📜

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ಅಭಿಧಮ್ಮಮಾತಿಕಾಪಾಳಿ

ಏಕಂ ¶ ¶ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ದೇವೇಸು ವಿಹರತಿ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಮೂಲೇ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಯಂ. ತತ್ರ ಖೋ ಭಗವಾ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ.

೧. ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಮಾತಿಕಾ

ತಿಕಮಾತಿಕಾ

ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ (ಧ. ಸ. ತಿಕಮಾತಿಕಾ ೧-೨೨), ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ದುಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ವಿಪಾಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ. ಉಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ ¶ ಧಮ್ಮಾ, ಅನುಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಅನುಪಾದಾನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪೀತಿಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸುಖಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ. ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಧಮ್ಮಾ, ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೇವ ದಸ್ಸನೇನ ನ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಧಮ್ಮಾ. ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೇವ ದಸ್ಸನೇನ ನ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ ¶ . ಆಚಯಗಾಮಿನೋ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪಚಯಗಾಮಿನೋ ಧಮ್ಮಾ, ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನಾಪಚಯಗಾಮಿನೋ ಧಮ್ಮಾ. ಸೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೇವಸೇಕ್ಖನಾಸೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪರಿತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮಹಗ್ಗತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪ್ಪಮಾಣಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ. ಹೀನಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮಜ್ಝಿಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಪಣೀತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಿಯತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೋ ಧಮ್ಮಾ. ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಧಮ್ಮಾ, ಉಪ್ಪಾದಿನೋ ಧಮ್ಮಾ. ಅತೀತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಾಗತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ ಧಮ್ಮಾ. ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಾಗತಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ. ಅಜ್ಝತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ ಧಮ್ಮಾ. ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಾ ಧಮ್ಮಾ (ಧ. ಸ. ತಿಕಮಾತಿಕಾ ೧-೨೨).

ದ್ವಾವೀಸತಿತಿಕಂ.

ದುಕಮಾತಿಕಾ

ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕಂ

ಹೇತೂ ಧಮ್ಮಾ, ನ ಹೇತೂ ಧಮ್ಮಾ. ಸಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಹೇತುವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಹೇತೂ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಸಹೇತುಕಾ ಚ, ಸಹೇತುಕಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನ ಚ ಹೇತೂ. ಹೇತೂ ಚೇವ ¶ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನ ಚ ಹೇತೂ. ನ ಹೇತೂ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಸಹೇತುಕಾಪಿ, ಅಹೇತುಕಾಪಿ. ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕಂ.

ಚೂಳನ್ತರದುಕಂ

ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಙ್ಖತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸನಿದಸ್ಸನಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಿದಸ್ಸನಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಪ್ಪಟಿಘಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪ್ಪಟಿಘಾ ¶ ಧಮ್ಮಾ. ರೂಪಿನೋ ಧಮ್ಮಾ, ಅರೂಪಿನೋ ಧಮ್ಮಾ. ಲೋಕಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಲೋಕುತ್ತರಾ ಧಮ್ಮಾ. ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಕೇನಚಿ ನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ಚೂಳನ್ತರದುಕಂ.

ಆಸವಗೋಚ್ಛಕಂ

ಆಸವಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಆಸವಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಾಸವಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಾಸವಾ ಧಮ್ಮಾ. ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಆಸವಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಸವಾ ಚ, ಸಾಸವಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಆಸವಾ. ಆಸವಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಆಸವಾ. ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಸವಾಪಿ, ಅನಾಸವಾಪಿ. ಆಸವಗೋಚ್ಛಕಂ.

ಸಞ್ಞೋಜನಗೋಚ್ಛಕಂ

ಸಞ್ಞೋಜನಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಸಞ್ಞೋಜನಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಞ್ಞೋಜನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸಞ್ಞೋಜನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಞ್ಞೋಜನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಞ್ಞೋಜನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಞ್ಞೋಜನಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಸಞ್ಞೋಜನಿಯಾ ಚ, ಸಞ್ಞೋಜನಿಯಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಸಞ್ಞೋಜನಾ. ಸಞ್ಞೋಜನಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಸಞ್ಞೋಜನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ಸಞ್ಞೋಜನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಸಞ್ಞೋಜನಾ. ಸಞ್ಞೋಜನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಸಞ್ಞೋಜನಿಯಾಪಿ, ಅಸಞ್ಞೋಜನಿಯಾಪಿ. ಸಞ್ಞೋಜನಗೋಚ್ಛಕಂ.

ಗನ್ಥಗೋಚ್ಛಕಂ

ಗನ್ಥಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಗನ್ಥಾ ಧಮ್ಮಾ. ಗನ್ಥನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಗನ್ಥನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಗನ್ಥಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಗನ್ಥನಿಯಾ ಚ, ಗನ್ಥನಿಯಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಗನ್ಥಾ ¶ . ಗನ್ಥಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಗನ್ಥಾ. ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಗನ್ಥನಿಯಾಪಿ, ಅಗನ್ಥನಿಯಾಪಿ. ಗನ್ಥಗೋಚ್ಛಕಂ.

ಓಘಗೋಚ್ಛಕಂ

ಓಘಾ ¶ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಓಘಾ ಧಮ್ಮಾ. ಓಘನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನೋಘನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ಓಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಓಘವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಓಘಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಓಘನಿಯಾ ಚ, ಓಘನಿಯಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಓಘಾ. ಓಘಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಓಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ಓಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಓಘಾ. ಓಘವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಓಘನಿಯಾಪಿ, ಅನೋಘನಿಯಾಪಿ. ಓಘಗೋಚ್ಛಕಂ.

ಯೋಗಗೋಚ್ಛಕಂ

ಯೋಗಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಯೋಗಾ ಧಮ್ಮಾ. ಯೋಗನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಯೋಗನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ಯೋಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಯೋಗವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಯೋಗಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಯೋಗನಿಯಾ ಚ, ಯೋಗನಿಯಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಯೋಗಾ. ಯೋಗಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಯೋಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ಯೋಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಯೋಗಾ. ಯೋಗವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಯೋಗನಿಯಾಪಿ, ಅಯೋಗನಿಯಾಪಿ. ಯೋಗಗೋಚ್ಛಕಂ.

ನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕಂ

ನೀವರಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ನೀವರಣಾ ಧಮ್ಮಾ. ನೀವರಣಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನೀವರಣಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ನೀವರಣಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೀವರಣಿಯಾ ಚ, ನೀವರಣಿಯಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ನೀವರಣಾ. ನೀವರಣಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ನೀವರಣಾ. ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ನೀವರಣಿಯಾಪಿ, ಅನೀವರಣಿಯಾಪಿ. ನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕಂ.

ಪರಾಮಾಸಗೋಚ್ಛಕಂ

ಪರಾಮಾಸಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಪರಾಮಾಸಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪರಾಮಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪರಾಮಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪರಾಮಾಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಪರಾಮಾಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪರಾಮಾಸಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ¶ ಪರಾಮಟ್ಠಾ ಚ, ಪರಾಮಟ್ಠಾಚೇವ ¶ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಪರಾಮಾಸಾ. ಪರಾಮಾಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಪರಾಮಟ್ಠಾಪಿ, ಅಪರಾಮಟ್ಠಾಪಿ. ಪರಾಮಾಸಗೋಚ್ಛಕಂ.

ಮಹನ್ತರದುಕಂ

ಸಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಚಿತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಚಿತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಾ, ಚಿತ್ತವಿಸಂಸಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತಸಹಭುನೋ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಚಿತ್ತಸಹಭುನೋ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿನೋ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿನೋ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಸಹಭುನೋ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಸಹಭುನೋ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಾನುಪರಿವತ್ತಿನೋ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಾನುಪರಿವತ್ತಿನೋ ಧಮ್ಮಾ. ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಬಾಹಿರಾ ಧಮ್ಮಾ. ಉಪಾದಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಉಪಾದಾ ಧಮ್ಮಾ. ಉಪಾದಿಣ್ಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಾ ಧಮ್ಮಾ. ಮಹನ್ತರದುಕಂ.

ಉಪಾದಾನಗೋಚ್ಛಕಂ

ಉಪಾದಾನಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಉಪಾದಾನಾ ಧಮ್ಮಾ. ಉಪಾದಾನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನುಪಾದಾನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ಉಪಾದಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಉಪಾದಾನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಉಪಾದಾನಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಉಪಾದಾನಿಯಾ ಚ, ಉಪಾದಾನಿಯಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಉಪಾದಾನಾ. ಉಪಾದಾನಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಉಪಾದಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ, ಉಪಾದಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಉಪಾದಾನಾ. ಉಪಾದಾನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಉಪಾದಾನಿಯಾಪಿ, ಅನುಪಾದಾನಿಯಾಪಿ. ಉಪಾದಾನಗೋಚ್ಛಕಂ.

ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕಂ

ಕಿಲೇಸಾ ಧಮ್ಮಾ, ನೋ ಕಿಲೇಸಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಾ. ಕಿಲೇಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಕಿಲೇಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಕಿಲೇಸಾ ¶ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಚ, ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಕಿಲೇಸಾ. ಕಿಲೇಸಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾ ಚ, ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಕಿಲೇಸಾ. ಕಿಲೇಸಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಕಿಲೇಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ¶ ಚ, ಕಿಲೇಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಚ ಕಿಲೇಸಾ. ಕಿಲೇಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾಪಿ, ಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾಪಿ. ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕಂ.

ಪಿಟ್ಠಿದುಕಂ

ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಧಮ್ಮಾ. ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಧಮ್ಮಾ. ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸವಿತಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅವಿತಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸವಿಚಾರಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅವಿಚಾರಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಪ್ಪೀತಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪ್ಪೀತಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪೀತಿಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ಪೀತಿಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸುಖಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ಸುಖಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಕಾಮಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ಕಾಮಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ. ರೂಪಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ರೂಪಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ. ಅರೂಪಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ಅರೂಪಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಧಮ್ಮಾ. ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ನಿಯತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನಿಯತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸಉತ್ತರಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅನುತ್ತರಾ ಧಮ್ಮಾ. ಸರಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅರಣಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪಿಟ್ಠಿದುಕಂ.

ಅಭಿಧಮ್ಮದುಕಮಾತಿಕಾ.

ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಮಾತಿಕಾ

ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ ಧಮ್ಮಾ, ಅವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ ಧಮ್ಮಾ. ವಿಜ್ಜೂಪಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ವಜಿರೂಪಮಾ ಧಮ್ಮಾ. ಬಾಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಕಣ್ಹಾ ಧಮ್ಮಾ ¶ , ಸುಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಾ. ತಪನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅತಪನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ. ಅಧಿವಚನಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಧಿವಚನಪಥಾ ಧಮ್ಮಾ. ನಿರುತ್ತಿ ಧಮ್ಮಾ, ನಿರುತ್ತಿಪಥಾ ಧಮ್ಮಾ. ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಧಮ್ಮಾ, ಪಞ್ಞತ್ತಿಪಥಾ ಧಮ್ಮಾ. ನಾಮಞ್ಚ, ರೂಪಞ್ಚ. ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ, ಭವತಣ್ಹಾ ಚ. ಭವದಿಟ್ಠಿ ಚ, ವಿಭವದಿಟ್ಠಿ ಚ. ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿ ಚ. ಅನ್ತವಾ ದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಅನನ್ತವಾ ದಿಟ್ಠಿ ಚ. ಪುಬ್ಬನ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಅಪರನ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿ ಚ. ಅಹಿರಿಕಞ್ಚ, ಅನೋತ್ತಪ್ಪಞ್ಚ. ಹಿರೀ ಚ, ಓತ್ತಪ್ಪಞ್ಚ. ದೋವಚಸ್ಸತಾ ಚ, ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ ಚ. ಸೋವಚಸ್ಸತಾ ಚ, ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ ಚ. ಆಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ ಚ, ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ ಚ. ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ ಚ, ಸಮಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ ಚ. ಧಾತುಕುಸಲತಾ ಚ, ಮನಸಿಕಾರಕುಸಲತಾ ¶ ಚ. ಆಯತನಕುಸಲತಾ ಚ, ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಕುಸಲತಾ ಚ. ಠಾನಕುಸಲತಾ ಚ, ಅಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ ಚ. ಅಜ್ಜವೋ ಚ, ಮದ್ದವೋ ಚ. ಖನ್ತಿ ಚ, ಸೋರಚ್ಚಞ್ಚ. ಸಾಖಲ್ಯಞ್ಚ, ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಚ. ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರತಾ ಚ, ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ಚ. ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರತಾ ಚ, ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ಚ. ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಞ್ಚ, ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ. ಸತಿ ಚ, ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ. ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲಞ್ಚ, ಭಾವನಾಬಲಞ್ಚ. ಸಮಥೋ ಚ, ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ. ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ, ಪಗ್ಗಾಹನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ. ಪಗ್ಗಾಹೋ ಚ, ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ ಚ. ಸೀಲವಿಪತ್ತಿ ಚ, ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿ ಚ. ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ ಚ, ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾ ಚ. ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿ ಚ, ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ ಚ. ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ ಖೋ ಪನ, ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನಂ. ಸಂವೇಗೋ ಚ ಸಂವೇಜನಿಯೇಸು ಠಾನೇಸು, ಸಂವಿಗ್ಗಸ್ಸ ಚ ಯೋನಿಸೋ ಪಧಾನಂ. ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ ಚ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು, ಅಪ್ಪಟಿವಾನಿತಾ ಚ ಪಧಾನಸ್ಮಿಂ. ವಿಜ್ಜಾ ಚ, ವಿಮುತ್ತಿ ಚ. ಖಯೇ ಞಾಣಂ, ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣನ್ತಿ.

ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಮಾತಿಕಾ.

ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾ

ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗೋ

ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ¶ – (ವಿಭ. ೧) ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋತಿ. ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗಂ.

ಆಯತನವಿಭಙ್ಗೋ

ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ (ವಿಭ. ೧೫೪) – ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ರೂಪಾಯತನಂ ಸೋತಾಯತನಂ ಸದ್ದಾಯತನಂ ಘಾನಾಯತನಂ ಗನ್ಧಾಯತನಂ ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ ರಸಾಯತನಂ ಕಾಯಾಯತನಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ ಮನಾಯತನಂ ಧಮ್ಮಾಯತನನ್ತಿ. ಆಯತನವಿಭಙ್ಗಂ.

ಧಾತುವಿಭಙ್ಗೋ

ಅಟ್ಠಾರಸ ¶ ಧಾತುಯೋ (ವಿಭ. ೧೮೩) – ಚಕ್ಖುಧಾತು ರೂಪಧಾತು ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ಸೋತಧಾತು ಸದ್ದಧಾತು ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ಘಾನಧಾತು ಗನ್ಧಧಾತು ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ಜಿವ್ಹಾಧಾತು ರಸಧಾತು ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ಕಾಯಧಾತು ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಧಾತು ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ಮನೋಧಾತು ಧಮ್ಮಧಾತು ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂತಿ. ಧಾತುವಿಭಙ್ಗಂ.

ಸಚ್ಚವಿಭಙ್ಗೋ

ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ (ವಿಭ. ೧೮೯) – ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ, ದುಕ್ಖಸಮುದಯಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ ಅರಿಯಸಚ್ಚನ್ತಿ. ಸಚ್ಚವಿಭಙ್ಗಂ.

ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಭಙ್ಗೋ

ಬಾವೀಸತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ (ವಿಭ. ೨೧೯) – ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ¶ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ. ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಭಙ್ಗಂ.

ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದವಿಭಙ್ಗೋ

ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ (ವಿಭ. ೨೨೫), ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪಂ, ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ಸಳಾಯತನಂ, ಸಳಾಯತನಪಚ್ಚಯಾ ಫಸ್ಸೋ, ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ವೇದನಾ, ವೇದನಾಪಚ್ಚಯಾ ತಣ್ಹಾ, ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ಉಪಾದಾನಂ, ಉಪಾದಾನಪಚ್ಚಯಾ ಭವೋ, ಭವಪಚ್ಚಯಾ ಜಾತಿ, ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಾ ಜರಾಮರಣಂ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ಏವಮೇತಸ್ಸ ಕೇವಲಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ಹೋತಿ. ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದವಿಭಙ್ಗಂ.

ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೋ

ಚತ್ತಾರೋ ¶ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ (ವಿಭ. ೩೫೫) – ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ ಆತಾಪೀ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸತಿಮಾ ವಿನೇಯ್ಯ ಲೋಕೇ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಂ.

ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವೇದನಾಸು ವೇದನಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾ ವೇದನಾಸು ವೇದನಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ ವೇದನಾಸು ವೇದನಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ ಆತಾಪೀ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸತಿಮಾ ವಿನೇಯ್ಯ ಲೋಕೇ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಂ.

ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ ಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ ಆತಾಪೀ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸತಿಮಾ ವಿನೇಯ್ಯ ಲೋಕೇ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಂ.

ಅಜ್ಝತ್ತಂ ¶ ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ ಆತಾಪೀ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸತಿಮಾ ವಿನೇಯ್ಯ ಲೋಕೇ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಂ. ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗಂ.

ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವಿಭಙ್ಗೋ

ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ (ವಿಭ. ೩೯೦) – ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಾಯ ಛನ್ದಂ ಜನೇತಿ ವಾಯಮತಿ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಪದಹತಿ.

ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಛನ್ದಂ ಜನೇತಿ ವಾಯಮತಿ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಪದಹತಿ.

ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಛನ್ದಂ ಜನೇತಿ ವಾಯಮತಿ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಪದಹತಿ.

ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ¶ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಠಿತಿಯಾ ಅಸಮ್ಮೋಸಾಯ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಛನ್ದಂ ಜನೇತಿ ವಾಯಮತಿ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಪದಹತಿ. ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವಿಭಙ್ಗಂ.

ಇದ್ಧಿಪಾದವಿಭಙ್ಗೋ

ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ (ವಿಭ. ೪೩೦) – ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಛನ್ದಸಮಾಧಿಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ ಭಾವೇತಿ, ವೀರಿಯಸಮಾಧಿಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ ಭಾವೇತಿ, ಚಿತ್ತಸಮಾಧಿಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ ಭಾವೇತಿ, ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧಿಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ ಭಾವೇತಿ. ಇದ್ಧಿಪಾದವಿಭಙ್ಗಂ.

ಬೋಜ್ಝಙ್ಗವಿಭಙ್ಗೋ

ಸತ್ತ ¶ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ (ವಿಭ. ೪೬೬) – ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ. ಬೋಜ್ಝಙ್ಗವಿಭಙ್ಗಂ.

ಮಗ್ಗಙ್ಗವಿಭಙ್ಗೋ

ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ (ವಿಭ. ೪೮೬). ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ. ಮಗ್ಗಙ್ಗವಿಭಙ್ಗಂ.

ಝಾನವಿಭಙ್ಗೋ

ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಂವುತೋ ವಿಹರತಿ (ವಿಭ. ೫೦೮) ಆಚಾರಗೋಚರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಣುಮತ್ತೇಸು ವಜ್ಜೇಸು ಭಯದಸ್ಸಾವೀ ಸಮಾದಾಯ ಸಿಕ್ಖತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರೋ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞೂ ಪುಬ್ಬರತ್ತಾಪರರತ್ತಂ ಜಾಗರಿಯಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತೋ ಸಾತಚ್ಚಂ ನೇಪಕ್ಕಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಕಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತೋ.

ಸೋ ¶ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತಿ, ಆಲೋಕಿತೇ ವಿಲೋಕಿತೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತಿ, ಸಮಿಞ್ಜಿತೇ ಪಸಾರಿತೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘಾಟಿಪತ್ತಚೀವರಧಾರಣೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತಿ, ಅಸಿತೇ ಪೀತೇ ಖಾಯಿತೇ ಸಾಯಿತೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತಿ, ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಕಮ್ಮೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತಿ, ಗತೇ ಠಿತೇ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸುತ್ತೇ ಜಾಗರಿತೇ ಭಾಸಿತೇ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತಿ.

ಸೋ ¶ ವಿವಿತ್ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಭಜತಿ ಅರಞ್ಞಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಪಬ್ಬತಂ ಕನ್ದರಂ ಗಿರಿಗುಹಂ ಸುಸಾನಂ ವನಪತ್ಥಂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಂ ಪಲಾಲಪುಞ್ಜಂ ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಂ ವಿಜನವಾತಂ ಮನುಸ್ಸರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕಂ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸಾರುಪ್ಪಂ.

ಸೋ ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಗತೋ ವಾ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತೋ ವಾ ನಿಸೀದತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಉಜುಂ ಕಾಯಂ ಪಣಿಧಾಯ ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ, ಸೋ ಅಭಿಜ್ಝಂ ಲೋಕೇ ಪಹಾಯ ವಿಗತಾಭಿಜ್ಝೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಹರತಿ, ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸೋಧೇತಿ, ಬ್ಯಾಪಾದಪದೋಸಂ ಪಹಾಯ ಅಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತೋ ವಿಹರತಿ ಸಬ್ಬಪಾಣಭೂತಹಿತಾನುಕಮ್ಪೀ, ಬ್ಯಾಪಾದಪದೋಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸೋಧೇತಿ, ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಪಹಾಯ ವಿಗತಥಿನಮಿದ್ಧೋ ವಿಹರತಿ ಆಲೋಕಸಞ್ಞೀ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ, ಥಿನಮಿದ್ಧಾ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸೋಧೇತಿ, ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಪಹಾಯ ಅನುದ್ಧತೋ ವಿಹರತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವೂಪಸನ್ತಚಿತ್ತೋ, ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸೋಧೇತಿ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ ಪಹಾಯ ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛೋ ವಿಹರತಿ ಅಕಥಂಕಥೀ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸೋಧೇತಿ.

ಸೋ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣೇ ಪಹಾಯ ಚೇತಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣೇ ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ ವಿವಿಚ್ಚ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸವಿತಕ್ಕಂ ಸವಿಚಾರಂ ವಿವೇಕಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಂ ವೂಪಸಮಾ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸಮ್ಪಸಾದನಂ ಚೇತಸೋ ಏಕೋದಿಭಾವಂ ಅವಿತಕ್ಕಂ ಅವಿಚಾರಂ ಸಮಾಧಿಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಪೀತಿಯಾ ಚ ವಿರಾಗಾ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ಚ ವಿಹರತಿ ಸತೋ ಚ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸುಖಞ್ಚ ಕಾಯೇನ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ, ಯಂ ತಂ ಅರಿಯಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿ ‘‘ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ಸತಿಮಾ ಸುಖವಿಹಾರೀ’’ತಿ, ತತಿಯಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಸುಖಸ್ಸ ಚ ಪಹಾನಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಪಹಾನಾ ಪುಬ್ಬೇವ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸತಿಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ.

ಸಬ್ಬಸೋ ¶ ¶ ರೂಪಸಞ್ಞಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾ ಪಟಿಘಸಞ್ಞಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ಅಮನಸಿಕಾರಾ ‘‘ಅನನ್ತೋ ಆಕಾಸೋ’’ತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಸಬ್ಬಸೋ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ‘‘ಅನನ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಸಬ್ಬಸೋ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ‘‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಸಬ್ಬಸೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ. ಝಾನವಿಭಙ್ಗಂ.

ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾವಿಭಙ್ಗೋ

ಚತಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯೋ (ವಿಭ. ೬೪೨) – ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ. ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ.

ಕರುಣಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ. ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಕರುಣಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ.

ಮುದಿತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ. ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಮುದಿತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ.

ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ¶ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ. ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ. ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾವಿಭಙ್ಗಂ.

ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಭಙ್ಗೋ

ಪಞ್ಚ ¶ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ (ವಿಭ. ೭೦೩) – ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣೀ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ವೇರಮಣೀ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ವೇರಮಣೀ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ಮುಸಾವಾದಾ ವೇರಮಣೀ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನಾ ವೇರಮಣೀ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ. ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಭಙ್ಗಂ.

ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾವಿಭಙ್ಗೋ

ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ (ವಿಭ. ೭೧೮) – ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ನಿರುತ್ತಿಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಪಟಿಭಾನಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ. ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾವಿಭಙ್ಗಂ.

ಞಾಣವಿಭಙ್ಗೋ

ಏಕವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು (ವಿಭ. ೭೫೧) – ಪಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಾ ನ ಹೇತೂ, ಅಹೇತುಕಾ, ಹೇತುವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ, ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ, ಸಙ್ಖತಾ, ಅರೂಪಾ, ಲೋಕಿಯಾ, ಸಾಸವಾ, ಸಂಯೋಜನಿಯಾ, ಗನ್ಥನಿಯಾ, ಓಘನಿಯಾ, ಯೋಗನಿಯಾ, ನೀವರಣಿಯಾ, ಪರಾಮಟ್ಠಾ, ಉಪಾದಾನಿಯಾ, ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ, ಅಬ್ಯಾಕತಾ, ಸಾರಮ್ಮಣಾ, ಅಚೇತಸಿಕಾ, ವಿಪಾಕಾ, ಉಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ, ನ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾ, ನ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ, ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ, ನ ಪೀತಿಸಹಗತಾ, ನೇವ ದಸ್ಸನೇನ ನ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ನೇವ ದಸ್ಸನೇನ ನ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ, ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನಾಪಚಯಗಾಮಿನೋ, ನೇವಸೇಕ್ಖನಾಸೇಕ್ಖಾ, ಪರಿತ್ತಾ, ಕಾಮಾವಚರಾ, ನ ¶ ರೂಪಾವಚರಾ, ನ ಅರೂಪಾವಚರಾ, ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ನೋ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಅನಿಯತಾ, ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ.

ಉಪ್ಪನ್ನವತ್ಥುಕಾ, ಉಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಾ, ಪುರೇಜಾತವತ್ಥುಕಾ, ಪುರೇಜಾತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕವತ್ಥುಕಾ, ಬಾಹಿರಾರಮ್ಮಣಾ, ಅಸಮ್ಭಿನ್ನವತ್ಥುಕಾ, ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಾರಮ್ಮಣಾ, ನಾನಾವತ್ಥುಕಾ, ನಾನಾರಮ್ಮಣಾ, ನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಗೋಚರವಿಸಯಂ ಪಚ್ಚನುಭೋನ್ತಿ, ನ ಅಸಮನ್ನಾಹಾರಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಅಮನಸಿಕಾರಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಸಮನನ್ತರಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ.

ಪಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಾ ಅನಾಭೋಗಾ, ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ನ ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಅಞ್ಞತ್ರ ¶ ಅಭಿನಿಪಾತಮತ್ತಾ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಮನನ್ತರಾಪಿ ನ ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ನ ಕಞ್ಚಿ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಮನನ್ತರಾಪಿ ನ ಕಞ್ಚಿ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ನ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಪಟ್ಠಪೇತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಮನನ್ತರಾಪಿ ನ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಪಟ್ಠಪೇತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ನ ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಮಾದಿಯತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಮನನ್ತರಾಪಿ ನ ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಮಾದಿಯತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ ನ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಮನನ್ತರಾಪಿ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ ನ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ನ ಚವತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಮನನ್ತರಾಪಿ ನ ಚವತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ನ ಸುಪತಿ ನ ಪಟಿಬುಜ್ಝತಿ ನ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಮನನ್ತರಾಪಿ ನ ಸುಪತಿ ನ ಪಟಿಬುಜ್ಝತಿ ನ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಯಾಥಾವಕವತ್ಥುವಿಭಾವನಾ ಪಞ್ಞಾ. ಏವಂ ಏಕವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ದುವಿಧೇನ ¶ ಞಾಣವತ್ಥು – ಲೋಕಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಲೋಕುತ್ತರಾ ಪಞ್ಞಾ. ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಕೇನಚಿ ನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸಾಸವಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನಾಸವಾ ಪಞ್ಞಾ. ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಾಸವಾ ಪಞ್ಞಾ, ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅನಾಸವಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸಂಯೋಜನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಸಂಯೋಜನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸಂಯೋಜನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಂಯೋಜನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಸಂಯೋಜನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಸಂಯೋಜನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಗನ್ಥನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಗನ್ಥನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಗನ್ಥನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಗನ್ಥನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ.

ಓಘನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನೋಘನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಓಘವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಓಘನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಓಘವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅನೋಘನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಯೋಗನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಯೋಗನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಯೋಗವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಯೋಗನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಯೋಗವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಯೋಗನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ನೀವರಣಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನೀವರಣಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನೀವರಣಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅನೀವರಣಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಪರಾಮಟ್ಠಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಪರಾಮಟ್ಠಾ ಪಞ್ಞಾ. ಪರಾಮಾಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಪರಾಮಟ್ಠಾ ಪಞ್ಞಾ, ಪರಾಮಾಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಪರಾಮಟ್ಠಾ ಪಞ್ಞಾ. ಉಪಾದಿಣ್ಣಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಾ ಪಞ್ಞಾ. ಉಪಾದಾನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನುಪಾದಾನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಉಪಾದಾನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಉಪಾದಾನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಉಪಾದಾನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅನುಪಾದಾನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ.

ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ. ಕಿಲೇಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ಕಿಲೇಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ¶ ಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸವಿತಕ್ಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅವಿತಕ್ಕಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸವಿಚಾರಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅವಿಚಾರಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸಪ್ಪೀತಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಪ್ಪೀತಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ. ಪೀತಿಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ, ನ ಪೀತಿಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸುಖಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ, ನ ಸುಖಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ. ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ, ನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ ¶ . ಕಾಮಾವಚರಾ ಪಞ್ಞಾ, ನ ಕಾಮಾವಚರಾ ಪಞ್ಞಾ. ರೂಪಾವಚರಾ ಪಞ್ಞಾ, ನ ರೂಪಾವಚರಾ ಪಞ್ಞಾ. ಅರೂಪಾವಚರಾ ಪಞ್ಞಾ, ನ ಅರೂಪಾವಚರಾ ಪಞ್ಞಾ. ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಪಞ್ಞಾ. ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ. ನಿಯತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನಿಯತಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸಉತ್ತರಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನುತ್ತರಾ ಪಞ್ಞಾ. ಅತ್ಥಜಾಪಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ಜಾಪಿತತ್ಥಾ ಪಞ್ಞಾ. ಏವಂ ದುವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ತಿವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು – ಚಿನ್ತಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಸುತಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಭಾವನಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ದಾನಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಸೀಲಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಭಾವನಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಅಧಿಸೀಲೇ ಪಞ್ಞಾ, ಅಧಿಚಿತ್ತೇ ಪಞ್ಞಾ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಯ ಪಞ್ಞಾ. ಆಯಕೋಸಲ್ಲಂ, ಅಪಾಯಕೋಸಲ್ಲಂ, ಉಪಾಯಕೋಸಲ್ಲಂ.

ವಿಪಾಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ ಪಞ್ಞಾ, ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ ಪಞ್ಞಾ. ಉಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನುಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಅನುಪಾದಾನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ ಪಞ್ಞಾ. ಪೀತಿಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಸುಖಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ. ಆಚಯಗಾಮಿನೀ ಪಞ್ಞಾ, ಅಪಚಯಗಾಮಿನೀ ಪಞ್ಞಾ, ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನಾಪಚಯಗಾಮಿನೀ ಪಞ್ಞಾ. ಸೇಕ್ಖಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಸೇಕ್ಖಾ ಪಞ್ಞಾ, ನೇವಸೇಕ್ಖನಾಸೇಕ್ಖಾ ಪಞ್ಞಾ. ಪರಿತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಮಹಗ್ಗತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಪ್ಪಮಾಣಾ ಪಞ್ಞಾ. ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ, ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ. ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ, ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೀ ಪಞ್ಞಾ. ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಪಞ್ಞಾ, ಉಪ್ಪಾದಿನೀ ಪಞ್ಞಾ. ಅತೀತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನಾಗತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ ಪಞ್ಞಾ. ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅನಾಗತಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ. ಅಜ್ಝತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ ಪಞ್ಞಾ. ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ, ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ ಪಞ್ಞಾ.

ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾ ¶ ಪಞ್ಞಾ ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಾ, ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ. ಅತ್ಥಿ ಉಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಅನುಪಾದಾನಿಯಾ ¶ . ಅತ್ಥಿ ಪೀತಿಸಹಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಖಸಹಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ. ಅತ್ಥಿ ಆಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನಾಪಚಯಗಾಮಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಸೇಕ್ಖನಾಸೇಕ್ಖಾ. ಅತ್ಥಿ ಪರಿತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಹಗ್ಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪಾದಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಅತೀತಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ. ಅತ್ಥಿ ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಗತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿ ಬಹಿದ್ಧಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ. ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ.

ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಾ, ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ. ಅತ್ಥಿ ಉಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಅನುಪಾದಾನಿಯಾ. ಅತ್ಥಿ ಆಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನಾಪಚಯಗಾಮಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಸೇಕ್ಖನಾಸೇಕ್ಖಾ. ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪಾದಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಅತೀತಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ. ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿ ಬಹಿದ್ಧಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ.

ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ ಪಞ್ಞಾ ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಾ, ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ. ಅತ್ಥಿ ಉಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಅನುಪಾದಾನಿಯಾ. ಅತ್ಥಿ ಪೀತಿಸಹಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಸುಖಸಹಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ¶ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ. ಅತ್ಥಿ ಆಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನಾಪಚಯಗಾಮಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಸೇಕ್ಖನಾಸೇಕ್ಖಾ. ಅತ್ಥಿ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪಾದಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಅತೀತಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ. ಅತ್ಥಿ ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಗತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿ ಬಹಿದ್ಧಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ. ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ.

ಪೀತಿಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಸುಖಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಾ, ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ ¶ . ಅತ್ಥಿ ಉಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಅನುಪಾದಾನಿಯಾ. ಅತ್ಥಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾ, ಅತ್ಥಿ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ. ಅತ್ಥಿ ಆಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನಾಪಚಯಗಾಮಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಸೇಕ್ಖನಾಸೇಕ್ಖಾ. ಅತ್ಥಿ ಪರಿತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಹಗ್ಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪಾದಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಅತೀತಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ. ಅತ್ಥಿ ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಗತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿ ಬಹಿದ್ಧಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ. ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ.

ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಪಞ್ಞಾ ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಾ, ಅತ್ಥಿ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ. ಅತ್ಥಿ ಉಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ ¶ , ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣುಪಾದಾನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಅನುಪಾದಾನಿಯಾ. ಅತ್ಥಿ ಆಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೀ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನಾಪಚಯಗಾಮಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಸೇಕ್ಖನಾಸೇಕ್ಖಾ. ಅತ್ಥಿ ಪರಿತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಹಗ್ಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ, ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪಾದಿನೀ. ಅತ್ಥಿ ಅತೀತಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಗತಾ, ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ. ಅತ್ಥಿ ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಗತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಾ. ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿ ಬಹಿದ್ಧಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ. ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ. ಏವಂ ತಿವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು – ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಂ, ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಂ ಞಾಣಂ, ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣಂ, ಫಲಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣಂ. ದುಕ್ಖೇ ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖಸಮುದಯೇ ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧೇ ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಞಾಣಂ. ಕಾಮಾವಚರಾ ಪಞ್ಞಾ, ರೂಪಾವಚರಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅರೂಪಾವಚರಾ ಪಞ್ಞಾ, ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಪಞ್ಞಾ. ಧಮ್ಮೇ ಞಾಣಂ, ಅನ್ವಯೇ ಞಾಣಂ, ಪರಿಚ್ಚೇ ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಮುತಿ ಞಾಣಂ. ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ ಆಚಯಾಯ, ನೋ ಅಪಚಯಾಯ, ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ ಅಪಚಯಾಯ, ನೋ ಆಚಯಾಯ, ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ ಆಚಯಾಯ ಚೇವ, ಅಪಚಯಾಯ ಚ, ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ ನೇವಾಚಯಾಯ, ನೋ ಅಪಚಯಾಯ. ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ, ನೋ ಪಟಿವೇಧಾಯ, ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ ಪಟಿವೇಧಾಯ, ನೋ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ¶ , ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ಚೇವ, ಪಟಿವೇಧಾಯ ಚ, ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ ನೇವ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ, ನೋ ಪಟಿವೇಧಾಯ. ಹಾನಭಾಗಿನೀ ಪಞ್ಞಾ, ಠಿತಿಭಾಗಿನೀ ಪಞ್ಞಾ, ವಿಸೇಸಭಾಗಿನೀ ಪಞ್ಞಾ, ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿನೀ ಪಞ್ಞಾ.

ಚತಸ್ಸೋ ¶ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ. ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾ. ಚತ್ತಾರಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ. ಜರಾಮರಣೇ ಞಾಣಂ, ಜರಾಮರಣಸಮುದಯೇ ಞಾಣಂ, ಜರಾಮರಣನಿರೋಧೇ ಞಾಣಂ, ಜರಾಮರಣನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಞಾಣಂ. ಜಾತಿಯಾ ಞಾಣಂ…ಪೇ… ಭವೇ ಞಾಣಂ…ಪೇ… ಉಪಾದಾನೇ ಞಾಣಂ…ಪೇ… ತಣ್ಹಾಯ ಞಾಣಂ…ಪೇ… ವೇದನಾಯ ಞಾಣಂ…ಪೇ… ಫಸ್ಸೇ ಞಾಣಂ…ಪೇ… ಸಳಾಯತನೇ ಞಾಣಂ…ಪೇ… ನಾಮರೂಪೇ ಞಾಣಂ…ಪೇ… ವಿಞ್ಞಾಣೇ ಞಾಣಂ…ಪೇ… ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಞಾಣಂ, ಸಙ್ಖಾರಸಮುದಯೇ ಞಾಣಂ, ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೇ ಞಾಣಂ, ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಞಾಣಂ. ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು – ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೋ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ, ಪಞ್ಚಞಾಣಿಕೋ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ. ಏವಂ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ಛಬ್ಬಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು – ಛಸು ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಪಞ್ಞಾ. ಏವಂ ಛಬ್ಬಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ಸತ್ತವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು – ಸತ್ತಸತ್ತತಿ ಞಾಣವತ್ಥೂನಿ. ಏವಂ ಸತ್ತವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ಅಟ್ಠವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು – ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು, ಚತೂಸು ಫಲೇಸು ಪಞ್ಞಾ. ಏವಂ ಅಟ್ಠವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ನವವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು – ನವಸು ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಪಞ್ಞಾ. ಏವಂ ನವವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ದಸವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು – ದಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಾನಿ, ಯೇಹಿ ಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ. ಕತಮಾನಿ ದಸ? ಇಧ ತಥಾಗತೋ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ¶ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ¶ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಪುನ ಚಪರಂ ತಥಾಗತೋ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾನಂ ಠಾನಸೋ ಹೇತುಸೋ ವಿಪಾಕಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ. ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾನಂ ಠಾನಸೋ ಹೇತುಸೋ ವಿಪಾಕಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಪುನ ಚಪರಂ ತಥಾಗತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಪುನ ಚಪರಂ ತಥಾಗತೋ ಅನೇಕಧಾತುನಾನಾಧಾತುಲೋಕಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಅನೇಕಧಾತುನಾನಾಧಾತುಲೋಕಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಪುನ ಚಪರಂ ತಥಾಗತೋ ಸತ್ತಾನಂ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಸತ್ತಾನಂ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಪುನ ಚಪರಂ ತಥಾಗತೋ ಪರಸತ್ತಾನಂ ಪರಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಪರಸತ್ತಾನಂ ¶ ಪರಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಪುನ ಚಪರಂ ತಥಾಗತೋ ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಸಮಾಧಿಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಂ ವೋದಾನಂ ವುಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಸಮಾಧಿಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಂ ವೋದಾನಂ ವುಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ ¶ , ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಪುನ ಚಪರಂ ತಥಾಗತೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಪುನ ಚಪರಂ ತಥಾಗತೋ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಪುನ ಚಪರಂ ತಥಾಗತೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ.

ಇಮಾನಿ ¶ ದಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಾನಿ. ಯೇಹಿ ಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ. ಏವಂ ದಸವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು.

ಞಾಣವಿಭಙ್ಗಂ.

ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೋ

ಏಕಕಂ

ಜಾತಿಮದೋ (ವಿಭ. ೮೩೨), ಗೋತ್ತಮದೋ, ಆರೋಗ್ಯಮದೋ, ಯೋಬ್ಬನಮದೋ, ಜೀವಿತಮದೋ, ಲಾಭಮದೋ, ಸಕ್ಕಾರಮದೋ, ಗರುಕಾರಮದೋ, ಪುರೇಕ್ಖಾರಮದೋ, ಪರಿವಾರಮದೋ, ಭೋಗಮದೋ, ವಣ್ಣಮದೋ, ಸುತಮದೋ ¶ , ಪಟಿಭಾನಮದೋ, ರತ್ತಞ್ಞುಮದೋ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಮದೋ, ಅನವಞ್ಞಾತಮದೋ, ಇರಿಯಾಪಥಮದೋ, ಇದ್ಧಿಮದೋ, ಯಸಮದೋ, ಸೀಲಮದೋ, ಝಾನಮದೋ, ಸಿಪ್ಪಮದೋ, ಆರೋಹಮದೋ, ಪರಿಣಾಹಮದೋ, ಸಣ್ಠಾನಮದೋ, ಪಾರಿಪೂರಿಮದೋ, ಮದೋ, ಪಮಾದೋ, ಥಮ್ಭೋ, ಸಾರಮ್ಭೋ, ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾ, ಮಹಿಚ್ಛತಾ, ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ, ಸಿಙ್ಗಂ, ತಿನ್ತಿಣಂ, ಚಾಪಲ್ಯಂ, ಅಸಭಾಗವುತ್ತಿ, ಅರತಿ, ತನ್ದೀ, ವಿಜಮ್ಭಿತಾ, ಭತ್ತಸಮ್ಮದೋ, ಚೇತಸೋ ಚ ಲೀನತ್ತಂ, ಕುಹನಾ, ಲಪನಾ, ನೇಮಿತ್ತಿಕತಾ, ನಿಪ್ಪೇಸಿಕತಾ, ಲಾಭೇನ ಲಾಭಂ ನಿಜಿಗೀಸನತಾ, ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ‘‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ‘‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ. ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ಸದಿಸಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ಸದಿಸಸ್ಸ ‘‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ಸದಿಸಸ್ಸ ‘‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ಹೀನಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ಹೀನಸ್ಸ ¶ ‘‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ಹೀನಸ್ಸ ‘‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ, ಮಾನೋ, ಅತಿಮಾನೋ, ಮಾನಾತಿಮಾನೋ, ಓಮಾನೋ, ಅಧಿಮಾನೋ, ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ, ಮಿಚ್ಛಾಮಾನೋ, ಞಾತಿವಿತಕ್ಕೋ, ಜನಪದವಿತಕ್ಕೋ, ಅಮರವಿತಕ್ಕೋ, ಪರಾನುದ್ದಯತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ, ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ, ಅನವಞ್ಞತ್ತಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ (ವಿಭ. ೮೩೨). ಏಕಕಂ.

ದುಕಂ

ಕೋಧೋ ಚ ಉಪನಾಹೋ ಚ, ಮಕ್ಖೋ ಚ ಪಳಾಸೋ ಚ, ಇಸ್ಸಾ ಚ ಮಚ್ಛರಿಯಞ್ಚ, ಮಾಯಾ ಚ ಸಾಠೇಯ್ಯಞ್ಚ, ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಭವತಣ್ಹಾ ಚ, ಭವದಿಟ್ಠಿ ಚ ವಿಭವದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ ಚ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಅನ್ತವಾದಿಟ್ಠಿ ಚ ಅನನ್ತವಾದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಪುಬ್ಬನ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿ ಚ ಅಪರನ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಅಹಿರಿಕಞ್ಚ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಞ್ಚ, ದೋವಚಸ್ಸತಾ ಚ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ ಚ, ಅನಜ್ಜವೋ ಚ ಅಮದ್ದವೋ ಚ, ಅಕ್ಖನ್ತಿ ಚ ಅಸೋರಚ್ಚಞ್ಚ, ಅಸಾಖಲ್ಯಞ್ಚ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಚ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರತಾ ಚ ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ಚ, ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಞ್ಚ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ, ಸೀಲವಿಪತ್ತಿ ಚ ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿ ಚ, ಅಜ್ಝತ್ತಸಂಯೋಜನಞ್ಚ ಬಹಿದ್ಧಾಸಂಯೋಜನಞ್ಚ. ದುಕಂ.

ತಿಕಂ

ತೀಣಿ ಅಕುಸಲಮೂಲಾನಿ, ತಯೋ ಅಕುಸಲವಿತಕ್ಕಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಅಕುಸಲಸಞ್ಞಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಅಕುಸಲಧಾತುಯೋ, ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ, ತಯೋ ಆಸವಾ, ತೀಣಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ, ತಿಸ್ಸೋ ತಣ್ಹಾ, ಅಪರಾಪಿ ತಿಸ್ಸೋ ತಣ್ಹಾ, ಅಪರಾಪಿ ತಿಸ್ಸೋ ತಣ್ಹಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಏಸನಾ, ತಿಸ್ಸೋ ವಿಧಾ, ತೀಣಿ ಭಯಾನಿ ¶ , ತೀಣಿ ತಮಾನಿ, ತೀಣಿ ತಿತ್ಥಾಯತನಾನಿ, ತಯೋ ಕಿಞ್ಚನಾ, ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಣಾನಿ, ತೀಣಿ ಮಲಾನಿ, ತೀಣಿ ವಿಸಮಾನಿ, ಅಪರಾನಿಪಿ ತೀಣಿ ವಿಸಮಾನಿ, ತಯೋ ಅಗ್ಗೀ, ತಯೋ ಕಸಾವಾ, ಅಪರೇಪಿ ತಯೋ ಕಸಾವಾ.

ಅಸ್ಸಾದದಿಟ್ಠಿ ¶ ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ, ಅರತಿ ವಿಹೇಸಾ ಅಧಮ್ಮಚರಿಯಾ, ದೋವಚಸ್ಸತಾ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾ, ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಕೋಸಜ್ಜಂ ಪಮಾದೋ, ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞತಾ ಮಹಿಚ್ಛತಾ, ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಮಾದೋ, ಅನಾದರಿಯಂ ದೋವಚಸ್ಸತಾ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ, ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಂ ಅವದಞ್ಞುತಾ ಕೋಸಜ್ಜಂ, ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅಸಂವರೋ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ, ಅರಿಯಾನಂ ಅದಸ್ಸನಕಮ್ಯತಾ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅಸೋತುಕಮ್ಯತಾ ಉಪಾರಮ್ಭಚಿತ್ತತಾ, ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಂ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಚೇತಸೋ ವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಮಗ್ಗಸೇವನಾ ಚೇತಸೋ ಚ ಲೀನತ್ತಂ. ತಿಕಂ.

ಚತುಕ್ಕಂ

ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಗನ್ಥಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಓಘಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಯೋಗಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ, ಚತ್ತಾರೋ ತಣ್ಹುಪ್ಪಾದಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಅಗತಿಗಮನಾನಿ, ಚತ್ತಾರೋ ವಿಪರಿಯಾಸಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಅನರಿಯವೋಹಾರಾ, ಅಪರೇಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅನರಿಯವೋಹಾರಾ, ಚತ್ತಾರಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ, ಅಪರಾಪಿ ಚತ್ತಾರಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ, ಚತ್ತಾರಿ ಭಯಾನಿ, (ಅಪರಾನಿಪಿ ಚತ್ತಾರಿ ಭಯಾನಿ,) ಚತಸ್ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಯೋ. ಚತುಕ್ಕಂ.

ಪಞ್ಚಕಂ

ಪಞ್ಚೋರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ, ಪಞ್ಚುದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಮಚ್ಛರಿಯಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾ, ಪಞ್ಚ ಸಲ್ಲಾ, ಪಞ್ಚ ಚೇತೋಖಿಲಾ, ಪಞ್ಚ ಚೇತಸೋವಿನಿಬನ್ಧಾ, ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಕಮ್ಮಾನಿ ಆನನ್ತರಿಕಾನಿ, ಪಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಿಯೋ, ಪಞ್ಚ ವೇರಾ, ಪಞ್ಚ ಬ್ಯಸನಾ, ಪಞ್ಚ ಅಕ್ಖನ್ತಿಯಾ ಆದೀನವಾ, ಪಞ್ಚ ಭಯಾನಿ, ಪಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನವಾದಾ. ಪಞ್ಚಕಂ.

ಛಕ್ಕಂ

ಛ ವಿವಾದಮೂಲಾನಿ, ಛ ಛನ್ದರಾಗಾ ಧಮ್ಮಾ, ಛ ವಿರೋಧವತ್ಥೂನಿ, ಛ ತಣ್ಹಾಕಾಯಾ, ಛ ಅಗಾರವಾ, ಛ ಪರಿಹಾನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪರೇಪಿ ¶ ಛ ಪರಿಹಾನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಛ ಸೋಮನಸ್ಸುಪವಿಚಾರಾ, ಛ ¶ ದೋಮನಸ್ಸುಪವಿಚಾರಾ, ಛ ಉಪೇಕ್ಖುಪವಿಚಾರಾ, ಛ ಗೇಹಸಿತಾನಿ ಸೋಮನಸ್ಸಾನಿ, ಛ ಗೇಹಸಿತಾನಿ ದೋಮನಸ್ಸಾನಿ, ಛ ಗೇಹಸಿತಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ, ಛ ದಿಟ್ಠಿಯೋ. ಛಕ್ಕಂ.

ಸತ್ತಕಂ

ಸತ್ತ ಅನುಸಯಾ, ಸತ್ತ ಸಂಯೋಜನಾನಿ, ಸತ್ತ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಾನಿ, ಸತ್ತ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ, ಸತ್ತ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ, ಸತ್ತ ಮಾನಾ, ಸತ್ತ ದಿಟ್ಠಿಯೋ. ಸತ್ತಕಂ.

ಅಟ್ಠಕಂ

ಅಟ್ಠ ಕಿಲೇಸವತ್ಥೂನಿ, ಅಟ್ಠ ಕುಸೀತವತ್ಥೂನಿ, ಅಟ್ಠಸು ಲೋಕಧಮ್ಮೇಸು ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತೋ, ಅಟ್ಠ ಅನರಿಯವೋಹಾರಾ, ಅಟ್ಠ ಮಿಚ್ಛತ್ತಾ, ಅಟ್ಠ ಪುರಿಸದೋಸಾ, ಅಟ್ಠ ಅಸಞ್ಞಿವಾದಾ, ಅಟ್ಠ ನೇವಸಞ್ಞಿನಾಸಞ್ಞಿವಾದಾ. ಅಟ್ಠಕಂ.

ನವಕಂ

ನವ ಆಘಾತವತ್ಥೂನಿ, ನವ ಪುರಿಸಮಲಾನಿ, ನವವಿಧಾ ಮಾನಾ, ನವ ತಣ್ಹಾಮೂಲಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ನವ ಇಞ್ಜಿತಾನಿ, ನವ ಮಞ್ಞಿತಾನಿ, ನವ ಫನ್ದಿತಾನಿ, ನವ ಪಪಞ್ಚಿತಾನಿ, ನವ ಸಙ್ಖತಾನಿ. ನವಕಂ.

ದಸಕಂ

ದಸ ಕಿಲೇಸವತ್ಥೂನಿ, ದಸ ಆಘಾತವತ್ಥೂನಿ, ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ, ದಸ ಸಂಯೋಜನಾನಿ, ದಸ ಮಿಚ್ಛತ್ತಾ, ದಸವತ್ಥುಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ, ದಸವತ್ಥುಕಾ ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾ ದಿಟ್ಠಿ. ದಸಕಂ.

ಅಟ್ಠಾರಸ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಸ್ಸ ಉಪಾದಾಯ, ಅಟ್ಠಾರಸ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ ಬಾಹಿರಸ್ಸ ಉಪಾದಾಯ, ತದೇಕಜ್ಝಂ ಅಭಿಸಞ್ಞುಹಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಛತ್ತಿಂಸ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ¶ , ಇತಿ ಅತೀತಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ, ಅನಾಗತಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ, ತದೇಕಜ್ಝಂ ಅಭಿಸಞ್ಞುಹಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಸತಂ ಹೋತಿ, ಯಾನಿ ಚ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ವೇಯ್ಯಾಕರಣೇ ವುತ್ತಾನಿ ಭಗವತಾ.

ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗಂ.

ಧಮ್ಮಹದಯವಿಭಙ್ಗೋ

ಕತಿ ¶ ಖನ್ಧಾ, ಕತಿ ಆಯತನಾನಿ, ಕತಿ ಧಾತುಯೋ, ಕತಿ ಸಚ್ಚಾನಿ, ಕತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಕತಿ ಹೇತೂ, ಕತಿ ಆಹಾರಾ, ಕತಿ ಫಸ್ಸಾ, ಕತಿ ವೇದನಾ, ಕತಿ ಸಞ್ಞಾ, ಕತಿ ಚೇತನಾ, ಕತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ (ವಿಭ. ೯೭೮)?

ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ, ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ, ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ, ಬಾವೀಸತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ನವ ಹೇತೂ, ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ, ಸತ್ತ ಫಸ್ಸಾ, ಸತ್ತ ವೇದನಾ, ಸತ್ತ ಸಞ್ಞಾ, ಸತ್ತ ಚೇತನಾ, ಸತ್ತ ಚಿತ್ತಾನಿ (ವಿಭ. ೯೭೮).

ಧಮ್ಮಹದಯವಿಭಙ್ಗಂ.

ವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೩. ಧಾತುಕಥಾಮಾತಿಕಾ

ನಯಮಾತಿಕಾ

ಸಙ್ಗಹೋ ಅಸಙ್ಗಹೋ (ಧಾತು. ೧). ಸಙ್ಗಹಿತೇನ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಅಸಙ್ಗಹಿತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಸಙ್ಗಹಿತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಅಸಙ್ಗಹಿತೇನ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಸಮ್ಪಯೋಗೋ ವಿಪ್ಪಯೋಗೋ. ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ. ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ. ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ. ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇನ ¶ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ. ಸಙ್ಗಹಿತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ. ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ. ಅಸಙ್ಗಹಿತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ. ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ.

ಅಬ್ಭನ್ತರಮಾತಿಕಾ

ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ. ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ. ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ. ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ. ಬಾವೀಸತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ. ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ. ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ. ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ. ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ ¶ . ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ. ಚತಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯೋ. ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ. ಪಞ್ಚ ಬಲಾನಿ. ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ. ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ. ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಮನಸಿಕಾರೋ.

ನಯಮುಖಮಾತಿಕಾ

ತೀಹಿ ಸಙ್ಗಹೋ. ತೀಹಿ ಅಸಙ್ಗಹೋ. ಚತೂಹಿ ಸಮ್ಪಯೋಗೋ. ಚತೂಹಿ ವಿಪ್ಪಯೋಗೋ.

ಲಕ್ಖಣಮಾತಿಕಾ

ಸಭಾಗೋ. ವಿಸಭಾಗೋ.

ಬಾಹಿರಮಾತಿಕಾ

ಸಬ್ಬಾಪಿ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ ಧಾತುಕಥಾಯ ಮಾತಿಕಾತಿ.

ಧಾತುಕಥಾಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೪. ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಮಾತಿಕಾ

ಛ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ (ಪು. ಪ. ಮಾತಿಕಾ ೧) – ಖನ್ಧಪಞ್ಞತ್ತಿ ಆಯತನಪಞ್ಞತ್ತಿ ಧಾತುಪಞ್ಞತ್ತಿ ಸಚ್ಚಪಞ್ಞತ್ತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ.

ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೫. ಕಥಾವತ್ಥುಮಾತಿಕಾ

ಪುಗ್ಗಲಕಥಾ

ಸುದ್ಧಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಅನುಲೋಮಪಚ್ಚನೀಕಂ

ಪುಗ್ಗಲೋ ¶ ¶ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ (ಕಥಾ. ೧), ಆಮನ್ತಾ. ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ನಿಗ್ಗಹಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ಅನುಲೋಮಪಞ್ಚಕಂ.

ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ಆಮನ್ತಾ. ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ¶ ಪಟಿಕಮ್ಮಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ¶ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ಪಟಿಕಮ್ಮಚತುಕ್ಕಂ.

ತ್ವಂ ಚೇ ಪನ ಮಞ್ಞಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ. ತೇನ ತವ ತತ್ಥ ಹೇತಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಹೇವಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಂ ಹೇವಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೇ, ಅಥ ತಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ, ಸುನಿಗ್ಗಹಿತೋ ಚ ಹೋಸಿ –

ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ¶ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಇದಂ ತೇ ಮಿಚ್ಛಾ.

ನಿಗ್ಗಹಚತುಕ್ಕಂ.

ಏಸೇ ¶ ಚೇ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಿತೇ ಹೇವಮೇವಂ ತತ್ಥ ದಕ್ಖ, ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ನೋ ಚ ಮಯಂ ತಯಾ ತತ್ಥ ಹೇತಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಹೇವಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಾ ಹೇವಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಅಥ ಮಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಸಿ, ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಿತಾ ಚ ಹೋಮ –

ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಇದಂ ತೇ ಮಿಚ್ಛಾ.

ಉಪನಯನಚತುಕ್ಕಂ.

ನ ¶ ಹೇವಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೇ, ತೇನ ಹಿ ಯಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಸಿ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ ¶ , ಇದಂ ತೇ ಮಿಚ್ಛಾ. ತೇನ ಹಿ ಯೇ ಕತೇ ನಿಗ್ಗಹೇ, ಸೇ ನಿಗ್ಗಹೇ ದುಕ್ಕಟೇ. ಸುಕತೇ ಪಟಿಕಮ್ಮೇ. ಸುಕತಾ ಪಟಿಪಾದನಾತಿ.

ನಿಗ್ಗಮನಚತುಕ್ಕಂ.

ಪಠಮೋ ನಿಗ್ಗಹೋ.

ಸುದ್ಧಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪಚ್ಚನೀಕಾನುಲೋಮಂ

ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ಆಮನ್ತಾ. ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ನಿಗ್ಗಹಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ¶ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ಪಚ್ಚನೀಕಪಞ್ಚಕಂ.

ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ಆಮನ್ತಾ. ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ¶ ಪಟಿಕಮ್ಮಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ಪಟಿಕಮ್ಮಚತುಕ್ಕಂ.

ತ್ವಂ ¶ ಚೇ ಪನ ಮಞ್ಞಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ. ತೇನ ತವ ತತ್ಥ ಹೇತಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಹೇವಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಂ ಹೇವಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೇ, ಅಥ ತಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ, ಸುನಿಗ್ಗಹಿತೋ ಚ ಹೋಸಿ –

ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಇದಂ ತೇ ಮಿಚ್ಛಾ.

ನಿಗ್ಗಹಚತುಕ್ಕಂ.

ಏಸೇ ¶ ಚೇ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಿತೇ ಹೇವಮೇವಂ ತತ್ಥ ದಕ್ಖ, ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ನೋ ಚ ಮಯಂ ತಯಾ ತತ್ಥ ಹೇತಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಹೇವಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಾ ಹೇವಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಅಥ ಮಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಸಿ, ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಿತಾ ಚ ಹೋಮ –

ಹಞ್ಚಿ ¶ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಇದಂ ತೇ ಮಿಚ್ಛಾ.

ಉಪನಯನಚತುಕ್ಕಂ.

ನ ಹೇವಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೇ, ತೇನ ಹಿ ಯಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಸಿ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಯೋ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠೋ ಪರಮತ್ಥೋ, ತತೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ ¶ , ಇದಂ ತೇ ಮಿಚ್ಛಾ, ತೇನ ಹಿ ಯೇ ಕತೇ ನಿಗ್ಗಹೇ ¶ , ಸೇ ನಿಗ್ಗಹೇ ದುಕ್ಕಟೇ. ಸುಕತೇ ಪಟಿಕಮ್ಮೇ, ಸುಕತಾ ಪಟಿಪಾದನಾತಿ.

ನಿಗ್ಗಮನಚತುಕ್ಕಂ.

ದುತಿಯೋ ನಿಗ್ಗಹೋ.

ಓಕಾಸಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಅನುಲೋಮಪಚ್ಚನೀಕಂ

ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ಆಮನ್ತಾ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ನಿಗ್ಗಹಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ…ಪೇ….

ತತಿಯೋ ನಿಗ್ಗಹೋ.

ಕಾಲಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಅನುಲೋಮಪಚ್ಚನೀಕಂ

ಪುಗ್ಗಲೋ ¶ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ಆಮನ್ತಾ. ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ¶ ನಿಗ್ಗಹಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ…ಪೇ….

ಚತುತ್ಥೋ ನಿಗ್ಗಹೋ.

ಅವಯವಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಅನುಲೋಮಪಚ್ಚನೀಕಂ

ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ಆಮನ್ತಾ. ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ನಿಗ್ಗಹಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ? ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ¶ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ…ಪೇ….

ಪಞ್ಚಮೋ ನಿಗ್ಗಹೋ.

ಓಕಾಸಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪಚ್ಚನೀಕಾನುಲೋಮಂ

ಪುಗ್ಗಲೋ ¶ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ಆಮನ್ತಾ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ನಿಗ್ಗಹಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ…ಪೇ….

ಛಟ್ಠೋ ನಿಗ್ಗಹೋ.

ಕಾಲಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪಚ್ಚನೀಕಾನುಲೋಮಂ

ಪುಗ್ಗಲೋ ¶ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ಆಮನ್ತಾ. ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ನಿಗ್ಗಹಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ¶ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬದಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ…ಪೇ….

ಸತ್ತಮೋ ನಿಗ್ಗಹೋ.

ಅವಯವಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪಚ್ಚನೀಕಾನುಲೋಮಂ

ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ಆಮನ್ತಾ. ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾತಿ? ನ ಹೇವಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ.

ಆಜಾನಾಹಿ ನಿಗ್ಗಹಂ – ಹಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ.

ನೋ ¶ ಚೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ, ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’ತಿ. ಯಂ ತತ್ಥ ವದೇಸಿ ‘‘ವತ್ತಬ್ಬೇ ಖೋ ‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನ’, ನೋ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘ಸಬ್ಬೇಸು ಪುಗ್ಗಲೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥೇನಾ’’’ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ…ಪೇ….

ಅಟ್ಠಮೋ ನಿಗ್ಗಹೋ.

ಕಥಾವತ್ಥುಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೬. ಯಮಕಮಾತಿಕಾ

ಮೂಲಯಮಕಂ

ಕುಸಲಪದನಯಚತುಕ್ಕಂ

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ (ಯಮ. ೧.ಮೂಲಯಮಕ.೧ ಆದಯೋ), ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಅಕುಸಲಪದನಯಚತುಕ್ಕಂ

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಅಬ್ಯಾಕತಪದನಯಚತುಕ್ಕಂ

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ನಾಮಪದನಯಚತುಕ್ಕಂ

ಯೇ ಕೇಚಿ ನಾಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ನಾಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ನಾಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ನಾಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ನಾಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ನಾಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ನಾಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ನಾಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ¶ ಕೇಚಿ ನಾಮಮೂಲೇನ ಏಕಮೂಲಮೂಲಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ನಾಮಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಕಾ. ಯೇ ವಾ ಪನ ನಾಮಮೂಲೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮೂಲಮೂಲಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾ.

ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಕುಸಲಹೇತೂ…ಪೇ… ಕುಸಲನಿದಾನಾ…ಪೇ… ಕುಸಲಸಮ್ಭವಾ…ಪೇ… ಕುಸಲಪ್ಪಭವಾ…ಪೇ… ಕುಸಲಸಮುಟ್ಠಾನಾ…ಪೇ… ಕುಸಲಾಹಾರಾ…ಪೇ… ಕುಸಲಾರಮ್ಮಣಾ…ಪೇ… ಕುಸಲಪಚ್ಚಯಾ…ಪೇ… ಕುಸಲಸಮುದಯಾ…ಪೇ….

ಮೂಲಂ ಹೇತು ನಿದಾನಞ್ಚ, ಸಮ್ಭವೋ ಪಭವೇನ ಚ;

ಸಮುಟ್ಠಾನಾಹಾರಾರಮ್ಮಣಾ, ಪಚ್ಚಯೋ ಸಮುದಯೇನ ಚಾತಿ.

ಮೂಲಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಖನ್ಧಯಮಕಂ

ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ

ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ (ಯಮ. ೧.ಖನ್ಧಯಮಕ.೧ ಆದಯೋ) – ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಪದಸೋಧನವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ರೂಪಂ ¶ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪಂ.

ವೇದನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ವೇದನಾ.

ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಞ್ಞಾ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ರೂಪಂ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನ ರೂಪಂ.

ನ ವೇದನಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನ ವೇದನಾ.

ನ ಸಞ್ಞಾ ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನ ಸಞ್ಞಾ.

ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ನ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ.

ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ.

ವೇದನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ.

ವೇದನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ವೇದನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ.

ವೇದನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಸಞ್ಞಾ ¶ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ¶ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ರೂಪಂ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ರೂಪಂ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ರೂಪಂ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ರೂಪಂ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ವೇದನಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ವೇದನಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ವೇದನಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ವೇದನಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ಸಞ್ಞಾ ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ಸಞ್ಞಾ ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ಸಞ್ಞಾ ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ಸಞ್ಞಾ ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ¶ ¶ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ.

ಸುದ್ಧಖನ್ಧವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ರೂಪಂ.

ವೇದನಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾ.

ಸಞ್ಞಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಞ್ಞಾ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ರೂಪಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಂ.

ನ ವೇದನಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾ.

ನ ಸಞ್ಞಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಞ್ಞಾ.

ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ಸುದ್ಧಖನ್ಧಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ರೂಪಂ ¶ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾ.

ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಞ್ಞಾ.

ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ವೇದನಾ ¶ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ರೂಪಂ.

ವೇದನಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಞ್ಞಾ.

ವೇದನಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ವೇದನಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ಸಞ್ಞಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ರೂಪಂ.

ಸಞ್ಞಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾ.

ಸಞ್ಞಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ಸಞ್ಞಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ರೂಪಂ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಞ್ಞಾ.

ಸಙ್ಖಾರಾ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ರೂಪಂ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಞ್ಞಾ.

ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ರೂಪಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾ.

ನ ರೂಪಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಞ್ಞಾ.

ನ ರೂಪಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ನ ರೂಪಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ನ ವೇದನಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಂ.

ನ ವೇದನಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಞ್ಞಾ.

ನ ವೇದನಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ನ ವೇದನಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ನ ¶ ಸಞ್ಞಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಂ.

ನ ಸಞ್ಞಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾ.

ನ ಸಞ್ಞಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ನ ಸಞ್ಞಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಂ.

ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾ.

ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಞ್ಞಾ.

ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಂ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಞ್ಞಾ.

ನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ಸಙ್ಖಾರಾ.

ಖನ್ಧಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಆಯತನಯಮಕಂ

ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ

ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ¶ (ಯಮ. ೧.ಆಯತನಯಮಕ.೧ ಆದಯೋ) – ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ಸೋತಾಯತನಂ ಘಾನಾಯತನಂ ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ ಕಾಯಾಯತನಂ ರೂಪಾಯತನಂ ಸದ್ದಾಯತನಂ ಗನ್ಧಾಯತನಂ ರಸಾಯತನಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ ಮನಾಯತನಂ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ.

ಪದಸೋಧನವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ಚಕ್ಖು.

