ભિક્ખછાતકં;

સદ્દલા હરિતા ભૂમિ, એસ કાલો મહામુનિ. (અ. નિ. અટ્ઠ. ૧.૧.૨૨૫);

‘‘પુનપ્પુનઞ્ચેવ વપન્તિ બીજં, પુનપ્પુનં વસ્સતિ દેવરાજા;

પુનપ્પુનં ખેત્તં કસન્તિ કસ્સકા, પુનપ્પુનં ધઞ્ઞમુપેતિ રટ્ઠં.

‘‘પુનપ્પુનં યાચનકા ચરન્તિ, પુનપ્પુનં દાનપતી દદન્તિ;

પુનપ્પુનં દાનપતી દદિત્વા, પુનપ્પુનં સગ્ગમુપેન્તિ ઠાનં.

‘‘વીરો હવે સત્તયુગં પુનેતિ; યસ્મિં કુલે જાયતિ ભૂરિપઞ્ઞો;

મઞ્ઞામહં સક્કતિ દેવદેવો, તયા હિ જાતો મુનિ સચ્ચનામો.

‘‘સુદ્ધોદનો ¶ નામ પિતા મહેસિનો, બુદ્ધસ્સ માતા પન માયનામા;

યા બોધિસત્તં પરિહરિય કુચ્છિના, કાયસ્સ ભેદા તિદિવમ્હિ મોદતિ.

‘‘સા ¶ ગોતમી કાલકતા ઇતો ચુતા, દિબ્બેહિ કામેહિ સમઙ્ગિભૂતા;

સા મોદતિ કામગુણેહિ પઞ્ચહિ, પરિવારિતા દેવગણેહિ તેહિ.

‘‘બુદ્ધસ્સ ¶ પુત્તોમ્હિ અસય્હસાહિનો, અઙ્ગીરસસ્સપ્પટિમસ્સ તાદિનો;

પિતુપિતા મય્હં તુવંસિ સક્ક, ધમ્મેન મે ગોતમ અય્યકોસી’’તિ. (થેરગા. ૫૩૧-૫૩૬);

‘‘અમ્બા પનસા કપિટ્ઠા ચ, પુપ્ફપલ્લવલઙ્કતા;

ધુવપ્ફલાનિ સવન્તિ, ખુદ્દામધુકકૂપમા;

સેવમાનો ઉભો પસ્સે, ગન્તુકાલો મહાયસ્સ.

‘‘જમ્બૂ સુમધુરા નીપા, મધુગણ્ડિદિવપ્ફલા;

તા ઉભોસુ પજ્જોતન્તિ, ગન્તુકાલો મહાયસ.

‘‘તિણ્ડુકાનિ પિયાલાનિ, સોણ્ણવણ્ણા મનોરમા;

ખુદ્દકપ્પફલા નિચ્ચં, ગન્તુકાલો મહાયસ.

‘‘કદલી પઞ્ચમોચ્ચિ ચ, સુપક્કફલભૂસિતા;

ઉભોપસ્સેસુ લમ્બન્તિ, ગન્તુકાલો મહાયસ.

‘‘મધુપ્ફલધરા નિચ્ચં, મોરરુક્ખા મનોરમા;

ખુદ્દકપ્પફલા નિચ્ચં, ગન્તુકાલો મહાયસ.

‘‘હિન્તાલતાલપન્તી ચ, રજતક્ખન્ધોવ જોતરે;

સુપક્કફલસઞ્છન્ના, ખુદ્દકપ્પા મધુસ્સવા;

ફલાનિ તાનિ ખાદન્તે, ગન્તુકાલો મહાયસ.

‘‘ઉદુમ્બરારુણાવણ્ણા ¶ , સદાસુમધુરપ્ફલા;

ઉભોપસ્સેસુ લમ્બન્તિ, ગન્તુકાલો મહાયસ.

‘‘ઇત્થમ્ભૂતા ¶ અનેકા તે, નાનાફલધરા દુમા;

ઉભોપસ્સેસુ લમ્બન્તિ, ગન્તુકાલો મહાયસ.

‘‘ચમ્પકા સલળા નાગા, સુગન્ધા માલુતેરિતા;

સુપુપ્ફિતગ્ગા જોતન્તિ, સુગન્ધેનાભિપૂજયું;

સાદરા વિનતાનેવ, ગન્તુકાલો મહાયસ.

‘‘પુન્નાગા ગિરિપુન્નાગા, પુપ્ફિતા ધરણીરુહા;

સુપુપ્ફિતગ્ગા જોતન્તિ, સુગન્ધેનાભિપૂજયું;

સાદરા વિનતુગ્ગગ્ગા, ગન્તુકાલો મહાયસ.

‘‘અસોકા ¶ કોવિળારા ચ, સોમનસ્સકરા વરા;

સુગન્ધા કણ્ણિકા બન્ધા, રત્તવણ્ણેહિ ભૂસિતા;

સાદરા વિનતુગ્ગગ્ગા, સમયો તે મહાયસ.

‘‘કણ્ણિકારા ફુલ્લિતા નિચ્ચં, સોવણ્ણરંસિજોતકા;

દિબ્બગન્ધા પવાયન્તિ, દિસા સબ્બાનિ સોભયં;

સાદરા વિનતાનેવ, સમયો તે મહાયસ.

‘‘સુપત્તા ગન્ધસમ્પન્ના, કેતકી ધનુકેતકી;

સુગન્ધા સમ્પવાયન્તિ, દિસા સબ્બાભિગન્ધિનો;

સાદરા પૂજયન્તાવ, સમયો તે મહાયસ.

‘‘મલ્લિકા જાતિસુમના, સુગન્ધા ખુદ્દમલ્લિકા;

દિસા સબ્બા પવાયન્તિ, ઉભો મગ્ગે પસોભયં;

સાદરા તે પલમ્બન્તિ, સમયો તે મહાયસ.

‘‘સિન્ધુવારા સીતગન્ધા, સુગન્ધા માલુતેરિતા;

દિસા સબ્બાભિપૂજેન્તા, ઉભો મગ્ગે પસોભયં;

સાદરા વિનતુગ્ગગ્ગા, સમયો તે મહાયસ.

‘‘સીહા ¶ કેસરસીહા ચ, ચતુપ્પદનિસેવિતા;

અચ્છમ્ભીતા સુરાપાને, મિગરાજા પતાપિનો.

‘‘સીહનાદેન પૂજેન્તિ, સાદરા તે મિગાભિભૂ;

મગ્ગમ્હિ ઉભતો વૂળ્હા, સમયો તે મહાયસ.

‘‘બ્યગ્ઘા ¶ સિન્ધવા નકુલા, સાધુરૂપા ભયાનકા;

આકાસે સમ્પતન્તાવ, નિબ્ભીતા યેન કેનચિ;

તેહિ તે સાદરા નતા, સમયો તે મહાયસ.

‘‘તિધા પભિન્ના છદ્દન્તા, સુરૂપા સુસ્સરા સુભા;

સત્તપ્પતિટ્ઠિતઙ્ગા તે, ઉભો મગ્ગેસુ કૂજિનો;

સાદરા હાસમાનાવ, સમયો તે મહાયસ.

‘‘મિગા વરાહા પસદા, ચિત્રાસાવયવા સુભા;

આરોહપરિણાહેન, સુરૂપા અઙ્ગસંયુતા;

ઉભો મગ્ગે ગાયમાનાવ, સમયો તે મહાયસ.

‘‘ગોકણ્ણા ¶ સરભા રુરૂ, આરોહપરિણાહિનો;

સુરૂપા અઙ્ગસમ્પન્ના, સેવમાનાવ અચ્છરું;

સેવમાના તેહિ તદા, સમયો તે મહાયસ.

‘‘દીપી અચ્છા તરચ્છા ચ, તુદરા વરુણા સદા;

તે દાનિ સિક્ખિતા સબ્બે, મેત્તાય તવ તાદિનો;

તે પચ્ચસેવકા અદ્ધા, સમયો તે મહાયસ.

‘‘સસા સિઙ્ગાલા નકુલા, કલન્દકાળકા બહૂ;

કસ્તુરા સૂરા ગન્ધા તે, કેવલા ગાયમાનાવ.

સમયો તે મહાયસ;

‘‘મયૂરા ¶ નીલગીવા તે, સુસિખા સુભપક્ખિકા;

સુપિઞ્છા તે સુનાદા ચ, વેળુરિયમણિસન્નિભા;

નાદં કરોન્તા પૂજેન્તિ, કાલો તે પિતુદસ્સને.

‘‘સુવણ્ણચિત્રહંસા ચ, જવહંસા વિહાચરા;

તે સબ્બે આસયા છુદ્ધા, જિનદસ્સનબ્યાવટા;

મધુરસ્સરેન કૂજન્તિ, કાલો તે પિતુદસ્સને.

‘‘હંસા કોઞ્ચા સુનદા તે, ચક્કવાકા નદીચરા;

બકા બલાકા રુચિરા, જલકાકા સરકુક્કુટા;

સાદરાભિનાદિનો એતે, કાલો તે પિતુદસ્સને.

‘‘ચિત્રા સુરૂપા સુસ્સરા, સાળિકા સુવતણ્ડિકા;

રુક્ખગ્ગા સમ્પતન્તા તે, ઉભો મગ્ગેસુ કૂજિનો;

તેસુ તેસુ નિકૂજન્તિ, કાલો તે પિતુદસ્સને.

‘‘કોકિલા ¶ સકલા ચિત્રા, સદા મઞ્જુસ્સરા વરા;

વિમ્હાપિતા તે જનતં, સદ્ધિમિત્તાદિકે સુરા;

સરેહિ પૂજયન્તાવ, કાલો તે પિતુદસ્સને.

‘‘ભિઙ્કા કુરરા સારા, પૂરિતા કાનને સદા;

નિન્નાદયન્તા પવનં, અઞ્ઞમઞ્ઞસમઙ્ગિનો;

ગાયમાના સરેનેવ, કાલો તે પિતુદસ્સને.

‘‘તિત્તિરા ¶ સુસરા સારા, સુસરા વનકુક્કુટા;

મઞ્જુસ્સરા રામણેય્યા, કાલો તે પિતુદસ્સને.

‘‘સેતવાલુકસઞ્છન્ના, સુપતિત્થા મનોરમા;

મધુરોદકસમ્પુણ્ણા, સરા જોતન્તિ તે સદા;

તત્થ ન્હત્વા પિવિત્વા ચ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.

‘‘કુમ્ભીરામકરાકિણ્ણા ¶ , વલયા મુઞ્જરોહિતા;

મચ્છકચ્છપબ્યાવિદ્ધા, સરા સીતોદકા સુભા;

તત્થ ન્હત્વા પિવિત્વા ચ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.

‘‘નીલુપ્પલસમાકિણ્ણા, તથા રત્તુપ્પલેહિ ચ;

કુમુદુપ્પલસંકિણ્ણા, સરા સોભન્તિનેકધા;

તત્થ સીતલકા તોયા, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.

‘‘પુણ્ડરીકેહિ સઞ્છન્ના, પદુમેહિ સમોહતા;

ઉભો મગ્ગેસુ સોભન્તિ, પોક્ખરઞ્ઞો તહિં તહિં;

તત્થોદકાનિ ન્હાયન્તિ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.

‘‘સેતપુલિનસંકિણ્ણા, સુપતિત્થા મનોરમા;

સીતોદકમહોઘેહિ, સમ્પુણ્ણા તા નદી સુભા;

ઉભો મગ્ગેહિ સન્દન્તિ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.

‘‘મગ્ગસ્સ ઉભતોપસ્સે, ગામનિગમસમાકુલા;

સદ્ધા પસન્ના જનતા, રતનત્તયમામકા;

તેસં સમ્પુણ્ણસઙ્કપ્પો, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.

‘‘તેસુ તેસુ પદેસેસુ, દેવા માનુસ્સકા ઉભો;

ગન્ધમાલાભિપૂજેન્તિ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને’’તિ.

એવં ¶ થેરો સટ્ઠિમત્તાહિ ગાથાહિ સત્થુ ગમનવણ્ણં સંવણ્ણેસિ. અથ ખો ભગવા ‘‘કાળુદાયી મમ ગમનં પત્થેતિ, પૂરેસ્સામિસ્સ સઙ્કપ્પ’’ન્તિ તત્થ ગમને બહૂનં વિસેસાધિગમં દિસ્વા વીસતિસહસ્સખીણાસવપરિવુતો રાજગહતો અતુરિતચારિકાવસેન વુત્તપ્પકારફલાફલે અનુભવન્તો દ્વિપદચતુપ્પદાદિસમૂહાનં સેવનપૂજાય પૂજિયમાનો વુત્તપ્પકારસુગન્ધપુપ્ફગન્ધેહિ ગન્ધિયમાનો ગામનિગમવાસીનં સઙ્ગહં કુરુમાનો કપિલવત્થુગામિમગ્ગં ¶ પટિપજ્જિ. થેરો ઇદ્ધિયા કપિલવત્થું ગન્ત્વા રઞ્ઞો પુરતો આકાસે ઠિતો અદિટ્ઠપુબ્બં વેસં દિસ્વા, રઞ્ઞા – ‘‘કોસિ ત્વ’’ન્તિ ¶ પુચ્છિતો ‘‘સચે અમચ્ચપુત્તં તયા ભગવતો સન્તિકે પેસિતં ન જાનાસિ, એવં જાનાહી’’તિ વદન્તો –

‘‘બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હિ અસય્હસાહિનો, અઙ્ગીરસસ્સપ્પટિમસ્સ તાદિનો;

પિતુપિતા મય્હં તુવંસિ સક્ક, ધમ્મેન મે ગોતમ અય્યકોસી’’તિ. (થેરગા. ૫૩૬) – ગાથમાહ;

તત્થ બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હીતિ સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધસ્સ ઉરે વાયામજનિતાહિ ધમ્મદેસનાહિ જાતતાય ઓરસપુત્તો અમ્હિ. અસય્હસાહિનોતિ અભિસમ્બોધિતો પુબ્બે ઠપેત્વા મહાબોધિસત્તં અઞ્ઞેહિ સહિતું અસક્કુણેય્યત્તા અસય્હસ્સ સકલબોધિસમ્ભારસ્સ, મહાકરુણાકરસ્સ ચ સહનતો તતો પરમ્પિ અઞ્ઞેહિ સહિતું અભિભવિતું અસક્કુણેય્યત્તા અસય્હાનં પઞ્ચન્નં મારાનં સહનતો અભિભવનતો આસયાનુસયચરિતાધિમુત્તિઆદિવિભાગાવબોધેન યથારહં વેનેય્યાનં દિટ્ઠધમ્મિકસમ્પરાયિકપરમત્થેહિ અનુસાસનીસઙ્ખાતસ્સ અઞ્ઞેહિ અસય્હસ્સ બુદ્ધકિચ્ચસ્સ સહનતો તત્થ વા સાધુકારીભાવતો અસય્હસાહિનો. અઙ્ગીરસસ્સાતિ અઙ્ગીકતસીલાદિસમ્પત્તિકસ્સ. ‘‘અઙ્ગમઙ્ગેહિ નિચ્છરણકઓભાસસ્સા’’તિ અપરે. કેચિ પન ‘‘અઙ્ગીરસો સિદ્ધત્થોતિ ઇમાનિ દ્વે નામાનિ પિતરાયેવ ગહિતાની’’તિ વદન્તિ. અપ્પટિમસ્સાતિ અનુપમસ્સ ઇટ્ઠાદીસુ તાદિલખણસમ્પત્તિયા તાદિનો. પિતુપિતા મય્હં તુવંસીતિ અરિયજાતિવસેન મય્હં પિતુ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ લોકવોહારવસેન ત્વં પિતા ¶ અસિ. સક્કાતિ વંસેન રાજાનં આલપતિ. ધમ્મેનાતિ સભાવેન અરિયજાતિલોકિયજાતીહિ દ્વિન્નં જાતીનં સભાવસમોધાનેન. ગોતમાતિ ગોત્તેન રાજાનં આલપતિ. અય્યકોસીતિ પિતામહો અહોસિ. એત્થ ચ ‘‘બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હી’’તિઆદિં વદન્તો થેરો અઞ્ઞં બ્યાકાસિ.

