📜
ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ
ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೋ
ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ
ಅನನ್ತಕರುಣಾಪಞ್ಞಂ ¶ ¶ ¶ , ತಥಾಗತಮನುತ್ತರಂ;
ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿರಸಾ ಬುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಂ ಸಾಧುಗಣಮ್ಪಿ ಚ.
ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲನಾಮಾಯ, ಸಿಲಾಯಾತುಲವಿಕ್ಕಮೋ;
ನಿಸಿನ್ನೋ ದೇವರಾಜಸ್ಸ, ವಿಮಲೇ ಸೀತಲೇ ತಲೇ.
ಯಂ ದೇವದೇವೋ ದೇವಾನಂ, ದೇವದೇವೇಹಿ ಪೂಜಿತೋ;
ದೇಸೇಸಿ ದೇವಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಧಮ್ಮಂ ದೇವಪುರಕ್ಖತೋ.
ತತ್ಥಾಹಂ ¶ ಪಾಟವತ್ಥಾಯ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಿಟಕುತ್ತಮೇ;
ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರನ್ತು, ಮಧುರಂ ಮತಿವಡ್ಢನಂ.
ತಾಳಂ ಮೋಹಕವಾಟಸ್ಸ, ವಿಘಾಟನಮನುತ್ತರಂ;
ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪವಿಸನ್ತಾನಂ, ಅಭಿಧಮ್ಮಮಹಾಪುರಂ.
ಸುದುತ್ತರಂ ತರನ್ತಾನಂ, ಅಭಿಧಮ್ಮಮಹೋದಧಿಂ;
ಸುದುತ್ತರಂ ತರನ್ತಾನಂ, ತರಂವ ಮಕರಾಕರಂ.
ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಹತ್ಥಸಾರಮನುತ್ತರಂ;
ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಸಮಾಸೇನ, ತಂ ಸುಣಾಥ ಸಮಾಹಿತಾ.
೧. ಪಠಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಚಿತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ
ಚಿತ್ತಂ ¶ ಚೇತಸಿಕಂ ರೂಪಂ, ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ನಿರುತ್ತರೋ;
ಚತುಧಾ ದೇಸಯೀ ಧಮ್ಮೇ, ಚತುಸಚ್ಚಪ್ಪಕಾಸನೋ.
ತತ್ಥ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ವಿಸಯವಿಜಾನನಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಪನ ಕೋ ವಚನತ್ಥೋ? ವುಚ್ಚತೇ – ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಕವಸೇನ ಪನ ಚಿನ್ತೇತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ, ಅತ್ತಸನ್ತಾನಂ ವಾ ಚಿನೋತೀತಿಪಿ ಚಿತ್ತಂ.
ವಿಚಿತ್ತಕರಣಾ ¶ ಚಿತ್ತಂ, ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತತಾಯ ವಾ;
ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇ, ವಿಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಕೇ;
ಚಿತ್ತಸಮ್ಮುತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ವಿಞ್ಞಾಣೇ ಇಧ ವಿಞ್ಞುನಾ.
ತಂ ಪನ ಸಾರಮ್ಮಣತೋ ಏಕವಿಧಂ, ಸವಿಪಾಕಾವಿಪಾಕತೋ ದುವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಸವಿಪಾಕಂ ನಾಮ ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ, ಅವಿಪಾಕಂ ಅಬ್ಯಾಕತಂ. ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಜಾತಿಭೇದತೋ ತಿವಿಧಂ.
ತತ್ಥ ¶ ಕುಸಲನ್ತಿ ಪನೇತಸ್ಸ ಕೋ ವಚನತ್ಥೋ?
ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಸಲನತೋ, ಕುಸಾನಂ ಲವನೇನ ವಾ;
ಕುಸೇನ ಲಾತಬ್ಬತ್ತಾ ವಾ, ಕುಸಲನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಛೇಕೇ ಕುಸಲಸದ್ದೋಯಂ, ಆರೋಗ್ಯೇ ಅನವಜ್ಜಕೇ;
ದಿಟ್ಠೋ ಇಟ್ಠವಿಪಾಕೇಪಿ, ಅನವಜ್ಜಾದಿಕೇ ಇಧ.
ತಸ್ಮಾ ಅನವಜ್ಜಇಟ್ಠವಿಪಾಕಲಕ್ಖಣಂ ಕುಸಲಂ, ಅಕುಸಲವಿದ್ಧಂಸನರಸಂ, ವೋದಾನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ. ವಜ್ಜಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಅನವಜ್ಜಲಕ್ಖಣಂ ವಾ ಕುಸಲಂ, ವೋದಾನಭಾವರಸಂ, ಇಟ್ಠವಿಪಾಕಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನಂ. ಸಾವಜ್ಜಾನಿಟ್ಠವಿಪಾಕಲಕ್ಖಣಮಕುಸಲಂ. ತದುಭಯವಿಪರೀತಲಕ್ಖಣಮಬ್ಯಾಕತಂ, ಅವಿಪಾಕಾರಹಂ ವಾ.
ತತ್ಥ ¶ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಏಕವೀಸತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ, ತದಿದಂ ಭೂಮಿತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತಿ – ಕಾಮಾವಚರಂ, ರೂಪಾವಚರಂ, ಅರೂಪಾವಚರಂ, ಲೋಕುತ್ತರಞ್ಚೇತಿ.
ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಭೂಮಿತೋ ಏಕವಿಧಂ, ಸವತ್ಥುಕಾವತ್ಥುಕಭೇದತೋ ದುವಿಧಂ, ಹೀನಮಜ್ಝಿಮಪಣೀತಭೇದತೋ ತಿವಿಧಂ, ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಪ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕನ್ತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠವಿಧಮ್ಪಿ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ನಾಮ.
ಉದ್ದಾನತೋ ದುವೇ ಕಾಮಾ, ಕ್ಲೇಸವತ್ಥುವಸಾ ಪನ;
ಕಿಲೇಸೋ ಛನ್ದರಾಗೋವ, ವತ್ಥು ತೇಭೂಮವಟ್ಟಕಂ.
ಕಿಲೇಸಕಾಮೋ ¶ ಕಾಮೇತಿ, ವತ್ಥು ಕಾಮೀಯತೀತಿ ಚ;
ಸಿಜ್ಝತಿ ದುವಿಧೋಪೇಸ, ಕಾಮೋ ವೋ ಕಾರಕದ್ವಯೇ.
ಯಸ್ಮಿಂ ¶ ಪನ ಪದೇಸೇ ಸೋ, ಕಾಮೋಯಂ ದುವಿಧೋಪಿ ಚ;
ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ವಸೇನಾವ-ಚರತೀತಿ ಚ ಸೋ ಪನ.
ಪದೇಸೋ ಚತುಪಾಯಾನಂ, ಛನ್ನಂ ದೇವಾನಮೇವ ಚ;
ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸೇನೇವ, ಏಕಾದಸವಿಧೋ ಪನ.
ಕಾಮೋವಚರತೀತೇತ್ಥ, ಕಾಮಾವಚರಸಞ್ಞಿತೋ;
ಅಸ್ಸಾಭಿಲಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಹಿ, ಸಸತ್ಥಾವಚರೋ ವಿಯ.
ಸ್ವಾಯಂ ರೂಪಭವೋ ರೂಪಂ, ಏವಂ ಕಾಮೋತಿ ಸಞ್ಞಿತೋ;
ಉತ್ತರಸ್ಸ ಪದಸ್ಸೇವ, ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಉದೀರಿತೋ.
ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಕಾಮೇ ಇದಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸದಾವಚರತೀತಿ ಚ;
ಕಾಮಾವಚರಮಿಚ್ಚೇವಂ, ಕಥಿತಂ ಕಾಮಘಾತಿನಾ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಭವೇ ಕಾಮೇ, ಅವಚಾರಯತೀತಿ ವಾ;
ಕಾಮಾವಚರಮಿಚ್ಚೇವಂ, ಪರಿಯಾಪನ್ನನ್ತಿ ತತ್ರ ವಾ.
ಇದಂ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ಕಾಮಾವಚರಸಞ್ಞಿತಂ;
ದಸಪುಞ್ಞಕ್ರಿಯವತ್ಥು-ವಸೇನೇವ ಪವತ್ತತಿ.
ದಾನಂ ಸೀಲಂ ಭಾವನಾ ಪತ್ತಿದಾನಂ,
ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ದೇಸನಾ ಚಾನುಮೋದೋ;
ದಿಟ್ಠಿಜ್ಜುತ್ತಂ ಸಂಸುತಿಚ್ಚಾಪಚಾಯೋ,
ಞೇಯ್ಯೋ ಏವಂ ಪುಞ್ಞವತ್ಥುಪ್ಪಭೇದೋ.
ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಸಙ್ಗಹಂ ದಾನೇ, ಪತ್ತಿದಾನಾನುಮೋದನಾ;
ತಥಾ ಸೀಲಮಯೇ ಪುಞ್ಞೇ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಾಪಚಾಯನಾ.
ದೇಸನಾ ಸವನಂ ದಿಟ್ಠಿ-ಉಜುಕಾ ಭಾವನಾಮಯೇ;
ಪುನ ತೀಣೇವ ಸಮ್ಭೋನ್ತಿ, ದಸ ಪುಞ್ಞಕ್ರಿಯಾಪಿ ಚ.
ಸಬ್ಬಾನುಸ್ಸತಿಪುಞ್ಞಞ್ಚ, ಪಸಂಸಾ ಸರಣತ್ತಯಂ;
ಯನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಜುಕಮ್ಮಸ್ಮಿಂ, ಸಙ್ಗಹಂ ನತ್ಥಿ ಸಂಸಯೋ.
ಪುರಿಮಾ ¶ ಮುಞ್ಚನಾ ಚೇವ, ಪರಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಚೇತನಾ;
ಹೋತಿ ದಾನಮಯಂ ಪುಞ್ಞಂ, ಏವಂ ಸೇಸೇಸು ದೀಪಯೇ.
ಇದಾನಿ ಅಸ್ಸ ಪನಟ್ಠವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಯಮುಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಕಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯದಾ ಹಿ ಯೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಹೇತುಂ ಆಗಮ್ಮ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಪರೇಹಿ ಅನುಸ್ಸಾಹಿತೋ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋತಿ, ತದಾಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ¶ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಂ ¶ ಪಠಮಂ ಮಹಾಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯದಾ ಪನ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಪರೇಹಿ ಉಸ್ಸಾಹಿತೋ ಕರೋತಿ, ತದಾಸ್ಸ ತಮೇವ ಚಿತ್ತಂ ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಂ ಹೋತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇ ಸಙ್ಖಾರೋತಿ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪರಸ್ಸ ವಾ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗಸ್ಸಾಧಿವಚನಂ. ಯದಾ ಪನ ಞಾತಿಜನಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿದಸ್ಸನೇನ ಜಾತಪರಿಚಯಾ ಬಾಲಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಸಹಸಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಹತ್ಥಗತಂ ದದನ್ತಿ ವಾ ವನ್ದನ್ತಿ ವಾ, ತದಾ ತೇಸಂ ತತಿಯಚಿತ್ತಮುಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯದಾ ಪನ ತೇ ‘‘ದೇಥ ವನ್ದಥ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏವಂ ಞಾತಿಜನೇನ ಉಸ್ಸಾಹಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಹತ್ಥಗತಂ ದದನ್ತಿ ವಾ ವನ್ದನ್ತಿ ವಾ, ತದಾ ತೇಸಂ ಚತುತ್ಥಚಿತ್ತಮುಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯದಾ ಪನ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾದೀನಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಹೇತೂನಂ ಅಭಾವಂ ಆಗಮ್ಮ ಚತೂಸುಪಿ ವಿಕಪ್ಪೇಸು ಸೋಮನಸ್ಸರಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ಸೇಸಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಏವಂ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಪ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ದಸಪುಞ್ಞಕ್ರಿಯಾದೀನಂ, ವಸೇನ ಚ ಬಹೂನಿಪಿ;
ಏತಾನಿ ಪನ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಭವನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಯೇ.
ಸತ್ತರಸ ಸಹಸ್ಸಾನಿ, ದ್ವೇ ಸತಾನಿ ಅಸೀತಿ ಚ;
ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞಾನಿ, ಭವನ್ತೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ತಂ ಪನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಕಾಮಾವಚರಸುಗತಿಯಂ ಭವಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಭಿನಿಪ್ಫಾದೇತಿ.
ಇತರೇಸು ಪನ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಸವತ್ಥುಕತೋ ಏಕವಿಧಂ, ದ್ವೀಸು ಭವೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ದುವಿಧಂ, ಹೀನಮಜ್ಝಿಮಪಣೀತಭೇದತೋ ತಿವಿಧಂ, ಪಟಿಪದಾದಿಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ, ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದತೋ ಪಞ್ಚವಿಧಂ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಬ್ಯಾಪಾದಥಿನಮಿದ್ಧಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾವಿಪ್ಪಹೀನಂ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ¶ ಪಠಮಂ, ವಿತಕ್ಕವಿಪ್ಪಹೀನಂ ವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ¶ ದುತಿಯಂ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರವಿಪ್ಪಹೀನಂ ಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ತತಿಯಂ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿವಿಪ್ಪಹೀನಂ ಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚತುತ್ಥಂ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖವಿಪ್ಪಹೀನಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಞ್ಚಮನ್ತಿ ಇದಂ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ¶ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ನಾಮ.
ತಂ ಪನ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಪಥವೀಕಸಿಣಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಅನೇಕವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸಬ್ಬಂ ಪನೇತಂ ರೂಪಾವಚರಭಾವನಾಪುಞ್ಞವಸಪ್ಪವತ್ತಂ ಯಥಾನುರೂಪಂ ರೂಪಾವಚರೂಪಪತ್ತಿನಿಪ್ಫಾದಕಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ತಾವ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಸೇಸೇಸು ಪನ ದ್ವೀಸು ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ತಾವ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾಯೋಗಭೇದತೋ ಏಕವಿಧಂ, ಸವತ್ಥುಕಾವತ್ಥುಕಭೇದತೋ ದುವಿಧಂ, ಹೀನಮಜ್ಝಿಮಪಣೀತಭೇದತೋ ತಿವಿಧಂ, ಆರಮ್ಮಣಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ. ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸಂ, ತತ್ಥ ಪವತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತಸ್ಸ ಅಪಗಮೋ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನನ್ತಿ ಇದಮಸ್ಸ ಚತುಬ್ಬಿಧಮಾರಮ್ಮಣಂ. ಯಥಾಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಏತಸ್ಸಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸಬ್ಬಸೋ ರೂಪಸಞ್ಞಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾ ಪಟಿಘಸಞ್ಞಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ಅಮನಸಿಕಾರಾ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ, ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತನ್ತಿ ಇದಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ನಾಮ. ಸಬ್ಬಂ ಪನೇತಂ ಅರೂಪಾವಚರಭಾವನಾಪುಞ್ಞವಸಪ್ಪವತ್ತಂ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಅರೂಪೂಪಪತ್ತಿನಿಪ್ಫಾದಕಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಇತರಂ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣತೋ ಏಕವಿಧಂ, ನಿಯತಾನಿಯತವತ್ಥುಕಭೇದತೋ ದುವಿಧಂ, ತೀಹಿ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇಹಿ ಪತ್ತಬ್ಬತೋ ತಿವಿಧಂ, ಚತುಮಗ್ಗಯೋಗಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ¶ . ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಸಞ್ಞೋಜನಪ್ಪಹಾನಕರಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ, ರಾಗದೋಸಮೋಹಾನಂ ತನುತ್ತಕರಂ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ, ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದಾನಂ ನಿರವಸೇಸಪ್ಪಹಾನಕರಂ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ, ರೂಪರಾಗಅರೂಪರಾಗಮಾನಉದ್ಧಚ್ಚಅವಿಜ್ಜಾಪಹಾನಕರಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ನಾಮ. ಏಕೇಕಂ ಪನೇತ್ಥ ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದತೋ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವೀಸತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸಬ್ಬಂ ಪನೇತಂ ಲೋಕುತ್ತರಭಾವನಾಪುಞ್ಞವಸಪ್ಪವತ್ತಂ ಮಗ್ಗಾನುರೂಪಫಲಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೇ ಅಭಿನಿಪ್ಫಾದೇತಿ. ಏವಂ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಕಾಮೇ ¶ ¶ ಅಟ್ಠೇವ ರೂಪೇ ಚ, ಪಞ್ಚ ಚತ್ತಾರಿರೂಪಿಸು;
ಚತ್ತಾರಾನುತ್ತರಾನೇವಂ, ಕುಸಲಾನೇಕವೀಸತಿ.
ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಪಗತೇನ ಸತಾ,
ಕುಸಲೇ ಕುಸಲೇನ ಚ ಯಂ ಕುಸಲಂ;
ಚತುಭೂಮಿಗತಂ ಮುನಿನಾ ವಸಿನಾ,
ಲಪಿತಂ ಲಪಿತಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಮಯಾ.
ಅಕುಸಲಂ ಪನ ಭೂಮಿತೋ ಏಕವಿಧಂ ಕಾಮಾವಚರಮೇವ, ನಿಯತಾನಿಯತವತ್ಥುವಸೇನ ಚ ಏಕಹೇತುಕದುಹೇತುಕವಸೇನ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಜನಕಾಜನಕವಸೇನ ಚ ದುವಿಧಂ, ತೀಹಿ ವೇದನಾಹಿ ಯೋಗತೋ ಚ ಲೋಭಮೂಲಂ ದೋಸಮೂಲಂ ಮೋಹಮೂಲನ್ತಿ ಮೂಲತೋ ಚ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಲೋಭಮೂಲಂ ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾದಿಟ್ಠಿಪ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇಕನ್ತಿ.
ಯದಾ ¶ ಹಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಕಾಮೇ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಾದೀನಿ ವಾ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಿ ಸಭಾವತಿಕ್ಖೇನೇವ ಅನುಸ್ಸಾಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ತದಾಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯದಾ ಪನ ಮನ್ದೇನ ಸಮುಸ್ಸಾಹಿತೇನ, ತದಾ ದುತಿಯಂ. ಯದಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ಅಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಾ ಅಭಿಜ್ಝಾಯತಿ, ಪರಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ವಾ ಹರತಿ ಸಭಾವತಿಕ್ಖೇನೇವ ಅನುಸ್ಸಾಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ತದಾ ತತಿಯಂ. ಯದಾ ಮನ್ದೇನ ಸಮುಸ್ಸಾಹಿತೇನ, ತದಾ ಚತುತ್ಥಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯದಾ ಪನ ಕಾಮಾನಂ ವಾ ಅಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಹೇತೂನಂ ಅಭಾವೇನ ಚತೂಸುಪಿ ವಿಕಪ್ಪೇಸು ಸೋಮನಸ್ಸರಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ಸೇಸಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ. ಏವಂ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾದಿಟ್ಠಿಪ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಲೋಭಮೂಲಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ದೋಸಮೂಲಂ ಪನ ಏಕನ್ತಸವತ್ಥುಕತೋ ಏಕವಿಧಂ, ಅಸಙ್ಖಾರಸಸಙ್ಖಾರಭೇದತೋ ದುವಿಧಂ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ಸಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ. ಅಸ್ಸ ಪನ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಸು ತಿಕ್ಖಮನ್ದಪ್ಪವತ್ತಿಕಾಲೇ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಮೋಹಮೂಲಮ್ಪಿ ¶ ¶ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಯೋಗತೋ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಅಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಿಕ್ಖೇಪಕಾಲೇಸು ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ.
ಏವಂ ತಾವ ದ್ವಾದಸವಿಧಂ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬಂ ಪನೇತಂ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಅಪಾಯೇಸು ಉಪಪತ್ತಿಯಾ, ಸುಗತಿಯಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅಭಿನಿಪ್ಫಾದಕಂ ಹೋತಿ.
ಲೋಭಮೂಲವಸೇನಟ್ಠ, ದೋಸಮೂಲವಸಾ ದುವೇ;
ಮೋಹಮೂಲವಸೇನ ದ್ವೇ, ಏವಂ ದ್ವಾದಸಧಾ ಸಿಯುಂ.
ಪಾಪಾಪಾಪೇಸ್ವಪಾಪೇನ ¶ , ಯಂ ವುತ್ತಂ ಪಾಪಮಾನಸಂ;
ಪಾಪಾಪಾಪಪ್ಪಹೀನೇನ, ತಂ ಮಯಾ ಸಮುದಾಹಟಂ.
ಇತರಂ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮವಿಪಾಕಾರಹತೋ ಏಕವಿಧಂ ಹೋತಿ, ಜಾತಿಭೇದತೋ ದುವಿಧಂ ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಂ ಕಿರಿಯಚಿತ್ತನ್ತಿ. ತತ್ಥ ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಂ ಭೂಮಿಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಕಾಮಾವಚರಂ ರೂಪಾವಚರಂ ಅರೂಪಾವಚರಂ ಲೋಕುತ್ತರನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರಂ ದುವಿಧಂ ಕುಸಲವಿಪಾಕಂ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕನ್ತಿ. ಕುಸಲವಿಪಾಕಂ ದುವಿಧಂ ಸಹೇತುಕಮಹೇತುಕಞ್ಚೇತಿ.
ತತ್ಥ ಸಹೇತುಕವಿಪಾಕಚಿತ್ತಂ ಸಕಕುಸಲಂ ವಿಯ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಪ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಅಟ್ಠವಿಧಂ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ಸಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಸಹೇತುಕವಿಪಾಕಂ ನಾಮ.
ಯಥಾ ಪನಸ್ಸ ಕುಸಲಂ ದಾನಾದಿವಸೇನ ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಪವತ್ತತಿ, ನ ಇದಂ ತಥಾ. ಇದಂ ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿತದಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ಪರಿತ್ತಧಮ್ಮಪರಿಯಾಪನ್ನೇಸುಯೇವ ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಪವತ್ತತಿ. ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾನಞ್ಚ ವಿಸೇಸೇ ಅಸತಿಪಿ ಆದಾಸತಲಾದೀಸು ಮುಖನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಯ ನಿರುಸ್ಸಾಹಂ ವಿಪಾಕಂ, ಮುಖಂ ವಿಯ ಸಉಸ್ಸಾಹಂ ಕುಸಲನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇಮೇಸಂ ಪನ ವಿಪಚ್ಚನಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಇಮಾನಿ ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿತದಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚನ್ತಿ.
ಕಾಮಾವಚರದೇವಾನಂ ¶ , ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಇಮೇ ಪನ;
ದುಹೇತುಕತಿಹೇತೂನಂ, ಭವನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ.
ತತೋ ಪವತ್ತಿಯಂ ಹುತ್ವಾ, ಭವಙ್ಗಂ ಯಾವತಾಯುಕಂ;
ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇ ಹುತ್ವಾ, ತದಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಚ.
ತತೋ ¶ ¶ ಮರಣಕಾಲಸ್ಮಿಂ, ಚುತಿ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತರೇ;
ಏವಂ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು, ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ನಿದ್ದಿಸೇ.
ಸಭೂಮಿಕುಸಲೇಹೇವ, ಮಹಾಪಾಕಾ ಸಮಾ ವಿನಾ;
ಕಮ್ಮದ್ವಾರಞ್ಚ ಕಮ್ಮಞ್ಚ, ಪುಞ್ಞಾನಂ ಕ್ರಿಯವತ್ಥುಕಂ.
ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನತ್ತಾ ಹಿ, ಅವಿಪಾಕಸಭಾವತೋ;
ಅಪ್ಪವತ್ತನತೋ ಚೇವ, ಪಾಕಾ ಪುಞ್ಞೇಹಿ ನೋ ಸಮಾ.
ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಹಿ, ತೇಸಮೇಕನ್ತತೋ ಪನ;
ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ತೇಸು, ನ ಜಾಯನ್ತಿ ಕದಾಚಿಪಿ.
ತಥಾ ವಿರತಿಯೋ ತಿಸ್ಸೋ, ನ ಪನೇತೇಸು ಜಾಯರೇ;
ಪಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾ ವುತ್ತಾ, ಕುಸಲಾತಿ ಹಿ ಸತ್ಥುನಾ.
ತಥಾಧಿಪತಿನೋಪೇತ್ಥ, ನ ಸನ್ತೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ;
ಛನ್ದಾದೀನಿ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ, ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಪನ.
ಅಸಙ್ಖಾರಸಸಙ್ಖಾರ-ವಿಧಾನಂ ಪನ ಪುಞ್ಞತೋ;
ಞೇಯ್ಯಂ ಪಚ್ಚಯತೋ ಚೇವ, ವಿಪಾಕೇಸು ಚ ವಿಞ್ಞುನಾ.
ಹೀನಾದೀನಂ ವಿಪಾಕತ್ತಾ, ಪುಞ್ಞಾನಂ ಪುಞ್ಞವಾದಿನಾ;
ಹೀನಾದಯೋ ಭವನ್ತೀತಿ, ವಿಪಾಕಾ ಪರಿದೀಪಿತಾ.
ಇದಂ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ಏಕನ್ತೇನ ಸವತ್ಥುಕಂ;
ಜಾಯತೇ ಕಾಮಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ನ ಪನಞ್ಞತ್ಥ ಜಾಯತೇ.
ಏವಂ ತಾವ ಸಹೇತುಕವಿಪಾಕಚಿತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಅಹೇತುಕವಿಪಾಕಚಿತ್ತಂ ¶ ಪನ ಅಲೋಭಾದಿಹೇತುವಿರಹಿತಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸುಖಸಹಗತಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಅಹೇತುಕಮನೋಧಾತುಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಅಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಸನ್ತೀರಣಂ ¶ , ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಅಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಸನ್ತೀರಣನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಅಹೇತುಕವಿಪಾಕಚಿತ್ತಂ ನಾಮ.
ಇದಂ ಪನ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ನಿಯತವತ್ಥುಕತೋ ಏಕವಿಧಂ, ನಿಯತಾನಿಯತಾರಮ್ಮಣತೋ ದುವಿಧಂ. ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಣಪಞ್ಚಕಂ ನಿಯತಾರಮ್ಮಣಂ, ಸೇಸತ್ತಯಂ ಅನಿಯತಾರಮ್ಮಣಂ. ಸುಖಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾಯೋಗತೋ ತಿವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಸುಖಸಹಗತಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ದ್ವಿಟ್ಠಾನಿಕಂ ಸನ್ತೀರಣಂ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಯುತ್ತಂ, ಸೇಸಮುಪೇಕ್ಖಾಯುತ್ತನ್ತಿ.
ದಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಸುತಾರಮ್ಮಣಮುತಾರಮ್ಮಣದಿಟ್ಠಸುತಮುತಾರಮ್ಮಣದಿಟ್ಠ-ಸುತಮುತವಿಞ್ಞಾತಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಂ. ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸುತಾರಮ್ಮಣಂ ¶ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಮುತಾರಮ್ಮಣಂ ಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣತ್ತಯಂ, ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಾರಮ್ಮಣಂ ಮನೋಧಾತುಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ, ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಿಞ್ಞಾತಾರಮ್ಮಣಂ ಸೇಸಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುದ್ವಯನ್ತಿ.
ವತ್ಥುತೋ ಛಬ್ಬಿಧಂ. ಕಥಂ? ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಮೇವ ವತ್ಥು, ತಥಾ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವತ್ಥು, ಅವಸೇಸತ್ತಯಸ್ಸ ಹದಯವತ್ಥುಮೇವಾತಿ.
ಆರಮ್ಮಣತೋ ಸತ್ತವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಕಥಂ? ರೂಪಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತಥಾ ಸದ್ದಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ, ರೂಪಾದಿಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಾ ಮನೋಧಾತು, ಸೇಸಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುದ್ವಯಂ ಛಳಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ.
ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪನ ಅಹೇತುಕವಿಪಾಕಚಿತ್ತಂ ಕಿಚ್ಚತೋ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಕಥಂ? ದಸ್ಸನಕಿಚ್ಚಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸವನಘಾಯನಸಾಯನಫುಸನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಸನ್ತೀರಣತದಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅವಸೇಸಾನಿ.
ತತ್ಥ ¶ ಚಕ್ಖುತೋ ಪವತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಚಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ವಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತಥಾ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ. ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುಸನ್ನಿಸ್ಸಿತರೂಪವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ¶ , ರೂಪಮತ್ತಾರಮ್ಮಣರಸಂ, ರೂಪಾಭಿಮುಖಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾಯ ಕಿರಿಯಾಮನೋಧಾತುಯಾ ಅಪಗಮಪದಟ್ಠಾನಂ. ತಥಾ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ಸೋತಾದಿಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸದ್ದಾದಿವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಾನಿ, ಸದ್ದಾದಿಮತ್ತಾರಮ್ಮಣರಸಾನಿ, ಸದ್ದಾದೀಸು ಅಭಿಮುಖಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾನಿ, ಸದ್ದಾದಿಆರಮ್ಮಣಾನಂ ಕಿರಿಯಾಮನೋಧಾತೂನಂ ಅಪಗಮಪದಟ್ಠಾನಾನಿ. ಮನೋಧಾತುಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ಪನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಅನನ್ತರಾ ರೂಪಾದಿವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ, ರೂಪಾದಿಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನರಸಂ, ತಥಾಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಅಪಗಮಪದಟ್ಠಾನಂ.
ಸೇಸಾ ಪನ ದ್ವೇ ಅಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯೋ ಛಳಾರಮ್ಮಣವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ, ಸನ್ತೀರಣಾದಿರಸಾ, ತಥಾಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಹದಯವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತತ್ಥ ಪಠಮಾ ಏಕನ್ತಮಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ ಸೋಮನಸ್ಸಯುತ್ತಾವ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಸನ್ತೀರಣಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಪಞ್ಚಸು ದ್ವಾರೇಸು ಠತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚತಿ, ಛಸು ಪನ ದ್ವಾರೇಸು ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚತಿ. ದುತಿಯಾ ¶ ಪನ ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ತೀರಣತದಾರಮ್ಮಣಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿವಸೇನ ಪವತ್ತನತೋ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಚ್ಚತಿ. ಕಥಂ? ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ತಾವ ಜಚ್ಚನ್ಧಜಚ್ಚಬಧಿರಜಚ್ಚಜಳಜಚ್ಚುಮ್ಮತ್ತಕಪಣ್ಡಕಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನನಪುಂಸಕಾದೀನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚತಿ. ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ವೀತಿವತ್ತಾಯ ಪವತ್ತಿಯಂ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಭವಙ್ಗಂ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚತಿ. ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತೇ ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣವೀಥಿಯಾ ಸನ್ತೀರಣಂ ಹುತ್ವಾ, ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇ ಛದ್ವಾರೇ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಹುತ್ವಾ, ಮರಣಕಾಲೇ ಚುತಿ ಹುತ್ವಾತಿ ಇಮೇಸು ಪನ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ. ಏವಂ ತಾವ ಅಹೇತುಕವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.
ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞಸ್ಸ ¶ , ವಿಪಾಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಸೋಳಸ;
ತಂ ತಿಹೇತುಕಪುಞ್ಞಸ್ಸ, ವಸೇನ ಪರಿದೀಪಯೇ.
ಇದಾನಿ ರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ತಾನಿ ನಿಯತವತ್ಥುಕತೋ ಏಕವಿಧಾನಿ, ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದತೋ ಪಞ್ಚವಿಧಾನಿ. ಕಥಂ? ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಠಮಂ, ವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ದುತಿಯಂ, ಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ತತಿಯಂ, ಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚತುತ್ಥಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಞ್ಚಮನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚಪಿ ರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ಉಪಪತ್ತಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿವಸೇನ ಪವತ್ತನ್ತಿ.
ಇದಾನಿ ¶ ಅರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ತಾನಿ ಸಕಕುಸಲಾನಿ ವಿಯ ಆರಮ್ಮಣಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಕಥಂ? ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ, ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ.
ಕುಸಲಾನುಗತಂ ಕತ್ವಾ, ಭಾಜಿತಂ ಕಿಂ ಮಹಗ್ಗತಂ;
ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞಂವ, ನಾಸಮಾನಫಲಂ ಯತೋ.
ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲೇಹೇವ, ಸಮಾನಂ ಸಬ್ಬಥಾ ಇದಂ;
ಗಜಾದೀನಂ ಯಥಾ ಛಾಯಾ, ಗಜಾದಿಸದಿಸಾ ತಥಾ.
ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞಂವ, ನಾಪರಾಪರಿಯವೇದನಂ;
ಝಾನಾ ಅಪರಿಹೀನಸ್ಸ, ಸತ್ತಸ್ಸ ಭವಗಾಮಿನೋ.
ಕುಸಲಾನನ್ತರಂಯೇವ ¶ , ಫಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಚ;
ಞಾಪನತ್ಥಂ ಪನೇತಸ್ಸ, ಕುಸಲಾನುಗತಂ ಕತಂ.
ಪಟಿಪ್ಪದಾಕ್ಕಮೋ ಚೇವ, ಹೀನಾದೀನಞ್ಚ ಭೇದತೋ;
ಝಾನಾಗಮನತೋ ಚೇತ್ಥ, ವೇದಿತಬ್ಬೋ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಅಭಾವೋಧಿಪತೀನಞ್ಚ ¶ , ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸಕೋ;
ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಚ ಸೇಸೇನ, ಕುಸಲೇನ ಸಮಂ ಮತಂ. –
ಏವಂ ರೂಪಾವಚರಾರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಇದಾನಿ ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತಾನಿ ಚತುಮಗ್ಗಯುತ್ತಚಿತ್ತಫಲತ್ತಾ ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಕಥಂ? ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಫಲಚಿತ್ತಂ, ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಫಲಚಿತ್ತಂ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಫಲಚಿತ್ತಂ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಫಲಚಿತ್ತನ್ತಿ. ಏವಂ ಪನೇತ್ಥ ಏಕೇಕಂ ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದತೋ ಪಞ್ಚವಿಧಂ, ಪುನ ಮಗ್ಗವೀಥಿಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿತೋ ದುವಿಧಂ. ಏವಂ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.
ಸುಞ್ಞತಂ ¶ ಅನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ, ತಥಾಪಣಿಹಿತನ್ತಿಪಿ;
ಏತಾನಿ ತೀಣಿ ನಾಮಾನಿ, ಮಗ್ಗಸ್ಸಾನನ್ತರೇ ಫಲೇ.
ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಪರಭಾಗಸ್ಮಿಂ, ವಳಞ್ಜನಫಲೇಸು ನ;
ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನೇವ, ತಾನಿ ನಾಮಾನಿ ಲಬ್ಭರೇ.
ಹೋನ್ತಿ ಸಾಧಿಪತೀನೇವ, ಲೋಕುತ್ತರಫಲಾನಿ ತು;
ವಿಪಾಕೇಧಿಪತೀ ನತ್ಥಿ, ಠಪೇತ್ವಾ ತು ಅನಾಸವೇ.
ಅತ್ತನೋ ಮಗ್ಗಭಾವೇನ, ಮಗ್ಗೋ ‘‘ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ;
ಫಲಂ ಮಗ್ಗಮುಪಾದಾಯ, ಮಗ್ಗೋ ನಾಮಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ. –
ಏವಂ ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಇದಾನಿ ಸತ್ತಾಕುಸಲವಿಪಾಕಾನಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖಸಹಗತಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಅಹೇತುಕಮನೋಧಾತುಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಅಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಸನ್ತೀರಣನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ.
ಏತ್ಥ ¶ ಪನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಏಕಾದಸವಿಧೇನಾಪಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಕಮ್ಮೇ ಆಯೂಹಿತೇ ಕಮ್ಮಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಗತಿನಿಮಿತ್ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚತಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ವೀತಿವತ್ತಾಯ ¶ ದುತಿಯಚಿತ್ತವಾರಂ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಭವಙ್ಗಂ ಹುತ್ವಾ, ಅನಿಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಾಯ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಯಾ ಸನ್ತೀರಣಂ ಹುತ್ವಾ, ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಹುತ್ವಾ, ಮರಣಕಾಲೇ ಚುತಿ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚತಿ. ಏವಂ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಚ್ಚತಿ. ಕೇವಲಂ ಹಿ ತಾನಿ ಕುಸಲವಿಪಾಕಾಹೇತುಕಚಿತ್ತಾನಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾನಿ, ಇಮಾನಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾನಿ. ಅಯಮಿಮೇಸಂ, ತೇಸಞ್ಚ ವಿಸೇಸೋ.
ಅನಿಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತಗೋಚರೇ ವತ್ತರೇ ಇಮೇ;
ಸುಖಾದಿತ್ತಯಯುತ್ತಾ ತೇ, ದುಕ್ಖುಪೇಕ್ಖಾಯುತಾ ಇಮೇ.
ಏವಂ ¶ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲವಿಪಾಕಸಹೇತುಕಮಟ್ಠವಿಧಂ, ಅಹೇತುಕಮಟ್ಠವಿಧಂ, ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದತೋ ರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಂ ಪಞ್ಚವಿಧಂ, ಆರಮ್ಮಣಭೇದತೋ ಅರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ, ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಫಲಭೇದತೋ ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಿಭೇದತೋ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಂ ಸತ್ತವಿಧನ್ತಿ ಛತ್ತಿಂಸವಿಧಂ ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಏವಂ ಛತ್ತಿಂಸಧಾ ಪಾಕಂ, ಪಾಕಸಾಸನಪೂಜಿತೋ;
ಸವಿಪಾಕಾವಿಪಾಕೇಸು, ಕುಸಲೋ ಸುಗತೋಬ್ರವಿ.
ಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಂ ಪನ ಅವಿಪಾಕತೋ ಏಕವಿಧಂ, ಪರಿತ್ತಮಹಗ್ಗತತೋ ದುವಿಧಂ, ಕಾಮಾವಚರರೂಪಾವಚರಅರೂಪಾವಚರಭೂಮಿಭೇದತೋ ತಿವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರಂ ದುವಿಧಂ ಸಹೇತುಕಮಹೇತುಕನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಸಹೇತುಕಂ ಏಕವಿಧಂ ಅರಹತೋ ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ. ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಪ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಂ ವಿಯ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ¶ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಸಹೇತುಕಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ. ಏತಾನಿ ಪನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ದಾನಾದಿವಸೇನ ಖೀಣಾಸವಾನಂಯೇವ ಪವತ್ತನ್ತಿ. ಏವಂ ಸಹೇತುಕಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.
ಅಹೇತುಕಕಿರಿಯಚಿತ್ತಂ ಪನ ತಿವಿಧಂ ಕಿರಿಯಾಹೇತುಕಮನೋಧಾತುಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾವಜ್ಜನಚಿತ್ತಂ, ಕಿರಿಯಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಹಸಿತುಪ್ಪಾದಚಿತ್ತಂ, ಕಿರಿಯಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಚಿತ್ತನ್ತಿ ¶ .
ತತ್ಥ ಕಿರಿಯಾಹೇತುಕಮನೋಧಾತು ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಇಟ್ಠಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತಅನಿಟ್ಠಅನಿಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತೇಸು ರೂಪಾರಮ್ಮಣೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಸಾದೇ ಘಟ್ಟಿತೇ ತಂ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆವಜ್ಜನವಸೇನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪುರೇಚಾರೀ ಹುತ್ವಾ ಭವಙ್ಗಂ ಆವಟ್ಟಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಸೋತದ್ವಾರಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಇತರಾ ಪನ ದ್ವೇ ಅಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯೋ ಸಾಧಾರಣಾಸಾಧಾರಣಾತಿ ದುವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಅಸಾಧಾರಣಾ ಪನ ಕಿರಿಯಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇವ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಛಸು ಅನುಳಾರೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಹಸಿತುಪ್ಪಾದಕಿಚ್ಚಾ ನಿಯತವತ್ಥುಕಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಸಾಧಾರಣಾ ಪನ ಅಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಛಳಾರಮ್ಮಣವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ ¶ , ತಥಾಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸಾ ತೀಸು ಭವೇಸು ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಚಿತ್ತಕಸತ್ತಾನಂ ಸಾಧಾರಣಾ, ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಪನ ಸಚಿತ್ತಕಸ್ಸ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಾಮ. ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಪನಾಯಂ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಮನೋದ್ವಾರೇಸು ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಾವಜ್ಜನಕಿಚ್ಚಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಛ ಅಸಾಧಾರಣಞಾಣಾನಿಪಿ ಏತಾಯ ಗಹಿತಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತಿ. ಸಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಗಹಣಸಮತ್ಥತಾಯ ¶ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಗತಿಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಅಹೇತುಕಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ.
ಇಧ ಠತ್ವಾ ಹಸನಚಿತ್ತಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಾನಿ. ತೇರಸ ಹಸನಚಿತ್ತಾನಿ. ಕುಸಲತೋ ಚತೂಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತೇಹಿ, ಅಕುಸಲತೋ ಚತೂಹೀತಿ ಇಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಹಸನ್ತಿ, ಸೇಖಾ ಪನ ಕುಸಲತೋ ಚತೂಹಿ, ಅಕುಸಲತೋ ದ್ವೀಹಿ ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತೇಹೀತಿ ಛಹಿ ಹಸನ್ತಿ, ಖೀಣಾಸವಾ ಕಿರಿಯತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತೇಹಿ ಹಸನ್ತೀತಿ.
ಸೋಮನಸ್ಸಯುತಾನಟ್ಠ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಿ ಚ;
ಕ್ರಿಯತೋ ಪನ ಪಞ್ಚೇವಂ, ಹಾಸಚಿತ್ತಾನಿ ತೇರಸ.
ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಹಸನ್ತೇತ್ಥ, ಚಿತ್ತೇಹಿ ಪನ ಅಟ್ಠಹಿ;
ಛಹಿ ಸೇಖಾ ಅಸೇಖಾ ಚ, ಹಸನ್ತಿ ಪನ ಪಞ್ಚಹಿ.
ಇದಾನಿ ರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಠಮಂ, ವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ದುತಿಯಂ, ಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ತತಿಯಂ, ಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚತುತ್ಥಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಞ್ಚಮನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ.
ಇದಾನಿ ¶ ಅರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ, ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ. ಇಮಾನಿ ಪನ ರೂಪಾರೂಪಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ಸಕಸಕಭೂಮಿಕುಸಲಸದಿಸಾನಿ. ಕೇವಲಂ ಪನೇತಾನಿ ಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ಖೀಣಾಸವಾನಂಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಕುಸಲಾನಿ ಪನ ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ. ಇಮಾನಿ ಚ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಭಾವನಾಕಾರವಸಪ್ಪವತ್ತಾನಿ, ತಾನಿ ಪನ ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಭಾವನಾಪುಞ್ಞವಸಪ್ಪವತ್ತಾನೀತಿ ಅಯಮೇವ ಇಮೇಸಂ, ತೇಸಞ್ಚ ವಿಸೇಸೋ.
ಯಾ ¶ ¶ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲಸ್ಮಿಂ, ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿತಾ ಪನ;
ರೂಪಾರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿ, ಸಾ ಖೀಣಾಸವಭಿಕ್ಖುನೋ.
ಯಾವ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು, ನ ಸಮಾಪಜ್ಜತೇವ ನಂ;
ತಾವ ತಾ ಕುಸಲಾ ಏವ, ಸಮಾಪನ್ನಾ ಸಚೇ ಕ್ರಿಯಾ.
ಏವಂ ಸೋಮನಸ್ಸಾದಿಭೇದತೋ ಕಾಮಾವಚರಸಹೇತುಕಕಿರಿಯಚಿತ್ತಮಟ್ಠವಿಧಂ, ಮನೋಧಾತುಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುದ್ವಯಭೇದತೋ ಅಹೇತುಕಂ ತಿವಿಧಂ, ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದತೋ ರೂಪಾವಚರಂ ಪಞ್ಚವಿಧಂ, ಆರಮ್ಮಣಭೇದತೋ ಅರೂಪಾವಚರಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ, ಏವಂ ಭೂಮಿವಸೇನ ವೀಸತಿವಿಧಂ ಕಿರಿಯಚಿತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ.
ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಕಾಮೇ, ರೂಪೇ ಪಞ್ಚ ಅರೂಪಿಸು;
ಚತ್ತಾರೀತಿ ಚ ಸಬ್ಬಾನಿ, ಕ್ರಿಯಾಚಿತ್ತಾನಿ ವೀಸತಿ.
ಲೋಕುತ್ತರಕ್ರಿಯಚಿತ್ತಂ, ಪನ ಕಸ್ಮಾ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;
ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣತ್ತಾ ಹಿ, ಮಗ್ಗಸ್ಸಾತಿ ನ ವಿಜ್ಜತಿ.
ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯಾಪತ್ತಿವಿಭಾಗದೇಸಕೋ,
ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯಂ ಚಿತ್ತಮವೋಚ ಯಂ ಜಿನೋ;
ಹಿತಾಹಿತಾನಂ ಸಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯಾರತೋ,
ಕ್ರಿಯಾಕ್ರಿಯಂ ತನ್ತು ಮಯಾ ಸಮೀರಿತಂ.
ಏತ್ತಾವತಾ ಏಕವೀಸತಿವಿಧಂ ಕುಸಲಂ, ದ್ವಾದಸವಿಧಂ ಅಕುಸಲಂ ಛತ್ತಿಂಸವಿಧಂ ವಿಪಾಕಂ, ವೀಸತಿವಿಧಂ ಕಿರಿಯಚಿತ್ತನ್ತಿ ಆದಿಮ್ಹಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಏಕೂನನವುತಿಪ್ಪಭೇದೇನ ವಿಧಿನಾ ಪಕಾಸಿತಂ ಹೋತೀತಿ.
ಏಕವೀಸತಿ ¶ ಪುಞ್ಞಾನಿ, ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಾನಿ ಚ;
ಛತ್ತಿಂಸೇವ ವಿಪಾಕಾನಿ, ಕ್ರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ವೀಸತಿ.
ಏಕೂನನವುತಿ ಸಬ್ಬೇ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಮಹೇಸಿನಾ;
ಅಟ್ಠ ಲೋಕುತ್ತರೇ ಕತ್ವಾ, ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಹಿ ಸಮಾಸತೋ.
ಪಿಟಕೇ ¶ ¶ ಅಭಿಧಮ್ಮಸ್ಮಿಂ, ಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಾಟವತ್ಥಿನೋ;
ತೇಹಾಯಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ.
ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇನ, ಅಭಿಧಮ್ಮಮಹೋದಧಿಂ;
ಯೇ ತರನ್ತಿ ಇಮಂ ಲೋಕಂ, ಪರಞ್ಚೇವ ತರನ್ತಿ ತೇತಿ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಚಿತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಪಠಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೨. ದುತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಚೇತಸಿಕನಿದ್ದೇಸೋ
ಚಿತ್ತಾನನ್ತರಮುದ್ದಿಟ್ಠಾ ¶ , ಯೇ ಚ ಚೇತಸಿಕಾ ಮಯಾ;
ತೇಸಂ ದಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಿಭಾಜನಮಿತೋ ಪರಂ.
ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ಚಿತ್ತೇ ಭವಾ ವಾ ಚೇತಸಿಕಾ. ತೇಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಯ ಸಾರಮ್ಮಣತೋ ಏಕವಿಧಾ, ಸವಿಪಾಕಾವಿಪಾಕತೋ ದುವಿಧಾ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಭೇದತೋ ತಿವಿಧಾ, ಕಾಮಾವಚರಾದಿಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ.
ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಕಾಮಾವಚರಾ. ತೇಸು ಕಾಮಾವಚರಪಠಮಮಹಾಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ತಾವ ನಿಯತಾ ಸರೂಪೇನ ಆಗತಾ ಏಕೂನತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ಸದ್ಧಾ ಸತಿ ವೀರಿಯಂ ಪಞ್ಞಾ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಹಿರೀ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಕಾಯಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಕಾಯಲಹುತಾ ಚಿತ್ತಲಹುತಾ ಕಾಯಮುದುತಾ ಚಿತ್ತಮುದುತಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಕಾಯಪಾಗುಞ್ಞತಾ ಚಿತ್ತಪಾಗುಞ್ಞತಾ ಕಾಯುಜುಕತಾ ಚಿತ್ತುಜುಕತಾತಿ. ಪುನ ಛನ್ದೋ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ, ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ, ಮನಸಿಕಾರೋ ಚಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ನಿಯತಯೇವಾಪನಕಾ ಹೋನ್ತಿ. ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ಹೋನ್ತಿ ¶ . ಪುನ ಕರುಣಾ ಮುದಿತಾ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತವಿರತಿ ¶ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತವಿರತಿ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವವಿರತಿ ಚೇತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಅನಿಯತಾ. ಇಮೇ ಪನ ಕದಾಚಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ.
ಇಮೇಸು ಪನ ಕರುಣಾಮುದಿತಾವಸೇನ ಭಾವನಾಕಾಲೇ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ವಾ ಮುದಿತಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ವಾ ಏತಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಪನೇಕತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಯದಾ ಪನ ಇಮಿನಾ ಚಿತ್ತೇನ ಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮನ್ತಾದೀಹಿ ವಿರಮತಿ, ತದಾ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಾದೀನಿ ಪರಿಪೂರೇನ್ತಿ, ಏಕಾ ವಿರತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಕರುಣಾಮುದಿತಾಹಿ ಸಹ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಚ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ತಸ್ಮಾ ಏತೇಸು ಏಕೇನ ಸಹ ಚತುತ್ತಿಂಸೇವ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ.
ಆದಿನಾ ¶ ಪುಞ್ಞಚಿತ್ತೇನ, ತೇತ್ತಿಂಸ ನಿಯತಾ ಮತಾ;
ಕರುಣಾಮುದಿತೇಕೇನ, ಚತುತ್ತಿಂಸ ಭವನ್ತಿ ತೇ.
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಮೇತ್ತಾ ಚ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಚ ನ ಉದ್ಧಟಾ;
ಯೇವಾಪನಕಧಮ್ಮೇಸು, ಧಮ್ಮರಾಜೇನ ಸತ್ಥುನಾ.
ಅಬ್ಯಾಪಾದೇನ ಮೇತ್ತಾಪಿ, ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾಯ ಚ;
ಉಪೇಕ್ಖಾ ಗಹಿತಾ ಯಸ್ಮಾ, ತಸ್ಮಾ ನ ಗಹಿತಾ ಉಭೋ.
ಕಸ್ಮಾ ಯೇವಾಪನಾ ಧಮ್ಮಾ, ಬುದ್ಧೇನಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ;
ಸರೂಪೇನೇವ ಸಬ್ಬೇತೇ, ಪಾಳಿಯಂ ನ ಚ ಉದ್ಧಟಾ.
ಯಸ್ಮಾ ಅನಿಯತಾ ಕೇಚಿ, ಯಸ್ಮಾ ರಾಸಿಂ ಭಜನ್ತಿ ನ;
ಯಸ್ಮಾ ಚ ದುಬ್ಬಲಾ ಕೇಚಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಾ ನ ಪಾಳಿಯಂ.
ಛನ್ದಾಧಿಮೋಕ್ಖಮುದಿತಾ ಮನಸಿ ಚ ಕಾರೋ,
ಮಜ್ಝತ್ತತಾ ಚ ಕರುಣಾ ವಿರತಿತ್ತಯಂ ಚ;
ಪುಞ್ಞೇಸು ತೇನ ನಿಯತಾನಿಯತಾ ಚ ಸಬ್ಬೇ,
ಯೇವಾಪನಾ ಮುನಿವರೇನ ನ ಚೇವ ವುತ್ತಾ.
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಫಸ್ಸೋವ, ಪಠಮಂ ಸಮುದೀರಿತೋ;
ಪಠಮಾಭಿನಿಪಾತತ್ತಾ, ಚಿತ್ತಸ್ಸಾರಮ್ಮಣೇ ಕಿರ.
ಫುಸಿತ್ವಾ ¶ ¶ ಪನ ಫಸ್ಸೇನ, ವೇದನಾಯ ಚ ವೇದಯೇ;
ಸಞ್ಜಾನಾತಿ ಚ ಸಞ್ಞಾಯ, ಚೇತನಾಯ ಚ ಚೇತಯೇ.
ಬಲವಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಚ, ಸಹಜಾತಾನಮೇವ ಹಿ;
ಫಸ್ಸೋವ ಪಠಮಂ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಮಹೇಸಿನಾ.
ಅಕಾರಣಮಿದಂ ಸಬ್ಬಂ, ಚಿತ್ತಾನಂ ತು ಸಹೇವ ಚ;
ಏಕುಪ್ಪಾದಾದಿಭಾವೇನ, ಚಿತ್ತಜಾನಂ ಪವತ್ತಿತೋ.
ಅಯಂ ತು ಪಠಮುಪ್ಪನ್ನೋ, ಅಯಂ ಪಚ್ಛಾತಿ ನತ್ಥಿದಂ;
ಬಲವಪಚ್ಚಯತ್ತೇಪಿ, ಕಾರಣಞ್ಚ ನ ದಿಸ್ಸತಿ.
ದೇಸನಾಕ್ಕಮತೋ ಚೇವ, ಪಠಮಂ ಸಮುದೀರಿತೋ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ಪನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ವಿಞ್ಞುನಾ ನ ವಿಸೇಸತೋ.
ನ ಚ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬೋಯಂ, ತಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬಾಪರಕ್ಕಮೋ;
ವಚನತ್ಥಲಕ್ಖಣಾದೀಹಿ, ಧಮ್ಮಾ ಏವ ವಿಜಾನತಾ.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ವಚನತ್ಥಲಕ್ಖಣಾದೀಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ವಚನತ್ಥಲಕ್ಖಣಾದೀನಿ ಪವಕ್ಖಾಮಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಫುಸತೀತಿ ಫಸ್ಸೋ. ಸ್ವಾಯಂ ಫುಸನಲಕ್ಖಣೋ, ಸಙ್ಘಟ್ಟನರಸೋ, ಸನ್ನಿಪಾತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಫಲಟ್ಠೇನ ವೇದನಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ವಾ, ಆಪಾಥಗತವಿಸಯಪದಟ್ಠಾನೋ. ಅಯಂ ಹಿ ಅರೂಪಧಮ್ಮೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಫುಸನಾಕಾರೇನೇವ ¶ ಪವತ್ತತಿ, ಸೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮೇಣ್ಡಾನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.
ಸುನ್ದರಂ ಮನೋತಿ ಸುಮನೋ, ಸುಮನಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಮೇವ ವೇದನಾ ಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ. ಸಾ ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಾ, ಇಟ್ಠಾಕಾರಾನುಭವನರಸಾ ರಾಜಾ ವಿಯ ಸುಭೋಜನರಸಂ, ಚೇತಸಿಕಅಸ್ಸಾದಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಪಸ್ಸದ್ಧಿಪದಟ್ಠಾನಾ.
ನೀಲಾದಿಭೇದಂ ¶ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಞ್ಜಾನಾತೀತಿ ಸಞ್ಞಾ. ಸಾ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ, ಪಚ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಣಕರಣರಸಾ ವಡ್ಢಕಿಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞಾಣಕರಣಮಿವ, ಯಥಾಗಹಿತನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ಅಭಿನಿವೇಸಕರಣಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಯಥೋಪಟ್ಠಿತವಿಸಯಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಚೇತಯತೀತಿ ¶ ಚೇತನಾ. ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಭಿಸನ್ದಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾ ಚೇತಯಿತಲಕ್ಖಣಾ, ಆಯೂಹನರಸಾ, ಸಂವಿದಹನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ಸಕಕಿಚ್ಚಪರಕಿಚ್ಚಸಾಧಕಾ ಜೇಟ್ಠಸಿಸ್ಸಮಹಾವಡ್ಢಕಿಆದಯೋ ವಿಯ.
ವಿತಕ್ಕೇತೀತಿ ವಿತಕ್ಕೋ. ವಿತಕ್ಕನಂ ವಾ ವಿತಕ್ಕೋ. ಸ್ವಾಯಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿನಿರೋಪನಲಕ್ಖಣೋ, ಆಹನನಪರಿಯಾಹನನರಸೋ, ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆನಯನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ.
ಆರಮ್ಮಣೇ ತೇನ ಚಿತ್ತಂ ವಿಚರತೀತಿ ವಿಚಾರೋ. ವಿಚರಣಂ ವಾ ವಿಚಾರೋ. ಅನುಸಞ್ಚರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಸ್ವಾಯಂ ಆರಮ್ಮಣಾನುಮಜ್ಜನಲಕ್ಖಣೋ, ತತ್ಥ ಸಹಜಾತಾನುಯೋಜನರಸೋ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನುಪಬನ್ಧಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ.
ಪಿನಯತೀತಿ ಪೀತಿ. ಸಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯನಲಕ್ಖಣಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪೀಣನರಸಾ, ಫರಣರಸಾ ವಾ, ಓದಗ್ಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ.
ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗಭಾವೋ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ. ಸಮಾಧಿಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ಸೋ ಅವಿಸಾರಲಕ್ಖಣೋ, ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣೋ ವಾ, ಸಹಜಾತಾನಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನರಸೋ ನ್ಹಾನಿಯಚುಣ್ಣಾನಂ ಉದಕಂ ವಿಯ, ಉಪಸಮಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ವಿಸೇಸತೋ ಸುಖಪದಟ್ಠಾನೋ.
ಸದ್ದಹನ್ತಿ ಏತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಸದ್ದಹತಿ, ಸದ್ದಹನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಸದ್ಧಾ. ಸಾ ಪನೇಸಾ ಸದ್ದಹನಲಕ್ಖಣಾ, ಪಸಾದನರಸಾ ಉದಕಪ್ಪಸಾದಕಮಣಿ ವಿಯ, ಅಕಾಲುಸಿಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸದ್ಧೇಯ್ಯವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಸರನ್ತಿ ¶ ಏತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಸರತಿ, ಸರಣಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಸತಿ. ಸಾ ಅಪಿಲಾಪನಲಕ್ಖಣಾ, ಅಸಮ್ಮೋಸರಸಾ, ಆರಕ್ಖಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಥಿರಸಞ್ಞಾಪದಟ್ಠಾನಾ.
ವೀರಭಾವೋ ¶ ವೀರಿಯಂ. ವೀರಾನಂ ವಾ ಕಮ್ಮಂ ವೀರಿಯಂ. ತಂ ಪನೇತಂ ಉಸ್ಸಾಹನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಹಜಾತಾನಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನರಸಂ, ಅಸಂಸೀದನಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಸಂವೇಗಪದಟ್ಠಾನಂ.
ಪಜಾನಾತೀತಿ ¶ ಪಞ್ಞಾ. ಸಾ ಪನೇಸಾ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ, ವಿಸಯೋಭಾಸನರಸಾ ಪದೀಪೋ ವಿಯ, ಅಸಮ್ಮೋಹಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ಅರಞ್ಞಗತಸುದೇಸಕೋ ವಿಯ.
ಜೀವನ್ತಿ ತೇನ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾತಿ ಜೀವಿತಂ. ತಂ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುಪಾಲನಲಕ್ಖಣಂ, ತೇಸಂ ಪವತ್ತನರಸಂ, ತೇಸಂಯೇವ ಠಪನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಯಾಪಯಿತಬ್ಬಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಾನಂ. ಸನ್ತೇಪಿ ಚ ತೇಸಂ ಅನುಪಾಲನಲಕ್ಖಣಾದಿಮ್ಹಿ ವಿಧಾನೇ ಅತ್ಥಿಕ್ಖಣೇಯೇವ ತಂ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಅನುಪಾಲೇತಿ ಉದಕಂ ವಿಯ ಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ, ಯಥಾಸಕಂ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಅನುಪಾಲೇತಿ ಧಾತಿ ವಿಯ ಕುಮಾರಂ, ಸಯಂಪವತ್ತಿತಧಮ್ಮಸಮ್ಬನ್ಧೇನೇವ ಪವತ್ತತಿ ನಿಯಾಮಕೋ ವಿಯ, ನ ಭಙ್ಗತೋ ಉದ್ಧಂ ಪವತ್ತಯತಿ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪವತ್ತಯಿತಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಅಭಾವಾ, ನ ಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇ ಠಪೇತಿ ಸಯಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಖೀಯಮಾನೋ ವಿಯ ವತ್ತಿಸ್ನೇಹೋವ ಪದೀಪಸಿಖನ್ತಿ.
ನ ಲುಬ್ಭನ್ತಿ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ನ ಲುಬ್ಭತಿ, ಅಲುಬ್ಭನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಅಲೋಭೋ. ಸೋ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಲಗ್ಗಭಾವಲಕ್ಖಣೋ ಕಮಲದಲೇ ಜಲಬಿನ್ದು ವಿಯ, ಅಪರಿಗ್ಗಹರಸೋ ಮುತ್ತಭಿಕ್ಖು ವಿಯ, ಅನಲ್ಲೀನಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ಪತಿತಪುರಿಸೋ ವಿಯ.
ನ ದುಸ್ಸನ್ತಿ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ನ ದುಸ್ಸತಿ, ಅದುಸ್ಸನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಅದೋಸೋ. ಸೋ ಅಚಣ್ಡಿಕ್ಕಲಕ್ಖಣೋ, ಅವಿರೋಧಲಕ್ಖಣೋ ವಾ ಅನುಕೂಲಮಿತ್ತೋ ವಿಯ, ಆಘಾತವಿನಯನರಸೋ, ಪರಿಳಾಹವಿನಯನರಸೋ ¶ ವಾ ಚನ್ದನಂ ವಿಯ, ಸೋಮ್ಮಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ.
ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಹಿರೀಯತೀತಿ ಹಿರೀ. ಲಜ್ಜಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತೇಹಿಯೇವ ಓತ್ತಪ್ಪತೀತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಂ. ಪಾಪತೋ ಉಬ್ಬೇಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತತ್ಥ ಪಾಪತೋ ಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣಾ ಹಿರೀ, ಓತ್ತಾಸಲಕ್ಖಣಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ. ಉಭೋಪಿ ಪಾಪಾನಂ ಅಕರಣರಸಾ, ಪಾಪತೋ ಸಙ್ಕೋಚನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅತ್ತಗಾರವಪರಗಾರವಪದಟ್ಠಾನಾ. ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಪಾಲಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.
ಕಾಯಪಸ್ಸಮ್ಭನಂ ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿ. ಚಿತ್ತಪಸ್ಸಮ್ಭನಂ ಚಿತ್ತಪಸ್ಸದ್ಧಿ. ಕಾಯೋತಿ ಚೇತ್ಥ ವೇದನಾದಯೋ ತಯೋ ಖನ್ಧಾ. ಉಭೋಪಿ ಪನೇತಾ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಯಚಿತ್ತದರಥವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಾ ¶ , ಕಾಯಚಿತ್ತದರಥನಿಮ್ಮದನರಸಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಪರಿಪ್ಫನ್ದನಸೀತಿಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅವೂಪಸಮತಾಉದ್ಧಚ್ಚಾದಿಕಿಲೇಸಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಕಾಯಲಹುಭಾವೋ ¶ ಕಾಯಲಹುತಾ. ಚಿತ್ತಲಹುಭಾವೋ ಚಿತ್ತಲಹುತಾ. ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಗರುಭಾವವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಗರುಭಾವನಿಮ್ಮದನರಸಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅದನ್ಧತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಗರುಭಾವಕರಥಿನಮಿದ್ಧಾದಿಕಿಲೇಸಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಕಾಯಮುದುಭಾವೋ ಕಾಯಮುದುತಾ. ಚಿತ್ತಮುದುಭಾವೋ ಚಿತ್ತಮುದುತಾ. ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಥದ್ಧಭಾವವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಥದ್ಧಭಾವನಿಮ್ಮದನರಸಾ, ಅಪ್ಪಟಿಘಾತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಥದ್ಧಭಾವಕರದಿಟ್ಠಿಮಾನಾದಿಕಿಲೇಸಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಕಾಯಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವೋ ಕಾಯಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ. ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವೋ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ. ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವನಿಮ್ಮದನರಸಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಕರಣಸಮ್ಪತ್ತಿಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಂ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ¶ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವಕರಅವಸೇಸನೀವರಣಾದಿಕಿಲೇಸಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಕಾಯಪಾಗುಞ್ಞಭಾವೋ ಕಾಯಪಾಗುಞ್ಞತಾ. ಚಿತ್ತಪಾಗುಞ್ಞಭಾವೋ ಚಿತ್ತಪಾಗುಞ್ಞತಾ. ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಗೇಲಞ್ಞಭಾವಲಕ್ಖಣಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಗೇಲಞ್ಞನಿಮ್ಮದನರಸಾ, ನಿರಾದೀನವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಗೇಲಞ್ಞಭಾವಕರಅಸ್ಸದ್ಧಾದಿಕಿಲೇಸಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.
ಕಾಯಸ್ಸ ಉಜುಕಭಾವೋ ಕಾಯುಜುಕತಾ. ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಜುಕಭಾವೋ ಚಿತ್ತುಜುಕತಾ. ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಕುಟಿಲಭಾವಲಕ್ಖಣಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಜ್ಜವಲಕ್ಖಣಾ ವಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಕುಟಿಲಭಾವನಿಮ್ಮದನರಸಾ, ಅಜಿಮ್ಹತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಕುಟಿಲಭಾವಕರಮಾಯಾಸಾಠೇಯ್ಯಾದಿಕಿಲೇಸಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.
ಛನ್ದೋತಿ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಲಕ್ಖಣೋ ಛನ್ದೋ, ಆರಮ್ಮಣಪರಿಯೇಸನರಸೋ, ಆರಮ್ಮಣೇನ ಅತ್ಥಿಕತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ತದೇವಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನೋ.
ಅಧಿಮುಚ್ಚನಂ ¶ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ. ಸೋ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣೋ, ಅಸಂಸಪ್ಪನರಸೋ, ನಿಚ್ಛಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಸನ್ನಿಟ್ಠೇಯ್ಯಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಾನೋ, ಆರಮ್ಮಣೇ ನಿಚ್ಚಲಭಾವೇನ ಇನ್ದಖೀಲೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.
ತೇಸು ¶ ತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವೋ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ. ಸಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಸಮವಾಹಿತಲಕ್ಖಣಾ, ಊನಾಧಿಕತಾನಿವಾರಣರಸಾ, ಪಕ್ಖಪಾತುಪಚ್ಛೇದನರಸಾ ವಾ, ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ.
ಕಿರಿಯಾ ಕಾರೋ, ಮನಸ್ಮಿಂ ಕಾರೋ ಮನಸಿಕಾರೋ. ಪುರಿಮಮನತೋ ವಿಸದಿಸಂ ಮನಂ ಕರೋತೀತಿ ಚ ಮನಸಿಕಾರೋ.
ಸ್ವಾಯಂ ¶ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕೋ, ವೀಥಿಪಟಿಪಾದಕೋ, ಜವನಪಟಿಪಾದಕೋತಿ ತಿಪ್ಪಕಾರೋ. ತತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕೋ ಮನಸ್ಮಿಂ ಕಾರೋ ಮನಸಿಕಾರೋ. ಸೋ ಸಾರಣಲಕ್ಖಣೋ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಂಯೋಜನರಸೋ, ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಆರಮ್ಮಣಪದಟ್ಠಾನೋ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಸಾರಥೀ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ವೀಥಿಪಟಿಪಾದಕೋತಿ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ಜವನಪಟಿಪಾದಕೋತಿ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ನ ತೇ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ.
ಕರುಣಾತಿ ಪರದುಕ್ಖೇ ಸತಿ ಸಾಧೂನಂ ಹದಯಕಮ್ಪನಂ ಕರೋತೀತಿ ಕರುಣಾ, ಕಿನಾತಿ ವಿನಾಸೇತಿ ವಾ ಪರದುಕ್ಖನ್ತಿ ಕರುಣಾ. ಸಾ ಪರದುಕ್ಖಾಪನಯನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಿಲಕ್ಖಣಾ, ಪರದುಕ್ಖಾಸಹನರಸಾ, ಅವಿಹಿಂಸಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ದುಕ್ಖಾಭಿಭೂತಾನಂ ಅನಾಥಭಾವದಸ್ಸನಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಮೋದನ್ತಿ ತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಮೋದತೀತಿ ಮುದಿತಾ. ಸಾ ಪಮೋದನಲಕ್ಖಣಾ, ಅನಿಸ್ಸಾಯನರಸಾ, ಅರತಿವಿಘಾತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನಪದಟ್ಠಾನಾ. ಕೇಚಿ ಪನ ಮೇತ್ತುಪೇಕ್ಖಾಯೋಪಿ ಅನಿಯತೇ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅತ್ಥತೋ ಹಿ ಅದೋಸೋ ಏವ ಮೇತ್ತಾ, ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾಯೇವ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ.
ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತತೋ ವಿರತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತವಿರತಿ. ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ ದ್ವೀಸು. ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ಪನ ಏತಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ವಿರತಿಯೋ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿವತ್ಥೂನಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಲಕ್ಖಣಾ, ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿವತ್ಥುತೋ ಸಙ್ಕೋಚನರಸಾ, ಅಕಿರಿಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸದ್ಧಾಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಗುಣಪದಟ್ಠಾನಾ. ಕೇಚಿ ಪನ ಇಮಾಸು ಏಕೇಕಂ ನಿಯತಂ ವಿರತಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ. ಏವಂ ಕಾಮಾವಚರಪಠಮಮಹಾಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಇಮೇ ತೇತ್ತಿಂಸ ವಾ ಚತುತ್ತಿಂಸ ವಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಯಥಾ ¶ ¶ ¶ ಚ ಪಠಮೇನ, ಏವಂ ದುತಿಯಚಿತ್ತೇನಾಪಿ. ಸಸಙ್ಖಾರಭಾವಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ಏತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ಪುನ ತತಿಯೇನ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯೋಗತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಮೋಹಂ ಅವಸೇಸಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ವಾ ತೇತ್ತಿಂಸ ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಥಾ ಚತುತ್ಥೇನಾಪಿ ಸಸಙ್ಖಾರಭಾವಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ, ಪಠಮೇ ವುತ್ತೇಸು ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಪೀತಿಂ ಅವಸೇಸಾ ಪಞ್ಚಮೇನ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ಚೇತ್ಥ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾ ಪವಿಟ್ಠಾ. ಸಾ ಪನ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠವಿಪರೀತಾನುಭವನಲಕ್ಖಣಾ, ಪಕ್ಖಪಾತುಪಚ್ಛೇದನರಸಾ. ಯಥಾ ಚ ಪಞ್ಚಮೇನ, ಏವಂ ಛಟ್ಠೇನಾಪಿ. ಸಸಙ್ಖಾರಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ ವಿಸೇಸೋ. ಸತ್ತಮೇನ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞಂ ಅವಸೇಸಾ ಏಕತಿಂಸ ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ವಾ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಅಟ್ಠಮೇನಾಪಿ. ಸಸಙ್ಖಾರಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ಏವಂ ತಾವ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಉಪೇಕ್ಖಾಯುತ್ತಚಿತ್ತೇಸು, ನ ದುಕ್ಖಸುಖಪೀತಿಯೋ;
ಜಾಯನ್ತೇವ ವಿಸುಂ ಪಞ್ಚ, ಕರುಣಾಮುದಿತಾದಯೋ.
ಅವಸೇಸೇಸು ಪನ ರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ರೂಪಾವಚರಾ, ತತ್ಥ ಪಠಮಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ತಾವ ಕಾಮಾವಚರಪಠಮಚಿತ್ತೇ ವುತ್ತೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ವಿರತಿತ್ತಯಂ ಅವಸೇಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ವಿರತಿಯೋ ಪನ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಲೋಕುತ್ತರೇಸ್ವೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇಸು. ದುತಿಯೇನ ವಿತಕ್ಕವಜ್ಜಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ವಾ ತೇತ್ತಿಂಸ ವಾ. ತತಿಯೇನ ವಿಚಾರವಜ್ಜಾ ಏಕತಿಂಸ ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ವಾ. ಚತುತ್ಥೇನ ತತೋ ಪೀತಿವಜ್ಜಾ ತಿಂಸ ವಾ ಏಕತಿಂಸ ವಾ. ಪಞ್ಚಮೇನ ತತೋ ಕರುಣಾಮುದಿತಾವಜ್ಜಾ ತಿಂಸ ಹೋನ್ತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಪವಿಟ್ಠಾ. ಏವಂ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಅರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಅರೂಪಾವಚರಾ, ತೇ ಪನ ರೂಪಾವಚರಪಞ್ಚಮೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅರೂಪಾವಚರಭಾವೋವೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ.
ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ¶ ಲೋಕುತ್ತರಾ, ತೇ ಪನ ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕೇ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತೇ ಪಠಮರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತೇ ವುತ್ತನಯೇನ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಾದಿಭೇದೇಪಿ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತೇ ದುತಿಯರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತಾದೀಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಕರುಣಾಮುದಿತಾನಮಭಾವೋ ಚ ನಿಯತವಿರತಿಭಾವೋ ಚ ಲೋಕುತ್ತರಭಾವೋ ಚೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ಏವಂ ತಾವ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಅಕುಸಲಾ ಪನ ಚೇತಸಿಕಾ ಭೂಮಿತೋ ಏಕವಿಧಾ ಕಾಮಾವಚರಾಯೇವ, ತೇಸು ಲೋಭಮೂಲಪಠಮಾಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ¶ ತಾವ ನಿಯತಾ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ಪನ್ನರಸ, ಯೇವಾಪನಕಾ ನಿಯತಾ ಚತ್ತಾರೋತಿ ¶ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಹೋನ್ತಿ. ಅನಿಯತಾ ಛ ಯೇವಾಪನಕಾತಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಹೋನ್ತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಫಸ್ಸೋ ಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗತಾ ವೀರಿಯಂ ಜೀವಿತಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಲೋಭೋ ಮೋಹೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಇಮೇ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ಪನ್ನರಸ, ಛನ್ದೋ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ನಿಯತಯೇವಾಪನಕಾ, ಇಮೇ ಪನ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದಸಸು ಚಿತ್ತೇಸು ನಿಯತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಾನೋ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಥಿನಮಿದ್ಧನ್ತಿ ಇಮೇ ಛಯೇವ ಅನಿಯತಯೇವಾಪನಕಾ.
ಏವಂ ಯೇವಾಪನಾ ಸಬ್ಬೇ, ನಿಯತಾನಿಯತಾ ದಸ;
ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಪಾಪಚಿತ್ತೇಸು, ಹತಪಾಪೇನ ತಾದಿನಾ.
ತತ್ಥ ಫಸ್ಸೋತಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ. ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ನ ಹಿರೀಯತೀತಿ ಅಹಿರಿಕೋ, ಅಹಿರಿಕಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಹಿರಿಕಂ. ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಓತ್ತಪ್ಪತೀತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಂ, ನ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ. ತತ್ಥ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಅಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣಂ, ಅಲಜ್ಜಾಲಕ್ಖಣಂ ವಾ ಅಹಿರಿಕಂ, ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ತೇಹೇವ ಅಸಾರಜ್ಜನಲಕ್ಖಣಂ, ಅನುತ್ತಾಸಲಕ್ಖಣಂ ವಾ.
ಲುಬ್ಭನ್ತಿ ¶ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ಲುಬ್ಭತಿ, ಲುಬ್ಭನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಲೋಭೋ. ಸೋ ಆರಮ್ಮಣಗಹಣಲಕ್ಖಣೋ ಮಕ್ಕಟಾಲೇಪೋ ವಿಯ, ಅಭಿಸಙ್ಗರಸೋ ತತ್ತಕಪಾಲೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಮಂಸಪೇಸಿ ವಿಯ, ಅಪರಿಚ್ಚಾಗಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ತೇಲಞ್ಜನರಾಗೋ ವಿಯ, ಸಂಯೋಜನಿಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಸ್ಸಾದದಸ್ಸನಪದಟ್ಠಾನೋ.
ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ಮುಯ್ಹತಿ, ಮುಯ್ಹನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಮೋಹೋ. ಸೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ಧಭಾವಲಕ್ಖಣೋ, ಅಞ್ಞಾಣಲಕ್ಖಣೋ ವಾ, ಅಸಮ್ಪಟಿವೇಧರಸೋ, ಆರಮ್ಮಣಸಭಾವಚ್ಛಾದನರಸೋ ವಾ, ಅನ್ಧಕಾರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನೋ.
ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ. ಸಾ ಅಯೋನಿಸೋಅಭಿನಿವೇಸಲಕ್ಖಣಾ, ಪರಾಮಾಸರಸಾ, ಮಿಚ್ಛಾಭಿನಿವೇಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅರಿಯಾನಂ ಅದಸ್ಸನಕಾಮತಾದಿಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಉದ್ಧತಭಾವೋ ¶ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ. ತಂ ಅವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಂ ವಾತಾಭಿಘಾತಚಲಜಲಂ ವಿಯ, ಅನವಟ್ಠಾನರಸಂ ವಾತಾಭಿಘಾತಚಲಧಜಪಟಾಕಾ ವಿಯ, ಭನ್ತತ್ತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ ಪಾಸಾಣಾಭಿಘಾತಸಮುದ್ಧತಭಸ್ಮಂ ವಿಯ, ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನಂ.
ಮಞ್ಞತೀತಿ ¶ ಮಾನೋ. ಸೋ ಉಣ್ಣತಿಲಕ್ಖಣೋ, ಸಮ್ಪಗ್ಗಹಣರಸೋ, ಕೇತುಕಮ್ಯತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭಪದಟ್ಠಾನೋ.
ಇಸ್ಸತೀತಿ ಇಸ್ಸಾ. ಸಾ ಪರಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಉಸೂಯನಲಕ್ಖಣಾ, ತತ್ಥೇವ ಅನಭಿರತಿರಸಾ, ತತೋ ವಿಮುಖಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಮಚ್ಛರಭಾವೋ ಮಚ್ಛರಿಯಂ. ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ನಿಗುಹಣಲಕ್ಖಣಂ, ತಾಸಂಯೇವ ಪರೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಭಾವಅಕ್ಖಮನರಸಂ, ಸಙ್ಕೋಚನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಪದಟ್ಠಾನಂ.
ಕುಚ್ಛಿತಂ ¶ ಕತಂ ಕುಕತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ. ತಂ ಪಚ್ಛಾನುತಾಪಲಕ್ಖಣಂ, ಕತಾಕತಾನುಸೋಚನರಸಂ, ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಕತಾಕತಪದಟ್ಠಾನಂ.
ಥಿನತಾ ಥಿನಂ. ಮಿದ್ಧತಾ ಮಿದ್ಧಂ. ಅನುಸ್ಸಾಹನಸಂಸೀದನತಾ, ಅಸತ್ತಿವಿಘಾತೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಥಿನಞ್ಚ ಮಿದ್ಧಞ್ಚ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ. ತತ್ಥ ಥಿನಂ ಅನುಸ್ಸಾಹನಲಕ್ಖಣಂ, ವೀರಿಯವಿನೋದನರಸಂ, ಸಂಸೀದನಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ. ಮಿದ್ಧಂ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾಲಕ್ಖಣಂ, ಓನಹನರಸಂ, ಲೀನತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಉಭಯಮ್ಪಿ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನಂ. ಸೇಸಾ ಕುಸಲೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಏತ್ಥ ಪನ ವಿತಕ್ಕವೀರಿಯಸಮಾಧೀನಂ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಮಿಚ್ಛಾವಾಯಾಮಮಿಚ್ಛಾಸಮಾಧಯೋ ವಿಸೇಸಕಾ. ಇತಿ ಇಮೇ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಚೇತಸಿಕಾ ಪಠಮಾಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಥಾ ಚ ಪಠಮೇನ, ಏವಂ ದುತಿಯೇನಾಪಿ. ಸಸಙ್ಖಾರಭಾವೋ ಚೇತ್ಥ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ನಿಯತಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ. ತತಿಯೇನ ಪಠಮೇ ವುತ್ತೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಸೇಸಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಮಾನೋ ಪನೇತ್ಥ ಅನಿಯತೋ ಹೋತಿ, ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ. ಚತುತ್ಥೇನ ದುತಿಯೇ ವುತ್ತೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಅವಸೇಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಚ ಮಾನೋ ಅನಿಯತೋ ಹೋತಿ. ಪಞ್ಚಮೇನ ಪಠಮೇ ವುತ್ತೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಪೀತಿಂ ಅವಸೇಸಾ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ. ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ಪನೇತ್ಥ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಪವಿಟ್ಠಾ. ಛಟ್ಠೇನಾಪಿ ಪಞ್ಚಮೇ ವುತ್ತಸದಿಸಾ ಏವ. ಸಸಙ್ಖಾರತಾ ¶ , ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ನಿಯತಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ. ಸತ್ತಮೇನ ಪಞ್ಚಮೇ ವುತ್ತೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಅವಸೇಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಮಾನೋ ಪನೇತ್ಥ ಅನಿಯತೋ. ಅಟ್ಠಮೇನ ಛಟ್ಠೇ ವುತ್ತೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಅವಸೇಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏತ್ಥಾಪಿ ಮಾನೋ ¶ ಅನಿಯತೋ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಲೋಭಮೂಲಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತೇಸು ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ದೋಸಮೂಲೇಸು ದ್ವೀಸು ಪಠಮೇನ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಿಯತಾ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ¶ ತೇರಸ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಫಸ್ಸೋ ದೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ವೀರಿಯಂ ಜೀವಿತಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ಚೇತಿ ಇಮೇ ತೇರಸ ಧಮ್ಮಾ ಛನ್ದಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ನಿಯತಯೇವಾಪನಕೇಹಿ ಸತ್ತರಸ ಹೋನ್ತಿ ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇಸು ಅನಿಯತೇಸು ತೀಸು ಏಕೇನ ಸಹ ಅಟ್ಠಾರಸ ಹೋನ್ತಿ, ಏತೇಪಿ ತಯೋ ನ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ.
ತತ್ಥ ದುಟ್ಠು ಮನೋತಿ ದುಮನೋ, ದುಮನಸ್ಸ ಭಾವೋ ದೋಮನಸ್ಸಂ, ದೋಮನಸ್ಸವೇದನಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತೇನ ಸಹಗತಂ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ. ತಂ ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಾನುಭವನಲಕ್ಖಣಂ, ಅನಿಟ್ಠಾಕಾರಸಮ್ಭೋಗರಸಂ, ಚೇತಸಿಕಾಬಾಧಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಏಕನ್ತೇನೇವ ಹದಯವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನಂ.
ದುಸ್ಸನ್ತಿ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ದುಸ್ಸತಿ, ದುಸ್ಸನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ದೋಸೋ. ಸೋ ಚಣ್ಡಿಕ್ಕಲಕ್ಖಣೋ ಪಹತಾಸೀವಿಸೋ ವಿಯ, ವಿಸಪ್ಪನರಸೋ ವಿಸನಿಪಾತೋ ವಿಯ, ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯದಹನರಸೋ ವಾ ದಾವಗ್ಗಿ ವಿಯ, ದುಸ್ಸನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ಲದ್ಧೋಕಾಸೋ ವಿಯ ಸಪತ್ತೋ, ಆಘಾತವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನೋ. ಅವಸೇಸಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾವ. ಇತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತರಸ ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ವಾ ನವಮೇನ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಥಾ ಚ ನವಮೇನ, ಏವಂ ದಸಮೇನಾಪಿ. ಸಸಙ್ಖಾರತಾ, ಪನೇತ್ಥ ಥಿನಮಿದ್ಧಸಮ್ಭವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ.
ದ್ವೀಸು ಪನ ಮೋಹಮೂಲೇಸು ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಏಕಾದಸಮೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ತಾವ ಫಸ್ಸೋ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ವೀರಿಯಂ ಜೀವಿತಂ ಚಿತ್ತಟ್ಠಿತಿ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಮೋಹೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ತೇರಸ, ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ದ್ವೇ ಯೇವಾಪನಕಾ ನಿಯತಾ. ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪನ್ನರಸ ಹೋನ್ತಿ.
ತತ್ಥ ¶ ಪವತ್ತಟ್ಠಿತಿಮತ್ತಾ ಏಕಗ್ಗತಾ. ವಿಗತಾ ಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ. ಸಭಾವಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ¶ ಏತಾಯ ಕಿಚ್ಛತಿ ಕಿಲಮತೀತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ. ಸಾ ಸಂಸಯಲಕ್ಖಣಾ, ಕಮ್ಪನರಸಾ, ಅನಿಚ್ಛಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನಾ. ಸೇಸಾ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ.
ದ್ವಾದಸಮೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ¶ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಹಗತೇ ವುತ್ತೇಸು ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಹೀನಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಸರೂಪೇನ ಆಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇರಸೇವ ಹೋನ್ತಿ. ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಅಭಾವೇನ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚುದ್ದಸ ಹೋನ್ತಿ. ಅಧಿಮೋಕ್ಖಸಮ್ಭವತೋ ಸಮಾಧಿ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖಮನಸಿಕಾರಾ ದ್ವೇ ಯೇವಾಪನಕಾ, ತೇಹಿ ಸಹ ಪನ್ನರಸೇವ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಂ ತಾವ ಅಕುಸಲಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಇದಾನಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಪನ ದುವಿಧಾ ವಿಪಾಕಕಿರಿಯಭೇದತೋ. ತತ್ಥ ವಿಪಾಕಾ ಕುಸಲಾ ವಿಯ ಭೂಮಿವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಕಾಮಾವಚರಂ ರೂಪಾವಚರಂ ಅರೂಪಾವಚರಂ ಲೋಕುತ್ತರಞ್ಚೇತಿ. ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾ ಸಹೇತುಕಾಹೇತುಕವಸೇನ ದುವಿಧಾ. ತತ್ಥ ಸಹೇತುಕವಿಪಾಕಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಹೇತುಕಾ. ತೇ ಸಹೇತುಕಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಸದಿಸಾ. ಯಾ ಪನ ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಅನಿಯತಾ, ತಾ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ವಿಪಾಕೇಸು ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾನಂ ಏಕನ್ತಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ವಿರತಿಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಏಕನ್ತಕುಸಲತ್ತಾ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ. ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ಪಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾ ಕುಸಲಾಯೇವಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ಕಾಮಾವಚರಸಹೇತುಕವಿಪಾಕಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ತೇತ್ತಿಂಸಾದಿದ್ವಯೇ ಧಮ್ಮಾ, ದ್ವತ್ತಿಂಸೇವ ತತೋ ಪರೇ;
ಬಾತ್ತಿಂಸ ಪಞ್ಚಮೇ ಛಟ್ಠೇ, ಏಕತಿಂಸ ತತೋ ಪರೇ.
ಅಹೇತುಕಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ¶ ಪನ ಅಹೇತುಕಾ. ತೇಸು ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ತಾವ ಫಸ್ಸೋ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ಜೀವಿತಂ ಚಿತ್ತಟ್ಠಿತೀತಿ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ಛ, ಮನಸಿಕಾರೇನ ಚ ಸತ್ತ ಹೋನ್ತಿ. ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಪಿ ಸತ್ತ ಸತ್ತೇವ ಚೇತಸಿಕಾ. ತತ್ಥ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಪನ ಉಪೇಕ್ಖಾಠಾನೇ ಸುಖವೇದನಾ ಪವಿಟ್ಠಾ. ಸಾ ಕಾಯಿಕಸಾತಲಕ್ಖಣಾ, ಪೀಣನರಸಾ, ಸೇಸಾ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ.
ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಯೋಗಸ್ಮಿಂ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಕಾದಿಸು;
ಸತಿ ಕಸ್ಮಾ ಉಪೇಕ್ಖಾವ, ವುತ್ತಾ ಚತೂಸು ಸತ್ಥುನಾ.
ಉಪಾದಾಯ ¶ ಚ ರೂಪೇನ, ಉಪಾದಾರೂಪಕೇ ಪನ;
ಸಙ್ಘಟ್ಟನಾನಿಘಂಸಸ್ಸ, ದುಬ್ಬಲತ್ತಾತಿ ದೀಪಯೇ.
ಪಸಾದಂ ಪನತಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಕೂಟಂವ ಪಿಚುಪಿಣ್ಡಕಂ;
ಭೂತರೂಪೇನ ಭೂತಾನಂ, ಘಟ್ಟನಾಯ ಸುಖಾದಿಕಂ.
ತಸ್ಮಾ ¶ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸುಖಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಮನೋಧಾತುನಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವುತ್ತಾ ಛ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಹಿ ಸಹ ಅಟ್ಠ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖಮನಸಿಕಾರೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಯೇವಾಪನಕೇಹಿ ದಸ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ತಥಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ. ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತೇನ ಪೀತಿಅಧಿಕಾ ವೇದನಾಪರಿವತ್ತನಞ್ಚ ನಾನತ್ತಂ. ತಸ್ಮಾವೇತ್ಥ ಏಕಾದಸ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಅಹೇತುಕಾಪಿ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನ ರೂಪಾವಚರಾ. ಅರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಅರೂಪಾವಚರಾ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತಸಿಕೇಹಿ ಸದಿಸಾಯೇವಾತಿ.
ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ¶ ಲೋಕುತ್ತರಾ. ತೇ ಸಬ್ಬೇ ತೇಸಂಯೇವ ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಂ ಸದಿಸಾ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ಚೇತಸಿಕೇಹಿ ಸದಿಸಾ. ಏವಂ ರೂಪಾವಚರಾರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಚೇತಸಿಕಾ ನಾಮ. ತೇ ಪನ ಕುಸಲವಿಪಾಕಾಹೇತುಕಚಿತ್ತೇಸು ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀಸು ವುತ್ತಚೇತಸಿಕಸದಿಸಾ. ಏತ್ಥ ಪನ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣೇ ದುಕ್ಖವೇದನಾ ಪವಿಟ್ಠಾ. ಸಾ ಕಾಯಿಕಾಬಾಧಲಕ್ಖಣಾ. ಸೇಸಾ ವುತ್ತನಯಾಯೇವಾತಿ. ಏವಂ ಛತ್ತಿಂಸ ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಾ ಚ ಚೇತಸಿಕಾ ಭೂಮಿತೋ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಕಾಮಾವಚರಾ ರೂಪಾವಚರಾ ಅರೂಪಾವಚರಾತಿ. ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರಾ ಸಹೇತುಕಾಹೇತುಕತೋ ದುವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸು ಸಹೇತುಕಕಿರಿಯಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಹೇತುಕಾ, ತೇ ಪನ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ಸಮಾನಾ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿರತಿತ್ತಯಂ ಅನಿಯತಯೇವಾಪನಕೇಸು ಕರುಣಾಮುದಿತಾಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಅಹೇತುಕಕಿರಿಯಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಹೇತುಕಾ, ತೇ ಕುಸಲವಿಪಾಕಾಹೇತುಕಮನೋಧಾತುಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ಸಮಾನಾ. ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುದ್ವಯೇ ¶ ಪನ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಕಂ. ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಸಮ್ಭವತೋ ಪನೇತ್ಥ ಬಲಪ್ಪತ್ತೋ ಸಮಾಧಿ ಹೋತಿ. ಹಸಿತುಪ್ಪಾದಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ದ್ವಾದಸ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ ಪೀತಿಯಾ ಸಹ. ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ.
ರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನ ರೂಪಾವಚರಾ. ಅರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಅರೂಪಾವಚರಾ. ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಕಸಕಭೂಮಿಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ಸಮಾನಾತಿ. ಏವಂ ವೀಸತಿ ಕಿರಿಯಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ಚೇತಸಿಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಏತ್ತಾವತಾ ¶ ¶ ಕುಸಲಾಕುಸಲವಿಪಾಕಕಿರಿಯಭೇದಭಿನ್ನೇನ ಏಕೂನನವುತಿಯಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇತಸಿಕಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ.
ಕುಸಲಾಕುಸಲೇಹಿ ವಿಪಾಕಕ್ರಿಯಾ-
ಹದಯೇಹಿ ಯುತಾ ಪನ ಚೇತಸಿಕಾ;
ಸಕಲಾಪಿ ಚ ಸಾಧು ಮಯಾ ಕಥಿತಾ,
ಸುಗತೇನ ಮಹಾಮುನಿನಾ ಕಥಿತಾ.
ಅವಗಚ್ಛತಿ ಯೋ ಇಮಂ ಅನುನಂ,
ಪರಮಂ ತಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಮತಿ;
ಅಭಿಧಮ್ಮನಯೇ ದೂರಾಸದೇ,
ಅತಿಗಮ್ಭೀರಠಾನೇ ವಿಜಮ್ಭತೇ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಚೇತಸಿಕನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ದುತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೩. ತತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಚೇತಸಿಕವಿಭಾಗನಿದ್ದೇಸೋ
ಸಬ್ಬೇ ¶ ¶ ಚೇತಸಿಕಾ ವುತ್ತಾ, ಬುದ್ಧೇನಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ;
ನಾಮಸಾಮಞ್ಞತೋಯೇವ, ದ್ವೇಪಞ್ಞಾಸ ಭವನ್ತಿ ತೇ.
ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ವೀರಿಯಂ ಜೀವಿತಂ ಛನ್ದೋ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ ಸದ್ಧಾ ಸತಿ ಹಿರೀ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಅಮೋಹೋ ಕಾಯಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಆದೀನಿ ಛ ಯುಗಾನಿ, ತಿಸ್ಸೋ ವಿರತಿಯೋ, ಕರುಣಾ ಮುದಿತಾ ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಮಾನೋ ದಿಟ್ಠಿ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಥಿನಂ ಮಿದ್ಧಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಞ್ಚಾತಿ.
ಚತುಪಞ್ಞಾಸಧಾ ¶ ಕಾಮೇ, ರೂಪೇ ಪಞ್ಚದಸೇರಿತಾ;
ತೇ ಹೋನ್ತಿ ದ್ವಾದಸಾರೂಪೇ, ಚತ್ತಾಲೀಸಮನಾಸವಾ.
ಏಕವೀಸಸತಂ ಸಬ್ಬೇ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಸಮಾಸತೋ;
ಏತೇಸು ತೇಸಮುಪ್ಪತ್ತಿಂ, ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪನೇಕಕಂ.
ಫಸ್ಸಾದೀನಂ ತು ಧಮ್ಮಾನಂ, ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಇತೋ ಪರಂ;
ಪಾಟವತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕೇಸ್ವಹಂ.
ಏಕಗ್ಗತಾ ಮನಕ್ಕಾರೋ, ಜೀವಿತಂ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಕಂ;
ಅಟ್ಠೇತೇ ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗಾ, ಏಕುಪ್ಪಾದಾ ಸಹಕ್ಖಯಾ.
ಫಸ್ಸೋ ಚ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ, ಚೇತನಾ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ;
ಏಕಗ್ಗತಾ ಮನಕ್ಕಾರೋ, ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಾ ಇಮೇ.
ವಿತಕ್ಕೋ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ-ಚಿತ್ತೇಸು ಸಮುದೀರಿತೋ;
ಚಾರೋ ಛಸಟ್ಠಿಚಿತ್ತೇಸು, ಜಾಯತೇ ನತ್ಥಿ ಸಂಸಯೋ.
ಏಕಪಞ್ಞಾಸಚಿತ್ತೇಸು ¶ , ಪೀತಿ ತೇಸಟ್ಠಿಯಾ ಸುಖಂ;
ಉಪೇಕ್ಖಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ-ಚಿತ್ತೇ ದುಕ್ಖಂ ತು ತೀಸು ಹಿ.
ಹೋತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಚಿತ್ತೇಸು, ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪನ;
ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪನೇಕಸ್ಮಿಂ, ತಥೇಕಮ್ಹಿ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ.
ಪಞ್ಚುತ್ತರಸತೇ ¶ ಚಿತ್ತೇ, ವೀರಿಯಂ ಆಹ ನಾಯಕೋ;
ಚತುತ್ತರಸತೇ ಚಿತ್ತೇ, ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಮಬ್ರವಿ.
ಸಬ್ಬಾಹೇತುಕಚಿತ್ತಾನಿ, ಠಪೇತ್ವಾ ಚೇಕಹೇತುಕೇ;
ಏಕುತ್ತರಸತೇ ಚಿತ್ತೇ, ಛನ್ದಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿಮುದ್ದಿಸೇ.
ಠಪೇತ್ವಾ ದಸ ವಿಞ್ಞಾಣೇ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯುತಮ್ಪಿ ಚ;
ದಸುತ್ತರಸತೇ ಚಿತ್ತೇ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಉದೀರಿತೋ.
ಸದ್ಧಾ ¶ ಸತಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ, ಅಲೋಭಾದೋಸಮಜ್ಝತಾ;
ಛಳೇವ ಯುಗಳಾ ಚಾತಿ, ಧಮ್ಮಾ ಏಕೂನವೀಸತಿ.
ಏಕನವುತಿಯಾ ಚಿತ್ತೇ, ಜಾಯನ್ತಿ ನಿಯತಾ ಇಮೇ;
ಅಹೇತುಕೇಸು ಚಿತ್ತೇಸು, ಅಪುಞ್ಞೇಸು ನ ಜಾಯರೇ.
ಏಕೂನಾಸೀತಿಯಾ ಚಿತ್ತೇ, ಪಞ್ಞಾ ಜಾಯತಿ ಸಬ್ಬದಾ;
ಅಟ್ಠವೀಸತಿಯಾ ಚಿತ್ತೇ, ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಸಿಯುಂ.
ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞೇಸು, ಸಬ್ಬಲೋಕುತ್ತರೇಸು ಚ;
ಚತ್ತಾಲೀಸವಿಧೇ ಚಿತ್ತೇ, ಸಾಟ್ಠಕೇ ವಿರತಿತ್ತಯಂ.
ಸದ್ಧಾ ಸತಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ, ಅಲೋಭಾದಿತ್ತಯಮ್ಪಿ ಚ;
ಯುಗಳಾನಿ ಛ ಮಜ್ಝತ್ತಂ, ಕರುಣಾಮುದಿತಾಪಿ ಚ.
ತಥಾ ವಿರತಿಯೋ ತಿಸ್ಸೋ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ;
ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಚಾಪಿ, ಕುಸಲೇನ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಅಹಿರೀಕಮನೋತ್ತಪ್ಪಂ, ಮೋಹೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಮೇವ ಚ;
ದ್ವಾದಸಾಪುಞ್ಞಚಿತ್ತೇಸು, ನಿಯತಾಯೇವ ಜಾಯರೇ.
ಲೋಭೋ ¶ ದೋಸೋ ಚ ಮೋಹೋ ಚ, ಮಾನೋ ದಿಟ್ಠಿ ಚ ಸಂಸಯೋ;
ಮಿದ್ಧಮುದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ, ಥಿನಂ ಮಚ್ಛರಿಯಮ್ಪಿ ಚ.
ಅಹಿರೀಕಮನೋತ್ತಪ್ಪಂ, ಇಸ್ಸಾ ಚ ದೋಮನಸ್ಸಕಂ;
ಏತೇ ಅಕುಸಲಾ ವುತ್ತಾ, ಏಕನ್ತೇನ ಮಹೇಸಿನಾ.
ಲೋಭೋ ಅಟ್ಠಸು ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ವುತ್ತಾ ಚತೂಸು ದಿಟ್ಠಿತು;
ಮಾನೋ ದಿಟ್ಠಿವಿಯುತ್ತೇಸು, ದೋಸೋದ್ವೀಸ್ವೇವ ಜಾಯತೇ.
ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛೇರಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾ, ದ್ವೀಸು ಜಾಯನ್ತಿ ನೋ ಸಹ;
ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪನೇಕಸ್ಮಿಂ, ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ತು ಪಞ್ಚಸು.
ಫಸ್ಸೋ ¶ ಚ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ, ಚೇತನಾ ಜೀವಿತಂ ಮನೋ;
ವಿತಕ್ಕೋ ಚ ವಿಚಾರೋ ಚ, ಪೀತಿ ವೀರಿಯಸಮಾಧಿ ಚ.
ಛನ್ದೋ ಚೇವಾಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಚ, ಮನಸಿಕಾರೋ ಚ ಚುದ್ದಸ;
ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಚೇವ, ಹೋನ್ತಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾಪಿ ಚ.
ಏಕೂನತಿಂಸಚಿತ್ತೇಸು, ಝಾನಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ಮತಂ;
ಚತುಝಾನಙ್ಗಯುತ್ತಾನಿ, ಸತ್ತತಿಂಸಾತಿ ನಿದ್ದಿಸೇ.
ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಿವಙ್ಗಿಕಮುದೀರಿತಂ;
ಚತುತಿಂಸವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ದುವಙ್ಗಿಕಮುದೀರಿತಂ.
ಸಭಾವೇನಾವಿತಕ್ಕೇಸು ¶ , ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ನ ಉದ್ಧರೇ;
ಸಬ್ಬಾಹೇತುಕಚಿತ್ತೇಸು, ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ನ ಉದ್ಧರೇ.
ತೀಣಿ ಸೋಳಸಚಿತ್ತೇಸು, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವದೇ ಬುಧೋ;
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಚತ್ತಾರಿ, ಪಞ್ಚ ತೇರಸಸುದ್ಧರೇ.
ಸತ್ತ ದ್ವಾದಸಚಿತ್ತೇಸು, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಜಿನೋಬ್ರವಿ;
ಏಕೇನೂನೇಸು ಅಟ್ಠೇವ, ಚತ್ತಾಲೀಸಮನೇಸು ಚ.
ಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ¶ ಚಿತ್ತೇಸು, ನವಕಂ ನಾಯಕೋಬ್ರವಿ;
ಏವಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಯೋಗೋಪಿ, ವೇದಿತಬ್ಬೋ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಅಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ನಾಮೇತ್ಥ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಅಹೇತುಕಾ;
ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣೇಸು ದ್ವಿಪಞ್ಚಸು.
ಏಕಂ ಚಿತ್ತಂ ದುಮಗ್ಗಙ್ಗಂ, ತಿಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ಸತ್ತಸು;
ಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಚಿತ್ತೇಸು, ಮಗ್ಗೋ ಸೋ ಚತುರಙ್ಗಿಕೋ.
ಪಞ್ಚದ್ದಸಸು ಚಿತ್ತೇಸು, ಮಗ್ಗೋ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೋ ಮತೋ;
ವುತ್ತೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಚಿತ್ತೇಸು, ಮಗ್ಗೋ ಸತ್ತಙ್ಗಿಕೋಪಿ ಚ.
ಮಗ್ಗೋ ¶ ಅಟ್ಠಸು ಚಿತ್ತೇಸು, ಮತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋತಿ ಹಿ;
ಏವಂ ತು ಸಬ್ಬಚಿತ್ತೇಸು, ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ಸಮುದ್ಧರೇ.
ಬಲಾನಿ ದ್ವೇ ದ್ವಿಚಿತ್ತೇಸು, ಏಕಸ್ಮಿಂ ತೀಣಿ ದೀಪಯೇ;
ಏಕಾದಸಸು ಚತ್ತಾರಿ, ಛ ದ್ವಾದಸಸು ನಿದ್ದಿಸೇ.
ಏಕೂನಾಸೀತಿಯಾ ಸತ್ತ, ಸೋಳಸೇವಾಬಲಾನಿ ತು;
ಚಿತ್ತಮೇವಂ ತು ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಸಬಲಂ ಅಬಲಮ್ಪಿ ಚ.
ಝಾನಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಬಲಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ,
ಚಿತ್ತೇಸು ಜಾಯನ್ತಿ ಹಿ ಯೇಸು ಯಾನಿ;
ಮಯಾ ಸಮಾಸೇನ ಸಮುದ್ಧರಿತ್ವಾ,
ವುತ್ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ತಾನಿ ತೇಸು.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಚೇತಸಿಕವಿಭಾಗನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ತತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೪. ಚತುತ್ಥೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಏಕವಿಧಾದಿನಿದ್ದೇಸೋ
ಇತೋ ¶ ¶ ಪರಂ ಪವಕ್ಖಾಮಿ, ನಯಮೇಕವಿಧಾದಿಕಂ;
ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಬುದ್ಧಿಯಾ ಪನ ವುದ್ಧಿಯಾ.
ಸಬ್ಬಮೇಕವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ವಿಜಾನನಸಭಾವತೋ;
ದುವಿಧಞ್ಚ ಭವೇ ಚಿತ್ತಂ, ಅಹೇತುಕಸಹೇತುತೋ.
ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞವಿಪಾಕಾ ಹಿ, ಕಾಮೇ ದಸ ಚ ಪಞ್ಚ ಚ;
ಕ್ರಿಯಾ ತಿಸ್ಸೋತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಅಹೇತುಕಾ.
ಏಕಸತ್ತತಿ ಸೇಸಾನಿ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಮಹೇಸಿನಾ;
ಸಹೇತುಕಾತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ತಾದಿನಾ ಹೇತುವಾದಿನಾ.
ಸವತ್ಥುಕಾವತ್ಥುಕತೋ ¶ , ತಥೋಭಯವಸೇನ ಚ;
ಸಬ್ಬಂ ವುತ್ತಪಕಾರಂ ತು, ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ ಮಾನಸಂ.
ಸಬ್ಬೋ ಕಾಮವಿಪಾಕೋ ಚ, ರೂಪೇ ಪಞ್ಚದಸಾಪಿ ಚ;
ಆದಿಮಗ್ಗೋ ಸಿತುಪ್ಪಾದೋ, ಮನೋಧಾತು ಕ್ರಿಯಾಪಿ ಚ.
ದೋಮನಸ್ಸದ್ವಯಞ್ಚಾಪಿ, ತೇಚತ್ತಾಲೀಸ ಮಾನಸಾ;
ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ವಿನಾ ವತ್ಥುಂ, ಏಕನ್ತೇನ ಸವತ್ಥುಕಾ.
ಅರೂಪಾವಚರಪಾಕಾ ಚ, ಏಕನ್ತೇನ ಅವತ್ಥುಕಾ;
ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸ ಸೇಸಾನಿ, ಚಿತ್ತಾನುಭಯಥಾ ಸಿಯುಂ.
ಏಕೇಕಾರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತಂ, ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಚ;
ಛಳಾರಮ್ಮಣಕಞ್ಚೇತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ತಿವಿಧಂ ಸಿಯಾ.
ವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ಚ ದ್ವೇಪಞ್ಚ, ಅಟ್ಠ ಲೋಕುತ್ತರಾನಿ ಚ;
ಸಬ್ಬಂ ಮಹಗ್ಗತಞ್ಚೇವ, ಠಪೇತ್ವಾಭಿಞ್ಞಮಾನಸಂ.
ತೇಚತ್ತಾಲೀಸ ¶ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಏಕೇಕಾರಮ್ಮಣಾ ಪನ;
ಮನೋಧಾತುತ್ತಯಂ ತತ್ಥ, ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಮೀರಿತಂ.
ತೇಚತ್ತಾಲೀಸ ಸೇಸಾನಿ, ಛಳಾರಮ್ಮಣಿಕಾ ಮತಾ;
ತಥಾ ಚ ತಿವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾದಿತೋ.
ಅಹೇತುಂ ಏಕಹೇತುಞ್ಚ, ದ್ವಿಹೇತುಞ್ಚ ತಿಹೇತುಕಂ;
ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಹೇಟ್ಠಾ ಮಯಾಪಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಅಹೇತುಕಾ;
ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಸಂಯುತ್ತಂ, ಏಕಹೇತುಮುದೀರಿತಂ.
ಕಾಮೇ ¶ ದ್ವಾದಸಧಾ ಪುಞ್ಞ-ವಿಪಾಕಕ್ರಿಯತೋ ಪನ;
ದಸಧಾಕುಸಲಾ ಚಾತಿ, ಬಾವೀಸತಿ ದುಹೇತುಕಾ.
ಕಾಮೇ ¶ ದ್ವಾದಸಧಾ ಪುಞ್ಞ-ವಿಪಾಕಕ್ರಿಯತೋ ಪನ;
ಸಬ್ಬಂ ಮಹಗ್ಗತಞ್ಚೇವ, ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ತಿಹೇತುಕಂ.
ರೂಪೀರಿಯಾಪಥವಿಞ್ಞತ್ತಿ-ಜನಕಾಜನಕಾದಿತೋ;
ಏವಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಹೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ.
ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಾ ತತ್ಥ, ಕುಸಲಾ ಕಾಮಧಾತುಯಾ;
ತಥಾ ದಸ ಕ್ರಿಯಾ ಕಾಮೇ, ಅಭಿಞ್ಞಾಮಾನಸಂ ದ್ವಯಂ.
ಸಮುಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ ರೂಪಾನಿ, ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ ಇರಿಯಾಪಥಂ;
ಜನಯನ್ತಿ ಚ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ, ಇಮೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಮಾನಸಾ.
ಕುಸಲಾ ಚ ಕ್ರಿಯಾ ಚೇವ, ತೇ ಮಹಗ್ಗತಮಾನಸಾ;
ಅಟ್ಠಾನಾಸವಚಿತ್ತಾನಿ, ಛಬ್ಬೀಸತಿ ಚ ಮಾನಸಾ.
ಸಮುಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ ರೂಪಾನಿ, ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ ಇರಿಯಾಪಥಂ;
ಚೋಪನಂ ನ ಚ ಪಾಪೇನ್ತಿ, ದ್ವಿಕಿಚ್ಚಾ ನಿಯತಾ ಇಮೇ.
ಠಪೇತ್ವಾ ದಸ ವಿಞ್ಞಾಣೇ, ವಿಪಾಕಾ ದ್ವೀಸು ಭೂಮಿಸು;
ಕ್ರಿಯಾ ಚೇವ ಮನೋಧಾತು, ಇಮಾನೇಕೂನವೀಸತಿ.
ಸಮುಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ ¶ ರೂಪಾನಿ, ನ ಕರೋನ್ತಿತರದ್ವಯಂ;
ಪುನ ದ್ವೇಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಾ, ವಿಪಾಕಾ ಚ ಅರೂಪಿಸು.
ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಞ್ಚ, ಚುತಿಚಿತ್ತಞ್ಚಾರಹತೋ;
ನ ಕರೋನ್ತಿ ತಿಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಇಮೇ ಸೋಳಸ ಮಾನಸಾ.
ಏಕದ್ವಿತಿಚತುಟ್ಠಾನ-ಪಞ್ಚಟ್ಠಾನಪಭೇದತೋ;
ಪಞ್ಚಧಾ ಚಿತ್ತಮಕ್ಖಾಸಿ, ಪಞ್ಚನಿಮ್ಮಲಲೋಚನೋ.
ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಸಬ್ಬೇ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಮಹಾಕ್ರಿಯಾ;
ಮಹಗ್ಗತಾ ಕ್ರಿಯಾ ಚೇವ, ಚತ್ತಾರೋ ಫಲಮಾನಸಾ.
ಸಬ್ಬೇವ ¶ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ, ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚೇನ ಸತ್ಥುನಾ;
ಜವನಟ್ಠಾನತೋಯೇವ, ಏಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಯಾಮಿತಾ.
ಪುನ ದ್ವೇಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಾ, ದಸ್ಸನೇ ಸವನೇ ತಥಾ;
ಘಾಯನೇ ಸಾಯನೇ ಠಾನೇ, ಫುಸನೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ.
ಮನೋಧಾತುತ್ತಿಕಂ ಠಾನೇ, ಆವಜ್ಜನೇ ಪಟಿಚ್ಛನೇ;
ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿ ಭವನ್ತೇತೇ, ಏಕಟ್ಠಾನಿಕತಂ ಗತಾ.
ಪುನ ದ್ವಿಟ್ಠಾನಿಕಂ ನಾಮ, ಚಿತ್ತದ್ವಯಮುದೀರಿತಂ;
ಸೋಮನಸ್ಸಯುತಂ ಪಞ್ಚ-ದ್ವಾರೇ ಸನ್ತೀರಣಂ ಸಿಯಾ.
ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಛದ್ವಾರೇ, ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇ ಸತಿ;
ತಥಾ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಂ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇಸು ವೋಟ್ಠಬೋ.
ಮನೋದ್ವಾರೇಸು ಸಬ್ಬೇಸಂ, ಹೋತಿ ಆವಜ್ಜನಂ ಪನ;
ಇದಂ ದ್ವಿಟ್ಠಾನಿಕಂ ನಾಮ, ಹೋತಿ ಚಿತ್ತದ್ವಯಂ ಪನ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಸ್ಸ, ಚುತಿಯಾ ಠಾನತೋ ಪನ;
ಮಹಗ್ಗತವಿಪಾಕಾ ತೇ, ನವ ತಿಟ್ಠಾನಿಕಾ ಮತಾ.
ಅಟ್ಠ ¶ ಕಾಮಾ ಮಹಾಪಾಕಾ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗತೋ;
ತದಾರಮ್ಮಣತೋ ಚೇವ, ಚುತಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಚ.
ಚತುಟ್ಠಾನಿಕಚಿತ್ತಾನಿ ¶ , ಅಟ್ಠ ಹೋನ್ತೀತಿ ನಿದ್ದಿಸೇ;
ಕುಸಲಾಕುಸಲಪಾಕಂ ತು-ಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತದ್ವಯಂ.
ಸನ್ತೀರಣಂ ಭವೇ ಪಞ್ಚ-ದ್ವಾರೇ ಛದ್ವಾರಿಕೇಸು ಚ;
ತದಾರಮ್ಮಣತಂ ಯಾತಿ, ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇ ಸತಿ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಾನಂ, ಚುತಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಚ;
ಪಞ್ಚಟ್ಠಾನಿಕಚಿತ್ತನ್ತಿ, ಇದಂ ದ್ವಯಮುದೀರಿತಂ.
ಪಞ್ಚಕಿಚ್ಚಂ ¶ ದ್ವಯಂ ಚಿತ್ತಂ, ಚತುಕಿಚ್ಚಂ ಪನಟ್ಠಕಂ;
ತಿಕಿಚ್ಚಂ ನವಕಂ ದ್ವೇ ತು, ದ್ವಿಕಿಚ್ಚಾ ಸೇಸಮೇಕಕಂ.
ಭವಙ್ಗಾವಜ್ಜನಞ್ಚೇವ, ದಸ್ಸನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ;
ಸನ್ತೀರಣಂ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಂ, ಜವನಂ ಭವತಿ ಸತ್ತಮಂ.
ಛಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತಿ ತಂ ಛನ್ನಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಪಭೇದತೋ;
ಸತ್ತಧಾ ಸತ್ತವಿಞ್ಞಾಣ-ಧಾತೂನಂ ತು ಪಭೇದತೋ.
ಏಕೇಕಾರಮ್ಮಣಂ ಛಕ್ಕಂ, ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಭೇದತೋ;
ಛಳಾರಮ್ಮಣತೋ ಚೇವ, ಹೋತಿ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಮನೋ.
ತತ್ಥ ದ್ವೇಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಾ, ಹೋನ್ತಿ ಏಕೇಕಗೋಚರಾ;
ರೂಪಾರಮ್ಮಣಿಕಾ ದ್ವೇ ತು, ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಸದ್ದಾದಿಗೋಚರಾ.
ಸಬ್ಬಂ ಮಹಗ್ಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾವಿವಜ್ಜಿತಂ;
ಸಬ್ಬಂ ಲೋಕುತ್ತರಞ್ಚೇತಿ, ಏಕೇಕಾರಮ್ಮಣಂ ಭವೇ.
ಏಕೇಕಾರಮ್ಮಣಂ ಛಕ್ಕ-ಮಿದಂ ಞೇಯ್ಯಂ ವಿಭಾವಿನಾ;
ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಿಕಂ ನಾಮ, ಮನೋಧಾತುತ್ತಯಂ ಭವೇ.
ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ, ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ತಥೇಕಕಂ;
ಅಭಿಞ್ಞಾನಿ ಚ ಸಬ್ಬಾನಿ, ಛಳಾರಮ್ಮಣಿಕಾನಿತಿ.
ಚಿತ್ತಂ ನವವಿಧಂ ಹೋತಿ, ಸತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಸು;
ಪಚ್ಛಿಮಞ್ಚ ತಿಧಾ ಕತ್ವಾ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾದಿತೋ.
ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞವಸೇನೇವ ¶ , ವಿಪಾಕಕ್ರಿಯಭೇದತೋ;
ಛಸತ್ತತಿವಿಧೋ ಭೇದೋ, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ.
ಮನೋಧಾತುಂ ದ್ವಿಧಾ ಕತ್ವಾ, ವಿಪಾಕಕ್ರಿಯಭೇದತೋ;
ನವಧಾ ಪುಬ್ಬವುತ್ತೇಹಿ, ದಸಧಾ ಹೋತಿ ಮಾನಸಂ.
ಧಾತುದ್ವಯಂ ¶ ತಿಧಾ ಕತ್ವಾ, ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪುನ ಪಣ್ಡಿತೋ;
ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ಹೋತೀತಿ ಪರಿದೀಪಯೇ.
ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಮ್ಪಿ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾದಿತೋ;
ಚತುಧಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾನ, ವದೇ ದ್ವಾದಸಧಾ ಠಿತಂ.
ಭವೇ ¶ ಚುದ್ದಸಧಾ ಚಿತ್ತಂ, ಚುದ್ದಸಟ್ಠಾನಭೇದತೋ;
ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಸ್ಸ, ಚುತಿಯಾವಜ್ಜನಸ್ಸ ಚ.
ಪಞ್ಚನ್ನಂ ದಸ್ಸನಾದೀನಂ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಚೇತಸೋ;
ಸನ್ತೀರಣಸ್ಸ ವೋಟ್ಠಬ್ಬ-ಜವನಾನಂ ವಸೇನ ಚ.
ತದಾರಮ್ಮಣಚಿತ್ತಸ್ಸ, ತಥೇವ ಠಾನಭೇದತೋ;
ಏವಂ ಚುದ್ದಸಧಾ ಚಿತ್ತಂ, ಹೋತೀತಿ ಪರಿದೀಪಯೇ.
ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲನಾನಾತ್ತ-ವಸೇನ ಚ ಪವತ್ತಿತೋ;
ಬಹುಧಾ ಪನಿದಂ ಚಿತ್ತಂ, ಹೋತೀತಿ ಚ ವಿಭಾವಯೇ.
ಏಕವಿಧಾದಿನಯೇ ಪನಿಮಸ್ಮಿಂ,
ಯೋ ಕುಸಲೋ ಮತಿಮಾ ಇಧ ಭಿಕ್ಖು;
ತಸ್ಸಭಿಧಮ್ಮಗತಾ ಪನ ಅತ್ಥಾ,
ಹತ್ಥಗತಾಮಲಕಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಏಕವಿಧಾದಿನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಚತುತ್ಥೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೫. ಪಞ್ಚಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ
ಇತೋ ¶ ¶ ಪರಂ ಪವಕ್ಖಾಮಿ, ಬುದ್ಧಿವುದ್ಧಿಕರಂ ನಯಂ;
ಚಿತ್ತಾನಂ ಭೂಮೀಸುಪ್ಪತ್ತಿಂ, ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಸೇನ ಚ.
ದೇವಾಚೇವ ¶ ಮನುಸ್ಸಾ ಚ, ತಿಸ್ಸೋ ವಾಪಾಯಭೂಮಿಯೋ;
ಗತಿಯೋ ಪಞ್ಚ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಸತ್ಥುನಾ ತು ತಯೋ ಭವಾ.
ಭೂಮಿಯೋ ತತ್ಥ ತಿಂಸೇವ, ತಾಸು ತಿಂಸೇವ ಪುಗ್ಗಲಾ;
ಭೂಮೀಸ್ವೇತಾಸು ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಸಬ್ಬೇ ಚ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಾ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಚಿತ್ತಾನಂ, ವಸೇನೇಕೂನವೀಸತಿ;
ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಚ ನಾಮೇಸಾ, ದುವಿಧಾ ಸಮುದೀರಿತಾ.
ಅಚಿತ್ತಕಾ ಸಚಿತ್ತಾ ಚ, ಅಸಞ್ಞೀನಮಚಿತ್ತಕಾ;
ಸೇಸಾ ಸಚಿತ್ತಕಾ ಞೇಯ್ಯಾ, ಸಾ ಪನೇಕೂನವೀಸತಿ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನೇವ, ಹೋನ್ತಿ ವೀಸತಿ ಪುಗ್ಗಲಾ;
ಇಧ ಚಿತ್ತಾಧಿಕಾರತ್ತಾ, ಅಚಿತ್ತಾ ನ ಚ ಉದ್ಧಟಾ.
ಅಹೇತುದ್ವಿತಿಹೇತೂತಿ, ಪುಗ್ಗಲಾ ತಿವಿಧಾ ಸಿಯುಂ;
ಅರಿಯಾ ಪನ ಅಟ್ಠಾತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಏಕಾದಸೇರಿತಾ.
ಏತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಪಭೇದತೋ;
ಚಿತ್ತಾನಂ ಭೂಮೀಸುಪ್ಪತ್ತಿಂ, ಭಣತೋ ಮೇ ನಿಬೋಧಥ.
ತಿಂಸಭೂಮೀಸು ಚಿತ್ತಾನಿ, ಕತಿ ಜಾಯನ್ತಿ ಮೇ ವದ;
ಚುದ್ದಸೇವ ತು ಚಿತ್ತಾನಿ, ಹೋನ್ತಿ ಸಬ್ಬಾಸು ಭೂಮಿಸು.
ಸದಾ ವೀಸತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಕಾಮೇಯೇವ ಭವೇ ಸಿಯುಂ;
ಪಞ್ಚ ರೂಪಭವೇಯೇವ, ಚತ್ತಾರೇವ ಅರೂಪಿಸು.
ಕಾಮರೂಪಭವೇಸ್ವೇವ ¶ , ಅಟ್ಠಾರಸ ಭವನ್ತಿ ಹಿ;
ದ್ವೇಚತ್ತಾಲೀಸ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಹೋನ್ತಿ ತೀಸು ಭವೇಸುಪಿ.
ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಸಬ್ಬಾಸಂ, ಚತಸ್ಸೋಪಾಯಭೂಮಿಯೋ;
ತೇರಸೇವ ಚ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಹೋನ್ತಿ ಛಬ್ಬೀಸಭೂಮಿಸು.
ಅಪರಾನಿ ¶ ಚತಸ್ಸೋಪಿ, ಠಪೇತ್ವಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯೋ;
ಚಿತ್ತಾನಿ ಪನ ಜಾಯನ್ತಿ, ಛ ಚ ಛಬ್ಬೀಸಭೂಮಿಸು.
ಸುದ್ಧಾವಾಸಿಕದೇವಾನಂ ¶ , ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಭೂಮಿಯೋ;
ಪಞ್ಚ ಚಿತ್ತಾನಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿಭೂಮಿಸು.
ಅಪರಾನಿ ದುವೇ ಹೋನ್ತಿ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿಭೂಮಿಸು;
ಠಪೇತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಞ್ಚ, ಚತಸ್ಸೋಪಾಯಭೂಮಿಯೋ.
ದ್ವೇಪಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಜಾಯನ್ತಿ, ಚತುವೀಸತಿಭೂಮಿಸು;
ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಂ ನೇವಸಞ್ಞಞ್ಚ, ಠಪೇತ್ವಾಪಾಯಭೂಮಿಯೋ.
ಅಪಾಯಭೂಮಿಯೋ ಹಿತ್ವಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಆರುಪ್ಪಭೂಮಿಯೋ;
ದ್ವೇಯೇವ ಪನ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಹೋನ್ತಿ ತೇವೀಸಭೂಮಿಸು.
ಅರೂಪೇ ಚ ಅಪಾಯೇ ಚ, ಠಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಭೂಮಿಯೋ;
ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ಹೋನ್ತಿ ದ್ವಾವೀಸಭೂಮಿಸು.
ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ಅಪಾಯೇ ಚ, ಠಪೇತ್ವಾ ನವ ಭೂಮಿಯೋ;
ಏಕವೀಸಾಸು ನಿಚ್ಚಮ್ಪಿ, ಚತ್ತಾರೋವ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಏಕಂ ಸತ್ತರಸಸ್ವೇವ, ಚಿತ್ತಂ ಜಾಯತಿ ಭೂಮಿಸು;
ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತು, ಅಪಾಯಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯೋ.
ದ್ವಾದಸೇವ ತು ಜಾಯನ್ತೇ, ಏಕಾದಸಸು ಭೂಮಿಸು;
ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಸಬ್ಬಾಪಿ, ಭೂಮಿಯೋ ಹಿ ಮಹಗ್ಗತಾ.
ಕಾಮಾವಚರದೇವಾನಂ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸೇನ ತು;
ಅಟ್ಠ ಚಿತ್ತಾನಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ಸದಾ ಸತ್ತಸು ಭೂಮಿಸು.
ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಪಾಕೇಕೋ ¶ , ಜಾಯತೇ ಛಸು ಭೂಮಿಸು;
ಚತ್ತಾರಿ ಪನ ಚಿತ್ತಾನಿ, ತೀಸು ತೀಸ್ವೇವ ಭೂಮಿಸು.
ಚತ್ತಾರಿ ¶ ಪನ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಹೋನ್ತಿ ಏಕೇಕಭೂಮಿಸು;
ಅರೂಪಾವಚರಪಾಕಾನಂ, ವಸೇನ ಪರಿದೀಪಯೇ.
ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಕಾಮೇ,
ತೇಸಂ ಪಾಕಾ ಅಹೇತುಕಾ;
ಆವಜ್ಜನದ್ವಯಞ್ಚಾತಿ,
ಸತ್ತತಿಂಸೇವ ಮಾನಸಾ.
ನರಕಾದೀಸ್ವಪಾಯೇಸು, ಚತೂಸುಪಿ ಚ ಜಾಯರೇ;
ದ್ವೇಪಞ್ಞಾಸಾವಸೇಸಾನಿ, ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಕದಾಚಿಪಿ.
ಕಾಮೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ, ನವ ಪಾಕಾ ಮಹಗ್ಗತಾ;
ನೇವ ಜಾಯನ್ತಿ ಜಾಯನ್ತಿ, ಅಸೀತಿ ಹದಯಾ ಸದಾ.
ಕಾಮೇ ಅಟ್ಠ ಮಹಾಪಾಕಾ, ದೋಮನಸ್ಸದ್ವಯಮ್ಪಿ ಚ;
ತಥಾ ಘಾನಾದಿವಿಞ್ಞಾಣ-ತ್ತಯಂ ಪಾಕಾ ಅಪುಞ್ಞಜಾ.
ನತ್ಥಿ ಆರುಪ್ಪಪಾಕಾ ಚ, ರೂಪಾವಚರಭೂಮಿಯಂ;
ಇಮೇಹಿ ಸಹ ಚಿತ್ತೇಹಿ, ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ಫಲದ್ವಯಂ.
ಚತ್ತಾರೋ ದಿಟ್ಠಿಸಂಯುತ್ತಾ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯುತಮ್ಪಿ ಚ;
ಚತ್ತಾರೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ಪಾಕಾ, ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ನ ಲಬ್ಭರೇ.
ಸೇಸಾನಿ ಏಕಪಞ್ಞಾಸ, ಚಿತ್ತಾನಿ ಪನ ಲಬ್ಭರೇ;
ರೂಪಾವಚರಿಕಾ ಸಬ್ಬೇ, ವಿಪಾಕಾ ಕಾಮಧಾತುಯಾ.
ದೋಮನಸ್ಸಾದಿಮಗ್ಗೋ ಚ, ಕ್ರಿಯಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಹೇತುಕಾ;
ತೇಚತ್ತಾಲೀಸ ಚಿತ್ತಾನಿ, ನತ್ಥಿ ಆರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ.
ಏವಂ ¶ ಭೂಮಿವಸೇನೇವ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಂ ವಿಭಾವಯೇ;
ತಥಾ ಏಕಾದಸನ್ನಮ್ಪಿ, ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಸೇನ ಚ.
ತೇಸಂ ಪಾಕಾ ಅಹೇತುಕಾ;
ಆವಜ್ಜನದ್ವಯಞ್ಚಾತಿ,
ಸತ್ತತಿಂಸೇವ ಮಾನಸಾ.
ಅಹೇತುಕಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ, ಜಾಯನ್ತೇ ಪಞ್ಚಭೂಮಿಸು;
ದ್ವೇಪಞ್ಞಾಸಾವಸೇಸಾನಿ, ನ ಜಾಯನ್ತಿ ಕದಾಚಿಪಿ.
ಅಹೇತುಕಸ್ಸ ವುತ್ತೇಹಿ, ಕಾಮಪಾಕಾ ದುಹೇತುಕಾ;
ದುಹೇತುಕಸ್ಸ ಜಾಯನ್ತೇ, ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ತಥೇಕಕಂ.
ಸಬ್ಬೇ ಮಹಗ್ಗತಾ ಚೇವ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚ ಅನಾಸವಾ;
ತಿಹೇತುಕಾ ವಿಪಾಕಾ ಚ, ಕಾಮೇ ನವ ಕ್ರಿಯಾಪಿ ಚ.
ದುಹೇತುನೋ ನ ಜಾಯನ್ತಿ, ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ತಥಾಟ್ಠ ಚ;
ಕಾಮಾವಚರಸತ್ತಸ್ಸ, ತಿಹೇತುಪಟಿಸನ್ಧಿನೋ.
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಜಾಯನ್ತೇ, ಚತುಪಞ್ಞಾಸ ಮಾನಸಾ;
ದ್ವಿಹೇತುಕಸ್ಸ ವುತ್ತಾನಿ, ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ತಥೇಕಕಂ.
ಚತ್ತಾರೋ ಞಾಣಸಂಯುತ್ತಾ, ವಿಪಾಕಾ ಕಾಮಧಾತುಯಾ;
ರೂಪಾರೂಪೇಸು ಪುಞ್ಞಾನಿ, ಚತುಪಞ್ಞಾಸ ಮಾನಸಾ.
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಜಾಯನ್ತೇ, ಪಞ್ಚತಿಂಸ ನ ಜಾಯರೇ;
ಛದೇವೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ದೇಹಿನೋ.
ಪಞ್ಞಾಸೇವಸ್ಸ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಜಾಯನ್ತೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ;
ನವತಿಂಸೇವ ಚಿತ್ತಾನಿ, ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ದೀಪಯೇ.
ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ವುತ್ತಾನಿ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಫಲಂ;
ಅತ್ತನೋವ ಫಲೇನಸ್ಸ, ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ಸಿಯುಂ.
ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ¶ ¶ ವುತ್ತಾನಿ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಘದ್ವಯಂ;
ದುತಿಯಂ ಚ ಫಲಂ ಹಿತ್ವಾ, ಯಾನಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ತಾನಿತಿ;
ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ, ಜಾಯನ್ತೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಕತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ಕಾಮೇ ಅರಹತೋ ಪನ;
ಚತ್ತಾರೀಸಞ್ಚ ಚತ್ತಾರಿ, ಕಾಮೇ ಅರಹತೋ ಸಿಯುಂ.
ಮಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ, ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸಕಂ ಸಕಂ;
ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ ಸಿಯಾ ತೇಸಂ, ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣಾ ಹಿ ತೇ.
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ತೀಸ್ವೇವ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮಿಸು;
ಪಞ್ಚತಿಂಸೇವ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಜಾಯನ್ತೇತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಘಾನಾದೀಸು ಚ ವಿಞ್ಞಾಣ-ತ್ತಯಂ ಸತ್ತ ಅಪುಞ್ಞಜಾ;
ಮಹಾಪಾಕಾ ತಥಾ ಪಾಕಾ, ಉಪರಿಜ್ಝಾನಭೂಮಿಕಾ.
ವಿಪಾಕಾಪಿ ಚ ಆರುಪ್ಪಾ, ದೋಮನಸ್ಸದ್ವಯಮ್ಪಿ ಚ;
ಅಟ್ಠಾರಸ ಕ್ರಿಯಾ ಚೇವ, ಅಟ್ಠ ಲೋಕುತ್ತರಾನಿ ಚ.
ಪಠಮಜ್ಝಾನನಿಬ್ಬತ್ತ-ಪುಥುಜ್ಜನಸರೀರಿನೋ;
ಏತಾನಿ ಚತುಪಞ್ಞಾಸ, ಚಿತ್ತಾನಿ ನ ಚ ಲಬ್ಭರೇ.
ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಾನಿ, ತತ್ಥೇಕತಿಂಸ ಜಾಯರೇ;
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ವುತ್ತೇಸು, ಹಿತ್ವಾ ಚಾಪುಞ್ಞಪಞ್ಚಕಂ.
ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ತತ್ಥ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಫಲಂ;
ಏಕತಿಂಸೇವ ಜಾಯನ್ತೇ, ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಕಂ ಫಲಂ.
ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ, ಠಪೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಫಲಂ;
ಏಕತಿಂಸೇವ ಜಾಯನ್ತೇ, ಫಲಚಿತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ.
ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚಕ್ಖುಸೋತಾನಂ, ಪುಞ್ಞಜಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ;
ಸನ್ತೀರಣದ್ವಯಞ್ಚೇವ, ಕ್ರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ವೀಸತಿ.
ಅರಹತ್ತಫಲಂ ¶ ¶ ಪಾಕೋ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮ್ಭವೋ;
ಸತ್ತವೀಸತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಅರಹನ್ತಸ್ಸ ಜಾಯರೇ.
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ತೀಸ್ವೇವ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನಭೂಮಿಸು;
ಛತ್ತಿಂಸ ದುತಿಯಜ್ಝಾನ-ತತಿಯಜ್ಝಾನಪಾಕತೋ.
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ವುತ್ತೇಸು, ಹಿತ್ವಾ ವಾಪುಞ್ಞಪಞ್ಚಕಂ;
ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಬಾತ್ತಿಂಸ, ಫಲೇನ ಸಹ ಅತ್ತನೋ.
ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ವುತ್ತೇಸು, ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಫಲಂ;
ಬಾತ್ತಿಂಸ ಫಲಚಿತ್ತೇನ, ಸಕದಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ.
ಸಕದಾಗಾಮೀಸು ವುತ್ತೇಸು, ಠಪೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಫಲಂ;
ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇನಸ್ಸ, ಬಾತ್ತಿಂಸೇವ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಅರಹನ್ತಸ್ಸ ತೀಸ್ವೇವ, ಅಟ್ಠವೀಸತಿ ಅತ್ತನೋ;
ಫಲೇನ ದುತಿಯಜ್ಝಾನ-ತತಿಯಜ್ಝಾನಪಾಕತೋ.
ಪರಿತ್ತಕಸುಭಾದೀನಂ, ದೇವಾನಂ ತೀಸು ಭೂಮಿಸು;
ಪಞ್ಚತಿಂಸೇವ ಜಾಯನ್ತೇ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಪಾಕತೋ.
ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ತತ್ಥೇಕ-ತಿಂಸ ಚಿತ್ತಾನಿ ಜಾಯರೇ;
ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ಏವಂ, ತಥಾನಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಚ.
ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ, ಸತ್ತವೀಸತಿ ಮಾನಸಾ;
ತಥಾ ವೇಹಪ್ಫಲೇ ಚಾಪಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಹೋನ್ತಿ ಮಾನಸಾ.
ಏಕತಿಂಸೇವ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಸುದ್ಧಾವಾಸಿಕಭೂಮಿಸು;
ಅನಾಗಾಮಿಕಸತ್ತಸ್ಸ, ಹೋನ್ತೀತಿ ಪರಿದೀಪಯೇ.
ಅರಹತೋ ಪನ ತತ್ಥೇವ, ಮಾನಸಾ ಸತ್ತವೀಸತಿ;
ಏವಂ ರೂಪೀಸು ಚಿತ್ತಾನಿ, ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಚತುವೀಸತಿ ¶ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ, ಜಾಯನ್ತೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ¶ ತತ್ಥೇವ, ಠಪೇತ್ವಾಪುಞ್ಞಪಞ್ಚಕಂ;
ಸಮವೀಸತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಫಲೇನ ಸಹ ಅತ್ತನೋ.
ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ತತ್ಥ, ತಥಾನಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಚ;
ಜಾಯನ್ತಿ ವೀಸ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಪುಬ್ಬಪುಬ್ಬಫಲಂ ವಿನಾ.
ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ, ದಸಪಞ್ಚ ಚ ಮಾನಸಾ;
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ.
ಹೋನ್ತಿ ¶ ತೇವೀಸ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಇತಿ ವತ್ವಾ ವಿಭಾವಯೇ;
ತಿಣ್ಣನ್ನಮ್ಪೇತ್ಥ ಸೇಖಾನಂ, ಚಿತ್ತಾನೇಕೂನವೀಸತಿ.
ಚುದ್ದಸೇವ ತು ಚಿತ್ತಾನಿ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ಕ್ರಿಯಾದ್ವಾದಸ ಪಾಕೇಕೋ, ಫಲಂ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ತು.
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ, ತತಿಯಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ಬಾವೀಸತಿ ಚ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಭವನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಯೇ.
ಅಟ್ಠಾರಸೇವ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಜಾಯರೇ;
ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ತಾನಿ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಫಲಂ.
ಸಕದಾಗಾಮಿವುತ್ತೇಸು, ಠಪೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಫಲಂ;
ಅಟ್ಠಾರಸೇವ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಜಾಯರೇ.
ತೇರಸೇವ ಚ ಚಿತ್ತಾನಿ, ತತಿಯಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ, ಭವನ್ತೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಏಕವೀಸತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ, ಜಾಯನ್ತೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ¶ ಸತ್ತಸ್ಸ, ಸತ್ತರಸ ಪಕಾಸಯೇ;
ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ತಾನಿ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಫಲಂ.
ಸಕದಾಗಾಮಿವುತ್ತೇಸು, ಠಪೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಫಲಂ;
ಹೋನ್ತಿ ಸತ್ತರಸೇವಸ್ಸ, ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಮಾನಸಾ.
ದ್ವಾದಸೇವ ¶ ತು ಚಿತ್ತಾನಿ, ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ಜಾಯನ್ತಿ ಅರಹನ್ತಸ್ಸ, ಇತಿ ವತ್ವಾ ವಿಭಾವಯೇ.
ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಂ ಅರೂಪೀನಂ, ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಉಪರೂಪರಿ;
ಅರೂಪಕುಸಲಾ ಚೇವ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಕ್ರಿಯಾಪಿ ಚ.
ಉದ್ಧಮುದ್ಧಮರೂಪೀನಂ, ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ಪನ;
ಆರುಪ್ಪಾನೇವ ಜಾಯನ್ತೇ, ದಿಟ್ಠಾದೀನವತೋ ಕಿರ.
ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಮಗ್ಗಂ, ಕುಸಲಾನುತ್ತರಾ ತಯೋ;
ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞಾನಿ, ಅಪುಞ್ಞಾನಿ ತಥಾ ದಸ.
ಚತ್ತಾರಾರುಪ್ಪಪುಞ್ಞಾನಿ, ಸಬ್ಬೇ ಪಾಕಾ ಅನುತ್ತರಾ;
ಪಠಮಾರುಪ್ಪಪಾಕೋ ಚ, ನವ ಕಾಮಕ್ರಿಯಾಪಿ ಚ.
ಆರುಪ್ಪಾಪಿ ಕ್ರಿಯಾ ಸಬ್ಬಾ, ತೇಚತ್ತಾಲೀಸ ಮಾನಸಾ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಪನೇತಾನಿ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ.
ಸಬ್ಬೋ ಕಾಮವಿಪಾಕೋ ಚ, ಸಬ್ಬೋ ರೂಪೋಮಹಗ್ಗತೋ;
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಮನೋಧಾತು, ದೋಮನಸ್ಸದ್ವಯಮ್ಪಿ ಚ.
ಆದಿಮಗ್ಗೋ ತಯೋ ಪಾಕಾ, ಆರುಪ್ಪಾ ಚ ತಥೂಪರಿ;
ಛಚತ್ತಾಲೀಸ ನತ್ಥೇತ್ಥ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ.
ವುತ್ತೇಸು ಪನ ಚಿತ್ತೇಸು, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಾರುಪ್ಪ-ತ್ತಯಂ ಪಾಕೋ ಚ ಅತ್ತನೋ.
ತಾಲೀಸೇತಾನಿ ¶ ಜಾಯನ್ತೇ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ಏವಂ ಸೇಸದ್ವಯೇ ಞೇಯ್ಯಾ, ಹಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಹೇಟ್ಠಿಮಂ.
ಅತ್ತನೋ ¶ ಅತ್ತನೋ ಪಾಕಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಅನಾಸವಾ;
ವಿಪಾಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇವ, ಚತೂಸ್ವಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಸು.
ವೋಟ್ಠಬ್ಬನೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಕಾಮೇ ಅಟ್ಠ ಮಹಾಕ್ರಿಯಾ;
ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಚ ಆರುಪ್ಪಾ, ತೇರಸೇವ ಕ್ರಿಯಾ ಸಿಯುಂ.
ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ¶ ಜಾಯನ್ತೇ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ದ್ವಾದಸೇವ ಕ್ರಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ.
ಏಕಾದಸ ಕ್ರಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತಿಯಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ;
ದಸೇವ ಚ ಕ್ರಿಯಾ ಞೇಯ್ಯಾ, ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ.
ಅರಹತೋ ಪನ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಹೋನ್ತಿ ಏಕೂನವೀಸತಿ;
ಅರಹತ್ತಂ ಕ್ರಿಯಾ ಸಬ್ಬಾ, ಠಪೇತ್ವಾವಜ್ಜನದ್ವಯಂ.
ಚತುನ್ನಞ್ಚ ಫಲಟ್ಠಾನಂ, ತಿಹೇತುಕಪುಥುಜ್ಜನೇ;
ತೇರಸೇವ ಚ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಭವನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಯೇ.
ಚತ್ತಾರೋ ಞಾಣಸಂಯುತ್ತಾ, ಮಹಾಪಾಕಾ ತಥಾ ನವ;
ರೂಪಾರೂಪವಿಪಾಕಾ ಚ, ತೇರಸೇವ ಭವನ್ತಿಮೇ.
ಚತುನ್ನಞ್ಚ ಫಲಟ್ಠಾನಂ, ದುಹೇತುಕಪುಥುಜ್ಜನೇ;
ಞಾಣಹೀನಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ವಿಪಾಕಾ ಏವ ಜಾಯರೇ.
ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ, ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯದೇಹಿನಂ;
ಸತ್ತರಸೇವ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ದುವೇ ಪಞ್ಚ, ಮನೋಧಾತುತ್ತಯಮ್ಪಿ ಚ;
ಸನ್ತೀರಣಾನಿ ವೋಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಹೋನ್ತಿ ಸತ್ತರಸೇವಿಮೇ.
ಹೇಟ್ಠಾ ತಿಣ್ಣಂ ಫಲಟ್ಠಾನಂ, ತಿಹೇತುಕಪುಥುಜ್ಜನೇ;
ನವೇವ ಕುಸಲಾ ಹೋನ್ತಿ, ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಮಹಗ್ಗತಾ.
ತಿಣ್ಣಂ ¶ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಞ್ಚ, ತಿಣ್ಣಮರಿಯಾನಮಾದಿತೋ;
ತೇರಸೇವ ತು ಚಿತ್ತಾನಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ನಿದ್ದಿಸೇ.
ಅಟ್ಠೇವ ಕಾಮಪುಞ್ಞಾನಿ, ದಿಟ್ಠಿಹೀನಾ ಅಪುಞ್ಞತೋ;
ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಚ ಉದ್ಧಚ್ಚ-ಸಂಯುತ್ತಞ್ಚಾತಿ ತೇರಸ.
ಹೇಟ್ಠಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಫಲಟ್ಠಾನಂ, ತಥಾ ಸಬ್ಬಪುಥುಜ್ಜನೇ;
ದೋಮನಸ್ಸಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ, ದ್ವಯಮೇವ ತು ಜಾಯತೇ.
ತಿಣ್ಣಂ ¶ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ತು, ಪಞ್ಚೇವ ಪನ ಜಾಯರೇ;
ಚತ್ತಾರಿ ದಿಟ್ಠಿಯುತ್ತಾನಿ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯುತಮ್ಪಿ ಚ.
ಮಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ, ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ ಸಕಂ ಸಕಂ;
ಏಕಮೇವ ಭವೇ ತೇಸಂ, ಇತಿ ವತ್ವಾ ವಿಭಾವಯೇ.
ಮಯಾ ಭವೇಸು ಚಿತ್ತಾನಂ, ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಸೇನ ಚ;
ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಟವತ್ಥಾಯ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಏವಂ ಸಬ್ಬಮಿದಂ ಚಿತ್ತಂ, ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲಭೇದತೋ;
ಬಹುಧಾಪಿ ಚ ಹೋತೀತಿ, ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಸಕ್ಕಾ ¶ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ, ಭೇದೋ ಞಾತುಂ ವಿಭಾವಿನಾ;
ಗನ್ಥವಿತ್ಥಾರಭೀತೇನ, ಸಂಖಿತ್ತಂ ಪನಿದಂ ಮಯಾ.
ಪುಬ್ಬಾಪರಂ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ, ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ಅತ್ಥಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ಗಹೇತಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಇಮಞ್ಚಾಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರಂ ಸುಸಾರಂ,
ವರಂ ಸತ್ತಮೋಹನ್ಧಕಾರಪ್ಪದೀಪಂ;
ಸದಾ ಸಾಧು ಚಿನ್ತೇತಿ ವಾಚೇತಿ ಯೋ ತಂ,
ನರಂ ರಾಗದೋಸಾ ಚಿರಂ ನೋಪಯನ್ತಿ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಪಞ್ಚಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೬. ಛಟ್ಠೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಆರಮ್ಮಣವಿಭಾಗನಿದ್ದೇಸೋ
ಏತೇಸಂ ¶ ¶ ¶ ಪನ ಚಿತ್ತಾನಂ, ಆರಮ್ಮಣಮಿತೋ ಪರಂ;
ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮಹಂ ತೇನ, ವಿನಾ ನತ್ಥಿ ಹಿ ಸಮ್ಭವೋ.
ರೂಪಂ ಸದ್ದಂ ಗನ್ಧಂ ರಸಂ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ಧಮ್ಮಮೇವ ಚ;
ಛಧಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಆಹು, ಛಳಾರಮ್ಮಣಕೋವಿದಾ.
ತತ್ಥ ಭೂತೇ ಉಪಾದಾಯ, ವಣ್ಣೋ ಚತುಸಮುಟ್ಠಿತೋ;
ಸನಿದಸ್ಸನಪಟಿಘೋ, ರೂಪಾರಮ್ಮಣಸಞ್ಞಿತೋ.
ದುವಿಧೋ ಹಿ ಸಮುದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಸದ್ದೋ ಚಿತ್ತೋತುಸಮ್ಭವೋ;
ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಸದ್ದೋವ, ಹೋತಿ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತೋ.
ಅವಿಞ್ಞಾಣಕಸದ್ದೋ ಯೋ,
ಸೋ ಹೋತೂತುಸಮುಟ್ಠಿತೋ;
ದುವಿಧೋಪಿ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ,
ಸದ್ದಾರಮ್ಮಣತಂ ಗತೋ.
ಧರೀಯತೀತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ, ಗನ್ಧೋ ಸೂಚನತೋಪಿ ವಾ;
ಅಯಂ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನೋ, ಗನ್ಧಾರಮ್ಮಣಸಮ್ಮತೋ.
ರಸಮಾನಾ ರಸನ್ತೀತಿ, ರಸೋತಿ ಪರಿಕಿತ್ತಿತೋ;
ಸೋವ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನೋ, ರಸಾರಮ್ಮಣನಾಮಕೋ.
ಫುಸೀಯತೀತಿ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಪಥವೀತೇಜವಾಯವೋ;
ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ಚತುಸಮ್ಭೂತಂ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಂ ಮತಂ.
ಸಬ್ಬಂ ನಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚ, ಹಿತ್ವಾ ರೂಪಾದಿಪಞ್ಚಕಂ;
ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಚ ಪಞ್ಞತ್ತಿ-ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಸಞ್ಞಿತಂ.
ಛಾರಮ್ಮಣಾನಿ ¶ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಕಾಮಾವಚರಭೂಮಿಯಂ;
ತೀಣಿ ರೂಪೇ ಪನಾರೂಪೇ, ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಮೇಕಕಂ.
ಖಣವತ್ಥುಪರಿತ್ತತ್ತಾ ¶ , ಆಪಾಥಂ ನ ವಜನ್ತಿ ಯೇ;
ತೇ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಯೇಸಂ ರೂಪಾದಯೋ ಕಿರ.
ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾವ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಗೋಚರಂ;
ನೇವ ಪಚ್ಚನುಭೋನ್ತಾನಂ, ಮನೋ ತೇಸಂ ತು ಗೋಚರಂ.
ತಞ್ಚ ¶ ‘‘ಪಚ್ಚನುಭೋತೀ’’ತಿ, ವುತ್ತತ್ತಾ ಪನ ಸತ್ಥುನಾ;
ರೂಪಾದಾರಮ್ಮಣಾನೇವ, ಹೋನ್ತಿ ರೂಪಾದಯೋ ಪನ.
ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖಾದಿಞಾಣಾನಂ, ರೂಪಾದೀನೇವ ಗೋಚರಾ;
ಅನಾಪಾಥಗತಾನೇವ, ತಾನೀತಿಪಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ.
ಯಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋನ್ತಂ, ತಂ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಂ ಕಥಂ;
ಏವಂ ಸತಿ ಪನೇತೇಸಂ, ನಿಯಮೋತಿ ಕಥಂ ಭವೇ.
ಸಬ್ಬಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಏತಂ, ಛಬ್ಬಿಧಂ ಸಮುದೀರಿತಂ;
ತಂ ಪರಿತ್ತತ್ತಿಕಾದೀನಂ, ವಸೇನ ಬಹುಧಾ ಮತಂ.
ಸಬ್ಬೋ ಕಾಮವಿಪಾಕೋ ಚ, ಕ್ರಿಯಾಹೇತುದ್ವಯಮ್ಪಿ ಚ;
ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಏಕನ್ತಂ, ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಸಿಯುಂ.
ಇಟ್ಠಾದಿಭೇದಾ ಪಞ್ಚೇವ, ರೂಪಸದ್ದಾದಯೋ ಪನ;
ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ದ್ವಿಪಞ್ಚನ್ನಂ, ಗೋಚರಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ.
ರೂಪಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ಸಬ್ಬಂ, ಮನೋಧಾತುತ್ತಯಸ್ಸ ತು;
ತೇರಸನ್ನಂ ಪನೇತೇಸಂ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋವ ಗೋಚರೋ.
ನಾರೂಪಂ ನ ಚ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ, ನಾತೀತಂ ನ ಚನಾಗತಂ;
ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋನ್ತೇ ಚ, ವತ್ತಮಾನೋ ಹಿ ಗೋಚರೋ.
ತೇರಸೇತಾನಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಜಾಯನ್ತೇ ಕಾಮಧಾತುಯಂ;
ಚತ್ತಾರಿ ರೂಪಾವಚರೇ, ನೇವ ಕಿಞ್ಚಿ ಅರೂಪಿಸು.
ಮಹಾಪಾಕಾನಮಟ್ಠನ್ನಂ ¶ ¶ , ಸನ್ತೀರಣತ್ತಯಸ್ಸಪಿ;
ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ರೂಪಾದಿಛಪರಿತ್ತಾನಿ ಗೋಚರಾ.
ರೂಪಾದಯೋ ಪರಿತ್ತಾ ಛ, ಹಸಿತುಪ್ಪಾದಗೋಚರಾ;
ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಪಟುಪ್ಪನ್ನಾ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ತಿಕಾಲಿಕಾ.
ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಚಿತ್ತಞ್ಚ, ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಮಾನಸಂ;
ಛಬ್ಬಿಧಂ ನಿಯತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಮಹಗ್ಗತಗೋಚರಂ.
ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಹಿ, ಏಕನ್ತೇನ ಅನಞ್ಞತೋ;
ಅಟ್ಠಾನಾಸವಚಿತ್ತಾನಂ, ಅಪ್ಪಮಾಣೋವ ಗೋಚರೋ.
ಚತ್ತಾರೋ ಞಾಣಹೀನಾ ಚ, ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞತೋ;
ಕ್ರಿಯತೋಪಿ ಚ ಚತ್ತಾರೋ, ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಾನಿ ಚ.
ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಚೇವ, ತೇ ಮಹಗ್ಗತಗೋಚರಾ;
ಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಹಿ, ನವತ್ತಬ್ಬಾವ ಹೋನ್ತಿ ತೇ.
ಚತ್ತಾರೋ ಞಾಣಸಂಯುತ್ತಾ, ಪುಞ್ಞತೋ ಕ್ರಿಯತೋಪಿ ಚ;
ತಥಾಭಿಞ್ಞಾದ್ವಯಞ್ಚೇವ, ಕ್ರಿಯಾವೋಟ್ಠಬ್ಬನಮ್ಪಿ ಚ.
ಏಕಾದಸನ್ನಮೇತೇಸಂ, ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ ಗೋಚರೋ;
ಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಹಿ, ನವತ್ತಬ್ಬಾಪಿ ಹೋನ್ತಿಮೇ.
ಯಾನಿ ವುತ್ತಾವಸೇಸಾನಿ, ಚಿತ್ತಾನಿ ಪನ ತಾನಿ ಹಿ;
ನವತ್ತಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಾನೀತಿ, ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕಂ ಸಮತ್ತಂ.
ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಚಿತ್ತಞ್ಚ ¶ , ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಮಾನಸಂ;
ಛಬ್ಬಿಧಂ ಪನ ಏಕನ್ತ-ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ.
ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ದ್ವಿಪಞ್ಚನ್ನಂ, ಮನೋಧಾತುತ್ತಯಸ್ಸ ಚ;
ಪಞ್ಚ ರೂಪಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾವ ಗೋಚರಾ.
ಅಟ್ಠ ¶ ¶ ಕಾಮಮಹಾಪಾಕಾ, ಸನ್ತೀರಣತ್ತಯಮ್ಪಿ ಚ;
ಹಸಿತುಪ್ಪಾದಚಿತ್ತನ್ತಿ, ದ್ವಾದಸೇತೇ ತು ಮಾನಸಾ.
ಸಿಯಾತೀತಾರಮ್ಮಣಾ ಪಚ್ಚು-ಪ್ಪನ್ನಾನಾಗತಗೋಚರಾ;
ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಕಾಮೇ, ಕ್ರಿಯತೋ ನವ ಮಾನಸಾ.
ಅಭಿಞ್ಞಾಮಾನಸಾ ದ್ವೇಪಿ, ಸಿಯಾತೀತಾದಿಗೋಚರಾ;
ಸನ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿಕಾಲೇಪಿ, ನವತ್ತಬ್ಬಾ ಭವನ್ತಿಮೇ.
ಸೇಸಾನಿ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿ, ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸುಪಿ;
ನವತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಹೋನ್ತೇವ, ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾದಿನಾ.
ಕಾಮತೋ ಚ ಕ್ರಿಯಾ ಪಞ್ಚ, ರೂಪತೋ ಪಞ್ಚಮೀ ಕ್ರಿಯಾ;
ಚಿತ್ತಾನಂ ಛನ್ನಮೇತೇಸಂ, ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಗೋಚರಂ.
ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಫಲಂ ಮಗ್ಗಂ, ರೂಪಞ್ಚಾರೂಪಮೇವ ಚ;
ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಗೋಚರಂ ಕಾತುಂ, ಕತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಮೇ ವದ.
ಚತ್ತಾರೋ ಞಾಣಸಂಯುತ್ತಾ,
ಪುಞ್ಞತೋ ಕ್ರಿಯತೋ ತಥಾ;
ಅಭಿಞ್ಞಾಹದಯಾ ದ್ವೇಪಿ,
ಕ್ರಿಯಾ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಮ್ಪಿ ಚ.
ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಗೋಚರಂ ಕಾತುಂ, ಚಿತ್ತಾನೇಕಾದಸಾಪಿ ಚ;
ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಫಲಂ ಮಗ್ಗಂ, ರೂಪಞ್ಚಾರೂಪಮೇವ ಚ.
ಚಿತ್ತೇಸು ಪನ ಸಬ್ಬೇಸು, ಕತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಮೇ ವದ;
ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಮಗ್ಗಂ, ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಗೋಚರಂ.
ಸಬ್ಬೇಸು ಪನ ಚಿತ್ತೇಸು, ಛ ಚ ಚಿತ್ತಾನಿ ಮೇ ಸುಣ;
ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಮಗ್ಗಂ, ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಗೋಚರಂ.
ಚತ್ತಾರೋ ಞಾಣಸಂಯುತ್ತಾ, ಕ್ರಿಯಾ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಮ್ಪಿ ಚ;
ಕ್ರಿಯಾಭಿಞ್ಞಾ ಮನೋಧಾತು, ಛ ಚ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಗೋಚರಂ.
ಚತ್ತಾರೋ ¶ ¶ ಞಾಣಸಂಯುತ್ತಾ-ಭಿಞ್ಞಾಚಿತ್ತಞ್ಚ ಪುಞ್ಞತೋ;
ನಾರಹತ್ತಂ ಫಲಂ ಮಗ್ಗಂ, ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಗೋಚರಂ.
ಕಸ್ಮಾ ಅರಹತೋ ಮಗ್ಗ-ಚಿತ್ತಂ ವಾ ಫಲಮಾನಸಂ;
ಪುಥುಜ್ಜನಾ ವಾ ಸೇಕ್ಖಾ ವಾ, ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಹಿ ಜಾನಿತುಂ.
ಪುಥುಜ್ಜನೋ ನ ಜಾನಾತಿ,
ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಮಾನಸಂ;
ಸೋತಾಪನ್ನೋ ನ ಜಾನಾತಿ,
ಸಕದಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಮಾನಸಂ.
ಸಕದಾಗಾಮೀ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಮಾನಸಂ;
ಅನಾಗಾಮೀ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅರಹನ್ತಸ್ಸ ಮಾನಸಂ.
ಹೇಟ್ಠಿಮೋ ¶ ಹೇಟ್ಠಿಮೋ ನೇವ, ಜಾನಾತಿ ಉಪರೂಪರಿ;
ಉಪರೂಪರಿ ಜಾನಾತಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಸ್ಸ ಚ ಮಾನಸಂ.
ಯೋ ಧಮ್ಮೋ ಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ,
ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪನ;
ತಮುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಏಕೇಕಂ,
ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಇತೋ ಪರಂ.
ಕುಸಲಾರಮ್ಮಣಂ ಕಾಮೇ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಸ್ಸ ಚ;
ಅಭಿಞ್ಞಾಮಾನಸಸ್ಸಾಪಿ, ಕುಸಲಸ್ಸ ಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ.
ಕಾಮಾವಚರಪಾಕಸ್ಸ, ತಥಾ ಕಾಮಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ;
ಏತೇಸಂ ಪನ ರಾಸೀನಂ, ಛನ್ನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ.
ರೂಪಾವಚರಪುಞ್ಞಾನಿ, ಕಾಮಪಾಕಂ ತತೋ ವಿನಾ;
ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪನ ರಾಸೀನಂ, ಹೋನ್ತಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಹಿ.
ಆರುಪ್ಪಕುಸಲಞ್ಚಾಪಿ, ತೇಭೂಮಕುಸಲಸ್ಸ ಚ;
ತೇಭೂಮಕಕ್ರಿಯಸ್ಸಾಪಿ, ತಥೇವಾಕುಸಲಸ್ಸಪಿ.
ಅರೂಪಾವಚರಪಾಕಾನಂ ¶ ¶ , ದ್ವಿನ್ನಂ ಪನ ಚತುತ್ಥದು;
ಇಮೇಸಂ ಅಟ್ಠರಾಸೀನಂ, ಹೋತಾರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ.
ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಪುಞ್ಞಮ್ಪಿ, ಕಾಮಾವಚರತೋಪಿ ಚ;
ರೂಪತೋ ಪಞ್ಚಮಸ್ಸಾಪಿ, ಕುಸಲಸ್ಸ ಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ.
ಚತುನ್ನಂ ಪನ ರಾಸೀನಂ, ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸದಾ;
ತಥೇವಾಕುಸಲಂ ಕಾಮ-ರೂಪಾವಚರತೋ ಪನ.
ಕುಸಲಸ್ಸ ಕ್ರಿಯಸ್ಸಾಪಿ, ತಥೇವಾಕುಸಲಸ್ಸ ಚ;
ಕಾಮಾವಚರಪಾಕಾನಂ, ಛನ್ನಂ ರಾಸೀನಮೀರಿತಂ.
ವಿಪಾಕಾರಮ್ಮಣಂ ಕಾಮೇ, ಕಾಮಾವಚರತೋಪಿ ಚ;
ರೂಪಾವಚರತೋ ಚೇವ, ಕುಸಲಸ್ಸ ಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ.
ಕಾಮಾವಚರಪಾಕಾನಂ, ತಥೇವಾಕುಸಲಸ್ಸ ಚ;
ಛನ್ನಞ್ಚ ಪನ ರಾಸೀನಂ, ಹೋತಾರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ.
ವಿಪಾಕಾರಮ್ಮಣಂ ರೂಪೇ, ಕಾಮಾವಚರತೋಪಿ ಚ;
ರೂಪಾವಚರತೋ ಚೇವ, ಕುಸಲಸ್ಸ ಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ.
ಅಪುಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ, ರಾಸೀನಂ ಹೋತಿ ಗೋಚರೋ;
ಅರೂಪಾವಚರಪಾಕೇಸು, ಅಯಮೇವ ನಯೋ ಮತೋ.
ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಪಾಕಮ್ಪಿ, ಕಾಮತೋ ರೂಪತೋಪಿ ಚ;
ಕುಸಲಸ್ಸ ಕ್ರಿಯಸ್ಸಾಪಿ, ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪನ.
ಕ್ರಿಯಚಿತ್ತಮಿದಂ ಕಾಮೇ, ಕಾಮಾವಚರತೋಪಿ ಚ;
ರೂಪಾವಚರತೋ ಚೇವ, ಕುಸಲಸ್ಸ ಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ.
ಕಾಮಾವಚರಪಾಕಸ್ಸ, ತಥೇವಾಕುಸಲಸ್ಸ ಚ;
ಛನ್ನಂ ರಾಸೀನಮೇತೇಸಂ, ಹೋತಾರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ.
ಯಂ ¶ ಕ್ರಿಯಾಮಾನಸಂ ರೂಪೇ, ಕಾಮಪಾಕಂ ತತೋ ವಿನಾ;
ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪನ ರಾಸೀನಂ, ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪನ.
ಕ್ರಿಯಾಚಿತ್ತಂ ¶ ¶ ಪನಾರುಪ್ಪೇ, ತೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಮೇವ ಚ;
ಆರುಪ್ಪಸ್ಸ ಕ್ರಿಯಸ್ಸಾಪಿ, ಛನ್ನಂ ಹೋತೇವ ಗೋಚರೋ.
ರೂಪಂ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ರೂಪಾರಮ್ಮಣಸಞ್ಞಿತಂ;
ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞಸ್ಸ, ತಥೇವ ಕುಸಲಸ್ಸ ಚ.
ಅಭಿಞ್ಞಾದ್ವಯಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಕಾಮಪಾಕಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ;
ಛನ್ನಂ ರಾಸೀನಮೇತೇಸಂ, ಹೋತಾರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ.
ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಂ ಕಾಮ-ರೂಪಾವಚರತೋ ಪನ;
ಕುಸಲಸ್ಸುಭಯಸ್ಸಾಪಿ, ಕಾಮರೂಪಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ.
ಅಪರಿಯಾಪನ್ನತೋ ಚೇವ, ಫಲಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ ಚ;
ಛನ್ನಂ ರಾಸೀನಮೇತೇಸಂ, ಹೋತಾರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ.
ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ಸಬ್ಬಂ, ಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಪನ;
ತೇಭೂಮಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ, ತಥೇವಾಕುಸಲಸ್ಸ ಚ.
ರೂಪಾರೂಪವಿಪಾಕಸ್ಸ, ತೇಭೂಮಕಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ;
ನವನ್ನಂ ಪನ ರಾಸೀನಂ, ಹೋತಾರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ.
ರೂಪಾರಮ್ಮಣಿಕಾ ದ್ವೇ ತು, ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಸದ್ಧಾದಿಗೋಚರಾ;
ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಿಕಾ ನಾಮ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ತಯೋ ಮತಾ.
ಇಧೇಕಚತ್ತಾಲೀಸೇವ, ಛಳಾರಮ್ಮಣಿಕಾ ಮತಾ;
ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನ-ಮಯಮಾರಮ್ಮಣಕ್ಕಮೋ.
ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ, ರೂಪಾರೂಪಾ ಅನಾಸವಾ;
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಇಮೇ ಸಬ್ಬೇ, ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಗೋಚರಾ.
ಪಠಮಾರುಪ್ಪಕುಸಲಂ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಚೇತಸೋ;
ಕುಸಲಸ್ಸ ವಿಪಾಕಸ್ಸ, ಕ್ರಿಯಸ್ಸಾರಮ್ಮಣಂ ಭವೇ.
ಪಠಮಾರುಪ್ಪಪಾಕೋಯಂ ¶ , ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಚೇತಸೋ;
ಕುಸಲಸ್ಸ ವಿಪಾಕಸ್ಸ, ಕ್ರಿಯಸ್ಸಾರಮ್ಮಣಂ ನ ಹಿ.
ಪಠಮಂ ¶ ತು ಕ್ರಿಯಾಚಿತ್ತಂ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಚೇತಸೋ;
ನ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ನ ಪಾಕಸ್ಸ, ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪನ.
ಪಠಮಂ ತು ಕ್ರಿಯಾಚಿತ್ತಂ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಚೇತಸೋ;
ಕ್ರಿಯಸ್ಸಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ಇತಿ ಞೇಯ್ಯಂ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಸೇಕ್ಖಸ್ಸ, ಅರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ದ್ವಿಧಾ;
ಕುಸಲಂ ಕುಸಲಸ್ಸಾಪಿ, ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಚ ತಂ ಸಿಯಾ.
ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಮಾನಸಂ;
ಆರಮ್ಮಣಂ ತಿಧಾ ಹೋತಿ, ಇತಿ ವುತ್ತಂ ಮಹೇಸಿನಾ.
ಕ್ರಿಯಸ್ಸಾಪಿ ಕ್ರಿಯಾ ಹೋತಿ, ಕುಸಲಮ್ಪಿ ಕ್ರಿಯಸ್ಸ ಚ;
ಕುಸಲಂ ತು ವಿಪಾಕಸ್ಸ, ಏವಂ ಹೋತಿ ತಿಧಾ ಪನ.
ತತಿಯಾರುಪ್ಪಚಿತ್ತಮ್ಪಿ, ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಚೇತಸೋ;
ಏವಮೇವ ದ್ವಿಧಾ ಚೇವ, ತಿಧಾ ಚಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ.
ಯಂ ಯಂ ಪನ ಇಧಾರಬ್ಭ,
ಯೇ ಯೇ ಜಾಯನ್ತಿ ಗೋಚರಂ;
ಸೋ ಸೋ ತೇಸಞ್ಚ ತೇಸಞ್ಚ,
ಹೋತಾರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ.
ಯೋ ¶ ಪನಿಮಸ್ಸ ನರೋ ಕಿರ ಪಾರಂ,
ದುತ್ತರಮುತ್ತರಮುತ್ತರತೀಧ;
ಸೋ ಅಭಿಧಮ್ಮಮಹಣ್ಣವಪಾರಂ,
ದುತ್ತರಮುತ್ತರಮುತ್ತರತೇವ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಆರಮ್ಮಣವಿಭಾಗೋ ನಾಮ
ಛಟ್ಠೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೭. ಸತ್ತಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ
ಗುಣೇಸಿನಾ ಕಾರುಣಿಕೇನ ತೇನ;
ವುತ್ತೇ ವಿಪಾಕೇ ಮತಿಪಾಟವತ್ಥಂ,
ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಪ್ಪಭವಂ ಸುಣಾಥ.
ಏಕೂನತಿಂಸ ಕಮ್ಮಾನಿ, ಪಾಕಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ದಸ್ಸಿತಾ;
ತೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಕಮ್ಮಾನಿ, ವಿಪಾಕಾ ಛಸು ದಿಸ್ಸರೇ.
ಕುಸಲಂ ಕಾಮಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಪವತ್ತೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ;
ತಂ ತಂ ಪಚ್ಚಯಮಾಗಮ್ಮ, ದದಾತಿ ವಿವಿಧಂ ಫಲಂ.
ಏಕಾಯ ಚೇತನಾಯೇಕಾ, ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಪಕಾಸಿತಾ;
ನಾನಾಕಮ್ಮೇಹಿ ನಾನಾ ಚ, ಭವನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ.
ತಿಹೇತುಕಂ ತು ಯಂ ಕಮ್ಮಂ, ಕಾಮಾವಚರಸಞ್ಞಿತಂ;
ತಿಹೇತುಕಂ ದುಹೇತುಞ್ಚ, ವಿಪಾಕಂ ದೇತ್ಯಹೇತುಕಂ.
ದುಹೇತುಕಂ ತು ಯಂ ಕಮ್ಮಂ, ತಂ ನ ದೇತಿ ತಿಹೇತುಕಂ;
ದುಹೇತುಕಮಹೇತುಞ್ಚ, ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ ಅತ್ತನೋ.
ತಿಹೇತುಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ,
ಪಟಿಸನ್ಧಿ ತಿಹೇತುಕಾ;
ದುಹೇತುಕಾಪಿ ಹೋತೇವ,
ನ ಚ ಹೋತಿ ಅಹೇತುಕಾ.
ದುಹೇತುಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ,
ಪಟಿಸನ್ಧಿ ದುಹೇತುಕಾ;
ಅಹೇತುಕಾಪಿ ¶ ಹೋತೇವ,
ನ ಚ ಹೋತಿ ತಿಹೇತುಕಾ.
ಅಸಙ್ಖಾರಮಸಙ್ಖಾರಂ ¶ , ಸಸಙ್ಖಾರಮ್ಪಿ ದೇತಿ ಹಿ;
ಸಸಙ್ಖಾರಮಸಙ್ಖಾರಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಂ ಫಲಂ ತಥಾ.
ಏಕಾಯ ಚೇತನಾಯೇತ್ಥ, ಕುಸಲಸ್ಸ ಚ ಸೋಳಸ;
ವಿಧಾ ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ, ಭವನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಯೇ.
ಆರಮ್ಮಣೇನ ಹೋತೇವ, ವೇದನಾಪರಿವತ್ತನಂ;
ತದಾರಮ್ಮಣಚಿತ್ತಮ್ಪಿ, ಜವನೇನ ನಿಯಾಮಿತಂ.
ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತೇನ, ಕುಸಲೇನಾದಿನಾ ಪನ;
ತುಲ್ಯೇನ ಪಾಕಚಿತ್ತೇನ, ಗಹಿತಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಚೇ.
ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇ ¶ ಇಟ್ಠೇ, ಚಕ್ಖುಸ್ಸಾಪಾಥಮಾಗತೇ;
ಮನೋಧಾತು ಭವಙ್ಗಸ್ಮಿಂ, ತಾಯ ಆವಟ್ಟಿತೇ ಪನ.
ವೀಥಿಚಿತ್ತೇಸು ಜಾತೇಸು, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಕಾದಿಸು;
ಜಾಯತೇ ಜವನಂ ಹುತ್ವಾ, ಪಠಮಂ ಕಾಮಮಾನಸಂ.
ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಜವಿತ್ವಾನ, ಪಠಮೇ ಕುಸಲೇ ಗತೇ;
ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ, ತೇನೇವ ಸದಿಸಂ ಪುನ.
ವಿಪಾಕಂ ಜಾಯತೇ ಚಿತ್ತಂ, ತದಾರಮ್ಮಣಸಞ್ಞಿತಂ;
ಸನ್ಧಿಯಾ ತುಲ್ಯತೋ ಮೂಲ-ಭವಙ್ಗನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತೇ.
ತಞ್ಚ ಸನ್ತೀರಣಂ ಏತ್ಥ, ದಸ್ಸನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ;
ಗಣನೂಪಗಚಿತ್ತಾನಿ, ಚತ್ತಾರೇವ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಯದಾ ಹಿ ದುತಿಯಂ ಚಿತ್ತಂ, ಕುಸಲಂ ಜವನಂ ತದಾ;
ತೇನ ತುಲ್ಯವಿಪಾಕಮ್ಪಿ, ತದಾರಮ್ಮಣಕಂ ಸಿಯಾ.
ಸನ್ಧಿಯಾ ಅಸಮಾನತ್ತಾ, ದ್ವೇ ನಾಮಾನಿಸ್ಸ ಲಬ್ಭರೇ;
‘‘ಆಗನ್ತುಕಭವಙ್ಗ’’ನ್ತಿ, ‘‘ತದಾರಮ್ಮಣಕ’’ನ್ತಿ ಚ.
ಯದಾ ¶ ¶ ಹಿ ತತಿಯಂ ಪುಞ್ಞಂ, ಜವನಂ ಹೋತಿ ತೇನ ಚ;
ಸದಿಸಂ ತತಿಯಂ ಪಾಕಂ, ತದಾರಮ್ಮಣಕಂ ಸಿಯಾ.
‘‘ಆಗನ್ತುಕಭವಙ್ಗ’’ನ್ತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ಚ ಪವುಚ್ಚತಿ;
ಇಮಿನಾ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ಛ, ಪುರಿಮಾನಿ ಚ ಪಞ್ಚಪಿ.
ಯದಾ ಚತುತ್ಥಂ ಕುಸಲಂ, ಜವನಂ ಹೋತಿ ತೇನ ಚ;
ತುಲ್ಯಂ ಚತುತ್ಥಂ ಪಾಕಂ ತು, ತದಾರಮ್ಮಣತಂ ವಜೇ.
ಆಗನ್ತುಕಭವಙ್ಗಂ ತು, ತದಾರಮ್ಮಣನಾಮಕಂ;
ಪುರಿಮಾನಿ ಛ ಪಾಕಾನಿ, ಇಮಿನಾ ಹೋನ್ತಿ ಸತ್ತ ತು.
ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ ಯದಾ ಇಟ್ಠ-ಮಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಪನ;
ಆಗಚ್ಛತಿ ತದಾಪಾಥಂ, ತದಾ ವುತ್ತನಯೇನಿಧ.
ಆರಮ್ಮಣವಸೇನೇವ, ವೇದನಾ ಪರಿವತ್ತತಿ;
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತಂ ತಸ್ಮಾ, ಹೋತಿ ಸನ್ತೀರಣಂ ಮನೋ.
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತೇಸ್ವೇವ, ಜವನೇಸು ಚತೂಸುಪಿ;
ತೇಹಿ ತುಲ್ಯಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ಜಾಯರೇ.
ವೇದನಾಯಾಸಮಾನತ್ತಾ, ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಪುರಿಮೇಹಿ ತು;
ಹೋನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠಿಭವಙ್ಗಾನಿ, ಚತ್ತಾರೀತಿ ಚ ನಾಮತೋ.
ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ ವಿಪಾಕಾನಿ, ಪುರಿಮೇಹಿ ಚ ಸತ್ತಹಿ;
ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವಾದಸ ಪಾಕಾನಿ, ಭವನ್ತೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ತಥಾ ಏವಂ, ಸೋತಾದೀಸ್ವಪಿ ನಿದ್ದಿಸೇ;
ದ್ವಾದಸ ದ್ವಾದಸ ಪಾಕಾ, ಸಮಸಟ್ಠಿ ಭವನ್ತಿಮೇ.
ಏಕಾಯ ಚೇತನಾಯೇವ, ಕಮ್ಮೇ ಆಯೂಹಿತೇ ಪನ;
ಸಮಸಟ್ಠಿ ವಿಪಾಕಾನಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ನ ಸಂಸಯೋ.
ಗಹಿತಾಗಹಣೇನೇತ್ಥ ¶ ¶ , ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇಸು ದ್ವಾದಸ;
ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಕಾದೀನಿ, ಚತ್ತಾರೀತಿ ಚ ಸೋಳಸ.
ಏವಮೇವ ¶ ಸಸಙ್ಖಾರ-ತಿಹೇತುಕುಸಲೇನಪಿ;
ಅಸಙ್ಖಾರಸಸಙ್ಖಾರು-ಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇಹಿಪಿ.
ಕಮ್ಮೇ ಆಯೂಹಿತೇ ತೇಸಂ, ವಿಪಾಕೇಹಿ ಚ ತೀಹಿಪಿ;
ಏಸೇವ ಚ ನಯೋ ತೇಹಿ, ದಿನ್ನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ.
ಪಠಮಂ ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತ-ಗೋಚರಸ್ಸ ವಸೇನಿಧ;
ಪವತ್ತಿಂ ಪನ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತದ್ವಯೇ.
ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ ತಪ್ಪಚ್ಛಾ ತು, ಇಟ್ಠಸ್ಮಿಂ ಗೋಚರೇ ಇಧ;
ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ದ್ವಾರೇ, ದ್ವಾದಸ ದ್ವಾದಸೇವ ತು.
ಗಹಿತಾಗಹಣೇನೇತ್ಥ, ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ಸೋಳಸ;
ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ಞೇಯ್ಯಂ ಸಬ್ಬಮಸೇಸತೋ.
ತಿಹೇತುಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ, ಪಟಿಸನ್ಧಿ ತಿಹೇತುಕಾ;
ಭವತೀತಿ ಅಯಂ ವಾರೋ, ವುತ್ತೋ ಏತ್ತಾವತಾ ಮಯಾ.
ಸನ್ಧಿಮೇಕಂ ತು ಕಮ್ಮೇಕಂ, ಜನೇತಿ ನ ತತೋ ಪರಂ;
ಅನೇಕಾನಿ ವಿಪಾಕಾನಿ, ಸಞ್ಜನೇತಿ ಪವತ್ತಿಯಂ.
ಏಕಸ್ಮಾ ಹಿ ಯಥಾ ಬೀಜಾ, ಜಾಯತೇ ಏಕಮಙ್ಕುರಂ;
ಸುಬಹೂನಿ ಫಲಾನಿಸ್ಸ, ಹೋನ್ತಿ ಹೇತುಪವತ್ತಿತೋ.
ದುಹೇತುಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ, ಪಟಿಸನ್ಧಿ ದುಹೇತುಕಾ;
ಹೋತೀತಿ ಹಿ ಅಯಂ ವಾರೋ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಆಗತೋ.
ದುಹೇತುಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ, ಸೋಮನಸ್ಸಯುತೇನಿಧ;
ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಚಿತ್ತೇನ, ಕಮ್ಮೇ ಆಯೂಹಿತೇ ಪನ.
ತೇನ ¶ ತುಲ್ಯೇನ ಪಾಕೇನ, ಗಹಿತಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಚೇ;
ಇಟ್ಠೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಕ್ಖು-ದ್ವಾರೇ ಆಪಾಥಮಾಗತೇ.
ಸೋಮನಸ್ಸಯುತೇ ಞಾಣ-ಹೀನೇ ಕುಸಲಮಾನಸೇ;
ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಜವಿತ್ವಾನ, ಗತೇ ತಸ್ಮಿಂ ದುಹೇತುಕೇ.
ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ¶ ಕತ್ವಾ, ಜಾಯತೇ ತದನನ್ತರಂ;
ತಂಸರಿಕ್ಖಕಮೇಕಂ ತು, ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮಾನಸಂ.
ತಂ ಹಿ ಮೂಲಭವಙ್ಗನ್ತಿ, ತದಾರಮ್ಮಣಮಿಚ್ಚಪಿ;
ಉಭಯಮ್ಪಿ ಚ ತಸ್ಸೇವ, ನಾಮನ್ತಿ ಪರಿದೀಪಿತಂ.
ದುಹೇತುಕಸಸಙ್ಖಾರೇ, ಜವಿತೇಪಿ ಚ ತಂಸಮಂ;
ಹೋತಾಗನ್ತುಕಸಙ್ಖಾತಂ, ತದಾರಮ್ಮಣಮಾನಸಂ.
ತಥೇವ ಚ ದುಹೇತೂನಂ, ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತಗೋಚರೇ;
ದ್ವಿನ್ನಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಯುತ್ತಾನಂ, ಜವನಾನಮನನ್ತರಂ.
ದ್ವೇ ತಾದಿಸಾನಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ತದಾರಮ್ಮಣಮಾನಸಾ;
ತೇಸಂ ‘‘ಪಿಟ್ಠಿಭವಙ್ಗ’’ನ್ತಿ, ನಾಮಂ ‘‘ಆಗನ್ತುಕ’’ನ್ತಿ ಚ.
ಸನ್ತೀರಣದ್ವಯಞ್ಚೇವ, ದಸ್ಸನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ;
ಇಮಾನಿ ಚ ಭವಙ್ಗಾನಿ, ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಪನಟ್ಠ ಹಿ.
ಏವಮಟ್ಠಟ್ಠ ¶ ಕತ್ವಾನ, ದ್ವಾರೇಸುಪಿ ಚ ಪಞ್ಚಸು;
ಚತ್ತಾಲೀಸ ವಿಪಾಕಾನಿ, ಭವನ್ತೀತಿ ಪವತ್ತಿಯಂ.
ಗಹಿತಾಗಹಣೇನೇತ್ಥ, ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಪನಟ್ಠ ಚ;
ಸೋತಘಾನಾದಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ, ದ್ವಾದಸೇವ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಏಕಾಯ ಚೇತನಾಯೇವಂ, ಕಮ್ಮೇ ಆಯೂಹಿತೇ ಪನ;
ದ್ವಾದಸೇವ ವಿಪಾಕಾನಿ, ಭವನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಿತಂ.
ದುಹೇತುಕತ್ತಯೇನಾಪಿ ¶ , ಸೇಸೇನ ಸದಿಸೇನ ತು;
ಪಾಕೇನಾದಿನ್ನಸನ್ಧಿಯಾ, ಅಯಮೇವ ನಯೋ ಮತೋ.
ದುಹೇತುಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ, ಪಟಿಸನ್ಧಿ ದುಹೇತುಕಾ;
ಹೋತೀತಿಪಿ ಅಯಂ ವಾರೋ, ವುತ್ತೋ ಏತ್ತಾವತಾ ಮಯಾ.
ದುಹೇತುಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ, ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಅಹೇತುಕಾ;
ಹೋತೀತಿ ಚ ಅಯಂ ವಾರೋ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಆಗತೋ.
ದುಹೇತುಕೇಸು ¶ ಚಿತ್ತೇಸು, ಕುಸಲೇಸು ಚತೂಸುಪಿ;
ತೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನೇವ, ಕಮ್ಮೇ ಆಯೂಹಿತೇ ಪನ.
ತಸ್ಸೇವ ಪಾಕಭೂತಾಯ, ಆದಿನ್ನಪಟಿಸನ್ಧಿನೋ;
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತಾಹೇತು, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ಸಾ ಕಮ್ಮಸದಿಸಾತಿ ಹಿ;
ಕಮ್ಮಂ ದುಹೇತುಕಂ ಹೋತಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಅಹೇತುಕಾ.
ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಿಮುಪೇತಸ್ಸ, ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತಗೋಚರೇ;
ಆಪಾಥಮಾಗತೇ ಚಕ್ಖು-ದ್ವಾರೇ ಪುನ ಚ ದೇಹಿನೋ.
ದುಹೇತೂನಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ, ಪುಞ್ಞಾನಂ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ;
ಜವನಸ್ಸಾವಸಾನಸ್ಮಿಂ, ಅಹೇತುಕಮಿದಂ ಮನೋ.
ತದಾರಮ್ಮಣಭಾವೇನ, ಜಾಯತೇ ನತ್ಥಿ ಸಂಸಯೋ;
ತಂ ತು ಮೂಲಭವಙ್ಗಞ್ಚ, ತದಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಚ.
ವೀಥಿಚಿತ್ತೇಸು ಜಾತೇಸು, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಕಾದಿಸು;
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತಂಯೇವ, ಹೋತಿ ಸನ್ತೀರಣಮ್ಪಿ ಚ.
ತೇಸು ಏಕಂ ಠಪೇತ್ವಾನ, ಗಹಿತಾಗಹಣೇನಿಧ;
ಗಣನೂಪಗಚಿತ್ತಾನಿ, ತೀಣಿಯೇವ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಇಟ್ಠೇ ¶ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಕ್ಖು-ದ್ವಾರೇ ಆಪಾಥಮಾಗತೇ;
ತದಾ ಸನ್ತೀರಣಞ್ಚೇವ, ತದಾರಮ್ಮಣಮಾನಸಂ.
ಸೋಮನಸ್ಸಯುತಂಯೇವ, ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸು ಏಕಕಂ;
ಪುರಿಮಾನಿ ಚ ತೀಣೀತಿ, ಚತ್ತಾರೋವ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಏವಂ ಚತ್ತಾರಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ದ್ವಾರೇಸುಪಿ ಚ ಪಞ್ಚಸು;
ಹೋನ್ತಿ ವೀಸತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ವಿಪಾಕಾನಿ ಪವತ್ತಿಯಂ.
ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ತು ಚತ್ತಾರಿ, ಗಹಿತಾಗಹಣೇನಿಧ;
ಸೋತಘಾನಾದಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ, ಹೋತೇವಾಹೇತುಕಟ್ಠಕಂ.
ಅಹೇತುಪಟಿಸನ್ಧಿಸ್ಸ ¶ , ನ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಭವೇ;
ದುಹೇತುಕಂ ತಿಹೇತುಂ ವಾ, ದುಹೇತುಪಟಿಸನ್ಧಿನೋ.
ಜಾತಾ ¶ ಸುಗತಿಯಂ ಯೇನ, ಪಾಕೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ತು;
ತೇನ ತುಲ್ಯಮ್ಪಿ ಹೀನಂ ವಾ, ತದಾರಮ್ಮಣಕಂ ಭವೇ.
ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಸನ್ಧಾಯ, ವುತ್ತಞ್ಚಾಹೇತುಕಟ್ಠಕಂ;
ಚತೂಸುಪಿ ಅಪಾಯೇಸು, ಪವತ್ತೇ ಪನ ಲಬ್ಭತಿ.
ಥೇರೋ ನೇರಯಿಕಾನಂ ತು, ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ವಸ್ಸತಿ;
ಗನ್ಧಂ ವಾಯುಞ್ಚ ಮಾಪೇತಿ, ಯದಾ ತೇಸಂ ತದಾ ಪನ.
ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚ ಸುತ್ವಾ ಚ, ಧಮ್ಮಂ ಗನ್ಧಞ್ಚ ಘಾಯತಂ;
ಪಿವತಞ್ಚ ಜಲಂ ವಾಯುಂ, ಫುಸತಂ ಮುದುಮೇವ ಚ.
ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಕಾದೀನಿ, ಪುಞ್ಞಜಾನೇವ ಪಞ್ಚಪಿ;
ಸನ್ತೀರಣದ್ವಯಂ ಏಕಾ, ಮನೋಧಾತೂತಿ ಅಟ್ಠಕಂ.
ಅಯಂ ತಾವ ಕಥಾ ಇಟ್ಠ-ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತಗೋಚರೇ;
ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞಾನಂ, ಜವನಾನಂ ವಸೇನಿಧ.
ನಿಯಮತ್ಥಂ ¶ ತು ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತದಾರಮ್ಮಣಚೇತಸೋ;
ಕುಸಲಂ ಪನ ಸನ್ಧಾಯ, ತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಹಿ ದೀಪಿತಂ.
ಇಧಾಕುಸಲಚಿತ್ತೇಸು, ಸೋಮನಸ್ಸಯುತೇಸುಪಿ;
ಇಟ್ಠೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ತೇಸು, ಜವಿತೇಸು ಚತೂಸುಪಿ.
ಸೋಮನಸ್ಸಯುತಾಹೇತು-ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಹಿ;
ತದಾರಮ್ಮಣಭಾವೇನ, ಜಾಯತೇ ತದನನ್ತರಂ.
ಛಸ್ವಾಕುಸಲಚಿತ್ತೇಸು, ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ಯುತೇಸು ಹಿ;
ಗೋಚರೇ ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತೇ, ಜವಿತೇಸು ಅನನ್ತರಂ.
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತಾಹೇತು-ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಹಿ;
ತದಾರಮ್ಮಣಭಾವೇನ, ಜಾಯತೇ ಪನ ಪುಞ್ಞಜಾ.
ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಯೋಗಸ್ಮಿಂ ¶ , ಕಙ್ಖತೋ ಉದ್ಧತಸ್ಸ ವಾ;
ಸೋಮನಸ್ಸಯುತಂ ಹೋತಿ, ತದಾರಮ್ಮಣಮಾನಸಂ.
ಸೋಮನಸ್ಸಯುತೇ ಚಿತ್ತೇ, ಜವನೇ ಜವಿತೇ ಪನ;
ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾ ಪಞ್ಚೇವ, ತದಾರಮ್ಮಣಮಾನಸಾ.
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ, ಜವನೇ ಜವಿತೇ ಪನ;
ಛಳೇವ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾ, ತದಾರಮ್ಮಣಮಾನಸಾ.
ತಿಹೇತುಸೋಮನಸ್ಸೇನ, ಆದಿನ್ನಪಟಿಸನ್ಧಿನೋ;
ಝಾನತೋ ಪರಿಹೀನಸ್ಸ, ತಂ ಝಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ.
ದೋಮನಸ್ಸಯುತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಹೋತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ;
ತಸ್ಸ ಕಿಂ ಜಾಯತೇ ಬ್ರೂಹಿ, ತದಾರಮ್ಮಣಮಾನಸಂ.
ಪಟ್ಠಾನೇ ಪಟಿಸಿದ್ಧಾ ಹಿ, ದೋಮನಸ್ಸಅನನ್ತರಂ;
ಸೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ, ದೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಚಸ್ಸ ವಾ.
ಮಹಗ್ಗತಂ ¶ ಪನಾರಬ್ಭ, ಜವನೇ ಜವಿತೇಪಿ ಚ;
ತತ್ಥೇವ ಪಟಿಸಿದ್ಧಂ ತು, ತದಾರಮ್ಮಣಮಾನಸಂ.
ತಸ್ಮಾ ¶ ಭವಙ್ಗಪಾತೋವ, ತದಾರಮ್ಮಣಮೇವ ವಾ;
ನ ಹೋತಿ ಕಿಂ ನು ಕಾತಬ್ಬಂ, ವದ ತ್ವಂ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕ.
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತಾಹೇತು-ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ತು;
ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞವಿಪಾಕಾ ಹಿ, ತದಾರಮ್ಮಣಿಕಾ ಸಿಯಾ.
ಆವಜ್ಜನಂ ಕಿಮಸ್ಸಾತಿ, ನತ್ಥಿ ತಂ ಜಾಯತೇ ಕಥಂ;
ಭವಙ್ಗಾವಜ್ಜನಾನಂ ಕಿಂ, ಮಗ್ಗಸ್ಸಾನನ್ತರಸ್ಸ ಚ.
ಫಲಸ್ಸಪಿ ನಿರೋಧಾ ಚ, ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ;
ಫಲಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಏವಂ, ನತ್ಥಿ ಆವಜ್ಜನಂ ಕಿರ.
ವಿನಾ ಆವಜ್ಜನೇನಾಪಿ, ಹೋತಿ ಜಾಯತು ಮಾನಸಂ;
ಕಿಮಸ್ಸಾರಮ್ಮಣಂ ಬ್ರೂಹಿ, ಯದಿ ಜಾನಾಸಿ ಪಣ್ಡಿತ.
ವಿನಾ ¶ ಆರಮ್ಮಣೇನೇವ, ನ ಹಿ ಜಾಯತಿ ಮಾನಸಂ;
ರೂಪಾದೀಸು ಪರಿತ್ತೇಸು, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಾರಬ್ಭ ಜಾಯತೇ.
ಉತುಬೀಜನಿಯಾಮೋ ಚ, ಕಮ್ಮಧಮ್ಮನಿಯಾಮತಾ;
ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ನಿಯಾಮೋತಿ, ಞೇಯ್ಯಾ ಪಞ್ಚ ನಿಯಾಮತಾ.
ತತ್ಥ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ, ಫಲಪುಪ್ಫಾದಿಧಾರಣಂ;
ರುಕ್ಖಾನಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ಅಯಂ ಉತುನಿಯಾಮತಾ.
ತೇಸಂ ತೇಸಂ ತು ಬೀಜಾನಂ, ತಂತಂತುಲ್ಯಫಲುಬ್ಭವೋ;
ಮತ್ಥಕೇ ನಾಳಿಕೇರಸ್ಸ, ಛಿದ್ದತ್ತಂ ಬೀಜಜೋ ಅಯಂ.
ತಿಹೇತುಕಂ ತಿಹೇತುಞ್ಚ, ದುಹೇತುಞ್ಚ ಅಹೇತುಕಂ;
ವಿಪಾಕಂ ತು ಯತೋ ದೇತಿ, ಅಯಂ ಕಮ್ಮನಿಯಾಮತಾ.
ಜಾತಿಯಂ ¶ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ, ಮೇದನೀಕಮ್ಪನಾದಿಕಂ;
ವಿಸೇಸತ್ತಮನೇಕಮ್ಪಿ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮತಾ.
ಗೋಚರೇನ ಪಸಾದಸ್ಮಿಂ, ಘಟ್ಟಿತೇ ಪನ ತೇನಿಧ;
ಉಪ್ಪತ್ತಾವಜ್ಜನಾದೀನಂ, ಅಯಂ ಚಿತ್ತನಿಯಾಮತಾ.
ಅನ್ಧಜ್ಜನಾನಂ ಹದಯನ್ಧಕಾರಂ,
ವಿದ್ಧಂಸನಂ ದೀಪಮಿಮಂ ಜಲನ್ತಂ;
ಸಿಕ್ಖೇಥ ಧೀರೋ ಸತತಂ ಪಯುತ್ತೋ,
ಮೋಹನ್ಧಕಾರಾಪಗಮಂ ಯದಿಚ್ಛೇತಿ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಸತ್ತಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೮. ಅಟ್ಠಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಪಕಿಣ್ಣಕನಿದ್ದೇಸೋ
ಇದಾನಿ ¶ ¶ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ಏತೇಸಂ ಮಾನಸಂ ಮಯಾ;
ಪಾಟವತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಕಥೀಯತಿ ಪಕಿಣ್ಣಕಂ.
ಪನ್ಥಮಕ್ಕಟಕೋ ನಾಮ, ದಿಸಾಸು ಪನ ಪಞ್ಚಸು;
ತತ್ಥ ಸುತ್ತಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ, ಜಾಲಮಜ್ಝೇ ನಿಪಜ್ಜತಿ.
ಪಠಮಾಯ ದಿಸಾಯೇತ್ಥ, ಸುತ್ತೇ ಪನ ಪಸಾರಿತೇ;
ಪಾಣಕೇನ ಪಟಙ್ಗೇನ, ಘಟ್ಟಿತೇ ಮಕ್ಖಿಕಾಯ ವಾ.
ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ಕಿಞ್ಚಿ, ಚಲಿತ್ವಾ ಉಣ್ಣನಾಭಿ ತು;
ಗನ್ತ್ವಾ ಸುತ್ತಾನುಸಾರೇನ, ಯೂಸಂ ಪಿವತಿ ತಸ್ಸ ಸಾ.
ಪುನಾಗನ್ತ್ವಾನ ತತ್ಥೇವ, ನಿಪಜ್ಜತಿ ಯಥಾಸುಖಂ;
ಏವಮೇವ ಕರೋತೇವ, ದಿಸಾಸು ದುತಿಯಾದಿಸು.
ಪಸಾದಾ ¶ ಪಞ್ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಸುತ್ತಂ ಪಞ್ಚದಿಸಾಸ್ವಿವ;
ಚಿತ್ತಂ ಪನ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಮಜ್ಝೇ ಮಕ್ಕಟಕೋ ವಿಯ.
ಪಾಣಕಾದೀಹಿ ಸುತ್ತಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಾ ವಿಯ;
ಪಸಾದಾನಂ ತು ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಘಟ್ಟನಾರಮ್ಮಣೇನ ಹಿ.
ಚಲನಂ ವಿಯ ತಂಮಜ್ಝೇ, ನಿಪನ್ನಾಯುಣ್ಣನಾಭಿಯಾ;
ಪಸಾದಘಟ್ಟನಂ ತತ್ಥ, ಗಹೇತ್ವಾರಮ್ಮಣಂ ಪನ.
ಮನೋಧಾತುಕ್ರಿಯಾಚಿತ್ತಂ, ಭವಙ್ಗಾವಟ್ಟನಂ ಮತಂ;
ತಸ್ಸಾ ಸುತ್ತಾನುಸಾರಂವ, ವೀಥಿಚಿತ್ತಪವತ್ತನಂ.
ಸೀಸೇ ಪನಸ್ಸ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ, ಯೂಸಪಾನಂವ ಚೇತಸೋ;
ಆರಮ್ಮಣೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಜವನಸ್ಸ ಪವತ್ತನಂ.
ಪುನಾಗನ್ತ್ವಾ ¶ ಯಥಾ ಸುತ್ತ-ಜಾಲಮಜ್ಝೇ ನಿಪಜ್ಜನಂ;
ವತ್ಥುಂಯೇವ ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತನಂ.
ಇದಂ ತು ಪನ ಓಪಮ್ಮಂ, ಅತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ ಕಿಂ ತು ಹಿ;
ಆರಮ್ಮಣೇನ ಪಠಮಂ, ಪಸಾದೇ ಘಟ್ಟಿತೇ ಪನ.
ಪಸಾದವತ್ಥುತೋ ಚಿತ್ತಾ, ವತ್ಥುಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಮನೋ;
ತತೋ ಹಿ ಪಠಮಂಯೇವ, ಜಾಯತೀತಿ ಹಿ ದೀಪಿತಂ.
ಏಕೇಕಾರಮ್ಮಣಂ ¶ ದ್ವೀಸು, ದ್ವೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಸಬ್ಬಸೋ;
ಆಗಚ್ಛತಿ ತೇನಾಪಾಥಂ, ಅಯಮತ್ಥೋಪಿ ದೀಪಿತೋ.
ರೂಪಂ ಚಕ್ಖುಪಸಾದಮ್ಹಿ, ಘಟ್ಟಿತ್ವಾ ತಙ್ಖಣೇ ಪನ;
ಮನೋದ್ವಾರೇ ತಥಾಪಾಥ-ಮಾಗಚ್ಛತಿ ನಿಸಂಸಯೋ.
ಖಗೋ ಯಥಾ ಹಿ ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ, ನಿಲೀಯನ್ತೋವ ಸಾಖಿನೋ;
ಸಾಖಂ ಘಟ್ಟೇತಿ ತಸ್ಸೀಧ, ಛಾಯಾ ಫರತಿ ಭೂಮಿಯಂ.
ಸಾಖಾಯ ¶ ಘಟ್ಟನಚ್ಛಾಯಾ, ಫರಣಾನಿ ಚ ಸಬ್ಬಸೋ;
ಅಪುಬ್ಬಾಚರಿಮಂ ಏಕ-ಕ್ಖಣಸ್ಮಿಂಯೇವ ಜಾಯರೇ.
ಏವಮೇವ ಚ ರೂಪಸ್ಸ, ಪಸಾದಸ್ಸ ಚ ಘಟ್ಟನಂ;
ಭವಙ್ಗಚಲನಸ್ಸಾಪಿ, ಪಚ್ಚಯತ್ತೇನ ಅತ್ಥತೋ.
ತಥೇವ ಚ ಮನೋದ್ವಾರೇ, ಆಪಾಥಗಮನಮ್ಪಿ ಚ;
ಅಪುಬ್ಬಾಚರಿಮಂ ಏಕ-ಕ್ಖಣಸ್ಮಿಂಯೇವ ಹೋತಿತಿ.
ತತೋ ಭವಙ್ಗಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಆವಜ್ಜನೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇ, ದಸ್ಸನೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇ.
ಸನ್ತೀರಣೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇ, ತತೋ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನೇಪಿ ಚ;
ಕುಸಲಂ ಜವನಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಥಾಕುಸಲಮೇವ ವಾ.
ಏಸೋ ಏವ ನಯೋ ಸೋತ-ದ್ವಾರಾದೀಸುಪಿ ವಿಞ್ಞುನಾ;
ಅವಿಸೇಸೇನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ಸದ್ದಾದೀನಂ ತು ಘಟ್ಟನೇ.
ದೋವಾರಿಕೋಪಮಾದೀನಿ ¶ , ಏತಸ್ಸತ್ಥಸ್ಸ ದೀಪನೇ;
ಉದ್ಧರಿತ್ವಾನ ತಾನೇತ್ಥ, ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾನಿ ವಿಞ್ಞುನಾ.
ಅಸಮ್ಭೇದೇನ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ, ರೂಪಾಪಾಥಗಮೇನ ಚ;
ಆಲೋಕನಿಸ್ಸಯೇನಾಪಿ, ಸಮನಕ್ಕಾರಹೇತುನಾ.
ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪನೇತೇಹಿ, ಸಮೇತೇಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ;
ಜಾಯತೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ತಂ ಸಹ.
ಅಸಮ್ಭೇದೇನ ಸೋತಸ್ಸ, ಸದ್ದಾಪಾಥಗಮೇನ ಚ;
ಆಕಾಸನಿಸ್ಸಯೇನಾಪಿ, ಸಮನಕ್ಕಾರಹೇತುನಾ.
ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪನೇತೇಹಿ, ಸಮೇತೇಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ;
ಜಾಯತೇ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ತಂ ಸಹ.
ಅಸಮ್ಭೇದೇನ ¶ ಘಾನಸ್ಸ, ಗನ್ಧಾಪಾಥಗಮೇನ ಚ;
ವಾಯೋಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇನಾಪಿ, ಸಮನಕ್ಕಾರಹೇತುನಾ.
ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪನೇತೇಹಿ, ಸಮೇತೇಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ;
ಜಾಯತೇ ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ತಂ ಸಹ.
ಅಸಮ್ಭೇದೇನ ಜಿವ್ಹಾಯ, ರಸಾಪಾಥಗಮೇನ ಚ;
ಆಪೋಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇನಾಪಿ, ಸಮನಕ್ಕಾರಹೇತುನಾ.
ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪನೇತೇಹಿ, ಸಮೇತೇಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ;
ಜಾಯತೇ ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ತಂ ಸಹ.
ಅಸಮ್ಭೇದೇನ ¶ ಕಾಯಸ್ಸ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಪಾಥಸಙ್ಗಮಾ;
ಪಥವೀನಿಸ್ಸಯೇನಾಪಿ, ಸಮನಕ್ಕಾರಹೇತುನಾ.
ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪನೇತೇಹಿ, ಸಮೇತೇಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ;
ಜಾಯತೇ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ತಂ ಸಹ.
ಅಸಮ್ಭೇದಾ ಮನಸ್ಸಾಪಿ, ಧಮ್ಮಾಪಾಥಗಮೇನ ಚ;
ವತ್ಥುಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇನಾಪಿ, ಸಮನಕ್ಕಾರಹೇತುನಾ.
ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ¶ ಪನೇತೇಹಿ, ಸಮೇತೇಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ;
ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಮೇವಂ ತು, ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ಜಾಯತೇ.
ಮನೋ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತನ್ತಿ, ವೇದಿತಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಿನಾ;
ಆವಜ್ಜನಕ್ರಿಯಾಚಿತ್ತಂ, ಸಮನಕ್ಕಾರೋತಿ ಸಞ್ಞಿತಂ.
ವತ್ಥುಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇನಾತಿ, ನಾಯಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಗಚ್ಛತಿ;
ಭವಂ ತು ಪಞ್ಚವೋಕಾರಂ, ಸನ್ಧಾಯ ಕಥಿತೋ ಪನ.
ಪಟಿಸನ್ಧಾದಿಚಿತ್ತಾನಿ, ಸಬ್ಬಾನೇಕೂನವೀಸತಿ;
ಕಾಮೇ ದಸ ಚ ರೂಪೇಸು, ಪಞ್ಚ ಚತ್ತಾರಿರೂಪಿಸು.
ಕಮ್ಮಂ ¶ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ, ತಥಾ ಗತಿನಿಮಿತ್ತಕಂ;
ಇದಂ ಹಿ ತಿವಿಧಂ ತೇಸಂ, ಆರಮ್ಮಣಮುದೀರಿತಂ.
ಕಾಮಾವಚರಸನ್ಧೀನಂ, ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಮತಂ;
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಮತೀತಂ ವಾ, ಹೋತಿ ನತ್ಥಿ ಅನಾಗತಂ.
ಅಟ್ಠೇವ ಚ ಮಹಾಪಾಕಾ, ತೀಣಿ ಸನ್ತೀರಣಾನಿ ಚ;
ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ, ತದಾರಮ್ಮಣಸಞ್ಞಿತಂ.
ಏಕಾದಸವಿಧೇ ಚಿತ್ತೇ, ತದಾರಮ್ಮಣಸಞ್ಞಿತೇ;
ದಸ ಪುಞ್ಞವಿಪಾಕಾನಿ, ಏಕಂ ಹೋತಿ ಅಪುಞ್ಞಜಂ.
ಮಹಾಪಾಕಾ ನ ಜಾಯನ್ತೇ, ರೂಪಾರೂಪಭವದ್ವಯೇ;
ಕಾಮೇ ರೂಪೇ ಭವೇ ಚೇವ, ಹೋತಿ ಸನ್ತೀರಣತ್ತಯಂ.
ತದಾರಮ್ಮಣಚಿತ್ತಾನಿ, ಯಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ಥುನಾ;
ತೇಸು ಚಿತ್ತಂ ಪನೇಕಮ್ಪಿ, ರೂಪಾರೂಪಭವದ್ವಯೇ.
ನ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಹುತ್ವಾ, ಪವತ್ತತಿ ಕದಾಚಿಪಿ;
ಕಸ್ಮಾ ನ ಹೋತಿ ಚೇ ತತ್ಥ, ಬೀಜಸ್ಸಾಭಾವತೋ ಪನ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿಬೀಜಂ ನತ್ಥೇತ್ಥ, ಕಾಮಾವಚರಸಞ್ಞಿತಂ;
ರೂಪಾದಿಗೋಚರೇ ತಸ್ಸ, ಭವೇಯ್ಯ ಜನಕಂ ತು ಯಂ.
ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಕಾದೀನಂ ¶ , ನತ್ಥಿತಾಪಜ್ಜತೀತಿ ಚೇ;
ನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪವತ್ತಾನು-ಭಾವತೋ ಚಿತ್ತಸಮ್ಭವೋ.
ಏಕನ್ತೇನ ಯಥಾ ಚೇತಂ, ತದಾರಮ್ಮಣಮಾನಸಂ;
ನಪ್ಪವತ್ತತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ, ರೂಪಾರೂಪಭವದ್ವಯೇ.
ಅಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮೇಪಿ, ತದೇತಂ ನಾನುಬನ್ಧತಿ;
ಕಸ್ಮಾ ಅಜನಕತ್ತಾ ಹಿ, ಜನಕಸ್ಸಾಸಮಾನತೋ.
ಜನಕಂ ¶ ತೇನ ತುಲ್ಯಂ ವಾ, ಕಾಮಾವಚರಸಞ್ಞಿತಂ;
ಕುಸಲಾಕುಸಲಾದಿಂ ತು, ಜವನಂ ಅನುಬನ್ಧತಿ.
ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮಾಪಿ ¶ , ಯೇ ಮಹಗ್ಗತಗೋಚರಾ;
ಹುತ್ವಾ ವತ್ತನ್ತಿ ತೇ ಚಾಪಿ, ಇದಂ ನೇವಾನುಬನ್ಧತಿ.
ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಚ, ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಹಿ;
ತಥಾಪರಿಚಿತತ್ತಾ ಚ, ನಾನುಬನ್ಧತಿ ಸಬ್ಬದಾ.
ಕಿಂ ತೇನ ಯುತ್ತಿವಾದೇನ, ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಹಿ;
ತದಾರಮ್ಮಣಚಿತ್ತಾನಿ, ಏಕಾದಸಪಿ ಸಬ್ಬಸೋ.
ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಪನಾರಬ್ಭ, ಜವನೇ ಜವಿತೇಪಿ ಚ;
ತದಾರಮ್ಮಣಂ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ವಾ.
ಯದಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿಮಾರಬ್ಭ, ಜವನೇ ಜವಿತೇಪಿ ವಾ;
ತಥಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯಾಪಿ, ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಚ.
ತದಾರಮ್ಮಣಾ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತೇಸುಪಿ;
ನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇಪಿ, ಆರಬ್ಭ ಜವನೇ ಗತೇ.
ತಥಾ ಮಹಗ್ಗತೇ ಧಮ್ಮೇ, ಆರಬ್ಭ ಜವನೇ ಪನ;
ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಞಾಣಾನಿ, ಆರಬ್ಭ ಜವಿತೇಪಿ ಚ.
ಮನೋದ್ವಾರೇಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ಜವನಾನಮನನ್ತರಂ;
ತದಾರಮ್ಮಣಚಿತ್ತಾನಿ, ಭವನ್ತಿ ಅನುಪುಬ್ಬತೋ.
ನ ¶ ವಿಜ್ಜತಿ ಮನೋದ್ವಾರೇ, ಘಟ್ಟನಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಹಿ;
ಕಥಂ ಭವಙ್ಗತೋ ಹೋತಿ, ವುಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಚೇತಸೋ.
ಮನೋದ್ವಾರೇಪಿ ಆಪಾಥ-ಮಾಗಚ್ಛನ್ತೇವ ಗೋಚರಾ;
ಘಟ್ಟನಾಯ ವಿನಾ ತಸ್ಮಾ, ಚಿತ್ತಾನಂ ಹೋತಿ ಸಮ್ಭವೋ.
ದ್ವಾದಸಾಪುಞ್ಞಚಿತ್ತಾನಂ ¶ , ವಿಪಾಕಾ ಸತ್ತಸತ್ತತಿ;
ಭವನ್ತಿ ಚತುರಾಸೀತಿ, ಪಾಪಪಾಕಾ ಪವತ್ತಿಯಂ.
ಏಕಾದಸವಿಧಾನಂ ತು, ಹಿತ್ವಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಮಾನಸಂ;
ಏಕಾದಸವಿಧಾ ಚೇವ, ಭವನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ.
ಕ್ರಿಯಚಿತ್ತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು, ಜವನಂ ನ ಚ ಹೋತಿ ಯಂ;
ತಂ ವೇ ಕರಣಮತ್ತತ್ತಾ, ವಾತಪುಪ್ಫಸಮಂ ಮತಂ.
ಜವನತ್ತಂ ತು ಸಮ್ಪತ್ತಂ, ಕಿಚ್ಚಸಾಧನತೋ ಪನ;
ಛಿನ್ನಮೂಲಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ, ಪುಪ್ಫಂವ ಅಫಲಂ ಸಿಯಾ.
ಪಟಿಚ್ಚ ಪನ ಏತಸ್ಮಾ, ಫಲಮೇತೀತಿ ಪಚ್ಚಯೋ;
ಯೋ ಧಮ್ಮೋ ಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಠಿತಿಯುಪ್ಪತ್ತಿಯಾಪಿ ವಾ.
ಉಪಕಾರೋ ಹಿ ಸೋ ತಸ್ಸ, ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ;
ಸಮ್ಭವೋಪಭವೋ ಹೇತು, ಕಾರಣಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಮತೋ.
ಲೋಭಾದಿ ಪನ ಯೋ ಧಮ್ಮೋ, ಮೂಲಟ್ಠೇನುಪಕಾರಕೋ;
ಹೇತೂತಿ ಪನ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ, ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಚ ಮೋಹೋ ಚ,
ತಥಾಲೋಭಾದಯೋ ತಯೋ;
ಛಳೇವ ಹೇತುಯೋ ಹೋನ್ತಿ,
ಜಾತಿತೋ ನವಧಾ ಸಿಯುಂ.
ಧಮ್ಮಾನಂ ಕುಸಲಾದೀನಂ, ಕುಸಲಾದಿತ್ತಸಾಧಕೋ;
ಮೂಲಟ್ಠೋತಿ ವದನ್ತೇವಂ, ಏಕೇ ಆಚರಿಯಾ ಪನ.
ಏವಂ ¶ ¶ ಸನ್ತೇ ತು ಹೇತೂನಂ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಿಸು;
ಹೇತುಪಚ್ಚಯತಾ ನೇವ, ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ ಕದಾಚಿಪಿ.
ನ ಹಿ ತೇ ಪನ ರೂಪಾನಂ, ಸಾಧೇನ್ತಿ ಕುಸಲಾದಿಕಂ;
ನ ತೇಸಂ ಪನ ರೂಪಾನಂ, ಪಚ್ಚಯಾ ನ ಚ ಹೋನ್ತಿ ತೇ.
ತಸ್ಮಾ ¶ ಹಿ ಕುಸಲಾದೀನಂ, ಕುಸಲಾದಿತ್ತಸಾಧಕೋ;
ಮೂಲಟ್ಠೋತಿ ನ ಗನ್ತಬ್ಬೋ, ವಿಞ್ಞುನಾ ಸಮಯಞ್ಞುನಾ.
ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಸ್ಸ, ಸಾಧನೇನುಪಕಾರಕೋ;
ಮೂಲಟ್ಠೋತಿ ಚ ಹೇತೂನಂ, ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಹೇತೂ, ಕ್ರಿಯಾಹೇತೂ ಚ ಸಬ್ಬಸೋ;
ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಿನಂ.
ಹೇತುಪಚ್ಚಯತಂ ಯಾತಾ, ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭೂಮಿಯಂ;
ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಮೇವೇತೇ, ಚತುವೋಕಾರಭೂಮಿಯಂ.
ಕಾಮೇ ವಿಪಾಕಹೇತೂಪಿ, ಕಾಮಾವಚರಭೂಮಿಯಂ;
ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಪನ.
ಕಟತ್ತಾರೂಪಜಾತಾನಂ, ತಥೇವ ಚ ಪವತ್ತಿಯಂ;
ಚಿತ್ತಜಾನಞ್ಚ ರೂಪಾನಂ, ಹೇತುಪಚ್ಚಯತಂ ಗತಾ.
ರೂಪೇ ವಿಪಾಕಹೇತು ಚ, ರೂಪಾವಚರಭೂಮಿಯಂ;
ತಥಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ, ಹೋನ್ತಿ ತೇ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಾ.
ಹೇತುಯೋ ಪಞ್ಚವೋಕಾರೇ, ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಜಾ;
ಚಿತ್ತಜಾನಞ್ಚ ರೂಪಾನಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಮೇವ ಚ.
ತೇ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಚತುವೋಕಾರಭೂಮಿಯಂ;
ಭವನ್ತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ, ಇತರೇ ಚ ಸಭೂಮಿಯಂ.
ಹೇತುತ್ಥೋ ಹೇತುಯೋ ಚೇವ, ಹೇತುಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭವೋ;
ಏವಮೇವ ಚ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ಸಞ್ಜಾತಸುಖಹೇತುನಾ.
ಛನ್ದೋ ¶ ಚಿತ್ತಞ್ಚ ವೀರಿಯಂ, ವೀಮಂಸಾ ಚಾತಿ ಸತ್ಥುನಾ;
ಲೋಕಾಧಿಪತಿನಾ ವುತ್ತಾ, ಚತುಧಾಧಿಪತೀ ಸಿಯುಂ.
ಛನ್ದಂ ¶ ತು ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ, ಛನ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಧುರಂ ಪನ;
ಚಿತ್ತಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲಸ್ಮಿಂ, ಛನ್ದಾಧಿಪತಿ ನಾಮಸೋ.
ಏಸೇವ ಚ ನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ಸೇಸೇಸುಪಿ ಚ ತೀಸುಪಿ;
ಅಧಿಪ್ಪತೀತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಜೇಟ್ಠಟ್ಠೇನುಪಕಾರಕೋ.
ಸುಮತಿಮತಿವಿಬೋಧನಂ ವಿಚಿತ್ತಂ,
ಕುಮತಿಮತಿನ್ಧನಪಾವಕಂ ಪಧಾನಂ;
ಇಮಮತಿಮಧುರಂ ಅವೇದಿ ಯೋ ಯೋ,
ಜಿನವಚನಂ ಸಕಲಂ ಅವೇದಿ ಸೋ ಸೋ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಪಕಿಣ್ಣಕನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಅಟ್ಠಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೯. ನವಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಪುಞ್ಞವಿಪಾಕಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸೋ
ಬಾತ್ತಿಂಸ ¶ ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ, ಲೋಕಿಕಾನೇವ ಯಾನಿ ಹಿ;
ಏತೇಸಂ ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಪವತ್ತಿಸು.
ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಾದಿಸಙ್ಖಾರಾ, ಯಥಾ ಯೇಸಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯಾ;
ಭವಾದೀಸು ತಥಾ ತೇಪಿ, ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಾ ವಿಭಾವಿನಾ.
ತಯೋ ಭವಾ ಚತಸ್ಸೋ ಚ, ಯೋನಿಯೋ ಗತಿಪಞ್ಚಕಂ;
ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ ಸತ್ತ, ಸತ್ತಾವಾಸಾ ನವೇರಿತಾ.
ಕಾಮೇ ¶ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರ-ಸಞ್ಞಿತಾ ಅಟ್ಠ ಚೇತನಾ;
ನವನ್ನಂ ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಂ, ಕಾಮೇ ಸುಗತಿಯಂ ಪನ.
ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮೂಪ-ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಚ;
ದ್ವೇಧಾ ಹಿ ಪಚ್ಚಯಾ ತೇಸಂ, ಭವನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತಾಹೇತು-ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ¶ ;
ವಿನಾ ಪರಿತ್ತಪಾಕಾನಂ, ಹೋನ್ತಿ ದ್ವೇಧಾ ಪವತ್ತಿಯಂ.
ತಾಯೇವ ಚೇತನಾ ರೂಪ-ಭವೇ ದ್ವೇಧಾವ ಪಚ್ಚಯಾ;
ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಂ, ಭವನ್ತಿ ಹಿ ಪವತ್ತಿಯಂ.
ಅಟ್ಠನ್ನಂ ತು ಪರಿತ್ತಾನಂ, ಕಾಮೇ ದುಗ್ಗತಿಯಂ ತಥಾ;
ಪವತ್ತೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಹೋನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ಹೋನ್ತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾವ, ಕಾಮೇ ಸುಗತಿಯಂ ತಥಾ;
ಸೋಳಸನ್ನಂ ವಿಪಾಕಾನಂ, ಪವತ್ತೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ರೂಪೇ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾ, ರೂಪಾವಚರಭೂಮಿಯಂ;
ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಂ, ಪಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ಹೋನ್ತಿಮಾಪುಞ್ಞಸಙ್ಖಾರಾ, ಕಾಮೇ ದುಗ್ಗತಿಯಂ ದ್ವಿಧಾ;
ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪನೇಕಸ್ಸ, ಪಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ಛನ್ನಂ ಪನ ಪವತ್ತೇವ, ಹೋನ್ತಿ ನೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ;
ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಭವನ್ತೇವ, ಪವತ್ತೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ಕಾಮೇ ಸುಗತಿಯಂ ತೇಸಂ, ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಚ;
ಪವತ್ತೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಹೋನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ, ತೇಸಂ ರೂಪಭವೇ ತಥಾ;
ಪವತ್ತೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಹೋನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ಸೋ ¶ ಚ ಕಾಮಭವೇನಿಟ್ಠ-ರೂಪಾದಿಉಪಲದ್ಧಿಯಂ;
ಅನಿಟ್ಠರೂಪಾದಯೋ ಪನ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನ ವಿಜ್ಜರೇ.
ತಥೇವಾನೇಞ್ಜಸಙ್ಖಾರೋ ¶ , ಅರೂಪಾವಚರಭೂಮಿಯಂ;
ಚತುನ್ನಂ ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಂ, ಪವತ್ತೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ಏವಂ ¶ ತಾವ ಭವೇಸ್ವೇತೇ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಪವತ್ತಿಸು;
ಯಥಾ ಚ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಞೇಯ್ಯಾ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಏಸೇವ ಚ ನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ಯೋನಿಆದೀಸು ತತ್ರಿದಂ;
ಆದಿತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ, ಮುಖಮತ್ತನಿದಸ್ಸನಂ.
ಅವಿಸೇಸೇನ ಪುಞ್ಞಾಭಿ-ಸಙ್ಖಾರೋ ದ್ವಿಭವೇಸುಪಿ;
ದತ್ವಾನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ತು, ಸಬ್ಬಪಾಕಂ ಜನೇತಿ ಸೋ.
ತಥಾ ಚತೂಸು ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ಅಣ್ಡಜಾದೀಸು ಯೋನಿಸು;
ಬಹುದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಗತೀಸು ದ್ವೀಸು ಏವ ಚ.
ತಥಾ ನಾನತ್ತಕಾಯಾದಿ-ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಠಿತೀಸುಪಿ;
ತಥಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಸ್ಮಿಂ, ಸತ್ತಾವಾಸೇ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ.
ಏವಂ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ, ಭವಾದೀಸು ಯಥಾರಹಂ;
ಏಕವೀಸತಿಪಾಕಾನಂ, ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ ಚ ದ್ವಿಧಾ.
ಕಾಮೇ ಅಪುಞ್ಞಸಙ್ಖಾರೋ, ಭವೇ ಚತೂಸು ಯೋನಿಸು;
ತೀಸು ಗತೀಸು ಏಕಿಸ್ಸಾ, ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯಾಪಿ ಚ.
ಸತ್ತಾವಾಸೇ ಪನೇಕಸ್ಮಿಂ,
ಉಹೋತಿ ಸೋ ಪಚ್ಚಯೋ ದ್ವಿಧಾ;
ಸತ್ತನ್ನಂ ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಂ,
ಪವತ್ತೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ತಥೇವಾನೇಞ್ಜಸಙ್ಖಾರೋ, ಏಕಾರೂಪಭವೇ ಪುನ;
ಏಕಿಸ್ಸಾ ಯೋನಿಯಾ ಚೇವ, ಏಕಿಸ್ಸಾ ಗತಿಯಾಪಿ ಚ.
ತೀಸು ಚಿತ್ತಟ್ಠಿತೀಸ್ವೇವ, ಸತ್ತಾವಾಸೇ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ;
ಚತುನ್ನಂ ಪಾಕಚಿತ್ತಾನಂ, ದ್ವೇಧಾ ಸೋ ಹೋತಿ ಪಚ್ಚಯೋ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿಪವತ್ತೀನಂ ¶ , ವಸೇನೇವ ಭವಾದಿಸು;
ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಾ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಯಥಾ ಯೇಸಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯಾ.
ನ ¶ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ, ಸಙ್ಕನ್ತಿ ಪನ ವಿಜ್ಜತಿ;
ಸಙ್ಕನ್ತಿಭಾವೇ ಅಸತಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಕಥಂ ಸಿಯಾ.
ನತ್ಥಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಕನ್ತಿ, ಅತೀತಭವತೋ ಇಧ;
ತತೋ ಹೇತುಂ ವಿನಾ ತಸ್ಸ, ಪಾತುಭಾವೋ ನ ವಿಜ್ಜತಿ.
ಸುಲದ್ಧಪಚ್ಚಯಂ ರೂಪಾ-ರೂಪಮತ್ತಂ ತು ಜಾಯತಿ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಮೇವಂ ತು, ಲಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯಂ ಪನ.
ಭವನ್ತರಮುಪೇತೀತಿ, ಸಮಞ್ಞಾಯ ಪವುಚ್ಚತಿ;
ನ ಚ ಸತ್ತೋ ನ ಚ ಜೀವೋ, ನ ಅತ್ತಾ ವಾಪಿ ವಿಜ್ಜತಿ.
ತಯಿದಂ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಕಮಂ ಪನ;
ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮಹಂ ಸಾಧು, ನಿಬೋಧಥ ಸುದುಬ್ಬುಧಂ.
ಅತೀತಸ್ಮಿಂ ¶ ಭವೇ ತಸ್ಸ, ಆಸನ್ನಮರಣಸ್ಸ ಹಿ;
ಹರಿತಂ ತಾಲಪಣ್ಣಂವ, ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಆತಪೇ ಪನ.
ಸುಸ್ಸಮಾನೇ ಸರೀರಸ್ಮಿಂ, ನಟ್ಠೇ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಾದಿಕೇ;
ಹದಯವತ್ಥುಮತ್ತಸ್ಮಿಂ, ಠಿತೇ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದಿಕೇ.
ವತ್ಥುಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಹೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇಪಿ ಚ;
ಪುಬ್ಬಾನುಸೇವಿತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಪುಞ್ಞಂ ವಾಪುಞ್ಞಮೇವ ವಾ.
ಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ, ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ;
ಏವಂ ಪವತ್ತಮಾನಂ ತಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಲದ್ಧಪಚ್ಚಯಂ.
ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ-ದೀನವೇ ವಿಸಯೇ ಪನ;
ತಣ್ಹಾ ನಮೇತಿ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಖಿಪನ್ತಿ ಸಹಜಾ ಪನ.
ನ ಮೀಯಮಾನಂ ತಣ್ಹಾಯ, ತಂ ಸನ್ತತಿವಸಾ ಪನ;
ಓರಿಮಾ ಪನ ತೀರಮ್ಹಾ, ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾನ ರಜ್ಜುಕಂ.
ಮಾತಿಕಾತಿಕ್ಕಮೋವೇತಂ ¶ ¶ , ಪುರಿಮಂ ಜಹತಿ ನಿಸ್ಸಯಂ;
ಅಪರಂ ಕಮ್ಮಸಮ್ಭೂತಂ, ಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ವಾಪಿ ನಿಸ್ಸಯಂ.
ತಂ ಪನಾರಮ್ಮಣಾದೀಹಿ, ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪವತ್ತತಿ;
ಪುರಿಮಂ ಚವನಂ ಏತ್ಥ, ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ತು.
ತದೇತಂ ನಾಪಿ ಪುರಿಮಾ, ಭವತೋಪಿ ಇಧಾಗತಂ;
ಕಮ್ಮಾದಿಞ್ಚ ವಿನಾ ಹೇತುಂ, ಪಾತುಭೂತಂ ನ ಚೇವ ತಂ.
ಏತ್ಥ ಚೇತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಪುರಿಮಾ ಭವತೋ ಪನ;
ಇಧಾನಾಗಮನೇತೀತ-ಭವಹೇತೂಹಿ ಸಮ್ಭವೇ.
ಪಟಿಘೋಸದೀಪಮುದ್ದಾದೀ, ಭವನ್ತೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಾ;
ಯಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ರ, ಹೋನ್ತಿ ಸದ್ದಾದಿಹೇತುಕಾ.
ಏವಮೇವ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ವೇದಿತಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಿನಾ;
ಸನ್ತಾನಬನ್ಧತೋ ನತ್ಥಿ, ಏಕತಾ ವಾಪಿ ನಾನತಾ.
ಸತಿ ಸನ್ತಾನಬನ್ಧೇ ತು, ಏಕನ್ತೇನೇಕತಾ ಸಿಯಾ;
ಖೀರತೋ ದಧಿಸಮ್ಭೂತಂ, ನ ಭವೇಯ್ಯ ಕದಾಚಿಪಿ.
ಅಥಾಪಿ ಪನ ಏಕನ್ತ-ನಾನತಾ ಸಾ ಭವೇಯ್ಯ ಚೇ;
ಖೀರಸಾಮೀ ನರೋ ನೇವ, ದಧಿಸಾಮೀ ಭವೇಯ್ಯ ಸೋ.
ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಪನೇಕನ್ತ-ಏಕತಾನಾನತಾಪಿ ವಾ;
ನ ಚೇವ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಾ, ವಿಞ್ಞುನಾ ಸಮಯಞ್ಞುನಾ.
ನನು ಏವಮಸಙ್ಕನ್ತಿ-ಪಾತುಭಾವೇ ತಸ್ಸ ಸತಿ;
ಯೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮನುಸ್ಸತ್ತ-ಭಾವೇ ಖನ್ಧಾಭಿಸಮ್ಭವಾ.
ತೇಸಂ ಇಧ ನಿರುದ್ಧತ್ತಾ, ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲಹೇತುನೋ;
ಪರತ್ಥಾಗಮತೋ ಚೇವ, ಇಧ ತಸ್ಸ ಕತಸ್ಸ ಹಿ.
ಅಞ್ಞಸ್ಸ ¶ ಅಞ್ಞತೋ ಚೇವ, ಕಮ್ಮತೋ ತಂ ಫಲಂ ಸಿಯಾ;
ತಸ್ಮಾ ನ ಸುನ್ದರಂ ಏತಂ, ವಿಧಾನಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಚ.
ಏತ್ಥಾಹ ¶ –
ಸನ್ತಾನೇ ¶ ಯಂ ಫಲಂ ಏತಂ, ನಾಞ್ಞಸ್ಸ ನ ಚ ಅಞ್ಞತೋ;
ಬೀಜಾನಂ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೋ, ಏತಸ್ಸತ್ಥಸ್ಸ ಸಾಧಕೋ.
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸನ್ತಾನೇ, ವತ್ತಮಾನಂ ಫಲಂ ಪನ;
ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿಪಿ ವಾ ನೇವ, ಅಞ್ಞತೋ ವಾ ನ ಹೋತಿ ತಂ.
ಬೀಜಾನಂ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾ, ಏತಸ್ಸತ್ಥಸ್ಸ ಸಾಧಕೋ;
ಬೀಜಾನಂ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೇ, ಕತೇ ತು ಮಧುಆದಿನಾ.
ತಸ್ಸ ಬೀಜಸ್ಸ ಸನ್ತಾನೇ, ಪಠಮಂ ಲದ್ಧಪಚ್ಚಯೋ;
ಮಧುರೋ ಫಲಸೋ ತಸ್ಸ, ಹೋತಿ ಕಾಲನ್ತರೇ ಪನ.
ನ ಹಿ ತಾನಿ ಹಿ ಬೀಜಾನಿ, ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಮ್ಪಿ ವಾ;
ಪಾಪುಣನ್ತಿ ಫಲಟ್ಠಾನಂ, ಏವಂ ಞೇಯ್ಯಮಿದಮ್ಪಿ ಚ.
ಬಾಲಕಾಲೇ ಪಯುತ್ತೇನ, ವಿಜ್ಜಾಸಿಪ್ಪೋಸಧಾದಿನಾ;
ದೀಪೇತಬ್ಬೋ ಅಯಂ ವುದ್ಧ-ಕಾಲಸ್ಮಿಂ ಫಲದಾಯಿನಾ.
ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ತಂ ಕಮ್ಮಂ, ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ವಾ ಪನ;
ಫಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ವಾವಿಜ್ಜಮಾನಕಂ.
ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಸಚೇ ಹೋತಿ, ತಪ್ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಪನ;
ಭವಿತಬ್ಬಂ ವಿಪಾಕೇನ, ಸದ್ಧಿಮೇವ ಚ ಹೇತುನಾ.
ಅಥ ವಾವಿಜ್ಜಮಾನಂ ತಂ, ನಿರುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವೇ;
ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣತೋ ಪುಬ್ಬೇ, ಪಚ್ಛಾ ನಿಚ್ಚಫಲಂ ಸಿಯಾ.
ವುಚ್ಚತೇ ¶ –
ಕಟತ್ತಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಕಮ್ಮಂ, ತಸ್ಮಾ ನಿಚ್ಚಫಲಂ ನ ಚ;
ಪಾಟಿಭೋಗಾದಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ, ವೇದಿತಬ್ಬಂ ನಿದಸ್ಸನಂ.
ಕಟತ್ತಾಯೇವ ¶ ತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಫಲಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಚಯೋ;
ನ ಚಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ವಾವಿಜ್ಜಮಾನತಾ.
ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೋಯಂ, ಪರಮತ್ಥಪಕಾಸನೋ;
ಸೋತಬ್ಬೋ ಪನ ಸೋತೂನಂ, ಪೀತಿಬುದ್ಧಿವಿವಡ್ಢನೋ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಪುಞ್ಞವಿಪಾಕಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ನವಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೦. ದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ರೂಪವಿಭಾಗನಿದ್ದೇಸೋ
ವುತ್ತಮಾದಿಮ್ಹಿ ¶ ಯಂ ರೂಪಂ, ಚಿತ್ತಜಾನಮನನ್ತರಂ;
ತಸ್ಸ ದಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಮಾಸೇನ ವಿಭಾವನಂ.
ಯಂ ರುಪ್ಪತೀತಿ ರೂಪನ್ತಿ, ತಥಾ ರೂಪಯತೀತಿ ವಾ;
ರೂಪಾರೂಪಭವಾತೀತೋ, ಸುರೂಪೋ ರೂಪಮಬ್ರವಿ.
ತಂ ರೂಪಂ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ, ಭೂತೋಪಾದಾಯಭೇದತೋ;
ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಮಹಾಭೂತಾ, ಉಪಾದಾ ಚತುವೀಸತಿ.
ಪಥವೀಧಾತು ಆಪೋ ಚ,
ತೇಜೋ ವಾಯೋ ತಥೇವ ಚ;
ಚತ್ತಾರೋಮೇ ಮಹಾಭೂತಾ,
ಮಹಾಭೂತೇನ ದೇಸಿತಾ.
ಮಹನ್ತಾ ಪಾತುಭೂತಾತಿ, ಮಹಾಭೂತಸಮಾತಿ ವಾ;
ವಞ್ಚಕತ್ತಾ ಅಭೂತೇನ, ಮಹಾಭೂತಾತಿ ಸಞ್ಞಿತಾ.
ಚಕ್ಖು ¶ ¶ ಸೋತಞ್ಚ ಘಾನಞ್ಚ, ಜಿವ್ಹಾ ಕಾಯೋ ಚ ರೂಪತಾ;
ಸದ್ದೋ ಗನ್ಧೋ ರಸೋ ಇತ್ಥಿ-ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಜೀವಿತಂ.
ವತ್ಥುಮಾಹಾರತಾ ಕಾಯ-ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ದುವೇ;
ಆಕಾಸೋ ಚೇವ ರೂಪಸ್ಸ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಮ್ಪಿ ಚ.
ಉಪಚಯೋ ಸನ್ತತಿರೂಪಂ, ಜರತಾನಿಚ್ಚತಾಪಿ ಚ;
ಉಪಾದಾತಿ ಪವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಇಮಾನಿ ಚತುವೀಸತಿ.
ಮಹಾಭೂತಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತೋ;
ಉಪಾದಾರೂಪಮಿಚ್ಚಾಹ, ನಿರುಪಾದಾನಮಾನಸೋ.
ಪಥವೀ ಪತ್ಥಟತ್ತಾ ಚ, ವಾಯೋ ವಾಯನತೋ ಭವೇ;
ತೇಜೋ ತೇಜೇತಿ ರೂಪಾನಿ, ಆಪೋ ಆಪೇತಿ ಪಾಲನಾ.
ತೇಸಂ ದಾನಿ ಪವಕ್ಖಾಮಿ, ರೂಪಾನಂ ಲಕ್ಖಣಾದಿಕಂ;
ಲಕ್ಖಣಾದೀಸು ಞಾತೇಸು, ಧಮ್ಮಾ ಆವಿ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಸಾಮಞ್ಞಂ ವಾ ಸಭಾವೋ ವಾ, ಧಮ್ಮಾನಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಮತಂ;
ಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿ, ರಸೋತಿ ಪರಿದೀಪಿತೋ.
ಫಲಂ ವಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಉಪಟ್ಠಾನನಯೋಪಿ ವಾ;
ಆಸನ್ನಕಾರಣಂ ಯಂ ತು, ತಂ ಪದಟ್ಠಾನಸಞ್ಞಿತಂ.
ತತ್ಥ ¶ ಕಕ್ಖಳತ್ತಲಕ್ಖಣಾ ಪಥವೀಧಾತು, ಪತಿಟ್ಠಾನರಸಾ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ. ಪಗ್ಘರಣಲಕ್ಖಣಾ ಆಪೋಧಾತು, ಉಪಬ್ರೂಹನರಸಾ, ಸಙ್ಗಹಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ. ಉಣ್ಹತ್ತಲಕ್ಖಣಾ ತೇಜೋಧಾತು, ಪರಿಪಾಚನರಸಾ, ಮದ್ದವಾನುಪ್ಪದಾನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ. ವಿತ್ಥಮ್ಭನಲಕ್ಖಣಾ ವಾಯೋಧಾತು, ಸಮುದೀರಣರಸಾ, ಅಭಿನೀಹಾರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ. ಏಕೇಕಾಯ ಚೇತ್ಥ ಸೇಸಭೂತತ್ತಯಪದಟ್ಠಾನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಚಕ್ಖತೀತಿ ಚಕ್ಖು, ರೂಪಂ ವಿಭಾವೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.
ತತ್ಥ ¶ ¶ ಚಕ್ಖು ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತಂ, ಪಞ್ಞಾಮಂಸಪ್ಪಭೇದತೋ;
ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಮಯಂ ಚಕ್ಖು, ಹೋತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಪನ.
ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಮನ್ತೇಹಿ, ಞಾಣದಿಬ್ಬೇಹಿ ನಾಮತೋ;
ಯಥಾನುಕ್ಕಮತೋ ತೇಸಂ, ನಾನತ್ತಂ ಮೇ ನಿಬೋಧಥ.
ಆಸಯಾನುಸಯೇ ಞಾಣಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪರೋಪರೇ;
ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ಮುನಿನಾ ಲೋಕಚಕ್ಖುನಾ.
ಹೇಟ್ಠಾಮಗ್ಗತ್ತಯೇ ಞಾಣಂ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಸಞ್ಞಿತಂ;
ಞೇಯ್ಯಂ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುನ್ತಿ, ಞಾಣಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾ ಪನ.
ಯಂ ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ, ಆಗತಂ ಞಾಣಚಕ್ಖು ತಂ;
ಅಭಿಞ್ಞಾಚಿತ್ತಜಾ ಪಞ್ಞಾ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ಮಂಸಚಕ್ಖುಪಿ ದುವಿಧಂ, ಸಸಮ್ಭಾರಪಸಾದತೋ;
ಸಸಮ್ಭಾರಞ್ಚ ನಾಮೇತ್ಥ, ಅಕ್ಖಿಕೂಪೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ.
ಅಕ್ಖಿಕೂಪಟ್ಠಿನಾ ಹೇಟ್ಠಾ, ಉದ್ಧಞ್ಚ ಭಮುಕಟ್ಠಿನಾ;
ಉಭತೋ ಅಕ್ಖಿಕೂಟೇಹಿ, ಮತ್ಥಲುಙ್ಗೇನ ಅನ್ತತೋ.
ಬಹಿದ್ಧಾ ಅಕ್ಖಿಲೋಮೇಹಿ, ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಚ ಯೋ ಪನ;
ನ್ಹಾರುಸುತ್ತೇನ ಆಬನ್ಧೋ, ಮಂಸಪಿಣ್ಡೋ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಸಕಲೋಪಿ ಚ ಲೋಕೋಯಂ, ಕಮಲಸ್ಸ ದಲಂ ವಿಯ;
ಪುಥುಲಂ ವಿಪುಲಂ ನೀಲಂ, ಇತಿ ಜಾನಾತಿ ಲೋಚನಂ.
ಚಕ್ಖು ನಾಮ ನ ತಂ ಹೋತಿ, ವತ್ಥು ತಸ್ಸಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ;
ಇದಂ ಪನ ಸಸಮ್ಭಾರ-ಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಪರಿದೀಪಿತಂ.
ವಣ್ಣೋ ಗನ್ಧೋ ರಸೋ ಓಜಾ,
ಚತಸ್ಸೋ ಚಾಪಿ ಧಾತುಯೋ;
ಭಾವಸಮ್ಭವಸಣ್ಠಾನಂ,
ಜೀವಿತಾನಿ ತಥೇವ ಚ.
ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ ಚುದ್ದಸ;
ತಥಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚೇತಂ,
ಚತಸ್ಸೋ ಚಾಪಿ ಧಾತುಯೋ.
ವಣ್ಣೋ ಗನ್ಧೋ ರಸೋ ಓಜಾ,
ಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಭವೋ ತಥಾ;
ದಸೇತೇ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಾ,
ಚತ್ತಾಲೀಸ ಭವನ್ತಿ ತೇ.
ಚಕ್ಖು ¶ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದೋ ಚ, ಭಾವೋ ಜೀವಿತಮೇವ ಚ;
ಚತ್ತಾಲೀಸಞ್ಚ ರೂಪಾನಿ, ಚತ್ತಾರಿ ತು ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಇಮೇಸಂ ಪನ ರೂಪಾನಂ, ವಸೇನ ಪರಿಪಿಣ್ಡಿತಂ;
ಇದಂ ಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖುನ್ತಿ, ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಪಕಾಸಿತಂ.
ಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಸಿತೋ ಅತ್ಥಿ, ಪರಿಬನ್ಧೋ ಪರಿತ್ತಕೋ;
ಚತುನ್ನಂ ಪನ ಭೂತಾನಂ, ಪಸಾದೋ ಕಮ್ಮಸಮ್ಭವೋ.
ಇದಂ ಪಸಾದಚಕ್ಖುನ್ತಿ, ಅಕ್ಖಾತಂ ಪಞ್ಚಚಕ್ಖುನಾ;
ತದೇತಂ ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ತು, ಸಸಮ್ಭಾರಸ್ಸ ಚಕ್ಖುನೋ.
ಸೇತೇನ ಮಣ್ಡಲೇನಸ್ಸ, ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ;
ಕಣ್ಹಮಣ್ಡಲಮಜ್ಝೇ ವಾ, ನಿವಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಮಣ್ಡಲೇ.
ಸನ್ಧಾರಣಾದಿಕಿಚ್ಚಾಹಿ, ಧಾತೂಹಿ ಚ ಚತೂಹಿಪಿ;
ಕತೂಪಕಾರಂ ಹುತ್ವಾನ, ಉತುಚಿತ್ತಾದಿನಾ ಪನ.
ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿಯಮಾನಂ ತಂ, ಆಯುನಾ ಕತಪಾಲನಂ;
ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಾದೀಹಿ, ರೂಪೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಂ.
ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಕಾದೀನಂ, ವತ್ಥುದ್ವಾರಞ್ಚ ಸಾಧಯಂ;
ಊಕಾಸಿರಸಮಾನೇನ, ಪಮಾಣೇನೇವ ತಿಟ್ಠತಿ.
‘‘ಯೇನ ಚಕ್ಖುಪಸಾದೇನ, ರೂಪಾನಿಮನುಪಸ್ಸತಿ;
ಪರಿತ್ತಂ ಸುಖುಮಂ ಏತಂ, ಊಕಾಸಿರಸಮೂಪಮ’’ನ್ತಿ.
ಸೋತಾದೀಸು ಚ ಏಸೇವ, ನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ ವಿಭಾವಿನಾ;
ವಿಸೇಸಮತ್ತಮೇವೇತ್ಥ, ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಇತೋ ಪರಂ.
ಸುಣಾತೀತಿ ಸೋತಂ, ತಂ ತನುತಮ್ಬಲೋಮಾಚಿತೇ ಅಙ್ಗುಲಿವೇಧಕಸಣ್ಠಾನೇ ಪದೇಸೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಹಿ ಧಾತೂಹಿ ಕತೂಪಕಾರಂ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರೇಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿಯಮಾನಂ ಆಯುನಾ ಪರಿಪಾಲಿಯಮಾನಂ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ.
ಘಾಯತೀತಿ ಘಾನಂ, ತಂ ಸಸಮ್ಭಾರಘಾನಬಿಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅಜಪದಸಣ್ಠಾನೇ ಪದೇಸೇ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ.
ಸಾಯತೀತಿ ಜಿವ್ಹಾ, ಜೀವಿತಮವ್ಹಾಯತೀತಿ ವಾ ಜಿವ್ಹಾ, ಸಾ ಸಸಮ್ಭಾರಜಿವ್ಹಾಮಜ್ಝಸ್ಸ ಉಪರಿ ಉಪ್ಪಲದಲಗ್ಗಸಣ್ಠಾನೇ ಪದೇಸೇ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ.
ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಮಲಾನಂ ಆಯೋತಿ ಕಾಯೋ. ಯಾವತಾ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ ರೂಪಂ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಾಯಪಸಾದೋ ಕಪ್ಪಾಸಪಟಲೇ ಸ್ನೇಹೋ ವಿಯ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ.
ಏತ್ಥ ಪನೇತೇಸಂ ಲಕ್ಖಣಾದೀನಿ ಪವಕ್ಖಾಮಿ – ದಟ್ಠುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ ¶ ಚಕ್ಖು, ರೂಪೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸಂ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ದಟ್ಠುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನಂ.
ಸೋತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ ¶ ಸೋತಂ, ಸದ್ದೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸಂ, ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಸೋತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನಂ.
ಘಾಯಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ ಘಾನಂ, ಗನ್ಧೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸಂ, ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಘಾಯಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನಂ.
ಸಾಯಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪಸಾದಲಕ್ಖಣಾಜಿವ್ಹಾ ¶ , ರಸೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸಾ, ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸಾಯಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಫುಸಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪಸಾದಲಕ್ಖಣೋ ಕಾಯೋ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸೋ, ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಫುಸಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನೋ.
ಕೇಚಿ ಪನಾಹು –
ತೇಜಾಧಿಕಾನಂ ಭೂತಾನಂ, ಪಸಾದೋ ಪನ ಚಕ್ಖುತಿ;
ಆಕಾಸಾನಿಲತೋಯುಬ್ಬಿಅಧಿಕಾನಂ ತು ಸೇಸಕಾ.
ತೇ ಪನೇವಂ ತು ವತ್ತಬ್ಬಾ, ‘‘ಸುತ್ತಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಹಿ;
ಸುತ್ತಮೇವ ಚ ತೇ ಅದ್ಧಾ, ನ ದಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ.
ವಿಸೇಸೇ ಸತಿ ಭೂತಾನಂ, ಪಸಾದೋ ಹಿ ಕಥಂ ಭವೇ;
ಸಮಾನಾನಂ ಹಿ ಭೂತಾನಂ, ಪಸಾದೋ ಪರಿದೀಪಿತೋ.
ತಸ್ಮಾ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಾನಂ, ಚತುನ್ನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಪನ;
ಪಹಾಯೇವ ಪನೇತೇಸಂ, ವಿಸೇಸಪರಿಕಪ್ಪನಂ.
ಞೇಯ್ಯಾ ಕಮ್ಮವಿಸೇಸೇನ, ಪಸಾದಾನಂ ವಿಸೇಸತಾ;
ನ ಹಿ ಭೂತವಿಸೇಸೇನ, ಹೋತಿ ತೇಸಂ ವಿಸೇಸತಾ.
ಏವಮೇತೇಸು ¶ ಚಕ್ಖುಞ್ಚ, ಸೋತಂ ಅಪತ್ತಗಾಹಕಂ;
ಸೇಸಂ ತು ಪನ ಘಾನಾದಿತ್ತಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಗಾಹಕಂ.
ರೂಪನ್ತಿ ರೂಪಯತೀತಿ ರೂಪಂ, ವಣ್ಣವಿಕಾರಮಾಪಜ್ಜಮಾನಂ ಹದಯಙ್ಗತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ತಂ ಪನ ಚಕ್ಖುಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣಂ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವರಸಂ, ತಸ್ಸೇವ ಗೋಚರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಚತುಮಹಾಭೂತಪದಟ್ಠಾನಂ. ಯಥಾ ಚೇತಂ, ತಥಾ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಉಪಾದಾರೂಪಾನೀತಿ ¶ .
ಸದ್ದೋತಿ ¶ ಸದ್ದಯತೀತಿ ಸದ್ದೋ, ಸೋ ಪನ ಸೋತಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣೋ, ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವರಸೋ, ತಸ್ಸೇವ ಗೋಚರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ.
ರಸೋತಿ ರಸನ್ತಿ ತೇನಾತಿ ರಸೋ, ಸೋ ಜಿವ್ಹಾಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣೋ, ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವರಸೋ, ತಸ್ಸೇವ ಗೋಚರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ.
ಗನ್ಧೋತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಗನ್ಧಯತಿ ಸೂಚಯತೀತಿ ಗನ್ಧೋ, ಸೋ ಘಾನಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣೋ, ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವರಸೋ, ತಸ್ಸೇವ ಗೋಚರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ.
ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ –
ಕಮ್ಮಜೋ ಇತ್ಥಿಭಾವೋಯಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಸಮುಟ್ಠಿತೋ;
ಯಞ್ಚೇತಂ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದಿ, ನ ತು ತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಿಯಾ.
ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚೇವ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದಯೋ ಪನ;
ಪವತ್ತೇಯೇವ ಜಾಯನ್ತೇ, ನ ತಾನಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ.
ನ ಚ ತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ ತಂ;
ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದಯೋ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಹೋನ್ತಿ ವಾ ನ ವಾ.
ಏಸೇವ ಚ ನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ಸೇಸೇಪಿ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯೇ;
ಇದಂ ಪಠಮಕಪ್ಪಾನಂ, ಉಭಯಂ ತು ಪವತ್ತಿಯಂ.
ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ¶ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಪರತೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ;
ಪವತ್ತೇಪಿ ಸಮುಟ್ಠಾಯ, ಪವತ್ತೇ ಪರಿವತ್ತತಿ.
ಮಹತಾ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ, ಪುರಿಸತ್ತಂ ವಿನಸ್ಸತಿ;
ಮಹತಾ ಕುಸಲೇನೇವ, ಜಾಯತೇ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ.
ದುಬ್ಬಲಾಕುಸಲೇನೇವ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ವಿನಸ್ಸತಿ;
ದುಬ್ಬಲೇನೇವ ಪುಞ್ಞೇನ, ಇತ್ಥಿಭಾವೋ ಹಿ ಜಾಯತೇ.
ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸಾಪಿ ¶ , ಏಕಮೇವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಿಯಾ;
ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಭಾವೋ ಚ, ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ತು.
ನ ಚಾಭಾವೋ ಸಿಯಾ ಕಸ್ಮಾ, ನ ತಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣಂ;
ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸಹಾಯಂ ಹಿ, ರಾಗಚಿತ್ತಂ ತು ಕಾರಣಂ.
ಉಭಯಸ್ಸ ಪನೇತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಾದೀನಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಭಾವಲಕ್ಖಣಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ‘‘ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಕಾಸನರಸಂ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಕುತ್ತಾಕಪ್ಪಾನಂ ಕಾರಣಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ.
ಪುರಿಸಭಾವಲಕ್ಖಣಂ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ‘‘ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಪಕಾಸನರಸಂ, ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಕುತ್ತಾಕಪ್ಪಾನಂ ಕಾರಣಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ.
ಜೀವಿತನ್ತಿ –
ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯನಿದ್ದೇಸೇ, ವತ್ತಬ್ಬಂ ಯಂ ಸಿಯಾ ಇಧ;
ಅರೂಪಜೀವಿತೇ ವುತ್ತ-ನಯೇನೇವ ಚ ತಂ ವದೇ.
ಲಕ್ಖಣಾದೀನಿ ¶ ಪನಸ್ಸ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಸಹಜರೂಪಪರಿಪಾಲನಲಕ್ಖಣಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ತೇಸಂ ಪವತ್ತನರಸಂ, ತೇಸಮೇವ ಠಪನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಯಾಪಯಿತಬ್ಬಭೂತಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ.
ವತ್ಥೂತಿ ಹದಯವತ್ಥು.
ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮನೋಧಾತು-ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯೋ;
ವತ್ತನ್ತಿ ಪಞ್ಚವೋಕಾರೇ, ತಂ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಮನೋಧಾತುಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂನಂ ¶ ನಿಸ್ಸಯಲಕ್ಖಣಂ ಹದಯವತ್ಥು, ತಾಸಞ್ಚೇವ ಧಾತೂನಂ ಆಧಾರಣರಸಂ, ಉಬ್ಬಾಹನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ.
ಆಹಾರತಾತಿ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ. ಓಜಟ್ಠಮಕಂ ರೂಪಂ ಆಹರತೀತಿ ಆಹಾರೋ.
ಯಾಯ ¶ ಓಜಾಯ ಯಾಪೇನ್ತಿ, ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಚ ಪಾಣಿನೋ;
ಅಯಂ ತು ‘‘ಕಬಳೀಕಾರೋ, ಆಹಾರೋ’’ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಅನ್ನಪಾನಾದಿಕಂ ವತ್ಥು, ಅಗ್ಗಿಂ ಹರತಿ ಕಮ್ಮಜಂ;
ಕೇವಲಂ ನ ಚ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಪಾಲೇತುಂ ಜೀವಿತಂ ಪನ.
ಓಜಾ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪಾಲೇತುಂ, ಹರಿತುಂ ನ ಚ ಪಾಚಕಂ;
ಹರಿತುಮ್ಪಿ ಚ ಪಾಲೇತುಂ, ಉಭೋ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಏಕತೋ.
ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ಪನಸ್ಸ ಓಜಾಲಕ್ಖಣೋ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ, ರೂಪಾಹರಣರಸೋ, ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಕಬಳಂ ಕತ್ವಾ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.
ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೇ ಕಾಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಭಾವಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಾನಂ ಕಾಯಗ್ಗಹಣಾನುಸಾರೇನ ಗಹಿತಾಯ ಏತಾಯ ಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ಸಯಂ ವಾ ಕಾಯಗ್ಗಹಣಾನುಸಾರೇನ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ‘‘ಕಾಯೇನ ಸಂವರೋ ಸಾಧು, ಸಾಧು ವಾಚಾಯ ಸಂವರೋ’’ತಿ ಆಗತೋ ಚೋಪನಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಯೋವ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ಕಾಯವಿಪ್ಫನ್ದನೇನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿಞ್ಞಾಪನಹೇತುತ್ತಾ ಸಯಞ್ಚ ತಥಾ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ಕಾಯೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿಪಿ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ.
ತತ್ಥ ಯಾ ಸಹಜಾತಸ್ಸ, ಚಿತ್ತಜಾನಿಲಧಾತುಯಾ;
ರೂಪಸ್ಸ ಚಲನೇ ಹೇತು, ಏಕಾಕಾರವಿಕಾರತಾ.
ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮಾಯಂ, ಕಾಯದ್ವಾರನ್ತಿ ಸಾ ಮತಾ;
ತತ್ಥ ಯಾ ಚೇತನಾಸಿದ್ಧಾ, ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞವಸಾ ಪನ.
ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ¶ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಸತ್ಥುನಾ ಸಾ ಹಿತೇಸಿನಾ;
ಸಮ್ಪವತ್ತಿ ಪನೇತಿಸ್ಸಾ, ವಚೀದ್ವಾರೇಪಿ ಜಾಯತೇ.
ಲಭಿತ್ವಾ ¶ ಪನುಪತ್ಥಮ್ಭಂ, ಏಕಾವಜ್ಜನವೀಥಿಯಂ;
ಹೇಟ್ಠಾಹಿ ಛಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ, ವಾಯೋಧಾತುಸಮುಟ್ಠಿತಂ.
ಸತ್ತಮೇನ ತು ಚಿತ್ತೇನ, ವಾಯೋಧಾತುಸಮುಟ್ಠಿತಾ;
ಚಾಲೇತಿ ಸಹಜಂ ರೂಪಂ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಹಿತಾತ್ತನಾ.
ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೇ ¶ ಪನ –
ಪಚ್ಚಯೋ ಚಿತ್ತಜಾತಾಯ, ಉಪಾದಿನ್ನಕಘಟ್ಟನೇ;
ಯೋ ಆಕಾರವಿಕಾರೇಕೋ, ಅಯಂ ಪಥವಿಧಾತುಯಾ.
ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಸಹ ಸದ್ದವಸಾ ಪನ;
ವಚೀದ್ವಾರನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಸಾವ ಸಕ್ಯಕುಲಿನ್ದುನಾ.
ಸದ್ದೋ ನ ಚಿತ್ತಜೋ ಅತ್ಥಿ, ವಿನಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಘಟ್ಟನಂ;
ಧಾತುಸಙ್ಘಟ್ಟನೇನೇವ, ಸಹ ಸದ್ದೋ ಹಿ ಜಾಯತಿ.
ಸಾ ವಿಞ್ಞಾಪನತೋ ಚೇವ, ಅಯಂ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತೋಪಿ ಚ;
ವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಸಿಯಾ ತಸ್ಸಾ, ಸಮ್ಭವೋ ಕಾರಕದ್ವಯೇ.
ನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಂ ಅಟ್ಠ, ರೂಪಾನಿ ವಿಯ ಚಿತ್ತಜಂ;
ಚಿತ್ತಜಾನಂ ವಿಕಾರತ್ತಾ, ಚಿತ್ತಜನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ತತ್ಥ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಪಕಾಸನರಸಾ, ಕಾಯವಿಪ್ಫನ್ದನಹೇತುಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನವಾಯೋಧಾತುಪದಟ್ಠಾನಾ. ತಥಾ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಪಕಾಸನರಸಾ, ವಚೀಘೋಸಸ್ಸ ಹೇತುಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಪಥವೀಧಾತುಪದಟ್ಠಾನಾ.
ನ ಕಸ್ಸತೀತಿ ಆಕಾಸೋ, ರೂಪಾನಂ ವಿವರೋ ಪನ;
ಯೋ ರೂಪಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಸ್ವಾಕಾಸೋತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಸೋ ¶ ರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಲಕ್ಖಣೋ, ರೂಪಪರಿಯನ್ತಪಕಾಸನರಸೋ, ರೂಪಮರಿಯಾದಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಭಾವಛಿದ್ದವಿವರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ವಾ, ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನರೂಪಪದಟ್ಠಾನೋ.
ರೂಪಸ್ಸ ಲಹುತಾದಿತ್ತಯನಿದ್ದೇಸೇ –
ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ರೂಪಸ್ಸ ಲಹುತಾದಿಸು;
ತಿಸ್ಸೋ ರೂಪವಿಕಾರಾತಿ, ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಾ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಏತಾಸಂ ¶ ಪನ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ, ಕಮತೋ ಚ ಪವತ್ತಿಯಂ;
ಅರೋಗೀ ಮದ್ದಿತಂ ಚಮ್ಮಂ, ಧನ್ತಹೇಮಂ ನಿದಸ್ಸನಂ.
ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಂ ಪನ;
ಆಹಾರಾದಿತ್ತಯಂಯೇವ, ತಂ ಕರೋತಿ ತತೋ ತಿಜಂ.
ತತ್ಥ ¶ ಅದನ್ಧತಾಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸ ಲಹುತಾ, ರೂಪಾನಂ ಗರುಭಾವವಿನೋದನರಸಾ, ಲಹುಪರಿವತ್ತಿತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಲಹುರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಅಥದ್ಧತಾಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸ ಮುದುತಾ, ರೂಪಾನಂ ಥದ್ಧಭಾವವಿನೋದನರಸಾ, ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾಸು ಅವಿರೋಧಿತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಮುದುರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಸರೀರಕಿರಿಯಾನುಕೂಲಕಮ್ಮಞ್ಞತಾಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸ ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ, ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾವಿನೋದನರಸಾ, ಅದುಬ್ಬಲಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ. ಏತಾ ಪನ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಜಹನ್ತಿ.
ಉಪಚಯಸನ್ತತಿನಿದ್ದೇಸೇ –
ರೂಪಾನಮಾಚಯೋ ಯೋ ಹಿ, ವುತ್ತೋ ಉಪಚಯೋತಿ ಸೋ;
ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧತಾ ತೇಸಂ, ಸನ್ತತೀತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಅತ್ಥತೋ ¶ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ, ಜಾತಿರೂಪನ್ತಿ ದೀಪಿತಂ;
ವುತ್ತಮಾಕಾರನಾನತ್ತಾ, ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ವಸೇನ ವಾ.
ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ಪನ ಆಚಯಲಕ್ಖಣೋ ರೂಪಸ್ಸ ಉಪಚಯೋ, ಪುಬ್ಬನ್ತತೋ ರೂಪಾನಂ ಉಮ್ಮುಜ್ಜಾಪನರಸೋ, ನಿಯ್ಯಾತನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಪರಿಪುಣ್ಣಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ವಾ, ಉಪಚಿತರೂಪಪದಟ್ಠಾನೋ.
ಪವತ್ತಿಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸ ಸನ್ತತಿ, ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧನರಸಾ, ಅನುಪಚ್ಛೇದಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಜರಾನಿದ್ದೇಸೇ ¶ ಜೀರಣಂ ಜರಾ.
ದುವಿಧಾಯಂ ಜರಾ ನಾಮ, ಪಾಕಟಾಪಾಕಟಾತಿ ಚ;
ಪಾಕಟಾ ರೂಪಧಮ್ಮೇಸು, ಅರೂಪೇಸು ಅಪಾಕಟಾ.
ರೂಪಸ್ಸ ಪರಿಪಾಕತಾಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸ ಜರತಾ, ಉಪನಯನರಸಾ, ಸಭಾವಾನಂ ಅಪಗಮೇಪಿ ನಸಭಾವಾಪಗಮಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ವೀಹಿಪುರಾಣಭಾವೋ ವಿಯ, ಪರಿಪಚ್ಚಮಾನರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ.
ಪರಿಭೇದಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚತಾ, ಸಂಸೀದನರಸಾ, ಖಯವಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಪರಿಭಿಜ್ಜಮಾನರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ.
ಏವಂ ಚತುವೀಸತಿ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.
ಭೂತರೂಪಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ಉಪಾದಾ ಚತುವೀಸತಿ;
ಅಟ್ಠವೀಸತಿ ರೂಪಾನಿ, ಸಬ್ಬಾನೇವ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಇಮೇಸು ಪನ ರೂಪೇಸು, ಅಸಮ್ಮೋಹತ್ಥಮೇವ ತಂ;
ಸಮೋಧಾನಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ಸಙ್ಖತಮ್ಪಿ ಚ.
ಚೋದನಂ ¶ ಪರಿಹಾರಞ್ಚ, ನಯಮೇಕವಿಧಾದಿಕಂ;
ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಪವಕ್ಖಾಮಿ, ಪಕಿಣ್ಣಕಮಿದಂ ಸುಣ.
ತತ್ಥ ¶ ಸಮೋಧಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮೇವ ಇದಂ ರೂಪಂ ಸಬ್ಬಸಮೋಧಾನತೋ ಪಥವೀಧಾತು ಆಪೋಧಾತು ತೇಜೋಧಾತು ವಾಯೋಧಾತು ಚಕ್ಖಾಯತನಂ…ಪೇ… ಜರತಾ ಅನಿಚ್ಚತಾತಿ ಅಟ್ಠವೀಸತಿವಿಧಂ ಚ ಹೋತಿ, ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ರೂಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಕೇಚಿ ಪನ ಮಿದ್ಧವಾದಿನೋ ‘‘ಮಿದ್ಧರೂಪಂ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಮುನೀಸಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ನತ್ಥಿ ನೀವರಣಾ ತವಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣಞ್ಚ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತವಚನತೋ ಚ ಮಹಾಪಕರಣಪಟ್ಠಾನೇ ‘‘ನೀವರಣಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನೀವರಣೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಪುರೇಜಾತಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ಅರೂಪೇಪಿ ‘‘ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಥಿನಮಿದ್ಧಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾವಿಜ್ಜಾನೀವರಣ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದೀಹಿ ಪಾಳೀಹಿ ವಿರುಜ್ಝನತೋ ಚ ಅರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾ.
ಅರೂಪೇಪಿ ¶ ಪನೇತಸ್ಸ, ಮಿದ್ಧಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿ ಪಾಠತೋ;
ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥಾವಗನ್ತಬ್ಬಾ, ಅರೂಪನ್ತಿ ಚ ವಿಞ್ಞುನಾ.
ಅಪರೇ ‘‘ಬಲರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕೂನತಿಂಸ, ಸಮ್ಭವರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತಿಂಸ, ಜಾತಿರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತಿಂಸ, ರೋಗರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ರೂಪಾನೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತೇಪಿ ತೇಸಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾ. ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ಗಹಿತಾಯ ಬಲರೂಪಂ ಗಹಿತಮೇವ, ಅಞ್ಞಂ ಬಲರೂಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಆಪೋಧಾತುಯಾ ಸಮ್ಭವರೂಪಂ, ಉಪಚಯಸನ್ತತೀತಿ ಜಾತಿರೂಪಂ, ಜರತಾಅನಿಚ್ಚತಾದೀಹಿ ರೋಗರೂಪಂ ಗಹಿತಂ, ಅಞ್ಞಂ ರೋಗರೂಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠವೀಸತಿವಿಧಾನೇವ ರೂಪಾನೀತಿ.
ಏವಂ ಸಮೋಧಾನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ.
ಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ರೂಪಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರಕಮ್ಮಾನೀತಿ.
ಕಮ್ಮಂ ¶ ಉತು ಚ ಚಿತ್ತಞ್ಚ, ಆಹಾರೋ ರೂಪಹೇತುಯೋ;
ಏತೇಹೇವ ಚ ರೂಪಾನಿ, ಜಾಯನ್ತಿ ನ ಪನಞ್ಞತೋ.
ತಸ್ಮಾ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಾ, ಏಕಾದಸ ಭವನ್ತಿ ಹಿ;
ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವತ್ಥುಞ್ಚ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಮೇವ ಚ.
ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವತ್ಥುಞ್ಚ, ಏಕನ್ತೇನೇವ ಕಮ್ಮಜಾ;
ಚಿತ್ತಜಂಯೇವ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ-ದ್ವಯಂ ವುತ್ತಂ ಮಹೇಸಿನಾ.
ಚಿತ್ತೇನ ಉತುನಾ ಚೇವ, ಸದ್ದೋ ದ್ವೀಹಿ ಸಮುಟ್ಠಿತೋ;
ಉತುಆಹಾರಚಿತ್ತೇಹಿ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಂ ಕತಂ.
ವಣ್ಣೋ ¶ ಗನ್ಧೋ ರಸೋ ಓಜಾ,
ಚತಸ್ಸೋ ಚಾಪಿ ಧಾತುಯೋ;
ಸನ್ತತ್ಯುಪಚಯಾಕಾಸಾ,
ಏಕಾದಸ ಚತುಬ್ಭವಾ.
ಏಕಾದಸೇಕತೋ ¶ ಜಾತಾ,
ದ್ವಿಜೇಕೋವ ತಿಜಾ ತಯೋ;
ಚತುಜೇಕಾದಸಕ್ಖಾತಾ,
ದ್ವೇ ನ ಕೇನಚಿ ಜಾಯರೇ.
ಕಮ್ಮೇನ ವೀಸತಿ ರೂಪಾ, ಸತ್ತರಸ ತು ಚೇತಸಾ;
ಉತುನಾ ದಸಪಞ್ಚೇವ, ಚುದ್ದಸಾಹಾರತೋ ಪನ.
ಛಸಟ್ಠಿ ಸಬ್ಬಾನೇತಾನಿ, ಸಮುಟ್ಠಾನವಿಭಾಗತೋ;
ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿ ಚ ಹೋನ್ತೇವ, ಜರತಾನಿಚ್ಚತಾಹಿ ತೇ.
ಜರತಾನಿಚ್ಚತಾ ಚೇವ, ನ ಕೇನಚಿ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ;
ಜಾತಸ್ಸ ಪಾಕಭೇದತ್ತಾ, ಜಾಯೇಯ್ಯುಂ ಯದಿ ತಾನಿಪಿ.
ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತು ತೇಸಮ್ಪಿ, ಪಾಕಭೇದಾ ಸಿಯುಂ ನ ಹಿ;
ಪಾಕೋ ಪಚ್ಚತಿ ಭೇದೋ ವಾ, ನ ಚ ಭಿಜ್ಜತಿ ನತ್ಥಿ ತಂ.
ಜಾತಸ್ಸ ¶ ಪಾಕಭೇದತ್ತಾ, ದ್ವಯಮೇತಂ ನ ಜಾಯತಿ;
ಸಿಯಾ ಕತ್ಥಚಿ ಬುದ್ಧೇತ್ಥ, ‘‘ರೂಪಸ್ಸುಪಚಯೋ’’ತಿ ಹಿ.
ವಚನೇನ ಯಥಾ ‘‘ಜಾತಿ, ಜಾಯತೀ’’ತಿ ಚ ದೀಪಿತಂ;
ಪಾಕೋಪಿ ಪಚ್ಚತೇವಂ ತು, ಭೇದೋಪಿ ಪರಿಭಿಜ್ಜತು.
ನ ಚೇವ ಜಾಯತೇ ಜಾತಿ, ಇತಿ ಞೇಯ್ಯಾ ವಿಭಾವಿನಾ;
ಜಾಯಮಾನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ, ನಿಬ್ಬತ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಿತಾ.
ತತ್ಥ ಯಥಾ ಸಿಯಾ ಜಾತಿ, ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಮೇವ ಸಾ;
ತಪ್ಪಚ್ಚಯತ್ತವೋಹಾರಂ, ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಸಮ್ಮುತಿಂ.
ಲಭತೇವ ತಥಾ ತೇಸಂ, ಪಾಕಭೇದಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ತೇ;
ತಪ್ಪಚ್ಚಯತ್ತವೋಹಾರಂ, ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಸಮ್ಮುತಿಂ.
ಏವಂ ಇದಂ ದ್ವಯಞ್ಚಾಪಿ, ಹೋತಿ ಕಮ್ಮಾದಿಸಮ್ಭವಂ;
ನ ಪಾಕಭೇದಾ ವೋಹಾರಂ, ತಂ ಲಭನ್ತಿ ಕದಾಚಿಪಿ.
ಕಸ್ಮಾ ¶ ಹಿ ಜನಕಾನಂ ತು, ಪಚ್ಚಯಾನಮಭಾವತೋ;
ಆನುಭಾವಖಣುಪ್ಪಾದೇ, ಜಾತಿಯಾ ಪನ ಲಬ್ಭತಿ.
ತಪ್ಪಚ್ಚಯತ್ತವೋಹಾರಂ, ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಸಮ್ಮುತಿಂ;
ತಸ್ಮಾ ಲಭತಿ ಜಾತಿ ಚ, ಲಭತೀ ನೇತರದ್ವಯಂ.
ಜಿಯ್ಯತೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ದ್ವಯಂ ಭಿಜ್ಜತೀತಿ ವಾ;
ಆನುಭಾವಖಣೇ ತಸ್ಸ, ಪಚ್ಚಯಾನಮಭಾವತೋ.
‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ಸಙ್ಖತಞ್ಚೇತಂ, ಜರಾಮರಣ’’ಮಿಚ್ಚಪಿ;
ವುತ್ತತ್ತಾ ಜಾಯತಿಚ್ಚೇತಂ, ಅಥ ಮಞ್ಞಸಿ ಚೇ ತುವಂ.
ಏವಮ್ಪಿ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಸಾ ಹಿ ಪರಿಯಾಯದೇಸನಾ;
ಅನಿಚ್ಚಾನಂ ತು ಧಮ್ಮಾನಂ, ಜರಾಮರಣತೋ ತಥಾ.
ಅನಿಚ್ಚಂ ¶ ಸಙ್ಖತಞ್ಚಾತಿ, ವುತ್ತಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ವಿಯ;
ಯದಿ ಏವಂ ತಯಮೇತಂ, ಅಜಾತತ್ತಾ ಚ ಸಬ್ಬಥಾ.
ನತ್ಥೀತಿ ¶ ಚೇ ಖಂಪುಪ್ಫಂವ, ನಿಚ್ಚಂ ವಾಸಙ್ಖತಂ ವಿಯ;
ನೋಭಯಂ ಪನಿದಂ ಕಸ್ಮಾ, ನಿಸ್ಸಯಾಯತ್ತವುತ್ತಿತೋ.
ಭಾವೇ ಪಥವಿಯಾದೀನಂ, ನಿಸ್ಸಯಾನಂ ತು ಭಾವತೋ;
ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಚ ಖಂಪುಪ್ಫಂವ, ನ ನತ್ಥಿ ಪನ ತಂ ತಯಂ.
ಯಸ್ಮಾ ಪಥವಿಯಾದೀನಂ, ಅಭಾವೇನ ಚ ಲಬ್ಭತಿ;
ತಸ್ಮಾ ನ ಪನ ನಿಚ್ಚಂ ವಾ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿಯ ತಂ ತಯಂ.
ನಿಪ್ಫನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಭೂತಾ ಚಕ್ಖುಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧರಸಇತ್ಥಿಪುರಿಸಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಹದಯವತ್ಥೂತಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ರೂಪಾನಿ ನಿಪ್ಫನ್ನಾನಿ ನಾಮ. ಸೇಸಾನಿ ದಸ ಅನಿಪ್ಫನ್ನಾನಿ ನಾಮ.
ಅಟ್ಠಾರಸ ನಿಪ್ಫನ್ನಾನಿ, ಅನಿಪ್ಫನ್ನಾವಸೇಸಕಾ;
ಯದಿ ಹೋನ್ತಿ ಅನಿಪ್ಫನ್ನಾ, ಭವೇಯ್ಯುಂ ತೇ ಅಸಙ್ಖತಾ.
ತೇಸಮೇವ ¶ ಚ ರೂಪಾನಂ, ವಿಕಾರತ್ತಾ ಅಸಙ್ಖತಾ;
ಕಥಂ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯುಂ ತೇ, ನಿಪ್ಫನ್ನಾ ಚೇವ ಸಙ್ಖತಾ.
ಏವಂ ನಿಪ್ಫನ್ನಸಙ್ಖತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.
ಚೋದನಾಪರಿಹಾರನ್ತಿ ಏತ್ಥ –
ಇತ್ಥಿಭಾವೋ ಪುಮತ್ತಞ್ಚ, ಜೀವಿತಂ ಸಮ್ಭವೋಪಿ ಚ;
ತಥಾ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದೋತಿ, ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನಾತಿ ವಣ್ಣಿತಾ.
ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತು ಧಮ್ಮಾನಂ, ಹೋತಿ ಸಙ್ಕರದೋಸತಾ;
ಚಕ್ಖುಕಾಯಪಸಾದಾನಂ, ಏಕತ್ತಂ ಉಪಪಜ್ಜತಿ.
ಅಞ್ಞಂ ಪನ ಚ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ, ನ ಚತ್ಥಿ ಪರಮತ್ಥತೋ;
ತಸ್ಮಾ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚಕ್ಖು-ಪಸಾದೇನ ನ ಸಙ್ಕರಂ.
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾವಿನಿಬ್ಭೋಗವಸೇನ ¶ ತು ಪವತ್ತಿತೋ;
ತೇಸಂ ಠಾನನ್ತರಂ ವತ್ತುಂ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಸಮಯಞ್ಞುನಾ.
ಯಾವತಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಸನ್ತಾನಂ ಅತ್ಥಿ ತತ್ಥ ಸೋ;
ಅತ್ಥಿ ಕಾಯಪಸಾದೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮುದೀರಿತಂ.
ಲಕ್ಖಣಾದಿವಸೇನಾಪಿ, ನಾನತ್ತಂ ಸಮುಪಾಗತಂ;
ಧಜಾನಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾನಂ, ಛಾಯಾ ಉಪಮತಂ ಗತಾ.
ತಸ್ಮಾ ¶ ಹಿ ಪನ ಧಮ್ಮಾನಂ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಮಿಸ್ಸತಾ;
ನ ಹೋತೇವಾತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ವಿಞ್ಞುನಾ ಸಮಯಞ್ಞುನಾ.
ಏವಂ ನಿಪ್ಫನ್ನಾನಿಪ್ಫನ್ನಭಾವೋ, ಚೋದನಾಪರಿಹಾರೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.
ನಯಮೇಕವಿಧಾದಿಕನ್ತಿ –
ಲೋಕಿಕತ್ತಾ ¶ ನಹೇತುತ್ತಾ, ಸಙ್ಖತತ್ತಾ ಚ ಸಾಸವಾ;
ಸಬ್ಬಮೇಕವಿಧಂ ರೂಪಂ, ಪಚ್ಚಯಾಯತ್ತವುತ್ತಿತೋ.
ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಹಿದ್ಧಾ ಚ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯಾಪಿ ಚ;
ಸುಖುಮೋಳಾರಿಕಾ ಚೇವ, ಉಪಾದಿನ್ನಾದಿತೋ ದ್ವಿಧಾ.
ಚಕ್ಖುಆಯತನಾದೀನಿ, ಪಞ್ಚ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ತು;
ತೇವೀಸತಿವಿಧಂ ಸೇಸಂ, ಬಾಹಿರನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಚಕ್ಖುಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಿ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪನಟ್ಠ ತು;
ಸೇಸಞ್ಚ ತು ವೀಸಂ ರೂಪಂ, ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಮುದೀರಿತಂ.
ಚಕ್ಖುಆಯತನಾದೀನಿ, ನವ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಮೇವ ಚ;
ತಂ ಬಾರಸವಿಧಂ ರೂಪಂ, ಓಳಾರಿಕಮುದೀರಿತಂ.
ಸೇಸಾನಿ ಪನ ರೂಪಾನಿ, ಸುಖುಮಾನಿ ತು ಸೋಳಸ;
ಕಮ್ಮಜಂ ತು ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಮಞ್ಞಥಾ.
ಏವಞ್ಚ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ.
ಪುನ ¶ ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘ- ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಭೇದತೋ ಚ, ಕಮ್ಮಜಾಕಮ್ಮಜನೇವಕಮ್ಮಜಾನಾಕಮ್ಮಜಭೇದತೋ ಚ ತಿವಿಧಂ. ತತ್ಥ ರೂಪಾಯತನಂ ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಂ, ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಸೇಸೋಳಾರಿಕರೂಪಂ ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಂ, ಸೇಸಂ ಸೋಳಸವಿಧಂ ಸುಖುಮರೂಪಂ ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಂ. ಕಮ್ಮತೋ ಜಾತಂ ಕಮ್ಮಜಂ, ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ವತ್ಥು ಚ ಕಮ್ಮಜಂ, ತದಞ್ಞಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಜಾತಂ ಅಕಮ್ಮಜಂ, ನಕುತೋಚಿ ಜಾತಂ ನೇವಕಮ್ಮಜಾನಾಕಮ್ಮಜಂ ಜರತಾ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಚ. ಏವಂ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ.
ಪುನ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಿಞ್ಞಾತವಸೇನ ಚ, ದ್ವಾರಞ್ಚೇವ ವತ್ಥು ಚ, ದ್ವಾರಮೇವ ಹುತ್ವಾ ನ ವತ್ಥು ಚ, ವತ್ಥುಮೇವ ಹುತ್ವಾ ನ ದ್ವಾರಞ್ಚ, ನೇವ ದ್ವಾರಞ್ಚ ನ ವತ್ಥು ಚಾತಿ ಏವಂ ಭೇದತೋ ಚ, ದ್ವಾರಞ್ಚೇವಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ, ದ್ವಾರಂಯೇವ ಹುತ್ವಾ ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ, ಇನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಹುತ್ವಾ ನ ದ್ವಾರಞ್ಚ, ನೇವ ದ್ವಾರಞ್ಚ ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚಾತಿ ಏವಂ ¶ ಭೇದತೋ ಚ, ವತ್ಥು ಚೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ, ಇನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಹುತ್ವಾ ನ ವತ್ಥು ಚ, ವತ್ಥುಮೇವ ಹುತ್ವಾ ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ, ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ವತ್ಥು ಚೇತಿ ಏವಂ ಭೇದತೋ ಚ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ.
ತತ್ಥ ¶ ದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ರೂಪಾಯತನಂ, ಸುತಂ ನಾಮ ಸದ್ದಾಯತನಂ, ಮುತಂ ನಾಮ ಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನತ್ತಯಂ, ವಿಞ್ಞಾತಂ ನಾಮ ಅವಸೇಸಚಕ್ಖಾಯತನಾದಿಪಞ್ಚಕಂ, ಸೋಳಸವಿಧಂ ಸುಖುಮರೂಪಞ್ಚ. ಚಕ್ಖಾಯತನಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ದ್ವಾರಞ್ಚೇವ ವತ್ಥು ಚ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಂ ದ್ವಾರಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ವತ್ಥು, ಹದಯವತ್ಥು ವತ್ಥುಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ದ್ವಾರಂ, ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಂ ನೇವ ದ್ವಾರಂ ನ ವತ್ಥು ಚ. ತತಿಯಚತುಕ್ಕೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಹುತ್ವಾ ನ ದ್ವಾರನ್ತಿ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ. ಇಮಾನಿ ಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ದ್ವಾರಾನಿ, ಸೇಸಮನನ್ತರಚತುಕ್ಕೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಚತುತ್ಥಚತುಕ್ಕೇ ತತಿಯಪದಂ ಹದಯವತ್ಥುಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಪುನ ಏಕಜದ್ವಿಜತಿಜಚತುಜನಕುತೋಚಿಜಾತಭೇದತೋ, ದ್ವಾರಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವತ್ಥು ಚ, ದ್ವಾರಮೇವ ಹುತ್ವಾ ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ವತ್ಥು ಚ, ವತ್ಥುಮೇವ ಹುತ್ವಾ ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ದ್ವಾರಞ್ಚ, ಇನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಹುತ್ವಾ ನ ವತ್ಥು ನ ದ್ವಾರಞ್ಚ, ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ¶ ನ ವತ್ಥು ನ ದ್ವಾರಞ್ಚಾತಿ ಏವಂ ಪಭೇದತೋ ಪಞ್ಚವಿಧಂ.
ತತ್ಥ –
ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವತ್ಥುಞ್ಚ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಮೇವ ಚ;
ಏಕಾದಸವಿಧಂ ರೂಪಂ, ಏಕಜನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಸದ್ದೋ ಏಕೋ ದ್ವಿಜೋ ನಾಮ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಂ ತಿಜಂ;
ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಸೇಸಂ, ಚತುಜನ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಂ.
ಜರತಾನಿಚ್ಚತಾ ಚೇವ, ನಕುತೋಚಿ ಭವೇ ಪನ;
ಚಕ್ಖಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ದ್ವಾರಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ವತ್ಥುಮೇವ ಚ.
ವಿಞ್ಞತ್ತೀನಂ ದ್ವಯಂ ದ್ವಾರಂ, ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ವತ್ಥು ಚ;
ಹದಯವತ್ಥು ವತ್ಥೂವ, ನ ದ್ವಾರಂ ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪನ.
ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ನ ವತ್ಥು ನ ದ್ವಾರಞ್ಚ, ಸೇಸಂ ಪನ ರೂಪಂ ನೇವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ವತ್ಥು ನ ದ್ವಾರನ್ತಿ. ಏವಂ ಪಞ್ಚವಿಧನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಪುನ ಕಮ್ಮಜಚಿತ್ತಜಉತುಚಿತ್ತಜಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರಜಚತುಜನಕುತೋಚಿಜಾತಭೇದತೋ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯವಸೇನ ಛಬ್ಬಿಧಂ.
ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವತ್ಥು ಚ ಕಮ್ಮಜಮೇವ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಂ ಚಿತ್ತಜಮೇವ, ಸದ್ದೋ ಉತುಚಿತ್ತಜೋ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಂ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರಜಮೇವ, ಸೇಸಂ ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಚತುಜಂ ನಾಮ, ಜರತಾ ಅನಿಚ್ಚತಾ ನಕುತೋಚಿಜಾತಂ ನಾಮ. ದುತಿಯಛಕ್ಕೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ¶ ನಾಮ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ರೂಪಾಯತನಂ…ಪೇ… ಕಾಯವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ, ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಸೇಸಾ ಪಞ್ಚ ಓಳಾರಿಕಾ ಚ ಸೋಳಸ ಸುಖುಮರೂಪಾನಿ ಚಾತಿ ಏಕವೀಸತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಛಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತಿ.
ಪುನ ಛವತ್ಥುಅವತ್ಥುಭೇದತೋ ಚ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಮನೋಧಾತುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸತ್ತವಿಧಂ ಹೋತಿ.
ತತ್ಥ ¶ ಚಕ್ಖಾದಿಪಞ್ಚವತ್ಥೂನಿ ಹದಯವತ್ಥುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಛ ವತ್ಥೂನಿ, ಸೇಸಂ ಬಾವೀಸತಿವಿಧಂ ರೂಪಂ ಅವತ್ಥು ನಾಮ, ದುತಿಯಸತ್ತಕಮುತ್ತಾನಮೇವ. ಏವಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಹೋತಿ.
ಪುನ ಸತ್ತದ್ವಾರಾದ್ವಾರಭೇದತೋ ಅಟ್ಠವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಾರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತ ದ್ವಾರಾನಿ, ಸೇಸಮದ್ವಾರನ್ತಿ ಏವಂ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಹೋತಿ.
ಪುನ ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯಭೇದತೋ ಪನ ನವವಿಧಂ.
ಪುನ ನವಕಮ್ಮಜಾಕಮ್ಮಜಭೇದತೋ ದಸವಿಧಂ.
ಪುನ ಆಯತನಭೇದತೋ ಏಕಾದಸವಿಧಂ.
ಭವೇಸು ರೂಪಕಲಾಪಪವತ್ತಿಭೇದತೋ ಬಹುವಿಧನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಇತೋ ಪರಂ ಪವಕ್ಖಾಮಿ, ಕಾಮರೂಪಭವದ್ವಯೇ;
ಉಪ್ಪತ್ತಿಂ ಪನ ರೂಪಾನಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಪವತ್ತಿಸು.
ಭುಮ್ಮವಜ್ಜೇಸು ¶ ದೇವೇಸು, ನಿರಯೇ ನಿಜ್ಝಾಮತಣ್ಹಿಕೇ;
ಯೋನಿಯೋ ಪುರಿಮಾ ತಿಸ್ಸೋ, ನ ಸನ್ತೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಸೇಸೇ ಗತಿತ್ತಯೇ ಭುಮ್ಮ-ದೇವೇಸುಪಿ ಚ ಯೋನಿಯೋ;
ಚತಸ್ಸೋ ಚ ಭವನ್ತೀತಿ, ವೇದಿತಬ್ಬಾ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಸತ್ತಸ್ಸ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಪನ;
ತಿಂಸ ರೂಪಾನಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ಸಭಾವಸ್ಸೇವ ದೇಹಿನೋ.
ಅಭಾವಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಾನಂ, ಅಣ್ಡಜಾನಞ್ಚ ವೀಸತಿ;
ಭವನ್ತಿ ಪನ ರೂಪಾನಿ, ಕಾಯವತ್ಥುವಸೇನ ತು.
ಗಹಿತಾಗಹಣೇನೇತ್ಥ, ಏಕಾದಸ ಭವನ್ತಿ ತೇ;
ಏಸೇವ ಚ ನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ಸಬ್ಬೇಸು ದಸಕೇಸುಪಿ.
ಜೀವಿತೇನ ಯದಾ ಸದ್ಧಿಂ, ಜಾತೇ ಸುದ್ಧಕಮಟ್ಠಕಂ;
ಜೀವಿತನವಕಂ ನಾಮ, ಹೋತೀತಿ ಸಮುದೀರಿತಂ.
ಜೀವಿತನವಕಂ ¶ ಕಾಯಪಸಾದೇನೇಕತೋ ಸಿಯಾ;
ತಂ ಕಾಯದಸಕಂ ನಾಮ, ಹೋತೀತಿ ಪರಿಯಾಪುಟಂ.
ಏಸೇವ ಚ ನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ಸದ್ಧಿಂ ಭಾವೇನ ವತ್ಥುನಾ;
ಚಕ್ಖಾದೀಹಿ ಚ ಯೋಜೇತ್ವಾ, ದಸಕಾ ಸತ್ತ ವಿಞ್ಞುನಾ.
ಓಪಪಾತಿಕಸತ್ತಾನಂ, ಮನುಸ್ಸೇಸೂಪಪತ್ತಿಯಂ;
ಕಾಮಾವಚರದೇವಾನಂ, ನಿಚ್ಚಂ ರೂಪಾನಿ ಸತ್ತತಿ.
ಚಕ್ಖು ¶ ಸೋತಞ್ಚ ಘಾನಞ್ಚ, ಜಿವ್ಹಾ ಕಾಯೋ ಚ ವತ್ಥು ಚ;
ಭಾವೋ ಚಾತಿ ಹಿ ಸತ್ತನ್ನಂ, ದಸಕಾನಂ ವಸಾ ಪನ.
ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ರೂಪಿನಂ ಚಕ್ಖು-ಸೋತವತ್ಥುವಸಾ ಪನ;
ದಸಕಾನಿ ಚ ತೀಣೇವ, ನವಕಂ ಜೀವಿತಸ್ಸ ಚ.
ಚತುನ್ನಂ ತು ಕಲಾಪಾನಂ, ವಸೇನ ಪನ ರೂಪಿನಂ;
ಚತ್ತಾಲೀಸೇವ ರೂಪಾನಿ, ಏಕೂನಾನಿ ಭವನ್ತಿ ಹಿ.
ಜೀವಿತನವಕೇನೇವ ¶ , ಅಸಞ್ಞುಪ್ಪತ್ತಿ ದೀಪಿತಾ;
ಜಚ್ಚನ್ಧಬಧಿರಾಘಾನ-ರಹಿತೇ ತು ನಪುಂಸಕೇ.
ವತ್ಥುನೋ ಕಾಯಜಿವ್ಹಾನಂ, ವಸಾ ತಿಂಸಾವಕಂಸತೋ;
ಉಕ್ಕಂಸಸ್ಸಾವಕಂಸಸ್ಸ, ಅನ್ತರೇ ಅನುರೂಪತೋ.
ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಂ ರೂಪಾನಂ, ವಸೇನ ಪನ ಪಾಣಿನಂ;
ರೂಪಾನಂ ತು ಸಮುಪ್ಪತ್ತಿ, ವೇದಿತಬ್ಬಾ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಸತ್ತವೀಸತಿ ರೂಪಾನಿ, ಕಾಮಾವಚರದೇಹಿನೋ;
ಅಪ್ಪವತ್ತನತೋ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಾವಾನಮೇಕತೋ.
ಘಾನಂ ಜಿವ್ಹಾ ಚ ಕಾಯೋ ಚ, ತಥಾ ಭಾವದ್ವಯಮ್ಪಿ ಚ;
ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಪನ ರೂಪೀನಂ, ಪಞ್ಚ ರೂಪಾ ನ ವಿಜ್ಜರೇ.
ಚತುಸನ್ತತಿ ಕಾಮಸ್ಮಿಂ, ರೂಪೇ ಹೋನ್ತಿ ತಿಸನ್ತತಿ;
ದ್ವಿಸನ್ತತಿ ಅಸಞ್ಞೇಸು, ಬಹಿದ್ಧಾ ಏಕಸನ್ತತಿ.
ರೂಪಂ ¶ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಂ ತು, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪನ ಪಾಣಿನಂ;
ಪಠಮಂ ಕಮ್ಮತೋಯೇವ, ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ ನ ಸಂಸಯೋ.
ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಸತ್ತಾನಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಪನ;
ತಞ್ಚ ಖೋ ಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಉಪ್ಪಾದೇಯೇವ ಜಾಯರೇ.
ಯಥೇವ ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೇ, ತಿಂಸ ರೂಪಾನಿ ಜಾಯರೇ;
ತಥೇವ ಠಿತಿಭಙ್ಗೇಸು, ತಿಂಸ ತಿಂಸೇವ ಜಾಯರೇ.
ಸಬ್ಬಾನೇತಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಸಞ್ಞಿತೋ;
ಅನಿಚ್ಚೋ ಅದ್ಧುವೋನತ್ತಾ, ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧೋವ ಕೇವಲೋ.
ರೋಗತೋ ಗಣ್ಡತೋ ರೂಪಂ, ಪರತೋ ಚ ಪಲೋಕತೋ;
ದಿಸ್ವಾನ ದುಕ್ಖತೋ ರೂಪಂ, ರೂಪೇ ಛನ್ದಂ ವಿರಾಜಯೇ.
ಗನ್ತುಂ ಪನಿಚ್ಛೇ ಪಿಟಕೇಭಿಧಮ್ಮೇ,
ಯೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಸಮತ್ತಂ;
ಹಿತತ್ಥಿನಾ ¶ ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾಯಂ,
ಸಕ್ಕಚ್ಚ ಸಮ್ಮಾ ಪನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ರೂಪವಿಭಾಗೋ ನಾಮ
ದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೧. ಏಕಾದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ನಿಬ್ಬಾನನಿದ್ದೇಸೋ
ರೂಪಾನನ್ತರಮುದ್ದಿಟ್ಠಂ ¶ , ನಿಬ್ಬಾನಂ ಯಂ ಪನಾದಿತೋ;
ತಸ್ಸಿದಾನಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ವಿಭಾವನನಯಕ್ಕಮೋ.
ತಸ್ಮಾಹಂ ತಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತುಂ, ದುಕ್ಕರಸ್ಸ ಯಥಾಬಲಂ;
ದುಬ್ಬೋಧಸ್ಸ ಪವಕ್ಖಾಮಿ, ವಿಭಾವನಮಿತೋ ಪರಂ.
ತತ್ಥ ¶ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಭವಾಭವಂ ವಿನನತೋ ವಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಣ್ಹಾ, ವಾನತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಚ ಪವುಚ್ಚತಿ ಅಮತಂ ಅಸಙ್ಖತಂ ಪರಮಂ ಸುಖಂ. ವುತ್ತಂ ಹೇತಂ ‘‘ಯೋ ಸೋ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋ ಸಬ್ಬೂಪಧಿಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯೋ ವಿರಾಗೋ ನಿರೋಧೋ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ.
ಯಸ್ಸ ಚಾಧಿಗಮಾ ಸಬ್ಬ-ಕಿಲೇಸಾನಂ ಖಯೋ ಭವೇ;
ನಿಬ್ಬಾನಮಿತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ನಿಬ್ಬಾನಕುಸಲೇನ ತಂ.
ಏತಂ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮ ತಯಿದಂ ಸನ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ, ಅಚ್ಚುತಿರಸಂ, ಅಸ್ಸಾಸಕರಣರಸಂ ವಾ, ಅನಿಮಿತ್ತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ನಿಸ್ಸರಣಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ ವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಏತ್ಥಾಹ – ನ ಪರಮತ್ಥತೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮ ಏಕೋ ಸಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ, ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಅತ್ತಾ ವಿಯ, ಸಸವಿಸಾಣಂ ¶ ವಿಯ ಚ ಅನುಪಲಬ್ಭನೀಯತೋತಿ? ನ, ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿಯಮಾನಾನಂ ಹಿತಗವೇಸೀನಂ ಯಥಾನುರೂಪಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಲಬ್ಭನೀಯತೋ. ಯಂ ಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ನೋಪಲಬ್ಭನ್ತಿ, ತಂ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಅಥಾಯಸ್ಮತಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ‘‘ಕತಮಂ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ, ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪುಟ್ಠೇನ ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ರಾಗಕ್ಖಯೋ ದೋಸಕ್ಖಯೋ ಮೋಹಕ್ಖಯೋ’’ತಿ ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯೋವ ದಸ್ಸಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ರಾಗಾದೀನಂ ¶ ಖಯಮತ್ತಮೇವ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಚೇ? ತಂ ನ. ಕಸ್ಮಾ? ಅರಹತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯಮತ್ತಪಸಙ್ಗದೋಸಾಪತ್ತಿತೋ. ಕಥಂ? ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪುಚ್ಛಾನನ್ತರಮೇವ ‘‘ಕತಮಂ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಅರಹತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೇನ ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ರಾಗಕ್ಖಯೋ ದೋಸಕ್ಖಯೋ ಮೋಹಕ್ಖಯೋ’’ತಿ ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯೋವ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ತವ ಮತೇನ ಅರಹತ್ತಫಲಸ್ಸಾಪಿ ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯಮತ್ತತಾ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಚೇತಂ ಯುತ್ತಂ ಅನುತ್ತರಸ್ಸ ಲೋಕುತ್ತರಫಲಚಿತ್ತಸ್ಸ ರಾಗಾನಂ ಖಯಮತ್ತತಾಪಜ್ಜನಂ, ತಸ್ಮಾ ಮಾ ¶ ಏವಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಚ್ಛಾಯಾಯ ವದೇಸಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಪನ ಸುತ್ತಾನಂ ಅತ್ಥೋ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ.
ಯಸ್ಸ ಪನ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಧಿಗಮೇನ ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯತ್ತಾ ಅಕ್ಖಯೋಪಿ ಸಮಾನೋ ‘‘ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯೋ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ ಖಯೋಪಚಾರೇನ ವುತ್ತೋ, ‘‘ತಿಪುಸಂ ಜರೋ ಗುಳೋ ಸೇಮ್ಹೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಖಯನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ‘‘ಖಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ಯದಿ ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯಮತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಬ್ಬೇ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನಾಪಿ ಸಮಧಿಗತನಿಬ್ಬಾನಾ ಸಚ್ಛಿಕತನಿರೋಧಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ. ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ – ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಬಹುತ್ತಾದಿದೋಸಾಪತ್ತಿತೋ ಚ. ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ರಾಗಾದಿಕ್ಖಯಾನಂ ಬಹುಭಾವತೋ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸಾಪಿ ಬಹುಭಾವೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಸಙ್ಖತಪರಿಯಾಪನ್ನಞ್ಚ, ಸಙ್ಖತಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ.
ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ – ಯದಿ ಖಯೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಗೋತ್ರಭುವೋದಾನಮಗ್ಗಫಲಚಿತ್ತಾನಂ ಕಿಂ ನು ಆರಮ್ಮಣಂ ವದೇಸಿ, ವದ ಭದ್ರಮುಖಾತಿ? ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯಮೇವ ವದಾಮೀತಿ. ಕಿಂ ಪನ ರಾಗಾದಯೋ ಗೋತ್ರಭುಆದೀನಂ ಖಣೇ ಖೀಯನ್ತಿ, ಉದಾಹು ಖೀಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಥ ಖೀಣಾತಿ? ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಖೀಣೇಸ್ವೇವ ಖಯಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ. ಸುಟ್ಠು ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ವದ ಭದ್ರಮುಖಾತಿ, ಯದಿ ಖೀಣೇಸ್ವೇವ ಖಯಂ ವದೇಸಿ, ನ ಗೋತ್ರಭುಚಿತ್ತಾದೀನಂ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣತಾ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣಂ? ಗೋತ್ರಭುಕ್ಖಣೇ ರಾಗಾದಯೋ ಖೀಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಥಾ ವೋದಾನಕ್ಖಣೇ, ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಪನ ಖೀಯನ್ತಿ, ನ ಖೀಣಾ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಖೀಣಾ. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಭವತೋ ಮತೇನ ಫಲಮೇವ ಖಯಾರಮ್ಮಣಂ, ನ ಇತರೇ, ಇತರೇಸಂ ಪನ ಕಿಮಾರಮ್ಮಣಂ ವದೇಸೀತಿ ¶ ? ಅದ್ಧಾ ಸೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ನಿರುತ್ತರೋ ¶ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಅಪಿಚ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯೋ ನಾಮ ಸಪ್ಪುರಿಸೇಹಿ ಕರೀಯತಿ, ಯಥಾನುರೂಪಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಪ್ಪಾದೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪನ ನ ಕೇನಚಿ ಕರೀಯತಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೀಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಬ್ಬಾನಮಮತಮಸಙ್ಖತಂ. ತಮಕತಂ ¶ ಜಾನಾತೀತಿ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ‘‘ಅಕತಞ್ಞೂ’’ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ. ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ –
‘‘ಅಸದ್ಧೋ ಅಕತಞ್ಞೂ ಚ,
ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದೋ ಚ ಯೋ ನರೋ;
ಹತಾವಕಾಸೋ ವನ್ತಾಸೋ,
ಸ ವೇ ಉತ್ತಮಪೋರಿಸೋ’’ತಿ.
ಅಪಿಚ ‘‘ನಿಸ್ಸರಣ’’ನ್ತಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ. ‘‘ನಿಸ್ಸರಣ’’ನ್ತಿ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ಯಥಾಹ ‘‘ತಯೋ ಖೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಾ. ಕತಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಾ? ತಿಸ್ಸೋ ನಿಸ್ಸರಣಧಾತುಯೋ. ಕಾಮಾನಮೇತಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ, ಯದಿದಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ. ರೂಪಾನಮೇತಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ, ಯದಿದಂ ಅರೂಪಂ. ಯಂ ಖೋ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಭೂತಂ ಸಙ್ಖತಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ, ನಿರೋಧೋ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಏವಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಅಭಾವಪತ್ತಿದೋಸತೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಾನಮ್ಪಿ ಅಭಾವೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಅಯುತ್ತಂ ಅಕ್ಖಯಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಖಯದೋಸಾಪಜ್ಜನನ್ತಿ, ನ ತು ಖಯೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ.
‘‘ಅತ್ಥಿ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಲೋಕೇ, ಪಞ್ಞಾಯ ಮೇ ಸುಫುಸಿತ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಜಾತಂ ಅಭೂತಂ ಅಕತಂ ಅಸಙ್ಖತ’’ನ್ತಿ ಚ ಧಮ್ಮಸಾಮಿನಾ ತಥಾಗತೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಅನೇಕೇಸು ಸುತ್ತನ್ತೇಸು ಪರಮತ್ಥವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ. ಅಪಿಚ ಪರಿತ್ತತ್ತಿಕೇ ‘‘ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ’’ತಿ ಪದಮುದ್ಧರಿತ್ವಾ – ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮಾಣತ್ತಂ ಕಥಂ ಯುಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅತ್ಥಿಯೇವ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮ ಏಕೋ ಸಭಾವೋತಿ. ತಂ ¶ ಪನ ಪಕತಿವಾದೀನಂ ಪಕತಿ ವಿಯ, ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಅತ್ತಾ ವಿಯ ಚ ಸಸವಿಸಾಣಂ ವಿಯ ಚ ನಾವಿಜ್ಜಮಾನಂ.
ಅಥ ಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಚೇ, ತಮ್ಪಿ ಅಯುತ್ತಂ. ಕಸ್ಮಾ? ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ನವತ್ತಬ್ಬಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ. ಕಥಂ? ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕೇ ಚ ಪನ ‘‘ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ’’ತಿ ¶ ಪದಮುದ್ಧರಿತ್ವಾ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ¶ , ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಯದಿ ಪನೇತೇಸಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಆರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ, ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣತಾ ನ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ, ನವತ್ತಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಪಕ್ಖಂ ಭಜೇಯ್ಯುಂ. ‘‘ನವತ್ತಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಾ ಪನ ರೂಪಾವಚರತ್ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಾ ಕುಸಲತೋ ಚ ವಿಪಾಕತೋ ಚ ಕಿರಿಯತೋ ಚ, ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋ, ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಕುಸಲತೋ ಚ ವಿಪಾಕತೋ ಚ ಕಿರಿಯತೋ ಚ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ. ಯಸ್ಮಾ ಚ ಪಣ್ಣತ್ತಿಭಾವೋ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ನ ಯುಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭೂತಂ ಉಪ್ಪಾದಾದೀನಮಭಾವತೋ ನಿಚ್ಚಂ, ರೂಪಸಭಾವಾಭಾವತೋ ಅರೂಪಂ, ಪಪಞ್ಚಾಭಾವತೋ ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥೀತಿ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ.
ಅಚ್ಚನ್ತಮನನ್ತಂ ಸನ್ತಂ, ಅಮತಂ ಅಪಲೋಕಿತಂ;
ಪಣೀತಂ ಸರಣಂ ಖೇಮಂ, ತಾಣಂ ಲೇಣಂ ಪರಾಯಣಂ.
ಸಿವಞ್ಚ ನಿಪುಣಂ ಸಚ್ಚಂ, ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಮನಾಸವಂ;
ಸುದುದ್ದಸಂ ಪರಂ ಪಾರಂ, ನಿಬ್ಬಾನಮನಿದಸ್ಸನಂ.
ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯಂ ಧುವಂ ದೀಪಂ, ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಮನೀತಿಕಂ;
ಅನಾಲಯಮರೂಪಞ್ಚ, ಪದಮಚ್ಚುತಮಕ್ಖರಂ.
ವಿರಾಗಞ್ಚ ನಿರೋಧಞ್ಚ, ವಿಮುತ್ತಿ ಮೋಕ್ಖಮೇವ ಚ;
ಇಮೇಹಿ ಪನ ನಾಮೇಹಿ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ತು ಕಥೀಯತಿ.
ಏವಞ್ಚ ¶ ಪನ ವಿಞ್ಞಾಯ, ನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ಚ ಅಚ್ಚುತಂ;
ತಸ್ಸ ಚಾಧಿಗಮೂಪಾಯೋ, ಕತ್ತಬ್ಬೋ ವಿಞ್ಞುನಾ ಸದಾ.
ಸದ್ಧಾಬುದ್ಧಿಕರಂ ತಥಾಗತಮತೇ ಸಮ್ಮೋಹವಿದ್ಧಂಸನಂ,
ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಭವಸಮ್ಪಸಾದನಕರಂ ಜಾನಾತಿ ಯೋ ಚೇ ಇಮಂ;
ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಸಾಲಿನಂ ಸುಮಧುರಂ ಸಾರಞ್ಞುವಿಮ್ಹಾಪನಂ,
ಗಮ್ಭೀರೇ ನಿಪುಣಾಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕೇ ಸೋ ಯಾಭಿನಿಟ್ಠಂ ಪದಂ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ನಿಬ್ಬಾನನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಏಕಾದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೨. ದ್ವಾದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಪಞ್ಞತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ
ಏತ್ಥಾಹ ¶ ¶ – ‘‘ಕಿಂ ಏತ್ತಕಮೇವ ಞೇಯ್ಯಂ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮಾತಿ. ಸಾ ಪನೇಸಾ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬತೋ, ಪಞ್ಞಾಪನತೋ ಚ ‘‘ಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಯಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಙ್ಖಾ ಸಮಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ವೋಹಾರೋ ನಾಮಂ ನಾಮಕಮ್ಮಂ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ ನಿರುತ್ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅಭಿಲಾಪೋ’’ತಿ. ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾಯತೀತಿ ಸಙ್ಖಾ, ಕಥೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕಿನ್ತಿ ಕಥೀಯತಿ? ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ‘‘ಮಮ’’ನ್ತಿ ‘‘ಪರೋ’’ತಿ ‘‘ಪರಸ್ಸಾ’’ತಿ ‘‘ಮಞ್ಚೋ’’ತಿ ‘‘ಪೀಠ’’ನ್ತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಕಥೀಯತೀತಿ ಸಙ್ಖಾ. ಸಮಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಸಮಞ್ಞಾ. ಪಞ್ಞಾಪೀಯತೀತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ. ವೋಹರೀಯತೀತಿ ವೋಹಾರೋ. ಕಿನ್ತಿ ವೋಹರೀಯತಿ? ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ‘‘ಮಮ’’ನ್ತಿ ‘‘ಪರೋ’’ತಿ ‘‘ಪರಸ್ಸಾ’’ತಿ ‘‘ಮಞ್ಚೋ’’ತಿ ‘‘ಪೀಠ’’ನ್ತಿ. ಏವಂ ತಾವ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬತೋ ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ. ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ಹಿ ರೂಪಾದಯೋ ಧಮ್ಮೇ ಉಪಾದಾಯ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಯಥಾ ತೇ ರೂಪಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಾದವಯವನ್ತೋ, ನ ಏವಂವಿಧಾ, ಕೇವಲಂ ಲೋಕಸಙ್ಕೇತೇನ ¶ ಸಿದ್ಧಾ ಯಾ ಅಯಂ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ಕಥೀಯತಿ ಚೇವ ಪಞ್ಞಾಪೀಯತಿ ಚ, ಏಸಾ ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ.
ಇದಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪನತೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ‘‘ನಾಮಂ ನಾಮಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ. ತತ್ಥ ನಾಮನ್ತಿ ತಂ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ‘‘ಏಸ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪಞ್ಞಪೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ. ನಾಮಕಮ್ಮನ್ತಿಆದೀನಿ ತಸ್ಸಾ ಏವ ವೇವಚನಾನಿ. ಅಯಂ ಪಞ್ಞಾಪನತೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ.
ಸಾ ಪನೇಸಾ ತಜ್ಜಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ಉಪಾದಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ಉಪನಿಧಾಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ತಿವಿಧಾ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ತಜ್ಜಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ಚಕ್ಖುಸೋತರೂಪಸದ್ದಪಥವೀತೇಜೋವಾಯೋತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ. ಉಪಾದಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪನ ಸಮೂಹಾಸಮೂಹವಸೇನ ದುವಿಧಾ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಸಮೂಹಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮೇಸು ಏಕಸ್ಸ ವಾ ಬಹೂನಂ ವಾ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮೂಹಮೇವೋಪಾದಾಯ ವುಚ್ಚತಿ. ಕಥಂ? ಅಚ್ಛತರಚ್ಛಘಟಪಟಾದಿಪ್ಪಭೇದಾ. ಅಯಂ ಸಮೂಹಪಞ್ಞತ್ತಿ ¶ ನಾಮ. ಅಸಮೂಹಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪನ ದಿಸಾಕಾಸಕಾಲನಿಮಿತ್ತಾಭಾವನಿರೋಧಾದಿಭೇದಾ.
ಯದಾ ಪನ ಸಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಪರಮತ್ಥಂ ಜೋತಯತಿ, ತದಾ ‘‘ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ. ಯದಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಸಮೂಹಾಸಮೂಹಭೇದಂ ನಾಮಮತ್ತಂ ಜೋತಯತಿ, ತದಾ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ ¶ . ದುವಿಧಾಪಿ ಪನೇಸಾ ಸೋತದ್ವಾರಜವನಾನನ್ತರಂ ಗಹಿತಪುಬ್ಬಸಙ್ಕೇತಮನೋದ್ವಾರಜವನವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ಯಾಯ ಗಹಿತಪುಬ್ಬಸಙ್ಕೇತೇನ ಮನೋದ್ವಾರಜವನವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಪಞ್ಞಾಪೀಯತಿ. ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ, ವಿಜ್ಜಮಾನೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ, ವಿಜ್ಜಮಾನೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ಛಕ್ಕನಯೋ ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥ ಪರಮತ್ಥತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಾನಂ ರೂಪಾದೀನಂ ಪಞ್ಞಾಪನಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ. ತಥಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾನಮಿತ್ಥಿಪುರಿಸಾದೀನಂ ಪಞ್ಞಾಪನಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ. ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ವಚನತ್ಥಂ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಅನುಪಲಬ್ಭಮಾನಾನಂ ಪಞ್ಚಮಸಚ್ಚಾದೀನಂ, ತಿತ್ಥಿಯಪರಿಕಪ್ಪಿತಾನಂ ವಾ ಪಕತಿಪುರಿಸಾದೀನಂ ಪಞ್ಞಾಪನಾಪಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿಯೇವ ¶ . ‘‘ತೇವಿಜ್ಜೋ, ಛಳಭಿಞ್ಞೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ ವಿಜ್ಜಮಾನೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ. ‘‘ಇತ್ಥಿಸದ್ದೋ, ಪುರಿಸಸದ್ದೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ. ‘‘ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದಿಕಾ ವಿಜ್ಜಮಾನೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ. ‘‘ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರೋ, ಭಿಕ್ಖುಕುಮಾರೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಛ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಅಯಂ ಉಪಾದಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ.
ಉಪನಿಧಾಪಞ್ಞತ್ತಿಪಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಏವ ಪಭೇದಾ, ಸಾ ಪನ ‘‘ದೀಘಂ ಉಪನಿಧಾಯ ರಸ್ಸೋ, ರಸ್ಸಂ ಉಪನಿಧಾಯ ದೀಘೋ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ ‘‘ಕಪಣಂ ಮಾನುಸಕಂ ರಜ್ಜಂ ದಿಬ್ಬಸುಖಂ ಉಪನಿಧಾಯಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕಾ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬತೋ ಚ ಪಞ್ಞಾಪನತೋ ಚ ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಮಞ್ಞಾ ಸಮತ್ತಾ.
ಪರಮತ್ಥತೋ ಚ ಪಞ್ಞತ್ತಿ, ತತಿಯಾ ಕೋಟಿ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;
ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಕುಸಲೋ, ಪರವಾದೇಸು ನ ಕಮ್ಪತಿ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಪಞ್ಞತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ದ್ವಾದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೩. ತೇರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಕಾರಕಪಟಿವೇಧನಿದ್ದೇಸೋ
ಏತ್ಥಾಹ ¶ ¶ – ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಕುಸಲಾದಯೋ ನಾಮ ಧಮ್ಮಾ, ನ ಪನೇತೇಸಂ ಕಾರಕೋ ಅತ್ತಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಕಾರಕಸ್ಸ ವೇದಕಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅಭಾವೇ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಾವೋ ಸಿಯಾ, ತೇಸಮಭಾವೇ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತೀನಂ ತೇಸಂ ವಿಪಾಕಾನಮಭಾವೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಸಲಾದೀನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ದೇಸನಾ ನಿರತ್ಥಿಕಾತಿ? ಅತ್ರ ವುಚ್ಚತೇ – ನಾಯಂ ¶ ನಿರತ್ಥಿಕಾ, ಸಾತ್ಥಿಕಾವಾಯಂ ದೇಸನಾ. ಯದಿ ಕಾರಕಸ್ಸಾಭಾವಾ ಕುಸಲಾದೀನಮಭಾವೋ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಸ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋಪಿ ಅಭಾವೋ ಸಿಯಾ. ಕಿಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಚೇ? ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಾರಕಸ್ಸಾಭಾವತೋ. ಕಾರಕಾಭಾವೇಪಿ ಕತ್ತಾ ಅತ್ತಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಚೇ? ತಥಾ ಕುಸಲಾದೀನಮ್ಪಿ ಅಸತಿಪಿ ಕತ್ತರಿ ಅತ್ಥಿತಾ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಾ, ಕುತೋಯಂ ತವ ತತ್ಥಾನುರೋಧೋ, ಇಧ ವಿರೋಧೋತಿ. ಅಥಾಪಿ ಯಥಾ ಪನ ಲೋಕೇ ಕಾರಕಾಭಾವೇಪಿ ಪಥವೀಆಪತೇಜಉತುಆದಯೋ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಙ್ಕುರಾದೀನಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಏತೇಸಮ್ಪಿ ಕುಸಲಾದೀನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಅಥಾಪಿ ಚೇತ್ಥ ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಪರಿಕಪ್ಪಿತೋ ನಿಚ್ಚೋ ಧುವೋ ಕುಸಲಾದೀನಂ ಕತ್ತಾ ಅತ್ತಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಚೇ? ತಮುಪಪರಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ ತಾವ, ಸೋ ಪನ ತಾವ ಅತ್ತಾ ಕಾರಕೋ ವೇದಕೋ ಕಿಂ ಸಚೇತನೋ ವಾ, ಉದಾಹು ಅಚೇತನೋ ವಾತಿ? ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ – ಯದಿ ಅಚೇತನೋ ಸಿಯಾ, ಪಾಕಾರತರುಪಾಸಾಣಸದಿಸೋ ಸಿಯಾ. ತಸ್ಸ ಕಾರಕವೇದಕತ್ತಾಭಾವೋ ಸಿಯಾ. ಯದಿ ಸಚೇತನೋ, ಸೋ ಚೇತನಾಯ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಸಿಯಾ, ಅನಞ್ಞೋ ವಾ. ಅಥಾನಞ್ಞೋ, ಚೇತನಾಯ ನಾಸೇ ಅತ್ತನೋಪಿ ನಾಸೋ ಸಿಯಾ. ಕಿಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಚೇ? ಚೇತನಾಯ ಅನಞ್ಞತ್ತಾ.
ಅಥಾಪಿ ಭವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಏವಂ ಸಿಯಾ, ಅತ್ತನೋ ಪನ ನಾಸೋ ¶ ನ ಭವತಿ ನಿಚ್ಚತ್ತಾ, ಚೇತನಾಯಯೇವ ನಾಸೋ ಭವತೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಅತ್ತನೋ ಅನಾಸೇ ಸತಿ ಚೇತನಾಯಪಿ ನಾಸೋ ನ ಭವತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಚೇ? ಚೇತನಾಯ ಅನಞ್ಞತ್ತಾ. ಚೇತನತ್ತಾನಂ ಅನಞ್ಞತ್ತೇ ಸತಿ ಚೇತನಾಯಯೇವ ನಾಸೋ ಭವತಿ, ನ ಅತ್ತನೋತಿ ಅಯುತ್ತಮೇತಂ. ಅಥ ಚೇತನಾಯಯೇವ ವಿನಾಸೇ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತಾವ ನಸ್ಸತು, ತಿಟ್ಠತು ಚೇತನಾ. ಅಥ ಚೇತನಾಯ ನಾಸೇ ಅತ್ತನೋ ನಾಸೋ ¶ ನ ಭವತೀತಿ ಚೇ? ಚೇತನಾಯ ಅತ್ತಾ ಅಞ್ಞೋ ಸಿಯಾ. ಅಥ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ತಸ್ಸ ನಾಸೇ ಸತಿ ಸಯಂ ನಾಸೋ ನ ಭವತಿ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ‘‘ಚೇತನಾಯ ¶ ಅನಞ್ಞೋ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ತವ ಪಟಿಞ್ಞಾ ಹೀನಾ. ಅಥಾಪಿ ಚೇತನತ್ತಾನಂ ಅನಞ್ಞತ್ತೇ ಸತಿ ಅತ್ತನೋ ಅನಾಸೋ ಚೇತನಾಯಪಿ ಅನಾಸೋ ಭವತು. ಅಥ ನ ಭವತಿ, ಪಟಿಞ್ಞಾ ಹೀನಾ. ಅಥ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರತೋ ವಿಪರೀತಂ ವಾ ಸಿಯಾ, ಅತ್ತಾ ನಸ್ಸತು, ಚೇತನಾ ತಿಟ್ಠತು. ಅಥ ಪನ ಏವಂ ನ ಭವತೀತಿ ಚೇ? ಅನಞ್ಞತ್ತಪಕ್ಖಂ ಪರಿಚ್ಚಜ. ಅಥ ಪನ ನ ಪರಿಚ್ಚಜಸಿ, ಪಟಿಞ್ಞಾಹೀನೋ ಭವಸಿ.
ಅಥಾಯಂ ಭವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸಿಯಾ ‘‘ನಾಯಂ ಮಮ ಅತ್ತಾ ಚೇತನಾಯ ಅನಞ್ಞೋ, ಅಞ್ಞೋಯೇವಾ’’ತಿ? ತತ್ರ ವುಚ್ಚತೇ – ಇಧ ಪನ ಅಞ್ಞತ್ತಂ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ ಲಕ್ಖಣಕತಮಞ್ಞತ್ತಞ್ಚ ದೇಸನ್ತರಕತಮಞ್ಞತ್ತಞ್ಚಾತಿ. ತತ್ಥ ಕಿಂ ತ್ವಂ ಚೇತನತ್ತಾನಂ ಲಕ್ಖಣಕತಮಞ್ಞತ್ತಂ ವದೇಸಿ, ಉದಾಹು ದೇಸನ್ತರಕತಮಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ? ಅಹಂ ಲಕ್ಖಣಕತಮಞ್ಞತ್ತಂ ವದಾಮೀತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ರೂಪರಸಗನ್ಧಾದೀನಮೇಕದೇಸೇ ವತ್ತಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಲಕ್ಖಣತೋ ಅಞ್ಞತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಚೇತನತ್ತಾನಮೇಕದೇಸೇ ವತ್ತಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಲಕ್ಖಣತೋ ಅಞ್ಞತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಲಕ್ಖಣಕತಮಞ್ಞತ್ತಂ ವದಾಮೀತಿ. ತತ್ರ ವುಚ್ಚತೇ – ಯಥಾ ಹಿ ಜಾತವೇದಸ್ಸ ಡಯ್ಹಮಾನೇ ಆಮಕಸಙ್ಘಟೇ ಆಮಕವಣ್ಣವಿನಾಸೇ ರಸಾದೀನಂ ವಿನಾಸೋ ಭವತಿ, ತಥೇವ ಚೇತನಾಯ ವಿನಾಸೇ ಅತ್ತನೋಪಿ ವಿನಾಸೋ ಸಿಯಾ. ಕಿಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಚೇ? ರೂಪರಸಾದೀನಂ ವಿಯ ಏಕದೇಸತ್ತಾತಿ.
ಅಥೇವಂ ಭವತೋ ಮತಿ ಸಿಯಾ ‘‘ಏಕದೇಸತ್ತೇ ಸತಿಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪನ ನಾಸೋ ನ ಭವತಿ, ಚೇತನಾಯಯೇವ ವಿನಾಸೋ ಭವತೀ’’ತಿ? ಅತ್ರ ವುಚ್ಚತೇ – ಅತ್ತನೋ ಅನಾಸೇ ಚೇತನಾಯಪಿ ಅನಾಸೋವ ಹೋತಿ. ಕಿಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಚೇ? ರೂಪರಸಾದೀನಂ ವಿಯ ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗತೋ. ಅಥ ಸಮಾನೇ ಏಕದೇಸತ್ತೇ ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗಭಾವೇಪಿ ¶ ಕೇನ ಹೇತುನಾ ಚೇತನಾಯ ಏವ ನಾಸೋ ಭವತಿ, ನ ಪನ ಅತ್ತನೋ. ಅಥ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ತವ ಲದ್ಧಿಯಾ ಅತ್ತಾವ ನಸ್ಸತು, ತಿಟ್ಠತು ಚೇತನಾ. ಅಥ ಚೇತನಾಯ ನಾಸೇ ಅತ್ತನೋ ನಾಸೋ ¶ ನ ಭವತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಏಕದೇಸತಾ ನತ್ಥಿ. ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಕೋ ದೋಸೋತಿ ಚೇ? ಯಂ ಪನ ತಯಾ ವುತ್ತಂ, ಯಥಾ ರೂಪರಸಗನ್ಧಾದೀನಂ ಏಕದೇಸೇ ವತ್ತಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಲಕ್ಖಣತೋ ಅಞ್ಞತ್ತಂ, ತಥಾ ಚೇತನತ್ತಾನಮೇಕದೇಸೇ ವತ್ತಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಲಕ್ಖಣತೋ ಅಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ? ತಮಯುತ್ತನ್ತಿ ತವ ಪಟಿಞ್ಞಾ ಹೀನಾ. ಅಥ ರೂಪರಸಾದೀನಂ ವಿಯ ಸಮಾನೇಪಿ ಏಕದೇಸತ್ತೇ ಯದಿ ಅತ್ತನೋ ಅನಾಸೇ ಚೇತನಾಯಪಿ ಅನಾಸೋ ನ ಭವತಿ, ಪಟಿಞ್ಞಾಹೀನೋ ಅಸಿ. ಅಥ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರತೋ ವಿಪರೀತಂ ವಾ ಸಿಯಾ, ತವ ಅತ್ತಾ ನಸ್ಸತು, ಚೇತನಾ ತಿಟ್ಠತು. ಅಥೇವಂ ನ ಭವತೀತಿ ಚೇ? ಏಕದೇಸತಾವ ನತ್ಥೀತಿ.
ಅಥ ದೇಸನ್ತರಕತಮಞ್ಞತ್ತಂ ವದೇಸಿ, ಚೇತನತ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞತ್ತೇ ಸತಿ ಘಟಪಟಸಕಟಗೇಹಾದೀನಂ ವಿಯ ಅಞ್ಞತ್ತಂ ಸಿಯಾ. ಚೇತನಾಯ ವಿನಾ ಅನಞ್ಞತಾ ತೇ ಅತ್ತಾ ನ ಘಟೇನ ವಿನಾ ಪಟೋ ವಿಯ ಅಞ್ಞೋ ಸಿಯಾ ¶ . ಅಞ್ಞೋ ಚ ಹಿ ಘಟೋ ಅಞ್ಞೋ ಚ ಪಟೋತಿ? ನ, ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಕೋ ದೋಸೋತಿ ಚೇ? ‘‘ಅಚೇತನೋ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತದೋಸತೋ ನ ಪರಿಮುಚ್ಚತೀತಿ. ತಸ್ಮಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ನ ಕೋಚಿ ಕತ್ತಾ ವಾ ವೇದಕೋ ವಾ ಅತ್ತಾ ಅತ್ಥೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ.
ಯದಿ ಏವಂ ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವತಾ –
‘‘ಅಸ್ಮಾ ಲೋಕಾ ಪರಂ ಲೋಕಂ,
ಸೋ ಚ ಸನ್ಧಾವತೀ ನರೋ;
ಸೋ ಚ ಕರೋತಿ ವೇದೇತಿ,
ಸುಖದುಕ್ಖಂ ಸಯಂಕತ’’ನ್ತಿ ಚ.
‘‘ಸತ್ತೋ ¶ ಸಂಸಾರಮಾಪನ್ನೋ,
ದುಕ್ಖಮಸ್ಸ ಮಹಬ್ಭಯಂ;
ಅತ್ಥಿ ಮಾತಾ ಅತ್ಥಿ ಪಿತಾ,
ಅತ್ಥಿ ಸತ್ತೋಪಪಾತಿಕೋ’’ತಿ ಚ.
‘‘ಭಾರಾ ಹವೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ,
ಭಾರಹಾರೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ;
ಭಾರಾದಾನಂ ದುಕ್ಖಂ ಲೋಕೇ,
ಭಾರನಿಕ್ಖೇಪನಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಚ.
‘‘ಯಞ್ಹಿ ಕರೋತಿ ಪುರಿಸೋ,
ಕಾಯೇನ ವಾಚಾ ಉದ ಚೇತಸಾ;
ತಞ್ಹಿ ತಸ್ಸ ಸಕಂ ಹೋತಿ,
ತಞ್ಚ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಚ.
‘‘ಏಕಸ್ಸೇಕೇನ ಕಪ್ಪೇನ,
ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಟ್ಠಿಸಞ್ಚಯೋ;
ಸಿಯಾ ಪಬ್ಬತಸಮೋ ರಾಸಿ,
ಇತಿ ವುತ್ತಂ ಮಹೇಸಿನಾ’’ತಿ ಚ.
‘‘ಅಸದ್ಧೋ ¶ ಅಕತಞ್ಞೂ ಚ,
ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದೋ ಚ ಯೋ ನರೋ;
ಹತಾವಕಾಸೋ ವನ್ತಾಸೋ,
ಸ ವೇ ಉತ್ತಮಪೋರಿಸೋ’’ತಿ ಚ. –
ವುತ್ತನ್ತಿ. ಸಚ್ಚಂ ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಸಮ್ಮುತಿವಸೇನ, ನ ಪರಮತ್ಥತೋ. ನನು ಭಗವತಾ ಇದಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ –
‘‘ಕಿಂ ¶ ನು ಸತ್ತೋತಿ ಪಚ್ಚೇಸಿ, ಮಾರ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ನು ತೇ;
ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರಪುಞ್ಜೋಯಂ, ನಯಿಧ ಸತ್ತುಪಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಚ.
‘‘ಯಥಾಪಿ ¶ ಅಙ್ಗಸಮ್ಭಾರಾ,
ಹೋತಿ ಸದ್ದೋ ರಥೋ ಇತಿ;
ಏವಂ ಖನ್ಧೇಸು ಸನ್ತೇಸು,
ಹೋತಿ ಸತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಮುತೀ’’ತಿ ಚ.
ತಸ್ಮಾ ನ ವಚನಮತ್ತಮೇವಾವಲಮ್ಬಿತಬ್ಬಂ, ನ ಚ ದಳ್ಹಮೂಳ್ಹಗಾಹಿನಾ ಚ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಗರುಕುಲಮುಪಸೇವಿತ್ವಾ ಸುತ್ತಪದಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ, ಸುತ್ತಪದೇಸು ಅಭಿಯೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ದ್ವೇ ಸಚ್ಚಾನಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಾನಿ – ‘‘ಸಮ್ಮುತಿಸಚ್ಚಂ, ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಞ್ಚಾ’’ತಿ. ತಸ್ಮಾ ದ್ವೇಪಿ ಸಮ್ಮುತಿಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಾನಿ ಅಸಙ್ಕರತೋ ಞಾತಬ್ಬಾನಿ. ಏವಂ ಅಸಙ್ಕರತೋ ಞತ್ವಾ ಕೋಚಿ ಕಾರಕೋ ವಾ ವೇದಕೋ ವಾ ನಿಚ್ಚೋ ಧುವೋ ಅತ್ತಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ನತ್ಥೀತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ಅತ್ಥಕಾಮೇನ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ.
ಯೋ ಇಮಂ ಗನ್ಥಂ ಅಚ್ಚನ್ತಂ, ಚಿನ್ತೇತಿ ಸತತಮ್ಪಿ ಸೋ;
ಕಮೇನ ಪರಮಾ ಪಞ್ಞಾ, ತಸ್ಸ ಗಚ್ಛತಿ ವೇಪುಲಂ.
ಅತಿಮತಿಕರಮಾಧಿನೀಹರಂ,
ವಿಮತಿವಿನಾಸಕರಂ ಪಿಯಕ್ಕರಂ;
ಪಠತಿ ¶ ಸುಣತಿ ಯೋ ಸದಾ ಇಮಂ,
ವಿಕಸತಿ ತಸ್ಸ ಮತೀಧ ಭಿಕ್ಖುನೋ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಕಾರಕಪಟಿವೇಧನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ತೇರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೪. ಚುದ್ದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ರೂಪಾವಚರಸಮಾಧಿಭಾವನಾನಿದ್ದೇಸೋ
ಮಾನಯಞ್ಚ ಸುಗತಂ ಸುಖಾನಯಂ;
ಬ್ಯಾಕರೋಮಿ ಪರಮಂ ಇತೋ ಪರಂ,
ತಂ ಸುಣಾಥ ಮಧುರತ್ಥವಣ್ಣನಂ.
ಉತ್ತರಂ ತು ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಧಮ್ಮತೋ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ;
ಪತ್ತುಕಾಮೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಆದಿತೋ ಸೀಲಸೋಧನಂ.
ಸಙ್ಕಸ್ಸರಸಮಾಚಾರೇ, ದುಸ್ಸೀಲೇ ಸೀಲವಜ್ಜಿತೇ;
ನತ್ಥಿ ಝಾನಂ ಕುತೋ ಮಗ್ಗೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೀಲಂ ವಿಸೋಧಯೇ.
ಸೀಲಂ ಚಾರಿತ್ತವಾರಿತ್ತವಸೇನ ದುವಿಧಂ ಮತಂ;
ತಂ ಪನಾಚ್ಛಿದ್ದಮಕ್ಖಣ್ಡಮಕಮ್ಮಾಸಮನಿನ್ದಿತಂ.
ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಕಾಮೇನ, ವಿವೇಕಸುಖಮಿಚ್ಛತಾ;
ಸೀಲಞ್ಚ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಅಲಙ್ಕಾರೋ ಅನುತ್ತರೋ.
ರತನಂ ಸರಣಂ ಖೇಮಂ, ತಾಣಂ ಲೇಣಂ ಪರಾಯಣಂ;
ಚಿನ್ತಾಮಣಿ ಪಣೀತೋ ಚ, ಸೀಲಂ ಯಾನಮನುತ್ತರಂ.
ಸೀತಲಂ ¶ ಸಲಿಲಂ ಸೀಲಂ, ಕಿಲೇಸಮಲಧೋವನಂ;
ಗುಣಾನಂ ಮೂಲಭೂತಞ್ಚ, ದೋಸಾನಂ ಬಲಘಾತಿ ಚ.
ತಿದಿವಾರೋಹಣಞ್ಚೇತಂ, ಸೋಪಾನಂ ಪರಮುತ್ತಮಂ;
ಮಗ್ಗೋ ಖೇಮೋ ಚ ನಿಬ್ಬಾನನಗರಸ್ಸ ಪವೇಸನೇ.
ತಸ್ಮಾ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ತಂ, ಸೀಲಂ ದುವಿಧಲಕ್ಖಣಂ;
ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಕಾಮೇನ, ಪಿಯಸೀಲೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ.
ಕಾತಬ್ಬೋ ಪನ ಸೀಲಸ್ಮಿಂ, ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಠಿತೇನಿಧ;
ಪಲಿಬೋಧಸ್ಸುಪಚ್ಛೇದೋ, ಪಲಿಬೋಧಾ ದಸಾಹು ಚ.
‘‘ಆವಾಸೋ ¶ ಚ ಕುಲಂ ಲಾಭೋ,
ಗಣೋ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಪಞ್ಚಮಂ;
ಅದ್ಧಾನಂ ಞಾತಿ ಆಬಾಧೋ,
ಗನ್ಥೋ ಇದ್ಧೀತಿ ತೇ ದಸಾ’’ತಿ.
ಪಲಿಬೋಧಸ್ಸುಪಚ್ಛೇದಂ, ಕತ್ವಾ ದಸವಿಧಸ್ಸಪಿ;
ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋ ಸೋ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ದಾಯಕೋ.
ಪಿಯೋ ¶ ಗರು ಭಾವನೀಯೋ, ವತ್ತಾ ಚ ವಚನಕ್ಖಮೋ;
ಗಮ್ಭೀರಞ್ಚ ಕಥಂ ಕತ್ತಾ, ನೋ ಚಟ್ಠಾನೇ ನಿಯೋಜಕೋ.
ಏವಮಾದಿಗುಣೋಪೇತಮುಪಗನ್ತ್ವಾ ಹಿತೇಸಿನಂ;
ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಂ ಕಾಲೇನ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ದಾಯಕಂ.
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಪನಸ್ಸ ತು;
ತೇನಾಪಿ ಚರಿತಂ ಞತ್ವಾ, ದಾತಬ್ಬಂ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ.
ಚರಿತಂ ಪನಿದಂ ರಾಗದೋಸಮೋಹವಸೇನ ಚ;
ಸದ್ಧಾಬುದ್ಧಿವಿತಕ್ಕಾನಂ, ವಸೇನ ಛಬ್ಬಿಧಂ ಮತಂ.
ವೋಮಿಸ್ಸಕನಯಾ ತೇಸಂ, ಚತುಸಟ್ಠಿ ಭವನ್ತಿ ತೇ;
ತೇಹಿ ಅತ್ಥೋ ನ ಚತ್ಥೀತಿ, ನ ಮಯಾ ಇಧ ದಸ್ಸಿತಾ.
ಅಸುಭಾ ¶ ಚ ದಸೇವೇತ್ಥ, ತಥಾ ಕಾಯಗತಾಸತಿ;
ಏಕಾದಸ ಇಮೇ ರಾಗ-ಚರಿತಸ್ಸಾನುಕೂಲತಾ.
ಚತಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯೋ, ಸವಣ್ಣಕಸಿಣಾ ಇಮೇ;
ಅಟ್ಠೇವ ಚ ಸದಾ ದೋಸ-ಚರಿತಸ್ಸಾನುಕೂಲತಾ.
ತಂ ಮೋಹಚರಿತಸ್ಸೇತ್ಥ, ವಿತಕ್ಕಚರಿತಸ್ಸ ಚ;
ಅನುಕೂಲನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ಆನಾಪಾನಂ ಪನೇಕಕಂ.
ಪುರಿಮಾನುಸ್ಸತಿಛಕ್ಕಂ, ಸದ್ಧಾಚರಿತದೇಹಿನೋ;
ಮರಣೂಪಸಮಾಯುತ್ತಾ, ಸತಿಮಾಹಾರನಿಸ್ಸಿತಾ.
ಸಞ್ಞಾ ¶ ಧಾತುವವತ್ಥಾನಂ, ಬುದ್ಧಿಪ್ಪಕತಿಜನ್ತುನೋ;
ಇಮೇ ಪನ ಚ ಚತ್ತಾರೋ, ಅನುಕೂಲಾತಿ ದೀಪಿತಾ.
ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಚ ಆರುಪ್ಪಾ, ಸೇಸಾನಿ ಕಸಿಣಾನಿ ಚ;
ಅನುಕೂಲಾ ಇಮೇ ಸಬ್ಬ-ಚರಿತಾನನ್ತಿ ವಣ್ಣಿತಾ.
ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಪನೇಕನ್ತ-ವಿಪಚ್ಚನೀಕಭಾವತೋ;
ಅತಿಸಪ್ಪಾಯತೋ ವುತ್ತ-ಮಿತಿ ಞೇಯ್ಯಂ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ, ಚತ್ತಾಲೀಸಾತಿ ನಿದ್ದಿಸೇ;
ಕಸಿಣಾನಿ ದಸ ಚೇವ, ಅಸುಭಾನುಸ್ಸತೀ ದಸ.
ಚತಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಅರೂಪಿನೋ;
ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಂ, ಸಞ್ಞಾ ಚಾಹಾರತಾ ಇತಿ.
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು ಏತೇಸು, ಉಪಚಾರವಹಾ ಕತಿ;
ಆನಾಪಾನಸತಿಂ ಕಾಯ-ಗತಂ ಹಿತ್ವಾ ಪನಟ್ಠಪಿ.
ಸೇಸಾನುಸ್ಸತಿಯೋ ಸಞ್ಞಾ, ವವತ್ಥಾನನ್ತಿ ತೇರಸ;
ಉಪಚಾರವಹಾ ವುತ್ತಾ, ಸೇಸಾ ತೇ ಅಪ್ಪನಾವಹಾ.
ಅಪ್ಪನಾಯಾವಹೇಸ್ವೇತ್ಥ, ಕಸಿಣಾನಿ ದಸಾಪಿ ಚ;
ಆನಾಪಾನಸತೀ ಚೇವ, ಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಿಕಾ ಇಮೇ.
ಅಸುಭಾನಿ ¶ ದಸ ಚೇತ್ಥ, ತಥಾ ಕಾಯಗತಾಸತಿ;
ಏಕಾದಸ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಾ ಸಿಯುಂ.
ಆದಿಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾತಿ ¶ , ತಿಕಜ್ಝಾನವಹಾ ತಯೋ;
ಚತುತ್ಥಾಪಿ ಚ ಆರುಪ್ಪಾ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಾ ಮತಾ.
ವಸೇನಾರಮ್ಮಣಙ್ಗಾನಂ, ದುವಿಧೋ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋ;
ಗೋಚರಾತಿಕ್ಕಮಾರೂಪೇ, ರೂಪೇ ಝಾನಙ್ಗತಿಕ್ಕಮೋ.
ದಸೇವ ಕಸಿಣಾನೇತ್ಥ, ವಡ್ಢೇತಬ್ಬಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಹಿ;
ನ ಚ ವಡ್ಢನಿಯಾ ಸೇಸಾ, ಭವನ್ತಿ ಅಸುಭಾದಯೋ.
ದಸೇವ ಕಸಿಣಾನೇತ್ಥ, ಅಸುಭಾನಿ ದಸಾಪಿ ಚ;
ಆನಾಪಾನಸತೀ ಚೇವ, ತಥಾ ಕಾಯಗತಾಸತಿ.
ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಾನಿ ¶ , ಹೋನ್ತಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಹಿ;
ಸೇಸಾನೇವ ಪಟಿಭಾಗ-ನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಸಿಯುಂ.
ಅಸುಭಾನಿ ದಸಾಹಾರ-ಸಞ್ಞಾ ಕಾಯಗತಾಸತಿ;
ದೇವೇಸು ನಪ್ಪವತ್ತನ್ತಿ, ದ್ವಾದಸೇತಾನಿ ಸಬ್ಬದಾ.
ತಾನಿ ದ್ವಾದಸ ಚೇತಾನಿ, ಆನಾಪಾನಸತೀಪಿ ಚ;
ತೇರಸೇವ ಪನೇತಾನಿ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನ ವಿಜ್ಜರೇ.
ಠಪೇತ್ವಾ ಚತುರಾರೂಪೇ, ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅರೂಪಿಸು;
ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಸಬ್ಬಾನಿ, ಪವತ್ತನ್ತಿ ನ ಸಂಸಯೋ.
ಚತುತ್ಥಂ ಕಸಿಣಂ ಹಿತ್ವಾ, ಕಸಿಣಾ ಅಸುಭಾನಿ ಚ;
ದಿಟ್ಠೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಇಮೇ ಏಕೂನವೀಸತಿ.
ಸತಿಯಮ್ಪಿ ಚ ಕಾಯಮ್ಹಿ, ದಿಟ್ಠೇನ ತಚಪಞ್ಚಕಂ;
ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಸುತೇನೇವ, ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದೀಪಿತಂ.
ಆನಾಪಾನಸತೀ ಏತ್ಥ, ಫುಟ್ಠೇನ ಪರಿದೀಪಿತಾ;
ವಾಯೋಕಸಿಣಮೇವೇತ್ಥ, ದಿಟ್ಠಫುಟ್ಠೇನ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸುತೇನೇವ ¶ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಸೇಸಾ ಅಟ್ಠಾರಸಾಪಿ ಚ;
ಉಪೇಕ್ಖಾ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಚ, ಅರೂಪಾ ಚೇವ ಪಞ್ಚಿಮೇ.
ಆದಿತೋವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಿತಾ;
ಪಞ್ಚತಿಂಸಾವಸೇಸಾನಿ, ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ ಆದಿತೋ.
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು ಹೇತೇಸು, ಆಕಾಸಕಸಿಣಂ ವಿನಾ;
ಕಸಿಣಾ ನವ ಹೋನ್ತೇ ಚ, ಅರೂಪಾನಂ ತು ಪಚ್ಚಯಾ.
ದಸಾಪಿ ಕಸಿಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ ತು ಪಚ್ಚಯಾ;
ತಯೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾಪಿ, ಚತುಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ತು.
ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಾರುಪ್ಪಂ, ಉಪರೂಪರಿಮಸ್ಸ ಹಿ;
ತಥಾ ಚತುತ್ಥಮಾರುಪ್ಪಂ, ನಿರೋಧಸ್ಸಾತಿ ದೀಪಿತಂ.
ಸಬ್ಬಾನಿ ಚ ಪನೇತಾನಿ, ಚತ್ತಾಲೀಸವಿಧಾನಿ ತು;
ವಿಪಸ್ಸನಾಭವಸಮ್ಪತ್ತಿ-ಸುಖಾನಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಸಿಯುಂ.
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ¶ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ;
ವಸನ್ತಸ್ಸ ಕಥೇತಬ್ಬಂ, ಆಗತಸ್ಸಾಗತಕ್ಖಣೇ.
ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ¶ ಪನಞ್ಞತ್ರ, ಗನ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ;
ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರಂ, ಕಥೇತಬ್ಬಂ ತು ತೇನಪಿ.
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಸಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನೋಭುನೋ;
ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ದೋಸೇಹಿ, ನಿಚ್ಚಂ ಪನ ವಿವಜ್ಜಿತೇ.
ಅನುರೂಪೇ ವಿಹಾರಸ್ಮಿಂ, ವಿಹಾತಬ್ಬಂ ತು ಗಾಮತೋ;
ನಾತಿದೂರೇ ನಚ್ಚಾಸನ್ನೇ, ಸಿವೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಂಯುತೇ.
ಖುದ್ದಕೋ ಪಲಿಬೋಧೋಪಿ, ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ ಪನತ್ಥಿ ಚೇ;
ದೀಘಾ ಕೇಸಾ ನಖಾ ಲೋಮಾ, ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಚೀವರಂ ರಜಿತಬ್ಬಂ ತಂ, ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ತು ಸಚೇ ಸಿಯಾ;
ಸಚೇ ಪತ್ತೇ ಮಲಂ ಹೋತಿ, ಪಚಿತಬ್ಬೋವ ಸುಟ್ಠು ಸೋ.
ಅಚ್ಛಿನ್ನಪಲಿಬೋಧೇನ ¶ , ಪಚ್ಛಾ ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾ;
ಪವಿವಿತ್ತೇ ಪನೋಕಾಸೇ, ವಸನ್ತೇನ ಯಥಾಸುಖಂ.
ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮತ್ತಿಕಂ ನೀಲಂ, ಪೀತಂ ಸೇತಞ್ಚ ಲೋಹಿತಂ;
ಸಣ್ಹಾಯಾರುಣವಣ್ಣಾಯ, ಮತ್ತಿಕಾಯ ಮನೋರಮಂ.
ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಸಿಣಜ್ಝಾನಂ, ಪತ್ತುಕಾಮೇನ ಧೀಮತಾ;
ಸೇನಾಸನೇ ವಿವಿತ್ತಸ್ಮಿಂ, ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾಪಿ ತಾದಿಸೇ.
ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪನಟ್ಠಾನೇ, ಪಬ್ಭಾರೇ ವಾ ಗುಹನ್ತರೇ;
ಸಂಹಾರಿಮಂ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತಂ ತತ್ರಟ್ಠಕಮೇವ ವಾ.
ಸಂಹಾರಿಮಂ ಕರೋನ್ತೇನ, ದಣ್ಡಕೇಸು ಚತೂಸ್ವಪಿ;
ಚಮ್ಮಂ ವಾ ಕಟಸಾರಂ ವಾ, ದುಸ್ಸಪತ್ತಮ್ಪಿ ವಾ ತಥಾ.
ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತಥಾ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಮತ್ತಿಕಾಯ ಪಮಾಣತೋ;
ಭೂಮಿಯಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಚ, ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಮೇವ ತಂ.
ತತ್ರಟ್ಠಂ ಭೂಮಿಯಂ ವಟ್ಟಂ, ಆಕೋಟಿತ್ವಾನ ಖಾಣುಕೇ;
ವಲ್ಲೀಹಿ ತಂ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ, ಕಾತಬ್ಬಂ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಸಮಂ.
ವಿತ್ಥಾರತೋ ¶ ಪಮಾಣೇನ, ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲಂ;
ವಟ್ಟಂ ವತ್ತತಿ ತಂ ಕಾತುಂ, ವಿವಟ್ಟಂ ಪನ ಮಿಚ್ಛತಾ.
ಭೇರೀತಲಸಮಂ ಸಾಧು, ಕತ್ವಾ ಕಸಿಣಮಣ್ಡಲಂ;
ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾನ ತಂ ಠಾನಂ, ನ್ಹತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ಹತ್ಥಪಾಸಪಮಾಣಸ್ಮಿಂ, ತಮ್ಹಾ ಕಸಿಣಮಣ್ಡಲಾ;
ಪದೇಸೇ ತು ಸುಪಞ್ಞತ್ತೇ, ಆಸನಸ್ಮಿಂ ಸುಅತ್ಥತೇ.
ಉಚ್ಚೇ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲೇ;
ಉಜುಕಾಯಂ ಪಣಿಧಾಯ, ಕತ್ವಾ ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ.
ಕಾಮೇಸ್ವಾದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ದಟ್ಠು ಖೇಮತೋ;
ಪರಮಂ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ಜನೇತ್ವಾ ರತನತ್ತಯೇ.
‘‘ಭಾಗೀ ¶ ಅಸ್ಸಮಹಂ ಅದ್ಧಾ, ಇಮಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ;
ಪವಿವೇಕಸುಖಸ್ಸಾ’’ತಿ, ಕತ್ವಾ ಉಸ್ಸಾಹಮುತ್ತಮಂ.
ಆಕಾರೇನ ¶ ಸಮೇನೇವ, ಉಮ್ಮೀಲಿತ್ವಾನ ಲೋಚನಂ;
ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹತಾ ಸಾಧು, ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ.
ನ ವಣ್ಣೋ ಪೇಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ ಸೋ, ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ನ ಚ ಲಕ್ಖಣಂ;
ವಣ್ಣಂ ಪನ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ, ಉಸ್ಸದಸ್ಸ ವಸೇನ ಹಿ.
ಚಿತ್ತಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿಧಮ್ಮಸ್ಮಿಂ, ಠಪೇತ್ವೇಕಗ್ಗಮಾನಸೋ;
‘‘ಪಥವೀ ಪಥವಿ’’ಚ್ಚೇವಂ, ವತ್ವಾ ಭಾವೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ಪಥವೀ ಮೇದನೀ ಭೂಮಿ, ವಸುಧಾ ಚ ವಸುನ್ಧರಾ;
ಏವಂ ಪಥವಿನಾಮೇಸು, ಏಕಂ ವತ್ತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ.
ಉಮ್ಮೀಲಿತ್ವಾ ನಿಮೀಲಿತ್ವಾ, ಆವಜ್ಜೇಯ್ಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ಯಾವುಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ ತು, ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚ ತಾವ ಸೋ.
ಏವಂ ಭಾವಯತೋ ತಸ್ಸ, ಪುನ ಏಕಗ್ಗಚೇತಸೋ;
ಯದಾ ಪನ ನಿಮೀಲೇತ್ವಾ, ಆವಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ.
ಯಥಾ ಉಮ್ಮೀಲಿತೇಕಾಲೇ, ತಥಾಪಾಥಂ ತು ಯಾತಿ ಚೇ;
ತದುಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ ತ-ಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ನಿಮಿತ್ತೇ ¶ ಪನ ಸಞ್ಜಾತೇ, ತತೋ ಪಭುತಿ ಯೋಗಿನಾ;
ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ ನೋ ಚೇವಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿಜಾನತಾ.
ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ, ಪವಿಸಿತ್ವಾನ ಧೀಮತಾ;
ತೇನ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೇನ, ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಯಥಾಸುಖಂ.
ಪಪಞ್ಚಪರಿಹಾರತ್ಥಂ, ಪಾದಾನಂ ಪನ ಧೋವನೇ;
ತಸ್ಸೇಕತಲಿಕಾ ದ್ವೇ ಚ, ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ ಉಪಾಹನಾ.
ಸಮಾಧಿತರುಣೋ ತಸ್ಸ, ಅಸಪ್ಪಾಯೇನ ಕೇನಚಿ;
ಸಚೇ ನಸ್ಸತಿ ತಂ ಠಾನಂ, ಗನ್ತ್ವಾವಾದಾಯ ತಂ ಪನ.
ಪೀಠೇ ¶ ಸುಖನಿಸಿನ್ನೇನ, ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ಸಮನ್ನಾಹರಿತಬ್ಬಞ್ಚ, ಕರೇ ತಕ್ಕಾಹತಮ್ಪಿ ಚ.
ನಿಮಿತ್ತಂ ಪನ ತಂ ಹಿತ್ವಾ, ಚಿತ್ತಂ ಧಾವತಿ ಚೇ ಬಹಿ;
ನಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಮಿಂ, ಠಪೇತಬ್ಬಂ ತು ಮಾನಸಂ.
ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ತಮಿಚ್ಛತಿ ತಪೋಧನೋ;
ತತ್ಥ ತತ್ಥ ದಿವಾರತ್ತಿಂ, ತಸ್ಸುಪಟ್ಠಾತಿ ಚೇತಸೋ.
ಏವಂ ತಸ್ಸ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಯೋಗಿನೋ;
ವಿಕ್ಖಮ್ಭನ್ತಿ ಚ ಸಬ್ಬಾನಿ, ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾನಿಪಿ.
ಸಮಾಧಿಯತಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ, ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿನಾ;
ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಮ್ಪಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚ ಯೋಗಿನೋ.
ಕೋ ಪನಾಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಹಿ, ಇಮಸ್ಸ ಪುರಿಮಸ್ಸ ವಾ;
ಥವಿಕಾ ನೀಹತಾದಾಸ-ಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಮಜ್ಜಿತಂ.
ಮೇಘತೋ ವಿಯ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ, ಸಮ್ಪುಣ್ಣಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ;
ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಂ ತಂ, ಬಲಾಕಾ ವಿಯ ತೋಯದೇ.
ತದುಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ ¶ ತಂ, ಪದಾಲೇತ್ವಾವ ನಿಗ್ಗತಂ;
ತತೋಧಿಕತರಂ ಸುದ್ಧಂ, ಹುತ್ವಾಪಟ್ಠಾತಿ ತಸ್ಸ ತಂ.
ತನುಸಣ್ಠಾನವನ್ತಞ್ಚ, ವಣ್ಣವನ್ತಂ ನ ಚೇವ ತಂ;
ಉಪಟ್ಠಾಕಾರಮತ್ತಂ ತಂ, ಪಞ್ಞಜಂ ಭಾವನಾಮಯಂ.
ಪಟಿಭಾಗೇ ¶ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇ, ನಿಮಿತ್ತೇ ಭಾವನಾಮಯೇ;
ಹೋನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಾನೇವ, ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾನಿಪಿ.
ಕಿಲೇಸಾ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾವ, ಯುತ್ತಯೋಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ;
ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಹಿತಂಯೇವ, ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿನಾ.
ಆಕಾರೇಹಿ ಪನ ದ್ವೀಹಿ, ಸಮಾಧಿಯತಿ ಮಾನಸಂ;
ಉಪಚಾರಕ್ಖಣೇ ತಸ್ಸ, ಪಟಿಲಾಭೇ ಸಮಾಧಿನೋ.
ನೀವಾರಣಪ್ಪಹಾನೇನ ¶ , ಉಪಚಾರಕ್ಖಣೇ ತಥಾ;
ಅಙ್ಗಾನಂ ಪಾತುಭಾವೇನ, ಪಟಿಲಾಭಕ್ಖಣೇ ಪನ.
ದ್ವಿನ್ನಂ ಪನ ಸಮಾಧೀನಂ, ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣಂ ಪನ;
ಅಙ್ಗಾನಿ ಥಾಮಜಾತಾನಿ, ಉಪಚಾರಕ್ಖಣೇನ ಚ.
ಅಪ್ಪನಾಯ ಪನಙ್ಗಾನಿ, ಥಾಮಜಾತಾನಿ ಜಾಯರೇ;
ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಂ, ದಿವಸಮ್ಪಿ ಪವತ್ತತಿ.
ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ಚ ತೇನೇವ, ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಕಂ;
ಅಪ್ಪನಂ ಅಧಿಗನ್ತುಂ ಸೋ, ಸಕ್ಕೋತಿ ಯದಿ ಸುನ್ದರಂ.
ನೋ ಚೇ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸೋ ತೇನ,
ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ತು ಯೋಗಿನಾ;
ಚಕ್ಕವತ್ತಿಯ ಗಬ್ಭೋವ,
ರತನಂ ವಿಯ ದುಲ್ಲಭಂ.
ಸತತಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ, ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಸತೀಮತಾ;
ನಿಮಿತ್ತಂ ರಕ್ಖತೋ ಲದ್ಧಂ, ಪರಿಹಾನಿ ನ ವಿಜ್ಜತಿ.
ಆರಕ್ಖಣೇ ಅಸನ್ತಮ್ಹಿ, ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ವಿನಸ್ಸತಿ;
ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಹಿ ತಸ್ಮಾ ತಂ, ತತ್ರಾಯಂ ರಕ್ಖಣಾವಿಧಿ.
ಆವಾಸೋ ಗೋಚರೋ ಭಸ್ಸಂ, ಪುಗ್ಗಲೋ ಭೋಜನಂ ಉತು;
ಇರಿಯಾಪಥೋತಿ ಸತ್ತೇತೇ, ಅಸಪ್ಪಾಯೇ ವಿವಜ್ಜಯೇ.
ಸಪ್ಪಾಯೇ ¶ ಸತ್ತ ಸೇವೇಯ್ಯ, ಏವಞ್ಹಿ ಪಟಿಪಜ್ಜತೋ;
ನ ಚಿರೇನೇವ ಕಾಲೇನ, ಹೋತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅಪ್ಪನಾ.
ಯಸ್ಸಪ್ಪನಾ ನ ಹೋತೇವ, ಏವಮ್ಪಿ ಪಟಿಪಜ್ಜತೋ;
ಅಪ್ಪನಾಯ ಚ ಕೋಸಲ್ಲಂ, ಸಮ್ಮಾ ಸಮ್ಪಾದಯೇ ಬುಧೋ.
ಅಪ್ಪನಾಯ ಹಿ ಕೋಸಲ್ಲ-ಮಿದಂ ದಸವಿಧಂ ಇಧ;
ಗನ್ಥವಿತ್ಥಾರಭೀತೇನ, ಮಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಚ.
ಏವಞ್ಹಿ ¶ ಸಮ್ಪಾದಯತೋ, ಅಪ್ಪನಾಕೋಸಲ್ಲಂ ಪನ;
ಪಟಿಲದ್ಧೇ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಮಿಂ, ಅಪ್ಪನಾ ಸಮ್ಪವತ್ತತಿ.
ಏವಮ್ಪಿ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಸಚೇ ಸಾ ನಪ್ಪವತ್ತತಿ;
ತಥಾಪಿ ನ ಜಹೇ ಯೋಗಂ, ವಾಯಮೇಥೇವ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಆಕಾರಂ ¶ , ತಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖಯಂ ಬುಧೋ;
ಸಮತಂ ವೀರಿಯಸ್ಸೇವ, ಯೋಜಯೇಥ ಪುನಪ್ಪುನಂ.
ಈಸಕಮ್ಪಿ ಲಯಂ ಯನ್ತಂ, ಪಗ್ಗಣ್ಹೇಥೇವ ಮಾನಸಂ;
ಅಚ್ಚಾರದ್ಧಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ, ಸಮಮೇವ ಪವತ್ತಯೇ.
ಲೀನತುದ್ಧತಭಾವೇಹಿ, ಮೋಚಯಿತ್ವಾನ ಮಾನಸಂ;
ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಾಭಿ-ಮುಖಂ ತಂ ಪಟಿಪಾದಯೇ.
ಏವಂ ನಿಮಿತ್ತಾಭಿಮುಖಂ, ಪಟಿಪಾದಯತೋ ಪನ;
ಇದಾನೇವಪ್ಪನಾ ತಸ್ಸ, ಸಾ ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ ಚ.
ಭವಙ್ಗಂ ಪನ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜ, ಪಥವೀಕಸಿಣಂ ತಥಾ;
ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ, ಮನೋದ್ವಾರಮ್ಹಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಜಾಯತೇವಜ್ಜನಂ ಚಿತ್ತಂ, ತತ್ರೇವಾರಮ್ಮಣೇ ತತೋ;
ಜವನಾನಿ ಚ ಜಾಯನ್ತೇ, ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ.
ಅವಸಾನೇ ಪನೇಕಂ ತು, ರೂಪಾವಚರಿಕಂ ಭವೇ;
ತಕ್ಕಾದಯೋ ಪನಞ್ಞೇಹಿ, ಭವನ್ತಿ ಬಲವತ್ತರಾ.
ಅಪ್ಪನಾಚೇತಸೋ ತಾನಿ, ಪರಿಕಮ್ಮೋಪಚಾರತೋ;
ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಪರಿಕಮ್ಮಾನಿ, ಉಪಚಾರಾನಿ ಚಾತಿಪಿ.
ಅಪ್ಪನಾಯಾನುಲೋಮತ್ತಾ ¶ , ಅನುಲೋಮಾನಿ ಏವ ಚ;
ಯಂ ತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮಂ ಏತ್ಥ, ಗೋತ್ರಭೂತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಗಹಿತಾಗಹಣೇನೇತ್ಥ, ಪರಿಕಮ್ಮಪ್ಪನಾದಿಕಂ;
ದುತಿಯಂ ಉಪಚಾರಂ ತಂ, ತತಿಯಂ ಅನುಲೋಮಕಂ.
ಚತುತ್ಥಂ ¶ ಗೋತ್ರಭು ದಿಟ್ಠಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ಅಪ್ಪನಾಮನೋ;
ಪಠಮಂ ಉಪಚಾರಂ ವಾ, ದುತಿಯಂ ಅನುಲೋಮಕಂ.
ತತಿಯಂ ಗೋತ್ರಭು ದಿಟ್ಠಂ, ಚತುತ್ಥಂ ಅಪ್ಪನಾಮನೋ;
ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಚಮಂ ವಾತಿ, ಅಪ್ಪೇತಿ ನ ತತೋ ಪರಂ.
ಛಟ್ಠೇ ವಾ ಸತ್ತಮೇ ವಾಪಿ, ಅಪ್ಪನಾ ನೇವ ಜಾಯತಿ;
ಆಸನ್ನತ್ತಾ ಭವಙ್ಗಸ್ಸ, ಜವನಂ ಪತಿ ತಾವದೇ.
ಪುರಿಮೇಹಾಸೇವನಂ ಲದ್ಧಾ, ಛಟ್ಠಂ ವಾ ಸತ್ತಮಮ್ಪಿ ವಾ;
ಅಪ್ಪೇತೀತಿ ಪನೇತ್ಥಾಹ, ಗೋದತ್ತೋ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕೋ.
ಧಾವನ್ತೋ ಹಿ ಯಥಾ ಕೋಚಿ,
ನರೋ ಛಿನ್ನತಟಾಮುಖೋ;
ಠಾತುಕಾಮೋ ಪರಿಯನ್ತೇ,
ಠಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ ನೇವ ಸೋ.
ಏವಮೇವ ಪನಚ್ಛಟ್ಠೇ, ಸತ್ತಮೇ ವಾಪಿ ಮಾನಸೋ;
ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅಪ್ಪೇತುಂ, ವೇದಿತಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣಾಯೇವ, ಹೋತಾಯಂ ಅಪ್ಪನಾ ಪನ;
ತತೋ ಭವಙ್ಗಪಾತೋವ, ಹೋತೀತಿ ಪರಿದೀಪಿತಂ.
ತತೋ ಭವಙ್ಗಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಹೇತುಕಂ;
ಆವಜ್ಜನಂ ತತೋ ಝಾನ-ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮಾನಸಂ.
ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ¶ ಚ ಬ್ಯಾಪಾದೋ, ಥಿನಮಿದ್ಧಞ್ಚ ಉದ್ಧತೋ;
ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಚ, ಪಹೀನಾ ಪಞ್ಚಿಮೇ ಪನ.
ವಿತಕ್ಕೇನ ವಿಚಾರೇನ, ಪೀತಿಯಾ ಚ ಸುಖೇನ ಚ;
ಏಕಗ್ಗತಾಯ ಸಂಯುತ್ತಂ, ಝಾನಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ಇದಂ.
ನಾನಾವಿಸಯಲುದ್ಧಸ್ಸ ¶ , ಕಾಮಚ್ಛನ್ದವಸಾ ಪನ;
ಇತೋ ಚಿತೋ ಭಮನ್ತಸ್ಸ, ವನೇ ಮಕ್ಕಟಕೋ ವಿಯ.
ಏಕಸ್ಮಿಂ ¶ ವಿಸಯೇಯೇವ, ಸಮಾಧಾನೇವ ಚೇತಸೋ;
‘‘ಸಮಾಧಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ, ಪಟಿಪಕ್ಖೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ಪಾಮೋಜ್ಜಭಾವತೋ ಚೇವ, ಸೀತಲತ್ತಾ ಸಭಾವತೋ;
‘‘ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ತತೋ ಪೀತಿ, ಪಟಿಪಕ್ಖಾ’’ತಿ ಭಾಸಿತಾ.
ಸವಿಪ್ಫಾರಿಕಭಾವೇನ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದಿಪವತ್ತಿತೋ;
‘‘ವಿತಕ್ಕೋ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ, ಪಟಿಪಕ್ಖೋ’’ತಿ ವಣ್ಣಿತೋ.
ಅವೂಪಸನ್ತಭಾವಸ್ಸ, ಸಯಞ್ಚೇವಾತಿಸನ್ತತೋ;
‘‘ಸುಖಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚ-ದ್ವಯಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಕಂ’’.
ಮತಿಯಾ ಅನುರೂಪತ್ತಾ, ‘‘ಅನುಮಜ್ಜನಲಕ್ಖಣೋ;
ವಿಚಾರೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ, ಪಟಿಪಕ್ಖೋ’’ತಿ ದೀಪಿತೋ.
ಪಞ್ಚಙ್ಗವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ತಂ, ಝಾನಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಂಯುತಂ;
ಸಿವಂ ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಂ, ದಸಲಕ್ಖಣಸಂಯುತಂ.
ಏವಞ್ಚಾಧಿಗತಂ ಹೋತಿ, ಪಠಮಂ ತೇನ ಯೋಗಿನಾ;
ಸುಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಾಮೇನ, ತಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ.
ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ತು, ವಿಸೋಧೇತ್ವಾನ ಪಾಪಕೇ;
ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತೋ ತಸ್ಸ, ಸುಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಂ ಭವೇ.
ಚಿತ್ತಭಾವನವೇಪುಲ್ಲಂ, ಪತ್ಥಯನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ;
ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಂ ತಂ, ವಡ್ಢೇತಬ್ಬಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ವಡ್ಢನಾಭೂಮಿಯೋ ದ್ವೇ ಚ, ಉಪಚಾರಞ್ಚ ಅಪ್ಪನಾ;
ಉಪಚಾರಮ್ಪಿ ವಾ ಪತ್ವಾ, ವಡ್ಢೇತುಂ ತಞ್ಚ ವತ್ತತಿ.
ಅಪ್ಪನಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ವಾ, ತತ್ರಾಯಂ ವಡ್ಢನಕ್ಕಮೋ;
ಕಸಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾಠಾನಂ, ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಕಸ್ಸಕೋ.
ಯೋಗಿನಾ ಏವಮೇವಮ್ಪಿ, ಅಙ್ಗುಲದ್ವಙ್ಗುಲಾದಿನಾ;
ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ, ವಡ್ಢೇತಬ್ಬಂ ಯಥಿಚ್ಛಕಂ.
ಪತ್ತೇಪಿ ¶ ¶ ಪಠಮೇ ಝಾನೇ, ಆಕಾರೇಹಿಪಿ ಪಞ್ಚಹಿ;
ಸುಚಿಣ್ಣವಸಿನಾ ತೇನ, ಭವಿತಬ್ಬಂ ತಪಸ್ಸಿನಾ.
ಆವಜ್ಜನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿ, ಅಧಿಟ್ಠಾನೇಸು ತೀಸು ಚ;
ವುಟ್ಠಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಾಸು, ವಸಿತಾ ಪಞ್ಚ ಭಾಸಿತಾ.
ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಿತ್ವಾ, ಸಮಾಪಜ್ಜ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ವುಟ್ಠಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ, ವಸಿತಾ ಪಞ್ಚ ಸಾಧಯೇ.
ಪಠಮೇ ¶ ಅವಸಿಪತ್ತೇ, ದುತಿಯಂ ಯೋ ಪನಿಚ್ಛತಿ;
ಉಭತೋ ಭಟ್ಠೋಭವೇ ಯೋಗೀ, ಪಠಮಾ ದುತಿಯಾಪಿ ಚ.
ಕಾಮಸ್ಸಹಗತಾ ಸಞ್ಞಾ, ಮನಕ್ಕಾರಾ ಚರನ್ತಿ ಚೇ;
ಪಮಾದಯೋಗಿನೋ ಝಾನಂ, ಹೋತಿ ತಂ ಹಾನಭಾಗಿಯಂ.
ಸತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತೇ ತಸ್ಮಿಂ, ಸನ್ತಾ ತದನುಧಮ್ಮತಾ;
ಮನ್ದಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ ಝಾನಂ, ಹೋತಿ ತಂ ಠಿತಿಭಾಗಿಯಂ.
ಅತಕ್ಕಸಹಿತಾ ಸಞ್ಞಾ, ಮನಕ್ಕಾರಾ ಚರನ್ತಿ ಚೇ;
ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ತಂ ಝಾನಂ, ವಿಸೇಸಭಾಗಿಯಂ ಸಿಯಾ.
ನಿಬ್ಬಿದಾಸಂಯುತಾ ಸಞ್ಞಾ, ಮನಕ್ಕಾರಾ ಚರನ್ತಿ ಚೇ;
ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಂ ಝಾನಂ, ಹೋತೀತಿ ಪರಿದೀಪಿತಂ.
ತಸ್ಮಾ ಪಞ್ಚಸು ಏತೇಸು, ಸುಚಿಣ್ಣವಸಿನಾ ಪನ;
ಪಠಮಾ ಪಗುಣತೋ ಝಾನಾ, ವುಟ್ಠಾಯ ವಿಧಿನಾ ತತೋ.
ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಸಮಾಪತ್ತಿ, ಆಸನ್ನಾಕುಸಲಾರಿಕಾ;
ಥೂಲತ್ತಾ ತಕ್ಕಚಾರಾನಂ, ತತೋಯಂ ಅಙ್ಗದುಬ್ಬಲಾ.
ಇತಿ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ, ಪಠಮೇ ಪನ ಯೋಗಿನಾ;
ದುತಿಯಂ ಸನ್ತತೋ ಝಾನಂ, ಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾನ ಧೀಮತಾ.
ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಾಯ, ಝಾನಸ್ಮಿಂ ಪಠಮೇ ಪುನ;
ದುತಿಯಾಧಿಗಮತ್ಥಾಯ, ಕಾತಬ್ಬೋ ಭಾವನಕ್ಕಮೋ.
ಅಥಸ್ಸ ¶ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾ, ವುಟ್ಠಾಯ ವಿಧಿನಾ ಯದಾ;
ಸತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸ, ಝಾನಙ್ಗಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ.
ಥೂಲತೋ ¶ ತಕ್ಕಚಾರಾ ಹಿ, ಉಪತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಯೋಗಿನೋ;
ಸೇಸಮಙ್ಗತ್ತಯಂ ತಸ್ಸ, ಸನ್ತಮೇವೋಪತಿಟ್ಠತಿ.
ಥೂಲಙ್ಗಾನಂ ಪಹಾನಾಯ, ತದಾ ತಸ್ಸ ಚ ಯೋಗಿನೋ;
ಸನ್ತಙ್ಗಪಟಿಲಾಭಾಯ, ನಿಮಿತ್ತಂ ತು ತದೇವ ಚ.
‘‘ಪಥವೀ ಪಥವಿ’’ಚ್ಚೇವಂ, ಕರೋತೋ ಮನಸಾ ಪುನ;
ಇದಾನಿ ದುತಿಯಜ್ಝಾನ-ಮುಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ತಂ ಇತಿ.
ಭವಙ್ಗಂ ಪನ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜ, ಪಥವೀಕಸಿಣಂ ಪನ;
ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ, ಮನೋದ್ವಾರಮ್ಹಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಜಾಯತಾವಜ್ಜನಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ತತೋ;
ಜವನಾನಿ ಹಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ.
ಅವಸಾನೇ ಪನೇಕಮ್ಪಿ, ತೇಸಂ ಜವನಚೇತಸಂ;
ರೂಪಾವಚರಿಕಂ ಹೋತಿ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನಮಾನಸಂ.
ಸಮ್ಪಸಾದನಮಜ್ಝತ್ತಂ, ಪೀತಿಯಾ ಚ ಸುಖೇನ ಚ;
ಏಕಗ್ಗತಾಯ ಸಂಯುತ್ತಂ, ಝಾನಂ ಹೋತಿ ತಿವಙ್ಗಿಕಂ.
ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ಸೇಸಂ ಸಮುಪಲಕ್ಖಯೇ;
ಏವಂ ದುವಙ್ಗಹೀನಂ ತು, ತೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಂಯುತಂ.
ಝಾನಂ ¶ ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಂ, ದಸಲಕ್ಖಣಸಂಯುತಂ;
ದುತಿಯಾಧಿಗತಂ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ಭಾವನಾಮಯಂ.
ದುತಿಯಾಧಿಗತೇ ಝಾನೇ, ಆಕಾರೇಹಿ ಚ ಪಞ್ಚಹಿ;
ಸುಚಿಣ್ಣವಸಿನಾ ಹುತ್ವಾ, ದುತಿಯೇಪಿ ಸತೀಮತಾ.
ತಸ್ಮಾ ಪಗುಣತೋ ಝಾನಾ, ವುಟ್ಠಾಯ ದುತಿಯಾ ಪುನ;
ಆಸನ್ನತಕ್ಕಚಾರಾರಿ, ಸಮಾಪತ್ತಿ ಅಯಂ ಇತಿ.
ಪೀತಿಯಾ ¶ ಪಿಯತೋ ತಸ್ಸ, ಚೇತಸೋ ಉಪ್ಪಿಲಾಪನಂ;
ಪೀತಿಯಾ ಪನ ಥೂಲತ್ತಾ, ತತೋಯಂ ಅಙ್ಗದುಬ್ಬಲಾ.
ತತ್ಥ ¶ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ, ತತಿಯೇ ಸನ್ತತೋ ಪನ;
ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಾಯ, ಝಾನಸ್ಮಿಂ ದುತಿಯೇ ಪುನ.
ತತಿಯಾಧಿಗಮತ್ಥಾಯ, ಕಾತಬ್ಬೋ ಭಾವನಕ್ಕಮೋ;
ಅಥಸ್ಸ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾ, ವುಟ್ಠಾಯ ಚ ಯದಾ ಪನ.
ಸತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸ, ಝಾನಙ್ಗಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ;
ಥೂಲತೋ ಪೀತುಪಟ್ಠಾತಿ, ಸುಖಾದಿ ಸನ್ತತೋ ಪನ.
ಥೂಲಙ್ಗಾನಂ ಪಹಾನಾಯ, ತದಾ ತಸ್ಸ ಚ ಯೋಗಿನೋ;
ಸನ್ತಙ್ಗಪಟಿಲಾಭಾಯ, ನಿಮಿತ್ತಂ ತು ತದೇವ ಚ.
‘‘ಪಥವೀ ಪಥವಿ’’ಚ್ಚೇವಂ, ಕರೋತೋ ಮನಸಾ ಪುನ;
ಇದಾನಿ ತತಿಯಂ ಝಾನ-ಮುಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ತಂ ಇತಿ.
ಭವಙ್ಗಂ ಮನುಪಚ್ಛಿಜ್ಜ, ಪಥವೀಕಸಿಣಂ ಪನ;
ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ, ಮನೋದ್ವಾರಮ್ಹಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಜಾಯತಾವಜ್ಜನಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ತತೋ;
ಜವನಾನಿ ಚ ಜಾಯನ್ತೇ, ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ.
ಅವಸಾನೇ ಪನೇಕಂ ತು, ತೇಸಂ ಜವನಚೇತಸಂ;
ರೂಪಾವಚರಿಕಂ ಹೋತಿ, ತತಿಯಜ್ಝಾನಮಾನಸಂ.
ಸತಿಯಾ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ, ಸಮ್ಪನ್ನಂ ತು ಸುಖೇನ ಚ;
ಏಕಗ್ಗತಾಯ ಸಂಯುತ್ತಂ, ದುವಙ್ಗಂ ತತಿಯಂ ಮತಂ.
ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ಸೇಸಂ ಸಮುಪಲಕ್ಖಯೇ;
ಏವಮೇಕಙ್ಗಹೀನಂ ತು, ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಂಯುತಂ.
ಝಾನಂ ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಂ, ದಸಲಕ್ಖಣಸಂಯುತಂ;
ತತಿಯಾಧಿಗತಂ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ಭಾವನಾಮಯಂ.
ತತಿಯಾಧಿಗತೇ ¶ ಝಾನೇ, ಆಕಾರೇಹಿ ಚ ಪಞ್ಚಹಿ;
ಸುಚಿಣ್ಣವಸಿನಾ ಹುತ್ವಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸತೀಮತಾ.
ತಸ್ಮಾ ಪಗುಣತೋ ಝಾನಾ, ವುಟ್ಠಾಯ ತತಿಯಾ ಪುನ;
ಆಸನ್ನಪೀತಿದೋಸಾ ಹಿ, ಸಮಾಪತ್ತಿ ಅಯನ್ತಿ ಚ.
ಯದೇವಚೇತ್ಥ ¶ ಆಭೋಗೋ, ಸುಖಮಿಚ್ಚೇವ ಚೇತಸೋ;
ಏವಂ ಸುಖಸ್ಸ ಥೂಲತ್ತಾ, ಹೋತಾಯಂ ಅಙ್ಗದುಬ್ಬಲಾ.
ಇತಿ ¶ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ, ಝಾನಸ್ಮಿಂ ತತಿಯೇ ಪುನ;
ಚತುತ್ಥಂ ಸನ್ತತೋ ದಿಸ್ವಾ, ಚೇತಸಾ ಪನ ಯೋಗಿನಾ.
ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಾಯ, ಝಾನಸ್ಮಿಂ ತತಿಯೇ ಪುನ;
ಚತುತ್ಥಾಧಿಗಮತ್ಥಾಯ, ಕಾತಬ್ಬೋ ಭಾವನಕ್ಕಮೋ.
ಅಥಸ್ಸ ತತಿಯಜ್ಝಾನಾ, ವುಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಯದಾ ಪನ;
ಸತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸ, ಝಾನಙ್ಗಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ.
ಥೂಲತೋ ತಸ್ಸುಪಟ್ಠಾತಿ, ಸುಖಂ ತಂ ಮಾನಸಂ ತತೋ;
ಉಪೇಕ್ಖಾ ಸನ್ತತೋ ತಸ್ಸ, ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗತಾಪಿ ಚ.
ಥೂಲಙ್ಗಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ, ಸನ್ತಙ್ಗಸ್ಸೂಪಲದ್ಧಿಯಾ;
ತದೇವ ಚ ನಿಮಿತ್ತಞ್ಹಿ, ‘‘ಪಥವೀ ಪಥವೀ’’ತಿ ಚ.
ಕರೋತೋ ಮನಸಾ ಏವ, ಪುನಪ್ಪುನಞ್ಚ ಯೋಗಿನೋ;
ಚತುತ್ಥಂ ಪನಿದಂ ಝಾನಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ತಂ ಇತಿ.
ಭವಙ್ಗಂ ಪನುಪಚ್ಛಿಜ್ಜ, ಪಥವೀಕಸಿಣಂ ತಥಾ;
ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ, ಮನೋದ್ವಾರಮ್ಹಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಜಾಯತಾವಜ್ಜನಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ತತೋ;
ಜವನಾನಿ ಚ ಜಾಯನ್ತೇ, ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ.
ಅವಸಾನೇ ಪನೇಕಂ ತು, ತೇಸಂ ಜವನಚೇತಸಂ;
ರೂಪಾವಚರಿಕಂ ಹೋತಿ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಮಾನಸಂ.
ಏಕಙ್ಗವಿಪ್ಪಹೀನಂ ¶ ತು, ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಯೋಗತೋ;
ಚತುತ್ಥಂ ಪನಿದಂ ಝಾನಂ, ದುವಙ್ಗನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಏವಂ ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಂ, ದಸಲಕ್ಖಣಸಂಯುತಂ;
ಚತುತ್ಥಾಧಿಗತಂ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ಭಾವನಾಮಯಂ.
ಯಸ್ಮಾ ಸುಖಮುಪೇಕ್ಖಾಯ, ನ ಹೋತಾಸೇವನಂ ಪನ;
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾನೇವ, ಜವನಾನಿ ಜವನ್ತಿ ಚ.
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ¶ ತಸ್ಮಾ, ಚತುತ್ಥಂ ಸಮುದೀರಿತಂ;
ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ ಹಿ, ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಂ ಪನ.
ಯಂ ಚತುಕ್ಕನಯೇ ಝಾನಂ, ದುತಿಯಂ ತಂ ದ್ವಿಧಾ ಪನ;
ಕತ್ವಾನ ಪಞ್ಚಕನಯೇ, ದುತಿಯಂ ತತಿಯಂ ಕತಂ.
ತತಿಯಂ ತಂ ಚತುತ್ಥಞ್ಚ, ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಚಮಂ ಇಧ;
ಪಠಮಂ ಪಠಮಂಯೇವ, ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸತಾ.
ಏವಮೇತ್ತಾವತಾ ವುತ್ತಾ, ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪತೋ ಮಯಾ;
ನಾತಿವಿತ್ಥಾರತೋ ಚಾಯಂ, ರೂಪಾವಚರಭಾವನಾ.
ಸುಮಧುರವರತರವಚನೋ, ಕಂ ನು ಜನಂ ನೇವ ರಞ್ಜಯತಿ;
ಅತಿನಿಸಿತವಿಸದಬುದ್ಧಿ-ಪಸಾದಜನ ವೇದನೀಯೋಯಂ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ರೂಪಾವಚರಸಮಾಧಿಭಾವನಾನಿದ್ದೇಸೋ
ನಾಮ ಚುದ್ದಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೫. ಪನ್ನರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಅರೂಪಾವಚರಸಮಾಧಿಭಾವನಾನಿದ್ದೇಸೋ
ರೂಪಾರೂಪಮತೀತೇನ ¶ ¶ , ರೂಪಾರೂಪಾದಿವೇದಿನಾ;
ಯಾನಿ ಚಾರೂಪಪುಞ್ಞಾನಿ, ಸರೂಪೇನೀರಿತಾನಿ ತು.
ತೇಸಂ ದಾನಿ ಪವಕ್ಖಾಮಿ, ಭಾವನಾನಯಮುತ್ತಮಂ;
ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಹಿತತ್ಥಾಯ ಸಮಾಸತೋ.
‘‘ರೂಪೇ ಖೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಮಿಂ, ದಣ್ಡಾದಾನಾದಯೋ ಸಿಯುಂ;
ಅನೇಕಾಪಿ ಪನಾಬಾಧಾ, ಚಕ್ಖುರೋಗಾದಯೋ’’ಇತಿ.
ರೂಪೇ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ, ರೂಪೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದಮಾನಸೋ;
ತಸ್ಸಾತಿಕ್ಕಮನತ್ಥಾಯ, ಅರೂಪಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ.
ತಮ್ಹಾ ¶ ಕಸಿಣರೂಪಾಪಿ, ಸೋ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜ ವಿಸಾರದೋ;
ಅಪಕ್ಕಮಿತುಕಾಮೋ ಚ, ಸೂಕರಾಭಿಹತೋವ ಸಾ.
ಚತುತ್ಥೇ ಪನ ಝಾನಸ್ಮಿಂ, ಹುತ್ವಾ ಚಿಣ್ಣವಸೀ ವಸೀ;
ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನತೋ ಧೀಮಾ, ವುಟ್ಠಾಯ ವಿಧಿನಾ ಪುನ.
ಕರೋತಿ ಪನಿದಂ ಚಿತ್ತಂ, ರೂಪಮಾರಮ್ಮಣಂ ಯತೋ;
ಆಸನ್ನಸೋಮನಸ್ಸಞ್ಚ, ಥೂಲಸನ್ತವಿಮೋಕ್ಖತೋ.
ಇತಿ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ, ಚತುತ್ಥೇ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಸೋ;
ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಾಯ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಞ್ಚ ಸನ್ತತೋ.
ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಂ, ಯತ್ತಕಂ ವಾ ಪನಿಚ್ಛತಿ;
ತತ್ತಕಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾನ, ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಞ್ಚ ತೇನ ತಂ.
ಆಕಾಸೋ ¶ ಇತಿ ವಾನನ್ತೋ,
ಆಕಾಸೋ ಇತಿ ವಾ ಪುನ;
ಮನಸಾ ಹಿ ಕರೋನ್ತೋವ,
ಉಗ್ಘಾಟೇತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಉಗ್ಘಾಟೇನ್ತೋ ಹಿ ಕಸಿಣಂ, ನ ಸಂವೇಲ್ಲೇತಿ ತಂ ಪನ;
ನ ಚುದ್ಧರತಿ ಸೋ ಯೋಗೀ, ಪೂವಂ ವಿಯ ಕಪಾಲತೋ.
ಕೇವಲಂ ಪನ ತಂ ನೇವ, ಆವಜ್ಜತಿ ನ ಪೇಕ್ಖತಿ;
ನಾವಜ್ಜನ್ತೋ ನಪೇಕ್ಖನ್ತೋ, ಉಗ್ಘಾಟೇತಿ ಹಿ ನಾಮಸೋ.
ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸಂ ¶ , ನಿಮಿತ್ತಂ ಪನ ತಂವ ಸೋ;
ಆಕಾಸೋ ಇತಿ ಚಿತ್ತೇನ, ಆವಜ್ಜತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ.
ಆವಜ್ಜತೋ ಹಿ ತಸ್ಸೇವಂ,
ಕರೋತೋ ತಕ್ಕಾಹತಮ್ಪಿ ಚ;
ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾ ತಸ್ಸ,
ವಿಕ್ಖಮ್ಭನ್ತಿ ಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ.
ಆಸೇವತಿ ¶ ಚ ಭಾವೇತಿ, ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ಕರೋತೋ ಪನ ತಸ್ಸೇವ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ.
ತತ್ರಾಕಾಸೇ ಪನಾಪ್ಪೇತಿ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಮಾನಸಂ;
ಇಧಾಪಿ ಪುರಿಮೇ ಭಾಗೇ, ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಾ ಪನ.
ಜವನಾನಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಯ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಹಿ;
ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಚಮಂ ವಾಪಿ, ಹೋತಿ ಆರುಪ್ಪಮಾನಸಂ.
ಪುನ ಭಾವೇತುಕಾಮೇನ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಮಾನಸಂ;
ಸುಚಿಣ್ಣವಸಿನಾ ಹುತ್ವಾ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಮಾನಸೇ.
ಆಸನ್ನರೂಪಾವಚರ-ಜ್ಝಾನಪಚ್ಚತ್ಥಿಕನ್ತಿ ಚ;
ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಚಿತ್ತಂವ, ನ ಚ ಸನ್ತಮಿದನ್ತಿ ಚ.
ಏವಮಾದೀನವಂ ¶ ದಿಸ್ವಾ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಮಾನಸೇ;
ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಾಯ, ದುತಿಯಂ ಸನ್ತತೋ ಪನ.
ತಮಾಕಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾನ, ಪವತ್ತಮಾನಸಂ ಪನ;
ತಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಮಿಚ್ಚೇವಂ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಮನಸಾ ಬಹುಂ.
ಆವಜ್ಜನಞ್ಚ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ತಥಾ ತಕ್ಕಾಹತಮ್ಪಿ ಚ;
‘‘ಅನನ್ತ’’ನ್ತಿ ‘‘ಅನನ್ತ’’ನ್ತಿ, ಕಾತಬ್ಬಂ ಮನಸಾ ನಿಧ.
ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಮಿಂ, ವಿಚಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಮಾನಸಂ;
ಉಪಚಾರೇನ ತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸಮಾಧಿಯತಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಆಸೇವತಿ ಚ ಭಾವೇತಿ, ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ತಸ್ಸ ಚೇವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಚೇತಸೋ.
ಆಕಾಸಂ ಫುಸವಿಞ್ಞಾಣೇ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಮಾನಸಂ;
ಅಪ್ಪೇತಿ ಅಪ್ಪನಾ ಯಸ್ಮಿಂ, ನಯೋ ವುತ್ತನಯೋವ ಸೋ.
ಆಕಾಸೋಯಮನನ್ತೋತಿ, ಏವಮಾಕಾಸಮೇವ ತಂ;
ಫರಿತ್ವಾ ಪವತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಂ, ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ಮನಕ್ಕಾರವಸೇನಾಪಿ, ಅನನ್ತಂ ಪರಿದೀಪಿತಂ;
‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಾನನ್ತ’’ಮಿಚ್ಚೇವ, ವತ್ತಬ್ಬಂ ಪನಿದಂ ಸಿಯಾ.
ಅಥ ¶ ಭಾವೇತುಕಾಮೇನ, ತತಿಯಾರುಪ್ಪಮಾನಸಂ;
ಸುಚಿಣ್ಣವಸಿನಾ ಹುತ್ವಾ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಮಾನಸೇ.
ಆಸನ್ನಪಠಮಾರುಪ್ಪ-ಚಿತ್ತಪಚ್ಚತ್ಥಿಕನ್ತಿ ಚ;
ತತಿಯಾರುಪ್ಪಚಿತ್ತಂವ, ನ ಚ ಸನ್ತಮಿದನ್ತಿ ಚ.
ಏವಮಾದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಮಾನಸೇ;
ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಾಯ, ತತಿಯಂ ಸನ್ತತೋ ಪನ.
ಏವಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾನ, ಕಾತಬ್ಬೋ ಮನಸಾ ಪುನ;
ಪಠಮಾರುಪ್ಪವಿಞ್ಞಾಣಾ-ಭಾವೋ ತಸ್ಸೇವ ಸುಞ್ಞತೋ.
ತಂ ¶ ¶ ಪನಾಕಾಸವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಅಕತ್ವಾ ಮನಸಾ ಪುನ;
‘‘ನತ್ಥಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಾತೇನ, ‘‘ಸುಞ್ಞಂ ಸುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ವಾ ತತೋ.
ಆವಜ್ಜಿತಬ್ಬಮೇವಞ್ಹಿ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಮನಸಾಪಿ ಚ;
ತಕ್ಕಾಹತಞ್ಚ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಪುನಪ್ಪುನಂವ ಧೀಮತಾ.
ತಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ತಸ್ಸೇವಂ, ವಿಚಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಮಾನಸಂ;
ಸತಿ ತಿಟ್ಠತಿ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ, ಸಮಾಧಿಯತಿ ಮಾನಸಂ.
ಆಸೇವತಿ ಚ ಭಾವೇತಿ, ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ತಸ್ಸ ಚೇವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಚೇತಸೋ.
ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸಂ, ಫರಿತ್ವಾನ ಸಮನ್ತತೋ;
ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪವತ್ತಸ್ಸ, ನತ್ಥಿಭಾವೇ ಅಭಾವಕೇ.
ತತಿಯಾರುಪ್ಪವಿಞ್ಞಾಣಂ,
ತಂ ಪನಾಪ್ಪೇತಿ ಯೋಗಿನೋ;
ಅಪ್ಪನಾಯ ನಯೋಪೇತ್ಥ,
ಹೋತಿ ವುತ್ತನಯೋವ ಸೋ.
ಆಕಾಸಗತವಿಞ್ಞಾಣಂ, ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಚಕ್ಖುನಾ;
ಪಸ್ಸನ್ತೋ ವಿಹರಿತ್ವಾನ, ‘‘ನತ್ಥಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಾ.
ಪರಿಕಮ್ಮಮನಕ್ಕಾರೇ ¶ , ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರಹಿತೇ ಪನ;
ತಸ್ಸಾಪಗಮಮತ್ತಂವ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ವಸತೀ ಚ ಸೋ.
ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಯಥಾ ಕೋಚಿ, ದಿಸ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕತ್ಥಚಿ;
ಗತೇ ಸಙ್ಘೇ ತು ತಂ ಠಾನಂ, ಸುಞ್ಞಮೇವಾನುಪಸ್ಸತಿ.
ಪುನ ಭಾವೇತುಕಾಮೇನ, ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಮಾನಸಂ;
ಸುಚಿಣ್ಣವಸಿನಾ ಹುತ್ವಾ, ತತಿಯಾರುಪ್ಪಮಾನಸೇ.
ಆಸನ್ನದುತಿಯಾರುಪ್ಪ-ಚಿತ್ತಪಚ್ಚತ್ಥಿಕನ್ತಿ ಚ;
ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಚಿತ್ತಂವ, ನ ಚ ಸನ್ತಮಿದನ್ತಿ ಚ.
ಏವಮಾದೀನವಂ ¶ ದಿಸ್ವಾ, ತತಿಯಾರುಪ್ಪಮಾನಸೇ;
ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಾಯ, ಚತುತ್ಥಂ ಸನ್ತತೋ ಪನ.
ಏವಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾನ, ಪುನ ತತ್ಥೇವ ಧೀಮತಾ;
ಅಭಾವಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ, ಸಮ್ಪವತ್ತಮಿದಂ ಮನೋ.
‘‘ಸನ್ತಂ ಸನ್ತಮಿದಂ ಚಿತ್ತ’’-ಮಿಚ್ಚೇವಂ ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ಹೋತಿ ಆವಜ್ಜಿತಬ್ಬಞ್ಚ, ಕಾತಬ್ಬಂ ಮನಸಾಪಿ ಚ.
ತಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ತಸ್ಸೇವಂ, ವಿಚಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಮಾನಸಂ;
ಸತಿ ತಿಟ್ಠತಿ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ, ಸಮಾಧಿಯತಿ ಮಾನಸಂ.
ಆಸೇವತಿ ಚ ಭಾವೇತಿ, ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ತಸ್ಸ ಚೇವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಚೇತಸೋ.
ತತಿಯಾರುಪ್ಪಸಙ್ಖಾತ-ಖನ್ಧೇಸು ಚ ಚತೂಸುಪಿ;
ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತಂ ಪನಾಪ್ಪೇತಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಅಪ್ಪನಾಯ ¶ ನಯೋಪೇತ್ಥ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೂಪಮೋ;
ಅಪಿಚೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋಯಂ, ವೇದಿತಬ್ಬೋ ವಿಭಾವಿನಾ.
‘‘ಅಹೋ ಸನ್ತಾ ವತಾಯ’’ನ್ತಿ, ಸಮಾಪತ್ತಿ ಪದಿಸ್ಸತಿ;
ಯಾ ಪನಾಭಾವಮತ್ತಮ್ಪಿ, ಕತ್ವಾ ಠಸ್ಸತಿ ಗೋಚರಂ.
ಸನ್ತಾರಮ್ಮಣತಾಯೇವ, ‘‘ಸನ್ತಾಯ’’ನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸತಿ;
ಸನ್ತತೋ ಚೇ ಮನಕ್ಕಾರೋ, ಕಥಞ್ಚ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋ.
ಅನಾಪಜ್ಜಿತುಕಾಮತ್ತಾ ¶ , ಹೋತೇವ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋ;
‘‘ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮಹಮೇತ’’-ಮಿಚ್ಚಾಭೋಗೋ ನ ವಿಜ್ಜತಿ.
ಸನ್ತತೋ ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಹಿ, ಮನಸಾ ಸುಖುಮಂ ಪರಂ;
ಅಸಞ್ಞಂ ಪನ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ, ಪಾಪುಣಾತಿ ಮಹಗ್ಗತಂ.
ನೇವಸಞ್ಞೀ ಚ ನಾಸಞ್ಞೀ,
ಯಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಹೋತಿ ಸೋ;
ನ ¶ ಕೇವಲಂ ತು ಸಞ್ಞಾವ,
ಏದಿಸೀ ಅಥ ಖೋ ಪನ.
ಏವಮೇವ ಭವನ್ತೇತ್ಥ, ಸುಖುಮಾ ವೇದನಾದಯೋ;
ಪತ್ತಮಕ್ಖನತೇಲೇನ, ಮಗ್ಗಸ್ಮಿಂ ಉದಕೇನ ಚ.
ಸಾವೇತಬ್ಬೋ ಅಯಂ ಅತ್ಥೋ, ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಬೋಧನೇ;
ಪಟುಸಞ್ಞಾಯ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ, ನೇವಕ್ಕರಣತೋ ಅಯಂ.
‘‘ನೇವಸಞ್ಞಾ’’ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಸಮ್ಭವಾ;
ಪಟುಸಞ್ಞಾಯ ಕಿಚ್ಚಂ ಸಾ, ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ ನೇವ ಚ.
ಯಥಾ ದಹನಕಿಚ್ಚಂ ತು, ತೇಜೋಧಾತು ಸುಖೋದಕೇ;
ಸಾ ಸಙ್ಖಾರಾವಸೇಸತ್ತಾ, ಸುಖುಮತ್ತೇನ ವಿಜ್ಜತಿ;
ತಸ್ಮಾ ಪನ ಚ ಸಾ ಸಞ್ಞಾ, ‘‘ನಾಸಞ್ಞಾ’’ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಏತಾ ಹಿ ರೂಪಮಾಕಾಸಂ,
ವಿಞ್ಞಾಣಂ ತದಭಾವಕಂ;
ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಮತೋ,
ಚತಸ್ಸೋ ಹೋನ್ತಿ ಆಹ ಚ.
‘‘ಆರಮ್ಮಣಾತಿಕ್ಕಮತೋ, ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಭವನ್ತಿಮಾ;
ಅಙ್ಗಾತಿಕ್ಕಮಮೇತಾಸಂ, ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ ವಿಭಾವಿನೋ.
ಸುಪಣೀತತರಾ ¶ ಹೋನ್ತಿ,
ಪಚ್ಛಿಮಾ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಇಧ;
ಉಪಮಾ ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ,
ಪಾಸಾದತಲಸಾಟಿಕಾ’’ತಿ.
ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಮಯಾರುಪ್ಪ-ಸಮಾಪತ್ತಿನಯೋ ಅಯಂ;
ದಸ್ಸಿತೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಸುದ್ಧ-ದಸ್ಸಿನಾ ಪಿಯದಸ್ಸಿನಾ.
ರೂಪಾರೂಪಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿವಿಧಾನಂ ¶ ,
ಜಾನಾತಿಮಂ ಸಾರತರಂ ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು;
ರೂಪಾರೂಪಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತೀಸು ದಕ್ಖೋ,
ರೂಪಾರೂಪಂ ಯಾತಿ ಭವಂ ಸೋ ಅಭಿಭುಯ್ಯ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಅರೂಪಾವಚರಸಮಾಧಿಭಾವನಾನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಪನ್ನರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೬. ಸೋಳಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಅಭಿಞ್ಞಾನಿದ್ದೇಸೋ
ಇತೋ ¶ ಪರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಞ್ಞಾಸುದ್ಧಿಕರಂ ಪರಂ;
ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ, ಮುಖಮತ್ತನಿದಸ್ಸನಂ.
ರೂಪಾರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀ,
ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಪನಟ್ಠಪಿ;
ಲೋಕಿಕಾಪಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ,
ಭಾವೇತಬ್ಬಾ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಮತ್ತೇಪಿ, ಸುಚಿಣ್ಣವಸಿನಾ ಸತಾ;
ಅನುಯೋಗಮಭಿಞ್ಞಾಸು, ಕಾತುಂ ವತ್ತತಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಅಭಿಞ್ಞಾ ¶ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಸಾಭಿಞ್ಞಾನಂ ಅನುತ್ತರೋ;
ಅಲಙ್ಕಾರೋ ಹಿ ತಾಣನ್ತಿ, ಸತ್ಥನ್ತಿ ಚ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಾಸ್ವಭಿಞ್ಞಾಸು, ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖುನಾ;
ಸಮಾಧಿಭಾವನಾ ಹಿಸ್ಸ, ತದಾ ನಿಟ್ಠಙ್ಗತಾ ಸಿಯಾ.
ದಿಬ್ಬಾನಿ ¶ ಚಕ್ಖುಸೋತಾನಿ, ಇದ್ಧಿಚಿತ್ತವಿಜಾನನಂ;
ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ಇಮಾ ಸಿಯುಂ.
ಕಸಿಣಾನುಲೋಮತಾದೀಹಿ, ಚತುದ್ದಸನಯೇಹಿ ಚ;
ದಮೇತಬ್ಬಮಭಿಞ್ಞಾಯೋ, ಪತ್ತುಕಾಮೇನ ಮಾನಸಂ.
ದನ್ತೇ ಸಮಾಹಿತೇ ಸುದ್ಧೇ, ಪರಿಯೋದಾತೇ ಅನಙ್ಗಣೇ;
ನುಪಕ್ಲೇಸೇ ಮುದುಭೂತೇ, ಕಮ್ಮನೀಯೇ ಠಿತಾಚಲೇ.
ಇತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನೇ, ಚಿತ್ತೇ ಇದ್ಧಿವಿಧಾಯ ಚ;
ಅಭಿನೀಹರತಿ ಚೇ ಚಿತ್ತಂ, ಸಿಜ್ಝತಿದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಂ.
ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ, ಸಮಾಪಜ್ಜ ತತೋ ಪನ;
ವುಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಸತಂ ವಾಪಿ, ಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಯದಿಚ್ಛತಿ.
‘‘ಸತಂ ಹೋಮಿ ಸತಂ ಹೋಮೀ’’-ಚ್ಚೇವಂ ಕತ್ವಾನ ಮಾನಸಂ;
ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ, ಸಮಾಪಜ್ಜ ತತೋ ಪನ.
ವುಟ್ಠಾಯ ಪುನಧಿಟ್ಠಾತಿ,
ಸಹಾಧಿಟ್ಠಾನಚೇತಸಾ;
ಸತಂ ಹೋತಿ ಹಿ ಸೋ ಯೋಗೀ,
ಸಹಸ್ಸಾದೀಸ್ವಯಂ ನಯೋ.
ಪಾದಕಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ ತು, ನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ;
ಪರಿಕಮ್ಮಮನಾನೇತ್ಥ, ಸತಾರಮ್ಮಣಿಕಾನಿ ತು.
ತದಾಧಿಟ್ಠಾನಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ¶ , ಸತಾರಮ್ಮಣಮೇವ ತಂ;
ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಂ, ವಿಯ ಗೋತ್ರಭುನನ್ತರಂ.
ತಮೇಕಂ ¶ ಜಾಯತೇ ತತ್ಥ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಂ ಮನೋ;
ಪರಿಕಮ್ಮವಿಸೇಸೋವ, ಸೇಸಂ ಪುಬ್ಬಸಮಂ ಇಧ.
ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಂ.
ದಿಬ್ಬಸೋತಮಿದಂ ¶ ತತ್ಥ, ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಕಥಂ ಸಿಯಾ;
ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ, ಸಮಾಪಜ್ಜ ತತೋ ಪುನ.
ವುಟ್ಠಾಯ ಪರಿಕಮ್ಮೇನ, ಕಾಮಾವಚರಚೇತಸಾ;
ಸದ್ದೋ ಆವಜ್ಜಿತಬ್ಬೋವ, ಮಹನ್ತೋ ಸುಖುಮೋಪಿ ಚ.
ತಸ್ಸೇವಂ ಪನ ಸದ್ದಸ್ಸ, ನಿಮಿತ್ತಂ ಮನಸಿ ಕುಬ್ಬತೋ;
ದಿಬ್ಬಸೋತಮಿದಾನಿಸ್ಸ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ತಂ ಇತಿ.
ಸದ್ದೇಸ್ವಞ್ಞತರಂ ಸದ್ದಂ, ಕತ್ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ತತೋ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧೇ ತು, ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನೇ ಪುನ.
ಜವನಾನಿ ಹಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ;
ಪುರಿಮಾನೇತ್ಥ ಚಿತ್ತೇಸು, ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಾ ಪನ.
ಪರಿಕಮ್ಮೋಪಚಾರಾನು-ಲೋಮಗೋತ್ರಭುನಾಮಕಾ;
ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಚಮಂ ವಾಪಿ, ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಮೀರಿತಂ.
ಸಹಜಾತಂ ತು ಯಂ ಞಾಣಂ, ಅಪ್ಪನಾಮಾನಸೇನ ಹಿ;
ತಂ ಞಾಣಂ ದಿಬ್ಬಸೋತನ್ತಿ, ವದನ್ತಿ ಸುತಕೋವಿದಾ.
ಥಾಮಜಾತಂ ಕರೋನ್ತೇನ, ತಂ ಞಾಣಂ ತೇನ ಯೋಗಿನಾ;
‘‘ಏತ್ಥನ್ತರಗತಂ ಸದ್ದಂ, ಸುಣಾಮೀ’’ತಿ ಚ ಚೇತಸಾ.
ಅಙ್ಗುಲಂ ದ್ವಙ್ಗುಲಂ ಭಿಯ್ಯೋ,
ವಿದತ್ಥಿ ರತನಂ ತಥಾ;
ಗಾಮೋ ದೇಸೋ ತತೋ ಯಾವ,
ಚಕ್ಕವಾಳಾ ತತೋ ಪರಂ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ತು ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ, ವಡ್ಢೇತಬ್ಬಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಏಸೋ ಅಧಿಗತಾಭಿಞ್ಞೋ, ಪಾದಕಾರಮ್ಮಣೇನ ತು.
ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಗತೇ ¶ ಸದ್ದೇ, ಸಬ್ಬೇ ಪನ ಸುಣಾತಿ ಸೋ;
ಸುಣನ್ತೋ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಮ್ಪಿ, ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ಪಹೋತಿ ಸೋ.
ದಿಬ್ಬಸೋತಞಾಣಂ.
ಕಥಂ ¶ ಪನುಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ, ಚೇತೋಪರಿಯಮಾನಸಂ;
ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುವಸೇನೇವ, ಇದಂ ಞಾಣಂ ಪನಿಜ್ಝತಿ.
ಆಲೋಕಂ ಪನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ, ತಸ್ಮಾ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ;
ಹದಯಂ ಪನ ನಿಸ್ಸಾಯ, ವತ್ತಮಾನಂ ತು ಲೋಹಿತಂ.
ದಿಸ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ,
ಹೋತಿ ಚಿತ್ತಂ ತು ಭಿಕ್ಖುನಾ;
ಸೋಮನಸ್ಸಯುತೇ ಚಿತ್ತೇ,
ಲೋಹಿತಂ ಲೋಹಿತಂ ಸಿಯಾ.
ದೋಮನಸ್ಸಯುತೇ ಚಿತ್ತೇ, ವತ್ತಮಾನೇ ತು ಕಾಳಕಂ;
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ, ತಿಲತೇಲೂಪಮಂ ಸಿಯಾ.
ತಸ್ಮಾ ¶ ಪರಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ, ದಿಸ್ವಾ ಹದಯಲೋಹಿತಂ;
ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ತಂ, ಕಾತಬ್ಬಂ ಥಾಮತಂ ಗತಂ.
ಏವಂ ಥಾಮಗತೇ ತಸ್ಮಿಂ, ಯಥಾನುಕ್ಕಮತೋ ಪನ;
ಚಿತ್ತಮೇವ ವಿಜಾನಾತಿ, ವಿನಾ ಲೋಹಿತದಸ್ಸನಂ.
ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಞ್ಚ, ರೂಪಾರೂಪೇಸು ಮಾನಸಂ;
ಸಬ್ಬಮೇವ ವಿಜಾನಾತಿ, ಸರಾಗಾದಿಪ್ಪಭೇದಕಂ.
ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ.
ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣೇನ, ಕತ್ತಬ್ಬಾ ತದನುಸ್ಸತಿ;
ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಕಾಮೇನ, ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಭಿಕ್ಖುನಾ;
ಝಾನಾನಿ ಪನ ಚತ್ತಾರಿ, ಸಮಾಪಜ್ಜಾನುಪುಬ್ಬತೋ.
ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಾ, ವುಟ್ಠಾಯ ಹಿ ತತೋ ಪುನ;
ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಜ್ಜಿತಬ್ಬಾವ, ನಿಸಜ್ಜಾ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಾ.
ತತೋ ¶ ¶ ಪಭುತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ, ಪಟಿಲೋಮಕ್ಕಮಾ ಪನ;
ಸಬ್ಬಮಾವಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ತಂ, ದಿವಸೇ ರತ್ತಿಯಂ ಕತಂ.
ಪಟಿಲೋಮಕ್ಕಮೇನೇವ, ದುತಿಯೇ ತತಿಯೇಪಿ ಚ;
ದಿವಸೇ ಪಕ್ಖಮಾಸೇಸು, ತಥಾ ಸಂವಚ್ಛರೇಸುಪಿ.
ಯಾವ ಅಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಸನ್ಧಿ, ತಾವ ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾ;
ಕತಮಾವಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ತಂ, ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ಭವೇಪಿ ಚ.
ಚುತಿಕ್ಖಣೇಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ನಾಮರೂಪಞ್ಚ ಸಾಧುಕಂ;
ಏವಮಾವಜ್ಜಿತೇ ತಸ್ಮಿಂ, ನಾಮರೂಪೇ ಯದಾ ಪನ.
ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ, ನಾಮರೂಪಂ ಚುತಿಕ್ಖಣೇ;
ಮನೋದ್ವಾರೇ ಮನಕ್ಕಾರೋ, ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ತದಾ ಪನ.
ಆವಜ್ಜನೇ ನಿರುದ್ಧಸ್ಮಿಂ, ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಪನ;
ಕತ್ವಾ ಜವನಚಿತ್ತಾನಿ, ಹೋನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ;
ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ಸೇಸಂ ಞೇಯ್ಯಂ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಪರಿಕಮ್ಮಾದಿನಾಮಾನಿ, ಪುರಿಮಾನಿ ಭವನ್ತಿ ತು;
ಪಚ್ಛಿಮಂ ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಂ, ರೂಪಾವಚರಿಕಂ ಭವೇ.
ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಯಂ ಞಾಣಂ, ಸಂಯುತ್ತಂ ತೇನ ಯಾ ಪನ;
ಸಂಯುತ್ತಾ ಸತಿ ಸಾ ಪುಬ್ಬೇ-ನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತೀರಿತಾ.
ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಂ.
ರೂಪಂ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮೇನ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ;
ಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಂ ಝಾನಂ, ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಪನ.
ಅಭಿನೀಹಾರಕ್ಖಮಂ ಕತ್ವಾ, ತೇಜೋಕಸಿಣಮೇವ ವಾ;
ಓದಾತಕಸಿಣಂ ವಾಪಿ, ಆಲೋಕಕಸಿಣಮ್ಪಿ ವಾ.
ಇಮೇಸು ¶ ಕತಪುಞ್ಞೇಹಿ, ಕಸಿಣೇಸು ಚ ತೀಸುಪಿ;
ಆಲೋಕಕಸಿಣಂ ಏತ್ಥ, ಸೇಟ್ಠನ್ತಿ ಪರಿದೀಪಿತಂ.
ತಸ್ಮಾ ¶ ¶ ತಮಿತರಂ ವಾಪಿ, ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಉಪಚಾರಭೂಮಿಯಂಯೇವ, ಠತ್ವಾ ತಂ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ವಡ್ಢೇತ್ವಾನ ಠಪೇತಬ್ಬಂ, ನ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯ ಅಪ್ಪನಂ;
ಉಪ್ಪಾದೇತಿ ಸಚೇ ಹೋತಿ, ಪಾದಕಜ್ಝಾನನಿಸ್ಸಿತಂ.
ಝಾನಸ್ಸ ವಡ್ಢಿತಸ್ಸನ್ತೋ-ಗತಂ ರೂಪಂ ತು ಯೋಗಿನಾ;
ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ಭವೇ ರೂಪಂ, ಪಸ್ಸತೋ ಪನ ತಸ್ಸ ತಂ.
ಪರಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಾರೋ ಹಿ, ಅತಿಕ್ಕಮತಿ ತಾವದೇ;
ಆಲೋಕೋಪಿ ತತೋ ತಸ್ಸ, ಖಿಪ್ಪಮನ್ತರಧಾಯತಿ.
ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರಹಿತೇ ರೂಪ-ಗತಮ್ಪಿ ಚ ನ ದಿಸ್ಸತಿ;
ತೇನಾಥ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ, ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತತೋ ಪುನ.
ವುಟ್ಠಾಯ ಪನ ಆಲೋಕೋ, ಫರಿತಬ್ಬೋವ ಭಿಕ್ಖುನಾ;
ಏವಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ, ಆಲೋಕೋ ಥಾಮವಾ ಸಿಯಾ.
‘‘ಆಲೋಕೋ ಏತ್ಥ ಹೋತೂ’’ತಿ,
ಯತ್ತಕಂ ಠಾನಮೇವ ಸೋ;
ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ ತತ್ಥೇವ,
ಆಲೋಕೋ ಪನ ತಿಟ್ಠತಿ.
ದಿವಸಮ್ಪಿ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಪಸ್ಸತೋ ಹೋತಿ ದಸ್ಸನಂ;
ತಿಣುಕ್ಕಾಯ ಗತೋ ಮಗ್ಗಂ, ಪುರಿಸೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಂ.
ಉಪ್ಪಾದನಕ್ಕಮೋಪಿಸ್ಸ, ತತ್ರಾಯಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನೋ;
ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರರೂಪಂ ತಂ, ಕತ್ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪನ.
ಮನೋದ್ವಾರೇ ಮನಕ್ಕಾರೇ, ಜಾತೇ ಯಾನಿ ತದೇವ ಚ;
ರೂಪಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ, ಜಾಯನ್ತಿ ಜವನಾನಿ ಹಿ.
ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ ¶ , ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ;
ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ಸೇಸಂ ಞೇಯ್ಯಂ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಅತ್ಥಸಾಧಕಚಿತ್ತಂ ತಂ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಂ ಮತಂ;
ತಂಚಿತ್ತಸಂಯುತಂ ಞಾಣಂ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಸ್ಸ ¶ , ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗಸ್ಸ ಚ;
ಪರಿಕಮ್ಮಂ ವಿಸುಂ ನತ್ಥಿ, ಇಜ್ಝನ್ತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ.
ಚುತೂಪಪಾತಞಾಣಮ್ಪಿ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನ್ತಿ ವಾ ಪನ;
ಅತ್ಥತೋ ಏಕಮೇವೇದಂ, ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಪನ ನಾನತಾ.
ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ.
ಯೋಧ ಸುಣಾತಿ ಕರೋತಿ ಚ ಚಿತ್ತೇ,
ಗನ್ಥಮಿಮಂ ಪರಮಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು;
ಸೋ ಅಭಿಧಮ್ಮಮಹಣ್ಣವಪಾರಂ,
ಯಾತಿ ಅನೇನ ತರೇನ ತರಿತ್ವಾ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಅಭಿಞ್ಞಾನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಸೋಳಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೭. ಸತ್ತರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಅಭಿಞ್ಞಾರಮ್ಮಣನಿದ್ದೇಸೋ
ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಞ್ಚ ¶ , ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗಮ್ಪಿ ಚ;
ಪಞ್ಚ ಇದ್ಧಿವಿಧಾದೀನಿ, ಸತ್ತಾಭಿಞ್ಞಾ ಇಮಾ ಪನ.
ಏತಾಸಂ ¶ ಪನ ಸತ್ತನ್ನಂ, ಅಭಿಞ್ಞಾನಮಿತೋ ಪರಂ;
ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಸಮಾಸೇನ, ಆರಮ್ಮಣವಿನಿಚ್ಛಯಂ.
ಆರಮ್ಮಣತ್ತಿಕಾ ವುತ್ತಾ, ಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹೇಸಿನಾ;
ಸತ್ತನ್ನಮೇತ್ಥ ಞಾಣಾನಂ, ಸಮ್ಪವತ್ತಿಂ ಸುಣಾಥ ಮೇ.
ತತ್ಥ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಂ, ಪರಿತ್ತಾದೀಸು ಸತ್ತಸು;
ಆರಮ್ಮಣವಿಭಾಗೇಸು, ಪವತ್ತತಿ ಕಥಂ ಪನ.
ಕಾಯೇನಾದಿಸ್ಸಮಾನೇನ, ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಯದಾಭವೇ;
ಚಿತ್ತಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ, ಕಾಯಂ ಚಿತ್ತವಸೇನ ತಂ.
ಮಹಗ್ಗತೇ ¶ ಚ ಚಿತ್ತಸ್ಮಿಂ, ಸಮಾರೋಪೇತಿ ಸೋ ತದಾ;
ಕಾಯಾರಮ್ಮಣತೋ ಞಾಣಂ, ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ.
ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ, ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಯದಾ ಭವೇ;
ಕಾಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ, ಚಿತ್ತಂ ಕಾಯವಸೇನ ತಂ.
ಪಾದಕಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ ತಂ, ಕಾಯೇ ರೋಪೇತಿ ಸೋ ತದಾ;
ಝಾನಾರಮ್ಮಣತೋ ಞಾಣಂ, ತಂ ಮಹಗ್ಗತಗೋಚರಂ.
ಅನಾಗತಮತೀತಞ್ಚ, ಕರೋತಿ ವಿಸಯಂ ಯದಾ;
ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ತದಾನಾಗತಗೋಚರಂ.
ಕಾಯೇನ ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ, ಗಮನೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ;
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ಭವೇ ತಸ್ಸ, ಗೋಚರೋತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಕಾಯಂ ಚಿತ್ತವಸೇನಾಪಿ, ಚಿತ್ತಂ ಕಾಯವಸೇನ ವಾ;
ಪರಿಣಾಮನಕಾಲಸ್ಮಿಂ, ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ.
ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪದಸ್ಸನೇ;
ಏವಮಿದ್ಧಿವಿಧಂ ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಪವತ್ತತಿ ಸತ್ತಸು.
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಪರಿತ್ತೇ ಚ, ಬಹಿದ್ಧಜ್ಝತ್ತಿಕೇಸುಪಿ;
ಚತೂಸ್ವೇತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು, ದಿಬ್ಬಸೋತಂ ಪವತ್ತತಿ.
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ¶ ¶ ಪರಿತ್ತೋ ಚ, ಸದ್ದೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ಯತೋ;
ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಪಚ್ಚು-ಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣತಂ ಗತಂ.
ಅತ್ತನೋ ಕುಚ್ಛಿಸದ್ದಸ್ಸ, ಸವನೇಪಿ ಪರಸ್ಸ ಚ;
ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಞ್ಚೇವ, ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ ಚ.
ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಮ್ಪಿ, ಪರಿತ್ತಾದೀಸು ಅಟ್ಠಸು;
ಆರಮ್ಮಣವಿಭಾಗೇಸು, ಪವತ್ತತಿ ಕಥಂ ಪನ.
ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ಪರಿತ್ತಾನಂ ಪಜಾನನೇ;
ಜಾನನೇ ಮಜ್ಝಿಮಾನಂ ತು, ತಂ ಮಹಗ್ಗತಗೋಚರಂ.
ಜಾನನೇ ಪನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ, ಫಲಸ್ಸಾಪಿ ಪಜಾನನೇ;
ತದಾ ಪನಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ, ಅಪ್ಪಮಾಣೋವ ಗೋಚರೋ.
ತಂ ¶ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಸ್ಸ ಜಾನನೇ;
ಪರಿಯಾಯೇನೇವೇತಸ್ಸ, ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣತಾ ಮತಾ.
ಅತೀತೇ ಸತ್ತದಿವಸ-ಬ್ಭನ್ತರೇ ಚ ಯದಾ ಪನ;
ಅನಾಗತೇ ತಥಾ ಸತ್ತ-ದಿವಸಬ್ಭನ್ತರೇಪಿ ಚ.
ಪರೇಸಂ ಪನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಜಾನನೇ ಸಮುದೀರಿತಂ;
ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಞ್ಚೇವ, ತದಾನಾಗತಗೋಚರಂ.
ಕಥಞ್ಚ ಪನ ತಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಗೋಚರತಂ ಗತಂ;
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ತಿಧಾ ವುತ್ತಂ, ಖಣಸನ್ತತಿಅದ್ಧತೋ.
ತತ್ಥ ತಿಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಖಣಾದಿಕಂ;
ಏಕದ್ವೇಸನ್ತತಿವಾರಪರಿಯಾಪನ್ನಮಿದಂ ಪನ.
ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ, ಆಹು ಸನ್ತತಿಕೋವಿದಾ;
ಏಕಬ್ಭವಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮಂ.
ಖಣಾದಿಕತ್ತಯಂ ಪಚ್ಚು-ಪ್ಪನ್ನಂ ತಮಾಹು ಕೇಚಿಧ;
ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಸ್ಸ, ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಇತಿ.
ಯಥಾ ¶ ಚ ಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠಿಮ್ಹಿ, ಉಕ್ಖಿತ್ತೇ ಗಗನೇ ಪನ;
ಅವಸ್ಸಂ ಏಕಮೇಕಸ್ಸ, ವಣ್ಟಂ ವಣ್ಟೇನ ವಿಜ್ಝತಿ.
ಏವಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ, ಚಿತ್ತೇ ಆವಜ್ಜಿತೇ ಪನ;
ಏಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಮೇಕೇನ, ಅವಸ್ಸಂ ಪನ ವಿಜ್ಝತಿ.
ಯೇನಾವಜ್ಜತಿ ಚಿತ್ತೇನ, ಯೇನ ಜಾನಾತಿ ಚೇತಸಾ;
ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಹಟ್ಠಾನಾ-ಭಾವತೋ ತಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ.
ಜವನಾವಜ್ಜನಾನಂ ತು, ನಾನಾರಮ್ಮಣಪತ್ತಿತೋ;
ಅನಿಟ್ಠೇ ಪನ ಹಿ ಠಾನೇ, ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಂ.
ತಸ್ಮಾ ಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾನ-ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಮೇವ ತು;
ವಸೇನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ತಂ, ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಇದಂ.
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾಖ್ಯಂ, ಇದಂ ಜವನವಾರತೋ;
ದೀಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತತ್ರಾಯಂ ದೀಪನಾನಯೋ.
ಯದಾ ¶ ¶ ಪರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಞ್ಹಿ, ಞಾತುಮಾವಜ್ಜತಿದ್ಧಿಮಾ;
ಆವಜ್ಜನಮನೋ ತಸ್ಸ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಖಣವ್ಹಯಂ.
ಆರಮ್ಮಣಂ ತದಾ ಕತ್ವಾ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ;
ಜವನಾನಿ ಹಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ.
ಏತೇಸಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಚಿತ್ತಂ, ಇದ್ಧಿಚಿತ್ತಮುದೀರಿತಂ;
ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ, ಸೇಸಾನೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಏತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ನಿರುದ್ಧಂ ತು ತದೇವ ಚ;
ಚಿತ್ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿಪಿ.
ಏಕಾರಮ್ಮಣತಂ ಯನ್ತಿ, ನ ನಾನಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಹಿ;
ಅದ್ಧಾವಸಾ ಭವೇ ಪಚ್ಚು-ಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣತೋ ಪನ.
ಏಕಾರಮ್ಮಣಭಾವೇಪಿ, ಇದ್ಧಿಮಾನಸಮೇವ ಚ;
ಪರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ನೇತರಾನಿ ಯಥಾ ಪನ.
ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ¶ ತು ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ರೂಪಂ ಪಸ್ಸತಿ ನೇತರಂ;
ಏವಮೇವ ಚ ತಂ ಇದ್ಧಿ-ಚಿತ್ತಮೇವ ಚ ಜಾನಾತಿ.
ಪರಚಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ, ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ;
ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಮ್ಪಿ, ಅಟ್ಠಸ್ವೇವ ಪವತ್ತತಿ.
ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಮ್ಪಿ, ಪರಿತ್ತಾದೀಸು ಅಟ್ಠಸು;
ಆರಮ್ಮಣವಿಭಾಗೇಸು, ಪವತ್ತತಿ ಕಥಂ ಪನ.
ಕಾಮಾವಚರಖನ್ಧಾನಂ, ಸಮನುಸ್ಸರಣೇ ಪನ;
ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂಯೇವ, ಹೋತೀತಿ ಪರಿದೀಪಯೇ.
ರೂಪಾವಚರಿಕಾರುಪ್ಪಖನ್ಧಾನುಸ್ಸರಣೇ ಪನ;
ಭವತೀತಿ ಹಿ ಞಾತಬ್ಬಂ, ತಂ ಮಹಗ್ಗತಗೋಚರಂ.
ಅತೀತೇ ಅತ್ತನಾ ಮಗ್ಗಂ, ಭಾವಿತಂ ತು ಫಲಮ್ಪಿ ವಾ;
ಸಮನುಸ್ಸರತೋ ಏವ-ಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ.
ಸಮನುಸ್ಸರತೋ ಮಗ್ಗಂ, ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಮೇವ ತಂ;
ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಂಯೇವ, ಹೋತಿ ಏಕನ್ತತೋ ಇದಂ.
ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಮ್ಪಿ ¶ , ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗಮ್ಪಿ ಚ;
ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಥ ಖೋ ಪನ.
ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಸ್ಸ, ಸತ್ತದ್ದಿವಸಬ್ಭನ್ತರಂ;
ಅತೀತಂ ಚಿತ್ತಮೇವಸ್ಸ, ಆರಮ್ಮಣಮುದೀರಿತಂ.
ಅತೀತೇ ಚೇತನಾಮತ್ತಂ, ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗಸ್ಸಪಿ;
ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಗೋಚರಂ.
ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಅತ್ತ-ಖನ್ಧಾನುಸ್ಸರಣೇ ಸಿಯಾ;
ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಅಞ್ಞ-ಖನ್ಧಾನುಸ್ಸರಣೇ ಭವೇ.
ಸರಣೇ ನಾಮಗೋತ್ತಸ್ಸ, ತಂ ನವತ್ತಬ್ಬಗೋಚರಂ;
ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಮ್ಪಿ, ಅಟ್ಠಸ್ವೇವ ಪವತ್ತತಿ.
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ¶ ಪರಿತ್ತೇ ಚ, ಬಹಿದ್ಧಜ್ಝತ್ತಿಕೇಸುಪಿ;
ಚತೂಸ್ವೇತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ಪವತ್ತತಿ.
ದಿಬ್ಬಸೋತಸಮಂ ¶ ದಿಬ್ಬ-ಚಕ್ಖುಆರಮ್ಮಣಕ್ಕಮೇ;
ರೂಪಂ ಸದ್ದೋತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ತು, ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸತಾ.
ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಮ್ಪಿ, ಪರಿತ್ತಾದೀಸು ಅಟ್ಠಸು;
ಆರಮ್ಮಣವಿಭಾಗೇಸು, ಪವತ್ತತಿ ಕಥಂ ಪನ.
ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ ಯಂ ಕಾಮಾ-ವಚರೇತಿ ಪಜಾನತೋ;
ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ರೂಪಾರೂಪೇಸ್ವನಾಗತೇ.
ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ ಯಞ್ಚಾಪಿ, ಸಿಯಾ ಮಹಗ್ಗತಗೋಚರಂ;
ಭಾವೇಸ್ಸತಿ ಅಯಂ ಮಗ್ಗಂ, ಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತಿ.
ಏವಂ ಪಜಾನನೇ ಅಪ್ಪ-ಮಾಣಾರಮ್ಮಣತಂ ಭವೇ;
ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇಸ್ಸತಿಚ್ಚೇವ, ಜಾನನೇ ಮಗ್ಗಗೋಚರಂ.
ಏಕನ್ತೇನ ಇದಂ ಞಾಣಂ, ಹೋತಾನಾಗತಗೋಚರಂ;
ಚೇತೋಪರಿಯಂ ತು ಕಿಞ್ಚಾಪಿ, ಹೋತಾನಾಗತಗೋಚರಂ.
ಅಥ ಖೋ ಪನ ತಂ ಸತ್ತ-ದಿವಸಬ್ಭನ್ತರಂ ಪನ;
ಚಿತ್ತಮೇವ ಚ ಜಾನಾತಿ, ನ ಹಿ ತಂ ಅಞ್ಞಗೋಚರಂ.
ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಸ್ಸ ¶ , ಅನಾಗತಂಸಗೋಚರಂ;
‘‘ಅಹಂ ದೇವೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ’’-ಚ್ಚೇವಮಜ್ಝತ್ತಗೋಚರಂ.
‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಫುಸ್ಸೋ ಅಮುತ್ರಾಯಂ,
ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿನಾಗತೇ’’;
ಇಚ್ಚೇವಂ ಜಾನನೇ ತಸ್ಸ,
ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ.
ಜಾನನೇ ನಾಮಗೋತ್ತಸ್ಸ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿನಾಗತೇ;
ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂವ, ತಂ ನವತ್ತಬ್ಬಗೋಚರಂ.
ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗಞಾಣಂ ¶ , ಪರಿತ್ತಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು;
ಆರಮ್ಮಣವಿಭಾಗೇಸು, ಪವತ್ತತಿ ಕಥಂ ಪನ.
ಜಾನನೇ ಕಾಮಕಮ್ಮಸ್ಸ, ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ;
ತಥಾ ಮಹಗ್ಗತಕಮ್ಮಸ್ಸ, ತಂ ಮಹಗ್ಗತಗೋಚರಂ.
ಅತೀತಮೇವ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಚಾತೀತಗೋಚರಂ;
ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಜಾನನೇ.
ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ಪರಕಮ್ಮಪಜಾನನೇ;
ಏವಂ ಪವತ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬಾ, ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗಸ್ಸಪಿ.
ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ, ವುತ್ತೋ ಆರಮ್ಮಣಕ್ಕಮೋ;
ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ವೇದಿತಬ್ಬೋ ವಿಭಾವಿನಾ.
ವಿವಿಧತ್ಥವಣ್ಣಪದೇಹಿ ಸಮ್ಪನ್ನಂ,
ಮಧುರತ್ಥಮತಿನೀಹರಂ ಗನ್ಥಂ;
ಸೋತುಜನಸ್ಸ ಹದಯಪೀತಿಕರಂ,
ಸುಣೇಯ್ಯ ಕೋಚಿ ಮನುಜೋ ಸಚೇತನೋ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಅಭಿಞ್ಞಾರಮ್ಮಣನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಸತ್ತರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೮. ಅಟ್ಠಾರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ
ಸಮಾಧಿಂ ¶ ¶ ಪನ ಸಾಭಿಞ್ಞಂ, ಭಾವೇತ್ವಾ ತದನನ್ತರಂ;
ಭಾವೇತಬ್ಬಾ ಯತೋ ಪಞ್ಞಾ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇನ ಧೀಮತಾ.
ತತೋಹಂ ¶ ದಾನಿ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಪಞ್ಞಾಭಾವನಮುತ್ತಮಂ;
ಸಮಾಸೇನೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಪರಂ ಪೀತಿಸುಖಾವಹಂ.
ಕಾ ಪಞ್ಞಾ ಪನ ಕೋ ಚತ್ಥೋ,
ಕಿಮಸ್ಸಾ ಲಕ್ಖಣಾದಿಕಂ;
ಕತಿಧಾ ಸಾ ಕಥಂ ತೇನ,
ಭಾವೇತಬ್ಬಾತಿ ವುಚ್ಚತೇ. –
ಪಞ್ಞಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ, ಪುಞ್ಞಚಿತ್ತಸಮಾಯುತಾ;
ಪಜಾನಾತೀತಿ ಪಞ್ಞಾ ಸಾ, ಜಾನನಾ ವಾ ಪಕಾರತೋ.
ಸಞ್ಞಾವಿಞ್ಞಾಣಪಞ್ಞಾನಂ, ಕೋ ವಿಸೇಸೋ ಕಿಮನ್ತರಂ;
ಸಞ್ಞಾವಿಞ್ಞಾಣಪಞ್ಞಾನಂ, ಜಾನನತ್ತೇ ಸಮೇಪಿ ಚ.
ಯಾ ಸಞ್ಜಾನನಮತ್ತಂವ, ಸಞ್ಞಾ ನೀಲಾದಿತೋ ಪನ;
ಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿವೇಧಂ ತು, ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ ನೇವ ಸಾ.
ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪನ ಜಾನಾತಿ, ನೀಲಪೀತಾದಿಗೋಚರಂ;
ಸಕ್ಕೋತಿಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ.
ಉಸ್ಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಮಗ್ಗಂ ಪಾಪೇತುಮೇವ ತಂ;
ಪಞ್ಞಾ ವುತ್ತನಯಂ ಕಾತುಂ, ಸಕ್ಕೋತಿ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ತಂ.
ಇಮೇಸಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ, ವಿಸೇಸೋ ಸಮುದೀರಿತೋ;
ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪನ ಧಮ್ಮಾನಂ, ಸಭಾವಪಟಿವೇಧನಂ.
ಲಕ್ಖಣಂ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯ, ಲಕ್ಖಣಞ್ಞೂಹಿ ದೀಪಿತಂ;
ಸಮ್ಮೋಹನನ್ಧಕಾರಸ್ಸ, ವಿದ್ಧಂಸನರಸಾ ಮತಾ.
ಅಸಮ್ಮೋಹಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ¶ , ಸಮಾಧಾಸನ್ನಕಾರಣಾ;
ಏವಮೇತ್ಥ ಚ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಪಞ್ಞಾಯ ಲಕ್ಖಣಾದಿಕಾ.
ಕತಿಧಾತಿ ¶ ಏತ್ಥ –
ಲಕ್ಖಣೇನೇಕಧಾ ವುತ್ತಾ,
ಲೋಕಿಕಾಲೋಕಿಕಾ ದ್ವಿಧಾ;
ಲೋಕಿಯೇನೇತ್ಥ ಮಗ್ಗೇನ,
ಯುತ್ತಾ ಸಾ ಲೋಕಿಕಾ ಸಿಯಾ.
ಲೋಕುತ್ತರೇನ ¶ ಮಗ್ಗೇನ, ಯುತ್ತಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಮತಾ;
ತಿವಿಧಾಪಿ ಸಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಚಿನ್ತಾಸುತಮಯಾದಿತೋ.
ತತ್ಥತ್ತನೋವ ಚಿನ್ತಾಯ, ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾತಿ ತಸ್ಸ ಸಾ;
ಹೋತಿ ಚಿನ್ತಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಭೂರಿಪಞ್ಞೇನ ದೇಸಿತಾ.
ಪರತೋ ಪನ ಸುತ್ವಾನ, ಲದ್ಧಾ ಪಞ್ಞಾ ಅಯಂ ಇಧ;
ಸುತೇನೇವ ಚ ನಿಪ್ಫನ್ನಾ, ಪಞ್ಞಾ ಸುತಮಯಾ ಮತಾ.
ಯಥಾ ವಾಪಿ ತಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಭಾವನಾಯ ವಸೇನ ತು;
ನಿಪ್ಫನ್ನಾ ಅಪ್ಪನಾಪತ್ತಾ, ಪಞ್ಞಾ ಸಾ ಭಾವನಾಮಯಾ.
ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಚತುಕ್ಕಸ್ಸ, ವಸೇನ ಚತುಧಾ ಸಿಯಾ;
ಅತ್ಥಧಮ್ಮನಿರುತ್ತೀಸು, ಞಾಣಂ ಞಾಣೇಸು ತೀಸುಪಿ.
ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಂ, ವಿಪಾಕಾ ಚ ಕ್ರಿಯಾ ತಥಾ;
ನಿಬ್ಬಾನಂ ಭಾಸಿತತ್ಥೋ ಚ, ಪಞ್ಚೇತೇ ಅತ್ಥಸಞ್ಞಿತಾ.
ಫಲನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ಹೇತು, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಚ ಭಾಸಿತಂ;
ಕುಸಲಾಕುಸಲಞ್ಚೇತಿ, ಪಞ್ಚೇತೇ ಧಮ್ಮಸಞ್ಞಿತಾ.
ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚ, ಯಾ ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿ ತು;
ನಿರುತ್ತೀತಿ ಚ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ನಿರುತ್ತಿಕುಸಲೇನ ಸಾ.
ಞಾಣಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ, ತಿವಿಧಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ;
ತೇಸು ಞಾಣೇಸು ಯಂ ಞಾಣಂ, ಪಟಿಭಾನನ್ತಿ ತಂ ಮತಂ.
ಪರಿಯತ್ತಿಪರಿಪುಚ್ಛಾಹಿ ¶ ¶ , ಸವನಾಧಿಗಮೇಹಿ ಚ;
ಪುಬ್ಬಯೋಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಭೇದಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ.
ಕಥಂ ಭಾವೇತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ –
ಖನ್ಧಾದೀಸು ಹಿ ಧಮ್ಮೇಸು, ಭೂಮಿಭೂತೇಸು ಯೋಗಿನಾ;
ಉಗ್ಗಹಾದಿವಸೇನೇತ್ಥ, ಕತ್ವಾ ಪರಿಚಯಂ ಪನ.
ಸೀಲಂ ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿಞ್ಚ, ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ;
ದಿಟ್ಠಿಸುದ್ಧಾದಯೋ ಪಞ್ಚ, ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೇನ ಸುದ್ಧಿಯಾ.
ತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಯುತ್ತೇನ, ಭೀತೇನ ಜನನಾದಿತೋ;
ಭಾವೇತಬ್ಬಾ ಭವಾಭಾವಂ, ಪತ್ಥಯನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ.
ರೂಪಞ್ಚ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಚೇವ ಸಬ್ಬಸೋ;
ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚೇತಿ ಪಞ್ಚೇತೇ, ಖನ್ಧಾ ಸಮ್ಬುದ್ಧದೇಸಿತಾ.
ತತ್ಥ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ರೂಪಂ ತಂ, ಅತೀತಾನಾಗತಾದಿಕಂ;
ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾ, ಸುಖುಮೋಳಾರಿಕಮ್ಪಿ ವಾ.
ಹೀನಂ ವಾಪಿ ಪಣೀತಂ ವಾ, ಯಂ ದೂರೇ ಯಞ್ಚ ಸನ್ತಿಕೇ;
ಸಬ್ಬಂ ತಮೇಕತೋ ಕತ್ವಾ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ಇತರೇಸುಪಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ತಂ ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಂ;
ಸಬ್ಬಂ ತಮೇಕತೋ ಕತ್ವಾ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧತಾ ಕತಾ.
ಚಿತ್ತಜಂ ¶ ಪನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ತಂ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ;
ಸಬ್ಬಂ ತಮೇಕತೋ ಕತ್ವಾ, ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚಿತ್ತಸಮ್ಭೂತಂ, ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಲಕ್ಖಣಂ;
ಸಬ್ಬಂ ತಮೇಕತೋ ಕತ್ವಾ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧತಾ ಕತಾ.
ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ತು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ತಂ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ;
ಸಬ್ಬಂ ತಮೇಕತೋ ಕತ್ವಾ, ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧತಾ ಕತಾ.
ಚತ್ತಾರೋ ¶ ಚ ಮಹಾಭೂತಾ, ಉಪಾದಾ ಚತುವೀಸತಿ;
ಅಟ್ಠವೀಸತಿಧಾ ಚೇತಂ, ರೂಪಂ ರೂಪನ್ತಿ ಗಣ್ಹತಿ.
ಏಕಾಸೀತಿಯಾ ¶ ಚಿತ್ತೇನ, ಸಂಯುತ್ತಾ ವೇದನಾದಯೋ;
ವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರ-ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧಸಞ್ಞಿತಾ.
ಚತ್ತಾರೋರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧೇ, ನಾಮನ್ತಿ ಪರಿಗಣ್ಹತಿ;
ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಭವೇ ರೂಪಂ, ನಾಮಕ್ಖನ್ಧಾ ಅರೂಪಿನೋ.
ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ ರೂಪಂ, ನಾಮಂ ನಮನಲಕ್ಖಣಂ;
ಇತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ನಾಮ-ರೂಪಂ ಸೋ ಪರಿಗಣ್ಹತಿ.
ಫಾಲೇನ್ತೋ ವಿಯ ತಾಲಸ್ಸ, ಕನ್ದಂ ತು ಯಮಕಂ ದ್ವಿಧಾ;
ವವತ್ಥಪೇತಿ ನಾಮಞ್ಚ, ರೂಪಞ್ಚಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ಪನ.
ನಾಮತೋ ರೂಪತೋ ಅಞ್ಞೋ,
ಸತ್ತೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ವಾ;
ಅತ್ತಾ ವಾ ಕೋಚಿ ನತ್ಥೀತಿ,
ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತಿ ಸಬ್ಬದಾ.
ಏವಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಸೋ, ನಾಮರೂಪಂ ಸಭಾವತೋ;
ಸತ್ತಸಮ್ಮೋಹಘಾತತ್ಥಂ, ಬಹುಸುತ್ತವಸೇನಿಧ.
ನಾಮರೂಪಮತ್ತಞ್ಞೇವ, ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿಧ ಪುಗ್ಗಲೋ;
ಏವಮೇತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪೋಸೋ, ವವತ್ಥಪೇತಿ ತಂ ಪನ.
ವುತ್ತಂ ಹೇತಂ –
‘‘ಯಥಾಪಿ ಅಙ್ಗಸಮ್ಭಾರಾ,
ಹೋತಿ ಸದ್ದೋ ರಥೋ ಇತಿ;
ಏವಂ ಖನ್ಧೇಸು ಸನ್ತೇಸು,
ಹೋತಿ ಸತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಮುತೀ’’ತಿ.
ಯಥಾಪಿ ¶ ದಾರುಯನ್ತಮ್ಪಿ, ನಿಜ್ಜೀವಞ್ಚ ನಿರೀಹಕಂ;
ದಾರುರಜ್ಜುಸಮಾಯೋಗೇ, ತಂ ಗಚ್ಛತಿಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ.
ತಥೇದಂ ನಾಮರೂಪಮ್ಪಿ, ನಿಜ್ಜೀವಞ್ಚ ನಿರೀಹಕಂ;
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಮಾಯೋಗೇ, ತಂ ಗಚ್ಛತಿಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ.
ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –
‘‘ನಾಮಞ್ಚ ¶ ರೂಪಞ್ಚ ಇಧತ್ಥಿ ಸಚ್ಚತೋ,
ನ ಹೇತ್ಥ ಸತ್ತೋ ಮನುಜೋ ಚ ವಿಜ್ಜತಿ;
ಸುಞ್ಞಂ ಇದಂ ಯನ್ತಮಿವಾಭಿಸಙ್ಖತಂ,
ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪುಞ್ಜೋ ತಿಣಕಟ್ಠಸಾದಿಸೋ’’ತಿ.
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೂಪನಿಸ್ಸಾಯ ¶ , ದಣ್ಡಕೇಸು ಠಿತೇಸು ಹಿ;
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪತಮಾನೇ ತು, ತಥೇವ ಪತತೀತರೋ.
ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –
‘‘ಯಮಕಂ ನಾಮರೂಪಞ್ಚ, ಉಭೋ ಅಞ್ಞೋಞ್ಞನಿಸ್ಸಿತಾ;
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಮಿಂ, ಉಭೋ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ.
ಉತಿನ್ನಂ ನಾಮರೂಪಾನಂ, ನಾಮಂ ನಿತ್ತೇಜಮೇತ್ಥ ತಂ;
ಸಕೇನೇವ ಹಿ ತೇಜೇನ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪವತ್ತಿತುಂ.
ನ ಬ್ಯಾಹರತಿ ನೋ ಸೇತಿ, ನ ತಿಟ್ಠತಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ;
ನ ಭೇದೇತಿ ನ ಚೋರೇತಿ, ನ ಭುಞ್ಜತಿ ನ ಖಾದತಿ.
ತಥಾ ರೂಪಮ್ಪಿ ನಿತ್ತೇಜಂ, ವಿನಾ ನಾಮಞ್ಚ ಸಬ್ಬಥಾ;
ಸಕೇನೇವ ಹಿ ತೇಜೇನ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪವತ್ತಿತುಂ.
ಭುಞ್ಜಾಮೀತಿ ಪಿವಾಮೀತಿ, ಖಾದಾಮೀತಿ ತಥೇವ ಚ;
ರೋದಾಮೀತಿ ಹಸಾಮೀತಿ, ರೂಪಸ್ಸೇತಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ.
ನಾಮಂ ¶ ನಿಸ್ಸಾಯ ರೂಪಂ ತು, ರೂಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಾಮಕಂ;
ಪವತ್ತತಿ ಸದಾ ಸಬ್ಬಂ, ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭೂಮಿಯಂ.
ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ಥಸ್ಸ, ಆವಿಭಾವತ್ಥಮೇವ ಚ;
ಜಚ್ಚನ್ಧಪೀಠಸಪ್ಪೀನಂ, ವತ್ತಬ್ಬಾ ಉಪಮಾ ಇಧ.
ಯಥಾ ಹಿ ನಾವಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಮನುಸ್ಸಾ ಯನ್ತಿ ಅಣ್ಣವೇ;
ಏವಂ ರೂಪಮ್ಪಿ ನಿಸ್ಸಾಯ, ನಾಮಕಾಯೋ ಪವತ್ತತಿ.
ಯಥಾ ¶ ಮನುಸ್ಸೇ ನಿಸ್ಸಾಯ, ನಾವಾ ಗಚ್ಛತಿ ಅಣ್ಣವೇ;
ಏವಂ ನಾಮಮ್ಪಿ ನಿಸ್ಸಾಯ, ರೂಪಕಾಯೋ ಪವತ್ತತಿ.
ಸತ್ತಸಞ್ಞಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ, ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಸಬ್ಬಥಾ;
ಯಾಥಾವದಸ್ಸನಂ ಏತಂ, ‘‘ದಿಟ್ಠಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ಪರಿಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಚ, ದುಕ್ಖತೋ ಜಾತಿಆದಿತೋ;
ಅನ್ತದ್ವಯಂ ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ, ಭಾವಯೇ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿಮಿಮಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ,
ಸುಟ್ಠುತರಂ ತು ಕರೋತಿ ನರೋ ಯೋ;
ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಮಲಾನಿ ಅಸೇಸಂ,
ನಾಸಮುಪೇನ್ತಿ ಹಿ ತಸ್ಸ ನರಸ್ಸ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಅಟ್ಠಾರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೧೯. ಏಕೂನವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ
ಏತಸ್ಸ ¶ ¶ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ, ಜಾನಿತ್ವಾ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇ;
ಕಙ್ಖಾ ತೀಸು ಪನದ್ಧಾಸು, ವಿತರಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಪನ.
ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಂ ನಾಮ, ಞಾಣಂ ತಂ ಸಮುದೀರಿತಂ;
ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಕಾಮೇನ, ಅತ್ಥಕಾಮೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ.
ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಕೋ ಹೇತು, ಕೋನು ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವೇ;
ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಮಿಚ್ಚೇವಂ, ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ತಾವದೇ.
ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ ನಖಾ ದನ್ತಾ, ತಚೋ ಮಂಸಂ ನಹಾರು ಚ;
ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಞ್ಚ ವಕ್ಕಞ್ಚ, ಹದಯಂ ಯಕನಮ್ಪಿ ಚ.
ಇಚ್ಚೇವಮಾದಿಬಾತ್ತಿಂಸ-ಕೋಟ್ಠಾಸಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಹಿ;
ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹತಿ ಕಾಯಸ್ಸ, ಮನಸಾ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇ.
ಅವಿಜ್ಜಾ ¶ ತಣ್ಹುಪಾದಾನಂ, ಕಮ್ಮಂ ಹೇತು ಚತುಬ್ಬಿಧೋ;
ಏತಸ್ಸ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ, ಆಹಾರೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಮತೋ.
ಜನಕೋ ಹೇತು ಅಕ್ಖಾತೋ,
ಪಚ್ಚಯೋ ಅನುಪಾಲಕೋ;
ಹೇತ್ವಙ್ಕುರಸ್ಸ ಬೀಜಂ ತು,
ಪಚ್ಚಯಾ ಪಥವಾದಯೋ.
ಇತಿಮೇ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ಹಿ, ಹೇತುಪಚ್ಚಯತಂ ಗತಾ;
ಅವಿಜ್ಜಾದಯೋ ತಯೋ ತತ್ಥ, ಮಾತಾವ ಉಪನಿಸ್ಸಯಾ.
ಜನಕಂ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ತು, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಪಿತಾ ವಿಯ;
ಧಾತೀ ವಿಯ ಕುಮಾರಸ್ಸ, ಆಹಾರೋ ಧಾರಕೋ ಭವೇ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ¶ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ, ಸೋ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಂ;
ಕತ್ವಾ ಪುನಪಿ ‘‘ಚಕ್ಖುಞ್ಚ, ರೂಪಮಾಲೋಕಮೇವ ಚ.
ಪಟಿಚ್ಚ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಹೋತಿ’’ಇಚ್ಚೇವಮಾದಿನಾ;
ನಯೇನ ನಾಮಕಾಯಸ್ಸ, ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಗಣ್ಹತಿ.
ಸೋ ಏವಂ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ, ವುತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾನ ಪಚ್ಚಯಾ;
ಯಥಾ ಏತರಹಿದಂ ತು, ಅತೀತೇಪಿ ತಥೇವಿದಂ.
ಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಪವತ್ತಿತ್ಥ, ತಥೇವಾನಾಗತೇಪಿ ಚ;
ಪವತ್ತಿಸ್ಸತಿ ಅದ್ಧಾಸು, ತೀಸ್ವೇವಂ ಅನುಪಸ್ಸತಿ.
ತಸ್ಸೇವಂ ¶ ಪಸ್ಸತೋ ಯಾ ಸಾ, ಪುಬ್ಬನ್ತೇ ಪಞ್ಚಧಾ ತಥಾ;
ಅಪರನ್ತೇ ಸಿಯಾ ಕಙ್ಖಾ, ಪಞ್ಚಧಾ ಸಮುದೀರಿತಾ.
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಅದ್ಧಾನೇ, ಛಬ್ಬಿಧಾ ಪರಿಕಿತ್ತಿತಾ;
ಸಬ್ಬಾ ಚಾನವಸೇಸಾವ, ಯೋಗಿನೋ ಸಾ ಪಹಿಯ್ಯತಿ.
ಏಕೋ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಾನಂ, ವಸೇನಾಪಿ ಚ ಪಣ್ಡಿತೋ;
ಏತಸ್ಸ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ, ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಗಣ್ಹತಿ.
ಕಮ್ಮಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ದಿಟ್ಠ-ಧಮ್ಮವೇದನಿಯಂ ತಥಾ;
ಉಪಪಜ್ಜಾಪರಾಪರಿಯಾ-ಹೋಸಿಕಮ್ಮವಸಾ ಪನ.
ತತ್ಥ ¶ ಏಕಜವನವೀಥಿಯಂ ಸತ್ತಸು ಚಿತ್ತೇಸು ಕುಸಲಾ ವಾ ಅಕುಸಲಾ ವಾ ಪಠಮಜವನಚೇತನಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ತಥಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ ಪನ ‘‘ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಂ ನಾಹೋಸಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ, ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ, ನತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ತಿಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಅತ್ಥಸಾಧಿಕಾ ಪನ ಸತ್ತಮಜವನಚೇತನಾ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ತಮನನ್ತರೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ತಥಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಉಭಿನ್ನಮನ್ತರೇ ಪಞ್ಚಜವನಚೇತನಾ ಅಪರಾಪರಿಯವೇದನೀಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ. ತಮನಾಗತೇ ಯದಾ ಓಕಾಸಂ ಲಭತಿ, ತದಾ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ಸತಿ ಸಂಸಾರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ.
ಅಪರಂ ¶ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ, ಗರುಕಂ ಬಹುಲಮ್ಪಿ ಚ;
ಆಸನ್ನಞ್ಚ ಕಟತ್ತಾ ಚ, ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಸಮುದೀರಿತಂ.
ಅಞ್ಞಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ, ಜನಕಂ ಉಪಥಮ್ಭಕಂ;
ತಥೂಪಪೀಳಕಂ ಕಮ್ಮ-ಮುಪಘಾತಕಮೇವ ಚ.
ತತ್ಥ ಜನಕಂ ನಾಮ ಕುಸಲಂ ವಾ ಅಕುಸಲಂ ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಮ್ಪಿ ಪವತ್ತೇಪಿ ರೂಪಾರೂಪವಿಪಾಕಕ್ಖನ್ಧೇ ಜನೇತಿ. ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ ಪನ ವಿಪಾಕಂ ಜನೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ಕಮ್ಮೇನ ದಿನ್ನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಜನಿತೇ ವಿಪಾಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸುಖದುಕ್ಖಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತಿ, ಅದ್ಧಾನಂ ಪವತ್ತೇತಿ. ಉಪಪೀಳಕಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇನ ಕಮ್ಮೇನ ದಿನ್ನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಜನಿತೇ ವಿಪಾಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸುಖದುಕ್ಖಂ ಪೀಳೇತಿ ಬಾಧತಿ, ಅದ್ಧಾನಂ ಪವತ್ತಿತುಂ ನ ದೇತಿ. ಉಪಘಾತಕಂ ಪನ ಸಯಂ ಕುಸಲಮ್ಪಿ ಅಕುಸಲಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ¶ ಅಞ್ಞಂ ದುಬ್ಬಲಕಮ್ಮಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ಕರೋತಿ. ಏವಂ ಪನ ಕಮ್ಮೇನ ಓಕಾಸೇ ಕತೇ ತಂವಿಪಾಕಮುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಇತಿ ಇಮಂ ದ್ವಾದಸವಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮವಟ್ಟೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ¶ ಏವಮೇಕೋ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಸೇನ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಂ ಕರೋತಿ.
ಇತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಟ್ಟವಸೇನ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಇದಂ ಏತರಹಿ, ಏವಮತೀತೇಪಿ ಅದ್ಧಾನೇ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಸೇನ ಪಚ್ಚಯತೋ ಪವತ್ತಿತ್ಥ, ಅನಾಗತೇಪಿ ಪವತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇತಿ ಕಮ್ಮಞ್ಚೇವ ವಿಪಾಕೋ ಚಾತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಸೇನ ಲೋಕೋ ಪವತ್ತತೀತಿ ತಂ ಸಮನುಪಸ್ಸತಿ. ತಸ್ಸೇವಂ ಸಮನುಪಸ್ಸತೋ ಸಬ್ಬಾ ಸೋಳಸವಿಧಾ ಕಙ್ಖಾ ಪಹಿಯ್ಯತಿ.
ಹೇತುಫಲಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧವಸೇನೇವ ಪವತ್ತತಿ;
ಕೇವಲಂ ನಾಮರೂಪನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾ ಸಮನುಪಸ್ಸತಿ.
ಏವಂ ಕಾರಣತೋ ಉದ್ಧಂ, ಕಾರಣಂ ನ ಚ ಪಸ್ಸತಿ;
ಪಾಕಪವತ್ತಿತೋ ಉದ್ಧಂ, ನ ಪಾಕಪಟಿವೇದಕಂ.
ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –
‘‘ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಾರಕೋ ನತ್ಥಿ, ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಚ ವೇದಕೋ;
ಸುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಏವೇತಂ ಸಮ್ಮದಸ್ಸನಂ.
ಏವಂ ¶ ಕಮ್ಮೇ ವಿಪಾಕೇ ಚ, ವತ್ತಮಾನೇ ಸಹೇತುಕೇ;
ಬೀಜರುಕ್ಖಾದಿಕಾನಂವ, ಪುಬ್ಬಾ ಕೋಟಿ ನ ನಾಯತಿ.
ಅನಾಗತೇಪಿ ಸಂಸಾರೇ, ಅಪ್ಪವತ್ತಿ ನ ದಿಸ್ಸತಿ;
ಏತಮತ್ಥಮನಞ್ಞಾಯ, ತಿತ್ಥಿಯಾ ಅಸಯಂವಸೀ.
ಸತ್ತಸಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದದಸ್ಸಿನೋ;
ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿರೋಧಿನೋ.
ದಿಟ್ಠಿಬನ್ಧನಬದ್ಧಾ ತೇ, ತಣ್ಹಾಸೋತೇನ ವುಯ್ಹರೇ;
ತಣ್ಹಾಸೋತೇನ ವುಯ್ಹನ್ತಾ, ನ ತೇ ದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚರೇ.
ಏವಮೇತಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ, ಭಿಕ್ಖು ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕೋ;
ಗಮ್ಭೀರಂ ನಿಪುಣಂ ಸುಞ್ಞಂ, ಪಚ್ಚಯಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ.
ಕಮ್ಮಂ ¶ ನತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಮ್ಹಿ, ಪಾಕೋ ಕಮ್ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಉಭೋ ಸುಞ್ಞಾ, ನ ಚ ಕಮ್ಮಂ ವಿನಾ ಫಲಂ.
ಯಥಾ ನ ಸೂರಿಯೇ ಅಗ್ಗಿ, ನ ಮಣಿಮ್ಹಿ ನ ಗೋಮಯೇ;
ನ ತೇಸಂ ಬಹಿ ಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಚ ಜಾಯತಿ.
ತಥಾ ನ ಅನ್ತೋ ಕಮ್ಮಸ್ಸ, ವಿಪಾಕೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ;
ಬಹಿದ್ಧಾಪಿ ನ ಕಮ್ಮಸ್ಸ, ನ ಕಮ್ಮಂ ತತ್ಥ ವಿಜ್ಜತಿ.
ಫಲೇನ ¶ ಸುಞ್ಞಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಫಲಂ ಕಮ್ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;
ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಖೋ ಉಪಾದಾಯ, ತತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತೇ ಫಲಂ.
ನ ಹೇತ್ಥ ದೇವೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಾ,
ಸಂಸಾರಸ್ಸತ್ಥಿ ಕಾರಕೋ;
ಸುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ,
ಹೇತುಸಮ್ಭಾರಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ.
ಏವಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ, ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ;
ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅದ್ಧಾಸು, ತರಿತ್ವಾ ಕಙ್ಖಮುಟ್ಠಿತಂ.
ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಂ ¶ ನಾಮ, ಞಾಣಂ ತಂ ಸಮುದೀರಿತಂ;
ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿ ಯಥಾಭೂತಂ, ತಂ ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನನ್ತಿಪಿ.
ಇಮಿನಾ ಪನ ಞಾಣೇನ,
ಸಂಯುತ್ತೋ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ;
ಹೋತಿ ಲದ್ಧಪತಿಟ್ಠೋವ,
ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹಿ ಚೂಳಕೋ.
ತಸ್ಮಾ ಸಪಞ್ಞೋ ಪನ ಅತ್ಥಕಾಮೋ,
ಯೋ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಾನಿ;
ಪರಿಗ್ಗಹಂ ಸಾಧು ಕರೋತಿ ಧೀರೋ,
ಖಿಪ್ಪಂ ಸ ನಿಬ್ಬಾನಪುರಂ ಉಪೇತಿ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಏಕೂನವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೨೦. ವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ
ಯೋಗೋ ಕರಣಿಯೋ ಸಿಯಾ;
ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗೇ ತು ಞಾಣಂ ತ-
ಮಧಿಗನ್ತುಂ ಪನಿಚ್ಛತಾ.
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ, ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಉದಯೋ ಮತೋ;
ವಯೋ ವಿಪರಿಣಾಮೋತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಸಮುದೀರಿತಾ.
ಅನುಪಸ್ಸನಾಪಿ ¶ ಞಾಣನ್ತಿ, ವರಞಾಣೇನ ದೇಸಿತಂ;
ಸೋ ಪನೇವಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯೋಗಾವಚರಮಾಣವೋ.
ಇಮಸ್ಸ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ, ಪುಬ್ಬೇ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪನ;
ನಿಚಯೋ ರಾಸಿ ವಾ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೋಪಿ ಚ.
ರಾಸಿತೋ ನಿಚಯಾ ವಾಪಿ, ನತ್ಥಿ ಆಗಮನನ್ತಿ ಚ;
ತಥಾ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಸ್ಸ, ನ ದಿಸಾಗಮನನ್ತಿ ಚ.
ನಿರುದ್ಧಸ್ಸಾಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ, ಠಾನೇ ನತ್ಥಿ ಚಯೋತಿ ಚ;
ಏತ್ಥ ವೀಣೂಪಮಾ ವುತ್ತಾ, ಏತಸ್ಸತ್ಥಸ್ಸ ದೀಪನೇ.
ಉದಬ್ಬಯಮನಕ್ಕಾರಮೇವಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪನ;
ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಞಾಣಸ್ಸ, ವಿಭಙ್ಗಸ್ಸ ವಸೇನ ತು.
‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ರೂಪಸಮುದಯೋ’’ತಿ ಹಿ ಆದಿನಾ;
ನಯೇನೇಕೇಕಖನ್ಧಸ್ಸ, ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನೇ.
ದಸ ದಸಾತಿ ಕತ್ವಾನ, ವುತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಸಲಕ್ಖಣಾ;
ತೇಸಂ ಪನ ವಸೇನಾಪಿ, ಧಮ್ಮೇ ಸಮನುಪಸ್ಸತಿ.
ಏವಂ ರೂಪುದಯೋ ಹೋತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ವಯೋ ಇತಿ;
ಉದೇತಿ ಏವಂ ರೂಪಮ್ಪಿ, ಏವಂ ರೂಪಂ ತು ವೇತಿ ಚ.
ಏವಂ ¶ ಪಚ್ಚಯತೋಪೇತ್ಥ, ಖಣತೋ ಉದಯಬ್ಬಯಂ;
ಪಸ್ಸತೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾ ಚ, ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ ತಸ್ಸ ತೇ.
ಉದಕೇ ದಣ್ಡರಾಜೀವ, ಆರಗ್ಗೇರಿವ ಸಾಸಪೋ;
ವಿಜ್ಜುಪ್ಪಾದಾವ ಧಮ್ಮಾ ತೇ, ಪರಿತ್ತಟ್ಠಾಯಿನೋ ಸಿಯುಂ.
ಕದಲೀಸುಪಿನಾಲಾತಚಕ್ಕಮಾಯುಪಮಾ ಇಮೇ;
ಅಸಾರಾ ಪನ ನಿಸ್ಸಾರಾ, ಹುತ್ವಾ ಖಾಯನ್ತಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಏವಮೇತ್ತಾವತಾ ¶ ತೇನ, ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನಂ;
ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಚ ಪಞ್ಞಾಸ, ಪಟಿವಿಜ್ಝ ಠಿತಂ ಪನ.
ಞಾಣಂ ¶ ಅಧಿಗತಂ ಹೋತಿ, ತರುಣಂ ಪಠಮಂ ಪನ;
ಯಸ್ಸ ಚಾಧಿಗಮಾ ಯೋಗೀ, ಹೋತಾರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ.
ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಹೇತಾಯ,
ಕರುಣಾಯಾಥ ಯೋಗಿನೋ;
ವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಜಾಯನ್ತೇ,
ಉಪಕ್ಲೇಸಾ ದಸೇವಿಮೇ.
ಓಭಾಸೋ ಪೀತಿ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ, ಞಾಣಂ ಸದ್ಧಾ ಸತೀ ಸುಖಂ;
ಉಪೇಕ್ಖಾ ವೀರಿಯಂ ನಿಕನ್ತೀತಿ, ಉಪಕ್ಲೇಸಾ ದಸೇವಿಮೇ.
ಸಮ್ಪತ್ತಪಟಿವೇಧಸ್ಸ, ಸೋತಾಪನ್ನಾದಿನೋಪಿ ಚ;
ತಥಾ ವಿಪ್ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಉಪಕ್ಲೇಸಾ ನ ಜಾಯರೇ.
ಸಮ್ಮಾವ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಯುತ್ತಯೋಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ;
ಸದಾ ವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸೇವ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಕಿರಸ್ಸು ತೇ.
ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಓಭಾಸೋ, ಓಭಾಸೋತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ;
ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇ, ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖು ಸೋ.
ಮಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಫಲಪ್ಪತ್ತೋ, ಅಹಮಸ್ಮೀತಿ ಗಣ್ಹತಿ;
ಅಮಗ್ಗಂಯೇವ ಮಗ್ಗೋತಿ, ತಸ್ಸೇವಂ ಪನ ಗಣ್ಹತೋ.
ಏವಂ ¶ ವಿಪಸ್ಸನಾವೀಥಿ,
ಓಕ್ಕನ್ತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ ಸಾ;
ಓಭಾಸಮೇವ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು,
ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ನಿಸೀದತಿ.
ಪೀತಿ ವಿಪ್ಪಸ್ಸನಾಪೀತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪನ;
ತದಾ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಪೀತಿ, ಜಾಯನ್ತೇ ಖುದ್ದಿಕಾದಿಕಾ.
ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ, ಪಸ್ಸದ್ಧೀತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ;
ಯೋಗಿನೋ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಿ, ಪಸ್ಸದ್ಧಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ ಹಿ.
ಲಹೂನಿ ¶ ಚ ಮುದೂನೇವ, ಕಮ್ಮಞ್ಞಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ ಹಿ;
ಪಸ್ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು, ಅನುಗ್ಗಹಿತಮಾನಸೋ.
ಅಮಾನುಸಿಂ ರತಿಂ ನಾಮ,
ಅನುಭೋತಿ ಅನುತ್ತರಂ;
ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಚ ಗಾಥಾಯೋ,
ಭಾಸಿತಾ ಹಿ ಮಹೇಸಿನಾ.
‘‘ಸುಞ್ಞಾಗಾರಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ;
ಅಮಾನುಸೀ ರತಿ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಮಾ ಧಮ್ಮಂ ವಿಪಸ್ಸತೋ.
‘‘ಯತೋ ಯತೋ ಸಮ್ಮಸತಿ, ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ;
ಲಭತೀ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ಅಮತಂ ತಂ ವಿಜಾನತ’’ನ್ತಿ.
ಞಾಣಾದಯೋ ಉಪಕ್ಲೇಸಾ, ಞೇಯ್ಯಾ ವುತ್ತನಯೇನಿಧ;
ಏತೇ ದಸ ಉಪಕ್ಲೇಸಾ, ವಜ್ಜನೀಯಾವ ಯೋಗಿನಾ.
ಏತ್ಥೋಭಾಸಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ,
ಉಪಕ್ಲೇಸಸ್ಸ ವತ್ಥುತೋ;
ಉಪಕ್ಲೇಸಾತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ,
ಉಪಕ್ಲೇಸನಿಕನ್ತಿ ತು.
ತಂ ¶ ತಮಾವಜ್ಜಮಾನಸ್ಸ, ಭಾವನಾ ಪರಿಹಾಯತಿ;
ಅಸತ್ತೇ ಸತ್ತಸಞ್ಞೀ ಚ, ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ ನರೋ.
ಸಬ್ಬೋಭಾಸಾದಯೋ ¶ ಧಮ್ಮೇ, ನ ಮಗ್ಗೋತಿ ವಿಚಾರಯಂ;
ಮಗ್ಗೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ, ಇಚ್ಚೇವಂ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ವವತ್ಥಪೇತಿ ಮಗ್ಗಞ್ಚ, ಅಮಗ್ಗಞ್ಚೇವ ಚೇತಸಾ;
ತಸ್ಸ ಚೇವಂ ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋ, ನಾಯಂ ಮಗ್ಗೋತಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಯ, ಠಿತಞಾಣಮಿದಂ ಪನ;
ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗೇಸುಞಾಣನ್ತಿ, ಭೂರಿಞಾಣೇನ ದೇಸಿತಂ.
ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನೇಸು ¶ ಕೋವಿದಾ,
ಸಾರಾಸಾರವೇದಿನೋ ಸಮಾಹಿತಾಹಿತಾ;
ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ತಂ ಇದಂ,
ಬುದ್ಧಾ ಬುದ್ಧಸಾವಕಾ ವದನ್ತಿ ವಾದಿನೋ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ
ನಾಮ ವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೨೧. ಏಕವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ
ಅಟ್ಠಞಾಣವಸೇನೇವ ¶ , ಸಿಖಾಪಕ್ಕಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ;
ನವಮಂ ಪಟಿಪದಾಞಾಣ-ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಅಟ್ಠ ಞಾಣಾನಿ ನಾಮೇತ್ಥ, ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ ವಿಞ್ಞುನಾ;
ಉಪಕ್ಲೇಸವಿನಿಮುತ್ತಂ, ಞಾಣಂ ಸುವಿಸದಂ ಪನ.
ಉದಯಬ್ಬಯೇ ಚ ಭಙ್ಗೇ ಚ, ಭಯೇ ಆದೀನವೇ ತಥಾ;
ನಿಬ್ಬಿದಾಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ, ಞಾಣಂ ಮುಚ್ಚಿತುಕಮ್ಯತಾ.
ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಚ ಸಙ್ಖಾರೇ, ಉಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಮಟ್ಠಮಂ;
ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಞಾಣಾನಿ, ನವಮಂ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಕಂ.
ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಞಾಣನ್ತಿ ¶ , ಅನುಲೋಮಂ ಪವುಚ್ಚತಿ;
ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಕಾಮೇನ, ಯೋಗಾವಚರಭಿಕ್ಖುನಾ.
ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಂ ತಂ, ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪನಟ್ಠಸು;
ಏತೇಸು ಪನ ಞಾಣೇಸು, ಯೋಗೋ ಕರಣಿಯೋ ಪನ.
ಯಥಾನುಕ್ಕಮತೋ ¶ ತಸ್ಸ, ತೇಸು ಞಾಣೇಸು ಅಟ್ಠಸು;
ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನೇವ, ಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಹಿ.
ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾತಿ, ಸಙ್ಖಾರೇ ಅನುಪಸ್ಸತೋ;
ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಪನ ಞಾಣಾನಂ, ವಸೇನ ಪನ ಯೋಗಿನೋ.
ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸಿಖಾಪತ್ತಾ, ಹೋತಿ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ;
ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಞಾಣನ್ತಿ, ಅಯಮೇವ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಂ ತಂ, ಆಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ;
ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಚ, ಸಮುಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಹಿ.
ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಸಙ್ಖಾರೇ, ಅನಿಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಾತಿ ವಾ ತಥಾ;
ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಭವಙ್ಗಂ ತು, ಪುನ ವೋತರತೇವ ಸಾ.
ಭವಙ್ಗಾನನ್ತರಂ ಸಙ್ಖಾರು-ಪೇಕ್ಖಾಗತನಯೇನ ತು;
ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನೇವ, ಸಙ್ಖಾರೇ ಪನ ಗೋಚರಂ.
ಕುರುಮಾನಂ ಮನೋದ್ವಾರೇ, ಜಾಯತಾವಜ್ಜನಂ ತತೋ;
ಭವಙ್ಗಾವಟ್ಟನಂ ಕತ್ವಾ, ಜಾತಸ್ಸಾನನ್ತರಂ ಪನ.
ಸಙ್ಖಾರೇ ¶ ಗೋಚರಂ ಕತ್ವಾ, ಪಠಮಂ ಜವನಮಾನಸಂ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ತದನನ್ತರಮೇವಞ್ಞಂ, ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಂ ಪುನ;
ದುತಿಯಂ ಜವನಂ ಹೋತಿ, ಉಪಚಾರನ್ತಿ ತಂ ಮತಂ.
ತದನನ್ತರಂ ತಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಸಙ್ಖಾರಗೋಚರಂ;
ತತಿಯಂ ಜವನಚಿತ್ತಂ, ಅನುಲೋಮನ್ತಿ ಸಞ್ಞಿತಂ.
ಪುರಿಮಾನಂ ಪನಟ್ಠನ್ನಂ, ಞಾಣಾನಂ ಅನುಲೋಮತೋ;
ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾನಂ, ಉದ್ಧಞ್ಚ ಅನುಲೋಮತೋ.
ತೇನೇವ ¶ ತಂ ಹಿ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಞಾಣಂ ಪವುಚ್ಚತಿ;
ಇದಂ ಹಿ ಪನ ಸಚ್ಚಾನು-ಲೋಮಞಾಣಂ ಮಹೇಸಿನಾ.
‘‘ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀಯಾ ¶ ಹಿ, ಪರಿಯೋಸಾನ’’ನ್ತಿ ಭಾಸಿತಂ;
ಞೇಯ್ಯಂ ಸಬ್ಬಪಕಾರೇನ, ಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ಗೋತ್ರಭು.
ಇತಿನೇಕೇಹಿ ನಾಮೇಹಿ, ಕಿತ್ತಿತಾಯಾ ಮಹೇಸಿನಾ;
ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ ಸನ್ತಾ, ಪರಿಸುದ್ಧಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ.
ವುಟ್ಠಾತುಕಾಮೋ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಪಙ್ಕಾ ಮಹಬ್ಭಯಾ;
ಕರೇಯ್ಯ ಸತತಂ ತತ್ಥ, ಯೋಗಂ ಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಏಕವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೨೨. ಬಾವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ
ಇತೋ ¶ ಪರಂ ತು ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಹೋತಿ ಗೋತ್ರಭುಮಾನಸಂ;
ಆವಜ್ಜನಿಯಠಾನತ್ತಾ, ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಸ್ಸ ತಂ ಪನ.
ನ ಚಪ್ಪಟಿಪದಾಞಾಣ-ದಸ್ಸನಂ ವಾ ತಥೇವ ಚ;
ಞಾಣದಸ್ಸನಸುದ್ಧಿಂ ವಾ, ಭಜತೇ ನ ಕುದಾಚನಂ.
ಉಭಿನ್ನಮನ್ತರಾ ಏತಂ, ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಮೇವ ತಂ;
ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸೋತಸ್ಮಿಂ, ಪತಿತತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ.
ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಗೋತ್ತಂ ವಾ, ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಪವತ್ತಿತೋ;
ಗೋತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತತೋ ಭವತಿ ಗೋತ್ರಭು.
ಞಾಣಂ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು, ಞಾಣದಸ್ಸನಸುದ್ಧಿಕಂ;
ತತ್ಥ ತಂ ಪಠಮಂ ಮಗ್ಗಂ, ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ಪನಿಚ್ಛತಾ.
ಅಞ್ಞಂ ¶ ¶ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇನ ನತ್ಥಿ ತಂ;
ಯಞ್ಹಿ ತೇನ ಚ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಸಿಯಾ ತಂ ಕತಮೇವ ತು.
ಅನುಲೋಮಾವಸಾನಞ್ಹಿ, ಸೂರಂ ತಿಕ್ಖಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ;
ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೇನ ತಂ ಸಬ್ಬಂ, ಕತಮೇವ ಚ ಯೋಗಿನಾ.
ತಸ್ಸಾನುಲೋಮಞಾಣಸ್ಸ, ಅನ್ತೇ ತು ಅನಿಮಿತ್ತಕಂ;
ವಿಸಙ್ಖಾರಂ ನಿರೋಧಞ್ಚ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಮತಂ ಪದಂ.
ಗೋಚರಂ ಕುರುಮಾನಂ ತಂ, ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೇ ಪನ;
ಪಠಮಾವಜ್ಜನಞ್ಚೇವ, ಪಠಮಾಭೋಗತಾಪಿ ಚ.
ಮಗ್ಗಸ್ಸಾನನ್ತರಾದೀಹಿ, ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪನಚ್ಛಹಿ;
ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವಞ್ಚ, ಸಾಧಯನ್ತಂ ತತೋ ಪನ.
ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮುದ್ಧಞ್ಹಿ, ಸಿಖಾಪತ್ತಾಯ ತಾಯ ತಂ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅನಾವತ್ತಂ-ರಮ್ಮಣಂ ತಸ್ಸ ಗೋತ್ರಭು.
ಏಕೇನಾವಜ್ಜನೇನೇವ, ಏಕಿಸ್ಸಾಯೇವ ವೀಥಿಯಾ;
ನಾನಾರಮ್ಮಣತಾ ಚಾನು-ಲೋಮಗೋತ್ರಭುಚೇತಸಂ.
ಠತ್ವಾ ¶ ಆವಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ, ತಮನಾವಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಚ;
ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪನ ತಂ ಸಞ್ಞಂ, ದತ್ವಾ ವಿಯ ನಿರುಜ್ಝತಿ.
ಮಗ್ಗೋಪಿ ತೇನ ತಂ ದಿನ್ನಂ, ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾವ ಸಞ್ಹಿತಂ;
ತಂ ಞಾಣಮನುಬನ್ಧನ್ತೋ, ಜಾಯತೇ ತದನನ್ತರಂ.
ಕದಾಚಿಪಿ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪುಬ್ಬಂ ಮಗ್ಗೋ ಪನೇಸ ಹಿ;
ಲೋಭಂ ದೋಸಞ್ಚ ಮೋಹಞ್ಚ, ವಿದ್ಧಂಸನ್ತೋವ ಜಾಯತಿ.
ನ ಕೇವಲಮಯಂ ಮಗ್ಗೋ, ದೋಸನಾಸನಮೇವ ಚ;
ಕರೋತಿ ಅಥ ಖೋಪಾಯದ್ವಾರಾನಿಪಿ ಪಿಧೇತಿ ಚ.
ಅನಾಮತಗ್ಗಸಂಸಾರವಟ್ಟದುಕ್ಖಮಹೋದಧಿಂ;
ಅಪಾರಮತಿಘೋರಞ್ಚ, ಸೋಸೇತಿ ಚ ಅಸೇಸತೋ.
ಮಿಚ್ಛಾಮಗ್ಗಂ ¶ ¶ ಪನಟ್ಠಙ್ಗಂ, ಜಾಯಮಾನೋ ಚ ಉಜ್ಝತಿ;
ಸಬ್ಬವೇರಭಯಾನೇತ್ಥ, ನಿಚ್ಚಂ ವೂಪಸಮೇತಿ ಚ.
ಬುದ್ಧಸ್ಸೋರಸಪುತ್ತತ್ತಂ, ಉಪನೇತಿ ನಯಂ ಪನ;
ಆನಿಸಂಸೇ ಅನೇಕೇಪಿ, ಪವತ್ತಯತಿ ಯೋಗಿನೋ.
ದಾಯಕೇನಾನಿಸಂಸಾನಂ, ಅನೇಕೇಸಮನೇನ ಚ;
ಆದಿಮಗ್ಗೇನ ಸಂಯುತ್ತಂ, ಞಾಣನ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ.
ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣಂ.
ತಸ್ಸೇವಾನನ್ತರಂ ತಸ್ಸ, ವಿಪಾಕಾ ದ್ವೇಪಿ ತೀಣಿ ವಾ;
ಫಲಚಿತ್ತಾನಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ನ ಜಾಯನ್ತೇ ತತೋ ಪರಂ.
ಕೇಚಿ ಏಕಞ್ಚ ದ್ವೇ ತೀಣಿ, ಚತ್ತಾರೀತಿ ವದನ್ತಿ ತು;
ನ ಪನೇತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವದನ್ತಿ ತೇ.
ಏಕಸ್ಸಾಸೇವನಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ದ್ವೇ ಅನುಲೋಮಕಾ;
ತೇಹಿ ಆಸೇವನಂ ಲದ್ಧಾ, ತತಿಯಂ ಹೋತಿ ಗೋತ್ರಭು.
ಚತುತ್ಥಂ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ ತು,
ತಸ್ಮಾ ತೀಣಿ ಫಲಾನಿ ಹಿ;
ಅನುಲೋಮಾ ತಯೋ ಹೋನ್ತಿ,
ಚತುತ್ಥಂ ಹೋತಿ ಗೋತ್ರಭು.
ಪಞ್ಚಮಂ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಞ್ಚ, ಫಲಾನಿ ದ್ವೇ ತತೋ ಪನ;
ಸತ್ತಚಿತ್ತಪರಮಾವ, ಏಕಾವಜ್ಜನವೀಥಿ ಹಿ.
ಏತ್ತಾವತಾ ಪನೇಸೋ ಹಿ, ಸೋತಾಪನ್ನೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ;
ಫಲಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ, ಭವಙ್ಗೋತ್ತರಣಂ ಸಿಯಾ.
ತತೋ ಭವಙ್ಗಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಮಗ್ಗಪೇಕ್ಖನಹೇತುಕಂ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಮನೋದ್ವಾರೇ, ಆವಜ್ಜನಮನೋ ಪನ.
ತಸ್ಮಿಂ ¶ ¶ ನಿರುದ್ಧೇ ಮಗ್ಗಸ್ಸ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸಞ್ಞಿತಾ;
ಜವನಾನಿ ಹಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ಸತ್ತೇವ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ.
ಏಸೇವ ಚ ನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ಫಲಾದೀನಮ್ಪಿ ಪೇಕ್ಖನೇ;
ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಾನಿ, ಭವನ್ತೇಕೂನವೀಸತಿ.
ಮಗ್ಗೋ ¶ ಫಲಂ ಪಹೀನಾ ಚ, ಕಿಲೇಸಾ ಅವಸಿಟ್ಠಕಾ;
ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚೇತಿ ಪಞ್ಚೇತೇ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಭೂಮಿಯೋ.
ಏವಂ ಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ, ಸೋತಾಪನ್ನೋಪಪತ್ತಿಯಾ;
ಯೋಗಮಾರಭತೇ ಧೀರೋ, ದುತಿಯಾಯ ಚ ಭೂಮಿಯಾ.
ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಸಙ್ಖಾತಂ, ತಂ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಪುನ;
ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾತಿ, ಞಾಣೇನ ಪರಿಮಜ್ಜತಿ.
ತತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾವೀಥಿ-ಮೋಗಾಹತಿ ಚ ತಾವದೇ;
ತಸ್ಸೇವಂ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ತು.
ತತೋ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ, ಅವಸಾನೇ ತಥೇವ ಚ;
ಏಕಾವಜ್ಜನವಾರಸ್ಮಿಂ, ಗೋತ್ರಭುಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ.
ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಮರಾಗಾನಂ, ತನುಭಾವಂ ತು ಸಾಧಯಂ;
ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋಯಂ, ಜಾಯತೇ ದುತಿಯೋ ಪನ.
ದುತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣಂ.
ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಚ ಞಾಣಸ್ಸ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನಿಧ;
ಫಲಚಿತ್ತಾನಿ ಞೇಯ್ಯಾನಿ, ವಿಞ್ಞುನಾ ದ್ವೇಪಿ ತೀಣಿ ವಾ.
ಏತ್ತಾವತಾ ಪನೇಸೋ ಹಿ, ಸಕದಾಗಾಮಿ ನಾಮಯಂ;
ಸಕಿದೇವ ಇಮಂ ಲೋಕಂ, ಆಗನ್ತ್ವಾನ್ತಕರೋ ಭವೇ.
ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ಪಞ್ಚಧಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ;
ಏವಂ ಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ, ಸಕದಾಗಾಮಿಪತ್ತಿಯಾ.
ಯೋಗಮಾರಭತೇ ¶ ¶ ಧೀರೋ, ತತಿಯಾಯ ಚ ಭೂಮಿಯಾ;
ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಮರಾಗಾನಂ, ಪಹಾನಾಯ ಚ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಸಙ್ಖಾತಂ, ತಂ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಪನ;
ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾತಿ, ಞಾಣೇನ ಪರಿಮಜ್ಜತಿ.
ತತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾವೀಥಿ-ಮೋಗಾಹತಿ ಚ ತಾವದೇ;
ತಸ್ಸೇವಂ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ತು.
ತತೋ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ, ಅವಸಾನೇ ತಥೇವ ಚ;
ಏಕಾವಜ್ಜನವೀಥಿಮ್ಹಿ, ಗೋತ್ರಭುಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ.
ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಮರಾಗಾನಂ, ಮೂಲಘಾತಂ ತು ಸಾಧಯಂ;
ತಸ್ಸಾನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋಯಂ, ಜಾಯತೇ ತತಿಯೋ ಪನ.
ತತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣಂ.
ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಚ ಞಾಣಸ್ಸ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನಿಧ;
ಪವತ್ತಿ ಫಲಚಿತ್ತಾನಂ, ವೇದಿತಬ್ಬಾ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಏತ್ತಾವತಾ ಪನೇಸೋಪಿ, ಹೋತಿನಾಗಾಮಿ ನಾಮಯಂ;
ತತ್ಥೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ, ಅನಾವತ್ತಿಸಭಾವತೋ.
ಹೇಟ್ಠಾ ¶ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ಪಞ್ಚಧಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ;
ಏವಂ ಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ, ಅನಾಗಾಮಿರಿಯಸಾವಕೋ.
ಯೋಗಮಾರಭತೇ ಧೀರೋ, ಚತುತ್ಥಾಯ ಚ ಭೂಮಿಯಾ;
ಪತ್ತಿಯಾರೂಪರಾಗಾದಿ-ಪಹಾನಾಯ ಚ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ತಥೇವ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ, ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಸೋ;
ಪರಿವತ್ತತಿ ಞಾಣೇನ, ತಥೇವ ಪರಿಮಜ್ಜತಿ.
ತತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾವೀಥಿ-ಮೋಗಾಹತಿ ಚ ತಾವದೇ;
ತಸ್ಸೇವಂ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ತು.
ತತೋ ¶ ¶ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ, ಅವಸಾನೇ ತಥೇವ ಚ;
ಏಕಾವಜ್ಜನವಾರಸ್ಮಿಂ, ಗೋತ್ರಭುಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ.
ತಸ್ಸಾರಹತ್ತಮಗ್ಗೋಯಂ,
ಜಾಯತೇ ತು ತತೋ ಪರಂ;
ರೂಪರಾಗಾದಿದೋಸಾನಂ,
ವಿದ್ಧಂಸಾಯ ಕರೋ ಪನ.
ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣಂ.
ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಚ ಞಾಣಸ್ಸ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನಿಧ;
ಪವತ್ತಿ ಫಲಚಿತ್ತಾನಂ, ವೇದಿತಬ್ಬಾ ವಿಭಾವಿನಾ.
ಏತ್ತಾವತಾ ಪನೇಸೋ ಹಿ,
ಅರಹಾ ನಾಮ ಅಟ್ಠಮೋ;
ಅರಿಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹೋತಿ,
ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಅಯಂ.
ಅನುಪ್ಪತ್ತಸದತ್ಥೋ ಚ,
ಖೀಣಸಂಯೋಜನೋ ಮುನಿ;
ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ,
ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ ಅನುತ್ತರೋ.
ಏತ್ತಾವತಾ ಚತಸ್ಸೋಪಿ, ಞಾಣದಸ್ಸನಸುದ್ಧಿಯೋ;
ಹಿತತ್ಥಾಯ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ದಸ್ಸಿತಾ.
ಸದ್ಧೇನ ಸಮ್ಮಾ ಪನ ಭಾವನೀಯಾ,
ಅರಿಯಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಭಾವನಾಯ;
ವಿಸುದ್ಧಿಕಾಮೇನ ತಪೋಧನೇನ,
ಭವಕ್ಖಯಂ ಪತ್ಥಯತಾ ಬುಧೇನ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಬಾವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೨೩. ತೇವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಕಥಾ
ಏತೇಸು ¶ ¶ ¶ ಯೇನ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ, ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಭವನ್ತಿ ಹಿ;
ತೇಸಂ ದಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಕಾಸನಮಿತೋ ಪರಂ.
ಇಮೇಸು ಪನ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗಞಾಣೇಸು ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಯೇನ ಞಾಣೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ತೇಸಂ ಪಹಾನಮೇವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತಾನಿ ಹಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ಸಂಯೋಜನಕಿಲೇಸಮಿಚ್ಛತ್ತಲೋಕಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯವಿಪಲ್ಲಾಸಗನ್ಥಾಗತಿಆಸವ- ಓಘಯೋಗನೀವರಣಪರಾಮಾಸಉಪಾದಾನಾನುಸಯಮಲಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥ- ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಪಹಾನಕರಾನಿ.
ತತ್ಥ ಸಂಯೋಜನಾನೀತಿ ದಸ ಸಂಯೋಜನಾನಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ರೂಪರಾಗಾರೂಪರಾಗಮಾನಉದ್ಧಚ್ಚಾವಿಜ್ಜಾತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಉದ್ಧಂಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಾನಿ ನಾಮ. ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ ಕಾಮರಾಗೋ ಪಟಿಘೋತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಅಧೋಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಾನಿ ನಾಮ.
ಕಿಲೇಸಾತಿ ದಸ ಕಿಲೇಸಾ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ಮಾನೋ ದಿಟ್ಠಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಥಿನಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ.
ಮಿಚ್ಛತ್ತಾತಿ ದಸ ಮಿಚ್ಛತ್ತಾ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಮಿಚ್ಛಾವಾಚಾ ಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾಆಜೀವೋ ಮಿಚ್ಛಾವಾಯಾಮೋ ಮಿಚ್ಛಾಸತಿ ಮಿಚ್ಛಾಸಮಾಧಿ ಮಿಚ್ಛಾಞಾಣಂ ಮಿಚ್ಛಾವಿಮುತ್ತೀತಿ.
ಲೋಕಧಮ್ಮಾತಿ ಅಟ್ಠ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ ಲಾಭೋ ಅಲಾಭೋ ಯಸೋ ಅಯಸೋ ನಿನ್ದಾ ಪಸಂಸಾ ಸುಖಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ. ಇಧ ಪನ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನ ¶ ಲಾಭಾದಿವತ್ಥುಕಸ್ಸ ಅನುನಯಸ್ಸ, ಅಲಾಭಾದಿವತ್ಥುಕಸ್ಸ ಪಟಿಘಸ್ಸ ಚೇತಂ ಲೋಕಧಮ್ಮಗಹಣೇನ ಗಹಣಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಮಚ್ಛರಿಯಾನೀತಿ ಪಞ್ಚ ಮಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಲಮಚ್ಛರಿಯಂ ಲಾಭಮಚ್ಛರಿಯಂ ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯಂ ¶ ವಣ್ಣಮಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ. ಇಮಾನಿ ಆವಾಸಾದೀಸು ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಾಧಾರಣಭಾವಂ ಅಸಹನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಾನಿ ಮಚ್ಛರಿಯಾನಿ.
ವಿಪಲ್ಲಾಸಾತಿ ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಅನತ್ತಅಸುಭೇಸುಯೇವ ¶ ವತ್ಥೂಸು ‘‘ನಿಚ್ಚಂ ಸುಖಂ ಅತ್ತಾ ಸುಭ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಚಿತ್ತವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ದಿಟ್ಠಿವಿಪಲ್ಲಾಸೋತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ.
ಗನ್ಥಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಗನ್ಥಾ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ, ಬ್ಯಾಪಾದೋ, ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ, ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋ ಕಾಯಗನ್ಥೋತಿ.
ಅಗತೀತಿ ಛನ್ದದೋಸಮೋಹಭಯಾನಿ. ಆಸವಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ – ಕಾಮರಾಗಭವರಾಗಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ. ಓಘಯೋಗಾನೀತಿಪಿ ತೇಸಮೇವಾಧಿವಚನಂ. ನೀವರಣಾನೀತಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಯೋ. ಪರಾಮಾಸೋತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅಧಿವಚನಂ.
ಉಪಾದಾನಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಕಾಮುಪಾದಾನಾದೀನೀತಿ. ಅನುಸಯಾತಿ ಸತ್ತ ಅನುಸಯಾ ಕಾಮರಾಗಾನುಸಯೋ ಪಟಿಘಮಾನದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಭವರಾಗಾವಿಜ್ಜಾನುಸಯೋತಿ. ಮಲಾತಿ ತಯೋ ಮಲಾ – ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋತಿ.
ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾತಿ ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಮುಸಾವಾದೋ ಪಿಸುಣವಾಚಾ ಫರುಸವಾಚಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ಅಭಿಜ್ಝಾ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ದಸ.
ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾತಿ ¶ ಲೋಭಮೂಲಾನಿ ಅಟ್ಠ, ದೋಸಮೂಲಾನಿ ದ್ವೇ, ಮೋಹಮೂಲಾನಿ ದ್ವೇತಿ ಇಮೇ ದ್ವಾದಸಾತಿ.
ಏತೇಸಂ ಸಂಯೋಜನಾದೀನಂ ಏತಾನಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಪಹಾನಕರಾನಿ. ಕಥಂ? ಸಂಯೋಜನೇಸು ತಾವ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಾ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಾ ಕಾಮರಾಗಪಟಿಘಾತಿ ಏತೇ ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಸೇಸಾ ಕಾಮರಾಗಪಟಿಘಾ ಓಳಾರಿಕಾ ದುತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಸುಖುಮಾ ತತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ, ರೂಪರಾಗಾದಯೋ ಪಞ್ಚಪಿ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ ಏವ.
ಕಿಲೇಸೇಸು ¶ ದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ, ದೋಸೋ ತತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝೋ, ಲೋಭಮೋಹಮಾನಥಿನಉದ್ಧಚ್ಚಅಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪಾನಿ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾನಿ.
ಮಿಚ್ಛತ್ತೇಸು ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಮುಸಾವಾದೋ ಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾಆಜೀವೋತಿ ಇಮೇ ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಪಿಸುಣವಾಚಾ ಫರುಸವಾಚಾತಿ ಇಮೇ ತತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಚೇತನಾಯೇವ ಚೇತ್ಥ ಮಿಚ್ಛಾವಾಚಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಮಿಚ್ಛಾವಾಯಾಮಸತಿಸಮಾಧಿವಿಮುತ್ತಿಞಾಣಾನಿ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾನಿ.
ಲೋಕಧಮ್ಮೇಸು ಪಟಿಘೋ ತತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝೋ, ಅನುನಯೋ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝೋ, ಯಸೇ ಪಸಂಸಾಯ ಚ ಅನುನಯೋ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝೋತಿ ಏಕೇ.
ಮಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾನಿ ಏವ.
ವಿಪಲ್ಲಾಸೇಸು ಪನ ಅನಿಚ್ಚೇ ನಿಚ್ಚಂ, ಅನತ್ತನಿ ಅತ್ತಾತಿ ಚ ಸಞ್ಞಾಚಿತ್ತದಿಟ್ಠಿವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ¶ , ದುಕ್ಖೇ ಸುಖಂ, ಅಸುಭೇ ಸುಭನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಅಸುಭೇ ಸುಭನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಚಿತ್ತವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ತತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ, ದುಕ್ಖೇ ಸುಖನ್ತಿ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ.
ಗನ್ಥೇಸು ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸಕಾಯಗನ್ಥಾ ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಯಗನ್ಥೋ ತತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝೋ, ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝೋವ.
ಅಗತಿಯೋ ¶ ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣವಜ್ಝಾ.
ಆಸವೇಸು ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಪಠಮಞಾಣವಜ್ಝೋ, ಕಾಮಾಸವೋ ತತಿಯಞಾಣವಜ್ಝೋ, ಇತರೇ ದ್ವೇ ಚತುತ್ಥಞಾಣವಜ್ಝಾ. ಓಘಯೋಗೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.
ನೀವರಣೇಸು ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾನೀವರಣಂ ಪಠಮಞಾಣವಜ್ಝಂ, ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ತೀಣಿ ತತಿಯಞಾಣವಜ್ಝಾನಿ, ಥಿನಮಿದ್ಧಉದ್ಧಚ್ಚಾನಿ ಚತುತ್ಥಞಾಣವಜ್ಝಾನಿ.
ಪರಾಮಾಸೋ ¶ ಪಠಮಞಾಣವಜ್ಝೋ.
ಉಪಾದಾನೇಸು ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮಾನಂ ವತ್ಥುಕಾಮವಸೇನ ‘‘ಕಾಮಾ’’ತಿ ಆಗತತ್ತಾ ರೂಪಾರೂಪೇಸು ರಾಗೋಪಿ ಕಾಮುಪಾದಾನೇ ಪತತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಞ್ಚ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ಚತುತ್ಥಞಾಣವಜ್ಝಂ, ಸೇಸಾನಿ ಪಠಮಞಾಣವಜ್ಝಾನಿ.
ಅನುಸಯೇಸು ದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾನುಸಯಾ ಪಠಮಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಕಾಮರಾಗಪಟಿಘಾನುಸಯಾ ತತಿಯಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಮಾನಭವರಾಗಾವಿಜ್ಜಾನುಸಯಾ ಚತುತ್ಥಞಾಣವಜ್ಝಾ.
ಮಲೇಸು ದೋಸಮಲಂ ತತಿಯಞಾಣವಜ್ಝಂ, ಇತರಾನಿ ಚತುತ್ಥಞಾಣವಜ್ಝಾನೇವ.
ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಮುಸಾವಾದೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಇಮೇ ಪಠಮಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಪಿಸುಣವಾಚಾ ಫರುಸವಾಚಾ ಬ್ಯಾಪಾದೋತಿ ತತಿಯಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ಅಭಿಜ್ಝಾ ಚತುತ್ಥಞಾಣವಜ್ಝಾವ.
ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚ ಪಠಮಞಾಣವಜ್ಝಾ, ದ್ವೇ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ತತಿಯಞಾಣವಜ್ಝಾ, ಸೇಸಾ ಚತುತ್ಥಞಾಣವಜ್ಝಾತಿ.
ಯಞ್ಚ ಯೇನ ವಜ್ಝಂ, ತಂ ತೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಂ ನಾಮ. ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏತೇಸಂ ಸಂಯೋಜನಾದೀನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಏತಾನಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ಪಹಾನಕರಾನೀ’’ತಿ.
ಏತೇಸು ¶ ಞಾಣೇಸು ಚ ಯೇನ ಯೇನ,
ಯೋ ಯೋ ಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಮುಪೇತಿ ಘಾತಂ;
ಸೋ ಸೋ ಅಸೇಸೇನ ಚ ತೇನ ತೇನ,
ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ ಸಾಧು ಮಯಾ ಪನೇವಂ.
ಕಿಲೇಸಪಹಾನಕ್ಕಮಕಥಾಯಂ.
ಪರಿಞ್ಞಾದೀನಿ ¶ ¶ ಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಯಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ಥುನಾ;
ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮಯೇ ತಾನಿ, ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಇತೋ ಪರಂ.
ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪನೇತೇಸು,
ಞಾಣಸ್ಸೇಕಕ್ಖಣೇ ಸಿಯಾ;
ಪರಿಞ್ಞಾ ಚ ಪಹಾನಞ್ಚ,
ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ಚ ಭಾವನಾ.
ಪರಿಞ್ಞಾದೀನಿ ಏತಾನಿ, ಕಿಚ್ಚಾನೇಕಕ್ಖಣೇ ಪನ;
ಯಥಾಸಭಾವತೋ ತಾನಿ, ಜಾನಿತಬ್ಬಾನಿ ವಿಞ್ಞುನಾ.
ಪದೀಪೋ ಹಿ ಯಥಾ ಲೋಕೇ, ಅಪುಬ್ಬಾಚರಿಮಂ ಇಧ;
ಚತ್ತಾರಿ ಪನ ಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಕರೋತೇಕಕ್ಖಣೇ ಪನ.
ಆಲೋಕಞ್ಚ ವಿದಂಸೇತಿ, ನಾಸೇತಿ ತಿಮಿರಮ್ಪಿ ಚ;
ಪರಿಯಾದಿಯತಿ ತೇಲಞ್ಚ, ವಟ್ಟಿಂ ಝಾಪೇತಿ ಏಕತೋ.
ಏವಂ ತಂ ಮಗ್ಗಞಾಣಮ್ಪಿ, ಅಪುಬ್ಬಾಚರಿಮಂ ಪನ;
ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಚ ಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಕರೋತೇಕಕ್ಖಣೇ ಪನ.
ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯೇನೇವ, ದುಕ್ಖಂ ಅಭಿಸಮೇತಿ ಸೋ;
ಪಹಾನಾಭಿಸಮಯೇನೇವ, ತಥಾ ಸಮುದಯಮ್ಪಿ ಚ.
ಭಾವನಾವಿಧಿನಾಯೇವ, ಮಗ್ಗಂ ಅಭಿಸಮೇತಿ ತಂ;
ಆರಮ್ಮಣಕ್ರಿಯಾಯೇವ, ನಿರೋಧಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ ಸೋ.
ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣಂ ದುಕ್ಖೇಪೇತಂ ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖಸಮುದಯೇಪೇತಂ ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧೇಪೇತಂ ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಯಾ ¶ ಪಟಿಪದಾಯಪೇತಂ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಯಥಾ ಪದೀಪೋ ವಟ್ಟಿಂ ಝಾಪೇತಿ, ಏವಂ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ ದುಕ್ಖಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ. ಯಥಾ ಅನ್ಧಕಾರಂ ನಾಸೇತಿ, ಏವಂ ಸಮುದಯಂ ಪಜಹತಿ. ಯಥಾ ಆಲೋಕಂ ವಿದಂಸೇತಿ, ಏವಂ ಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯತಾಯ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಿಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ. ಯಥಾ ತೇಲಂ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ, ಏವಂ ಕಿಲೇಸಪರಿಯಾದಾನೇನ ನಿರೋಧಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.
ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಯಥಾದಿಚ್ಚೋ, ಅಪುಬ್ಬಾಚರಿಮಂ ಪನ;
ಚತ್ತಾರಿ ಪನ ಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಕರೋತೇಕಕ್ಖಣೇ ಇಧ.
ಓಭಾಸೇತಿ ¶ ಚ ರೂಪಾನಿ, ನಾಸೇತಿ ತಿಮಿರಮ್ಪಿ ಚ;
ಆಲೋಕಞ್ಚ ವಿದಂಸೇತಿ, ಸೀತಞ್ಚ ಪಟಿಹಞ್ಞತಿ.
ಯಥಾ ಚ ಮಹತೀ ನಾವಾ, ಅಪುಬ್ಬಾಚರಿಮಂ ಪನ;
ಚತ್ತಾರಿ ಪನ ಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಕರೋತೇಕಕ್ಖಣೇ ಪನ.
ಜಹತೀ ಓರಿಮಂ ತೀರಂ, ಸೋತಂ ಛಿನ್ದತಿ ಸಾ ಪನ;
ತಥಾ ವಹತಿ ಭಣ್ಡಞ್ಚ, ತೀರಮಪ್ಪೇತಿ ಪಾರಿಮಂ.
ನಾವಾಯೋರಿಮತೀರಸ್ಸ, ಯಥಾ ಪಜಹನಂ ಪನ;
ತಥೇವ ಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಜಾನನಂ.
ಯಥಾ ¶ ಛಿನ್ದತಿ ತಂ ಸೋತಂ, ತಣ್ಹಂ ಜಹತಿ ತಂ ತಥಾ;
ಯಥಾ ವಹತಿ ತಂ ಭಣ್ಡಂ, ಸಹಜಾತಾದಿನಾ ಪನ.
ತಥೇವ ಪಚ್ಚಯತ್ತೇನ, ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ ನಾಮ ಸೋ;
ಯಥಾ ಪಾರಂ ಪನ ಏವಂ, ನಿರೋಧಾರಮ್ಮಣಂ ಭವೇ.
ಲೋಕುತ್ತರೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಯಾ ಲೋಕುತ್ತರಭಾವನಾ;
ಸಾ ಸಙ್ಖೇಪನಯೇನೇವಂ, ಮಯಾ ಸಾಧು ಪಕಾಸಿತಾ.
ಕೋ ¶ ಹಿ ನಾಮ ನರೋ ಲೋಕೇ,
ಲೋಕುತ್ತರಸುಖಾವಹಂ;
ಭಾವನಂ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯ,
ನ ಚ ಭಾವೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ಇಮಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಹಿತಭಾವನಂ ವನಂ,
ಉಪೇತಿ ಯೋ ವೇ ಸುಖಸಂಹಿತಂ ಹಿತಂ;
ವಿಧೂಯ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನುತ್ತಮಂ ತಮಂ,
ಉಪೇತಿ ಚಾವಿಗ್ಗಹಕಮ್ಪದಂ ಪದಂ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ತೇವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೨೪. ಚತುವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸೋ
ಯೇಸಂ ¶ ¶ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಾನಂ, ವಸಾ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಇಮೇ;
ಧಮ್ಮಾ ತೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಚಾಹಂ, ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮಿತೋ ಪರಂ.
ಕತಮೇ ಪಚ್ಚಯಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಹೇತಾರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಅನನ್ತರಸಮನನ್ತರಸಹಜಾತ- ಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯೂಪನಿಸ್ಸಯಪುರೇಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಾಸೇವನಕಮ್ಮವಿಪಾಕಾಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯ- ಝಾನಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಅತ್ಥಿನತ್ಥಿವಿಗತಾವಿಗತವಸೇನ ಚತುವೀಸತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ.
ತತ್ಥ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೋತಿ ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಅಮೋಹೋತಿ ಇಮೇ ಛ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಾ. ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋತಿ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಂ ಯಂ ಯಂ ಧಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ತೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ.
ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋತಿ ¶ ಏತ್ಥ ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿವಸೇನ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿ ಛನ್ದಚಿತ್ತವೀರಿಯವೀಮಂಸಾವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ, ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿ ಪನ ದೋಮನಸ್ಸವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಾಕುಸಲವಿಪಾಕೇ ಚ ಅನಿಟ್ಠಸಮ್ಮತಞ್ಚ ರೂಪಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ. ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅನನ್ತರನಿರುದ್ಧಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ತಥಾ ಸಮನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋಪಿ.
ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯೋತಿ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ, ಮಹಾಭೂತಾ ಚೇವ ಹದಯವತ್ಥು ಚ. ತಥಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪಚ್ಚಯೋಪಿ. ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋತಿ ವತ್ಥುರೂಪಾನಿ ಚೇವ ಮಹಾಭೂತಾ, ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಚ. ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಾನನ್ತರಪಕತೂಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ತಿವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಸ್ಸಯೋ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಯೇವ, ಅನನ್ತರೂಪನಿಸ್ಸಯೋ ಪನ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋವ, ಪಕತೂಪನಿಸ್ಸಯೋ ಪನ ಕಾಯಿಕಸುಖದುಕ್ಖಉತುಭೋಜನಸೇನಾಸನಪುಗ್ಗಲಾ ಸದ್ಧಾಸೀಲಸುತಚಾಗಪಞ್ಞಾರಾಗದೋಸಮೋಹಾದಯೋ ¶ ಚ.
ಪುರೇಜಾತಪಚ್ಚಯೋತಿ ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ವತ್ಥುಪುರೇಜಾತೋ ನಾಮ ವತ್ಥುರೂಪಾನಿ, ಆರಮ್ಮಣಪುರೇಜಾತೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನರೂಪಾದೀನೇವ. ಪಚ್ಛಾಜಾತಪಚ್ಚಯೋತಿ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಚ. ಆಸೇವನಪಚ್ಚಯೋತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಆವಜ್ಜನದ್ವಯಂ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಕುಸಲಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾವ.
ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೋತಿ ¶ ಸಹಜಾತನಾನಕ್ಖಣಿಕವಸೇನ ದುವಿಧೋ. ತತ್ಥ ಸಹಜಾತಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಏವ, ನಾನಕ್ಖಣಿಕಾ ಪನ ಸಾಸವಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾ, ಅನಾಸವಕುಸಲಚೇತನಾ ಅನನ್ತರಮೇವ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ. ವಿಪಾಕಪಚ್ಚಯೋತಿ ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ. ಆಹಾರಪಚ್ಚಯೋತಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಫಸ್ಸಚೇತನಾವಿಞ್ಞಾಣವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ.
ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋತಿ ¶ ರೂಪಸತ್ತಕಮನಜೀವಿತಸುಖದುಕ್ಖಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಉಪೇಕ್ಖಾಸದ್ಧಾವೀರಿಯ- ಸತಿಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಅಞ್ಞತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ವೀಸತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ತೇಸು ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ವೀಸತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಝಾನಪಚ್ಚಯೋತಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧೋ. ಮಗ್ಗಪಚ್ಚಯೋತಿ ದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಕಪ್ಪವಾಯಾಮಸತಿಸಮಾಧಿವಾಚಾಕಮ್ಮನ್ತಾಜೀವಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ನವವಿಧೋ.
ಸಮ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೋತಿ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾವ. ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೋತಿ ವತ್ಥುಪುರೇಜಾತಾನಿ ಚೇವ ಪಚ್ಛಾಜಾತಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಚ. ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಕಬಳೀಕಾರಆಹಾರಆರಮ್ಮಣಪುರೇಜಾತಾನಿ ಚೇವ ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೇ ವುತ್ತಧಮ್ಮಾಪಿ ಚ. ನತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋವ. ತಥಾ ವಿಗತಪಚ್ಚಯೋ ಚ. ಅವಿಗತಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋವ. ಏವಮಿಮೇ ಚತುವೀಸತಿ ಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮ.
ಏತ್ಥ ಪನ ಕತಿಹಾಕಾರೇಹಿ ರೂಪಂ ರೂಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ? ಯಥಾರಹಂ ಸಹಜಾತಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯಾಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯಅತ್ಥಿಅವಿಗತವಸೇನ ಸತ್ತಧಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ.
ರೂಪಂ ಅರೂಪಸ್ಸ ಯಥಾರಹಂ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಸಹಜಾತಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯೂಪನಿಸ್ಸಯಪುರೇಜಾತಿನ್ದ್ರಿಯವಿಪ್ಪ- ಯುತ್ತಅತ್ಥಿಅವಿಗತವಸೇನ ಏಕಾದಸಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ.
ರೂಪಂ ರೂಪಾರೂಪಸ್ಸಾತಿ ನತ್ಥಿ.
ಸತ್ತಧಾ ರೂಪಂ ರೂಪಸ್ಸ, ಭವತೇಕಾದಸೇಹಿ ತಂ;
ಪಚ್ಚಯೋ ನಾಮಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಮಿಸ್ಸಕಸ್ಸ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ತು.
ಅರೂಪಂ ಅರೂಪಸ್ಸ ಯಥಾರಹಂ ಹೇತಾರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಅನನ್ತರಸಮನನ್ತರಸಹಜಾತಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯೂಪನಿಸ್ಸಯಾ- ಸೇವನಕಮ್ಮವಿಪಾಕಾಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯಝಾನಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಅತ್ಥಿನತ್ಥಿವಿಗತಾವಿಗತ- ವಸೇನ ¶ ¶ ಏಕವೀಸತಿಧಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ.
ಅರೂಪಂ ¶ ರೂಪಸ್ಸ ಯಥಾರಹಂ ಹೇತಾಧಿಪತಿಸಹಜಾತಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಛಾಜಾತಕಮ್ಮವಿಪಾಕಾಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯ- ಝಾನಮಗ್ಗವಿಪ್ಪಯುತ್ತಅತ್ಥಿಅವಿಗತವಸೇನ ಪನ್ನರಸಧಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ.
ಅರೂಪಂ ರೂಪಾರೂಪಸ್ಸ ಯಥಾರಹಂ ಹೇತಾಧಿಪತಿಸಹಜಾತಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯಕಮ್ಮವಿಪಾಕಾಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯಝಾನಮಗ್ಗ- ಅತ್ಥಿಅವಿಗತವಸೇನ ತೇರಸಧಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ.
ಏಕವೀಸತಿಧಾ ನಾಮಂ, ಪಚ್ಚಯೋ ಭವತತ್ತನೋ;
ತಿಪಞ್ಚಹಿ ತಂ ರೂಪಸ್ಸ, ಉಭಿನ್ನಂ ತೇರಸಧಾ ಪನ.
ರೂಪಾರೂಪಂ ರೂಪಸ್ಸ ಯಥಾರಹಂ ಸಹಜಾತನಿಸ್ಸಯಅತ್ಥಿಅವಿಗತವಸೇನ ಚತುಧಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ.
ರೂಪಾರೂಪಂ ಅರೂಪಸ್ಸ ಯಥಾರಹಂ ಸಹಜಾತಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯಿನ್ದ್ರಿಯಅತ್ಥಿಅವಿಗತವಸೇನ ಛಧಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ.
ರೂಪಾರೂಪಂ ರೂಪಸ್ಸಾತಿ ನತ್ಥಿ.
ಉಭೋಪಿ ರೂಪಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಚತುಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಾ;
ಛಬ್ಬಿಧಾ ನಾಮಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಮಿಸ್ಸಕಸ್ಸ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ತು.
ಏತೇಸು ಪನ ಪಚ್ಚಯೇಸು ಕತಿ ರೂಪಾ, ಕತಿ ಅರೂಪಾ, ಕತಿಮಿಸ್ಸಕಾತಿ? ಪುರೇಜಾತಪಚ್ಚಯೋ ಏಕೋ ರೂಪಧಮ್ಮೋವ, ಹೇತುಅನನ್ತರಸಮನನ್ತರಪಚ್ಛಾಜಾತಾಸೇವನಕಮ್ಮವಿಪಾಕಝಾನಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತನತ್ಥಿ- ವಿಗತಾನಂ ವಸೇನ ದ್ವಾದಸ ಪಚ್ಚಯಾ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾವ, ಸೇಸಾ ಪನ ಏಕಾದಸ ಪಚ್ಚಯಾ ರೂಪಾರೂಪಮಿಸ್ಸಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಪುನ ಕಾಲವಸೇನ ಹೇತುಸಹಜಾತಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯಪುರೇಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತವಿಪಾಕಾಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯಝಾನಮಗ್ಗ- ಸಮ್ಪಯುತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಅತ್ಥಿಅವಿಗತಾನಂ ¶ ವಸೇನ ಪನ್ನರಸ ಪಚ್ಚಯಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾವ ಹೋನ್ತಿ. ಅನನ್ತರಸಮನನ್ತರಾಸೇವನನತ್ಥಿವಿಗತಪಚ್ಚಯಾ ಅತೀತಾವ, ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೋ ಅತೀತೋ ವಾ ಹೋತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ವಾ, ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಾ ¶ ಪನ ತಿಕಾಲಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಕಾಲವಿನಿಮುತ್ತಾ ಚ.
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾವ ಹೋನ್ತೇತ್ಥ,
ಪಚ್ಚಯಾ ದಸ ಪಞ್ಚ ಚ;
ಅತೀತಾ ಏವ ಪಞ್ಚೇಕೋ,
ದ್ವೇಕಾಲಿಕೋವ ದಸ್ಸಿತೋ;
ತಯೋ ತಿಕಾಲಿಕಾ ಚೇವ,
ವಿನಿಮುತ್ತಾಪಿ ಕಾಲತೋ.
ಸಬ್ಬೇ ¶ ಪನಿಮೇ ಚತುವೀಸತಿ ಪಚ್ಚಯಾ ಯಥಾರಹಂ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಸ್ಸಯಕಮ್ಮಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಾನಂ ವಸೇನ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೇ ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸೋ ನಾಮ
ಚತುವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
ನಿಗಮನಕಥಾ
ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೋಯಂ, ವರೋ ಪರಮಗಮ್ಭೀರೋ;
ಇಚ್ಛತಾ ನಿಪುಣಂ ಬುದ್ಧಿಂ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪನ ಸೋತಬ್ಬೋ.
ಸುಮತಿಮತಿವಿಚಾರಬೋಧನೋ,
ವಿಮತಿವಿಮೋಹವಿನಾಸನೋ ಅಯಂ;
ಕುಮತಿಮತಿಮಹಾತಮೋನಾಸೋ,
ಪಟುಮತಿಭಾಸಕರೋ ಮತೋ ಮಯಾ.
ಯತೋ ¶ ಸುಮತಿನಾ ಮತೋ ನಾಮತೋ,
ಆಯಾಚಿತಸಮ್ಮಾನತೋ ಮಾನತೋ;
ತತೋ ಹಿ ರಚಿತೋ ಸದಾ ತೋಸದಾ,
ಮಯಾ ಹಿತವಿಭಾವನಾ ಭಾವನಾ.
ಅತ್ಥತೋ ¶ ಗನ್ಥತೋ ಚಾಪಿ, ಯುತ್ತಿತೋ ಚಾಪಿ ಏತ್ಥ ಚ;
ಅಯುತ್ತಂ ವಾ ವಿರುದ್ಧಂ ವಾ, ಯದಿ ದಿಸ್ಸತಿ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ.
ಪುಬ್ಬಾಪರಂ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ, ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ;
ಧೀಮತಾ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನ ದೋಸತೋ.
ತಿವಿಧಾ ಬ್ಯಪ್ಪಥಾನಞ್ಹಿ, ಗತಿಯೋ ದುಬ್ಬಿಧಾಪಿ ಚೇ;
ತಸ್ಮಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ, ವೇದಿತಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಿನಾ.
ನಿಕಾಯನ್ತರಲದ್ಧೀಹಿ, ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸೋ ಅನಾಕುಲೋ;
ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಂ, ವಾಚನಾಮಗ್ಗನಿಸ್ಸಿತೋ.
ಮಧುರಕ್ಖರಸಂಯುತ್ತೋ, ಅತ್ಥೋ ಯಸ್ಮಾ ಪಕಾಸಿತೋ;
ತಸ್ಮಾ ಹಿತತ್ಥಕಾಮೇನ, ಕಾತಬ್ಬೋ ಏತ್ಥ ಆದರೋ.
ಸದ್ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಕಾಮೇನ, ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಯಂ ಮಯಾ;
ಪುಞ್ಞಮಧಿಗತಂ ತೇನ, ಸುಖಂ ಪಪ್ಪೋನ್ತು ಪಾಣಿನೋ.
ಅನ್ತರಾಯಂ ವಿನಾ ಚಾಯಂ, ಯಥಾಸಿದ್ಧಿಮುಪಾಗತೋ;
ತಥಾ ಕಲ್ಯಾಣಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಸಿದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತು ಪಾಣಿನಂ.
ನರನಾರಿಗಣಾಕಿಣ್ಣೇ ¶ , ಅಸಂಕಿಣ್ಣಕುಲಾಕುಲೇ;
ಫೀತೇ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನೇ, ಸುಪಸನ್ನಸಿತೋದಕೇ.
ನಾನಾರತನಸಮ್ಪುಣ್ಣೇ, ವಿವಿಧಾಪಣಸಙ್ಕಟೇ;
ಕಾವೇರಪಟ್ಟನೇ ರಮ್ಮೇ, ನಾನಾರಾಮೋಪಸೋಭಿತೇ.
ಕೇಲಾಸಸಿಖರಾಕಾರಪಾಸಾದಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ;
ಕಾರಿತೇ ಕಣ್ಹದಾಸೇನ, ದಸ್ಸನೀಯೇ ಮನೋರಮೇ.
ವಿಹಾರೇ ¶ ವಿವಿಧಾಕಾರಚಾರುಪಾಕಾರಗೋಪುರೇ;
ತತ್ಥ ಪಾಚೀನಪಾಸಾದೇ, ಮಯಾ ನಿವಸತಾ ಸದಾ.
ಅಸಲ್ಲೇಖಮಸಾಖಲ್ಯೇ, ಸೀಲಾದಿಗುಣಸೋಭಿನಾ;
ಅಯಂ ಸುಮತಿನಾ ಸಾಧು, ಯಾಚಿತೇನ ಕತೋ ಸತಾ.
ದೇವಾ ¶ ಕಾಲೇನ ವಸ್ಸನ್ತು, ವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸವಲಾಹಕಾ;
ಪಾಲಯನ್ತು ಮಹೀಪಾಲಾ, ಧಮ್ಮತೋ ಸಕಲಂ ಮಹಿಂ.
ಯಾವ ತಿಟ್ಠತಿ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಹಿಮವಾ ಪಬ್ಬತುತ್ತಮೋ;
ತಾವ ತಿಟ್ಠತು ಸದ್ಧಮ್ಮೋ, ಧಮ್ಮರಾಜಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋತಿ.
ಉರಗಪುರನಿವಸನೇನ ಆಚರಿಯೇನ ಭದನ್ತಬುದ್ಧದತ್ತೇನ ಸೀಲಾಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಕತೋ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೋ ನಾಮಾಯಂ.
ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.
ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ
ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ
ಸಮ್ಮಾ ¶ ¶ ಸಮ್ಮಾಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮಪ್ಪಕಾಸನಂ;
ಸಂಘಂ ಸಂಘುತ್ತಮಂ ಲೋಕೇ, ವನ್ದಿತ್ವಾ ವನ್ದನಾರಹಂ.
ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಂ, ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಸಮಾಸತೋ;
ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಂ, ವಣ್ಣನಾನಯನಿಸ್ಸಿತಂ.
೧. ಪಠಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ನಾಮತ್ತಯವಿಭಾಗೋ
ತತ್ಥ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಚೇತಸಿಕಂ, ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಮತಂ ತಿಧಾ;
ನಾಮಂ ರೂಪಂ ತು ದುವಿಧಂ, ಭೂತೋಪಾದಾಯಭೇದತೋ.
ಕಾಮಭೂಮಾದಿಭೇದೇನ, ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ;
ಚೇತೋಯುತ್ತಾ ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸ, ಧಮ್ಮಾ ಚೇತಸಿಕಾ ಮತಾ.
ಚಕ್ಖುಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾ-ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯೋ;
ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಚಿತ್ತಞ್ಚ, ತಥಾ ಸನ್ತೀರಣದ್ವಯಂ.
ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತನ್ತಿ ಚ;
ಇಚ್ಚಾಹೇತುಕಚಿತ್ತಾನಿ, ಪುಞ್ಞಪಾಕಾನಿ ಅಟ್ಠಧಾ.
ಸೋಮನಸ್ಸಯುತಂ ತತ್ಥ, ಹಿತ್ವಾ ಸನ್ತೀರಣಂ ತಥಾ;
ಸತ್ತಾಕುಸಲಪಾಕಾನಿ, ತಾನೇವಾತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ.
ಪಞ್ಚದ್ವಾರಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಂ ¶ ಹಸನನ್ತಿ ಚ;
ಕ್ರಿಯಚಿತ್ತಮುದೀರಿತಂ, ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಅಹೇತುಕಂ.
ಏವಂ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧಂ, ಮಾನಸಂ ಹೋತಿಹೇತುಕಂ;
ಮೂಲಭೇದೇನಾಕುಸಲಂ, ಚಿತ್ತಂ ತು ತಿವಿಧಂ ಮತಂ.
ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತಂ ತಥಾ;
ದಿಟ್ಠಿಗತಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ, ವಿಪ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ ಭೇದಿತಂ.
ಅಸಙ್ಖಾರಂ ಸಸಙ್ಖಾರಮಿತಿ ಭಿನ್ನಂ ಪನಟ್ಠಧಾ;
ಲೋಭಮೂಲಂ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ತತ್ಥಾಕುಸಲಮಾನಸಂ.
ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ, ಪಟಿಘೇನ ಸಮಾಯುತಂ;
ದೋಸಮೂಲಮಸಙ್ಖಾರಂ, ಸಸಙ್ಖಾರನ್ತಿಪಿ ದ್ವಿಧಾ.
ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಹಗತಂ ¶ , ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಿತನ್ತಿ ಚ;
ಮೋಹಮೂಲಞ್ಚ ದುವಿಧಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಮಾಯುತಂ.
ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಾನೇವಂ, ಚಿತ್ತಾನೀತಿ ವಿಭಾವಯೇ;
ಹಿತ್ವಾಹೇತುಕಪಾಪಾನಿ, ಸೋಭನಾನಿ ತತೋ ಪರಂ.
ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತಂ ತಥಾ;
ದ್ವಿಧಾ ಞಾಣೇನ ಸಂಯುತ್ತಂ, ವಿಪ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ ಭೇದಿತಂ.
ಅಸಙ್ಖಾರಂ ಸಸಙ್ಖಾರಮಿತಿ ಭಿನ್ನಂ ಪನಟ್ಠಧಾ;
ಸಹೇತುಕಾಮಾವಚರ-ಪುಞ್ಞಪಾಕಕ್ರಿಯಾ ಭವೇ.
ಕಾಮೇ ತೇವೀಸ ಪಾಕಾನಿ, ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಾನಿ ವೀಸತಿ;
ಏಕಾದಸ ಕ್ರಿಯಾ ಚೇತಿ, ಚತುಪಞ್ಞಾಸ ಸಬ್ಬಥಾ.
ತಕ್ಕಚಾರಪೀತಿಸುಖೇಕಗ್ಗತಾಸಹಿತಂ ಪನ;
ಪಠಮಜ್ಝಾನಕುಸಲಂ, ವಿಪಾಕಞ್ಚ ಕ್ರಿಯಾ ತಥಾ.
ದುತಿಯಂ ತಕ್ಕತೋ ಹೀನಂ, ತತಿಯಂ ತು ವಿಚಾರತೋ;
ಚತುತ್ಥಂ ಪೀತಿತೋ ಹೀನಂ, ಉಪೇಕ್ಖೇಕಗ್ಗತಾಯುತಂ.
ಪಞ್ಚಮಂ ¶ ಪಞ್ಚದಸಧಾ, ರೂಪಾವಚರಮೀರಿತಂ;
ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಮೇವೇಕಮರೂಪಾವಚರಂ ಪನ.
ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ, ಪುಞ್ಞಪಾಕಕ್ರಿಯಾ ತಥಾ;
ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಞ್ಚ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಕಂ;
ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ದ್ವಾದಸಧಾ ಭವೇ.
ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ, ಫಲಚಿತ್ತಂ ತಥಾಪರಂ;
ಸಕದಾಗಾಮಾನಾಗಾಮಿ, ಅರಹತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಧಾ.
ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದೇನ, ಕತ್ವೇಕೇಕಂ ತು ಪಞ್ಚಧಾ;
ವಿತ್ಥಾರಾನುತ್ತರಂ ಚಿತ್ತಂ, ಚತ್ತಾಲೀಸವಿಧಂ ಭವೇ.
ರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ ¶ , ಗಯ್ಹನ್ತಾನುತ್ತರಾನಿ ಚ;
ಪಠಮಾದಿಜ್ಝಾನಭೇದೇ, ಆರುಪ್ಪಞ್ಚಾಪಿ ಪಞ್ಚಮೇ.
ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಾನೇವಂ, ಕುಸಲಾನೇಕವೀಸತಿ;
ಛತ್ತಿಂಸೇವ ವಿಪಾಕಾನಿ, ಕ್ರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ವೀಸತಿ.
ಏಕವೀಸಸತಂ ವಾಥ, ಏಕೂನನವುತೀವಿಧಂ;
ಚಿತ್ತಂ ತಂಸಮ್ಪಯೋಗೇನ, ಭಿನ್ನಾ ಚೇತಸಿಕಾ ತಥಾ.
ಫಸ್ಸೋ ಚ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ, ಚೇತನೇಕಗ್ಗತಾ ತಥಾ;
ಜೀವಿತಂ ಮನಸೀಕಾರೋ, ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಾ ಮತಾ.
ತಕ್ಕಚಾರಾಧಿಮೋಕ್ಖಾ ಚ, ವೀರಿಯಂ ಛನ್ದಪೀತಿಯೋ;
ಪಕಿಣ್ಣಕಾ ಛ ಅಕ್ಖಾತಾ, ತೇರಸಞ್ಞಸಮಾನತಾ.
ಪಕಿಣ್ಣಕಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣೇ, ವಿತಕ್ಕೋ ದುತಿಯಾದಿಸು;
ವಿಚಾರೋ ತತಿಯಾದಿಮ್ಹಿ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ತು ಕಙ್ಖಿತೇ.
ಸನ್ತೀರಣಮನೋಧಾತುತ್ತಿಕೇಸು ವೀರಿಯಂ ತಥಾ;
ಚತುತ್ಥಸುಖಿತೇ ಪೀತಿ, ಛನ್ದೋಹೇತುಮ್ಹಿ ಮೋಮುಹೇ.
ಛಸಟ್ಠಿ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ, ಏಕಾದಸ ಚ ಸೋಳಸ;
ಸತ್ತತಿ ವೀಸತಿ ಚೇವ, ತಾನಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ದೀಪಯೇ.
ಮೋಹಾಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪ-ಮುದ್ಧಚ್ಚಂ ¶ ಸಬ್ಬಪಾಪಜಂ;
ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛೇರಕುಕ್ಕುಚ್ಚದೋಸಾ ತು ಪಟಿಘೇ ತಥಾ.
ಲೋಭೋ ಲೋಭೇ ತು ದಿಟ್ಠಿ ಚ, ದಿಟ್ಠಿಯುತ್ತೇ ವಿಯುತ್ತಕೇ;
ಮಾನೋ ಚ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ತು, ಸಸಙ್ಖಾರೇಸು ಪಞ್ಚಸು.
ಕಙ್ಖಿತೇ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿ, ಚುದ್ದಸಾಕುಸಲಾನಿಮೇ;
ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲೇಸ್ವೇವ, ನಿಯಮೇನ ವವತ್ಥಿತಾ.
ಸದ್ಧಾ ಸತಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ, ಅಲೋಭಾದೋಸಮಜ್ಝತಾ;
ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ, ಲಹುತಾ ಮುದುತಾ ತಥಾ.
ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ¶ ಚ ಪಾಗುಞ್ಞಉಜುತಾತಿ ಯುಗಾ ಛ ಚ;
ಏಕೂನವೀಸತಿ ಧಮ್ಮಾ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾವಿಯೋಗಿನೋ;
ಏಕೂನಸಟ್ಠಿಚಿತ್ತೇಸು, ಸೋಭನೇಸು ಪವತ್ತಿತಾ.
ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಚ ಕಮ್ಮನ್ತಾಜೀವಾತಿ ವಿರತೀ ಇಮಾ;
ಲೋಕುತ್ತರೇ ಸದಾ ಸಬ್ಬಾ, ಸಹ ಕಾಮಸುಭೇ ವಿಸುಂ.
ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ನಾನಾ, ರೂಪೇ ಪಞ್ಚಮವಜ್ಜಿತೇ;
ಕದಾಚಿ ಕಾಮೇ ಕುಸಲೇ, ಕ್ರಿಯಚಿತ್ತೇ ಸಹೇತುಕೇ.
ತಿಹೇತುಕೇಸು ಚಿತ್ತೇಸು, ಪಞ್ಞಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಲಬ್ಭತಿ;
ಏತೇ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಸೋಭನಾ.
ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛೇರಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿರತೀಕರುಣಾದಯೋ;
ನಾನಾ ಕದಾಚಿ ಮಾನೋ ಚ, ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ತಥಾ ಸಹ.
ಸತ್ತ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಜಾಯನ್ತಿ, ಛ ತು ಧಮ್ಮಾ ಯಥಾರಹಂ;
ಚುದ್ದಸಾಕುಸಲೇಸ್ವೇವ, ಸೋಭನೇಸ್ವೇವ ಸೋಭನಾ.
ದ್ವೇಪಞ್ಞಾಸ ಪನಿಚ್ಚೇವಂ, ಧಮ್ಮೇ ಸಙ್ಗಯ್ಹ ಮಾನಸೇ;
ಲಬ್ಭಮಾನೇ ವಿಭಾವೇಯ್ಯ, ಪಚ್ಚೇಕಮ್ಪಿ ವಿಚಕ್ಖಣೋ.
ಸೋಭನಞ್ಞಸಮಾನಾ ಚ, ಪಠಮೇ ವಿರತೀ ವಿನಾ;
ದುತಿಯಾದೀಸು ತಕ್ಕಞ್ಚ, ವಿಚಾರಂ ತತಿಯಾದಿಸು.
ಚತುತ್ಥಾದೀಸು ¶ ಪೀತಿಞ್ಚ, ಕರುಣಾದಿಞ್ಚ ಪಞ್ಚಮೇ;
ಹಿತ್ವಾ ನೇವ ವಿಯೋಜೇಯ್ಯ, ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾನ ಪಞ್ಚಧಾ.
ಪಞ್ಚತಿಂಸ ಚತುತ್ತಿಂಸ, ತೇತ್ತಿಂಸ ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ದ್ವತ್ತಿಂಸ ತಿಂಸ ಏವಾಥ, ಜಾಯನ್ತೀತಿ ಮಹಗ್ಗತೇ.
ಗಹೇತ್ವಾ ವಿರತೀ ಸಬ್ಬಾ, ಹಿತ್ವಾನ ಕರುಣಾದಯೋ;
ಪಠಮೇ ದುತಿಯಾದಿಮ್ಹಿ, ವಿತಕ್ಕಾದಿಂ ವಿನಾ ತಥಾ.
ಪಞ್ಚಧಾವ ¶ ಗಣೇಯ್ಯೇವಂ, ಛತ್ತಿಂಸಾ ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಪಞ್ಚತಿಂಸ ಚತುತ್ತಿಂಸ, ತೇತ್ತಿಂಸದ್ವಯಮುತ್ತರೇ.
ಸೋಭನಞ್ಞಸಮಾನಾ ಚ, ಕಾಮೇಸು ಕುಸಲೇ ಕ್ರಿಯೇ;
ಹಿತ್ವಾ ವಿರತಿಯೋ ಪಾಕೇ, ವಿರತೀಕರುಣಾದಯೋ.
ಞಾಣಯುತ್ತೇ ಸೋಮನಸ್ಸೇ, ವಿಯುತ್ತೇ ಞಾಣವಜ್ಜಿತಾ;
ಉಪೇಕ್ಖಕೇ ಪೀತಿಹೀನಾ, ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇ ದ್ವಯಂ ವಿನಾ.
ಚತುಧಾ ತಿವಿಧೇಸ್ವೇವಂ, ವಿಗಣೇಯ್ಯ ದ್ವಯಂ ದ್ವಯಂ;
ನ ಸನ್ತುಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತೇ, ಕರುಣಾದೀತಿ ಕೇಚನ.
ಅಟ್ಠತಿಂಸ ಸತ್ತತಿಂಸದ್ವಯಂ ಛತ್ತಿಂಸಕಂ ಸುಭೇ;
ಪಞ್ಚತಿಂಸ ಚತುತ್ತಿಂಸದ್ವಯಂ ತೇತ್ತಿಂಸಕಂ ಕ್ರಿಯೇ.
ತೇತ್ತಿಂಸ ಪಾಕೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸದ್ವಯೇಕತಿಂಸಕಂ ಭವೇ;
ಸಹೇತುಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞಪಾಕಕ್ರಿಯಾಮನೇ.
ಮೋಹಾದಯೋ ಸಮಾನಾ ಚ, ಪಠಮೇ ಲೋಭದಿಟ್ಠಿಯಾ;
ತತಿಯೇ ಲೋಭಮಾನೇನ, ಜಾಯನ್ತೇಕೂನವೀಸತಿ.
ಅಟ್ಠಾರಸ ಪೀತಿಹೀನಾ, ಪಞ್ಚಮೇ ಸತ್ತಮೇ ತಥಾ;
ನವಮೇ ದೋಸಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮಚ್ಛರಿಸ್ಸಾಹಿ ವೀಸತಿ.
ಪಠಮಾದೀಸು ವುತ್ತಾವ, ದುತಿಯಾದೀಸು ಜಾಯರೇ;
ಥಿನಮಿದ್ಧೇನೇಕವೀಸ, ವೀಸ ದ್ವೇವೀಸತಿಕ್ಕಮಾ.
ಛನ್ದಪೀತಿಂ ¶ ವಿನುದ್ಧಚ್ಚೇ, ಕಙ್ಖಿತೇ ನಿಚ್ಛಯಂ ವಿನಾ;
ಪಞ್ಚದಸೇವ ಕಙ್ಖಾಯ, ಅಸುಭೇಸು ವಿಭಾವಯೇ.
ಸಿತೇ ಸಮಾನಾ ನಿಚ್ಛನ್ದಾ, ದ್ವಾದಸೇಕಾದಸೇವ ತು;
ಪೀತಿಂ ಹಿತ್ವಾನ ವೋಟ್ಠಬ್ಬೇ, ವೀರಿಯಂ ಸುಖತೀರಣೇ.
ದ್ವಯಂ ಹಿತ್ವಾ ಮನೋಧಾತು, ಉಪೇಕ್ಖಾತೀರಣೇ ದಸ;
ಸತ್ತ ಸಾಧಾರಣಾ ಏವ, ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಭವಾ.
ಇತಿ ¶ ಚೇತಸಿ ಸಮ್ಭೂತಾ,
ದ್ವೇಪಞ್ಞಾಸ ಯಥಾರಹಂ;
ಞೇಯ್ಯಾ ಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ,
ಚೇತೋಭೇದಪ್ಪಭೇದಿನೋ.
ಸುಞ್ಞತಞ್ಚಾನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ, ತಥಾಪಣಿಹಿತನ್ತಿ ಚ;
ತಿವಿಧಾಕಾರಮೀರೇನ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಮಮತಂ ಬುಧಾ.
ಯಂ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತನ್ತಂ, ತತ್ಥಾನುತ್ತರಮಾನಸಂ;
ಸುಞ್ಞತಾದಿವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ, ನಾಮಮಾಲಮ್ಬತೋ ಲಭೇ.
ಸೋಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತು ಚೇವ ತಥಾಪರಾ;
ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ ಚಾತಿ, ದುವಿಧಾ ಪರಿಯಾಯತೋ.
ತದೇತಂ ವಾನನಿಕ್ಖನ್ತಮಚ್ಚನ್ತಂ ಸನ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ;
ಅಸ್ಸಾಸಕರಣರಸಂ, ಖೇಮಭಾವೇನ ಗಯ್ಹತಿ.
ತಂ ನಾಮೇತೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ನಮನ್ತೀತಿ ತತೋಪರೇ;
ತೇಪಞ್ಞಾಸಾತಿ ನಾಮಾನಿ, ಚತುಪಞ್ಞಾಸ ಸಬ್ಬಥಾ.
ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಯೋಜನಾನಯಂ,
ಚಿತ್ತಮುತ್ತಮಮಿದಂ ಪಕಾಸಿತಂ;
ಸಾಧು ಚೇತಸಿ ನಿಧಾಯ ಪಣ್ಡಿತಾ,
ಸಾಧು ಸಾಸನಧರಾ ಭವನ್ತಿ ತೇ.
ಬುದ್ಧಪ್ಪವತ್ತಮವಗಾಹಿತಬೋಧಿಞಾಣ-
ಮಿಚ್ಚಾಭಿಧಮ್ಮಮವಗಾಹಿತಸಬ್ಬಧಮ್ಮಂ ¶ ;
ಓಗಯ್ಹ ನಾಮಗತರಾಸಿಮಸೇಸಯಿತ್ವಾ,
ಸಙ್ಗಯ್ಹ ಸಬ್ಬಮಿಧ ಯೋಜಿತಮಾದರೇನ.
ಇತಿ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇ ನಾಮತ್ತಯವಿಭಾಗೋ ನಾಮ
ಪಠಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೨. ದುತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಲಕ್ಖಣರಸುಪಟ್ಠಾನವಿಭಾಗೋ
ಸಭಾವೋ ¶ ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ, ಕಿಚ್ಚಸಮ್ಪಜ್ಜನಾ ರಸೋ;
ಗಯ್ಹಾಕಾರೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ಪದಟ್ಠಾನಂ ತು ಪಚ್ಚಯೋ.
ಅತ್ತುಪಲದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಾ, ಸಮ್ಪತ್ತಾ ಚ ಪನತ್ಥತೋ;
ಲಕ್ಖಣರಸುಪಟ್ಠಾನಾ, ವೋಹಾರಾಭೋಗಭೇದಿತಾ.
ತೇಪಞ್ಞಾಸಸಭಾವೇಸು, ತಸ್ಮಾ ಭೇದಂ ಯಥಾರಹಂ;
ಲಕ್ಖಣಾದಿಪ್ಪಕಾರೇಹಿ, ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಇತೋ ಪರಂ.
ಚಿನ್ತೇತೀತಿ ಭವೇ ಚಿತ್ತಂ, ಚಿನ್ತನಮತ್ತಮೇವ ವಾ;
ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಥ ವಾ ತೇನ, ಚಿನ್ತೇನ್ತೀತಿ ಚ ಗೋಚರಂ.
ಫುಸತೀತಿ ಭವೇ ಫಸ್ಸೋ, ಫುಸನಂ ವಾಥ ಕೇವಲಂ;
ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಥ ವಾ ತೇನ, ಫುಸನ್ತೀತಿ ಚ ಗೋಚರಂ.
ಏವಂ ಕತ್ತರಿ ಭಾವೇ ಚ, ಕರಣೇ ಚ ಯಥಾರಹಂ;
ತೇಪಞ್ಞಾಸಸಭಾವೇಸು, ಸದ್ದನಿಬ್ಬಚನಂ ನಯೇ.
ಆಲಮ್ಬಣಮನಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಂವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ;
ಸಹಜಾಧಿಟ್ಠಾನರಸಂ, ಚಿನ್ತಾಕಪ್ಪೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಆಲಮ್ಬಣಸಮೋಧಾನೋ ¶ ,
ಫಸ್ಸೋ ಫುಸನಲಕ್ಖಣೋ;
ಸಙ್ಘಟ್ಟನರಸೋ ತತ್ಥ,
ಸನ್ನಿಪಾತೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ವೇದನಾಲಮ್ಬಣರಸಾ, ಸಾ ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಾ;
ಗೋಚರಾನುಭವರಸಾ, ಅನುಭುತ್ತೀತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಆಕಾರಗಹಣಂ ¶ ಸಞ್ಞಾ, ಸಾ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ;
ನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪಾದನರಸಾ, ಉಪಲಕ್ಖಾತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಚೇತನಾ ಚಿತ್ತವಿಪ್ಫಾರಾ, ಸಾಯಂ ಬ್ಯಾಪಾರಲಕ್ಖಣಾ;
ಕಮ್ಮನ್ತಾಯೂಹನರಸಾ, ಸಂವಿಧಾನನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಏಕಗ್ಗತಾ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಸಾವಿಸಾಹಾರಲಕ್ಖಣಾ;
ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನರಸಾ ಚಿತ್ತಂ, ಸಮೋಧಾನನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಯಾಪನಂ ಸಹಜಾತಾನ-ಮನುಪಾಲನಲಕ್ಖಣಂ;
ಜೀವಿತಂ ಜೀವನರಸಂ, ಆಯುಬನ್ಧೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸಾರಣಾ ಮನಸೀಕಾರೋ, ಸಮನ್ನಾಹಾರಲಕ್ಖಣೋ;
ಸಂಯೋಜನರಸೋ ಚಿತ್ತ-ಪಟಿಪತ್ತೀತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸಙ್ಕಪ್ಪನಲಕ್ಖಣೋ ತಕ್ಕೋ, ಸಹಜಾಭಿನಿರೋಪನೋ;
ಆಲಮ್ಬಾಹನನರಸೋ, ಸನ್ನಿರುಜ್ಝೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ವಿಚಾರೋ ಅನುಸನ್ಧಾನೋ, ಅನುಮಜ್ಜನಲಕ್ಖಣೋ;
ಚಿತ್ತಾನುಯೋಜನರಸೋ, ಅನುಪೇಕ್ಖಾತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಅಸಂಸಪ್ಪೋ, ಸುಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣೋ;
ನಿಚ್ಚಲಾಪಾದನರಸೋ, ದಳ್ಹವುತ್ತೀತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ವೀರಿಯಂ ಪನ ವಾಯಾಮೋ, ಮಹುಸ್ಸಾಹನಲಕ್ಖಣೋ;
ಕಿಚ್ಚಾಸಂಸೀದನರಸೋ, ಉಪತ್ಥಮ್ಭೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಆಲಮ್ಬತ್ಥಿಕತಾ ¶ ಛನ್ದೋ, ಕತ್ತುಕಾಮತಲಕ್ಖಣೋ;
ಆಲಮ್ಬಣೇಸನರಸೋ, ಹತ್ಥಾದಾನನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸಹಜಾತಾನುಫರಣಾ, ಸಮ್ಪಿಯಾಯನಲಕ್ಖಣಾ;
ಸಮ್ಪೀನನರಸಾ ಪೀತಿ, ಪಾಮೋಜ್ಜಮಿತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಚೇತೋಸದ್ದಹನಂ ಸದ್ಧಾ, ಭೂತೋಕಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಾ;
ಹಿತಪಕ್ಖನ್ದನರಸಾ, ಅಧಿಮುತ್ತೀತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಅಸಮ್ಮೋಸಾ ¶ ಸಭಾವೇಸು, ಸತಿ ಧಾರಣಲಕ್ಖಣಾ;
ಧಮ್ಮಾಪಿಲಾಪನರಸಾ, ಅಪ್ಪಮಾದೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಹಿರೀ ಜೇಗುಚ್ಛಾ ಪಾಪೇಸು, ಸಾ ಹರಾಯನಲಕ್ಖಣಾ;
ಹೀಳಸಂಕೋಚನರಸಾ, ಪಾಪಲಜ್ಜಾತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಪಾಪಸಾರಜ್ಜಮೋತ್ತಪ್ಪಂ, ಉಬ್ಬೇಗುತ್ತಾಸಲಕ್ಖಣಂ;
ಭಯಸಙ್ಕೋಚನರಸಂ, ಅವಿಸ್ಸಾಸೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಅಲೋಭೋ ಅನಭಿಸಙ್ಗೋ, ಅಪರಿಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣೋ;
ಮುತ್ತಪ್ಪವತ್ತನರಸೋ, ಅಸಂಸಗ್ಗೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಅದೋಸೋ ಚಿತ್ತಸಾಖಲ್ಯಂ, ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜನಲಕ್ಖಣೋ;
ಸಣ್ಹಪ್ಪವತ್ತನರಸೋ, ಸೋಮ್ಮಭಾವೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಅಮೋಹೋ ಖಲಿತಾಭಾವೋ, ಪಟಿವಿಜ್ಝನಲಕ್ಖಣೋ;
ವಿಸಯೋಭಾಸನರಸೋ, ಪಟಿಬೋಧೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತೋಪೇಕ್ಖಾ, ಸಮೀಕರಣಲಕ್ಖಣಾ;
ಅಪಕ್ಖಪಾತನರಸಾ, ಸಮವಾಹೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ, ದರಥಾಭಾವಲಕ್ಖಣಾ;
ಅಪರಿಪ್ಫನ್ದನರಸಾ, ಸೀತಿಭಾವೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಲಹುತಾ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ, ಅದನ್ಧಾಕಾರಲಕ್ಖಣಾ;
ಅವಿತ್ಥಾರರಸಾ ಸಲ್ಲಹುಕವುತ್ತೀತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಮುದುತಾ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ, ಕಕ್ಖಳಾಭಾವಲಕ್ಖಣಾ;
ಕಿಚ್ಚಾವಿರೋಧನರಸಾ, ಅನುಕುಲ್ಯನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ¶ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ, ಅಲಂಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಾ;
ಪವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿರಸಾ, ಯೋಗಭಾವೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ತಥಾ ಪಾಗುಞ್ಞತಾ ದ್ವಿನ್ನಂ, ವಿಸದಾಕಾರಲಕ್ಖಣಾ;
ಸುಖಪ್ಪವತ್ತನರಸಾ, ಸೇರಿಭಾವೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಉಜುತಾ ¶ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ, ಕುಟಿಲಾಭಾವಲಕ್ಖಣಾ;
ಜಿಮ್ಹನಿಮ್ಮದನರಸಾ, ಉಜುವುತ್ತೀತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ವಚೀಸುದ್ಧಿ, ವಾಚಾಸಂಯಮಲಕ್ಖಣಾ;
ಮಿಚ್ಛಾವಾಚೋರಮರಸಾ, ವಚೀವೇಲಾತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮಂ ಕ್ರಿಯಾಸುದ್ಧಂ, ಸಮ್ಮಾಕರಣಲಕ್ಖಣಂ;
ಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮೋರಮರಸಂ, ಕ್ರಿಯಾವೇಲಾತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸಮ್ಮಾಜೀವೋ ವಿಸುದ್ಧೇಟ್ಠಿ, ಅಲ್ಲಿಟ್ಠಾಜೀವಲಕ್ಖಣೋ;
ಮಿಚ್ಛಾಜೀವೋರಮರಸೋ, ಸಮ್ಮಾವುತ್ತೀತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಕರುಣಾ ದೀನಸತ್ತೇಸು, ದುಕ್ಖಾಪನಯಲಕ್ಖಣಾ;
ಸೋತ್ಥಿತಾಪತ್ಥನರಸಾ, ಅನುಕಮ್ಪಾತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸುಖಟ್ಠಿತೇಸು ಮುದಿತಾ, ಅನುಮೋದನಲಕ್ಖಣಾ;
ಚೇತೋವಿಕಾಸನರಸಾ, ಅವಿರೋಧೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಚೇತೋಸಾರಜ್ಜನಾ ಲೋಭೋ, ಅಪರಿಚ್ಚಾಗಲಕ್ಖಣೋ;
ಆಲಮ್ಬಗಿಜ್ಝನರಸೋ, ಅಭಿಲಗ್ಗೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಚೇತೋಬ್ಯಾಪಜ್ಜನಂ ದೋಸೋ, ಸಮ್ಪದುಸ್ಸನಲಕ್ಖಣೋ;
ಆಲಮ್ಬಣಘಾತರಸೋ, ಚಣ್ಡಿಕ್ಕಮಿತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಚೇತೋಸಮ್ಮುಯ್ಹನಂ ಮೋಹೋ,
ಸೋ ಸಮ್ಮುಯ್ಹನಲಕ್ಖಣೋ;
ಸಭಾವಚ್ಛಾದನರಸೋ,
ಅನ್ಧಭಾವೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಪಾಪಾಜಿಗುಚ್ಛಾಹಿರಿಕಂ, ನಿಲ್ಲಜ್ಜಾಕಾರಲಕ್ಖಣಂ;
ಪಾಪೋಪಲಾಪನರಸಂ, ಮಲಗ್ಗಾಹೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಅಸಾರಜ್ಜನಮನೋತ್ತಪ್ಪಮನುತ್ತಾಸನಲಕ್ಖಣಂ ¶ ;
ಪಾಪಪಕ್ಖನ್ದನರಸಂ, ಪಾಗಬ್ಭಮಿತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ದಿಟ್ಠಿ ¶ ದಳ್ಹವಿಪಲ್ಲಾಸೋ, ಸಾ ಪರಾಮಾಸಲಕ್ಖಣಾ;
ತುಚ್ಛಾಭಿನಿವೇಸನರಸಾ, ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
‘‘ಅಹಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ, ಸೋ ಸಮುನ್ನತಿಲಕ್ಖಣೋ;
ಕೇತುಸಮ್ಪಗ್ಗಹರಸೋ, ಅಹಂಕಾರೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಪರಸಮ್ಪತ್ತೀಸು ಇಸ್ಸಾ, ಅಕ್ಖಮಾಕಾರಲಕ್ಖಣಾ;
ಚೇತೋವಿಕುಚನರಸಾ, ವಿಮುಖತ್ತನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಪರಿಗ್ಗಹೇಸು ಮಚ್ಛೇರಂ, ಸನ್ನಿಗೂಹನಲಕ್ಖಣಂ;
ಸಾಮಞ್ಞಾಸಹನರಸಂ, ವೇವಿಚ್ಛಮಿತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಚೇತೋಪಹನನಂ ಥೀನಂ, ತಂ ಸಂಸೀದನಲಕ್ಖಣಂ;
ಉಸ್ಸಾಹಭಞ್ಜನರಸಂ, ಸಂಖಿತ್ತತ್ತನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ವಿಘಾತೋ ಸಹಜಾತಾನಂ, ಮಿದ್ಧಂ ಮೋಹನಲಕ್ಖಣಂ;
ಸತ್ತಿಸಂಭಞ್ಜನರಸಂ, ಆತುರತ್ತನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಂ;
ಚೇತೋನವಟ್ಠಾನರಸಂ, ಭನ್ತತ್ತಮಿತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮನುಸೋಚನಲಕ್ಖಣಂ;
ಅತ್ತಾನುಸೋಚನರಸಂ, ಪಚ್ಛಾತಾಪೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಕಙ್ಖಾಯನಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ, ಅಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಾ;
ಅನೇಕಗಾಹನರಸಾ, ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಲಕ್ಖಣಾದೀಹಿ, ವಿಭಾವೇಯ್ಯ ವಿಚಕ್ಖಣೋ;
ತೇಪಞ್ಞಾಸಸಭಾವೇಸು, ಸಭಾವಾಕಾರಲಕ್ಖಣಂ.
ಲಕ್ಖಣತ್ಥಕುಸಲಾ ¶ ಸಲಕ್ಖಣೇ,
ಲಕ್ಖಣತ್ಥಪರಮೇಪಿ ಕೇವಲಂ;
ಲಕ್ಖಣುಗ್ಗಹಸುಖಾಯ ವಣ್ಣಯುಂ,
ಲಕ್ಖಣಾದಿಮುಖತೋ ಸಲಕ್ಖಣಂ.
ಅತ್ಥಂ ¶ ತಮೇವಮನುಗಮ್ಮ ಮಯೇತ್ಥ ವುತ್ತ-
ಮತ್ಥಾನಮತ್ಥನಯನತ್ಥಮನೇಕಧಾಪಿ;
ಪತ್ಥೇಯ್ಯ ಮೇತ್ಥ ವಚನತ್ಥನಯೇಹಿ ಞಾಣ-
ಮತ್ಥೇಸು ಬುದ್ಧವಚನತ್ಥನಯತ್ಥಿಕೇಹಿ.
ಇತಿ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಲಕ್ಖಣರಸುಪಟ್ಠಾನವಿಭಾಗೋ ನಾಮ
ದುತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೩. ತತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಭೇದಸಙ್ಗಹವಿಭಾಗೋ
ಏವಂ ಭೇದಸಭಾವೇಸು, ತೇಸ್ವೇವ ಪುನ ಸಙ್ಗಹಂ;
ಸಭಾವತ್ಥವಿಸೇಸೇಹಿ, ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಇತೋ ಪರಂ.
ಅಸಾಧಾರಣಞಾಣೇಹಿ, ಸತ್ಥಾ ವತ್ಥುವಿವೇಚಕೋ;
ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಭಾಗೇಹಿ, ಧಮ್ಮೇ ದಸ್ಸೇಸಿ ಚಕ್ಖುಮಾ.
ದಿಟ್ಠಿಭಿನಿವೇಸಟ್ಠೇನ, ಯಥಾಭೂತಸಭಾವತೋ;
ಪರಮಾಮಸತಿಚ್ಚೇಕಾ, ಪರಾಮಾಸೋತಿ ಭಾಸಿತಾ.
ಕಿಲೇಸಾಸುಚಿಭಾವೇನ, ವಣಸ್ಸಾವರಸೋ ವಿಯ;
ಆಲಿಮ್ಪನ್ತಾವ ಸನ್ತಾನಂ, ಸವನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಕಾಮತಣ್ಹಾ ಭವತಣ್ಹಾ, ದಿಟ್ಠಾವಿಜ್ಜಾತಿ ಆಸವಾ;
ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಟ್ಠೇನ, ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಸಭಾವತೋ.
ಏತೇವೋ ¶ ಘಾತಿ ವುತ್ತಾವ, ದ್ವಾರಾಲಮ್ಬಾಭಿವಾಹಿನೋ;
ಓತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪರಾಭೂತೇ, ಹರನ್ತಾ ಪಾಣಿನೋ ಭವೇ.
ಯೋಗಾತಿ ¶ ಚಾಹು ತೇ ಏವ, ಪಾಣಿನೋ ಭವಯನ್ತಕೇ;
ದ್ವಾರಾಲಮ್ಬಾಭಿಸಮ್ಬನ್ಧಾ, ಯನ್ತಬನ್ಧಾವ ಯೋಜಿತಾ.
ಸನ್ತಾನಮಧಿಗಣ್ಹನ್ತಾ, ಮಾಲುವಾವ ಮಹಾತರುಂ;
ಗಣ್ಹನ್ತಾ ದಳ್ಹಮಾಲಮ್ಬಂ, ಮಣ್ಡೂಕಮಿವ ಪನ್ನಗೋ.
ಕಾಮತಣ್ಹಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಉಪಾದಾನಾ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ;
ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಬ್ಬತ-ಮತ್ತವಾದೋತಿ ಭೇದಿತಾ.
ಕಾಯೇನ ಕಾಯಂ ಗನ್ಥೇನ್ತಾ, ದುಪ್ಪಮುಞ್ಚಾನುವೇಠಿನೋ;
ಕಥಿತಾ ಕಾಯಗನ್ಥಾತಿ, ತಣ್ಹಾಬ್ಯಾಪಾದದಿಟ್ಠಿಯೋ.
ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ, ಇತಿ ದಿಟ್ಠಿ ವಿಭೇದಿತಾ;
ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋ, ಇತಿ ಚೇವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ.
ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಪಲಿಬೋಧೇನ್ತಾ, ಭಾವನಾಪರಿಪನ್ಥಕಾ;
ಸನ್ತಾನಮಣ್ಡಕೋಸಾವ, ಪರಿಯೋನನ್ಧಕಾತಿ ಚ.
ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಚ ಬ್ಯಾಪಾದೋ, ಥಿನಮಿದ್ಧಞ್ಚ ಸಂಸಯೋ;
ಅವಿಜ್ಜುದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮಿತಿ ನೀವರಣಾ ಮತಾ.
ಆಗಾಳ್ಹಂ ಪರಿಯಾದಾಯ, ಓಗಯ್ಹನುಪ್ಪವತ್ತಿನೋ;
ಯೋಪ್ಪರೋಗಾವ ಸನ್ತಾನ-ಮನುಸೇನ್ತೀತಿ ಭಾಸಿತಾ.
ಕಾಮರಾಗೋ ಭವರಾಗೋ, ಪಟಿಘೋ ಮಾನದಿಟ್ಠಿಯೋ;
ಕಙ್ಖಾವಿಜ್ಜಾತಿ ಸತ್ತೇವ, ಛ ಧಮ್ಮಾನುಸಯಾ ಮತಾ.
ದ್ವಾರಾಲಮ್ಬಣಬನ್ಧೇನ, ಪಾಣೀನಂ ಭವಮಣ್ಡಲೇ;
ಸಂಯೋಜನಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ಪಾಸಬನ್ಧಾವ ಪಕ್ಖಿನಂ.
ಕಾಮರೂಪಾರೂಪರಾಗಾ, ಪಟಿಘೋ ಮೋಹಸಂಸಯೋ;
ದಿಟ್ಠಿ ಸೀಲಬ್ಬತಂ ಮಾನೋ, ಉದ್ಧಚ್ಚೇನ ದಸಾ ಭವೇ.
ರೂಪಾರೂಪರಾಗುದ್ಧಚ್ಚಂ, ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ವಿನಾ ಪುನ;
ಭವರಾಗಿಸ್ಸ ಮಚ್ಛೇರಂ, ಗಹೇತ್ವಾ ದಸಧಾ ಸಿಯುಂ.
ಸಂಕ್ಲೇಪಯನ್ತಿ ¶ ¶ ಸನ್ತಾನಂ, ಉಪಘಾತೇನ್ತಿ ಪಾಣಿನೋ;
ಸಹಜಾತೇಕ್ಲೇಸೇನ್ತೀತಿ, ಕಿಲೇಸಾತಿ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಚ ಮೋಹೋ ಚ,
ದಿಟ್ಠಿ ಮಾನೋ ಚ ಸಂಸಯೋ;
ಥಿನಾಹಿರಿಕನೋತ್ತಪ್ಪ-
ಮುದ್ಧಚ್ಚೇನ ಸಿಯುಂ ದಸ.
ನವಸಙ್ಗಹಿತಾ ಏತ್ಥ, ದಿಟ್ಠಿಲೋಭಾ ಪಕಾಸಿತಾ;
ಸತ್ತಸಙ್ಗಹಿತಾವಿಜ್ಜಾ, ಪಟಿಘೋ ಪಞ್ಚಸಙ್ಗಹೋ.
ಚತುಸಙ್ಗಹಿತಾ ಕಙ್ಖಾ, ಮಾನುದ್ಧಚ್ಚಾ ತಿಸಙ್ಗಹಾ;
ದುಕಸಙ್ಗಹಿತಂ ಥೀನಂ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮೇಕಸಙ್ಗಹಂ.
ದ್ವಿಧಾಹಿರಿಕನೋತ್ತಪ್ಪ-ಮಿಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಂ ತಥಾ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ದಸಧಾ ವುತ್ತಾ, ಪಾಪಕೇಸ್ವೇವ ಸಙ್ಗಹಾ.
ಪರಾಮಾಸಾಸವೋಘಾ ಚ, ಯೋಗುಪಾದಾನಗನ್ಥತೋ;
ನೀವಾರಣಾನುಸಯತೋ, ಸಂಯೋಜನಕಿಲೇಸತೋ.
ಚುದ್ದಸೇವ ತು ಸಙ್ಖೇಪಾ, ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸ ಭೇದತೋ;
ಯಥಾಧಮ್ಮಾನುಸಾರೇನ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಯೋಜಯೇ.
ತತೋಪರೇ ನೋಪರಾಮಾ-ಸಾದಿಭೇದಿತಸಙ್ಗಹಾ;
ಚಿತ್ತಂ ಚೇತಸಿಕಂ ರೂಪಂ, ನಿಬ್ಬಾನಮಿತಿ ದೀಪಯೇ.
ಇಚ್ಚಾಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ, ಞತ್ವಾ ಸಙ್ಗಹಮುತ್ತರಂ;
ಮಿಸ್ಸಕಾ ನಾಮ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಯಥಾಸಮ್ಭವತೋ ಕಥಂ;
ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಚ ಮೋಹೋ ಚ,
ಏಕನ್ತಾಕುಸಲಾ ತಯೋ;
ಅಲೋಭಾದೋಸಾಮೋಹೋ ಚ,
ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ತಥಾ.
ಪಾದಪಸ್ಸೇವ ¶ ಮೂಲಾನಿ, ಥಿರಭಾವಾಯ ಪಚ್ಚಯಾ;
ಮೂಲಭಾವೇನ ಧಮ್ಮಾನಂ, ಹೇತೂ ಧಮ್ಮಾ ಛ ದೀಪಿತಾ.
ವಿತಕ್ಕೋ ¶ ಚ ವಿಚಾರೋ ಚ, ಪೀತಿ ಚೇಕಗ್ಗತಾ ತಥಾ;
ಸೋಮನಸ್ಸಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ಚ ವೇದನಾ.
ಆಹಚ್ಚುಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಾ, ನಿಜ್ಝಾನಟ್ಠೇನ ಪಚ್ಚಯಾ;
ಝಾನಧಮ್ಮಾತಿ ಸತ್ಥಾಹ, ಪಞ್ಚ ವತ್ಥುಸಭಾವತೋ.
ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಚ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ವಾಯಾಮೋ ವಿರತಿತ್ತಯಂ;
ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಸಮಾಧೀ ಚ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಚ ಸಮ್ಭವಾ.
ಸಮ್ಮಾಮಿಚ್ಛಾ ಚ ನೀಯನ್ತಾ, ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೇನ ಪಚ್ಚಯಾ;
ಮಗ್ಗಙ್ಗಾ ದ್ವಾದಸಕ್ಖಾತಾ, ನವ ಧಮ್ಮಾ ಸಭಾವತೋ.
ಅತ್ತಭಾವಂ ಪವತ್ತೇನ್ತಾ, ಓಜಟ್ಠಮಕವೇದನಂ;
ಪಟಿಸನ್ಧಿನಾಮರೂಪ-ಮಾಹರನ್ತಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ,
ಫಸ್ಸೋ ಸಞ್ಚೇತನಾ ತಥಾ;
ವಿಞ್ಞಾಣಮಿತಿ ಚತ್ತಾರೋ,
ಆಹಾರಾತಿ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಹಜಾತಾನಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠೇನ ಪಚ್ಚಯಾ;
ಅತ್ತಾನಮಿಸ್ಸರಟ್ಠೇನ, ಅನುವತ್ತಾಪಕಾ ತಥಾ.
ಸದ್ಧಾ ಚ ಸತಿ ಪಞ್ಞಾ ಚ, ವೀರಿಯೇಕಗ್ಗತಾಪಿ ಚ;
ವೇದನಾ ಜೀವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಅಟ್ಠ ರೂಪಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚ.
ಕಥಂ ಜೀವಿತಮೇಕಂ ತು, ಸುಖಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ವೇದನಾ;
ಸೋಮನಸ್ಸಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ಚ ಭೇದಿತಾ.
ಪಞ್ಞಾದಿಮಗ್ಗೇನಞ್ಞಾತ-ಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಭವೇ;
ಮಜ್ಝೇ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಮನ್ತೇ, ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ತಥಾ.
ಸೋಳಸೇವ ¶ ಸಭಾವೇನ, ಇನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠವಿಭಾಗತೋ;
ಇನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ವುತ್ತಾನಿ, ಬಾವೀಸತಿ ವಿಭಾವಯೇ.
ದಳ್ಹಾಧಿಟ್ಠಿತಸನ್ತಾನಾ ¶ , ವಿಪಕ್ಖೇಹಿ ಅಕಮ್ಪಿಯಾ;
ಬಲವನ್ತಸಭಾವೇನ, ಬಲಧಮ್ಮಾ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಸದ್ಧಾ ಸತಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ, ವೀರಿಯೇಕಗ್ಗತಾ ತಥಾ;
ಪಞ್ಞಾಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪ-ಮಿಚ್ಚೇವಂ ನವಧಾ ಮತಾ.
ಜೇಟ್ಠಾ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಟ್ಠೇನ, ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಪವತ್ತಿಯಂ;
ಪಚ್ಚಯಾಧಿಪ್ಪತೇಯ್ಯೇನ, ಸಹಜಾನಂ ಯಥಾರಹಂ.
ಚತ್ತಾರೋಧಿಪತೀ ವುತ್ತಾ, ಆಧಿಪ್ಪಚ್ಚಸಭಾವತೋ;
ಛನ್ದೋ ಚಿತ್ತಞ್ಚ ವೀರಿಯಂ, ವೀಮಂಸಾತಿ ಚ ತಾದಿನಾ.
ಪಞ್ಚಸಙ್ಗಹಿತಾ ಪಞ್ಞಾ, ವಾಯಾಮೇಕಗ್ಗತಾ ಪನ;
ಚತುಸಙ್ಗಹಿತಾ ಚಿತ್ತಂ, ಸತಿ ಚೇವ ತಿಸಙ್ಗಹಾ.
ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ವೇದನಾ ಸದ್ಧಾ, ದುಕಸಙ್ಗಹಿತಾ ಮತಾ;
ಏಕೇಕಸಙ್ಗಹಾ ಸೇಸಾ, ಅಟ್ಠವೀಸತಿ ಭಾಸಿತಾ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ಸತ್ತಧಾ ಭೇದೋ, ವುತ್ತೋ ಮಿಸ್ಸಕಸಙ್ಗಹೋ.
ಹೇತುಝಾನಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಾ, ಆಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯತೋ ತಥಾ;
ಬಲಾಧಿಪ್ಪತಿತೋ ಚೇವ, ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಾದಿಮಿಸ್ಸತಾ;
ಛತ್ತಿಂಸೇವ ಸಭಾವೇನ, ಚತುಸಟ್ಠಿ ಪಭೇದತೋ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾನ, ವಿಭಾವೇಯ್ಯ ತತೋ ಪರಂ;
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಪಭೇದೇಸು, ಯಥಾಸಮ್ಭವತೋ ಕಥಂ.
ಸಿತಾವಜ್ಜನವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನತೀರಣಾ;
ಅಟ್ಠಾರಸಾಹೇತುಕಾವ, ಮೋಮೂಹಾ ಏಕಹೇತುಕಾ.
ಸೇಸಾ ತು ಕುಸಲಾ ಞಾಣವಿಯುತ್ತಾ ಚ ದ್ವಿಹೇತುಕಾ;
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾಪರೇ ಸತ್ತ-ಚತ್ತಾಲೀಸ ತಿಹೇತುಕಾ.
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಮಜ್ಝಾನಂ ¶ , ದ್ವಿಝಾನಙ್ಗಿಕಮೀರಿತಂ;
ಚತುತ್ಥಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಂ, ತಿಝಾನಂ ತತಿಯಂ ಮತಾ.
ಚತುಝಾನಂ ತು ದುತಿಯಂ, ಕಾಮೇ ಚ ಸುಖವಜ್ಜಿತಾ;
ಪಞ್ಚಝಾನಂ ತು ಪಠಮಂ, ಕಾಮೇ ಚ ಸುಖಿತಾ ಮತಾ.
ಪಠಮಾನುತ್ತರಂ ¶ ಝಾನಂ, ಅಟ್ಠಮಗ್ಗಙ್ಗಿಕಂ ಮತಂ;
ಸತ್ತಮಗ್ಗಙ್ಗಿಕಂ ನಾಮ, ಸೇಸಝಾನಮನುತ್ತರಂ.
ಲೋಕಿಯಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ, ತಥಾ ಕಾಮೇ ತಿಹೇತುಕಾ;
ಪಞ್ಚಮಗ್ಗಙ್ಗಿಕಾ ನಾಮ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಸೇಸಂ ಮಹಗ್ಗತಂ ಝಾನಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ;
ಞಾಣೇನ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ಚತುಮಗ್ಗಙ್ಗಿಕಾ ಮತಾ.
ಪಟಿಘುದ್ಧಚ್ಚಯುತ್ತಾ ಚ, ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ;
ತಿಮಗ್ಗಙ್ಗಂ ದುಮಗ್ಗಙ್ಗಂ, ಕಙ್ಖಿತಂ ಸಮುದೀರಿತಂ.
ನ ಹೋನ್ತಾಹೇತುಕೇ ಮಗ್ಗಾ, ಚಿತ್ತಟ್ಠಿತಿ ಚ ಕಙ್ಖಿತೇ;
ವಿದಿತಾ ನಿಯತತಾ ಚ, ಲೋಕಿಯೇಸು ನ ಉದ್ಧಟಾ.
ಕಾಮೇಸು ಕಬಳೀಕಾರೋ, ಅನಾಹಾರೋ ಅಸಞ್ಞಿನೋ;
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ, ಆಹಾರತ್ತಯಮೀರಿತಂ.
ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವಿಭಾವೇಯ್ಯ, ನವಧಾನುತ್ತರೇ ಬುಧೋ;
ಅಟ್ಠಧಾ ಸಮುದೀರೇಯ್ಯ, ಲೋಕಿಯೇಸು ತಿಹೇತುಕೇ.
ಸತ್ತಧಾ ಪನ ಞಾಣೇನ, ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇ ಪಕಾಸಯೇ;
ಸಿತವೋಟ್ಠಬ್ಬನಾಪುಞ್ಞೇ, ಪಞ್ಚಧಾ ಕಙ್ಖಿತೇ ಪನ.
ಚತುಧಾ ತಿವಿಧಾ ಸೇಸೇ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇ ಸಮೀರಯೇ;
ತಿಹೇತುಕಾ ಸತ್ತಬಲಾ, ಛಬಲಾ ತು ದುಹೇತುಕಾ.
ಚತುಬಲಾ ಅಕುಸಲಾ, ಕಙ್ಖಿತಂ ತಿಬಲಂ ಮತಂ;
ದ್ವಿಬಲಂ ಸಿತವೋಟ್ಠಬ್ಬ-ಮಬಲಂ ಸೇಸಮೀರಿತಂ.
ಜವನೇಧಿಪತೀನಂ ¶ ತು, ಯೋ ಕೋಚೇಕೋ ತಿಹೇತುಕೇ;
ದ್ವಿಹೇತುಕೇ ವಾ ಕುಸಲೇ, ವೀಮಂಸಾ ನೋಪಲಬ್ಭತಿ.
ಲೋಕಿಯೇಸು ವಿಪಾಕೇಸು,
ಮೋಹಮೂಲೇ ಅಹೇತುಕೇ;
ಯಥಾಸಮ್ಭವವುತ್ತಿತ್ತಾ,
ನತ್ಥಾಧಿಪತಿ ಕೋಚಿಪಿ.
ಸಮ್ಭೋತಿ ¶ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣೇ, ಪುಞ್ಞಪಾಕೇ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ;
ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ, ಪಾಪಪಾಕಮ್ಹಿ ಭಾಸಿತಂ.
ಸನ್ತೀರಣಞ್ಚ ಹಸನಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಾನಿ ಸೋಳಸ;
ಪಠಮಾದಿಚತುಜ್ಝಾನಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಯುತಂ ಭವೇ.
ದೋಮನಸ್ಸಯುತ್ತಾ ದ್ವೇವ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಪಕಾಸಿತಾ;
ತದಞ್ಞೇ ಪನ ಸಬ್ಬೇಪಿ, ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸುಪೇಕ್ಖಕಾ.
ವೇದನಾಸಮ್ಪಯೋಗಞ್ಚ, ವಿನಿಬ್ಭುಜ್ಜೇವಮಟ್ಠಧಾ;
ಹೇತುಯೋಗಾದಿಭೇದೇಹಿ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಪಕಾಸಿತಾ.
ತಂತಂವಿಯೋಗಭೇದಞ್ಚ, ಪಚ್ಚೇಕಮಥ ಮಿಸ್ಸಿತಂ;
ಯಥಾವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ, ಯಥಾಸಮ್ಭವತೋ ನಯೇ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಪನ ಯೋಜೇತ್ವಾ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಮಿಸ್ಸಕಂ;
ತತೋ ಞೇಯ್ಯಾ ವಿಸುದ್ಧಾ ಚ, ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಸಙ್ಗಹಾ.
ಕಾಯೇ ಚ ವೇದನಾಚಿತ್ತೇ, ಧಮ್ಮೇಸು ಚ ಯಥಾರಹಂ;
ಅಸುಭಂ ದುಕ್ಖಮನಿಚ್ಚ-ಮನತ್ತಾತಿ ಸುಪಟ್ಠಿತಾ.
ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಪನಿಚ್ಚೇಕಾ, ಕಿಚ್ಚಗೋಚರಭೇದತೋ;
ಸತಿಪಟ್ಠಾನನಾಮೇನ, ಚತ್ತಾರೋತಿ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಉಪ್ಪನ್ನಾನುಪ್ಪನ್ನಪಾಪ-ಪಹಾನಾನುಪ್ಪಾದನಾಯ ಚ;
ಅನುಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ವಾ, ನಿಬ್ಬತ್ತಿಅಭಿವುದ್ಧಿಯಾ.
ಪದಹನ್ತಸ್ಸ ¶ ವಾಯಾಮೋ, ಕಿಚ್ಚಾಭೋಗವಿಭಾಗತೋ;
ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನನಾಮೇನ, ಚತ್ತಾರೋತಿ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಾದಭೂತತ್ತಾ, ಇದ್ಧಿಪಾದಾತಿ ಭಾಸಿತಾ;
ಛನ್ದೋ ಚಿತ್ತಞ್ಚ ವೀರಿಯಂ, ವೀಮಂಸಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ.
ಪಞ್ಚ ಸದ್ಧಾ ಸತಿ ಪಞ್ಞಾ, ವೀರಿಯೇಕಗ್ಗತಾ ತಥಾ;
ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠೇನ, ಬಲಟ್ಠೇನ ಬಲಾನಿ ಚ.
ಸತಿ ಧಮ್ಮವಿಚಯೋ ಚ, ತಥಾ ವೀರಿಯಪೀತಿಯೋ;
ಪಸ್ಸದ್ಧೇಕಗ್ಗತಾಪೇಕ್ಖಾ, ಬುಜ್ಝನ್ತಸ್ಸಙ್ಗಭಾವತೋ.
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ¶ ವಿಸೇಸೇನ, ಸತ್ತ ಧಮ್ಮಾ ಪಕಾಸಿತಾ;
ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೇನ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಾದಿಅಟ್ಠಧಾ.
ಛಸಙ್ಗಹೇತ್ಥ ವಾಯಾಮೋ, ಸತಿಪಞ್ಞಾ ಸಮೀರಿತಾ;
ಪಞ್ಚಸಙ್ಗಹಿತಾ ನಾಮ, ಸಮಾಧಿ ಚತುಸಙ್ಗಹೋ.
ಸದ್ಧಾ ದುಸಙ್ಗಹಾ ವುತ್ತಾ, ಸೇಸಾ ಏಕೇಕಸಙ್ಗಹಾ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ಸತ್ತಧಾ ಭೇದೋ, ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಸಙ್ಗಹೋ.
ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನತೋ ಇದ್ಧಿಪಾದತೋ;
ಇನ್ದ್ರಿಯಬಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ, ಮಗ್ಗಭೇದಾ ಚ ಭಾಸಿತಾ.
ಛನ್ದೋ ಚಿತ್ತಮುಪೇಕ್ಖಾ ಚ, ಸದ್ಧಾಪಸ್ಸದ್ಧಿಪೀತಿಯೋ;
ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಚ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ವಾಯಾಮೋ ವಿರತಿತ್ತಯಂ.
ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಸಮಾಧೀತಿ, ದೀಪಿತಾ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾ;
ಚುದ್ದಸಾ ಧಮ್ಮತೋ ಹೋನ್ತಿ, ಸತ್ತತಿಂಸ ಪಭೇದತೋ.
ಯೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಬುಜ್ಝನ್ತೋ, ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ;
ಸಮತ್ತಾನುತ್ತರೇ ಹೋನ್ತಿ, ನ ವಾ ಸಙ್ಕಪ್ಪಪೀತಿಯೋ.
ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಲೋಕಿಯಮ್ಹಿ ಯಥಾರಹಂ;
ನಿಬ್ಬೇಧಭಾವನಾಕಾಲೇ, ಛಬ್ಬಿಸುದ್ಧಿಪವತ್ತಿಯಂ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ¶ ತಿವಿಧಾ ಭೇದಂ, ವಿಭಾವೇಯ್ಯ ಯಥಾರಹಂ;
ಸಭಾವಭೇದಭಿನ್ನಾನಂ, ಸಭಾಗತ್ಥೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಂ.
ಭೇದಸಙ್ಗಹವಿದೂಹಿ ವಣ್ಣಿತಂ, ಭೇದಸಙ್ಗಹವಿಮುತ್ತಿಸಾಸನೇ;
ಭೇದಸಙ್ಗಹನಯತ್ಥಮುತ್ತಮಂ, ಭೇದಸಙ್ಗಹಮುಖಂ ಪಕಾಸಿತಂ.
ಧಮ್ಮಸಭಾವವಿಭಾಗಬುಧೇವಂ, ಧಮ್ಮದಿಸಮ್ಪತಿಸಾಸನಧಮ್ಮೇ;
ಧಮ್ಮವಿಭೂತಿವಿಭೂಸಿತಚಿತ್ತಾ, ಧಮ್ಮರಸಾಮತಭಾಗಿ ಭವನ್ತಿ.
ಇತಿ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಭೇದಸಙ್ಗಹವಿಭಾಗೋ ನಾಮ
ತತಿಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೪. ಚತುತ್ಥೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಪಕಿಣ್ಣಕವಿಭಾಗೋ
ಇತೋ ¶ ಪರಂ ಕಿಚ್ಚತೋ ಚ, ದ್ವಾರಾಲಮ್ಬಣವತ್ಥುತೋ;
ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲತೋ ಠಾನಾ, ಜನಕಾ ಚ ಯಥಾರಹಂ.
ಸಙ್ಗಹೋ ಚ ಪವತ್ತಿ ಚ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಪವತ್ತಿಸು;
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದವಸೇನೇವ, ಸಂಖಿಪಿತ್ವಾನ ನಿಯ್ಯತೇ.
ರೂಪಾರೂಪಮಹಾಪಾಕಾ, ಮುಪೇಕ್ಖಾತೀರಣದ್ವಯಂ;
ಚುತಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಾನಿ, ಚಿತ್ತಾನೇಕೂನವೀಸತಿ.
ಆವಜ್ಜನಂ ತು ಯುಗಳಂ, ದಸ್ಸನಂ ಸವನಂ ತಥಾ;
ಘಾಯನಂ ಸಾಯನಞ್ಚೇವ, ಫುಸನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ.
ತೀಣಿ ತೀರಣಚಿತ್ತಾನಿ, ಏಕಂ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಂ ಮತಂ;
ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಮನೋದ್ವಾರೇ, ತದಾವಜ್ಜನನಾಮಕಂ.
ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ¶ ಜವನಕಿಚ್ಚಾನೀತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ;
ಕ್ರಿಯಾ ಚಾವಜ್ಜನಂ ಹಿತ್ವಾ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಪ್ಫಲಂ.
ತದಾಲಮ್ಬಣಚಿತ್ತಾನಿ, ಭವನ್ತೇಕಾದಸೇವ ಹಿ;
ಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ, ಅಟ್ಠ ಸನ್ತೀರಣತ್ತಯಂ.
ಪಞ್ಚಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಭಾಸನ್ತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾತೀರಣದ್ವಯಂ;
ಚತುಕಿಚ್ಚಾ ಮಹಾಪಾಕಾ, ತಿಕಕಿಚ್ಚಾ ಮಹಗ್ಗತಾ.
ದುಕಿಚ್ಚಮಿತಿ ವೋಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಸುಖತೀರಣಮೀರಿತಂ;
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಜವನಮನೋಧಾತುತ್ತಿಕಂ ಪನ.
ಏಕಕಿಚ್ಚಾತಿ ಭಾಸನ್ತಿ, ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿ ವಿಭಾವಿನೋ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ಕಿಚ್ಚಭೇದೇನ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ವವತ್ಥಿತಾ.
ಚಕ್ಖುಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾ-ಕಾಯಧಾತು ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾ ಭವಙ್ಗಂ ತು, ಮನೋದ್ವಾರಂ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಘಾನಾದಯೋ ¶ ತಯೋ ರೂಪೇ, ಪಞ್ಚ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ತಥಾ;
ಅರೂಪೇ ನತ್ಥುಭಯತ್ಥ, ತದಾಲಮ್ಬಣಮಾನಸಂ.
ಛ ದ್ವಾರಾ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ, ಸತ್ತ ಕಾಮೀಸು ರೂಪಿಸು;
ದ್ವಾರತ್ತಯಂ ಛ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಮನೋದ್ವಾರಮರೂಪಿಸು.
ಪಟಿಸನ್ಧಾದಿಭೂತಾ ಹಿ, ಅವಸಾನೇ ಚುತಿಟ್ಠಿತಾ;
ಮಜ್ಝೇ ಭವಙ್ಗಂ ಛೇತ್ವಾನ, ಪಚ್ಚೇಕಂ ವೀಥಿ ಜಾಯತಿ.
ರೂಪಾದಾರಮ್ಮಣೇ ಚಕ್ಖು-ಪಸಾದಾದಿಮ್ಹಿ ಘಟ್ಟಿತೇ;
ಆವಜ್ಜನಾದಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಭವಙ್ಗದ್ವಿಚಲಾ ಪರಂ.
ಪರಿಣಾಮೇ ಭವಙ್ಗಸ್ಸ, ಆಲಮ್ಬೇ ಗಹಣಾರಹೇ;
ತಥಾ ವೀಥಿ ಮನೋದ್ವಾರೇ, ಯಥಾಸಮ್ಭವತೋ ಭವೇ.
ಆವಜ್ಜಾ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನತೀರಣಂ;
ವೋಟ್ಠಬ್ಬಕಾಮಜವನಂ, ತದಾಲಮ್ಬಣಮಾನಸಂ.
ಸತ್ತೇವಂ ¶ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಚತುದ್ದಸ;
ಚತುಪಞ್ಞಾಸ ವಿತ್ಥಾರಾ, ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಯಥಾರಹಂ.
ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿಭಙ್ಗಾನಂ, ವಸಾ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣಂ ತಯಂ;
ರೂಪಾನಂ ಠಿತಿ ಏಕೂನ-ಪಞ್ಞಾಸಞ್ಚ ದುಕೇ ದುಕಂ.
ಪರಿತ್ತೇತಿಪರಿತ್ತೇ ಚ, ಮಹನ್ತೇತಿಮಹನ್ತಕೇ;
ವೋಟ್ಠಬ್ಬಮೋಘಜವನಂ, ತದಾಲಮ್ಬನ್ತಿ ತಂ ಕಮಾ.
ಆವಜ್ಜನಞ್ಚ ಜವನಂ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ತು ಗೋಚರೇ;
ವಿಭೂತೇ ತು ತದಾಲಮ್ಬಂ, ವಿತ್ಥಾರಾ ಸತ್ತಸಟ್ಠಿ ತೇ.
ಕಾಮೇ ಜವನಸತ್ತಾಲ-ಮ್ಬಣಾನಂ ನಿಯಮೇ ಸತಿ;
ವಿಭೂತೇತಿಮಹನ್ತೇ ಚ, ತದಾಲಮ್ಬಣಮೀರಿತಂ.
ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಮನೋಧಾತು, ಪಚ್ಚೇಕಮ್ಹಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಯುಗಳಂ, ಪಚ್ಚೇಕಂ ತು ಪಕಾಸಿತಂ.
ಮನೋದ್ವಾರೇ ತು ಜವನಂ, ಮಹಗ್ಗತಮನುತ್ತರಂ;
ಸುಖತೀರಣವೋಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಪರಿತ್ತಜವನಂ ಛಸು.
ಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ¶ , ಉಪೇಕ್ಖಾತೀರಣದ್ವಯಂ;
ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಜಾಯನ್ತಿ, ವೀಥಿಮುತ್ತಾನಿ ಚೇಕದಾ.
ಸತ್ತತಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ, ವಿಪಾಕಾ ತು ಮಹಗ್ಗತಾ;
ನವ ವೀಥಿವಿಮುತ್ತಾ ಚ, ದುವಿಧಾಪಿ ದಸೀರಿತಾ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ದ್ವಾರಭೇದೇನ, ವಿಭಾವೇತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ;
ಞೇಯ್ಯಾ ಗೋಚರಭೇದೇನ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಯಥಾರಹಂ.
ರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ ಪಞ್ಚ ಗೋಚರಾ;
ಸೇಸಞ್ಚ ರೂಪಪಞ್ಞತ್ತಿನಾಮಞ್ಚ ಧಮ್ಮಗೋಚರಂ.
ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ವತ್ತಮಾನಂ, ಪಞ್ಚಾಲಮ್ಬಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಛಾಲಮ್ಬಣಂ ಮನೋದ್ವಾರೇ, ಅತೀತಾನಾಗತಮ್ಪಿ ಚ.
ಪಞ್ಞತ್ತಾತೀತವತ್ತನ್ತಂ ¶ , ಛದ್ವಾರಗ್ಗಹಿತಂ ಪನ;
ಛಳಾರಮ್ಮಣಸಙ್ಖಾತಂ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಭವನ್ತರೇ.
ನಿಮಿತ್ತಗತಿಕಮ್ಮಾನಂ, ಕಮ್ಮಮೇವಾಥ ಗೋಚರಂ;
ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಾನಂ, ಚುತಿಯಾವ ಯಥಾರಹಂ.
ಪಞ್ಚಾಲಮ್ಬೇ ಮನೋಧಾತು, ಪಚ್ಚೇಕಮ್ಹಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಯುಗಳಂ, ಪಚ್ಚೇಕಂ ತು ಪಕಾಸಿತಂ.
ಕಾಮಪಾಕಾನಿ ಸೇಸಾನಿ, ಹಸನಞ್ಚ ಪರಿತ್ತಕೇ;
ಞಾಣಹೀನಾನಿಪುಞ್ಞಾನಿ, ಜವನಾನಿ ಅನಿಮ್ಮಲೇ.
ತಿಹೇತುಕಾಮಪುಞ್ಞಾನಿ, ಪುಞ್ಞಾಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಲೋಕಿಯಾ;
ಸಬ್ಬಾಲಮ್ಬೇ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಫಲಂ ವಿನಾ.
ಕ್ರಿಯಾಭಿಞ್ಞಾ ಚ ವೋಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಕ್ರಿಯಾ ಕಾಮೇ ತಿಹೇತುಕಾ;
ಸಬ್ಬಾಲಮ್ಬೇ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನೇ ನಿಮ್ಮಲಾ ಸಿಯುಂ.
ದುತಿಯಞ್ಚ ಚತುತ್ಥಞ್ಚ, ಆರುಪ್ಪೇಸು ಮಹಗ್ಗತೇ;
ಮಹಗ್ಗತಞ್ಞೇ ವೋಹಾರೇ, ಅಯಮಾಲಮ್ಬಣೇ ನಯೋ.
ಚಕ್ಖುಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾ-ಕಾಯಹದಯವತ್ಥುನಾ;
ಕಾಮಲೋಕೇ ಛವತ್ಥೂನಿ, ನಿಸ್ಸಿತಾ ಸತ್ತ ಧಾತುಯೋ.
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂ ¶ ಚ, ತಾಸಂ ಪುಬ್ಬಾಪರತ್ತಯಂ;
ಮನೋಧಾತು ತತೋ ಸೇಸಾ, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಚ.
ಚತಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ ರೂಪೇ, ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ ನಿಸ್ಸಿತಾ;
ಅರೂಪೇ ತು ಅನಿಸ್ಸಾಯ, ಧಾತ್ವೇಕಾವ ಪವತ್ತತಿ.
ಪಞ್ಚಪ್ಪಸಾದೇ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಪಚ್ಚೇಕಂ ತು ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಯುಗಳಂ, ಭವತೀತಿ ಪಕಾಸಿತಂ.
ಕಾಮಪಾಕಾನಿ ಸೇಸಾನಿ, ಮಗ್ಗಾವಜ್ಜನಮಾದಿತೋ;
ಹಸನಂ ಪಟಿಘಾರೂಪಾ-ವಚರಂ ವತ್ಥುನಿಸ್ಸಿತಂ.
ದ್ವೇಚತ್ತಾಲೀಸ ¶ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಅನಿಸ್ಸಾಯ ಚ ಜಾಯರೇ;
ಅನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಪಾಕಾನಿ, ಆರುಪ್ಪೇತಿ ಸಮೀರಿತಂ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ವತ್ಥುಭೇದೇನ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಪಕಾಸಿತಾ;
ತತೋ ಪರಂ ವಿಭಾವೇಯ್ಯ, ಭೂಮಿಭೇದೇನ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ನಿರಯೇ ಪೇತಲೋಕೇ ಚ, ತಿರಚ್ಛಾನಾಸುರೇ ತಥಾ;
ಪಾಪಕಮ್ಮೋಪಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಪಾಪಪಾಕಾಯ ಸನ್ಧಿಯಾ.
ಭೂಮಿಸ್ಸಿತೇಸು ದೇವೇಸು, ಮನುಸ್ಸೇಸುಪಿ ಹೀನಕಾ;
ಅಹೇತುಕಾಯ ಜಾಯನ್ತಿ, ಪುಞ್ಞಪಾಕಾಯ ಸನ್ಧಿಯಾ.
ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾ ಚ, ತಾವತಿಂಸಾ ಚ ಯಾಮಕಾ;
ತುಸಿತಾ ಚೇವ ನಿಮ್ಮಾನರತಿನೋ ವಸವತ್ತಿನೋ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಛಸು ದೇವೇಸು, ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಜಾಯರೇ;
ಮಹಾವಿಪಾಕಸನ್ಧೀಹಿ, ಕಾಮಪುಞ್ಞಕತಾ ಜನಾ.
ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಪಾರಿಸಜ್ಜಾ ಚ, ತಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಪುರೋಹಿತಾ;
ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಚ ಜಾಯನ್ತಿ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಸನ್ಧಿಯಾ.
ಪರಿತ್ತಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾಭಾ, ಜಾಯನ್ತಾಭಸ್ಸರಾ ತಥಾ;
ದುತಿಯಜ್ಝಾನಪಾಕಾಯ, ತತಿಯಾಯ ಚ ಸನ್ಧಿಯಾ.
ಪರಿತ್ತಸುಭಪ್ಪಮಾಣಸುಭಾ ಚ ಸುಭಕಿಣ್ಹಕಾ;
ಚತುತ್ಥಾಯ ತು ಜಾಯನ್ತಿ, ತತಿಯಜ್ಝಾನಭೂಮಿಕಾ.
ವೇಹಪ್ಫಲಾ ¶ ಅಸಞ್ಞೀ ಚ, ಸುದ್ಧಾವಾಸಾತಿ ಸತ್ತಸು;
ಪಞ್ಚಮಾಯ ಚ ಜಾಯನ್ತಿ, ಅಸಞ್ಞೀಚಿತ್ತವಜ್ಜಿತಾ.
ಅವಿಹಾ ಚ ಅತಪ್ಪಾ ಚ, ಸುದಸ್ಸಾ ಚ ಸುದಸ್ಸಿನೋ;
ಅಕನಿಟ್ಠಾತಿ ಪಞ್ಚೇತೇ, ಸುದ್ಧಾವಾಸಾ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಪಾಕಾದೀಹಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಭೂಮಿಕಾದೀಸು ಜಾಯರೇ.
ಚುತಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಾನಂ ¶ , ವಸಾ ಪಾಕಾ ಮಹಗ್ಗತಾ;
ಕಾಮೇ ಸಹೇತುಕಾ ಪಾಕಾ, ತದಾಲಮ್ಬಣತೋಪಿ ಚ.
ಯಥಾವುತ್ತನಿಯಾಮೇನ, ಭೂಮೀಸ್ವೇಕಾವ ಜಾಯರೇ;
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ, ನ ತ್ವೇವಾಸಞ್ಞಿನೋ ಮತಾ.
ಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಧಾತು-ನಿಸ್ಸಿತಂ ಮಾನಸಂ ತಥಾ;
ಪಟಿಘದ್ವಯಮಿಚ್ಚೇವಮಟ್ಠ ಹೋನ್ತೇವ ಕಾಮಿಸು.
ಚಕ್ಖುಸೋತಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಮನೋಧಾತು ಚ ತೀರಣಂ;
ಕಾಮರೂಪೇಸು ಜಾಯನ್ತಿ, ಯಥಾಸಮ್ಭವತೋ ದಸ.
ವೋಟ್ಠಬ್ಬಕಾಮಪುಞ್ಞಾನಿ, ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ;
ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಿತಞ್ಚೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥೇತಾನಿ ಚುದ್ದಸ.
ಕಙ್ಖಿತಂ ದಿಟ್ಠಿಯುತ್ತಾನಿ, ಸುದ್ಧಾವಾಸವಿವಜ್ಜಿತೇ;
ಸಿತಞ್ಚ ರೂಪಜವನ-ಮಾರುಪ್ಪಾಪಾಯವಜ್ಜಿತೇ.
ಕಾಮಕ್ರಿಯಾ ಸಹೇತೂ ಚ, ಉದ್ಧಂ ಲೋಕುತ್ತರತ್ತಯಂ;
ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಜವನಂ, ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಾಯವಜ್ಜಿತೇ.
ಸೇಸಮಾರುಪ್ಪಜವನಂ, ಹಿತ್ವಾಪಾಯಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಉದ್ಧಮಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಞ್ಚ, ಜಾಯತೀತಿ ವಿಭಾವಯೇ.
ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ, ಚತ್ತಾರಾನುತ್ತರಾನಿ ತು;
ಸುದ್ಧಾವಾಸಮಪಾಯಞ್ಚ, ಹಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಜಾಯರೇ.
ಸುದ್ಧಾವಾಸಮಪಾಯಞ್ಚ, ಹಿತ್ವಾರೂಪಞ್ಚ ಸಬ್ಬಥಾ;
ಪಠಮಾನುತ್ತರೋ ಮಗ್ಗೋ, ಸೇಸಟ್ಠಾನೇಸು ಜಾಯತಿ.
ಸತ್ತತಿಂಸ ¶ ಅಪಾಯೇಸು, ಕಾಮೇಸೀತಿ ಪಕಾಸಿತಾ;
ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಸುದ್ಧೇಸು, ರೂಪೇಸ್ವೇಕೂನಸತ್ತತಿ.
ಛಚತ್ತಾಲೀಸ ಆರುಪ್ಪೇ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಯಥಾರಹಂ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ಭೂಮಿಭೇದೇನ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಪಕಾಸಿತಾ.
ತಿಹೇತುಸತ್ತೇ ¶ ಸಬ್ಬಾನಿ, ದ್ವಿಹೇತುಕಾಹೇತುಕೇ ಪನ;
ಪರಿತ್ತಾನಿ ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ, ಞಾಣಪಾಕಕ್ರಿಯಾಜವೇ.
ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಸಮ್ಭೋನ್ತಿ, ದಿಟ್ಠಿಯುತ್ತಞ್ಚ ಕಙ್ಖಿತಂ;
ಸೋತಾಪನ್ನಾದಿತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ, ಫಲಂ ಹೋತಿ ಯಥಾಸಕಂ.
ವೀತರಾಗಸ್ಸ ಜವನಂ, ಕ್ರಿಯಾ ಚನ್ತಿಮನುತ್ತರಂ;
ಪುಥುಜ್ಜನಾದಿತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ, ಪಟಿಘಂ ಸಮುದೀರಿತಂ.
ಜವಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾದೀನಂ, ಚತುನ್ನಂ ಸೇಸ ಸಾಸವಾ;
ಸಾಸವಾವಜ್ಜಪಾಕಾನಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಮಪಿ ದೀಪಯೇ.
ಪುಥುಜ್ಜನೇಸು ತೇಸಟ್ಠಿ, ಸೋತಾಪನ್ನಾದಿಕದ್ವಯೇ;
ಏಕೂನಸಟ್ಠಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಅನಾಗಾಮಿಕಪುಗ್ಗಲೇ.
ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸ ಜಾಯನ್ತಿ, ತೇಪಞ್ಞಾಸ ಅನಾಸವೇ;
ಮಗ್ಗಟ್ಠೇಸು ಸಕೋ ಮಗ್ಗೋ, ಪುಗ್ಗಲೇಸು ಅಯಂ ನಯೋ.
ತಿಹೇತುಕಾಮಚುತಿಯಾ, ಸಬ್ಬಾಪಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ;
ದ್ವಿಹೇತಾಹೇತುಚುತಿಯಾ, ಕಾಮಾವಚರಸನ್ಧಿಯೋ.
ರೂಪಾವಚರಚುತಿಯಾ, ಸಹೇತುಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ;
ಆರುಪ್ಪಾರುಪ್ಪಚುತಿಯಾ, ಹೇಟ್ಠಿಮಾರುಪ್ಪವಜ್ಜಿತಾ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿ ತಥಾ ಕಾಮೇ, ತಿಹೇತುಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ;
ಭವನ್ತೀತಿ ಚ ಮೇಧಾವೀ, ಚುತಿಸನ್ಧಿನಯಂ ನಯೇ.
ಚುತಿಯಾನನ್ತರಂ ಹೋತಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿ ತತೋ ಪರಂ;
ಭವಙ್ಗಂ ತಂ ಪನ ಛೇತ್ವಾ, ಹೋತಿ ಆವಜ್ಜನಂ ತತೋ.
ಅನಿಟ್ಠೇ ಪಾಪಪಾಕಾವ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಕಾದಯೋ;
ಇಟ್ಠೇ ತು ಪುಞ್ಞಪಾಕಾವ, ಯಥಾಸಮ್ಭವತೋ ಸಿಯುಂ.
ಪುಬ್ಬೇ ¶ ವುತ್ತನಯೇನೇವ, ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ ಯೋಜಯೇ;
ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಯಥಾಯೋಗಂ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ಚ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ಸನ್ತೀರಣತದಾಲಮ್ಬ-ಮಿಟ್ಠಾಲಮ್ಬೇ ¶ ಪವತ್ತತಿ;
ಸುಖಿತಂ ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತೇ, ಅನಿಟ್ಠೇ ಚ ಉಪೇಕ್ಖಿತಂ.
ಸುಖೋಪೇತಂ ತದಾಲಮ್ಬಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಕ್ರಿಯತೋ ಪರಂ;
ನ ಹೋತಿ ದೋಮನಸ್ಸಮ್ಹಾ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ ತು ಸಬ್ಬದಾ.
ತಥೋಪೇಕ್ಖಾತದಾಲಮ್ಬಂ, ಸುಖಿತಕ್ರಿಯತೋ ಪರಂ;
ಅಞ್ಞತ್ಥ ನಿಯಮೋ ನತ್ಥಿ, ತದಾಲಮ್ಬಪವತ್ತಿಯಾ.
ಸೋಮನಸ್ಸಭವಙ್ಗಸ್ಸ, ಜವನೇ ದೋಮನಸ್ಸಿತೇ;
ತದಾಲಮ್ಬೇ ಅಸಮ್ಭೋನ್ತೇ, ಉಪೇಕ್ಖಾತೀರಣಂ ಭವೇ.
ಪರಿಕಮ್ಮೋಪಚಾರಾನು-ಲೋಮಗೋತ್ರಭುತೋ ಪರಂ;
ಪಞ್ಚಮಂ ವಾ ಚತುತ್ಥಂ ವಾ, ಜವನಂ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪನಾ.
ಚತುಝಾನಂ ಸುಖೋಪೇತಂ, ಞಾಣಯುತ್ತಾನನನ್ತರಂ;
ಉಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಯುತ್ತಾನಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ಜಾಯತೇ ಪರಂ.
ಪುಥುಜ್ಜನಾನ ಸೇಕ್ಖಾನಂ, ಕಾಮಪುಞ್ಞತಿಹೇತುತೋ;
ತಿಹೇತುಕಾಮಕ್ರಿಯತೋ, ವೀತರಾಗಾನಮಪ್ಪನಾ.
ಆವಜ್ಜಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣ-ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನತೀರಣಂ;
ಪಟಿಸನ್ಧಿಚುತಿ ಸಬ್ಬಾ, ರೂಪಾರೂಪಾದಿಕಪ್ಪನಾ.
ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ, ಉಪರಿಟ್ಠಫಲಂ ದ್ವಯಂ;
ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ತಥಾ ಮಗ್ಗಾ, ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣಾ ಮತಾ.
ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಹಿ ನಿರೋಧಸ್ಸ, ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಪನ;
ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಜವನಂ, ತದಾಲಮ್ಬಞ್ಚ ಸಬ್ಬಥಾ.
ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾಥ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ, ಮಗ್ಗಸ್ಸಾನನ್ತರಂ ಫಲಂ;
ಭವಙ್ಗಾದಿ ಚ ವೋಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಜವನಾದಿ ಸಕಿಂ ಪನ.
ತಿಹೇತುಕಾಮಜವನಂ, ಅಪ್ಪನಾಘಟಿತಂ ಪನ;
ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ.
ಛದ್ವಾರೇಸು ¶ ¶ ಪನಞ್ಞತ್ಥ, ಜವನಂ ಕಾಮಧಾತುಜಂ;
ಪಞ್ಚ ವಾರೇ ಛ ವಾ ಸತ್ತ, ಸಮುಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸಮ್ಭವಾ.
ಸಮಾಪತ್ತಿಭವಙ್ಗೇಸು, ನಿಯಮೋ ನ ಸಮೀರಿತೋ;
ವೀಥಿಚಿತ್ತಾವಸಾನೇ ತು, ಭವಙ್ಗಂ ಚುತಿ ವಾ ಭವೇ.
ಇಚ್ಚಾನನ್ತರಭೇದೇನ, ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿಂ ಚುತಿಂ;
ಞತ್ವಾ ಗಣೇಯ್ಯ ಸಙ್ಗಯ್ಹ, ಲಬ್ಭಮಾನವಸಾ ಕಥಂ?
ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾವಜ್ಜನತೋ, ದಸ ಚಿತ್ತಾನಿ ದೀಪಯೇ;
ಸೇಸಾವಜ್ಜನತೋ ಪಞ್ಚ-ಚತ್ತಾಲೀಸನ್ತಿ ಭಾಸಿತಂ.
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣತೋ ಪಾಪವಿಪಾಕಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಾ;
ಪರಮೇಕಂ ದುವೇ ಪುಞ್ಞ-ವಿಪಾಕಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಾ.
ಸನ್ತೀರಣದ್ವಿಹೇತುಮ್ಹಾ, ಪಾಕಾ ದ್ವಾದಸ ಜಾಯರೇ;
ತಿಹೇತುಕಾಮಪಾಕಮ್ಹಾ, ಏಕವೀಸತಿ ಭಾಸಿತಂ.
ರೂಪಾವಚರಪಾಕಮ್ಹಾ, ಪರಮೇಕೂನವೀಸತಿ;
ನವಟ್ಠಾರುಪ್ಪಪಾಕಮ್ಹಾ, ಸತ್ತ ಛ ವಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ಪಟಿಘಮ್ಹಾ ತು ಸತ್ತೇವ, ಸಿತಮ್ಹಾ ತೇರಸಬ್ರವುಂ;
ದ್ವಿಹೇತುಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಮ್ಹಾ, ಏಕವೀಸತಿ ಭಾವಯೇ.
ದ್ವಿಹೇತುಕಾಮಕ್ರಿಯತೋ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಉಪೇಕ್ಖಕಾ;
ಸುಖಿತಮ್ಹಾ ಸತ್ತರಸ, ವಿಭಾವೇನ್ತಿ ವಿಚಕ್ಖಣಾ.
ಕಾಮಪುಞ್ಞಾ ತಿಹೇತುಮ್ಹಾ, ತೇತ್ತಿಂಸೇವ ಉಪೇಕ್ಖಕಾ;
ಸುಖಿತಮ್ಹಾ ತಿಪಞ್ಞಾಸ, ಭವನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಿತಂ.
ತಿಹೇತುಕಾಮಕ್ರಿಯತೋ, ಚತುವೀಸತಿಪೇಕ್ಖಕಾ;
ಸುಖಿತಮ್ಹಾ ತು ದೀಪೇಯ್ಯ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ.
ದಸ ರೂಪಜವಮ್ಹೇಕಾದಸ ದ್ವಾದಸ ತೇರಸ;
ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪಞ್ಚದಸ, ಆರುಪ್ಪಾ ಪರಿದೀಪಯೇ.
ಫಲಮ್ಹಾ ¶ ಚುದ್ದಸೇವಾಹು, ಮಗ್ಗಮ್ಹಾ ತು ಸಕಂ ಫಲಂ;
ಪರಂ ಸಙ್ಗಹಮಿಚ್ಚೇವಂ, ವಿಗಣೇಯ್ಯ ವಿಸಾರದೋ.
ಪಞ್ಚದಸಮ್ಹಾದ್ಯಾವಜ್ಜ-ಮೇಕವೀಸತಿತೋಪರಂ ¶ ;
ಏಕಮ್ಹಾ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಪಞ್ಚಮ್ಹಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ.
ಸುಖಸನ್ತೀರಣಂ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿತೋ ಪರಂ;
ಸಮ್ಭೋನ್ತಿ ಸತ್ತತಿಂಸಮ್ಹಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾತೀರಣದ್ವಯಂ.
ಭವನ್ತಿ ಚತ್ತಾಲೀಸಮ್ಹಾ, ಸುಖಪಾಕಾ ದ್ವಿಹೇತುಕಾ;
ತಥೇಕಚತ್ತಾಲೀಸಮ್ಹಾ, ಸುಖಪಾಕಾ ದ್ವಿಹೇತುಕಾ;
ತಥೇಕಚತ್ತಾಲೀಸಮ್ಹಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಮಾಯುತಾ.
ಹೋನ್ತಿ ಸತ್ತತಿತೋ ಕಾಮೇ,
ಸುಖಪಾಕಾ ತಿಹೇತುಕಾ;
ದ್ವಿಸತ್ತತಿಮ್ಹಾ ಜಾಯನ್ತಿ,
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಿತಾ ಪುನ.
ಏಕೂನಸಟ್ಠಿತೋ ರೂಪಾ, ಪಾಕಾ ಪಾಕಾ ಅರೂಪಿನೋ;
ಕಮಾಟ್ಠಚತ್ತಾಲೀಸಮ್ಹಾ, ತಥೇಕದ್ವಿತಿಹೀನತೋ.
ಫಲದ್ವಯಂ ಚತುಕ್ಕಮ್ಹಾ, ಪಞ್ಚಮ್ಹಾನ್ತಫಲದ್ವಯಂ;
ತಿಕಾ ಮಹಗ್ಗತಾ ಜವಾ, ಮಗ್ಗಾ ಕಾಮಜವಾ ದ್ವಯಾ.
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾನಮಿಚ್ಚೇವಂ, ಗಣಿತೋ ಪುಬ್ಬಸಙ್ಗಹೋ;
ಞೇಯ್ಯೋಯಂ ಠಾನಭೇದೋತಿ, ಪುಬ್ಬಾಪರನಿಯಾಮಿತೋ.
ರೂಪಪಾಕಮಹಾಪಾಕಾ, ಮನೋಧಾತು ಚ ತೀರಣಂ;
ರೂಪಮೇವ ಜನೇನ್ತೀತಿ, ವುತ್ತಾ ಏಕೂನವೀಸತಿ.
ಅಪ್ಪನಾಜವನಂ ಸಬ್ಬಂ, ಮಹಗ್ಗತಮನುತ್ತರಂ;
ಇರಿಯಾಪಥರೂಪಾನಿ, ಜನೇತೀತಿ ಸಮೀರಿತಂ.
ವೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ¶ ಕಾಮಜವನಮಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಯಥಾರಹಂ;
ಇರಿಯಾಪಥವಿಞ್ಞತ್ತಿರೂಪಾನಂ ಜನಕಾ ಸಿಯುಂ.
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಮಾರುಪ್ಪಾ, ವಿಪಾಕಾ ಚ ನ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ;
ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಟಿಸನ್ಧೀ ಚ, ಚುತಿ ಚಾರಹತೋ ತಥಾ.
ರೂಪಾದಿತ್ತಯಮಿಚ್ಚೇವಂ ¶ , ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ ಮಾನಸಂ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಮೇವೇತಿ, ಞೇಯ್ಯೋ ಜನಕಸಙ್ಗಹೋ.
ಇತಿ ಕಿಚ್ಚಾದಿಭೇದೇಸು, ಪಚ್ಚೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಕಾಸಿತಂ;
ನಯಂ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ, ಸಮಾಸೇತ್ವಾ ವಿಯೋಜಯೇ.
ಪನುಣ್ಣಸಮ್ಮೋಹಮಲಸ್ಸ ಸಾಸನೇ,
ವಿಕಿಣ್ಣವತ್ಥೂಹಿ ಸುಗನ್ಥಿತಂ ನಯಂ;
ಪಕಿಣ್ಣಮೋಗಯ್ಹ ಪರತ್ಥನಿನ್ನಯೇ,
ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಾವ ಭವನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ.
ಬಹುನಯವಿನಿಬನ್ಧಂ ಕುಲ್ಲಮೇತಂ ಗಹೇತ್ವಾ,
ಜಿನವಚನಸಮುದ್ದಂ ಕಾಮಮೋಗಯ್ಹ ಧೀರಾ;
ಹಿತಸಕಲಸಮತ್ಥಂ ವತ್ಥುಸಾರಂ ಹರಿತ್ವಾ,
ಹದಯ ರತನಗಬ್ಭಂ ಸಾಧು ಸಮ್ಪೂರಯನ್ತಿ.
ಇತಿ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪಕಿಣ್ಣಕವಿಭಾಗೋ ನಾಮ
ಚತುತ್ಥೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೫. ಪಞ್ಚಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಕಮ್ಮವಿಭಾಗೋ
ವಿಭಾಗಂ ¶ ಪನ ಕಮ್ಮಾನಂ,
ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಇತೋ ಪರಂ;
ಕಮ್ಮಪಾಕಕ್ರಿಯಾಭೇದೇ,
ಅಮೋಹಾಯ ಸಮಾಸತೋ.
ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಕಮ್ಮನ್ತಿ, ಚೇತನಾವ ಸಮೀರಿತಾ;
ತತ್ಥಾಪಿ ನಾನಕ್ಖಣಿಕಾ, ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಾವ ಚೇತನಾ.
ದೇತಿ ಪಾಕಮಧಿಟ್ಠಾಯ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಯಥಾರಹಂ;
ಕಮ್ಮಸ್ಸಾಯೂಹನಟ್ಠೇನ, ಪವತ್ತತ್ತಾ ಹಿ ಚೇತನಾ.
ಕ್ಲೇಸಾನುಸಯಸನ್ತಾನೇ ¶ , ಪಾಕಧಮ್ಮಾ ಹಿ ಜಾಯರೇ;
ಪಹೀನಾನುಸಯಾನಂ ತು, ಕ್ರಿಯಾಮತ್ತಂ ಪವತ್ತತಿ.
ಮೂಲಭಾವಾ ಚ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ತಥೇವಾವಜ್ಜನದ್ವಯಂ;
ಜನಿತಾನಿ ಚ ಕಮ್ಮೇಹಿ, ವಿಪಾಕಾನಿ ಪವತ್ತರೇ.
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದವಸೇನೇವ, ಕಮ್ಮಂ ತೇತ್ತಿಂಸಧಾ ಠಿತಂ;
ಕಮ್ಮಚತುಕ್ಕಭೇದೇಹಿ, ವಿಭಾವೇಯ್ಯ ವಿಚಕ್ಖಣೋ.
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾದಿಕಣ್ಹಾದಿ-ಜನಕಾದಿಗರಾದಿತೋ;
ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಾದಿಕಾಮಾದಿ-ಭೇದಾ ಛಧಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ಯಂ ಪಾಪಂ ಸುಖವೋಕಿಣ್ಣಂ, ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಕರೀಯತಿ;
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸುಖಂ ಕಮ್ಮಂ, ಆಯತಿಂ ದುಕ್ಖಪಾಕಜಂ.
ಕಿಚ್ಛೇನ ದುಕ್ಖವೋಕಿಣ್ಣಂ, ಯದಿ ಪಾಪಂ ಕರೀಯತಿ;
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಚ ತಂ ದುಕ್ಖಂ, ಆಯತಿಂ ದುಕ್ಖಪಾಕಜಂ.
ಕಿಚ್ಛೇನ ¶ ದುಕ್ಖವೋಕಿಣ್ಣಂ, ಯದಿ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೀಯತಿ;
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಮ್ಹಿ ತಂ ದುಕ್ಖಂ, ಆಯತಿಂ ಸುಖಪಾಕಜಂ.
ಯಂ ಪುಞ್ಞಂ ಸುಖವೋಕಿಣ್ಣಂ, ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಕರೀಯತಿ;
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸುಖಞ್ಚೇವ, ಆಯತಿಂ ಸುಖಪಾಕಜಂ.
ವಿಸಸಂಸಟ್ಠಮಧುರಂ, ಸವಿಸಂ ತಿತ್ತಕಂ ತಥಾ;
ಗೋಮುತ್ತಮಧುಭೇಸಜ್ಜ-ಮಿಚ್ಚೋಪಮ್ಮಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ಸಮಾದಾನೇ ವಿಪಾಕೇ ಚ, ಸುಖದುಕ್ಖಪ್ಪಭೇದಿತಂ;
ಕಮ್ಮಮೇವಂ ಚತುದ್ಧಾತಿ, ಪಕಾಸೇನ್ತಿ ತಥಾಗತಾ.
ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾದಿ, ಏಕನ್ತಕಟುಕಾವಹಂ;
ಕಣ್ಹಂ ಕಣ್ಹವಿಪಾಕನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಂ ದುಗ್ಗತಿಗಾಮಿಕಂ.
ಪಠಮಜ್ಝಾನಕಮ್ಮಾದಿ, ಏಕನ್ತೇನ ಸುಖಾವಹಂ;
ಸುಕ್ಕಂ ಸುಕ್ಕವಿಪಾಕನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಸಗ್ಗೂಪಪತ್ತಿಕಂ.
ವೋಕಿಣ್ಣಕಮ್ಮ ¶ ವೋಕಿಣ್ಣ-ಸುಖದುಕ್ಖೂಪಪತ್ತಿಕಂ;
ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಂ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕ-ವಿಪಾಕನ್ತಿ ಸಮೀರಿತಂ.
ಅಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಮೀರೇನ್ತಿ, ಅಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಪಾಕದಂ;
ಕಮ್ಮಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಲೋಕೇ, ಗತಿಕಮ್ಮಕ್ಖಯಾವಹಂ.
ಇತಿ ವಟ್ಟಪ್ಪವತ್ತಮ್ಹಿ, ಕ್ಲೇಸವೋದಾನಭೇದಿತಂ;
ಕಮ್ಮಕ್ಖಯೇನ ಸಙ್ಗಯ್ಹ, ಚತುಧಾ ಕಮ್ಮಮೀರಿತಂ.
ಜನಕಞ್ಚೇವುಪತ್ಥಮ್ಭ-ಮುಪಪೀಳೋಪಘಾತಕಂ;
ಚತುಧಾ ಕಿಚ್ಚಭೇದೇನ, ಕಮ್ಮಮೇವಂ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಜನೇತಿ ಜನಕಂ ಪಾಕಂ, ತಂ ಛಿನ್ದತುಪಪೀಳಕಂ;
ತಂ ಪವತ್ತೇತುಪತ್ಥಮ್ಭಂ, ತಂ ಘಾತೇತೋಪಘಾತಕಂ.
ಕರೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾಕ-ಸ್ಸಾವಕಾಸನ್ತಿ ಭಾಸಿತಂ;
ಪಾಕದಾಯಕಕಮ್ಮಂ ತು, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಜನಕಂ ಭವೇ.
ಬಾಧಮಾನಕಕಮ್ಮಂ ¶ ತು, ತಂ ಪಾಕಮುಪಪೀಳಕಂ;
ಉಪಘಾತಕಮೀರೇನ್ತಿ, ತದುಪಚ್ಛೇದಕಂಪರೇ.
ಗರುಕಾಸನ್ನಮಾಚಿಣ್ಣಂ, ಕಟತ್ತಾಕಮ್ಮುನಾ ಸಹ;
ಕಮ್ಮಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಪಾಕ-ಪರಿಯಾಯಪ್ಪಭೇದತೋ.
ಮಹಗ್ಗತಾನನ್ತರಿಯಂ, ಗರುಕಮ್ಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ;
ಕತಂ ಚಿನ್ತಿತಮಾಸನ್ನ-ಮಾಸನ್ನಮರಣೇನ ತು.
ಬಾಹುಲ್ಲೇನ ಸಮಾಚಿಣ್ಣಮಾಚಿಣ್ಣನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ;
ಸೇಸಂ ಪುಞ್ಞಮಪುಞ್ಞಞ್ಚ, ಕಟತ್ತಾಕಮ್ಮಮೀರಿತಂ.
ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ವೇದನೀಯಮುಪಪಜ್ಜಾಪರೇ ತಥಾ;
ಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯಮಿತಿ ಚಾಹೋಸಿಕಮ್ಮುನಾ.
ಪಾಕಕಾಲವಸೇನಾಥ, ಕಾಲಾತೀತವಸೇನ ಚ;
ಚತುಧೇವಮ್ಪಿ ಅಕ್ಖಾತಂ, ಕಮ್ಮಮಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ.
ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ವೇದನೀಯಂ, ಪಠಮಂ ಜವನಂ ಭವೇ;
ಅಲದ್ಧಾಸೇವನತ್ತಾವ, ಅಸಮತ್ಥಂ ಭವನ್ತರೇ.
ವೇದನೀಯಂ ¶ ತುಪಪಜ್ಜಪರಿಯೋಸಾನಮೀರಿತಂ;
ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಕಮ್ಮತ್ತಾ, ವಿಪಚ್ಚತಿ ಅನನ್ತರೇ.
ಸೇಸಾನಿ ವೇದನೀಯಾನಿ, ಪರಿಯಾಯಾಪರೇ ಪನ;
ಲದ್ಧಾಸೇವನತೋ ಪಾಕಂ, ಜನೇನ್ತಿ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ.
ವುಚ್ಚನ್ತಾಹೋಸಿಕಮ್ಮಾನಿ, ಕಾಲಾತೀತಾನಿ ಸಬ್ಬಥಾ;
ಉಚ್ಛಿನ್ನತಣ್ಹಾಮೂಲಾನಿ, ಪಚ್ಚಯಾಲಾಭತೋ ತಥಾ.
ಚತುಧಾ ಪುನ ಕಾಮಾದಿಭೂಮಿಭೇದೇನ ಭಾಸಿತಂ;
ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞವಸಾ ದ್ವೇಧಾ, ಕಾಮಾವಚರಿಕಂ ಭವೇ.
ಅಪುಞ್ಞಂ ತತ್ಥ ಸಾವಜ್ಜ-ಮನಿಟ್ಠಫಲದಾಯಕಂ;
ತಂ ಕಮ್ಮಫಸ್ಸದ್ವಾರೇಹಿ, ದುವಿಧಂ ಸಮ್ಪವತ್ತತಿ.+
ಕಾಯದ್ವಾರಂ ¶ ವಚೀದ್ವಾರಂ, ಮನೋದ್ವಾರನ್ತಿ ತಾದಿನಾ;
ಕಮ್ಮದ್ವಾರತ್ತಯಂ ವುತ್ತಂ, ಫಸ್ಸದ್ವಾರಾ ಛ ದೀಪಿತಾ.
ಕಮ್ಮದ್ವಾರೇ ಮನೋದ್ವಾರೇ, ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾ ಸಮೋಹಿತಾ;
ಫಸ್ಸದ್ವಾರಮನೋದ್ವಾರಂ, ಕಮ್ಮದ್ವಾರತ್ತಯಂ ಕತಂ.
ತಥಾ ಹಿ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ, ಜನೇತ್ವಾ ಜಾತಚೇತನಾ;
ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಭೇದಪವತ್ತಿಕಾ.
ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಸಮ್ಪತ್ತಾ, ಮನೋಕಮ್ಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ;
ಭೇದೋಯಂ ಪರಿಯಾಯೇನ, ಕಮ್ಮಾನಮಿತಿ ದೀಪಿತೋ.
ಪಾಣಘಾತಾದಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ, ಕಾಯೇ ಬಾಹುಲ್ಲವುತ್ತಿತೋ;
ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಮುಸಾವಾದಾದಿಕಂ ತಥಾ.
ಅಭಿಜ್ಝಾದಿ ಮನೋಕಮ್ಮಂ, ತೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಜಾಯತಿ;
ದ್ವೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಸೇಸಾನಿ, ಭೇದೋಯಂ ಪರಮತ್ಥತೋ.
ಫಸ್ಸದ್ವಾರಮನೋದ್ವಾರೇ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಮೀರಿತಂ;
ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ದ್ವಯಂ ನತ್ಥಿ, ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.
ಅಕ್ಖನ್ತಿಞಾಣ ಕೋಸಜ್ಜಂ, ದುಸ್ಸಿಲ್ಯಂ ಮುಟ್ಠಸಚ್ಚತಾ;
ಇಚ್ಚಾಸಂವರಭೇದೇನ, ಅಟ್ಠದ್ವಾರೇಸು ಜಾಯತಿ.
ಕಮ್ಮದ್ವಾರತ್ತಯಞ್ಚೇವ ¶ , ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾ ತಥಾಪರೇ;
ಅಸಂವರಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ, ಅಟ್ಠ ದ್ವಾರಾ ಪಕಾಸಿತಾ.
ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಪಥಪ್ಪತ್ತಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಫಲಾವಹಂ;
ಪಾಣಘಾತಾದಿಭೇದೇನ, ದಸಧಾ ಸಮ್ಪವತ್ತತಿ.
ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಫರುಸಂ, ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಚ ತಥಾಪರೋ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ತಿವಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ, ದೋಸಮೂಲೇಹಿ ಜಾಯತಿ.
ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಅಭಿಜ್ಝಾ ಚ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ತಥಾಪರಾ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ತಿವಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ, ಲೋಭಮೂಲೇಹಿ ಜಾಯತಿ.
ಥೇಯ್ಯಾದಾನಂ ¶ ಮುಸಾವಾದೋ, ಪಿಸುಣಂ ಸಮ್ಫಲಾಪನಂ;
ಕಮ್ಮಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಮೇತಂ, ದ್ವಿಮೂಲೇಹಿ ಪವತ್ತತಿ.
ಛನ್ದಾದೋಸಾ ಭಯಾ ಮೋಹಾ, ಪಾಪಂ ಕುಬ್ಬನ್ತಿ ಪಾಣಿನೋ;
ತಸ್ಮಾ ಛನ್ದಾದಿಭೇದೇನ, ಚತ್ತಾಲೀಸವಿಧಂ ಭವೇ.
ಇಚ್ಚಾಪುಞ್ಞಂ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ಚತುರಾಪಾಯಸಾಧಕಂ;
ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಪವತ್ತಮ್ಹಿ, ವಿಪತ್ತಿಫಲಸಾಧನಂ.
ತಿವಿಧಂ ಪನ ಪುಞ್ಞಂ ತು, ಅನವಜ್ಜಿಟ್ಠಪಾಕದಂ;
ದಾನಂ ಸೀಲಂ ಭಾವನಾ ಚ, ತೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಜಾಯತಿ.
ಮಹತ್ತಗಾರವಾ ಸ್ನೇಹಾ, ದಯಾ ಸದ್ಧುಪಕಾರತೋ;
ಭೋಗಜೀವಾಭಯಧಮ್ಮಂ, ದದತೋ ದಾನಮೀರಿತಂ.
ಪುಞ್ಞಮಾಚಾರವಾರಿತ್ತ-ವತ್ತಮಾರಬ್ಭ ಕುಬ್ಬತೋ;
ಪಾಪಾ ಚ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ, ಹೋತಿ ಸೀಲಮಯಂ ತದಾ.
ದಾನಸೀಲವಿನಿಮುತ್ತಂ, ಭಾವನಾತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ;
ಪುಞ್ಞಂ ಭಾವೇನ್ತಿ ಸನ್ತಾನೇ, ಯಸ್ಮಾ ತೇನ ಹಿತಾವಹಂ.
ಜನೇತ್ವಾ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ, ಯದಾ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೀಯತಿ;
ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ತದಾ ಹೋತಿ, ದಾನಂ ಸೀಲಞ್ಚ ಭಾವನಾ.
ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ¶ ಸದ್ಧಿಂ, ಯದಾ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೀಯತಿ;
ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ, ವಿನಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಕತಂ.
ತಂತಂದ್ವಾರಿಕಮೇವಾಹು, ತಂತಂದ್ವಾರಿಕಪಾಪತೋ;
ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ, ವಿನಾ ವಾ ಸಹ ವಾ ಪುನ.
ದಾನಂ ಸೀಲಂ ಭಾವನಾ ಚ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಾಪಚಾಯನಾ;
ಪತ್ತಾನುಮೋದನಾ ಪತ್ತಿ-ದಾನಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ದೇಸನಾ;
ಸವನಂ ದಿಟ್ಠಿಜುಕಮ್ಮ-ಮಿಚ್ಚೇವಂ ದಸಧಾ ಠಿತಂ.
ಕಾಮಪುಞ್ಞಂ ¶ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ಕಾಮೇ ಸುಗತಿಸಾಧಕಂ;
ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಪವತ್ತಮ್ಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಫಲಸಾಧಕಂ.
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಪ್ಪಭೇದೇನ, ಕಮ್ಮಂ ವೀಸತಿಧಾ ಠಿತಂ;
ಕಾಮಾವಚರಮಿಚ್ಚೇವಂ, ವಿಭಾವೇನ್ತಿ ವಿಭಾವಿನೋ.
ರೂಪಾವಚರಿಕಂ ಕಮ್ಮ-ಮಪ್ಪನಾಭಾವನಾಮಯಂ;
ಕಸಿಣಾದಿಕಮಾರಬ್ಭ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ.
ಪಥವಾಪೋ ಚ ತೇಜೋ ಚ,
ವಾಯೋ ನೀಲಞ್ಚ ಪೀತಕಂ;
ಲೋಹಿತೋದಾತಮಾಕಾಸಂ,
ಆಲೋಕೋತಿ ವಿಸಾರದಾ.
ಕಸಿಣಾನಿ ದಸೀರೇನ್ತಿ, ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಯೋಗಿನೋ;
ಉದ್ಧುಮಾತಂ ವಿನೀಲಞ್ಚ, ವಿಪುಬ್ಬಕಂ ವಿಖಾದಿತಂ.
ವಿಚ್ಛಿದ್ದಕಞ್ಚ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಹತವಿಕ್ಖಿತ್ತಲೋಹಿತಂ;
ಪುಳವಂ ಅಟ್ಠಿಕಞ್ಚೇತಿ, ಅಸುಭಂ ದಸಧಾ ಠಿತಂ.
ಬುದ್ಧೇ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಸಙ್ಘೇ ಚ, ಸೀಲೇ ಚಾಗೇ ಚ ಅತ್ತನೋ;
ದೇವತೋಪಸಮಾಯಞ್ಚ, ವುತ್ತಾನುಸ್ಸತಿಭಾವನಾ.
ಮರಣೇ ಸತಿ ನಾಮೇಕಾ, ತಥಾ ಕಾಯಗತಾಸತಿ;
ಆನಾಪಾನಸತಿಚ್ಚೇವಂ, ದಸಧಾನುಸ್ಸತೀರಿತಾ.
ಮೇತ್ತಾ ¶ ಕರುಣಾ ಮುದಿತಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಭಾವನಾತಿ ಚ;
ಚತುಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾ ಚ, ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾತಿ ಭಾಸಿತಾ.
ಆಹಾರೇ ತು ಪಟಿಕ್ಕೂಲ-ಸಞ್ಞೇಕಾತಿ ಪಕಾಸಿತಾ;
ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಂ, ಚತುಧಾತುಪರಿಗ್ಗಹೋ.
ಚತ್ತಾರೋರುಪ್ಪಕಾ ಚೇತಿ, ಚತ್ತಾಲೀಸ ಸಮಾಸತೋ;
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ಸಮಥೇ ಭಾವನಾನಯೇ.
ಆನಾಪಾನಞ್ಚ ¶ ಕಸಿಣಂ, ಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನಿಕಂ ತಹಿಂ;
ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಾ ವುತ್ತಾ, ಕೋಟ್ಠಾಸಾಸುಭಭಾವನಾ.
ಮೇತ್ತಾದಯೋ ಚತುಜ್ಝಾನಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಪಞ್ಚಮೀ ಮತಾ;
ಆರುಪ್ಪಾರುಪ್ಪಕಾ ಸೇಸಾ, ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿಕಾ.
ಕಸಿಣಾಸುಭಕೋಟ್ಠಾಸೇ,
ಆನಾಪಾನೇ ಚ ಜಾಯತಿ;
ಪಟಿಭಾಗೋ ತಮಾರಬ್ಭ,
ತತ್ಥ ವತ್ತತಿ ಅಪ್ಪನಾ.
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು ಸೇಸೇಸು, ಪಟಿಭಾಗೋ ನ ವಿಜ್ಜತಿ;
ತಥಾ ಹಿ ಸತ್ತವೋಹಾರೇ, ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಪವತ್ತರೇ.
ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸಂ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಮಾನಸಂ;
ಪಠಮಾರುಪ್ಪಕಾಭಾವ-ಮಾಕಿಞ್ಚಞ್ಞಞ್ಚ ಗೋಚರಂ.
ಆರುಪ್ಪಾ ಸಮ್ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ, ನಪ್ಪವತ್ತತಿ ಅಪ್ಪನಾ.
ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪರಿಕಮ್ಮ-ಸಮಾಧಿ ಚ ತತೋ ಪರಂ;
ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾ ಚೇತಿ, ಭಾವನಾಯಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ.
ಪರಿಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ, ಉಗ್ಗಹೋ ಚ ತತೋ ಪರಂ;
ಪಟಿಭಾಗೋತಿ ತೀಣೇವ, ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಕಾಸಯುಂ.
ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹತೋ ಪುಬ್ಬ-ಮಾದಿಕಮ್ಮಿಕಯೋಗಿನೋ;
ಪರಿಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ, ಕಸಿಣಾದಿಕಮೀರಿತಂ.
ತಸ್ಮಿಂ ¶ ಪನ ನಿಮಿತ್ತಮ್ಹಿ, ಆರಭನ್ತಸ್ಸ ಭಾವನಂ;
ಪಠಮಂ ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ, ಭಾವನಾಪಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಚಿತ್ತೇನುಗ್ಗಹಿತೇ ತಸ್ಮಿಂ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ವಿಭಾವಿತೇ;
ತದುಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ ತು, ಸಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ಪಞ್ಚದ್ವಾರವಿನಿಮುತ್ತಾ ¶ , ತಮಾರಬ್ಭ ಸಮಾಹಿತಾ;
ಪರಿಕಮ್ಮಸಮಾಧೀತಿ, ಭಾವನಾ ಸಾ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಉಗ್ಗಹಾಕಾರಸಮ್ಭೂತಂ, ವತ್ಥುಧಮ್ಮವಿಮುಚ್ಚಿತಂ;
ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ, ಭಾವನಾಮಯಮೀರಿತಂ.
ರೂಪಾದಿವಿಸಯಂ ಹಿತ್ವಾ, ತಮಾರಬ್ಭ ತತೋ ಪರಂ;
ಭವಙ್ಗನ್ತರಿತಂ ಹುತ್ವಾ, ಮನೋದ್ವಾರಂ ಪವತ್ತತಿ.
ಸಿಖಾಪತ್ತಸಮಾಧಾನ-ಮುಪಕ್ಲೇಸವಿಮುಚ್ಚಿತಂ;
ಉಪಚಾರಸಮಾಧೀತಿ, ಕಾಮಾವಚರಮೀರಿತಂ.
ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಮ್ಹಿ, ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿತೋ;
ಭಾವನಾಬಲನಿಪ್ಫನ್ನಾ, ಸಮುಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅಪ್ಪನಾ.
ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಕತ್ವಾ, ವಸೀಭೂತಂ ತತೋ ಪರಂ;
ಓಳಾರಿಕಙ್ಗಮೋಹಾಯ, ಸುಖುಮಙ್ಗಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ.
ಅಪ್ಪನಾ ಪದಹನ್ತಸ್ಸ, ಪವತ್ತತಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ವಿತಕ್ಕಾದಿವಿನಿಮುತ್ತಾ, ವಿಚಾರಾದಿಸಮಾಯುತಾ.
ಆವಜ್ಜನಾ ಚ ವಸಿತಾ, ತಂಸಮಾಪಜ್ಜನಾ ತಥಾ;
ವುಟ್ಠಾನಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಪಚ್ಚ-ವೇಕ್ಖಣಾತಿ ಚ ಪಞ್ಚಧಾ.
ವಿತಕ್ಕಞ್ಚ ವಿಚಾರಞ್ಚ, ಸಹಾತಿಕ್ಕಮತೋ ಪನ;
ಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಮಪ್ಪೇತಿ, ಪಞ್ಚಕಞ್ಚ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ.
ಅಪ್ಪನಾಯ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಝಾನಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ;
ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ ಹಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ, ಪರಿಕಮ್ಮಾದಿಭಾವನಾ.
ತಂ ಪರಿತ್ತಂ ಮಜ್ಝಿಮಞ್ಚ, ಪಣೀತನ್ತಿ ವಿಭಜ್ಜತಿ;
ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಚ ವಸೀಭೂತಮಭಿಭಾಯತನನ್ತಿ ಚ.
ಪರಿತ್ತಾದಿ ¶ ಪರಿತ್ತಾದಿಗೋಚರನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ;
ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಂ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಮಿಚ್ಚಾದಿತೋ ತಥಾ.
ತಂ ¶ ಛನ್ದಚಿತ್ತವೀರಿಯವೀಮಂಸಾಧಿಪ್ಪತೇಯ್ಯತೋ;
ವಿಸೇಸಟ್ಠಿತಿನಿಬ್ಬೇಧಹಾನಭಾಗಿಯತೋಪಿ ಚ.
ಪಞ್ಚಧಾ ಝಾನಭೇದೇನ, ಚತುಧಾಲಮ್ಬಭೇದತೋ;
ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಪುಞ್ಞಮಪ್ಪನಾಪತ್ತಮೀರಿತಂ.
ಇತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕ್ಲೇಸಂ, ರೂಪಲೋಕೂಪಪತ್ತಿಕಂ;
ರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮನ್ತಿ, ವಿಭಾವೇನ್ತಿ ವಿಸಾರದಾ.
ಅರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮಂ, ಚತುಧಾರುಪ್ಪಸಾಧನಂ;
ರೂಪಧಮ್ಮವಿಭಾಗೇನ, ಭಾವಿತನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ, ಧುತಙ್ಗಪರಿವಾರಿತಂ;
ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಂ, ಪೂರಯಿತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ.
ಪತ್ವಾ ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿಞ್ಚ, ಸೋಪಚಾರಸಮಾಧಿಕಂ;
ತಥಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿಞ್ಚ, ನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಂ.
ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಂ ನಾಮ, ಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿತಿದಸ್ಸನಂ;
ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗ-ಞಾಣದಸ್ಸನಮೇವ ಚ.
ತತೋ ಪರಂ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ, ವಿಸುದ್ಧೀಸು ಸಮಾಹಿತೋ;
ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪಟಿಪದಾ-ಞಾಣದಸ್ಸನಮುತ್ತಮಂ.
ತತೋ ಪಪ್ಪೋತಿ ಮೇಧಾವೀ, ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ;
ಚತುಮಗ್ಗಸಮಞ್ಞಾತಂ, ಸಾಮಞ್ಞಫಲದಾಯಕಂ.
ಛಬ್ಬಿಸುದ್ಧಿಕಮೇನೇವಂ, ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಕಮ್ಮಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ ನಾಮ, ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾವಹಂ.
ಇತಿ ಛನ್ನಂ ಚತುಕ್ಕಾನಂ, ವಸಾ ಕಮ್ಮಂ ವಿಭಾವಯೇ;
ಯೇನ ಕಮ್ಮವಿಸೇಸೇನ, ಸನ್ತಾನಮಭಿಸಙ್ಖತಂ.
ಭೂಮೀಭವಯೋನಿಗತಿಠಿತಿವಾಸೇಸು ಸಮ್ಭವಾ;
ಪಟಿಸನ್ಧಾದಿಭಾವೇನ, ಪಾಕಾಯ ಪರಿವತ್ತತಿ.
ಸಾಯಂ ¶ ¶ ಕಮ್ಮಸಮಞ್ಞಾತಾ, ಕಮ್ಮಜಾನಿ ಯಥಾರಹಂ;
ಜನೇತಿ ರೂಪಾರೂಪಾನಿ, ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ಕಥಂ.
ಭೂಮಿ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಚೇವ, ಲೋಕಿಯಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ಠಿತಾ;
ಪರಿತ್ತಾ ಚ ಮಹಗ್ಗತಾ, ಅಪ್ಪಮಾಣಾತಿ ಭೇದಿತಾ.
ಏಕಾದಸ ಕಾಮಭವಾ, ಭವಾ ಸೋಳಸ ರೂಪಿನೋ;
ಚತ್ತಾರೋರುಪ್ಪಕಾ ಚೇತಿ, ತಿವಿಧೋ ಭವ ಸಙ್ಗಹೋ.
ಅಸಞ್ಞೇಕೋ ಭವೋ ನೇವ-
ಸಞ್ಞಿನಾಸಞ್ಞಿಕೋ ಭವೋ;
ಸಬ್ಬೋ ಸಞ್ಞಿಭವೋ ಸೇಸೋ,
ಏವಮ್ಪಿ ತಿವಿಧೋ ಭವೋ.
ಆರುಪ್ಪಾ ಚತುವೋಕಾರಾ, ಏಕವೋಕಾರಸಞ್ಞಿನೋ;
ಪಞ್ಚವೋಕಾರಕೋ ನಾಮ, ಭವೋ ಸೇಸೋ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ನಿರಯೇ ಹೋತಿ ದೇವೇ ಚ, ಯೋನೇಕಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ;
ಅಣ್ಡಜಾ ಜಲಾಬುಜಾ ಚ, ಸಂಸೇದಜೋಪಪಾತಿಕಾ.
ಪೇತಲೋಕೇ ತಿರಚ್ಛಾನೇ, ಭುಮ್ಮದೇವೇ ಚ ಮಾನುಸೇ;
ಅಸುರೇ ಚ ಭವನ್ತೇವಂ, ಚತುಧಾ ಯೋನಿ ಸಙ್ಗಹಾ.
ಗತಿಯೋ ನಿರಯಂ ಪೇತಾ, ತಿರಚ್ಛಾನಾ ಚ ಮಾನವಾ;
ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾತಿ ಪಞ್ಚಾಹ, ಪಞ್ಚನಿಮ್ಮಲಲೋಚನೋ.
ತಾವತಿಂಸೇಸು ದೇವೇಸು, ವೇಪಚಿತ್ತಾಸುರಾ ಗತಾ;
ಕಾಲಕಞ್ಚಾಸುರಾ ನಾಮ, ಗತಾ ಪೇತೇಸು ಸಬ್ಬಥಾ.
ಸನ್ಧಿಸಞ್ಞಾಯ ನಾನತ್ತಾ, ಕಾಯಸ್ಸಾಪಿ ಚ ನಾನತೋ;
ನಾನತ್ತಕಾಯಸಞ್ಞೀತಿ, ಕಾಮಸುಗ್ಗತಿಯೋ ಮತಾ.
ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮೀ ಚ, ಚತುರಾಪಾಯಭೂಮಿಯೋ;
ನಾನತ್ತಕಾಯಏಕತ್ತ-ಸಞ್ಞೀತಿ ಸಮುದೀರಿತಾ.
ಏಕತ್ತಕಾಯನಾನತ್ತ-ಸಞ್ಞೀ ¶ ದುತಿಯಭೂಮಿಕಾ;
ಏಕತ್ತಕಾಯಏಕತ್ತ-ಸಞ್ಞೀ ಉಪರಿರೂಪಿನೋ.
ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ ¶ ಸತ್ತ, ತೀಹಾರುಪ್ಪೇಹಿ ಹೇಟ್ಠತೋ;
ಅಸಞ್ಞೇತ್ಥ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಾಭಾವತೋ ಸದಾ.
ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಞ್ಚ, ಪಟುವಿಞ್ಞಾಣಹಾನಿತೋ;
ತಂ ದ್ವಯಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಸತ್ತಾವಾಸಾ ನವೇರಿತಾ.
ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸಾಪಾಯಾತಿ, ತಿವಿಧಾ ಕಾಮಧಾತುಯೋ;
ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮಾದಿ-ಭೇದಾ ಭೂಮಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ.
ಪಠಮಾರುಪ್ಪಾದಿಭೇದಾ, ಚತುಧಾರುಪ್ಪಧಾತುಯೋ;
ಸೋತಾಪನ್ನಾದಿಭೇದೇನ, ಚತುಧಾನುತ್ತರಾ ಮತಾ.
ನಿರಯಾದಿಪ್ಪಭೇದೇನ, ಭಿನ್ನಾ ಪಚ್ಚೇಕತೋ ಪುನ;
ಏಕತಿಂಸವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸತ್ತಾನಂ ಜಾತಿಭೂಮಿಯೋ.
ಏವಂ ಭೂಮಾದಿಭೇದೇಸು, ಸತ್ತಾ ಜಾಯನ್ತಿ ಸಾಸವಾ;
ಕಮ್ಮಾನಿ ಚ ವಿಪಚ್ಚನ್ತಿ, ಯಥಾಸಮ್ಭವತೋ ಕಥಂ;
ಅಪಾಯಮ್ಹಾ ಚುತಾ ಸತ್ತಾ, ಕಾಮಧಾತುಮ್ಹಿ ಜಾಯರೇ;
ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ಜಾಯನ್ತಿ, ಸೇಸಕಾಮಭವಾ ಚುತಾ.
ಸುದ್ಧಾವಾಸಾ ಚುತಾ ಸುದ್ಧಾ-ವಾಸೇಸುಪರಿ ಜಾಯರೇ;
ಅಸಞ್ಞಿಮ್ಹಾ ಚುತಾ ಕಾಮ-ಸುಗತಿಮ್ಹೋಪಪಜ್ಜರೇ.
ಸೇಸರೂಪಾ ಚುತಾ ಸತ್ತಾ, ಜಾಯನ್ತಾಪಾಯವಜ್ಜಿತೇ;
ಆರುಪ್ಪತೋಪರಿ ಕಾಮ-ಸುಗತಿಮ್ಹಿ ತಹಿಮ್ಪಿ ಚ.
ಪುಥುಜ್ಜನಾವ ಜಾಯನ್ತಿ, ಅಸಞ್ಞಾಪಾಯಭೂಮಿಸು;
ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ಜಾಯನ್ತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಕಪುಗ್ಗಲಾ.
ವೇಹಪ್ಫಲೇ ಅಕನಿಟ್ಠೇ, ಭವಗ್ಗೇ ಚ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ;
ನ ಪುನಞ್ಞತ್ಥ ಜಾಯನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾ.
ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಗತಾ ¶ ಹೇಟ್ಠಾ, ಅರಿಯಾ ನೋಪಪಜ್ಜರೇ;
ದುಕ್ಖಮೂಲಸಮುಚ್ಛೇದಾ, ಪರಿನಿಬ್ಬನ್ತಿನಾಸವಾ.
ಜಾಯನ್ತಾನಞ್ಚ ಜಾತಾನ-ಮಿತಿ ವುತ್ತನಿಯಾಮತೋ;
ಪವತ್ತಾತೀತಕಂ ಕಮ್ಮಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಪವತ್ತಿಯಂ.
ಅರೂಪಂ ¶ ಚತುವೋಕಾರೇ, ರೂಪಮೇವ ಅಸಞ್ಞಿಸು;
ಜನೇತಿ ರೂಪಾರೂಪಾನಿ, ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭೂಮಿಯಂ.
ಆರುಪ್ಪಾನುತ್ತರಂ ಕಮ್ಮಂ, ಪಾಕಮೇವ ವಿಪಚ್ಚತಿ;
ಕಟತ್ತಾರೂಪಪಾಕಾನಿ, ಕಾಮರೂಪನಿಯಾಮಿತಂ.
ಕಾಲೋಪಧಿಪ್ಪಯೋಗಾನಂ, ಗತಿಯಾ ಚ ಯಥಾರಹಂ;
ಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ವಿಪತ್ತಿಞ್ಚ, ಕಮ್ಮಮಾಗಮ್ಮ ಪಚ್ಚತಿ.
ಅಪಾಯೇ ಸನ್ಧಿಮುದ್ಧಚ್ಚ-ಹೀನಾ ದತ್ವಾ ಪವತ್ತಿಯಂ;
ಸಬ್ಬಾಪಿ ಪಞ್ಚವೋಕಾರೇ, ದ್ವಾದಸಾಪುಞ್ಞಚೇತನಾ.
ಸತ್ತಾಕುಸಲಪಾಕಾನಿ, ವಿಪಚ್ಚನ್ತಿ ಯಥಾರಹಂ;
ಕಾಮಾವಚರಪುಞ್ಞಾನಿ, ಕಾಮೇಸುಗತಿಯಂ ಪನ.
ಸಹೇತುಕಾನಿ ಪಾಕಾನಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಪವತ್ತಿಯಂ;
ಜನೇನ್ತಿ ಪಞ್ಚವೋಕಾರೇ, ಅಹೇತುಪಿ ಯಥಾರಹಂ.
ತಿಹೇತುಪುಞ್ಞಮುಕ್ಕಟ್ಠಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ತಿಹೇತುಕಂ;
ದತ್ವಾ ಸೋಳಸ ಪಾಕಾನಿ, ಪವತ್ತೇ ತು ವಿಪಚ್ಚತಿ.
ತಿಹೇತುಕೋಮಕುಕ್ಕಟ್ಠಂ, ದ್ವಿಹೇತು ಚ ದ್ವಿಹೇತುಕಂ;
ಸನ್ಧಿಂ ದೇತಿ ಪವತ್ತೇ ತು, ತಿಹೇತುಕವಿವಜ್ಜಿತಂ.
ದ್ವಿಹೇತುಕೋಮಕಂ ಪುಞ್ಞಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಮಹೇತುಕಂ;
ದತ್ವಾಹೇತುಕಪಾಕಾನಿ, ಪವತ್ತೇ ತು ವಿಪಚ್ಚತಿ.
ಅಸಙ್ಖಾರಂ ಸಸಙ್ಖಾರ-ವಿಪಾಕಾನಿ ನ ಪಚ್ಚತಿ;
ಸಸಙ್ಖಾರಮಸಙ್ಖಾರ-ವಿಪಾಕಾನೀತಿ ಕೇಚನ.
ಪರಿತ್ತಂ ¶ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ, ಮಜ್ಝಿಮಞ್ಚ ಪಣೀತಕಂ;
ಭಾವೇತ್ವಾ ಜಾಯರೇ ಬ್ರಹ್ಮ-ಪಾರಿಸಜ್ಜಾದಿ ತೀಸುಪಿ.
ತಥೇವ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ, ತತಿಯಞ್ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಭಾವೇತ್ವಾ ಜಾಯರೇ ಝಾನಂ, ಪರಿತ್ತಾಭಾದಿ ತೀಸುಪಿ.
ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ ತಿವಿಧಂ, ಭಾವೇತ್ವಾನ ಸಮಾಹಿತಾ;
ಪರಿತ್ತಸುಭಾದಿಕೇಸು, ತೀಸು ಜಾಯನ್ತಿ ಯೋಗಿನೋ.
ಪಞ್ಚಮಂ ¶ ಪನ ಭಾವೇತ್ವಾ, ಹೋನ್ತಿ ವೇಹಪ್ಫಲೂಪಗಾ;
ಸಞ್ಞಾವಿರಾಗಂ ಭಾವೇತ್ವಾ, ಅಸಞ್ಞೀಸೂಪಪಜ್ಜರೇ.
ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ಜಾಯನ್ತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಕಪುಗ್ಗಲಾ;
ಆರುಪ್ಪಾನಿ ತು ಭಾವೇತ್ವಾ, ಆರುಪ್ಪೇಸು ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ಏವಂ ಮಹಗ್ಗತಂ ಪುಞ್ಞಂ, ಯಥಾಭೂಮಿವವತ್ಥಿತಂ;
ಜನೇತಿ ಸದಿಸಂ ಪಾಕಂ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಪವತ್ತಿಯಂ.
ಲೋಕುತ್ತರಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾನನ್ತರಂ ಪನ;
ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಚೇವ, ಜನೇನ್ತಿ ಸದಿಸಂ ಫಲಂ.
ಮಹಗ್ಗತಾನನ್ತರಿಯಂ, ಪರಿಪಕ್ಕಸಭಾವತೋ;
ಅನನ್ತರಭವಾತೀತಂ, ಕಾಲಾತೀತಂ ನ ಪಚ್ಚತಿ.
ಸುಖುಮಾಲಸಭಾವಾ ಚ, ಸುಖುಮತ್ತಾ ಮಹಗ್ಗತಾ;
ಸನ್ತಾನೇ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತಿ, ಪಟಿಪಕ್ಖೇಹಿ ದೂಸಿತೇ.
ಸಮಾನಾಸೇವನೇ ಲದ್ಧೇ, ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಮಹಬ್ಬಲೇ;
ಅಲದ್ಧಾ ತಾದಿಸಂ ಹೇತುಂ, ಅಭಿಞ್ಞಾ ನ ವಿಪಚ್ಚತಿ.
ಸಕಂ ಭೂಮಿಮತೀತಾನಂ, ನ ವಿಪಚ್ಚತಾನುತ್ತರಂ;
ಕಮ್ಮನ್ತರಸ್ಸಧಿಟ್ಠಾನಾ, ಸನ್ತಾನಸ್ಸೇತಿ ದೀಪಿತಂ.
ಇತಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ಕಮ್ಮಾನಿ, ಪಾಕಾ ಛತ್ತಿಂಸ ಭಾಸಿತಾ;
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಕ್ರಿಯಾ ಸೇಸಾ, ಕ್ರಿಯಾಮತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿತೋ.
ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದವಸೇನೇವಮೇಕೂನನವುತೀವಿಧಾ ¶ ;
ತೇಪಞ್ಞಾಸ ಸಭಾವೇನ, ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಮತಾ.
ಇತಿ ಚಿತ್ತಂ ಚೇತಸಿಕಂ, ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ನರುತ್ತರೋ;
ನಾಮಂ ತಿಧಾ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಚಕ್ಖುಮಾ ವದತಂ ವರೋ.
ಇತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಪಣ್ಡಿತಾ, ಮಿತಕಮ್ಮವಿಪಾಕಸಾಸನೇ;
ಹಿತಕಮ್ಮವಿಪಾಕಪಾರಗೂ, ಚತುಕಮ್ಮವಿಪಾಕಮಬ್ರವುಂ.
ಯತ್ಥಾಯಂ ¶ ಪರಮತ್ಥವತ್ಥುನಿಯಮೇ ತುಲ್ಯೇನ ಬಾಹುಲ್ಯತೋ,
ಅತ್ಥಾನತ್ಥವಿಚಾರಣಂ ಪತಿ ಜನೋ ಸಮ್ಮೋಹಮಾಪಾದಿತೋ;
ಬುದ್ಧೋ ಬೋಧಿತಲೇ ಯಮಾಹ ಸುಗತೋ ಗನ್ತ್ವಾನ ದೇವಾಲಯಂ,
ಸ್ವಾಯಂ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕನಿಚ್ಛಯನಯೋ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ದೀಪಿತೋ.
ಇತಿ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಕಮ್ಮವಿಭಾಗೋ ನಾಮ
ಪಞ್ಚಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೬. ಛಟ್ಠೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ರೂಪವಿಭಾಗೋ
ಇತಿ ಪಞ್ಚಪರಿಚ್ಛೇದ-ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ಥಸಙ್ಗಹಂ;
ನಾಮಧಮ್ಮಮಸೇಸೇನ, ವಿಭಾವೇತ್ವಾ ಸಭಾವತೋ.
ಸಪ್ಪಭೇದಂ ಪವಕ್ಖಾಮಿ, ರೂಪಧಮ್ಮಮಿತೋ ಪರಂ;
ಭೂತೋಪಾದಾಯಭೇದೇನ, ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಪಕಾಸಿತಂ.
ಉದ್ದೇಸಲಕ್ಖಣಾದೀಹಿ, ವಿಭಾಗಜನಕಾ ತಥಾ;
ಕಲಾಪುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಚಾಪಿ, ಯಥಾನುಕ್ಕಮತೋ ಕಥಂ?
ರುಪ್ಪತೀತಿ ¶ ಭವೇ ರೂಪವಿಕಾರಪ್ಪಚ್ಚಯೇಸತಿ;
ರೂಪರೂಪಂ ತಥಾ ರೂಪಪರಿಯಾಪನ್ನತೋಪರಂ.
ಭೂತರೂಪಂ ತು ಪಥವೀ, ಆಪೋ ತೇಜೋ ತಥಾಪರೋ;
ವಾಯೋ ಚ ಭವತೂಪಾದಾರೂಪಮೇತ್ಥಾತಿ ಭಾಸಿತಂ.
ಭೂತರೂಪಮುಪಾದಾಯ ¶ , ಪವತ್ತತಿ ನ ಚಞ್ಞಥಾ;
ಇಚ್ಚುಪಾದಾಯರೂಪನ್ತಿ, ರೂಪಂ ಸೇಸಮುದೀರಿತಂ.
ಚಕ್ಖು ಸೋತಞ್ಚ ಘಾನಞ್ಚ, ಜಿವ್ಹಾ ಕಾಯೋತಿ ಪಞ್ಚಧಾ;
ಪಸಾದರೂಪಮಕ್ಖಾತಂ, ನೋಪಸಾದಂ ಪನೇತರಂ.
ರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧರಸಾ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಮಿತಿ ಪಞ್ಚಧಾ;
ರೂಪಂ ಪಸಾದವಿಸಯಂ, ಪಸಾದೋ ಗೋಚರಂಪರಂ.
ಇತ್ಥತ್ತಂ ಪುರಿಸತ್ತಞ್ಚ, ಭಾವರೂಪಮುದೀರಿತಂ;
ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯರೂಪನ್ತಿ, ಉಪಾದಿನ್ನಪವತ್ತಿಕಂ.
ವತ್ಥುರೂಪಂ ತು ಹದಯಂ, ಯಂ ಧಾತುದ್ವಯನಿಸ್ಸಯಂ;
ಕಬಳೀಕಾರಮಾಹಾರರೂಪಮಿಚ್ಚಾಹು ಪಣ್ಡಿತಾ.
ರೂಪಧಮ್ಮಸಭಾವತ್ತಾ, ರೂಪನ್ತಿ ಪರಿದೀಪಿತಂ;
ಇಚ್ಚೇವಮಟ್ಠಾರಸಧಾ, ರೂಪರೂಪಮುದೀರಿತಂ.
ಅನಿಪ್ಫನ್ನಸಭಾವತ್ತಾ, ರೂಪಾಕಾರೋಪಲಕ್ಖಿತಂ;
ಅನಿಪ್ಫನ್ನಂ ನಾಮ ರೂಪಂ, ದಸಧಾ ಪರಿದೀಪಿತಂ.
ರೂಪಪ್ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ರೂಪಮಿಚ್ಚಾಕಾಸೋ ಪಕಾಸಿತೋ;
ಕಾಯಬ್ಬಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಂ, ದ್ವಯಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿರೂಪಕಂ.
ಲಹುತಾ ಮುದುತಾ ಕಮ್ಮ-ಞ್ಞತಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಸಹ;
ವಿಕಾರರೂಪಮಿಚ್ಚಾಹು, ಪಞ್ಚಧಾ ಚ ವಿಭಾವಿನೋ.
ಉಪಚಯೋ ಸನ್ತತಿ ಚ, ಜರತಾನಿಚ್ಚತಾತಿ ಚ;
ಚತುಧಾ ಲಕ್ಖಣರೂಪಂ, ರೂಪಕಣ್ಡೇ ವಿಭಾವಿತಂ.
ಇಚ್ಚೇವಮಟ್ಠವೀಸತಿವಿಧಾನಿಪಿ ¶ ವಿಚಕ್ಖಣೋ;
ರೂಪಾನಿ ಲಕ್ಖಣಾದೀಹಿ, ವಿಭಾವೇಯ್ಯ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ಖರತಾ ಪಥವೀಧಾತು, ಸಾಯಂ ಕಕ್ಖಳಲಕ್ಖಣಾ;
ಕಲಾಪಾಧಿಟ್ಠಾನರಸಾ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಆಬನ್ಧನಮಾಪೋಧಾತು, ಸಾ ಪಗ್ಘರಣಲಕ್ಖಣಾ;
ಕಲಾಪಾಬನ್ಧನರಸಾ, ಸಙ್ಗಹತ್ತೇನ ಗಯ್ಹತಿ.
ತೇಜನತ್ತಂ ¶ ತೇಜೋಧಾತು, ಸಾಯಮುಣ್ಹತ್ತಲಕ್ಖಣಾ;
ಪಾಚನರಸಾ ಮದ್ದವಾ-ನುಪ್ಪಾದನನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ವಾಯೋಧಾತು ವಾಯನತ್ತಂ, ಸಾ ವಿತ್ಥಮ್ಭನಲಕ್ಖಣಾ;
ಸಮೀರಣರಸಾಭಿನಿ-ಹಾರಭಾವೇನ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸಬ್ಬತ್ಥಾವಿನಿಭುತ್ತಾಪಿ, ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಿತಲಕ್ಖಣಾ;
ತಂತಂಭಾವಸಮುಸ್ಸನ್ನಸಮ್ಭಾರೇಸುಪಲಕ್ಖಿತಾ.
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನುಪತ್ಥದ್ಧಾ, ಸೇಸರೂಪಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಾ;
ಚತುದ್ಧೇವಂ ಕಲಾಪೇಸು, ಮಹಾಭೂತಾ ಪವತ್ತರೇ.
ಚಕ್ಖು ಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖುಮ್ಹಿ, ಸತ್ತಕ್ಖಿಪಟಲೋಚಿತೇ;
ಕಣ್ಹಮಣ್ಡಲಮಜ್ಝಮ್ಹಿ, ಪಸಾದೋತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಯೇನ ಚಕ್ಖುಪಸಾದೇನ, ರೂಪಾನಿ ಅನುಪಸ್ಸತಿ;
ಪರಿತ್ತಂ ಸುಖುಮಂ ಚೇತಂ, ಊಕಾಸಿರಸಮೂಪಮಂ.
ಸೋತಂ ಸೋತಬಿಲಸ್ಸನ್ತೋ,
ತಮ್ಬಲೋಮಾಚಿತೇ ತಥಾ;
ಅಙ್ಗುಲಿವೇಧನಾಕಾರೇ,
ಪಸಾದೋತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಅನ್ತೋ ಅಜಪದಟ್ಠಾನೇ, ಘಾನಂ ಘಾನಬಿಲೇ ಠಿತಂ;
ಜಿವ್ಹಾ ಜಿವ್ಹಾಯ ಮಜ್ಝಮ್ಹಿ, ಉಪ್ಪಲಾಕಾರಸನ್ನಿಭೇ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ¶ ಪನ ಚತ್ತಾರೋ, ತಂತಂದೇಸವವತ್ಥಿತಾ;
ಕಾಯಪ್ಪಸಾದೋ ಕಾಯಮ್ಹಿ, ಉಪಾದಿನ್ನೇತಿ ಪಞ್ಚಧಾ.
ಕಪ್ಪಾಸಪಟಲಸ್ನೇಹ-ಸನ್ನಿಭಾ ಭೂತನಿಸ್ಸಿತಾ;
ಪಸಾದಾ ಜೀವಿತಾರಕ್ಖಾ, ರೂಪಾದಿಪರಿವಾರಿತಾ.
ಧೀತಾ ರಾಜಕುಮಾರಾವ, ಕಲಾಪನ್ತರವುತ್ತಿನೋ;
ದ್ವಾರಭೂತಾವ ಪಚ್ಚೇಕಂ, ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಯಾ.
ರೂಪಾದಾಭಿಘಾತಾರಹಭೂತಾನಂ ವಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ದಟ್ಠುಕಾಮನಿದಾನಾದಿಕಮ್ಮಭೂತಾನಮೇವ ವಾ.
ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಾ ¶ ರೂಪಾ-ದಾವಿಞ್ಜನರಸಾ ತಥಾ;
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಯುಗಳಂ, ದ್ವಾರಭಾವೇನ ಗಯ್ಹರೇ.
ರೂಪಂ ನಿಭಾಸೋ ಭೂತಾನಂ, ಸದ್ದೋ ನಿಗ್ಘೋಸನಂ ತಥಾ;
ಗನ್ಧೋವ ಗನ್ಧನಂ ತತ್ಥ, ರಸೋ ಚ ರಸನೀಯತಾ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಪನ ಚತ್ತಾರೋ, ಗೋಚರಾ ಭೂತನಿಸ್ಸಿತಾ;
ಭೂತತ್ತಯಞ್ಚ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಮಾಪೋಧಾತುವಿವಜ್ಜಿತಂ.
ಸದ್ದೋ ಅನಿಯತೋ ತತ್ಥ, ತದಞ್ಞೋ ಸಹವುತ್ತಿನೋ;
ತಂತಂಸಭಾವಭೇದೇನ, ತಂತಂದ್ವಾರೋಪಲಕ್ಖಿತೋ.
ಪಞ್ಚೇವ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಯಾ ವಿಸಯಾ ಮತಾ;
ಚಕ್ಖಾದಿಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣಾವ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಯುಗಳಾಲಮ್ಬಭಾವರಸಾ ತಥಾ;
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಯುಗಳಂ, ಗೋಚರತ್ತೇನ ಗಯ್ಹರೇ.
ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪನಿತ್ಥತ್ತಮಿತ್ಥಿಭಾವೋತಿ ಭಾಸಿತೋ;
ಪುರಿಸತ್ತಂ ತಥಾ ಭಾವೋ, ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯನಾಮಕೋ.
ತಂ ದ್ವಯಂ ಪನುಪಾದಿನ್ನಕಾಯೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಲಬ್ಭತಿ;
ಕಲಾಪನ್ತರಭಿನ್ನಞ್ಚ, ಭಿನ್ನಸನ್ತಾನವುತ್ತಿ ಚ.
ವಸೇ ¶ ವತ್ತೇತಿ ಲಿಙ್ಗಾನ-ಮಿತ್ಥಿಪುಮ್ಭಾವಲಕ್ಖಣಂ;
ಇತ್ಥೀತಿ ಚ ಪುರಿಸೋತಿ, ಪಕಾಸನರಸಂ ತಥಾ.
ಇತ್ಥೀನಂ ಪುರಿಸಾನಞ್ಚ, ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ನಿಮಿತ್ತಕುತ್ತಾಕಪ್ಪಾನಂ, ಕಾರಣತ್ತೇನ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸತ್ತಾ ಮರನ್ತಿ ನಾಸೇನ, ಯಸ್ಸ ಪಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತಿಯಾ;
ಸಜೀವಮತಕಾಯಾನಂ, ಭೇದೋ ಯೇನೋಪಲಕ್ಖಿತೋ.
ತದೇತಂ ಕಮ್ಮಜಾತಾನ-ಮನುಪಾಲನಲಕ್ಖಣಂ;
ಜೀವಿತಂ ಜೀವನರಸಂ, ಆಯುಬದ್ಧೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಮನೋಧಾತುಯಾ ಚ ತಥಾ, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ;
ನಿಸ್ಸಯಲಕ್ಖಣಂ ವತ್ಥು-ರೂಪಂ ಹದಯಸಮ್ಮತಂ.
ಸಮಾಧಾನರಸಂ ¶ ತಾಸ-ಮುಬ್ಬಾಹತ್ತೇನ ಗಯ್ಹತಿ;
ಯಸ್ಮಿಂ ಕುಪ್ಪಿತಕಾಲಮ್ಹಿ, ವಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ ಪಾಣಿನೋ.
ಕಾಯೋ ಯಸ್ಸಾನುಸಾರೇನ, ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪೇನ ಖಿಜ್ಜತಿ;
ಯಸ್ಮಿಂ ನಿರುದ್ಧೇ ವಿಞ್ಞಾಣ-ಸೋತೋಪಿ ಚ ನಿರುಜ್ಝತಿ.
ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಭವನ್ತರೇ;
ತದೇತಂ ಕಮ್ಮಸಮ್ಭೂತಂ, ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭೂಮಿಯಂ.
ಮಜ್ಝೇ ಹದಯಕೋಸಮ್ಹಿ, ಅಡ್ಢಪಸತಲೋಹಿತೇ;
ಭೂತರೂಪಮುಪಾದಾಯ, ಚಕ್ಖಾದಿ ವಿಯ ವತ್ತತಿ.
ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ, ರೂಪಾಹರಣಲಕ್ಖಣೋ;
ಕಾಯಾನುಯಾಪನರಸೋ, ಉಪತ್ಥಮ್ಭೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಓಜಾಯ ಯಾಯ ಯಾಪೇನ್ತಿ, ಆಹಾರಸ್ನೇಹಸತ್ತಿಯಾ;
ಪಾಣಿನೋ ಕಾಮಲೋಕಮ್ಹಿ, ಸಾಯಮೇವಂ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಆಕಾಸಧಾತು ರೂಪಾನಂ, ಪರಿಯೋಸಾನಲಕ್ಖಣಾ;
ಪರಿಚ್ಛೇದರಸಾ ರೂಪಮರಿಯಾದೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸಲಕ್ಖಣಪರಿಚ್ಛಿನ್ನರೂಪಧಮ್ಮಪರಿಗ್ಗಹೇ ¶ ;
ಯೋಗೀನಮುಪಕಾರಾಯ, ಯಂ ದೇಸೇಸಿ ದಯಾಪರೋ.
ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಸಭಾವಾನಂ, ಕಲಾಪಾನಂ ಯಥಾರಹಂ;
ಪರಿಯನ್ತಾನಮೇವೇಸ, ತದಾಕಾರೋ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ಗಮನಾದಿವಚೀಘೋಸಪವತ್ತಮ್ಹಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ವಾಯೋಪಥವಿಧಾತೂನಂ, ಯೋ ವಿಕಾರೋ ಸಮತ್ಥತಾ.
ಸಹಜೋಪಾದಿನ್ನಕಾನಂ, ಕ್ರಿಯಾವಾಚಾಪವತ್ತಿಯಾ;
ವಿಪ್ಫನ್ದಘಟ್ಟನಾಹೇತು, ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಕೋ.
ಸ ವಿಕಾರವಿಸೇಸೋಯಂ, ವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಪಕಾಸಿತೋ;
ವಿಞ್ಞಾಪೇತೀತಿ ಕಾಯೇನ, ವಾಚಾಯ ಚ ವಿಚಿನ್ತಿತಂ.
ವಾಯೋಪಥವಾಧಿಕಾನಂ, ಭೂತಾನಮಿತಿ ಕೇಚನ;
ಪವುತ್ತಾ ತಾದಿನಾ ಕಾಯ-ಪರಿಗ್ಗಹಸುಖಾಯ ಯಾ.
ಕಾಯೋ ¶ ಯಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ,
ಸಹಾಭೋಗೋವ ಖಾಯತಿ;
ಯಂ ನಿರೋಧಾ ಪರಾಭೂತೋ,
ಸೇತಿ ನಿಚ್ಚೇತನೋ ಯಥಾ.
ಲೋಕೇ ಪಪಞ್ಚಾ ವತ್ತನ್ತಿ, ಬಹುಧಾ ಯಾಯ ನಿಮ್ಮಿತಾ;
ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ ಕಾಯಮತ್ತಾನಂ, ಬಾಲಾ ಯಾಯ ಚ ವಞ್ಚಿತಾ.
ಸಾಯಂ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮ-ದ್ವಾರಭಾವೇನ ಲಕ್ಖಿತಾ;
ಬ್ಯಾಪಾರಘಟ್ಟನಾಹೇತು-ವಿಕಾರಾಕಾರಲಕ್ಖಣಾ.
ಕಾಯವಾಚಾಅಧಿಪ್ಪಾಯ-ಪಕಾಸನರಸಾ ತಥಾ;
ಕಾಯವಿಪ್ಫನ್ದಘಟ್ಟನ-ಹೇತುಭಾವೇನ ಗಯ್ಹತಿ.
ಲಹುತಾ ಪನ ರೂಪಾನಂ, ಅದನ್ಧಾಕಾರಲಕ್ಖಣಾ;
ಅವಿತ್ಥಾನರಸಾ ಸಲ್ಲ-ಹುಕವುತ್ತೀತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಮುದುತಾಪಿ ¶ ಚ ರೂಪಾನಂ, ಕಕ್ಖಳಾಭಾವಲಕ್ಖಣಾ;
ಕಿಚ್ಚಾವಿರುಜ್ಝನರಸಾ, ಅನುಕುಲ್ಯನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಚ ರೂಪಾನಂ, ಅಲಂಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಾ;
ಪವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿರಸಾ, ಯೋಗ್ಗಭಾವೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಸಪ್ಪಾಯಮುತುಮಾಹಾರಂ, ಲದ್ಧಾ ಚಿತ್ತಮನಾಮಯಂ;
ಲಹೂ ಮುದು ಚ ಕಮ್ಮಞ್ಞಂ, ಯದಾ ರೂಪಂ ಪವತ್ತತಿ.
ತಥಾ ಪವತ್ತರೂಪಸ್ಸ, ಪವತ್ತಾಕಾರಭೇದಿತಂ;
ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಮ್ಪೇತಂ, ಸಹವುತ್ತಿ ತದಾ ಭವೇ.
ಸಪ್ಪಾಯಪಟಿವೇಧಾಯ, ಪಟಿಪತ್ತುಪಕಾರಿಕಾ;
ಸಾಕಾರಾ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಪಞ್ಞತ್ತೇವಂ ಮಹೇಸಿನಾ.
ರೂಪಸ್ಸೋಪಚಯೋ ನಾಮ, ರೂಪಸ್ಸಾಚಯಲಕ್ಖಣೋ;
ರೂಪುಮ್ಮುಜ್ಜಾಪನರಸೋ, ಪಾರಿಪೂರೀತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಪವತ್ತಿಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪ-ಸನ್ತತೀತಿ ಪಕಾಸಿತಾ;
ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧನರಸಾ, ಅವಿಚ್ಛೇದೋತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ರೂಪಮಾಚಯರೂಪೇನ ¶ , ಜಾಯತಿಚ್ಚುಪರೂಪರಿ;
ಪೇಕ್ಖತೋಪಚಾಯಾಕಾರಾ, ಜಾತಿ ಗಯ್ಹತಿ ಯೋಗಿನಾ.
ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧಾಕಾರೇನ, ಜಾಯತೀತಿ ಸಮೇಕ್ಖತೋ;
ತದಾಯಂ ಸನ್ತತಾಕಾರಾ, ಸಮುಪಟ್ಠಾಸಿ ಚೇತಸಿ.
ಏವಮಾಭೋಗಭೇದೇನ, ಜಾತಿರೂಪಂ ದ್ವಿಧಾ ಕತಂ;
ಅತ್ಥೂಪಲದ್ಧಿಭಾವೇನ, ಜಾಯನ್ತಂ ವಾಥ ಕೇವಲಂ.
ರೂಪವಿವಿತ್ತಮೋಕಾಸಂ, ಪುರಕ್ಖತ್ತೇನ ಚೀಯತಿ;
ಅಭಾವಾ ಪನ ಭಾವಾಯ, ಪವತ್ತಮಿತಿ ಸನ್ತತಿ.
ಏವಮಾಕಾರಭೇದಾಪಿ, ಸಬ್ಬಾಕಾರವರಾಕರೋ;
ಜಾತಿರೂಪಂ ದ್ವಿಧಾಕಾಸಿ, ಜಾತಿರೂಪವಿರೋಚನೋ.
ಜರತಾ ¶ ಕಾಲಹರಣಂ, ರೂಪಾನಂ ಪಾಕಲಕ್ಖಣಾ;
ನವತಾಪಾಯನರಸಾ, ಪುರಾಣತ್ತನ್ತಿ ಗಯ್ಹತಿ.
ಅನ್ತಿಮಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಪರಿಭಿಜ್ಜನಲಕ್ಖಣಾ;
ಅನಿಚ್ಚತಾ ಹರಣರಸಾ, ಖಯಭಾವೇನ ಗಯ್ಹತಿ.
ಇತಿ ಲಕ್ಖಣರೂಪಂ ತು, ತಿವಿಧಂ ಭಿನ್ನಕಾಲಿಕಂ;
ಸಭಾವರೂಪಧಮ್ಮೇಸು, ತಂತಂಕಾಲೋಪಲಕ್ಖಿತಂ.
ಯೇನ ಲಕ್ಖೀಯತಿ ರೂಪಂ, ಭಿನ್ನಾಕಾರಂ ಖಣೇ ಖಣೇ;
ವಿಪಸ್ಸನಾನಯತ್ಥಾಯ, ತಮಿಚ್ಚಾಹ ತಥಾಗತೋ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಸಪರಿಚ್ಛೇದಾ, ಸವಿಕಾರಾ ಸಲಕ್ಖಣಾ;
ಅಕಿಚ್ಛಾ ಪಟಿವೇಧಾಯ, ದಯಾಪನ್ನೇನ ತಾದಿನಾ.
ರೂಪಧಮ್ಮಾ ಸಭಾವೇನ, ವಿಜ್ಜಮಾನಾತಿ ಭಾಸಿತಾ;
ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾದಿಭೇದೇನ, ಬಹುಧಾ ಭಿಜ್ಜರೇ ಕಥಂ;
ದ್ವಾರಭೂತಾ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ, ಚಿತ್ತಮತ್ತಾತಿ ಕಪ್ಪಿತಂ;
ರೂಪಮಜ್ಝತ್ತಿಕಂ ತಸ್ಮಾ, ಪಸಾದಾ ಬಾಹಿರಂಪರಂ.
ವಣ್ಣೋ ¶ ಗನ್ಧೋ ರಸೋಜಾ ಚ, ಭೂತರೂಪಞ್ಚ ಭಾಸಿತಂ;
ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗರೂಪಂ ತು, ವಿನಿಬ್ಭೋಗಂ ಪನೇತರಂ.
ಸತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂನಂ, ನಿಸ್ಸಯತ್ತಾ ಯಥಾರಹಂ;
ಪಸಾದಾ ಹದಯಞ್ಚೇವ, ವತ್ಥುನಾ ವತ್ಥು ದೇಸಿತಂ.
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣುಪಾದಿನ್ನ-ಲಿಙ್ಗಾದಿ ಚ ಪವತ್ತಿತೋ;
ಪಸಾದಾ ಜೀವಿತಂ ಭಾವಾ, ಚೇನ್ದ್ರಿಯಂ ನೇನ್ದ್ರಿಯಂಪರಂ.
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಕಮ್ಮಾನಂ, ಪವತ್ತಿಮುಖಭಾವತೋ;
ದ್ವಾರಂ ಪಸಾದವಿಞ್ಞತ್ತಿ-ಪರಮದ್ವಾರಮೀರಿತಂ.
ಪಟಿಹಞ್ಞನ್ತಞ್ಞಮಞ್ಞಂ, ಪಸಾದವಿಸಯಾ ಪನ;
ತಸ್ಮಾ ಸಪ್ಪಟಿಘಂ ನಾಮ, ರೂಪಮಪ್ಪಟಿಘಂಪರಂ.
ದ್ವಾರಾಲಮ್ಬಣಭಾವೇನ ¶ , ಸಭಾವೇನೇವ ಪಾಕಟಾ;
ತೇ ಏವೋಳಾರಿಕಂ ತಸ್ಮಾ, ಸೇಸಂ ಸುಖುಮಮೀರಿತಂ.
ಓಳಾರಿಕಸಭಾವೇನ, ಪರಿಗ್ಗಹಸುಖಾ ತಹಿಂ;
ತೇ ಏವ ಸನ್ತಿಕೇರೂಪಂ, ದೂರೇರೂಪಂ ಪನೇತರಂ.
ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹುಪೇತೇನ, ಕಮ್ಮುನಾದಿನ್ನಭಾವತೋ;
ಕಮ್ಮಜಾತಮುಪಾದಿನ್ನಂ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಂಪರಂ.
ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಸ್ಸಮಾನತ್ತಾ, ಸನಿದಸ್ಸನನಾಮಕಂ;
ರೂಪಮೇವ ತತೋ ಸೇಸ-ಮನಿದಸ್ಸನಮಬ್ರವುಂ.
ಸನಿದಸ್ಸನರೂಪಞ್ಚ, ರೂಪಂ ಸಪ್ಪಟಿಘಂ ತಥಾ;
ಅನಿದಸ್ಸನಮಞ್ಞಂ ತು, ಥೂಲಂ ಸಪ್ಪಟಿಘಂ ಮತಂ.
ಅನಿದಸ್ಸನರೂಪಞ್ಚ, ಸೇಸಂ ಅಪ್ಪಟಿಘಂ ತಥಾ;
ರೂಪಂ ತಿವಿಧಮಿಚ್ಚೇವಂ, ವಿಭಜನ್ತಿ ವಿಚಕ್ಖಣಾ.
ಅಪ್ಪತ್ತಗೋಚರಗ್ಗಾಹಿರೂಪಂ ಚಕ್ಖಾದಿಕಂ ದ್ವಯಂ;
ಸಮ್ಪತ್ತಗ್ಗಾಹಿ ಘಾನಾದಿ-ತ್ತಯಮಗ್ಗಾಹಿಕಂ ರೂಪಂ.
ದಿಟ್ಠಂ ರೂಪಂ ಸುತಂ ಸದ್ದೋ, ಮುತಂ ಗನ್ಧಾದಿಕತ್ತಯಂ;
ವಿಞ್ಞಾಣೇನೇವ ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ, ವಿಞ್ಞಾತಮಪರಂ ಭವೇ.
ಹದಯಂ ¶ ವತ್ಥುಮೇವೇತ್ಥ, ದ್ವಾರಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಕದ್ವಯಂ;
ಪಸಾದಾ ವತ್ಥು ಚ ದ್ವಾರಂ, ಅಞ್ಞಂ ತುಭಯವಜ್ಜಿತಂ.
ಭೇದಿತ್ವಾ ರೂಪಮಿಚ್ಚೇವಂ, ತಸ್ಸೇವ ಪುನ ಪಣ್ಡಿತೋ;
ಸಮುಟ್ಠಾನಜನಕೇಹಿ, ವಿಭಾವೇಯ್ಯ ಯಥಾರಹಂ.
ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಕಮ್ಮ-ಮತೀತಂ ಕಾಮಿಕಂ ತಥಾ;
ರೂಪಾವಚರಮಿಚ್ಚೇವಂ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿಧಾ ಠಿತಂ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿಮುಪಾದಾಯ, ಸಞ್ಜನೇತಿ ಖಣೇ ಖಣೇ;
ಕಾಮರೂಪೇಸು ರೂಪಾನಿ, ಕಮ್ಮಜಾನಿ ಯಥಾರಹಂ.
ಜಾಯನ್ತಂ ¶ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣ-ಪಾಕಾರುಪ್ಪವಿವಜ್ಜಿತಂ;
ಭವಙ್ಗಾದಿಮುಪಾದಾಯ, ಸಮುಪ್ಪಾದೇತಿ ಮಾನಸಂ.
ಸೀತುಣ್ಹೋತುಸಮಞ್ಞಾತಾ,
ತೇಜೋಧಾತು ಠಿತಿಕ್ಖಣೇ;
ತಥೇವಜ್ಝೋಹಟಾಹಾರೋ,
ಕಾಮೇ ಕಾಯಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋ.
ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪನ ಚತ್ತಾರೋ, ಬಾಹಿರೋ ತುಪಲಬ್ಭತಿ;
ಸಬ್ಬೇ ಕಾಮಭವೇ ರೂಪೇ, ಆಹಾರೋ ನ ಸಮೀರಿತೋ.
ಪವತ್ತೇ ಹೋನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ, ಕಮ್ಮಮೇವೋಪಪತ್ತಿಯಂ;
ಜೀವಮಾನಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇಪಿ, ಮತಸ್ಸೋತು ಸಿಯಾ ನ ವಾ.
ಕಮ್ಮಂ ಚಿತ್ತೋತುಮಾಹಾರ-ಮಿಚ್ಚೇವಂ ಪನ ಪಣ್ಡಿತಾ;
ರೂಪಾನಂ ಜನಕತ್ತೇನ, ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಪಕಾಸಯುಂ.
ಹದಯಿನ್ದ್ರಿಯರೂಪಾನಿ, ಕಮ್ಮಜಾನೇವ ಚಿತ್ತಜಂ;
ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಮೀರೇನ್ತಿ, ಸದ್ದೋ ಚಿತ್ತೋತುಜೋ ಮತೋ.
ಚಿತ್ತೋತುಕಬಳೀಕಾರ-ಸಮ್ಭೂತಾ ಲಹುತಾದಯೋ;
ಕಮ್ಮಚಿತ್ತೋತುಕಾಹಾರ-ಜಾನಿ ಸೇಸಾನಿ ದೀಪಯೇ.
ಜಾಯಮಾನಾದಿರೂಪಾನಂ, ಸಭಾವತ್ತಾ ಹಿ ಕೇವಲಂ;
ಲಕ್ಖಣಾನಿ ನ ಜಾಯನ್ತಿ, ಕೇಹಿಚೀತಿ ಪಕಾಸಿತಂ.
ಯದಿಜಾತಾದಯೋ ¶ ತೇಸ-ಮವಸ್ಸಂ ತಂಸಭಾವತಾ;
ತೇಸಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಾನನ್ತಿ, ಅನವತ್ಥಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ.
ಅಟ್ಠಾರಸ ಪನ್ನರಸ, ತೇರಸ ದ್ವಾದಸಾತಿ ಚ;
ಕಮ್ಮಚಿತ್ತೋತುಕಾಹಾರ-ಜಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ಕಲಾಪಾನಿ ಯಥಾಯೋಗಂ, ತಾನಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹ ಪಣ್ಡಿತಾ;
ನವ ಛ ಚತುರೋ ದ್ವೇತಿ, ಏಕವೀಸತಿ ಭಾವಯುಂ.
ಜೀವಿತಞ್ಚಾವಿನಿಬ್ಭೋಗ-ರೂಪಞ್ಚ ¶ , ಸಹವುತ್ತಿತೋ;
ಸಙ್ಗಯ್ಹ ಚಕ್ಖುದಸಕಂ, ಚಕ್ಖುಮಾದಾಯ ಭಾಸಿತಂ.
ತಥಾ ಸೋತಞ್ಚ ಘಾನಞ್ಚ, ಜಿವ್ಹಂ ಕಾಯಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಇತ್ಥಿಭಾವಞ್ಚ ಪುಮ್ಭಾವಂ, ವತ್ಥುಮಾದಾಯ ದೀಪಯೇ.
ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗರೂಪೇನ, ಜೀವಿತನವಕಂ ಭವೇ;
ಇಚ್ಚೇವಂ ಕಮ್ಮಜಾ ನಾಮ, ಕಲಾಪಾ ನವಧಾ ಠಿತಾ.
ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗರೂಪಞ್ಚ, ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಮುದೀರಿತಂ;
ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ, ನವಕನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ.
ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸದ್ದೇಹಿ, ದಸಕಂ ಭಾಸಿತಂ ತಥಾ;
ಲಹುತಾದೇಕಾದಸಕಂ, ಲಹುತಾದೀಹಿ ತೀಹಿಪಿ.
ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಲಹುತಾ-ದೀಹಿ ದ್ವಾದಸಕಂ ಮತಂ;
ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಲಹುತಾ-ದೀಹಿ ತೇರಸಕಂ ತಥಾ.
ಗಹೇತ್ವಾಕಾರಭೇದಞ್ಚ, ತಂತಂಕಾಲೋಪಲಕ್ಖಿತಂ;
ಇತಿ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ, ಛ ಕಲಾಪಾತಿ ಭಾಸಿತಾ.
ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ ತು ಪಠಮಂ, ಸದ್ದೇನ ನವಕಂ ಮತಂ;
ಲಹುತಾದೇಕಾದಸಕಂ, ಲಹುತಾದಿಸಮಾಯುತಂ.
ಸದ್ದೇನ ಲಹುತಾದೀಹಿ, ತಥಾ ದ್ವಾದಸಕಂ ಭವೇ;
ಕಲಾಪಾ ಉತುಸಮ್ಭೂತಾ, ಚತುದ್ಧೇವಂ ಪಕಾಸಿತಾ.
ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಞ್ಚ ಲಹುತಾ-ದೇಕಾದಸಕಮಿಚ್ಚಪಿ;
ಕಲಾಪಾಹಾರಸಮ್ಭೂತಾ, ದುವಿಧಾವ ವಿಭಾವಿತಾ.
ಕಲಾಪಾನಂ ¶ ಪರಿಚ್ಛೇದ-ಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ವಿಚಕ್ಖಣಾ;
ನ ಕಲಾಪಙ್ಗಮಿಚ್ಚಾಹು, ಆಕಾಸಂ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಚ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಚತುಸಮ್ಭೂತಾ, ಕಲಾಪಾ ಏಕವೀಸತಿ;
ಸಬ್ಬೇ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ, ಬಾಹಿರೋತುಸಮುಟ್ಠಿತಾ.
ಅಟ್ಠಕಂ ¶ ಸದ್ದನವಕ-ಮಿತಿ ದ್ವೇಧಾವ ಭಾಸಿತಾ;
ಮತಕಾಯೇಪಿ ತೇ ಏವ, ಸಿಯುಮಿಚ್ಚಾಹು ಪಣ್ಡಿತಾ.
ಕಾಮೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಸಭಾವಾನಂ ಯಥಾರಹಂ;
ಸಮ್ಪುಣ್ಣಾಯತನಾನಂ ತು, ಪವತ್ತೇ ಚತುಸಮ್ಭವಾ.
ದಸಕಾನೇವ ಸಬ್ಬಾನಿ, ಕಮ್ಮಜಾನೇವ ಜಾತಿಯಂ;
ಚಕ್ಖುಸೋತಘಾನಭಾವ-ದಸಕಾನಿ ನ ವಾ ಸಿಯುಂ.
ವತ್ಥುಕಾಯದಸಕಾನಿ, ಸಭಾವದಸಕಾನಿ ವಾ;
ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಸತ್ತಾನಂ, ತತೋ ಸೇಸಾನಿ ಸಮ್ಭವಾ.
ಕಮ್ಮಂ ರೂಪಂ ಜನೇತೇವಂ,
ಮಾನಸಂ ಸನ್ಧಿತೋ ಪರಂ;
ತೇಜೋಧಾತು ಠಿತಿಪ್ಪತ್ತಾ,
ಆಹಾರಜ್ಝೋಹಟೋ ತಥಾ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಚತುಸಮ್ಭೂತಾ, ರೂಪಸನ್ತತಿ ಕಾಮಿನಂ;
ದೀಪಜಾಲಾವ ಸಮ್ಬನ್ಧಾ, ಯಾವಜೀವಂ ಪವತ್ತತಿ.
ಆಯುನೋ ವಾಥ ಕಮ್ಮಸ್ಸ, ಖಯೇನೋಭಿನ್ನಮೇವ ವಾ;
ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಮರನ್ತಾನ-ಮುಪಚ್ಛೇದಕಕಮ್ಮುನಾ.
ಸತ್ತರಸಚಿತ್ತಕ್ಖಣಮಾಯು ರೂಪಾನಮೀರಿತಂ;
ಸತ್ತರಸಮಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಚುತಿಚಿತ್ತೋಪರೀ ತತೋ.
ಠಿತಿಕಾಲಮುಪಾದಾಯ, ಕಮ್ಮಜಂ ನ ಪರಂ ಭವೇ;
ತತೋ ಭಿಜ್ಜತುಪಾದಿನ್ನಂ, ಚಿತ್ತಜಾಹಾರಜಂ ತತೋ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಮತಸತ್ತಾನಂ, ಪುನದೇವ ಭವನ್ತರೇ;
ಪಟಿಸನ್ಧಿಮುಪಾದಾಯ, ತಥಾ ರೂಪಂ ಪವತ್ತತಿ.
ಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಭಾವದಸಕಾಹಾರಜಂ ¶ ಪನ;
ರೂಪಂ ರೂಪಭವೇ ನತ್ಥಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಪವತ್ತಿಯಂ.
ತತ್ಥ ¶ ಗನ್ಧರಸೋಜಾ ಚ, ನ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ಕೇಚನ;
ಕಲಾಪಾ ಚ ಗಣೇತಬ್ಬಾ, ತತ್ಥೇತಂ ರೂಪವಜ್ಜಿತಾ.
ಠಿತಿಕ್ಖಣಞ್ಚ ಚಿತ್ತಸ್ಸ, ತೇ ಏವ ಪಟಿಸೇಧಯುಂ;
ಚಿತ್ತಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇ ರೂಪ-ಸಮುಪ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ವಾರಯುಂ.
ಚಕ್ಖುಸೋತವತ್ಥುಸದ್ದಚಿತ್ತಜಮ್ಪಿ ಅಸಞ್ಞಿಸು;
ಅರೂಪೇ ಪನ ರೂಪಾನಿ, ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ನ ಲಬ್ಭರೇ.
ಇತ್ಥಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿಮಲೇನ ವಿಭಾವನತ್ಥಂ,
ಧಮ್ಮಂ ಸುಧಮ್ಮಮುಪಗಮ್ಮ ಸುರಾಧಿವಾಸಂ;
ರೂಪಂ ಅರೂಪಸವಿಭಾಗಸಲಕ್ಖಣಂ ತಂ,
ವುತ್ತಂ ಪವುತ್ತಮಭಿಧಮ್ಮನಯೇ ಮಯಾಪಿ.
ರೂಪವಿಭಾಗಮಿಮಂ ಸುವಿಭತ್ತಂ, ರೂಪಯತೋ ಪನ ಚೇತಸಿ ನಿಚ್ಚಂ;
ರೂಪಸಮಿದ್ಧಜಿನೇರಿತಧಮ್ಮೇ, ರೂಪವತೀ ಅಭಿವಡ್ಢತಿ ಪಞ್ಞಾ.
ಇತಿ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇ ರೂಪವಿಭಾಗೋ ನಾಮ
ಛಟ್ಠೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ.
೭. ಸತ್ತಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಹವಿಭಾಗೋ
ಚತುಪಞ್ಞಾಸ ಧಮ್ಮಾ ಹಿ, ನಾಮನಾಮೇನ ಭಾಸಿತಾ;
ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧಾ ವುತ್ತಾ, ರೂಪಧಮ್ಮಾತಿ ಸಬ್ಬಥಾ.
ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಸಭಾವೇನ, ದ್ವಾಸತ್ತತಿ ಸಮೀರಿತಾ;
ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥಾ, ವತ್ಥುಧಮ್ಮಾ ಸಲಕ್ಖಣಾ.
ತೇಸಂ ¶ ¶ ದಾನಿ ಪವಕ್ಖಾಮಿ, ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಂ ನಯಂ;
ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಹತ್ಥಸಾರಮನುತ್ತರಂ.
ದುಕಾ ತಿಕಾ ಚ ಖನ್ಧಾಯತನತೋ ಧಾತುಸಚ್ಚತೋ;
ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಾ ಚ, ಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಸಮಞ್ಞತೋ.
ಪಚ್ಚಯೋ ಏವ ನಿಬ್ಬಾನಮಪಚ್ಚಯಮಸಙ್ಖತಂ;
ಅಸಙ್ಖಾರಮನುಪ್ಪಾದಂ, ಸಸ್ಸತಂ ನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ.
ಪಚ್ಚಯಾ ಚೇವ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಸಙ್ಖತಾ ಚ ತತೋಪರೇ;
ಉಪ್ಪಾದವಯಧಮ್ಮಾ ಚ, ಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿತಿಕಾ ತಥಾ.
ನಿಬ್ಬಾನಂ ರೂಪಧಮ್ಮಾ ಚ, ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾವ ಕೇವಲಂ;
ಆರಮ್ಮಣಾ ಏವ ನಾಮ, ನಾಲಮ್ಬನ್ತಿ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ.
ಏಕುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾ ಚ, ಏಕಾಲಮ್ಬಣವತ್ಥುಕಾ;
ಸಂಸಟ್ಠಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ಸಹಜಾತಾ ಯಥಾರಹಂ.
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನುಪತ್ಥದ್ಧಾ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಹವುತ್ತಿನೋ;
ಸಾರಮ್ಮಣಾರಮ್ಮಣಾ ಚ, ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಮತಾ.
ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಭೂಮೀತಿ, ತತ್ಥ ತೇಭೂಮಕಾ ಮತಾ;
ಲೋಕಿಯಾ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ವಟ್ಟಧಮ್ಮಾ ಸಉತ್ತರಾ.
ಸಕ್ಕಾಯಧಮ್ಮಾ ಸಭಯಾ, ತೀರಮೋರಿಮನಾಮಕಂ;
ಸಂಯೋಜನಿಯಾ ಸಮಲಾ, ತಥಾ ನೀವರಣೀಯಕಾ.
ಸಂಕ್ಲೇಸಿಕಾ ಪರಾಮಟ್ಠಾ, ಉಪಾದಾನೀಯಸಾಸವಾ;
ಓಘನೀಯಾ ಯೋಗನೀಯಾ, ಗನ್ಥನೀಯಾತಿ ಭಾಸಿತಾ.
ಅಞ್ಞೇ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ವಿವಟ್ಟಾ ಚಾವಿಪಸ್ಸಿಯಾ;
ಲೋಕುತ್ತರಾನುತ್ತರಾ ಚ, ನೋಸಂಯೋಜನಿಯಾದಯೋ.
ಕಮ್ಮಜಾತಾ ¶ ಉಪಾದಿನ್ನಾ, ನಾಮ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಸಾಸವಾ;
ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಾ ನಾಮ, ತತೋ ಸೇಸಾ ಪವುಚ್ಚರೇ.
ಧಮ್ಮಾ ಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಾತಿ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಮತಾ;
ಅಪ್ಪಟಿಭಾಗಧಮ್ಮಾತಿ, ತದಞ್ಞೇ ಪರಿದೀಪಯೇ.
ಸರಣಾ ¶ ಚ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಾ ಪನ;
ತದಞ್ಞೇ ಅರಣಾ ನಾಮ, ಪಹಾತಬ್ಬಾ ನ ಕೇಹಿಚಿ.
ರೂಪಿನೋ ರೂಪಧಮ್ಮಾ ಚ, ನಾಮಧಮ್ಮಾ ಅರೂಪಿನೋ;
ಏವಮಾದಿಪ್ಪಭೇದೇನ, ದ್ವಿಧಾ ಭೇದಂ ವಿಭಾವಯೇ.
ಬಾಲಾ ಧಮ್ಮಾ ತಪನೀಯಾ, ಕಣ್ಹಾ ಚ ಕಟುಕಪ್ಫಲಾ;
ಅಸೇವಿತಬ್ಬಾ ಸಾವಜ್ಜಾ, ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಾ ಮತಾ.
ಪಣ್ಡಿತಾ ಚಾತಪನೀಯಾ, ಸುಕ್ಕಾ ಚ ಸುಖದಾಯಕಾ;
ಸೇವಿತಬ್ಬಾನವಜ್ಜಾ ಚ, ಕುಸಲಾ ಏಕವೀಸತಿ.
ಕ್ರಿಯಾ ವಿಪಾಕಾ ರೂಪಞ್ಚ, ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ;
ವುತ್ತಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ನಾಮ, ಧಮ್ಮಾ ತಬ್ಬಿಪರೀತತೋ.
ಹೀನಾ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿತ್ತಾ ಚ, ಕಾಮಾವಚರಭೂಮಿಕಾ;
ರೂಪಾರೂಪಾ ಪವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಮಜ್ಝಿಮಾ ಚ ಮಹಗ್ಗತಾ.
ಅಪ್ಪಮಾಣಾ ಪಣೀತಾ ಚ, ಧಮ್ಮಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಮತಾ;
ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕ್ಲೇಸಿಕಾ, ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಾ ತಥಾ.
ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕ್ಲೇಸಿಕಾ, ಧಮ್ಮಾ ತೇಭೂಮಕಾಪರೇ;
ಅಸಂಕ್ಲಿಟ್ಠಾಸಂಕ್ಲೇಸಿಕಾ, ನವ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಸಿಯುಂ.
ವಿಪಾಕಾ ತೇ ಪವುಚ್ಚನ್ತಿ, ವಿಪಾಕಾ ಚತುಭೂಮಕಾ;
ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾತಿ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಮತಾ.
ಕ್ರಿಯಾ ರೂಪಞ್ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ನ ಪಾಕಂ ನ ತು ಪಚ್ಚತಿ;
ಆಚಯಗಾಮಿನೋ ಧಮ್ಮಾ, ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಾವ ಸಾಸವಾ.
ವುತ್ತಾಪಚಯಗಾಮಿನೋ ¶ , ಕುಸಲಾನುತ್ತರಾ ಪನ;
ಕ್ರಿಯಾ ರೂಪಞ್ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಪಾಕಾ ಚೋಭಯವಜ್ಜಿತಾ.
ಪಠಮಾನುತ್ತರೋ ಮಗ್ಗೋ, ದಸ್ಸನಂ ಭಾವನಾಪರೇ;
ತದಞ್ಞೇ ದ್ವಯನಿಮ್ಮುತ್ತಾ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪರಮತ್ಥತೋ.
ಸತ್ತ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಹೇಟ್ಠಾ, ವುತ್ತಾ ಸೇಕ್ಖಾತಿ ತಾದಿನಾ;
ಅರಹತ್ತಫಲಮೇವ, ಅಸೇಕ್ಖನ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಂ.
ಲೋಕಿಯಾಪಿ ¶ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಭಾಸಿತೋಭಯವಜ್ಜಿತಾ;
ಏವಮಾದಿಪ್ಪಕಾರೇಹಿ, ತಿವಿಧಾತಿ ವಿಭಾವಯೇ.
ಅತೀತಾನಾಗತಂ ರೂಪಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಮಥಾಪರಂ;
ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾ, ಸುಖುಮೋಳಾರಿಕಂ ತಥಾ.
ಹೀನಂ ಪಣೀತಂ ಯಂ ದೂರೇ, ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ ತದೇಕತೋ;
ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಂ ಸಮೋಧಾಯ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ.
ತಥೇವ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನಾಮ ಯಾ ಕಾಚಿ ವೇದನಾ;
ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಸಞ್ಞಾ ಚ, ರಾಸಿಭಾವೇನ ಭಾಸಿತಾ.
ವಟ್ಟಧಮ್ಮೇಸು ಅಸ್ಸಾದಂ, ತದಸ್ಸಾದೋಪಸೇವನಂ;
ವಿನಿಭುಜ್ಜ ನಿದಸ್ಸೇತುಂ, ಖನ್ಧದ್ವಯಮುದಾಹಟಂ.
ವಿವಾದಮೂಲಸಂಸಾರ-ಕಮಹೇತುನಿದಸ್ಸನಂ;
ಸನ್ಧಾಯ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ, ಕತಾ ನಾನಾತಿ ಕೇಚನ.
ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಧಮ್ಮಾನಂ, ಚೇತನಾಮುಖತೋ ಪನ;
ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧನಾಮೇನ, ಧಮ್ಮಾ ಚೇತಸಿಕಾ ಮತಾ.
ಸಬ್ಬಭೇದಂ ತಥಾ ಚಿತ್ತಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧ ಸಮ್ಮತಂ;
ಭೇದಾಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹನಿಸ್ಸಟಂ.
ಆಲಮ್ಬನೀಯಭಾವೇನ, ಉಪಾದಾನೋಪಕಾರತೋ;
ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾತಿ, ಲೋಕುತ್ತರವಿವಜ್ಜಿತಾ.
ಯಥಾ ¶ ಥೂಲಂ ಹಿತತ್ಥಾಯ, ಪರಿಗ್ಗಾಹಕಯೋಗಿನಂ;
ಧಮ್ಮಾ ತೇಭೂಮಕಾ ಏಕ-ಭೂಮಿಭಾವಾಯ ದೇಸಿತಾ.
ಭಾಜನಂ ಭೋಜನಂ ತಸ್ಸ, ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಭೋಜಕೋ ತಥಾ;
ಭುಞ್ಜಿತಾ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚೇತೇ, ಉಪಮೇನ್ತಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ಗಿಲಾನಸಾಲಾ ಗೇಲಞ್ಞಂ, ಅಸಪ್ಪಾಯೋಪಸೇವನಾ;
ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಗಿಲಾನೋತಿ, ಉಪಮೇನ್ತಿ ಚ ಪಣ್ಡಿತಾ.
ಚಾರಕೋ ಕಾರಣಂ ತತ್ಥ, ಅಪರಾಧೋ ಚ ಕಾರಕೋ;
ಅಪರಾಧಕತೋ ಚೋರೋ, ಇತಿ ಚೋಪಮಿತಾ ಪುನ.
ನಿಚ್ಚಾಧಿಪೀಳನಟ್ಠೇನ ¶ , ಭಾರಾತಿ ಪರಿದೀಪಿತಾ;
ಕ್ಲೇಸದುಕ್ಖಮುಖೇನೇತೇ, ಖಾದಕಾ ಚ ನಿರನ್ತರಂ.
ಅನತ್ಥಾವಹಿತಾ ನಿಚ್ಚಮುಕ್ಖಿತ್ತಾಸಿಕವೇರಿನೋ;
ಮಚ್ಚುಮಾರಾಭಿಧೇಯ್ಯತ್ತಾ, ವಧಕಾತಿ ಚ ಭಾಸಿತಾ.
ವಿಮದ್ದಾಸಹನಂ ರೂಪಂ, ಫೇಣಪಿಣ್ಡಂವ ದುಬ್ಬಲಂ;
ಮುಹುತ್ತರಮಣೀಯತ್ತಾ, ವೇದನಾ ಬುಬ್ಬುಳೂಪಮಾ.
ಮರೀಚಿಕೂಪಮಾ ಸಞ್ಞಾ, ವಿಪಲ್ಲಾಸಕಭಾವತೋ;
ಸಙ್ಖಾರಾಪಿ ಚ ನಿಸ್ಸಾರಾ, ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಸಾದಿಸಾ.
ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತಂ, ನಾನಾಕ್ಲೇಸವಿಮೋಹಿತಂ;
ಪಲಮ್ಭತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಮಾಯಾಸಮಮುದೀರಿತಂ.
ಇಚ್ಚೇವಂ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಖನ್ಧಾ ಚ ಕೇವಲಂ;
ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ನಾಮೇನ, ದೇಸಿತಾತಿ ವಿಭಾವಯೇ.
ಅಜ್ಝತ್ತಞ್ಚ ಬಹಿದ್ಧಾ ಚ, ವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ;
ದ್ವಾರಾಲಮ್ಬಣಭೇದೇನ, ದ್ವೇಧಾಯತನಮೀರಿತಂ.
ಚಕ್ಖಾದಜ್ಝತ್ತಿಕಂ ತತ್ಥ, ಛದ್ವಾರಾಯತನಂ ಭವೇ;
ಬಾಹಿರಾಯತನಂ ನಾಮ, ತಥಾ ರೂಪಾದಿಗೋಚರಂ.
ಇತಿ ¶ ವೀಥಿಪ್ಪವತ್ತಾನಂ, ದ್ವಾರಾಲಮ್ಬಣಸಙ್ಗಹೋ;
ಆಗಮೇ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ತು, ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಯಥಾರಹಂ.
ತಥಾಹನನ್ತರಾತೀತೋ, ಜಾಯಮಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ;
ಮನೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸ, ಮನಸ್ಸಾಯತನಂ ಭವೇ.
ತಥಾ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಟ್ಠೇನ, ಸಹಜಾನಮರೂಪಿನಂ;
ದ್ವಾರಭಾವೇನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸಬ್ಬಮಾಯತನಂ ಮತಂ.
ಮನಾಯತನಮಿಚ್ಚೇವಂ, ಪಸಾದಾಯತನಂ ತಥಾ;
ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಧಮ್ಮಾನಂ, ಇತಿ ಛದ್ಧಾ ವಿಭಾವಯೇ.
ಪಞ್ಚಪ್ಪಸಾದವಿಸಯಾ, ಪಞ್ಚಾಯತನಸಮ್ಮತಾ;
ಸೇಸಂ ರೂಪಞ್ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಸಬ್ಬೇ ಚೇತಸಿಕಾತಿ ಚ.
ಏಕೂನಸಟ್ಠಿಧಮ್ಮಾನಂ ¶ , ಧಮ್ಮಾಯತನಸಙ್ಗಹೋ;
ಇತಿ ಛದ್ಧಾ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ಬಾಹಿರಾಯತನಂ ಬುಧಾ.
ಸುಞ್ಞಗಾಮೋವ ದಟ್ಠಬ್ಬ-ಮಜ್ಝತ್ತಿಕಮಸಾರತೋ;
ಗಾಮಘಾತಕಚೋರಾವ, ತಂ ಹನನ್ತಂವ ಬಾಹಿರಂ.
ನಾಮಪ್ಪವತ್ತಿಮುಳ್ಹಾನಂ, ತದುಪ್ಪತ್ತಿಕಕಾರಣಂ;
ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನೀತಿ, ವುತ್ತಮಿತ್ಥಂ ಮಹೇಸಿನಾ.
ಸಮತ್ತಾ ಭಾವಮತ್ತೇನ, ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ಸಲಕ್ಖಣಂ;
ದ್ವಾರಾಲಮ್ಬತದುಪ್ಪನ್ನ-ಪರಿಯಾಯೇನ ಭೇದಿತಾ.
ಮನಾಯತನಮೇತ್ಥಾಹ, ಸತ್ತ ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯೋ;
ಏಕಾದಸ ಯಥಾವುತ್ತಾ, ಇಚ್ಚಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ.
ಅನ್ತಾದಿಕಾ ಮನೋಧಾತು, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ;
ಪವೇಸಾಪಗಮೇ ದ್ವಾರ-ಪರಿಯಾಯೇನ ತಿಟ್ಠತಿ.
ಭೇರೀತಲದಣ್ಡಘೋಸ-ಸಮಂ ಛಕ್ಕಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ;
ಕಟ್ಠಾರಣಿಪಾವಕಾದಿ-ಸಮಞ್ಚ ತಿವಿಧಂ ಭವೇ.
ದುಕ್ಖಂ ¶ ಸಮುದಯೋ ಚೇವ, ನಿರೋಧೋ ಚ ತಥಾಪರೋ;
ಮಗ್ಗೋ ಚಾತಿ ಚತುದ್ಧಾಹ, ಸಚ್ಚಂ ಸಚ್ಚಪರಕ್ಕಮೋ.
ಭಾರೋ ಚ ಭಾರದಾನಞ್ಚ, ಭಾರನಿಕ್ಖೇಪನಂ ತಥಾ;
ಭಾರನಿಕ್ಖೇಪನೂಪಾಯೋ, ಇಚ್ಚೋಪಮ್ಮಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ.
ರೋಗೋ ರೋಗನಿದಾನಞ್