ਤੀਕਾ > ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) > ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ)

ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਸ੍ਸ ਨਵਙ੍ਗਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਂਵਣ੍ਣਨਂ ਯਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਕਾਤੁਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਵਿਸਯਭੂਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸਹਿਤਂ, ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ ਏਵ ਵਾ ਸਲੋਕਪਾਲੇਨ ਤਿਲੋਕੇਨ ਸਦਾ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚ ਨਰੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਸਾਸਨਵਰਂ ਵਿਦੂਹੇਵ ਞਾਤਬ੍ਬਂ. ਏਤਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਤਾਵ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਤਂਜਨਕੇਨ, ਤਂਵਿਜਾਨਕਵਿਦੂਹਿ ਚ ਨਿਯਮੇਤੁਂ, ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਪਰਿਦੀਪਨਞ੍ਚ ਕਾਤੁਂ –

‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ, ਸਲੋਕਪਾਲੋ ਸਦਾ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚ;

ਤਸ੍ਸੇਤ ਸਾਸਨਵਰਂ, ਵਿਦੂਹਿ ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਰਵਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ. – ਪਠਮਗਾਥਮਾਹ;

ਇਮਾਯ ¶ ਹਿ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ‘‘ਏਤਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਞੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇਵ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਕਰਣਵਿਸੇਸਭਾਵੇਨ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ. ਏਤੇਨੇਵ ਵਿਸੇਸਕਰਣੇਨ ਏਕਨ੍ਤਾਧਿਪ੍ਪੇਤਨੇਤ੍ਤਿਵਿਸਯਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ. ਏਕਨ੍ਤਾਧਿਪ੍ਪੇਤਸਾਸਨਵਰਮੇਵ ਨੇਤ੍ਤਿਸਂਵਣ੍ਣਨਾਯ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਵਿਸਯਂ ਤੇਨੇਵ ਵਕ੍ਖਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੋ –

‘‘ਏਤਂ ਇਦਾਨਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਹਾਰਨਯਪਟ੍ਠਾਨਵਿਚਾਰਣਵਿਸਯਭੂਤਂ ਸਾਸਨਂ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਤਾਦਿਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਵਰਂ ਅਗ੍ਗਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਨਿਪੁਣਞਾਣਗੋਚਰਤਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤਵੇਦਨੀਯਮੇਵਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ) ਚ,

‘‘ਏਤਂ ਤਿਵਿਧਮ੍ਪਿ ‘ਸਾਸਨਵਰ’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇਨ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍ਵਾ ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਪਠਮਂ, ਤਂ ਇਤਰੇਸਂ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯੋਤਿ ਸਬ੍ਬਸਾਸਨਮੂਲਭੂਤਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਚ ਵਿਸਯਭੂਤਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਮੇਵਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ) ਚ,

‘‘ਇਦਾਨਿ ¶ ਯਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘ਸਾਸਨਵਰਂ ਵਿਦੂਹਿ ਞੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਨੇਤ੍ਤਿਸਂਵਣ੍ਣਨਾਯ ਵਿਸਯਭੂਤਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਮੇਵ ਪਕਾਰਨ੍ਤਰੇਨ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ) ਚ.

ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਸ੍ਸਾਪਿ ਮੂਲਂ ਹੋਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬਸਾਸਨਮੂਲਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ. ਏਤੇਨ ਕਮ੍ਮਸਾਧਨੇਨਪਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥੇ ਸਿਦ੍ਧੇ ਨਾਨਾਵਿਧਸਾਧਕਵਚਨਂ ਨਾਨਾਵਾਦਾਨਂ ਅਨੋਕਾਸਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ਕਤਂ. ਸ੍ਵਾਕ੍ਖਾਤਤਾਦਿਧਮ੍ਮਗੁਣਾ ਪਨ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਵਿਸੇਸਦੇਸਕਨਰਵਰਸਦ੍ਦੇਨ ਵਾ ਪਰਿਦੀਪਕਤ੍ਥਭਾਵੇਨ ਵਾ ਦੀਪਿਤਾ ਅਵਿਨਾਭਾਵਤੋ. ਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਪਨ ਜਨਕਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਪੇਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਰਵਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤੇਨ ਚ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਾਸਨਵਰਜਨਕੋ ਵਾਚਕਤ੍ਥਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਭਾਵੇਨ ਵੁਤ੍ਤੋ. ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਮਹਾਕਰੁਣਾਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾਦਿਗੁਣਵਿਸੇਸਾ ਪਨ ਜਨਕਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਭੂਤਸ੍ਸ ਨਰਸ੍ਸ ਵਿਸੇਸਕੇਨਵਰਸਦ੍ਦੇਨ ਵਾ ਪਰਿਦੀਪਕਤ੍ਥਭਾਵੇਨ ਵਾ ਦੀਪਿਤੋ.

ਕਿਂ ਨੁ ਸੋ ਸਾਸਨਵਰਜਨਕੋ ਨਰਵਰੋ ਪਰਮਤ੍ਥੋਵ, ਉਦਾਹੁ ਪੂਜਨੀਯੋ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਨੀਯੋ ਚਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ…ਪੇ… ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚਾ’’ਤਿ, ਤੇਨ ਸਾਸਨਵਰਜਨਕੋ ਨਰਵਰੋ ਪਰਮਤ੍ਥੋਵ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਸਲੋਕਪਾਲੇਨ ਲੋਕੇਨ ਸਦਾ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇਸੁ ਪੂਜਨੀਯੋ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਨੀਯੋ ਚਾਤਿ ਵਿਸੇਸਿਤੋ ਥੋਮਿਤੋਤਿ.

ਏਤ੍ਥ ¶ ਚ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਚੇਤਨਾਵਾਚਕੇਨ ਵਾ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਸਦ੍ਦੇਨ ਫਲੂਪਚਾਰਤ੍ਥੋ ਪੁਞ੍ਞਮਹਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤੋ ਪੂਜਨੀਯਭਾਵੋ ਚੇਵ ਆਸਵਕ੍ਖਯਞਾਣਪਦਟ੍ਠਾਨਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾਦਿਗੁਣਸਙ੍ਖਾਤੋ ਨਮਸ੍ਸਨੀਯਭਾਵੋ ਚ ਦੀਪਕਤ੍ਥਭਾਵੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਦੀਪਿਤੋ. ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੋ ‘‘ਭਗਵਤੋ ਸਦੇਵਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਪੂਜਨੀਯਵਨ੍ਦਨੀਯਭਾਵੋ, ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲਭਾਵੋ ਚ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਗੁਣਵਿਸਿਟ੍ਠਤਂ ਦੀਪੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ).

ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਨਰਵਰਸ੍ਸ ਤਾਦਿਸਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਕਿਂ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਵਿਦੂਹੀ’’ਤਿ. ਤੇਨ ਤਿਪਿਟਕਧਰਾ ਅਰਿਯਭੂਤਾ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਵਾਚਕਤ੍ਥਭਾਵੇਨ ਗਹਿਤਾ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਤਾਦਿਸਙ੍ਘਗੁਣਾ ਪਨ ਵਨ੍ਦਧਾਤੁਵਚਨੇਨ ਵਾ ਦੀਪਕਤ੍ਥਭਾਵੇਨ ਵਾ ਦੀਪਿਤਾਤਿ. ਏਵਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਦੀਪਿਤੇ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਏਵਂ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਸਾਤਿਸਯਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਪਰਿਦੀਪਨਂ ਕਤ੍ਵਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ) ਵਕ੍ਖਤਿ, ਨ ਗਾਥਾਯ ਨਿਰਵਸੇਸਤ੍ਥੇ. ਤਤ੍ਥ ¶ ਏਵਨ੍ਤਿ ਏਵਂ ਸਾਸਨਵਰਦਸ੍ਸਨਭੂਤਾਯ ਪਠਮਗਾਥਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋਵ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਅਪਰੇ ਪਨਾਚਰਿਯਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਨਾਧਿਪ੍ਪੇਤਵਚਨਾਨਿ ਚੇਵ ਵਾਚਕਤ੍ਥਦੀਪਕਤ੍ਥਵਿਸੇਸਾਨਿ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਵਿਚਾਰੇਤ੍ਵਾ ‘ਏਵਂ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਸਾਤਿਸਯਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਪਰਿਦੀਪਨਂ ਕਤ੍ਵਾ’ਤਿ ਵਚਨਚ੍ਛਾਯਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਾਤਿਸਯਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਪਰਿਦੀਪਨਂ ਕਾਤੁਂ ‘ਯਂ ਲੋਕੋਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹਾ’ਤਿ ਚ ਸਾਤਿਸਯਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘ਯਂ ਲੋਕੋਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹਾ’ਤਿ’’ ਚ ਵਦਨ੍ਤਿ. ਤੇਸਂ ਵਾਦੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨਕ੍ਖਮਤਿ. ਕਾਰਣਂ ਪਨ ਮਯਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨ ਞਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਪਦਾਨੁਕ੍ਕਮਾਨੁਰੂਪਾਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਤ੍ਥੋ.

ਅਥ ਵਾ ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਜਮ੍ਬੁਵਨਸਣ੍ਡੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍ਵਾ ਸਿਸ੍ਸਾਨਂ ਹਿਤਂ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਭਿਨੀਹਾਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਪਸਂਸਿਤੋ, ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤਂ ਸਾਸਨਾਯਤ੍ਤਂ ਨਵਙ੍ਗਸ੍ਸਤ੍ਥਵਣ੍ਣਨਂ ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾਦਿਅਨੇਕਤ੍ਥਵਿਧਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਆਰਭਨ੍ਤੋ, ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ. ਯਦਿ ਏਵਂ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਭੂਤਂ ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾਤ੍ਯਾਦਿਕਂ ਆਰਭਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਅਨਾਰਭਿਤ੍ਵਾ ਕਸ੍ਮਾ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਤੋ ਬਹਿਭੂਤਂ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤ੍ਯਾਦਿਕਂ ਆਰਭਿਤਬ੍ਬਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਅਮ੍ਬਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਲਬੁਜਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ, ਲਬੁਜਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਅਮ੍ਬਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ, ਏਵਮੇਵ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਮਾਰਭਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਭਤੀਤਿ? ਤਥਾਪਿ ਯਸ੍ਸ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਂਵਣ੍ਣਨਂ ਯਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਕਾਤੁਕਾਮੋ ਯਸ੍ਸ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਭੂਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸਹਿਤਂ, ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ ਏਵ ਵਾ ਤਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਤਾਵ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਤਂਜਨਕੇਨ, ਤਂਵਿਜਾਨਕਵਿਦੂਹਿ ਚ ਨਿਯਮੇਤੁਂ, ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਪਰਿਦੀਪਨਞ੍ਚ ਕਾਤੁਂ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ. ਅਯਂ ਲੀਨਨ੍ਤਰਚੋਦਨਾਸਹਿਤੋ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਤ੍ਥੋ.

‘‘ਯਂ ¶ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ, ਸਲੋਕਪਾਲੋ ਸਦਾ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚ;

ਤਸ੍ਸੇਤ ਸਾਸਨਵਰਂ, ਵਿਦੂਹਿ ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਰਵਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ. –

ਨਿਗ੍ਗਹਿਤਲੋਪਂ ਕਤ੍ਵਾ ਰਚਿਤਾ ਗਾਥਾ ਅਰਿਯਾਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ. ਕਥਂ? ਪੁਬ੍ਬਡ੍ਢੇ ਤਿਂਸ ਮਤ੍ਤਾ, ਅਪਰਡ੍ਢੇ ਸਤ੍ਤਵੀਸ ਮਤ੍ਤਾ. ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤਾ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸ ਮਤ੍ਤਾਵ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਅਕ੍ਖਰਾਨਂ ਪਨ ਇਮਿਸ੍ਸਂ ਗਾਥਾਯਂ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸ. ਤੇਸੁ ਗਰੁਕ੍ਖਰਾ ਵੀਸਤਿ, ਲਹੁਕ੍ਖਰਾ ਸਤ੍ਤਰਸ ਭਵਨ੍ਤਿ. ‘‘ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਸਾਸਨਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਪਨ ਸਾਨੁਨਾਸਿਕਂ ਵਿਰੁਜ੍ਝਤਿ.

ਤਤ੍ਥ ¶ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ. ਸਲੋਕਪਾਲੋ ਸਬ੍ਬੋ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾਦਿਅਨੇਕਗੁਣਾਨੁਸ੍ਸਰਣੇਨ ਵਾ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਪੂਜਨੇਨ ਵਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪੂਜਨੇਨ ਵਾ ਸਦਾ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇਸੁ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਯਂ ਨਰਵਰਂ ਪੂਜਯਤੇ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚ, ਤਸ੍ਸ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਨਰਵਰਸ੍ਸ ਤਿਲੋਕਗ੍ਗਸ੍ਸ ਮਯਾ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸਹਿਤਂ, ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ ਏਵ ਵਾ ਵਿਦੂਹੇਵ ਞੇਯ੍ਯਂ ਞਾਤਬ੍ਬਂ. ਨਿਪੁਣਞਾਣਗੋਚਰਂ ਏਤਂ ਮਯਾ ਬੁਦ੍ਧਿਯਂ ਠਪਿਤਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਮਯਾ ਆਰਭਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਨ੍ਤਿ ਪਠਮਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਂਵਣ੍ਣਨਾਭੂਤਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਅਹਂ ਆਰਭਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਸਾਧਵੋ ਸੁਣਾਥ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥਾਤਿ ਸਮੁਦਾਯਯੋਜਨਾ, ਅਵਯਵਯੋਜਨਾਪਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

ਕਥਂ? ‘‘ਸਲੋਕਪਾਲੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਵਿਸੇਸਨਵਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ. ਲੋਕਪਾਲੋ ਵਜ੍ਜੇਤ੍ਵਾ ਅਵਸੇਸੋ ਲੋਕੋ ਚ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਲੋਕਪਾਲਸਹਿਤੋ ਲੋਕੋਤਿ ਵਿਸੇਸੇਤਿ. ‘‘ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚਾ’’ਤਿ ਕਤ੍ਤੁਕਾਰਕਆਖ੍ਯਾਤਕਿਰਿਯਾਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ ‘‘ਯੋ ਕਰੋਤਿ, ਸ ਕਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ. ਯੋ ਲੋਕੋ ਕਾਰਕੋ, ਸੋ ਕਤ੍ਤਾ ਹੋਤੁ. ਯੋ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚ, ਕਥਂ ਸੋ ਕਤ੍ਤਾਤਿ? ‘‘ਯੋ ਕਰੋਤਿ, ਸ ਕਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਯੋ ਕਰੋਤਿ ਕਿਰਿਯਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਿ, ਸੋ ਕਿਰਿਯਾਨਿਪ੍ਫਾਦਕੋ ਕਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭਵਤੋ ਸਯਨਭੁਞ੍ਜਨਾਦਿਸਬ੍ਬਕਿਰਿਯਾਨਿਪ੍ਫਾਦਕੋ ਕਤ੍ਤਾਯੇਵ ਹੋਤਿ. ਅਯਞ੍ਚ ਲੋਕੋ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਨਿਪ੍ਫਾਦਕੋਯੇਵਾਤਿ. ਕਥਂ ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਕਿਰਿਯਾਨਿਪ੍ਫਾਦਕੋਤਿ? ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਵਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯਪਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਮਾਨੋ ਹਦਯਵਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ, ਸੋ ਯਥਾਰਹਂ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨਿਪ੍ਫਾਦਕੋ ਭਵੇ. ਏਵਂ ਲੋਕਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤੁਕਾਰਕਭਾਵੋ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ. ਏਸ ਨਯੋ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁਪਿ ਏਵਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ.

‘‘ਯਂ ¶ ਨਰਵਰਂ ਪੂਜਯਤੇ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚਾ’’ਤਿ ਕਮ੍ਮਕਾਰਕਆਖ੍ਯਾਤਕਿਰਿਯਾਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ ‘‘ਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ. ਯਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਹੋਤੁ. ਯਂ ਪੂਜਯਤਿ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚ, ਕਥਂ ਤਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ? ‘‘ਯਂ ¶ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਯਂ ਕਰੋਤਿ ਕਿਰਿਯਾਯ ਸਮ੍ਬਜ੍ਝਤਿ, ਕਿਰਿਯਾਯ ਸਮ੍ਬਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭਵਤੋ ਕਰਣਵਾਚਕਵਚਨੀਯਾਦਿਸਬ੍ਬਕਿਰਿਯਾਯ ਸਮ੍ਬਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਕਮ੍ਮਂ ਹੋਤ੍ਵੇਵ. ਅਯਞ੍ਚ ਨਰਵਰੋ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਵਾਚਕਵਚਨੀਯਭਾਵੇਨ ਸਮ੍ਬਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬੋਯੇਵਾਤਿ. ਕਥਂ ਅਯਂ ਨਰਵਰੋ ਵਚਨੀਯੋਤਿ? ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਚੇਤਨਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣਵਸੇਨ ਨਰਵਰੋ ਵਚਨੀਯੋ, ਚੇਤਨਾ ਵਾਚਕਾ, ਏਵਂ ਵਾਚਕਵਚਿਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਹੋਤ੍ਵੇਵ. ‘‘ਯਂ ਨਰਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਵਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯਪਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬੋ ਸਨ੍ਤਾਨਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਮਾਨੋ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਗੁਣਸਹਿਤੋ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕੋ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਚੇਤਨਾ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ. ਏਸ ਨਯੋ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਏਵਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ.

‘‘ਤਸ੍ਸ ਨਰਵਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਵਿਸੇਸਨਵਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ. ਨਰਵਰੋ ਨਾਮ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਬ੍ਬਾਦਿਕੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬੋ ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ ਏਵਾਤਿ ਵਿਸੇਸੇਤਿ. ਤਸ੍ਸ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚ ਨਰਵਰਸ੍ਸ ਸਾਸਨਵਰਨ੍ਤਿ ਜਞ੍ਞਜਨਕਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ. ਸਾਸਨਵਰਂ ਨਾਮ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸਾਵਕਬੁਦ੍ਧਰਾਜਰਾਜਾਦੀਨਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚ ਨਰਵਰਸ੍ਸ ਤਿਲੋਕਸ੍ਸੇਵ ਸਾਸਨਵਰਨ੍ਤਿ ਨਿਯਮੇਤਿ.

‘‘ਵਿਦੂਹਿ ਞੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਕਤ੍ਤੁਕਾਰਕਕਿਤਕਿਰਿਯਾਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ. ਕਤ੍ਤੁਭਾਵੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤੋਵ. ‘‘ਵਿਦੂਹੀ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਵਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯਪਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਮਾਨੋ ਸਾਸਨਵਰੇ ਸਮ੍ਮੋਹਧਂਸਕਞਾਣਸਹਿਤੋ ਹਦਯਵਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਯਥਾਰਹਂ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨਿਪ੍ਫਾਦਕੋ ਭਵੇ. ਞਾ-ਇਤਿਧਾਤੁਯਾ ਅਤ੍ਥਭੂਤਂ ਞਾਣਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਯ੍ਯਂ ਭਵੇ, ਏਵਂ ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਞੇਯ੍ਯਂ ਸਾਸਨਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਵਿਸੇਸਨਵਿਸੇਸ੍ਯਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ. ਸਾਸਨਵਰਂ ਨਾਮ ਨ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਅਥ ਖੋ ਵਿਦੂਹੇਵ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਞਾਣੇਨ ਞੇਯ੍ਯਂ ਸਾਸਨਵਰਨ੍ਤਿ ਵਿਸੇਸੇਤਿ.

‘‘ਏਤਂ ਸਾਸਨਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਵਿਸੇਸਨਵਿਸੇਸ੍ਯਭਾਵੇਨ ਯੋਜਨਾ. ਸਾਸਨਵਰਂ ਨਾਮ ਮਯਾ ਬੁਦ੍ਧਿਯਂ ਅਟ੍ਠਪਿਤਂ ਅਪ੍ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਮਯਾ ਇਦਾਨਿ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਭਾਵੇਨ ਬੁਦ੍ਧਿਯਂ ਵਿਪਰਿਵਤ੍ਤਮਾਨਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਂ ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਂ ਸਾਸਨਵਰਨ੍ਤਿ ¶ ਵਿਸੇਸੇਤਿ. ਏਤਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ¶ ਵਿਸਯਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਤਂ ਇਦਾਨਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਹਾਰਨਯਪਟ੍ਠਾਨਵਿਚਾਰਣਵਿਸਯਭੂਤਂ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ). ਇਚ੍ਚੇਵਂ ਨੇਤ੍ਤਿਯਾ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਯੋਜਨਤ੍ਥੋ ਸਮਤ੍ਤੋ.

ਤਤ੍ਥ ਯਨ੍ਤਿ ਅਨਿਯਮਨਰਵਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਵਾਚਕਂ ਪਯੋਗਵਨ੍ਤਸਬ੍ਬਨਾਮਂ. ਅਨਿਯਮੋ ਚ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਅਨਿਯਮਿਤਤ੍ਤਾ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਨ ਨਰਵਰਤੋ ਅਞ੍ਞਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭਵਤੋਤਿ. ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸਾਨਿਯਤੇਸੁਪਿ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ. ਲੋਕਿਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੁਞ੍ਞਾਪੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਤਬ੍ਬਿਪਾਕੋ ਚਾਤਿ ਲੋਕੋ.ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ ਪੁਞ੍ਞਾਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਲੋਕਿਯਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤਬ੍ਬਿਪਾਕੋ ਚ ਲੋਕਿਯਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ, ਇਤਿ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਾਪੁਞ੍ਞਾਨਂ, ਤਬ੍ਬਿਪਾਕਸ੍ਸ ਚ ਪਵਤ੍ਤਨਸ੍ਸ ਆਧਾਰਭਾਵਤੋ ‘‘ਏਤ੍ਥਾ’’ਤਿਪਦੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ ਲੋਕੋਨਾਮ. ਪੂਜਯਤੇਤਿ ਵਿਗ੍ਗਹਵਿਰਹਿਤਂ ਆਖ੍ਯਾਤਪਦਂ, ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਪੂਜਨਂ ਕਰੋਤਿ.

ਲੋਕਂ ਪਾਲੇਨ੍ਤੀਤਿ ਲੋਕਪਾਲਾ, ਪੁਞ੍ਞਾਪੁਞ੍ਞਾਨਞ੍ਚੇਵ ਤਬ੍ਬਿਪਾਕਸ੍ਸ ਚ ਪਵਤ੍ਤਨਾਧਾਰਤ੍ਤਾ ਲੋਕਾ ਚ. ਕੇ ਤੇ? ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਰਾਜਾਨੋ, ਇਨ੍ਦਯਮਵਰੁਣਕੁਵੇਰਾ ਵਾ, ਖਤ੍ਤਿਯਚਤੁਮਹਾਰਾਜਸਕ੍ਕਸੁਯਾਮਸਨ੍ਤੁਸਿਤਸੁਨਿਮ੍ਮਿਤਪਰਨਿਮ੍ਮਿਤਵਸਵਤ੍ਤਿਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾਦਯੋ ਵਾ. ਪਾਲਨਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਇਸ੍ਸਰਿਯਾਧਿਪਚ੍ਚੇਨ ਤਂਤਂਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਵਿਹੇਸਨਨਿਵਾਰਣਾਦਿਆਣਾਪਵਤ੍ਤਾਪਨਯਸਪਰਿਵਾਰਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਰਾਦਿਨਿਯ੍ਯਾਦਨਾ, ਸਹ ਲੋਕਪਾਲੇਹਿ ਯੋ ਵਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸਲੋਕਪਾਲੋ. ਅਥ ਵਾ ਯੇ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਾ ਲੋਕਂ ਪਾਲੇਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਪਾਲਨਤੋ ਤੇ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਾ ਲੋਕਪਾਲਾ. ਤੇਨਾਹ ਭਗਵਾ ‘‘ਦ੍ਵੇਮੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਸੁਕ੍ਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਲੋਕਂ ਪਾਲੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਅ. ਨਿ. ੨.੯; ਇਤਿਵੁ. ੪੨). ਲੋਕਪਾਲੇਹਿ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਲੋਕੋ ਸਲੋਕਪਾਲੋ ਨਾਮ. ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਲੋਕੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸਦਾ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇਸੁ ਪੂਜਯਤਿ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚ ਪਾਪਹਿਰਿਜਿਗੁਚ੍ਛਨਤੋ, ਧਮ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਦਵਨ੍ਤਤਾਯ ਚ.

ਅਞ੍ਞੇ ਪਨ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਾਪਿ ਕਦਾਚਿਯੇਵ ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਬ੍ਬਦਾਤਿ. ਸਦਾਤਿ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਾਲਵਾਚਕਵਿਗ੍ਗਹਵਿਰਹਿਤਂ ਵਿਕਪ੍ਪਨਾਮਂ, ਸਬ੍ਬਨਾਮਂ ਵਾ. ਨਮਸ੍ਸਤੀਤਿ ਵਿਗ੍ਗਹਵਿਰਹਿਤਂ ਆਖ੍ਯਾਤਪਦਂ, ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਨਮਸ੍ਸਨਂ ਕਰੋਤਿ. ਤਸ੍ਸੇਤਾਤਿ ¶ ਏਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਯਮਵਾਚਕਂ ਪਯੋਗਵਨ੍ਤਸਬ੍ਬਨਾਮਂ ਵਿਗ੍ਗਹਵਿਰਹਿਤਮੇਵ. ਨਿਯਮੋ ਚ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਵਿਸੇਸਿਤੋ. ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਨਿਯਮਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਨਰਵਰਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਯੁਤ੍ਤੋਵ. ਸੇਸਨਿਯਮੇਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏਸੇਵ ਨਯੋ. ਏਤਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਹਾਰਨਯਪਟ੍ਠਾਨਵਿਚਾਰਣਵਿਸਯਭੂਤਸ੍ਸ ¶ ਸਾਸਨਵਰਪਰਾਮਸਨਂ ਪਯੋਗਵਨ੍ਤਸਬ੍ਬਨਾਮਂ ਵਿਗ੍ਗਹਵਿਰਹਿਤਂ.

ਸਾਸਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਸਾਸਨਂ, ਏਤੇਨ ਨਵਵਿਧਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਨ, ਨਵਵਿਧਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਸਹਿਤੇਨ ਵਾ ਵਰੇਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਮਤ੍ਥੇ ਵੇਨੇਯ੍ਯੇ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਪਰਮਤ੍ਥੇਹਿ ਤਿਵਿਧਯਾਨਮੁਖੇਨ ਯਥਾਰਹਂ ਸਤ੍ਤੇ ਸਾਸਤਿ ਅਨੁਸਾਸਤਿ ਵਿਨੇਤਿ. ਇਤਿ ਸਾਸਨਾਨੁਸਾਸਨਕਿਰਿਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜਾਨਨਪਟਿਪਜ੍ਜਨਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਕਾਰਣਕਰਣਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਤੇਨਾ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਨਵਵਿਧਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ, ਨਵਵਿਧਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਸਹਿਤਂ ਵਾ ਵਰਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸਾਸਨਂ ਨਾਮ. ਨਵਵਿਧਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਦੇਸਨਾਯ ਹਿ ਵੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਜਾਨਨਂ ਪੁਰਿਮਜਾਨਨੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮਜਾਨਨਂ, ਜਾਨਨੇਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮਪਟਿਪਜ੍ਜਨੇਨ ਅਧਿਗਮੋ, ਪੁਰਿਮਾਧਿਗਮੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮਾਧਿਗਮੋ ਹੋਤਿ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਦ੍ਧਾ ਸੀਲਂ ਸੁਤਂ ਚਾਗੋ ਪਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਾਯ ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੁਤਸ੍ਸ ਚਾਗਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ. ੧.੧.੪੨੩) ਚ ‘‘ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ’’ਤ੍ਯਾਦਿ (ਪਟ੍ਠਾ. ੧.੧.੪੨੩) ਚ. ਸਾਸਧਾਤੁਯਾ ਦੇਸਨਾਸਦ੍ਦੋ ਚ ਤਂਜਨਕੋ ਦੇਸਨਾਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਥੋ, ਤਂਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਵੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਅਤ੍ਥਜਾਨਨਪਟਿਪਜ੍ਜਨਅਧਿਗਮਨਾਦਿ ਕਾਰਣੂਪਚਾਰਤ੍ਥੋ, ‘‘ਏਤੇਨਾ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਸਾਸਨਭੂਤਾਯ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਕਰਣਸਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਸਤ੍ਤਿ ਫਲੂਪਚਾਰਤ੍ਥੋ. ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋਪਿ ਤਮੇਵ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਸਤ੍ਤਿਂ ਹੇਤੁਭਾਵੇਨ ਪਰਾਮਸਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਸਤ੍ਤਿਯਾ ਆਧਾਰਭੂਤਾ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਯੁ-ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ. ਏਸੇਵ ਨਯੋ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਏਵਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ.

ਏਕਨ੍ਤਨਿਯ੍ਯਾਨਟ੍ਠੇਨ, ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਗੁਣਤਾਯ ਚ ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠੇਨ ਵਰਂ ਉਤ੍ਤਮਂ, ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਮ੍ਹਿ ਫਲਨਿਯ੍ਯਾਦਨਤੋ, ਮਗ੍ਗਨਿਯ੍ਯਾਨਹੇਤੁਭਾਵਤੋ ਚ ਨਿਯ੍ਯਾਨਟ੍ਠੇਨ, ਸਾਵਕਾਦੀਹਿ ਅਜਨਿਯਤ੍ਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣਟ੍ਠੇਨ ਚ ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠੇਨ ਵਰਂ, ਵਰਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਵਾ ਵਰਂ. ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਅਭਿਪਤ੍ਥਿਤਸਮਿਦ੍ਧਿਹੇਤੁਤਾਯ ਵਰਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪਤ੍ਥੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਾਸਨਵਰਂ ਨਾਮ, ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ ਵਾ ਸਾਸਨਞ੍ਚ ਤਂ ਵਰਞ੍ਚਾਤਿ ਸਾਸਨਵਰਂ. ਚ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਤ੍ਤਿਭੇਦਂ, ਤਂ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਤ੍ਥਾਭੇਦਂ ਦੇਸ੍ਸੇਤਿ.

ਵਿਦਨ੍ਤੀਤਿ ¶ ਵਿਦੂ. ਯੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਯਥਾਸਭਾਵਤੋ ਕਮ੍ਮਕਮ੍ਮਫਲਾਨਿ, ਕੁਸਲਾਦਿਭੇਦੇ ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਵਿਦਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਵਿਦਨਤੋ ਤੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਵਿਦੂ ਨਾਮ, ਤੇਹਿ. ਞਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਞੇਯ੍ਯਂ. ਞਾ-ਧਾਤੁਯਾ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਿਕਂ ਞਾਣਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਠਾਨੂਪਚਾਰਤੋ ਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾਵੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾਵੋ ਪਰਾਮਸਿਤੋ. ਤਸ੍ਸ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਰਾਮਸਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾਵਸ੍ਸ ਆਧਾਰਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਣ੍ਯ-ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ. ਞਾਣਂ ਅਰਹਤੀਤਿ ਵਾ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਵਿਦੂਨਂ ਞਾਣਂ ਜਾਨਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾਵੇਨ ਅਰਹਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਨਯੇ ਤਦ੍ਧਿਤਪਦਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

ਨਰਤਿ ¶ ਨੇਤੀਤਿ ਨਰੋ. ਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਉਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨਂ ਨਰਤਿ ਨੇਤਿ, ਇਤਿ ਨਰਨਤੋ ਨਯਨਤੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨਰੋ ਨਾਮ. ਸੋ ਹਿ ਪੁਤ੍ਤਭੂਤੋਪਿ ਮਾਤੁਯਾ ਪਿਤੁਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਕਨਿਟ੍ਠਭਾਤੁਭੂਤੋਪਿ ਜੇਟ੍ਠਭਗਿਨੀਨਂ ਪਿਤੁਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ. ਅਥ ਵਾ ਨਰਿਤਬ੍ਬੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਨਰੋ. ਸੋ ਹਿ ਜਾਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾਵ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਭਾਵੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਧਾਰੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਾਵ ਪਰੇਹਿ ਨੇਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਤਥਾ ਅਞ੍ਞੋ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਦਿਕੋਤਿ. ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸਤ੍ਥੁਵਿਸਯਤਾਯ ਨਰਤਿ ਵੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤੇਤਿ ਨਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ. ਸਤ੍ਥਾ ਹਿ ਸਤ੍ਤੇ ਅਪਾਯਾਦਿਤੋ ਸੁਗਤਿਂ ਵਾ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਵਾ ਨੇਤੀਤਿ. ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾਦਿਅਨੇਕਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਵਰੋ ਉਤ੍ਤਮੋ, ਵਰਿਤਬ੍ਬੋ ਪਤ੍ਥੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵਾ ਵਰੋ, ਤਿਲੋਕਗ੍ਗੋ. ਪਕਤਿਯਾ ਉਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੋ ਨਰੋ ਗੁਣੁਤ੍ਤਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਵਰੋ, ਨਰੋ ਚ ਸੋ ਵਰੋ ਚਾਤਿ ਨਰਵਰੋ. ਚ-ਤ-ਸਦ੍ਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥਭੇਦੋ ਵੁਤ੍ਤੋਵ, ਵਿਸੇਸਨਪਰਪਦਸਮਾਸੋਯਂ. ਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ). ਅਞ੍ਞੇ ਪਨ ‘‘ਨਰਾਨਂ, ਨਰੇਸੁ ਵਾ ਵਰੋਤਿ ਨਰਵਰੋ’’ਤਿ ਵਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਵਚਨਂ ‘‘ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ) ਅਟ੍ਠਕਥਾਵਚਨੇਨ ਵਿਰੁਜ੍ਝਤਿ ਮਞ੍ਞੇ. ਤਸ੍ਸ ਨਰਵਰਸ੍ਸਾਤਿ. ਇਚ੍ਚੇਵਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਆਦਿਗਾਥਾਯ ਸਮਾਸੇਨ ਚ ਵਚਨਤ੍ਥੋ ਸਮਤ੍ਤੋ.

ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ ਯੋਜਨਤ੍ਥਵਚਨਤ੍ਥਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ. ਤਥਾਪਿ ਵਿਸੁਂ ਸੁਟ੍ਠੁ ਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ ਪੁਨ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ. ‘‘ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾਦਿਅਨੇਕਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਲੋਕਪਾਲੇਨ ਲੋਕੇਨ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬੋ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ ਚ ਸਾਸਨਵਰਦੇਸਕੋ ਤਿਲੋਕਗ੍ਗੋ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਲੋਕਪਾਲਸਹਿਤੋ ਸਦ੍ਧਾਚਾਗਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ¶ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ਲੋਕਸਦ੍ਦੋ ਏਕਵਚਨਯੁਤ੍ਤੋਪਿ ਜਾਤਿਸਦ੍ਦਤ੍ਤਾ ਨਿਰਵਸੇਸਤੋ ਸਤ੍ਤੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਯਥਾ ‘‘ਮਹਾਜਨੋ’’ਤਿ. ਕਾਮਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਲੋਕਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਲੋਕਵਿਦੂ’’ਤ੍ਯਾਦੀਸੁ ਸਙ੍ਖਾਰਭਾਜਨੇਸੁਪਿ ਪਵਤ੍ਤੋ, ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਸਾਧਨਤ੍ਤਾ ਪਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇਵ ਵਾਚਕਭਾਵੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋਤਿ. ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪੂਜਨਕਿਰਿਯਾਯੋਗ੍ਯਭੂਤਤਾਵਸੇਨਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ).

ਪੂਜਯਤੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੂਜਨਕਿਰਿਯਾਯ ਮੁਖ੍ਯਤੋ ਪੂਜਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ, ਫਲੂਪਚਾਰੇਨ ਤਂਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਸਬ੍ਬੇ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾ ਸਰੂਪਤ੍ਥਾ. ਤੇ-ਵਿਭਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਪੂਜਨਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕੋ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਲੋਕੋ ਚ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਅਤ੍ਥਭੇਦਾਭਾਵਤੋ ਦ੍ਵੀਸੁ ਵਾਚਕੇਸੁ ਏਕੋਵ ਵਾਚਕੋ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਕਸ੍ਮਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਦ੍ਵੇ ਵਾਚਕਾ ਵੁਤ੍ਤਾਤਿ? ਨਾਯਂ ਦੋਸੋ ਦ੍ਵਿਨ੍ਨਂ ਵਾਚਕਾਨਂ ਸਾਮਞ੍ਞਵਿਸੇਸਵਾਚਕਤ੍ਤਾ. ਲੋਕਸਦ੍ਦੋ ਹਿ ਪੂਜਨਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕੋ, ਅਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕੋ ਚ ਵਦਤੀਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਵਾਚਕੋ ਚ ਹੋਤਿ. ਪੂਜਯਤੇ-ਸਦ੍ਦੋ ਲੋਕਪੂਜਨਇਤ੍ਥਿਪੂਜਨਪੁਰਿਸਪੂਜਨਤਿਰਚ੍ਛਾਨਪੂਜਨਾਦਿਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕਞ੍ਚ ਵਦਤੀਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਵਾਚਕੋ ¶ . ਤਸ੍ਮਾ ਪੂਜਯਤੇ-ਸਦ੍ਦੋ ਲੋਕਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ, ਪੂਜਨਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕੋ ਚ ਨ ਅਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕੋਤਿ ਨਿਯਮੇਤਿ. ਲੋਕਸਦ੍ਦੋ ਚ ਪੂਜਯਤੇਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ ਪੂਜਨਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕੋ. ਲੋਕੋ ਪਨ ਪੂਜਨਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕੋ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਦਿਕੋਤਿ ਨਿਯਮੇਤਿ. ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏਵਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਏਸੇਵ ਨਯੋ.

‘‘ਸਲੋਕਪਾਲੋ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸੇਟ੍ਠਲੋਕਪਾਲਸਹਗਤੋ, ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕੋ ਚ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ‘‘ਸਦਾ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਰਤ੍ਤਿਦਿਵਸਕਾਲੋ ਅਤੀਤਭਗਵਤੋ ਧਰਮਾਨਕਾਲੋ ਤਤੋ ਪਰਕਾਲੋ ਅਭਿਨੀਹਾਰਤੋ ਯਾਵ ਸਾਸਨਨ੍ਤਰਧਾਨਾ ਕਾਲੋ ਤਤੋ ਪਰਕਾਲੋ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ਸੋ ਪਨ ਅਨਾਗਤਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਾਲੋ ਅਤੀਤਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ ਇਦਾਨਿ ਪੂਜਯਨ੍ਤਿ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਵਿਯ ਪੂਜਯਿਸ੍ਸਤਿ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ ਚ. ਨਮਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਮੁਖ੍ਯਤੋ ਨਮਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ, ਫਲੂਪਚਾਰੇਨ ਤਂਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਸਬ੍ਬੇ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ਤਿ-ਵਿਭਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ¶ ਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਸਾਧਕੋ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ ਲੋਕੋ ਚ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ, ਅਤ੍ਥਭੇਦਾਭਾਵੇਪਿ ਦ੍ਵਿਨ੍ਨਂ ਵਾਚਕਾਨਂ ਪਵਤ੍ਤਭਾਵੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤੋਵ. ‘‘ਚਾ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੂਜੇਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਨਮਸ੍ਸਤਿ, ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਪੂਜੇਤਿ ਚ, ਅਯਂ ਪਨ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤਿ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚਾਤਿ ਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ.

ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਂ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾਦਿਅਨੇਕਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬੋ ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ ਤਿਲੋਕਗ੍ਗੋ ਸਤ੍ਥਾ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ, ਛਟ੍ਠੀਵਿਭਤ੍ਤਿਯਾ ਜਨਕਸ੍ਸ ਨਰਵਰਸ੍ਸ ਜਞ੍ਞੇਨ ਸਾਸਨਵਰੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਪਧਾਨਸਰੂਪਤ੍ਥੋ, ਜਞ੍ਞਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਜਨਕੇਨ ਨਰਵਰੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਅਪਧਾਨਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਏਵਰੂਪੇਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏਸੇਵ ਨਯੋ.

‘‘ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਹਾਰਨਯਪਟ੍ਠਾਨਵਿਚਾਰਣਵਿਸਯਭੂਤਂ ਸਾਸਨਂ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ‘‘ਸਾਸਨਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸਾਪਿ ਤਮੇਵ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ, ਏਤਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਵੇਧਭੇਦੇਨ ਤਿਵਿਧਮ੍ਪਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਮੇਵ ਸਬ੍ਬਸਾਸਨਮੂਲਭੂਤਤ੍ਤਾ, ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਭੂਤਤ੍ਤਾ ਚ ਵਿਸੇਸਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ ਤਸ੍ਸ ਮੂਲਭੂਤਭਾਵਤੋ ਵਿਨਯਸਂਵਣ੍ਣਨਾਦੀਸੁ ਬਹੂਪਕਾਰੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਨ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ. ਵਦਨ੍ਤੋਪਿ ਅਞ੍ਞਂ ਰਚਿਤਬ੍ਬਂ ਰਚਿਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥੋਵ ਹੁਤ੍ਵਾ ਵਦਤੀਤਿ ਗਹਿਤਬ੍ਬੋ ਵਦੇਯ੍ਯ.

ਤਂ ਪਨ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਂ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਰਸਵਸੇਨ ਏਕਵਿਧਂ, ਧਮ੍ਮਵਿਨਯਵਸੇਨ ਦੁਵਿਧਂ, ਵਿਨਯਪਿਟਕਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਵਸੇਨ ਤਿਵਿਧਂ ¶ , ਆਣਾਦੇਸਨਾਵੋਹਾਰਦੇਸਨਾਪਰਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਵਸੇਨ ਤਿਵਿਧਂ, ਯਥਾਪਰਾਧਸਾਸਨਾਯਥਾਨੁਲੋਮਸਾਸਨਾਯਥਾਧਮ੍ਮਸਾਸਨਾਭੇਦੇਨਪਿ ਤਿਵਿਧਂ, ਸਂਵਰਾਸਂਵਰਕਥਾਦਿਟ੍ਠਿਵਿਨਿਵੇਠਨਕਥਾਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਥਾਭੇਦੇਨਪਿ ਤਿਵਿਧਂ. ਏਤ੍ਥ ਚ ਦੇਸਨਾ ਦੇਸਕਾਧੀਨਾ, ਸਾਸਨਂ ਸਾਸਿਤਬ੍ਬਾਯਤ੍ਤਂ, ਕਥਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਤ੍ਥਾਪੇਕ੍ਖਾਤਿ ਵਿਸੇਸੋ. ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ, ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ, ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ, ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ, ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋਤਿ ਨਿਕਾਯਭੇਦੇਨ ਪਨ ਪਞ੍ਚਵਿਧਂ; ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਵੇਯ੍ਯਾਕਰਣਗਾਥਾਉਦਾਨਇਤਿਵੁਤ੍ਤਕਜਾਤਕਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਵੇਦਲ੍ਲਭੇਦੇਨ ਪਨ ਨਵਵਿਧਂ; ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਭੇਦੇਨ ਪਨ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਹਸ੍ਸਵਿਧਂ; ‘‘ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਾਤਿ ਅਮਿਸ੍ਸਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ; ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧ ਭਾਗਿਯਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਾਤਿ ਮਿਸ੍ਸਕਦੁਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ; ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਵਾਸਨਾ ਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਾਤਿ ¶ ਮਿਸ੍ਸਕਤਿਕਾਨਿ ਦ੍ਵੇ; ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸਤਣ੍ਹਾਵੋਦਾਨਭਾਗਿਯਦਿਟ੍ਠਿਵ- ਉਦਾਨਭਾਗਿਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਵੋਦਾਨਭਾਗਿਯਾਤਿਛਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੮੯) ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਭੇਦੇਨ ਸੋਲ਼ਸਵਿਧਂ; ‘‘ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਸਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞਾਣਞੇਯ੍ਯ- ਞਾਣਞੇਯ੍ਯਦਸ੍ਸਨਭਾਵਨਾਦਸ੍ਸਨਭਾਵਨਾਸਕਵਚਨਪਰਵਚਨਸਕਵਚਨਪਰਵਚਨ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਅਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਅਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਕਮ੍ਮਵਿਪਾਕਕਮ੍ਮਵਿਪਾਕਕੁਸਲ ਅਕੁਸਲਕੁਸਲਾਕੁਸਲਅਨੁਞ੍ਞਾਤਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਅਨੁਞ੍ਞਾਤਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਥਵਸ੍ਸ ਭੇਦੇਨ ਅਟ੍ਠਵੀਸਤਿਵਿਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੧੧੨) ਏਵਮਾਦਿਬਹੁਵਿਧਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸੇਸਤੋ ਵਿਸਯਂ. ਤਸ੍ਸ ਵਿਸਯਭਾਵੇ ਸਤਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਵੇਧਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਾਸਨਦ੍ਵਯਮ੍ਪਿ ਤਮ੍ਮੂਲਕਤ੍ਤਾ ਵਿਸਯਂ ਹੋਤਿ ਪਰਿਯਾਯਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

‘‘ਵਿਦੂਹੀ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਸਪਰਸਨ੍ਤਾਨਪਵਤ੍ਤਨਪਵਤ੍ਤਾਪਨਾਦਿਵਸੇਨ ਵਿਜਾਨਨਸਮਤ੍ਥੋ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਞਾਣਾਦਿਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਿਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ‘‘ਞੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਤਾਦਿਸੇਹਿ ਵਿਦੂਹਿ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਞਾਣਾਦਿਨਾ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ‘‘ਨਰਵਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਏਕਵਿਧਾਦਿਭੇਦਸ੍ਸ ਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਜਨਕੋ ਅਨੇਕਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਤਿਲੋਕਗ੍ਗੋ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ. ਇਚ੍ਚੇਵਂ ਨੇਤ੍ਤਿਯਾ ਆਦਿਗਾਥਾਯ ਸਰੂਪਤ੍ਥੋ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ.

ਏਵਂ ਤਸ੍ਸਾ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦੀਨਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਭਾਵੇ ਸਤਿਪਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਵਿਯ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਦੋਸਂ ਆਰੋਪੇਤ੍ਵਾ ਪਰਿਹਾਰਵਸੇਨਾਪਿ ਗਮ੍ਭੀਰਾਧਿਪ੍ਪਾਯਸ੍ਸ ਅਨਾਕੁਲਸ੍ਸ ਵਿਸੇਸਜਾਨਨਂ ਭਵਿਸ੍ਸਤਿ. ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਦੋਸਂ ਰੋਪੇਤ੍ਵਾ ਪਰਿਹਾਰਵਸੇਨ ਗਮ੍ਭੀਰਾਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤ੍ਵਾ ਕਥਯਿਸ੍ਸਂ. ਅਮ੍ਹਾਕਾਚਰਿਯ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ? ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਕਾਤੁਂ. ਏਵਂ ਸਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਭੂਤਂ ‘‘ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾ ਨੇਤ੍ਤਿ’’ਤ੍ਯਾਦਿਕਂ ਏਵ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਕਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਵਤ੍ਵਾ ਤਤੋ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ. ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਸਮੁਦ੍ਦਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਹਿਮਵਨ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਹਿਮਵਨ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ¶ ਸਮੁਦ੍ਦਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏਵਮੇਵ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ¶ ਸਾਸਨਵਰਦਸ੍ਸਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ? ਸਚ੍ਚਂ, ਤਥਾਪਿ ਯਸ੍ਸ ਸਂਵਣ੍ਣਨਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਕਾਤੁਕਾਮੋ ਤਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਪਠਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ. ਏਵਂ ਸਤਿ ‘‘ਏਤਂ ਸਾਸਨਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇਵ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤ੍ਯਾਦਿ ਵੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਤਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਜਨਕੇਨ ਨਰਵਰੇਨ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਥੋਮੇਤੁਂ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਥਾਪਿ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਨਰਵਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇਵ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤ੍ਯਾਦਿ ਵੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਤਂ ਜਨਕਂ ਨਰਵਰਂ ਲੋਕਪਾਲੇਨ ਲੋਕਸੇਟ੍ਠੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਬ੍ਬੇਨ ਲੋਕੇਨ ਪੂਜਨੀਯਨਮਸ੍ਸਨੀਯਭਾਵੇਨ ਥੋਮੇਤੁਂ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤ੍ਯਾਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪੂਜੇਨ੍ਤਾਪਿ ਵਨ੍ਦਿਤ੍ਵਾ ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪੂਜਯਤੇ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇਵ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ? ਤਥਾਪਿ ਕੇਚਿ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਪੂਜਾਸਕ੍ਕਾਰਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾਪਿ ਤੇਸਂ ਅਪਾਕਟਗੁਣਤਾਯ ਨਮਕ੍ਕਾਰਂ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ. ਏਵਂ ਭਗਵਤੋ ਯਥਾਭੂਤਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤਸਦ੍ਦਤਾਯ ਪਨ ਭਗਵਨ੍ਤਂ ਪੂਜੇਤ੍ਵਾਪਿ ਵਨ੍ਦਤਿਯੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪੂਜੇਨ੍ਤੋ, ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਚ ਨ ਕਦਾਚਿਯੇਵ, ਅਥ ਖੋ ਸਬ੍ਬਕਾਲਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਦਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਨਰਵਰਸ੍ਸ ਤਾਦਿਸਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਞਾਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਹਿ ਵਿਦੂਹੇਵ ਸੁਖੁਮਞਾਣੇਨੇਵ ਞੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸਾਸਨਵਰਂ ਥੋਮੇਤੁਂ ‘‘ਵਿਦੂਹਿ ਞੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਪੂਜਯਤੇ, ਨਮਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏਤੇਹਿ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਹੇਤੁਭੂਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾਦਯੋ ਅਨੇਕੇ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਗੁਣਾ ਪਕਾਸਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤੇ ਗੁਣੇ ਆਗਮ੍ਮ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ ਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਚੇਤਨਾਯ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ. ਤੇਸੁ ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਰੂਪਤੋ, ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨੁਮਾਨਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਾਦਯੋ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਿ, ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ, ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਨੁਸ੍ਸਰੇਥ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ. ਨਿ. ੧.੨੪੯). ਏਕਦੇਸਗੁਣਾਪਿ ਪੂਜਾਰਹਾ ਨਮਸ੍ਸਨਾਰਹਾ, ਕਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਗੁਣਾ ਪਕਾਸਿਤਾਤਿ? ਸਬ੍ਬਗੁਣਦਸ੍ਸਨੇਨ ਬੋਧਿਸਮ੍ਭਾਰਸਮ੍ਭਰਣਮਹਾਕਰੁਣਾਯੋਗਸਙ੍ਖਾਤਹੇਤੁਞਾਣਪਹਾਨ- ਆਨੁਭਾਵਰੂਪਕਾਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਫਲਹਿਤਜ੍ਝਾਸਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ- ਪਾਕਕਾਲਾਗਮਨਦੇਸਨਾਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤਸਤ੍ਤੁ- ਪਕਾਰਸਮ੍ਪਦਾਵਸੇਨ ਥੋਮਨਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ. ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿ, ਪਰਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਚ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸੂਪਗਮਨਾਪਗਮਨਞ੍ਚ ਲੋਕਸਮਞ੍ਞਾਨੁਪਪਵਤ੍ਤਿ, ਤਦਨਤਿਧਾਵਨਞ੍ਚ ਚਰਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਵਿਜ੍ਜਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਚ ਅਤ੍ਤਾਧਿਪਤਿਤਾ, ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤਿਤਾ ਚ ਲੋਕਨਾਥਅਤ੍ਤਨਾਥਤਾ ਚ ਪੁਬ੍ਬਕਾਰਿਕਤਞ੍ਞੁਤਾ ਚ ਅਪਰਨ੍ਤਪਤਾ, ਅਨਤ੍ਤਨ੍ਤਪਤਾ ਚ ਬੁਦ੍ਧਕਰਣਧਮ੍ਮਬੁਦ੍ਧਭਾਵਸਿਦ੍ਧਿ ਚ ਪਰਤਾਰਣਅਤ੍ਤਤਾਰਣਞ੍ਚ ¶ ਸਤ੍ਤਾਨੁਗ੍ਗਹਚਿਤ੍ਤਤਾ, ਧਮ੍ਮਵਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਤਾ ਚ ਪਕਾਸਿਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਤੇਨ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਤਾਉਤ੍ਤਮਪੂਜਨੀਯਨਮਸ੍ਸਨੀਯਭਾਵਪੂਜਨਨਮਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਖੇਤ੍ਤਙ੍ਗਤਭਾਵਂ ਪਕਾਸੇਤਿ. ਤੇਨ ਪੂਜਨਕਨਮਸ੍ਸਨਕਾਨਂ ਯਥਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਪਯੋਜਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਪਕਾਸਿਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਗੁਣਾ ਪਕਾਸਿਤਾਤਿ.

ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਤਾਦਿਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ¶ ਵਰਂ ਅਗ੍ਗਂ ਉਤ੍ਤਮਂ, ਨਿਪੁਣਞਾਣਗੋਚਰਤਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤਵੇਦਨੀਯਞ੍ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਵਰਂ ਞੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਵਚਨੇਹਿ ਸ੍ਵਾਕ੍ਖਾਤਤਾਦਯੋ ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਗੁਣਾ ਪਕਾਸਿਤਾ. ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਪਟਿਵੇਧੇਨ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਕਿਲੇਸਸਮ੍ਮੋਹਾਯੇਵ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਬਾਲ੍ਯਾਦਿਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਭਾਵਿਤਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗਾ, ਸਚ੍ਛਿਕਤਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਵਿਸੇਸਤੋ ‘‘ਵਿਦੂ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ. ਤੇ ਹਿ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਾਸਨਵਰਂ ਅਵਿਪਰੀਤਤੋ ਞਾਤੁਂ, ਨੇਤੁਞ੍ਚ ਸਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇ ਸਕ੍ਕੁਣਨ੍ਤਿ. ਤਸ੍ਮਾ ਯੇ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਤਾਦਯੋ ਅਨੇਕੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਹਿ ਸਂਵਣ੍ਣਿਤਾ, ਤੇ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘਗੁਣਾਪਿ ਨਿਰਵਸੇਸਤੋ ‘‘ਵਿਦੂਹੀ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਪਕਾਸਿਤਾਤਿ. ਏਵਂ ਨੇਤ੍ਤਿਯਾ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ‘‘ਏਤਂ ਸਾਸਨਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇਨ ਸਾਸਨਤ੍ਤਯਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍ਵਾ ਤਤ੍ਥ ਇਤਰੇਸਂ ਦ੍ਵਿਨ੍ਨਂ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯਭਾਵਤੋ ਸਬ੍ਬਸਾਸਨਮੂਲਭੂਤਸ੍ਸ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਚ ਵਿਸਯਭੂਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਮੁਖੇਨ ਸਬ੍ਬੇ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਾਪਿ ਥੋਮਨਾਵਸੇਨ ਨਯਤੋਵ ਪਕਾਸਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ. ਨਯਤੋ ਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਗੁਣਾ ਨਿਰਵਸੇਸਾ ਗਹਿਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਰੂਪਤੋ. ਤੇਨਾਹ ਭਗਵਨ੍ਤਂ ਠਪੇਤ੍ਵਾ ਪਞ੍ਞਵਨ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗਭੂਤੋ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਪਿਚ ਮੇ ਧਮ੍ਮਨ੍ਵਯੋ ਵਿਦਿਤੋ’’ਤਿ (ਦੀ. ਨਿ. ੨.੧੪੬) ਭਗਵਤਾਪਿ –

‘‘ਏਵਂ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯਾ ਬੁਦ੍ਧਾ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯਾ;

ਅਚਿਨ੍ਤਿਯੇ ਪਸਨ੍ਨਾਨਂ, ਵਿਪਾਕੋ ਹੋਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯੋ’’ਤਿ. (ਅਪ. ਥੇਰ ੧.੧.੮੨; ਨੇਤ੍ਤਿ. ੯੫) –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾ. ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਨ ਯਾਵਜੀਵਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਪਰਿਦੀਪਨੇ ਅਤਿਉਸ੍ਸਾਹਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਰੂਪਤੋ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਭਾਵੋ ਪਗੇਵ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ.

‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ, ਸਲੋਕਪਾਲੋ ਸਦਾ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚ;

ਤਸ੍ਸੇਤ ਸਾਸਨਵਰਂ, ਵਿਦੂਹਿ ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਰਵਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ. –

ਨਿਗ੍ਗਹਿਤਲੋਪਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਗਾਥਾਯ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਕਥਿਤੋ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦਿਕੋ ਸਮਤ੍ਤੋਤਿ.

‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ, ਸ ਲੋਕਪਾਲੋ ਸਦਾ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚ;

ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨਵਰਂ, ਵਿਦੂਹਿ ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਰਵਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਂ ¶ ਅਪਰੇ ਪਠਨ੍ਤਿ. ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਤ੍ਥੋ ਵੁਤ੍ਤਨਯੋਵ. ਯੋਜਨਤ੍ਥੋ ਪਨ ਵਿਸੇਸੋ. ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਸਲੋਕਪਾਲੋ ਲੋਕੋ ਯਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਨਰਵਰਸ੍ਸ ਯਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸਹਿਤਂ, ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ ਏਵ ਵਾ ਪੂਜਯਤੇ ਚੇਵ ਨਮਸ੍ਸਤਿ ਚ, ਤਸ੍ਸ ਲੋਕਪਾਲਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਤਂ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਂ, ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਞ੍ਚ ਵਿਦੂਹੇਵ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਂ, ਏਤਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਯੋਜਨਾਕਾਰੋਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯੋਵ.

ਵਿਗ੍ਗਹਤ੍ਥੋਪਿ ਵਿਸੇਸੋ. ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਨਯੇ ਲੋਕਂ ਪਾਲੇਨ੍ਤੀਤਿ ਲੋਕਪਾਲਾ, ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਚਤੁਮਹਾਰਾਜਾਦਯੋ. ਤੇਹਿ ਲੋਕਪਾਲੇਹਿ ਸਹਿਤਂ ਸਬ੍ਬਲੋਕਂ ਪਾਲੇਤਿ ਲੋਕਗ੍ਗਨਾਯਕਤ੍ਤਾਤਿ ਲੋਕਪਾਲੋਤਿ ਭਗਵਾਪਿ ਲੋਕਪਾਲਸਦ੍ਦੇਨ ਵੁਤ੍ਤੋ. ਸੋ ਹਿ ‘‘ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਂ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਰਾਮਸੀਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਲੋਕਪਾਲਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਨਰਵਰਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹਿਤੋ. ਯਦਿ ਏਵਂ ਲੋਕਪਾਲੋ ਗੁਣੀਭੂਤੋ ਅਪਧਾਨੋ ਪਧਾਨਭੂਤਂ ਲੋਕਂ ਵਿਸੇਸੇਤ੍ਵਾ ਵਿਨਿਵਤ੍ਤੋ, ਕਥਂ ਤਂ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਰਾਮਸੀਯਤੀਤਿ? ਲੋਕਵਿਸੇਸਕੋ ਸਮਾਨੋਪਿ ਸਾਸਨਵਰਾਪੇਕ੍ਖਤਾਯ ਜਨਕਸਾਮਿਭਾਵੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਵਿਸੇਸਭੂਤਤ੍ਤਾ ਪਧਾਨਭੂਤੋ ਵਿਯ ਪਰਾਮਸੀਯਤੀਤਿ. ਭਗਵਾ ਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਸਾਮਿਭਾਵੇਨ ਗਹਿਤੋ. ਕਥਂ ਸਾਸਨਵਰਸ੍ਸ ਸਾਮੀ ਭਗਵਾ ਸਾਸਨਵਰਂ ਪੂਜਯਤੀਤਿ? ਨ ਚਾਯਂ ਵਿਰੋਧੋ. ਬੁਦ੍ਧਾ ਹਿ ਭਗਵਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਗਰੁਨੋ, ਤੇ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਧਮ੍ਮਮਪਚਯਮਾਨਾਵ ਵਿਹਰਨ੍ਤੀਤਿ. ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਧਮ੍ਮਗਰੁਧਮ੍ਮਾਪਚਯਮਾਨਭਾਵੋ ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ…ਪੇ… ਤਮੇਵ ਧਮ੍ਮਂ ਸਕ੍ਕਤ੍ਵਾ ਗਰੁਂ ਕਤ੍ਵਾ ਮਾਨੇਤ੍ਵਾ ਪੂਜੇਤ੍ਵਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਵਿਹਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ. ਨਿ. ੪.੨੧) ਵੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਪਾਲੋ ਭਗਵਾ ਸਾਸਨਵਰਂ ¶ ਪੂਜਯਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਏਵਂ ਸਤਿ ਲੋਕਪਾਲੋ ਭਗਵਾ ਸਾਸਨਵਰਂ ਪੂਜਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤੁ, ਕਥਂ ਲੋਕਪਾਲੋ ਭਗਵਾ ਸਾਸਨਵਰਂ ਨਮਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ? ਯੁਤ੍ਤੋਵ ‘‘ਨਮਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਗਰੁਕਰਣੇਨ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਪੋਣਪਬ੍ਭਾਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਾਪਿ ਲਬ੍ਭਨਤੋ. ਭਗਵਾ ਹਿ ਧਮ੍ਮਗਰੁਤਾਯ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਧਮ੍ਮਨਿਨ੍ਨਪੋਣਪਬ੍ਭਾਰਭਾਵੇਨ ਵਿਹਰਤੀਤਿ. ਵੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਯੇਨ ਸੁਦਂ ਨਿਚ੍ਚਕਪ੍ਪਂ ਵਿਹਰਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿ. ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਵਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਸੁ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਵਾ ਞਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਨ ਵਿਤ੍ਥਾਰੀਯਤਿ.

ਏਵਂ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ‘‘ਸਾਸਨਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇਨ ਤਿਵਿਧਮ੍ਪਿ ਸਾਸਨਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍ਵਾ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਮੇਵ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਂ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦ੍ਵਾਦਸ ਪਦਾਨਿ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ. ਅਥ ਵਾ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਰਤਨਤ੍ਤਯਥੋਮਨੇਨ ਸਹ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਤਾਵਿਸਯਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ‘‘ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨਵਰਂ ਕਿਂ ਸਬ੍ਬਂਯੇਵ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਂ, ਉਦਾਹੁ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਮੇਵਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਭੂਤਂ ਸੁਤ੍ਤਮੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦ੍ਵਾਦਸ ਪਦਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਾਸਨਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਵੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤਮੇਵ ਸਾਸਨਵਰਨ੍ਤਿ ¶ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਤਂ ਪਨ ਕਤਿਵਿਧ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦ੍ਵਾਦਸ ਪਦਾਨੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪਭੇਦੇਨ ਦ੍ਵਾਦਸਵਿਧਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਪਭੇਦਤੋ ਦ੍ਵਾਦਸਵਿਧਮ੍ਪਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਅਤ੍ਥਪਦਤੋ ਪਨ ਦੁਵਿਧਮੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥੋ ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਦ੍ਵਯੇ ਏਕਮੇਵ ਸਰੂਪਤੋ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਨ੍ਤਿ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ, ਉਦਾਹੁ ਉਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਉਭਯਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਂ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਉਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਵਚਨਵਚਨੀਯਭਾਵੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਯਸ੍ਮਿਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇ, ਅਤ੍ਥੇ ਚ ‘‘ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵੋਹਾਰੋ ਪਵਤ੍ਤੋ, ਤਂ ਉਭਯਂ ਸਰੂਪਤੋ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਨ੍ਤਿ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕਤਮ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਇਦਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਛਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਛਅਤ੍ਥਪਦਭੇਦੇਨ ਦ੍ਵਾਦਸਵਿਧਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਅਤ੍ਥਪਦਵਸੇਨ ਦੁਵਿਧਂ ਸਬ੍ਬਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਮਮ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਂ ਸਾਸਨਵਰਨ੍ਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਂ. ਸਰੂਪਤੋ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਅਤ੍ਥਪਦਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਞ੍ਚ ਸਰੂਪਤੋ ਞਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ.

ਏਵਂ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ‘‘ਸਾਸਨਵਰ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭਾਵਞ੍ਚੇਵ ਅਤ੍ਥਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਭਾਵੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਵਿਚਯੂਪਾਯਂ ¶ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਪਦਤ੍ਥਵਿਭਾਗੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ. ਅਥ ਵਾ ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਵਿਸਯਂ ਸਾਸਨਵਰਂ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ‘‘ਨੇਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਕਤਮਾ, ਕਤਿਵਿਧਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨੇਤ੍ਤਿਨਾਮ ਏਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿ ਨੇਤ੍ਤਿਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਮਯਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਨੇਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਸਮੁਦਾਯਾ ਪਞ੍ਚਨਯਸਮੁਦਾਯਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੂਲਪਦਸਮੁਦਾਯਾਤਿ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾਤਿ.

ਤੇ ਹਾਰਾਦਯੋ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਨੇਤ੍ਤਿ ਨਾਮ? ਵੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤੇ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਂ ਨੇਤੀਤਿ ਨੇਤ੍ਤੀਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਅਤ੍ਥੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਸੁ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾ) ਵੁਤ੍ਤੋਵ. ਇਮਾਯ ਤਤਿਯਗਾਥਾਯਪਿ ‘‘ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਪਾਠੋ ਸੁਨ੍ਦਰੋ. ‘‘ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਵਾ ਪਾਠੋ, ਨ ਸੁਨ੍ਦਰੋ. ਲਕ੍ਖਣਞ੍ਹਿ ਮਯਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ. ‘‘ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾਦਿਸਮੁਦਾਯਾ ਨੇਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਹਾਰਾ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਵਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਵਿਚਯੋ ਵਾ, ਨਯਾ ਚ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਵਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਵਿਚਯੋ ਵਾਤਿ ਵਿਚਾਰਣਾਯਂ ਸਤਿ ‘‘ਇਮੇ ਇਮਸ੍ਸ ਵਿਚਯੋ’’ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਹਾਰਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਵਿਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਹਾਰਾ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਤ੍ਥਵਿਚਯੋ ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾਨਂ ਮੂਲਪਦਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਵਜ੍ਜੇਤ੍ਵਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮੁਖੇਨੇਵ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਭਾਵਤੋ. ਤਯੋ ਪਨ ਨਯਾ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਵਿਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਨਯਾਨਂ ਮੂਲਪਦਸਙ੍ਖਾਤਅਵਿਜ੍ਜਾਦਿਸਭਾਵਧਮ੍ਮਨਿਦ੍ਧਾਰਣਮੁਖੇਨੇਵ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਂਵਣ੍ਣਨਾਭਾਵਤੋਤਿ.

‘‘ਤਂ ¶ ਉਭਯਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਭਾਵੇਨ ਕੇਨਚਿ ਕਤ੍ਥਚਿਯੇਵ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ, ਉਦਾਹੁ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਯੋਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਤਂ ਉਭਯਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬਥਾ ਯੋਜਿਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਉਭਯਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੀਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਹਾਰਾ ਚੇਵ ਨਯਾ ਚ ਉਭਯਂ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਨਿਦ੍ਧਾਰਣਵਸੇਨ ਪਰਿਤੋ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਗਹਿਤਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਯੋਜਿਤਨ੍ਤਿ.

‘‘ਹਾਰਾਦਿਸਮੁਦਾਯਭੂਤਂ ਨੇਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਥਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਯਥਾਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ. ਨੇਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤਾਨੁਰੂਪਂ ਯਥਾ ਯੇਨ ਯੇਨ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਵਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਵਾ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤੀਤਿ ¶ ਅਤ੍ਥੋ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਨੇਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਿਤ੍ਤਕਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਯਥਾਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ. ਤਤ੍ਥ ਯਥਾਸੁਤ੍ਤਂ ਯਂ ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨੇਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਵਦਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਦਸ੍ਸਨਵਸੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤੀਤਿ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨੇਤ੍ਤਿਨਯੇਨ ਹਿ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਂ ਨਾਮ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਵਣ੍ਣਨਾ).

‘‘ਯਂ ਯਂ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨੇਤ੍ਤਿਸਂਵਣ੍ਣਨਾਯ ਸਂਵਣ੍ਣਿਤਂ, ਸਾ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਾ ਦੇਸਨਾ ਚ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ, ਉਦਾਹੁ ਦੇਸਿਤਬ੍ਬਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਯਾ ਚੇਵ ਦੇਸਨਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ. ਯਾ ਚੇਵ ਦੇਸਨਾ ਪਾਲ਼ਿ ਸਂਵਣ੍ਣਿਤਾ, ਸਾ ਚ, ਤਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਦੇਸਿਤਂ ਯਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ, ਤਞ੍ਚ ਉਭਯਂ ਵਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨਦੇਸਨਾਸੀਸੇਨ ਪਰਿਚਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਹਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਉਭਯਸ੍ਸੇਵ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਪਰਿਯੋਸਾਨਾਨਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਨਂ ਹੇਤੁਭਾਵਤੋ. ‘‘ਤਸ੍ਸ ਉਭਯਸ੍ਸ ਵਿਜਾਨਨੇ ਸਾਧੇਤਬ੍ਬੇ ਸਾਧੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਵਿਜਾਨਨਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭੂਤਾ ਕਤਮਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਤ੍ਰਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਰ ਵਿਜਾਨਨੇ ਸਾਧੇਤਬ੍ਬੇ ਸੁਤ੍ਤਾਦਿਨਵਙ੍ਗਸ੍ਸ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਪਰਿਯੇਸਨਾ ਅਤ੍ਥਵਿਚਾਰਣਾ ਹਾਰਨਯਾਨਂ ਅਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੀ ਵਿਜਾਨਨਸ੍ਸ ਸਾਧੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭੂਤਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੀ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਅਥ ਵਾ ਤਸ੍ਸ ਉਭਯਸ੍ਸ ਵਿਜਾਨਨੇ ਸਾਧੇਤਬ੍ਬੇ ਸੁਤ੍ਤਾਦਿਨਵਙ੍ਗਸ੍ਸ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਪਰਿਯੇਸਨਾਯ ਅਤ੍ਥਵਿਚਾਰਣਾਯ ਅਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੀ ਵਿਜਾਨਨਸ੍ਸ ਸਾਧੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭੂਤਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੀ ਨਾਮਾਤਿ. ਅਥ ਵਾ ਵਕ੍ਖਮਾਨਾਯ ਹਾਰਨਯਾਨੁਪੁਬ੍ਬਿਯਾ ਨਵਵਿਧਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯੇਸਨਾ ਵਿਜਾਨਨਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭੂਤਾਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ. ਤੇਨਾਕਾਰੇਨੇਵ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਤਿਧਾ ਵੁਤ੍ਤਾਤਿ.

ਸਙ੍ਗਹਵਾਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਵਿਭਾਵਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ.

੧. ਏਵਂ ¶ ਸਙ੍ਗਹਵਾਰੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਹਾਰਾਦਯੋ ਇਦਾਨਿ ਵਿਭਾਗੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ’’ਤਿਆਦਿਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ ¶ . ਅਥ ਵਾ ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾਦਿਸਮੁਦਾਯਾ ਨੇਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਮਯਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ, ‘‘ਕਤਮੇ ਤੇ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾਦੀਸੁ. ਦੇਸਨਾ ਹਾਰੋ, ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ…ਪੇ… ਸਾਮਾਰੋਪਨੋ ਹਾਰੋਤਿ ਇਮੇ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ ਹਾਰਪਦਸ੍ਸ ਵਚਨਤ੍ਥੋ ਪਠਮਂ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ. ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਹਾਰਾਤਿ? ਹਰੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਹੀਤਿ ਹਾਰਾ. ਏਤੇਹਿ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਹਿ ਸਂਵਣ੍ਣਿਯੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਾਣਸਂਸਯਵਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਹਰੀਯਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਅਞ੍ਞਾਣਾਦਿਹਰਣਕਾਰਣਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਤੇਹੀ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਾ ਹਾਰਾ ਨਾਮ, ਹਰ-ਧਾਤੁਯਾ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਵਚੀਭੇਦਸਦ੍ਦੋ, ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕੋ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਥੋ, ਵੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਜਾਨਨਾਦਿਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਕਾਰਣੂਪਚਾਰਤ੍ਥੋ, ਤਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭੂਤਾਨਂ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਸਤ੍ਤਿ ਫਲੂਪਚਾਰਤ੍ਥੋ, ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਸਤ੍ਤਿਯੇਵ ਪਰਾਮਸੀਯਤਿ. ਤਂਸਤ੍ਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਾ ਣ-ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ. ਏਸ ਨਯੋ ਏਵਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁਪਿ. ਵਿਤ੍ਥਾਰੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੧) ਵੁਤ੍ਤੋ ਏਵ.

ਅਸਾਧਾਰਣਤੋ ਪਨ ਦੇਸੀਯਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਦੇਸਨਾ. ਏਤਾਯ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਯ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਦੇਸੀਯਤਿ ਸਂਵਣ੍ਣੀਯਤਿ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਞਾਪੀਯਤਿ, ਇਤਿ ਞਾਪਨਕਾਰਣਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਤਾਯਾ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਵਿਸੇਸਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਦੇਸਨਾ ਨਾਮ, ਨ ਪਾਲ਼ਿਦੇਸਨਾ, ਪਾਲ਼ਿਦੇਸਨਾਯ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸਂਵਣ੍ਣਨਾਭਾਵੇਨ ਸਹਚਰਣਤੋ ਵਾ ਦੇਸਨਾ. ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਞ੍ਞੇ ਹਾਰਾ ਦੇਸਨਾਪਾਲ਼ਿਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਂਵਣ੍ਣਨਾਭਾਵਤੋ ਦੇਸਨਾਯ ਸਹਚਾਰਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਪਨ ਹਾਰੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਯਥਾਰੁਤਵਸੇਨੇਵ ਵਿਞ੍ਞਾਯਮਾਨਤ੍ਤਾ ਪਾਲ਼ਿਦੇਸਨਾਯ ਸਹ ਚਰਤੀਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਅਰਹਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਪਰੇ. ਨ ਹਿ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਨਿਸ੍ਸਰਣਾਦਿਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣਰਹਿਤਾ ਪਾਲ਼ਿਦੇਸਨਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਯਞ੍ਚ ਹਾਰੋ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣੋਤਿ.

ਵਿਚਿਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਵਿਚਯੋ. ਏਤੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਦਪਞ੍ਹਾਦਯੋ ਵਿਚਿਯਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ¶ ਵਿਚਾਰਣਕਾਰਣਤ੍ਤਾ ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ¶ ਵਿਚਯੋ ਨਾਮ. ਕਤ੍ਵਤ੍ਥਾਧਿਕਰਣਤ੍ਥਾਪਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ. ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇਨ ਪਦਪਞ੍ਹਾਦਿਵਿਚਯਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ.

ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਿ ਵਿਚਾਰੀਯਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਿ. ਏਤਾਯ ਵਿਸੇਸਸਂਵਣ੍ਣਨਾਯ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਹਾਰਾਨਂ ਭੂਮਿਗੋਚਰਾਨਂ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਿ ਵਿਚਾਰੀਯਤਿ, ਇਤਿ ਵਿਚਾਰਣਕਾਰਣਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਤਾਯਾ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਵਿਸੇਸਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਯੁਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ਇਧ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਯੁਤ੍ਤਿਯਾ ਵਿਚਾਰਣਾ, ਵਿਚਾਰਣੀਯਭਾਵੇਨ ਸਹਚਰਣਤੋ ਵਾ ਯੁਤ੍ਤਿ. ਸਬ੍ਬਹਾਰਾਨਂ ਭੂਮਿਗੋਚਰਾਨਂ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਿਵਿਚਾਰਣਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਯੁਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ.

ਪਦਤਿ ਪਵਤ੍ਤੇਤਿ ਫਲਂ ਏਤੇਨਾਤਿ ਪਦਂ, ਕਾਰਣਂ. ਠਨ੍ਤਿ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਫਲਾਨਿ ਤਦਾਯਤ੍ਤਵੁਤ੍ਤਿਤਾਯਾਤਿ ਠਾਨਂ, ਕਾਰਣਂ. ਪਦਞ੍ਚ ਤਂ ਠਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ. ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਵਿਚਾਰੀਯਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾ, ਵਿਸੇਸਸਂਵਣ੍ਣਨਾ, ਵਿਚਾਰਣਲੋਪੋਵ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਂ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਵਿਚਾਰਣਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ.

ਸੁਤ੍ਤੇ ਅਵੁਤ੍ਤਾਪਿ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਾ ਧਮ੍ਮਾ ਲਕ੍ਖੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨਾਤਿ ਲਕ੍ਖਣੋ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਵੁਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਲਕ੍ਖਣੋ ਹਾਰੋ.

ਸੁਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾ ਨਿਬ੍ਬਚਨਾਦਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਵਿਯੂਹੀਯਨ੍ਤਿ ਵਿਭਾਗੇਨ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਏਤੇਨ ਵਾਤਿ ਬ੍ਯੂਹੋ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਨਿਬ੍ਬਚਨਾਦੀਨਂ ਬ੍ਯੂਹੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ. ਨਿਬ੍ਬਚਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਞ੍ਚੇਵ ਦੇਸਨਾਨਿਦਾਨਸ੍ਸ ਚ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ.

ਦੇਸਨਾਯ ਗਹਿਤਧਮ੍ਮੇਨ ਸਭਾਗਾ, ਵਿਸਭਾਗਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਆਵਟ੍ਟੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਏਤੇਨ ਵਾਤਿ ਆਵਟ੍ਟੋ, ਦੇਸਨਾਯ ਗਹਿਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਭਾਗਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਵਸੇਨ ਆਵਟ੍ਟਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰੋ.

ਅਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮੇ, ਵੋਦਾਨਧਮ੍ਮੇ ਚ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਤੋ, ਪਦਟ੍ਠਾਨਤੋ, ਭੂਮਿਤੋ ਚ ਵਿਭਜਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ.

ਸੁਤ੍ਤੇ ¶ ¶ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਵਸੇਨ ਪਰਿਵਤ੍ਤੀਯਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ, ਏਤ੍ਥ ਵਾਤਿ ਪਰਿਵਤ੍ਤੋ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੋ ਹਾਰੋ.

ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਸ੍ਸੇਵ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਵਾਚਕਂ ਵਿਵਿਧਂ ਵਚਨਂ ਏਤ੍ਥ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਤਿ ਵਿਵਚਨਂ, ਵਿਵਚਨਮੇਵ ਵੇਵਚਨਂ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯਸਦ੍ਦਯੋਜਨਾਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵੇਵਚਨੋ ਹਾਰੋ.

ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥਾ ਪਕਾਰੇਹਿ ਞਾਪੀਯਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ, ਏਤ੍ਥ ਵਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਏਕੇਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੇਕਾਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਹਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬਾਕਾਰਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ.

ਸੁਤ੍ਤਾਗਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦੀਸੁ ਓਤਰੀਯਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਵੇਸੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਏਤੇਨ ਵਾਤਿ ਓਤਰਣੋ, ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਮੁਖੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਓਤਰਣਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਓਤਰਣੋ ਹਾਰੋ.

ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਦਪਦਤ੍ਥਪਞ੍ਹਾਰਮ੍ਭਾ ਸੋਧੀਯਨ੍ਤਿ ਸਮਾਧੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਏਤੇਨ ਵਾਤਿ ਸੋਧਨੋ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਦਪਦਤ੍ਥਪਞ੍ਹਾਰਮ੍ਭਾਨਂ ਸੋਧਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸੋਧਨੋ ਹਾਰੋ.

ਸਾਮਞ੍ਞਵਿਸੇਸਭੂਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਵਿਨਾ ਵਿਕਪ੍ਪੇਨ ਅਧਿਟ੍ਠੀਯਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਵਤ੍ਤੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਏਤੇਨ ਵਾਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ, ਸੁਤ੍ਤਾਗਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਵਿਕਪ੍ਪਨਵਸੇਨ ਸਾਮਞ੍ਞਵਿਸੇਸਨਿਦ੍ਧਾਰਣਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ.

ਯੋ ਹੇਤੁ ਚੇਵ ਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਫਲਂ ਪਰਿਕਰੋਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਇਤਿ ਸੋ ਹੇਤੁ ਚੇਵ ਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ, ਯੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਤਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਹੇਤੁਞ੍ਚੇਵ ਪਚ੍ਚਯਞ੍ਚ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ, ਇਤਿ ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ ਨਾਮ. ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਸਙ੍ਖਾਤੇ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ ਹਾਰੋ.

ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਧਮ੍ਮਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਦਿਮੁਖੇਨ ਸਮਾਰੋਪੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਏਤੇਨ ਵਾਤਿ ਸਮਾਰੋਪਨੋ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਵੇਵਚਨਭਾਵਪਹਾਨਸਮਾਰੋਪਨਵਿਚਾਰਣਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸਮਾਰੋਪਨੋ ਹਾਰੋ. ਭਾਵਸਾਧਨਵਸੇਨਾਪਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਵਚਨਤ੍ਥੋ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋਤਿ ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਵਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ. ਸੇਸਂ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਞਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ¶ ¶ ਕਤਮੇ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ ਦੇਸਨਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਨਾ ਹਾਰਸਰੂਪਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਮਤ੍ਥਂ ‘‘ਤਸ੍ਸਾਨੁਗੀਤਿ’’ਤ੍ਯਾਦਿ ਵੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਅਨੁਗੀਤਿਗਾਥਾਯ ਸੁਖਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਪੁਨ ‘‘ਤਸ੍ਸਾਨੁਗੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਵਿਚਯੋ ਯੁਤ੍ਤਿ’’ਤ੍ਯਾਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਹਾਰੁਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ. ਅਨੁਗੀਤੀਤਿ ਅਨੁ ਪਚ੍ਛਾ ਗਾਯਨਗਾਥਾ. ਪਞ੍ਚਦਸੋਤਿ ਪਞ੍ਚਦਸਮੋ. ਸੋਲ਼ਸੋਤਿ ਸੋਲ਼ਸਮੋ. ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਾਤਿ ਦੇਸਨਾਦਿਪਦਤ੍ਥਤੋ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਥਤੋ ਸਙ੍ਕਰਤੋ ਰਹਿਤਾ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਸੋ ਚ ਨੇਸਂ ਅਸਙ੍ਕਰੋ ਲਕ੍ਖਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸੁਪਾਕਟੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ. ਸੇਸਂ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਞਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ. ‘‘ਕੇਚਿ ਹਾਰਾ ਕੇਹਿਚਿ ਹਾਰੇਹਿ ਸਂਕਿਣ੍ਣਾ ਵਿਯ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਸ੍ਮਾ ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਾਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਤੇਸਞ੍ਚੇਵਾ’’ਤਿਆਦਿ. ਤਤ੍ਥ ਏਤੇਸਞ੍ਚੇਵ ਭਵਤੀਤਿ ਏਤੇਸਂ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਹਾਰਾਨਂ ਯਥਾ ਯੇਨਾਕਾਰੇਨ ਅਸਙ੍ਕਰੋ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਅਸਙ੍ਕਰਾਕਾਰੇਨ ਭਵਤਿ. ਅਯਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ ਨਯਵਿਭਤ੍ਤੀਤਿ ਅਯਾ, ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਯਾਤਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤਯਾ, ਤ-ਕਾਰੋ ਮਿਸ੍ਸਕਦੋਸਾਪਗਮਤ੍ਥਾਯ ਆਗਤੋ, ਨਯਵਿਭਤ੍ਤਿਵਿਸੇਸਵਚਨਂ. ਨਯੇਨ ਞਾਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਿ ਨਯਵਿਭਤ੍ਤਿ, ਨ ਪਞ੍ਚਨਯਵਿਭਤ੍ਤਾਹਾਰਾਨਂ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾ ਞਾਯਵਿਭਤ੍ਤਿ ਤਥਾ ਅਸਙ੍ਕਰਾਕਾਰੇਨ ਭਵਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਾਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

੨. ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ ਸਰੂਪਤੋ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਵਿਞ੍ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ ਨਯਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਤਥਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਸਰੂਪਤੋ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ ਨਯਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ਹਾਰੇ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਨਯੇ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨) ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਨਯਨ੍ਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸੇ, ਵੋਦਾਨੇ ਚ ਵਿਭਾਗਤੋ ਞਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਨਯਾ, ਨੀਯਨ੍ਤਿ ਵਾ ਤਾਨਿ ਏਤ੍ਥ, ਏਤੇਹਿ ਵਾਤਿ ਨਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨) ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਵਚਨਤ੍ਥੋ ਵੁਤ੍ਤੋ. ਨੀ-ਧਾਤੁਯਾ ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟਾਦਿਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਸਂਕਿਲੇਸੇ, ਵੋਦਾਨੇ ਚ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍ਵਾ ਪਵਤ੍ਤੋ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਥੋ, ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟਾਦਿਨਯਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਸਤ੍ਤਿ ਫਲੂਪਚਾਰਤੋ ਗਹਿਤਾ, ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਤਂ ਫਲੂਪਚਾਰਤੋ ਗਹਿਤਸਤ੍ਤਿਂ ਪਰਾਮਸਿ, ਤਂਸਤ੍ਤਿਸਹਿਤਾ ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟਾਦਿਨਯਾ ਅ-ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥਾ.

ਤਣ੍ਹਾਅਵਿਜ੍ਜਾਹਿ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਸਮਥਵਿਪਸ੍ਸਨਾਹਿ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਸਚ੍ਚਯੋਜਨਮੁਖੇਨ ਨਯਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ¶ ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟੋ ਨਯੋ. ਤਤ੍ਥ ਚਤੁਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾ ਚ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਚ ਭਵਮੂਲਤ੍ਤਾ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ, ਅਵਸੇਸਾ ਤੇਭੂਮਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ, ਸਮਥਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ, ਤੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਅਸਙ੍ਖਤਧਾਤੁ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ.

ਤੀਹਿ ਅਵਯਵੇਹਿ ਲੋਭਾਦੀਹਿ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖੇ, ਤੀਹਿ ਅਵਯਵੇਹਿ ਅਲੋਭਾਦੀਹਿ ਚ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖੇ ¶ ਪੁਕ੍ਖਲੋ ਸੋਭਨੋਤਿ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲੋ, ਅਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚਤੁਸਚ੍ਚਯੋਜਨਮੁਖੇਨ ਨਯਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲੋ.

ਸੀਹਸ੍ਸ ਭਗਵਤੋ ਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਂ ਏਤ੍ਥ ਨਯੇਤਿ ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤੋ, ਸੁਭਸਞ੍ਞਾਦੀਹਿ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੇਹਿ ਸਕਲਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਹਿ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚਤੁਸਚ੍ਚਯੋਜਨਮੁਖੇਨ ਨਯਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਨਯੋ.

ਅਤ੍ਥਨਯਤ੍ਤਯਦਿਸਾਭਾਵੇਨ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਲੋਚਨਂ ਦਿਸਾਲੋਚਨਂ. ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਨਯਸ੍ਸ ਯੋਜਨਤ੍ਥਂ ਕਤੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਯੇ ਵੋਦਾਨਾਦਯੋ, ਸਂਕਿਲੇਸਿਕਾ ਚ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਨਯਸ੍ਸ ਦਿਸਾਭੂਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤਤੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਥਿਤਾ, ਤੇਸਂ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤੇਨੇਵ ‘‘ਅਯਂ ਪਠਮਾ ਦਿਸਾ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾ ਦਿਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਲੋਚਨਂ ਦਿਸਾਲੋਚਨਂ.

ਤਥਾ ਆਲੋਚਿਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਨਯਤ੍ਤਯਯੋਜਨੇ ਸਮਾਨਯਨਤੋ ਅਙ੍ਕੁਸੋ ਵਿਯਾਤਿ ਅਙ੍ਕੁਸੋ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਨਯਸ੍ਸ ਦਿਸਾਭੂਤਾਨਂ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਨਯਨਂ ਅਙ੍ਕੁਸੋ ਨਯੋ.

ਲਞ੍ਜੇਤੀਤਿ ਲਞ੍ਜਕੋ. ਯੋ ਨਯੋ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਂ ਲਞ੍ਜੇਤਿ ਪਕਾਸੇਤਿ, ਇਤਿ ਲਞ੍ਜਨਤੋ ਪਕਾਸਨਤੋ ਸੋ ਨਯੋ ਲਞ੍ਜਕੋ ਨਾਮ, ਨਯੋ ਚ ਸੋ ਲਞ੍ਜਕੋ ਚਾਤਿ ਨਯਲਞ੍ਜਕੋ. ਨਯਲਞ੍ਜਕੋ ਪਠਮੋ ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟੋ ਨਾਮ, ਨਯਲਞ੍ਜਕੋ ਦੁਤਿਯੋ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲੋ ਨਾਮ, ਨਯਲਞ੍ਜਕੋ ਤਤਿਯੋ ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤੋ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ.

