📜
नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स
विनयविनिच्छयो
गन्थारम्भकथा
वन्दित्वा ¶ ¶ सिरसा सेट्ठं, बुद्धमप्पटिपुग्गलं;
भवाभावकरं धम्मं, गणञ्चेव निरङ्गणं.
भिक्खूनं भिक्खुनीनञ्च, हितत्थाय समाहितो;
पवक्खामि समासेन, विनयस्सविनिच्छयं.
अनाकुलमसंकिण्णं, मधुरत्थपदक्कमं;
पटुभावकरं एतं, परमं विनयक्कमे.
अपारं ओतरन्तानं, सारं विनयसागरं;
भिक्खूनं भिक्खुनीनञ्च, नावाभूतं मनोरमं.
तस्मा विनयनूपायं, विनयस्सविनिच्छयं;
अविक्खित्तेन चित्तेन, वदतो मे निबोधथ.
भिक्खुविभङ्गो
पाराजिककथा
पठमपाराजिककथा
तिविधे ¶ ¶ तिलमत्तम्पि, मग्गे सेवनचेतनो;
अङ्गजातं पवेसेन्तो, अल्लोकासे पराजितो.
पवेसनं पविट्ठं वा, ठितमुद्धरणम्पि वा;
ससिक्खो सादियन्तो सो, ठपेत्वा किरियं चुतो.
सन्थतेनङ्गजातेन, सन्थतं वा असन्थतं;
मग्गं पन पवेसेन्तो, तथेवासन्थतेन च.
उपादिन्नेनुपादिन्ने, अनुपादिन्नकेन वा;
घट्टिते अनुपादिन्ने, सचे सादियतेत्थ सो.
होति पाराजिकक्खेत्ते, पविट्ठे तु पराजितो;
खेत्ते थुल्लच्चयं तस्स, दुक्कटञ्च विनिद्दिसे.
मते अक्खायिते चापि, येभुय्यक्खायितेपि च;
मेथुनं पटिसेवन्तो, होति पाराजिको नरो.
येभुय्यक्खायिते चापि, उपड्ढक्खायितेपि च;
होति थुल्लच्चयापत्ति, सेसे आपत्ति दुक्कटं.
निमित्तमत्तं सेसेत्वा, खायितेपि सरीरके;
निमित्ते मेथुनं तस्मिं, सेवतोपि पराजयो.
उद्धुमातादिसम्पत्ते, सब्बत्थापि च दुक्कटं;
खायिताक्खायितं नाम, सब्बं मतसरीरके.
छिन्दित्वा पन तच्छेत्वा, निमित्तुप्पाटिते पन;
वणसङ्खेपतो तस्मिं, सेवं थुल्लच्चयं फुसे.
ततो ¶ ¶ मेथुनरागेन, पतिताय निमित्ततो;
तायं उपक्कमन्तस्स, दुक्कटं मंसपेसियं.
नखपिट्ठिप्पमाणेपि, मंसे न्हारुम्हि वा सति;
मेथुनं पटिसेवन्तो, जीवमाने पराजितो.
कण्णच्छिद्दक्खिनासासु, वत्थिकोसे वणेसु वा;
अङ्गजातं पवेसेन्तो, रागा थुल्लच्चयं फुसे.
अवसेससरीरस्मिं, उपकच्छूरुकादिसु;
वसा मेथुनरागस्स, सेवमानस्स दुक्कटं.
अस्सगोमहिसादीनं, ओट्ठगद्रभदन्तिनं;
नासासु वत्थिकोसेसु, सेवं थुल्लच्चयं फुसे.
तथा सब्बतिरच्छानं, अक्खिकण्णवणेसुपि;
अवसेससरीरेसु, सेवमानस्स दुक्कटं.
तेसं अल्लसरीरेसु, मतानं सेवतो पन;
तिविधापि सियापत्ति, खेत्तस्मिं तिविधे सति.
बहि मेथुनरागेन, निमित्तं इत्थिया पन;
निमित्तेन छुपन्तस्स, तस्स थुल्लच्चयं सिया.
कायसंसग्गरागेन, निमित्तेन मुखेन वा;
निमित्तं इत्थिया तस्स, छुपतो गरुकं सिया.
तथेवोभयरागेन, निमित्तं पुरिसस्सपि;
निमित्तेन छुपन्तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
निमित्तेन निमित्तं तु, तिरच्छानगतित्थिया;
थुल्लच्चयं छुपन्तस्स, होति मेथुनरागतो.
कायसंसग्गरागेन, तिरच्छानगतित्थिया;
निमित्तेन निमित्तस्स, छुपने दुक्कटं मतं.
अङ्गजातं पवेसेत्वा, तमावट्टकते मुखे;
तत्थाकासगतं कत्वा, नीहरन्तस्स दुक्कटं.
तथा ¶ चतूहि पस्सेहि, इत्थिया हेट्ठिमत्तलं;
अछुपन्तं पवेसेत्वा, नीहरन्तस्स दुक्कटं.
उप्पाटितोट्ठमंसेसु ¶ , बहि निक्खन्तकेसु वा;
दन्तेसु वायमन्तस्स, तस्स थुल्लच्चयं सिया.
अट्ठिसङ्घट्टनं कत्वा, मग्गे दुविधरागतो;
सुक्के मुत्तेपि वामुत्ते, वायमन्तस्स दुक्कटं.
इत्थिं मेथुनरागेन, आलिङ्गन्तस्स दुक्कटं;
हत्थग्गाहपरामास-चुम्बनादीस्वयं नयो.
अपदे अहयो मच्छा, कपोता द्विपदेपि च;
गोधा चतुप्पदे हेट्ठा, वत्थु पाराजिकस्सिमे.
सेवेतुकामताचित्तं, मग्गे मग्गप्पवेसनं;
इदमङ्गद्वयं वुत्तं, पठमन्तिमवत्थुनो.
दुक्कटं पठमस्सेव, सामन्तमिति वण्णितं;
सेसानं पन तिण्णम्पि, थुल्लच्चयमुदीरितं.
‘‘अनापत्ती’’ति ञातब्बं, अजानन्तस्स भिक्खुनो;
तथेवासादियन्तस्स, जानन्तस्सादिकम्मिनो.
विनये अनयूपरमे परमे;
सुजनस्स सुखानयने नयने;
पटु होति पधानरतो न रतो;
इध यो पन सारमते रमते.
इमं हितविभावनं भावनं;
अवेदि सुरसम्भवं सम्भवं;
स मारबळिसासने सासने;
समो भवतुपालिना पालिना.
इति विनयविनिच्छये पठमपाराजिककथा निट्ठिता.
दुतियपाराजिककथा
आदियन्तो ¶ हरन्तोव-हरन्तो इरियापथं;
विकोपेन्तो तथा ठाना, चावेन्तोपि पराजितो.
तत्थ ¶ नानेकभण्डानं, पञ्चकानं वसा पन;
अवहारा दसेवेते, विञ्ञातब्बा विभाविना.
साहत्थाणत्तिको चेव, निस्सग्गो अत्थसाधको;
धुरनिक्खेपनञ्चाति, इदं साहत्थपञ्चकं.
पुब्बसहपयोगो च, संविदाहरणम्पि च;
सङ्केतकम्मं नेमित्तं, पुब्बयोगादिपञ्चकं.
थेय्यपसय्हपरिकप्प-पटिच्छन्नकुसादिका;
अवहारा इमे पञ्च, वेदितब्बाव विञ्ञुना.
वत्थुकालग्घदेसे च, परिभोगञ्च पञ्चपि;
ञत्वा एतानि कातब्बो, पण्डितेन विनिच्छयो.
दुतियं वापि कुद्दालं, पिटकं परियेसतो;
गच्छतो थेय्यचित्तेन, दुक्कटं पुब्बयोगतो.
तत्थजातककट्ठं वा, लतं वा छिन्दतो पन;
दुक्कटं उभयत्थापि, वुत्तं सहपयोगतो.
पथविं खणतो वापि, ब्यूहतो पंसुमेव वा;
आमसन्तस्स वा कुम्भिं, होति आपत्ति दुक्कटं.
मुखे पासं पवेसेत्वा, खाणुके बद्धकुम्भिया;
बन्धनानं वसा ञेय्यो, ठानभेदो विजानता.
द्वे ठानानि पनेकस्मिं, खाणुके बद्धकुम्भिया;
वलयं रुक्खमूलस्मिं, पवेसेत्वा कताय वा.
उद्धरन्तस्स खाणुं वा, छिन्दतो सङ्खलिम्पि वा;
थुल्लच्चयं ततो कुम्भिं, ठाना चावेति चे चुतो.
पठमं ¶ पन कुम्भिं वा, उद्धरित्वा तथा पुन;
ठाना चावेति खाणुं वा, सङ्खलिं वापि सो नयो.
इतो चितो च घंसन्तो, मूले सारेति रक्खति;
वलयं खेगतं तत्थ, करोन्तोव पराजितो.
जातं छिन्दति चे रुक्खं, दुक्कटं कुम्भिमत्थके;
समीपे छिन्दतो तस्स, पाचित्तियमतत्थजं.
अन्तोकुम्भिगतं ¶ भण्डं, फन्दापेति सचे पन;
अपब्यूहेति तत्थेव, तस्स थुल्लच्चयं सिया.
हरन्तो कुम्भिया भण्डं, मुट्ठिं छिन्दति अत्तनो;
भाजने वा गतं कत्वा, होति भिक्खु पराजितो.
हारं वा पन पामङ्गं, सुत्तारुळ्हं तु कुम्भिया;
फन्दापेति यथावत्थुं, ठाना चावेति चे चुतो.
सप्पिआदीसु यं किञ्चि, पिवतो पादपूरणं;
एकेनेव पयोगेन, पीतमत्ते पराजयो.
कत्वाव धुरनिक्खेपं, पिवन्तस्स पुनप्पुनं;
सकलम्पि च तं कुम्भिं, पिवतो न पराजयो.
सचे खिपति यं किञ्चि, भण्डकं तेलकुम्भियं;
तं पादग्घनकं तेलं, धुवं पिवति तावदे.
हत्थतो मुत्तमत्तेव, थेय्यचित्तो विनस्सति;
आविञ्जेत्वापि वा कुम्भिं, तेलं गाळेति चे तथा.
तेलस्साकिरणं ञत्वा, खित्तं रित्ताय कुम्भिया;
पीतं तेलञ्च तं भण्डं, उद्धरन्तोव धंसितो.
तत्थेव भिन्दतो तेलं, छड्डेन्तस्स तथेव च;
झापेन्तस्स अभोगं वा, करोन्तस्स च दुक्कटं.
भूमट्ठकथा.
ठपितं ¶ पत्थरित्वा च, साटकत्थरणादिकं;
वेठेत्वा उद्धरन्तस्स, मुत्ते ठाना पराभवो.
ओरिमन्तेन वा फुट्ठ-मोकासं पारिमन्ततो;
पाराजिकमतिक्कन्ते, कड्ढतो उजुकम्पि वा.
थलट्ठकथा.
पुरतो मुखतुण्डञ्च, कलापग्गञ्च पच्छतो;
द्वीसु पस्सेसु पक्खन्तो, हेट्ठा पादनखा तथा.
उद्धञ्चापि ¶ सिखग्गन्ति, गगने गच्छतो पन;
मोरस्स छ परिच्छेदा, वेदितब्बा विभाविना.
भिक्खु ‘‘सस्सामिकं मोरं, गहेस्सामी’’ति खेगतं;
हत्थं वापि पसारेति, पुरतो वास्स तिट्ठति.
मोरोपि गगने पक्खे, चारेति न च गच्छति;
दुक्कटं गमनच्छेदे, आमसन्तस्स चेव तं.
ठाना मोरममोचेन्तो, फन्दापेति सचे पन;
एवं फन्दापने तस्स, थुल्लच्चयमुदीरितं.
अग्गहेत्वा गहेत्वा वा, हत्थेन पन अत्तनो;
ठाना चावेति चे मोरं, सयं ठाना चुतो सिया.
फुट्ठोकासं मुखग्गेन, कलापग्गेन वा पन;
कलापग्गेन वा फुट्ठं, मुखतुण्डेन भिक्खु चे.
अतिक्कामेय्य यो मोरं, ठाना चावेति नाम सो;
एसेव च नयो पाद-सिखापक्खेसु दीपितो.
गगने पन गच्छन्तो, करे मोरो निलीयति;
तं करेनेव चारेन्तो, फन्दापेतीति वुच्चति.
सचे ¶ गण्हाति तं मोरं, इतरेन करेन सो;
चावितत्ता पन ठाना, भिक्खु ठाना चुतो सिया.
इतरं पन मोरस्स, उपनेति सचे करं;
न दोसो तत्थ उड्डेत्वा, सयमेव निलीयति.
दिस्वा अङ्गे निलीनं तं, थेय्यचित्तेन गच्छतो;
पादे थुल्लच्चयं होति, दुतिये च पराजयो.
भूमियं ठितमोरस्स, तीणि ठानानि पण्डितो;
पादानञ्च कलापस्स, वसेन परिदीपये.
ततो केसग्गमत्तम्पि, मोरं पथवितो पन;
होति पाराजिकं तस्स, उक्खिपन्तस्स भिक्खुनो.
छिज्जमानं सुवण्णादिं, पत्ते पतति चे पन;
हत्थेन उद्धरन्तस्स, तस्स पाराजिकं सिया.
सचे ¶ अनुद्धरित्वाव, थेय्यचित्तेन गच्छति;
दुतिये पदवारस्मिं, पाराजिकमुदीरये.
एसेव च नयो ञेय्यो, हत्थे वत्थेव मत्थके;
तं तं तस्स भवे ठानं, यत्थ यत्थ पतिट्ठितं.
आकासट्ठकथा.
थेय्यचित्तेन यं किञ्चि, मञ्चपीठादिसुट्ठितं;
आमासम्पि अनामासं, आमसन्तस्स दुक्कटं.
संहरित्वा सचे वंसे, ठपितं होति चीवरं;
कत्वा पुनोरतो भोगं, तथा अन्तञ्च पारतो.
चीवरेन फुट्ठोकासो, ठानं तस्स पवुच्चति;
न तु चीवरवंसो सो, होतीति सकलो मतो.
ओरिमन्तेन ¶ ओकासं, फुट्ठं तमितरेन वा;
इतरेनपि वा फुट्ठं, ओरिमन्तेन वा पुन.
दक्खिणन्तेन फुट्ठं वा, वामन्तेनितरेन वा;
वामन्तेन फुट्ठट्ठानं, अतिक्कामयतो चुति.
उद्धं वा उक्खिपन्तस्स, चीवरं पन वंसतो;
केसग्गमत्ते उक्खित्ते, तस्स पाराजिकं भवे.
रज्जुकेन च बन्धित्वा, ठपितं पन चीवरं;
थुल्लच्चयं विमोचेन्तो, मुत्ते पाराजिकं फुसे.
वेठेत्वा ठपितं वंसे, निब्बेठेन्तस्स भिक्खुनो;
वलयं छिन्दतो वापि, मोचेन्तस्सप्ययं नयो.
चीवरस्स पसारेत्वा, ठपितस्स हि वंसके;
संहरित्वा तु निक्खित्ते, चीवरे विय निच्छयो.
सिक्काय पक्खिपित्वा यं, लग्गितं होति भण्डकं;
सिक्कातो तं हरन्तो वा, सह सिक्काय वा चुतो.
कुन्तादिं नागदन्तेसु, ठितेसु पटिपाटिया;
अग्गे वा पन बुन्दे वा, गहेत्वा परिकड्ढतो.
पाराजिकं ¶ फुट्ठोकासं, अतिक्कामयतो सिया;
उजुकं उक्खिपन्तस्स, केसग्गेन पराजयो.
पाकाराभिमुखो ठत्वा, आकड्ढति सचे पन;
ओरिमन्तफुट्ठोकास-मितरन्तच्चये चुतो.
तथेव परतो तस्स, पेल्लेन्तस्सापि भिक्खुनो;
भित्तिं पन च निस्साय, ठपितेपि अयं नयो.
चालेन्तस्स च तालस्स, फलं वत्थु हि पूरति;
येनस्स बन्धना मुत्ते, तस्मिं पाराजिकं भवे.
पिण्डिं ¶ छिन्दति तालस्स, सचे पाराजिकं सिया;
एसेव च नयो सेस-रुक्खपुप्फफलेसुपि.
वेहासट्ठकथा.
गच्छतो हि निधिट्ठानं, पदवारेन दुक्कटं;
उदके पन गम्भीरे, तथा निमुज्जनादिसु.
तत्थजातकपुप्फेसु, येन पुप्फेन पूरति;
वत्थु तं छिन्दतो पुप्फं, तस्स पाराजिकं वदे.
एकनाळस्स वा पस्से, वाको उप्पलजातिया;
न छिज्जति ततो याव, ताव नं परिरक्खति.
सामिकेहेव पुप्फेसु, छिन्दित्वा ठपितेसुपि;
पुब्बे वुत्तनयेनेव, वेदितब्बो विनिच्छयो.
भारबद्धानि पुप्फानि, छस्वाकारेसु केनचि;
आकारेन सचे तानि, ठाना चावेति नस्सति.
ठपितं पन पुप्फानं, कलापं जलपिट्ठियं;
चालेत्वा उदकं पुप्फ-ट्ठाना चावेति चे चुतो.
परिकप्पेति चे ‘‘एत्थ, गहेस्सामी’’ति रक्खति;
उद्धरन्तो गतट्ठाना, भट्ठो नाम पवुच्चति.
अच्चुग्गतस्स तं ठानं, जलतो सकलं जलं;
उप्पाटेत्वा ततो पुप्फं, उजुमुद्धरतो पन.
नाळन्ते ¶ जलतो मुत्त-मत्ते पाराजिकं भवे;
अमुत्ते जलतो तस्मिं, थुल्लच्चयमुदीरितं.
पुप्फे गहेत्वा नामेत्वा, उप्पाटेति सचे पन;
न तस्स उदकं ठानं, नट्ठो उप्पाटितक्खणे.
यो ¶ हि सस्सामिके मच्छे, थेय्यचित्तेन गण्हति;
बळिसेनपि जालेन, हत्थेन कुमिनेन वा.
तस्सेवं गण्हतो वत्थु, येन मच्छेन पूरति;
तस्मिं उद्धटमत्तस्मिं, जला होति पराजयो.
ठानं सलिलजानञ्हि, केवलं सकलं जलं;
सलिलट्ठं विमोचेन्तो, जला पाराजिको भवे.
नीरतो उप्पतित्वा यो, तीरे पतति वारिजो;
गण्हतो तं पनापत्तिं, भण्डग्घेन विनिद्दिसे.
मारणत्थाय मच्छानं, तळाके नदियापि वा;
निन्ने मच्छविसं नाम, पक्खिपित्वा गते पन.
पच्छा मच्छविसं मच्छा, खादित्वा पिलवन्ति चे;
पाराजिकं मते मच्छे, थेय्यचित्तेन गण्हतो.
पंसुकूलिकसञ्ञाय, न दोसो कोचि गण्हतो;
सामिकेस्वाहरन्तेसु, भण्डदेय्यमुदीरितं.
गहेत्वा सामिका मच्छे, सचे यन्ति निरालया;
गण्हतो पन ते सेसे, थेय्यचित्तेन दुक्कटं.
अमतेसु अनापत्तिं, वदन्ति विनयञ्ञुनो;
एसेव च नयो सेसे, कच्छपादिम्हि वारिजे.
उदकट्ठकथा.
‘‘नावं नावट्ठं वा भण्डं, थेनेत्वा गण्हिस्सामी’’ति;
पादुद्धारे दोसा वुत्ता, भिक्खुस्सेवं गच्छन्तस्स.
बद्धाय ¶ नावाय हि चण्डसोते;
ठानं मतं बन्धनमेकमेव;
भिक्खुस्स ¶ तस्मिं मुत्तमत्ते;
पाराजिकं तस्स वदन्ति धीरा.
निच्चले उदके नाव-मबन्धनमवट्ठितं;
पुरतो पच्छतो वापि, पस्सतो वापि कड्ढतो.
एकेनन्तेन सम्फुट्ठ-मोकासमितरेन तं;
अतिक्कामयतो नावं, तस्स पाराजिकं सिया.
उद्धं केसग्गमत्तम्पि, उदकम्हा विमोचिते;
अधोनावातलं तेन, फुट्ठञ्च मुखवट्टिया.
बन्धित्वा पन या तीरे, ठपिता निच्चले जले;
बन्धनञ्च ठितोकासो, ठानं तस्सा द्विधा मतं.
होति थुल्लच्चयं पुब्बं, बन्धनस्स विमोचने;
पच्छा केनचुपायेन, ठाना चावेति चे चुतो.
चावेत्वा पठमं ठाना, पच्छा बन्धनमोचने;
एसेव च नयो वुत्तो, थेय्यचित्तस्स भिक्खुनो.
उस्सारेत्वा निकुज्जित्वा, ठपिताय थले पन;
फुट्ठोकासोव हि ठानं, नावाय मुखवट्टिया.
ञेय्यो ठानपरिच्छेदो;
आकारेहेव पञ्चहि;
यतो कुतोचि चावेन्तो;
होति पाराजिको नरो.
एसेव च नयो ञेय्यो, नावायुक्कुज्जितायपि;
ठपितायपि नावाय, घटिकानं तथूपरि.
थेय्या ¶ तित्थे ठितं नावं, आरुहित्वा सचे पन;
अरित्तेन फियेनापि, पाजेन्तस्स पराजयो.
सचे छत्तं पणामेत्वा, उस्सापेत्वाव चीवरं;
लङ्कारसदिसं कत्वा, गण्हापेति समीरणं.
आगम्म ¶ बलवा वातो, नावं हरति चे पन;
वातेनेव हटा नावा, न दोसो कोचि विज्जति.
सयमेव च यं किञ्चि, गामतित्थमुपागतं;
अचावेन्तोव तं ठाना, किणित्वा चे पलायति.
अवहारो न भिक्खुस्स, भण्डदेय्यमुदीरितं;
सयमेव च गच्छन्तिं, ठाना चावेति चे चुतो.
नावट्ठकथा.
यानं नाम रथो वय्हं, सकटं सन्दमानिका;
यानं अवहरिस्सामि, यानट्ठमिति वा पन.
गच्छतो दुक्कटं वुत्तं, दुतियं परियेसतो;
ठाना चावनयोगस्मिं, विज्जमाने पराजयो.
यानस्स दुकयुत्तस्स, दस ठानानि दीपये;
यानं पाजयतो तस्स, निसीदित्वा धुरे पन.
थुल्लच्चयं तु गोणानं, पादुद्धारे विनिद्दिसे;
चक्कानञ्हि ठितोकास-मतिक्कन्ते पराभवो.
अयुत्तकस्सापि च यानकस्स, धुरेनुपत्थम्भनियं ठितस्स;
वसेनुपत्थम्भनिचक्ककानं, ठानानि तीणेव भवन्ति तस्स.
तथा धुरेन दारूनं, उपरिट्ठपितस्स च;
भूमियम्पि धुरेनेव, तथेव ठपितस्स च.
पुरतो ¶ पच्छतो वापि, ठाना चावेति चे पन;
थुल्लच्चयं तु तिण्णम्पि, ठाना चावे पराजयो.
अपनेत्वान चक्कानि, अक्खानं सीसकेहि तु;
ठितस्सूपरि दारूनं, ठानानि द्वे विनिद्दिसे.
कड्ढन्तो उक्खिपन्तो वा, फुट्ठोकासच्चये चुतो;
ठपितस्स पनञ्ञस्स, भूमियं यस्स कस्सचि.
अक्खुद्धीनं धुरस्साति, पञ्च ठानानि दीपये;
उद्धीसु वा गहेत्वा तं, ठाना चावेति चे चुतो.
ठपितस्स ¶ हि चक्कस्स, नाभिया पन भूमियं;
एकमेव सिया ठानं, परिच्छेदोपि पञ्चधा.
फुसित्वा यं ठितं भूमिं, नेमिपस्सेन नाभिया;
ठानानि द्वे भवन्तस्स, नट्ठो तेसमतिक्कमे.
दिस्वा यानमनारक्खं, पटिपन्नं महापथे;
आरुहित्वा अचोदेत्वा, किणित्वा याति वट्टति.
यानट्ठकथा.
सीसक्खन्धकटोलम्ब-वसा भारो चतुब्बिधो;
तत्थ सीसगतं भारं, आमसन्तस्स दुक्कटं.
इतो चितो च घंसन्तो, थेय्यचित्तेन यो पन;
सिरस्मिंयेव सारेति, तस्स थुल्लच्चयं सिया.
खन्धं ओरोपिते भारे, तस्स पाराजिकं मतं;
सीसतो केसमत्तम्पि, मोचेन्तोपि पराजितो.
भारं पथवियं किञ्चि, ठपेत्वा सुद्धमानसो;
पच्छा तं थेय्यचित्तेन, उद्धरन्तो पराजितो.५२२
एत्थ ¶ वुत्तनयेनेव, सेसेसुपि असेसतो;
भारेसु मतिसारेन, वेदितब्बो विनिच्छयो.
भारट्ठकथा.
दुक्कटं मुनिना वुत्तं, आरामं अभियुञ्जतो;
पराजेति परं धम्मं, चरन्तो चे पराजितो.५२२
विमतिं जनयन्तस्स, तस्स थुल्लच्चयं सिया;
परज्जति सयं धम्मं, चरन्तो योपि तस्स च.
सामिनो धुरनिक्खेपे, ‘‘न दस्सामी’’ति चत्तनो;
पाराजिकं भवे तस्स, सब्बेसं कूटसक्खिनं.
आरामट्ठकथा.
विहारं ¶ सङ्घिकं किञ्चि, अच्छिन्दित्वान गण्हितुं;
सब्बेसं धुरनिक्खेपा-भावतोव न सिज्झति.
विहारट्ठकथा.
सीसानि सालिआदीनं, निरुम्भित्वान गण्हतो;
असितेन च लायित्वा, छिन्दित्वा वा करेन च.
यस्मिं बीजेपि वा वत्थु, सीसे पूरेति मुट्ठियं;
बन्धना मोचिते तस्मिं, तस्स पाराजिकं भवे.
अच्छिन्नो पन दण्डो वा, तचो वा अप्पमत्तको;
वीहिनाळम्पि वा दीघं, अनिक्खन्तोव रक्खति.
सचे ¶ सो परिकप्पेति, ‘‘मद्दित्वा पनिदं अहं;
पप्फोटेत्वा इतो सारं, गण्हिस्सामी’’ति रक्खति.
मद्दनुद्धरणे नत्थि, दोसो पप्फोटनेपि वा;
अत्तनो भाजनगतं, करोन्तस्स पराजयो.
जानं केसग्गमत्तम्पि, पथविं परसन्तकं;
थेय्यचित्तेन चे खीलं, सङ्कामेति पराजयो.
तञ्च खो सामिकानं तु, धुरनिक्खेपने सति;
अनग्घा भूमि नामेसा, तस्मा एवमुदीरितं.
गहेतब्बा सचे होति, द्वीहि खीलेहि या पन;
आदो थुल्लच्चयं तेसु, दुतियेव पराजयो.
ञापेतुकामो यो भिक्खु, ‘‘ममेदं सन्तक’’न्ति च;
रज्जुं वापि पसारेति, यट्ठिं पातेति दुक्कटं.
येहि द्वीहि पयोगेहि, अत्तनो सन्तकं सिया;
आदो थुल्लच्चयं तेसु, दुतिये च पराजयो.
खेत्तट्ठकथा.
खेत्ते वुत्तनयेनेव, वत्थुट्ठस्स विनिच्छयो;
गामट्ठेपि च वत्तब्बं, अपुब्बं नत्थि किञ्चिपि.
वत्थुट्ठगामट्ठकथा.
तिणं ¶ वा पन पण्णं वा, लतं वा कट्ठमेव वा;
भण्डग्घेनेव कातब्बो, गण्हन्तो तत्थजातकं.
महग्घे पन रुक्खस्मिं, छिन्नमत्तेपि नस्सति;
तच्छेत्वा ठपितो रुक्खो, गहेतब्बो न कोचिपि.
छिन्दित्वा ¶ ठपितं मूले, रुक्खमद्धगतं पन;
‘‘छड्डितो सामिकेही’’ति, गहेतुं पन वट्टति.
लक्खणे छल्लियोनद्धे, न दोसो कोचि गण्हतो;
अज्झावुत्थं कतं वापि, विनस्सन्तञ्च गण्हतो.
यो चारक्खट्ठानं पत्वा, कत्वा कम्मट्ठानादीनि;
चित्ते चिन्तेन्तो वा अञ्ञं, भण्डदेय्यं होतेवस्स.
वराहब्यग्घच्छतरच्छकादितो;
उपद्दवा मुच्चितुकामताय यो;
तथेव तं ठानमतिक्कमेति चे;
न कोचि दोसो पन भण्डदेय्यकं.
इदमारक्खणट्ठानं, गरुकं सुङ्कघाततो;
तस्मा दुक्कटमुद्दिट्ठं, तमनोक्कम्म गच्छतो.
एतं परिहरन्तस्स, थेय्यचित्तेन सत्थुना;
पाराजिकमनुद्दिट्ठं, आकासेनापि गच्छतो.
तस्मा एत्थ विसेसेन, सतिसम्पन्नचेतसा;
अप्पमत्तेन होतब्बं, पियसीलेन भिक्खुना.
अरञ्ञट्ठकथा.
तोयदुल्लभकालस्मिं, भाजने गोपितं जलं;
आविञ्जित्वा पवेसेत्वा, छिद्दं कत्वापि वा तथा.
वापियं वा तळाके वा, भाजनं अत्तनो पन;
गण्हन्तस्स पवेसेत्वा, भण्डग्घेन विनिद्दिसे.
छिन्दतो मरियादं तु, अदिन्नादानपुब्बतो;
भूतगामेन सद्धिम्पि, दुक्कटं परिदीपितं.
अन्तो ¶ ¶ ठत्वा बहि ठत्वा, छिन्दन्तो उभयत्थपि;
बहिअन्तेन कातब्बो, अन्तोअन्तेन मज्झतो.
उदककथा.
वारेन सामणेरा यं, दन्तकट्ठमरञ्ञतो;
आनेत्वाचरियानम्पि, आहरन्ति सचे पन.
छिन्दित्वा याव सङ्घस्स, न निय्यादेन्ति ते पन;
आभतं ताव तं सब्बं, तेसमेव च सन्तकं.
तस्मा तं थेय्यचित्तेन, गण्हन्तस्स च भिक्खुनो;
गरुभण्डञ्च सङ्घस्स, भण्डग्घेन पराभवो.
यदा निय्यादितं तेहि, ततो पट्ठाय सङ्घिकं;
गण्हन्तस्सापि थेय्याय, अवहारो न विज्जति.
अरक्खत्ता यथावुड्ढ-मभाजेतब्बतोपि च;
सब्बसाधारणत्ता च, अञ्ञं विय न होतिदं.
दन्तकट्ठकथा.
अग्गिं वा देति सत्थेन, आकोटेति समन्ततो;
आकोटेति विसं वापि, मण्डूकण्टकनामकं.
येन वा तेन वा रुक्खो, विनस्सति च डय्हति;
सब्बत्थ भिक्खुनो तस्स, भण्डदेय्यं पकासितं.
वनप्पतिकथा.
सीसतो कण्णतो वापि, गीवतो हत्थतोपि वा;
छिन्दित्वा वापि मोचेत्वा, गण्हतो थेय्यचेतसा.
होति ¶ मोचितमत्तस्मिं, सीसादीहि पराजयो;
थुल्लच्चयं करोन्तस्स, आकड्ढनविकड्ढनं.
हत्था अनीहरित्वाव, वलयं कटकम्पि वा;
अग्गबाहुञ्च घंसन्तो, चारेति अपरापरं.
तमाकासगतं ¶ चोरो, करोति यदि रक्खति;
सविञ्ञाणकतो मूले, वलयंव न होतिदं.
निवत्थं पन वत्थं यो, अच्छिन्दति परस्स चे;
परोपि पन लज्जाय, सहसा तं न मुञ्चति.
आकड्ढति च चोरोपि, सो परो ताव रक्खति;
परस्स हत्थतो वत्थे, मुत्तमत्ते पराजयो.
सभण्डहारकं भण्डं, नेन्तस्स पठमे पदे;
थुल्लच्चयमतिक्कन्ते, दुतियेव चुतो सिया.
पातापेति सचे भण्डं, तज्जेत्वा थेय्यचेतनो;
परस्स हत्थतो भण्डे, मुत्तमत्ते पराजयो.
अथापि परिकप्पेत्वा, पातापेति व यो पन;
तस्स पातापने वुत्तं, दुक्कटामसनेपि च.
फन्दापेति यथावत्थुं, ठाना चावेति चे चुतो;
‘‘तिट्ठ तिट्ठा’’ति वदतो, न दोसो छड्डितेपि च.
आगन्त्वा थेय्यचित्तेन, पच्छा तं गण्हतो सिया;
पाराजिकं तदुद्धारे, सालये सामिके गते.
गण्हतो सकसञ्ञाय, गहणे पन रक्खति;
भण्डदेय्यं तथा पंसु-कूलसञ्ञाय गण्हतो.
‘‘तिट्ठ ¶ तिट्ठा’’ति वुत्तो च, छड्डेत्वा पन भण्डकं;
कत्वाव धुरनिक्खेपं, भीतो चोरा पलायति.
गण्हतो थेय्यचित्तेन, उद्धारे दुक्कटं पुन;
दातब्बमाहरापेन्ते, अदेन्तस्स पराजयो.
‘‘कस्मा? तस्स पयोगेन, छड्डितत्ता’’ति सादरं;
महाअट्ठकथायं तु, वुत्तमञ्ञासु नागतं.
हरणकथा.
सम्पजानमुसावादं, ‘‘न गण्हामी’’ति भासतो;
अदिन्नादानपुब्बत्ता, दुक्कटं होति भिक्खुनो.
‘‘रहो ¶ मया पनेतस्स, ठपितं किं नु दस्सति’’;
इच्चेवं विमतुप्पादे, तस्स थुल्लच्चयं सिया.
तस्मिं दाने निरुस्साहे, परो चे निक्खिपे धुरं;
उभिन्नं धुरनिक्खेपे, भिक्खु होति पराजितो.
चित्तेनादातुकामोव, ‘‘दस्सामी’’ति मुखेन चे;
वदतो धुरनिक्खेपे, सामिनो हि पराजयो.
उपनिधिकथा.
सुङ्कघातस्स अन्तोव, ठत्वा पातेति चे बहि;
धुवं पतति चे हत्था, मुत्तमत्ते पराजयो.
तं रुक्खे खाणुके वापि, हुत्वा पटिहतं पुन;
वातुक्खित्तम्पि वा अन्तो, सचे पतति रक्खति.
पतित्वा ¶ भूमियं पच्छा, वट्टन्तं पन भण्डकं;
सचे पविसत्यन्तोव, तस्स पाराजिकं सिया.
ठत्वा ठत्वा पवट्टन्तं, पविट्ठं चे पराजयो;
अतिट्ठमानं वट्टित्वा, पविट्ठं पन रक्खति.
इति वुत्तं दळ्हं कत्वा, कुरुन्दट्ठकथादिसु;
सारतो तं गहेतब्बं, युत्तं विय च दिस्सति.
सयं वा यदि वट्टेति, वट्टापेति परेन वा;
अट्ठत्वा वट्टमानं तं, गतं नासकरं सिया.
ठत्वा ठत्वा सचे अन्तो, बहि गच्छति रक्खति;
ठपिते सुद्धचित्तेन, सयं वट्टति वट्टति.
गच्छन्ते पन याने वा, गजे वा तं ठपेति चे;
बहि नीहरणत्थाय, नावहारोपि नीहटे.
ठपिते ठितयाने वा, पयोगेन विना गते;
सतिपि थेय्यचित्तस्मिं, अवहारो न विज्जति.
सचे पाजेति तं यानं, ठपेत्वा यानके मणिं;
सिया पाराजिकं तस्स, सीमातिक्कमने पन.
सुङ्कट्ठाने ¶ मतं सुङ्कं, गन्तुं दत्वाव वट्टति;
सेसो इध कथामग्गो, अरञ्ञट्ठकथासमो.
सुङ्कघातकथा.
अन्तोजातं धनक्कीतं, दिन्नं वा पन केनचि;
दासं करमरानीतं, हरन्तस्स पराजयो.
भुजिस्सं वा हरन्तस्स, मानुसं मातरापि वा;
पितराठपितं वापि, अवहारो न विज्जति.
तं ¶ पलापेतुकामोव, उक्खिपित्वा भुजेहि वा;
तं ठितट्ठानतो किञ्चि, सङ्कामेति पराजयो.
तज्जेत्वा पदसा दासं, नेन्तस्स पदवारतो;
होन्ति आपत्तियो वुत्ता, तस्स थुल्लच्चयादयो.
हत्थादीसु गहेत्वा तं, कड्ढतोपि पराजयो;
‘‘गच्छ याहि पलाया’’ति, वदतोपि अयं नयो.
वेगसाव पलायन्तं, ‘‘पलाया’’ति च भासतो;
होति पाराजिकेनस्स, अनापत्ति हि भिक्खुनो.
सणिकं पन गच्छन्तं, सचे वदति सोपि च;
सीघं गच्छति चे तस्स, वचनेन पराजयो.
पलायित्वा सचे अञ्ञं, गामं वा निगमम्पि वा;
गतं दिस्वा ततो तञ्चे, पलापेति पराजयो.
पाणकथा.
थेय्या सप्पकरण्डं चे, परामसति दुक्कटं;
फन्दापेति यथावत्थुं, ठानतो चावने चुतो.
उग्घाटेत्वा करण्डं तु, सप्पमुद्धरतो पन;
करण्डतलतो मुत्ते, नङ्गुट्ठे तु पराजयो.
घंसित्वा कड्ढतो सप्पं, नङ्गुट्ठे मुखवट्टितो;
तस्स सप्पकरण्डस्स, मुत्तमत्ते पराजयो.
करण्डं ¶ विवरित्वा चे, पक्कोसन्तस्स नामतो;
सो निक्खमति चे सप्पो, तस्स पाराजिकं सिया.
तथा कत्वा तु मण्डूक-मूसिकानं रवम्पि वा;
पक्कोसन्तस्स नामेन, निक्खन्तेपि पराजयो.
मुखं ¶ अविवरित्वाव, करोन्तस्सेवमेव च;
येन केनचि निक्खन्ते, सप्पे पाराजिकं सिया.
मुखे विवरिते सप्पो, सयमेव पलायति;
न पक्कोसति चे तस्स, भण्डदेय्यमुदीरितं.
अपदकथा.
थेय्यचित्तेन यो हत्थिं, करोतामसनादयो;
होन्ति आपत्तियो तस्स, तिविधा दुक्कटादयो.
सालायं ठितहत्थिस्स, अन्तोवत्थङ्गणेसुपि;
ठानं साला च वत्थु च, अङ्गणं सकलं सिया.
अबद्धस्स हि बद्धस्स, ठितट्ठानञ्च बन्धनं;
तस्मा तेसं वसा हत्थिं, हरतो कारये बुधो.
नगरस्स बहिद्धा तु, ठितस्स पन हत्थिनो;
ठितट्ठानं भवे ठानं, पदवारेन कारये.
निपन्नस्स गजस्सेकं, ठानं तं उट्ठपेति चे;
तस्मिं उट्ठितमत्ते तु, तस्स पाराजिकं सिया.
एसेव च नयो ञेय्यो, तुरङ्गमहिसादिसु;
नत्थि किञ्चिपि वत्तब्बं, द्विपदेपि बहुप्पदे.
चतुप्पदकथा.
परेसन्ति विजानित्वा, परेसं सन्तकं धनं;
गरुकं थेय्यचित्तेन, ठाना चावेति चे चुतो.
अनापत्ति ससञ्ञिस्स, तिरच्छानपरिग्गहे;
तावकालिकविस्सास-ग्गाहे पेतपरिग्गहे.
यो ¶ ¶ पनेत्थ च वत्तब्बो, पाळिमुत्तविनिच्छयो;
तं मयं परतोयेव, भणिस्साम पकिण्णके.
पराजितानेकमलेन वुत्तं;
पाराजिकं यं दुतियं जिनेन;
वुत्तो समासेन मयस्स चत्थो;
वत्तुं असेसेन हि को समत्थो.
इति विनयविनिच्छये दुतियपाराजिककथा निट्ठिता.
ततियपाराजिककथा
मनुस्सजातिं जानन्तो, जीविता यो वियोजये;
निक्खिपेय्यस्स सत्थं वा, वदेय्य मरणे गुणं.
देसेय्य मरणूपायं, होतायम्पि पराजितो;
असन्धेय्योव सो ञेय्यो, द्वेधा भिन्नसिला विय.
वुत्ता पाणातिपातस्स, पयोगा छ महेसिना;
साहत्थिको तथाणत्ति-निस्सग्गिथावरादयो.
तत्थ कायेन वा काय-पटिबद्धेन वा सयं;
मारेन्तस्स परं घातो, अयं साहत्थिको मतो.
‘‘एवं त्वं पहरित्वा तं, मारेही’’ति च भिक्खुनो;
परस्साणापनं नाम, अयमाणत्तिको नयो.
दूरं मारेतुकामस्स, उसुआदिनिपातनं;
कायेन पटिबद्धेन, अयं निस्सग्गियो विधि.
असञ्चारिमुपायेन, मारणत्थं परस्स च;
ओपातादिविधानं तु, पयोगो थावरो अयं.
परं ¶ ¶ मारेतुकामस्स, विज्जाय जप्पनं पन;
अयं विज्जामयो नाम, पयोगो पञ्चमो मतो.
समत्था मारणे या च, इद्धि कम्मविपाकजा;
अयमिद्धिमयो नाम, पयोगो समुदीरितो.
एकेको दुविधो तत्थ, होतीति परिदीपितो;
उद्देसोपि अनुद्देसो, भेदो तेसमयं पन.
बहुस्वपि यमुद्दिस्स, पहारं देति चे पन;
मरणेन च तस्सेव, कम्मुना तेन बज्झति.
अनुद्दिस्स पहारेपि, यस्स कस्सचि देहिनो;
पहारप्पच्चया तस्स, मरणं चे पराजयो.
मते पहटमत्ते वा, पच्छा मुभयथापि च;
हन्ता पहटमत्तस्मिं, कम्मुना तेन बज्झति.
एवं साहत्थिको ञेय्यो, तथा आणत्तिकोपि च;
एत्तावता समासेन, द्वे पयोगा हि दस्सिता.
वत्थु कालो च देसो च, सत्थञ्च इरियापथो;
करणस्स विसेसोति, छ आणत्तिनियामका.
मारेतब्बो हि यो तत्थ, सो ‘‘वत्थू’’ति पवुच्चति;
पुब्बण्हादि सिया कालो, सत्तानं योब्बनादि च.
देसो गामादि विञ्ञेय्यो, सत्थं तं सत्तमारणं;
मारेतब्बस्स सत्तस्स, निसज्जादिरियापथो.
विज्झनं भेदनञ्चापि, छेदनं ताळनम्पि वा;
एवमादिविधोनेको, विसेसो करणस्स तु.
‘‘यं मारेही’’ति आणत्तो, अञ्ञं मारेति चे ततो;
‘‘पुरतो पहरित्वान, मारेही’’ति च भासितो.
पच्छतो ¶ पस्सतो वापि, पहरित्वान मारिते;
वत्थाणत्ति विसङ्केता, मूलट्ठो पन मुच्चति.
वत्थुं तं अविरज्झित्वा, यथाणत्तिञ्च मारिते;
उभयेसं यथाकालं, कम्मबद्धो उदीरितो.
आणत्तो ¶ ‘‘अज्ज पुब्बण्हे, मारेही’’ति च यो पन;
सो चे मारेति सायन्हे, मूलट्ठो परिमुच्चति.
आणत्तस्सेव सो वुत्तो;
कम्मबद्धो महेसिना;
कालस्स हि विसङ्केता;
दोसो नाणापकस्स सो.
‘‘अज्ज मारेहि पुब्बण्हे, स्वेवा’’ति अनियामिते;
यदा कदाचि पुब्बण्हे, विसङ्केतो न मारिते.
एतेनेव उपायेन, कालभेदेसु सब्बसो;
सङ्केतो च विसङ्केतो, वेदितब्बो विभाविना.
‘‘इमं गामे ठितं वेरिं, मारेही’’ति च भासितो;
सचे सो पन मारेति, ठितं तं यत्थ कत्थचि.
नत्थि तस्स विसङ्केतो, उभो बज्झन्ति कम्मुना;
‘‘गामेयेवा’’ति आणत्तो, वने वा सावधारणं.
‘‘वनेयेवा’’ति वा वुत्तो, गामे मारेति चेपि वा;
विसङ्केतो विञ्ञातब्बो, मूलट्ठो परिमुच्चति.
एतेनेव उपायेन, सब्बदेसेसु भेदतो;
सङ्केतो च विसङ्केतो, वेदितब्बोव विञ्ञुना.
‘‘सत्थेन पन मारेहि, आणत्तो’’ति च केनचि;
येन केनचि सत्थेन, विसङ्केतो न मारिते.
‘‘इमिना ¶ वासिना ही’’ति, वुत्तो अञ्ञेन वासिना;
‘‘इमस्सासिस्स वापि त्वं, धारायेताय मारय’’.
इति वुत्तो सचे वेरिं, धाराय इतराय वा;
थरुना वापि तुण्डेन, विसङ्केतोव मारिते.
एतेनेव उपायेन, सब्बावुधकजातिसु;
सङ्केतो च विसङ्केतो, वेदितब्बो विसेसतो.
‘‘गच्छन्तमेनं मारेहि’’, इति वुत्तो परेन सो;
मारेति नं निसिन्नं चे, विसङ्केतो न विज्जति.
‘‘निसिन्नंयेव ¶ मारेहि’’, ‘‘गच्छन्तंयेव वा’’ति च;
वुत्तो मारेति गच्छन्तं, निसिन्नं वा यथाक्कमं.
विसङ्केतन्ति ञातब्बं, भिक्खुना विनयञ्ञुना;
एसेव च नयो ञेय्यो, सब्बिरियापथेसु च.
‘‘मारेही’’ति च विज्झित्वा, आणत्तो हि परेन सो;
विज्झित्वाव तमारेति, विसङ्केतो न विज्जति.
‘‘मारेही’’ति च विज्झित्वा, आणत्तो हि परेन सो;
छिन्दित्वा यदि मारेति, विसङ्केतोव होति सो.
एतेनेव उपायेन, सब्बेसु करणेसुपि;
सङ्केते च विसङ्केते, वेदितब्बो विनिच्छयो.
दीघं रस्सं किसं थूलं, काळं ओदातमेव वा;
आणत्तो अनियामेत्वा, मारेहीति च केनचि.
सोपि यं किञ्चि आणत्तो, सचे मारेति तादिसं;
नत्थि तत्थ विसङ्केतो, उभिन्नम्पि पराजयो.
मनुस्सं किञ्चि उद्दिस्स, सचे खणतिवाटकं;
खणन्तस्स च ओपातं, होति आपत्ति दुक्कटं.
दुक्खस्सुप्पत्तिया ¶ तत्थ, तस्स थुल्लच्चयं सिया;
पतित्वा च मते तस्मिं, तस्स पाराजिकं भवे.
निपतित्वा पनञ्ञस्मिं, मते दोसो न विज्जति;
अनुद्दिस्सकमोपातो, खतो होति सचे पन.
‘‘पतित्वा एत्थ यो कोचि, मरतू’’ति हि यत्तका;
मरन्ति निपतित्वा चे, दोसा होन्तिस्स तत्तका.
आनन्तरियवत्थुस्मिं, आनन्तरियकं वदे;
तथा थुल्लच्चयादीनं, होन्ति थुल्लच्चयादयो.
पतित्वा गब्भिनी तस्मिं, सगब्भा चे मरिस्सति;
होन्ति पाणातिपाता द्वे, एकोवेकेकधंसने.
अनुबन्धेत्थ चोरेहि, पतित्वा चे मरिस्सति;
ओपातखणकस्सेव, होति पाराजिकं किर.
वेरिनो ¶ तत्थ पातेत्वा, सचे मारेन्ति वेरिनो;
पतितं तत्थ मारेन्ति, नीहरित्वा सचे बहि.
निब्बत्तित्वा हि ओपाते, मता चे ओपपातिका;
असक्कोन्ता च निक्खन्तुं, सब्बत्थ च पराजयो.
यक्खादयो पनुद्दिस्स, खणने दुक्खसम्भवे;
दुक्कटं मरणे वत्थु-वसा थुल्लच्चयादयो.
मनुस्सेयेव उद्दिस्स, खते ओपातके पन;
अनापत्ति पतित्वा हि, यक्खादीसु मतेसुपि.
तथा यक्खादयो पाणे, खते उद्दिस्स भिक्खुना;
निपतित्वा मरन्तेसु, मनुस्सेसुप्ययं नयो.
‘‘पाणिनो एत्थ बज्झित्वा, मरन्तू’’ति अनुद्दिसं;
पासं ओड्डेति यो तत्थ, सचे बज्झन्ति पाणिनो.
हत्थतो मुत्तमत्तस्मिं, तस्स पाराजिकं सिया;
आनन्तरियवत्थुस्मिं, आनन्तरियमेव च.
उद्दिस्स ¶ हि कते पासे, यं पनुद्दिस्स ओड्डितो;
बन्धनेसु तदञ्ञेसं, अनापत्ति पकासिता.
मूलेन वा मुधा वापि, दिन्ने पासे परस्स हि;
मूलट्ठस्सेव होतीति, कम्मबद्धो नियामितो.
येन लद्धो सचे लोपि, पासमुग्गळितम्पि वा;
थिरं वापि करोतेवं, उभिन्नं कम्मबन्धनं.
यो पासं उग्गळापेत्वा, याति पापभया सचे;
तं दिस्वा पुन अञ्ञोपि, सण्ठपेति हि तत्थ च.
बद्धा बद्धा मरन्ति चे, मूलट्ठो न च मुच्चति;
ठपेत्वा गहितट्ठाने, पासयट्ठिं विमुच्चति.
गोपेत्वापि न मोक्खो हि, पासयट्ठिं सयंकतं;
तमञ्ञो पुन गण्हित्वा, सण्ठपेति सचे पन.
तप्पच्चया मरन्तेसु, मूलट्ठो न च मुच्चति;
नासेत्वा सब्बसो वा तं, झापेत्वा वा विमुच्चति.
रोपेन्तस्स ¶ च सूलं वा, सज्जेन्तस्स अदूहलं;
ओपातेन च पासेन, सदिसोव विनिच्छयो.
अनापत्ति असञ्चिच्च, अजानन्तस्स भिक्खुनो;
तथामरणचित्तस्स, मतेप्युम्मत्तकादिनो.
मनुस्सपाणिम्हि च पाणसञ्ञिता;
सचस्स चित्तं मरणूपसंहितं;
उपक्कमो तेन च तस्स नासो;
पञ्चेत्थ अङ्गानि मनुस्सघाते.
इति विनयविनिच्छये ततियपाराजिककथा निट्ठिता.
चतुत्थपाराजिककथा
असन्तमत्तस्सितमेव ¶ कत्वा;
भवं अधिट्ठाय च वत्तमानं;
अञ्ञापदेसञ्च विनाधिमानं;
झानादिभेदं समुदाचरेय्य.
कायेन वाचायपि वा तदत्थे;
ञातेव विञ्ञत्तिपथे अभब्बो;
यथेव तालो पन मत्थकस्मिं;
छिन्नो अभब्बो पुन रुळ्हिभावे.
असन्तमेवत्तनि यो परस्स;
दीपेति झानादिमनन्तरं सो;
जानाति चे होति चुतो हि नो चे;
जानाति थुल्लच्चयमस्स होति.
‘‘यो ¶ ते विहारे वसतीध भिक्खु;
सो झानलाभी’’ति च दीपिते चे;
जानाति थुल्लच्चयमस्स नो चे;
जानाति तं दुक्कटमेव होति.
असन्तमेवत्तनि धम्ममेतं;
अत्थीति कत्वा वदतोधिमाना;
वुत्तो अनापत्तिनयो पनेवं;
अवत्तुकामस्स तथादिकस्स.
पापिच्छता तस्स असन्तभावो;
आरोचनञ्चेव मनुस्सकस्स;
नञ्ञापदेसेन तदेव ञाणं;
पञ्चेत्थ अङ्गानि वदन्ति धीरा.
पठमे दुतिये चन्ते, परियायो न विज्जति;
दुतिये ततियेयेव, आणत्ति न पनेतरे.
आदि ¶ मेकसमुट्ठानं, दुवङ्गं कायचित्ततो;
सेसा च तिसमुट्ठाना, तेसमङ्गानि सत्त तु.
सुखोपेक्खायुतं आदि, ततियं दुक्खवेदनं;
दुतियञ्च चतुत्थञ्च, तिवेदनमुदीरितं.
पठमस्सट्ठ चित्तानि, ततियस्स दुवे पन;
दुतियस्स चतुत्थस्स, दस चित्तानि लब्भरे.
तस्मा सचित्तकं वुत्तं, सब्बमेतं चतुब्बिधं;
क्रिया सञ्ञाविमोक्खञ्च, लोकवज्जन्ति दीपितं.
इदमापत्तियंयेव, विधानं पन युज्जति;
तस्मा आपत्तियंयेव, गहेतब्बं विभाविना.
मुदुपिट्ठि च लम्बी च, मुखग्गाही निसीदको;
पाराजिका इमे तेसं, चत्तारो अनुलोमिका.
भिक्खुनीनञ्च चत्तारि, विब्भन्ता भिक्खुनी सयं;
तथा एकादसाभब्बा, सब्बेते चतुवीसति.
इमे ¶ पाराजिका वुत्ता, चतुवीसति पुग्गला;
अभब्बा भिक्खुभावाय, सीसच्छिन्नोव जीवितुं.
पण्डको च तिरच्छानो, उभतोब्यञ्जनोपि च;
तयो वत्थुविपन्ना हि, अहेतुपटिसन्धिका.
पञ्चानन्तरिका थेय्य-संवासोपि च दूसको;
तित्थिपक्कन्तको चेति, क्रियानट्ठा पनट्ठ ते.
विनिच्छयो यो पन सारभूतो;
पाराजिकानं कथितो मयायं;
तस्सानुसारेन बुधेन ञातुं;
सक्का हि सेसोपि असेसतोव.
पिटके ¶ पटुभावकरे परमे;
विनये विविधेहि नयेहि युते;
परमत्थनयं अभिपत्थयता;
परियापुणितब्बमयं सततं.
इति विनयविनिच्छये चतुत्थपाराजिककथा निट्ठिता.
सङ्घादिसेसकथा
मोचेतुकामताचित्तं, वायामो सुक्कमोचनं;
अञ्ञत्र सुपिनन्तेन, होति सङ्घादिसेसता.
परेनुपक्कमापेत्वा, अङ्गजातं पनत्तनो;
सुक्कं यदि विमोचेति, गरुकं तस्स निद्दिसे.