એવં ¶ પન અત્તાનં જાનાપેત્વા હટ્ઠતુટ્ઠેન રઞ્ઞા મહારહે પલ્લઙ્કે નિસીદાપેત્વા અત્તનો પટિયાદિતસ્સ નાનગ્ગરસભોજનસ્સ પત્તં પૂરેત્વા પત્તે દિન્ને ગમનાકારં દસ્સેસિ. ‘‘કસ્મા ગન્તુકામત્થ, ભુઞ્જથા’’તિ વુત્તે, સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ભુઞ્જિસ્સામીતિ. કહં પન સત્થાતિ? વીસતિસહસ્સભિક્ખુપરિવારો તુમ્હાકં દસ્સનત્થાય મગ્ગં પટિપન્નોતિ. તુમ્હે ઇમં પિણ્ડપાતં ભુઞ્જથ, અઞ્ઞં ભગવતો હરથ. યાવ ચ મમ પુત્તો ઇમં નગરં પાપુણાતિ, તાવસ્સ ઇતોયેવ પિણ્ડપાતં હરથાતિ. થેરો ભત્તકિચ્ચં કત્વા રઞ્ઞો ચ પરિસાય ચ ધમ્મં દેસેત્વા સત્થુ આગમનતો પુરેતરમેવ રાજનિવેસનં રતનત્તયગુણેસુ અભિપ્પસન્નં કરોન્તો સબ્બેસં પસ્સન્તાનંયેવ સત્થુ આહરિતબ્બભત્તપુણ્ણં પત્તં આકાસે વિસ્સજ્જેત્વા સયમ્પિ વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા ¶ પિણ્ડપાતં ઉપનેત્વા સત્થુ હત્થે ઠપેસિ. સત્થાપિ તં પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિ. એવં સટ્ઠિયોજનં મગ્ગં દિવસે દિવસે યોજનં ગચ્છન્તસ્સ ભગવતો રાજગેહતો ભત્તં આહરિત્વા અદાસિ. ભગવા કમેન કપિલવત્થુનગરં પત્વા પુનદિવસે રાજવીથિયં પિણ્ડાય ચરતિ. તં સુત્વા સુદ્ધોદનમહારાજા તત્થ ગન્ત્વા, ‘‘મા એવં કત્તબ્બં મઞ્ઞિ, નયિદં રાજવંસપ્પવેણી’’તિ. ‘‘અયં તુમ્હાકં, મહારાજ, વંસો, ઈદિસો અમ્હાકં પન બુદ્ધવંસો’’તિ વત્વા –

‘‘ઉત્તિટ્ઠે નપ્પમજ્જેય્ય, ધમ્મં સુચરિતં ચરે;

ધમ્મચારી સુખં સેતિ, અસ્મિં લોકે પરમ્હિ ચ.

‘‘ધમ્મં ચરે સુચરિતં, ન નં દુચ્ચરિતં ચરે;

ધમ્મચારી સુખં સેતિ, અસ્મિં લોકે પરમ્હિ ચા’’તિ. (ધ. પ. ૧૬૮-૧૬૯) –

ધમ્મં દેસેસિ. રાજા સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ. તતો રાજા બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા સકમન્દિરે ભોજેત્વા સમ્પવારેત્વા ભોજનાવસાને ધમ્મપાલજાતકં (જા. ૧.૧૦.૯૨ આદયો) સુત્વા સપરિસો અનાગામિફલે પતિટ્ઠહિ. અપરભાગે સેતચ્છત્તસ્સ હેટ્ઠા નિપન્નોવ અરહત્તં પત્વા પરિનિબ્બાયિ.

તતો ભગવા રાહુલમાતુયા બિમ્બાદેવિયા પાસાદં ગન્ત્વા તસ્સા ધમ્મં ¶ દેસેત્વા સોકં વિનોદેત્વા ચન્દકિન્નરીજાતકદેસનાય (જા. ૧.૧૪.૧૮ આદયો) પસાદં જનેત્વા નિગ્રોધારામં અગમાસિ. અથ બિમ્બાદેવી પુત્તં રાહુલકુમારં આહ – ‘‘ગચ્છ, તવ પિતુ સન્તકં ધનં યાચાહી’’તિ. કુમારો ‘‘દાયજ્જં ¶ , મે સમણ, દેહી’’તિ વત્વા ભગવન્તં અનુબન્ધિત્વા, ‘‘સુખા, તે સમણ, છાયા’’તિ વદન્તો ગચ્છતિ. તં ભગવા નિગ્રોધારામં નેત્વા ‘‘લોકુતરદાયજ્જં ગણ્હાહી’’તિ વત્વા પબ્બાજેસિ. અથ ભગવા અરિયગણમજ્ઝે નિસિન્નો ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં કુલપ્પસાદકાનં યદિદં કાળુદાયી’’તિ (અ. નિ. ૧.૨૧૯, ૨૨૫) થેરં એતદગ્ગે ઠપેસિ.

૧૬૫. થેરો પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં ¶ પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિગાથાયો અભાસિ. તત્થ અનુત્તાનપદમેવ વણ્ણયિસ્સામ.

૧૬૬. ગુણાગુણવિદૂતિ ગુણઞ્ચ અગુણઞ્ચ ગુણાગુણં, વણ્ણાવણ્ણં, કુસલાકુસલં વા તં જાનાતીતિ ગુણાગુણવિદૂ. કતઞ્ઞૂતિ અઞ્ઞેહિ કતગુણં જાનાતીતિ કતઞ્ઞૂ, એકદિવસમ્પિ ભત્તદાનાદિના કતૂપકારસ્સ રજ્જમ્પિ દાતું સમત્થત્તા કતઞ્ઞૂ. કતવેદીતિ કતં વિન્દતિ અનુભવતિ સમ્પટિચ્છતીતિ કતવેદી. તિત્થે યોજેતિ પાણિનેતિ સબ્બસત્તે નિબ્બાનપવેસનુપાયે કુસલપથે મગ્ગે ધમ્મદેસનાય યોજેતિ સમ્પયોજેતિ પતિટ્ઠાપેતીતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવ. ગમનવણ્ણનગાથાનમત્થો થેરગાથાયં વુત્તોયેવાતિ.

કાળુદાયિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. અભયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સત્તમાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો અભયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમજિનવરેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિપટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો. સો વુદ્ધિમન્વાય વેદઙ્ગપારગો સકપરસમયકુસલો એકદિવસં સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પસન્નમાનસો ભગવન્તં ગાથાહિ થોમેસિ. સો તત્થ યાવતાયુકં ઠત્વા પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો અપરાપરં સુગતીસુયેવં ¶ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે બિમ્બિસારરઞ્ઞો પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ, અભયોત્વેવસ્સ નામં કરિંસુ. સો વયપ્પત્તો નિગણ્ઠેહિ સદ્ધિં ¶ વિસ્સાસિકો હુત્વા ચરન્તો એકદિવસં નિગણ્ઠેન નાટપુત્તેન સત્થુ વાદારોપનત્થાય પેસિતો નિપુણપઞ્હં પુચ્છિત્વા નિપુણબ્યાકરણં સુત્વા પસન્નો સત્થુ સન્તિકે પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનાનુરૂપં ઞાણં પેસેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૧૯૫. સો અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

અભયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. લોમસકઙ્ગિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અટ્ઠમાપદાને ¶ ઇમમ્હિ ભદ્દકે કપ્પેતિઆદિકં આયસ્મતો લોમસકઙ્ગિયત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો કસ્સપસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તો સદ્ધો પસન્નો અહોસિ. અપરો ચન્દનો નામ તસ્સ સહાયો ચાસિ. તે દ્વેપિ સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પસન્નમાનસા પબ્બજિત્વા યાવજીવં સીલં રક્ખિત્વા સુપરિસુદ્ધસીલા તતો ચુતા દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા એકં બુદ્ધન્તરં દિબ્બસુખં અનુભવિંસુ. તેસુ અયં ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાકિયકુલે નિબ્બત્તિત્વા અપરો ચન્દનો દેવપુત્તો હુત્વા તાવતિંસભવને નિબ્બત્તિ. અથ સો સક્યકુલપ્પસાદકેન કાળુદાયિના આરાધિતેન ભગવતા સક્યરાજૂનં માનમદ્દનાય કતં વેસ્સન્તરધમ્મદેસનાયં (જા. ૨.૨૨.૧૬૫૫ આદયો) પોક્ખરવસ્સઇદ્ધિપાટિહારિયં દિસ્વા પસન્નમાનસો પબ્બજિત્વા મજ્ઝિમનિકાયે વુત્તં ભદ્દેકરત્તસુત્તન્તદેસનં સુત્વા અરઞ્ઞવાસં વસન્તો ભદ્દેકરત્તસુત્તન્તદેસનાનુસાસનં (મ. નિ. ૩.૨૮૬ આદયો) સરિત્વા તદનુસારેન ઞાણં પેસેત્વા કમ્મટ્ઠાનં મનસિ કરિત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૨૨૫. અરહત્તં ¶ પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઇમમ્હિ ભદ્દકે કપ્પેતિઆદિમાહ. તત્થ કપ્પો તાવ ચતુબ્બિધો – સારકપ્પો, વરકપ્પો, મણ્ડકપ્પો, ભદ્દકપ્પોતિ. તેસુ યસ્મિં કપ્પે એકો બુદ્ધો ઉપ્પજ્જતિ, અયં સારકપ્પો નામ. યસ્મિં દ્વે વા તયો વા બુદ્ધા ઉપ્પજ્જન્તિ, અયં વરકપ્પો નામ. યસ્મિં ચત્તારો બુદ્ધા ઉપ્પજ્જન્તિ, અયં મણ્ડકપ્પો નામ. યસ્મિં પઞ્ચ બુદ્ધા ઉપ્પજ્જન્તિ, અયં ભદ્દકપ્પો નામ. અઞ્ઞત્થ પન –

‘‘સારકપ્પો ¶ મણ્ડકપ્પો, સારમણ્ડકપ્પો તથા;

વરકપ્પો ભદ્દકપ્પો, કપ્પા પઞ્ચવિધા સિયું.

‘‘એકો દ્વે તયો ચત્તારો, પઞ્ચ બુદ્ધા યથાક્કમં;

એતેસુ પઞ્ચકપ્પેસુ, ઉપ્પજ્જન્તિ વિનાયકા’’તિ. –

એવં ¶ પઞ્ચ કપ્પા વુત્તા. તેસુ અયં કપ્પો ‘‘કકુસન્ધો કોણાગમનો કસ્સપો ગોતમો મેત્તેય્યો’’તિ પઞ્ચબુદ્ધપટિમણ્ડિતત્તા ભદ્દકપ્પો નામ જાતો.

તસ્મા ઇમસ્મિં ભદ્દકપ્પમ્હિ કસ્સપો નાયકો ઉપ્પજ્જીતિ સમ્બન્ધો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

લોમસકઙ્ગિયત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. વનવચ્છત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નવમાપદાને ઇમમ્હિ ભદ્દકે કપ્પેતિઆદિકં આયસ્મતો વનવચ્છત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો કસ્સપસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા સદ્ધાજાતો પબ્બજિત્વા પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં ચરિત્વા તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો, તતો ચુતો અરઞ્ઞાયતને ભિક્ખૂનં સમીપે કપોતયોનિયં નિબ્બત્તો. તેસુ મેત્તચિત્તો ધમ્મં સુત્વા તતો ચુતો દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કપિલવત્થુસ્મિં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિ. તસ્સ માતુકુચ્છિગતકાલેયેવ માતુ દોહળો ઉદપાદિ વને વસિતું વને વિજાયિતું ¶ . તતો ઇચ્છાનુરૂપવસેન વને વસન્તિયા ગબ્ભવુટ્ઠાનં અહોસિ. ગબ્ભતો નિક્ખન્તઞ્ચ નં કાસાવખણ્ડેન પટિગ્ગહેસું. તદા બોધિસત્તસ્સ ઉપ્પન્નકાલો, રાજા તં કુમારં આહરાપેત્વા સહેવ પોસેસિ. અથ બોધિસત્તો મહાભિનિક્ખમનં નિક્ખમિત્વા પબ્બજિત્વા છબ્બસાનિ દુક્કરકારિકં કત્વા બુદ્ધે જાતે સો મહાકસ્સપસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા તસ્સોવાદે પસન્નો તસ્સ સન્તિકા બુદ્ધુપ્પાદભાવં સુત્વા સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ છળભિઞ્ઞો અરહા અહોસિ.

૨૫૧. સો અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઇમમ્હિ ભદ્દકે કપ્પેતિઆદિમાહ. તત્થ બ્રહ્મબન્ધુ મહાયસોતિ એત્થ બ્રાહ્મણાનં બન્ધુ ઞાતકોતિ બ્રાહ્મણબન્ધૂતિ વત્તબ્બે ગાથાબન્ધસુખત્થં ‘‘બ્રહ્મબન્ધૂ’’તિ ¶ વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. લોકત્તયબ્યાપકયસત્તા મહાયસો. સેસં સબ્બં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

વનવચ્છત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. ચૂળસુગન્ધત્થેરઅપદાનવણ્ણના

દસમાપદાને ¶ ઇમમ્હિ ભદ્દકે કપ્પેતિઆદિકં આયસ્મતો સુગન્ધત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો કસ્સપસમ્માસમ્બુદ્ધકાલે બારાણસિયં વિભવસમ્પન્ને કુલે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા સબ્બદા નમસ્સમાનો મહાદાનં દદમાનો માસસ્સ સત્તક્ખત્તું ભગવતો ગન્ધકુટિયા ચતુજ્જાતિગન્ધેન વિલિમ્પેસિ. ‘‘મમ નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને સરીરતો સુગન્ધગન્ધો નિબ્બત્તતૂ’’તિ પત્થનં અકાસિ. ભગવા તં બ્યાકાસિ. સો યાવતાયુકં ઠત્વા પુઞ્ઞાનિ કરોન્તો તતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તો કામાવચરલોકં સરીરગન્ધેન સુગન્ધં કુરુમાનો સુગન્ધદેવપુત્તોતિ પાકટો અહોસિ. સો દેવલોકસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા તતો ચુતો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે મહાભોગકુલે ¶ નિબ્બત્તિ, તસ્સ માતુકુચ્છિગતસ્સેવ માતુયા સરીરગન્ધેન સકલગેહં સકલનગરઞ્ચ સુગન્ધેન એકગન્ધં અહોસિ, જાતક્ખણે સકલં સાવત્થિનગરં સુગન્ધકરણ્ડકો વિય અહોસિ, તેનસ્સ સુગન્ધોતિ નામં કરિંસુ. સો વુદ્ધિં અગમાસિ. તદા સત્થા સાવત્થિયં પત્વા જેતવનમહાવિહારં પટિગ્ગહેસિ, તં દિસ્વા પસન્નમાનસો ભગવતો સન્તિકે પબ્બજિત્વા નચિરસ્સેવ સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિ. તસ્સ ઉપ્પન્નદિવસતો પટ્ઠાય યાવ પરિનિબ્બાના એત્થન્તરે નિપન્નટ્ઠાનાદીસુ સુગન્ધમેવ વાયિ. દેવાપિ દિબ્બચુણ્ણદિબ્બગન્ધપુપ્ફાનિ ઓકિરન્તિ.

૨૭૨. સોપિ થેરો અરહત્તં પત્વા અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો ઇમમ્હિ ભદ્દકે કપ્પેતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થત્તા ચ સુવિઞ્ઞેય્યમેવ, કેવલં પુઞ્ઞનાનત્તં નામનાનત્તઞ્ચ વિસેસો.