ਉਗ੍ਗਤਾਨਂ ਵਿਸੇਸੇਨ ਉਗ੍ਗਤੋਤਿ ਉਤ੍ਤਮੋ, ਤਂ ਉਤ੍ਤਮਂ. ਗਤਾਤਿ ਞਾਤਾ, ਮਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਮਤਾ’’ਤਿ ਵਾ ਪਾਠੋ. ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨਪਿ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਨੁਸਾਰੇਨਪਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ.

ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਨਯਵਿਸੇਸਸਂਵਣ੍ਣਨਾਯ ¶ ਟੀਕਾਯਂ –

‘‘ਸਮੂਹਾਦਿਂ ਉਪਾਦਾਯ ਲੋਕਸਙ੍ਕੇਤਸਿਦ੍ਧਾ ਵੋਹਾਰਮਤ੍ਤਤਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਭਾਵੋ, ਪਥਵੀਫਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਫੁਸਨਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪਰਮਤ੍ਥਸਭਾਵੋ. ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ – ਯਸ੍ਮਿਂ ਭਿਨ੍ਨੇ, ਇਤਰਾਪੋਹੇ ਵਾ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਕਤੇ ਨ ਤਥਾ ਬੁਦ੍ਧਿ, ਇਦਂ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚਂ ਯਥਾ ਘਟੇ, ਸਸਮ੍ਭਾਰਜਲੇ ਚ, ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ –

ਵਚਨੇ ¶ ਘਟਕਥਲਆਪਜਲਕਦ੍ਦਮਾਦਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਮੂਹਾਦਿਂ ਉਪਾਦਾਯ ਲੋਕਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਘਟਕਥਲਆਪਜਲਕਦ੍ਦਮਾਦਿਸਙ੍ਕੇਤਸਿਦ੍ਧਾ ਘਟਕਥਲਆਪਜਲਕਦ੍ਦਮਾਦਿਵੋਹਾਰਮਤ੍ਤਤਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਭਾਵੋ ਸਙ੍ਕੇਤਵਸੇਨ ਅਵਿਤਥਤ੍ਤਾ. ਪਥਵੀਆਦੀਨਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ, ਫਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਫੁਸਨਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪਰਮਤ੍ਥਸਭਾਵੋ. ‘‘ਯਦਿ ਏਵਂ ਘਟਾਦਿਕੇ ਅਭਿਨ੍ਨੇ ਵਾ ਆਪਾਦਿਕੇ ਵਾ ਅਨੁਰੂਪੇਨ ਊਨਭਾਵੇਨ ਅਪ੍ਪਵਤ੍ਤਮਾਨੇ ਵਾ ਸਤਿ ਸਮ੍ਮੁਤਿਭਾਵੋ ਹੋਤੁ, ਭਿਨ੍ਨੇ ਵਾ ਊਨੇ ਵਾ ਕਥਂ ਸਮ੍ਮੁਤਿਭਾਵੋ ਭਵੇਯ੍ਯ, ਪਥਵੀਫਸ੍ਸਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਭਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ, ਕਕ੍ਖਲ਼ਫੁਸਨਾਦੀਨਞ੍ਚ ਪਥਵੀਫਸ੍ਸਾਦੀਹਿ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਕਥਂ ਪਰਮਤ੍ਥਸਭਾਵੋ ਭਵੇਯ੍ਯ, ਕਤਮੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਭਾਵੋ, ਪਰਮਤ੍ਥਸਭਾਵੋ ਚ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤੇਸੁ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਭਾਵਪਰਮਤ੍ਥਸਭਾਵੇਸੁ ਅਯਂ ਨਯੋ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਸਙ੍ਖੇਪੋ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਯਸ੍ਮਿਂ ਘਟਾਦਿਕੇ ਭਿਨ੍ਨੇ ਸਤਿ ਤਤੋ ਘਟਾਦਿਤੋ ਇਤਰੋ ਕਥਲਾਦਿਭਾਵੋ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤੇਨ ਯਥਾ ਯੇਨ ਕਥਲਾਦਿਵੋਹਾਰੇਨ ਭਵਤਿ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਆਪਾਦਿਕੇ ਸਮ੍ਭਾਰਜਲਾਦਿਕੇ ਊਨਭਾਵੇਨ ਪਵਤ੍ਤਮਾਨੇ ਸਤਿ ਵਾ ਤਤੋ ਆਪਾਦਿਤੋ ਇਤਰੋ ਕਦ੍ਦਮਾਦਿਭਾਵੋ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤੇਨ ਯਥਾ ਯੇਨ ਕਦ੍ਦਮਾਦਿਵੋਹਾਰੇਨ ਭਵਤਿ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਵੋਹਾਰੇਨ ਬੁਦ੍ਧਿ ਕਥਲਾਦਿਸਭਾਵਜਾਨਨਂ ਕਦ੍ਦਮਾਦਿਸਭਾਵਜਾਨਨਂ ਭਵਤਿ, ਇਦਂ ਅਭਿਨ੍ਨੇ ਘਟਾਦਿਕਂ ਵਾ ਭਿਨ੍ਨੇ ਕਥਲਾਦਿਕਂ ਵਾ ਅਨੂਨੇ ਆਪਾਦਿਕਂ ਵਾ ਊਨੇ ਕਦ੍ਦਮਾਦਿਕਂ ਵਾ ਸਬ੍ਬਂ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚਂ ਹੋਤ੍ਵੇਵ. ‘‘ਕਦ੍ਦਮਸ੍ਮਿਂ ਭਿਨ੍ਨੇ, ਕਦ੍ਦਮਸ੍ਮਿਂ ਊਨੇ ਵਾ ਸਤਿ ਇਤਰੋ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਭਾਵੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਘਟੇ, ਸਮ੍ਭਾਰਜਲੇ ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚਸਭਾਵੋ ¶ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਸਭਾਵੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪਥਵੀਆਦੀਨਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਾਦਿਲਕ੍ਖਣਤੋ ਇਤਰਸ੍ਸ ਫੁਸਨਾਦਿਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਭਵਤੋ, ਫਸ੍ਸਾਦੀਨਞ੍ਚ ਫੁਸਨਾਦਿਲਕ੍ਖਣਤੋ ਇਤਰਸ੍ਸ ਕਕ੍ਖਲ਼ਾਦਿਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਭਵਤੋ ਪਥਵੀਫਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਲਕ੍ਖਲ਼ਫੁਸਨਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਂ ਹੋਤ੍ਵੇਵਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੇ ਗਹਿਤੇ ਕੋਚਿ ਵਿਰੋਧੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋਤਿ.

੩. ਪਞ੍ਚ ਨਯਾ ਸਰੂਪਤੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਵਿਞ੍ਞਾਤਾ, ‘‘ਯਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ, ਕਤਮਾਨਿ ਤਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਾਨਿ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨਿ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ਨਯੇਪਿ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨੀ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਨਿ ¶ ਨਵ ਪਦਾਨਿ, ਅਕੁਸਲਾਨਿ ਨਵ ਪਦਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਮੂਲਨ੍ਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਏਤੇਹਿ ਨਯਾ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਵਿਭਾਗਾ ਚਾਤਿ ਮੂਲਾਨਿ, ਪਦਨ੍ਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨਯਾ, ਪਟ੍ਠਾਨਵਿਭਾਗਾ, ਅਧਿਗਮਾ ਚਾਤਿ ਪਦਾਨਿ, ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਟ੍ਠੇਨ ਮੂਲਾਨਿ ਚ ਤਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਚਾਤਿ ਮੂਲਪਦਾਨਿ. ਕੁਚ੍ਛਿਤੇ ਪਾਪਧਮ੍ਮੇ ਸਲਯਨ੍ਤੀਤਿ ਕੁਸਲਾਨਿ, ਕੁਸੇ ਰਾਗਾਦਯੋ ਲੁਨਨ੍ਤੀਤਿ ਕੁਸਲਾਨਿ, ਕੁਸਾ ਵਿਯ ਲੁਨਨ੍ਤੀਤਿ ਕੁਸਲਾਨਿ, ਕੁਸੇਨ ਞਾਣੇਨ ਲਾਤਬ੍ਬਾਨਿ ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਕੁਸਲਾਨਿ. ਕੁਸਲਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਨੀਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਿ ਅ-ਸਦ੍ਦੋ ਚੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਥੋਤਿ.

ਨਵ ਪਦਾਨਿ ਕੁਸਲਾਨਿ, ਨਵ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਾਨੀਤਿ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ, ਜਾਤਿਭੇਦਤੋ ਚ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ, ‘‘ਕਤਮਾਨਿ ਤਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨਵ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਾਨਿ ਪਚ੍ਚਾਸਤ੍ਤਿਨ੍ਯਾਯੇਨ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕਤਮਾਨਿ ਨਵ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –

‘‘ਏਵਂ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ, ਜਾਤਿਭੇਦਤੋ ਚ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਂਯੇਵ ਪਠਮਂ ਉਦ੍ਦਿਸਤਿ ‘ਤਣ੍ਹਾ’ਤਿਆਦਿਨਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩) –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਰੂਪਾਦਿਕੇ ਖਨ੍ਧੇ ਤਸਤਿ ਪਰਿਤਸਤੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾ. ਅਵਿਨ੍ਦਿਯਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਿਂ ਵਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ¶ , ਵਿਨ੍ਦਿਯਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਾਦਿਂ ਨ ਵਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਾ, ਵਿਜ੍ਜਾਯ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਤਿ ਵਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾ. ਲੁਬ੍ਭਨ੍ਤਿ ਤੇਨਾਤਿ ਲੋਭੋ, ਲੁਬ੍ਭਤੀਤਿ ਵਾ ਲੋਭੋ, ਲੁਬ੍ਭਨਂ ਵਾ ਲੋਭੋ. ਦੋਸਮੋਹੇਸੁਪਿ ਏਸੇਵ ਨਯੋ. ਅਸੁਭੇ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਕੇ ‘‘ਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾ ਸੁਭਸਞ੍ਞਾ. ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਾਦਿਕੇ ‘‘ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾ ਸੁਖਸਞ੍ਞਾ. ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਸਙ੍ਖਾਰਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾ. ਅਨਤ੍ਤਸਭਾਵੇਸੁ ਚਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾ ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ. ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯੇਸੁ ਪਦੇਸੁ ਸਬ੍ਬੋ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੋ ਸਙ੍ਗਹਂ ਸਮੋਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਾਨੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਣਨਂ. ਸਮੋਸਰਣਂ ਸਮਾਰੋਪਨਂ.

ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਦਿਕੇ ਨੀਵਰਣੇ ਸਮੇਤਿ ਵੂਪਸਮੇਤਿ ਤਦਙ੍ਗਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਵਸੇਨਾਤਿ ਸਮਥੋ. ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦੀਹਿ ਵਿਵਿਧੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ. ਲੋਭਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਅਲੋਭੋ. ਦੋਸਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਅਦੋਸੋ. ਮੋਹਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਅਮੋਹੋ. ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਅ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਥੋ, ਨ ਅਭਾਵਤ੍ਥਾਦਿਕੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ਅਸੁਭੇ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਕੇ, ਚਕ੍ਖਾਦਿਮ੍ਹਿ ਵਾ ‘‘ਅਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾਪਧਾਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾ, ਵਿਸੇਸਤੋ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ¶ . ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਤਾਦੀਸੁ ‘‘ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾਪਧਾਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ ਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾ, ਵਿਸੇਸਤੋ ਵੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ. ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਖਨ੍ਧਾਦਿਕੇ ਵਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾਪਧਾਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾ, ਵਿਸੇਸਤੋ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ. ਅਨਤ੍ਤਸਭਾਵੇ ਖਨ੍ਧੇ, ਚਕ੍ਖਾਦਿਮ੍ਹਿ ਵਾ ‘‘ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾਪਧਾਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ ਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ, ਵਿਸੇਸਤੋ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਧਾਨਂ. ਪਞ੍ਞਾਸਤਿਸੀਸੇਨ ਹਿ ਪਵਤ੍ਤਾ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ਭਗਵਤਾ ‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਸਤਿਬਲਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ? ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ, ਏਤ੍ਥ ਸਤਿਬਲਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ. ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯੇਸੁ ਪਦੇਸੁ ਸਬ੍ਬੋ ਕੁਸਲਪਕ੍ਖੋ ਸਙ੍ਗਹਂ ਸਮੋਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਕੁਸਲਾਨੀਤਿ ਯੋਜਨਾ.

ਉਦ੍ਦਾਨਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਰਕ੍ਖਣਂ ਉਦ੍ਦਾਨਂ, ਸਙ੍ਗਹਵਚਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਉਦ੍ਦਾਨੇ ਅਵੁਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਵਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਭਾਵੋ ਦਿਨ੍ਨੋ ਵਿਯ ਭਵੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਵਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਭਾਵਸ੍ਸ ਨਿਵਾਰਣਤ੍ਥਂ ਉਦ੍ਦਾਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ਚਤੁਰੋ ਚ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸਾਤਿ ਸੁਭਸੁਖਨਿਚ੍ਚਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ. ਕਿਲੇਸਾ ਭਵਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨਵਪਦੇਸੂਤਿ ਭੂਮੀ, ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਭੂਮੀਤਿ ਕਿਲੇਸਭੂਮੀ, ਕਿਲੇਸਪਵਤ੍ਤਨਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਨਵ ਪਦਾਨੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

ਚਤੁਰੋ ¶ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਅਸੁਭਦੁਕ੍ਖਅਨਿਚ੍ਚਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਮੀਤਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਪਰਿਪਾਚਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਭੂਮੀ ਪਵਤ੍ਤਨਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਸਮੋਸਰਣਟ੍ਠਾਨਾਨਿ.

ਨਵਹਿ ਕੁਸਲਪਦੇਹਿ ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਯੋਜੀਯਨ੍ਤਿ, ਨਵਹਿ ਅਕੁਸਲਪਦੇਹਿ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਯੋਜੀਯਨ੍ਤਿ. ਨਵਹਿ ਕੁਸਲਪਦੇਹਿ ਸਹ ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਨਵਹਿ ਅਕੁਸਲਪਦੇਹਿ ਸਹ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਉਦ੍ਦੇਸਵਾਰੇ ਵੁਤ੍ਤਾਵਸੇਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ.

ਉਦ੍ਦੇਸਵਾਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਵਿਭਾਵਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ.

੪. ਹਾਰਾਦੀਸੁ ¶ ਸਮੁਦਾਯਸ੍ਸ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸੋ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਹਾਰਾਦਯੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਨੇਤ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਹਾਰਾਦਯੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੪) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ? ਦੇਸਨਾ ਵਿਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਉਦ੍ਦੇਸਪਾਠੇ. ਸਙ੍ਖੇਪਤੋਤਿ ਸਮਾਸਤੋ. ਨੇਤ੍ਤੀਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ. ਕਿਤ੍ਤਿਤਾਤਿ ਕਥਿਤਾ, ਇਦਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਮ੍ਪਿ ਚ ਫਲਂ ਉਪਾਯੋ ਚ.

ਆਣਤ੍ਤੀ ਚ ਭਗਵਤੋ, ਯੋਗੀਨਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾਯਂ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾ ਅਸ੍ਸਾਦੋਪਿ ਆਦੀਨਵਤਾ ਆਦੀਨਵੋਪਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਮ੍ਪਿ ਫਲਮ੍ਪਿ ਉਪਾਯੋਪਿ ਯੋਗੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਭਗਵਤੋ ਆਣਤ੍ਤਿਪਿ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਂਵਣ੍ਣਿਤਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਸੇਨ ਞਾਪਿਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਵਚਨਤ੍ਥਾਦਯੋ ¶ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਵੁਤ੍ਤਾਵ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਞ੍ਚਿਮਤ੍ਤਮੇਵ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ. ਅਸ੍ਸਾਦੀਯਤੇਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦੋ, ਕੋ ਸੋ? ਸੁਖਂ, ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ, ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਭੂਤਾ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਚ. ਅਸ੍ਸਾਦੇਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਵਾ ਅਸ੍ਸਾਦੋ, ਕੋ ਸੋ? ਤਣ੍ਹਾ, ਵਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਚ. ਵਿਪਲ੍ਲਾਸਵਸੇਨ ਹਿ ਏਕਚ੍ਚੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅਨਿਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਇਟ੍ਠਾਕਾਰੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦੇਨ੍ਤਿ.

ਆਭੁਸਂ ਕਮ੍ਮੇਨ ਦੀਨਂ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿ ਹੁਤ੍ਵਾ ਵਾਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤੀਤਿ ਆਦੀਨਵੋ, ਦੁਕ੍ਖਾਦਿ. ਅਥ ਵਾ ਅਤਿਵਿਯ ਆਦੀਨਂ ਕਪਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਵਾਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤੀਤਿ ਆਦੀਨਵੋ, ਕਪਣਮਨੁਸ੍ਸੋ, ਤਥਾਭਾਵਾ ਚ ਤੇਭੂਮਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਯੋਗਤੋ.

ਨਿਸ੍ਸਰਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ. ਨਿਸ੍ਸਰਤੀਤਿ ਵਾ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ. ਪਿ-ਸਦ੍ਦੋ ¶ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਤ੍ਥੋ. ਨਿਸ੍ਸਰਣਭੇਦੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੪ ਹਾਰਸਙ੍ਖੇਪ) ਬਹੁਧਾ ਵੁਤ੍ਤੋਵ.

ਫਲਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤੀਤਿ ਫਲਂ, ਦੇਸਨਾਯ ਫਲਂ. ਯਦਿਪਿ ਦੇਸਨਾ ਫਲਨਿਪ੍ਫਾਦਿਕਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਭਗਵਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍ਵਾ ਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰਾ ਸਮ੍ਭਵਨ੍ਤਿ, ਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰਹੇਤੁਤੋ ਫਲਂ ਪਵਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੇਸਨਾਯ ਫਲਂ ਨਾਮਾਤਿ. ਕਤਮਂ ਤਂ? ਦੇਵਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਆਯੁਵਣ੍ਣਸੁਖਬਲਯਸਪਰਿਵਾਰਅਧਿਪਤੇਯ੍ਯਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਚਕ੍ਕਵਤ੍ਤਿਸਿਰਿਦੇਵਰਜ੍ਜ- ਸਿਰਿਚਤੁਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਚਕ੍ਕਸੀਲਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾ ਵਿਜ੍ਜਾਭਿਞ੍ਞਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਸਾਵਕਬੋਧਿਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਯੋ.

ਪਚ੍ਚਯਸਾਮਗ੍ਗਿਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍ਵਾ ਅਯਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ ਫਲਂ ਏਤੇਨਾਤਿ ਉਪਾਯੋ, ਕੋ ਸੋ? ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾ. ਪੁਰਿਮਾ ਪਟਿਪਦਾ ਹਿ ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯੋ, ਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਮਗ੍ਗਨਿਬ੍ਬਾਨਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਚ ਉਪਾਯੋ. ਕੇਚਿ ‘‘ਮਗ੍ਗੋਪਿ ਉਪਾਯੋ’’ਤਿ ਵਦਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਮਤੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇਵ ਨਿਸ੍ਸਰਣਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਸਿਯਾ. ‘‘ਤੇ ਪਹਾਯ ਤਰੇ ਓਘਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੫) ਪਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਭਾਵਂ ਵਕ੍ਖਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਵਾਦੋ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਆਣਤ੍ਤੀਤਿ ਆਣਾਰਹਸ੍ਸ ਭਗਵਤੋ ਵੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਹਿਤਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ‘‘ਏਵਂ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਹਿ, ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਮਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਹੀ’’ਤਿ ਵਿਧਾਨਂ ਆਣਾਠਪਨਂ ਆਣਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ¶ ਪਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾਵਨਾਸੂਤਿ ਯੋਗਿਨੋ, ਵੇਨੇਯ੍ਯਾ, ਤੇਸਂ ਯੋਗੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਵਚਨਸੇਸਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਂ ਏਕਦੇਸਾਗਤਾਨਮ੍ਪਿ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਵਿਭਜਨਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ, ਸੋ ਚ ਵਿਭਜਨਾਕਾਰੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੫) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਧ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ.

ਦੇਸਨਾਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਵਿਚਯਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਞ੍ਚ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਞ੍ਚ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾ ਚ ਅਨੁਗੀਤਿ.

ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯੋ ਪਵਿਚਯੋ, ਹਾਰੋ ਵਿਚਯੋਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ¶ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਞ੍ਚ ਯਾ ਪੁਚ੍ਛਾ ਵਿਚਯਮਾਨਾ ਚ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਞ੍ਚ ਯਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਵਿਚਯਮਾਨਾ ਚ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯੋ ਪਦਾਦਿਵਿਚਯੋ, ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਵਿਚਯੋ ਚ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਵਿਚਯਮਾਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਦਯੋ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਵਿਚਿਯਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

ਪੁਚ੍ਛੀਯਤੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ. ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੀਯਤੇ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਭਾਵਸਾਧਨਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਨ ਕਮ੍ਮਸਾਧਨਤ੍ਥੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ਟੀਕਾਯਂ ‘‘ਭਾਵਤ੍ਥੇ ਤੋਤਿ ਆਹ – ‘ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ’’’ਤਿ.

‘‘ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਨਿਯਮਿਤਤ੍ਤਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਸੇਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਆਗਤਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ. ਸੋ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੪ ਹਾਰਸਙ੍ਖੇਪ) ਵੁਤ੍ਤੋਵ. ਕਥਂ? –

‘‘ਅਯਂ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾ ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਵਿਮਤਿਚ੍ਛੇਦਨਾ ਅਨੁਮਤਿਪੁਚ੍ਛਾ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਏਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਅਨੇਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਵਿਸਯਾ ਪਰਮਤ੍ਥਵਿਸਯਾ ਅਤੀਤਵਿਸਯਾ ਅਨਾਗਤਵਿਸਯਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਵਿਸਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ‘‘ਇਦਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਏਕਂਸਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਵਿਭਜ੍ਜਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਾਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਠਪਨਂ ਸਾਵਸੇਸਂ ਨਿਰਵਸੇਸਂ ਸਉਤ੍ਤਰਂ ¶ ਨਿਰੁਤ੍ਤਰਂ ਲੋਕਿਯਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ.

‘‘ਅਯਂ ਪੁਚ੍ਛਾ ਇਮਿਨਾ ਸਮੇਤਿ, ਏਤੇਨ ਨ ਸਮੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥਂ ਆਨੇਤ੍ਵਾ, ਵਿਚਯੋ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍ਵਾ ਚ ਵਿਚਯੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਵਿਚਯੋ. ‘‘ਅਯਂ ਅਨੁਗੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸਙ੍ਗਹਾ ਅਵੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸਙ੍ਗਹਾ ਤਦੁਭਯਤ੍ਥਸਙ੍ਗਹਾ ਕੁਸਲਤ੍ਥਸਙ੍ਗਹਾ ਅਕੁਸਲਤ੍ਥਸਙ੍ਗਹਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਨੁਗੀਤਿਵਿਚਯੋ. ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਸੁ ਸੁਖਵੇਦਨਾਯ ‘‘ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਾਨੁਭਵਨਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ, ਤਣ੍ਹਾਯ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ, ਵਿਪਲ੍ਲਾਸਾਨਂ ‘‘ਵਿਪਰੀਤਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ, ਅਵਸਿਟ੍ਠਾਨਂ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ‘‘ਯਥਾਸਕਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਬ੍ਬੇਸਞ੍ਚ ਦ੍ਵਾਵੀਸਤਿਯਾ ਤਿਕੇਸੁ, ਦ੍ਵਾਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਧਿਕੇ ਚ ਦੁਕਸਤੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਦਵਸੇਨ ਤਂਤਂਅਸ੍ਸਾਦਤ੍ਥਵਿਸੇਸਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਅਸ੍ਸਾਦਵਿਚਯੋ.

ਦੁਕ੍ਖਵੇਦਨਾਯ ‘‘ਅਨਿਟ੍ਠਾਨੁਭਵਨਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ, ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਾਨਂ ‘‘ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ, ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦੀਨਂ ਆਦਿਅਨ੍ਤਵਨ੍ਤਤਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿਕਤਾਯ ਚ ¶ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਬ੍ਬੇਸਞ੍ਚ ਲੋਕਿਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਹਾਨਭਾਗਿਯਤਾਦਿਵਸੇਨ ਆਦੀਨਵਵੁਤ੍ਤਿਯਾ ਓਕਾਰਨਿਦ੍ਧਾਰਣੇਨ ਆਦੀਨਵਵਿਚਯੋ. ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਦੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਆਗਮਨਤੋ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਵਿਭਾਗਵਿਸੇਸਨਿਦ੍ਧਾਰਣਵਸੇਨ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯਵਿਭਾਗਵਿਸੇਸਨਿਦ੍ਧਾਰਣਵਸੇਨਾਤਿ ਏਵਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਵਿਚਯੋ. ਫਲਾਦੀਨਂ ਤਂਤਂਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾਯ ਸਾਧੇਤਬ੍ਬਫਲਸ੍ਸ ਤਦੁਪਾਯਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਵਿਧਿਵਚਨਸ੍ਸ ਚ ਵਿਭਾਗਨਿਦ੍ਧਾਰਣਵਸੇਨ ਵਿਚਯੋ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ਏਵਂ ਪਦਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪੁਚ੍ਛਾਪੁਬ੍ਬਾਪਰਾਨੁਗੀਤੀਨਂ, ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਞ੍ਚ ਵਿਸੇਸਨਿਦ੍ਧਾਰਣਵਸੇਨੇਵ ਵਿਚਯਲਕ੍ਖਣੋ ‘‘ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ –

ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਸੇਸੋ ਪਨ ਟੀਕਾਯਂ ਵੁਤ੍ਤੋ. ਕਥਂ? –

‘‘ਚਕ੍ਖੁ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੇ ‘‘ਆਮ, ਚਕ੍ਖੁ ਅਨਿਚ੍ਚਮੇਵਾ’’ਤਿ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਏਕਂਸਬ੍ਯਾਕਰਣਂ, ‘‘ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਭਾਵੇਤਬ੍ਬਂ, ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ¶ ਪੁਟ੍ਠੇ ‘‘ਮਗ੍ਗਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਂ ਭਾਵੇਤਬ੍ਬਂ, ਫਲਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਵਿਭਜ੍ਜਬ੍ਯਾਕਰਣਂ, ‘‘ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੇ ‘‘ਕਿਂ ਅਨਵਜ੍ਜਟ੍ਠੋ ਕੁਸਲਤ੍ਥੋ, ਉਦਾਹੁ ਸੁਖਵਿਪਾਕਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਾਬ੍ਯਾਕਰਣਂ, ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ, ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਵਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਠਪਨਂ, ‘‘ਕਿਂ ਪਨੇਤੇ ‘ਕੁਸਲਾ’ਤਿ ਵਾ ‘ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਵਾ ਏਕਤ੍ਥਾ, ਉਦਾਹੁ ਨਾਨਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਸਾਵਸੇਸਂ. ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਪਨ ਸਾਵਸੇਸਤੋ ਵੇਨੇਯ੍ਯਜ੍ਝਾਸਯਵਸੇਨ ਦੇਸਨਾਯਂ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ. ਅਪਾਟਿਹੀਰਕਂ ਸਉਤ੍ਤਰਂ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹੀਰਕਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਰਂ, ਸੇਸਂ ਵਿਚਯਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸੁਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇਵਾਤਿ –

ਵੁਤ੍ਤੋਵ. ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਸੁ ਵੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥੋ ਅਨਾਕੁਲੋ ਪਾਕਟੋ ਯਤਿਪੋਤੇਹਿ ਵਿਞ੍ਞਾਤੋ, ਸੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਵਿਚਯਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਂ ¶ ਹਾਰਾਨਂ, ਯਾ ਭੂਮੀ ਯੋ ਚ ਗੋਚਰੋ ਤੇਸਂ.

ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਪਰਿਕ੍ਖਾ, ਹਾਰੋ ਯੁਤ੍ਤੀਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਹਾਰਾਨਂ ਯਾ ਭੂਮਿ ਪਵਤ੍ਤਨਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਯੋ ਗੋਚਰੋ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਚ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇਸਂ ਭੂਮਿਸਙ੍ਖਾਤਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗੋਚਰਸਙ੍ਖਾਤਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨਂ ਯਾ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਪਰਿਕ੍ਖਾ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤੀਨਂ ਵਿਚਾਰਣਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਕਤਾ, ਸੋ ਯੁਤ੍ਤਿਅਯੁਤ੍ਤਿਪਰਿਕ੍ਖਾਵਿਚਾਰਣਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ‘‘ਯੁਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਤੇਸਂ ਹਾਰਾਨਂ ਭੂਮਿਭੂਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਸ੍ਸ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਿਭਾਵੋ ਦੁਵਿਧੋ ਸਭਾਵਨਿਰੁਤ੍ਤਿਭਾਵੋ, ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥਵਾਚਕਭਾਵੋ ਚ. ਗੋਚਰਭੂਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਿਭਾਵੋ ਸੁਤ੍ਤਵਿਨਯਧਮ੍ਮਤਾਹਿ ਅਵਿਲੋਮਨਂ. ਅਯੁਤ੍ਤਿਭਾਵੋ ਵੁਤ੍ਤਵਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਧਮ੍ਮਂ ¶ ਦੇਸੇਤਿ ਜਿਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਯਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਇਤਿ ਯਾਵ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾ, ਏਸੋ ਹਾਰੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਜਿਨੋ ਦੇਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤੇ ਜਿਨੇਨ ਦੇਸਿਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਯਞ੍ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਤਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਯਾਵ ਯਤ੍ਤਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤੇ ਜਿਨੇਨ ਦੇਸਿਤਾ, ਤਤ੍ਤਕਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਞ੍ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਯਞ੍ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਤਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ, ਇਤਿ ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਯਾਵ ਯਤ੍ਤਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਦਟ੍ਠਾਨਧਮ੍ਮਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਾਵ, ਤਤ੍ਤਕਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਯਥਾਨੁਰੂਪਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਕਥਿਤਾਨਿ, ਏਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ‘‘ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਸੁਤ੍ਤੇ ਦੇਸਿਤਕੁਸਲਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਵਨਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਦੇਸਿਤਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਵਨਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਯਥਾਰਹਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ.

ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ¶ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਵੁਤ੍ਤਮ੍ਹਿ ਏਕਧਮ੍ਮੇ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ ਕੇਚਿ.

ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇ, ਸੋ ਹਾਰੋ ਲਕ੍ਖਣੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਏਕਧਮ੍ਮੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਮ੍ਹਿ, ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇ ਵਾ ਸਤਿ ਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਯੇ ਕੇਚਿ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤੇ ਸਰੂਪਤੋ ਅਵੁਤ੍ਤਾਪਿ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤਾਯ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਆਨੇਤ੍ਵਾ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ‘‘ਲਕ੍ਖਣੋ ਨਾਮ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਏਕਂ ਸਮਾਨਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ, ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਾ, ਸਹਚਾਰਿਤਾਯ ਵਾ ਸਮਾਨਕਿਚ੍ਚਤਾਯ ਵਾ ਸਮਾਨਹੇਤੁਤਾਯ ਵਾ ਸਮਾਨਫਲਤਾਯ ਵਾ ਸਮਾਨਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ ਵਾ ਅਵੁਤ੍ਤਾਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਤਿ. ਕਥਂ ¶ ? – ‘‘ਨਾਨਤ੍ਤਕਾਯਾਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ (ਦੀ. ਨਿ. ੩.੩੪੧, ੩੫੭, ੩੫੯; ਅ. ਨਿ. ੯.੨੪), ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਸਹਚਾਰਿਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਸਹਗਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ. ‘‘ਦਦਂ ਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਗਨ੍ਥਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ. ਨਿ. ੧.੨੪੬; ਸੁ. ਨਿ. ੧੮੯) ਸਮਾਨਕਿਚ੍ਚਤਾ, ਪਿਯਵਚਨਅਤ੍ਥਚਰਿਯਾ ਸਮਾਨਤ੍ਥਤਾਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ‘‘ਫਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯਾ ਵੇਦਨਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ. ਨਿ. ੩.੧੨੬; ਸਂ. ਨਿ. ੨.੧; ਮਹਾਵ. ੧; ਵਿਭ. ੨੨੫; ਉਦਾ. ੧; ਨੇਤ੍ਤਿ. ੨੪) ਸਮਾਨਹੇਤੁਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਦਯੋਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ. ਨਿ. ੩.੧੨੬; ਸਂ. ਨਿ. ੨.੧; ਮਹਾਵ. ੧; ਵਿਭ. ੨੨੫; ਉਦਾ. ੧; ਨੇਤ੍ਤਿ. ੨੪) ਸਮਾਨਫਲਤਾਯ ਤਣ੍ਹੁਪਾਦਾਨਾਦਯੋਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ‘‘ਰੂਪਂ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ, ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਟ੍ਠਾ. ੧.੧.੪੨੪) ਸਮਾਨਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਵੇਦਨਾਦਯੋਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋਤਿ. ਵਿਤ੍ਥਾਰੋ ਵਿਭਙ੍ਗਵਾਰੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੨੩) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ.

ਲਕ੍ਖਣੋ ਹਾਰੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਨੇਰੁਤ੍ਤਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ¶ , ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮਥ ਦੇਸਨਾਨਿਦਾਨਞ੍ਚ;

ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਾਨੁਸਨ੍ਧੀ, ਏਸੋ ਹਾਰੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਨੇਰੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਪਦਨਿਬ੍ਬਚਨਞ੍ਚ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੇਸਕਾਨਂ, ਸਾਵਕਾਨਂ ਵਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਚ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮੁਖੇਨ ਦੇਸਨਾਨਿਦਾਨਞ੍ਚ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇਨ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿ ਚ ਏਤੇ ਨਿਰੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਵਿਭਾਵੀਯਨ੍ਤਿ, ਏਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ‘‘ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ. ਦੇਸਨਾਪਵਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਦੇਸਕਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਦਿ ਦੇਸਨਾਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮ. ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਸ੍ਸ ਬਹੁਵਿਸਯਤ੍ਤਾ ਵਿਭਙ੍ਗੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੨੫ ਆਦਯੋ) ਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍ਵਾ ਕਥਯਿਸ੍ਸਾਮ.

ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਆਵਟ੍ਟਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਏਕਮ੍ਹਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨੇ, ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸੇਸਕਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ;

ਆਵਟ੍ਟਤਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ, ਆਵਟ੍ਟੋ ਨਾਮ ਸੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਪਰਕ੍ਕਮਧਾਤੁਆਦੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨੇ ਏਕਮ੍ਹਿ ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੁਆਦਿਕੇ ਦੇਸਨਾਰੁਲ਼੍ਹੇ ਸਤਿ ਵਿਸਭਾਗਤਾਯ ਵਾ ਸੇਸਕਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ¶ , ਦੇਸਨਾਯ ਸਰੂਪਤੋ ਅਗ੍ਗਹਣੇਨ ਵਾ ਸੇਸਕਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਤਿ, ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍ਵਾ ਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਦੇਸਨਂ ਪਮਾਦਾਦੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇ ਕੋਸਜ੍ਜਾਦਿਕੇ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਆਵਟ੍ਟਤਿ ਆਵਟ੍ਟਾਪੇਤਿ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ‘‘ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

‘‘ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ’’ਤਿ ਇਦਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ, ਸੇਸੇਪਿ ਸਭਾਗੇ ਆਵਟ੍ਟਨਤੋ. ਨ ਹਿ ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੁਆਦਿਕੇ ਦੇਸਨਾਰੁਲ਼੍ਹੇ ਸਤਿ ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਕੋਸਜ੍ਜਾਦਿਕੇਯੇਵ ਦੇਸਨਂ ਆਵਟ੍ਟੇਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਅਵਸੇਸਵੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਾਦਿਕੇਪਿ ਦੇਸਨਂ ਆਵਟ੍ਟੇਤੀਤਿ.

ਆਵਟ੍ਟਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ¶ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਭੂਮਿਞ੍ਚ ਵਿਭਜਤੇ ਅਯਂ ਹਾਰੋ.

ਸਾਧਾਰਣੇ ਅਸਾਧਾਰਣੇ ਚ ਨੇਯ੍ਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤੀ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਦਿਵਸੇਨ ਅਨੇਕਵਿਧਂ ਸਭਾਵਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਦਾਨਸੀਲਾਦਿਪਦਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ‘‘ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿ ਭਾਵਨਾਭੂਮੀ’’ਤਿ ਏਵਮਾਦਿਕਂ ਭੂਮਿਞ੍ਚ ਸਾਧਾਰਣੇ ਚ ਅਸਾਧਾਰਣੇ ਚ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਵਿਭਜਤੇ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ‘‘ਵਿਭਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਨੇਯ੍ਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾ ਕੁਸਲਾ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾ ਕੁਸਲਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਨਾ, ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾ ਅਕੁਸਲਾ ਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਨਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ, ‘‘ਇਦਂ ਸੀਲਂ ਇਮਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਗਤਵਿਸੇਸਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਇਦਂ ਸੀਲਂ ਇਦਂ ਝਾਨਂ ਇਮਸ੍ਸ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤ੍ਯਾਦਿਨਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ, ‘‘ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਭੂਮਿ, ਭਾਵਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਯੋ ਭੂਮਿ’’ਤ੍ਯਾਦਿਨਾ ਭੂਮਿਞ੍ਚ, ‘‘ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਨਾ ਸਾਧਾਰਣੇ ਚ, ‘‘ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਅਨਾਗਾਮਿਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਨਾ ਅਸਾਧਾਰਣੇ ਚ ਯੇਨ ਵਿਭਜਤਿ, ਸੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾਤਿਆਦਿਨਾ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੩੩-੩੪) ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍ਵਾ ਵਿਭਜਨਾਕਾਰੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ¶ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਕੁਸਲਾਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਭਾਵਿਤੇ ਪਹੀਨੇ ਚ.

ਪਰਿਵਤ੍ਤਤਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ, ਹਾਰੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ ਭਾਵਿਤੇ ਭਾਵਿਤਬ੍ਬੇ ਕੁਸਲੇ ਅਨਵਜ੍ਜਧਮ੍ਮੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਕਥਿਤੇ, ਸਂਵਣ੍ਣਿਤੇ ਵਾ ਪਹੀਨੇ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇ ਅਕੁਸਲੇ ਸਾਵਜ੍ਜਧਮ੍ਮੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਕਥਿਤੇ, ਸਂਵਣ੍ਣਿਤੇ ਵਾ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਵਿਪਰੀਤਧਮ੍ਮੇ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਪਰਿਵਤ੍ਤਤਿ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਿ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ‘‘ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੋ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਭਵਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਵਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿਵਿਰਤਸ੍ਸ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਪਹੀਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚ ‘‘ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾ ਕਾਮਾ ¶ …ਪੇ… ਕਾਮੇਹਿ ਵੇਰਮਣੀ ਤੇਸਂ ਅਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਭਾਵਂ ਵਿਭਙ੍ਗਵਾਰੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੩੫ ਆਦਯੋ) ਵਕ੍ਖਤੀਤਿ ਨ ਵਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ.

ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਵੇਵਚਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਬਹੂਨਿ ਤੁ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ ਏਕਧਮ੍ਮਸ੍ਸ.

ਯੋ ਜਾਨਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਵਿਦੂ, ਵੇਵਚਨੋ ਨਾਮ ਸੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਏਕਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਦਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ ਤੁ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ ਏਵ, ਬਹੂਨਿ ਤੁ ਬਹੂਨਿ ਏਵ ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਯੋ ਸੁਤ੍ਤਵਿਦੂ ਜਾਨਾਤਿ, ਜਾਨਿਤ੍ਵਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇਵ ਪਦਤ੍ਥੇ ਯੋਜੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਵਿਦੁਨੋ ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ‘‘ਵੇਵਚਨੋ ਨਾਮ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਏਤ੍ਥ ਚ ਯੋ ਸੋ-ਸਦ੍ਦਾ ਅਸਮਾਨਤ੍ਥਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਯੋ ਸੁਤ੍ਤਵਿਦੂ’’ਤਿ ਵਤ੍ਵਾ ‘‘ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ. ‘‘ਭਗਵਾ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ¶ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇਵ ਅਤ੍ਥੇ ਭਗਵਤਿ ‘‘ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਵਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕਵਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇਵਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗਵਾ, ਫਲਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਗਤੋ ਵੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਧਿਗਤਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦੋ ਚਤੁਯੋਗਵਿਪ੍ਪਹੀਨੋ ਅਗਤਿਗਮਨਵੀਤਿਵਤ੍ਤੋ ਉਦ੍ਧਟਸਲ੍ਲੋ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹਵਣੋ ਮਦ੍ਦਿਤਕਣ੍ਟਕੋ ਨਿਬ੍ਬਾਪਿਤਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨੋ ਬਨ੍ਧਨਾਤੀਤੋ ਗਨ੍ਥਵਿਨਿਵੇਠਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯਵੀਤਿਵਤ੍ਤੋ ਭਿਨ੍ਨਨ੍ਧਕਾਰੋ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਲੋਕਧਮ੍ਮਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਅਨੁਰੋਧਵਿਰੋਧਵਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਸਙ੍ਖੇਪਗਤੋ ਬਨ੍ਧਨਾਤਿਵਤ੍ਤੋ ਠਪਿਤਸਙ੍ਗਾਮੋ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰੋ ਉਕ੍ਕਾਧਰੋ ਆਲੋਕਕਰੋ ਪਜ੍ਜੋਤਕਰੋ ਤਮੋਨੁਦੋ ਰਣਞ੍ਜਹੋ ਅਪਰਿਮਾਣਵਣ੍ਣੋ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਵਣ੍ਣੋ ਅਸਙ੍ਖੇਯ੍ਯਵਣ੍ਣੋ ਆਭਙ੍ਕਰੋ ਪਭਙ੍ਕਰੋ ਧਮ੍ਮੋਭਾਸਪਜ੍ਜੋਤਕਰੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੩੮) ਏਵਮਾਦੀਨਿ ਬਹੂਨਿ ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਯੋਜਿਤਾਨਿ. ਵਿਤ੍ਥਾਰੋ ਵਿਭਙ੍ਗਵਾਰੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੩੭ ਆਦਯੋ) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ.

ਵੇਵਚਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਏਕਂ ¶ ਭਗਵਾ ਧਮ੍ਮਂ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਹਿ ਵਿਵਿਧਾਹਿ ਦੇਸੇਤਿ.

ਸੋ ਆਕਾਰੋ ਞੇਯ੍ਯੋ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ ਨਾਮ ਸੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਾਦਿਧਮ੍ਮਂ ਵਿਵਿਧਾਹਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪ੍ਪਭਵਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਹਿ ਯੇਨ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਦੇਸੇਤਿ, ਸੋ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬਾਕਾਰੋ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਵਿਭਾਵਿਤੋ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ‘‘ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਞੇਯ੍ਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਤਤ੍ਥ ਵਿਵਿਧਾਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਹਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਭਵਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਹਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ- ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਨਿਰੋਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਨਿਬ੍ਬਿਦਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਏਵਮਾਦਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਹਿ ਏਕਪਦਤ੍ਥਸ੍ਸੇਵ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬਾਕਾਰਵਿਭਾਵਨਾਲਕ੍ਖਣੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾਤਿ.

ਤਤ੍ਥ ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ, ਛਨ੍ਨਂ ਧਾਤੂਨਂ, ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂ ਧਾਤੂਨਂ, ਦ੍ਵਾਦਸਨ੍ਨਂ ਆਯਤਨਾਨਂ, ਦਸਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ.

‘‘ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੇ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਆਹਾਰੇ ਅਤ੍ਥਿ ਰਾਗੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਨਨ੍ਦੀ, ਅਤ੍ਥਿ ਤਣ੍ਹਾ, ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਤਤ੍ਥ ਵਿਞ੍ਞਾਣਂ ਵਿਰੁਲ਼੍ਹਂ. ਯਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਵਿਞ੍ਞਾਣਂ ਵਿਰੁਲ਼੍ਹਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਤਤ੍ਥ ¶ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅਵਕ੍ਕਨ੍ਤਿ. ਯਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅਵਕ੍ਕਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਵੁਦ੍ਧੀ’’ਤਿ (ਸਂ. ਨਿ. ੨.੬੪; ਕਥਾ. ੨੯੬) ਏਵਮਾਦਿ ਪਭਵਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਚਾਤਿ.

‘‘ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੇ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਆਹਾਰੇ ਨਤ੍ਥਿ ਰਾਗੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਨਨ੍ਦੀ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ (ਸਂ. ਨਿ. ੨.੬੪; ਕਥਾ. ੨੯੬) ਏਵਮਾਦਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ‘‘ਪਹਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ, ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ, ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸੁਤਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ, ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ, ਪਵਤ੍ਤਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਵਮਾਦਿਵਿਤ੍ਥਾਰੋ ਵਿਭਙ੍ਗੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੩੯ ਆਦਯੋ) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ.

ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਓਤਰਣਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਯੋ ¶ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚੁਪ੍ਪਾਦੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਖਨ੍ਧਾ ਚ ਧਾਤੁਆਯਤਨਾ.

ਏਤੇਹਿ ਓਤਰਤਿ ਯੋ, ਓਤਰਣੋ ਨਾਮ ਸੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚ ਯੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਖਨ੍ਧਾ ਚ ਯਾਨਿ ਧਾਤੁਆਯਤਨਾਨਿ ਚ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ, ਏਤੇਹਿ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਖਨ੍ਧਧਾਤਾਯਤਨੇਹਿ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਪਦਤ੍ਥਮੁਖੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਯਮਾਨੇਹਿ ਚ ਯੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਓਤਰਤਿ ਓਗਾਹਤਿ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਕੇ ਤਤ੍ਥ ਵਾਚਕਵਸੇਨ, ਤਤ੍ਥ ਞਾਪਕਵਸੇਨ ਵਾ ਅਨੁਪਵਿਸਤਿ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਓਤਰਣੋ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਤਤ੍ਥ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਖਨ੍ਧਾਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਚ ਖਨ੍ਧਾ ਚਾਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਖਨ੍ਧਾ. ਧਾਤੁਆਯਤਨਾਤਿ ਧਾਤੁਯੋ ਚ ਆਯਤਨਾਨਿ ਚ ਧਾਤੁਆਯਤਨਾ. ਕਥਂ ਓਤਰਣੋ? ‘‘ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਸਬ੍ਬਧਿ ਵਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪੨) ਪਾਠੋ.

ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਰੂਪਧਾਤੁ ਚ ਅਰੂਪਧਾਤੁ ਚ. ਅਧੋਤਿ ਕਾਮਧਾਤੁ. ਸਬ੍ਬਧਿ ਵਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਤੇਧਾਤੁਕੇ ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿ. ਤਾਨਿਯੇਵ ਅਸੇਕ੍ਖਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਅਯਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਓਤਰਣਾ.

ਤਾਨਿਯੇਵ ¶ ਅਸੇਕ੍ਖਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਵਿਜ੍ਜਾ, ਵਿਜ੍ਜੁਪ੍ਪਾਦਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧੋ…ਪੇ… ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇਹਿ ਓਤਰਣਾ.

ਤਾਨਿਯੇਵ ਅਸੇਕ੍ਖਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਤੀਹਿ ਖਨ੍ਧੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨਿ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ, ਅਯਂ ਖਨ੍ਧੇਹਿ ਓਤਰਣਾ.

ਤਾਨਿਯੇਵ ਅਸੇਕ੍ਖਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾਨਿ ਯੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਾਸਵਾ, ਨੋ ਚ ਭਵਙ੍ਗਾ, ਤੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁਸਙ੍ਗਹਿਤਾ, ਅਯਂ ਧਾਤੂਹਿ ਓਤਰਣਾ.

ਸਾ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ, ਯਂ ਆਯਤਨਂ ਅਨਾਸਵਂ, ਨੋ ਚ ਭਵਙ੍ਗਂ, ਅਯਂ ਆਯਤਨੇਹਿ ਓਤਰਣਾਤਿ ਏਵਮਾਦੀਹਿ ਵਿਭਙ੍ਗੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪੨ ਆਦਯੋ) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ.

ਓਤਰਣਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ¶ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਸੋਧਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਮ੍ਹਿ ਪਞ੍ਹੇ, ਗਾਥਾਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਯਮਾਰਬ੍ਭ.

ਸੁਦ੍ਧਾਸੁਦ੍ਧਪਰਿਕ੍ਖਾ, ਹਾਰੋ ਸੋ ਸੋਧਨੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਤਿਸ੍ਸਂ ਗਾਥਾਯਂ ਆਰੁਲ਼੍ਹੇ ਪਞ੍ਹੇ ਞਾਤੁਮਿਚ੍ਛਿਤੇ ਅਤ੍ਥੇ ਭਗਵਤਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਮ੍ਹਿ ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਂ ਆਰਬ੍ਭ ਅਧਿਕਿਚ੍ਚ ਸਾ ਗਾਥਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਪੁਚ੍ਛਨਤ੍ਥਾਯ ਠਪਿਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਸੁਦ੍ਧਾਸੁਦ੍ਧਪਰਿਕ੍ਖਾ ਵਿਚਾਰਣਾ ਭਵੇ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸੋਧਨੋ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਕਥਂ? ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਦਂ ਸੋਧਿਤਂ, ਆਰਮ੍ਭੋ ਨ ਸੋਧਿਤੋ. ‘‘ਵਿਵਿਚ੍ਛਾ ਪਮਾਦਾ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਪਦਂ ਸੋਧਿਤਂ, ਆਰਮ੍ਭੋ ਨ ਸੋਧਿਤੋ. ‘‘ਜਪ੍ਪਾਭਿਲੇਪਨਂ ਬ੍ਰੂਮੀ’’ਤਿ ਪਦਂ ਸੋਧਿਤਂ, ਆਰਮ੍ਭੋ ਨ ਸੋਧਿਤੋ. ‘‘ਦੁਕ੍ਖਮਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਞ੍ਚ ਸੋਧਿਤਂ, ਆਰਮ੍ਭੋ ਚ ਸੋਧਿਤੋਤਿ. ਏਵਂ ਪਦਾਦੀਨਂ ਸੋਧਿਤਾਸੋਧਿਤਭਾਵਵਿਚਾਰੋ ਹਾਰੋ ਸੋਧਨੋ ਨਾਮ. ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਵਿਭਙ੍ਗੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪੫ ਆਦਯੋ) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ.

ਸੋਧਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ¶ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਏਕਤ੍ਤਤਾਯ ਧਮ੍ਮਾ, ਯੇਪਿ ਚ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾਯ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ.

ਤੇ ਨ ਵਿਕਪ੍ਪਯਿਤਬ੍ਬਾ, ਏਸੋ ਹਾਰੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਤ੍ਤਤਾਯ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨਪਿ ਚ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾਯ ਵਿਸੇਸੇਨਪਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਵਿਕਪ੍ਪਯਿਤਬ੍ਬਾ ਸਾਮਞ੍ਞਵਿਸੇਸਕਪ੍ਪਨਾਯ ਵੋਹਾਰਭਾਵੇਨ ਅਨਵਟ੍ਠਾਨਤੋ, ਕਾਲਦਿਸਾਵਿਸੇਸਾਦੀਨਂ ਵਿਯ ਅਪੇਕ੍ਖਾਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਚ, ਏਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਤਤ੍ਥ ¶ ਏਕਤ੍ਤਤਾਯਾਤਿ ਏਕਸ੍ਸ ਸਮਾਨਸ੍ਸ ਭਾਵੋ ਏਕਤ੍ਤਂ, ਏਕਤ੍ਤਮੇਵ ਏਕਤ੍ਤਤਾ, ਤਾਯ. ਏਕਸਦ੍ਦੋ ਚੇਤ੍ਥ ਸਮਾਨਤ੍ਥਵਾਚਕੋ, ਨ ਸਙ੍ਖ੍ਯਾਵਾਚਕੋਤਿ. ਵੇਮਤ੍ਤਤਾਯਾਤਿ ਵਿਸਿਟ੍ਠਾ ਮਤ੍ਤਾ ਵਿਮਤ੍ਤਾ, ਵਿਮਤ੍ਤਾ ਏਵ ਵੇਮਤ੍ਤਂ, ਵੇਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਾਵੋ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ, ਤਾਯ. ਯਥਾ ਹਿ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਸ੍ਵੇ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਕਾਲਵਿਸੇਸਾ ਅਨਵਟ੍ਠਿਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ‘‘ਪੁਰਿਮਾ ਦਿਸਾ, ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਦਿਸਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਦਿਸਾਵਿਸੇਸਾ, ਏਵਂ ਸਾਮਞ੍ਞਵਿਸੇਸਾ ਚ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਭਾਵਾਤਿ. ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਜਾਤਿਆਦਿਂ ਅਪੇਕ੍ਖਾਯ ਸਾਮਞ੍ਞਂ ਸਮਾਨਮ੍ਪਿ ਸਚ੍ਚਾਪੇਕ੍ਖਾਯ ਵਿਸੇਸੋ ਹੋਤਿ. ਏਸ ਨਯੋ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਾਦੀਸੁਪੀਤਿ. ‘‘ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਏਕਤ੍ਤਤਾ. ‘‘ਜਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਜਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ. ‘‘ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ’’ਤਿ ਏਕਤ੍ਤਤਾ, ‘‘ਤਣ੍ਹਾ ਪੋਨੋਭਵਿਕਾ ਨਨ੍ਦੀਰਾਗਸਹਗਤਾ’’ਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰੋ ਵਿਭਙ੍ਗੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪੬ ਆਦਯੋ) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ.

ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ, ਜਨਯਨ੍ਤਿਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਰਮ੍ਪਰਤੋ.

ਹੇਤੁਮਵਕਡ੍ਢਯਿਤ੍ਵਾ, ਏਸੋ ਹਾਰੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਅਵਿਜ੍ਜਾਦਿਕਾ ਯੇ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਕਂ ਯਂ ਫਲਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਰਮ੍ਪਰਤੋ ਪਰਮ੍ਪਰਪਚ੍ਚਯਭਾਵੇਨ ਜਨਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਫਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਭੂਤਂ ਪੁਰਿਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਵਿਜ੍ਜਾਦਿਕਂ ਅਸਾਧਾਰਣਂ ¶ ਜਨਕਂ ਹੇਤੁਂ, ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਾਦਿਕਂ ਸਾਧਾਰਣਂ ਪਚ੍ਚਯਹੇਤੁਞ੍ਚ ਅਵਕਡ੍ਢਯਿਤ੍ਵਾ ਸੁਤ੍ਤਤੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਭਾਵੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ, ਏਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਦਯੋ ਹਿ ਅਵਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਅਸਾਧਾਰਣਹੇਤੂ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਾਦਯੋ ਸਾਧਾਰਣਪਚ੍ਚਯਾ. ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਸਾਧਾਰਣਲਕ੍ਖਣੋ ਹੇਤੁ, ਸਾਧਾਰਣਲਕ੍ਖਣੋ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ, ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਹੇਤੁ, ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪੯) ਵਿਭਙ੍ਗਵਚਨਞ੍ਚ.

ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਸਮਾਰੋਪਨਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਯੇ ¶ ਧਮ੍ਮਾ ਯਂਮੂਲਾ, ਯੇ ਚੇਕਤ੍ਥਾ ਪਕਾਸਿਤਾ ਮੁਨਿਨਾ.

ਤੇ ਸਮਾਰੋਪਯਿਤਬ੍ਬਾ, ਏਸ ਸਮਾਰੋਪਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਸੀਲਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਯਂਮੂਲਾ ਯੇਸਂ ਸਮਾਧਿਆਦੀਨਂ ਮੂਲਾ, ਤੇ ਸੀਲਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਸਮਾਧਿਆਦੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਸਮਾਰੋਪਯਿਤਬ੍ਬਾ, ਯੇ ਚ ਰਾਗਵਿਰਾਗਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿਸੇਕ੍ਖਫਲਕਾਮਧਾਤੁਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨਾਦਿਸਦ੍ਦਾ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਤ੍ਥਤਾਯ ਏਕਤ੍ਥਾ ਸਮਾਨਤ੍ਥਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਮੁਨਿਨਾ ਪਕਾਸਿਤਾ, ਤੇ ਰਾਗ…ਪੇ… ਤਿਕ੍ਕਮਨਾਦਿਸਦ੍ਦਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਵੇਵਚਨਭਾਵੇਨ ਸਮਾਰੋਪਯਿਤਬ੍ਬਾ, ਏਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸਮਾਰੋਪਨੋ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਏਤ੍ਥ ਚ ਸੀਲਾਦਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਯਨ੍ਤਰਵਿਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰੀ ਕਥਿਤਾ, ਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰੀ ਚ ਪਹਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਪਹਾਨੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਭਾਵਨਾਸਮਾਰੋਪਨਪਹਾਨਸਮਾਰੋਪਨਾਪਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਸਮਾਰੋਪਨੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਸਮਾਰੋਪਨੋ, ਵੇਵਚਨਸਮਾਰੋਪਨੋ, ਭਾਵਨਾਸਮਾਰੋਪਨੋ, ਪਹਾਨਸਮਾਰੋਪਨੋਤਿ.

ਤਤ੍ਥ ਕਾਯਿਕਸੁਚਰਿਤਂ, ਵਾਚਸਿਕਸੁਚਰਿਤਞ੍ਚ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਮਨੋਸੁਚਰਿਤੇ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾ, ਅਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਚ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ. ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਚ ਸਮਥਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ¶ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਸਮਥੋ ਰਾਗਵਿਰਾਗਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਰਾਗਪਞ੍ਞਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਸਮਾਰੋਪਨੋ. ਰਾਗਵਿਰਾਗਾ ਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਸੇਕ੍ਖਫਲਂ, ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਰਾਗਾ ਪਞ੍ਞਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਅਸੇਕ੍ਖਫਲਂ, ਇਦਂ ਵੇਵਚਨਂ. ਰਾਗਵਿਰਾਗਾ ਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਂ, ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਰਾਗਾ ਪਞ੍ਞਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਫਲਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਵੇਵਚਨਂ. ਰਾਗਵਿਰਾਗਾ ਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਕਾਮਧਾਤੁਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨਂ, ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਰਾਗਾ ਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਤੇਧਾਤੁਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨਂ, ਇਦਂ ਵੇਵਚਨਂ. ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਪਞ੍ਞਾਬਲਂ, ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾ, ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਵੇਵਚਨਨ੍ਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਵੇਵਚਨਸਮਾਰੋਪਨੋ. ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ ਵਿਹਰਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ ਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਚਤੂਸੁ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇਸੁ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਭਾਵਨਾਸਮਾਰੋਪਨੋ. ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਵਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਸੁਭੇ ‘‘ਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸਂ ਪਜਹਤਿ, ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੋ ਚਸ੍ਸ ਆਹਾਰੋ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਕਾਮੁਪਾਦਾਨੇਨ ਚ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ ਭਵਤਿ, ਕਾਮਯੋਗੇਨ ਚ ਵਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਭਵਤਿ, ਅਭਿਜ੍ਝਾਕਾਯਗਨ੍ਥੇਨ ਚ ਵਿਪ੍ਪਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਕਾਮਾਸਵੇਨ ਚ ਅਨਾਸਵੋ ਭਵਤਿ, ਕਾਮੋਘਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣੋ ਭਵਤਿ, ਰਾਗਸਲ੍ਲੇਨ ਚ ਵਿਸਲ੍ਲੋ ਭਵਤਿ, ਰੂਪੂਪਿਕਾ ਚਸ੍ਸ ਵਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ¶ , ਰੂਪਧਾਤੁਯਂ ਚਸ੍ਸ ਰਾਗੋ ਪਹੀਨੋ ਭਵਤਿ, ਨ ਚ ਛਨ੍ਦਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਵੇਦਨਾਸੂਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਪਹਾਨਸਮਾਰੋਪਨੋਤਿ ਏਵਮਾਦਿ ਸਮਾਰੋਪਨੋ ਹਾਰੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋਤਿ.

ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸਵਿਭਾਵਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ.

੧੭. ਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਤਮੇ ਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਣ੍ਹਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਥ ਵਾ ਏਵਂ ਉਦ੍ਦੇਸਕ੍ਕਮੇਨੇਵ ਹਾਰੇ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਨਯੇ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ‘‘ਤਣ੍ਹਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਂ ਤਣ੍ਹਞ੍ਚ ਅਵਿਜ੍ਜਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣਵਸੇਨ ਗਹਿਤਂ ਤਣ੍ਹਞ੍ਚ ਅਵਿਜ੍ਜਞ੍ਚ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਂ ਨੇਤਿ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤੇਨ ¶ ਸਮਥੇਨ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾਯ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣਵਸੇਨ ਵਾ ਗਹਿਤੇਨ ਸਮਥੇਨ, ਗਹਿਤਾਯ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ ਨੇਤਿ, ਨਯਨ੍ਤੋ ਚ ਸਚ੍ਚੇਹਿ ਯੋਜੇਤ੍ਵਾ ਨੇਤਿ, ਅਯਂ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸੋ ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟੋ ਨਯੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਤ੍ਥਨਯਸ੍ਸ ਭੂਮਿ, ਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਚ ਗਾਥਾਯਂ ‘‘ਨਯੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਨ ਹਿ ਅਤ੍ਥਨਯੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾ, ਚਤੁਸਚ੍ਚਪਟਿਵੇਧਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਅਨੁਗਾਹਣਨਯੋ ਅਤ੍ਥਨਯੋਵ. ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਅਤ੍ਥਨਯਸ੍ਸ ਯਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦੀਨਂ ਵਸੇਨ ਤਣ੍ਹਾਦਿਮੁਖੇਨ ਨਯਭੂਮਿਰਚਨਾ ਪਵਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵ ਨਯਵੋਹਾਰੋ ਕਤੋਤਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੭੮-੭੯) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ.

ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਯੋ ਅਕੁਸਲੇ ਸਮੂਲੇਹਿ, ਨੇਤਿ ਕੁਸਲੇ ਚ ਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ.

ਭੂਤਂ ਤਥਂ ਅਵਿਤਥਂ, ਤਿਪੁਕ੍ਖਲਂ ਤਂ ਨਯਂ ਆਹੂ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਅਕੁਸਲੇ ਸਮੂਲੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਤੀਹਿ ਲੋਭਾਦੀਹਿ ¶ ਮੂਲੇਹਿ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਂ ਨੇਤਿ, ਕੁਸਲੇ ਚ ਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ ਤੀਹਿ ਅਲੋਭਾਦੀਹਿ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ ਨੇਤਿ, ਨਯਨ੍ਤੋ ਚ ਭੂਤਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਨੇਤਿ, ਨ ਅਭੂਤਂ ਮਾਯਾਮਰੀਚਿਆਦਯੋ ਵਿਯ, ਤਥਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਨੇਤਿ, ਨ ਘਟਾਦਯੋ ਵਿਯ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚਮਤ੍ਤਂ, ਅਵਿਤਥਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਨੇਤਿ, ਨ ਵਿਤਥਂ. ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਸਭਾਵਤੋ ਵਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ਭੂਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਤ੍ਤਾ ਤਥਾ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਇਟ੍ਠਵਿਪਾਕਤਾਭਾਵਤੋ, ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਨਿਟ੍ਠਵਿਪਾਕਤਾਭਾਵਤੋ ਵਿਪਾਕੇ ਸਤਿ ਅਵਿਸਂਵਾਦਕਤ੍ਤਾ ਅਵਿਤਥਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਹਿ ਏਤੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ‘‘ਭੂਤਂ, ਤਥਂ, ਅਵਿਤਥ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਾਨਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਵਿਸੇਸਨਤਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

ਅਥ ਵਾ ਅਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ ਅਕੁਸਲਾਨਿ, ਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ ਚ ਕੁਸਲਾਨਿ ਨਯਨ੍ਤੋ ਅਯਂ ਨਯੋ ਭੂਤਂ ਤਥਂ ਅਵਿਤਥਂ ਨੇਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ¶ ਯੋਜੇਤਿ. ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਹਿ ਬਾਧਕਾਦਿਭਾਵਤੋ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾਵਾਭਾਵੇਨ ਭੂਤਾਨਿ, ਸਚ੍ਚਸਭਾਵਤ੍ਤਾ ਤਥਾਨਿ, ਅਵਿਸਂਵਾਦਨਤੋ ਅਵਿਤਥਾਨਿ. ਵੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗਵਤਾ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਤਥਾਨਿ ਅਵਿਤਥਾਨਿ ਅਨਞ੍ਞਥਾਨੀ’’ਤਿ ਸਂ. ਨਿ. ੫.੧੦੯੦; ਪਟਿ. ਮ. ੨.੮). ਅਕੁਸਲਾਦਿਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚਤੁਸਚ੍ਚਯੋਜਨਮੁਖੇਨ ਨਯਨਲਕ੍ਖਣਂ ਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਂ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲਂ ਨਯਨ੍ਤਿ ਆਹੂਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਤਤ੍ਥ ਤੀਹਿ ਹੇਤੂਹਿ ਪੁਕ੍ਖਲੋ ਸੋਭਨੋਤਿ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲੋ ਅਕੁਸਲਾਦਿਕੋ ਅਤ੍ਥਨਯੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋਤਿ ਠਾਨੂਪਚਾਰਤੋ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲਨਯੋ ਨਾਮਾਤਿ. ਵਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੮੭-੮੮) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ.

ਤਿਪੁਕ੍ਖਲਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਯੋ ਨੇਤਿ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੇਹਿ, ਕਿਲੇਸੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇ.

ਏਤਂ ਨਯਂ ਨਯਵਿਦੂ, ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਂ ਆਹੂ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤੇਹਿ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੇਹਿ ਕਿਲੇਸੇ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਂ ਨੇਤਿ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤੇਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ ਨੇਤਿ, ਏਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਂ ਨਯਵਿਦੂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਨਯਕੋਵਿਦਾ, ਅਤ੍ਥਨਯਕੁਸਲਾ ਏਵ ਵਾ ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਂ ਨਯਨ੍ਤਿ ਆਹੂਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਤਤ੍ਥ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੇਹੀਤਿ ਅਸੁਭੇ ਸੁਭਂ, ਦੁਕ੍ਖੇ ਸੁਖਂ, ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਨਿਚ੍ਚਂ, ਅਨਤ੍ਤਨਿ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਚਤੂਹਿ ¶ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੇਹਿ. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹੀਤਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ. ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਵੇਧਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇ. ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਵੁਤ੍ਤਨਯਮੇਵ. ਵਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੇ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੮੬-੮੭) ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ.

ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਦਿਸਾਲੋਚਨਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਵੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਸੁ ¶ ਹਿ ਯੇ, ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਤਹਿਂ ਤਹਿਂ ਵੁਤ੍ਤਾ.

ਮਨਸਾ ਵੋਲੋਕਯਤੇ, ਤਂ ਖੁ ਦਿਸਾਲੋਚਨਂ ਆਹੂ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ‘‘ਸੀਹਲੋਚਨਂ ਆਹੂ’’ਤਿ ਪਾਠੋ ਲਿਖਿਤੋ, ਸੋ ਪਨ ਨ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਾਠੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ ਭਿਨ੍ਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਤਹਿਂ ਤਹਿਂ ਵੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਸੁ ਯੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਨਯਸ੍ਸ ਦਿਸਾਭੂਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲੇ ਨਯਸ੍ਸ ਦਿਸਾਭੂਤਧਮ੍ਮੇ ਅਬਹਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਏਵ ਯਂ ਓਲੋਕਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਓਲੋਕਨਂ ਖੁ ਓਲੋਕਨਂ ਏਵ ਦਿਸਾਲੋਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹੂਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਤਤ੍ਥ ਵੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਸੂਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਨਯਸ੍ਸ ਯੋਜਨਤ੍ਥਂ ਕਤੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ. ਕੁਸਲਾਤਿ ਵੋਦਾਨਿਯਾ. ਅਕੁਸਲਾਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸਿਕਾ. ਵੁਤ੍ਤਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਤੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਥਿਤਾ. ਓਲੋਕਯਤੇਤਿ ਤੇ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮੇ ਚਿਤ੍ਤੇਨੇਵ ‘‘ਅਯਂ ਪਠਮਾ ਦਿਸਾ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾ ਦਿਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਨਯਸ੍ਸ ਦਿਸਾਭਾਵੇਨ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਤਿ, ਵਿਚਾਰੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਖੂਤਿ ਅਵਧਾਰਣਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ, ਤੇਨ ਦਿਸਾਲੋਚਨਨਯੋ ਕੋਚਿ ਅਤ੍ਥਵਿਸੇਸੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ.

੨੧. ਦਿਸਾਲੋਚਨਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ. ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ. ‘‘ਕਤਮੋ ਅਙ੍ਕੁਸਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਓਲੋਕੇਤ੍ਵਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਤਂਤਂਨਯਦਿਸਾਭੂਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲੇ ਦਿਸਾਲੋਚਨੇਨ ਓਲੋਕੇਤ੍ਵਾ ਉਕ੍ਖਿਪਿਯ ਸੁਤ੍ਤਤੋ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍ਵਾ ਯਂ ਸਮਾਨੇਤਿ ਯਂ ਸਮਾਨਯਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ ਸਮਾਨਯਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਨਯੋ ਅਙ੍ਕੁਸੋ ਨਯੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ.

ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਙ੍ਕੁਸੋ ਨਾਮ ਹਤ੍ਥੀਨਂ ਇਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਆਨਯਨਕਾਰਣਭੂਤੋ ਵਜਿਰਾਦਿਮਯੋ ਤਿਕ੍ਖਗ੍ਗੋ ਉਜੁਵਙ੍ਕਭੂਤੋ ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰਵਿਸੇਸੋ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਨਯੋ ਅਙ੍ਕੁਸੋ ਵਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੇਨ ਅਙ੍ਕੁਸੋ. ਏਤੇਨ ਹਿ ਨਯੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤਂ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਂ ਨਯਤੀਤਿ. ਮੁਖ੍ਯਤੋ ਪਨ ਅਙ੍ਕੇ ਵਿਜ੍ਝਨਟ੍ਠਾਨੇ ਉਦ੍ਧਟੋ ਅਸਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਪਵਿਸਤੀਤਿ ਅਙ੍ਕੁਸੋ. ਅਙ੍ਕਸਦ੍ਦੂਪਪਦਉਪੁਬ੍ਬਅਸਧਾਤੁ ਅਪਚ੍ਚਯੋਤਿ. ਅਯਮ੍ਪਿ ਨਯੋ ਕੋਚਿਪਿ ਅਤ੍ਥਵਿਸੇਸੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ.

ਸੋਲ਼ਸ ¶ ¶ ਹਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸਾ ਚੇਵ ਪਞ੍ਚ ਨਯਨਿਦ੍ਦੇਸਾ ਚ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ. ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇ ਕਿਂ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ ਪਠਮਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ, ਉਦਾਹੁ ਨਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ ਪਠਮਂ, ਦਿਸਾਲੋਚਨਤੋ ਦਿਸਾ ਵਿਲੋਕੇਤ੍ਵਾ.

ਸਙ੍ਖਿਪਿਯ ਅਙ੍ਕੁਸੇਨ ਹਿ, ਨਯੇਹਿ ਤਿਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ. –

ਗਾਥਮਾਹ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ਹਾਰੇ, ਨਯੇ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਨੇਸਂ ਯੋਜਨਕ੍ਕਮਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ ਪਠਮ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੨) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਭਾਵਤੋ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਭਾਵੇਨ ਪਠਮਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ, ਯੋਜੇਨ੍ਤੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਹਾਰਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨੇਵ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ. ਹਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ ਪਠਮਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤ੍ਵਾ ਪਚ੍ਛਾ ਦਿਸਾਲੋਚਨੇਨ ਓਲੋਕੇਤ੍ਵਾ ਅਙ੍ਕੁਸਨਯੇਨ ਨੇਤ੍ਵਾ ਤੀਹਿ ਅਤ੍ਥਨਯੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਨੇਤ੍ਤਿਵਿਸਯਂ ਸਾਸਨਵਰਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤਂ ਯੇਸਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਾਨਂ, ਅਤ੍ਥਪਦਾਨਞ੍ਚ ਵਸੇਨ ‘‘ਦ੍ਵਾਦਸ ਪਦਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਗਹਵਾਰੇ ਵੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਕਤਮਾਨਿ ਤਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਰੂਪਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ –

‘‘ਅਕ੍ਖਰਂ ਪਦਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਤਥੇਵ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ.

ਆਕਾਰਛਟ੍ਠਵਚਨਂ, ਏਤ੍ਤਾਵ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਸਬ੍ਬਂ.

ਸਙ੍ਕਾਸਨਾ ਪਕਾਸਨਾ, ਵਿਵਰਣਾ ਵਿਭਜਨੁਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ.

ਏਤੇਹਿ ਛਹਿ ਪਦੇਹਿ, ਅਤ੍ਥੋ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ. –

ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ¶ ¶ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਯੇਸਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਾਨਂ, ਅਤ੍ਥਪਦਾਨਞ੍ਚ ਵਸੇਨ ‘ਦ੍ਵਾਦਸ ਪਦਾਨਿ ‘ਸੁਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ‘ਅਕ੍ਖਰਪਦ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੩) ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਤਤ੍ਥ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਅਕ੍ਖਰਨ੍ਤਿ? ਅਕ੍ਖਰਟ੍ਠੇਨ ਅਸਞ੍ਚਰਣਟ੍ਠੇਨ. ਅਕਾਰਾਦਿਵਣ੍ਣੋ ਹਿ ਅਕਾਰਾਦਿਤੋ ਇਕਾਰਾਦਿਪਰਿਯਾਯਂ ਨਕ੍ਖਰਤਿ, ਨ ਸਞ੍ਚਰਤਿ, ਨ ਸਙ੍ਕਮਤਿ. ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਅਪਰਿਯੋਸਿਤੇ ਪਦੇ ਵਣ੍ਣੋ ਅਕ੍ਖਰਂ ਪਰਿਯਾਯਵਸੇਨ ਅਕ੍ਖਰਣਤੋ ਅਸਞ੍ਚਰਣਤੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੩). ਅਪਰਿਯੋਸਿਤੇ ਪਦੇਤਿ ਚ ਵਿਭਤ੍ਯਨ੍ਤਭਾਵਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਦ੍ਵਿਤਿਚਤੁਕ੍ਖਰਵਨ੍ਤੇਸੁ ਪਦੇਸੁ ਏਕਦ੍ਵਿਤਿਕ੍ਖਰਮਤ੍ਤੇਯੇਵ ਅਕ੍ਖਰਂ ਨਾਮ, ਪਰਿਯੋਸਿਤੇ ਪਦਂਯੇਵ, ਨ ਅਕ੍ਖਰਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ਪਦਂ ਪਨ ਪਵੇਸਨਤੋ ਅਤ੍ਥਵਸੇਨ ਪਰਿਯਾਯਂ ਸਞ੍ਚਰਨ੍ਤਂ ਵਿਯ ਹੋਤਿ, ਨ ਏਵਂ ਅਕਾਰਾਦਿਵਣ੍ਣੋ ਅਵੇਵਚਨਤ੍ਤਾ. ‘‘ਮਾ ਏਵਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਵਾ ਏਕਕ੍ਖਰਪਦਾ ਮਾ-ਕਾਰਾਦਿ ਅਕ੍ਖਰਂ ਨਾਮ, ਵਿਭਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਪਨ ਪਦਮੇਵ ਹੋਤਿ.

ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਪਦਂ. ਤਂ ਨਾਮਾਖ੍ਯਾਤੋਪਸਗ੍ਗਨਿਪਾਤਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਦਬ੍ਬਪਧਾਨਂ ‘‘ਫਸ੍ਸੋ ਵੇਦਨਾ ਚਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏਵਮਾਦਿਕਂ ਨਾਮਪਦਂ. ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਦਬ੍ਬਮਾਵਿਭੂਤਰੂਪਂ, ਕਿਰਿਯਾ ਅਨਾਵਿਭੂਤਰੂਪਾ. ਕਿਰਿਯਾਪਧਾਨਂ ‘‘ਫੁਸਤਿ ਵੇਦਯਤਿ ਵਿਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਏਵਮਾਦਿਕਂ ਆਖ੍ਯਾਤਪਦਂ ਨਾਮ. ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਫੁਸਨਾਦਿਕਿਰਿਯਾ ਆਵਿਭੂਤਰੂਪਾ, ਦਬ੍ਬਮਨਾਵਿਭੂਤਰੂਪਂ. ਕਿਰਿਯਾਵਿਸੇਸਬੋਧਹੇਤੁਭੂਤਂ ਪ-ਉਪ-ਇਤਿਏਵਮਾਦਿਕਂ ਉਪਸਗ੍ਗਪਦਂ ਨਾਮ. ‘‘ਚਿਰਪ੍ਪਵਾਸਿਂ (ਧ. ਪ. ੨੧੯) ਉਪਵੁਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ. ਨਿ. ੩.੭੧; ਸੁ. ਨਿ. ੪੦੫) ਏਵਮਾਦੀਸੁ ਹਿ ਪ-ਉਪਾਦਿਸਦ੍ਦਾ ਵਸਨਾਦਿਕਿਰਿਯਾਯ ਵਿਯੋਗਾਦਿਵਿਸਿਟ੍ਠਤਂ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ. ਵਚਨਤ੍ਥੋ ਪਨ ਨਾਮਪਦਆਖ੍ਯਾਤਪਦਦ੍ਵਯਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍ਵਾ ਤਸ੍ਸ ਪਦਦ੍ਵਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਸਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਕਿਰਿਯਾਯ ਚੇਵ ਦਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚ ਸਰੂਪਵਿਸੇਸਪਕਾਸਨਹੇਤੁਭੂਤਂ ‘‘ਏਵਂ, ਇਤੀ’’ਤਿ ਏਵਮਾਦਿਕਂ ਨਿਪਾਤਪਦਂ ਅਸ੍ਸਪਿ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਯਪਿ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਤਾ, ਅਕ੍ਖਰੇਨ ਪਨ ਕਥਂ ਗਹਿਤੋਤਿ ਚੇ? ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸੁਯ੍ਯਮਾਨੇਹਿ ਸੁਣਨ੍ਤਾਨਂ ਵਿਸੇਸਵਿਧਾਨਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਪਦਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਦਤ੍ਥਸਮ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ. ਤਸ੍ਮਾ ਅਕ੍ਖਰੇਨਪਿ ਅਤ੍ਥਾਕਾਰੋ ਗਹਿਤੋਵਾਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤਿ, ਪਦੇਹਿ ਪਕਾਸੇਤਿ, ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਚ ਪਦੇਹਿ ਚ ਉਗ੍ਘਟੇਤੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੯) ਚ.

ਵਿਵਰਣਾ ¶ ਵਿਤ੍ਥਾਰਣਾ. ਵਿਭਜਨਾ ਚ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਵਿਭਜਨੁਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਸਮਾਹਾਰੇ ਅਯਂ ਦ੍ਵਨ੍ਦਸਮਾਸੋ. ਤਤ੍ਥ ਵਿਭਾਗਕਰਣਂ ਵਿਭਜਨਂ ਨਾਮ. ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਕਾਰੇਹਿ ਯੋ ਅਤ੍ਥਾਕਾਰੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨੋ, ਸੋ ਅਤ੍ਥਾਕਾਰੋ ਵਿਵਰਣਵਿਭਜਨਾਤਿ ਦ੍ਵੀਹਿ ਅਤ੍ਥਪਦੇਹਿ ¶ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੋ. ਪਾਕਟਕਰਣਂ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ. ਪਕਾਰੇਹਿ ਞਾਪਨਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ. ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦੇਹਿ ਪਕਾਸਿਯਮਾਨੋ ਯੋ ਅਤ੍ਥਾਕਾਰੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਅਤ੍ਥਾਕਾਰੋ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਹਿ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੋ. ਏਤੇਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸਨਾਦੀਹਿ ਛਹਿ ਅਤ੍ਥਪਦੇਹਿ ਅਤ੍ਥੋ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਗਹਿਤੋ, ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਉਗ੍ਘਟਨਾਦਿਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਯੇਨ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਨ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਸਮ੍ਬੋਧਨਕਿਰਿਯਾਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਉਗ੍ਘਟਨਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਭਵੇ, ਸੋ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਸਙ੍ਕਾਸਨਾਪਕਾਸਨਾਕਾਰੋ ਹੋਤਿ. ਯੇਨ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਨ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੁਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਬੋਧਨਕਿਰਿਯਾਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਵਿਪਞ੍ਚਨਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਸੋ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਵਿਵਰਣਾਵਿਭਜਨਾਕਾਰੋ ਹੋਤਿ. ਯੇਨ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਨ ਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਪਬੋਧਨਕਿਰਿਯਾਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਨਯਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਸੋ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਕਾਰੋ ਹੋਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੋ ‘‘ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਨ ਹਿ ਦੇਸਨਾਯ ਪਵਤ੍ਤਿਯਮਾਨੇਨ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦਿਵੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਪਬੋਧਨਕਿਰਿਯਾਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਸੋ ਚ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਸਙ੍ਕਾਸਨਾਦਿਆਕਾਰੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੪).

‘‘ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੇਹਿ ਤੀਹਿ ਅਤ੍ਥਨਯੇਹਿ ਚੇਵ ਛਹਿ ਅਤ੍ਥਪਦੇਹਿ ਚ ਅਯੁਤ੍ਤੋਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਕਿਂ ਕੋਚਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਉਦਾਹੁ ਸਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥੋ ਯੁਤ੍ਤੋ ਏਵਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਤੀਣਿ ਚ ਨਯਾ ਅਨੂਨਾ, ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚ ਛਪ੍ਪਦਾਨਿ ਗਣਿਤਾਨਿ.

ਨਵਹਿ ਪਦੇਹਿ ਭਗਵਤੋ, ਵਚਨਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਸਮਾਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਤੀਣੀਤਿ ਲਿਙ੍ਗਵਿਪਲ੍ਲਾਸਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਤਯੋਤਿ ਪਨ ਪਕਤਿਲਿਙ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ. ਗਣਿਤਾ ਅਨੂਨਾ ਤਯੋ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਨਯਾ ਚ ਗਣਿਤਾਨਿ ਅਨੂਨਾਨਿ ਛ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਦਾਨਿ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ, ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਹਿ ਚ ਅਤ੍ਥਪਦੇਹਿ ਭਗਵਤੋ ਵਚਨਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥੋ ਸਮਾਯੁਤ੍ਤੋਵ ਅਯੁਤ੍ਤੋ ਕੋਚਿ ਅਤ੍ਥੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ. ਨਯਾਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਨਯਾ. ਪਦਾਨੀਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਪਦਾਨਿ.

੨੬. ਯੇ ¶ ਹਾਰਾਦਯੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਤੇ ਹਾਰਾਦਯੋ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤ੍ਵਾ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਪਦਤ੍ਥੇ ਸੁਖਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਗਣਨਵਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਮੂਹਸ੍ਸ ਅਵਯਵਭੂਤਾਨਿ ਨਵਭੇਦਾਨਿ ਅਤ੍ਥਪਦਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਯ ਗਣਨਤੋ ਚਤੁਵੀਸਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਭੂਤਂ ਉਭਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਯਤੋ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਯਤੋ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਾ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਵਿਧਾ ਏਤ੍ਤਿਕਾ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਵਿਧਾਵ ਨੇਤ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ.

ਤਤ੍ਥ ¶ ਨਵਪ੍ਪਦਾਨੀਤਿ ਤਯੋ ਅਤ੍ਥਨਯਾ, ਛ ਅਤ੍ਥਪਦਾਨਿ ਚ. ਚਤੁਬ੍ਬੀਸਾਤਿ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ, ਛ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਾਨਿ, ਦ੍ਵੇ ਦਿਸਾਲੋਚਨਨਯਅਙ੍ਕੁਸਨਯਾ ਚਾਤਿ ਏਵਂ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਵਿਧਾ ਚ ਨੇਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਇਤੋ ਵਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ ਨੇਤ੍ਤਿਪਦਤ੍ਥੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਏਵਂ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਪਦਤ੍ਥਾਯ ਨੇਤ੍ਤਿਯਾ ਹਾਰਨਯਾਨਂ ਕਤਮੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਵਿਚਯਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਦੇਸਨਾਕ੍ਕਮੇਨੇਵ ਸਿਦ੍ਧੋ, ਏਵਂ ਸਿਦ੍ਧੇ ਸਤਿਪਿ ‘‘ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ ਪਠਮ’’ਨ੍ਤਿ ਆਰਮ੍ਭੋ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿਮੇ ਹਾਰਾ ਚੇਵ ਨਯਾ ਚ ਇਮਿਨਾ ਦਸ੍ਸਿਤਕ੍ਕਮੇਨੇਵ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ’’ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ. ਦੀਪਨਵਚਨਸਵਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਞਾਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਵਂ ਕਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਨਿਸ੍ਸਯਾਨਿ, ਫਲਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਫਲਂ, ਉਪਾਯੋ ਚ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਉਪਾਯੋ, ਆਣਤ੍ਤਿ ਚ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਸਰੀਰਂ. ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਤਾਸਂ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਨਿਸ੍ਸਰਣਫਲੁਪਾਯਾਣਤ੍ਤੀਨਂ ਵਿਭਾਵਨਸਭਾਵਤ੍ਤਾ.

ਨਿਦ੍ਧਾਰਣੇਨ ਵਿਨਾਪਿ ਪਕਤਿਯਾ ਸਬ੍ਬਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਅਨਰੂਪਾਤਿ ਸੁਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ, ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਾਨਂ ਵਿਚਯਹਾਰਾਦੀਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯਭਾਵਤੋ ਚ ਪਠਮਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ.

ਪਦਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਪੁਚ੍ਛਾਪਦਾਨੁਗੀਤੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰਪਦਤ੍ਥਾਨਂ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਂ ਪਵਿਚਯਭਾਵਤੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ.

ਵਿਚਯਹਾਰੇਨ ਪਵਿਚਿਤਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਨਂ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਿਵਿਚਾਰਣਭਾਵਤੋ ਵਿਚਯਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਯੁਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ.

ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਾਨਂਯੇਵ ਅਤ੍ਥਾਨਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਅਨੁਰੂਪਂ ਕਾਰਣਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣਤ੍ਤਾ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰੋ.

ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ¶ ਕਾਰਣਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸਭਾਵਾਨਂਯੇਵ ਚ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਵੁਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤਾਯ ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰੋ.

ਲਕ੍ਖਣਹਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥਤੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰਤੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਚਨਾਦੀਨਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਸਰੂਪਤੋ ਆਗਤਧਮ੍ਮਾਨਂਯੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ. ਏਵਞ੍ਹਿ ਨਿਰਵਸੇਸਤੋ ਅਤ੍ਥਾਵਬੋਧੋ ਹੋਤਿ.

ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੇਨ ¶ ਹਾਰੇਨ ਵੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨਿਬ੍ਬਚਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯਨਿਦਾਨੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਦਤ੍ਥਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰਸਂਸਨ੍ਦਨਸਙ੍ਖਾਤੇ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਵਿਚਾਰੇ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਤੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਪਦਤ੍ਥਾਨਂ ਸਭਾਗਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਨ੍ਤਰਾਵਟ੍ਟਨਂ ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਨ੍ਤਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰੋ. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰਸਂਸਨ੍ਦਨਸ੍ਸ ਹਿ ਸਭਾਗਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਨ੍ਤਰਾਵਟ੍ਟਨਯਸ੍ਸ ਉਪਾਯਭਾਵਤੋ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ (ਸਂ. ਨਿ. ੧.੧੮੫; ਨੇਤ੍ਤਿ. ੨੯; ਪੇਟਕੋ. ੩੮) ਆਰਮ੍ਭਨਨਿਕ੍ਕਮਨਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਯੋਗਧੁਨਨੇਹਿ ਵੀਰਿਯਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਭਨਨਿਕ੍ਕਮਨਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਯੋਗਧੁਨਨੇਸੁ ਅਨਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਮੂਲਂ ਪਮਾਦੋਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰੇ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਪਮਾਦੋ ਆਵਟ੍ਟਿਤੋਤਿ.