सञ्चिच्चुपक्कमन्तस्स, अङ्गजातं पनत्तनो;
थुल्लच्चयं समुद्दिट्ठं, सचे सुक्कं न मुच्चति.
सञ्चिच्चुपक्कमन्तस्स ¶ , आकासे कम्पनेनपि;
होति थुल्लच्चयं तस्स, यदि सुक्कं न मुच्चति.
वत्थिं कीळाय पूरेत्वा, पस्सावेतुं न वट्टति;
निमित्तं पन हत्थेन, कीळापेन्तस्स दुक्कटं.
तिस्सन्नं पन इत्थीनं, निमित्तं रत्तचेतसा;
पुरतो पच्छतो वापि, ओलोकेन्तस्स दुक्कटं.
एकेनेकं पयोगेन, दिवसम्पि च पस्सतो;
नापत्तिया भवे अङ्गं, उम्मीलननिमीलनं.
अमोचनाधिप्पायस्स, अनुपक्कमतोपि च;
सुपिनन्तेन मुत्तस्मिं, अनापत्ति पकासिता.
सुक्कविसट्ठिकथा.
आमसन्तो ¶ मनुस्सित्थिं, कायसंसग्गरागतो;
‘‘मनुस्सित्थी’’ति सञ्ञाय, होति सङ्घादिसेसिको.
लोमेनन्तमसो लोमं, फुसन्तस्सापि इत्थिया;
कायसंसग्गरागेन, होति आपत्ति भिक्खुनो.
इत्थिया यदि सम्फुट्ठो, फस्सं सेवनचेतनो;
वायमित्वाधिवासेति, होति सङ्घादिसेसता.
एकेन पन हत्थेन, गहेत्वा दुतियेन वा;
तत्थ तत्थ फुसन्तस्स, एकावापत्ति दीपिता.
अग्गहेत्वा फुसन्तस्स, याव पादञ्च सीसतो;
काया हत्थममोचेत्वा, एकाव दिवसम्पि च.
अङ्गुलीनं तु पञ्चन्नं, गहणे एकतो पन;
एकायेव सियापत्ति, न हि कोट्ठासतो सिया.
नानित्थीनं सचे पञ्च, गण्हात्यङ्गुलियो पन;
एकतो पञ्च सङ्घादि-सेसा होन्तिस्स भिक्खुनो.
इत्थिया विमतिस्सापि, पण्डकादिकसञ्ञिनो;
कायेन इत्थिया काय-सम्बद्धं फुसतोपि वा.
पण्डके ¶ यक्खिपेतीसु, तस्स थुल्लच्चयं सिया;
दुक्कटं कायसंसग्गे, तिरच्छानगतित्थिया.
भिक्खुनो पटिबद्धेन, कायेन पन इत्थिया;
कायेन पटिबद्धञ्च, फुसन्तस्सपि दुक्कटं.
इत्थीनं इत्थिरूपञ्च, दारुलोहमयादिकं;
तासं वत्थमलङ्कारं, आमसन्तस्स दुक्कटं.
तत्थजातफलं खज्जं, मुग्गादिं तत्थजातकं;
धञ्ञानि पन सब्बानि, आमसन्तस्स दुक्कटं.
सब्बं ¶ धमनसङ्खादिं, पञ्चङ्गतुरियम्पि च;
रतनानि च सब्बानि, आमसन्तस्स दुक्कटं.
सब्बमावुधभण्डञ्च, जिया च धनुदण्डको;
अनामासमिदं सब्बं, जालञ्च सरवारणं.
सुवण्णपटिबिम्बादि, चेतियं आरकूटकं;
अनामासन्ति निद्दिट्ठं, कुरुन्दट्ठकथाय हि.
सब्बं ओनहितुं वापि, ओनहापेतुमेव वा;
वादापेतुञ्च वादेतुं, वादितं न च वट्टति.
‘‘करिस्सामुपहार’’न्ति, वुत्तेन पन भिक्खुना;
पूजा बुद्धस्स कातब्बा, वत्तब्बाति च विञ्ञुना.
सयं फुसियमानस्स, इत्थिया पन धुत्तिया;
अवायमित्वा कायेन, फस्सं पटिविजानतो.
अनापत्ति असञ्चिच्च, अजानन्तस्स भिक्खुनो;
मोक्खाधिप्पायिनो चेव, तथा उम्मत्तकादिनो.
पठमेन समानाव, समुट्ठानादयो पन;
कायसंसग्गरागस्स, तथा सुक्कविसट्ठिया.
कायसंसग्गकथा.
दुट्ठुल्लवाचस्सादेन, इत्थिया इत्थिसञ्ञिनो;
द्विन्नञ्च पन मग्गानं, वण्णावण्णवसेन च.
मेथुनयाचनादीहि ¶ , ओभासन्तस्स भिक्खुनो;
विञ्ञुं अन्तमसो हत्थ-मुद्दायपि गरुं सिया.
‘‘सिखरणीसि ¶ , सम्भिन्ना, उभतोब्यञ्जना’’ति च;
अक्कोसवचनेनापि, गरुकं तु सुणन्तिया.
पुनप्पुनोभासन्तस्स, एकवाचाय वा बहू;
गणनाय च वाचानं, इत्थीनं गरुका सियुं.
सा चे नप्पटिजानाति, तस्स थुल्लच्चयं सिया;
आदिस्स भणने चापि, उब्भजाणुमधक्खकं.
उब्भक्खकमधोजाणु-मण्डलं पन उद्दिसं;
वण्णादिभणने काय-पटिबद्धे च दुक्कटं.
थुल्लच्चयं भवे तस्स, पण्डके यक्खिपेतिसु;
अधक्खकोब्भजाणुम्हि, दुक्कटं पण्डकादिसु.
उब्भक्खकमधोजाणु-मण्डलेपि अयं नयो;
सब्बत्थ दुक्कटं वुत्तं, तिरच्छानगतित्थिया.
अत्थधम्मपुरेक्खारं, कत्वा ओभासतोपि च;
वदतोपि अनापत्ति, पुरक्खत्वानुसासनिं.
तथा उम्मत्तकादीनं, समुट्ठानादयो नया;
अदिन्नादानतुल्याव, वेदनेत्थ द्विधा मता.
दुट्ठुल्लवाचाकथा.
वण्णं पनत्तनो काम-पारिचरियाय भासतो;
तस्मिंयेव खणे सा चे, जानाति गरुकं सिया.
नो चे जानाति सा यक्खि-पेतिदेवीसु पण्डके;
होति थुल्लच्चयं तस्स, सेसे आपत्ति दुक्कटं.
चीवरादीहि अञ्ञेहि, वत्थुकामेहि अत्तनो;
नत्थि दोसो भणन्तस्स, पारिचरियाय वण्णनं.
इत्थिसञ्ञा ¶ मनुस्सित्थी, पारिचरियाय रागिता;
ओभासो तेन रागेन, खणे तस्मिं विजाननं.
पञ्चङ्गानि ¶ इमानेत्थ, वेदितब्बानि विञ्ञुना;
समुट्ठानादयोप्यस्स, अनन्तरसमा मता.
अत्तकामपारिचरियकथा.
पटिग्गण्हाति सन्देसं, पुरिसस्सित्थियापि वा;
वीमंसति गरु होति, पच्चाहरति चे पन.
‘‘यस्सा हि सन्तिकं गन्त्वा, आरोचेही’’ति पेसितो;
तमदिस्वा तदञ्ञस्स, अवस्सारोचकस्स सो.
‘‘आरोचेही’’ति वत्वा तं, पच्चाहरति चे पन;
भिक्खु सङ्घादिसेसम्हा, सञ्चरित्ता न मुच्चति.
‘‘मातरा रक्खितं इत्थिं, गच्छ ब्रूही’’ति पेसितो;
पितुरक्खितमञ्ञं वा, विसङ्केतोव भासतो.
पटिग्गण्हनतादीहि, तीहि अङ्गेहि संयुते;
सञ्चरित्ते समापन्ने, गरुकापत्तिमादिसे.
द्वीहि थुल्लच्चयं वुत्तं, पण्डकादीसु तीहिपि;
एकेनेव च सब्बत्थ, होति आपत्ति दुक्कटं.
चेतियस्स च सङ्घस्स, गिलानस्स च भिक्खुनो;
गच्छतो पन किच्चेन, अनापत्ति पकासिता.
मनुस्सत्तं तथा तस्सा, ननालंवचनीयता;
पटिग्गण्हनतादीनं, वसा पञ्चङ्गिकं मतं.
इदञ्हि छसमुट्ठानं, अचित्तकमुदीरितं;
अलंवचनीयत्तं वा, पण्णत्तिं वा अजानतो.
गहेत्वा ¶ सासनं काय-विकारेनूपगम्म तं;
वीमंसित्वा हरन्तस्स, गरुकं कायतो सिया.
सुत्वा यथानिसिन्नोव, वचनं इत्थिया पुन;
तं तत्थेवागतस्सेव, आरोचेन्तस्स वाचतो.
अजानन्तस्स पण्णत्तिं, कायवाचाहि तं विधिं;
करोतो हरतो वापि, गरुकं कायवाचतो.
जानित्वापि ¶ करोन्तस्स, गरुकापत्तियो तथा;
सचित्तकेहि तीहेव, समुट्ठानेहि जायरे.
सञ्चरित्तकथा.
सयंयाचितकेहेव, कुटिकं अप्पमाणिकं;
अत्तुद्देसं करोन्तस्स, तथादेसितवत्थुकं.
होन्ति सङ्घादिसेसा द्वे, सारम्भादीसु दुक्कटं;
सचे एकविपन्ना सा, गरुकं एककं सिया.
पुरिसं याचितुं कम्म-सहायत्थाय वट्टति;
मूलच्छेज्जवसेनेव, याचमानस्स दुक्कटं.
अवज्जं हत्थकम्मम्पि, याचितुं पन वट्टति;
हत्थकम्मम्पि नामेतं, किञ्चि वत्थु न होति हि.
गोणमायाचमानस्स, ठपेत्वा ञातकादिके;
दुक्कटं तस्स निद्दिट्ठं, मूलच्छेज्जेन तेसुपि.
‘‘गोणं देमा’’ति वुत्तेपि, गहेतुं न च वट्टति;
सकटं दारुभण्डत्ता, गहेतुं पन वट्टति.
वासिफरसुकुद्दाल-कुठारादीस्वयं नयो;
अनज्झावुत्थकं सब्बं, हरापेतुम्पि वट्टति.
वल्लिआदिम्हि ¶ सब्बस्मिं, गरुभण्डप्पहोनके;
परेसं सन्तकेयेव, होति आपत्ति दुक्कटं.
पच्चयेसु हि तीस्वेव, विञ्ञत्ति न च वट्टति;
ततिये परिकथोभास-निमित्तानि च लब्भरे.
‘‘अदेसिते च वत्थुस्मिं, पमाणेनाधिकं कुटिं;
करिस्सामी’’ति चिन्तेत्वा, अरञ्ञं गच्छतोपि च.
फरसुं वापि वासिं वा, निसेन्तस्सापि दुक्कटं;
छिन्दतो दुक्कटं रुक्खं, तस्स पाचित्तिया सह.
एवं पुब्बपयोगस्मिं, कुटिकारकभिक्खुनो;
यथापयोगमापत्तिं, विनयञ्ञू विनिद्दिसे.
या ¶ पन द्वीहि पिण्डेहि, निट्ठानं तु गमिस्सति;
होति थुल्लच्चयं तेसु, पठमे दुतिये गरु.
अनापत्ति सचञ्ञस्स, देति विप्पकतं कुटिं;
तथा भूमिं समं कत्वा, भिन्दतोपि च तं कुटिं.
गुहं लेणं करोन्तस्स, तिणपण्णच्छदम्पि वा;
वासागारं ठपेत्वान, अञ्ञस्सत्थाय वा तथा.
देसापेत्वाव भिक्खूहि, वत्थुं पन च भिक्खुनो;
क्रियतोव समुट्ठाति, करोतो अप्पमाणिकं.
अदेसेत्वा करोन्तस्स, तं क्रियाक्रियतो सिया;
समुट्ठानादयो सेसा, सञ्चरित्तसमा मता.
कुटिकारसिक्खापदकथा.
अदेसेत्वा सचे वत्थुं, यो करेय्य महल्लकं;
विहारं अत्तवासत्थं, गरुकं तस्स निद्दिसे.
पमाणातिक्कमेनापि ¶ , दोसो नत्थि महल्लके;
तस्मा क्रियसमुट्ठाना-भावं समुपलक्खये.
पमाणनियमाभावा, एकसङ्घादिसेसता;
समुट्ठानादिकं सेसं, अनन्तरसमं मतं.
महल्लककथा.
पाराजिकानि वुत्तानि, चतुवीसति सत्थुना;
भिक्खुनो अनुरूपानि, तेसु एकूनवीसति.
अमूलकेन चोदेति, हुत्वा चावनचेतनो;
सुद्धं वा यदि वासुद्धं, तेसु अञ्ञतरेन यो.
गरुकं तस्स आपत्तिं, कतोकासम्हि निद्दिसे;
तथेव अकतोकासे, दुक्कटापत्तिया सह.
‘‘कोण्ठोसि च निगण्ठोसि;
सामणेरोसि तापसो;
गहट्ठोसि ¶ तथा जेट्ठ-;
ब्बतिकोसि उपासको.
दुस्सीलो पापधम्मोसि, अन्तोपूति अवस्सुतो’’;
इच्चेवम्पि वदन्तस्स, गरुकं तस्स निद्दिसे.
सम्मुखा हत्थमुद्दाय, चोदेन्तस्सपि तङ्खणे;
तं चे परो विजानाति, होति आपत्ति भिक्खुनो.
गरुकं सम्मुखे ठत्वा, चोदापेन्तस्स केनचि;
तस्स वाचाय वाचाय, चोदापेन्तस्स निद्दिसे.
अथ सोपि ‘‘मया दिट्ठं, सुतं वा’’ति च भासति;
तेसं द्विन्नम्पि सङ्घादि-सेसो होति न संसयो.
दूतं ¶ वा पन पेसेत्वा, पण्णं वा पन सासनं;
चोदापेन्तस्स आपत्ति, न होतीति पकासिता.
तथा सङ्घादिसेसेहि, वुत्ते चावनसञ्ञिनो;
होति पाचित्तियापत्ति, सेसापत्तीहि दुक्कटं.
अक्कोसनाधिप्पायस्स, अकतोकासमत्तना;
सह पाचित्तियेनस्स, वदन्तस्स च दुक्कटं.
असम्मुखा वदन्तस्स, आपत्तीहिपि सत्तहि;
तथा कम्मं करोन्तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
न दोसुम्मत्तकादीनं, होति पञ्चङ्गसंयुतं;
उपसम्पन्नता तस्मिं, पुग्गले सुद्धसञ्ञिता.
पाराजिकेन चोदेति, येन तस्स अमूलता;
सम्मुखा चोदना चेव, तस्स चावनसञ्ञिनो.
तङ्खणे जाननञ्चेव, पञ्चङ्गानि भवन्ति हि;
इदं तु तिसमुट्ठानं, सचित्तं दुक्खवेदनं.
दुट्ठदोसकथा.
लेसमत्तमुपादाय, भिक्खुमन्तिमवत्थुना;
चोदेय्य गरुकापत्ति, सचे चावनचेतनो.
चोदेति ¶ वा तथासञ्ञी, चोदापेति परेन वा;
अनापत्ति सिया सेसो, अनन्तरसमो मतो.
दुतियदुट्ठदोसकथा.
समग्गस्स च सङ्घस्स, भेदत्थं वायमेय्य यो;
भेदहेतुं गहेत्वा वा, तिट्ठेय्य परिदीपयं.
सो ¶ हि भिक्खूहि वत्तब्बो, ‘‘भेदत्थं मा परक्कम’’;
इति ‘‘सङ्घस्स मा तिट्ठ, गहेत्वा भेदकारणं’’.
वुच्चमानो हि तेहेव, निस्सज्जेय्य न चेव यं;
समनुभासितब्बो तं, अच्चजं गरुकं फुसे.
परक्कमन्तं सङ्घस्स, भिक्खुं भेदाय भिक्खुनो;
दिस्वा सुत्वा हि ञत्वा वा, अवदन्तस्स दुक्कटं.
गन्त्वा च पन वत्तब्बो, अद्धयोजनतादिकं;
दूरम्पि पन गन्तब्बं, सचे सक्कोति तावदे.
तिक्खत्तुं पन वुत्तस्स, अपरिच्चजतोपि तं;
दूतं वा पन पण्णं वा, पेसतोपि च दुक्कटं.
ञत्तिया परियोसाने, दुक्कटं परिदीपितं;
कम्मवाचाहि च द्वीहि, होति थुल्लच्चयं द्वयं.
य्य-कारे पन सम्पत्ते, गरुकेयेव तिट्ठति;
पस्सम्भन्ति हि तिस्सोपि, भिक्खुनो दुक्कटादयो.
अकते पन कम्मस्मिं, अपरिच्चजतोपि च;
तस्स सङ्घादिसेसेन, अनापत्ति पकासिता.
ञत्तितो पन पुब्बे वा, पच्छा वा तङ्खणेपि वा;
असम्पत्ते य्य-कारस्मिं, पटिनिस्सज्जतोपि च.
पटिनिस्सज्जतो वापि, तं वा समनुभासतो;
तथेवुम्मत्तकादीनं, अनापत्ति पकासिता.
यञ्हि भिक्खुमनुद्दिस्स, मच्छमंसं कतं भवे;
यस्मिञ्च निब्बेमतिको, तं सब्बं तस्स वट्टति.
समुद्दिस्स ¶ कतं ञत्वा, भुञ्जन्तस्सेव दुक्कटं;
तथा अकप्पियं मंसं, अजानित्वापि खादतो.
हत्थुस्सच्छमनुस्सानं ¶ , अहिकुक्कुरदीपिनं;
सीहब्यग्घतरच्छानं, मंसं होति अकप्पियं.
थुल्लच्चयं मनुस्सानं, मंसे सेसेसु दुक्कटं;
सचित्तकं समुद्दिस्स-कतं सेसमचित्तकं.
पुच्छित्वायेव मंसानं, भिक्खूनं गहणं पन;
एतं वत्तन्ति वत्तट्ठा, वदन्ति विनयञ्ञुनो.
इदमेकसमुट्ठानं, वुत्तं समनुभासनं;
कायकम्मं वचीकम्मं, अक्रियं दुक्खवेदनं.
सङ्घभेदकथा.
दुतिये सङ्घभेदस्मिं, वत्तब्बं नत्थि किञ्चिपि;
समुट्ठानादयोपिस्स, पठमेन समा मता.
दुतियसङ्घभेदकथा.
उद्देसपरियापन्ने, भिक्खु दुब्बचजातिको;
अवचनीयमत्तानं, करोति गरुकं सिया.
दुब्बचेपि पनेतस्मिं, सङ्घभेदकवण्णने;
सब्बो वुत्तनयेनेव, वेदितब्बो विनिच्छयो.
दुब्बचकथा.
यो छन्दगामितादीहि, पापेन्तो कुलदूसको.
कम्मे करियमाने तं, अच्चजं गरुकं फुसे.
चुण्णं पण्णं फलं पुप्फं, वेळुं कट्ठञ्च मत्तिकं;
कुलसङ्गहणत्थाय, अत्तनो वा परस्स वा.
सन्तकं ¶ ददतो होति, कुलदूसनदुक्कटं;
भण्डग्घेन च कातब्बो, थेय्या सङ्घञ्ञसन्तके.
सङ्घिकं ¶ गरुभण्डं वा, सेनासननियामितं;
योपिस्सरवतायेव, देन्तो थुल्लच्चयं फुसे.
हरित्वा वा हरापेत्वा, पक्कोसित्वागतस्स वा;
कुलसङ्गहणत्थाय, पुप्फं देन्तस्स दुक्कटं.
हरित्वा वा हरापेत्वा, पितूनं पन वट्टति;
दातुं पुप्फं पनञ्ञस्स, आगतस्सेव ञातिनो.
तञ्च खो वत्थुपूजत्थं, दातब्बं न पनञ्ञथा;
सिवादिपूजनत्थं वा, मण्डनत्थं न वट्टति.
फलादीसुपि सेसेसु, भिक्खुना विनयञ्ञुना;
पुप्फे वुत्तनयेनेव, वेदितब्बो विनिच्छयो.
पुप्फादिभाजने कोचि, आगच्छति सचे पन;
सम्मतेनस्स दातब्बं, ञापेत्वा इतरेन तु.
उपड्ढभागं दातब्बं, इति वुत्तं कुरुन्दियं;
‘‘थोकं थोक’’न्ति निद्दिट्ठं, महापच्चरियं पन.
गिलानानं मनुस्सानं, दातब्बं तु सकं फलं;
परिब्बयविहीनस्स, सम्पत्तिस्सरियस्सपि.
सङ्घारामे यथा यत्र, सङ्घेन कतिका कता;
फलरुक्खपरिच्छेदं, कत्वा तत्रागतस्सपि.
फलं यथापरिच्छेदं, ददतो पन वट्टति;
‘‘दस्सेतब्बापि वा रुक्खा’’, ‘‘इतो गण्ह फल’’न्ति च.
सयं खणित्वा पथविं, मालागच्छादिरोपने;
होति पाचित्तियेनस्स, दुक्कटं कुलदूसने.
अकप्पियेन ¶ वाक्येन, तथा रोपापनेपि च;
सब्बत्थ दुक्कटं वुत्तं, भिक्खुनो कुलदूसने.
रोपने दुक्कटंयेव, होति कप्पियभूमियं;
तथा रोपापने वुत्तं, उभयत्थ च भिक्खुनो.
सकिं आणत्तिया तस्स, बहूनं रोपने पन;
सदुक्कटा तु पाचित्ति, सुद्धं वा दुक्कटं सिया.
कप्पियेनेव ¶ वाक्येन, उभयत्थ च भूमिया;
रोपने परिभोगत्थं, न दोसो कोचि विज्जति.
कप्पियभूमि चे होति, सयं रोपेतुमेव च;
वट्टतीति च निद्दिट्ठं, महापच्चरियं पन.
आरामादीनमत्थाय, सयं संरोपितस्स वा;
वट्टतेव च भिक्खूनं, तं फलं परिभुञ्जितुं.
सिञ्चने पन सब्बत्थ, सयं सिञ्चापनेपि च;
अकप्पियोदकेनेव, होति पाचित्ति भिक्खुनो.
कुलसङ्गहणत्थञ्च, परिभोगत्थमेव वा;
सद्धिं पाचित्तियेनस्स, सिञ्चतो होति दुक्कटं.
तेसंयेव पनत्थाय, द्विन्नं कप्पियवारिना;
सिञ्चने दुक्कटं वुत्तं, तथा सिञ्चापनेपि च.
कुलसङ्गहणत्थाय, पुप्फानं ओचिनापने;
सयमोचिनने चापि, सपाचित्तियदुक्कटं.
पुप्फानं गणनायस्स, पुप्फमोचिनतो पन;
होति पाचित्तियापत्ति, कुलत्थं चे सदुक्कटा.
गन्थिमं गोप्फिमं नाम, वेधिमं वेठिमम्पि च;
पूरिमं वायिमं चेति, छब्बिधो पुप्फसङ्गहो.
तत्थ ¶ दण्डेन दण्डं वा, वण्टेनपि च वण्टकं;
गन्थित्वा करणं सब्बं, ‘‘गन्थिम’’न्ति पवुच्चति.
गोप्फिमं नाम गोप्फेत्वा, सुत्तादीहि करीयति;
एकतोवण्टिका माला, उभतोवण्टिका च तं.
वेधिमं नाम विज्झित्वा, बुन्देसु मकुलादिकं;
आवुता सूचिआदीहि, मालाविकति वुच्चति.
वेठिमं नाम वेठेत्वा, कतं मालागुणेहि वा;
वाकादीहि च बद्धं वा, ‘‘वेठिम’’न्ति पवुच्चति.
पूरिमं पन दट्ठब्बं, पुप्फमालाहि पूरणे;
बोधिं पुप्फपटादीनं, परिक्खेपेसु लब्भति.
वायिमं ¶ नाम दट्ठब्बं, पुप्फरूपपटादिसु;
पुप्फमालागुणेहेव, वायित्वा करणे पन.
सब्बमेतं सयं कातुं, कारापेतुं परेहि वा;
भिक्खूनं भिक्खुनीनञ्च, बुद्धस्सपि न वट्टति.
तथा कलम्बकं कातुं, अड्ढचन्दकमेव वा;
अञ्ञेहि पूरितं पुप्फ-पटं वा वायितुम्पि च.
पिट्ठकाचमयं दामं, गेण्डुपुप्फमयम्पि च;
खरपत्तमयं मालं, सब्बं कातुं न वट्टति.
कणिकारादिपुप्फानि, विताने बद्धकण्टके;
हीरादीहि पटाकत्थं, विज्झन्तस्सपि दुक्कटं.
कण्टकादीहि भिक्खुस्स, एकपुप्फम्पि विज्झितुं;
पुप्फेसुयेव वा पुप्फं, पवेसेतुं न वट्टति.
असोकपिण्डिआदीनं, अन्तरे धम्मरज्जुया;
पवेसेन्तस्स पुप्फानि, न दोसो कोचि विज्जति.
ठपितेसु ¶ पवेसेत्वा, कदलिच्छत्तभित्तिसु;
कण्टकेसुपि पुप्फानि, विज्झन्तस्सपि दुक्कटं.
कप्पियं पन वत्तब्बं, वचनं वत्थुपूजने;
निमित्तोभासपरिया, वट्टन्तीति पकासिता.
न केवलमकत्तब्बं, कुलदूसनमेव च;
अथ खो वेज्जकम्मादि, न कत्तब्बं कुदाचनं.
कातब्बं पन भेसज्जं, पञ्चन्नं सहधम्मिनं;
कत्वाप्यकतविञ्ञत्तिं, का कथा अत्तनो धने.
तथा मातापितूनम्पि, तदुपट्ठाकजन्तुनो;
भण्डुकस्सत्तनो चेव, वेय्यावच्चकरस्सपि.
जेट्ठभाता कनिट्ठो च, तथा भगिनियो दुवे;
चूळमाता चूळपिता, महामाता महापिता.
पितुच्छा मातुलो चाति, दसिमे ञातयो मता;
इमेसम्पि दसन्नञ्च, कातुं वट्टति भिक्खुनो.
सचे ¶ भेसज्जमेतेसं, नप्पहोति न होति वा;
याचन्तिपि च तं भिक्खुं, दातब्बं तावकालिकं.
सचे ते न च याचन्ति, दातब्बं तावकालिकं;
आभोगं पन कत्वा वा, ‘‘दस्सन्ति पुन मे इमे’’.
एतेसं तु कुला याव, सत्तमा कुलदूसनं;
भेसज्जकरणापत्ति, विञ्ञत्ति वा न रूहति.
भातुजायापि वा होति, सचे भगिनिसामिको;
सचे ते ञातका होन्ति, कातुं तेसम्पि वट्टति.
अञ्ञातका सचे होन्ति, भातुनो अनुजाय वा;
‘‘तुम्हाकं जग्गनट्ठाने, देथा’’ति च वदे बुधो.
अथ ¶ तेसम्पि पुत्तानं, कत्वा दातब्बमेव वा;
‘‘मातापितूनं तुम्हाकं, देथा’’ति विनयञ्ञुना.
अञ्ञोपि यो कोचि पनिस्सरो वा;
चोरोपि वा युद्धपराजितो वा;
आगन्तुको खीणपरिब्बयो वा;
अकल्लको ञातिजनुज्झितो वा.
एतेसं पन सब्बेसं, अपच्चासीसता सता;
कातब्बो पटिसन्थारो, भिक्खुना साधुनाधुना.
परित्तोदकसुत्तानि, वुत्ते देथाति केनचि;
जलं हत्थेन चालेत्वा, मद्दित्वा पन सुत्तकं.
दातब्बं भिक्खुना कत्वा, तेसमेव च सन्तकं;
अत्तनो उदकं तेसं, सुत्तं वा देति दुक्कटं.
अनामट्ठोपि दातब्बो, पिण्डपातो विजानता;
द्विन्नं मातापितूनम्पि, तदुपट्ठायकस्स च.
इस्सरस्सापि दातब्बो, चोरदामरिकस्स च;
भण्डुकस्सत्तनो चेव, वेय्यावच्चकरस्सपि.
दातुं पण्डुपलासस्स, थालकेपि च वट्टति;
ठपेत्वा तं पनञ्ञस्स, पितुनोपि न वट्टति.
गिहीनं ¶ पन दूतेय्यं, जङ्घपेसनियम्पि च;
सत्थुना दुक्कटं वुत्तं, करोन्तस्स पदे पदे.
भण्डुमातापितूनम्पि, वेय्यावच्चकरस्स च;
सासनं सहधम्मीनं, हरितुं पन वट्टति.
कुलदूसनकम्मेन, लद्धं अट्ठविधेनपि;
पञ्चन्नं सहधम्मीनं, न च वट्टति भुञ्जितुं.
अज्झोहारेसु ¶ सब्बत्थ, दुक्कटं परिदीपितं;
परिभोगवसेनेव, सेसेसुपि अयं नयो.
कत्वा रूपियवोहारं, अभूतारोचनेन च;
उप्पन्नपच्चया सब्बे, समानाति पकासिता.
विञ्ञत्तिनुप्पदानञ्च, वेज्जकम्ममनेसनं;
पारिभटुकतं मुग्ग-सूपतं वत्थुविज्जकं.
जङ्घपेसनियं दूत-कम्मञ्च कुलदूसनं;
अभूतारोचनं बुद्ध-पटिकुट्ठं विवज्जये.
न दोसुम्मत्तकादीनं, पटिनिस्सज्जतोपि तं;
समुट्ठानादिकं सब्बं, सङ्घभेदसमं मतं.
कुलदूसनकथा.
जानं यावतिहं येन, छादितापत्ति भिक्खुना;
अकामा परिवत्थब्बं, तेन तावतिहं पन.
आपत्ति च अनुक्खित्तो, पहु चानन्तरायिको;
चतुस्वपि च तंसञ्ञी, तस्स छादेतुकामता.
छादनन्ति पनेतेहि, दसहङ्गेहि भिक्खुना;
छन्ना नाम सियापत्ति, अरुणुग्गमनेन सा.
द्वे भाणवारा निट्ठिता.
तिविधो परिवासो हि, तिविधापेतचेतसा;
पटिच्छन्नो च सुद्धन्तो, समोधानोति दीपितो.
तत्रायं ¶ ¶ तु पटिच्छन्न-परिवासो पकासितो;
पटिच्छन्नाय दातब्बो, वसेनापत्तियाति च.
वत्थुगोत्तवसेनापि, नामापत्तिवसेन वा;
कम्मवाचा हि कातब्बा, दातब्बो तस्स तेन च.
‘‘वत्तं समादियामी’’ति, ‘‘परिवास’’न्ति वा पुन;
समादियित्वा सङ्घस्स, आरोचेतब्बमादितो.
पुनप्पुनागतानम्पि, आरोचेन्तोव रत्तिया;
छेदं वा वत्तभेदं वा, अकत्वाव सदा वसे.
परिवासो विसोधेतुं, न सक्का तत्थ चे पन;
निक्खिपित्वान तं वत्तं, वत्थब्बं तेन भिक्खुना.
तत्थेव सङ्घमज्झे वा, पुग्गले वापि निक्खिपे;
निक्खिपामीति वत्तं वा, परिवासन्ति वा तथा.
एवमेकपदेनापि, पदेहि द्वीहि वा पन;
वत्तं निक्खिपितब्बं तं, समादानेप्ययं नयो.
निक्खित्तकालतो उद्धं, पकतत्तोति वुच्चति;
पुन पच्चूसकालस्मिं, सद्धिमेकेन भिक्खुना.
परिक्खित्तविहारस्स, द्वे परिक्खेपतो बहि;
परिक्खेपारहट्ठाना, अपरिक्खित्ततो बहि.
लेड्डुपाते अतिक्कम्म, ओक्कमित्वा च मग्गतो;
गुम्बेन वतिया वापि, छन्नट्ठाने ठितेन तु.
तेन अन्तोरुणेयेव, वत्तमादाय विञ्ञुना;
आरोचेत्वारुणे तस्मिं, वुट्ठिते तस्स सन्तिके.
निक्खिपित्वा ततो वत्तं, गन्तब्बं तु यथासुखं;
अन्तोयेवारुणे भिक्खु, गतो चे यस्स कस्सचि.
आरोचेत्वाव ¶ तं वत्तं, निक्खिपे पुन पण्डितो;
सेसं समुच्चयस्सट्ठ-कथाय च विभावये.
आपत्तीनञ्च रत्तीनं, परिच्छेदं न जानति;
यो तस्स पन दातब्बो, ‘‘सुद्धन्तो’’ति पवुच्चति.
एसेव ¶ परिसुद्धेहि, सुद्धन्तो दुविधो मतो;
चूळसुद्धन्तनामो च, महासुद्धन्तनामको.
दुविधोपि अयं रत्ति-परिच्छेदं अजानतो;
एकच्चं सकलं वापि, दातब्बो विमतिस्स वा.
इतरोपि समोधान-परिवासो तिधा मतो;
सो ओधानसमोधानो, अग्घमिस्सकपुब्बको.
आपज्जित्वान्तरापत्तिं, छादेन्तस्स हि भिक्खुनो;
दिवसे परिवुत्थे तु, ओधुनित्वा पदीयते.
पुरिमापत्तिया मूल-दिवसे तु विनिच्छिते;
पच्छा आपन्नमापत्तिं, समोधाय विधानतो.
याचमानस्स सङ्घेन, दातब्बो पन भिक्खुनो;
एसोधानसमोधान-परिवासो पकासितो.
तथा सम्बहुलास्वेका, द्वे वा सम्बहुलापि वा;
या या चिरपटिच्छन्ना, तासं अग्घवसेन हि.
आपत्तीनं ततो ऊन-पटिच्छन्नानमेव यो;
समोधाय पदातब्बो, परिवासोति वुच्चति.
नानावत्थुकसञ्ञायो, सब्बा आपत्तियो पन;
सब्बाता एकतो कत्वा, दातब्बो मिस्सको मतो.
परिवुत्थपरिवासस्स, मानत्तं देय्यमुत्तरि;
छ रत्तियो पटिच्छन्ना-पटिच्छन्नवसा दुवे.
तत्थ ¶ या अपटिच्छन्ना, होति आपत्ति यस्स तु;
तस्स दातब्बमानत्तं, अपटिच्छन्ननामकं.
यस्सापत्ति पटिच्छन्ना, परिवासावसानके;
तस्स दातब्बमानत्तं, ‘‘पटिच्छन्न’’न्ति वुच्चति.
गन्त्वा चतूहि भिक्खूहि, पच्चूससमये सह;
परिवासे विनिद्दिट्ठ-प्पकारं देसमेव च.
‘‘वत्तं समादियामी’’ति, ‘‘मानत्त’’मिति वा पन;
आदियित्वान तं तेसं, आरोचेत्वा विसारदो.
निक्खिपे ¶ सन्तिके तेसं, वत्तं तेसु गतेसु वा;
भिक्खुस्स पुब्बदिट्ठस्स, आरोचेत्वान निक्खिपे.
तस्स दानविधानञ्च, रत्तिच्छेदादिको नयो;
ञेय्यो समुच्चयस्सट्ठ-कथापाळिवसेन तु.
पुन तं चिण्णमानत्तं, सङ्घो वीसतिवग्गिको;
अब्भेय्य विधिना भिक्खु, पकतत्तो पुनब्भितो.
छादेन्तियापि आपत्तिं, परिवासो न विज्जति;
न च भिक्खुनियापत्ति, अत्तनो छादयन्तिया.
छादेत्वा वापि आपत्तिं, अच्छादेत्वापि वा पन;
केवलं चरितब्बन्ति, पक्खमानत्तमेव तु.
विनयनयमतिबुद्धिदीपनं;
विनयविनिच्छयमेतमुत्तमं;
विविधनयनयुतं उपेन्ति ये;
विनयनये पटुतं उपेन्ति ते.
इति विनयविनिच्छये सङ्घादिसेसकथा निट्ठिता.
अनियतकथा
रहो ¶ निसज्जस्सादेन, मातुगामस्स सन्तिकं;
गन्तुकामो निवासेति, अक्खिं अञ्जेति भुञ्जति.
पयोगे च पयोगे च, होति सब्बत्थ दुक्कटं;
गच्छतो पदवारेन, गन्त्वा चस्स निसीदतो.
निसज्जाय उभिन्नम्पि, पयोगगणनाय च;
होति पाचित्तियं तस्स, बहुकानि बहूस्वपि.
समीपेपि ¶ ठितो अन्धो, अन्तोद्वादसहत्थके;
न करोति अनापत्तिं, इत्थीनं तु सतम्पि च.
चक्खुमापि निपज्जित्वा, निद्दायन्तोपि केवलं;
द्वारे पिहितगब्भस्स, निसिन्नोपि न रक्खति.
अनन्धे सति विञ्ञुस्मिं, ठितस्सारहसञ्ञिनो;
निसज्जपच्चया दोसो, नत्थि विक्खित्तचेतसो.
न दोसुम्मत्तकादीनं, आपत्तीहिपि तीहिपि;
समुट्ठानादयो तुल्या, पठमन्तिमवत्थुना.
पठमानियतकथा.
अनन्धाबधिरो विञ्ञू, इत्थी वा पुरिसोपि वा;
अन्तोद्वादसहत्थट्ठो, अनापत्तिकरो सिया.
अन्धो अबधिरो वापि, बधिरो वापि चक्खुमा;
न करोति अनापत्तिं, तिसमुट्ठानमेविदं.
दुतियानियतकथा.
इति विनयविनिच्छये अनियतकथा निट्ठिता.
निस्सग्गियकथा
खोमं ¶ कप्पासकोसेय्यं, साणं भङ्गञ्च कम्बलं;
चीवरं छब्बिधं वुत्तं, जातितो पन कप्पियं.
दुकूलञ्चेव पत्तुण्णं, चिनं सोमारपट्टकं;
इद्धिजं देवदिन्नञ्च, तस्सेतं अनुलोमिकं.
तिचीवरं परिक्खार-चोळञ्च मुखपुञ्छनं;
निसीदनमधिट्ठेय्य, पच्चत्थरणमेव च.
एकाहम्पि ¶ विना भिक्खु, न वसेय्य तिचीवरं;
न वसेय्य तथाधिट्ठा, चातुमासं निसीदनं.
रजित्वा कप्पियं बिन्दुं, दत्वा तत्थ तिचीवरं;
उपपन्नं पमाणेन, अधिट्ठातब्बमेव तं.
पच्छिमन्तेन सङ्घाटि, दीघसो मुट्ठिपञ्चका;
मुट्ठित्तिका च तिरियं, उत्तमन्तेन सा पन.
सत्थुनो चीवरूनापि, वट्टतीति पकासिता;
इदमेवुत्तरासङ्गे, पमाणं परिदीपितं.
मुट्ठिपञ्चकं दीघन्तं, पमाणं तिरियन्ततो;
अड्ढतेय्यं द्विहत्थं वा, सेसे अन्तरवासके.
अहताहतकप्पानं, सङ्घाटि दिगुणा मता;
एकपट्टुत्तरासङ्गो, एवमन्तरवासको.
उतुद्धटानं पन चीवरानं;
सङ्घाटि भिक्खुस्स चतुग्गुणा वा;
दुवेपि सेसा दिगुणाव वुत्ता;
यथासुखं वट्टति पंसुकूलं.
तीणिपि ¶ द्वेपि चेकं वा, छिन्दितब्बं पहोति चे;
सब्बेसु अप्पहोन्तेसु, देय्यमन्वाधिकम्पि वा.
अच्छिन्नं वा अनादिन्नं, धारेन्तस्स तिचीवरं;
भिक्खुनो दुक्कटं वुत्तं, दुब्भोगेन च सेवतो.
कुसिं अड्ढकुसिञ्चापि, मण्डलं अड्ढमण्डलं;
विवट्टं अनुविवट्टं, बाहन्तम्पि च भिक्खुनो.
दस्सेत्वाव विधिं सब्बं, पञ्चकादिप्पभेदकं;
छिन्नं समणसारुप्पं, कातब्बं तु तिचीवरं.
दानेनच्छिज्जगाहेन, विस्सासग्गहणेन च;
हीनायावत्तनेनापि, सिक्खाय च पहानतो.
पच्चुद्धारविनासेहि, लिङ्गस्स परिवत्तना;
सब्बं भिज्जतिधिट्ठानं, छिद्दभावे तिचीवरं.
कनिट्ठस्सङ्गुलस्सेव ¶ , नखपिट्ठिप्पमाणकं;
विनिविद्धं पनच्छिद्द-मधिट्ठानविनासनं.
एको तन्तुपि अच्छिन्नो, अधिट्ठानं न भिन्दति;
सेतभावं करोन्तेन, धोतम्पि रजकेन वा.
पठमं अग्गळं दत्वा, पच्छा छिन्दति रक्खति;
घटेत्वा कोटियो द्वे वा, पच्छा छिन्दति रक्खति.
चतुरट्ठङ्गुला ओरं, एकद्विन्नं तिरीयतो;
तिण्णम्पि दीघतो छिद्दं, भिन्दतेव विदत्थिया.
निसीदनस्स दीघेन, भवन्ति द्वे विदत्थियो;
वित्थारेन दियड्ढा च, सुगतस्स विदत्थिया.
होन्ति कण्डुप्पटिच्छादि, तिरियं द्वे विदत्थियो;
दीघतोपि चतस्सोव, सुगतस्स विदत्थिया.
दीघतो ¶ सुगतस्सेव, भवन्ति छ विदत्थियो;
वित्थारेनड्ढतेय्याव, सिया वस्सिकसाटिका.
मुनिना तीसु एतेसु, करोन्तस्स तदुत्तरिं;
अधिकच्छेदनं तस्स, पाचित्तियमुदीरितं.
मुखपुञ्छनचोळस्स, पच्चत्थरणकस्स वा;
पमाणं अप्पमाणेन, न चेव परिदीपितं.
सदसं अदसं सब्बं, पच्चत्थरणचीवरं;
महन्तं खुद्दकं एक-मनेकम्पि च वट्टति.
मुखपुञ्छनचोळेकं, द्वेपि वट्टन्ति सब्बथा;
सदसं अदसं वापि, सदसंव निसीदनं.
अदसा रजितायेव, वट्टतादिन्नकप्पका;
वुत्ता कण्डुप्पटिच्छादि, तथा वस्सिकसाटिका.
गणनं वा पमाणं वा, न परिक्खारचोळके;
पमाणगणनातीति, भणन्ति पकतञ्ञुनो.
सुगतट्ठङ्गुलायामं, चतुरङ्गुलवित्थतं;
विकप्पनुपगं होति, पच्छिमं नाम चीवरं.
परिस्सावपटं ¶ पत्त-पोत्थकत्थविकादिकं;
अधिट्ठेय्य परिक्खार-चोळं पच्छिमचीवरं.
बहूनि एकतो कत्वा, अधिट्ठातुम्पि वट्टति;
मातुआदीनमत्थाय, ठपिते नत्थि दोसता.
वस्समासे अधिट्ठेय्य, चतुरो वस्ससाटिकं;
पुन पच्चुद्धरित्वा तं, विकप्पेय्य ततो परं.
ताव कण्डुप्पटिच्छादिं, याव रोगो न सम्मति;
अधिट्ठहित्वा ततो उद्धं, उद्धरित्वा विकप्पये.
‘‘इमं कण्डुप्पटिच्छादिं, इममन्तरवासकं;
अधिट्ठामी’’तिधिट्ठेय्य, सेसेसुपि अयं नयो.
‘‘इमं ¶ कण्डुप्पटिच्छादिं, एत’’न्ति च असम्मुखे;
वत्वा पच्चुद्धरेय्येवं, सेसेसुपि विचक्खणो.
आभोगं मनसा कत्वा, कायेन फुसनाकतं;
वचसाधिट्ठितञ्चाति, अधिट्ठानं द्विधा मतं.
इति सब्बमिदं वुत्तं, तेचीवरिकभिक्खुनो;
तथा वत्वावधिट्ठेय्य, तं परिक्खारचोळिको.
तिचीवरं परिक्खार-चोळं कातुम्पि वट्टति;
एवं चुदोसिते वुत्तो, परिहारो निरत्थको.
न, तेचीवरिकस्सेव, वुत्तत्ता तत्थ सत्थुना;
तं परिक्खारचोळस्स, तस्मा सब्बम्पि वट्टति.
‘‘अधिट्ठेति विकप्पेति, अनापत्ती’’ति एत्थ च;
अधिट्ठातब्बकस्सेव, विकप्पनविधानतो.
भिक्खुस्सेवं करोन्तस्स, न दोसो उपलब्भति;
एवञ्च न सिया कस्मा, मुखपुञ्छनकादिकं.
मुखपुञ्छनकादीनं, तेसं किच्चविधानतो;
अकिच्चस्सामिकस्सस्स, अधिट्ठानं तु युज्जति.
निधानमुखमेतन्ति, महापच्चरियं पन;
वुत्तत्ता च निसेधेतुं, न सक्का विनयञ्ञुना.
चीवरं ¶ परिपुण्णन्ति, निदानुप्पत्तितोपि च;
निधानमुखमेतन्ति, वेदितब्बं विभाविना.
कुसवाकादिचीरानि, कम्बलं केसवालजं;
थुल्लच्चयं धारयतो-लूकपक्खाजिनक्खिपे.
कदलेरकदुस्सेसु, अक्कदुस्से च पोत्थके;
दुक्कटं तिरिटे वापि, वेठने कञ्चुकेपि च.
सब्बनीलकमञ्जेट्ठ-कण्हलोहितपीतके ¶ ;
महानाममहारङ्ग-रत्तेसुपि च दुक्कटं.
अच्छिन्नदसके दीघ-फलपुप्फदसेसु च;
अच्छिन्नचीवरस्सेत्थ, नत्थि किञ्चि अकप्पियं.
अधिट्ठेति विकप्पेति, विस्सज्जेति विनस्सति;
अन्तोदसाहं विस्सासे, अनापत्ति पकासिता.
कथिनं नाम नामेन, समुट्ठानमिदं पन;
अचित्तमक्रियं वुत्तं, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
पठमकथिनकथा.
गामादीसु पदेसेसु, तिपञ्चसु तिचीवरं;
ठपेत्वा एकरत्तम्पि, सङ्घसम्मुतिया विना.
भिक्खुनो पन तेनस्स, विप्पवत्थुं न वट्टति;
होति निस्सग्गियं विप्प-वसतो अरुणुग्गमे.
चीवरं निक्खिपित्वान, न्हायन्तस्सेव रत्तियं;
अरुणे उट्ठिते किं नु, कातब्बं तेन भिक्खुना.
दुक्कटं मुनिना वुत्तं, निस्सग्गियनिवासने;
तब्भया पन सो भिक्खु, नग्गो गच्छति दुक्कटं.
अच्छिन्नचीवरट्ठाने, ठितत्ता पन भिक्खुनो;
न तस्साकप्पियं नाम, चीवरं अत्थि किञ्चिपि.
निगासेत्वा गहेत्वा च, गन्त्वा भिक्खुस्स सन्तिकं;
निस्सज्जित्वा पनापत्ति, देसेतब्बाव विञ्ञुना.
परस्स ¶ निस्सज्जित्वा तं, दुक्कटं परिभुञ्जतो;
पयोगे च पयोगे च, होति पारुपनादिसु.
अनापत्ति ¶ तमञ्ञस्स, भिक्खुनो परिभुञ्जतो;
अदेन्तस्स च निस्सट्ठं, दुक्कटं परियापुतं.
थेरे च दहरे मग्गं, गच्छन्तेसु उभोसुपि;
पत्तचीवरमादाय, ओहीने दहरे पन.
असम्पत्ते गरुं तस्मिं, उग्गच्छत्यरुणो यदि;
होति निस्सग्गियं वत्थं, न पस्सम्भति निस्सयो.
मुहुत्तं विस्समित्वान, गच्छन्ते दहरे पन;
होति निस्सग्गियं वत्थं, पस्सम्भति च निस्सयो.
सुता धम्मकथा यस्मिं, उग्गच्छत्यरुणो यदि;
होति निस्सग्गियं वत्थं, पस्सम्भति च निस्सयो.
पच्चुद्धारे अनापत्ति, लद्धसम्मुतिकस्सपि;
अन्तोयेवारुणे तं वा, विस्सज्जेति विनस्सति.
पठमेन समानाव, समुट्ठानादयो नया;
अपच्चुद्धरणं एत्थ, अक्रियाति विसेसितं.
दुतियकथिनकथा.
अकालचीवरं मास-परमं निक्खिपे सति;
पच्चासाय ततो उद्धं, ठपेतुं न च वट्टति.
दसाहातिक्कमोयेव;
पठमे कथिने इध;
मासस्सातिक्कमो वुत्तो;
सेसो तेन समो मतो.
ततियकथिनकथा.
भिक्खु ¶ भिक्खुनिया भुत्तं, वत्थं अञ्ञातिकाय यो;
धोवापेति रजापेति, आकोटापेति चे ततो.
तस्स ¶ निस्सग्गियापत्ति, पठमेन पकासिता;
तथा सेसेहि च द्वीहि, दीपितं दुक्कटद्वयं.
सिक्खमानाय वा हत्थे, धोवनत्थाय देति चे;
सा हुत्वा उपसम्पन्ना, पच्छा धोवति सो नयो.
सामणेरनिद्देसेपि, लिङ्गं चे परिवत्तति;
भिक्खुनीसुपसम्पज्ज, धोते निस्सग्गियं सिया.
दहरानञ्च भिक्खूनं, हत्थे वत्थे निय्यादिते;
परिवत्तितलिङ्गेसु, तेसुपेस नयो मतो.
तथा भिक्खुनिया हत्थे, दिन्ने ‘‘धोवा’’ति चीवरे;
परिवत्ते तु लिङ्गस्मिं, सचे धोवति वट्टति.
‘‘धोवा’’ति भिक्खुनी वुत्ता, सचे सब्बं करोति सा;
धोवनप्पच्चयायेव, तस्स निस्सग्गियं सिया.
‘‘इमस्मिं चीवरे सब्बं, कत्तब्बं त्वं करोहि’’ति;
होति निस्सग्गियञ्चेव, वदतो दुक्कटद्वयं.
ञातिकाञातिसञ्ञिस्स, पच्चत्थरनिसीदनं;
अञ्ञस्स सन्तकं वापि, धोवापेन्तस्स दुक्कटं.
एकतोउपसम्पन्ना, भिक्खुनीनं वसेन या;
ताय धोवापने वापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
अवुत्ता परिभुत्तं वा, अञ्ञं वा यदि धोवति;
न दोसो, सञ्चरित्तेन, समुट्ठानादयो समा.
पुराणचीवरधोवापनकथा.
विकप्पनुपगं ¶ किञ्चि, पच्छिमं पन चीवरं;
गण्हतो होति आपत्ति, ठपेत्वा पारिवत्तकं.
पयोगे गहणत्थाय, दुक्कटं परियापुतं;
तस्स निस्सग्गियापत्ति, गहणेन पकासिता.
सचे अनुपसम्पन्न-हत्थे पेसेति चीवरं;
अञ्ञत्र पारिवत्तापि, गहेतुं पन वट्टति.
ञातिकायपि ¶ अञ्ञाति-सञ्ञिस्स विमतिस्स वा;
एकतोउपसम्पन्न-हत्था गण्हाति दुक्कटं.
‘‘दस्सामी’’ति च आभोगं, कत्वा वा पारिवत्तकं;
तावकालिकविस्सास-ग्गाहे दोसो न विज्जति.
अञ्ञं पन परिक्खारं, न दोसो होति गण्हतो;
सञ्चरित्तसमुट्ठानं, इदं वुत्तं क्रियाक्रियं.
चीवरपटिग्गहणकथा.
चीवरं विञ्ञापेन्तस्स, अञ्ञातकाप्पवारितं;
होति निस्सग्गियापत्ति, अञ्ञत्र समया पन.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, तथेव द्विकदुक्कटं;
ञातकेञातिसञ्ञिस्स, तत्थ वेमतिकस्स च.
समये विञ्ञापेन्तस्स, ञातके वा पवारिते;
अञ्ञस्सत्थाय वा तस्स, ञातके वा पवारिते.
अनापत्तीति ञातब्बं, तथा उम्मत्तकादिनो;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
अञ्ञातकविञ्ञत्तिकथा.
अप्पवारितमञ्ञातिं ¶ , चीवरं तु तदुत्तरिं;
होति निस्सग्गियापत्ति, विञ्ञापेन्तस्स भिक्खुनो.
यस्स तीणिपि नट्ठानि, द्वे वा एकम्पि वा पन;
द्वे वा एकम्पि वा तेन, सादितब्बं न किञ्चिपि.
सेसकं आहरन्तस्स, दिन्ने नच्छिन्नकारणा;
सन्तके ञातकादीनं, अत्तनोपि धनेन वा.
अनापत्तीति ञातब्बं, तथा उम्मत्तकादिनो;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
ततुत्तरिकथा.
कल्याणकम्यताहेतु ¶ , आपज्जति विकप्पनं;
चीवरे पन यो तस्स, लाभा निस्सग्गियं भवे.
महग्घं दातुकामम्हि, अप्पग्घं विञ्ञापेति यो;
सन्तके ञातकादीनं, अनापत्ति पकासिता.
ञातकेञ्ञातिसञ्ञिस्स, दुक्कटं विमतिस्स च;
सञ्चरित्तसमा वुत्ता, समुट्ठानादयो नया.
पठमोपक्खटकथा.
दुतियोपक्खटे यस्मा, वत्तब्बं नत्थि किञ्चिपि;
तस्मा अनन्तरेनस्स, सदिसोव विनिच्छयो.
दुतियोपक्खटकथा.
रञ्ञा वा राजभोग्गेन, भिक्खुमुद्दिस्समाभतं;
अकप्पियं सुवण्णादिं, गहेतुं न च वट्टति.
रजतं ¶ जातरूपं वा, अत्तनो वा परस्स वा;
अत्थाय गण्हितुं किञ्चि, दीयमानं न वट्टति.
अञ्ञस्सत्थाय निद्दिट्ठं, भिक्खुनो पटिग्गण्हतो;
दुक्कटं तस्स होतीति, महापच्चरियं पन.
नेत्वा अकप्पियं भण्डं, इत्थं कोचि सचे वदे;
‘‘इदं सङ्घस्स दम्मीति, पुग्गलस्स गणस्स वा.
आरामं वा विहारं वा, चेतियं वा करोहि’’ति;
न च वट्टति तं वत्थुं, सब्बेसं सम्पटिच्छितुं.
अनामसित्वा सङ्घं वा, गणं वा पुग्गलम्पि वा;
‘‘चेतियस्स विहारस्स, देमा’’तिपि वदन्ति चे.