ಸೋತಂ ಸೋತಾಯತನಂ, ಸೋತಾಯತನಂ ಸೋತಂ.

ಘಾನಂ ಘಾನಾಯತನಂ, ಘಾನಾಯತನಂ ಘಾನಂ.

ಜಿವ್ಹಾ ¶ ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ, ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ ಜಿವ್ಹಾ.

ಕಾಯೋ ಕಾಯಾಯತನಂ, ಕಾಯಾಯತನಂ ಕಾಯೋ.

ರೂಪಂ ರೂಪಾಯತನಂ, ರೂಪಾಯತನಂ ರೂಪಂ.

ಸದ್ದೋ ಸದ್ದಾಯತನಂ, ಸದ್ದಾಯತನಂ ಸದ್ದೋ.

ಗನ್ಧೋ ಗನ್ಧಾಯತನಂ, ಗನ್ಧಾಯತನಂ ಗನ್ಧೋ.

ರಸೋ ರಸಾಯತನಂ, ರಸಾಯತನಂ ರಸೋ.

ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಮನೋ ಮನಾಯತನಂ, ಮನಾಯತನಂ ಮನೋ.

ಧಮ್ಮೋ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ, ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಧಮ್ಮೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ನ ಚಕ್ಖು.

ನ ಸೋತಂ ನ ಸೋತಾಯತನಂ, ನ ಸೋತಾಯತನಂ ನ ಸೋತಂ.

ನ ಘಾನಂ ನ ಘಾನಾಯತನಂ, ನ ಘಾನಾಯತನಂ ನ ಘಾನಂ.

ನ ಜಿವ್ಹಾ ನ ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ, ನ ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ ನ ಜಿವ್ಹಾ.

ನ ಕಾಯೋ ನ ಕಾಯಾಯತನಂ, ನ ಕಾಯಾಯತನಂ ನ ಕಾಯೋ.

ನ ರೂಪಂ ನ ರೂಪಾಯತನಂ, ನ ರೂಪಾಯತನಂ ನ ರೂಪಂ.

ನ ಸದ್ದೋ ನ ಸದ್ದಾಯತನಂ, ನ ಸದ್ದಾಯತನಂ ನ ಸದ್ದೋ.

ನ ಗನ್ಧೋ ನ ಗನ್ಧಾಯತನಂ, ನ ಗನ್ಧಾಯತನಂ ನ ಗನ್ಧೋ.

ನ ರಸೋ ನ ರಸಾಯತನಂ, ನ ರಸಾಯತನಂ ನ ರಸೋ.

ನ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ ನ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ, ನ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ ನ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ನ ಮನೋ ನ ಮನಾಯತನಂ, ನ ಮನಾಯತನಂ ನ ಮನೋ.

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ, ನ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ನ ಧಮ್ಮೋ.

ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ¶ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಸೋತಾಯತನಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಘಾನಾಯತನಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ…ಪೇ….

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ.

ಸೋತಂ ಸೋತಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ.

ಸೋತಂ ಸೋತಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಘಾನಾಯತನಂ…ಪೇ….

ಸೋತಂ ಸೋತಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ.

ಘಾನಂ ¶ ಘಾನಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ…ಪೇ….

ಘಾನಂ ಘಾನಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ…ಪೇ….

ಧಮ್ಮೋ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ.

ಧಮ್ಮೋ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಸೋತಾಯತನಂ…ಪೇ….

ಧಮ್ಮೋ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಮನಾಯತನಂ. (ಚಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.)

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಸೋತಾಯತನಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಘಾನಾಯತನಂ…ಪೇ….

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ.

ನ ಸೋತಂ ನ ಸೋತಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ…ಪೇ….

ನ ಸೋತಂ ನ ಸೋತಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ.

ನ ಘಾನಂ ನ ಘಾನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ…ಪೇ….

ನ ಘಾನಂ ನ ಘಾನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ…ಪೇ….

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ.

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಸೋತಾಯತನಂ…ಪೇ….

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಮನಾಯತನಂ. (ಚಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.)

ಸುದ್ಧಾಯತನವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ¶ ¶ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಚಕ್ಖು.

ಸೋತಂ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಸೋತಂ.

ಘಾನಂ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಘಾನಂ.

ಜಿವ್ಹಾ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಜಿವ್ಹಾ.

ಕಾಯೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಕಾಯೋ.

ರೂಪಂ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ರೂಪಂ.

ಸದ್ದೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಸದ್ದೋ.

ಗನ್ಧೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಗನ್ಧೋ.

ರಸೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ರಸೋ.

ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಮನೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಮನೋ.

ಧಮ್ಮೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಧಮ್ಮೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಚಕ್ಖು ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಚಕ್ಖು.

ನ ಸೋತಂ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಸೋತಂ.

ನ ಘಾನಂ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಘಾನಂ.

ನ ಜಿವ್ಹಾ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಜಿವ್ಹಾ.

ನ ಕಾಯೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಕಾಯೋ.

ನ ರೂಪಂ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ರೂಪಂ.

ನ ಸದ್ದೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಸದ್ದೋ.

ನ ಗನ್ಧೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಗನ್ಧೋ.

ನ ರಸೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ರಸೋ.

ನ ¶ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ನ ಮನೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಮನೋ.

ನ ಧಮ್ಮೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಧಮ್ಮೋ.

ಸುದ್ಧಾಯತನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ¶ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಸೋತಂ…ಪೇ….

ಚಕ್ಖು ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಧಮ್ಮೋ.

ಸೋತಂ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ….

ಸೋತಂ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಧಮ್ಮೋ.

ಘಾನಂ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ….

ಘಾನಂ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಧಮ್ಮೋ…ಪೇ….

ಧಮ್ಮೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಚಕ್ಖು.

ಧಮ್ಮೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಸೋತಂ…ಪೇ….

ಧಮ್ಮೋ ಆಯತನಂ, ಆಯತನಾ ಮನೋ. (ಚಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.)

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಚಕ್ಖು ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಸೋತಂ…ಪೇ….

ನ ಚಕ್ಖು ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಧಮ್ಮೋ.

ನ ಸೋತಂ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ….

ನ ಸೋತಂ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಧಮ್ಮೋ.

ನ ¶ ಘಾನಂ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ….

ನ ಘಾನಂ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಧಮ್ಮೋ…ಪೇ….

ನ ಧಮ್ಮೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಚಕ್ಖು.

ನ ಧಮ್ಮೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಸೋತಂ…ಪೇ….

ನ ಧಮ್ಮೋ ನಾಯತನಂ, ನಾಯತನಾ ನ ಮನೋ. (ಚಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.)

ಆಯತನಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಧಾತುಯಮಕಂ

ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ

ಅಟ್ಠಾರಸ ¶ ಧಾತುಯೋ (ಯಮ. ೧.ಧಾತುರಮಕ.೧ ಆದಯೋ) – ಚಕ್ಖುಧಾತು ಸೋತಧಾತು ಘಾನಧಾತು ಜಿವ್ಹಾಧಾತು ಕಾಯಧಾತು ರೂಪಧಾತು ಸದ್ದಧಾತು ಗನ್ಧಧಾತು ರಸಧಾತು ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಧಾತು ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಮನೋಧಾತು ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಧಮ್ಮಧಾತು.

ಪದಸೋಧನವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುಧಾತು, ಚಕ್ಖುಧಾತು ಚಕ್ಖು.

ಸೋತಂ ಸೋತಧಾತು, ಸೋತಧಾತು ಸೋತಂ…ಪೇ….

ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ…ಪೇ….

ಮನೋ ಮನೋಧಾತು, ಮನೋಧಾತು ಮನೋ.

ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ¶ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ಧಮ್ಮೋ ಧಮ್ಮಧಾತು, ಧಮ್ಮಧಾತು ಧಮ್ಮೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುಧಾತು, ನ ಚಕ್ಖುಧಾತು ನ ಚಕ್ಖು.

ನ ಸೋತಂ ನ ಸೋತಧಾತು, ನ ಸೋತಧಾತು ನ ಸೋತಂ…ಪೇ….

ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ…ಪೇ….

ನ ಮನೋ ನ ಮನೋಧಾತು, ನ ಮನೋಧಾತು ನ ಮನೋ.

ನ ¶ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ನ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ನ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಮ್ಮಧಾತು, ನ ಧಮ್ಮಧಾತು ನ ಧಮ್ಮೋ.

ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುಧಾತು, ಧಾತೂ ಸೋತಧಾತು…ಪೇ….

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುಧಾತು, ಧಾತೂ ಧಮ್ಮಧಾತು. (ಯಥಾ ಆಯತನಯಮಕೇ ಚಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತಂ, ಏವಮಿಧ ಚಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.)

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಸೋತಧಾತು.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಘಾನಧಾತು…ಪೇ….

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಧಮ್ಮಧಾತು…ಪೇ….

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಮ್ಮಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಚಕ್ಖುಧಾತು…ಪೇ….

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಮ್ಮಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು. (ಚಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.)

ಸುದ್ಧಧಾತುವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ¶ ಧಾತು, ಧಾತೂ ಚಕ್ಖು…ಪೇ….

ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ಧಾತು, ಧಾತೂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ…ಪೇ….

ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ಧಾತು, ಧಾತೂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ಧಮ್ಮೋ ಧಾತು, ಧಾತೂ ಧಮ್ಮೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ….

ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ…ಪೇ….

ನ ¶ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ.

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಧಮ್ಮೋ.

ಸುದ್ಧಧಾತುಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ಧಾತು, ಧಾತೂ ಸೋತಂ…ಪೇ….

ಚಕ್ಖು ಧಾತು, ಧಾತೂ ಧಮ್ಮೋ…ಪೇ….

ಧಮ್ಮೋ ಧಾತು, ಧಾತೂ ಚಕ್ಖು…ಪೇ….

ಧಮ್ಮೋ ಧಾತು, ಧಾತೂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ. (ಚಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ.)

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ಚಕ್ಖು ನ ಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಸೋತಂ…ಪೇ….

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಧಮ್ಮೋ…ಪೇ….

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ….

ನ ಧಮ್ಮೋ ನ ಧಾತು, ನ ಧಾತೂ ನ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ. (ಚಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ. )

ಧಾತುಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಚ್ಚಯಮಕಂ

ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ

ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ (ಯಮ. ೧.ಸಚ್ಚಯಮಕ.೧ ಆದಯೋ) – ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ.

ಪದಸೋಧನವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ದುಕ್ಖಂ ¶ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ.

ಸಮುದಯೋ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ ಸಮುದಯೋ.

ನಿರೋಧೋ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ ನಿರೋಧೋ.

ಮಗ್ಗೋ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ಮಗ್ಗೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ದುಕ್ಖಂ ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ನ ದುಕ್ಖಂ.

ನ ಸಮುದಯೋ ನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ ನ ಸಮುದಯೋ.

ನ ನಿರೋಧೋ ನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ ನ ನಿರೋಧೋ.

ನ ಮಗ್ಗೋ ನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ನ ಮಗ್ಗೋ.

ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ.

ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ.

ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ.

ಸಮುದಯೋ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ.

ಸಮುದಯೋ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ.

ಸಮುದಯೋ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ.

ನಿರೋಧೋ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ.

ನಿರೋಧೋ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ.

ನಿರೋಧೋ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ.

ಮಗ್ಗೋ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ.

ಮಗ್ಗೋ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ.

ಮಗ್ಗೋ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ¶ ದುಕ್ಖಂ ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ.

ನ ದುಕ್ಖಂ ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ.

ನ ದುಕ್ಖಂ ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ.

ನ ಸಮುದಯೋ ನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ.

ನ ಸಮುದಯೋ ನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ.

ನ ಸಮುದಯೋ ನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ.

ನ ನಿರೋಧೋ ನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ.

ನ ನಿರೋಧೋ ನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ.

ನ ನಿರೋಧೋ ನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ.

ನ ಮಗ್ಗೋ ನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ.

ನ ಮಗ್ಗೋ ನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ.

ನ ಮಗ್ಗೋ ನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ.

ಸುದ್ಧಸಚ್ಚವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ದುಕ್ಖಂ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಂ.

ಸಮುದಯೋ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಸಮುದಯೋ.

ನಿರೋಧೋ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ನಿರೋಧೋ.

ಮಗ್ಗೋ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಮಗ್ಗೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ದುಕ್ಖಂ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ದುಕ್ಖಂ.

ನ ಸಮುದಯೋ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಸಮುದಯೋ.

ನ ನಿರೋಧೋ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ನಿರೋಧೋ.

ನ ಮಗ್ಗೋ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಮಗ್ಗೋ.

ಸುದ್ಧಸಚ್ಚಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ದುಕ್ಖಂ ¶ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಸಮುದಯೋ.

ದುಕ್ಖಂ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ನಿರೋಧೋ.

ದುಕ್ಖಂ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಮಗ್ಗೋ.

ಸಮುದಯೋ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಂ…ಪೇ… ಸಚ್ಚಾ ಮಗ್ಗೋ.

ನಿರೋಧೋ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಂ…ಪೇ… ಸಚ್ಚಾ ಮಗ್ಗೋ.

ಮಗ್ಗೋ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಂ.

ಮಗ್ಗೋ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ಸಮುದಯೋ.

ಮಗ್ಗೋ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಾ ನಿರೋಧೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ದುಕ್ಖಂ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಸಮುದಯೋ.

ನ ದುಕ್ಖಂ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ನಿರೋಧೋ.

ನ ದುಕ್ಖಂ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಮಗ್ಗೋ.

ನ ¶ ಸಮುದಯೋ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ದುಕ್ಖಂ…ಪೇ… ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಮಗ್ಗೋ.

ನ ನಿರೋಧೋ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ದುಕ್ಖಂ…ಪೇ… ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಮಗ್ಗೋ.

ನ ಮಗ್ಗೋ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ದುಕ್ಖಂ.

ನ ಮಗ್ಗೋ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ಸಮುದಯೋ.

ನ ಮಗ್ಗೋ ನ ಸಚ್ಚಂ, ನ ಸಚ್ಚಾ ನ ನಿರೋಧೋ.

ಸಚ್ಚಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಙ್ಖಾರಯಮಕಂ

ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ

ತಯೋ ¶ ಸಙ್ಖಾರಾ (ಯಮ. ೨.ಸಙ್ಖಾರಯಮಕ.೧ ಆದಯೋ) – ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ. ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ, ಸಞ್ಞಾ ಚ ವೇದನಾ ಚ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ಠಪೇತ್ವಾ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ.

ಪದಸೋಧನವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಕಾಯೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ, ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಕಾಯೋ.

ವಚೀ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ, ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ವಚೀ.

ಚಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ಚಿತ್ತಂ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ಕಾಯೋ ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ನ ಕಾಯೋ.

ನ ವಚೀ ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ನ ವಚೀ.

ನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ನ ಚಿತ್ತಂ.

ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಕಾಯೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ, ಸಙ್ಖಾರಾ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ.

ಕಾಯೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ.

ವಚೀ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ.

ವಚೀ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ.

ಚಿತ್ತಂ ¶ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ.

ಚಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ಸಙ್ಖಾರಾ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಕಾಯೋ ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ.

ನ ಕಾಯೋ ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ.

ನ ವಚೀ ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ.

ನ ವಚೀ ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ.

ನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ.

ನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಸಙ್ಖಾರಾ ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ.

ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ¶ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ, ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ.

ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ.

ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ.

ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ.

ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ನ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ.

ಸಙ್ಖಾರಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅನುಸಯಯಮಕಂ

ಸತ್ತಾನುಸಯಾ ¶ (ಯಮ. ೨.ಅನುಸಯಯಮಕ.೧) – ಕಾಮರಾಗಾನುಸಯೋ ಪಟಿಘಾನುಸಯೋ ಮಾನಾನುಸಯೋ ದಿಟ್ಠಾನುಸಯೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾನುಸಯೋ ಭವರಾಗಾನುಸಯೋ ಅವಿಜ್ಜಾನುಸಯೋ.

ಅನುಸಯಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಚಿತ್ತಯಮಕಂ

ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸಾಮಞ್ಞಂ

ಪುಗ್ಗಲವಾರೋ

೧. ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಕಾಲಸಮ್ಭೇದವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ (ಯಮ. ೨.ಚಿತ್ತಯಮಕ.೧ ಆದಯೋ), ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

೨. ಉಪ್ಪಾದುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

೩. ನಿರೋಧುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

೪. ಉಪ್ಪಾದವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

೫. ನಿರೋಧವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ¶ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ.

೬. ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

೭. ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನನನಿರೋಧವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

೮. ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ.

೯. ನಿರುಜ್ಝಮಾನುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ.

೧೦. ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪಾದವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ಯಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

೧೧. ಅತೀತಾನಾಗತವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ನೋ ಚ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ನೋ ಚ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

ಯಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ನೋ ಚ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ನೋ ಚ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

೧೨. ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನವಾರೋ

ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

೧೩. ನಿರುದ್ಧನಿರುಜ್ಝಮಾನವಾರೋ

ನಿರುದ್ಧಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ನಿರುದ್ಧಂ.

ನ ನಿರುದ್ಧಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ನ ನಿರುದ್ಧಂ.

೧೪. ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ.

ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ.

ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸಾಮಞ್ಞಂ

ಧಮ್ಮವಾರೋ

೧. ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಕಾಲಸಮ್ಭೇದವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

೨. ಉಪ್ಪಾದುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

೩. ನಿರೋಧುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

೪. ಉಪ್ಪಾದವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

ಯಂ ¶ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

೫. ನಿರೋಧವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ.

೬. ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

೭. ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನನನಿರೋಧವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

೮. ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ.

ಯಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ.

೯. ನಿರುಜ್ಝಮಾನುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ.

೧೦. ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪಾದವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ಯಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

೧೧. ಅತೀತಾನಾಗತವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ನೋ ಚ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ನೋ ಚ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

ಯಂ ¶ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ನೋ ಚ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ನೋ ಚ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

೧೨. ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನವಾರೋ

ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

೧೩. ನಿರುದ್ಧನಿರುಜ್ಝಮಾನವಾರೋ

ನಿರುದ್ಧಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ನಿರುದ್ಧಂ.

ನ ನಿರುದ್ಧಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ನ ನಿರುದ್ಧಂ.

೧೪. ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲವಾರೋ

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ. ಯಂ ವಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ.

ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ. ಯಂ ವಾ ¶ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ.

ಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸಾಮಞ್ಞಂ

ಪುಗ್ಗಲಧಮ್ಮವಾರೋ

೧. ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಕಾಲಸಮ್ಭೇದವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

೨. ಉಪ್ಪಾದುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

೩. ನಿರೋಧುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

೪. ಉಪ್ಪಾದವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ¶ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

೫. ನಿರೋಧವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ¶ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ.

೬. ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

ಯಸ್ಸ ¶ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

೭. ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನನನಿರೋಧವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

೮. ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ.

೯. ನಿರುಜ್ಝಮಾನುಪ್ಪನ್ನವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ.

೧೦. ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪಾದವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

೧೧. ಅತೀತಾನಾಗತವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ನೋ ಚ ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ನೋ ಚ ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ನೋ ಚ ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ನೋ ಚ ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ.

೧೨. ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನವಾರೋ

ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ.

೧೩. ನಿರುದ್ಧನಿರುಜ್ಝಮಾನವಾರೋ

ನಿರುದ್ಧಂ ¶ ¶ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ನಿರುದ್ಧಂ.

ನ ನಿರುದ್ಧಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ, ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ನ ನಿರುದ್ಧಂ.

೧೪. ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲವಾರೋ

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ.

ಯಸ್ಸ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಖಣಂ ಖಣಂ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಕಾಲಂ ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ.

ಸುತ್ತನ್ತಚಿತ್ತಮಿಸ್ಸಕವಿಸೇಸೋ

ಯಸ್ಸ ಸರಾಗಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ವೀತರಾಗಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಸದೋಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ವೀತದೋಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಸಮೋಹಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ವೀತಮೋಹಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಸಂಖಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಮಹಗ್ಗತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಅಮಹಗ್ಗತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಸಉತ್ತರಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಅನುತ್ತರಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಅಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಅವಿಮುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ಅಭಿಧಮ್ಮಚಿತ್ತಮಿಸ್ಸಕವಿಸೇಸೋ

ಯಸ್ಸ ¶ ¶ ಕುಸಲಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ…ಪೇ… ಯಸ್ಸ ಅಕುಸಲಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಸ್ಸ ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

(ಏತೇನ ಉಪಾಯೇನ ಯಾವ ಸರಣಅರಣಾ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ.)

ಯಸ್ಸ ಅರಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಅರಣಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ. ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಅರಣಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಅರಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ.

ಚಿತ್ತಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಧಮ್ಮಯಮಕಂ

ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ

ಪದಸೋಧನವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಕುಸಲಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ (ಯಮ. ೩.ಧಮ್ಮಯಮಕ.೧ ಆದಯೋ). ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಅಕುಸಲಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ಕುಸಲಾ ನ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನ ಕುಸಲಾ.

ನ ¶ ಅಕುಸಲಾ ನ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಕುಸಲಾ.

ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಕುಸಲಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ.

ಕುಸಲಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ.

ಅಕುಸಲಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ.

ಅಕುಸಲಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ.

ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ.

ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಕುಸಲಾ ನ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ.

ನ ಕುಸಲಾ ನ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ.

ನ ಅಕುಸಲಾ ನ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ.

ನ ಅಕುಸಲಾ ನ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ.

ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ.

ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ.

ಸುದ್ಧಧಮ್ಮವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಕುಸಲಾ ¶ ¶ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಕುಸಲಾ ನ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಕುಸಲಾ.

ನ ಅಕುಸಲಾ ನ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಕುಸಲಾ.

ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ನ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಸುದ್ಧಧಮ್ಮಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ.

ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ಕುಸಲಾ ನ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಕುಸಲಾ.

ನ ಕುಸಲಾ ನ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ನ ಅಕುಸಲಾ ನ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಕುಸಲಾ.

ನ ಅಕುಸಲಾ ನ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ನ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಕುಸಲಾ.

ನ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ನ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಧಮ್ಮಾ ನ ಅಕುಸಲಾ.

ಧಮ್ಮಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಇನ್ದ್ರಿಯಯಮಕಂ

ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ

ಬಾವೀಸತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ¶ (ಯಮ. ೩.ಇನ್ದ್ರಿಯಯಮಕ.೧ ಆದಯೋ) – ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಪದಸೋಧನವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ¶ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಚಕ್ಖು.

ಸೋತಂ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋತಂ.

ಘಾನಂ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಘಾನಂ.

ಜಿವ್ಹಾ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜಿವ್ಹಾ.

ಕಾಯೋ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕಾಯೋ.

ಮನೋ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮನೋ.

ಇತ್ಥೀ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಇತ್ಥೀ.

ಪುರಿಸೋ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪುರಿಸೋ.

ಜೀವಿತಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜೀವಿತಂ.

ಸುಖಂ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸುಖಂ.

ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದುಕ್ಖಂ.

ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ.

ದೋಮನಸ್ಸಂ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ.

ಉಪೇಕ್ಖಾ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಾ.

ಸದ್ಧಾ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸದ್ಧಾ.

ವೀರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವೀರಿಯಂ.

ಸತಿ ¶ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸತಿ.

ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮಾಧಿ.

ಪಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಾ.

ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ.

ಅಞ್ಞಂ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಞ್ಞಂ.

ಅಞ್ಞಾತಾವೀ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ¶ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಚಕ್ಖು.

ನ ಸೋತಂ ನ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಸೋತಂ.

ನ ಘಾನಂ ನ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಘಾನಂ.

ನ ಜಿವ್ಹಾ ನ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಜಿವ್ಹಾ.

ನ ಕಾಯೋ ನ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಕಾಯೋ.

ನ ಮನೋ ನ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಮನೋ.

ನ ಇತ್ಥೀ ನ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಇತ್ಥೀ.

ನ ಪುರಿಸೋ ನ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಪುರಿಸೋ.

ನ ಜೀವಿತಂ ನ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಜೀವಿತಂ.

ನ ಸುಖಂ ನ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಸುಖಂ.

ನ ದುಕ್ಖಂ ನ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ದುಕ್ಖಂ.

ನ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಸೋಮನಸ್ಸಂ.

ನ ದೋಮನಸ್ಸಂ ನ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ದೋಮನಸ್ಸಂ.

ನ ಉಪೇಕ್ಖಾ ನ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಉಪೇಕ್ಖಾ.

ನ ಸದ್ಧಾ ನ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಸದ್ಧಾ.

ನ ವೀರಿಯಂ ನ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ವೀರಿಯಂ.

ನ ಸತಿ ನ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಸತಿ.

ನ ಸಮಾಧಿ ನ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಸಮಾಧಿ.

ನ ¶ ಪಞ್ಞಾ ನ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಪಞ್ಞಾ.

ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ.

ನ ಅಞ್ಞಂ ನ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಅಞ್ಞಂ.

ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ¶ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಸೋತಂ ¶ ¶ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಸೋತಂ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಘಾನಂ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಘಾನಂ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಜಿವ್ಹಾ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಜಿವ್ಹಾ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಕಾಯೋ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಕಾಯೋ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಮನೋ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಮನೋ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಇತ್ಥೀ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಇತ್ಥೀ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಪುರಿಸೋ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಪುರಿಸೋ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಜೀವಿತಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಜೀವಿತಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಸುಖಂ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಸುಖಂ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ದುಕ್ಖಂ ¶ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ದೋಮನಸ್ಸಂ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ದೋಮನಸ್ಸಂ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಉಪೇಕ್ಖಾ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಉಪೇಕ್ಖಾ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಸದ್ಧಾ ¶ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಸದ್ಧಾ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ವೀರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ವೀರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಸತಿ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಸತಿ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಸಮಾಧಿ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಪಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಪಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ ¶ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಅಞ್ಞಂ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಅಞ್ಞಂ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಅಞ್ಞಾತಾವೀ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ….

ಅಞ್ಞಾತಾವೀ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ¶ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ¶ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಸೋತಂ ನ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಘಾನಂ ನ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಜಿವ್ಹಾ ನ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಕಾಯೋ ನ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಮನೋ ನ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಇತ್ಥೀ ನ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ¶ ಪುರಿಸೋ ನ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಜೀವಿತಂ ನ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ¶ ಸುಖಂ ನ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ದುಕ್ಖಂ ನ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ದೋಮನಸ್ಸಂ ನ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಉಪೇಕ್ಖಾ ನ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಸದ್ಧಾ ನ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ವೀರಿಯಂ ನ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಸತಿ ನ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಸಮಾಧಿ ನ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಪಞ್ಞಾ ನ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ¶ ¶ ಅಞ್ಞಂ ನ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ.

ಸುದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು.

ಸೋತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸೋತಂ.

ಘಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಘಾನಂ.

ಜಿವ್ಹಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಜಿವ್ಹಾ.

ಕಾಯೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಕಾಯೋ.

ಮನೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಮನೋ.

ಇತ್ಥೀ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಇತ್ಥೀ.

ಪುರಿಸೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಪುರಿಸೋ.

ಜೀವಿತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಜೀವಿತಂ.

ಸುಖಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸುಖಂ.

ದುಕ್ಖಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ದುಕ್ಖಂ.

ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸೋಮನಸ್ಸಂ.

ದೋಮನಸ್ಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ದೋಮನಸ್ಸಂ.

ಉಪೇಕ್ಖಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ.

ಸದ್ಧಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸದ್ಧಾ.

ವೀರಿಯಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ವೀರಿಯಂ.

ಸತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸತಿ.

ಸಮಾಧಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸಮಾಧಿ.

ಪಞ್ಞಾ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ.

ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ.

ಅಞ್ಞಂ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಂ.

ಅಞ್ಞಾತಾವೀ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು.

ನ ಸೋತಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸೋತಂ.

ನ ಘಾನಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಘಾನಂ.

ನ ಜಿವ್ಹಾ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಜಿವ್ಹಾ.

ನ ಕಾಯೋ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಕಾಯೋ.

ನ ಮನೋ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಮನೋ.

ನ ಇತ್ಥೀ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಇತ್ಥೀ.

ನ ಪುರಿಸೋ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಪುರಿಸೋ.

ನ ಜೀವಿತಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಜೀವಿತಂ.

ನ ಸುಖಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸುಖಂ.

ನ ದುಕ್ಖಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ದುಕ್ಖಂ.

ನ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸೋಮನಸ್ಸಂ.

ನ ದೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ದೋಮನಸ್ಸಂ.

ನ ಉಪೇಕ್ಖಾ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಉಪೇಕ್ಖಾ.

ನ ಸದ್ಧಾ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸದ್ಧಾ.

ನ ವೀರಿಯಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ವೀರಿಯಂ.

ನ ಸತಿ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸತಿ.

ನ ಸಮಾಧಿ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸಮಾಧಿ.

ನ ಪಞ್ಞಾ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಪಞ್ಞಾ.

ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ.

ನ ಅಞ್ಞಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಂ.

ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಸುದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ

ಅನುಲೋಮಂ

ಚಕ್ಖು ¶ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸೋತಂ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಘಾನಂ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಜಿವ್ಹಾ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಕಾಯೋ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಮನೋ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಇತ್ಥೀ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಪುರಿಸೋ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಜೀವಿತಂ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸುಖಂ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ದುಕ್ಖಂ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸೋಮನಸ್ಸಂ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ದೋಮನಸ್ಸಂ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸದ್ಧಾ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ವೀರಿಯಂ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸತಿ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಸಮಾಧಿ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಂ.

ಚಕ್ಖು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಸೋತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಘಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಜಿವ್ಹಾ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಕಾಯೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಮನೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಇತ್ಥೀ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಪುರಿಸೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಜೀವಿತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಸುಖಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ದುಕ್ಖಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ದೋಮನಸ್ಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಉಪೇಕ್ಖಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಸದ್ಧಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ವೀರಿಯಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಸತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಸಮಾಧಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಪಞ್ಞಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಅಞ್ಞಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ಅಞ್ಞಾತಾವೀ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಞ್ಞಂ.

ಪಚ್ಚನೀಕಂ

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸೋತಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಘಾನಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಜಿವ್ಹಾ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಕಾಯೋ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಮನೋ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಇತ್ಥೀ.

ನ ¶ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಪುರಿಸೋ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಜೀವಿತಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸುಖಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ದುಕ್ಖಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸೋಮನಸ್ಸಂ.

ನ ¶ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ದೋಮನಸ್ಸಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಉಪೇಕ್ಖಾ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸದ್ಧಾ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ವೀರಿಯಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸತಿ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಸಮಾಧಿ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಪಞ್ಞಾ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಂ.

ನ ಚಕ್ಖು ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಸೋತಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಘಾನಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಜಿವ್ಹಾ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಕಾಯೋ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಮನೋ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಇತ್ಥೀ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಪುರಿಸೋ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಜೀವಿತಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಸುಖಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ¶ ದುಕ್ಖಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ¶ ದೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಉಪೇಕ್ಖಾ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಸದ್ಧಾ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ವೀರಿಯಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಸತಿ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಸಮಾಧಿ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಪಞ್ಞಾ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಅಞ್ಞಂ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ.

ನ ಅಞ್ಞಾತಾವೀ ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಚಕ್ಖು…ಪೇ… ನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನ ಅಞ್ಞಂ.

ಇನ್ದ್ರಿಯಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಯಮಕಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೭. ಪಟ್ಠಾನಮಾತಿಕಾ

ಹೇತುಪಚ್ಚಯೋ ¶ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋ ಸಮನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋ ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪಚ್ಚಯೋ ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋ ಪುರೇಜಾತಪಚ್ಚಯೋ ಪಚ್ಛಾಜಾತಪಚ್ಚಯೋ ಆಸೇವನಪಚ್ಚಯೋ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೋ ವಿಪಾಕಪಚ್ಚಯೋ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ಝಾನಪಚ್ಚಯೋ ಮಗ್ಗಪಚ್ಚಯೋ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೋ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೋ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ನತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ವಿಗತಪಚ್ಚಯೋ ಅವಿಗತಪಚ್ಚಯೋತಿ (ಪಟ್ಠಾ. ೧.೧.ಪಚ್ಚಯುದ್ದೇಸ).

ಪಟ್ಠಾನಮಾತಿಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಿಗಮನಂ

ಸತ್ತಪ್ಪಕರಣನಾಮತೋ ¶ ¶ , ಅಭಿಧಮ್ಮಮದೇಸಯಿ;

ದೇವಾತಿದೇವೋ ದೇವಾನಂ, ದೇವಲೋಕಮ್ಹಿ ತಂ ಪುರೇ.

ತಸ್ಸಾಯಂ ಮಾತಿಕಾ ಸಬ್ಬಾ, ಸಕಲಸ್ಸಾಪಿ ಉದ್ಧರಾ;

ಚಿರಟ್ಠಿತತ್ಥಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸ, ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತು ಸಾಧವೋ.

ದ್ವಾವೀಸತಿ ತಿಕಾ ಚೇವ, ತಥೇವ ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕಂ;

ಚೂಳನ್ತರದುಕಾ ಸತ್ತ, ಗೋಚ್ಛಕಾ ಚ ತತೋ ಪರಂ.

ಮಹನ್ತರದುಕಾ ಚಾಪಿ, ತತೋ ಚುದ್ದಸ ನಿದ್ದಿಸೇ;

ಗೋಚ್ಛಕಾನಿ ದುವೇ ಪಿಟ್ಠಿ-ದುಕಾನಿಟ್ಠಾರಸೇದಿಸಾ.

ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸ ಸುತ್ತನ್ತ-ದುಕಾ ತೇವನ್ತಿ ಪಞ್ಚಧಾ;

ಸತ್ತಪ್ಪಕರಣಿಕಾ ಭಿನ್ನಾ, ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿಮಾತಿಕಾ.

ಅಭಿಧಮ್ಮಮಾತಿಕಾಪಾಳಿ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ

ಮೋಹವಿಚ್ಛೇದನೀ

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ

೧. ಕಾರುಞ್ಞಭಾವಿತಂ ¶ ¶ ಯಸ್ಸ, ಞಾಣಚಕ್ಖು ಮಹೋದಯಂ.