ਆਵਟ੍ਟੇਨ ਹਾਰੇਨ ਸਭਾਗਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਾਵਟ੍ਟਨੇਨ ਪਯੋਜਿਤੇ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਵਸੇਨ ਸਂਕਿਲੇਸਵੋਦਾਨਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਤੋ ਚੇਵ ਭੂਮਿਤੋ ਚ ਵਿਭਾਗੋ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ ਯੋਜੇਤੁਨ੍ਤਿ ਆਵਟ੍ਟਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਵਿਭਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ.

ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਸਂਕਿਲੇਸਵੋਦਾਨਧਮ੍ਮਾਨਂ ਵਿਭਾਗੇ ਕਤੇ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕਸਿਰੇਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰੋ. ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਹਿ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੩੫) ਪਟਿਵਿਭਤ੍ਤਸਭਾਵੇ ਏਵ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਉਦਾਹਰੀਯਿਸ੍ਸਤਿ.

ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰੇਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਿਤਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਯਾਯਵਚਨੇਹਿ ਬੋਧੇਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਧਮ੍ਮਾਯੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਵੇਵਚਨਹਾਰੋ.

ਵੇਵਚਨਹਾਰੇਨ ¶ ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਪਕਾਸਿਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਭੇਦਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਵਸੇਨ ਵਿਭਜਨਂ ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਞਾਤੁਨ੍ਤਿ ਵੇਵਚਨਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਹਾਰੋ.

ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਪਭਵਪਰਿਞ੍ਞਾਦਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਵਿਭਾਗਮੁਖੇਨ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸਚ੍ਚਾਦਿਧਮ੍ਮਵਿਭਾਗੇ ਕਤੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਮੁਖੇਨ ਅਵਤਰਣਂ ਸਕ੍ਕਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਓਤਰਣੋ ਹਾਰੋ.

ਓਤਰਣੇਨ ਹਾਰੇਨ ਧਾਤਾਯਤਨਾਦੀਸੁ ਓਤਾਰਿਤਾਨਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇ ਪਦਤ੍ਥਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾਰਮ੍ਭਸੋਧਨਂ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤੁਨ੍ਤਿ ਓਤਰਣਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਸੋਧਨੋ ਹਾਰੋ.

ਸੋਧਨੇਨ ¶ ਹਾਰੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇ ਪਦਪਦਤ੍ਥੇਸੁ ਵਿਸੋਧਿਤੇਸੁ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਏਕਤ੍ਤਤਾਯ ਵਾ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾਯ ਵਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨਸਾਮਞ੍ਞਵਿਸੇਸਭਾਵੋ ਸੁਕਰੋ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸੋਧਨਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ.

ਸਾਮਞ੍ਞਵਿਸੇਸਭੂਤੇਸੁ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਹਾਰੇਨ ਪਵੇਦਿਤੇਸੁ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਰੂਪਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਹੇਤੁਰਾਸਿਸ੍ਸ ਪਭੇਦੋ ਸੁਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ ਹਾਰੋ.

ਅਸਾਧਾਰਣੇ, ਸਾਧਾਰਣੇ ਚ ਕਾਰਣੇ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ ਹਾਰੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲੇਸੁ ਕਾਰਣਾਕਾਰੋ, ਤੇਸਂ ਹੇਤੁਫਲਾਨਂ ਪਭੇਦਤੋ ਦੇਸਨਾਕਾਰੋ, ਭਾਵੇਤਬ੍ਬਪਹਾਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਭਾਵਨਾਪਹਾਨਾਨਿ ਚ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨਿ ਸਮ੍ਮਾ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਤਥਤ੍ਤਾਵਬੋਧਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਹਾਰਾਨਨ੍ਤਰਂ ਸਮਾਰੋਪਨੋ ਹਾਰੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ. ਇਦਂ ਹਾਰਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਾਨੁਕ੍ਕਮਕਾਰਣਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

ਉਦ੍ਦੇਸੋ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਨੋ ਉਪਕਾਰਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਤਿ ਯਥਾ, ਏਵਂ ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟਨਯੋ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਨੋ ਉਪਕਾਰਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਠਮਂ ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟਨਯੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ. ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੁਨੋ ਉਪਕਾਰਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਤਿ ਯਥਾ, ਏਵਂ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲਨਯੋ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੁਨੋ ਉਪਕਾਰਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟਨਯਾਨਨ੍ਤਰਂ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲਨਯੋ. ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਤਿ ਯਥਾ, ਏਵਂ ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਨਯੋ ਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਤਿ ¶ . ਤਸ੍ਮਾ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲਾਨਨ੍ਤਰਂ ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਨਯੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਅਤ੍ਥਨਯਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਾਨੁਕ੍ਕਮੋ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ਅਤ੍ਥਨਯਾਨਂ ਦਿਸਾਭੂਤਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਆਲੋਕੇਤ੍ਵਾ ਤੇਸਂ ਤਸ੍ਸਾ ਦਿਸਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਸਮਾਨਯਨਂ ਹੋਤਿ. ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍ਵਾ ਸਮਾਨੇਤੁਨ੍ਤਿ ਦਿਸਾਲੋਚਨਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਅਙ੍ਕੁਸਨਯੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ. ਪੋਤ੍ਥਕਾਰੁਲ਼੍ਹਾਵਛੇਕਾ ਸਬ੍ਬਾਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਹਤ੍ਥਿਗਮਨਟ੍ਠਾਨਂ ਓਲੋਕੇਤ੍ਵਾ ਅਙ੍ਕੁਸੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮਾਨਯਨ੍ਤਿ. ਕੇਚਿ ਅਚ੍ਛੇਕਾ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍ਵਾ ਵਿਨਯਨ੍ਤਿ. ਤੇਸਂ ਨਯਨਮਤ੍ਤਮੇਵ, ਨ ਸਮਾਨਯਨਂ. ਏਵਮੇਵ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਂ ਵਣ੍ਣੇਨ੍ਤਾ ਮਨਸਾਵ ਓਲੋਕੇਤ੍ਵਾਵ ਨਯਾ ਨੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਪਦਤ੍ਥਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਵਿਧਿਅਨੁਵਾਦਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਨਿਗਮਨਸਂਵਣ੍ਣਨਾਤਿ ਵਾ, ਪਯੋਜਨਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਪਿਣ੍ਡਤ੍ਥਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਚੋਦਨਾਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਪਰਿਹਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਤਿ ਵਾ, ਉਪੋਗ੍ਘਾਟਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਪਦਵਿਗ੍ਗਹਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਪਦਤ੍ਥਚਾਲਨਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ¶ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਸਂਵਣ੍ਣਨਾਤਿ ਵਾ, ਤਥਾ ਏਕਨਾਲ਼ਿਕਾਕਥਾ ਚਤੁਰਸ੍ਸਕਥਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਵਤ੍ਤਿਕਾਕਥਾਤਿ ਵਾ ਆਗਤਾ.

ਤਤ੍ਥ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਦਾਨਮੇਵ. ਵਿਧਿਅਨੁਵਾਦੋ ਵਿਸੇਸਵਚਨਮੇਵ. ਉਪੋਗ੍ਘਾਟੋ ਨਿਦਾਨਮੇਵ. ਚਾਲਨਾ ਚੋਦਨਾਯੇਵ. ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਹਾਰੋਵ.

ਪਾਲ਼ਿਂ ਵਤ੍ਵਾ ਏਕੇਕਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਕਥਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਏਕਨਾਲ਼ਿਕਾਕਥਾ ਨਾਮ.

ਪਟਿਪਕ੍ਖਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਉਪਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਸਪਕ੍ਖਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਸਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਉਪਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਕਥਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਚਤੁਰਸ੍ਸਕਥਾ ਨਾਮ.

ਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਵਸੇਨੇਵ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍ਵਾ ਪੁਨ ਸਭਾਗਧਮ੍ਮਵਸੇਨੇਵ ਪਰਿਯੋਸਾਨਗਮਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਵਤ੍ਤਿਕਾਕਥਾ ਨਾਮ.

ਤਾ ਸਬ੍ਬਾ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਯੋਪਿ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਨੇਤ੍ਤਿਸਂਵਣ੍ਣਨਾਸੁ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾਯੇਵ. ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਤ੍ਤਕਾ ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਨੇਤ੍ਤਿਉਪਦੇਸਾਯਤ੍ਤਾ’’ਤਿ. ਏਵਂ ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ਏਤਪਰਮਤਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ¶ . ਹੇਤੁਫਲਭੂਮਿਉਪਨਿਸਾਸਭਾਗਵਿਸਭਾਗਲਕ੍ਖਣਨਯਾਦਯੋ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੪ ਦ੍ਵਾਦਸਪਦ) ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਵੁਤ੍ਤਾਤਿ ਨ ਵਿਤ੍ਥਾਰਯਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ.

ਨਿਦ੍ਦੇਸਵਾਰਅਤ੍ਥਵਿਭਾਵਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ.

੫. ਏਵਂ ¶ ਹਾਰਾਦਯੋ ਸਰੂਪਤੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਉਦ੍ਦੇਸਤੋ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਪੁਨ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਆਰਦ੍ਧੋਤਿ ਚੇ? ਵੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਤਿਵਿਧਤ੍ਤਾ. ਵੇਨੇਯ੍ਯਾ ਹਿ ਅਤਿਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞੋ ਨਾਤਿਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞੋ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞੋਤਿ ਤਿਵਿਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ. ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਅਤਿਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਸ੍ਸਾਨੁਰੂਪਂ ਹਾਰਾਦਯੋ ਉਦ੍ਦੇਸਤੋ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਨਾਤਿਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਇਦਾਨਿ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞਸ੍ਸਾਨੁਰੂਪਂ ਹਾਰਾਦਯੋ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਭਙ੍ਗਵਾਰੋ ਆਰਦ੍ਧੋ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ਹਾਰਾਦਯੋਸੁਖਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਗਾਥਾਬਨ੍ਧਵਸੇਨ ਸਰੂਪਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਤੇਸੁ ਹਾਰੇ ਤਾਵ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸਵਸੇਨ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੫) ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਹਾਰਾਦਯੋ ਉਦ੍ਦੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਤਤ੍ਥ ਹਾਰਾਦੀਸੁ ਕਤਮੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋਤਿ ਚੇ? ਯਾ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪) ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਗਾਥਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਵਸੇਨ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਨਾਮ, ਤਸ੍ਸ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪) ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਕਿਂ ਦੇਸਯਤੀ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ. ‘‘ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਕਿਂ ਦੇਸਯਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪੁਚ੍ਛਂ ਠਪੇਤ੍ਵਾ ‘‘ਇਮਂ ਦੇਸਯਤੀ’’ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਕਿਂ ਦੇਸਯਤਿ? ਅਸ੍ਸਾਦਂ ਆਦੀਨਵ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਕਿਂ ਦੇਸਯਤੀਤਿ ਚੇ ¶ ? ਅਸ੍ਸਾਦਂ ਦੇਸਯਤਿ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤਿ, ਆਦੀਨਵਂ ਦੇਸਯਤਿ…ਪੇ… ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਦੇਸਯਤਿ…ਪੇ… ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤਿ, ਫਲਂ ਦੇਸਯਤਿ…ਪੇ… ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤਿ, ਉਪਾਯਂ ਦੇਸਯਤਿ…ਪੇ… ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤਿ, ਆਣਤ੍ਤਿਂ ਦੇਸਯਤਿ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨੋ.

ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ’’ਤਿ ਸਦ੍ਦੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਾਪੇਕ੍ਖੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ‘‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪) ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਇਮੇ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਕਤ੍ਥ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬੇ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਵੋ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪) ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਇਮੇ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਕਤ੍ਥ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬੇ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਵੋ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ¶ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕੇਵਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੇ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬੇ ਯੇ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਆਗਤਾ, ਤੇ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਦੇਸਯਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਸਦ੍ਦੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਚ੍ਚਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਪਕਤਿਪੁਞ੍ਞਾਪਤ੍ਤਿਞੇਯ੍ਯਾਦੀਸੁ ਬਹੂਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤੋ, ਤਥਾਪਿ ਇਧ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੇਯੇਵ ਪਵਤ੍ਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਦੇਸੋ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੫) ਵੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ ਮਯਾ ਨ ਵੁਤ੍ਤੋ. ਵੋ-ਕਾਰੋਪਿ ਉਪਯੋਗਕਰਣਪਦਪੂਰਣਸਮ੍ਪਦਾਨਤ੍ਥੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਚ, ਤਥਾਪਿ ਇਧ ਸਮ੍ਪਦਾਨਤ੍ਥੇਵਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਭਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਯਾਚਨ੍ਤਿ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਯੋ, ਪਚ੍ਚਯੇ ਵਾ ਕਾਯਵਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ, ਸਂਸਾਰੇ ਭਯਂ ਇਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਵੇਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਵਾ ਭਿਕ੍ਖੂ. ਭਿਕ੍ਖਵੇਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਲਪਤਿ, ਕਿਮਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੁਖਾਭਿਮੁਖਂ ਕਤ੍ਵਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਵਨੇ ਅਤਿਉਸ੍ਸਾਹਨੇ ਨਿਯੋਜੇਤੁਂ ਆਲਪਤੀਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਨਾਹਂ ਇਸ੍ਸਰਤਾਯ ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਞ੍ਞਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਰੇਯ੍ਯਾਮਿ, ਧਮ੍ਮਂਯੇਵ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਚ ਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍ਵਾ ਸੁਤਮਯਞਾਣਾਨੁਸਾਰੇਨ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਨਾਵਰਣਞਾਣੇਨ ਸਬ੍ਬਞੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਾਰਿਤਾਯ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾਯੇਵ ਪਵਤ੍ਤਿਯਮਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਹਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ. ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਆਦਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਵਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ. ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇਵ ਨਯੋ. ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾਦਯੋ ਚੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਕਲ੍ਯਾਣਾਦਿਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ. ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਸੀਲੇਨ ¶ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਸਮਾਧਿਨਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ. ਬੁਦ੍ਧਸੁਬੁਦ੍ਧਤਾਯ ਵਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਧਮ੍ਮਸੁਧਮ੍ਮਤਾਯ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਸਙ੍ਘਸੁਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ. ਅਥ ਵਾ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਵਿਨਯਨੇਨ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੁਵਿਨਯਨੇਨ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਨੇਯ੍ਯਪੁਗ੍ਗਲਵਿਨਯਨੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ. ਅਯਮੇਵਤ੍ਥੋ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੫).

ਅਰੀਯਤਿ ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਅਰ-ਧਾਤੁਯਾ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਞਾਣਪ੍ਪਧਾਨੋ ਆਰਮ੍ਮਣਿਕਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਠਾਨੂਪਚਾਰਤੋ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਞਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਾਯੇਵ ਸਤ੍ਤਿ ਪਰਾਮਸੀਯਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਤ੍ਤਿਸਹਿਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਖਾਤੋ ਞਾਤਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥੋ ਤ-ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਧਾਤੁਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅਤ੍ਥਵਿਸੇਸੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਅਸਤਿ ਭਵਤੀਤਿ ਵਾ ਅਤ੍ਥੋ, ਸਹ ਅਤ੍ਥੇਨ ਯੋ ਧਮ੍ਮੋ ਵਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਾਤ੍ਥੋ, ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਵਾ ਧਮ੍ਮੋ ਸਾਤ੍ਥੋ, ਸਙ੍ਕਾਸਨਾਦਿਛਅਤ੍ਥਪਦਸਮਾਯੋਗਤੋ ਵਾ ਸਾਤ੍ਥੋ. ਅਯਮੇਵਤ੍ਥੋ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਨੇਤ੍ਤਿਵਿਸਯਤ੍ਤਾ. ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨੋ. ਸਿਥਿਲਧਨਿਤਦੀਘਰਸ੍ਸਗਰੁਲਹੁਸਮ੍ਬਨ੍ਧਵਵਤ੍ਥਿਤਵਿਮੁਤ੍ਤਨਿਗ੍ਗਹਿਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ¶ , ਅਕਾਰਨ੍ਤਾਦਿਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਾਦਿਏਕਵਚਨਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ, ਪਮਾਦਲੇਖਾਦਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਚ ਅਵਯਵੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਤਂਸਮੂਹਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਬ੍ਯਞ੍ਜਨੋ ਨਾਮ, ਅਕ੍ਖਰਾਦਿਛਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਸਮਾਯੋਗਾ ਵਾ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨੋ. ਅਯਮੇਵਤ੍ਥੋ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋ. ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਯਂ ਊਨੋ, ਸੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਉਪਨੇਤਬ੍ਬਾਭਾਵਤੋ ਕੇਵਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧ- ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਵਾ ਕੇਵਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ. ਇਧਾਯਂ ਅਤਿਰੇਕੋ, ਸੋ ਅਪਨੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵਤ੍ਵਾ ਅਪਨੇਤਬ੍ਬਾਭਾਵਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ, ਚਤੁਰੋਘਨਿਤ੍ਥਰਣਤ੍ਥਾਯ, ਲੋਕਾਮਿਸਨਿਰਪੇਕ੍ਖਤਾਯ ਪਵਤ੍ਤਿਯਮਾਨਤ੍ਤਾ ਵਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ. ਸੇਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਵਾ ਸੇਟ੍ਠਾਨਂ ਅਰਿਯਾਨਂ ਚਰਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਦੀਸੁ ਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਰਿਦੀਪਯਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਵੋ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ…ਪੇ… ਪਕਾਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੇ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤੇ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਦੇਸਯਤਿ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਿ ¶ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤੀਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਸਾਮਞ੍ਞਵਸੇਨੇਵ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਂ ਇਮਂ ਅਸ੍ਸਾਦਂ ਦੇਸਯਤਿ, ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਂ ਇਮਂ ਆਦੀਨਵਂ ਦੇਸਯਤੀਤਿਆਦਿ ਵਿਸੇਸੋ ਨ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ, ‘‘ਕਥਂ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋ ਅਯਂ ਅਸ੍ਸਾਦੋ, ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋ ਅਯਂ ਆਦੀਨਵੋ’’ਤਿ ਵਿਸੇਸਂ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਉਪਲਕ੍ਖਣਨਯੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ? ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਵਿਸਯਵਿਸਯਿਭੇਦੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦੇਸੁ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ –

‘‘ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਸ ਚੇਤਂ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ;

ਅਦ੍ਧਾ ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਲਦ੍ਧਾ ਮਚ੍ਚੋ ਯਦਿਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੭੭੨; ਮਹਾਨਿ. ੧) –

ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਯਂ ਯੋ ਵਿਸਯਭੂਤੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਆਗਤੋ, ਸੋ ਅਯਂ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤਬ੍ਬੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯੋਤਿ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –

‘‘ਏਵਂ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤੋ, ਪਕਾਸਿਤੋ ਚ ਸਾਸਨਧਮ੍ਮੋ ਯੇਸਂ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਂ ਦਸ੍ਸਨਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ, ਤੇ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯਭੂਤਾ ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਪਾਠੇ ਸਵਿਸੇਸਂ ¶ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤਤੋ ਤਤੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਉਦਾਹਰਣਵਸੇਨ ਇਧਾਨੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੫) ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਤਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸਾਦੀਯਤੇਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦੋ, ਅਸ੍ਸਾਦੇਤਬ੍ਬੋ ਵਤ੍ਥੁਕਾਮੋ. ਕਾਮੀਯਤੇਤਿ ਕਾਮੋ, ਵਤ੍ਥੁਕਾਮੋ ਚ. ਤਂ ਕਾਮਯਤੀਤਿ ਕਾਮਯਮਾਨੋ, ਸਤ੍ਤੋ. ਤਸ੍ਸ ਪੀਤਿਯਾ ਯੁਤ੍ਤਂ ਮਨੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪੀਤਿਮਨੋ. ਮਨਤਿ ਜਾਨਾਤੀਤਿਆਦਿਵਚਨਤ੍ਥੇਨ ਮਚ੍ਚੋ. ਕਾਮਂ ਕਾਮਿਤਬ੍ਬਂ ਵਤ੍ਥੁ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤਂ ਕਾਮਿਤਬ੍ਬਂ ਵਤ੍ਥੁ ਸਚੇ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਸੋ ਸਤ੍ਤੋ ਅਦ੍ਧਾ ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤਿ. ਯੋ ਮਚ੍ਚੋ ਯਂ ਵਤ੍ਥੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਵਤ੍ਥੁਂ ਸੋ ਮਚ੍ਚੋ ਲਦ੍ਧਾ ਅਦ੍ਧਾ ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਗਾਥਾਯਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਕਾਮਂ ¶ …ਪੇ… ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇਵ ਅਵਤ੍ਵਾ ‘‘ਲਦ੍ਧਾ ਮਚ੍ਚੋ ਯਦਿਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਲੋਭਨੀਯਂ ਵਤ੍ਥੁਂਯੇਵ ਲਦ੍ਧਾ ਪੀਤਿਮਨੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਪਤ੍ਥੇਤਬ੍ਬਂ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਲਦ੍ਧਾ ਮਚ੍ਚੋ ਪੀਤਿਮਨੋ ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤਿਰੇਕਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਵਿਸਯਭੂਤੋ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤਬ੍ਬੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਗਾਥਾਯਂ ਆਗਤੋਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸਾਦਿਭੇਦੇਸੁ ਆਦੀਨਵੇਸੁ ਕਤਮੋ ਆਦੀਨਵੋ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਆਦੀਨਵੋ? ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਆਦੀਨਵੇਸੁ ਕਤਮੋ ਆਦੀਨਵੋ ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ –

‘‘ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸ, ਛਨ੍ਦਜਾਤਸ੍ਸ ਜਨ੍ਤੁਨੋ;

ਤੇ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਸਲ੍ਲਵਿਦ੍ਧੋਵ ਰੁਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੭੭੩; ਮਹਾਨਿ. ੨) –

ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਯਂ ਯੋ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਙ੍ਖਾਤੋ ਆਦੀਨਵੋ ਆਗਤੋ, ਸੋ ਅਯਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਙ੍ਖਾਤੋ ਆਦੀਨਵੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯੋਤਿ.

ਗਾਥਾਯਂ ਪਨ ਕਾਮਯਤਿ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਕਾਮਯਾਨੋ. ਅਥ ਵਾ ਯਾਯਤਿ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯਾਨੋ, ਕਾਮੇਨ ਯਾਨੋ ਕਾਮਯਾਨੋ, ਤਸ੍ਸ. ਛਨ੍ਦੋ ਜਾਤੋ ਯਸ੍ਸ ਸੋ ਛਨ੍ਦਜਾਤੋ, ਤਸ੍ਸ. ਵਿਜ੍ਝੀਯਤੇਤਿ ਵਿਦ੍ਧੋ ¶ , ਸਲ੍ਲਤਿ ਪਵਿਸਤੀਤਿ ਸਲ੍ਲੋ, ਸਲ੍ਲੇਨ ਵਿਦ੍ਧੋ ਸਲ੍ਲਵਿਦ੍ਧੋ. ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸ ਛਨ੍ਦਜਾਤਸ੍ਸ ਜਨ੍ਤੁਨੋ ਯੇ ਕਾਮਾ ਲਭਿਤਬ੍ਬਾ, ਤੇ ਕਾਮਾ ਕੇਨਚਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੇਨ ਯਦਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਸੋ ਜਨ੍ਤੁ ਰੁਪ੍ਪਤਿ. ਕੀਦਿਸੋਵ ਰੁਪ੍ਪਤਿ? ਅਯੋਮਯਸਲ੍ਲਵਿਦ੍ਧੋ ਮਿਗੋ ਰੁਪ੍ਪਤਿ ਇਵ, ਪਰਿਹੀਨਕਾਮੋ ਜਨ੍ਤੁ ਰੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਰੁਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿਵਚਨੇਨ ਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

ਦੋਮਨਸ੍ਸਭੂਤੋ ਆਦੀਨਵੋ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਮਗ੍ਗਨਿਬ੍ਬਾਨਵਸੇਨ ਦੁਵਿਧੇਸੁ ਨਿਸ੍ਸਰਣੇਸੁ ਕਤਮਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ? ਯੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਵਜ੍ਜੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ¶ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਮਗ੍ਗਨਿਬ੍ਬਾਨਵਸੇਨ ਦੁਵਿਧੇਸੁ ਨਿਸ੍ਸਰਣੇਸੁ ਕਤਮਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ –

‘‘ਯੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਵਜ੍ਜੇਤਿ, ਸਪ੍ਪਸ੍ਸੇਵ ਪਦਾ ਸਿਰੋ;

ਸੋਮਂ ਵਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਲੋਕੇ, ਸਤੋ ਸਮਤਿਵਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੭੭੪; ਮਹਾਨਿ. ੩) –

ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਯਂ ਯਂ ਸਮਤਿਵਤ੍ਤਨਕਰਣਂ ਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਆਗਤਂ, ਤਂ ਇਦਂ ਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਮਤਿਵਤ੍ਤਨਕਰਣਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯਨ੍ਤਿ.

ਗਾਥਾਯਂ ਯੋਤਿ ਝਾਨਲਾਭੀ ਵਾ ਅਰਿਯੋ ਵਾ. ਕਾਮੇਤਿ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਵਤ੍ਥੁਕਾਮੋ. ਤੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤਛਨ੍ਦਰਾਗਸ੍ਸ ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨੇਨ ਵਾ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨੇਨ ਵਾ ਪਰਿਵਜ੍ਜੇਤਿ. ਕਿਂ ਪਰਿਵਜ੍ਜੇਤਿ ਇਵ ਵਜ੍ਜੇਤਿ? ਸਪ੍ਪਸ੍ਸ ਸਿਰੋ ਸਿਰਂ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪੁਰਿਸੋ ਦਿਸ੍ਵਾ ਪਦਾ ਪਾਦੇਨ ਪਰਿਵਜ੍ਜੇਤਿ ਇਵ, ਏਵਂ ਪਰਿਵਜ੍ਜੇਤਿ. ਸਤੋ ਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਲੋਕੇ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਵਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਇਮਂ ਤਣ੍ਹਂ ਯੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮਤਿਵਤ੍ਤਤਿ ਸਂ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍ਵਾ ਵਤ੍ਤਤਿ, ਇਦਂ ਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਮਤਿਵਤ੍ਤਨਕਰਣਂ ਏਕਦੇਸਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ. ‘‘ਪਾਦਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਆਕਾਰਸ੍ਸ ਰਸ੍ਸਂ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਪਦਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪਾਦਾਤਿ ਚ ਪਾਦੇਨ ਯਥਾ ‘‘ਅਮੋਹਭਾਵਾ ਅਮੋਹਭਾਵੇਨਾ’’ਤਿ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਾਦੇਨਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੫).

ਏਕਦੇਸੋ ਵਿਸਯਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਏਕਦੇਸੋ ਵਿਸਯਿਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ¶ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ? ਖੇਤ੍ਤਂ ਵਤ੍ਥੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ? ਖੇਤ੍ਤਂ ਵਤ੍ਥੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਕਸ੍ਮਾ ਏਵਂ ਆਰਦ੍ਧਂ, ਨਨੁ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ? ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ? ਸਚ੍ਚਂ, ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਪਨ ਦੁਵਿਧੋ ਵਿਸਯਵਿਸਯਿਵਸੇਨ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਵਿਸਯਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਵਿਸਯਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਸ੍ਸਾਦਂ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ? ਖੇਤ੍ਤਂ ਵਤ੍ਥੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਵਿਸਯਵਿਸਯਿਭੇਦੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦੇਸੁ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ –

‘‘ਖੇਤ੍ਤਂ ਵਤ੍ਥੁਂ ¶ ਹਿਰਞ੍ਞਂ ਵਾ, ਗਵਾਸ੍ਸਂ ਦਾਸਪੋਰਿਸਂ;

ਥਿਯੋ ਬਨ੍ਧੂ ਪੁਥੂ ਕਾਮੇ, ਯੋ ਨਰੋ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੭੭੫; ਮਹਾਨਿ. ੪) –

ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਯਂ ਯੋ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਆਗਤੋ, ਸੋ ਅਯਂ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਵਿਸਯਿਅਸ੍ਸਾਦੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯੋਤਿ.

ਗਾਥਾਯਂ ਖੇਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਖਿਪੀਯਨ੍ਤਿ ਬੀਜਾਨਿ ਏਤ੍ਥ ਠਾਨੇਤਿ ਖੇਤ੍ਤਂ. ਖਿਪਨ੍ਤਾਨਂ ਜਨਾਨਂ ਖਿਪਨਕਿਰਿਯਾ ਖਿਪ-ਧਾਤੁਯਾ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਥੋ, ਖਿਪਨਕਿਰਿਯਾਜਨਕੋ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਫਲੂਪਚਾਰਤ੍ਥੋ, ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭੂਤਸ੍ਸ ਕੇਦਾਰਸ੍ਸ ਵਿਰੁਲ਼੍ਹਾਪਨਸਤ੍ਤਿ ਫਲੂਪਚਾਰਤ੍ਥੋ, ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਾ ਵਿਰੁਲ਼੍ਹਾਪਨਸਤ੍ਤਿਯੇਵ ਪਰਾਮਸੀਯਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਸਤ੍ਤਿਯਾ ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਕੇਦਾਰਸਙ੍ਖਾਤਂ ਠਾਨਂ ਤ-ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ. ਏਸ ਨਯੋ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਏਵਰੂਪੇਸੁ ਚ ਵਚਨਤ੍ਥੇਸੁ ਯਥਾਰਹਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਵਪਨ੍ਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਵਤ੍ਥੁ. ਅਪਰਣ੍ਣਾਦੀਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨਂ ਵਪ-ਧਾਤੁਯਾ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਥੋ, ਠਾਨਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਸਤ੍ਤਿ ਫਲੂਪਚਾਰਤ੍ਥੋ, ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਸਤ੍ਤਿ ਪਰਾਮਸੀਯਤਿ. ਤਸ੍ਸਾ ਸਤ੍ਤਿਯਾ ਪਤਿਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨਂ ਤ-ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ. ਖੇਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਵਿਰੂਹਨਟ੍ਠਾਨਂ, ਵਤ੍ਥੁ ਅਪਰਣ੍ਣਵਿਰੂਹਨਟ੍ਠਾਨਂ.

ਹਿਨੋਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਹਿ, ਕਿਂ ਤਂ? ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ, ਰਾਤਿ ਪਵਤ੍ਤੇਤਿ ਜਾਤਰੂਪਨ੍ਤਿ ਰਂ, ਕਿਂ ਤਂ? ਜਾਤਰੂਪਂ, ਹਿਂ ਰਨ੍ਤਿ ਹਿਰਂ, ਦੁਤਿਯਾਤਪ੍ਪੁਰਿਸਸਮਾਸੋ. ਞਾਪੇਤਿ ਤੋਸੇਤੀਤਿ ਞਂ, ਕਿਂ ਤਂ? ਜਾਤਰੂਪਂ. ਹਿਰਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਞਂ ਹਿਰਞ੍ਞਂ, ਪਵਤ੍ਤਮਾਨਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਵਤ੍ਤੇਤ੍ਵਾ ਜਨੇ ਵਿਸੇਸੇਨ ਤੋਸੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਵਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਵੁਤ੍ਤਾਵੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ. ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਵਿਸੇਸੇਨਾਤਿ ਗਾਵੋ, ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿਵਂ ਅਸਨ੍ਤਿ ਭਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਵਿਸੇਸੇਨਾਤਿ ਅਸ੍ਸਾ, ਗਾਵੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾ ਚ ਗਵਾਸ੍ਸਂ. ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਪਠਮਂ ਦੇਨ੍ਤੀਤਿ ਦਾ, ਅਸਨ੍ਤਿ ਭਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਅਸਾ, ਦਤ੍ਵਾ ਅਸਾ ਦਾਸਾ ¶ , ਸਾਮਿਕਾਨਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਪਠਮਂ ਦਤ੍ਵਾ ਪਚ੍ਛਾ ਅਸਨ੍ਤਿ ਭਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਸਾਮਿਕੇਹਿ ਵਾ ਦਿਨ੍ਨਂ ਅਸਨ੍ਤਿ ਭਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਦਾਸਾ, ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਕਸਿਰੇਨ ਅਸਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਵਾ ਦਾਸਾ,. ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਹਦਯਂ ਪੁਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਰਿਸਾ, ਪੁਰਂ ਹਿਤਂ ਵਾ ਇਸਨ੍ਤਿ ਗਵੇਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਰਿਸਾ. ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਕਵਤ੍ਤਿਭਾਵਂ ਪੁਰੇਤਿ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪੁਰਂ, ਕਿਂ ਤਂ? ਬਲਵਕਮ੍ਮਂ, ਪੁਰਂ ਇਸਨ੍ਤਿ ਸੀਲੇਨਾਤਿ ਵਾ ਪੁਰਿਸਾ. ਪੁਰਿਸਾ ਏਵ ਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਕਵਤ੍ਤਿਭਾਵਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ. ‘‘ਪੁਰਿ ਉਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਵਾ ਪੁਰਿਸਾ. ਪੁਰਿਸਾ ¶ ਹਿ ਮਾਤੂਨਂ ਪਿਤੁਟ੍ਠਾਨੇ ਠਿਤਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਵਚਨਤ੍ਥਾ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਯੁਤ੍ਤਾਯੇਵ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭਵਤੋ. ਦਾਸਾ ਚ ਪੁਰਿਸਾ ਚ ਦਾਸਪੋਰਿਸਂ, ਮਜ੍ਝੇ ਵੁਦ੍ਧਿ. ਏਤ੍ਥ ਚ ਦਾਸਗ੍ਗਹਣੇਨ ਦਾਸੀਪਿ ਗਹਿਤਾ. ਦਾਸਾ ਦੁਕ੍ਕਟਜਨਾ, ਪੁਰਿਸਾ ਸੁਖਿਤਜਨਾਤਿ ਵਿਸੇਸੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਠਨ੍ਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਾਤੁਗਾਮੇ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਾਤਿ ਥਿਯੋ. ਨਰਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਵਿਗ੍ਗਹਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤੋਵ.

ਏਕਦੇਸੋ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਙ੍ਖਾਤੋ ਆਦੀਨਵੋ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਯਂ ਆਗਤੋਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਦੁਕ੍ਖਸਙ੍ਖਾਤੋ ਆਦੀਨਵੋ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਆਦੀਨਵੋ? ਅਬਲਾ ਨਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਆਦੀਨਵੋ? ਅਬਲਾ ਨਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਕਸ੍ਮਾ ਏਵਂ ਆਰਦ੍ਧਂ, ਨਨੁ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਆਦੀਨਵੋ? ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਦੀਨਵੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋਤਿ? ਸਚ੍ਚਂ, ਆਦੀਨਵੋ ਪਨ ਬਹੁਵਿਧੋ ਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸਾਦਿਵਸੇਨ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਬਹੁਵਿਧੇ ਆਦੀਨਵੇ ਏਕਦੇਸੋ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਙ੍ਖਾਤੋ ਆਦੀਨਵੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਦੁਕ੍ਖਸਙ੍ਖਾਤਂ ਆਦੀਨਵਂ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਆਦੀਨਵੋ? ਅਬਲਾ ਨਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਆਦੀਨਵੇਸੁ ਕਤਮੋ ਆਦੀਨਵੋ ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ –

‘‘ਅਬਲਾ ਨਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤਿ, ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੇਨਂ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ;

ਤਤੋ ਨਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨ੍ਵੇਤਿ, ਨਾਵਂ ਭਿਨ੍ਨਮਿਵੋਦਕ’’ਨ੍ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੭੭੬; ਮਹਾਨਿ. ੫) –

ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਯਂ ਯੋ ਦੁਕ੍ਖਸਙ੍ਖਾਤੋ ਏਕਦੇਸੋ ਆਦੀਨਵੋ ਆਗਤੋ, ਸੋ ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਙ੍ਖਾਤੋ ਏਕਦੇਸੋ ਆਦੀਨਵੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯੋਤਿ.

ਗਾਥਾਯਂ ਨਤ੍ਥਿ ਬਲਂ ਏਤੇਸਂ ਕਿਲੇਸਾਨਨ੍ਤਿ ਅਬਲਾ. ਕਸ੍ਮਾ ਕਿਲੇਸਾ ਅਬਲਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ? ਕੁਸਲੇਹਿ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ. ਨਰਨ੍ਤਿ ਖੇਤ੍ਤਾਦਿਕਾਮੇ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਨ੍ਤਂ ਨਰਂ, ਸਦ੍ਧਾਬਲਾਦਿਵਿਰਹਤੋ ਵਾ ਅਬਲਂ ¶ ਤਂ ਨਰਂ ਬਲੀਯਨ੍ਤਿ ਅਭਿਭਵਨ੍ਤਿ. ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਕਿਲੇਸਾ ਕੁਸਲੇਹਿ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਬਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਕਾਮਮਨੁਗਿਜ੍ਝਨ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਾਬਲਾਦਿਵਿਰਹਿਤਂ ਅਭਿਭਵਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੇਨਂ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਤਿ ਕਾਮਗਿਦ੍ਧਂ ਕਾਮੇ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਂ, ਕਾਮਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਞ੍ਚ ¶ ਏਨਂ ਨਰਂ ਪਰਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਪਰਿਪੀਲ਼ੇਤ੍ਵਾ ਅਯਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ, ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦਯੋ ਚੇਵ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਯੋ ਚ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤਿ. ਤਤੋ ਤੇਹਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਅਭਿਭੂਤਂ ਨਂ ਨਰਂ ਜਾਤਿਆਦਿਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍ਵੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ. ਕਿਮਿਵ ਅਨ੍ਵੇਤਿ? ਉਦਕਂ ਭਿਨ੍ਨਨਾਵਂ ਅਨ੍ਵੇਤਿ ਇਵ, ਏਵਂ ਅਨ੍ਵੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਏਕਦੇਸਂ ਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਯਂ ਆਗਤਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਤਿ ਚ ਵਿਞ੍ਞਾਤਂ, ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਏਕਦੇਸਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ? ਤਸ੍ਮਾ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਤੋ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ? ਤਸ੍ਮਾ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਤੋ’’ਤਿਆਦਿ ਕਸ੍ਮਾ ਏਵਂ ਆਰਦ੍ਧਂ, ਨਨੁ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ? ਯੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਵਜ੍ਜੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਵਿਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਸਚ੍ਚਂ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਪਨ ਦੁਵਿਧਂ ਮਗ੍ਗਨਿਬ੍ਬਾਨਵਸੇਨ, ਤਤ੍ਥ ਦੁਵਿਧੇ ਨਿਸ੍ਸਰਣੇ ਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਵਿਭਤ੍ਤਂ, ਇਦਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ? ਤਸ੍ਮਾ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਤੋ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਮਗ੍ਗਨਿਬ੍ਬਾਨੇਸੁ ਨਿਸ੍ਸਰਣੇਸੁ ਏਕਦੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ –

‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਤੋ, ਕਾਮਾਨਿ ਪਰਿਵਜ੍ਜਯੇ;

ਤੇ ਪਹਾਯ ਤਰੇ ਓਘਂ, ਨਾਵਂ ਸਿਤ੍ਵਾਵ ਪਾਰਗੂ’’ਤਿ. –

ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਯਂ ਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਆਗਤਂ, ਇਦਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯਨ੍ਤਿ.

ਗਾਥਾਯਂ ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਕਾਮਗਿਦ੍ਧਂ ਨਰਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨ੍ਵੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇ ਪੁਬ੍ਬਰਤ੍ਤਾਪਰਰਤ੍ਤੇ ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗੇਨ ਸਤੋ ਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍ਵਾ ਕਾਮਾਨਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇ ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਵਸੇਨ ਵਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਵਸੇਨ ਵਾ ਪਰਿਵਜ੍ਜਯੇ ਪਰਿਜਹੇਯ੍ਯ. ਤੇ ਕਾਮੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹਾਯ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਓਘਂ ਤਰੇਯ੍ਯ ਤਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ. ਕੋ ਤਰਤਿ ਇਵ ਤਰੇਯ੍ਯ? ਨਾਵਾਸਾਮਿਕੋ ਨਾਵਂ ਯਂ ਪਵਿਸਨ੍ਤਂ ਉਦਕਂ ਸਿਤ੍ਵਾ ਬਹਿ ਸਿਞ੍ਚਿਤ੍ਵਾ ਲਹੁਕਾਯ ਨਾਵਾਯ ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨ ਤਰਿਤ੍ਵਾ ਪਾਰਗੂ ਪਾਰਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਇਵ, ਏਵਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਪਵਤ੍ਤਂ ਕਿਲੇਸੂਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਿਤ੍ਵਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਲਹੁਕੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾਵੇਨ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ¶ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਪਾਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਂ ¶ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਕਸ੍ਮਾ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਹੋਤਿ? ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਤਨਿਸ੍ਸਰਣਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਾਮ.

ਇਦਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਵਿਞ੍ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਫਲਂ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਫਲਂ? ਧਮ੍ਮੋ ਹਵੇ ਰਕ੍ਖਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਰਕ੍ਖਨਨਿਪ੍ਫਾਦਨਮਚ੍ਚੁਤਰਣਾਦੀਸੁ ਫਲੇਸੁ ਕਤਮਂ ਫਲਂ ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ –

‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਹਵੇ ਰਕ੍ਖਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰਿਂ, ਛਤ੍ਤਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਯਥ ਵਸ੍ਸਕਾਲੇ;

ਏਸਾਨਿਸਂਸੋ ਧਮ੍ਮੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣੇ, ਨ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰੀ’’ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੧੦੨, ੧੦੩) –

ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਯਂ ਯਂ ਅਨਤ੍ਥੇਹਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਨਫਲਂ ਆਗਤਂ, ਰਕ੍ਖਾਵਹਨਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭੁਦਯਸ੍ਸ ਯਞ੍ਚ ਨਿਪ੍ਫਾਦਨਂ ਫਲਂ ਆਗਤਂ, ਇਦਂ ਰਕ੍ਖਨਨਿਪ੍ਫਾਦਨਂ ਫਲਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯਨ੍ਤਿ.

ਗਾਥਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਯੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਯੋ ਦਾਨਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਪੁਞ੍ਞਧਮ੍ਮੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤੋ, ਸੋ ਧਮ੍ਮੋ. ਧਮ੍ਮਚਾਰਿਂ ਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਨਤ੍ਥੇਹਿ ਰਕ੍ਖਤਿ. ਕਿਮਿਵ? ਵਸ੍ਸਕਾਲੇ ਦੇਵੇ ਵਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਸਤਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਕੁਸਲੇਨ ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਂ ਛਤ੍ਤਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤਂ ਕੁਸਲਂ ਤਂ ਜਨਂ ਵਸ੍ਸਤੇਮਨਤੋ ਰਕ੍ਖਤਿ ਯਥਾ, ਏਵਂ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ ਧਮ੍ਮੋਪਿ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧਾਨੇਨ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍ਵਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਧਮ੍ਮਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਂਯੇਵ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਤਾਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮਚਾਰੀਯੇਵ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ. ਏਸੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਸੁਚਿਣ੍ਣੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਨਿਸਂਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਏਕਦੇਸਂ ਫਲਂ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮੋ ਉਪਾਯੋ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਉਪਾਯੋ? ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਨਿਬ੍ਬਿਦਾਦੀਸੁ ਉਪਾਯੇਸੁ ਕਤਮੋ ਉਪਾਯੋ ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ –

‘‘ਸਬ੍ਬੇ ¶ ¶ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ‘ਅਨਿਚ੍ਚਾ’ਤਿ…ਪੇ…;

ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ‘ਅਨਤ੍ਤਾ’ਤਿ, ਯਦਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ. (ਧ. ਪ. ੨੭੭-੨੭੯) –

ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਗਾਥਾਸੁ ਯੋ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤੋ ਵਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਅਧਿਗਮਹੇਤੁਭਾਵਤੋ ਮਗ੍ਗੋ ਆਗਤੋ, ਅਯਂ ਉਪਾਯੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯੋਤਿ.

ਗਾਥਾਸੁ ਸਬ੍ਬੇ ਨਿਰਵਸੇਸਾ ਕਮ੍ਮਚਿਤ੍ਤੋਤੁਆਹਾਰੇਹਿ ਸਙ੍ਖਰਿਤਾ ਸਙ੍ਖਤਸਙ੍ਖਾਰਾ ਹੁਤ੍ਵਾ ਅਭਾਵਟ੍ਠੇਨ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਇਤਿ ਯਦਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅਥ ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਦੁਕ੍ਖਸਭਾਵੇ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਏਸੋ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਵਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਮਗ੍ਗੋਤਿ. ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਭਾਵੋ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਵਿਭਙ੍ਗਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਵਿਭ. ਅਟ੍ਠ. ੨੨੬ ਸਙ੍ਖਾਰਪਦਨਿਦ੍ਦੇਸ) ਵੁਤ੍ਤੋਵ, ਤਂ ਵਿਭਙ੍ਗਟ੍ਠਕਥਂ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍ਵਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਆਚਰਿਯਾ ‘‘ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਾਯੇਵਾ’’ਤਿ ਵਦਨ੍ਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਮਗ੍ਗਫਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਚ੍ਚਾਦਿਭਾਵੋ ਭਵੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਵਿਭਙ੍ਗਟ੍ਠਕਥਾਨੁਰੂਪੋਵ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਦੁਕ੍ਖਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਵਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਭਾਵੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾ. ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ ਨਿਚ੍ਚਸਾਰਸੁਖਸਾਰਅਤ੍ਤਸਾਰਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਸਾਰਕਟ੍ਠੇਨ ਅਨਤ੍ਤਾ, ਅਵਸਵਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਵਾ ਅਨਤ੍ਤਾ.

ਏਕਦੇਸੋ ਉਪਾਯੋ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤੋਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮਾ ਆਣਤ੍ਤਿ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਆਣਤ੍ਤਿ? ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਵਿਸਮਾਨੀਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਸੁ ਪਾਪਦੁਚ੍ਚਰਿਤਪਰਿਵਜ੍ਜਨਾਣਤ੍ਤਿਕਲ੍ਯਾਣਸੁਚਰਿਤਚਰਣਾਣਤ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਕਤਮਾਣਤ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ –

‘‘ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਵਿਸਮਾਨੀਵ, ਵਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਪਰਕ੍ਕਮੇ;

ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਜੀਵਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਪਾਪਾਨਿ ਪਰਿਵਜ੍ਜਯੇ’’ਤਿ. (ਉਦਾ. ੪੩) –

ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਯਾ ਪਾਪਦੁਚ੍ਚਰਿਤਪਰਿਵਜ੍ਜਨਾਣਤ੍ਤਿ ਆਗਤਾ, ਅਯਂ ਪਾਪਦੁਚ੍ਚਰਿਤਪਰਿਵਜ੍ਜਨਾਣਤ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯਾਤਿ.

ਗਾਥਾਯਂ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪੁਰਿਸੋ ਵਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਪਰਕ੍ਕਮੇ ਆਵਹਿਤਂ ਸਰੀਰਂ ਆਵਹਨ੍ਤੋਵ ਹੁਤ੍ਵਾ ਵਿਸਮਾਨਿ ¶ ਭੂਮਿਪ੍ਪਦੇਸਾਨਿ ਵਾ ਵਿਸਮੇ ਹਤ੍ਥਿਆਦਯੋ ਵਾ ¶ ਪਰਿਵਜ੍ਜੇਤਿ ਇਵ, ਏਵਂ ਜੀਵਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪਾਪਾਨਿ ਲਾਮਕਾਨਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਪਰਿਵਜ੍ਜੇਤਿ. ਆਣਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਆਣਾਰਹਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਰਾਜਸ੍ਸ ਭਗਵਤੋ ਆਣਾ, ਸਾ ਬਹੁਵਿਧਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਲ੍ਯਾਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਸੁਚਰਿਤਚਰਣਾ ਆਣਤ੍ਤਿ.

‘‘ਉਪੇਥ ਸਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਂ, ਧਮ੍ਮਂ ਸਙ੍ਘਞ੍ਚ ਤਾਦਿਨਂ;

ਸਮਾਦਿਯਥ ਸੀਲਾਨਿ, ਤਂ ਵੋ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹੇਹਿਤੀ’’ਤਿ. (ਥੇਰੀਗਾ. ੨੪੯-੨੫੦, ੨੮੯-੨੯੦) –

ਆਦੀਸੁ ਗਾਥਾਸੁ ਸਰਣਗਮਨਾਣਤ੍ਤਿਸੀਲਸਮਾਦਾਨਾਣਤ੍ਤਿਆਦਿ ਆਗਤਾਤਿ.

‘‘ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਲੋਕਂ ਅਵੇਕ੍ਖਸ੍ਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਕਸ੍ਮਾ ਏਵਂ ਆਰਦ੍ਧਂ, ਨਨੁ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਫਲਂ? ਧਮ੍ਮੋ ਹਵੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ, ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਉਪਾਯੋ? ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ, ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਆਣਤ੍ਤਿ? ਚਕ੍ਖੁਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚ ਫਲੂਪਾਯਾਣਤ੍ਤਿਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਾਤਿ? ਸਚ੍ਚਂ, ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਆਗਤਾ ਫਲੂਪਾਯਾਣਤ੍ਤਿਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਇਦਾਨਿ ਏਕਤੋ ਆਗਤਾ ਫਲੂਪਾਯਾਣਤ੍ਤਿਯੋ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਲੋਕਂ ਅਵੇਕ੍ਖਸ੍ਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ.

ਤਤ੍ਥ ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਲੋਕਂ ਅਵੇਕ੍ਖਸ੍ਸੂਤਿ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕਂ ਅਤ੍ਤਤੋ ਸੁਞ੍ਞੋਤਿ ਅਵਸਵਤ੍ਤਿਤਾਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਵਸੇਨ ਵਾ ਤੁਚ੍ਛਭਾਵਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਵਸੇਨ ਵਾ ਪਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਭਗਵਤੋ ਵਚਨਂ ਵਿਧਾਨਭਾਵਤੋ ਆਣਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ਨਿਚ੍ਚਸਾਰਸੁਖਸਾਰਅਤ੍ਤਸਾਰਾਦਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਮੋਘਰਾਜਾ’’ਤਿ ਆਲਪਤਿ, ਸਦ੍ਧਾਸੀਲਸੁਤਚਾਗਾਦਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਵਾ ਮੋਘੋ.

‘‘ਸਦਾ ਸਤੋ’’ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸੁਞ੍ਞਤਾਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਜਾਨਹੇਤੁਭਾਵਤੋ ਸਤਿਯੇਵ ਉਪਾਯੋ, ਨ ਸਤਿਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਅਤ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿਂ ਊਹਚ੍ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿ ਨਾਮ ‘‘ਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਾ, ਰੂਪਵਾ ਅਤ੍ਤਾ, ਰੂਪਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਾ, ਅਤ੍ਤਨਿ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਪ੍ਪਕਾਰਾ ਵੀਸਤਿਵਤ੍ਥੁਕਾ ਦਿਟ੍ਠਿ. ਮਗ੍ਗੇਨ ਊਹਚ੍ਚ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍ਵਾ ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਵਿਧਿਨਾ ਮਚ੍ਚੁਤਰੋ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਵਿਸਯਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਸਿਯਾ ਭਵੇਯ੍ਯ. ਏਤ੍ਥ ਯਂ ਮਚ੍ਚੁਵਿਸਯਂ ਤਰਣਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨਸ੍ਸ ਯਞ੍ਚ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨਂ, ਇਦਂ ਭਗਵਤੋ ਦੇਸਨਾਯ ¶ ਫਲਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ਪੁਬ੍ਬੇ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਫਲੂਪਾਯਾਣਤ੍ਤਿਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਾਪਿ –

‘‘ਸੁਞ੍ਞਤੋ ¶ ਲੋਕਂ ਅਵੇਕ੍ਖਸ੍ਸੁ, ਮੋਘਰਾਜ ਸਦਾ ਸਤੋ;

ਅਤ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿਂ ਊਹਚ੍ਚ, ਏਵਂ ਮਚ੍ਚੁਤਰੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੧੧੨੫; ਮਹਾਨਿ. ੧੮੬; ਚੂਲ਼ਨਿ. ਪਿਙ੍ਗਿਯਮਾਣਵਪੁਚ੍ਛਾ ੧੪੪, ਮੋਘਰਾਜਮਾਣਵਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੮੮) –

ਏਕਗਾਥਾਯਂ ਪੁਨ ਏਕਤੋ ਵਿਭਜਨਤੋ ਫਲਾਦੀਸੁ ਏਕਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਵਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਗਾਥਾਸੁ ਵਾ ਫਲਾਦਯੋ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਵਿਯ ਕਤ੍ਥਚਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾਤਿ ਵਿਸੇਸੋ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ. ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੋ ‘‘ਯਥਾ ਪਨ…ਪੇ… ਏਕਤੋ ਉਦਾਹਰਣਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੫).

੬. ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯਭੂਤਾ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ‘‘ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਅਯਂ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਆਗਤੋ, ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮੇ ਅਯਂ ਆਦੀਨਵੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਵਿਸੇਸਤੋ ਨਿਦਸ੍ਸਨਵਸੇਨ ਸਰੂਪਤੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦੀਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਭਗਵਾ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਦੇਸੇਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਏਕਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਯਥਾਲਾਭਂ ਕਿਂ ਨੁ ਦੇਸੇਤੀਤਿ ਅਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਇਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਇਮਂ ਦੇਸੇਤੀਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਭੇਦੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਸੁ. ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭਗਵਾ ਦੇਸੇਤਿ, ਆਦੀਨਵਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚ ਇਮੇ ਦ੍ਵੇ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੁਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭਗਵਾ ਦੇਸੇਤਿ, ਅਸ੍ਸਾਦਞ੍ਚ ਆਦੀਨਵਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚ ਇਮੇ ਤਯੋ ਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭਗਵਾ ਦੇਸੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਉਦਾਹਰਣਵਸੇਨ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਤਤ੍ਥ ਪੁਗ੍ਗਲਵਿਭਾਗੇਨ ਦੇਸਨਾਵਿਭਾਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਤਤ੍ਥ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਸ੍ਸਾਤਿ ਉਗ੍ਘਟੀਯਤੇ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝੀਯਤੇ, ਠਪੀਯਤੇ ਵਾ ਸਪ੍ਪਭੇਦੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰੋ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਉਗ੍ਘਟਿਤੋ, ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਞੂ, ਉਗ੍ਘਟਿਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਞੂ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ, ਉਦ੍ਦੇਸਮਤ੍ਤੇਨੇਵ ਸਪ੍ਪਭੇਦਂ ਸਵਿਤ੍ਥਾਰਂ ¶ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥਂ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਦ੍ਦੇਸੇਨੇਵ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੇਨੇਵ ਅਤ੍ਥਂ ਞਤ੍ਵਾ ਅਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ ਨਾਮ.

ਵਿਪਞ੍ਚੀਯਤੇ ¶ ਵਿਤ੍ਥਰੀਯਤੇ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤੋ, ਤਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ. ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਮੇਵ ਅਤ੍ਥਂ ਞਤ੍ਵਾ ਅਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ ਨਾਮ.

ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਅਤ੍ਥੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ ਪਾਪੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਨੇਯ੍ਯੋ. ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਵਾ ਪਟਿਲੋਮੇਨ ਵਾ ਵਿਭਤ੍ਤਂ ਏਵ ਅਤ੍ਥਂ ਞਤ੍ਵਾ ਅਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਨੇਯ੍ਯੋ ਨਾਮ. ਨਿਸ੍ਸਰਣਦੇਸਨਾਯੇਵ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਸ੍ਸ ਪਟਿਵੇਧਾਭਿਸਮਯੋ ਸਿਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਆਦੀਨਵਦੇਸਨਾਯ ਚੇਵ ਨਿਸ੍ਸਰਣਦੇਸਨਾਯ ਚ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੁਸ੍ਸ ਪਟਿਵੇਧਾਭਿਸਮਯੋ ਸਿਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਅਸ੍ਸਾਦਦੇਸਨਾਯ ਚ ਆਦੀਨਵਦੇਸਨਾਯ ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਦੇਸਨਾਯ ਚ ਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਟਿਵੇਧਾਭਿਸਮਯੋ ਸਿਦ੍ਧੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਇਧ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਪਦਪਰਮੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਟਿਵੇਧਾਭਿਸਮਯਭਜਨਾਭਾਵਤੋ ਨ ਗਹਿਤੋ. ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਅਗ੍ਗਹਿਤੇ ਅਸ੍ਸਾਦੋ, ਆਦੀਨਵੋ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ, ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਾ, ਅਸ੍ਸਾਦਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ, ਆਦੀਨਵਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ, ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ ਚਾਤਿ ਸਤ੍ਤਸੁ ਪਟ੍ਠਾਨਨਯੇਸੁ ਤਤਿਯਛਟ੍ਠਸਤ੍ਤਮਾਵ ਗਹਿਤਾ, ਅਵਸੇਸਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਨਯਾ ਨ ਗਹਿਤਾ. ਵੇਨੇਯ੍ਯਵਿਨਯਨਾਭਾਵਤੋ ਹਿ ਗਹਣਾਗਹਣਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ. ਵੇਨੇਯ੍ਯਵਿਨਯਞ੍ਚ ਵੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸੁਪ੍ਪਾਦਨਂ, ਨ ਸਾਸਨਵਿਨਯਨਮਤ੍ਤਂ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੁਪ੍ਪਾਦਨਞ੍ਚ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੇਹਿ ਏਵ ਤੀਹਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨਯੇਹਿ ਸਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਇਤਰੇ ਨਯਾ ਇਧ ਨ ਵੁਤ੍ਤਾ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਚ ਆਦੀਨਵੋ ਚ?

‘ਯਾਨਿ ਕਰੋਤਿ ਪੁਰਿਸੋ, ਤਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਤ੍ਤਨਿ;

ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਰੀ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਪਾਪਕਾਰੀ ਚ ਪਾਪਕ’ਨ੍ਤਿ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਰੀ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ, ਅਯਂ ਅਸ੍ਸਾਦੋ. ਯਂ ਪਾਪਕਾਰੀ ਪਾਪਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ, ਅਯਂ ਆਦੀਨਵੋ.

‘‘ਅਟ੍ਠਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ. ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠ? ‘ਲਾਭੋ’ਤਿਆਦਿ (ਅ. ਨਿ. ੮.੬). ਤਤ੍ਥ ਲਾਭੋ ਯਸੋ ਸੁਖਂ ਪਸਂਸਾ, ਅਯਂ ਅਸ੍ਸਾਦੋ. ਅਲਾਭੋ ਅਯਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਨ੍ਦਾ, ਅਯਂ ਆਦੀਨਵੋ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ¶ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚ?

‘ਸੁਖੋ ¶ ਵਿਪਾਕੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ, ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਚ ਇਜ੍ਝਤਿ;

ਖਿਪ੍ਪਞ੍ਚ ਪਰਮਂ ਸਨ੍ਤਿਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਧਿਗਚ੍ਛਤੀ’ਤਿ. –

‘‘ਦ੍ਵਤ੍ਤਿਂਸਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ, ਯੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਦ੍ਵੇਯੇਵ ਗਤਿਯੋ ਭਵਨ੍ਤਿ…ਪੇ… ਵਿਵਟਚ੍ਛਦੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਲਕ੍ਖਣਸੁਤ੍ਤਂ (ਦੀ. ਨਿ. ੩.੧੯੯) ਅਯਂ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਆਦੀਨਵੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚ?

‘ਭਾਰਾ ਹਵੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ, ਭਾਰਹਾਰੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ;

ਭਾਰਾਦਾਨਂ ਦੁਖਂ ਲੋਕੇ, ਭਾਰਨਿਕ੍ਖੇਪਨਂ ਸੁਖਂ.

‘ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍ਵਾ ਗਰੁਂ ਭਾਰਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਭਾਰਂ ਅਨਾਦਿਯ;

ਸਮੂਲਂ ਤਣ੍ਹਮਬ੍ਬੁਯ੍ਹ, ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’ਤਿ. (ਸਂ. ਨਿ. ੩.੨੨) –

‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਚ ਆਦੀਨਵੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚ?

‘ਕਾਮਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਰਾ ਮਧੁਰਾ ਮਨੋਰਮਾ, ਵਿਰੂਪਰੂਪੇਨ ਮਥੇਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ;

ਤਸ੍ਮਾ ਅਹਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਮ੍ਹਿ ਰਾਜ, ਅਪਣ੍ਣਕਂ ਸਾਮਞ੍ਞਮੇਵ ਸੇਯ੍ਯੋ’ਤਿ. (ਮ. ਨਿ. ੨.੩੦੭; ਥੇਰਗਾ. ੭੮੭; ਪੇਟਕੋ. ੨੩) –

ਅਯਂ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਚ ਆਦੀਨਵੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਪਿ ਨਯਾ ਇਧ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ. ਫਲਾਦੀਸੁਪਿ ਅਯਂ ਨਯੋ ਲਬ੍ਭਤਿਯੇਵ.

ਯਸ੍ਮਾ ¶ ਪੇਟਕੇ (ਸਂ. ਨਿ. ੧.੨੩, ੧੯੨; ਪੇਟਕੋ. ੨੨; ਮਿ. ਪ. ੨.੧.੯) – ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਫਲਞ੍ਚ ਉਪਾਯੋ ਚ? ‘ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਨਰੋ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ’ਤਿ ਗਾਥਾ, ਇਦਂ ਫਲਞ੍ਚ ਉਪਾਯੋ ਚ.

‘ਸਚੇ ਭਾਯਥ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਸਚੇ ਵੋ ਦੁਕ੍ਖਮਪ੍ਪਿਯਂ;

ਮਾਕਤ੍ਥ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਆਵਿ ਵਾ ਯਦਿ ਵਾ ਰਹੋ’ਤਿ. (ਉਦਾ. ੪੪) –

‘ਕੁਮ੍ਭੂਪਮਂ ਕਾਯਮਿਮਂ ਵਿਦਿਤ੍ਵਾ, ਨਗਰੂਪਮਂ ਚਿਤ੍ਤਮਿਦਂ ਠਪੇਤ੍ਵਾ;

ਯੋਧੇਥ ਮਾਰਂ ਪਞ੍ਞਾਵੁਧੇਨ, ਜਿਤਞ੍ਚ ਰਕ੍ਖੇ ਅਨਿਵੇਸਨੋ ਸਿਯਾ’ਤਿ. (ਧ. ਪ. ੪੦) –

ਅਯਂ ਉਪਾਯੋ ਚ ਆਣਤ੍ਤਿ ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਵਂ ਫਲਾਦੀਨਂ ਦੁਕ੍ਖਵਸੇਨਾਪਿ ਉਦਾਹਰਣਂ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਂ.

‘‘ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਇਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਇਮਂ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿ ਯੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਯਥਾਰਹਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਯਾਹਿ ਪਟਿਪਦਾਹਿ ਭਿਨ੍ਨਾ, ਤਾ ਪਟਿਪਦਾ ਕਿਤ੍ਤਿਕਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਤਾਹਿ ਭਿਨ੍ਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਚ ਕਿਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਵਿਚਾਰਣਾਯ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ਤਾ ਪਟਿਪਦਾ, ਤੇ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਏਤ੍ਤਕਾਤਿ ਗਣਨਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ.

ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦੀਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ. ਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਯਾਹਿ ਪਟਿਪਦਾਹਿ ਭਿਨ੍ਨਾ, ਤਾ ਪਟਿਪਦਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਕਤਮਾ ਚਤਸ੍ਸੋ? ਦੁਕ੍ਖਾਪਟਿਪਦਾ ਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਾ, ਦੁਕ੍ਖਾਪਟਿਪਦਾ ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞਾ, ਸੁਖਾਪਟਿਪਦਾ ਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਾ, ਸੁਖਾਪਟਿਪਦਾ ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞਾ ਚਾਤਿ ਚਤਸ੍ਸੋ. ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ ਮਨ੍ਦੋ ¶ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ ਉਦਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤੋ ਮਨ੍ਦੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤੋ ਉਦਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ.

ਪਟਿਪਦਾਭਿਞ੍ਞਾਹਿ ਕਤੋ ਵਿਭਾਗੋਪਿ ਪਟਿਪਦਾਹਿ ਕਤੋ ਵਿਭਾਗੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਅਵਿਨਾਭਾਵਤੋਤਿ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਪਦਾਭਿਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਅਵਤ੍ਵਾ ‘‘ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਾ ਪਨੇਤਾ ਸਮਥਵਸੇਨਾਪਿ ਭਿਨ੍ਨਾ, ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਵਸੇਨਾਪਿ ਭਿਨ੍ਨਾ. ਕਥਂ ਸਮਥਵਸੇਨ? ਪਥਵੀਕਸਿਣਾਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ‘‘ਪਥਵੀ ਪਥਵੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਵਤ੍ਤਮਨਸਿਕਾਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾਵ ਝਾਨਸ੍ਸ ਉਪਚਾਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਾਵ ਪਵਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਸਮਥਭਾਵਨਾ ‘‘ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ. ਉਪਚਾਰਤੋ ਪਨ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾਵ ਅਪ੍ਪਨਾ, ਤਾਵ ¶ ਪਵਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ‘‘ਅਭਿਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਪਞ੍ਞਾਤੋ ਅਧਿਗਤਪਞ੍ਞਾਭਾਵਤੋ.

ਸਾ ਚ ਪਟਿਪਦਾ ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੁਕ੍ਖਾ ਕਿਚ੍ਛਾ ਹੋਤਿ ਨੀਵਰਣਾਦਿਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮਸਮੁਦਾਚਾਰਗ੍ਗਹਣਤਾਯ, ਕਸ੍ਸਚਿ ਤਦਭਾਵਤੋ ਸੁਖਾ ਅਕਿਚ੍ਛਾ ਹੋਤਿ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਿ ਕਸ੍ਸਚਿ ਦਨ੍ਧਾ ਅਸੀਘਪ੍ਪਵਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ ਅਵਿਸਦਞਾਣਤਾਯ, ਕਸ੍ਸਚਿ ਖਿਪ੍ਪਾ ਸੀਘਪ੍ਪਵਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ ਵਿਸਦਞਾਣਤਾਯਾਤਿ.

ਕਥਂ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਵਸੇਨ? ਯੋ ਰੂਪਾਰੂਪਮੁਖੇਨ ਵਿਪਸ੍ਸਨਂ ਅਭਿਨਿਵਿਸਨ੍ਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਮਹਾਭੂਤਾਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਉਪਾਦਾਰੂਪਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਰੂਪਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਰੂਪਾਰੂਪਂ ਪਨ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਕਸਿਰੇਨ ਕਿਲਮਨ੍ਤੋ ਪਰਿਗ੍ਗਹਏਤਉਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਾਪਟਿਪਦਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ. ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਰੂਪਾਰੂਪਸ੍ਸ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪਰਿਵਾਸੇ ਮਗ੍ਗਪਾਤੁਭਾਵਦਨ੍ਧਤਾਯ ਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ. ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਇਤਰਾ ਦ੍ਵੇ ਹੋਨ੍ਤਿ. ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਵਸੇਨ ਪਨ ਭਿਨ੍ਨਾਯੇਵ ਪਟਿਪਦਾਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਇਧ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਅਭਿਸਮਯਾਧਿਕਾਰਤ੍ਤਾ, ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ਯੇਸਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਵਸੇਨ ਦੇਸਨਾਵਿਭਾਗੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਪਟਿਪਦਾਵਿਭਾਗੇਨ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਪਦਾ’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੬) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੋਜਨਾਨਯੋ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨੇਵ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

ਚਤੂਹਿ ਪਟਿਪਦਾਭਿਞ੍ਞਾਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਬ੍ਬੇਵ ਅਨਿਯਮਤੋ ਵਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਤੋ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ‘‘ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਭਿਞ੍ਞਾਯ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ, ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਭਿਞ੍ਞਾਯ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤੀ’’ਤਿ ਨਿਯਮਤੋ ਚ ਨਿਯ੍ਯਾਤੀਤਿ ਵਿਚਾਰਣਾਯ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਮੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਿਤ੍ਵਾ ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਭਿਞ੍ਞਾਯ ਵਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤੀ’’ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ ਮਨ੍ਦੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਤਤ੍ਥ ¶ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ ਮਨ੍ਦੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਿਤ੍ਵਾ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਕੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾਪਟਿਪਦਾਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਾਯ ਵਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ, ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ ਉਦਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਝਾਨੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਿਤ੍ਵਾ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਕੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾਪਟਿਪਦਾਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞਾਯ ਵਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ ¶ , ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤੋ ਮਨ੍ਦੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਿਤ੍ਵਾ ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਕੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਸੁਖਾਪਟਿਪਦਾਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਾਯ ਵਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤੋ ਉਦਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਚ੍ਚੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਿਤ੍ਵਾ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਕੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਸੁਖਾਪਟਿਪਦਾਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞਾਯ ਵਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –

‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾਤਿ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪਟਿਪਦਾਵਿਭਾਗੇਨੇਵ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਟਿਪਨ੍ਨਕਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਤਂ ਪਨ ਪਟਿਪਦਾਵਿਭਾਗਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਤੁਪਾਯਫਲੇਹਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੬) –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਂ ਚਰਿਤਂ ਏਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ. ਮਨ੍ਦੋਤਿ ਮਨ੍ਦਿਯਾਯ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਮਨ੍ਦੋ, ਮੋਹਾਧਿਕਪੁਗ੍ਗਲੋ. ਉਦਤ੍ਤੋਤਿ ਉਦਅਤ੍ਤੋ, ਉਲ਼ਾਰਪਞ੍ਞੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਉਲ਼ਾਰਂ ਫਲਂ ਦੇਤੀਤਿ ਉਦੋ, ਕੋ ਸੋ? ਪਵਿਚਯੋ, ਅਤ੍ਤਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤੋ, ਉਦੋ ਅਤ੍ਤੋ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ ਉਦਤ੍ਤੋਤਿ ਵਚਨਤ੍ਥੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ.

ਪਠਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਹੇਤੁ ਨਾਮ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਤਾ, ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞਤਾ ਚ, ਉਪਾਯੋ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਸਬ੍ਬਾਸਮ੍ਪਿ ਫਲਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਮੇਵ. ਦੁਤਿਯਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਹੇਤੁ ਨਾਮ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਤਾ, ਉਦਤ੍ਤਪਞ੍ਞਤਾ ਚ, ਉਪਾਯੋ ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ. ਤਤਿਯਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਹੇਤੁ ਨਾਮ ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤਤਾ, ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞਤਾ ਚ, ਉਪਾਯੋ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ. ਚਤੁਤ੍ਥਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਹੇਤੁ ਨਾਮ ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤਤਾ, ਉਦਤ੍ਤਪਞ੍ਞਤਾ ਚ, ਉਪਾਯੋ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਪਾਯਫਲਾਨਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਿ.

ਏਤ੍ਥ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤੋ ਉਦਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ ਨਾਮ, ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤੋ ਮਨ੍ਦੋ ਚੇਵ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ ਉਦਤ੍ਤੋ ਚ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ ਨਾਮ, ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ ਮਨ੍ਦੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇਯ੍ਯੋ ਨਾਮ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਦੇਸਯਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦਿਵੇਨੇਯ੍ਯਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਭੇਦਦਸ੍ਸਨੇਨ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਦੇਸਯਤਿ, ‘‘ਆਦੀਨਵਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚ ਦੇਸਯਤਿ, ਅਸ੍ਸਾਦਞ੍ਚ ਆਦੀਨਵਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਚ ਦੇਸਯਤੀ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾਵਿਭਾਗੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਚਤਸ੍ਸੋ ¶ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਟਿਪਦਾਭੇਦਦਸ੍ਸਨੇਨ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ ਮਨ੍ਦੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤੋ ਉਦਤ੍ਤੋ ¶ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤੋ ਮਨ੍ਦੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤੋ ਉਦਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ ਚਤੁਧਾ ਭਿਨ੍ਨਂ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਮਨ੍ਦਾਦਿਕਂ ਪੁਗ੍ਗਲਚਤੁਕ੍ਕਂ ਦਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

ਇਦਾਨਿ ਚਤੂਹਿ ਪਟਿਪਦਾਭਿਞ੍ਞਾਹਿ ਚਤੁਧਾ ਭਿਨ੍ਨਂ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਮਨ੍ਦਚਤੁਕ੍ਕਂ ਅਤ੍ਥਨਯਯੋਜਨਾਯ ਦੁਤਿਯਾਯ ਵਿਸਯਂ ਕਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਉਭੋ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਯ ਸਮਾਧਿਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਾ ਮਨ੍ਦਉਦਤ੍ਤਾ ਉਭੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਮਥਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਲਭਿਤ੍ਵਾ ਰਾਗਵਿਰਾਗਾਯ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਸੇਕ੍ਖਫਲਭਾਵਾਯ. ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਹਿਤੇਨੇਵ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿਨਾ ਨਿਯ੍ਯਾਨਂ ਭਵਤਿ, ਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿਨਾ ਏਵ, ਤਸ੍ਮਾ ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤਾ ਮਨ੍ਦਉਦਤ੍ਤਾ ਉਭੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੇਨ ਸਮਥੇਨ ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਰਾਗਾਯ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਅਸੇਕ੍ਖਫਲਭਾਵਾਯਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਦੁਵਿਧਾਯੇਵ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

ਰਾਗਵਿਰਾਗਾਯਾਤਿ ਰਞ੍ਜਤੀਤਿ ਰਾਗੋ, ਸੋ ਵਿਰਜ੍ਜਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਵਿਰਾਗਾ, ਰਾਗਸ੍ਸ ਵਿਰਾਗਾ ਰਾਗਵਿਰਾਗਾ, ਤਾਯ ਰਾਗਵਿਰਾਗਾਯ. ਚੇਤੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਚ ਸਮਾਧਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਯਥਾ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਞ੍ਚ ਭਾਵਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ. ਨਿ. ੧.੨੩, ੧੯੨; ਮਿ. ਪ. ੨.੧.੯.). ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਵਸੇਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਵਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਚੇਤਸਾ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਵਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਚੇਤੋ ਏਵ ਵਾ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਸਮਾਧਿ. ਅਨਾਗਾਮਿਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਿ ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰਿਤਾਯ ਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਰਾਗਾਯਾਤਿ ਅਵਿਨ੍ਦਿਯਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਿਂ ਵਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਾ, ਵਿਨ੍ਦਿਯਂ ਵਾ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਾਦਿਂ ਨ ਵਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਯੇਨ. ਵਿਰਜ੍ਜਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਵਿਰਾਗਾ, ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਵਿਰਾਗਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਰਾਗਾ, ਤਾਯ ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਰਾਗਾਯ. ਪਕਾਰੇਹਿ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਪਞ੍ਞਾ, ਵਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਵਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਪਞ੍ਞਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਏਵ ਵਾ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਪਞ੍ਞਾ, ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ.

‘‘ਤੇਸੁ ਕਤਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਕੇਨ ਅਤ੍ਥਨਯੇਨ ਹਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਸਮਥਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ‘‘ਉਭੋ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਵਿਭਤ੍ਤੇਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਯੇ ਉਭੋ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਾ ਮਨ੍ਦਉਦਤ੍ਤਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਮਥ…ਪੇ… ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਉਭੋ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਾ ¶ ਮਨ੍ਦਉਦਤ੍ਤਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਨਨ੍ਦਿਯਾਵਟ੍ਟੇਨ ਨਯੇਨ ਹਾਤਬ੍ਬਾ ਗਮੇਤਬ੍ਬਾ ਨੇਤਬ੍ਬਾ. ਯੇ ਉਭੋ ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤਾ ਮਨ੍ਦਉਦਤ੍ਤਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ…ਪੇ… ਸਮਥੇਨ ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਉਭੋ ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤਾ ¶ ਮਨ੍ਦਉਦਤ੍ਤਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸੀਹਵਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤੇਨ ਨਯੇਨ ਹਾਤਬ੍ਬਾ ਗਮੇਤਬ੍ਬਾ ਨੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

੭. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾਪਟਿਪਦਾਭੇਦੇਨ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਮਨ੍ਦਾਦਿਭੇਦੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਤਸ੍ਸ ਵਿਭਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਰਂ ਸ੍ਵਾਯਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਕਤ੍ਥ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਕੇਨਚਿ ਆਕਾਰੇਨ ਸਮ੍ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਸ੍ਵਾਯਂ ਹਾਰੋ ਕਤ੍ਥ ਸਮ੍ਭਵਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਨਵਮਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਯਾ ਵੀਮਂਸਾਦਿਕਾ ਸੁਤਮਯਾਦਿਕਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਪਞ੍ਞਾ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਤਾਹਿ ਪਞ੍ਞਾਹਿ ਯੇ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦਯੋ ਤਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਇਤਿ ਵਿਭਤ੍ਤਾਕਾਰੇਨ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਭਵਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਤਤ੍ਥ ਸ੍ਵਾਯਂ ਹਾਰੋਤਿ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਪਟਿਪਦਾਵਿਭਾਗੇਨ ਵੇਨੇਯ੍ਯਪੁਗ੍ਗਲਵਿਭਾਗੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਸੋ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ. ਕਤ੍ਥ ਸਮ੍ਭਵਤੀਤਿ ਕਤ੍ਥ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਭਾਵੇਨ ਸਮ੍ਭਵਤੀਤਿ. ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋ ਸੋ ਵੇਨੇਯ੍ਯੋ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਜਾਦੀਹਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਅਕ੍ਖਣੇਹਿ ਵਿਮੁਤ੍ਤੋ, ਸਵਨਧਾਰਣਾਦੀਹਿ ਚ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਵੇਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ. ਸਤ੍ਥਾਤਿ ਸਦੇਵਕਂ ਲੋਕਂ ਸਾਸਤਿ ਅਨੁਸਾਸਤੀਤਿ ਸਤ੍ਥਾ. ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਦੇਸਿਤਂ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਂ. ਦੇਸਯਤੀਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਨਯਵਿਤ੍ਥਾਰਨਯੇਹਿ ਭਾਸਤਿ. ਅਞ੍ਞਤਰੋਤਿ ਭਗਵਤੋ ਸਾਵਕੇਸੁ ਏਵਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਸਾਵਕੋ. ਗਰੁਟ੍ਠਾਨਿਯੋਤਿ ਗਾਰਵਸ੍ਸ ਠਾਨਭੂਤੇਹਿ ਸੀਲਸੁਤਚਾਗਾਦਿਗੁਣਵਿਸੇਸੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤੋ ਮਾਨਿਤੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਵਚਨੋ. ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਤਿ ਸਮਂ, ਸਹ ਵਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ ਚਰਤਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ. ਸਦ੍ਧਂ ਲਭਤਿ ‘‘ਯੋ ਸਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਸੋ ਸਤ੍ਥਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥਰਿ, ‘‘ਸ੍ਵਾਕ੍ਖਾਤੋ ਵਤਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਸਾਤ੍ਥੋ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨੋ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥਾਵਹੋ ਹਿਤਾਵਹੋ ਸੁਖਾਵਹੋ ਝਾਨਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਦੇਸਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਚ ਅਚਲਸਦ੍ਧਂ ਲਭਤਿ, ਸਦ੍ਦਹਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ. ਤਥਾ ¶ ‘‘ਯੋ ਸਾਵਕੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਸੋ ਸਾਵਕੋ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਵਾ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਵਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਵਤ ਗਰੁਟ੍ਠਾਨਿਯੋ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਮਾਨਿਤੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਵਚਨੋ’’ਤਿ ਦੇਸਕੇ ਸਾਵਕੇ ਚ ‘‘ਤਾਦਿਸੇਨ ਸਾਵਕੇਨ ਦੇਸਿਤੋ ਯੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਾਤ੍ਥੋ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨੋ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥਾਵਹੋ ਹਿਤਾਵਹੋ ਸੁਖਾਵਹੋ ਝਾਨਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਸਾਵਕੇਨ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮੇ ਚ ਸਦ੍ਧਂ ਸਦ੍ਦਹਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮੇ ਚੇਵ ਸਾਵਕੇਨ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮੇ ਚ ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਵੇਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ¶ ਯਾ ਵੀਮਂਸਾ, ਵੀਮਂਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾ ਉਸ੍ਸਾਹਨਾ, ਉਸ੍ਸਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾ ਤੁਲਨਾ, ਤੁਲਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਵੀਮਂਸਾਦਿਕਾ ਪਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਨਾਮ. ਤਤ੍ਥ ਵੀਮਂਸਨਂ ਵਿਮਂਸਾ, ਪਾਲ਼ਿਯਾ, ਪਾਲ਼ਿਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚ ਵੀਮਂਸਾ. ਵੀਮਂਸਤੀਤਿ ਵਾ ਵੀਮਂਸਾ, ਪਦਂ ਪਦਨ੍ਤਰੇਨ, ਪਦਤ੍ਥਂ ਪਦਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇਨ ਵਿਚਾਰਣਕਾ ਪਞ੍ਞਾ. ਯਥਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਏਵਂ ਉਸ੍ਸਾਹਨਾਦੀਸੁਪਿ ਭਾਵਸਾਧਨਕਤ੍ਤੁਸਾਧਨਾਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ. ਉਸ੍ਸਾਹਨਾ ਚ ਉਸ੍ਸਾਹੇਨ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਿਕਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਧਾਰਣਪਰਿਚਯਸਾਧਿਕਾ ਪਞ੍ਞਾ ਚ, ਨ ਵੀਰਿਯਂ, ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਾ ਸੁਤਮਤ੍ਤੇਯੇਵ ਪਵਤ੍ਤਾ, ਵੀਮਂਸਾਦਿਭਾਵਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਨਿਵਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਨ ਹੋਤਿ. ਯਾ ਚ ਸੁਤ੍ਵਾ ਵੀਮਂਸਿਤ੍ਵਾ ਉਸ੍ਸਾਹਨਾਦਿਭਾਵਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਨਿਵਤ੍ਤਾ, ਯਾ ਚ ਸੁਤ੍ਵਾ ਵੀਮਂਸਿਤ੍ਵਾ ਉਸ੍ਸਹਿਤ੍ਵਾ ਤੁਲਨਾਦਿਭਾਵਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਨਿਵਤ੍ਤਾ, ਯਾ ਚ ਸੁਤ੍ਵਾ ਵੀਮਂਸਿਤ੍ਵਾ ਉਸ੍ਸਹਿਤ੍ਵਾ ਤੁਲਯਿਤ੍ਵਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨਭਾਵਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਨਿਵਤ੍ਤਾ, ਸਾਪਿ ਪਞ੍ਞਾ ਨ ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਹੋਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ. ਯਾ ਪਨ ਸੁਤ੍ਵਾ ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਵੀਮਂਸਾ, ਵੀਮਂਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਾਹਨਾ, ਉਸ੍ਸਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤੁਲਨਾ, ਤੁਲਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਤਮਾ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਸੁਤਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਵਿਭਜਨਾਨਨ੍ਤਰਂ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਂ ਪਞ੍ਞਂ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਤਥਾ ਸੁਤੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸੁਯ੍ਯਤੇ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋਤਿ ਸੁਤੋ, ਸਵਨਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਵਾ ਸੁਤਂ, ਦੁਵਿਧਮ੍ਪਿ ਸੁਤਂ. ਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਲਕ੍ਖਣੇ ਚੇਤਂ ‘‘ਸੁਤੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯੇਨਾ’’ਤਿ ਕਰਣਵਚਨਂ. ਏਤ੍ਥ ਪਨ ‘‘ਇਦਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਵਿਰਮਨਂ ਸੀਲਨਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਂ, ਅਯਂ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਸਮਾਦਹਨਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ ¶ , ਇਮਾਨਿ ਭੂਤੁਪਾਦਾਨਿ ਰੁਪ੍ਪਨਟ੍ਠੇਨ ਰੂਪਾਨਿ, ਇਮੇ ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਨਮਨਟ੍ਠੇਨ ਨਾਮਾਨਿ, ਇਮੇ ਰੂਪਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਰਾਸਟ੍ਠੇਨ ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪੀਲ਼ਨਾਦਿਸਭਾਵਸ੍ਸ ਵੀਮਂਸਨਾਭੂਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਵੀਮਂਸਾ ਨਾਮ. ਤੇਸਂਯੇਵ ਸੀਲਸਮਾਧਿਆਦੀਨਂ ਸੀਲਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸੀਲਨ੍ਤਿਆਦਿਵਚਨਤ੍ਥਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਸਭਾਗਲਕ੍ਖਣਰਸਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਤੁਲੇਤ੍ਵਾ ਵਿਯ ਗਹਣਪਞ੍ਞਾ ਤੁਲਨਂ ਨਾਮ. ਤੇਸਂਯੇਵ ਸੀਲਸਮਾਧਿਆਦੀਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਭਾਵਲਕ੍ਖਣਂ ਅਵਿਜਹਿਤ੍ਵਾ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦੁਕ੍ਖਤਾਦਿਨਮਨਰੁਪ੍ਪਨਾਦਿਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਖਤਾਦਿਆਕਾਰੇ ਵਿਤਕ੍ਕੇਤ੍ਵਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਣਪਞ੍ਞਾ ਏਵ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ ਨਾਮਾਤਿ ਵਿਸੇਸਤੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਸੁਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਧਾਰਣਪਰਿਚਯਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਉਸ੍ਸਾਹਨਾ ਜਾਤਾ ਵਿਯ ਨ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਚਿਨ੍ਤਿਤਸ੍ਸ ਧਾਰਣਪਰਿਚਯਵਸੇਨ ਅਪ੍ਪਵਤ੍ਤਨਤੋਤਿ ‘‘ਉਸ੍ਸਾਹਨਾ’’ਤਿ ਨ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਚੇਵ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਚ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਤਮਾ ਭਾਵਨਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਕਾਰਣਭੂਤਾਨਂ ਦ੍ਵਿਨ੍ਨਂ ਸੁਤਮਯਿਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਪਞ੍ਞਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਾਨਨ੍ਤਰਂ ¶ ਫਲਭੂਤਂ ਭਾਵਨਾਮਯਿਂ ਪਞ੍ਞਂ ਵਿਭਜਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮਾਹਿ ਦ੍ਵੀਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਇਮਾਹਿ ਦ੍ਵੀਹਿ ਪਞ੍ਞਾਹੀਤਿ ਸੁਤਮਯਿਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਪਞ੍ਞਾਹਿ ਕਾਰਣਭੂਤਾਹਿ. ਸੁਤਮਯਿਪਞ੍ਞਾਯ ਵਾ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਪਞ੍ਞਾਯ ਵਾ ਉਭਯਤ੍ਥ ਵਾ ਠਿਤੋਯੇਵ ਯੋਗਾਵਚਰੋ ਵਿਪਸ੍ਸਨਂ ਆਰਭਤੀਤਿ. ਮਨਸਿਕਾਰਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਰੂਪਾਰੂਪੇਸੁ ਪਰਿਗ੍ਗਹਾਦਿਵਸੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਵਸੇਨ ਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਪਕਾਰੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ. ਦਿਟ੍ਠਿਵਿਸੁਦ੍ਧਿਕਙ੍ਖਾਵਿਤਰਣਵਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਞਾਣਦਸ੍ਸਨਵਿਸੁਦ੍ਧਿ- ਪਟਿਪਦਾਞਾਣਦਸ੍ਸਨਵਿਸੁਦ੍ਧਿਸਮ੍ਪਾਦਨੇਨ ਵਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਵਿਸੁਦ੍ਧਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਯਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿਯਂ ਵਾ ਭਾਵਨਾਭੂਮਿਯਂ ਵਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਭਾਵਨਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਯਦਿਪਿ ਪਠਮਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਪਠਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸਨਤੋ ‘‘ਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਭਾਵਨਾਵਸੇਨ ਪਨ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ‘‘ਭਾਵਨਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਂ. ਦਸ੍ਸਨਭੂਮੀਤਿ ਪਠਮਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ, ਸੇਸਾਨਿ ‘‘ਭਾਵਨਾਭੂਮੀ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ.