तं हिरञ्ञं सुवण्णं वा, निसेधेतुं न वट्टति;
आरामिकानं वत्तब्बं, ‘‘वदन्तेवमिमे’’ति च.
रजतं जातरूपं वा, सङ्घस्स पटिग्गण्हतो;
होति निस्सग्गियापत्ति, परिभोगे च दुक्कटं.
तळाकस्स ¶ च खेत्तत्ता, सस्सुप्पत्तिनिदानतो;
गहणं परिभोगो वा, न च वट्टति भिक्खुनो.
‘‘चत्तारो पच्चये सङ्घो, गणो वा परिभुञ्जतु’’;
इच्चेवं पन वत्वा चे, देति सब्बम्पि वट्टति.
कारापेति च केदारे, छिन्दापेत्वा वनं पन;
केदारेसु पुराणेसु, अतिरेकम्पि गण्हति.
अपरिच्छिन्नभागस्मिं, नवसस्सेपि ‘‘एत्तकं;
भागं देथा’’ति वत्वा चे, उट्ठापेति कहापणे.
वत्वा अकप्पियं वाचं, ‘‘कसथ वपथा’’ति च;
उप्पादितञ्च सब्बेसं, होति सब्बमकप्पियं.
‘‘एत्तको ¶ नाम भागोति, एत्तिकाय च भूमिया’’;
पतिट्ठापेति यो भूमिं, अवत्वा कसथादिकं.
सयमेव पमाणस्स, जाननत्थं तु भूमिया;
रज्जुया वापि दण्डेन, खेत्तं मिनाति यो पन.
खले वा रक्खति ठत्वा, खलतोपि ततो पुन;
नीहरापेति वा वीही, तस्सेवेतमकप्पियं.
‘‘एत्तकेहि च वीहीहि, इदं आहरथा’’ति च;
आहरन्ति सचे वुत्ता, तस्सेवेतमकप्पियं.
‘‘एत्तकेन हिरञ्ञेन, इदमाहरथा’’ति च;
आहरन्ति च यं वुत्ता, सब्बेसं तमकप्पियं.
पेसकारकदासं वा, अञ्ञं वा रजकादिसु;
आरामिकानं नामेन, देन्ते वट्टति गण्हितुं.
‘‘गावो देमा’’ति वुत्तेपि, गहेतुं न च वट्टति;
पञ्चगोरसभोगत्थं, वुत्ते देमाति वट्टति.
अजिकादीसु एसेव, नयो ञेय्यो विभाविना;
कप्पियेन च वाक्येन, सब्बं वट्टति गण्हितुं.
हत्थिं वा महिसं अस्सं, गोणं कुक्कुटसूकरं;
देन्तेसु च मनुस्सेसु, न च वट्टति गण्हितुं.
पटिसिद्धेपि ¶ सङ्घस्स, दत्वा गच्छति चे पन;
मूलं दत्वा च सङ्घस्स, केचि गण्हन्ति वट्टति.
‘‘खेत्तं वत्थुं तळाकं वा, देम गोअजिकादिकं;
विहारस्सा’’ति वुत्तेपि, निसेधेतुं न वट्टति.
तिक्खत्तुं चोदना वुत्ता, छक्खत्तुं ठानमब्रवि;
यदि चोदेतियेव छ, चोदना दिगुणा ठिति.
अनापत्ति ¶ अचोदेत्वा, लद्धे उम्मत्तकादिनो;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
राजसिक्खापदकथा.
चीवरवग्गो पठमो.
एकेनापि च मिस्सेत्वा, सन्थतं कोसियंसुना;
होति निस्सग्गियापत्ति, कारापेन्तस्स भिक्खुनो.
परत्थाय करोन्तस्स, कारापेन्तस्स सन्थतं;
अञ्ञेन च कतं लद्धा, सेवमानस्स दुक्कटं.
अनापत्ति वितानं वा, भूमत्थरणमेव वा;
भिसि बिब्बोहनं वापि, करोन्तस्सादिकम्मिनो.
कोसियकथा.
काळकेळकलोमानं, सुद्धानं सन्थतं सचे;
करेय्यापत्ति होतिस्स, सेसं तु पठमूपमं.
सुद्धकाळककथा.
अनापत्ति तुलं वापि, बहुं वा सब्बमेव वा;
करोन्तस्स गहेत्वान, ओदातं कपिलम्पि वा.
अनुक्कमेन एतानि, सन्थतानि च तीणिपि;
निस्सज्जित्वापि लद्धानि, सेवमानस्स दुक्कटं.
समुट्ठानादयो ¶ सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता;
इमेसं पन तिण्णम्पि, ततियं तु क्रियाक्रियं.
द्वेभागकथा.
छन्नं ¶ ओरेन वस्सानं, करोन्तस्स च सन्थतं;
होति निस्सग्गियापत्ति, ठपेत्वा भिक्खुसम्मुतिं.
अनापत्ति परत्थाय, कारापेति करोति वा;
कतं वा पन अञ्ञेन, लभित्वा परिभुञ्जतो.
छब्बस्सानि करोन्तस्स, तदुद्धम्पि च सन्थतं;
विताने साणिपाकारे, निस्सज्जित्वा कतेपि च.
छब्बस्सकथा.
अनापत्ति अनादाय, असन्ते सन्थते पन;
अञ्ञस्सत्थाय कारेतुं, कतञ्च परिभुञ्जितुं.
अनादानवसेनस्स, सुगतस्स विदत्थिया;
करणेन च सत्थारा, वुत्तमेतं क्रियाक्रियं.
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता;
अनन्तरस्सिमस्सापि, विसेसो नुपलब्भति.
निसीदनसन्थतकथा.
गच्छन्ते पन याने वा, हत्थिअस्सादिकेसु वा;
ठपेति यदि लोमानि, सामिकस्स अजानतो.
तियोजनमतीतेसु, तेसु आपत्ति भिक्खुनो;
अगच्छन्तेसु तेस्वेव, ठपितेसुप्ययं नयो.
याने पन अगच्छन्ते, अस्से वा हत्थिपिट्ठियं;
ठपेत्वा अभिरूहित्वा, सचे सारेति वट्टति.
न वट्टतीति निद्दिट्ठं, कुरुन्दट्ठकथाय हि;
तं पनञ्ञं हरापेति, वचनेन विरुज्झति.
कण्णच्छिद्देसु ¶ ¶ लोमानि, पक्खिपित्वापि गच्छतो;
होतियेव किरापत्ति, लोमानं गणनावसा.
सुत्तकेन च बन्धित्वा, ठपितं पन वट्टति;
वेणिं कत्वा हरन्तस्स, आपत्ति परिदीपिता.
सुङ्कघातं अनुप्पत्वा, चोरादीहि उपद्दुतो;
यो चञ्ञविहितो वापि, आपत्ति यदि गच्छति.
तियोजनं हरन्तस्स, ऊनकं वा तियोजनं;
तथा पच्चाहरन्तस्स, तानियेव तियोजनं.
निवासत्थाय वा गन्त्वा, हरन्तस्स ततो परं;
अच्छिन्नं वापि निस्सट्ठं, लभित्वा हरतोपि च.
हरापेन्तस्स अञ्ञेन, हरतो कतभण्डकं;
तथा उम्मत्तकादीनं, अनापत्ति पकासिता.
इदं पन समुट्ठानं, कायतो कायचित्ततो;
अचित्तं कायकम्मञ्च, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
एळकलोमकथा.
समुट्ठानादिना सद्धिं, लोमधोवापनम्पि च;
चीवरस्स पुराणस्स, धोवापनसमं मतं.
एळकलोमधोवापनकथा.
गण्हेय्य वा गण्हापेय्य, रजतं जातरूपकं;
निस्सज्जित्वा पनापत्ति, देसेतब्बाव भिक्खुना.
रजतं जातरूपञ्च, उभिन्नं मासकोपि च;
एतं चतुब्बिधं वत्थु, होति निस्सग्गियावहं.
मुत्ता ¶ मणि सिला सङ्खो, पवाळं लोहितङ्कको;
मसारगल्लं धञ्ञानि, सत्त गोमहिसादिकं.
खेत्तं वत्थुं तळाकञ्च, दासिदासादिकं पन;
दुक्कटस्सेव वत्थूनि, दीपितानि महेसिना.
मुग्गमासादिकं ¶ सब्बं, सप्पिआदीनि तण्डुला;
सुत्तं वत्थं हलं फालं, कप्पियं एवमादिकं.
तत्थत्तनो पनत्थाय, वत्थुं निस्सग्गियस्स हि;
सम्पटिच्छति यो भिक्खु, तस्स निस्सग्गियं सिया.
सङ्घादीनं तमत्थाय, गण्हतो दुक्कटं तथा;
दुक्कटस्स च वत्थुम्पि, सब्बत्थाय च दुक्कटं.
सचे कहापणादीनं, सहस्सं पटिगण्हति;
वत्थूनं गणनायस्स, आपत्तिगणना सिया.
तथा सिथिलबद्धेसु, थविकादीसु रूपतो;
आपत्तिगणना वुत्ता, महापच्चरियं पन.
‘‘इदं अय्यस्स होतू’’ति, वुत्ते वा पन केनचि;
सचे गण्हितुकामोपि, निसेधेतब्बमेव च.
पटिक्खित्तेपि तं वत्थुं, ठपेत्वा यदि गच्छति;
तथा गोपायितब्बं तं, यथा तं न विनस्सति.
‘‘आहरेदमिदं गण्ह, इदं देहीध निक्खिप’’;
इच्चेवं भिक्खुनो वत्तुं, न वट्टति अकप्पियं.
ठपेत्वा रूपियग्गाहं, निस्सट्ठपरिवत्तितं;
सब्बेहि परिभोत्तब्बं, भाजेत्वा सप्पिआदिकं.
अत्तनो पत्तभागम्पि, पटिग्गाहकभिक्खुनो;
गहेतुं अञ्ञतो लद्धं, भुञ्जितुं वा न वट्टति.
यं ¶ किञ्चि पन सम्भूतं, पच्चयं वत्थुतो ततो;
भिक्खुनो सेवमानस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
अज्झारामे अनापत्ति, तमज्झावसथेपि वा;
गहेत्वा वा गहापेत्वा, निक्खिपन्तस्स भिक्खुनो.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, रूपियन्ति अरूपिये;
सञ्ञिनो विमतिस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
समुट्ठानादयो ¶ सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता;
क्रियाक्रियमिदं वुत्तं, अयमेव विसेसता.
रूपियपटिग्गहणकथा.
वत्थुं निस्सग्गियस्सापि, वत्थुं वा दुक्कटस्स च;
कप्पियस्स च वत्थुं वा, यो निस्सग्गियवत्थुना.
वत्थुना दुक्कटस्सापि, वत्थुं निस्सग्गियस्स वा;
परिवत्तेति आपत्ति, कप्पियेन च वत्थुना.
दुक्कटस्स च वत्थुं वा, वत्थुं वा कप्पियस्स च;
वत्थुना दुक्कटस्सेव, परिवत्तेति दुक्कटं.
वत्थुना कप्पियस्सापि, तथा दुक्कटवत्थुकं;
परिवत्तेति यो तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
वत्थुनो दुक्कटस्सापि, तथा निस्सग्गियस्स च;
गहणं वारितं पुब्बे, इमिना परिवत्तनं.
रूपियन्ति च सञ्ञिस्स, विमतिस्स अरूपिये;
तेन द्वे दुक्कटा होन्ति, चेतापेन्तस्स रूपियं.
अरूपियन्ति सञ्ञिस्स, अनापत्ति अरूपिये;
‘‘इदं गहेत्वा देही’’ति, वदतोपि च पञ्चहि.
सेसं ¶ अनन्तरेनेव, समुट्ठानादिकं समं;
इदं क्रियसमुट्ठानं, अयमेव विसेसता.
रूपियसंवोहारकथा.
कप्पियं कप्पियेनेव, परिवत्तयतो पन;
होति निस्सग्गियापत्ति, ठपेत्वा सहधम्मिके.
अकप्पियस्स वत्थुस्स, तेनेव परिवत्तनं;
न गच्छतीति निद्दिट्ठं, कयविक्कयसङ्गहं.
तस्मा मातापितूनम्पि, वत्थुं यं किञ्चि कप्पियं;
‘‘इमं देहिमिना ही’’ति, वदतो पन दुक्कटं.
सकं ¶ वा देति चे भण्डं, एवं वत्वान मातुया;
मातुया वा तथा भण्डं, सयं गण्हाति दुक्कटं.
सहत्थं परभण्डस्मिं, परहत्थञ्च अत्तनो;
भण्डके पन सम्पत्ते, निस्सग्गियमुदीरितं.
‘‘गहेत्वा वा इदं नाम, भुञ्जित्वा ओदनं इमं;
इदं नाम करोही’’ति, वत्तुं पन न वट्टति.
विघासादमथञ्ञं वा, ‘‘भुञ्जित्वा ओदनं इमं;
छल्लिं वा पन वल्लिं वा, कट्ठं वा दारुमेव वा.
आहरा’’ति वदन्तस्स, वत्थूनं गणनावसा;
होन्ति आपत्तियो तस्स, भिक्खुनो कयविक्कये.
‘‘इमञ्च यागुं पिव भुञ्ज भत्तं;
भुत्तोसि भुञ्जिस्ससि भुञ्जसीदं;
भत्तं, इमं नाम करोहि कम्मं’’;
इच्चेव वत्तुं पन वट्टतेव.
भूमिया ¶ सोधने वापि, लिम्पने वत्थधोवने;
एत्थ किञ्चापि नत्थञ्ञं, भण्डं निस्सज्जितब्बकं.
निस्सग्गिये च वत्थुम्हि, नट्ठे भुत्तेपि वा यथा;
देसेतब्बाव आपत्ति, देसेतब्बा तथा अयं.
‘‘इमिनाव इमं नाम, गहेत्वा देहि मे’’इति;
आचिक्खति अनापत्ति, ठपेत्वा भण्डसामिकं.
‘‘इदं ममत्थि अत्थो मे, इमिना’’ति च भासतो;
सेसं अनन्तरेनेव, समुट्ठानादिकं समं.
कयविक्कयकथा.
कोसियवग्गो दुतियो.
मत्तिकायोमया पत्ता, कप्पिया जातितो दुवे;
तयो पत्तस्स वण्णा तु, उक्कट्ठो मज्झिमोमको.
द्विन्नं ¶ तण्डुलनाळीनं, भत्तं मगधनाळिया;
खादनञ्च चतुब्भागं, ब्यञ्जनञ्च तदूपियं.
उक्कट्ठो नाम सो पत्तो, यो तं सब्बं तु गण्हति;
मज्झिमो तस्सुपड्ढो च, तदुपड्ढो च ओमको.
उक्कट्ठस्स च उक्कट्ठो, तस्सेवोमकमज्झिमा;
एवं मज्झिमओमेसु, नव पत्ता भवन्ति हि.
उक्कट्ठुक्कट्ठको तेसु, अपत्तो ओमकोमको;
तस्मा नापि अधिट्ठानं, न गच्छन्ति विकप्पनं.
सेसं सत्तविधं पत्तं, पत्तलक्खणसंयुतं;
अधिट्ठाय विकप्पेत्वा, परिभुञ्जेय्य पण्डितो.
दसाहपरमं ¶ कालं, धारेय्य अतिरेकतो;
अतिक्कमयतो पत्तं, तञ्हि निस्सग्गियं सिया.
यं पत्तं न विकप्पेति, यं नाधिट्ठेति वा पन;
विनयञ्ञूहि सो पत्तो, अतिरेकोति वण्णितो.
वत्तब्बं तु ‘‘इमं पत्तं, अधिट्ठामी’’ति सम्मुखे;
‘‘एतं पत्त’’न्ति दूरस्मिं, पच्चुद्धारेप्ययं नयो.
आभोगं मनसा कत्वा, कत्वा कायविकारकं;
कायेनपि च पत्तस्स, अधिट्ठानं पकासितं.
पत्तो जहतिधिट्ठानं, दानभेदकनासतो;
विब्भमुद्धारपच्चक्ख-परिवत्तनगाहतो.
कङ्गुसित्थप्पमाणेन, खेनाधिट्ठानमुज्झति;
पिदहित्वा अधिट्ठेय्य, अयोचुण्णेन वाणिया.
यो हि निस्सग्गियं पत्तं, अनिस्सज्जेव भुञ्जति;
दुक्कटं तस्स निद्दिट्ठं, भुत्वा धोवनधोवने.
सुवण्णमणिपत्तो च, वेळुरियफलिकुब्भवो;
कंसकाचमयो पत्तो, तिपुसीसमयोपि च.
तथा दारुमयो पत्तो, तम्बसज्झुमयोपि च;
एकादसविधो पत्तो, वुत्तो दुक्कटवत्थुको.
घटसीसकटाहो ¶ च, तुम्बं चस्सानुलोमिकं;
तम्बलोहमयं तत्थ, थालकं पन वट्टति.
फलिककाचकंसानं, तट्टिकादीनि कानिचि;
पुग्गलस्स न वट्टन्ति, वट्टन्ति गिहिसङ्घिका.
यं किञ्चि सोदकं पत्तं, पटिसामेय्य दुक्कटं;
साधुकं वोदकं कत्वा, पटिसामेय्य पण्डितो.
भिक्खुनो ¶ सोदकं पत्तं, ओतापेतुं न वट्टति;
उण्हे न निदहेतब्बो, निदहन्तस्स दुक्कटं.
मिड्ढन्ते परिभण्डन्ते, ठपेतुं न च वट्टति;
मिड्ढिया परिभण्डे वा, वित्थिण्णे पन वट्टति.
दारुआधारके पत्ते, द्वे ठपेतुम्पि वट्टति;
अयमेव नयो दण्ड-भूमिआधारकेसुपि.
तट्टिकायपि चोळे वा, पोत्थके कटसारके;
परिभण्डकतायापि, भूमियं वालुकासु वा.
तथारूपासु सुद्धासु, ठपेतुं पन वट्टति;
सरजाय ठपेन्तस्स, दुक्कटं खरभूमिया.
दण्डे वा नागदन्ते वा, लग्गेतुम्पि न वट्टति;
छत्तङ्गमञ्चपीठेसु, ठपेन्तस्स च दुक्कटं.
अटनीसु हि बन्धित्वा, ओलम्बेतुम्पि वट्टति;
बन्धित्वा पन मञ्चस्स, ठपेतुंपरि वट्टति.
मञ्चपीठट्टके पत्तं, ठपेतुं पन वट्टति;
भत्तपूरोपि वा छत्ते, ठपेतुं न च वट्टति.
तयो भाणवारा निट्ठिता.
कवाटं न पणामेय्य, पत्तहत्थो सचे पन;
येन केनचि अङ्गेन, पणामेय्यस्स दुक्कटं.
न नीहरेय्य पत्तेन, चलकानट्ठिकानि वा;
उच्छिट्ठमुदकं वापि, नीहरन्तस्स दुक्कटं.
पत्तं ¶ पटिग्गहं कत्वा, धोवितुं हत्थमेव वा;
मुखतो नीहटं पत्ते, ठपेतुं न च वट्टति.
अनापत्ति ¶ दसाहस्स, अन्तोयेव च यो पन;
अधिट्ठेति विकप्पेति, विस्सज्जेति विनस्सति.
पठमस्स हि पत्तस्स, पठमेन महेसिना;
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता.
पठमपत्तकथा.
पञ्चबन्धनऊनस्मिं, पत्ते सति च यो पन;
विञ्ञापेय्य नवं पत्तं, तस्स निस्सग्गियं सिया.
बन्धनं एकमुद्दिट्ठं, द्वङ्गुलाय च राजिया;
बन्धनानि च चत्तारि, तथाट्ठङ्गुलराजिया.
पञ्च वा राजियो यस्स, एका वापि दसङ्गुला;
अपत्तो नामयं पत्तो, विञ्ञापेय्य ततो परं.
अयोपत्तो अनेकेहि, लोहमण्डलकेहि वा;
बद्धो वट्टति मट्ठो चे, अयोचुण्णेन वाणिया.
पत्तं सङ्घस्स निस्सट्ठं, तस्स निस्सग्गियं पन;
अनुकम्पाय तं तस्मिं, अगण्हन्तस्स दुक्कटं.
दीयमाने तु पत्तस्मिं, यस्स सो न च रुच्चति;
अप्पिच्छताय वा पत्तं, तं न गण्हाति वट्टति.
अपत्तस्स तु भिक्खुस्स;
न दातब्बोति दीपितो;
तत्थ यो पत्तपरियन्तो;
सो देय्यो तस्स भिक्खुनो.
सचे सो तं जिगुच्छन्तो, अप्पदेसे ठपेति वा;
विस्सज्जेति अभोगेन, परिभुञ्जति दुक्कटं.
नट्ठे ¶ भिन्नेपि वा पत्ते, अनापत्ति पकासिता;
अत्तनो ञातकादीनं, गण्हतो वा धनेन वा.
सञ्चरित्तसमुट्ठानं ¶ , क्रियं पण्णत्तिवज्जकं;
कायकम्मं वचीकम्मं, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
दुतियपत्तकथा.
सप्पिआदिं पुरेभत्तं, भेसज्जं पटिगय्ह हि;
सामिसम्पि पुरेभत्तं, परिभुञ्जति वट्टति.
ततो पट्ठाय सत्ताहं, तं वट्टति निरामिसं;
सत्ताहातिक्कमे तस्स, निस्सग्गियमुदीरितं.
पच्छाभत्तम्पि गण्हित्वा, कत्वा सन्निधिकारकं;
सायतो पन सत्ताहं, वट्टतेव निरामिसं.
पुरेभत्तम्पि पच्छा वा, सयमुग्गहितं पन;
सरीरभोगे नेतब्बं, सायितुं न च वट्टति.
नवनीतं पुरेभत्तं, भिक्खुना गहितं सचे;
तापेत्वानुपसम्पन्नो, देति वट्टति सामिसं.
सयं तापेति चे भिक्खु, सत्ताहम्पि निरामिसं;
तापनं नवनीतस्स, सामपाको न होति सो.
पच्छाभत्तं गहेत्वा चे, येन केनचि तापितं;
वट्टतेव च तं सप्पि, सत्ताहम्पि निरामिसं.
खीरं दधिं चापि पटिग्गहेत्वा;
सयं पुरेभत्तमथो करोति;
सप्पिं पुरेभत्तकमेव तस्स;
निरामिसं वट्टति भिक्खुनो तं.
पच्छाभत्तकतो उद्धं, तं न वट्टति सायितुं;
सवत्थुकस्स सप्पिस्स, गहितत्ताव भिक्खुनो.
सत्ताहातिक्कमेपिस्स ¶ , न दोसो कोचि विज्जति;
‘‘पटिग्गहेत्वा तानी’’ति, वुत्तत्ता हि महेसिना.
यथा कप्पियसप्पिम्हि, निस्सग्गियमुदीरितं;
तथाकप्पियसप्पिम्हि, दुक्कटं परिदीपितं.
सब्बाकप्पियमंसानं ¶ , वज्जेत्वा मंसमेव च;
खीरं दधि च सप्पि च, नवनीतञ्च वट्टति.
‘‘येसं कप्पति मंसञ्हि, तेसं सप्पी’’ति किं इदं?
पणीतभोजनस्सापि, तथा सत्ताहकालिके.
निस्सग्गियस्स वत्थूनं, परिच्छेदनियामनं;
न चाकप्पियमंसानं, सप्पिआदि निवारितं.
नवनीतेपि सप्पिम्हि, गहितुग्गहितादिके;
सब्बो वुत्तनयेनेव, वेदितब्बो विनिच्छयो.
तेलभिक्खाय भिक्खूनं, पविट्ठानं उपासका;
तेलं वा नवनीतं वा, सप्पिं वा आकिरन्ति हि.
भत्तसित्थानि वा तत्थ, तण्डुला वा भवन्ति चे;
आदिच्चपक्कसंसट्ठं, होति सत्ताहकालिकं.
तिलसासपतेलं वा, मधुकेरण्डतेलकं;
गहितं तु पुरेभत्तं, सामिसम्पि निरामिसं.
पच्छाभत्तकतो उद्धं, सायितब्बं निरामिसं;
सत्ताहातिक्कमे तेसं, वसा निस्सग्गियं सिया.
एरण्डमधुकट्ठीनि, सासपादीनि चत्तना;
गहेत्वा कततेलम्पि, होति सत्ताहकालिकं.
यावजीविकवत्थुत्ता, तेसं तिण्णम्पि भिक्खुनो;
सवत्थुगहणे तस्स, काचापत्ति न विज्जति.
अत्तना ¶ यं कतं तेलं, तं वट्टति निरामिसं;
सत्ताहातिक्कमेनस्स, होति निस्सग्गियं पन.
दुक्कटं सासपादीनं, तेलत्थायेव भिक्खुना;
गहेत्वा ठपितानं तु, सत्ताहातिक्कमे सिया.
नाळिकेरकरञ्जानं, तेलं कुरुवकस्स च;
निम्बकोसम्बकानञ्च, तेलं भल्लातकस्स च.
इच्चेवमादिकं सब्बं, अवुत्तं पाळियं पन;
गहेत्वा निक्खिपन्तस्स, दुक्कटं समयच्चये.
यावकालिकभेदञ्च ¶ , यावजीवकमेव च;
विदित्वा सेसमेत्थापि, सप्पिना सदिसो नयो.
अच्छमच्छवराहानं, सुसुकागद्रभस्स च;
वसानं पन पञ्चन्नं, तेलं पञ्चविधं भवे.
सब्बमेव वसातेलं, कप्पियाकप्पियस्स च;
मनुस्सानं वसातेलं, ठपेत्वा पन वट्टति.
वसं पटिग्गहेत्वान, पुरेभत्तं पनत्तना;
पक्कं वट्टति संसट्ठं, सत्ताहम्पि निरामिसं.
सचे अनुपसम्पन्नो, कत्वा तं देति वट्टति;
सामिसम्पि पुरेभत्तं, ततो उद्धं निरामिसं.
पटिग्गहेतुं कातुं वा, पच्छाभत्तं न वट्टति;
सेसो वुत्तनयेनेव, वेदितब्बो विभाविना.
गहितञ्हि पुरेभत्तं, मधुं मधुकरीकतं;
वट्टतेव पुरेभत्तं, सामिसम्पि निरामिसं.
पच्छाभत्तकतो ¶ उद्धं, सत्ताहम्पि निरामिसं;
सत्ताहातिक्कमे दोसो, वत्थूनं गणनावसा.
उच्छुम्हा पन निब्बत्तं, पक्कापक्कं घनाघनं;
रसादि पन तं सब्बं, ‘‘फाणित’’न्ति पवुच्चति.
फाणितं तु पुरेभत्तं, गहितं पन वट्टति;
सामिसम्पि पुरेभत्तं, ततो उद्धं निरामिसं.
असंसट्ठेन उच्छुस्स, रसेन कतफाणितं;
गहितेन पुरेभत्तं, तदहेव निरामिसं.
उच्छुं पटिग्गहेत्वान, कतेपेस नयो मतो;
पच्छाभत्तकतो उद्धं, तं न वट्टति सायितुं.
गहितत्ता सवत्थुस्स, सत्ताहातिक्कमेपि च;
होति तस्स अनापत्ति, पच्छाभत्तं कतेपि च.
संसट्ठञ्च पुरेभत्तं, गहितं तमुपासको;
तदहे देति चे कत्वा, सामिसम्पि च वट्टति.
संसट्ठेन ¶ पुरेभत्तं, गहितेन सयंकतं;
पच्छाभत्तं कतञ्चापि, सत्ताहम्पि निरामिसं.
कतं मधुकपुप्फानं, फाणितं सीतवारिना;
सामिसम्पि पुरेभत्तं, ततो उद्धं निरामिसं.
सत्ताहातिक्कमेपिस्स, दुक्कटं परिदीपितं;
पक्खिपित्वा कतं खीरं, होति तं यावकालिकं.
फलानं पन सब्बेसं, यावकालिकसञ्ञिनं;
यावकालिकमिच्चेव, फाणितं परिदीपितं.
पच्छाभत्तम्पि भिक्खुस्स, पच्चये सति केवलं;
कालिका पन वट्टन्ति, पुरेभत्तं यथासुखं.
लभित्वा पन निस्सट्ठं, तं तु सत्ताहकालिकं;
अरुआदीनि मक्खेतुं, सायितुं वा न वट्टति.
अञ्ञस्स ¶ पन भिक्खुस्स, कायभोगे च वट्टति;
चजित्वा निरपेक्खोव, लभित्वा पुन सायितुं.
अनापत्ति अधिट्ठेति, विस्सज्जेति विनस्सति;
अच्छिन्दित्वा च विस्सासं, गण्हतुम्मत्तकादिनो.
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता;
सदाकथिनचित्तेन, पठमेनेव सत्थुना.
भेसज्जसिक्खापदकथा.
मासो सेसोति गिम्हानं, परियेसेय्य साटिकं;
अद्धमासोव सेसोति, कत्वा परिदहे बुधो.
कत्वा पन सतुप्पादं, वस्ससाटिकचीवरं;
निप्फादेन्तस्स भिक्खुस्स, समये पिट्ठिसम्मते.
होति निस्सग्गियापत्ति, ञातकाञ्ञातकादिनो;
तेसुयेव च विञ्ञत्तिं, कत्वा निप्फादने तथा.
कत्वा पन सतुप्पादं, समये कुच्छिसञ्ञिते;
निप्फादेन्तस्स भिक्खुस्स, वत्थमञ्ञातकादिनो.
तस्सादिन्नकपुब्बेसु ¶ , वत्तभेदेन दुक्कटं;
करोतो तत्र विञ्ञत्तिं, निस्सग्गियमुदीरितं.
ओवस्सापेति चे कायं, नग्गो सतिपि चीवरे;
न्हानस्स परियोसाने, दुक्कटं विवटङ्गणे.
ऊनके पन मासस्मिं, अतिरेकोति सञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
अच्छिन्नचीवरस्सापि, अनापत्तापदासुपि;
न्हानकोट्ठकवापीसु, न्हायन्तस्स च भिक्खुनो.
सञ्चरित्तसमुट्ठानं ¶ , क्रियं पण्णत्तिवज्जकं;
कायकम्मं वचीकम्मं, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
वस्सिकसाटिककथा.
सामं तु चीवरं दत्वा, अच्छिन्दन्तस्स तं पुन;
सकसञ्ञाय भिक्खुस्स, तस्स निस्सग्गियं सिया.
एकायेव पनापत्ति, एकमच्छिन्दतो सिया;
बहूनि एकबद्धानि, अच्छिन्दन्तस्स वा तथा.
विसुं ठितानि एकेक-माहरापयतो पन;
वत्थानं गणनायस्स, आपत्तिगणना सिया.
‘‘मया दिन्नानि सब्बानि, आहरा’’ति च भासतो;
एकेन वचनेनेव, होन्ति आपत्तियो बहू.
आणापेति सचे अञ्ञं, भिक्खुं गण्हाति चीवरं;
बहूनि गण्हताणत्तो, एकं पाचित्तियं सिया.
‘‘मया दिन्नानि सब्बानि, गण्हा’’ति वदतो पन;
एकायस्स च वाचाय, होन्ति आपत्तियो बहू.
‘‘सङ्घाटिमुत्तरासङ्गं, गण्ह गण्हा’’ति भासतो;
होति वाचाय वाचाय, आणापेन्तस्स दुक्कटं.
विकप्पनुपगं किञ्चि, ठपेत्वा पच्छिमं परं;
अञ्ञं पन परिक्खारं, छिन्दापेन्तस्स दुक्कटं.
ठपेत्वा ¶ उपसम्पन्नं, अञ्ञेसं चीवरादिकं;
अच्छिन्दतोपि भिक्खुस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
एवं अनुपसम्पन्ने, उपसम्पन्नसञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, अच्छिन्दन्तस्स दुक्कटं.
सो ¶ वा देति सचे तुट्ठो, दुट्ठो विस्सासमेव वा;
गण्हतोपि अनापत्ति, तथा उम्मत्तकादिनो.
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया;
अञ्ञत्र वेदनायेत्थ, होति सा दुक्खवेदना.
चीवरच्छिन्दनकथा.
विञ्ञापेत्वा सचे सुत्तं, छब्बिधं सानुलोमिकं;
चीवरं तन्तवायेहि, वायापेति न वट्टति.
सामं विञ्ञापितं सुत्तं, अकप्पियमुदीरितं;
तन्तवायोपि विञ्ञत्तो, तथा अञ्ञातकादिको.
विञ्ञत्ततन्तवायेन, सुत्तेनाकप्पियेन च;
चीवरं वायापेन्तस्स, निस्सग्गियमुदीरितं.
विदत्थिमत्ते दीघेन, हत्थमत्ते तिरीयतो;
वीते निस्सग्गियं वुत्तं, फलके फलकेपि च.
तेनेव कप्पियं सुत्तं, वायापेन्तस्स दुक्कटं;
तथेव तन्तवायेन, कप्पियेन अकप्पियं.
एकन्तरिकतो वापि, दीघतो वा तिरीयतो;
कप्पियाकप्पियेहेव, वीते सुत्तेहि दुक्कटं.
कप्पियाकप्पियेहेव, तन्तवायेहि वे कते;
कप्पियाकप्पियं सुत्तं, मिस्सेत्वा तस्स दुक्कटं.
सचे अकप्पियं सुत्तं, वारेनेव विनन्ति ते;
दस्सेत्वाव परिच्छेदं, अकप्पियविते पन.
पाचित्तियं पमाणस्मिं, तदूने दुक्कटं सिया;
इतरेन विते वत्थे, उभयत्थेव दुक्कटं.
द्वेपि ¶ ¶ वेमं गहेत्वा वा, एकतो वा विनन्ति चे;
फलके फलके तस्स, दुक्कटं परिदीपितं.
एतेनेव उपायेन, भेदे सब्बत्थ साधुकं;
आपत्तिभेदो विञ्ञेय्यो, विञ्ञुना विनयञ्ञुना.
कप्पियो तन्तवायोपि, सचे सुत्तम्पि कप्पियं;
चीवरं वायापेन्तस्स, अनापत्ति पकासिता.
अनापत्ति परिस्सावे, आयोगे अंसबद्धके;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
सुत्तविञ्ञत्तिकथा.
अप्पवारितञातीनं, तन्तवाये समेच्च चे;
विकप्पं चीवरे भिक्खु, आपज्जति न वट्टति.
दीघायतप्पितत्थाय, सुत्तवड्ढनके कते;
भिक्खु निस्सग्गियापत्तिं, आपज्जति न संसयो.
भिक्खुनो ञातकादीनं, तन्तवायेसु अत्तनो;
धनेनञ्ञस्स चत्थाय, अनापत्तिं विनिद्दिसे.
वायापेन्तस्स अप्पग्घं, महग्घं कत्तुकामिनो;
तथा उम्मत्तकादीनं, सेसं वुत्तमनन्तरे.
पेसकारकथा.
वस्संवुट्ठे यमुद्दिस्स, भिक्खू दीयति चीवरं;
पवारणाय पुब्बेव, तं होतच्चेकचीवरं.
पुरे पवारणायेव, भाजेत्वा यदि गय्हति;
वस्सच्छेदो न कातब्बो, सङ्घिकं तं करोति चे.
अनापत्ति ¶ अधिट्ठेति, अन्तोसमयमेव तं;
विस्सज्जेति विकप्पेति, विनस्सति च डय्हति.
तस्सच्चायिकवत्थस्स, कथिने तु अनत्थते;
परिहारेकमासोव, दसाहपरमो मतो.
अत्थते ¶ कथिने तस्स, पञ्च मासा पकासिता;
परिहारो मुनिन्देन, दसाहपरमा पन.
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता;
पठमेनाक्रियाचित्तं, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
अच्चेकचीवरकथा.
वसित्वा पन चे भिक्खु, पुब्बकत्तिकपुण्णमं;
ठपेत्वा चीवरं गामे, पच्चये सति तादिसे.
छारत्तपरमं तेन, वसितब्बं विना ततो;
उत्तरिं वसतो दोसो, विना सङ्घस्स सम्मुतिं.
कत्तिकेयेव मासस्मिं, पठमाय पवारितो;
पच्छिमेन पमाणेन, युत्ते सासङ्कसम्मते.
सेनासने वसन्तोव, ठपेतुं एकचीवरं;
चतुरङ्गसमायोगे, लभतीति पकासितो.
यं गामं गोचरं कत्वा, भिक्खु आरञ्ञके वसे;
तस्मिं गामे ठपेतुं तं, मासमेकं तु वट्टति.
अञ्ञत्थेव वसन्तस्स, छारत्तपरमं मतं;
अयमस्स अधिप्पायो, पटिच्छन्नो पकासितो.
सेनासनमथागन्त्वा, सत्तमं अरुणं पन;
उट्ठापेतुं विदूरत्ता, असक्कोन्तस्स भिक्खुनो.
गामसीमम्पि ¶ वा गन्त्वा, वसित्वा यत्थ कत्थचि;
चीवरस्स पवत्तिं सो, ञत्वा गच्छति वट्टति.
एवञ्चापि असक्कोन्तो, ञत्वा तत्थेव पण्डितो;
खिप्पं पच्चुद्धरे ठाने, अतिरेके हि तिट्ठति.
विस्सज्जेति अनापत्ति, विनस्सति च डय्हति;
अच्छिन्दने च विस्सासे, भिक्खुसम्मुतियापि वा.
समुट्ठानादयो ¶ सब्बे, कथिनेन समा मता;
दुतियेन, मुनिन्देन, तेन सासङ्कसम्मते.
सासङ्ककथा.
जानं परिणतं लाभं, भिक्खुसङ्घस्स यो पन;
अत्तनो परिणामेय्य, तस्स निस्सग्गियं सिया.
सचे ‘‘अञ्ञस्स देही’’ति, परिणामेति भिक्खुनो;
सुद्धिकं सुद्धचित्तेन, पाचित्तियमुदीरितं.
चीवरं वा परस्सेक-मेकं वा पन अत्तनो;
परिणामेय्य चे सद्धिं, द्वे पाचित्तियो सियुं.
सङ्घस्स पन यं दिन्नं, तं गहेतुं न वट्टति;
सङ्घस्सेव पदातब्बो, अदेन्तस्स पराजयो.
चेतियस्स च सङ्घस्स, पुग्गलस्सपि वा पन;
अञ्ञस्स पोणमञ्ञस्स, परिणामेय्य दुक्कटं.
यो पनन्तमसो भिक्खु, सुनखस्सपि ओणतं;
सुनखस्स पनञ्ञस्स, परिणामेय्य दुक्कटं.
इदञ्हि ¶ तिसमुट्ठानं, क्रियं सञ्ञाविमोक्खकं;
कायकम्मं वचीकम्मं, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
परिणतकथा.
पत्तवग्गो ततियो.
तेनेकवत्थुग्गतरङ्गमालं;
सीलन्तमापत्तिविपत्तिगाहं;
तरन्ति पञ्ञत्तिमहासमुद्दं;
विनिच्छयं ये पनिमं तरन्ति.
इति विनयविनिच्छये निस्सग्गियकथा निट्ठिता.
पाचित्तियकथा
सम्पजानमुसावादे ¶ , पाचित्तियमुदीरितं;
दवा रवा भणन्तस्स, न दोसुम्मत्तकादिनो.
अञ्ञत्थापत्तियो पञ्च, मुसावादस्स कारणा;
समुट्ठानादयो सब्बे, अदिन्नादानतुल्यका.
सम्पजानमुसावादकथा.
जातिआदीसु वुत्तेसु, दसस्वक्कोसवत्थुसु;
भूतेन वा अभूतेन, येन केनचि वत्थुना.
याय कायचि भासाय, हत्थमुद्दाय वा पन;
पाराजिकमनापन्नं, भिक्खुमापन्नमेव वा.
अञ्ञत्रञ्ञापदेसेन, ओमसन्तस्स भिक्खुनो;
तत्थ पाचित्तियापत्ति, सम्बुद्धेन पकासिता.
तेहेवञ्ञापदेसेन ¶ , पाळिमुत्तपदेहिपि;
सब्बत्थानुपसम्पन्नं, अक्कोसन्तस्स दुक्कटं.
अनक्कोसितुकामस्स, केवलं दवकम्यता;
वदतो पन सब्बत्थ, दुब्भासितमुदीरितं.
पविट्ठानुपसम्पन्न-ट्ठाने इध च भिक्खुनी;
अनापत्ति पुरक्खत्वा, अत्थधम्मानुसासनिं.
वदतो पन भिक्खुस्स, समुट्ठानादयो नया;
अनन्तरसमा वुत्ता, दुक्खा होतेत्थ वेदना.
ओमसवादकथा.
आपत्ति भिक्खुपेसुञ्ञे, दुविधाकारतो सिया;
अत्तनो पियकामस्स, परभेदत्थिनोपि वा.
अक्कोसन्तस्स परियाय-पाळिमुत्तनयेहि च;
वचनस्सुपसंहारे, होति आपत्ति दुक्कटं.
तथा ¶ अनुपसम्पन्न-अक्कोसं हरतोपि च;
ठिता अनुपसम्पन्न-ट्ठाने इध च भिक्खुनी.
न चेव पियकामस्स, न च भेदत्थिनोपि वा;
पापानं गरहत्थाय, वदन्तस्स च भिक्खुनो.
तथा उम्मत्तकादीनं, अनापत्तीति दीपिता;
समुट्ठानादयो सब्बे, अदिन्नादानसादिसा.
पेसुञ्ञकथा.
ठपेत्वा भिक्खुनिं भिक्खुं, अञ्ञेन पिटकत्तयं;
धम्मं सह भणन्तस्स, तस्स पाचित्तियं सिया.
राजोवादादयो ¶ वुत्ता, महापच्चरियादिसु;
अनारुळ्हेसु सङ्गीतिं, आपत्तिजनकाति हि.
दुक्कटं होति भिक्खुस्मिं, तथा भिक्खुनियापि च;
भिक्खुस्सानुपसम्पन्न-सञ्ञिनो विमतिस्स वा.
एकतो उद्दिसापेति, सज्झायं वा करोति यो;
भणन्तं पगुणं गन्थं, ओपातेति च यो पन.
तस्स चानुपसम्पन्न-सन्तिके गण्हतोपि च;
उद्देसं तु अनापत्ति, भणने तेन एकतो.
वाचतो च समुट्ठाति, वाचाचित्तद्वयापि च;
समुट्ठानमिदं वुत्तं, पदसोधम्मसञ्ञितं.
पदसोधम्मकथा.
सब्बच्छन्नपरिच्छन्ने, निपज्जेय्य सचे पन;
येभुय्येन परिच्छन्ने, छन्ने सेनासनेपि वा.
तिस्सन्नं पन रत्तीनं, उद्धं यो पन रत्तियं;
ठपेत्वा भिक्खुं अञ्ञेन, तस्स पाचित्तियं सिया.
वत्थुं यं पन निद्दिट्ठं, मेथुनस्स पहोनकं;
आपत्यन्तमसो तेन, तिरच्छानगतेनपि.
निपन्ने ¶ उपसम्पन्ने, इतरो चे निपज्जति;
इतरस्मिं निपन्ने वा, सचे भिक्खु निपज्जति.
उभिन्नं उट्ठहित्वा वा, निपज्जनपयोगतो;
आपत्तानुपसम्पन्न-गणनायपि वा सिया.
सचे पिधाय वा गब्भं, निपज्जतिपिधाय वा;
आपत्तत्थङ्गते सूरिये, चतुत्थदिवसे सिया.
दियड्ढहत्थुब्बेधेन ¶ , पाकारचयनादिना;
परिक्खित्तम्पि तं सब्बं, परिक्खित्तन्ति वुच्चति.
भिक्खुस्सन्तमसो दुस्स-कुटियं वसतोपि च;
सहसेय्याय आपत्ति, होतीति परिदीपितो.
सब्बच्छन्नपरिच्छन्न-येभुय्यादिप्पभेदतो;
सत्त पाचित्तियानेत्थ, दट्ठब्बानि सुबुद्धिना.
अड्ढच्छन्नपरिच्छन्ने, दुक्कटं परिदीपितं;
सब्बचूळपरिच्छन्न-छन्नादीहिपि पञ्चधा.
अनापत्ति दिरत्तं वा, तिरत्तं वसतो सह;
अरुणस्स पुरेयेव, ततियाय च रत्तिया.
निक्खमित्वा वसन्तस्स, पुन सद्धिञ्च भिक्खुनो;
तथा सब्बपरिच्छन्न-सब्बच्छन्नादिकेपि च.
एवं अनुपसम्पन्ने, निपन्नेपि निसीदतो;
सेसा एळकलोमेन, समुट्ठानादयो समा.
सहसेय्यकथा.
सचे तदहुजाताय, अपि यो मानुसित्थिया;
सहसेय्यं पकप्पेय्य, तस्स पाचित्तियं सिया.
दिस्समानकरूपाय, यक्खिया पेतिया सह;
रत्तियं यो निपज्जेय्य, देविया पण्डकेन वा.
मेथुनवत्थुभूताय, तिरच्छानगतित्थिया;
वत्थूनं गणनायस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
इधेकदिवसेनेव ¶ , आपत्ति परिदीपिता;
सेसो अनन्तरे वुत्त-सदिसोव विनिच्छयो.
दुतियसहसेय्यकथा.
उद्धं ¶ छप्पञ्चवाचाहि, विञ्ञुं पुरिसविग्गहं;
विना धम्मं भणन्तस्स, होति पाचित्ति इत्थिया.
गाथापादो पनेकोव, एकवाचाति सञ्ञितो;
पदसोधम्मं निद्दिट्ठं, धम्ममट्ठकथम्पि वा.
छन्नं उपरि वाचानं, पदादीनं वसा पन;
देसेन्तस्स सियापत्ति, पदादिगणनाय च.
निम्मिनित्वा ठितेनापि, सद्धिं पुरिसविग्गहं;
यक्खेनपि च पेतेन, तिरच्छानगतेनपि.
ठितस्स मातुगामस्स, धम्मं यो पन भासति;
छन्नं उपरि वाचानं, तस्स पाचित्तियं सिया.
पुरिसे इत्थिसञ्ञिस्स, विमतिस्स च पण्डके;
उत्तरि छहि वाचाहि, वदतो होति दुक्कटं.
इत्थिरूपं गहेत्वान, ठितानं भासतोपि च;
दुक्कटं यक्खिपेतीनं, तिरच्छानगतित्थिया.
पुरिसे सति विञ्ञुस्मिं, सयं उट्ठाय वा पुन;
देसेन्तस्स निसीदित्वा, मातुगामस्स वा तथा.
अञ्ञिस्सा पुन अञ्ञिस्सा, इत्थिया भणतोपि च;
छहि पञ्चहि वाचाहि, अनापत्ति पकासिता.
पदसोधम्मतुल्याव, समुट्ठानादयो मता;
अयमेव विसेसोति, क्रियाक्रियमिदं पन.
धम्मदेसनाकथा.
महग्गतं पणीतं वा, आरोचेन्तस्स भिक्खुनो;
ठपेत्वा भिक्खुनिं भिक्खुं, भूते पाचित्तियं सिया.
नो ¶ ¶ चे जानाति सो वुत्तं, आरोचेन्तस्स भिक्खुनो;
परियायवचने चस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
अनापत्ति तथारूपे, कारणे सति भासतो;
सब्बस्सपि च सीलादिं, वदतो आदिकम्मिनो.
उम्मत्तकपदं एत्थ, न वुत्तं तदसम्भवा;
भूतारोचनकं नाम, समुट्ठानमिदं मतं.
कायतो वाचतो काय-वाचतो च तिधा सिया;
कुसलाब्याकतेहेव, द्विचित्तञ्च द्विवेदनं.
भूतारोचनकथा.
आपत्तिं पन दुट्ठुल्लं, आरोचेन्तस्स भिक्खुनो;
आपत्तानुपसम्पन्ने, ठपेत्वा भिक्खुसम्मुतिं.
सङ्घादिसेसमापन्नो, मोचेत्वा असुचिं अयं;
घटेत्वा वत्थुनापत्तिं, वदन्तस्सेव वज्जता.
इध सङ्घादिसेसाव, दुट्ठुल्लापत्तियो मता;
तस्मा सुद्धस्स दुट्ठुल्लं, वदं पाचित्तियं फुसे.
अदुट्ठुल्लाय दुट्ठुल्ल-सञ्ञिनो विमतिस्स वा;
आपत्तियोपि वा सेसा, आरोचेन्तस्स दुक्कटं.
तथा अनुपसम्पन्ने, दुट्ठुल्लं पञ्चधा मतं;
अज्झाचारमदुट्ठुल्लं, आरोचेतुं न वट्टति.
वत्थुं वा पन आपत्तिं, आरोचेन्तस्स केवलं;
अनापत्तीति ञातब्बं, भिक्खुसम्मुतिया तथा.
एवमुम्मत्तकादीनं, समुट्ठानादयो नया;
अदिन्नादानतुल्याव, वेदना दुक्खवेदना.
दुट्ठुल्लारोचनकथा.
खणेय्य ¶ वा खणापेय्य, पथविं यो अकप्पियं;
भेदापेय्य च भिन्देय्य, तस्स पाचित्तियं सिया.
सयमेव ¶ खणन्तस्स, पथविं पन भिक्खुनो;
पहारस्मिं पहारस्मिं, पाचित्तियमुदीरितं.
आणापेन्तस्स एकाव, दिवसं खणतोपि च;
पुनप्पुनाणापेन्तस्स, वाचतो वाचतो सिया.
‘‘खण पोक्खरणिं वापिं, आवाटं खण कूपकं’’;
इच्चेवं तु वदन्तस्स, कोचि दोसो न विज्जति.
‘‘इमं खण च ओकासं, इध पोक्खरणिं खण;
इमस्मिं खण ओकासे’’, वत्तुमेवं न वट्टति.
‘‘कन्दं खण कुरुन्दं वा, थूणं खण च खाणुकं;
मूलं खण च तालं वा’’, एवं वदति वट्टति.
‘‘इमं मूलं इमं वल्लिं, इमं तालं इमं नळं;
खणा’’ति नियमेत्वान, वत्तुं पन न वट्टति.
उस्सिञ्चितुं सचे सक्का, घटेहि तनुकद्दमो;
भिक्खुना अपनेतब्बो, बहलं न च वट्टति.
भिज्जित्वा नदियादीनं, पतितं तोयसन्तिके;
तटं वट्ठं विकोपेतुं, चातुमासम्पि वट्टति.
सचे पतति तोयस्मिं, देवे वुट्ठेपि वट्टति;
चातुमासमतिक्कन्ते, तोये देवो हि वस्सति.
पासाणपिट्ठियं सोण्डिं, खणन्ति यदि तत्थ तु;
रजं पतति चे पुब्बं, पच्छा देवोभिवस्सति.
सोधेतुं भिन्दितुं अन्तो-चातुमासं तु वट्टति;
चातुमासकतो उद्धं, विकोपेतुं न वट्टति.
वारिना ¶ पठमं पुण्णे, पच्छा पतति चे रजं;
तं वट्टति विकोपेतुं, तोये देवो हि वस्सति.
अल्लीयति फुसायन्ते, पिट्ठिपासाणके रजं;
चातुमासच्चये तम्पि, विकोपेतुं न वट्टति.
सचे अकतपब्भारे, वम्मिको पन उट्ठितो;
यथासुखं विकोपेय्य, चातुमासच्चयेपि च.
अब्भोकासे ¶ सचे वट्ठो, चातुमासं तु वट्टति;
रुक्खे उपचिकादीनं, मत्तिकायपि सो नयो.
मूसिकुक्कर गोकण्ट-गण्डुप्पादमलेसुपि;
अयमेव नयो वुत्तो, असम्बद्धेसु भूमिया.
तेहेव सदिसा होन्ति, कसिनङ्गलमत्तिका;
अच्छिन्ना भूमिसम्बन्धा, सा जातपथवी सिया.
सेनासनम्पि अच्छन्नं, विनट्ठछदनम्पि वा;
चातुमासकतो उद्धं, ओवट्ठं न विकोपये.
ततो ‘‘गोपानसिं भित्तिं, थम्भं वा पदरत्थरं;
गण्हिस्सामी’’ति सञ्ञाय, गहेतुं पन वट्टति.
गण्हन्तस्सिट्ठकादीनि, सचे पतति मत्तिका;
अनापत्ति सियापत्ति, मत्तिकं यदि गण्हति.
अतिन्तो मत्तिकापुञ्जो, अन्तोगेहे सचे सिया;
अनोवट्ठो च भिक्खूनं, सब्बदा होति कप्पियो.
वुट्ठे पुन च गेहस्मिं, गेहं छादेन्ति तं सचे;
चातुमासच्चये सब्बो, तिन्तो होति अकप्पियो.
यत्तकं तत्थ तिन्तं तु, तत्तकं होत्यकप्पियं;
अतिन्तं तत्थ यं यं तु, तं तं होति हि कप्पियं.
तेमितो ¶ वारिना सो चे, एकाबद्धोव भूमिया;
पथवी चेव सा जाता, न वट्टति ततो परं.
अब्भोकासे च पाकारो, ओवट्ठो मत्तिकामयो;
चातुमासच्चये ‘‘जाता, पथवी’’ति पवुच्चति.
तत्थ लग्गं रजं सण्हं, अघंसन्तोव मत्तसो;
छुपित्वा अल्लहत्थेन, सचे गण्हाति वट्टति.
सचे इट्ठकपाकारो, येभुय्यकथले पन;
ठाने तिट्ठति सो तस्मा, विकोपेय्य यथासुखं.
अब्भोकासे ठितं थम्भं, चालेत्वा पनितो चितो;
पथविं तु विकोपेत्वा, गहेतुं न च वट्टति.
अञ्ञम्पि ¶ सुक्खरुक्खं वा, खाणुकं वापि गण्हतो;
अयमेव नयो दोसो, उजुमुद्धरतो न च.
पासाणं यदि वा रुक्खं, उच्चालेत्वा पवट्टति;
न दोसो सुद्धचित्तस्स, सचे पथवि भिज्जति.
फालेन्तानम्पि दारूनि, साखादीनि च कड्ढतो;
अयमेव नयो वुत्तो, भूमियं सुद्धचेतसो.
कण्टकं सूचिमट्ठिं वा, खिलं वा भूमियं पन;
आकोटेतुं पवेसेतुं, भिक्खुनो न च वट्टति.
‘‘अहं पस्सावधाराय, भिन्दिस्सामी’’ति मेदिनिं;
भिक्खुस्स पन पस्साव-मेवं कातुं न वट्टति.
अनापत्ति करोन्तस्स, सचे भिज्जति मेदिनी;
समज्जतो समं कातुं, घंसितुं न च वट्टति.
पादङ्गुट्ठेन वा भूमिं, लिखितुम्पि न वट्टति;
भिन्दन्तेन च पादेहि, तथा चङ्कमितुम्पि वा.
पथविं अल्लहत्थेन, छुपित्वा सुखुमं रजं;
अघंसन्तो गहेत्वा चे, हत्थं धोवति वट्टति.