ચૂળસુગન્ધત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

પઞ્ચપઞ્ઞાસમવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

૫૬. યસવગ્ગો

૧. યસત્થેરઅપદાનવણ્ણના

છપ્પઞ્ઞાસમે ¶ ¶ વગ્ગે પઠમાપદાને મહાસમુદ્દં ઓગ્ગય્હાતિઆદિકં આયસ્મતો યસત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે મહાનુભાવો નાગરાજા હુત્વા બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં અત્તનો ભવનં નેત્વા મહાદાનં પવત્તેસિ, ભગવન્તં મહગ્ઘેન તિચીવરેન અચ્છાદેસિ, એકેકઞ્ચ ભિક્ખું મહગ્ઘેનેવ પચ્ચેકદુસ્સયુગેન સબ્બેન ચ સમણપરિક્ખારેન. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે સેટ્ઠિપુત્તો હુત્વા મહાબોધિમણ્ડલં સત્તહિ રતનેહિ પૂજેસિ. કસ્સપસ્સ ભગવતો કાલે સાસને પબ્બજિત્વા સમણધમ્મં અકાસિ. એવં સો સુગતીસુયેવ સંસરન્તો અમ્હાકં ભગવતો કાલે બારાણસિયં મહાવિભવસ્સ સેટ્ઠિનો પુત્તો ¶ હુત્વા સુજાતાય ભગવતો ખીરપાયાસં દિન્નાય સેટ્ઠિધીતાય કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તિ, યસો નામ નામેન પરમસુખુમાલો. તસ્સ તયો પાસાદા હોન્તિ – એકો હેમન્તિકો, એકો ગિમ્હિકો, એકો વસ્સિકોતિ. સો વસ્સિકે પાસાદે વસ્સિકે ચત્તારો માસે નિપ્પુરિસેહિ તૂરિયેહિ પરિચારયમાનો વસતિ, હેટ્ઠાપાસાદં ન ઓતરતિ. હેમન્તિકે પાસાદે ચત્તારો માસે સુફુસિતવાતપાનકવાટે તત્થેવ પટિવસતિ. ગિમ્હિકે પાસાદે બહુકવાટવાતપાનજાલાહિ સમ્પન્ને તત્થેવ વસતિ. હત્થપાદાનં સુખુમાલતાય ભૂમિયં નિસજ્જાદિકિચ્ચં નત્થિ. સિમ્બલિતુલાદિપુણ્ણસભાવે અત્થરિત્વા તત્થ ઉપધાનાનિ કિચ્ચાનિ કરોતિ. એવં દેવલોકે દેવકુમારો વિય પઞ્ચહિ કામગુણેહિ સમપ્પિતસ્સ સમઙ્ગીભૂતસ્સ પરિચારયમાનસ્સ પટિકચ્ચેવ નિદ્દા ઓક્કમિ, પરિજનસ્સાપિ નિદ્દા ઓક્કમિ, સબ્બરત્તિયો ચ તેલપદીપો ઝાયતિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો પટિકચ્ચેવ પબુજ્ઝિત્વા અદ્દસ સકં પરિજનં સુપન્તં અઞ્ઞિસ્સા કચ્છે વીણં, અઞ્ઞિસ્સા કણ્ઠે મુદિઙ્ગં, અઞ્ઞિસ્સા કચ્છે આળમ્બરં, અઞ્ઞં વિકેસિકં, વિક્ખેળિકં, અઞ્ઞા વિપ્પલપન્તિયો હત્થપત્તં સુસાનં મઞ્ઞે, દિસ્વાનસ્સ આદીનવો પાતુરહોસિ, નિબ્બિદાય ચિત્તં સણ્ઠાસિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો ઉદાનં ઉદાનેસિ – ‘‘ઉપદ્દુતં વત ભો, ઉપસ્સટ્ઠં વત ભો’’તિ.

અથ ¶ ખો યસો કુલપુત્તો સુવણ્ણપાદુકાયો આરોહિત્વા યેન નિવેસનદ્વારં તેનુપસઙ્કમિ, અમનુસ્સા દ્વારં વિવરિંસુ – ‘‘મા યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ ¶ કોચિ અન્તરાયમકાસિ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજ્જાયા’’તિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો યેન નગરદ્વારં તેનુપસઙ્કમિ, અમનુસ્સા દ્વારં વિવરિંસુ – ‘‘મા યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ કોચિ અન્તરાયમકાસિ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજ્જાયા’’તિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો યેન ઇસિપતનં મિગદાયો તેનુપસઙ્કમિ.

તેન ખો પન સમયેન ભગવા રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં પચ્ચુટ્ઠાય અજ્ઝોકાસે ચઙ્કમતિ, અદ્દસા ખો ભગવા યસં કુલપુત્તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં, દિસ્વાન ચઙ્કમા ઓરોહિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો ભગવતો અવિદૂરે ઉદાનં ઉદાનેસિ – ‘‘ઉપદ્દુતં વત ભો, ઉપસ્સટ્ઠં વત ભો’’તિ. અથ ખો ભગવા યસં કુલપુત્તં ¶ એતદવોચ – ‘‘ઇદં ખો, યસ, અનુપદ્દુતં, ઇદં અનુપસ્સટ્ઠં, એહિ, યસ, નિસીદ, ધમ્મં તે દેસેસ્સામી’’તિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો, ‘‘ઇદં કિર અનુપદ્દુતં, ઇદં અનુપસ્સટ્ઠ’’ન્તિ હટ્ઠો ઉદગ્ગો સુવણ્ણપાદુકાહિ ઓરોહિત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ, એકમન્તં નિસિન્નસ્સ ખો યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ ભગવા અનુપુબ્બિં કથં કથેસિ, સેય્યથિદં, દાનકથં સીલકથં સગ્ગકથં કામાનં આદીનવં ઓકારં સંકિલેસં નેક્ખમ્મે આનિસંસં પકાસેસિ. યદા ભગવા અઞ્ઞાસિ યસં કુલપુત્તં કલ્લચિત્તં મુદુચિત્તં વિનીવરણચિત્તં ઉદગ્ગચિત્તં પસન્નચિત્તં, અથ યા બુદ્ધાનં સામુક્કંસિકા ધમ્મદેસના, તં પકાસેસિ દુક્ખં સમુદયં નિરોધં મગ્ગં. સેય્યથાપિ નામ સુદ્ધં વત્થં અપગતકાળકં સમ્મદેવ રજનં પટિગ્ગણ્હેય્ય, એવમેવ યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ તસ્મિંયેવ આસને વિરજં વીતમલં ધમ્મચક્ખું ઉદપાદિ – ‘‘યં કિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં, સબ્બં તં નિરોધધમ્મ’’ન્તિ.

અથ ખો યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ માતા પાસાદં અભિરુહિત્વા યસં કુલપુત્તં અપસ્સન્તી યેન સેટ્ઠિ ગહપતિ તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા સેટ્ઠિં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘પુત્તો તે ગહપતિ યસો ન દિસ્સતી’’તિ. અથ ખો, સેટ્ઠિ ગહપતિ, ચતુદ્દિસા અસ્સદૂતે ઉય્યોજેત્વા સામંયેવ યેન ઇસિપતનં મિગદાયો તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસા ખો, સેટ્ઠિ ગહપતિ, સુવણ્ણપાદુકાનં નિક્ખેપં, દિસ્વાન તંયેવ અનુગમાસિ. અદ્દસા ખો ભગવા સેટ્ઠિં ગહપતિં દૂરતોવ આગચ્છન્તં, દિસ્વાન ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘યંનૂનાહં તથારૂપં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં અભિસઙ્ખરેય્યં, યથા સેટ્ઠિ ગહપતિ ઇધ નિસિન્નો ઇધ નિસિન્નં યસં કુલપુત્તં ન પસ્સેય્યા’’તિ. અથ ખો ભગવા તથારૂપં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં અભિસઙ્ખરેસિ. અથ ખો સેટ્ઠિ ગહપતિ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ ¶ ¶ ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અપિ, ભન્તે, ભગવા યસં કુલપુત્તં પસ્સેય્યા’’તિ. તેન હિ ગહપતિ નિસીદ, અપ્પેવ નામ ઇધ નિસિન્નો ઇધ નિસિન્નં યસં કુલપુત્તં પસ્સેય્યાસીતિ. અથ ખો સેટ્ઠિ ગહપતિ ‘‘ઇધેવ કિરાહં નિસિન્નો ઇધ નિસિન્નં યસં કુલપુત્તં પસ્સિસ્સામી’’તિ હટ્ઠો ઉદગ્ગો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ, એકમન્તં નિસિન્નસ્સ ખો સેટ્ઠિસ્સ ગહપતિસ્સ ભગવા અનુપુબ્બિં કથં કથેસિ…પે… અપરપ્પચ્ચયો અત્થુ સાસને ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અભિક્કન્તં ભન્તે, અભિક્કન્તં ભન્તે, સેય્યથાપિ ¶ , ભન્તે, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય ‘ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તી’તિ, એવમેવં ભગવતા અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં, ભન્તે, ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ, ઉપાસકં મં ભગવા ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ. સોવ લોકે પઠમં ઉપાસકો અહોસિ તેવાચિકો.

અથ ખો યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ પિતુનો ધમ્મે દેસિયમાને યથાદિટ્ઠં યથાવિદિતં ભૂમિં પચ્ચવેક્ખન્તસ્સ અનુપાદાય આયવેહિ ચિત્તં વિમુચ્ચિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘યસસ્સ ખો કુલપુત્તસ્સ પિતુનો ધમ્મે દેસિયમાને યથાદિટ્ઠં યથાવિદિતં ભૂમિં પચ્ચવેક્ખન્તસ્સ અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુત્તં, અભબ્બો ખો યસો કુલપુત્તો હીનાયાવત્તિત્વા કામે પરિભુઞ્જિતું, સેય્યથાપિ પુબ્બે અગારિકભૂતો, યંનૂનાહં તં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં પટિપ્પસ્સમ્ભેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા તં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં પટિપ્પસ્સમ્ભેસિ. અદ્દસા ખો સેટ્ઠિ ગહપતિ યસં કુલપુત્તં નિસિન્નં, દિસ્વાન યસં કુલપુત્તં એતદવોચ – ‘‘માતા તે તાત, યસ, પરિદેવસોકસમાપન્ના, દેહિ માતુયા જીવિત’’ન્તિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો ભગવન્તં ઉલ્લોકેસિ. અથ ખો ભગવા સેટ્ઠિં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, યસ્સ સેક્ખેન ઞાણેન સેક્ખેન દસ્સનેન ધમ્મો દિટ્ઠો વિદિતો સેય્યથાપિ તયા, તસ્સ યથાદિટ્ઠં યથાવિદિતં ભૂમિં પચ્ચવેક્ખન્તસ્સ અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુત્તં, ભબ્બો નુ ખો સો, ગહપતિ, હીનાયાવત્તિત્વા કામે પરિભુઞ્જિતું સેય્યથાપિ પુબ્બે અગારિકભૂતો’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘યસસ્સ ખો, ગહપતિ, કુલપુત્તસ્સ સેક્ખેન ઞાણેન સેક્ખેન દસ્સનેન ધમ્મો દિટ્ઠો વિદિતો સેય્યથાપિ તયા, તસ્સ યથાદિટ્ઠં યથાવિદિતં ભૂમિં પચ્ચવેક્ખન્તસ્સ અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુત્તં, અભબ્બો ખો, ગહપતિ, યસો કુલપુત્તો હીનાયાવત્તિત્વા કામે પરિભુઞ્જિતું સેય્યથાપિ પુબ્બે અગારિકભૂતો’’તિ. ‘‘લાભા, ભન્તે, યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ, સુલદ્ધં, ભન્તે, યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ ¶ , યથા યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુત્તં, અધિવાસેતુ મે, ભન્તે ભગવા, અજ્જતનાય ભત્તં યસેન કુલપુત્તેન પચ્છાસમણેના’’તિ ¶ . ‘‘અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન’’. અથ ખો સેટ્ઠિ ગહપતિ ¶ , ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો અચિરપક્કન્તે સેટ્ઠિમ્હિ ગહપતિમ્હિ ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘લભેય્યાહં, ભન્તે, ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, લભેય્યં ઉપસમ્પદ’’ન્તિ. ‘‘એહિ ભિક્ખૂ’’તિ ભગવા અવોચ – ‘‘સ્વાક્ખાતો ધમ્મો, ચર બ્રહ્મચરિયં સમ્મા દુક્ખસ્સ અન્તકિરિયાયા’’તિ, સાવ તસ્સ આયસ્મતો ઉપસમ્પદા અહોસિ.

૧. અરહા પન હુત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો મહાસમુદ્દં ઓગ્ગય્હાતિઆદિમાહ. તત્થ સમુદ્દન્તિ અઙ્ગુલિમુદ્દાય સં સુટ્ઠુ દસ્સેતબ્બતો સમુદ્દો, અથ વા સં સુટ્ઠુ ઉદિયતિ ખોભિયતિ પસોધિયતિ ઘોસનં કરોન્તો આલુળિયતીતિ સમુદ્દો, મહન્તો ચ સો સમુદ્દો ચાતિ મહાસમુદ્દો, તં મહાસમુદ્દં. ઓગ્ગય્હાતિ અજ્ઝોગાહેત્વા અબ્ભન્તરં પવિસિત્વા તસ્સ મહાસમુદ્દસ્સ અન્તો પવિસિત્વા, સામ્યત્થે ચેતં ઉપયોગવચનન્તિ દટ્ઠબ્બં. ભવનં મે સુમાપિતન્તિ એત્થ ભવન્તિ નિબ્બત્તન્તિ નિવસન્તિ ચતૂહિ ઇરિયાપથેહિ વાસં કપ્પેન્તિ એત્થાતિ ભવનં, મય્હં તં ભવનં તં વિમાનં તં પાસાદં પઞ્ચપાકારકૂટાગારેહિ સં સુટ્ઠુ માપિતં નગરં, અત્તનો બલેન સુટ્ઠુ નિમ્મિતન્તિ અત્થો. સુનિમ્મિતા પોક્ખરણીતિ સુમહન્તા હુત્વા ભૂતા ઇતા ગતા પવત્તા ખણિતા કતાતિ પોક્ખરણી, મચ્છકચ્છપપુપ્ફપુલિનતિત્થમધુરોદકાદીહિ સુટ્ઠુ નિબ્બત્તા નિમ્મિતાતિ અત્થો. ચક્કવાકૂપકૂજિતાતિ ચક્કવાકકુક્કુટહંસાદીહિ કૂજિતા ઘોસિતા નાદિતા સા પોક્ખરણીતિ સમ્બન્ધો. ઇતો પરં નદીવનદ્વિપદચતુપ્પદપાદપપક્ખીનં વણ્ણઞ્ચ સુમેધસ્સ ભગવતો દસ્સનઞ્ચ નિમન્તેત્વા સુમેધસ્સ ભગવતો દાનક્કમઞ્ચ સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

લોકાહુતિપટિગ્ગહન્તિ એત્થ લોકે આહુતિ લોકાહુતિ, કામરૂપારૂપસઙ્ખાતસ્સ લોકસ્સ આહુતિં પૂજાસક્કારં પટિગ્ગણ્હાતીતિ લોકાહુતિપટિગ્ગહં, સુમેધં ભગવન્તન્તિ અત્થો. સેસં બ્યાકરણદાનઞ્ચ અરહત્તપ્પત્તફલઞ્ચ સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

યસત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૨. નદીકસ્સપત્થેરઅપદાનવણ્ણના

દુતિયાપદાને ¶ ¶ ¶ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો નદીકસ્સપત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો એકદિવસં સત્થારં પિણ્ડાય ચરન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો અત્તના રોપિતસ્સ અમ્બરુક્ખસ્સ પઠમુપ્પન્નં મનોસિલાવણ્ણં એકં અમ્બફલં અદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે મગધરટ્ઠે બ્રાહ્મણકુલે ઉરુવેલકસ્સપસ્સ ભાતા હુત્વા નિબ્બત્તો વયપ્પત્તો નિસ્સરણજ્ઝાસયતાય ઘરાવાસં અનિચ્છન્તો તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા તીહિ તાપસસતેહિ સદ્ધિં નેરઞ્જરાય નદિયા તીરે અસ્સમં માપેત્વા વિહરતિ. નદીતીરે વસનતો કસ્સપગોત્તતાય ચ નદીકસ્સપોતિ સમઞ્ઞા અહોસિ. તસ્સ ભગવા સપરિસસ્સ એહિભિક્ખુભાવેન ઉપસમ્પદં અદાસિ. સો ભગવતો ગયાસીસે આદિત્તપરિયાય દેસનાય (મહાવ. ૫૪; સં. નિ. ૪.૨૮) અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ.

તત્રાયં અનુપુબ્બિકથા – સત્થા યસં કુલપુત્તં પબ્બાજેત્વા ઉરુવેલાયં તયો ભાતિકજટિલે દમેતું યેન ઉરુવેલા તદવસરિ. તેન ખો પન સમયેન ઉરુવેલાયં તયો જટિલા પટિવસન્તિ ઉરુવેલકસ્સપો નદીકસ્સપો ગયાકસ્સપોતિ, તેસુ ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો પઞ્ચન્નં જટિલસતાનં નાયકો હોતિ વિનાયકો અગ્ગો પમુખો પામોક્ખો, નદીકસ્સપો જટિલો તિણ્ણં જટિલસતાનં નાયકો હોતિ વિનાયકો અગ્ગો પમુખો પામોક્ખો, ગયાકસ્સપો જટિલો દ્વિન્નં જટિલસતાનં નાયકો હોતિ વિનાયકો અગ્ગો પમુખો પામોક્ખો. અથ ખો ભગવા યેન ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ અસ્સમો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ઉરુવેલકસ્સપં જટિલં એતદવોચ – ‘‘સચે તે, કસ્સપ, અગરુ, વસેય્યામ એકરત્તં અગ્યાગારે’’તિ. ન ખો મે, મહાસમણ, ગરુ, ચણ્ડેત્થ નાગરાજા ઇદ્ધિમા આસિવિસો ઘોરવિસો, સો તં મા વિહેઠેસીતિ. દુતિયમ્પિ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપં જટિલં એતદવોચ…પે… તતિયમ્પિ…પે… સો તં મા વિહેઠેસીતિ. અપ્પેવ મં ન વિહેઠેય્ય, ઇઙ્ઘ ત્વં, કસ્સપ, અનુજાનાહિ અગ્યાગારન્તિ ¶ . વિહર, મહાસમણ, યથાસુખન્તિ. અથ ખો ભગવા અગ્યાગારં પવિસિત્વા તિણસન્થારકં પઞ્ઞપેત્વા નિસીદિ પલ્લઙ્કં આભુજિત્વા ઉજું કાયં પણિધાય પરિમુખં સતિં ઉપટ્ઠપેત્વા.