੮. ਅਮ੍ਹਾਕਾਚਰਿਯ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਵਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸੁਤਮਯਿਪਞ੍ਞਾਦਿਕਾ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਸੁਤੇਨ ਵਿਨਾ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਨਾਮ ਨ ਭਵੇਯ੍ਯ, ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ ਸੁਤੇਨ ਵਿਨਾ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਹੋਤ੍ਵੇਵਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਪਕਾਰਨ੍ਤਰੇਨ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਪਰਤੋਘੋਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ.

ਤਤ੍ਥ ¶ ਪਰਤੋਘੋਸਾਤਿ ਪਰਤੋ ਪਵਤ੍ਤੋ ਦੇਸਨਾਘੋਸੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਪਰਤੋਘੋਸਾ. ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾਤਿ ਪਤਿ ਵਿਸੁਂ ਅਤ੍ਤਨਿਯੇਵ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾ. ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਾਤਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਨਂ ਰੂਪਾਦੀਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਰੁਪ੍ਪਨਨਮਨਾਦਿਸਭਾਵਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਾਦਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਪਵਤ੍ਤਮਨਸਿਕਾਰਾ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਨਾਮ, ਇਮਿਨਾ ਸਾਵਕਾਪਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਗਹਿਤਾ, ਤਥਾਪਿ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦੀਨਂਯੇਵ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਾਵਕਾ ਇਧ ਗਹਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਰਿਮਨਯੋ ਯੁਤ੍ਤਤਰੋ. ਪਰਤੋਤਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਕਤੋ ਪਵਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਘੋਸੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਯਂ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਿਤੇਨ, ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਚ ਹੇਤੁਨਾ ਯਂ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਭਾਵਨਾਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ਭਾਵਨਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਨਾਮ, ਇਮਿਨਾ ਸਾਵਕਾਪਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਗਹਿਤਾ, ਤਥਾਪਿ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦੀਨਂਯੇਵ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਾਵਕਾ ਇਧ ਗਹਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਰਿਮਨਯੋ ਯੁਤ੍ਤਤਰੋ. ਪਰਤੋਤਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਕਤੋ ਪਵਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਘੋਸੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਯਂ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਿਤੇਨ, ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਚ ਹੇਤੁਨਾ ਯਂ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਭਾਵਨਾਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ਭਾਵਨਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਨਾਮਾਤਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਗਮ੍ਭੀਰਤ੍ਥਂ ਞਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੇਹਿ ‘‘ਏਵਂ ਪਟਿਪਦਾਵਿਭਾਗੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੯) ਅਟ੍ਠਕਥਾਵਚਨੇਨ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ.

ਸੁਤਮਯਿਪਞ੍ਞਾਦਿਕਾ ¶ ਤਿਸ੍ਸੋ ਪਞ੍ਞਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਾਨਾਨਯੇਹਿ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਤਾਸੁ ਯਸ੍ਸ ਏਕਾ ਵਾ ਦ੍ਵੇ ਵਾ ਪਞ੍ਞਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੋਨਾਮੋ, ਯਸ੍ਸ ਏਕਾਪਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੋਨਾਮੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਯਸ੍ਸ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਾ, ਇਮਾ ਵਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋਤਿ ਪਟਿਪਦਾਪਞ੍ਞਾਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਇਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸ ਅਤਿਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਚੇਵ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਚ ਇਮਾ ਦ੍ਵੇ ਪਞ੍ਞਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਯਂ ਅਤਿਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞੋ ਉਦ੍ਦੇਸਮਤ੍ਤੇਨੇਵ ਜਾਨਨਤੋ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ ਨਾਮ. ਯਸ੍ਸ ਨਾਤਿਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸੇਹਿ ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਯਂ ਨਾਤਿਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞੋ ਉਦ੍ਦੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸੇਹਿ ਜਾਨਨਤੋ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ ਨਾਮ. ਯਸ੍ਸ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸੇਹਿ ਨੇਵ ਸੁਤਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਨ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ ਪਞ੍ਞਾ ਚ, ਅਯਂ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞੋ ¶ ਉਦ੍ਦੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇਹਿ ਜਾਨਨਤੋ ਨਿਰਵਸੇਸਵਿਤ੍ਥਾਰਦੇਸਨਾਯ ਨੇਤਬ੍ਬਤੋ ਨੇਯ੍ਯੋ ਨਾਮਾਤਿ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਯਦਤ੍ਥਂ ਇਮਾ ਪਞ੍ਞਾ ਉਦ੍ਧਟਾ, ਤਮੇਵ ਵੇਨੇਯ੍ਯਪੁਗ੍ਗਲਵਿਭਾਗਂ ਯੋਜੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਯਸ੍ਸਾ’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੮) ਵੁਤ੍ਤਂ.

੯. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਦੇਸਨਂ ਵਿਭਾਵੇਤਿ, ‘‘ਤਤ੍ਥ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਟਿਪਦਾਵਿਭਾਗੇਹਿ, ‘‘ਸ੍ਵਾਯਂ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਞਾਣਵਿਭਾਗੇਹਿ ਚ ਦੇਸਨਾਭਾਜਨਂ ਵੇਨੇਯ੍ਯਤ੍ਤਯਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਪਾਲ਼ਿਯਾ ਦੇਸਨਾਹਾਰਂ ਯੋਜੇਤੁਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ‘ਧਮ੍ਮਂ ਵੋ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯਭਾਵੇਨ ਯਾ ਪਾਲ਼ਿਦੇਸਨਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਪਾਲ਼ਿਦੇਸਨਾ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਦੇਸਯਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਂ ਅਤ੍ਥਂ ਦੇਸਯਤੀ’’ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਾਯਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ.

ਤਤ੍ਥ ਸਾਯਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਤਿ ਯਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾਦਿਕਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਸਯਭਾਵੇਨ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ, ਸਾਯਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਸੁ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਦੇਸਯਤੀਤਿ ਕਥੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦੇਸਯਤੀ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ, ਤਾਨਿ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮੁਦਯਂ ਨਿਰੋਧਂ ਮਗ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪਵਤ੍ਤਿਪਵਤ੍ਤਕਨਿਵਤ੍ਤਿਨਿਵਤ੍ਤਨੁਪਾਯਭਾਵੇਨ ਅਵਿਪਰੀਤਭਾਵਤੋ ‘‘ਸਚ੍ਚਾਨੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ.

ਯਸ੍ਸਂ ਦੇਸਨਾਯਂ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦੇਸਯਤੀਤਿ ¶ ਯੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੁ. ਯਸ੍ਸਂ ਦੇਸਨਾਯਂ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦੇਸਯਤੀਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਵਤ੍ਤੁਂ. ਹੇਟ੍ਠਾ ਚ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ’’ਤਿਪਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਆਦੀਨਵੋ ਫਲਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਨਯੇਨ ਦੇਸਨਾਯਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੋ ਆਦੀਨਵੋ ਚੇਵ ਫਲਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਹੋਤਿ, ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਂ, ਉਪਾਯੋ ਚੇਵ ਆਣਤ੍ਤਿ ਚ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦੇਸਯਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇਵਾਤਿ.

ਤਣ੍ਹਾਵਜ੍ਜਾ ¶ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਤੇ ਚ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦੀਹਿ ਪੀਲ਼ਿਤਤ੍ਤਾ ਆਦੀਨਵਾਯੇਵ. ਫਲਨ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾਯ ਫਲਂ ਲੋਕਿਯਂ, ਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇਵ. ਅਸ੍ਸਾਦੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਸ੍ਸਾਦਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਸਮੁਦਯੋ’’ਤਿ ਚ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਂ. ਅਸ੍ਸਾਦੇਕਦੇਸੋ ਦੁਕ੍ਖਮੇਵ, ਅਸ੍ਸਾਦੇਕਦੇਸੋ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚੇਵ ਸਮੁਦਯੋ ਚ. ਸਹ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਚ ਭਗਵਤੋ ਆਣਤ੍ਤਿ ਚ ਦੇਸਨਾਯ ਫਲਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਉਪਾਯਭਾਵਤੋ ‘‘ਉਪਾਯੋ, ਆਣਤ੍ਤਿ ਚ ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਨਿਸ੍ਸਰਣੇਕਦੇਸੋਪਿ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ‘‘ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਯਾ ਦੇਸਨਾ ਵਿਸੇਸਤੋ ਦੇਸਯਤਿ, ਕਤਮਾ ਸਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਵਿਸੇਸਂ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਇਦਂ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਵਿਸੇਸਤੋ ਦੇਸਯਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਯਾ ਦੇਸਨਾ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਵਿਸੇਸਤੋ ਦੇਸਯਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਦੇਸਨਾਯ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਭਾਵਂ ਕਿਂ ਭਗਵਾ ਆਹਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਯਥਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਜਾਤਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿਆਦਿਵਚਨਤੋ (ਮਹਾਵ. ੧੪) ਤਣ੍ਹਾਵਜ੍ਜਂ ਜਾਤਿਆਦਿਕਂ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਭਾਵੇਨ, ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਾਦਿਭਾਵੇਨ ਚ ‘‘ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਮੇਤਿ ਮਯਾ ਪਵਤ੍ਤਿਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਭਿਕ੍ਖਵੇਤਿ ਸਵਨੇ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਜਨੇਤੁਂ ਆਲਪਤਿ. ਬਾਰਾਣਸਿਯਨ੍ਤਿ ਬਾਰਾਣਸੀਨਗਰਸ੍ਸ ਅਵਿਦੂਰੇ. ਇਸਿਪਤਨੇਤਿ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਂ ਇਸਨਤੋ ਗਵੇਸਨਤੋ ‘‘ਇਸੀ’’ਤਿ ਵੋਹਰਿਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਤਨਟ੍ਠਾਨੇ. ਮਿਗਦਾਯੇਤਿ ਮਿਗਾਨਂ ਅਭਯਦਾਨਟ੍ਠਾਨੇ ਕਾਰਿਤੇ ਅਸ੍ਸਮੇਵ.

ਅਨੁਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਾਭਾਵੇਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਅਨਤਿਸਯਂ. ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਕੇ ਸਭਾਵਧਾਰਣਾਦਿਨਾ ਅਤ੍ਥੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਚੇਵ ਪਵਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਚਕ੍ਕਞ੍ਚਾਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ. ਅਪ੍ਪਟਿਵਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਸੇਧਨੀਯਂ. ਕਸ੍ਮਾ? ਜਨਕਸ੍ਸ ਭਗਵਤੋ ਧਮ੍ਮਿਸ੍ਸਰਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ, ਜਞ੍ਞਸ੍ਸ ਚ ਅਨੁਤ੍ਤਰਤ੍ਤਾ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਾਦੀਨਞ੍ਚੇਵ ਅਟ੍ਠਾਰਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕੋਟਿਯਾ ਚ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪਟਿਵੇਧਸਾਧਨਤੋ ਚ. ‘‘ਕੇਨ ਅਪ੍ਪਟਿਵਤ੍ਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਮਣੇਨ ਵਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਸਮਣੇਨਾਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਮਤ੍ਤੂਪਗਤੇਨ ¶ . ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨਾਤਿ ਜਾਤਿਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ. ਪਰਮਤ੍ਥਾਨਞ੍ਹਿ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਪਟਿਸੇਧਨੇ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਮ੍ਪਿ ਨਤ੍ਥਿ. ਦੇਵੇਨਾਤਿ ਛਕਾਮਾਵਚਰਦੇਵੇਨ. ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾਤਿ ਰੂਪਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਗਹਿਤਾ. ‘‘ਸਮਣੇਨ ਵਾ ¶ …ਪੇ… ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇਵ ਅਵਤ੍ਵਾ‘‘ਕੇਨਚੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਵਚਨੇਨ ਅਵਸੇਸਖਤ੍ਤਿਯਗਹਪਤਿਪਰਿਸਜਨਾ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ. ਤਸ੍ਮਾ ਖਤ੍ਤਿਯਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਸਮਣਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਤਾਵਤਿਂਸਮਾਰਬ੍ਰਹ੍ਮਪਰਿਸਾ ਅਟ੍ਠਵਿਧਾਪਿ ਪਟਿਸੇਧੇਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਾਯੇਵਾਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ. ਲੋਕਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਸਮੂਹੇ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਾਧਾਰੇ.

‘‘ਦ੍ਵਾਦਸ ਪਦਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾਨੁਰੂਪਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸੁਤ੍ਤੇ ਪਦਾਨਿ ਵਿਭਜਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਅਪਰਿਮਾਣਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਦੇਸਨਾਯਂ (ਸਂ. ਨਿ. ੫.੧੦੮੧; ਮਹਾਵ. ੧੩ ਆਦਯੋ; ਪਟਿ. ਮ. ੨.੩੦). ‘‘ਅਪਰਿਮਾਣਾ ਅਕ੍ਖਰਾ ਅਪਰਿਮਾਣਾ ਪਦਾ’’ਤਿ ਅਵਤ੍ਵਾ ‘‘ਅਪਰਿਮਾਣਾ ਪਦਾ ਅਪਰਿਮਾਣਾ ਅਕ੍ਖਰਾ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਵਚਨੇਹਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਪਦਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ. ਪਦਾ, ਅਕ੍ਖਰਾ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਤਿ ਚ ਲਿਙ੍ਗਵਿਪਲ੍ਲਾਸਾਨੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਿ. ਏਤਸ੍ਸੇਵ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਾਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਕਾਰਸ੍ਸ ਚਤੁਸਚ੍ਚਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸੇਵ ਸਙ੍ਕਾਸਨਾ ਪਕਾਸਨਾ ਪਕਾਸਨਾਕਾਰੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਕਾਰੋਤਿ ਆਕਾਰਵਨ੍ਤਆਕਾਰਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਸਾਮਿਵਚਨਂ. ਸਙ੍ਕਾਸਨਾਕਾਰੋਤਿ ਚ ਸਙ੍ਕਾਸਨੀਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਆਕਾਰੋ. ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ. ਇਤਿਪੀਤਿ ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਕਾਰੇਨਪਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਕਾਰੇਨਪਿ ਇਦਂ ਜਾਤਿਆਦਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਂ.

ਅਯਨ੍ਤਿ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਦਿਭੇਦਾ ਅਯਂ ਤਣ੍ਹਾ. ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭਾਵਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ. ਅਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਤਤੋ ਨਿਸ੍ਸਟਾ ਅਯਂ ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੁ. ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋਤਿ ਜਾਤਿਆਦਿਪ੍ਪਭੇਦਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਨਿਰੋਧਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ. ਅਯਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਾਦਿਕੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਅਰਿਯੋ ਮਗ੍ਗੋ. ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਭੂਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣਵਸੇਨ ਗਤਤ੍ਤਾ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਭਾਵਤੋ ਚ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ. ਸੇਸਂ ਵੁਤ੍ਤਨਯਮੇਵ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ਅਪਰਿਮਾਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਅਤ੍ਥਪਦਾਨਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਵਿਸਯਿਵਿਸਯਭਾਵੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਭਾਵਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਥ ਵਾ ਭਗਵਾ ਕਿਂ ਸਾਮਞ੍ਞੇਹਿ ਅਕ੍ਖਰਾਦੀਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤਿ ਵਾ ਪਕਾਸੇਤਿ ਵਾ, ਉਦਾਹੁ ਯਥਾਰਹਂ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤਿ ਪਕਾਸੇਤੀਤਿਆਦਿਵਿਚਾਰਣਾਯ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ਵਿਸਯਵਿਸਯਿਭਾਵੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਭਾਵਂ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤੀ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਨਨੁ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ¶ ਪਦੇਨੇਵ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਤ੍ਥਤ੍ਤਾਦਿਕੋ ਸਙ੍ਕਾਸਿਤਬ੍ਬੋਤਿ? ਸਚ੍ਚਂ, ਪਦਾਵਯਵਸ੍ਸ ਪਨ ਅਕ੍ਖਰਸ੍ਸ ਗਹਣਮੁਖੇਨੇਵ ਅਕ੍ਖਰਸਮੁਦਾਯਸ੍ਸਪਿ ਪਦਸ੍ਸ ¶ ਗਹਣਂ ਹੋਤਿ, ਪਦੇ ਗਹਿਤੇ ਚ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਤ੍ਥਾਦਿਕਾਵਬੋਧੋ ਹੋਤ੍ਵੇਵ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਪਦੇਨੇਵ ਸਿਜ੍ਝਨਤੋ ਅਕ੍ਖਰੋ ਵਿਸੁਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ? ਨ, ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਤ੍ਥਾਦਿਕਾਵਬੋਧਸ੍ਸ ਵਿਸੇਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਭਾਵਤੋ. ਦੁ-ਇਤਿ ਅਕ੍ਖਰੇਨ ਹਿ ਅਨੇਕੁਪਦ੍ਦਵਾਧਿਟ੍ਠਾਨਭਾਵੇਨ ਕੁਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥੋ ਗਹਿਤੋ, ਖ-ਇਤਿ ਅਕ੍ਖਰੇਨ ਧੁਵਸੁਭਸੁਖਤ੍ਤਭਾਵਵਿਰਹੇਨ ਤੁਚ੍ਛਤ੍ਥੋਤਿ ਏਵਮਾਦਿਕਾਵਬੋਧਸ੍ਸ ਵਿਸੇਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਭਵਤਿ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਦਤ੍ਥਗਹਣਸ੍ਸ ਵਿਸੇਸਾਧਾਨਂ ਜਾਯਤੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੯). ਪਦਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਵਾਕ੍ਯਪਰਿਯੋਸਾਨਾਭਾਵਤੋ ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਦੀਪਿਯਮਾਨੋ ਅਤ੍ਥੋ ਪਦੇਹਿ ਪਕਾਸਿਤੋਵਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਦੇਹਿ ਪਕਾਸੇਤੀ’’ਤਿ. ਵਾਕ੍ਯਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਨ ਸਙ੍ਕਾਸਿਤੋ ਪਕਾਸਿਤੋ ਅਤ੍ਥੋ ਵਿਵਰਿਤੋ ਵਿਵਟੋ ਕਤੋਵਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਹਿ ਵਿਵਰਤੀ’’ਤਿ. ਪਕਾਰੇਹਿ ਚ ਵਾਕ੍ਯਭੇਦੇ ਕਤੇ ਸੋ ਅਤ੍ਥੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ ਨਾਮਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਕਾਰੇਹਿ ਵਿਭਜਤੀ’’ਤਿ. ਵਾਕ੍ਯਾਵਯਵਾਨਂ ਪਦਾਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਨਿਬ੍ਬਚਨਵਿਭਾਗੇ ਕਤੇ ਸੋ ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ ਕਤੋਵਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਿਰੁਤ੍ਤੀਹਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਤੀ’’ਤਿ. ਕਤਨਿਬ੍ਬਚਨੇਹਿ ਵਾਕ੍ਯਾਵਯਵੇਹਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰਵਸੇਨ ਨਿਰਵਸੇਸਤੋ ਦੇਸਿਤੇਹਿ ਵੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸਮਨ੍ਤਤੋ ਤੋਸਨਂ ਹੋਤਿ, ਪਞ੍ਞਾਤੇਜਨਞ੍ਚਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਹਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀ’’ਤਿ.

‘‘ਭਗਵਾ ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਭਗਵਾ ਏਵਾ’’ਤਿ ਵਾ ‘‘ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਏਵਾ’’ਤਿ ਵਾ ਅਵਧਾਰਣੇ ਯੋਜਿਤੇ ‘‘ਸਾਵਕੋ ਨ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤਿ, ਪਦਾਦੀਹਿ ਨ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਭਵੇਯ੍ਯ, ਸਾਵਕੋ ਚ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤਿ, ਪਦਾਦੀਹਿ ਚ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤਿ. ਕਤ੍ਥ ਅਵਧਾਰਣਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚੇ? ‘‘ਭਗਵਾ ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤਿਯੇਵਾ’’ਤਿ ਅਵਧਾਰਣਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ. ਏਵਞ੍ਹਿ ਸਤਿ ਸਾਵਕੇਨ ਸਙ੍ਕਾਸਿਤੋ ਵਾ ਪਦਾਦੀਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸਿਤੋ ਵਾ ਅਤ੍ਥੋ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ ਹੋਤਿ. ਅਤ੍ਥਪਦਾਨਞ੍ਚ ਅਕ੍ਖਰਾਦਿਨਾਨਾਵਿਸਯਤਾ ਸਿਦ੍ਧਾ ਹੋਤਿ. ਤੇਨ ਏਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਛਲ਼ੇਵ ਅਤ੍ਥਪਦਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਅਨੇਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਭੇਦੇਨ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਛ ਛ ਅਤ੍ਥਪਦਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਾਨਿ.

‘‘ਛਸੁ ¶ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦੇਸੁ ਕਤਮੇਨ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦੇਨ ਕਤਮਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਇਦਂ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਇਮਿਨਾ ਇਦਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤੀ’’ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਚ ਪਦੇਹਿ ਚ ਉਗ੍ਘਟੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਕ੍ਖਰਾਦੀਸੁ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦੇਸੁ. ਉਗ੍ਘਟੇਤੀਤਿ ਉਗ੍ਘਟਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਦੇਸਨਾਵ ਉਗ੍ਘਟਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤਿ, ਭਗਵਾ ਪਨ ਦੇਸਨਾਜਨਕਤ੍ਤਾ ਉਗ੍ਘਟਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ. ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਵਮਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਉਗ੍ਘਟਨਕਿਚ੍ਚਸਾਧਿਕਾ ਦੇਸਨਾਯੇਵ ਕਿਂ ਵਿਪਞ੍ਚਨਵਿਤ੍ਥਾਰਣਕਿਚ੍ਚਸਾਧਿਕਾ ਦੇਸਨਾਜਨਕਤ੍ਤਾ, ਉਦਾਹੁ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਕਿਚ੍ਚਸਾਧਿਕਾ ਅਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਕਿਚ੍ਚਸਾਧਿਕਾ ਅਞ੍ਞਾ ¶ ਦੇਸਨਾਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਉਗ੍ਘਟਨਾ ਆਦੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਕਤਮਾ ਉਗ੍ਘਟਨਾ, ਕਤਮਾ ਵਿਪਞ੍ਚਨਾ, ਕਤਮਾ ਵਿਤ੍ਥਾਰਣਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਉਗ੍ਘਟਨਾ ਆਦੀ’’ਤਿਆਦਿ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਉਗ੍ਘਟਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚਸਾਧਿਕਾਸੁ ਦੇਸਨਾਸੁ. ਉਗ੍ਘਟਨਾਤਿ ਉਗ੍ਘਟਨਕਿਚ੍ਚਸਾਧਿਕਾ ਦੇਸਨਾ ਆਦਿਦੇਸਨਾ ਹੋਤਿ. ਵਿਪਞ੍ਚਨਾਤਿ ਵਿਪਞ੍ਚਨਕਿਚ੍ਚਸਾਧਿਕਾ ਦੇਸਨਾ ਮਜ੍ਝੇਦੇਸਨਾ ਹੋਤਿ. ਵਿਤ੍ਥਾਰਣਾਤਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰਣਕਿਚ੍ਚਸਾਧਿਕਾ ਦੇਸਨਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਦੇਸਨਾ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਉਗ੍ਘਟਿਯਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਭੂਤੋ ਧਮ੍ਮਵਿਨਯੋ ਕਤਮਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਵਿਨੇਤਿ, ਵਿਪਞ੍ਚਿਯਨ੍ਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਭੂਤੋ ਧਮ੍ਮਵਿਨਯੋ ਕਤਮਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਵਿਨੇਤਿ, ਵਿਤ੍ਥਾਰਿਯਨ੍ਤੋ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਭੂਤੋ ਧਮ੍ਮਵਿਨਯੋ ਕਤਮਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਵਿਨੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋਯਂ ਧਮ੍ਮਵਿਨਯੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ‘ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤੀ’ਤਿਆਦੀਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਾਨਂ ਬ੍ਯਾਪਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਅਤ੍ਥਪਦਾਨਂ ਬ੍ਯਾਪਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਸੋਯਂ ਧਮ੍ਮਵਿਨਯੋ’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੯) ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਤਤ੍ਥ ਉਗ੍ਘਟਿਯਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨੋ ਉਦ੍ਦੇਸਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਭੂਤੋ ਸੋ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮਵਿਨਯੋ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਪੁਗ੍ਗਲਂ ਵਿਨੇਤਿ, ਤੇਨ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਵਿਨਯਨੇਨ ਨਂ ਉਗ੍ਘਟਿਯਨ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨਂ ਉਦ੍ਦੇਸਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਭੂਤਂ ਵਿਨਯਂ ‘‘ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ’’ਤਿ ਆਹੁ. ਵਿਪਞ੍ਚਿਯਨ੍ਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਭੂਤੋ ਸੋ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮਵਿਨਯੋ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੁਪੁਗ੍ਗਲਂ ਵਿਨੇਤਿ, ਤੇਨ ¶ ਵਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੁਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਵਿਨਯਨੇਨ ਨਂ ਵਿਪਞ੍ਚਿਯਨ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਭੂਤਂ ਵਿਨਯਂ ‘‘ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ’’ਤਿ ਆਹੁ. ਵਿਤ੍ਥਾਰਿਯਨ੍ਤੋ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨੋ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਭੂਤੋ ਸੋ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮਵਿਨਯੋ ਨੇਯ੍ਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਵਿਨੇਤਿ ਵਿਨਯਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਤੇਨ ਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਵਿਨਯਨੇਨ ਨਂ ਵਿਤ੍ਥਾਰਿਯਨ੍ਤਂ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦਿਸਿਯਮਾਨਂ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਭੂਤਂ ਵਿਨਯਂ ‘‘ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ’’ਤਿ ਆਹੂਤਿ ਯੋਜਨਤ੍ਥੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਅਥ ਵਾ ‘‘ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਸਙ੍ਕਾਸੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਛਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ ਬ੍ਯਾਪਾਰੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਨਿਬ੍ਯਾਪਾਰੋ ਸਿਯਾ, ਅਤ੍ਥੋ ਚ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਸਬ੍ਯਾਪਾਰੋਯੇਵਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ਆਹ ‘‘ਸੋਯਂ ਧਮ੍ਮਵਿਨਯੋ’’ਤਿਆਦਿ. ਏਤੇਨ ਅਤ੍ਥੋਯੇਵ ਮੁਖ੍ਯਤੋ ਵੇਨੇਯ੍ਯਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਵਿਨਯਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤਿ, ਅਤ੍ਥਵਾਚਕੋ ਪਨ ਸਦ੍ਦੋ ਠਾਨੂਪਚਾਰਤੋ ਵੇਨੇਯ੍ਯਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਵਿਨਯਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ. ਪਦਪਰਮਸ੍ਸ ਪਨ ਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿਵੇਧਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਭਾਵਤੋ ਸੋ ਇਧ ਨ ਵੁਤ੍ਤੋ. ਸੇਕ੍ਖਗ੍ਗਹਣੇਨ ਵਾ ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਵਿਯ ਨੇਯ੍ਯਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਦਪਰਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਪਿ ਗਹਣਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ¶ . ਅਕ੍ਖਰੇਹੀਤਿਆਦੀਸੁ ਕਰਣਤ੍ਥੇ ਕਰਣਵਚਨਂ, ਨ ਹੇਤ੍ਵਤ੍ਥੇ. ਅਕ੍ਖਰਾਦੀਨਞ੍ਹਿ ਉਗ੍ਘਟਨਾਦੀਨਿ ਪਯੋਜਨਾਨਿਯੇਵ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਉਗ੍ਘਟਨਾਦੀਨਂ ਅਕ੍ਖਰਾਦੀਨਿ ਪਯੋਜਨਾਨੀਤਿ ‘‘ਅਨ੍ਨੇਨ ਵਸਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਵਿਯ ਨ ਹੇਤੁਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਅਨ੍ਨੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਵਸਤਿ, ਵਸਨੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਅਨ੍ਨਂ ਲਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਵਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਫਲਂ ਵਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਹੇਤੁਭਾਵੇਨ ਗਹਿਤਂ. ‘‘ਅਜ੍ਝੇਸਨੇਨ ਵਸਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇਵ ਨਯੋ. ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਦਤ੍ਥਾ ਚ ਕਿਰਿਯਾ, ਸੋ ਹੇਤੂ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੯). ਤਤ੍ਥ ਯਦਤ੍ਥਾਤਿ ਸੋ ਅਨ੍ਨਾਦਿਕੋ ਅਤ੍ਥੋ ਯਸ੍ਸਾ ਵਸਨਾਦਿਕਿਰਿਯਾਯਾਤਿ ਯਦਤ੍ਥਾ, ਵਸਨਾਦਿਕਿਰਿਯਾ, ਸੋ ਅਨ੍ਨਾਦਿਕੋ ਅਤ੍ਥੋ ਤਸ੍ਸਾ ਵਸਨਾਦਿਕਿਰਿਯਾਯ ਹੇਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

੧੦. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਅਪਰਿਮਾਣਾ ਪਦਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਵੋ ਭਿਕ੍ਖਵੇ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਯ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਦ੍ਵਾਦਸਪਦਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਤਿਵਿਧਕਲ੍ਯਾਣਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਛਅਤ੍ਥਪਦਛਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਭੇਦੇਨ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਤ੍ਥਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਕਲ੍ਯਾਣਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਛਪ੍ਪਦਾਨਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਦ੍ਵਾਦਸ ਪਦਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾਨੁਰੂਪਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਅਪਰਿਮਾਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਵੋ ਭਿਕ੍ਖਵੇ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਯ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਦ੍ਵਾਦਸਪਦਤਾ ¶ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ‘‘ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾਨੁਰੂਪਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਸ੍ਸਾ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਤਿਵਿਧਕਲ੍ਯਾਣਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ‘‘ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕੇਵਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾਨੁਰੂਪਂ ਤਸ੍ਸਾ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਛਅਤ੍ਥਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਛਪ੍ਪਦਾਨਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰਵਿਸਯਸਙ੍ਖਾਤਾਯਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਛਪ੍ਪਦਾਨਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਕਤਮਾਨਿ ਛਪ੍ਪਦਾਨਿ? ਸਙ੍ਕਾਸਨਾ, ਪਕਾਸਨਾ, ਵਿਵਰਣਾ, ਵਿਭਜਨਾ, ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਂ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਛਪ੍ਪਦਾਨਿ. ਅਤ੍ਥੋ ਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਤ੍ਥਂ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰਵਿਸਯਸਙ੍ਖਾਤਾਯਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਛਪ੍ਪਦਾਨਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ. ਕਤਮਾਨਿ ਛਪ੍ਪਦਾਨਿ? ਅਕ੍ਖਰਂ, ਪਦਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਆਕਾਰੋ, ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ, ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਇਮਾਨਿ ਛਪ੍ਪਦਾਨਿ. ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਤੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਤਿਵਿਧਕਲ੍ਯਾਣਛਅਤ੍ਥਪਦਸਮ੍ਪਨ੍ਨਛਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਸਮ੍ਪਨ੍ਨਟ੍ਠੇਨ, ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਵੋ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ…ਪੇ… ਸੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਭਗਵਾ ਆਹਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਕੇਵਲਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸਕਲਾਦਿਅਤ੍ਥਵਾਚਕਤ੍ਤਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥਂ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕੇਵਲਨ੍ਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਨ ਮਿਸ੍ਸਂ ਲੋਕਿਯੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥੇ ਏਕੋਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਊਨੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਵਾਚਕਸਦ੍ਦੇਸੁਪਿ ਅਨਤ੍ਥਕੋ ਏਕੋਪਿ ਸਦ੍ਦੋ ਅਧਿਕੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਨੂਨਂ ਅਨਤਿਰੇਕਂ. ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਦਦੋਸਅਤ੍ਥਦੋਸਾਦਿਵਿਰਹਤੋ ਵਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ, ਰਾਗਾਦਿਮਲਵਿਰਹਤੋ ਵਾ ਪਰਿਯੋਦਾਤਾਨਂ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਵਿਸੇਸਾਨਂ ਉਪਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ. ਨਿਗ੍ਗਤਂ ਮਲਂ ਏਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ¶ ਨਿਮ੍ਮਲਂ. ਸਦ੍ਦਦੋਸਾਦਿਵਿਰਹਤੋ ਵਾ ਰਾਗਾਦਿਵਿਰਹਤੋ ਵਾ ਸਬ੍ਬਮਲੇਹਿ ਅਪਗਤਂ ਪਰਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਓਦਾਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ. ਉਪਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਉਪਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਵਿਸੇਸਾਤਿ ਉਪਟ੍ਠਿਤਂ ਯਥਾ ‘‘ਪਦਕ੍ਕਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ. ਪਦਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਪਦਕ੍ਕਨ੍ਤਟ੍ਠਾਨਂ. ਵਿਸਿਸਨ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮੇਹੀਤਿ ਵਿਸੇਸਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਵਿਸੇਸਾ ਸਬ੍ਬਵਿਸੇਸਾ, ਸਬ੍ਬਤੋ ਵਾ ਵਿਸੇਸਾਤਿ ਸਬ੍ਬਵਿਸੇਸਾ, ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ. ਤੇਸਂ ਸਬ੍ਬਵਿਸੇਸਾਨਂ ਉਪਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਇਦਨ੍ਤਿ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਂ ਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ. ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਦਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਪਦਂ. ਪਦਨ੍ਤਿ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਗਮਨੇਨ ਵਾ ਦੇਸਨਾਗਮਨੇਨ ਵਾ ਕਿਲੇਸਗ੍ਗਹਣਂ. ਓਤ੍ਥਰਿਤ੍ਵਾ ਗਮਨਟ੍ਠਾਨਂ ਇਤਿਪਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਪਵੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਗੋਚਰਾਸੇਵਨੇਨ ਵਾ ਭਾਵਨਾਸੇਵਨੇਨ ਵਾ ਨਿਸੇਵਿਤਂ ਭਜਿਤਂ ਇਤਿਪਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਮਹਾਵਜਿਰਞਾਣਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਦਨ੍ਤੇਹਿ ¶ ਆਰਞ੍ਜਿਤਂ ਆਰਞ੍ਜਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਇਤਿਪਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਤੋ ਤਥਾਗਤਪਦਾਦਿਭਾਵੇਨ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਏਤਂ ਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ. ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਭਗਵਤੋ ਚਰਿਯਂ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ ਵਾ ਸਬ੍ਬਸੇਟ੍ਠਂ ਚਰਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ. ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੇਹਿ ਪਕਾਰੇਹਿ ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹਸ੍ਸ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਭਾਵਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾਵਸਙ੍ਖਾਤਂ ਤਥਾਗਤਪਦਭਾਵਂ!ਤਥਾਗਤਪਦਭਾਵਂ, ਤਥਾਗਤਨਿਸੇਵਿਤਭਾਵਂ, ਤਥਾਗਤਆਰਞ੍ਜਿਤਭਾਵਂ, ਤੇਹਿ ਪਕਾਰੇਹਿ ਞਾਪਿਤਭਾਵਂ ਕਥਂ ਮਯਂ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖਾ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ‘‘ਤੇਨਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਬ੍ਭਾਵਦੀਪਕੇਨ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

ਯਦਿ ਭਗਵਾ ਅਕ੍ਖਰੇਹਿ ਚ ਪਦੇਹਿ ਚ ਉਗ੍ਘਟੇਤਿ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਹਿ ਚ ਆਕਾਰੇਹਿ ਚ ਵਿਪਞ੍ਚਯਤਿ, ਨਿਰੁਤ੍ਤੀਹਿ ਚ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਹਿ ਚ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਰਚਿਤੇਨ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਪਯੋਜਨਂ ਨ ਭਵਤਿ, ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਨ ਵਿਨਾ ਭਗਵਤੋ ਦੇਸਨਾਯਮੇਵ ਅਤ੍ਥਸਿਜ੍ਝਨਤੋਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਕੇਸਂ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਯੋਗੀਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ. ਤਤ੍ਥ ਯੋਗੀਨਨ੍ਤਿ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾਵਨਾਯਨ੍ਤਿ ਯੋਗਿਨੋ, ਤੇਸਂ ਯੋਗੀਨਂ. ਤੇਨ ਮਯਾ ਰਚਿਤੇਨ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਿਤਾ ਅਯਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਭਗਵਤੋ ਦੇਸਨਾ ਉਗ੍ਘਟਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਯੋਗੀਨਂ ਸਾਤ੍ਥਕੋਯੇਵਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ‘‘ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਦੇਸਨਾਹਾਰਭਾਵੋ ਕੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹ ਆਯਸ੍ਮਾ…ਪੇ… ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਦੇਸਨਾਹਾਰਭਾਵੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਵਤਾ…ਪੇ… ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ’’ਤਿ ਯਂ ਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸ੍ਸ ਯੋਗੀਨਂ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਦੇਸਨਾਹਾਰਭਾਵੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

‘‘ਕਿਂ ¶ ਪਨ ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸਂ ਦੇਸਨਾਯਂ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਯੇਨ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਤਸ੍ਸਂ ਦੇਸਨਾਯਂ ¶ ਸੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੋਜਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ.

ਇਤਿ ਦੇਸਨਾਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਟੀਕਾਨੁਸਾਰੇਨ ਗਮ੍ਭੀਰਤ੍ਥੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ.

੧੧. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਦੇਸਨਾਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਹਾਰੇਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ ਵਿਚਯਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਞ੍ਚ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਗਾਥਾਯ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਅਯਂ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ ਕਿਂ ਵਿਚਿਨਤੀ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵਿਚਯਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਅਯਂ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ ਕਿਂ ਵਿਚਿਨਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯੋ ਵਿਚਯੋ ਵਿਚਿਨਿਤਬ੍ਬੋ, ਤਂ ਵਿਚਯਂ ਵਿਚਿਨਿਤਬ੍ਬਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਵਿਚਿਨਿਤਬ੍ਬਂ ਵਿਸਯਂ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਦਂ ਵਿਚਿਨਤਿ, ਪਞ੍ਹਂ ਵਿਚਿਨਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਕਿਂ ਵਿਚਯੋ ਪਦਵਿਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਂ ਅਵਤ੍ਵਾ ‘‘ਕਿਂ ਵਿਚਿਨਤਿ, ਪਦਂ ਵਿਚਿਨਤੀ’’ਤਿਆਦਿਵਚਨੇਨ ਵਿਚਯਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤੁਸਾਧਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ. ਤਤ੍ਥ ਪਦਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਨਵਵਿਧਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਂ ਪਦਂ ਯਾਵ ਨਿਗਮਨਾ ਨਾਮਪਦਾਦਿਜਾਤਿਸਦ੍ਦਾਦਿਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਾਦਿਆਕਾਰਨ੍ਤਾਦਿਪਠਮਵਿਭਤ੍ਯਨ੍ਤਾਦਿਏਕਵਚਨਾਦਿਵਸੇਨ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਪਞ੍ਹਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾਦਿਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਦਿਸਮ੍ਮੁਤਿਵਿਸਯਾਦਿਅਤੀਤਵਿਸਯਾਦਿਵਸੇਨ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਏਕਂਸਬ੍ਯਾਕਰਣਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਦਿਸਾਵਸੇਸਬ੍ਯਾਕਰਣਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਦਿ ਸਉਤ੍ਤਰਬ੍ਯਾਕਰਣ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਦਿ ਲੋਕਿਯਬ੍ਯਾਕਰਣਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਦਿਵਸੇਨ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ¶ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਅਪਰਂ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍ਵਾ ¶ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਅਸ੍ਸਾਦਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦਕਤਣ੍ਹਾਦਿਅਸ੍ਸਾਦੇਤਬ੍ਬਸੁਖਾਦਿਵਸੇਨ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਆਦੀਨਵਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਵਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਵਸੇਨ ਵਾ ਅਨਿਟ੍ਠਾਨੁਭਵਨਾਦਿਆਦਿਅਨ੍ਤਵਨ੍ਤਤਾਦਿਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਵਸੇਨ ਵਾ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਮਗ੍ਗਵਸੇਨ ਵਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਵਸੇਨ ਵਾ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਵਾ ਆਗਮਵਸੇਨ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਅਸਙ੍ਖਤਧਾਤੁਆਦਿਪਰਿਯਾਯਵਸੇਨ ਵਾ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਫਲਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਚਰਣਸ੍ਸ ਦੁਗ੍ਗਤਿਗਮਨਾਭਾਵੇਨ ਵਾ ਮਚ੍ਚੁਤਰਣਾਦਿਨਾ ਵਾ ਦੇਸਨਾਯ ਫਲਂ, ਦੇਸਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਚਰਣਸ੍ਸ ਫਲਂ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਉਪਾਯਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣਾਦਿਵਸੇਨ ਵਾ ਸਦ੍ਧਾਸਤਿਵਸੇਨ ਵਾ ਵਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਉਪਾਯਂ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਆਣਤ੍ਤਿਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਪਾਪਪਰਿਵਜ੍ਜਨਾਣਤ੍ਤਿਵਸੇਨ ਵਾ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸੁਞ੍ਞਤਾਪੇਕ੍ਖਨਾਣਤ੍ਤਿਵਸੇਨ ਵਾ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਅਨੁਗੀਤਿਂ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾਨੁਗੀਤਿਵਸੇਨ ਵਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨੁਗੀਤਿਵਸੇਨ ਵਾ ਅਨੁਰੂਪਂ ਗੀਤਿਂ ਵਿਚਿਨਤਿ. ਸਬ੍ਬੇ ਨਵ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਵਿਚਿਨਤੀਤਿ ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਾਦਿਕੇ ਨਵ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਹਚ੍ਚਵਚਨਵਸੇਨ ਵਾ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਵਚਨਵਸੇਨ ਵਾ ਨੀਤਤ੍ਥਵਚਨਵਸੇਨ ਵਾ ਨੇਯ੍ਯਤ੍ਥਵਚਨਵਸੇਨ ਵਾ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਵਸੇਨ ਵਾ ਵਿਚਿਨਤਿ.

ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪਦਵਿਚਯੋ ਪਠਮਂ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨੁਪਦਂ ਵਿਚਿਨਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਤਿਭਾਰਿਯੋ, ਨ ਸੁਕਰੋ ਪਦਵਿਚਯੋਤਿ ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਪਞ੍ਹਾਵਿਚਯਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੇ ਤਾਵ ਵਿਭਜਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਥਾ ਕਿਂ ਭਵੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਕਿਂ ਭਵੇਤਿ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਸੋ ਪਞ੍ਹਾਵਿਚਯੋ ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ, ਤਂ ਪਕਾਰਜਾਤਂ ਕੀਦਿਸਂ ਭਵੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ ਪਾਰਾਯਨੇ ਭਗਵਨ੍ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਪਞ੍ਹਾਵਿਚਯੋ ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਤਤ੍ਥ ਆਯਸ੍ਮਾਤਿ ਪਿਯਵਚਨਂ. ਅਜਿਤੋਤਿ ਬਾਵਰੀਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪਰਿਚਾਰਕਭੂਤਾਨਂ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਅਜਿਤੋ. ਪਾਰਾਯਨੇਤਿ ਪਾਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਯਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਪਾਰਾਯਨਂ, ਅਜਿਤਸੁਤ੍ਤਾਦਿਸੋਲ਼ਸਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿਵਚਨਂ.

‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ, (ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ,)

ਕਿਸ੍ਸਾਭਿਲੇਪਨਂ ਬ੍ਰੂਸਿ, ਕਿਂ ਸੁ ਤਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੧੦੩੮; ਚੂਲ਼ਨਿ. ਵਤ੍ਥੁਗਾਥਾ ੫੭, ਅਜਿਤਮਾਣਵਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੧) –

ਗਾਥਾਯ ¶ ‘‘ਕੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਲੋਕੋ ਅਰਿਯਵਜ੍ਜੋ ਸਤ੍ਤੋ ਨਿਵੁਤੋ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਤੋ, ਇਤਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ ¶ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ਕੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਲੋਕੋ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤਿ, ਅਸ੍ਸ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਕਿਂ ਅਭਿਲੇਪਨਂ ਇਤਿ ਤ੍ਵਂ ਬ੍ਰੂਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਕਿਂ ਮਹਬ੍ਭਯਨ੍ਤਿ ਤ੍ਵਂ ਬ੍ਰੂਸੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਭੇਦੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਇਮਾਨਿ ਗਾਥਾਪਾਦਪਦਾਨਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਨਿ ਪੁਚ੍ਛਾਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਪੁਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥਦੀਪਕਾਨਿ ਵਾ, ਪਧਾਨਵਸੇਨ ਪਨ ਸੋ ‘‘ਏਕੋ ਪਞ੍ਹੋ’’ਤਿ ਮਤੋ, ਯਦਿਪਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਨਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਞਾਤੁਂ ਪਨ ਇਚ੍ਛਿਤਸ੍ਸ ਏਕਸ੍ਸੇਵ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ‘‘ਏਕੋ ਪਞ੍ਹੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਕਾਰਣਂ ਵਦੇਹੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕਾਰਣਮਾਹ ‘‘ਏਕਵਤ੍ਥੁਪਰਿਗ੍ਗਹਾ’’ਤਿ. ਇਦਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਯਦਿਪਿ ਨਿਵਾਰਣਾਪਕਾਸਨਾਭਿਲੇਪਨਮਹਬ੍ਭਯਸਙ੍ਖਾਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਤ੍ਥਾ ਪੁਚ੍ਛਾਯਂ ਗਹਿਤਾ, ਏਕਸ੍ਸ ਪਨ ਅਭਿਧੇਯ੍ਯਤ੍ਥਸ੍ਸ ਗਹਣਤੋ ‘ਏਕੋ ਪਞ੍ਹੋ’ਤਿ ਪਧਾਨਵਸੇਨ ਗਹਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ. ‘‘ਏਕਵਤ੍ਥੁਪਰਿਗ੍ਗਹਣਂ ਕਥਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਏਵਞ੍ਹਿ ਆਹਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਏਵਂ ਏਕਵਤ੍ਥੁਪਰਿਗ੍ਗਹਣੇਨੇਵ ਭਗਵਾ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਆਹ, ਇਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਵਤ੍ਥੁਪਰਿਗ੍ਗਹਣਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਲੋਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਨਾਨਾਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ. ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਲੋਕਸ੍ਸੇਵ ਅਪ੍ਪਕਾਸਨਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਨਾਨਾਸਭਾਵਧਮ੍ਮਸ੍ਸ. ‘‘ਕਿਸ੍ਸਾਭਿਲੇਪਨਂ ਬ੍ਰੂਸੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਲੋਕਸ੍ਸੇਵ ਅਭਿਲੇਪਨਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਨਾਨਾਸਭਾਵਧਮ੍ਮਸ੍ਸ. ‘‘ਕਿਂ ਸੁ ਤਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਸ੍ਸੇਵ ਲੋਕਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਨਾਨਾਸਭਾਵਧਮ੍ਮਸ੍ਸ. ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਪਞ੍ਹੋ ਏਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਨਾਨਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਏਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ, ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ, ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾਦੀਸੁ ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾਪਞ੍ਹੋਤਿਆਦਿਨਾ ਯਥਾਸਮ੍ਭਵਂ ਵਿਚਿਨਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

‘‘ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਯੋ ਲੋਕੋ ‘ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ’ਤਿ ਗਹਿਤੋ, ਸੋ ਲੋਕੋ ਤਿਵਿਧੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਲੋਕੋ ਤਿਵਿਧੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਯੋ ਵਿਧਾ ਏਤਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿਵਿਧੋ. ਕਿਲਿਸ੍ਸਤਿ ਰਾਗਾਦਿਵਸੇਨ ਕਾਮਾਵਚਰਸਤ੍ਤੋਤਿ ਕਿਲੇਸੋ, ਕਿਲੇਸੋ ਚ ਸੋ ਲੋਕੋ ¶ ਚਾਤਿ ਕਿਲੇਸਲੋਕੋ, ਕਾਮਾਵਚਰਸਤ੍ਤੋ. ਸੋ ਹਿ ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਬਹੁਲਤਾਯ ਕਿਲੇਸਲੋਕੋਤਿ. ਭਵਤਿ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾਹਿ ਬੁਦ੍ਧੀਹੀਤਿ ਭਵੋ, ਭਵੋ ਚ ਸੋ ਲੋਕੋ ਚਾਤਿ ਭਵਲੋਕੋ, ਰੂਪਾਵਚਰਸਤ੍ਤੋ. ਸੋ ਹਿ ਝਾਨਾਦਿਬੁਦ੍ਧੀਹਿ ਭਵਤੀਤਿ. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਚ ਸੋ ਲੋਕੋ ਚਾਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਲੋਕੋ, ਅਰੂਪਾਵਚਰਸਤ੍ਤੋ. ਸੋ ਹਿ ਆਨੇਞ੍ਜਸਮਾਧਿਬਹੁਲਤਾਯ ਵਿਸੁਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਲੋਕਸਮਞ੍ਞਾ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਰਿਯਾ ਨ ਗਹਿਤਾਤਿ.

‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ¶ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ ਕਤ੍ਥ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਯ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਪੁਚ੍ਛਾਯਂ –

‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ, (ਅਜਿਤਾਤਿ ਭਗਵਾ,)

ਜਪ੍ਪਾਭਿਲੇਪਨਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਦੁਕ੍ਖਮਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੧੦੩੯; ਚੂਲ਼ਨਿ. ਵਤ੍ਥੁਗਾਥਾ ੫੮, ਅਜਿਤਮਾਣਵਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ) –

ਅਯਂ ਗਾਥਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ. ਤਤ੍ਥ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋਤਿ ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖਚਤੁਦ੍ਦਸੀ, ਘਨਵਨਸਣ੍ਡ, ਮੇਘਪਟਲਚ੍ਛਾਦਨ, ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤੀਨਂ ਵਸੇਨ ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇਨ ਰਥਘਟਾਦਿ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਤੋ ਵਿਯ ਧਮ੍ਮਸਭਾਵਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਲਕ੍ਖਣਾਯ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਨਿਵੁਤੋ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਤੋ. ‘‘ਅਜਿਤਾ’’ਤਿ ਚ ਆਲਪਨਂ ਕਤ੍ਵਾ ਭਗਵਾ ਆਹ. ਵਿਵਿਚ੍ਛਾਤਿ ਵਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਪਮਾਦਹੇਤੁ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਲੋਕੋ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤਿ. ਜਪ੍ਪਂ ਤਣ੍ਹਂ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ‘‘ਅਭਿਲੇਪਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਬ੍ਰੂਮੀਤਿ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਜਾਤਿਆਦਿਵਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਅਸ੍ਸ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ‘‘ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਬ੍ਰੂਮੀਤਿ ਭਗਵਾ ਅਜਿਤਂ ਆਹਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

‘‘ਇਮਾਯ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਯ ਕਥਂ ਵਿਚਿਨੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਦਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਦਾਨੀਤਿ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਯਂ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ ਗਾਥਾਪਦਾਨਿ. ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਪਦੇਹੀਤਿ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਗਾਥਾਯਂ ਵੁਤ੍ਤੇਹਿ ਗਾਥਾਪਦੇਹਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾਨਿ. ਕਥਂ? ਪਠਮਂ ਪਦਂ ਪਠਮੇਨ ਪਦੇਨ, ਦੁਤਿਯਂ ਪਦਂ ¶ ਦੁਤਿਯੇਨ ਪਦੇਨ, ਤਤਿਯਂ ਪਦਂ ਤਤਿਯੇਨ ਪਦੇਨ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਪਦਂ ਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਪਦੇਨ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਂ.

‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਠਮਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਠਮਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਕਤਾ, ਨ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ. ਵਿਜ੍ਜਾਯ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਅਜਾਨਕੋ ਲੋਕੋ ਭਵੇਯ੍ਯ. ਕਥਂ ਨਿਵੁਤੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਨੀਵਰਣੇਹਿ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ. ਯਦਿ ਏਵਂ ‘‘ਨੀਵਰਣੇਨ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ¶ ਕਤ੍ਵਾ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਨੀਵਰਣਾ ਹਿ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿ. ‘‘ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਵਿਜ੍ਜਾਨੀਵਰਣਭਾਵੋ ਕੇਨ ਵਚਨੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਸਬ੍ਬਪਾਣਾਨਂ ਸਬ੍ਬਭੂਤਾਨਂ, ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਏਕਮੇਵ ਨੀਵਰਣਂ ਵਦਾਮਿ, ਯਦਿਦਂ ਅਵਿਜ੍ਜਾ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਨੀਵਰਣਾ ਹਿ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ. ਸਬ੍ਬਸੋਵ ਭਿਕ੍ਖਵੇ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਰੋਧਾ ਚਾਗਾ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾ ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਨੀਵਰਣਨ੍ਤਿ ਵਦਾਮੀ’’ਤਿ ਯਂ ਵਚਨਂ ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਵੁਤ੍ਤੇਨ ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਵਿਜ੍ਜਾਨੀਵਰਣਭਾਵੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ.

‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਠਮਸ੍ਸੇਵ ਪਦਸ੍ਸ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਨ ਸਿਯਾ, ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਦੁਤਿਯਪਦਸ੍ਸਾਪਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਸਿਯਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਤੇਨ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਠਮਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਯੁਤ੍ਤਾ ਯੁਤ੍ਤਤਰਾ ਹੋਤਿ, ਯੁਤ੍ਤਤਰਤ੍ਤਾ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਤਿ ਮਯਾ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਯੇਵਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਵਿਵਿਚ੍ਛਾ ਪਮਾਦਾ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਵਿਵਿਚ੍ਛਾਯ ਪਵਤ੍ਤਤ੍ਤਾ, ਪਮਾਦਾ ਚ ਲੋਕੋ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਨੀਵਰਣਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ, ‘‘ਕਥਂ ਵਿਵਿਚ੍ਛਾ ਪਮਾਦਾ ਲੋਕੋ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਕਤਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭੂਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਨੀਵਰਣੇਹਿ ¶ ਨਿਵੁਤੋ, ਸੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭੂਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਵਿਵਿਚ੍ਛਾਯ ਵਿਵਿਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਯਾਯ ਵਿਵਿਚ੍ਛਾਯ ਵਿਵਿਚ੍ਛਤਿ, ਸਾ ਵਿਵਿਚ੍ਛਾ ਕਤਮਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਵਿਵਿਚ੍ਛਾ ਨਾਮ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਵਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਤਾਯ ਕਸ੍ਮਾ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਵਿਚਿਕਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਾਯ ਵਿਚਿਕਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਸੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭੂਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੇਸੁ ਨਾਭਿਸਦ੍ਦਹਤਿ; ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੇਸੁ ਨ ਅਭਿਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਆਰਭਿਤਬ੍ਬਂ ਵੀਰਿਯਂ ਨਾਰਭਤਿ; ਅਨਾਰਭਨ੍ਤੋ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਧ ਲੋਕੇ ਪਮਾਦਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਵਿਹਰਤੀਤਿ, ਪਮਾਦੇਨ ਵਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਮਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਕ੍ਕੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦਿਯਤਿ; ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਤੇ ਸੁਕ੍ਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਿਯਮਾਨਾ ਹੁਤ੍ਵਾ ਨਪ੍ਪਕਾਸਨ੍ਤਿ ਪਕਾਸਨਵਸੇਨ ਨ ਪਵਤ੍ਤਨ੍ਤਿ; ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਵਿਵਿਚ੍ਛਾ ਪਮਾਦਾ ਲੋਕੋ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

‘‘ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ¶ ਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਪ੍ਪਕਾਸਨਭਾਵੋ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਕੇਨ ਵਚਨੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਯਥਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ –

‘‘ਦੂਰੇ ਸਨ੍ਤੋ ਪਕਾਸਨ੍ਤਿ, ਹਿਮਵਨ੍ਤੋਵ ਪਬ੍ਬਤੋ;

ਅਸਨ੍ਤੇਤ੍ਥ ਨ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਖਿਤ੍ਤਾ ਯਥਾ ਸਰਾ;

ਤੇ ਗੁਣੇਹਿ ਪਕਾਸਨ੍ਤਿ, ਕਿਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਯਸੇਨ ਚਾ’’ਤਿ. –

ਯਂ ਗਾਥਾਪਾਠਂ ਭਗਵਾ ਯਥਾ ਯੇਨ ਅਪ੍ਪਕਾਸਨਾਕਾਰੇਨ ਆਹ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਅਪ੍ਪਕਾਸਨਾਕਾਰੇਨ ਵੁਤ੍ਤੇਨ ਤੇਨ ਗਾਥਾਪਾਠੇਨ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਪ੍ਪਕਾਸਨਭਾਵੋ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਯੇਵ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਵਿਵਿਚ੍ਛਾ ਪਮਾਦਾ ਲੋਕੋ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਵਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਪਨ – ਹਿਮਵਨ੍ਤੋ ਪਬ੍ਬਤੋ ਦੂਰੇ ਠਿਤੋ ਦੂਰੇ ਠਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਪਕਾਸਤਿ ਇਵ, ਏਵਂ ਸਨ੍ਤੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਦੂਰੇ ਠਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਗੁਣਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਕਿਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਗੁਣਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੇਹਿ ਯਸਪਰਿਭੋਗਪਰਿਵਾਰੇਹਿ ਚ ਦੂਰੇ ਠਿਤਾਨਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਪਕਾਸਨ੍ਤਿ, ਰਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਖਿਤ੍ਤਾ ਸਰਾ ਉਸੂ ਨ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਯਥਾ, ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ ਵਿਵਿਚ੍ਛਾਪਮਾਦਾਨਂ ਵਸੇਨ ਵਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਸਨ੍ਤੋ ਨ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ. ਯੇ ਸਨ੍ਤੋ ਪਕਾਸਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਨ੍ਤੋ ਗੁਣੇਹਿ ਪਕਾਸਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤੇ ਗੁਣੇਹਿ ਪਕਾਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ¶ . ਗੁਣਾ ਨਾਮ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਜਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ ਗੁਣੇਹਿ ਪਕਾਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਿਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਯਸੇਨ ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਗੁਣਾਨੁਭਾਵੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਕਿਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਗੁਣਾਨੁਭਾਵੇਨ ਪਵਤ੍ਤੇਨ ਯਸੇਨ ਚ ਪਕਾਸਨ੍ਤਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਗੁਣੇਹਿ ਪਕਾਸਨ੍ਤੀਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਵਾਤਿ.

ਯਦਿ ਵਿਵਿਚ੍ਛਾਪਮਾਦਾਨਂ ਵਸੇਨ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਲੋਕੋ ਨਿਵੁਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਠਮਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸਾਪਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਤੇਨ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨਾਤਿ ‘‘ਵਿਵਿਚ੍ਛਾ ਪਮਾਦਾ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’’ਤਿ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਯੁਤ੍ਤਾ ਯੁਤ੍ਤਤਰਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਪਦੇਨਾਤਿ ਚ ਪਦਤ੍ਥਟ੍ਠੇਨ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਪਦਸ੍ਸਾਤਿ ਪਦਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਏਸ ਨਯੋ ਹੇਟ੍ਠਾ, ਉਪਰਿ ਚ.

‘‘ਕਿਸ੍ਸਾਭਿਲੇਪਨਂ ਬ੍ਰੂਸੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਜਪ੍ਪਾਭਿਲੇਪਨਂ ਬ੍ਰੂਮੀ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਤਸ੍ਸਾ ਅਜਿਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ. ‘‘ਕਤਮਾ ਜਪ੍ਪਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਜਪ੍ਪਾ ਨਾਮ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਲੋਕਂ ਅਭਿਲਿਮ੍ਪਤੀਤਿ ਕਥਂ ਵਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਥਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ. ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਯੇਨ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਭਿਲੇਪਨਭਾਵੇਨ –

‘‘ਰਤ੍ਤੋ ¶ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਰਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ;

ਅਨ੍ਧਂ ਤਮਂ ਤਦਾ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਰਾਗੋ ਸਹਤੇ ਨਰ’’ਨ੍ਤਿ. –

ਯਂ ਗਾਥਂ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਅਭਿਲੇਪਨਭਾਵੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਤਾਯ ਗਾਥਾਯ ਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਲੋਕਂ ਅਭਿਲਿਮ੍ਪਤੀਤਿ ਵਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਗਾਥਾਯਂ ਪਨ – ਰਜ੍ਜਤਿ ਸਤ੍ਤੋਤਿ ਰਤ੍ਤੋ, ਰਾਗਸਮਙ੍ਗੀਸਤ੍ਤੋ. ਕਾਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਸਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ ਫਲਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ, ਫਲਂ. ਕਾਰਣਂ ਫਲਂ ਧਾਰੇਤਿ, ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮ. ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਅਨ੍ਧਂ. ਯਨ੍ਤਿ ਯਮ੍ਹਿ ਕਾਲੇ. ਯਨ੍ਤਿ ਹਿ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਵਚਨਂ. ਯਮ੍ਹਿ ਕਾਲੇ ਰਾਗੋ ਨਰਂ ਰਾਗਸਮਙ੍ਗਿਂ ਸਹਤੇ ਅਭਿਭਵਤਿ, ਤਦਾ ਕਾਲੇ ਅਨ੍ਧਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਤਮਂ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਰਾਗੋ ਨਰਂ ਯਂ ਯਸ੍ਮਾ ਸਹਤੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਨ੍ਧਂ ਤਮਂ ਤਦਾ ਹੋਤੀਤਿ ਵਾ, ਰਾਗੋ ਯਂ ਨਰਂ ਸਹਤੇ, ਤਸ੍ਸ ਨਰਸ੍ਸ ਅਨ੍ਧਂ ਤਮਂ ਤਦਾ ਹੋਤੀਤਿ ਵਾ, ਰਾਗੋ ਨਰਂ ਯਂ ਸਹਤੇ ਅਭਿਭੂਯਤੇ ਯਂ ਸਹਨਂ ਅਭਿਭਵਨਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਿ, ਤਂ ਸਹਨਂ ਅਭਿਭਵਨਂ ਅਨ੍ਧਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਤਮਂ ਹੋਤੀਤਿ ਵਾ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਯਦਿ ¶ ਰਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਾਦਿਕਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਕਥਂ ਜਪ੍ਪਾਭਿਲੇਪਨਂ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਾਯਂ ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਆਸਤ੍ਤਿਬਹੁਲਸ੍ਸ ਆਸਙ੍ਗਬਹੁਲਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾਸਮਙ੍ਗਿਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਾ ਅਯਂ ਤਣ੍ਹਾ ਏਵਂ ਬਹੁਆਸਙ੍ਗਵਸੇਨ ਅਭਿਜਪ੍ਪਾ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠਾਯਿਨੀ ਹੋਤਿ. ਇਤਿ ਕਰਿਤ੍ਵਾ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਯ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਕੇਨਚਿ ਸਿਲੇਸੇਨ ਅਭਿਲਿਤ੍ਤੋ ਮਕ੍ਖਿਤੋ ਵਿਯ ਜਪ੍ਪਾਭਿਲੇਪੇਨ ਅਭਿਲਿਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਭਵਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ‘‘ਜਪ੍ਪਾਭਿਲੇਪਨਂ ਅਪ੍ਪਕਾਸਨਸ੍ਸਪਿ ਕਾਰਣਂ ਭਵਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤੀ’ਤਿ ਦੁਤਿਯਪਦਤ੍ਥਸ੍ਸਪਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਤਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯਂ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਚਤੁਤ੍ਥਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਅਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਂ ਮਹਬ੍ਭਯਂ ਭਵੇ’’ਤਿ ਅਯਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਤਸ੍ਸਾ ਅਜਿਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ. ਭਾਯਤਿ ਲੋਕੋ ਏਤਸ੍ਮਾਤਿ ਭਯਂ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਭਯਂ ਮਹਬ੍ਭਯਂ. ‘‘ਕਤਿਵਿਧਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੁਵਿਧਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਦ੍ਵੇ ਵਿਧਾ ਅਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁਵਿਧਂ. ‘‘ਕਤਮਂ ਦੁਵਿਧਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਾਯਿਕਞ੍ਚ ਚੇਤਸਿਕਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਕਤਮਂ ਕਾਯਿਕਂ, ਕਤਮਂ ਚੇਤਸਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਕਾਯਿਕਂ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਯਂ ਚੇਤਸਿਕਂ, ਇਦਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਰੋਗਾਦਿਸਤ੍ਥਾਦਿਅਨਿਟ੍ਠਰੂਪਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯਂ ਭਵੇਯ੍ਯ, ‘‘ਕਥਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਮਹਬ੍ਭਯਂ ਭਵੇਤਿ ਸਦ੍ਦਹੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ¶ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਉਬ੍ਬਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸਮਸਮਂ ਅਞ੍ਞਂ ਭਯਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਂ ਵਾ ਪਨ ਭਯਂ ਕੁਤੋ ਅਤ੍ਥਿ. ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਭਯਸ੍ਸ ਅਭਾਵਤੋ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ ਲੋਕਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਵਚਨਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿਵਚਨੇਨ ਰੋਗਾਦਿਸਤ੍ਥਾਦਿਅਨਿਟ੍ਠਰੂਪਂ ਦੁਕ੍ਖਮੂਲਮੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ. ‘‘ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਵਸੇਨ ਦੁਵਿਧਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਵੇਦਨਾਯੇਵ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਵਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਮਹਬ੍ਭਯਭਾਵੋ ਨ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਤਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਤਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਕਸ੍ਸਚਿ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਾਸੁ ਤੀਸੁ ਦੁਕ੍ਖਤਾਸੁ. ਲੋਕੋਤਿ ਭੋਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚੇਵ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋ ¶ ਚ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ. ਓਧਸੋ ਓਧਿਸੋ ਕਦਾਚਿ ਕਰਹਚਿ ਅਤ੍ਤੂਪਕ੍ਕਮਮੂਲਾਯ ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਪਰੂਪਕ੍ਕਮਮੂਲਾਯ ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਥਾ ਓਧਸੋ ਓਧਿਸੋ ਕਦਾਚਿ ਕਰਹਚਿ ਦੀਘਾਯੁਕੋ ਲੋਕੋ ਵਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ‘‘ਕੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪੁਚ੍ਛਂ ਠਪੇਤ੍ਵਾ ਹੇਤੁਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਭੋਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਚੇਵ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਤ੍ਤਾ ਚ ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਵਿਸੇਸਤੋ ਰੂਪਾਵਚਰਸਤ੍ਤਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ. ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਦੀਘਾਯੁਕਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਦੀਘਾਯੁਕਤ੍ਤਾ ਵਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ; ਵਿਸੇਸਤੋ ਅਰੂਪਾਵਚਰਸਤ੍ਤਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਅਰੂਪਾਵਚਰਸਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿਬਹੁਲਤ੍ਤਾ.

ਤੇਸਂ ਤਾਹਿ ਦੁਕ੍ਖਤਾਹਿ ਮੁਚ੍ਚਨਂ ਅਨੇਕਨ੍ਤਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਹਿ ਅਨਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਨੇਕਨ੍ਤਿਕਂ ਮੁਚ੍ਚਨਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਏਕਨ੍ਤਿਕਮੁਚ੍ਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਾਯਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਵੇਦਨਾਪਿ ਸਙ੍ਖਤਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ, ਤਾਦਿਸਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਲੋਕੋਤਿ ਅਰਹਾ. ਉਪਾਦੀਯਤਿ ਵਿਪਾਕਕ੍ਖਨ੍ਧਚਤੁਕ੍ਕਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਨ੍ਤਿ ਉਪਾਦਿ, ਉਪਾਦਿਯੇਵ ਸੇਸਂ ਉਪਾਦਿਸੇਸਂ, ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ, ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾਤਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾ. ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ ਹੁਤ੍ਵਾ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਲਕ੍ਖਣੇ ਚਾਯਂ ਕਰਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ. ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੂਤਿ ਚ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਯਨਮਤ੍ਤਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਨ ਅਸਙ੍ਖਤਧਾਤੁ. ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਸਕਲਲੋਕਬ੍ਯਾਪਕਭਾਵੇਨ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸਙ੍ਗਾਹਕਤ੍ਤਾ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ ¶ ਦੁਕ੍ਖਂ ਹੋਤਿ, ਇਤਿ ਕਤ੍ਵਾ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਭਾਵਤੋ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਮਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਵੇਦਨਾਪਚ੍ਚਯਾ ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ (ਮ. ਨਿ. ੩.੧੨੬; ਸਂ. ਨਿ. ੨.੧, ੩, ੩੬; ਮਹਾਵ. ੧; ਵਿਭ. ੨੨੫) ਵਚਨਤੋ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਮਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇਨ ‘‘ਕਿਸ੍ਸਾਭਿਲੇਪਨਂ ਬ੍ਰੂਸੀ’’ਤਿ ਤਤਿਯਪਦਸ੍ਸਾਪਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਸਿਯਾਤਿ ਆਸਙ੍ਕਭਾਵਤੋ ‘‘ਤੇਨ ਚ ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਕੇਨ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਂ ਯੁਤ੍ਤਤਰਭਾਵੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤੇਨ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਂ ਯੁਤ੍ਤਤਰਤ੍ਤਾ ਯੁਤ੍ਤਤਰਜਾਨਨਕੋ ਭਗਵਾ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ¶ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ, ਤਸ੍ਮਾ ਯੁਤ੍ਤਤਰਭਾਵੋ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋਤਿ.

ਏਤ੍ਥ ਚ ਲੋਕਸ੍ਸ ਨੀਵਰਣਾਦੀਨਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਚ ਤਿਤ੍ਥਿਯਵਾਦੇਸੁ ਸਮਯਨ੍ਤਰੇਸੁ ਪਰਿਚਯੇਨ ਚ ਤੇਸੁ ਸਮਯਨ੍ਤਰੇਸੁ ਚੇਵ ਨੀਵਰਣਾਦੀਸੁ ਚ ਸਂਸਯਪਕ੍ਖਨ੍ਦੇਨ ਏਕਂਸੇਨੇਵ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਏਕਂਸੇਨੇਵ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਬ੍ਯਾਕਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਚ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾ ਕਤਾਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ. ਸਾ ਚਾਯਂ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ, ਜਾਤਸਂਸਯਸ੍ਸ ਚ ਸਂਸਯਵਿਨੋਦਨਤ੍ਥਾਯ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਨੀਵਰਣਾਦਿਵਿਸਯਸ੍ਸ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਤ੍ਤਾ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ. ਨੀਵਰਣਾਦੀਨਂ ਪਨ ਵਿਸਯਾਨਂ ਲੋਕੋ ਚ ਆਧਾਰਭਾਵੇਨ ਗਾਥਾਯਂ ਵੁਤ੍ਤੋਤਿ ‘‘ਏਕੋ ਪਞ੍ਹੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ, ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਵਿਚਯੋ ਪਨ ‘‘ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ, ਵਿਮਤਿਚ੍ਛੇਦਨਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੇ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

ਏਕਾਧਾਰੇ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਵਿਚਯੋ ਆਚਰਿਯੇਹਿ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਅਨੇਕਾਧਾਰੇ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਯੋ ਵਿਚਯੋ ਵਿਭਜਨਾਰਹੋ, ਸੋ ਵਿਚਯੋ ਕਥਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਵਿਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਵਿਞ੍ਞਾਪਨਤ੍ਥਾਯ ਤਸ੍ਮਿਂ ਵਿਚਯਂ ਵਿਭਜਥਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਅਨੇਕਾਧਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਂ ਤਾਵ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ –

‘‘ਸਵਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸੋਤਾ, (ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ,)

ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਂ ਬ੍ਰੂਹਿ, ਕੇਨ ਸੋਤਾ ਪਿਧੀਯਰੇ’’ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੧੦੪੦; ਚੂਲ਼ਨਿ. ਵਤ੍ਥੁਗਾਥਾ ੫੯, ਅਜਿਤਮਾਣਵਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੩) –

ਗਾਥਮਾਹ ¶ . ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਤਾਵ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਸਵਨ੍ਤੀਤਿ ਸਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਪਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਸਬ੍ਬਧੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦੀਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਆਯਤਨੇਸੁ. ਸੋਤਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਾਦਯੋ ਸੋਤਾ. ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾਤਿ ਇਤਿ ਏਵਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ ਆਹ. ਸੋਤਾਨਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਾਦੀਨਂ ਸੋਤਾਨਂ. ਕਿਂ ਨਿਵਾਰਣਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਕਤਮਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਆਵਰਣਂ ਭਵੇ, ਕਾ ਕਤਮਾ ਧਮ੍ਮਜਾਤਿ ਰਕ੍ਖਾ ਭਵੇ. ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਂ ਬ੍ਰੂਹੀਤਿ ਸੋਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਾਦੀਨਂ ਸਂਵਰਣਂ ਆਵਰਣਂ ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਭਵੇਤਿ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਹਿਤਤ੍ਥਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਤ੍ਵਂ ਕਥੇਹਿ. ਕੇਨ ਸੋਤਾ ¶ ਪਿਧੀਯਰੇਤਿ ਕੇਨ ਪਹਾਯਕਧਮ੍ਮੇਨ ਤਣ੍ਹਾਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਾਦਯੋ ਸੋਤਾ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਪਿਧੀਯਰੇਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਨਿ.

‘‘ਪੁਚ੍ਛਾਵਸੇਨ ਕਥਿਤਾਯ ‘ਸਵਨ੍ਤਿ…ਪੇ… ਪਿਧੀਯਰੇ’ਤਿ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਕਿਤ੍ਤਕਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਨਿ, ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਦਾਨਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਨਿ, ਤੇ ਦ੍ਵੇ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਪੁਚ੍ਛਾਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਯਦਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਦਾਨਿ ਸਿਯੁਂ, ਏਵਂ ਸਨ੍ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਹਾਪਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ ਸਿਯੁਂ, ਕਸ੍ਮਾ ‘ਦ੍ਵੇ’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ? ਇਮੇ ਹਿ ਬਹ੍ਵਾਧਿਵਚਨੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਇਮੇ ਏਤਾਯ ਗਾਥਾਯ ਗਹਿਤਾ ਅਤ੍ਥਾ ਬਹ੍ਵਾਧਿਵਚਨੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ. ਇਦਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਸਵਨ੍ਤਿ…ਪੇ… ਪਿਧੀਯਰੇਤਿ ਬਹੂਨਿ ਵਚਨਾਨਿ ਅਧਿਕਿਚ੍ਚ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਂਵਰਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਤਿ ਚੇਵ ਪਿਦਹਨਹੇਤੁਭੂਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਦ੍ਵੇ ਅਤ੍ਥਾਵ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥਵਸੇਨ ਦ੍ਵੇ ਪਞ੍ਹਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਵਾ’’ਤਿ. ‘‘ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਦੁਵਿਧਤ੍ਥਵਿਸਯਤਾ ਕਥਂ ਵੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਦੁਵਿਧਤ੍ਥਵਿਸਯਤਂ ਵਿਵਰਿਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਏਵਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮਾਹਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਹੇਤੁਭੂਤਾਹਿ ਞਾਤਿਬ੍ਯਸਨਾਦਿਸਙ੍ਖਾਤਾਹਿ ਆਪਦਾਹਿ ਵਾ, ਪਾਣਵਧਾਦੀਹਿ ਆਪਦਾਹਿ ਵਾ, ਸਮਂ ਸਹ, ਸਬ੍ਬਥਾ ਵਾ ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਆਪਨ੍ਨੋ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟੋ, ਏਵਂ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟਸ੍ਸ ਵਾ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ. ਏਵਂ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਤਿਬ੍ਯਸਨਾਦਯੋ ਵਾ ਪਾਣਵਧਾਦੀਨਿ ਆਗਮ੍ਮ ਪਵਤ੍ਤੇਹਿ ਦਸਹਿ ਕਿਲੇਸਵਤ੍ਥੂਹਿ ਚ ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠੋ, ਏਵਂ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਲੋਕਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਵੋਦਾਨਂ ਵੁਟ੍ਠਾਨਂ ਕਿਂ ਕਤਮਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਭਵੇ. ਇਤਿ ਏਵਞ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚਂ ਅਜਿਤਸੁਤ੍ਤੇ ਆਹਾਤਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤ੍ਥੋ, ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਦੁਵਿਧਤ੍ਥਵਿਸਯਤਾ ਞਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਸੋਤਾ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਵਨ੍ਤਿ, ਉਦਾਹੁ, ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸੇਵਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਵਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸੋਤਾਤਿ, ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ ਸਵਨ੍ਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਪ੍ਪਮਾਦਬਹੁਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਪ੍ਪਮਾਦਬਹੁਲਤ੍ਤਾ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਵਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸੇਵ ਸੋਤਾ ਸਵਨ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ ਅਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਪ੍ਪਮਾਦਵਿਰਹਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ¶ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ‘‘ਕਤਮਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾ, ਕਤਮੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ, ਕਤਮੋ ਪਮਾਦੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਅਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਪ੍ਪਮਾਦੇਸੁ. ਯਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾ, ਅਯਂ ਲੋਭੋ, ਨ ਅਭਿਜ੍ਝਾਯਨਮਤ੍ਤਂ. ਲੋਭੋ ਚ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਨ ਲੁਬ੍ਭਨਮਤ੍ਤਂ. ਯੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ¶ , ਅਯਂ ਦੋਸੋ, ਨ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨਮਤ੍ਤਂ. ਦੋਸੋ ਚ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਨ ਦੂਸਨਮਤ੍ਤਂ. ਯੋ ਪਮਾਦੋ, ਅਯਂ ਮੋਹੋ, ਨ ਸਤਿਵਿਪ੍ਪਵਾਸਮਤ੍ਤਂ. ਮੋਹੋ ਚ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਨ ਮੂਹਨਮਤ੍ਤਂ. ਏਵਂ ਇਮਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੀਨਂ ਅਕੁਸਲਮੂਲਤ੍ਤਾ ਯਸ੍ਸ ਅਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਪ੍ਪਮਾਦਬਹੁਲਸ੍ਸ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ ਛਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਆਯਤਨੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾ ਸਵਨ੍ਤਿ.

‘‘ਕਤਿਵਿਧਾ ਸਾ ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ… ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਛਨ੍ਨਂ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾਦੀਨਂ ਛਸੁ ਰੂਪਾਦਿਆਯਤਨੇਸੁ ਸਵਨਂ ਕੇਨ ਚ ਵਚਨੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਸਵਤੀਤਿ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ…ਪੇ… ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀ’’ਤਿ ਯਂ ਵਚਨਂ ਭਗਵਾ ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਆਹ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ਏਤ੍ਥ ਚ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾਦੀਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਸੋਤਾਨਂ ਦ੍ਵਾਰਭਾਵੇਨ ਪਵਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚਕ੍ਖਾਦਯੋ ਨਿਸ੍ਸਿਤੂਪਚਾਰਵਸੇਨ ਸਯਂ ਸਵਨ੍ਤੋ ਵਿਯ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਇਤੀਤਿ ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਸਬ੍ਬਾ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖਾਦਿਦ੍ਵਾਰਤੋ ਚ ਸਵਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ. ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਤਣ੍ਹਾਯਨਮਿਚ੍ਛਾਭਿਨਿਵੇਸਨਉਨ੍ਨਮਨਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਸਵਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖਾਦਿਦ੍ਵਾਰਤੋ ਚ ਸਵਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ, ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਤਣ੍ਹਾਯਨਮਿਚ੍ਛਾਭਿਨਿਵੇਸਨਉਨ੍ਨਮਨਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਸਵਨਭਾਵੋ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨਾਤਿ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ ਅਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਾਦੀਨਂ ਚਕ੍ਖਾਦਿਦ੍ਵਾਰਤੋ ਚ ਤਣ੍ਹਾਯਨਮਿਚ੍ਛਾਭਿਨਿਵੇਸਉਨ੍ਨਮਨਾਕਾਰੇਨ ਤਣ੍ਹਾਦਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ਪਵਤ੍ਤਜਾਨਨਕੋ ਭਗਵਾ ‘‘ਸਵਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸੋਤਾ’’ਤਿ ਆਹ.

‘‘ਸੋਤਾਨਂ ‘ਕਿਂ ਨਿਵਾਰਣ’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਿਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ? ਸੋਤਾਨਂ ਅਨੁਸਯਪ੍ਪਹਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ ਕਿਂ? ਉਦਾਹੁ ਵੀਤਿਕ੍ਕਮਪ੍ਪਹਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋਤਾਨਂ ਕਿਂ ਨਿਵਾਰਣਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਵਿਘਾਤਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਇਦਂ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਵਿਘਾਤਂ ਵੋਦਾਨਂ, ਉਦਾਹੁ ਵੁਟ੍ਠਾਨਂ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਦਂ ਵੋਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਂ ਬ੍ਰੂਹਿ, ‘ਕੇਨ ਸੋਤਾ ਪਿਧੀਯਰੇ’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਿਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ? ਸੋਤਾਨਂ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ ਕਿਂ? ਉਦਾਹੁ ਵੀਤਿਕ੍ਕਮਨਂ, ਸਮੁਗ੍ਘਾਟਂ ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਤਿ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੋਤਾਨਂ…ਪੇ… ਪਿਧੀਯਰੇਤਿ ਅਨੁਸਯਸਮੁਗ੍ਘਾਟਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਇਦਂ ਅਨੁਸਯਸਮੁਗ੍ਘਾਟਂ ਵੋਦਾਨਂ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਵੁਟ੍ਠਾਨਂ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਦਂ ਵੁਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਸਵਨ੍ਤਿ ¶ ¶ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸੋਤਾ’’ਤਿਆਦਿਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ; ਤਾਯ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ‘‘ਕਤਮੋ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਾਯਂ –

‘‘ਯਾਨਿ ਸੋਤਾਨਿ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, (ਅਜਿਤਾਤਿ ਭਗਵਾ,)

ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਪਞ੍ਞਾਯੇਤੇ ਪਿਧੀਯਰੇ’’ਤਿ. (ਸੁ. ਨਿ. ੧੦੪੧ ਚੂਲ਼ਨਿ. ਵਤ੍ਥੁਗਾਥਾ ੬੦, ਅਜਿਤਮਾਣਵਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੪) –

ਗਾਥਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ. ਤਸ੍ਸਂ ਗਾਥਾਯਂ ਅਜਿਤ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਯਾਨਿ ਸੋਤਾਨਿ ਸਵਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਸੋਤਾਨਂ ਯਂ ਨਿਵਾਰਣਂ, ਸਾ ਸਤਿ ਹੋਤਿ; ਤਂ ਸਤਿਂ ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਬ੍ਰੂਮਿ; ਏਤੇ ਸੋਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਿਧੀਯਰੇਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਤਤ੍ਥ ਸਤੀਤਿ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਸਤਿ. ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ. ਪਿਧੀਯਰੇਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਅਪ੍ਪਦਾਨਵਸੇਨ ਪਿਧੀਯਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ.

‘‘ਸਤਿ ਤੇਸਂ ਨਿਵਾਰਣਂ ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਂ ਬ੍ਰੂਮੀ’’ਤਿ ਭਗਵਾ ਆਹ – ‘‘ਯਾਯ ਕਾਯਚਿ ਸਤਿਯਾ ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਣਕਿਚ੍ਚਂ ਸਿਦ੍ਧਂ ਕਿਂ, ਵਿਸਿਟ੍ਠਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਣਕਿਚ੍ਚਂ ਸਿਦ੍ਧਂ ਕਿਂ, ਕਤਮਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਣਕਿਚ੍ਚਂ ਸਿਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾਤਿ ਰੂਪਕਾਯੇ ਗਤਂ ਕੇਸਾਦਿਕਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਵਿਪਸ੍ਸਿਤ੍ਵਾ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਯ ਸਤਿਯਾ. ਭਾਵਿਤਾਯਾਤਿ ਕਾਯਗਤਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨਤੋ ਵਿਰਜ੍ਜਨਤੋ ਨਿਰੋਧਨਤੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਵਸੇਨ ਭਾਵਿਤਾਯ. ਏਵਞ੍ਹਿ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਪਜਹਤਿ; ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਸੁਖਸਞ੍ਞਂ ਪਜਹਤਿ; ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਪਜਹਤਿ; ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਨਨ੍ਦਿਂ ਪਜਹਤਿ; ਵਿਰਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਰਾਗਂ ਪਜਹਤਿ; ਨਿਰੋਧੇਨ੍ਤੋ ਸਮੁਦਯਂ ਪਜਹਤਿ; ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਆਦਾਨਂ ਪਜਹਤੀਤਿ. ਬਹੁਲੀਕਤਾਯਾਤਿ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਦਿਵਸਮ੍ਪਿ ਮਾਸਮ੍ਪਿ ਸਂਵਚ੍ਛਰਮ੍ਪਿ ਸਤ੍ਤਸਂਵਚ੍ਛਰਮ੍ਪਿ ਬਹੁਲੀਕਤਾਯ. ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਪਵਤ੍ਤਿਦ੍ਵਾਰਭਾਵੇਨ ਠਿਤਂ ਚਕ੍ਖੁਂ, ਨਿਗ੍ਗਹਿਤਾਗਮਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ. ਨਾਵਿਞ੍ਛਤੀਤਿ ਚਕ੍ਖੁਦ੍ਵਾਰੇ ਪਵਤ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਸਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਂ, ਤਂਸਮਙ੍ਗੀਪੁਗ੍ਗਲਂ ਵਾ ਨਾਕਡ੍ਢਤਿ, ਮਨਾਪਿਕੇਸੁ ਰੂਪੇਸੁ ਨਾਵਿਞ੍ਛਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਅਮਨਾਪਿਕੇਸੁ ਰੂਪੇਸੁ ਨ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤਿ ¶ . ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ¶ ਭਾਵਿਤਾਯ ਬਹੁਲੀਕਤਾਯ ਸੋਤਂ ਨਾਵਿਞ੍ਛਤਿ. ਮਨਾਪਿਕੇਸੁ ਸਦ੍ਦੇਸੁ…ਪੇ… ਅਮਨਾਪਿਕੇਸੁ ਸਦ੍ਦੇਸੁ ਨ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਯਥਾਸਮ੍ਭਵਤੋ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਨਾਵਿਞ੍ਛਤਿ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਸਂਵੁਤਨਿਵਾਰਿਤਤ੍ਤਾ ਨਾਵਿਞ੍ਛਤਿ ਨ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ. ‘‘ਕੇਨਾਰਕ੍ਖੇਨ ਤੇ ਸਂਵੁਤਨਿਵਾਰਿਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਸਤਿਆਰਕ੍ਖੇਨ ਤੇ ਸਂਵੁਤਨਿਵਾਰਿਤਾਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ. ‘‘ਸਤਿਆਰਕ੍ਖੇਨ ਸਂਵੁਤਨਿਵਾਰਿਤਭਾਵੋ ਕੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਸਤਿਆਰਕ੍ਖੇਨ ਸਂਵੁਤਨਿਵਾਰਿਤਤ੍ਤਾ ਸਂਵੁਤਨਿਵਾਰਿਤਜਾਨਨਕੋ ਭਗਵਾ ‘‘ਸਤਿ ਤੇਸਂ ਨਿਵਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਯਂ ਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਤਿਆਰਕ੍ਖੇਨ ਸਂਵੁਤਨਿਵਾਰਿਤਭਾਵੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪਞ੍ਞਾ ਸਤ੍ਯਾਨੁਗਾਤਿ ਕਿਚ੍ਚਮੇਵੇਤ੍ਥ ਅਧਿਕਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

‘‘ਸਤਿ ਤੇਸਂ ਨਿਵਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤ੍ਥੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯੇਤੇ ਪਿਧੀਯਰੇ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤ੍ਥੋ ‘‘ਕਥਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯੇਤੇ ਪਿਧੀਯਰੇ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਸਯਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ. ਅਨੁਸਯਾਤਿ ਅਨੁਰੂਪਂ ਕਾਰਣਂ ਲਭਿਤ੍ਵਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਾ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਾਦਯੋ. ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਵਸੇਨ ਅਨੁਸਯੇਸੁ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਹੀਨੇਸੁ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਾਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ. ਕਿਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਹੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ? ਅਨੁਸਯਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ.