सयं ¶ दहति चे भूमिं, दहापेति परेहि वा;
आपत्तन्तमसो पत्तं, दहन्तस्सापि भिक्खुनो.
ठानेसु यत्तकेस्वग्गिं, देति दापेति वा पन;
तत्तकानेव भिक्खुस्स, होन्ति पाचित्तियानिपि.
ठपेतुं भिक्खुनो अग्गिं, भूमियं न च वट्टति;
कपाले पत्तपचने, ठपेतुं पन वट्टति.
अग्गिं उपरि दारूनं, ठपेतुं न च वट्टति;
दहन्तो तानि गन्त्वा सो, भूमिं दहति चे पन.
एसेव च नयो वुत्तो, इट्ठकावासकादिसु;
ठपेतुं इट्ठकादीनं, मत्थकेस्वेव वट्टति.
कस्मा पनाति चे? तेस-मनुपादानभावतो;
खाणुके सुक्खरुक्खे वा, अग्गिं दातुं न वट्टति.
अनापत्ति ¶ तिणुक्कं तु, गहेत्वा पन गच्छतो;
डय्हमाने तु हत्थस्मिं, सचे पातेति भूमियं.
पुन तं पतितट्ठाने, दत्वा तस्स पनिन्धनं;
अग्गिं वट्टति कातुन्ति, महापच्चरियं रुतं.
तस्सापथवियंयेव, पथवीति च सञ्ञिनो;
विमतिस्सुभयत्थापि, दुक्कटं परियापुतं.
अनापत्ति ‘‘इमं जान, इममाहर देहि’’ति;
वदन्तस्स, सचित्तञ्च, तिसमुट्ठानमेव च.
पथवीखणनकथा.
मुसावादवग्गो पठमो.
भवन्तस्स ¶ च भूतस्स, भूतगामस्स भिक्खुनो;
पातब्यतानिमित्तं तु, पाचित्तियमुदीरितं.
उदकट्ठो थलट्ठोति, दुविधो होति सो पन;
तिलबीजादिको तत्थ, सपण्णोपि अपण्णको.
उदकट्ठोति विञ्ञेय्यो, सब्बो सेवालजातिको;
विकोपेन्तस्स तं सब्बं, तस्स पाचित्तियं सिया.
वियूहित्वा तु हत्थेन, न्हायितुं पन वट्टति;
होति तस्स च सब्बम्पि, ठानञ्हि सकलं जलं.
उदकेन विना चेच्च, तं पनुद्धरितुं जला;
न च वट्टति भिक्खुस्स, ठानसङ्कमनञ्हि तं.
उदकेनुक्खिपित्वा तं, पक्खिपन्तस्स वारिसु;
वट्टतीति च निद्दिट्ठं, सब्बअट्ठकथासुपि.
जले वल्लितिणादीनि, उद्धरन्तस्स तोयतो;
विकोपेन्तस्स वा तत्थ, होति पाचित्ति भिक्खुनो.
परेहुप्पाटितानेत्थ, विकोपेन्तस्स दुक्कटं;
गच्छन्ति हि यतो तानि, बीजगामेन सङ्गहं.
थलट्ठे ¶ छिन्नरुक्खानं, ठितो हरितखाणुको;
उद्धं वड्ढनको तस्स, भूतगामेन सङ्गहो.
नाळिकेरादिकानम्पि, खाणु उद्धं न वड्ढति;
तस्मा तस्स कतो होति, बीजगामेन सङ्गहो.
तथा कदलिया खाणु, फलिताय पकासितो;
अफलिताय यो खाणु, भूतगामेन सो मतो.
फलिता कदली याव, नीलपण्णा च ताव सा;
नळवेळुतिणादीन-मयमेव विनिच्छयो.
अग्गतो ¶ पन पट्ठाय, यदायं वेळु सुस्सति;
तदा सङ्गहितो होति, बीजगामेन नामसो.
इन्दसालादिरुक्खानं, बीजगामेन सङ्गहो;
छिन्दित्वा ठपितानं तु, विञ्ञेय्यो विनयञ्ञुना.
मण्डपादीनमत्थाय, निक्खणन्ति च ते सचे;
निग्गते मूलपण्णस्मिं, भूतगामेन सङ्गहो.
मूलमत्तेपि वा येसं, पण्णमत्तेपि वा पन;
निग्गतेपि कतो तेसं, बीजगामेन सङ्गहो.
सकन्दा पन तालट्ठि, बीजगामोति वुच्चति;
पत्तवट्टि यदा नीला, निग्गच्छति तदा न च.
नाळिकेरतचं भित्वा, दन्तसूचीव अङ्कुरो;
निग्गच्छति तदा सोपि, बीजगामोति वुच्चति.
मिगसिङ्गसमानाय, सतिया पत्तवट्टिया;
अनिग्गतेपि मूलस्मिं, भूतगामोति वुच्चति.
न होन्ति हरिता याव, वीहिआदीनमङ्कुरा;
निग्गतेसुपि पण्णेसु, बीजगामेन सङ्गहो.
चत्तारो भाणवारा निट्ठिता.
अम्बजम्बुट्ठिकादीन-मेसेव च विनिच्छयो;
वन्दाका वापि अञ्ञं वा, रुक्खे जायति यं पन.
रुक्खोवस्स ¶ सिया ठानं, विकोपेतुं न वट्टति;
अमूलवल्लिआदीन-मयमेव विनिच्छयो.
पाकारादीसु सेवालो, अग्गबीजन्ति वुच्चति;
याव द्वे तीणि पत्तानि, न सञ्जायन्ति ताव सो.
पत्तेसु पन जातेसु, वत्थु पाचित्तियस्स सो;
घंसित्वा पन तं तस्मा, अपनेतुं न वट्टति.
सेवाले ¶ बहि पानीय-घटादीनं तु दुक्कटं;
अब्बोहारोव सो अन्तो, पूवादीसुपि कण्णकं.
पासाणदद्दुसेवाल-सेलेय्यप्पभुतीनि च;
होन्ति दुक्कटवत्थूनि, अपत्तानीति निद्दिसे.
पुप्फितं तु अहिच्छत्तं, अब्बोहारिकतं गतं;
सचे तं मकुळं होति, होति दुक्कटवत्थुकं.
रुक्खे तचं विकोपेत्वा, तथा पप्पटिकम्पि च;
निय्यासम्पि पनल्लस्मिं, गहेतुं न च वट्टति.
नुहिआदीसु रुक्खेसु, तालपण्णादिकेसु वा;
लिखतो तत्थजातेसु, पाचित्तियमुदीरये.
पुप्फं पण्डुपलासं वा, फलं वा पक्कमेव वा;
पातेन्तस्स च चालेत्वा, पाचित्तियमुदीरितं.
नामेत्वा फलिनिं साखं, दातुं वट्टति गण्हतो;
सयं खादितुकामो चे, दातुमेवं न वट्टति.
उक्खिपित्वा परं कञ्चि, गाहापेतुम्पि वट्टति;
पुप्फानि ओचिनन्तेसु, अयमेव विनिच्छयो.
येसं रुहति रुक्खानं, साखा तेसम्पि साखिनं;
कप्पियं तमकारेत्वा, विकोपेन्तस्स दुक्कटं.
अयमेव नयो अल्ल-सिङ्गिवेरादिकेसुपि;
दुक्कटं बीजगामेसु, निद्दिट्ठत्ता महेसिना.
‘‘रुक्खं छिन्द लतं छिन्द, कन्दं मूलम्पि उद्धर;
उप्पाटेही’’ति वत्तुम्पि, वट्टतेवानियामतो.
‘‘अम्बं ¶ जम्बुम्पि निम्बं वा, छिन्द भिन्दुद्धरा’’ति वा;
गहेत्वा पन नामम्पि, वट्टतेवानियामतो.
‘‘इमं ¶ रुक्खं इमं वल्लिं, इमं छल्लिं इमं लतं;
छिन्द भिन्दा’’ति वा वत्तुं, नियमेत्वा न वट्टति.
पूरेत्वा उच्छुखण्डानं, पच्छियो आहरन्ति चे;
सब्बमेव कतं होति, एकस्मिं कप्पिये कते.
एकतो पन बद्धानि, उच्छुदारूनि होन्ति चे;
कप्पियं करोन्तो पन, दारुं विज्झति वट्टति.
वल्लिया रज्जुया वापि, याय बद्धानि तानि हि;
भाजनेन समानत्ता, तं विज्झति न वट्टति.
भत्तं मरिचपक्केहि, मिस्सेत्वा आहरन्ति चे;
एकसित्थेपि भत्तस्स, सचे विज्झति वट्टति.
अयमेव नयो वुत्तो, तिलतण्डुलकादिसु;
एकाबद्धे कपित्थेपि, कटाहे कप्पियं करे.
कटाहं यदि मुञ्चित्वा, अन्तो चरति मिञ्जकं;
भिन्दापेत्वा कपित्थं तं, कारेतब्बं तु कप्पियं.
अभूतगामबीजेसु, भूतगामादिसञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
अतथासञ्ञिनो तत्थ, असञ्चिच्चासतिस्स च;
उम्मत्तकादिकानञ्च, अनापत्ति पकासिता.
इदञ्च तिसमुट्ठानं, क्रियं सञ्ञाविमोक्खकं;
कायकम्मं वचीकम्मं, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
भूतगामकथा.
कते सङ्घेन कम्मस्मिं, अञ्ञवादविहेसके;
तथा पुन करोन्तस्स, होति पाचित्तियद्वयं.
तिकपाचित्तियं ¶ धम्मे, अधम्मे तिकदुक्कटं;
कम्मे अरोपिते चेवं, वदन्तस्स च दुक्कटं.
आपत्तिं ¶ वापि आपन्नं, अजानन्तस्स, ‘‘भण्डनं;
भविस्सती’’ति सञ्ञिस्स, गिलानस्स न दोसता.
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया;
क्रियाक्रियमिदं वुत्तं, वेदना दुक्खवेदना.
अञ्ञवादकथा.
अयसं कत्तुकामोव, सम्मतस्स हि भिक्खुनो;
वदन्तो उपसम्पन्ने, उज्झापेति च खीयति.
तस्मिं वत्थुद्वये तस्स, होति पाचित्तियद्वयं;
तिकपाचित्तियं धम्मे, अधम्मे तिकदुक्कटं.
अवण्णंनुपसम्पन्न-सन्तिके पन भिक्खुनो;
असम्मतस्स भिक्खुस्स, भासतो यस्स कस्सचि.
सामणेरस्स वा वण्णं, सम्मतासम्मतस्सपि;
वदतो दुक्कटं होति, यस्स कस्सचि सन्तिके.
छन्दादीनं वसेनेव, करोन्तं भणतो पन;
अनापत्ति क्रियासेस-मनन्तरसमं मतं.
उज्झापनकथा.
अज्झोकासे तु मञ्चादिं, अत्तनो वा परस्स वा;
अत्थाय सन्थरापेत्वा, सन्थरित्वापि वा पन.
नेवुद्धरेय्य सङ्घस्स, उद्धरापेय्य वा न तं;
पक्कमन्तो सचे तस्स, होति पाचित्ति भिक्खुनो.
वस्सिके ¶ चतुरो मासे, सचे देवो न वस्सति;
अज्झोकासे तथा चापि, ठपेतुं न च वट्टति.
यत्थ वस्सति हेमन्ते, चत्तारो अपरेपि च;
ठपेतुं तत्थ मञ्चादिं, अट्ठ मासे न वट्टति.
काकादीनं निवासस्मिं, रुक्खमूले कदाचिपि;
मञ्चादिं पन सङ्घस्स, ठपेतुं न च वट्टति.
अञ्ञस्सत्थाय ¶ यं किञ्चि, सन्थतं यदि सङ्घिकं;
यत्थ कत्थचि वा ठाने, येन केनचि भिक्खुना.
याव सो न निसीदेय्य, ‘‘गच्छा’’ति न वदेय्य वा;
ताव सन्थारकस्सेव, भारो तन्ति पवुच्चति.
सचे तं सामणेरेन, सन्थरापेति सन्थतं;
सन्थरापितभिक्खुस्स, पलिबोधोति दीपितो.
सन्थतं भिक्खुना तं चे, भारो तस्सेव ताव तं;
याव आणापको तत्थ, आगन्त्वा न निसीदति.
भिक्खुं वा सामणेरं वा, आरामिकमुपासकं;
अनापुच्छा निय्यातेत्वा, सङ्घिकं सयनासनं.
लेड्डुप्पातमतिक्कम्म, गच्छतो पठमे पदे;
दुक्कटं, दुतिये वारे, पाचित्तियमुदीरितं.
ठत्वा भोजनसालायं, वत्वा यो सामणेरकं;
असुकस्मिं दिवाट्ठाने, पञ्ञापेहीति मञ्चकं.
निक्खमित्वा सचे तस्मा, ठाना अञ्ञत्थ गच्छति;
पादुद्धारेन सो भिक्खु, कारेतब्बोति दीपितो.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, तिकातीतेन सत्थुना;
तथा पुग्गलिके तेन, दीपितं तिकदुक्कटं.
चिमिलिं तट्टिकं चम्मं, फलकं पादपुञ्छनिं;
भूमत्थरणकं वापि, उत्तरत्थरणम्पि वा.
दारुमत्तिकभण्डानि ¶ , पत्ताधारकमेव वा;
अब्भोकासे ठपेत्वा तं, गच्छतो होति दुक्कटं.
सचे आरञ्ञकेनापि, अनोवस्से च नो सति;
लग्गेत्वा पन रुक्खस्मिं, गन्तब्बं तु यथासुखं.
यथा उपचिकादीहि, न खज्जति न लुज्जति;
तथा कत्वापि तं सब्बं, गन्तुं पन च वट्टति.
अनापत्तुद्धरापेत्वा, आपुच्छित्वापि गच्छतो;
अत्तनो सन्तके रुद्धे, आपदासुपि भिक्खुनो.
समुट्ठानादयो ¶ सब्बे, कथिनेन समा मता;
क्रियाक्रियमिदं वुत्त-मयमेव विसेसता.
पठमसेनासनकथा.
भिसिचिमिलिका भूम-त्थरणं उत्तरत्थरं;
तट्टिका चम्मखण्डो च, पच्चत्थरनिसीदनं.
सन्थारो तिणपण्णानं, सेय्या दसविधा सिया;
सब्बच्छन्नपरिच्छन्ने, विहारे भिक्खु यो पन.
एतं दसविधं सेय्यं, सन्थरित्वापि वा सयं;
अनुद्धरित्वानापुच्छा, अतिक्कमति तं सचे.
आरामस्सूपचारं वा, परिक्खेपं पनस्स वा;
पठमे दुक्कटं पादे, पाचित्ति दुतिये सिया.
सेनासनस्स सेय्याय, उभयेसं विनासतो;
गच्छतो सन्थरित्वन्तो-गब्भे पाचित्ति वण्णिता.
उपचारे विहारस्स, दुक्कटं मण्डपादिके;
गच्छतो सन्थरित्वा वा, सेय्यामत्तं विनासतो.
तिकपाचित्तियं ¶ वुत्तं, सङ्घिके दसवत्थुके;
तथा पुग्गलिके तस्स, दीपितं तिकदुक्कटं.
अनापत्तुद्धरित्वा वा, आपुच्छं वापि गच्छतो;
पलिबुद्धेपि वाञ्ञेन, अत्तनो सन्तकेपि वा.
सापेक्खोव च गन्त्वा तं, तत्थ ठत्वापि पुच्छति;
समुट्ठानादयो सब्बे, अनन्तरसमा मता.
दुतियसेनासनकथा.
यो पुब्बुपगतं भिक्खुं, जानं अनुपखज्ज च;
कप्पेय्य सङ्घिकावासे, सेय्यं पाचित्तियस्स चे.
पादधोवनपासाणा, पविसन्तस्स भिक्खुनो;
याव तं मञ्चपीठं वा, निक्खमन्तस्स वा पन.
मञ्चपीठकतो ¶ याव, पस्सावट्ठानमेव तु;
एत्थन्तरे इदं ठानं, उपचारोति वुच्चति.
तत्थ बाधेतुकामस्स, उपचारे तु भिक्खुनो;
दसस्वञ्ञतरं सेय्यं, सन्थरन्तस्स दुक्कटं.
निसीदन्तस्स वा तत्थ, निपज्जन्तस्स वा पन;
तथा द्वेपि करोन्तस्स, होति पाचित्तियद्वयं.
पुनप्पुनं करोन्तस्स, पयोगगणनावसा;
तिकपाचित्तियं वुत्तं, पुग्गले तिकदुक्कटं.
वुत्तूपचारं मुञ्चित्वा, सेय्यं सन्थरतोपि वा;
विहारस्सूपचारे वा, अज्झोकासेपि वा पन.
सन्थरापयतो वापि, तत्थ तस्स निसीदतो;
सब्बत्थ दुक्कटं वुत्तं, निवासो च निवारितो.
अनापत्ति ¶ गिलानस्स, सीतादुप्पीळितस्स वा;
आपदासुपि भिक्खुस्स, तथा उम्मत्तकादिनो.
समुट्ठानादयो सब्बे, पठमन्तिमवत्थुना;
सदिसाति च विञ्ञेय्या, होतीदं दुक्खवेदनं.
अनुपखज्जकथा.
विहारा सङ्घिका भिक्खुं, निक्कड्ढेय्य सचे पन;
निक्कड्ढापेय्य वा कुद्धो, तस्स पाचित्तियं सिया.
बहुभूमापि पासादा, पयोगेनेककेन यो;
निक्कड्ढेति सचे तस्स, एका पाचित्ति दीपिता.
ठपेत्वा च ठपेत्वा च, निक्कड्ढन्तस्स अन्तरा;
द्वारानं गणनायस्स, होन्ति पाचित्तियो पन.
‘‘निक्खमा’’ति वदन्तस्स, वाचायपि अयं नयो;
आणत्तिया खणेयेव, आणापेन्तस्स दुक्कटं.
सचे सो सकिमाणत्तो, द्वारेपि बहुके पन;
अतिक्कामेति एकाव, बहुकानि बहूनि चे.
तस्सूपट्ठानसालादि-विहारस्सूपचारतो ¶ ;
कायेनपि च वाचाय, तथा निक्कड्ढनेपि च.
विहारस्सूपचारा वा, विहारा वापि चेतरं;
निक्कड्ढन्तस्स सब्बेसं, परिक्खारम्पि दुक्कटं.
असम्बद्धेसु भिक्खुस्स, परिक्खारेसु पण्डितो;
वत्थूनं गणनायस्स, दुक्कटं परिदीपये.
अन्तेवासिमलज्जिं वा, तथा सद्धिविहारिकं;
निक्कड्ढन्तस्स उम्मत्तं, सयं उम्मत्तकस्स च.
अत्तनो ¶ वसनट्ठाना, तथा विस्सासिकस्स वा;
परिक्खारञ्च वा तेसं, अनापत्ति पकासिता.
सङ्घारामापि सब्बस्मा, तथा कलहकारकं;
इदं तु तिसमुट्ठानं, वेदना दुक्खवेदना.
निक्कड्ढनकथा.
मज्झिमासीसघट्टाय, वेहासकुटियूपरि;
आहच्चपादके मञ्चे, पीठे वा पन भिक्खुनो.
निसीदन्तस्स वा तस्मिं, निपज्जन्तस्स वा पन;
पयोगगणनायेव, तस्स पाचित्तियो सियुं.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, पुग्गले तिकदुक्कटं;
हेट्ठा अपरिभोगे वा, सीसघट्टाय वा पन.
अवेहासविहारे वा, अत्तनो सन्तकेपि वा;
विस्सासिकविहारे वा, न दोसुम्मत्तकादिनो.
यत्थ पटाणि वा दिन्ना, तत्थ ठत्वा लगेति वा;
इदमेळकलोमेन, समुट्ठानं समं मतं.
वेहासकुटिकथा.
याव द्वारस्स कोसम्हा, अग्गळट्ठपनाय तु;
भिक्खुना लिम्पितब्बं वा, लेपापेतब्बमेव वा.
ञेय्यो ¶ आलोकसन्धीनं, परिकम्मेप्ययं नयो;
छदनस्स द्वत्तिपरियायं, ठितेन हरिते पन.
अधिट्ठेय्यं ततो उद्धं, अधिट्ठेति सचे पन;
तस्स पाचित्तियं होति, दुक्कटं तत्थ तिट्ठतो.
पिट्ठिवंसे ¶ ठितो कोचि, छदनस्स मुखवट्टिया;
यस्मिं ठाने ठितं भिक्खुं, ओलोकेन्तो न पस्सति.
तस्मिं ठाने पन ठातुं, नेव भिक्खुस्स वट्टति;
विहारस्स पतन्तस्स, पतनोकासतो हि तं.
ऊनकद्वत्तिपरियाये, अतिरेकोति सञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
न दोसो द्वत्तिपरियाये, लेणे तिणकुटीसु वा;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
द्वत्तिपरियायकथा.
जानं सप्पाणकं तोयं, तिणं वा मत्तिकम्पि वा;
यदि सिञ्चेय्य पाचित्ति, सिञ्चापेय्य परेहि वा.
अच्छिन्दित्वा सचे धारं, मत्तिकं सिञ्चतो पन;
एकस्मिम्पि घटे एका, पाचित्ति परिदीपिता.
विच्छिन्दति सचे धारं, पयोगगणनावसा;
सम्मुखम्पि करोन्तस्स, मातिकं सन्दमानकं.
एकाव चे सियापत्ति, दिवसम्पि च सन्दतु;
बन्धतो तत्थ तत्थस्स, पयोगगणना सिया.
सचे सकटपुण्णम्पि, मत्तिकं तिणमेव वा;
उदके पक्खिपन्तस्स, एका पाचित्ति एकतो.
एकेकं पक्खिपन्तस्स, पयोगगणनाय चे;
खयं वा आविलत्तं वा, जलं गच्छति तादिसे.
‘‘सिञ्चाही’’ति वदन्तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं;
एकायाणत्तिया एका, दिवसम्पि च सिञ्चतो.
अप्पाणे ¶ ¶ उदके सुद्धे, सप्पाणमिति सञ्ञिनो;
सब्बत्थ विमतिस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
सब्बत्थापाणसञ्ञिस्स, असञ्चिच्चासतिस्स वा;
अजानतो अनापत्ति, तथा उम्मत्तकादिनो.
सप्पाणकत्तं तोयस्स, सप्पाणन्ति विजाननं;
विना वधकचित्तेन, तिणादीनं निसेचनं.
चत्तारेवस्स अङ्गानि, निद्दिट्ठानि महेसिना;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
इदं पण्णत्तिवज्जञ्च, तिचित्तञ्चाति दीपितं;
इदमेवेत्थ निद्दिट्ठं, तस्स चस्स विसेसनं.
सप्पाणककथा.
सेनासनवग्गो दुतियो.
भिक्खुस्साट्ठङ्गयुत्तस्स, भिक्खुनोवादसम्मुति;
इध ञत्तिचतुत्थेन, अनुञ्ञाता महेसिना.
यो तायासम्मतो भिक्खु, गरुधम्मेहि अट्ठहि;
एकं सम्बहुला वापि, भिक्खुनिसङ्घमेव वा.
ओसारेन्तोव ते धम्मे, ओवदेय्य सचे पन;
ओवादपरियोसाने, तस्स पाचित्तियं सिया.
अञ्ञेन पन धम्मेन, ओवदन्तस्स दुक्कटं;
एकतोउपसम्पन्नं, गरुधम्मेहि वा तथा.
भिक्खूनं सन्तिकेयेव, उपसम्पन्नभिक्खुनिं;
तथा, लिङ्गविपल्लासे, पाचित्तेव पकासिता.
सम्मतस्सापि ¶ भिक्खुस्स, दुक्कटं समुदीरितं;
ओवादं अनियादेत्वा, धम्मेनञ्ञेन भासतो.
‘‘समग्गम्हा’’ति वुत्तेपि, अञ्ञेनोवदतो तथा;
‘‘वग्गम्हा’’ति च वुत्तेपि, गरुधम्मेहि दुक्कटं.
अगण्हन्तस्स ¶ ओवादं, अपच्चाहरतोपि तं;
ठपेत्वा दुक्कटं बालं, गिलानं गमिकं सिया.
अधम्मे पन कम्मस्मिं, अधम्मन्ति च सञ्ञिनो;
वग्गे भिक्खुनिसङ्घस्मिं, तिकपाचित्तियं सिया.
तथा वेमतिकस्सापि, धम्मकम्मन्ति सञ्ञिनो;
नव पाचित्तियो वुत्ता, समग्गेपि च तत्तका.
नवकानं वसा द्विन्नं, अट्ठारस भवन्ति ता;
दुक्कटं धम्मकम्मेपि, सत्तरसविधं सिया.
‘‘ओसारेही’’ति वुत्तो वा, पञ्हं पुट्ठो कथेति वा;
सिक्खमानाय वा नेव, दोसो उम्मत्तकादिनो.
वाचुग्गताव कातब्बा, पगुणा द्वेपि मातिका;
सुत्तन्ततो च चत्तारो, भाणवारा पकासिता.
एको परिकथत्थाय, कथामग्गो पकासितो;
मङ्गलामङ्गलत्थाय, तिस्सोयेवानुमोदना.
उपोसथादिअत्थाय, कम्माकम्मविनिच्छयो;
कम्मट्ठानं तथा एकं, उत्तमत्थस्स पापकं.
एत्तकं उग्गहेत्वान, पञ्चवस्सो बहुस्सुतो;
मुञ्चित्वा निस्सयं कामं, वसितुं लभतिस्सरो.
वाचुग्गता विभङ्गा द्वे, पगुणा ब्यञ्जनादितो;
चतूस्वपि निकायेसु, एको वा पोत्थकोपि च.
कम्माकम्मञ्च वत्तानि, उग्गहेतब्बमेत्तकं;
सब्बन्तिमपरिच्छेदो, दसवस्सो सचे पन.
बहुस्सुतो ¶ दिसामोक्खो, येनकामंगमो सिया;
परिसं लभते कामं, उपट्ठापेतुमिस्सरो.
यस्स साट्ठकथं सब्बं, वाचुग्गं पिटकत्तयं;
सोयं बहुस्सुतो नाम, भिक्खुनोवादको सिया.
अस्सासम्मततादीनि ¶ , तीणि अङ्गानि दीपये;
पदसोधम्मतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
ओवादकथा.
पाचित्ति गरुधम्मेहि, धम्मेनञ्ञेन वा पन;
होत्यत्थङ्गते सूरिये, ओवदन्तस्स भिक्खुनिं.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, सम्मतस्सापि भिक्खुनो;
एकतोउपसम्पन्नं, ओवदन्तस्स दुक्कटं.
तथानत्थङ्गते सूरिये, गते अत्थन्ति सञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
उद्देसादिनयेनस्स, अनापत्ति पकासिता;
अनन्तरसमा सेसा, समुट्ठानादयो नया.
अत्थङ्गतसूरियकथा.
भिक्खुनिं ओवदन्तस्स, गन्त्वा भिक्खुनुपस्सयं;
गरुधम्मेहि अञ्ञत्र, काला पाचित्तियं सिया.
सचे असम्मतो होति, होति पाचित्तियद्वयं;
अत्थङ्गते च सूरिये, सचे वदति तीणिपि.
अञ्ञेन पन धम्मेन, वदतो दुक्कटद्वयं;
एकं पाचित्तियं होति, भिक्खुनो रत्तिहेतुकं.
सम्मतस्सापि भिक्खुस्स, होति पाचित्तियद्वयं;
गरुधम्मनिदानस्स, सम्मतत्ता अभावतो.
तस्सेवञ्ञेन ¶ धम्मेन, ओवदन्तस्स दुक्कटं;
सम्मतत्ता अनापत्ति, एका पाचित्ति रत्तियं.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, दुक्कटं इतरद्वये;
एकतोउपसम्पन्नं, ओवदन्तस्स दुक्कटं.
तथा अञ्ञेन धम्मेन, गन्त्वा भिक्खुनुपस्सयं;
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता.
भिक्खुनुपस्सयकथा.
चीवरादीनमत्थाय ¶ , ओवदन्तीति भिक्खुनिं;
वदतो सम्मते भिक्खु, तस्स पाचित्तियं सिया.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, तथेव तिकदुक्कटं;
सङ्घेनासम्मतं भिक्खुं, वदन्तस्स च दुक्कटं.
तथेवानुपसम्पन्नं, सम्मतं वा असम्मतं;
न दोसो आमिसत्थाय, ओवदन्तस्स भासतो.
तथा उम्मत्तकादीनं, अनापत्ति पकासिता;
इदञ्हि तिसमुट्ठानं, वेदना दुक्खवेदना.
आमिसकथा.
सचे भिक्खुनिया भिक्खु, ददेय्य पन चीवरं;
अञ्ञातिकाय पाचित्ति, ठपेत्वा पारिवत्तकं.
चीवरस्स पटिग्गाह-सिक्खापदसमो नयो;
अवसेसो मतो सद्धिं, समुट्ठानादिना पन.
तत्थ भिक्खुनिया दिन्नं, चीवरं इध भिक्खुना;
तत्थ निस्सग्गियं सुद्ध-पाचित्ति इध सूचिता.
चीवरदानकथा.
चीवरं ¶ यो हि सिब्बेय्य, सिब्बापेय्य परेन वा;
अञ्ञातिकाय पाचित्ति, होति भिक्खुनिया पन.
यं वा निवासितुं सक्का, यं वा पारुपनूपगं;
चीवरन्ति अधिप्पेतो, इदमेत्थ महेसिना.
सयं सूचिं पवेसेत्वा, सिब्बन्तस्स च भिक्खुनो;
सूचिनीहरणे तस्स, पाचित्तियमुदीरितं.
सतक्खत्तुम्पि विज्झित्वा, सकिं नीहरतो पन;
एकं पाचित्तियं वुत्तं, पयोगस्स वसा बहू.
‘‘सिब्बा’’ति पन आणत्तो, अविसेसेन भिक्खुना;
निट्ठापेति सचे सब्बं, एकं पाचित्तियं सिया.
‘‘यमेत्थ ¶ चीवरे कम्मं, भारो सब्बं तवा’’ति हि;
आणत्तो भिक्खुना सब्बं, निट्ठापेति सचे पन.
भिक्खुस्साणापकस्सेव, एकायाणत्तिया पन;
होन्ति पाचित्तियापत्ति, अनेकारापथे पथे.
पुनप्पुनाणापेन्तस्स, अनेकाणत्तियं पन;
का हि नाम कथा अत्थि? तिकपाचित्तियं सिया.
ञातिकाय च अञ्ञाति-सञ्ञिस्स विमतिस्स वा;
एकतोउपसम्पन्न-चीवरे दुक्कटं सिया.
ठपेत्वा चीवरं अञ्ञं, परिक्खारञ्च सिब्बतो;
अनापत्ति विनिद्दिट्ठा, सिक्खमानादिकायपि.
सञ्चरित्तसमुट्ठानं, क्रियं पण्णत्तिवज्जकं;
कायकम्मं वचीकम्मं, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
चीवरसिब्बनकथा.
भिक्खु ¶ भिक्खुनिया सद्धिं, संविधाय पनेकतो;
पटिपज्जेय्य मग्गं चे, अञ्ञत्र समया इध.
गामन्तरोक्कमे वापि, अद्धयोजनतिक्कमे;
अगामके अरञ्ञे वा, होति आपत्ति भिक्खुनो.
एत्थाकप्पियभूमट्ठो, संविधानं करोति यो;
संविधाननिमित्तं तु, दुक्कटं तस्स दीपितं.
संविधानं करोन्तस्स, ठत्वा कप्पियभूमियं;
संविधाननिमित्तं तु, न वदन्तस्स दुक्कटं.
उभयत्थापि पाचित्ति, गच्छन्तस्सेव भिक्खुनो;
अनन्तरस्स गामस्स, उपचारोक्कमे सिया.
तत्रापि पठमे पादे, दुक्कटं समुदीरितं;
दुतिये पदवारस्मिं, पाचित्तियमुदीरितं.
अन्तरा संविधानेपि, भिक्खुनो दुक्कटं सिया;
द्वारमग्गविसङ्केते, सति चापत्ति वुच्चति.
असंविदहिते ¶ काले, विदहितोति सञ्ञिनो;
भिक्खुस्सेव विधानस्मिं, होति आपत्ति दुक्कटं.
समये विदहित्वा वा, विसङ्केतेन गच्छतो;
आपदासु अनापत्ति, तथा उम्मत्तकादिनो.
इदं चतुसमुट्ठानं, कायतो कायवाचतो;
कायचित्ता समुट्ठाति, कायवाचादिकत्तया.
संविधानकथा.
एकमुज्जवनिं नावं, तथा ओजवनिम्पि वा;
अभिरूहेय्य पाचित्ति, सद्धिं भिक्खुनिया सचे.
सगामतीरपस्सेन ¶ , गामन्तरवसेन वा;
अगामतीरपस्सेन, गमने अद्धयोजने.
तथा योजनवित्थिण्ण-नदीमज्झेन गच्छतो;
अद्धयोजनसङ्खाय, होन्ति पाचित्तियो पन.
यथासुखं समुद्दस्मिं, सब्बअट्ठकथासु हि;
नदियंयेव आपत्ति, न समुद्दे विचारिता.
तित्थसम्पादनत्थाय, उद्धं वा नदिया अधो;
सचे हरन्ति तंयुत्ता, अनापत्ति पकासिता.
तथा संविदहित्वा वा, तिरियं तरणाय वा;
आपदासु विसेसो हि, अनन्तरसमो मतो.
नावाभिरुहनकथा.
ञत्वा भिक्खुनिया भत्तं, भुञ्जतो परिपाचितं;
हित्वा गिहिसमारम्भं, होति पाचित्ति भिक्खुनो.
भोजनं पञ्चधा वुत्तं, गहणे तस्स दुक्कटं;
अज्झोहारेसु सब्बेसु, तस्स पाचित्तियो सियुं.
सन्तकं ञातकादीनं, गिहिसम्पादितम्पि वा;
विना भिक्खुनिया दोसो, भुञ्जतो परिपाचितं.
परिपाचितसञ्ञिस्स ¶ , भिक्खुस्सापरिपाचिते;
उभोसु विमतिस्सापि, होति सब्बत्थ दुक्कटं.
एकतोउपसम्पन्न-परिपाचितभोजनं;
अज्झोहारवसेनेव, दुक्कटं परिभुञ्जतो.
अञ्ञं वा पन यं किञ्चि, ठपेत्वा पञ्चभोजनं;
भुञ्जन्तस्स अनापत्ति, यागुखज्जफलादिकं.
समुट्ठानादयो ¶ तुल्या, पठमन्तिमवत्थुना;
इदं पण्णत्तिवज्जं तु, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
परिपाचितकथा.
दुतियानियतेनेव, दसमं सदिसं मतं;
इदं सिक्खापदं सब्बं, समुट्ठाननयादिना.
रहोनिसज्जकथा.
भिक्खुनिवग्गो ततियो.
एको आवसथो पिण्डो, अगिलानेन भिक्खुना;
भुञ्जितब्बो ततो उद्धं, पाचित्ति परिभुञ्जतो.
अनोदिस्सेव पञ्ञत्ते, यावदत्थेव भिक्खुना;
भुञ्जितब्बं सकिं तत्थ, ततो उद्धं न वट्टति.
दुतिये दिवसे तत्थ, गहणे दुक्कटं मतं;
अज्झोहारेसु सब्बेसु, तस्स पाचित्तियो मता.
कुलेनेकेन पञ्ञत्ते, सह नानाकुलेहि वा;
नानेकट्ठानभेदेसु, एकभागोव वट्टति.
नानाट्ठानेसु पञ्ञत्तो, यो च, नानाकुलेहि वा;
भुञ्जतो पन सब्बत्थ, न दोसो पटिपाटिया.
पटिपाटिमसेसेन, खेपेत्वा पुन भुञ्जतो;
आदितो पन पट्ठाय, न च कप्पति भिक्खुनो.
अनापत्ति ¶ गिलानस्स, आगच्छन्तस्स गच्छतो;
ओदिस्सपि च पञ्ञत्ते, परित्ते भुञ्जतो सकिं.
यागुआदीनि ¶ निच्चम्पि, भुञ्जितुं पन वट्टति;
सेसमेळकलोमेन, समुट्ठानादिकं समं.
आवसथकथा.
अञ्ञत्र समया वुत्ता, पाचित्ति गणभोजने;
गणोति पन निद्दिट्ठा, चत्तारो वा ततुत्तरिं.
यं निमन्तनतो वापि, लद्धं विञ्ञत्तितोपि वा;
भोजनं पन पञ्चन्नं, होति अञ्ञतरं इध.
भोजनानम्पि पञ्चन्नं, गहेत्वा नाममेव तु;
निमन्तेति सचे भिक्खू, चत्तारो बहुकेपि वा.
‘‘ओदनं भोजनं भत्तं, सम्पटिच्छथ गण्हथ’’;
इति वेवचनेहेव, अथ भासन्तरेन वा.
ततो तस्स च ते भिक्खू, सादियित्वा निमन्तनं;
एकतो नानतो वा चे, गन्त्वा गण्हन्ति एकतो.
सब्बेसं होति पाचित्ति, गणभोजनकारणा;
एकतो गहणं एत्थ, गणभोजनकारणं.
एकतो नानतो वापि, गमनं भोजनम्पि वा;
कारणन्ति न तं विञ्ञू, भणन्ति गणभोजने.
सचेपि ओदनादीनं, गहेत्वा नाममेव वा;
एकतो नानतो वापि, विञ्ञापेत्वा मनुस्सके.
नानतो वेकतो गन्त्वा, सचे गण्हन्ति एकतो;
एवम्पि पन होतीति, वण्णितं गणभोजनं.
दुविधस्सापि एतस्स, पटिग्गहणकारणा;
दुक्कटं होति पाचित्ति, अज्झोहारेसु दीपिता.
समयेसु ¶ अनापत्ति, सत्तस्वपि पकासिता;
गहेत्वा एकतो द्विन्नं, तिण्णं वा भुञ्जतं तथा.
मुनिनानुपसम्पन्न-चारिपत्तानिमन्तिता ¶ ;
चतुत्थे एकतो कत्वापि, गणभेदो पकासितो.
नेव समयलद्धानं, वसेनपि हि सब्बसो;
गणभेदो पनापत्ति, वेदितब्बा विभाविना.
भोजनानञ्च पञ्चन्नं, वसेन गणभोजने;
नत्थेव च विसङ्केतं, यागुआदीसु तं सिया.
गणभोजनसञ्ञिस्स, भिक्खुस्सागणभोजने;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
भोजनानि च पञ्चेव, ठपेत्वा यागुआदिसु;
अनापत्तीति ञातब्बा, निच्चभत्तादिकेसुपि.
तथा उम्मत्तकादीनं, समुट्ठानादिना पन;
इदं एळकलोमेन, सदिसन्ति पकासितं.
गणभोजनकथा.
बहूहि यो भिक्खु मनुस्सकेहि;
निमन्तितो पञ्चहि भोजनेहि;
हित्वा सचे पुब्बनिमन्तनाय;
विकप्पनं पञ्चसु यस्स कस्स.
पच्छा निमन्तितं भत्तं, तथा उप्पटिपाटिया;
भुञ्जतो एकसित्थम्पि, तस्स पाचित्तियं सिया.
भोजनानं तु पञ्चन्नं, येन केन निमन्तितो;
तं ठपेत्वा सचे अञ्ञं, भोजनं परिभुञ्जति.
तेसमेव ¶ च पञ्चन्नं, भोजनानं महेसिना;
एतं परम्परं नाम, भोजनं परिदीपितं.
यत्थ खीरं रसं वापि, आकिरन्ति सचे पन;
येन अज्झोत्थटं भत्तं, सब्बमेकरसं सिया.
कोटितो पन पट्ठाय, संसट्ठं परिभुञ्जतो;
अनापत्तीति निद्दिट्ठं, महापच्चरियं पन.
परम्परन्ति ¶ सञ्ञाय, अपरम्परभोजने;
तत्थ वेमतिकस्सापि, दुक्कटं परिभुञ्जतो.
सकलेनपि गामेन, पूगेन निगमेन वा;
निमन्तितस्स वा निच्च-भत्ते दोसो न विज्जति.
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेनादिना समा;
क्रियाक्रियमिदं वुत्तं, भोजनञ्चाविकप्पनं.
परम्परभोजनकथा.
पूवा पहेणकत्थाय, पटियत्ता सचे पन;
पाथेय्यत्थाय मन्था वा, ये हि तत्थ च भिक्खुना.
द्वत्तिपत्ता गहेतब्बा, पूरा पूवेहि सत्तुहि;
ततो चे उत्तरिं तस्स, होति पाचित्ति गण्हतो.
गहेत्वा निक्खमन्तेन, ‘‘द्वत्तिपत्ता मया इध;
गहिता पन पूवा’’ति, भिक्खुं दिस्वा वदे बुधो.
‘‘मा खो त्वं पटिगण्हा’’ति, अवदन्तस्स दुक्कटं;
गण्हतोपि च तं सुत्वा, होति आपत्ति दुक्कटं.
ऊनकद्वत्तिपत्तेसु, अतिरेकोति सञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
येन ¶ तत्थ तयो लद्धा, पत्तपूरा ततो पन;
द्वे सङ्घस्स पदातब्बा, द्वे चे एको, न एकतो.
अपहेणकपाथेय्यं, अवसेसम्पि वा ततो;
सन्तकं ञातकादीनं, देन्तानम्पि तदूनकं.
गण्हतोपि अनापत्ति, तथा उम्मत्तकादिनो;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
काणमातुकथा.
अञ्ञेन पन पञ्चन्नं, भोजनानं पवारितो;
पाचित्तिनतिरित्तं चे, पुन भुञ्जति भोजनं.
असनं ¶ भोजनञ्चेव, हत्थपासाभिहारता;
कायवाचापटिक्खेपो, पञ्चङ्गेहि पवारणा.
ओदनो सत्तु कुम्मासो, मच्छो मंसन्ति सब्बसो;
निप्पपञ्चेन निद्दिट्ठं, भोजनं पञ्चधा मतं.
ओदनो तत्थ सत्तन्नं, धञ्ञानं ओदनो मतो;
भज्जितानं तु धञ्ञानं, चुण्णं ‘‘सत्तू’’ति वुच्चति.
कुम्मासो यवकुम्मासो, मच्छो वुच्चति ओदको;
मंसम्पि कप्पियमंसं, अयमेत्थ विनिच्छयो.
सालि वीहि यवो कङ्गु, वरको गोधुमो तथा;
कुद्रूसकोति सत्तेते, धञ्ञा धञ्ञेन देसिता.
सामाकादितिणं सब्बं, कुद्रूसेनेव दीपितं;
नीवारो सालियं वुत्तो, वरके वरकचोरको.
सत्तन्नं पन धञ्ञानं, ओदनो यागु वा पन;
अङ्गसम्पत्तिया युत्ता, सञ्जनेति पवारणं.
हत्थेन ¶ गहितोकासे, ओधिं दस्सेति या पन;
यागुसा इध सब्बापि, ओदनोति पवुच्चति.
अब्भुण्हा पन या यागु, उद्धनोरोपिता तनु;
सचे ओधिं न दस्सेति, न जनेति पवारणं.
पुन सा सीतलीभूता, घनभावं गता सचे;
ओधिं दस्सेति सो पुब्बे, तनुभावो न रक्खति.
तक्कधञ्ञरसादीनि, आरोपेत्वा बहूनिपि;
फलपण्णकळीरानि, पक्खिपित्वान तत्थ च.
तण्डुले मुट्ठिमत्तेपि, पक्खिपित्वा पचन्ति चे;
ओधिं पन च दस्सेति, सञ्जनेति पवारणं.
रसे धञ्ञरसे खीरे, वाकिरित्वान ओदनं;
‘‘यागुं गण्हथ, यागु’’न्ति, वत्वा देन्ति सचे पन.
किञ्चापि तनुका होति, सञ्जनेति पवारणं;
तं पचित्वा सचे देन्ति, यागुसङ्गहिता पन.
छुपन्ति ¶ मच्छमंसं वा, तनुकायपि यागुया;
सचे सासपमत्तम्पि, पञ्ञायति पवारणं.
मच्छमंसरसो सुद्धो, संसत्तो रसयागु वा;
न चाकप्पियमंसं वा, सञ्जनेति पवारणं.
ठपेत्वा वुत्तधञ्ञानं, ओदनं पन सब्बसो;
वेळुतण्डुलकादीनं, न पवारेति ओदनो.
पुथुका वा ततो ताहि, कतभत्तम्पि सत्तुपि;
सुद्धा न पन पूवा वा, पवारेन्ति कदाचिपि.
खरपाकेन भट्ठानं, वीहीनं तण्डुले पन;
कोट्टेत्वा देन्ति तं चुण्णं, सत्तुसङ्गहितं मतं.
भज्जितानं ¶ तु वीहीनं, न पवारेन्ति तण्डुला;
तेसं पन च यं चुण्णं, तं जनेति पवारणं.
खरपाकेन भट्ठानं, वीहीनं कुण्डकम्पि च;
सत्तुनं मोदको वापि, सञ्जनेति पवारणं.
समपाकेन भट्ठानं, सुक्खानं आतपेन च;
कुण्डकं पन वीहीनं, न जनेति पवारणं.
लाजा वा पन तेहेव, कतभत्तम्पि सत्तु वा;
खज्जकं पन सुद्धं वा, न जनेति पवारणं.
पूरितं मच्छमंसेहि, तं जनेति पवारणं;
यं किञ्चि भज्जितं पिट्ठं, न पवारेति सुद्धकं.
यवेहि कतकुम्मासो, पवारेति, न चापरो;
मच्छमंसेसु वत्तब्बं, पाकटत्ता न विज्जति.
खादन्तो कप्पियं मंसं, निसेधेति अकप्पियं;
न सो तेन पवारेति, अवत्थुत्ताति दीपितं.
तथेवाकप्पियं मंसं, खादन्तो कप्पियं सचे;
निसेधेति पवारेति, वत्थुकत्ताति वण्णितं.
मंसं पन च खादन्तो, कप्पियं वा अकप्पियं;
पवारेति निसेधेति, किञ्चि कप्पियभोजनं.
सचे ¶ अकप्पियं मंसं, खादन्तोव अकप्पियं;
निसेधं न पवारेति, तथा अञ्ञं अकप्पियं.
सचे अज्झोहटं होति, सित्थमेकम्पि भिक्खुना;
पत्ते हत्थे मुखे वापि, भोजनं पन विज्जति.
पवारणपहोनं चे, पटिक्खिपति भोजनं;
पवारेति सचे नत्थि, न पवारेति कत्थचि.
गिलित्वा च मुखे भत्तं, सेसमादाय गच्छति;
अन्तरा च निसेधेन्तो, न पवारेति भोजनं.
मुखे ¶ च भत्तं गिलितञ्च हत्थे;
भत्तं तु अञ्ञस्स च दातुकामो;
पत्ते च भत्तं पुन दातुकामो;
पटिक्खिपन्तो न पवारितो सो.
असनस्स उपच्छेदा, न पवारेति सोति हि;
कथयन्ति महापञ्ञा, कारणाकारणञ्ञुनो.
गण्हतो पच्छिमं अङ्गं, ददतो पुरिमं पन;
उभिन्नं अड्ढतेय्यं चे, विना हत्थं पसारितं.
तस्मिं अभिहटं ठाने, पवारणपहोनकं;
तादिसं भुञ्जमानोव, निसेधेति पवारितो.
हत्थे आधारके वापि, पत्तं ऊरूसु वा ठितं;
आहरित्वा सचे भिक्खु, ‘‘भत्तं गण्हा’’ति भासति.
अनन्तरे निसिन्नोव, तं पटिक्खिपतो पन;
अभिहारस्स चाभावा, नत्थि तस्स पवारणा.
भत्तपच्छिं पणामेत्वा, ठपेत्वा पुरतो ‘‘इदं;
गण्हाही’’ति च वुत्तेपि, अयमेव विनिच्छयो.
अनन्तरस्स भिक्खुस्स, दीयमाने पनेतरो;
पिदहन्तो सकं पत्तं, हत्थेहि न पवारितो.
कायेनाभिहटं भत्तं, पटिक्खिपति यो पन;
कायेन वापि वाचाय, होति कस्स पवारणा.
एको ¶ अभिहटे भत्ते, पवारणभया पन;
‘‘आकिराकिर कोट्टेत्वा, कोट्टेत्वा पूरया’’ति च.
सचे वदति तस्सापि, न पनत्थि पवारणा;
इच्चेवाह महाथेरो, महापदुमनामको.
समंसञ्हि ¶ रसं नेत्वा, गण्हथाति रसं वदे;
तं सुत्वा च निसेधेन्तो, नेव होति पवारितो.
‘‘गण्ह मच्छरसं सारं, गण्ह मंसरस’’न्ति वा;
‘‘इदं गण्हा’’ति वा वुत्ते, पटिक्खेपे पवारणा.
सचे मंसं विसुं कत्वा, ‘‘गण्ह मंसरस’’न्ति वा;
वदेय्यत्थि च मंसं चे, पटिक्खेपे पवारणा.
ओदनेन च पुच्छन्तं, ‘‘मुहुत्तं आगमेहि’’ति;
गहणत्थं ठपेन्तस्स, नेव तस्स पवारणा.
कळीरपनसादीहि, मिस्सकं मच्छमंसकं;
‘‘कळीरसूपकं गण्ह, पनसब्यञ्जन’’न्ति वा.
वदन्ति चे पटिक्खेपे, नेव होति पवारणा;
अपवारणहेतूनं, नामेन पन वुत्ततो.
‘‘मच्छसूप’’न्ति वा वुत्ते, ‘‘मंससूप’’न्ति वा पन;
‘‘इदं गण्हा’’ति वा वुत्ते, होतियेव पवारणा.
एसेव च नयो वुत्तो, ञेय्यो मंसकरम्बके;
सब्बेसु मच्छमंसेहि, मिस्सकेसु अयं नयो.
भत्तसम्मिस्सितं यागुं, आहरित्वा सचे पन;
‘‘यागुं गण्हा’’ति वुत्तस्मिं, न पवारेति वारयं.
‘‘भत्तं गण्हा’’ति वुत्ते तु, पवारेति पटिक्खिपं;
येन वापुच्छितो तस्स, अत्थितायाति कारणं.
‘‘यागुमिस्सकं गण्हा’’ति, वुत्ते तत्थ च यागु चे;
समा बहुतरा वा सा, न पवारेति सो किर.
मन्दा यागु, बहुं भत्तं, सचे होति पवारणा;
इदं सब्बत्थ निद्दिट्ठं, कारणं पन दुद्दसं.
रसं ¶ बहुरसे भत्ते, खीरं वा बहुखीरके;
गण्हथाति विसुं कत्वा, देति नत्थि पवारणा.
गच्छन्तेनेव ¶ भोत्तब्बं, गच्छन्तो चे पवारितो;
भुञ्जितब्बं ठितेनेव, ठत्वा यदि पवारितो.
उदकं वापि पत्वा सो, सचे तिट्ठति कद्दमं;
अतिरित्तं तु कारेत्वा, भुञ्जितब्बं ततो पुन.
पीठके यो निसीदित्वा, पवारेति सचे पन;
आसनं अविचालेत्वा, भुञ्जितब्बं यथासुखं.
सचे मञ्चे निसीदित्वा, पवारेति ततो पन;
इतो संसरितुं एत्तो, ईसकम्पि न लब्भति.
तेन मञ्चेन नं सद्धिं, वट्टतञ्ञत्र नेन्ति चे;
एवं सब्बत्थ ञातब्बं, विञ्ञुना विनयञ्ञुना.
निपज्जित्वाव भोत्तब्बं, निपन्नो चे पवारितो;
वारेतुक्कुटिको हुत्वा, भुञ्जितब्बं तथेव च.
अथालमेतं सब्बन्ति, वत्तब्बं तेन भिक्खुना;
अतिरित्तं करोन्तेन, ओनमेत्वान भाजनं.
कप्पियं पन कातब्बं, न पत्तेयेव केवलं;
पच्छियं यदि वा कुण्डे, कातुं वट्टति भाजने.
पवारितानं अपवारितानं;
अञ्ञेसमेतं पन वट्टतेव;
येनातिरित्तं तु कतं ठपेत्वा;
तमेव चेकं परिभुञ्जितब्बं.
कप्पियं पन कारेत्वा, भुञ्जन्तस्सेव भिक्खुनो;
ब्यञ्जनं वापि यं किञ्चि, पत्ते तस्साकिरन्ति चे.
अतिरित्तं तु कारेत्वा, भुञ्जितब्बं तथा पुन;
येन तं अकतं यं वा, कातब्बं तेन तं विसुं.
कतं ¶ अकप्पियादीहि, अतिरित्तं तु सत्तहि;
न गिलानातिरित्तञ्च, तं होतिनतिरित्तकं.
योपि ¶ पातोव एकम्पि, सित्थं भुत्वा निसीदति;
उपकट्ठूपनीतम्पि, कातुं लभति कप्पियं.
आहारत्थाय यामादि-कालिकं पटिगण्हतो;
अनामिसं तमेवस्स, दुक्कटं परिभुञ्जतो.
तथा अनतिरित्तन्ति, सञ्ञिनो अतिरित्तके;
तत्थ वेमतिकस्सापि, दुक्कटं परिदीपितं.
अनापत्तातिरित्तं तु, कारापेत्वान भुञ्जतो;
गिलानस्सातिरित्तं वा, तथा उम्मत्तकादिनो.
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता;
कप्पियाकरणञ्चेव, भोजनञ्च क्रियाक्रियं.
पठमपवारणकथा.
यो पनानतिरित्तेन, पवारेय्य पवारितं;
जानं आसादनापेक्खो, भुत्ते पाचित्ति तस्स तु.
दुक्कटं अभिहारे च, गहणे इतरस्स हि;
अज्झोहारपयोगेसु, सब्बेसुपि च दुक्कटं.
भोजनस्सावसानस्मिं, पाचित्ति परिदीपिता;
अभिहारकभिक्खुस्स, सब्बं तस्सेव दस्सितं.
पवारितोति सञ्ञिस्स, भिक्खुस्मिं अपवारिते;
विमतिस्सुभयत्थापि, दुक्कटं परिदीपितं.
अनापत्तातिरित्तं वा, कारापेत्वाव देति चे;
गिलानस्सावसेसं वा, अञ्ञस्सत्थाय देति वा.
सेसं ¶ सब्बमसेसेन, अनन्तरसमं मतं;
ओमसवादतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
दुतियपवारणकथा.
खादनीयं वा भोजनीयं वा;
किञ्चि विकाले यो पन भिक्खु;
खादति ¶ भुञ्जति वापि च तं;
सो जिनवुत्तं दोसमुपेति.
यमामिसगतञ्चेत्थ, वनमूलफलादिकं;
कालिकेस्वसम्मोहत्थं, वेदितब्बमिदं पन.
मूलं कन्दं मुळालञ्च, मत्थकं खन्धकं तचं;
पत्तं पुप्फं फलं अट्ठि, पिट्ठं निय्यासमेव च.