અદ્દસા ખો સો નાગો ભગવન્તં પવિટ્ઠં, દિસ્વા દુમ્મનો પધૂપાયિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ ¶ – ‘‘યંનૂનાહં ઇમસ્સ નાગસ્સ અનુપહચ્ચ છવિઞ્ચ ચમ્મઞ્ચ ¶ મંસઞ્ચ ન્હારુઞ્ચ અટ્ઠિઞ્ચ અટ્ઠિમિઞ્જઞ્ચ તેજસા તેજં પરિયાદિયેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા તથારૂપં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં અભિસઙ્ખરિત્વા પધૂપાયિ. અથ ખો સો નાગો મક્ખં અસહમાનો પજ્જલિ. ભગવાપિ તેજોધાતું સમાપજ્જિત્વા પજ્જલિ. ઉભિન્નં સજોતિભૂતાનં અગ્યાગારં આદિત્તં વિય હોતિ સમ્પજ્જલિતં સજોતિભૂતં. અથ ખો તે જટિલા અગ્યાગારં પરિવારેત્વા એવમાહંસુ – ‘‘અભિરૂપો વત, ભો, મહાસમણો નાગેન વિહેઠિયતી’’તિ. અથ ખો ભગવા તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન તસ્સ નાગસ્સ અનુપહચ્ચ છવિઞ્ચ ચમ્મઞ્ચ મંસઞ્ચ ન્હારુઞ્ચ અટ્ઠિઞ્ચ અટ્ઠિમિઞ્જઞ્ચ તેજસા તેજં પરિયાદિયિત્વા પત્તે પક્ખિપિત્વા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ દસ્સેસિ – ‘‘અયં તે, કસ્સપ, નાગો પરિયાદિન્નો અસ્સ તેજસા તેજો’’તિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ ચણ્ડસ્સ નાગરાજસ્સ ઇદ્ધિમતો આસિવિસસ્સ ઘોરવિસસ્સ તેજસા તેજં પરિયાદિયિસ્સતિ, ન ત્વેવ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ.

‘‘નેરઞ્જરાયં ભગવા, ઉરુવેલકસ્સપં જટિલં અવોચ;

સચે તે કસ્સપ અગરુ, વિહરેમુ અજ્જણ્હો અગ્ગિસાલમ્હી’’તિ.

‘‘ન ખો મે મહાસમણ ગરુ, ફાસુકામોવ તં નિવારેમિ;

ચણ્ડેત્થ નાગરાજા, ઇદ્ધિમા આસિવિસો ઘોરવિસો;

સો તં મા વિહેઠેસી’’તિ.

‘‘અપ્પેવ ¶ મં ન વિહેઠેય્ય, ઇઙ્ઘ ત્વં કસ્સપ અનુજાનાહિ અગ્યાગારન્તિ;

દિન્નન્તિ નં વિદિત્વા, અભીતો પાવિસિ ભયમતીતો.

‘‘દિસ્વા ઇસિં પવિટ્ઠં, અહિનાગો દુમ્મનો પધૂપાયિ;

સુમનમનસો અધિમનો, મનુસ્સનાગોપિ તત્થ પધૂપાયિ.

‘‘મક્ખઞ્ચ અસહમાનો, અહિનાગો પાવકોવ પજ્જલિ;

તેજોધાતુસુકુસલો, મનુસ્સનાગોપિ તત્થ પજ્જલિ.

‘‘ઉભિન્નં ¶ સજોતિભૂતાનં,

અગ્યાગારં આદિત્તં હોતિ સમ્પજ્જલિતં સજોતિભૂતં;

ઉદિચ્છરે જટિલા, અભિરૂપો વત ભો મહાસમણો;

નાગેન વિહેઠિયતીતિ ભણન્તિ.

‘‘અથ તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન, હતા નાગસ્સ અચ્ચિયો હોન્તિ;

ઇદ્ધિમતો પન ઠિતા, અનેકવણ્ણા અચ્ચિયો હોન્તિ.

‘‘નીલા અથ લોહિતિકા, મઞ્જિટ્ઠા પીતકા ફલિકવણ્ણાયો;

અઙ્ગીરસસ્સ કાયે, અનેકવણ્ણા અચ્ચિયો હોન્તિ.

‘‘પત્તમ્હિ ઓદહિત્વા, અહિનાગં બ્રાહ્મણસ્સ દસ્સેસિ;

અયં તે કસ્સપ નાગો, પરિયાદિન્નો અસ્સ તેજસા તેજો’’તિ.

અથ ¶ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો ભગવતો ઇમિના ઇદ્ધિપાટિહારિયેન અભિપ્પસન્નો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇધેવ, મહાસમણ, વિહર, અહં તે ધુવભત્તેના’’તિ.

પઠમં પાટિહારિયં.

અથ ¶ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ અસ્સમસ્સ અવિદૂરે અઞ્ઞતરસ્મિં વનસણ્ડે વિહાસિ. અથ ખો ચત્તારો મહારાજાનો અભિક્કન્તાય રત્તિયા અભિક્કન્તવણ્ણા કેવલકપ્પં વનસણ્ડં ઓભાસેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા ચતુદ્દિસા અટ્ઠંસુ સેય્યથાપિ મહન્તા અગ્ગિક્ખન્ધા. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કાલો, મહાસમણ, નિટ્ઠિતં ભત્તં, તે નુ ખો તે, મહાસમણ, અભિક્કન્તાય રત્તિયા અભિક્કન્તવણ્ણા કેવલકપ્પં વનસણ્ડં ઓભાસેત્વા યેન ત્વં તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં અભિવાદેત્વા ચતુદ્દિસા અટ્ઠંસુ સેય્યથાપિ મહન્તા અગ્ગિક્ખન્ધા’’તિ. એતે ખો, કસ્સપ, ચત્તારો મહારાજાનો યેનાહં તેનુપસઙ્કમિંસુ ધમ્મસ્સવનાયાતિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ ચત્તારોપિ મહારાજાનો ઉપસઙ્કમિસ્સન્તિ ધમ્મસ્સવનાય, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ ¶ . અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ ભત્તં ભુઞ્જિત્વા તસ્મિંયેવ વનસણ્ડે વિહાસિ.

દુતિયં પાટિહારિયં.

અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો અભિક્કન્તાય રત્તિયા અભિક્કન્તવણ્ણો કેવલકપ્પં વનસણ્ડં ઓભાસેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ સેય્યથાપિ મહાઅગ્ગિક્ખન્ધો પુરિમાહિ વણ્ણનિભાહિ અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કાલો, મહાસમણ, નિટ્ઠિતં ભત્તં, કો નુ ખો સો, મહાસમણ, અભિક્કન્તાય ¶ રત્તિયા અભિક્કન્તવણ્ણો કેવલકપ્પં વનસણ્ડં ઓભાસેત્વા યેન ત્વં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ સેય્યથાપિ મહાઅગ્ગિક્ખન્ધો પુરિમાહિ વણ્ણનિભાહિ અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ. એસો ખો, કસ્સપ, સક્કો દેવાનમિન્દો યેનાહં તેનુપસઙ્કમિ ધમ્મસ્સવનાયાતિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ સક્કોપિ દેવાનમિન્દો ઉપસઙ્કમિસ્સતિ ધમ્મસ્સવનાય, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ ¶ . અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ ભત્તં ભુઞ્જિત્વા તસ્મિંયેવ વનસણ્ડે વિહાસિ.

તતિયં પાટિહારિયં.

અથ ખો બ્રહ્મા સહમ્પતિ અભિક્કન્તાય રત્તિયા અભિક્કન્તવણ્ણો કેવલકપ્પં વનસણ્ડં ઓભાસેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ સેય્યથાપિ મહાઅગ્ગિક્ખન્ધો પુરિમાહિ વણ્ણનિભાહિ અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કાલો, મહાસમણ, નિટ્ઠિતં ભત્તં, કો નુ ખો સો, મહાસમણ, અભિક્કન્તાય રત્તિયા અભિક્કન્તવણ્ણો કેવલકપ્પં વનસણ્ડં ઓભાસેત્વા યેન ત્વં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ સેય્યથાપિ મહાઅગ્ગિક્ખન્ધો પુરિમાહિ વણ્ણનિભાહિ અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ. એસો ખો, કસ્સપ, બ્રહ્મા સહમ્પતિ યેનાહં તેનુપસઙ્કમિ ધમ્મસ્સવનાયાતિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ બ્રહ્માપિ સહમ્પતિ ઉપસઙ્કમિસ્સતિ ¶ ધમ્મસ્સવનાય, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ ભત્તં ભુઞ્જિત્વા તસ્મિંયેવ વનસણ્ડે વિહાસિ.

ચતુત્થં પાટિહારિયં.

તેન ખો પન સમયેન ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ મહાયઞ્ઞો પચ્ચુપટ્ઠિતો હોતિ, કેવલકપ્પા ચ અઙ્ગમગધા પહૂતં ખાદનીયં ભોજનીયં ¶ આદાય અભિક્કમિતુકામા હોન્તિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘એતરહિ ખો મે મહાયઞ્ઞો પચ્ચુપટ્ઠિતો, કેવલકપ્પા ચ અઙ્ગમગધા પહૂતં ખાદનીયં ભોજનીયં આદાય અભિક્કમિસ્સન્તિ, સચે મહાસમણો મહાજનકાયે ઇદ્ધિપાટિહારિયં કરિસ્સતિ, મહાસમણસ્સ લાભસક્કારો અભિવડ્ઢિસ્સતિ, મમ લાભસક્કારો પરિહાયિસ્સતિ, અહો નૂન મહાસમણો સ્વાતનાય નાગચ્છેય્યા’’તિ. અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય ઉત્તરકુરું ગન્ત્વા તતો પિણ્ડપાતં આહરિત્વા અનોતત્તદહે પરિભુઞ્જિત્વા તત્થેવ દિવાવિહારં અકાસિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કાલો, મહાસમણ, નિટ્ઠિતં ભત્તં, કિં નુ ખો, મહાસમણ, હિય્યો નાગમાસિ, અપિચ મયં તં સરામ, ‘કિં નુ ખો મહાસમણો નાગચ્છતી’તિ, ખાદનીયસ્સ ચ ભોજનીયસ્સ ¶ ચ તે પટિવીસો ઠપિતો’’તિ. નનુ તે, કસ્સપ, એતદહોસિ – ‘‘એતરહિ ખો મે મહાયઞ્ઞો પચ્ચુપટ્ઠિતો કેવલકપ્પા ચ અઙ્ગમગધા પહૂતં ખાદનીયં ભોજનીયં આદાય અભિક્કમિસ્સન્તિ, સચે મહાસમણો મહાજનકાયે ઇદ્ધિપાટિહારિયં કરિસ્સતિ, મહાસમણસ્સ લાભસક્કારો અભિવડ્ઢિસ્સતિ, મમ લાભસક્કારો પરિહાયિસ્સતિ, અહો નૂન મહાસમણો સ્વાતનાય નાગચ્છેય્યા’’તિ, સો ખો અહં, કસ્સપ, તવ ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય ઉત્તરકુરું ગન્ત્વા તતો પિણ્ડપાતં આહરિત્વા અનોતત્તદહે પરિભુઞ્જિત્વા તત્થેવ દિવાવિહારં અકાસિન્તિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ ચેતસાપિ ચિત્તં પજાનિસ્સતિ, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ ભત્તં ભુઞ્જિત્વા તસ્મિંયેવ વનસણ્ડે વિહાસિ.

પઞ્ચમં પાટિહારિયં.

તેન ¶ ખો પન સમયેન ભગવતો પંસુકૂલં ઉપ્પન્નં હોતિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘કત્થ નુ ખો અહં પંસુકૂલં ધોવેય્ય’’ન્તિ? અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય ¶ પાણિના પોક્ખરણિં ખણિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇધ, ભન્તે ભગવા, પંસુકૂલં ધોવતૂ’’તિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘કિમ્હિ નુ ખો અહં પંસુકૂલં પરિમદ્દેય્ય’’ન્તિ? અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય મહતિં સિલં ઉપનિક્ખિપિ – ‘‘ઇધ, ભન્તે ભગવા, પંસુકૂલં પરિમદ્દતૂ’’તિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘કિમ્હિ નુ ખો અહં આલમ્બિત્વા ઉત્તરેય્ય’’ન્તિ? અથ ખો કકુધે અધિવત્થા દેવતા ભગવતો ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય સાખં ઓનામેસિ – ‘‘ઇધ, ભન્તે ભગવા, આલમ્બિત્વા ઉત્તરતૂ’’તિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘કિમ્હિ નુ ખો અહં પંસુકૂલં વિસ્સજ્જેય્ય’’ન્તિ? અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય મહતિં સિલં ઉપનિક્ખિપિ – ‘‘ઇધ, ભન્તે ભગવા, પંસુકૂલં વિસ્સજ્જેતૂ’’તિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કાલો, મહાસમણ, નિટ્ઠિતં ભત્તં, કિં નુ ખો, મહાસમણ, નાયં પુબ્બે ઇધ પોક્ખરણી સાયં ઇધ પોક્ખરણી, નયિમા સિલા પુબ્બે ઉપનિક્ખિત્તા, કેનિમા સિલા ઉપનિક્ખિત્તા, નયિમસ્સ કકુધસ્સ પુબ્બે સાખા ઓનતા, સાયં સાખા ઓનતા’’તિ? ઇધ મે, કસ્સપ, પંસુકૂલં ઉપ્પન્નં ¶ અહોસિ, તસ્સ મય્હં, કસ્સપ, એતદહોસિ – ‘‘કત્થ નુ ખો અહં પંસુકૂલં ધોવેય્ય’’ન્તિ? અથ ખો, કસ્સપ, સક્કો દેવાનમિન્દો મમ ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય પાણિના પોક્ખરણિં ખણિત્વા મં એતદવોચ – ‘‘ઇધ, ભન્તે ભગવા, પંસુકૂલં ધોવતૂ’’તિ. સાયં, કસ્સપ, અમનુસ્સેન પાણિના ખણિતા પોક્ખરણી. તસ્સ મય્હં, કસ્સપ, એતદહોસિ – ‘‘કિમ્હિ નુ ખો અહં પંસુકૂલં પરિમદ્દેય્ય’’ન્તિ? અથ ખો, કસ્સપ, સક્કો દેવાનમિન્દો મમ ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય મહતિં સિલં ઉપનિક્ખિપિ – ‘‘ઇધ, ભન્તે ભગવા, પંસુકૂલં પરિમદ્દતૂ’’તિ? સાયં, કસ્સપ, અમનુસ્સેન ઉપનિક્ખિત્તા સિલા. તસ્સ મય્હં, કસ્સપ, એતદહોસિ – ‘‘કિમ્હિ નુ ખો અહં આલમ્બિત્વા ઉત્તરેય્ય’’ન્તિ? અથ ખો, કસ્સપ, કકુધે અધિવત્થા દેવતા મમ ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય સાખં ઓનામેસિ – ‘‘ઇધ, ભન્તે ભગવા, આલમ્બિત્વા ઉત્તરતૂ’’તિ? સ્વાયં આહરહત્થો કકુધો. તસ્સ મય્હં, કસ્સપ, એતદહોસિ – ‘‘કિમ્હિ નુ ખો અહં પંસુકૂલં વિસ્સજ્જેય્ય’’ન્તિ? અથ ખો, કસ્સપ, સક્કો દેવાનમિન્દો મમ ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય ¶ મહતિં સિલં ઉપનિક્ખિપિ – ‘‘ઇધ, ભન્તે ભગવા, પંસુકૂલં વિસ્સજ્જેતૂ’’તિ? સાયં, કસ્સપ, અમનુસ્સેન ઉપનિક્ખિત્તા સિલાતિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો મહાસમણો મહાનુભાવો ¶ , યત્ર હિ નામ સક્કોપિ દેવાનમિન્દો વેય્યાવચ્ચં કરિસ્સતિ, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ ભત્તં ભુઞ્જિત્વા તસ્મિંયેવ વનસણ્ડે વિહાસિ.

અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતો કાલં આરોચેસિ – ‘‘કાલો, મહાસમણ, નિટ્ઠિતં ભત્ત’’ન્તિ. ‘‘ગચ્છ ત્વં, કસ્સપ, આયામહ’’ન્તિ ઉરુવેલકસ્સપં જટિલં ઉય્યોજેત્વા યાય જમ્બુયા જમ્બુદીપો પઞ્ઞાયતિ, તતો ફલં ગહેત્વા પઠમતરં આગન્ત્વા અગ્યાગારે નિસીદિ. અદ્દસા ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો ભગવન્તં અગ્યાગારે નિસિન્નં, દિસ્વાન ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કતમેન ત્વં, મહાસમણ, મગ્ગેન આગતો, અહં તયા પઠમતરં પક્કન્તો, સો ત્વં પઠમતરં આગન્ત્વા અગ્યાગારે નિસિન્નો’’તિ? ‘‘ઇધાહં, કસ્સપ, તં ઉય્યોજેત્વા યાય જમ્બુયા જમ્બુદીપો પઞ્ઞાયતિ, તતો ફલં ગહેત્વા પઠમતરં આગન્ત્વા અગ્યાગારે નિસિન્નો. ઇદં ખો, કસ્સપ, જમ્બુફલં વણ્ણસમ્પન્નં ગન્ધસમ્પન્નં રસસમ્પન્નં, સચે આકઙ્ખસિ પરિભુઞ્જા’’તિ. ‘‘અલં, મહાસમણ, ત્વંયેવ તં અરહસિ, ત્વંયેવ તં પરિભુઞ્જા’’તિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ મં પઠમતરં ઉય્યોજેત્વા યાય જમ્બુયા ¶ જમ્બુદીપો પઞ્ઞાયતિ, તતો ફલં ગહેત્વા પઠમતરં આગન્ત્વા અગ્યાગારે નિસીદિસ્સતિ, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ ભત્તં ભુઞ્જિત્વા તસ્મિંયેવ વનસણ્ડે વિહાસિ.

અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતો કાલં આરોચેસિ – ‘‘કાલો, મહાસમણ, નિટ્ઠિતં ભત્ત’’ન્તિ. ‘‘ગચ્છ ત્વં, કસ્સપ, આયામહ’’ન્તિ ઉરુવેલકસ્સપં જટિલં ઉય્યોજેત્વા યાય જમ્બુયા જમ્બુદીપો પઞ્ઞાયતિ, તસ્સા અવિદૂરે અમ્બો…પે… તસ્સા અવિદૂરે આમલકી…પે… ¶ તસ્સા અવિદૂરે હરીતકી…પે… તાવતિંસં ગન્ત્વા પારિચ્છત્તકપુપ્ફં ગહેત્વા પઠમતરં આગન્ત્વા અગ્યાગારે નિસીદિ. અદ્દસા ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો ભગવન્તં અગ્યાગારે નિસિન્નં, દિસ્વાન ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કતમેન ત્વં, મહાસમણ, મગ્ગેન આગતો, અહં તયા પઠમતરં પક્કન્તો, સો ત્વં પઠમતરં આગન્ત્વા અગ્યાગારે નિસિન્નો’’તિ? ‘‘ઇધાહં, કસ્સપ, તં ઉય્યોજેત્વા તાવતિંસં ગન્ત્વા પારિચ્છત્તકપુપ્ફં ગહેત્વા પઠમતરં આગન્ત્વા અગ્યાગારે નિસિન્નો. ઇદં ખો, કસ્સપ, પારિચ્છત્તકપુપ્ફં વણ્ણસમ્પન્નં ગન્ધસમ્પન્નં, સચે આકઙ્ખસિ ગણ્હા’’તિ ¶ . ‘‘અલં, મહાસમણ, ત્વંયેવ તં અરહસિ, ત્વંયેવ તં ગણ્હા’’તિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ મં પઠમતરં ઉય્યોજેત્વા તાવતિંસં ગન્ત્વા પારિચ્છત્તકપુપ્ફં ગહેત્વા પઠમતરં આગન્ત્વા અગ્યાગારે નિસીદિસ્સતિ, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ.

તેન ખો પન સમયેન તે જટિલા અગ્ગિં પરિચરિતુકામા ન સક્કોન્તિ કટ્ઠાનિ ફાલેતું. અથ ખો તેસં જટિલાનં એતદહોસિ – ‘‘નિસ્સંસયં ખો મહાસમણસ્સ ઇદ્ધાનુભાવો યથા મયં ન સક્કોમ કટ્ઠાનિ ફાલેતુ’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપં ¶ જટિલં એતદવોચ – ‘‘ફાલિયન્તુ, કસ્સપ, કટ્ઠાની’’તિ. ‘‘ફાલિયન્તુ, મહાસમણા’’તિ. સકિદેવ પઞ્ચ કટ્ઠસતાનિ ફાલિયિંસુ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ કટ્ઠાનિપિ ફાલિયિસ્સન્તિ, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ.

તેન ખો પન સમયેન તે જટિલા અગ્ગિં પરિચરિતુકામા ન સક્કોન્તિ અગ્ગિં ઉજ્જલેતું. અથ ખો તેસં જટિલાનં એતદહોસિ – ‘‘નિસ્સંસયં ખો મહાસમણસ્સ ઇદ્ધાનુભાવો યથા મયં ન સક્કોમ અગ્ગિં ઉજ્જલેતુ’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપં જટિલં એતદવોચ – ‘‘ઉજ્જલિયન્તુ, કસ્સપ, અગ્ગી’’તિ. ‘‘ઉજ્જલિયન્તુ, મહાસમણા’’તિ. સકિદેવ પઞ્ચ અગ્ગિસતાનિ ઉજ્જલિયિંસુ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ અગ્ગીપિ ઉજ્જલિયિસ્સન્તિ, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ.

તેન ¶ ખો પન સમયેન તે જટિલા અગ્ગિં પરિચરિત્વા ન સક્કોન્તિ અગ્ગિં વિજ્ઝાપેતું. અથ ખો તેસં જટિલાનં એતદહોસિ – ‘‘નિસ્સંસયં ખો મહાસમણસ્સ ઇદ્ધાનુભાવો યથા મયં ન સક્કોમ અગ્ગિં વિજ્ઝાપેતુ’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપં જટિલં એતદવોચ – ‘‘વિજ્ઝાયન્તુ, કસ્સપ, અગ્ગી’’તિ. ‘‘વિજ્ઝાયન્તુ, મહાસમણા’’તિ. સકિદેવ પઞ્ચ અગ્ગિસતાનિ વિજ્ઝાયિંસુ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ અગ્ગીપિ વિજ્ઝાયિસ્સન્તિ, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ.

તેન ખો પન સમયેન તે જટિલા સીતાસુ હેમન્તિકાસુ રત્તીસુ અન્તરટ્ઠકાસુ હિમપાતસમયે ¶ નજ્જા નેરઞ્જરાય ઉમ્મુજ્જન્તિપિ નિમુજ્જન્તિપિ ઉમ્મુજ્જનનિમુજ્જનમ્પિ કરોન્તિ. અથ ખો ભગવા પઞ્ચમત્તાનિ મન્દામુખિસતાનિ અભિનિમ્મિનિ યત્થ તે જટિલા ઉત્તરિત્વા વિસિબ્બેસું. અથ ખો તેસં જટિલાનં એતદહોસિ – ‘‘નિસ્સંસયં ખો મહાસમણસ્સ ઇદ્ધાનુભાવો યથયિમા મન્દામુખિયો નિમ્મિતા’’તિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, યત્ર હિ નામ તાવ બહૂ મન્દામુખિયોપિ અભિનિમ્મિનિસ્સતિ, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ.

તેન ખો પન સમયેન મહા અકાલમેઘો પાવસ્સિ, મહા ઉદકવાહકો સઞ્જાયિ, યસ્મિં પદેસે ભગવા વિહરતિ સો પદેસો ઉદકેન ન ઓત્થટો હોતિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘યંનૂનાહં સમન્તા ઉદકં ઉસ્સારેત્વા મજ્ઝે રેણુહતાય ભૂમિયા ચઙ્કમેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા સમન્તા ઉદકં ઉસ્સારેત્વા મજ્ઝે રેણુહતાય ભૂમિયા ચઙ્કમિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો ‘‘માહેવ ખો મહાસમણો ઉદકેન વૂળ્હો અહોસી’’તિ નાવાય સમ્બહુલેહિ જટિલેહિ સદ્ધિં યસ્મિં પદેસે ભગવા વિહરતિ, તં પદેસં અગમાસિ. અદ્દસા ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો ભગવન્તં ¶ સમન્તા ઉદકં ઉસ્સારેત્વા મજ્ઝે રેણુહતાય ભૂમિયા ચઙ્કમન્તં, દિસ્વાન ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇદં નુ ત્વં, મહાસમણા’’તિ. ‘‘અયમહમસ્મિ, કસ્સપા’’તિ ભગવા વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા નાવાય પચ્ચુટ્ઠાસિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપસ્સ જટિલસ્સ એતદહોસિ – ‘‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો ¶ , યત્ર હિ નામ ઉદકમ્પિ ન પવાહિસ્સતિ, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’’ન્તિ.

અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘ચિરમ્પિ ખો ઇમસ્સ મોઘપુરિસસ્સ એવં ભવિસ્સતિ ‘મહિદ્ધિકો ખો મહાસમણો મહાનુભાવો, ન ત્વેવ ચ ખો અરહા યથા અહ’ન્તિ, યંનૂનાહં ઇમં જટિલં સંવેજેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા ઉરુવેલકસ્સપં જટિલં એતદવોચ – ‘‘નેવ ચ ખો ત્વં, કસ્સપ, અરહા, નાપિ અરહત્તમગ્ગસમાપન્નો, સાપિ તે પટિપદા નત્થિ, યાય ત્વં અરહા વા અસ્સસિ અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્નો’’તિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો ભગવતો પાદેસુ સિરસા નિપતિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘લભેય્યાહં, ભન્તે, ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, લભેય્યં ઉપસમ્પદ’’ન્તિ. ‘‘ત્વં ખોસિ, કસ્સપ, પઞ્ચન્નં જટિલસતાનં નાયકો વિનાયકો અગ્ગો પમુખો પામોક્ખો, તેપિ તાવ અપલોકેહિ, યથા તે મઞ્ઞિસ્સન્તિ, તથા તે કરિસ્સન્તી’’તિ. અથ ખો ઉરુવેલકસ્સપો જટિલો યેન તે જટિલા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તે જટિલે એતદવોચ – ‘‘ઇચ્છામહં, ભો, મહાસમણે બ્રહ્મચરિયં ચરિતું, યથા ભવન્તો મઞ્ઞન્તિ તથા કરોન્તૂ’’તિ. ‘‘ચિરપટિકા મયં, ભો, મહાસમણે અભિપ્પસન્ના, સચે ભવં ¶ મહાસમણે બ્રહ્મચરિયં ચરિસ્સતિ, સબ્બેવ મયં મહાસમણે બ્રહ્મચરિયં ચરિસ્સામા’’તિ. અથ ખો તે જટિલા કેસમિસ્સં જટામિસ્સં ખારિકાજમિસ્સં અગ્ગિહુતમિસ્સં ઉદકે પવાહેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતો પાદેસુ સિરસા નિપતિત્વા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘લભેય્યામ મયં, ભન્તે, ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, લભેય્યામ ઉપસમ્પદ’’ન્તિ. ‘‘એથ, ભિક્ખવો’’તિ ભગવા અવોચ – ‘‘સ્વાક્ખાતો ધમ્મો, ચરથ બ્રહ્મચરિયં સમ્મા દુક્ખસ્સ અન્તકિરિયાયા’’તિ. સાવ તેસં આયસ્મન્તાનં ઉપસમ્પદા અહોસિ.

અદ્દસા ખો નદીકસ્સપો જટિલો કેસમિસ્સં જટામિસ્સં ખારિકાજમિસ્સં અગ્ગિહુતમિસ્સં ઉદકે વુય્હમાને, દિસ્વાનસ્સ એતદહોસિ – ‘‘માહેવ મે ભાતુનો ઉપસગ્ગો અહોસી’’તિ, જટિલે પાહેસિ – ‘‘ગચ્છથ મે ભાતરં જાનાથા’’તિ, સામઞ્ચ તીહિ જટિલસતેહિ સદ્ધિં યેનાયસ્મા ઉરુવેલકસ્સપો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ¶ ઉરુવેલકસ્સપં એતદવોચ – ‘‘ઇદં નુ ખો, કસ્સપ, સેય્યો’’તિ? ‘‘આમાવુસો, ઇદં સેય્યો’’તિ. અથ ખો તે જટિલા કેસમિસ્સં જટામિસ્સં ખારિકાજમિસ્સં અગ્ગિહુતમિસ્સં ¶ ઉદકે પવાહેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતો પાદેસુ સિરસા નિપતિત્વા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘લભેય્યામ મયં, ભન્તે, ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, લભેય્યામ ઉપસમ્પદ’’ન્તિ. ‘‘એથ, ભિક્ખવો’’તિ ભગવા અવોચ – ‘‘સ્વાક્ખાતો ધમ્મો, ચરથ બ્રહ્મચરિયં સમ્મા દુક્ખસ્સ અન્તકિરિયાયા’’તિ. સાવ તેસં આયસ્મન્તાનં ઉપસમ્પદા અહોસિ.

અદ્દસા ખો ગયાકસ્સપો જટિલો કેસમિસ્સં જટામિસ્સં ખારિકાજમિસ્સં અગ્ગિહુતમિસ્સં ઉદકે વુય્હમાને, દિસ્વાનસ્સ એતદહોસિ – ‘‘માહેવ મે ભાતૂનં ઉપસગ્ગો અહોસી’’તિ, જટિલે પાહેસિ – ‘‘ગચ્છથ મે ભાતરો જાનાથા’’તિ, સામઞ્ચ દ્વીહિ જટિલસતેહિ સદ્ધિં યેનાયસ્મા ઉરુવેલકસ્સપો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉરુવેલકસ્સપં એતદવોચ – ‘‘ઇદં નુ ખો, કસ્સપ, સેય્યો’’તિ? ‘‘આમાવુસો, ઇદં સેય્યો’’તિ. અથ ખો તે જટિલા કેસમિસ્સં જટામિસ્સં ખારિકાજમિસ્સં અગ્ગિહુતમિસ્સં ઉદકે પવાહેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતો પાદેસુ સિરસા નિપતિત્વા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘લભેય્યામ મયં, ભન્તે, ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, લભેય્યામ ઉપસમ્પદ’’ન્તિ. ‘‘એથ, ભિક્ખવો’’તિ, ભગવા અવોચ – ‘‘સ્વાક્ખાતો ધમ્મો, ચરથ બ્રહ્મચરિયં સમ્મા દુક્ખસ્સ અન્તકિરિયાયા’’તિ. સાવ તેસં આયસ્મન્તાનં ઉપસમ્પદા અહોસિ.

‘‘ભગવતો ¶ અધિટ્ઠાનેન પઞ્ચ કટ્ઠસતાનિ ન ફાલિયિંસુ, ફાલિયિંસુ, અગ્ગી ન ઉજ્જલિયિંસુ, ઉજ્જલિયિંસુ, ન વિજ્ઝાયિંસુ, વિજ્ઝાયિંસુ, પઞ્ચ મન્દામુખિસતાનિ અભિનિમ્મિનિ, એતેન નયેન અડ્ઢુડ્ઢપાટિહારિયસહસ્સાનિ હોન્તિ.

‘‘અથ ખો ભગવા ઉરુવેલાયં યથાભિરન્તં વિહરિત્વા યેન ગયાસીસં તેન ચારિકં પક્કામિ મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં સહસ્સેન સબ્બેહેવ પુરાણજટિલેહિ. તત્ર સુદં ભગવા ગયાયં વિહરતિ ગયાસીસે સદ્ધિં ભિક્ખુસહસ્સેન. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખુ આમન્તેસિ (સં. નિ. ૪.૨૮) – ‘સબ્બં, ભિક્ખવે, આદિત્તં, કિઞ્ચ, ભિક્ખવે, સબ્બં આદિત્તં, ચક્ખુ, ભિક્ખવે, આદિત્તં, રૂપા આદિત્તા, ચક્ખુવિઞ્ઞાણં ¶ આદિત્તં, ચક્ખુસમ્ફસ્સો આદિત્તો, યમિદં ચક્ખુસમ્ફસ્સપચ્ચયા ઉપ્પજ્જતિ વેદયિતં સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા તમ્પિ ¶ આદિત્તં. કેન આદિત્તં, રાગગ્ગિના દોસગ્ગિના મોહગ્ગિના આદિત્તં, જાતિયા જરાય મરણેન સોકેહિ પરિદેવેહિ દુક્ખેહિ દોમનસ્સેહિ ઉપાયાસેહિ આદિત્તન્તિ વદામિ? સોતં આદિત્તં, સદ્દા આદિત્તા…પે… ઘાનં આદિત્તં, ગન્ધા આદિત્તા…પે… જિવ્હા આદિત્તા, રસા આદિત્તા…પે… કાયો આદિત્તો, ફોટ્ઠબ્બા આદિત્તા…પે… મનો આદિત્તો, ધમ્મા આદિત્તા, મનોવિઞ્ઞાણં આદિત્તં, મનોસમ્ફસ્સો આદિત્તો, યમિદં મનોસમ્ફસ્સપચ્ચયા ઉપ્પજ્જતિ વેદયિતં સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા તમ્પિ આદિત્તં. કેન આદિત્તં, રાગગ્ગિના દોસગ્ગિના મોહગ્ગિના આદિત્તં, જાતિયા જરાય મરણેન સોકેહિ પરિદેવેહિ દુક્ખેહિ દોમનસ્સેહિ ઉપાયાસેહિ આદિત્ત’’’ન્તિ વદામિ.

‘‘એવં પસ્સં, ભિક્ખવે, સુતવા અરિયસાવકો ચક્ખુસ્મિમ્પિ નિબ્બિન્દતિ, રૂપેસુપિ નિબ્બિન્દતિ, ચક્ખુવિઞ્ઞાણેપિ નિબ્બિન્દતિ, ચક્ખુસમ્ફસ્સેપિ નિબ્બિન્દતિ, યમિદં ચક્ખુસમ્ફસ્સપચ્ચયા ઉપ્પજ્જતિ વેદયિતં સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા તસ્મિમ્પિ નિબ્બિન્દતિ. સોતસ્મિમ્પિ નિબ્બિન્દતિ, સદ્દેસુપિ નિબ્બિન્દતિ…પે… ઘાનસ્મિમ્પિ નિબ્બિન્દતિ, ગન્ધેસુપિ નિબ્બિન્દતિ…પે… જિવ્હાયપિ નિબ્બિન્દતિ, રસેસુપિ નિબ્બિન્દતિ…પે… કાયસ્મિમ્પિ નિબ્બિન્દતિ, ફોટ્ઠબ્બેસુપિ નિબ્બિન્દતિ…પે… મનસ્મિમ્પિ નિબ્બિન્દતિ, ધમ્મેસુપિ નિબ્બિન્દતિ, મનોવિઞ્ઞાણેપિ નિબ્બિન્દતિ, મનોસમ્ફસ્સેપિ નિબ્બિન્દતિ, યમિદં મનોસમ્ફસ્સપચ્ચયા ઉપ્પજ્જતિ વેદયિતં સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા તસ્મિમ્પિ નિબ્બિન્દતિ. નિબ્બિન્દં વિરજ્જતિ ¶ , વિરાગા વિમુચ્ચતિ, વિમુત્તસ્મિં વિમુત્તમિતિ ઞાણં હોતિ, ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનાતી’’તિ.

ઇમસ્મિઞ્ચ પન વેય્યાકરણસ્મિં ભઞ્ઞમાને તસ્સ ભિક્ખુસહસ્સસ્સ અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તાનિ વિમુચ્ચિંસુ.

૨૯. એવં આદિત્તપરિયાયદેસનં સુત્વા સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં સમ્પત્તો નદીકસ્સપો થેરો સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં ¶ પકાસેન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. તત્થ અગ્ગફલન્તિ ઉત્તમફલં, અત્તના રોપિતઅમ્બરુક્ખસ્સ આદિમ્હિ ગહિતફલં વા. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

નદીકસ્સપત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૩. ગયાકસ્સપત્થેરઅપદાનવણ્ણના

તતિયાપદાને ¶ અજિનચમ્મવત્થોહન્તિઆદિકં આયસ્મતો ગયાકસ્સપત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનન્તો ઇતો એકતિંસકપ્પે સિખિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો નિસ્સરણજ્ઝાસયતાય ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા અરઞ્ઞાયતને અસ્સમં માપેત્વા વનમૂલફલાહારો વસતિ. તેન ચ સમયેન ભગવા એકો અદુતિયો તસ્સ અસ્સમસમીપેનાગચ્છિ, સો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા એકમન્તં ઠિતો વેલં ઓલોકેન્તો મનોહરાનિ કોલફલાનિ સત્થુ ઉપનેસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો નિસ્સરણજ્ઝાસયતાય ઘરાવાસં પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા દ્વીહિ તાપસસતેહિ સદ્ધિં ગયાય વિહરતિ. ગયાય વસનતો હિસ્સ કસ્સપગોત્તતાય ચ ગયાકસ્સપોતિ સમઞ્ઞા અહોસિ. સો ભગવતો સદ્ધિં પરિસાય એહિભિક્ખૂપસમ્પદં દત્વા નદીકસ્સપસ્સ વુત્તનયેન આદિત્તપરિયાય દેસનાય ઓવદિયમાનો અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ.

૩૫. સો અરહત્તં પત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો અજિનચમ્મવત્થોહન્તિઆદિમાહ ¶ . તત્થ અજિનચમ્મવત્થોતિ તાપસપબ્બજિતત્તા અજિનચમ્મનિવાસનપાવુરણોતિ અત્થો. ખારિભારધરોતિ તાપસકાલે તાપસપરિક્ખારપરિપુણ્ણકાજધરોતિ અત્થો. ખારિકતાપસપરિક્ખારે પૂરેત્વા. કોલં અહાસિ અસ્સમન્તિ કોલફલં અસ્સમે પૂરેત્વા અસ્સમે નિસિન્નોતિ અત્થો. અગોપયિન્તિ ¶ પાઠે કોલફલં પરિયેસિત્વા અસ્સમં ગોપેસિં રક્ખિન્તિ અત્થો. સેસં સબ્બં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

ગયાકસ્સપત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૪. કિમિલત્થેરઅપદાનવણ્ણના

ચતુત્થાપદાને નિબ્બુતે કકુસન્ધમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો કિમિલત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો કકુસન્ધસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો પરિનિબ્બુતે સત્થરિ ¶ તસ્સ ધાતુયો ઉદ્દિસ્સ સલલમાલાહિ મણ્ડપં કારેત્વા પૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન તાવતિંસેસુ ઉપ્પજ્જિત્વા અપરાપરં દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કપિલવત્થુનગરે સક્યરાજકુલે નિબ્બત્તિત્વા કિમિલોતિ તસ્સ નામં અકાસિ. સો વયપ્પત્તો ભોગસમ્પત્તિયા પમત્તો વિહરતિ. તસ્સ ઞાણપરિપાકં ઞત્વા સંવેગજનનત્થં અનુપિયાયં વિહરન્તો સત્થા પઠમયોબ્બને ઠિતં રમણીયં ઇત્થિરૂપં અભિનિમ્મિનિત્વા પુરતો દસ્સેત્વા પુન અનુક્કમેન યથા જરારોગવિપત્તીહિ અભિભૂતા દિસ્સતિ, તથા અકાસિ. તં દિસ્વા કિમિલકુમારો અતિવિય સંવેગજાતો અત્તનો સંવેગં પકાસેન્તો ભગવતો પાકટં કત્વા લદ્ધાનુસાસનો અરહત્તં પાપુણિ.

૪૨. સો અરહત્તં પત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે કકુસન્ધમ્હીતિઆદિમાહ. બ્રાહ્મણમ્હિ વુસીમતીતિ પઞ્ચહિ વસિતાહિ વસિપ્પત્તમ્હિ ભગવતિ. બ્રાહ્મણસ્સ સબ્બગુણગણેહિ મણ્ડિતત્તા અભિવૂળ્હીતત્તા બ્રાહ્મણમ્હિ કકુસન્ધે ભગવતિ પરિનિબ્બુતેતિ અત્થો. સેસં સબ્બં ઉત્તાનમેવાતિ.

કિમિલત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૫. વજ્જિપુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સહસ્સરંસી ¶ ¶ ભગવાતિઆદિકં આયસ્મતો વજ્જિપુત્તત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં પુઞ્ઞં ઉપચિનન્તો ઇતો ચતુનવુતિકપ્પે એકં પચ્ચેકબુદ્ધં ભિક્ખાય ગચ્છન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો કદલિફલાનિ અદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વેસાલિયં લિચ્છવિરાજકુમારો હુત્વા નિબ્બત્તિ, વજ્જિરાજપુત્તત્તા વજ્જિપુત્તોત્વેવસ્સ સમઞ્ઞા. સો દહરો હુત્વા હત્થિસિપ્પાદિસિક્ખનકાલેપિ હેતુસમ્પન્નતાય નિસ્સરણજ્ઝાસયોવ હુત્વા વિચરન્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો સત્થુ સન્તિકે પબ્બજિત્વા વિપસ્સનાય કમ્મં કત્વા નચિરસ્સેવ છળભિઞ્ઞો અહોસિ. છળભિઞ્ઞો પન હુત્વા અપરભાગે અચિરપરિનિબ્બુતે સત્થરિ ધમ્મં સઙ્ગાયિતું સઙ્કેતં કત્વા મહાથેરેસુ તત્થ તત્થ વિહરન્તેસુ એકદિવસં આયસ્મન્તં આનન્દં સેખંયેવ સમાનં મહતિયા પરિસાય પરિવુતં ધમ્મં દેસેન્તં દિસ્વા તસ્સ ઉપરિમગ્ગાધિગમાય ઉસ્સાહં જનેન્તો –

‘‘રુક્ખમૂલગહનં ¶ પસક્કિય, નિબ્બાનં હદયસ્મિં ઓપિય;

ઝાય ગોતમ મા ચ પમાદો, કિં તે બિળિબિળિકા કરિસ્સતી’’તિ. (થેરગા. ૧૧૯) – ગાથં અભાસિ;

તત્થ રુક્ખમૂલગહનન્તિ રુક્ખમૂલભૂતં ગહનં, ગહનઞ્હિ અત્થિ, ન રુક્ખમૂલં, રુક્ખમૂલઞ્ચ અત્થિ, ન ગહનં, તેસુ રુક્ખમૂલગ્ગહણેન ઠાનસ્સ છાયાય સમ્પન્નતાય વાતાતપપરિસ્સયાભાવં દીપેતિ, ગહનગ્ગહણેન નિવાતભાવેન વાતપરિસ્સયાભાવં જનસમ્બાધાભાવઞ્ચ દસ્સેતિ, તદુભયેન ચ ભાવનાયોગ્યતં. પસક્કિયાતિ ઉપગન્ત્વા. નિબ્બાનં હદયસ્મિં ઓપિયાતિ ‘‘એવં મયા પટિપજ્જિત્વા નિબ્બાનં અધિગન્તબ્બ’’ન્તિ નિબ્બુતિં હદયે ઠપેત્વા ચિત્તે કત્વા. ઝાયાતિ તિલક્ખણૂપનિજ્ઝાનેન ઝાય, વિપસ્સનાભાવનાસહિતં મગ્ગભાવનં ભાવેહિ. ગોતમાતિ ધમ્મભણ્ડાગારિકં ગોત્તેનાલપતિ. મા ચ પમાદોતિ અધિકુસલેસુ ધમ્મેસુ મા પમાદં આપજ્જિ. ઇદાનિ યાદિસો ¶ થેરસ્સ પમાદો, તં પટિક્ખેપવસેન દસ્સેન્તો ‘‘કિં તે બિળિબિળિકા કરિસ્સતી’’તિ આહ. તત્થ બિળિબિળિકાતિ બિળિબિળિકિરિયા, બિળિબિળિતિસદ્દપવત્તિ યથા નિરત્થકા, એવં બિળિબિળિકાસદિસા જનપઞ્ઞત્તિ. કિં તે કરિસ્સતીતિ કીદિસં અત્થં તુય્હં સાધેસ્સતિ, તસ્મા જનપઞ્ઞત્તિં પહાય સદત્થપસુતો હોહીતિ ઓવાદં અદાસિ.

તં ¶ સુત્વા અઞ્ઞેહિ વુત્તેન વિસ્સગન્ધવાયનવચનેન સંવેગજાતો બહુદેવ રત્તિં ચઙ્કમેન વીતિનામેન્તો વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા સેનાસનં પવિસિત્વા મઞ્ચકે નિસિન્નમત્તોવ ‘‘કિઞ્ચિ સયામી’’તિ સીસં બિમ્બોહનમસમ્પત્તં પાદં ભૂમિતો ઉગ્ગતં સરીરસ્સ આકાસગતક્ખણેયેવ અરહત્તં પાપુણિ.

૪૯. વજ્જિપુત્તત્થેરો અપરભાગે સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સહસ્સરંસી ભગવાતિઆદિમાહ. તત્થ સહસ્સરંસીતિ એત્થ ‘‘અનેકસતસહસ્સરંસી’’તિ વત્તબ્બે ગાથાબન્ધસુખત્થં ‘‘સહસ્સરંસી’’તિ વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

વજ્જિપુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૬. ઉત્તરત્થેરઅપદાનવણ્ણના

છટ્ઠાપદાને સુમેધો નામ સમ્બુદ્ધોતિઆદિકં આયસ્મતો ઉત્તરસામણેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો ¶ તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે વિજ્જાધરો હુત્વા આકાસેન વિચરતિ. તેન ચ સમયેન સત્થા તસ્સેવ અનુગ્ગણ્હનત્થં વનન્તરે અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે નિસીદિ છબ્બણ્ણબુદ્ધરંસિયો વિસ્સજ્જેન્તો. સો અન્તલિક્ખેન ગચ્છન્તો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો આકાસતો ઓરુય્હ સુવિસુદ્ધેહિ વિપુલેહિ કણિકારપુપ્ફેહિ ભગવન્તં પૂજેસિ, પુપ્ફાનિ બુદ્ધાનુભાવેન સત્થુ ઉપરિ છત્તાકારેન અટ્ઠંસુ, સો તેન ભિય્યોસોમત્તાય પસન્નચિત્તો હુત્વા અપરભાગે કાલં કત્વા તાવતિંસેસુ નિબ્બત્તિત્વા દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવન્તો યાવતાયુકં તત્થ ઠત્વા તતો ચુતો દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે બ્રાહ્મણમહાસાલસ્સ પુત્તો હુત્વા ¶ નિબ્બત્તિ, ઉત્તરોતિસ્સ નામં અહોસિ. સો વિઞ્ઞુતં પત્તો બ્રાહ્મણવિજ્જાસુ નિપ્ફત્તિં ગન્ત્વા જાતિયા રૂપેન વિજ્જાય વયેન સીલાચારેન ચ લોકસ્સ સમ્ભાવનીયો જાતો.

તસ્સ તં સમ્પત્તિં દિસ્વા વસ્સકારો મગધમહામત્તો અત્તનો ધીતરં દાતુકામો હુત્વા અત્તનો અધિપ્પાયં પવેદેસિ. સો નિસ્સરણજ્ઝાસયતાય તં પટિક્ખિપિત્વા કાલેન કાલં ધમ્મસેનાપતિં પયિરુપાસન્તો તસ્સ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વત્તસમ્પન્નો હુત્વા થેરં ઉપટ્ઠહતિ.

તેન ¶ ચ સમયેન થેરસ્સ અઞ્ઞતરો આબાધો ઉપ્પન્નો, તસ્સ ભેસજ્જત્થાય ઉત્તરો સામણેરો પાતોવ પત્તચીવરમાદાય વિહારતો નિક્ખન્તો અન્તરામગ્ગે તળાકસ્સ સમીપે પત્તં ઠપેત્વા ઉદકસમીપં ગન્ત્વા મુખં ધોવતિ. અથ અઞ્ઞતરો ઉમઙ્ગચોરો કતકમ્મો આરક્ખપુરિસેહિ અનુબદ્ધો અગ્ગમગ્ગેન નગરતો નિક્ખમિત્વા પલાયન્તો અત્તના ગહિતં રતનભણ્ડિતં સામણેરસ્સ પત્તે પક્ખિપિત્વા પલાયિ. સામણેરોપિ પત્તસમીપં ઉપગતો. ચોરં અનુબન્ધન્તા રાજપુરિસા સામણેરસ્સ પત્તે ભણ્ડિકં દિસ્વા ‘‘અયં ચોરો, ઇમિના ચોરિયં કત’’ન્તિ સામણેરં પચ્છાબાહં બન્ધિત્વા વસ્સકારસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ દસ્સેસું. વસ્સકારો ચ તદા રઞ્ઞો વિનિચ્છયે નિયુત્તો હુત્વા છેજ્જભેજ્જં અનુસાસતિ, સો ‘‘પુબ્બે મમ વચનં નાદિયિ, સુદ્ધપાસણ્ડિયેસુ પબ્બજી’’તિ (થેરગા. અટ્ઠ. ૧.ઉત્તરત્થેરગાથાવણ્ણના) કમ્મં અસોધેત્વા ઘાતુકામત્તાવ જીવન્તમેવ તં સૂલે ઉત્તાસેસિ.

અથસ્સ ભગવા ઞાણપરિપાકં ઓલોકેત્વા તં ઠાનં ગન્ત્વા વિપ્ફુરન્તહત્થનખમણિમયૂખસમ્ભિન્નસિતાભતાય પગ્ઘરન્તજાતિહિઙ્ગુલકસુવણ્ણરસધારં વિય જાલાગુણ્ઠિતમુદુતલુનદીઘઙ્ગુલિહત્થં ઉત્તરસ્સ સીસે ઠપેત્વા ‘‘ઉત્તર, ઇદં તે પુરિમકમ્મસ્સ ¶ ફલં ઉપ્પન્નં, તત્થ તયા પચ્ચવેક્ખણબલેન અધિવાસના કાતબ્બા’’તિ વત્વા અજ્ઝાસયાનુરૂપં ધમ્મં દેસેસિ. ઉત્તરો અમતાભિસેકસદિસેન સત્થુ હત્થસમ્ફસ્સેન સઞ્જાતપ્પસાદસોમનસ્સતાય ઉળારપીતિપામોજ્જં પટિલભિત્વા યથાપરિચિતં વિપસ્સનામગ્ગં સમારૂળ્હો ઞાણસ્સ પરિપાકં ગતત્તા સત્થુ ચ દેસનાવિલાસેન તાવદેવ મગ્ગપટિપાટિયા સબ્બે કિલેસે ખેપેત્વા છળભિઞ્ઞો ¶ અહોસિ. છળભિઞ્ઞો પન હુત્વા સૂલતો ઉટ્ઠહિત્વા પરાનુદ્દયાય આકાસે ઠત્વા પાટિહારિયં દસ્સેસિ. મહાજનો અચ્છરિયબ્ભુતચિત્તજાતો અહોસિ. તાવદેવસ્સ વણો સંરૂળ્હિ, સો ભિક્ખૂહિ, ‘‘આવુસો, તાદિસદુક્ખં અનુભવન્તો કથં ત્વં વિપસ્સનં અનુયુઞ્જિતું અસક્ખી’’તિ પુટ્ઠો, ‘‘પગેવ મે, આવુસો, સંસારે આદીનવો, સઙ્ખારાનઞ્ચ સભાવો સુદિટ્ઠો, એવાહં તાદિસં દુક્ખં અનુભવન્તોપિ અસક્ખિં વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા વિસેસં અધિગન્તુ’’ન્તિ આહ. ‘‘પુબ્બજાતિયા દહરકાલે મક્ખિકં ગહેત્વા નિમ્બસૂલકં ગહેત્વા સૂલારોપનકીળં પટિચ્ચ એવં અનેકજાતિસતેસુ સૂલારોપનદુક્ખમનુભવિત્વા ઇમાય પરિયોસાનજાતિયા એવરૂપં દુક્ખમનુભૂત’’ન્તિ આહ.

૫૫. અથ અપરભાગે પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો સુમેધો નામ સમ્બુદ્ધોતિઆદિમાહ. તત્થ અનુત્તાનપદવણ્ણનમેવ કરિસ્સામ.

૫૭. વિજ્જાધરો તદા આસિન્તિ બાહિરકમન્તાદિવિજ્જાસિદ્ધિયા આકાસગામિસમત્થો હુત્વા ચરણવસેન તં વિજ્જં રક્ખિત્વા અવિનાસેત્વા પરિહરણવસેન વિજ્જાધરયોનિ આસિં અહોસિન્તિ ¶ અત્થો. અન્તલિક્ખચરો અહન્તિ અન્તં પરિયોસાનં કોટિં લિખતે સંકરિસ્સતીતિ અન્તલિક્ખં. અથ વા અન્તં પરિયોસાનં લિખ્યતે ઓલોકિયતે એતેનાતિ અન્તલિક્ખં, તસ્મિં અન્તલિક્ખે, આકાસે ચરણસીલો અહન્તિ અત્થો. તિસૂલં સુકતં ગય્હાતિ તિખિણં સૂલં, અગ્ગં આવુધં. તિસૂલં સુન્દરં કતં, કોટ્ટનઘંસનમદ્દનપહરણવસેન સુટ્ઠુ કતં સૂલાવુધં ગય્હ ગહેત્વા અમ્બરતો ગચ્છામીતિ અત્થો. સેસં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તાવ નયાનુયોગેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ઉત્તરત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૭. અપરઉત્તરત્થેરઅપદાનવણ્ણના

સત્તમાપદાને ¶ નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિકં આયસ્મતો અપરસ્સ ઉત્તરત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ ¶ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો ઇતો ચતુન્નવુતિકપ્પે સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો વિઞ્ઞુતં પત્વા સાસને લદ્ધપ્પસાદો હુત્વા ઉપાસકત્તં નિવેદેસિ. સો સત્થરિ પરિનિબ્બુતે અત્તનો ઞાતકે સન્નિપાતેત્વા બહુપૂજાસક્કારં સંહરિત્વા ધાતુપૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાકેતે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા ઉત્તરોતિ લદ્ધનામો વયપ્પત્તો કેનચિદેવ કરણીયેન સાવત્થિં ગતો કણ્ડમ્બમૂલે કતં યમકપાટિહારિયં દિસ્વા પસીદિત્વા પુન કાળકારામસુત્તદેસનાય અભિવડ્ઢમાનસદ્ધો પબ્બજિત્વા સત્થારા સદ્ધિં રાજગહં ગન્ત્વા ઉપસમ્પદં લભિત્વા તથેવ ચરન્તો વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા નચિરસ્સેવ છળભિઞ્ઞો અહોસિ. છળભિઞ્ઞો પન હુત્વા સત્થરિ સાવત્થિયં વિહરન્તે બુદ્ધુપટ્ઠાનત્થં રાજગહતો સાવત્થિં ઉપગતો ભિક્ખૂહિ – ‘‘કિં, આવુસો, પબ્બજ્જાકિચ્ચં તયા મત્થકં પાપિત’’ન્તિ પુટ્ઠો અઞ્ઞં બ્યાકાસિ.

૯૩. અરહત્તં પન પત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો નિબ્બુતે લોકનાથમ્હીતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

અપરઉત્તરત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૮. ભદ્દજિત્થેરઅપદાનવણ્ણના

અટ્ઠમાપદાને ¶ ઓગય્હાહં પોક્ખરણિન્તિઆદિકં આયસ્મતો ભદ્દજિત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો બ્રાહ્મણાનં વિજ્જાસિપ્પેસુ પારં ગન્ત્વા કામે પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા અરઞ્ઞાયતને અસ્સમં ¶ કારેત્વા વસન્તો એકદિવસં સત્થારં આકાસેન ગચ્છન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો અઞ્જલિં પગ્ગય્હ અટ્ઠાસિ. સત્થા તસ્સ અજ્ઝાસયં દિસ્વા આકાસતો ઓતરિ. ઓતિણ્ણસ્સ પન ભગવતો મધુઞ્ચ ભિસમુળાલઞ્ચ સપ્પિખીરઞ્ચ ઉપનામેસિ, તસ્સ તં ભગવા અનુકમ્મં ઉપાદાય પટિગ્ગહેત્વા અનુમોદનં કત્વા પક્કામિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન તુસિતેસુ નિબ્બત્તો તત્થ યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો અપરાપરં સુગતીસુયેવ સંસરન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે મહદ્ધનો સેટ્ઠિ હુત્વા અટ્ઠસટ્ઠિભિક્ખુસતસહસ્સં ભોજેત્વા તિચીવરેન અચ્છાદેસિ.

એવં બહું કુસલં ¶ કત્વા દેવલોકે નિબ્બત્તિ. તત્થ યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચવિત્વા મનુસ્સલોકેસુ ઉપ્પન્નો બુદ્ધસુઞ્ઞે લોકે પઞ્ચ પચ્ચેકબુદ્ધસતાનિ ચતૂહિ પચ્ચયેહિ ઉપટ્ઠહિત્વા તતો ચુતો રાજકુલે નિબ્બત્તિત્વા રજ્જં અનુસાસન્તો અત્તનો પુત્તં પચ્ચેકબોધિં અધિગન્ત્વા ઠિતં ઉપટ્ઠહિત્વા તસ્સ પરિનિબ્બુતસ્સ ધાતુયો ગહેત્વા ચેતિયં કત્વા પૂજેસિ. એવં તત્થ તત્થ તાનિ તાનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે ભદ્દિયનગરે અસીતિકોટિવિભવસ્સ ભદ્દિયસેટ્ઠિસ્સ એકપુત્તકો હુત્વા નિબ્બત્તિ, ભદ્દજીતિસ્સ નામં અહોસિ. તસ્સ કિર ઇસ્સરિયભોગપરિવારસમ્પત્તિ ચરિમભવે બોધિસત્તસ્સ વિય અહોસિ.

તદા સત્થા સાવત્થિયં વસિત્વા ભદ્દજિકુમારં સઙ્ગણ્હનત્થાય મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં ભદ્દિયનગરં ગન્ત્વા જાતિયાવને વસિ તસ્સ ઞાણપરિપાકં આગમયમાનો. સોપિ ઉપરિપાસાદે નિસિન્નો સીહપઞ્જરં વિવરિત્વા ઓલોકેન્તો ભગવતો સન્તિકે ધમ્મં સોતું ગચ્છન્તં મહાજનં દિસ્વા, ‘‘કત્થાયં મહાજનો ગચ્છતી’’તિ પુચ્છિત્વા તં કારણં સુત્વા સયમ્પિ મહતા પરિવારેન સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુણન્તો સબ્બાભરણપટિમણ્ડિતોવ સબ્બકિલેસે ખેપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. અરહત્તે પન તેન અધિગતે સત્થા ભદ્દિયસેટ્ઠિં આમન્તેસિ – ‘‘તવ પુત્તો અલઙ્કતપટિયત્તો ધમ્મં સુણન્તો અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ, તેનસ્સ ઇદાનેવ પબ્બજિતું યુત્તં, નો ચે પબ્બજિસ્સતિ, પરિનિબ્બાયિસ્સતી’’તિ. સેટ્ઠિ ‘‘ન મય્હં પુત્તસ્સ દહરસ્સેવ સતો પરિનિબ્બાનેન કિચ્ચં ¶ અત્થિ, પબ્બાજેથ ન’’ન્તિ આહ. તં સત્થા પબ્બાજેત્વા ઉપસમ્પાદેત્વા તત્થ સત્તાહં વસિત્વા કોટિગામં પાપુણિ, સો ચ ગામો ગઙ્ગાતીરે અહોસિ ¶ . કોટિગામવાસિનો ચ બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં પવત્તેસું. ભદ્દજિત્થેરો સત્થારા અનુમોદનાય આરદ્ધમત્તાય બહિગામં ગન્ત્વા ‘‘ગઙ્ગાતીરે મગ્ગસમીપે સત્થુ આગતકાલે વુટ્ઠહિસ્સામી’’તિ કાલપરિચ્છેદં કત્વા અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે સમાપત્તિં સમાપજ્જિત્વા નિસીદિ. મહાથેરેસુ આગચ્છન્તેસુપિ અવુટ્ઠહિત્વા સત્થુ આગતકાલેયેવ વુટ્ઠાસિ. પુથુજ્જના ભિક્ખૂ – ‘‘અયં અધુના પબ્બજિતો, મહાથેરેસુ આગચ્છન્તેસુ માનથદ્ધો હુત્વા ન વુટ્ઠાસી’’તિ ઉજ્ઝાયિંસુ.

કોટિગામવાસિનો સત્થુ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ બહૂ નાવાસઙ્ઘાટે બન્ધિંસુ. સત્થા ‘‘ભદ્દજિસ્સાનુભાવં પકાસેમી’’તિ નાવાય ઠત્વા ‘‘કહં ભદ્દજી’’તિ પુચ્છિ. ભદ્દજિત્થેરો – ‘‘સોહં, ભન્તે’’તિ સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા અઞ્જલિં કત્વા અટ્ઠાસિ. સત્થા ‘‘એહિ, ભદ્દજિ, અમ્હેહિ સદ્ધિં એકનાવં અભિરુહા’’તિ. સો ઉપ્પતિત્વા સત્થુ ઠિતનાવાયં અટ્ઠાસિ. સત્થા ગઙ્ગાય મજ્ઝે ગતકાલે, ‘‘ભદ્દજિ, તયા મહાપનાદકાલે અજ્ઝાવુટ્ઠરતનપાસાદો ¶ કહ’’ન્તિ આહ. ‘‘ઇમસ્મિં ઠાને નિમુગ્ગો, ભન્તે’’તિ. ‘‘તેન હિ, ભદ્દજિ, સબ્રહ્મચારીનં કઙ્ખં છિન્દા’’તિ. તસ્મિં ખણે થેરો સત્થારં વન્દિત્વા ઇદ્ધિબલેન ગન્ત્વા પાસાદથૂપિકં પાદઙ્ગુલન્તરેન સન્નિરુજ્ઝિત્વા પઞ્ચવીસતિયોજનં પાસાદં ગહેત્વા આકાસે ઉપ્પતિ, ઉપ્પતન્તો ચ પઞ્ઞાસયોજનાનિ ઉક્ખિપિ. અથસ્સ પુરિમભવે ઞાતકા પાસાદગતેન લોભેન મચ્છકચ્છપમણ્ડૂકા હુત્વા નિબ્બત્તા તસ્મિં પાસાદે ઉટ્ઠહન્તે પરિવત્તિત્વા પતિંસુ. સત્થા તે સમ્પતન્તે દિસ્વા ‘‘ઞાતકા તે, ભદ્દજિ, કિલમન્તી’’તિ આહ. થેરો સત્થુ વચનેન પાસાદં વિસ્સજ્જેસિ. પાસાદો યથાઠાનેયેવ પતિટ્ઠહિ. સત્થા પારઙ્ગતો ભિક્ખૂહિ – ‘‘કદા, ભન્તે, ભદ્દજિત્થેરેન અયં પાસાદો અજ્ઝાવુટ્ઠો’’તિ પુટ્ઠો મહાપનાદજાતકં (જા. ૧.૩.૪૦ આદયો) કથેત્વા બહુજનં ધમ્મામતં પાયેસિ.

૯૮. થેરો પન અરહત્તં પત્તો પુબ્બસમ્ભારં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેતું ઓગય્હાહં પોક્ખરણિન્તિઆદિમાહ. તત્થ ઓગય્હાહં પોક્ખરણિન્તિ પુથુનાનાઅનેકમહોઘેહિ ખણિતત્તા ‘‘પોક્ખરણી’’તિ લદ્ધનામં જલાસયં ઓગય્હ ઓગહેત્વા પવિસિત્વા અજ્ઝોગાહેત્વા ઘાસહેતુખાદનત્થાય તત્થ પોક્ખરણિયં પવિસિત્વા ¶ ભિસં પદુમપુણ્ડરીકમૂલં ઉદ્ધરામીતિ અત્થો. સેસં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનપદત્થત્તા ચ નયાનુસારેન સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

ભદ્દજિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૯. સિવકત્થેરઅપદાનવણ્ણના

નવમાપદાને ¶ એસનાય ચરન્તસ્સાતિઆદિકં આયસ્મતો સિવકત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો એકદિવસં ભગવન્તં પિણ્ડાય ચરન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો પત્તં આદાય કુમ્માસસ્સ પૂરેત્વા અદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે બ્રાહ્મણકુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા સિવકોતિસ્સ નામં અહોસિ. સો વયપ્પત્તો વિજ્જાસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં ગતો નેક્ખમ્મજ્ઝાસયતાય કામે પહાય તાપસપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા વિચરન્તો સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો નચિરસ્સેવ અરહત્તં ¶ પાપુણિ.

૧૧૭. અરહત્તં પત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો એસનાય ચરન્તસ્સાતિઆદિમાહ. તં સબ્બં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.

સિવકત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૦. ઉપવાનત્થેરઅપદાનવણ્ણના

દસમાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો ઉપવાનત્થેરસ્સ અપદાનં. અયં કિર પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો કેનચિ કમ્મચ્છિદ્દેન પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે દલ્લિદ્દકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો ભગવતિ પરિનિબ્બુતે તસ્સ ધાતું ગહેત્વા મનુસ્સદેવનાગગરુળયક્ખકુમ્ભણ્ડગન્ધબ્બેહિ સત્તરતનમયે સત્તયોજનિકે થૂપે કતે ¶ તત્થ સુધોતં અત્તનો ઉત્તરાસઙ્ગં વેળગ્ગે આબન્ધિત્વા ધજં કત્વા પૂજં અકાસિ. તં ગહેત્વા અભિસમ્મતકો નામ યક્ખસેનાપતિ દેવેહિ ચેતિયપૂજારક્ખણત્થં ઠપિતો અદિસ્સમાનકાયો આકાસે ધારેન્તો ચેતિયં તિક્ખત્તું પદક્ખિણં અકાસિ. તં દિસ્વા ભિય્યોસોમત્તાય પસન્નમાનસો અહોસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા ઉપવાનોતિ લદ્ધનામો વયપ્પત્તો જેતવનપટિગ્ગહણે બુદ્ધાનુભાવં દિસ્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો છળભિઞ્ઞો અહોસિ. અથાયસ્મા ઉપવાનો ભગવતો ઉપટ્ઠાકો અહોસિ ¶ . તેન ચ સમયેન ભગવતો વાતાબાધો ઉપ્પજ્જિ. થેરસ્સ ગિહિસહાયો દેવહિતો નામ બ્રાહ્મણો સાવત્થિયં પટિવસતિ. સો થેરં ચતૂહિ પચ્ચયેહિ પવારેસિ. અથાયસ્મા ઉપવાનો નિવાસેત્વા પત્તચીવરં ગહેત્વા તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ નિવેસનં ઉપગઞ્છિ. બ્રાહ્મણો ‘‘કેનચિ મઞ્ઞે પયોજનેન થેરો આગતો ભવિસ્સતી’’તિ ઞત્વા ‘‘વદેય્યાથ, ભન્તે, કેનત્થો’’તિ આહ. થેરો તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પયોજનં આચિક્ખન્તો –

‘‘અરહં સુગતો લોકે, વાતેહાબાધિકો મુનિ;

સચે ઉણ્હોદકં અત્થિ, મુનિનો દેહિ બ્રાહ્મણ.

‘‘પૂજિતો પૂજનેય્યાનં, સક્કરેય્યાન સક્કતો;

અપચિતોપચેય્યાનં, તસ્સ ઇચ્છામિ હાતવે’’તિ. (થેરગા. ૧૮૫-૧૮૬) –

ગાથાદ્વયં અભાસિ.

તસ્સત્થો – યો ઇમસ્મિં લોકે પૂજનેય્યાનં પૂજેતબ્બેહિ સક્કાદીહિ દેવેહિ મહાબ્રહ્માદીહિ ચ બ્રહ્મેહિ પૂજિતો, સક્કરેય્યાનં સક્કાતબ્બેહિ બિમ્બિસારકોસલરાજાદીહિ સક્કતો, અપચેય્યાનં અપચાયિતબ્બેહિ મહેસીહિ ખીણાસવેહિ અપચિતો, કિલેસેહિ ¶ આરકત્તાદિના અરહં, સોભનગમનાદિના સુગતો સબ્બઞ્ઞૂ મુનિ મય્હં સત્થા દેવદેવો સક્કાનં અતિસક્કો બ્રહ્માનં અતિબ્રહ્મા, સો દાનિ વાતેહિ વાતહેતુ વાતક્ખોભનિમિત્તં આબાધિકો જાતો. સચે ¶ , બ્રાહ્મણ, ઉણ્હોદકં અત્થિ, તસ્સ વાતાબાધવૂપસમનત્થં તં હાતવે ઉપનેતું ઇચ્છામીતિ.

તં સુત્વા બ્રાહ્મણો ઉણ્હોદકં તદનુરૂપં વાતહરઞ્ચ ભેસજ્જં ભગવતો ઉપનામેસિ. તેન ચ સત્થુ રોગો વૂપસમિ. તસ્સ ભગવા અનુમોદનં અકાસિ.

૧૨૨. અથાયસ્મા ઉપવાનો અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તત્થ પદુમુત્તરોતિઆદીનિ પુબ્બે વુત્તત્થાનેવ.

૧૨૩. મહાજના સમાગમ્માતિ સકલજમ્બુદીપવાસિનો રાસિભૂતાતિ અત્થો. ચિતકં કત્વાતિ યોજનુબ્બેધં ચન્દનરાસિચિતકં કત્વા ભગવતો સરીરં તત્થ અભિરોપયિંસૂતિ સમ્બન્ધો.

૧૨૪. સરીરકિચ્ચં ¶ કત્વાનાતિ આદહનાતિ અગ્ગિના દહનકિચ્ચં કત્વાતિ અત્થો.

૧૨૭-૨૮. જઙ્ઘા મણિમયા આસીતિ મનુસ્સેહિ કતથૂપે જઙ્ઘા પુપ્ફવાહત્થં ચરિતટ્ઠાનં મણિમયા ઇન્દનીલમણિના કતાતિ અત્થો. મયમ્પીતિ સબ્બે દેવા થૂપં કરિસ્સામાતિ અત્થો.

૧૨૯. ધાતુ આવેણિકા નત્થીતિ દેવમનુસ્સેહિ વિસું વિસું ચેતિયં કાતું આવેણિકા વિસું ધાતુ નત્થિ, તં દસ્સેન્તો સરીરં એકપિણ્ડિતન્તિ આહ. અધિટ્ઠાનબલેન સકલસરીરધાતુ એકઘનસિલામયપટિમા વિય એકમેવ અહોસીતિ અત્થો. ઇમમ્હિ બુદ્ધથૂપમ્હીતિ સકલજમ્બુદીપવાસીહિ કતમ્હિ ઇમમ્હિ સુવણ્ણથૂપમ્હિ મયં સબ્બે સમાગન્ત્વા કઞ્ચુકથૂપં કરિસ્સામાતિ અત્થો.

૧૩૩. ઇન્દનીલં મહાનીલન્તિ ઇન્દીવરપુપ્ફવણ્ણાભં મણિ ઇન્દનીલમણિ. તતો અધિકવણ્ણતા મહામણિ ઇન્દનીલમણયો ચ મહાનીલમણયો ચ જોતિરસમણિજાતિરઙ્ગમણયો ચ એકતો સન્નિપાતેત્વા રાસી કત્વા સુવણ્ણથૂપે કઞ્ચુકથૂપં કત્વા અછાદયુન્તિ સમ્બન્ધો.

૧૪૪. પચ્ચેકં ¶ બુદ્ધસેટ્ઠસ્સાતિ બુદ્ધુત્તમસ્સ પતિ એકં વિસું ઉપરિછદનેન થૂપં અકંસૂતિ અત્થો.

૧૪૭. કુમ્ભણ્ડા ગુય્હકા ¶ તથાતિ કુમ્ભમત્તાનિ અણ્ડાનિ યેસં દેવાનં તે કુમ્ભણ્ડા, પટિચ્છાદેત્વા નિગુહિત્વા પટિચ્છાદનતો ગરુળા ગુય્હકા નામ જાતા, તે કુમ્ભણ્ડા ગુય્હકાપિ થૂપં અકંસૂતિ અત્થો.

૧૫૧. અતિભોન્તિ ન તસ્સાભાતિ તસ્સ ચેતિયસ્સ પભં ચન્દસૂરિયતારકાનં પભા ન અતિભોન્તિ, ન અજ્ઝોત્થરન્તીતિ અત્થો.

૧૫૮. અહમ્પિ કારં કસ્સામીતિ તાદિનો લોકનાથસ્સ થૂપસ્મિં અહમ્પિ કારં પુઞ્ઞકિરિયં કુસલકમ્મં ધજપટાકપૂજં કરિસ્સામીતિ અત્થો.

ઉપવાનત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

૧૧. રટ્ઠપાલત્થેરઅપદાનવણ્ણના

એકાદસમાપદાને ¶ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતોતિઆદિકં આયસ્મતો રટ્ઠપાલત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે તસ્સ ઉપ્પત્તિતો પુરેતરમેવ હંસવતીનગરે ગહપતિમહાસાલકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો પિતુ અચ્ચયેન ઘરાવાસે પતિટ્ઠિતો રતનકોટ્ઠાગારકમ્મિકેન દસ્સિતં અપરિમાણં કુલવંસાનુગતં ધનં દિસ્વા ‘‘ઇમં એત્તકં ધનરાસિં મય્હં અય્યકપય્યકાદયો અત્તના સદ્ધિં ગહેત્વા ગન્તું નાસક્ખિંસુ, મયા પન ગહેત્વા ગન્તું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા કપણદ્ધિકાદીનં મહાદાનં દેતિ. સો અભિઞ્ઞાલાભિં એકં તાપસં ઉપટ્ઠહન્તો તેન દેવલોકાધિપચ્ચે ઉય્યોજિતો યાવજીવં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચુતો દેવો હુત્વા નિબ્બત્તિ. સો તત્થ દેવલોકે દેવરજ્જં કરોન્તો યાવતાયુકં ઠત્વા તતો ચુતો મનુસ્સલોકે ભિન્નં રટ્ઠં સન્ધારેતું સમત્થસ્સ કુલસ્સ એકપુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ. તેન ચ સમયેન પદુમુત્તરો નામ ભગવા લોકે ઉપ્પજ્જિત્વા પવત્તિતવરધમ્મચક્કો વેનેય્યસત્તં નિબ્બાનમહાનગરસઙ્ખાતખેમન્તભૂમિં સમ્પાપેસિ. અથ સો કુલપુત્તો અનુક્કમેન વિઞ્ઞુતં પત્તો એકદિવસં ઉપાસકેહિ ¶ સદ્ધિં વિહારં ગતો સત્થારં ધમ્મં દેસેન્તં દિસ્વા પસન્નચિત્તો પરિસપરિયન્તે નિસીદિ.

તેન ચ સમયેન સત્થા એકં ભિક્ખું સદ્ધાપબ્બજિતાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ, તં દિસ્વા પસન્નમાનસો તદત્થાય ચિત્તં ઠપેત્વા સતસહસ્સભિક્ખુપરિવારસ્સ ભગવતો મહતા સક્કારેન સત્તાહં મહાદાનં પવત્તેત્વા પણિધાનં અકાસિ. સત્થા તસ્સ અનન્તરાયેન ¶ ઇજ્ઝનભાવં દિસ્વા ‘‘અનાગતે ગોતમસ્સ નામ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ સાસને સદ્ધાપબ્બજિતાનં અગ્ગો ભવિસ્સતી’’તિ બ્યાકાસિ. સો સત્થારં ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ વન્દિત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ. સો તત્થ યાવતાયુકં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચવિત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇતો દ્વાનવુતિકપ્પે ફુસ્સસ્સ ભગવતો કાલે સત્થુ વેમાતિકભાતિકેસુ તીસુ રાજપુત્તેસુ સત્થારં ઉપટ્ઠહન્તેસુ તેસં પુઞ્ઞકિરિયાય સહાયકિચ્ચં અકાસિ. એવં તત્થ તત્થ ભવે તં તં બહું કુસલં ઉપચિનિત્વા સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કુરુરટ્ઠે થુલ્લકોટ્ઠિકનિગમે રટ્ઠપાલસેટ્ઠિગેહે નિબ્બત્તિ, તસ્સ ભિન્નં રટ્ઠં સન્ધારેતું સમત્થે કુલે નિબ્બત્તત્તા રટ્ઠપાલોતિ વંસાનુગતમેવ નામં અહોસિ. સો મહતા પરિવારેન વડ્ઢન્તો અનુક્કમેન યોબ્બનં પત્તો માતાપિતૂહિ પતિરૂપેન દારેન સંયોજેત્વા મહન્તે ચ યસે પતિટ્ઠાપિતો દિબ્બસમ્પત્તિસદિસં સમ્પત્તિં પચ્ચનુભોતિ. અથ ભગવા કુરુરટ્ઠે જનપદચારિકં ચરન્તો થુલ્લકોટ્ઠિકં અનુપાપુણિ. તં સુત્વા રટ્ઠપાલો કુલપુત્તો સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા સત્થુ સન્તિકે ¶ ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો સત્તવારે ભત્તચ્છેદે કત્વા કિચ્છેન કસિરેન માતાપિતરો અનુજાનાપેત્વા સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા પબ્બજ્જં યાચિત્વા સત્થુ આણત્તિયા અઞ્ઞતરસ્સ થેરસ્સ સન્તિકે પબ્બજિત્વા યોનિસોમનસિકારેન કમ્મં કરોન્તો વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ.

૧૭૯-૧૮૦. અથાયસ્મા અપરભાગે અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતોતિઆદિમાહ. સુનાગો સો મયા દિન્નોતિ તદા મહાધનસેટ્ઠિ હુત્વા સબ્બં સાપતેય્યં દાનમુખે વિસ્સજ્જનસમયે સત્તપ્પતિટ્ઠો સુન્દરો નાગો ¶ હત્થિરાજા મયા દિન્નો અહોસિ. તં દસ્સેન્તો ઈસાદન્તોતિઆદિમાહ. ઈસાદન્તો રથઈસપ્પમાણદન્તો, સો મયા દિન્નો હત્થિનાગો. ઉરૂળ્હવાતિ રાજાવહનયોગ્ગસમત્થો, રાજારહો વા. સેતચ્છત્તોતિ અલઙ્કારત્થાય ઉપટ્ઠહનસેતચ્છત્તસહિતોતિ અત્થો. પસોભિતોતિ આરોહપરિણાહવા રૂપસોભાહિ સમ્પન્નોતિ અત્થો. સકપ્પનો સહત્થિપોતિ હત્થિઅલઙ્કારસહિતો હત્થિગોપકસહિતોતિ અત્થો. ઇત્થમ્ભૂતો હત્થિનાગો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો મયા દિન્નોતિ અત્થો.

૧૮૧. મયા ભત્તં કારેત્વાનાતિ મયા કારાપિતવિહારે વસન્તાનં કોટિસઙ્ખાનં ભિક્ખૂનં નિચ્ચભત્તં પટ્ઠપેત્વા મહેસિનો નિય્યાદેસિન્તિ સમ્બન્ધો.

૧૮૩. જલજુત્તમનામકોતિ ¶ જલતો જાતો જલજો, કિં તં? પદુમં, પદુમેન સમાનનામત્તા ઉત્તમત્તા ચ પદુમુત્તરો નામ ભગવાતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

રટ્ઠપાલત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.

છપ્પઞ્ઞાસમમહાવગ્ગવણ્ણના સમત્તા.

ઇતિ વિસુદ્ધજનવિલાસિનિયા અપદાન-અટ્ઠકથાય

એત્તાવતા બુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધસાવકત્થેરાપદાન-અટ્ઠકથા સમત્તા.

નિગમનકથા

સીહળદીપકે ¶ ¶ અપ્પિચ્છતાદિગુણવન્તાનં થેરવંસપ્પદીપાનં આનન્દત્થેરાદીનં સબ્બસત્તાનં તણ્હામાનદિટ્ઠાદયો છેદનનિગ્ગહવિવેચનાદ્યત્થં સત્તહિ માસેહિ અતિવિય આરાધનેન લદ્ધકોસલ્લેન બોધિસમ્ભારં ગવેસન્તેન સતિધિતિગતિવીરિયપરક્કમન્તેન મહાસમન્તગુણસોભનેન તિપિટકધરેન પણ્ડિતેન આભતં ઇમં અપદાન-અટ્ઠકથં સબ્બો સદેવલોકો જાનાતૂતિ.

અનેન લોભાદિમલા પજાનં, ચક્ખાદિરોગા વિવિધા ચ દુક્ખા;

કલહાદિભયા દુક્ખિતા જાતા, ચોરાદયોનત્થકરા ચ લોકે.

નસ્સન્તુ મે પઞ્ચ વેરા ચ પાપા, નસ્સન્તુ ગિમ્હે યથા વુટ્ઠિવાતા;

અટ્ઠઙ્ગિકમગ્ગવરેન પત્વા, નિબ્બાનપુરં પટિપાદયામિ.

સબ્બદિટ્ઠિઞ્ચ મદ્દન્તો, રાગદોસાદિપાપકે;

સંસારવટ્ટં છિન્દિત્વા, ઉપેમિ સગ્ગમોક્ખકે.

આણાખેત્તમ્હિ ¶ સબ્બત્થ, અવીચિમ્હિ ભવગ્ગતો;

સબ્બે ધમ્માનુયાયન્તુ, તયો લોકા ઉતુપિ ચાતિ.

અપદાન-અટ્ઠકથા સમત્તા.