‘‘ਤਂ ਅਨੁਸਯਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਿਂ ਵਿਯ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਂ ਯਥਾ ਖਨ੍ਧਵਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧਵਨ੍ਤਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਕੁਦਾਲਾਦਿਨਾ ਭੂਮਿਂ ਖਣਿਤ੍ਵਾ ਅਨਵਸੇਸਮੂਲੁਦ੍ਧਰਣੇ ਕਤੇ ਤਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪੁਪ੍ਫਫਲਪਲ੍ਲਵਙ੍ਕੁਰਸਨ੍ਤਤਿਪਿ ਕੁਦਾਲਾਦਿਨਾ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਵ ਭਵਤਿ ਯਥਾ, ਏਵਂ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਅਨੁਸਯੇਸੁ ਪਹੀਨੇਸੁ ਅਨੁਸਯਾਨਂ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਸਨ੍ਤਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਪਿਦਹਿਤਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਭਵਤਿ. ਕੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਭਵਤਿ? ਪਞ੍ਞਾਯ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਭਵਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ. ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਭਾਵੋ ਕਥਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯੇਤੇ ਪਿਧੀਯਰੇ’’ਤਿ ਵਚਨਤੋ ਅਨੁਸਯਾਨਂ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਸਨ੍ਤਤਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਭਾਵੋ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਇਮੇਸੁ ¶ ਪਞ੍ਹਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਸੋਤਾਨਂ ਸਂਵਰਂ, ਪਿਧਾਨਞ੍ਚ ਅਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਵਾ ਸਂਸਯਿਤੇਨ ਵਾ ਸਂਵਰਪਿਧਾਨਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਚੇਵ ਸਤਿਪਞ੍ਞਾਨਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ¶ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਚ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ਏਤੇਸੁ ਚ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਪਞ੍ਹੋ ਨੀਵਰਣਵਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਪਮਾਦਜਪ੍ਪਾਨਂ ਵਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਪਿ ਲੋਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਵਸੇਨ ਏਕੋ ਪਞ੍ਹੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਏਵਂ ਸਤਿ ‘‘ਸਵਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸੋਤਾ’’ਤਿਆਦਿਕੋਪਿ ਪਞ੍ਹੋ ਸਂਵਰਪਿਧਾਨਾਨਂ ਵਸੇਨ ਦੁਵਿਧੋਪਿ ਏਕਤ੍ਥਵਸੇਨ ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਏਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਵਸੇਨ ‘‘ਏਕੋ ਪਞ੍ਹੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਸੋਤਾਨਂ ਬਹੁਭਾਵਤੋ ਵਾ ‘‘ਬਹੁਪਞ੍ਹੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ; ਤਥਾ ਪਨ ਅਵਤ੍ਵਾ ਸੋਤੇ ਅਨਾਮਸਿਤ੍ਵਾ ਸਂਵਰਪਿਧਾਨਾਨਂ ਵਸੇਨ ‘‘ਸਵਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸੋਤਾ’’ਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ ‘‘ਦ੍ਵੇ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿਪਿ ਲੋਕਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍ਵਾ ਨੀਵਰਣਾਦੀਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਵਸੇਨ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿਪਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਯਂ ਨਯੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਨਯਦਸ੍ਸਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

ਦੇਸਨਾਕਾਲੇ ਵੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਮਗ੍ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਰਚਿਤਨਿਯਾਮੇਨੇਵ ਪੁਚ੍ਛਿਤਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਚੇਵ ਪਞ੍ਹਂ ਅਟ੍ਠਪੇਤ੍ਵਾ, ਪਟਿਞ੍ਞਞ੍ਚ ਅਕਤ੍ਵਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਚ ਵਿਚਯਹਾਰੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਦੇਸਨਾਕਾਲੇ ਵੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਚੇਵ ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਠਪੇਤ੍ਵਾ, ਪਟਿਞ੍ਞਞ੍ਚ ਕਤ੍ਵਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਚ ਯੋ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਵਿਚਯਹਾਰੋ ਕਥਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਵਿਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਵਿਞ੍ਞਾਪਨਤ੍ਥਾਯ ਤਸ੍ਮਿਂ ਵਿਚਯਂ ਵਿਭਜੇਥਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਤੇਸੁ ਵਿਚੇਤਬ੍ਬਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਾਨਿ ਸੋਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਵਿਚਯਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨਾਨਨ੍ਤਰਂ ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਚੇਵ ਸਤਿ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ.

ਤਤ੍ਥ ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਤਾਵ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ – ਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਸਯਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸੋਤਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਯਾਯ ਸਤਿਯਾ ਚ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸੋਤਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਸਾਯਂ ਪਞ੍ਞਾ ਚੇਵ ਸਾਯਂ ਸਤਿ ਚ ਤਾਹਿ ਪਞ੍ਞਾਸਤੀਹਿ ਅਸੇਸਂ ਸਹੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮਞ੍ਚੇਵ ਰੂਪਞ੍ਚ, ਏਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕਤ੍ਥ ਨਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨੇ ਅਸੇਸਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਮਾਰਿਸ ਮੇ ਮਯਾ ਪੁਟ੍ਠੋ ਤ੍ਵਂ ਭਗਵਾ ਮਯ੍ਹਂ ਏਤਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਪਬ੍ਰੂਹਿ, ਇਤਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ ਭਗਵਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ.

ਅਜਿਤ ਤ੍ਵਂ ਯਮੇਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਮਂ ਅਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਹਂ ਤੇ ਤਵ ਤਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਵਦਾਮਿ. ਯਤ੍ਥ ਵਿਞ੍ਞਾਣਨਿਰੋਧੇ ਪਞ੍ਞਾਸਤਿਸਹਿਤਂ ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ ਵਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ¶ ਨਿਰੋਧੇਨ ਸਹ ਏਕਤੋ ਅਸੇਸਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਏਤ੍ਥ ਵਿਞ੍ਞਾਣਨਿਰੋਧੇ ਏਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਵਿਞ੍ਞਾਣਨਿਰੋਧੇਨ ਏਕਤੋ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਏਤਂ ਵਿਞ੍ਞਾਣਨਿਰੋਧਂ ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੋ ਨਾਤਿਵਤ੍ਤਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਨਾਮਰੂਪਨਿਰੋਧਂ ਸੋ ਸੋ ਵਿਞ੍ਞਾਣਨਿਰੋਧੋ ਨਾਤਿਵਤ੍ਤਤੀਤਿ.

‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ¶ ਪਞ੍ਹੇ ਅਯਂ ਅਜਿਤੋ ਕਿਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ? ਉਪਰੁਜ੍ਝਨਮੇਵ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੇ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਅਯਨ੍ਤਿ ਯੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ ਪਞ੍ਹਂ ਅਪੁਚ੍ਛੀਤਿ ਅਯਂ ਅਜਿਤੋ. ਪਞ੍ਹੇਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਚੇਵ ਸਤਿ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਪਞ੍ਹੇ. ਯਦਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ‘‘ਕਤ੍ਥੇਤਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਅਯੁਤ੍ਤਂ ਭਵੇਯ੍ਯਾਤਿ? ਨ, ਅਨੁਸਨ੍ਧੀਯਤਿ ਏਤੇਨ ਉਪਨਿਰੁਜ੍ਝਨੇਨਾਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧੀਤਿ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭਵਤੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਕਿਂ…ਪੇ… ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ. ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਪੁਚ੍ਛਨੇਨ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾਪਿ ਪੁਚ੍ਛਨਤੋ ‘‘ਕਤ੍ਥੇਤਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਯੁਤ੍ਤਮੇਵ.

‘‘ਯਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ, ਤਂ ਕਤਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾਵਨਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਟਿਪਦਂ ਵਿਸਯੇਨ ਸਹ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤੀਣੀ ਸਚ੍ਚਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖਤਾਨੀਤਿ ਕਮ੍ਮਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਮੇਚ੍ਚ ਸਮ੍ਭੂਯ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਕਰੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸਙ੍ਖਤਾਨਿ. ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮਾਨੀਤਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਨਿਰੋਧੋ, ਧਮ੍ਮੋਪਿ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮੋਵ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਰੋਧੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਭਾਵੋ ਯੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋਵ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮੁਦਯੋ ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤੀਣਿ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਾਨਿ ਸਙ੍ਖਤਾਨੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ, ‘‘ਕਿਂ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਰੋਧੋ ਅਸਙ੍ਖਤੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਇਧ ‘‘ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿਪਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਂ. ਕਮ੍ਮਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਸਙ੍ਖਤਤ੍ਤਾ ਅਸਙ੍ਖਤੋ. ਉਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧਾਭਾਵਤੋ ਅਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮੋ. ‘‘ਪਹਾਯਕਪਹਾਤਬ੍ਬੇਸੁ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਕਤਮੇਨ ਪਹਾਯਕੇਨ ਕਤਮੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ, ਕਤਮਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਪਹੀਨੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸਮੁਦਯੋ ਦ੍ਵੀਸੁ ਭੂਮੀਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਦ੍ਵੀਸੁ ਭੂਮੀਸੂਤਿ ਦਸ੍ਸਨਭਾਵਨਾਭੂਮੀਸੁ. ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋਤਿ ਕਾਮਭਵਰਾਗੋ. ਰੂਪਰਾਗੋਤਿ ਰੂਪਭਵਰਾਗੋ. ਅਰੂਪਰਾਗੋਤਿ ਅਰੂਪਭਵਰਾਗੋ. ਸਂਯੋਜਨਭੇਦਤੋ ਦਸ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ.

੧੨. ਪਹਾਤਬ੍ਬਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ¶ ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿਭਾਵਨਾਭੂਮਿਭੇਦੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾਨਿ, ਅਮ੍ਹੇਹਿਪਿ ਞਾਤਾਨਿ, ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੇਦਤੋ ਕਥਂ ਵਿਭਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤੀਣੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਪਹਾਤਬ੍ਬਸਂਯੋਜਨੇਸੁ ਕਤਮਾਨਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਕਤਮਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਹਾਯਕਂ ਕਤ੍ਵਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤੀਣੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਹਾਯਕਂ ਕਤ੍ਵਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਵਸੇਨ. ‘‘ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਹੇਤੁ ਹੋਤੁ, ਅਞ੍ਞਾਤਾਵਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੂ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਾਤਾਵਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਅਰਹਾ ‘‘ਮੇ ਜਾਤਿ ਖੀਣਾ’’ਤਿ ਏਵਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਇਦਂ ਜਾਨਨਹੇਤੁ ਅਞ੍ਞਾਤਾਵਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਖਯੇ ਜਾਤਿਕ੍ਖਯੇ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਪਵਤ੍ਤਂ ਞਾਣਂ. ਯਂ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਾਤਾਵਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਅਰਹਾ ‘‘ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯ ਅਪਰਂ ਨ ਭਵਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਇਦਂ ਪਜਾਨਨਹੇਤੁ ¶ ਅਞ੍ਞਾਤਾਵਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ. ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇ ਪਨ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨੇ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਪਵਤ੍ਤਂ ਞਾਣਂ ਅਞ੍ਞਾਤਾਵਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਜਾਨਨਹੇਤੁ ਹੋਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਾਨਿ ਪਹਾਯਕਾਨਿ ਕਤ੍ਵਾ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ‘‘ਤਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ ਕਦਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੁ, ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੁ, ਅਞ੍ਞਾਤਾਵਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਕਦਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚ ਖਯੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਦ੍ਵੇਤਿ ਕਿਚ੍ਚਭੇਦੇਨ ਦ੍ਵੇ, ਸਭਾਵਤੋ ਪਨ ਏਕਾਵ.

‘‘ਪਜਾਨਨਕਿਚ੍ਚਮ੍ਪਿ ਏਕਮੇਵ, ਕਥਂ ਦ੍ਵੇ ਸਿਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਆਰਮ੍ਮਣਪਞ੍ਞਾਭੇਦੇਨ ਦ੍ਵੇ ਨਾਮਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ. ਸਾਤਿ ਯਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪੁਬ੍ਬਗਾਥਾਯਂ ਸੋਤਪਿਧਾਨਕਿਚ੍ਚੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਕਾਰੇਹਿ ਜਾਨਨਸਭਾਵੇਨ ਪਞ੍ਞਾ ਨਾਮ. ਯਥਾਦਿਟ੍ਠਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਅਪਿਲਾਪਨਟ੍ਠੇਨ ਓਗਾਹਨਟ੍ਠੇਨ ਸਤਿ ਨਾਮ.

੧੩. ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਚੇਵ ਸਤਿ ਚਾ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਨਾਮਰੂਪਞ੍ਚਾ’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਕਥਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਞਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨਾਮਰੂਪਂ ਵਿਭਜਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਕਮ੍ਮਵਿਪਾਕਵਟ੍ਟਭੇਦੇ ਭਵਤ੍ਤਯੇ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤਨਾਮਰੂਪਸਮੁਦਾਯੇ. ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿ ਚਕ੍ਖਾਦਿਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ¶ . ਵਿਞ੍ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਨ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਪਚੁਰਜਨਸ੍ਸ ਪਨ ਅਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਗਹਣੀਯਸਭਾਵਮਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਵਿਭਾਗਂ ਜਾਨਨ੍ਤੇਹਿ ਪਨ ‘‘ਨਾਮਂ ਵਿਞ੍ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ, ਰੂਪਂ ਪਨ ਨ ਵਿਞ੍ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ, ਸਹਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ. ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਸਤਿਸਹਿਤਸ੍ਸ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ. ਨਿਰੋਧਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਂ.

ਭਗਵਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਚੇਵ…ਪੇ… ਕਤ੍ਥੇਤਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਏਵਂ ਪਾਰਾਯਨੇ ਆਹ. ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਚੇਵਾਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਯਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ, ਸਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ ਕਤਮੇਨ ਅਧਿਗਮੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਚਤੁਰਿਦ੍ਧਿਪਾਦਮੁਖੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮਮੁਖੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਾ, ਚਤੁਰਿਦ੍ਧਿਪਾਦਭਾਵਨਾਯ ਚ ਚਤ੍ਤਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਮੂਲਭੂਤਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮੂਲਭੂਤਾਨਿ ਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸਤਿ ਚ ਪਞ੍ਞਾ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਧਮ੍ਮਗਤਿਯੋ ਸਮਨ੍ਵੇਸਮਾਨਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਿਜ੍ਝਮਾਨਾਯ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਸਮਾਧਿ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਬ੍ਬੋ, ਸਤਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਹਾਨਂ ਗਾਥਾਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਚ ¶ ਸਮਾਧਿਕਿਚ੍ਚਂ ਪਾਕਟਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਤਿ ਦ੍ਵੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿ. ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਸਯਸਮੁਗ੍ਘਾਤਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਵੀਰਿਯੇਨ ਸਿਜ੍ਝਤਿ, ਨ ਵਿਨਾ ਤੇਨਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਦ੍ਵੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿ.

ਇਮੇਸੁ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਵਾ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਵਾ ਸਿਜ੍ਝਨ੍ਤੇਸੁ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਯਾ ਸਦ੍ਦਹਨਾ ਓਕਪ੍ਪਨਾ ਸਿਦ੍ਧਾ, ਇਦਂ ਸਦ੍ਦਹਨਓਕਪ੍ਪਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਿਦ੍ਧਂ, ‘‘ਤੇਸੁ ਮੂਲਭੂਤੇਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਸਿਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਮੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਕਤਮੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਿਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਮਿਨਾ ਅਯਂ ਸਿਦ੍ਧੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਸਦ੍ਧਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਸਤ੍ਯਾਦੀਸੁ. ਸਦ੍ਧਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਿਦ੍ਧੋ ਛਨ੍ਦੋ ਅਧਿਪਤੀਤਿ ਸਦ੍ਧਾਧਿਪਤਿ, ਸਦ੍ਧਾਧਿਪਤਿਨਾ ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾਤਿ ਸਦ੍ਧਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾ. ਛਨ੍ਦਸਮਾਧੀਤਿ ਛਨ੍ਦਂ ਜੇਟ੍ਠਕਂ ਕਤ੍ਵਾ ਪਵਤ੍ਤਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਵਾ ਛਨ੍ਦਾਧਿਪਤਿਨਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪਵਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ ਵਾ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ, ਪਹਾਨਂ ਪਹਾਨਹੇਤੁ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਚ ਪਜਹਤਿ ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਕਿਲੇਸੇ ਏਤੇਨ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਨਾਤਿ ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਕਰਣਸਾਧਨਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਬਲੇਨਾਤਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਬਲੇਨ. ਭਾਵਨਾਬਲੇਨਾਤਿ ਮਹਗ੍ਗਤਭਾਵਨਾਬਲੇਨ.

‘‘ਸੋ ¶ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ ਸਯਂ ਕੇਵਲੋਵ ਪਹਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇ. ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇ ਅਸ੍ਸਾਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਸ੍ਸਾਸਾਦਿਸੀਸੇਨ ਅਸ੍ਸਾਸਾਦਿਜਨਕਾ ਵੀਰਿਯਸਙ੍ਖਾਰਾ ਗਹਿਤਾ, ਤੇ ਚ ਯਾਵ ਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰੀ, ਤਾਵ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਸਰਣਤੋ ਚ ਸਰਾ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਤੋ ਚ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ. ਯੋ ਪਨ ‘‘ਸਰਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ, ਇਮੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚਾ’’ਤਿ ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਪੁਰਿਮਕੋ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ ਵਾ ਕਿਲੇਸਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਾਯ ਚ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਤਾਯ ਚ ਪਹਾਨਂ ਪਹਾਨਹੇਤੁਪਧਾਨਂ ਵਾ, ‘‘ਇਮੇ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਯੋ ਕਿਂ ਭਾਵੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮੇ ਚ ਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਇਮੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ ਤਦੁਭਯਞ੍ਚ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਵਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਂ ਭਾਵੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ.

ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਦੋ ਏਵ ਅਧਿਪਤਿ ਛਨ੍ਦਾਧਿਪਤਿ, ਛਨ੍ਦਾਧਿਪਤਿਸਮਾਧਿ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ਭਗਵਤਾ – ‘‘ਛਨ੍ਦਂ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਿਪਤਿਂ ਕਰਿਤ੍ਵਾ ਲਭਤਿ ਸਮਾਧਿ’’ਨ੍ਤਿ (ਵਿਭ. ੪੩੨). ਛਨ੍ਦਹੇਤੁਕੋ ਵਾ ਸਮਾਧਿ, ਛਨ੍ਦਾਦਿਕੋ ਵਾ ਸਮਾਧਿ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ, ਛਨ੍ਦਾਧਿਪਤਿਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਮਾਧੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ. ਪਧਾਨਭੂਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਪਧਾਨਸਦ੍ਦੇਨ ਸਙ੍ਖਤਸਙ੍ਖਾਰਾਦਯੋ ਨਿਵਤ੍ਤਾਪਿਤਾ, ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ ਚ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚਾਤਿ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾ ¶ , ਤੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਛਨ੍ਦ…ਪੇ… ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਤਂ…ਪੇ… ਗਤਂ. ਇਜ੍ਝਤਿ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ ਨਿਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਇਦ੍ਧਿ, ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ, ਇਦ੍ਧਿ ਏਵ ਪਾਦੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋਤਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋ, ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਚਤੁਤ੍ਥੋ. ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਵਾ ਤਾਯ ਸਤ੍ਤਾ ਇਦ੍ਧਾ ਵੁਦ੍ਧਾ ਉਕ੍ਕਂਸਗਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦ੍ਧਿ, ਪਜ੍ਜਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਪਾਦੋ, ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਪਾਦੋਤਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋ. ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤੋਪਿ ‘‘ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਛਨ੍ਦਿਦ੍ਧਿਪਾਦੋਵ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ, ਤਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਂ ਤਂ ਛਨ੍ਦਿਦ੍ਧਿਪਾਦਂ ਭਾਵੇਤਿ ਵਡ੍ਢੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਵਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਤਦਙ੍ਗਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਅਜ੍ਝਾਸਯਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਪਨ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ. ਵਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਤਦਙ੍ਗਵਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਅਜ੍ਝਾਸਯਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਪਨ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਵਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ¶ , ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਵਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ. ਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਤਦਙ੍ਗਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਅਜ੍ਝਾਸਯਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ. ਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਵਸੇਨ ਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਦੁਵਿਧੋ. ਤਤ੍ਥਪਿ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਤਦਙ੍ਗਵਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨਭਾਵੇਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਵਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋ, ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋਤਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਤ੍ਥਂ ਪਰਿਣਮਤਿ, ਪਰਿਣਤਂ ਵਾ ਪਰਿਪਚਤਿ ਪਰਿਪਚਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮੀ, ਤਂ ਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿਂ.

ਛਨ੍ਦਿਦ੍ਧਿਪਾਦਭਾਵਨਾਕਾਰੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਵੀਰਿਯਿਦ੍ਧਿਪਾਦਭਾਵਨਾਕਾਰੋ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਵੀਰਿਯਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨੇਵ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ. ਸਂਖਿਤ੍ਤਵਸੇਨ ਪਨ ਠਪਿਤਂ ਪਾਠਂ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਠਪੇਸ੍ਸਾਮਿ. ਕਥਂ? –

‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਵੀਰਿਯਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ, ਅਯਂ ਵੀਰਿਯਸਮਾਧਿ. ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਾਯ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਬਲੇਨ ਵਾ ਭਾਵਨਾਬਲੇਨ ਵਾ, ਇਦਂ ਪਹਾਨਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਾ ਵਿਤਕ੍ਕਵਿਚਾਰਾ ਸਞ੍ਞਾਵੇਦਯਿਤਾ ਸਰਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ, ਇਮੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ. ਇਤਿ ਪੁਰਿਮਕੋ ਚ ਵੀਰਿਯਸਮਾਧਿ, ਕਿਲੇਸਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਾਯ ਚ ਪਹਾਨਂ ਇਮੇ ਚ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤਦੁਭਯਂ ਵੀਰਿਯਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ¶ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਂ ਭਾਵੇਤਿ ਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਵਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿਂ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ, ਅਯਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮਾਧਿ. ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਾਯ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਬਲੇਨ ਵਾ ਭਾਵਨਾਬਲੇਨ ਵਾ, ਇਦਂ ਪਹਾਨਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਾ ਵਿਤਕ੍ਕਵਿਚਾਰਾ ਸਞ੍ਞਾਵੇਦਯਿਤਾ ਸਰਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ, ਇਮੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ. ਇਤਿ ਪੁਰਿਮਕੋ ਚ ਚਿਤ੍ਤਸਮਾਧਿ, ਕਿਲੇਸਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਾਯ ਚ ਪਹਾਨਂ ਇਮੇ ਚ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤਦੁਭਯਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਂ ਭਾਵੇਤਿ ਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਵਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿਂ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ¶ ਯਾ ਵੀਮਂਸਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ, ਅਯਂ ਵੀਮਂਸਾਸਮਾਧਿ, ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਾਯ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਬਲੇਨ ਵਾ ਭਾਵਨਾਬਲੇਨ ਵਾ, ਇਦਂ ਪਹਾਨਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਾ ਵਿਤਕ੍ਕਵਿਚਾਰਾ ਸਞ੍ਞਾਵੇਦਯਿਤਾ ਸਰਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ, ਇਮੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ. ਇਤਿ ਪੁਰਿਮਕੋ ਚ ਵੀਮਂਸਾਸਮਾਧਿ ਕਿਲੇਸਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਾਯ ਚ ਪਹਾਨਂ ਇਮੇ ਚ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤਦੁਭਯਂ ਵੀਮਂਸਾਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਂ ਭਾਵੇਤਿ ਵਿਵੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਵਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਵੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿ’’ਨ੍ਤਿ.

ਅਯਂ ਪਨ ਵਿਸੇਸੋ – ਵੀਰਿਯਸਮਾਧੀਤਿ ਵੀਰਿਯਂ ਜੇਟ੍ਠਕਂ ਕਤ੍ਵਾ ਪਵਤ੍ਤਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਵਾ ਵੀਰਿਯਾਧਿਪਤਿਨਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪਵਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ ਵਾ ਵੀਰਿਯਸਮਾਧਿ. ਚਿਤ੍ਤਸਮਾਧੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਜੇਟ੍ਠਕਂ ਕਤ੍ਵਾ ਪਵਤ੍ਤਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਵਾ ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਪਤਿਨਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪਵਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ ਵਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮਾਧਿ. ਵੀਮਂਸਾਸਮਾਧੀਤਿ ਵੀਮਂਸਂ ਜੇਟ੍ਠਕਂ ਕਤ੍ਵਾ ਪਵਤ੍ਤਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਵਾ ਵੀਮਂਸਾਧਿਪਤਿਨਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪਵਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ ਵਾ ਵੀਮਂਸਾਸਮਾਧੀਤਿ.

ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪੇਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਵਣ੍ਣਨਾ ਕਤਾ, ਗਮ੍ਭੀਰਞਾਣੇਹਿ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਟੀਕਾਨੁਰੂਪੇਨ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਵਾ ਗਮ੍ਭੀਰਤੋ ਵਾ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ.

੧੪. ‘‘ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ ਵੀਰਿਯਸਮਾਧਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮਾਧਿ ਵੀਮਂਸਾਸਮਾਧੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤੋ, ‘‘ਏਵਂ ਸਤਿ ਵੀਮਂਸਾਸਮਾਧਿਯੇਵ ਞਾਣਮੂਲਕੋ ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ ਭਵੇਯ੍ਯ, ਅਞ੍ਞੇ ਤਯੋ ਸਮਾਧਯੋ ਅਞ੍ਞਾਣਮੂਲਕਾ ਅਞ੍ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਅਞ੍ਞਾਣਪਵਤ੍ਤਿਯੋ ਭਵੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਮਾਧਯੋ ਞਾਣਮੂਲਕਾਦਯੋਯੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੋ ਸਮਾਧਿ ਞਾਣਮੂਲਕੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੋ ਸਮਾਧੀਤਿ ¶ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ, ਵੀਰਿਯਸਮਾਧਿ, ਚਿਤ੍ਤਸਮਾਧਿ, ਵੀਮਂਸਾਸਮਾਧੀਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਸਮਾਧਿ. ਞਾਣਮੂਲਕੋਤਿ ਏਕਾਵਜ੍ਜਨਵੀਥਿਨਾਨਾਵਜ੍ਜਨਵੀਥੀਸੁ ਪਵਤ੍ਤਂ ਉਪਚਾਰਞਾਣਮੂਲਕੋ. ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋਤਿ ਅਧਿਗਮਞਾਣਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ. ਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚਵੇਕ੍ਖਣਞਾਣਂ ਅਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ. ਅਥ ਵਾ ਨਾਨਾਵਜ੍ਜਨੂਪਚਾਰਞਾਣਂ ਵਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਞਾਣਂ ਵਾ ਮੂਲਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਮੂਲਕੋ, ਉਪਚਾਰਞਾਣਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ, ਅਪ੍ਪਨਾਞਾਣਂ ਅਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ ¶ . ਸਬ੍ਬਂ ਵਾ ਉਪਚਾਰਞਾਣਂ ਮੂਲਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਮੂਲਕੋ. ਅਪ੍ਪਨਾਞਾਣਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ. ਅਭਿਞ੍ਞਾਞਾਣਂ ਅਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ, ਅਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਵਾ ਅਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ, ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ ਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ, ਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ. ਞਾਣਂ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਮੇਵ.

ਯਥਾ ਪੁਰੇ ਤਥਾ ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਯਥਾ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਆਦਿਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿਵਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵੇਨ ਪੁਰੇ ਅਤੀਤਾਸੁ ਜਾਤੀਸੁ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯੇਸੁਪਿ ਸਂਵਟ੍ਟਵਿਵਟ੍ਟੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਨ੍ਧਪਟਿਬਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਪਰੇਸਂ ਖਨ੍ਧਪਟਿਬਦ੍ਧਸ੍ਸ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਮੇਵ, ਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਂ ਤਥਾ ਤਥਾਵੁਤ੍ਤਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵੇਨ ਪਚ੍ਛਾ ਅਨਾਗਤਾਸੁ ਜਾਤੀਸੁ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯੇਸੁਪਿ ਸਂਵਟ੍ਟਵਿਵਟ੍ਟੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਨ੍ਧਪਟਿਬਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਪਰੇਸਂ ਖਨ੍ਧਪਟਿਬਦ੍ਧਸ੍ਸ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਮੇਵ, ਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਯਥਾ ਪਚ੍ਛਾ ਤਥਾ ਪੁਰੇਤਿ ਯਥਾ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵੇਨ ਅਨਾਗਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁਯੇਵ ਦਿਵਸੇਸੁ ਪਰਸਤ੍ਤਾਨਂਯੇਵ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਮੇਵ, ਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਂ, ਤਥਾ ਤਥਾਵੁਤ੍ਤਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪੁਰੇ ਅਤੀਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁਯੇਵ ਦਿਵਸੇਸੁ ਪਰਸਤ੍ਤਾਨਂਯੇਵ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਮੇਵ, ਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਯਥਾ ਦਿਵਾ ਤਥਾ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਚਕ੍ਖੁਮਨ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਦਿਵਸਭਾਗੇ ਸੂਰਿਯਾਲੋਕੇਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰਸ੍ਸ ਵਿਦ੍ਧਂਸਿਤਤ੍ਤਾ ਆਪਾਥਗਤਂ ਚਕ੍ਖੁਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਰੂਪਂ ਮਨੋਵਿਞ੍ਞਾਣੇਨਪਿ ਸੁਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ, ਤਥਾ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇਪਿ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ ਵਤ੍ਤਮਾਨੇ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵੇਨ ਰੂਪਾਯਤਨਸ੍ਸ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਮੇਵ, ਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਂ. ਯਥਾ ਰਤ੍ਤਿਂ ਤਥਾ ਦਿਵਾਤਿ ਯਥਾ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇਪਿ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵੇਨ ਰੂਪਾਯਤਨਸ੍ਸ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਮੇਵ, ਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਂ, ਤਥਾ ਦਿਵਸਭਾਗੇ ਸੁਖੁਮਸ੍ਸ ਰੂਪਾਯਤਨਸ੍ਸ ਵਾ ਕੇਨਚਿ ਪਾਕਾਰਾਦਿਨਾ ਤਿਰੋਹਿਤਸ੍ਸ ਰੂਪਾਯਤਨਸ੍ਸ ਵਾ ਅਤਿਦੂਰਟ੍ਠਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਾਯਤਨਸ੍ਸ ਵਾ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਮੇਵ, ਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਯਥਾ ¶ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਦਿਵਸਭਾਗੇ ਦਿਬ੍ਬਸੋਤਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵੇਨ ਸੁਖੁਮਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਸ੍ਸ ਵਾ ਕੇਨਚਿ ਪਾਕਾਰਾਦਿਨਾ ਤਿਰੋਹਿਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਸ੍ਸ ¶ ਵਾ ਅਤਿਦੂਰਟ੍ਠਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਸ੍ਸ ਵਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਮੇਵ, ਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਂ, ਤਥਾ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇਪਿ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਸੋਤਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵੇਨ ਸੁਖੁਮਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਸ੍ਸ ਵਾ ਕੇਨਚਿ ਪਾਕਾਰਾਦਿਨਾ ਤਿਰੋਹਿਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਸ੍ਸ ਵਾ ਅਤਿਦੂਰਟ੍ਠਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਸ੍ਸ ਵਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਮੇਵ, ਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਨਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਨਯੋਪਿ ਨੇਤਬ੍ਬੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ –

‘‘ਯਥਾ ਪੁਰੇਤਿ ਯਥਾ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿਵਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਂ ਵਤ੍ਵਾ ‘‘ਯਥਾ ਚ ਰੂਪਾਯਤਨੇ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਥਾ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਸੋਤਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਤਾਯ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨੇ ਚ ਨੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੧੪).

‘‘ਞਾਣਮੂਲਕਾਦਿਸਮਾਧਿਨਾ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿਵਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿਭਾਵਾਦਿਸਹਿਤੇਨ ਕਿਂ ਭਾਵੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਤਿ ਵਿਵਟੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਇਤੀਤਿ ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ. ਅਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਨੀਵਰਣਾਦਿਵਿਗਮਨੇਨ. ਸਪ੍ਪਭਾਸਂ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਮਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾਵੇਤਿ. ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਮਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹਿ ਮਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਸਹਭੂਨਿ ਕੁਸਲਾਨਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ. ਮਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੇ ਨਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨੇ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਭਾਵੇਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਤ੍ਤਾ. ਏਵਂ ਮਗ੍ਗਵਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਪਞ੍ਞਾ ਚ ਸਤਿ ਚ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਕਸ੍ਸ ਵਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਨਾਮਰੂਪਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਾਮਰੂਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਵਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਨਾਮਰੂਪਞ੍ਚ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਵਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਪਞ੍ਞਾ ਚ ਸਤਿ ਚਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਏਵਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨਾਮਰੂਪਞ੍ਚ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਨਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨਂ ਪਨ ਨਾਮਰੂਪਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਵਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਾਮਰੂਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਨਾਮਰੂਪਞ੍ਚਾਤਿ ਮਗ੍ਗੇਨ ਤਣ੍ਹਾਅਵਿਜ੍ਜਾਦਿਕੇ ਅਨੁਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਂ ਵੇਦਨਾਦਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤ੍ਤਯਂ, ਭੂਤੁਪਾਦਾਰੂਪਞ੍ਚ. ਵਿਞ੍ਞਾਣਹੇਤੁਕਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਵਿਞ੍ਞਾਣਂ ਹੇਤੁ ਅਸ੍ਸ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸਾਤਿ ਵਿਞ੍ਞਾਣਹੇਤੁਕਂ. ਵਿਞ੍ਞਾਣਪਚ੍ਚਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਵਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਸ੍ਸ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਵਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ. ਹੇਤੂਤਿ ਤਣ੍ਹਾਅਵਿਜ੍ਜਾਦਿਕੋ ਕਿਲੇਸੋ. ਵਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਵਿਞ੍ਞਾਣਂ. ਅਨਾਹਾਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਂ. ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਨ੍ਤਿ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਦੀਹਿ ¶ ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਂ. ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਨ੍ਤਿ ਪੁਨਬ੍ਭਵਾਭਿਸਨ੍ਦਹਨਰਹਿਤਂ. ਨ੍ਤਿ ਤਾਦਿਸਂ ਵਿਞ੍ਞਾਣਂ. ਅਹੇਤੂਤਿ ¶ ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਵਿਞ੍ਞਾਣਂ ਇਮਸ੍ਸ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸਾਤਿ ਅਹੇਤੁ. ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਸਹਾਯਵਿਰਹੇਨ ਨਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਇਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਂ. ਏਵਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਵਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਨਾਮਰੂਪਞ੍ਚ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ.

‘‘ਪਞ੍ਞਾਸਤੀਨਞ੍ਚੇਵ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਚ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਭਾਵੋ ਕਥਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਪਞ੍ਞਾਸਤੀਨਞ੍ਚੇਵ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਚ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਭਾਵਜਾਨਨਕੋ ਭਗਵਾ ਯਥਾਨਿਰੁਜ੍ਝਨਭਾਵਦੀਪਕਂ ‘‘ਯਮੇਤਂ…ਪੇ… ਏਤ੍ਥੇਤਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਗਾਥਾਵਚਨਂ ਆਹ. ਤੇਨ ਗਾਥਾਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਮਯਾ ਵੁਤ੍ਤੋ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਭਾਵੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਯੇਵਾਤਿ. ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਪਞ੍ਞਾਸਤਿਨਾਮਰੂਪਾਨਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਤਤ੍ਥ ਵਾ ਸਂਸਯਨ੍ਤੇਨ ਅਜਿਤੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਵਾ ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਵਾ ਪਞ੍ਞਾਦੀਨਂ ਅਨੇਕਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਤੋ ਵਾ ਅਨੇਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਵਾ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾ’’ਤਿ ਵਾ ਇਚ੍ਚੇਵਮਾਦਿਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬੋ. ‘‘ਸਰੂਪਦਸ੍ਸਨਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਵਾ ਅਨੇਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਵਾ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ’’ਨ੍ਤਿ ਵਾ ਇਚ੍ਚੇਵਮਾਦਿਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬੋ.

ਏਵਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਦਿਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਚੇਵ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਦਿਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਚ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਚੇਵ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਚ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਏਕਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤੇਸੁ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਕਥਂ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਚੇਵ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਚ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਤਤ੍ਥ ਵਿਚਯਂ ਵਿਭਜਨ੍ਤੋ ‘‘ਯੇ ਚ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਸੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –

‘‘ਏਵਂ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਪੁਚ੍ਛਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ, ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਚ ਪੁਚ੍ਛਾ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਇਦਾਨਿ ਤਾ ਸਹ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਚ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਸੇ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੧੪) –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਾਯਂ ਅਤ੍ਥੋ – ਇਧ ਸਾਸਨੇ ਯੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪੁਥੂ ਬਹੂਯੇਵ ਸਤ੍ਤ ਜਨਾ ਸੇਕ੍ਖਾ ਸੀਲਾਦਿਸਿਕ੍ਖਮਾਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ¶ ਅਰਹਨ੍ਤਾਵਞ੍ਚੇਵ ਸੇਕ੍ਖਾਨਞ੍ਚ ਇਰਿਯਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਮੇਂ ਮਹਾ ਪੁਟ੍ਠੋ ਨਿਪਕੋ ਤ੍ਵਂ ਭਗਵਾ ਪਬ੍ਰੂਹਿ ਮਾਰਿਸ ਇਤਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਆਹਾਤਿ.

੧੫. ਤਸ੍ਸਂ ਗਾਥਾਯਂ ‘‘ਕਿਤ੍ਤਕਾਨਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪਦਤ੍ਥਾਨੁਰੂਪਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਪਦਾਨਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਯੇ ਚ ¶ …ਪੇ… ਮਾਰਿਸਾ’’ਤਿ ਗਾਥਾਯਂ ਯੇ ਪਞ੍ਹਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ, ਤੇ ਪਞ੍ਹਾ ਤਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ‘‘ਕਿਸ੍ਸ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤਯੋ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਿਸ੍ਸ…ਪੇ… ਯੋਗੇਨਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸੇਕ੍ਖਾ ਅਰਿਯਾ ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਾ ਅਰਿਯਾ ਚ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਪਹਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਸੇਖਾਸੇਖਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਪ੍ਪਹਾਨਾਨਿ, ਤੇਸਂ ਯੋਗੋਤਿ ਸੇਖਾ…ਪੇ… ਯੋਗੋ, ਤੇਨ ਸੇਖਾ…ਪੇ… ਯੋਗੇਨ. ਏਵਂ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਧਿਨਾ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਯੇ ਚ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਸੇ…ਪੇ… ਮਾਰਿਸਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਯੋ ਪਞ੍ਹਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

‘‘ਯੇ ਚ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਸੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਯੇ ਚ ਸੇਕ੍ਖਾ ਪੁਥੂ ਇਧਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਸੇਕ੍ਖਸਿਕ੍ਖਨਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਤੇਸਂ ਮੇ ਨਿਪਕੋ ਇਰਿਯਂ, ਪੁਟ੍ਠੋ ਪਬ੍ਰੂਹਿ ਮਾਰਿਸਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਵਾ ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਵਾ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਵਾ ਅਨੇਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾ’’ਤਿ ਵਾ ਇਚ੍ਚੇਵਮਾਦਿਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬੋ.

ਸਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਤਸ੍ਸਂ ਪੁਚ੍ਛਾਯਂ ਕਤਮਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਗਾਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸਂ ਗਾਥਾਯਂ. ‘‘ਕਾਮੇਸੁ…ਪੇ… ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਗਾਥਾ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਕਾਮੇਸੂਤਿ ਕਾਮੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਕਾਮਾ, ਤੇਸੁ ਕਾਮੇਸੁ. ਵਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਨਾਭਿਗਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯ. ਮਨਸਾ ਨਾਵਿਲੋਸਿਯਾਤਿ ਆਵਿਲਭਾਵਕਰੇ ਬ੍ਯਾਪਾਦਵਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਚੇਵ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਯੋ ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਮਨਸਾ ਅਨਾਵਿਲੋ ਸੁਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ ਭਵੇਯ੍ਯ. ਕੁਸਲੋ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਨਾ ਪਰਿਤੁਲਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦੀਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਕੁਸਲੋ ਛੇਕੋ. ਸਤੋਤਿ ਕੇਸਾਦੀਸੁ ਸਰਤੀਤਿ ਸਤੋ. ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮੇ ਭਯਾਦਿਤੋ ਇਕ੍ਖਤੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ. ਪਰਿਬ੍ਬਜੇਤਿ ¶ ਤਦਙ੍ਗਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਭਾਵੇਨ ਕਿਲੇਸਕਾਮਵਤ੍ਥੁਕਾਮੇ ਪਰਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਵਜ੍ਜੇਯ੍ਯ.

ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਯਂ ‘‘ਨਿਪਕੋ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਪਸਂਸਿਤੇਨ ਭਗਵਤਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਭਗਵਤੋ ਯੇਨ ਅਨਾਵਰਣਞਾਣੇਨ ਉਕ੍ਕਂਸਗਤੇਨ ਪਕ੍ਕਭਾਵੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਤਂ ਅਨਾਵਰਣਞਾਣਂ ਤਾਵ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦਿਭੇਦੇਹਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਭਗਵਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਅਨਾਵਰਣਞਾਣੇਨ ਜਾਨਿਤ੍ਵਾ ਕਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਞਾਣਾਨੁਪਰਿਵਤ੍ਤਿ. ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ. ਅਤੀਤੇ ਅਂਸੇਤਿ ਅਤੀਤਭਵੇ ਸਪਰਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਕੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਂ ਭਗਵਤੋ ¶ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ. ਅਨਾਗਤੇ ਅਂਸੇਤਿ ਅਨਾਗਤਭਵੇ ਸਪਰਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਕੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ. ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਂਸੇਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਭਵੇ ਸਪਰਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਕੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ.

‘‘ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਘਾਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪੁਚ੍ਛਂ ਠਪੇਤ੍ਵਾ ਪਟਿਘਾਤਵਿਸਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਵੇ ਸਪਰਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਕੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਭਵੇਯ੍ਯ, ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁਪਿ ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤੋ ਭਵੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪੁਚ੍ਛਂ ਠਪੇਤ੍ਵਾ ਪਟਿਘਾਤਵਿਸਯਂ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕੋ ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਕੋ ਚਾਤਿ ਕ੍ਵ ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤੋ ਭਵੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ.

ਅਨਿਚ੍ਚੇ, ਦੁਕ੍ਖੇ, ਅਨਤ੍ਤਨਿਯੇ ਚ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਞ੍ਞਾਣਂ ਯਂ ਅਦਸ੍ਸਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਞ੍ਞਾਣਾਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਭਾਵੋ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤੋ ਭਵਤਿ, ਨ ਸਪਰਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਪਟਿਘਾਤੋ. ਏਤੇਨ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯੇ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭਵਂ, ਭਗਵਤੋ ਚ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਸਾਧਾਰਣਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ. ਭਗਵਤੋ ਹਿ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਵਿਭਾਵਨੇਨ ਵੇਨੇਯ੍ਯਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿਵੇਧਂ ਲਭਨ੍ਤਿ. ‘‘ਭਗਵਤੋ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਪਟਿਘਾਤਾਭਾਵੇਨ ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਭਾਵੋ ਕਤਮਾਯ ਉਪਮਾਯ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਾਕਟੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਉਪਮਾਯ ਪਾਕਟਂ ਕਾਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਇਧਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਇਧ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪੁਰਿਸੋ ਆਕਾਸੇ ਤਾਰਕਾਨਿ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਗਣਨਸਙ੍ਕੇਤੇਨ ¶ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾਨੀ’’ਤਿ ਨੋ ਚ ਜਾਨੇਯ੍ਯ ਯਥਾ, ਏਵਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤੋ ਅਯਂ ਅਞ੍ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸਭਾਵੋ ਭਵਤਿ.

ਭਗਵਤੋ ਪਨ ਤਥਾ ਅਭਾਵਤੋ ਕੇਨਚਿ ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ ਅਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਭਵਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ‘‘ਭਗਵਤੋ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਭਾਵੋ ਕਸ੍ਮਾ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਨਾਵਰਣਞਾਣਦਸ੍ਸਨਾ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗਵਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਨਿਪਕਸ੍ਸ…ਪੇ… ਭਗਵਤੋ ਅਨਾਵਰਣਞਾਣਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦਿਭੇਦੇਹਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ਪਚ੍ਛਾ ਗਾਥਾਯ ‘ਇਰਿਯ’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਪਟਿਪਦਾ ਕਥਂ ਵਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਪਟਿਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸੇਖੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ. ਸੇਖੇਨਾਤਿ ਸਿਕ੍ਖਨਸੀਲੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਰਜਨੀਯੇਸੁ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਗੇਧਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ, ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨੀਯੇਸੁ ਆਘਾਤਵਤ੍ਥੂਸੁ ਦੋਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ.

‘‘ਤੇਸੁ ¶ ਗੇਧਦੋਸੇਸੁ ਕਤਮਂ ਨਿਵਾਰੇਨ੍ਤੋ ਭਗਵਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯਂ ਕਤਮਂ ਪਦਮਾਹਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਇਚ੍ਛਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਗੇਧਦੋਸੇਸੁ. ਇਚ੍ਛਾਤਿ ਰਾਗਿਚ੍ਛਾ. ਮੁਚ੍ਛਾਤਿ ਲੋਭਮੋਹਸਹਗਤਮੋਹਮੁਚ੍ਛਾ. ਪਤ੍ਥਨਾਤਿ ਰਾਗਪਤ੍ਥਨਾ. ਪਿਯਾਯਨਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਪਿਯਾਯਨਾਵ, ਨ ਮੇਤ੍ਤਾਪਿਯਾਯਨਾ. ਕੀਲ਼ਨਾਤਿ ਗੇਧਕੀਲ਼ਨਾ. ਏਤਾਨਿ ਹਿ ਗੇਧਪਰਿਯਾਯਵਚਨਾਨਿ. ਤਂ ਗੇਧਸਙ੍ਖਾਤਂ ਇਚ੍ਛਾਦਿਕਂ ਨਿਵਾਰੇਨ੍ਤੋ ਭਗਵਾ ‘‘ਕਾਮੇਸੁ ਨਾਭਿਗਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਏਵਂ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਪਕਾਰੇਨ ਆਹ.

ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਵਿਘਾਤਂ ਦੋਸਂ ਨਿਵਾਰੇਨ੍ਤੋ ਭਗਵਾ ‘‘ਮਨਸਾਨਾਵਿਲੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਏਵਂ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਪਕਾਰੇਨ ਆਹਾਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਗੇਧਦੋਸਾਨਂ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਨਿਵਾਰੇਨ੍ਤੋ ਭਗਵਾ ਦ੍ਵੇ ਪਦਾਨਿ ਆਹਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਤਂ ਕੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਥਾ ਹਿ ਸੇਖੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਰਜਨੀਯੇਸੁ ਅਭਿਗਿਜ੍ਝਨ੍ਤੋ ਸੇਖੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲੋਭਪਧਾਨਂ ਕਿਲੇਸਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਿਲੇਸਞ੍ਚ ਫਾਤਿਂ ਅਭਿਵਡ੍ਢਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨੀਯੇਸੁ ਆਵਿਲੋ ਸੇਖੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਦੋਸਪਧਾਨਂ ਕਿਲੇਸਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਿਲੇਸਞ੍ਚ ਫਾਤਿਂ ਵਡ੍ਢਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਅਤ੍ਥੇਨ ਤਂ ਮਮ ਵਚਨਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

‘‘ਕਿਂ ¶ ਪਨ ਅਨਭਿਗਿਜ੍ਝਨ੍ਤੋ, ਅਨਾਵਿਲੋ ਚ ਸੇਕ੍ਖੋ ਅਗੇਧਦੋਸਨਿਵਾਰਣਮੇਵ ਕਰੋਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਉਤ੍ਤਰਿਪਿ ਪਟਿਪਦਂ ਪੂਰੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਰਿਪਿ ਪਟਿਪਦਂ ਪੂਰੇਤਿਯੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯੋ ਪਨ ਅਨਾਵਿਲਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਅਨਾਵਿਲਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਆਵਿਲਕਰਾ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਸਙ੍ਕਪ੍ਪਵਿਹਿਂਸਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨਾਵਿਲਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ, ਇਚ੍ਛਾਦਿਗੇਧਸ੍ਸ ਅਭਾਵੇਨ ਅਨਭਿਗਿਜ੍ਝਨ੍ਤੋ ਵਾਯਮਤਿ ਕੁਸਲਵਾਯਾਮਂ ਪਵਤ੍ਤੇਤਿ. ‘‘ਕਥਂ ਵਾਯਮਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸੋਤਿ ਉਪਰਿਭਾਵਨਾਮਗ੍ਗਭਾਵਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਸੇਕ੍ਖੋ. ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਸਕ੍ਕਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਵਚਨੇਨੇਵ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੧੫-੧੬) ਜਾਨਿਤੁਨ੍ਤਿ ਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ.

੧੬. ਯੇਨਾਤਿ ਅਸੁਭਾਦੀਨਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਲਕ੍ਖਣੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਤਣ੍ਹਾਮਯਿਤਵਤ੍ਥੂਸੁ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਯ ਸਹਜਾਤਂ ਵਿਤਕ੍ਕਂ ਵਾਰੇਤਿ, ਇਦਂ ਅਸੁਭਾਦਿਅਨੁਸ੍ਸਰਣਲਕ੍ਖਣਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ. ਯੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤਭਾਵਪ੍ਪਤ੍ਤੇਨ ਅਵਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਬ੍ਯਾਪਾਦਵਿਤਕ੍ਕਂ ਵਾਰੇਤਿ, ਇਦਂ ਅਵਿਕ੍ਖੇਪਸਙ੍ਖਾਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ. ਯੇਨ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇਨ ਵਿਹਿਂਸਾਵਿਤਕ੍ਕਂ ਵਾਰੇਤਿ, ਇਦਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ. ਯੇਨ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ…ਪੇ… ਨਾਧਿਵਾਸੇਤਿ, ਇਦਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ. ਇਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਸਹ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਯਾ ਸਦ੍ਦਹਨਾ ਓਕਪ੍ਪਨਾ ¶ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਨਾਵਿਲਭਾਵਤੋ ਇਦਂ ਸਦ੍ਦਹਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ. ਇਮਾਨਿ ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ.

ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇਵ ਵਿਸਯੇ ਜੇਟ੍ਠਕਭਾਵਂ ਨ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਵਿਸਯੇ ਜੇਟ੍ਠਕਭਾਵਂ ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ ਅਰਹਨ੍ਤਿ, ‘‘ਕਤਮਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਕਤ੍ਥ ਵਿਸਯੇ ਜੇਟ੍ਠਕਭਾਵਂ ਪਵਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਇਦਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਵਿਸਯੇ ਪਵਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਕਤ੍ਥ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਯਙ੍ਗੇਸੁ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਜੇਟ੍ਠਕਭਾਵਂ ਪਵਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ. ਏਵਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ. ਕਿਂ ਨੁ ਸੇਕ੍ਖੋ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਵ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤੋ ਥੋਮਿਤੋ, ਉਦਾਹੁ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਮੁਖੇਹਿ ਵੁਤ੍ਤੋ ਥੋਮਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਸੇਖੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਏਵਂ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸੇਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ¶ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋਤਿ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤੋ ਥੋਮਿਤੋ ਅਨਾਵਿਲਤਾਯ ਮਨਸਾਤਿ ਯੋਜਨਾ. ‘‘ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨਾਵਿਲਤਾ ਕੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹ ਭਗਵਾ ਮਨਸਾਨਾਵਿਲੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਭਗਵਤਾ ‘‘ਮਨਸਾਨਾਵਿਲੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨਾਵਿਲਤਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਾਤਿ.

੧੭. ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪਦਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ ਅਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪਦਾ ਞਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪਦਂ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਮਤ੍ਥਕਪ੍ਪਤ੍ਤਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਕੁਸਲੋ ਛੇਕਤਰੋਤਿ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤੋ ਥੋਮਿਤੋ ਅਨਾਵਿਲਤਾਯ ਮਨਸਾਤਿ. ਅਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਯਂ ਕੋਸਲ੍ਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਕੋਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਵਿਸਯਭੂਤੇ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇ ਤਾਵ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਲੋਕੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤੋ ਲੋਕੋ ਨਾਮ ਕਿਲੇਸਲੋਕੋ, ਭਵਲੋਕੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਲੋਕੋਤਿ ਤਿਵਿਧੋ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ ਕਿਲੇਸਜਨਨਟ੍ਠੇਨ ਕਿਲੇਸੋ, ਕੁਸਲਾਦਿਪਵਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਲੋਕੋ ਚਾਤਿ ਕਿਲੇਸਲੋਕੋ. ਮਹਗ੍ਗਤਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ ਭਵਨਟ੍ਠੇਨ ਭਵੋ, ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਲੋਕੋ ਚਾਤਿ ਭਵਲੋਕੋ. ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ ਆਧਿਪਚ੍ਚਟ੍ਠਯੋਗਵਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਤੋ ਹੁਤ੍ਵਾ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਪਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਲੋਕੋ ਚਾਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਲੋਕੋ.

‘‘ਤੀਸੁ ਲੋਕੇਸੁ ਕਤਮੇਨ ਕਤਮੋ ਸਮੁਦਾਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਸਦ੍ਧਾਦਿਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਕੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ¶ . ਤਤ੍ਥ ਸੋਤਿ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਿਲੇਸਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤੇ ਪਰਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇ, ਭਵਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤੇ ਮਹਗ੍ਗਤਧਮ੍ਮੇ ਚ ਤਂਤਂਸਮ੍ਪਾਦਨਵਸੇਨ ਠਿਤੋ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਅਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ.

‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਅਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇਸੁ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਨਵਸੇਨ ਵੁਡ੍ਢਾਪਿਯਮਾਨੇਸੁ ਕਾ ਪਞ੍ਞਾ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਸ੍ਸ. ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਿ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇ ਸਲਕ੍ਖਣਤੋ, ਪਚ੍ਚਯਤੋ ¶ ਚ ਪਰਿਗ੍ਗਹਾਦਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾ. ‘‘ਸਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾ ਕਤਿਵਿਧੇਨ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਾ ਦੁਵਿਧੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾ ਦਸ੍ਸਨਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ਭਾਵਨਾਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ਦੁਵਿਧੇਨ ਵਿਞ੍ਞੂਹਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਤਿ. ਦਸ੍ਸਨਪਰਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਚ ਦਸ੍ਸਨਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਜਨਿਕਾਯ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਤੇਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਸ੍ਸਨਪਰਿਞ੍ਞਾਤਿ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੧੭). ਭਾਵਨਾਪਰਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਭਾਵਨਾਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਜਨਿਕਾਯ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

‘‘ਸਾ ਦੁਵਿਧੇਨਾ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥੋ ਅਤਿਸਙ੍ਖੇਪੋ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਵਿਞ੍ਞਾਤੁਂ, ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਥੇਹੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਦਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਦਾਤਿ ਬਲਵਵਿਪਸ੍ਸਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਾਲੇ. ਸੇਖੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਨਸੀਲਤਾਯ ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਚੇਵ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਿਕੋ ਚ. ਞੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਂ ਰੂਪਾਦਿਕਂ ਸਙ੍ਖਾਰਂ. ਪਰਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਾਦਿਞਾਣੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਜਾਨਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣਸਹਗਤੇਨ. ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਚੇਵ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਿਕਸ੍ਸ ਚ. ਦ੍ਵੇ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਬਲਵਵਿਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮੋ ਚੇਵ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਿਕਸ੍ਸ ਚ ਬਲਵਵਿਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮੋ ਚ. ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਦਸ੍ਸਨਕੋਸਲ੍ਲਂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਞਾਣਞ੍ਚੇਵ ਭਾਵਨਾਕੋਸਲ੍ਲਂ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਾਦਿਕਞ੍ਚ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਾਪਨਵਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ.

‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਯਂ ਞਾਣਂ ‘ਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾ’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਞਾਣਂ ਕਤਿਵਿਧੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਂ ਞਾਣਂ ਪਞ੍ਚਵਿਧੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਂ…ਪੇ... ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਤਾਸੁ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਭੇਦੇਨ ਭਿਨ੍ਨਾਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਅਭਿਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਕਤਮਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾ, ਕਤਮਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਕਤਮਂ ਪਹਾਨਂ, ਕਤਮਾ ਭਾਵਨਾ, ਕਤਮਾ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਦੀਸੁ. ਯਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਲਕ੍ਖਣੇ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਾਦਿਸਲਕ੍ਖਣੇ, ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਫੁਸਨਾਦਿਸਲਕ੍ਖਣੇ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਂ ਯਂ ਞਾਣਂ ਹੇਤੁਫਲਜਾਨਨਹੇਤੁਜਾਨਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਚੇਵ ਹੇਤੁਫਲਜਾਨਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਚ ਭਵਤਿ. ਅਯਂ ਸਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਤੁਫਲਜਾਨਨਾ ਪਞ੍ਞਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਨਾਮ.

ਏਵਨ੍ਤਿ ¶ ¶ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ. ਅਭਿਞ੍ਞਾਞਾਣੇਨ ਅਭਿਜਾਨਿਤ੍ਵਾ. ਯਾ ਪਰਿਜਾਨਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਇਦਂ ਅਨਵਜ੍ਜਂ ਕੁਸਲਂ, ਇਦਂ ਸਾਵਜ੍ਜਂ ਅਕੁਸਲਂ, ਇਦਂ ਅਕੁਸਲਵਿਪਾਕਜਨਕਂ ਸਾਵਜ੍ਜਂ, ਇਦਂ ਕੁਸਲਵਿਪਾਕਜਨਕਂ ਅਨਵਜ੍ਜਂ, ਇਦਂ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਂ ਕਣ੍ਹਂ, ਇਦਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਂ ਸੁਕ੍ਕਂ, ਇਦਂ ਕੁਸਲਂ ਅਨਵਜ੍ਜਾਦਿਕਂ ਸੇਵਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਅਕੁਸਲਂ ਸਾਵਜ੍ਜਾਦਿਕਂ ਨ ਸੇਵਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਏਵਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਕਲਾਪਸਮ੍ਮਸਨਾਦਿਵਸੇਨ ਗਹਿਤਾ ਸਮ੍ਮਸਿਤਾ ਇਮੇ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਾ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾ ਇਦਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਞਾਣਾਦਿਫਲਂ ਆਨਿਸਂਸਂ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪੇਨ੍ਤਿ. ਤਨ੍ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਉਪਚਾਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ, ਏਵਂ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਗਹਿਤਾਨਂ ਪਵਤ੍ਤਿਤਾਨਂ ਤੇਸਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਞਾਣਾਦੀਨਂ ਅਯਂ ਸਚ੍ਚਾਨੁਬੋਧਪਟਿਵੇਧੋ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਪਰਿਜਾਨਨਾ ਪਵਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਪਰਿਜਾਨਨਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜੇਤ੍ਵਾ, ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਜਾਨਿਤ੍ਵਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ, ਭਾਵੇਤਬ੍ਬਾ, ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ ਚ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਅਵਸਿਟ੍ਠਾ ਭਵਨ੍ਤਿ. ‘‘ਯੇ ਅਕੁਸਲਾ, ਤੇ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਯਾ ਪਰਿਜਾਨਨਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਵਤ੍ਤਾ, ਇਦਂ ਪਹਾਨਂ ਪਹਾਨਞਾਣਂ. ‘‘ਯੇ ਕੁਸਲਾ, ਤੇ ਭਾਵੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਯਾ ਪਰਿਜਾਨਨਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਵਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਾ. ‘‘ਯਂ ਅਸਙ੍ਖਤਂ, ਇਦਂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਯਾ ਪਰਿਜਾਨਨਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਵਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਾਤਿ ਯੋਜੇਤ੍ਵਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਅਵਿਰੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਅਭਿਞ੍ਞਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚਵਿਧਾ ਪਞ੍ਞਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਤਾਹਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਹਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘ਕਿ’ਨ੍ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਥੋਮੀਯਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੋ ਏਵ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਯਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕੁਸਲਤ੍ਤਾ ਛੇਕਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਥੋਮੀਯਤਿ, ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕੁਸਲਤ੍ਤਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਚ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਏਕਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਨਯਾਨਂ ਯੁਤ੍ਤਤਾਯ ਕੋਵਿਦਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਲ੍ਯਾਣਤਾਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਚ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਕੋਵਿਦਤ੍ਤਾ ‘‘ਫਲਤਾਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਚ ਵਡ੍ਢੀਸੁ ਕੋਵਿਦਤ੍ਤਾ ‘‘ਆਯਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਚ ਅਵਡ੍ਢੀਸੁ ਕੋਵਿਦਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਪਾਯਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਚ ਅਚ੍ਚਾਯਿਕੇ ਕਿਚ੍ਚੇ ਵਾ ਭਯੇ ਵਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਸਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ, ਭਯਸ੍ਸ ਵਾ ਤਿਕਿਚ੍ਛਨਸਮਤ੍ਥੇ ਠਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਕਾਰਣੇ ਕੋਵਿਦਤ੍ਤਾ ‘‘ਉਪਾਯਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਚ ਮਹਨ੍ਤੇਸੁ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਮਹਤਾ ਕੋਸਲ੍ਲੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿ ਚ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਥੋਮੀਯਤਿ. ‘‘ਤਸ੍ਸ ¶ ਅਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਾਦੀਸੁ ਕੁਸਲਭਾਵੋ ਕਥਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਕੁਸਲੋ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

‘‘ਕੁਸਲੋ ¶ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਕਥਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਵਿਞ੍ਞਾਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਕਤ੍ਥ ਪਵਤ੍ਤੇਨ ਸਤਿਸਹਿਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਤੋ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤੇਨ ਸਤਿਸਹਿਤਞਾਣੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਤੋ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨਾਤਿ ਯੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਪਵਤ੍ਤੇਨ ਸਤਿਸਹਿਤਞਾਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਤੋ ਅਸੇਕ੍ਖਭਿਕ੍ਖੁ, ਤੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਪਯੋਜਨਾਭਾਵਤੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖਵਿਹਾਰਤ੍ਥਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ…ਪੇ… ਤੁਣ੍ਹੀਭਾਵੇਨ ਸਤੇਨ ਸਤਿਸਹਿਤੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨੇਨ ਞਾਣੇਨ ਵਿਹਾਤਬ੍ਬਂ ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥਪਰਿਵਤ੍ਤਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਵਿਹਰਣਂ ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਂ.

‘‘ਯਾ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਪਟਿਪਦਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਇਮਾ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਪਟਿਪਦਾ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਕਤਿਵਿਧਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਮਾ ਪਟਿਪਦਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਚਰਿਯਾ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲਵਸੇਨ ਦ੍ਵੇਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਮਾ ਦ੍ਵੇ ਚਰਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਚਰਿਯਾ ਭਾਵੇਤਬ੍ਬਕੁਸਲਾਦਿਭੇਦੇਨ ਵਾ ਅਤ੍ਥਕੋਸਲ੍ਲਾਦਿਭੇਦੇਨ ਵਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਭੇਦੇਨ ਵਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਇਮਾ ਚਰਿਯਾ ਦ੍ਵੇਤਿ ਭਗਵਤਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ ਅਨੁਜਾਨਨਵਸੇਨ ਦੇਸਿਤਾ, ਵਿਸੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਏਕਾ ਚਰਿਯਾ, ਵਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਾਨਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਏਕਾ ਚਰਿਯਾਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਵਸੇਨ ਦ੍ਵੇਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

‘‘ਅਸੇਕ੍ਖੋਯੇਵ ਕਸ੍ਮਾ ‘ਸਤੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤੀ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਥੋਮੀਯਤਿ, ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਪਿ ‘ਸਤੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤੀ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਥੋਮੀਯਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਤਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਰਹਤੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਕਤਕਿਚ੍ਚਾਨਿ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਕਤਕਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾ ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯੇਨ ਬੋਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ…ਪੇ… ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਿਸਮਯੇਨ ਬੋਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਭਵੇ. ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਇਦਂ ਬੋਜ੍ਝਂ ਬੋਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਯੋ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਸਤਿਵੇਪੁਲ੍ਲਪ੍ਪਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏਵਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯਾਦਿਨਾ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਯਂ ¶ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ‘‘ਰਾਗਸ੍ਸ ਖਯਾਯ, ਦੋਸਸ੍ਸ ਖਯਾਯ, ਮੋਹਸ੍ਸ ਖਯਾਯ ਸਤੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਸਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤੀ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਥੋਮੀਯਤਿ. ਸੇਕ੍ਖੋਪਿ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਂ ਬੋਜ੍ਝਂ ਬੋਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯਾਦਿਨਾ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਤੋ…ਪੇ… ਮੋਹਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ ਥੋਮੀਯਤੀਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕੇ ਵਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਾ? ਸੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ.

‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨਾਦਿਭਾਵੋ, ਰਾਗਾਦੀਨਞ੍ਚ ਖਯਭਾਵੋ ¶ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤੇਨਾਹ ਭਗਵਾ ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ. ‘‘ਭਗਵਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੧੫) ਮਨਾਪਿਕੇਸੁ ਕਾਮੇਸੁ ਨਾਭਿਗਿਜ੍ਝਨਭਾਵੋ, ਅਮਨਾਪਿਕੇਸੁ ਕਾਮੇਸੁ ਮਨਸਾ ਅਨਾਵਿਲਭਾਵੋ, ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕੁਸਲਭਾਵੋ, ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਬ੍ਬਜਨਭਾਵੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਸੋ ਨਾਭਿਗਿਜ੍ਝਨਭਾਵਾਦਿਕੋ ਕਸ੍ਮਾ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤੇਨਾਹ ਕਾਮੇਸੁ…ਪੇ… ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ. ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਏਕਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਦਿਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਦਿਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

ਵਿਚਯਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਅਜਿਤਸੁਤ੍ਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰੇਸੁ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਜਿਤਸੁਤ੍ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰੇਸੁਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ, ਏਵਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –

ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ਚ ਮਹਾਥੇਰੋ ਵਿਚਯਹਾਰਂ ਵਿਭਜਨ੍ਤੋ ਅਜਿਤਸੁਤ੍ਤਵਸੇਨ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯਂ, ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰੇਸੁਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯਾਨਂ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏਵਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ, ਏਵਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ ਆਹਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੧੭) –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਏਵਨ੍ਤਿ ਅਜਿਤਸੁਤ੍ਤੇ (ਸੁ. ਨਿ. ੧੦੩੮ ਆਦਯੋ; ਚੂਲ਼ਨਿ. ਵਤ੍ਥੁਗਾਥਾ ੫੭, ਅਜਿਤਮਾਣਵਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੧ ਆਦਯੋ) ਵੁਤ੍ਤਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਪੁਚ੍ਛਾਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯੋ ਵਿਭਜੇਤਬ੍ਬੋ, ਏਵਂ ਅਜਿਤਸੁਤ੍ਤੇ (ਸੁ. ਨਿ. ੧੦੩੮ ਆਦਯੋ; ਚੂਲ਼ਨਿ. ਵਤ੍ਥੁਗਾਥਾ ੫੭ ਆਦਯੋ, ਅਜਿਤਮਾਣਵਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੧ ਆਦਯੋ) ਵੁਤ੍ਤਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰੇਸੁਪਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯੋ ਵਿਭਜੇਤਬ੍ਬੋ.

ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯਾ ¶ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਤਮੋ ਸੁਤ੍ਤਅਨੁਗੀਤਿਵਿਚਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਅਨੁਗੀਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨੀਹਰਿਤਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ. ਅਨੁਗੀਤੀਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰਦੇਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਅਨੁਗੀਤਿ. ਅਤ੍ਥਤੋ ਚ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਚ ਸਮਾਨੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਅਨੁਗੀਤਿਯਾ ਅਤ੍ਥਤੋ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਚ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਨਾ ਸਦਿਸੀ ਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਵਾ ਸਂਵਣ੍ਣਿਯਮਾਨਸੁਤ੍ਤੇ ਅਨੁਗੀਤਿ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਤੋ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਚ ਸਮਾਨੇਤਬ੍ਬਾ ¶ . ‘‘ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਸਮਾਨੇ ਕੋ ਨਾਮ ਦੋਸੋ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥਾਪਗਤਂ ਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਂ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਸਮਾਨੇ ਦੋਸੋ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਅਸਮਾਨੇ ਪਨ ਕੋ ਨਾਮ ਦੋਸੋ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੁਨ੍ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋਪਿ ਦੁਨ੍ਨਯੋ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਮਾ ਸਦੋਸਤ੍ਤਾ ਅਨੁਗੀਤਿਯਾ ਵਾ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨੂਪੇਤਂ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤਬ੍ਬਂ.

ਅਨੁਗੀਤਿਵਿਚਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਵਿਚਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੁਤ੍ਤਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਞ੍ਚਾਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਸੁਤ੍ਤਞ੍ਚ. ‘‘ਇਦਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ ਆਹਚ੍ਚਵਚਨਂ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਸਙ੍ਗਾਯਨ੍ਤੇਹਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਵਚਨਂ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਿਚਿਨਿਤਬ੍ਬਂ, ‘‘ਇਦਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਸੁਤ੍ਤਂ ਨੀਤਤ੍ਥਂ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਨੇਯ੍ਯਤ੍ਥਂ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਿਚਿਨਿਤਬ੍ਬਂ, ‘‘ਇਦਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਿਚਿਨਿਤਬ੍ਬਂ, ‘‘ਇਦਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪਵਿਚਿਨਿਤਬ੍ਬਂ. ਏਵਂ ਪਵਿਚਿਨਿਤ੍ਵਾ ਯਦਿ ਆਹਚ੍ਚਵਚਨਂ ਭਵੇ, ਏਵਂ ਸਤਿ ‘‘ਆਹਚ੍ਚਵਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ. ਯਦਿ ਅਸੇਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤਂ ਭਵੇ, ਏਵਂ ਸਤਿ ‘‘ਅਸੇਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ, ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

‘‘ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਵਿਚਿਨਿਤ੍ਵਾ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਭੂਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਤ੍ਥ ਪਦੇਸੇ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪੁਚ੍ਛਂ ਠਪੇਤ੍ਵਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕੁਹਿਂ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਾਨਿ…ਪੇ… ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਵਿਚਿਨਿਤੁਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਸਚ੍ਚਵਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਭਾਵਤੋ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਤਸ੍ਸੇਵ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਂ ¶ ਸੁਤ੍ਤਵਿਚਯਂ ਨਿਗਮੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏਵਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਵਿਚੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ. ‘‘ਨ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪੁਚ੍ਛਾਦੀਨਂ ਪਵਿਚੇਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਤੇਨਾਹ…ਪੇ… ਅਨੁਗੀਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪੁਚ੍ਛਾਦੀਨਂ ਵਿਚੇਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ‘‘ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਞ੍ਚ…ਪੇ… ਅਨੁਗੀਤੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਯਂ ਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਵਿਚੇਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਵਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

‘‘ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਚ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥਿ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਵਿਚਯੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਾਵਿਚਯਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਿਚਯਪੁਬ੍ਬਾਪਰਵਿਚਯਅਨੁਗੀਤਿਵਿਚਯਸੁਤ੍ਤਵਿਚਯਾ ¶ ਸਰੂਪਤੋ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਤੇਹਿ ਅਵਸੇਸੋ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਵਿਚਯੋਪਿ ਯਥਾਰਹਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਯੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਇਤਿ ਵਿਚਯਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੧੮. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਵਿਚਯਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਪਦਪਞ੍ਹਾਦਯੋ ਵਿਚਿਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਵਿਚਯਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਹਾਰੇਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ. ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਹਾਰਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਅਯਂ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੋਤਿਆਦਿ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੧੮). ਅਯਂ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਕਿਂ ਨਾਮ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਂ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਿਵਸੇਨ ਯੋਜਯਤੀਤਿ ਯੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਂ ¶ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਪਨ ਦੁਵਿਧੋ ਅਤਥਾਕਾਰੇਨ ਗਯ੍ਹਮਾਨੋ, ਤਥਾਕਾਰੇਨ ਗਯ੍ਹਮਾਨੋ ਅਤ੍ਥੋਤਿ. ਤਤ੍ਥ ਅਤਥਾਕਾਰੇਨ ਗਯ੍ਹਮਾਨੋਵ ਅਤ੍ਥੋ ਯਾਥਾਵਤੋ ਯੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਧਾਰਣੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ, ਇਤਰੋ ਪਨ ਭੂਤਕਥਨਮਤ੍ਤੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ. ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਾਯਂ ਯੁਤ੍ਤਿਗਵੇਸਨਾ ਨਾਮ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾ ਮਹਾਪਦੇਸੇਹਿ ਵਿਨਾ ਨ ਸਮ੍ਭਵਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਂ ਵਿਭਜਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਠਮਂ ਉਪਦਿਸਿਤੁਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਪਦੇਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਮਹਾਪਦੇਸਾਤਿ ਮਹਨ੍ਤੇ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਅਪਦਿਸਿਤ੍ਵਾ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ ਕਾਰਣਾਨਿ, ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਵਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਪਦੇਸਾਨਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਨਿ. ਅਪਦਿਸੀਯਤੇਤਿ ਅਪਦੇਸੋ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਪਦੇਸੋ ਏਤਸ੍ਸ ਕਾਰਣਸ੍ਸਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਪਦੇਸੋ. ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇਵ ਨਯੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ. ‘‘ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਏਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਮਯਾ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਵਾ ਆਭਤਸ੍ਸ ਗਨ੍ਥਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਵਿਨਯੇਹਿ ਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਅਧਮ੍ਮੋਤਿ ਵਿਨਿਚ੍ਛਯਕਾਰਣਂ ¶ ਮਹਾਪਦੇਸੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ‘‘ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮਯਾ ਆਭਤਂ, ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮਯਾ ਆਭਤਂ, ਸਮ੍ਬਹੁਲਤ੍ਥੇਰਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮਯਾ ਆਭਤਂ, ਏਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮਯਾ ਆਭਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਵਾ ਆਭਤਸ੍ਸ ਗਨ੍ਥਸ੍ਸ ਯਾਨਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਅਤ੍ਥਪਦਾਨਿ ਸਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਤਰਯਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਅਨੁਪ੍ਪਵੇਸਿਤਾਨਿ, ਵਿਨਯੇ ਰਾਗਾਦਿਵਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਯਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਂਸਨ੍ਦੇਤਬ੍ਬਾਨਿ. ਧਮ੍ਮਤਾਯਂ ਉਪਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਾਨਿ. ਯਦਿ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਨ, ਵਿਨਯਤ੍ਥੇਨ, ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਚ ਅਵਿਰੁਦ੍ਧਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਤਵ ਆਭਤਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਯੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਵਿਨਿਚ੍ਛਯਨ੍ਤੇਹਿ ਵਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਸੁਤ੍ਤਵਿਨਯਧਮ੍ਮਤਾਸੁ ਓਤਰਯਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਯਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਉਪਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ, ‘‘ਕਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ, ਕਤ੍ਥ ਵਿਨਯੇ, ਕਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਤਾਯ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਤਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਚਤੂਸੁ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੂਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਕੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ. ਰਾਗੋ ਵਿਨਸ੍ਸਤਿ ਵੂਪਸਮਤਿ ਏਤੇਨ ਅਸੁਭਾਦਿਨਾਤਿ ਰਾਗਵਿਨਯਂ, ਕਿਂ ਤਂ? ਅਸੁਭਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਰਾਗਵਿਨਯੋ, ਕੋ ਸੋ? ਅਸੁਭਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਕੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਵਿਸੇਸੋ. ਏਸ ਨਯੋ ਦੋਸਵਿਨਯੋਤਿਆਦੀਸੁਪਿ. ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਨਾਮ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਂ ਵਿਵਜ੍ਜੇਤ੍ਵਾ ਏਕਤ੍ਤਨਯਾਦੀਨਂ ਦੀਪਨੇਨ ਅਵਿਜ੍ਜਾਦਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਸਭਾਵਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾਵਦੀਪਕੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਤਮਿਸ੍ਸਂ ਧਮ੍ਮਤਾਯਂ ਉਪਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਾਨਿ? ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇ’’ਤਿ.

‘‘ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ¶ ਅਵਤਰਨ੍ਤੇ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਅਵਿਲੋਮੇਨ੍ਤੇ ਕਿਂ ਨ ਜਨੇਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ‘‘ਚਤੂਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮਯਾ ਆਭਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਵਾ ਆਭਤਗਨ੍ਥੋ ਚਤੂਸੁ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੁ ਯਦਿ ਅਵਤਰਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਆਭਤਗਨ੍ਥੋ ਆਸਵੇ ਨ ਜਨੇਤਿ. ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਵਿਨਯੇ ਯਦਿ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਆਭਤਗਨ੍ਥੋ ਆਸਵੇ ਨ ਜਨੇਤਿ. ਧਮ੍ਮਤਞ੍ਚ ਯਦਿ ਨ ਵਿਲੋਮੇਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਆਭਤਗਨ੍ਥੋ ਆਸਵੇ ਨ ਜਨੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਪਦੇਸਾ ਆਭਤਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਪਦੇਸੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਆਭਤਗਨ੍ਥੇ ਯਂ ਯਂ ਅਤ੍ਥਜਾਤਂ, ਯਂ ਯਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਵਾ ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਪਦੇਸੇਹਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਅਤ੍ਥਜਾਤਂ ਵਾ ਤਂ ਤਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਵਾ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ. ਯੇਨ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਚ ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਪਦੇਸੇਹਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਸੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ. ਯਥਾ ਯਥਾ ਪਕਾਰੇਨ ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਪਦੇਸੇਹਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਸੋ ਸੋ ਪਕਾਰੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਸੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤੇ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਏਵਂ ਗਾਹਣਤ੍ਥਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਪਦੇਸਾ ਆਭਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

੧੯. ਚਤੂਹਿ ¶ ਮਹਾਪਦੇਸੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਂ ਅਵਿਰੁਦ੍ਧਂ ਤਂ ਤਂ ਅਤ੍ਥਜਾਤਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਕਤ੍ਥ ਕੇਨ ਯੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪਞ੍ਹੇ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਯੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ. ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਹਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਿਤਬ੍ਬਂ ਸਭਾਵਧਮ੍ਮਂ. ਪੁਚ੍ਛਿਤੇਨਾਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਗ੍ਗਲੇਨ. ਪਞ੍ਹੇਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਪਾਠੇ. ਪਦਾਨਿ ਕਤਿ ਕਿਤ੍ਤਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪਦਸੋ ਪਠਮਂ ਪਰਿਯੋਗਾਹਿਤਬ੍ਬਂ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਵਿਚੇਤਬ੍ਬਂ ਵੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬਂ. ‘‘ਕਥਂ ਵਿਚੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਦਿ ਸਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਪਦਾਨੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਪਾਠੇ ਨਿਰਵਸੇਸਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਏਕਂ ਸਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਂ ਯਦਿ ਅਭਿਵਦਨ੍ਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਅਤ੍ਥਵਸੇਨ ਏਕੋ ਪਞ੍ਹੋ. ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਦਤ੍ਥਸ੍ਸੇਕਸ੍ਸ ਞਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੧੯).

ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਵਸੇਨ ਏਕਵਿਧਂ ਪਞ੍ਹਂ. ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਮਾਨੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਅਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ. ‘‘ਕੋ ਆਜਾਨਨਾਕਾਰੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਆਜਾਨਨਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਿਂ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਯੇ ਹਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਾ ¶ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਾ, ਇਮੇ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਾ ਨਾਨਤ੍ਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕਿਂ, ਨਾਨਾਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਇਮੇਸਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਏਕੋ ਅਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮੇਵ ਨਾਨਂ ਹੋਤਿ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਯੁਤ੍ਤਿਤੋ ਵਿਚੇਤ੍ਵਾ ਅਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ. ‘‘ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਹੋ ਕਿਂ ਭਵੇ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਏਕਦੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਕਿਂ ਭਵੇ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਯਥਾ ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ.

ਤਸ੍ਸਂ ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਯਂ – ਚੋਰਘਾਤਕੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸੇਨ ਚੋਰੋ ਅਬ੍ਭਾਹਤੋ ਵਿਯ ਕੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਦਾ ਅਬ੍ਭਾਹਤੋ, ਮਾਲੁਵਲਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਸ੍ਸਿਤਰੁਕ੍ਖੋ ਪਰਿਵਾਰਿਤੋ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟੋ ਵਿਯ ਕੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰਿਤੋ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟੋ, ਵਿਸਪ੍ਪੀਤਖੁਰਪ੍ਪੇਨ ਸਲ੍ਲੇਨ ਓਤਿਣ੍ਣੋ ਅਨੁਪਵਿਟ੍ਠੋ ਵਿਯ ਕੇਨ ਸਲ੍ਲੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਦਾ ਓਤਿਣ੍ਣੋ ਅਨੁਪਵਿਟ੍ਠੋ, ਕਿਸ੍ਸ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਦਾ ਧੂਪਾਯਿਤੋ ਸਨ੍ਤਾਪਿਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਇਮਾਯ ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਯ ਕਿਤ੍ਤਕਾਨਿ ਪਦਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਨੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਹੋਨ੍ਤਿ. ‘‘ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇ ਤਯੋ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਭਗਵਾ ਦੇਵਤਾਯ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ, ਇਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਤੋ ‘‘ਤਯੋਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵਿਞ੍ਞਾਯਤਿ. ‘‘ਕਤਮਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਮਚ੍ਚੁਨਾਬ੍ਭਾਹਤੋ ¶ ਲੋਕੋ, ਜਰਾਯ ਪਰਿਵਾਰਿਤੋ;

ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇਨ ਓਤਿਣ੍ਣੋ, ਇਚ੍ਛਾਧੂਪਾਯਿਤੋ ਸਦਾ’’ਤਿ. –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯਂ – ਚੋਰਘਾਤਕੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸੇਨ ਚੋਰੋ ਅਬ੍ਭਾਹਤੋ ਵਿਯ ਮਚ੍ਚੁਨਾ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਦਾ ਅਬ੍ਭਾਹਤੋ, ਮਾਲੁਵਲਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਸ੍ਸਿਤਰੁਕ੍ਖੋ ਪਰਿਵਾਰਿਤੋ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟੋ ਵਿਯ ਜਰਾਯ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰਿਤੋ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟੋ, ਵਿਸਪ੍ਪੀਤਖੁਰਪ੍ਪੇਨ ਸਲ੍ਲੇਨ ਓਤਿਣ੍ਣੋ ਅਨੁਪਵਿਟ੍ਠੋ ਵਿਯ ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਦਾ ਓਤਿਣ੍ਣੋ ਅਨੁਪਵਿਟ੍ਠੋ, ਇਚ੍ਛਾਯ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਦਾ ਧੂਪਾਯਿਤੋ ਸਨ੍ਤਾਪਿਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ.

੨੦. ‘‘ਕਤਮਂ ਮਚ੍ਚੁ, ਕਤਮਾ ਜਰਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਜਰਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯਂ. ਦੁਤਿਯਪਦੇ ਵੁਤ੍ਤਾ ਜਰਾ ਚ ਪਠਮਪਦੇ ¶ ਵੁਤ੍ਤਂ ਮਰਣਞ੍ਚ ਇਮਾਨਿ ਦ੍ਵੇ ਸਙ੍ਖਤਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਤਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਙ੍ਖਤਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍ਵਾ ਵਿਸੁਂ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਸਙ੍ਖਤਲਕ੍ਖਣਾਨਂ ਜਰਾਮਰਣਾਨਂ ਕਥਂ ਭੇਦੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਜਰਾਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਜਰਾਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਠਿਤਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧਪ੍ਪਬਨ੍ਧਸ੍ਸ ਯਂ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ, ਅਯਂ ਪਾਕਟਜਰਾ ਨਾਮ, ਨ ਖਣਟ੍ਠਿਤਿਜਰਾ. ਮਰਣਂ ਵਯੋਤਿ ਸਮ੍ਮੁਤਿਮਰਣਂ ਚੁਤਿਯੇਵ ਹੋਤਿ, ਨ ਖਣਿਕਮਰਣਂ, ਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਮਰਣਂ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਵਯੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ. ਨਿ. ੩.੩੮; ਅ. ਨਿ. ੩.੪੭; ਕਥਾ. ੨੧੪).

ਯਦਿ ਠਿਤਸ੍ਸੇਵ ਮਰਣਂ ਸਿਯਾ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਜਰਾਮਰਣਾਨਂ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਯੁਤ੍ਤਂ ਨ ਸਿਯਾ, ਅਯੁਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ‘‘ਤੇ ਤਯੋ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵਚਨਮ੍ਪਿ ਅਯੁਤ੍ਤਮੇਵਾਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਜਰਾਯ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸਂ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯਂ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਜਰਾਯ ਚ ਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਰਣਸ੍ਸ ਚ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਯੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਕਥਂ ਕਾਰਣੇਨ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਗਬ੍ਭਗਤਾਪਿ ਹਿ ਮੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਜਰਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਗਬ੍ਭਗਤਾਪਿ ਸਤ੍ਤਾ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਮੀਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ. ‘‘ਗਬ੍ਭਗਤਾਪਿ ਜਰਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਭਵੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨ ਚ ਤੇ ਜਿਣ੍ਣਾ ਭਵਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਜਰਪ੍ਪਤ੍ਤਾਪਿ ਅਜਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਜਿਣ੍ਣਜਰਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾਵ ਮੀਯਨ੍ਤਿ, ਏਵਂ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਸ੍ਸ ਜਿਣ੍ਣਜਰਾਵਿਰਹਿਤਸ੍ਸ ਮਰਣਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ਅਞ੍ਞਾ ਜਰਾ, ਅਞ੍ਞਂ ਮਰਣਨ੍ਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ. ‘‘ਨ ਗਬ੍ਭਗਤਾਨਂਯੇਵ ਜਿਣ੍ਣਜਰਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਮਰਣਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ¶ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਦੇਵਾਨਂ ਮਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਦੇਵਾਪਿ ਚਿਰਕਾਲਸਮ੍ਭਵਤੋ ਜਰਂ ਪਤ੍ਤਾ ਭਵੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨ ਚ ਤੇਸਂ ਸਰੀਰਾਨਿ ਜੀਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਜਰਾਮਰਣਾਨਂ ਨਾਨਤ੍ਤੇ ਕਾਰਣਂ ਏਤ੍ਤਕਮੇਵਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਕ੍ਕਤੇ ਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਜਿਣ੍ਣਜਰਾਯ ਪਟਿਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਤੇਵ, ਮਰਣਸ੍ਸ ਪਨ ਪਟਿਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਤੇਵ, ਇਮਿਨਾਪਿ ਕਾਰਣੇਨ ਜਰਾਮਰਣਾਨਂ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਮੇਵਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਤੇ ਮਰਣਸ੍ਸ ਪਟਿਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਨਨੁ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਭਾਵਨਾਯ ਵਸੀਭਾਵੇ ਸਤਿ ਸਕ੍ਕਾ ਮਰਣਸ੍ਸਾਪਿ ਪਟਿਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਅਞ੍ਞਤ੍ਰੇਵ ਇਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤਾਨਂ ਇਦ੍ਧਿਵਿਸਯਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਜਰਾਮਰਣਾਨਂ ¶ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨਾਨਾਭਾਵੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਪਨ ਤਣ੍ਹਾਯ ਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਨਾਨਾਭਾਵੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਤੇਹਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਂ ਪਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਵਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯਪਿ ਜੀਰਨ੍ਤਾਪਿ ਮੀਯਨ੍ਤਾਪਿ ਵੀਤਰਾਗਾ ਯਸ੍ਮਾ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਨਾਨਾਭਾਵੋ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਤਣ੍ਹਾਯ ਜੀਰਣਭਿਜ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤੇਹਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਕੋ ਨਾਮ ਦੋਸੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਦੋਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਦਿ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਜਰਾਮਰਣਂ ਯਥਾ ਯੇਨ ਜੀਰਣਭਿਜ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣੇਨ ਪਾਕਟਂ, ਏਵਂ ਜੀਰਣਭਿਜ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣੇਨ ਤਣ੍ਹਾਪਿ ਪਾਕਟਾ. ਯਦਿ ਚ ਸਿਯਾ; ਏਵਂ ਸਨ੍ਤੇ ਯੋਬ੍ਬਨਟ੍ਠਾਪਿ ਸਬ੍ਬੇ ਮਾਣਵਾ ਵਿਗਤਤਣ੍ਹਾ ਸਿਯੁਂ, ਨ ਚ ਵਿਗਤਤਣ੍ਹਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਨਾਭਾਵੋ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋ. ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਦੋਸੋ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਚ ਤਣ੍ਹਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਜਰਾਮਰਣਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਭਵਤਣ੍ਹਾਯ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤਿ, ਏਵਂ ਜਰਾਮਰਣਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ ਸਿਯਾ. ਯਸ੍ਮਾ ਨ ਜਰਾਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਂ.