मूलखादनीयादीनं, मुखमत्तनिदस्सनं;
भिक्खूनं पाटवत्थाय, नामत्थेसु निबोधथ.
मूलकं खारकञ्चेव, वत्थुलं तण्डुलेय्यकं;
तम्बकं जज्झरिकञ्च, चच्चु वजकलीपि च.
मूलानि एवमादीनं, साकानं आमिसे पन;
सङ्गहं इध गच्छन्ति, आहारत्थं फरन्ति हि.
छड्डेन्ति जरट्ठं छेत्वा, यं तं वजकलिस्स तु;
तं यावजीविकं वुत्तं, सेसानं यावकालिकं.
हलिद्दि सिङ्गिवेरञ्च, वचत्तं अतिविसं वचं;
उसीरं भद्दमुत्तञ्च, तथा कटुकरोहिणी.
इच्चेवमादिकं अञ्ञं, पञ्चमूलादिकं बहु;
नानप्पकारकं मूलं, विञ्ञेय्यं यावजीविकं.
मसालुपिण्डलादीनं ¶ , वल्लीनं आलुवस्स च;
कन्दो उप्पलजातीनं, तथा पदुमजातिया.
कदलीसिग्गुतालानं, मालुवस्स च वेळुया;
सतावरि कसेरूनं, कन्दो अम्बाटकस्स च.
इच्चेवमादयो कन्दा;
दस्सिता यावकालिका;
धोतो सो आमिसे वुत्तो;
कन्दो यो खीरवल्लिया.
अधोतो लसुणञ्चेव, खीरकाकोलिआदयो;
कन्दा वाक्यपथातीता, विञ्ञेय्या यावजीविका.
पुण्डरीकमुळालञ्च ¶ , मुळालं पदुमस्स च;
एवमादिमनेकम्पि, मुळालं यावकालिकं.
तालहिन्तालकुन्ताल-नाळिकेरादिसम्भवं;
हलिद्दिसिङ्गिवेरानं, मुळालं यावजीविकं.
तालहिन्तालकुन्ताल-कळीरो केतकस्स च;
कदलीनाळिकेरानं, मत्थकं मूलकस्स च.
खज्जुरेरकवेत्तानं, उच्छुवेळुनळादिनं;
सत्तन्नं पन धञ्ञानं, कळीरो सासपस्स च.
इच्चेवमादयोनेके, मत्थका यावकालिका;
अञ्ञे हलिद्दिआदीनं, मत्थका यावजीविका.
तालकुन्तालकादीनं, छिन्दित्वा पातितो पन;
गतो जरट्ठबुन्दो सो, सङ्गहं यावजीविके.
खन्धखादनीयं नाम, उच्छुखन्धो पकासितो;
सालकल्याणिया खन्धो, तथा पथवियं गतो.
एवमुप्पलजातीनं, दण्डको यावकालिको;
पण्णदण्डुप्पलादीनं, सब्बो पदुमजातिया.
यावजीविकसङ्खाता ¶ , करमद्दादिदण्डका;
तचेसुच्छुतचोवेको, सरसो यावकालिको.
मूलकं खारको चच्चु, तम्बको तण्डुलेय्यको;
वत्थुलो चीनमुग्गो च, उम्मा वजकली तथा.
जज्झरी कासमद्दो च, सेल्लु सिग्गु च नाळिका;
वरुणो अग्गिमन्थो च, जीवन्ती सुनिसन्नको.
राजमासो च मासो च, निप्फावो मिगपुप्फिका;
वण्टको भूमिलोणीति, एवमादिमनेककं.
पत्तखादनीयं नाम, कथितं यावकालिकं;
इतरा च महालोणि, दीपिता यावजीविका.
यावकालिकमिच्चेव, कथितं अम्बपल्लवं;
निम्बस्स कुटजस्सापि, पण्णं सुलसियापि च.
कप्पासिकपटोलानं ¶ , तेसं पुप्फफलानि च;
फणिज्जकज्जुकानञ्च, पण्णं तं यावजीविकं.
अट्ठन्नं मूलकादीनं, पुप्फं निप्फावकस्स च;
तथा पुप्फं करीरस्स, पुप्फं वरुणकस्स च.
पुप्फं कसेरुकस्सापि, जीवन्ती सिग्गुपुप्फकं;
पदुमुप्पलजातीनं, पुप्फानं कण्णिकापि च.
नाळिकेरस्स तालस्स, तरुणं केतकस्स च;
इच्चेवमादिकं पुप्फ-मनेकं यावकालिकं.
यावकालिकपुप्फानि, ठपेत्वा पन सेसकं;
यावजीविकपुप्फन्ति, दीपये सब्बमेव च.
तिलकमकुलसालमल्लिकानं ¶ ;
ककुधकपित्थककुन्दकळीनं;
कुरवककरवीरपाटलीनं;
कुसुममिदं पन यावजीविकं.
अम्बम्बाटकजम्बूनं, फलञ्च पनसस्स च;
मातुलुङ्गकपित्थानं, फलं तिन्तिणिकस्स च.
तालस्स नाळिकेरस्स, फलं खज्जूरियापि च;
लबुजस्स च चोचस्स, मोचस्स मधुकस्स च.
बदरस्स करमद्दस्स, फलं वातिङ्गणस्स च;
कुम्भण्डतिपुसानञ्च, फलं एळालुकस्स च.
राजायतनफलं पुस्स-फलं तिम्बरुकस्स च;
एवमादिमनेकम्पि, फलं तं यावकालिकं.
तिफलं पिप्फली जाति-फलञ्च कटुकप्फलं;
गोट्ठफलं बिलङ्गञ्च, तक्कोलमरिचानि च.
एवमादीनि वुत्तानि, अवुत्तानि च पाळियं;
फलानि पन गच्छन्ति, यावजीविकसङ्गहं.
पनसम्बाटकट्ठीनि, सालट्ठि लबुजट्ठि च;
चिञ्चाबिम्बफलट्ठीनि, पोक्खरट्ठि च सब्बसो.
खज्जूरिकेतकादीनं ¶ , तथा तालफलट्ठि च;
एवमादीनि गच्छन्ति, यावकालिकसङ्गहं.
पुन्नागमधुकट्ठीनि, सेल्लट्ठि तिफलट्ठि च;
एवमादीनि अट्ठीनि, निद्दिट्ठानि अनामिसे.
सत्तन्नं पन धञ्ञानं, अपरण्णानमेव च;
पिट्ठं पनससालानं, लबुजम्बाटकस्स च.
तालपिट्ठं ¶ तथा धोतं, पिट्ठं यं खीरवल्लिया;
एवमादिमनेकम्पि, कथितं यावकालिकं.
अधोतं तालपिट्ठञ्च, पिट्ठं यं खीरवल्लिया;
अस्सगन्धादिपिट्ठञ्च, होति तं यावजीविकं.
निय्यासो उच्छुनिब्बत्तो, एको सत्ताहकालिको;
अवसेसो च हिङ्गादि, निय्यासो यावजीविको.
मूलादीसु मया किञ्चि, मुखमत्तं निदस्सितं;
एतस्सेवानुसारेन, सेसो ञेय्यो विभाविना.
‘‘भुञ्जिस्सामि विकाले’’ति, आमिसं पटिगण्हतो;
काले विकालसञ्ञिस्स, काले वेमतिकस्स च.
दुक्कटं, कालसञ्ञिस्स, अनापत्ति पकासिता;
इदं एळकलोमेन, समुट्ठानादिना समं.
विकालभोजनकथा.
भोजनं सन्निधिं कत्वा, खादनं वापि यो पन;
भुञ्जेय्य वापि खादेय्य, तस्स पाचित्तियं सिया.
भिक्खु यं सामणेरानं, परिच्चजत्यनालयो;
निदहित्वा सचे तस्स, देन्ति तं पुन वट्टति.
सयं पटिग्गहेत्वान, अपरिच्चत्तमेव यं;
दुतिये दिवसे तस्स, निहितं तं न वट्टति.
ततो अज्झोहरन्तस्स, एकसित्थम्पि भिक्खुनो;
पाचित्ति कथिता सुद्धा, सुद्धचित्तेन तादिना.
अकप्पियेसु ¶ मंसेसु, मनुस्सस्सेव मंसके;
थुल्लच्चयेन पाचित्ति, दुक्कटेन सहेतरे.
यामकालिकसङ्खातं ¶ , पाचित्ति परिभुञ्जतो;
दुक्कटापत्तिया सद्धिं, आहारत्थाय भुञ्जतो.
सचे पवारितो हुत्वा, अन्नं अनतिरित्तकं;
भुञ्जतो पकतं तस्स, होति पाचित्तियद्वयं.
थुल्लच्चयेन सद्धिं द्वे, मंसे मानुसके सियुं;
सेसे अकप्पिये मंसे, दुक्कटेन सह द्वयं.
यामकालिकसङ्खातं, भुञ्जतो सति पच्चये;
सामिसेन मुखेन द्वे, एकमेव निरामिसं.
तमेवज्झोहरन्तस्स, आहारत्थाय केवलं;
द्वीसु तेसु विकप्पेसु, दुक्कटं पन वड्ढति.
विकाले भुञ्जतो सुद्धं, सन्निधिपच्चयापि च;
विकालभोजना चेव, होति पाचित्तियद्वयं.
मंसे थुल्लच्चयञ्चेव, दुक्कटम्पि च वड्ढति;
मनुस्समंसे सेसे च, यथानुक्कमतो द्वयं.
नत्थेवानतिरित्तम्पि, विकाले परिभुञ्जतो;
दोसो सब्बविकप्पेसु, भिक्खुनो तन्निमित्तको.
विकालपच्चया वापि, न दोसो यामकालिके;
सत्ताहकालिकं याव-जीविकं पटिगण्हतो.
आहारस्सेव अत्थाय, गहणे दुविधस्स तु;
अज्झोहारपयोगेसु, दुक्कटं तु निरामिसे.
अथ आमिससंसट्ठं, गहेत्वा ठपितं सचे;
पुन अज्झोहरन्तस्स, पाचित्तेव पकासिता.
कालो यामो च सत्ताहं, इति कालत्तयं इदं;
अतिक्कमयतो दोसो, कालं तं तं तु कालिकं.
अत्तना तीणि सम्भिन्न-रसानि इतरानि हि;
सभावमुपनेतेव, यावकालिकमत्तनो.
एवमेव ¶ ¶ च सेसेसु, कालिकेसु विनिद्दिसे;
इमेसु पन सब्बेसु, कालिकेसु चतूस्वपि.
कालिकद्वयमादिम्हि, अन्तोवुत्थञ्च सन्निधि;
उभयम्पि न होतेव, पच्छिमं कालिकद्वयं.
अकप्पियाय कुटिया, वुत्थेनन्तद्वयेन तं;
गहितं तदहे वापि, द्वयं पुब्बं न वट्टति.
मुखसन्निधि नामायं, अन्तोवुत्थं न कप्पति;
इति वुत्तं दळ्हं कत्वा, महापच्चरियं पन.
न दोसो निदहित्वापि, पठमं कालिकत्तयं;
तं तं सकं सकं काल-मनतिक्कम्म भुञ्जतो.
तथा उम्मत्तकादीनं, अनापत्ति पकासिता;
सममेळकलोमेन, समुट्ठानादिना इदं.
सन्निधिकारकथा.
भोजनानि पणीतानि, अगिलानो पनत्तनो;
अत्थाय विञ्ञापेत्वान, पाचित्ति परिभुञ्जतो.
‘‘सप्पिना देहि भत्तं मे, ससप्पिं सप्पिमिस्सकं;
सप्पिभत्तञ्च देही’’ति, विञ्ञापेन्तस्स दुक्कटं.
विञ्ञापेत्वा तथा तं चे, दुक्कटं पटिगण्हतो;
पुन अज्झोहरन्तस्स, पाचित्ति परियापुता.
सुद्धानि सप्पिआदीनि, विञ्ञापेत्वान भुञ्जतो;
सेखियेसुपि विञ्ञत्ति, दुक्कटं परिदीपये.
तस्मा पणीतसंसट्ठं, विञ्ञापेत्वाव भुञ्जतो;
सत्तधञ्ञमयं भत्तं, पाचित्तियमुदीरये.
सचे ¶ ‘‘गोसप्पिना मय्हं, देहि भत्त’’न्ति याचितो;
अजिया सप्पिआदीहि, विसङ्केतं ददाति चे.
‘‘सप्पिना देहि’’ वुत्तो चे, नवनीतादिकेसुपि;
देति अञ्ञतरेनस्स, विसङ्केतन्ति दीपितं.
येन ¶ येन हि विञ्ञत्तं, तस्मिं मूलेपि तस्स वा;
लद्धेपि पन तं लद्धं, होतियेव न अञ्ञथा.
ठपेत्वा सप्पिआदीनि, आगतानि हि पाळियं;
अञ्ञेहि विञ्ञापेन्तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
सब्बेहि सप्पिआदीहि, विञ्ञापेत्वाव एकतो;
भुञ्जतेकरसं कत्वा, नव पाचित्तियो मता.
अकप्पियेन वुत्तेपि, सप्पिना देति तेन चे;
गहणे परिभोगेपि, दुक्कटं परिदीपितं.
गिलानस्स गिलानोति, सञ्ञिनो विमतिस्स वा;
दुक्कटं मुनिना वुत्तं, अनापत्ति पकासिता.
गिलानकाले विञ्ञत्त-मगिलानस्स भुञ्जतो;
गिलानस्सावसेसं वा, ञातकादीनमेव वा.
इदं चतुसमुट्ठानं, कायतो कायवाचतो;
कायचित्ता तथा काय-वाचाचित्तत्तयापि च.
पणीतभोजनकथा.
अदिन्नञ्हि मुखद्वारं, आहारं आहरेय्य यो;
दन्तपोनोदकं हित्वा, तस्स पाचित्तियं सिया.
हत्थपासोभिनीहारो, मज्झिमुच्चारणक्खमो;
मनुस्सो वामनुस्सो वा, देति कायादिना तिधा.
पटिग्गण्हाति ¶ तं भिक्खु, दीयमानं सचे द्विधा;
एवं पञ्चङ्गसंयोगे, गहणं तस्स रूहति.
दायको गगनट्ठो चे, भूमट्ठो चेतरो सिया;
भूमट्ठस्स च सीसेन, गगनट्ठस्स देहिनो.
यमासन्नतरं अङ्गं, ओरिमन्तेन तस्स तु;
दातुं वापि गहेतुं वा, विना हत्थं पसारितं.
हत्थपासो मिनेतब्बो, नगट्ठादीस्वयं नयो;
एवरूपे पन ठाने, ठत्वा चे देति वट्टति.
पक्खी ¶ वा मुखतुण्डेन, हत्थी सोण्डाय वा पन;
सचे यं किञ्चि पुप्फं वा, फलं वा देति वट्टति.
भत्तब्यञ्जनपुण्णानि, भाजनानि बहूनिपि;
सीसेनादाय भिक्खुस्स, गन्त्वा कस्सचि सन्तिकं.
ईसकं पन ओनत्वा, ‘‘गण्हा’’ति यदि भासति;
तेन हत्थं पसारेत्वा, हेट्ठिमं पन भाजनं.
पटिच्छितब्बं तं एक- देसेनापि च भिक्खुना;
होन्ति एत्तावता तानि, गहितानेव सब्बसो.
ततो पट्ठाय तं सब्बं, ओरोपेत्वा यथासुखं;
उग्घाटेत्वा ततो इट्ठं, गहेतुं पन वट्टति.
पच्छिआदिम्हि वत्तब्ब-मत्थि किं एकभाजने;
काजभत्तं हरन्तो चे, ओनत्वा देति वट्टति.
तिंसहत्थो सिया वेळु, अन्तेसु च दुवे घटा;
सप्पिनो, गहितेकस्मिं, सब्बं गहितमेव तं.
बहुपत्ता च मञ्चे वा, पीठे वा कटसारके;
ठपिता दायको हत्थ-पासे ठत्वान देति चे.
पटिग्गहणसञ्ञाय, मञ्चादीनि सचे पन;
निसीदति फुसित्वा यो, यञ्च पत्तेसु दीयति.
गहितं ¶ तेन तं सब्बं, होतियेव न संसयो;
पटिग्गहेस्सामिच्चेव, मञ्चादीनि सचे पन.
गहितं होति तं सब्बं, आरुहित्वा निसीदति;
आहच्च कुच्छिया कुच्छिं, ठिता पत्ता हि भूमियं.
यं यं अङ्गुलिया वापि, फुसित्वा सूचियापि वा;
निसिन्नो तत्थ तत्थेव, दीयमानं तु वट्टति.
कटसारे महन्तस्मिं, तथा हत्थत्थरादिसु;
गण्हतो हत्थपासस्मिं, विज्जमाने तु वट्टति.
तत्थजातकपण्णेसु, गहेतुं न च वट्टति;
न पनेतानि कायेन, पटिबद्धानि होन्ति हि.
असंहारिमपासाणे ¶ , फलके वापि तादिसे;
खाणुबद्धेपि वा मञ्चे, गहणं नेव रूहति.
तिन्तिणिकादिपण्णेसु, भूमियं पत्थटेसु वा;
धारेतुमसमत्थत्ता, गहणं न च रूहति.
हत्थपासमतिक्कम्म, दीघदण्डेन देति चे;
वत्तब्बो भिक्खुनागन्त्वा, देहीति परिवेसको.
सचे पत्ते रजो होति, धोवितब्बो जले सति;
तस्मिं असति पुञ्छित्वा, गहेतब्बो असेसतो.
पिण्डाय विचरन्तस्स, रजं पतति चे पन;
भिक्खा पटिग्गहेत्वाव, गहेतब्बा विजानता.
अप्पटिग्गहिते भिक्खुं, गण्हतो पन दुक्कटं;
पटिग्गहेत्वानापत्ति, पच्छा तं परिभुञ्जतो.
‘‘पटिग्गहेत्वा देथा’’ति, वुत्ते तं वचनं पन;
असुत्वानादियित्वा वा, देन्ति चे नत्थि दुक्कटं.
पच्छा पटिग्गहेत्वाव, गहेतब्बं विजानता;
सचे रजं निपातेति, महावातो ततो ततो.
न ¶ सक्का च सिया भिक्खं, गहेतुं यदि भिक्खुना;
अञ्ञस्स दातुकामेन, गहेतुं पन वट्टति.
सामणेरस्स तं दत्वा, दिन्नं वा तेन तं पुन;
तस्स विस्सासतो वापि, भुञ्जितुं पन वट्टति.
भिक्खाचारे सचे भत्तं, सरजं देति भिक्खुनो;
‘‘पटिग्गहेत्वा भिक्खं त्वं, गण्ह वा भुञ्ज वा’’ति च.
वत्तब्बो सो तथा तेन, कत्तब्बञ्चेव भिक्खुना;
रजं उपरि भत्तस्स, तस्सुप्लवति चे पन.
कञ्जिकं तु पवाहेत्वा, भुञ्जितब्बं यथासुखं;
अन्तो पटिग्गहेतब्बं, पविट्ठं तु सचे पन.
पतितं सुक्खभत्ते चे, अपनीयाव तं रजं;
सुखुमं चे सभत्तम्पि, भुञ्जितब्बं यथासुखं.
उळुङ्केनाहरित्वापि ¶ , देन्तस्स पठमं पन;
थेवो उळुङ्कतो पत्ते, सचे पतति वट्टति.
भत्ते आकिरमाने तु, चरुकेन ततो पन;
मसि वा छारिका वापि, सचे पतति भाजने.
तस्स चाभिहटत्तापि, न दोसो उपलब्भति;
अनन्तरस्स भिक्खुस्स, दीयमानं तु पत्ततो.
उप्पभित्वा सचे पत्ते, इतरस्स च भिक्खुनो;
पतति वट्टतेवायं, पटिग्गहितमेव तं.
पायासस्स च पूरेत्वा, पत्तं चे देन्ति भिक्खुनो;
उण्हत्ता पन तं हेट्ठा, गहेतुं न च सक्कति.
वट्टतीति च निद्दिट्ठं, गहेतुं मुखवट्टियं;
न सक्का चे गहेतब्बो, तथा आधारकेनपि.
सचे ¶ आसनसालायं, गहेत्वा पत्तमत्तनो;
निद्दायति निसिन्नोव, दीयमानं न जानति.
नेवाहरियमानं वा, अप्पटिग्गहितमेव तं;
आभोगं पन कत्वा चे, निसिन्नो होति वट्टति.
सचे हत्थेन मुञ्चित्वा, पत्तं आधारकम्पि वा;
पेल्लेत्वा पन पादेन, निद्दायति हि वट्टति.
पादेनाधारकं अक्क-मित्वापि पटिगण्हतो;
जागरस्सापि होतेव, गहणस्मिं अनादरो.
तस्मा तं न च कातब्बं, भिक्खुना विनयञ्ञुना;
यं दीयमानं पतति, गहेतुं तं तु वट्टति.
भुञ्जन्तानञ्च दन्ता वा, खीयन्तिपि नखापि वा;
तथा पत्तस्स वण्णो वा, अब्बोहारनयो अयं.
सत्थकेनुच्छुआदीनि, फालेन्तानं सचे मलं;
पञ्ञायति हि तं तेसु, सिया नवसमुट्ठितं.
पटिग्गहेत्वा तं पच्छा, खादितब्बं तु भिक्खुना;
न पञ्ञायति चे तस्मिं, मलं वट्टति खादितुं.
पिसन्तानम्पि ¶ भेसज्जं, कोट्टेन्तानम्पि वा तथा;
निसदोदुक्खलादीनं, खीयनेपि अयं नयो.
भेसज्जत्थाय तापेत्वा, वासिं खीरे खिपन्ति चे;
उट्ठेति नीलिका तत्थ, सत्थके विय निच्छयो.
सचे आमकतक्के वा, खीरे वा पक्खिपन्ति तं;
सामपाकनिमित्तम्हा, न तु मुच्चति दुक्कटा.
पिण्डाय विचरन्तस्स, वस्सकालेसु भिक्खुनो;
पत्ते पतति चे तोयं, किलिट्ठं कायवत्थतो.
पच्छा पटिग्गहेत्वा तं, भुञ्जितब्बं यथासुखं;
एसेव च नयो वुत्तो, रुक्खमूलेपि भुञ्जतो.
सत्ताहं ¶ पन वस्सन्ते, देवे सुद्धं जलं सचे;
अब्भोकासेपि वा पत्ते, तोयं पतति वट्टति.
ओदनं पन देन्तेन, सामणेरस्स भिक्खुना;
दातब्बो अच्छुपन्तेन, तस्स पत्तगतोदनं.
पटिग्गहेत्वा वा पत्तं, दातब्बो तस्स ओदनो;
छुपित्वा देति चे भत्तं, तं पनुग्गहितं सिया.
अञ्ञस्स दातुकामेन, परिच्चत्तं सचे पन;
याव हत्थगतं ताव, पटिग्गहितमेव तं.
‘‘गण्हा’’ति निरपेक्खोव, पत्तमाधारके ठितं;
सचे वदति पच्छा तं, पटिग्गण्हेय्य पण्डितो.
सापेक्खोयेव यो पत्तं, ठपेत्वाधारके पन;
‘‘एत्तो पूवम्पि भत्तं वा, किञ्चि गण्हा’’ति भासति.
सामणेरोपि तं भत्तं, धोवित्वा हत्थमत्तनो;
अत्तपत्तगतं भत्तं, अफुसित्वा सचे पन.
पक्खिपन्तो सतक्खत्तुं, उद्धरित्वापि गण्हतु;
तंपटिग्गहणे किच्चं, पुन तस्स न विज्जति.
अत्तपत्तगतं भत्तं, फुसित्वा यदि गण्हति;
पच्छा पटिग्गहेतब्बं, संसट्ठत्ता परेन तं.
भिक्खूनं ¶ यागुआदीनं, पचने भाजने पन;
पक्खिपित्वा ठपेन्तेन, अञ्ञस्सत्थाय ओदनं.
भाजनुपरि हत्थेसु, सामणेरस्स पक्खिपे;
पतितं हत्थतो तस्मिं, न करोति अकप्पियं.
परिच्चत्तञ्हि तं एवं, अकत्वाकिरतेव चे;
भुञ्जितब्बं तु तं कत्वा, पत्तं विय निरामिसं.
सचे यागुकुटं पुण्णं, सामणेरो हि दुब्बलो;
भिक्खुं पटिग्गहापेतुं, न सक्कोति हि तं पुन.
कुटस्स ¶ गीवं पत्तस्स, ठपेत्वा मुखवट्टियं;
भिक्खुना उपनीतस्स, आवज्जेति हि वट्टति.
अथ वा भूमियंयेव, हत्थे भिक्खु ठपेति चे;
आरोपेति पवट्टेत्वा, तत्थ चे पन वट्टति.
भत्तपच्छुच्छुभारेसु, अयमेव विनिच्छयो;
द्वे तयो सामणेरा वा, देन्ति चे गहणूपगं.
भारमेकस्स भिक्खुस्स, गहेतुं पन वट्टति;
एकेन वा तथा दिन्नं, गण्हन्ति द्वे तयोपि वा.
मञ्चस्स पादे पीठस्स, पादे तेलघटादिकं;
लग्गेन्ति तत्थ भिक्खुस्स, वट्टतेव निसीदितुं.
अप्पटिग्गहितं हेट्ठा-मञ्चे चे तेलथालकं;
सम्मुज्जन्तो च घट्टेति, न पनुग्गहितं सिया.
पटिग्गहितसञ्ञाय, अप्पटिग्गहितं पन;
गण्हित्वा पुन तं ञत्वा, ठपेतुं तत्थ वट्टति.
विवरित्वा सचे पुब्बे, ठपितं पिहितम्पि च;
तथेव तं ठपेतब्बं, कत्तब्बं न पनञ्ञथा.
बहि ठपेति चे तेन, छुपितब्बं न तं पुन;
यदि छुपति चे ञत्वा, तं पनुग्गहितं सिया.
पटिग्गहिततेलस्मिं, उट्ठेति यदि कण्णका;
सिङ्गीवेरादिके मूले, घनचुण्णम्पि वा तथा.
तंसमुट्ठानतो ¶ सब्बं, तञ्ञेवाति पवुच्चति;
पटिग्गहणकिच्चं तु, तस्मिं पुन न विज्जति.
तालं वा नाळिकेरं वा, आरुळ्हो कोचि पुग्गलो;
तत्रट्ठो तालपिण्डिं सो, ओतारेत्वान रज्जुया.
सचे ¶ वदति ‘‘गण्हा’’ति, न गहेतब्बमेव च;
तमञ्ञो पन भूमट्ठो, गहेत्वा देति वट्टति.
छिन्दित्वा चे वतिं उच्छुं, फलं वा देति गण्हितुं;
दण्डके अफुसित्वाव, निग्गतं पन वट्टति.
सचे न पुथुलो होति, पाकारो अतिउच्चको;
अन्तोट्ठितबहिट्ठानं, हत्थपासो पहोति चे.
उद्धं हत्थसतं गन्त्वा, सम्पत्तं पुन तं पन;
गण्हतो भिक्खुनो दोसो, कोचि नेवूपलब्भति.
भिक्खुनो सामणेरं तु, खन्धेन वहतो सचे;
फलं गहेत्वा तत्थेव, निसिन्नो देति वट्टति.
अपरोपि वहन्तोव, भिक्खुं यो कोचि पुग्गलो;
फलं खन्धे निसिन्नस्स, भिक्खुनो देति वट्टति.
गहेत्वा फलिनिं साखं, छायत्थं यदि गच्छति;
पुन चित्ते समुप्पन्ने, खादितुं पन भिक्खुनो.
साखं पटिग्गहापेत्वा, फलं खादति वट्टति;
मक्खिकानं निवारत्थं, गहितायप्ययं नयो.
कप्पियं पन कारेत्वा, पटिग्गण्हाति तं पुन;
भोत्तुकामो सचे मूल-गहणंयेव वट्टति.
मातापितूनमत्थाय, गहेत्वा सप्पिआदिकं;
गच्छन्तो अन्तरामग्गे, यं इच्छति ततो पन.
तं सो पटिग्गहापेत्वा, परिभुञ्जति वट्टति;
तं पटिग्गहितं मूल-गहणंयेव वट्टति.
सामणेरस्स पाथेय्य-तण्डुले भिक्खु गण्हति;
भिक्खुस्स सामणेरोपि, गहेत्वा पन गच्छति.
तण्डुलेसु ¶ हि खीणेसु, अत्तना गहितेसु सो;
सचे यागुं पचित्वान, तण्डुलेहितरेहिपि.
उभिन्नं ¶ द्वीसु पत्तेसु, आकिरित्वा पनत्तनो;
यागुं भिक्खुस्स तं दत्वा, सयं पिवति तस्स चे.
सन्निधिपच्चया नेव, न उग्गहितकारणा;
सामणेरस्स पीतत्ता, दोसो भिक्खुस्स विज्जति.
मातापितूनमत्थाय, तेलादिं हरतोपि च;
साखं छायादिअत्थाय, इमस्स न विसेसता.
तस्मा हिस्स विसेसस्स, चिन्तेतब्बं तु कारणं;
तस्स सालयभावं तु, विसेसं तक्कयामहं.
तण्डुले पन धोवित्वा, निच्चालेतुञ्हि चेलको;
न सक्कोति सचे ते च, तण्डुले भाजनम्पि च.
पटिग्गहेत्वा धोवित्वा, आरोपेत्वा पनुद्धनं;
भिक्खुनाग्गि न कातब्बो, विवरित्वापि पक्कता.
ञातब्बा पक्ककालस्मिं, ओरोपेत्वा यथासुखं;
भुञ्जितब्बं, न पच्छस्स, पटिग्गहणकारणं.
आरोपेत्वा सचे भिक्खु, उद्धनं सुद्धभाजनं;
उदकं यागुअत्थाय, तापेति यदि वट्टति.
तत्ते पनुदके कोचि, चे पक्खिपति तण्डुले;
ततो पट्ठाय तेनग्गि, न कातब्बोव भिक्खुना.
पटिग्गहेत्वा तं यागुं, पातुं वट्टति भिक्खुनो;
सचे पचति पच्छा तं, सामपाका न मुच्चति.
तत्थजातफलं किञ्चि, सह चालेति वल्लिया;
तस्सेव च ततो लद्धं, फलं किञ्चि न वट्टति.
फलरुक्खं परामट्ठुं, तमपस्सयितुम्पि वा;
कण्टके बन्धितुं वापि, भिक्खुनो किर वट्टति.
सण्डासेन ¶ च दीघेन, गहेत्वा थालकं पन;
पचतो भिक्खुनो तेलं, भस्मं पतति तत्थ चे.
अमुञ्चन्तेन ¶ हत्थेन, पचित्वा तेलथालकं;
ओतारेत्वाव तं पच्छा, पटिग्गण्हेय्य वट्टति.
पटिग्गहेत्वा अङ्गारे, तानि दारूनि वा पन;
ठपितानि सचे होन्ति, पुब्बगाहोव वट्टति.
उच्छुं खादति चे भिक्खु, सामणेरोपि इच्छति;
‘‘छिन्दित्वा त्वमितो गण्ह’’, इति वुत्तो च गण्हति.
नत्थेव अवसेसस्स, पटिग्गहणकारणं;
खादतो गुळपिण्डम्पि, अयमेव विनिच्छयो.
कातुं सागरतोयेन, लोणकिच्चं तु वट्टति;
यावजीविकसङ्खातं, तोयत्ता न तु गच्छति.
इदं कालविनिम्मुत्तं, उदकं परिदीपितं;
निब्बानं विय निब्बान-कुसलेन महेसिना.
उदकेन समा वुत्ता, हिमस्स करकापि च;
कूपादीसु जलं पातुं, बहलम्पि च वट्टति.
खेत्तेसु कसितट्ठाने, बहलं तं न वट्टति;
सन्दित्वा यदि तं गन्त्वा, नदिं पूरेति वट्टति.
सोब्भेसु ककुधादीनं, जले पुप्फसमाकुले;
न ञायति रसो तेसं, न पटिग्गहणकारणं.
सरेणुकानि पुप्फानि, पानीयस्स घटे पन;
पक्खित्तानि सचे होन्ति, पटिग्गण्हेय्य तं पन.
पटिग्गहेत्वा देय्यानि, वासपुप्फानि तत्थ वा;
कमल्लिकासु दिन्नासु, अब्बोहारोति वट्टति.
अप्पटिग्गहितस्सेव ¶ , दन्तकट्ठस्स यो रसो;
अजानन्तस्स पाचित्ति, सो चे विसति खादतो.
सरीरट्ठेसु भूतेसु, किं वट्टति? न वट्टति?
कप्पाकप्पियमंसानं, खीरं सब्बम्पि वट्टति.
कण्णक्खिगूथको दन्त- मलं मुत्तं करीसकं;
सेम्हं सिङ्घाणिका खेळो, अस्सु लोणन्ति वट्टति.
यं ¶ पनेत्थ सकट्ठाना, चवित्वा पतितं सिया;
पत्ते वा पन हत्थे वा, पटिग्गण्हेय्य तं पुन.
अङ्गलग्गमविच्छन्नं, पटिग्गहितमेव तं;
उण्हयागुं पिवन्तस्स, सेदो हत्थेसु जायति.
पिण्डाय विचरन्तस्स, सेदो हत्थानुसारतो;
ओरोहति सचे पत्तं, न पटिग्गहणकारणं.
सामं गहेत्वा चत्तारि, विकटानि नदायके;
सप्पदट्ठक्खणेयेव, न दोसो परिभुञ्जतो.
पथविं मत्तिकत्थाय, खणितुं छिन्दितुम्पि वा;
तरुम्पि छारिकत्थाय, भिक्खुनो पन वट्टति.
अच्छेदगाहनिरपेक्खनिसज्जतो च;
सिक्खप्पहानमरणेहि च लिङ्गभेदा;
दानेन तस्स च परस्स अभिक्खुकस्स;
सब्बं पटिग्गहणमेति विनासमेवं.
दुरूपचिण्णे निद्दिट्ठं, गहणुग्गहितस्सपि;
अन्तोवुत्थे सयंपक्के, अन्तोपक्के च दुक्कटं.
पटिग्गहितके तस्मिं, अप्पटिग्गहितसञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
पटिग्गहितसञ्ञिस्स ¶ , दन्तपोनोदकेसुपि;
न दोसेळकलोमेन, समुट्ठानादयो समा.
नवमज्झिमथेरभिक्खुनीनं;
अविसेसेन यतिच्छितब्बको;
सकलो असमासतोव मया;
कथितो एत्थ विनिच्छयो ततो.
दन्तपोनकथा.
भोजनवग्गो चतुत्थो.
यं ¶ किञ्चिचेलकादीनं, तित्थियानं पनामिसं;
देन्तस्सेकपयोगेन, एकं पाचित्तियं सिया.
विच्छिन्दित्वान देन्तस्स, पयोगगणनावसा;
होन्ति पाचित्तियो तस्स, तिकपाचित्तियं सिया.
उदकं दन्तपोनं वा, देन्तस्स च अतित्थिये;
तित्थियोति च सञ्ञिस्स, दुक्कटं विमतिस्स च.
दापेन्तस्स पनञ्ञेन, सामणेरादिकेन वा;
निक्खित्तभाजने तेसं, देन्तस्स बहिलेपनं.
ठपेत्वा भोजनं तेसं, सन्तिके ‘‘गण्हथा’’ति च;
वदन्तस्स अनापत्ति, समुट्ठानेळकूपमं.
अचेलककथा.
दापेत्वा वा अदापेत्वा, भिक्खु यं किञ्चि आमिसं;
कत्तुकामो सचे सद्धिं, हसनादीनि इत्थिया.
उय्योजेति ¶ हि ‘‘गच्छा’’ति, वत्वा तप्पच्चया पन;
तस्सुय्योजनमत्तस्मिं, दुक्कटं पठमेन च.
पादेनस्सुपचारस्मिं, अतिक्कन्ते च दुक्कटं;
दुतियेनस्स पाचित्ति, सीमातिक्कमने पन.
दस्सने उपचारस्स, हत्था द्वादस देसिता;
पमाणं सवने चेवं, अज्झोकासे न चेतरे.
भिक्खुस्मिं तिकपाचित्ति, इतरे तिकदुक्कटं;
उभिन्नं दुक्कटं वुत्तं, कलिसासनरोपने.
उय्योजेन्तस्स किच्चेन, न दोसुम्मत्तकादिनो;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
उय्योजनकथा.
खुद्दके पिट्ठिवंसं यो, अतिक्कम्म निसीदति;
सभोजने कुले तस्स, होति पाचित्ति भिक्खुनो.
हत्थपासं ¶ अतिक्कम्म, पिट्ठिसङ्घाटकस्स च;
सयनस्स पनासन्ने, ठाने दोसो महल्लके.
असयनिघरे तस्स, सयनिघरसञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, दुक्कटं परिदीपितं.
निसीदन्तस्सनापत्ति, भिक्खुस्स दुतिये सति;
वीतरागेसु वा तेसु, निक्खन्तेसु उभोसु वा.
निसिन्नस्सानतिक्कम्म, पदेसं वुत्तलक्खणं;
समुट्ठानादयो तुल्या, पठमन्तिमवत्थुना.
सभोजनकथा.
चतुत्थे ¶ पञ्चमे चेव, वत्तब्बं नत्थि किञ्चिपि;
वत्तब्बं यञ्च तं सब्बं, वुत्तं अनियतद्वये.
समुट्ठानं पनेतेसं, अनन्तरसमं मतं;
अयमेव विसेसोति, तेसमेसञ्च दीपितो.
रहोपटिच्छन्नरहोनिसज्जकथा.
भोजनानं तु पञ्चन्नं, वुत्तो अञ्ञतरेन यो;
सन्तं भिक्खुमनापुच्छा, आपज्जेय्य कुलेसु चे.
चारित्तं तस्स पाचित्ति, अञ्ञत्र समया सिया;
ठपेत्वा समयं भिक्खु, दुविधं वुत्तलक्खणं.
अवीतिवत्ते मज्झण्हे, घरमञ्ञस्स गच्छति;
घरूपचारोक्कमने, पठमेन हि दुक्कटं.
अतिक्कन्ते घरुम्मारे, अपरम्पि च दुक्कटं;
दुतियेन च पादेन, पाचित्ति समतिक्कमे.
ठितट्ठाने सचे भिक्खुं, ओलोकेत्वा न पस्सति;
‘‘असन्त’’न्ति अनापुच्छा, पविट्ठो नाम वुच्चति.
सचे दूरे ठितो होति, असन्तो नाम भिक्खु सो;
नत्थि आरोचने किच्चं, गवेसित्वा इतो चितो.
न ¶ दोसो समये सन्तं, आपुच्छित्वा च गच्छतो;
भिक्खुं घरेन मग्गो चे, आरामं गच्छतोपि च.
तित्थियानम्पि सेय्यं वा, तथा भिक्खुनुपस्सयं;
आपदासनसालं वा, भत्तियस्स घरम्पि वा.
इदं पन समुट्ठानं, कथिनेन समं मतं;
क्रियाक्रियमचित्तञ्च, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
चारित्तकथा.
सब्बापि ¶ सादितब्बाव, चतुमासपवारणा;
भिक्खुना अगिलानेन, पुन निच्चपवारणा.
‘‘विञ्ञापेस्सामि रोगस्मिं, सति मे पच्चये’’ति च;
न पटिक्खिपितब्बा सा, ‘‘रोगो दानि न मे’’ति च.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, दुक्कटं नततुत्तरिं;
ततुत्तरिन्ति सञ्ञिस्स, तत्थ वेमतिकस्स च.
नततुत्तरिसञ्ञिस्स, येहि येन पवारितो;
ततो अञ्ञेहि वा भिय्यो, आचिक्खित्वा यथातथं.
विञ्ञापेन्तस्स भिक्खुस्स, अञ्ञस्सत्थाय वा पन;
ञातकानमनापत्ति, अत्तनो वा धनेनपि.
तथा उम्मत्तकादीनं, अनापत्ति पकासिता;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
भेसज्जकथा.
उय्युत्तं भिक्खुनो सेनं, दस्सनत्थाय गच्छतो;
अञ्ञत्र पच्चया तस्स, दुक्कटं तु पदे पदे.
दस्सनस्सुपचारस्मिं, ठत्वा पाचित्ति पस्सतो;
उपचारं विमुञ्चित्वा, पस्सन्तस्स पयोगतो.
आरोहा पन चत्तारो, द्वे द्वे तंपादरक्खका;
एवं द्वादसपोसो च, एको हत्थीति वुच्चति.
द्वेपादरक्खा ¶ आरोहो, एको तिपुरिसोहयो;
एको सारथि योधेको, आणिरक्खा दुवे जना.
चतुपोसो रथो वुत्तो, चतुसच्चविभाविना;
चत्तारो पदहत्था च, पुरिसा पत्तीति वुच्चति.
वुत्तलक्खणसम्पन्ना ¶ , अयं पच्छिमकोटिया;
चतुरङ्गसमायुत्ता, सेना नाम पवुच्चति.
हत्थिआदीसु एकेकं, दस्सनत्थाय गच्छतो;
अनुय्युत्तेपि उय्युत्त-सञ्ञिस्सापि च दुक्कटं.
अत्तनो च ठितोकासं, सम्पत्तं पन पस्सति;
आपदासु अनापत्ति, तथारूपे च पच्चये.
उय्युत्तकथा.
चतुत्थे दिवसे अत्थ-ङ्गते सूरिये अरोगवा;
सचे तिट्ठतु सेनाय, निसीदतु निपज्जतु.
आकासे इद्धिया सेय्यं, पकप्पेतु च इद्धिमा;
होतेव तस्स पाचित्ति, तिकपाचित्तियं सिया.
ऊनके च तिरत्तस्मिं, अतिरेकोति सञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
पुरारुणाव निक्खम्म, ततियाय च रत्तिया;
न दोसो पुन वसन्तस्स, गिलानस्सापदासुपि.
सेनावासकथा.
उय्योधिकं बलग्गं वा, सेनाब्यूहम्पि वा पन;
दस्सनत्थायनीकं वा, होति पाचित्ति गच्छतो.
पुरिमे पन यो वुत्तो, ‘‘हत्थी द्वादसपोरिसो’’;
इति तेन तयो हत्थी, ‘‘हत्थानीक’’न्ति दीपितं.
सेसेसुपि ¶ च एसेव, नयो ञेय्यो विभाविना;
तिण्णमेळकलोमेन, समुट्ठानादयो समा.
उय्योधिककथा.
अचेळकवग्गो पञ्चमो.
पिट्ठादीहि ¶ कतं मज्जं, सुरा नामाति वुच्चति;
पुप्फादीहि कतो सब्बो, आसवो होति मेरयं.
बीजतो पन पट्ठाय, पिवन्तस्सुभयम्पि च;
पयोगे च पयोगे च, होति पाचित्ति भिक्खुनो.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, अमज्जे मज्जसञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
अमज्जं मज्जवण्णञ्च, मज्जगन्धरसम्पि च;
अरिट्ठं लोणसोवीरं, सुत्तकं पिवतोपि च.
वासगाहापनत्थाय, पक्खिपित्वान ईसकं;
सूपादीनं तु पाकेपि, अनापत्ति पकासिता.
होतेळकसमुट्ठानं, अचित्तं वत्थुजानना;
इदञ्चाकुसलेनेव, पानतो लोकवज्जकं.
सुरापानकथा.
येन केनचि अङ्गेन, हसाधिप्पायिनो पन;
फुसतो उपसम्पन्नं, होति पाचित्ति भिक्खुनो.
सब्बत्थ दुक्कटं काय-पटिबद्धादिके नये;
तथेवानुपसम्पन्ने, दीपितं तिकदुक्कटं.
एत्थ ¶ चानुपसम्पन्न-ट्ठाने तिट्ठति भिक्खुनी;
खिड्डाधिप्पायिनो तम्पि, फुसन्तस्स च दुक्कटं.
अनापत्ति नहसाधि-प्पायस्स फुसतो परं;
सति किच्चे फुसन्तस्स, तथा उम्मत्तकादिनो.
अङ्गुलिपतोदककथा.
जले निमुज्जनादीन-मत्थाय पन केवलं;
पदवारेसु सब्बेसु, ओतरन्तस्स दुक्कटं.
कीळापेक्खो सचे हुत्वा, जले उपरिगोप्फके;
निमुज्जेय्यपि वा भिक्खु, उम्मुज्जेय्य तरेय्य वा.
पयोगे ¶ च पयोगे च, तस्स पाचित्तियं सिया;
अन्तोयेवोदके तस्स, निमुज्जित्वान गच्छतो.
हत्थपादपयोगेहि, पाचित्तिं परिदीपये;
हत्थेहेव तरन्तस्स, हत्थवारेहि कारये.
येन येन पनङ्गेन, भिक्खुनो तरतो जलं;
तस्स तस्स पयोगेन, पाचित्तिं परिदीपये.
तरुतो तीरतो वापि, पाचित्ति पततो जले;
तिकपाचित्तियं वुत्तं, तथेव तिकदुक्कटं.
पाजेन्तोपि सचे नावं, अरित्तेन फियेन वा;
उस्सारेन्तोपि तीरे वा, नावं कीळति दुक्कटं.
हत्थेन वापि पादेन, कट्ठेन कथलाय वा;
उदकं नीहरन्तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
उदकं कञ्जिकं वापि, चिक्खल्लं वापि विक्खिपं;
कीळन्तस्सापि भिक्खुस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
विगाहित्वा ¶ जलं किच्चे, सति निम्मुज्जनादिकं;
करोन्तस्स अनापत्ति, तथा पारञ्च गच्छतो.
समुट्ठानादयो तुल्या, पठमन्तिमवत्थुना;
अनन्तरस्सिमस्सापि, नत्थि काचि विसेसता.
हसधम्मकथा.
वुच्चमानो सचे भिक्खु, पञ्ञत्तेनेव भिक्खुना;
अकत्तुकामतायस्स, वचनं धम्ममेव वा.
यो असिक्खितुकामोव, न करोति पनादरं;
तस्सानादरिये तस्मिं, पाचित्तियमुदीरये.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, तिकातीतेन सत्थुना;
तथेवानुपसम्पन्ना-नादरे तिकदुक्कटं.
सुत्तेनेवाभिधम्मेन, अपञ्ञत्तेन भिक्खुना;
दुक्कटं सामणेरेन, वुत्तस्स उभयेनपि.
‘‘आचरियानमयं ¶ गाहो, अम्हाकं तु पवेणिया;
आगतो’’ति भणन्तस्स, न दोसुम्मत्तकादिनो.
एत्थ नेव गहेतब्बो, गारय्हाचरियुग्गहो;
ओमसवादतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
अनादरियकथा.
भयसञ्जननत्थाय, रूपादिं उपसंहरे;
भयानकं कथं वापि, कथेय्य परसन्तिके.
दिस्वा वा पन तं सुत्वा, मा वा भायतु, भायतु;
इतरस्स तु भिक्खुस्स, होति पाचित्ति तङ्खणे.
तिकपाचित्तियं ¶ वुत्तं, तथेव तिकदुक्कटं;
सामणेरं गहट्ठं वा, भिंसापेन्तस्स भिक्खुनो.
नभिंसापेतुकामस्स, अनापत्तादिकम्मिनो;
समुट्ठानादि सब्बम्पि, अनन्तरसमं मतं.
भिंसापनकथा.
जोतिं तप्पेतुकामो चे, जलापेय्य जलेय्य वा;
ठपेत्वा होति पाचित्ति, तथारूपं तु पच्चयं.
सयं समादहन्तस्स, याव जाला न जायति;
ताव सब्बपयोगेसु, होति आपत्ति दुक्कटं.
जालुट्ठाने पनापत्ति, पाचित्ति परिदीपिता;
जालापेन्तस्स अञ्ञेन, होति आपत्ति दुक्कटं.
गिलानस्स गिलानोति, सञ्ञिस्स विमतिस्स वा;
अलातं उक्खिपन्तस्स, अविज्झातं तु दुक्कटं.
विज्झातं तुज्जलन्तस्स, यथावत्थुकता मता;
अनापत्ति गिलानस्स, कतं अञ्ञेन वा पन.
विसिब्बेन्तस्स अङ्गारं, पदीपुज्जालनादिके;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
जोतिसमादहनकथा.
अपुण्णे ¶ अद्धमासस्मिं, देसे चे मज्झिमे पन;
‘‘न्हायिस्सामी’’ति चुण्णं वा, मत्तिकं वापि गोमयं.
अभिसङ्खरतो सब्ब-पयोगेसुपि दुक्कटं;
न्हानस्स परियोसाने, होति पाचित्ति भिक्खुनो.
अतिरेकद्धमासून-सञ्ञिनो ¶ विमतिस्स वा;
दुक्कटं अतिरेकद्ध- मासे च समयेसु च.
न्हायन्तस्स अनापत्ति, नदीपारम्पि गच्छतो;
वालिकं उक्किरित्वान, कतावाटेसु वा तथा.
पच्चन्तिमेपि वा देसे, सब्बेसं आपदासुपि;
इदमेळकलोमेन, समुट्ठानादिना समं.
न्हानकथा.
चीवरं यं निवासेतुं, सक्का पारुपितुम्पि वा;
छन्नमञ्ञतरं भिक्खु, रजित्वा यत्थ कत्थचि.
पदेसे कंसनीलेन, पत्तनीलेन वा पन;
येन केनचि काळेन, कद्दमेनपि वा तथा.
मङ्गुलस्स मयूरस्स, पिट्ठिअक्खिप्पमाणकं;
अकत्वा कप्पियं बिन्दुं, पाचित्ति परिभुञ्जतो.
पाळिकण्णिककप्पो वा, न च वट्टति कत्थचि;
एकं वापि अनेकं वा, बिन्दु वट्टति वट्टकं.
आदिन्नेपि अनादिन्न-सञ्ञिनो विमतिस्स च;
दुक्कटं मुनिना वुत्तं, अनापत्ति पकासिता.
कप्पे नट्ठेपि वा सद्धिं, तेन संसिब्बितेसु वा;
क्रियाक्रियमिदं वुत्तं, समुट्ठानेळकूपमं.
दुब्बण्णकरणकथा.
विकप्पना दुवे वुत्ता, सम्मुखासम्मुखातिपि;
सम्मुखाय विकप्पेन्तो, भिक्खुस्सेकस्स सन्तिके.
एकत्तं ¶ ¶ बहुभावं वा, दूरसन्तिकतम्पि वा;
चीवरानं तु जानित्वा, यथावचनयोगतो.
‘‘इमाहं चीवरं तुय्हं, विकप्पेमी’’ति निद्दिसे;
कप्पतेत्तावता कामं, निधेतुं, न च कप्पति.
परिभोगादिकं तेन, अपच्चुद्धटतो पन;
तेन पच्चुद्धटेयेव, परिभोगादि वट्टति.
‘‘सन्तकं पन मय्हं त्वं, परिभुञ्ज परिच्चज;
यथापच्चयं करोही’’ति, वुत्ते पच्चुद्धटं सिया.
अपरा सम्मुखा वुत्ता, भिक्खुस्सेकस्स सन्तिके;
यस्स कस्सचि नामं तु, गहेत्वा सहधम्मिनं.
‘‘इमाहं चीवरं तिस्स- भिक्खुनो, तिस्सथेरिया;
विकप्पेमी’’ति वत्तब्बं, वत्तब्बं पुन तेनपि.
‘‘तिस्सस्स भिक्खुनो वा त्वं, तस्सा तिस्साय थेरिया;
सन्तकं परिभुञ्जाहि, विस्सज्जेही’’ति वा तथा.
ततो पभुति सब्बम्पि, परिभोगादि वट्टति;
एवं परम्मुखायापि, वत्तब्बं एकसन्तिके.
‘‘इमाहं चीवरं तुय्हं, विकप्पत्थाय दम्मि’’ति;
पुन तेनपि वत्तब्बं, ‘‘को ते मित्तो’’ति भिक्खुना.
इतरेनपि वत्तब्बं, ‘‘तिस्सो तिस्सा’’ति वा पुन;
वत्तब्बं भिक्खुना तेन, ‘‘इदं तिस्सस्स सन्तकं.
तिस्साय थेरिया वा त्वं, सन्तकं परिभुञ्ज वा;
विस्सज्जेही’’ति वा वुत्ते, होति पच्चुद्धटं पुन.
इच्चेतासु पन द्वीसु, याय कायचि चीवरं;
विकप्पेत्वा सधम्मेसु, यस्स कस्सचि पञ्चसु.
अपच्चुद्धारकं वापि, अविस्सासेन तस्स वा;
येन तं विनयं कम्मं, कतं पनिध भिक्खुना.
चीवरं ¶ परिभुञ्जेय्य, होति पाचित्ति भिक्खुनो;
तञ्चेवाधिट्ठहन्तस्स, विस्सज्जन्तस्स दुक्कटं.
पच्चुद्धारकवत्थेसु ¶ , अपच्चुद्धारसञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
पच्चुद्धारणसञ्ञिस्स, विस्सासा परिभुञ्जतो;
अनापत्ति समुट्ठानं, कथिनेनादिना समं.
विकप्पनकथा.
अधिट्ठानुपगं पत्तं, चीवरं वापि तादिसं;
तथा सूचिघरं काय-बन्धनं वा निसीदनं.
अपनेत्वा निधेन्तस्स, हसापेक्खस्स केवलं;
होति पाचित्तियं अञ्ञं, आणापेन्तस्स दुक्कटं.
तेनापनिहिते तस्स, पाचित्तिं परिदीपये;
वुत्तं अनुपसम्पन्न-सन्तके तिकदुक्कटं.
विना वुत्तप्पकारानि, पत्तादीनि ततो पन;
अञ्ञं अपनिधेन्तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
सब्बेस्वनुपसम्पन्न-सन्तकेसुपि दुक्कटं;
दुन्निक्खित्तमनापत्ति, पटिसामयतो पन.
तथा ‘‘धम्मकथं कत्वा, दस्सामी’’ति निधेति चे;
अविहेसेतुकामस्स, अकीळस्सादिकम्मिनो.
समुट्ठानादयो तुल्या, दुतियन्तिमवत्थुना;
इदं अकुसलेनेव, सचित्तञ्च तिवेदनं.
चीवरापनिधानकथा.
सुरापानवग्गो छट्ठो.
तिरच्छानगतं ¶ पाणं, महन्तं खुद्दकम्पि वा;
होति पाचित्तियापत्ति, मारेन्तस्सस्स भिक्खुनो.
अप्पाणे पाणसञ्ञिस्स, विमतिस्सुभयत्थ च;
दुक्कटं तु अनापत्ति, असञ्चिच्च अजानतो.
न ¶ च मारेतुकामस्स, तथा उम्मत्तकादिनो;
समुट्ठानादयो तुल्या, ततियन्तिमवत्थुना.
सञ्चिच्चपाणकथा.
सप्पाणकं जलं जानं, पाचित्ति परिभुञ्जतो;
पयोगबहुतायस्स, पाचित्तिबहुता सिया.