ಅನ್ಧಭೂತಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ, ಜಾತಂ ಸಾಮಞ್ಞಲೋಚನಂ.

೨. ತಂ ಬುದ್ಧಂ ಸುಗತಂ ಧೀರಂ, ಸಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಸಸಾವಕಂ.

ವನ್ದಿತ್ವಾನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಚ, ಥೋಮೇತ್ವಾ ಚ ವಿನಾಯಕಂ.

೩. ಥೇರೇ ಚ ಥಿರಸೀಲಾದಿ-ಗುಣಾಲಙ್ಕಾರಸೋಭಿತೇ.

ಸಾಸನುಜ್ಜೋತಕೇ ಧೀರೇ, ಪುಬ್ಬಕೇ ವಂಸಪಾಲಕೇ.

೪. ವಿಸುದ್ಧಿದೇವದೇವೋ ¶ ಯಂ, ದೇವಾನಂ ತಿದಸಾಲಯೇ.

ಪಞ್ಞಾಯ ದೇಸಯೀ ತಸ್ಸ, ಅಭಿಧಮ್ಮಸ್ಸ ಮಾತಿಕಾ.

೫. ಯಾ ತಸ್ಸಾ ವಿಪುಲತ್ಥಾಯ, ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿಆದಿಹಿ.

ಅನೇಕೇಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ, ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಹಿ ಚ.

೬. ಅತ್ಥೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚೇವ,

ವಿಭತ್ತೋ ಸಾಗರೂಪಮೋ;

ಅನನ್ತನಯವೋಕಿಣ್ಣೋ,

ದುಕ್ಖೋಗಾಹೋ ಯತೋ ತತೋ.

೭. ಸಮಾಸೇನಾಭಿಧಮ್ಮತ್ಥಂ, ಮಾತಿಕಾಮುಖತೋಖಿಲಂ.

ಞಾತುಕಾಮೇಹಿ ಸುದ್ಧೇಹಿ, ಅನ್ತೇವಾಸೀಹಿ ಯಾಚಿತೋ.

೮. ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾನ ¶ ನಯತೋ, ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ.

ಅತ್ಥಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಚೇವ, ಸಮಾಸೇನ ನಿರಾಕುಲಂ.

೯. ಸಾಮತ್ಥಿಯಗತಂ ಅತ್ಥಂ, ನಿಕಾಯನ್ತರನಿಸ್ಸಟಂ.

ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಂ, ಕಮಾಭತನಯಾನುಗಂ.

೧೦. ದೀಪಯನ್ತೋ ನಯಞ್ಞೂನಂ, ಸದಾ ಸಮ್ಮೋದಕಾರಿನಿಂ.

ಮೋಹವಿಚ್ಛೇದನಿಂ ನಾಮ, ಕರಿಸ್ಸಾಮತ್ಥವಣ್ಣನನ್ತಿ.

ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೧. ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಮಾತಿಕಾ

ತಿಕಪದತ್ಥವಣ್ಣನಾ

ತತ್ಥ ¶ ¶ ಅಭಿಧಮ್ಮಸ್ಸ ಮಾತಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಕೇನಟ್ಠೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮೋ? ಧಮ್ಮಾತಿರೇಕಧಮ್ಮವಿಸೇಸಟ್ಠೇನ. ಅತಿರೇಕವಿಸೇಸತ್ಥದೀಪಕೋ ಹಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಬಾಳ್ಹಾ ಮೇ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಅಭಿಕ್ಕಮನ್ತಿ, ನೋ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೪.೮೭; ೫.೧೯೫, ೧೦೨೨; ಮ. ನಿ. ೩.೩೮೪, ೩೮೯), ಅಭಿಕ್ಕನ್ತವಣ್ಣಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧; ಖು. ಪಾ. ೫.೧; ಸು. ನಿ. ಮಙ್ಗಲಸುತ್ತ; ವಿ. ವ. ೮೫೭) ವಿಯ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಸಮುಸ್ಸಿತೇಸು ಬಹೂಸು ಛತ್ತೇಸು ಚೇವ ಧಜೇಸು ಚ ಯಂ ಅತಿರೇಕಪ್ಪಮಾಣಂ, ವಿಸೇಸವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಞ್ಚ ಛತ್ತಂ, ತಂ ಅತಿಚ್ಛತ್ತಂ, ಯೋ ಅತಿರೇಕಪ್ಪಮಾಣೋ, ವಿಸೇಸವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನೋ ಚ ಧಜೋ, ಸೋ ಅತಿದ್ಧಜೋತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಮೇವ ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಧಮ್ಮಾತಿರೇಕಧಮ್ಮವಿಸೇಸಟ್ಠೇನ ‘‘ಅಭಿಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಭಗವತಾ ಹಿ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಸಚ್ಚಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯಾಕಾರಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಏಕದೇಸೇನ ವಿಭತ್ತಾ, ನ ನಿಪ್ಪದೇಸೇನ, ಅಭಿಧಮ್ಮಂ ಪತ್ವಾ ಪನ ಅನೇಕೇಹಿ ನಯವಿಸೇಸೇಹಿ ನಿಪ್ಪದೇಸತೋವ ವಿಭತ್ತಾ. ಏವಂ ಧಮ್ಮಾತಿರೇಕಧಮ್ಮವಿಸೇಸಟ್ಠೇನ ‘‘ಅಭಿಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಕೇನಟ್ಠೇನ ಮಾತಿಕಾ? ಮಾತುಸಮಟ್ಠೇನ. ಮಾತಾ ವಿಯಾತಿ ಹಿ ಮಾತಿಕಾ ಯಥಾ ಪದುಮಿಕಂ ಮುಖನ್ತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಮಾತಾ ನಾನಾವಿಧೇ ಪುತ್ತೇ ಪಸವತಿ, ತೇ ಪಾಲೇತಿ, ಪೋಸೇತಿ ಚ, ಏವಮಯಮ್ಪಿ ನಾನಾವಿಧೇ ಧಮ್ಮೇ, ಅತ್ಥೇ ಚ ಪಸವತಿ, ತೇ ಚ ಅವಿನಸ್ಸಮಾನೇ ಪಾಲೇತಿ, ಪೋಸೇತಿ ಚ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಾತಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಮಾತಿಕಂ ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಆದಿಸತ್ತಪ್ಪಕರಣವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಾ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅತ್ಥಾ ಚ ತಾಯ ಪಸುತಾ, ಪಾಲಿತಾ, ಪೋಸಿತಾ ವಿಯ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ತಥಾ ಹಿ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿಪ್ಪಕರಣೇ ಚತಸ್ಸೋ ವಿಭತ್ತಿಯೋ ಚಿತ್ತವಿಭತ್ತಿ ರೂಪವಿಭತ್ತಿ ನಿಕ್ಖೇಪರಾಸಿ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರೋತಿ ¶ . ತತ್ಥ ನಾನಾನಯೇಹಿ ಏಕೂನನವುತಿಚಿತ್ತವಿಭಾವಿನೀ ¶ ಚಿತ್ತವಿಭತ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಾ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಾ ಹೋತಿ, ತದನನ್ತರಂ ಏಕವಿಧಾದಿನಾ ರೂಪವಿಭಾವಿನೀ ರೂಪವಿಭತ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಾ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಾ ಹೋತಿ, ತದನನ್ತರಂ ಮೂಲಖನ್ಧದ್ವಾರಾದೀನಿ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದೇಸಿತೋ ನಿಕ್ಖೇಪರಾಸಿ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನೋ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರೋ ಹೋತಿ, ತದನನ್ತರಂ ತೇಪಿಟಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧವಚನಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಭೂತೋ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರೋ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನೋ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರೋ ಹೋತಿ. ಏವಮಿದಂ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿಪ್ಪಕರಣಂ ವಾಚನಾಮಗ್ಗತೋ ಅತಿರೇಕತೇರಸಮತ್ತಭಾಣವಾರಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಂ ಹೋತಿ.

ತಥಾ ವಿಭಙ್ಗಪ್ಪಕರಣೇ ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗೋ ಆಯತನಧಾತುಸಚ್ಚಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯಾಕಾರಸತಿಪಟ್ಠಾನಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಇದ್ಧಿಪಾದಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಝಾನಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾಪದಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಞಾಣಖುದ್ದಕವತ್ಥುಧಮ್ಮಹದಯವಿಭಙ್ಗಾತಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ವಿಭಙ್ಗಾ ವಿಭತ್ತಾ, ತೇ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯಾದಿನಾನಾನಯೇಹಿ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಮಿದಂ ವಿಭಙ್ಗಪ್ಪಕರಣಂ ವಾಚನಾಮಗ್ಗತೋ ಪಞ್ಚತಿಂಸಮತ್ತಭಾಣವಾರಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಂ ಹೋತಿ.

ತಥಾ ಧಾತುಕಥಾಪಕರಣಂ ‘‘ಸಙ್ಗಹೋ ಅಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಚುದ್ದಸವಿಧೇನ ವಿಭತ್ತಂ ವಾಚನಾಮಗ್ಗತೋ ಅತಿರೇಕಛಭಾಣವಾರಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಂ ಹೋತಿ.

ತಥಾ ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಞತ್ತಿ ಆಯತನಧಾತುಸಚ್ಚಇನ್ದ್ರಿಯಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಛಬ್ಬಿಧೇನ ವಿಭತ್ತಂ ವಾಚನಾಮಗ್ಗತೋ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಭಾಣವಾರಮತ್ತಮ್ಪಿ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಂ ಹೋತಿ.

ತಥಾ ¶ ಕಥಾವತ್ಥುಪ್ಪಕರಣಂ ಸಕವಾದೇ ಪಞ್ಚ ಸುತ್ತಸತಾನಿ, ಪರವಾದೇ ಪಞ್ಚ ಸುತ್ತಸತಾನೀತಿ ಸುತ್ತಸಹಸ್ಸಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ವಿಭತ್ತಂ ವಾಚನಾಮಗ್ಗತೋ ಸಙ್ಗೀತಿಆರೋಪಿತನಯೇನ ದೀಘನಿಕಾಯಪ್ಪಮಾಣಮ್ಪಿ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಂ ಹೋತಿ.

ತಥಾ ಯಮಕಪ್ಪಕರಣಂ ಮೂಲಯಮಕಂ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಸಚ್ಚಸಙ್ಖಾರಅನುಸಯಚಿತ್ತಧಮ್ಮಇನ್ದ್ರಿಯಯಮಕನ್ತಿ ದಸವಿಧೇನ ವಿಭತ್ತಂ ವಾಚನಾಮಗ್ಗತೋ ವೀಸಭಾಣವಾರಸತಮ್ಪಿ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಂ ಹೋತಿ.

ಪಟ್ಠಾನಪ್ಪಕರಣಂ ¶ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಾದಿಚತುವೀಸತಿಪಚ್ಚಯೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಕಪಟ್ಠಾನಾದಿಚತುವೀಸತಿವಿಧೇನ ವಿಭತ್ತಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಕತಿಪಯಭಾಣವಾರಮ್ಪಿ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಭಾಣವಾರಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ, ಅತ್ಥಾನಞ್ಚ ಪಸವನತೋ, ಪಾಲನತೋ, ಪೋಸನತೋ ಚ ‘‘ಮಾತಾ ವಿಯಾತಿ ಮಾತಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಪಾಲನಪೋಸನಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಮ್ಮುಟ್ಠಾನಂ, ವಿರದ್ಧಾನಞ್ಚ ಪಾಳಿಅತ್ಥಾನಂ ಮಾತಿಕಾನುಸಾರೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಮಾನಯನತೋ, ರಕ್ಖಣತೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸಾ ಪನಾಯಂ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಮಾತಿಕಾ ವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾ ಧಾತುಕಥಾಮಾತಿಕಾ ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಮಾತಿಕಾ ಕಥಾವತ್ಥುಮಾತಿಕಾ ಯಮಕಮಾತಿಕಾ ಪಟ್ಠಾನಮಾತಿಕಾತಿ ಸತ್ತನ್ನಂ ಪಕರಣಾನಂ ಆದಿಮ್ಹಿ ಠಪಿತಾ ಸತ್ತವಿಧಾ ಹೋತಿ.

ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಮಾತಿಕಾ ಆದಿ, ಸಾಪಿ ತಿಕಮಾತಿಕಾ ದುಕಮಾತಿಕಾತಿ ದುವಿಧಾ. ತತ್ಥ ದ್ವಾವೀಸತಿ ತಿಕಾ ತಿಕಮಾತಿಕಾ ನಾಮ. ದ್ವೇಚತ್ತಾಲೀಸಸತದುಕಾ ದುಕಮಾತಿಕಾ ನಾಮ, ಸಾ ಪುನ ಆಹಚ್ಚಭಾಸಿತಾ ಸಾವಕಭಾಸಿತಾತಿ ದುವಿಧಾ. ತತ್ಥ ದ್ವಾವೀಸತಿ ತಿಕಾ ಚೇವ, ‘‘ಹೇತೂ ಧಮ್ಮಾ ನ ಹೇತೂ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ… ಸರಣಾ ಧಮ್ಮಾ ಅರಣಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಇಮೇ ಚ ಸತಂ ¶ ದುಕಾತಿ ಅಯಂ ಆಹಚ್ಚಭಾಸಿತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧದೇಸಿತಾ ಸತ್ತನ್ನಂ ಪಕರಣಾನಂ ಮಾತಿಕಾ ನಾಮ, ತದನನ್ತರಾ ‘‘ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ ಧಮ್ಮಾ ಅವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ… ಖಯೇಞಾಣಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಇಮೇ ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸ ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನ ಠಪಿತತ್ತಾ ಸಾವಕಭಾಸಿತಾ ನಾಮ. ಇಮೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಪನ ಥೇರೋ ನ ಸಾಮುಕ್ಕಂಸಿಕೇನ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣೇನ ಠಪೇಸಿ, ಏಕುತ್ತರಿಯಂ ಪನ ಏಕಕನಿಪಾತದುಕನಿಪಾತಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತದಸುತ್ತರಸುತ್ತೇಹಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರಾನಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅಕಿಲಮನತ್ಥಂ ಠಪೇಸಿ.

ಸಾ ಪುನ ಸಪ್ಪದೇಸನಿಪ್ಪದೇಸವಸೇನ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ. ಏತ್ಥ ಹಿ ನವ ತಿಕಾ, ಏಕಸತ್ತತಿ ಚ ದುಕಾ ಸಪ್ಪದೇಸಾನಂ ಸಾವಸೇಸಾನಂ ನಾಮರೂಪಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸಪ್ಪದೇಸಾ ನಾಮ, ಅವಸೇಸಾ ತೇರಸ ತಿಕಾ, ಏಕಸತ್ತತಿ ಚ ದುಕಾ ನಿಪ್ಪದೇಸಾನಂ ನಿರವಸೇಸಾನಂ ನಾಮರೂಪಾನಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ನಿಪ್ಪದೇಸಾ ನಾಮ. ತೇಸಂ ವಿಭಾಗೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತಥಾ ನಾಮಲಾಭವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ. ಸಬ್ಬೇವ ಹಿ ಏತೇ ತಿಕದುಕಾ ಆದಿಪದವಸೇನ, ಸಬ್ಬಪದವಸೇನ ಚಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ನಾಮಂ ಲಭನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಅಯಂ ತಾವ ಆದಿಪದವಸೇನ ಲದ್ಧನಾಮೋ ಕುಸಲತ್ತಿಕೋ ನಾಮ. ‘‘ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ… ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಅಯಂ ಸಬ್ಬಪದವಸೇನ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವೇದನಾತ್ತಿಕೋ ನಾಮ. ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ತಿಕದುಕಾನಂ ನಾಮಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಸಾ ಪನೇಸಾ ಪಞ್ಚದಸಹಿ ಪರಿಚ್ಛೇದೇಹಿ ವವತ್ಥಿತಾ. ತಿಕಾನಂ ಹಿ ಏಕೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ದುಕಾನಂ ಚುದ್ದಸ ¶ . ‘‘ಹೇತೂ ಧಮ್ಮಾ ನಹೇತೂ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಯೋ ಹಿ ಛ ದುಕಾ ಗನ್ಥತೋ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಕಣ್ಣಿಕಾ ವಿಯ, ಘಟಾ ವಿಯ ಚ ಹುತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ‘‘ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತತೋ ಅಪರೇ ‘‘ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಯೋ ಸತ್ತ ದುಕಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸಮ್ಬನ್ಧಾ ¶ ಕೇವಲಂ ದುಕಸಾಮಞ್ಞೇನ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ಗೋಚ್ಛಕನ್ತರೇ ಠಪಿತತ್ತಾ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಅನ್ತರದುಕೇಹಿ ಚೂಳಕತ್ತಾ ‘‘ಚೂಳನ್ತರದುಕಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತತೋ ಪರಂ ಆಸವದುಕಾದೀನಂ ಛನ್ನಂ ದುಕಾನಂ ವಸೇನ ಆಸವಗೋಚ್ಛಕೋ ನಾಮ. ತತೋ ಸಂಯೋಜನದುಕಾದೀನಂ ಛನ್ನಂ ವಸೇನ ಸಂಯೋಜನಗೋಚ್ಛಕೋ ನಾಮ. ತಥಾ ಗನ್ಥಓಘಯೋಗನೀವರಣದುಕಾದೀನಂ ಛನ್ನಂ ಛನ್ನಂ ವಸೇನ ಗನ್ಥಓಘಯೋಗನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕಾ ನಾಮ. ಪರಾಮಾಸದುಕಾದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಸೇನ ಪರಾಮಾಸಗೋಚ್ಛಕೋ ನಾಮ. ತತೋ ಪರಂ ಸಾರಮ್ಮಣದುಕಾದಯೋ ಚತುದ್ದಸ ದುಕಾ ಮಹನ್ತರದುಕಾ ನಾಮ. ತತೋ ಪರಂ ಉಪಾದಾನದುಕಾದಯೋ ಛ ದುಕಾ ಉಪಾದಾನಗೋಚ್ಛಕೋ ನಾಮ. ತತೋ ಕಿಲೇಸದುಕಾದಯೋ ಅಟ್ಠದುಕಾ ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕೋ ನಾಮ. ತತೋ ಪರಂ ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬದುಕಾದಯೋ ಅಟ್ಠಾರಸ ದುಕಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಮಾತಿಕಾಯ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಪಿತತ್ತಾ ಪಿಟ್ಠಿದುಕಾ ನಾಮ. ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿಯದುಕಾದಯೋ ಪನ ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸ ದುಕಾ ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಾ ನಾಮ. ಏವಮೇತಿಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚದಸಹಿ ಪರಿಚ್ಛೇದೇಹಿ ವವತ್ಥಿತಾಯ ತಾವ ಅಯಂ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ.

ಕುಸಲತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ

ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ತಿಕಮಾತಿಕಾ ಆದಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಕುಸಲತ್ತಿಕೋ ಆದಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಸಲತ್ತಿಕಸ್ಸ ತಾವ –

ಅತ್ಥತೋ ಭೂಮಿಭೇದಾ ಚ, ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ;

ಉದ್ದೇಸತೋ ಚ ಧಮ್ಮಾನಂ, ಲಕ್ಖಣಾದಿವಿಭಾಗತೋ.

ಸಙ್ಗಹಾ ಸುಞ್ಞತೋ ಚೇವ, ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ;

ಯಥಾನುರೂಪಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ, ವೇದಿತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ತತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ತಾವ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಕುಸಲಸದ್ದೋ ಆರೋಗ್ಯಾನವಜ್ಜಛೇಕಸುಖವಿಪಾಕೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ. ಅಯಂ ಹಿ ¶ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ನು ಭೋತೋ ಕುಸಲಂ, ಕಚ್ಚಿ ಭೋತೋ ಅನಾಮಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಜಾ. ೧.೧೫.೨೪೬; ೨.೨೦.೧೨೯) ಆರೋಗ್ಯೇ ದಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಕುಸಲೋ ¶ ? ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅನವಜ್ಜೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೨.೩೬೧) ಅನವಜ್ಜೇ. ‘‘ಕುಸಲೋ ತ್ವಂ ರಥಸ್ಸ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೨.೮೭) ಛೇಕೇ. ‘‘ಕುಸಲಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಉಪಚಿತತ್ತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಸ. ೪೩೧) ಸುಖವಿಪಾಕೇ. ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಆರೋಗ್ಯೇಪಿ ಅನವಜ್ಜೇಪಿ ಸುಖವಿಪಾಕೇಪಿ ವತ್ತತಿ. ಯಥೇವ ಹಿ ರೂಪಕಾಯೇ ನಿಬ್ಯಾಧಿತಾಯ ಆರೋಗ್ಯಟ್ಠೇನ ಕುಸಲಂ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಅರೂಪಧಮ್ಮೇಪಿ ಕಿಲೇಸಬ್ಯಾಧಿನೋ ಅಭಾವೇನ ಆರೋಗ್ಯಟ್ಠೇನ ಕುಸಲಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಕಿಲೇಸವಜ್ಜಸ್ಸ ಪನ ಅಭಾವಾ ಅನವಜ್ಜಟ್ಠೇನ ಕುಸಲಂ.

ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ಪನಾಯಂ ಪರಿಯತ್ತಿಹೇತುಗುಣನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವತಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ. ಅಯಂ ಹಿ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಾತಿ ಸುತ್ತಂ ಗೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಅ. ನಿ. ೪.೧೦೨) ಪರಿಯತ್ತಿಯಂ ದಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಹೇತುಮ್ಹಿ ಞಾಣಂ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ’’ತಿಆದೀಸು (ವಿಭ. ೭೨೦) ಹೇತುಮ್ಹಿ. ‘‘ನ ಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಅಧಮ್ಮೋ ಚ, ಉಭೋ ಸಮವಿಪಾಕಿನೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಥೇರಗಾ. ೩೦೪) ಗುಣೇ. ‘‘ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೭೩) ನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವತಾಯಂ, ಸ್ವಾಯಮಿಧಾಪಿ ನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವತಾಯಮೇವ ವಟ್ಟತಿ.

ವಚನತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ – ಕುಚ್ಛಿತೇ ಪಾಪಧಮ್ಮೇ ಸಲಯನ್ತಿ ಚಲಯನ್ತಿ ಕಮ್ಪೇನ್ತಿ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾ. ಕುಚ್ಛಿತೇನ ವಾ ಆಕಾರೇನ ಸಯನ್ತೀತಿ ಕುಸಾ, ತೇ ಕುಸೇ ಲುನನ್ತಿ ಛಿನ್ದನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾ. ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ವಾ ಸಾನತೋ ತನುಕರಣತೋ ಞಾಣಂ ಕುಸಂ ನಾಮ, ತೇನ ಕುಸೇನ ಲಾತಬ್ಬಾ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬಾತಿ ಕುಸಲಾ. ಅಥ ವಾ ಕೋಸಲ್ಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ತತೋ ಕೋಸಲ್ಲತೋ ಸಮ್ಭೂತತ್ತಾ ಕುಸಲಾ. ಇದಂ ಪನ ಅನನ್ತರೇ ವುತ್ತಞ್ಚಾತಿ ನಿಬ್ಬಚನದ್ವಯಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಮೇವ ¶ ಯುಜ್ಜತಿ, ರುಳ್ಹೀವಸೇನ ಪನ ತಂಸದಿಸತಾಯ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾನಮ್ಪೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಯಥಾ ವಾ ಕುಸಾ ಉಭಯಭಾಗಗತಂ ಹತ್ಥಪ್ಪದೇಸಂ ಲುನನ್ತಿ, ಏವಮಿಮೇಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಉಭಯಭಾಗಗತಂ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಂ ಲುನನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಸಾ ವಿಯ ಲುನನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾ. ಅತ್ತನೋ ಪನ ಸಭಾವಂ ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ಧಮ್ಮಾ, ಧಾರೀಯನ್ತಿ ವಾ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ, ಧಾರೀಯನ್ತಿ ವಾ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಆಧಾರೀಯನ್ತೀತಿಪಿ ಧಮ್ಮಾ. ನ ಕುಸಲಾ ಅಕುಸಲಾ, ಮಿತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖಾ ಅಮಿತ್ತಾ ವಿಯ ಕುಸಲಪಟಿಪಕ್ಖಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ನ ಬ್ಯಾಕತಾತಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಭಾವೇನ ಅಕಥಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತೇಸು ಅನವಜ್ಜಸುಖವಿಪಾಕಲಕ್ಖಣಾ ಕುಸಲಾ, ಸಾವಜ್ಜದುಕ್ಖವಿಪಾಕಲಕ್ಖಣಾ ಅಕುಸಲಾ, ಅವಿಪಾಕಲಕ್ಖಣಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ.

ಕಿಂ ಪನೇತಾನಿ ಕುಸಲಾತಿ ವಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ವಾತಿಆದೀನಿ ಏಕತ್ಥಾನಿ, ಉದಾಹು ನಾನತ್ಥಾನೀತಿ? ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ ¶ ಯದಿ ತಾವ ಏಕತ್ಥಾನಿ, ‘‘ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಕುಸಲಾ ಕುಸಲಾ’’ತಿ ವುತ್ತಸದಿಸಂ ಹೋತಿ. ಅಥ ನಾನತ್ಥಾನಿ, ತಿಕದುಕಾನಂ ಛಕ್ಕಚತುಕ್ಕಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಪದಾನಞ್ಚ ಅಸಮ್ಬನ್ಧೋ ‘‘ಕುಸಲಾ ರೂಪಂ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿಆದೀನಂ ವಿಯ. ಅಥಾಪಿ ಯದಿ ಏತಾನಿ ಏಕತ್ಥಾನಿ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಪದಾನಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಧಮ್ಮಸಭಾವೇನ ಏಕತ್ತಾ ಕುಸಲಾದೀನಮ್ಪಿ ಏಕತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ. ಅಥ ‘‘ಕುಸಲಪದತೋ ಅಕುಸಲಾದಿಪದಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ತಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ವದಥ, ನ ಏತಾನಿ ಏಕತ್ಥಾನಿ. ತದಾ ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಭಾವೋ. ಭಾವತೋ ಚ ಅಞ್ಞೋ ಅಭಾವೋತಿ. ಏವಂ ಅಞ್ಞೋಞ್ಞಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಅಭಾವತ್ತಮಾಪನ್ನೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಅನಞ್ಞೇ ಕುಸಲಾದಯೋಪಿ ಅಭಾವಾ ಏವ ಸಿಯುನ್ತಿ? ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಅಕಾರಣಂ, ಕಸ್ಮಾ? ಯಥಾನುಮತಿವೋಹಾರಸಿದ್ಧಿತೋ, ನ ಹಿ ‘‘ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಪದಾನಿ ಯಥಾ ಕುಸಲಾ ಕುಸಲಾತಿ, ಏವಂ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಾಭಾವೇನ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ¶ ಅನುಮತಾನಿ, ನಾಪಿ ಕುಸಲಾ ರೂಪಂ ಚಕ್ಖುಮಾ-ಸದ್ದಾ ವಿಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅನೋಲೋಕಿತತ್ಥಭಾವೇನ, ಅಥ ಖೋ ಅನವಜ್ಜಇಟ್ಠವಿಪಾಕತ್ತಾದಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಸ್ಸ, ಸಭಾವಸಾಧಾರಣಾದಿಅತ್ಥಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಚ ಜೋತಕತ್ತೇನ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅನುಮತಾನಿ. ಕುಸಲ-ಸದ್ದೋ ಹಿ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪುರತೋ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾದಿಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಸಾಮಞ್ಞತ್ಥದೀಪಕಂ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದಂ ಅಕುಸಲಾದಿತೋ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥವಿಸೇಸವಿಸಿಟ್ಠತ್ಥದೀಪಕಂ ಕರೋತಿ. ಏವಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಭಿನ್ನವಿಸಯಾನಮ್ಪಿ ನೇಸಂ ವಿಸೇಸನವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಭಾವೇನ ಪವತ್ತಿಯಂ ಏಕತ್ಥತಾಯ ಪಣ್ಡಿತಾನುಮತತಾಯ ಯಥಾವುತ್ತದೋಸಾರೋಪನೇ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಅಕಾರಣಂ. ಏವಂ ತತೋ ಪರೇಸುಪಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯಥಾನುರೂಪತೋ ಞಾತಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ತಾವ ಪದತ್ಥತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಕುಸಲಪದತ್ಥೋ

ಭೂಮಿಭೇದಾತಿ ತೇಸು ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಕುಸಲಾ ತಾವ ಧಮ್ಮಾ ಭೂಮಿಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ – ಕಾಮಾವಚರಾ ರೂಪಾವಚರಾ ಅರೂಪಾವಚರಾ ಲೋಕುತ್ತರಾತಿ. ಅಯಂ ಭೂಮಿಭೇದತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಸಮ್ಪಯೋಗತೋತಿ ಏವಂ ಭೂಮಿಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಮ್ಪಿ ನೇಸಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರಾ ತಾವ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಅಟ್ಠವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ತಥಾ ಸಸಙ್ಖಾರಂ. ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ತಥಾ ಸಸಙ್ಖಾರಂ. ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ತಥಾ ಸಸಙ್ಖಾರಂ. ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ತಥಾ ಸಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣತಾ, ಸದ್ಧಾಬಾಹುಲ್ಲತಾ, ವಿಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿತಾ, ಆನಿಸಂಸದಸ್ಸಾವಿತಾ ಚ ಏಕಾದಸ ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಕಾರಣಾನಿ ಚಾತಿ ¶ ಇಮೇಹಿ ತಾವ ಕಾರಣೇಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಞಾಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪನ ¶ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಕಮ್ಮತೋ, ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಉಪಪತ್ತಿತೋ, ಪಞ್ಞಾದಸಕವಸೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರಿಪಾಕತೋ, ವಿಕ್ಖಮ್ಭನೇನ ಕಿಲೇಸದೂರಿಭಾವತೋ ಚ ಸತ್ತವಿಧಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಕಾರಣತೋ ಚ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪರೇಸಂ ವಾ ವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ಸಙ್ಖಾರೋ ನಾಮ.

ತೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸಸಙ್ಖಾರಂ, ತದಭಾವಾ ಅಸಙ್ಖಾರಞ್ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತೇಸು ಹಿ ಯಥಾವುತ್ತಸೋಮನಸ್ಸಞಾಣಹೇತುಂ ಆಗಮ್ಮ ಪಹಟ್ಠೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಅಸಂಸೀದನ್ತೋ, ಪರೇಹಿ ಚ ಅನುಸ್ಸಾಹಿತೋ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋತಿ, ತದಾಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಠಮಂ ಕುಸಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯದಾ ಪನ ವುತ್ತನಯೇನ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಅಮುತ್ತಚಾಗಿತಾದಿವಸೇನ ಸಂಸೀದಮಾನೋ, ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಸಙ್ಖಾರೇನ ವಾ ಪರೇಹಿ ವಾ ಉಸ್ಸಾಹಿತೋ ಕರೋತಿ, ತದಾಸ್ಸ ತದೇವ ಸಸಙ್ಖಾರಂ ದುತಿಯಂ ಕುಸಲಂ ಹೋತಿ. ಯದಾ ಪನ ಞಾತಿಜನಾದಿಪಟಿಪತ್ತಿದಸ್ಸನೇನ ಜಾತಪರಿಚಯಾ ಬಾಲದಾರಕಾದಯೋ ಭಿಕ್ಖುಆದಿದಸ್ಸನೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಸಹಸಾ ದಾನವನ್ದನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ತದಾ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ತತಿಯಂ ಕುಸಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯದಾ ಪನ ಞಾತಿಆದೀಹಿ ಉಸ್ಸಾಹಿತಾ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತದಾ ತದೇವ ಚತುತ್ಥಂ ಸಸಙ್ಖಾರಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯದಾ ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸಹೇತುನೋ ಅಭಾವೇನ ವಿಸುಂ ಚತೂಸುಪಿ ವಿಕಪ್ಪೇಸು ಸೋಮನಸ್ಸರಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ಸೇಸಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾನಿ ಕುಸಲಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಏವಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಉದ್ದೇಸತೋ ಚ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಅಟ್ಠವಿಧೇಸು ಕುಸಲೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉದ್ದೇಸತೋಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಪಠಮಕುಸಲೇ ತಾವ ಪಾಳಿಯಾ ಸರೂಪೇನ ಆಗತಾ ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ, ಯೇವಾಪನಕಾ ನವಾತಿ ಏಕೂನಚತ್ತಾಲೀಸ ಧಮ್ಮಾ ¶ ಹೋನ್ತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ವೀರಿಯಂ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ಜೀವಿತಂ ಸದ್ಧಾ ಸತಿ ಹಿರೀ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಅಮೋಹೋ ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚಿತ್ತಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಕಾಯಲಹುತಾ ಚಿತ್ತಲಹುತಾ ಕಾಯಮುದುತಾ ಚಿತ್ತಮುದುತಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಕಾಯಪಾಗುಞ್ಞತಾ ಚಿತ್ತಪಾಗುಞ್ಞತಾ ಕಾಯುಜುಕತಾ ಚಿತ್ತುಜುಕತಾತಿ ಇಮೇ ಸರೂಪೇನ ಆಗತಾ ತಿಂಸಧಮ್ಮಾ. ಛನ್ದೋ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ ಕರುಣಾ ಮುದಿತಾ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತವಿರತಿ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತವಿರತಿ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವವಿರತೀತಿ ಇಮೇ ಯೇವಾಪನಕಾ ನವಾತಿ.