ਤੇਹਿ ਤਾਯ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਏਵਮ੍ਪਿ ਦੋਸੋ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਚ ਤਣ੍ਹਾ ਮਗ੍ਗਵਜ੍ਝਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਹਿ ਤਾਯ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਯਥਾ ਤਣ੍ਹਾ ਮਗ੍ਗਵਜ੍ਝਾ ਹੋਤਿ, ਏਵਂ ਜਰਾਮਰਣਮ੍ਪਿ ਮਗ੍ਗਵਜ੍ਝਂ ਸਿਯਾ. ਯਥਾ ਜਰਾਮਰਣਂ ਮਗ੍ਗਵਜ੍ਝਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਏਵਂ ਤਣ੍ਹਾਪਿ ਮਗ੍ਗਵਜ੍ਝਾ ਨ ਸਿਯਾ, ਤਥਾ ਚ ਨ ਹੋਤਿ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਪਹਾਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ, ਤਸ੍ਮਾਪਿ ਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਂ.

‘‘ਯਦਿ ¶ ਚਾਤਿਆਦਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਯੁਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਏਵ ਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞੇਹਿਪਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਮਾਯ ਯੁਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਇਮਾਯ ਯੁਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਯਾ ਯੁਤ੍ਤਿ ‘‘ਯਦਿ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਇਮਾਯ ਯੁਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ. ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਕਾਰਣਭੂਤੇਹਿ ਉਪਪਤ੍ਤੀਹਿ ਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਨਨੁ ਯੁਤ੍ਤਿਯਾ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਚ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਯਦਿ ਚ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਯੁਤ੍ਤਿਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਚ ਮਰਣੇਹਿ ¶ ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਯਦਿ ਚ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋਪਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਮੇਵਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

‘‘ਕਥਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਲ੍ਲੋਤਿ ਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਲ੍ਲੋ’’ਤਿ ਵਾ ‘‘ਧੂਪਾਯਨ’’ਨ੍ਤਿ ਵਾ ਦ੍ਵੀਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਹਿ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨਂ ਇਮੇਸਂ ਇਚ੍ਛਾਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਤ੍ਤਂ ਸਮਾਨਤ੍ਤਂ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ. ‘‘ਸਲ੍ਲੋ’’ਤਿ ਵਾ ‘‘ਧੂਪਾਯਨ’’ਨ੍ਤਿ ਵਾ ਦ੍ਵੀਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਹਿ ਅਵੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨਂ ਜਰਾਮਰਣਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਯ ਏਕਤ੍ਤਂ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਤਮੇਵਤ੍ਥਂ ਵਿਵਰਿਤੁਂ ‘‘ਨ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਇਚ੍ਛਾਯ ਚ ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਏਕਤ੍ਤਮੇਵ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਇਚ੍ਛਾਯ ਚ ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਜੀਰਣਭਿਜ੍ਜਨਸਮ੍ਭਵਤੋ ਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਏਕਤ੍ਤਂ ਸਿਯਾ, ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇ ਅਪਰਿਪੂਰਮਾਨੇ ਨਵਸੁ ਆਘਾਤਵਤ੍ਥੂਸੁ ਕੋਧੋ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪਨਾਹੋ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ. ਜਰਾਮਰਣੇਸੁ ਅਪਰਿਪੂਰਮਾਨੇਸੁ ਨਵਸੁ ਆਘਾਤਵਤ੍ਥੂਸੁ ਕੋਧੋ ਚ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪਨਾਹੋ ਚ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ. ਇਤਿ ਇਮਾਯ ਯੁਤ੍ਤਿਯਾ ਜਰਾਯ ਚ ਮਰਣਸ੍ਸ ਚ ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਯੁਜ੍ਜਤਿਯੇਵਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

ਯਦਿ ਇਚ੍ਛਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਤ੍ਤਂ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਭਗਵਤਾ ‘‘ਮਚ੍ਚੁਨਾਬ੍ਭਾਹਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇਨ ਓਤਿਣ੍ਣੋ, ਇਚ੍ਛਾਧੂਪਾਯਿਤੋ ਸਦਾ’’ਤਿ ਦ੍ਵਿਧਾ ਵੁਤ੍ਤਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਂ ਪਨਿਦਂ ਭਗਵਤਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਇਚ੍ਛਾ’’ਤਿਪਿ ‘‘ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿਪਿ ਦ੍ਵੀਹਿ ਨਾਮੇਹਿ ਯਂ ਪਨਿਦਂ ਅਭਿਲਪਿਤਂ ਯਂ ਪਨਿਦਂ ਅਭਿਲਪਨਂ ਕਤਂ, ਇਦਂ ਅਭਿਲਪਨਂ ਭਗਵਤਾ ਬਾਹਿਰਾਨਂ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤਸਿਤਬ੍ਬਾਨਂ ਵਤ੍ਥੂਨਂ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਭੇਦਾਨਂ ਵਸੇਨ ‘‘ਇਚ੍ਛਾ’’ਤਿਪਿ ‘‘ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿਪਿ ਦ੍ਵੀਹਿ ਨਾਮੇਹਿ ਅਭਿਲਪਿਤਂ ਅਭਿਲਪਨਵਸੇਨ ਕਤਨ੍ਤਿ ਏਕਤ੍ਤਂ ਯੁਤ੍ਤਮੇਵ, ਨ ਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਨਾਮਵਸੇਨ ¶ ਦ੍ਵਿਧਾ ਵੁਤ੍ਤਾਨਂ ਇਚ੍ਛਾਤਣ੍ਹਾਦੀਨਂ ਕੇਨ ਏਕਤ੍ਤਂ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਾਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਨਾਨਾਨਾਮਵਸੇਨ ਪਭੇਦਾ ਸਬ੍ਬਾ ਇਚ੍ਛਾਦਿਕਾ ਤਣ੍ਹਾ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਲਕ੍ਖਣੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਯੁਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਮਵਸੇਨ ਭਿਨ੍ਨਾਨਮ੍ਪਿ ਏਕਲਕ੍ਖਣੇਨ ਏਕਤ੍ਤਂ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ. ‘‘ਕਿਮਿਵ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾ ਸਬ੍ਬੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਕਟ੍ਠਗ੍ਗਿਆਦਿਵਸੇਨ ਅਨੇਕੋ ਸਬ੍ਬੋ ਅਗ੍ਗਿ ¶ ਉਣ੍ਹਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣੋ ਯਥਾ, ਏਵਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਲਕ੍ਖਣੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਿਨੋ ਉਪਾਦਾਨਵਸੇਨ ਅਨੇਕਾਨਿ ਨਾਮਾਨਿ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ. ਆਰਮ੍ਮਣਵਸੇਨ ਤਣ੍ਹਾ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਨਾਮੇਹਿ ਭਗਵਤਾ ਅਭਿਲਪਿਤਾ, ਉਪਾਦਾਨਵਸੇਨ ਅਗ੍ਗਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਨਾਮੇਹਿ ਅਭਿਲਪਿਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯਂ ਆਗਤਨਾਮੇਹਿ ਏਵ ਤਣ੍ਹਾ ਅਭਿਲਪਿਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਨੇਕੇਹਿ ਨਾਮੇਹਿ ਅਭਿਲਪਿਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਚ੍ਛਾਇਤਿਪੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਅਤ੍ਥਾਨਿ ਰੂਪਾਦੀਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਸਤ੍ਤਾ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਇਚ੍ਛਾ. ਤਸਨ੍ਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾ. ਸਲ੍ਲਤਿ ਪਵਿਸਤਿ ਵਿਸਪ੍ਪੀਤਂ ਸਲ੍ਲਂ ਵਿਯਾਤਿ ਸਲ੍ਲਾ, ਸਨ੍ਤਾਪਂ ਲਾਤਿ ਆਦਦਾਤੀਤਿ ਵਾ ਸਲ੍ਲਾ, ਸਨ੍ਤਾਪਂ ਲਾਤਿ ਪਵਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਵਾ ਸਲ੍ਲਾ. ਧੂਪਾਯਤਿ ਸਨ੍ਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਦਹਤੀਤਿ ਧੂਪਾਯਨਾ. ਸਰਤਿ ਆਕਡ੍ਢਤਿ ਅਵਹਰਤਿ ਸੀਘਸੋਤਾ ਸਰਿਤਾ ਵਿਯਾਤਿ ਸਰਿਤਾ, ਸਰਤਿ ਸਲ੍ਲਤੀਤਿ ਵਾ ਸਰਿਤਾ. ਵਿਸਰਤੀਤਿ ਵਿਸਤ੍ਤਿਕਾ. ਪੀਤਿਵਸੇਨ ਸਿਨੇਹਤੀਤਿ ਸਿਨੇਹੋ. ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਗਤੀਸੁ ਕਿਲਮਥਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ ਕਿਲਮਥੋ. ਸਤ੍ਤਾ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਮਞ੍ਞਨਾ. ਭਵਂ ਬਨ੍ਧਤੀਤਿ ਬਨ੍ਧੋ. ਆਸੀਯਤੇ ਪਤ੍ਥੀਯਤੇਤਿ ਆਸਾ. ਆਸਿਯਤਿ ਪਤ੍ਥੇਤੀਤਿ ਵਾ ਆਸਾ. ਪਿਪਾਸੀਯਤੇਤਿ ਪਿਪਾਸਾ, ਆਰਮ੍ਮਣਰਸਂ ਪਿਪਾਸਤੀਤਿ ਵਾ ਪਿਪਾਸਾ. ਅਭਿਨਨ੍ਦੀਯਤੇਤਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਤੀਤਿ ਵਾ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ. ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਵਸੇਨ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੦) ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਤਣ੍ਹਾਯ ਇਚ੍ਛਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰਵਸੇਨ ਆਲਪਿਤਭਾਵੋ ਕੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾ ਚ ਵੇਵਚਨੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਵੇਵਚਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ‘‘ਆਸਾ ਚ ਪੀਹਾ…ਪੇ… ਵੇਵਚਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੩੭) ਯਾ ਤਣ੍ਹਾ ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਇਚ੍ਛਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰਵਸੇਨ ਆਲਪਿਤਭਾਵੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ. ‘‘ਵੇਵਚਨਵਿਭਙ੍ਗੇ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤੋਪਿ ਭਗਵਤਾ ਅਵੁਤ੍ਤੇ ਕੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਭਗਵਾ ‘‘ਰੂਪੇ ਤਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਯਂ ਵਚਨਮਾਹ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਵੁਤ੍ਤੇਨ ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ ਵਾਤਿ. ਏਵਂ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਇਚ੍ਛਾਤਣ੍ਹਾਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਤ੍ਤਾ ¶ , ਜਰਾਯ ¶ ਚ ਮਰਣਸ੍ਸ ਚ ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਚ ‘‘ਤਯੋ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ ਯਂ ਵਚਨਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਵਚਨਂ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

੨੧. ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁਬ੍ਭਾਹਤੋ ਲੋਕੋਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਤਯੋ ਪਞ੍ਹਾ ਵੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪਞ੍ਹਤ੍ਤਯਭਾਵੇ ਯੁਤ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ. ‘‘ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਪਕਾਰੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਿ ਕਥਂ ਞਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਪਕਾਰੇਹਿਪਿ ਯੁਤ੍ਤਿਗਵੇਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਬ੍ਬੋ ਦੁਕ੍ਖੂਪਚਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੋ ਦੁਕ੍ਖੂਪਚਾਰੋ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਰਮੂਲਕੋਤਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਸਬ੍ਬੋ ਨਿਬ੍ਬਿਦੂਪਚਾਰੋ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮੂਲਕੋਤਿ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਵਚਨਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਉਪਚਾਰੋ ਪਵਤ੍ਤੀਤਿ ਦੁਕ੍ਖੂਪਚਾਰੋ. ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਪਚ੍ਚਯਾ ਪਵਤ੍ਤੋ ਸਙ੍ਖਾਰੋ ਮੂਲਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਰਮੂਲਕੋ. ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਉਪਚਾਰੋ ਪਵਤ੍ਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਦੂਪਚਾਰੋ. ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਯ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਭੂਤੋ ਵਤ੍ਥੁਕਾਮੋ ਮੂਲਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮੂਲਕੋਤਿ. ਤਤ੍ਥ ਅਨਭਿਰਤਿਸਙ੍ਖਾਤਾ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਾ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮੂਲਿਕਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਞਾਣਨਿਬ੍ਬਿਦਾ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮੂਲਿਕਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੋ ਨਿਬ੍ਬਿਦੂਪਚਾਰੋ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮੂਲਕੋਤਿ ਨ ਪਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਪਞ੍ਹਤ੍ਤਯਭਾਵੇ ਚੇਵ ਦੁਕ੍ਖੂਪਚਾਰਨਿਬ੍ਬਿਦੂਪਚਾਰੇ ਚ ਯਾ ਯੁਤ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਸਾਵ ਯੁਤ੍ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬਾ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਇਮਾਯ ਯੁਤ੍ਤਿਯਾ ਅਞ੍ਞਾਪਿ ਯੁਤ੍ਤਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਮਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਇਦਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਪਞ੍ਹਤ੍ਤਯਭਾਵੇ ਚੇਵ ਦੁਕ੍ਖੂਪਚਾਰਨਿਬ੍ਬਿਦੂਪਚਾਰੇ ਚ ਯਾ ਯੁਤ੍ਤਿ ਮਯਾ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਇਮਾਯ ਯੁਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੁਸਾਰੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿਪ੍ਪਦੇਸੇਸੁ ਯੁਤ੍ਤਿਪਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ.

‘‘ਇਦਂ ਨਯਦਸ੍ਸਨਂ ਸਂਖਿਤ੍ਤਂ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਗਵੇਸਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਤਂ ਨਯਦਸ੍ਸਨਂ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਹਿ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਅਸੁਭਸ੍ਸ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨੀਯਭਾਵਤੋ ਰਾਗੁਪ੍ਪਾਦੋ ਨ ਯੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਰਾਗਚਰਿਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਸੁਭਦੇਸਨਾ ਰਾਗਵਿਨਯਾਯ ਯੁਤ੍ਤਾ. ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਦੋਸਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਦੋਸਚਰਿਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਾਦੇਸਨਾ ਦੋਸਵਿਨਯਾਯ ਯੁਤ੍ਤਾ. ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਵਿਸਯਤ੍ਤਾ ਮੋਹਚਰਿਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਦੇਸਨਾ ਮੋਹਵਿਨਯਾਯ ਯੁਤ੍ਤਾ. ‘‘ਰਾਗਚਰਿਤਸ੍ਸਾਪਿ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਦਿ ¶ ਹਿ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਿਬ੍ਬਕਿਲੇਸਸ੍ਸ ਰਾਗਚਰਿਤਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਂ ਚੇਤੋਵਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਯਦਿ ਦੇਸੇਯ੍ਯ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਮੇਤ੍ਤਾਵਸੇਨਪਿ ਰਾਗੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਸੁਖਂ ਪਟਿਪਦਂ ਵਾ ਯਦਿ ਦੇਸੇਯ੍ਯ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਰਾਗਚਰਿਤਸ੍ਸ ¶ ਦੁਕ੍ਖਾਪਟਿਪਦਾਯੁਜ੍ਜਨਤੋ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਪਹਾਨਂ ਵਾ ਯਦਿਪਿ ਦੇਸੇਯ੍ਯ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਰਾਗਚਰਿਤਸ੍ਸ ਅਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਨਂ ਵਜ੍ਜੇਤ੍ਵਾ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਸ੍ਸ ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਰਤੋ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਭਗਵਾ ਰਾਗਚਰਿਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਿਰਵਸੇਸਵਸੇਨ ਯੁਤ੍ਤਿ ਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਨਯਦਸ੍ਸਨਮੇਵਾਤਿ ਯੋ ਨਯੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਤੇਨ ਨਯੇਨ ਅਞ੍ਞਾਪਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਰਾਗਸ੍ਸ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨੁਲੋਮਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਦੋਸਸ੍ਸ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨੁਲੋਮਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਮੋਹਸ੍ਸ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨੁਲੋਮਪ੍ਪਹਾਨਂ ਦੇਸਿਤਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਨੁਲੋਮਪ੍ਪਹਾਨਂ ਯਤ੍ਤਕਾ ਪਾਲ਼ਿਪ੍ਪਦੇਸਾ ਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮਿ, ਤਤ੍ਤਕੇਸੁ ਵਿਚਯੇਨ ਹਾਰੇਨ ਵਿਚਿਨਿਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਰਾਗਾਦਿਪ੍ਪਹਾਨਵਸੇਨ ਯੁਤ੍ਤਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਅਞ੍ਞੇਹਿਪਿ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਹਾਰਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਨਵਾਨੁਪੁਬ੍ਬਸਮਾਪਤ੍ਤਿਵਸੀਭਾਵੇਹਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤਿਗਵੇਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਮੇਤ੍ਤਾਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਮੇਤ੍ਤਾਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਾਵਿਹਾਰਲਾਭਿਨੋ ਸਤੋ ਸਂਵਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਬ੍ਯਾਪਾਦਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਚ, ਮੇਤ੍ਤਾਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਸਤੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਕਰੁਣਾਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਕਰੁਣਾਵਿਹਾਰਲਾਭਿਨੋ ਸਤੋ ਸਂਵਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕਰੁਣਾਯ ਵਿਹੇਸਾਯ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਵਿਹੇਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਕਰੁਣਾਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਸਤੋ ਵਿਹੇਸਾ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਮੁਦਿਤਾਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਮੁਦਿਤਾਵਿਹਾਰਲਾਭਿਨੋ ਸਤੋ ਸਂਵਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮੁਦਿਤਾਯ ਅਰਤਿਯਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਅਰਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਮੁਦਿਤਾਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਸਤੋ ਅਰਤਿ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਉਪੇਕ੍ਖਾਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਉਪੇਕ੍ਖਾਵਿਹਾਰਲਾਭਿਨੋ ਸਤੋ ਸਂਵਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ ਰਾਗਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਰਾਗੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਸਤੋ ਰਾਗੋ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ.

ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ¶ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਮੁਖੇਨ ਪਟਿਲਦ੍ਧਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਵਿਹਾਰਲਾਭਿਨੋ ਸਤੋ ਸਂਵਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰਿ ਤੇਨ ਤੇਨੇਵ ਸਙ੍ਖਾਰਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨੇਵ ਨਿਚ੍ਚਾਦੀਸੁ ਪਹੀਨੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਵਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਵਤ੍ਤਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਨਿਚ੍ਚਾਦਿਵਿਪਲ੍ਲਾਸਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਸਤੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ¶ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ‘‘ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਅਤ੍ਤਵਿਗਤਂ ‘‘ਅਯਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕੋ ਅਹਂ ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਥ ਚ ਪਨ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨੇ ਸਤਿਪਿ ‘‘ਮੇ ਕਿਂ ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ‘‘ਕਥਂ ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਵਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਕਥਂਕਥਾਸਲ੍ਲਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਵਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠਭਾਵਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕੋ ਅਹਂ ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਵਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਕਥਂਕਥਾਸਲ੍ਲਂ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ.

‘‘ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਵਸੇਨੇਵ ਯੁਤ੍ਤਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਵਸੇਨਪਿ ਯੁਤ੍ਤਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਵਾ ਪਨ ਪਠਮਂ ਝਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਅਥ ਵਾ ‘‘ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸੇਵ ਯੁਤ੍ਤਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਵਸੇਨਪਿ ਯੁਤ੍ਤਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਵਾ ਪਨ ਪਠਮਂ ਝਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਏਵਂ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਵਿਹਾਰਿਸ੍ਸਪਿ ਯੁਤ੍ਤਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ. ਕਥਂ? ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਸਤੋ ਸਂਵਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨੀਵਰਣਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਵਿਸੇਸਾਯ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਝਾਨਸ੍ਸ ਹਾਨਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਵਿਤਕ੍ਕਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਉਪਚਾਰਧਮ੍ਮੇਨ ਸਹ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਧਮ੍ਮਾ ਝਾਨਸ੍ਸ ਹਾਨਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਵਿਤਕ੍ਕਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਵਿਸੇਸਾਯ ਉਪਰਿਝਾਨਤ੍ਥਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ.

ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਤੋ ਸਂਵਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਵਿਤਕ੍ਕਵਿਚਾਰਸਹਗਤਾ ਵਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਉਪਚਾਰਧਮ੍ਮੇਨ ਸਹ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਧਮ੍ਮਾ ਵਿਸੇਸਾਯ ਉਪਰਿਝਾਨਤ੍ਥਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਵਿਤਕ੍ਕਵਿਚਾਰਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਅਵਿਤਕ੍ਕਝਾਨਸ੍ਸ ਹਾਨਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾ ਵਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਉਪਚਾਰਧਮ੍ਮੇਨ ਸਹ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਧਮ੍ਮਾ ਝਾਨਸ੍ਸ ਹਾਨਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾ ¶ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਵਿਸੇਸਾਯ ਉਪਰਿਝਾਨਤ੍ਥਾਯ ਸਂਵਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ. ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥਾਨੁਰੂਪਂ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਵਸੀਭਾਵੇਨ ਪਰਿਚਿਤਂ ਕਲ੍ਲਤਾਪਰਿਚਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ.

ਏਤ੍ਤਕਮੇਵ ਯੁਤ੍ਤਿਗਵੇਸਨਂ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਨਵਵਿਧਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਸੁ ਯਥਾਲਦ੍ਧਯੁਤ੍ਤਿਗਵੇਸਨਮ੍ਪਿ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਸਬ੍ਬੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਹਾਰਾਨਂ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਭੂਮਿਗੋਚਰਾਨਂ ਵਿਚਯਹਾਰੇਨ ਵਿਚਿਨਿਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਕੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ¶ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਯਂ ਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

ਇਤਿ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੨੨. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗਭੂਤੇਨ ਪਞ੍ਹਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਦੀਨਂ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਭਾਵੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਹਾਰੇਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ ਜਿਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਅਯਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋਤਿ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋਤਿਆਦਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੨). ‘‘ਅਯਂ ਇਦਾਨਿ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਭੂਤੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ ਪਿਟਕਤ੍ਤਯੇ ਦੇਸਿਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ¶ ਕਿਂ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਯਤਿ ਸਂਵਣ੍ਣੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਂ ਠਪੇਤ੍ਵਾ ‘‘ਇਦਂ ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ ਇਮਸ੍ਸ ਆਸਨ੍ਨਫਲਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਅਯਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਯਾਥਾਵਤੋ ਅਸਮ੍ਪਟਿਵੇਧੋ ਲਕ੍ਖਣਂ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਯਾਥਾਵਅਸਮ੍ਪਟਿਵੇਧਲਕ੍ਖਣਾ, ਅਵਿਜ੍ਜਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਅਸੁਭੇ ‘‘ਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਵਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ. ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੇ ਸਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਵਤ੍ਤਤਿ ਉਪਰੂਪਰਿ ਜਾਯਤਿ ਨ ਹਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਵਟ੍ਟਮੂਲਕਤ੍ਤਾ ਤਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍ਵਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਵਿਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

ਤਣ੍ਹਾਯਪਿ ਵਟ੍ਟਮੂਲਕਤ੍ਤਾ ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿ ¶ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਨ੍ਤਿ ਪਿਯਸਭਾਵਂ ਸਾਤਸਭਾਵਂ ਚਕ੍ਖਾਦਿਧਮ੍ਮਜਾਤਂ. ਪਿਯਨੀਯਸਾਤਨੀਯੇ ਚਕ੍ਖਾਦਿਕੇ ਸਤਿ ਤਣ੍ਹਾ ਵਤ੍ਤਤਿ ਉਪਰੂਪਰਿ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ ਭਵਤਿ.

ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨੇ ਸਤਿ ਲੋਭੋ ਵਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਲੋਭਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਭਵਤਿ. ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਞ੍ਹਿ ਏਕਵਾਰਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਨਾਦੀਨਵਦਸ੍ਸਨਤੋ ਲੋਭਸ੍ਸ ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ ਭਵਤ੍ਵੇਵ.

ਕੇਸਾਦੀਸੁ ਅਸੁਭੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤਾਯਪਿ ਸੁਭਸਞ੍ਞਾਯ ਨੀਲਾਦਿਵਣ੍ਣਦੀਘਾਦਿਸਣ੍ਠਾਨਹਸਨਾਦਿਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਂ ਅਸਂਵਰੋ ਸੁਭਸਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਭਵਤਿ.

ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਪਵਤ੍ਤਾਯਪਿ ਸੁਖਸਞ੍ਞਾਯ ਸਾਸਵਫਸ੍ਸੂਪਗਮਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਸੁਖਸਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਸੁ ਅਨਿਚ੍ਚੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤਾਯਪਿ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਯ ਸਙ੍ਖਤਲਕ੍ਖਣਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਸੁ ਨਿਚ੍ਚਗ੍ਗਹਣਂ ਵਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਅਨਿਚ੍ਚਦੁਕ੍ਖਾਨਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਖਨ੍ਧਾਦੀਸੁ ਪਵਤ੍ਤਾਯਪਿ ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਅਹਂਮਮਾਦਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ ਨਾਮਕਾਯੋ ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਏਵਂ ¶ ਅਵਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਨਂ ਵਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਸਮ੍ਪਟਿਵੇਧਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਞੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਵਿਜ੍ਜਾਯ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਸਮ੍ਪਟਿਵੇਧਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਂ ਨੇਯ੍ਯਂ ਵਿਜ੍ਜਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਸਮਥਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਵਿਕ੍ਖੇਪਸਙ੍ਖਾਤਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਟਿਸਂਹਰਣਸਙ੍ਖਾਤਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਪਟਿਭਾਗਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਾ ਅਸੁਭਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਅਸੁਭਾਯ ਹਿ ਤਣ੍ਹਾਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ, ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਅਭਾਵੇ ਸਮਥੋ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ.

ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਵੇਰਮਣਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਲੋਭਸ੍ਸ ਇਚ੍ਛਾਵਚਰਪਟਿਸਂਹਰਣਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਵੇਰਮਣੀ ਅਲੋਭਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ¶ ਵੇਰਮਣਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਦੋਸਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਵੇਰਮਣੀ ਅਦੋਸਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਮੋਹਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁਅਵਿਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਅਮੋਹਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾਯ ਵਿਨੀਲਕਵਿਪੁਬ੍ਬਕਗਹਣਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣੇਨ ਹਿ ਅਨਭਿਰਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ, ਅਨਭਿਰਤਿਯਾ ਚ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾ ਠਿਤਾਤਿ.

ਦੁਕ੍ਖਵੇਦਨਾਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾਯ ਸਾਸਵਫਸ੍ਸਪਰਿਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਵੇਦਨਾ ਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਉਪ੍ਪਾਦਵਯਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਯ ਸਙ੍ਖਤਲਕ੍ਖਣਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਾਦਵਯਾ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਉਪ੍ਪਾਦਵਯਞ੍ਹਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਿਤ੍ਵਾ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾ ਪਵਤ੍ਤਾ.

ਧਮ੍ਮਮਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਯ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਅਭਿਨਿਵੇਸਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਾ ਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਕਾਮਰਾਗਸ੍ਸ ਰੂਪਾਦਿਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ ਕਾਮਰਾਗਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤੇ ਕਾਯੇ ਆਰਬ੍ਭ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਰਾਗਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖਾਦਿਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅਨੁਸਾਰੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ ਰੂਪਰਾਗਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਭਵਨਿਕਨ੍ਤਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਵਰਾਗਸ੍ਸ ਛਲ਼ਾਯਤਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਭਵਾਨੁਪਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ‘‘ਏਦਿਸਂ ਅਨਿਟ੍ਠਂ ਰੂਪਂ ਮਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੁ, ਏਦਿਸਂ ਇਟ੍ਠਂ ਰੂਪਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੁ ਏਦਿਸੀ ¶ ਦੁਕ੍ਖਾ ਵੇਦਨਾ ਮਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੁ, ਏਦਿਸੀ ਸੁਖਾ ਵੇਦਨਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੂ’’ਤਿ ਏਵਮਾਦਿਨਾ ਪਕਾਰੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾ ਰੂਪਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾ, ਸਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ¶ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿਵਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਾਨੁਗਤਤ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿਵਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਓਕਪ੍ਪਨਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਯਸ੍ਸਾ ਸਦ੍ਧਾਯਾਤਿ ਓਕਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸਦ੍ਧਾ. ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਯਸ੍ਸਾ ਸਦ੍ਧਾਯਾਤਿ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾ ਚ ਸਦ੍ਧਾ. ਅਨਾਵਿਲਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਯਸ੍ਸ ਪਸਾਦਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨਾਵਿਲਲਕ੍ਖਣੋਤਿ ਪਸਾਦੋ. ਸਮ੍ਪਸੀਦਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਯਸ੍ਸ ਪਸਾਦਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਪਸੀਦਨਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨੋ ਚ ਪਸਾਦੋ. ਸੋ ਪਨ ਪਸਾਦੋ ਸਦ੍ਧਾਯ ਏਵ ਅਵਤ੍ਥਾਵਿਸੇਸੋਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ਅਵੇਚ੍ਚਪਸਾਦੋ ਅਭਿਪਤ੍ਥਿਯਨਲਕ੍ਖਣਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਓਕਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸਦ੍ਧਾ ਅਨਾਵਿਲਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਪਸਾਦਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਂ ਵੀਰਿਯਂ ਆਰਮ੍ਭਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਵੀਰਿਯਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਕਾਯਾਦਿਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਅਪਿਲਾਪਨਲਕ੍ਖਣਾਯ ਸਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਝਾਨਸਹਿਤਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਵਿਤਕ੍ਕਾਦਿਝਾਨਾਨਿ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਕਿਚ੍ਚਪਜਾਨਨਆਰਮ੍ਮਣਪਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

‘‘ਯੇਸਂ ਅਵਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾਨਿ, ਤੇ ਅਵਿਜ੍ਜਾਦਯੋ ਕਤਮੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤੇ ਅਵਿਜ੍ਜਾਦਯੋਪਿ ਇਮੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਰੋ ਨਯੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਅਸ੍ਸਾਦਮਨਸਿਕਾਰਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਹਿ ਆਦੀਨਵਚ੍ਛਾਦਨਤੋ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ ਜਾਤੋਤਿ. ਸਚ੍ਚਸਮ੍ਮੋਹਨਲਕ੍ਖਣਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਪੁਞ੍ਞਾਪੁਞ੍ਞਾਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਪੁਨਬ੍ਭਵਵਿਰੋਹਨਲਕ੍ਖਣਾ ਤੇਭੂਮਕਚੇਤਨਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਵਿਪਾਕਵਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਓਪਪਚ੍ਚਯਿਕਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਉਪਪਤ੍ਤਿਭਵਭਾਵੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਵਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਨਾਮਕਾਯਰੂਪਕਾਯਸਙ੍ਘਾਤਲਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਛਲ਼ਾਯਤਨਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭਾਵਤੋ, ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਪਵਤ੍ਤਾਨਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਛਲ਼ਾਯਤਨਂ ਛਬ੍ਬਿਧਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭਾਵਤੋ, ਚਕ੍ਖੁਪਸਾਦਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਕ੍ਖੁਵਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿਸਨ੍ਨਿਪਾਤਲਕ੍ਖਣੋ ਛਬ੍ਬਿਧੋ ਫਸ੍ਸੋ, ਤਂ ਵੇਦਨਾਯ ਤੇਨ ਛਬ੍ਬਿਧੇਨ ਫਸ੍ਸੇਨ ਸਹਜਾਤਾਯ ਛਬ੍ਬਿਧਾਯ ਵੇਦਨਾਯ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭਾਵਤੋ, ਇਟ੍ਠਾਨੁਭਵਨਅਨਿਟ੍ਠਾਨੁਭਵਨਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਾਨੁਭਵਨਲਕ੍ਖਣਾ ਤਿਵਿਧਾ ਵੇਦਨਾ, ਤਂ ਤਣ੍ਹਾਯ ਤਾਯ ਤਿਵਿਧਾਯ ਵੇਦਨਾਯ ਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ¶ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭਾਵਤੋ, ਸਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇਸੁ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਲਕ੍ਖਣਾ ਤਣ੍ਹਾ, ਤਂ ਉਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸ੍ਸ ਉਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭਾਵਤੋ. ‘‘ਸੋ ਵੇਦਨਾਯਾ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਸਾ ਤਣ੍ਹਾਯਾ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਸਾ ਉਪਾਦਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਚ ਪਾਠੇਨ ਭਵਿਤਬ੍ਬਂ, ਲਿਙ੍ਗਵਿਪਲ੍ਲਾਸਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਵਾ ਸਿਯਾ.

ਯਂ ¶ ਉਪਾਦਾਨਂ ਓਪਪਚ੍ਚਯਿਕਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ, ਤਂ ਉਪਾਦਾਨਂ ਦੁਵਿਧਸ੍ਸ ਭਵਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਯੋ ਕਮ੍ਮਭਵੋ ਨਾਮਕਾਯਰੂਪਕਾਯਸਮ੍ਭਵਨਲਕ੍ਖਣੋ, ਸੋ ਕਮ੍ਮਭਵੋ ਜਾਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਭੂਤਾ ਜਾਤਿ ਖਨ੍ਧਪਾਤੁਭਾਵਲਕ੍ਖਣਾ, ਤਂ ਸਾ ਜਾਤਿ ਜਰਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਯਾ ਜਿਣ੍ਣਜਰਾ ਉਪਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧਪਰਿਪਾਕਲਕ੍ਖਣਾ, ਤਂ ਸਾ ਜਿਣ੍ਣਜਰਾ ਮਰਣਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਯਮ੍ਪਿ ਯਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਤਿਮਰਣਂ ਜੀਵਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੁਪਚ੍ਛੇਦਲਕ੍ਖਣਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਤਿਮਰਣਂ ਸੋਕਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਪਿਯਸ੍ਸ ਮਰਣਂ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸੋਕੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਯੋ ਸੋਕੋ ਞਾਤਿਆਦਿਪਿਯੇਸੁ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਕਾਰਕੋ, ਤਂ ਸੋ ਸੋਕੋ ਪਰਿਦੇਵਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਯੋ ਪਰਿਦੇਵੋ ਲਾਲਪ੍ਪਕਾਰਕੋ, ਤਂ ਸੋ ਪਰਿਦੇਵੋ ਕਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਯਂ ਕਾਯਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਕਾਯਸਮ੍ਪੀਲ਼ਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਤਂ ਕਾਯਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਯਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪੀਲ਼ਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਤਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪਾਯਾਸਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਯੋ ਉਪਾਯਾਸੋ ਓਦਹਨਕਾਰਕੋ ਅਵਦਹਨਕਾਰਕੋ, ਤਂ ਸੋ ਉਪਾਯਾਸੋ ਭਵਸ੍ਸ ਉਪਾਯਾਸਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਯਸਨ੍ਤਾਨਭਵਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਭਵਸ੍ਸਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਭਵਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਭਵਙ੍ਗਾਨਿ ਕਿਲੇਸੋ ਭਵਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਕਾਰਣਂ ਕਮ੍ਮਵਟ੍ਟਵਿਪਾਕਵਟ੍ਟਾਨਿ ਭਵਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਅਵਯਵਾਨਿ. ਯਦਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਦਿਕਾਲੇ ਸਮਗ੍ਗਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਨਿ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਸੋ ਕਿਲੇਸਵਟ੍ਟਕਮ੍ਮਵਟ੍ਟਵਿਪਾਕਵਟ੍ਟਸਙ੍ਖਾਤੋ ਧਮ੍ਮਸਮੂਹੋ ‘‘ਭਵਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਭਵੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਤਂ ਭਵਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕਿਲੇਸਵਟ੍ਟਕਮ੍ਮਵਟ੍ਟਵਿਪਾਕਵਟ੍ਟਤ੍ਤਯਂ ਸਂਸਾਰਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਪੁਰਿਮਂ ਪੁਰਿਮਂ ਜਾਤਿਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਕਿਲੇਸਾਦਿਵਟ੍ਟੇਨ ਸਂਸਾਰਸ੍ਸ ਅਬ੍ਬੋਚ੍ਛਿਨ੍ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ, ਯੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਲਕ੍ਖਣੋ, ਤਂ ਸੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਪਾਪਕਹੇਤੁਭਾਵਤੋ.

ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਸਬ੍ਬਸਿਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਤਿਤ੍ਥਂ ਵਿਯਾਤਿ ਤਿਤ੍ਥਂ, ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਞੂ, ਤਿਤ੍ਥਂ ਞੂਤਿ ਤਿਤ੍ਥਞ੍ਞੂ, ਤਿਤ੍ਥਞ੍ਞੁਨੋ ਭਾਵੋ ਤਿਤ੍ਥਞ੍ਞੁਤਾ, ਸਮ੍ਮਾਪਯਿਰੁਪਾਸਨਾ, ਸਾ ਪੀਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸਮ੍ਮਾਪਯਿਰੁਪਾਸਨਾਯ ¶ ਧਮ੍ਮੂਪਸਞ੍ਹਿਤਂ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਜਾਯਤਿ, ਪਾਮੋਜ੍ਜੇਨ ਚ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਬ੍ਰੂਹਨਾ ਜਾਯਤੀਤਿ ਸਪ੍ਪਾਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸਵਨੇਨ ਪੀਤਿਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਪੀਤਞ੍ਞੂ, ਪੀਤਞ੍ਞੁਨੋ ਭਾਵੋ ਪੀਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਬ੍ਰੂਹਨਾ, ਸਾ ਪਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਬ੍ਰੂਹਨਾਯ ਹਿ ਭਾਵਨਾਪਤ੍ਤਜਾਨਨਤਾ ਜਾਯਤੀਤਿ ਪਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ. ਭਾਵਨਾਪਤ੍ਤਜਾਨਨਤਾ ਅਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਭਾਵਨਾਪਤ੍ਤਜਾਨਨਤਾਯ ਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਾਨਨਤਾ ਜਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਪੁਞ੍ਞਤਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਸੁ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਜਾਨਨਤਾਯ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪੁਞ੍ਞਕਰਣਂ ਜਾਤਂ, ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਪੁਞ੍ਞਤਾ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਵਾਸਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਪੁਬ੍ਬੇ ਹਿ ਕਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਵਾਸੋ ਲਦ੍ਧੋ, ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਵਾਸੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ¶ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਵਾਸੇਨ ਹਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਲਦ੍ਧੋ, ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧਾਨਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਹਿ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧਾਨਂ ਜਾਤਂ, ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧਾਨਂ ਸੀਲਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧਾਨੇਨ ਹਿ ਸੀਲਾਨਿ ਸਮ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾਨਿ, ਸੀਲਾਨਿ ਅਵਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਅਤ੍ਤਨਿ ਹਿ ਸਮ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਸੀਲਂ ਪਚ੍ਚਵੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਵਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਨਤ੍ਥੇਵਾਤਿ, ਅਵਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੇਨ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਵਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਪਾਮੋਜ੍ਜਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਪਾਮੋਜ੍ਜੇਨ ਪੀਤਿ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਪੀਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਪੀਤਿਯਾ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੀਤਿ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਸੁਖਂ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਸੁਖਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਸੁਖੇਨ ਸਮਾਧਿ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਖਂ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਸਮਾਧਿਨਾ ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮਾਧਿ ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣਂ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਵਿਰਾਗੋ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ ਵਿਰਾਗਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਵਿਰਾਗੇਨ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਵਿਰਾਗੋ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਜਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਏਵਂ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਯੋ ਕੋਚਿ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ, ਯੋ ਕੋਚਿ ਧਮ੍ਮੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬੋ ਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਵਾ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੋ ਕੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨਾਤਿ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੇਨ ¶ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਜਿਨੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਯਂ ਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਤੇਸਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਧਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ. ‘‘ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥਿ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਅਵਿਭਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਯਥਾਲਾਭਵਸੇਨ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਯੁਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋ, ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

ਇਤਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੨੩. ਯੇਨ ¶ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਪਦਟ੍ਠਾਨਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਅਵਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਵਿਭਤ੍ਤਾਨਿ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਲਕ੍ਖਣੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਵੁਤ੍ਤੋਵ. ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਲਕ੍ਖਣੋ ਹਾਰੋ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਵੁਤ੍ਤਮ੍ਹਿ ਏਕਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਲਕ੍ਖਣੋ ਹਾਰੋ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋਤਿ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ –‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਲਕ੍ਖਣੋ ਹਾਰੋਤਿਆਦਿ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੩). ਅਯਂ ਇਦਾਨਿ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਭੂਤੋ ਲਕ੍ਖਣੋ ਹਾਰੋ ਪਿਟਕਤ੍ਤਯੇ ਦੇਸਿਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਿਂ ਨਾਮ ਲਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਂ ਲਕ੍ਖੀਯਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਵਿਚਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਯੇ ਸਮੂਹਾ ਧਮ੍ਮਾ. ਏਕਲਕ੍ਖਣਾਤਿ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਾ. ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਾਨਂ ਤੇਸਂ ਸਮੂਹਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਨਿਦ੍ਧਾਰਣੇ ਚੇਤਂ. ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣੇ ¶ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ, ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਵੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਤੋ ਅਵਸਿਟ੍ਠਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਵਿਸਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਇਮੇ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਾ ਧਮ੍ਮਾਪਿ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਕਿਂ ਭਵੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਪਕਾਰੋ ਕਿਂ ਭਵੇਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਪਕਾਰੋ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਾਤਿ ਭਾਵੋ ਭਵੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਕਿਨ੍ਤਿ ਭਗਵਾ ਆਹ? ‘‘ਚਕ੍ਖੁਂ ਭਿਕ੍ਖਵੇ’’ਤਿਆਦਿਂ ਭਗਵਾ ਆਹ. ‘‘ਚਕ੍ਖੁਂ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਅਨਵਟ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ ਵੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਸੋਤਂ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਅਨਵਟ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਵਚਨਮ੍ਪਿ ਵੁਤ੍ਤਮੇਵ ਭਵਤਿ.

‘‘ਅਨਵਟ੍ਠਿਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਵਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਯਤਨਭਾਵੇਨ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਵਾਤਿ ਆਯਤਨਵਸੇਨੇਵ ਏਕਲਕ੍ਖਣਂ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਖਨ੍ਧਵਸੇਨਪਿ ਏਕਲਕ੍ਖਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਚਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਅਤੀਤੇ, ਰਾਧ, ਰੂਪੇ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਹੋਤਿ, ਅਨਾਗਤਂ ਰੂਪਂ ਮਾ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿ ¶ , ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਰੂਪਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਵਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਚਾਗਾਯ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਅਤੀਤਾਯ, ਰਾਧ, ਵੇਦਨਾਯ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਹੋਤਿ, ਅਨਾਗਤਂ ਵੇਦਨਂ ਮਾ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਵੇਦਨਾਯ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਵਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਚਾਗਾਯ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਭਵੇ.

‘‘ਅਨਪੇਕ੍ਖਨੀਯਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਵਾ ਖਨ੍ਧਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਵਾਤਿ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਵਸੇਨੇਵ ਏਕਲਕ੍ਖਣਧਮ੍ਮਾ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਵਸੇਨਾਪਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਯੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤੇਨ ਚ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਤਥਾ ਚ ਤੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤੇਨ ਚ ਅਵੁਤ੍ਤਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਯੇ ਵਿਪਸ੍ਸਕਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਨਿਚ੍ਚਂ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ ਨਿਚ੍ਚਂ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਂ ਭਾਵੇਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਵਿਪਸ੍ਸਕਾ ਅਕਿਚ੍ਚਂ ਸੁਭਸੁਖਾਦਿਕਂ, ਕਸਿਵਾਣਿਜ੍ਜਾਦਿਕਮ੍ਮਂ ਵਾ ਨ ਸੇਵਨ੍ਤਿ, ਕਿਚ੍ਚੇ ਅਸੁਭਾਸੁਖਾਦਿਕੇ, ਕਾਯਾਦਿਕੇ ਵਾ ਸਾਤਚ੍ਚਕਾਰਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗਵਾ ਆਹਾਤਿ ਯੋਜਨਾ.

ਇਤਿਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਚੇਤ੍ਥ ਏਕਸ੍ਸ ਲੋਪੋ. ਇਤਿ ਏਵਂ ‘‘ਯੇਸਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਕੇਸਾਦਿਕੇ ਕਾਯੇ ਗਤਾਯ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਭਗਵਤਾ ਸਰੂਪੇਨ ¶ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਵਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਤਦਵਸੇਸਾ ਵੇਦਨਾਗਤਾ ਸਤਿ ਚ ਚਿਤ੍ਤਗਤਾ ਸਤਿ ਚ ਧਮ੍ਮਗਤਾ ਸਤਿ ਚ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾਵੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਨਿਚ੍ਚਂ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ ਨਿਚ੍ਚਂ ਵੇਦਨਾਗਤਾ ਸਤਿ ਚ…ਪੇ… ਨਿਚ੍ਚਂ ਚਿਤ੍ਤਗਤਾ ਸਤਿ ਚ…ਪੇ… ਨਿਚ੍ਚਂ ਧਮ੍ਮਗਤਾ ਸਤੀਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ.

‘‘ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਵਸੇਨੇਵ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ ਧਮ੍ਮਾ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਥਾ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਚਕ੍ਖੁਵਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਂ ਸੋਤਵਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਸੁਤਂ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਗਨ੍ਧਰਸਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਂ ਘਾਨਵਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿਤ੍ਤਯੇਨ ਵਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਮੁਤਂ, ਇਤਿ ਏਵਂ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਤ੍ਤਯੇ ਭਗਵਤਾ ਸਰੂਪੇਨ ਵੁਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਤਦਵਸੇਸਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਵਿਞ੍ਞਾਤਂ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਂ ਰੂਪਂ ਭਗਵਤਾ ਆਲਮ੍ਬਿਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ ਭਵਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਅਥ ਵਾ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਦਿਟ੍ਠਂ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਵੁਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਤਦਵਸੇਸਂ ਸੁਤਾਦਿਕਮ੍ਪਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਦਿਅਤ੍ਥੋ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਦਿਟ੍ਠਂ ਵਾ ਸੁਤਂ ਵਾ ਮੁਤਂ ਵਾ’’ਤਿ.

‘‘ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਵੁਤ੍ਤਾਯ ਤਦਵਸੇਸਾ ਵੇਦਨਾਗਤਾਸਤਿਆਦਯੋਯੇਵ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾਪਿ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਚਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਯੇਨ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਲਕ੍ਖਣੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤੇਨ ਚ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤੇਨ ਚ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤੇਨ ਚ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ¶ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸੇਨ ਅਭਿਭੂਤਤ੍ਤਾ ਇਹ ਮਮ ਸਾਸਨੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤ੍ਵਂ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ ਹੁਤ੍ਵਾ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਵਾ ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਵਾ ਵਿਨੇਯ੍ਯ ਵਿਨਯਿਤ੍ਵਾ ਕਾਯੇ ਕੇਸਾਦਿਰੂਪਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਕੇਸਾਦਿਰੂਪਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਹੁਤ੍ਵਾ ਵਿਹਰਾਹੀ’’ਤਿ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਤ੍ਵਂ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਵੇਦਨਾਸੁ ਵੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਵਿਹਰਾਹਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ ਵਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ, ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਤ੍ਵਂ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਚਿਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਵਿਹਰਾਹਿ…ਪੇ… ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ, ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਤ੍ਵਂ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਵਿਹਰਾਹਿ…ਪੇ… ਦੋਮਨਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਭਵਤੀਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ਵਿਤ੍ਥਾਰਤ੍ਥੋ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੩) ਬਹੁਧਾ ਵੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਨ ਵਿਤ੍ਥਾਰਿਤੋ.

‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ¶ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਕਸ੍ਮਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਆਤਾਪੀਤਿ ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਆਤਾਪੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਕਾਯਵੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤਂ ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਕਾਯਵੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਸਤਿਮਾ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਕਾਯਵੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤਂ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਵਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇਨ ਕਾਯਵੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਕਾਯੇਯੇਵ ਪਵਤ੍ਤਂ. ਏਵਂ ਪਕਾਰੇਨ ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਚੇ ਵਦੇਯ੍ਯ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਵੀਰਿਯਪਞ੍ਞਾਸਤਿਸਮਾਧੀਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਸਾਧਕਭਾਵੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ – ‘‘ਚਤੁਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸਾਧਨੇ ਇਮੇਸਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਸਭਾਵਭੇਦਾਭਾਵਤੋ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੩).

੨੪. ‘‘ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤੇਪਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਯੇਵ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਭਵੇਯ੍ਯੁਂ, ਕਥਂ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਯੇਨ ਯੋਗਾਵਚਰੇਨ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇਸੁ ਤਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ ਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ. ਏਵਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਬੁਜ੍ਝਨਂ ਬੋਧਂ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣਂ, ਬੋਧਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਧਙ੍ਗਮਾ. ਬੋਧਸ੍ਸ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣਸ੍ਸ ਪਕ੍ਖੇ ਭਵਾਤਿ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਾ.

‘‘ਕੁਸਲਾਯੇਵ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਭਾਵੇਨ ਨੀਹਰਿਤਾ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਵਂ ਅਕੁਸਲਾਪੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ ¶ ਯਥਾ, ਏਵਂ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਬ੍ਬਾਯੇਵਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਕਥਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠਭਾਵੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਹ. ਤਤ੍ਥ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾਤਿ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠਭਾਵੇਨ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ. ‘‘ਕਤਮਂ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਤਤ੍ਥ ¶ ਚਤੂਸੁ…ਪੇ… ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਕਾਯਾਗਤਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਯੋਗਾਵਚਰੇਨ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇ ਸਤਿ ਤੇਨ ਯੋਗਾਵਚਰੇਨ ਅਸੁਭੇ ਕੇਸਾਦਿਕੇ ਰੂਪਕਾਯੇ ‘‘ਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਅਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰੋ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਆਹਾਰਸਮੁਦਯਾ ਰੂਪਸਮੁਦਯੋ’’ਤਿ (ਸਂ. ਨਿ. ੩.੫੬) ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਰੂਪਕਾਯੇ ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ ਪਜਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੇ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰੇਪਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗੋ ਪਹੀਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਵੇਦਨਾਗਤਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇ ਸਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇ ‘‘ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਅਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਾਹਾਰੋ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਫਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯਾ ਵੇਦਨਾ’’ਤਿ (ਮ. ਨਿ. ੩.੧੨੬; ਸਂ. ਨਿ. ੨.੧, ੩੯; ਮਹਾਵ. ੧; ਉਦਾ. ੧; ਵਿਭ. ੨੨੫) ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਵੇਦਨਾਯ ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ ਪਜਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੇ ਫਸ੍ਸਾਹਾਰੇ ਛਨ੍ਦਰਾਗੋ ਪਹੀਯਤਿ. ਚਿਤ੍ਤਗਤਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇ ਅਨਿਚ੍ਚੇ ‘‘ਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਅਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਵਿਞ੍ਞਾਣਾਹਾਰੋ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਤਿ. ਧਮ੍ਮਗਤਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇ ਅਨਤ੍ਤਨਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਅਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਮਨੋਸਞ੍ਚੇਤਨਾਹਾਰੋ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਯੋਜੇਤ੍ਵਾ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਤਦਵਸੇਸਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ ਪਹਾਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਆਹਾਰਾ ਚਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵਚਨੇ ਆਹਾਰੇਸੁ ਪਵਤ੍ਤਾ ਕਾਮਰਾਗਦੋਸਮੋਹਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹਿਤੋ. ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਞ੍ਹਿ ਆਰਬ੍ਭ ਪਵਤ੍ਤੇ ਕਾਮਰਾਗੇ ਵਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਸ੍ਸ ਵਿਜਾਨਨਾ ਨਤ੍ਥੇਵ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਮਰਾਗੇ ਪਨ ਪਹੀਨੇ ਪਰਿਜਾਨਨਾ ਭਵਤੀਤਿ. ਸੇਸਾਹਾਰਜਾਨਨਮ੍ਪਿ ਏਸੇਵ ਨਯੋ. ਯਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਭਾਵਿਤਾ, ਵਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਪਹੀਨਾ, ਆਹਾਰਪਰਿਜਾਨਨਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਸੋ ਯੋਗਾਵਚਰੋ ਉਪਾਦਾਨੇਹਿ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ ਭਵਤਿ. ਸੁਭਸਞ੍ਞਿਤੇ ਹਿ ਕਾਯੇ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਂ ਵਿਸੇਸੇਨ ਭਵਤੀਤਿ ਸੁਭਸਞ੍ਞਿਤੋ ਕਾਯੋ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ, ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਸਰਿਤਬ੍ਬੋ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਿਤੋ ਕੇਸਾਦਿ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤ੍ਵੇਵ. ਸੁਖਵੇਦਨਾਯ ਅਸ੍ਸਾਦਵਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠੁਪਾਦਾਨਂ ਭਵਤੀਤਿ ਸੁਖਸਞ੍ਞਿਤਾ ਵੇਦਨਾ ਦਿਟ੍ਠੁਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ, ਵੇਦਨਾਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਵੇਦਨਾ ਦਿਟ੍ਠੁਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤ੍ਵੇਵ. ‘‘ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਹਣਵਸੇਨ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਵਤਵਸੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਪਰਾਮਸਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸੀਲਬ੍ਬਤੁਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ¶ ਵਤ੍ਥੁ, ਚਿਤ੍ਤਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸੀਲਬ੍ਬਤੁਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ¶ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤ੍ਵੇਵ. ਧਮ੍ਮੇ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਤ੍ਤਾਭਿਨਿਵੇਸੋ ਹੋਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਵਾਦੁਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ, ਧਮ੍ਮਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਵਾਦੁਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ ਏਵ. ਤਸ੍ਮਾ ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇਸੁ ਉਪਾਦਾਨੇਹਿ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ ਭਵਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਯੇਨ ਯੋਗਾਵਚਰੇਨ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਭਾਵਿਤਾ, ਸੋ ਯੋਗਾਵਚਰੋ ਉਪਾਦਾਨੇਹਿਯੇਵ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਯੋਗਾਦੀਹਿਪਿ ਵਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਭਵਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੋਗੇਹਿ ਚ ਵਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੋਗੇਹਿ ਚਾਤਿ ਕਾਮਯੋਗਭਵਯੋਗਦਿਟ੍ਠਿਯੋਗਅਵਿਜ੍ਜਾਯੋਗੇਹਿ ਚ. ਵਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਵਸੇਨ ਵਿਗਤੋ, ਵਿਮੁਤ੍ਤੋ ਚ ਭਵਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਸੁਭਸਞ੍ਞਿਤੋ ਹਿ ਰੂਪਕਾਯੋ ਕਾਮਰਾਗਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਹੋਤਿ, ਕਾਯਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ ਕਾਯੋ ਕਾਮਰਾਗਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤ੍ਵੇਵ. ‘‘ਸੁਖੋ’’ਤਿ ਵਾ ‘‘ਸੁਖਹੇਤੂ’’ਤਿ ਵਾ ਗਹਣੀਯੋ ਭਵੋ ਭਵਰਾਗਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਹੋਤਿ, ਵੇਦਨਾਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ ਭਵੋ ਭਵਰਾਗਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ. ‘‘ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਅਭਿਨਿਵਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋਗਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਹੋਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋਗਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ. ਵਿਨਿਬ੍ਭੋਗਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਰਤ੍ਤਾ, ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਧਮ੍ਮਮਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਦੁਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਤ੍ਤਾ ਅਵਿਨਿਬ੍ਭੁਜਿਤਬ੍ਬਾ, ਧਮ੍ਮਮਤ੍ਤਤਾਯ ਅਪ੍ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯੋਗਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯੋਗਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ. ਤਸ੍ਮਾ ਚਤੁਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨੁਪਸ੍ਸਕੋ ‘‘ਯੋਗੇਹਿ ਚ ਵਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤੋ. ਅਯਂ ਨਯੋ ਆਸਵੇਹਿ ਚ ਅਨਾਸਵੋ ਭਵਤਿ, ਓਘੇਹਿ ਚ ਨਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣੋ ਭਵਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ.

ਗਨ੍ਥੇਹਿ ਚ ਵਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਭਵਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸੁਭਸਞ੍ਞਿਤੋ ਰੂਪਕਾਯੋ ਅਭਿਜ੍ਝਾਕਾਯਗਨ੍ਥਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ, ਕਾਯਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ ਰੂਪਕਾਯੋ ਅਭਿਜ੍ਝਾਕਾਯਗਨ੍ਥਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ. ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਵਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਭੂਤਾ ਵੇਦਨਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਕਾਯਗਨ੍ਥਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਵੇਦਨਾਯ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ (ਮ. ਨਿ. ੧.੪੬੫). ਵੇਦਨਾਗਤਾਯ ¶ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਵੇਦਨਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਕਾਯਗਨ੍ਥਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ. ‘‘ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਅਭਿਨਿਵੇਸਵਸੇਨ ਸਸ੍ਸਤਸ੍ਸ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿ, ਵਤੇਨ ਸੁਦ੍ਧੀ’’ਤਿ ਪਰਾਮਸਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸਕਾਯਗਨ੍ਥਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ, ਚਿਤ੍ਤਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ. ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨਾਮਰੂਪਸਭਾਵਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸਨਤੋ ਭਵਦਿਟ੍ਠਿਵਿਭਵਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਇਦਂ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਅਭਿਨਿਵਿਸਿਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਇਦਂਸਚ੍ਚਾਭਿਨਿਵੇਸਕਾਯਗਨ੍ਥਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ, ਧਮ੍ਮਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ¶ ਧਮ੍ਮਾ ਇਦਂਸਚ੍ਚਾਭਿਨਿਵੇਸਕਾਯਗਨ੍ਥਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਤੁਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨੁਪਸ੍ਸਕੋ ‘‘ਗਨ੍ਥੇਹਿ ਚ ਵਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤੋ.

ਸੁਭਸਞ੍ਞਿਤੋ ਚ ਕਾਯੋ ਰਾਗਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ, ਕਾਯਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ ਕਾਯੋ ਰਾਗਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ. ਸੁਖਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਵੇਦਨਾਯ ਦੋਸੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਵੇਦਨਾ ਦੋਸਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ, ਵੇਦਨਾਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਵੇਦਨਾ ਦੋਸਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ. ‘‘ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਗਹੇਤ੍ਵਾ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿਆਦਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਨਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਵਤ੍ਥੁ, ਚਿਤ੍ਤਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮਾਨਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ. ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨਾਮਰੂਪਸਭਾਵਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨਤੋ ਧਮ੍ਮਾ ਮੋਹਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ, ਧਮ੍ਮਗਤਾਯ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਮੋਹਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਤੁਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨੁਪਸ੍ਸਕੋ ‘‘ਸਲ੍ਲੇਹਿ ਚ ਵਿਸਲ੍ਲੋ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤੋ.

‘‘ਆਹਾਰਾ ਚਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਆਹਾਰਾਵ ਅਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੇਪੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਵਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋ ਚ ਅਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਵਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋ ਚਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੇਨ ਯੋਗਾਵਚਰੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਭਾਵਿਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਯੋਗਾਵਚਰਸ੍ਸ ਕਾਯਵੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਵ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਵਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋਤਿ ਚੇ ਵਦੇਯ੍ਯ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਹਿ ਚ ਕਾਯਵੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤੇਸੁ ਸਞ੍ਞਾਯਪਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ. ਸਾ ਹਿ ਵੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤੇਸੁ ਅਵਿਨਾਭਾਵਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਾਵਾਤਿ.

ਯੇਨ ¶ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਭਾਵਿਤਾ, ਸੋ ਯੋਗਾਵਚਰੋ ਉਪਾਦਾਨੇਹਿ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ ਚ, ਯੋਗੇਹਿ ਵਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਚ, ਖਨ੍ਧੇਹਿ ਵਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਚ, ਆਸਵੇਹਿ ਅਨਾਸਵੋ ਚ, ਓਘੇਹਿ ਨਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣੋ ਚ, ਸਲ੍ਲੇਹਿ ਵਿਸਲ੍ਲੋ ਚ ਭਵਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤੋ, ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤਥਾਵਿਧੋਵ ਹੋਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਥਾਪੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਗਤਿਮ੍ਪਿ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਗਤਿਗਮਨੇਹਿ ਚ ਨ ਅਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਆਹ. ਸੁਭਾਦਿਸਞ੍ਞਿਤੇ ਰੂਪਕਾਯੇ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਛਨ੍ਦਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਸੁਭਾਦਿਸਞ੍ਞਿਤੋ ਰੂਪਕਾਯੋ ਵਿਸੇਸਤੋ ਛਨ੍ਦਾਗਤਿਯਾ ਵਤ੍ਥੁ ਹੋਤਿ, ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਨ ਪਨ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਾਦਿਕੋ ਕਾਯੋ ਛਨ੍ਦਾਗਤਿਯਾ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾਵਨਂ ਭਾਵੇਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਛਨ੍ਦਾਗਤਿਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ. ਸੁਖਵੇਦਨਸ੍ਸਾਦਵਸੇਨ ਵੇਦਯਮਾਨੋ ਤਦਭਾਵੇਨ ਬ੍ਯਾਪਾਦਂ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਸੁਖਵੇਦਨਾ ਦੋਸਾਗਤਿਯਾ ਵਤ੍ਥੁ ਹੋਤਿ, ਵੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਨ ਪਨ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਵੇਦਨਾ ਦੋਸਾਗਤਿਯਾ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ ¶ , ਤਸ੍ਮਾ ਵੇਦਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾਵਨਂ ਭਾਵੇਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੋਸਾਗਤਿਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ. ਸਨ੍ਤਤਿਘਨਵਸੇਨ ‘‘ਨਿਚ੍ਚਂ, ਧੁਵ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮੋਹਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਹੋਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਨ ਪਨ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮੋਹਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾਵਨਂ ਭਾਵੇਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੋਸਾਗਤਿਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ. ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਧਮ੍ਮਸਭਾਵਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਯਂ ਜਾਯਤੀਤਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਅਜਾਨਿਯਸਭਾਵਾ ਧਮ੍ਮਾ ਭਯਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਨ ਪਨ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਰਾਗਸ੍ਸ ਵਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾਵਨਂ ਭਾਵੇਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਭਯਾਗਤਿਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ. ਏਵਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣੇ ਅਕੁਸਲੇਪਿ ਧਮ੍ਮੇ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਨਿਗਮੇਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਨ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਭਾਵੇਤਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਏਕਦੇਸੇਸੁ ਵੁਤ੍ਤੇ ਤਦਵਸੇਸਾਪਿ ਭਾਵੇਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾ, ਪਹਾਤਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਏਕਦੇਸੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਤਦਵਸੇਸਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਅਞ੍ਞਥਾਪਿ ਯਦਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯੁਂ, ਤੇਪਿ ਵਦਥਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਸ੍ਸ ਉਦਾਹਰਣਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਵਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ¶ . ਤਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸਂ ਰੂਪੇਕਦੇਸਦੇਸਨਾਯਂ ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਰੁਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਜੀਵਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਟ੍ਠਵਿਧਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਰੂਪੇਕਦੇਸਂ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤਂ. ਤਤ੍ਥੇਵ ਤਸ੍ਸਂ ਰੂਪੇਕਦੇਸਦੇਸਨਾਯਂ ਰੂਪਧਾਤੁ ਰੁਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣਾ ਚਕ੍ਖੁਧਾਤਾਦਿਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਧਾਤੁਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਦਸਵਿਧਾ ਰੂਪਧਾਤੁ ਰੁਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਦੇਸਿਤਾ. ਸਬ੍ਬੋ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਚ ਦੇਸਿਤੋ. ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਰੁਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣਂ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਾਦਿਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਸਵਿਧਂ ਆਯਤਨਂ ਰੁਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤਂ.

ਯਤ੍ਥ ਵਾ ਪਨ ਯਸ੍ਸਂ ਵੇਦਨੇਕਦੇਸਦੇਸਨਾਯਂ ਸੁਖਾ ਵੇਦਨਾ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸਂ ਵੇਦਨੇਕਦੇਸਦੇਸਨਾਯਂ ਸੁਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਦੇਸਿਤਂ, ਸੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਦੇਸਿਤਂ, ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਦੇਸਿਤਂ ਸੁਖਵੇਦਨਾਭਾਵੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ. ਯਤ੍ਥ ਵਾ ਪਨ ਯਸ੍ਸਂ ਵੇਦਨੇਕਦੇਸਦੇਸਨਾਯਂ ਦੁਕ੍ਖਾ ਵੇਦਨਾ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸਂ ਵੇਦਨੇਕਦੇਸਦੇਸਨਾਯਂ ਦੁਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਦੇਸਿਤਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਦੇਸਿਤਂ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਦੇਸਿਤਂ ਦੁਕ੍ਖਵੇਦਨਾਭਾਵੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ. ਯਤ੍ਥ ਵਾ ਪਨ ਯਸ੍ਸਂ ਵੇਦਨੇਕਦੇਸਦੇਸਨਾਯਂ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ ਵੇਦਨਾ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸਂ ਵੇਦਨੇਕਦੇਸਦੇਸਨਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਦੇਸਿਤਂ, ਸਬ੍ਬੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚ ਦੇਸਿਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

ਯਸ੍ਸਂ ¶ ਦੇਸਨਾਯਂ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ ਵੇਦਨਾ ਦੇਸਿਤਾ, ਤਸ੍ਸਂ ਦੇਸਨਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਦੇਸਿਤਂ ਹੋਤੁ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ, ‘‘ਕੇਨ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਦੇਸਿਤੋ ਭਵੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯ ਵੇਦਨਾਯ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਦੇਸਿਤਾ ਹੋਤਿ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਚ ਦੇਸਿਤਾਯ ਅਵਿਜ੍ਜਾਮੂਲਕੋ ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ…ਪੇ… ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਦੇਸਿਤੋਵ ਹੋਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ…ਪੇ… ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਲੋਮਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ ਯੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਦੇਸਿਤੋਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤੋ, ‘‘ਯਦਿ ਤਥਾ ਪਵਤ੍ਤੋ ਸੋ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਦੇਸਿਤੋ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਸਬ੍ਬੋ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਦੇਸਿਤੋ’’ਤਿ ਨ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਸੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਅਨੁਲੋਮਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਚ ਸਰਾਗਸਦੋਸਸਮੋਹਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖੇਨ ਹਾਤਬ੍ਬੋ. ਯੋ ਚ ¶ ਪਟਿਲੋਮਵਸੇਨ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਤ੍ਵੇਵ ਅਸੇਸਵਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਸਙ੍ਖਾਰਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਪਵਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਚ ਵੀਤਰਾਗਵੀਤਦੋਸਵੀਤਮੋਹਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇਹਿ ਹਾਤਬ੍ਬੋ. ਯੋ ਚ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਚ ਤਦੁਭਯੇਹਿ ਹਾਤਬ੍ਬੋ. ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਬ੍ਬੋ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਦੇਸਿਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋਵਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ, ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਅਵਸਿਟ੍ਠਾ ਧਮ੍ਮਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿਆਦਿਨਾ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੨੩) ਆਚਰਿਯੇਨ ਯਾ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਯੋਜਨਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾਵ ਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਅਞ੍ਞਥਾਪਿ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਯੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਪਥਵੀਆਦਯੋ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾ, ਯੇ ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਸਨ੍ਧਾਰਣਾਦਿਕਿਚ੍ਚਤੋ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚਤੋ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ, ਤੇਸਂ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਅਵਸਿਟ੍ਠਾ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਯੇ ਪਥਵੀਆਦਯੋ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾ, ਯੇ ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਕਕ੍ਖਲ਼ਾਦਿਲਕ੍ਖਣਤੋ ਫੁਸਨਾਦਿਲਕ੍ਖਣਤੋ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ, ਤੇਸਂ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਅਵਸਿਟ੍ਠਾ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਰੁਪ੍ਪਨਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਨਮਨਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਵਾ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਾਦਿਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਵਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ, ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਅਵਸਿਟ੍ਠਾ ਧਮ੍ਮਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਯੇ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾ ਭਙ੍ਗੁਪ੍ਪਾਦਤੋ ਸਙ੍ਖਤੋ ਚੁਤੂਪਪਾਤਤੋ ਸਮਾਨਨਿਰੋਧੁਪ੍ਪਾਦਸਙ੍ਖਤਤੋ ਵਾ ਚੁਤੂਪਪਾਤਤੋ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ, ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਅਵਸਿਟ੍ਠਾ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਚ ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਚਾਤਿਆਦੀਸੁ ਚ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਹਚਰਣਸਮਾਨਹੇਤੁਤਾਦਯੋ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ¶ . ਸਹਚਰਣਾਦੀਸੁ ਚ ਯਂ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ‘‘ਨਾਨਤ੍ਤਕਾਯਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ (ਦੀ. ਨਿ. ੩.੩੪੧, ੩੫੭, ੩੫੯; ਅ. ਨਿ. ੯.੨੪), ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਸਹਚਾਰਿਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਸਹਗਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਤਿਆਦਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤਮੇਵ.

‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਸਰੂਪਤੋ ਵੁਤ੍ਤੇ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾਦਿਤੋ ਅਵਸਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਨਮ੍ਪਿ ਵੁਤ੍ਤਭਾਵੋ ਕੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ¶ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨ ਅਵਸਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਨਮ੍ਪਿ ਵੁਤ੍ਤਭਾਵੇਨ ‘‘ਵੁਤ੍ਤਮ੍ਹਿ ਏਕਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਯਂ ਵਚਨਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ਆਹ, ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਵਸਿਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਵੁਤ੍ਤਭਾਵੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

‘‘ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ਚ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਲਕ੍ਖਣੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਵੁਤ੍ਤੇ ਅਵਸਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਪਿ ਯੇਨ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਤਸ੍ਸਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਸੋ ਲਕ੍ਖਣੋ ਹਾਰੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੋਜਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ.

ਇਤਿ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੨੫. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਹਿ ਸਮਾਨਤ੍ਥਾ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ. ਕਤਮੋਤਿ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋਤਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੫). ‘‘ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੇਨ ਕਤਮਸ੍ਸ ¶ ਨੇਰੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨਾਤਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਵਿਸੇਸਤੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਵਿਚਯਭਾਵਤੋ ‘‘ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾ’’ਤਿ ਵੋਹਾਰਿਤੇਨ ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੇਨ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇਰੁਤ੍ਤਞ੍ਚ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਚ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਞ੍ਚ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ ਚ ਸਂਵਣ੍ਣੇਨ੍ਤੇਹਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

‘‘ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੇਨ ¶ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬੇਸੁ ਨੇਰੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਂ ਨੇਰੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨੇਰੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੇਨ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬੇਸੁ ਨੇਰੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇਰੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਚਨਂ ਨਾਮਾਤਿ ਚੇ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ? ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਸਭਾਵਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਇਦਂ ਸਭਾਵਨਿਰੁਤ੍ਤਿਭੂਤਂ ਨਿਬ੍ਬਚਨਂ ਨੇਰੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ. ‘‘ਯਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਨੇਰੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਕਾ ਪਨ ਸਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਦਸਂਹਿਤਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪਦੇਸੁ ਸਂਹਿਤਾ ਯੁਤ੍ਤਾ ਪਦਸਂਹਿਤਾ. ਯਥਾ ਯਥਾ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਯਾ ਸਭਾਵਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਪਵਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਭਾਵਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੇਵ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ. ‘‘ਕਾ ਪਨ ਸਾ ਸਭਾਵਨਿਰੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਚ ‘‘ਯਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਮਸੋ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਂ ਯਾਯ ਕਾਰਣਭੂਤਾਯ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਨਾਮਸੋ ਪਥਵੀਨਾਮਾਦਿਨਾ ਵਾ ਫਸ੍ਸਨਾਮਾਦਿਨਾ ਵਾ ਖਨ੍ਧਨਾਮਾਦਿਨਾ ਵਾ ਵਿਵਿਧੇਨ ਨਾਮੇਨ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਞਾਣਂ ਪਵਤ੍ਤਤਿ, ਸਾ ਕਾਰਣਭੂਤਾ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਭਾਵਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਯਨ੍ਤਿ ਚ ਲਿਙ੍ਗਵਿਪਲ੍ਲਾਸੋ, ਯਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਲਿਙ੍ਗਪਕਤਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਮਸੋ ਪਵਤ੍ਤਮਾਨਂ ਞਾਣਂ ਵਿਵਰਿਤ੍ਵਾ ਕਥੇਹੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਦਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਯਦਾ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿਆਦਿਨਾ ‘ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਮਸੋ ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਵਿਵਰਤੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੫) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਵੁਤ੍ਤੋਵਾਤਿ ਨ ਵਿਚਾਰਿਤੋ.

੨੬. ਨੇਰੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ ‘‘ਕਤਮੋ ਸੁਤ੍ਤੇ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬੋ ਭਗਵਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ. ਅਪਿਚ ‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਹਵੇ ਰਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਯੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਰਕ੍ਖਿਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋ, ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਰਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਗਵਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੁਗ੍ਗਤਿਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋ, ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਰਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਗਵਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਚੋਰੋ ਯਥਾ ਸਨ੍ਧਿਮੁਖੇ ਗਹਿਤੋਤਿਆਦੀਸੁ ਯੋ ਚੋਰੋ ਘਾਤਨਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋ, ਸੋ ਚੋਰਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਗਵਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਪਾਯਾਦਿਦੁਕ੍ਖਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋ, ਸੋ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਗਵਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਸੁਖਕਾਮਾਨੀਤਿਆਦੀਸੁ ¶ ¶ ਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸੁਖਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਰਹਿਂਸਨਤੋ ਵਿਵਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗਵਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਮਿਦ੍ਧੀ ਯਦਾ ਹੋਤਿ ਮਹਗ੍ਘਸੋ ਚਾਤਿਆਦੀਸੁ ਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪਵਤ੍ਤਮਾਨਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮਾ, ਤੇ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਨੋ ਭਵਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ ਭਵਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਾਜੀਵਾ ਭਵਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂਵਰਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਭਵਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਤਨ੍ਦਿਨੋ ਭਵਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਵਿਪਸ੍ਸਕਾ ਭਵਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਗਾਰਵਾ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ ਭਵਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗਵਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ ਅਮਤਪਦਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਭਾਯਨ੍ਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਦਾਨਸੀਲਭਾਵਨਾਕਮ੍ਮੇਸੁ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਭਵਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗਵਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ.

੨੭. ਸੁਤ੍ਤੇ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਵਿਞ੍ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਂ ਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਫਲਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਦੇਤੀਤਿ ਨਿਦਾਨਂ. ਕਿਂ ਤਂ? ਕਾਰਣਂ. ਧਨਿਯੋਤਿ ਧਨਵਡ੍ਢਨਕਾਰਣੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਧਨਿਯੋ. ਗੋਪਾਲਕੋਤਿ ਗਾਵੋ ਇਸ੍ਸਰਭਾਵੇਨ ਪਾਲੇਤਿ ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ ਗੋਪਾਲਕੋ. ਉਪਧੀਹੀਤਿ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦੀਹਿ (ਸੁ. ਨਿ. ਅਟ੍ਠ. ੧.੩੩). ਨਰਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਤ੍ਤਿਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਵਾ ਗੋਪਾਲਕਸ੍ਸ ਵਾ ਨਰਸ੍ਸਾਤਿ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਵਸੇਨ ਵਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯਵਸੇਨ ਵਾ ਗਾਥਾਯਂ ਆਗਤਵਸੇਨ ਵਾ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਨਾਰਿਯਾਪਿ ਉਪਧੀਹਿ ਨਨ੍ਦਨਾ ਅਤ੍ਥੇਵਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

ਇਮਿਨਾ ਵਤ੍ਥੁਨਾਤਿ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਇਮਿਨਾਵ ਪੁਤ੍ਤਗਵਾਦਿਨਾ ਵਤ੍ਥੁਨਾ. ਵਸਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ ਨਨ੍ਦਨਾ ਏਤ੍ਥ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕੇਤਿ ਵਤ੍ਥੁ. ਨਨ੍ਦਨਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਦੇਤਿ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕਨ੍ਤਿ ਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍ਵਾ ਧਨਿਯੋ ‘‘ਉਪਧੀਹਿ ਨਰਸ੍ਸ ਨਨ੍ਦਨਾ’’ਤਿ ਆਹ. ਭਗਵਾ ਪਨ ‘‘ਵਸਤਿ ਪਵਤ੍ਤਤਿ ਸੋਚਨਾ ਏਤ੍ਥ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕੇਹਿ ਵਤ੍ਥੁ, ਸੋਚਨਂ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਦੇਤਿ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕਨ੍ਤਿ ਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍ਵਾ ‘‘ਉਪਧੀਹਿ ਨਰਸ੍ਸ ਸੋਚਨਾ’’ਤਿ ਆਹ. ਪਰਿਗ੍ਗਹੀਯਤੇਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਂ. ਕਿਂ ਤਂ? ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕਂ, ਤਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਂ ‘‘ਉਪਧੀ’’ਤਿ ਆਹ, ਨ ਕਿਲੇਸੂਪਧਿਕਾਯਖਨ੍ਧੂਪਧਿਨ੍ਤਿ.

ਉਪਧੀਸੂਤਿ ਖਨ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਕਾਯੇਸੁ. ਕਾਯਂ ‘‘ਉਪਧੀ’’ਤਿ ਆਹ, ਨ ਪੁਤ੍ਤਗਵਾਦਿਕਂ, ਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਂ.

ਬਾਹਿਰੇਸੁ ¶ ਵਤ੍ਥੂਸੂਤਿ ਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲਪੁਤ੍ਤਦਾਰਾਦੀਸੁ ਵਤ੍ਥੂਸੁ.

ਕਾਮਸੁਖਨ੍ਤਿ ¶ ਕਾਮਨੀਯੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਸੁਖਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ. ਬਾਹਿਰਵਤ੍ਥੁਕਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯਾਤਿ ਕਾਮਨੀਯੇਸੁ ਬਾਹਿਰਵਤ੍ਥੂਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਸੁਖਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ.

ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਵਤ੍ਥੁਕਾਯਾਤਿ ਰੂਪਕਾਯਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਵਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ.

ਪੁਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਵਤ੍ਥੁਕਾਯਾਤਿ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਵਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਸਿਨੇਹਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ.

ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਂ ਨਿਦਾਨਂ ਵਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮੋ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨੇਰੁਤ੍ਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯਨਿਦਾਨਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧੀਸੁ. ਯਥਾਤਿ ਯੇਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾਦਿਨਾ ਸਭਾਵੇਨ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ… ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਯਂ ਕਾਮਤਣ੍ਹਂ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਅਯਂ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਤਥਾ ਤੇਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾਦਿਨਾ ਸਭਾਵੇਨ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ… ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ.

ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਪਨ – ਕਾਮੇਤੀਤਿ ਕਾਮੋ, ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ, ਕਾਮੇਨ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਅਪਸ੍ਸਨਤਾਯ ਚ ਅਨ੍ਧਾਤਿ ਕਾਮਨ੍ਧਾ. ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਜਾਲੇਨ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਜਾਨਨਾਪਸ੍ਸਨੇਨ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ ਪਲਿਗੁਣ੍ਠਿਤਾਤਿ ਜਾਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ. ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਛਦਨੇਨ ਤੇਸਂਯੇਵ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਜਾਨਨਾਪਸ੍ਸਨੇਨ ਛਾਦਿਤਾ ਪਿਹਿਤਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਛਦਨਛਾਦਿਤਾ. ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਮਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਪਮਾਦੇਨ ਬਨ੍ਧਨੇਨ ਬਦ੍ਧਾ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍ਵੇਨ੍ਤਿ, ਕੁਮਿਨਾਮੁਖੇ ਪਵਤ੍ਤਾ ਮਚ੍ਛਾ ਮਰਣਂ ਅਨ੍ਵੇਨ੍ਤਿ ਇਵ ਚ, ਖੀਰਪਕੋ ਵਚ੍ਛੋ ਮਾਤਰਂ ਅਨ੍ਵੇਤਿ ਇਵ ਚ, ਤਥਾ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍ਵੇਨ੍ਤੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ… ਮਾਤਰ’ਨ੍ਤਿ ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ, ਗਾਥਾਯ ਵਾ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ, ਗਾਥਾ ਵਾ ਕਤਮੇਨ ਦੇਸਨਾਭੂਤੇਨ ਅਪਰੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਇਮਾਯ ਦੇਸਨਾਯ, ਗਾਥਾਯ ਵਾ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਾ ਕਤਮੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸਾਤਿ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ… ਅਨ੍ਵੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ, ਗਾਥਾ ਵਾ. ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇਨਾਤਿ ਤਤੋ ਦੇਸਨਾਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਦੇਸਨਾਵਚਨੇਨ, ਗਾਥਾਵਚਨੇਨ ਵਾ ਅਪਰੇਨ ਦੇਸਨਾਵਚਨੇਨ, ਗਾਥਾਵਚਨੇਨ ਵਾ. ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਯੁਜ੍ਜਨਂ ਏਤਿ ਸਮੇਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ.

ਯਥਾਤਿ ¶ ਯੇਨ ਅਨ੍ਧਕਰਣਾਦਿਨਾ. ‘‘ਰਤ੍ਤੋ…ਪੇ… ਨਰ’’ਨ੍ਤਿ ਯਂ ਗਾਥਾਵਚਨਂ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਤੇਨ ਗਾਥਾਵਚਨੇਨ ਤਥਾ ਅਨ੍ਧਕਰਣਾਦਿਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਪਨ – ਰਤ੍ਤੋ ਰਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਥਂ ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਯੋਜਨਂ ਪਰਹਿਤਪਯੋਜਨਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ. ਰਤ੍ਤੋ ਰਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ¶ ਹੇਤੁਂ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨਾ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ. ਰਾਗੋ ਯਂ ਨਰਂ ਯਦਾ ਸਹਤੇ, ਤਦਾ ਤਸ੍ਸ ਨਰਸ੍ਸ ਅਨ੍ਧਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਤਮਂ ਅਞ੍ਞਾਣਂ ਹੋਤੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਇਤੀਤਿ ਏਵਂ. ਅਨ੍ਧਤਾਯ ਅਨ੍ਧਕਰਣਤਾਯ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਤਾਯ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਕਰਣਤਾਯ. ਸਾਯੇਵ ਤਣ੍ਹਾਤਿ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ… ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾਵਚਨੇਨ ਯਾ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾਯੇਵ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ. ਅਭਿਲਪਿਤਾਤਿ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ…ਪੇ… ਨਰ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪਰੇਨ ਗਾਥਾਵਚਨੇਨ ਭਗਵਤਾ ਵੋਹਾਰਿਤਾ ਵੋਹਰਣੇਨ ਞਾਪਿਤਾ, ਅਭਿਲਪਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਮਾਨਤਾ ਪੁਬ੍ਬਦੇਸਨਾ ਅਪਰਦੇਸਨਾਯ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

‘‘ਦ੍ਵੀਸੁ ਗਾਥਾਸੁ ਕਤਮੇਹਿ ਪਦੇਹਿ ਸਾਯੇਵ ਤਣ੍ਹਾ ਅਭਿਲਪਿਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਮੇਹਿ ਅਭਿਲਪਿਤਾਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਞ੍ਚਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾਯਂ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ… ਛਾਦਿਤਾ’’ਤਿ ਯਞ੍ਚ ਪਦਂ ਆਹ, ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯਞ੍ਚ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ…ਪੇ… ਨ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਯਞ੍ਚ ਪਦਂ ਆਹ. ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਦੀਪਕੇਹਿ ਇਮੇਹਿ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ… ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਦੇਹਿ ਸਾਯੇਵ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਵੁਤ੍ਤਾ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਚ ਭਗਵਤਾ ਅਭਿਲਪਿਤਾ.