एकेनेव पयोगेन, अविच्छिज्ज सचे पन;
पिवतो पत्तपूरम्पि, एकं पाचित्तियं सिया.
तादिसेनुदकेनस्स, आविञ्छित्वान सामिसं;
धोवतो पन पत्तं वा, निब्बापेन्तस्स यागुयो.
हत्थेन तं उळुङ्केन, गहेत्वा न्हायतोपि वा;
पयोगे च पयोगे च, पाचित्ति परिदीपिता.
अप्पाणकेपि सप्पाण-सञ्ञिस्स उभयत्थपि;
विमतिस्सापि भिक्खुस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
सप्पाणेपि च अप्पाणे, अप्पाणमिति सञ्ञिनो;
न दोसो ‘‘परिभोगेन, न मरन्ती’’ति जानतो.
पतनं सलभादीनं, ञत्वा सुद्धेन चेतसा;
पदीपुज्जलनञ्चेत्थ, ञत्वा सप्पाणभावतं.
भुञ्जतो जलसञ्ञाय, ञेय्या पण्णत्तिवज्जता;
सिञ्चने सिञ्चनं वुत्तं, परिभोगे इदं पन.
अयमेव ¶ विसेसोति, तस्स चेव पनस्स च;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
सप्पाणककथा.
निहतं तु यथाधम्मं, किच्चाधिकरणं पुन;
निहातब्बन्ति पाचित्ति, उक्कोटेन्तस्स भिक्खुनो.
‘‘अकतं दुक्कतं कम्मं, कातब्बं पुनदेवि’’ति;
वदता पन तं कम्मं, उच्चालेतुं न वट्टति.
सचे ¶ विप्पकते कम्मे, पटिक्कोसति तं पुन;
सञ्ञापेत्वाव कातब्बं, न कातब्बं पनञ्ञथा.
अधम्मे पन कम्मस्मिं, धम्मकम्मन्ति सञ्ञिनो;
विमतिस्सुभयत्थापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
‘‘अधम्मेन च वग्गेन, न च कम्मारहस्स वा;
कत’’न्ति जानतो नत्थि, दोसो उक्कोटने पन.
तथा उम्मत्तकादीन-मनापत्ति पकासिता;
ओमसवादतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
उक्कोटनकथा.
सङ्घादिसेसं दुट्ठुल्लं, आपत्तिं भिक्खुनो पन;
ञत्वा छादयतो तस्स, पाचित्ति परियापुता.
निक्खिपित्वा धुरं तस्स, पटिच्छादनहेतुकं;
आरोचेति सचञ्ञस्स, सोपि अञ्ञस्स वाति हि.
एवं सतम्पि भिक्खूनं, सहस्सम्पि च ताव तं;
आपज्जतेव आपत्तिं, याव कोटि न छिज्जति.
मूलेनारोचितस्सेव ¶ , दुतियस्स पकासिते;
ततियेन निवत्तित्वा, कोटि छिन्नाति वुच्चति.
दुट्ठुल्लाय च दुट्ठल्ल-सञ्ञी पाचित्तियं फुसे;
इतरेसु पन द्वीसु, दुक्कटं परिदीपितं.
अदुट्ठुल्लाय सब्बत्थ, निद्दिट्ठं तिकदुक्कटं;
सब्बत्थानुपसम्पन्न-वारेसुपि च दुक्कटं.
‘‘सङ्घस्स भेदनादीनि, भविस्सन्ती’’ति वा पन;
न च छादेतुकामो वा, सभागं वा न पस्सति.
‘‘पञ्ञायिस्सति कम्मेन, सकेनायन्ति कक्खळो’’;
अनारोचेति चे दोसो, नत्थि उम्मत्तकादिनो.
धुरनिक्खेपतुल्याव, समुट्ठानादयो नया;
कायकम्मं वचीकम्मं, अक्रियं दुक्खवेदनं.
दुट्ठुल्लकथा.
ऊनवीसतिवस्सं ¶ यो, करेय्य उपसम्पदं;
तस्स पाचित्तियं होति, सेसानं होति दुक्कटं.
उपसम्पादितो चेसो, जानता वा अजानता;
होतेवानुपसम्पन्नो, कातब्बो पुनरेव सो.
दसवस्सच्चयेनस्स, उपज्झायस्स चे सतो;
उपसम्पादने दोसो, अञ्ञेसं नत्थि कोचिपि.
मुञ्चित्वा पन तं भिक्खुं, गणो चे परिपूरति;
होन्ति ते सूपसम्पन्ना, न दोसो कोचि विज्जति.
उपज्झायो सचे हुत्वा, गणं आचरियम्पि वा;
परियेसति पत्तं वा, सम्मन्नति च माळकं.
‘‘उपसम्पादयिस्सामि’’ ¶ , इति सब्बेसु तस्स हि;
ञत्तिया च तथा द्वीसु, कम्मवाचासु दुक्कटं.
कम्मवाचाय ओसाने, पाचित्ति परिदीपिता;
ऊनवीसतिसञ्ञिस्स, परिपुण्णेपि पुग्गले.
विमतिस्सुभयत्थापि, होति आपत्ति दुक्कटं;
परिपुण्णोति सञ्ञिस्स, उभयत्थ न दोसता.
तथा उम्मत्तकस्सापि, आदिकम्मिकभिक्खुनो;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
ऊनवीसतिकथा.
थेय्यसत्थेन जानन्तो, संविधाय सचे पन;
मग्गं गच्छति सद्धिं यो, तस्स पाचित्तियं सिया.
गमने संविधाने च, वत्तब्बो यो विनिच्छयो;
सो च भिक्खुनिवग्गस्मिं, वुत्तत्ता न च उद्धटो.
मग्गाटविविसङ्केते, यथावत्थुकमेव तु;
तेस्वसंविदहन्तेसु, सयं विदहतोपि च.
तथेवाथेय्यसत्थेपि, थेय्यसत्थन्ति सञ्ञिनो;
विमतिस्सुभयत्थापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
अथेय्यसत्थसञ्ञिस्स ¶ , असंविदहतोपि च;
आपदासु अनापत्ति, विसङ्केते च कालिके.
थेय्यसत्थसमुट्ठानं, कथितं कायचित्ततो;
कायवाचाचित्ततो च, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
थेय्यसत्थकथा.
होति ¶ भिक्खुनिया सद्धिं, संविधानेन सत्तमं;
समुट्ठानादिना तुल्यं, विसेसो नत्थि कोचिपि.
संविधानकथा.
कम्मं किलेसो पाको च, उपवादो अतिक्कमो;
अन्तरायकरा एते, पञ्च धम्मा पकासिता.
‘‘अनन्तरायिका एते, यथा होन्ति तथा अहं;
देसितं मुनिना धम्म-माजानामी’’ति यो वदे.
तिक्खत्तुं तेहि वत्तब्बो, ये पस्सन्ति सुणन्ति च;
‘‘मा हेवं अवचायस्मा’’, इति भिक्खूहि सो पन.
दुक्कटं अवदन्तस्स, तं अनिस्सजतोपि च;
ञत्तिया च तथा द्वीहि, कम्मवाचाहि दुक्कटं.
कम्मवाचाय ओसाने, पाचित्ति परिदीपिता;
तिकपाचित्तियं वुत्तं, अधम्मे तिकदुक्कटं.
नापत्ताकतकम्मस्स, पटिनिस्सजतोपि च;
समुट्ठानादयो सब्बे, वुत्ता समनुभासने
अरिट्ठकथा.
ञत्वाकतानुधम्मेन, तथावादिकभिक्खुना;
संवसेय्य च भुञ्जेय्य, पाचित्ति सह सेय्य वा.
उपोसथादिकं कम्मं, करोतो सह तेन हि;
कम्मस्स परियोसाने, तस्स पाचित्तियं सिया.
एकेनेव ¶ पयोगेन, गण्हतो आमिसं बहुं;
ददतोपि तथा एकं, बहूनि च बहूस्वपि.
उक्खित्तके ¶ निपन्नस्मिं, इतरो सेति चे पन;
इतरस्मिं निपन्ने वा, परो सेति उभोपि वा.
निपज्जनपयोगानं, वसेनापत्तियो सियुं;
एकनानूपचारेसु, एकच्छन्ने विनिच्छयो.
अनुक्खित्तेपि उक्खित्त-सञ्ञिनो पन भिक्खुनो;
विमतिस्सुभयत्थापि, दुक्कटं परिदीपितं.
अनापत्तुभयत्थापि, अनुक्खित्तकसञ्ञिनो;
निस्सट्ठोति च तं दिट्ठिं, सञ्ञिस्सोसारितोति च.
तथा उम्मत्तकादीनं, इदं पण्णत्तिवज्जकं;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
उक्खित्तकथा.
तथा विनासितं जानं, उपलापेय्य तेन वा;
उपट्ठापेय्य पाचित्ति, संभुञ्जेय्य वसेय्य वा.
संवासेन च लिङ्गेन, दण्डकम्मेन नासना;
तिस्सो एत्थ अधिप्पेता, दण्डकम्मेन नासना.
सम्भोगा सहसेय्या च, अनन्तरसमा मता;
तत्थ वुत्तनयेनेव, वेदितब्बो विनिच्छयो.
समुट्ठानादयो सब्बे, अरिट्ठेन समा मता;
न हेत्थ किञ्चि वत्तब्बं, सब्बं उत्तानमेविदं.
कण्टककथा.
सप्पाणकवग्गो सत्तमो.
वुच्चमानो ¶ हि भिक्खूहि, भिक्खु सिक्खापदेन यो;
‘‘सिक्खापदे पनेतस्मिं, न सिक्खिस्सामि तावहं.
याव ¶ नाञ्ञं वियत्तञ्च, पकतञ्ञुं बहुस्सुतं;
पुच्छामी’’ति भणन्तस्स, तस्स पाचित्तियं सिया.
सत्थुनानुपसम्पन्ने, दीपितं तिकदुक्कटं;
न सल्लेखायिदं होति, वुच्चमानस्सुभोहिपि.
अपञ्ञत्तेन तस्सेवं, वदतो होति दुक्कटं;
न दोसुम्मत्तकादीनं, ‘‘सिक्खिस्सामी’’ति भासतो.
सहधम्मिककथा.
उद्दिट्ठेहि किमेतेहि, कुक्कुच्चादिनिदानतो;
होति पाचित्तियापत्ति, सिक्खापदविवण्णने.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, तथेव तिकदुक्कटं;
विवण्णेनुपसम्पन्न-सन्तिके तं सचे पन.
दुक्कटं पनुभिन्नम्पि, अञ्ञधम्मविवण्णने;
नविवण्णेतुकामस्स, ‘‘सुत्तन्तं परियापुण.
विनयं पन पच्छापि, हन्द परियापुणिस्ससि’’;
इच्चेवं तु वदन्तस्स, तथा उम्मत्तकादिनो.
अनापत्तीति ञातब्बं, समुट्ठानादयो नया;
अनन्तरस्सिमस्सापि, ओमसवादसादिसा.
विलेखनकथा.
अञ्ञाणेन पनापत्ति, मोक्खो नेवस्स विज्जति;
कारेतब्बो तथा भिक्खु, यथा धम्मो ठितो पन.
तस्सारोपनियो ¶ मोहो, उत्तरिम्पि हि भिक्खुनो;
दुतियेनेव कम्मेन, निन्दित्वा तञ्हि पुग्गलं.
एवं आरोपिते मोहे, यदि मोहेति यो पन;
तस्मिं मोहनके वुत्ता, पाचित्ति पन पुग्गले.
अधम्मे पन कम्मस्मिं, दीपितं तिकदुक्कटं;
तथानारोपिते मोहे, दुक्कटं परिकित्तितं.
न ¶ च मोहेतुकामस्स, वित्थारेनासुतस्सपि;
ऊनके द्वत्तिक्खत्तुं वा, वित्थारेनासुतस्स च.
अनापत्तीति विञ्ञेय्यं, तथा उम्मत्तकादिनो;
समुट्ठानादयो सब्बे, अनन्तरसमा मता.
मोहनकथा.
कुद्धो देति पहारं चे, तस्स पाचित्तियं सिया;
सम्पहरितुकामेन, पहारे भिक्खुनो पन.
दिन्ने भिज्जतु सीसं वा, पादो वा परिभिज्जतु;
सो चे मरतु वा, मा वा, पाचित्ति परिदीपिता.
विरूपकरणापेक्खो, ‘‘इच्चायं न विरोचति’’;
कण्णं वा तस्स नासं वा, यदि छिन्दति दुक्कटं.
तथेवानुपसम्पन्ने, इत्थिया पुरिसस्स वा;
तिरच्छानगतस्सापि, पहारं देति दुक्कटं.
सचे पहरतित्थिञ्च, भिक्खु रत्तेन चेतसा;
गरुका तस्स आपत्ति, विनिद्दिट्ठा महेसिना.
पहारं देति मोक्खाधि-प्पायो दोसो न विज्जति;
कायेन कायबद्धेन, तथा निस्सग्गियेन वा.
पस्सित्वा ¶ अन्तरामग्गे, चोरं पच्चत्थिकम्पि वा;
हेठेतुकाममायन्तं, ‘‘मा इधागच्छुपासक’’.
इति वत्वा पनायन्तं, ‘‘गच्छ रे’’ति च मुग्गरं;
सत्थं वापि गहेत्वा वा, पहरित्वा तु याति चे.
अनापत्ति सचे तेन, पहारेन मतेपि च;
एसेव च नयो वुत्तो, धुत्तवाळमिगेसुपि.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, सेसे च तिकदुक्कटं;
कायचित्तसमुट्ठानं, सचित्तं दुक्खवेदनं.
पहारकथा.
कायं ¶ वा कायबद्धं वा, उच्चारेय्य सचे पन;
होति पाचित्तियापत्ति, तस्सुग्गिरणपच्चया.
उग्गिरित्वा विरद्धो सो, पहारं देति चे पन;
असम्पहरितुकामेन, दिन्नत्ता दुक्कटं सिया.
सचे तेन पहारेन, पहटस्स च भिक्खुनो;
हत्थादीसुपि यं किञ्चि, अङ्गं भिज्जति दुक्कटं.
सेसो अनन्तरे वुत्त-नयेन विनयञ्ञुना;
समुट्ठानादिना सद्धिं, वेदितब्बो विनिच्छयो.
तलसत्तिकथा.
अमूलकेन सङ्घादि-सेसेन पन भिक्खु यो;
चोदापेय्यपि चोदेय्य, तस्स पाचित्तियं सिया.
तिकपाचित्तियं तत्थ, दिट्ठाचारविपत्तिया;
चोदतो दुक्कटापत्ति, सेसे च तिकदुक्कटं.
तथासञ्ञिस्सनापत्ति ¶ , तथा उम्मत्तकादिनो;
ओमसवादतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
अमूलककथा.
सञ्चिच्च पन कुक्कुच्चं, उप्पादेन्तस्स भिक्खुनो;
‘‘ऊनवीसतिवस्सो त्वं, मञ्ञे’’ इच्चेवमादिना.
होति वाचाय वाचाय, पाचित्ति पन भिक्खुनो;
तथारूपे पनञ्ञस्मिं, सचे असति पच्चये.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, सेसे च तिकदुक्कटं;
नउप्पादेतुकामस्स, कुक्कुच्चं नत्थि वज्जता.
‘‘हितेसितायहं मञ्ञे, निसिन्नं इत्थिया सह;
विकाले च तया भुत्तं, मा एव’’न्ति च भासतो.
तथा उम्मत्तकादीन-मनापत्ति पकासिता;
समुट्ठानादयो सब्बे, अनन्तरसमा मता.
सञ्चिच्चकथा.
सचे ¶ भण्डनजातानं, भिक्खूनं पन भिक्खु यो;
तिट्ठेय्युपस्सुतिं सोतुं, तस्स पाचित्तियं सिया.
‘‘यं इमे तु भणिस्सन्ति, तं सोस्सामी’’ति गच्छतो;
चोदेतुकामतायस्स, दुक्कटं तु पदे पदे.
पुरतो गच्छतो सोतुं, ओहीयन्तस्स दुक्कटं;
गच्छतो तुरितं वापि, अयमेव विनिच्छयो.
ठितोकासं पनागन्त्वा, यदि मन्तेन्ति अत्तनो;
उक्कासित्वापि वा एत्थ, ञापेतब्बमहन्ति वा.
तस्सेवमकरोन्तस्स ¶ , पाचित्ति सवने सिया;
तिकपाचित्तियं वुत्तं, सेसे च तिकदुक्कटं.
‘‘इमेसं वचनं सुत्वा, ओरमिस्स’’न्ति गच्छतो;
तथा उम्मत्तकादीन-मनापत्ति पकासिता.
थेय्यसत्थसमुट्ठानं, इदं होति क्रियाक्रियं;
कायकम्मं वचीकम्मं, सदोसं दुक्खवेदनं.
उपस्सुतिकथा.
धम्मिकानं तु कम्मानं, छन्दं दत्वा सचे पन;
पच्छा खीयति पाचित्ति, वाचतो वाचतो सिया.
अधम्मे पन कम्मस्मिं, धम्मकम्मन्ति सञ्ञिनो;
विमतिस्सुभयत्थापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
‘‘अधम्मेन च वग्गेन, तथाकम्मारहस्स च;
इमे कम्मं करोन्ती’’ति, ञत्वा खीयति तस्स च.
तथा उम्मत्तकादीन-मनापत्ति पकासिता;
अमूलकसमानाव, समुट्ठानादयो नया.
कम्मपटिबाहनकथा.
याव आरोचितं वत्थु, अविनिच्छितमेव वा;
ठपिता ञत्ति वा निट्ठं, कम्मवाचा न गच्छति.
एतस्मिं ¶ अन्तरे कम्मं, कोपेतुं परिसाय हि;
हत्थपासं जहन्तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
अदत्वा जहिते छन्दं, तस्स पाचित्तियं सिया;
धम्मकम्मे अधम्मे च, विमतिस्स च दुक्कटं.
अधम्मेपि ¶ च कम्मस्मिं, धम्मकम्मन्ति सञ्ञिनो;
‘‘सङ्घस्स भण्डनादीनि, भविस्सन्ती’’ति सञ्ञिनो.
गिलानो वा गिलानस्स, करणीये न दोसता;
न च कोपेतुकामस्स, कम्मं पस्सावनादिना.
पीळितस्सागमिस्सामि, इच्चेवं गच्छतोपि वा;
समं समनुभासेन, समुट्ठानं क्रियाक्रियं.
छन्दं अदत्वा गमनकथा.
समग्गेन च सङ्घेन, सद्धिं दत्वान चीवरं;
सम्मतस्स हि भिक्खुस्स, पच्छा खीयति यो पन.
तस्स वाचाय वाचाय, पाचित्ति परिदीपिता;
तिकपाचित्तियं धम्म- कम्मे वुत्तं तु चीवरं.
ठपेत्वाञ्ञपरिक्खारं, दत्वा खीयति दुक्कटं;
सङ्घेनासम्मतस्सापि, चीवरं अञ्ञमेव वा.
तथेवानुपसम्पन्ने, सब्बत्थापि च दुक्कटं;
छन्दादीनं वसेनेव, करोन्तञ्च सभावतो.
खीयन्तस्स अनापत्ति, तथा उम्मत्तकादिनो;
अमूलकसमा ञेय्या, समुट्ठानादयो नया.
दुब्बलकथा.
इदं तिंसककण्डस्मिं, अन्तिमेन च सब्बथा;
तुल्यं द्वादसमं सब्बं, अयमेव विसेसता.
तत्थ ¶ निस्सग्गियं वुत्तं, अत्तनो परिणामना;
इध सुद्धिकपाचित्ति, पुग्गले परिणामना.
परिणामनकथा.
सहधम्मिकवग्गो अट्ठमो.
अनिक्खन्ते ¶ चे राजस्मिं, अनिक्खन्ताय देविया;
सयनीयघरा तस्स, उम्मारं यो अतिक्कमे.
दुक्कटं पठमे पादे, पाचित्ति दुतिये सिया;
देविया वापि रञ्ञो वा, सचे न विदितागमो.
पटिसंविदिते नेव-पटिसंविदितसञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, दुक्कटं परिदीपितं.
पटिसंविदितसञ्ञिस्स, नेव च खत्तियस्स वा;
न खत्तियाभिसेकेन, अभिसित्तस्स वा पन.
उभोसुभिन्नमञ्ञस्मिं, निक्खन्ते विसतोपि वा;
न दोसुम्मत्तकादीनं, कथिनेन क्रियाक्रियं.
अन्तेपुरकथा.
रजतं जातरूपं वा, उग्गण्हन्तस्स अत्तनो;
तस्स निस्सग्गियापत्ति, उग्गण्हापयतोपि वा.
गणपुग्गलसङ्घानं, नवकम्मस्स चेतिये;
उग्गण्हापयतो होति, दुक्कटं गण्हतोपि वा.
अवसेसञ्च मुत्तादि-रतनं अत्तनोपि वा;
सङ्घादीनम्पि अत्थाय, उग्गण्हन्तस्स दुक्कटं.
सचे ¶ कप्पियवत्थुं वा, वत्थुं वापि अकप्पियं;
तालपण्णम्पि वा होतु, मातुकण्णपिलन्धनं.
भण्डागारिकसीसेन, यं किञ्चि गिहिसन्तकं;
तस्स पाचित्तियापत्ति, पटिसामयतो पन.
‘‘इदं ठपेत्वा देही’’ति, वुत्तेन पन केनचि;
‘‘न वट्टती’’ति वत्वा तं, न निधेतब्बमेव तु.
‘‘ठपेही’’ति च पातेत्वा, सचे गच्छति पुग्गलो;
पलिबोधो हि नामेसो, ठपेतुं पन वट्टति.
अनुञ्ञाते पनट्ठाने, उग्गहेत्वा अनादरा;
सम्मा अनिक्खिपन्तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
अनुञ्ञाते ¶ पनट्ठाने, गहेत्वा रतनं पन;
निक्खिपन्तस्स वा सम्मा, भण्डं रतनसम्मतं.
गण्हन्तस्स च विस्सासं, तावकालिकमेव च;
न दोसुम्मत्तकादीनं, सञ्चरित्तसमोदयं.
रतनकथा.
मज्झण्हसमया उद्धं, अरुणुग्गमतो पुरे;
एतस्मिं अन्तरे कालो, विकालोति पवुच्चति.
सन्तं भिक्खुमनापुच्छा, विकाले पच्चयं विना;
परिक्खित्तस्स गामस्स, परिक्खेपोक्कमे पन.
अपरिक्खित्तगामस्स, उपचारोक्कमेपि वा;
दुक्कटं पठमे पादे, पाचित्ति दुतिये सिया.
अथ सम्बहुला गामं, विकाले पविसन्ति चे;
आपुच्छित्वाव गन्तब्बं, अञ्ञमञ्ञं न चञ्ञथा.
गच्छन्ति ¶ चे ततो अञ्ञं, ततो अञ्ञन्ति वट्टति;
पुन आपुच्छने किच्चं, नत्थि गामसतेपि च.
पस्सम्भेत्वान उस्साहं, विहारत्थाय निग्गता;
पविसन्ति सचे अञ्ञं, पुच्छितब्बं तु अन्तरा.
कत्वा कुलघरे भत्त- किच्चं अञ्ञत्थ वा पन;
सचे चरितुकामो यो, सप्पिभिक्खाय वा सिया.
आपुच्छित्वाव गन्तब्बं, पस्से चे भिक्खु लब्भति;
असन्ते पन नत्थीति, गन्तब्बं तु यथासुखं.
ओतरित्वा महावीथिं, भिक्खुं यदि च पस्सति;
नत्थि आपुच्छने किच्चं, चरितब्बं यथासुखं.
गाममज्झेन मग्गेन, गच्छन्तस्सेव भिक्खुनो;
‘‘चरिस्सामी’’ति उप्पन्ने, तेलभिक्खाय मानसे.
आपुच्छित्वाव गन्तब्बं, पस्से चे भिक्खु विज्जति;
अनोक्कम्म चरन्तस्स, मग्गा आपुच्छनेन किं?
तिकपाचित्तियं ¶ , काले, विकालोयन्ति सञ्ञिनो;
काले वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
आपुच्छित्वाव सन्तं वा, अनापुच्छा असन्तकं;
किच्चे अच्चायिके वापि, पविसन्तस्स भिक्खुनो.
गच्छतो अन्तरारामं, भिक्खुनीनं उपस्सयं;
तथा आसनसालं वा, तित्थियानं उपस्सयं.
सिया गामेन मग्गो चे, अनापत्तापदासुपि;
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता.
न केवलमनापुच्छा, अबन्धित्वा च बन्धनं;
अपारुपित्वा सङ्घाटिं, गच्छतोपिनवज्जता.
विकालगामप्पवेसनकथा.
अट्ठिदन्तमयं ¶ सूचि-घरं वापि विसाणजं;
कारापने च करणे, भिक्खुनो होति दुक्कटं.
लाभे भेदनकं तस्स, पाचित्तियमुदीरितं;
अञ्ञस्सत्थाय करणे, तथा कारापनेपि च.
अञ्ञेन च कतं लद्धा, दुक्कटं परिभुञ्जतो;
अनापत्तारणिके विधे, गण्ठिकञ्जनिकासुपि.
दकपुञ्छनिया वासि-जटे उम्मत्तकादिनो;
समुट्ठानादयो नया, सञ्चरित्तसमा मता.
सूचिघरकथा.
नवं मञ्चम्पि पीठं वा, कारापेन्तेन भिक्खुना;
अट्ठङ्गुलप्पमाणेन, सुगतङ्गुलतो पन.
कारापेतब्बमेवं तु, ठपेत्वा हेट्ठिमाटनिं;
सच्छेदा तस्स पाचित्ति, तमतिक्कमतो सिया.
अञ्ञस्सत्थाय करणे, तथा कारापनेपि च;
अञ्ञेन च कतं लद्धा, दुक्कटं परिभुञ्जतो.
अनापत्ति ¶ पमाणेन, करोन्तस्सप्पमाणिकं;
लभित्वा तस्स पादेसु, छिन्दित्वा परिभुञ्जतो.
नेव छिन्दितुकामो चे, निखणित्वा पमाणतो;
उत्तानं वापि अट्टं वा, बन्धित्वा परिभुञ्जतो.
मञ्चकथा.
मञ्चं वा पन पीठं वा, तूलोनद्धं करेय्य यो;
तस्सुद्दालनकं वुत्तं, पाचित्तियमनीतिना.
अनापत्ति ¶ पनायोगे, बन्धने अंसबद्धके;
बिब्बोहने परिस्सावे, थविकादीसु भिक्खुनो.
अञ्ञेन च कतं लद्धा, उद्दालेत्वा निसेवतो;
अनन्तरस्सिमस्सापि, सञ्चरित्तसमा नया.
तूलोनद्धकथा.
निसीदनं करोन्तेन, कातब्बं तु पमाणतो;
पमाणातिक्कमे तस्स, पयोगे दुक्कटं सिया.
पटिलाभेन सच्छेदं, पाचित्तियमुदीरितं;
द्वीसु ठानेसु फालेत्वा, तस्स तिस्सो दसा सियुं.
अनापत्ति पमाणेन, करोन्तस्स तदूनकं;
वितानादिं करोन्तस्स, सञ्चरित्तसमा नया.
निसीदनकथा.
रोगे कण्डुपटिच्छादि, कातब्बा हि पमाणतो;
पमाणातिक्कमे तस्स, पयोगे दुक्कटं सिया.
पटिलाभेन सच्छेदं, पाचित्तियमुदीरितं;
अनापत्तिनयोपेत्थ, अनन्तरसमो मतो.
कण्डुपटिच्छादिकथा.
पमाणेनेव ¶ कातब्बा, तथा वस्सिकसाटिका;
पमाणातिक्कमे तस्स, अनन्तरसमो नयो.
वस्सिकसाटिककथा.
चीवरेन ¶ सचे तुल्य-प्पमाणं सुगतस्स तु;
चीवरं भिक्खु कारेय्य, करणे दुक्कटं सिया.
पटिलाभेन सच्छेदं, पाचित्तियमुदीरितं;
अनन्तरसमोयेव, अनापत्तिनयो मतो.
दीघसो च पमाणेन, नव तस्स विदत्थियो;
तिरियं छ विनिद्दिट्ठा, सुगतस्स विदत्थिया.
अञ्ञेन च कतं लद्धा, सेवतो दुक्कटं भवे;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
नन्दकथा.
राजवग्गो नवमो.
इति विनयविनिच्छये पाचित्तियकथा निट्ठिता.
पाटिदेसनीयकथा
यो चन्तरघरं भिक्खु, पविट्ठाय तु हत्थतो;
अञ्ञातिकाय यं किञ्चि, तस्स भिक्खुनिया पन.
सहत्था पटिग्गण्हेय्य, खादनं भोजनम्पि वा;
गहणे दुक्कटं भोगे, पाटिदेसनियं सिया.
रथिकायपि वा ब्यूहे, सन्धिसिङ्घाटकेसु वा;
हत्थिसालादिके ठत्वा, गण्हतोपि अयं नयो.
रथिकाय ¶ सचे ठत्वा, देति भिक्खुनि भोजनं;
आपत्ति अन्तरारामे, ठत्वा गण्हाति भिक्खु चे.
एत्थन्तरघरं तस्सा, पविट्ठाय हि वाक्यतो;
भिक्खुस्स च ठितट्ठानं, नप्पमाणन्ति वण्णितं.
तस्मा ¶ भिक्खुनिया ठत्वा, आरामादीसु देन्तिया;
वीथियादीसु चे ठत्वा, न दोसो पटिगण्हतो.
यामकालिकसत्ताह-कालिकं यावजीविकं;
आहारत्थाय गहणे, अज्झोहारे च दुक्कटं.
आमिसेन असम्भिन्न-रसं सन्धाय भासितं;
पाटिदेसनियापत्ति, सम्भिन्नेकरसे सिया.
एकतोउपसम्पन्न-हत्थतो पटिगण्हतो;
कालिकानं चतुन्नम्पि, आहारत्थाय दुक्कटं.
ञातिकायपि अञ्ञाति-सञ्ञिनो विमतिस्स वा;
दुक्कटं ञातिसञ्ञिस्स, तथा अञ्ञातिकाय वा.
दापेन्तिया अनापत्ति, ददमानाय वा पन;
निक्खिपित्वान्तरारामा-दीसु ठत्वापि देन्तिया.
गामतो नीहरित्वा वा, देति चे बहि वट्टति;
‘‘पच्चये सति भुञ्जा’’ति, देति चे कालिकत्तयं.
हत्थतो सामणेरीनं, सिक्खमानाय वा तथा;
इदं एळकलोमेन, समुट्ठानं समं मतं.
पठमपाटिदेसनीयकथा.
अवुत्ते ‘‘अपसक्का’’ति, एकेनापि च भिक्खुना;
सचेज्झोहरणत्थाय, आमिसं पटिगण्हति.
गहणे दुक्कटं भोगे, पाटिदेसनियं सिया;
एकतोउपसम्पन्नं, न वारेन्तस्स दुक्कटं.
तथेवानुपसम्पन्ना-युपसम्पन्नसञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
अनापत्तित्तनो ¶ ¶ भत्तं, पदापेति न देति चे;
तथा अञ्ञस्स भत्तं वा, न दापेति पदेति चे.
यं न दिन्नं तं दापेति, न दिन्नं यत्थ वापि च;
तत्थ तम्पि च सब्बेसं, समं दापेति भिक्खुनी.
वोसासन्ती ठिता सिक्ख-माना वा सामणेरिका;
भोजनानि च पञ्चेव, विना, उम्मत्तकादिनो.
कथिनेन समुट्ठानं, समानन्ति पकासितं;
क्रियाक्रियमिदं वुत्तं, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
दुतियपाटिदेसनीयकथा.
सेक्खन्ति सम्मते भिक्खु, लद्धसम्मुतिके कुले;
घरूपचारोक्कमना, पुब्बेव अनिमन्तितो.
अगिलानो गहेत्वा चे, परिभुञ्जेय्य आमिसं;
गहणे दुक्कटं भोगे, पाटिदेसनियं सिया.
यामकालिकसत्ताह-कालिके यावजीविके;
गहणे परिभोगे च, होति आपत्ति दुक्कटं.
असेक्खसम्मते सेक्ख-सम्मतन्ति च सञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, तथेव परिदीपितं.
अनापत्ति गिलानस्स, गिलानस्सावसेसके;
निमन्तितस्स वा भिक्खा, अञ्ञेसं तत्थ दीयति.
घरतो नीहरित्वा वा, देन्ति चे यत्थ कत्थचि;
निच्चभत्तादिके वापि, तथा उम्मत्तकादिनो.
अनागते हि भिक्खुम्हि, घरतो पठमं पन;
नीहरित्वा सचे द्वारे, सम्पत्ते देन्ति वट्टति.
भिक्खुं ¶ पन च दिस्वाव, नीहरित्वान गेहतो;
न वट्टति सचे देन्ति, समुट्ठानेळकूपमं.
ततियपाटिदेसनीयकथा.
गहट्ठेनागहट्ठेन ¶ , इत्थिया पुरिसेन वा;
आरामं उपचारं वा, पविसित्वा सचे पन.
‘‘इत्थन्नामस्स ते भत्तं, यागु वा आहरीयति’’;
एवमारोचितं वुत्तं, पटिसंविदितन्ति हि.
आहरीयतु तं पच्छा, यथारोचितमेव वा;
तस्स वा परिवारम्पि, अञ्ञं कत्वा बहुं पन.
यागुया विदितं कत्वा, पूवं भत्तं हरन्ति चे;
इदम्पि विदितं वुत्तं, वट्टतीति कुरुन्दियं.
कुलानि पन अञ्ञानि, देय्यधम्मं पनत्तनो;
हरन्ति तेन सद्धिं चे, सब्बं वट्टति तम्पि च.
अनारोचितमेवं यं, यं आराममनाभतं;
तं असंविदितं नाम, सहधम्मिकञापितं.
यं असंविदितं कत्वा, आभतं पन तं बहि;
आरामं पन पेसेत्वा, कारापेत्वा तमाहरे.
गन्त्वा वा अन्तरामग्गे, गहेतब्बं तु भिक्खुना;
सचे एवमकत्वा तं, आरामे उपचारतो.
गहेत्वाज्झोहरन्तस्स, गहणे दुक्कटं सिया;
अज्झोहारपयोगेसु, पाटिदेसनियं मतं.
पटिसंविदितेयेव, असंविदितसञ्ञिनो;
तत्थ वेमतिकस्सापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
पटिसंविदिते ¶ तस्स, गिलानस्सावसेसके;
बहारामे गहेत्वा वा, अन्तोयेवस्स भुञ्जतो.
तत्थजातफलादीनि, अनापत्तेव खादतो;
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता.
चतुत्थपाटिदेसनीयकथा.
इति विनयविनिच्छये पाटिदेसनीयकथा निट्ठिता.
सेखियकथा
यो ¶ अनादरियेनेव, पुरतो पच्छतोपि वा;
ओलम्बेत्वा निवासेय्य, तस्स चापत्ति दुक्कटं.
हत्थिसोण्डादितुल्यं तु, निवासेन्तस्स दुक्कटं;
आपत्तिभीरुना निच्चं, वत्थब्बं परिमण्डलं.
जाणुमण्डलतो हेट्ठा, अट्ठङ्गुलप्पमाणकं;
ओतारेत्वा निवत्थब्बं, ततो ऊनं न वट्टति.
असञ्चिच्चासतिस्सापि, अजानन्तस्स केवलं;
अनापत्ति गिलानस्सा-पदासुम्मत्तकादिनो.
परिमण्डलकथा.
उभो कोणे समं कत्वा, सादरं परिमण्डलं;
कत्वा पारुपितब्बेवं, अकरोन्तस्स दुक्कटं.
अविसेसेन वुत्तं तु, इदं सिक्खापदद्वयं;
तस्मा घरे विहारे वा, कत्तब्बं परिमण्डलं.
दुतियं.
गण्ठिकं ¶ पटिमुञ्चित्वा, कत्वा कोणे उभो समं;
छादेत्वा मणिबन्धञ्च, गन्तब्बं गीवमेव च.
तथा अकत्वा भिक्खुस्स, जत्तूनिपि उरम्पि च;
विवरित्वा यथाकामं, गच्छतो होति दुक्कटं.
ततियं.
गलवाटकतो उद्धं, सीसञ्च मणिबन्धतो;
हत्थे पिण्डिकमंसम्हा, हेट्ठा पादे उभोपि च.
विवरित्वावसेसञ्च ¶ , छादेत्वा चे निसीदति;
होति सो सुप्पटिच्छन्नो, दोसो वासूपगस्स न.
चतुत्थं.
हत्थं वा पन पादं वा, अचालेन्तेन भिक्खुना;
सुविनीतेन गन्तब्बं, छट्ठे नत्थि विसेसता.
पञ्चमछट्ठानि.
सतीमताविकारेन, युगमत्तञ्च पेक्खिना;
सुसंवुतेन गन्तब्बं, भिक्खुनोक्खित्तचक्खुना.
यत्थ कत्थचि हि ट्ठाने, एकस्मिं अन्तरे घरे;
ठत्वा परिस्सयाभावं, ओलोकेतुम्पि वट्टति.
यो अनादरियं कत्वा, ओलोकेन्तो तहिं तहिं;
सचेन्तरघरे याति, दुक्कटं अट्ठमं तथा.
सत्तमट्ठमानि.
एकतो ¶ उभतो वापि, हुत्वा उक्खित्तचीवरो;
इन्दखीलकतो अन्तो, गच्छतो होति दुक्कटं.
नवमं.
तथा निसिन्नकालेपि, नीहरन्तेन कुण्डिकं;
अनुक्खिपित्वा दातब्बा, दोसो वासूपगस्स न.
दसमं.
पठमो वग्गो.
न वट्टति हसन्तेन, गन्तुञ्चेव निसीदितुं;
वत्थुस्मिं हसनीयस्मिं, सितमत्तं तु वट्टति.
पठमदुतियानि.
अप्पसद्देन ¶ गन्तब्बं, चतुत्थेपि अयं नयो;
महासद्दं करोन्तस्स, उभयत्थापि दुक्कटं.
ततियचतुत्थानि.
कायप्पचालकं कत्वा, बाहुसीसप्पचालकं;
गच्छतो दुक्कटं होति, तथेव च निसीदतो.
कायं बाहुञ्च सीसञ्च, पग्गहेत्वा उजुं पन;
गन्तब्बमासितब्बञ्च, समेनिरियापथेन तु.
निसीदनेन युत्तेसु, तीसु वासूपगस्स हि;
अनापत्तीति ञातब्बं, विञ्ञुना विनयञ्ञुना.
दुतियो वग्गो.
खम्भं ¶ कत्वा ससीसं वा, पारुपित्वान गच्छतो;
दुक्कटं मुनिना वुत्तं, तथा उक्कुटिकाय वा.
हत्थपल्लत्थिकायापि, दुस्सपल्लत्थिकाय वा;
तस्सन्तरघरे होति, निसीदन्तस्स दुक्कटं.
दुतिये च चतुत्थे च, छट्ठे वासूपगस्स तु;
अनापत्तीति सारुप्पा, छब्बीसति पकासिता.
छट्ठं.
सक्कच्चं सतियुत्तेन, भिक्खुना पत्तसञ्ञिना;
पिण्डपातो गहेतब्बो, समसूपोव विञ्ञुना.
सूपो भत्तचतुब्भागो, ‘‘समसूपो’’ति वुच्चति;
मुग्गमासकुलत्थानं, सूपो ‘‘सूपो’’ति वुच्चति.
अनापत्ति असञ्चिच्च, गिलानस्स रसेरसे;
तथेव ञातकादीनं, अञ्ञत्थाय धनेन वा.
सत्तमट्ठमनवमानि.
अन्तोलेखापमाणेन ¶ , पत्तस्स मुखवट्टिया;
पूरितोव गहेतब्बो, अधिट्ठानूपगस्स तु.
तत्थ थूपीकतं कत्वा, गण्हतो यावकालिकं;
यं किञ्चि पन भिक्खुस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
अधिट्ठानूपगे पत्ते, कालिकत्तयमेव च;
सेसे थूपीकतं सब्बं, वट्टतेव न संसयो.
द्वीसु पत्तेसु भत्तं तु, गहेत्वा पत्तमेककं;
पूरेत्वा यदि पेसेति, भिक्खूनं पन वट्टति.
पत्ते ¶ पक्खिप्पमानं यं, उच्छुखण्डफलादिकं;
ओरोहति सचे हेट्ठा, न तं थूपीकतं सिया.
पुप्फतक्कोलकादीनं, ठपेत्वा चे वटंसकं;
दिन्नं अयावकालित्ता, न तं थूपीकतं सिया.
वटंसकं तु पूवस्स, ठपेत्वा ओदनोपरि;
पिण्डपातं सचे देन्ति, इदं थूपीकतं सिया.
भत्तस्सूपरि पण्णं वा, थालकं वापि किञ्चिपि;
ठपेत्वा परिपूरेत्वा, सचे गण्हाति वट्टति.
पटिग्गहेतुमेवस्स, तं तु सब्बं न वट्टति;
गहितं सुगहितं, पच्छा, भुञ्जितब्बं यथासुखं.
ततियो वग्गो.
पठमं दुतियं वुत्त-नयं तु ततिये पन;
उपरोधिमदस्सेत्वा, भोत्तब्बं पटिपाटिया.
अञ्ञेसं अत्तनो भत्तं, आकिरं पन भाजने;
नत्थोमसति चे दोसो, तथा उत्तरिभङ्गकं.
ततियं.
चतुत्थे यं तु वत्तब्बं, वुत्तं पुब्बे असेसतो;
पञ्चमे मत्थकं दोसो, मद्दित्वा परिभुञ्जतो.
अनापत्ति ¶ गिलानस्स, परित्तेपि च सेसके;
एकतो पन मद्दित्वा, संकड्ढित्वान भुञ्जतो.
चतुत्थपञ्चमानि.
यो ¶ भिय्योकम्यताहेतु, सूपं वा ब्यञ्जनम्पि वा;
पटिच्छादेय्य भत्तेन, तस्स चापत्ति दुक्कटं.
छट्ठं.
विञ्ञत्तियं तु वत्तब्बं, अपुब्बं नत्थि किञ्चिपि;
अट्ठमे पन उज्झाने, गिलानोपि न मुच्चति.
‘‘दस्सामि दापेस्सामी’’ति, ओलोकेन्तस्स भिक्खुनो;
अनापत्तीति ञातब्बं, न च उज्झानसञ्ञिनो.
अट्ठमं.
महन्तं पन मोरण्डं, कुक्कुटण्डञ्च खुद्दकं;
तेसं मज्झप्पमाणेन, कत्तब्बो कबळो पन.
खज्जके पन सब्बत्थ, मूलखादनियादिके;
फलाफले अनापत्ति, गिलानुम्मत्तकादिनो.
नवमं.
अदीघो पन कातब्बो, आलोपो परिमण्डलो;
खज्जतुत्तरिभङ्गस्मिं, अनापत्ति फलाफले.
दसमं.
चतुत्थो वग्गो.
अनाहटे मुखद्वारं, अप्पत्ते कबळे पन;
अत्तनो च मुखद्वारं, विवरन्तस्स दुक्कटं.
पठमं.
मुखे ¶ ¶ च सकलं हत्थं, पक्खिपन्तस्स दुक्कटं;
मुखे च कबळं कत्वा, कथेतुं न च वट्टति.
वचनं यत्तकेनस्स, परिपुण्णं न होति हि;
मुखस्मिंतत्तके सन्ते, ब्याहरन्तस्स दुक्कटं.
मुखे हरीतकादीनि, पक्खिपित्वा कथेति यो;
वचनं परिपुण्णं चे, कथेतुं पन वट्टति.
दुतियततियानि.
यो पिण्डुक्खेपकं भिक्खु, कबळच्छेदकम्पि वा;
मक्कटो विय गण्डे वा, कत्वा भुञ्जेय्य दुक्कटं.
चतुत्थपञ्चमछट्ठानि.
निद्धुनित्वान हत्थं वा, भत्तं सित्थावकारकं;
जिव्हानिच्छारकं वापि, तथा ‘‘चपु चपू’’ति वा.
अनादरवसेनेव, भुञ्जतो होति दुक्कटं;
सत्तमे अट्ठमे नत्थि, दोसो कचवरुज्झने.
सत्तमदसमानि.
पञ्चमो वग्गो.
कत्वा एवं न भोत्तब्बं, सद्दं ‘‘सुरु सुरू’’ति च;
हत्थनिल्लेहकं वापि, न च वट्टति भुञ्जितुं.
फाणितं घनयागुं वा, गहेत्वा अङ्गुलीहि तं;
मुखे अङ्गुलियो भोत्तुं, पवेसेत्वापि वट्टति.
न ¶ पत्तो लेहितब्बोव, एकायङ्गुलिकाय वा;
एकओट्ठोपि जिव्हाय, न च निल्लेहितब्बको.
चतुत्थं.
सामिसेन ¶ तु हत्थेन, न च पानीयथालकं;
गहेतब्बं, पटिक्खित्तं, पटिक्कूलवसेन हि.
पुग्गलस्स च सङ्घस्स, गहट्ठस्सत्तनोपि च;
सन्तको पन सङ्खो वा, सरावं वापि थालकं.
तस्मा न च गहेतब्बं, गण्हतो होति दुक्कटं;
अनामिसेन हत्थेन, गहणं पन वट्टति.
पञ्चमं.
उद्धरित्वापि भिन्दित्वा, गहेत्वा वा पटिग्गहे;
नीहरित्वा अनापत्ति, छड्डेन्तस्स घरा बहि.
छट्ठं.
छत्तं यं किञ्चि हत्थेन, सरीरावयवेन वा;
सचे धारयमानस्स, धम्मं देसेति दुक्कटं.
सत्तमं.
अयमेव नयो वुत्तो, दण्डपाणिम्हि पुग्गले;
चतुहत्थप्पमाणोव, दण्डो मज्झिमहत्थतो.
अट्ठमं.
तथेव ¶ सत्थपाणिस्स, धम्मं देसेति दुक्कटं;
सत्थपाणी न होतासिं, सन्नय्हित्वा ठितो पन.
नवमं.
धनुं सरेन सद्धिं वा, धनुं वा सरमेव वा;
सजियं निजियं वापि, गहेत्वा धनुदण्डकं.
ठितस्सपि निसिन्नस्स, निपन्नस्सापि वा तथा;
सचे देसेति सद्धम्मं, होति आपत्ति दुक्कटं.
पटिमुक्कम्पि ¶ कण्ठम्हि, धनुं हत्थेन यावता;
न गण्हाति नरो ताव, धम्मं देसेय्य वट्टति.
छट्ठो वग्गो.
पादुकारुळ्हकस्सापि, धम्मं देसेति दुक्कटं;
अक्कमित्वा ठितस्सापि, पटिमुक्कस्स वा तथा.
पठमं.
उपाहनगतस्सापि, अयमेव विनिच्छयो;
सब्बत्थ अगिलानस्स, याने वा सयनेपि वा.
निपन्नस्सागिलानस्स, कटसारे छमाय वा;
पीठे मञ्चेपि वा उच्चे, निसिन्नेन ठितेन वा.
न च वट्टति देसेतुं, ठत्वा वा उच्चभूमियं;
सयनेसु गतेनापि, सयनेसु गतस्स च.
समाने वापि उच्चे वा, निपन्ने नेव वट्टति;
निपन्नेन ठितस्सापि, निपन्नस्सपि वट्टति.
निसिन्नेन ¶ निसिन्नस्स, ठितस्सापि च वट्टति;
ठितस्सेव ठितेनापि, देसेतुम्पि तथेव च.
दुतियततियचतुत्थानि.
पल्लत्थिका निसिन्नस्स, अगिलानस्स देहिनो;
तथा वेठितसीसस्स, धम्मं देसेति दुक्कटं.
केसन्तं विवरापेत्वा, देसेति यदि वट्टति;
ससीसं पारुतस्सापि, अयमेव विनिच्छयो.
पञ्चमछट्ठसत्तमानि.
अट्ठमे ¶ नवमे वापि, दसमे नत्थि किञ्चिपि;
सचेपि थेरुपट्ठानं, गन्त्वान दहरं ठितं.
पञ्हं पुच्छति चे थेरो, कथेतुं न च वट्टति;
तस्स पस्से पनञ्ञस्स, कथेतब्बं विजानता.
अट्ठमनवमदसमानि.
सत्तमो वग्गो.
गच्छतो पुरतो पञ्हं, न वत्तब्बं तु पच्छतो;
‘‘पच्छिमस्स कथेमी’’ति, वत्तब्बं विनयञ्ञुना.
सद्धिं उग्गहितं धम्मं, सज्झायति हि वट्टति;
सममेव युगग्गाहं, कथेतुं गच्छतोपि च.
पठमं.
एकेकस्सापि ¶ चक्कस्स, पथेनापि च गच्छतो;
उप्पथेन समं वापि, गच्छन्तस्सेव वट्टति.
दुतियं.
ततिये नत्थि वत्तब्बं, चतुत्थे हरिते पन;
उच्चारादिचतुक्कं तु, करोतो दुक्कटं सिया.
जीवरुक्खस्स यं मूलं, दिस्समानं तु गच्छति;
साखा वा भूमिलग्गा तं, सब्बं हरितमेव हि.
सचे अहरितं ठानं, पेक्खन्तस्सेव भिक्खुनो;
वच्चं निक्खमतेवस्स, सहसा पन वट्टति.
पलालण्डुपके वापि, गोमये वापि किस्मिचि;
कत्तब्बं, हरितं पच्छा, तमोत्थरति वट्टति.
कतो अहरिते ठाने, हरितं एति वट्टति;
सिङ्घाणिका गता एत्थ, खेळेनेव च सङ्गहं.
चतुत्थं.
वच्चकुटिसमुद्दादि-उदकेसुपि ¶ भिक्खुनो;
तेसं अपरिभोगत्ता, करोतो नत्थि दुक्कटं.
देवे पन च वस्सन्ते, उदकोघे समन्ततो;
अजलं अलभन्तेन, जले कातुम्पि वट्टति.
पञ्चमं.
अट्ठमो वग्गो.
समुट्ठानादयो ¶ ञेय्या, सेखियानं पनेत्थ हि;
उज्जग्घिकादिचत्तारि, कबळेन मुखेन च.
छमानीचासनट्ठान-पच्छा उप्पथवा दस;
समुट्ठानादयो तुल्या, वुत्ता समनुभासने.
छत्तं दण्डावुधं सत्थं, पादुकारुळ्हुपाहना;
यानं सयनपल्लत्थ-वेठितोगुण्ठितानि च.
धम्मदेसनातुल्याव, समुट्ठानादिना पन;
सूपोदनेन विञ्ञत्ति, थेय्यसत्थसमं मतं.
अवसेसा तिपञ्ञास, समाना पठमेन तु;
सेखियेसुपि सब्बेसु, अनापत्तापदासुपि.
उज्झानसञ्ञिके थूपी-कते सूपपटिच्छदे;
तीसु सिक्खापदेस्वेव, गिलानो न पनागतो.
सेखियकथा.
इमं विदित्वा विनये विनिच्छयं;
विसारदो होति, विनीतमानसो;
परेहि सो होति च दुप्पधंसियो;
ततो हि सिक्खे सततं समाहितो.
इमं ¶ परमसंकरं संकरं;
अवेच्च सवनामतं नामतं;
पटुत्तमधिके हिते के हि ते;
न यन्ति कलिसासने सासने.
इति विनयविनिच्छये
भिक्खुविभङ्गकथा निट्ठिता.
भिक्खुनीविभङ्गो
भिक्खुनीनं ¶ ¶ हितत्थाय, विभङ्गं यं जिनोब्रवि;
तस्मिं अपि समासेन, किञ्चिमत्तं भणामहं.
पाराजिककथा
छन्दसो मेथुनं धम्मं, पटिसेवेय्य या पन;
होति पाराजिका नाम, समणी सा पवुच्चति.
मनुस्सपुरिसादीनं, नवन्नं यस्स कस्सचि;
सजीवस्साप्यजीवस्स, सन्थतं वा असन्थतं.
अत्तनो तिविधे मग्गे, येभुय्यक्खायितादिकं;
अङ्गजातं पवेसेन्ती, अल्लोकासे पराजिता.
इतो परमवत्वाव, साधारणविनिच्छयं;
असाधारणमेवाहं, भणिस्सामि समासतो.
अधक्खकं सरीरकं, यदुब्भजाणुमण्डलं;
सरीरकेन चे तेन, फुसेय्य भिक्खुनी पन.
अवस्सुतस्सावस्सुता, मनुस्सपुग्गलस्स या;
सरीरमस्स तेन वा, फुट्ठा पाराजिका सिया.
कप्परस्स पनुद्धम्पि, गहितं उब्भजाणुना;
यथावुत्तप्पकारेन, कायेनानेन अत्तनो.
पुरिसस्स तथा काय- पटिबद्धं फुसन्तिया;
तथा यथापरिच्छिन्न- कायबद्धेन अत्तनो.
अवसेसेन वा तस्स, कायं कायेन अत्तनो;
होति थुल्लच्चयं तस्सा, पयोगे पुरिसस्स च.
यक्खपेततिरच्छान- पण्डकानं ¶ ¶ अधक्खकं;
उब्भजाणुं तथेवस्सा, उभतोवस्सवे सति.
एकतोवस्सवे चापि, थुल्लच्चयमुदीरितं;
अवसेसे च सब्बत्थ, होति आपत्ति दुक्कटं.
उब्भक्खकमधोजाणु-मण्डलं पन यं इध;
कप्परस्स च हेट्ठापि, गतं एत्थेव सङ्गहं.
केलायति सचे भिक्खु, सद्धिं भिक्खुनिया पन;
उभिन्नं कायसंसग्ग-रागे सति हि भिक्खुनो.
होति सङ्घादिसेसोव, नासो भिक्खुनिया सिया;
कायसंसग्गरागो च, सचे भिक्खुनिया सिया.
भिक्खुनो मेथुनो रागो, गेहपेमम्पि वा भवे;
तस्सा थुल्लच्चयं वुत्तं, भिक्खुनो होति दुक्कटं.
उभिन्नं मेथुने रागे, गेहपेमेपि वा सति;
अविसेसेन निद्दिट्ठं, उभिन्नं दुक्कटं पन.
यस्स यत्थ मनोसुद्धं, तस्स तत्थ न दोसता;
उभिन्नम्पि अनापत्ति, उभिन्नं चित्तसुद्धिया.
कायसंसग्गरागेन, भिन्दित्वा पठमं पन;
पच्छा दूसेति चे नेव, होति भिक्खुनिदूसको.
अथ भिक्खुनिया फुट्ठो, सादियन्तोव चेतसा;
निच्चलो होति चे भिक्खु, न होतापत्ति भिक्खुनो.
भिक्खुनी भिक्खुना फुट्ठा, सचे होतिपि निच्चला;
अधिवासेति सम्फस्सं, तस्सा पाराजिकं सिया.
तथा थुल्लच्चयं खेत्ते, दुक्कटञ्च विनिद्दिसे;
वुत्तत्ता ‘‘कायसंसग्गं, सादियेय्या’’ति सत्थुना.
तस्सा क्रियसमुट्ठानं, एवं सति न दिस्सति;
इदं तब्बहुलेनेव, नयेन परिदीपितं.
अनापत्ति ¶ असञ्चिच्च, अजानित्वामसन्तिया;
सति आमसने तस्सा, फस्सं वासादियन्तिया.
वेदनट्टाय ¶ वा खित्त-चित्तायुम्मत्तिकाय वा;
समुट्ठानादयो तुल्या, पठमन्तिमवत्थुना.
उब्भजाणुमण्डलकथा.
पाराजिकत्तं जानन्ति, सलिङ्गे तु ठिताय हि;
‘‘न कस्सचि परस्साहं, आरोचेस्सामि दानि’’ति.
धुरे निक्खित्तमत्तस्मिं, सा च पाराजिका सिया;
अयं वज्जपटिच्छादि- नामिका पन नामतो.
सेसं सप्पाणवग्गस्मिं, दुट्ठुल्लेन समं नये;
विसेसो तत्र पाचित्ति, इध पाराजिकं सिया.
वज्जपटिच्छादिकथा.
सङ्घेनुक्खित्तको भिक्खु, ठितो उक्खेपने पन;
यंदिट्ठिको च सो तस्सा, दिट्ठिया गहणेन तं.
अनुवत्तेय्य या भिक्खुं, भिक्खुनी सा विसुम्पि च;
सङ्घमज्झेपि अञ्ञाहि, वुच्चमाना तथेव च.
अचजन्तीव तं वत्थुं, गहेत्वा यदि तिट्ठति;
तस्स कम्मस्स ओसाने, उक्खित्तस्सानुवत्तिका.
होति पाराजिकापन्ना, होतासाकियधीतरा;
पुन अप्पटिसन्धेया, द्विधा भिन्ना सिला विय.
अधम्मे पन कम्मस्मिं, निद्दिट्ठं तिकदुक्कटं;
समुट्ठानादयो सब्बे, वुत्ता समनुभासने.
उक्खित्तानुवत्तिककथा.
अपाराजिकखेत्तस्स ¶ , गहणं यस्स कस्सचि;
अङ्गस्स पन तं हत्थ-ग्गहणन्ति पवुच्चति.
पारुतस्स निवत्थस्स, गहणं यस्स कस्सचि;
एतं सङ्घाटिया कण्ण-ग्गहणन्ति पवुच्चति.
कायसंसग्गसङ्खात-असद्धम्मस्स ¶ कारणा;
भिक्खुनी हत्थपासस्मिं, तिट्ठेय्य पुरिसस्स वा.
सल्लपेय्य तथा तत्थ, ठत्वा तु पुरिसेन वा;
सङ्केतं वापि गच्छेय्य, इच्छेय्या गमनस्स वा.
तदत्थाय पटिच्छन्न-ट्ठानञ्च पविसेय्य वा;
उपसंहरेय्य कायं वा, हत्थपासे ठिता पन.
अयमस्समणी होति, विनट्ठा अट्ठवत्थुका;
अभब्बा पुनरुळ्हाय, छिन्नो तालोव मत्थके.
अनुलोमेन वा वत्थुं, पटिलोमेन वा चुता;
अट्ठमं परिपूरेन्ती, तथेकन्तरिकाय वा.
अथादितो पनेकं वा, द्वे वा तीणिपि सत्त वा;
सतक्खत्तुम्पि पूरेन्ती, नेव पाराजिका सिया.
आपत्तियो पनापन्ना, देसेत्वा ताहि मुच्चति;
धुरनिक्खेपनं कत्वा, देसिता गणनूपिका.
न होतापत्तिया अङ्गं, सउस्साहाय देसिता;
देसनागणनं नेति, देसितापि अदेसिता.
अनापत्ति असञ्चिच्च, अजानित्वा करोन्तिया;
समुट्ठानादयो सब्बे, अनन्तरसमा मता.
‘‘असद्धम्मो’’ति नामेत्थ, कायसंसग्गनामको;
अयमुद्दिसितो अत्थो, सब्बअट्ठकथासुपि.
विञ्ञू ¶ पटिबलो काय-संसग्गं पटिपज्जितुं;
कायसंसग्गभावे तु, साधकं वचनं इदं.
अट्ठवत्थुककथा.
अवस्सुता पटिच्छादी, उक्खित्ता अट्ठवत्थुका;
असाधारणपञ्ञत्ता, चतस्सोव महेसिना.
पाराजिककथा निट्ठिता.
सङ्घादिसेसकथा
या ¶ पन भिक्खुनी उस्सयवादा;
अट्टकरी मुखरी विहरेय्य;
येन केनचि नरेनिध सद्धिं;
सा गरुकं किर दोसमुपेति.
सक्खिं वापि सहायं वा, परियेसति दुक्कटं;
पदे पदे तथा अट्टं, कातुं गच्छन्तियापि च.
आरोचेति सचे पुब्बं, भिक्खुनी अत्तनो कथं;
दिस्वा वोहारिकं तस्सा, होति आपत्ति दुक्कटं.
आरोचेति सचे पच्छा, इतरो अत्तनो कथं;
होति भिक्खुनिया तस्सा, थुल्लच्चयमनन्तरं.
आरोचेतितरो पुब्बं, सचे सो अत्तनो कथं;
पच्छा भिक्खुनी चे पुब्ब-सदिसोव विनिच्छयो.
‘‘आरोचेही’’ति वुत्ता चे, ‘‘कथं तव ममापि च’’;
आरोचेतु यथाकामं, पठमे दुक्कटं सिया.
दुतियारोचने ¶ तस्सा, थुल्लच्चयमुदीरितं;
उपासकेन वुत्तेपि, अयमेव विनिच्छयो.
आरोचितकथं सुत्वा, उभिन्नम्पि यथा तथा;
विनिच्छये कते तेहि, अट्टे पन च निट्ठिते.
अट्टस्स परियोसाने, जये भिक्खुनिया पन;
पराजयेपि वा तस्सा, होति सङ्घादिसेसता.
दूतं वापि पहिणित्वा, आगन्त्वान सयम्पि वा;
पच्चत्थिकमनुस्सेहि, आकड्ढीयति या पन.
आरामे पन अञ्ञेहि, अनाचारं कतं सचे;
अनोदिस्स परं किञ्चि, रक्खं याचति तत्थ या.
याय ¶ किञ्चि अवुत्ताव, धम्मट्ठा सयमेव तु;
सुत्वा तं अञ्ञतो अट्टं, निट्ठापेन्ति सचे पन.
तस्सा, उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता;
कथिनेन समुट्ठानं, तुल्यं सकिरियं इदं.
अट्टकारिकथा.
जानन्ती भिक्खुनी चोरिं, वज्झं विदितमेव या;
सङ्घं अनपलोकेत्वा, राजानं गणमेव वा.
वुट्ठापेय्य विना कप्पं, चोरिवुट्ठापनं पन;
सङ्घादिसेसमापत्ति-मापन्ना नाम होति सा.
पञ्चमासग्घनं याय, हरितं परसन्तकं;
अतिरेकग्घनं वापि, अयं ‘‘चोरी’’ति वुच्चति.
भिक्खुनीसु पनञ्ञासु, तित्थियेसुपि वा तथा;
या पब्बजितपुब्बा सा, अयं ‘‘कप्पा’’ति वुच्चति.
वुट्ठापेति ¶ च या चोरिं, ठपेत्वा कप्पमेविदं;
सचे आचरिनिं पत्तं, चीवरं परियेसति.
सम्मन्नति च सीमं वा, तस्सा आपत्ति दुक्कटं;
ञत्तिया दुक्कटं द्वीहि, कम्मवाचाहि च द्वयं.
थुल्लच्चयस्स, कम्मन्ते, गरुकं निद्दिसे बुधो;
गणो आचरिनी चेव, न च मुच्चति दुक्कटं.
अनापत्ति अजानन्ती, वुट्ठापेति, तथेव च;
कप्पं वा अपलोकेत्वा, तस्सा उम्मत्तिकाय वा.
चोरिवुट्ठापनं नाम, जायते वाचचित्ततो;
कायवाचादितो चेव, सचित्तञ्च क्रियाक्रियं.
चोरिवुट्ठापनकथा.
गामन्तरं नदीपारं, गच्छेय्येकाव या सचे;
ओहीयेय्य गणम्हा वा, रत्तिं विप्पवसेय्य वा.
पठमापत्तिकं ¶ धम्मं, सापन्ना गरुकं सिया;
सकगामा अनापत्ति, ञातब्बा निक्खमन्तिया.
निक्खमित्वा ततो अञ्ञं, गामं गच्छन्तिया पन;
दुक्कटं पदवारेन, वेदितब्बं विभाविना.
एकेन पदवारेन, गामस्स इतरस्स च;
परिक्खेपे अतिक्कन्ते, उपचारोक्कमेपि वा.
थुल्लच्चयं अतिक्कन्ते, ओक्कन्ते दुतियेन तु;
पादेन गरुकापत्ति, होति भिक्खुनिया पन.
निक्खमित्वा सचे पच्छा, सकं गामं विसन्तिया;
अयमेव नयो ञेय्यो, वतिच्छिद्देन वा तथा.
पाकारेन ¶ विहारस्स, भूमिं तु पविसन्तिया;
कप्पियन्ति पविट्ठत्ता, न दोसो कोचि विज्जति.
भिक्खुनीनं विहारस्स, भूमि तासं तु कप्पिया;
होति भिक्खुविहारस्स, भूमि तासमकप्पिया.
हत्थिअस्सरथादीहि, इद्धिया वा विसन्तिया;
अनापत्ति सियापत्ति, पदसा गमने पन.
यं किञ्चि सकगामं वा, परगामम्पि वा तथा;
बहिगामे पन ठत्वा, आपत्ति पविसन्तिया.
लक्खणेनुपपन्नाय, नदिया दुतियं विना;
पारं गच्छति या तीरं, तस्सा समणिया पन.
पठमं उद्धरित्वान, पादं तीरे ठपेन्तिया;
होति थुल्लच्चयापत्ति, दुतियातिक्कमे गरु.
अन्तरनदियंयेव, सद्धिं दुतियिकाय हि;
भण्डित्वा ओरिमं तीरं, तथा पच्चुत्तरन्तिया.
इद्धिया सेतुना नावा-यानरज्जूहि वा पन;
एवम्पि च परं तीरं, अनापत्तुत्तरन्तिया.
न्हायितुं पिवितुं वापि, ओतिण्णाथ नदिं पुन;
पदसावोरिमं तीरं, पच्चुत्तरति वट्टति.
पदसा ¶ ओतरित्वान, नदिं उत्तरणे पन;
आरोहित्वा तथा सेतुं, अनापत्तुत्तरन्तिया.
सेतुना उपगन्त्वा वा, यानाकासेहि वा सचे;
याति उत्तरणे काले, पदसा गरुकं फुसे.
नदिया पारिमं तीरं, इतो ओरिमतीरतो;
उल्लङ्घित्वान वेगेन, अनापत्तुत्तरन्तिया.
पिट्ठियं वा निसीदित्वा, खन्धे वा उत्तरन्तिया;
हत्थसङ्घातने वापि, दुस्सयानेपि वट्टति.
‘‘पुरेरुणोदयायेव ¶ , पासं दुतियिकाय हि;
गमिस्सामी’’ति आभोगं, विना भिक्खुनिया पन.
एकगब्भेपि वा हत्थ-पासं दुतियिकाय हि;
अतिक्कम्म सियापत्ति, अरुणं उट्ठपेन्तिया.
‘‘गमिस्सामी’’ति आभोगं, कत्वा गच्छन्तिया पन;
न दोसो दुतिया पासं, उट्ठेति अरुणं सचे.
इन्दखीलमतिक्कम्म, अरञ्ञं एत्थ दीपितं;
गामतो बहि निक्खम्म, तस्सा दुतियिकाय तु.
दस्सनस्सुपचारं तु, जानित्वा विजहन्तिया;
होति थुल्लच्चयापत्ति, जहिते गरुकं सिया.
साणिपाकारपाकार-तरुअन्तरिते पन;
सवनस्सुपचारेपि, सति आपत्ति होति हि.
अज्झोकासे तु दूरेपि, दस्सनस्सुपचारता;
होति, एत्थ कथं धम्म-सवनारोचने विय.
मग्गमूळ्हस्स सद्देन, विय कूजन्तिया पन;
‘‘अय्ये’’ति तस्सा सद्दस्स, सवनातिक्कमेपि च.
होति, भिक्खुनियापत्ति, गरुका एवरूपके;
एत्थ भिक्खुनी एकापि, गणायेवाति वुच्चति.
ओहीयित्वाथ गच्छन्ती, ‘‘पापुणिस्सामि दानिहं’’;
इच्चेवं तु सउस्साहा, अनुबन्धति वट्टति.
द्विन्नं ¶ मग्गं गच्छन्तीनं, एका गन्तुं नो सक्कोति;
उस्साहस्सच्छेदं कत्वा, ओहीना चे तस्सापत्ति.
इतरापि सचे याति, ‘‘ओहीयतु अय’’न्ति च;
होति तस्सापि आपत्ति, सउस्साहा न होति चे.
गच्छन्तीसु तथा द्वीसु, पुरिमा याति एककं;
अञ्ञं पन सचे मग्गं, पच्छिमापि च गण्हति.
एकिस्सा ¶ पन पक्कन्त-ट्ठाने तिट्ठति चेतरा;
तस्मा तत्थ उभिन्नम्पि, अनापत्ति पकासिता.
अरुणुग्गमना पुब्बे, निक्खमित्वा सगामतो;
अरुणुग्गमने काले, गामन्तरगताय हि.
अतिक्कमन्तिया पारं, नदिया दुतियिकं विना;
आपत्तियो चतस्सोपि, होन्ति एकक्खणे पन.
पक्कन्ता वापि विब्भन्ता, याता पेतानं लोकं वा;
पक्खसङ्कन्ता वा नट्ठा, सद्धिं याता सा चे होति.
गामन्तरोक्कमादीनि, चत्तारिपि करोन्तिया;
अनापत्तीति ञातब्बं, एवं उम्मत्तिकायपि.
रत्तियं विप्पवासं तु, हत्थपासोव रक्खति;
अगामके अरञ्ञे तु, गणा ओहीयनं मतं.
सकगामे यथाकामं, दिवा च विचरन्तिया;
चत्तारोपि च सङ्घादि-सेसा तस्सा न विज्जरे.
समुट्ठानादयो तुल्या, पठमन्तिमवत्थुना;
सचित्तं कायकम्मञ्च, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
गामन्तरगमनकथा.
सीमासम्मुतिया चेव, गणस्स परियेसने;
ञत्तिया दुक्कटं, द्वीहि, होन्ति थुल्लच्चया दुवे.
कम्मस्स परियोसाने, होति सङ्घादिसेसता;
तिकसङ्घादिसेसं तु, अधम्मे तिकदुक्कटं.
पुच्छित्वा ¶ कारकं सङ्घं, छन्दं दत्वा गणस्स वा;
वत्ते वा पन वत्तन्तिं, असन्ते कारकेपि वा.
भिक्खुनिं ¶ पन उक्खित्तं, या ओसारेति भिक्खुनी;
तस्सा उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता.
सङ्घभेदसमा वुत्ता, समुट्ठानादयो नया;
क्रियाक्रियमिदं वुत्तं, अयमेव विसेसता.
चतुत्थं.
सयं अवस्सुता तथा, अवस्सुतस्स हत्थतो;
मनुस्सपुग्गलस्स चे, यदेव किञ्चि गण्हति.
आमिसं, गहणे तस्सा;
थुल्लच्चयमुदीरितं;
अज्झोहारेसु सङ्घादि-;
सेसा होन्ति पयोगतो.
एकतोवस्सुते किञ्चि, पटिग्गण्हति, दुक्कटं;
अज्झोहारप्पयोगेसु, थुल्लच्चयचयो सिया.
यक्खपेततिरच्छान-पण्डकानञ्च हत्थतो;
मनुस्सविग्गहानम्पि, उभतोवस्सुते तथा.
एकतोवस्सुते एत्थ, उदके दन्तकट्ठके;
गहणे परिभोगे च, सब्बत्थापि च दुक्कटं.
उभयावस्सुताभावे, न दोसो यदि गण्हति;
‘‘अवस्सुतो न चाय’’न्ति, ञत्वा गण्हति या पन.
तस्सा उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता;
समुट्ठानादयो तुल्या, पठमन्तिमवत्थुना.
पञ्चमं.
उय्योजने पनेकिस्सा, इतरिस्सा पटिग्गहे;
दुक्कटानि च भोगेसु, थुल्लच्चयगणो सिया.
भोजनस्सावसानस्मिं ¶ ¶ , होति सङ्घादिसेसता;
यक्खादीनं चतुन्नम्पि, तथेव पुरिसस्स च.
दन्तकट्ठुदकानञ्च, गहणुय्योजने पन;
तेसञ्च परिभोगेपि, दुक्कटं परिकित्तितं.
यक्खादीनं तु सेसस्स, गहणुय्योजने पन;
भोगे च दुक्कटं, भुत्ते, थुल्लच्चयमुदीरितं.
‘‘नावस्सुतो’’ति ञत्वा वा, कुपिता वा न गण्हति;
कुलानुद्दयता वापि, उय्योजेति च या पन.
तस्सा उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
छट्ठं.
सत्तमं अट्ठमं सङ्घ-भेदेन सदिसं मतं;
समुट्ठानादिना सद्धिं, नत्थि काचि विसेसता.
सत्तमट्ठमानि.
नवमे दसमे वापि, वत्तब्बं नत्थि किञ्चिपि;
अनन्तरसमायेव, समुट्ठानादयो नया.
नवमदसमानि.
दुट्ठदोसद्वयेनापि, सञ्चरित्तेन तेन छ;
यावततियका अट्ठ, चत्तारि च इतो ततो.
सङ्घादिसेसकथा.
निस्सग्गियकथा
अधिट्ठानूपगं ¶ ¶ पत्तं, अनधिट्ठाय भिक्खुनी;
विकप्पनमकत्वा वा, एकाहम्पि ठपेय्य चे.
अरुणुग्गमनेनेव, सद्धिं भिक्खुनिया सिया;
तस्सा निस्सग्गियापत्ति, पत्तसन्निधिकारणा.
सेसो पन कथामग्गो, पत्तसिक्खापदे इध;
सब्बो वुत्तनयेनेव, वेदितब्बो विनिच्छयो.
दसाहातिक्कमे तत्थ, एकाहातिक्कमे इध;
तस्सिमस्स उभिन्नम्पि, अयमेव विसेसता.
पठमं.
अकाले चीवरं दिन्नं, दिन्नं कालेपि केनचि;
आदिस्स पन ‘‘सम्पत्ता, भाजेन्तू’’ति नियामितं.
अकालचीवरं ‘‘काल-चीवर’’न्ति सचे पन;
भाजापेय्य च या तस्सा, पयोगे दुक्कटं सिया.
अत्तना पटिलद्धं यं, तं तु निस्सग्गियं भवे;
लभित्वा पन निस्सट्ठं, यथादाने नियोजये.
कत्वा विनयकम्मं तु, पटिलद्धम्पि तं पुन;
तस्स चायमधिप्पायो, सेवितुं न च वट्टति.
अकालवत्थसञ्ञाय, दुक्कटं कालचीवरे;
उभयत्थपि निद्दिट्ठं, तथा वेमतिकायपि.
कालचीवरसञ्ञाय, चीवरे उभयत्थपि;
न दोसुम्मत्तिकादीनं, तिसमुट्ठानता मता.
दुतियं.
चीवरेसुपि ¶ बन्धित्वा, ठपितेसु बहूस्वपि;
एकायेव सियापत्ति, अच्छिन्दति सचे सयं.
तथाच्छिन्दापने ¶ एका, एकायाणत्तिया भवे;
इतरेसु च वत्थूनं, पयोगस्स वसा सिया.
तिकपाचित्ति अञ्ञस्मिं, परिक्खारे तु दुक्कटं;
तिकदुक्कटमुद्दिट्ठं, इतरिस्सा तु चीवरे.
ताय वा दीयमानं तु, तस्सा विस्सासमेव वा;
गण्हन्तिया अनापत्ति, तिसमुट्ठानता मता.
ततियं.
विञ्ञापेत्वा सचे अञ्ञं, तदञ्ञं विञ्ञापेन्तिया;
विञ्ञत्तिदुक्कटं तस्सा, लाभा निस्सग्गियं सिया.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, अनञ्ञे द्विकदुक्कटं;
अनञ्ञेनञ्ञसञ्ञाय, अप्पहोन्तेपि वा पुन.
तस्मिं तञ्ञेव वा अञ्ञं, अञ्ञेनत्थेपि वा सति;
आनिसंसञ्च दस्सेत्वा, तदञ्ञं विञ्ञापेन्तिया.
अनापत्तीति ञातब्बं, तथा उम्मत्तिकायपि;
सञ्चरित्तसमा वुत्ता, समुट्ठानादयो नया.
चतुत्थं.
अञ्ञं चेतापेत्वा पुब्बं, पच्छा अञ्ञं चेतापेय्य;
एवं सञ्ञायञ्ञं धञ्ञं, मय्हं आनेत्वा देतीति.
चेतापनपयोगेन, मूलट्ठाय हि दुक्कटं;
लाभे निस्सग्गियं होति, तेन चञ्ञेन वाभतं.
सेसं ¶ अनन्तरेनेव, सदिसन्ति विनिद्दिसे;
समुट्ठानादिना सद्धिं, अपुब्बं नत्थि किञ्चिपि.
पञ्चमं.
अञ्ञदत्थाय दिन्नेन, परिक्खारेन या पन;
चेतापेय्य सचे अञ्ञं, सङ्घिकेनिध भिक्खुनी.
पयोगे ¶ दुक्कटं, लाभे, तस्सा निस्सग्गियं सिया;
अनञ्ञदत्थिके एत्थ, निद्दिट्ठं द्विकदुक्कटं.
सेसकं अञ्ञदत्थाय, अनापत्तुपनेन्तिया;
पुच्छित्वा सामिके वाप्या-पदासुम्मत्तिकाय वा.
सञ्चरित्तसमा वुत्ता, समुट्ठानादयो नया;
सत्तमं छट्ठसदिसं, सयं याचितकं विना.
छट्ठसत्तमानि.
अट्ठमे नवमे वापि, वत्तब्बं नत्थि किञ्चिपि;
‘‘महाजनिकसञ्ञाचि-केना’’ति पदताधिका.
दसमेपि कथा सब्बा, अनन्तरसमा मता;
समुट्ठानादिना सद्धिं, विसेसो नत्थि कोचिपि.
अट्ठमनवमदसमानि.
पठमो वग्गो.
अतिरेकचतुक्कंसं, गरुपावुरणं पन;
चेतापेय्य सचे तस्सा, चतुसच्चप्पकासिना.
पयोगे ¶ दुक्कटं वुत्तं, लाभे निस्सग्गियं मतं;
कहापणचतुक्कं तु, कंसो नाम पवुच्चति.
ऊनके तु चतुक्कंसे, उद्दिट्ठं द्विकदुक्कटं;
अनापत्ति चतुक्कंस-परमं गरुकं पन.
चेतापेति तदूनं वा, ञातकानञ्च सन्तके;
अञ्ञस्सत्थाय वा अत्त-धनेनुम्मत्तिकाय वा.
चेतापेन्तं महग्घं या, चेतापेतप्पमेव वा;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
एकादसमं.
लहुपावुरणं ¶ अड्ढ- तेय्यकंसग्घनं पन;
ततो चे उत्तरिं यं तु, चेतापेति हि भिक्खुनी.
तस्सा निस्सग्गियापत्ति, पाचित्ति परियापुता;
अनन्तरसमं सेसं, नत्थि काचि विसेसता.
द्वादसमं.
साधारणानि सेसानि, तानि अट्ठारसापि च;
इमानि द्वादसेवापि, समतिंसेव होन्ति हि.
निस्सग्गियकथा.
पाचित्तियकथा
लसुणं भण्डिकं वुत्तं, न एकद्वितिमिञ्जकं;
आमकं मागधंयेव, ‘‘खादिस्सामी’’ति गण्हति.
गहणे दुक्कटं तस्सा, पाचित्ति यदि खादति;
अज्झोहारवसेनेव, पाचित्तिं परिदीपये.
द्वे ¶ तयो भण्डिके सद्धिं, सङ्खादित्वा सचे पन;
अज्झोहरति या तस्सा, एकं पाचित्तियं सिया.
भिन्दित्वा तत्थ एकेकं, मिञ्जं खादन्तिया पन;
मिञ्जानं गणनायस्सा, पाचित्तिगणना सिया.
पलण्डुको भञ्जनको, हरितो चापलोपि च;
लसुणा पन चत्तारो, वट्टन्तेव सभावतो.
पलण्डुको पण्डुवण्णो, भञ्जनो लोहितोपि च;
हरितो हरितवण्णो, चापलो सेतकोपि च.
एका मिञ्जा पलण्डुस्स, भञ्जनस्स दुवे सियुं;
तिस्सो हरितकस्सापि, चापलो होत्यमिञ्जको.
सूपमंसादिसंपाके ¶ , साळवुत्तरिभङ्गके;
न दोसुम्मत्तिकादीनं, समुट्ठानेळकूपमं.
पठमं.
सम्बाधे उपकच्छेसु, मुत्तस्स करणेपि वा;
एकलोमम्पि पाचित्ति, संहरापेन्तिया सिया.
बहुकेपि तथा लोमे, संहरापेन्तिया पन;
पयोगगणनायस्सा, न लोमगणनाय हि.
न दोसो सति आबाधे, लोमके संहरन्तिया;
समुट्ठानादयो मग्ग- संविधानसमा मता.
दुतियं.
होति अन्तमसो मुत्त-करणस्स तलघातने;
केसरेनापि रागेन, पाचित्ति पदुमस्स वा.
गण्डं ¶ तत्थ वणं वापि, न दोसो पहरन्तिया;
समुट्ठानादयो तुल्या, पठमन्तिमवत्थुना.
ततियं.
या पनुप्पलपत्तम्पि, ब्यञ्जने भिक्खुनत्तनो;
कामरागपरेता तु, पवेसेति न वट्टति.
इदं वत्थुवसेनेव, वुत्तं तु जतुमट्ठकं;
दण्डमेलाळुकं वापि, मुत्तस्स करणे पन.
सम्फस्सं सादियन्तिया, पवेसेति सचे पन;
पवेसापेति वा तस्मिं, तस्सा पाचित्तियं सिया.
आबाधपच्चया दोसो, नत्थि उम्मत्तिकाय वा;
तलघातकतुल्याव, समुट्ठानादयो मता.
चतुत्थं.
अङ्गुलीनं ¶ पन द्विन्नं, अग्गपब्बद्वयाधिकं;
पाचित्तियं पवेसेत्वा, दकसुद्धिं करोन्तिया.
एकिस्साङ्गुलिया तीणि, पब्बानि पन दीघतो;
पाचित्तियं भवे सुद्धिं, पवेसेत्वादियन्तिया.
चतुन्नं वापि तिस्सन्नं, एकपब्बम्पि या पन;
वित्थारतो पवेसेति, तस्सा पाचित्तियं सिया.
इति सब्बप्पकारेन, महापच्चरिया पन;
अभिब्यत्ततरं कत्वा, अयमत्थो विभावितो.
दोसो द्वङ्गुलपब्बे वा, नत्थि आबाधकारणा;
अधिकम्पि पवेसेत्वा, दकसुद्धिं करोन्तिया.
तथा ¶ उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता;
समुट्ठानादयो सब्बे, तलघातसमा मता.
पञ्चमं.
भुञ्जतो पन भिक्खुस्स, पानीयं वा विधूपनं;
गहेत्वा उपतिट्ठेय्य, तस्सा पाचित्तियं सिया.
गहिता उदकेनेव, खीरतक्कादयो रसा;
‘‘बीजनी’’ति च या काचि, वत्थकोणादि वुच्चति.
हत्थपासे इधट्ठान-पच्चयापत्ति दीपिता;
पहारपच्चया वुत्तं, खन्धके दुक्कटं विसुं.
हत्थपासं जहित्वा वा, उपतिट्ठन्तिया पन;
खादतो खादनं वापि, होति आपत्ति दुक्कटं.
न दोसो देति दापेति, तथा उम्मत्तिकाय वा;
इदं एळकलोमेन, समुट्ठानं समं मतं.
छट्ठं.
विञ्ञत्वा आमकं धञ्ञं, भज्जित्वा यदि भिक्खुनी;
कोट्टेत्वा च पचित्वा च, पाचित्ति परिभुञ्जति.
न ¶ केवलं तु धञ्ञानं, गहणेयेव दुक्कटं;
हरणेपि च धञ्ञानं, तथा सुक्खापने पन.
भज्जनत्थाय धञ्ञानं, कपल्लुद्धनसज्जने;
अग्गिस्स करणे दब्बि-सज्जने च, कपल्लके.
धञ्ञपक्खिपने तत्थ, दब्बिया घट्टकोट्टने;
पप्फोटनादिके सब्ब-पयोगे दुक्कटं भवे.
भोजनञ्चेव ¶ विञ्ञत्ति, पमाणं इदमेत्थ हि;
विञ्ञत्वा वा सयं तस्मा, भज्जनादीनि अञ्ञतो.
विञ्ञापेत्वा पनञ्ञाय, भज्जनादीनि वा सयं;
कारापेत्वापि कत्वा वा, अज्झोहरति या पन.
अज्झोहारपयोगेसु, तस्सा पाचित्तियो सियुं;
मातरं वापि याचित्वा, पाचित्ति परिभुञ्जति.
भज्जनादीनि कत्वा वा, कारापेत्वापि वा पन;
अविञ्ञत्ति सयं लद्धं, दुक्कटं परिभुञ्जति.
विञ्ञत्तिया पनञ्ञाय, लद्धं ताय सयम्पि वा;
कारापेत्वापि कत्वा वा, तथा अज्झोहरन्तिया.
सेदकम्मादिअत्थाय, धञ्ञविञ्ञत्तिया पन;
ठपेत्वा सत्त धञ्ञानि, सेसविञ्ञत्तियापि च.
अनापत्तीति ञातब्बं, तथा उम्मत्तिकाय च;
ञातकानम्पि धञ्ञं तु, आमकं न च वट्टति.
विना विञ्ञत्तिया लद्धं, नवकम्मेसु वट्टति;
समुट्ठानादयो सब्बे, अद्धानसदिसा मता.
सत्तमं.
उच्चारं वापि पस्सावं, सङ्कारं वा विघासकं;
छड्डेय्य वा तिरोकुट्टे, छड्डापेय्य परेहि वा.
होति पाचित्तियं तस्सा, पाकारेपि अयं नयो;
छड्डेन्तिया पनेकेक-मनेकापत्ति दीपिता.
एतानि ¶ पन वत्थूनि, चत्तारि सकलानिपि;
एकेनेव पयोगेन, एका छड्डेन्तिया सिया.
आणत्तियम्पि ¶ एसेव, नयो ञेय्यो विभाविना;
छड्डने दन्तकट्ठस्स, पाचित्ति परिदीपिता.
सब्बत्थ पन भिक्खुस्स, होति आपत्ति दुक्कटं;
अवलञ्जेपि वा ठाने, ओलोकेत्वापि वा पन.
छड्डेन्तिया अनापत्ति, तथा उम्मत्तिकाय वा;
सञ्चरित्तसमुट्ठानं, क्रियाक्रियमिदं सिया.
अट्ठमं.
खेत्ते वा नाळिकेरादि-आरामे वापि या पन;
रोपिमे हरितट्ठाने, यत्थ कत्थचि भिक्खुनी.
तानि चत्तारि वत्थूनि, सचे छड्डेति वा सयं;
छड्डापेति तथा वुत्त-नयो आपत्तिनिच्छयो.
भुञ्जमाना निसीदित्वा, खेत्ते तु हरिते तथा;
उच्छुआदीनि खादन्ती, गच्छन्ती पन तत्थ या.
छड्डेति यदि उच्छिट्ठं, उदकं चलकानि वा;
होति पाचित्तियं तस्सा, भिक्खुनो होति दुक्कटं.
छड्डेन्तिया सियापत्ति, ठाने अन्तमसो जलं;
पिवित्वा मत्थकच्छिन्नं, नाळिकेरम्पि तादिसे.
कसिते तु पनट्ठाने, बीजनिक्खेपने कते;
न उट्ठेतङ्कुरं याव, सब्बेसं ताव दुक्कटं.
लायितम्पि मनुस्सानं, खेत्तं रक्खति चे पुन;
रोहनत्थाय तत्थस्सा, यथावत्थुकमेव हि.
न दोसो छड्डिते खेत्ते, सब्बं छड्डेन्तिया पन;
समुट्ठानादयो सब्बे, अट्ठमेन समा मता.
नवमं.
नच्चं ¶ ¶ वा पन गीतं वा, वादितं वापि भिक्खुनी;
दस्सनत्थाय गच्छेय्य, तस्सा पाचित्तियं सिया.
दस्सनत्थाय नच्चस्स, गीतस्स सवनाय च;
गच्छन्तिया सिया तस्सा, पदवारेन दुक्कटं.
सचे एकपयोगेन, ओलोकेन्ती च पस्सति;
सुणाति तेसं गीतम्पि, एका पाचित्ति दीपिता.
अञ्ञस्मिम्पि दिसाभागे, नच्चं पस्सति चे पन;
सुणाति अञ्ञतो गीतं, विसुं पाचित्तियो सियुं.
पयोगगणनायेत्थ, आपत्तिगणना सिया;
नच्चितुं गायितुं नेव, सयं लभति भिक्खुनी.
‘‘अञ्ञं नच्चाति वादेहि’’, इति वत्तुं न वट्टति;
‘‘उपट्ठानं करोमा’’ति, वुत्ते वा सम्पटिच्छितुं.
तस्सा पाचित्ति सब्बत्थ, भिक्खुनो होति दुक्कटं;
‘‘उपट्ठानं करोमा’’ति, वुत्ते भिक्खुनिया पन.
‘‘उपट्ठानं पसत्थ’’न्ति, वत्तुमेवं तु वट्टति;
आरामेयेव ठत्वा वा, या पस्सति सुणाति वा.
अत्तनो च ठितोकासं, आगन्त्वा च पयोजितं;
गन्त्वा पस्सन्तिया वापि, तथारूपा हि कारणा.
पस्सन्तिया तथा मग्गं, नच्चं पटिपथेपि च;
तथा उम्मत्तिकादीन-मनापत्तापदासुपि.
इदमेळकलोमेन, समुट्ठानं समं मतं;
लोकवज्जमिदं पाप-चित्तञ्चेव तिवेदनं.
दसमं.
लसुणवग्गो पठमो.
याध ¶ रत्तन्धकारस्मिं, अप्पदीपे पनेकिका;
सन्तिट्ठति सचे सद्धिं, पुरिसेन च भिक्खुनी.
तस्सा ¶ पाचित्तियं वुत्तं, सद्धिं वा सल्लपन्तिया;
हत्थपासं समागन्त्वा, रहस्सादवसेन तु.
हत्थपासं जहित्वा वा, पुरिसस्स सचे पन;
अजहित्वापि वा यक्ख-पेतादीनम्पि भिक्खुनी.
सन्तिट्ठति च या तस्सा, दुक्कटं परिदीपितं;
अनापत्ति सचे कोचि, दुतिया विञ्ञु विज्जति.
तथा उम्मत्तिकादीन-मथञ्ञविहिताय वा;
थेय्यसत्थसमुट्ठानं, क्रियं सञ्ञाविमोक्खकं.
पठमं.
दुतिये तु ‘‘पटिच्छन्ने, ओकासे’’ति इदं पन;
अधिकं इतरं सब्बं, पठमेन समं मतं.
दुतियं.
ततियेपि चतुत्थेपि, अपुब्बं नत्थि किञ्चिपि;
समानं पठमेनेव, समुट्ठानादिना सह.
ततियचतुत्थानि.
छदनन्तो निसीदित्वा, अनोवस्सप्पदेसकं;
अज्झोकासे निसीदित्वा, उपचारम्पि वा सचे.
अतिक्कमेति या, होति, दुक्कटं पठमे पदे;
दुतिये च पदे तस्सा, पाचित्ति परियापुता.
पल्लङ्कस्स ¶ अनोकासे, दुक्कटं समुदीरितं;
तथापुट्ठे अनापुट्ठ-सञ्ञाय विचिकिच्छतो.
असंहारिमेनापत्ति, गिलानायापदासु वा;
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता.
पञ्चमं.
एकापत्ति ¶ निसीदित्वा, होति गच्छन्तिया पन;
एकाव अनिसीदित्वा, निपज्जित्वा वजन्तिया.
निसीदित्वा निपज्जित्वा, होन्ति गच्छन्तिया दुवे;
सेसं अनन्तरेनेव, समुट्ठानादिना समं.
छट्ठं.
छट्ठेन सत्तमं तुल्यं, अट्ठमे नत्थि किञ्चिपि;
वत्तब्बं तिसमुट्ठानं, सचित्तं दुक्खवेदनं.
सत्तमट्ठमानि.
निरयब्रह्मचरियेहि, अत्तानं वा परम्पि वा;
अभिसपेय्य पाचित्ति, वाचतो वाचतो सिया
ठपेत्वा निरयञ्चेव, ब्रह्मचरियञ्च या पन;
‘‘सुनखी सूकरी काकी, काणा कुणी’’तिआदिना.
अक्कोसति च वाचाय, वाचायापत्ति दुक्कटं;
तिकपाचित्तियं वुत्तं, सेसाय तिकदुक्कटं.
पुरक्खत्वा वदन्तीन-मत्थधम्मानुसासनिं;
अनापत्तट्ठमेनेव, समुट्ठानादयो समा.
नवमं.
रोदन्तिया ¶ वधित्वा वा, पाचित्ति परिदीपिता;
द्वीसु तेसु पनेकेकं, दुक्कटं तु करोन्तिया.
सेसमुत्तानमेवेत्थ, समुट्ठानादयो पन;
धुरनिक्खेपतुल्याव, क्रियामत्तं विसेसकं.
दसमं.
अन्धकारवग्गो दुतियो.
न्हायति ¶ नग्गा या पन हुत्वा;
सब्बपयोगे दुक्कटमस्सा;
तस्स च वोसाने जिनवुत्तं;
भिक्खुनि दोसं सा समुपेति.
अच्छिन्नचीवरा नट्ठ-चीवरा आपदासु वा;
न दोसेळकलोमेन, समुट्ठानादयो समा.
पठमं.
दुतिये पन वत्तब्बं, अपुब्बं नत्थि किञ्चिपि;
समुट्ठानादयो सब्बे, सञ्चरित्तसमा मता.
दुतियं.
दुस्सिब्बितं विसिब्बेत्वा, सिब्बनत्थाय चीवरं;
अनन्तराय तं पच्छा, या न सिब्बेय्य भिक्खुनी.
ठपेत्वा चतुपञ्चाहं, ‘‘न सिब्बिस्साम्यह’’न्ति हि;
धुरे निक्खित्तमत्तेव, तस्सा पाचित्तियं सिया.
पच्छा ¶ सिब्बति पाचित्ति, निक्खिपित्वा धुरं सचे;
तिकपाचित्तियं वुत्तं, सेसाय तिकदुक्कटं.
वुत्तं उभिन्नमञ्ञस्मिं, परिक्खारे तु दुक्कटं;
अनापत्ति गिलानाय, अन्तरायेपि वा सति.
अतिक्कमेति पञ्चाहं, करोन्ती वापि चीवरं;
धुरनिक्खेपनं नाम, समुट्ठानमिदं मतं.
ततियं.
पञ्चाहिकं तु सङ्घाटि-चारं यातिक्कमेय्य हि;
होति पाचित्तियापत्ति, छट्ठे तस्सारुणुग्गमे.
एकस्मिं चीवरे एका, पञ्च पञ्चसु दीपिता;
तिचीवरञ्च संकच्चि, दकसाटीति पञ्च तु.
तिकपाचित्ति ¶ पञ्चाहा-नतिक्कन्ते द्विदुक्कटं;
पञ्चमे दिवसे पञ्च, चीवरानि निसेवति.
ओतापेति गिलानाय, अनापत्तिपदासुपि;
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता.
चतुत्थं.
गहेत्वा या अनापुच्छा, सङ्कमेतब्बचीवरं;
परिभुञ्जति अञ्ञिस्सा, तस्सा पाचित्तियं सिया.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, सेसाय तिकदुक्कटं;
अच्छिन्नचीवरा नट्ठ-चीवरा आपदासु वा.
तथा उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता;
कथिनेन समुट्ठानं, तुल्यमेतं क्रियाक्रियं.
पञ्चमं.
या ¶ हि भिक्खुनि सङ्घस्स, लभितब्बं तु चीवरं;
निवारेति सचे तस्सा, पाचित्ति परिदीपये.
गणस्सापि च एकिस्सा, लाभे आपत्ति दुक्कटं;
तथेवञ्ञं परिक्खारं, निवारेति सचे पन.
आनिसंसं निदस्सेत्वा, निवारेति न दोसता;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो मता.
छट्ठं.
चीवरानं विभङ्गं या, पटिसेधेय्य धम्मिकं;
होति पाचित्तियं तस्सा, दुक्कटं परिदीपितं.
अधम्मे धम्मसञ्ञाय, उभो वेमतिकाय वा;
आनिसंसं निदस्सेत्वा, पटिसेधेन्तिया पन.
तथा उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता;
समुट्ठानादयो सब्बे, अनन्तरसमा मता.
सत्तमं.
निवासनूपगं ¶ वापि, तथा पारुपनूपगं;
कप्पबिन्दुकतं किञ्चि, मुञ्चित्वा सहधम्मिके.
पितरोपि पनञ्ञस्स, ददेय्य यदि चीवरं;
यस्स कस्सचि तस्सापि, पाचित्ति परियापुता.
गणनाय वसेनेत्थ, चीवरानं तु ता पन;
पाचित्तियो गणेतब्बा, भिक्खुनो दुक्कटं सिया.
तावकालिकमञ्ञेस-मनापत्ति ददाति चे;
सञ्चरित्तसमा वुत्ता, समुट्ठानादयो नया.
अट्ठमं.
चीवरस्स ¶ विभङ्गं या, निसेधेत्वान चीवरे;
कालं अतिक्कमेय्यस्सा, दुब्बलासाय दोसता.
अदुब्बले तु चीवरे, सुदुब्बलन्ति चेतसा;
उभोसु कङ्खिताय वा, अवोच दुक्कटं जिनो.
आनिसंसं निदस्सेत्वा, निवारेति न दोसता;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो मता.
नवमं.
धम्मिकं कथिनुद्धारं, या निवारेय्य भिक्खुनी;
तस्सा पाचित्तियापत्ति, मुनिन्देन पकासिता.
आनिसंसो महा होति, यस्स अत्थारमूलको;
उद्धारमूलको अप्पो, न दातब्बो पनीदिसो.
आनिसंसो महा होति, यस्स उब्भारमूलको;
अत्थारमूलको अप्पो, दातब्बो एवरूपको.
तथा समानिसंसोपि, सद्धापालनकारणा;
आनिसंसं निदस्सेत्वा, पटिसेधेति वट्टति.
सेसं पन असेसेन, सत्तमेन समं मतं;
समुट्ठानादिना सद्धिं, अपुब्बं नत्थि किञ्चिपि.
दसमं.
नग्गवग्गो ततियो.
एकाय ¶ तु निपन्नाय, अपरा वा निपज्जतु;
निपज्जेय्युं सहेव द्वे, द्विन्नं पाचित्तियं सिया.
आपत्तिबहुका ¶ ञेय्या, पुनप्पुनं निपज्जने;
एकाय च निपन्नाय, सचे एका निसीदति.
उभो वापि निसीदन्ति, समं, उम्मत्तिकाय वा;
अनापत्ति समुट्ठानं, एळकेन समं मतं.
पठमं.
पावारकटसारादिं, सन्थरित्वा पनेककं;
संहारिमेसु तेनेव, पारुपित्वा सचे पन.
निपज्जन्ति सहेव द्वे, तासं पाचित्तियं सिया;
एकस्मिं दुक्कटं द्विन्नं, वुत्तं तु द्विकदुक्कटं.
ववत्थानं निदस्सेत्वा, निपज्जन्ति सचे पन;
न दोसुम्मत्तिकादीनं, सेसं तुल्यं पनादिना.
दुतियं.
पुरतो च अनापुच्छा, यदि चङ्कमनादयो;
करेय्य पन पाचित्ति, अञ्ञिस्साफासुकारणा.
निवत्तनानं गणनाय तस्सा;
पाचित्तियानं गणना च ञेय्या;
पयोगतोयेव भवन्ति दोसा;
निपज्जनट्ठाननिसीदनानं.
उद्देसादीसु पाचित्ति, पदानं गणनावसा;
तिकपाचित्तियं वुत्तं, सेसाय तिकदुक्कटं.
न च अफासुकामाय, आपुच्छा पुरतो पन;
तस्सा चङ्कमनादीनि, अनापत्ति करोन्तिया.
अदिन्नादानतुल्याव ¶ , समुट्ठानादयो नया;
क्रियाक्रियमिदं पाप- मानसं दुक्खवेदनं.
ततियं.
सयं ¶ अनन्तराया या, दुक्खितं सहजीविनिं;
नुपट्ठापेय्य चञ्ञाय, नुपट्ठेय्य सयम्पि वा.
धुरे निक्खित्तमत्तेव, तस्सा पाचित्तियं सिया;
अन्तेवासिनिया वापि, दुक्कटं इतराय वा.
अनापत्ति गिलानाय, गवेसित्वालभन्तिया;
आपदुम्मत्तिकादीनं, धुरनिक्खेपनोदयं.
चतुत्थं.
सकं पुग्गलिकं दत्वा, सकवाटं उपस्सयं;
सयं उपस्सया तम्हा, निक्कड्ढति सचे पन.
एकेनेव पयोगेन, द्वारादीसु बहूनिपि;
तं निक्कड्ढन्तिया तस्सा, एकं पाचित्तियं सिया.
पयोगगणनायेत्थ, पाचित्तिगणना मता;
आणत्तियम्पि एसेव, नयो वुत्तो महेसिना.
‘‘एत्तकाव इमं द्वारा, निक्कड्ढाही’’ति भासति;
एकायाणत्तिया द्वार-गणनापत्तियो सियुं.
दुक्कटं अकवाटम्हा, सेसाय तिकदुक्कटं;
उभिन्नं पन सब्बत्थ, परिक्खारेसु दुक्कटं.
सेसमेत्थ असेसेन, समुट्ठानादिना सह;
सङ्घिका हि विहारस्मा, निक्कड्ढनसमं मतं.
पञ्चमं.
छट्ठे ¶ पनिध वत्तब्बं, अपुब्बं नत्थि किञ्चिपि;
सिक्खापदेनरिट्ठस्स, सदिसोव विनिच्छयो.
छट्ठं.
सासङ्कसम्मते अन्तो-रट्ठे भिक्खुनिया पन;
चरन्तिया सियापत्ति, विना सत्थेन चारिकं.
गामन्तरपवेसे ¶ च, अरञ्ञे अद्धयोजने;
पाचित्तियनयो ञेय्यो, भिक्खुना विनयञ्ञुना.
न दोसो सह सत्थेन, खेमट्ठानापदासु वा;
इदं एळकलोमेन, समुट्ठानादिना समं.
सत्तमं.
अट्ठमे नवमे वापि, अनुत्तानं न विज्जति;
सत्तमेन समानानि, समुट्ठानादिना सह.
अट्ठमनवमानि.
पाचित्ति धुरनिक्खेपे, ‘‘न गमिस्साम्यह’’न्ति च;
कत्वा च धुरनिक्खेपं, पच्छा गच्छन्तिया तथा.
योजनानि पवारेत्वा, पञ्च गन्तुम्पि वट्टति;
छसु वत्तब्बमेवत्थि, किन्नु नामिध तं सिया.
तीणि गन्त्वा च तेनेव, पच्चागन्तुं न वट्टति;
अञ्ञेन पन मग्गेन, पच्छागच्छति वट्टति.
अनापत्तन्तरायस्मिं, तस्सा दसविधे सति;
आपदासु गिलानाय, अलाभे दुतियाय वा.
राजचोरमनुस्सग्गि-तोयवाळसरीसपा;
मनुस्सजीवितब्रह्म-चरियस्सन्तरायिका.
समुट्ठानादिना ¶ तुल्यं, पठमन्तिमवत्थुना;
अयमेव विसेसो हि, अक्रियं दुक्खवेदनं.
दसमं.
तुवट्टवग्गो चतुत्थो.
राजागारं चित्तागारं, आरामं कीळुय्यानं वा;
कीळावापिं नानाकारं, दट्ठुं गच्छन्तिनं तानि.
निद्दिट्ठं ¶ मुनिना तासं, दुक्कटं तु पदे पदे;
पदं अनुद्धरित्वाव, सचे पस्सन्ति पञ्चपि.
एकायेव पनापत्ति, पाचित्ति परिदीपिता;
गन्त्वा पस्सन्ति चे तं तं, पाटेक्कापत्तियो सियुं.
पयोगबहुतायापि, पाचित्तिबहुता सिया;
भिक्खुस्स पन सब्बत्थ, होति आपत्ति दुक्कटं.
अवसेसो अनापत्ति-कथामग्गविनिच्छयो;
नच्चदस्सनतुल्योव, समुट्ठानादिना सह.
पठमं.
आसन्दिं वा पल्लङ्कं वा, माणनातीतं वाळूपेतं;
सेवन्तीनं यासं तासं, पाचित्तापत्तिं सत्थाह.
निसीदनस्सापि निपज्जनस्स;
पयोगबाहुल्लवसेन होति;
इच्चेवमच्चन्तयसेन वुत्ता;
पाचित्तियानं गणना पनेवं.
पादे ¶ आसन्दिया छेत्वा, भित्वा पल्लङ्कवाळके;
अनापत्ति समुट्ठान-मनन्तरसमं मतं.
दुतियं.
छन्नं अञ्ञतरं सुत्तं, यदि कन्तति भिक्खुनी;
यत्तकं अञ्छितं हत्था, तस्मिं तक्कम्हि वेठिते.
एका पाचित्ति निद्दिट्ठा, सुत्तकन्तनतो पन;
सब्बपुब्बपयोगेसु, दुक्कटं हत्थवारतो.
न दोसो कन्तितं सुत्तं, पुन कन्तन्तिया पन;
इदं एळकलोमेन, समुट्ठानादिना समं.
ततियं.
कोट्टनं ¶ तण्डुलानं तु, आदिं कत्वान दुक्कटं;
सब्बपुब्बपयोगेसु, वेय्यावच्चं करोन्तिया.
भाजनानि गणेत्वाव, पाचित्ति यागुआदिसु;
खज्जकादीसु रूपानं, गणनाय हि दीपये.
सचे मातापितूनम्पि, आगतानं पनत्तनो;
किञ्चि कम्मं अकारेत्वा, किञ्चि कातुं न वट्टति.
सङ्घस्स यागुपाने वा, सङ्घभत्तेपि वा तथा;
चेतियस्स च पूजाय, वेय्यावच्चकरस्स वा.
अत्तनो च अनापत्ति, तथा उम्मत्तिकाय वा;
समुट्ठानादयो सब्बे, ततियेन समा मता.
चतुत्थं.
पाचित्ति ¶ धुरनिक्खेपे, यथा चीवरसिब्बने;
तथा इध पनेकाहं, परिहारो न लब्भति.
सेसं वुत्तनयेनेव, तत्थ चीवरसिब्बने;
समुट्ठानादिना सद्धिं, वेदितब्बं विभाविना;
पञ्चमं.
कायेन कायबद्धेन, तथा निस्सग्गियेन वा;
गिहीनं पन यं किञ्चि, दन्तपोनोदकं विना.
अज्झोहरणियं अञ्ञं, अञ्ञेसं तु ददाति या;
होति पाचित्तियं तस्सा, ठपेत्वा सहधम्मिके.
दन्तकट्ठोदके वुत्तं, दुक्कटं मुनिना इध;
या न देति च दापेति, निक्खमित्वापि देन्तिया.
देति बाहिरलेपं वा, न दोसुम्मत्तिकाय वा;
समुट्ठानादयो सब्बे, ततियेन समा मता.
छट्ठं.
अदत्वा ¶ परिभुञ्जेय्य, या चावसथचीवरं;
दिवसे तु चतुत्थे तं, धोवित्वा पुन चीवरं.
सामणेराय वा अन्त-मसो उतुनिया सचे;
तस्सा पाचित्तियं वुत्तं, तिकपाचित्तियं सिया.
तस्सा निस्सज्जिते तस्मिं, वुत्तं तु द्विकदुक्कटं;
उतुनीनं अभावे तु, अञ्ञासं पुन परियये.
अच्छिन्नचीवरादीन-मनापत्तापदासुपि;
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता.
सत्तमं.
अदत्वा ¶ रक्खणत्थाय, विहारं सकवाटकं;
होति पाचित्तियं तस्सा, चारिकं पक्कमन्तिया.
अत्तनो गामतो अञ्ञं, गामं गच्छन्तिया पन;
परिक्खित्तविहारस्स, परिक्खेपम्पि वा तथा.
इतरस्सुपचारं वा, पठमेन पदेन तं;
दुक्कटं समतिक्कन्ते, पाचित्ति दुतियेन तु.
अकवाटबन्धनस्मिं, दुक्कटं परिदीपितं;
अन्तराये अनापत्ति, जग्गिकं अलभन्तिया.
आपदासु गिलानाय, तथा उम्मत्तिकाय वा;
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता.
अट्ठमं.
हत्थिअस्सरथादीहि, संयुत्तं सिप्पमेव वा;
परूपघातकं मन्ता-गदयोगप्पभेदकं.
परियापुणेय्य चे किञ्चि, यस्स कस्सचि सन्तिके;
होति पाचित्तियं तस्सा, पदादीनं वसेनिध.
लेखे पन अनापत्ति, धारणाय च गुत्तिया;
परित्तेसु च सब्बेसु, तथा उम्मत्तिकाय वा.
नवमं.
दसमे ¶ नत्थि वत्तब्बं, नवमेन समं इदं;
समुट्ठानादयो द्विन्नं, पदसोधम्मसादिसा.
दसमं.
चित्तागारवग्गो पञ्चमो.
सभिक्खुकं ¶ पनारामं, जानित्वा पविसन्तिया;
अनापुच्छाव यं किञ्चि, पाचित्ति परियापुता.
सचे अन्तमसो रुक्ख-मूलस्सपि च भिक्खुनी;
अनापुच्छा परिक्खेपं, अतिक्कामेति या पन.
उपचारोक्कमे वापि, अपरिक्खित्तकस्स तु;
दुक्कटं पठमे पादे, पाचित्ति दुतिये सिया.
अभिक्खुके सभिक्खूति, सञ्ञाय पनुभोसुपि;
जातकङ्खाय वा तस्सा, होति आपत्ति दुक्कटं.
पठमं पविसन्तीनं, तासं सीसानुलोकिका;
ता सन्निपतिता यत्थ, तासं गच्छति सन्तिकं.
सन्तं भिक्खुं पनापुच्छा, मग्गो वाराममज्झतो;
तेन गच्छन्तिया वापि, आपदासु विसन्तिया.
तथा उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता;
धुरनिक्खेपतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
पठमं.
अक्कोसेय्य च या भिक्खुं, परिभासेय्य वा पन;
तिकपाचित्तियं तस्सा, सेसे च तिकदुक्कटं.
पुरक्खत्वा वदन्तीन-;
मत्थधम्मानुसासनिं;
न दोसोमसवादेन;
तुल्यो सेसनयो मतो.
दुतियं.
या ¶ सङ्घं परिभासेय्य, तस्सा पाचित्तियं सिया;
एकं सम्बहुला वापि, तथेव इतराय वा.
परिभासन्तिया ¶ तस्सा, दुक्कटं परिदीपितं;
सेसं अनन्तरेनेव, समुट्ठानादिना समं.
ततियं.
निमन्तितापि वा सचे, पवारितापि वा पन;
निमन्तनपवारणा, उभोपि वुत्तलक्खणा.
पुरेभत्तं तु यागुञ्च, ठपेत्वा कालिकत्तयं;
या चज्झोहरणत्थाय, यं किञ्चि पन आमिसं.
पटिग्गण्हाति चे तस्सा, गहणे दुक्कटं सिया;
अज्झोहारवसेनेत्थ, पाचित्ति परिदीपिता.
कालिकानि च तीणेव, आहारत्थाय गण्हति;
गहणे दुक्कटं वुत्तं, तथा अज्झोहरन्तिया.
निमन्तिता या पन अप्पवारिता;
सचेपि यागुं पिवतीध वट्टति;
तथा कथेत्वा पुन सामिकस्स वा;
सचेपि सा भुञ्जति अञ्ञभोजनं.
कालिकानि च तीणेव, पच्चये सति भुञ्जति;
तथा उम्मत्तिकादीनं, अनापत्ति पकासिता.
समुट्ठानमिदं तुल्यं, अद्धानेन क्रियाक्रियं;
निमन्तिता अनापुच्छा, सामिं भुञ्जति चे पन.
कप्पियं पन कारेत्वा, अकारेत्वापि वा यदि;
परिभुञ्जति या तस्सा, पाचित्ति क्रियतो सिया.
चतुत्थं.
भिक्खुनीनं अवण्णं वा, पाचित्ति कुलसन्तिके;
कुलस्सावण्णनं वापि, भिक्खुनीनं वदन्तिया.
सन्तं ¶ ¶ भासन्तिया दोसं, न दोसुम्मत्तिकाय वा;
ओमसवादतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
पञ्चमं.
अद्धयोजनतो ओरे, भिक्खु ओवाददायको;
न वसति सचे मग्गो, अखेमो वा सचे सिया.
अयं अभिक्खुको नाम, आवासो पन तत्थ हि;
उपगच्छन्तिया वस्सं, आपत्ति अरुणुग्गमे.
पक्कन्ता पक्खसङ्कन्ता, विब्भन्ता वा मतापि वा;
वस्सं उपगता भिक्खू, अनापत्तापदासुपि.
सेसो ञेय्यो कथामग्गो;
भिक्खुनोवादको पन;
इदं एळकलोमेन;
समुट्ठानादिना समं.
छट्ठं.
या भिक्खुनुभतोसङ्घे, वस्संवुट्ठा ततो पुन;
‘‘नाहं पवारेस्सामी’’ति, सा निक्खिपति चे धुरं.
धुरे निक्खित्तमत्तस्मिं, तस्सा पाचित्तियं सिया;
सति वा अन्तरायस्मिं, गिलानायापदासुपि.
परियेसित्वापि वा भिक्खुं, न दोसो अलभन्तिया;
इदं तु धुरनिक्खेप-समुट्ठानमुदीरितं.
सत्तमं.
‘‘ओवादादीनमत्थाय, न गच्छिस्साम्यह’’न्ति हि;
धुरे निक्खित्तमत्तस्मिं, पाचित्ति परिदीपये.
सदिसं ¶ तु समुट्ठानं, पठमन्तिमवत्थुना;
अक्रियं लोकवज्जञ्च, कायिकं दुक्खवेदनं.
अट्ठमं.
‘‘न ¶ याचिस्सामि ओवादं, न पुच्छिस्सामुपोसथं’’;
इच्चेवं पन निक्खित्ते, धुरे पाचित्तियं सिया.
सति वा अन्तरायस्मिं, गिलानायापदासु वा;
न दोसो परियेसित्वा, दुतियं अलभन्तिया.
अट्ठमेपि अनापत्ति, एवमेव पकासिता;
इदं तु धुरनिक्खेप-समुट्ठानमुदीरितं.
नवमं.
पसाखे पन सञ्जातं, गण्डं रुचितमेव वा;
अनापुच्छाव सङ्घं वा, गणं एकेन एकिका.
‘‘भिन्द फालेहि धोवा’’ति, सब्बानेवाणापेन्तिया;
कतेसु दुक्कटानिच्छ, तस्सा पाचित्तियो छ च.
‘‘यमेत्थ अत्थि कातब्बं, तं सब्बं त्वं करोहि’’ति;
आणापेति सचे एवं, सो च सब्बं करोति चे.
एकाय पन वाचाय, दुक्कटानि पनच्छ च;
तस्सा पाचित्तियच्छक्कं, द्वादसापत्तियो सियुं.
भेदनादीसु एकं सा, आणापेति सचे पन;
सो करोति च सब्बानि, एकं पाचित्तियं सिया.
आपुच्छित्वापि वा विञ्ञुं, गहेत्वा दुतियम्पि वा;
भेदनादीनि सब्बानि, कारापेति सचे पन.
तस्सा ¶ उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता;
समुट्ठानादयो सब्बे, कथिनेन समा मता.
दसमं.
आरामवग्गो छट्ठो.
गणंपरियेसनादिस्मिं, गब्भिनिं वुट्ठपेन्तिया;
ञत्तिया कम्मवाचाहि, उपज्झायाय दुक्कटं.
कम्मवाचाय ¶ ओसाने, पाचित्ति परियापुता;
तथा गब्भिनिसञ्ञाय, न च गब्भिनिया पन.
उभो सञ्जातकङ्खाय, होति आपत्ति दुक्कटं;
तथाचरिनिया तस्सा, गणस्सापि च दीपितं.
द्वीस्वगब्भिनिसञ्ञाय, न दोसुम्मत्तिकाय वा;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
पठमं.
दुतिये नत्थि वत्तब्बं, पठमेन समं मतं;
समुट्ठानादिना सद्धिं, नत्थि काचि विसेसता.
दुतियं.
छस्वसिक्खितसिक्खं तु, सिक्खमानञ्हि भिक्खुनी;
द्वे वस्सानि सियापत्ति, वुट्ठापेय्य सचे पन.
तिकपाचित्तियं वुत्तं, धम्मकम्मे तु सत्थुना;
अधम्मे पन कम्मस्मिं, दीपितं तिकदुक्कटं.
छसु सिक्खितसिक्खं या, द्वे वस्सानि अखण्डतो;
वुट्ठापेति अनापत्ति, तथा उम्मत्तिकाय वा.
इमा ¶ हि छ च सिक्खायो, सट्ठिवस्सापि चे पन;
पब्बज्जाय पदातब्बा, अदत्वा न च कारये.
ततियं.
चतुत्थे नत्थि वत्तब्बं, इध सङ्घेन सम्मतं;
सिक्खमानमनापत्ति, होति तं वुट्ठपेन्तिया.
अदिन्ना पठमं होति, सचे वुट्ठानसम्मुति;
तत्थापि च पदातब्बा, उपसम्पदमाळके.
ततियञ्च चतुत्थञ्च, समुट्ठानादिना पन;
पठमेन समं ञेय्यं, चतुत्थं तु क्रियाक्रियं.
चतुत्थं.
ऊनद्वादसवस्सं ¶ तु, कञ्चि गिहिगतं पन;
परिपुण्णाति सञ्ञाय, न दोसो वुट्ठपेन्तिया.
होति वानुपसम्पन्ना, उपसम्पादितापि सा;
असेसेन च सेसं तु, पठमेन समं मतं.
पञ्चमं.
छट्ठं तु ततिये वुत्त-नयेनेव विभावये;
सत्तमम्पि तथा सब्बं, चतुत्थेन समं मतं.
छट्ठसत्तमानि.
यं तुवट्टकवग्गस्मिं, दुक्खितं सहजीविनिं;
वुत्तं तेन समं ञेय्यं, अट्ठमं न विसेसता.
अट्ठमं.
द्वे ¶ वस्सानि च या काचि, वुट्ठापितपवत्तिनिं;
नानुबन्धेय्य चे तस्सा, पाचित्ति परियापुता.
‘‘द्वे वस्सानि अहं नानु-बन्धिस्सामी’’ति चे पन;
धुरे निक्खित्तमत्तस्मिं, तस्सा पाचित्तियं सिया.
तञ्च बालमलज्जिं वा, गिलानायापदासु वा;
नानुबन्धन्तिया तस्सा, न दोसुम्मत्तिकाय वा.
समुट्ठानादयो तुल्या, पठमन्तिमवत्थुना;
इदं पनाक्रियं वुत्तं, वेदना दुक्खवेदना.
नवमं.
वुट्ठापेत्वा तु या काचि, भिक्खुनी सहजीविनिं;
तं गहेत्वा न गच्छेय्य, न चञ्ञं आणापेय्य चे.
धुरे निक्खित्तमत्तस्मिं, तस्सा पाचित्तियं सिया;
सति वा अन्तरायस्मिं, दुतियं अलभन्तिया.
आपदासु ¶ गिलानाय, तथा उम्मत्तिकाय वा;
न दोसो धुरनिक्खेप-समुट्ठानमिदं पन.
दसमं.
गब्भिनिवग्गो सत्तमो.
कुमारिभूतवग्गस्स, पठमादीनि तीणिपि;
गिहिगतेहि तीहेव, सदिसानीति निद्दिसे.
या महूपपदा द्वे तु, सिक्खमाना पनादितो;
‘‘गता वीसतिवस्सा’’ति, विञ्ञातब्बा विभाविना.
सचे ¶ गिहिगता होन्ति, न च वा पुरिसं गता;
‘‘सिक्खमाना’’ति वत्तब्बा, ता हि सम्मुतिआदिसु.
न ता ‘‘कुमारिभूता’’ति, तथा ‘‘गिहिगता’’ति वा;
वत्तब्बा पनुभोपेता, एवं वत्तुं न वट्टति.
सम्मुतिं दसवस्साय, दत्वा द्वादसवस्सिका;
कत्तब्बा उपसम्पन्ना, सेसासुपि अयं नयो.
या अट्ठारसवस्सा तु, ततो पट्ठाय सा पन;
वुत्ता ‘‘कुमारिभूता’’ति, तथा ‘‘गिहिगता’’तिपि.
वुत्ता ‘‘कुमारिभूता’’ति, सामणेरी हि या पन;
‘‘कुमारिभूता’’ इच्चेव, वत्तब्बा न पनञ्ञथा.
एता तु पन तिस्सोपि, सिक्खासम्मुतिदानतो;
‘‘सिक्खमाना’’ति वत्तुम्पि, वट्टतेव न संसयो.
ततियं.
ऊनद्वादसवस्साव, वुट्ठापेति सचे परं;
हुत्वा सयमुपज्झाया, सिक्खमानं तु भिक्खुनी.
पुब्बे वुत्तनयेनेव, दुक्कटानमनन्तरं;
कम्मवाचानमोसाने, तस्सा पाचित्ति दीपिता.
चतुत्थं.
पञ्चमे ¶ नत्थि वत्तब्बं, चतुत्थं पञ्चमम्पि च;
उभयं तिसमुट्ठानं, पञ्चमं तु क्रियाक्रियं.
पञ्चमं.
सङ्घेनुपपरिक्खित्वा, ‘‘अलं तावा’’ति वारिता;
उपसम्पादितेनेत्थ, पच्छा खीयति दोसता.
उज्झायति ¶ सचे छन्द-दोसादीहि करोन्तिया;
न दोसो तिसमुट्ठानं, सचित्तं दुक्खवेदनं.
छट्ठं.
लद्धे च चीवरे पच्छा, असन्ते अन्तरायिके;
‘‘वुट्ठापेस्सामि नाह’’न्ति, धुरनिक्खेपने पन.
होति पाचित्तियं तस्सा, गिलानायापदासुपि;
न दोसो परियेसित्वा, परिसं अलभन्तिया.
इदञ्हि धुरनिक्खेप-समुट्ठानं सचित्तकं;
अक्रियं लोकवज्जञ्च, होतिदं दुक्खवेदनं.
सत्तमं.
अट्ठमं सत्तमेनेव, सदिसं पन सब्बथा;
नवमेपि च वत्तब्बं, नत्थि उत्तानमेविदं.
नत्थाजानन्तिया दोसो, तथा उम्मत्तिकाय वा;
अदिन्नादानतुल्याव, समुट्ठानादयो नया.
अट्ठमनवमानि.
मातरा पितरा वाथ, नानुञ्ञातं तु सामिना;
तस्सा पाचित्तियापत्ति, तं वुट्ठापेन्तिया सिया.
उपसम्पदकालस्मिं, तथा पब्बाजनक्खणे;
द्विक्खत्तुं पुच्छितब्बं तु, भिक्खुनीहि, न भिक्खुना.
अनापत्ति ¶ न जानाति, मातुआदीनमत्थितं;
इदं चतुसमुट्ठानं, वाचतो कायवाचतो.
वाचामानसतो ¶ चेव, कायवाचादितोपि च;
क्रियाक्रियमचित्तञ्च, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
दसमं.
या पारिवासिकेनेत्थ, छन्ददानेन भिक्खुनी;
वुट्ठापेति सचे सिक्ख-मानं पाचित्तियं सिया.
अवुट्ठितायनापत्ति, परिसायाविहाय वा;
छन्दं तु तिसमुट्ठानं, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
एकादसमं.
द्वादसे तेरसे वापि, वत्तब्बं नत्थि किञ्चिपि;
समुट्ठानादयो सब्बे, अनन्तरसमा मता.
द्वादसमतेरसमानि.
कुमारीभूतवग्गो अट्ठमो.
समणी अगिलाना या, धारेय्य छत्तुपाहनं;
तस्सा पाचित्तियापत्ति, होतीति परियापुता.
सचे एकपयोगेन, मग्गस्स गमने पन;
दिवसम्पि च धारेति, एकं पाचित्तियं सिया.
कद्दमादीनि पस्सित्वा, ओमुञ्चित्वा उपाहना;
छत्तमेव च धारेन्ती, यदि गच्छति दुक्कटं.
सचे उपाहनारुळ्हा, दिस्वा गच्छादिकं पन;
तं छत्तमपनामेत्वा, दुक्कटं होति गच्छति.
छत्तम्पि अपनामेत्वा, ओमुञ्चित्वा उपाहना;
पुन धारेन्तिया तस्सा, होति पाचित्तियं पन.
पयोगगणनायेव ¶ ¶ , पाचित्तिगणना सिया;
तिकपाचित्तियं वुत्तं, तथेव द्विकदुक्कटं.
आरामे उपचारे वा, दोसो नत्थापदासुपि;
इदं एळकलोमेन, समुट्ठानादिना समं.
पठमं.
होति भिक्खुनिया याना, ओरोहित्वा पुनप्पुनं;
अभिरूहन्तियापत्ति, पयोगगणनावसा.
आपदासु अनापत्ति, तथा उम्मत्तिकाय वा;
सेसं अनन्तरेनेव, समुट्ठानादिना समं.
दुतियं.
या च धारेय्य सङ्घाणिं, यं किञ्चिपि कटूपियं;
तस्सा पाचित्तियापत्ति, होतीति परियापुता.
धारेन्तिया पनेत्थापि, ओमुञ्चित्वा पुनप्पुनं;
पयोगगणनायेव, तस्सा पाचित्तियो सियुं.
आबाधपच्चया या तु, धारेति कटिसुत्तकं;
तथा उम्मत्तिकादीन-मनापत्ति पकासिता.
सेसं तु पठमेनेव, सदिसन्ति पकासितं;
इध चाकुसलं चित्तं, लोकवज्जं विसेसता.
ततियं.
धारेति पन यं किञ्चि, सचे सीसूपगादिसु;
तस्सा तस्स च वत्थुस्स, गणनापत्तियो सियुं.
आबाधपच्चया ¶ दोसो, किञ्चि धारेन्तिया न च;
सेसं अनन्तरेनेव, सदिसं परिदीपितं.
चतुत्थं.
येन ¶ केनचि गन्धेन, सवण्णावण्णकेन च;
न्हासन्तिया पनापत्ति, न्हानोसाने पकासिता.
गन्धयोजनतो सब्ब-पयोगे दुक्कटं सिया;
आबाधपच्चया दोसो, नत्थि उम्मत्तिकाय वा.
सेसं तु ततियेनेव, सदिसं सब्बथा मतं;
छट्ठम्पि ततियेनेव, सदिसन्ति पकासितं.
पञ्चमछट्ठानि.
उब्बट्टापेय्य चञ्ञाय, सम्बाहापेय्य वा तथा;
होति भिक्खुनियापत्ति, सचे भिक्खुनिया पन.
एत्थ हत्थममोचेत्वा, एका उब्बट्टने सिया;
मोचेत्वा पन मोचेत्वा, पयोगगणना सिया.
सम्बाहनेपि एसेव, नयो ञेय्यो विभाविना;
आपदासु गिलानाय, अनापत्ति पकासिता.
सेसं तु ततियेनेव, समुट्ठानादिना समं;
सत्तमेन समानाव, अट्ठमादीनि तीणिपि.
सत्तमट्ठमनवमदसमानि.
या अन्तोउपचारस्मिं, भिक्खुस्स पुरतो पन;
अनापुच्छा निसीदेय्य, छमायपि न वट्टति.
तिकपाचित्तियं ¶ वुत्तं, पुच्छिते दुक्कटद्वयं;
आपदासु गिलानाय, न दोसुम्मत्तिकाय वा.
इदं पन समुट्ठानं, कथिनेन समं मतं;
क्रियाक्रियमचित्तञ्च, तिचित्तञ्च तिवेदनं.
एकादसमं.
अनोकासकतं भिक्खुं, पञ्हं पुच्छेय्य दोसता;
विनये च कतोकासं, सुत्तं पुच्छन्तियापि च.
कारेत्वा ¶ पन ओकासं, अनोदिस्सापि पुच्छति;
न दोसो पदसोधम्म-समुट्ठानमिदं पन.
द्वादसमं.
संकच्चिकं विना गामं, पदसा पविसन्तिया;
परिक्खित्तस्स गामस्स, परिक्खेपोक्कमे पन.
दुक्कटं पठमे पादे, पाचित्ति दुतिये सिया;
उपचारोक्कमेपेत्थ, एसेव च नयो मतो.
यस्सा संकच्चिकं नट्ठं, अच्छिन्नं वापि केनचि;
अनापत्ति सिया तस्सा, गिलानायापदासुपि.
इदमेळकलोमेन, समुट्ठानादिना समं;
सेसं वुत्तनयेनेव, विञ्ञातब्बं विभाविना.
तेरसमं.
छत्तुपाहनवग्गो नवमो.
इति विनयविनिच्छये पाचित्तियकथा निट्ठिता.
पाटिदेसनीयकथा
अगिलाना ¶ सचे सप्पिं, लद्धं विञ्ञत्तिया सयं;
‘‘भुञ्जिस्सामी’’ति गहणे, दुक्कटं परिदीपितं.
अज्झोहारवसेनेव, पाटिदेसनियं सिया;
तिपाटिदेसनीयं तु, गिलानाय द्विदुक्कटं.
गिलाना विञ्ञापेत्वान, पच्छा सेवन्तियापि च;
गिलानायावसेसं वा, विञ्ञत्तं ञातकादितो.
अञ्ञस्सत्थाय ¶ वा अत्त-धनेनुम्मत्तिकाय वा;
अनापत्ति समुट्ठानं, अद्धानसदिसं मतं.
पठमं.
अयमेव च सेसेसु, दुतियादीसु निच्छयो;
समुट्ठानादिना सद्धिं, नत्थि काचि विसेसता.
अनागतेसु सब्बेसु, सप्पिआदीसु पाळियं;
भुञ्जन्तिया तु विञ्ञत्वा, अट्ठसुपि च दुक्कटं.
इति विनयविनिच्छये
पाटिदेसनीयकथा निट्ठिता.
सेखिया पन ये धम्मा, उद्दिट्ठा पञ्चसत्तति;
तेसं महाविभङ्गे तु, वुत्तो अत्थविनिच्छयो.
इति विनयविनिच्छये
सिक्खाकरणीयकथा निट्ठिता.
उभतोपातिमोक्खानं ¶ ;
सविभङ्गानमेव यो;
अत्थो अट्ठकथासारो;
सो च वुत्तो विसेसतो.
तञ्च सब्बं समादाय, विनयस्स विनिच्छयो;
भिक्खूनं भिक्खुनीनञ्च, हितत्थाय कतो मया.
इमं पटिभानजन्तु नो जन्तुनो;
सुणन्ति विनये हि ते ये हिते;
जनस्स सुमतायने तायने;
भवन्ति पकतञ्ञुनो तञ्ञुनो.
बहुसारनये विनये परमे;
अभिपत्थयता हि विसारदतं;
परमा पन बुद्धिमता महती;
करणीयतमा यतिनादरता.
अवगच्छति यो पन भिक्खु इमं;
विनयस्स विनिच्छयमत्थयुतं;
अमरं अजरं अरजं अरुजं;
अधिगच्छति सन्तिपदं पन सो.
इति विनयविनिच्छये
भिक्खुनीविभङ्गकथा निट्ठिता.
खन्धककथा
महावग्गो
महाखन्धककथा
पब्बज्जाकथा
सीलक्खन्धादियुत्तेन ¶ ¶ , सुभक्खन्धेन देसिते;
खन्धकेपि पवक्खामि, समासेन विनिच्छयं.
मातरा अननुञ्ञातं, पितरा वापि भिक्खुनो;
भण्डुकम्ममपुच्छित्वा, पब्बाजेन्तस्स दुक्कटं.
उद्देसपरिपुच्छाय, सयं चे ब्यावटो सिया;
दहरो आणापेतब्बो, पब्बाजेत्वानयाति च.
उपज्झायमथुद्दिस्स, अवुत्तो दहरो पन;
पब्बाजेति सचे तं सो, सयमेवापि वट्टति.
सामणेरोपि वत्तब्बो, दहरो नत्थि तत्थ चे;
‘‘खण्डसीममिमं नेत्वा, पब्बाजेत्वानया’’ति च.
सरणानि पनेतस्स, दातब्बानेव अत्तना;
एवम्पि भिक्खुनायेव, होति पब्बाजितो नरो.
पुरिसं भिक्खुतो अञ्ञो, पब्बाजेति न वट्टति;
इत्थिं भिक्खुनितो अञ्ञो, पब्बाजेति न वट्टति.
सामणेरोपि वा दातुं, सामणेरीपि वा तथा;
आणत्तिया उभिन्नम्पि, कासायानि लभन्ति ते.
सयमेव च यं किञ्चि, पब्बाजेन्तेन भिक्खुना;
केसापनयनं कत्वा, पठमं उदके पुन.
न्हापेतब्बो ¶ ¶ सिया सुट्ठु, घंसित्वा गोमयादिना;
सरीरे पीळका वापि, कच्छु वा तस्स होन्ति चे.
माता यथा नियंपुत्तं, न जिगुच्छति सब्बसो;
न्हापेतब्बोव यतिना, तथेव अजिगुच्छता.
कस्मा? पनेत्तकेनापि, उपकारेन सासने;
सो सदा बलवस्नेहो, होतुपज्झायकादिसु.
विनोदेत्वा पनुप्पन्नं, उक्कण्ठं कुलपुत्तका;
सिक्खायो परिपूरेत्वा, निब्बानं पापुणन्ति हि.
गन्धचुण्णेन वा पच्छा, चुण्णेनपि हलिद्दिया;
सरीरं तस्स सीसञ्च, उब्बट्टेत्वा पुनप्पुनं.
गिहिगन्धं विनोदेत्वा, कासायानि पनेकतो;
द्वत्तिक्खत्तुं सकिं वापि, दातब्बानिस्स भिक्खुना.
अथ हत्थेपि वा तस्स, अदत्वा सयमेव तं;
अच्छादेति उपज्झायो, वट्टताचरियोपि वा.
निवासेति अनाणत्तो, सो पारुपति वा सयं;
अपनेत्वा ततो सब्बं, पुन दातब्बमेव तं.
भिक्खुना तु सहत्थेन, तथा आणत्तियापि वा;
दिन्नं वट्टति कासावं, नादिन्नं पन वट्टति.
तस्सेव सन्तकं वापि, का कथा अत्तसन्तके;
वन्दापेत्वा तत्थ भिक्खू, कारापेत्वान उक्कुटिं.
अञ्जलिं पग्गहापेत्वा, दातब्बं सरणत्तयं;
पटिपाटिवसेनेव, न च उप्पटिपाटिया.
सचे एकपदं वापि, देति एकक्खरम्पि वा;
पटिपाटिं विरज्झित्वा, गहितं चे न वट्टति.
तिक्खत्तुं यदि वा देति, बुद्धं सरणमेव वा;
तथा सेसेसु चेवम्पि, न दिन्नानेव होन्ति हि.
कत्वानुनासिकन्तानि ¶ , एकाबद्धानि वा पन;
विच्छिन्दित्वाथ म-न्तानि, दातब्बानि विजानता.
उपसम्पदकम्मं ¶ तु, एकतोसुद्धिया सिया;
न होति पन पब्बज्जा, उभतोसुद्धिया विना.
तस्मा आचरियेनापि, तथान्तेवासिकेनपि;
बु-द्ध-कारादयो वण्णा, ठानकरणसम्पदं.
अहापेन्तेन वत्तब्बा, पब्बज्जागुणमिच्छता;
एकवण्णविनासेन, पब्बज्जा हि न रूहति.
यदि सिद्धापि पब्बज्जा, सरणागमनतोव हि;
दातब्बा दस सीलानि, पूरणत्थाय भिक्खुना.
पब्बज्जाकथा.
उपज्झायमथाचरियं, निस्साय वसता पन;
कत्तब्बानेव वत्तानि, पियसीलेन भिक्खुना.
आसनं पञ्ञपेतब्बं, दन्तकट्ठं मुखोदकं;
दातब्बं तस्स कालेन, सचे यागु भविस्सति.
यागु तस्सुपनेतब्बा, सङ्घतो कुलतोपि वा;
पत्ते वत्तञ्च कातब्बं, वत्तं गामप्पवेसने.
चीवरे यानि वत्तानि, वुत्तानि हि महेसिना;
सेनासने तथा पाद-पीठकथलिकादिसु.
एवमादीनि वत्तानि, सब्बानि पन रोगतो;
वुट्ठानागमनन्तानि, सत्ततिंससतं सियुं.
वत्तभेदेन सब्बत्थ, दुक्कटं तु पकासितं;
अनादरवसेनेव, अकरोन्तस्स भिक्खुनो.
उपज्झायाचरियवत्तकथा.
उपज्झायस्स ¶ वत्तानि, तथा सद्धिविहारिके;
सतं तेरस होन्तेव, तथान्तेवासिकेपि च.
सद्धिविहारिकन्तेवासिकवत्तकथा.
पक्कन्ते वापि विब्भन्ते, पक्खसङ्कन्तके मते;
आणत्तिया उपज्झाया, पस्सम्भति च निस्सयो.
होति आचरियम्हापि, छधा निस्सयभेदनं;
पक्कन्ते ¶ वापि विब्भन्ते, पक्खसङ्कन्तके मते.
आणत्तियं उभिन्नम्पि, धुरनिक्खेपनेपि च;
एकेकस्स उभिन्नं वा, नालये सति भिज्जति.
उपज्झायसमोधान-गतस्सापि च भिज्जति;
दस्सनं सवनञ्चाति, समोधानं द्विधा मतं.
अद्धिकस्स गिलानस्स, गिलानुपट्ठकस्स च;
याचितस्स न दोसोव, वसितुं निस्सयं विना.
जानता अत्तनो चेव, वने फासुविहारतं;
सभागे दायकेसन्ते, वसितुम्पि च वट्टति.
निस्सयपटिप्पस्सम्भनकथा.
कुट्ठिं गण्डिं किलासिञ्च, सोसिञ्च अपमारिकं;
तथा राजभटं चोरं, लिखितं कारभेदकं.
कसाहतं नरञ्चेव, पुरिसं लक्खणाहतं;
इणायिकञ्च दासञ्च, पब्बाजेन्तस्स दुक्कटं.
हत्थच्छिन्नमळच्छिन्नं, पादच्छिन्नञ्च पुग्गलं;
कण्णनासङ्गुलिच्छिन्नं, कण्डरच्छिन्नमेव च.
काणं कुणिञ्च खुज्जञ्च, वामनं फणहत्थकं;
खञ्जं पक्खहतञ्चेव, सीपदिं पापरोगिनं.
जराय ¶ दुब्बलं अन्धं, बधिरञ्चेव मम्मनं;
पीठसप्पिं तथा मूगं, पब्बाजेन्तस्स दुक्कटं.
अतिदीघोतिरस्सो वा, अतिकालोपि वा तथा;
अच्चोदातोपि वा मट्ठ-तम्बलोहनिदस्सनो.
अतिथूलो अतिकिस्सो, महासीसोपि वा तथा;
अतिखुद्दकसीसेन, सहितेन युत्तोपि वा.
कुटकुटकसीसो ¶ वा, तथा सिखरसीसको;
वेळुनाळिसमानेन, सीसेन च युतो नरो.
कप्पसीसोपि पब्भार-सीसो वा वणसीसको;
तथा कण्णिककेसो वा, थूलकेसोपि वा तथा.
पूतिनिल्लोमसीसो वा, जातिपण्डरकेसको;
जातिया तम्बकेसो वा, तथेवावट्टसीसको.
सीसलोमेकबद्धेहि, भमुकेहि युतोपि वा;
सम्बद्धभमुको वापि, निल्लोमभमुकोपि वा.
महन्तखुद्दनेत्तो वा, तथा विसमलोचनो;
केकरो वापि गम्भीर-नेत्तो विसमचक्कलो.
जतुमूसिककण्णो वा, हत्थिकण्णोपि वा पन;
छिद्दमत्तककण्णो वा, तथेवाविद्धकण्णको.
तथा टङ्कितकण्णो वा, पूतिकण्णोपि वा पन;
योनकादिप्पभेदोपि, नायं परिसदूसको.
अतिपिङ्गलनेत्तो वा, तथा निप्पखुमक्खि वा;
अस्सुपग्घरनेत्तो वा, पक्कपुप्फितलोचनो.
तथेव च महानासो, अतिखुद्दकनासिको;
तथा चिपिटनासो वा, नरो कुटिलनासिको.
निच्चविस्सवनासो ¶ वा, यो वा पन महामुखो;
वङ्कभिन्नमुखो वापि, महाओट्ठोपि वा पन.
तथा तनुकओट्ठो वा, विपुलुत्तरओट्ठको;
ओट्ठछिन्नोपि उप्पक्क-मुखो एळमुखोपि वा.
सङ्खतुण्डोपि दुग्गन्ध-मुखो वा पन पुग्गलो;
महादन्तोपि अच्चन्तं, तथा असुरदन्तको.
हेट्ठा उपरितो वापि, बहिनिक्खन्तदन्तको;
अदन्तो पूतिदन्तो वा, अतिखुद्दकदन्तको.
यस्स दन्तन्तरे दन्तो, काळकदन्तसन्निभो;
सुखुमोव ठितो, तं चे, पब्बाजेतुम्पि वट्टति.
यो ¶ महाहनुको पोसो;
दीघेन हनुना युतो;
चिपिटहनुको वापि;
रस्सेन हनुना युतो.
निम्मस्सुदाठिको वापि, अतिदीघगलोपि वा;
अतिरस्सगलोपि वा, भिन्नगण्ठिगलोपि वा.
तथा भट्ठंसकूटो वा, भिन्नपिट्ठिउरोपि वा;
सुदीघरस्सहत्थो वा, कच्छुकण्डुसमायुतो.
महानिसदमंसो वा, उद्धनग्गुपमायुतो;
वातण्डिको महाऊरु, सङ्घट्टनकजाणुको.
भिन्नजाणु महाजाणु, दीघजङ्घो विजङ्घको;
विकटो वापि पण्हो वा, तथा उब्बद्धपिण्डिको.
यट्ठिजङ्घो महाजङ्घो, महापादोपि यो नरो;
तथा पिट्ठिकपादो वा, महापण्हिपि वा पन.
वङ्कपादो ¶ नरो यो वा, गण्ठिकङ्गुलिकोपि वा;
यो पनन्धनखो वापि, काळपूतिनखोपि च.
इच्चेवमादिकं कञ्चि, नरं परिसदूसकं;
पब्बाजेन्तस्स भिक्खुस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
परिसदूसककथा.
‘‘सामणेरज्ज मा खाद, मा भुञ्ज च पिवा’’ति च;
निवारेन्तस्स आहारं, होति आपत्ति दुक्कटं.
‘‘निवारेस्सामि आहार’’-मिति वा पत्तचीवरं;
अन्तो निक्खिपतो सब्ब-पयोगेसुपि दुक्कटं.
दुब्बचसामणेरस्स, अनाचारस्स केवलं;
दण्डकम्मं हवे कत्वा, हितकामेन भिक्खुना.
यागुं वा पन भत्तं वा, दस्सेत्वा किर भासितुं;
‘‘आहटे दण्डकम्मे त्वं, लच्छसीद’’न्ति वट्टति.
अपराधानुरूपेन ¶ , दण्डकम्मं तु कारये;
वालिकासलिलादीन-माहरापनमेव तं.
सीसे वा निक्खिपापेतुं, पासाणादीनि कानिचि;
निपज्जापेतुमुण्हे वा, पासाणे भूमियापि वा.
उदकं वा पवेसेतुं, न च वट्टति भिक्खुनो;
इधावरणमत्तं तु, दण्डकम्मं पकासितं.
निवारणकथा.
पक्खोपक्कमिकासित्ता, चतुत्थो पनुसूयको;
नपुंसकेन पञ्चेते, पण्डका परिदीपिता.
तेसु आसित्तुसूयानं, पब्बज्जा न निवारिता;
इतरेसं तु तिण्णम्पि, पण्डकानं निवारिता.
वारिता ¶ यस्स पब्बज्जा, नासेतब्बोति सो मतो;
तिविधे पन ते ञत्वा, पब्बाजेन्तस्स दुक्कटं.
पण्डककथा.
लिङ्गत्थेनो च संवास-त्थेनो तदुभयस्स च;
थेय्यसंवासको नाम, तिविधोपि पवुच्चति.
सयमेव च यो तत्थ, पब्बजित्वा न गण्हति;
भिक्खुवस्सानि वा नेव, यथावुड्ढम्पि वन्दनं.
लिङ्गत्थेनो अयं लिङ्ग-मत्तस्स थेनतो सिया;
यो च पब्बजितो हुत्वा, भिक्खुवस्सानि गण्हति.
संवासं सादियन्तोव, संवासत्थेनको मतो;
उभयत्थेनको वुत्त-नयोयेव, यथाह च.
‘‘राजदुब्भिक्खकन्तार-रोगवेरिभयेहि वा;
चीवराहरणत्थं वा, लिङ्गमादियतीध यो.
संवासं नाधिवासेति, याव सो सुद्धमानसो;
थेय्यसंवासको नाम, ताव एस न वुच्चति’’.
थेय्यसंवासककथा.
‘‘तित्थियोहं ¶ भविस्स’’न्ति, उपसम्पन्नभिक्खु चे;
सलिङ्गेनेव यो याति, तित्थियानमुपस्सयं.
गच्छतो पदवारेन, होति आपत्ति दुक्कटं;
होति तित्थियपक्कन्तो, लिङ्गे तेसं तु निस्सिते.
‘‘तित्थियोहं भविस्स’’न्ति, कुसचीरादिकं पन;
सयमेव निवासेति, सोपि पक्कन्तको सिया.
नग्गो ¶ आजीवकादीनं, गन्त्वा तेसं उपस्सयं;
लुञ्चापेति सचे केसे, वत्तानादियतीध वा.
मोरपिञ्छादिकं तेसं, लिङ्गं गण्हाति वा सचे;
सारतो चेव वा तेसं, पब्बज्जं लद्धिमेव वा.
होति तित्थियपक्कन्तो, न पनेस विमुच्चति;
नग्गस्स गच्छतो वुत्तं, पदवारेन दुक्कटं.
वुत्तो अनुपसम्पन्न-वसेन थेय्यवासको;
तथा तित्थियपक्कन्तो, उपसम्पन्नभिक्खुना.
तित्थियपक्कन्तकथा.
नागो वापि सुपण्णो वा, यक्खो सक्कोपि वा इध;
तिरच्छानगतो वुत्तो, पब्बाजेतुं न वट्टति.
तिरच्छानकथा.
पञ्चानन्तरिके पोसे, पब्बाजेन्तस्स दुक्कटं;
उभतोब्यञ्जनञ्चेव, तथा भिक्खुनिदूसकं.
एकतोउपसम्पन्नं, भिक्खुनीनं तु सन्तिके;
दूसेत्वा पन सो नेव, भिक्खुनीदूसको सिया.
सचे अनुपसम्पन्न-दूसको उपसम्पदं;
लभतेव च पब्बज्जं, सा च नेव पराजिता.
एकादसअभब्बपुग्गलकथा.
नूपसम्पादनीयोव ¶ , अनुपज्झायको नरो;
करोतो दुक्कटं होति, न कुप्पति सचे कतं.
कुप्पतीति ¶ वदन्तेके, न गहेतब्बमेव तं;
सेसेसुपि अयं ञेय्यो, नयो सब्बत्थ विञ्ञुना.
उपसम्पदकम्मस्स, अभब्बा पञ्चवीसति;
अजानित्वा कतो चापि, ओसारो नासनारहो.
हत्थच्छिन्नादिबात्तिंस, कुट्ठिआदि च तेरस;
अपत्तो तेसमोसारो, कतो चे पन रूहति.
एकूपज्झायको होति;
होन्ति आचरिया तयो;
उपसम्पदापेक्खा च;
होन्ति द्वे वा तयोपि वा.
तीहि आचरियेहेव, एकतो अनुसावनं;
ओसारेत्वा कतं कम्मं, न च कुप्पति कप्पति.
एकूपज्झायको होति;
आचरियोपि तथेकतो;
उपसम्पदापेक्खा च;
होन्ति द्वे वा तयोपि वा.
अनुपुब्बेन सावेत्वा, तेसं नामं तु तेन च;
एकतो अनुसावेत्वा, कतम्पि च न कुप्पति.
नानुपज्झायकेनापि, नानाचरियकेन च;
अञ्ञमञ्ञानुसावेत्वा, कतं कम्मञ्च वट्टति.
सुमनो तिस्सथेरस्स, अनुसावेति सिस्सकं;
तिस्सो सुमनथेरस्स, अनुसावेति सिस्सकं.
नानुपज्झायकेनेव, एकाचरियकेनिध;
उपसम्पदा पटिक्खित्ता, बुद्धेनादिच्चबन्धुना.
महाखन्धककथा.
उपोसथक्खन्धककथा
बद्धाबद्धवसेनेव ¶ ¶ , सीमा नाम द्विधा मता;
निमित्तेन निमित्तं तु, घटेत्वा पन सम्मता.
अयं सीमाविपत्तीहि, एकादसहि वज्जिता;
बद्धा नाम सिया सीमा, सा तिसम्पत्तिसंयुता.
खण्डसमानसंवासा-विप्पवासादिभेदतो;
इति बद्धा तिधा वुत्ता, अबद्धापि तिधा मता.
गामतो उदकुक्खेपा, सत्तब्भन्तरतोपि च;
तत्थ गामपरिच्छेदो, ‘‘गामसीमा’’ति वुच्चति.
जातस्सरे समुद्दे वा, नदिया वा समन्ततो;
मज्झिमस्सुदकुक्खेपो, उदकुक्खेपसञ्ञितो.
अगामके अरञ्ञे तु, सत्तेवब्भन्तरा पन;
समन्ततो अयं सीमा, सत्तब्भन्तरनामिका.
एकं अब्भन्तरं वुत्तं, अट्ठवीसतिहत्थकं;
गुळुक्खेपनयेनेव, उदकुक्खेपका मता.
इमा द्वे पन सीमायो, वड्ढन्ति परिसावसा;
अब्भन्तरूदकुक्खेपा, ठितोकासा परं सियुं.
ठितो अन्तोपरिच्छेदे, हत्थपासं विहाय वा;
तत्तकं अनतिक्कम्म, परिच्छेदम्पि वा परं.
ठितो कम्मं विकोपेति, इति अट्ठकथानयो;
तस्मा सो हत्थपासे वा, कातब्बो बहि वा पन.
बद्धसीमाय सण्ठानं, निमित्तं दिसकित्तनं;
ञत्वा पमाणं सोधेत्वा, सीमं बन्धेय्य पण्डितो.
तिकोणं ¶ चतुरस्सञ्च, वट्टञ्च पणवूपमं;
वितानं धनुकाकारं, मुदिङ्गसकटूपमं.
पब्बतं ¶ वनं पासाणं, रुक्खं मग्गञ्च वम्मिकं;
उदकञ्च नदिञ्चाति, निमित्तानट्ठ दीपये.
तेसु तीणि निमित्तानि, आदिं कत्वा समन्ततो;
निमित्तानं सतेनापि, बन्धितुं पन वट्टति.
तियोजनपरा सीमा, उक्कट्ठाति पकासिता;
एकवीसति भिक्खूनं, गण्हन्ती हेट्ठिमा मता.
उक्कट्ठायपि उक्कट्ठा, हेट्ठिमायपि हेट्ठिमा;
एता द्वेपि असीमाति, वुत्ता आदिच्चबन्धुना.
निमित्तं पन कित्तेत्वा, सब्बमेव समन्ततो;
पच्छा ञत्तिदुतियेन, सीमं बन्धितुमरहति.
बन्धित्वानन्तरं पच्छा, चीवराविप्पवासकं;
सम्मन्नित्वान बद्धा सा-विप्पवासाति वुच्चति.
नदीसरसमुद्देसु, सीमं बन्धति चे पन;
न वोत्थरति तेनेव, असीमाति जिनोब्रवि.
सीमाकथा.
दिनकारककत्तब्बा-कारानञ्च वसा पन;
नवेवुपोसथा वुत्ता, बुद्धेनादिच्चबन्धुना.
चातुद्दसो पन्नरसो, सामग्गी च उपोसथो;
दिवसेनेव निद्दिट्ठा, तयोपेते उपोसथा.
सङ्घे उपोसथो चेव, गणे पुग्गलुपोसथो;
कारकानं वसेनेव, तयो वुत्ता उपोसथा.
सुत्तुद्देसाभिधानो ¶ च, पारिसुद्धिउपोसथो;
अधिट्ठानन्ति निद्दिट्ठा, तयो कम्मेनुपोसथा.
सङ्घस्स पातिमोक्खो च, पारिसुद्धि गणस्स च;
अधिट्ठानमथेकस्स, निद्दिट्ठं पन सत्थुना.
पातिमोक्खस्स उद्देसा, पञ्च वुत्ता महेसिना;
निदानं उद्दिसित्वान, सावेतब्बं तु सेसकं.
अयमेव ¶ नयो ञेय्यो, सेसेसुपि च विञ्ञुना;
चत्तारो भिक्खुनीनञ्च, उद्देसा नविमे पन.
पातिमोक्खस्स उद्देसो, कातब्बोव उपोसथे;
अन्तरायं विना चेव, अनुद्देसो निवारितो.
थेरो च इस्सरो तस्स;
‘‘थेराधेय्य’’न्ति पाठतो;
अवत्तन्तेन अज्झिट्ठो;
यस्स सो पन वत्तति.
उद्दिसन्ते समप्पा वा, आगच्छन्ति सचे पन;
उद्दिट्ठं तं सुउद्दिट्ठं, सावेतब्बं तु सेसकं.
उद्दिट्ठमत्ते भिक्खूनं, परिसायुट्ठिताय वा;
पारिसुद्धि तु कत्तब्बा, मूले तेसं, सचे बहू.
सम्मज्जितुं पदीपेतुं, पञ्ञापेतुं दकासने;
विनिद्दिट्ठस्स थेरेन, अकरोन्तस्स दुक्कटं.
कत्वा सम्मज्जनं दीपं, ठपेत्वा उदकासनं;
गणञत्तिं ठपेत्वाव, कत्तब्बो तीहुपोसथो.
पुब्बकिच्चं समापेत्वा, अधिट्ठेय्य पनेकको;
नो चे अधिट्ठहेय्यस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
अधम्मेन ¶ च वग्गेन, समग्गेन अधम्मतो;
तथा धम्मेन वग्गेन, समग्गेन च धम्मतो.
उपोसथस्स एतानि, कम्मानीति जिनोब्रवि;
चतूस्वपि पनेतेसु, चतुत्थं धम्मिकं मतं.
अधम्मेनिध वग्गो हि, कतमो चेत्थुपोसथो?
वसन्ति एकसीमायं, चत्तारो यत्थ भिक्खुनो.
एकस्स पारिसुद्धिं ते, आनयित्वा तयो जना;
करोन्ति पारिसुद्धिं चे, अधम्मो वग्गुपोसथो.
अधम्मेन समग्गो हि, चत्तारो भिक्खुनेकतो;
करोन्ति पारिसुद्धिं चे, समग्गो होत्यधम्मिको.
धम्मेन ¶ पन वग्गो हि, कतमो सो उपोसथो;
वसन्ति एकसीमायं, चत्तारो यत्थ भिक्खुनो.
एकस्स पारिसुद्धिं ते, आनयित्वा तयो जना;
पातिमोक्खुद्दिसन्ते चे, वग्गो धम्मेनुपोसथो.
धम्मतो हि समग्गो सो;
चत्तारो भिक्खुनेकतो;
पातिमोक्खुद्दिसन्तीध;
समग्गो धम्मतो मतो.
वग्गे समग्गे वग्गोति, सञ्ञिनो विमतिस्स वा;
उपोसथं करोन्तस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
भेदाधिप्पायतो तस्स, होति थुल्लच्चयं पन;
वग्गे समग्गेनापत्ति, समग्गोति च सञ्ञिनो.
उक्खित्तेन गहट्ठेन, सेसेहि सहधम्मिहि;
चुतनिक्खित्तसिक्खेहि, एकादसहि वा सह.
उपोसथो न कातब्बो, सभागापत्तिकेन वा;
छन्देन पारिवुत्थेन, करोतो होति दुक्कटं.
अदेसेत्वा ¶ पनापत्तिं, नाविकत्वान वेमतिं;
उपोसथो न कातब्बो, दिने वा अनुपोसथे.
उपोसथे पनावासा, सभिक्खुम्हा च भिक्खुना;
आवासो वा अनावासो, न गन्तब्बो कुदाचनं.
यस्मिं उपोसथे किच्चं;
आवासे पन वत्तति;
सो चे सभिक्खुको नाम;
आवासोति पकासितो.
उपोसथो किमत्थाय, किमत्थाय पवारणा;
उपोसथो समग्गत्थो, विसुद्धत्था पवारणा.
कोपेतुं धम्मिकं कम्मं, पटिक्कोसेय्य दुक्कटं;
छन्दं वा कायसामग्गिं, अदेन्तस्सपि दुक्कटं.
होति ¶ पञ्चविधो सङ्घो, चतुवग्गादिभेदतो;
सो च कत्तब्बकम्मस्स, वसेन परिदीपितो.
पवारणं तथाब्भानं, कम्मञ्च उपसम्पदं;
ठपेत्वा चतुवग्गेन, अकत्तब्बं न विज्जति.
पञ्चवग्गेन अब्भानं, मज्झदेसूपसम्पदं;
दसवग्गेन अब्भानं, विना सब्बं तु वट्टति.
कम्मं वीसतिवग्गेन, न कत्तब्बं न किञ्चिपि;
ऊने दोसोति ञापेतुं, नाधिके अतिरेकता.
चत्तारो पकतत्ताव, कम्मप्पत्ताति दीपिता;
चतुवग्गेन कत्तब्बे, सेसेसु च अयं नयो.
चतुवग्गादिकत्तब्बं, कत्वासंवासपुग्गलं;
गणपूरं करोन्तस्स, कतं कुप्पति दुक्कटं.
परिवासादिकम्मेपि ¶ , तत्रट्ठं गणपूरकं;
कत्वा पन करोन्तानं, तथा, सेसं तु वट्टति.
उपोसथक्खन्धककथा.
वस्सूपनायिकक्खन्धककथा
पुरिमा पच्छिमा चाति, दुवे वस्सूपनायिका;
आलयो वा वचीभेदो, कत्तब्बो उपगच्छता.
वस्सूपगमनं वापि, जानं अनुपगच्छतो;
तेमासमवसित्वा वा, चरन्तस्सपि दुक्कटं.
रुक्खस्स सुसिरे छत्ते, चाटिछवकुटीसु वा;
अज्झोकासेपि वा वस्सं, उपगन्तुं न वट्टति.
वस्सच्छेदे अनापत्ति, अन्तरायो सचे सिया;
छिन्नवस्सस्स भिक्खुस्स, वारिताव पवारणा.
मातापितूनं ¶ पन दस्सनत्थं;
पञ्चन्नमत्थे सहधम्मिकानं;
दट्ठुं गिलानं तदुपट्ठकानं;
भत्तादि नेसं परियेसनत्थं.
तथानभिरतं गन्त्वा, वूपकासेस्समुट्ठितं;
दिट्ठिं वा तस्स कुक्कुच्चं, विनोदेस्सामहन्ति वा.
एवं सत्ताहकिच्चेन, भिक्खुना विनयञ्ञुना;
अपेसितेपि गन्तब्बं, पगेव पहिते पन.
वस्सं उपगतेनेत्थ, अनिमन्तितभिक्खुना;
धम्मस्स सवनत्थाय, गन्तुं पन न वट्टति.
‘‘असुकं ¶ नाम दिवसं, सन्निपातो भविस्सति’’;
इच्चेवं कतिका पुब्बं, कता चे पन वट्टति.
‘‘धोविस्सामि रजिस्सामि, भण्डक’’न्ति न वट्टति;
सचाचरियुपज्झाया, पहिणन्ति च वट्टति.
उद्देसादीनमत्थाय, गन्तुं नेव च वट्टति;
गरूनं दस्सनत्थाय, गन्तुं लभति पुग्गलो.
सचे आचरियो ‘‘अज्ज, मा गच्छाही’’ति भासति;
रत्तिच्छेदे अनापत्ति, होतीति परिदीपिता.
यस्स कस्सचि ञातिस्स, उपट्ठाककुलस्स वा;
गच्छतो दस्सनत्थाय, रत्तिच्छेदे च दुक्कटं.
‘‘आगमिस्सामि अज्जेव, गन्त्वाहं गामक’’न्ति च;
सचे पापुणितुं गच्छं, न सक्कोतेव वट्टति.
वजे सत्थेपि नावायं, तीसु ठानेसु भिक्खुनो;
वस्सच्छेदे अनापत्ति, पवारेतुञ्च वट्टति.
सति पच्चयवेकल्ले, सरीराफासुताय वा;
एसेव अन्तरायोति, वस्सं छेत्वापि पक्कमे.
येन केनन्तरायेन, वस्सं नोपगतो हि यो;
दुतिया उपगन्तब्बा, छिन्नवस्सेन वा पन.
वस्सं ¶ अनुपगन्त्वा वा, तदहेव च गच्छति;
बहिद्धा एव सत्ताहं, उपगन्त्वापि वा पन.
वीतिनामेति चे तस्स, पुरिमापि न विज्जति;
पटिस्सवे च भिक्खुस्स, होति आपत्ति दुक्कटं.
वस्सं पनुपगन्त्वा च, उट्ठापेत्वा न चारुणं;
गच्छतो पन सत्ताह-करणेनेव भिक्खुनो.
अन्तोयेव च सत्ताहं, निवत्तन्तस्स तस्स तु;
अनापत्तीति को वादो, वसित्वा बहि गच्छतो.
‘‘वसिस्सामीध ¶ वस्स’’न्ति, आलयो यदि विज्जति;
नोपेतसतिया वस्सं, तेन सेनासनं पन.
गहितं सुग्गहितं होति, छिन्नवस्सो न होति सो;
लभतेव पवारेतुं, न दोसो कोचि विज्जति.
‘‘इमस्मिं विहारे तेमासं, इमं वस्सं उपेमि’’ति;
निच्छारिते च तिक्खत्तुं, वस्सं उपगतो सिया.
आदिं तु नवमिं कत्वा, गन्तुं वट्टति भिक्खुनो;
आगच्छतु च पच्छा सो, मा वा दोसो न विज्जति.
वस्सूपनायिकक्खन्धककथा.
पवारणक्खन्धककथा
चातुद्दसी पञ्चदसी, सामग्गी च पवारणा;
तेवाची द्वेकवाची च, सङ्घे च गणपुग्गले.
एता पन मुनिन्देन, वुत्ता नव पवारणा;
तीणि कम्मानि मुञ्चित्वा, अन्तेनेव पवारये.
पुब्बकिच्चं समापेत्वा, पत्तकल्ले समानिते;
ञत्तिं ठपेत्वा सङ्घेन, कत्तब्बा हि पवारणा.
पवारेन्तेसु ¶ थेरेसु, निसीदेय्य नवो पन;
सयं याव पवारेय्य, ताव उक्कुटिकञ्हि सो.
ञत्तिं वत्वा पवारेय्युं, चत्तारो वा तयोपि वा;
पुब्बकिच्चं समापेत्वा, एकावासे वसन्ति चे.
अञ्ञमञ्ञं पवारेय्युं, विना ञत्तिं दुवे जना;
अधिट्ठेय्य पनेकोपि, सेसा सङ्घपवारणा.
पवारिते ¶ च सङ्घस्मिं, करेय्यनागतो पन;
अवुट्ठो छिन्नवस्सो वा, पारिसुद्धिउपोसथं.
पञ्च यस्मिं पनावासे, चत्तारो वा तयोपि वा;
एकेकस्स हरित्वान, समणा ते पवारणं.
अञ्ञमञ्ञं पवारेन्ति, सचे आपत्ति दुक्कटं;
सेसं उपोसथे वुत्त-नयेनिध नये बुधो.
पारिसुद्धिप्पदानेन, सम्पादेतत्तनो सुचिं;
छन्ददानेन सङ्घस्स, सब्बं साधेति, नत्तनो.
तस्मा पन उभिन्नम्पि, किच्चसिद्धत्थ