ಪದಭಾಜನೀಯೇ ¶ ಪನ –

‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಾಮಾವಚರಂ ಕುಸಲಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತಿ…ಪೇ… ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಫಸ್ಸೋ ಹೋತಿ, ವೇದನಾ…ಪೇ… ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ಸುಖಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗತಾ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ಸದ್ಧಾಬಲಂ ವೀರಿಯಬಲಂ ಸತಿಬಲಂ ಸಮಾಧಿಬಲಂ ಪಞ್ಞಾಬಲಂ ಹಿರಿಬಲಂ ಓತ್ತಪ್ಪಬಲಂ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಅಮೋಹೋ ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಹಿರೀ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚಿತ್ತಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಕಾಯಲಹುತಾ ಚಿತ್ತಲಹುತಾ ಕಾಯಮುದುತಾ ಚಿತ್ತಮುದುತಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಕಾಯಪಾಗುಞ್ಞತಾ ಚಿತ್ತಪಾಗುಞ್ಞತಾ ಕಾಯುಜುಕತಾ ಚಿತ್ತುಜುಕತಾ ಸತಿ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಸಮಥೋ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಪಗ್ಗಾಹೋ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧) –

ಏವಂ ಸರೂಪತೋ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ ಛಪಞ್ಞಾಸ ಧಮ್ಮಾ ‘‘ಯೇ ವಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಅರೂಪಿನೋ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ¶ (ಧ. ಸ. ೧) ಏವಂ ಯೇವಾಪನಕವಸೇನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಚಸ್ಸಾ ತೇಸು ತೇಸು ಸುತ್ತಪ್ಪದೇಸೇಸು ಆಗತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಸರೂಪತೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಛನ್ದಾದಯೋ ನವಾತಿ ಪಞ್ಚಸಟ್ಠಿ ಧಮ್ಮಾ ಆಗತಾ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತೇಸು ಸರೂಪೇನ ಆಗತಾ ಝಾನಙ್ಗಇನ್ದ್ರಿಯಮಗ್ಗಙ್ಗಬಲಮೂಲಾದೀನಂ ವಸೇನ ಏಕಸ್ಸೇವ ಬಹುಕಿಚ್ಚತಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಛಪಞ್ಞಾಸವಿಧೇನ ದೇಸಿತಾಪಿ ಅಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನ ಯಥಾವುತ್ತಾ ಸಮತಿಂಸೇವ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಪನ ಸವಿಭತ್ತಿಕಾ ಅವಿಭತ್ತಿಕಾತಿ ದುವಿಧಾ. ತತ್ಥ ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಅಟ್ಠಾರಸ ಏಕಕತ್ತಾ ಅವಿಭತ್ತಿಕಾ. ವೇದನಾದಯೋ ದ್ವಾದಸ ಧಮ್ಮಾ ಅಟ್ಠತಿಂಸಪ್ಪಭೇದೇನ ಯಥಾಯೋಗಂ ವಿಭತ್ತತ್ತಾ ಸವಿಭತ್ತಿಕಾ, ಯೇವಾಪನಕಾ ಪನ ಅವಿಭತ್ತಿಕಾ ಏವ. ತಸ್ಮಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಏಕೂನಚತ್ತಾಲೀಸ ಧಮ್ಮಾವ ಹೋನ್ತಿ. ಹೋನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ –

ಫಸ್ಸಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ಪಞ್ಚಝಾನಙ್ಗಾನಿನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠಕಂ;

ಮಗ್ಗಙ್ಗಪಞ್ಚಕಂ ಸತ್ತಬಲಂ ಮೂಲತ್ತಿಕಮ್ಪಿ ಚ.

ಕಮ್ಮಪಥತ್ತಿಕಞ್ಚೇವ ¶ , ಲೋಕಪಾಲದುಕಂ ತಥಾ;

ಪಸ್ಸದ್ಧಿಆದೀ ಛ ದುಕಾ, ತೀಣಿ ಪಿಟ್ಠಿದುಕಾನಿತಿ.

ಸತ್ತರಸಹಿ ರಾಸೀಹಿ, ಛಪಞ್ಞಾಸೇವ ಪಾಳಿಯಂ;

ವುತ್ತಾ ಸಭಾವತೋ ತಿಂಸ, ಧಮ್ಮಾ ಅಗಹಿತಗ್ಗಹೇ.

ಫಸ್ಸೋ ಜೀವಿತಸಞ್ಞಾ ಚ, ಚೇತನಾ ಚಾರಪೀತಿಯೋ;

ಛ ದುಕಾ ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿ-ಪಮುಖಾಟ್ಠಾರಸೇಕಕಾ.

ಚಿತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕೋ ಸದ್ಧಾ ಚ, ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಿಯಮ್ಪಿ ಚ;

ಅಲೋಭೋ ಚ ಅದೋಸೋ ಚ, ಸತ್ತ ದ್ವಿಧಾ ವಿಭಾವಿತಾ.

ವೇದನಾ ತಿವಿಧಾ ವೀರಿಯಂ, ಸತಿ ಚ ಚತುಧಾ ಮತಾ;

ಛದ್ಧಾ ಏಕಗ್ಗತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಸತ್ತಧಾವ ವಿಭಾವಿತಾ.

ವಿರತೀ ¶ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯೋ, ಮನಕ್ಕಾರೋ ಛನ್ದಮಜ್ಝತ್ತಾ;

ಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಯೇವಾಪನಕಾ, ನವೇತೇ ಪಠಮೇ ಮನೇ.

ಪಞ್ಚಸಟ್ಠಿವಿಧೇನೇವ, ಪರಿಯಾಯೇನ ದೇಸಿತಾ;

ನವಾಧಿಕಾ ಚ ತೇತ್ತಿಂಸ, ಧಮ್ಮಾವ ಪರಮತ್ಥತೋತಿ.

ಏತ್ಥ ಚ ಸರೂಪೇನ ಆಗತಾ ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ, ಯೇವಾಪನಕೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ಚಾತಿ ಚತುತ್ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನಿಯತಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಸೇಸಾ ಪನ ಕರುಣಾದಯೋ ಪಞ್ಚ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗಮುದಿತಾಪುಬ್ಬಭಾಗವಸೇನ, ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತವಚೀದುಚ್ಚರಿತಮಿಚ್ಛಾಜೀವೇಹಿ ವಿರಮಣವಸೇನ ಚ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಕಾಲೇಸು ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾನುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಅನಿಯತಾ. ತೇ ಚ ಯಸ್ಮಾ ದುಕ್ಖಿತಸುಖಿತಸತ್ತವಸೇನ, ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿತ್ತಯವಸೇನ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಭಿನ್ನವಿಸಯತ್ತಾ ಏಕತೋ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇಸು ನಿಯತಾ ಚತುತ್ತಿಂಸ, ಕರುಣಾದೀಸು ¶ ಏಕನ್ತಿ ಪಞ್ಚತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಕೇವಲಂ ಪನ ದಾನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಂ ನಿಯತಾ ಚತುತ್ತಿಂಸೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಲಕ್ಖಣಾದಿವಿಭಾಗತೋತಿ ಏವಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಲಕ್ಖಣರಸಾದಿತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಫುಸತೀತಿ ಫಸ್ಸೋ. ಸ್ವಾಯಂ ಫುಸನಲಕ್ಖಣೋ, ಸಙ್ಘಟ್ಟನರಸೋ, ಸನ್ನಿಪಾತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಆಪಾಥಗತವಿಸಯಪದಟ್ಠಾನೋ. ಅಯಂ ಹಿ ಅರೂಪಧಮ್ಮೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಆರಮ್ಮಣೇ ಫುಸನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತತೀತಿ ಫುಸನಲಕ್ಖಣೋ, ಸಾ ಚಸ್ಸ ಫುಸನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಿ ಅಮ್ಬಿಲಾದಿದಸ್ಸನೇ ಖೇಳುಪ್ಪಾದಾದಿನಾ ಞಾತಬ್ಬಾ. ಏಕದೇಸೇನ ಪನ ಅನಲ್ಲೀಯಮಾನೋಪಿ ರೂಪಂ ವಿಯ ಚಕ್ಖುಂ, ಸದ್ದೋ ವಿಯ ಚ ಸೋತಂ ಚಿತ್ತಮಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಸಙ್ಘಟ್ಟೇತೀತಿ ಸಙ್ಘಟ್ಟನರಸೋ. ತಿಕಸನ್ನಿಪಾತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಣಸ್ಸ ವಸೇನ ಪವೇದಿತತ್ತಾ ಸನ್ನಿಪಾತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಫಲಟ್ಠೇನ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೇನ ಪನೇಸ ವೇದನಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತಜ್ಜಾಸಮನ್ನಾಹಾರೇನ ಚೇವ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯೇನ ಚ ಪರಿಕ್ಖತೇ ವಿಸಯೇ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಆಪಾಥಗತವಿಸಯಪದಟ್ಠಾನೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ವೇದನಾಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ ಪನೇಸ ನಿಚ್ಚಮ್ಮಾ ಗಾವೀ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಲಕ್ಖಣಾದೀಸು ಚ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಭಾವೋ ವಾ ಸಾಮಞ್ಞಂ ವಾ ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ, ಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ವಾ ರಸೋ ನಾಮ, ಉಪಟ್ಠಾನಾಕಾರೋ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ, ಆಸನ್ನಕಾರಣಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ಏವಂ ಉಪರಿಪಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಲಕ್ಖಣಾದೀನಂ ನಾನತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ವೇದಯತೀತಿ ವೇದನಾ, ಸಾ ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಾ, ಸಭಾವಭೇದತೋ ಪನೇಸಾ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಹೋತಿ – ಸುಖಂ ದುಕ್ಖಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ. ತತ್ಥ ಇಟ್ಠಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾನುಭವನಲಕ್ಖಣಂ ಸುಖಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಉಪಬ್ರೂಹನರಸಂ, ಕಾಯಿಕಅಸ್ಸಾದಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಪದಟ್ಠಾನಂ. ಅನಿಟ್ಠಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾನುಭವನಲಕ್ಖಣಂ ದುಕ್ಖಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಮಿಲಾಪನರಸಂ, ಕಾಯಿಕಾಬಾಧಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಪದಟ್ಠಾನಂ. ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಾನುಭವನಲಕ್ಖಣಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ಇಟ್ಠಾಕಾರಸಮ್ಭೋಗರಸಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಉಪಬ್ರೂಹನರಸಂ ವಾ, ಚೇತಸಿಕಅಸ್ಸಾದಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಇಟ್ಠಾಕಾರದಸ್ಸನಪದಟ್ಠಾನಂ. ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಾನುಭವನಲಕ್ಖಣಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ, ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ಅನಿಟ್ಠಾಕಾರಸಮ್ಭೋಗರಸಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಮಿಲಾಪನರಸಂ ವಾ, ಚೇತಸಿಕಾಬಾಧಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಏಕನ್ತೇನ ಹದಯವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನಂ. ಮಜ್ಝತ್ತವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ನಾತಿಉಪಬ್ರೂಹನಮಿಲಾಪನರಸಾ, ಸನ್ತಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ನಿಪ್ಪೀತಿಕಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಸುಖಂ, ದುಕ್ಖಞ್ಚ ಏಕನ್ತಮಬ್ಯಾಕತಂ, ದೋಮನಸ್ಸಮೇಕನ್ತಮಕುಸಲಂ, ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾ ಪನ ಸಿಯಾ ಕುಸಲಾ, ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಾ, ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ. ಇಧ ಪನ ಕುಸಲಾ ಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ.

ನೀಲಾದಿಭೇದಂ ¶ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಞ್ಜಾನಾತೀತಿ ಸಞ್ಞಾ. ಸಾ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ, ಪಚ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಣರಸಾ, ಪುನಸಞ್ಜಾನನಪಚ್ಚಯನಿಮಿತ್ತಕರಣರಸಾ ವಾ ದಾರುಆದೀಸು ತಚ್ಛಕಾದಯೋ ವಿಯ, ಯಥಾಗಹಿತನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ¶ ಅಭಿನಿವೇಸಕರಣಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ಹತ್ಥಿದಸ್ಸಕಅನ್ಧಾ ವಿಯ, ಆರಮ್ಮಣೇ ಅನೋಗಾಳ್ಹವುತ್ತಿತಾಯ ಅಚಿರಟ್ಠಾನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ವಾ ವಿಜ್ಜು ವಿಯ, ಯಥಾಉಪಟ್ಠಿತವಿಸಯಪದಟ್ಠಾನಾ ತಿಣಪುರಿಸೇಸು ಮಿಗಪೋತಕಾನಂ ಪುರಿಸಾತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ ವಿಯ.

ಚೇತೇತೀತಿ ಚೇತನಾ, ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಭಿಸನ್ದಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಾ ಚೇತನಾಭಾವಲಕ್ಖಣಾ, ಆಯೂಹನರಸಾ, ಸಾ ಚ ಕುಸಲಾಕುಸಲೇಸು ಏವ ಹೋತಿ. ಇತರೇಸು ಪನ ತಂಸದಿಸತಾಯ ಸಂವಿದಹನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ಸಕಿಚ್ಚಪರಕಿಚ್ಚಸಾಧಕಾ ಜೇಟ್ಠಸಿಸ್ಸಮಹಾವಡ್ಢಕಿಆದಯೋ ವಿಯ. ಅಚ್ಚಾಯಿಕಕಮ್ಮಾನುಸ್ಸರಣಾದೀಸು ಪನಾಯಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಉಸ್ಸಾಹನಭಾವೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ.

ಆರಮ್ಮಣಂ ಚಿನ್ತೇತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ. ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನಸ್ಸ ವಚನತ್ಥೋ ಚಿತ್ತದುಕೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ತದೇತಂ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ ಚಿತ್ತಂ, ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮರಸಂ, ನಿರನ್ತರಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಸನ್ಧಾನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ನಾಮರೂಪಪದಟ್ಠಾನಂ.

ವಿತಕ್ಕೇತಿ ಊಹೇತಿ, ವಿತಕ್ಕನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಸೋತಿ ವಿತಕ್ಕೋ. ಸ್ವಾಯಮಾರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿರೋಪನಲಕ್ಖಣೋ, ಆಹನನಪರಿಯಾಹನನರಸೋ, ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆನಯನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ.

ಆರಮ್ಮಣೇ ತೇನ ಚಿತ್ತಂ ವಿಚರತಿ, ವಿಚರಣಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಸೋತಿ ವಿಚಾರೋ. ಸ್ವಾಯಮಾರಮ್ಮಣಾನುಮಜ್ಜನಲಕ್ಖಣೋ, ತತ್ಥ ಸಹಜಾತಾನುಯೋಜನರಸೋ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ. ಅಭಿನಿರೋಪನಾನುಮಜ್ಜನವಸೇನ ಪನೇಸಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮತಾಯ ಘಣ್ಟಾಭಿಘಾತೋ ವಿಯ ಚೇತಸೋ ಪಠಮಾಭಿನಿಪಾತೋ ವಿತಕ್ಕೋ, ಘಣ್ಟಾನುರವೋ ವಿಯ ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧೋ ವಿಚಾರೋ. ವಿಪ್ಫಾರವಾ ಚೇತ್ಥ ವಿತಕ್ಕೋ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತುಕಾಮಪಕ್ಖಿನೋ ಪಕ್ಖವಿಕ್ಖೇಪೋ ವಿಯ, ಸನ್ತವುತ್ತಿ ವಿಚಾರೋ ಆಕಾಸೇ ¶ ಉಪ್ಪತಿತಸ್ಸ ಪಕ್ಖಿನೋ ಪಕ್ಖಪಸಾರಣಂ ವಿಯ. ಸೋ ಪನ ನೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ ಪಠಮದುತಿಯಜ್ಝಾನೇಸು ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ. ಉಭೋಪಿ ಪನೇತೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಾನಾ.

ಪಿಣಯತೀತಿ ಪೀತಿ. ಸಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯನಲಕ್ಖಣಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪೀಣನರಸಾ, ಫರಣರಸಾ ವಾ, ಓದಗ್ಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾ.

ವೀರಾನಂ ¶ ಭಾವೋ, ಕಮ್ಮಂ ವಾ ವೀರಿಯಂ, ವಿವಿಧೇನ ವಾ ಉಪಾಯೇನ ಈರಯಿತಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಯಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ. ತಞ್ಚ ಉಸ್ಸಾಹಲಕ್ಖಣಂ, ಸಹಜಾತಾನಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನರಸಂ, ಅಸಂಸೀದನಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ‘‘ಸಂವಿಗ್ಗೋ ಯೋನಿಸೋ ಪದಹತೀ’’ತಿ (ಅ. ನಿ. ೪.೧೧೩) ವಚನತೋ ಸಂವೇಗಪದಟ್ಠಾನಂ, ವೀರಿಯಾರಮ್ಭವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನಂ ವಾ. ಇದಂ ಪನ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಅಕುಸಲಾದಿಪಕ್ಖೇ ಪನ ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ದುಕ್ಖವಿನೋದನಕಾಮತಾಪದಟ್ಠಾನಂ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಾನಂ ವಾ. ತಂ ಸಮಾರದ್ಧಂ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಏಕೋ ಅಗ್ಗೋ ವಿಸಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಏಕಗ್ಗಂ, ಚಿತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಏಕಗ್ಗತಾ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ, ಸಮಾಧಿಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ. ಸಾ ಅವಿಸಾರಣಲಕ್ಖಣಾ, ಸಹಜಾತಾನಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನರಸಾ ನಹಾನೀಯಚುಣ್ಣಾನಂ ಉದಕಂ ವಿಯ, ಉಪಸಮಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಞಾಣಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ವಾ, ಸುಖಪದಟ್ಠಾನಾ, ಅಕುಸಲಾದಿಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಪನೇತ್ಥಾಪಿ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಪದಟ್ಠಾನಾನಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಞಾತಬ್ಬಾನಿ. ನಿವಾತೇ ದೀಪಚ್ಚೀನಂ ಠಿತಿ ವಿಯ ಚೇತಸೋ ಠಿತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಏತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಪವಿಸನ್ತಾ ವಿಯ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಓಗಾಹನ್ತಿ ಸದ್ಧಾ ಸತಿ ಏಕಗ್ಗತಾ ಪಞ್ಞಾತಿ, ತೇನೇವ ಸದ್ಧಾ ‘‘ಓಕಪ್ಪನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ಸತಿ ಚ ‘‘ಅಪಿಲಾಪನಾ’’ತಿ, ಏಕಗ್ಗತಾ ‘‘ಅವಟ್ಠಿತೀ’’ತಿ, ಪಞ್ಞಾ ¶ ‘‘ಪರಿಯೋಗಾಹನಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಾ. ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಚ ತಯೋ ತಣ್ಹಾ ದಿಟ್ಠಿ ಅವಿಜ್ಜಾತಿ. ತೇನ ತೇ ಏವ ‘‘ಓಘಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ. ತಥಾಪಿ ನೇಸಂ ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ನಾನತ್ತಮ್ಪಿ ಸಿದ್ಧಮೇವ. ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಪನ ಏಕಗ್ಗತಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಮಾಗತತ್ತಾ ‘‘ಓಗಾಹನಾ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಾ. ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ಹಿ ಏಕವಿಸಯೇ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನಕಿಚ್ಚೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಯುತ್ತಾಪಿ ಉದಕಸಿತ್ತರಜುಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ವಿಕಿರಣಸಭಾವಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇನೇವ ಹೇತ್ಥ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಿ ನ ಹೋತಿ, ಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಉದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಆಕೋಟನಮಜ್ಜನಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಉಪಲಿತ್ತಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಸಕಲಮ್ಪಿ ದಿವಸಂ ನಿಚ್ಚಲಪವತ್ತನಸಮತ್ಥಾತಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಾಪಿ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಓಗಾಹನಾತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಜೀವನ್ತಿ ತೇನ, ಜೀವನಮತ್ತಂ ವಾ ತನ್ತಿ ಜೀವಿತಂ, ತಂ ಸಹಜಾತಾನುಪಾಲನಲಕ್ಖಣಂ, ತೇಸಂ ಪವತ್ತನರಸಂ, ತೇಸಞ್ಞೇವ ಠಪನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಯಾಪಯಿತಬ್ಬಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಾನಂ. ಅತ್ತನೋ ಠಿತಿಕ್ಖಣೇ ಏವ ಚೇತಂ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಅನುಪಾಲೇತಿ ಉದಕಂ ವಿಯ ಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ, ನ ಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇ. ಸಯಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಸಯಂ ಪವತ್ತಿತಧಮ್ಮಸಮ್ಬನ್ಧೇನೇವ ಪವತ್ತತಿ ನಿಯಾಮಕೋ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಸದ್ದಹನ್ತಿ ¶ ಏತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಸದ್ದಹತಿ, ಸದ್ದಹನಮತ್ತಂ ವಾ ಏಸಾತಿ ಸದ್ಧಾ. ಸಾ ಸದ್ದಹನಲಕ್ಖಣಾ, ಓಕಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಾ ವಾ, ಪಸಾದನರಸಾ ಉದಕಪ್ಪಸಾದಕಮಣಿ ವಿಯ, ಪಕ್ಖನ್ದನರಸಾ ವಾ ಓಘುತ್ತಾರಕವೀರಪುರಿಸೋ ವಿಯ, ಅಕಾಲುಸಿಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅಧಿಮುತ್ತಿಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ವಾ, ಸದ್ಧೇಯ್ಯವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನಾ, ಸದ್ಧಮ್ಮಸವನಾದಿಸೋತಾಪತ್ತಿಯಙ್ಗಪದಟ್ಠಾನಾ ವಾ, ಹತ್ಥವಿತ್ತಬೀಜಾನಿ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಸರನ್ತಿ ತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಸರತಿ, ಸರಣಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಸತಿ. ಸಾ ಅಪಿಲಾಪನಲಕ್ಖಣಾ, ಅಸಮ್ಮೋಸನರಸಾ, ಆರಕ್ಖಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ವಿಸಯಾಭಿಮುಖಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ವಾ, ಥಿರಸಞ್ಞಾಪದಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಾದಿಸತಿಪಟ್ಠಾನಪದಟ್ಠಾನಾ ವಾ. ಆರಮ್ಮಣೇ ¶ ದಳ್ಹಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಪನ ಏಸಿಕಾ ವಿಯ, ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾದಿರಕ್ಖಣತೋ ದೋವಾರಿಕೋ ವಿಯ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಹಿರೀಯತೀತಿ ಹಿರೀ, ಲಜ್ಜಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತೇಹಿಯೇವ ಓತ್ತಪ್ಪತೀತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಂ, ಪಾಪತೋ ಉಬ್ಬೇಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತತ್ಥ ಪಾಪತೋ ಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣಾ ಹಿರೀ, ಉತ್ತಾಸಲಕ್ಖಣಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ. ಲಜ್ಜನಾಕಾರೇನ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕರಣರಸಾ ಹಿರೀ, ಉತ್ತಾಸಾಕಾರೇನ ಓತ್ತಪ್ಪಂ. ಅಸುಚಿಮಕ್ಖಿತಸ್ಸ, ಅಗ್ಗಿಸನ್ತತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಯೋಗುಳಸ್ಸ ಗಹೇತುಂ ಅವಿಸಹನಂ ವಿಯ ಏತೇಸಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಜಿಗುಚ್ಛನಸನ್ತಾಸಾಕಾರೇಹಿ ಪಾಪಾಕರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಾಕಾರೇನೇವ ಚ ಪಾಪತೋ ಸಂಕೋಚನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾನಿ ಏತಾನಿ, ಅತ್ತಪರಗಾರವಪದಟ್ಠಾನಾನಿ ಕುಲವಧೂವೇಸಿಯಾ ಭಾವೋ ವಿಯ, ಲೋಕಪಾಲಕಾನಿ ಚಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ. ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪನೇಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಅಧಿಪತಿ ಸಭಾವೋ ಲಕ್ಖಣೇನ ಚಾತಿ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾಸಮುಟ್ಠಾನತಾ, ಅತ್ತಲೋಕಾಧಿಪತಿತಾ, ಲಜ್ಜಾಭಯಸಭಾವಸಣ್ಠಿತತಾ, ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸವವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿತಾಲಕ್ಖಣತಾ ಚ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧ ಬಲರಾಸಿವಣ್ಣನಾ) ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿಭತ್ತಾ, ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ತಂ ತತ್ಥೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ನ ಲುಬ್ಭತಿ ಏತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ನ ಲುಬ್ಭತಿ, ಅಲುಬ್ಭನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಅಲೋಭೋ. ಅದೋಸಾಮೋಹೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತೇಸು ಅಲೋಭೋ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಗೇಧಲಕ್ಖಣೋ, ಅಲಗ್ಗಭಾವಲಕ್ಖಣೋ ವಾ ಕಮಲದಲೇ ಜಲಬಿನ್ದು ವಿಯ, ಅಪರಿಗ್ಗಹರಸೋ ಮುತ್ತಭಿಕ್ಖು ವಿಯ, ಅನಲ್ಲೀನಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ಪತಿತಪುರಿಸೋ ವಿಯ.

ಅದೋಸೋ ಅಚಣ್ಡಿಕ್ಕಲಕ್ಖಣೋ, ಅವಿರೋಧಲಕ್ಖಣೋ ವಾ ಅನುಕೂಲಮಿತ್ತೋ ವಿಯ, ಆಘಾತವಿನಯನರಸೋ, ಪರಿಳಾಹವಿನಯನರಸೋ ವಾ ಚನ್ದನಂ ವಿಯ, ಸೋಮ್ಮಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ.

ಅಮೋಹೋ ¶ ¶ ಯಥಾಸಭಾವಪ್ಪಟಿವೇಧಲಕ್ಖಣೋ, ಅಕ್ಖಲಿತಪ್ಪಟಿವೇಧಲಕ್ಖಣೋ ವಾ ಕುಸಲಿಸ್ಸಾಸಕ್ಖಿತ್ತಉಸುಪ್ಪಟಿವೇಧೋ ವಿಯ, ವಿಸಯೋಭಾಸನರಸೋ ಅನುದ್ಧಟೋ ಪದೀಪೋ ವಿಯ, ಅಸಮ್ಮೋಹಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ಅರಞ್ಞಗತಸುದೇಸಕೋ ವಿಯ. ತಯೋಪಿ ಚೇತೇ ಸಬ್ಬಕುಸಲಾನಂ ಮೂಲಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಅಪಿಚ ಅಲೋಭೋ ಚೇತ್ಥ ದಾನಹೇತು, ಅದೋಸೋ ಸೀಲಹೇತು, ಅಮೋಹೋ ಭಾವನಾಹೇತು. ತೀಹಿಪಿ ಚೇತೇಹಿ ಯಥಾಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಞ್ಞಾ ಅಬ್ಯಾಪಾದಸಞ್ಞಾ ಅವಿಹಿಂಸಾಸಞ್ಞಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಅಧಿಕಊನವಿಪರೀತಗ್ಗಹಣಾನಂ ಅಭಾವೋ, ತಥಾ ಪಿಯವಿಪ್ಪಯೋಗಅಪ್ಪಿಯಸಮ್ಪಯೋಗಇಚ್ಛಿತಾಲಾಭದುಕ್ಖಾನಂ, ಜಾತಿಜರಾಮರಣದುಕ್ಖಾನಂ, ಪೇತನಿರಯತಿರಚ್ಛಾನಗತಿದುಕ್ಖಾನಞ್ಚ ಅಭಾವೋ, ತಥಾ ಭೋಗಮಿತ್ತಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಪಚ್ಚಯಭಾವೋ, ತಥಾ ಕಾಮಸುಖಪರಿಚ್ಚಾಗಅತ್ತಕಿಲಮಥಪರಿಚ್ಚಾಗಮಜ್ಝಿಮಪಟಿಪತ್ತೀನಂ ಸಮ್ಭವೋ, ತಥಾ ಅಸುಭಅಪ್ಪಮಾಣಧಾತುಸಞ್ಞಾನಂ, ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಅನತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ, ದಿಬ್ಬಬ್ರಹ್ಮಅರಿಯವಿಹಾರಾನಞ್ಚ ಸಮ್ಭವೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮಾದೀಹಿ ನಯೇಹಿ ತೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ಅಮೋಹೋ ನಾಮ ಪಞ್ಞಾ, ಸಾ ಪಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ. ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ. ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ. ಕಿಂ ಪನೇತಾಸಂ ಸಞ್ಞಾವಿಞ್ಞಾಣಪಞ್ಞಾನಂ ನಾನತ್ತನ್ತಿ? ಸಞ್ಜಾನನವಿಜಾನನಪಜಾನನಮೇವ. ಏತಾಸಂ ಹಿ ಸಮಾನೇಪಿ ಜಾನನಭಾವೇ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ನೀಲಂ ಪೀತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪುನ ಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದಕಮತ್ತೇನ ಆಕಾರೇನ ಸಞ್ಜಾನನಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಜಾತಬುದ್ಧಿದಾರಕಸ್ಸ ವಿಯ ಚಿತ್ತವಟ್ಟಾದಿಭಾವಮತ್ತಾಕಾರೇನ ಕಹಾಪಣಾದಿದಸ್ಸನಂ, ನ ತತೋ ಉದ್ಧಂ. ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪನ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಚ ತತೋ ವಿಸಿಟ್ಠೇನ ಚ ಅನಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಆಕಾರೇನ ಜಾನನಂ ಹೋತಿ, ಗಾಮಿಕಪುರಿಸಸ್ಸ ವಿಯ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಚೇವ ಉಪಭೋಗಾರಹತಾದಿನಾ ಚ ಆಕಾರೇನ ಕಹಾಪಣಾದಿದಸ್ಸನಂ, ನ ತತೋ ಉದ್ಧಂ. ಪಞ್ಞಾಯ ಪನ ತೇಹಿ ಚ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಚ ¶ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವಾದಿಹೇತೂಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಪಜಾನನಂ ಹೋತಿ, ಹೇರಞ್ಞಿಕಸ್ಸ ವಿಯ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ಚೇವ ಛೇಕಕೂಟಅದ್ಧಸಾರಾದಿಸಬ್ಬೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಚ ಕಹಾಪಣಾದಿದಸ್ಸನಂ. ಪಞ್ಞಾಯ ಹಿ ಅಜಾನಿತಬ್ಬಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಏವಂ ಸಞ್ಜಾನನವಿಜಾನನಪಜಾನನಾಕಾರೇಹಿ ಏತಾಸಂ ನಾನತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ ವಿತಕ್ಕವೀರಿಯಾದಿಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯವಿರಹತೋ ರೂಪಾದೀಸು ಸಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚತೋ ಅಧಿಕವಿಜಾನನಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಬಲಪರಿಣಾಯಕಾನಿ ವಿಯ ಸೇನಙ್ಗಾನಿ ಪಞ್ಞಾನುವತ್ತಕಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಪಞ್ಚಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ನ ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅಭಿನಿಪಾತಮತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ (ವಿಭ. ೭೬೬).

ಕಾಯಪಸ್ಸಮ್ಭನಂ ¶ ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿ. ಚಿತ್ತಪಸ್ಸಮ್ಭನಂ ಚಿತ್ತಪಸ್ಸದ್ಧಿ. ಕಾಯೋತಿ ಪನೇತ್ಥ ವೇದನಾದಯೋ ತಯೋ ಖನ್ಧಾ. ಉಭೋಪಿ ಪನೇತಾ ಕಾಯಚಿತ್ತದರಥವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತದರಥನಿಮ್ಮದ್ದನರಸಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಪರಿಪ್ಫನ್ದಸೀತಿಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾ. ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಞ್ಚ ಅವೂಪಸಮಕರಉದ್ಧಚ್ಚಾದಿಕಿಲೇಸಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಕಾಯಲಹುಭಾವೋ ಕಾಯಲಹುತಾ. ಚಿತ್ತಲಹುಭಾವೋ ಚಿತ್ತಲಹುತಾ. ಏವಂ ಉಪರಿಪಿ ಪದತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಗರುಭಾವವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಾ ಕಾಯಲಹುತಾ, ಚಿತ್ತಲಹುತಾ ಚ, ತೇಸಂ ಗರುಭಾವನಿಮ್ಮದ್ದನರಸಾ, ತೇಸಂ ಅದನ್ಧತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ತೇಸಂ ಗರುಭಾವಕರಥಿನಮಿದ್ಧಾದಿಕಿಲೇಸಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಥದ್ಧಭಾವವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಾ ಕಾಯಮುದುತಾ, ಚಿತ್ತಮುದುತಾ ಚ, ತೇಸಂ ಥದ್ಧಭಾವನಿಮ್ಮದ್ದನರಸಾ, ಅಪ್ಪಟಿಘಾತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾ, ತೇಸಂ ಥದ್ಧಭಾವಕರದಿಟ್ಠಿಮಾನಾದಿಕಿಲೇಸಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ¶ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ, ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಚ, ತೇಸಂ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವನಿಮ್ಮದ್ದನರಸಾ, ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಕರಣಸಮ್ಪತ್ತಿಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ತೇಸಂ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವಕರಾವಸೇಸನೀವರಣಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಪಸಾದನೀಯವತ್ಥೂಸು ಪಸಾದಾವಹಾ, ಹಿತಕಿರಿಯಾಸು ವಿನಿಯೋಗಕ್ಖಮಭಾವಾವಹಾ ಸುವಣ್ಣವಿಸುದ್ಧಿ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಗೇಲಞ್ಞಭಾವಲಕ್ಖಣಾ ಕಾಯಪಾಗುಞ್ಞತಾ, ಚಿತ್ತಪಾಗುಞ್ಞತಾ ಚ, ತೇಸಂ ಗೇಲಞ್ಞನಿಮ್ಮದ್ದನರಸಾ, ನಿರಾದೀನವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ತೇಸಂ ಗೇಲಞ್ಞಕರಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದಿಕಿಲೇಸಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಜ್ಜವಲಕ್ಖಣಾ ಕಾಯುಜುಕತಾ, ಚಿತ್ತುಜುಕತಾ ಚ, ತೇಸಂ ಕುಟಿಲಭಾವನಿಮ್ಮದ್ದನರಸಾ, ಅಜಿಮ್ಹತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ತೇಸಂ ಕುಟಿಲಭಾವಕರಮಾಯಾಸಾಠೇಯ್ಯಾದಿಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಸಬ್ಬೇಪೇತೇ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಆದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಕಾಯಚಿತ್ತಪದಟ್ಠಾನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಪಸ್ಸದ್ಧಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಾದಿಂ ವಿನೋದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಯೇನ ಇಮೇ ಪಸ್ಸದ್ಧಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ನ ವಿಸುಂ ವಿಭತ್ತಾತಿ? ನೋ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪನ ಸಹಿತಾ ಏವ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಇತರಥಾ ತೇಸಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಏವ ಅಸಮ್ಭವತೋ. ಯಥಾ ವಾ ಪಸ್ಸದ್ಧಾದೀಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಮೋಹಾಹಿರಿಕಾದೀನಂ ಉಜುಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೇನ ¶ ಅಮೋಹಹಿರಿಆದಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಮೇತೇಪಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಾದಿಉಜುಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೇನ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ಯಸ್ಮಾ ಚೇತ್ಥ ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಏವ ಯಥಾಸಕಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಾ ಹರಿತಬ್ಬಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಏತೇ ಏವ ದ್ವಿಧಾ ವಿಭತ್ತಾ, ನ ಅಮೋಹಾದಯೋತಿ ಞಾತಬ್ಬಾ.