‘‘ਯਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਕਤਮਂ ਤਂ? ਯਾ ਤਣ੍ਹਾ ਪੋਨੋਭਵਿਕਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਕਤਮਾ ਸਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਯਂ ਅਞ੍ਞਾਣਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ ਭਵੇ. ਯਾ ਚ ਤਣ੍ਹਾ ਪੋਨੋਭਵਿਕਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਅਯਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ ਭਵੇਤਿ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਕਾਮਾ’’ਤਿ ਯਞ੍ਚ ਪਦਂ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਤੇਨ ਪਦੇਨ ਇਮੇ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ‘‘ਜਾਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਯਞ੍ਚ ਪਦਂ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਤੇਨ ਪਦੇਨ ਤੇਸਂਯੇਵ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾਨਂ ਪਯੋਗੇਨ ਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਭਗਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ. ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਤਣ੍ਹਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤਂ ਸਨ੍ਤਾਨਂ ਸਂਸਾਰਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਿਤੁਂ ਅਦਤ੍ਵਾ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਹਿ ਪਲੋਭਯਮਾਨਾ ਹੁਤ੍ਵਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨਤ੍ਤਾ. ਕਿਲੇਸਵਸੇਨਾਤਿ ਵੀਤਿਕ੍ਕਮਕਿਲੇਸਵਸੇਨ. ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਵਸੇਨਾਤਿ ¶ ਵੀਤਿਕ੍ਕਮਨਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਵਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਵਸੇਨ. ਯੇਤਿ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਤਣ੍ਹਾਸਹਿਤਪੁਗ੍ਗਲਸਦਿਸਾ. ਤੇਤਿ ਤੇ ਤਣ੍ਹਾਬਨ੍ਧਨਬਦ੍ਧਾ ਚ ਏਦਿਸਕਾ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ. ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍ਵੇਨ੍ਤਿ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣਨ੍ਤਿ. ਅਯਨ੍ਤਿ ਜਰਾਮਰਣਾਨੁਪ੍ਪਵਤ੍ਤਿ ‘‘ਜਰਾਮਰਣਮਨ੍ਵੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਵਚਨੇਨ ਭਗਵਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਚੇਵ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਚ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ ¶ , ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ‘ਯਸ੍ਸ ਪਪਞ੍ਚਾ ਠਿਤੀ ਚਾ’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਸੁ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਯਸ੍ਸ ਪਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ – ਯਸ੍ਸ ਮੁਨਿਨੋ ਪਪਞ੍ਚਾ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀ ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਠਿਤੀ ਅਨੁਸਯਾ ਤਣ੍ਹਾ ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਨ੍ਦਾਨਸਦਿਸਂ ਤਣ੍ਹਾਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਲਿਘਸਦਿਸੋ ਮੋਹੋ ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਮੁਨਿ ਪਪਞ੍ਚਾਦਿਕਂ ਸਬ੍ਬਂ ਵੀਤਿਵਤ੍ਤੋ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ. ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਂ ਨਿਮਾਨਂ ਨਿਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਿਸਨ੍ਦਾਨਂ ਨਿਪਲਿਘਂ ਲੋਕੇ ਚਰਨ੍ਤਂ ਤਂ ਮੁਨਿਂ ਸਦੇਵਕੋ ਤਣ੍ਹਾਸਹਿਤੋ ਲੋਕੋ ਨ ਵਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਗਾਥਾਯਂ ਪਪਞ੍ਚਾਦਯੋ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ‘‘ਕਤਮੇ ਤੇ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਪਞ੍ਚਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਧਾਰਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਂਸਾਰੇ ਚਿਰਂ ਪਪਞ੍ਚਨ੍ਤਾਪੇਨ੍ਤੀ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਚ, ਤਾਹਿ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਸਹਜਾਤਵਸੇਨ ਵਾ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨਵਸੇਨ ਵਾ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ ਪਪਞ੍ਚਾ ਨਾਮ. ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨੁਸਯਾ ਤਣ੍ਹਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠਨਹੇਤੁਤ੍ਤਾ ਠਿਤੀ ਨਾਮ. ਪਵਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਯਂ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਛਤ੍ਤਿਂਸਤਣ੍ਹਾਯ ਜਾਲਿਨਿਯਾ ਯਾਨਿ ਵਿਚਰਿਤਾਨਿ ਚ ਵੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਧਾਰਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ ਸਨ੍ਦਾਨਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਦਾਨਂ ਨਾਮ. ਮੋਹੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਧਾਰਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਗਰਪ੍ਪਵੇਸਨਸ੍ਸ ਪਟਿਸੇਧਕਤ੍ਤਾ ਪਲਿਘਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਪਲਿਘੋ ਨਾਮ. ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪਪਞ੍ਚਾਦਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਕਿਂ ਵੀਤਿਵਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੇ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੇ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਪਪਞ੍ਚਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਯਾ ਚ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਠਿਤਿ, ਯਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸਨ੍ਦਾਨਞ੍ਚ, ਯਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਪਲਿਘਞ੍ਚ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਏਤਂ ਪਪਞ੍ਚਾਦਿਕਂ ਯੋ ਮੁਨਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ਅਯਂ ਮੁਨਿ ‘‘ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

੨੮. ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪਪਞ੍ਚਾਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਯੇ ਪਪਞ੍ਚਾਦਯੋ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਹੇਤੁਕਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਕਦਾ ਕਤਿਵਿਧਂ ਫਲਂ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਤਂਸਙ੍ਖਾਰਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ¶ ਤਣ੍ਹਾ ਕਦਾ ਕਤਿਵਿਧਂ ਫਲਂ ਦੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾਰਾਦੀਸੁ. ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ ਵੀਤਿਕ੍ਕਮਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਾ ਅਕੁਸਲਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚੇਤਨਾ. ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਵੇਦਨੀਯਾਦੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠੇ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਤ੍ਤਭਾਵੇ ਵੇਦਨੀਯਂ ਫਲਂ ਦੇਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਵੇਦਨੀਯਾ, ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਫਲਂ ਵੇਦੇਤੀਤਿ ਵਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਵੇਦਨੀਯਾ. ਕਾ ਸਾ? ਅਪਦੁਸ੍ਸਨੀਯਾਦੀਸੁ ਅਤਿਦੁਸ੍ਸਨਾਦਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾ ਪਠਮਜਵਨਚੇਤਨਾ. ਉਪਪਜ੍ਜੇ ਫਲਂ ਵੇਦੇਤੀਤਿ ਉਪਪਜ੍ਜਵੇਦਨੀਯਾ, ਸਤ੍ਤਮਜਵਨਚੇਤਨਾ. ਅਪਰਾਪਰਿਯਾਯੇ ਅਤ੍ਤਭਾਵੇ ਫਲਂ ਵੇਦੇਤੀਤਿ ਅਪਰਾਪਰਿਯਾਯਵੇਦਨੀਯਾ, ਮਜ੍ਝੇ ਪਵਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚ ਜਵਨਚੇਤਨਾ. ਤਿਫਲਦਾਨਵਸੇਨ ਤਿਵਿਧਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ. ਏਵਂ ਇਮਾਯ ਤਿਵਿਧਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰਚੇਤਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਤਿਵਿਧਾ ਤਣ੍ਹਾ ਤਿਵਿਧਂ ਫਲਂ ਦਿਟ੍ਠੇ ਵਾ ਧਮ੍ਮੇ ਅਤ੍ਤਭਾਵੇ ¶ , ਉਪਪਜ੍ਜੇ ਵਾ ਅਨਨ੍ਤਰਭਵੇ, ਅਪਰੇ ਵਾ ਪਰਿਯਾਯੇ ਭਵੇ ਦੇਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਏਵਂ ਫਲਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਸਙ੍ਖਾਰਂ ਵਾ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਂ ਵਾ ਭਗਵਾ ਆਹ.

‘‘ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ, ਗਾਥਾਯ ਵਾ ਫਲਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ ਸਙ੍ਖਾਰਂ ਆਹ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ, ਗਾਥਾ ਵਾ ਕਤਮੇਨ ਦੇਸਨਾਭੂਤੇਨ ਵਾ ਅਪਰੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਲੋਭਪਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਾ ‘‘ਯਸ੍ਸ…ਪੇ… ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਚ ਯਾ ‘‘ਯਂ ਲੋਭਪਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ…ਪੇ… ਅਪਰੇ ਵਾ ਪਰਿਯਾਯੇ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਚ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਭਗਵਤੋ ਇਦਂ ਦੇਸਨਾਦ੍ਵਯਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇਨ ਪੁਬ੍ਬਂ ਅਪਰੇਨ ਅਪਰਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਯੁਜ੍ਜਨਂ ਏਤਿ ਸਮੇਤਿ, ਯਥਾ ਗਙ੍ਗੋਦਕਂ ਯਮੁਨੋਦਕੇਨ, ਯਮੁਨੋਦਕਮ੍ਪਿ ਗਙ੍ਗੋਦਕੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ ਸਮੇਤਿ. ‘‘ਯਸ੍ਸ…ਪੇ… ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ‘‘ਯਂ ਲੋਭਪਕਤਂ…ਪੇ… ਪਰਿਯਾਯੇ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾਯ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ ਸਮੇਤਿ, ‘‘ਯਂ ਲੋਭਪਕਤਂ…ਪੇ… ਪਰਿਯਾਯੇ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾਪਿ ‘‘ਯਸ੍ਸ…ਪੇ… ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾਯ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ ਸਮੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ‘‘ਕਥਂ ਯੁਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਵੇਦਨੀਯਾਦਿਫਲਤ੍ਤਯਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਟ੍ਠੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

ਯਂ ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਂਸਨ੍ਦਨਾਕਾਰੋ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਰਤਣ੍ਹਾਵਿਚਰਿਤੇਸੁ. ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਿ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਆਰਬ੍ਭ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਂ. ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਬਲੇਨਾਤਿ ¶ ਅਸੁਭਾਨਿਚ੍ਚਾਦਿਦਸ੍ਸਨਬਲੇਨ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਵਸੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ. ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ. ਦਸ੍ਸਨਬਲੇਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤਪਠਮਮਗ੍ਗਞਾਣਬਲੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ. ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਤਣ੍ਹਾਵਿਚਰਿਤਾਨੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤਣ੍ਹਾਵਿਚਰਿਤੇਹਿ ਅਵਸੇਸਾਨਿ ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਤਣ੍ਹਾਵਿਚਰਿਤਾਨਿ. ਨਿਗ੍ਗਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਯਸ੍ਸ ਸੋ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ, ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਸ੍ਸ ਭਾਵੋ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਤਾ, ਕਾ ਸਾ? ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ.

ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾਰਾਭਿਨਨ੍ਦਨਤ੍ਤਯਂ ਯਦਿਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ ਸਮਾਨਂ, ਦੇਸਨਾਯ ਪਨ ਪਦਕ੍ਖਰਾਦੀਹਿ ਵਿਸੇਸੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਯੋਯਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਸੋਯਂ ਕਤਿਵਿਧੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਚਾਯਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੋ ਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਵੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਨ ਕੇਵਲਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰਸਂਸਨ੍ਦਨਮੇਵ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ, ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਸੋ ਚਾਯ’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੮). ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਧੀਤਿ ਕਿਰਿਯਾਕਾਰਕਾਦਿਵਸੇਨ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਨ੍ਧਿ. ਪਦਸਨ੍ਧੀਤਿ ਨਾਮਪਦਾਦਿਕਸ੍ਸ ¶ ਨਾਮਪਦਾਦਿਕਨ੍ਤਰੇਨ ਸਨ੍ਧਿ. ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਦੇਸਨਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਦੇਸਨਨ੍ਤਰੇਨ ਸਨ੍ਧਿ. ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸਨ੍ਤਰੇਨ ਸਨ੍ਧਿ.

ਸਨ੍ਧਿ ਚ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਾਦਯੋ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍ਵਾ ਅਞ੍ਞੋ ਸਭਾਵਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਤ੍ਥਾਦੀਨਞ੍ਚ ਛਅਤ੍ਥਪਦਾਦੀਸੁ ਅਵਰੋਧਨਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਧਿ ਛਪ੍ਪਦਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਧਿਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਨ੍ਧਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਤਮਾ ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿ ਨ ਚ ਪਥਵਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਨ ਚ ਪਥਵਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਝਾਯੀ ਝਾਨਸਮਙ੍ਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਥਵਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍ਵਾ ਨ ਚ ਝਾਯਤਿ, ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਨਿਸ੍ਸਟਂ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍ਵਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਝਾਯਤਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ ਏਵਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਨ ਚ ਆਪਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸ ਨਯੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ. ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮਙ੍ਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਿ ਪਥਵੀਆਦਯੋ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍ਵਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇਵ ਆਰਬ੍ਭ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤੀਤਿ. ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਥਵੀਆਦੀਹਿ ਮਹਾਭੂਤੇਹਿ ਕਾਮਭਵਰੂਪਭਵਾ ਗਹਿਤਾ ਰੂਪਪਟਿਬਦ੍ਧਵੁਤ੍ਤਿਤਾਯ. ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਾਦੀਹਿਪਿ ਅਰੂਪਭਵੋ ਗਹਿਤੋ, ਭਵਤ੍ਤਯਂ ਵਜ੍ਜੇਤ੍ਵਾ ਚ ¶ ਝਾਯਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ਯਦਿ ਪਥਵੀਆਦਯੋ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਇਧਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਂ ਵਾ ਪਰਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਂ ਵਾ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਨ੍ਤਾਨਂ ਵਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤੀਤਿ ਆਸਙ੍ਕਨੀਯਤ੍ਤਾ ਤਂ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਚ ਇਮਂ ਲੋਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਇਮਂ ਲੋਕਨ੍ਤਿ ਇਧਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤੋ ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਤਭਾਵੋ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੋ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚ. ਪਰਲੋਕਨ੍ਤਿ ਇਧਲੋਕਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਭਵਨ੍ਤਰਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੋ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਚ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚ.

ਯਮਿਦਂ ਉਭਯਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਇਦਂ ਉਭਯਂ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਦ੍ਵਯਂ ਅਨ੍ਤਰੇਨ ਵਜ੍ਜੇਤ੍ਵਾ ਯਂ ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਤਂ ਰੂਪਾਯਤਨਮ੍ਪਿ. ਯਂ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਂ ਸੁਤਂ, ਤਂ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਮ੍ਪਿ. ਯਂ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਰਸਾਯਤਨਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਂ ਮੁਤਂ, ਤਂ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਰਸਾਯਤਨਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਮ੍ਪਿ. ਯਂ ਆਪੋਧਾਤੁ ਆਕਾਸਧਾਤੁ ਲਕ੍ਖਣਰੂਪਂ ਓਜਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨੇਕਦੇਸਰੂਪਂ ਵਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਤਂ ਆਪੋਧਾਤਾਦਿਕਂ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨੇਕਦੇਸਰੂਪਮ੍ਪਿ. ਯਂ ਵਤ੍ਥੁ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ ਵਾ ਅਪਰਿਯੇਸਿਤਂ ਵਾ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਵਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ. ਯਂ ਵਤ੍ਥੁ ਪਤ੍ਤਂ ਵਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਵਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ ਪਰਿਯੇਸਨਾਰਹਂ ਸੁਨ੍ਦਰਂ, ਤਂ ਵਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ. ਯਂ ਵਤ੍ਥੁ ਵਿਤਕ੍ਕਿਤਂ ਵਿਤਕ੍ਕਨਵਸੇਨ ਆਲਮ੍ਬਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਵਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ. ਯਂ ਵਤ੍ਥੁ ਵਿਚਾਰਿਤਂ ਅਨੁਮਜ੍ਜਨਵਸੇਨ ਆਲਮ੍ਬਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਵਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ. ਯਂ ਵਤ੍ਥੁ ਮਨਸਾ ਚਿਤ੍ਤੇਨੇਵ ਅਨੁਚਿਨ੍ਤਿਤਂ ਅਨੁਚਿਨ੍ਤਨਵਸੇਨ ਆਲਮ੍ਬਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਵਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

ਏਤ੍ਥ ¶ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਕਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾਰੂਪਮੇਵ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਰੂਪਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ. ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੋ – ‘‘ਤਦੁਭਯਵਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧੋ ਰੂਪਸਨ੍ਤਾਨੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੮). ‘‘ਯਦਿ ਝਾਯੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੇ ਪਥਵੀਆਦਯੋ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਅਯਂ ਝਾਯੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਦਂ ਨਾਮ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਤੀਤਿ ਲੋਕੇ ਕੇਨਚਿ ਞਾਯਤਿ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਨ ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨ ਞਾਯਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਯਂ ਸਦੇਵਕੇ ਲੋਕੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਝਾਨੇਨ ਝਾਯਨ੍ਤੋ ਅਯਂ ਖੀਣਾਸਵਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਦੇਵਕੇ ਲੋਕੇ…ਪੇ… ਸਦੇਵਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਪਜਾਯ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿਪਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਝਾਯਤੀਤਿ ਸਦੇਵਕੇ ਲੋਕੇ…ਪੇ… ਸਦੇਵਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ¶ ਪਜਾਯ ਕੇਨਚਿ ਨ ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ –

‘‘ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸਾਜਞ੍ਞ, ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮ;

ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮ, ਕਿਂ ਤ੍ਵਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਸੀ’’ਤਿ. (ਸਂ. ਨਿ. ੩.੭੯; ਨੇਤ੍ਤਿ. ੧੦੪);

‘‘ਕੇਨਚਿ ਅਵਿਞ੍ਞਾਯਭਾਵੋ ਕੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਵਿਭਾਵੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਮਿਨਾ ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਸਂ. ਨਿ. ੧.੧੫੯) ਵਿਭਾਵੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਖੀਣਾਸਵਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਤ੍ਥਚਿਪਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਭਾਵਂ ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਸਂ. ਨਿ. ੧.੧੫੯) ਵਕ੍ਕਲਿਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਸਂ. ਨਿ. ੩.੮੭) ਚ ਵਿਭਾਵੇਤੁਂ ‘ਯਥਾ ਮਾਰੋ’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੮) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਦਾਨਾਦਿਪੁਞ੍ਞਕਾਰਕੇ, ਪੁਞ੍ਞੇ ਵਾ ਮਾਰੇਤਿ ਨਿਵਾਰੇਤੀਤਿ ਮਾਰੋ, ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਰਹਿਤੇ ਮਾਰੇਤੀਤਿ ਵਾ ਮਾਰੋ. ਪਾਪਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਵਨ੍ਤਤਾਯ ਪਾਪਿਮਾ. ਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਭਾਵੇ ਗੋਧਸ੍ਸ ਘਾਤਕਤ੍ਤਾ ‘‘ਗੋਧਿਕੋ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਾਦਿ ਵਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸਮਨ੍ਵੇਸਨ੍ਤੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ. ‘‘ਪਰਚਿਤ੍ਤਜਾਨਨਕੋ ਮਾਰੋ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸੋ ਗੋਧਿਕੋ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਪਪਞ੍ਚਾਤੀਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾਪਹਾਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯੋਪਿ ਅਸ੍ਸ ਗੋਧਿਕਸ੍ਸ ਯਸ੍ਮਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ.

‘‘ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤੇਨੇਵ ਵਿਭਾਵੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤਵਕ੍ਕਲਿਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਭਾਵੋ ਵਿਭਾਵਿਤੋ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਭਾਵੋ ਕੇਨ ਵਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਭਵੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਦਾਪਿ ਨ ਵਿਞ੍ਞਾਯਤਿਯੇਵਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਦੇਵਕੇਨ ਲੋਕੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਝਾਨੇਨ ਝਾਯਮਾਨਾ ਇਮੇ ਖੀਣਾਸਵਾ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ¶ ਝਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸਦੇਵਕੇਨ ਲੋਕੇਨ ਨ ਞਾਯਨ੍ਤਿ ਸਮਾਰਕੇਨ…ਪੇ… ਸਦੇਵਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਨ ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਨ ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਨ-ਕਾਰੋ ਚ ‘‘ਝਾਯਮਾਨਾ’’ਤਿ ਪਦੇ ਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬੋ ‘‘ਨ ਝਾਯਮਾਨਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭਵਤੋ. ‘‘ਨ ਞਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬੋ ¶ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਏਵ ‘‘ਲੋਕੇ ਕੇਨਚਿਪਿ ਨ ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ. ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧੀਤਿ ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤਵਕ੍ਕਲਿਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਤ੍ਥਵਸੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ ਵਿਯ ‘‘ਨ ਚ ਪਥਵਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਦੇਸਨਾਯ ਚ ‘‘ਨ ਚ ਇਮਂ ਲੋਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਦੇਸਨਾਯ ਚ ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਅਤ੍ਥਵਸੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਤਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯੀ ਨ ਝਾਯਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਵਸੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਅਯਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਤਮਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਧਿਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਨ੍ਧਿਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀਸੁ ਯਾ ਸਨ੍ਧਿ ‘‘ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਸਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਕਤਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਸਹਜਾਤਵਸੇਨ ਵਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਵਸੇਨ ਵਾ ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯੇਸਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ ਇਮਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ. ਯਦਿ ਦੇਸਨਾ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਸੁ ਦੇਸਿਤਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ ਦੇਸਿਤਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸਾ. ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯੇਸਂ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ, ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ ਇਮਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ. ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਪਨ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਸੁ ਦੇਸਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ, ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ ਦੇਸਿਤਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸਾ.

‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਕੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਕੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ. ਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸ ਨਯੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ. ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਸਾਮਞ੍ਞਕੁਸਲਪਕ੍ਖਸਾਮਞ੍ਞੇਹਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਅਕੁਸਲਵਿਸੇਸਕੁਸਲਵਿਸੇਸੇਹਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਂਕਿਲੇਸੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਯਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀਤਿ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾਦਿਕਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਸਂਕਿਲੇਸਾਦਿਕੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਵਸੇਨ ਅਯਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਚ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧਿ ਨਾਮ. ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾਦਿਕਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਵੋਦਾਨਾਦਿਕੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਵਸੇਨ ਅਯਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਚ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧਿ ਨਾਮਾਤਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਸ੍ਸ ¶ ¶ ਨੇਰੁਤ੍ਤਮਧਿਪ੍ਪਾਯਨਿਦਾਨਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਚੇਵ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਨ੍ਧਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧਿਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਚ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਕੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਨ ਤਥਾ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ‘‘ਨੇਰੁਤ੍ਤਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ੪ ਹਾਰਸਙ੍ਖੇਪ) ਯਂ ਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਸ੍ਸ ਤਥਾ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

‘‘ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ਚ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸਂ ਯਸ੍ਸਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਯੋ ਯੋ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ, ਸੋ ਸੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੋ ਚ ਯਥਾਲਾਭਵਸੇਨ ਯੋਜਿਤੋ, ਤਸ੍ਸਂ ਤਸ੍ਸਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਸੋ ਸੋ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੋ ਤਥਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਯੋਜਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਇਤਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੨੯. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਨੇਰੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ…ਪੇ… ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰੋ ਆਵਟ੍ਟਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਏਕਮ੍ਹਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨੇ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥਾ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਆਵਟ੍ਟਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਗਹਿਤੋ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਦੇਸਨਾਯਂ ¶ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨੇ ¶ ਦੇਸਨਾਰੁਲ਼੍ਹੇ ਸੇਸਕਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਤਿ, ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍ਵਾ ਕਥਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਆਵਟ੍ਟੇਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

‘‘ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥ, ਯੁਞ੍ਜਥ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ;

ਧੁਨਾਥ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਸੇਨਂ, ਨਲ਼ਾਗਾਰਂਵ ਕੁਞ੍ਜਰੋ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਇਧ ਗਾਥਾਯਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨੇ ਦੇਸਨਾਰੁਲ਼੍ਹੇ ਸੇਸਕਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ. ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੨੯) ਵੁਤ੍ਤੋ.

‘‘ਆਰਮ੍ਭਥਾ’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨੇ ਦੇਸਨਾਰੁਲ਼੍ਹੇ ਕਤਮਂ ਸੇਸਕਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥਾਤਿ ਵੀਰਿਯਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਵੀਰਿਯਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤਂ ਵੀਰਿਯਂ ਨਿਕ੍ਕਮਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਵੀਰਿਯਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਨਿਕ੍ਕਮਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤਂ ਵੀਰਿਯਂ ਪਰਕ੍ਕਮਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਵੀਰਿਯਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਪਰਕ੍ਕਮਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤਂ ਵੀਰਿਯਂ ਸਮਥਭਾਵਨਾਸਹਿਤਸ੍ਸ ਵੀਰਿਯਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ. ‘‘ਯੁਞ੍ਜਥਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤਂ ਸਮਥਭਾਵਨਾਸਹਿਤਂ ਵੀਰਿਯਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਗਤਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਦੇਸਨਾਰੁਲ਼੍ਹਂ ਸੁਖਾਦਿਕਂ ਸੇਸਕਮ੍ਪਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਂ. ‘‘ਧੁਨਾਥ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਸੇਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇਨ ਗਹਿਤਂ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਸਹਿਤਂ ਵੀਰਿਯਂ ਕਿਲੇਸਧੁਨਨੇ ਸਮਤ੍ਥਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਦੇਸਨਾਰੁਲ਼੍ਹਂ ਸਮਾਧਿਆਦਿਕਂ ਸੇਸਕਮ੍ਪਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਂ.

‘‘ਯਦਿ ‘ਆਰਮ੍ਭਥਾ’ਤਿਆਦਿਕਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ਵੀਰਿਯਂ ਸਾਮਞ੍ਞਭੂਤਾਨਂ ਵੀਰਿਯਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਨਂਯੇਵ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਸਿਯਾ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਕਥਂ ਵਟ੍ਟਮੂਲਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍ਵਾ ਵਿਵਟ੍ਟਂ ਪਾਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪੁਨ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥਾਤਿ ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਆਧਿਪਚ੍ਚਕਿਚ੍ਚਤਾਯ ਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਵੀਰਿਯਾਧਿਕਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਆਰਭਨ੍ਤਾ ਯੋਗਾਵਚਰਪੁਗ੍ਗਲਾ ਵਟ੍ਟਮੂਲਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍ਵਾ ਵਿਵਟ੍ਟਂ ਪਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ. ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥਾ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਵੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਵਤ੍ਥੁਆਦਿਦੇਸਨਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਰਮ੍ਭਵਤ੍ਥੁਆਦੀਨਿਯੇਵ ਸਂਵਣ੍ਣਿਤਾਨਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ਆਹ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਦੇਸਨਾ’’ਤਿ. ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥਾ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਦੇਸਨਾ ਹੋਤਿ, ਨ ਵੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਵਤ੍ਥੁਆਦੀਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂਯੇਵ ਸਂਵਣ੍ਣਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

ਏਵਂ ¶ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥਾ’’ਤਿਆਦਿਦੇਸਨਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਵਸੇਨ ਅਤ੍ਥੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਤਸ੍ਸਾਯੇਵ ਦੇਸਨਾਯ ਪਟਿਪਕ੍ਖਵਸੇਨ ਅਤ੍ਥੋ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ¶ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯੋਗੇ ਭਾਵਨਾਯਂ ਅਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਪਰਿਪਕ੍ਕਞਾਣਾਨਂ ਯੋਗੇ ਯੋਗਹੇਤੁ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਵਸੇਨ ਆਯਤਿਂ ਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥਾ’’ਤਿਆਦਿਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ. ਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਪਕ੍ਕਞਾਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਰਮ੍ਭੇ ਆਰਮ੍ਭਹੇਤੁ ਦਿਟ੍ਠੇਵ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥਾ’’ਤਿਆਦਿਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ.

ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੇਸੁ ਪਰਿਪਕ੍ਕਾਪਰਿਪਕ੍ਕਞਾਣੇਸੁ ਯੇ ਅਪਰਿਪਕ੍ਕਞਾਣਾ ਸਤ੍ਤਾ ਨ ਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਪਰਿਪਕ੍ਕਞਾਣਾ ਸਤ੍ਤਾ ਪਮਾਦਮੂਲਕਾ ਹੁਤ੍ਵਾ ਯੋਗੇ ਭਾਵਨਾਯਂ ਯੇਨ ਪਮਾਦੇਨ ਨ ਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਪਮਾਦੋ ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕੋ ਪਮਾਦੋ, ਅਵਿਜ੍ਜਾਮੂਲਕੋ ਪਮਾਦੋਤਿ ਦੁਬ੍ਬਿਧੋ ਹੋਤਿ. ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੁਬ੍ਬਿਧੇ ਪਮਾਦੇ ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ ਨਿਵੁਤੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਮੂਲਕੋ ਸਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਪਮਾਦੇਨ ਞੇਯ੍ਯਟ੍ਠਾਨਂ ‘‘ਇਮੇ ਉਪ੍ਪਾਦਵਯਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਞੇਯ੍ਯਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ, ਅਯਂ ਅਞ੍ਞਾਣਹੇਤੁਕੋ ਪਮਾਦੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਮੂਲਕੋ ਪਮਾਦਾ ਨਾਮ. ਯੋ ਪਮਾਦੋ ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕੋ, ਸੋ ਪਮਾਦੋ ਤਿਵਿਧੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਭੋਗਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਿਕੋ ਸਤ੍ਤੋ ਯਂ ਪਮਾਦਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਪਮਾਦੋ ਚ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਭੋਗਾਨਂ ਠਿਤਤ੍ਥਾਯ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਿਕੋ ਸਤ੍ਤੋ ਆਰਕ੍ਖਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਯਂ ਪਮਾਦਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਪਮਾਦੋ ਚ, ਠਿਤਂ ਭੋਗਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਿਕੋ ਸਤ੍ਤੋ ਪਰਿਭੋਗਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਯਂ ਪਮਾਦਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਪਮਾਦੋ ਚਾਤਿ ਤਿਵਿਧੋ ਹੋਤਿ. ਇਤਿ ਲੋਕੇ ਅਯਂ ਪਮਾਦੋ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਏਕਵਿਧੋ ਪਮਾਦੋ, ਤਣ੍ਹਾਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਤਿਵਿਧੋ ਪਮਾਦੋਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਹੋਤਿ. ਤਤ੍ਥ ਤਾਸੁ ਅਵਿਜ੍ਜਾਤਣ੍ਹਾਸੁ ਨਾਮਕਾਯੋ ਫਸ੍ਸਾਦਿਨਾਮਸਮੂਹੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਰੂਪਕਾਯੋ ਪਥਵੀਆਦਿਰੂਪਸਮੂਹੋ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ. ਇਦਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੁਨਿਕ੍ਕਮਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਵੀਰਿਯਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਪਮਾਦੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬੋ, ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਏਕਵਿਧਸ੍ਸ ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਿਵਿਧਸ੍ਸ ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਾਮਕਾਯੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਣ੍ਹਾਯ ਰੂਪਕਾਯੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਆਵਟ੍ਟੇਤ੍ਵਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ.

‘‘ਕਸ੍ਮਾ ¶ ਨਾਮਕਾਯੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਭਵਤਿ, ਰੂਪਕਾਯੋ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੂ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਰੂਪੀਸੁ ਭਵੇਸੁ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ, ਅਰੂਪੀਸੁ ਸਮ੍ਮੋਹੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਰੂਪੀਸੁ ਭਵੇਸੁ ਰੂਪਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਹਂਮਮਾਦਿਵਸੇਨ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਭਿਨਿਵੇਸੋ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਯਸ੍ਮਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਰੂਪਕਾਯੋ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਭਵਤਿ. ਅਨਮਤਗ੍ਗੇ ਹਿ ਸਂਸਾਰੇ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਰੂਪਾਭਿਰਾਮਾ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਅਰੂਪੀਸੁ ਫਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਸੁਖੁਮਭਾਵਤੋ ਸਮ੍ਮੋਹੋ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਯਸ੍ਮਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਮਕਾਯੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਭਵਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਇਦਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਰੂਪਕਾਯਨਾਮਕਾਯੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣਵਸੇਨ ਤਣ੍ਹਾਯ ¶ ਚ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਰੂਪਕਾਯੋ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਨਾਮਕਾਯੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਨੀਹਰਿਤਬ੍ਬਾਵਾਤਿ.

‘‘ਕਤਮੋ ਰੂਪਕਾਯੋ, ਕਤਮੋ ਨਾਮਕਾਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਰੂਪਕਾਯੋ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਨਾਮਕਾਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਰੂਪਕਾਯਨਾਮਕਾਯੇਸੁ ਰੂਪਕਾਯੋ ਰੂਪਸਮੂਹੋ ਨਾਮ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਨਾਮਕਾਯੋ ਨਾਮਸਮੂਹੋ ਨਾਮ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾਤਿ. ਇਮੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਤਣ੍ਹਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ ਸਉਪਾਦਾਨਾ ਭਵੇਯ੍ਯੁਂ, ‘‘ਕਤਮੇਨ ਉਪਾਦਾਨੇਨ ਸਉਪਾਦਾਨਾ ਭਵਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥੇਵ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ‘‘ਇਮੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਕਤਮੇਨ ਉਪਾਦਾਨੇਨ ਸਉਪਾਦਾਨਾ? ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਉਪਾਦਾਨਭੂਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਉਪਾਦਾਨਭੂਤਾਯ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਚ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਸਉਪਾਦਾਨਾ ਨਾਮ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਕਿਤ੍ਤਕਾਨਿ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਤਣ੍ਹਾ ਨਾਮ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਕਿਤ੍ਤਕਾਨਿ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਨਾਮ ਭਵਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾ ਦ੍ਵੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਾਸੁ ਤਣ੍ਹਾਅਵਿਜ੍ਜਾਸੁ. ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਞ੍ਚ ਸੀਲਬ੍ਬਤੁਪਾਦਾਨਞ੍ਚ ਦ੍ਵੇ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਤਣ੍ਹਾ ਨਾਮ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਤਣ੍ਹਾਵਸੇਨ ਹਿ ‘‘ਮਮ ਸੀਲਂ, ਮਮ ਵਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਾਮਸਨਂ ਭਵਤਿ. ਦਿਟ੍ਠੁਪਾਦਾਨਞ੍ਚ ਅਤ੍ਤਵਾਦੁਪਾਦਾਨਞ੍ਚ ਦ੍ਵੇ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਨਾਮ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਸੇਨ ਹਿ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ ਚੇਵ ਅਹਂਮਮਾਦਿਦਿਟ੍ਠਿ ਚ ਭਵਨ੍ਤਿ. ‘‘ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਉਪਾਦਾਨੇਹਿ ਸਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਚਤੂਸੁ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਕਿਤ੍ਤਕਂ ਸਚ੍ਚਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੇ ਲੋਕਿਯਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਸਉਪਾਦਾਨਾ ਖਨ੍ਧਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਉਪਾਦਾਨੇਨ ਹਿ ¶ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿਪਿ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਸਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਨਾਮ. ਯਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਦੁਕ੍ਖਕਾਰਣਾਨਿ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਉਪਾਦਾਨਚਤੁਕ੍ਕੋ ਸਮੁਦਯੋ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਨਾਮ ਭਵਤਿ. ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਸਉਪਾਦਾਨਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਦੁਕ੍ਖਵਤ੍ਥੁਭਾਵਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ. ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਸਉਪਾਦਾਨਾਨਂ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ. ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀਤਿ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਵੇਨੇਯ੍ਯਾਨੁਰੂਪਂ ਭਗਵਾ ਦੇਸੇਤਿ. ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਵੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਵਸੇਨ ਵਿਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪੁਨ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ, ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

੩੦. ਆਰਮ੍ਭਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਪਮਾਦਵਸੇਨ ਪੁਰਿਮਸਚ੍ਚਦ੍ਵਯਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਇਤਰਸਚ੍ਚਦ੍ਵਯਂ ਕਥਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਂ ਦ੍ਵਯਮ੍ਪਿ ਪਮਾਦਮੁਖੇਨੇਵ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਤਿਵਿਧੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕਅਵਿਜ੍ਜਾਮੂਲਕੇਸੁ ਪਮਾਦੇਸੁ. ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿਵਿਧਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕਸ੍ਸ ਪਮਾਦਸ੍ਸ. ਸਮ੍ਪਟਿਵੇਧੇਨਾਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਂ ਪਰਿਜਾਨਨੇਨ. ਰਕ੍ਖਣਾਤਿ ਅਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਣਸਙ੍ਖਾਤਾ. ਪਟਿਸਂਹਰਣਾਤਿ ‘‘ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ¶ ਇਮਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਦਾਨਨੁਯੋਗੇਨ ਸਂਹਰਣਾ ਯਾ ਖੇਪਨਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਯਂ ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਦਾਨੁਯੋਗੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾ ਖੇਪਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਭਾਵਨਾ ਸਮਥੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਮੁਖੇਨ ਪੁਨ ਆਵਟ੍ਟੇਤ੍ਵਾ ਸਮਥੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੋਤਿ.

‘‘ਸੋ ਸਮਥੋ ਕਥਂ ਕੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਉਪਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸੋ ਕਥ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਕਥਨ੍ਤਿ ਕੇਨ ਉਪਾਯੇਨ. ‘‘ਕਾਮੇਨ੍ਤੀਤਿ ਕਾਮਾ, ਕਾਮੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਵਾ ਕਾਮਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦ੍ਵਿਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾਨਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਅਸ੍ਸਾਦਞ੍ਚ, ‘‘ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦਾ ਕਾਮਾ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਮ. ਨਿ. ੧.੨੩੫) ਵਚਨਤੋ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦਨੀਯਾਨਂ ਕਾਮਾਨਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਆਦੀਨਵਞ੍ਚ. ਕਾਮਾਨਨ੍ਤਿ ਚ ਕਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਸਾਮਿਵਚਨਂ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ –‘‘ਕਾਮੇ ਪਟਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੦). ‘‘ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ, ਯਦਿਦਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ (ਇਤਿਵੁ. ੭੨) ਵਚਨਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਨ੍ਤਿ ਇਧ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ. ਵੋਕਾਰਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਵ-ਕਾਰੋ ਆਗਮੋ, ਓ-ਕਾਰਂ ਲਾਮਕਭਾਵਂ. ਆਨਿਸਂਸਨ੍ਤਿ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਾਦਿਕਂ. ਯਦਾ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਦਾ ਤੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਸਮਥੋ ਭਵਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਸਮਥੋ ¶ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮਾ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਵਿਪਸ੍ਸਨਂ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਵੀਮਂਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਥ ਵਾ ਕਾਮਾਨਂ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਯਦਾ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਦਾ ਸਮਥੋ ਭਵਤੀਤਿ ਵੁਤ੍ਤੋ, ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਥੇ ਭਵਮਾਨੇ ਸਤਿ ਕਤਮਾ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਵੀਮਂਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਥੇ ਭਵਮਾਨੇ ਸਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨਂ ਯਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਵੀਮਂਸਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ ਪਞ੍ਞਾ ਭਵਤਿ, ਅਯਂ ਵੀਮਂਸਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ ਪਞ੍ਞਾ ਵਿਸੇਸੇਨ ਪਸ੍ਸਨਤੋ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ. ਅਥ ਵਾ ਤਿਵਿਧਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕਸ੍ਸ ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਟਿਵੇਧੇਨ ਰਕ੍ਖਣਾ ਪਟਿਸਂਹਰਣਾ, ਅਯਂ ਸਮਥੋਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤੋ, ‘‘ਕਤਮਾ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਵੀਮਂਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੇ ਸਮਥੇ ਸਤਿ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਵਸੇਨ ਯਾ ਵੀਮਂਸਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ ਪਞ੍ਞਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਅਯਂ ਵੀਮਂਸਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ ਪਞ੍ਞਾ ਵਿਸੇਸੇਨ ਪਸ੍ਸਨਤੋ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ. ਵੀਮਂਸਾਵ ਦੁਬ੍ਬਲਾ, ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ ਬਲਵਤੀਤਿ ਵਿਸੇਸੋ.

ਸਮਥੋ ਚੇਵ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਦ੍ਵੇ ਧਮ੍ਮਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ‘‘ਇਮੇ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ ਦ੍ਵੇ ਧਮ੍ਮਾ ਕਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮੇ ਦ੍ਵੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਮਥੋ ਸਮਥਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਇਮੇਸੁ ਦ੍ਵੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇਸੁ ਕਤਮੇ ਯੋਗਾਵਚਰੇਨ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਮਥੇ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾਵਿਯਮਾਨੇ ਤਣ੍ਹਾ ¶ ਯੋਗਾਵਚਰੇਨ ਪਹੀਯਤਿ, ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਭਾਵਿਯਮਾਨਾਯ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਯੋਗਾਵਚਰੇਨ ਪਹੀਯਤੀਤਿ ਇਮੇ ਦ੍ਵੇ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾ ਚੇਵ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਚ. ‘‘ਇਮੇਸੁ ਦ੍ਵੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਹੀਯਮਾਨੇਸੁ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਉਪਾਦਾਨਾਦਯੋਪਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਸਕਲਵਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮੇਸੁ ਦ੍ਵੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਹੀਨੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਯ ਸਮਥਭਾਵਨਾਯ ਪਹੀਯਮਾਨਾਯ, ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾਵਨਾਯ ਪਹੀਯਮਾਨਾਯ ਇਮੇਸੁ ਦ੍ਵੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦ੍ਵੀਹਿ ਭਾਵਨਾਹਿ ਪਹੀਨੇਸੁ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਾਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਵਸੇਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨ ਭਙ੍ਗਕ੍ਖਣਵਸੇਨ.

ਏਤ੍ਥਾਹ – ‘‘ਤਣ੍ਹਾਨਿਰੋਧਾ ਉਪਾਦਾਨਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਹੀਯਮਾਨਾਯ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵਚਨਂ ਯੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੁ, ਕਥਂ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਪਹੀਯਮਾਨਾਯ ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ? ‘‘ਤਣ੍ਹਾਨਿਰੋਧਾ ਉਪਾਦਾਨਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ ¶ ਪਾਠੇ ਅਵਿਜ੍ਜਾਸਹਿਤਤਣ੍ਹਾਨਿਰੋਧਾ ਉਪਾਦਾਨਨਿਰੋਧੋਤਿ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭਵਤੋ. ਯਥਾ ਹਿ ਤਣ੍ਹਾਸਹਿਤਾਵ ਅਵਿਜ੍ਜਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਏਵਂ ਅਵਿਜ੍ਜਾਸਹਿਤਾਵ ਤਣ੍ਹਾ ਉਪਾਦਾਨਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਾਸਹਿਤਤਣ੍ਹਾਨਿਰੋਧਾ ਉਪਾਦਾਨਨਿਰੋਧੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਸਮ੍ਭਵਤੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਵਸੇਨ ਉਪਾਦਾਨਨਿਰੋਧਾ ਤਥੇਵ ਭਵਨਿਰੋਧੋਤਿ ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ. ਏਵਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇਵਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਤਣ੍ਹਾਸਹਿਤਅਵਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧਾ ਸਙ੍ਖਾਰਨਿਰੋਧੋਤਿਆਦਿਕੋ ਗਹਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਇਤੀਤਿ ਏਵਂ ਵਿਸਭਾਗਸਭਾਗਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਵਟ੍ਟਨਵਸੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ ਚ ਪੁਰਿਮਕਾਨਿ ਦ੍ਵੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਚ, ਸਮਥੋ ਚ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਇਮੇ ਦ੍ਵੇ ਧਮ੍ਮਾ ਮਗ੍ਗੋ ਚ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਞ੍ਚ, ਵਟ੍ਟਨਿਰੋਧੋ ਵਟ੍ਟਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ.

‘‘ਵੀਰਿਯਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਸ੍ਸ ਪਮਾਦਾਦਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਵਸੇਨ ਵਾ ਸਭਾਗਭੂਤਸ੍ਸ ਪਮਾਦਾਦਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਵਸੇਨ ਵਾ ਆਵਟ੍ਟੇਤ੍ਵਾ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਕੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤੇਨ ਤਥਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਭਗਵਾ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਵਚਨੇਨ ਤਥਾ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

‘‘ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥਾ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂਯੇਵ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍ਵਾ ਤਸ੍ਸੇਵ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਸਭਾਗਧਮ੍ਮਵਸੇਨੇਵ ਆਵਟ੍ਟੇਤ੍ਵਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਮ੍ਪਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍ਵਾ ਤਸ੍ਸੇਵ ਸਂਕਿਲੇਸਸ੍ਸ ਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਸਭਾਗਧਮ੍ਮਵਸੇਨਪਿ ਆਵਟ੍ਟੇਤ੍ਵਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਥਾਪਿ ਮੂਲੇ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਵਚਨਮਾਹ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –

‘‘ਏਵਂ ¶ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍ਵਾ ਤਸ੍ਸ ਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਵਸੇਨ, ਸਭਾਗਧਮ੍ਮਵਸੇਨ ਚ ਆਵਟ੍ਟਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍ਵਾ ਤਸ੍ਸ ਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਵਸੇਨ, ਸਭਾਗਧਮ੍ਮਵਸੇਨ ਚ ਆਵਟ੍ਟਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਯਥਾਪਿ ਮੂਲੇ’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੦) –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਗਾਥਾਤ੍ਥੋਪਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਵੁਤ੍ਤੋ. ਤਥਾਪਿ ਯਤਿਪੋਤਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਅਟ੍ਠਕਥਾਨੁਸਾਰੇਨੇਵ ਕਥਯਿਸ੍ਸਾਮ.

ਸਮੂਹੋ ¶ ਰੁਕ੍ਖੋ ਮੂਲਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ ਏਤੇਨ ਅਵਯਵੇਨ ਭੂਮਿਭਾਗੇ ਠਿਤੇਨਾਤਿ ਮੂਲਂ, ਕਿਂ ਤਂ? ਭੂਮਿਭਾਗੇ ਠਿਤੋ ਮੂਲਸਙ੍ਖਾਤੋ ਰੁਕ੍ਖਾਵਯਵੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਮੂਲੇ. ਨਤ੍ਥਿ ਉਪਦ੍ਦਵੋ ਫਰਸੁਛੇਦਾਦਿਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਅਸ੍ਸ ਮੂਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨੁਪਦ੍ਦਵੋ. ਦਲ਼੍ਹੇਤਿ ਉਪਦ੍ਦਵਾਭਾਵੇਨ ਸਭਾਵਤੋ ਥਿਰੇ ਸਤਿ. ਛਿਨ੍ਦੀਯਤੀਤਿ ਛਿਨ੍ਨੋ, ਕੋ ਸੋ? ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਮੂਲਸਹਿਤੋ ਰੁਕ੍ਖਾਵਯਵੋ, ਨ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍ਵਾ ਗਹਿਤੋ ਰੁਕ੍ਖਾਵਯਵੋ. ਰੁਹਤਿ ਵਡ੍ਢਤੀਤਿ ਰੁਕ੍ਖੋ. ਸੋ ਚ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਮੂਲਸਹਿਤੋ ਰੁਕ੍ਖਾਵਯਵੋ ਰੁਕ੍ਖੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾ ‘‘ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਦਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ. ਪੁਨਰੇਵ ਰੂਹਤੀਤਿ ਪੁਨ ਅਙ੍ਕੁਰੁਪ੍ਪਾਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਣ੍ਹਾਨੁਸਯੇਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾਵਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮੂਲੇ. ਅਨੂਹਤੇਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਅਨੁਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਸਤਿ ਇਦਂ ਅਤ੍ਤਭਾਵਸਙ੍ਖਾਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਹੇਤੁ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਅਬ੍ਬੋਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ ਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿਯੇਵਾਤਿ ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ.

‘‘ਇਧ ਗਾਥਾਯਂ ਯੋ ਤਣ੍ਹਾਨੁਸਯੋ ਅਨੂਹਤਭਾਵੇਨ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਸ੍ਸ ਮੂਲਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤੋ, ਅਯਂ ਤਣ੍ਹਾਨੁਸਯੋ ਕਤਮਸ੍ਸਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਨੁਸਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਤਣ੍ਹਾਯ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਦਿਵਸੇਨ ਬਹੁਵਿਧਤ੍ਤਾ ਭਵਤਣ੍ਹਾਯ ਅਨੁਸਯੋ’’ਤਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ ਭਵਸ੍ਸਾਦਤਣ੍ਹਾਭਾਵਤੋ. ਯੋ ਅਨੁਸਯੋ ਏਤਸ੍ਸ ਭਵਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਅਨੁਸਯੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਹੋਤਿ. ‘‘ਅਨੁਸਯੋ ਬਹੁਵਿਧੋ, ਕਸ੍ਮਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਹਿ ਭਵਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਭਵਤਣ੍ਹਾਯ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ. ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਹਿ ਭਵੇਸੁ ਆਦੀਨਵਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸਨਵਸੇਨ ਭਵਸ੍ਸਾਦਤਣ੍ਹਾ ਭਵਤੀਤਿ. ਇਮੇ ਦ੍ਵੇ ਕਿਲੇਸਾਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਵਿਸਭਾਗਸਭਾਗਧਮ੍ਮਾਵਟ੍ਟਨਂ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਂ, ਸਮਥਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਪਨ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਵ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕਸ੍ਸ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੦) ਵੁਤ੍ਤੋ. ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸਾਤਿ ਕਮ੍ਮਪਥਭਾਵਪ੍ਪਤ੍ਤਾਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਰਵਸੇਸਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ. ਅਕਰਣਨ੍ਤਿ ਸਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇਸੁ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਂ ¶ . ਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਕਮ੍ਮਪਥਭਾਵਪ੍ਪਤ੍ਤਾਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚੇਵ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ. ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਤਿ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਾਦਨਵਸੇਨ ਸਮ੍ਪਦਾ. ਸਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਚਿਤ੍ਤਂ, ਸਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਦਾਪਨਂ ਵੋਦਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਸਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯੋਦਾਪਨਂ ¶ . ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੁਪ੍ਪਾਦੋ ਪਨ ‘‘ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ’’ਤਿ ਪਦੇਨ ਗਹਿਤੋ. ਏਤਂ ਅਕਰਣਾਦਿਤ੍ਤਯਦੀਪਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਾਸਨਂ ਓਵਾਦੋਤਿ ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ.

ਗਾਥਾਯਂ ਯਸ੍ਸ ਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਪਾਪਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਕਮ੍ਮਪਥਵਸੇਨ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਦੋਸਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਲੋਭਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਭਵਤਿ. ਲੋਭਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿਪਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਦੋਸਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਭਵਤਿ. ਮੋਹਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਤਥੇਵ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਲੋਭਸਮੁਟ੍ਠਾਨਦੋਸਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਭਵਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ. ਸਬ੍ਬਪਾਪੋ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਕਮ੍ਮਪਥਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ‘‘ਏਤ੍ਤਕੇਨੇਵ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬੋ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੇਨ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਅਕੁਸਲਮੂਲਅਗਤਿਗਮਨਭੇਦੇਨਪਿ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਯਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਕਮ੍ਮਵਿਭਾਗੇਨ ‘ਸਬ੍ਬਪਾਪ’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਵੁਤ੍ਤਪਾਪਂ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਮੂਲਵਸੇਨ ਅਗਤਿਗਮਨਵਿਭਾਗਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਅਕੁਸਲਮੂਲ’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੦) ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਤ੍ਥੋ ਵੁਤ੍ਤੋ. ਮੋਹਵਸੇਨ ਸਭਾਵਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਯਸਮ੍ਭਵਤੋ ਯਂ ਭਯਾ ਚ ਮੋਹਾ ਚ ਅਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਇਦਂ ਮੋਹਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਸਬ੍ਬਪਾਪੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਲੋਭੋ ਅਸੁਭਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –

‘‘ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣ’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਾਪਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਤਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘ਲੋਭੋ…ਪੇ… ਪਞ੍ਞਾਯਾ’ਤਿ ਤੀਹਿ ਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਂ ਪਹਾਨਵਸੇਨ ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਮਾਹਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੦) –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸੁਭਾਧਿਮੁਤ੍ਤਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ ਲੋਭੋ ਅਸੁਭਾਯ ਅਸੁਭਭਾਵਨਾਯ ਤਥਾਪਵਤ੍ਤੇਨ ਅਲੋਭੇਨ ਤਦਙ੍ਗਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਪਹੀਯਤਿ, ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਕੁਜ੍ਝਨਦੁਸ੍ਸਨਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ ਦੋਸੋ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾਵਨਾਯ ਤਥਾਪਵਤ੍ਤੇਨ ਅਦੋਸੇਨ ਚ ਤਦਙ੍ਗਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਪਹੀਯਤਿ, ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਚੇਵ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਚ ਮੁਯ੍ਹਨਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ ਮੋਹੋ ਪਞ੍ਞਾਯ ¶ ਵਿਚਾਰਣਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਭਾਵਨਾਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਤਦਙ੍ਗਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਪਹੀਯਤਿ.

‘‘ਯਦਿ ¶ ਤੀਹਿ ਕੁਸਲਮੂਲੇਹੇਵ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾਕਰੁਣਾਮੁਦਿਤਾ ਨਿਰਤ੍ਥਕਾ ਭਵੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਥਾ ਲੋਭੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਉਪੇਕ੍ਖਾਯਾਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਭਾਵਿਤਾਯ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ. ਮੁਦਿਤਾ ਅਰਤਿਂ ਵੂਪਸਮੇਤ੍ਵਾ ਅਰਤਿਯਾ ਮੂਲਭੂਤਂ ਮੋਹਮ੍ਪਿ ਪਜਹਤੀਤਿ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਮੋਹੋ ਮੁਦਿਤਾਯ ਪਹਾਨਂ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਂ ਕੁਸਲਮੂਲਾਦੀਹਿ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਕੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤੇਨ ਤਥਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ ਭਗਵਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਵਚਨੇਨ ਤਥਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

੩੧. ‘‘ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ਚ ਸਬ੍ਬਪਾਪੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਕਰਣਞ੍ਚ ਵਿਭਤ੍ਤਂ ਸਿਯਾ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਅਟ੍ਠਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਾਨਂ ਅਕਰਣਂ ਅਨਿਵਾਰਿਤਂ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਂ ਨਾਮ ਅਟ੍ਠ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਮਿਚ੍ਛਾਸਤੀਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦੀਸੁ ‘‘ਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਚਿਨ੍ਤਨਾਦਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਅਕੁਸਲਪ੍ਪਵਤ੍ਤਿ.

ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ ਬਹੁਧਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਵਿਞ੍ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਥਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਦਾ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਦਂ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਟ੍ਠਸੁ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤੇਸੁ ਪਹੀਨੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਅਟ੍ਠ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਸਮ੍ਮਾਵਾਚਾ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਆਜੀਵੋ ਸਮ੍ਮਾਵਾਯਾਮੋ ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧੀਤਿ ਅਟ੍ਠਸਮ੍ਮਤ੍ਤਾਨਿ ਵਿਸਭਾਗਪਰਿਵਤ੍ਤਨਧਮ੍ਮਵਸੇਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ. ਅਤੀਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤੀਤੇਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਦੇਸਿਤਸ੍ਸ. ਵਿਪਸ੍ਸਿਨੋ ਹਿ ਭਗਵਤੋ ਅਯਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸਗਾਥਾ. ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਯੋਦਾਪਿਤੇਤਿ ਚਿਤ੍ਤਪਟਿਬਦ੍ਧਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾਪਿ ਪਰਿਯੋਦਾਪਿਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ. ‘‘ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯੋਦਾਪਿਤੇਨ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਪਰਿਯੋਦਾਪਿਤਭਾਵੋ ਕਥਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਵਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਭਗਵਾ ਯਂ ‘‘ਚੇਤੋਵਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਥਂ ਭਿਕ੍ਖਵੇ ਤਥਾਗਤੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਵੁਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ‘‘ਚੇਤੋ…ਪੇ… ਵੁਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ. ‘‘ਪਰਿਯੋਦਾਪਨਾ ਕਤਿਵਿਧਾ ਭਵਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੁਵਿਧਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਮਥਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ¶ ਨੀਵਰਣਪ੍ਪਹਾਨਞ੍ਚ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਭਾਵਨਾਯ ਅਨੁਸਯਸਮੁਗ੍ਘਾਤੋ ਚਾਤਿ ਪਰਿਯੋਦਾਪਨਸ੍ਸ ਦੁਵਿਧਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਪਰਿਯੋਦਾਪਿਤਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਪਹੀਨਨੀਵਰਣਾਨੁਸਯਾ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪਸਾਦਨੀਯਵਣ੍ਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ.

‘‘ਪਰਿਯੋਦਾਪਨਸ੍ਸ ਕਿਤ੍ਤਿਕਾ ਭੂਮਿਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦ੍ਵੇ ਪਰਿਯੋਦਾਪਨਭੂਮਿਯੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਦੇਸਿਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ, ਕਤਮਂ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ¶ , ਕਤਮਂ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ, ਕਤਮਂ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਪਟਿਵੇਧੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਗਾਥਾਯ ਦੇਸਿਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਯਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਪਟਿਵੇਧੇਨ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯੇਨ ਪਰਿਯੋਦਾਪੇਤਿ, ਇਦਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਭਵੇ. ਯਤੋ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਤੋ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਪਰਿਯੋਦਾਪੇਤਿ, ਅਯਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸੋ ਸਮੁਦਯੋ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ. ਯੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਙ੍ਗੇਨ ਪਰਿਯੋਦਾਪੇਤਿ, ਅਯਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ. ਯਂ ਅਸਙ੍ਖਤਧਾਤੁਂ ਅਧਿਗਤੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਪਰਿਯੋਦਾਪਿਤਂ, ਅਯਂ ਅਸਙ੍ਖਤਧਾਤੁਧਮ੍ਮੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਂ ਭਵੇ. ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਗਾਥਾਯ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਭਾਗਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਾਵਟ੍ਟਨਵਸੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ. ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿਕਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਦੇਸਿਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਭਾਗਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਾਵਟ੍ਟਨਵਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਵਿਞ੍ਞਾਤਾਨਿ.

‘‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਹਵੇ ਰਕ੍ਖਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰਿਂ, ਛਤ੍ਤਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਯਥ ਵਸ੍ਸਕਾਲੇ;

ਏਸਾਨਿਸਂਸੋ ਧਮ੍ਮੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣੇ, ਨ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰੀ’ਤਿ –

ਗਾਥਾਯ ਦੇਸਿਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਵਿਸਭਾਗਸਭਾਗਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਵਟ੍ਟਨਵਸੇਨ ਕਥਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਹਵੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਾਯ ਗਾਥਾਯ ਦੇਸਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂਵਰੋਤਿ ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂਵਰਸੀਲਾਦਿਕੋ ਸਬ੍ਬੋ ਸਂਵਰੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ –‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂਵਰਸੀਸੇਨ ¶ ਚੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸੀਲਂ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੧). ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਪਾਯਾ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰੀਨਂ ਗਤਿਭੂਤਤ੍ਤਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ. ਸਬ੍ਬਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਵਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਸਮਙ੍ਗੀਨਂ ਗਤਿਭੂਤਤ੍ਤਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਨਾਮ.

‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੁਵਿਧੇ ਧਮ੍ਮੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂਵਰਧਮ੍ਮੋ ਕਤ੍ਥ ਠਿਤੋ, ਕਥਂ ਸੁਚਿਣ੍ਣੋ, ਕੁਤੋ ਰਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਸਂਵਰਸੀਲੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੁਵਿਧੇ ਧਮ੍ਮੇ. ਸਂਵਰਸੀਲੇ ਠਿਤਾ ਯਾ ਅਖਣ੍ਡਕਾਰਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਅਖਣ੍ਡਵਸੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬੋ ਸਂਵਰਸੀਲੇ ਠਿਤੋ ਸੁਟ੍ਠੁ ਆਚਿਣ੍ਣਪਰਿਚਿਣ੍ਣੋ ਪੁਞ੍ਞਧਮ੍ਮੋ ਚਤੂਹਿ ਅਪਾਯੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਧਾਰਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏਕਨ੍ਤਿਕਭਾਵੇਨ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਅਨੇਕਨ੍ਤਿਕਭਾਵੇਨ ਪਨ ਰਕ੍ਖਿਤਮਤ੍ਤੋ ਪੁਞ੍ਞਧਮ੍ਮੋਪਿ ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਅਪਾਯੇਹੀਤਿ ਚ ਪਧਾਨਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਰੋਗਾਦਿਅਨ੍ਤਰਾਯਤੋਪਿ ਰਕ੍ਖਤਿ. ਰੋਗਾਦਿਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਵਾ ਅਯਤੋ ਅਪਗਤਤ੍ਤਾ ਅਪਾਯਨ੍ਤੋਗਧੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਤਥਾ ¶ ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ ਕੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਵਂ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਏਵਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਲਕ੍ਖਣਪਕਾਰਦਸ੍ਸਨਂ ਭਗਵਾ ‘‘ਦ੍ਵੇਮਾ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਸੀਲਵਤੋ ਗਤਿਯੋ ਦੇਵਾ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚਾ’’ਤਿ ਯਂ ਵਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ‘‘ਦ੍ਵੇਮਾ…ਪੇ… ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚਾ’’ਤਿ ਵਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ. ‘‘ਸਂਵਰਸੀਲੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਖਣ੍ਡਕਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਸੁਚਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਪਾਯੇਹਿ ਰਕ੍ਖਣੇ ਏਕਨ੍ਤਿਕਭਾਵੋ ਕੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਵਞ੍ਚ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਏਵਞ੍ਚਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਇਦਾਨਿ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੇਨ ਪਕਾਰੇਨਪਿ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਅਤ੍ਥੋ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯਨ੍ਤਿ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਨਾਮਕੇ ਨਿਗਮੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਸਿਬਨ੍ਧਕਨਾਮਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਗਾਮਣਿ ਗਾਮਜੇਟ੍ਠਕੋ ਭਗਵਨ੍ਤਂ ਏਤਂ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਵਚਨਂ ਅਵੋਚ.

ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਬਾਹਿਰਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ. ਭਨ੍ਤੇਤਿ ਭਗਵਨ੍ਤਂ ਗਾਮਣਿ ਆਲਪਤਿ. ਪਚ੍ਛਾਭੂਮਕਾਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਦਿਸਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕਾ. ਉਯ੍ਯਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਦੇਵਲੋਕਂ ਯਾਪੇਨ੍ਤਿ ਪਾਪੇਨ੍ਤਿ.

ਇਧਸ੍ਸਾਤਿ ਇਧਲੋਕੇ ਅਸ੍ਸ ਭਵੇਯ੍ਯ. ਪੁਰਿਸੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ…ਪੇ… ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਸ੍ਸ ਭਵੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਸੇਸਂ ਪਾਲ਼ਿਤੋ ਚੇਵ ਵੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨ ਚ ਞੇਯ੍ਯਂ.

੩੨. ‘‘ਵਿਸਭਾਗਧਮ੍ਮਸਭਾਗਧਮ੍ਮਾਵਟ੍ਟਨਵਸੇਨ ¶ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਭਾਵੋ ਕੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ਏਕਮ੍ਹਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨੇ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ਚ ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਸ੍ਸਂ ਯਸ੍ਸਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਯੋ ਯੋ ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰੋ ਯਥਾਲਾਭਵਸੇਨ ਯੋਜਿਤੋ, ਤਸ੍ਸਂ ਤਸ੍ਸਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਸੋ ਸੋ ਆਵਟ੍ਟੋ ਹਾਰੋ ਤਥਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਯੋਜਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਇਤਿ ਆਵਟ੍ਟਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਟੀਕਾਨੁਸਾਰੇਨੇਵ ਗਮ੍ਭੀਰਤ੍ਥੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ.

੩੩. ਯੇਨ ¶ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਆਵਟ੍ਟਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਆਵਟ੍ਟੇਤਬ੍ਬਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਦਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਆਵਟ੍ਟਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਭੂਮਿਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਦ੍ਵੇ ਸੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਭੂਤੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਯੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਵੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਮਿਯੋ ਇਮਿਨਾ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਕਿਤ੍ਤਕਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਠਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦ੍ਵੇ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨ੍ਤਿ ਪੁਞ੍ਞਭਾਵਨਾ ਵਾਸਨਾ ਨਾਮ, ਵਾਸਨਾਯ ਭਾਗੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਵਾਸਨਾਭਾਗੋ, ਵਾਸਨਾਭਾਗੇ ਵਾਚਕਭਾਵੇਨ ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ¶ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ, ਕਤਮਂ ਤਂ? ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣਿ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੂਨਿ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤਾਨਿ, ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ. ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਨ੍ਤਿ ਲੋਭਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਂ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝਨਂ ਪਦਾਲਨਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਸ੍ਸ ਭਾਗੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗੋ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗੇ ਵਾਚਕਭਾਵੇਨ ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ, ਕਤਮਂ ਤਂ? ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਧਮ੍ਮਾ ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤਾ, ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ.

‘‘ਤੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਯਾਹਿ ਪਟਿਪਦਾਹਿ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਪਟਿਪਦਾ ਕਿਤ੍ਤਿਕਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦ੍ਵੇ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਦਾਨਸੀਲਭਾਵਨਾਮਯਪੁਞ੍ਞਭਾਗੇ ਭਵਾ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾ. ਫਲਭਾਗੇ ਭਵਾ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਫਲਭਾਗਿਯਾ. ‘‘ਯੇਸੁ ਸੀਲੇਸੁ ਠਿਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਸੀਲਾਨਿ ਕਿਤ੍ਤਕਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦ੍ਵੇ ਸੀਲਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਂਵਰਤਿ ਏਤੇਨ ਸਂਵਰੇਨਾਤਿ ਸਂਵਰੋ, ਸੋ ਸਂਵਰੋ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂਵਰੋ, ਸਤਿਸਂਵਰੋ, ਞਾਣਸਂਵਰੋ, ਖਨ੍ਤਿਸਂਵਰੋ, ਵੀਰਿਯਸਂਵਰੋਤਿ ਪਞ੍ਚਵਿਧੋ. ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਪਾਪਸਂਵਰਣਤੋ ਸਂਵਰੋ, ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਸੀਲਂ ਨਾਮ. ਪਜਹਤਿ ਏਤੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇਤਿ ਪਹਾਨਂ, ਪਜਹਨਂ ਵਾ ਪਹਾਨਂ, ਤਞ੍ਚ ਪਹਾਨਂ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਵਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਵਿਧਂ. ਤਤ੍ਥ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਂ ਵਜ੍ਜੇਤ੍ਵਾ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਪਹਾਨਂ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸੀਲਂ ਨਾਮ.

‘‘ਤੇਸੁ ¶ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਭਗਵਾ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਤਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਦੇਸਯਤਿ, ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ ਸੀਲੇ ਠਿਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਤਮੇਨ ਸੀਲੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਭਵਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥਾ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਤਾਸੁ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾਦਿਪਟਿਪਦਾਸੁ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਭਗਵਾ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਦੇਸਯਤਿ, ਸੋ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਤ੍ਥ ਸਂਵਰਸੀਲਾਦੀਸੁ ਸਂਵਰਸੀਲੇ ਠਿਤੋ ਹੁਤ੍ਵਾ ਤੇਨ ਸਂਵਰਸੀਲਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ ਸੇਟ੍ਠਚਰਿਯੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਸੇਟ੍ਠਾਚਾਰਪੂਰਕੋ ਭਵਤਿ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਤਾਸੁ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾਦਿਪਟਿਪਦਾਸੁ ਫਲਭਾਗਿਯਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭਗਵਾ ਦੇਸਯਤਿ, ਸੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਤ੍ਥ ਸਂਵਰਸੀਲਾਦੀਸੁ ਪਹਾਨਸੀਲੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪ੍ਪਹਾਨਵਸੇਨ ¶ ਠਿਤੋ ਹੁਤ੍ਵਾ ਤੇਨ ਪਹਾਨਸੀਲਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਭਵਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਕਤਮਂ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ. ਦਾਨਕਥਾਤਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਦਾਨਦਾਨਫਲਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਦਾਨਦਾਨਫਲਕਥਾ. ਸੀਲਕਥਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸੀਲਾਦਿਸੀਲਫਲਕਥਾ. ਸਗ੍ਗਕਥਾਤਿ ਸਗ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸੁਖਕਥਾ ਚੇਵ ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਕਪੁਞ੍ਞਕਥਾ ਚ. ਆਦੀਨਵੋਤਿ ਆਦੀਨਵਦਸ੍ਸਕੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੋ. ਆਨਿਸਂਸੋਤਿ ਆਨਿਸਂਸਦਸ੍ਸਕੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੋ. ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਤ੍ਥੋ ਵੁਤ੍ਤਨਯੋਵ. ਯਾ ਦੇਸਨਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪ੍ਪਕਾਸਨਾ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ. ਏਵਞ੍ਚ ਸਤਿ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਭਾਵੋ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪ੍ਪਕਾਸਨਤੋਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ‘‘ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਨਾ ਵੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਗ੍ਗੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਫਲਂ ਅਰਿਯਫਲਂ ਨਤ੍ਥਿ. ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਪਜਾਨਨਾਦਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਨਤ੍ਥਿ. ‘‘ਪਜਾਨਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਦਾਨਕਥਾਦਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾ, ਇਤਰਂਯੇਵ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ. ਯੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਵੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਮਿਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਦ੍ਵੇਯੇਵ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਦ੍ਵੇਯੇਵ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਚੇ ਵਦੇਯ੍ਯੁਂ? ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਮੀਨਂ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾਨਂ ਸੁਵਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ. ‘‘ਯਦਿ ਏਵਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ ਅਸਙ੍ਕਰਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਚੇ ਵਦੇਯ੍ਯੁਂ? ਨੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ, ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮਤੋ ਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਨਂਯੇਵ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇ ਚ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤਾ.

‘‘ਯੇਸੁ ¶ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਵੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਮਿਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਕਤਮੇਨ ਫਲੇਨ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ¶ ਯਥਾਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚੇਵ ਤਂਨਿਦ੍ਧਾਰਣੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਇਮੇਸਂਯੇਵ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦੇਸਨਾਯ ਨਯੇਨ ਨੀਤੇਨ ਫਲੇਨ ਸਬ੍ਬਤੋ ਸਬ੍ਬਭਾਗੇਨ ਸਂਵਰਸੀਲਪ੍ਪਹਾਨਸੀਲੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬਾਨਿ. ਯੋਜੇਨ੍ਤੇਨ ਚ ਸਬ੍ਬਤੋ ਸਬ੍ਬਭਾਗੇਨ ਚ ਪਦਾਦਿਵਿਚਯੇਨ ਹਾਰੇਨ ਸਂਵਰਸੀਲਾਦਿਕਂ ਫਲਂ ਵਿਚਿਨਿਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਯੁਤ੍ਤਂ ਫਲਂ ਗਵੇਸਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਇਦਂ ਫਲਂ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਫਲਂ, ਇਦਂ ਫਲਂ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਫਲ’’ਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਫਲੇਨ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਫਲੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਾਵਤਿਕਾ ਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਭਗਵਤਾ ਦੇਸਿਤੇਨ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਿਦ੍ਧਾ ਯਾਵਤਿਕਾ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਦਯੋ ਵਿਭਜਨਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਭਵਿਤੁਮਰਹਨ੍ਤਿ, ਤਾਵਤਿਕਾਹਿ ਭੂਮੀਹਿ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਂ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬਂ. ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਿਦ੍ਧਾ ਯਾਵਤਿਕਾ ਫਲਭਾਗਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਦਯੋ ਵਿਭਜਨਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਭਵਿਤੁਮਰਹਨ੍ਤਿ, ਤਾਵਤਿਕਾਹਿ ਭੂਮੀਹਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ. ਇਤਰਦ੍ਵਯਮ੍ਪਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਯਥਾਸਮ੍ਭਵਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ. ਏਤੇਨ ਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮੀਨਂ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨਂ ਬਹੁਵਿਧਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ.

੩੪. ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਵੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਭਾਵੇਹਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਾਭਾਗਿਯਭਾਵੇਹਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਭਾਵੇਹਿ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਪਨ –

‘‘ਏਵਂ ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਭਾਵੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇ ਏਕਦੇਸੇਨ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਤੇਸਂ ਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਭਾਵੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਭਾਵੇਹਿ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੪) –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾ, ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਦ੍ਵੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ¶ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ. ਤੇ ਦ੍ਵੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ, ਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਚਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਨਾਮੇਨ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ¶ ਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾ, ‘‘ਕੁਸਲਾ’’ਤਿ ਨਾਮੇਨ ਏਕਵੀਸਤਿ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ ਸਮਾਨਾ, ‘‘ਅਕੁਸਲਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਨਾਮੇਨ ਦ੍ਵਾਦਸ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ ਸਮਾਨਾ, ਕੁਸਲਾਦਿਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਵਚਨੇਨ ਵਚਨੀਯਾ ਅਤ੍ਥਾ ਕੁਸਲਾਦਿਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਤੇਨ ਟੀਕਾਯਂ –

‘‘ਨਾਮਂ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਤਂਮੁਖੇਨੇਵ ਸਦ੍ਦਤੋ ਤਦਤ੍ਥਾਵਗਮੋ. ਸਦ੍ਦੇਨ ਚ ਸਾਮਞ੍ਞਰੂਪੇਨੇਵ ਤਥਾਰੂਪਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਗਹਣਂ, ਨ ਵਿਸੇਸਰੂਪੇਨ. ਤਸ੍ਮਾ ਸਦ੍ਦਵਚਨੀਯਾ ਅਤ੍ਥਾ ਸਾਧਾਰਣਰੂਪਨਾਮਾਯਤ੍ਤਗਹਣੀਯਤਾਯ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ ਵੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇਨ ਵਤ੍ਥੁਨਾ ਸਾਧਾਰਣਾ. ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਵਾ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਮ੍ਹਿ ਵਾ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪਵਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਤੇਨ ਸਨ੍ਤਾਨੇਨ ਵਾ ਵਤ੍ਥੁਨਾ ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਨਾ ਵਾ ਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਏਕਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਤਿਤਤ੍ਤਾ ਫੁਸਨਾਦਿਸਭਾਵਤੋ ਭਿਨ੍ਨਾਪਿ ਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਵਤ੍ਥੁਕਾਯੇਵ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ.

‘‘ਕਿਂ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾਯੇਵ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਞ੍ਞਂ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਵਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣੇਹਿ ਅਞ੍ਞਂ ਯਂ ਵਾ ਪਨ ਕਿਚ੍ਚਸਾਧਾਰਣਪਚ੍ਚਯਸਾਧਾਰਣਪਟਿਪਕ੍ਖਾਦਿਸਾਧਾਰਣਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਏਵਂਜਾਤਿਯਂ ਸਾਧਾਰਣਜਾਤਿਯਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ ਵਿਚਯਹਾਰੇਨ ਵਿਚਿਨਿਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਗਵੇਸਿਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤਂ ਸਾਧਾਰਣਂ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ. ‘‘ਤੇਸੁ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾਦੀਸੁ ਕਤਮੇ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ, ਕਤਮੇ ਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਮਾਤੁਘਾਤਕਾਦੀਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਕਮ੍ਮਕਰਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਦੁਗ੍ਗਤਿਅਹੇਤੁਕਸੁਗਤਿਅਹੇਤੁਕਦੁਹੇਤੁਕਤਿਹੇਤੁਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ ਅਨਿਯਤਕਮ੍ਮਕਰਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਾ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਕਿਲੇਸਾ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾ ਭਵਨ੍ਤਿ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਵਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਸਨਵਸੇਨ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾਵਾਨਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਨਾਮਨਾਤਿਵਤ੍ਤਨਤੋ. ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਨਿਯਤਾਨਿਯਤਸਤ੍ਤਾਨਂ ¶ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਵਤ੍ਥੁਭਾਵਤੋ ਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਚ ਸਮਾਨਵਤ੍ਥੁਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਦੁਗ੍ਗਤਿਅਹੇਤੁਕਾਦਿਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਚ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਾ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਕਿਲੇਸਾ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾ ਭਵਨ੍ਤਿ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬਵਸੇਨ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾਵਾਨਮ੍ਪਿ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਨਾਮਨਾਤਿਵਤ੍ਤਨਤੋ. ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਚ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਵਤ੍ਥੁਭਾਵਤੋ ਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਵਤ੍ਥੁਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਚ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ, ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਚ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤਾ ਉਦ੍ਧਂਭਾਗਿਯਾ ਸਂਯੋਜਨਾ ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾ ਭਵਨ੍ਤਿ ਰੂਪਰਾਗਾਦਿਵਸੇਨ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾਵਾਨਮ੍ਪਿ ¶ ਉਦ੍ਧਂਭਾਗਿਯਨਾਮਨਾਤਿਵਤ੍ਤਨਤੋ. ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ, ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਚ ਉਦ੍ਧਂਭਾਗਿਯਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਵਤ੍ਥੁਭਾਵਤੋ ਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਵਤ੍ਥੁਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਚ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ਟੀਕਾਯਂ – ‘‘ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨਞ੍ਹਿ ਯਥਾ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਸਤ੍ਤਾ ਪਵਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਏਵਂ ਅਨਿਯਤਾਪੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪਨ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖੇ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠਾ ਕਿਲੇਸਾ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਹਜੇਕਟ੍ਠਾ ਕਿਲੇਸਾ ਵਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖੇ ਸਾਧਾਰਣਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ ਵੋਦਾਨਪਕ੍ਖੇ ਸਾਧਾਰਣਾ ਵਿਭਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਰਿਯਸਾਵਕੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚੀਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਵਸੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਆਦਿਕਾ ਲੋਕਿਯਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੇਵ ਗਹਿਤਾ. ਅਰਿਯਸਾਵਕੋਤਿ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਭਗਵਤੋ ਸਾਵਕੋ ਅਰਿਯਸਾਵਕੋਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਝਾਨਲਾਭੀ ਚ ਫਲਟ੍ਠੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਨ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠੋ. ਮਗ੍ਗਟ੍ਠੋ ਹਿ ਲੋਕਿਯਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ. ਸਬ੍ਬਾ ਸਾ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਰੂਪਾਵਚਰਾ ਅਰੂਪਾਵਚਰਾ ਦਿਬ੍ਬਵਿਹਾਰੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਹਾਰੋ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਏਵਮਾਦੀਹਿ ਪਰਿਯਾਯੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਾ ਤਂਸਮਙ੍ਗੀਹਿ ਵੀਤਰਾਗਾਵੀਤਰਾਗੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਾ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿਨਾਮਨਾਤਿਵਤ੍ਤਨਤੋ ਚ ਵੀਤਰਾਗਾਵੀਤਰਾਗੇਹਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਚ. ‘‘ਅਰਿਯਸਾਵਕੋ ਚ ਲੋਕਿਯਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਓਧਿਸੋ ਓਧਿਸੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਕਥਂ ਵੀਤਰਾਗੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਾਧਾਰਣਾ ਹਿ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ – ‘‘ਕਥਂ ਤੇ ਓਧਿਸੋ ਗਹਿਤਾ, ਅਥ ¶ ਓਧਿਸੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ, ਕਥਂ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਅਨੁਯੋਗਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍ਵਾ ਤਂ ਵਿਸੋਧੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘ਸਾਧਾਰਣਾ ਹਿ ਧਮ੍ਮਾ ਏਵਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿਆਦੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

ਤਤ੍ਥ ਏਵਂ ਵੀਤਰਾਗਾਵੀਤਰਾਗੇਹਿ ਓਧਿਸੋ ਓਧਿਸੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਂ ਪਰਂ ਪਚ੍ਛਾ ਪਚ੍ਛਾ ਪਵਤ੍ਤਿਯਮਾਨਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਸਕਂ ਸਕਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪੁਬ੍ਬੇ ਜਾਤਂ ‘‘ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਨਿਯਤਵਿਸਯਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨਾਤਿਵਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਪਰਂ ਪਰਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਕਥਂ ਨਾਤਿਵਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨਾਤਿਵਤ੍ਤਨਂ ਪਾਕਟਂ ਕਾਤੁਂ ‘‘ਯੋਪੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੋ ਅਰਿਯਸਾਵਕੋ ਵਾ ਅਵੀਤਰਾਗੋ ਵਾ. ਇਮੇਹਿ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਸੋ ਅਰਿਯਸਾਵਕੋ ਵਾ ਅਵੀਤਰਾਗੋ ਵਾ ਪਰਂ ਪਰਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋਪਿ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਲੋਕਿਯਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਂ ਨਾਤਿਵਤ੍ਤਤਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍ਵਾ ਨਾਤਿਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਯੇਹਿ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਇਮੇ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾਵਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

‘‘ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾਦਿਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਵੁਤ੍ਤਾ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਇਮਿਨਾ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ¶ ਤੇਸੁ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਯਾਵ ਦੇਸਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਧਮ੍ਮਾ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ, ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਵਾ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ, ‘‘ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਵਾ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ. ਅਥ ਵਾ ਯਾਵ ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾ ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤਾਵ ਦੇਸਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ. ਕਥਂ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ? ਅਰਿਯੇਸੁ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਧਮ੍ਮਵਸੇਨ ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਅਸਾਧਾਰਣਂ, ‘‘ਅਸੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਸੇਕ੍ਖੇਨ ਅਸਾਧਾਰਣਨ੍ਤਿ ਵਾ, ਅਨਰਿਯੇਸੁ ‘‘ਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਅਭਬ੍ਬੇਨ ਅਸਾਧਾਰਣਂ, ‘‘ਅਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਭਬ੍ਬੇਨ ਅਸਾਧਾਰਣਨ੍ਤਿ ਵਾ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ. ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਸਂਯੋਜਨਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਨੁਸਯਭਾਵੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਫਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਸਾਧਾਰਣਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਤਾ ਧਮ੍ਮਸਭਾਵੋ ਅਸਾਧਾਰਣੋ. ਇਦਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ¶ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਵਾ ਪਹੀਯਮਾਨਕਿਲੇਸਤਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਤਾ ਚ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ.

ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾ ਸਂਯੋਜਨਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਨੁਸਯਭਾਵੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਭਾਵੇਨ ਅਟ੍ਠਮਕਸਦਿਸਸ੍ਸ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਫਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਧਮ੍ਮਤਾ ਧਮ੍ਮਸਭਾਵੋ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਇਦਂ ਵੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਫਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਵਾ ਪਹੀਯਮਾਨਕਿਲੇਸਤਾ ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਫਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਤਾ ਚ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ. ‘‘ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਫਲਟ੍ਠਤਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿਪਿ ਵਤ੍ਤੁਂ ਵਟ੍ਟਤਿ. ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਨਾਮਂ ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਸਾਧਾਰਣਂ. ਧਮ੍ਮਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਂ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਂ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਹੇਟ੍ਠਿਮਫਲਤ੍ਤਯਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਹੇਟ੍ਠਿਮਫਲਤ੍ਤਯਟ੍ਠਾਨਂ ਤਂਤਂਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਫਲਟ੍ਠਾਨਂ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਤਂਤਂਫਲਟ੍ਠਤਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਤਂਤਂਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤੁਮ੍ਪਿ ਵਟ੍ਟਤਿ. ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾਨਨ੍ਤਿ ਫਲਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾ, ਤੇਸਂ ਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਨਾਮਂ ‘‘ਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਸਾਧਾਰਣਂ, ਧਮ੍ਮਤਾ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਸੀਲਂ ਸਾਧਾਰਣਂ, ਧਮ੍ਮਤਾ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਫਲਟ੍ਠਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ. ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਵੁਤ੍ਤਾ ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾਦਯੋ ਚੇਵ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਵੁਤ੍ਤਾ ਸੇਕ੍ਖਾਦਯੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਭੇਦੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ¶ ਅਰਿਯੇਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ ਅਨਰਿਯੇਸੁ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਵਿਭਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯੇਸੁ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਨਰਿਯੇਸੁਪਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਵਿਸੇਸਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ ¶ . ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ – ‘‘ਏਵਂ ‘ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸਾ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਅਸਾਧਾਰਣਧਮ੍ਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਤਰੇਸੁ ਨਯਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘ਏਵਂ ਵਿਸੇਸਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਏਵਂ ਅਰਿਯੇਸੁ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬੇਸੁ ਅਨਰਿਯੇਸੁ ਵਿਸੇਸਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ ਅਸਾਧਾਰਣਤੋ ਵਿਸੇਸਂ ਅਸਾਧਾਰਣਂ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ ਗਵੇਸਕੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਹੀਨੁਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮਂ ਉਪਾਦਾਯ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਂ. ਕਥਂ? ਮਾਤੁਘਾਤਾਦਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਘਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸਤ੍ਤਮਜਵਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਨਂ ਤਂਸਮਙ੍ਗੀਨਂ ਵਾ ਤਥਾਪਵਤ੍ਤਾ ਪਠਮਜਵਨਚਿਤ੍ਤੁਪਾਦਾਦਯੋ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਟਿਘਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਦਿਭਾਵੇਨ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਤ੍ਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਯਥਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸਂਸਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ ਨ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਏਵਂ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਪਿ ‘‘ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ ਨ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਾ. ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤੇਸੁਪਿ ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸਤ੍ਤਮਜਵਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸਮਙ੍ਗੀਨਂ ਅਨਿਯਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਠਮਜਵਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਦਿਭਾਵੇਨ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਏਕਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸਮਙ੍ਗੀਭਾਵਤੋ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੋ –

‘‘ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਨਂ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣ, ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤੇਸੁਪਿ ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾਨਂ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਵਿਸੇਸਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੪).

ਤਤ੍ਥ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਭਬ੍ਬਾ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਅਭਬ੍ਬਾ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਗਹਿਤਾ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ. ਤਥਾ ਹੀਨਸ੍ਸ ਹੀਨੋ ਹੀਨਭਾਵੇਨ ਸਾਧਾਰਣੋ, ਮਜ੍ਝਿਮੁਕ੍ਕਟ੍ਠਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਮਜ੍ਝਿਮਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝਿਮੋ ਸਾਧਾਰਣੋ, ਹੀਨੁਕ੍ਕਟ੍ਠਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ. ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਸ੍ਸ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠੋ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਭਾਵੇਨ ਸਾਧਾਰਣੋ, ਹੀਨਮਜ੍ਝਿਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿਪਿ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬਾ. ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਹੀਨੁਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮਂ ਉਪਾਦਾਯ ਗਵੇਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ.

‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਾਨਾਵਿਧੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਨਯੇਨ ਧਮ੍ਮਾ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ ਭੂਮਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਨਯੇਨ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾਵਤੋ ਧਮ੍ਮਵਿਭਜਨਾਨਨ੍ਤਰਂ ¶ ਭੂਮਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦਸ੍ਸਨਭੂਮੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਦਸ੍ਸਨਭੂਮੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਂ ਭਵਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਤਿ ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ ¶ . ਨਿਯਾਮਾਵਕ੍ਕਨ੍ਤਿਯਾਤਿ ਨਿਯਮਨਂ ਨਿਯਾਮੋ, ਕੋ ਸੋ? ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਨਿਯਾਮੋ, ਅਵਕ੍ਕਨਂ ਅਵਕ੍ਕਨ੍ਤਿ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ, ਨਿਯਾਮਸ੍ਸ ਅਵਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਨਿਯਾਮਾਵਕ੍ਕਨ੍ਤਿ, ਤਾਯ. ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿਨਾਮਕੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ ਨਿਯਾਮਾਵਕ੍ਕਨ੍ਤਿਨਾਮਕਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਪਠਮਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਿ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਨਾਮ, ਫਲਸਮਙ੍ਗੀ ਪਨ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਯਾਮਾਵਕ੍ਕਨ੍ਤਿਸਦ੍ਦੇਨ ਪਠਮਫਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਗਹਿਤਾ. ਭਾਵਨਾਭੂਮੀਤਿ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯਂ. ਉਤ੍ਤਰਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪਰਿਪਵਤ੍ਤਾਨਂ ਤਂਤਂਫਲਾਨਂ ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ.

ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਟਿਪਦਾ ਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਾ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਸਮਥਂ ਆਵਹਨ੍ਤੀ ਹੁਤ੍ਵਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਸੁਖਾਪਟਿਪਦਾ ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞਾ ਞਾਣਾਧਿਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਵਹਨ੍ਤੀ ਹੁਤ੍ਵਾ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਅਵਸੇਸਾ ਦ੍ਵੇ ਪਟਿਪਦਾਪਿ ਨਾਤਿਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਸਮਥਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ. ਤੇਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਵੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਇਤਰਾ ਪਨ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਪਟਿਪਦਾ ਸਮਥਂ ਆਵਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੪). ਦਾਨਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੁ ਸਯਮੇਵ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਵਨਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਵਨ੍ਦਨਯਾਚਨਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਨਾਦਯੋਪਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਪਰਤੋਘੋਸਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਪਰਤੋਘੋਸੋ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਵਨਪਞ੍ਹਾਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਦਿਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ. ਦਾਤਬ੍ਬਵਤ੍ਥੁਪਰਿਚ੍ਚਜਨਵਨ੍ਦਨਯਾਚਨਕਾਲੇਸੁ ਹਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਨਾਦਿਕਾਲੇਸੁ ਚ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਸਾਕਚ੍ਛਾਦੀਨਿ ਵਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ. ਸੀਲਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੁ ਪਾਮੋਜ੍ਜਪੀਤਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸੁਖਸਮਾਧੀਹਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੇਨ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ. ਸੀਲਵਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸੀਲਂ ਪਚ੍ਚਵੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਮੋਜ੍ਜਾਦਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਮਾਹਿਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਚਿਨ੍ਤਨੇ ਸਮਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ.

ਭਾਵਨਾਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੂਤਿ ਪੁਰਿਮਾ ਪੁਰਿਮਾ ਸਮਥਭਾਵਨਾ ਚੇਵ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾਵਨਾ ਚ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੁਦਾਨਸੀਲਾਦੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਭਾਵਨਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਸਮਥਭਾਵਨਾਯ ਚੇਵ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾਵਨਾਯ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ – ‘‘ਸਾਧਾਰਣਨ੍ਤਿ ਨ ਬੀਜਂ ਵਿਯ ਅਙ੍ਕੁਰਸ੍ਸ, ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿਆਦਯੋ ਵਿਯ ਨਿਯਾਮਾਵਕ੍ਕਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ ਆਵੇਣਿਕਂ ¶ , ਅਥ ਖੋ ਸਾਧਾਰਣਂ ਤਦਞ੍ਞਕਾਰਣੇਹਿਪੀ’’ਤਿ. ‘‘ਦਾਨਮਯਸੀਲਮਯਭਾਵਨਾਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੂਨਂ ਪਰਤੋਘੋਸਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਭਾਵਨਾਮਯਿਪਞ੍ਞਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਤੇਸਂ ਦਾਨਮਯਾਦੀਨਂ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬਾਹੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੋਗਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੋ ਨ ਭਵੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥਾਪਵਤ੍ਤਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦਾਨਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੁ ਪਰਤੋ ਚ ਘੋਸਸ੍ਸ ਸੁਤਮਯਿਯਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –

‘‘ਇਦਾਨਿ ¶ ਯਸ੍ਮਾ ਦਾਨਂ, ਸੀਲਂ, ਲੋਕਿਯਭਾਵਨਾ ਚ ਨ ਕੇਵਲਂ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪਰਤੋਘੋਸਾਦੀਨਂਯੇਵ, ਅਥ ਖੋ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬਾਹੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੋਗਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀਨਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮ੍ਪਿ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪੁਨ ‘ਦਾਨਮਯ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਦੇਸਨਂ ਵਡ੍ਢੇਸੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੪) –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਦਾਨਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੁਨੋ ਪਰਤੋਘੋਸਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਞਾਤਬ੍ਬੋ. ਦਾਨਂ ਪਨ ਦਤ੍ਵਾ ਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍ਵਾ ਸੁਤਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍ਵਾ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਵਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਸੁਤਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਵਨ੍ਦਨਯਾਚਨਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ. ਸੀਲਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੁਨੋਪਿ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਾਧਾਰਣਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੋ ਵੁਤ੍ਤੋਯੇਵ. ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਂ ਪਨ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ‘‘ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਗ੍ਗਫਲਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਚ੍ਚਵੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਵਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ ਪਾਮੋਜ੍ਜਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ. ਭਾਵਨਾਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੁਨੋ ਭਾਵਨਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਾਧਾਰਣਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੋਪਿ ਵੁਤ੍ਤੋਯੇਵ. ਸਮਥਭਾਵਨਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਨ ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍ਵਾ ਵਾ ਪਰਿਪਾਕਂ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾਵਂਯੇਵ ਵਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਵਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ.

ਦਾਨਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਵਤ੍ਥੁਆਦੀਨਂ ਪਰਤੋਘੋਸਾਦੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾਵੋ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਵਾਸਾਦਯੋਪਿ ਇਮੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨੀਤਿ ਯਥਾ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਾ, ਤਥਾ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਥਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤੇਪਿ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਵਾਸੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਤਥਾ ¶ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਵਾਸਾਦਯੋ ਕਾਯਵਿਵੇਕਚਿਤ੍ਤਵਿਵੇਕਾਦੀਨਂ ਕਾਰਣਂ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਂ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਵਾਸੋ’ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੪) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਵਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਵਿਵੇਕਚਿਤ੍ਤਵਿਵੇਕਵਡ੍ਢਨਤੋ, ਸਮਾਧਿਵਡ੍ਢਨਤੋ ਚ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਵਾਸੋ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਵਿਵੇਕਸ੍ਸ ਚ ਉਪਚਾਰਸਮਾਧਿਅਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਚ ਸੀਲਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋਤਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤੋ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤੋ ਆਲਮ੍ਬਿਤਬ੍ਬੋ ਪਸਾਦੋ, ਤਤੋ ਵਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਲਭਿਤ੍ਵਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਾਨਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਵਤ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਪਸਾਦੋ ਯਥਾਵਿਧੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ ਤਿਣ੍ਣਂ ਅਵੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦਾਨਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਸਮਥਸ੍ਸ ਲਭਨਨਿਮਿਤ੍ਤਦਾਯਕਂ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤ੍ਵਾ ਤੇਨ ਦਿਨ੍ਨਨਯੇ ਠਤ੍ਵਾ ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਸਮਥਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਸੀਲਪਾਮੋਜ੍ਜਪੀਤਾਦੀਹਿ ¶ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਹਿਤਸ੍ਸ ਪਾਪਜਿਗੁਚ੍ਛਾਦੀਨਂ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧਾਨਂ ਜਾਤਿਵਯਾਦਿਪਚ੍ਚਵੇਕ੍ਖਣੇਨ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਹਿਰਿਯਾ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਹਿਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਦੀਨਂ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ਸੀਲਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ.

ਤਦਙ੍ਗਾਦਿਵਸੇਨ ਅਕੁਸਲਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਕੁਸਲਵੀਮਂਸਾਯ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਧਮ੍ਮਸ੍ਵਾਕ੍ਖਾਤਤਾ ਸ੍ਵਾਕ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸਵਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਪਵਤ੍ਤਕੁਸਲਮੂਲਕਾ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਰੋਪਨਾ ਨਾਮ, ਤਾਯ ਚ ਤਥਾਵਿਧਕੁਸਲਮੂਲਕਾਯ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਸਙ੍ਘਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਤਾ ਸਙ੍ਘਸੁਟ੍ਠੁਤਾਯ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਂ ਸੁਟ੍ਠੁਭਾਵਾਯ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਵਾਯ ਵਚਨਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਭਾਵਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਸਤ੍ਥੁਸਮ੍ਪਦਾ ਸਤ੍ਥਰਿ ਚੇਵ ਧਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਚ ਗੁਣਅਜਾਨਨਤਾਯ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾਨਞ੍ਚ ਪਸਾਦਾਯ ਪਸਨ੍ਨਾਨਞ੍ਚ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਪਸਾਦਾਨਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾਵਾਯ ਵਡ੍ਢਨਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ. ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਤਾ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਵਾ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਵਾ ਦੁਮ੍ਮਙ੍ਕੂਨਂ ਦੁਮ੍ਮੁਖਾਨਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਨਿਗ੍ਗਹਾਯ, ਪੇਸਲਾਨਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂਵਰਾਦਿਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਫਾਸੁਵਿਹਾਰਾਯ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ. ਹੋਨ੍ਤੋ ਪਨ ਯਥਾਨੁਰੂਪੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍ਵਾ ਹੋਤੀਤਿ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਵਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ¶ ਵੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਭੂਮਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਵਿਭਜਿਤਬ੍ਬਭਾਵੋ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਕੇਨ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ਚ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯੇ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾਦਯੋ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਯਥਾਲਾਭਵਸੇਨ ਯੋ ਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਯੋਜਿਤੋ, ਸੋ ਸੋ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਯੋਜਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਇਤਿ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੩੫. ਯੇਨ ¶ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਾਦਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੋ ਹਾਰੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਕੁਸਲਾਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੋ ਹਾਰੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਸਂਵਣ੍ਣਿਯਮਾਨੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਕਤਮਸ੍ਸ ਭਾਵਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਕਤਮੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ, ਕਥਂ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਮਸ੍ਸ ਭਾਵਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ, ਏਵਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬਭਾਵਵਸੇਨ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ¶ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –

‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਸਂਵਣ੍ਣਿਯਮਾਨੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯਥਾਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੇ ਅਕੁਸਲਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇ ਪਹਾਤਬ੍ਬਭਾਵਾਦਿਵਸੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਭਵਤੀ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੫) –

ਵੁਤ੍ਤਂ. ਪਹਾਯਕਸ੍ਸ ਹਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਹਾਤਬ੍ਬਭਾਵਵਸੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ, ਪਹਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਹਾਯਕਭਾਵਵਸੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ. ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਸੁਨ੍ਦਰਾ ਪਸਤ੍ਥਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ. ਪੁਗ੍ਗਲਪਦਟ੍ਠਾਨਾ ਹਿ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ. ਸਾ ਪਨ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਕਮ੍ਮਕਮ੍ਮਫਲਾਦਿਸਦ੍ਦਹਨਵਸੇਨ ਵਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਵਿਪਸ੍ਸਨਾਵਸੇਨ ਵਾ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਸ੍ਸਨਵਸੇਨ ਵਾ ਪਵਤ੍ਤਾ ਨਿਰਵਸੇਸਾਵ ਗਹਿਤਾ. ‘‘ਯਾਯ ਭਾਵਿਤਾਯ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਭਵਤਿ, ਯਦਿ ਕੇਵਲਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯੇਵ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਭਵਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਤਦਵਸੇਸਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਜਿਣ੍ਣਾ

ਭਵੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ¶ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੇ ਚਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ ਅਨੇਕੇ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾਯੇਵ ਧਮ੍ਮਾ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਾ ਭਵੇਯ੍ਯੁਂ, ਤੇ ਚ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਰਹਾ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਸਭਾਵਾ ਹੋਨ੍ਤਿ. ਤੇਨਾਹ ਭਗਵਾ – ‘‘ਉਪਾਦਾਨਨਿਰੋਧਾ ਭਵਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ (ਉਦਾ. ੨; ਮਹਾਵ. ੧).

‘‘ਯਦਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ, ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਯੇਵ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਸਮ੍ਭਵੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ ਅਨੇਕੇ ਕੁਸਲਾ ਸਮਥਵਿਪਸ੍ਸਨਾ ਵਾ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਾ ਵਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਭਵਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਚ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪਵਤ੍ਤਨਵਸੇਨ ਭਾਵਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ.

ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ¶ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ, ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਭਾਵੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕਥਂ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੋਜਨਤ੍ਥ ਆਦਯੋ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ. ਸਮ੍ਮਾ ਸੁਨ੍ਦਰਾ ਪਸਤ੍ਥਾ ਵਾਚਾ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਵਾਚੋ, ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਵਾਚਸ੍ਸ. ‘‘ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥੋਪਿ ਵੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ. ਅਯਂ ਪਨ ਵਿਸੇਸਤ੍ਥੋਸਮ੍ਮਾ ਅਵਿਪਰੀਤਤੋ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਵੇਕ੍ਖਣਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ‘‘ਅਵਿਮੁਤ੍ਤਾਵ ਸਮਾਨਾ ਵਿਮੁਤ੍ਤਾ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਭਿਨਿਵੇਸਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਂ ਵਿਗਤਂ ਭਵਤਿ. ‘‘ਯੇ ਚਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦੀਨਂ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦਿਕੋ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

੩੬. ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿਨਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦੀਨਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਾਦਿਕਾਯੇਵ ਅਕੁਸਲਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਵੇਰਮਣਿਆਦੀਨਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਕਾਪਿ ਅਕੁਸਲਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਭਾਵੇਨ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਵਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿਵਿਰਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਵਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਮੁਖੇਨ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਪੁਨ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾਦਿਤੋ ਵੇਰਮਣਿਯਾਦੀਹਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਂ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਯਸ੍ਸਾ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੬) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਦਙ੍ਗਾਦਿਵਸੇਨਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ. ਕਾਲਵਾਦਿਸ੍ਸਾਤਿ ਵਦਿਤਬ੍ਬਕਾਲੇ ਵਦਿਤਬ੍ਬਂ ਵਦਤਿ ਸੀਲੇਨਾਤਿ ਕਾਲਵਾਦੀ, ਤਸ੍ਸ.

‘‘ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨੇਵ ¶ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਕਾਰੇਨਪਿ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ ਕੇਚੀਤਿਆਦਿਨਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਮੁਖੇਨੇਵ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦੀਹਿ ਏਵ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਪਕਾਰਨ੍ਤਰੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੬) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਕੇਚਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਿਕਾਯੇਵ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪਰੇਸਂ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਗਰਹਨ੍ਤਿ. ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤਾ, ਸਹਧਮ੍ਮਿਕਾ ਸਹ ਧਮ੍ਮੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਯੇ ਵਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕਾ. ਗਾਰਯ੍ਹਾ ਗਰਹਿਤਬ੍ਬਾਕਾਰੇ ਯੁਤ੍ਤਾ ¶ . ਵਾਦਾ ਚ ਅਨੁਵਾਦਾ ਚ ਵਾਦਾਨੁਵਾਦਾ, ਤੇ ਭਵਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰਹਨ੍ਤਿ. ਤੇਨ ਗਰਹਣੇਨ. ਪੁਜ੍ਜਾ ਪੂਜਿਤਬ੍ਬਾ ਚ ਨ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਪਾਸਂਸਾ ਪਸਂਸਿਤਬ੍ਬਾ ਚ ਨ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਏਵਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਂ ਵਾ ਸਮ੍ਮਾਵਾਚਾਦਿਕਂ ਵਾ ਵਿਸੁਂ ਵਿਸੁਂ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਞ੍ਚ ਤੇ ਭਵਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰਹਨ੍ਤਿ. ਤੇਨ ਹਿ ਯੇ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਿਕਾ, ਤੇ ਭਵਨ੍ਤੋ ਨ ਪੁਜ੍ਜਾ ਚ ਪਾਸਂਸਾ ਚ…ਪੇ… ਸਮ੍ਮਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਤੇ ਭਵਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰਹਨ੍ਤਿ. ਤੇਨ ਹਿ ਯੇ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਵਾਚਿਕਾ, ਤੇ ਭਵਨ੍ਤੋ ਨ ਪੁਜ੍ਜਾ ਚ ਪਾਸਂਸਾ ਚ. ਸਮ੍ਮਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਤੇ ਭਵਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰਹਨ੍ਤਿ. ਤੇਨ ਹਿ ਯੇ ਮਿਚ੍ਛਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ, ਤੇ ਭਵਨ੍ਤੋ ਨ ਪੁਜ੍ਜਾ ਚ ਪਾਸਂਸਾ ਚ. ਸਮ੍ਮਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਤੇ ਭਵਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰਹਨ੍ਤਿ. ਤੇਨ ਹਿ ਯੇ ਮਿਚ੍ਛਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਿਕਾ, ਤੇ ਭਵਨ੍ਤੋ ਨ ਪੁਜ੍ਜਾ ਚ ਪਾਸਂਸਾ ਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ‘‘ਮਿਚ੍ਛਾਵਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ ਅਤ੍ਥਿ.

‘‘ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਗਰਹਵਸੇਨੇਵ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਾਦਯੋ ਚ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ, ਨਾਵਸੇਸਾਨਂ ਪਸਂਸਾਵਸੇਨਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕਾਮਾਦੀਨਂ ਪਸਂਸਾਵਸੇਨਪਿ ਕਾਮਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਵੇਰਮਣਿਯਾਦਯੋਪਿ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ ਕੇਚਿ ਏਵਮਾਹਂਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾ ਕਾਮਾ, ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾ ਕਾਮਾ, ਆਸੇਵਿਤਬ੍ਬਾ ਕਾਮਾ, ਨਿਸੇਵਿਤਬ੍ਬਾ ਕਾਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਮੀਯਨ੍ਤੇਤਿ ਕਾਮਾਤਿ ਕਮ੍ਮਸਾਧਨਵਸੇਨ ਵਤ੍ਥੁਕਾਮਾ ਗਹਿਤਾ, ਨਾਤਿਪਣੀਤਾ ਕਾਮਾ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਤਿਪਣੀਤਾ ਕਾਮਾ ਪਰਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾ. ਅਤਿਪਣੀਤਤਰਾ ਕਾਮਾ ਆ ਭੁਸੋ ਸੇਵਿਤਬ੍ਬਾ, ਨਿਯਤਾ ਸੇਵਿਤਬ੍ਬਾ. ਭਾਵਯਿਤਬ੍ਬਾ ਕਾਮਾ, ਬਹੁਲੀਕਾਤਬ੍ਬਾ ਕਾਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਕਾਮੇਨ੍ਤੀਤਿ ਕਾਮਾਤਿ ਕਤ੍ਤੁਸਾਧਨਵਸੇਨ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ ਗਹਿਤਾ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਨਵਸੇਨ ਭਾਵਯਿਤਬ੍ਬਾ ਵਡ੍ਢਾਪੇਤਬ੍ਬਾ ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ, ਬਹੂਨਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਨਵਸੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾ ਵਡ੍ਢਾਪੇਤਬ੍ਬਾ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾਤਿ ਯੇ ਚ ਕਾਮਵਸਿਕਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਕੇਚਿ ਏਵਮਾਹਂਸੁ ਤੇਸਂ ਕਾਮਵਸਿਕਾਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਤਾਦਿਸੇਹਿ ਕਾਮੇਹਿ ਵੇਰਮਣੀ ਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਵਸੇਨ ਅਧਮ੍ਮੋ ਅਸੇਵਿਤਬ੍ਬੋ ਨਾਮ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਅਨ੍ਤਦ੍ਵਯਵਸੇਨ ¶ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਵਾ ਪਨ ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗੋ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋਤਿ ਯੇ ਵਾ ਪਨ ਪਞ੍ਚਾਤਪਾਦਿਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾ ਤਤ੍ਥਿਯਾ ਏਵਮਾਹਂਸੁ, ਤੇਸਂ ਪਞ੍ਚਾਤਪਾਦਿਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾਨਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਮਜ੍ਝਿਮਾਪਟਿਪਦਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਸਹਿਤੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ¶ ਅਧਮ੍ਮੋ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ ਅਭਾਵੇਤਬ੍ਬੋ ਨਾਮ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ. ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਵਸੇਨਪਿ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਪਾਪਂ ਨਿਜ੍ਜਰਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਹਿਂਸਨਾਦਿਵਸੇਨ ਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾਨਂ ਪਵਤ੍ਤੋ ਸਰੀਰਤਾਪਨੋ ਦੁਕ੍ਖੋ ਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋਤਿ.

ਯੇ ਚ ਤਥਾਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾ ਕੇਚਿ ਏਵਮਾਹਂਸੁ, ਤੇਸਂ ਤਥਾਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾਨਂ ਅਨਵਜ੍ਜਪਚ੍ਚਯਪਰਿਭੋਗਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤੋ ਸਰੀਰਦੁਕ੍ਖੂਪਸਮੋ ਸੁਖੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਧਮ੍ਮੋ ਅਪ੍ਪਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ.

ਅਨ੍ਤਦ੍ਵਯਾਦਿਵਸੇਨ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਥਂ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾਦਿਵਸੇਨ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਏਵਂ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾਦਿਵਸੇਨ ਸੁਭਸਞ੍ਞਾਦਿਕਾ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਵਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾਦਿਮੁਖੇਨ ਸੁਭਸਞ੍ਞਾਦਿਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਯਥਾ ਵਾ ਪਨਾ’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੬) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੂਤਿ ਤੇਭੂਮਕਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ. ਆਰਦ੍ਧਵਿਪਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਹਿ ਤੇਭੂਮਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਕਿਲੇਸਾਸੁਚਿਪਗ੍ਘਰਣਕਤ੍ਤਾ ਅਸੁਭਤੋ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ.

‘‘ਯਦਿ ਸਰੂਪਤੋਯੇਵ ਇਮੇਸਂ ਇਮੇ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਤਿ ਅਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯੁਂ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਨਿਰਵਸੇਸਾ ਚ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤੁਂ, ਕਥਂ ਸਕ੍ਕਾ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਲਕ੍ਖਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਂ ਯਂ ਵਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਂ ਵਾ ਅਕੁਸਲਂ ਵਾ ਯਂ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤੁਕਾਮੋ ਆਚਰਿਯੋ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਰੋਚਯਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ, ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਵਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਵਾ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਰੁਚਿਕਸ੍ਸ ਉਪਗਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਯੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ, ਸੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖਧਮ੍ਮੋ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਅਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨਿਟ੍ਠਤੋ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਅਜ੍ਝਾਪਨ੍ਨੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤੋ. ਇਟ੍ਠਂ ਵਾ ਅਨਿਟ੍ਠਂ ਵਾ ਯਂ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤੁਕਾਮੋ ਆਚਰਿਯੋ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਰੋਚਯਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ, ਇਟ੍ਠਸ੍ਸ ਵਾ ਅਨਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਵਾ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਰੁਚਿਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਯੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ, ਸੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖਧਮ੍ਮੋ ਅਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨਿਟ੍ਠਤੋ ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮਤੋ ਅਜ੍ਝਾਪਨ੍ਨੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤੋ ਭਵਤੀਤਿ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤੁਕਾਮੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨੁਰੂਪਪਟਿਪਕ੍ਖਵਸੇਨ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੇ ਪਟਿਪਕ੍ਖਲਕ੍ਖਣਂ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤੇਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਵੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਪਟਿਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਂ ਵਿਭਾਵੇਤੀ’’ਤਿ.

‘‘ਏਵਂ ¶ ¶ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਕਥਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਏਤ੍ਤਾਵਤਾ ਪਰਿਵਤ੍ਤੋ ਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਪਟਿਪਕ੍ਖਵਸੇਨ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਯਥਾਸਮ੍ਭਵਂ ਯੋ ਯੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੋ ਹਾਰੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਪਟਿਪਕ੍ਖਵਸੇਨ ਨੀਹਰਿਤ੍ਵਾ ਸੋ ਸੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨੋ ਹਾਰੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਯੋਜਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ.

ਇਤਿ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੩੭. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਪਰਿਵਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਪਰਿਵਤ੍ਤਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਵੇਵਚਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਵੇਵਚਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵੇਵਚਨੋ ਹਾਰੋ ਵੇਵਚਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਬਹੂਨੀ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਏਕਂ ਭਗਵਾ ਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਵੇਵਚਨੋ ਹਾਰੋ ਵੇਵਚਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ‘‘ਯਾਨਿ ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ, ਕਤਮਾਨਿ ਤਾਨਿ ਵੇਵਚਨਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾ ਏਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਏਕਂ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਭਾਵਧਮ੍ਮਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬਂ ਵਾ ਧਮ੍ਮਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ ਯਥਾ ਯੇਹਿ ਪਕਾਰੇਹਿ ਚੇਵ ਵੇਵਚਨੇਹਿ ਚ ਭਗਵਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ, ਤਥਾਪਕਾਰਾਨਿ ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਤਾਨਿ ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਕਿਨ੍ਤਿ ¶ ਭਗਵਾ ਆਹਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਥਾ ਯਂਯਂਪਕਾਰਾਨਿ ਵੇਵਚਨਾਨਿ –

‘‘ਆਸਾ ¶ ਚ ਪਿਹਾ ਚ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਚ, ਅਨੇਕਧਾਤੂਸੁ ਸਰਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ;

ਅਞ੍ਞਾਣਮੂਲਪ੍ਪਭਵਾ ਪਜਪ੍ਪਿਤਾ, ਸਬ੍ਬਾ ਮਯਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਕਤਾ ਸਮੂਲਿਕਾ’’ਤਿ. –

ਭਗਵਾ ਆਹ, ਤਂਤਂਪਕਾਰਾਨਿ ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਏਕਸ੍ਸੇਵ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੇਕੇਹਿ ਪਰਿਯਾਯਭੂਤੇਹਿ ਵੇਵਚਨੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨੇ ਫਲਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੭) ਬਹੁਧਾ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ. ‘‘ਕਤਮਾ ਆਸਾ, ਕਤਮਾ ਪਿਹਾਦੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਆਸਾ ਨਾਮ ਵੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਾ ਭਵਿਸ੍ਸਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਆਸੀਸਨਾ ਅਵਸ੍ਸਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯਾ ਆਸਾ ਅਸ੍ਸ ਆਸੀਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਆਸੀਸਨਾ ‘‘ਆਸਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ. ਵਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸ ਯਾ ਪਤ੍ਥਨਾ ਅਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਤਰਂ ਵਾ ਅਞ੍ਞਂ ਦਿਸ੍ਵਾ ‘‘ਏਦਿਸੋ ਅਹਂ ਭਵੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਯਾ ਪਿਹਾ ਅਸ੍ਸ ਪਿਹਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸਾ ਪਤ੍ਥਨਾ ‘‘ਪਿਹਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ. ਅਨਾਗਤਤ੍ਥਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪਵਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ‘‘ਆਸਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਥਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪਵਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ‘‘ਪਿਹਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਤਣ੍ਹਾਭਾਵੇਨ ਏਕਤ੍ਤਾ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋਵ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਇਚ੍ਛਿਤਸ੍ਸ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿ, ਪਟਿਪਾਲੇਤਿ ਏਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯਾਤਿ ਪਟਿਪਾਲਨਾ, ਅਤ੍ਥਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਯਾ ਪਟਿਪਾਲਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਪਟਿਪਾਲਨਾ. ਯਾ ਤਣ੍ਹਾ ਅਸ੍ਸ ਪਾਲਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ‘‘ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ.

‘‘ਯਾ ਅਤ੍ਥਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਟਿਪਾਲੇਤਬ੍ਬਾ, ਕਤਮਾ ਸਾ ਅਤ੍ਥਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਂ ਅਤ੍ਥਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਸਤ੍ਤਤੋ ਵਾ ਸਙ੍ਖਾਰਤੋ ਵਾ ਵਿਭਜਿਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਿਯਂ ਵਾ ਞਾਤਿਂ, ਪਿਯਂ ਵਾ ਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ. ਤਤ੍ਥ ‘‘ਞਾਤਿ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮਿਤ੍ਤਬਨ੍ਧਵਾਦਯੋਪਿ ਗਹਿਤਾ. ਧਮ੍ਮਂ ਪਨ ਪਿਯਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਦਿਕਂ ਛਬ੍ਬਿਧਮ੍ਪਿ ਯਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਤਣ੍ਹਿਕੋ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ, ਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ‘‘ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤਿ. ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ ਞਾਤਿਂ ਵਾ ਧਮ੍ਮਂ ਵਾ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸਵਸੇਨ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ ਞਾਤਿਂ ਵਾ ਧਮ੍ਮਂ ਵਾ ਸਭਾਵਵਸੇਨ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਤੋ ਯਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਤਣ੍ਹਿਕੋ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ¶ , ਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਵਾ ‘‘ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਵੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਯੋਜੇਤ੍ਵਾ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਯਾਸੁ ਅਨੇਕਾਸੁ ਧਾਤੂਸੁ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਤਣ੍ਹਾ ‘ਸਰਾ’ਤਿ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਕਤਮਾ ਤਾ ਧਾਤੁਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਾ ਧਾਤੁਯੋ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਚਕ੍ਖੁਧਾਤੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਤਾਸੁ ਧਾਤੂਸੁ ਕਤਮਾਯ ਧਾਤੁਯਾ ਕਤਮਾ ਸਰਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਪਵਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਮਾਯ ਧਾਤੁਯਾ ਅਯਂ ਸਰਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਪਵਤ੍ਤਾਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਰਾਤਿ ਕੇਚਿ ਰੂਪਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿ ¶ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਕੇਚੀਤਿ ਸਰਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾਯ ਤਣ੍ਹਿਕਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ. ਰੂਪਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾਤਿ ਰੂਪਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਾ ਅਜ੍ਝੋਸਿਤਾ. ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਰਾ ਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਪਵਤ੍ਤਾਤਿ ਗਹਿਤਾ, ‘‘ਕੇਚਿ ਸਦ੍ਦਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦੀਹਿਪਿ ਸਦ੍ਦਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤਾਦਯੋ ਸਰਾ ਸਦ੍ਦਧਾਤੁਯਾਦੀਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਪਵਤ੍ਤਾ ਸਰਾਵ ਗਹਿਤਾ. ਕੇਚਿ ਧਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਕ੍ਖੁਧਾਤੁਸੋਤਧਾਤੁਘਾਨਧਾਤੁਜਿਵ੍ਹਾਧਾਤੁਕਾਯਧਾਤੁਸਤ੍ਤਵਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਧਮ੍ਮਧਾਤੁਯੋ ਗਹਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਧਾਤੁਯੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਭਾਵੇਨ ਗਹਿਤਾਪਿ ਛਬ੍ਬਿਧਾਵ ਗਹਿਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ. ‘‘ਰੂਪਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਕਿਤ੍ਤਕਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖੇ ਤਣ੍ਹਾਯ ਵੇਵਚਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਏਤਾਦਿਸਾਨਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖੇ ਤਣ੍ਹਾਵੇਵਚਨਾਨੀਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾਨਿ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਛਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ. ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਛਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਪਵਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਾਪੇਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਵਤ੍ਤਾਨਿ ਛ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ. ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ. ‘‘ਛ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਗੇਹਸਿਤਾਪਿ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਗਹਿਤਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਾ ਛ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਗੇਹਸਿਤਾ, ਅਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿਪਕ੍ਖੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਦਿਟ੍ਠਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਨ ਗਹਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

੩੮. ‘‘ਕਥਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਤਣ੍ਹਾ ਏਵ ਗਹਿਤਾ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਾਯੇਵ ਪਤ੍ਥਨਾਕਾਰੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਾ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਏਵ ਤਣ੍ਹਾ ਪਤ੍ਥਨਾਕਾਰੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ਆਸਾਦਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਨ੍ਦਨਤੋ ‘‘ਧਮ੍ਮਨਨ੍ਦੀ’’ਤਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਧਮ੍ਮੇਸੁ ਗਿਲਿਤ੍ਵਾ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਪੇਤਿ ਵਿਯ ਅਜ੍ਝੋਸਾਯ ਤਿਟ੍ਠਨਤੋ ‘‘ਧਮ੍ਮਜ੍ਝੋਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ.

ਤਣ੍ਹਾਯ ¶ ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾਨਿ, ‘‘ਕਤਮਾਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਂ ਮਨੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ. ਮਨਤਿ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਮਨੋ. ਵਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਵਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਤ੍ਥੋ ਪਕਰਣੇਸੁ (ਧ. ਸ. ਅਟ੍ਠ. ੫) ਵੁਤ੍ਤੋਵ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਨ ਵਿਤ੍ਥਾਰਿਤੋ. ਵੇਵਚਨਾਨਿਯੇਵ ਇਮਾਨਿ ਇਮਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿਯੇਵ ਕਥਯਿਸ੍ਸਾਮ. ‘‘ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਞ੍ਞਾਬਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਪਞ੍ਞਾਵੇਵਚਨਾਨਿ.

‘‘ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਾਨਿ. ‘‘ਤਾਨਿ ਕਤ੍ਥ ਦੇਸਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾ ਚ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਂ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਦੇਸਨਾਯਂ ਯਥਾ ਚ ਯਂਯਂਪਕਾਰਂ ¶ ਵੇਵਚਨਂ ਭਗਵਤਾ ‘‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗਵਾ ਅਰਹਂ…ਪੇ… ਭਗਵਤੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਏਤਂਪਕਾਰਂ ਵੇਵਚਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਾ ਵੇਵਚਨਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ. ‘‘ਯਥਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯਂ ਵੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਵਮੇਵ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦ੍ਯਾਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦਿਅਤ੍ਥੋ ਚੇਵ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਵੇਵਚਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦਿਅਤ੍ਥੋ ਚ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

ਇਤਿ ਵੇਵਚਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੧੧. ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗਵਿਭਾਵਨਾ

੩੯. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਵੇਵਚਨਾਨਿ ਵਿਭਤ੍ਤਾਨਿ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਏਕਂ ਭਗਵਾ ਧਮ੍ਮਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਹਿ ਵਿਵਿਧਾਹਿ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਯਾ ਪਕਤਿਕਥਾਯ ਦੇਸਨਾ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਯਾਹਿ ¶ ਵਿਵਿਧਾਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਹਿ ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਭਗਵਾ ਦੇਸੇਤਿ, ਕਤਮਾ ਤਾ ਵਿਵਿਧਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਾ ਪਕਤਿਕਥਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਪਕਤਿਕਥਾਯਾਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਪਦਤ੍ਥਵਿਸੇਸਂ ਅਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਅਤ੍ਥਸਭਾਵੇਨ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਕਥਾਯ ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਾਰਧਮ੍ਮਕਥਾਯ ਯਾ ਦੇਸਨਾ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਮਤ੍ਥਂ ਵੇਨੇਯ੍ਯਸਨ੍ਤਾਨੇ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤਿ ਪਕਾਰੇਨ ਞਾਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ‘‘ਯਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ‘ਪਕਤਿਕਥਾਯ ¶ ਦੇਸਨਾ’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਕਤਮਾ ਸਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕਾ ਚ ਪਕਤਿਕਥਾਯ ਦੇਸਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –‘‘ਇਤਿ ‘ਪਕਤਿਕਥਾਯ ਦੇਸਨਾ’ਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਵੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘ਕਾ ਚ ਪਕਤਿਕਥਾਯ ਦੇਸਨਾ’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨੀ’ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੩੯) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਦੇਸਨਾਦੇਸੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਭੇਦਭਾਵੇਪਿ ਅਭੇਦੋਪਚਾਰੇਨ ‘‘ਦੇਸਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

‘‘ਕਥਂ ਤਂ ਸਚ੍ਚਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਭਗਵਾ ਆਹਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾ ਭਗਵਾ ਆਹਾ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਭਗਵਾ ਯਂ ਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਆਹ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਸਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾ. ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਭਗਵਾ ਆਹ, ਅਯਂ ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਛਨ੍ਨਂ ਧਾਤੂਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂ ਧਾਤੂਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਦ੍ਵਾਦਸਨ੍ਨਂ ਆਯਤਨਾਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਦਸਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਖਨ੍ਧਧਾਤੁਆਯਤਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਚ ਲੋਕਿਯਾਨੇਵ. ਪੀਲ਼ਨਸਙ੍ਖਤਸਨ੍ਤਾਪਵਿਪਰਿਣਾਮਤ੍ਥਤਾਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਏਕਤ੍ਤਂ ਉਪਨੇਤ੍ਵਾ ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਾ. ਦਸਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਸੋਤਘਾਨਜਿਵ੍ਹਾਕਾਯਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਜੀਵਿਤਮਨਵੇਦਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਦਸਨ੍ਨਂ. ਅਨੁਭਵਨਲਕ੍ਖਣੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਵੇਦਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਏਕਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਂ, ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਪਨ ਮਗ੍ਗਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਨ ਗਹਿਤਾਨਿ.

ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੇਤਿ ਠਾਨੂਪਚਾਰੇਨ ਵੋਹਰਿਤੇ ਓਜਾਸਙ੍ਖਾਤੇ ਆਹਾਰੇ, ਰਾਗੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਅਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਨੁਸਯਵਸੇਨ, ਆਸਾਵਸੇਨ ਵਾ ਪਤ੍ਥਨਾਵਸੇਨ ਵਾ ਅਤ੍ਥਿ ਨਨ੍ਦੀ. ਅਤ੍ਥਿ ਤਣ੍ਹਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇਵ ਨਯੋ. ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਵਿਰੁਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਆਕਡ੍ਢਨਸਮਤ੍ਥਤਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਞ੍ਚੇਵ ਵਿਰੁਲ਼੍ਹਞ੍ਚਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ. ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਨ੍ਤਿ ਪੁਨਬ੍ਭਵਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਭਵਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਹੇਤੁਕਾਨਂ ¶ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ. ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਨ੍ਤਿ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਲਕ੍ਖਣਾ ਜਾਤਿ, ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੋਵ, ਪਰਿਪਾਕਲਕ੍ਖਣਾ ਜਰਾ, ਨ ਠਿਤਿਯੇਵ, ਭੇਦਨਲਕ੍ਖਣਂ ਮਰਣਂ, ਨ ਭਙ੍ਗਮੇਵ. ਤੇਨ ਵੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਸੋਕਂ ਸਦਰਂ ਸਉਪਾਯਾਸ’’ਨ੍ਤਿ.

‘‘ਫਸ੍ਸੇ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਆਹਾਰੇ…ਪੇ… ਮਨੋਸਞ੍ਚੇਤਨਾਯ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਆਹਾਰੇ…ਪੇ… ਵਿਞ੍ਞਾਣੇ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਆਹਾਰੇ ਅਤ੍ਥਿ ਰਾਗੋ…ਪੇ… ਵਦਾਮੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਚ ਪਭਵਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਭਵਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

ਵਟ੍ਟਵਸੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਵਿਵਟ੍ਟਵਸੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ¶ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੇ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਆਹਾਰੇ ਨਤ੍ਥਿ ਰਾਗੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੇ…ਪੇ… ਅਨੁਪਾਯਾਸਨ੍ਤਿ ਵਦਾਮੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਹਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾਵਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

੪੦. ਵਿਵਟ੍ਟਵਸੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਸਮ੍ਮਸਨਵਸੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਮਾਧਿਂ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਭਾਵੇਥਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਸਮਾਧਿਂ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਭਾਵੇਥ…ਪੇ… ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾਵਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਹਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

ਸਮ੍ਮਸਨਵਸੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਵਸੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਰੂਪਂ, ਰਾਧ, ਵਿਕਿਰਥਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਰੂਪਂ, ਰਾਧ, ਵਿਕਿਰਥ…ਪੇ… ਨਿਬ੍ਬਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਰੋਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਰੋਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਸ੍ਸਾਦਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਹਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾਵਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

‘‘ਰੂਪਵੇਦਨਾਸਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਰਵਿਞ੍ਞਾਣਾਨਿ ¶ ਵਿਕਿਰਨ੍ਤੋ ਵਿਦ੍ਧਂਸੇਨ੍ਤੋ ਵਿਕੀਲ਼ਨਿਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯ ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਕਿਂ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਸੋ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ…ਪੇ… ਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਪਟਿਵੇਧਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਟਿਵੇਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿਯਾ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾਵਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਸੋ ‘ਇਮੇ ਆਸਵਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ…ਪੇ… ‘ਆਸਵਾ ਅਸੇਸਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਖਯੇਞਾਣਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਉਪ੍ਪਾਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਞਾਣਸ੍ਸ ਓਕਾਸਸ੍ਸ ਚ ¶ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਓਕਾਸਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾਵਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਹਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਭਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਆਰਮ੍ਭਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਆਸਾਟਿਕਾਨਂ ਆਹਟਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਆਹਟਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਭਾਵਨਾਭੂਮਿਯਾ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਭਿਨਿਘਾਤਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਅਭਿਨਿਘਾਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

੪੧. ਵਟ੍ਟਵਸੇਨ ਵਾ ਵਿਵਟ੍ਟਵਸੇਨ ਵਾ ਧਮ੍ਮਸਮ੍ਮਸਨਵਸੇਨ ਵਾ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਵਸੇਨ ਵਾ ਪਜਾਨਨਵਸੇਨ ਵਾ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਨਾਨਾਵਿਧੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਤੇਪਰਿਵਟ੍ਟਵਸੇਨ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤੇਪਰਿਵਟ੍ਟਵਸੇਨ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ – ‘‘ਏਵਂ ਵਟ੍ਟਵਿਵਟ੍ਟਮੁਖੇਨ ਸਮ੍ਮਸਨਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਮੁਖੇਨੇਵ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਵਿਭਾਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍ਵਾ ਇਦਾਨਿ ਤੇਪਰਿਵਟ੍ਟਵਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖਵੇ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੪੧) ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਰਿਜਾਨਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ. ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੂਤਿ ਪਰਿਜਾਨਨਵਸੇਨ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇਸੁ. ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਤਿ ਪਠਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨ ਚਕ੍ਖੁ ਨਾਮ. ਯਥਾਸਭਾਵਤੋ ਕਿਚ੍ਚਪਰਿਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਪਰਿਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ ਞਾਣਂ ਨਾਮ. ਯਥਾਸਭਾਵਤੋ ¶ ਕਿਚ੍ਚਪਰਿਜਾਨਨਾਦੀਨਂ ਪਟਿਵਿਜ੍ਝਿਤ੍ਵਾ ਪਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ ਪਞ੍ਞਾ ਨਾਮ. ਤਥਾ ਵਿਦਿਤਕਰਣਟ੍ਠੇਨ ਵਿਜ੍ਜਾ ਨਾਮ. ਆਲੋਕੋਭਾਸਕਰਣਟ੍ਠੇਨ ਆਲੋਕੋ ਨਾਮ. ਇਦਂ ਚਕ੍ਖਾਦਿਕਂ ਸਬ੍ਬਂ ਪਞ੍ਞਾਵੇਵਚਨਮੇਵ. ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖਵੇ…ਪੇ… ਉਦਪਾਦੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਦੇਸਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਦੇਸਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਸੁਤਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਵਤ੍ਤਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਵਤ੍ਤਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

‘‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ…ਪੇ… ਉਦਪਾਦੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾਵਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

‘‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਂ…ਪੇ… ਉਦਪਾਦੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾਵਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਭਾਵਨਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ¶ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਞ੍ਞਾਤਾਵਿਨੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਵਤ੍ਤਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਵਤ੍ਤਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

ਤੇਪਰਿਵਟ੍ਟਵਸੇਨ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਨਾਨਾਵਿਧੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਦਿਵਸੇਨ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭਵ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਥ ਵਾ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸੁਤ੍ਤੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚਾਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਕਥਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤੁਲੀਯਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਜ੍ਜੀਯਤੀਤਿ ਤੁਲਂ, ਕਾਮਾਵਚਰਕਮ੍ਮਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਤੁਲਂ ਸਦਿਸਂ ਅਞ੍ਞਂ ਲੋਕਿਯਕਮ੍ਮਂ ਅਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਗਤਕਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤੁਲਂ, ਰੂਪਾਰੂਪਾਵਚਰਕਮ੍ਮਂ. ਪੁਨਬ੍ਭਵਂ ਸਮ੍ਭਵਤਿ ਏਤੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰੇਨਾਤਿ ਸਮ੍ਭਵੋ, ਤਂ ਸਮ੍ਭਵਂ. ਪੁਨਬ੍ਭਵਂ ਸਙ੍ਖਰੋਤੀਤਿ ਭਵਸਙ੍ਖਾਰੋ. ਅਜ੍ਝਤ੍ਤੇ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਵਸੇਨ ਰਮਤੀਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ. ਸਮਥਵਸੇਨ ਸਮਾਧਿਯਤੀਤਿ ਸਮਾਹਿਤੋ. ਅਤ੍ਤਨਿ ਸਮ੍ਭਵਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭਵੋ, ਤਂ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭਵਂ. ਮੁਨਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਮ੍ਭਵਂ ਭਵਸਙ੍ਖਾਰਂ ਤੁਲਞ੍ਚ ਅਤੁਲਞ੍ਚ ਅਵਸ੍ਸਜਿ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਸਮਾਹਿਤੋ ਕਵਚਂ ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਇਵ, ਏਵਂ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭਵਂ ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਪਦਾਲਯੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਅਥ ਵਾ ਮੁਨਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ‘‘ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ¶ ਦੁਕ੍ਖਾ ਅਨਤ੍ਤਾ ਵਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਨ ਨਿਚ੍ਚਂ ਸੁਖਂ ਅਸਙ੍ਖਤਂ ਅਵਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਤੁਲਂ ਤੁਲਯਨ੍ਤੋ ਅਤੁਲਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦਿਸ੍ਵਾ ਸਮ੍ਭਵਂ ਭਵਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਅਵਸ੍ਸਜਿ. ਕਥਂ ਅਵਸ੍ਸਜਿ? ਸੋ ਹਿ ਮੁਨਿ ਵਿਪਸ੍ਸਨਾਵਸੇਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਚ ਹੁਤ੍ਵਾ, ਸਮਥਵਸੇਨ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਸੁ ਸਮਾਹਿਤੋ ਚ ਹੁਤ੍ਵਾ ਕਵਚਂ ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਇਵ, ਏਵਂ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭਵਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਸਞ੍ਜਾਤਂ ਕਿਲੇਸਂ ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਪਦਾਲਯਿ, ਕਿਲੇਸਾਭਾਵੇਨ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਜਹੀਤਿ ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭਵ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ‘‘ਭਵਸਙ੍ਖਾਰਮਵਸ੍ਸਜਿ ਮੁਨੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਸਮਾਹਿਤੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਭਾਵਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾਯ ਠਿਤਿਯਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਠਿਤਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ‘‘ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਕਵਚਮਿਵਤ੍ਤਸਮ੍ਭਵ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਿਦਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਾਯ ਉਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਉਪਾਦਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਵਿਜ੍ਜਾਣ੍ਡਕੋਸਾਨਂ ਪਦਾਲਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਦਾਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ‘‘ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਕੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਥਾਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦਸ੍ਸ ¶ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ਭਗਵਾ ਯਂ ‘‘ਤੁਲਮਤੁਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਗਾਥਮਾਹ, ਤਥਾਸਮ੍ਭਵਤੋ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਾਯ ਗਾਥਾਯ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ.

‘‘ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ.

‘ਯੋ ਦੁਕ੍ਖਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਯਤੋਨਿਦਾਨਂ, ਕਾਮੇਸੁ ਸੋ ਜਨ੍ਤੁ ਕਥਂ ਨਮੇਯ੍ਯ;

ਕਾਮਾ ਹਿ ਲੋਕੇ ਸਙ੍ਗੋਤਿ ਞਤ੍ਵਾ, ਤੇਸਂ ਸਤੀਮਾ ਵਿਨਯਾਯ ਸਿਕ੍ਖੇ’ਤਿ. –

ਗਾਥਾਯਂ ਪਨ ਕਥਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੋ ਦੁਕ੍ਖਮਦ੍ਦਕ੍ਖੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੋ ਆਰਦ੍ਧਵਿਪਸ੍ਸਕੋ ਜਨ੍ਤੁ ਯਤੋਨਿਦਾਨਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤੇਭੂਮਕਂ ¶ ਹੇਤੁਫਲਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ, ਸੋ ਆਰਦ੍ਧਵਿਪਸ੍ਸਕੋ ਜਨ੍ਤੁ ਕਾਮੇਸੁ ਕਥਂ ਨਮੇਯ੍ਯ ਨਮੇਤੁਂ ਨਾਰਹਤਿ. ਕਾਮਾ ਲੋਕੇ ‘‘ਸਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਮੇਤੁਂ ਨਾਰਹਤਿ, ਇਤਿ ਏਤਂ ਦੁਕ੍ਖਭਾਵਂ ਦੁਕ੍ਖਹੇਤੁਭਾਵਂ ਞਤ੍ਵਾ ਤੇਸਂ ਕਾਮਾਨਂ ਵਿਨਯਾਯ ਵੂਪਸਮਾਯ ਸਤਿਮਾ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਤੀਣਿ ਸਿਕ੍ਖਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖੇ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ. ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੪੧) ਪਨ ਵਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਿਤੋ.

‘‘ਯੋ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਸ੍ਸ ਚ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਵੇਵਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿ. ‘‘ਯਤੋਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਪਭਵਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਭਵਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚੇਵ ਪਹਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿ. ‘‘ਅਦ੍ਦਕ੍ਖੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਞਾਣਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਸ੍ਸ ਚ ਪਟਿਵੇਧਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਵੇਵਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚੇਵ ਪਟਿਵੇਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿ. ‘‘ਕਾਮੇਸੁ ਸੋ ਜਨ੍ਤੁ ਕਥਂ ਨਮੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਯ ਵੇਵਚਨਸ੍ਸ ਚ ਅਨਭਿਨਿਵਿਸਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਵੇਵਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚੇਵ ਅਨਭਿਨਿਵੇਸਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿ. ‘‘ਕਾਮਾ ਹਿ ਲੋਕੇ ਸਙ੍ਗੋਤਿ ਞਤ੍ਵਾ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਕਾਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਤੋ ਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਦਸ੍ਸਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ਕਾਮਾ ਹਿ ਅਨਤ੍ਥਜਾਨਨਤੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਸਦਿਸਾ.

‘‘ਕੀਦਿਸਾ ਹੁਤ੍ਵਾ ਅਨਤ੍ਥਜਨਕਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਾਮਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਕਾਮਾ ਰਾਗਗ੍ਗਿਆਦੀਹਿ ਅਨ੍ਤੋਦਯ੍ਹਨਤੋ ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੂਪਮਾ ਚ, ਪੂਤਿਭਾਵਾਪਜ੍ਜਨਤੋ ਮਂਸਪੇਸੂਪਮਾ ਚ, ਬਹਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਦਯ੍ਹਨਤੋ ਪਾਵਕਕਪ੍ਪਾ ਜਲਿਤਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧੂਪਮਾ ਚ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਭਾਵਤੋ ਪਪਾਤੂਪਮਾ ਚ, ਵਿਸਸਦਿਸੇਹਿ ਦੋਸਾਦੀਹਿ ਪਰਹਿਂਸਨਤੋ ਉਰਗੋਪਮਾ ਚ. ‘‘ਤੇਸਂ ਸਤੀਮਾ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪਹਾਨਾਯ ਅਪਚਯਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਅਪਚਯਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ¶ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾਵਨਾਯ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਵਿਨਯਾਯ ਸਿਕ੍ਖੇ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਰਾਗਵਿਨਯਸ੍ਸ ਦੋਸਵਿਨਯਸ੍ਸ ਮੋਹਵਿਨਯਸ੍ਸ ਪਟਿਵੇਧਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਟਿਵੇਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਜਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਯੋਗਿਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਵੇਵਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

‘‘ਜਨ੍ਤੂਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਸਤ੍ਤਵਾਚਕੋ ਸਦ੍ਦੋ ਕਸ੍ਮਾ ਯੋਗਿਵਾਚਕੋਤਿ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਦਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੋਗੀ ਯਦਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ¶ ਕਾਮਾ ਸਙ੍ਗੋਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਤਦਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਸੋ ਯੋਗੀ ਕਾਮਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾਯ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਆਦੀਹਿ ਉਪ੍ਪਾਦਯਤਿ, ਸੋ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਯੋਗੀ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ ਵਾਯਮਤਿ ਕੁਸਲਵੀਰਿਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯੋਗੀਵਾਚਕੋ ਜਨ੍ਤੁਸਦ੍ਦੋਤਿ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ. ‘‘ਜਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਝਾਨਧਮ੍ਮਾਦਿਕਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਵਾਯਾਮਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਵਾਯਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਓਰਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਯਾ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਸੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ ਵਾਯਮਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਵਾਯਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ‘‘ਹੇਤੁਸੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਠਿਤਿਯਾ ਵਾਯਮਤੀਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਕਤਮਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ‘‘ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ. ‘‘ਸੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਠਿਤਿਯਾ ਵਾਯਮਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਭਾਵਨਾਯ ਅਪ੍ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਅਪ੍ਪਮਾਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਵੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਰਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਆਰਕ੍ਖਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਯ ਠਿਤਿਯਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਠਿਤਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਕੇਨ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ.

‘‘ਯੋ ਦੁਕ੍ਖਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਯਤੋਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ.

‘‘ਮੋਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨੋ ਲੋਕੋ, ਭਬ੍ਬਰੂਪੋਵ ਦਿਸ੍ਸਤਿ;

ਉਪਧਿਬਨ੍ਧਨੋ ਬਾਲੋ, ਤਮਸਾ ਪਰਿਵਾਰਿਤੋ;

ਅਸ੍ਸਿਰੀ ਵਿਯ ਖਾਯਤਿ, ਪਸ੍ਸਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ. –

ਗਾਥਾਯਂ ਪਨ ਕਥਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਮੋਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਮੋਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨੋਤਿ ਮੋਹਹੇਤੁਕੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ. ਲੋਕੋਤਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨਸਂਯੋਜਨੋ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ. ਭਬ੍ਬਰੂਪੋਵ ¶ ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਭਬ੍ਬੋਪਿ ਅਤ੍ਤਾ ਭਬ੍ਬਰੂਪੋਵ ਭਬ੍ਬਜਾਤਿਕੋ ਵਿਯ ਬਾਲਾਨਂ ਅਵਿਪਸ੍ਸਕਾਨਂ ਦਿਸ੍ਸਤਿ. ਉਪਧਿਬਨ੍ਧਨੋਤਿ ਕਿਲੇਸੂਪਧੀਹਿ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬੋ. ਯੁ-ਪਚ੍ਚਯੋ ਹਿ ਕਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਵਿਹਿਤੋ. ਉਪਧੀਸੁ ਵਾ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਬਨ੍ਧਨਂ ਯਸ੍ਸ ਬਾਲਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਧਿਬਨ੍ਧਨੋ. ਦ੍ਵੇ ਅਵਡ੍ਢਿਯੋ ਲਾਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਬਾਲੋ. ਤਮਸਾ ਸਮ੍ਮੋਹੇਨ ਪਰਿਵਾਰਿਤੋ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਵਿਪਸ੍ਸਕਾਨਂ ਅਸ੍ਸਿਰੀ ਵਿਯ ਸਿਰੀਵਿਰਹਿਤੋ ਵਿਯ ਖਾਯਤਿ ¶ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ. ਪਸ੍ਸਤੋ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਨਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

‘‘ਮੋਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਮੋਹਸੀਸੇਨ ਗਹਿਤਾਨਂ ਵਿਪਲ੍ਲਾਸਾਨਂ ਦੇਸਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਦੇਸਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਭਬ੍ਬਰੂਪੋਵ ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਵਿਪਰੀਤਸ੍ਸ ਵਿਪਰੀਤਾਕਾਰੇਨ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਵਿਪਰੀਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਉਪਧਿਬਨ੍ਧਨੋ ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪਾਪਕਾਨਂ ਇਚ੍ਛਾਵਚਰਾਨਂ ਪਭਵਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਭਵਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਉਪਧਿਬਨ੍ਧਨੋ ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਬਨ੍ਧਨਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਕਿਚ੍ਚਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਉਪਧਿਬਨ੍ਧਨੋ ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਬਨ੍ਧਨਬਲਮੂਹਨਬਲਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਬਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਉਪਧਿਬਨ੍ਧਨੋ ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਵਿਰੁਹਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਵਿਰੁਹਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਤਮਸਾ ਪਰਿਵਾਰਿਤੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਨ੍ਧਕਾਰਸ੍ਸ ਦੇਸਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਦੇਸਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਵਿਜ੍ਜਨ੍ਧਕਾਰਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਵੇਵਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਅਸ੍ਸਿਰੀ ਵਿਯ ਖਾਯਤੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਦਸ੍ਸਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਅਸ੍ਸਿਰੀ ਵਿਯ ਖਾਯਤੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ. ‘‘ਪਸ੍ਸਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਰਿਯਾਨਂ ਪਟਿਵੇਧਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਤੋ ਪਟਿਵੇਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ.

‘‘ਕਤਮਂ ਕਿਞ੍ਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਰਾਗੋ ਕਿਞ੍ਚਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਕਥਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਥਾਵੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭਵਤੋ ਭਗਵਾ ਯਂ ‘‘ਮੋਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ, ਤਥਾਸਮ੍ਭਵਤੋ ਤਾਯ ਗਾਥਾਯ ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਗਾਥਾਨੁਸਾਰੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਮੋਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਅਜਾਤ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਪਾਠਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਕਥਂ ਵਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਭਿਕ੍ਖਵੇ’’ਤਿਆਦਿਪਾਲ਼ਿਮਾਹ. ‘‘ਸਾ ਪਨ ਪਾਲ਼ਿ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਚੇ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ? ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਵਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ¶ ਵਚਨਂ ਸਸਵਿਸਾਣਵਚਨਂ ਵਿਯ ਅਨਤ੍ਥਂ, ਵੋਹਾਰਮਤ੍ਤਮੇਤਨ੍ਤਿ ਵਦਨ੍ਤਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾਵਾਦਂ ਭਞ੍ਜਿਤੁਂ ਭਗਵਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ.

ਕੁਤੋਚਿਪਿ ¶ ਅਜਾਤਤ੍ਤਾ ਅਭੂਤਤ੍ਤਾ ਅਜਾਤਂ ਅਭੂਤਂ. ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਕਤਤ੍ਤਾ ਅਕਤਂ. ਸਙ੍ਖਤਾਭਾਵਤੋ ਅਸਙ੍ਖਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿ. ਏਤਂ ਅਜਾਤਾਦਿਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨੋ ਚੇ ਅਭਵਿਸ੍ਸ, ਏਵਂ ਸਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯੇਥ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਚ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਫਲਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ, ਮਗ੍ਗਫਲਾਨਞ੍ਚ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਤੋ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨਤੋ, ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨੇਨ ਚ ਤਿਵਿਧਸ੍ਸ ਵਟ੍ਟਸ੍ਸ ਅਪਵਟ੍ਟਨਤੋ ਅਜਾਤਾਦਿਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਯੇਵਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ.

‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖਵੇ, ਅਜਾਤਂ…ਪੇ… ਅਸਙ੍ਖਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਦੇਸਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿ. ‘‘ਨਯਿਧ ਜਾਤਸ੍ਸ…ਪੇ… ਪਞ੍ਞਾਯੇਥਾ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਤਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਸਙ੍ਖਤਸ੍ਸ ਉਪਨਯਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿ. ‘‘ਯਸ੍ਮਾ ਚ…ਪੇ… ਅਸਙ੍ਖਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਜੋਤਨਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿ. ‘‘ਯਸ੍ਮਾ ਜਾਤਸ੍ਸ…ਪੇ… ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਵੇਵਚਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਸਂਸਾਰਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਵਿਸੇਸੋ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਯਥਾਵੁਤ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਕੇਨ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹ ਭਗਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ‘‘ਤੇਨਾਹ ਆਯਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦ੍ਯਾਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦਿਅਤ੍ਥੋ ਚੇਵ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰੋ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦਿਅਤ੍ਥੋ ਚ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੪੨. ਯੇਨ ¶ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯੋ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਓਤਰਣੋ ਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਓਤਰਣੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ¶ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਓਤਰਣੋ ਹਾਰੋ ਓਤਰਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਯੋ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚੁਪ੍ਪਾਦੋ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਸਬ੍ਬਧਿ ਵਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਓਤਰਣੋ ਹਾਰੋ ਓਤਰਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਤਤ੍ਥ ਪਾਠੇ ‘‘ਕਤਮੇ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਯੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਤਮੇਹਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਓਤਰਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਾਠੇ ਇਮੇ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਯੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਇਮੇਹਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਓਤਰਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਸਬ੍ਬਧਿ ਵਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਕਾਮਧਾਤੁਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਉਪਰਿਭਾਗੇ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਰੂਪਧਾਤੁਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ. ਅਧੋਤਿ ਰੂਪਧਾਤੁਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾਭਾਗੇ ਪਵਤ੍ਤਾਯ ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ. ਸਬ੍ਬਧੀਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ ਕਾਮਰੂਪਅਰੂਪਧਾਤੁਮ੍ਹਿ. ਵਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਵਸੇਨ ਅਪ੍ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ਵਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ ਅਸੇਕ੍ਖੋ. ਅਯਂ ਸੇਕ੍ਖੋ ਦਸ੍ਸਨਮਗ੍ਗੇਨ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਹਂ ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਅਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਵਿਹਰਤਿ. ਏਵਂ ਸੇਕ੍ਖਾਯ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਚੇਵ ਅਸੇਕ੍ਖਾਯ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਸੇਕ੍ਖੋ ਚੇਵ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਚ ਅਤਿਣ੍ਣਪੁਬ੍ਬਂ ਓਘਂ ਅਪੁਨਬ੍ਭਵਾਯ ਵਿਮੁਤ੍ਤੋ ਉਦਤਾਰੀਤਿ ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਾਥਾਪਾਠੇ ‘‘ਕਤਮੇ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਤਮੇਹਿ ਓਤਰਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਰੂਪਧਾਤੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਦਯੋਪਿ ਗਹਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭਵਤੋ ਤਂ ਨਿਵਤ੍ਤੇਤੁਂ ‘‘ਰੂਪਧਾਤੁ ਅਰੂਪਧਾਤੂ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਧੋਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਭਵਤੋ ਅਧੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਪਾਯਭੂਮਿਯੋ ਚ ਗਹਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭਵਤੋ ਤਂ ਨਿਵਤ੍ਤੇਤੁਂ ‘‘ਕਾਮਧਾਤੂ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਸਬ੍ਬਧੀਤਿ ਚਤੁਭੂਮਿਕੇਤਿ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭਵਤੋ ‘‘ਤੇਧਾਤੁਕੇ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖਾ ਵਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਵਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਯਾ ਵਿਰਾਗਤਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਵਿਰਾਗਤਾ ਅਸੇਕ੍ਖਫਲਵਿਮੁਤ੍ਤਿ. ‘‘ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਸਬ੍ਬਧਿ ਵਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪਾਠੇ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖਾ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ. ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਯ ਅਸੇਕ੍ਖਾਯ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਯਾਨਿ ਸਦ੍ਧਾਦਿਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿਯੇਵ ਅਸੇਕ੍ਖਾਨਿ ¶ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਅਯਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਓਤਰਣਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਓਤਰਣਾ ਨਾਮ ਪਵੇਸਨਾ ਨਾਮ.

ਤਾਨਿਯੇਵ ਅਸੇਕ੍ਖਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਵਿਜ੍ਜਾਯ ਉਪਕਾਰਕਤ੍ਤਾ, ਪਞ੍ਞਾਪਦਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਵਾ ਵਿਜ੍ਜਾ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਵਿਜ੍ਜੁਪ੍ਪਾਦਾ ਤਾਦਿਸਾਯ ਵਿਜ੍ਜਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦਾ ਉਪ੍ਪਾਦਹੇਤੁਤੋ ¶ ਅਵਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧੋ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ… ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਓਤਰਣਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇਹਿ ਓਤਰਣਾ ਨਾਮ.

ਤਾਨਿਯੇਵ ਅਸੇਕ੍ਖਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਤੀਹਿ ਖਨ੍ਧੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨਿ ਸਦ੍ਧਾਵੀਰਿਯੇਹਿ ਸੀਲਸਮ੍ਭਵਤੋ, ਸਤਿਯਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾਨੁਵਤ੍ਤਕਤ੍ਤਾ. ਸੇਸਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਸਬ੍ਬਧਿ ਵਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪਾਠੇ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਓਤਰਣਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਅਯਂ ਅਹਸ੍ਮੀਤਿ ਅਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ’’ਤਿ ਪਾਠੇ ‘‘ਕਤਮੇ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਤਮੇਹਿ ਓਤਰਣੇਹਿ ਓਤਰਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਯਂ ਅਹਸ੍ਮੀਤਿ ਅਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿ ਅਯਂ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੋ ਅਯਂ ਸੇਕ੍ਖੋ ‘‘ਅਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ, ਤਸ੍ਸ ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਯੋ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਾ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਸੇਕ੍ਖਾ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਸੇਕ੍ਖਾਯ ਵਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਯਾਨਿ ਸਦ੍ਧਾਦਿਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿਯੇਵ ਸੇਕ੍ਖਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਅਯਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਓਤਰਣਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਓਤਰਣਾ ਨਾਮ. ਸੇਸਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ.

੪੩. ‘‘ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਓਤਰਣਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਲਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਪਾਠੇ ‘‘ਕਤਮੇ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਤਮੇਹਿ ਓਤਰਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਲਿਤਂ, ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਲਿਤਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਚਲਿਤਂ ਚਲਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਚਲਿਤਂ ਚਲਨਂ ਨਤ੍ਥਿ. ਚਲਿਤੇ ਚਲਨੇ ਅਸਤਿ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਭਵਤਿ, ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਸਤਿ ਵਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਨਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਨਤਿਯਾ ਅਸਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਆਗਤਿਗਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਆਗਤਿਗਤਿਯਾ ਅਸਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਚੁਤੂਪਪਾਤੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਚੁਤੂਪਪਾਤੇ ਅਸਤਿ ਅਵਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਇਧ ਛਸੁ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਯਤਨੇਸੁ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨੇਵ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਹੁਰਂ ਵਾ ਛਸੁ ਬਾਹਿਰਾਯਤਨੇਸੁ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਉਭਯਂ ਅਨ੍ਤਰੇਨ ਵਜ੍ਜੇਤ੍ਵਾ ਫਸ੍ਸਾਦਿਸਮੁਦਾਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਏਸੋਵ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧਾ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਅਵਸਾਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ¶ ਚਲਿਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਕਤਿਵਿਧੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਲਿਤਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਦੁਵਿਧੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਨਿਸ੍ਸਯਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯੇਸੁ ¶ ਯਾ ਚੇਤਨਾ ਰਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਅਯਂ ਚੇਤਨਾਧਮ੍ਮੋ ਤਣ੍ਹਾਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨਾਮ. ਯਾ ਚੇਤਨਾ ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ. ਅਯਂ ਚੇਤਨਾਧਮ੍ਮੋ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨਾਮ. ਸਾ ਦੁਵਿਧਾ ਚੇਤਨਾ ਪਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਨਾਮ. ਸਙ੍ਖਾਰਪਚ੍ਚਯਾ ਵਿਞ੍ਞਾਣਂ…ਪੇ… ਸਬ੍ਬੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੋ. ਅਯਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਓਤਰਣਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇਹਿ ਓਤਰਣਾ ਨਾਮ.

ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਣ੍ਹਾਨਿਸ੍ਸਯਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯੇ ਯਾ ਵੇਦਨਾ ਰਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਅਯਂ ਸੁਖਾ ਵੇਦਨਾ. ਯਾ ਚੇਤਨਾ ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਅਯਂ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ ਵੇਦਨਾ. ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸੇਸਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ.

੪੪. ‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਲਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਪਾਠੇ ਓਤਰਣਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ.

‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਸੋਕਾ ਪਰਿਦੇਵਿਤਾ ਵਾ…ਪੇ…

ਪਿਯਂ ਨ ਕਯਿਰਾਥ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ’’ਤਿ. –

ਗਾਥਾਪਾਠੇ ‘‘ਕਤਮੇ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਤਮੇਹਿ ਓਤਰਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਸੋਕਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯੇ ਕੇਚਿ ਸੋਕਾ ਵਾ ਯਾ ਕਾਚਿ ਪਰਿਦੇਵਿਤਾ ਵਾ ਅਨੇਕਰੂਪਾ ਯਾ ਕਾਚਿ ਦੁਕ੍ਖਾ ਵਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਸਮ੍ਭਵਨ੍ਤਿ. ਏਤੇ ਸੋਕਾਦਯੋ ਪਿਯਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਭਵਨ੍ਤਿ, ਪਿਯੇ ਅਸਨ੍ਤੇ ਏਤੇ ਸੋਕਾਦਯੋ ਨ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਤਸ੍ਮਾ ਪਿਯੇ ਅਸਨ੍ਤੇ ਸੋਕਾਦੀਨਂ ਅਭਾਵਤੋ ਯੇਸਂ ਵੀਤਸੋਕਾਨਂ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇਪਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਤੇ ਵੀਤਸੋਕਾ ਸੁਖਿਨੋ ਭਵਨ੍ਤਿ. ਤਸ੍ਮਾ ਵੀਤਸੋਕਾਨਂ ਸੁਖਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਅਸੋਕਂ ਵਿਰਜਂ ਪਤ੍ਥਯਾਨੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ ਪਿਯਂ ਨ ਕਯਿਰਾਥਾਤਿ ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ.

‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਸੋਕਾ ਪਰਿਦੇਵਿਤਾ ਵਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਚ ਲੋਕਸ੍ਮਿਮਨੇਕਰੂਪਾ ਪਿਯਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਭਵਨ੍ਤਿ ਏਤੇ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਾਠੇ ਯਾ ਵੇਦਨਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਾ ਵੇਦਨਾ. ਸੇਸਾ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਸੋਕਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਪਾਠੇ ਓਤਰਣਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ ¶ , ‘‘ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਪਾਠੇ ‘‘ਕਤਮੇ ¶ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍ਵਾ ਕਤਮੇਹਿ ਓਤਰਤੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਸ੍ਸਂ ਗਾਥਾਯਂ ਅਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਵੁਤ੍ਤੋਵ.

ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ‘‘ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਪਾਠੇ ਯਾ ਪੀਤਿਮਨਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਅਯਂ ਪੀਤਿਮਨਤਾ ਅਨੁਨਯੋ ਹੋਤਿ. ‘‘ਸਲ੍ਲਵਿਦ੍ਧੋਵ ਰੁਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ ਪਾਠੇ ਯਂ ਰੁਪ੍ਪਨਂ ਆਹ, ਇਦਂ ਰੁਪ੍ਪਨਂ ਪਟਿਘਂ ਹੋਤਿ, ਅਨੁਨਯੋ ਚ ਪਟਿਘਞ੍ਚ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ.

‘‘ਅਨੁਨਯੇ ਚ ਪਟਿਘੇ ਚ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇ ਕਤਮੋ ਧਮ੍ਮੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਨੁਨਯੋ ਪਟਿਘਞ੍ਚ ਪਨ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖੋ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ. ‘‘ਅਨੁਨਯੋ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖੋ ਹੋਤੁ, ਪਟਿਘਂ ਪਨ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖਂ ਨ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਚੇ ਵਦੇਯ੍ਯ? ਪਟਿਘਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਸਿਨੇਹਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਨਤੋ ਪਟਿਘਮ੍ਪਿ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖਂ ਹੋਤਿ. ‘‘ਤਣ੍ਹਾਯ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਯ ਕਤਮੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਦਸਨ੍ਨਂ ਰੂਪਾਯਤਨਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਦਸ ਰੂਪਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ. ਅਯਂ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਓਤਰਣਾ ਆਯਤਨੇਹਿ ਓਤਰਣਾ ਨਾਮ. ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਯੋ ਤੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੇਨ ਨਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਮੁਖੇਨ ਵਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਤੇਨ…ਪੇ… ਨਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇਸੁ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦੀਸੁ ਯੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਨਯਵਿਸੇਸੋ ਤਦਤ੍ਥਵਾਚਕਵਸੇਨ ਵਾ ਤਦਤ੍ਥਞਾਪਕਵਸੇਨ ਵਾ ਓਤਰਤਿ ਪਵਿਸਤਿ ਸਮੋਸਰਤਿ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਨਯਵਿਸੇਸੋ ਓਤਰਣੋ ਹਾਰੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ. ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਓਤਰਣਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ. ‘‘ਤੇਨਾਹ ਆਯਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦ੍ਯਾਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦਿਅਤ੍ਥੋ ਚੇਵ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਓਤਰਣੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦਿਅਤ੍ਥੋ ਚ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

ਇਤਿ ਓਤਰਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੪੫. ਯੇਨ ¶ ¶ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਓਤਰਣਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਓਤਰੇਤਬ੍ਬਾ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਵਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਸੋਧਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਸੋਧਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸੋਧਨੋ ਹਾਰੋ ਸੋਧਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਮ੍ਹਿ ਪਞ੍ਹੇ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਯਥਾ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਸੋਧਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ. ‘‘ਕਥਂ ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਹੇ ਸੋਧਨੋ ਹਾਰੋ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾ ਆਯਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜਿਤੋ ਪਾਰਾਯਨੇ ਭਗਵਨ੍ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਮ੍ਹਿ ਪਞ੍ਹੇ ਅਯਂ ਸੋਧਨੋ ਹਾਰੋ ਵਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋਤਿ. ‘‘ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਵਿਭਜੇਹੀ’’ਤਿ ਵਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨਿਯਮੇਤ੍ਵਾ ਵਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੂ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਵੁਤ੍ਤੋਵ.

‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ, ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤਿ;

ਕਿਸ੍ਸਾਭਿਲੇਪਨਂ ਬ੍ਰੂਸਿ, ਕਿਂਸੁ ਤਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ. –

‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ, (ਅਜਿਤਾਤਿ ਭਗਵਾ,)

ਜਪ੍ਪਾਭਿਲੇਪਨਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਦੁਕ੍ਖਮਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ. –

ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਸੇਨ ਪਵਤ੍ਤਗਾਥਾਯਞ੍ਚਾਤਿ ਇਮਾਸੁ ਦ੍ਵੀਸੁ ਗਾਥਾਸੁ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਭਗਵਾ ‘‘ਕੇਨਸ੍ਸੁ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਪਦਂ ਤਦਤ੍ਥੇ ਅਞ੍ਞਾਣਸਂਸਯਾਦਿਮਲਾਨਂ ਅਪਨਯਨੇਨ ਸੋਧੇਤਿ. ਤਦਤ੍ਥੇ ਹਿ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੇ ਅਞ੍ਞਾਣਸਂਸਯਾਦੀਨਂ ਅਭਾਵਤੋ ਅਤ੍ਥੋ ਸੋਧਿਤੋ ਨਾਮ, ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਸੋਧਿਤੇ ਪਦਮ੍ਪਿ ਸੋਧਿਤਂਯੇਵ. ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ – ‘‘ਤਦਤ੍ਥਸ੍ਸ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਤੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੪੫), ਟੀਕਾਯਞ੍ਚ ‘‘ਤਬ੍ਬਿਸਯਅਞ੍ਞਾਣਸਂਸਯਾਦਿਮਲਾਪਨਯਨੇਨ ਸੋਧੇਤੀ’’ਤਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਨੋ ਚ ਆਰਮ੍ਭਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ ਆਰਭਿਤਬ੍ਬਂ ¶ ਸਬ੍ਬਗਾਥਾਪਦਂ, ਗਾਥਾਤ੍ਥਂ ਵਾ, ਞਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਿਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਸੇਨ ਅਪਰਿਯੋਸਿਤਤ੍ਤਾ ¶ ਭਗਵਾ ‘‘ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਵੁਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨੇਵ ਪਦੇਨ ਸੋਧੇਤਿ. ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸ ਨਯੋ.

‘‘ਕਿਂਸੁ ਤਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਮਸ੍ਸ ਮਹਬ੍ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇਨ ਭਗਵਤਾ ਆਰਮ੍ਭੋ ਞਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਿਤੋ ਅਤ੍ਥੋ ਸੁਦ੍ਧੋ ਸੋਧਿਤੋ ਹੋਤਿ. ਸੇਸਗਾਥਾਸੁਪਿ ਏਸੇਵ ਨਯੋ.

ਯਤ੍ਥ ਪਞ੍ਹੇ ਏਵਂ ਨਿਰਵਸੇਸਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਸੇਨ ਆਰਮ੍ਭੋ ਸੁਦ੍ਧੋ ਸੋਧਿਤੋ ਭਵਤਿ, ਸੋ ਪਞ੍ਹੋ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਸੋਧਿਤੋ ਭਵਤਿ. ਯਤ੍ਥ ਪਞ੍ਹੇ ਏਵਂ ਨਿਰਵਸੇਸਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਵਸੇਨ ਆਰਮ੍ਭੋ ਯਾਵ ਅਸੁਦ੍ਧੋ ਅਸੋਧਿਤੋ ਭਵਤਿ, ਤਾਵ ਸੋ ਪਞ੍ਹੋ ਵਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਸੋਧਿਤੋ ਨ ਭਵਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ. ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦ੍ਯਾਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦ੍ਯਤ੍ਥੋ ਚੇਵ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਸੋਧਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਾਦ੍ਯਤ੍ਥੋ ਚ ਵੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਵੇਦਿਤਬ੍ਬੋ.

ਇਤਿ ਸੋਧਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ

੧੪. ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗਵਿਭਾਵਨਾ

੪੬. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਵਿਭਙ੍ਗੇਨ ਪਞ੍ਹਾਦਯੋ ਸੋਧਿਤਾ, ਸੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸਭੂਤੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ. ‘‘ਏਕਤ੍ਤਤਾਯ ਧਮ੍ਮਾ, ਯੇਪਿ ਚ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾਯ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਵੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਤਥਾ ਤੇ ਧਾਰਯਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਵਿਤ੍ਥਾਰਸਂਵਣ੍ਣਨਾਵਿਸੇਸੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਹਾਰਵਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ.

‘‘ਯੇ ¶ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਏਕਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਕਿਂ ਪਨ ਤਥੇਵ ਧਾਰਯਿਤਬ੍ਬਾ ¶ , ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਥਾਪਿ ਵਿਕਪ੍ਪਯਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੇ ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਸੁ ਯੇ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਤੇ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਤਥਾ ਏਕਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਧਾਰਯਿਤਬ੍ਬਾ ਉਪਲਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ ਵਿਕਪ੍ਪਯਿਤਬ੍ਬਾ.

‘‘ਸਾਮਞ੍ਞਕਪ੍ਪਨਾਯ ਵੋਹਾਰਭਾਵੇਨ ਅਨਵਟ੍ਠਾਨਤੋ ਕਤਮਾ ਏਕਤ੍ਤਤਾ, ਕਤਮਾ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਏਕਤ੍ਤਤਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿਆਦਿਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਦੁਕ੍ਖਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ‘‘ਜਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਜਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ…ਪੇ... ਵਿਞ੍ਞਾਣਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿਆਦਿਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਦੁਕ੍ਖਵਿਸੇਸਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਵਿਸੇਸਤਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਯੇ ਦੁਕ੍ਖਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ.

ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋਤਿ ‘‘ਤਣ੍ਹਾ ਪੋਨੋਭਵਿਕਾ’’ਤਿ ਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਸਮੁਦਯਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਸਮੁਦਯਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਸਮੁਦਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਯਾਯਂ ਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ… ਵਿਭਵਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ ਵਿਸੇਸਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਸਮੁਦਯਵਿਸੇਸਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਸਮੁਦਯਵਿਸੇਸਤਾ ਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋਤਿ ‘‘ਤਸ੍ਸਾਯੇਵ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਸੇਸਵਿਰਾਗਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ ਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਨਿਰੋਧਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਨਿਰੋਧਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਯੋ ਤਸ੍ਸਾਯੇਵ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਸੇਸਵਿਰਾਗਨਿਰੋਧੋ ਚਾਗੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਮੁਤ੍ਤਿ ਅਨਾਲਯੋ’’ਤਿ ਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਨਿਰੋਧਵਿਸੇਸਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਨਿਰੋਧਵਿਸੇਸਤਾ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾਤਿ? ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿ ¶ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਅਯਮੇਵ ਅਰਿਯੋ…ਪੇ… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧੀ’’ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਵਿਸੇਸਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਵਿਸੇਸਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਤਾ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਨਿਰਯਗਾਮਿਮਗ੍ਗਾਦਿਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਸਾਮਞ੍ਞਮਗ੍ਗਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਸਾਮਞ੍ਞਮਗ੍ਗਤਾ ¶ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਨਿਰਯਗਾਮੀ ਮਗ੍ਗੋ…ਪੇ… ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮੀ ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਨਿਰਯਗਾਮਿਮਗ੍ਗਾਦਿਵਿਸੇਸਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਵਿਸੇਸਮਗ੍ਗਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਵਿਸੇਸਮਗ੍ਗਤਾ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਿਰੋਧਾਦਿਵਿਸੇਸਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਸਾਮਞ੍ਞਨਿਰੋਧਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਸਾਮਞ੍ਞਨਿਰੋਧਤਾ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਿਰੋਧੋ…ਪੇ… ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਿਰੋਧਾਦਿਵਿਸੇਸਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਵਿਸੇਸਨਿਰੋਧਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਵਿਸੇਸਨਿਰੋਧਤਾ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਾਦਿਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਸਾਮਞ੍ਞਰੂਪਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਸਾਮਞ੍ਞਰੂਪਤਾ ਰੂਪਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਂ…ਪੇ… ਵਾਯੋਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਵਿਰਾਜੇਤੀ’’ਤਿ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਾਦਿਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਵਿਸੇਸਰੂਪਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਵਿਸੇਸਰੂਪਤਾ ਰੂਪਸ੍ਸ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

੪੮. ਅਵਿਜ੍ਜਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇਅਞ੍ਞਾਣਾਦਿਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਅਵਿਜ੍ਜਾਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਦੁਕ੍ਖੇ ਅਞ੍ਞਾਣਂ, ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੇ ਅਞ੍ਞਾਣਂ…ਪੇ… ਅਵਿਜ੍ਜਾਲਙ੍ਘੀ ਮੋਹੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲ’’ਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇਅਞ੍ਞਾਣਾਦਿਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਸੇਸਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਅਵਿਜ੍ਜਾਵਿਸੇਸਤਾ ਅਵਿਜ੍ਜਾਯ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਵਿਜ੍ਜਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇਞਾਣਾਦਿਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਵਿਜ੍ਜਾਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਵਿਜ੍ਜਾਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵਿਜ੍ਜਾਯ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਵਿਜ੍ਜਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਦੁਕ੍ਖੇ ਞਾਣਂ, ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੇ ਞਾਣਂ…ਪੇ… ਧਮ੍ਮਵਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਂ ਮਗ੍ਗਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇਞਾਣਾਦਿਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ¶ ਵਿਜ੍ਜਾਵਿਸੇਸਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਵਿਜ੍ਜਾਵਿਸੇਸਤਾ ਵਿਜ੍ਜਾਯ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾਸਮਾਪਤ੍ਯਾਦਿਵਿਸੇਸਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਸਾਮਞ੍ਞਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਸਾਮਞ੍ਞਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਸਞ੍ਞਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਅਸਞ੍ਞਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿ…ਪੇ… ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਸਮਾਪਤ੍ਯਾਦਿਵਿਸੇਸਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਵਿਸੇਸਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਵਿਸੇਸਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਝਾਯੀਤਿ ¶ ਸੇਕ੍ਖਝਾਯੀਆਦਿਵਿਸੇਸਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਝਾਯੀਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਝਾਯੀਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਝਾਯਿਨੋ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਝਾਯੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਸੇਕ੍ਖੋ ਝਾਯੀ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਝਾਯੀ…ਪੇ… ਪਞ੍ਞੁਤ੍ਤਰੋ ਝਾਯੀ’’ਤਿ ਸੇਕ੍ਖਝਾਯੀਅਸੇਕ੍ਖਝਾਯੀਆਦਿਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਝਾਯੀਵਿਸੇਸਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਝਾਯੀਵਿਸੇਸਤਾ ਝਾਯਿਨੋ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਸਮਾਧੀਤਿ ਸਰਣਸਮਾਧ੍ਯਾਦਿਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਸਮਾਧਿਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਸਮਾਧਿਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਸਮਾਧਿਨੋ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਸਮਾਧੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਸਰਣੋ ਸਮਾਧਿ, ਅਰਣੋ ਸਮਾਧਿ…ਪੇ… ਮਿਚ੍ਛਾਸਮਾਧਿ, ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧੀ’’ਤਿ ਸਰਣਸਮਾਧ੍ਯਾਦਿਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਸਮਾਧਿਵਿਸੇਸਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਸਮਾਧਿਵਿਸੇਸਤਾ ਸਮਾਧਿਨੋ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਆਗਾਲ਼੍ਹਪਟਿਪਦਾਦਿਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਪਟਿਪਦਾਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਅਯਂ ਪਟਿਪਦਾਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਆਗਾਲ਼੍ਹਪਟਿਪਦਾ, ਨਿਜ੍ਝਾਮਪਟਿਪਦਾ…ਪੇ… ਸੁਖਾ ਪਟਿਪਦਾ ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਆਗਾਲ਼੍ਹਪਟਿਪਦਾਦਿਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਪਟਿਪਦਾਵਿਸੇਸਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਪਟਿਪਦਾਵਿਸੇਸਤਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ.

ਕਾਯੋਤਿ ਨਾਮਕਾਯਾਦਿਵਿਸੇਸਮਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਕਾਯਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਕਾਯਸਾਮਞ੍ਞਤਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਕਾਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਵਾ ‘‘ਨਾਮਕਾਯੋ ਰੂਪਕਾਯੋ…ਪੇ… ਅਯਂ ਨਾਮਕਾਯੋ’’ਤਿ ਨਾਮਕਾਯਾਦਿਵਿਸੇਸਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍ਵਾ ਯਾ ਕਾਯਵਿਸੇਸਤਾ ¶ ਵੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਅਯਂ ਕਾਯਵਿਸੇਸਤਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ. ਪਦਤ੍ਥਾਦਿਕੋ ਵਿਸੇਸੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ. ਅਟ੍ਠ. ੪੭) ਵਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਵੁਤ੍ਤੋ.

ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਾਦਿਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਗਮਨਵਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਯੋ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਏਵਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮਯਾ ਵੁਤ੍ਤੇਨ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਏਕਤ੍ਤਤਾ. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੁਕ੍ਖਂ? ਜਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਜਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿਆਦਿਵਚਨੇਨ. ਯੋ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਯੋ ਕੋਚਿ ਜਾਤਿਜਰਾਬ੍ਯਾਧ੍ਯਾਦਿਵਿਸੇਸਧਮ੍ਮੋ. ਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਤਤੋ ਜਾਤਿਆਦਿਵਿਸੇਸਧਮ੍ਮਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਜਰਾਦਿਵਿਸੇਸਧਮ੍ਮਸ੍ਸ. ਸਮਾਨਭਾਵੋਤਿ ਜਾਤਿਆਦਿਵਿਸੇਸਧਮ੍ਮੇਨ ਜਰਾਦਿਵਿਸੇਸਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਭਾਵੇਨ ਸਮਾਨਭਾਵੋ. ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਜਰਾਦਿਵਿਸੇਸਧਮ੍ਮਸ੍ਸ. ਏਕਤ੍ਤਤਾਯਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਤਾਦਿਸਮਾਨਤਾਯ ¶ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਾਦਿਭਾਵਾਨਂ ਏਕੀਭਾਵੇਨ. ਏਕੀਭਵਤੀਤਿ ਜਾਤਿਆਦਿਵਿਸੇਸਭੇਦੇਨ ਅਨੇਕੋਪਿ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਏਕਸਦ੍ਦਾਭਿਧੇਯ੍ਯਤਾਯ ਏਕੀਭਵਤਿ. ਯੇਨ ਯੇਨ ਵਾ ਪਨ ਵਿਲਕ੍ਖਣੋ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਵੇਮਤ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ. ਯਸ੍ਸ ਜਾਤਿਆਦਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਯੇਨ ਯੇਨ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਪਰਿਪਾਚਨਾਦਿਸਭਾਵੇਨ ਯੋ ਜਾਤਿਆਦਿਧਮ੍ਮੋ ਜਰਾਦਿਧਮ੍ਮੇਨ ਵਿਲਕ੍ਖਣੋ ਵਿਸਦਿਸੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਜਾਤਿਆਦਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਤੇਨ ਤੇਨ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਪਰਿਪਾਚਨਾਦਿਸਭਾਵੇਨ ਸੋ ਜਾਤਿਆਦਿਧਮ੍ਮੋ ਜਰਾਦਿਧਮ੍ਮੇਨ ਵੇਮਤ੍ਤਤਂ ਵਿਸਦਿਸਤ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਾਦਿਭਾਵੇਨ ਸਮਾਨੋਪਿ ਜਾਤਿਆਦਿਧਮ੍ਮੋ ਜਰਾਦਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਵਿਸਿਟ੍ਠਤਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ.

ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਾਦਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਏਕਤ੍ਤਵੇਮਤ੍ਤਤਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਵਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਤਾਯ ਏਕਤ੍ਤਵੇਮਤ੍ਤਤਾਯ ਕਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਸਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਵੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੁਤ੍ਤਾਦਿਕੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਸਤਿ ਵੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਵਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵਾ’’ਤਿਆਦਿ ਵੁਤ੍ਤਂ. ਤਤ੍ਥ ਏਵਂ ਇਮਿਨਾ ਵੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ, ਵੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇ ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ, ਗਾਥਾਯਂ ਵਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਯਂ ਸਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਵੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬਂ. ‘‘ਕਿਂ ਵੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛੇਯ