📜
નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ
ખુદ્દકનિકાયે
જાતકપાળિ
(દુતિયો ભાગો)
૧૭. ચત્તાલીસનિપાતો
૫૨૧. તેસકુણજાતકં (૧)
‘‘વેસ્સન્તરં ¶ ¶ ¶ તં પુચ્છામિ, સકુણ ભદ્દમત્થુ તે;
રજ્જં કારેતુકામેન, કિં સુ કિચ્ચં કતં વરં’’.
‘‘ચિરસ્સં વત મં તાતો, કંસો બારાણસિગ્ગહો;
પમત્તો અપ્પમત્તં મં, પિતા પુત્તં અચોદયિ.
‘‘પઠમેનેવ વિતથં, કોધં હાસં નિવારયે;
તતો કિચ્ચાનિ કારેય્ય, તં વતં આહુ ખત્તિય.
‘‘યં ¶ ત્વં તાત તપોકમ્મં [તપે કમ્મં (સી. સ્યા. પી.)], પુબ્બે કતમસંસયં;
રત્તો દુટ્ઠો ચ યં કયિરા, ન તં કયિરા તતો પુન [પુનં (પી.)].
‘‘ખત્તિયસ્સ પમત્તસ્સ, રટ્ઠસ્મિં રટ્ઠવડ્ઢન;
સબ્બે ભોગા વિનસ્સન્તિ, રઞ્ઞો તં વુચ્ચતે અઘં.
‘‘સિરી તાત અલક્ખી ચ [સિરી ચ તાત લક્ખી ચ (સ્યા. પી.)], પુચ્છિતા એતદબ્રવું;
ઉટ્ઠાન [ઉટ્ઠાને (સ્યા.)] વીરિયે પોસે, રમાહં અનુસૂયકે.
‘‘ઉસૂયકે ¶ દુહદયે, પુરિસે કમ્મદુસ્સકે;
કાલકણ્ણી મહારાજ, રમતિ [રમાતિ (ક.)] ચક્કભઞ્જની.
‘‘સો ત્વં સબ્બેસુ સુહદયો [સો ત્વં સબ્બેસં સુહદયો (સ્યા. પી.), સો ત્વં સબ્બે સુહદયો (ક.)], સબ્બેસં રક્ખિતો ભવ;
અલક્ખિં નુદ મહારાજ, લક્ખ્યા ભવ નિવેસનં.
‘‘સ ¶ લક્ખીધિતિસમ્પન્નો, પુરિસો હિ મહગ્ગતો;
અમિત્તાનં કાસિપતિ, મૂલં અગ્ગઞ્ચ છિન્દતિ.
‘‘સક્કોપિ હિ ભૂતપતિ, ઉટ્ઠાને નપ્પમજ્જતિ;
સ કલ્યાણે ધિતિં કત્વા, ઉટ્ઠાને કુરુતે મનો.
‘‘ગન્ધબ્બા પિતરો દેવા, સાજીવા [સઞ્જીવા (પી.)] હોન્તિ તાદિનો;
ઉટ્ઠાહતો [ઉટ્ઠહતો (સ્યા. પી.)] અપ્પમજ્જતો [મપ્પમજ્જતો (ક.)], અનુતિટ્ઠન્તિ દેવતા.
‘‘સો અપ્પમત્તો અક્કુદ્ધો [અક્કુટ્ઠો (પી.)], તાત કિચ્ચાનિ કારય;
વાયમસ્સુ ચ કિચ્ચેસુ, નાલસો વિન્દતે સુખં.
‘‘તત્થેવ તે વત્તપદા, એસાવ [એસા ચ (પી.)] અનુસાસની;
અલં મિત્તે સુખાપેતું, અમિત્તાનં દુખાય [દુક્ખાય (પી.)] ચ’’.
‘‘સક્ખિસિ ત્વં [સક્ખી તુવં (સી. સ્યા. પી.)] કુણ્ડલિનિ, મઞ્ઞસિ ખત્તબન્ધુનિ [ખત્તિયબન્ધુની (પી.)];
રજ્જં કારેતુકામેન, કિં સુ કિચ્ચં કતં વરં’’.
‘‘દ્વેવ તાત પદકાનિ, યત્થ [યેસુ (પી.)] સબ્બં પતિટ્ઠિતં;
અલદ્ધસ્સ ચ યો લાભો, લદ્ધસ્સ ચાનુરક્ખણા.
‘‘અમચ્ચે તાત જાનાહિ, ધીરે અત્થસ્સ કોવિદે;
અનક્ખા કિતવે તાત, અસોણ્ડે અવિનાસકે.
‘‘યો ચ તં તાત રક્ખેય્ય, ધનં યઞ્ચેવ તે સિયા;
સૂતોવ રથં સઙ્ગણ્હે, સો તે કિચ્ચાનિ કારયે.
‘‘સુસઙ્ગહિતન્તજનો, સયં વિત્તં અવેક્ખિય;
નિધિઞ્ચ ઇણદાનઞ્ચ, ન કરે પરપત્તિયા.
‘‘સયં ¶ ¶ આયં ¶ વયં [આયવયં (પી.)] જઞ્ઞા, સયં જઞ્ઞા કતાકતં;
નિગ્ગણ્હે નિગ્ગહારહં, પગ્ગણ્હે પગ્ગહારહં.
‘‘સયં જાનપદં અત્થં, અનુસાસ રથેસભ;
મા તે અધમ્મિકા યુત્તા, ધનં રટ્ઠઞ્ચ નાસયું.
‘‘મા ચ વેગેન કિચ્ચાનિ, કરોસિ [કારેસિ (સી. સ્યા. પી.)] કારયેસિ વા;
વેગસા હિ કતં કમ્મં, મન્દો પચ્છાનુતપ્પતિ.
‘‘મા તે અધિસરે મુઞ્ચ, સુબાળ્હમધિકોધિતં [કોપિતં (સી. સ્યા.)];
કોધસા હિ બહૂ ફીતા, કુલા અકુલતં ગતા.
‘‘મા તાત ઇસ્સરોમ્હીતિ, અનત્થાય પતારયિ;
ઇત્થીનં પુરિસાનઞ્ચ, મા તે આસિ દુખુદ્રયો.
‘‘અપેતલોમહંસસ્સ, રઞ્ઞો કામાનુસારિનો;
સબ્બે ભોગા વિનસ્સન્તિ, રઞ્ઞો તં વુચ્ચતે અઘં.
‘‘તત્થેવ તે વત્તપદા, એસાવ અનુસાસની;
દક્ખસ્સુદાનિ પુઞ્ઞકરો, અસોણ્ડો અવિનાસકો;
સીલવાસ્સુ [સીલવાસ્સ (ટીકા)] મહારાજ, દુસ્સીલો વિનિપાતિકો’’ [વિનિપાતકો (પી.)].
‘‘અપુચ્છિમ્હ કોસિયગોત્તં [અપુચ્છિમ્હા કોસિયગોત્તં (સ્યા.), અપુચ્છમ્હાપિ કોસિકં (પી.)], કુણ્ડલિનિં તથેવ ચ;
ત્વં દાનિ વદેહિ જમ્બુક [જમ્બુક ત્વં દાનિ વદેહિ (સ્યા. પી.)], બલાનં બલમુત્તમં’’.
‘‘બલં પઞ્ચવિધં લોકે, પુરિસસ્મિં મહગ્ગતે;
તત્થ બાહુબલં નામ, ચરિમં વુચ્ચતે બલં.
‘‘ભોગબલઞ્ચ દીઘાવુ, દુતિયં વુચ્ચતે બલં;
અમચ્ચબલઞ્ચ ¶ દીઘાવુ, તતિયં વુચ્ચતે બલં.
‘‘અભિજચ્ચબલં ચેવ, તં ચતુત્થં અસંસયં;
યાનિ ચેતાનિ સબ્બાનિ, અધિગણ્હાતિ પણ્ડિતો.
‘‘તં બલાનં બલં સેટ્ઠં, અગ્ગં પઞ્ઞાબં બલં [વરં (સી.)];
પઞ્ઞાબલેનુપત્થદ્ધો, અત્થં વિન્દતિ પણ્ડિતો.
‘‘અપિ ¶ ચે લભતિ મન્દો, ફીતં ધરણિમુત્તમં;
અકામસ્સ પસય્હં વા, અઞ્ઞો તં પટિપજ્જતિ.
‘‘અભિજાતોપિ ચે હોતિ, રજ્જં લદ્ધાન ખત્તિયો;
દુપ્પઞ્ઞો હિ કાસિપતિ, સબ્બેનપિ ન જીવતિ.
‘‘પઞ્ઞાવ ¶ સુતં વિનિચ્છિની [પઞ્ઞા સુતવિનિચ્છિની (સ્યા. પી.)], પઞ્ઞા કિત્તિ સિલોકવડ્ઢની [વદ્ધની (પી.)];
પઞ્ઞાસહિતો નરો ઇધ, અપિ દુક્ખે સુખાનિ વિન્દતિ.
‘‘પઞ્ઞઞ્ચ ખો અસુસ્સૂસં, ન કોચિ અધિગચ્છતિ;
બહુસ્સુતં અનાગમ્મ, ધમ્મટ્ઠં અવિનિબ્ભુજં.
‘‘યો ચ ધમ્મવિભઙ્ગઞ્ઞૂ [યો ધમ્મઞ્ચ વિભાગઞ્ઞૂ (પી.)], કાલુટ્ઠાયી મતન્દિતો;
અનુટ્ઠહતિ કાલેન, કમ્મફલં તસ્સ ઇજ્ઝતિ [કમ્મફલં તસ્સિજ્ઝતિ, ફલં તસ્સ સમિજ્ઝતિ (ક.)].
‘‘અનાયતન [ના’નાયતન (પી.)] સીલસ્સ, અનાયતન [ના’નાયતન (પી.)] સેવિનો;
ન નિબ્બિન્દિયકારિસ્સ, સમ્મદત્થો વિપચ્ચતિ.
‘‘અજ્ઝત્તઞ્ચ પયુત્તસ્સ, તથાયતનસેવિનો;
અનિબ્બિન્દિયકારિસ્સ, સમ્મદત્થો વિપચ્ચતિ.
‘‘યોગપ્પયોગસઙ્ખાતં, સમ્ભતસ્સાનુરક્ખણં;
તાનિ ¶ ત્વં તાત સેવસ્સુ, મા અકમ્માય રન્ધયિ;
અકમ્મુના હિ દુમ્મેધો, નળાગારંવ સીદતિ’’.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, માતાપિતૂસુ ખત્તિય;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, પુત્તદારેસુ ખત્તિય;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, મિત્તામચ્ચેસુ ખત્તિય;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, વાહનેસુ બલેસુ ચ;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ¶ ચર મહારાજ, ગામેસુ નિગમેસુ ચ…પે….
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, રટ્ઠેસુ [રટ્ઠે (પી.)] જનપદેસુ ચ…પે….
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, સમણ [સમણે (સ્યા. ક.)] બ્રાહ્મણેસુ ચ…પે….
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, મિગપક્ખીસુ ખત્તિય;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ¶ ચર મહારાજ, ધમ્મો ચિણ્ણો સુખાવહો [ધમ્મો સુચિણ્ણો સુખમાવહતિ (ક.)];
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, સઇન્દા [ઇન્દો (પી.), સિન્દા (ક.)] દેવા સબ્રહ્મકા;
સુચિણ્ણેન દિવં પત્તા, મા ધમ્મં રાજ પામદો [પમાદો (પી. ક.)].
‘‘તત્થેવ ¶ તે [વેતે (પી.)] વત્તપદા, એસાવ [એસા ચ (પી.)] અનુસાસની;
સપ્પઞ્ઞસેવી કલ્યાણી, સમત્તં સામ [સામં (ક.)] તં વિદૂ’’તિ.
તેસકુણજાતકં પઠમં.
૫૨૨. સરભઙ્ગજાતકં (૨)
‘‘અલઙ્કતા કુણ્ડલિનો સુવત્થા, વેળુરિયમુત્તાથરુખગ્ગબન્ધા [બદ્ધા (પી.)];
રથેસભા તિટ્ઠથ કે નુ તુમ્હે, કથં વો જાનન્તિ મનુસ્સલોકે’’.
‘‘અહમટ્ઠકો ભીમરથો પનાયં, કાલિઙ્ગરાજા પન ઉગ્ગતોયં [ઉગ્ગતો અયં (પી.), ઉગ્ગતાયં (ક.)];
સુસઞ્ઞતાનં ઇસીનં [સુસઞ્ઞતાનિસિનં (પી.)] દસ્સનાય, ઇધાગતા પુચ્છિતાયેમ્હ પઞ્હે’’.
‘‘વેહાયસં ¶ તિટ્ઠસિ [તિટ્ઠતિ (પી.)] અન્તલિક્ખે, પથદ્ધુનો પન્નરસેવ ચન્દો;
પુચ્છામિ તં યક્ખ મહાનુભાવ, કથં તં જાનન્તિ મનુસ્સલોકે’’.
‘‘યમાહુ દેવેસુ સુજમ્પતીતિ, મઘવાતિ ¶ તં આહુ મનુસ્સલોકે;
સ દેવરાજા ઇદમજ્જ પત્તો, સુસઞ્ઞતાનં ઇસીનં દસ્સનાય’’.
‘‘દૂરે સુતા નો ઇસયો સમાગતા, મહિદ્ધિકા ઇદ્ધિગુણૂપપન્ના;
વન્દામિ તે અયિરે પસન્નચિત્તો, યે જીવલોકેત્થ મનુસ્સસેટ્ઠા’’.
ગન્ધો ઇસીનં ચિરદિક્ખિતાનં [દક્ખિતાનં (સ્યા. પી.)], કાયા ચુતો ગચ્છતિ માલુતેન;
ઇતો પટિક્કમ્મ સહસ્સનેત્ત, ગન્ધો ઇસીનં અસુચિ દેવરાજ’’.
‘‘ગન્ધો ઇસીનં ચિરદિક્ખિતાનં, કાયા ચુતો ગચ્છતુ માલુતેન;
વિચિત્રપુપ્ફં સુરભિંવ માલં, ગન્ધઞ્ચ એતં પાટિકઙ્ખામ ભન્તે;
ન હેત્થ દેવા પટિક્કૂલસઞ્ઞિનો’’.
‘‘પુરિન્દદો ભૂતપતી યસસ્સી, દેવાનમિન્દો સક્કો [ઇદં પદં નત્થિ (સી. સ્યા. પી. પોત્થકેસુ)] મઘવા સુજમ્પતિ;
સ દેવરાજા અસુરગણપ્પમદ્દનો, ઓકાસમાકઙ્ખતિ પઞ્હ પુચ્છિતું.
‘‘કો ¶ નેવિમેસં ઇધ પણ્ડિતાનં, પઞ્હે પુટ્ઠો નિપુણે બ્યાકરિસ્સતિ;
તિણ્ણઞ્ચ રઞ્ઞં મનુજાધિપાનં, દેવાનમિન્દસ્સ ચ વાસવસ્સ’’.
‘‘અયં ¶ ઇસિ [ઇસી (સી. પી.)] સરભઙ્ગો તપસ્સી [યસસ્સી (સી.)], યતો જાતો વિરતો મેથુનસ્મા;
આચેરપુત્તો [આચરિયપુત્તો (પી. ક.)] સુવિનીતરૂપો, સો નેસં પઞ્હાનિ વિયાકરિસ્સતિ’’.
‘‘કોણ્ડઞ્ઞ પઞ્હાનિ વિયાકરોહિ, યાચન્તિ તં ઇસયો સાધુરૂપા;
કોણ્ડઞ્ઞ એસો મનુજેસુ ધમ્મો, યં વુદ્ધ [વદ્ધ (પી.), બુદ્ધ (ક.)] માગચ્છતિ એસ ભારો’’.
‘‘કતાવકાસા ¶ પુચ્છન્તુ ભોન્તો, યં કિઞ્ચિ પઞ્હં મનસાભિપત્થિતં;
અહઞ્હિ તં તં વો વિયાકરિસ્સં, ઞત્વા સયં લોકમિમં પરઞ્ચ’’.
‘‘તતો ચ મઘવા સક્કો, અત્થદસ્સી પુરિન્દદો;
અપુચ્છિ પઠમં પઞ્હં, યઞ્ચાસિ અભિપત્થિતં’’.
‘‘કિં સૂ વધિત્વા ન કદાચિ સોચતિ, કિસ્સપ્પહાનં ઇસયો વણ્ણયન્તિ;
કસ્સીધ ¶ વુત્તં ફરુસં ખમેથ, અક્ખાહિ મે કોણ્ડઞ્ઞ એતમત્થં’’.
‘‘કોધં વધિત્વા ન કદાચિ સોચતિ, મક્ખપ્પહાનં ઇસયો વણ્ણયન્તિ;
સબ્બેસં વુત્તં ફરુસં ખમેથ, એતં ખન્તિં ઉત્તમમાહુ સન્તો’’.
‘‘સક્કા ઉભિન્નં [હિ દ્વિન્નં (પી.)] વચનં તિતિક્ખિતું, સદિસસ્સ વા સેટ્ઠતરસ્સ [સેટ્ઠનરસ્સ (પી.)] વાપિ;
કથં નુ હીનસ્સ વચો ખમેથ, અક્ખાહિ મે કોણ્ડઞ્ઞ એતમત્થં’’.
‘‘ભયા ¶ હિ સેટ્ઠસ્સ વચો ખમેથ, સારમ્ભહેતૂ પન સાદિસસ્સ;
યો ચીધ હીનસ્સ વચો ખમેથ, એતં ખન્તિં ઉત્તમમાહુ સન્તો’’.
‘‘કથં વિજઞ્ઞા ચતુપત્થરૂપં [ચતુમટ્ઠરૂપં (સ્યા. પી.)], સેટ્ઠં સરિક્ખં અથવાપિ હીનં;
વિરૂપરૂપેન ચરન્તિ સન્તો, તસ્મા હિ સબ્બેસં વચો ખમેથ’’.
‘‘ન હેતમત્થં મહતીપિ સેના, સરાજિકા યુજ્ઝમાના લભેથ;
યં ¶ ખન્તિમા સપ્પુરિસો લભેથ, ખન્તી બલસ્સૂપસમન્તિ વેરા’’.
‘‘સુભાસિતં તે અનુમોદિયાન, અઞ્ઞં તં પુચ્છામિ તદિઙ્ઘ બ્રૂહિ;
યથા અહું [અહૂ (સી. સ્યા. પી.)] દણ્ડકી નાળિકેરો [નાળિકીરો (સી. સ્યા. પી.)], અથજ્જુનો કલાબુ ચાપિ રાજા;
તેસં ગતિં બ્રૂહિ સુપાપકમ્મિનં, કત્થૂપપન્ના ઇસિનં વિહેઠકા’’.
‘‘કિસઞ્હિ [કિસંપિ (પી.)] વચ્છં અવકિરિય દણ્ડકી, ઉચ્છિન્નમૂલો સજનો સરટ્ઠો;
કુક્કુળનામે નિરયમ્હિ પચ્ચતિ, તસ્સ ફુલિઙ્ગાનિ પતન્તિ કાયે.
‘‘યો સઞ્ઞતે પબ્બજિતે અહેઠયિ [અવઞ્ચસિ (પી.)], ધમ્મં ભણન્તે સમણે અદૂસકે;
તં નાળિકેરં સુનખા પરત્થ, સઙ્ગમ્મ ખાદન્તિ વિફન્દમાનં.
‘‘અથજ્જુનો ¶ નિરયે સત્તિસૂલે, અવંસિરો પતિતો ઉદ્ધંપાદો [ઉદ્ધપાદો (સ્યા.), અદ્ધપાદો (પી.)];
અઙ્ગીરસં ગોતમં હેઠયિત્વા, ખન્તિં તપસ્સિં ચિરબ્રહ્મચારિં.
‘‘યો ¶ ખણ્ડસો પબ્બજિતં અછેદયિ, ખન્તિં વદન્તં સમણં અદૂસકં;
કલાબુવીચિં ઉપપજ્જ પચ્ચતિ, મહાપતાપં [મહાભિતાપં (પી.)] કટુકં ભયાનકં.
‘‘એતાનિ સુત્વા નિરયાનિ પણ્ડિતો, અઞ્ઞાનિ પાપિટ્ઠતરાનિ ચેત્થ;
ધમ્મં ચરે સમણબ્રાહ્મણેસુ, એવઙ્કરો સગ્ગમુપેતિ ઠાનં’’.
‘‘સુભાસિતં ¶ તે અનુમોદિયાન, અઞ્ઞં તં પુચ્છામિ તદિઙ્ઘ બ્રૂહિ;
કથંવિધં સીલવન્તં વદન્તિ, કથંવિધં પઞ્ઞવન્તં વદન્તિ;
કથંવિધં સપ્પુરિસં વદન્તિ, કથંવિધં નો સિરિ નો જહાતિ’’.
‘‘કાયેન વાચાય ચ યો’ધ [યો ચ (પી.)] સઞ્ઞતો, મનસા ચ કિઞ્ચિ ન કરોતિ પાપં;
ન અત્તહેતૂ અલિકં ભણેતિ [ભણાતિ (સી. સ્યા. પી.)], તથાવિધં સીલવન્તં વદન્તિ.
‘‘ગમ્ભીરપઞ્હં મનસાભિચિન્તયં [મનસા વિચિન્તયં (સી.)], નાચ્ચાહિતં કમ્મ કરોતિ લુદ્દં;
કાલાગતં ¶ [કાલાભતં (પી.)] અત્થપદં ન રિઞ્ચતિ, તથાવિધં પઞ્ઞવન્તં વદન્તિ.
‘‘યો ¶ વે કતઞ્ઞૂ કતવેદિ ધીરો, કલ્યાણમિત્તો દળ્હભત્તિ ચ હોતિ;
દુખિતસ્સ સક્કચ્ચ કરોતિ કિચ્ચં, તથાવિધં સપ્પુરિસં વદન્તિ.
‘‘એતેહિ સબ્બેહિ ગુણેહુપેતો, સદ્ધો મુદૂ સંવિભાગી વદઞ્ઞૂ;
સઙ્ગાહકં સખિલં સણ્હવાચં, તથાવિધં નો સિરિ નો જહાતિ’’.
‘‘સુભાસિતં તે અનુમોદિયાન, અઞ્ઞં તં પુચ્છામિ તદિઙ્ઘ બ્રૂહિ;
સીલં સિરિઞ્ચાપિ સતઞ્ચ ધમ્મં, પઞ્ઞઞ્ચ કં સેટ્ઠતરં વદન્તિ’’.
‘‘પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠા કુસલા વદન્તિ, નક્ખત્તરાજારિવ તારકાનં;
સીલં સીરી ચાપિ સતઞ્ચ ધમ્મો [ધમ્મા (પી.)], અન્વાયિકા પઞ્ઞવતો ભવન્તિ’’.
‘‘સુભાસિતં તે અનુમોદિયાન, અઞ્ઞં તં પુચ્છામિ તદિઙ્ઘ બ્રૂહિ;
કથંકરો ¶ કિન્તિકરો કિમાચરં, કિં સેવમાનો લભતીધ પઞ્ઞં;
પઞ્ઞાય દાનિપ્પટિપં [દાનિ પટિપદં (સી. સ્યા. પી.)] વદેહિ, કથંકરો પઞ્ઞવા હોતિ મચ્ચો’’.
‘‘સેવેથ વુદ્ધે નિપુણે બહુસ્સુતે, ઉગ્ગાહકો ચ પરિપુચ્છકો સિયા;
સુણેય્ય સક્કચ્ચ સુભાસિતાનિ, એવંકરો પઞ્ઞવા હોતિ મચ્ચો.
‘‘ ¶ પઞ્ઞવા કામગુણે અવેક્ખતિ, અનિચ્ચતો દુક્ખતો રોગતો ચ;
એવં વિપસ્સી પજહાતિ છન્દં, દુક્ખેસુ કામેસુ મહબ્ભયેસુ.
‘‘સ વીતરાગો પવિનેય્ય દોસં, મેત્તં [મેત્ત (સ્યા. ક.)] ચિત્તં ભાવયે [ભાવેય્ય (સી. સ્યા. ક.)] અપ્પમાણં;
સબ્બેસુ ભૂતેસુ નિધાય દણ્ડં, અનિન્દિતો બ્રહ્મમુપેતિ ઠાનં’’.
‘‘મહત્થિયં [મહિદ્ધિયં (સી. સ્યા. પી.)] આગમનં અહોસિ, તવમટ્ઠકા [મટ્ઠક (સી. સ્યા. ક.)] ભીમરથસ્સ ચાપિ;
કાલિઙ્ગરાજસ્સ ચ ઉગ્ગતસ્સ, સબ્બેસ ¶ વો કામરાગો પહીનો’’.
‘‘એવમેતં પરચિત્તવેદિ, સબ્બેસ નો કામરાગો પહીનો;
કરોહિ ઓકાસમનુગ્ગહાય, યથા ગતિં તે અભિસમ્ભવેમ’’.
‘‘કરોમિ ઓકાસમનુગ્ગહાય, તથા હિ વો કામરાગો પહીનો;
ફરાથ કાયં વિપુલાય પીતિયા, યથા ગતિં મે અભિસમ્ભવેથ’’.
‘‘સબ્બં ¶ કરિસ્સામ તવાનુસાસનિં, યં યં તુવં વક્ખસિ ભૂરિપઞ્ઞ;
ફરામ કાયં વિપુલાય પીતિયા, યથા ગતિં તે અભિસમ્ભવેમ’’.
‘‘કતાય [કતાયં (સી. પી.)] વચ્છસ્સ કિસસ્સ પૂજા, ગચ્છન્તુ ભોન્તો ઇસયો સાધુરૂપા;
ઝાને રતા હોથ સદા સમાહિતા, એસા રતી પબ્બજિતસ્સ સેટ્ઠા’’.
‘‘સુત્વાન ¶ ગાથા પરમત્થસંહિતા, સુભાસિતા ઇસિના પણ્ડિતેન;
તે વેદજાતા અનુમોદમાના, પક્કામુ ¶ [પક્કમુ (ક.)] દેવા દેવપુરં યસસ્સિનો.
‘‘ગાથા ઇમા અત્થવતી સુબ્યઞ્જના, સુભાસિતા ઇસિના પણ્ડિતેન;
યો કોચિમા અટ્ઠિકત્વા [અટ્ઠિં કત્વા (ક.)] સુણેય્ય, લભેથ પુબ્બાપરિયં વિસેસં;
લદ્ધાન પુબ્બાપરિયં વિસેસં, અદસ્સનં મચ્ચુરાજસ્સ ગચ્છે’’.
‘‘સાલિસ્સરો સારિપુત્તો, મેણ્ડિસ્સરો ચ કસ્સપો;
પબ્બતો અનુરુદ્ધો ચ, કચ્ચાયનો ચ દેવલો [દેવિલો (સ્યા. ક.)].
‘‘અનુસિસ્સો ચ આનન્દો, કિસવચ્છો ચ કોલિતો;
નારદો ઉદાયી થેરો [નારદો પુણ્ણો મન્તાનીપુત્તો (સી.)], પરિસા બુદ્ધપરિસા;
સરભઙ્ગો લોકનાથો, એવં ધારેથ જાતક’’ન્તિ.
સરભઙ્ગજાતકં દુતિયં.
૫૨૩. અલમ્બુસાજાતકં (૩)
‘‘અથ બ્રવિ બ્રહા ઇન્દો, વત્રભૂ જયતં પિતા;
દેવકઞ્ઞં પરાભેત્વા, સુધમ્માયં અલમ્બુસં.
‘‘મિસ્સે દેવા તં યાચન્તિ, તાવતિંસા સઇન્દકા;
ઇસિપ્પલોભને ¶ [ઇસિપલોભિકે (સી. સ્યા.), ઇસિં પલોભિકે (પી.)] ગચ્છ, ઇસિસિઙ્ગં અલમ્બુસે.
‘‘પુરાયં અમ્હે અચ્ચેતિ [નાચ્ચેતિ (સ્યા. ક.)], વત્તવા [વતવા (સી. સ્યા. પી.)] બ્રહ્મચરિયવા;
નિબ્બાનાભિરતો વુદ્ધો [વદ્ધો (પી.), બુદ્ધો (સ્યા. ક.)], તસ્સ મગ્ગાનિ આવર’’.
‘‘દેવરાજ કિમેવ ત્વં, મમેવ તુવં સિક્ખસિ;
ઇસિપ્પલોભને [ઇસિપલોભિકે (સી. સ્યા.), ઇસિં પલોભિકે (પી.)] ગચ્છ, સન્તિ અઞ્ઞાપિ અચ્છરા.
‘‘માદિસિયો ¶ પવરા ચેવ, અસોકે નન્દને વને;
તાસમ્પિ હોતુ પરિયાયો, તાપિ યન્તુ પલોભના’’ [પલોભિકા (સ્યા. પી.)].
‘‘અદ્ધા ¶ હિ સચ્ચં ભણસિ, સન્તિ અઞ્ઞાપિ અચ્છરા;
તાદિસિયો પવરા ચેવ, અસોકે નન્દને વને.
‘‘ન તા એવં પજાનન્તિ, પારિચરિયં પુમં ગતા;
યાદિસં ત્વં પજાનાસિ, નારિ સબ્બઙ્ગસોભને.
‘‘ત્વમેવ ગચ્છ કલ્યાણિ, ઇત્થીનં પવરા ચસિ;
તવેવ વણ્ણરૂપેન, સવસમાનયિસ્સસિ’’ [વસમાનાપયિસ્સસિ (સ્યા.), વસમાનામયિસ્સસિ (પી.), તં વસમાનયિસ્સસિ (ક.)].
‘‘ન વાહં ન ગમિસ્સામિ, દેવરાજેન પેસિતા;
વિભેમિ ચેતં આસાદું, ઉગ્ગતેજો હિ બ્રાહ્મણો.
‘‘અનેકે નિરયં પત્તા, ઇસિમાસાદિયા જના;
આપન્ના મોહસંસારં, તસ્મા લોમાનિ હંસયે’’.
‘‘ઇદં વત્વાન પક્કામિ, અચ્છરા કામવણ્ણિની;
મિસ્સા મિસ્સિતુ [મિસ્સેતુ (સી. સ્યા. પી.)] મિચ્છન્તી, ઇસિસિઙ્ગં અલમ્બુસા.
‘‘સા ચ તં વનમોગય્હ, ઇસિસિઙ્ગેન રક્ખિતં;
બિમ્બજાલકસઞ્છન્નં ¶ , સમન્તા અડ્ઢયોજનં.
‘‘પાતોવ પાતરાસમ્હિ, ઉદણ્હસમયં [ઉદયસમયં (સ્યા.), ઉદન્તસમયં (ક.)] પતિ;
અગ્ગિટ્ઠં પરિમજ્જન્તં, ઇસિસિઙ્ગં ઉપાગમિ’’.
‘‘કા નુ વિજ્જુરિવાભાસિ, ઓસધી વિય તારકા;
વિચિત્તહત્થાભરણા [વિચિત્તવત્થાભરણા (સી.)], આમુત્તમણિકુણ્ડલા [આમુક્કમણિકુણ્ડલા (?)].
‘‘આદિચ્ચવણ્ણસઙ્કાસા, હેમચન્દનગન્ધિની;
સઞ્ઞતૂરૂ મહામાયા, કુમારી ચારુદસ્સના.
‘‘વિલગ્ગા [વિલાકા (સી. સ્યા. પી.)] મુદુકા સુદ્ધા, પાદા તે સુપ્પતિટ્ઠિતા;
ગમના કામનીયા [કમના કમનીયા (સી. પી.)] તે, હરન્તિયેવ મે મનો.
‘‘અનુપુબ્બાવ ¶ તે ઊરૂ, નાગનાસસમૂપમા;
વિમટ્ઠા તુય્હં સુસ્સોણી, અક્ખસ્સ ફલકં યથા.
‘‘ઉપ્પલસ્સેવ કિઞ્જક્ખા, નાભિ તે સાધુ સણ્ઠિતા;
પૂરા કણ્હઞ્જનસ્સેવ, દૂરતો પટિદિસ્સતિ.
‘‘દુવિધા જાતા ઉરજા, અવણ્ટા સાધુ પચ્ચુદા;
પયોધરા અપતિતા [અપ્પતીતા (સી. સ્યા. પી.)], અડ્ઢલાબુસમા થના.
‘‘દીઘા કમ્બુતલાભાસા, ગીવા એણેય્યકા યથા;
પણ્ડરાવરણા વગ્ગુ, ચતુત્થમનસન્નિભા.
‘‘ઉદ્ધગ્ગા ¶ ચ અધગ્ગા ચ, દુમગ્ગપરિમજ્જિતા;
દુવિજા નેલસમ્ભૂતા, દન્તા તવ સુદસ્સના.
‘‘અપણ્ડરા લોહિતન્તા, જિઞ્જૂક [જિઞ્જુક (સી. સ્યા. પી.)] ફલસન્નિભા;
આયતા ¶ ચ વિસાલા ચ, નેત્તા તવ સુદસ્સના.
‘‘નાતિદીઘા સુસમ્મટ્ઠા, કનકબ્યા [કનકગ્ગા (પી.)] સમોચિતા;
ઉત્તમઙ્ગરુહા તુય્હં, કેસા ચન્દનગન્ધિકા.
‘‘યાવતા કસિગોરક્ખા, વાણિજાનં [વણિજાનં (પી.)] ચ યા ગતિ;
ઇસીનઞ્ચ પરક્કન્તં, સઞ્ઞતાનં તપસ્સિનં.
‘‘ન તે સમસમં પસ્સે, અસ્મિં પથવિ [પુથુવિ (પી.)] મણ્ડલે;
કો વા ત્વં કસ્સ વા પુત્તો, કથં જાનેમુ તં મયં’’.
‘‘ન પઞ્હકાલો ભદ્દન્તે, કસ્સપેવં ગતે સતિ;
એહિ સમ્મ રમિસ્સામ, ઉભો અસ્માકમસ્સમે;
એહિ તં ઉપગૂહિસ્સં [ઉપગુય્હિસ્સં (સ્યા.)], રતીનં કુસલો ભવ’’.
‘‘ઇદં વત્વાન પક્કામિ, અચ્છરા કામવણ્ણિની;
મિસ્સા મિસ્સિતુમિચ્છન્તી, ઇસિસિઙ્ગં અલમ્બુસા’’.
‘‘સો ચ વેગેન નિક્ખમ્મ, છેત્વા દન્ધપરક્કમં [દન્ધપદક્કમં (ક.)];
તમુત્તમાસુ વેણીસુ, અજ્ઝપ્પત્તો [અજ્ઝાપત્તો (પી.)] પરામસિ;
‘‘તમુદાવત્ત ¶ કલ્યાણી, પલિસ્સજિ સુસોભના [સુસોભણી (સ્યા. ક.)];
ચવિતમ્હિ [ચવિ તમ્હા (સ્યા. ક.)] બ્રહ્મચરિયા, યથા તં અથ તોસિતા.
‘‘મનસા અગમા ઇન્દં, વસન્તં નન્દને વને;
તસ્સા સઙ્કપ્પમઞ્ઞાય, મઘવા દેવકુઞ્જરો.
‘‘પલ્લઙ્કં પહિણી ખિપ્પં, સોવણ્ણં સોપવાહનં;
સઉત્તરચ્છદપઞ્ઞાસં, સહસ્સપટિયત્થતં [પટિકત્થતં (સી.)].
‘‘તમેનં ¶ તત્થ ધારેસિ, ઉરે કત્વાન સોભના;
યથા એકમુહુત્તંવ, તીણિ વસ્સાનિ ધારયિ.
‘‘વિમદો તીહિ વસ્સેહિ, પબુજ્ઝિત્વાન બ્રાહ્મણો;
અદ્દસાસિ હરિત [હરી (પી.)] રુક્ખે, સમન્તા અગ્ગિયાયનં.
‘‘નવપત્તવનં ફુલ્લં, કોકિલગ્ગણઘોસિતં;
સમન્તા પવિલોકેત્વા, રુદં અસ્સૂનિ વત્તયિ.
‘‘ન ¶ જુહે ન જપે [જપ્પે (ક.)] મન્તે, અગ્ગિહુત્તં પહાપિતં;
કો નુ મે પારિચરિયાય, પુબ્બે ચિત્તં પલોભયિ.
‘‘અરઞ્ઞે મે વિહરતો, યો મે તેજા હ સમ્ભુતં [સમ્ભતં (પી.)];
નાનારત્નપરિપૂરં, નાવંવ ગણ્હિ અણ્ણવે’’.
‘‘અહં તે પારિચરિયાય, દેવરાજેન પેસિતા;
અવધિં [અવધી (સ્યા. પી. ક.)] ચિત્તં ચિત્તેન, પમાદો [પમાદા (સ્યા. પી.)] ત્વં ન બુજ્ઝસિ’’.
‘‘ઇમાનિ કિર મં તાતો, કસ્સપો અનુસાસતિ;
કમલાસદિસિત્થિયો [સરિસિત્થિયો (સ્યા. પી.)], તાયો બુજ્ઝેસિ માણવ.
‘‘ઉરે ગણ્ડાયો બુજ્ઝેસિ, તાયો બુજ્ઝેસિ માણવ;
ઇચ્ચાનુસાસિ મં તાતો, યથા મં અનુકમ્પકો.
‘‘તસ્સાહં વચનં નાકં, પિતુ વુદ્ધસ્સ સાસનં;
અરઞ્ઞે નિમ્મનુસ્સમ્હિ, સ્વજ્જ ઝાયામિ [સ્વાજ્જજ્ઝાયામિ (સી. પી.)] એકકો.
‘‘સોહં ¶ તથા કરિસ્સામિ, ધિરત્થુ જીવિતેન મે;
પુન વા તાદિસો હેસ્સં, મરણં મે ભવિસ્સતિ’’.
‘‘તસ્સ ¶ તેજં [તેજઞ્ચ (સી. પી.)] વીરિયઞ્ચ, ધિતિં [ધિતિઞ્ચ (પી.)] ઞત્વા અવટ્ઠિતં [સુવડ્ઢિતં (સી.)];
સિરસા અગ્ગહી પાદે, ઇસિસિઙ્ગં અલમ્બુસા.
‘‘મા મે કુજ્ઝ [કુજ્ઝિ (પી.)] મહાવીર, મા મે કુજ્ઝ [કુજ્ઝિ (પી.)] મહાઇસે;
મહા અત્થો મયા ચિણ્ણો, તિદસાનં યસસ્સિનં;
તયા સંકમ્પિતં આસિ, સબ્બં દેવપુરં તદા’’.
‘‘તાવતિંસા ચ યે દેવા, તિદસાનઞ્ચ વાસવો;
ત્વઞ્ચ ભદ્દે સુખી હોહિ, ગચ્છ કઞ્ઞે યથાસુખં’’.
‘‘તસ્સ પાદે ગહેત્વાન, કત્વા ચ નં પદક્ખિણં;
અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વાન, તમ્હા ઠાના અપક્કમિ.
‘‘યો ચ તસ્સાસિ પલ્લઙ્કો, સોવણ્ણો સોપવાહનો;
સઉત્તરચ્છદપઞ્ઞાસો, સહસ્સપટિયત્થતો;
તમેવ પલ્લઙ્કમારુય્હ, અગા દેવાન સન્તિકે.
‘‘તમોક્કમિવ આયન્તિં, જલન્તિં વિજ્જુતં યથા;
પતીતો સુમનો વિત્તો, દેવિન્દો અદદા વરં’’.
‘‘વરઞ્ચે ¶ મે અદો સક્ક, સબ્બભૂતાનમિસ્સર;
નિસિપ્પલોભિકા [ન ઇસિપલોભિકા (સ્યા.), ન ઇસિપલોભિયં (પી.)] ગચ્છે, એતં સક્ક વરં વરે’’તિ.
અલમ્બુસાજાતકં તતિયં.
૫૨૪. સઙ્ખપાલજાતકં (૪)
‘‘અરિયાવકાસોસિ પસન્નનેત્તો, મઞ્ઞે ¶ ભવં પબ્બજિતો કુલમ્હા;
કથં નુ વિત્તાનિ પહાય ભોગે, પબ્બજિ નિક્ખમ્મ ઘરા સપઞ્ઞ’’ [સપઞ્ઞો (સ્યા.), સપઞ્ઞા (પી.)].
‘‘સયં ¶ વિમાનં નરદેવ દિસ્વા, મહાનુભાવસ્સ મહોરગસ્સ;
દિસ્વાન પુઞ્ઞાન મહાવિપાકં, સદ્ધાયહં પબ્બજિતોમ્હિ રાજ’’.
‘‘ન કામકામા ન ભયા ન દોસા, વાચં મુસા પબ્બજિતા ભણન્તિ;
અક્ખાહિ મે પુચ્છિતો એતમત્થં, સુત્વાન મે જાયિહિતિપ્પસાદો’’.
‘‘વાણિજ્જ [વણિજ્જ (પી.)] રટ્ઠાધિપ ગચ્છમાનો, પથે અદ્દસાસિમ્હિ ભોજપુત્તે [મિલાચપુત્તે (સી. પી.)];
પવદ્ધકાયં ઉરગં મહન્તં, આદાય ગચ્છન્તે પમોદમાને’’.
‘‘સોહં સમાગમ્મ જનિન્દ તેહિ, પહટ્ઠલોમો અવચમ્હિ ભીતો;
કુહિં અયં નીયતિ [નિય્યતિ (ક.)] ભીમકાયો, નાગેન કિં કાહથ ભોજપુત્તા.
‘‘નાગો અયં નીયતિ ભોજનત્થા [ભોજનત્થં (સી. સ્યા. પી.)], પવદ્ધકાયો ¶ ઉરગો મહન્તો;
સાદુઞ્ચ થૂલઞ્ચ મુદુઞ્ચ મંસં, ન ત્વં રસઞ્ઞાસિ વિદેહપુત્ત.
‘‘ઇતો મયં ગન્ત્વા સકં નિકેતં [નિકેતનં (પી.)], આદાય સત્થાનિ વિકોપયિત્વા;
મંસાનિ ભોક્ખામ [ભક્ખામ (સ્યા.)] પમોદમાના, મયઞ્હિ વે સત્તવો પન્નગાનં.
‘‘સચે અયં નીયતિ ભોજનત્થા, પવદ્ધકાયો ઉરગો મહન્તો;
દદામિ વો બલિબદ્દાનિ [બલિવદ્દાનિ (પી.)] સોળસ, નાગં ઇમં મુઞ્ચથ બન્ધનસ્મા.
‘‘અદ્ધા ¶ હિ નો ભક્ખો અયં મનાપો, બહૂ ચ નો ઉરગા ભુત્તપુબ્બા [બહું ચ નો ઉરગો ભુત્તપુબ્બો (ક.)];
કરોમ તે તં વચનં અળાર [આળાર (ક.) એવમુપરિપિ], મિત્તઞ્ચ નો હોહિ વિદેહપુત્ત.
‘‘તદસ્સુ તે બન્ધના મોચયિંસુ, યં નત્થુતો પટિમોક્કસ્સ પાસે;
મુત્તો ચ સો બન્ધના નાગરાજા, પક્કામિ પાચીનમુખો મુહુત્તં.
‘‘ગન્ત્વાન પાચીનમુખો મુહુત્તં, પુણ્ણેહિ ¶ નેત્તેહિ પલોકયી મં;
તદાસ્સહં પિટ્ઠિતો અન્વગચ્છિં, દસઙ્ગુલિં અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા.
‘‘ગચ્છેવ ¶ ખો ત્વં તરમાનરૂપો, મા તં અમિત્તા પુનરગ્ગહેસું;
દુક્ખો હિ લુદ્દેહિ પુના સમાગમો, અદસ્સનં ભોજપુત્તાન ગચ્છ.
‘‘અગમાસિ સો રહદં વિપ્પસન્નં, નીલોભાસં રમણીયં સુતિત્થં;
સમોતતં [સમોનતં (સ્યા. ક.)] જમ્બુહિ વેતસાહિ, પાવેક્ખિ નિત્તિણ્ણભયો પતીતો.
‘‘સો તં પવિસ્સ ન ચિરસ્સ નાગો, દિબ્બેન મે પાતુરહું જનિન્દ;
ઉપટ્ઠહી મં પિતરંવ પુત્તો, હદયઙ્ગમં કણ્ણસુખં ભણન્તો.
‘‘ત્વં ¶ મેસિ માતા ચ પિતા [પિતા ચ (પી.)] અળાર, અબ્ભન્તરો પાણદદો સહાયો;
સકઞ્ચ ઇદ્ધિં પટિલાભકોસ્મિ [પટિલાભિતોસ્મિ (પી.)], અળાર પસ્સ મે નિવેસનાનિ;
પહૂતભક્ખં બહુઅન્નપાનં, મસક્કસારં ¶ વિય વાસવસ્સ’’.
‘‘તં ભૂમિભાગેહિ ઉપેતરૂપં, અસક્ખરા ચેવ મુદૂ સુભા ચ;
નીચત્તિણા [નીચા તિણા (સ્યા. પી.)] અપ્પરજા ચ ભૂમિ, પાસાદિકા યત્થ જહન્તિ સોકં.
‘‘અનાવકુલા વેળુરિયૂપનીલા, ચતુદ્દિસં અમ્બવનં સુરમ્મં;
પક્કા ચ પેસી ચ ફલા સુફુલ્લા, નિચ્ચોતુકા ધારયન્તી ફલાનિ.
‘‘તેસં વનાનં નરદેવ મજ્ઝે, નિવેસનં ભસ્સરસન્નિકાસં;
રજતગ્ગળં સોવણ્ણમયં ઉળારં, ઓભાસતી વિજ્જુરિવન્તલિક્ખે.
‘‘મણીમયા સોણ્ણમયા [સોવણ્ણમયા (સી. સ્યા. પી.)] ઉળારા, અનેકચિત્તા સતતં સુનિમ્મિતા;
પરિપૂરા કઞ્ઞાહિ અલઙ્કતાભિ, સુવણ્ણકાયૂરધરાહિ રાજ.
‘‘સો સઙ્ખપાલો તરમાનરૂપો, પાસાદમારુય્હ અનોમવણ્ણો;
સહસ્સથમ્ભં અતુલાનુભાવં, યત્થસ્સ ¶ ભરિયા મહેસી અહોસિ.
‘‘એકા ¶ ચ નારી તરમાનરૂપા, આદાય વેળુરિયમયં મહગ્ઘં;
સુભં મણિં જાતિમન્તૂપપન્નં, અચોદિતા આસનમબ્ભિહાસિ.
‘‘તતો મં ઉરગો હત્થે ગહેત્વા, નિસીદયી પામુખઆસનસ્મિં;
ઇદમાસનં અત્ર ભવં નિસીદતુ, ભવઞ્હિ મે અઞ્ઞતરો ગરૂનં.
‘‘અઞ્ઞા ચ નારી તરમાનરૂપા, આદાય વારિં ઉપસઙ્કમિત્વા;
પાદાનિ પક્ખાલયી મે જનિન્દ, ભરિયાવ [ભરિયા ચ (પી.)] ભત્તૂ પતિનો પિયસ્સ.
‘‘અપરા ચ નારી તરમાનરૂપા, પગ્ગય્હ સોવણ્ણમયાય [સોવણ્ણમયા (પી.)] પાતિયા;
અનેકસૂપં વિવિધં વિયઞ્જનં, ઉપનામયી ભત્ત મનુઞ્ઞરૂપં.
‘‘તુરિયેહિ [તૂરિયેહિ (ક.)] મં ભારત ભુત્તવન્તં, ઉપટ્ઠહું ભત્તુ મનો વિદિત્વા;
તતુત્તરિં [તદુત્તરિં (ક.)] મં નિપતી મહન્તં, દિબ્બેહિ ¶ કામેહિ અનપ્પકેહિ.
‘‘ભરિયા ¶ મમેતા તિસતા અળાર, સબ્બત્તમજ્ઝા પદુમુત્તરાભા;
અળાર એતાસ્સુ તે કામકારા, દદામિ તે તા પરિચારયસ્સુ.
‘‘સંવચ્છરં દિબ્બરસાનુભુત્વા, તદાસ્સુહં [તદસ્સહં (પી.)] ઉત્તરિમજ્ઝભાસિં [ઉત્તરિ પચ્ચભાસિં (સી. સ્યા.), ઉત્તરિં પચ્ચભાસિં (પી.)];
નાગસ્સિદં કિન્તિ કથઞ્ચ લદ્ધં, કથજ્ઝગમાસિ વિમાનસેટ્ઠં’’.
‘‘અધિચ્ચ ¶ લદ્ધં પરિણામજં તે, સયંકતં ઉદાહુ દેવેહિ દિન્નં;
પુચ્છામિ તં [તે (પી.)] નાગરાજેતમત્થં, કથજ્ઝગમાસિ વિમાનસેટ્ઠં’’.
‘‘નાધિચ્ચ લદ્ધં ન પરિણામજં મે, ન સયંકતં નાપિ દેવેહિ દિન્નં;
સકેહિ કમ્મેહિ અપાપકેહિ, પુઞ્ઞેહિ મે લદ્ધમિદં વિમાનં’’.
‘‘કિં તે વતં કિં પન બ્રહ્મચરિયં, કિસ્સ સુચિણ્ણસ્સ અયં વિપાકો;
અક્ખાહિ મે નાગરાજેતમત્થં, કથં ¶ નુ તે લદ્ધમિદં વિમાનં’’.
‘‘રાજા અહોસિં મગધાનમિસ્સરો, દુય્યોધનો નામ મહાનુભાવો;
સો ઇત્તરં જીવિતં સંવિદિત્વા, અસસ્સતં વિપરિણામધમ્મં.
‘‘અન્નઞ્ચ પાનઞ્ચ પસન્નચિત્તો, સક્કચ્ચ દાનં વિપુલં અદાસિં [અદાસિ (પી.)];
ઓપાનભૂતં મે ઘરં તદાસિ, સન્તપ્પિતા સમણબ્રાહ્મણા ચ.
[અયં ગાથા પી. પોત્થકે નત્થિ] ‘‘માલઞ્ચ ગન્ધઞ્ચ વિલેપનઞ્ચ, પદીપિયં [પદીપયં (સ્યા. ક.)] યાનમુપસ્સયઞ્ચ;
અચ્છાદનં સેય્યમથન્નપાનં, સક્કચ્ચ દાનાનિ અદમ્હ તત્થ [અયં ગાથા પી. પોત્થકે નત્થિ].
‘‘તં ¶ મે વતં તં પન બ્રહ્મચરિયં, તસ્સ સુચિણ્ણસ્સ અયં વિપાકો;
તેનેવ મે લદ્ધમિદં વિમાનં, પહૂતભક્ખં બહુઅન્નપાનં’’;
‘‘નચ્ચેહિ ગીતેહિ ચુપેતરૂપં, ચિરટ્ઠિતિકં ન ચ સસ્સતાયં.
‘‘અપ્પાનુભાવા તં મહાનુભાવં, તેજસ્સિનં ¶ હન્તિ અતેજવન્તો;
કિમેવ દાઠાવુધ કિં પટિચ્ચ, હત્થત્ત [હત્થત્થ (સી. સ્યા. પી.)] માગચ્છિ વનિબ્બકાનં [વણિબ્બકાનં (સી.)].
‘‘ભયં નુ તે અન્વગતં મહન્તં, તેજો નુ તે નાન્વગં દન્તમૂલં;
કિમેવ દાઠાવુધ કિં પટિચ્ચ, કિલેસમાપજ્જિ વનિબ્બકાનં’’.
‘‘ન મે ભયં અન્વગતં મહન્તં, તેજો ન સક્કા મમ તેહિ હન્તું [તેભિહન્તું (સ્યા. ક.)];
સતઞ્ચ ધમ્માનિ સુકિત્તિતાનિ, સમુદ્દવેલાવ દુરચ્ચયાનિ.
‘‘ચાતુદ્દસિં પઞ્ચદસિં અળાર, ઉપોસથં નિચ્ચમુપાવસામિ;
અથાગમું સોળસ ભોજપુત્તા, રજ્જું ગહેત્વાન દળ્હઞ્ચ પાસં.
‘‘ભેત્વાન નાસં અતિકસ્સ [અન્તકસ્સ (ક.)] રજ્જું, નયિંસુ મં સમ્પરિગય્હ લુદ્દા;
એતાદિસં દુક્ખમહં તિતિક્ખં [તિતિક્ખિં (પી.)], ઉપોસથં અપ્પટિકોપયન્તો’’.
‘‘એકાયને ¶ ¶ તં પથે અદ્દસંસુ, બલેન ¶ વણ્ણેન ચુપેતરૂપં;
સિરિયા પઞ્ઞાય ચ ભાવિતોસિ, કિં પત્થયં [કિમત્થિયં (સી. સ્યા. પી.)] નાગ તપો કરોસિ.
‘‘ન પુત્તહેતૂ ન ધનસ્સ હેતુ, ન આયુનો ચાપિ અળાર હેતુ;
મનુસ્સયોનિં અભિપત્થયાનો, તસ્મા પરક્કમ્મ તપો કરોમિ’’.
‘‘ત્વં લોહિતક્ખો વિહતન્તરંસો, અલઙ્કતો કપ્પિતકેસમસ્સુ;
સુરોસિતો લોહિતચન્દનેન, ગન્ધબ્બરાજાવ દિસા પભાસસિ [પભાસિ (ક.)].
‘‘દેવિદ્ધિપત્તોસિ મહાનુભાવો, સબ્બેહિ કામેહિ સમઙ્ગિભૂતો;
પુચ્છામિ તં નાગરાજેતમત્થં, સેય્યો ઇતો કેન મનુસ્સલોકો’’.
‘‘અળાર નાઞ્ઞત્ર મનુસ્સલોકા, સુદ્ધી વ સંવિજ્જતિ સંયમો વા;
અહઞ્ચ લદ્ધાન મનુસ્સયોનિં, કાહામિ જાતિમરણસ્સ અન્તં’’.
‘‘સંવચ્છરો ¶ મે વસતો [વુસિતો (પી.)] તવન્તિકે, અન્નેન પાનેન ઉપટ્ઠિતોસ્મિ;
આમન્તયિત્વાન પલેમિ નાગ, ચિરપ્પવુટ્ઠોસ્મિ [ચિરપ્પવુત્થો અસ્મિ (પી.)] અહં જનિન્દ’’.
‘‘પુત્તા ચ દારા અનુજીવિનો ચ [ચ’નુજીવિનો (સ્યા. પી.)], નિચ્ચાનુસિટ્ઠા ઉપતિટ્ઠતે તં;
કચ્ચિન્નુ તં નાભિસપિત્થ [નાભિસંસિત્થ (સ્યા. પી.)] કોચિ, પિયઞ્હિ મે દસ્સનં તુય્હં [તુય્હ (પી.)] અળાર’’.
‘‘યથાપિ ¶ માતૂ ચ પિતૂ અગારે, પુત્તો પિયો પટિવિહિતો વસેય્ય [સેય્યો (પી.)];
તતોપિ મય્હં ઇધમેવ સેય્યો, ચિત્તઞ્હિ તે નાગ મયી પસન્નં’’.
‘‘મણી મમં વિજ્જતિ લોહિતઙ્કો [લોહિતઙ્ગો (ક.)], ધનાહરો મણિરતનં ઉળારં;
આદાય ત્વં [તં (પી.)] ગચ્છ સકં નિકેતં, લદ્ધા ધનં તં મણિમોસ્સજસ્સુ’’.
‘‘દિટ્ઠા મયા માનુસકાપિ કામા, અસસ્સતા વિપરિણામધમ્મા;
આદીનવં કામગુણેસુ દિસ્વા, સદ્ધાયહં પબ્બજિતોમ્હિ રાજ.
‘‘દુમપ્ફલાનીવ ¶ પતન્તિ માણવા, દહરા ચ વુદ્ધા ચ સરીરભેદા;
એતમ્પિ દિસ્વા પબ્બજિતોમ્હિ રાજ, અપણ્ણકં સામઞ્ઞમેવ સેય્યો’’.
‘‘અદ્ધા હવે સેવિતબ્બા સપઞ્ઞા, બહુસ્સુતા યે બહુઠાનચિન્તિનો;
નાગઞ્ચ સુત્વાન તવઞ્ચળાર, કાહામિ પુઞ્ઞાનિ અનપ્પકાનિ’’.
‘‘અદ્ધા હવે સેવિતબ્બા સપઞ્ઞા, બહુસ્સુતા યે બહુઠાનચિન્તિનો;
નાગઞ્ચ સુત્વાન મમઞ્ચ રાજ, કરોહિ પુઞ્ઞાનિ અનપ્પકાની’’તિ.
સઙ્ખપાલજાતકં ચતુત્થં.
૫૨૫. ચૂળસુતસોમજાતકં (૫)
‘‘આમન્તયામિ ¶ ¶ નિગમં, મિત્તામચ્ચે પરિસ્સજે [પારિસજ્જે (સી. સ્યા.)];
સિરસ્મિં પલિતં જાતં, પબ્બજ્જં દાનિ રોચહં’’.
‘‘અભુમ્મે કથં નુ ભણસિ, સલ્લં મે દેવ ઉરસિ કપ્પેસિ [કમ્પેસિ (પી.)];
સત્તસતા તે ભરિયા, કથં ¶ નુ તે તા ભવિસ્સન્તિ’’.
‘‘પઞ્ઞાયિહિન્તિ એતા, દહરા અઞ્ઞમ્પિ તા ગમિસ્સન્તિ;
સગ્ગઞ્ચસ્સ પત્થયાનો, તેન અહં પબ્બજિસ્સામિ’’.
‘‘દુલ્લદ્ધં મે આસિ સુતસોમ, યસ્સ તે હોમહં માતા;
યં મે વિલપન્તિયા, અનપેક્ખો પબ્બજસિ દેવ.
‘‘દુલ્લદ્ધં મે આસિ સુતસોમ, યં તં અહં વિજાયિસ્સં;
યં મે વિલપન્તિયા, અનપેક્ખો પબ્બજસિ દેવ’’.
‘‘કો નામેસો ધમ્મો, સુતસોમ કા ચ નામ પબ્બજ્જા;
યં નો અમ્હે જિણ્ણે, અનપેક્ખો પબ્બજસિ દેવ.
‘‘પુત્તાપિ તુય્હં બહવો, દહરા અપ્પત્તયોબ્બના;
મઞ્જૂ તેપિ [તે (સી. પી.)] તં અપસ્સન્તા, મઞ્ઞે ¶ દુક્ખં નિગચ્છન્તિ’’.
‘‘પુત્તેહિ ચ મે એતેહિ, દહરેહિ અપ્પત્તયોબ્બનેહિ;
મઞ્જૂહિ સબ્બેહિપિ તુમ્હેહિ, ચિરમ્પિ ઠત્વા વિનાસભાવો’’ [વિનાભાવો (સી. સ્યા. પી.)].
‘‘છિન્નં ¶ નુ તુય્હં હદયં, અદુ તે [આદુ (સી. પી.), આદૂ (સ્યા.)] કરુણા ચ નત્થિ અમ્હેસુ;
યં નો વિકન્દન્તિયો [વિક્કન્દન્તિયો (સી.)], અનપેક્ખો પબ્બજસિ દેવ’’.
‘‘ન ચ મય્હં છિન્નં હદયં, અત્થિ કરુણાપિ મય્હં તુમ્હેસુ;
સગ્ગઞ્ચ પત્થયાનો, તેન અહં [તેનાહં (સી. સ્યા.), તેનમહં (પી.)] પબ્બજિસ્સામિ’’.
‘‘દુલ્લદ્ધં મે આસિ, સુતસોમ યસ્સ તે અહં ભરિયા;
યં મે વિલપન્તિયા, અનપેક્ખો પબ્બજસિ દેવ.
‘‘દુલ્લદ્ધં મે આસિ, સુતસોમ યસ્સ તે અહં ભરિયા;
યં મે કુચ્છિપટિસન્ધિં [મં કુચ્છિમતિં સન્તિં (પી.)], અનપેક્ખો ¶ પબ્બજસિ દેવ.
‘‘પરિપક્કો મે ગબ્ભો, કુચ્છિગતો યાવ નં વિજાયામિ;
માહં એકા વિધવા, પચ્છા દુક્ખાનિ અદ્દક્ખિં’’.
‘‘પરિપક્કો તે ગબ્ભો, કુચ્છિગતો ઇઙ્ઘ ત્વં [ત્વ (સી.), નં (પી.)] વિજાયસ્સુ;
પુત્તં અનોમવણ્ણં, તં હિત્વા પબ્બજિસ્સામિ’’.
‘‘મા ¶ ત્વં ચન્દે રુદિ, મા સોચિ વનતિમિરમત્તક્ખિ;
આરોહ વરપાસાદં [ચ પાસાદં (પી.)], અનપેક્ખો અહં ગમિસ્સામિ’’.
‘‘કો ¶ તં અમ્મ કોપેસિ, કિં રોદસિ પેક્ખસિ ચ મં બાળ્હં;
કં અવજ્ઝં ઘાતેમિ [ઘાતેમિ કં અવજ્ઝં (પી.), તં અવજ્ઝં ઘાતેમિ (ક.)], ઞાતીનં ઉદિક્ખમાનાનં’’.
‘‘ન હિ સો સક્કા હન્તું, વિજિતાવી [જીવિતાવી (પી.)] યો મં તાત કોપેસિ;
પિતા તે મં તાત અવચ, અનપેક્ખો ¶ અહં ગમિસ્સામિ’’.
‘‘યોહં પુબ્બે નિય્યામિ, ઉય્યાનં મત્તકુઞ્જરે ચ યોધેમિ;
સુતસોમે પબ્બજિતે, કથં નુ દાનિ કરિસ્સામિ’’.
‘‘માતુચ્ચ [માતુ ચ (સી. સ્યા.)] મે રુદન્ત્યા [રુદત્યા (પી.)], જેટ્ઠસ્સ ચ ભાતુનો અકામસ્સ;
હત્થેપિ તે ગહેસ્સં, ન હિ ગચ્છસિ [ગઞ્છિસિ (પી.)] નો અકામાનં’’.
‘‘ઉટ્ઠેહિ ત્વં ધાતિ, ઇમં કુમારં રમેહિ અઞ્ઞત્થ;
મા મે પરિપન્થમકાસિ [મકા (સી. પી.)], સગ્ગં મમ પત્થયાનસ્સ’’.
‘‘યં નૂનિમં દદેય્યં [જહેય્યં (પી.)] પભઙ્કરં, કો નુ મે ઇમિનાત્થો [કો નુ મે ઇમિના અત્થો (સી. સ્યા.), કો નુ મે નત્થો (પી.)];
સુતસોમે પબ્બજિતે, કિં નુ મેનં કરિસ્સામિ’’.
‘‘કોસો ¶ ચ તુય્હં વિપુલો, કોટ્ઠાગારઞ્ચ તુય્હં પરિપૂરં;
પથવી ચ તુય્હં વિજિતા, રમસ્સુ ¶ મા પબ્બજિ [પબ્બજસ્સુ (સી.), પબ્બજ (પી.)] દેવ’’.
‘‘કોસો ચ મય્હં વિપુલો, કોટ્ઠાગારઞ્ચ મય્હં પરિપૂરં;
પથવી ચ મય્હં વિજિતા, તં હિત્વા પબ્બજિસ્સામિ’’.
‘‘મય્હમ્પિ ધનં પહૂતં, સઙ્ખાતું [સઙ્ખ્યાતું (સી.)] નોપિ દેવ સક્કોમિ;
તં તે દદામિ સબ્બમ્પિ [તં દેવ તે દદામિ સબ્બમ્પિ (સી.), તં તે દદામિ સબ્બં (પી.)], રમસ્સુ મા પબ્બજિ દેવ’’.
‘‘જાનામિ [જાનામિ તે (સી. સ્યા.)] ધનં પહૂતં, કુલવદ્ધન પૂજિતો તયા ચસ્મિ;
સગ્ગઞ્ચ પત્થયાનો, તેન અહં પબ્બજિસ્સામિ’’.
‘‘ઉક્કણ્ઠિતોસ્મિ બાળ્હં, અરતિ મં સોમદત્ત આવિસતિ [આવીસતિ (ક.)];
બહુકાપિ [બહુકા હિ (સી. સ્યા.)] મે અન્તરાયા, અજ્જેવાહં પબ્બજિસ્સામિ’’.
‘‘ઇદઞ્ચ તુય્હં રુચિતં, સુતસોમ અજ્જેવ દાનિ ત્વં પબ્બજ;
અહમ્પિ પબ્બજિસ્સામિ, ન ¶ ઉસ્સહે તયા વિના અહં ઠાતું’’.
‘‘ન હિ સક્કા પબ્બજિતું, નગરે ન હિ પચ્ચતિ જનપદે ચ’’;
‘‘સુતસોમે પબ્બજિતે, કથં નુ દાનિ કરિસ્સામ’’.
‘‘ઉપનીયતિદં મઞ્ઞે, પરિત્તં ઉદકંવ ચઙ્કવારમ્હિ;
એવં સુપરિત્તકે જીવિતે, ન ચ પમજ્જિતું કાલો.
‘‘ઉપનીયતિદં ¶ મઞ્ઞે, પરિત્તં ઉદકંવ ચઙ્કવારમ્હિ;
એવં સુપરિત્તકે જીવિતે, અન્ધબાલા [અથ બાલા (સી. સ્યા. પી.)] પમજ્જન્તિ.
‘‘તે વડ્ઢયન્તિ નિરયં, તિરચ્છાનયોનિઞ્ચ પેત્તિવિસયઞ્ચ;
તણ્હાય બન્ધનબદ્ધા, વડ્ઢેન્તિ અસુરકાયં’’.
‘‘ઊહઞ્ઞતે ¶ રજગ્ગં, અવિદૂરે પુબ્બકમ્હિ ચ [પુપ્ફકમ્હિ ચ (સી. પી.)] પાસાદે;
મઞ્ઞે નો કેસા છિન્ના, યસસ્સિનો ¶ ધમ્મરાજસ્સ’’.
‘‘અયમસ્સ પાસાદો, સોવણ્ણ [સોવણ્ણો (પી.)] પુપ્ફમાલ્યવીતિકિણ્ણો;
યહિ [યમ્હિ (પી.)] મનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઇત્થાગારેહિ.
‘‘અયમસ્સ પાસાદો, સોવણ્ણપુપ્ફમાલ્યવીતિકિણ્ણો;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઞાતિસઙ્ઘેન.
‘‘ઇદમસ્સ કૂટાગારં, સોવણ્ણપુપ્ફમાલ્યવીતિકિણ્ણં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઇત્થાગારેહિ.
‘‘ઇદમસ્સ કૂટાગારં, સોવણ્ણ [સોવણ્ણં (પી.)] પુપ્ફમાલ્યવીતિકિણ્ણં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઞાતિસઙ્ઘેન.
‘‘અયમસ્સ અસોકવનિકા, સુપુપ્ફિતા સબ્બકાલિકા રમ્મા;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ¶ ઇત્થાગારેહિ.
‘‘અયમસ્સ અસોકવનિકા, સુપુપ્ફિતા સબ્બકાલિકા રમ્મા;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઞાતિસઙ્ઘેન.
‘‘ઇદમસ્સ ઉય્યાનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઇત્થાગારેહિ.
‘‘ઇદમસ્સ ઉય્યાનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઞાતિસઙ્ઘેન.
‘‘ઇદમસ્સ કણિકારવનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઇત્થાગારેહિ.
‘‘ઇદમસ્સ કણિકારવનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ¶ ઞાતિસઙ્ઘેન.
‘‘ઇદમસ્સ પાટલિવનં [પાટલીવનં (સી.)], સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઇત્થાગારેહિ.
‘‘ઇદમસ્સ પાટલિવનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઞાતિસઙ્ઘેન.
‘‘ઇદમસ્સ ¶ ¶ અમ્બવનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઇત્થાગારેહિ.
‘‘ઇદમસ્સ અમ્બવનં, સુપુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં રમ્મં;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઞાતિસઙ્ઘેન.
‘‘અયમસ્સ પોક્ખરણી, સઞ્છન્ના અણ્ડજેહિ વીતિકિણ્ણા;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ¶ ઇત્થાગારેહિ.
‘‘અયમસ્સ પોક્ખરણી, સઞ્છન્ના અણ્ડજેહિ વીતિકિણ્ણા;
યહિમનુવિચરિ રાજા, પરિકિણ્ણો ઞાતિસઙ્ઘેન’’.
‘‘રાજા વો ખો [રાજા ખો (સી. સ્યા. પી.)] પબ્બજિતો, સુતસોમો રજ્જં ઇમં પહત્વાન [પહન્ત્વાન (સ્યા. ક.)];
કાસાયવત્થવસનો, નાગોવ એકકો [એકકોવ (સી.)] ચરતિ’’.
‘‘માસ્સુ પુબ્બે રતિકીળિતાનિ, હસિતાનિ ચ અનુસ્સરિત્થ [અનુસ્સરિત્થો (પી.)];
મા વો કામા હનિંસુ, રમ્મં હિ [સુરમ્મઞ્હિ (સ્યા. ક.)] સુદસ્સનં [સુદસ્સનં નામ (સી.)] નગરં.
‘‘મેત્તચિત્તઞ્ચ [મેત્તઞ્ચ (પી.)] ભાવેથ, અપ્પમાણં દિવા ચ રત્તો ચ;
અગચ્છિત્થ [અથ ગઞ્છિત્થ (સી. સ્યા. પી.)] દેવપુર, આવાસં પુઞ્ઞકમ્મિન’’ન્તિ [પુઞ્ઞકમ્માનન્તિ (પી.)].
ચૂળસુતસોમજાતકં પઞ્ચમં.
ચત્તાલીસનિપાતં નિટ્ઠિતં.
તસ્સુદ્દાનં –
સુવપણ્ડિતજમ્બુકકુણ્ડલિનો ¶ , વરકઞ્ઞમલમ્બુસજાતકઞ્ચ;
પવરુત્તમસઙ્ખસિરીવ્હયકો, સુતસોમઅરિન્ધમરાજવરો.
૧૮. પણ્ણાસનિપાતો
૫૨૬. નિળિનિકાજાતકં (૧)
‘‘ઉદ્દય્હતે ¶ ¶ ¶ [ઉડ્ડય્હતે (સી. પી.)] જનપદો, રટ્ઠઞ્ચાપિ વિનસ્સતિ;
એહિ નિળિનિકે [નિળિકે (સી. સ્યા. પી.), એવમુપરિપિ] ગચ્છ, તં મે બ્રાહ્મણમાનય’’.
‘‘નાહં દુક્ખક્ખમા રાજ, નાહં અદ્ધાનકોવિદા;
કથં અહં ગમિસ્સામિ, વનં કુઞ્જરસેવિતં’’.
‘‘ફીતં જનપદં ગન્ત્વા, હત્થિના ચ રથેન ચ;
દારુસઙ્ઘાટયાનેન, એવં ગચ્છ નિળિનિકે.
‘‘હત્થિઅસ્સરથે પત્તી, ગચ્છેવાદાય ખત્તિયે;
તવેવ વણ્ણરૂપેન, વસં તમાનયિસ્સસિ’’.
