📜

नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स

नीतिमञ्जरी

.

कुलक्खये विनस्सन्ति,

कुलधम्मा सनन्तना;

धम्मे नट्ठे कुलं सब्बं,

अधम्मो अभिभू खलं.

.

अधम्माभिभवा दन्ता,

पदुस्सन्ति कुलित्थियो;

थीसु दुट्ठा स्व धम्मेन,

जायते वण्णसङ्करो.

.

पियं भासे गुणग्गाहो,

सूरो सिया विकन्तनो;

दाता चन्दसमा नारी,

दिट्ठं दिट्ठं नहासये.

.

कुतोत्थि कुमित्ते सच्चं,

कुदारे रतिवड्ढनं;

कुदेसम्हि मनो रम्मं,

कुराजे भोगसम्पदं.

सङ्केतेव अमित्तस्मिं,

मित्तस्मिं पि नविस्ससे;

अभया भय मुप्पन्नं,

अपि मूलानि कन्तति.

अदिट्ठोव परो सेय्यो,

दुम्मित्तो नो विस्सासिको.

अग्गिहोमफलं वेदो,

सत्थंसीलफलं मतं;

रतिपुत्तफलं नारी,

दानभुत्तिफलं धनं.

असच्चं साहसं माया,

मूळ्हत्त म तिलोभता;

असोचं निद्दयत्तञ्च,

थीनं दोसा सभावजा.

जायाय भत्तुनो भारो,

सिस्सेन गुरुनो कतो;

अमच्चकेहि राजस्स,

पितरानं निजेनच.

.

उय्यमेन हि सिज्झन्ति,

कम्मानि न मनोरथा;

न हि सुत्तस्स सीहस्स,

पवीसन्ति मुखे मिगा.

अतिसीतं अतिउण्हं,

अतिसायमिदं अहु;

इति विसट्ठकम्मन्ते,

खणा अच्चेन्ति माणवे.

आदानस्स पदानस्स,

कत्तब्बस्स च कम्मुनो;

खिप्पं अकय्यमानस्स,

काले पिवति सम्पदं.

नादब्बे निहिता काचि,

क्रिया फलवती भवे;

नब्यापारसतेनापि,

सुकोव पाठते बको.

यो दन्धकाले तरति,

तरणीये च दन्धये;

सुक्खपण्णं व अक्कम्म,

अत्थं भञ्जति अत्तनो.

.

यं ददाति यं भुञ्जति,

तदेव धनिनो धनं;

अञ्ञे मतस्स कीळन्ति,

दारेहिपि धनेहिपि.

दानोपभोगहीनेन,

धनेन धनिनो सुखं;

को विसेसो दलिद्दस्स,

अधिकं धनरक्खणं.

निजसोख्यं निरुन्धन्तो,

नीचभोगो मितम्पचो;

धनं सञ्चयते यो सो,

परभारवहो पसु.

यं उस्सुका सङ्खरोन्ति,

अलक्खिका बहुं धनं;

सिप्पवन्तो असिप्पावा,

लक्खि वा तानि भुञ्जति.

.

सम्पत्यं महतं चित्तं,

भवे उप्पले कोमलं;

विपत्यंच महासेल,

सिलासङ्घातकक्कसं.

.

असम्भब्यगुणं थुत्वा,

खेदो मुधाव जायते;

अव्हायं चन्द मु ल्लोक्य,

नचन्दोत मु पागमी.

.

सच्चं मुखम्हि धारेय्य,

कण्णे सुतं भुजे जयं;

हदयम्हि खमं वीरं,

लोकादासंच लोचने.

सद्दमत्तं नफन्देय्य,

अञ्ञत्वा सद्दकारणं;

सद्दहेतुं परिञ्ञाय,

पमोदो वा भयो तथा.

सब्बसुत म धीयेय्य,

हीनमुक्कट्ठमज्झिमं.

१०.

दुन्नारिया कुलं सुद्धं,

पुत्तो नस्सति लालना;

समिद्धि अनया बन्धु,

पवासा मदना हिरी.

लालये पञ्चवस्सानि,

दसवस्सानि तालये;

पत्तेतु सोळसेवस्से,

पुत्तं मित्तंव आचरे.

लालने बहवो दोसा,

लालने बहवो गुणा.

पापा निवारयति योजयते हिताय,

गुय्हानि गूहति गुणं पकटीकरोति;

आपत्तिकञ्च नजहाति ददाति काले,

सम्मित्त लक्खणमिदं पवदन्ति सन्तो.

११.

दुज्जनो जीयते युत्या,

निग्गहेन नधीमता;

निपात्यते महारुक्खो,

तस्समीप खतिक्खया.

वने मिगाच लुद्धानं,

दुज्जनानञ्च सज्जना;

अकारणवेरी होन्ति,

तिणभक्खा सुपेसला.

पादलग्गं करट्ठेन,

कण्डकेनेव कण्डकं.

बालं नपस्से नसुणे,

नचबालेन संवसे;

बालेनाल्लापसल्लापं,

नकरे नचरोचये.

१२.

उप कत्तुं यथा खुद्दो,

समत्थो नतथामहा;

कूपो हि हन्ति पिपासं,

नतु पायो महम्बुधि.

१३.

आदानस्स पदानस्स,

कत्तब्बस्सच कम्मुनो;

खिप्पं अकरमानस्स,

कालो भक्खति तं रसं.

नक्खत्तं पटिमानेन्तं,

अत्थो बालं उपज्झगा;

अत्थो अत्थस्स नक्खत्तं,

किं करिस्सन्ति तारका.

अजरामरोव पञ्ञो,

विज्जमत्थञ्च चिन्तये;

गहितोविय केसेसु,

मच्चुना धम्ममाचरे.

१४.

वज्जा गुरूच मन्तीच,

तयो रट्ठाभिसङ्खता;

जीवीत दक्ख कोसानं,

वड्ढना नासनाच ते.

१५.

थिरेन कम्मं वड्ढति,

अथिरेन तुरेन नो;

फलन्ति समये रुक्खा,

सित्तापि बहुवारिना.

वायामेथेव पुरिसो,

ननिब्बिन्देय्य पण्डितो.

पयतनो तादिसो नेव,

कय्यो येन फलं नहि;

सेलग्गे कूपखणना,

कथं तोयसमागमो.

ञाणङ्कुसेन सम्मग्गं,

निय्यत्युस्साहकुञ्जरो.

असमेक्खितकम्मन्तं,

तुरिताभि निपातिनं;

तानिकम्मानि तप्पेन्ति,

उण्हं व ज्झोहितं मुखे.

१६.

छद्दोसा पुरिसेनेह,

हातब्बा भूतिमिच्छन्ता;

निद्दा मज्जं भयं कोधो,

आलस्यं दीघसुत्तता.

दिवा सुप्पसीलेन,

रत्तिमुट्ठानदेस्सिना;

निच्चसोण्डेन मत्तेन,

सक्का आवसितुं घरं.

अभेतब्बम्हि भायन्ति,

भायितब्बे नभायरे;

भयाभय विमुळ्हा ते,

जिम्हानुगा उजुञ्जहा.

यस्स मनुस्सभूतस्स,

नत्थि भोगाच सिप्पकं;

किं फलं तस्स मानुस्सं,

द्विपादट्ठो हि सो मिगो.

१७.

नानोपायोव कत्तब्बो,

सचे भवेय्य अत्तनो;

अत्थसिद्धि यथाकामं,

उपायो हि हितञ्जसो.

लञ्जदानबालिसेन,

कूटड्डकारधीवरा;

विनिच्छयमहामच्छं,

ओट्टेन्ति लोभसागरे.

यस्सेते चतुरो धम्मा,

वानरिन्द यथातव;

सच्चं धम्मो धीति चागो,

दिट्ठं सो अतिवत्तति.

१८.

विद्वाच रतनं नारी,

वीणा सात्थं गिरंमही;

गुणविसेस मागम्म,

गुणानि अगुणानिच.

धनवा बलवा लोके,

धना भवति पण्डितो.

सुमने निस्सितो कीटो,

निग्गुणो हीनको सयं;

तं पुप्फेहि मण्डेन्तानं,

रञ्ञं सिरोपि रोहति.

अलक्खिकेहि सञ्चीता,

धनभोगाच चिन्तिता;

लक्खिकस्स भवन्तेते,

लक्खिवा सुट्ठुभुञ्जति.

खत्तियो सेट्ठो जने तस्मिं,

यो गोत्तपटिसारिनो;

विज्जाचरणसम्पन्नो,

सो सेट्ठो देवमानुसे.

विसापि अमतं गण्हे,

गूथतो मणिमुत्तमं;

कण्टकपादपा पुप्फं,

थिरतं दुक्कुला वरं.

धनिस्सरादिगुणोम्मि -

वेगेन वाहिता पजा.

१९.

यस्स त्थि सततं मेत्ता,

सब्बलोकसुवल्लभा;

कूपायते समुद्दोपि,

अग्गि तस्स जलायते.

२०.

सक्खरायति मेरूपि,

विसभक्खो सुधायते;

ससायते मिगराज,

ब्यालो मालागुणायते;

दोलायते छमाचालो,

नानावुधा तिणायरे.

२१.

समेव सति उस्साहे,

सुखवाहो हितङ्करो;

ऊने-धिके तथा नोहि,

मज्झगो साधु सब्बदा.

साधु खो पण्डितोनाम,

नत्वेव अतिपण्डितो.