‘‘કદલીધજપઞ્ઞાણો, આભુજીપરિવારિતો;
એસો પદિસ્સતિ રમ્મો, ઇસિસિઙ્ગસ્સ અસ્સમો.
‘‘એસો અગ્ગિસ્સ સઙ્ખાતો, એસો ધૂમો પદિસ્સતિ;
મઞ્ઞે નો અગ્ગિં હાપેતિ, ઇસિસિઙ્ગો મહિદ્ધિકો’’.
‘‘તઞ્ચ ¶ દિસ્વાન આયન્તિં, આમુત્તમણિકુણ્ડલં;
ઇસિસિઙ્ગો પાવિસિ ભીતો, અસ્સમં પણ્ણછાદનં.
‘‘અસ્સમસ્સ ચ સા દ્વારે, ગેણ્ડુકેનસ્સ [ભેણ્ડુકેનસ્સ (સી. પી.)] કીળતિ;
વિદંસયન્તી અઙ્ગાનિ, ગુય્હં પકાસિતાનિ ચ.
‘‘તઞ્ચ દિસ્વાન કીળન્તિં, પણ્ણસાલગતો જટી;
અસ્સમા નિક્ખમિત્વાન, ઇદં વચનમબ્રવિ.
‘‘અમ્ભો કો નામ સો રુક્ખો, યસ્સ તેવંગતં ફલં;
દૂરેપિ ખિત્તં પચ્ચેતિ, ન તં ઓહાય ગચ્છતિ’’.
‘‘અસ્સમસ્સ ¶ મમ [મં (સી.)] બ્રહ્મે, સમીપે ગન્ધમાદને;
બહવો [પબ્બતે (સી.)] તાદિસા રુક્ખા, યસ્સ તેવંગતં ફલં;
દૂરેપિ ખિત્તં પચ્ચેતિ, ન મં ઓહાય ગચ્છતિ’’.
‘‘એતૂ ¶ [એતુ (સી. સ્યા. ક.)] ભવં અસ્સમિમં અદેતુ, પજ્જઞ્ચ ભક્ખઞ્ચ પટિચ્છ દમ્મિ;
ઇદમાસનં અત્ર ભવં નિસીદતુ, ઇતો ભવં મૂલફલાનિ ભુઞ્જતુ’’ [ખાદતુ (સી.)].
‘‘કિં તે ઇદં ઊરૂનમન્તરસ્મિં, સુપિચ્છિતં કણ્હરિવપ્પકાસતિ;
અક્ખાહિ મે પુચ્છિતો એતમત્થં, કોસે નુ તે ઉત્તમઙ્ગં પવિટ્ઠં’’.
‘‘અહં વને મૂલફલેસનં ચરં, આસાદયિં ¶ [અસ્સાદયિં (ક.)] અચ્છં સુઘોરરૂપં;
સો મં પતિત્વા સહસાજ્ઝપત્તો, પનુજ્જ મં અબ્બહિ [અબ્બુહિ (સ્યા. ક.)] ઉત્તમઙ્ગં.
‘‘સ્વાયં વણો ખજ્જતિ કણ્ડુવાયતિ, સબ્બઞ્ચ કાલં ન લભામિ સાતં;
પહો ભવં કણ્ડુમિમં વિનેતું, કુરુતં ભવં યાચિતો બ્રાહ્મણત્થં’’.
‘‘ગમ્ભીરરૂપો તે વણો સલોહિતો, અપૂતિકો વણગન્ધો [પક્કગન્ધો (સી.), પન્નગન્ધો (સ્યા. પી.)] મહા ચ;
કરોમિ તે કિઞ્ચિ કસાયયોગં, યથા ભવં પરમસુખી ભવેય્ય’’.
‘‘ન ¶ મન્તયોગા ન કસાયયોગા, ન ઓસધા બ્રહ્મચારિ [બ્રહ્મચારી (સી. સ્યા. પી.)] કમન્તિ;
ઘટ્ટે મુદુકેન [યં તે મુદુ તેન (સી.), યં તે મુદૂ તેન (પી.)] વિનેહિ કણ્ડું [કણ્ડુકં (પી.)], યથા અહં પરમસુખી ભવેય્યં’’.
‘‘ઇતો નુ ભોતો કતમેન અસ્સમો, કચ્ચિ ભવં અભિરમસિ [અભિરમસી (પી.)] અરઞ્ઞે;
કચ્ચિ નુ તે [કચ્ચિ તે (પી.)] મૂલફલં પહૂતં, કચ્ચિ ભવન્તં ન વિહિંસન્તિ વાળા’’.
‘‘ઇતો ¶ ઉજું ઉત્તરાયં દિસાયં, ખેમાનદી હિમવતા પભાવી [પભાતિ (સી. પી.)];
તસ્સા તીરે અસ્સમો મય્હ રમ્મો, અહો ભવં અસ્સમં મય્હં પસ્સે.
‘‘અમ્બા ચ સાલા તિલકા ચ જમ્બુયો, ઉદ્દાલકા પાટલિયો ચ ફુલ્લા;
સમન્તતો કિમ્પુરિસાભિગીતં, અહો ભવં અસ્સમં મય્હં પસ્સે.
‘‘તાલા ચ મૂલા ચ ફલા ચ મેત્થ, વણ્ણેન ગન્ધેન ઉપેતરૂપં;
તં ભૂમિભાગેહિ ઉપેતરૂપં, અહો ભવં અસ્સમં મય્હં પસ્સે.
‘‘ફલા ચ મૂલા ચ પહૂતમેત્થ, વણ્ણેન ગન્ધેન રસેનુપેતા;
આયન્તિ ચ લુદ્દકા તં પદેસં, મા મે તતો મૂલફલં અહાસું’’.
‘‘પિતા મમં મૂલફલેસનં ગતો, ઇદાનિ આગચ્છતિ સાયકાલે;
ઉભોવ ગચ્છામસે અસ્સમં તં, યાવ ¶ પિતા મૂલફલતો એતુ’’.
‘‘અઞ્ઞે ¶ બહૂ ઇસયો સાધુરૂપા, રાજીસયો અનુમગ્ગે વસન્તિ;
તે યેવ પુચ્છેસિ મમસ્સમં તં, તે તં નયિસ્સન્તિ મમં સકાસે’’.
‘‘ન તે કટ્ઠાનિ ભિન્નાનિ, ન તે ઉદકમાભતં;
અગ્ગીપિ તે ન હાપિતો [હાસિતો (સી. સ્યા.)], કિં નુ મન્દોવ ઝાયસિ.
‘‘ભિન્નાનિ કટ્ઠાનિ હુતો ચ અગ્ગિ, તપનીપિ તે સમિતા બ્રહ્મચારી [બ્રહ્મચારિ (?)];
પીઠઞ્ચ મય્હં ઉદકઞ્ચ હોતિ, રમસિ તુવં [ત્વં (સી.)] બ્રહ્મભૂતો પુરત્થા.
‘‘અભિન્નકટ્ઠોસિ ¶ અનાભતોદકો, અહાપિતગ્ગીસિ [અહાપિતગ્ગીપિ (ક.)] અસિદ્ધભોજનો [અસિટ્ઠભોજનો (ક.)];
ન મે તુવં આલપસી મમજ્જ, નટ્ઠં નુ કિં ચેતસિકઞ્ચ દુક્ખં’’.
‘‘ઇધાગમા જટિલો બ્રહ્મચારી, સુદસ્સનેય્યો સુતનૂ વિનેતિ;
નેવાતિદીઘો ન પનાતિરસ્સો, સુકણ્હકણ્હચ્છદનેહિ ભોતો.
‘‘અમસ્સુજાતો ¶ અપુરાણવણ્ણી, આધારરૂપઞ્ચ પનસ્સ કણ્ઠે;
દ્વે યમા [દ્વે પસ્સ (સી.), દ્વાસ્સ (પી.)] ગણ્ડા ઉરેસુ જાતા, સુવણ્ણતિન્દુકનિભા [સુવણ્ણપિન્દૂપનિભા (સી.), સુવણ્ણતિણ્ડુસન્નિભા (સ્યા.), સોવન્નપિણ્ડૂપનિભા (પી.)] પભસ્સરા.
‘‘મુખઞ્ચ તસ્સ ભુસદસ્સનેય્યં, કણ્ણેસુ લમ્બન્તિ ચ કુઞ્ચિતગ્ગા;
તે જોતરે ચરતો માણવસ્સ, સુત્તઞ્ચ યં સંયમનં જટાનં.
‘‘અઞ્ઞા ¶ ચ તસ્સ સંયમાનિ [સંયમની (સી. પી.)] ચતસ્સો, નીલા પીતા [નીલાપિ તા (પી.)] લોહિતિકા [લોહિતકા (સ્યા. પી. ક.)] ચ સેતા;
તા પિંસરે [સંસરે (સી. સ્યા.)] ચરતો માણવસ્સ, તિરિટિ [ચિરીટિ (સી. પી.)] સઙ્ઘારિવ પાવુસમ્હિ.
‘‘ન મિખલં મુઞ્જમયં ધારેતિ, ન સન્થરે [સન્તચે (સી.), સન્તચં (પી.), સન્તરે (ક.)] નો પન પબ્બજસ્સ;
તા જોતરે જઘનન્તરે [જઘનવરે (સી. પી.)] વિલગ્ગા, સતેરતા વિજ્જુરિવન્તલિક્ખે.
‘‘અખીલકાનિ ચ અવણ્ટકાનિ, હેટ્ઠા નભ્યા કટિસમોહિતાનિ;
અઘટ્ટિતા નિચ્ચકીળં કરોન્તિ, હં તાત કિંરુક્ખફલાનિ તાનિ.
‘‘જટા ¶ ચ તસ્સ ભુસદસ્સનેય્યા, પરોસતં વેલ્લિતગ્ગા સુગન્ધા;
દ્વેધા સિરો સાધુ વિભત્તરૂપો, અહો નુ ખો મય્હ તથા જટાસ્સુ.
‘‘યદા ચ સો પકિરતિ તા જટાયો, વણ્ણેન ગન્ધેન ઉપેતરૂપા;
નીલુપ્પલં વાતસમેરિતંવ, તથેવ સંવાતિ પનસ્સમો અયં.
‘‘પઙ્કો ચ તસ્સ ભુસદસ્સનેય્યો, નેતાદિસો યાદિસો મય્હં કાયે [કાયો (સી. સ્યા. પી.)];
સો વાયતી એરિતો માલુતેન, વનં યથા અગ્ગગિમ્હે સુફુલ્લં.
‘‘નિહન્તિ ¶ સો રુક્ખફલં પથબ્યા, સુચિત્તરૂપં રુચિરં દસ્સનેય્યં;
ખિત્તઞ્ચ તસ્સ પુનરેતિ હત્થં, હં તાત કિંરુક્ખફલં નુ ખો તં.
‘‘દન્તા ચ તસ્સ ભુસદસ્સનેય્યા, સુદ્ધા સમા સઙ્ખવરૂપપન્ના;
મનો પસાદેન્તિ વિવરિયમાના, ન હિ [ન હ (સી. પી.)] નૂન સો સાકમખાદિ તેહિ.
‘‘અકક્કસં ¶ અગ્ગળિતં મુહું મુદું, ઉજું અનુદ્ધતં અચપલમસ્સ ભાસિતં;
રુદં મનુઞ્ઞં કરવીકસુસ્સરં, હદયઙ્ગમં રઞ્જયતેવ મે મનો.
‘‘બિન્દુસ્સરો નાતિવિસટ્ઠવાક્યો [નાતિવિસ્સટ્ઠવાક્યો (સી. સ્યા. પી.)], ન નૂન સજ્ઝાયમતિપ્પયુત્તો;
ઇચ્છામિ ભો [ખો (સી. સ્યા. પી.)] તં પુનદેવ દટ્ઠું, મિત્તો હિ [મિત્તં હિ (સી. સ્યા. પી.)] મે માણવોહુ [માણવાહુ (સી. સ્યા.), માણવાહૂ (પી.)] પુરત્થા.
‘‘સુસન્ધિ ¶ સબ્બત્થ વિમટ્ઠિમં વણં, પુથૂ [પુથું (પી.), પુથુ (ક.)] સુજાતં ખરપત્તસન્નિભં;
તેનેવ મં ઉત્તરિયાન માણવો, વિવરિતં ઊરું જઘનેન પીળયિ.
‘‘તપન્તિ આભન્તિ વિરોચરે ચ, સતેરતા વિજ્જુરિવન્તલિક્ખે;
બાહા મુદૂ અઞ્જનલોમસાદિસા, વિચિત્રવટ્ટઙ્ગુલિકાસ્સ સોભરે.
‘‘અકક્કસઙ્ગો ¶ ન ચ દીઘલોમો, નખાસ્સ દીઘા અપિ લોહિતગ્ગા;
મુદૂહિ બાહાહિ પલિસ્સજન્તો, કલ્યાણરૂપો રમયં [રમય્હં (ક.)] ઉપટ્ઠહિ.
‘‘દુમસ્સ ¶ તૂલૂપનિભા પભસ્સરા, સુવણ્ણકમ્બુતલવટ્ટસુચ્છવી;
હત્થા મુદૂ તેહિ મં સંફુસિત્વા, ઇતો ગતો તેન મં દહન્તિ તાત.
‘‘ન નૂન [ન હ નૂન (સી. પી.)] સો ખારિવિધં અહાસિ, ન નૂન સો કટ્ઠાનિ સયં અભઞ્જિ;
ન નૂન સો હન્તિ દુમે કુઠારિયા [કુધારિયા (ક.)], ન હિસ્સ [ન પિસ્સ (સી. સ્યા. પી.)] હત્થેસુ ખિલાનિ અત્થિ.
‘‘અચ્છો ચ ખો તસ્સ વણં અકાસિ, સો મંબ્રવિ સુખિતં મં કરોહિ;
તાહં કરિં તેન મમાસિ સોખ્યં, સો ચબ્રવિ સુખિતોસ્મીતિ બ્રહ્મે.
‘‘અયઞ્ચ તે માલુવપણ્ણસન્થતા, વિકિણ્ણરૂપાવ મયા ચ તેન ચ;
કિલન્તરૂપા ઉદકે રમિત્વા, પુનપ્પુનં પણ્ણકુટિં વજામ.
‘‘ન મજ્જ મન્તા પટિભન્તિ તાત, ન અગ્ગિહુત્તં નપિ યઞ્ઞતન્તં [યઞ્ઞતન્ત્રં (સી.), યઞ્ઞં તત્ર (પી. ક.), યઞ્ઞતત્ર (સ્યા.)];
ન ચાપિ તે મૂલફલાનિ ભુઞ્જે, યાવ ¶ ન પસ્સામિ તં બ્રહ્મચારિં.
‘‘અદ્ધા ¶ પજાનાસિ તુવમ્પિ તાત, યસ્સં દિસં [દિસાયં (સ્યા. પી. ક.)] વસતે બ્રહ્મચારી;
તં મં દિસં પાપય તાત ખિપ્પં, મા તે અહં અમરિમસ્સમમ્હિ.
‘‘વિચિત્રફુલ્લં [વિચિત્રપુપ્ફં (સી. પી.)] હિ વનં સુતં મયા, દિજાભિઘુટ્ઠં દિજસઙ્ઘસેવિતં;
તં મં વનં પાપય તાત ખિપ્પં, પુરા તે પાણં વિજહામિ અસ્સમે’’.
‘‘ઇમસ્માહં જોતિરસે વનમ્હિ, ગન્ધબ્બદેવચ્છરસઙ્ઘસેવિતે;
ઇસીનમાવાસે સનન્તનમ્હિ, નેતાદિસં અરતિં પાપુણેથ.
‘‘ભવન્તિ મિત્તાનિ અથો ન હોન્તિ, ઞાતીસુ મિત્તેસુ કરોન્તિ પેમં;
અયઞ્ચ જમ્મો કિસ્સ વા નિવિટ્ઠો, યો નેવ જાનાતિ કુતોમ્હિ આગતો.
‘‘સંવાસેન હિ મિત્તાનિ, સન્ધિયન્તિ [સન્ધીયન્તિ (સી. પી.)] પુનપ્પુનં;
સ્વેવ મિત્તો [સા ચ મેત્તિ (પી.)] અસંગન્તુ, અસંવાસેન જીરતિ.
‘‘સચે ¶ તુવં દક્ખસિ બ્રહ્મચારિં, સચે તુવં સલ્લપે [સલ્લપિ (સી.)] બ્રહ્મચારિના;
સમ્પન્નસસ્સંવ મહોદકેન, તપોગુણં ખિપ્પમિમં પહિસ્સસિ [પહસ્સસિ (સી. સ્યા. પી.)].
‘‘પુનપિ ¶ [પુનપ્પિ (પી.)] ચે દક્ખસિ બ્રહ્મચારિં, પુનપિ [પુનપ્પિ (પી.)] ચે સલ્લપે બ્રહ્મચારિના;
સમ્પન્નસસ્સંવ મહોદકેન, ઉસ્માગતં ખિપ્પમિમં પહિસ્સસિ.
‘‘ભૂતાનિ ¶ હેતાનિ [એતાનિ (પી.)] ચરન્તિ તાત, વિરૂપરૂપેન મનુસ્સલોકે;
ન તાનિ સેવેથ નરો સપઞ્ઞો, આસજ્જ નં નસ્સતિ બ્રહ્મચારી’’તિ.
નિળિનિકાજાતકં [નળિનીજાતકં (સી.), નળિનિજાતકં (પી.)] પઠમં.
૫૨૭. ઉમ્માદન્તીજાતકં (૨)
‘‘નિવેસનં કસ્સ નુદં સુનન્દ, પાકારેન પણ્ડુમયેન ગુત્તં;
કા દિસ્સતિ અગ્ગિસિખાવ દૂરે, વેહાયસં [વેહાસયં (સી. પી.)] પબ્બતગ્ગેવ અચ્ચિ.
‘‘ધીતા ¶ ન્વયં [નયં (સી. પી.), ન્વાયં (સ્યા.)] કસ્સ સુનન્દ હોતિ, સુણિસા ન્વયં [નયં (સી. પી.), ન્વાયં (સ્યા.)] કસ્સ અથોપિ ભરિયા;
અક્ખાહિ મે ખિપ્પમિધેવ પુટ્ઠો, અવાવટા યદિ વા અત્થિ ભત્તા’’.
‘‘અહઞ્હિ જાનામિ જનિન્દ એતં, મત્યા ચ પેત્યા ચ અથોપિ અસ્સા;
તવેવ સો પુરિસો ભૂમિપાલ, રત્તિન્દિવં અપ્પમત્તો તવત્થે.
‘‘ઇદ્ધો ચ ફીતો ચ સુવડ્ઢિતો [સુબાળ્હિકો (પી.)] ચ, અમચ્ચો ચ તે અઞ્ઞતરો જનિન્દ;
તસ્સેસા ભરિયાભિપારકસ્સ [અહિપારકસ્સ (સી. પી.), અભિપાદકસ્સ (ક.)], ઉમ્માદન્તી [ઉમ્માદન્તીતિ (ક.)] નામધેય્યેન રાજ’’.
‘‘અમ્ભો ¶ અમ્ભો નામમિદં ઇમિસ્સા, મત્યા ચ પેત્યા ચ કતં સુસાધુ;
તદા [તથા (સી. સ્યા. પી.)] હિ મય્હં અવલોકયન્તી, ઉમ્મત્તકં ઉમ્મદન્તી અકાસિ’’.
‘‘યા પુણ્ણમાસે [પુણ્ણમાયે (ક.)] મિગમન્દલોચના, ઉપાવિસિ પુણ્ડરીકત્તચઙ્ગી;
દ્વે પુણ્ણમાયો તદહૂ અમઞ્ઞહં, દિસ્વાન પારાવતરત્તવાસિનિં.
‘‘અળારપમ્હેહિ ¶ સુભેહિ વગ્ગુભિ, પલોભયન્તી મં યદા ઉદિક્ખતિ;
વિજમ્ભમાના હરતેવ મે મનો, જાતા વને કિમ્પુરિસીવ પબ્બતે.
‘‘તદા હિ બ્રહતી સામા, આમુત્તમણિકુણ્ડલા;
એકચ્ચવસના નારી, મિગી ભન્તાવુદિક્ખતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં તમ્બનખા સુલોમા, બાહામુદૂ ચન્દનસારલિત્તા;
વટ્ટઙ્ગુલી સન્નતધીરકુત્તિયા, નારી ઉપઞ્ઞિસ્સતિ સીસતો સુભા.
‘‘કદાસ્સુ મં કઞ્ચનજાલુરચ્છદા, ધીતા તિરીટિસ્સ વિલગ્ગમજ્ઝા;
મુદૂહિ બાહાહિ પલિસ્સજિસ્સતિ, બ્રહાવને જાતદુમંવ માલુવા.
‘‘કદાસ્સુ ¶ [કદાસ્સુ મં (સ્યા. ક.)] લાખારસરત્તસુચ્છવી, બિન્દુત્થની પુણ્ડરીકત્તચઙ્ગી;
મુખં મુખેન ઉપનામયિસ્સતિ, સોણ્ડોવ સોણ્ડસ્સ સુરાય થાલં.
‘‘યદાદ્દસં [યથાદ્દસં (પી.)] તં તિટ્ઠન્તિં, સબ્બભદ્દં [સબ્બગત્તં (સી. સ્યા. પી.)] મનોરમં;
તતો ¶ સકસ્સ ચિત્તસ્સ, નાવબોધામિ કઞ્ચિનં [કિઞ્ચિનં (ક.), કિઞ્ચનં (પી.)].
‘‘ઉમ્માદન્તિમહં ¶ દટ્ઠા [દિટ્ઠા (સી. સ્યા. પી. ક.)], આમુત્તમણિકુણ્ડલં;
ન સુપામિ દિવારત્તિં, સહસ્સંવ પરાજિતો.
‘‘સક્કો ચે [ચ (સી. પી.)] મે વરં દજ્જા, સો ચ લબ્ભેથ મે વરો;
એકરત્તં દ્વિરત્તં [દિરત્તં (પી.)] વા, ભવેય્યં અભિપારકો;
ઉમ્માદન્ત્યા રમિત્વાન, સિવિરાજા તતો સિયં’’ [સિયા (સ્યા. પી.)].
‘‘ભૂતાનિ મે ભૂતપતી નમસ્સતો, આગમ્મ યક્ખો ઇદમેતદબ્રવિ;
રઞ્ઞો મનો ઉમ્મદન્ત્યા નિવિટ્ઠો, દદામિ તે તં પરિચારયસ્સુ’’.
‘‘પુઞ્ઞા વિધંસે અમરો ન ચમ્હિ, જનો ચ મે પાપમિદઞ્ચ [પાપમિદન્તિ (સી. પી.)] જઞ્ઞા;
ભુસો ચ ત્યસ્સ મનસો વિઘાતો, દત્વા પિયં ઉમ્મદન્તિં અદટ્ઠા’’.
‘‘જનિન્દ નાઞ્ઞત્ર તયા મયા વા, સબ્બાપિ કમ્મસ્સ કતસ્સ જઞ્ઞા;
યં તે મયા ઉમ્મદન્તી પદિન્ના, ભુસેહિ રાજા વનથં સજાહિ’’.
‘‘યો પાપકં કમ્મ કરં મનુસ્સો, સો ¶ મઞ્ઞતિ માયિદ [માયિધ (ક.)] મઞ્ઞિંસુ અઞ્ઞે;
પસ્સન્તિ ભૂતાનિ કરોન્તમેતં, યુત્તા ચ યે હોન્તિ નરા પથબ્યા.
‘‘અઞ્ઞો નુ તે કોચિ [કોધ (પી.)] નરો પથબ્યા, સદ્ધેય્ય [સદ્દહેય્ય (સી.)] લોકસ્મિ ન મે પિયાતિ;
ભુસો ચ ત્યસ્સ મનસો વિઘાતો, દત્વા પિયં ઉમ્મદન્તિં અદટ્ઠા’’.
‘‘અદ્ધા ¶ પિયા મય્હ જનિન્દ એસા, ન સા મમં અપ્પિયા ભૂમિપાલ;
ગચ્છેવ ત્વં ઉમ્મદન્તિં ભદન્તે, સીહોવ સેલસ્સ ગુહં ઉપેતિ’’.
‘‘ન પીળિતા અત્તદુખેન ધીરા, સુખપ્ફલં કમ્મ પરિચ્ચજન્તિ;
સમ્મોહિતા વાપિ સુખેન મત્તા, ન પાપકમ્મઞ્ચ [પાપકં કમ્મ (પી.)] સમાચરન્તિ’’.
‘‘તુવઞ્હિ માતા ચ પિતા ચ મય્હં, ભત્તા પતી પોસકો દેવતા ચ;
દાસો અહં તુય્હ સપુત્તદારો, યથાસુખં સામિ [સિબ્બ (સી.), સીવિ (સ્યા.)] કરોહિ કામં’’.
‘‘યો ઇસ્સરોમ્હીતિ કરોતિ પાપં, કત્વા ¶ ચ સો નુત્તસતે [નુત્તપતે (પી.)] પરેસં;
ન તેન સો જીવતિ દીઘમાયુ [દીઘમાયું (સી. સ્યા.)], દેવાપિ પાપેન સમેક્ખરે નં.
‘‘અઞ્ઞાતકં સામિકેહી પદિન્નં, ધમ્મે ઠિતા યે પટિચ્છન્તિ દાનં;
પટિચ્છકા દાયકા ચાપિ તત્થ, સુખપ્ફલઞ્ઞેવ કરોન્તિ કમ્મં’’.
‘‘અઞ્ઞો ¶ નુ તે કોચિ નરો પથબ્યા, સદ્ધેય્ય લોકસ્મિ ન મે પિયાતિ;
ભુસો ચ ત્યસ્સ મનસો વિઘાતો, દત્વા પિયં ઉમ્મદન્તિં અદટ્ઠા’’.
‘‘અદ્ધા પિયા મય્હ જનિન્દ એસા, ન સા મમં અપ્પિયા ભૂમિપાલ;
યં તે મયા ઉમ્મદન્તી પદિન્ના, ભુસેહિ રાજા વનથં સજાહિ’’.
‘‘યો ¶ અત્તદુક્ખેન પરસ્સ દુક્ખં, સુખેન વા અત્તસુખં દહાતિ;
યથેવિદં મય્હ તથા પરેસં, યો [સો (પી.)] એવં જાનાતિ [પજાનાતિ (ક.)] સ વેદિ ધમ્મં.
‘‘અઞ્ઞો નુ તે કોચિ નરો પથબ્યા, સદ્ધેય્ય ¶ લોકસ્મિ ન મે પિયાતિ;
ભુસો ચ ત્યસ્સ મનસો વિઘાતો, દત્વા પિયં ઉમ્મદન્તિં અદટ્ઠા’’.
‘‘જનિન્દ જાનાસિ પિયા મમેસા, ન સા મમં અપ્પિયા ભૂમિપાલ;
પિયેન તે દમ્મિ પિયં જનિન્દ, પિયદાયિનો દેવ પિયં લભન્તિ’’.
‘‘સો નૂનાહં વધિસ્સામિ, અત્તાનં કામહેતુકં;
ન હિ ધમ્મં અધમ્મેન, અહં વધિતુમુસ્સહે’’.
‘‘સચે તુવં મય્હ સતિં [સન્તિ (ક.)] જનિન્દ, ન કામયાસિ નરવીર સેટ્ઠ;
ચજામિ નં સબ્બજનસ્સ સિબ્યા [સિબ્બ (સી. પી.), મજ્ઝે (સ્યા.)], મયા પમુત્તં તતો અવ્હયેસિ [અવ્હયાસિ (ક.)] નં’’.
‘‘અદૂસિયં ચે અભિપારક ત્વં, ચજાસિ કત્તે અહિતાય ત્યસ્સ;
મહા ચ તે ઉપવાદોપિ અસ્સ, ન ચાપિ ત્યસ્સ નગરમ્હિ પક્ખો’’.
‘‘અહં સહિસ્સં ઉપવાદમેતં, નિન્દં પસંસં ગરહઞ્ચ સબ્બં;
મમેતમાગચ્છતુ ભૂમિપાલ, યથાસુખં ¶ સિવિ [સિબ્બ (સી. પી.)] કરોહિ કામં’’.
‘‘યો ¶ નેવ નિન્દં ન પનપ્પસંસં, આદિયતિ ગરહં નોપિ પૂજં;
સિરી ચ લક્ખી ચ અપેતિ તમ્હા, આપો સુવુટ્ઠીવ યથા થલમ્હા’’.
‘‘યં કિઞ્ચિ દુક્ખઞ્ચ સુખઞ્ચ એત્તો, ધમ્માતિસારઞ્ચ મનોવિઘાતં;
ઉરસા અહં પચ્ચુત્તરિસ્સામિ [પટિચ્છિસ્સામિ (સી. સ્યા.), પચ્ચુપદિસ્સામિ (પી.)] સબ્બં, પથવી યથા થાવરાનં તસાનં’’.
‘‘ધમ્માતિસારઞ્ચ મનોવિઘાતં, દુક્ખઞ્ચ નિચ્છામિ અહં પરેસં;
એકોવિમં હારયિસ્સામિ ભારં, ધમ્મે ઠિતો કિઞ્ચિ અહાપયન્તો’’.
‘‘સગ્ગૂપગં પુઞ્ઞકમ્મં જનિન્દ, મા મે તુવં અન્તરાયં અકાસિ;
દદામિ તે ઉમ્મદન્તિં પસન્નો, રાજાવ યઞ્ઞે ધનં બ્રાહ્મણાનં’’.
‘‘અદ્ધા તુવં કત્તે હિતેસિ મય્હં, સખા મમં ઉમ્મદન્તી તુવઞ્ચ;
નિન્દેય્યુ દેવા પિતરો ચ સબ્બે, પાપઞ્ચ ¶ પસ્સં અભિસમ્પરાયં’’.
‘‘ન હેતધમ્મં સિવિરાજ વજ્જું, સનેગમા જાનપદા ચ સબ્બે;
યં તે મયા ઉમ્મદન્તી પદિન્ના, ભુસેહિ રાજા વનથં સજાહિ’’.
‘‘અદ્ધા ¶ તુવં કત્તે હિતેસિ મય્હં, સખા મમં ઉમ્મદન્તી તુવઞ્ચ;
સતઞ્ચ ધમ્માનિ સુકિત્તિતાનિ, સમુદ્દવેલાવ દુરચ્ચયાનિ’’.
‘‘આહુનેય્યો ¶ મેસિ હિતાનુકમ્પી, ધાતા વિધાતા ચસિ કામપાલો;
તયી હુતા રાજ મહપ્ફલા હિ [મહપ્ફલા હિ મે (પી.)], કામેન મે ઉમ્મદન્તિં પટિચ્છ’’.
‘‘અદ્ધા હિ સબ્બં અભિપારક ત્વં, ધમ્મં અચારી મમ કત્તુપુત્ત;
અઞ્ઞો નુ તે કો ઇધ સોત્થિકત્તા, દ્વિપદો નરો અરુણે જીવલોકે’’.
‘‘તુવં નુ સેટ્ઠો ત્વમનુત્તરોસિ, ત્વં ધમ્મગૂ [ધમ્મગુત્તો (સી.)] ધમ્મવિદૂ સુમેધો;
સો ધમ્મગુત્તો ચિરમેવ જીવ, ધમ્મઞ્ચ ¶ મે દેસય ધમ્મપાલ’’.
‘‘તદિઙ્ઘ અભિપારક, સુણોહિ વચનં મમ;
ધમ્મં તે દેસયિસ્સામિ, સતં આસેવિતં અહં.
‘‘સાધુ ધમ્મરુચિ રાજા, સાધુ પઞ્ઞાણવા નરો;
સાધુ મિત્તાનમદ્દુબ્ભો, પાપસ્સાકરણં સુખં.
‘‘અક્કોધનસ્સ વિજિતે, ઠિતધમ્મસ્સ રાજિનો;
સુખં મનુસ્સા આસેથ, સીતચ્છાયાય સઙ્ઘરે.
‘‘ન ચાહમેતં અભિરોચયામિ, કમ્મં અસમેક્ખકતં અસાધુ;
યે વાપિ ઞત્વાન સયં કરોન્તિ, ઉપમા ઇમા મય્હં તુવં સુણોહિ.
‘‘ગવં ચે તરમાનાનં, જિમ્હં ગચ્છતિ પુઙ્ગવો;
સબ્બા તા જિમ્હં ગચ્છન્તિ, નેત્તે જિમ્હં ગતે સતિ.
‘‘એવમેવ [એવમેવં (પી.)] મનુસ્સેસુ, યો હોતિ સેટ્ઠસમ્મતો;
સો ચે અધમ્મં ચરતિ, પગેવ ઇતરા પજા;
સબ્બં ¶ રટ્ઠં દુખં સેતિ, રાજા ચે હોતિ અધમ્મિકો.
‘‘ગવં ¶ ચે તરમાનાનં, ઉજું ગચ્છતિ પુઙ્ગવો;
સબ્બા ગાવી ઉજું યન્તિ, નેત્તે ઉજું ગતે સતિ.
‘‘એવમેવ મનુસ્સેસુ, યો હોતિ સેટ્ઠસમ્મતો;
સો સચે ધમ્મં ચરતિ, પગેવ ઇતરા પજા;
સબ્બં રટ્ઠં સુખં સેતિ, રાજા ચે હોતિ ધમ્મિકો.
‘‘ન ચાપાહં અધમ્મેન, અમરત્તમભિપત્થયે;
ઇમં વા પથવિં સબ્બં, વિજેતું અભિપારક.
‘‘યઞ્હિ કિઞ્ચિ મનુસ્સેસુ, રતનં ઇધ વિજ્જતિ;
ગાવો દાસો હિરઞ્ઞઞ્ચ, વત્થિયં હરિચન્દનં.
‘‘અસ્સિત્થિયો ¶ [અસ્સિત્થિયો ચ (સી.)] રતનં મણિકઞ્ચ, યઞ્ચાપિ મે ચન્દસૂરિયા અભિપાલયન્તિ;
ન તસ્સ હેતુ વિસમં ચરેય્યં, મજ્ઝે સિવીનં ઉસભોમ્હિ જાતો.
‘‘નેતા હિતા [નેતાભિ તા (સી.)] ઉગ્ગતો રટ્ઠપાલો, ધમ્મં સિવીનં અપચાયમાનો;
સો ધમ્મમેવાનુવિચિન્તયન્તો, તસ્મા સકે ચિત્તવસે ન વત્તો’’.
‘‘અદ્ધા તુવં મહારાજ, નિચ્ચં અબ્યસનં સિવં;
કરિસ્સસિ ચિરં રજ્જં, પઞ્ઞા હિ તવ તાદિસી.
‘‘એતં તે અનુમોદામ, યં ધમ્મં નપ્પમજ્જસિ;
ધમ્મં પમજ્જ ખત્તિયો, રટ્ઠા [ઠાના (સી.)] ચવતિ ઇસ્સરો.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, માતાપિતૂસુ ખત્તિય;
ઇધ ¶ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, પુત્તદારેસુ ખત્તિય…પે….
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, મિત્તામચ્ચેસુ ખત્તિય…પે….
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, વાહનેસુ બલેસુ ચ…પે….
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, ગામેસુ નિગમેસુ ચ…પે….
‘‘ધમ્મં ¶ ચર મહારાજ, રટ્ઠેસુ જનપદેસુ ચ…પે….
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, સમણબ્રાહ્મણેસુ ચ…પે….
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, મિગપક્ખીસુ ખત્તિય…પે….
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, ધમ્મો ચિણ્ણો સુખાવહો;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, સઇન્દા દેવા સબ્રહ્મકા;
સુચિણ્ણેન દિવં પત્તા, મા ધમ્મં રાજ પામદો’’તિ.
ઉમ્માદન્તીજાતકં દુતિયં.
૫૨૮. મહાબોધિજાતકં (૩)
‘‘કિં ¶ નુ દણ્ડં કિમજિનં, કિં છત્તં કિમુપાહનં;
કિમઙ્કુસઞ્ચ પત્તઞ્ચ, સઙ્ઘાટિઞ્ચાપિ બ્રાહ્મણ;
તરમાનરૂપોહાસિ [ગણ્હાસિ (સી. સ્યા. પી.)], કિં નુ પત્થયસે દિસં’’.
‘‘દ્વાદસેતાનિ ¶ વસ્સાનિ, વુસિતાનિ તવન્તિકે;
નાભિજાનામિ સોણેન, પિઙ્ગલેનાભિકૂજિતં.
‘‘સ્વાયં દિત્તોવ નદતિ, સુક્કદાઠં વિદંસયં;
તવ સુત્વા સભરિયસ્સ, વીતસદ્ધસ્સ મં પતિ’’.
‘‘અહુ એસ કતો દોસો, યથા ભાસસિ બ્રાહ્મણ;
એસ ભિય્યો પસીદામિ, વસ બ્રાહ્મણ માગમા’’.
‘‘સબ્બસેતો પુરે આસિ, તતોપિ સબલો અહુ;
સબ્બલોહિતકો દાનિ, કાલો પક્કમિતું મમ.
‘‘અબ્ભન્તરં પુરે આસિ, તતો મજ્ઝે તતો બહિ;
પુરા નિદ્ધમના હોતિ, સયમેવ વજામહં.
‘‘વીતસદ્ધં ન સેવેય્ય, ઉદપાનંવનોદકં;
સચેપિ નં અનુખણે, વારિ કદ્દમગન્ધિકં.
‘‘પસન્નમેવ સેવેય્ય, અપ્પસન્નં વિવજ્જયે;
પસન્નં પયિરુપાસેય્ય, રહદં વુદકત્થિકો.
‘‘ભજે ¶ ભજન્તં પુરિસં, અભજન્તં ન ભજ્જયે [ભાજયે (પી.)];
અસપ્પુરિસધમ્મો સો, યો ભજન્તં ન ભજ્જતિ [ભાજતિ (પી.)].
‘‘યો ¶ ભજન્તં ન ભજતિ, સેવમાનં ન સેવતિ;
સ વે મનુસ્સપાપિટ્ઠો, મિગો સાખસ્સિતો યથા.
‘‘અચ્ચાભિક્ખણસંસગ્ગા, અસમોસરણેન ચ;
એતેન મિત્તા જીરન્તિ, અકાલે યાચનાય ચ.
‘‘તસ્મા નાભિક્ખણં ગચ્છે, ન ચ ગચ્છે ચિરાચિરં;
કાલેન યાચં યાચેય્ય, એવં મિત્તા ન જીયરે [જીરરે (સ્યા. પી.)].
‘‘અતિચિરં નિવાસેન, પિયો ભવતિ અપ્પિયો;
આમન્ત ખો તં ગચ્છામ, પુરા તે હોમ અપ્પિયા’’.
‘‘એવં ચે યાચમાનાનં, અઞ્જલિં નાવબુજ્ઝસિ;
પરિચારકાનં સતં [પરિચારિકાનં સત્તાનં (સી. સ્યા. પી.)], વચનં ન કરોસિ નો;
એવં તં અભિયાચામ, પુન કયિરાસિ પરિયાયં’’.
‘‘એવં ચે નો વિહરતં, અન્તરાયો ન હેસ્સતિ;
તુય્હં વાપિ [તુમ્હઞ્ચાપિ (સી.), તુય્હઞ્ચાપિ (પી.)] મહારાજ, મય્હં વા [અમ્હં વા (સી.), મય્હઞ્ચ (પી.)] રટ્ઠવદ્ધન;
અપ્પેવ નામ પસ્સેમ, અહોરત્તાનમચ્ચયે’’.
‘‘ઉદીરણા ¶ ચે સંગત્યા, ભાવાય મનુવત્તતિ;
અકામા અકરણીયં વા, કરણીયં વાપિ કુબ્બતિ;
આકામાકરણીયમ્હિ, ક્વિધ પાપેન લિપ્પતિ [લિમ્પતિ (સ્યા. ક.)].
‘‘સો ચે અત્થો ચ ધમ્મો ચ, કલ્યાણો ન ચ પાપકો;
ભોતો ચે વચનં સચ્ચં, સુહતો વાનરો મયા.
‘‘અત્તનો ચે હિ વાદસ્સ, અપરાધં વિજાનિયા [વિજાનિય (સી. સ્યા. પી.)];
ન ¶ મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો’’.
‘‘ઇસ્સરો ¶ સબ્બલોકસ્સ, સચે કપ્પેતિ જીવિતં;
ઇદ્ધિં [ઇદ્ધિ (પી. ક.)] બ્યસનભાવઞ્ચ, કમ્મં કલ્યાણપાપકં;
નિદ્દેસકારી પુરિસો, ઇસ્સરો તેન લિપ્પતિ.
‘‘સો ચે અત્થો ચ ધમ્મો ચ, કલ્યાણો ન ચ પાપકો;
ભોતો ચે વચનં સચ્ચં, સુહતો વાનરો મયા.
‘‘અત્તનો ચે હિ વાદસ્સ, અપરાધં વિજાનિયા;
ન મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો’’.
‘‘સચે પુબ્બેકતહેતુ, સુખદુક્ખં નિગચ્છતિ;
પોરાણકં કતં પાપં, તમેસો મુચ્ચતે [મુઞ્ચતે (સી. સ્યા.)] ઇણં;
પોરાણકઇણમોક્ખો, ક્વિધ પાપેન લિપ્પતિ.
‘‘સો ચે અત્થો ચ ધમ્મો ચ, કલ્યાણો ન ચ પાપકો;
ભોતો ચે વચનં સચ્ચં, સુહતો વાનરો મયા.
‘‘અત્તનો ચે હિ વાદસ્સ, અપરાધં વિજાનિયા;
ન મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો’’.
‘‘ચતુન્નંયેવુપાદાય, રૂપં સમ્ભોતિ પાણિનં;
યતો ચ રૂપં સમ્ભોતિ, તત્થેવાનુપગચ્છતિ;
ઇધેવ જીવતિ જીવો, પેચ્ચ પેચ્ચ વિનસ્સતિ.
ઉચ્છિજ્જતિ અયં લોકો, યે બાલા યે ચ પણ્ડિતા;
ઉચ્છિજ્જમાને લોકસ્મિં, ક્વિધ પાપેન લિપ્પતિ.
‘‘સો ¶ ચે અત્થો ચ ધમ્મો ચ, કલ્યાણો ન ચ પાપકો;
ભોતો ચે વચનં સચ્ચં, સુહતો વાનરો મયા.
‘‘અત્તનો ચે હિ વાદસ્સ, અપરાધં વિજાનિયા;
ન મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો’’.
‘‘આહુ ¶ ખત્તવિદા [ખત્તવિધા (સી. સ્યા. પી.)] લોકે, બાલા પણ્ડિતમાનિનો.
માતરં પિતરં હઞ્ઞે, અથો જેટ્ઠમ્પિ ભાતરં;
હનેય્ય પુત્ત [પુત્તે ચ (પી.)] દારે ચ, અત્થો ચે તાદિસો સિયા.
‘‘યસ્સ ¶ રુક્ખસ્સ છાયાય, નિસીદેય્ય સયેય્ય વા;
ન તસ્સ સાખં ભઞ્જેય્ય, મિત્તદુબ્ભો [મિત્તદૂભી (પી.)] હિ પાપકો.
‘‘અથ અત્થે સમુપ્પન્ને, સમૂલમપિ અબ્બહે [અબ્ભહે (સ્યા. ક.)];
અત્થો મે સમ્બલેનાપિ, સુહતો વાનરો મયા.
[અયં ગાથા સીહળપોત્થકે નત્થિ] ‘‘સો ચે અત્થો ચ ધમ્મો ચ, કલ્યાણો ન ચ પાપકો;
ભોતો ચે વચનં સચ્ચં, સુહતો વાનરો મયા [અયં ગાથા સીહળપોત્થકે નત્થિ].
‘‘અત્તનો ચે હિ વાદસ્સ, અપરાધં વિજાનિયા;
ન મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો.
‘‘અહેતુવાદો પુરિસો, યો ચ ઇસ્સરકુત્તિકો;
પુબ્બેકતી ચ ઉચ્છેદી, યો ચ ખત્તવિદો નરો.
‘‘એતે અસપ્પુરિસા લોકે, બાલા પણ્ડિતમાનિનો;
કરેય્ય તાદિસો પાપં, અથો અઞ્ઞમ્પિ કારયે;
અસપ્પુરિસસંસગ્ગો ¶ , દુક્ખન્તો [દુક્કટો (સી.)] કટુકુદ્રયો.
‘‘ઉરબ્ભરૂપેન વકસ્સુ [બકાસુ (સી. સ્યા.), વકાસુ (પી.)] પુબ્બે, અસંકિતો અજયૂથં ઉપેતિ;
હન્ત્વા ઉરણિં અજિકં [અજિયં (સી. સ્યા. પી.)] અજઞ્ચ, ઉત્રાસયિત્વા [ચિત્રાસયિત્વા (સી. પી.)] યેન કામં પલેતિ.
‘‘તથાવિધેકે સમણબ્રાહ્મણાસે, છદનં કત્વા વઞ્ચયન્તિ મનુસ્સે;
અનાસકા થણ્ડિલસેય્યકા ચ, રજોજલ્લં ઉક્કુટિકપ્પધાનં;
પરિયાયભત્તઞ્ચ અપાનકત્તા, પાપાચારા અરહન્તો વદાના.
‘‘એતે અસપ્પુરિસા લોકે, બાલા પણ્ડિતમાનિનો;
કરેય્ય તાદિસો પાપં, અથો અઞ્ઞમ્પિ કારયે;
અસપ્પુરિસસંસગ્ગો, દુક્ખન્તો કટુકુદ્રયો.
‘‘યમાહુ ¶ નત્થિ વીરિયન્તિ, અહેતુઞ્ચ પવદન્તિ [હેતુઞ્ચ અપવદન્તિ (સી. સ્યા. પી.)] યે;
પરકારં અત્તકારઞ્ચ, યે તુચ્છં સમવણ્ણયું.
‘‘એતે અસપ્પુરિસા લોકે, બાલા પણ્ડિતમાનિનો;
કરેય્ય તાદિસો પાપં, અથો અઞ્ઞમ્પિ કારયે;
અસપ્પુરિસસંસગ્ગો, દુક્ખન્તો કટુકુદ્રયો.
‘‘સચે ¶ હિ વીરિયં નાસ્સ, કમ્મં કલ્યાણપાપકં;
ન ¶ ભરે વડ્ઢકિં રાજા, નપિ યન્તાનિ કારયે.
‘‘યસ્મા ચ વીરિયં અત્થિ, કમ્મં કલ્યાણપાપકં;
તસ્મા યન્તાનિ કારેતિ, રાજા ભરતિ વડ્ઢકિં.
‘‘યદિ વસ્સસતં દેવો, ન વસ્સે ન હિમં પતે;
ઉચ્છિજ્જેય્ય અયં લોકો, વિનસ્સેય્ય અયં પજા.
‘‘યસ્મા ચ વસ્સતી દેવો, હિમઞ્ચાનુફુસાયતિ;
તસ્મા સસ્સાનિ પચ્ચન્તિ, રટ્ઠઞ્ચ પાલિતે [પલ્લતે (સી. પી.), પોલયતે (સ્યા.)] ચિરં.
‘‘ગવં ચે તરમાનાનં, જિમ્હં ગચ્છતિ પુઙ્ગવો;
સબ્બા તા જિમ્હં ગચ્છન્તિ, નેત્તે જિમ્હં [જિમ્હ (પી.)] ગતે સતિ.
‘‘એવમેવ [એવમેવં (પી.)] મનુસ્સેસુ, યો હોતિ સેટ્ઠસમ્મતો;
સો ચે અધમ્મં ચરતિ, પગેવ ઇતરા પજા;
સબ્બં રટ્ઠં દુખં સેતિ, રાજા ચે હોતિ અધમ્મિકો.
‘‘ગવં ચે તરમાનાનં, ઉજું ગચ્છતિ પુઙ્ગવો;
સબ્બા ગાવી ઉજું યન્તિ, નેત્તે ઉજું [ઉજૂ (પી.)] ગતે સતિ.
‘‘એવમેવ મનુસ્સેસુ, યો હોતિ સેટ્ઠસમ્મતો;
સો સચે [ચેવ (સી.), ચેપિ (ક.)] ધમ્મં ચરતિ, પગેવ ઇતરા પજા;
સબ્બં રટ્ઠં સુખં સેતિ, રાજા ચે હોતિ ધમ્મિકો.
‘‘મહારુક્ખસ્સ ફલિનો, આમં છિન્દતિ યો ફલં;
રસઞ્ચસ્સ ન જાનાતિ, બીજઞ્ચસ્સ વિનસ્સતિ.
‘‘મહારુક્ખૂપમં ¶ રટ્ઠં, અધમ્મેન પસાસતિ;
રસઞ્ચસ્સ ન જાનાતિ, રટ્ઠઞ્ચસ્સ વિનસ્સતિ.
‘‘મહારુક્ખસ્સ ¶ ફલિનો, પક્કં છિન્દતિ યો ફલં;
રસઞ્ચસ્સ વિજાનાતિ, બીજઞ્ચસ્સ ન નસ્સતિ.
‘‘મહારુક્ખૂપમં રટ્ઠં, ધમ્મેન યો પસાસતિ;
રસઞ્ચસ્સ વિજાનાતિ, રટ્ઠઞ્ચસ્સ ન નસ્સતિ.
‘‘યો ચ રાજા જનપદં, અધમ્મેન પસાસતિ;
સબ્બોસધીહિ સો રાજા, વિરુદ્ધો હોતિ ખત્તિયો.
‘‘તથેવ નેગમે હિંસં, યે યુત્તા કયવિક્કયે;
ઓજદાનબલીકારે, સ કોસેન વિરુજ્ઝતિ.
‘‘પહારવરખેત્તઞ્ઞૂ ¶ , સઙ્ગામે કતનિસ્સમે [કતનિયમે (ક.)];
ઉસ્સિતે હિંસયં રાજા, સ બલેન વિરુજ્ઝતિ.
‘‘તથેવ ઇસયો હિંસં, સઞ્ઞતે [સંયમે (સ્યા. ક.)] બ્રહ્મચારિયો [બ્રહ્મચારિનો (સી.)];
અધમ્મચારી ખત્તિયો, સો સગ્ગેન વિરુજ્ઝતિ.
‘‘યો ચ રાજા અધમ્મટ્ઠો, ભરિયં હન્તિ અદૂસિકં;
લુદ્દં પસવતે ઠાનં [પાપં (સી.)], પુત્તેહિ ચ વિરુજ્ઝતિ.
‘‘ધમ્મં ચરે જાનપદે, નેગમેસુ [નિગમેસુ (સી.)] બલેસુ ચ;
ઇસયો ચ ન હિંસેય્ય, પુત્તદારે સમં ચરે.
‘‘સ તાદિસો ભૂમિપતિ, રટ્ઠપાલો અકોધનો;
સપત્તે ¶ [સામન્તે (સી. સ્યા. પી.)] સમ્પકમ્પેતિ, ઇન્દોવ અસુરાધિપો’’તિ.
મહાબોધિજાતકં તતિયં.
પણ્ણાસનિપાતં નિટ્ઠિતં.
તસ્સુદ્દાનં –
સનિળીનિકમવ્હયનો પઠમો, દુતિયો પન સઉમ્મદન્તિવરો;
તતિયો પન બોધિસિરીવ્હયનો, કથિતા પન તીણિ જિનેન સુભાતિ.
૧૯. સટ્ઠિનિપાતો
૫૨૯. સોણકજાતકં (૧)
‘‘તસ્સ ¶ ¶ ¶ સુત્વા સતં દમ્મિ, સહસ્સં દિટ્ઠ [દટ્ઠુ (સી. પી.)] સોણકં;
કો મે સોણકમક્ખાતિ, સહાયં પંસુકીળિતં’’.
‘‘અથબ્રવી માણવકો, દહરો પઞ્ચચૂળકો;
મય્હં સુત્વા સતં દેહિ, સહસ્સં દિટ્ઠ [દટ્ઠુ (સી. પી.)] સોણકં;
અહં તે સોણકક્ખિસ્સં [અહં સોણકમક્ખિસ્સં (સી. પી.), અહં તે સોણકમક્ખિસ્સં (સ્યા.)], સહાયં પંસુકીળિતં’’.
‘‘કતમસ્મિં [કતરસ્મિં (સી. સ્યા. પી.)] સો જનપદે, રટ્ઠેસુ નિગમેસુ ચ;
કત્થ સોણકમદ્દક્ખિ [કત્થ તે સોણકો દિટ્ઠો (સી. પી.)], તં મે અક્ખાહિ પુચ્છિતો’’.
‘‘તવેવ દેવ વિજિતે, તવેવુય્યાનભૂમિયા;
ઉજુવંસા મહાસાલા, નીલોભાસા મનોરમા.
‘‘તિટ્ઠન્તિ મેઘસમાના, રમ્મા અઞ્ઞોઞ્ઞનિસ્સિતા;
તેસં મૂલમ્હિ [મૂલસ્મિં (સી. પી.), મૂલસ્મિ (સ્યા.)] સોણકો, ઝાયતી અનુપાદનો [અનુપાદિનો (સ્યા.), અનુપાદાનો (પી.)];
ઉપાદાનેસુ લોકેસુ, ડય્હમાનેસુ નિબ્બુતો.
‘‘તતો ચ રાજા પાયાસિ, સેનાય ચતુરઙ્ગિયા;
કારાપેત્વા સમં મગ્ગં, અગમા યેન સોણકો.
‘‘ઉય્યાનભૂમિં ગન્ત્વાન, વિચરન્તો બ્રહાવને;
આસીનં ¶ સોણકં દક્ખિ, ડય્હમાનેસુ નિબ્બુતં’’.
‘‘કપણો વતયં ભિક્ખુ, મુણ્ડો સઙ્ઘાટિપારુતો;
અમાતિકો અપિતિકો, રુક્ખમૂલસ્મિ ઝાયતિ’’.
‘‘ઇમં વાક્યં નિસામેત્વા, સોણકો એતદબ્રવિ;
‘ન રાજ કપણો હોતિ, ધમ્મં કાયેન ફસ્સયં [ફુસયં (ક.)].
‘યો ¶ ચ [યોધ (સી. સ્યા.)] ધમ્મં નિરંકત્વા [નિરાકત્વા (?)], અધમ્મમનુવત્તતિ;
સ રાજ કપણો હોતિ, પાપો પાપપરાયનો’’’.
‘‘‘અરિન્દમોતિ ¶ મે નામં, કાસિરાજાતિ મં વિદૂ;
કચ્ચિ ભોતો સુખસ્સેય્યા [સુખા સેય્યા (પી.), સુખસેય્યો (ક.)], ઇધ પત્તસ્સ સોણક’’’.
‘‘સદાપિ ભદ્રમધનસ્સ, અનાગારસ્સ ભિક્ખુનો;
ન તેસં કોટ્ઠે ઓપેન્તિ, ન કુમ્ભિં ન ખળોપિયં [ન કુમ્ભે ન કળોપિયા (સ્યા. પી.)];
પરનિટ્ઠિતમેસાના, તેન યાપેન્તિ સુબ્બતા.
‘‘દુતિયમ્પિ ભદ્રમધનસ્સ, અનાગારસ્સ ભિક્ખુનો;
અનવજ્જપિણ્ડો [અનવજ્જો પિણ્ડા (પી.)] ભોત્તબ્બો, ન ચ કોચૂપરોધતિ.
‘‘તતિયમ્પિ ભદ્રમધનસ્સ, અનાગારસ્સ ભિક્ખુનો;
નિબ્બુતો પિણ્ડો ભોત્તબ્બો, ન ચ કોચૂપરોધતિ.
‘‘ચતુત્થમ્પિ [ચતુત્થં (પી.)] ભદ્રમધનસ્સ, અનાગારસ્સ ભિક્ખુનો;
મુત્તસ્સ રટ્ઠે ચરતો, સઙ્ગો યસ્સ ન વિજ્જતિ.
‘‘પઞ્ચમમ્પિ [પઞ્ચમં (પી.)] ભદ્રમધનસ્સ, અનાગારસ્સ ભિક્ખુનો;
નગરમ્હિ ડય્હમાનમ્હિ, નાસ્સ કિઞ્ચિ અડય્હથ.
‘‘છટ્ઠમ્પિ ¶ [છટ્ઠં (પી.)] ભદ્રમધનસ્સ, અનાગારસ્સ ભિક્ખુનો;
રટ્ઠે વિલુમ્પમાનમ્હિ [વિલુપ્પમાનમ્હિ (ક.)], નાસ્સ કિઞ્ચિ અહીરથ [અહારથ (સી. સ્યા.)].
‘‘સત્તમમ્પિ [સત્તમં (પી.)] ભદ્રમધનસ્સ, અનાગારસ્સ ભિક્ખુનો;
ચોરેહિ રક્ખિતં મગ્ગં, યે ચઞ્ઞે પરિપન્થિકા;
પત્તચીવરમાદાય, સોત્થિં ગચ્છતિ સુબ્બતો.
‘‘અટ્ઠમમ્પિ [અટ્ઠમં (પી.)] ભદ્રમધનસ્સ, અનાગારસ્સ ભિક્ખુનો;
યં યં દિસં પક્કમતિ, અનપેક્ખોવ ગચ્છતિ’’.
‘‘બહૂપિ ભદ્રા [બહૂનિ સમણભદ્રાનિ (સી.), બહૂપિ ભદ્રકા એતે (પી.)] એતેસં, યો ત્વં ભિક્ખુ પસંસસિ;
અહઞ્ચ ગિદ્ધો કામેસુ, કથં કાહામિ સોણક.
‘‘પિયા ¶ મે માનુસા કામા, અથો દિબ્યાપિ મે પિયા;
અથ કેન નુ વણ્ણેન, ઉભો લોકે લભામસે’’.
‘‘કામે ગિદ્ધા [કામેસુ ગિદ્ધા (સી. પી.)] કામરતા, કામેસુ અધિમુચ્છિતા;
નરા પાપાનિ કત્વાન, ઉપપજ્જન્તિ દુગ્ગતિં.
‘‘યે ચ કામે પહન્ત્વાન [પહત્વાન (સી. પી.)], નિક્ખન્તા અકુતોભયા;
એકોદિભાવાધિગતા, ન તે ગચ્છન્તિ દુગ્ગતિં.
‘‘ઉપમં તે કરિસ્સામિ, તં સુણોહિ અરિન્દમ;
ઉપમાય મિધેકચ્ચે [પિધેકચ્ચે (સી. પી.)], અત્થં જાનન્તિ પણ્ડિતા.
‘‘ગઙ્ગાય ¶ કુણપં દિસ્વા, વુય્હમાનં મહણ્ણવે;
વાયસો સમચિન્તેસિ, અપ્પપઞ્ઞો અચેતસો.
‘‘‘યાનઞ્ચ ¶ વતિદં લદ્ધં, ભક્ખો ચાયં અનપ્પકો’;
તત્થ રત્તિં તત્થ દિવા, તત્થેવ નિરતો મનો.
‘‘ખાદં નાગસ્સ મંસાનિ, પિવં ભાગીરથોદકં [ભાગિરસોદકં (સી. સ્યા. પી. ક.)];
સમ્પસ્સં વનચેત્યાનિ, ન પલેત્થ [પલેત્વા (ક.)] વિહઙ્ગમો.
‘‘તઞ્ચ [તંવ (પી.)] ઓતરણી ગઙ્ગા, પમત્તં કુણપે રતં;
સમુદ્દં અજ્ઝગાહાસિ [અજ્ઝગાહયિ (પી.)], અગતી યત્થ પક્ખિનં.
‘‘સો ચ ભક્ખપરિક્ખીણો, ઉદપત્વા [ઉપ્પતિત્વા (સી. સ્યા.), ઉદાપત્વા (પી.)] વિહઙ્ગમો.
ન પચ્છતો ન પુરતો, નુત્તરં નોપિ દક્ખિણં.
‘‘દીપં સો નજ્ઝગાગઞ્છિ [ન અજ્ઝગઞ્છિ (સી.), ન અજ્ઝગચ્છિ (પી.)], અગતી યત્થ પક્ખિનં;
સો ચ તત્થેવ પાપત્થ, યથા દુબ્બલકો તથા.
‘‘તઞ્ચ સામુદ્દિકા મચ્છા, કુમ્ભીલા મકરા સુસૂ;
પસય્હકારા ખાદિંસુ, ફન્દમાનં વિપક્ખકં [વિપક્ખિનં (સી. પી.), વિપક્ખિકં (સ્યા.)].
‘‘એવમેવ ¶ તુવં રાજ, યે ચઞ્ઞે કામભોગિનો;
ગિદ્ધા ચે ન વમિસ્સન્તિ, કાકપઞ્ઞાવ [કાકપઞ્ઞાય (સી. સ્યા. પી.)] તે વિદૂ.
‘‘એસા તે ઉપમા રાજ, અત્થસન્દસ્સની કતા;
ત્વઞ્ચ પઞ્ઞાયસે તેન, યદિ કાહસિ વા ન વા.
‘‘એકવાચમ્પિ દ્વિવાચં, ભણેય્ય અનુકમ્પકો;
તતુત્તરિં ન ભાસેય્ય, દાસોવય્યસ્સ [દાસો અય્યસ્સ (સી.), દાસો અયિરસ્સ (પી.)] સન્તિકે’’.
‘‘ઇદં વત્વાન પક્કામિ, સોણકો અમિતબુદ્ધિમા [સોણકો’મિતબુદ્ધિમા (?)];
વેહાસે અન્તલિક્ખસ્મિં, અનુસાસિત્વાન ખત્તિયં’’.
‘‘કો ¶ નુમે રાજકત્તારો, સુદ્દા વેય્યત્તમાગતા [સૂતા વેય્યત્તિમાગતા (સી. સ્યા. પી.)];
રજ્જં નિય્યાદયિસ્સામિ, નાહં રજ્જેન મત્થિકો.
‘‘અજ્જેવ પબ્બજિસ્સામિ, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;
માહં કાકોવ દુમ્મેધો, કામાનં વસમન્વગં’’ [વસમન્નગા (પી.)].
‘‘અત્થિ તે દહરો પુત્તો, દીઘાવુ રટ્ઠવડ્ઢનો;
તં રજ્જે અભિસિઞ્ચસ્સુ, સો નો રાજા ભવિસ્સતિ’’.
‘‘ખિપ્પં કુમારમાનેથ, દીઘાવું રટ્ઠવડ્ઢનં;
તં રજ્જે અભિસિઞ્ચિસ્સં, સો વો રાજા ભવિસ્સતિ’’.
‘‘તતો ¶ કુમારમાનેસું, દીઘાવું રટ્ઠવડ્ઢનં;
તં દિસ્વા આલપી રાજા, એકપુત્તં મનોરમં.
‘‘સટ્ઠિ ગામસહસ્સાનિ, પરિપુણ્ણાનિ સબ્બસો;
તે પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ, રજ્જં નિય્યાદયામિ તે.
‘‘અજ્જેવ પબ્બજિસ્સામિ, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;
માહં કાકોવ દુમ્મેધો, કામાનં વસમન્વગં [વસમન્નગા (પી.)].
‘‘સટ્ઠિ નાગસહસ્સાનિ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
સુવણ્ણકચ્છા માતઙ્ગા, હેમકપ્પનવાસસા.
‘‘આરૂળ્હા ¶ ગામણીયેહિ, તોમરઙ્કુસપાણિભિ;
તે પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ, રજ્જં નિય્યાદયામિ તે.
‘‘અજ્જેવ પબ્બજિસ્સામિ, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;
માહં કાકોવ દુમ્મેધો, કામાનં વસમન્વગં.
‘‘સટ્ઠિ ¶ અસ્સસહસ્સાનિ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
આજાનીયાવ જાતિયા, સિન્ધવા સીઘવાહિનો.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ઇલ્લિયાચાપધારિભિ [ઇન્દિયાચાપધારિભિ (ક.)];
તે પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ, રજ્જં નિય્યાદયામિ તે.
‘‘અજ્જેવ પબ્બજિસ્સામિ, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;
માહં કાકોવ દુમ્મેધો, કામાનં વસમન્વગં.
‘‘સટ્ઠિ રથસહસ્સાનિ, સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
તે પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ, રજ્જં નિય્યાદયામિ તે.
‘‘અજ્જેવ પબ્બજિસ્સામિ, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;
માહં કાકોવ દુમ્મેધો, કામાનં વસમન્વગં.
‘‘સટ્ઠિ ધેનુસહસ્સાનિ, રોહઞ્ઞા પુઙ્ગવૂસભા;
તા પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ, રજ્જં નિય્યાદયામિ તે.
‘‘અજ્જેવ પબ્બજિસ્સામિ, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;
માહં કાકોવ દુમ્મેધો, કામાનં વસમન્વગં.
‘‘સોળસિત્થિસહસ્સાનિ ¶ , સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
વિચિત્રવત્થાભરણા, આમુત્તમણિકુણ્ડલા;
તા પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ, રજ્જં નિય્યાદયામિ તે.
‘‘અજ્જેવ પબ્બજિસ્સામિ, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;
માહં ¶ કાકોવ દુમ્મેધો, કામાનં વસમન્વગં’’.
‘‘દહરસ્સેવ ¶ મે તાત, માતા મતાતિ મે સુતં;
તયા વિના અહં તાત, જીવિતુમ્પિ ન ઉસ્સહે.
‘‘યથા આરઞ્ઞકં નાગં, પોતો અન્વેતિ પચ્છતો;
જેસ્સન્તં ગિરિદુગ્ગેસુ, સમેસુ વિસમેસુ ચ.
‘‘એવં તં અનુગચ્છામિ, પુત્તમાદાય [પત્તમાદાય (પી.)] પચ્છતો;
સુભરો તે ભવિસ્સામિ, ન તે હેસ્સામિ દુબ્ભરો’’.
‘‘યથા સામુદ્દિકં નાવં, વાણિજાનં ધનેસિનં;
વોહારો તત્થ ગણ્હેય્ય, વાણિજા બ્યસની [બ્યસનં (ક.)] સિયા.
‘‘એવમેવાયં પુત્તકલિ [પુત્તક (સ્યા.)], અન્તરાયકરો મમ [મમં (પી.)];
ઇમં કુમારં પાપેથ, પાસાદં રતિવડ્ઢનં.
‘‘તત્થ કમ્બુસહત્થાયો, યથા સક્કંવ અચ્છરા;
તા નં તત્થ રમેસ્સન્તિ [રમિસ્સન્તિ (સ્યા. ક.)], તાહિ ચેસો [મેસો (પી.)] રમિસ્સતિ.
‘‘તતો કુમારં પાપેસું, પાસાદં રતિવડ્ઢનં;
તં દિસ્વા અવચું કઞ્ઞા, દીઘાવું રટ્ઠવડ્ઢનં.
‘‘દેવતા નુસિ ગન્ધબ્બો, અદુ [આદુ (સી. પી.)] સક્કો પુરિન્દદો;
કો વા ત્વં કસ્સ વા પુત્તો, કથં જાનેમુ તં મયં’’.
‘‘નમ્હિ દેવો ન ગન્ધબ્બો, નાપિ [નમ્હિ (ક.)] સક્કો પુરિન્દદો;
કાસિરઞ્ઞો અહં પુત્તો, દીઘાવુ રટ્ઠવડ્ઢનો;
મમં [મમ (પી.)] ભરથ ભદ્દં વો [ભદ્દન્તે (ક.)], અહં ભત્તા ભવામિ વો’’.
‘‘તં ¶ તત્થ અવચું કઞ્ઞા, દીઘાવું રટ્ઠવડ્ઢનં;
‘કુહિં રાજા અનુપ્પત્તો, ઇતો રાજા કુહિં ગતો’’’.
‘‘પઙ્કં રાજા અતિક્કન્તો, થલે રાજા પતિટ્ઠિતો;
અકણ્ટકં અગહનં, પટિપન્નો મહાપથં.
‘‘અહઞ્ચ પટિપન્નોસ્મિ, મગ્ગં દુગ્ગતિગામિનં;
સકણ્ટકં સગહનં, યેન ગચ્છન્તિ દુગ્ગતિં’’.
‘‘તસ્સ ¶ ¶ તે સ્વાગતં રાજ, સીહસ્સેવ ગિરિબ્બજં;
અનુસાસ મહારાજ, ત્વં નો સબ્બાસમિસ્સરો’’તિ.
સોણકજાતકં પઠમં.
૫૩૦. સંકિચ્ચજાતકં (૨)
‘‘દિસ્વા નિસિન્નં રાજાનં, બ્રહ્મદત્તં રથેસભં;
અથસ્સ પટિવેદેસિ, યસ્સાસિ અનુકમ્પકો.
‘‘સંકિચ્ચાયં અનુપ્પત્તો, ઇસીનં સાધુસમ્મતો;
તરમાનરૂપો નિય્યાહિ, ખિપ્પં પસ્સ મહેસિનં.
‘‘તતો ચ રાજા તરમાનો, યુત્તમારુય્હ સન્દનં;
મિત્તામચ્ચપરિબ્યૂળ્હો [પરિબ્બૂળ્હો (સી. પી.)], અગમાસિ રથેસભો.
‘‘નિક્ખિપ્પ પઞ્ચ કકુધાનિ, કાસીનં રટ્ઠવડ્ઢનો;
વાળબીજનિ [વા ળવીજની (સી. પી.)] મુણ્હીસં, ખગ્ગં છત્તઞ્ચુપાહનં;
‘‘ઓરુય્હ રાજા યાનમ્હા, ઠપયિત્વા પટિચ્છદં;
આસીનં ¶ દાયપસ્સસ્મિં, સંકિચ્ચમુપસઙ્કમિ.
‘‘ઉપસઙ્કમિત્વા સો રાજા, સમ્મોદિ ઇસિના સહ;
તં કથં વીતિસારેત્વા, એકમન્તં ઉપાવિસિ.
‘‘એકમન્તં નિસિન્નોવ, અથ કાલં અમઞ્ઞથ;
તતો પાપાનિ કમ્માનિ, પુચ્છિતું પટિપજ્જથ.
‘‘ઇસિં પુચ્છામ [પુચ્છામિ (સી. પી.)] સંકિચ્ચં, ઇસીનં સાધુસમ્મતં;
આસીનં દાયપસ્સસ્મિં, ઇસિસઙ્ઘપુરક્ખતં [પુરક્ખિતં (ક.)].
‘‘કં ગતિં પેચ્ચ ગચ્છન્તિ, નરા ધમ્માતિચારિનો;
અતિચિણ્ણો મયા ધમ્મો, તં મે અક્ખાહિ પુચ્છિતો.
‘‘ઇસી અવચ સંકિચ્ચો, કાસીનં રટ્ઠવડ્ઢનં;
આસીનં દાયપસ્સસ્મિં, મહારાજ સુણોહિ મે.
‘‘ઉપ્પથેન ¶ વજન્તસ્સ, યો મગ્ગમનુસાસતિ;
તસ્સ ચે વચનં કયિરા, નાસ્સ મગ્ગેય્ય કણ્ટકો.
‘‘અધમ્મં ¶ પટિપન્નસ્સ, યો ધમ્મમનુસાસતિ;
તસ્સ ચે વચનં કયિરા, ન સો ગચ્છેય્ય દુગ્ગતિં.
‘‘ધમ્મો પથો મહારાજ, અધમ્મો પન ઉપ્પથો;
અધમ્મો નિરયં નેતિ, ધમ્મો પાપેતિ સુગ્ગતિં.
‘‘અધમ્મચારિનો રાજ, નરા વિસમજીવિનો;
યં ગતિં પેચ્ચ ગચ્છન્તિ, નિરયે તે સુણોહિ મે.
‘‘સઞ્જીવો કાળસુત્તો ચ, સઙ્ઘાતો [સઙ્ખાટો (સ્યા. ક.)] દ્વે ચ રોરુવા;
અથાપરો ¶ મહાવીચિ, તાપનો [તપનો (સી. પી.)] ચ પતાપનો.
‘‘ઇચ્ચેતે અટ્ઠ નિરયા, અક્ખાતા દુરતિક્કમા;
આકિણ્ણા લુદ્દકમ્મેહિ, પચ્ચેકા સોળસુસ્સદા.
‘‘કદરિયતાપના [કદરિયતપના (સી. પી.)] ઘોરા, અચ્ચિમન્તો [અચ્ચિમન્તા (પી.)] મહબ્ભયા;
લોમહંસનરૂપા ચ, ભેસ્મા પટિભયા દુખા.
‘‘ચતુક્કણ્ણા ચતુદ્વારા, વિભત્તા ભાગસો મિતા;
અયોપાકારપરિયન્તા, અયસા પટિકુજ્જિતા.
‘‘તેસં અયોમયા ભૂમિ, જલિતા તેજસા યુતા;
સમન્તા યોજનસતં, ફુટા [ફરિત્વા (અ. નિ. ૩.૩૬; પે. વ. ૭૧)] તિટ્ઠન્તિ સબ્બદા.
‘‘એતે પતન્તિ નિરયે, ઉદ્ધંપાદા અવંસિરા;
ઇસીનં અતિવત્તારો, સઞ્ઞતાનં તપસ્સિનં.
‘‘તે ભૂનહુનો પચ્ચન્તિ, મચ્છા બિલકતા યથા;
સંવચ્છરે અસઙ્ખેય્યે, નરા કિબ્બિસકારિનો.
‘‘ડય્હમાનેન ગત્તેન, નિચ્ચં સન્તરબાહિરં;
નિરયા નાધિગચ્છન્તિ, દ્વારં નિક્ખમનેસિનો.
‘‘પુરત્થિમેન ¶ ધાવન્તિ, તતો ધાવન્તિ પચ્છતો;
ઉત્તરેનપિ ધાવન્તિ, તતો ધાવન્તિ દક્ખિણં;
યં યઞ્હિ દ્વારં ગચ્છન્તિ, તં તદેવ પિધીયરે [પિથિય્યતિ (સી.), પિથિય્યરે (સ્યા.), પિથીયરે (પી.)].
‘‘બહૂનિ વસ્સસહસ્સાનિ, જના નિરયગામિનો;
બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તિ, પત્વા દુક્ખં અનપ્પકં.
‘‘આસીવિસંવ ¶ કુપિતં, તેજસ્સિં દુરતિક્કમં;
ન સાધુરૂપે આસીદે, સઞ્ઞતાનં તપસ્સિનં.
‘‘અતિકાયો ¶ મહિસ્સાસો, અજ્જુનો કેકકાધિપો;
સહસ્સબાહુ ઉચ્છિન્નો, ઇસિમાસજ્જ ગોતમં.
‘‘અરજં રજસા વચ્છં, કિસં અવકિરિય દણ્ડકી;
તાલોવ મૂલતો [સમૂલો (ક.)] છિન્નો, સ રાજા વિભવઙ્ગતો.
‘‘ઉપહચ્ચ મનં મજ્ઝો [મેજ્ઝો (ક.)], માતઙ્ગસ્મિં યસસ્સિને;
સપારિસજ્જો ઉચ્છિન્નો, મજ્ઝારઞ્ઞં તદા અહુ.
‘‘કણ્હદીપાયનાસજ્જ, ઇસિં અન્ધકવેણ્ડયો [વેણ્હુયો (સી. પી.), પિણ્હયો (?)];
અઞ્ઞોઞ્ઞં [અઞ્ઞમઞ્ઞં (સી. પી.)] મુસલા [મુસલે (સી. સ્યા. પી.)] હન્ત્વા, સમ્પત્તા યમસાધનં [યમસાદનં (પી.)].
‘‘અથાયં ઇસિના સત્તો, અન્તલિક્ખચરો પુરે;
પાવેક્ખિ પથવિં [પઠવિં (સી. સ્યા. પી.)] ચેચ્ચો, હીનત્તો પત્તપરિયાયં.
‘‘તસ્મા હિ છન્દાગમનં, નપ્પસંસન્તિ પણ્ડિતા;
અદુટ્ઠચિત્તો ભાસેય્ય, ગિરં સચ્ચૂપસંહિતં.
‘‘મનસા ચે પદુટ્ઠેન, યો નરો પેક્ખતે મુનિં;
વિજ્જાચરણસમ્પન્નં, ગન્તા સો નિરયં અધો.
‘‘યે વુડ્ઢે [વદ્ધે (ક.)] પરિભાસન્તિ, ફરુસૂપક્કમા જના;
અનપચ્ચા અદાયાદા, તાલવત્થુ [તાલવત્થૂ (સ્યા.), તાલાવત્થુ (પી.)] ભવન્તિ તે.
‘‘યો ¶ ચ પબ્બજિતં હન્તિ, કતકિચ્ચં મહેસિનં;
સ કાળસુત્તે નિરયે, ચિરરત્તાય પચ્ચતિ.
‘‘યો ¶ ચ રાજા અધમ્મટ્ઠો, રટ્ઠવિદ્ધંસનો મગો [ચુતો (સી.)];
તાપયિત્વા જનપદં, તાપને પેચ્ચ પચ્ચતિ.
‘‘સો ચ વસ્સસહસ્સાનિ [વસ્સસહસ્સાનં (સી. સ્યા.)], સતં દિબ્બાનિ પચ્ચતિ;
અચ્ચિસઙ્ઘપરેતો સો, દુક્ખં વેદેતિ વેદનં.
‘‘તસ્સ અગ્ગિસિખા કાયા, નિચ્છરન્તિ પભસ્સરા;
તેજોભક્ખસ્સ ગત્તાનિ, લોમેહિ ચ [લોમગ્ગેહિ ચ (સી. સ્યા. પી.)] નખેહિ ચ.
‘‘ડય્હમાનેન ગત્તેન, નિચ્ચં સન્તરબાહિરં;
દુક્ખાભિતુન્નો નદતિ, નાગો તુત્તટ્ટિતો [તુત્તદ્દિતો (સી.)] યથા.
‘‘યો લોભા પિતરં હન્તિ, દોસા વા પુરિસાધમો;
સ કાળસુત્તે નિરયે, ચિરરત્તાય પચ્ચતિ.
‘‘સ ¶ તાદિસો પચ્ચતિ લોહકુમ્ભિયં, પક્કઞ્ચ સત્તીહિ હનન્તિ નિત્તચં;
અન્ધં કરિત્વા મુત્તકરીસભક્ખં, ખારે નિમુજ્જન્તિ તથાવિધં નરં.
‘‘તત્તં પક્કુથિતમયોગુળઞ્ચ [પક્કુધિતમયોગુળઞ્ચ (ક.)], દીઘે ચ ફાલે ચિરરત્તતાપિતે;
વિક્ખમ્ભમાદાય વિબન્ધ [વિબદ્ધ (સી.), વિભજ્જ (સ્યા. પી.)] રજ્જુભિ, વિવટે મુખે સમ્પવિસન્તિ [સંચવન્તિ (સી. સ્યા. પી.)] રક્ખસા.
‘‘સામા ચ સોણા સબલા ચ ગિજ્ઝા, કાકોળસઙ્ઘા ચ દિજા અયોમુખા;
સઙ્ગમ્મ ¶ ખાદન્તિ વિપ્ફન્દમાનં, જિવ્હં વિભજ્જ વિઘાસં સલોહિતં.
‘‘તં ¶ દડ્ઢતાલં પરિભિન્નગત્તં, નિપ્પોથયન્તા અનુવિચરન્તિ રક્ખસા;
રતી હિ નેસં દુખિનો પનીતરે, એતાદિસસ્મિં નિરયે વસન્તિ;
યે કેચિ લોકે ઇધ પેત્તિઘાતિનો.
‘‘પુત્તો ચ માતરં હન્ત્વા, ઇતો ગન્ત્વા યમક્ખયં;
ભુસમાપજ્જતે દુક્ખં, અત્તકમ્મફલૂપગો.
‘‘અમનુસ્સા અતિબલા, હન્તારં જનયન્તિયા;
અયોમયેહિ વાળેહિ [ફાલેહિ (પી.)], પીળયન્તિ પુનપ્પુનં.
‘‘તમસ્સવં [તં પસ્સવં (સી. સ્યા.), તં પસ્સુતં (પી.)] સકા ગત્તા, રુહિરં [રુધિરં (સી. સ્યા.)] અત્તસમ્ભવં;
તમ્બલોહવિલીનંવ, તત્તં પાયેન્તિ મત્તિઘં [મત્તિયં (સી.)].
‘‘જિગુચ્છં કુણપં પૂતિં, દુગ્ગન્ધં ગૂથકદ્દમં;
પુબ્બલોહિતસઙ્કાસં, રહદમોગય્હ [રહદોગ્ગય્હ (ક.)] તિટ્ઠતિ.
‘‘તમેનં કિમયો તત્થ, અતિકાયા અયોમુખા;
છવિં ભેત્વાન [છેત્વાન (સી. પી.)] ખાદન્તિ, સંગિદ્ધા [પગિદ્ધા (સી. સ્યા. પી.)] મંસલોહિતે.
‘‘સો ચ તં નિરયં પત્તો, નિમુગ્ગો સતપોરિસં;
પૂતિકં કુણપં વાતિ, સમન્તા સતયોજનં.
‘‘ચક્ખુમાપિ હિ ચક્ખૂહિ, તેન ગન્ધેન જીયતિ;
એતાદિસં ¶ બ્રહ્મદત્ત, માતુઘો લભતે દુખં.
‘‘ખુરધારમનુક્કમ્મ, તિક્ખં દુરભિસમ્ભવં;
પતન્તિ ગબ્ભપાતિયો [ગબ્ભપાતિનિયો (સી. સ્યા. પી.)], દુગ્ગં વેતરણિં [વેત્તરણિં (સ્યા. ક.)] નદિં.
‘‘અયોમયા સિમ્બલિયો, સોળસઙ્ગુલકણ્ટકા;
ઉભતો અભિલમ્બન્તિ, દુગ્ગં વેતરણિં [વેત્તરણિં (સ્યા. ક.)] નદિં.
‘‘તે ¶ અચ્ચિમન્તો તિટ્ઠન્તિ, અગ્ગિક્ખન્ધાવ આરકા;
આદિત્તા જાતવેદેન, ઉદ્ધં યોજનમુગ્ગતા.
‘‘એતે ¶ વજન્તિ [સજન્તિ (સી. પી.), પજ્જન્તિ (સ્યા.)] નિરયે, તત્તે તિખિણકણ્ટકે;
નારિયો ચ અતિચારા [અતિચારિનિયો (સી. સ્યા. પી.)], નરા ચ પરદારગૂ.
‘‘તે પતન્તિ અધોક્ખન્ધા, વિવત્તા વિહતા પુથૂ;
સયન્તિ વિનિવિદ્ધઙ્ગા, દીઘં જગ્ગન્તિ સબ્બદા [સંવરિં (સી. પી.)].
‘‘તતો રત્યા વિવસાને [વિવસને (સી. સ્યા. પી.)], મહતિં પબ્બતૂપમં;
લોહકુમ્ભિં પવજ્જન્તિ, તત્તં અગ્ગિસમૂદકં.
‘‘એવં દિવા ચ રત્તો ચ, દુસ્સીલા મોહપારુતા;
અનુભોન્તિ સકં કમ્મં, પુબ્બે દુક્કટમત્તનો.
‘‘યા ચ ભરિયા ધનક્કીતા, સામિકં અતિમઞ્ઞતિ;
સસ્સું વા સસુરં વાપિ, જેટ્ઠં વાપિ નનન્દરં [નનન્દનં (સ્યા. ક.)].
‘‘તસ્સા વઙ્કેન જિવ્હગ્ગં, નિબ્બહન્તિ સબન્ધનં;
સ બ્યામમત્તં કિમિનં, જિવ્હં પસ્સતિ અત્તનિ [અત્તનો (સી. સ્યા.)];
વિઞ્ઞાપેતું ¶ ન સક્કોતિ, તાપને પેચ્ચ પચ્ચતિ.
‘‘ઓરબ્ભિકા સૂકરિકા, મચ્છિકા મિગબન્ધકા;
ચોરા ગોઘાતકા લુદ્દા, અવણ્ણે વણ્ણકારકા.
‘‘સત્તીહિ લોહકૂટેહિ, નેત્તિંસેહિ ઉસૂહિ ચ;
હઞ્ઞમાના ખારનદિં, પપતન્તિ [સમ્પતન્તિ (ક.)] અવંસિરા.
‘‘સાયં પાતો કૂટકારી, અયોકૂટેહિ હઞ્ઞતિ;
તતો વન્તં દુરત્તાનં, પરેસં ભુઞ્જરે [ભુઞ્જતે (સી. સ્યા. પી.)] સદા.
‘‘ધઙ્કા ભેરણ્ડકા [ભેદણ્ડકા (ક.)] ગિજ્ઝા, કાકોળા ચ અયોમુખા;
વિપ્ફન્દમાનં ખાદન્તિ, નરં કિબ્બિસકારકં [કિબ્બિસકારિનં (પી.)].
‘‘યે મિગેન મિગં હન્તિ, પક્ખિં વા પન પક્ખિના;
અસન્તો રજસા છન્ના, ગન્તા [ગતા (ક.)] તે નિરયુસ્સદં [નિરયં અધો (પી.)].
‘‘સન્તો ¶ ચ [સન્તોવ (સ્યા.)] ઉદ્ધં ગચ્છન્તિ, સુચિણ્ણેનિધ કમ્મુના;
સુચિણ્ણસ્સ ફલં પસ્સ, સઇન્દા [સહિન્દા (સી.)] દેવા સબ્રહ્મકા.
‘‘તં ¶ તં બ્રૂમિ મહારાજ, ધમ્મં રટ્ઠપતી ચર;
તથા [તથા તથા (સી. સ્યા. પી.)] રાજ ચરાહિ ધમ્મં, યથા તં સુચિણ્ણં નાનુતપ્પેય્ય પચ્છા’’તિ.
સંકિચ્ચજાતકં દુતિયં.
સટ્ઠિનિપાતં નિટ્ઠિતં.
તસ્સુદ્દાનં –
અથ સટ્ઠિનિપાતમ્હિ, સુણાથ મમ ભાસિતં;
જાતકસવ્હયનો ¶ પવરો, સોણકઅરિન્દમસવ્હયનો;
તથા વુત્તરથેસભકિચ્ચવરોતિ.
૨૦. સત્તતિનિપાતો
૫૩૧. કુસજાતકં (૧)
‘‘ઇદં ¶ ¶ ¶ તે રટ્ઠં સધનં સયોગ્ગં, સકાયુરં સબ્બકામૂપપન્નં;
ઇદં તે રજ્જં [રટ્ઠં (ક.)] અનુસાસ અમ્મ, ગચ્છામહં યત્થ પિયા પભાવતી’’.
‘‘અનુજ્જુભૂતેન હરં મહન્તં, દિવા ચ રત્તો ચ નિસીથકાલે [નિસીદ કાલે (ક.)];
પટિગચ્છ ત્વં ખિપ્પં કુસાવતિં કુસ [કુસાવતિં (સ્યા. ક.)], નિચ્છામિ દુબ્બણ્ણમહં વસન્તં’’.
‘‘નાહં ગમિસ્સામિ ઇતો કુસાવતિં, પભાવતી વણ્ણપલોભિતો તવ;
રમામિ મદ્દસ્સ નિકેતરમ્મે, હિત્વાન રટ્ઠં તવ દસ્સને રતો.
‘‘પભાવતી વણ્ણપલોભિતો તવ, સમ્મૂળ્હરૂપો વિચરામિ મેદિનિં [મેદનિં (સ્યા. ક.)];
દિસં ન જાનામિ કુતોમ્હિ આગતો, તયમ્હિ મત્તો મિગમન્દલોચને.
‘‘સુવણ્ણચીરવસને, જાતરૂપસુમેખલે;
સુસ્સોણિ ¶ તવ કામા હિ [કામેહિ (સી. સ્યા. પી.)], નાહં રજ્જેન મત્થિકો’’.
‘‘અબ્ભૂતિ [અબ્ભૂ હિ (સી.), અભૂતિ (સ્યા.), અબ્ભુ હિ (પી.)] તસ્સ ભો હોતિ, યો અનિચ્છન્તમિચ્છતિ;
અકામં રાજ કામેસિ [કામેહિ (સી. પી.)], અકન્તં કન્તુ [અકન્તો કન્ત (સી. સ્યા. પી.)] મિચ્છસિ’’.
‘‘અકામં વા સકામં વા, યો નરો લભતે પિયં;
લાભમેત્થ પસંસામ, અલાભો તત્થ પાપકો’’.
‘‘પાસાણસારં ¶ ખણસિ, કણિકારસ્સ દારુના;
વાતં જાલેન બાધેસિ, યો અનિચ્છન્તમિચ્છસિ’’.
‘‘પાસાણો નૂન તે હદયે, ઓહિતો મુદુલક્ખણે;
યો તે સાતં ન વિન્દામિ, તિરોજનપદાગતો.
‘‘યદા મં ભકુટિં [ભૂકુટિં (સી. પી.)] કત્વા, રાજપુત્તી ઉદિક્ખતિ [રાજપુત્તિ ઉદિક્ખસિ (સી. પી.)];
આળારિકો તદા હોમિ, રઞ્ઞો મદ્દસ્સન્તેપુરે [મદ્દસ્સ થીપુરે (સી. પી.) એવમુપરિપિ].
‘‘યદા ઉમ્હયમાના મં, રાજપુત્તી ઉદિક્ખતિ [રાજપુત્તિ ઉદિક્ખસિ (સી. પી.)];
નાળારિકો તદા હોમિ, રાજા હોમિ તદા કુસો’’.
‘‘સચે ¶ હિ વચનં સચ્ચં, નેમિત્તાનં ભવિસ્સતિ;
નેવ મે ત્વં પતી અસ્સ, કામં છિન્દન્તુ સત્તધા’’.
‘‘સચે હિ વચનં સચ્ચં, અઞ્ઞેસં યદિ વા મમં;
નેવ તુય્હં પતી અત્થિ, અઞ્ઞો સીહસ્સરા કુસા’’.
‘‘નેક્ખં ગીવં તે કારેસ્સં, પત્વા ખુજ્જે કુસાવતિં;
સચે મં નાગનાસૂરૂ, ઓલોકેય્ય પભાવતી.
‘‘નેક્ખં ¶ ગીવં તે કારેસ્સં, પત્વા ખુજ્જે કુસાવતિં;
સચે મં નાગનાસૂરૂ, આલપેય્ય પભાવતી.
‘‘નેક્ખં ગીવં તે કારેસ્સં, પત્વા ખુજ્જે કુસાવતિં;
સચે મં નાગનાસૂરૂ, ઉમ્હાયેય્ય પભાવતી.
‘‘નેક્ખં ગીવં તે કારેસ્સં, પત્વા ખુજ્જે કુસાવતિં;
સચે મં નાગનાસૂરૂ, પમ્હાયેય્ય પભાવતી.
‘‘નેક્ખં ગીવં તે કારેસ્સં, પત્વા ખુજ્જે કુસાવતિં;
સચે મે નાગનાસૂરૂ, પાણીહિ ઉપસમ્ફુસે’’.
‘‘ન હિ નૂનાયં રાજપુત્તી, કુસે સાતમ્પિ વિન્દતિ;
આળારિકે ભતે પોસે, વેતનેન અનત્થિકે’’.
‘‘ન હિ નૂનાયં સા [નૂન અયં (સી. સ્યા.)] ખુજ્જા, લભતિ જિવ્હાય છેદનં;
સુનિસિતેન સત્થેન, એવં દુબ્ભાસિતં ભણં’’.
‘‘મા ¶ નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
મહાયસોતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
મહદ્ધનોતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
મહબ્બલોતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા ¶ નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
મહારટ્ઠોતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
મહારાજાતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
સીહસ્સરોતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા ¶ નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
વગ્ગુસ્સરોતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
બિન્દુસ્સરોતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
મઞ્જુસ્સરોતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
મધુસ્સરોતિ [મધુરસ્સરોતિ (સી.)] કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
સતસિપ્પોતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
ખત્તિયોતિપિ કત્વાન [કરિત્વાન (સી.)], કરસ્સુ રુચિરે પિયં.
‘‘મા નં રૂપેન પામેસિ, આરોહેન પભાવતિ;
કુસરાજાતિ કત્વાન, કરસ્સુ રુચિરે પિયં’’.
‘‘એતે ¶ નાગા ઉપત્થદ્ધા, સબ્બે તિટ્ઠન્તિ વમ્મિતા [વમ્મિકા (સ્યા.)];
પુરા મદ્દન્તિ પાકારં, આનેન્તેતં પભાવતિં’’.
‘‘સત્ત ¶ બિલે [ખણ્ડે (સી. પી.)] કરિત્વાન, અહમેતં પભાવતિં;
ખત્તિયાનં પદસ્સામિ, યે મં હન્તું ઇધાગતા’’.
‘‘અવુટ્ઠહિ રાજપુત્તી, સામા કોસેય્યવાસિની;
અસ્સુપુણ્ણેહિ નેત્તેહિ, દાસીગણપુરક્ખતા’’.
‘‘તં નૂન કક્કૂપનિસેવિતં મુખં, આદાસદન્તાથરુપચ્ચવેક્ખિતં;
સુભં સુનેત્તં વિરજં અનઙ્ગણં, છુદ્ધં વને ઠસ્સતિ ખત્તિયેહિ.
‘‘તે નૂન મે અસિતે વેલ્લિતગ્ગે, કેસે મુદૂ ચન્દનસારલિત્તે;
સમાકુલે સીવથિકાય મજ્ઝે, પાદેહિ ગિજ્ઝા પરિકડ્ઢિસ્સન્તિ [પરિકડ્ઢયન્તિ (સી. સ્યા. પી.)].
‘‘તા નૂન મે તમ્બનખા સુલોમા, બાહા મુદૂ ચન્દનસારલિત્તા;
છિન્ના વને ઉજ્ઝિતા ખત્તિયેહિ, ગય્હ ધઙ્કો [વકો (પી.)] ગચ્છતિ યેન કામં.
‘‘તે નૂન તાલૂપનિભે અલમ્બે, નિસેવિતે કાસિકચન્દનેન;
થનેસુ મે લમ્બિસ્સતિ [લમ્બહીતિ (પી.)] સિઙ્ગાલો [સિગાલો (સી. સ્યા. પી.)], માતૂવ પુત્તો તરુણો તનૂજો.
‘‘તં ¶ નૂન સોણિં પુથુલં સુકોટ્ટિતં, નિસેવિતં કઞ્ચનમેખલાહિ;
છિન્નં વને ખત્તિયેહી અવત્થં, સિઙ્ગાલસઙ્ઘા પરિકડ્ઢિસ્સન્તિ [ગય્હા વકો ગચ્છતિ યેનકામં (પી.)].
‘‘સોણા ¶ ¶ ધઙ્કા [વકા (પી.)] સિઙ્ગાલા ચ, યે ચઞ્ઞે સન્તિ દાઠિનો;
અજરા નૂન હેસ્સન્તિ, ભક્ખયિત્વા પભાવતિં.
‘‘સચે મંસાનિ હરિંસુ, ખત્તિયા દૂરગામિનો;
અટ્ઠીનિ અમ્મ યાચિત્વા, અનુપથે દહાથ નં.
‘‘ખેત્તાનિ અમ્મ કારેત્વા, કણિકારેત્થ રોપય [રોપયે (ક.)];
યદા તે પુપ્ફિતા અસ્સુ, હેમન્તાનં હિમચ્ચયે;
સરેય્યાથ મમં [મમ (પી.)] અમ્મ, એવંવણ્ણા પભાવતી’’.
‘‘તસ્સા માતા ઉદટ્ઠાસિ, ખત્તિયા દેવવણ્ણિની;
દિસ્વા અસિઞ્ચ સૂનઞ્ચ, રઞ્ઞો મદ્દસ્સન્તેપુરે’’.
‘‘ઇમિના નૂન અસિના, સુસઞ્ઞં તનુમજ્ઝિમં;
ધીતરં મદ્દ [મમ (સી.), મદ્દો (પી.)] હન્ત્વાન, ખત્તિયાનં પદસ્સસિ’’ [પદસ્સતિ (પી. ક.)].
‘‘ન મે અકાસિ વચનં, અત્થકામાય પુત્તિકે;
સાજ્જ લોહિતસઞ્છન્ના, ગચ્છસિ [ગઞ્છિસિ (સી. પી.)] યમસાધનં.
‘‘એવમાપજ્જતી પોસો, પાપિયઞ્ચ નિગચ્છતિ;
યો વે હિતાનં વચનં, ન કરોતિ [ન કરં (સી.)] અત્થદસ્સિનં.
‘‘સચે ચ અજ્જ [ત્વં અમ્મ (સી.)] ધારેસિ [વારેસિ (પી.)], કુમારં ચારુદસ્સનં;
કુસેન ¶ જાતં ખત્તિયં, સુવણ્ણમણિમેખલં;
પૂજિતં [પૂજિતા (પી.)] ઞાતિસઙ્ઘેહિ, ન ગચ્છસિ [ગઞ્છિસિ (સી. પી.)] યમક્ખયં.
‘‘યત્થસ્સુ ભેરી નદતિ, કુઞ્જરો ચ નિકૂજતિ [નિકુઞ્જતિ (પી.)];
ખત્તિયાનં કુલે ભદ્દે, કિં નુ સુખતરં તતો.
‘‘અસ્સો ચ સિસતિ [અસ્સો હસિસતિ (સી.), અસ્સો હસિયતિ (સ્યા.), અસ્સો ચ સિંસતિ (પી.)] દ્વારે, કુમારો ઉપરોદતિ;
ખત્તિયાનં કુલે ભદ્દે, કિં નુ સુખતરં તતો.
‘‘મયૂરકોઞ્ચાભિરુદે, કોકિલાભિનિકૂજિતે;
ખત્તિયાનં કુલે ભદ્દે, કિં નુ સુખતરં તતો’’.
‘‘કહં ¶ નુ સો સત્તુમદ્દનો, પરરટ્ઠપ્પમદ્દનો;
કુસો સોળારપઞ્ઞાણો, યો નો દુક્ખા પમોચયે’’.
‘‘ઇધેવ સો સત્તુમદ્દનો, પરરટ્ઠપ્પમદ્દનો;
કુસો સોળારપઞ્ઞાણો, યો તે સબ્બે વધિસ્સતિ’’ [યો નો દુક્ખા પમોચયે (સી.), સો નો સબ્બે વધિસ્સતિ (પી.)].
‘‘ઉમ્મત્તિકા નુ ભણસિ, અન્ધબાલા પભાસસિ [આદુ બાલાવ ભાસસિ (સી. પી.)];
કુસો ચે આગતો અસ્સ, કિં ન [કિન્નુ (સ્યા. ક.)] જાનેમુ તં મયં’’.
‘‘એસો ¶ આળારિકો પોસો, કુમારીપુરમન્તરે;
દળ્હં કત્વાન સંવેલ્લિં, કુમ્ભિં ધોવતિ ઓણતો’’.
‘‘વેણી ત્વમસિ ચણ્ડાલી, અદૂસિ કુલગન્ધિની;
કથં મદ્દકુલે જાતા, દાસં કયિરાસિ કામુકં’’.
‘‘નમ્હિ વેણી ન ચણ્ડાલી, ન ચમ્હિ કુલગન્ધિની;
ઓક્કાકપુત્તો ભદ્દન્તે, ત્વં નુ દાસોતિ મઞ્ઞસિ’’.
‘‘યો ¶ બ્રાહ્મણસહસ્સાનિ, સદા ભોજેતિ વીસતિં;
ઓક્કાકપુત્તો ભદ્દન્તે, ત્વં નુ દાસોતિ મઞ્ઞસિ’’.
‘‘યસ્સ નાગસહસ્સાનિ, સદા યોજેન્તિ વીસતિં;
ઓક્કાકપુત્તો ભદ્દન્તે, ત્વં નુ દાસોતિ મઞ્ઞસિ.
‘‘યસ્સ અસ્સસહસ્સાનિ, સદા યોજેન્તિ વીસતિં;
ઓક્કાકપુત્તો ભદ્દન્તે, ત્વં નુ દાસોતિ મઞ્ઞસિ.
‘‘યસ્સ રથસહસ્સાનિ, સદા યોજેન્તિ વીસતિં;
ઓક્કાકપુત્તો ભદ્દન્તે, ત્વં નુ દાસોતિ મઞ્ઞસિ.
[( ) અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુયેવ દિસ્સતિ] (‘‘યસ્સ ઉસભસહસ્સાનિ, સદા યોજેન્તિ વીસતિં;
ઓક્કાકપુત્તો ભદ્દન્તે, ત્વં નુ દાસોતિ મઞ્ઞસિ) [( ) અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુયેવ દિસ્સતિ].
‘‘યસ્સ ધેનુસહસ્સાનિ, સદા દુહન્તિ વીસતિં [દુય્હન્તિ વીસતિ (સી. પી.)];
ઓક્કાકપુત્તો ભદ્દન્તે, ત્વં નુ દાસોતિ મઞ્ઞસિ’’.
‘‘તગ્ઘ ¶ તે દુક્કટં બાલે, યં ખત્તિયં મહબ્બલં;
નાગં મણ્ડૂકવણ્ણેન, ન નં [ન તં (સી. પી.)] અક્ખાસિધાગતં’’ [અક્ખાસિ આગતં (સી.)].
‘‘અપરાધં મહારાજ, ત્વં નો ખમ રથેસભ;
યં તં અઞ્ઞાતવેસેન, નાઞ્ઞાસિમ્હા ઇધાગતં’’.
‘‘માદિસસ્સ ન તં છન્નં, યોહં આળારિકો ભવે;
ત્વઞ્ઞેવ મે પસીદસ્સુ, નત્થિ તે દેવ દુક્કટં’’.
‘‘ગચ્છ બાલે ખમાપેહિ, કુસરાજં મહબ્બલં;
ખમાપિતો કુસો રાજા [કુસરાજા (સબ્બત્થ)], સો તે દસ્સતિ જીવિતં’’.
‘‘પિતુસ્સ વચનં સુત્વા, દેવવણ્ણી પભાવતી;
સિરસા અગ્ગહી પાદે, કુસરાજં મહબ્બલં’’.
‘‘યામા ¶ રત્યો અતિક્કન્તા, તામા દેવ તયા વિના;
વન્દે તે સિરસા પાદે, મા મે કુજ્ઝં રથેસભ.
‘‘સબ્બં ¶ [સચ્ચં (સી. સ્યા. પી.)] તે પટિજાનામિ, મહારાજ સુણોહિ મે;
ન ચાપિ અપ્પિયં તુય્હં, કરેય્યામિ અહં પુન.
‘‘એવં ચે યાચમાનાય, વચનં મે ન કાહસિ;
ઇદાનિ મં તાતો હન્ત્વા, ખત્તિયાનં પદસ્સતિ’’.
‘‘એવં તે યાચમાનાય, કિં ન કાહામિ તે વચો;
વિકુદ્ધો ત્યસ્મિ કલ્યાણિ, મા ત્વં ભાયિ પભાવતિ.
‘‘સબ્બં તે પટિજાનામિ, રાજપુત્તિ સુણોહિ મે;
ન ચાપિ અપ્પિયં તુય્હં, કરેય્યામિ અહં પુન.
‘‘તવ કામા હિ સુસ્સોણિ, પહુ [બહુ (સ્યા.), બહૂ (પી.), બહું (ક.)] દુક્ખં તિતિક્ખિસં [તિતિક્ખિસ્સં (સી. પી.)];
બહું મદ્દકુલં હન્ત્વા, નયિતું તં પભાવતિ’’.
‘‘યોજયન્તુ રથે અસ્સે, નાનાચિત્તે સમાહિતે;
અથ દક્ખથ મે વેગં, વિધમન્તસ્સ [વિધમેન્તસ્સ (સબ્બત્થ)] સત્તવો’’.
‘‘તઞ્ચ તત્થ ઉદિક્ખિંસુ, રઞ્ઞો મદ્દસ્સન્તેપુરે;
વિજમ્ભમાનં સીહંવ, ફોટેન્તં દિગુણં ભુજં.
‘‘હત્થિક્ખન્ધઞ્ચ ¶ આરુય્હ, આરોપેત્વા પભાવતિં;
સઙ્ગામં ઓતરિત્વાન, સીહનાદં નદી કુસો.
‘‘તસ્સ તં નદતો સુત્વા, સીહસ્સેવિતરે મિગા;
ખત્તિયા ¶ વિપલાયિંસુ, કુસસદ્દભયટ્ટિતા [કુસસદ્દભયટ્ઠિતા (પી.)].
‘‘હત્થારોહા અનીકટ્ઠા, રથિકા પત્તિકારકા;
અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ છિન્દન્તિ, કુસસદ્દભયટ્ટિતા.
‘‘તસ્મિં સઙ્ગામસીસસ્મિં, પસ્સિત્વા હટ્ઠ [તુટ્ઠ (સી.)] માનસો;
કુસસ્સ રઞ્ઞો દેવિન્દો, અદા વેરોચનં મણિં.
‘‘સો તં વિજિત્વા સઙ્ગામં, લદ્ધા વેરોચનં મણિં;
હત્થિક્ખન્ધગતો રાજા, પાવેક્ખિ નગરં પુરં.
‘‘જીવગ્ગાહં [જીવગાહં (સી. પી.)] ગહેત્વાન, બન્ધિત્વા સત્ત ખત્તિયે;
સસુરસ્સુપનામેસિ, ઇમે તે દેવ સત્તવો.
‘‘સબ્બેવ તે વસં ગતા, અમિત્તા વિહતા તવ;
કામં કરોહિ તે તયા, મુઞ્ચ વા તે હનસ્સુ વા’’.
‘‘તુય્હેવ સત્તવો એતે, ન હિ તે મય્હ સત્તવો;
ત્વઞ્ઞેવ નો મહારાજ, મુઞ્ચ વા તે હનસ્સુ વા’’.
‘‘ઇમા ¶ તે ધીતરો સત્ત, દેવકઞ્ઞૂપમા સુભા;
દદાહિ નેસં એકેકં, હોન્તુ જામાતરો તવ’’.
‘‘અમ્હાકઞ્ચેવ તાસઞ્ચ, ત્વં નો સબ્બેસમિસ્સરો;
ત્વઞ્ઞેવ નો મહારાજ, દેહિ નેસં યદિચ્છસિ’’.
‘‘એકમેકસ્સ એકેકં, અદા સીહસ્સરો કુસો;
ખત્તિયાનં તદા તેસં, રઞ્ઞો મદ્દસ્સ ધીતરો.
‘‘પીણિતા તેન લાભેન, તુટ્ઠા સીહસ્સરે કુસે;
સકરટ્ઠાનિ ¶ પાયિંસુ, ખત્તિયા સત્ત તાવદે.
‘‘પભાવતિઞ્ચ આદાય, મણિં વેરોચનં સુભં [તદા (પી.)];
કુસાવતિં કુસો રાજા, અગમાસિ મહબ્બલો.
‘‘ત્યસ્સુ ¶ એકરથે યન્તા, પવિસન્તા કુસાવતિં;
સમાના વણ્ણરૂપેન, નાઞ્ઞમઞ્ઞાતિરોચિસું [નાઞ્ઞમઞ્ઞમતિરોચયું (સી.)].
‘‘માતા પુત્તેન સઙ્ગચ્છિ [સઙ્ગઞ્છિ (સી. સ્યા. પી.)], ઉભયો ચ જયમ્પતી;
સમગ્ગા તે તદા આસું, ફીતં ધરણિમાવસુ’’ન્તિ.
કુસજાતકં પઠમં.
૫૩૨. સોણનન્દજાતકં (૨)
‘‘દેવતા નુસિ ગન્ધબ્બો, અદુ [આદુ (સી. સ્યા.)] સક્કો પુરિન્દદો;
મનુસ્સભૂતો ઇદ્ધિમા, કથં જાનેમુ તં મયં’’.
‘‘નાપિ દેવો ન ગન્ધબ્બો, નાપિ સક્કો પુરિન્દદો;
મનુસ્સભૂતો ઇદ્ધિમા, એવં જાનાહિ ભારધ’’ [ભારભ (ક.)].
‘‘કતરૂપમિદં ભોતો [ભોતો (સી. પી.)], વેય્યાવચ્ચં અનપ્પકં;
દેવમ્હિ વસ્સમાનમ્હિ, અનોવસ્સં ભવં અકા.
‘‘તતો વાતાતપે ઘોરે, સીતચ્છાયં ભવં અકા;
તતો અમિત્તમજ્ઝેસુ [અમિત્તમજ્ઝે ચ (સી.)], સરતાણં ભવં અકા.
‘‘તતો ફીતાનિ રટ્ઠાનિ, વસિનો તે ભવં અકા;
તતો એકસતં ખત્યે, અનુયન્તે [અનુયુત્તે (પી.)] ભવં અકા.
‘‘પતીતાસ્સુ ¶ ¶ મયં ભોતો, વદ તં [વર તં (સી. સ્યા. પી.)] ભઞ્જ [ભઞ્ઞ (સી. પી.), ભુઞ્જ (સ્યા. ક.)] મિચ્છસિ;
હત્થિયાનં અસ્સરથં, નારિયો ચ અલઙ્કતા;
નિવેસનાનિ રમ્માનિ, મયં ભોતો દદામસે.
‘‘અથ વઙ્ગે [અથ વા સઙ્ગે (સી. પી.)] વા મગધે, મયં ભોતો દદામસે;
અથ વા અસ્સકાવન્તી [અસ્સકાવન્તિં (સી. સ્યા. પી.)], સુમના દમ્મ તે મયં.
‘‘ઉપડ્ઢં વાપિ રજ્જસ્સ, મયં ભોતો દદામસે;
સચે તે અત્થો રજ્જેન, અનુસાસ યદિચ્છસિ’’.
‘‘ન ¶ મે અત્થોપિ રજ્જેન, નગરેન ધનેન વા;
અથોપિ જનપદેન, અત્થો મય્હં ન વિજ્જતિ.
‘‘ભોતોવ રટ્ઠે વિજિતે, અરઞ્ઞે અત્થિ અસ્સમો;
પિતા મય્હં જનેત્તી ચ, ઉભો સમ્મન્તિ અસ્સમે.
‘‘તેસાહં [તેસ્વહં (ક.)] પુબ્બાચરિયેસુ, પુઞ્ઞં ન લભામિ કાતવે;
ભવન્તં અજ્ઝાવરં કત્વા, સોણં [સોનં (પી.)] યાચેમુ સંવરં’’.
‘‘કરોમિ તે તં વચનં, યં મં ભણસિ બ્રાહ્મણ;
એતઞ્ચ ખો નો અક્ખાહિ, કીવન્તો હોન્તુ યાચકા’’.
‘‘પરોસતં જાનપદા, મહાસાલા ચ બ્રાહ્મણા;
ઇમે ચ ખત્તિયા સબ્બે, અભિજાતા યસસ્સિનો;
ભવઞ્ચ રાજા મનોજો, અલં હેસ્સન્તિ યાચકા’’.
‘‘હત્થી અસ્સે ચ યોજેન્તુ, રથં સન્નય્હ સારથિ [નં રથિ (પી.)];
આબન્ધનાનિ ગણ્હાથ, પાદાસુસ્સારયદ્ધજે [પાદેસુસ્સારયં ધજે (સી.), પાદાસુસ્સારયં ધજે (પી.)];
અસ્સમં ¶ તં ગમિસ્સામિ, યત્થ સમ્મતિ કોસિયો’’.
‘‘તતો ચ રાજા પાયાસિ, સેનાય ચતુરઙ્ગિની;
અગમા અસ્સમં રમ્મં, યત્થ સમ્મતિ કોસિયો’’.
‘‘કસ્સ કાદમ્બયો [કસ્સ કાદમ્બમયો (ક.)] કાજો, વેહાસં ચતુરઙ્ગુલં;
અંસં અસમ્ફુસં એતિ, ઉદહારાય [ઉદહારસ્સ (સી. સ્યા. પી.)] ગચ્છતો’’.
‘‘અહં સોણો મહારાજ, તાપસો સહિતબ્બતો [સહિતં વતો (પી.)];
ભરામિ માતાપિતરો, રત્તિન્દિવમતન્દિતો.
‘‘વને ફલઞ્ચ મૂલઞ્ચ, આહરિત્વા દિસમ્પતિ;
પોસેમિ માતાપિતરો, પુબ્બે કતમનુસ્સરં’’.
‘‘ઇચ્છામ ¶ અસ્સમં ગન્તું, યત્થ સમ્મતિ કોસિયો;
મગ્ગં નો સોણ અક્ખાહિ, યેન ગચ્છેમુ [ગચ્છામ (સી.)] અસ્સમં’’.
‘‘અયં ¶ એકપદી રાજ, યેનેતં [યેન તં (ક.)] મેઘસન્નિભં;
કોવિળારેહિ સઞ્છન્નં, એત્થ સમ્મતિ કોસિયો’’.
‘‘ઇદં વત્વાન પક્કામિ, તરમાનો મહાઇસિ;
વેહાસે અન્તલિક્ખસ્મિં, અનુસાસિત્વાન ખત્તિયે.
‘‘અસ્સમં પરિમજ્જિત્વા, પઞ્ઞપેત્વાન [પઞ્ઞપેત્વાન (સી. સ્યા.)] આસનં;
પણ્ણસાલં પવિસિત્વા, પિતરં પટિબોધયિ.
‘‘ઇમે આયન્તિ રાજાનો, અભિજાતા યસસ્સિનો;
અસ્સમા નિક્ખમિત્વાન, નિસીદ ત્વં [નિસીદાહિ (સી.)] મહાઇસે.
‘‘તસ્સ તં વચનં સુત્વા, તરમાનો મહાઇસિ;
અસ્સમા ¶ નિક્ખમિત્વાન, સદ્વારમ્હિ ઉપાવિસિ’’.
‘‘તઞ્ચ દિસ્વાન આયન્તં, જલન્તંરિવ તેજસા;
ખત્યસઙ્ઘપરિબ્યૂળ્હં, કોસિયો એતદબ્રવિ.
‘‘કસ્સ ભેરી મુદિઙ્ગા ચ [મુતિઙ્ગા ચ (પી.)], સઙ્ખા પણવદિન્દિમા [દેણ્ડિમા (સી. પી.)];
પુરતો પટિપન્નાનિ, હાસયન્તા રથેસભં.
‘‘કસ્સ કઞ્ચનપટ્ટેન, પુથુના વિજ્જુવણ્ણિના;
યુવા કલાપસન્નદ્ધો, કો એતિ સિરિયા જલં.
‘‘ઉક્કામુખપહટ્ઠંવ, ખદિરઙ્ગારસન્નિભં;
મુખઞ્ચ રુચિરા ભાતિ, કો એતિ સિરિયા જલં.
‘‘કસ્સ પગ્ગહિતં છત્તં, સસલાકં મનોરમં;
આદિચ્ચરંસાવરણં, કો એતિ સિરિયા જલં.
‘‘કસ્સ અઙ્ગં પરિગ્ગય્હ, વાળબીજનિમુત્તમં;
ચરન્તિ વરપુઞ્ઞસ્સ [વરપઞ્ઞસ્સ (સી. પી.)], હત્થિક્ખન્ધેન આયતો.
‘‘કસ્સ સેતાનિ છત્તાનિ, આજાનીયા ચ વમ્મિતા;
સમન્તા પરિકિરેન્તિ [પરિકિરન્તિ (સી. સ્યા. પી.)], કો એતિ સિરિયા જલં.
‘‘કસ્સ ¶ એકસતં ખત્યા, અનુયન્તા [અનુયુત્તા (પી.)] યસસ્સિનો;
સમન્તાનુપરિયન્તિ, કો એતિ સિરિયા જલં.
‘‘હત્થિ અસ્સરથ પત્તિ [હત્થી અસ્સા રથા પત્તી (સી.)], સેના ચ ચતુરઙ્ગિની;
સમન્તાનુપરિયન્તિ [સમન્તા અનુપરિયાતિ (પી.)], કો એતિ સિરિયા જલં.
‘‘કસ્સેસા ¶ મહતી સેના, પિટ્ઠિતો અનુવત્તતિ;
અક્ખોભણી ¶ [અક્ખાભની (સી.), અક્ખોભિની (સ્યા.)] અપરિયન્તા, સાગરસ્સેવ ઊમિયો’’.
‘‘રાજાભિરાજા [રાજાધિરાજા (ક.)] મનોજો, ઇન્દોવ જયતં પતિ;
નન્દસ્સજ્ઝાવરં એતિ, અસ્સમં બ્રહ્મચારિનં.
‘‘તસ્સેસા મહતી સેના, પિટ્ઠિતો અનુવત્તતિ;
અક્ખોભણી અપરિયન્તા, સાગરસ્સેવ ઊમિયો’’.
‘‘અનુલિત્તા ચન્દનેન, કાસિકુત્તમધારિનો [કાસિકવત્થધારિનો (પી.)];
સબ્બે પઞ્જલિકા હુત્વા, ઇસીનં અજ્ઝુપાગમું’’.
‘‘કચ્ચિ નુ ભોતો કુસલં, કચ્ચિ ભોતો અનામયં;
કચ્ચિ ઉઞ્છેન યાપેથ, કચ્ચિ મૂલફલા બહૂ.
‘‘કચ્ચિ ડંસા મકસા ચ, અપ્પમેવ સરીસપા [સિરિંસપા (સી. સ્યા. પી.)];
વને વાળમિગાકિણ્ણે, કચ્ચિ હિંસા ન વિજ્જતિ’’.
‘‘કુસલઞ્ચેવ નો રાજ, અથો રાજ અનામયં;
અથો ઉઞ્છેન યાપેમ, અથો મૂલફલા બહૂ.
‘‘અથો ડંસા મકસા ચ [ડંસા ચ મકસા (સી.), ડંસા ચ મકસા ચ (પી.)], અપ્પમેવ સરીસપા [સિરિંસપા (સી. સ્યા. પી.)];
વને વાળમિગાકિણ્ણે, હિંસા મય્હં [અ મ્હં (સી. પી.)] ન વિજ્જતિ.
‘‘બહૂનિ વસ્સપૂગાનિ, અસ્સમે સમ્મતં [વસતો (સી.)] ઇધ;
નાભિજાનામિ ઉપ્પન્નં, આબાધં અમનોરમં.
‘‘સ્વાગતં તે મહારાજ, અથો તે અદુરાગતં;
ઇસ્સરોસિ અનુપ્પત્તો, યં ઇધત્થિ પવેદય.
‘‘તિન્દુકાનિ ¶ પિયાલાનિ, મધુકે કાસુમારિયો [કાસમારિયો (સી. સ્યા.)];
ફલાનિ ¶ ખુદ્દકપ્પાનિ, ભુઞ્જ રાજ વરં વરં.
‘‘ઇદમ્પિ પાનીયં સીતં, આભતં ગિરિગબ્ભરા;
તતો પિવ મહારાજ, સચે ત્વં અભિકઙ્ખસિ’’.
‘‘પટિગ્ગહિતં યં દિન્નં, સબ્બસ્સ અગ્ઘિયં કતં;
નન્દસ્સાપિ નિસામેથ, વચનં સો [યં (સી.), યં સો (પી.)] પવક્ખતિ.
‘‘અજ્ઝાવરમ્હા નન્દસ્સ, ભોતો સન્તિકમાગતા;
સુણાતુ [સુણાતુ મે (સી. સ્યા.)] ભવં વચનં, નન્દસ્સ પરિસાય ચ’’.
‘‘પરોસતં ¶ જાનપદા [જનપદા (પી.)], મહાસાલા ચ બ્રાહ્મણા;
ઇમે ચ ખત્તિયા સબ્બે, અભિજાતા યસસ્સિનો;
ભવઞ્ચ રાજા મનોજો, અનુમઞ્ઞન્તુ મે વચો.
‘‘યે ચ સન્તિ [યે વસન્તિ (સી.), યે હિ સન્તિ (પી.)] સમીતારો, યક્ખાનિ ઇધ મસ્સમે;
અરઞ્ઞે ભૂતભબ્યાનિ, સુણન્તુ વચનં મમ.
‘‘નમો કત્વાન ભૂતાનં, ઇસિં વક્ખામિ સુબ્બતં;
સો ત્યાહં દક્ખિણા બાહુ, તવ કોસિય સમ્મતો.
‘‘પિતરં મે જનેત્તિઞ્ચ, ભત્તુકામસ્સ મે સતો;
વીર પુઞ્ઞમિદં ઠાનં, મા મં કોસિય વારય.
‘‘સબ્ભિ હેતં ઉપઞ્ઞાતં, મમેતં ઉપનિસ્સજ;
ઉટ્ઠાનપારિચરિયાય, દીઘરત્તં તયા કતં;
માતાપિતૂસુ પુઞ્ઞાનિ, મમ લોકદદો ભવ.
‘‘તથેવ સન્તિ મનુજા, ધમ્મે ધમ્મપદં વિદૂ;
મગ્ગો ¶ સગ્ગસ્સ લોકસ્સ, યથા જાનાસિ ત્વં ઇસે.
‘‘ઉટ્ઠાનપારિચરિયાય, માતાપિતુસુખાવહં;
તં મં પુઞ્ઞા નિવારેતિ, અરિયમગ્ગાવરો નરો’’.
‘‘સુણન્તુ ¶ ભોન્તો વચનં, ભાતુરજ્ઝાવરા મમ;
કુલવંસં મહારાજ, પોરાણં પરિહાપયં;
અધમ્મચારી જેટ્ઠેસુ [યો જેટ્ઠો (સી.)], નિરયં સોપપજ્જતિ [સો ઉપપજ્જતિ (સી. સ્યા. પી.)].
‘‘યે ચ ધમ્મસ્સ કુસલા, પોરાણસ્સ દિસમ્પતિ;
ચારિત્તેન ચ સમ્પન્ના, ન તે ગચ્છન્તિ દુગ્ગતિં.
‘‘માતાપિતા ચ ભાતા ચ, ભગિની ઞાતિબન્ધવા;
સબ્બે જેટ્ઠસ્સ તે ભારા, એવં જાનાહિ ભારધ [ભારથ (સ્યા.)].
‘‘આદિયિત્વા ગરું ભારં, નાવિકો વિય ઉસ્સહે;
ધમ્મઞ્ચ નપ્પમજ્જામિ, જેટ્ઠો ચસ્મિ રથેસભ’’.
‘‘અધિગમા [અધિગતમ્હા (સી.), અધિગમ્હા (સ્યા.), અધિગતમ્હ (પી.)] તમે ઞાણં, જાલંવ જાતવેદતો;
એવમેવ નો ભવં ધમ્મં, કોસિયો પવિદંસયિ.
‘‘યથા ઉદયમાદિચ્ચો, વાસુદેવો પભઙ્કરો;
પાણીનં પવિદંસેતિ, રૂપં કલ્યાણપાપકં;
એવમેવ નો ભવં ધમ્મં, કોસિયો પવિદંસયિ’’.
‘‘એવં ¶ મે યાચમાનસ્સ, અઞ્જલિં નાવબુજ્ઝથ;
તવ પદ્ધચરો [તવ પટ્ઠચરો (સ્યા.), તવ બદ્ધઞ્ચરો (પી.), તવુપટ્ઠચરો (ક.)] હેસ્સં, વુટ્ઠિતો પરિચારકો’’.
‘‘અદ્ધા નન્દ વિજાનાસિ [પજાનાસિ (સી.)], સદ્ધમ્મં સબ્ભિ દેસિતં;
અરિયો ¶ અરિયસમાચારો, બાળ્હં ત્વં મમ રુચ્ચસિ.
‘‘ભવન્તં વદામિ ભોતિઞ્ચ, સુણાથ વચનં મમ;
નાયં ભારો ભારમતો [ભારમત્તો (સી. સ્યા.)], અહુ મય્હં કુદાચનં.
‘‘તં મં ઉપટ્ઠિતં સન્તં, માતાપિતુસુખાવહં;
નન્દો અજ્ઝાવરં કત્વા, ઉપટ્ઠાનાય યાચતિ.
‘‘યો વે ઇચ્છતિ કામેન, સન્તાનં બ્રહ્મચારિનં;
નન્દં વો વરથ એકો [નન્દં વદથ એકે (પી.)], કં નન્દો ઉપતિટ્ઠતુ’’.
‘‘તયા ¶ તાત અનુઞ્ઞાતા, સોણ તં નિસ્સિતા મયં;
ઉપઘાતું [ઉપઘાયિતું (સી.)] લભે નન્દં, મુદ્ધનિ બ્રહ્મચારિનં’’.
‘‘અસ્સત્થસ્સેવ તરુણં, પવાળં માલુતેરિતં;
ચિરસ્સં નન્દં દિસ્વાન, હદયં મે પવેધતિ.
‘‘યદા સુત્તાપિ સુપિને [સુપ્પન્તે (સ્યા. પી.)], નન્દં પસ્સામિ આગતં;
ઉદગ્ગા સુમના હોમિ, નન્દો નો આગતો અયં.
‘‘યદા ચ પટિબુજ્ઝિત્વા, નન્દં પસ્સામિ નાગતં;
ભિય્યો આવિસતી સોકો, દોમનસ્સઞ્ચનપ્પકં.
‘‘સાહં અજ્જ ચિરસ્સમ્પિ, નન્દં પસ્સામિ આગતં;
ભત્તુચ્ચ [ભત્તુઞ્ચ (ક.)] મય્હઞ્ચ પિયો, નન્દો નો પાવિસી ઘરં.
‘‘પિતુપિ નન્દો સુપ્પિયો, યં નન્દો નપ્પવસે [પાવિસી (પી.)] ઘરા [ઘરં (સ્યા. પી. ક.)];
લભતૂ તાત નન્દો તં, મં નન્દો ઉપતિટ્ઠતુ’’.
‘‘અનુકમ્પિકા ¶ પતિટ્ઠા ચ, પુબ્બે રસદદી ચ નો;
મગ્ગો સગ્ગસ્સ લોકસ્સ, માતા તં વરતે ઇસે.
‘‘પુબ્બે રસદદી ગોત્તી, માતા પુઞ્ઞૂપસંહિતા;
મગ્ગો સગ્ગસ્સ લોકસ્સ, માતા તં વરતે ઇસે’’.
‘‘આકઙ્ખમાના પુત્તફલં, દેવતાય નમસ્સતિ;
નક્ખત્તાનિ ચ પુચ્છતિ, ઉતુસંવચ્છરાનિ ચ.
‘‘તસ્સા ઉતુમ્હિ ન્હાતાય [ઉતુસિનાતાય (પી.)], હોતિ ગબ્ભસ્સ વોક્કમો [ગબ્ભસ્સ’વક્કમો (સી. સ્યા. પી.)];
તેન દોહળિની હોતિ, સુહદા તેન વુચ્ચતિ.
‘‘સંવચ્છરં ¶ વા ઊનં વા, પરિહરિત્વા વિજાયતિ;
તેન સા જનયન્તીતિ, જનેત્તિ [જનેત્તી (સી. સ્યા. પી.)] તેન વુચ્ચતિ.
‘‘થનખીરેન [થનક્ખીરેન (સી.)] ગીતેન, અઙ્ગપાવુરણેન [અઙ્ગપાપુરણેન (પી.)] ચ;
રોદન્તં પુત્તં [એવ (પી.)] તોસેતિ, તોસેન્તી તેન વુચ્ચતિ.
‘‘તતો ¶ વાતાતપે ઘોરે, મમં કત્વા ઉદિક્ખતિ;
દારકં અપ્પજાનન્તં, પોસેન્તી તેન વુચ્ચતિ.
‘‘યઞ્ચ માતુધનં હોતિ, યઞ્ચ હોતિ પિતુદ્ધનં;
ઉભયમ્પેતસ્સ ગોપેતિ, અપિ પુત્તસ્સ નો સિયા.
‘‘એવં પુત્ત અદું પુત્ત, ઇતિ માતા વિહઞ્ઞતિ;
પમત્તં પરદારેસુ, નિસીથે પત્તયોબ્બને;
સાયં પુત્તં અનાયન્તં, ઇતિ માતા વિહઞ્ઞતિ.
‘‘એવં કિચ્છા ભતો પોસો, માતુ અપરિચારકો;
માતરિ મિચ્છા ચરિત્વાન, નિરયં સોપપજ્જતિ.
‘‘એવં ¶ કિચ્છા ભતો પોસો, પિતુ અપરિચારકો;
પિતરિ મિચ્છા ચરિત્વાન, નિરયં સોપપજ્જતિ.
‘‘ધનાપિ ધનકામાનં, નસ્સતિ ઇતિ મે સુતં;
માતરં અપરિચરિત્વાન, કિચ્છં વા સો નિગચ્છતિ.
‘‘ધનાપિ ધનકામાનં, નસ્સતિ ઇતિ મે સુતં;
પિતરં અપરિચરિત્વાન, કિચ્છં વા સો નિગચ્છતિ.
‘‘આનન્દો ચ પમોદો ચ, સદા હસિતકીળિતં;
માતરં પરિચરિત્વાન, લબ્ભમેતં વિજાનતો.
‘‘આનન્દો ચ પમોદો ચ, સદા હસિતકીળિતં;
પિતરં પરિચરિત્વાન, લબ્ભમેતં વિજાનતો.
‘‘દાનઞ્ચ પેય્યવજ્જઞ્ચ [પિયવાચા ચ (સી. સ્યા. ક.)], અત્થચરિયા ચ યા ઇધ;
સમાનત્તતા [સમાનત્તા (પી.)] ચ ધમ્મેસુ, તત્થ તત્થ યથારહં;
એતે ખો સઙ્ગહા લોકે, રથસ્સાણીવ યાયતો.
એતે ચ સઙ્ગહા નાસ્સુ, ન માતા પુત્તકારણા;
લભેથ માનં પૂજં વા [પૂજઞ્ચ (પી.)], પિતા વા પુત્તકારણા.
‘‘યસ્મા ચ સઙ્ગહા [સઙ્ગહે (દી. નિ. ૩.૨૭૩; અ. નિ. ૪.૩૨) તદટ્ઠકથાયો ઓલોકેતબ્બા] એતે, સમ્મપેક્ખન્તિ [સમવેક્ખન્તિ (સી. સ્યા. પી.) અ. નિ. ૪.૩૨] પણ્ડિતા;
તસ્મા મહત્તં પપ્પોન્તિ, પાસંસા ચ ભવન્તિ તે.
‘‘બ્રહ્માતિ ¶ ¶ [બ્રહ્મા હિ (પી.)] માતાપિતરો, પુબ્બાચરિયાતિ વુચ્ચરે;
આહુનેય્યા ¶ ચ પુત્તાનં, પજાય અનુકમ્પકા.
‘‘તસ્મા હિ ને નમસ્સેય્ય, સક્કરેય્ય ચ પણ્ડિતો;
અન્નેન અથો [મથો (પી.), અથ (અ. નિ. ૪.૬૩; ઇતિવુ. ૧૦૬)] પાનેન, વત્થેન સયનેન ચ;
ઉચ્છાદનેન ન્હાપનેન [નહાપનેન (સી. પી.)], પાદાનં ધોવનેન ચ.
‘‘તાય નં પારિચરિયાય [પરિચરિયાય (પી.)], માતાપિતૂસુ પણ્ડિતા;
ઇધેવ નં પસંસન્તિ, પેચ્ચ સગ્ગે પમોદતી’’તિ.
સોણનન્દજાતકં દુતિયં.
સત્તતિનિપાતં નિટ્ઠિતં.
તસ્સુદ્દાનં –
અથ સત્તતિમમ્હિ નિપાતવરે, સભાવન્તુ કુસાવતિરાજવરો;
અથ સોણસુનન્દવરો ચ પુન, અભિવાસિતસત્તતિમમ્હિ સુતેતિ.
૨૧. અસીતિનિપાતો
૫૩૩. ચૂળહંસજાતકં (૧)
‘‘સુમુખ ¶ ¶ ¶ અનુપચિનન્તા, પક્કમન્તિ વિહઙ્ગમા;
ગચ્છ તુવમ્પિ મા કઙ્ખિ, નત્થિ બદ્ધે [બન્ધે (સ્યા. ક.)] સહાયતા’’.
‘‘ગચ્છે વાહં ન વા ગચ્છે, ન તેન અમરો સિયં;
સુખિતં તં ઉપાસિત્વા, દુક્ખિતં તં કથં જહે.
‘‘મરણં વા તયા સદ્ધિં, જીવિતં વા તયા વિના;
તદેવ મરણં સેય્યો, યઞ્ચે જીવે તયા વિના.
‘‘નેસ ધમ્મો મહારાજ, યં તં એવં ગતં જહે;
યા ગતિ તુય્હં સા મય્હં, રુચ્ચતે વિહગાધિપ.
‘‘કા નુ પાસેન બદ્ધસ્સ [બન્ધસ્સ (સ્યા. ક.)], ગતિ અઞ્ઞા મહાનસા;
સા કથં ચેતયાનસ્સ, મુત્તસ્સ તવ રુચ્ચતિ.
‘‘કં વા ત્વં પસ્સસે અત્થં, મમ તુય્હઞ્ચ પક્ખિમ;
ઞાતીનં વાવસિટ્ઠાનં, ઉભિન્નં જીવિતક્ખયે.
‘‘યં ન કઞ્ચનદેપિઞ્છ [દેપિચ્છ (સી. પી.), દ્વેપિચ્છ (સ્યા.)], અન્ધેન તમસા ગતં;
તાદિસે સઞ્ચજં પાણં, કમત્થમભિજોતયે’’.
‘‘કથં નુ પતતં સેટ્ઠ, ધમ્મે અત્થં ન બુજ્ઝસિ [બુજ્ઝસે (સી.)];
ધમ્મો અપચિતો સન્તો, અત્થં દસ્સેતિ પાણિનં.
‘‘સોહં ધમ્મં અપેક્ખાનો, ધમ્મા ચત્થં સમુટ્ઠિતં;
ભત્તિઞ્ચ ¶ તયિ સમ્પસ્સં, નાવકઙ્ખામિ જીવિતં’’.
‘‘અદ્ધા એસો સતં ધમ્મો, યો મિત્તો મિત્તમાપદે;
ન ચજે જીવિતસ્સાપિ, હેતુધમ્મમનુસ્સરં.
‘‘સ્વાયં ધમ્મો ચ તે ચિણ્ણો, ભત્તિ ચ વિદિતા મયિ;
કામં કરસ્સુ મય્હેતં, ગચ્છેવાનુમતો મયા’’.
‘‘અપિ ¶ ¶ ત્વેવં ગતે કાલે, યં ખણ્ડં [બદ્ધં (સી.), બન્ધં (પી.)] ઞાતિનં મયા;
તયા તં બુદ્ધિસમ્પન્નં [બુદ્ધિસમ્પન્ન (સી. સ્યા. પી.)], અસ્સ પરમસંવુતં.
‘‘ઇચ્ચેવં [ઇચ્ચેવ (સી. પી.)] મન્તયન્તાનં, અરિયાનં અરિયવુત્તિનં;
પચ્ચદિસ્સથ નેસાદો, આતુરાનમિવન્તકો.
‘‘તે સત્તુમભિસઞ્ચિક્ખ, દીઘરત્તં હિતા દિજા;
તુણ્હીમાસિત્થ ઉભયો, ન સઞ્ચલેસુમાસના [ન ચ સઞ્ચેસુ’માસના (સી. પી.)].
‘‘ધતરટ્ઠે ચ દિસ્વાન, સમુડ્ડેન્તે તતો તતો;
અભિક્કમથ વેગેન, દિજસત્તુ દિજાધિપે.
‘‘સો ચ વેગેનભિક્કમ્મ, આસજ્જ પરમે દિજે;
પચ્ચકમિત્થ [પચ્ચકમ્પિત્થ (સી. સ્યા. પી.)] નેસાદો, બદ્ધા ઇતિ વિચિન્તયં.
‘‘એકંવ બદ્ધમાસીનં, અબદ્ધઞ્ચ પુનાપરં;
આસજ્જ બદ્ધમાસીનં, પેક્ખમાનમદીનવં.
‘‘તતો સો વિમતોયેવ, પણ્ડરે અજ્ઝભાસથ;
પવડ્ઢકાયે આસીને, દિજસઙ્ઘગણાધિપે.
‘‘યં નુ પાસેન મહતા, બદ્ધો ન કુરુતે દિસં;
અથ ¶ કસ્મા અબદ્ધો ત્વં, બલી પક્ખિ ન ગચ્છસિ.
‘‘કિન્નુ ત્યાયં [તા’યં (સી. પી. ક.)] દિજો હોતિ, મુત્તો બદ્ધં ઉપાસસિ;
ઓહાય સકુણા યન્તિ, કિં એકો અવહીયસિ’’.
‘‘રાજા મે સો દિજામિત્ત, સખા પાણસમો ચ મે;
નેવ નં વિજહિસ્સામિ, યાવ કાલસ્સ પરિયાયં.
‘‘કથં પનાયં વિહઙ્ગો, નાદ્દસ પાસમોડ્ડિતં;
પદઞ્હેતં મહન્તાનં, બોદ્ધુમરહન્તિ આપદં.
‘‘યદા પરાભવો હોતિ, પોસો જીવિતસઙ્ખયે;
અથ જાલઞ્ચ પાસઞ્ચ, આસજ્જાપિ ન બુજ્ઝતિ.
‘‘અપિ ¶ ત્વેવ મહાપઞ્ઞ, પાસા બહુવિધા તતા [તતા (સ્યા. ક.)];
ગુય્હમાસજ્જ [ગૂળ્હમાસજ્જ (સી. પી.)] બજ્ઝન્તિ, અથેવં જીવિતક્ખયે’’.
‘‘અપિ નાયં તયા સદ્ધિં, સંવાસસ્સ [સમ્ભાસસ્સ (સી. પી.)] સુખુદ્રયો;
અપિ નો અનુમઞ્ઞાસિ, અપિ નો જીવિતં દદે’’.
‘‘ન ચેવ મે ત્વં બદ્ધોસિ, નપિ ઇચ્છામિ તે વધં;
કામં ખિપ્પમિતો ગન્ત્વા, જીવ ત્વં અનિઘો ચિરં’’.
‘‘નેવાહમેતમિચ્છામિ ¶ , અઞ્ઞત્રેતસ્સ જીવિતા;
સચે એકેન તુટ્ઠોસિ, મુઞ્ચેતં મઞ્ચ ભક્ખય.
‘‘આરોહપરિણાહેન, તુલ્યાસ્મા [તુલ્યામ્હા (ક.)] વયસા ઉભો;
ન તે લાભેન જીવત્થિ [જીનત્થિ (સી. સ્યા. પી.)], એતેન નિમિના તુવં.
‘‘તદિઙ્ઘ ¶ સમપેક્ખસ્સુ [સમવેક્ખસુ (સી. પી.)], હોતુ ગિદ્ધિ તવમ્હસુ [તવસ્મસુ (સી. સ્યા.)];
મં પુબ્બે બન્ધ પાસેન, પચ્છા મુઞ્ચ દિજાધિપં.
‘‘તાવદેવ ચ તે લાભો, કતાસ્સ [કતસ્સા (સી. પી.)] યાચનાય ચ;
મિત્તિ ચ ધતરટ્ઠેહિ, યાવજીવાય તે સિયા’’.
‘‘પસ્સન્તુ નો મહાસઙ્ઘા, તયા મુત્તં ઇતો ગતં;
મિત્તામચ્ચા ચ ભચ્ચા ચ, પુત્તદારા ચ બન્ધવા.
‘‘ન ચ તે તાદિસા મિત્તા, બહૂનં [બહુન્નં (સી. પી.)] ઇધ વિજ્જતિ;
યથા ત્વં ધતરટ્ઠસ્સ, પાણસાધારણો સખા.
‘‘સો તે સહાયં મુઞ્ચામિ, હોતુ રાજા તવાનુગો;
કામં ખિપ્પમિતો ગન્ત્વા, ઞાતિમજ્ઝે વિરોચથ’’.
‘‘સો પતીતો પમુત્તેન, ભત્તુના [ભત્તુનો (સ્યા.)] ભત્તુગારવો;
અજ્ઝભાસથ વક્કઙ્ગો [વઙ્કઙ્ગો (સ્યા.)], વાચં કણ્ણસુખં ભણં.
‘‘એવં લુદ્દક નન્દસ્સુ, સહ સબ્બેહિ ઞાતિભિ;
યથાહમજ્જ નન્દામિ, મુત્તં દિસ્વા દિજાધિપં’’.
‘‘એહિ ¶ તં અનુસિક્ખામિ, યથા ત્વમપિ લચ્છસે;
લાભં તવાયં [યથાયં (સી. પી.)] ધતરટ્ઠો, પાપં કિઞ્ચિ [કઞ્ચિ (સી.)] ન દક્ખતિ.
‘‘ખિપ્પમન્તેપુરં નેત્વા [ગન્ત્વા (સ્યા. ક.)], રઞ્ઞો દસ્સેહિ નો ઉભો;
અબદ્ધે પકતિભૂતે, કાજે [કાચે (પી.)] ઉભયતો ઠિતે.
‘‘ધતરટ્ઠા મહારાજ, હંસાધિપતિનો ઇમે;
અયઞ્હિ ¶ રાજા હંસાનં, અયં સેનાપતીતરો.
‘‘અસંસયં ઇમં દિસ્વા, હંસરાજં નરાધિપો;
પતીતો સુમનો વિત્તો [ચિત્તો (ક.)], બહું દસ્સતિ તે ધનં’’.
‘‘તસ્સ તં વચનં સુત્વા, કમ્મુના ઉપપાદયિ;
ખિપ્પમન્તેપુરં ગન્ત્વા, રઞ્ઞો હંસે અદસ્સયિ;
અબદ્ધે પકતિભૂતે, કાજે ઉભયતો ઠિતે.
‘‘ધતરટ્ઠા ¶ મહારાજ, હંસાધિપતિનો ઇમે;
અયઞ્હિ રાજા હંસાનં, અયં સેનાપતીતરો’’.
‘‘કથં પનિમે વિહઙ્ગા [વિહગા (સી. પી.)], તવ હત્થત્તમાગતા [હત્થત્થ’માગતા (સી. સ્યા. પી.)];
કથં લુદ્દો મહન્તાનં, ઇસ્સરે ઇધ અજ્ઝગા’’.
‘‘વિહિતા સન્તિમે પાસા, પલ્લલેસુ જનાધિપ;
યં યદાયતનં મઞ્ઞે, દિજાનં પાણરોધનં.
‘‘તાદિસં પાસમાસજ્જ, હંસરાજા અબજ્ઝથ;
તં અબદ્ધો ઉપાસીનો, મમાયં અજ્ઝભાસથ.
‘‘સુદુક્કરં અનરિયેહિ, દહતે ભાવમુત્તમં;
ભત્તુરત્થે પરક્કન્તો, ધમ્મયુત્તો [ધમ્મે યુત્તો (સી. પી.)] વિહઙ્ગમો.
‘‘અત્તનાયં [અત્તનો યં (સ્યા.)] ચજિત્વાન, જીવિતં જીવિતારહો;
અનુત્થુનન્તો આસીનો, ભત્તુ યાચિત્થ જીવિતં.
‘‘તસ્સ તં વચનં સુત્વા, પસાદમહમજ્ઝગા;
તતો નં પામુચિં [પામુઞ્ચિં (પી. ક.)] પાસા, અનુઞ્ઞાસિં સુખેન ચ.
‘‘‘સો ¶ ¶ પતીતો પમુત્તેન, ભત્તુના ભત્તુગારવો;
અજ્ઝભાસથ વક્કઙ્ગો, વાચં કણ્ણસુખં ભણં.
‘‘‘એવં લુદ્દક નન્દસ્સુ, સહ સબ્બેહિ ઞાતિભિ;
યથાહમજ્જ નન્દામિ, મુત્તં દિસ્વા દિજાધિપં.
‘‘‘એહિ તં અનુસિક્ખામિ, યથા ત્વમપિ લચ્છસે;
લાભં તવાયં ધતરટ્ઠો, પાપં કિઞ્ચિ ન દક્ખતિ.
‘‘‘ખિપ્પમન્તેપુરં નેત્વા [ગન્ત્વા (સબ્બત્થ)], રઞ્ઞો દસ્સેહિ નો ઉભો;
અબદ્ધે પકતિભૂતે, કાજે ઉભયતો ઠિતે.
‘‘‘ધતરટ્ઠા મહારાજ, હંસાધિપતિનો ઇમે;
અયઞ્હિ રાજા હંસાનં, અયં સેનાપતીતરો.
‘‘‘અસંસયં ઇમં દિસ્વા, હંસરાજં નરાધિપો;
પતીતો સુમનો વિત્તો, બહું દસ્સતિ તે ધનં’.
‘‘એવમેતસ્સ વચના, આનીતામે ઉભો મયા;
એત્થેવ હિ ઇમે આસું [અસ્સુ (સી. સ્યા. પી.)], ઉભો અનુમતા મયા.
‘‘સોયં એવં ગતો પક્ખી, દિજો પરમધમ્મિકો;
માદિસસ્સ હિ લુદ્દસ્સ, જનયેય્યાથ મદ્દવં.
‘‘ઉપાયનઞ્ચ ¶ તે દેવ, નાઞ્ઞં પસ્સામિ એદિસં;
સબ્બસાકુણિકાગામે, તં પસ્સ મનુજાધિપ’’.
‘‘દિસ્વા નિસિન્નં રાજાનં, પીઠે સોવણ્ણયે સુભે;
અજ્ઝભાસથ વક્કઙ્ગો, વાચં કણ્ણસુખં ભણં.
‘‘કચ્ચિન્નુ ¶ ભોતો કુસલં, કચ્ચિ ભોતો અનામયં;
કચ્ચિ રટ્ઠમિદં ફીતં, ધમ્મેન મનુસાસસિ’’.
‘‘કુસલઞ્ચેવ મે હંસ, અથો હંસ અનામયં;
અથો રટ્ઠમિદં ફીતં, ધમ્મેન મનુસાસહં’’ [મનુસિસ્સતિ (સી. પી.)].
‘‘કચ્ચિ ભોતો અમચ્ચેસુ, દોસો કોચિ ન વિજ્જતિ;
કચ્ચિ ચ [કચ્ચિન્નુ (સી. પી.)] તે તવત્થેસુ, નાવકઙ્ખન્તિ જીવિતં’’.
‘‘અથોપિ ¶ મે અમચ્ચેસુ, દોસો કોચિ ન વિજ્જતિ;
અથોપિ તે [અથોપિમે (સી. પી.)] મમત્થેસુ, નાવકઙ્ખન્તિ જીવિતં’’.
‘‘કચ્ચિ તે સાદિસી ભરિયા, અસ્સવા પિયભાણિની;
પુત્તરૂપયસૂપેતા, તવ છન્દવસાનુગા’’.
‘‘અથો મે સાદિસી ભરિયા, અસ્સવા પિયભાણિની;
પુત્તરૂપયસૂપેતા, મમ છન્દવસાનુગા’’.
‘‘ભવન્તં [ભવં તુ (સી. પી.), ભવન્નુ (સ્યા.)] કચ્ચિ નુ મહા-સત્તુહત્થત્તતં [હત્થત્થતં (સી. સ્યા. પી.)] ગતો;
દુક્ખમાપજ્જિ વિપુલં, તસ્મિં પઠમમાપદે.
‘‘કચ્ચિ યન્તાપતિત્વાન, દણ્ડેન સમપોથયિ;
એવમેતેસં જમ્માનં, પાતિકં [પાકતિકં (સી. પી.)] ભવતિ તાવદે’’.
‘‘ખેમમાસિ મહારાજ, એવમાપદિયા સતિ [એવમાપદિ સંસતિ (સી. પી.)];
ન ચાયં કિઞ્ચિ રસ્માસુ, સત્તૂવ સમપજ્જથ.
‘‘પચ્ચગમિત્થ નેસાદો, પુબ્બેવ અજ્ઝભાસથ;
તદાયં સુમુખોયેવ, પણ્ડિતો પચ્ચભાસથ.
‘‘તસ્સ ¶ તં વચનં સુત્વા, પસાદમયમજ્ઝગા;
તતો મં પામુચી પાસા, અનુઞ્ઞાસિ સુખેન ચ.
‘‘ઇદઞ્ચ સુમુખેનેવ, એતદત્થાય ચિન્તિતં;
ભોતો સકાસેગમનં [સકાસે + આગમનં], એતસ્સ ધનમિચ્છતા’’.
‘‘સ્વાગતઞ્ચેવિદં ભવતં, પતીતો ચસ્મિ દસ્સના;
એસો ચાપિ બહું વિત્તં, લભતં યાવદિચ્છતિ’’ [યાવતિચ્છતિ (સી. પી.)].
‘‘સન્તપ્પયિત્વા ¶ નેસાદં, ભોગેહિ મનુજાધિપો;
અજ્ઝભાસથ વક્કઙ્ગં, વાચં કણ્ણસુખં ભણં’’.
‘‘યં ખલુ ધમ્મમાધીનં, વસો વત્તતિ કિઞ્ચનં;
સબ્બત્થિસ્સરિયં તવ [સબ્બત્થિસ્સરિયં ભવતં (સી. સ્યા. પી.), સબ્બિસ્સરિયં ભવતં (સ્યા. ક.)], તં પસાસ [પસાસથ (સી. સ્યા. પી.)] યદિચ્છથ.
‘‘દાનત્થં ¶ ઉપભોત્તું વા, યં ચઞ્ઞં ઉપકપ્પતિ;
એતં દદામિ વો વિત્તં, ઇસ્સરિયં [ઇસ્સેરં (સી.), ઇસ્સરં (પી.)] વિસ્સજામિ વો’’.
‘‘યથા ચ મ્યાયં સુમુખો, અજ્ઝભાસેય્ય પણ્ડિતો;
કામસા બુદ્ધિસમ્પન્નો, તં મ્યાસ્સ પરમપ્પિયં’’.
‘‘અહં ખલુ મહારાજ, નાગરાજારિવન્તરં;
પટિવત્તું ન સક્કોમિ, ન મે સો વિનયો સિયા.
‘‘અમ્હાકઞ્ચેવ સો [યો (સી. પી.)] સેટ્ઠો, ત્વઞ્ચ ઉત્તમસત્તવો;
ભૂમિપાલો મનુસ્સિન્દો, પૂજા બહૂહિ હેતુહિ.
‘‘તેસં ઉભિન્નં ભણતં, વત્તમાને વિનિચ્છયે;
નન્તરં [નાન્તરં (સી. પી.)] પટિવત્તબ્બં, પેસ્સેન [પેસેન (ક.)] મનુજાધિપ’’.
‘‘ધમ્મેન ¶ કિર નેસાદો, પણ્ડિતો અણ્ડજો ઇતિ;
ન હેવ અકતત્તસ્સ, નયો એતાદિસો સિયા.
‘‘એવં અગ્ગપકતિમા, એવં ઉત્તમસત્તવો;
યાવતત્થિ મયા દિટ્ઠા, નાઞ્ઞં પસ્સામિ એદિસં.
‘‘તુટ્ઠોસ્મિ વો પકતિયા, વાક્યેન મધુરેન ચ;
એસો ચાપિ મમચ્છન્દો, ચિરં પસ્સેય્ય વો ઉભો’’.
‘‘યં કિચ્ચં [યંકિઞ્ચિ (પી.)] પરમે મિત્તે, કતમસ્માસુ [રસ્માસુ (સી. પી.)] તં તયા;
પત્તા નિસ્સંસયં ત્યામ્હા [ત્યમ્હા (પી.)], ભત્તિરસ્માસુ યા તવ.
‘‘અદુઞ્ચ નૂન સુમહા, ઞાતિસઙ્ઘસ્સ મન્તરં;
અદસ્સનેન અસ્માકં [અમ્હાકં (સી. પી.)], દુક્ખં બહૂસુ પક્ખિસુ.
‘‘તેસં સોકવિઘાતાય, તયા અનુમતા મયં;
તં પદક્ખિણતો કત્વા, ઞાતિં [ઞાતી (સી. સ્યા. પી.)] પસ્સેમુરિન્દમ [પસ્સેમરિન્દમ (સી. પી.)].
‘‘અદ્ધાહં વિપુલં પીતિં, ભવતં વિન્દામિ દસ્સના;
એસો ચાપિ મહા અત્થો, ઞાતિવિસ્સાસના સિયા’’.
‘‘ઇદં ¶ વત્વા ધતરટ્ઠો [ધતરટ્ઠા (સી.)], હંસરાજા નરાધિપં;
ઉત્તમં જવમન્વાય [ઉત્તમજવમત્તાય (સી. પી.)], ઞાતિસઙ્ઘં ઉપાગમું.
‘‘તે ¶ અરોગે અનુપ્પત્તે, દિસ્વાન પરમે દિજે;
કેકાતિ મકરું હંસા, પુથુસદ્દો અજાયથ.
‘‘તે પતીતા પમુત્તેન, ભત્તુના ભત્તુગારવા;
સમન્તા પરિકિરિંસુ [પરિકરિંસુ (સી. સ્યા. પી.)], અણ્ડજા લદ્ધપચ્ચયા’’.
‘‘એવં ¶ મિત્તવતં અત્થા, સબ્બે હોન્તિ પદક્ખિણા;
હંસા યથા ધતરટ્ઠા, ઞાતિસઙ્ઘં ઉપાગમુ’’ન્તિ.
ચૂળ [ચુલ્લ (સી. સ્યા. પી.)] હંસજાતકં પઠમં.
૫૩૪. મહાહંસજાતકં (૨)
‘‘એતે હંસા પક્કમન્તિ, વક્કઙ્ગા ભયમેરિતા;
હરિત્તચ હેમવણ્ણ, કામં સુમુખ પક્કમ.
‘‘ઓહાય મં ઞાતિગણા, એકં પાસવસં ગતં;
અનપેક્ખમાના ગચ્છન્તિ, કિં એકો અવહીયસિ.
‘‘પતેવ પતતં સેટ્ઠ, નત્થિ બદ્ધે સહાયતા;
મા અનીઘાય હાપેસિ, કામં સુમુખ પક્કમ’’.
‘‘નાહં દુક્ખપરેતોપિ [દુક્ખપરેતો’’તિ (જા. ૧.૧૫.૧૩૬) અટ્ઠકથાયો ઓલોકેતબ્બા], ધતરટ્ઠ તુવં [તવં (સી. પી.)] જહે;
જીવિતં મરણં વા મે, તયા સદ્ધિં ભવિસ્સતિ.
‘‘નાહં દુક્ખપરેતોપિ, ધતરટ્ઠ તુવં જહે;
ન મં અનરિયસંયુત્તે, કમ્મે યોજેતુમરહસિ.
‘‘સકુમારો સખા ત્યસ્મિ, સચિત્તે ચસ્મિ તે [સમિતે (પી.), ત્યસ્મિ તે (ક.)] ઠિતો;
ઞાતો સેનાપતિ ત્યાહં, હંસાનં પવરુત્તમ.
‘‘કથં ¶ અહં વિકત્થિસ્સં [વિકત્તિસ્સં (પી.)], ઞાતિમજ્ઝે ઇતો ગતો;
તં હિત્વા પતતં સેટ્ઠ, કિં તે વક્ખામિતો ગતો;
ઇધ પાણં ચજિસ્સામિ, નાનરિયં [ન અનરિયં (પી.)] કત્તુમુસ્સહે’’.
‘‘એસો ¶ હિ ધમ્મો સુમુખ, યં ત્વં અરિયપથે ઠિતો;
યો ભત્તારં સખારં મં, ન પરિચ્ચત્તુમુસ્સહે.
‘‘તઞ્હિ મે પેક્ખમાનસ્સ, ભયં નત્વેવ જાયતિ;
અધિગચ્છસિ ત્વં મય્હં, એવં ભૂતસ્સ જીવિતં’’.
‘‘ઇચ્ચેવં ¶ [ઇચ્ચેવ (સી. પી.)] મન્તયન્તાનં, અરિયાનં અરિયવુત્તિનં;
દણ્ડમાદાય નેસાદો, આપતી [આપદી (ક.)] તુરિતો ભુસં.
‘‘તમાપતન્તં દિસ્વાન, સુમુખો અતિબ્રૂહયિ [અપરિબ્રૂહયિ (સી. પી.)];
અટ્ઠાસિ પુરતો રઞ્ઞો, હંસો વિસ્સાસયં બ્યધં [બ્યથં (સી. સ્યા. પી.)].
‘‘મા ભાયિ પતતં સેટ્ઠ, ન હિ ભાયન્તિ તાદિસા;
અહં યોગં પયુઞ્જિસ્સં, યુત્તં ધમ્મૂપસંહિતં;
તેન પરિયાપદાનેન [પરિયાદાનેન (ક.)], ખિપ્પં પાસા પમોક્ખસિ’’.
‘‘તસ્સ તં વચનં સુત્વા, સુમુખસ્સ સુભાસિતં;
પહટ્ઠલોમો નેસાદો, અઞ્જલિસ્સ પણામયિ.
‘‘ન મે સુતં વા દિટ્ઠં વા, ભાસન્તો માનુસિં દિજો;
અરિયં બ્રુવાનો [બ્રૂહન્તો (સ્યા. ક.)] વક્કઙ્ગો, ચજન્તો માનુસિં ગિરં.
‘‘કિન્નુ તાયં દિજો હોતિ, મુત્તો બદ્ધં ઉપાસસિ;
ઓહાય સકુણા યન્તિ, કિં એકો અવહીયસિ’’.
‘‘રાજા મે સો દિજામિત્ત, સેનાપચ્ચસ્સ કારયિં;
તમાપદે પરિચ્ચત્તું, નુસ્સહે વિહગાધિપં.
‘‘મહાગણાય ભત્તા મે, મા એકો બ્યસનં અગા;
તથા ¶ તં સમ્મ નેસાદ, ભત્તાયં અભિતો રમે’’.
‘‘અરિયવત્તસિ ¶ વક્કઙ્ગ, યો પિણ્ડમપચાયસિ;
ચજામિ તે તં ભત્તારં, ગચ્છથૂભો [ગચ્છતુ ભો (પી.)] યથાસુખં’’.
‘‘સચે અત્તપ્પયોગેન, ઓહિતો હંસપક્ખિનં;
પટિગણ્હામ તે સમ્મ, એતં અભયદક્ખિણં.
‘‘નો ચે અત્તપ્પયોગેન, ઓહિતો હંસપક્ખિનં;
અનિસ્સરો મુઞ્ચમમ્હે, થેય્યં કયિરાસિ લુદ્દક’’.
‘‘યસ્સ ત્વં ભતકો [ભટકો (ક.)] રઞ્ઞો, કામં તસ્સેવ પાપય;
તત્થ સંયમનો [સંયમાનો (પી.)] રાજા, યથાભિઞ્ઞં કરિસ્સતિ’’.
‘‘ઇચ્ચેવં વુત્તો નેસાદો, હેમવણ્ણે હરિત્તચે;
ઉભો હત્થેહિ સઙ્ગય્હ [પગ્ગય્હ (સ્યા. ક.)], પઞ્જરે અજ્ઝવોદહિ.
‘‘તે પઞ્જરગતે પક્ખી, ઉભો ભસ્સરવણ્ણિને;
સુમુખં ધતરટ્ઠઞ્ચ, લુદ્દો આદાય પક્કમિ’’.
‘‘હરીયમાનો ¶ ધતરટ્ઠો, સુમુખં એતદબ્રવિ;
બાળ્હં ભાયામિ સુમુખ, સામાય લક્ખણૂરુયા;
અસ્માકં વધમઞ્ઞાય, અથત્તાનં વધિસ્સતિ.
‘‘પાકહંસા ચ સુમુખ, સુહેમા હેમસુત્તચા;
કોઞ્ચી સમુદ્દતીરેવ, કપણા નૂન રુચ્છતિ’’.
‘‘એવં મહન્તો લોકસ્સ, અપ્પમેય્યો મહાગણી;
એકિત્થિમનુસોચેય્ય, નયિદં પઞ્ઞવતામિવ.
‘‘વાતોવ ¶ ગન્ધમાદેતિ, ઉભયં છેકપાપકં;
બાલો આમકપક્કંવ, લોલો અન્ધોવ આમિસં.
‘‘અવિનિચ્છયઞ્ઞુ અત્થેસુ, મન્દોવ પટિભાસિ [પટિભાતિ (ક.)] મં;
કિચ્ચાકિચ્ચં ન જાનાસિ, સમ્પત્તો કાલપરિયાયં.
‘‘અડ્ઢુમ્મત્તો ઉદીરેસિ, યો સેય્યા મઞ્ઞસિત્થિયો;
બહુસાધારણા હેતા, સોણ્ડાનંવ સુરાઘરં.
‘‘માયા ¶ ચેસા મરીચી ચ, સોકો રોગો ચુપદ્દવો;
ખરા ચ બન્ધના ચેતા, મચ્ચુપાસા ગુહાસયા [પચ્ચુપાસો ગુહાસયો (સી. પી.)];
તાસુ યો વિસ્સસે પોસો, સો નરેસુ નરાધમો’’.
‘‘યં વુદ્ધેહિ ઉપઞ્ઞાતં, કો તં નિન્દિતુમરહતિ;
મહાભૂતિત્થિયો નામ, લોકસ્મિં ઉદપજ્જિસું.
‘‘ખિડ્ડા પણિહિતા ત્યાસુ, રતિ ત્યાસુ પતિટ્ઠિતા;
બીજાનિ ત્યાસુ રૂહન્તિ, યદિદં સત્તા પજાયરે;
તાસુ કો નિબ્બિદે [નિબ્બિજે (ક.)] પોસો, પાણમાસજ્જ પાણિભિ [પાણહિ (સી.)].
‘‘ત્વમેવ નઞ્ઞો સુમુખ, થીનં અત્થેસુ યુઞ્જસિ;
તસ્સ ત્યજ્જ ભયે જાતે, ભીતેન જાયતે મતિ.
‘‘સબ્બો હિ સંસયં પત્તો, ભયં ભીરુ તિતિક્ખતિ;
પણ્ડિતા ચ મહન્તાનો [મહત્તાનો (સી.)], અત્થે યુઞ્જન્તિ દુય્યુજે.
‘‘એતદત્થાય રાજાનો, સૂરમિચ્છન્તિ મન્તિનં;
પટિબાહતિ યં સૂરો, આપદં અત્તપરિયાયં.
‘‘મા ¶ નો અજ્જ વિકન્તિંસુ, રઞ્ઞો સૂદા મહાનસે;
તથા હિ વણ્ણો પત્તાનં, ફલં વેળુંવ તં વધિ.
‘‘મુત્તોપિ ¶ ન ઇચ્છિ [નિચ્છસિ (ક.)] ઉડ્ડેતું [ઓડ્ડેતું (સી.)], સયં બન્ધં ઉપાગમિ;
સોપજ્જ સંસયં પત્તો, અત્થં ગણ્હાહિ મા મુખં’’.
‘‘સો તં [ત્વં (સ્યા. પી.)] યોગં પયુઞ્જસ્સુ, યુત્તં ધમ્મૂપસંહિતં [ધમ્મોપસઞ્હિતં (ક.)];
તવ પરિયાપદાનેન, મમ પાણેસનં ચર’’.
‘‘મા ભાયિ પતતં સેટ્ઠ, ન હિ ભાયન્તિ તાદિસા;
અહં યોગં પયુઞ્જિસ્સં, યુત્તં ધમ્મૂપસંહિતં [ધમ્મોપસઞ્હિતં (ક.)];
મમ પરિયાપદાનેન, ખિપ્પં પાસા પમોક્ખસિ’’.
‘‘સો [સ (સી.)] લુદ્દો હંસકાજેન [હંસકાચેન (પી.)], રાજદ્વારં ઉપાગમિ;
પટિવેદેથ મં રઞ્ઞો, ધતરટ્ઠાયમાગતો’’.
‘‘તે ¶ દિસ્વા પુઞ્ઞસંકાસે, ઉભો લક્ખણસમ્મતે [લક્ખઞ્ઞાસમ્મતે (સી. પી.)];
ખલુ સંયમનો રાજા, અમચ્ચે અજ્ઝભાસથ.
‘‘દેથ લુદ્દસ્સ વત્થાનિ, અન્નં પાનઞ્ચ ભોજનં;
કામં કરો હિરઞ્ઞસ્સ, યાવન્તો એસ ઇચ્છતિ’’.
‘‘દિસ્વા લુદ્દં પસન્નત્તં, કાસિરાજા તદબ્રવિ;
યદ્યાયં [યદાયં (સી. સ્યા. પી.)] સમ્મ ખેમક, પુણ્ણા હંસેહિ તિટ્ઠતિ.
‘‘કથં રુચિમજ્ઝગતં, પાસહત્થો ઉપાગમિ;
ઓકિણ્ણં ઞાતિસઙ્ઘેહિ, નિમ્મજ્ઝિમં [નિમજ્ઝિમં (સી. પી. ક.)] કથં ગહિ’’.
‘‘અજ્જ મે સત્તમા રત્તિ, અદનાનિ [આદાનાનિ (સ્યા. પી. ક.)] ઉપાસતો [ઉપાગતો (ક.)];
પદમેતસ્સ ¶ અન્વેસં, અપ્પમત્તો ઘટસ્સિતો.
‘‘અથસ્સ પદમદ્દક્ખિં, ચરતો અદનેસનં;
તત્થાહં ઓદહિં પાસં, એવં તં [એવેતં (સી. પી.)] દિજમગ્ગહિં’’.
‘‘લુદ્દ દ્વે ઇમે સકુણા, અથ એકોતિ ભાસસિ;
ચિત્તં નુ તે વિપરિયત્તં [વિપરિયત્થં (પી.)], અદુ કિન્નુ જિગીસસિ’’ [જિગિંસસિ (સી. પી.)].
‘‘યસ્સ લોહિતકા તાલા, તપનીયનિભા સુભા;
ઉરં સંહચ્ચ તિટ્ઠન્તિ, સો મે બન્ધં ઉપાગમિ.
‘‘અથાયં ભસ્સરો પક્ખી, અબદ્ધો બદ્ધમાતુરં;
અરિયં બ્રુવાનો અટ્ઠાસિ, ચજન્તો માનુસિં ગિરં’’.
‘‘અથ કિં [અથ કિન્નુ (સી. પી.), કથં નુ (સ્યા.)] દાનિ સુમુખ, હનું સંહચ્ચ તિટ્ઠસિ;
અદુ મે પરિસં પત્તો, ભયા ભીતો ન ભાસસિ’’.
‘‘નાહં ¶ કાસિપતિ ભીતો, ઓગય્હ પરિસં તવ;
નાહં ભયા ન ભાસિસ્સં, વાક્યં અત્થમ્હિ તાદિસે’’.
‘‘ન તે અભિસરં પસ્સે, ન રથે નપિ પત્તિકે;
નાસ્સ ચમ્મં વ કીટં વા, વમ્મિતે ચ ધનુગ્ગહે.
‘‘ન ¶ હિરઞ્ઞં સુવણ્ણં વા, નગરં વા સુમાપિતં;
ઓકિણ્ણપરિખં દુગ્ગં, દળ્હમટ્ટાલકોટ્ઠકં;
યત્થ પવિટ્ઠો સુમુખ, ભાયિતબ્બં ન ભાયસિ’’.
‘‘ન મે અભિસરેનત્થો, નગરેન ધનેન વા;
અપથેન પથં યામ, અન્તલિક્ખેચરા મયં.
‘‘સુતા ¶ ચ પણ્ડિતા ત્યમ્હા, નિપુણા અત્થચિન્તકા [ચત્થચિન્તકા (ક.)];
ભાસેમત્થવતિં વાચં, સચ્ચે ચસ્સ પતિટ્ઠિતો.
‘‘કિઞ્ચ તુય્હં અસચ્ચસ્સ, અનરિયસ્સ કરિસ્સતિ;
મુસાવાદિસ્સ લુદ્દસ્સ, ભણિતમ્પિ સુભાસિતં’’.
‘‘તં બ્રાહ્મણાનં વચના, ઇમં ખેમમકારયિ [ખેમિકારયિ (સી. પી.)];
અભયઞ્ચ તયા ઘુટ્ઠં, ઇમાયો દસધા દિસા.
‘‘ઓગય્હ તે પોક્ખરણિં, વિપ્પસન્નોદકં સુચિં;
પહૂતં ચાદનં તત્થ, અહિંસા ચેત્થ પક્ખિનં.
‘‘ઇદં સુત્વાન નિગ્ઘોસં, આગતમ્હ તવન્તિકે;
તે તે બન્ધસ્મ પાસેન, એતં તે ભાસિતં મુસા.
‘‘મુસાવાદં પુરક્ખત્વા, ઇચ્છાલોભઞ્ચ પાપકં;
ઉભો સન્ધિમતિક્કમ્મ, અસાતં ઉપપજ્જતિ’’.
‘‘નાપરજ્ઝામ સુમુખ, નપિ લોભાવ મગ્ગહિં;
સુતા ચ પણ્ડિતાત્યત્થ, નિપુણા અત્થચિન્તકા.
‘‘અપ્પેવત્થવતિં વાચં, બ્યાહરેય્યું [બ્યાકરેય્યું (સી. પી.)] ઇધાગતા;
તથા તં સમ્મ નેસાદો, વુત્તો સુમુખ મગ્ગહિ’’.
‘‘નેવ ભીતા [ભૂતા (સ્યા. ક.)] કાસિપતિ, ઉપનીતસ્મિ જીવિતે;
ભાસેમત્થવતિં વાચં, સમ્પત્તા કાલપરિયાયં.
‘‘યો મિગેન મિગં હન્તિ, પક્ખિં વા પન પક્ખિના;
સુતેન વા સુતં કિણ્યા [કિણે (સી. પી.)], કિં અનરિયતરં તતો.
‘‘યો ¶ ¶ ¶ ચારિયરુદં [ચ અરિયરુદં (સી. પી.)] ભાસે, અનરિયધમ્મવસ્સિતો [અનરિયધમ્મમવસ્સિતો (સી.)];
ઉભો સો ધંસતે લોકા, ઇધ ચેવ પરત્થ ચ.
‘‘ન મજ્જેથ યસં પત્તો, ન બ્યાધે [બ્યથે (સી. પી.)] પત્તસંસયં;
વાયમેથેવ કિચ્ચેસુ, સંવરે વિવરાનિ ચ.
‘‘યે વુદ્ધા અબ્ભતિક્કન્તા [નાબ્ભચિક્ખન્તા (ક.)], સમ્પત્તા કાલપરિયાયં;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, એવંતે [એવેતે (સી. પી.)] તિદિવં ગતા.
‘‘ઇદં સુત્વા કાસિપતિ, ધમ્મમત્તનિ પાલય;
ધતરટ્ઠઞ્ચ મુઞ્ચાહિ, હંસાનં પવરુત્તમં’’.
‘‘આહરન્તુદકં પજ્જં, આસનઞ્ચ મહારહં;
પઞ્જરતો પમોક્ખામિ, ધતરટ્ઠં યસસ્સિનં.
‘‘તઞ્ચ સેનાપતિં ધીરં, નિપુણં અત્થચિન્તકં;
યો સુખે સુખિતો રઞ્ઞે [રઞ્ઞો (સી. સ્યા. પી. ક.)], દુક્ખિતે હોતિ દુક્ખિતો.
‘‘એદિસો ખો અરહતિ, પિણ્ડમસ્નાતુ ભત્તુનો;
યથાયં સુમુખો રઞ્ઞો, પાણસાધારણો સખા’’.
‘‘પીઠઞ્ચ સબ્બસોવણ્ણં, અટ્ઠપાદં મનોરમં;
મટ્ઠં કાસિકમત્થન્નં [કાસિકપત્થિણ્ણં (સી.), કાસિકવત્થિનં (સ્યા. પી.)], ધતરટ્ઠો ઉપાવિસિ.
‘‘કોચ્છઞ્ચ સબ્બસોવણ્ણં, વેય્યગ્ઘપરિસિબ્બિતં;
સુમુખો અજ્ઝુપાવેક્ખિ, ધતરટ્ઠસ્સનન્તરા [અનન્તરં (સી.)].
‘‘તેસં કઞ્ચનપત્તેહિ, પુથૂ આદાય કાસિયો;
હંસાનં અભિહારેસું, અગ્ગરઞ્ઞો પવાસિતં’’.
‘‘દિસ્વા ¶ અભિહટં અગ્ગં, કાસિરાજેન પેસિતં;
કુસલો ખત્તધમ્માનં, તતો પુચ્છિ અનન્તરા.
‘‘કચ્ચિન્નુ ભોતો કુસલં, કચ્ચિ ભોતો અનામયં;
કચ્ચિ રટ્ઠમિદં ફીતં, ધમ્મેન મનુસાસસિ’’.
‘‘કુસલઞ્ચેવ ¶ મે હંસ, અથો હંસ અનામયં;
અથો રટ્ઠમિદં ફીતં, ધમ્મેનં મનુસાસહં.
‘‘કચ્ચિ ભોતો અમચ્ચેસુ, દોસો કોચિ ન વિજ્જતિ;
કચ્ચિ ચ તે તવત્થેસુ, નાવકઙ્ખન્તિ જીવિતં’’.
‘‘અથોપિ મે અમચ્ચેસુ, દોસો કોચિ ન વિજ્જતિ;
અથોપિ તે મમત્થેસુ, નાવકઙ્ખન્તિ જીવિતં’’.
‘‘કચ્ચિ ¶ તે સાદિસી ભરિયા, અસ્સવા પિયભાણિની;
પુત્તરૂપયસૂપેતા, તવ છન્દવસાનુગા’’.
‘‘અથો મે સાદિસી ભરિયા, અસ્સવા પિયભાણિની;
પુત્તરૂપયસૂપેતા, મમ છન્દવસાનુગા’’.
‘‘કચ્ચિ રટ્ઠં અનુપ્પીળં, અકુતોચિઉપદ્દવં;
અસાહસેન ધમ્મેન, સમેન મનુસાસસિ’’.
‘‘અથો રટ્ઠં અનુપ્પીળં, અકુતોચિઉપદ્દવં;
અસાહસેન ધમ્મેન, સમેન મનુસાસહં’’.
‘‘કચ્ચિ સન્તો અપચિતા, અસન્તો પરિવજ્જિતા;
નો ચે [ચ (સ્યા. ક.)] ધમ્મં નિરંકત્વા, અધમ્મમનુવત્તસિ’’.
‘‘સન્તો ¶ ચ મે અપચિતા, અસન્તો પરિવજ્જિતા;
ધમ્મમેવાનુવત્તામિ, અધમ્મો મે નિરઙ્કતો’’.
‘‘કચ્ચિ નાનાગતં [કચ્ચિ નુનાગતં (સ્યા. ક.)] દીઘં, સમવેક્ખસિ ખત્તિય;
કચ્ચિ મત્તો [ન મત્તો (સી.)] મદનીયે, પરલોકં ન સન્તસિ’’.
‘‘નાહં અનાગતં [અહં અનાગતં (સ્યા.)] દીઘં, સમવેક્ખામિ પક્ખિમ;
ઠિતો દસસુ ધમ્મેસુ, પરલોકં ન સન્તસે [સન્તસિં (સ્યા.)].
‘‘દાનં સીલં પરિચ્ચાગં, અજ્જવં મદ્દવં તપં;
અક્કોધં અવિહિંસઞ્ચ, ખન્તિઞ્ચ [ખન્તી ચ (ક.)] અવિરોધનં.
‘‘ઇચ્ચેતે કુસલે ધમ્મે, ઠિતે પસ્સામિ અત્તનિ;
તતો મે જાયતે પીતિ, સોમનસ્સઞ્ચનપ્પકં.
‘‘સુમુખો ¶ ચ અચિન્તેત્વા, વિસજ્જિ [વિસ્સજિ (સી. પી.)] ફરુસં ગિરં;
ભાવદોસમનઞ્ઞાય, અસ્માકાયં વિહઙ્ગમો.
‘‘સો કુદ્ધો ફરુસં વાચં, નિચ્છારેસિ અયોનિસો;
યાનસ્માસુ [યાનસ્માસુ (સી. સ્યા પી.)] ન વિજ્જન્તિ, નયિદં [ન ઇદં (સી. પી.)] પઞ્ઞવતામિવ’’.
‘‘અત્થિ મે તં અતિસારં, વેગેન મનુજાધિપ;
ધતરટ્ઠે ચ બદ્ધસ્મિં, દુક્ખં મે વિપુલં અહુ.
‘‘ત્વં નો પિતાવ પુત્તાનં, ભૂતાનં ધરણીરિવ;
અસ્માકં અધિપન્નાનં, ખમસ્સુ રાજકુઞ્જર’’.
‘‘એતં [એવં (સ્યા. ક.)] તે અનુમોદામ, યં ભાવં ન નિગૂહસિ;
ખિલં પભિન્દસિ પક્ખિ, ઉજુકોસિ વિહઙ્ગમ’’.
‘‘યં ¶ ¶ કિઞ્ચિ રતનં અત્થિ, કાસિરાજ નિવેસને;
રજતં જાતરૂપઞ્ચ, મુત્તા વેળુરિયા બહૂ.
‘‘મણયો સઙ્ખમુત્તઞ્ચ, વત્થકં હરિચન્દનં;
અજિનં દન્તભણ્ડઞ્ચ, લોહં કાળાયસં બહું;
એતં દદામિ વો વિત્તં, ઇસ્સરિયં [ઇસ્સેરં (સી.), ઇસ્સરં (સ્યા. પી. ક.)] વિસ્સજામિ વો’’.
‘‘અદ્ધા અપચિતા ત્યમ્હા, સક્કતા ચ રથેસભ;
ધમ્મેસુ વત્તમાનાનં, ત્વં નો આચરિયો ભવ.
‘‘આચરિય સમનુઞ્ઞાતા, તયા અનુમતા મયં;
તં પદક્ખિણતો કત્વા, ઞાતિં [ઞાતી (સી. સ્યા. પી.)] પસ્સેમુરિન્દમ’’ [પસ્સેમરિન્દમ (સી. પી.)].
‘‘સબ્બરત્તિં ચિન્તયિત્વા, મન્તયિત્વા યથાતથં;
કાસિરાજા અનુઞ્ઞાસિ, હંસાનં પવરુત્તમં’’.
‘‘તતો રત્યા વિવસાને, સૂરિયુગ્ગમનં [સુરિયસ્સુગ્ગમનં (સી. સ્યા.), સુરિયુગ્ગમનં (પી.)] પતિ;
પેક્ખતો કાસિરાજસ્સ, ભવના તે [ભવનતો (સ્યા. ક.)] વિગાહિસું’’.
‘‘તે અરોગે અનુપ્પત્તે, દિસ્વાન પરમે દિજે;
કેકાતિ મકરું હંસા, પુથુસદ્દો અજાયથ.
‘‘તે ¶ પતીતા પમુત્તેન, ભત્તુના ભત્તુગારવા;
સમન્તા પરિકિરિંસુ, અણ્ડજા લદ્ધપચ્ચયા’’.
‘‘એવં મિત્તવતં અત્થા, સબ્બે હોન્તિ પદક્ખિણા;
હંસા યથા ધતરટ્ઠા, ઞાતિસઙ્ઘં ઉપાગમુ’’ન્તિ.
મહાહંસજાતકં દુતિયં.
૫૩૫. સુધાભોજનજાતકં (૩)
‘‘નેવ ¶ કિણામિ નપિ વિક્કિણામિ, ન ચાપિ મે સન્નિચયો ચ અત્થિ [ઇધત્થિ (સ્યા.)];
સુકિચ્છરૂપં વતિદં પરિત્તં, પત્થોદનો નાલમયં દુવિન્નં’’.
‘‘અપ્પમ્હા અપ્પકં દજ્જા, અનુમજ્ઝતો મજ્ઝકં;
બહુમ્હા બહુકં દજ્જા, અદાનં નુપપજ્જતિ [ન ઉપપજ્જતિ (સી. પી.)].
‘‘તં તં વદામિ કોસિય, દેહિ દાનાનિ ભુઞ્જ ચ;
અરિયમગ્ગં સમારૂહ [અરિયં મગ્ગં સમારુહ (સી. પી.)], નેકાસી લભતે સુખં’’.
‘‘મોઘઞ્ચસ્સ ¶ હુતં હોતિ, મોઘઞ્ચાપિ સમીહિતં;
અતિથિસ્મિં યો નિસિન્નસ્મિં, એકો ભુઞ્જતિ ભોજનં.
‘‘તં તં વદામિ કોસિય, દેહિ દાનાનિ ભુઞ્જ ચ;
અરિયમગ્ગં સમારૂહ, નેકાસી લભતે સુખં’’.
‘‘સચ્ચઞ્ચસ્સ હુતં હોતિ, સચ્ચઞ્ચાપિ સમીહિતં;
અતિથિસ્મિં યો નિસિન્નસ્મિં, નેકો ભુઞ્જતિ ભોજનં.
‘‘તં તં વદામિ કોસિય, દેહિ દાનાનિ ભુઞ્જ ચ;
અરિયમગ્ગં સમારૂહ, નેકાસી લભતે સુખં’’.
‘‘સરઞ્ચ જુહતિ પોસો, બહુકાય ગયાય ચ;
દોણે તિમ્બરુતિત્થસ્મિં, સીઘસોતે મહાવહે.
‘‘અત્ર ચસ્સ હુતં હોતિ, અત્ર ચસ્સ સમીહિતં;
અતિથિસ્મિં ¶ યો નિસિન્નસ્મિં, નેકો ભુઞ્જતિ ભોજનં.
‘‘તં ¶ તં વદામિ કોસિય, દેહિ દાનાનિ ભુઞ્જ ચ;
અરિયમગ્ગં સમારૂહ, નેકાસી લભતે સુખં’’.
‘‘બળિસઞ્હિ સો નિગિલતિ [નિગ્ગિલતિ (સી. પી.)], દીઘસુત્તં સબન્ધનં;
અતિથિસ્મિં યો નિસિન્નસ્મિં, એકો ભુઞ્જતિ ભોજનં.
‘‘તં તં વદામિ કોસિય, દેહિ દાનાનિ ભુઞ્જ ચ;
અરિયમગ્ગં સમારૂહ, નેકાસી લભતે સુખં’’.
‘‘ઉળારવણ્ણા વત બ્રાહ્મણા ઇમે, અયઞ્ચ વો સુનખો કિસ્સ હેતુ;
ઉચ્ચાવચં વણ્ણનિભં વિકુબ્બતિ, અક્ખાથ નો બ્રાહ્મણા કે નુ તુમ્હે’’.
‘‘ચન્દો ચ સૂરિયો ચ [સૂરિયો ચ (ક.)] ઉભો ઇધાગતા, અયં પન માતલિ દેવસારથિ;
સક્કોહમસ્મિ તિદસાનમિન્દો, એસો ચ ખો પઞ્ચસિખોતિ વુચ્ચતિ.
‘‘પાણિસ્સરા મુદિઙ્ગા ચ [મુતિઙ્ગા ચ (સી. સ્યા. પી.)], મુરજાલમ્બરાનિ ચ;
સુત્તમેનં પબોધેન્તિ, પટિબુદ્ધો ચ નન્દતિ’’.
‘‘યે કેચિમે મચ્છરિનો કદરિયા, પરિભાસકા સમણબ્રાહ્મણાનં;
ઇધેવ નિક્ખિપ્પ સરીરદેહં, કાયસ્સ ¶ ભેદા નિરયં વજન્તિ’’.
‘‘યે કેચિમે સુગ્ગતિમાસમાના [સુગ્ગતિમાસસાના (સી. પી.), સુગ્ગતાસિસમાના (ક.)], ધમ્મે ઠિતા સંયમે સંવિભાગે;
ઇધેવ નિક્ખિપ્પ સરીરદેહં, કાયસ્સ ભેદા સુગતિં વજન્તિ’’.
‘‘ત્વં ¶ નોસિ ઞાતિ પુરિમાસુ જાતિસુ, સો મચ્છરી રોસકો [કોસિયો (સ્યા. ક.)] પાપધમ્મો;
તવેવ અત્થાય ઇધાગતમ્હા, મા પાપધમ્મો નિરયં ગમિત્થ’’ [અપત્થ (ક. સી. સ્યા. પી.)].
‘‘અદ્ધા ¶ હિ મં વો હિતકામા, યં મં સમનુસાસથ;
સોહં તથા કરિસ્સામિ, સબ્બં વુત્તં હિતેસિભિ.
‘‘એસાહમજ્જેવ ઉપારમામિ, ન ચાપિહં [ન ચાપહં (સી. પી.)] કિઞ્ચિ કરેય્ય પાપં;
ન ચાપિ મે કિઞ્ચિ અદેય્યમત્થિ, ન ચાપિદત્વા ઉદકં પિવામિ [ઉદકમ્પહં પિબે (સી.)].
‘‘એવઞ્ચ મે દદતો સબ્બકાલં [સબ્બકાલે (ક.)], ભોગા ઇમે વાસવ ખીયિસ્સન્તિ;
તતો અહં પબ્બજિસ્સામિ સક્ક, હિત્વાન કામાનિ યથોધિકાનિ’’.
‘‘નગુત્તમે ગિરિવરે ગન્ધમાદને, મોદન્તિ ¶ તા દેવવરાભિપાલિતા;
અથાગમા ઇસિવરો સબ્બલોકગૂ, સુપુપ્ફિતં દુમવરસાખમાદિય.
‘‘સુચિં સુગન્ધં તિદસેહિ સક્કતં, પુપ્ફુત્તમં અમરવરેહિ સેવિતં;
અલદ્ધ મચ્ચેહિ વ દાનવેહિ વા, અઞ્ઞત્ર દેવેહિ તદારહં હિદં [હિતં (સ્યા.)].
‘‘તતો ચતસ્સો કનકત્તચૂપમા, ઉટ્ઠાય નારિયો પમદાધિપા મુનિં;
આસા ચ સદ્ધા ચ સિરી તતો હિરી, ઇચ્ચબ્રવું નારદદેવ બ્રાહ્મણં.
‘‘સચે ¶ અનુદ્દિટ્ઠં તયા મહામુનિ, પુપ્ફં ઇમં પારિછત્તસ્સ બ્રહ્મે;
દદાહિ નો સબ્બા ગતિ તે ઇજ્ઝતુ, તુવમ્પિ નો હોહિ યથેવ વાસવો.
‘‘તં યાચમાનાભિસમેક્ખ નારદો, ઇચ્ચબ્રવી સંકલહં ઉદીરયિ;
ન મય્હમત્થત્થિ ઇમેહિ કોચિ નં, યાયેવ વો સેય્યસિ સા પિળન્ધથ’’ [પિળય્હથ (સી. પી.)].
‘‘ત્વં નોત્તમેવાભિસમેક્ખ નારદ, યસ્સિચ્છસિ ¶ તસ્સા અનુપ્પવેચ્છસુ;
યસ્સા હિ નો નારદ ત્વં પદસ્સસિ, સાયેવ નો હેહિતિ સેટ્ઠસમ્મતા’’.
‘‘અકલ્લમેતં વચનં સુગત્તે, કો બ્રાહ્મણો સંકલહં ઉદીરયે;
ગન્ત્વાન ભૂતાધિપમેવ પુચ્છથ, સચે ન જાનાથ ઇધુત્તમાધમં’’.
‘‘તા નારદેન પરમપ્પકોપિતા, ઉદીરિતા વણ્ણમદેન મત્તા;
સકાસે [સકાસં (ક.)] ગન્ત્વાન સહસ્સચક્ખુનો, પુચ્છિંસુ ભૂતાધિપં કા નુ સેય્યસિ’’.
‘‘તા દિસ્વા આયત્તમના પુરિન્દદો, ઇચ્ચબ્રવી દેવવરો કતઞ્જલી;
સબ્બાવ વો હોથ સુગત્તે સાદિસી, કો નેવ ભદ્દે કલહં ઉદીરયિ’’.
‘‘યો ¶ સબ્બલોકચ્ચરિતો [સબ્બલોકં ચરકો (સી. સ્યા. પી.)] મહામુનિ, ધમ્મે ઠિતો નારદો [નારદ (સ્યા.)] સચ્ચનિક્કમો;
સો નોબ્રવિ [બ્રવી (સી. સ્યા. પી.)] ગિરિવરે ગન્ધમાદને, ગન્ત્વાન ભૂતાધિપમેવ પુચ્છથ;
સચે ન જાનાથ ઇધુત્તમાધમં’’.
‘‘અસુ ¶ [અસૂ (સ્યા.)] બ્રહારઞ્ઞચરો મહામુનિ, નાદત્વા ભત્તં વરગત્તે ભુઞ્જતિ;
વિચેય્ય દાનાનિ દદાતિ કોસિયો, યસ્સા હિ સો દસ્સતિ સાવ સેય્યસિ’’.
‘‘અસૂ ¶ હિ યો સમ્મતિ દક્ખિણં દિસં, ગઙ્ગાય તીરે હિમવન્તપસ્સનિ [હિમવન્તપસ્મનિ (સી. પી. ક.)];
સ કોસિયો દુલ્લભપાનભોજનો, તસ્સ સુધં પાપય દેવસારથિ’’.
‘‘સ [સો (સ્યા.)] માતલી દેવવરેન પેસિતો, સહસ્સયુત્તં અભિરુય્હ સન્દનં;
સુખિપ્પમેવ [સ ખિપ્પમેવ (સી. પી.)] ઉપગમ્મ અસ્સમં, અદિસ્સમાનો મુનિનો સુધં અદા’’.
‘‘ઉદગ્ગિહુત્તં ઉપતિટ્ઠતો હિ મે, પભઙ્કરં લોકતમોનુદુત્તમં;
સબ્બાનિ ભૂતાનિ અધિચ્ચ [અતિચ્ચ (સી. પી.)] વાસવો, કો નેવ મે પાણિસુ કિં સુધોદહિ.
‘‘સઙ્ખૂપમં સેતમતુલ્યદસ્સનં, સુચિં સુગન્ધં પિયરૂપમબ્ભુતં;
અદિટ્ઠપુબ્બં મમ જાતુ ચક્ખુભિ [જાતચક્ખુહિ (સી. પી.)], કા દેવતા પાણિસુ કિં સુધોદહિ’’.
‘‘અહં ¶ ¶ મહિન્દેન મહેસિ પેસિતો, સુધાભિહાસિં તુરિતો મહામુનિ;
જાનાસિ મં માતલિ દેવસારથિ, ભુઞ્જસ્સુ ભત્તુત્તમ માભિવારયિ [મા વિચારયિ (સી. પી.)].
‘‘ભુત્તા ચ સા દ્વાદસ હન્તિ પાપકે, ખુદં પિપાસં અરતિં દરક્લમં [દરથં કિલં (સ્યા.), દરથક્ખમં (ક.)];
કોધૂપનાહઞ્ચ વિવાદપેસુણં, સીતુણ્હતન્દિઞ્ચ રસુત્તમં ઇદં’’.
‘‘ન કપ્પતી માતલિ મય્હ ભુઞ્જિતું, પુબ્બે અદત્વા ઇતિ મે વતુત્તમં;
ન ચાપિ એકાસ્નમરીયપૂજિતં [એકાસનં અરિયપૂજિતં (સી. પી.)], અસંવિભાગી ચ સુખં ન વિન્દતિ’’.
‘‘થીઘાતકા યે ચિમે પારદારિકા, મિત્તદ્દુનો યે ચ સપન્તિ સુબ્બતે;
સબ્બે ચ તે મચ્છરિપઞ્ચમાધમા, તસ્મા અદત્વા ઉદકમ્પિ નાસ્નિયે [નાસ્મિયે (સી. પી.)].
‘‘સો હિત્થિયા વા પુરિસસ્સ વા પન, દસ્સામિ દાનં વિદુસમ્પવણ્ણિતં;
સદ્ધા વદઞ્ઞૂ ઇધ વીતમચ્છરા, ભવન્તિ ¶ હેતે સુચિસચ્ચસમ્મતા’’ [સમ્મસમ્મતા (સી.)].
‘‘અતો મતા [મુતા (સી. પી.)] દેવવરેન પેસિતા, કઞ્ઞા ચતસ્સો કનકત્તચૂપમા;
આસા ચ સદ્ધા ચ સિરી તતો હિરી [સિરી હિરી તતો (પી.)], તં અસ્સમં આગમુ [આગમું (સી. પી. ક.)] યત્થ કોસિયો.
‘‘તા ¶ દિસ્વા સબ્બો પરમપ્પમોદિતો [સબ્બા પરમપ્પમોદિતા (સ્યા.)], સુભેન વણ્ણેન સિખારિવગ્ગિનો;
કઞ્ઞા ચતસ્સો ચતુરો ચતુદ્દિસા, ઇચ્ચબ્રવી માતલિનો ચ સમ્મુખા.
‘‘પુરિમં દિસં કા ત્વં પભાસિ દેવતે, અલઙ્કતા તારવરાવ ઓસધી;
પુચ્છામિ તં કઞ્ચનવેલ્લિવિગ્ગહે, આચિક્ખ મે ત્વં કતમાસિ દેવતા.
‘‘સિરાહ દેવીમનુજેભિ [મનુજેસુ (સી. સ્યા. પી.)] પૂજિતા, અપાપસત્તૂપનિસેવિની સદા;
સુધાવિવાદેન તવન્તિમાગતા, તં ¶ મં સુધાય વરપઞ્ઞ ભાજય.
‘‘યસ્સાહમિચ્છામિ સુધં [સુખં (પી.)] મહામુનિ, સો [સ (સી. પી.)] સબ્બકામેહિ નરો પમોદતિ;
સિરીતિ મં જાનહિ જૂહતુત્તમ, તં મં સુધાય વરપઞ્ઞ ભાજય’’.
‘‘સિપ્પેન વિજ્જાચરણેન બુદ્ધિયા, નરા ઉપેતા પગુણા સકમ્મુના [સકમ્મના (સી. પી.)];
તયા વિહીના ન લભન્તિ કિઞ્ચનં [કિઞ્ચિનં (ક.)], તયિદં ન સાધુ યદિદં તયા કતં.
‘‘પસ્સામિ ¶ પોસં અલસં મહગ્ઘસં, સુદુક્કુલીનમ્પિ અરૂપિમં નરં;
તયાનુગુત્તો સિરિ જાતિમામપિ [જાતિમં અપિ (સી.)], પેસેતિ દાસં વિય ભોગવા સુખી.
‘‘તં તં અસચ્ચં અવિભજ્જસેવિનિં, જાનામિ મૂળ્હં વિદુરાનુપાતિનિં;
ન તાદિસી અરહતિ આસનૂદકં, કુતો સુધા ગચ્છ ન મય્હ રુચ્ચસિ’’.
‘‘કા ¶ સુક્કદાઠા પટિમુક્કકુણ્ડલા, ચિત્તઙ્ગદા કમ્બુવિમટ્ઠધારિની;
ઓસિત્તવણ્ણં પરિદય્હ સોભસિ, કુસગ્ગિરત્તં અપિળય્હ મઞ્જરિં.
‘‘મિગીવ ભન્તા સરચાપધારિના, વિરાધિતા મન્દમિવ ઉદિક્ખસિ;
કો તે દુતીયો ઇધ મન્દલોચને, ન ¶ ભાયસિ એકિકા કાનને વને’’.
‘‘ન મે દુતીયો ઇધ મત્થિ કોસિય, મસક્કસારપ્પભવમ્હિ દેવતા;
આસા સુધાસાય તવન્તિમાગતા, તં મં સુધાય વરપઞ્ઞ ભાજય’’.
‘‘આસાય યન્તિ વાણિજા ધનેસિનો, નાવં સમારુય્હ પરેન્તિ અણ્ણવે;
તે તત્થ સીદન્તિ અથોપિ એકદા, જીનાધના એન્તિ વિનટ્ઠપાભતા.
‘‘આસાય ખેત્તાનિ કસન્તિ કસ્સકા, વપન્તિ બીજાનિ કરોન્તુપાયસો;
ઈતીનિપાતેન અવુટ્ઠિતાય [અવુટ્ઠિકાય (સી. પી.)] વા, ન કિઞ્ચિ વિન્દન્તિ તતો ફલાગમં.
‘‘અથત્તકારાનિ કરોન્તિ ભત્તુસુ, આસં પુરક્ખત્વા નરા સુખેસિનો;
તે ભત્તુરત્થા અતિગાળ્હિતા પુન, દિસા પનસ્સન્તિ અલદ્ધ કિઞ્ચનં.
‘‘હિત્વાન [જહિત્વ (સી. સ્યા. પી.)] ધઞ્ઞઞ્ચ ધનઞ્ચ ઞાતકે, આસાય સગ્ગાધિમના સુખેસિનો;
તપન્તિ ¶ લૂખમ્પિ તપં ચિરન્તરં, કુમગ્ગમારુય્હ [કુમ્મગ્ગમારુય્હ (સી. સ્યા. પી.)] પરેન્તિ દુગ્ગતિં.
‘‘આસા ¶ વિસંવાદિકસમ્મતા ઇમે, આસે સુધાસં [સુધાય (સ્યા પી. ક.)] વિનયસ્સુ અત્તનિ;
ન તાદિસી અરહતિ આસનૂદકં, કુતો સુધા ગચ્છ ન મય્હ રુચ્ચસિ’’.
‘‘દદ્દલ્લમાના યસસા યસસ્સિની, જિઘઞ્ઞનામવ્હયનં દિસં પતિ;
પુચ્છામિ તં કઞ્ચનવેલ્લિવિગ્ગહે, આચિક્ખ મે ત્વં કતમાસિ દેવતા’’.
‘‘સદ્ધાહ દેવીમનુજેહિ [દેવીમનુજેસુ (સી. સ્યા. પી.)] પૂજિતા, અપાપસત્તૂપનિસેવિની સદા;
સુધાવિવાદેન તવન્તિમાગતા, તં મં સુધાય વરપઞ્ઞ ભાજય’’.
‘‘દાનં દમં ચાગમથોપિ સંયમં, આદાય સદ્ધાય કરોન્તિ હેકદા;
થેય્યં મુસા કૂટમથોપિ પેસુણં, કરોન્તિ હેકે પુન વિચ્ચુતા તયા.
‘‘ભરિયાસુ પોસો સદિસીસુ પેક્ખવા [પેખવા (પી.)], સીલૂપપન્નાસુ પતિબ્બતાસુપિ;
વિનેત્વાન ¶ [વિનેત્વા (સી. સ્યા. પી.)] છન્દં કુલિત્થિયાસુપિ [કુલધીતિયાસુપિ (સી. પી.)], કરોતિ સદ્ધં પુન [પન (સી. પી.)] કુમ્ભદાસિયા.
‘‘ત્વમેવ સદ્ધે પરદારસેવિની, પાપં કરોસિ કુસલમ્પિ રિઞ્ચસિ;
ન તાદિસી અરહતિ આસનૂદકં, કુતો સુધા ગચ્છ ન મય્હ રુચ્ચસિ’’.
‘‘જિઘઞ્ઞરત્તિં ¶ અરુણસ્મિમૂહતે, યા દિસ્સતિ ઉત્તમરૂપવણ્ણિની;
તથૂપમા મં પટિભાસિ દેવતે, આચિક્ખ મે ત્વં કતમાસિ અચ્છરા.
‘‘કાલા ¶ નિદાઘેરિવ અગ્ગિજારિવ [અગ્ગજાતિવ (સી.), અગ્ગિજાતિવ (પી.)], અનિલેરિતા લોહિતપત્તમાલિની;
કા તિટ્ઠસિ મન્દમિગાવલોકયં [મન્દમિવાવલોકયં (સી. પી.)], ભાસેસમાનાવ ગિરં ન મુઞ્ચસિ’’.
‘‘હિરાહ દેવીમનુજેહિ પૂજિતા, અપાપસત્તૂપનિસેવિની સદા;
સુધાવિવાદેન તવન્તિમાગતા, સાહં ન સક્કોમિ સુધમ્પિ યાચિતું;
કોપીનરૂપા વિય યાચનિત્થિયા’’.
‘‘ધમ્મેન ઞાયેન સુગત્તે લચ્છસિ, એસો ¶ હિ ધમ્મો ન હિ યાચના સુધા;
તં તં અયાચન્તિમહં નિમન્તયે, સુધાય યઞ્ચિચ્છસિ તમ્પિ દમ્મિ તે.
‘‘સા ત્વં મયા અજ્જ સકમ્હિ અસ્સમે, નિમન્તિતા કઞ્ચનવેલ્લિવિગ્ગહે;
તુવઞ્હિ મે સબ્બરસેહિ પૂજિયા, તં પૂજયિત્વાન સુધમ્પિ અસ્નિયે’’.
‘‘સા કોસિયેનાનુમતા જુતીમતા, અદ્ધા હિરિ રમ્મં પાવિસિ યસ્સમં;
ઉદકવન્તં [ઉદઞ્ઞવન્તં (સી. પી.)] ફલમરિયપૂજિતં, અપાપસત્તૂપનિસેવિતં સદા.
‘‘રુક્ખગ્ગહાના બહુકેત્થ પુપ્ફિતા, અમ્બા પિયાલા પનસા ચ કિંસુકા;
સોભઞ્જના લોદ્દમથોપિ પદ્મકા, કેકા ચ ભઙ્ગા તિલકા સુપુપ્ફિતા.
‘‘સાલા ¶ કરેરી બહુકેત્થ જમ્બુયો, અસ્સત્થનિગ્રોધમધુકવેતસા [વેદિસા (ક.)];
ઉદ્દાલકા પાટલિ સિન્દુવારકા [સિન્દુવારિતા (બહૂસુ)], મનુઞ્ઞગન્ધા મુચલિન્દકેતકા.
‘‘હરેણુકા વેળુકા કેણુ [વેણુ (સી. પી.)] તિન્દુકા, સામાકનીવારમથોપિ ¶ ચીનકા;
મોચા કદલી બહુકેત્થ સાલિયો, પવીહયો આભૂજિનો ચ [આભુજિનોપિ (સી. સ્યા.)] તણ્ડુલા.
‘‘તસ્સેવુત્તરપસ્સેન [તસ્સ ચ ઉત્તરે પસ્સે (સી. પી.), તસ્સ ચ ઉત્તરપસ્સેન (સ્યા.)], જાતા પોક્ખરણી સિવા;
અકક્કસા અપબ્ભારા, સાધુ અપ્પટિગન્ધિકા.
‘‘તત્થ મચ્છા સન્નિરતા, ખેમિનો બહુભોજના;
સિઙ્ગૂ સવઙ્કા સંકુલા [સકુલા (સી. સ્યા. પી.)], સતવઙ્કા ચ રોહિતા;
આળિગગ્ગરકાકિણ્ણા, પાઠીના કાકમચ્છકા.
‘‘તત્થ પક્ખી સન્નિરતા, ખેમિનો બહુભોજના;
હંસા કોઞ્ચા મયૂરા ચ, ચક્કવાકા ચ કુક્કુહા;
કુણાલકા બહૂ ચિત્રા, સિખણ્ડી જીવજીવકા.
‘‘તત્થ પાનાય માયન્તિ, નાના મિગગણા બહૂ;
સીહા બ્યગ્ઘા વરાહા ચ, અચ્છકોકતરચ્છયો.
‘‘પલાસાદા ¶ ગવજા ચ, મહિંસા [મહિસા (સી. સ્યા. પી.)] રોહિતા રુરૂ;
એણેય્યા ચ વરાહા ચ, ગણિનો નીકસૂકરા;
કદલિમિગા બહુકેત્થ, બિળારા સસકણ્ણિકા [સસકણ્ણકા (સી.)].
‘‘છમાગિરી પુપ્ફવિચિત્રસન્થતા, દિજાભિઘુટ્ઠા દિજસઙ્ઘસેવિતા’’.
‘‘સા ¶ સુત્તચા નીલદુમાભિલમ્બિતા, વિજ્જુ મહામેઘરિવાનુપજ્જથ;
તસ્સા ¶ સુસમ્બન્ધસિરં કુસામયં, સુચિં સુગન્ધં અજિનૂપસેવિતં;
અત્રિચ્ચ [અત્રિચ્છ (સી. સ્યા. પી.)] કોચ્છં હિરિમેતદબ્રવિ, ‘નિસીદ કલ્યાણિ સુખયિદમાસનં’.
‘‘તસ્સા તદા કોચ્છગતાય કોસિયો, યદિચ્છમાનાય જટાજિનન્ધરો [જટાજુતિન્ધરો (સ્યા. ક.)];
નવેહિ પત્તેહિ સયં સહૂદકં, સુધાભિહાસી તુરિતો મહામુનિ.
‘‘સા તં પટિગ્ગય્હ ઉભોહિ પાણિભિ, ઇચ્ચબ્રવિ અત્તમના જટાધરં;
‘હન્દાહં એતરહિ પૂજિતા તયા, ગચ્છેય્યં બ્રહ્મે તિદિવં જિતાવિની’.
‘‘સા કોસિયેનાનુમતા જુતીમતા, ઉદીરિતા [ઉદિરયિ (ક.)] વણ્ણમદેન મત્તા;
સકાસે ગન્ત્વાન સહસ્સચક્ખુનો, અયં સુધા વાસવ દેહિ મે જયં.
‘‘તમેન [તમેનં (સ્યા. ક.)] સક્કોપિ તદા અપૂજયિ, સહિન્દદેવા [સહિન્દા ચ દેવા (સી. પી.)] સુરકઞ્ઞમુત્તમં;
સા પઞ્જલી દેવમનુસ્સપૂજિતા, નવમ્હિ કોચ્છમ્હિ યદા ઉપાવિસિ’’.
‘‘તમેવ ¶ સંસી [તમેવ અસંસી (સ્યા.)] પુનદેવ માતલિં, સહસ્સનેત્તો તિદસાનમિન્દો;
ગન્ત્વાન વાક્યં મમ બ્રૂહિ કોસિયં, આસાય સદ્ધા [સદ્ધ (પી.)] સિરિયા ચ કોસિય;
હિરી સુધં કેન મલત્થ હેતુના.
‘‘તં ¶ સુ વત્થં ઉદતારયી રથં, દદ્દલ્લમાનં ઉપકારિયસાદિસં [ઉપકિરિયસાદિસં (સી. સ્યા. પી.)].
જમ્બોનદીસં તપનેય્યસન્નિભં [સન્તિકં (સી.પી.)], અલઙ્કતં કઞ્ચનચિત્તસન્નિભં.
‘‘સુવણ્ણચન્દેત્થ બહૂ નિપાતિતા, હત્થી ગવસ્સા કિકિબ્યગ્ઘદીપિયો [કિમ્પુરિસબ્યગ્ઘદીપિયો (ક.)];
એણેય્યકા લઙ્ઘમયેત્થ પક્ખિનો [પક્ખિયો (સી. પી.)], મિગેત્થ વેળુરિયમયા યુધા યુતા.
‘‘તત્થસ્સરાજહરયો અયોજયું, દસસતાનિ સુસુનાગસાદિસે;
અલઙ્કતે કઞ્ચનજાલુરચ્છદે, આવેળિને સદ્દગમે અસઙ્ગિતે.
‘‘તં યાનસેટ્ઠં અભિરુય્હ માતલિ, દિસા ઇમાયો [દસ દિસા ઇમા (સી. સ્યા. પી.)] અભિનાદયિત્થ;
નભઞ્ચ સેલઞ્ચ વનપ્પતિનિઞ્ચ [વનસ્પતીનિ ચ (સી. પી.), વનપ્પતિઞ્ચ (સ્યા. ક.)], સસાગરં ¶ પબ્યધયિત્થ [પબ્યાથયિત્થ (સી. પી.)] મેદિનિં.
‘‘સ ખિપ્પમેવ ઉપગમ્મ અસ્સમં, પાવારમેકંસકતો કતઞ્જલી;
બહુસ્સુતં વુદ્ધં વિનીતવન્તં, ઇચ્ચબ્રવી માતલિ દેવબ્રાહ્મણં.
‘‘ઇન્દસ્સ વાક્યં નિસામેહિ કોસિય, દૂતો અહં પુચ્છતિ તં પુરિન્દદો;
આસાય સદ્ધા સિરિયા ચ કોસિય, હિરી સુધં કેન મલત્થ હેતુના’’.
‘‘અન્ધા ¶ ¶ સિરી મં પટિભાતિ માતલિ, સદ્ધા અનિચ્ચા પન દેવસારથિ;
આસા વિસંવાદિકસમ્મતા હિ મે, હિરી ચ અરિયમ્હિ ગુણે પતિટ્ઠિતા’’.
‘‘કુમારિયો યાચિમા ગોત્તરક્ખિતા, જિણ્ણા ચ યા યા ચ સભત્તુઇત્થિયો;
તા છન્દરાગં પુરિસેસુ ઉગ્ગતં, હિરિયા નિવારેન્તિ સચિત્તમત્તનો.
‘‘સઙ્ગામસીસે સરસત્તિસંયુતે, પરાજિતાનં પતતં પલાયિનં;
હિરિયા નિવત્તન્તિ જહિત્વ [જહિત્વાન (સ્યા. ક.)] જીવિતં, તે ¶ સમ્પટિચ્છન્તિ પુના હિરીમના.
‘‘વેલા યથા સાગરવેગવારિની, હિરાય હિ પાપજનં નિવારિની;
તં સબ્બલોકે હિરિમરિયપૂજિતં, ઇન્દસ્સ તં વેદય દેવસારથિ’’.
‘‘કો તે ઇમં કોસિય દિટ્ઠિમોદહિ, બ્રહ્મા મહિન્દો અથ વા પજાપતિ;
હિરાય દેવેસુ હિ સેટ્ઠસમ્મતા, ધીતા મહિન્દસ્સ મહેસિ જાયથ’’.
‘‘હન્દેહિ દાનિ તિદિવં અપક્કમ [સમક્કમ (સી. પી.)], રથં સમારુય્હ મમાયિતં ઇમં [ઇદં (સ્યા. ક.)];
ઇન્દો ચ તં ઇન્દસગોત્ત કઙ્ખતિ, અજ્જેવ ત્વં ઇન્દસહબ્યતં વજ’’.
‘‘એવં વિસુજ્ઝન્તિ [સમિજ્ઝન્તિ (સી. પી.)] અપાપકમ્મિનો, અથો સુચિણ્ણસ્સ ફલં ન નસ્સતિ;
યે કેચિ મદ્દક્ખુ સુધાય ભોજનં, સબ્બેવ તે ઇન્દસહબ્યતં ગતા’’.
‘‘હિરી ¶ ઉપ્પલવણ્ણાસિ, કોસિયો દાનપતિ ભિક્ખુ;
અનુરુદ્ધો પઞ્ચસિખો, આનન્દો આસિ માતલિ.
‘‘સૂરિયો કસ્સપો ભિક્ખુ, મોગ્ગલ્લાનોસિ ચન્દિમા;
નારદો ¶ સારિપુત્તોસિ, સમ્બુદ્ધો આસિ વાસવો’’તિ.
સુધાભોજનજાતકં તતિયં.
૫૩૬. કુણાલજાતકં (૪)
એવમક્ખાયતિ, એવમનુસૂયતિ [સુય્યતિ (ક.)]. સબ્બોસધધરણિધરે નેકપુપ્ફમાલ્યવિતતે ગજ-ગવજ મહિંસ-રુરુ-ચમર-પસદ-ખગ્ગ-ગોકણ્ણ-સીહ-બ્યગ્ઘ-દીપિ-અચ્છ-કોક-તરચ્છ-ઉદ્દાર-કદલિમિગ- બિળાર-સસ-કણ્ણિકાનુચરિતેઆકિણ્ણનેલમણ્ડલમહાવરાહનાગકુલકરેણુ [કણેરુ (સી. પી.)] -સઙ્ઘાધિવુટ્ઠે [વુત્થે (સી. પી.)] ઇસ્સમિગ- સાખમિગ-સરભમિગ-એણીમિગ-વાતમિગ-પસદમિગ-પુરિસાલુ [પુરિસલ્લુ (સી. પી.)] -કિમ્પુરિસ-યક્ખ-રક્ખસનિસેવિતે અમજ્જવમઞ્જરીધર-પહટ્ઠ [બ્રહટ્ઠ (સી. પી.)] -પુપ્ફફુસિતગ્ગા [પુપ્ફિતગ્ગ (સી. પી.)] નેકપાદપગણવિતતેકુરર-ચકોર-વારણ-મયૂર-પરભત- જીવઞ્જીવક-ચેલાવકા-ભિઙ્કાર-કરવીકમત્તવિહઙ્ગગણ-સતત [વિહઙ્ગસત (સી. પી.)] સમ્પઘુટ્ઠેઅઞ્જન-મનોસિલા-હરિતાલ- હિઙ્ગુલકહેમ-રજતકનકાનેકધાતુસતવિનદ્ધપટિમણ્ડિતપ્પદેસે ¶ એવરૂપે ખલુ, ભો, રમ્મે વનસણ્ડે કુણાલો નામ સકુણો પટિવસતિ અતિવિય ચિત્તો અતિવિય ચિત્તપત્તચ્છદનો.
તસ્સેવ ખલુ, ભો, કુણાલસ્સ સકુણસ્સ અડ્ઢુડ્ઢાનિ ઇત્થિસહસ્સાનિ પરિચારિકા દિજકઞ્ઞાયો. અથ ખલુ, ભો, દ્વે દિજકઞ્ઞાયો કટ્ઠં મુખેન ડંસિત્વા [ડસિત્વા (સી. પી.) એવમુપરિપિ] તં કુણાલં સકુણં મજ્ઝે નિસીદાપેત્વા ઉડ્ડેન્તિ [ડેન્તિ (સી. પી.) એવમુપરિપિ] – ‘‘મા નં કુણાલં સકુણં અદ્ધાનપરિયાયપથે કિલમથો ઉબ્બાહેત્થા’’તિ [ઉબ્બાહેથાતિ (સ્યા. ક.)].
પઞ્ચસતા [પઞ્ચસત (પી.)] દિજકઞ્ઞાયો હેટ્ઠતો હેટ્ઠતો ઉડ્ડેન્તિ – [ડેન્તિ (સી. પી.) એવમુપરિપિ] ‘‘સચાયં કુણાલો ¶ સકુણો આસના પરિપતિસ્સતિ, મયં તં પક્ખેહિ પટિગ્ગહેસ્સામાતિ.
પઞ્ચસતા દિજકઞ્ઞાયો ઉપરૂપરિ ઉડ્ડેન્તિ – [ડેન્તિ (સી. પી.) એવમુપરિપિ] ‘‘મા નં કુણાલં સકુણં આતપો પરિતાપેસી’’તિ [પરિકાપીતિ (સી. પી.)].
પઞ્ચસતા ¶ પઞ્ચસતા [સી. પી. પોત્થકેસુ ‘‘પઞ્ચસતા’’તિ સકિદેવ આગતં] દિજકઞ્ઞાયો ઉભતોપસ્સેન ઉડ્ડેન્તિ – [ડેન્તિ (સી. પી.) એવમુપરિપિ] ‘‘મા નં કુણાલં સકુણં સીતં વા ઉણ્હં વા તિણં વા રજો વા વાતો વા ઉસ્સાવો વા ઉપપ્ફુસી’’તિ.
પઞ્ચસતા દિજકઞ્ઞાયો પુરતો પુરતો ઉડ્ડેન્તિ – ‘‘મા નં કુણાલં સકુણં ગોપાલકા વા પસુપાલકા વા તિણહારકા વા કટ્ઠહારકા વા વનકમ્મિકા વા કટ્ઠેન વા કઠલેન વા [કથલાય વા (ક.)] પાણિના વા ( ) [(પાસાણેન વા) (સ્યા.)] લેડ્ડુના વા દણ્ડેન વા સત્થેન વા સક્ખરાહિ વા [સક્ખરાય વા (સી.)] પહારં અદંસુ. માયં કુણાલો સકુણો ગચ્છેહિ વા લતાહિ વા રુક્ખેહિ વા સાખાહિ વા [ઇદં પદદ્વયં સી. પી. પોત્થકેસુ નત્થિ] થમ્ભેહિ વા પાસાણેહિ વા બલવન્તેહિ વા પક્ખીહિ સઙ્ગમેસી’’તિ [સઙ્ગામેસીતિ (સી. પી.)].
પઞ્ચસતા દિજકઞ્ઞાયો પચ્છતો પચ્છતો ઉડ્ડેન્તિ સણ્હાહિ સખિલાહિ મઞ્જૂહિ મધુરાહિ વાચાહિ સમુદાચરન્તિયો – ‘‘માયં કુણાલો સકુણો આસને પરિયુક્કણ્ઠી’’તિ.
પઞ્ચસતા દિજકઞ્ઞાયો દિસોદિસં ઉડ્ડેન્તિ અનેકરુક્ખવિવિધવિકતિફલમાહરન્તિયો – ‘‘માયં કુણાલો સકુણો ખુદાય પરિકિલમિત્થા’’તિ.
અથ ખલુ, ભો, તા [નત્થિ સી. પી. પોત્થકેસુ] દિજકઞ્ઞાયો તં કુણાલં સકુણં આરામેનેવ આરામં ઉય્યાનેનેવ ઉય્યાનં ¶ નદીતિત્થેનેવ નદીતિત્થં પબ્બતસિખરેનેવ પબ્બતસિખરં અમ્બવનેનેવ અમ્બવનં જમ્બુવનેનેવ જમ્બુવનં લબુજવનેનેવ લબુજવનં નાળિકેરસઞ્ચારિયેનેવ [સઞ્જાદિયેનેવ (પી.)] નાળિકેરસઞ્ચારિયં ખિપ્પમેવ અભિસમ્ભોન્તિ ¶ રતિત્થાય [રતત્થાય (સી. પી.)].
અથ ખલુ, ભો, કુણાલો સકુણો તાહિ દિજકઞ્ઞાહિ દિવસં પરિબ્યૂળ્હો એવં અપસાદેતિ – ‘‘નસ્સથ તુમ્હે વસલિયો, વિનસ્સથ તુમ્હે વસલિયો, ચોરિયો ધુત્તિયો અસતિયો લહુચિત્તાયો કતસ્સ અપ્પટિકારિકાયો અનિલો વિય યેનકામંગમાયો’’તિ.
તસ્સેવ ખલુ, ભો, હિમવતો પબ્બતરાજસ્સ પુરત્થિમદિસાભાગે સુસુખુમસુનિપુણગિરિપ્પભવ [પ્પભવા (સી. પી.)] – હરિતુપયન્તિયો.
ઉપ્પલ ¶ પદુમ કુમુદ નળિન સતપત્ત સોગન્ધિક મન્દાલક [મન્દાલવ (સી. પી.), મન્દારવ (ક.)] સમ્પતિવિરૂળ્હસુચિગન્ધ મનુઞ્ઞમાવકપ્પદેસે [પાવકપ્પદેસે (સી. પી.)].
કુરવક-મુચલિન્દ-કેતક-વેદિસ-વઞ્જુલ [વેતસમઞ્જુલ (સી.)] -પુન્નાગબકુલ-તિલક-પિયક-હસનસાલ-સળલચમ્પક અસોક-નાગરુક્ખ-તિરીટિ-ભુજપત્ત-લોદ્દ-ચન્દનોઘવનેકાળાગરુ-પદ્મક-પિયઙ્ગુ-દેવદારુકચોચગહને કકુધકુટજઅઙ્કોલ-કચ્ચિકાર [કચ્છિકાર (ક.)] -કણિકાર-કણ્ણિકાર-કનવેર-કોરણ્ડક-કોવિળાર-કિંસુક-યોધિક વનમલ્લિક [નવમલ્લિક (સી. પી.)] -મનઙ્ગણ-મનવજ્જ-ભણ્ડિ-સુરુચિર-ભગિનિમાલામલ્યધરે જાતિસુમનમધુગન્ધિક- [મધુકબન્ધુક (ક.)] ધનુતક્કારિ [ધનુકારિ (સી.), ધનુકારિક (પી.)] તાલીસ-તગરમુસીરકોટ્ઠ-કચ્છવિતતે અતિમુત્તકસંકુસુમિતલતાવિતતપટિમણ્ડિતપ્પદેસે હંસ-પિલવ-કાદમ્બ-કારણ્ડવાભિનદિતે વિજ્જાધર-સિદ્ધ [સિન્ધવ (સી. પી.)] -સમણ-તાપસગણાધિવુટ્ઠે વરદેવ-યક્ખ-રક્ખસ-દાનવ-ગન્ધબ્બ-કિન્નરમહોરગાનુચિણ્ણપ્પદેસે એવરૂપે ખલુ, ભો, રમ્મે વનસણ્ડે પુણ્ણમુખો નામ ફુસ્સકોકિલો પટિવસતિ અતિવિય મધુરગિરો વિલાસિતનયનો મત્તક્ખો [સવિલાસિતનયનમત્તક્ખો (ક.)].
તસ્સેવ ખલુ, ભો, પુણ્ણમુખસ્સ ફુસ્સકોકિલસ્સ અડ્ઢુડ્ઢાનિ ઇત્થિસતાનિ પરિચારિકા દિજકઞ્ઞાયો. અથ ખલુ, ભો, દ્વે દિજકઞ્ઞાયો કટ્ઠં મુખેન ડંસિત્વા તં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં મજ્ઝે નિસીદાપેત્વા ઉડ્ડેન્તિ ¶ – ‘‘મા નં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં અદ્ધાનપરિયાયપથે કિલમથો ઉબ્બાહેત્થા’’તિ.
પઞ્ઞાસ ¶ દિજકઞ્ઞાયો હેટ્ઠતો હેટ્ઠતો ઉડ્ડેન્તિ – ‘‘સચાયં પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો આસના પરિપતિસ્સતિ, મયં તં પક્ખેહિ પટિગ્ગહેસ્સામા’’તિ.
પઞ્ઞાસ દિજકઞ્ઞાયો ઉપરૂપરિ ઉડ્ડેન્તિ – ‘‘મા નં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં આતપો પરિતાપેસી’’તિ.
પઞ્ઞાસ પઞ્ઞાસ દિજકઞ્ઞાયો ઉભતોપસ્સેન ઉડ્ડેન્તિ – ‘‘મા નં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં સીતં વા ઉણ્હં વા તિણં વા રજો વા વાતો વા ઉસ્સાવો વા ઉપપ્ફુસી’’તિ.
પઞ્ઞાસ ¶ દિજકઞ્ઞાયો પુરતો પુરતો ઉડ્ડેન્તિ – ‘‘મા નં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં ગોપાલકા વા પસુપાલકા વા તિણહારકા વા કટ્ઠહારકા વા વનકમ્મિકા વા કટ્ઠેન વા કથલાય વા પાણિના વા લેડ્ડુના વા દણ્ડેન વા સત્થેન વા સક્ખરાહિ વા પહારં અદંસુ. માયં પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો ગચ્છેહિ વા લતાહિ વા રુક્ખેહિ વા સાખાહિ વા થમ્ભેહિ વા પાસાણેહિ વા બલવન્તેહિ વા પક્ખીહિ સઙ્ગામેસી’’તિ.
પઞ્ઞાસ દિજકઞ્ઞાયો પચ્છતો પચ્છતો ઉડ્ડેન્તિ સણ્હાહિ સખિલાહિ મઞ્જૂહિ મધુરાહિ વાચાહિ સમુદાચરન્તિયો – ‘‘માયં પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો આસને પરિયુક્કણ્ઠી’’તિ.
પઞ્ઞાસ દિજકઞ્ઞાયો દિસોદિસં ઉડ્ડેન્તિ અનેકરુક્ખવિવિધવિકતિફલમાહરન્તિયો – ‘‘માયં પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો ખુદાય પરિકિલમિત્થા’’તિ.
અથ ખલુ, ભો, તા દિજકઞ્ઞાયો તં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં ¶ આરામેનેવ આરામં ઉય્યાનેનેવ ઉય્યાનં નદીતિત્થેનેવ નદીતિત્થં પબ્બતસિખરેનેવ પબ્બતસિખરં અમ્બવનેનેવ અમ્બવનં જમ્બુવનેનેવ જમ્બુવનં લબુજવનેનેવ લબુજવનં નાળિકેરસઞ્ચારિયેનેવ નાળિકેરસઞ્ચારિયં ખિપ્પમેવ અભિસમ્ભોન્તિ રતિત્થાય.
અથ ખલુ, ભો, પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો તાહિ દિજકઞ્ઞાહિ દિવસં પરિબ્યૂળ્હો એવં પસંસતિ – ‘‘સાધુ, સાધુ, ભગિનિયો, એતં ખો, ભગિનિયો, તુમ્હાકં પતિરૂપં કુલધીતાનં, યં તુમ્હે ભત્તારં પરિચરેય્યાથા’’તિ.
અથ ¶ ખલુ, ભો, પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો યેન કુણાલો સકુણો તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસંસુ ખો કુણાલસ્સ સકુણસ્સ પરિચારિકા દિજકઞ્ઞાયો તં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં દૂરતોવ આગચ્છન્તં; દિસ્વાન યેન પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં એતદવોચું – ‘‘અયં, સમ્મ પુણ્ણમુખ, કુણાલો સકુણો અતિવિય ફરુસો અતિવિય ફરુસવાચો, અપ્પેવનામ તવમ્પિ આગમ્મ પિયવાચં લભેય્યામા’’તિ. ‘‘અપ્પેવનામ, ભગિનિયો’’તિ વત્વા યેન કુણાલો સકુણો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા કુણાલેન ¶ સકુણેન સદ્ધિં પટિસમ્મોદિત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો તં કુણાલં સકુણં એતદવોચ – ‘‘કિસ્સ ત્વં, સમ્મ કુણાલ, ઇત્થીનં સુજાતાનં કુલધીતાનં સમ્માપટિપન્નાનં મિચ્છાપટિપન્નો’સિ [પટિપન્નો (સી. પી.)]? અમનાપભાણીનમ્પિ કિર, સમ્મ કુણાલ, ઇત્થીનં મનાપભાણિના ભવિતબ્બં, કિમઙ્ગ પન મનાપભાણીન’’ન્તિ!
એવં વુત્તે, કુણાલો સકુણો તં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં એવં અપસાદેસિ – ‘‘નસ્સ ત્વં, સમ્મ જમ્મ વસલ, વિનસ્સ ત્વં, સમ્મ જમ્મ વસલ, કો નુ તયા વિયત્તો જાયાજિનેના’’તિ. એવં અપસાદિતો ચ પન પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો તતોયેવ [તતો હેવ (સી. પી.)] પટિનિવત્તિ.
અથ ખલુ, ભો, પુણ્ણમુખસ્સ ફુસ્સકોકિલસ્સ અપરેન સમયેન નચિરસ્સેવ [અચિરસ્સેવ અચ્ચયેન (ક.)] ખરો આબાધો ઉપ્પજ્જિ લોહિતપક્ખન્દિકા. બાળ્હા વેદના વત્તન્તિ મારણન્તિકા [મરણન્તિકા (સ્યા.)]. અથ ખલુ, ભો, પુણ્ણમુખસ્સ ફુસ્સકોકિલસ્સ પરિચારિકાનં દિજકઞ્ઞાનં એતદહોસિ – ‘‘આબાધિકો ખો અયં પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો, અપ્પેવનામ ઇમમ્હા આબાધા વુટ્ઠહેય્યા’’તિ એકં અદુતિયં ઓહાય યેન કુણાલો સકુણો તેનુપસઙ્કમિંસુ. અદ્દસા ખો કુણાલો સકુણો તા દિજકઞ્ઞાયો દૂરતોવ આગચ્છન્તિયો, દિસ્વાન તા દિજકઞ્ઞાયો એતદવોચ – ‘‘કહં પન તુમ્હં વસલિયો ભત્તા’’તિ? ‘‘આબાધિકો ખો, સમ્મ કુણાલ, પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો અપ્પેવનામ તમ્હા આબાધા વુટ્ઠહેય્યા’’તિ. એવં વુત્તે, કુણાલો સકુણો તા દિજકઞ્ઞાયો એવં અપસાદેસિ – ‘‘નસ્સથ તુમ્હે વસલિયો, વિનસ્સથ તુમ્હે વસલિયો, ચોરિયો ધુત્તિયો અસતિયો લહુચિત્તાયો કતસ્સ અપ્પટિકારિકાયો અનિલો વિય યેનકામંગમાયો’’તિ; વત્વા યેન પુણ્ણમુખો ફુસ્સકોકિલો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં ¶ પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં એતદવોચ – ‘‘હં, સમ્મ, પુણ્ણમુખા’’તિ. ‘‘હં, સમ્મ, કુણાલા’’તિ.
અથ ખલુ, ભો કુણાલો સકુણો તં પુણ્ણમુખં ફુસ્સકોકિલં પક્ખેહિ ચ મુખતુણ્ડકેન ¶ ચ પરિગ્ગહેત્વા વુટ્ઠાપેત્વા નાનાભેસજ્જાનિ પાયાપેસિ. અથ ખલુ, ભો, પુણ્ણમુખસ્સ ફુસ્સકોકિલસ્સ સો આબાધો પટિપ્પસ્સમ્ભીતિ. અથ ખલુ, ભો, કુણાલો સકુણો તં પુણ્ણમુખં ¶ ફુસ્સકોકિલં ગિલાનવુટ્ઠિતં [ગિલાનાવુટ્ઠિતં (સી. સ્યા. પી.)] અચિરવુટ્ઠિતં ગેલઞ્ઞા એતદવોચ –
‘‘દિટ્ઠા મયા, સમ્મ પુણ્ણમુખ, કણ્હા દ્વેપિતિકા પઞ્ચપતિકાય છટ્ઠે પુરિસે ચિત્તં પટિબન્ધન્તિયા, યદિદં કબન્ધે [કવન્ધે (સી. પી.)] પીઠસપ્પિમ્હીતિ. ભવતિ ચ પનુત્તરેત્થ [પુનુત્તચેત્થ (ક.) એવમુપરિપિ] વાક્યં –
‘‘અથજ્જુનો નકુલો ભીમસેનો [ભિમ્મસેનો (સી. સ્યા. પી.)], યુધિટ્ઠિલો સહદેવો [સીહદેવો (ક.)] ચ રાજા;
એતે પતી પઞ્ચ મત્તિચ્ચ નારી, અકાસિ ખુજ્જવામનકેન [ખુજ્જવામનેન (પી.)] પાપ’’ન્તિ.
‘‘દિટ્ઠા મયા, સમ્મ પુણ્ણમુખ, સચ્ચતપાપી [સચ્ચતપાવી (સી. પી.), પઞ્ચતપાવી (સ્યા.)] નામ સમણી સુસાનમજ્ઝે વસન્તી ચતુત્થભત્તં પરિણામયમાના સુરાધુત્તકેન [તુલાપુત્તકેન (સી. પી.), સા સુરાધુત્તકેન (ક.)] પાપમકાસિ.
‘‘દિટ્ઠા મયા, સમ્મ પુણ્ણમુખ, કાકવતી [કાકાતી (સી.), કાકાતિ (પી.)] નામ દેવી સમુદ્દમજ્ઝે વસન્તી ભરિયા વેનતેય્યસ્સ નટકુવેરેન પાપમકાસિ.
દિટ્ઠા મયા, સમ્મ પુણ્ણમુખ, કુરુઙ્ગદેવી [કુરઙ્ગવી (સી. પી.)] નામ લોમસુદ્દરી [લોમસુન્દરી (સી. સ્યા. પી.)] એળિકકુમારં [એળમારકં (સી.), એળકકુમારં (સ્યા.), એળકમારં (પી.)] કામયમાના છળઙ્ગકુમારધનન્તેવાસિના પાપમકાસિ.
એવઞ્હેતં ¶ મયા ઞાતં, બ્રહ્મદત્તસ્સ માતરં [માતુકા (સ્યા.)] ઓહાય કોસલરાજં પઞ્ચાલચણ્ડેન પાપમકાસિ.
‘‘એતા ચ અઞ્ઞા ચ અકંસુ પાપં, તસ્માહમિત્થીનં ન વિસ્સસે નપ્પસંસે;
મહી યથા જગતિ સમાનરત્તા, વસુન્ધરા ઇતરીતરાપતિટ્ઠા [ઇતરીતરાનં પતિટ્ઠા (સ્યા.), ઇત્તરીતરપ્પતિટ્ઠા (?)];
સબ્બસહા અફન્દના અકુપ્પા, તથિત્થિયો તાયો ન વિસ્સસે નરો.
‘‘સીહો ¶ યથા લોહિતમંસભોજનો, વાળમિગો પઞ્ચાવુધો [પઞ્ચહત્થો (સી. પી.)] સુરુદ્ધો;
પસય્હખાદી પરહિંસને રતો, તથિત્થિયો તાયો ન વિસ્સસે નરો.
‘‘ન ખલુ [ન ખલુ ભો (સ્યા. ક.)], સમ્મ પુણ્ણમુખ, વેસિયો નારિયો ગમનિયો, ન હેતા બન્ધકિયો નામ, વધિકાયો નામ એતાયો, યદિદં વેસિયો નારિયો ગમનિયો’’તિ.
‘‘ચોરો ¶ [ચોરા (સી. સ્યા. પી.)] વિય વેણિકતા, મદિરાવ [મદિરા વિય (સી. સ્યા.), મદિરિવ (પી.)] દિદ્ધા [દિટ્ઠા (ક.), વિસદુટ્ઠા (સ્યા.)] વાણિજો [વાણિજા (પી.)] વિય વાચાસન્થુતિયો, ઇસ્સસિઙ્ઘમિવ વિપરિવત્તાયો [પરિવત્તાયો (પી.), વિપરિવત્તારો (ક.)], ઉરગામિવ દુજિવ્હાયો, સોબ્ભમિવ પટિચ્છન્ના, પાતાલમિવ દુપ્પૂરા રક્ખસી વિય દુત્તોસા, યમોવેકન્તહારિયો, સિખીરિવ સબ્બભક્ખા, નદીરિવ સબ્બવાહી, અનિલો વિય યેનકામંચરા, નેરુ વિય અવિસેસકરા, વિસરુક્ખો વિય નિચ્ચફલિતાયો’’તિ. ભવતિ ચ પનુત્તરેત્થ વાક્યં –
‘‘યથા ¶ ચોરો યથા દિદ્ધો, વાણિજોવ વિકત્થની;
ઇસ્સસિઙ્ઘમિવ પરિવત્તા [મિવાવટ્ટો (સી.), મિવાવત્તા (પી.)], દુજિવ્હા [દુજ્જિવ્હ (પી.)] ઉરગો વિય.
‘‘સોબ્ભમિવ પટિચ્છન્ના, પાતાલમિવ દુપ્પુરા;
રક્ખસી વિય દુત્તોસા, યમોવેકન્તહારિયો.
[યથા સિખી નદીવાહો, અનિલો કામચારવા;§નેરૂવ અવિસેસા ચ, વિસરુક્ખો વિય નિચ્ચફલા;§નાસયન્તિ ઘરે ભોગં, રતનાનન્તકરિત્થિ યોતિ; (સી. સ્યા.)]
‘‘યથા સિખી નદી વાતો, નેરુનાવ સમાગતા.
વિસરુક્ખો વિય નિચ્ચફલા, નાસયન્તિ ઘરે ભોગં;
રતનન્તકરિત્થિયો’’તિ [યથા સિખી નદીવાહો, અનિલો કામચારવા;§નેરૂવ અવિસેસા ચ, વિસરુક્ખો વિય નિચ્ચફલા;§નાસયન્તિ ઘરે ભોગં, રતનાનન્તકરિત્થિ યોતિ; (સી. સ્યા.)].
‘‘ચત્તારિમાનિ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, યાનિ (વત્થૂનિ કિચ્ચે જાતે અનત્થચરાનિ ભવન્તિ; તાનિ) [( ) સી. સ્યા. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ] પરકુલે ન વાસેતબ્બાનિ – ગોણં ધેનું યાનં ભરિયા. ચત્તારિ એતાનિ પણ્ડિતો ધનાનિ [યાનિ (સી. સ્યા. પી.)] ઘરા ન વિપ્પવાસયે.
‘ગોણં ¶ ધેનુઞ્ચ યાનઞ્ચ, ભરિયં ઞાતિકુલે ન વાસયે;
ભઞ્જન્તિ રથં અયાનકા, અતિવાહેન હનન્તિ પુઙ્ગવં;
દોહેન હનન્તિ વચ્છકં, ભરિયા ઞાતિકુલે પદુસ્સતી’’’તિ.
‘‘છ ઇમાનિ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, યાનિ (વત્થૂનિ) [( ) સી. પી. પોત્થકેસુ નુ દિસ્સતિ] કિચ્ચે જાતે અનત્થચરાનિ ભવન્તિ –
‘અગુણં ધનુ ઞાતિકુલે ચ ભરિયા, પારં નાવા અક્ખભગ્ગઞ્ચ યાનં;
દૂરે ¶ મિત્તો પાપસહાયકો ચ, કિચ્ચે જાતે અનત્થચરાનિ ભવ’’’ન્તિ.
‘‘અટ્ઠહિ ખલુ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, ઠાનેહિ ઇત્થી સામિકં અવજાનાતિ. દલિદ્દતા, આતુરતા, જિણ્ણતા, સુરાસોણ્ડતા, મુદ્ધતા, પમત્તતા, સબ્બકિચ્ચેસુ અનુવત્તનતા, સબ્બધનઅનુપ્પદાનેન ¶ – ઇમેહિ ખલુ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, અટ્ઠહિ ઠાનેહિ ઇત્થી સામિકં અવજાનાતિ. ભવતિ ચ પનુત્તરેત્થ વાક્યં –
‘દલિદ્દં આતુરઞ્ચાપિ, જિણ્ણકં સુરસોણ્ડકં;
પમત્તં મુદ્ધપત્તઞ્ચ, સબ્બકિચ્ચેસુ [રત્તં કિચ્ચેસુ (સી. પી.)] હાપનં;
સબ્બકામપ્પદાનેન [સબ્બકામપણિધાનેન (સ્યા)], અવજાનાતિ [અવજાનન્તિ (સી. પી.)] સામિક’’’ન્તિ.
‘‘નવહિ ખલુ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, ઠાનેહિ ઇત્થી પદોસમાહરતિ. આરામગમનસીલા ચ હોતિ, ઉય્યાનગમનસીલા ચ હોતિ, નદીતિત્થગમનસીલા ચ હોતિ, ઞાતિકુલગમનસીલા ચ હોતિ, પરકુલગમનસીલા ચ હોતિ, આદાસદુસ્સમણ્ડનાનુયોગમનુયુત્તસીલા ચ હોતિ, મજ્જપાયિની ચ હોતિ, નિલ્લોકનસીલા ચ હોતિ, સદ્વારઠાયિની [પદ્વારટ્ઠાયિની (સી. સ્યા. પી.)] ચ હોતિ – ઇમેહિ ખલુ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, નવહિ ઠાનેહિ ઇત્થી પદોસમાહરતીતિ. ભવતિ ચ પનુત્તરેત્થ વાક્યં –
‘આરામસીલા ચ [આરામસીલા (સી. પી.)] ઉય્યાનં, નદી ઞાતિ પરકુલં;
આદાસદુસ્સમણ્ડનમનુયુત્તા, યા ¶ ચિત્થી મજ્જપાયિની.
‘યા ¶ ચ નિલ્લોકનસીલા, યા ચ સદ્વારઠાયિની;
નવહેતેહિ ઠાનેહિ, પદોસમાહરન્તિ ઇત્થિયો’’’તિ.
‘‘ચત્તાલીસાય [ચત્તાલીસાયિ (પી. ક.)] ખલુ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, ઠાનેહિ ઇત્થી પુરિસં અચ્ચાચરતિ [અચ્ચાવદતિ (સી. સ્યા. પી.)]. વિજમ્ભતિ, વિનમતિ, વિલસતિ, વિલજ્જતિ, નખેન નખં ઘટ્ટેતિ, પાદેન પાદં અક્કમતિ, કટ્ઠેન પથવિં વિલિખતિ [લિખતિ (સી. પી.)], દારકં ઉલ્લઙ્ઘતિ ઉલ્લઙ્ઘાપેતિ [દારકં ઉલ્લઙ્ઘેતિ ઓલઙ્ઘેતિ (સી. પી.)], કીળતિ કીળાપેતિ, ચુમ્બતિ ચુમ્બાપેતિ, ભુઞ્જતિ ભુઞ્જાપેતિ, દદાતિ, યાચતિ, કતમનુકરોતિ, ઉચ્ચં ભાસતિ, નીચં ભાસતિ, અવિચ્ચં ભાસતિ, વિવિચ્ચં ભાસતિ, નચ્ચેન ગીતેન વાદિતેન રોદનેન [રોદિતેન (સી. પી.)] વિલસિતેન વિભૂસિતેન જગ્ઘતિ, પેક્ખતિ, કટિં ચાલેતિ, ગુય્હભણ્ડકં સઞ્ચાલેતિ, ઊરું વિવરતિ, ઊરું પિદહતિ, થનં દસ્સેતિ, કચ્છં દસ્સેતિ, નાભિં દસ્સેતિ, અક્ખિં નિખનતિ, ભમુકં ઉક્ખિપતિ, ઓટ્ઠં ઉપલિખતિ [ઓટ્ઠં પલિખતિ જિવ્હં પલિખતિ (સી. પી.)], જિવ્હં નિલ્લાલેતિ, દુસ્સં મુઞ્ચતિ, દુસ્સં પટિબન્ધતિ, સિરસં મુઞ્ચતિ, સિરસં બન્ધતિ – ઇમેહિ ખલુ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, ચત્તાલીસાય ઠાનેહિ ઇત્થી પુરિસં અચ્ચાચરતિ.
‘‘પઞ્ચવીસાય [પઞ્ચવીસાહિ (પી. ક.)] ખલુ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, ઠાનેહિ ઇત્થી પદુટ્ઠા વેદિતબ્બા ભવતિ. સામિકસ્સ પવાસં વણ્ણેતિ, પવુટ્ઠં ન ¶ સરતિ, આગતં નાભિનન્દતિ, અવણ્ણં તસ્સ ભણતિ, વણ્ણં ¶ તસ્સ ન ભણતિ, અનત્થં તસ્સ ચરતિ, અત્થં તસ્સ ન ચરતિ, અકિચ્ચં તસ્સ કરોતિ, કિચ્ચં તસ્સ ન કરોતિ, પરિદહિત્વા સયતિ, પરમ્મુખી નિપજ્જતિ, પરિવત્તકજાતા ખો પન હોતિ કુઙ્કુમિયજાતા, દીઘં અસ્સસતિ, દુક્ખં વેદયતિ, ઉચ્ચારપસ્સાવં અભિણ્હં ગચ્છતિ, વિલોમમાચરતિ, પરપુરિસસદ્દં સુત્વા કણ્ણસોતં વિવરમોદહતિ [વિવરતિ કમોદહતિ (પી.)], નિહતભોગા ખો પન હોતિ, પટિવિસ્સકેહિ સન્થવં કરોતિ, નિક્ખન્તપાદા ખો પન હોતિ, વિસિખાનુચારિની અતિચારિની ખો પન હોતિ, નિચ્ચં [નત્થિ સી. સ્યા. પી. પોત્થકેસુ] સામિકે અગારવા પદુટ્ઠમનસઙ્કપ્પા, અભિણ્હં દ્વારે તિટ્ઠતિ, કચ્છાનિ અઙ્ગાનિ થનાનિ દસ્સેતિ, દિસોદિસં ગન્ત્વા પેક્ખતિ – ઇમેહિ ખલુ, સમ્મ પુણ્ણમુખ, પઞ્ચવીસાય [પઞ્ચવીસાહિ (ક.)] ઠાનેહિ ઇત્થી પદુટ્ઠા વેદિતબ્બા ભવતિ. ભવતિ ચ પનુત્તરેત્થ વાક્યં –
‘પવાસં ¶ તસ્સ વણ્ણેતિ, ગતં તસ્સ ન સોચતિ [પવાસ’મસ્સ વણ્ણેતિ ગતિં નાનુસોચતિ (સી. પી.)];
દિસ્વાન પતિમાગતં [દિસ્વાપતિં આગતં (સી. પી.)] નાભિનન્દતિ;
ભત્તારવણ્ણં ન કદાચિ ભાસતિ, એતે પદુટ્ઠાય ભવન્તિ લક્ખણા.
‘અનત્થં તસ્સ ચરતિ અસઞ્ઞતા, અત્થઞ્ચ હાપેતિ અકિચ્ચકારિની;
પરિદહિત્વા ¶ સયતિ પરમ્મુખી, એતે પદુટ્ઠાય ભવન્તિ લક્ખણા.
‘પરિવત્તજાતા ચ [પરાવત્તકજાતા ચ (સી.)] ભવતિ કુઙ્કુમી, દીઘઞ્ચ અસ્સસતિ દુક્ખવેદિની;
ઉચ્ચારપસ્સાવમભિણ્હં ગચ્છતિ, એતે પદુટ્ઠાય ભવન્તિ લક્ખણા.
‘‘વિલોમમાચરતિ અકિચ્ચકારિની, સદ્દં નિસામેતિ પરસ્સ ભાસતો;
નિહતભોગા ચ કરોતિ સન્થવં, એતે પદુટ્ઠાય ભવન્તિ લક્ખણા.
‘કિચ્છેન લદ્ધં કસિરાભતં [કસિરેનાભતં (સી.)] ધનં, વિત્તં વિનાસેતિ દુક્ખેન સમ્ભતં;
પટિવિસ્સકેહિ ચ કરોતિ સન્થવં, એતે પદુટ્ઠાય ભવન્તિ લક્ખણા.
‘નિક્ખન્તપાદા વિસિખાનુચારિની, નિચ્ચઞ્ચ સામિમ્હિ [નિચ્ચં સસામિમ્હિ (પી. ક.)] પદુટ્ઠમાનસા;
અતિચારિની હોતિ અપેતગારવા [તથેવ’ગારવા (સી. પી.)], એતે પદુટ્ઠાય ભવન્તિ લક્ખણા.
‘અભિક્ખણં ¶ તિટ્ઠતિ દ્વારમૂલે, થનાનિ કચ્છાનિ ચ દસ્સયન્તી;
દિસોદિસં ¶ પેક્ખતિ ભન્તચિત્તા, એતે પદુટ્ઠાય ભવન્તિ લક્ખણા.
‘સબ્બા નદી વઙ્કગતી [વઙ્કનદી (ક.)], સબ્બે કટ્ઠમયા વના;
સબ્બિત્થિયો કરે પાપં, લભમાને નિવાતકે.
‘સચે લભેથ ખણં વા રહો વા, નિવાતકં વાપિ લભેથ તાદિસં;
સબ્બાવ ઇત્થી કયિરું નુ [કરેય્યુ નો (સી.), કરેય્યું નો (પી.)] પાપં, અઞ્ઞં અલત્થ [અલદ્ધા (સ્યા. પી. ક.)] પીઠસપ્પિનાપિ સદ્ધિં.
‘‘નરાનમારામકરાસુ ¶ નારિસુ, અનેકચિત્તાસુ અનિગ્ગહાસુ ચ;
સબ્બત્થ નાપીતિકરાપિ [સબ્બ’ત્તના’પીતિકારાપિ (સી. સ્યા.)] ચે સિયા [સિયું (સ્યા.)], ન વિસ્સસે તિત્થસમા હિ નારિયો’’તિ.
‘યં વે [યઞ્ચ (સ્યા. ક.)] દિસ્વા કણ્ડરીકિન્નરાનં [કિન્નરકિન્નરીનં (સ્યા.), કિન્નરીકિન્નરાનં (ક.)], સબ્બિત્થિયો ન રમન્તિ અગારે;
તં તાદિસં મચ્ચં ચજિત્વા ભરિયા, અઞ્ઞં દિસ્વા પુરિસં પીઠસપ્પિં.
‘બકસ્સ ચ બાવરિકસ્સ [પાવારિકસ્સ (સી.), બાવરિયસ્સ (સ્યા.)] રઞ્ઞો, અચ્ચન્તકામાનુગતસ્સ ભરિયા;
અવાચરી [અચ્ચાચરિ (સ્યા.), અનાચરિ (ક.)] પટ્ઠવસાનુગસ્સ [બદ્ધવસાનુગસ્સ (સી. સ્યા.), પત્તવસાનુગતસ્સ (ક.)], કં વાપિ ઇત્થી નાતિચરે તદઞ્ઞં.
‘પિઙ્ગિયાની ¶ ¶ સબ્બલોકિસ્સરસ્સ, રઞ્ઞો પિયા બ્રહ્મદત્તસ્સ ભરિયા;
અવાચરી પટ્ઠવસાનુગસ્સ, તં વાપિ સા નાજ્ઝગા કામકામિની.
‘લુદ્ધાનં [ખુદ્દાનં (સી. સ્યા. પી.)] લહુચિત્તાનં, અકતઞ્ઞૂન દુબ્ભિનં;
નાદેવસત્તો પુરિસો, થીનં સદ્ધાતુમરહતિ.
‘ન તા પજાનન્તિ કતં ન કિચ્ચં, ન માતરં પિતરં ભાતરં વા;
અનરિયા સમતિક્કન્તધમ્મા, સસ્સેવ ચિત્તસ્સ વસં વજન્તિ.
‘ચિરાનુવુટ્ઠમ્પિ [ચિરાનુવુત્થમ્પિ (સી. પી.)] પિયં મનાપં, અનુકમ્પકં પાણસમમ્પિ ભત્તું [સન્તં (સી. સ્યા. પી.)];
આવાસુ કિચ્ચેસુ ચ નં જહન્તિ, તસ્માહમિત્થીનં ન વિસ્સસામિ.
‘થીનઞ્હિ ચિત્તં યથા વાનરસ્સ, કન્નપ્પકન્નં યથા રુક્ખછાયા;
ચલાચલં હદયમિત્થિયાનં, ચક્કસ્સ નેમિ વિય પરિવત્તતિ.
‘યદા તા પસ્સન્તિ સમેક્ખમાના, આદેય્યરૂપં પુરિસસ્સ વિત્તં;
સણ્હાહિ ¶ વાચાહિ નયન્તિ મેનં, કમ્બોજકા જલજેનેવ અસ્સં.
‘યદા ન પસ્સન્તિ સમેક્ખમાના, આદેય્યરૂપં પુરિસસ્સ વિત્તં;
સમન્તતો નં પરિવજ્જયન્તિ, તિણ્ણો નદીપારગતોવ કુલ્લં.
‘સિલેસૂપમાં ¶ સિખિરિવ સબ્બભક્ખા, તિક્ખમાયા નદીરિવ સીઘસોતા;
સેવન્તિ હેતા પિયમપ્પિયઞ્ચ, નાવા યથા ઓરકૂલં [ઓરકુલં (સી.) એવમુપરિપિ] પરઞ્ચ.
‘ન તા એકસ્સ ન દ્વિન્નં, આપણોવ પસારિતો;
યો તા મય્હન્તિ મઞ્ઞેય્ય, વાતં જાલેન બાધયે [બન્ધયે (સ્યા. ક.)].
‘યથા નદી ચ પન્થો ચ, પાનાગારં સભા પપા;
એવં લોકિત્થિયો નામ, વેલા તાસં ન વિજ્જતિ [કેસુચિ પોત્થકેસુ ઇમિસ્સા ગાથાય પુબ્બદ્ધાપરદ્ધં વિપરિયાયેન દિસ્સતિ].
‘ઘતાસનસમા એતા, કણ્હસપ્પસિરૂપમા;
ગાવો બહિતિણસ્સેવ, ઓમસન્તિ વરં વરં.
‘ઘતાસનં કુઞ્જરં કણ્હસપ્પં, મુદ્ધાભિસિત્તં પમદા ચ સબ્બા;
એતે નરો [એતેન સો (પી.)] નિચ્ચયતો [નિચ્ચયત્તો (સી. પી.)] ભજેથ, તેસં હવે દુબ્બિદુ સબ્બભાવો [સચ્ચભાવો (સ્યા.)].
‘નચ્ચન્તવણ્ણા ¶ ¶ ન બહૂનં કન્તા, ન દક્ખિણા પમદા સેવિતબ્બા;
ન પરસ્સ ભરિયા ન ધનસ્સ હેતુ, એતિત્થિયો પઞ્ચ ન સેવિતબ્બા’’’.
અથ ખલુ, ભો, આનન્દો ગિજ્ઝરાજા કુણાલસ્સ સકુણસ્સ આદિમજ્ઝકથાપરિયોસાનં [આદિમજ્ઝગાથાપરિયોસાનં (સ્યા. ક.)] વિદિત્વા તાયં વેલાયં ઇમા ગાથાયો અભાસિ –
‘‘પુણ્ણમ્પિ ચેમં પથવિં ધનેન, દજ્જિત્થિયા પુરિસો સમ્મતાય;
લદ્ધા ખણં અતિમઞ્ઞેય્ય તમ્પિ, તાસં વસં અસતીનં ન ગચ્છે.
‘‘ઉટ્ઠાહકં ¶ ચેપિ અલીનવુત્તિં, કોમારભત્તારં પિયં મનાપં;
આવાસુ કિચ્ચેસુ ચ નં જહન્તિ, તસ્માહમિત્થીનં [તસ્મા હિ ઇત્થીનં (સી. પી.)] ન વિસ્સસામિ.
‘‘ન વિસ્સસે ઇચ્છતિ મન્તિ પોસો, ન વિસ્સસે રોદતિ મે સકાસે;
સેવન્તિ હેતા પિયમપ્પિયઞ્ચ, નાવા યથા ઓરકૂલં પરઞ્ચ.
‘‘ન વિસ્સસે સાખપુરાણસન્થતં, ન ¶ વિસ્સસે મિત્તપુરાણચોરં;
ન વિસ્સસે રાજાનં સખા [રાજા સખા (સી. પી.)] મમન્તિ, ન વિસ્સસે ઇત્થિ દસન્ન માતરં.
‘‘ન વિસ્સસે રામકરાસુ નારિસુ, અચ્ચન્તસીલાસુ અસઞ્ઞતાસુ;
અચ્ચન્તપેમાનુગતસ્સ ભરિયા, ન વિસ્સસે તિત્થસમા હિ નારિયો.
‘‘હનેય્યું છિન્દેય્યું છેદાપેય્યુમ્પિ [હનેય્યુ છિન્દેય્યુંપિ છદયેય્યું (સી. પી.), હનેય્યુંપિ છિન્દેય્યુંપિ છેદાપેય્યુંપિ (સ્યા.)], કણ્ઠેપિ [કણ્ઠમ્પિ (સી. સ્યા.)] છેત્વા રુધિરં પિવેય્યું;
મા દીનકામાસુ અસઞ્ઞતાસુ, ભાવં કરે ગઙ્ગતિત્થૂપમાસુ.
‘‘મુસા તાસં યથા સચ્ચં, સચ્ચં તાસં યથા મુસા;
ગાવો બહિતિણસ્સેવ, ઓમસન્તિ વરં વરં.
‘‘ગતેનેતા પલોભેન્તિ, પેક્ખિતેન મ્હિતેન ચ;
અથોપિ દુન્નિવત્થેન, મઞ્જુના ભણિતેન ચ.
‘‘ચોરિયો કથિના [કઠિના (સી. સ્યા. પી.)] હેતા, વાળા ચ લપસક્ખરા;
ન તા કિઞ્ચિ ન જાનન્તિ, યં મનુસ્સેસુ વઞ્ચનં.
‘‘અસા ¶ લોકિત્થિયો નામ, વેલા તાસં ન વિજ્જતિ;
સારત્તા ચ પગબ્ભા ચ, સિખી સબ્બઘસો યથા.
‘‘નત્થિત્થીનં ¶ પિયો નામ, અપ્પિયોપિ ન વિજ્જતિ;
સેવન્તિ હેતા પિયમપ્પિયઞ્ચ, નાવા યથા ઓરકૂલં પરઞ્ચ.
‘‘નત્થિત્થીનં પિયો નામ, અપ્પિયોપિ ન વિજ્જતિ;
ધનત્તા [ધનત્થા (સ્યા.)] પટિવલ્લન્તિ, લતાવ દુમનિસ્સિતા.
‘‘હત્થિબન્ધં ¶ અસ્સબન્ધં, ગોપુરિસઞ્ચ મણ્ડલં [ચણ્ડલં (સી. સ્યા. પી.)];
છવડાહકં પુપ્ફછડ્ડકં, સધનમનુપતન્તિ નારિયો.
‘‘કુલપુત્તમ્પિ જહન્તિ અકિઞ્ચનં, છવકસમસદિસમ્પિ [છવકસમં (સ્યા. પી.)];
અનુગચ્છન્તિ [ગચ્છન્તિ (પી.)] અનુપતન્તિ, ધનહેતુ હિ નારિયો’’તિ [ધનહેતુ ચ નારિયો (સ્યા.), ધનહેતુ નારિયો (પી.)].
અથ ખલુ, ભો, નારદો દેવબ્રાહ્મણો આનન્દસ્સ ગિજ્ઝરાજસ્સ આદિમજ્ઝકથાપરિયોસાનં વિદિત્વા તાયં વેલાયં ઇમા ગાથાયો અભાસિ –
‘‘ચત્તારોમે ન પૂરેન્તિ, તે મે સુણાથ ભાસતો;
સમુદ્દો બ્રાહ્મણો રાજા, ઇત્થી ચાપિ દિજમ્પતિ.
‘‘સરિતા સાગરં યન્તિ, યા કાચિ પથવિસ્સિતા;
તા સમુદ્દં ન પૂરેન્તિ, ઊનત્તા હિ ન પૂરતિ.
‘‘બ્રાહ્મણો ચ અધીયાન, વેદમક્ખાનપઞ્ચમં;
ભિય્યોપિ સુતમિચ્છેય્ય, ઊનત્તા હિ ન પૂરતિ.
‘‘રાજા ચ પથવિં સબ્બં, સસમુદ્દં સપબ્બતં;
અજ્ઝાવસં વિજિનિત્વા, અનન્તરતનોચિતં;
પારં ¶ સમુદ્દં પત્થેતિ, ઊનત્તા હિ ન પૂરતિ.
‘‘એકમેકાય ઇત્થિયા, અટ્ઠટ્ઠ પતિનો સિયા;
સૂરા ચ બલવન્તો ચ, સબ્બકામરસાહરા;
કરેય્ય નવમે છન્દં, ઊનત્તા હિ ન પૂરતિ.
‘‘સબ્બિત્થિયો ¶ સિખિરિવ સબ્બભક્ખા, સબ્બિત્થિયો નદીરિવ સબ્બવાહી;
સબ્બિત્થિયો કણ્ટકાનંવ સાખા, સબ્બિત્થિયો ધનહેતુ વજન્તિ.
‘‘વાતઞ્ચ જાલેન નરો પરામસે, ઓસિઞ્ચયે [ઓસઞ્ચિયા (સી. પી.)] સાગરમેકપાણિના;
સકેન હત્થેન કરેય્ય ઘોસં [સકેન કાલેન હનેય્ય ઘોસનં (પી.)], યો સબ્બભાવં પમદાસુ ઓસજે.
‘‘ચોરીનં બહુબુદ્ધીનં, યાસુ સચ્ચં સુદુલ્લભં;
થીનં ભાવો દુરાજાનો, મચ્છસ્સેવોદકે ગતં.
‘‘અનલા મુદુસમ્ભાસા, દુપ્પૂરા તા નદીસમા;
સીદન્તિ નં વિદિત્વાન, આરકા પરિવજ્જયે.
‘‘આવટ્ટની મહામાયા, બ્રહ્મચરિયવિકોપના;
સીદન્તિ નં વિદિત્વાન, આરકા પરિવજ્જયે.
‘‘યં ¶ એતા [યઞ્ચેતા (સ્યા.)] ઉપસેવન્તિ, છન્દસા વા ધનેન વા;
જાતવેદોવ સણ્ઠાનં, ખિપ્પં અનુદહન્તિ ન’’ન્તિ.
અથ ¶ ખલુ, ભો, કુણાલો સકુણો નારદસ્સ દેવબ્રાહ્મણસ્સ આદિમજ્ઝકથાપરિયોસાનં વિદિત્વા તાયં વેલાયં ઇમા ગાથાયો અભાસિ –
‘‘સલ્લપે નિસિતખગ્ગપાણિના, પણ્ડિતો અપિ પિસાચદોસિના;
ઉગ્ગતેજમુરગમ્પિ આસિદે, એકો એકાય પમદાય નાલપે [એકો એકપમદં હિ નાલપે (પી.) એકો એકપમાદાય નાલપે (?)].
‘‘લોકચિત્તમથના હિ નારિયો, નચ્ચગીતભણિતમ્હિતાવુધા;
બાધયન્તિ અનુપટ્ઠિતસ્સતિં [અનુપટ્ઠિતાસતી (પી.)], દીપે રક્ખસિગણોવ [દીપરક્ખસિગણાવ (સી.)] વાણિજે.
‘‘નત્થિ ¶ તાસં વિનયો ન સંવરો, મજ્જમંસનિરતા [મજ્જમંસાભિરતા (ક.)] અસઞ્ઞતા;
તા ગિલન્તિ પુરિસસ્સ પાભતં, સાગરેવ મકરં તિમિઙ્ગલો [તિમિઙ્ગિલો (સી. પી.)].
‘‘પઞ્ચકામગુણસાતગોચરા, ઉદ્ધતા અનિયતા અસઞ્ઞતા;
ઓસરન્તિ પમદા પમાદિનં, લોણતોયવતિયંવ આપકા.
‘‘યં નરં ઉપલપેન્તિ [ઉપરમન્તિ (સી. પી.), પલાપેન્તિ (ક.)] નારિયો, છન્દસા વ ¶ રતિયા ધનેન વા;
જાતવેદસદિસમ્પિ તાદિસં, રાગદોસવધિયો [રાગદોસવતિયો (સી. પી.)] દહન્તિ નં.
‘‘અડ્ઢં ઞત્વા પુરિસં મહદ્ધનં, ઓસરન્તિ સધના સહત્તના;
રત્તચિત્તમતિવેઠયન્તિ નં, સાલ માલુવલતાવ કાનને.
‘‘તા ઉપેન્તિ વિવિધેન છન્દસા, ચિત્રબિમ્બમુખિયો અલઙ્કતા;
ઉહસન્તિ [ઊહસન્તિ (સી. પી.), ઓહસન્તિ (સ્યા.)] પહસન્તિ નારિયો, સમ્બરોવ [સંવરોવ (સ્યા. પી. ક.)] સતમાયકોવિદા.
‘‘જાતરૂપમણિમુત્તભૂસિતા, સક્કતા પતિકુલેસુ નારિયો;
રક્ખિતા અતિચરન્તિ સામિકં, દાનવંવ હદયન્તરસ્સિતા [હદયન્તનિસ્સિતા (ક.), હદયન્તરનિસ્સિતા (સ્યા.)].
‘‘તેજવાપિ ¶ હિ નરો વિચક્ખણો, સક્કતો બહુજનસ્સ પૂજિતો;
નારિનં વસગતો ન ભાસતિ, રાહુના ઉપહતોવ ચન્દિમા.
‘‘યં કરેય્ય કુપિતો દિસો દિસં, દુટ્ઠચિત્તો ¶ વસમાગતં અરિં [અરિ (સી. પી.)];
તેન ભિય્યો બ્યસનં નિગચ્છતિ, નારિનં વસગતો અપેક્ખવા.
‘‘કેસલૂનનખછિન્નતજ્જિતા, પાદપાણિકસદણ્ડતાળિતા;
હીનમેવુપગતા હિ નારિયો, તા રમન્તિ કુણપેવ મક્ખિકા.
‘‘તા કુલેસુ વિસિખન્તરેસુ વા, રાજધાનિનિગમેસુ વા પુન [વા પન (સ્યા.)];
ઓડ્ડિતં નમુચિપાસવાકરં [વાગુરં (સ્યા.)], ચક્ખુમા પરિવજ્જે સુખત્થિકો.
‘‘ઓસ્સજિત્વ ¶ કુસલં તપોગુણં, યો અનરિયચરિતાનિ માચરિ;
દેવતાહિ નિરયં નિમિસ્સતિ, છેદગામિમણિયંવ વાણિજો.
‘‘સો ઇધ ગરહિતો પરત્થ ચ, દુમ્મતી ઉપહતો [ઉપગતો (સી. પી.)] સકમ્મુના;
ગચ્છતી અનિયતો ગળાગળં, દુટ્ઠગદ્રભરથોવ ઉપ્પથે.
‘‘સો ઉપેતિ નિરયં પતાપનં, સત્તિસિમ્બલિવનઞ્ચ ¶ આયસં;
આવસિત્વા તિરચ્છાનયોનિયં, પેતરાજવિસયં ન મુઞ્ચતિ [મુચ્ચતિ (ક.)].
‘‘દિબ્યખિડ્ડરતિયોં ¶ ચ નન્દને, ચક્કવત્તિચરિતઞ્ચ માનુસે;
નાસયન્તિ પમદા પમાદિનં, દુગ્ગતિઞ્ચ પટિપાદયન્તિ નં.
‘‘દિબ્યખિડ્ડરતિયો ન દુલ્લભા, ચક્કવત્તિચરિતઞ્ચ માનુસે;
સોણ્ણબ્યમ્હનિલયા [સુવણ્ણબ્યમ્હનિલયા (સ્યા. ક.), સોવણ્ણબ્યમ્હનિલયા (પી.)] ચ અચ્છરા, યે ચરન્તિ પમદાહનત્થિકા.
‘‘કામધાતુસમતિક્કમા ગતિ, રૂપધાતુયા ભાવો [રૂપધાતુયા ભવો (સી.), રૂપધાતુસમ્ભવો (સ્યા.)] ન દુલ્લભો;
વીતરાગવિસયૂપપત્તિયા, યે ચરન્તિ પમદાહનત્થિકા.
‘‘સબ્બદુક્ખસમતિક્કમં સિવં, અચ્ચન્તમચલિતં અસઙ્ખતં;
નિબ્બુતેહિ સુચિહી ન દુલ્લભં, યે ચરન્તિ પમદાહનત્થિકા’’તિ.
‘‘કુણાલોહં તદા આસિં, ઉદાયી ફુસ્સકોકિલો;
આનન્દો ¶ ગિજ્ઝરાજાસિ, સારિપુત્તો ચ નારદો;
પરિસા બુદ્ધપરિસા, એવં ધારેથ જાતક’’ન્તિ.
કુણાલજાતકં ચતુત્થં.
૫૩૭. મહાસુતસોમજાતકં (૫)
‘‘કસ્મા તુવં રસક એદિસાનિ, કરોસિ કમ્માનિ સુદારુણાનિ;
હનાસિ ઇત્થી પુરિસે ચ મૂળ્હો, મંસસ્સ હેતુ અદુ [આદુ (સી. સ્યા.)] ધનસ્સ કારણા’’.
‘‘નં ¶ અત્તહેતૂ ન ધનસ્સ કારણા, ન પુત્તદારસ્સ સહાયઞાતિનં;
ભત્તા ચ મે ભગવા ભૂમિપાલો, સો ખાદતિ મંસં ભદન્તેદિસં’’.
‘‘સચે તુવં ભત્તુરત્થે પયુત્તો, કરોસિ કમ્માનિ સુદારુણાનિ;
પાતોવ અન્તેપુરં પાપુણિત્વા, લપેય્યાસિ મે રાજિનો સમ્મુખે તં’’.
‘‘તથા કરિસ્સામિ અહં ભદન્તે, યથા તુવં [યમેવ ત્વં (સી.)] ભાસસિ કાળહત્થિ;
પાતોવ અન્તેપુરં પાપુણિત્વા, વક્ખામિ ¶ તે રાજિનો સમ્મુખે તં’’.
તતો ¶ રત્યા વિવસાને [વિવસને (સી. સ્યા. પી.)], સૂરિયુગ્ગમનં પતિ;
કાળો રસકમાદાય, રાજાનં ઉપસઙ્કમિ;
ઉપસઙ્કમ્મ [ઉપસઙ્કમિત્વા (સી. સ્યા. પી.)] રાજાનં, ઇદં વચનમબ્રવિ.
‘‘સચ્ચં કિર મહારાજ, રસકો પેસિતો તયા;
હનતિ ઇત્થિપુરિસે, તુવં મંસાનિ ખાદસિ’’.
‘‘એવમેવ તથા કાળ, રસકો પેસિતો મયા;
મમ અત્થં કરોન્તસ્સ, કિમેતં પરિભાસસિ’’.
‘‘આનન્દો સબ્બમચ્છાનં, ખાદિત્વા રસગિદ્ધિમા;
પરિક્ખીણાય પરિસાય, અત્તાનં ખાદિયા મતો.
‘‘એવં પમત્તો રસગારવે રત્તો [રતો (સી. સ્યા. પી.)], બાલો યદી આયતિ નાવબુજ્ઝતિ;
વિધમ્મ પુત્તે ચજિ [ચજિત્વા (ક.)] ઞાતકે ચ, પરિવત્તિય અત્તાનઞ્ઞેવ [અત્તાનમેવ (સી. પી.)] ખાદતિ.
‘‘ઇદં ¶ તે સુત્વાન વિગેતુ [વિહેતુ (સી. પી.)] છન્દો, મા ભક્ખયી [મા ભક્ખસી (સી. પી.)] રાજ મનુસ્સમંસં;
મા ત્વં ઇમં કેવલં વારિજોવ, દ્વિપદાધિપ [દિપદાદિપ (સી. પી.) એવમુપરિપિ] સુઞ્ઞમકાસિ રટ્ઠં’’.
‘‘સુજાતો નામ નામેન, ઓરસો તસ્સ અત્રજો [તસ્સ ઓરસ અત્રજો (સી.), તસ્સ અત્રજ ઓરસો (પી.)];
જમ્બુપેસિમલદ્ધાન, મતો સો તસ્સ સઙ્ખયે.
‘‘એવમેવ ¶ અહં કાળ, ભુત્વા ભક્ખં રસુત્તમં;
અલદ્ધા માનુસં મંસં, મઞ્ઞે હિસ્સામિ [હેસ્સામિ (સી. સ્યા.), હસ્સામિ (પી.)] જીવિતં’’.
‘‘માણવ અભિરૂપોસિ, કુલે જાતોસિ સોત્થિયે;
ન ત્વં અરહસિ તાત, અભક્ખં ભક્ખયેતવે’’.
‘‘રસાનં અઞ્ઞતરં એતં, કસ્મા [યસ્મા (સી. પી.)] મં ત્વં નિવારયે;
સોહં તત્થ ગમિસ્સામિ, યત્થ લચ્છામિ એદિસં.
‘‘સોવાહં નિપ્પતિસ્સામિ, ન તે વચ્છામિ સન્તિકે;
યસ્સ મે દસ્સનેન ત્વં, નાભિનન્દસિ બ્રાહ્મણ’’.
‘‘અદ્ધા અઞ્ઞેપિ દાયાદે, પુત્તે લચ્છામ માણવ;
ત્વઞ્ચ જમ્મ વિનસ્સસ્સુ, યત્થ પત્તં ન તં સુણે’’.
‘‘એવમેવ તુવં રાજ, દ્વિપદિન્દ સુણોહિ મે;
પબ્બાજેસ્સન્તિ તં રટ્ઠા, સોણ્ડં માણવકં યથા’’.
‘‘સુજાતો નામ નામેન, ભાવિતત્તાન સાવકો;
અચ્છરં કામયન્તોવ, ન સો ભુઞ્જિ ન સો પિવિ.
‘‘કુસગ્ગેનુદકમાદાય ¶ [કુસગ્ગે ઉદકમાદાય (સી. પી.)], સમુદ્દે ઉદકં મિને;
એવં માનુસકા કામા, દિબ્બકામાન સન્તિકે.
‘‘એવમેવ અહં કાળ, ભુત્વા ભક્ખં રસુત્તમં;
અલદ્ધા માનુસં મંસં, મઞ્ઞે હિસ્સામિ જીવિતં’’.
‘‘યથાપિ ¶ તે ધતરટ્ઠા, હંસા વેહાયસઙ્ગમા;
અભુત્તપરિભોગેન [અવુત્તિપરિભોગેન (સી. પી.), અયુત્તપરિભોગેન (સ્યા.)], સબ્બે અબ્ભત્થતં ગતા.
‘‘એવમેવ ¶ તુવં રાજ, દ્વિપદિન્દ સુણોહિ મે;
અભક્ખં રાજ ભક્ખેસિ, તસ્મા પબ્બાજયન્તિ તં’’.
‘‘તિટ્ઠાહીતિ મયા વુત્તો, સો ત્વં ગચ્છસિ પમ્મુખો [પામુખો (ક.)];
અટ્ઠિતો ત્વં ઠિતોમ્હીતિ, લપસિ બ્રહ્મચારિનિ;
ઇદં તે સમણાયુત્તં, અસિઞ્ચ મે મઞ્ઞસિ કઙ્કપત્તં’’ [કઙ્ખપત્તં (સ્યા. ક.)].
‘‘ઠિતોહમસ્મી સધમ્મેસુ રાજ, ન નામગોત્તં પરિવત્તયામિ;
ચોરઞ્ચ લોકે અઠિતં વદન્તિ, આપાયિકં નેરયિકં ઇતો ચુતં.
‘‘સચે ત્વં સદ્દહસિ [સચેપિ સહસિ (સી. પી.)] રાજ, સુતં ગણ્હાહિ ખત્તિય [ખત્તિયં (સ્યા.)];
તેન યઞ્ઞં યજિત્વાન, એવં સગ્ગં ગમિસ્સસિ’’.
‘‘કિસ્મિં નુ રટ્ઠે તવ જાતિભૂમિ [જાતભૂમિ (સી.)], અથ કેન અત્થેન ઇધાનુપત્તો;
અક્ખાહિ મે બ્રાહ્મણ એતમત્થં, કિમિચ્છસી દેમિ તયજ્જ પત્થિતં’’.
‘‘ગાથા ચતસ્સો ધરણીમહિસ્સર, સુગમ્ભિરત્થા વરસાગરૂપમા;
તવેવ અત્થાય ઇધાગતોસ્મિ, સુણોહિ ગાથા પરમત્થસંહિતા’’.
‘‘ન વે રુદન્તિ મતિમન્તો સપઞ્ઞા, બહુસ્સુતા ¶ યે બહુટ્ઠાનચિન્તિનો;
દીપઞ્હિ એતં પરમં નરાનં, યં પણ્ડિતા સોકનુદા ભવન્તિ.
‘‘અત્તાનં ¶ ઞાતી ઉદાહુ [ઉદ (સી. પી.)] પુત્તદારં, ધઞ્ઞં ધનં રજતં જાતરૂપં;
કિમેવ ત્વં [કિમો નુ ત્વં (સી. પી.)] સુતસોમાનુતપ્પે, કોરબ્યસેટ્ઠ વચનં સુણોમ તેતં’.
‘‘નેવાહમત્તાનમનુત્થુનામિ, ન પુત્તદારં ન ધનં ન રટ્ઠં;
સતઞ્ચ ધમ્મો ચરિતો પુરાણો, તં સઙ્કરં [સઙ્ગરં (સી. સ્યા. પી.) એવમુપરિપિ] બ્રાહ્મણસ્સાનુતપ્પે.
‘‘કતો મયા સઙ્કરો બ્રાહ્મણેન, રટ્ઠે સકે ઇસ્સરિયે ઠિતેન;
તં સઙ્કરં બ્રાહ્મણસપ્પદાય, સચ્ચાનુરક્ખી પુનરાવજિસ્સં’’.
‘‘નેવાહમેતં અભિસદ્દહામિ, સુખી નરો મચ્ચુમુખા પમુત્તો;
અમિત્તહત્થં પુનરાવજેય્ય, કોરબ્યસેટ્ઠ ન હિ મં ઉપેસિ.
‘‘મુત્તો ¶ તુવં પોરિસાદસ્સ હત્થા, ગન્ત્વા ¶ સકં મન્દિરં કામકામી;
મધુરં પિયં જીવિતં લદ્ધ રાજ, કુતો તુવં એહિસિ મે સકાસં’’.
‘‘મતં વરેય્ય પરિસુદ્ધસીલો, ન જીવિતં [ન હિ જીવિતં (સી.)] ગરહિતો પાપધમ્મો;
ન હિ તં નરં તાયતિ [તાયતે (સી. સ્યા. પી. ક.)] દુગ્ગતીહિ, યસ્સાપિ હેતુ અલિકં ભણેય્ય.
‘‘સચેપિ વાતો ગિરિમાવહેય્ય, ચન્દો ચ સૂરિયો ચ છમા પતેય્યું;
સબ્બા ચ નજ્જો પટિસોતં વજેય્યું, ન ત્વેવહં રાજ મુસા ભણેય્યં.
[અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ] ‘‘નભં ¶ ફલેય્ય ઉદધીપિ સુસ્સે, સંવટ્ટયે ભૂતધરા વસુન્ધરા;
સિલુચ્ચયો મેરુ સમૂલમુપ્પતે, ન ત્વેવહં રાજ મુસા ભણેય્યં’’ [અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ].
‘‘અસિઞ્ચ સત્તિઞ્ચ પરામસામિ, સપથમ્પિ તે સમ્મ અહં કરોમિ;
તયા પમુત્તો અનણો ભવિત્વા, સચ્ચાનુરક્ખી પુનરાવજિસ્સં’’.
‘‘યો તે કતો સઙ્કરો બ્રાહ્મણેન, રટ્ઠે સકે ઇસ્સરિયે ઠિતેન;
તં સઙ્કરં બ્રાહ્મણસપ્પદાય, સચ્ચાનુરક્ખી પુનરાવજસ્સુ’’.
‘‘યો મે કતો સઙ્કરો બ્રાહ્મણેન, રટ્ઠે ¶ સકે ઇસ્સરિયે ઠિતેન;
તં સઙ્કરં બ્રાહ્મણસપ્પદાય, સચ્ચાનુરક્ખી પુનરાવજિસ્સં’’.
‘‘મુત્તો ચ સો પોરિસાદસ્સ હત્થા, ગન્ત્વાન તં બ્રાહ્મણં એતદવોચ;
સુણોમ [સુણોમિ (સી. સ્યા.)] ગાથાયો સતારહાયો, યા મે સુતા અસ્સુ હિતાય બ્રહ્મે’’.
‘‘સકિદેવ સુતસોમ, સબ્ભિ હોતિ [હોતુ (પી.)] સમાગમો;
સા નં સઙ્ગતિ પાલેતિ, નાસબ્ભિ બહુસઙ્ગમો.
‘‘સબ્ભિરેવ સમાસેથ, સબ્ભિ કુબ્બેથ સન્થવં;
સતં સદ્ધમ્મમઞ્ઞાય, સેય્યો હોતિ ન પાપિયો.
‘‘જીરન્તિ વે રાજરથા સુચિત્તા, અથો સરીરમ્પિ જરં ઉપેતિ;
સતઞ્ચ ધમ્મો ન જરં ઉપેતિ, સન્તો હવે સબ્ભિ પવેદયન્તિ.
‘‘નભઞ્ચં ¶ દૂરે પથવી ચ દૂરે, પારં ¶ સમુદ્દસ્સ તદાહુ દૂરે;
તતો હવે દૂરતરં વદન્તિ, સતઞ્ચ ધમ્મો [ધમ્મં (સી. પી.)] અસતઞ્ચ રાજ’’.
‘‘સહસ્સિયા [સહસ્સિયો (સી. પી.)] ઇમા ગાથા, નહિમા [ન ઇમા, (સી. પી.) નયિમા (સ્યા.)] ગાથા સતારહા;
ચત્તારિ ત્વં સહસ્સાનિ, ખિપ્પં ગણ્હાહિ બ્રાહ્મણ’’.
‘‘આસીતિયા નાવુતિયા [અસીતિયા નવુતિયા (પી.)] ચ ગાથા, સતારહા ચાપિ ભવેય્ય [ભવેય્યુ (સી. સ્યા. પી.)] ગાથા;
પચ્ચત્તમેવ સુતસોમ જાનહિ, સહસ્સિયા નામ કા અત્થિ [સહસ્સિયો નામ ઇધત્થિ (સી.)] ગાથા’’.
‘‘ઇચ્છામિ વોહં સુતવુદ્ધિમત્તનો, સન્તોતિ મં [સન્તો મમં (સ્યા.), સન્તો ચ મં (સી. પી. ક.)] સપ્પુરિસા ભજેય્યું;
અહં સવન્તીહિ મહોદધીવ, ન હિ તાત તપ્પામિ સુભાસિતેન.
‘‘અગ્ગિ ¶ યથા તિણકટ્ઠં દહન્તો, ન તપ્પતી સાગરોવ [સાગરો વા (સી. પી.)] નદીહિ;
એવમ્પિ તે પણ્ડિતા રાજસેટ્ઠ, સુત્વા ન તપ્પન્તિ સુભાસિતેન.
‘‘સકસ્સ દાસસ્સ યદા સુણોમિ, ગાથં અહં અત્થવતિં [ગાથા અહં અત્થવતી (સી. પી.)] જનિન્દ;
તમેવ સક્કચ્ચ નિસામયામિ, ન ¶ હિ તાત ધમ્મેસુ મમત્થિ તિત્તિ’’.
‘‘ઇદં ¶ તે રટ્ઠં સધનં સયોગ્ગં, સકાયુરં સબ્બકામૂપપન્નં;
કિં કામહેતુ પરિભાસસિમં [ભાસસે મં (સી. સ્યા. પી.)], ગચ્છામહં પોરિસાદસ્સ ઞત્તે’’ [પોરિસાદસ્સ કન્તે (સી. પી.), પોરિસાદસ્સુપન્તે (ક.)].
‘‘અત્તાનુરક્ખાય ભવન્તિ હેતે, હત્થારોહા રથિકા પત્તિકા ચ;
અસ્સારુહા [અસ્સારોહા (સ્યા. પી.)] યે ચ ધનુગ્ગહાસે, સેનં પયુઞ્જામ હનામ સત્તું’’.
‘‘સુદુક્કરં પોરિસાદો અકાસિ, જીવં ગહેત્વાન અવસ્સજી મં;
તં તાદિસં પુબ્બકિચ્ચં સરન્તો, દુબ્ભે અહં તસ્સ કથં જનિન્દ’’.
‘‘વન્દિત્વા સો પિતરં માતરઞ્ચ, અનુસાસેત્વા નેગમઞ્ચ બલઞ્ચ;
સચ્ચવાદી સચ્ચાનુરક્ખમાનો, અગમાસિ સો યત્થ પોરિસાદો’’.
‘‘કતો મયા સઙ્કરો બ્રાહ્મણેન, રટ્ઠે સકે ઇસ્સરિયે ઠિતેન;
તં સઙ્કરં બ્રાહ્મણસપ્પદાય, સચ્ચાનુરક્ખી ¶ પુનરાગતોસ્મિ;
યજસ્સુ યઞ્ઞં ખાદ મં પોરિસાદ’’.
‘‘ન હાયતે ખાદિતં [ખાદિતું (સી. સ્યા. પી.)] મય્હં પચ્છા, ચિતકા અયં તાવ સધૂમિકાવ [સધૂમકા ચ (સ્યા.)];
નિદ્ધૂમકે પચિતં સાધુપક્કં, સુણોમ [સુણોમિ (સી.), સુણામ (પી.)] ગાથાયો સતારહાયો’’.
‘‘અધમ્મિકો ¶ ત્વં પોરિસાદકાસિ [પોરિસાદમકાસિ (ક.)], રટ્ઠા ચ ભટ્ઠો ઉદરસ્સ હેતુ;
ધમ્મઞ્ચિમા અભિવદન્તિ ગાથા, ધમ્મો ચ અધમ્મો ચ કુહિં સમેતિ.
‘‘અધમ્મિકસ્સ લુદ્દસ્સ, નિચ્ચં લોહિતપાણિનો;
નત્થિ સચ્ચં કુતો ધમ્મો, કિં સુતેન કરિસ્સસિ’’.
‘‘યો મંસહેતુ મિગવં ચરેય્ય, યો વા હને પુરિસમત્તહેતુ;
ઉભોપિ તે પેચ્ચ સમા ભવન્તિ, કસ્મા નો [કસ્મા નુ (ક.)] અધમ્મિકં બ્રૂસિ મં ત્વં’’.
‘‘પઞ્ચ પઞ્ચનખા ભક્ખા, ખત્તિયેન પજાનતા;
અભક્ખં રાજ ભક્ખેસિ, તસ્મા અધમ્મિકો તુવં’’.
‘‘મુત્તો તુવં પોરિસાદસ્સ હત્થા, ગન્ત્વા સકં મન્દિરં કામકામી;
અમિત્તહત્થં ¶ પુનરાગતોસિ, ન ખત્તધમ્મે કુસલોસિ રાજ’’.
‘‘યે ¶ ખત્તધમ્મે કુસલા ભવન્તિ, પાયેન તે નેરયિકા ભવન્તિ;
તસ્મા અહં ખત્તધમ્મં પહાય, સચ્ચાનુરક્ખી પુનરાગતોસ્મિ;
યજસ્સુ યઞ્ઞં ખાદ મં પોરિસાદ’’.
‘‘પાસાદવાસા પથવીગવસ્સા, કામિત્થિયો કાસિકચન્દનઞ્ચ;
સબ્બં તહિં લભસિ [લબ્ભતિ (પી.)] સામિતાય, સચ્ચેન કિં પસ્સસિ આનિસંસં’’.
‘‘યે ¶ કેચિમે અત્થિ રસા પથબ્યા, સચ્ચં તેસં સાધુતરં રસાનં;
સચ્ચે ઠિતા સમણબ્રાહ્મણા ચ, તરન્તિ જાતિમરણસ્સ પારં’’.
‘‘મુત્તો તુવં પોરિસાદસ્સ હત્થા, ગન્ત્વા સકં મન્દિરં કામકામી;
અમિત્તહત્થં પુનરાગતોસિ, ન હિ નૂન તે મરણભયં જનિન્દ;
અલીનચિત્તો અસિ [ચ’સિ (સી. સ્યા. પી.)] સચ્ચવાદી’’.
‘‘કતા ¶ મે કલ્યાણા અનેકરૂપા, યઞ્ઞા યિટ્ઠા યે વિપુલા પસત્થા;
વિસોધિતો પરલોકસ્સ મગ્ગો, ધમ્મે ઠિતો કો મરણસ્સ ભાયે.
‘‘કતા મે કલ્યાણા અનેકરૂપા, યઞ્ઞા યિટ્ઠા યે વિપુલા પસત્થા;
અનાનુતપ્પં પરલોકં ગમિસ્સં, યજસ્સુ યઞ્ઞં અદ [ખાદ (સી. સ્યા. પી.)] મં પોરિસાદ.
‘‘પિતા ચ માતા ચ ઉપટ્ઠિતા મે, ધમ્મેન મે ઇસ્સરિયં પસત્થં;
વિસોધિતો પરલોકસ્સ મગ્ગો, ધમ્મે ઠિતો કો મરણસ્સ ભાયે.
‘‘પિતા ચ માતા ચ ઉપટ્ઠિતા મે, ધમ્મેન મે ઇસ્સરિયં પસત્થં;
અનાનુતપ્પં પરલોકં ગમિસ્સં, યજસ્સુ યઞ્ઞં અદ મં પોરિસાદ.
‘‘ઞાતીસુ ¶ મિત્તેસુ કતા મે કારા [કતૂપકારો (સ્યા. ક.)], ધમ્મેન મે ઇસ્સરિયં પસત્થં;
વિસોધિતો પરલોકસ્સ મગ્ગો, ધમ્મે ઠિતો કો મરણસ્સ ભાયે.
‘‘ઞાતીસું ¶ મિત્તેસુ કતા મે કારા, ધમ્મેન મે ઇસ્સરિયં પસત્થં;
અનાનુતપ્પં પરલોકં ગમિસ્સં, યજસ્સુ યઞ્ઞં અદ મં પોરિસાદ.
‘‘દિન્નં મે દાનં બહુધા બહૂનં, સન્તપ્પિતા સમણબ્રાહ્મણા ચ;
વિસોધિતો પરલોકસ્સ મગ્ગો, ધમ્મે ઠિતો કો મરણસ્સ ભાયે.
‘‘દિન્નં મે દાનં બહુધા બહૂનં, સન્તપ્પિતા સમણબ્રાહ્મણા ચ;
અનાનુતપ્પં પરલોકં ગમિસ્સં, યજસ્સુ યઞ્ઞં અદ મં પોરિસાદ’’.
‘‘વિસં પજાનં પુરિસો અદેય્ય, આસીવિસં જલિતમુગ્ગતેજં;
મુદ્ધાપિ તસ્સ વિફલેય્ય [વિપતેય્ય (સી. પી.)] સત્તધા, યો તાદિસં સચ્ચવાદિં અદેય્ય’’.
‘‘સુત્વા ધમ્મં વિજાનન્તિ, નરા કલ્યાણપાપકં;
અપિ ગાથા સુણિત્વાન, ધમ્મે મે રમતે [રમતી (સી. પી.)] મનો’’.
‘‘સકિદેવ ¶ મહારાજ [સુતસોમ (સી. પી.)], સબ્ભિ હોતિ સમાગમો;
સા નં સઙ્ગતિ પાલેતિ, નાસબ્ભિ બહુસઙ્ગમો.
‘‘સબ્ભિરેવ ¶ સમાસેથ, સબ્ભિ કુબ્બેથ સન્થવં;
સતં સદ્ધમ્મમઞ્ઞાય, સેય્યો હોતિ ન પાપિયો.
‘‘જીરન્તિ વે રાજરથા સુચિત્તા, અથો સરીરમ્પિ જરં ઉપેતિ;
સતઞ્ચ ધમ્મો ન જરં ઉપેતિ, સન્તો હવે સબ્ભિ પવેદયન્તિ.
‘‘નભઞ્ચં ¶ દૂરે પથવી ચ દૂરે, પારં સમુદ્દસ્સ તદાહુ દૂરે;
તતો હવે દૂરતરં વદન્તિ, સતઞ્ચ ધમ્મો [ધમ્મં (સી. પી.)] અસતઞ્ચ રાજ’’.
‘‘ગાથા ઇમા અત્થવતી સુબ્યઞ્જના, સુભાસિતા તુય્હ જનિન્દ સુત્વા;
આનન્દિ વિત્તો સુમનો પતીતો, ચત્તારિ તે સમ્મ વરે દદામિ’’.
‘‘યો નત્તનો મરણં બુજ્ઝસિ તુવં [બુજ્ઝસે ત્વં (સી. પી.), બુજ્ઝસે તુવં (સ્યા.)], હિતાહિતં વિનિપાતઞ્ચ સગ્ગં;
ગિદ્ધો રસે દુચ્ચરિતે નિવિટ્ઠો, કિં ત્વં વરં દસ્સસિ પાપધમ્મ.
‘‘અહઞ્ચ તં દેહિ વરન્તિ વજ્જં, ત્વઞ્ચાપિ દત્વાન અવાકરેય્ય;
સન્દિટ્ઠિકં ¶ કલહમિમં વિવાદં, કો પણ્ડિતો જાનમુપબ્બજેય્ય’’.
‘‘ન તં વરં અરહતિ જન્તુ દાતું, યં વાપિ દત્વાન અવાકરેય્ય;
વરસ્સુ સમ્મ અવિકમ્પમાનો, પાણં ચજિત્વાનપિ દસ્સમેવ’’.
‘‘અરિયસ્સ અરિયેન સમેતિ સખ્યં [સક્ખિ (સી. સ્યા. પી.)], પઞ્ઞસ્સ પઞ્ઞાણવતા સમેતિ;
પસ્સેય્ય તં વસ્સસતં અરોગં [આરોગ્યં (ક.)], એતં વરાનં પઠમં વરામિ’’.
‘‘અરિયસ્સ અરિયેન સમેતિ સખ્યં, પઞ્ઞસ્સ પઞ્ઞાણવતા સમેતિ;
પસ્સાસિ મં વસ્સસતં અરોગં, એતં વરાનં પઠમં દદામિ’’.
‘‘યે ¶ ખત્તિયાસે ઇધ ભૂમિપાલા, મુદ્ધાભિસિત્તા કતનામધેય્યા;
ન તાદિસે ભૂમિપતી અદેસિ, એતં વરાનં દુતિયં વરામિ’’.
‘‘યે ખત્તિયાસે ઇધ ભૂમિપાલા, મુદ્ધાભિસિત્તા કતનામધેય્યા;
ન ¶ તાદિસે ભૂમિપતી અદેમિ, એતં વરાનં દુતિયં દદામિ’’.
‘‘પરોસતં ખત્તિયા તે ગહિતા, તલાવુતા અસ્સુમુખા રુદન્તા;
સકે તે રટ્ઠે પટિપાદયાહિ, એતં વરાનં તતિયં વરામિ’’.
‘‘પરોસતં ખત્તિયા મે ગહિતા, તલાવુતા અસ્સુમુખા રુદન્તા;
સકે તે રટ્ઠે પટિપાદયામિ [સકેન રટ્ઠેન પટિપાદયામિ તે (સી.)], એતં વરાનં તતિયં દદામિ’’.
‘‘છિદ્દં તે રટ્ઠં બ્યથિતા [બ્યથિતં (સી.), બ્યાધિતં (પી.)] ભયા હિ, પુથૂ નરા લેણમનુપ્પવિટ્ઠા;
મનુસ્સમંસં વિરમેહિ [વિરમાહિ (સ્યા.)] રાજ, એતં વરાનં ચતુત્થં વરામિ’’.
‘‘અદ્ધા ¶ હિ સો ભક્ખો મમ [મમં (સી. સ્યા. પી.)] મનાપો, એતસ્સ હેતુમ્હિ [હેતુમ્પિ (પી.)] વનં પવિટ્ઠો;
સોહં કથં એત્તો ઉપારમેય્યં, અઞ્ઞં વરાનં ચતુત્થં વરસ્સુ’’.
‘‘નં ¶ વે પિયં મેતિ જનિન્દ તાદિસો, અત્તં નિરંકચ્ચ [નિરંકત્વા (સી. સ્યા. પી.)] પિયાનિ સેવતિ;
અત્તાવ ¶ સેય્યો પરમા ચ [પરમાવ (બહૂસુ) જા. ૧.૬.૮૧ સંસન્દેતબ્બં] સેય્યો, લબ્ભા પિયા ઓચિતત્થેન [ઓચિતત્તેન (ક.)] પચ્છા’’.
‘‘પિયં મે માનુસં મંસં, સુતસોમ વિજાનહિ;
નમ્હિ સક્કા [નમ્હિ સક્કો (સી. પી.)] નિવારેતું, અઞ્ઞં [અઞ્ઞં તુવં (સી. સ્યા. પી.)] વરં સમ્મ વરસ્સુ’’.
‘‘યો વે પિયં મેતિ પિયાનુરક્ખી [પિયાનુકઙ્ખી (સી. પી.)], અત્તં નિરંકચ્ચ પિયાનિ સેવતિ;
સોણ્ડોવ પિત્વા વિસમિસ્સપાનં [પીત્વન વિસસ્સ થાલં (સી. પી.), પિત્વા વિસમિસ્સથાલં (સ્યા. ક.)], તેનેવ સો હોતિ દુક્ખી પરત્થ.
‘‘યો ચીધ સઙ્ખાય પિયાનિ હિત્વા, કિચ્છેનપિ સેવતિ અરિયધમ્મે [અરિયધમ્મં (સી. પી.)];
દુક્ખિતોવ પિત્વાન યથોસધાનિ, તેનેવ સો હોતિ સુખી પરત્થ’’.
‘‘ઓહાયહં પિતરં માતરઞ્ચ, મનાપિયે કામગુણે ચ [કામગુણેપિ (સ્યા. ક.)] પઞ્ચ;
એતસ્સ હેતુમ્હિ વનં પવિટ્ઠો, તં તે વરં કિન્તિ મહં દદામિ’’.
‘‘ન પણ્ડિતા દિગુણમાહુ વાક્યં, સચ્ચપ્પટિઞ્ઞાવ ભવન્તિ સન્તો;
વરસ્સુ સમ્મ ઇતિ મં અવોચ, ઇચ્ચબ્રવી ત્વં ન હિ તે સમેતિ’’.
‘‘અપુઞ્ઞલાભં ¶ અયસં અકિત્તિં, પાપં બહું દુચ્ચરિતં કિલેસં;
મનુસ્સમંસસ્સ કતે [ભવો (સ્યા. ક.)] ઉપાગા, તં તે વરં કિન્તિ મહં દદેય્યં.
‘‘નં ¶ તં વરં અરહતિ જન્તુ દાતું, યં વાપિ દત્વાન અવાકરેય્ય;
વરસ્સુ સમ્મ અવિકમ્પમાનો, પાણં ચજિત્વાનપિ દસ્સમેવ’’.
‘‘પાણં ચજન્તિ સન્તો નાપિ ધમ્મં, સચ્ચપ્પટિઞ્ઞાવ ભવન્તિ સન્તો;
દત્વા વરં ખિપ્પમવાકરોહિ, એતેન સમ્પજ્જ સુરાજસેટ્ઠ.
‘‘ચજે ધનં [ધનં ચજે (સી.)] અઙ્ગવરસ્સ હેતુ [યો પન અઙ્ગહેતુ (સી. પી.)], અઙ્ગં ચજે જીવિતં રક્ખમાનો;
અઙ્ગં ધનં જીવિતઞ્ચાપિ સબ્બં, ચજે નરો ધમ્મમનુસ્સરન્તો’’.
‘‘યસ્મા હિ ધમ્મં પુરિસો વિજઞ્ઞા, યે ચસ્સ કઙ્ખં વિનયન્તિ સન્તો;
તં હિસ્સ દીપઞ્ચ પરાયણઞ્ચ, ન ¶ તેન મિત્તિં જિરયેથ [જરયેથ (સી. પી.)] પઞ્ઞો.
‘‘અદ્ધા હિ સો ભક્ખો મમ મનાપો, એતસ્સ હેતુમ્હિ વનં પવિટ્ઠો;
સચે ચ મં યાચસિ એતમત્થં, એતમ્પિ તે સમ્મ વરં દદામિ.
‘‘સત્થા ચ મે હોસિ સખા ચ મેસિ, વચનમ્પિ તે સમ્મ અહં અકાસિં;
તુવમ્પિ [ત્વંપિ (સ્યા. ક.)] મે સમ્મ કરોહિ વાક્યં, ઉભોપિ ગન્ત્વાન પમોચયામ’’.
‘‘સત્થા ચ તે હોમિ સખા ચ ત્યમ્હિ, વચનમ્પિ મે સમ્મ તુવં અકાસિ;
અહમ્પિ તે સમ્મ કરોમિ વાક્યં, ઉભોપિ ગન્ત્વાન પમોચયામ’’.
‘‘કમ્માસપાદેનં ¶ ¶ વિહેઠિતત્થ [વિહેઠિતમ્હા (સ્યા. ક.)], તલાવુતા અસ્સુમુખા રુદન્તા;
ન જાતુ દુબ્ભેથ ઇમસ્સ રઞ્ઞો, સચ્ચપ્પટિઞ્ઞં ¶ મે પટિસ્સુણાથ’’.
‘‘કમ્માસપાદેન વિહેઠિતમ્હા, તલાવુતા અસ્સુમુખા રુદન્તા;
ન જાતુ દુબ્ભેમ ઇમસ્સ રઞ્ઞો, સચ્ચપ્પટિઞ્ઞં તે પટિસ્સુણામ’’.
‘‘યથા પિતા વા અથ વાપિ માતા, અનુકમ્પકા અત્થકામા પજાનં;
એવમેવ વો [એવમેવ (સી.), એવમ્પિ વો (સ્યા.)] હોતુ અયઞ્ચ રાજા, તુમ્હે ચ વો હોથ યથેવ પુત્તા’’.
‘‘યથા પિતા વા અથ વાપિ માતા, અનુકમ્પકા અત્થકામા પજાનં;
એવમેવ નો હોતુ [એવમ્પિ નો (સ્યા.)] અયઞ્ચ રાજા, મયમ્પિ હેસ્સામ યથેવ [તથેવ (પી.)] પુત્તા’’.
‘‘ચતુપ્પદં સકુણઞ્ચાપિ મંસં, સૂદેહિ રન્ધં સુકતં સુનિટ્ઠિતં;
સુધંવ ઇન્દો પરિભુઞ્જિયાન, હિત્વા કથેકો રમસી અરઞ્ઞે.
‘‘તા ખત્તિયા વલ્લિવિલાકમજ્ઝા, અલઙ્કતા સમ્પરિવારયિત્વા;
ઇન્દંવ દેવેસુ પમોદયિંસુ, હિત્વા ¶ કથેકો રમસી અરઞ્ઞે.
‘‘તમ્બૂપધાને બહુગોણકમ્હિ, સુભમ્હિ [સુચિમ્હિ (સી. પી.)] સબ્બસ્સયનમ્હિ સઙ્ગે [સઞ્ઞતે (સી. પી.), લઙ્ગતે (સ્યા.)];
સેય્યસ્સ [સયનસ્સ (સી. સ્યા. પી. ક.)] મજ્ઝમ્હિ સુખં સયિત્વા, હિત્વા કથેકો રમસી અરઞ્ઞે.
‘‘પાણિસ્સરં ¶ કુમ્ભથૂણં નિસીથે, અથોપિ વે નિપ્પુરિસમ્પિ તૂરિયં;
બહું સુગીતઞ્ચ સુવાદિતઞ્ચ, હિત્વા કથેકો રમસી અરઞ્ઞે.
‘‘ઉય્યાનસમ્પન્નં પહૂતમાલ્યં, મિગાજિનૂપેતપુરં [મિગાચિરૂપેતપુરં (સી. પી.)] સુરમ્મં;
હયેહિ નાગેહિ રથેહુપેતં, હિત્વા કથેકો રમસી અરઞ્ઞે’’.
‘‘કાળપક્ખે યથા ચન્દો, હાયતેવ સુવે સુવે;
કાળપક્ખૂપમો રાજ, અસતં હોતિ સમાગમો.
‘‘યથાહં [યથા (સી.)] રસકમાગમ્મ, સૂદં કાપુરિસાધમં [સૂદકં પુરિસાધમં (સી. પી.)];
અકાસિં પાપકં કમ્મં, યેન ગચ્છામિ દુગ્ગતિં.
‘‘સુક્કપક્ખે યથા ચન્દો, વડ્ઢતેવ સુવે સુવે;
સુક્કપક્ખૂપમો રાજ, સતં હોતિ સમાગમો.
‘‘યથાહં તુવમાગમ્મ, સુતસોમ વિજાનહિ;
કાહામિ કુસલં કમ્મં, યેન ગચ્છામિ સુગ્ગતિં.
‘‘થલે યથા વારિ જનિન્દ વુટ્ઠં [વટ્ટં (સી. પી.)], અનદ્ધનેય્યં ન ચિરટ્ઠિતીકં;
એવમ્પિ ¶ હોતિ અસતં સમાગમો, અનદ્ધનેય્યો ઉદકં થલેવ.
‘‘સરે યથા વારિ જનિન્દ વુટ્ઠં, ચિરટ્ઠિતીકં નરવીરસેટ્ઠ [નરવિરિયસેટ્ઠ (સી. પી.)];
એવમ્પિ વે [એવમ્પિ મે (સ્યા.), એવમ્પિ ચે (પી. ક.)] હોતિ સતં સમાગમો, ચિરટ્ઠિતીકો [ચિરટ્ઠિતિકં (ક.)] ઉદકં સરેવ.
‘‘અબ્યાયિકો ¶ ¶ હોતિ સતં સમાગમો, યાવમ્પિ તિટ્ઠેય્ય તથેવ હોતિ;
ખિપ્પઞ્હિ વેતિ અસતં સમાગમો, તસ્મા સતં ધમ્મો અસબ્ભિ આરકા’’.
‘‘ન સો રાજા યો [રાજા ન સો યો (ક.)] અજેય્યં જિનાતિ, ન સો સખા યો સખારં જિનાતિ;
ન સા ભરિયા યા પતિનો ન વિભેતિ, ન તે પુત્તા [પુત્તા ન તે (ક.)] યે ન ભરન્તિ જિણ્ણં.
‘‘ન સા સભા યત્થ ન સન્તિ સન્તો, ન તે સન્તો [સન્તો ન તે (ક.)] યે ન ભણન્તિ ધમ્મં;
રાગઞ્ચ દોસઞ્ચ પહાય મોહં, ધમ્મં ભણન્તાવ ભવન્તિ સન્તો.
‘‘નાભાસમાનં જાનન્તિ, મિસ્સં બાલેહિ પણ્ડિતં;
ભાસમાનઞ્ચ જાનન્તિ, દેસેન્તં અમતં પદં.
‘‘ભાસયે ¶ જોતયે ધમ્મં, પગ્ગણ્હે ઇસિનં ધજં;
સુભાસિતદ્ધજા ઇસયો, ધમ્મો હિ ઇસિનં ધજો’’તિ.
મહાસુતસોમજાતકં પઞ્ચમં.
અસીતિનિપાતં નિટ્ઠિતં.
તસ્સુદ્દાનં –
સુમુખો પન હંસવરો ચ મહા, સુધભોજનિકો ચ પરો પવરો;
સકુણાલદિજાધિપતિવ્હયનો, સુતસોમવરુત્તમસવ્હયનોતિ.
૨૨. મહાનિપાતો
૫૩૮. મૂગપક્ખજાતકં (૧)
‘‘મા ¶ ¶ ¶ પણ્ડિચ્ચયં [પણ્ડિતિયં (સી.), પણ્ડિચ્ચિયં (પી.)] વિભાવય, બાલમતો ભવ સબ્બપાણિનં;
સબ્બો તં જનો ઓચિનાયતુ, એવં તવ અત્થો ભવિસ્સતિ’’.
‘‘કરોમિ તે તં વચનં, યં મં ભણસિ દેવતે;
અત્થકામાસિ મે અમ્મ, હિતકામાસિ દેવતે’’.
‘‘કિં નુ સન્તરમાનોવ, કાસું ખણસિ સારથિ;
પુટ્ઠો મે સમ્મ અક્ખાહિ, કિં કાસુયા કરિસ્સસિ’’.
‘‘રઞ્ઞો મૂગો ચ પક્ખો ચ, પુત્તો જાતો અચેતસો;
સોમ્હિ રઞ્ઞા સમજ્ઝિટ્ઠો, પુત્તં મે નિખણં વને’’.
‘‘ન બધિરો ન મૂગોસ્મિ, ન પક્ખો ન ચ વીકલો [નપિ પઙ્ગુલો (સી. પી.), ન ચ પિઙ્ગલો (સ્યા.)];
અધમ્મં સારથિ કયિરા, મં ચે ત્વં નિખણં વને’’.
‘‘ઊરૂ બાહું [બાહૂ (સી. ક.)] ચ મે પસ્સ, ભાસિતઞ્ચ સુણોહિ મે;
અધમ્મં સારથિ કયિરા, મં ચે ત્વં નિખણં વને’’.
‘‘દેવતા નુસિ ગન્ધબ્બો, અદુ [આદુ (સી.), આદૂ (સ્યા.)] સક્કો પુરિન્દદો;
કો વા ત્વં કસ્સ વા પુત્તો, કથં જાનેમુ તં મયં’’.
‘‘નમ્હિ દેવો ન ગન્ધબ્બો, નાપિ સક્કો પુરિન્દદો;
કાસિરઞ્ઞો અહં પુત્તો, યં કાસુયા નિખઞ્ઞસિ [નિઘઞ્ઞસિ (સી. પી.), નિખઞ્છસિ (?)].
‘‘તસ્સ ¶ રઞ્ઞો અહં પુત્તો, યં ત્વં સમ્મૂપજીવસિ [સમુપજીવસિ (સી. પી.)];
અધમ્મં સારથિ કયિરા, મં ચે ત્વં નિખણં વને.
‘‘યસ્સ રુક્ખસ્સ છાયાય, નિસીદેય્ય સયેય્ય વા;
ન તસ્સ સાખં ભઞ્જેય્ય, મિત્તદુબ્ભો [મિત્તદૂભો (સી. પી.)] હિ પાપકો.
‘‘યથા ¶ રુક્ખો તથા રાજા, યથા સાખા તથા અહં;
યથા છાયૂપગો પોસો, એવં ત્વમસિ સારથિ;
અધમ્મં સારથિ કયિરા, મં ચે ત્વં નિખણં વને.
‘‘પહૂતભક્ખો ¶ [બહુત્તભક્ખો (ક.)] ભવતિ, વિપ્પવુટ્ઠો [વિપ્પવુત્થો (સી. પી.), વિપ્પમુત્તો (ક.)] સકં [સકા (સી. પી.)] ઘરા;
બહૂ નં ઉપજીવન્તિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
‘‘યં યં જનપદં યાતિ, નિગમે રાજધાનિયો;
સબ્બત્થ પૂજિતો હોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
‘‘નાસ્સ ચોરા પસાહન્તિ [પસહન્તિ (સી. સ્યા. પી.)], નાતિમઞ્ઞન્તિ ખત્તિયા [નાતિમઞ્ઞેતિ ખત્તિયો (સી. સ્યા. પી.)];
સબ્બે અમિત્તે તરતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
‘‘અક્કુદ્ધો સઘરં એતિ, સભાયં [સભાય (સી. સ્યા. પી.)] પટિનન્દિતો;
ઞાતીનં ઉત્તમો હોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
‘‘સક્કત્વા સક્કતો હોતિ, ગરુ હોતિ સગારવો [ગરુકો હોતિ ગારવો (ક.)];
વણ્ણકિત્તિભતો હોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
‘‘પૂજકો લભતે પૂજં, વન્દકો પટિવન્દનં;
યસો કિત્તિઞ્ચ પપ્પોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
‘‘અગ્ગિ યથા પજ્જલતિ, દેવતાવ વિરોચતિ;
સિરિયા ¶ અજહિતો હોતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
‘‘ગાવો તસ્સ પજાયન્તિ, ખેત્તે વુત્તં વિરૂહતિ;
વુત્તાનં ફલમસ્નાતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
‘‘દરિતો પબ્બતાતો વા, રુક્ખતો પતિતો નરો;
ચુતો પતિટ્ઠં લભતિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ.
‘‘વિરૂળ્હમૂલસન્તાનં, નિગ્રોધમિવ માલુતો;
અમિત્તા નપ્પસાહન્તિ, યો મિત્તાનં ન દુબ્ભતિ’’.
‘‘એહિ તં પટિનેસ્સામિ, રાજપુત્ત સકં ઘરં;
રજ્જં કારેહિ ભદ્દન્તે, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ’’.
‘‘અલં ¶ મે તેન રજ્જેન, ઞાતકેહિ [ઞાતકેન (સ્યા. ક.)] ધનેન વા;
યં મે અધમ્મચરિયાય, રજ્જં લબ્ભેથ સારથિ’’.
‘‘પુણ્ણપત્તં મં લાભેહિ [પલાભેહિ (સી. પી.)], રાજપુત્ત ઇતો ગતો;
પિતા માતા ચ મે દજ્જું, રાજપુત્ત તયી ગતે.
‘‘ઓરોધા ચ કુમારા ચ, વેસિયાના ચ બ્રાહ્મણા;
તેપિ અત્તમના દજ્જું, રાજપુત્ત તયી ગતે.
‘‘હત્થારોહા [હત્થારૂહા (સી. પી.) એવમુપરિપિ] અનીકટ્ઠા, રથિકા પત્તિકારકા;
તેપિ અત્તમના દજ્જું [તેપિ દજ્જું પતીતામે (સી. પી.)], રાજપુત્ત તયી ગતે.
‘‘બહુધઞ્ઞા ¶ જાનપદા [બહૂ જાનપદા ચઞ્ઞે (સી.), બહૂ જનપદા ચઞ્ઞે (પી.)], નેગમા ચ સમાગતા;
ઉપાયનાનિ મે દજ્જું, રાજપુત્ત તયી ગતે’’.
‘‘પિતુ માતુ ચહં ચત્તો, રટ્ઠસ્સ નિગમસ્સ ચ;
અથો ¶ સબ્બકુમારાનં, નત્થિ મય્હં સકં ઘરં.
‘‘અનુઞ્ઞાતો અહં મત્યા, સઞ્ચત્તો પિતરા મહં;
એકોરઞ્ઞે પબ્બજિતો, ન કામે અભિપત્થયે.
‘‘અપિ અતરમાનાનં, ફલાસાવ સમિજ્ઝતિ;
વિપક્કબ્રહ્મચરિયોસ્મિ, એવં જાનાહિ સારથિ.
‘‘અપિ અતરમાનાનં, સમ્મદત્થો વિપચ્ચતિ;
વિપક્કબ્રહ્મચરિયોસ્મિ, નિક્ખન્તો અકુતોભયો’’.
‘‘એવં વગ્ગુકથો સન્તો, વિસટ્ઠવચનો ચસિ [ચ સો (સ્યા. ક.)];
કસ્મા પિતુ ચ માતુચ્ચ, સન્તિકે ન ભણી તદા’’.
‘‘નાહં અસન્ધિતા [અસત્થિતા (સી.)] પક્ખો, ન બધિરો અસોતતા;
નાહં અજિવ્હતા મૂગો, મા મં મૂગમધારયિ [મૂગો અધારયિ (સી.)].
‘‘પુરિમં સરામહં જાતિં, યત્થ રજ્જમકારયિં;
કારયિત્વા તહિં રજ્જં, પાપત્થં નિરયં ભુસં.
‘‘વીસતિઞ્ચેવ ¶ વસ્સાનિ, તહિં રજ્જમકારયિં;
અસીતિવસ્સસહસ્સાનિ, નિરયમ્હિ અપચ્ચિસં [અપચ્ચસિં (સ્યા.), અપચ્ચયિં (પી.)].
‘‘તસ્સ રજ્જસ્સહં ભીતો, મા મં રજ્જાભિસેચયું [રજ્જેભિસેચયું (સ્યા. ક.)];
તસ્મા પિતુ ચ માતુચ્ચ, સન્તિકે ન ભણિં તદા.
‘‘ઉચ્છઙ્ગે મં નિસાદેત્વા, પિતા અત્થાનુસાસતિ;
એકં હનથ બન્ધથ, એકં ખારાપતચ્છિકં [ખરાપતિચ્છકં (સ્યા.), ખરાપટિચ્છકં (ક.)];
એકં સૂલસ્મિં ઉપ્પેથ [અપ્પેથ (સી.), ઉબ્બેથ (સ્યા.), અચ્ચેથ (પી.)], ઇચ્ચસ્સ મનુસાસતિ.
‘‘તાયાહં ¶ [તસ્સાહં (સી. પી.)] ફરુસં સુત્વા, વાચાયો સમુદીરિતા;
અમૂગો મૂગવણ્ણેન, અપક્ખો પક્ખસમ્મતો;
સકે મુત્તકરીસસ્મિં, અચ્છાહં સમ્પરિપ્લુતો.
‘‘કસિરઞ્ચ પરિત્તઞ્ચ, તઞ્ચ દુક્ખેન સંયુતં;
કોમં [કો તં (સી. પી.)] જીવિતમાગમ્મ, વેરં કયિરાથ કેનચિ.
‘‘પઞ્ઞાય ચ અલાભેન, ધમ્મસ્સ ચ અદસ્સના;
કોમં [કો તં (સી. પી.)] જીવિતમાગમ્મ, વેરં કયિરાથ કેનચિ.
‘‘અપિ ¶ અતરમાનાનં, ફલાસાવ સમિજ્ઝતિ;
વિપક્કબ્રહ્મચરિયોસ્મિ, એવં જાનાહિ સારથિ.
‘‘અપિ અતરમાનાનં, સમ્મદત્થો વિપચ્ચતિ;
વિપક્કબ્રહ્મચરિયોસ્મિ, નિક્ખન્તો અકુતોભયો’’.
‘‘અહમ્પિ પબ્બજિસ્સામિ, રાજપુત્ત તવન્તિકે;
અવ્હાયસ્સુ [અવ્હયસ્સુ (સી. પી.)] મં ભદ્દન્તે, પબ્બજ્જા મમ રુચ્ચતિ’’.
‘‘રથં નિય્યાદયિત્વાન, અનણો એહિ સારથિ;
અનણસ્સ હિ પબ્બજ્જા, એતં ઇસીહિ વણ્ણિતં’’.
‘‘યદેવ ત્યાહં વચનં, અકરં ભદ્દમત્થુ તે;
તદેવ મે ત્વં વચનં, યાચિતો કત્તુમરહસિ.
‘‘ઇધેવ ¶ તાવ અચ્છસ્સુ, યાવ રાજાનમાનયે;
અપ્પેવ તે પિતા દિસ્વા, પતીતો સુમનો સિયા’’.
‘‘કરોમિ તેતં વચનં, યં મં ભણસિ સારથિ;
અહમ્પિ ¶ દટ્ઠુકામોસ્મિ, પિતરં મે ઇધાગતં.
‘‘એહિ સમ્મ નિવત્તસ્સુ, કુસલં વજ્જાસિ ઞાતિનં;
માતરં પિતરં મય્હં, વુત્તો વજ્જાસિ વન્દનં’’.
તસ્સ પાદે ગહેત્વાન, કત્વા ચ નં પદક્ખિણં;
સારથિ રથમારુય્હ, રાજદ્વારં ઉપાગમિ.
‘‘સુઞ્ઞં માતા રથં દિસ્વા, એકં સારથિમાગતં;
અસ્સુપુણ્ણેહિ નેત્તેહિ, રોદન્તી નં ઉદિક્ખતિ.
‘‘અયં સો સારથિ એતિ, નિહન્ત્વા મમ અત્રજં;
નિહતો નૂન મે પુત્તો, પથબ્યા ભૂમિવડ્ઢનો.
‘‘અમિત્તા નૂન નન્દન્તિ, પતીતા નૂન વેરિનો;
આગતં સારથિં દિસ્વા, નિહન્ત્વા મમ અત્રજં.
‘‘સુઞ્ઞં માતા રથં દિસ્વા, એકં સારથિમાગતં;
અસ્સુપુણ્ણેહિ નેત્તેહિ, રોદન્તી પરિપુચ્છિ નં [રોદન્તી પરિપુચ્છતિ (સી. પી.), રોદન્તી નં પરિપુચ્છતિ (સ્યા.)].
‘‘કિન્નુ મૂગો કિં નુ પક્ખો, કિન્નુ સો વિલપી તદા;
નિહઞ્ઞમાનો ભૂમિયા, તં મે અક્ખાહિ સારથિ.
‘‘કથં હત્થેહિ પાદેહિ, મૂગપક્ખો વિવજ્જયિ;
નિહઞ્ઞમાનો ભૂમિયા, તં મે અક્ખાહિ પુચ્છિતો’’.
‘‘અક્ખેય્યં ¶ [અક્ખિસ્સં (સી. પી.)] તે અહં અય્યે, દજ્જાસિ અભયં મમ;
યં મે સુતં વા દિટ્ઠં વા, રાજપુત્તસ્સ સન્તિકે’’.
‘‘અભયં સમ્મ તે દમ્મિ, અભીતો ભણ સારથિ;
યં ¶ તે સુતં વા દિટ્ઠં વા, રાજપુત્તસ્સ સન્તિકે’’.
‘‘ન સો મૂગો ન સો પક્ખો, વિસટ્ઠવચનો ચ સો;
રજ્જસ્સ કિર સો ભીતો, અકરા [અકરી (સી. પી.)] આલયે બહૂ.
‘‘પુરિમં ¶ સરતિ સો જાતિં, યત્થ રજ્જમકારયિ;
કારયિત્વા તહિં રજ્જં, પાપત્થ નિરયં ભુસં.
‘‘વીસતિઞ્ચેવ વસ્સાનિ, તહિં રજ્જમકારયિ;
અસીતિવસ્સસહસ્સાનિ, નિરયમ્હિ અપચ્ચિ સો.
‘‘તસ્સ રજ્જસ્સ સો ભીતો, મા મં રજ્જાભિસેચયું;
તસ્મા પિતુ ચ માતુચ્ચ, સન્તિકે ન ભણી તદા.
‘‘અઙ્ગપચ્ચઙ્ગસમ્પન્નો, આરોહપરિણાહવા;
વિસટ્ઠવચનો પઞ્ઞો, મગ્ગે સગ્ગસ્સ તિટ્ઠતિ.
‘‘સચે ત્વં દટ્ઠુકામાસિ, રાજપુત્તં [રાજપુત્તિ (સી.)] તવત્રજં;
એહિ તં પાપયિસ્સામિ, યત્થ સમ્મતિ તેમિયો’’.
‘‘યોજયન્તુ રથે અસ્સે, કચ્છં નાગાન [નાગાનિ (સ્યા. ક.)] બન્ધથ;
ઉદીરયન્તુ સઙ્ખપણવા, વાદન્તુ [વદન્તુ (સી.), નદન્તુ (સ્યા. ક.), વદતં (પી.)] એકપોક્ખરા.
‘‘વાદન્તુ [નદન્તુ (સી. સ્યા. પી.)] ભેરી સન્નદ્ધા, વગ્ગૂ વાદન્તુ દુન્દુભી;
નેગમા ચ મં અન્વેન્તુ, ગચ્છં પુત્તનિવેદકો [નિવાદકો (સ્યા. ક.)].
‘‘ઓરોધા ચ કુમારા ચ, વેસિયાના ચ બ્રાહ્મણા;
ખિપ્પં યાનાનિ યોજેન્તુ, ગચ્છં પુત્તનિવેદકો [નિવાદકો (સ્યા. ક.)].
‘‘હત્થારોહા અનીકટ્ઠા, રથિકા પત્તિકારકા;
ખિપ્પં ¶ યાનાનિ યોજેન્તુ, ગચ્છં પુત્તનિવેદકો [નિવાદકો (સ્યા. ક.)].
‘‘સમાગતા જાનપદા, નેગમા ચ સમાગતા;
ખિપ્પં યાનાનિ યોજેન્તુ, ગચ્છં પુત્તનિવેદકો’’ [નિવાદકો (સ્યા. ક.)].
‘‘અસ્સે ચ સારથી યુત્તે, સિન્ધવે સીઘવાહને;
રાજદ્વારં ઉપાગચ્છું, યુત્તા દેવ ઇમે હયા’’.
‘‘થૂલા જવેન હાયન્તિ, કિસા હાયન્તિ થામુના;
કિસે થૂલે વિવજ્જેત્વા, સંસટ્ઠા યોજિતા હયા’’.
‘‘તતો ¶ ¶ રાજા તરમાનો, યુત્તમારુય્હ સન્દનં;
ઇત્થાગારં અજ્ઝભાસિ [અભાસથ (ક.)], સબ્બાવ અનુયાથ મં.
‘‘વાલબીજનિમુણ્હીસં, ખગ્ગં છત્તઞ્ચ પણ્ડરં;
ઉપાધિ રથમારુય્હ [ઉપાદિરથમારુય્હ (સી.), ઉપાધી રથમારુય્હ (સ્યા.)], સુવણ્ણેહિ અલઙ્કતા.
‘‘તતો સ [ચ (સી. સ્યા. પી.)] રાજા પાયાસિ, પુરક્ખત્વાન સારથિં;
ખિપ્પમેવ ઉપાગચ્છિ, યત્થ સમ્મતિ તેમિયો.
‘‘તઞ્ચ દિસ્વાન આયન્તં, જલન્તમિવ તેજસા;
ખત્તસઙ્ઘપરિબ્યૂળ્હં [પરિબ્બૂળ્હં (સી.)], તેમિયો એતદબ્રવિ’’.
‘‘કચ્ચિ નુ તાત કુસલં, કચ્ચિ તાત અનામયં;
સબ્બા ચ [કચ્ચિન્નુ (સી. પી.)] રાજકઞ્ઞાયો, અરોગા મય્હ માતરો’’.
‘‘કુસલઞ્ચેવ મે પુત્ત, અથો પુત્ત અનામયં;
સબ્બા ચ રાજકઞ્ઞાયો, અરોગા તુય્હ માતરો’’.
‘‘કચ્ચિ અમજ્જપો [કચ્ચિસ્સ’મજ્જપો (સી. પી.)] તાત, કચ્ચિ તે સુરમપ્પિયં;
કચ્ચિ ¶ સચ્ચે ચ ધમ્મે ચ, દાને તે રમતે મનો’’.
‘‘અમજ્જપો અહં પુત્ત, અથો મે સુરમપ્પિયં;
અથો સચ્ચે ચ ધમ્મે ચ, દાને મે રમતે મનો’’.
‘‘કચ્ચિ અરોગં યોગ્ગં તે, કચ્ચિ વહતિ વાહનં;
કચ્ચિ તે બ્યાધયો નત્થિ, સરીરસ્સુપતાપના’’.
‘‘અથો અરોગં યોગ્ગં મે, અથો વહતિ વાહનં;
અથો મે બ્યાધયો નત્થિ, સરીરસ્સુપતાપના’’ [સરીરસ્સુપતાપિયા (સ્યા. ક.)].
‘‘કચ્ચિ અન્તા ચ તે ફીતા, મજ્ઝે ચ બહલા તવ;
કોટ્ઠાગારઞ્ચ કોસઞ્ચ, કચ્ચિ તે પટિસન્થતં’’ [પટિસણ્ઠિતં (સ્યા. ક.)].
‘‘અથો અન્તા ચ મે ફીતા, મજ્ઝે ચ બહલા મમ;
કોટ્ઠાગારઞ્ચ કોસઞ્ચ, સબ્બં મે પટિસન્થતં’’.
‘‘સ્વાગતં ¶ તે મહારાજ, અથો તે અદુરાગતં;
પતિટ્ઠપેન્તુ [પતિટ્ઠાપેન્તુ (સી. સ્યા. પી.)] પલ્લઙ્કં, યત્થ રાજા નિસક્કતિ’’.
‘‘ઇધેવ તે નિસીદસ્સુ [નિસિન્નસ્સ (સી. સ્યા. પી.), નિસિન્નસ્સુ (ક.)], નિયતે પણ્ણસન્થરે;
એત્તો ઉદકમાદાય, પાદે પક્ખાલયસ્સુ [પક્ખાલયન્તુ (સી.), પક્ખાલયન્તિ (પી.)] તે’’.
‘‘ઇદમ્પિ પણ્ણકં મય્હં, રન્ધં રાજ અલોણકં;
પરિભુઞ્જ મહારાજ, પાહુનો મેસિધાગતો’’ [આગતો (સી. સ્યા.)].
‘‘ન ¶ ચાહં [ન વાહં (ક.)] પણ્ણં ભુઞ્જામિ, ન હેતં મય્હ ભોજનં;
સાલીનં ઓદનં ભુઞ્જે, સુચિં મંસૂપસેચનં’’.
‘‘અચ્છેરકં મં પટિભાતિ, એકકમ્પિ રહોગતં;
એદિસં ¶ ભુઞ્જમાનાનં, કેન વણ્ણો પસીદતિ’’.
‘‘એકો રાજ નિપજ્જામિ, નિયતે પણ્ણસન્થરે;
તાય મે એકસેય્યાય, રાજ વણ્ણો પસીદતિ.
‘‘ન ચ નેત્તિંસબન્ધા [નેત્તિસબદ્ધા (સી. પી.)] મે, રાજરક્ખા ઉપટ્ઠિતા;
તાય મે સુખસેય્યાય, રાજ વણ્ણો પસીદતિ.
‘‘અતીતં નાનુસોચામિ, નપ્પજપ્પામિનાગતં [નપ્પજપ્પામ’નાગતં (સી. સ્યા. પી.)];
પચ્ચુપ્પન્નેન યાપેમિ, તેન વણ્ણો પસીદતિ.
‘‘અનાગતપ્પજપ્પાય, અતીતસ્સાનુસોચના;
એતેન બાલા સુસ્સન્તિ, નળોવ હરિતો લુતો’’.
‘‘હત્થાનીકં રથાનીકં, અસ્સે પત્તી ચ વમ્મિનો;
નિવેસનાનિ રમ્માનિ, અહં પુત્ત દદામિ તે.
‘‘ઇત્થાગારમ્પિ તે દમ્મિ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતં;
તા પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ [તાસુ પુત્તે પટિપજ્જ (ક.)], ત્વં નો રાજા ભવિસ્સસિ.
‘‘કુસલા નચ્ચગીતસ્સ, સિક્ખિતા ચાતુરિત્થિયો [ચતુરિત્થિયો (સી. પી.)];
કામે તં રમયિસ્સન્તિ, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ.
‘‘પટિરાજૂહિ ¶ તે કઞ્ઞા, આનયિસ્સં અલઙ્કતા;
તાસુ પુત્તે જનેત્વાન, અથ પચ્છા પબ્બજિસ્સસિ.
‘‘યુવા ચ દહરો ચાસિ [ચાપિ (સ્યા. ક.)], પઠમુપ્પત્તિકો [પઠમુપ્પત્તિતો (સી. પી.)] સુસુ;
રજ્જં કારેહિ ભદ્દન્તે, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ’’.
‘‘યુવા ચરે બ્રહ્મચરિયં, બ્રહ્મચારી યુવા સિયા;
દહરસ્સ ¶ હિ પબ્બજ્જા, એતં ઇસીહિ વણ્ણિતં.
‘‘યુવા ચરે બ્રહ્મચરિયં, બ્રહ્મચારી યુવા સિયા;
બ્રહ્મચરિયં ચરિસ્સામિ, નાહં રજ્જેન મત્થિકો.
‘‘પસ્સામિ વોહં દહરં, અમ્મ તાત વદન્તરં [વદં નરં (સી.)];
કિચ્છાલદ્ધં પિયં પુત્તં, અપ્પત્વાવ જરં મતં.
‘‘પસ્સામિ વોહં દહરિં, કુમારિં ચારુદસ્સનિં;
નવવંસકળીરંવ, પલુગ્ગં જીવિતક્ખયં [જીવિતક્ખયે (સી. પી.)].
‘‘દહરાપિ ¶ હિ મિય્યન્તિ, નરા ચ અથ નારિયો;
તત્થ કો વિસ્સસે પોસો, દહરોમ્હીતિ જીવિતે.
‘‘યસ્સ રત્યા વિવસાને, આયુ અપ્પતરં સિયા;
અપ્પોદકેવ મચ્છાનં, કિં નુ કોમારકં [કોમારતં (ક.)] તહિં.
‘‘નિચ્ચમબ્ભાહતો લોકો, નિચ્ચઞ્ચ પરિવારિતો;
અમોઘાસુ વજન્તીસુ, કિં મં રજ્જેભિસિઞ્ચસિ’’ [રજ્જેન સિઞ્ચસિ (સી. પી.)].
‘‘કેન મબ્ભાહતો લોકો, કેન ચ પરિવારિતો;
કાયો અમોઘા ગચ્છન્તિ, તં મે અક્ખાહિ પુચ્છિતો’’.
‘‘મચ્ચુનાબ્ભાહતો લોકો, જરાય પરિવારિતો;
રત્યો અમોઘા ગચ્છન્તિ, એવં જાનાહિ ખત્તિય.
‘‘યથાપિ તન્તે વિતતે [વિતન્તે (સ્યા. ક.)], યં યદેવૂપવિય્યતિ [યં યં દેવૂપવિય્યતિ (સી. પી.)];
અપ્પકં હોતિ વેતબ્બં, એવં મચ્ચાન જીવિતં.
‘‘યથા ¶ વારિવહો પૂરો, ગચ્છં નુપનિવત્તતિ [ન પરિવત્તતિ (સ્યા.), નુપરિવત્તતિ (ક.)];
એવમાયુ ¶ મનુસ્સાનં, ગચ્છં નુપનિવત્તતિ.
‘‘યથા વારિવહો પૂરો, વહે રુક્ખેપકૂલજે;
એવં જરામરણેન, વુય્હન્તે સબ્બપાણિનો’’.
‘‘હત્થાનીકં રથાનીકં, અસ્સે પત્તી ચ વમ્મિનો;
નિવેસનાનિ રમ્માનિ, અહં પુત્ત દદામિ તે.
‘‘ઇત્થાગારમ્પિ તે દમ્મિ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતં;
તા પુત્ત પટિપજ્જસ્સુ, ત્વં નો રાજા ભવિસ્સસિ.
‘‘કુસલા નચ્ચગીતસ્સ, સિક્ખિતા ચાતુરિત્થિયો;
કામે તં રમયિસ્સન્તિ, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ.
‘‘પટિરાજૂહિ તે કઞ્ઞા, આનયિસ્સં અલઙ્કતા;
તાસુ પુત્તે જનેત્વાન, અથ પચ્છા પબ્બજિસ્સસિ.
‘‘યુવા ચ દહરો ચાસિ, પઠમુપ્પત્તિકો સુસુ;
રજ્જં કારેહિ ભદ્દન્તે, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ.
‘‘કોટ્ઠાગારઞ્ચ કોસઞ્ચ, વાહનાનિ બલાનિ ચ;
નિવેસનાનિ રમ્માનિ, અહં પુત્ત દદામિ તે.
‘‘ગોમણ્ડલપરિબ્યૂળ્હો, દાસિસઙ્ઘપુરક્ખતો;
રજ્જં કારેહિ ભદ્દન્તે, કિં અરઞ્ઞે કરિસ્સસિ’’.
‘‘કિં ¶ ધનેન યં ખીયેથ [કિં ધનેન યં જીયેથ (સી.), કિં મં ધનેન કીયેથ (સ્યા. ક.)], કિં ભરિયાય મરિસ્સતિ;
કિં યોબ્બનેન જિણ્ણેન [ચિણ્ણેન (સી. પી.), વણ્ણેન (ક.)], યં જરાયાભિભુય્યતિ [યં જરા અભિહેસ્સતિ (સી. પી.)].
‘‘તત્થ કા નન્દિ કા ખિડ્ડા, કા રતિ કા ધનેસના;
કિં ¶ મે પુત્તેહિ દારેહિ, રાજ મુત્તોસ્મિ બન્ધના.
‘‘યોહં [સોહં (સી. પી.)] એવં પજાનામિ, મચ્ચુ મે નપ્પમજ્જતિ;
અન્તકેનાધિપન્નસ્સ, કા રતી કા ધનેસના.
‘‘ફલાનમિવ ¶ પક્કાનં, નિચ્ચં પતનતો ભયં;
એવં જાતાન મચ્ચાનં, નિચ્ચં મરણતો ભયં.
‘‘સાયમેકે ન દિસ્સન્તિ, પાતો દિટ્ઠા બહૂ જના;
પાતો એકે ન દિસ્સન્તિ, સાયં દિટ્ઠા બહૂ જના.
‘‘અજ્જેવ કિચ્ચં આતપ્પં, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;
ન હિ નો સઙ્કરં [સઙ્ગરં (સી. પી.) મ. નિ. ૩.૨૭૨] તેન, મહાસેનેન મચ્ચુના.
‘‘ચોરા ધનસ્સ પત્થેન્તિ, રાજમુત્તોસ્મિ બન્ધના;
એહિ રાજ નિવત્તસ્સુ, નાહં રજ્જેન મત્થિકો’’તિ.
મૂગપક્ખજાતકં પઠમં.
૫૩૯. મહાજનકજાતકં (૨)
‘‘કોયં મજ્ઝે સમુદ્દસ્મિં, અપસ્સં તીરમાયુહે;
કં [કિં (સ્યા. ક.)] ત્વં અત્થવસં ઞત્વા, એવં વાયમસે ભુસં’’.
‘‘નિસમ્મ વત્તં લોકસ્સ, વાયામસ્સ ચ દેવતે;
તસ્મા મજ્ઝે સમુદ્દસ્મિં, અપસ્સં તીરમાયુહે’’.
‘‘ગમ્ભીરે અપ્પમેય્યસ્મિં, તીરં યસ્સ ન દિસ્સતિ;
મોઘો તે પુરિસવાયામો, અપ્પત્વાવ મરિસ્સસિ’’.
‘‘અનણો ¶ ઞાતિનં હોતિ, દેવાનં પિતુનઞ્ચ [પિતુનો ચ (સી. પી.)] સો;
કરં પુરિસકિચ્ચાનિ, ન ચ પચ્છાનુતપ્પતિ’’.
‘‘અપારણેય્યં યં કમ્મં, અફલં કિલમથુદ્દયં;
તત્થ કો વાયમેનત્થો, મચ્ચુ યસ્સાભિનિપ્પતં’’ [યસ્સાભિનિપ્ફતં (સ્યા.)].
‘‘અપારણેય્યમચ્ચન્તં ¶ , યો વિદિત્વાન દેવતે;
ન રક્ખે અત્તનો પાણં, જઞ્ઞા સો યદિ હાપયે.
‘‘અધિપ્પાયફલં એકે, અસ્મિં લોકસ્મિ દેવતે;
પયોજયન્તિ કમ્માનિ, તાનિ ઇજ્ઝન્તિ વા ન વા.
‘‘સન્દિટ્ઠિકં ¶ કમ્મફલં, નનુ પસ્સસિ દેવતે;
સન્ના અઞ્ઞે તરામહં, તઞ્ચ પસ્સામિ સન્તિકે.
‘‘સો અહં વાયમિસ્સામિ, યથાસત્તિ યથાબલં;
ગચ્છં પારં સમુદ્દસ્સ, કસ્સં [કાસં (સી. પી.)] પુરિસકારિયં’’.
‘‘યો ત્વં એવં ગતે ઓઘે, અપ્પમેય્યે મહણ્ણવે;
ધમ્મવાયામસમ્પન્નો, કમ્મુના નાવસીદસિ;
સો ત્વં તત્થેવ ગચ્છાહિ, યત્થ તે નિરતો મનો’’.
‘‘આસીસેથેવ ¶ [આસિંસેથેવ (સી. સ્યા. પી.)] પુરિસો, ન નિબ્બિન્દેય્ય પણ્ડિતો;
પસ્સામિ વોહં અત્તાનં, યથા ઇચ્છિં તથા અહુ.
‘‘આસીસેથેવ પુરિસો, ન નિબ્બિન્દેય્ય પણ્ડિતો;
પસ્સામિ વોહં અત્તાનં, ઉદકા થલમુબ્ભતં.
‘‘વાયમેથેવ પુરિસો, ન નિબ્બિન્દેય્ય પણ્ડિતો;
પસ્સામિ વોહં અત્તાનં, યથા ઇચ્છિં તથા અહુ.
‘‘વાયમેથેવ પુરિસો, ન નિબ્બિન્દેય્ય પણ્ડિતો;
પસ્સામિ વોહં અત્તાનં, ઉદકા થલમુબ્ભતં.
‘‘દુક્ખૂપનીતોપિ નરો સપઞ્ઞો, આસં ન છિન્દેય્ય સુખાગમાય;
બહૂ હિ ફસ્સા અહિતા હિતા ચ, અવિતક્કિતા મચ્ચુમુપબ્બજન્તિ [મચ્ચુમુપ્પજ્જન્તિ (સ્યા.)].
‘‘અચિન્તિતમ્પિ ભવતિ, ચિન્તિતમ્પિ વિનસ્સતિ;
ન હિ ચિન્તામયા ભોગા, ઇત્થિયા પુરિસસ્સ વા’’.
‘‘અપોરાણં [અપુરાણં (સી. પી.)] વત ભો રાજા, સબ્બભુમ્મો દિસમ્પતિ;
નાજ્જ નચ્ચે [ન ચ નચ્ચે (ક.)] નિસામેતિ, ન ગીતે કુરુતે મનો.
‘‘ન મિગે [મગે (ક.)] નપિ ઉય્યાને, નપિ હંસે ઉદિક્ખતિ;
મૂગોવ તુણ્હિમાસીનો, ન અત્થમનુસાસતિ’’.
‘‘સુખકામા ¶ ¶ રહોસીલા, વધબન્ધા ઉપારતા [ઉપારુતા (સ્યા. ક.)];
કસ્સ [કેસં (સી. પી.)] નુ અજ્જ આરામે, દહરા વુદ્ધા ચ અચ્છરે.
‘‘અતિક્કન્તવનથા ¶ ધીરા, નમો તેસં મહેસિનં;
યે ઉસ્સુકમ્હિ લોકમ્હિ, વિહરન્તિ મનુસ્સુકા.
‘‘તે છેત્વા મચ્ચુનો જાલં, તતં [તન્તં (સી. સ્યા. પી.), તં તં (ક.)] માયાવિનો દળં;
છિન્નાલયત્તા [સન્તાલયન્તા (સ્યા. ક.)] ગચ્છન્તિ, કો તેસં ગતિમાપયે’’ [નેસં ગતિ પાપયે (ક.)].
‘‘કદાહં મિથિલં [મિધિલં (ક.)] ફીતં, વિભત્તં ભાગસો મિતં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ [કદાસ્સુ (સી. પી.), કદાસુ (સ્યા.)] ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મિથિલં ફીતં, વિસાલં સબ્બતોપભં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મિથિલં ફીતં, બહુપાકારતોરણં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મિથિલં ફીતં, દળ્હમટ્ટાલકોટ્ઠકં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મિથિલં ફીતં, સુવિભત્તં મહાપથં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મિથિલં ફીતં, સુવિભત્તન્તરાપણં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મિથિલં ફીતં, ગવસ્સરથપીળિતં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ મિથિલં ફીતં, આરામવનમાલિનિં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મિથિલં ફીતં, ઉય્યાનવનમાલિનિં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મિથિલં ફીતં, પાસાદવનમાલિનિં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ મિથિલં ફીતં, તિપુરં રાજબન્ધુનિં;
માપિતં સોમનસ્સેન, વેદેહેન યસસ્સિના;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં વેદેહે ફીતે, નિચિતે ધમ્મરક્ખિતે;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ વેદેહે ફીતે, અજેય્યે ધમ્મરક્ખિતે;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં અન્તેપુરં [કદા અન્તેપુરં (સી. પી.)] રમ્મં, વિભત્તં ભાગસો મિતં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં અન્તેપુરં રમ્મં, સુધામત્તિકલેપનં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં અન્તેપુરં રમ્મં, સુચિગન્ધં મનોરમં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં કૂટાગારે ચ, વિભત્તે ભાગસો મિતે;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં કૂટાગારે ચ, સુધામત્તિકલેપને;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં કૂટાગારે ચ, સુચિગન્ધે મનોરમે;
પહાય ¶ પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં કૂટાગારે ચ, લિત્તે ચન્દનફોસિતે;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં સોણ્ણપલ્લઙ્કે [સુવણ્ણપલ્લઙ્કે (સી. સ્યા. પી.)], ગોનકે ચિત્તસન્થતે;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
[અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ] ‘‘કદાહં મણિપલ્લઙ્કે, ગોનકે ચિત્તસન્થતે;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ [અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ].
‘‘કદાહં ¶ કપ્પાસકોસેય્યં, ખોમકોટુમ્બરાનિ ચ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં પોક્ખરણી રમ્મા, ચક્કવાકપકૂજિતા [ચક્કવાકૂપકૂજિતા (સી. પી.)];
મન્દાલકેહિ સઞ્છન્ના, પદુમુપ્પલકેહિ ચ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં હત્થિગુમ્બે ચ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે;
સુવણ્ણકચ્છે માતઙ્ગે, હેમકપ્પનવાસસે.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, તોમરઙ્કુસપાણિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ ¶ અસ્સગુમ્બે ચ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે;
આજાનીયેવ જાતિયા, સિન્ધવે સીઘવાહને.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, ઇલ્લિયાચાપધારિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં રથસેનિયો, સન્નદ્ધે ઉસ્સિતદ્ધજે;
દીપે અથોપિ વેય્યગ્ઘે, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં સોવણ્ણરથે, સન્નદ્ધે ઉસ્સિતદ્ધજે;
દીપે અથોપિ વેય્યગ્ઘે, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં સજ્ઝુરથે ચ, સન્નદ્ધે ઉસ્સિતદ્ધજે;
દીપે અથોપિ વેય્યગ્ઘે, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ અસ્સરથે ચ, સન્નદ્ધે ઉસ્સિતદ્ધજે;
દીપે અથોપિ વેય્યગ્ઘે, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ ઓટ્ઠરથે ચ, સન્નદ્ધે ઉસ્સિતદ્ધજે;
દીપે અથોપિ વેય્યગ્ઘે, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ગોણરથે ચ, સન્નદ્ધે ઉસ્સિતદ્ધજે;
દીપે અથોપિ વેય્યગ્ઘે, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં અજરથે ચ, સન્નદ્ધે ઉસ્સિતદ્ધજે;
દીપે અથોપિ વેય્યગ્ઘે, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે.
‘‘આરૂળ્હે ¶ ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મેણ્ડરથે ચ, સન્નદ્ધે ઉસ્સિતદ્ધજે;
દીપે અથોપિ વેય્યગ્ઘે, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં મિગરથે ચ, સન્નદ્ધે ઉસ્સિતદ્ધજે;
દીપે અથોપિ વેય્યગ્ઘે, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે.
‘‘આરૂળ્હે ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ હત્થારોહે ચ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે;
નીલવમ્મધરે સૂરે, તોમરઙ્કુસપાણિને [પાણિનો (સ્યા. ક.)];
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ અસ્સારોહે ચ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે;
નીલવમ્મધરે સૂરે, ઇલ્લિયાચાપધારિને [ધારિનો (સ્યા. ક.)];
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં રથારોહે ચ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે;
નીલવમ્મધરે સૂરે, ચાપહત્થે કલાપિને [કલાપિનો (સ્યા. ક.)];
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
[અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ] ‘‘કદાહં ધનુગ્ગહે ચ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે;
નીલવમ્મધરે સૂરે, ચાપહત્થે કલાપિને;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ [અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ].
‘‘કદાહં રાજપુત્તે ચ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે;
ચિત્રવમ્મધરે સૂરે, કઞ્ચનાવેળધારિને;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં અરિયગણે ચ, વતવન્તે [વત્થવન્તે (સી. સ્યા. પી.)] અલઙ્કતે;
હરિચન્દનલિત્તઙ્ગે, કાસિકુત્તમધારિને;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
[અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ] ‘‘કદાહં ¶ અમચ્ચગણે ચ, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતે;
પીતવમ્મધરે સૂરે, પુરતો ગચ્છમાલિને [ગચ્છમાલિનો (સ્યા. ક.)];
પહાય ¶ પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ [અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ].
‘‘કદાહં [કદા (સી. પી.)] સત્તસતા ભરિયા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં [કદા (સી. પી.)] સત્તસતા ભરિયા, સુસઞ્ઞા તનુમજ્ઝિમા;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં [કદા (સી. પી.)] સત્તસતા ભરિયા, અસ્સવા પિયભાણિની;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ [કદા (સી. પી.)] સતપલં કંસં, સોવણ્ણં સતરાજિકં;
પહાય પબ્બજિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં હત્થિગુમ્બા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
સુવણ્ણકચ્છા માતઙ્ગા, હેમકપ્પનવાસસા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, તોમરઙ્કુસપાણિભિ;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં અસ્સગુમ્બા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
આજાનીયાવ જાતિયા, સિન્ધવા સીઘવાહના.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ઇલ્લિયાચાપધારિભિ;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં રથસેની, સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં સોણ્ણરથા [સોવણ્ણરથા (પી. ક.)], સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
યન્તં ¶ મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં સજ્ઝુરથા, સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ¶ ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં અસ્સરથા, સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ ¶ મં ઓટ્ઠરથા, સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં ગોણરથા, સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં અજરથા, સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
યન્તં ¶ મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં મેણ્ડરથા, સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં મિગરથા, સન્નદ્ધા ઉસ્સિતદ્ધજા;
દીપા અથોપિ વેય્યગ્ઘા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા.
‘‘આરૂળ્હા ગામણીયેહિ, ચાપહત્થેહિ વમ્મિભિ;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં હત્થારોહા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
નીલવમ્મધરા સૂરા, તોમરઙ્કુસપાણિનો;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ ¶ મં અસ્સારોહા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
નીલવમ્મધરા સૂરા, ઇલ્લિયાચાપધારિનો;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ ¶ મં રથારોહા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
નીલવમ્મધરા સૂરા, ચાપહત્થા કલાપિનો;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં ધનુગ્ગહા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
નીલવમ્મધરા સૂરા, ચાપહત્થા કલાપિનો;
યન્તં ¶ મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં રાજપુત્તા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
ચિત્રવમ્મધરા સૂરા, કઞ્ચનાવેળધારિનો;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં અરિયગણા, વતવન્તા અલઙ્કતા;
હરિચન્દનલિત્તઙ્ગા, કાસિકુત્તમધારિનો;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં અમચ્ચગણા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
પીતવમ્મધરા સૂરા, પુરતો ગચ્છમાલિનો [ગચ્છમાલિની (સ્યા. ક.)];
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં સત્તસતા ભરિયા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં સત્તસતા ભરિયા, સુસઞ્ઞા તનુમજ્ઝિમા;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાસ્સુ મં સત્તસતા ભરિયા, અસ્સવા પિયભાણિની;
યન્તં મં નાનુયિસ્સન્તિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ પત્તં ગહેત્વાન, મુણ્ડો સઙ્ઘાટિપારુતો;
પિણ્ડિકાય ચરિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં પંસુકૂલાનં, ઉજ્ઝિતાનં [ઉજ્ઝિટ્ઠાનં (ક.)] મહાપથે;
સઙ્ઘાટિં ધારયિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં સત્તાહસમ્મેઘે [સત્તાહં મેઘે (સી. સ્યા.)], ઓવટ્ઠો અલ્લચીવરો;
પિણ્ડિકાય ચરિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ¶ ¶ સબ્બત્થ ગન્ત્વા [સબ્બહં ઠાનં (સી.), સબ્બણ્હં ગન્ત્વા (સ્યા.), સબ્બાહં ઠાનં (પી.), સબ્બટ્ઠાનં (ક.)], રુક્ખા રુક્ખં વના વનં;
અનપેક્ખો ગમિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં ગિરિદુગ્ગેસુ, પહીનભયભેરવો;
અદુતિયો ગમિસ્સામિ [વિહરિસ્સામિ (સી. પી.)], તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં વીણં વરુજ્જકો [વીણરુજ્જકો (સ્યા.), વીણં વિરુજ્જકો (ક.)], સત્તતન્તિં મનોરમં;
ચિત્તં ઉજું કરિસ્સામિ, તં કુદાસ્સુ ભવિસ્સતિ.
‘‘કદાહં રથકારોવ, પરિકન્તં ઉપાહનં;
કામસઞ્ઞોજને છેચ્છં [છેત્વા (ક.)], યે દિબ્બે યે ચ માનુસે’’.
‘‘તા ચ સત્તસતા ભરિયા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
બાહા પગ્ગય્હ પક્કન્દું, કસ્મા નો વિજહિસ્સસિ.
‘‘તા ચ સત્તસતા ભરિયા, સુસઞ્ઞા તનુમજ્ઝિમા;
બાહા પગ્ગય્હ પક્કન્દું, કસ્મા નો વિજહિસ્સસિ.
‘‘તા ચ સત્તસતા ભરિયા, અસ્સવા પિયભાણિની;
બાહા પગ્ગય્હ પક્કન્દું, કસ્મા નો વિજહિસ્સસિ.
‘‘તા ¶ ચ સત્તસતા ભરિયા, સબ્બાલઙ્કારભૂસિતા;
હિત્વા સમ્પદ્દવી [સમ્પદ્દયી (સી.)] રાજા, પબ્બજ્જાય પુરક્ખતો.
‘‘તા ચ સત્તસતા ભરિયા, સુસઞ્ઞા તનુમજ્ઝિમા;
હિત્વા સમ્પદ્દવી રાજા, પબ્બજ્જાય પુરક્ખતો.
‘‘તા ચ સત્તસતા ભરિયા, અસ્સવા પિયભાણિની;
હિત્વા સમ્પદ્દવી રાજા, પબ્બજ્જાય પુરક્ખતો’’.
‘‘હિત્વા સતપલં કંસં, સોવણ્ણં સતરાજિકં;
અગ્ગહી મત્તિકં પત્તં, તં દુતિયાભિસેચનં’’.
‘‘ભેસ્મા [વેસ્મા (સી.), ભિંસા (પી.), ભીસા (ક.)] અગ્ગિસમા જાલા, કોસા ડય્હન્તિ ભાગસો;
રજતં જાતરૂપઞ્ચ, મુત્તા વેળુરિયા બહૂ.
‘‘મણયો ¶ સઙ્ખમુત્તા ચ, વત્થિકં હરિચન્દનં;
અજિનં દણ્ડભણ્ડઞ્ચ, લોહં કાળાયસં બહૂ;
એહિ રાજ નિવત્તસ્સુ, મા તેતં વિનસા ધનં’’ [વિનસ્સા ધનં (સ્યા. ક.)].
‘‘સુસુખં વત જીવામ, યેસં નો નત્થિ કિઞ્ચનં;
મિથિલાય દય્હમાનાય, ન મે કિઞ્ચિ અદય્હથ’’.
‘‘અટવિયો ¶ સમુપ્પન્ના, રટ્ઠં વિદ્ધંસયન્તિ તં;
એહિ રાજ નિવત્તસ્સુ, મા રટ્ઠં વિનસા ઇદં’’.
‘‘સુસુખં વત જીવામ, યેસં નો નત્થિ કિઞ્ચનં;
રટ્ઠે વિલુમ્પમાનમ્હિ, ન [મા (ક.)] મે કિઞ્ચિ અહીરથ.
‘‘સુસુખં ¶ વત જીવામ, યેસં નો નત્થિ કિઞ્ચનં;
પીતિભક્ખા ભવિસ્સામ, દેવા આભસ્સરા યથા’’.
‘‘કિમ્હેસો મહતો ઘોસો, કા નુ ગામેવ કીળિયા [ગામે કિલીલિયા (સી.)];
સમણ તેવ [સમણઞ્ઞેવ (સી. પી.), સમણત્વેવ (સ્યા.)] પુચ્છામ, કત્થેસો અભિસટો જનો’’.
‘‘મમં ઓહાય ગચ્છન્તં, એત્થેસો અભિસટો જનો;
સીમાતિક્કમનં યન્તં, મુનિમોનસ્સ પત્તિયા;
મિસ્સં નન્દીહિ ગચ્છન્તં, કિં જાનમનુપુચ્છસિ’’.
‘‘માસ્સુ તિણ્ણો અમઞ્ઞિત્થ [અમઞ્ઞિત્થો (સી. સ્યા. પી.)], સરીરં ધારયં ઇમં;
અતીરણેય્ય યમિદં [અતીરણેય્યમિદં કમ્મં (સી. સ્યા. પી.)], બહૂ હિ પરિપન્થયો’’.
‘‘કો નુ મે પરિપન્થસ્સ, મમં એવંવિહારિનો;
યો નેવ દિટ્ઠે નાદિટ્ઠે, કામાનમભિપત્થયે’’.
‘‘નિદ્દા તન્દી વિજમ્ભિતા, અરતી ભત્તસમ્મદો;
આવસન્તિ સરીરટ્ઠા, બહૂ હિ પરિપન્થયો’’.
‘‘કલ્યાણં વત મં ભવં, બ્રાહ્મણ મનુસાસતિ [મનુસાસસિ (સી.)];
બ્રાહ્મણ તેવ [બ્રાહ્મણઞ્ઞેવ (સી.)] પુચ્છામિ, કો નુ ત્વમસિ મારિસ’’.
‘‘નારદો ઇતિ મે નામં [નામેન (સ્યા. ક.)], કસ્સપો ઇતિ મં વિદૂ;
ભોતો સકાસમાગચ્છિં, સાધુ સબ્ભિ સમાગમો.
‘‘તસ્સ ¶ તે સબ્બો આનન્દો, વિહારો ઉપવત્તતુ;
યં ઊનં [યદૂનં (સી. સ્યા. પી.)] તં પરિપૂરેહિ, ખન્તિયા ઉપસમેન ચ.
‘‘પસારય સન્નતઞ્ચ, ઉન્નતઞ્ચ પસારય [પહારય (સ્યા. પી. ક.)];
કમ્મં ¶ વિજ્જઞ્ચ ધમ્મઞ્ચ, સક્કત્વાન પરિબ્બજ’’.
‘‘બહૂ હત્થી ચ અસ્સે ચ, નગરે જનપદાનિ ચ;
હિત્વા જનક પબ્બજિતો, કપાલે [કપલ્લે (સી. પી.)] રતિમજ્ઝગા.
‘‘કચ્ચિ નુ તે જાનપદા, મિત્તામચ્ચા ચ ઞાતકા;
દુબ્ભિમકંસુ જનક, કસ્મા તે તં અરુચ્ચથ’’.
‘‘ન ¶ મિગાજિન જાતુચ્છે [જાતુચ્ચ (સી. પી.)], અહં કઞ્ચિ કુદાચનં;
અધમ્મેન જિને ઞાતિં, ન ચાપિ ઞાતયો મમં.
‘‘દિસ્વાન લોકવત્તન્તં, ખજ્જન્તં કદ્દમીકતં;
હઞ્ઞરે બજ્ઝરે ચેત્થ, યત્થ સન્નો [સત્તો (સી.)] પુથુજ્જનો;
એતાહં ઉપમં કત્વા, ભિક્ખકોસ્મિ મિગાજિન’’.
‘‘કો નુ તે ભગવા સત્થા, કસ્સેતં વચનં સુચિ;
ન હિ કપ્પં વા વિજ્જં વા, પચ્ચક્ખાય રથેસભ;
સમણં આહુ વત્તન્તં, યથા દુક્ખસ્સતિક્કમો’’.
‘‘ન મિગાજિન જાતુચ્છે, અહં કઞ્ચિ કુદાચનં;
સમણં બ્રાહ્મણં વાપિ, સક્કત્વા અનુપાવિસિં’’.
‘‘મહતા ચાનુભાવેન, ગચ્છન્તો સિરિયા જલં;
ગીયમાનેસુ ગીતેસુ, વજ્જમાનેસુ વગ્ગુસુ.
‘‘તૂરિયતાળસઙ્ઘુટ્ઠે [તુરિયતાળિતસઙ્ઘુટ્ઠે (સી. પી.)], સમ્મતાલસમાહિતે;
સ મિગાજિન મદ્દક્ખિં, ફલિં [ફલં (સી. પી. ક.)] અમ્બં તિરોચ્છદં;
હઞ્ઞમાનં [તુજ્જમાનં (સી.), તુદમાનં (સ્યા.), તદ્દમાનં (પી.), હતમાનં (ક.)] મનુસ્સેહિ, ફલકામેહિ જન્તુભિ.
‘‘સો ¶ ખોહં તં સિરિં હિત્વા, ઓરોહિત્વા મિગાજિન;
મૂલં અમ્બસ્સુપાગચ્છિં, ફલિનો નિપ્ફલસ્સ ચ.
‘‘ફલિં ¶ [ફલં (સી. પી. ક.)] અમ્બં હતં દિસ્વા, વિદ્ધંસ્તં વિનળીકતં;
અથેકં [અથેતં (સી. પી.)] ઇતરં અમ્બં, નીલોભાસં મનોરમં.
‘‘એવમેવ નૂનમ્હેપિ [નૂન અમ્હે (સી. પી.)], ઇસ્સરે બહુકણ્ટકે;
અમિત્તા નો વધિસ્સન્તિ, યથા અમ્બો ફલી હતો.
‘‘અજિનમ્હિ હઞ્ઞતે દીપિ, નાગો દન્તેહિ હઞ્ઞતે;
ધનમ્હિ ધનિનો હન્તિ, અનિકેતમસન્થવં;
ફલી અમ્બો અફલો ચ, તે સત્થારો ઉભો મમ’’.
‘‘સબ્બો જનો પબ્યાધિતો, રાજા પબ્બજિતો ઇતિ;
હત્થારોહા અનીકટ્ઠા, રથિકા પત્તિકારકા.
‘‘અસ્સાસયિત્વા જનતં, ઠપયિત્વા પટિચ્છદં;
પુત્તં રજ્જે ઠપેત્વાન, અથ પચ્છા પબ્બજિસ્સસિ’’.
‘‘ચત્તા ¶ મયા જાનપદા, મિત્તામચ્ચા ચ ઞાતકા;
સન્તિ પુત્તા વિદેહાનં, દીઘાવુ રટ્ઠવડ્ઢનો;
તે રજ્જં કારયિસ્સન્તિ, મિથિલાયં પજાપતિ’’.
‘‘એહિ તં અનુસિક્ખામિ, યં વાક્યં મમ રુચ્ચતિ;
રજ્જં તુવં કારયસિ [કારયન્તી (સી. સ્યા. પી.)], પાપં દુચ્ચરિતં બહું;
કાયેન વાચા મનસા, યેન ગચ્છસિ [કઞ્છિસિ (સી. પી.)] દુગ્ગતિં.
‘‘પરદિન્નકેન પરનિટ્ઠિતેન, પિણ્ડેન યાપેહિ સ ધીરધમ્મો’’.
‘‘યોપિ ¶ ચતુત્થે ભત્તકાલે ન ભુઞ્જે, અજુટ્ઠમારીવ [અજદ્ધુમારીવ (સી.), અજ્ઝુટ્ઠમારિવ (સ્યા.), અજદ્ધુમારિવ (પી.) મજ્ઝિમનિકાયે, અઙ્ગુત્તરનિકાયે ચ પસ્સિતબ્બં] ખુદાય મિય્યે;
ન ત્વેવ પિણ્ડં લુળિતં અનરિયં, કુલપુત્તરૂપો સપ્પુરિસો ન સેવે;
તયિદં ન સાધુ તયિદં ન સુટ્ઠુ, સુનખુચ્છિટ્ઠકં જનક ભુઞ્જસે તુવં’’.
‘‘ન ¶ ચાપિ મે સીવલિ સો અભક્ખો, યં હોતિ ચત્તં ગિહિનો સુનસ્સ વા;
યે કેચિ ભોગા ઇધ ધમ્મલદ્ધા, સબ્બો સો ભક્ખો અનવયોતિ [અનવજ્જોતિ (સી. પી.)] વુત્તો’’.
‘‘કુમારિકે ઉપસેનિયે, નિચ્ચં નિગ્ગળમણ્ડિતે;
કસ્મા તે એકો ભુજો જનતિ, એકો તે ન જનતી ભુજો’’.
‘‘ઇમસ્મિં મે સમણ હત્થે, પટિમુક્કા દુનીવરા [દુનીધુરા (સી. પી.)];
સઙ્ઘાતા [સંઘટ્ટા (સ્યા. ક.)] જાયતે સદ્દો, દુતિયસ્સેવ સા ગતિ.
‘‘ઇમસ્મિં મે સમણ હત્થે, પટિમુક્કો એકનીવરો [એકનીધુરો (સી. પી.)];
સો અદુતિયો ન જનતિ, મુનિભૂતોવ તિટ્ઠતિ.
‘‘વિવાદપ્પત્તો [વિવાદમત્તો (પી.)] દુતિયો, કેનેકો વિવદિસ્સતિ;
તસ્સ તે સગ્ગકામસ્સ, એકત્તમુપરોચતં’’.
‘‘સુણાસિ સીવલિ કથા [ગાથા (સી. સ્યા. પી.)], કુમારિયા પવેદિતા;
પેસિયા [પેસ્સિયા (સી. પી.)] મં ગરહિત્થો, દુતિયસ્સેવ સા ગતિ.
‘‘અયં ¶ દ્વેધાપથો ભદ્દે, અનુચિણ્ણો પથાવિહિ;
તેસં ત્વં એકં ગણ્હાહિ, અહમેકં પુનાપરં.
‘‘માવચ [નેવ (સી. પી.), મા ચ (સ્યા. ક.)] મં ત્વં પતિ મેતિ, નાહં [માહં (સી. પી.)] ભરિયાતિ વા પુન’’;
‘‘ઇમમેવ કથયન્તા, થૂણં નગરુપાગમું.
‘‘કોટ્ઠકે ઉસુકારસ્સ, ભત્તકાલે ઉપટ્ઠિતે;
તત્રા ચ સો ઉસુકારો, (એકં દણ્ડં ઉજું કતં;) [( ) નત્થિ બહૂસુ]
એકઞ્ચ ચક્ખું નિગ્ગય્હ, જિમ્હમેકેન પેક્ખતિ’’.
‘‘એવં ¶ નો સાધુ પસ્સસિ, ઉસુકાર સુણોહિ મે;
યદેકં ચક્ખું નિગ્ગય્હ, જિમ્હમેકેન પેક્ખસિ’’.
‘‘દ્વીહિ ¶ સમણ ચક્ખૂહિ, વિસાલં વિય ખાયતિ;
અસમ્પત્વા પરમં [પરં (સી. પી.)] લિઙ્ગં, નુજુભાવાય કપ્પતિ.
‘‘એકઞ્ચ ચક્ખું નિગ્ગય્હ, જિમ્હમેકેન પેક્ખતો;
સમ્પત્વા પરમં લિઙ્ગં, ઉજુભાવાય કપ્પતિ.
‘‘વિવાદપ્પત્તો [વિવાદમત્તો (પી.)] દુતિયો, કેનેકો વિવદિસ્સતિ;
તસ્સ તે સગ્ગકામસ્સ, એકત્તમુપરોચતં’’.
‘‘સુણાસિ સીવલિ કથા [ગાથા (સી. સ્યા. પી.)], ઉસુકારેન વેદિતા;
પેસિયા મં ગરહિત્થો, દુતિયસ્સેવ સા ગતિ.
‘‘અયં દ્વેધાપથો ભદ્દે, અનુચિણ્ણો પથાવિહિ;
તેસં ત્વં એકં ગણ્હાહિ, અહમેકં પુનાપરં.
‘‘માવચ મં ત્વં પતિ મેતિ, નાહં ભરિયાતિ વા પુન’’;
‘‘મુઞ્જાવેસિકા ¶ પવાળ્હા, એકા વિહર સીવલી’’તિ.
મહાજનકજાતકં દુતિયં.
૫૪૦. સુવણ્ણસામજાતકં (૩)
‘‘કો નુ મં ઉસુના વિજ્ઝિ, પમત્તં ઉદહારકં [હારિકં (સ્યા.), હારિયં (ક.)];
ખત્તિયો બ્રાહ્મણો વેસ્સો, કો મં વિદ્ધા નિલીયસિ.
‘‘ન મે મંસાનિ ખજ્જાનિ, ચમ્મેનત્થો ન વિજ્જતિ;
અથ કેન નુ વણ્ણેન, વિદ્ધેય્યં મં અમઞ્ઞથ.
‘‘કો વા ત્વં કસ્સ વા પુત્તો, કથં જાનેમુ તં મયં;
પુટ્ઠો મે સમ્મ અક્ખાહિ, કિં મં વિદ્ધા નિલીયસિ’’.
‘‘રાજાહમસ્મિ કાસીનં, પીળિયક્ખોતિ મં વિદૂ;
લોભા રટ્ઠં પહિત્વાન, મિગમેસં ચરામહં.
‘‘ઇસ્સત્થે ચસ્મિ કુસલો, દળ્હધમ્મોતિ વિસ્સુતો;
નાગોપિ મે ન મુચ્ચેય્ય, આગતો ઉસુપાતનં.
‘‘કો ¶ ¶ વા ત્વં કસ્સ વા પુત્તો [ત્વં ચ કસ્સ વા પુત્તોસિ (સી. પી.)], કથં જાનેમુ તં મયં;
પિતુનો અત્તનો ચાપિ, નામગોત્તં પવેદય’’.
‘‘નેસાદપુત્તો ભદ્દન્તે, સામો ઇતિ મં ઞાતયો;
આમન્તયિંસુ જીવન્તં, સ્વજ્જેવાહં ગતો [સ્વાજ્જેવઙ્ગતો (સ્યા.), સ્વજ્જેવઙ્ગતે (ક.)] સયે.
‘‘વિદ્ધોસ્મિ પુથુસલ્લેન, સવિસેન યથા મિગો;
સકમ્હિ લોહિતે રાજ, પસ્સ સેમિ પરિપ્લુતો.
‘‘પટિવામગતં ¶ [પટિધમ્મ ગતં (સી. પી.)] સલ્લં, પસ્સ ધિમ્હામિ [વિહામ્હિ (સી. પી.)] લોહિતં;
આતુરો ત્યાનુપુચ્છામિ, કિં મં વિદ્ધા નિલીયસિ.
‘‘અજિનમ્હિ હઞ્ઞતે દીપિ, નાગો દન્તેહિ હઞ્ઞતે;
અથ કેન નુ વણ્ણેન, વિદ્ધેય્યં મં અમઞ્ઞથ’’.
‘‘મિગો ઉપટ્ઠિતો આસિ, આગતો ઉસુપાતનં;
તં દિસ્વા ઉબ્બિજી સામ, તેન કોધો મમાવિસિ’’.
‘‘યતો સરામિ અત્તાનં, યતો પત્તોસ્મિ વિઞ્ઞુતં;
ન મં મિગા ઉત્તસન્તિ, અરઞ્ઞે સાપદાનિપિ.
‘‘યતો નિધિં પરિહરિં, યતો પત્તોસ્મિ યોબ્બનં;
ન મં મિગા ઉત્તસન્તિ, અરઞ્ઞે સાપદાનિપિ.
‘‘ભીરૂ કિમ્પુરિસા રાજ, પબ્બતે ગન્ધમાદને;
સમ્મોદમાના ગચ્છામ, પબ્બતાનિ વનાનિ ચ.
(‘‘ન મં મિગા ઉત્તસન્તિ, અરઞ્ઞે સાપદાનિપિ;) [( ) નત્થિ સી. સ્યા. પી. પોત્થકેસુ]
અથ કેન નુ વણ્ણેન, ઉત્રાસન્તિ મિગા મમં’’ [ઉત્રાસે સો મિગો મમં (સી. પી.)].
‘‘ન તં તસ [ન તદ્દસા (સી. પી.)] મિગો સામ, કિં તાહં અલિકં ભણે;
કોધલોભાભિભૂતાહં, ઉસું તે તં અવસ્સજિં [અવિસ્સજિં (સ્યા.)].
‘‘કુતો નુ સામ આગમ્મ, કસ્સ વા પહિતો તુવં;
ઉદહારો નદિં ગચ્છ, આગતો મિગસમ્મતં’’.
‘‘અન્ધા ¶ માતાપિતા મય્હં, તે ભરામિ બ્રહાવને;
તેસાહં ઉદકાહારો, આગતો મિગસમ્મતં.
‘‘અત્થિ નેસં ઉસામત્તં, અથ સાહસ્સ જીવિતં;
ઉદકસ્સ અલાભેન ¶ , મઞ્ઞે અન્ધા મરિસ્સરે.
‘‘ન મે ઇદં તથા દુક્ખં, લબ્ભા હિ પુમુના ઇદં;
યઞ્ચ અમ્મં ન પસ્સામિ, તં મે દુક્ખતરં ઇતો.
‘‘ન ¶ મે ઇદં તથા દુક્ખં, લબ્ભા હિ પુમુના ઇદં;
યઞ્ચ તાતં ન પસ્સામિ, તં મે દુક્ખતરં ઇતો.
‘‘સા નૂન કપણા અમ્મા, ચિરરત્તાય રુચ્છતિ [રુચ્ચતિ (ક.)];
અડ્ઢરત્તેવ રત્તે વા, નદીવ અવસુચ્છતિ [અવસુસ્સતિ (સ્યા.)].
‘‘સો નૂન કપણો તાતો, ચિરરત્તાય રુચ્છતિ [રુચ્ચતિ (ક.)];
અડ્ઢરત્તેવ રત્તે વા, નદીવ અવસુચ્છતિ [અવસુસ્સતિ (સ્યા.)].
‘‘ઉટ્ઠાનપાદચરિયાય [પારિચરિયાય (સી. પી.)], પાદસમ્બાહનસ્સ ચ;
સામ તાત વિલપન્તા, હિણ્ડિસ્સન્તિ બ્રહાવને.
‘‘ઇદમ્પિ દુતિયં સલ્લં, કમ્પેતિ હદયં મમં;
યઞ્ચ અન્ધે ન પસ્સામિ, મઞ્ઞે હિસ્સામિ [યઞ્ચ હેસ્સામિ (સી. પી.), તં મેં હિસ્સામિ (ક.)] જીવિતં’’.
‘‘મા બાળ્હં પરિદેવેસિ, સામ કલ્યાણદસ્સન;
અહં કમ્મકરો હુત્વા, ભરિસ્સં તે બ્રહાવને.
‘‘ઇસ્સત્થે ચસ્મિ કુસલો, દળ્હધમ્મોતિ વિસ્સુતો;
અહં કમ્મકરો હુત્વા, ભરિસ્સં તે બ્રહાવને.
‘‘મિગાનં [મગાનં (ક.)] વિઘાસમન્વેસં, વનમૂલફલાનિ ચ;
અહં કમ્મકરો હુત્વા, ભરિસ્સં તે બ્રહાવને.
‘‘કતમં તં વનં સામ, યત્થ માતાપિતા તવ;
અહં ¶ તે તથા ભરિસ્સં, યથા તે અભરી તુવં’’.
‘‘અયં ¶ એકપદી રાજ, યોયં ઉસ્સીસકે મમ;
ઇતો ગન્ત્વા અડ્ઢકોસં, તત્થ નેસં અગારકં;
યત્થ માતાપિતા મય્હં, તે ભરસ્સુ ઇતો ગતો.
‘‘નમો તે કાસિરાજત્થુ, નમો તે કાસિવડ્ઢન;
અન્ધા માતાપિતા મય્હં, તે ભરસ્સુ બ્રહાવને.
‘‘અઞ્જલિં તે પગ્ગણ્હામિ, કાસિરાજ નમત્થુ તે;
માતરં પિતરં મય્હં, વુત્તો વજ્જાસિ વન્દનં’’.
‘‘ઇદં વત્વાન સો સામો, યુવા કલ્યાણદસ્સનો;
મુચ્છિતો વિસવેગેન, વિસઞ્ઞી સમપજ્જથ.
‘‘સ રાજા પરિદેવેસિ, બહું કારુઞ્ઞસઞ્હિતં;
અજરામરોહં આસિં, અજ્જેતં ઞામિ [અજ્જહઞ્ઞામિ (ક.)] નો પુરે;
સામં કાલઙ્કતં દિસ્વા, નત્થિ મચ્ચુસ્સ નાગમો.
‘‘યસ્સુ ¶ મં પટિમન્તેતિ, સવિસેન સમપ્પિતો;
સ્વજ્જેવં ગતે કાલે, ન કિઞ્ચિ મભિભાસતિ.
‘‘નિરયં નૂન ગચ્છામિ, એત્થ મે નત્થિ સંસયો;
તદા હિ પકતં પાપં, ચિરરત્તાય કિબ્બિસં.
‘‘ભવન્તિ તસ્સ વત્તારો, ગામે કિબ્બિસકારકો;
અરઞ્ઞે નિમ્મનુસ્સમ્હિ, કો મં વત્તુમરહતિ.
‘‘સારયન્તિ હિ કમ્માનિ, ગામે સંગચ્છ માણવા;
અરઞ્ઞે ¶ નિમ્મનુસ્સમ્હિ, કો નુ મં સારયિસ્સતિ’’.
‘‘સા દેવતા અન્તરહિતા, પબ્બતે ગન્ધમાદને;
રઞ્ઞોવ અનુકમ્પાય, ઇમા ગાથા અભાસથ.
‘‘આગું કિર મહારાજ, અકરિ [અકરા (સી.)] કમ્મ દુક્કટં;
અદૂસકા પિતાપુત્તા, તયો એકૂસુના હતા.
‘‘એહિ તં અનુસિક્ખામિ, યથા તે સુગતી સિયા;
ધમ્મેનન્ધે વને પોસ, મઞ્ઞેહં સુગતી તયા.
‘‘સ ¶ રાજા પરિદેવિત્વા, બહું કારુઞ્ઞસઞ્હિતં;
ઉદકકુમ્ભમાદાય, પક્કામિ દક્ખિણામુખો.
‘‘કસ્સ નુ એસો પદસદ્દો, મનુસ્સસ્સેવ આગતો;
નેસો સામસ્સ નિગ્ઘોસો, કો નુ ત્વમસિ મારિસ.
‘‘સન્તઞ્હિ સામો વજતિ, સન્તં પાદાનિ નેયતિ [ઉત્તહિ (સી.)];
નેસો સામસ્સ નિગ્ઘોસો, કો નુ ત્વમસિ મારિસ’’.
‘‘રાજાહમસ્મિ કાસીનં, પીળિયક્ખોતિ મં વિદૂ;
લોભા રટ્ઠં પહિત્વાન, મિગમેસં ચરામહં.
‘‘ઇસ્સત્થે ચસ્મિ કુસલો, દળ્હધમ્મોતિ વિસ્સુતો;
નાગોપિ મે ન મુચ્ચેય્ય, આગતો ઉસુપાતનં’’.
‘‘સ્વાગતં તે મહારાજ, અથો તે અદુરાગતં;
ઇસ્સરોસિ અનુપ્પત્તો, યં ઇધત્થિ પવેદય.
‘‘તિન્દુકાનિ પિયાલાનિ, મધુકે કાસુમારિયો;
ફલાનિ ¶ ખુદ્દકપ્પાનિ, ભુઞ્જ રાજ વરં વરં.
‘‘ઇદમ્પિ પાનીયં સીતં, આભતં ગિરિગબ્ભરા;
તતો પિવ મહારાજ, સચે ત્વં અભિકઙ્ખસિ’’.
‘‘નાલં ¶ અન્ધા વને દટ્ઠું, કો નુ વો ફલમાહરિ;
અનન્ધસ્સેવયં સમ્મા, નિવાપો મય્હ ખાયતિ’’.
‘‘દહરો યુવા નાતિબ્રહા, સામો કલ્યાણદસ્સનો;
દીઘસ્સ કેસા અસિતા, અથો સૂનગ્ગ [સોનગ્ગ (ક.)] વેલ્લિતા.
‘‘સો હવે ફલમાહરિત્વા, ઇતો આદાય [આદા (સી. પી.)] કમણ્ડલું;
નદિં ગતો ઉદહારો, મઞ્ઞે ન દૂરમાગતો’’.
‘‘અહં તં અવધિં સામં, યો તુય્હં પરિચારકો;
યં કુમારં પવેદેથ, સામં કલ્યાણદસ્સનં.
‘‘દીઘસ્સ કેસા અસિતા, અથો સૂનગ્ગવેલ્લિતા;
તેસુ લોહિતલિત્તેસુ, સેતિ સામો મયા હતો’’.
‘‘કેન ¶ દુકૂલમન્તેસિ, હતો સામોતિ વાદિના;
હતો સામોતિ સુત્વાન, હદયં મે પવેધતિ.
‘‘અસ્સત્થસ્સેવ તરુણં, પવાળં માલુતેરિતં;
હતો સામોતિ સુત્વાન, હદયં મે પવેધતિ’’.
‘‘પારિકે કાસિરાજાયં, સો સામં મિગસમ્મતે;
કોધસા ઉસુના વિજ્ઝિ, તસ્સ મા પાપમિચ્છિમ્હા’’.
‘‘કિચ્છા લદ્ધો પિયો પુત્તો, યો અન્ધે અભરી વને;
તં ¶ એકપુત્તં ઘાતિમ્હિ, કથં ચિત્તં ન કોપયે’’.
‘‘કિચ્છા લદ્ધો પિયો પુત્તો, યો અન્ધે અભરી વને;
તં એકપુત્તં ઘાતિમ્હિ, અક્કોધં આહુ પણ્ડિતા’’.
‘‘મા બાળ્હં પરિદેવેથ, હતો સામોતિ વાદિના;
અહં કમ્મકરો હુત્વા, ભરિસ્સામિ બ્રહાવને.
‘‘ઇસ્સત્થે ચસ્મિ કુસલો, દળ્હધમ્મોતિ વિસ્સુતો;
અહં કમ્મકરો હુત્વા, ભરિસ્સામિ બ્રહાવને.
‘‘મિગાનં વિઘાસમન્વેસં, વનમૂલફલાનિ ચ;
અહં કમ્મકરો હુત્વા, ભરિસ્સામિ બ્રહાવને’’.
‘‘નેસ ધમ્મો મહારાજ, નેતં અમ્હેસુ કપ્પતિ;
રાજા ત્વમસિ અમ્હાકં, પાદે વન્દામ તે મયં’’.
‘‘ધમ્મં નેસાદ ભણથ, કતા અપચિતી તયા;
પિતા ત્વમસિ [ત્વમહિ (?)] અમ્હાકં, માતા ત્વમસિ પારિકે’’.
‘‘નમો ¶ તે કાસિરાજત્થુ, નમો તે કાસિવડ્ઢન;
અઞ્જલિં તે પગ્ગણ્હામ, યાવ સામાનુપાપય.
‘‘તસ્સ પાદે સમજ્જન્તા [પવટ્ટન્તા (પી.)], મુખઞ્ચ ભુજદસ્સનં;
સંસુમ્ભમાના અત્તાનં, કાલમાગમયામસે’’.
‘‘બ્રહા વાળમિગાકિણ્ણં, આકાસન્તંવ દિસ્સતિ;
યત્થ સામો હતો સેતિ, ચન્દોવ પતિતો છમા.
‘‘બ્રહા ¶ ¶ વાળમિગાકિણ્ણં, આકાસન્તંવ દિસ્સતિ;
યત્થ સામો હતો સેતિ, સૂરિયોવ પતિતો છમા.
‘‘બ્રહા વાળમિગાકિણ્ણં, આકાસન્તંવ દિસ્સતિ;
યત્થ સામો હતો સેતિ, પંસુના પતિકુન્તિતો [કુણ્ઠિતો (સી. સ્યા. પી.) એવમુપરિપિ].
‘‘બ્રહા વાળમિગાકિણ્ણં, આકાસન્તંવ દિસ્સતિ;
યત્થ સામો હતો સેતિ, ઇધેવ વસથસ્સમે’’.
‘‘યદિ તત્થ સહસ્સાનિ, સતાનિ નિયુતાનિ [નહુતાનિ (સી. સ્યા. પી.)] ચ;
નેવમ્હાકં ભયં કોચિ, વને વાળેસુ વિજ્જતિ’’.
‘‘તતો અન્ધાનમાદાય, કાસિરાજા બ્રહાવને;
હત્થે ગહેત્વા પક્કામિ, યત્થ સામો હતો અહુ.
‘‘દિસ્વાન પતિતં સામં, પુત્તકં પંસુકુન્થિતં;
અપવિદ્ધં બ્રહારઞ્ઞે, ચન્દંવ પતિતં છમા.
‘‘દિસ્વાન પતિતં સામં, પુત્તકં પંસુકુન્થિતં;
અપવિદ્ધં બ્રહારઞ્ઞે, સૂરિયંવ પતિતં છમા.
‘‘દિસ્વાન પતિતં સામં, પુત્તકં પંસુકુન્થિતં;
અપવિદ્ધં બ્રહારઞ્ઞે, કલૂનં [કરુણં (સી. પી.)] પરિદેવયું.
‘‘દિસ્વાન પતિતં સામં, પુત્તકં પંસુકુન્થિતં;
બાહા પગ્ગય્હ પક્કન્દું, અધમ્મો કિર ભો ઇતિ.
‘‘બાળ્હં ખો ત્વં પમત્તોસિ, સામ કલ્યાણદસ્સન;
યો અજ્જેવં [સ્વજ્જેવં (ક.) એવમુપરિપિ] ગતે કાલે, ન કિઞ્ચિ મભિભાસસિ.
‘‘બાળ્હં ¶ ખો ત્વં પદિત્તોસિ, સામ કલ્યાણદસ્સન;
યો અજ્જેવં ગતે કાલે, ન કિઞ્ચિ મભિભાસસિ.
‘‘બાળ્હં ખો ત્વં પકુદ્ધોસિ, સામ કલ્યાણદસ્સન;
યો અજ્જેવં ગતે કાલે, ન કિઞ્ચિ મભિભાસસિ.
‘‘બાળ્હં ¶ ખો ત્વં પસુત્તોસિ, સામ કલ્યાણદસ્સન;
યો અજ્જેવં ગતે કાલે, ન કિઞ્ચિ મભિભાસસિ.
‘‘બાળ્હં ¶ ખો ત્વં વિમનોસિ, સામ કલ્યાણદસ્સન;
યો અજ્જેવં ગતે કાલે, ન કિઞ્ચિ મભિભાસસિ.
‘‘જટં વલિનં પંસુગતં [પઙ્કહતં (સી. પી.)], કો દાનિ સણ્ઠપેસ્સતિ [સણ્ઠપેસ્સતિ (સી. સ્યા. પી.)];
સામો અયં કાલઙ્કતો, અન્ધાનં પરિચારકો.
‘‘કો મે સમ્મજ્જમાદાય [ચે સમ્મજ્જનાદાય (સી.), નો સમ્મજ્જનાદાય (સ્યા.), મે સમ્મજ્જનાદાય (પી.)], સમ્મજ્જિસ્સતિ અસ્સમં;
સામો અયં કાલઙ્કતો, અન્ધાનં પરિચારકો.
‘‘કો દાનિ ન્હાપયિસ્સતિ, સીતેનુણ્હોદકેન ચ;
સામો અયં કાલઙ્કતો, અન્ધાનં પરિચારકો.
‘‘કો દાનિ ભોજયિસ્સતિ, વનમૂલફલાનિ ચ;
સામો અયં કાલઙ્કતો, અન્ધાનં પરિચારકો’’.
‘‘દિસ્વાન પતિતં સામં, પુત્તકં પંસુકુન્થિતં;
અટ્ટિતા પુત્તસોકેન, માતા સચ્ચં અભાસથ.
‘‘યેન સચ્ચેનયં સામો, ધમ્મચારી પુરે અહુ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન ¶ સચ્ચેનયં સામો, બ્રહ્મચારી પુરે અહુ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન સચ્ચેનયં સામો, સચ્ચવાદી પુરે અહુ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન સચ્ચેનયં સામો, માતાપેત્તિભરો [માતાપેતિભરો (સ્યા.), માતાપિત્તિભરો (ક.)] અહુ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન સચ્ચેનયં સામો, કુલે જેટ્ઠાપચાયિકો;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન સચ્ચેનયં સામો, પાણા પિયતરો મમ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યં ¶ કિઞ્ચિત્થિ કતં પુઞ્ઞં, મય્હઞ્ચેવ પિતુચ્ચ તે;
સબ્બેન તેન કુસલેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ’’.
‘‘દિસ્વાન પતિતં સામં, પુત્તકં પંસુકુન્થિતં;
અટ્ટિતો પુત્તસોકેન, પિતા સચ્ચં અભાસથ.
‘‘યેન ¶ સચ્ચેનયં સામો, ધમ્મચારી પુરે અહુ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન સચ્ચેનયં સામો, બ્રહ્મચારી પુરે અહુ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન સચ્ચેનયં સામો, સચ્ચવાદી પુરે અહુ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન ¶ સચ્ચેનયં સામો, માતાપેત્તિભરો અહુ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન સચ્ચેનયં સામો, કુલે જેટ્ઠાપચાયિકો;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યેન સચ્ચેનયં સામો, પાણા પિયતરો મમ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘યં કિઞ્ચિત્થિ [કિઞ્ચત્થિ (સી. પી.)] કતં પુઞ્ઞં, મય્હઞ્ચેવ માતુચ્ચ તે;
સબ્બેન તેન કુસલેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘સા દેવતા અન્તરહિતા, પબ્બતે ગન્ધમાદને;
સામસ્સ અનુકમ્પાય, ઇમં સચ્ચં અભાસથ.
‘‘પબ્બત્યાહં ગન્ધમાદને, ચિરરત્તનિવાસિની [ચિરં રત્તં નિવાસિની (સ્યા.)];
ન મે પિયતરો કોચિ, અઞ્ઞો સામેન [સામા ન (સી. પી.)] વિજ્જતિ;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ.
‘‘સબ્બે વના ગન્ધમયા, પબ્બતે ગન્ધમાદને;
એતેન સચ્ચવજ્જેન, વિસં સામસ્સ હઞ્ઞતુ’’.
તેસં ¶ લાલપ્પમાનાનં, બહું કારુઞ્ઞસઞ્હિતં;
ખિપ્પં સામો સમુટ્ઠાસિ, યુવા કલ્યાણદસ્સનો.
‘‘સામોહમસ્મિ ભદ્દં વો [ભદ્દન્તે (ક.)], સોત્થિનામ્હિ સમુટ્ઠિતો;
મા બાળ્હં પરિદેવેથ, મઞ્જુનાભિવદેથ મં’’.
‘‘સ્વાગતં તે મહારાજ, અથો તે અદુરાગતં;
ઇસ્સરોસિ ¶ અનુપ્પત્તો, યં ઇધત્થિ પવેદય.
‘‘તિન્દુકાનિ પિયાલાનિ, મધુકે કાસુમારિયો;
ફલાનિ ખુદ્દકપ્પાનિ, ભુઞ્જ રાજ વરં વરં.
‘‘અત્થિ ¶ મે પાનિયં સીતં, આભતં ગિરિગબ્ભરા;
તતો પિવ મહારાજ, સચે ત્વં અભિકઙ્ખસિ’’.
‘‘સમ્મુય્હામિ પમુય્હામિ, સબ્બા મુય્હન્તિ મે દિસા;
પેતં તં સામમદ્દક્ખિં, કો નુ ત્વં સામ જીવસિ’’.
‘‘અપિ જીવં મહારાજ, પુરિસં ગાળ્હવેદનં;
ઉપનીતમનસઙ્કપ્પં, જીવન્તં મઞ્ઞતે મતં.
‘‘અપિ જીવં મહારાજ, પુરિસં ગાળ્હવેદનં;
તં નિરોધગતં સન્તં, જીવન્તં મઞ્ઞતે મતં.
‘‘યો માતરં પિતરં વા, મચ્ચો ધમ્મેન પોસતિ;
દેવાપિ નં તિકિચ્છન્તિ, માતાપેત્તિભરં નરં.
‘‘યો માતરં પિતરં વા, મચ્ચો ધમ્મેન પોસતિ;
ઇધેવ નં પસંસન્તિ, પેચ્ચ સગ્ગે પમોદતિ’’.
‘‘એસ ભિય્યો પમુય્હામિ, સબ્બા મુય્હન્તિ મે દિસા;
સરણં તં સામ ગચ્છામિ [સરણં સામ ગચ્છામિ (સ્યા. ક.)], ત્વઞ્ચ મે સરણં ભવ’’.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, માતાપિતૂસુ ખત્તિય;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, પુત્તદારેસુ ખત્તિય;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ¶ ¶ ચર મહારાજ, મિત્તામચ્ચેસુ ખત્તિય;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, વાહનેસુ બલેસુ ચ;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, ગામેસુ નિગમેસુ ચ;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, રટ્ઠેસુ જનપદેસુ ચ;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, સમણબ્રાહ્મણેસુ ચ;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, મિગપક્ખીસુ ખત્તિય;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ¶ ચર મહારાજ, ધમ્મો ચિણ્ણો સુખાવહો;
ઇધ ધમ્મં ચરિત્વાન, રાજ સગ્ગં ગમિસ્સસિ.
‘‘ધમ્મં ચર મહારાજ, સઇન્દા દેવા સબ્રહ્મકા;
સુચિણ્ણેન દિવં પત્તા, મા ધમ્મં રાજ પામદો’’તિ.
સુવણ્ણસામજાતકં [સામજાતકં (સી. પી.)] તતિયં.
૫૪૧. નિમિજાતકં (૪)
‘‘અચ્છેરં ¶ વત લોકસ્મિં, ઉપ્પજ્જન્તિ વિચક્ખણા;
યદા અહુ નિમિરાજા, પણ્ડિતો કુસલત્થિકો.
‘‘રાજા સબ્બવિદેહાનં, અદા દાનં અરિન્દમો;
તસ્સ તં દદતો દાનં, સઙ્કપ્પો ઉદપજ્જથ;
દાનં વા બ્રહ્મચરિયં વા, કતમં સુ મહપ્ફલં.
તસ્સ સઙ્કપ્પમઞ્ઞાય, મઘવા દેવકુઞ્જરો;
સહસ્સનેત્તો પાતુરહુ, વણ્ણેન વિહનં [નિહનં (સી. પી.), વિહતં (સ્યા. ક.)] તમં.
સલોમહટ્ઠો ¶ મનુજિન્દો, વાસવં અવચા નિમિ;
‘‘દેવતા નુસિ ગન્ધબ્બો, અદુ સક્કો પુરિન્દદો.
‘‘ન ચ મે તાદિસો વણ્ણો, દિટ્ઠો વા યદિ વા સુતો;
[નત્થિ સી. પી. પોત્થકેસુ] આચિક્ખ મે ત્વં ભદ્દન્તે, કથં જાનેમુ તં મયં’’ [નત્થિ સી. પી. પોત્થકેસુ].
સલોમહટ્ઠં ઞત્વાન, વાસવો અવચા નિમિં;
‘‘સક્કોહમસ્મિ દેવિન્દો, આગતોસ્મિ તવન્તિકે;
અલોમહટ્ઠો મનુજિન્દ, પુચ્છ પઞ્હં યમિચ્છસિ’’.
સો ચ તેન કતોકાસો, વાસવં અવચા નિમિ;
‘‘પુચ્છામિ તં મહારાજ [મહાબાહુ (સી. પી.), દેવરાજ (ક.)], સબ્બભૂતાનમિસ્સર;
દાનં વા બ્રહ્મચરિયં વા, કતમં સુ મહપ્ફલં’’.
સો પુટ્ઠો નરદેવેન, વાસવો અવચા નિમિં;
‘‘વિપાકં બ્રહ્મચરિયસ્સ, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘હીનેન ¶ બ્રહ્મચરિયેન, ખત્તિયે ઉપપજ્જતિ;
મજ્ઝિમેન ચ દેવત્તં, ઉત્તમેન વિસુજ્ઝતિ.
‘‘ન ¶ હેતે સુલભા કાયા, યાચયોગેન કેનચિ;
યે કાયે ઉપપજ્જન્તિ, અનાગારા તપસ્સિનો.
‘‘દુદીપો [દુતિપો (ક.)] સાગરો સેલો, મુજકિન્દો [મુચલિન્દો (સી. સ્યા. પી.), મુજકિન્તો (ક.)] ભગીરસો;
ઉસિન્દરો [ઉસીનરો (સી. પી.)] કસ્સપો ચ [અટ્ઠકો ચ (સી. પી.), અત્થકો ચ (સ્યા.)], અસકો ચ પુથુજ્જનો.
‘‘એતે ચઞ્ઞે ચ રાજાનો, ખત્તિયા બ્રાહ્મણા બહૂ;
પુથુયઞ્ઞં યજિત્વાન, પેતત્તં [પેતં તે (સી. પી.)] નાતિવત્તિસું.
‘‘અથ યીમે [અદ્ધા ઇમે (સી. પી.), અદ્ધાયિમે (સ્યા.)] અવત્તિંસુ, અનાગારા તપસ્સિનો;
સત્તિસયો યામહનુ, સોમયામો [સોમયાગો (સી. સ્યા. પી.)] મનોજવો.
‘‘સમુદ્દો માઘો ભરતો ચ, ઇસિ કાલપુરક્ખતો [કાલિકરિક્ખિયો (સી. પી.)];
અઙ્ગીરસો કસ્સપો ચ, કિસવચ્છો અકત્તિ [અકિત્તિ (સી. પી.), અકન્તિ (સ્યા.)] ચ.
‘‘ઉત્તરેન ¶ નદી સીદા, ગમ્ભીરા દુરતિક્કમા;
નળગ્ગિવણ્ણા જોતન્તિ, સદા કઞ્ચનપબ્બતા.
‘‘પરૂળ્હકચ્છા તગરા, રૂળ્હકચ્છા વના નગા;
તત્રાસું દસસહસ્સા, પોરાણા ઇસયો પુરે.
‘‘અહં ¶ સેટ્ઠોસ્મિ દાનેન, સંયમેન દમેન ચ;
અનુત્તરં વતં કત્વા, પકિરચારી સમાહિતે.
‘‘જાતિમન્તં અજચ્ચઞ્ચ, અહં ઉજુગતં નરં;
અતિવેલં નમસ્સિસ્સં, કમ્મબન્ધૂ હિ માણવા [માતિયા (સી. પી.)].
‘‘સબ્બે વણ્ણા અધમ્મટ્ઠા, પતન્તિ નિરયં અધો;
સબ્બે વણ્ણા વિસુજ્ઝન્તિ, ચરિત્વા ધમ્મમુત્તમં’’.
ઇદં વત્વાન મઘવા, દેવરાજા સુજમ્પતિ;
વેદેહમનુસાસિત્વા, સગ્ગકાયં અપક્કમિ.
‘‘ઇમં ભોન્તો નિસામેથ, યાવન્તેત્થ સમાગતા;
ધમ્મિકાનં મનુસ્સાનં, વણ્ણં ઉચ્ચાવચં બહું.
‘‘યથા અયં નિમિરાજા, પણ્ડિતો કુસલત્થિકો;
રાજા સબ્બવિદેહાનં, અદા દાનં અરિન્દમો.
‘‘તસ્સ તં દદતો દાનં, સઙ્કપ્પો ઉદપજ્જથ;
દાનં વા બ્રહ્મચરિયં વા, કતમં સુ મહપ્ફલં’’.
અબ્ભુતો વત લોકસ્મિં, ઉપ્પજ્જિ લોમહંસનો;
દિબ્બો રથો પાતુરહુ, વેદેહસ્સ યસસ્સિનો.
દેવપુત્તો ¶ મહિદ્ધિકો, માતલિ દેવસારથિ;
નિમન્તયિત્થ રાજાનં, વેદેહં મિથિલગ્ગહં.
‘‘એહિમં રથમારુય્હ, રાજસેટ્ઠ દિસમ્પતિ;
દેવા દસ્સનકામા તે, તાવતિંસા સઇન્દકા;
સરમાના ¶ હિ તે દેવા, સુધમ્માયં સમચ્છરે’’.
તતો ¶ રાજા તરમાનો, વેદેહો મિથિલગ્ગહો;
આસના વુટ્ઠહિત્વાન, પમુખો રથમારુહિ.
અભિરૂળ્હં રથં દિબ્બં, માતલિ એતદબ્રવિ;
‘‘કેન તં નેમિ મગ્ગેન, રાજસેટ્ઠ દિસમ્પતિ;
યેન વા પાપકમ્મન્તા, પુઞ્ઞકમ્મા ચ યે નરા’’.
‘‘ઉભયેનેવ મં નેહિ, માતલિ દેવસારથિ;
યેન વા પાપકમ્મન્તા, પુઞ્ઞકમ્મા ચ યે નરા’’.
‘‘કેન તં પઠમં નેમિ, રાજસેટ્ઠ દિસમ્પતિ;
યેન વા પાપકમ્મન્તા, પુઞ્ઞકમ્મા ચ યે નરા’’.
‘‘નિરયે [નિરિયં (સ્યા. ક.)] તાવ પસ્સામિ, આવાસે [આવાસં (સ્યા. ક.)] પાપકમ્મિનં;
ઠાનાનિ લુદ્દકમ્માનં, દુસ્સીલાનઞ્ચ યા ગતિ’’.
દસ્સેસિ માતલિ રઞ્ઞો, દુગ્ગં વેતરણિં નદિં;
કુથિતં ખારસંયુત્તં, તત્તં અગ્ગિસિખૂપમં [અગ્ગિસમોદકં (ક.)].
નિમી હવે માતલિમજ્ઝભાસથ [માતલિમજ્ઝભાસિ (સ્યા.)], દિસ્વા જનં પતમાનં વિદુગ્ગે;
‘‘ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના વેતરણિં પતન્તિ’’.
તસ્સ ¶ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે દુબ્બલે બલવન્તા જીવલોકે, હિંસન્તિ રોસન્તિ સુપાપધમ્મા;
તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં, તેમે જના વેતરણિં પતન્તિ’’.
‘‘સામા ¶ ચ સોણા સબલા ચ ગિજ્ઝા, કાકોલસઙ્ઘા અદન્તિ [અદેન્તિ (સી. સ્યા. પી.) એવમુપરિપિ] ભેરવા;
ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જને કાકોલસઙ્ઘા અદન્તિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે ¶ કેચિમે મચ્છરિનો કદરિયા, પરિભાસકા સમણબ્રાહ્મણાનં;
હિંસન્તિ રોસન્તિ સુપાપધમ્મા, તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં;
તેમે જને કાકોલસઙ્ઘા અદન્તિ’’.
‘‘સજોતિભૂતા પથવિં કમન્તિ, તત્તેહિ ¶ ખન્ધેહિ ચ પોથયન્તિ;
ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના ખન્ધહતા સયન્તિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે જીવલોકસ્મિ સુપાપધમ્મિનો, નરઞ્ચ નારિઞ્ચ અપાપધમ્મં;
હિંસન્તિ રોસન્તિ સુપાપધમ્મા [સુપાપધમ્મિનો (ક.)], તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં;
તેમે જના ખન્ધહતા સયન્તિ’’.
‘‘અઙ્ગારકાસું ¶ અપરે ફુણન્તિ [થુનન્તિ (સી. સ્યા.), ફુનન્તિ (પી.)], નરા રુદન્તા પરિદડ્ઢગત્તા;
ભયઞ્હિ મં વિદન્તિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના અઙ્ગારકાસું ફુણન્તિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે ¶ કેચિ પૂગાય ધનસ્સ [પૂગાયતનસ્સ (સી. પી.)] હેતુ, સક્ખિં કરિત્વા ઇણં જાપયન્તિ;
તે જાપયિત્વા જનતં જનિન્દ, તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં;
તેમે જના અઙ્ગારકાસું ફુણન્તિ’’.
‘‘સજોતિભૂતા જલિતા પદિત્તા, પદિસ્સતિ મહતી લોહકુમ્ભી;
ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના અવંસિરા લોહકુમ્ભિં પતન્તિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે સીલવન્તં [સીલવં (પી.)] સમણં બ્રાહ્મણં વા, હિંસન્તિ રોસન્તિ સુપાપધમ્મા;
તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં, તેમે જના અવંસિરા લોહકુમ્ભિં પતન્તિ’’.
‘‘લુઞ્ચન્તિ ¶ ગીવં અથ વેઠયિત્વા [અવિવેઠયિત્વા (ક.)], ઉણ્હોદકસ્મિં પકિલેદયિત્વા [પકિલેદયિત્વા (સી. પી.)];
ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ ¶ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના લુત્તસિરા સયન્તિ’’.
તસ્સ ¶ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે જીવલોકસ્મિ સુપાપધમ્મિનો, પક્ખી ગહેત્વાન વિહેઠયન્તિ તે;
વિહેઠયિત્વા સકુણં જનિન્દ, તે લુદ્દકામા પસવેત્વ પાપં;
તેમે જના લુત્તસિરા સયન્તિ.
‘‘પહૂતતોયા અનિગાધકૂલા [અનિખાતકૂલા (સી. સ્યા. પી.)], નદી અયં સન્દતિ સુપ્પતિત્થા;
ઘમ્માભિતત્તા મનુજા પિવન્તિ, પીતઞ્ચ [પિવતં ચ (સી. સ્યા. પી. ક.)] તેસં ભુસ હોતિ પાનિ.
‘‘ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, પીતઞ્ચ તેસં ભુસ હોતિ પાનિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં ¶ પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે સુદ્ધધઞ્ઞં પલાસેન મિસ્સં, અસુદ્ધકમ્મા કયિનો દદન્તિ;
ઘમ્માભિતત્તાન પિપાસિતાનં, પીતઞ્ચ તેસં ભુસ હોતિ પાનિ’’.
‘‘ઉસૂહિ ¶ સત્તીહિ ચ તોમરેહિ, દુભયાનિ પસ્સાનિ તુદન્તિ કન્દતં;
ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના સત્તિહતા સયન્તિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે જીવલોકસ્મિ અસાધુકમ્મિનો, અદિન્નમાદાય કરોન્તિ જીવિકં;
ધઞ્ઞં ધનં રજતં જાતરૂપં, અજેળકઞ્ચાપિ પસું મહિંસં [મહીસં (સી. પી.)];
તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં, તેમે જના સત્તિહતા સયન્તિ’’.
‘‘ગીવાય બદ્ધા કિસ્સ ઇમે પુનેકે, અઞ્ઞે ¶ વિકન્તા [વિકત્તા (સી. પી.)] બિલકતા સયન્તિ [પુનેકે (સી. પી.)];
ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના બિલકતા સયન્તિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘ઓરબ્ભિકા સૂકરિકા ચ મચ્છિકા, પસું મહિંસઞ્ચ અજેળકઞ્ચ;
હન્ત્વાન સૂનેસુ પસારયિંસુ, તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં;
તેમે જના બિલકતા સયન્તિ.
‘‘રહદો ¶ ¶ અયં મુત્તકરીસપૂરો, દુગ્ગન્ધરૂપો અસુચિ પૂતિ વાતિ;
ખુદાપરેતા મનુજા અદન્તિ, ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા;
પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ, ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં;
યેમે જના મુત્તકરીસભક્ખા’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં ¶ પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે કેચિમે કારણિકા વિરોસકા, પરેસં હિંસાય સદા નિવિટ્ઠા;
તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં, મિત્તદ્દુનો મીળ્હમદન્તિ બાલા.
‘‘રહદો અયં લોહિતપુબ્બપૂરો, દુગ્ગન્ધરૂપો અસુચિ પૂતિ વાતિ;
ઘમ્માભિતત્તા મનુજા પિવન્તિ, ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા;
પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ, ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં;
યેમે જના લોહિતપુબ્બભક્ખા’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે માતરં વા પિતરં વા જીવલોકે [પિતરં વ જીવલોકે (સી.), પિતરં વ લોકે (પી.)], પારાજિકા અરહન્તે હનન્તિ;
તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં, તેમે જના લોહિતપુબ્બભક્ખા’’.
‘‘જિવ્હઞ્ચ ¶ પસ્સ બળિસેન વિદ્ધં, વિહતં યથા સઙ્કુસતેન ચમ્મં;
ફન્દન્તિ ¶ મચ્છાવ થલમ્હિ ખિત્તા, મુઞ્ચન્તિ ખેળં રુદમાના કિમેતે.
‘‘ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના વઙ્કઘસ્તા સયન્તિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે કેચિ સન્ધાનગતા [સન્થાનગતા (સી. પી.), સણ્ઠાનગતા (સ્યા.)] મનુસ્સા, અગ્ઘેન અગ્ઘં કયં હાપયન્તિ;
કુટેન કુટં ધનલોભહેતુ, છન્નં યથા વારિચરં વધાય.
‘‘ન હિ કૂટકારિસ્સ ભવન્તિ તાણા, સકેહિ કમ્મેહિ પુરક્ખતસ્સ;
તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં, તેમે જના વઙ્કઘસ્તા સયન્તિ’’.
‘‘નારી ઇમા સમ્પરિભિન્નગત્તા, પગ્ગય્હ કન્દન્તિ ભુજે દુજચ્ચા;
સમ્મક્ખિતા [સમક્ખિતા (સ્યા.), સમક્ખિકા (ક.)] લોહિતપુબ્બલિત્તા, ગાવો યથા આઘાતને વિકન્તા;
તા ¶ ભૂમિભાગસ્મિં સદા નિખાતા, ખન્ધાતિવત્તન્તિ સજોતિભૂતા.
‘‘ભયઞ્હિ ¶ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમા નુ નારિયો કિમકંસુ પાપં, યા ભૂમિભાગસ્મિં સદા નિખાતા;
ખન્ધાતિવત્તન્તિ સજોતિભૂતા’’.
તસ્સ ¶ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘કોલિત્થિયાયો [કોલિનિયાયો (સી. પી.)] ઇધ જીવલોકે, અસુદ્ધકમ્મા અસતં અચારું;
તા દિત્તરૂપા [ધુત્તરૂપા (ક.)] પતિ વિપ્પહાય, અઞ્ઞં અચારું રતિખિડ્ડહેતુ;
તા જીવલોકસ્મિં રમાપયિત્વા, ખન્ધાતિવત્તન્તિ સજોતિભૂતા.
‘‘પાદે ગહેત્વા કિસ્સ ઇમે પુનેકે, અવંસિરા નરકે પાતયન્તિ;
ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે ¶ નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના અવંસિરા નરકે પાતયન્તિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે જીવલોકસ્મિ અસાધુકમ્મિનો, પરસ્સ દારાનિ અતિક્કમન્તિ;
તે તાદિસા ઉત્તમભણ્ડથેના, તેમે જના અવંસિરા નરકે પાતયન્તિ.
‘‘તે વસ્સપૂગાનિ બહૂનિ તત્થ, નિરયેસુ દુક્ખં વેદનં વેદયન્તિ;
ન હિ પાપકારિસ્સ [કૂટકારિસ્સ (ક.)] ભવન્તિ તાણા, સકેહિ કમ્મેહિ પુરક્ખતસ્સ;
તે લુદ્દકમ્મા પસવેત્વ પાપં, તેમે જના અવંસિરા નરકે પાતયન્તિ’’.
‘‘ઉચ્ચાવચામે ¶ વિવિધા ઉપક્કમા, નિરયેસુ દિસ્સન્તિ સુઘોરરૂપા;
ભયઞ્હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ પાપં, યેમે જના અધિમત્તા દુક્ખા તિબ્બા;
ખરા ¶ કટુકા વેદના વેદયન્તિ’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પાપકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે જીવલોકસ્મિ સુપાપદિટ્ઠિનો, વિસ્સાસકમ્માનિ કરોન્તિ મોહા;
પરઞ્ચ દિટ્ઠીસુ સમાદપેન્તિ, તે પાપદિટ્ઠિં [પાપદિટ્ઠી (સી. સ્યા.), પાપદિટ્ઠીસુ (પી.)] પસવેત્વ પાપં;
તેમે જના અધિમત્તા દુક્ખા તિબ્બા, ખરા કટુકા વેદના વેદયન્તિ.
‘‘વિદિતા તે મહારાજ, આવાસા પાપકમ્મિનં;
ઠાનાનિ લુદ્દકમ્માનં, દુસ્સીલાનઞ્ચ યા ગતિ;
ઉય્યાહિ દાનિ રાજીસિ, દેવરાજસ્સ સન્તિકે’’.
‘‘પઞ્ચથૂપં ¶ દિસ્સતિદં વિમાનં, માલાપિળન્ધા સયનસ્સ મજ્ઝે;
તત્થચ્છતિ નારી મહાનુભાવા, ઉચ્ચાવચં ઇદ્ધિ વિકુબ્બમાના.
‘‘વિત્તી હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
અયં નુ નારી કિમકાસિ સાધું, યા મોદતિ સગ્ગપત્તા વિમાને’’.
તસ્સ ¶ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યદિ ¶ તે સુતા બીરણી જીવલોકે, આમાયદાસી અહુ બ્રાહ્મણસ્સ;
સા પત્તકાલે [પત્તકાલં (સી. સ્યા. પી.)] અતિથિં વિદિત્વા, માતાવ પુત્તં સકિમાભિનન્દી;
સંયમા સંવિભાગા ચ, સા વિમાનસ્મિ મોદતિ.
‘‘દદ્દલ્લમાના આભેન્તિ [આભન્તિ (સ્યા. ક.)], વિમાના સત્ત નિમ્મિતા;
તત્થ યક્ખો મહિદ્ધિકો, સબ્બાભરણભૂસિતો;
સમન્તા અનુપરિયાતિ, નારીગણપુરક્ખતો.
‘‘વિત્તી હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
અયં નુ મચ્ચો કિમકાસિ સાધું, યો મોદતિ સગ્ગપત્તો વિમાને’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘સોણદિન્નો ગહપતિ, એસ દાનપતી અહુ;
એસ પબ્બજિતુદ્દિસ્સ, વિહારે સત્ત કારયિ.
‘‘સક્કચ્ચં તે ઉપટ્ઠાસિ, ભિક્ખવો તત્થ વાસિકે;
અચ્છાદનઞ્ચ ભત્તઞ્ચ, સેનાસનં પદીપિયં.
અદાસિ ¶ ઉજુભૂતેસુ, વિપ્પસન્નેન ચેતસા.
‘‘ચાતુદ્દસિં પઞ્ચદસિં, યા ચ [યા વ (સી. પી.)] પક્ખસ્સ અટ્ઠમી [અટ્ઠમિં (સી. પી.)];
પાટિહારિયપક્ખઞ્ચ, અટ્ઠઙ્ગસુસમાહિતં.
‘‘ઉપોસથં ઉપવસી, સદા સીલેસુ સંવુતો;
સંયમા સંવિભાગા ચ, સો વિમાનસ્મિ મોદતિ.
‘‘પભાસતિ મિદં બ્યમ્હં, ફલિકાસુ સુનિમ્મિતં;
નારીવરગણાકિણ્ણં, કૂટાગારવરોચિતં;
ઉપેતં અન્નપાનેહિ, નચ્ચગીતેહિ ચૂભયં.
‘‘વિત્તી ¶ હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ સાધું, યે મોદરે સગ્ગપત્તા વિમાને’’.
તસ્સ ¶ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યા કાચિ નારિયો ઇધ જીવલોકે, સીલવન્તિયો ઉપાસિકા;
દાને રતા નિચ્ચં પસન્નચિત્તા, સચ્ચે ઠિતા ઉપોસથે અપ્પમત્તા;
સંયમા સંવિભાગા ચ, તા વિમાનસ્મિ મોદરે.
‘‘પભાસતિ મિદં બ્યમ્હં, વેળુરિયાસુ નિમ્મિતં;
ઉપેતં ¶ ભૂમિભાગેહિ, વિભત્તં ભાગસો મિતં.
‘‘આળમ્બરા મુદિઙ્ગા ચ, નચ્ચગીતા સુવાદિતા;
દિબ્બા સદ્દા નિચ્છરન્તિ, સવનીયા મનોરમા.
‘‘નાહં એવંગતં જાતુ [જાતં (ક.)], એવંસુરુચિરં પુરે;
સદ્દં સમભિજાનામિ, દિટ્ઠં વા યદિ વા સુતં.
‘‘વિત્તી હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ સાધું, યે મોદરે સગ્ગપત્તા વિમાને’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘યે કેચિ મચ્ચા ઇધ જીવલોકે, સીલવન્તા [સીલવન્તો (સી. પી.)] ઉપાસકા;
આરામે ઉદપાને ચ, પપા સઙ્કમનાનિ ચ;
અરહન્તે સીતિભૂતે [અરહન્તેસુ સીતિભૂતેસુ (ક.)], સક્કચ્ચં પટિપાદયું.
‘‘ચીવરં ¶ પિણ્ડપાતઞ્ચ, પચ્ચયં સયનાસનં;
અદંસુ ઉજુભૂતેસુ, વિપ્પસન્નેન ચેતસા.
‘‘ચાતુદ્દસિં પઞ્ચદસિં, યા ચ પક્ખસ્સ અટ્ઠમી;
પાટિહારિયપક્ખઞ્ચ, અટ્ઠઙ્ગસુસમાહિતં.
‘‘ઉપોસથં ઉપવસું, સદા સીલેસુ સંવુતા;
સંયમા સંવિભાગા ચ, તે વિમાનસ્મિ મોદરે.
‘‘પભાસતિ ¶ મિદં બ્યમ્હં, ફલિકાસુ સુનિમ્મિતં;
નારીવરગણાકિણ્ણં, કૂટાગારવરોચિતં.
‘‘ઉપેતં અન્નપાનેહિ, નચ્ચગીતેહિ ચૂભયં;
નજ્જો ચાનુપરિયાતિ, નાનાપુપ્ફદુમાયુતા.
‘‘વિત્તી હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
અયં નુ મચ્ચો કિમકાસિ સાધું, યો મોદતી સગ્ગપત્તો વિમાને’’.
તસ્સ ¶ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘મિથિલાયં ગહપતિ, એસ દાનપતી અહુ;
આરામે ઉદપાને ચ, પપા સઙ્કમનાનિ ચ;
અરહન્તે સીતિભૂતે, સક્કચ્ચં પટિપાદયિ.
‘‘ચીવરં પિણ્ડપાતઞ્ચ, પચ્ચયં સયનાસનં;
અદાસિ ઉજુભૂતેસુ, વિપ્પસન્નેન ચેતસા.
‘‘ચાતુદ્દસિં પઞ્ચદસિં, યા ચ પક્ખસ્સ અટ્ઠમી;
પાટિહારિયપક્ખઞ્ચ, અટ્ઠઙ્ગસુસમાહિતં.
‘‘ઉપોસથં ઉપવસી, સદા સીલેસુ સંવુતો;
સંયમા સંવિભાગા ચ, સો વિમાનસ્મિ મોદતિ’’.
‘‘પભાસતિ મિદં બ્યમ્હં, ફલિકાસુ સુનિમ્મિતં [વેળુરિયાસુ નિમ્મિતં (પી.)];
નારીવરગણાકિણ્ણં ¶ , કૂટાગારવરોચિતં.
‘‘ઉપેતં ¶ અન્નપાનેહિ, નચ્ચગીતેહિ ચૂભયં;
નજ્જો ચાનુપરિયાતિ, નાનાપુપ્ફદુમાયુતા.
‘‘રાજાયતના કપિત્થા ચ, અમ્બા સાલા ચ જમ્બુયો;
તિન્દુકા ચ પિયાલા ચ, દુમા નિચ્ચફલા બહૂ.
‘‘વિત્તી હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
અયં નુ મચ્ચો કિમકાસિ સાધું, યો મોદતી સગ્ગપત્તો વિમાને’’.
‘‘તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘મિથિલાયં ગહપતિ, એસ દાનપતી અહુ;
આરામે ઉદપાને ચ, પપા સઙ્કમનાનિ ચ;
અરહન્તે સીતિભૂતે, સક્કચ્ચં પટિપાદયિ.
‘‘ચીવરં પિણ્ડપાતઞ્ચ, પચ્ચયં સયનાસનં;
અદાસિ ઉજુભૂતેસુ, વિપ્પસન્નેન ચેતસા.
‘‘ચાતુદ્દસિં પઞ્ચદસિં, યા ચ પક્ખસ્સ અટ્ઠમી;
પાટિહારિયપક્ખઞ્ચ, અટ્ઠઙ્ગસુસમાહિતં.
‘‘ઉપોસથં ઉપવસી, સદા સીલેસુ સંવુતો;
સંયમા સંવિભાગા ચ, સો વિમાનસ્મિ મોદતિ’’.
‘‘પભાસતિ ¶ ¶ મિદં બ્યમ્હં, વેળુરિયાસુ નિમ્મિતં;
ઉપેતં ભૂમિભાગેહિ, વિભત્તં ભાગસો મિતં.
‘‘આળમ્બરા મુદિઙ્ગા ચ, નચ્ચગીતા સુવાદિતા;
દિબ્યા સદ્દા નિચ્છરન્તિ, સવનીયા મનોરમા.
‘‘નાહં એવંગતં જાતુ [જાતં (ક.)], એવંસુરુચિયં પુરે;
સદ્દં સમભિજાનામિ, દિટ્ઠં વા યદિ વા સુતં.
‘‘વિત્તી ¶ હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
અયં નુ મચ્ચો કિમકાસિ સાધું, યો મોદતિ સગ્ગપત્તો વિમાને’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘બારાણસિયં ગહપતિ, એસ દાનપતી અહુ;
આરામે ઉદપાને ચ, પપા સઙ્કમનાનિ ચ;
અરહન્તે સીતિભૂતે, સક્કચ્ચં પટિપાદયિ.
‘‘ચીવરં પિણ્ડપાતઞ્ચ, પચ્ચયં સયનાસનં;
અદાસિ ઉજુભૂતેસુ, વિપ્પસન્નેન ચેતસા.
‘‘ચાતુદ્દસિં પઞ્ચદસિં, યા ચ પક્ખસ્સ અટ્ઠમી;
પાટિહારિયપક્ખઞ્ચ, અટ્ઠઙ્ગસુસમાહિતં.
‘‘ઉપોસથં ઉપવસી, સદાસીલેસુ સંવુતો;
સંયમા ¶ સંવિભાગા ચ, સો વિમાનસ્મિ મોદતિ.
‘‘યથા ઉદયમાદિચ્ચો, હોતિ લોહિતકો મહા;
તથૂપમં ઇદં બ્યમ્હં, જાતરૂપસ્સ નિમ્મિતં.
‘‘વિત્તી હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
અયં નુ મચ્ચો કિમકાસિ સાધું, યો મોદતી સગ્ગપત્તો વિમાને’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘સાવત્થિયં ગહપતિ, એસ દાનપતી અહુ;
આરામે ઉદપાને ચ, પપા સઙ્કમનાનિ ચ;
અરહન્તે સીતિભૂતે, સક્કચ્ચં પટિપાદયિ.
‘‘ચીવરં પિણ્ડપાતઞ્ચ, પચ્ચયં સયનાસનં;
અદાસિ ઉજુભૂતેસુ, વિપ્પસન્નેન ચેતસા.
‘‘ચાતુદ્દસિં ¶ ¶ પઞ્ચદસિં, યા ચ પક્ખસ્સ અટ્ઠમી;
પાટિહારિયપક્ખઞ્ચ, અટ્ઠઙ્ગસુસમાહિતં.
‘‘ઉપોસથં ઉપવસી, સદા સીલેસુ સંવુતો;
સંયમા સંવિભાગા ચ, સો વિમાનસ્મિ મોદતિ.
‘‘વેહાયસા મે બહુકા, જાતરૂપસ્સ નિમ્મિતા;
દદ્દલ્લમાના આભેન્તિ, વિજ્જુવબ્ભઘનન્તરે.
‘‘વિત્તી ¶ હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમે નુ મચ્ચા કિમકંસુ સાધું, યે મોદરે સગ્ગપત્તા વિમાને’’.
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘સદ્ધાય સુનિવિટ્ઠાય, સદ્ધમ્મે સુપ્પવેદિતે;
અકંસુ સત્થુ વચનં, સમ્માસમ્બુદ્ધસાસને [સમ્માસમ્બુદ્ધસાવકા (સ્યા.), સમ્માસમ્બુદ્ધસાસનં (પી.)];
તેસં એતાનિ ઠાનાનિ, યાનિ ત્વં રાજ પસ્સસિ.
‘‘વિદિતા તે મહારાજ, આવાસા પાપકમ્મિનં;
અથો કલ્યાણકમ્માનં, ઠાનાનિ વિદિતાનિ તે;
ઉય્યાહિ દાનિ રાજીસિ, દેવરાજસ્સ સન્તિકે’’.
‘‘સહસ્સયુત્તં હયવાહિં, દિબ્બયાનમધિટ્ઠિતો;
યાયમાનો મહારાજા, અદ્દા સીદન્તરે નગે;
દિસ્વાનામન્તયી સૂતં, ‘‘ઇમે કે નામ પબ્બતા’’.
[અયં ગાથા સી. સ્યા. પી. પોત્થકેસુ અટ્ઠકથાયઞ્ચ ન દિસ્સતિ] તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો [અયં ગાથા સી. સ્યા. પી. પોત્થકેસુ અટ્ઠકથાયઞ્ચ ન દિસ્સતિ].
‘‘સુદસ્સનો કરવીકો, ઈસધરો [ઇસિન્ધરો (સ્યા.), ઈસન્ધરો (ક.)] યુગન્ધરો;
નેમિન્ધરો વિનતકો, અસ્સકણ્ણો ગિરી બ્રહા.
‘‘એતે ¶ સીદન્તરે નગા, અનુપુબ્બસમુગ્ગતા;
મહારાજાનમાવાસા ¶ , યાનિ ત્વં રાજ પસ્સસિ.
‘‘અનેકરૂપં રુચિરં, નાનાચિત્રં પકાસતિ;
આકિણ્ણં ઇન્દસદિસેહિ, બ્યગ્ઘેહેવ સુરક્ખિતં [પુરક્ખિતં (સ્યા. ક.)].
‘‘વિત્તી હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમં નુ દ્વારં કિમભઞ્ઞમાહુ [કિમભિઞ્ઞમાહુ (સી. પી.)], (મનોરમ દિસ્સતિ દૂરતોવ.) [( ) અયં પાઠો સ્યામપોત્થકેયેવ દિસ્સતિ]
તસ્સ ¶ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘ચિત્રકૂટોતિ યં આહુ, દેવરાજપવેસનં;
સુદસ્સનસ્સ ગિરિનો, દ્વારઞ્હેતં પકાસતિ.
‘‘અનેકરૂપં રુચિરં, નાનાચિત્રં પકાસતિ;
આકિણ્ણં ઇન્દસદિસેહિ, બ્યગ્ઘેહેવ સુરક્ખિતં;
પવિસેતેન રાજીસિ, અરજં ભૂમિમક્કમ’’.
‘‘સહસ્સયુત્તં હયવાહિં, દિબ્બયાનમધિટ્ઠિતો;
યાયમાનો મહારાજા, અદ્દા દેવસભં ઇદં.
‘‘યથા સરદે આકાસે [આકાસો (સી. સ્યા. પી.)], નીલોભાસો પદિસ્સતિ;
તથૂપમં ઇદં બ્યમ્હં, વેળુરિયાસુ નિમ્મિતં.
‘‘વિત્તી હિ મં વિન્દતિ સૂત દિસ્વા, પુચ્છામિ તં માતલિ દેવસારથિ;
ઇમં ¶ નુ બ્યમ્હં કિમભઞ્ઞમાહુ [કિમભિઞ્ઞમાહુ (સી. પી.)], (મનોરમ દિસ્સતિ દૂરતોવ.) [( ) અયં પાઠો સ્યામપોત્થકેયેવ દિસ્સતિ]
તસ્સ પુટ્ઠો વિયાકાસિ, માતલિ દેવસારથિ;
વિપાકં પુઞ્ઞકમ્માનં, જાનં અક્ખાસિજાનતો.
‘‘સુધમ્મા ¶ ઇતિ યં આહુ, પસ્સેસા [એસેસા (સ્યા. ક.)] દિસ્સતે સભા;
વેળુરિયારુચિરા ચિત્રા, ધારયન્તિ સુનિમ્મિતા.
‘‘અટ્ઠંસા સુકતા થમ્ભા, સબ્બે વેળુરિયામયા;
યત્થ દેવા તાવતિંસા, સબ્બે ઇન્દપુરોહિતા.
‘‘અત્થં દેવમનુસ્સાનં, ચિન્તયન્તા સમચ્છરે;
પવિસેતેન રાજીસિ, દેવાનં અનુમોદનં’’.
‘‘તં દેવા પટિનન્દિંસુ, દિસ્વા રાજાનમાગતં;
‘‘સ્વાગતં તે મહારાજ, અથો તે અદુરાગતં;
નિસીદ દાનિ રાજીસિ, દેવરાજસ્સ સન્તિકે’’.
‘‘સક્કોપિ પટિનન્દિત્થ [પટિનન્દિત્વા (ક.)], વેદેહં મિથિલગ્ગહં;
નિમન્તયિત્થ [નિમન્તયી ચ (સી. પી.)] કામેહિ, આસનેન ચ વાસવો.
‘‘સાધુ ખોસિ અનુપ્પત્તો, આવાસં વસવત્તિનં;
વસ દેવેસુ રાજીસિ, સબ્બકામસમિદ્ધિસુ;
તાવતિંસેસુ દેવેસુ, ભુઞ્જ કામે અમાનુસે’’.
‘‘યથા ¶ યાચિતકં યાનં, યથા યાચિતકં ધનં;
એવંસમ્પદમેવેતં, યં પરતો દાનપચ્ચયા.
‘‘ન ચાહમેતમિચ્છામિ, યં પરતો દાનપચ્ચયા;
સયંકતાનિ ¶ પુઞ્ઞાનિ, તં મે આવેણિકં [આવેણિયં (સી. સ્યા. પી.), આવેનિકં (ક.)] ધનં.
‘‘સોહં ગન્ત્વા મનુસ્સેસુ, કાહામિ કુસલં બહું;
દાનેન સમચરિયાય, સંયમેન દમેન ચ;
યં કત્વા સુખિતો હોતિ, ન ચ પચ્છાનુતપ્પતિ’’.
‘‘બહૂપકારો નો ભવં, માતલિ દેવસારથિ;
યો મે કલ્યાણકમ્માનં, પાપાનં પટિદસ્સયિ’’ [પટિદંસયિ (પી.)].
‘‘ઇદં વત્વા નિમિરાજા, વેદેહો મિથિલગ્ગહો;
પુથુયઞ્ઞં યજિત્વાન, સંયમં અજ્ઝુપાગમી’’તિ.
નિમિજાતકં [નેમિરાજજાતકં (સ્યા.)] ચતુત્થં.
૫૪૨. ઉમઙ્ગજાતકં (૫)
‘‘પઞ્ચાલો ¶ સબ્બસેનાય, બ્રહ્મદત્તોયમાગતો;
સાયં પઞ્ચાલિયા સેના, અપ્પમેય્યા મહોસધ.
‘‘વીથિમતી [પિટ્ઠિમતી (સી. પી.), વિદ્ધિમતી (સ્યા.)] પત્તિમતી, સબ્બસઙ્ગામકોવિદા;
ઓહારિની સદ્દવતી, ભેરિસઙ્ખપ્પબોધના.
‘‘લોહવિજ્જા અલઙ્કારા, ધજિની વામરોહિની;
સિપ્પિયેહિ સુસમ્પન્ના, સૂરેહિ સુપ્પતિટ્ઠિતા.
‘‘દસેત્થ પણ્ડિતા આહુ, ભૂરિપઞ્ઞા રહોગમા [રહોગતા (સ્યા. ક.)];
માતા એકાદસી રઞ્ઞો, પઞ્ચાલિયં પસાસતિ.
‘‘અથેત્થેકસતં ¶ ખત્યા, અનુયન્તા યસસ્સિનો;
અચ્છિન્નરટ્ઠા બ્યથિતા, પઞ્ચાલિયં [પઞ્ચાલીનં (બહૂસુ)] વસં ગતા.
‘‘યંવદા-તક્કરા રઞ્ઞો, અકામા પિયભાણિનો;
પઞ્ચાલમનુયાયન્તિ, અકામા વસિનો ગતા.
‘‘તાય સેનાય મિથિલા, તિસન્ધિપરિવારિતા;
રાજધાની વિદેહાનં, સમન્તા પરિખઞ્ઞતિ.
‘‘ઉદ્ધં ¶ તારકજાતાવ, સમન્તા પરિવારિતા;
મહોસધ વિજાનાહિ, કથં મોક્ખો ભવિસ્સતિ’’.
‘‘પાદે દેવ પસારેહિ, ભુઞ્જ કામે રમસ્સુ ચ;
હિત્વા પઞ્ચાલિયં સેનં, બ્રહ્મદત્તો પલાયિતિ’’ [પલાયતિ (સી. સ્યા.)].
‘‘રાજા સન્થવકામો તે, રતનાનિ પવેચ્છતિ;
આગચ્છન્તુ ઇતો [તતો (સી. સ્યા.)] દૂતા, મઞ્જુકા પિયભાણિનો.
‘‘ભાસન્તુ મુદુકા વાચા, યા વાચા પટિનન્દિતા;
પઞ્ચાલો ચ વિદેહો ચ [પઞ્ચાલા ચ વિદેહા ચ (સી. પી.)], ઉભો એકા ભવન્તુ તે’’.
‘‘કથં નુ કેવટ્ટ મહોસધેન, સમાગમો આસિ તદિઙ્ઘ બ્રૂહિ;
કચ્ચિ તે પટિનિજ્ઝત્તો, કચ્ચિ તુટ્ઠો મહોસધો’’.
‘‘અનરિયરૂપો ¶ પુરિસો જનિન્દ, અસમ્મોદકો થદ્ધો અસબ્ભિરૂપો;
યથા મૂગો ચ બધિરો ચ, ન કિઞ્ચિત્થં અભાસથ’’ [અભાસિત્થ (ક.)].
‘‘અદ્ધા ¶ ઇદં મન્તપદં સુદુદ્દસં, અત્થો સુદ્ધો નરવીરિયેન દિટ્ઠો;
તથા હિ કાયો મમ સમ્પવેધતિ, હિત્વા સયં કો પરહત્થમેસ્સતિ’’.
‘‘છન્નઞ્હિ એકાવ મતી સમેતિ, યે પણ્ડિતા ઉત્તમભૂરિપત્તા;
યાનં અયાનં અથ વાપિ ઠાનં, મહોસધ ત્વમ્પિ મતિં કરોહિ’’.
‘‘જાનાસિ ખો રાજ મહાનુભાવો, મહબ્બલો ચૂળનિબ્રહ્મદત્તો;
રાજા ચ તં ઇચ્છતિ મારણત્થં [કારણત્થં (સી. પી.)], મિગં યથા ઓકચરેન લુદ્દો.
‘‘યથાપિ મચ્છો બળિસં, વઙ્કં મંસેન છાદિતં;
આમગિદ્ધો ન જાનાતિ, મચ્છો મરણમત્તનો.
‘‘એવમેવ તુવં રાજ, ચૂળનેય્યસ્સ ધીતરં;
કામગિદ્ધો ન જાનાસિ, મચ્છોવ મરણમત્તનો.
‘‘સચે ગચ્છસિ પઞ્ચાલં, ખિપ્પમત્તં જહિસ્સતિ;
મિગં પન્થાનુબન્ધંવ [પથાનુપન્નંવ (સી. સ્યા. પી.)], મહન્તં ભયમેસ્સતિ’’.
‘‘મયમેવ બાલમ્હસે એળમૂગા, યે ઉત્તમત્થાનિ તયી લપિમ્હા;
કિમેવ ¶ ત્વં નઙ્ગલકોટિવડ્ઢો, અત્થાનિ જાનાસિ યથાપિ અઞ્ઞે’’.
‘‘ઇમં ગલે ગહેત્વાન, નાસેથ વિજિતા મમ;
યો મે રતનલાભસ્સ, અન્તરાયાય ભાસતિ’’.
‘‘તતો ¶ ચ સો અપક્કમ્મ, વેદેહસ્સ ઉપન્તિકા;
અથ આમન્તયી દૂતં, માધરં [મઢરં (સી.), માધુરં (સ્યા.), માઠરં (પી.)] સુવપણ્ડિતં.
‘‘એહિ ¶ સમ્મ હરિતપક્ખ [હરીપક્ખ (સી. પી.)], વેય્યાવચ્ચં કરોહિ મે;
અત્થિ પઞ્ચાલરાજસ્સ, સાળિકા સયનપાલિકા.
‘તં બન્ધનેન [તં પત્થરેન (સી. પી.), તં સન્થવેન (સ્યા.)] પુચ્છસ્સુ, સા હિ સબ્બસ્સ કોવિદા;
સા તેસં સબ્બં જાનાતિ, રઞ્ઞો ચ કોસિયસ્સ ચ.
‘‘‘આમો’તિ સો પટિસ્સુત્વા, માધરો સુવપણ્ડિતો;
અગમાસિ હરિતપક્ખો [હરીપક્ખો (સી. પી.)], સાળિકાય ઉપન્તિકં.
‘‘તતો ચ ખો સો ગન્ત્વાન, માધરો સુવપણ્ડિતો;
અથામન્તયિ સુઘરં, સાળિકં મઞ્જુભાણિકં.
‘કચ્ચિ તે સુઘરે ખમનીયં, કચ્ચિ વેસ્સે અનામયં;
કચ્ચિ તે મધુના લાજા, લબ્ભતે સુઘરે તુવં’ [તવ (સી. પી.)].
‘કુસલઞ્ચેવ મે સમ્મ, અથો સમ્મ અનામયં;
અથો મે મધુના લાજા, લબ્ભતે સુવપણ્ડિત.
‘કુતો નુ સમ્મ આગમ્મ, કસ્સ વા પહિતો તુવં;
ન ¶ ચ મેસિ ઇતો પુબ્બે, દિટ્ઠો વા યદિ વા સુતો’’.
‘‘અહોસિં સિવિરાજસ્સ, પાસાદે સયનપાલકો;
તતો સો ધમ્મિકો રાજા, બદ્ધે મોચેસિ બન્ધના’’.
‘‘તસ્સ મેકા દુતિયાસિ, સાળિકા મઞ્જુભાણિકા;
તં તત્થ અવધી સેનો, પેક્ખતો સુઘરે મમ’’.
‘‘તસ્સા કામા હિ સમ્મત્તો, આગતોસ્મિ તવન્તિકે;
સચે કરેય્ય [કરેય્યાસિ (સી.), કરેયુ (સ્યા.), કરેય્યાસિ મે (પી.)] ઓકાસં, ઉભયોવ વસામસે’’.
‘‘સુવોવ સુવિં કામેય્ય, સાળિકો પન સાળિકં;
સુવસ્સ સાળિકાયેવ [સાળિકાય ચ (સી. પી.)], સંવાસો હોતિ કીદિસો’’.
‘‘યોયં ¶ કામે [યં યં કામી (સી. પી.)] કામયતિ, અપિ ચણ્ડાલિકામપિ;
સબ્બો હિ સદિસો હોતિ, નત્થિ કામે અસાદિસો’’.
‘‘અત્થિ જમ્પાવતી [જમ્બાવતી (સી. સ્યા.), ચમ્પાવતી (ક.)] નામ, માતા સિવિસ્સ [સિબ્બિસ્સ (સી. પી.)] રાજિનો;
સા ભરિયા વાસુદેવસ્સ, કણ્હસ્સ મહેસી પિયા.
‘‘રટ્ઠવતી [રથવતી (સી. પી.), રતનવતી (સ્યા.)] કિમ્પુરિસી, સાપિ વચ્છં અકામયિ;
મનુસ્સો મિગિયા સદ્ધિં, નત્થિ કામે અસાદિસો’’.
‘‘હન્દ ખ્વાહં ગમિસ્સામિ, સાળિકે મઞ્જુભાણિકે;
પચ્ચક્ખાનુપદઞ્હેતં, અતિમઞ્ઞસિ નૂન મં’’.
‘‘ન ¶ સિરી તરમાનસ્સ, માધર સુવપણ્ડિત;
ઇધેવ તાવ અચ્છસ્સુ, યાવ રાજાન દક્ખસિ [દક્ખિસિ (પી.)];
સોસ્સિ [સોસ્સસિ (સી.)] સદ્દં મુદિઙ્ગાનં, આનુભાવઞ્ચ રાજિનો’’.
‘‘યો ¶ નુ ખ્વાયં તિબ્બો સદ્દો, તિરોજનપદે [તિરોજનપદં (પી. ક.)] સુતો;
ધીતા પઞ્ચાલરાજસ્સ, ઓસધી વિય વણ્ણિની;
તં દસ્સતિ વિદેહાનં, સો વિવાહો ભવિસ્સતિ’’.
‘‘એદિસો મા [નેદિસો તે (સી.)] અમિત્તાનં, વિવાહો હોતુ માધર;
યથા પઞ્ચાલરાજસ્સ, વેદેહેન ભવિસ્સતિ’’.
‘‘આનયિત્વાન વેદેહં, પઞ્ચાલાનં રથેસભો;
તતો નં ઘાતયિસ્સતિ, નસ્સ સખી ભવિસ્સતિ’’.
‘‘હન્દ ખો મં અનુજાનાહિ, રત્તિયો સત્તમત્તિયો;
યાવાહં સિવિરાજસ્સ, આરોચેમિ મહેસિનો;
લદ્ધો ચ મે આવસથો, સાળિકાય ઉપન્તિકં’’ [ઉપન્તિકા (સી. ક.)].
‘‘હન્દ ખો તં અનુજાનામિ, રત્તિયો સત્તમત્તિયો;
સચે ત્વં સત્તરત્તેન, નાગચ્છસિ મમન્તિકે;
મઞ્ઞે ઓક્કન્તસત્તં [ઓક્કન્તસન્તં (સ્યા. પી. ક.)] મં, મતાય આગમિસ્સસિ’’.
‘‘તતો ¶ ચ ખો સો ગન્ત્વાન, માધરો સુવપણ્ડિતો;
મહોસધસ્સ અક્ખાસિ, સાળિકાવચનં ઇદં’’.
‘‘યસ્સેવ ઘરે ભુઞ્જેય્ય ભોગં, તસ્સેવ અત્થં પુરિસો ચરેય્ય’’;
‘‘હન્દાહં ગચ્છામિ પુરે જનિન્દ, પઞ્ચાલરાજસ્સ પુરં સુરમ્મં;
નિવેસનાનિ માપેતું, વેદેહસ્સ યસસ્સિનો.
‘‘નિવેસનાનિ ¶ માપેત્વા, વેદેહસ્સ યસસ્સિનો;
યદા તે પહિણેય્યામિ, તદા એય્યાસિ ખત્તિય’’.
‘‘તતો ચ પાયાસિ પુરે મહોસધો, પઞ્ચાલરાજસ્સ પુરં સુરમ્મં;
નિવેસનાનિ માપેતું, વેદેહસ્સ યસસ્સિનો’’.
‘‘નિવેસનાનિ માપેત્વા, વેદેહસ્સ યસસ્સિનો;
અથસ્સ પાહિણી દૂતં, [નત્થિ સી. પી. પોત્થકેસુ] વેદેહં મિથિલગ્ગહં [નત્થિ સી. પી. પોત્થકેસુ];
એહિ દાનિ મહારાજ, માપિતં તે નિવેસનં’’.
‘‘તતો ચ રાજા પાયાસિ, સેનાય ચતુરઙ્ગિયા [ચતુરઙ્ગિનિયા (ક.)];
અનન્તવાહનં દટ્ઠું, ફીતં કપિલિયં [કમ્પિલ્લિયં (સી. પી.)] પુરં’’.
‘‘તતો ¶ ચ ખો સો ગન્ત્વાન, બ્રહ્મદત્તસ્સ પાહિણિ;
‘આગતો’સ્મિ મહારાજ, તવ પાદાનિ વન્દિતું.
‘દદાહિ દાનિ મે ભરિયં, નારિં સબ્બઙ્ગસોભિનિં;
સુવણ્ણેન પટિચ્છન્નં, દાસીગણપુરક્ખતં’’’.
‘‘સ્વાગતં તેવ [તે (સી.), તેપિ (સ્યા.), તેન (પી.)] વેદેહ, અથો તે અદુરાગતં;
નક્ખત્તંયેવ પરિપુચ્છ, અહં કઞ્ઞં દદામિ તે;
સુવણ્ણેન પટિચ્છન્નં, દાસીગણપુરક્ખતં’’.
‘‘તતો ચ રાજા વેદેહો, નક્ખત્તં પરિપુચ્છથ [પરિપુચ્છતિ (સ્યા. ક.)];
નક્ખત્તં પરિપુચ્છિત્વા, બ્રહ્મદત્તસ્સ પાહિણિ.
‘‘દદાહિ ¶ દાનિ મે ભરિયં, નારિં સબ્બઙ્ગસોભિનિં;
સુવણ્ણેન પટિચ્છન્નં, દાસીગણપુરક્ખતં’’.
‘‘દદામિ દાનિ તે ભરિયં, નારિં સબ્બઙ્ગસોભિનિં;
સુવણ્ણેન ¶ પટિચ્છન્નં, દાસીગણપુરક્ખતં’’.
‘‘હત્થી અસ્સા રથા પત્તી, સેના તિટ્ઠન્તિ વમ્મિતા [વમ્મિકા (સ્યા. ક.)];
ઉક્કા પદિત્તા ઝાયન્તિ, કિન્નુ મઞ્ઞન્તિ પણ્ડિતા.
‘‘હત્થી અસ્સા રથા પત્તી, સેના તિટ્ઠન્તિ વમ્મિતા [વમ્મિકા (સ્યા. ક.)];
ઉક્કા પદિત્તા ઝાયન્તિ, કિં નુ કાહન્તિ [કાહતિ (ક.)] પણ્ડિત’’.
‘‘રક્ખતિ તં મહારાજ, ચૂળનેય્યો મહબ્બલો;
પદુટ્ઠો બ્રહ્મદત્તેન [પદુટ્ઠો તે બ્રહ્મદત્તો (સી. સ્યા. પી.)], પાતો તં ઘાતયિસ્સતિ’’.
‘‘ઉબ્બેધતિ મે હદયં, મુખઞ્ચ પરિસુસ્સતિ;
નિબ્બુતિં નાધિગચ્છામિ, અગ્ગિદડ્ઢોવ આતપે.
‘‘કમ્મારાનં યથા ઉક્કા, અન્તો ઝાયતિ નો બહિ;
એવમ્પિ હદયં મય્હં, અન્તો ઝાયતિ નો બહિ’’.
‘‘પમત્તો મન્તનાતીતો, ભિન્નમન્તોસિ ખત્તિય;
ઇદાનિ ખો તં તાયન્તુ, પણ્ડિતા મન્તિનો જના.
‘‘અકત્વામચ્ચસ્સ વચનં, અત્થકામહિતેસિનો;
અત્તપીતિરતો રાજા, મિગો કૂટેવ ઓહિતો.
‘‘યથાપિ મચ્છો બળિસં, વઙ્કં મંસેન છાદિતં;
આમગિદ્ધો ન જાનાતિ, મચ્છો મરણમત્તનો.
‘‘એવમેવ ¶ તુવં રાજ, ચૂળનેય્યસ્સ ધીતરં;
કામગિદ્ધો ¶ ન જાનાસિ, મચ્છોવ મરણમત્તનો.
‘‘સચે ગચ્છસિ પઞ્ચાલં, ખિપ્પમત્તં જહિસ્સસિ;
મિગં પન્થાનુબન્ધંવ, મહન્તં ભયમેસ્સતિ.
‘‘અનરિયરૂપો ¶ પુરિસો જનિન્દ, અહીવ ઉચ્છઙ્ગગતો ડસેય્ય;
ન તેન મિત્તિં કયિરાથ ધીરો [પઞ્ઞો (પી.)], દુક્ખો હવે કાપુરિસેન [કાપુરિસેહિ (ક.)] સઙ્ગમો.
‘‘યદેવ [યં ત્વેવ (સી. સ્યા. પી.)] જઞ્ઞા પુરિસં [પુરિસો (સ્યા. ક.)] જનિન્દ, સીલવાયં બહુસ્સુતો;
તેનેવ મિત્તિં કયિરાથ ધીરો, સુખો હવે સપ્પુરિસેન સઙ્ગમો’’.
‘‘બાલો તુવં એળમૂગોસિ રાજ, યો ઉત્તમત્થાનિ મયી લપિત્થો;
કિમેવહં નઙ્ગલકોટિવડ્ઢો, અત્થાનિ જાનામિ [જાનિસ્સં (સી. સ્યા. પી.)] યથાપિ અઞ્ઞે.
‘‘ઇમં ગલે ગહેત્વાન, નાસેથ વિજિતા મમ;
યો મે રતનલાભસ્સ, અન્તરાયાય ભાસતિ’’.
‘‘મહોસધ અતીતેન, નાનુવિજ્ઝન્તિ પણ્ડિતા;
કિં મં અસ્સંવ સમ્બન્ધં, પતોદેનેવ વિજ્ઝસિ.
‘‘સચે પસ્સસિ મોક્ખં વા, ખેમં વા પન પસ્સસિ;
તેનેવ ¶ મં અનુસાસ, કિં અતીતેન વિજ્ઝસિ’’.
‘‘અતીતં માનુસં કમ્મં, દુક્કરં દુરભિસમ્ભવં;
ન તં સક્કોમિ મોચેતું, ત્વં પજાનસ્સુ [ત્વમ્પિ જાનસ્સુ (સી. પી.)] ખત્તિય.
‘‘સન્તિ વેહાયસા [વેહાસયા (સી. પી.)] નાગા, ઇદ્ધિમન્તો યસસ્સિનો;
તેપિ આદાય ગચ્છેય્યું, યસ્સ હોન્તિ તથાવિધા.
‘‘સન્તિ વેહાયસા અસ્સા, ઇદ્ધિમન્તો યસસ્સિનો;
તેપિ આદાય ગચ્છેય્યું, યસ્સ હોન્તિ તથાવિધા.
‘‘સન્તિ વેહાયસા પક્ખી, ઇદ્ધિમન્તો યસસ્સિનો;
તેપિ આદાય ગચ્છેય્યું, યસ્સ હોન્તિ તથાવિધા.
‘‘સન્તિ ¶ વેહાયસા યક્ખા, ઇદ્ધિમન્તો યસસ્સિનો;
તેપિ આદાય ગચ્છેય્યું, યસ્સ હોન્તિ તથાવિધા.
‘‘અતીતં માનુસં કમ્મં, દુક્કરં દુરભિસમ્ભવં;
ન તં સક્કોમિ મોચેતું, અન્તલિક્ખેન ખત્તિય’’.
‘‘અતીરદસ્સી પુરિસો, મહન્તે ઉદકણ્ણવે;
યત્થ સો લભતે ગાધં [નાવં (ક.)], તત્થ સો વિન્દતે સુખં.
‘‘એવં ¶ અમ્હઞ્ચ રઞ્ઞો ચ, ત્વં પતિટ્ઠા મહોસધ;
ત્વં નોસિ મન્તિનં સેટ્ઠો, અમ્હે દુક્ખા પમોચય’’.
‘‘અતીતં માનુસં કમ્મં, દુક્કરં દુરભિસમ્ભવં;
ન તં સક્કોમિ મોચેતું, ત્વં પજાનસ્સુ સેનક’’.
‘‘સુણોહિ ¶ મેતં [એતં (સી. ક.)] વચનં, પસ્સ સેનં [પસ્સસે’તં (સી. પી.)] મહબ્ભયં;
સેનકં દાનિ પુચ્છામિ, કિં કિચ્ચં ઇધ મઞ્ઞસિ’’.
‘‘અગ્ગિં વા દ્વારતો દેમ, ગણ્હામસે વિકન્તનં [વિકત્તનં (સી. પી.)];
અઞ્ઞમઞ્ઞં વધિત્વાન, ખિપ્પં હિસ્સામ જીવિતં;
મા નો રાજા બ્રહ્મદત્તો, ચિરં દુક્ખેન મારયિ’’.
‘‘સુણોહિ મેતં વચનં, પસ્સ સેનં મહબ્ભયં;
પુક્કુસં દાનિ પુચ્છામિ, કિં કિચ્ચં ઇધ મઞ્ઞસિ’’.
‘‘વિસં ખાદિત્વા મિય્યામ, ખિપ્પં હિસ્સામ જીવિતં;
મા નો રાજા બ્રહ્મદત્તો, ચિરં દુક્ખેન મારયિ’’.
‘‘સુણોહિ મેતં વચનં, પસ્સ સેનં મહબ્ભયં;
કામિન્દં [કાવિન્દં (સી. પી.)] દાનિ પુચ્છામિ, કિં કિચ્ચં ઇધ મઞ્ઞસિ’’.
‘‘રજ્જુયા બજ્ઝ મિય્યામ, પપાતા પપતામસે [પપતેમસે (સી. પી.)];
મા નો રાજા બ્રહ્મદત્તો, ચિરં દુક્ખેન મારયિ’’.
‘‘સુણોહિ મેતં વચનં, પસ્સ સેનં મહબ્ભયં;
દેવિન્દં દાનિ પુચ્છામિ, કિં કિચ્ચં ઇધ મઞ્ઞસિ’’.
‘‘અગ્ગિં ¶ વા દ્વારતો દેમ, ગણ્હામસે વિકન્તનં;
અઞ્ઞમઞ્ઞં વધિત્વાન, ખિપ્પં હિસ્સામ જીવિતં;
ન નો સક્કોતિ મોચેતું, સુખેનેવ મહોસધો’’.
‘‘યથા કદલિનો સારં, અન્વેસં નાધિગચ્છતિ;
એવં અન્વેસમાના નં, પઞ્હં નજ્ઝગમામસે.
‘‘યથા સિમ્બલિનો ¶ સારં, અન્વેસં નાધિગચ્છતિ;
એવં અન્વેસમાના નં, પઞ્હં નજ્ઝગમામસે.
‘‘અદેસે વત નો વુટ્ઠં, કુઞ્જરાનંવનોદકે;
સકાસે દુમ્મનુસ્સાનં, બાલાનં અવિજાનતં.
‘‘ઉબ્બેધતિ મે હદયં, મુખઞ્ચ પરિસુસ્સતિ;
નિબ્બુતિં નાધિગચ્છામિ, અગ્ગિદડ્ઢોવ આતપે.
‘‘કમ્મારાનં ¶ યથા ઉક્કા, અન્તો ઝાયતિ નો બહિ;
એવમ્પિ હદયં મય્હં, અન્તો ઝાયતિ નો બહિ’’.
‘‘તતો સો પણ્ડિતો ધીરો, અત્થદસ્સી મહોસધો;
વેદેહં દુક્ખિતં દિસ્વા, ઇદં વચનમબ્રવિ.
‘મા ત્વં ભાયિ મહારાજ, મા ત્વં ભાયિ રથેસભ;
અહં તં મોચયિસ્સામિ, રાહુગ્ગહંવ [રાહુગહિતંવ (સી. સ્યા. પી.)] ચન્દિમં.
‘મા ત્વં ભાયિ મહારાજ, મા ત્વં ભાયિ રથેસભ;
અહં તં મોચયિસ્સામિ, રાહુગ્ગહંવ સૂરિયં.
‘‘મા ત્વં ભાયિ મહારાજ, મા ત્વં ભાયિ રથેસભ;
અહં તં મોચયિસ્સામિ, પઙ્કે સન્નંવ કુઞ્જરં.
‘મા ત્વં ભાયિ મહારાજ, મા ત્વં ભાયિ રથેસભ;
અહં તં મોચયિસ્સામિ, પેળાબદ્ધંવ પન્નગં.
[અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ] ‘મા ત્વં ભાયિ મહારાજ, મા ત્વં ભાયિ રથેસભ;
અહં તં મોચયિસ્સામિ, પક્ખિં બદ્ધંવ પઞ્જરે [અયં ગાથા સી. પી. પોત્થકેસુ ન દિસ્સતિ].
‘મા ¶ ¶ ત્વં ભાયિ મહારાજ, મા ત્વં ભાયિ રથેસભ;
અહં તં મોચયિસ્સામિ, મચ્છે જાલગતેરિવ.
‘મા ત્વં ભાયિ મહારાજ, મા ત્વં ભાયિ રથેસભ;
અહં તં મોચયિસ્સામિ, સયોગ્ગબલવાહનં.
‘મા ત્વં ભાયિ મહારાજ, મા ત્વં ભાયિ રથેસભ;
પઞ્ચાલં વાહયિસ્સામિ [બાહયિસ્સામિ (સ્યા.), વારયિસ્સામિ (ક.)], કાકસેનંવ લેડ્ડુના.
‘અદુ પઞ્ઞા કિમત્થિયા, અમચ્ચો વાપિ તાદિસો;
યો તં સમ્બાધપક્ખન્દં [સમ્બાધપક્ખન્તં (સી. પી.)], દુક્ખા ન પરિમોચયે’’’.
‘‘એથ માણવા ઉટ્ઠેથ, મુખં સોધેથ સન્ધિનો;
વેદેહો સહમચ્ચેહિ, ઉમઙ્ગેન [ઉમ્મગ્ગેન (સી. પી.), ઉમ્મઙ્ગે (સ્યા.) એવમુપરિપિ] ગમિસ્સતિ’’.
‘‘તસ્સ તં વચનં સુત્વા, પણ્ડિતસ્સાનુચારિનો [પણ્ડિતસ્સાનુસારિનો (સી. સ્યા. પી.)];
ઉમઙ્ગદ્વારં વિવરિંસુ, યન્તયુત્તે ચ અગ્ગળે’’.
‘‘પુરતો સેનકો યાતિ, પચ્છતો ચ મહોસધો;
મજ્ઝે ચ રાજા વેદેહો, અમચ્ચપરિવારિતો’’.
‘‘ઉમઙ્ગા નિક્ખમિત્વાન, વેદેહો નાવમારુહિ;
અભિરૂળ્હઞ્ચ તં ઞત્વા [અભિરુય્હઞ્ચ ઞત્વાન (સ્યા. ક.)], અનુસાસિ મહોસધો.
‘અયં ¶ તે સસુરો દેવ, અયં સસ્સુ જનાધિપ;
યથા માતુ પટિપત્તિ, એવં તે હોતુ સસ્સુયા.
‘યથાપિ નિયકો ભાતા, સઉદરિયો એકમાતુકો;
એવં પઞ્ચાલચન્દો તે, દયિતબ્બો રથેસભ.
‘અયં ¶ પઞ્ચાલચન્દી તે, રાજપુત્તી અભિચ્છિતા [અભિજ્ઝિતા (સી. સ્યા. પી.)];
કામં કરોહિ તે તાય, ભરિયા તે રથેસભ’’’.
‘‘આરુય્હ નાવં તરમાનો, કિન્નુ તીરમ્હિ તિટ્ઠસિ;
કિચ્છા મુત્તામ્હ દુક્ખતો, યામ દાનિ મહોસધ’’.
‘‘નેસ ¶ ધમ્મો મહારાજ, યોહં સેનાય નાયકો;
સેનઙ્ગં પરિહાપેત્વા, અત્તાનં પરિમોચયે.
‘‘નિવેસનમ્હિ તે દેવ, સેનઙ્ગં પરિહાપિતં;
તં દિન્નં બ્રહ્મદત્તેન, આનયિસ્સં રથેસભ’’.
‘‘અપ્પસેનો મહાસેનં, કથં વિગ્ગય્હ [નિગ્ગય્હ (સ્યા. ક.)] ઠસ્સસિ;
દુબ્બલો બલવન્તેન, વિહઞ્ઞિસ્સસિ પણ્ડિત’’.
‘‘અપ્પસેનોપિ ચે મન્તી, મહાસેનં અમન્તિનં;
જિનાતિ રાજા રાજાનો, આદિચ્ચોવુદયં તમં’’.
‘‘સુસુખં વત સંવાસો, પણ્ડિતેહીતિ સેનક;
પક્ખીવ પઞ્જરે બદ્ધે, મચ્છે જાલગતેરિવ;
અમિત્તહત્થત્તગતે [અમિત્તસ્સ હત્થગતે (ક.)], મોચયી નો મહોસધો’’.
‘‘એવમેતં [એવમેવ (સ્યા.)] મહારાજ, પણ્ડિતા હિ સુખાવહા;
પક્ખીવ પઞ્જરે બદ્ધે, મચ્છે જાલગતેરિવ;
અમિત્તહત્થત્તગતે, મોચયી નો મહોસધો’’.
‘‘રક્ખિત્વા કસિણં રત્તિં, ચૂળનેય્યો મહબ્બલો;
ઉદેન્તં અરુણુગ્ગસ્મિં, ઉપકારિં ઉપાગમિ.
‘‘આરુય્હ ¶ પવરં નાગં, બલવન્તં સટ્ઠિહાયનં;
રાજા અવોચ પઞ્ચાલો, ચૂળનેય્યો મહબ્બલો.
‘‘સન્નદ્ધો મણિવમ્મેન [મણિચમ્મેન (સ્યા.)], સરમાદાય પાણિના;
પેસિયે અજ્ઝભાસિત્થ, પુથુગુમ્બે સમાગતે.
‘‘હત્થારોહે અનીકટ્ઠે, રથિકે પત્તિકારકે;
ઉપાસનમ્હિ કતહત્થે, વાલવેધે સમાગતે’’.
‘‘પેસેથ ¶ કુઞ્જરે દન્તી, બલવન્તે સટ્ઠિહાયને;
મદ્દન્તુ કુઞ્જરા નગરં, વેદેહેન સુમાપિતં.
‘‘વચ્છદન્તમુખા સેતા, તિક્ખગ્ગા અટ્ઠિવેધિનો;
પણુન્ના ધનુવેગેન, સમ્પતન્તુતરીતરા.
‘‘માણવા ¶ વમ્મિનો સૂરા, ચિત્રદણ્ડયુતાવુધા;
પક્ખન્દિનો મહાનાગા, હત્થીનં હોન્તુ સમ્મુખા.
‘‘સત્તિયો તેલધોતાયો, અચ્ચિમન્તા [અચ્ચિમન્તી (સી.)] પભસ્સરા;
વિજ્જોતમાના તિટ્ઠન્તુ, સતરંસીવ [સતરંસા વિય (સી.)] તારકા.
‘‘આવુધબલવન્તાનં, ગુણિકાયૂરધારિનં;
એતાદિસાનં યોધાનં, સઙ્ગામે અપલાયિનં;
વેદેહો કુતો મુચ્ચિસ્સતિ, સચે પક્ખીવ કાહિતિ.
‘‘તિંસ મે પુરિસનાવુત્યો, સબ્બેવેકેકનિચ્ચિતા;
યેસં સમં ન પસ્સામિ, કેવલં મહિમં ચરં.
‘‘નાગા ચ કપ્પિતા દન્તી, બલવન્તો સટ્ઠિહાયના;
યેસં ¶ ખન્ધેસુ સોભન્તિ, કુમારા ચારુદસ્સના;
‘‘પીતાલઙ્કારા પીતવસના, પીતુત્તરનિવાસના;
નાગખન્ધેસુ સોભન્તિ, દેવપુત્તાવ નન્દને.
‘‘પાઠીનવણ્ણા નેત્તિંસા, તેલધોતા પભસ્સરા;
નિટ્ઠિતા નરધીરેહિ [નરવીરેહિ (સી. સ્યા. પી.)], સમધારા સુનિસ્સિતા.
‘‘વેલ્લાલિનો વીતમલા, સિક્કાયસમયા દળ્હા;
ગહિતા બલવન્તેહિ, સુપ્પહારપ્પહારિભિ.
‘‘સુવણ્ણથરુસમ્પન્ના, લોહિતકચ્છુપધારિતા;
વિવત્તમાના સોભન્તિ, વિજ્જુવબ્ભઘનન્તરે.
‘‘પટાકા [પતાકા (સી. પી.), પથકા (સ્યા.)] વમ્મિનો સૂરા, અસિચમ્મસ્સ કોવિદા;
ધનુગ્ગહા સિક્ખિતરા [થરુગ્ગહા સિક્ખિતારો (સી. પી.)], નાગખન્ધે નિપાતિનો [નાગખન્ધાતિપાતિનો (સી. પી.)].
‘‘એતાદિસેહિ પરિક્ખિત્તો, નત્થિ મોક્ખો ઇતો તવ;
પભાવં તે ન પસ્સામિ, યેન ત્વં મિથિલં વજે’’.
‘‘કિં નુ સન્તરમાનોવ, નાગં પેસેસિ કુઞ્જરં;
પહટ્ઠરૂપો આપતસિ [આગમસિ (સ્યા.), આતપસિ (ક.)], સિદ્ધત્થોસ્મીતિ [લદ્ધત્થોસ્મીતિ (સી. સ્યા. પી.)] મઞ્ઞસિ.
‘‘ઓહરેતં ¶ ¶ ધનું ચાપં, ખુરપ્પં પટિસંહર;
ઓહરેતં સુભં વમ્મં, વેળુરિયમણિસન્થતં’’ [વેળુરિયમણિસન્નિભં (સ્યા.)].
‘‘પસન્નમુખવણ્ણોસિ, મિતપુબ્બઞ્ચ ભાસસિ;
હોતિ ખો મરણકાલે, એદિસી [તાદિસી (સી. પી.)] વણ્ણસમ્પદા’’.
‘‘મોઘં તે ગજ્જિતં રાજ, ભિન્નમન્તોસિ ખત્તિય;
દુગ્ગણ્હોસિ ¶ [દુગ્ગણ્હો હિ (સી. સ્યા. પી.)] તયા રાજા, ખળુઙ્કેનેવ [ખળુઙ્ગેનેવ (ક.)] સિન્ધવો.
‘‘તિણ્ણો હિય્યો રાજા ગઙ્ગં, સામચ્ચો સપરિજ્જનો;
હંસરાજં યથા ધઙ્કો, અનુજ્જવં પતિસ્સસિ’’.
‘‘સિઙ્ગાલા રત્તિભાગેન, ફુલ્લં દિસ્વાન કિંસુકં;
મંસપેસીતિ મઞ્ઞન્તા, પરિબ્યૂળ્હા મિગાધમા.
‘‘વીતિવત્તાસુ રત્તીસુ, ઉગ્ગતસ્મિં દિવાકરે [દિવાકરે (સી. સ્યા. પી.)];
કિંસુકં ફુલ્લિતં દિસ્વા, આસચ્છિન્ના મિગાધમા.
‘‘એવમેવ તુવં રાજ, વેદેહં પરિવારિય [પરિવારય (સ્યા. પી.), પરિવારિતં (ક.)];
આસચ્છિન્નો ગમિસ્સસિ, સિઙ્ગાલા કિંસુકં યથા’’.
‘‘ઇમસ્સ હત્થે પાદે ચ, કણ્ણનાસઞ્ચ છિન્દથ;
યો મે અમિત્તં હત્થગતં, વેદેહં પરિમોચયિ.
‘‘ઇમં મંસંવ પાતબ્યં [મંસંવ પાતબ્બં (સી. પી.), મંસઞ્ચ પાતબ્યં (ક.)], સૂલે કત્વા પચન્તુ નં;
યો મે અમિત્તં હત્થગતં, વેદેહં પરિમોચયિ.
‘‘યથાપિ આસભં ચમ્મં, પથબ્યા વિતનિય્યતિ;
સીહસ્સ અથો બ્યગ્ઘસ્સ, હોતિ સઙ્કુસમાહતં.
‘‘એવં તં વિતનિત્વાન, વેધયિસ્સામિ સત્તિયા;
યો મે અમિત્તં હત્થગતં, વેદેહં પરિમોચયિ’’.
‘‘સચે મે હત્થે પાદે ચ, કણ્ણનાસઞ્ચ છેચ્છસિ;
એવં પઞ્ચાલચન્દસ્સ, વેદેહો છેદયિસ્સતિ.
‘‘સચે ¶ મે હત્થે પાદે ચ, કણ્ણનાસઞ્ચ છેચ્છસિ;
એવં ¶ પઞ્ચાલચન્દિયા, વેદેહો છેદયિસ્સતિ.
‘‘સચે મે હત્થે પાદે ચ, કણ્ણનાસઞ્ચ છેચ્છસિ;
એવં નન્દાય દેવિયા, વેદેહો છેદયિસ્સતિ.
‘‘સચે મે હત્થે પાદે ચ, કણ્ણનાસઞ્ચ છેચ્છસિ;
એવં તે પુત્તદારસ્સ, વેદેહો છેદયિસ્સતિ.
‘‘સચે ¶ મંસંવ પાતબ્યં, સૂલે કત્વા પચિસ્સસિ;
એવં પઞ્ચાલચન્દસ્સ, વેદેહો પાચયિસ્સતિ.
‘‘સચે મંસંવ પાતબ્યં, સૂલે કત્વા પચિસ્સસિ;
એવં પઞ્ચાલચન્દિયા, વેદેહો પાચયિસ્સતિ.
‘‘સચે મંસંવ પાતબ્યં, સૂલે કત્વા પચિસ્સસિ;
એવં નન્દાય દેવિયા, વેદેહો પાચયિસ્સતિ.
‘‘સચે મંસંવ પાતબ્યં, સૂલે કત્વા પચિસ્સસિ;
એવં તે પુત્તદારસ્સ, વેદેહો પાચયિસ્સતિ.
‘‘સચે મં વિતનિત્વાન, વેધયિસ્સસિ સત્તિયા;
એવં પઞ્ચાલચન્દસ્સ, વેદેહો વેધયિસ્સતિ.
‘‘સચે મં વિતનિત્વાન, વેધયિસ્સસિ સત્તિયા;
એવં પઞ્ચાલચન્દિયા, વેદેહો વેધયિસ્સતિ.
‘‘સચે મં વિતનિત્વાન, વેધયિસ્સસિ સત્તિયા;
એવં નન્દાય દેવિયા, વેદેહો વેધયિસ્સતિ.
‘‘સચે મં વિતનિત્વાન, વેધયિસ્સસિ સત્તિયા;
એવં ¶ તે પુત્તદારસ્સ, વેદેહો વેધયિસ્સતિ;
એવં નો મન્તિતં રહો, વેદેહેન મયા સહ.
‘‘યથાપિ પલસતં ચમ્મં, કોન્તિમન્તાસુનિટ્ઠિતં [કોન્તીમન્તીસુનિટ્ઠિતં (સી. પી.)];
ઉપેતિ તનુતાણાય, સરાનં પટિહન્તવે.
‘‘સુખાવહો ¶ દુક્ખનુદો, વેદેહસ્સ યસસ્સિનો;
મતિં તે પટિહઞ્ઞામિ, ઉસું પલસતેન વા’’.
‘‘ઇઙ્ઘ પસ્સ મહારાજ, સુઞ્ઞં અન્તેપુરં તવ;
ઓરોધા ચ કુમારા ચ, તવ માતા ચ ખત્તિય;
ઉમઙ્ગા નીહરિત્વાન, વેદેહસ્સુપનામિતા’’.
‘‘ઇઙ્ઘ અન્તેપુરં મય્હં, ગન્ત્વાન વિચિનાથ નં;
યથા ઇમસ્સ વચનં, સચ્ચં વા યદિ વા મુસા’’.
‘‘એવમેતં મહારાજ, યથા આહ મહોસધો;
સુઞ્ઞં અન્તેપુરં સબ્બં, કાકપટ્ટનકં યથા’’.
‘‘ઇતો ગતા મહારાજ, નારી સબ્બઙ્ગસોભના;
કોસમ્બફલકસુસ્સોણી [કોસુમ્ભફલકસુસ્સોણી (સી. સ્યા. પી.)], હંસગગ્ગરભાણિની.
‘‘ઇતો ¶ નીતા મહારાજ, નારી સબ્બઙ્ગસોભના;
કોસેય્યવસના સામા, જાતરૂપસુમેખલા.
‘‘સુરત્તપાદા કલ્યાણી, સુવણ્ણમણિમેખલા;
પારેવતક્ખી સુતનૂ, બિમ્બોટ્ઠા તનુમજ્ઝિમા.
‘‘સુજાતા ભુજલટ્ઠીવ, વેદીવ [વેલ્લીવ (સી. પી.)] તનુમજ્ઝિમા;
દીઘસ્સા ¶ કેસા અસિતા, ઈસકગ્ગપવેલ્લિતા.
‘‘સુજાતા મિગછાપાવ, હેમન્તગ્ગિસિખારિવ;
નદીવ ગિરિદુગ્ગેસુ, સઞ્છન્ના ખુદ્દવેળુભિ.
‘‘નાગનાસૂરુ કલ્યાણી, પરમા [પઠમા (સી. પી.)] તિમ્બરુત્થની;
નાતિદીઘા નાતિરસ્સા, નાલોમા નાતિલોમસા’’.
‘‘નન્દાય નૂન મરણેન, નન્દસિ સિરિવાહન;
અહઞ્ચ નૂન નન્દા ચ, ગચ્છામ યમસાધનં’’.
‘‘દિબ્બં અધીયસે માયં, અકાસિ ચક્ખુમોહનં;
યો મે અમિત્તં હત્થગતં, વેદેહં પરિમોચયિ’’.
‘‘અધીયન્તિ ¶ મહારાજ [અધિયન્તિ વે મહારાજ (સ્યા. ક.)], દિબ્બમાયિધ પણ્ડિતા;
તે મોચયન્તિ અત્તાનં, પણ્ડિતા મન્તિનો જના.
‘‘સન્તિ માણવપુત્તા મે, કુસલા સન્ધિછેદકા;
યેસં કતેન મગ્ગેન, વેદેહો મિથિલં ગતો’’.
‘‘ઇઙ્ઘ પસ્સ મહારાજ, ઉમઙ્ગં સાધુ માપિતં;
હત્થીનં અથ અસ્સાનં, રથાનં અથ પત્તિનં;
આલોકભૂતં તિટ્ઠન્તં, ઉમઙ્ગં સાધુ માપિતં’’ [નિટ્ઠિતં (સી. સ્યા. પી.)].
‘‘લાભા વત વિદેહાનં, યસ્સિમેદિસા પણ્ડિતા;
ઘરે વસન્તિ વિજિતે, યથા ત્વંસિ મહોસધ’’.
‘‘વુત્તિઞ્ચ પરિહારઞ્ચ, દિગુણં ભત્તવેતનં;
દદામિ વિપુલે ભોગે, ભુઞ્જ કામે રમસ્સુ ચ;
મા ¶ વિદેહં પચ્ચગમા, કિં વિદેહો કરિસ્સતિ’’.
‘‘યો ચજેથ મહારાજ, ભત્તારં ધનકારણા;
ઉભિન્નં હોતિ ગારય્હો, અત્તનો ચ પરસ્સ ચ;
યાવ જીવેય્ય વેદેહો, નાઞ્ઞસ્સ પુરિસો સિયા.
‘‘યો ¶ ચજેથ મહારાજ, ભત્તારં ધનકારણા;
ઉભિન્નં હોતિ ગારય્હો, અત્તનો ચ પરસ્સ ચ;
યાવ તિટ્ઠેય્ય વેદેહો, નાઞ્ઞસ્સ વિજિતે વસે’’.
‘‘દમ્મિ નિક્ખસહસ્સં તે, ગામાસીતિઞ્ચ કાસિસુ;
દાસિસતાનિ ચત્તારિ, દમ્મિ ભરિયાસતઞ્ચ તે;
સબ્બં સેનઙ્ગમાદાય, સોત્થિં ગચ્છ મહોસધ.
‘‘યાવ દદન્તુ હત્થીનં, અસ્સાનં દિગુણં વિધં;
તપ્પેન્તુ અન્નપાનેન, રથિકે પત્તિકારકે’’.
‘‘હત્થી અસ્સે રથે પત્તી, ગચ્છેવાદાય પણ્ડિત;
પસ્સતુ તં મહારાજા, વેદેહો મિથિલં ગતં [મિથિલગ્ગહં (ક.)].
‘‘હત્થી અસ્સા રથા પત્તી, સેના પદિસ્સતે મહા;
ચતુરઙ્ગિની ભીસરૂપા, કિં નુ મઞ્ઞસિ પણ્ડિત’’ [મઞ્ઞન્તિ પણ્ડિતા (સી. સ્યા. પી.)].
‘‘આનન્દો ¶ તે મહારાજ, ઉત્તમો પટિદિસ્સતિ;
સબ્બં સેનઙ્ગમાદાય, સોત્થિં પત્તો મહોસધો’’.
‘‘યથા પેતં સુસાનસ્મિં, છડ્ડેત્વા ચતુરો જના;
એવં કપિલયે ત્યમ્હ [કપ્પિલિયે ત્યમ્હા (સ્યા.), કમ્પિલ્લિયે ત્યમ્હા (સી.), કમ્પિલ્લિયરટ્ઠે (પી.)], છડ્ડયિત્વા ઇધાગતા.
‘‘અથ ¶ ત્વં કેન વણ્ણેન, કેન વા પન હેતુના;
કેન વા અત્થજાતેન, અત્તાનં પરિમોચયિ’’.
‘‘અત્થં અત્થેન વેદેહ, મન્તં મન્તેન ખત્તિય;
પરિવારયિં [પરિવારયિસ્સં (સી. સ્યા.)] રાજાનં, જમ્બુદીપંવ સાગરો’’.
‘‘દિન્નં નિક્ખસહસ્સં મે, ગામાસીતિ ચ કાસિસુ;
દાસીસતાનિ ચત્તારિ, દિન્નં ભરિયાસતઞ્ચ મે;
સબ્બં સેનઙ્ગમાદાય, સોત્થિનામ્હિ ઇધાગતો’’.
‘‘સુસુખં વત સંવાસો, પણ્ડિતેહીતિ સેનક;
પક્ખીવ પઞ્જરે બદ્ધે, મચ્છે જાલગતેરિવ;
અમિત્તહત્થત્તગતે [અમિત્તસ્સ હત્થગતે (ક.)], મોચયી નો મહોસધો’’.
‘‘એવમેતં મહારાજ, પણ્ડિતા હિ સુખાવહા;
પક્ખીવ પઞ્જરે બદ્ધે, મચ્છે જાલગતેરિવ;
અમિત્તહત્થત્તગતે, મોચયી નો મહોસધો’’.
‘‘આહઞ્ઞન્તુ ¶ સબ્બવીણા, ભેરિયો દિન્દિમાનિ ચ;
ધમેન્તુ માગધા સઙ્ખા, વગ્ગૂ નદન્તુ દુન્દુભી’’.
‘‘ઓરોધા ચ કુમારા ચ, વેસિયાના ચ બ્રાહ્મણા;
બહું અન્નઞ્ચ પાનઞ્ચ, પણ્ડિતસ્સાભિહારયું.
‘‘હત્થારોહા અનીકટ્ઠા, રથિકા પત્તિકારકા;
બહું અન્નઞ્ચ પાનઞ્ચ, પણ્ડિતસ્સાભિહારયું.
‘‘સમાગતા જાનપદા, નેગમા ચ સમાગતા;
બહું ¶ અન્નઞ્ચ પાનઞ્ચ, પણ્ડિતસ્સાભિહારયું.
‘‘બહુજનો ¶ પસન્નોસિ, દિસ્વા પણ્ડિતમાગતં;
પણ્ડિતમ્હિ અનુપ્પત્તે, ચેલુક્ખેપો અવત્તથા’’તિ.
ઉમઙ્ગજાતકં [મહાઉમ્મગ્ગજાતકં (સી. પી.), મહોસધજાતકં (સ્યા.§ક.)] પઞ્ચમં.
૫૪૩. ભૂરિદત્તજાતકં (૬)
‘‘યં કિઞ્ચિ રતનં અત્થિ, ધતરટ્ઠનિવેસને;
સબ્બાનિ તે ઉપયન્તુ, ધીતરં દેહિ રાજિનો’’.
‘‘ન નો વિવાહો નાગેહિ, કતપુબ્બો કુદાચનં;
તં વિવાહં અસંયુત્તં, કથં અમ્હે કરોમસે’’.
‘‘જીવિતં નૂન તે ચત્તં, રટ્ઠં વા મનુજાધિપ;
ન હિ નાગે કુપિતમ્હિ, ચિરં જીવન્તિ તાદિસા.
‘‘યો ત્વં દેવ મનુસ્સોસિ, ઇદ્ધિમન્તં અનિદ્ધિમા;
વરુણસ્સ નિયં પુત્તં, યામુનં અતિમઞ્ઞસિ’’.
‘‘નાતિમઞ્ઞામિ રાજાનં, ધતરટ્ઠં યસસ્સિનં;
ધતરટ્ઠો હિ નાગાનં, બહૂનમપિ ઇસ્સરો.
‘‘અહિ મહાનુભાવોપિ, ન મે ધીતરમારહો;
ખત્તિયો ચ વિદેહાનં, અભિજાતા સમુદ્દજા’’.
‘‘કમ્બલસ્સતરા ઉટ્ઠેન્તુ, સબ્બે નાગે નિવેદય;
બારાણસિં પવજ્જન્તુ, મા ચ કઞ્ચિ [કિઞ્ચિ (સી. પી. ક.)] વિહેઠયું’’.
‘‘નિવેસનેસુ ¶ ¶ સોબ્ભેસુ, રથિયા ચચ્ચરેસુ ચ;
રુક્ખગ્ગેસુ ચ લમ્બન્તુ, વિતતા તોરણેસુ ચ.
‘‘અહમ્પિ સબ્બસેતેન, મહતા સુમહં પુરં;
પરિક્ખિપિસ્સં ભોગેહિ, કાસીનં જનયં ભયં’’.
તસ્સ તં વચનં સુત્વા, ઉરગાનેકવણ્ણિનો;
બારાણસિં પવજ્જિંસુ, ન ચ કઞ્ચિ વિહેઠયું.
નિવેસનેસુ સોબ્ભેસુ, રથિયા ચચ્ચરેસુ ચ;
રુક્ખગ્ગેસુ ચ લમ્બિંસુ, વિતતા તોરણેસુ ચ.
તેસુ ¶ દિસ્વાન લમ્બન્તે, પુથૂ કન્દિંસુ નારિયો;
નાગે સોણ્ડિકતે દિસ્વા, પસ્સસન્તે મુહું મુહું.
બારાણસી પબ્યધિતા, આતુરા સમપજ્જથ;
બાહા પગ્ગય્હ પક્કન્દું, ‘‘ધીતરં દેહિ રાજિનો’’.
‘‘પુપ્ફાભિહારસ્સ વનસ્સ મજ્ઝે, કો લોહિતક્ખો વિતતન્તરંસો;
કા કમ્બુકાયૂરધરા સુવત્થા, તિટ્ઠન્તિ નારિયો દસ વન્દમાના.
‘‘કો ત્વં બ્રહાબાહુ વનસ્સ મજ્ઝે, વિરોચસિ ઘતસિત્તોવ અગ્ગિ;
મહેસક્ખો અઞ્ઞતરોસિ યક્ખો, ઉદાહુ નાગોસિ મહાનુભાવો’’.
‘‘નાગોહમસ્મિ ¶ ઇદ્ધિમા, તેજસ્સી [તેજસી (સી. સ્યા. પી. ક.)] દુરતિક્કમો;
ડંસેય્યં તેજસા કુદ્ધો, ફીતં જનપદં અપિ.
‘‘સમુદ્દજા હિ મે માતા, ધતરટ્ઠો ચ મે પિતા;
સુદસ્સનકનિટ્ઠોસ્મિ, ભૂરિદત્તોતિ મં વિદૂ’’.
‘‘યં ગમ્ભીરં સદાવટ્ટં, રહદં ભિસ્મં પેક્ખસિ;
એસ દિબ્યો મમાવાસો, અનેકસતપોરિસો.
‘‘મયૂરકોઞ્ચાભિરુદં, નીલોદં વનમજ્ઝતો;
યમુનં પવિસ મા ભીતો, ખેમં વત્તવતં [વત્તવતિં (સ્યા. ક.)] સિવં’’.
‘‘તત્થ પત્તો સાનુચરો, સહ પુત્તેન બ્રાહ્મણ;
પૂજિતો મય્હં કામેહિ, સુખં બ્રાહ્મણ વચ્છસિ’’.
‘‘સમા સમન્તપરિતો, પહૂતતગરા [બહુકા તગ્ગરા (સી. સ્યા. પી.)] મહી;
ઇન્દગોપકસઞ્છન્ના, સોભતિ હરિતુત્તમા.
‘‘રમ્માનિ વનચેત્યાનિ, રમ્મા હંસૂપકૂજિતા;
ઓપુપ્ફાપદ્મા તિટ્ઠન્તિ, પોક્ખરઞ્ઞો [પોક્ખરઞ્ઞા (સ્યા. પી.)] સુનિમ્મિતા.
‘‘અટ્ઠંસા ¶ ¶ સુકતા થમ્ભા, સબ્બે વેળુરિયામયા;
સહસ્સથમ્ભા પાસાદા, પૂરા કઞ્ઞાહિ જોતરે.
‘‘વિમાનં ઉપપન્નોસિ, દિબ્યં પુઞ્ઞેહિ અત્તનો;
અસમ્બાધં સિવં રમ્મં, અચ્ચન્તસુખસંહિતં.
‘‘મઞ્ઞે સહસ્સનેત્તસ્સ, વિમાનં નાભિકઙ્ખસિ;
ઇદ્ધી હિ ત્યાયં વિપુલા, સક્કસ્સેવ જુતીમતો’’.
‘‘મનસાપિ ¶ ન પત્તબ્બો, આનુભાવો જુતીમતો;
પરિચારયમાનાનં, સઇન્દાનં [ઇન્દાનં (સ્યા. ક.)] વસવત્તિનં’’.
‘‘તં વિમાનં અભિજ્ઝાય, અમરાનં સુખેસિનં;
ઉપોસથં ઉપવસન્તો, સેમિ વમ્મિકમુદ્ધનિ’’.
‘‘અહઞ્ચ મિગમેસાનો, સપુત્તો પાવિસિં વનં;
તં મં મતં વા જીવં વા, નાભિવેદેન્તિ ઞાતકા.
‘‘આમન્તયે ભૂરિદત્તં, કાસિપુત્તં યસસ્સિનં;
તયા નો સમનુઞ્ઞાતા, અપિ પસ્સેમુ ઞાતકે’’.
‘‘એસો હિ વત મે છન્દો, યં વસેસિ મમન્તિકે;
ન હિ એતાદિસા કામા, સુલભા હોન્તિ માનુસે.
‘‘સચે ત્વં નિચ્છસે વત્થું, મમ કામેહિ પૂજિતો;
મયા ત્વં સમનુઞ્ઞાતો, સોત્થિં પસ્સાહિ ઞાતકે’’.
‘‘ધારયિમં મણિં દિબ્યં, પસું પુત્તે ચ વિન્દતિ;
અરોગો સુખિતો હોતિ [હોહિ (સ્યા.)], ગચ્છેવાદાય બ્રાહ્મણ’’.
‘‘કુસલં પટિનન્દામિ, ભૂરિદત્ત વચો તવ;
પબ્બજિસ્સામિ જિણ્ણોસ્મિ, ન કામે અભિપત્થયે’’.
‘‘બ્રહ્મચરિયસ્સ ચે ભઙ્ગો, હોતિ ભોગેહિ કારિયં;
અવિકમ્પમાનો એય્યાસિ, બહું દસ્સામિ તે ધનં’’.
‘‘કુસલં પટિનન્દામિ, ભૂરિદત્ત વચો તવ;
પુનપિ આગમિસ્સામિ, સચે અત્થો ભવિસ્સતિ’’.
‘‘ઇદં ¶ ¶ વત્વા ભૂરિદત્તો, પેસેસિ ચતુરો જને;
એથ ગચ્છથ ઉટ્ઠેથ, ખિપ્પં પાપેથ બ્રાહ્મણં.
તસ્સ તં વચનં સુત્વા, ઉટ્ઠાય ચતુરો જના;
પેસિતા ભૂરિદત્તેન, ખિપ્પં પાપેસુ બ્રાહ્મણં.
‘‘મણિં ¶ પગ્ગય્હ મઙ્ગલ્યં, સાધુવિત્તં [સાધુચિત્તં (પી.)] મનોરમં;
સેલં બ્યઞ્જનસમ્પન્નં, કો ઇમં મણિમજ્ઝગા’’.
‘‘લોહિતક્ખસહસ્સાહિ, સમન્તા પરિવારિતં;
અજ્જ કાલં પથં [પદં (સી. પી.)] ગચ્છં, અજ્ઝગાહં મણિં ઇમં’’.
‘‘સુપચિણ્ણો અયં સેલો, અચ્ચિતો મહિતો [માનિતો (ક.)] સદા;
સુધારિતો સુનિક્ખિત્તો, સબ્બત્થમભિસાધયે.
‘‘ઉપચારવિપન્નસ્સ, નિક્ખેપે ધારણાય વા;
અયં સેલો વિનાસાય, પરિચિણ્ણો અયોનિસો.
‘‘ન ઇમં અકુસલો [કુસલં (ક.)] દિબ્યં, મણિં ધારેતુમારહો;
પટિપજ્જ સતં નિક્ખં, દેહિમં રતનં મમ’’.
‘‘ન ચ મ્યાયં મણી કેય્યો, ગોહિ [કેહિ (ક.)] વા રતનેહિ વા;
સેલો બ્યઞ્જનસમ્પન્નો, નેવ કેય્યો મણી મમ’’.
‘‘નો ચે તયા મણી કેય્યો, ગોહિ [કેહિ (ક.)] વા રતનેહિ વા;
અથ કેન મણી કેય્યો, તં મે અક્ખાહિ પુચ્છિતો’’.
‘‘યો મે સંસે મહાનાગં, તેજસ્સિં દુરતિક્કમં;
તસ્સ ¶ દજ્જં ઇમં સેલં, જલન્તમિવ તેજસા’’.
‘‘કો નુ બ્રાહ્મણવણ્ણેન, સુપણ્ણો પતતં વરો;
નાગં જિગીસમન્વેસિ, અન્વેસં ભક્ખમત્તનો.
‘‘નાહં દિજાધિપો હોમિ, ન દિટ્ઠો ગરુળો મયા;
આસીવિસેન વિત્તોતિ [વિત્તોસ્મિ (સ્યા. ક.)], વજ્જો બ્રાહ્મણ મં વિદૂ’’.
‘‘કિં નુ તુય્હં બલં અત્થિ, કિં સિપ્પં વિજ્જતે તવ;
કિસ્મિં વા ત્વં પરત્થદ્ધો, ઉરગં નાપચાયસિ’’.
‘‘આરઞ્ઞિકસ્સ ¶ ઇસિનો, ચિરરત્તં તપસ્સિનો;
સુપણ્ણો કોસિયસ્સક્ખા, વિસવિજ્જં અનુત્તરં.
‘‘તં ભાવિતત્તઞ્ઞતરં, સમ્મન્તં પબ્બતન્તરે;
સક્કચ્ચં તં ઉપટ્ઠાસિં, રત્તિન્દિવમતન્દિતો.
‘‘સો તદા પરિચિણ્ણો મે, વત્તવા બ્રહ્મચરિયવા;
દિબ્બં પાતુકરી મન્તં, કામસા ભગવા મમ.
‘‘ત્યાહં મન્તે પરત્થદ્ધો, નાહં ભાયામિ ભોગિનં;
આચરિયો વિસઘાતાનં, અલમ્પાનોતિ [આલમ્બાનોતિ (સી. પી.), આલમ્બાયનોતિ (સ્યા.)] મં વિદૂ’’.
‘‘ગણ્હામસે ¶ મણિં તાત, સોમદત્ત વિજાનહિ;
મા દણ્ડેન સિરિં પત્તં, કામસા પજહિમ્હસે’’.
‘‘સકં નિવેસનં પત્તં, યો તં બ્રાહ્મણ પૂજયિ;
એવં કલ્યાણકારિસ્સ, કિં મોહા દુબ્ભિમિચ્છસિ’’.
‘‘સચે ¶ ત્વં [સચે હિ (સી. પી. ક.)] ધનકામોસિ, ભૂરિદત્તો પદસ્સતિ [ભૂરિદત્તં પદિસ્સસિ (ક.)];
તમેવ ગન્ત્વા યાચસ્સુ, બહું દસ્સતિ તે ધનં’’.
‘‘હત્થગતં પત્તગતં, નિકિણ્ણં ખાદિતું વરં;
મા નો સન્દિટ્ઠિકો અત્થો, સોમદત્ત ઉપચ્ચગા’’.
‘‘પચ્ચતિ નિરયે ઘોરે, મહિસ્સમપિ વિવરતિ [મહિસ્સમવ દીયતિ (સી. પી.), મહિમસ્સ વિન્દ્રીયતિ (સ્યા.)];
મિત્તદુબ્ભી હિતચ્ચાગી, જીવરેવાપિ સુસ્સતિ [જીવરે ચાપિ સુસ્સરે (સી. પી.)].
‘‘સચે ત્વં [સચે હિ (સી. પી. ક.)] ધનકામોસિ, ભૂરિદત્તો પદસ્સતિ;
મઞ્ઞે અત્તકતં વેરં, નચિરં વેદયિસ્સસિ’’.
‘‘મહાયઞ્ઞં યજિત્વાન, એવં સુજ્ઝન્તિ બ્રાહ્મણા;
મહાયઞ્ઞં યજિસ્સામ, એવં મોક્ખામ પાપકા’’.
‘‘હન્દ દાનિ અપાયામિ, નાહં અજ્જ તયા સહ;
પદમ્પેકં [પદમેકં (સ્યા. ક.)] ન ગચ્છેય્યં, એવં કિબ્બિસકારિના’’.
‘‘ઇદં ¶ વત્વાન પિતરં, સોમદત્તો બહુસ્સુતો;
ઉજ્ઝાપેત્વાન ભૂતાનિ, તમ્હા ઠાના અપક્કમિ.
‘‘ગણ્હાહેતં મહાનાગં, આહરેતં મણિં મમ;
ઇન્દગોપકવણ્ણાભો, યસ્સ લોહિતકો સિરો.
‘‘કપ્પાસપિચુરાસીવ, એસો કાયો પદિસ્સતિ [કાય’સ્સ દિસ્સતિ (સી. પી.)];
વમ્મિકગ્ગગતો સેતિ, તં ત્વં ગણ્હાહિ બ્રાહ્મણ’’.
‘‘અથોસધેહિ દિબ્બેહિ, જપ્પં મન્તપદાનિ ચ;
એવં તં અસક્ખિ સત્થું [સટ્ઠું (સી. પી.), યુટ્ઠું (સ્યા.), સુત્તું (ક.)], કત્વા પરિત્તમત્તનો’’.
‘‘મમં ¶ દિસ્વાન આયન્તં, સબ્બકામસમિદ્ધિનં;
ઇન્દ્રિયાનિ અહટ્ઠાનિ, સાવં [સામં (સી. પી.)] જાતં મુખં તવ.
‘‘પદ્મં યથા હત્થગતં, પાણિના પરિમદ્દિતં;
સાવં જાતં [યન્તં (ક.)] મુખં તુય્હં, મમં દિસ્વાન એદિસં.
‘‘કચ્ચિ નુ તે નાભિસસિ [તે નાભિસયિ (સી.), તે નાભિસ્સસિ (સ્યા.)], કચ્ચિ તે અત્થિ વેદના;
યેન સાવં મુખં તુય્હં, મમં દિસ્વાન આગતં’’.
‘‘સુપિનં ¶ તાત અદ્દક્ખિં, ઇતો માસં અધોગતં;
દક્ખિણં વિય મે બાહું, છેત્વા રુહિરમક્ખિતં;
પુરિસો આદાય પક્કામિ, મમ રોદન્તિયા સતિ.
‘‘યતોહં [યતો તં (સી.)] સુપિનમદ્દક્ખિં, સુદસ્સન વિજાનહિ;
તતો દિવા વા રત્તિં વા, સુખં મે નોપલબ્ભતિ’’.
‘‘યં પુબ્બે પરિવારિંસુ [પરિચારિંસુ (સી. પી.)], કઞ્ઞા રુચિરવિગ્ગહા;
હેમજાલપટિચ્છન્ના, ભૂરિદત્તો ન દિસ્સતિ.
‘‘યં પુબ્બે પરિવારિંસુ [પરિચારિંસુ (સી. પી.)], નેત્તિંસવરધારિનો;
કણિકારાવ સમ્ફુલ્લા, ભૂરિદત્તો ન દિસ્સતિ.
‘‘હન્દ ¶ દાનિ ગમિસ્સામ, ભૂરિદત્તનિવેસનં;
ધમ્મટ્ઠં સીલસમ્પન્નં, પસ્સામ તવ ભાતરં’’.
‘‘તઞ્ચ દિસ્વાન આયન્તિં, ભૂરિદત્તસ્સ માતરં;
બાહા પગ્ગય્હ પક્કન્દું, ભૂરિદત્તસ્સ નારિયો.
‘‘પુત્તં તેય્યે ન જાનામ, ઇતો માસં અધોગતં;
મતં ¶ વા યદિ વા જીવં, ભૂરિદત્તં યસસ્સિનં’’.
‘‘સકુણી હતપુત્તાવ, સુઞ્ઞં દિસ્વા કુલાવકં;
ચિરં દુક્ખેન ઝાયિસ્સં, ભૂરિદત્તં અપસ્સતી [ઇમિસ્સા ગાથાયાનન્તરે સી. પી. પોત્થકેસુ – ‘‘સકુણી હતપુત્તાવ, સુઞ્ઞં દિસ્વા કુલાવકં; તેન તેન પધાવિસ્સ, પિયપુત્તં અપસ્સતી’’તિ ઇતિ અયમ્પિ ગાથા આગતા].
‘‘કુરરી હતછાપાવ, સુઞ્ઞં દિસ્વા કુલાવકં;
ચિરં દુક્ખેન ઝાયિસ્સં, ભૂરિદત્તં અપસ્સતી.
‘‘સા નૂન ચક્કવાકીવ, પલ્લલસ્મિં અનોદકે;
ચિરં દુક્ખેન ઝાયિસ્સં, ભૂરિદત્તં અપસ્સતી.
‘‘કમ્મારાનં યથા ઉક્કા, અન્તો ઝાયતિ નો બહિ;
એવં ઝાયામિ સોકેન, ભૂરિદત્તં અપસ્સતી’’.
‘‘સાલાવ સમ્પમથિતા [સમ્પમદ્દિતા (સ્યા. ક.)], માલુતેન પમદ્દિતા;
સેન્તિ પુત્તા ચ દારા ચ, ભૂરિદત્તનિવેસને’’.
‘‘ઇદં સુત્વાન નિગ્ઘોસં, ભૂરિદત્તનિવેસને;
અરિટ્ઠો ચ સુભોગો [સુભગો (સી. પી.)] ચ, પધાવિંસુ અનન્તરા [ઉપધ