ಯೇವಾಪನಕೇಸು ಛನ್ದೋತಿ ಕತ್ತುಕಾಮತಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಕತ್ತುಕಾಮತಾಲಕ್ಖಣೋ, ಆರಮ್ಮಣಪರಿಯೇಸನರಸೋ, ಆರಮ್ಮಣೇನ ಅತ್ಥಿಕತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ತದೇವಸ್ಸ ¶ ಪದಟ್ಠಾನಂ. ಆರಮ್ಮಣಗ್ಗಹಣೇ ಚಾಯಂ ಚೇತಸೋ ಹತ್ಥಪ್ಪಸಾರಣಂ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಅಯಞ್ಚ ಯಸ್ಮಾ ವಿರಜ್ಜಿತಬ್ಬಾದೀಸುಪಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದಿನಾ ಸಹ ಲೋಭವಿಸದಿಸೇನ ಕತ್ತುಕಾಮತಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಸೇಖಾನಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಲೋಭೋ ಪನ ಸುಭಸುಖಾದಿವಿಪಲ್ಲಾಸಪುಬ್ಬಕೇನ ಅಭಿಸಙ್ಗಾಕಾರೇನೇವ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ. ಏವಂ ಮೇತ್ತಾಕರುಣಾದೀನಮ್ಪಿ ಲೋಭಾದೀಹಿ ವಿಸೇಸೋ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಞಾತಬ್ಬೋ.

ಅಧಿಮುಚ್ಚನಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ. ಸೋ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣೋ, ಅಸಂಸಪ್ಪನರಸೋ, ನಿಚ್ಛಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಾನೋ, ಆರಮ್ಮಣೇ ನಿಚ್ಚಲಭಾವೇನ ಇನ್ದಖೀಲೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ನನು ಚ ಸದ್ಧಾಪಿ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತಥಾ ಹಿ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ಸಾ ಚ ಖೋ ಸಮ್ಪಸಾದನಭಾವೇನ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ, ಅಯಂ ಪನ ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ನಿಚ್ಛಯಭಾವೇನಾತಿ ನ ಕೋಚಿ ವಿರೋಧೋ.

ಕಿರಿಯಾ ಕಾರೋ, ಮನಸ್ಮಿಂ ಕಾರೋ ಮನಸಿಕಾರೋ, ಪುರಿಮಮನತೋ ವಿಸದಿಸಂ ಮನಂ ಕರೋತೀತಿಪಿ ಮನಸಿಕಾರೋ, ಸ್ವಾಯಂ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕೋ ವೀಥಿಪಟಿಪಾದಕೋ ಜವನಪಟಿಪಾದಕೋತಿ ತಿಪ್ಪಕಾರೋ, ತತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕೋ ಇಧ ಮನಸಿಕಾರೋ. ಸೋ ಸಾರಣಲಕ್ಖಣೋ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಪಯೋಜನರಸೋ, ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಆರಮ್ಮಣಪದಟ್ಠಾನೋ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಪರಿಯಾಪನ್ನೋ. ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಸಾರಥಿ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ವೀಥಿಪಟಿಪಾದಕೋತಿ ಪನ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಜವನಪಟಿಪಾದಕೋತಿ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಸ್ಸ, ನ ತೇ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ಏತ್ಥ ಚಾಯಂ ಮನಸಿಕಾರೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರಮತ್ತಾಕಾರೇನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಪಯೋಜಕೋ, ಚೇತನಾ ಚೇತೋಕಿರಿಯಾಭಾವೇನ, ವಿತಕ್ಕೋ ಪನ ಸಙ್ಕಪ್ಪಾಕಾರೇನ, ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನಾಕಾರೇನ ಚ ಅಭಿನಿರೋಪಕೋ. ತೇನೇವ ಹೇತ್ಥ ಪದಭಾಜನೀಯೇ ‘‘ತಕ್ಕೋ ¶ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಚ, ಝಾನಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ.

ತೇಸು ¶ ತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಮಜ್ಝತ್ತತಾ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ. ಸಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಸಮವಾಹಿತಲಕ್ಖಣಾ, ಊನಾಧಿಕತಾನಿವಾರಣರಸಾ, ಪಕ್ಖಪಾತುಪಚ್ಛೇದನರಸಾ ವಾ, ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸಮಪ್ಪವತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಾನಾ. ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಣೇನ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಾನಂ ಆಜಾನೀಯಾನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಕಸಾರಥಿ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಪರದುಕ್ಖೇ ಸತಿ ಸಾಧೂನಂ ಹದಯಕಮ್ಪನಂ ಕರೋತೀತಿ ಕರುಣಾ, ಕಿರತಿ ವಾ ಪರದುಕ್ಖಂ ಹಿಂಸತಿ ಚ, ಕಿರೀಯತಿ ವಾ ದುಕ್ಖಿತೇಸು ಪಸಾರೀಯತೀತಿ ಕರುಣಾ. ಸಾ ಪರದುಕ್ಖಾಪನಯನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಿಲಕ್ಖಣಾ, ಪರದುಕ್ಖಾಸಹನರಸಾ, ಅವಿಹಿಂಸಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ದುಕ್ಖಾಭಿಭೂತಾನಂ ಅನಾಥಭಾವದಸ್ಸನಪದಟ್ಠಾನಾ. ಮೋದನ್ತಿ ತಾಯ ತಂಸಮಙ್ಗಿನೋ, ಸಯಂ ವಾ ಮೋದತಿ, ಮೋದನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಮುದಿತಾ. ಸಾ ಪಮೋದಲಕ್ಖಣಾ, ಅನಿಸ್ಸಾಯನರಸಾ, ಅರತಿವಿಘಾತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನಪದಟ್ಠಾನಾ.

ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಮೇತ್ತುಪೇಕ್ಖಾ ನ ವುತ್ತಾತಿ? ಪುಬ್ಬೇ ಗಹಿತತ್ತಾ. ಅದೋಸೋ ಏವ ಹಿ ಸತ್ತೇಸು ಹಿತಫರಣವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಂ ಮೇತ್ತಾ. ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ ಏವ ಚ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಸತ್ತೇಸು ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಿಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಾ. ತೇ ಚ ಧಮ್ಮಾ ನಿಯತಾ, ಕೇವಲಂ ಪನ ನೇಸಂ ಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತುಪೇಕ್ಖಾಭಾವೇನ ಪವತ್ತಿ ಅನಿಯತಾತಿ. ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತತೋ ವಿರತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತವಿರತಿ. ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ಪನೇತಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿವತ್ಥೂನಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಲಕ್ಖಣಾ, ತತೋ ಸಂಕೋಚನರಸಾ, ತೇಸಂ ಅಕಿರಿಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸದ್ಧಾಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಗುಣಪದಟ್ಠಾನಾ, ಪಾಪಕಿರಿಯತೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಮುಖಭಾವಭೂತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಸಙ್ಗಹಾತಿ ¶ ಏವಂ ಯೇ ಇಮೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಮಾವಚರಪಠಮಕುಸಲೇ ವಿಭತ್ತಾ ಏಕೂನಚತ್ತಾಲೀಸ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇತೇ ಖನ್ಧತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ – ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋತಿ. ತತ್ಥ ರಾಸಟ್ಠೇನ ಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ತಥಾ ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಚಿತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ಅವಸೇಸಾ ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಛತ್ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ನನು ಚ ಯದಿ ರಾಸಟ್ಠೇನ ಖನ್ಧೋ, ಫಸ್ಸಾದೀನಂ ತಾವ ಅನೇಕತ್ತಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧತಾ ಯುತ್ತಾ, ಕಥಂ ಪನ ವೇದನಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಖನ್ಧತಾತಿ? ಉಪಚಾರತೋ. ಪಚ್ಚೇಕಂ ಹಿ ಅತೀತಾದಿಭೇದಭಿನ್ನೇಸು ವೇದನಾಸಞ್ಞಾವಿಞ್ಞಾಣೇಸು ನಿರುಳ್ಹೋಪಿ ಖನ್ಧ-ಸದ್ದೋ ತದೇಕದೇಸೇಸು ಏಕೇಕವೇದನಾದೀಸುಪಿ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರೇನ ¶ ವೋಹರೀಯತೀತಿ ತದೇಕದೇಸೇಪಿ ತಬ್ಬೋಹಾರೋ, ಯಥಾ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಾಯ ಛಿಜ್ಜಮಾನಾಯ ‘‘ರುಕ್ಖೋ ಛಿಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯಾತಿ. ಏವಂ ಖನ್ಧತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ.

ತೇ ಪುನ ಆಯತನತೋ ದುವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ – ಮನಾಯತನಂ ಧಮ್ಮಾಯತನನ್ತಿ. ಸಞ್ಜಾತಿಸಮೋಸರಣಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಹೇತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಮನಾಯತನಂ, ಸೇಸಾ ಪನ ಅಟ್ಠತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಧಮ್ಮಾಯತನನ್ತಿ. ಏವಂ ಆಯತನತೋ ದುವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇ ಪುನ ಧಾತುವಸೇನ ದುವಿಧಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಧಮ್ಮಧಾತೂತಿ. ನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವಟ್ಠೇನ ಹೇತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ಸೇಸಾ ಧಮ್ಮಧಾತೂತಿ. ಏವಂ ಧಾತುವಸೇನ ದುವಿಧಾ.

ತಥಾ ಆಹಾರಾನಾಹಾರವಸೇನ. ತತ್ಥ ಫಸ್ಸೋ ಚೇತನಾ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯತ್ತೇನ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ‘‘ಫಸ್ಸಾಹಾರೋ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೋ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಅವಸೇಸಾ ನ ಆಹಾರಾತಿ. ಕಿಂ ಪನೇತೇ ಪಚ್ಚಯಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಯೇ ನ ಆಹಾರಾತಿ ವುಚ್ಚೇಯ್ಯುನ್ತಿ? ನೋ ನ ಹೋನ್ತಿ, ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಪನ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಿಸೇಸತೋ ವೇದನಾದಯೋ ¶ ಚ ಆಹರನ್ತಿ. ಫಸ್ಸಾಹಾರೋ ಹಿ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾಯೋ ಆಹರತಿ, ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೋ ತಯೋ ಭವೇ, ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿನಾಮರೂಪಂ. ನನು ಚ ಸೋ ವಿಪಾಕೋ, ಇದಂ ಪನ ಕುಸಲವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ? ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏವಂ, ತಂಸರಿಕ್ಖತಾಯ ಪನ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೋತ್ವೇವ ವುತ್ತಂ. ಯಸ್ಮಾ ವಾ ಇಮೇ ‘‘ಅರೂಪಿನೋ ಆಹಾರಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಾನಞ್ಚ ರೂಪಾನಂ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ. ೧.೧.೧೫) ವಚನತೋ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ವಿಯ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಟ್ಠೇನ ನಾಮಕಾಯಸ್ಸ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮೇವ ‘‘ಆಹಾರಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಆಹಾರಾನಾಹಾರವಸೇನ ದುವಿಧಾ.

ತಥಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯತೋ. ತತ್ಥ ಸದ್ಧಾ ವೀರಿಯಂ ಸತಿ ಏಕಗ್ಗತಾ ಅಮೋಹೋ ಚಿತ್ತಂ ಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ ಜೀವಿತನ್ತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿಪತಿಯಟ್ಠೇನ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ‘‘ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಅವಸೇಸಾ ನ ‘‘ಇನ್ದ್ರಿಯಾನೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯತೋ ದುವಿಧಾ.

ತಥಾ ಝಾನಙ್ಗಾಝಾನಙ್ಗವಸೇನ. ತತ್ಥ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಏಕಗ್ಗತಾತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನಟ್ಠೇನ ‘‘ಝಾನಙ್ಗಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಇತರೇ ‘‘ಅಝಾನಙ್ಗಾನೀ’’ತಿ. ಏವಂ ಝಾನಙ್ಗಾಝಾನಙ್ಗವಸೇನ ದುವಿಧಾ.

ತಥಾ ¶ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾಮಗ್ಗಙ್ಗವಸೇನ. ತತ್ಥ ಅಮೋಹೋ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿರತಿತ್ತಯಂ ವೀರಿಯಂ ಸತಿ ಏಕಗ್ಗತಾತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮಾ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೇನ, ವಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೇನ ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ‘‘ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧೀ’’ತಿ ನಾಮೇನ ‘‘ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಇತರೇ ‘‘ಅಮಗ್ಗಙ್ಗಾನೀ’’ತಿ. ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಲೋಕಿಯಚಿತ್ತೇ ವಿರತೀನಂ ¶ ಅನಿಯತತ್ತಾ, ಯೇವಾಪನಕತ್ತಾ ಚ ತಾ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೫೮, ೧೨೧) ವುಚ್ಚತಿ. ಏವಂ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾಮಗ್ಗಙ್ಗವಸೇನ ದುವಿಧಾ.

ತಥಾ ಬಲಾಬಲವಸೇನ. ತತ್ಥ ಸದ್ಧಾವೀರಿಯಂ ಸತಿ ಸಮಾಧಿ ಪಞ್ಞಾ ಹಿರೀ ಓತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತ ಧಮ್ಮಾ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ಬಲಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಇತರೇ ಅಬಲಾನೀತಿ. ಏವಂ ಬಲಾಬಲವಸೇನ ದುವಿಧಾ.

ತಥಾ ಹೇತುನಹೇತುವಸೇನ. ತತ್ಥ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಅಮೋಹೋತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಮೂಲಟ್ಠೇನ ಹೇತೂತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಇತರೇ ನಹೇತೂತಿ. ಏವಂ ಹೇತುನಹೇತುವಸೇನ ದುವಿಧಾ. ಏವಂ ಫಸ್ಸಾಫಸ್ಸವೇದನಾವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾಸಞ್ಞಾಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತಾದಿವಸೇನಪಿ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಯಥಾಯೋಗಂ ಸಙ್ಗಹವಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಪದಭಾಜನೀಯಸಙ್ಗಹವಾರೇ (ಧ. ಸ. ೧೦೩ ಆದಯೋ), ತದಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೫೮-೧೨೦) ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಸಙ್ಗಹತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಸುಞ್ಞತೋ ಚೇವಾತಿ ಏವಂ ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತೇಸು ತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತೋ ಕಾರಕವೇದಕಾದಿಸಭಾವೋ ಅತ್ತಾ ವಾ ಸಸ್ಸತೋ ವಾ ಭಾವೋ ನ ಉಪಲಬ್ಭತಿ. ಸುಞ್ಞಾ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ, ಕೇವಲಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ, ಸಲಕ್ಖಣಧಾರಣತೋ ಧಮ್ಮಮತ್ತಾ, ನಿಚ್ಚಸುಖಾದಿಸಾರವಿರಹತೋ ಅಸಾರಾ, ಪವತ್ತಕನಿಯಾಮಕಾಭಾವತೋ ಅಪರಿಣಾಯಕಾ ಅನಿಚ್ಚಾ, ದುಕ್ಖಾ, ಅನತ್ತಾ, ಅನತ್ತನಿಯಾ ಚ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಪದಭಾಜನೀಯಸುಞ್ಞತವಾರೇ, ತದಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ. ಏವಂ ಸುಞ್ಞತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ನಿಟ್ಠಿತಾ ಪಠಮಕುಸಲಸ್ಸ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ.

ದುತಿಯಾದೀಸುಪಿ ¶ ಪಠಮಕುಸಲೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾದಿನಾ ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತ್ಥೇವ, ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಸದಿಸಾನಂ ಪದಾನಂ, ಧಮ್ಮಾನಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ, ಸಬ್ಬೋ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ¶ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಅಪುಬ್ಬಮೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ. ದುತಿಯಚಿತ್ತೇ ತಾವ ಸಸಙ್ಖಾರಭಾವಮತ್ತಮೇವ ಪಠಮಚಿತ್ತತೋ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ದುತಿಯಕುಸಲಂ.

ತತಿಯೇಪಿ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ಅಮೋಹಾಭಾವಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಮಗ್ಗಙ್ಗಬಲಮೂಲಸಙ್ಗಹೇಸು ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಮಗ್ಗಙ್ಗಪಞ್ಞಾಬಲಅಮೋಹಮೂಲಾನಂ ಪರಿಹಾನಿಯಾ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಂ ಭಾವೋವ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ತಥಾ ಚತುತ್ಥೇ ಸಸಙ್ಖಾರಭಾವಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ತತಿಯಚತುತ್ಥಾನಿ.

ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠಸತ್ತಮಟ್ಠಮೇಸು ಪನ ಸುಖಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನೇಸು ಉಪೇಕ್ಖಾಭಾವೋ, ಪೀತಿಯಾ ಚ ಅಭಾವೋ. ತೇನೇವ ಝಾನಙ್ಗಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಚತುರಙ್ಗಜ್ಝಾನತಾವ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ಪಠಮದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಚಿತ್ತಸದಿಸಮೇವ. ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇಸು ಚೇತ್ಥ ಚತೂಸು ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ಪರಿಕಮ್ಮಭೂತಾನಂ ಪನೇತ್ಥ ತಾಸಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಉಪಚಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಪನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಇತರಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠಸತ್ತಮಟ್ಠಮಾನಿ.

ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋತಿ ಏವಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾದಿನಾ ವಿಭತ್ತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಾನಿ ಆರಮ್ಮಣವಿಭಾಗತೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಛಬ್ಬಿಧಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ…ಪೇ… ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ. ತತ್ಥ ನೀಲಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾ, ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರಓಳಾರಿಕಸುಖುಮಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾ ಚ ವಣ್ಣಧಾತು ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ನಾಮ. ಏವಂ ಸದ್ದಾರಮ್ಮಣಾದೀಸುಪಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ¶ ಚ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಆಪೋಧಾತುವಜ್ಜಿತಭೂತತ್ತಯಂ, ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ರೂಪಾರೂಪಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಮಾಪಾಥಗತಾನಿ ಏತಾನಾರಮ್ಮಣಾನಿ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾದಿವೋಹಾರಂ ಲಭನ್ತಿ, ಅನಾಪಾಥಗತಾನಿ ಪನ ಅತೀತಾನಾಗತದೂರಸುಖುಮಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾನಿ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಾನೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖಾದೀನಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣತಾದಿವಚನತೋ.

ಅನಾಪಾಥಗತಾ ಏವ ಹಿ ತಾನಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಆದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ, ನ ಚ ತಾನಿ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಾನಿ. ರೂಪಾದಯೋ ಹಿ ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದ್ವೀಸು ದ್ವೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಆಪಾಥಮಾಗನ್ತ್ವಾ ತಂತಂದ್ವಾರಿಕಜವನಾನಂ, ತದನನ್ತರೇ ಮನೋದ್ವಾರಿಕಾನಞ್ಚ ಅಪರಭಾಗೇ ಚ ದಿಟ್ಠಸುತಾದಿವಸೇನಾನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಸುದ್ಧಮನೋದ್ವಾರಿಕಾನಞ್ಚ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತಥಾ ಹಿ ನಾನಾವಣ್ಣವಿಚಿತ್ತಚೇತಿಯಾದಿದಸ್ಸನಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಧಮ್ಮಂ ¶ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ, ಭೇರಿಸದ್ದಾದೀಹಿ ವಾ ಪೂಜಾದಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಘಾಯಿತ್ವಾ, ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಾದಿಞ್ಚ ಸಾಯಿತ್ವಾ, ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾನಿ ಅತ್ಥರಣಪಾವುರಣಾದೀನಿ ಚ ಫುಸಿತ್ವಾ ಮನಾಪಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತೇಹಿ ಚೇತಿಯಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಕುಸಲಂ ವಾ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ, ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಗಯ್ಹಮಾನಾನಿ ರೂಪಾದಿಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಸಾಖಾಯ ಅಕ್ಕಮನಂ, ಪಥವಿಯಂ ಛಾಯಾಫರಣಞ್ಚ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಕುರುಮಾನಂ ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ ನಿಲೀಯಮಾನಂ ಪಕ್ಖಿನೋ ಸರೀರಂ ವಿಯ ಯಥಾಸಕಂ ಪಸಾದಞ್ಚ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ಭವಙ್ಗಚಲನಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ಮನೋದ್ವಾರೇಪಿ ಆಪಾಥಮಾಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ಭವಙ್ಗಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಆವಜ್ಜನಾದಿವೋಟ್ಠಬ್ಬನಪರಿಯೋಸಾನಾನಂ, ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಂ, ತದನನ್ತರಾನಞ್ಚ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾದಿಜವನಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹುತ್ವಾ ತದನನ್ತರಾಸು ಮನೋದ್ವಾರವೀಥೀಸು ಚ ಅಪರಭಾಗೇ ತಥಾರೂಪಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಆಗಮ್ಮ ಅತ್ತನಾ ಪೂಜಾದಿಕರಣಕಾಲೇಸು, ದಿಟ್ಠಸುತಘಾಯಿತಸಾಯಿತಫುಟ್ಠವಸೇನಾನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ, ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಅನುಭುಯ್ಯಮಾನಾನಿ ವಿಯ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಚ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

ಅಥಾಪಿ ¶ ಪಞ್ಚಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಅಗಹಿತಪುಬ್ಬಾನಿ ಬುದ್ಧರೂಪಾದೀನಿ, ದಿಬ್ಬರೂಪಾದೀನಿ ಚ ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಸವನವಸೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಜವನಕ್ಖಣೇ ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸುತವಸೇನೇವ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ವಾ ಪಸಾದಂ, ಕಮ್ಮಫಲಸದ್ಧಾದಿಂ, ಲೋಭಾದಿಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಆಪಾಥಮಾಗಚ್ಛನ್ತಿ. ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ ಪನ ಸುದ್ಧಮನೋದ್ವಾರೇ ಏವ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ, ಮನೋದ್ವಾರೇ, ಸುದ್ಧಮನೋದ್ವಾರೇ ಚ ಆಪಾಥಗತಾನಿ ಅತೀತಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಕದಾಚಿಪಿ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಂ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತದಿತರಾ ನಾಮರೂಪಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ನನು ಚೇತಾನಿ ಇಟ್ಠಕನ್ತಮನಾಪಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಲೋಭಸ್ಸ ವತ್ಥು, ಕಥಮೇತ್ಥ ಕುಸಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ? ನಿಯಮಾದಿಕಾರಣತೋ. ಚಿತ್ತಂ ಹಿ ‘‘ಕುಸಲಮೇವ ಮಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ನಿಯಮಿತವಸೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕುಸಲೇ ಪರಿಣಾಮನವಸೇನ ಚ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಆಸೇವಿತಕುಸಲಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ಚ ಸಪ್ಪುರಿಸೂಪನಿಸ್ಸಯಾದಿಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಚ ಯೋನಿಸೋಆಭುಜಿತವಸೇನ ಚಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಕುಸಲಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಮಿಮೇಸು ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಛಬ್ಬಿಧಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಆರಮ್ಮಣವವತ್ಥಾನಕಥಾ.

ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣಭೇದಭಿನ್ನೇಸು ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ತಾವ ಕುಸಲಂ ದಸಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥುವಸೇನ ದಸವಿಧಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಏಕೇಕಂ ಪನ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಮನೋಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ. ತತ್ಥ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ. ತತ್ಥ ಕಾಯದ್ವಾರನ್ತಿ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ವಚೀದ್ವಾರನ್ತಿ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ತಾಸಂ ವಿಭಾಗೋ ರೂಪವಿಭತ್ತಿಯಂ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಮನೋದ್ವಾರನ್ತಿ ¶ ಸಬ್ಬಂ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ, ವಿಸೇಸತೋ ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ. ತಂ ಹಿ ಸಹಜಾತಾನಂ ಚೇತನಾನಂ, ಕಾಯಙ್ಗವಾಚಙ್ಗಚೋಪನಂ ಅಸಮ್ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಾನಂ ಸುದ್ಧಮನೋಕಮ್ಮಾನಂ ಪವತ್ತಿಓಕಾಸದಾನತೋ ದ್ವಾರನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಮೇಸು ಪನ ತೀಸು ¶ ದ್ವಾರೇಸು ಪವತ್ತಾ ಚೇತನಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಯೋ ನಾಮ. ಅಪಿಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಯೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾವೇರಮಣಿಆದಯೋ ಚ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ, ಮುಸಾವಾದಾದಯೋ, ಮುಸಾವಾದಾವೇರಮಣಿಆದಯೋ ಚ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ನಾಮ, ಅಭಿಜ್ಝಾದಯೋ, ಅನಭಿಜ್ಝಾದಯೋ ಚ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ನಾಮ.

ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಪನ ದಾನಾದಿದಸಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂನಿ ಚ ಯಥಾರಹಂ ಕಾಯವಚೀಮನೋಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಯೇಭುಯ್ಯವುತ್ತಿತೋ ಚೇಸ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಮ್ಪಿ ವಚೀದ್ವಾರಾದೀಸು ಪವತ್ತಿತೋ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪುರಿಸಾನಂ ವನಚರಕಾದಿಭಾವೋ ವಿಯ, ದ್ವಾರಾನಞ್ಚ ಕಾಯಕಮ್ಮದ್ವಾರಾದಿಭಾವೋ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಗಾಮಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮಾದಿಭಾವೋ ವಿಯ. ಅಕುಸಲೇ ತಾವ ಏತ್ಥ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಕಾಯದ್ವಾರೇ, ವಚೀದ್ವಾರೇ ಚ ಯಥಾರಹಂ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ನೋ ಮನೋದ್ವಾರೇ. ತಥಾ ಮುಸಾವಾದಾದಿವಚೀಕಮ್ಮಂ. ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿನಿಪ್ಫಾದನತ್ಥಂ ಹಿ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಏವ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಚೇತನಾಬ್ಯಾಪಾದಾದೀಸು ಕಮ್ಮಪಥಪ್ಪತ್ತೇಸು ವಾ ಕಮ್ಮಪಥಂ ಅಪ್ಪತ್ತೇಸು ವಾ ಮನೋಕಮ್ಮೇಸು ಏವ ಪವಿಸನತೋ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿಭಾವಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ. ನನು ವಿಜ್ಜಾಮಯೇನಾಪಿ ಕೇವಲಂ ಮನೋಕಮ್ಮೇನ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ? ನ ಅಲೋಣಭೋಜನದಬ್ಭಸಯನಮನ್ತಪರಿಜಪ್ಪನಾದಿಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಂ ವಿನಾ ತಸ್ಸಾಸಿಜ್ಝನತೋ. ಅಭಿಜ್ಝಾದಿಮನೋಕಮ್ಮಂ ಪನ ತೀಸುಪಿ ದ್ವಾರೇಸು ಸಮುಟ್ಠಾತಿ. ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ಹಿ ಕಾಯೇನ ಪರಭಣ್ಡಗ್ಗಾಹಾದೀನಂ, ಬ್ಯಾಪಾದೇನ ದಣ್ಡಪರಾಮಸನಾದೀನಂ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ತಿತ್ಥಿಯವನ್ದನಾದೀನಂ ಕರಣಕಾಲೇ, ವಾಚಾಯ ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಪತ್ಥನಾಯ ‘‘ಹಞ್ಞನ್ತು ಬಜ್ಝನ್ತೂ’’ತಿ ಅನತ್ಥಪತ್ಥನಾಯ ಚ ತಿತ್ಥಿಯತ್ಥುತಿತದತ್ಥದೀಪನಾದೀನಞ್ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪವತ್ತಿಕಾಲೇ ಚ ತಸ್ಸ ಮನೋಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಾಯವಾಚಾಸು ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಂ ಪನ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾವೇರಮಣಿಆದಿಕಂ ಕಾಯವಚೀಮನೋಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದ್ವಾರತ್ತಯೇಪಿ ಪವತ್ತತಿ. ತತ್ಥ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ¶ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಪರಿಯೋಸಾನೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ತಾವ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ, ವಚೀಭೇದೇನ ಚ ಸಮಾದಿಯನಕಾಲೇ, ಮನಸಾ ವಿರಮಣಕಾಲೇ ಚ ತೇಸಂ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮಾನಂ ತೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅನಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ತಜ್ಜಸ್ಸ ಕಾಯಪಯೋಗಸ್ಸ, ‘‘ಪರವಿತ್ತುಪಕರಣಂ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಂ ಹೋತು, ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಅವೇರಾ ಹೋನ್ತು, ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಚೀಪಯೋಗಸ್ಸ, ಕೇವಲಂ ಮನೋಪಯೋಗಸ್ಸ ಚ ಕರಣಕಾಲೇ ಮನೋಕಮ್ಮಸ್ಸ ತೀಸುಪಿ ದ್ವಾರೇಸು ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏತ್ಥ ಚ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಜವನಾನಿ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮಾನಿ ¶ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಮನೋಕಮ್ಮಾನಿ ಏವ. ತಾನಿ ಚ ನ ಕಮ್ಮಪಥಪ್ಪತ್ತಾನಿ, ಕೇವಲಂ ಕುಸಲಾದೀನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪಟುತರಪ್ಪವತ್ತಾನಿ ಏವ ಹಿ ಕಮ್ಮಪಥಪ್ಪತ್ತಾನಿ ಮನೋಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ರೂಪಾರೂಪಜವನಾನಿ ಪನ ಏಕನ್ತಂ ಭಾವನಾಮಯಂ ಮನೋಕಮ್ಮಮೇವ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಏವ ಚ ಪವತ್ತನ್ತಿ.

ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣಾನಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಜನಕಾನಿ, ತಥಾಪಿ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮವೋಹಾರಂ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಂ ಪನ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರೇಸು ಅನುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಮಿಚ್ಛಾವಾಚಾಕಮ್ಮನ್ತಾಜೀವಾನಂ ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನಕಾರೀನಂ ವಿರತೀನಂ ವಸೇನ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ತದಿತರಮಗ್ಗಙ್ಗವಸೇನ ಮನೋಕಮ್ಮಮ್ಪೀತಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ತೀಣಿಪಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಭಾವನಾಮಯಂ, ದ್ವಾರಂ ಪನಸ್ಸ ಮನೋದ್ವಾರಮೇವ. ಯಥಾ ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾವೇರಮಣಿಯಾದೀನಂ ವಸೇನ ಕುಸಲಸ್ಸ ದ್ವಾರತ್ತಯೇ ಪವತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಏವಂ ದಸಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂನಮ್ಪಿ ವಸೇನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ನ ವಿಚಾರಿತಾ, ತಥಾಪಿ ನಯತೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ತೇಸು ದಾನಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಮೇವ, ವಚೀಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ವಾ. ಪತ್ತಾನುಪ್ಪದಾನಂ, ಅಬ್ಭನುಮೋದನಂ, ದೇಸನಾ ವಚೀಕಮ್ಮಮೇವ. ಸೀಲಂ ಅಪಚಿತಿಸಹಗತಂ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಸಹಗತಞ್ಚ ಕಾಯಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ವಚೀಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ. ತತ್ಥ ಸೀಲಸ್ಸ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮಭಾವೋ ಸಿದ್ಧೋ ಏವ. ಅಪಚಿತಿಯಾ ಪನ ¶ ಪುಪ್ಫಪೂಜಾದಿನಾ, ವನ್ದನಾದಿನಾ ವಾ ಪವತ್ತಿಕಾಲೇ ಕಾಯಕಮ್ಮಭಾವೋ, ಥುತಿಮಯಪೂಜಾದಿನಾ ಪವತ್ತಿಕಾಲೇ ವಚೀಕಮ್ಮಭಾವೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಸ್ಸಾಪಿ ಸಹತ್ಥಾ ಕರಣಕಾಲೇ ಕಾಯಕಮ್ಮಭಾವೋ, ಗಿಲಾನಾದೀನಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಸಮಾದಾಪನಾದಿವಸೇನ, ಗರೂಹಿ ಆಣತ್ತಸದ್ದೇನ ಆರೋಚನಪಕ್ಕೋಸನಾದಿವಸೇನ ವಚೀಕಮ್ಮಭಾವೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಭಾವನಾ, ಸವನಂ, ದಿಟ್ಠಿಜುಕಮ್ಮಞ್ಚ ಮನೋಕಮ್ಮಮೇವ, ಅಬ್ಭನುಮೋದನಮ್ಪೀತಿ ಕೇಚಿ. ಸವನಮ್ಪಿ ಹಿ ಸೋತದ್ವಾರಾನುಸಾರೇನ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಏವ ಧಮ್ಮತ್ಥಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಪವತ್ತಿಕಾಲೇ ಮನೋಕಮ್ಮಮೇವ.

ತತ್ಥ ದಾನಂ ಅಪಚಿತಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಪತ್ತಾನುಪ್ಪದಾನಂ ದೇಸನಾತಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರೇಸು ಏವ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ನ ಮನೋದ್ವಾರೇ. ಏತ್ಥ ಚ ಪತ್ತಾನುಪ್ಪದಾನದೇಸನಾನಂ ಕಾಯವಿಕಾರೇನ ಪತ್ತಿಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ, ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಕಾಯದ್ವಾರೇಪಿ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸೀಲಂ ಭಾವನಾ ಅಬ್ಭನುಮೋದನಂ ಸವನಂ ದಿಟ್ಠಿಜುಕಮ್ಮನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚ ತೀಸುಪಿ ದ್ವಾರೇಸು ಪವತ್ತನ್ತಿ, ‘‘ನ ಪುನೇವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೇತ್ಥ ಮನಸಾವ ದುಚ್ಚರಿತತೋ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ, ಅಬ್ಭನುಮೋದನ್ತಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ಸೀಲಬ್ಭನುಮೋದನಾನಂ ಮನೋದ್ವಾರೇಪಿ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಂ ಪನ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ ‘‘ದಾನಮಯಂ ಕಾಯವಚೀಮನೋಕಮ್ಮವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ¶ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪುಬ್ಬಚೇತನಾವಸೇನ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯಾಯತೋ ವುತ್ತಂ, ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಚೇತನಾವ. ತೇನೇವ ಹಿ ತತ್ಥೇವ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿನಯಪರಿಯಾಯಂ ಪತ್ವಾ ಹಿ ‘ದಸ್ಸಾಮಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವಾಚಾ ಭಿನ್ನಾ ಹೋತೀತಿ. ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ದಾನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಅಭಿಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯಂ ಪತ್ವಾ ಪನ ವಿಜ್ಜಮಾನಕವತ್ಥುಂ ಆರಬ್ಭ ಮನಸಾ ಚಿನ್ತಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕುಸಲಂ ಹೋತಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧). ಇತರಥಾ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತಿತಮತ್ತೇನಾಪಿ ದಾನಂ ¶ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯ, ತಥಾ ಚ ತಾದಿಸಂ ವತ್ಥುಂ ಯಥಾಚಿನ್ತಿತನಿಯಾಮೇನ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇ ಅದಿನ್ನಾದಾನಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ. ಏವಂ ಮನಸಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಯೋಪಿ ಸಿಯುಂ, ತಞ್ಚ ನ ಯುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಅಥ ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ದಿನ್ನಞ್ಞೇವ ಹರತೂ’’ತಿ ಪರಿಚ್ಚಜನಸಮ್ಭವತೋ ದಾನಸ್ಸ ಮನೋದ್ವಾರೇಪಿ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಏತ್ಥ ಚ ದಾನಸೀಲಾದಿಕಾಯಕಮ್ಮಾನಂ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಮೇವ, ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಕಾಯದ್ವಾರಮೇವ. ವಚೀದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಮೇವ, ದ್ವಾರಂ ಪನ ವಚೀದ್ವಾರಂ. ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ದ್ವಾರಂ ಪನ ಮನೋದ್ವಾರಂ. ದೇಸನಾಬ್ಭನುಮೋದನಾದೀನಂ ವಚೀಕಮ್ಮಾನಂ ವಚೀದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಿಯಂ ಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ವಚೀದ್ವಾರಮೇವ. ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಮೇವ, ದ್ವಾರಂ ಪನ ಕಾಯದ್ವಾರಂ. ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ದ್ವಾರಂ ಪನ ಮನೋದ್ವಾರಂ. ಭಾವನಾದಿಮನೋಕಮ್ಮಾನಂ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಿಯಂ ಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಮನೋಕಮ್ಮಂ, ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಮನೋದ್ವಾರಮೇವ. ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಮನೋಕಮ್ಮಮೇವ, ದ್ವಾರಂ ಪನ ಕಾಯದ್ವಾರಂ. ವಚೀದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಮನೋಕಮ್ಮಮೇವ, ದ್ವಾರಂ ಪನ ವಚೀದ್ವಾರಂ. ಏವಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಂ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾವೇರಮಣಿಆದೀನಞ್ಚ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಕಮ್ಮವವತ್ಥಾನಂ, ದ್ವಾರವವತ್ಥಾನಞ್ಚ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಸಙ್ಕರತೋ ಞಾತಬ್ಬಂ.

ದ್ವಾರಕಮ್ಮವವತ್ಥಾನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ದಸವಿಧಾನಿ ಚೇತಾನಿ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂನಿ ತೀಸು ಏವಂ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ ದಾನಮಯೇ ಸೀಲಮಯೇ ಭಾವನಾಮಯೇತಿ. ಪತ್ತಾನುಪ್ಪದಾನಂ ಹಿ ದಾನಮಯೇ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ, ‘‘ಅಬ್ಭನುಮೋದನಮ್ಪೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧೫೬-೧೫೯ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥಾದಿಕಥಾ) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ. ಅಪಚಿತಿವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಾನಿ ಸೀಲಮಯೇ. ದೇಸನಾಸವನದಿಟ್ಠಿಜುಕಮ್ಮಾನಿ ಭಾವನಾಮಯೇ, ತಸ್ಮಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ ¶ ದಾನಸೀಲಭಾವನಾವಸೇನ ದ್ವಾರತ್ತಯಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮ. ತದನುಸಾರೇನೇವ ಇತರೇಸಂ ವಸೇನಾಪಿ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುನ್ತಿ. ಕುಸಲಂ ಹಿ ವಣ್ಣಾರಮ್ಮಣಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ದಾನಸೀಲಭಾವನಾವಸೇನೇವ ತೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ¶ ಪವತ್ತತಿ. ಕಥಂ? ಯದಾ ಹಿ ನೀಲಪೀತಾದಿವಣ್ಣವಿಚಿತ್ತಂ ಪುಪ್ಫವತ್ಥಾದಿದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ವಣ್ಣದಾನಂ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಣ್ಣವಸೇನ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯಾದೀಸು ಸಹತ್ಥೇನ ಪೂಜೇತಿ, ತದಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ದಾನಮಯಂ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ, ತಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಚೇತನಾ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಚೇತನಾ ಅಪರಚೇತನಾತಿ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಉಪರಿಪಿ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ತಿವಿಧತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯದಾ ಪನ ತದೇವ ಯಥಾವುತ್ತವತ್ಥುಂ ವಾಚಾಯ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಾದೀಹಿ ದಾಪೇತಿ, ತದಾರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ದಾನಮಯಂ ವಚೀದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ. ಯದಾ ಪನ ತದೇವ ವಿಜ್ಜಮಾನಕವತ್ಥುಂ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತಿ, ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಪುಬ್ಬಚೇತನಾವಸೇನ ಪರಿಯಾಯತೋ ದಾನಮಯಂ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ ನಾಮ. ಏವಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ದಾನಮಯಂ ದ್ವಾರವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ.

ಯದಾ ಪನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರವಣ್ಣಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಮನಾಪವಣ್ಣಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಜನಂ ನಾಮ ಮಯ್ಹಂ ಕುಲವಂಸಾಗತವತ್ತಮೇತ’’ನ್ತಿ ಸಹತ್ಥಾ ಪೂಜೇತಿ, ತಾದಿಸವಣ್ಣವನ್ತಂ ವಾ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಾದಿಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖತಿ, ತದಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಸೀಲಂ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಚ ಪವತ್ತತಿ. ಯದಾ ಪನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರವಣ್ಣಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಕುಲವಂಸಾದಿವಸೇನ ವಾಚಾಯ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಪರೇಹಿ ದಾಪೇತಿ, ತಾದಿಸಂ ವಾ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಾದಿಂ ವಾಚಾಯ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖತಿ, ತದಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಸೀಲಂ ವಚೀದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ. ಯದಾ ಪನ ತಾದಿಸಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಕವತ್ಥುಂ ಕುಲವಂಸಾದಿವಸೇನ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ತಾದಿಸಂ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಾದಿಕಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಚಿನ್ತೇತಿ, ತದಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಸೀಲಂ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ. ಏವಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಸೀಲಮಯಂ ದ್ವಾರವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ.

ಯದಾ ¶ ಪನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ವಣ್ಣವನ್ತಂ ದತ್ವಾ ತದೇವ ವಣ್ಣಂ, ಸಬ್ಬಂ ವಾ ರೂಪಾಯತನಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ವಿಪಸ್ಸತಿ, ತದಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಭಾವನಾಮಯಂ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ. ತದೇವ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಭಾವನಾಮಯಂ ವಚೀದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ. ತದೇವ ಕಾಯಙ್ಗವಾಚಙ್ಗಂ ಅಚೋಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಭಾವನಾಮಯಂ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತಿ. ಏವಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಭಾವನಾಮಯಂ ದ್ವಾರವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಇತಿ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ ತಿವಿಧಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥುವಸೇನ ನವಸು ಕಮ್ಮದ್ವಾರೇಸು ಪವತ್ತಿವಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ ದಸಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥುವಸೇನಾಪಿ ತಿಂಸಾಯ ಕಮ್ಮದ್ವಾರೇಸು ಪವತ್ತಿವಿಭಾಗೋ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಯಥಾ ಚ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ, ಏವಂ ಸದ್ದಾರಮ್ಮಣಾದೀನಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕುಸಲಾನಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥುದ್ವಾರೇಹಿ ವಿಭಾಗೋ, ಯೋಜನಾನಯೋ ಚ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಞಾತಬ್ಬೋ.

ಅಪಿಚ ¶ ಸದ್ದಂ ನಾಮ ಕನ್ದಮೂಲಂ ವಿಯ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ. ಯದಾ ಪನ ‘‘ಸದ್ದದಾನಂ ಮೇ’’ತಿ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಭೇರಿಆದಿತೂರಿಯೇ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ದೇತಿ, ತೇಹಿ ಉಪಹಾರಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾದೀನಂ ಸರಭೇಸಜ್ಜಾದಿಂ ದೇತಿ, ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಘೋಸೇತಿ, ಸರಭಞ್ಞಧಮ್ಮಕಥಾದಿಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ತದಾ ಕುಸಲಂ ಸದ್ದಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ಗನ್ಧಾದಿವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗೇಪಿ ಗನ್ಧಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ. ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಂ ಪನ ಓಜಾಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯತದಾಯತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಞಾತಬ್ಬಂ. ಯದಾ ಹಿ ಓಜವನ್ತಾನಿ ಅನ್ನಪಾನಸಪ್ಪಿನವನೀತಾದೀನಿ ‘‘ಓಜದಾನಂ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇತಿ, ಗಿಲಾನಾನಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ವಾ ವೇಜ್ಜಂ ವಾ ಉಪನೇತ್ವಾ, ಪಾಣೋಪರೋಧಕಂ ಆವುಧಜಾಲಕುಮಿನಾದಿಂ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ವಾ, ವಜ್ಝಪ್ಪತ್ತೇ ಪಾಣಿನೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ವಾ ‘‘ಜೀವಿತದಾನಂ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಜೀವಿತಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ, ಪಞ್ಚಪಸಾದಸೋಳಸಸುಖುಮರೂಪಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ವಸೇನ ಪಸಾದಾದಿದಾನಂ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ತದಾ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ. ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ.

ಅಯಂ ¶ ನಾನಾವತ್ಥೂಸು ಠಿತಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಯೋಜನಾ. ಏಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಛಾರಮ್ಮಣಂ ಲಬ್ಭತೇವ. ಪಿಣ್ಡಪಾತಸ್ಮಿಂ ಹಿ ಮನಾಪೋ ವಣ್ಣೋ, ಖಾದನಕಾಲೇ ಮುರುಮುರಾಯನಸದ್ದೋ, ಗನ್ಧೋ, ರಸೋ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಓಜಾ, ತದಾಯತ್ತಾ ವಾ ಜೀವಿತಪಸಾದಾದಯೋ, ತಬ್ಬಿಸಯಾನಿ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನೀತಿ ಛಾರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಚೀವರಾದೀಸು ಚೇವ ವತ್ಥಾದೀಸು ಚ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಞಾತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥಪಿ ದಾನಸೀಲಭಾವನಾಮಯತಾ, ಕಾಯವಚೀಮನೋಕಮ್ಮಭಾವೋ ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾ ಚ ಕುಸಲಾನಂ, ಏವಂ ಅಕುಸಲಾನಮ್ಪಿ ಆರಮ್ಮಣಕಮ್ಮದ್ವಾರವವತ್ಥಾನಂ, ಅಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂಸು ಯೋಜನಾನಯೋ ಚ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಯಥಾಯೋಗಂ ಞಾತಬ್ಬೋ.

ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣತೋ, ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥುತೋ, ಕಮ್ಮತೋ, ದ್ವಾರತೋ ಚ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಪ್ಪಭೇದೇಸು ಚೇತೇಸು ಕುಸಲೇಸು ಉಪಡ್ಢಾನಿ ಪನ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ಚತುನ್ನಂ ಅಧಿಪತೀನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಿ, ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ಪನ ಉಪಡ್ಢಾನಿ ವೀಮಂಸಾಧಿಪತಿವಜ್ಜಿತಾಧಿಪತಿತ್ತಯವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿವಿಧಾನಿ, ತದುಭಯಾನಿ ಪುನ ಹೀನತ್ತಿಕವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿವಿಧಾನಿ, ತಾನಿ ಪುನ ಅಪರಿಮಾಣೇಸು ಪನ ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅಪರಿಮಾಣೇಸು ಸತ್ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಓಳಾರಿಕಸುಖುಮತಾದೀಹಿ ಅನನ್ತೇಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅನನ್ತೇನ ಬುದ್ಧಞಾಣೇನ ಮಹಾತುಲಾಯ ತುಲಯಮಾನೋ ವಿಯ, ಮಹಾತುಮ್ಬೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಿನಯಮಾನೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾಕರುಣಾಯ ಕಾಮಾವಚರಟ್ಠೇನ ಸರಿಕ್ಖತಾಯ ಏಕತ್ತಂ ಉಪನೇತ್ವಾ, ಪುನ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಟ್ಠೇನ, ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಟ್ಠೇನ, ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಸಸಙ್ಖಾರಿಕಟ್ಠೇನ ¶ ಚ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ದೇಸೇಸಿ, ಯಥಾ ತಂ ಲೋಕವಿದೂ ಸತ್ಥಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿಯಾ (ಧ. ಸ. ೧), ತದಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಾ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧) ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ¶ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ. ಏವಂ ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ರೂಪಾವಚರಧಮ್ಮಾ ಪನ ಕುಸಲಾ ಝಾನಙ್ಗಸಮ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಂ, ತತೋ ವೂಪಸನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತವಿತಕ್ಕಂ ವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಂ, ತತೋ ವೂಪಸನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತವಿಚಾರಂ ಪೀತಿಸುಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ತತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಂ, ತತೋ ವೂಪಸನ್ತಂ ವಿರತ್ತಪೀತಿಕಂ ಸುಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಂ, ತತೋ ವೂಪಸನ್ತಂ ಅತ್ಥಙ್ಗತಸುಖಂ ಉಪೇಕ್ಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಿಕನ್ತಿ. ಏವಂ ಸಮ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾದಿತೋ ಪನ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ತಾವ ಕಾಮಾವಚರಪಠಮಕುಸಲೇ ವುತ್ತೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ವಿರತಿತ್ತಯಂ ಸೇಸಾ ಛತ್ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಛನ್ದಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ, ಕರುಣಾ, ಮುದಿತಾ ಚಾತಿ ಛ ಯೇವಾಪನಕಾ. ಸೇಸಂ ಸುಞ್ಞತವಾರಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಾಮಾವಚರಪಠಮಕುಸಲೇ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ. ಕೇವಲಂ ಹಿ ವಿರತೀನಂ ಅಭಾವೋ, ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಪಞ್ಚಮಗ್ಗಙ್ಗಭಾವೋ, ಭೂಮನ್ತರವಸೇನ ರೂಪಾವಚರಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ.

ತಥಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇಪಿ ಕೇವಲಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ವಿತಕ್ಕಾಭಾವೋ, ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ಪಠಮಸದಿಸಮೇವ. ದುತಿಯಂ.

ತಥಾ ತತಿಯಜ್ಝಾನೇಪಿ ಕೇವಲಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ವಿಚಾರಾಭಾವೋ, ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ತಿವಙ್ಗಿಕಜ್ಝಾನತಾ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ದುತಿಯಸದಿಸಮೇವ. ತತಿಯಂ.

ತಥಾ ¶ ಚತುತ್ಥೇ ಕೇವಲಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ಪೀತಿಯಾ ಅಭಾವೋ, ಕೋಟ್ಠಾಸವಾರೇ ದುವಙ್ಗಿಕಜ್ಝಾನಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತತಿಯಸದಿಸಮೇವ. ಚತುತ್ಥಂ.

ತಥಾ ¶ ಪಞ್ಚಮೇ ಕೇವಲಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ಕರುಣಾಮುದಿತಾದೀನಂ ಅಭಾವೋ, ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ಉಪೇಕ್ಖಾಭಾವೋ, ಕೋಟ್ಠಾಸವಾರೇ ಝಾನಿನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಉಪೇಕ್ಖಾಝಾನಙ್ಗಭಾವೋ, ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ಚತುತ್ಥಸಮಮೇವ. ಪಞ್ಚಮಂ.

ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಪನ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಂ ವೂಪಸಮಾ ದುತಿಯಂ, ಪೀತಿಯಾ ಚ ವಿರಾಗಾ ತತಿಯಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾ ಚತುತ್ಥನ್ತಿ ಚತುಕ್ಕನಯೋಪಿ ಆಗತೋ, ಸೋ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞಾನಂ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಸಮತಿಕ್ಕಮಸಮ್ಭವತೋ ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥ ದುತಿಯಾದೀನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಞ್ಚಕನಯೇ ತತಿಯಾದಿಸಮತ್ತಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತೋಗಧಭಾವೋ ಚಾತಿ. ಚತುಕ್ಕನಯೋ.

ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ಪನ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪಞ್ಚಕನಯೇನೇವ ವಕ್ಖಾಮ, ತದನುಸಾರತೋ ಏವ ಚತುಕ್ಕನಯವಸೇನಾಪಿ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುನ್ತಿ. ಏವಂ ಉಪರಿ ಲೋಕುತ್ತರೇಪಿ. ಪಞ್ಚವಿಧಾಪಿ ಚೇತೇ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಭೇದತೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅಟ್ಠವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಪಥವೀಕಸಿಣಂ ಆಪೋತೇಜೋವಾಯೋನೀಲಪೀತಲೋಹಿತೋದಾತಕಸಿಣಞ್ಚಾತಿ, ಆಲೋಕಾಕಾಸಕಸಿಣೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಸವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಪದಭಾಜನೀಯೇ (ಧ. ಸ. ೨೦೨) ಪನ ಆಲೋಕಕಸಿಣಸ್ಸ ಓದಾತಕಸಿಣೇನ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಅಗ್ಗಹಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಆಕಾಸಕಸಿಣಸ್ಸ ಪನ ಉಗ್ಘಾಟನಾಸಮ್ಭವತೋ ಅನಾರುಪ್ಪಜ್ಝಾನಿಕತ್ತಾ. ತಂ ಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಗ್ಘಾಟಿಯಮಾನಮ್ಪಿ ಆಕಾಸಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥುಪ್ಪನ್ನಂ ರೂಪಾವಚರಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಂ ಭವವಿಸೇಸಾಯ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಾಯ ಚ ಸಂವತ್ತತಿ, ಅಭಿಞ್ಞಾಯ, ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಚ ಪಾದಕಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ಅನಾರುಪ್ಪತ್ತಾ ಪನ ¶ ನಿರೋಧಪಾದಕಂ ನ ಹೋತಿ. ಸೇಸಾನಿ ಪನ ನವ ಕಸಿಣಾನಿ ನಿರೋಧಪಾದಕಾನಿಪೀತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ. ಆನಾಪಾನಜ್ಝಾನಸ್ಸಾಪಿ ಪನೇತ್ಥ ವಾಯೋಕಸಿಣೇ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ. ಕಸಿಣಕಥಾ.

ಏವಂ ಕಸಿಣವಸೇನ ಅಟ್ಠವಿಧಾ ಚೇತೇ ಅಭಿಭಾಯತನವಸೇನ ಪನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅಟ್ಠವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಭಗವತಾ ಹಿ –

‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಪರಿತ್ತಾನಿ, ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ…ಪೇ… ಅಪ್ಪಮಾಣಾನಿ. ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ¶ …ಪೇ… ಪರಿತ್ತಾನಿ ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನಿ…ಪೇ… ಅಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನಿ ಸುವಿಸುದ್ಧಂ ನೀಲಂ ಪೀತಂ ಲೋಹಿತಂ ಓದಾತ’’ನ್ತಿ (ಧ. ಸ. ೨೧೧ ಆದಯೋ) –

ಅಟ್ಠ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಿ ದೇಸಿತಾನಿ, ತಾನಿ ಚ ಕಸಿಣೇಸ್ವೇವ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ಝಾನುಪ್ಪತ್ತಿವಿಸೇಸತೋ, ಅನಾರಮ್ಮಣವಿಸೇಸತೋ. ತತ್ಥ ಹಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀತಿ ಅಲಾಭಿತಾಯ ವಾ ಅನತ್ಥಿಕತಾಯ ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಕಸಿಣವಸೇನ ಪರಿಕಮ್ಮಸಞ್ಞಾವಿರಹಿತೋವ. ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಅಟ್ಠ ಕಸಿಣರೂಪಾನಿ ಪರಿಕಮ್ಮವಸೇನ ಚೇವ ಅಪ್ಪನಾವಸೇನ ಚ ಪಸ್ಸತಿ. ಪರಿತ್ತಾನೀತಿ ಖುದ್ದಕಪರಿಮಾಣಾನಿ, ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಚ ಸಮ್ಪನ್ನಗಹಣಿಕೋ ಕಟಚ್ಛುಮತ್ತಂ ಭತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತ್ಥ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಏಕಕಬಳಮೇವ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವ ಞಾಣುತ್ತರಿಕೋ ‘‘ಕಿಮೇತ್ಥ ಪರಿತ್ತಕೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ನಾಯಂ ಮಮ ಭಾರೋ’’ತಿ ತಾನಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಹ ನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನೇವ ಅಪ್ಪನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಝಾನಂ ‘‘ಅಭಿಭಾಯತನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಅಪ್ಪಮಾಣಾನೀತಿ ಮಹನ್ತಾನಿ. ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯಾತಿ ಮಹಗ್ಘಸೋ ಏಕಂ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ವಿಯ ಞಾಣುತ್ತರೋ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞಂ ವಾ, ಕಿಮೇತ್ಥ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಪ್ಪನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ. ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನೀತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾಪರಿಸುದ್ಧವಣ್ಣಾನಿ ¶ . ಪರಿಸುದ್ಧಾನಿ ಹಿ ನೀಲಾದೀನಿ, ಅಪರಿಸುದ್ಧಾನಿ ಚ ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನೀತಿ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿ, ಏತಾನಿಪಿ ‘‘ಸುವಣ್ಣಾನಿ ವಾ ಹೋನ್ತು ದುಬ್ಬಣ್ಣಾನಿ ವಾ, ಪರಿತ್ತಅಪ್ಪಮಾಣವಸೇನೇವ ಅಭಿಭಾಯತನಾನೀ’’ತಿ ಆಗಮಟ್ಠಕಥಾಸು (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಟ. ೨.೧೭೩; ಮ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೨.೨೪೯; ಅ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೩.೮.೬೫) ವಣ್ಣಿತಾನಿ. ವಣ್ಣಾಭೋಗಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಪುರಿಮಾನಿ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಿ ವಣ್ಣಾಭೋಗರಹಿತಸಹಿತತಾಯ ಏತ್ಥ ಕೇವಲತೋ ವಿಸೇಸಸಬ್ಭಾವಾ ಚತುಧಾ ವುತ್ತಾನಿ, ನೀಲಾದೀನಿ ಪನ ಚತ್ತಾರಿ ಸುವಿಸುದ್ಧವಣ್ಣವಸೇನ ಸುಖಾರೋಹತಾಯ ಞಾಣುತ್ತರಿಕೋ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆರಮ್ಮಣವಿಸೇಸಾಭಾವೇಪಿ ಝಾನುಪ್ಪತ್ತಿವಿಸೇಸತೋ ಇಮೇಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅಟ್ಠವಿಧಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅಭಿಭಾಯತನಕಥಾ.

ತಾನಿ ಪುನ ಯಥಾ ಚ ಅಭಿಭಾಯತನವಸೇನ, ಏವಂ ವಿಮೋಕ್ಖವಸೇನಾಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಭಗವತಾ ಹಿ ‘‘ರೂಪೀ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಸುಭನ್ತ್ವೇವ ಅಧಿಮುತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೨೪೦ ಆದಯೋ; ದೀ. ನಿ. ೩.೩೩೯, ೩೫೮; ಅ. ನಿ. ೮.೬೬) ತಯೋ ವಿಮೋಕ್ಖಾ ದೇಸಿತಾ. ತೇ ಚ ಕಸಿಣೇಸ್ವೇವ ಅಧಿಮುಚ್ಚನವಸೇನ ಝಾನುಪ್ಪತ್ತಿವಿಸೇಸತೋ, ಭಾವನಾರಮ್ಮಣವಿಸೇಸತೋ ಕಿಮಿದಂ ಅಧಿಮುಚ್ಚನಂ ನಾಮ? ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇಹಿ ¶ ಸುಟ್ಠು ವಿಮುಚ್ಚನಂ, ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಚ ಸುಟ್ಠು ಅಭಿರತಿ, ಪಿತು ಮಾತು ಅಙ್ಕೇ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಸಯನಂ ವಿಯ ಅನಿಗ್ಗಹಿತಭಾವೇನ ನಿರಾಸಙ್ಕತಾಯ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ರೂಪೀತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕೇಸಾದೀಸು ಉಪ್ಪಾದಿತಂ ರೂಪಜ್ಝಾನಂ ರೂಪಂ ನಾಮ, ತದಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ರೂಪೀ. ಅಜ್ಝತ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಕೇಸಾದೀಸು ನೀಲಂ, ಮೇದಾದೀಸು ಪೀತಂ, ಮಂಸಾದೀಸು ಲೋಹಿತಂ, ದನ್ತಾದೀಸು ಓದಾತಞ್ಚ ವಣ್ಣಕಸಿಣವಸೇನ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ರೂಪಜ್ಝಾನಾನಿ, ಕಸಿಣಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ಚ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇವ ¶ . ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಬಹಿದ್ಧಾಪಿ ನೀಲಕಸಿಣಾದಿರೂಪಾನಿ ಝಾನಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಇಮಿನಾ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧವತ್ಥುಕೇಸು ಕಸಿಣೇಸು ಝಾನಪ್ಪಟಿಲಾಭೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಕೇಸಾದೀಸು ಅನುಪ್ಪಾದಿತರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನೋ, ಇಮಿನಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪಟಿಲದ್ಧಜ್ಝಾನತಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಸುಭನ್ತ್ವೇವ ಅಧಿಮುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸುವಿಸುದ್ಧೇಸು ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಕಸಿಣೇಸು ‘‘ಸುಭ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ಪಟಿಲದ್ಧಜ್ಝಾನತಾ ದಸ್ಸಿತಾ. ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣವಿಸೇಸಾಭಾವೇಪಿ ಅಧಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ಝಾನುಪ್ಪತ್ತಿವಿಸೇಸತೋ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಿಮೋಕ್ಖಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ವಿಮೋಕ್ಖಕಥಾ.

ಯಥಾ ಚ ವಿಮೋಕ್ಖತೋ, ಏವಂ ಪಟಿಪದಾಭೇದತೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ದುಕ್ಖಪಟಿಪದಂ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಂ, ದುಕ್ಖಪಟಿಪದಂ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಂ, ಸುಖಪಟಿಪದಂ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಂ, ಸುಖಪಟಿಪದಂ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಪಠಮಸಮನ್ನಾಹಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಉಪಚಾರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಾವ ಪವತ್ತಾ ಝಾನಭಾವನಾ ‘‘ಪಟಿಪದಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಾ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ದುಕ್ಖಾ ನೀವರಣಾದಿಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮಸಮುದಾಚಾರಗಹನತಾಯ ಅಸುಖಸೇವನಾ ಹೋತಿ, ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ತದಭಾವತೋ ಸುಖಾ. ಉಪಚಾರತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಪ್ಪನಾ, ತಾವ ಪವತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ ‘‘ಅಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಾ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ದನ್ಧಾ ಅಸೀಘಪ್ಪವತ್ತಿನೀ, ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಖಿಪ್ಪಾ. ಅಸಪ್ಪಾಯಸೇವಿನೋ ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಹೋತಿ ದನ್ಧಾ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ, ಸಪ್ಪಾಯಸೇವಿನೋ ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಹೋತಿ ಖಿಪ್ಪಾ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ. ಪುಬ್ಬಾಪರಕಾಲೇಸು ಸಪ್ಪಾಯಾಸಪ್ಪಾಯಸೇವನವಸೇನ ವೋಮಿಸ್ಸತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಥಾ ಪಲಿಬೋಧುಪಚ್ಛೇದಾದಿಕಂ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಅಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾ ದುಕ್ಖಾ, ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ. ಅಪ್ಪನಾಕೋಸಲ್ಲಂ ಅಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ, ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಖಿಪ್ಪಾ. ಕಿಲೇಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ವಾ ತಿಕ್ಖಮುದುತಾಯ ಪಠಮಾ, ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಚತುತ್ಥಾ, ವೋಮಿಸ್ಸತಾಯ ಮಜ್ಝಿಮಾ ದ್ವೇತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತಣ್ಹಾವಿಜ್ಜಾಭಿಭವನಾನಭಿಭವನವಸೇನ ವಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸು ಕತಾಧಿಕಾರಾಕತಾಧಿಕಾರತಾವಸೇನ ವಾಪಿ ¶ ಏತಾಸಂ ಪಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದಿಆಗಮನವಸೇನಾಪಿ ದುತಿಯಾದೀನಂ ಪಟಿಪದಾಭಿಞ್ಞಾಭೇದೋ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಪಟಿಪದಾವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಪಟಿಪದಾಕಥಾ.

ಯಥಾ ¶ ಚ ಪಟಿಪದಾಹಿ, ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣಭೇದತೋಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಪರಿತ್ತಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ, ಪರಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಂ, ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ, ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಯಂ ಅಪ್ಪಗುಣಂ, ಉಪರಿಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಇದಂ ಪರಿತ್ತಂ. ಯಂ ಪನ ಅವಡ್ಢಿತೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಂ, ತಂ ಪರಿತ್ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ. ವಿಪರಿಯಾಯತೋ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಂ. ತದುಭಯವೋಮಿಸ್ಸತಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಇತರದ್ವಯಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಆರಮ್ಮಣಕಥಾ.

ಯಥಾ ಚ ಪಟಿಪದಾರಮ್ಮಣೇಹಿ, ಏವಂ ಅಧಿಪತೀನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧತಾ, ಹೀನತ್ತಿಕವಸೇನ ಪುನ ತಿವಿಧತಾ ಚ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ದಸಕಸಿಣಮೂಲವಿಭಾಗಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಯಥಾ ಕಸಿಣಮೂಲೇಸು, ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಮೂಲೇಸುಪಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ವಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಮೇತ್ತಾಕರುಣಾಮುದಿತಾವಸೇನ ಹಿ ಆದಿತೋ ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತಂ, ಕರುಣಾಸಹಗತಂ, ಮುದಿತಾಸಹಗತನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಂ ಪನ ಉಪೇಕ್ಖಾಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರವಸೇನ ಏಕವಿಧಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತನ್ತಿ. ಪುರಿಮೇಸು ಹಿ ತೀಸು ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಸೋಮನಸ್ಸಾವಿಪ್ಪಯೋಗತೋ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಮುಟ್ಠಿತಾನಂ ಬ್ಯಾಪಾದವಿಹಿಂಸಾರತೀನಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ನಿಸ್ಸರಣತ್ತಾ, ಪಚ್ಛಿಮೇ ಚ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾಸಮ್ಪಯೋಗತೋ, ತಸ್ಸಾ ಚ ಪಟಿಘಾನುನಯನಿಸ್ಸರಣತೋ ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಿತೋ, ತಾನಿ ಪುನ ಪಟಿಪದಾರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಹೀನತ್ತಿಕಭೇದೇಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ¶ ವುತ್ತನಯೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಪ್ಪಸತ್ತಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾ, ಬಹುಸತ್ತಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣತಾ ಚ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತೇ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಏಕಾವಾಸಏಕವೀಥಿಗಾಮಾದಿಗತಸತ್ತೇಸು ಪಾಪನವಸೇನ ವಡ್ಢನಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ಪನೇತ್ಥ ಕರುಣಾಸಹಗತೇ ಮುದಿತಾವಿರಹಿತಾ ಪಞ್ಚತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ, ತೇಸು ಛನ್ದಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ, ಕರುಣಾ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚೇವ ಯೇವಾಪನಕಾ, ಕರುಣಾ ಚ ನಿಯತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಮುದಿತಾಸಹಗತೇಪಿ. ಕೇವಲಂ ಕರುಣಾವಿರಹಿತಾ ಮುದಿತಾ ನಿಯತಾ ಪವತ್ತಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ಅವಸೇಸಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರದ್ವಯೇ, ಪನ ಕಸಿಣಾಸುಭಾದೀಸು ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕರುಣಾಮುದಿತಾವಿರಹಿತಾ ಚ ಚತುತ್ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ, ತತ್ಥ ಚ ಛನ್ದಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋವ ಯೇವಾಪನಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ. ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಮೂಲವಿಭಾಗಕಥಾ.

ಅಸುಭಭೇದತೋ ¶ ಪನ ಪಠಮಜ್ಝಾನಮೇವೇಕಂ ದಸವಿಧಂ ಹೋತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ ವಿನೀಲಕವಿಪುಬ್ಬಕವಿಚ್ಛಿದ್ದಕವಿಕ್ಖಾಯಿತಕವಿಕ್ಖಿತ್ತಕಹತವಿಕ್ಖಿತ್ತಕಲೋಹಿತಕಪುಳವಕಅಟ್ಠಿಕಸಞ್ಞಾಸಹಗತನ್ತಿ, ದಸವಿಧೇಪಿ ಚೇತಸ್ಮಿಂ ಅಸುಭೇ ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ, ದುಬ್ಬಲತ್ತಾ ಚ ವಿತಕ್ಕಬಲೇನೇವ ಝಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ವಿನಾ ವಿತಕ್ಕೇನ ಸೀಘಸೋತಾಯ ನದಿಯಾ ಅರಿತ್ತಬಲೇನೇವ ನಾವಾ ವಿಯ, ತಸ್ಮಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಮೇವೇತ್ಥ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾದಿಆನಿಸಂಸದಸ್ಸಾವಿತಾಯ, ಪನೇತ್ಥ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನೇನ ಚ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಬಹುವೇತನಲಾಭದಸ್ಸನೇನ ಪುಪ್ಫಛಡ್ಡಕಸ್ಸ ಗೂಥರಾಸಿಮ್ಹಿ ವಿಯ, ಉಪಸನ್ತಬ್ಯಾಧಿದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ರೋಗಿನೋ ವಮನವಿರೇಚನಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ತಂ ಪನ ದಸವಿಧಮ್ಪಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪಟಿಪದಾರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಹೀನತ್ತಿಕವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತ್ಥ ಚ ಅಸುಭಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಅವಡ್ಢನೀಯತಾಯ ಖುದ್ದಕೇ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದಿಟ್ಠಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ, ಮಹನ್ತೇ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏತೇಸು ಪನ ¶ ದಸಸು ಅಸುಭೇಸು ಸಾಮಞ್ಞತೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರವಸೇನ, ನವಸಿವಥಿಕಪಬ್ಬವಸೇನ ಚ ಪವತ್ತಾ ಕಾಯಗತಾಸತಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ವಣ್ಣಕಸಿಣೇಸು ಚ ಕೇಸಾದೀನಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಾನಂ ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಾರಮ್ಮಣಾ, ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಕಾಯಗತಾಸತಿ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾ. ಪದಭಾಜನೀಯೇ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ವಸೇನಾಪಿ ವಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಸುಭಮೂಲವಿಭಾಗಕಥಾ.

ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣಾದಿಭೇದತೋ ಚ ಭಿನ್ನಾನಂ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ಕಾಲದೇಸಾದಿಭೇದೇನ ಅನನ್ತತಾ, ಭಗವತಾ ಚ ಏಕತ್ತಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ದೇಸಿತಭಾವೋ, ವಿತ್ಥಾರನಯಾತಿದೇಸೋ ಚ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲೇ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಇತೋ ಪರಂ ಅರೂಪಾವಚರಾದೀಸುಪಿ ವಿಸೇಸಮತ್ತಮೇವ ವಕ್ಖಾಮ. ಏವಂ ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅರೂಪಾವಚರಾ ಪನ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ನ ಭಿನ್ನಾ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಉಪೇಕ್ಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ, ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾದಿತೋಪಿ ಸಬ್ಬಸೋ ರೂಪಾವಚರಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಸದಿಸಾ. ಅರೂಪಾವಚರಭಾವೋ ಏವ ಹೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ. ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಆರಮ್ಮಣತೋ ತೇ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಹಿ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೇ ‘‘ಅನನ್ತೋ ಆಕಾಸೋ’’ತಿ ಪವತ್ತಂ ಪಠಮಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಾರುಪ್ಪವಿಞ್ಞಾಣೇ ‘‘ಅನನ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಪವತ್ತಂ ದುತಿಯಂ, ತಸ್ಸ ಪಠಮಾರುಪ್ಪವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಅಭಾವೇ ‘‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ ಪವತ್ತಂ ¶ ತತಿಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ತತಿಯೇ ‘‘ಸನ್ತಮೇತಂ ಪಣೀತಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪವತ್ತಂ ಚತುತ್ಥಂ. ಪುರಿಮಪುರಿಮೇಹಿ ಪಚ್ಛಿಮಪಚ್ಛಿಮಂ ಸನ್ತಸನ್ತತರಸನ್ತತಮನ್ತಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ನನು ¶ ರೂಪಾವಚರೇಸು ವಿತಕ್ಕಾದಿಅಙ್ಗಸಮತಿಕ್ಕಮತೋ ಉಪರೂಪರಿಝಾನಾನಂ ಸನ್ತತರಾದಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ಅಙ್ಗಾತಿಕ್ಕಮರಹಿತೇಸು ಪನ ಆರುಪ್ಪೇಸು ಕಥನ್ತಿ? ಆರಮ್ಮಣಾತಿಕ್ಕಮತೋ. ಏತೇಸು ಹಿ ಕಸಿಣರೂಪಸಮತಿಕ್ಕಮತೋ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ರೂಪಾವಚರಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನತೋ ಸನ್ತಂ, ತತೋಪಿ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸಾತಿಕ್ಕಮತೋ ದುತಿಯಂ, ತತೋಪಿ ಆಕಾಸೇ ಪವತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಾತಿಕ್ಕಮತೋ ತತಿಯಂ, ತತೋಪಿ ಆಕಾಸೇ ಪವತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸಮತಿಕ್ಕಮತೋ ಚತುತ್ಥನ್ತಿ. ಏವಂ ಅಙ್ಗಸಮತ್ತೇಪಿ ಥೂಲಥೂಲಾತಿಕ್ಕಮೇನ ಸುಖುಮಸುಖುಮಾರಮ್ಮಣತಾಯ ಉಪರೂಪರಿಜ್ಝಾನಾನಂ ಸನ್ತತರಾದಿಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ಸಮಾಯಾಮವಿತ್ಥಾರಾನಮ್ಪಿ ವತ್ಥಾನಂ ಸುತ್ತಸುಖುಮತರಾದಿಭಾವೋ ವಿಯ. ನನು ಅಭಾವಾರಮ್ಮಣತಾಯ ತತಿಯಾರುಪ್ಪಂ ಸನ್ತಪಣೀತತೋ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಸ್ಸ ಕಥಂ ತತ್ಥ ನಿಕನ್ತಿಪರಿಯಾದಾನಂ, ಕಥಂ ಚ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋ ವಾ ಹೋತೀತಿ? ಅಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಕಾಮತಾಯ, ಸಾ ಚ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಪಣೀತತಾಯ. ಯಥಾ ಹಿ ರಾಜಾ ದನ್ತಕಾರಾದಿಸಿಪ್ಪಿಕಾನಂ ಅತಿಸುಖುಮಮನಾಪಸಿಪ್ಪಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಛೇಕಾ ವತಿಮೇ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಛೇಕತಾಯ ತುಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ನ ತಂ ಸಿಪ್ಪಿಕಭಾವಂ ಪತ್ಥೇತಿ, ತಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ರಾಜಭಾವೇ ಏವ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಮ್ಪೇತೇಸಂ ಪುನ ಪಟಿಪದಾರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಹೀನತ್ತಿಕಭೇದೇಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಏತ್ಥ ಚ ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನನಿಕನ್ತಿ ಪರಿಯಾದಾನದುಕ್ಖತಾಯ ಪಠಮಾರುಪ್ಪಸ್ಸ, ಪಠಮಾರುಪ್ಪಾದಿನಿಕನ್ತಿಪರಿಯಾದಾನದುಕ್ಖತಾಯ ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಾದೀನಞ್ಚ ದುಕ್ಖಪಟಿಪದತಾ, ಪರಿಯಾದಿಣ್ಣನಿಕನ್ತಿಕಸ್ಸ ತದಪ್ಪನಾಪರಿವಾಸದನ್ಧತಾಯ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞತಾ, ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಇತರಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಪರಿತ್ತಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸಮೂಲಕಾನಂ ಪನ ಚತುನ್ನಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾ, ವಿಪರಿಯಾಯಾನಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಾ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪತಿಸಹಿತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ವಿನಾ ಅಧಿಪತೀಹಿ. ಕಾಮಾವಚರಾ ತು ಅಧಿಪತಿರಹಿತಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ¶ , ತೇ ಚ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿ ಸಹಜಾತಾಧಿಪತೀತಿ ದ್ವೇಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ. ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಾ ಪನ ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿಮೇವ, ನೇತರಂ. ತತ್ಥ ಚ ಛನ್ದಾಧಿಪತಿನಾ ಸಹಜಾತಾ ಧಮ್ಮಾ ಛನ್ದಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ, ಛನ್ದೋ ಪನ ಅಧಿಪತಿ ಏವ, ನ ಛನ್ದಾಧಿಪತೇಯ್ಯೋ. ಇತರೇ ಪನ ಅಧಿಪತೇಯ್ಯಾವ, ನಾಧಿಪತಯೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಸಹಜಾತಸ್ಸ ಛನ್ದಸ್ಸ, ಇತರೇಸಞ್ಚ ಅಧಿಪತಿಯತ್ಥಸ್ಸ ಅಭಾವಾ. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಹಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇ ಛನ್ದಾದೀಸು ಚತೂಸುಪಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿ ¶ ಏಕೋವ ಲಬ್ಭತಿ. ಏವಂ ವೀರಿಯಾಧಿಪತಿಯಾದೀಸುಪಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಞಾತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಞಾತಬ್ಬೋ.

ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಲೋಕುತ್ತರಾ ಪನ ಕುಸಲಾ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ. ನನು ಚತೂಸುಪಿ ಚೇತೇಸು ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯೋಗೋ ಸಮಾನೋ ಅಟ್ಠನ್ನಮ್ಪಿ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಕಥಂ ತತ್ಥ ಭೇದೋತಿ? ಅನುಸಯಪ್ಪಹಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಭೇದತೋ. ಅನುಸಯೇ ಮಾರೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಹಿ ಮಗ್ಗೋ. ಮಗ್ಗಾ ಹಿ ಯಥಾಸಕಂ ಅನುಸಯೇ ಪಜಹನ್ತಿ ಏವ, ನಿಮಿತ್ತಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಪವತ್ತಞ್ಚ ಛಿನ್ದನ್ತಿ ನಾಮಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಚ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ, ಪವತ್ತನ್ತಿಪಿ ತೇ ಏವ. ತಂ ದುವಿಧಂ ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಞ್ಚ.

ತತ್ಥಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ ದಿಟ್ಠಾನುಸಯಂ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾನುಸಯಂ, ತದೇಕಟ್ಠೇ ಚ ಕಿಲೇಸೇ, ತಂಸಹಜಾತಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಪಞ್ಚಾಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋವ ಸಮುಗ್ಘಾತೇತಿ, ಸಮುಗ್ಘಾತೇನ್ತೋ ಚ ಅಪಾಯಭವತೋ ಚೇವ ಸುಗತಿಭವತೋ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ಭವೇ ತದವಸೇಸತೋ ವುಟ್ಠಾತಿ ¶ . ತತ್ಥ ಯದೇತಂ ಪಠಮಮಗ್ಗಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾರಹಂ ದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಪಞ್ಚಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ರೂಪಂ, ತಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಚಿತ್ತಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವೇದನಾದಯೋ ಇತರೇ ತಯೋ ಖನ್ಧಾ. ಇಮೇ ಅನುಪಾದಿನ್ನಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನನಿಮಿತ್ತಂ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಪ್ಪವತ್ತಂ ನಾಮ. ತತೋ ಪಠಮಮಗ್ಗೋ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಂ ಛಿನ್ದತಿ ನಾಮ. ಯದೇತಂ ಅಪಾಯಭವೇ, ಸುಗತಿಯಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ಭವೇ ತದವಸೇಸೇ ಚ ಪಠಮಮಗ್ಗಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಆಯತಿಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾರಹಂ ಕಮ್ಮಜಕ್ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ, ತಂ ಉಪಾದಿನ್ನನಿಮಿತ್ತಂ, ಉಪಾದಿನ್ನಪ್ಪವತ್ತಂ ನಾಮ. ತತೋ ಪಠಮಮಗ್ಗೋ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಞ್ಚ ಛಿನ್ದತಿ ನಾಮ. ತತೋವ ಪಠಮಮಗ್ಗೋ ಅನುಸಯಂ ಪಜಹನ್ತೋವ ನಿಮಿತ್ತಾ ವುಟ್ಠಹತಿ, ಪವತ್ತಞ್ಚ ಛಿನ್ದತಿ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಇತರಮಗ್ಗೇಸುಪಿ ಉಪಾದಿನ್ನಾನುಪಾದಿನ್ನನಿಮಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಂ ವುಟ್ಠಾನಂ ಛಿನ್ದನಂ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಞಾತಬ್ಬಂ.

ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಪನ ಓಳಾರಿಕಕಾಮರಾಗಾನುಸಯಂ, ಪಟಿಘಾನುಸಯಂ, ತದೇಕಟ್ಠೇ ಚ ಕಿಲೇಸೇ, ತಂಸಹಜಾತಾನಿ ಚ ತಥಾ ಪವತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾನಿ, ದ್ವೇ ಚ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾನೀತಿ ಛ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ¶ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋವ ಸಮುಗ್ಘಾತೇತಿ, ಸಮುಗ್ಘಾತೇನ್ತೋ ಚ ಕಾಮಸುಗತಿತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಭವಂ ತದವಸೇಸತೋ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಪತನುಭೂತಾವ ತಂಸಮಙ್ಗಿನೋ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದಾ ಅಧಿಮತ್ತಾ, ತೇ ಚ ಕದಾಚಿ ವಿರಳಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋಪಿ ತಾನೇವ ತನುಸಹಗತಕಾಮರಾಗಪ್ಪಟಿಘಾನುಸಯವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಛ ಚಿತ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋವ ಸಮುಗ್ಘಾತೇತಿ, ಸಮುಗ್ಘಾತೇನ್ತೋ ಚ ಕಾಮಭವತೋ ವುಟ್ಠಾತಿ. ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಪನ ರೂಪರಾಗಅರೂಪರಾಗಮಾನಾವಿಜ್ಜಾನುಸಯೇ, ಉದ್ಧಚ್ಚಂ, ತದೇಕಟ್ಠೇ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲೇಸೇ ಚ ತಂಸಹಜಾತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾನಿ, ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಞ್ಚಾತಿ ಪಞ್ಚಾಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋವ ಸಮುಗ್ಘಾತೇತಿ, ಸಮುಗ್ಘಾತೇನ್ತೋ ಚ ರೂಪಾರೂಪತೋ, ಸಬ್ಬಭವತೋಪಿ ¶ ವುಟ್ಠಾತಿ. ಸೇಸಂ ಪಠಮಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಾನುಸಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಅನುಸಯಪ್ಪಹಾನಸಙ್ಖಾತಕಿಚ್ಚಭೇದತೋ ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ತದೇವಂ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ, ಪುನ ಝಾನಙ್ಗಸಮ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಕಥಂ? ಪಠಮಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ತಾವ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಂ, ವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಂ, ಪೀತಿಸುಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ತತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಂ, ಸುಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಂ, ಉಪೇಕ್ಖೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಿಕಞ್ಚಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಏವಂ ದುತಿಯಮಗ್ಗಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚಾತಿ ವೀಸತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏತ್ಥ ಚ ಚತುಕ್ಕನಯವಸೇನ ಸೋಳಸವಿಧತಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ. ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಏವಂ ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದಸ್ಸ ನಿಯಾಮಕಂ ಕಾರಣನ್ತಿ? ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಂ. ತಸ್ಮಿಂ ಹಿ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾಭೂತೇ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಿಕಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಿಕಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇ ಚ ಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಿಕಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಿಕಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ.

ನನು ಚೇತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಂ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತತ್ತಾ ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಿಕಾನಂ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಭಾವಸ್ಸ ನಿಯಾಮಕಹೇತು, ವಿತಕ್ಕಾದಿಅಙ್ಗಸಮತಿಕ್ಕಮತೋ ಪನ ನೇಸಂ ದುತಿಯಾದಿಜ್ಝಾನಭಾವಸ್ಸ ನಿಯಾಮಕೇನ ಅಞ್ಞೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ನ ಹಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಂ ವಿತಕ್ಕಾದಿವಿಕಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯೇನ ತಂ ನಿಯಾಮಕಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಕಿಂ ತಂ ನಿಯಾಮಕಕಾರಣನ್ತಿ? ಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ, ಸಮ್ಮಸಿತಜ್ಝಾನಂ ವಾ. ರೂಪಾರೂಪಾವಚರೇಸು ಹಿ ಯಂ ಯಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತುಟ್ಠಾಯ ಯೇ ಕೇಚಿ ಪಕಿಣ್ಣಕಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಯೇ ಮಗ್ಗೇ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ತಂತಂಝಾನಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತಿ. ಯಂ ¶ ಯಂ ವಾ ಪನ ಝಾನಂ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಚ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಯೇ ¶ ಯೇ ಮಗ್ಗೇ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ತೇ ಚ ತಂತಂಝಾನಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತಿ ಭೂಮಿವಣ್ಣಸದಿಸವಣ್ಣಾ ಗೋಧಾ ವಿಯ. ತತ್ಥ ಚ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಮಗ್ಗಾಪಿ, ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನಾ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾವ ಉಪ್ಪಾದಿತಮಗ್ಗಾಪಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ತಂ ವಾ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಮಗ್ಗಾಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಸದಿಸಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಾವ ಹೋನ್ತಿ. ನ ಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋ ಅಪ್ಪನಂ ಅಪ್ಪತ್ತೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ. ದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಾನಿ ಪಾದಕಾನಿ ಕತ್ವಾ ವಾ ತತ್ಥ ಗತೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ವಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಮಗ್ಗಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಚತುರಙ್ಗಿಕಾ, ತಿವಙ್ಗಿಕಾ, ದುವಙ್ಗಿಕಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಂ, ಪನ ಆರುಪ್ಪಜ್ಝಾನಾನಿ ಚ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ತತ್ಥ ಗತೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ವಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಮಗ್ಗಾ ಉಪೇಕ್ಖೇಕಗ್ಗತಾವಸೇನ ದುವಙ್ಗಿಕಾವ ಹೋನ್ತಿ. ಏತೇಸಞ್ಚ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಝಾನಿಕಾನಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾಪಿ ಹೋತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾಪಿ, ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಿಕಾನಂ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ಹೋತಿ. ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಿಕಾನಂ ಪನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾವಾತಿ ತದೇವ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ, ಸಮ್ಮಸಿತಜ್ಝಾನಂ ವಾ ನಿಯಾಮಕಕಾರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾದಿತೋ ಪನ ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕೇಸು ತಾವ ಚತೂಸು ಕಾಮಾವಚರಪಠಮಕುಸಲೇ ವುತ್ತಧಮ್ಮೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಸತ್ತತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ವಿರತಿಯೋ ಪನೇತ್ಥ ನಿಯತಾ, ಪಾಳಿಯಞ್ಚ (ಧ. ಸ. ೨೭೭) ರೂಪೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಛನ್ದಾದಯೋ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಯೇವಾಪನಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಪನ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇಸು ಪುಬ್ಬೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾವಸೇಸಾನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಇದ್ಧಿಪಾದಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಅತಿರೇಕಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಙ್ಗಹಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಹಿ ಧಮ್ಮೇಸು ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಸಾ ವಿಸಯಭೇದೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ, ಇತರೇ ಅಸ್ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಸಬ್ಬೇವ ¶ ತೇ ದ್ವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ತಥಾ ವೀರಿಯಂ ಪದಹನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ, ತಂ ಕಿಚ್ಚಭೇದೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ, ಇತರೇ ಅಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾತಿ. ತಥಾ ಛನ್ದೋ ವೀರಿಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಮೋಹೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಇಜ್ಝನಕಟ್ಠೇನ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ‘‘ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದೋ ವೀರಿಯಚಿತ್ತವೀಮಂಸಿದ್ಧಿಪಾದೋ’’ತಿ ನಾಮೇನ ‘‘ಇದ್ಧಿಪಾದಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಇತರೇ ‘‘ಅನಿದ್ಧಿಪಾದಾ’’ತಿ. ತಥಾ ಸತಿ ಅಮೋಹೋ ವೀರಿಯಂ ಪೀತಿ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಸಮಾಧಿ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತ ಧಮ್ಮಾ ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ‘‘ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ವೀರಿಯಪೀತಿಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮಾಧಿಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಇತರೇ ಅಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ಏವಂ ಚತ್ತಾರೋ ಸಙ್ಗಹಾ.

ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸುಞ್ಞತವಾರಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕಾಮಾವಚರಪಠಮಕುಸಲೇ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ ¶ , ಕೇವಲಂ ಪನ ಮಗ್ಗಙ್ಗಸಙ್ಗಹೇ ‘‘ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೩೩೭) ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಸರೂಪೇನೇವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಸಙ್ಗಹೇ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪಠಮಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತರಮಗ್ಗಾನಂ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯತಾ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಲೋಕುತ್ತರತಾ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ.

ತಥಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕೇಸುಪಿ ಕೇವಲಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ವಿತಕ್ಕಾಭಾವೋ, ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಚತುರಙ್ಗಜ್ಝಾನತಾ, ಸತ್ತಙ್ಗಮಗ್ಗತಾ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಸದಿಸಮೇವ. ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಮಗ್ಗಾ.

ತಥಾ ತತಿಯಜ್ಝಾನಿಕೇಸುಪಿ ಕೇವಲಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ವಿಚಾರಾಭಾವೋ, ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ತಿವಙ್ಗಿಕಜ್ಝಾನತಾ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಸದಿಸಮೇವ. ತತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಮಗ್ಗಾ.

ತಥಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕೇಸುಪಿ ಕೇವಲಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ಪೀತಿಯಾ ಅಭಾವೋ, ಕೋಟ್ಠಾಸವಾರೇ ದುವಙ್ಗಿಕಜ್ಝಾನತಾ, ಛಳಙ್ಗಿಕಬೋಜ್ಝಙ್ಗತಾ ¶ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಸದಿಸಮೇವ. ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಮಗ್ಗಾ.

ತಥಾ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಿಕೇಸುಪಿ ಕೇವಲಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವೇದನಾಪರಿವತ್ತನಮೇವ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಸದಿಸಮೇವ. ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಿಕಮಗ್ಗಾ. ಏವಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾದಿತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ಪನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಾ ಆರಮ್ಮಣತೋ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾವ, ತಸ್ಮಾ ನ ತತೋ ನೇಸಂ ಭೇದೋ, ಪಟಿಪದಾದಿಭೇದತೋ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏತ್ಥ ಚ ಯೋ ನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಿಲಮನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖೇನ ಕಸಿರೇನ ಕಿಲೇಸೇ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತಿ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪನ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸೋ, ಸೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಪರಿವಾಸಂ ವಾಸೇನ್ತೋ ಚಿರೇನ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಸ್ಸ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ಹೋತಿ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಇತರಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಪಟಿಪದಾಭಿಞ್ಞಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯಥಾ ಚ ಪಟಿಪದಾದಿಭೇದತೋ, ಏವಂ ವಿಮೋಕ್ಖಭೇದತೋಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ – ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ.

ತತ್ಥ ಸುಞ್ಞತನ್ತಿ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತನ್ತಿ ಚ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ನಾಮಂ. ಸೋ ಹಿ ಆಗಮನತೋ ಸಗುಣತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ ತೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ನಾಮಂ ಲಭತಿ. ಕಥಂ? ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾ’’ತಿ ತಿವಿಧಂ ಅನುಪಸ್ಸನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ¶ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ವಿಚರತಿ, ಸಚಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾ ತೇಭೂಮಕೇ ಸಙ್ಖಾರೇ ಅನತ್ತತೋ ವಿಪಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಅತ್ತಸುಞ್ಞತಾದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ಸುಞ್ಞತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಸಚೇ ದುಕ್ಖತೋ ವಿಪಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ತಣ್ಹಾಪಣಿಧಿರಹಿತಟ್ಠೇನ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಾ ಉಭೋಪಿ ಆಗಮನೀಯಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸುಞ್ಞತಮಗ್ಗೋ ¶ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಮಗ್ಗೋತಿ ನಾಮಂ ದೇನ್ತಿ. ಏವಂ ಆಗಮನತೋ ನಾಮಲಾಭೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ನನು ಸುತ್ತನ್ತೇಸು ಸಚೇ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸಾ ವಸೇನ ಮಗ್ಗೋ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖೋ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ತಯೋ ವಿಮೋಕ್ಖಾ ಕಥಿತಾತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಪರಿಯಾಯತೋ ಕಥಿತಾ, ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಪನ ಸಯಮ್ಪಿ ಸನಿಮಿತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನಿಮಿತ್ತನಾಮಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ದ್ವೇ ಏವ ವಿಮೋಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತೀತಿ. ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಂ, ಸುಖನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಉಗ್ಘಾಟನೇನ ಅನಿಮಿತ್ತವೋಹಾರಂ ಲಭನ್ತಿ, ತಿಸ್ಸೋಪಿ ನಿಮಿತ್ತಭೂತೇಸು ಖನ್ಧೇಸು ಚರಣತೋ ಸನಿಮಿತ್ತಾವ, ತಸ್ಮಾ ಸಯಂ ಆಗಮನೀಯಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಅನಿಮಿತ್ತನಾಮಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಮಗ್ಗೋ ಸಯಂ ರಾಗಾದೀಹಿ ಸುಞ್ಞೋ, ರಾಗಾದಿನಿಮಿತ್ತಪಣಿಧಿರಹಿತೋ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಸಗುಣೇನೇವ ಸುಞ್ಞತನಾಮಂ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತನಾಮಞ್ಚ ಲಭತಿ. ಏವಮಸ್ಸ ಸಗುಣತೋ ನಾಮಲಾಭೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ರಾಗಾದೀಹಿ, ಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಚ ಸುಞ್ಞತ್ತಾ, ರಾಗಾದಿನಿಮಿತ್ತಪಣಿಧಿರಹಿತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಸುಞ್ಞತಂ, ಅನಿಮಿತ್ತಂ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತ’’ನ್ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಮಗ್ಗೋಪಿ ‘‘ಸುಞ್ಞತೋ, ಅನಿಮಿತ್ತೋ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ’’ತಿ ಚ ನಾಮಂ ಲಭತಿ. ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣತೋ ನಾಮಲಾಭೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ತೇಸು ಇಧ ಆಗಮನತೋವ ಮಗ್ಗೋ ನಾಮಂ ಲಭತಿ, ನ ಸಗುಣತೋ, ನಾಪಿ ಆರಮ್ಮಣತೋ, ಸಗುಣಾರಮ್ಮಣತೋ ನಾಮಲಾಭಸ್ಸ ಸುತ್ತನ್ತೇಸು ಪರಿಯಾಯದೇಸಿತತ್ತಾ. ತೇನೇವ ಹೇತ್ಥ ಮಗ್ಗಾನಂ ಸಗುಣಾರಮ್ಮಣತೋಪಿ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಞ್ಞತಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖತಾವ ಆಗಮನತೋ ವುತ್ತಾ, ತಞ್ಚಾಗಮನಂ ದುವಿಧಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನಂ, ಮಗ್ಗಾಗಮನಞ್ಚ. ತತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನತೋ ಮಗ್ಗೋ ಚ ಸುಞ್ಞತಾದಿನಾಮಂ ಲಭತಿ, ಮಗ್ಗಾಗಮನತೋ ಚ ಲಭತೇವ, ಇಧ ಪನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ¶ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನತೋವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ವಿಮೋಕ್ಖಭೇದತೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಂ ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ಮೋಹವಿಚ್ಛೇದನಿಯಾ ನಾಮ

ಅಭಿಧಮ್ಮಮಾತಿಕತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಯ

‘‘ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ.

ಅಕುಸಲಪದತ್ಥೋ

ಲೋಭಮೂಲವಣ್ಣನಾ

ಅಕುಸಲಾ ¶ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಭೂಮಿತೋ ಏಕವಿಧಾ ಕಾಮಾವಚರಾವ, ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಪನ ಮೂಲವಸೇನ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಲೋಭಮೂಲಾ ದೋಸಮೂಲಾ ಮೋಹಮೂಲಾತಿ. ತತ್ಥ ಲೋಭಮೂಲಾ ಅಟ್ಠವಿಧಾ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ತಥಾ ಸಸಙ್ಖಾರಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ತಥಾ ಸಸಙ್ಖಾರಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ತಥಾ ಸಸಙ್ಖಾರಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ತಥಾ ಸಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಲೋಭಬಹುಲತಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತತಾ, ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸವನಅಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾದೀಹಿ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯದಾ ಹಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಕಾಮೇ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಾದೀನಿ ವಾ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಿ ಸಭಾವತಿಕ್ಖೇನೇವ ಅನುಸ್ಸಾಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ತದಾ ಪಠಮಂ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯದಾ ಮನ್ದೇನ ಸಮುಸ್ಸಾಹಿತೇನ, ತದಾ ದುತಿಯಂ. ಯದಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ಅಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಮೇಥುನಂ ವಾ ಸೇವತಿ, ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ¶ ವಾ ಅಭಿಜ್ಝಾಯತಿ, ಪರಭಣ್ಡಂ ವಾ ಹರತಿ ಸಭಾವತಿಕ್ಖೇನಾನುಸ್ಸಾಹಿತೇನ, ತದಾ ತತಿಯಂ. ಯದಾ ಸಮುಸ್ಸಾಹಿತೇನ, ತದಾ ಚತುತ್ಥಂ. ಯದಾ ಪನ ಕಾಮಾನಂ ವಾ ಅಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಹೇತೂನಂ ಅಭಾವೇನ ಚತೂಸುಪಿ ವಿಕಪ್ಪೇಸು ಸೋಮನಸ್ಸರಹಿತತಾ ಹೋತಿ, ತದಾ ಸೇಸಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅಯಂ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸತೋ ಪನ ಪಠಮಾಕುಸಲೇ ತಾವ ನಿಯತಾ ಪಾಳಿಯಂ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ಸೋಳಸ, ಯೇವಾಪನಕವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋತಿ ವೀಸತಿ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ಕಥಂ? ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ವೀರಿಯಂ ಏಕಗ್ಗತಾ ಜೀವಿತಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಲೋಭೋ ಮೋಹೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಇಮೇ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ಸೋಳಸ ಧಮ್ಮಾ, ಛನ್ದೋ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಉದ್ಧಚ್ಚನ್ತಿ ಇಮೇ ಯೇವಾಪನಕಾ ಚತ್ತಾರೋತಿ. ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ‘‘ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಕಂ ಝಾನಙ್ಗಪಞ್ಚಕಂ ವೀರಿಯಸಮಾಧಿಮನೋಸೋಮನಸ್ಸಜೀವಿತವಸೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪಞ್ಚ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಕಪ್ಪವಾಯಾಮಸಮಾಧಿವಸೇನ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ವೀರಿಯಸಮಾಧಿಅಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪವಸೇನ ಬಲಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ಲೋಭೋ ಮೋಹೋತಿ ದ್ವೇ ಮೂಲಾನಿ, ಅಭಿಜ್ಝಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ದ್ವೇ ಕಮ್ಮಪಥಾನಿ, ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ¶ ಲೋಕನಾಸದುಕಂ, ಸಮಥೋ ಪಗ್ಗಾಹೋ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ ಚಾತಿ ಏವಂ ಸರೂಪೇನಾಗತಾನಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಧಮ್ಮಾನಂ ಸೋಳಸಸು ಏವ ಸಮವರೋಧೋ, ಸವಿಭತ್ತಿಕಾವಿಭತ್ತಿಕಭೇದೋ ಚ ಕಾಮಾವಚರಪಠಮಕುಸಲೇ ವುತ್ತಾನುಸಾರತೋ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಅಯಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಲಕ್ಖಣಾದಿವಿಭಾಗತೋ ಪನ ನ ಹಿರೀಯತೀತಿ ಅಹಿರಿಕೋ, ಅಹಿರಿಕಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಹಿರಿಕ್ಕಂ, ನ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ. ತೇಸು ಅಹಿರಿಕ್ಕಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಅಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣಂ, ಅಲಜ್ಜಾಲಕ್ಖಣಂ ವಾ, ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ತೇಹೇವ ಅಸಾರಜ್ಜನಲಕ್ಖಣಂ, ಅನುತ್ತಾಸಲಕ್ಖಣಂ ¶ ವಾ, ಸೇಸಂ ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಾನಂ ವುತ್ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಲುಬ್ಭತಿ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ಲುಬ್ಭತಿ, ಲುಬ್ಭನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಲೋಭೋ. ಸೋ ಆರಮ್ಮಣಗಹಣಲಕ್ಖಣೋ ಮಕ್ಕಟಾಲೇಪೋ ವಿಯ, ಅಭಿಸಙ್ಗರಸೋ ತತ್ತಕಪಾಲೇ ಖಿತ್ತಮಂಸಪೇಸಿ ವಿಯ, ಅಪರಿಚ್ಚಾಗಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ತೇಲಞ್ಜನರಾಗೋ ವಿಯ, ಸಞ್ಞೋಜನೀಯಧಮ್ಮೇಸು ಅಸ್ಸಾದದಸ್ಸನಪದಟ್ಠಾನೋ. ತಣ್ಹಾನದಿಭಾವೇನ ವಡ್ಢಮಾನೋ ಸೀಘಸೋತಾ ನದೀ ವಿಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಅಪಾಯಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ಮುಯ್ಹತಿ, ಮುಯ್ಹನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಮೋಹೋ. ಸೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ಧಕಾರಲಕ್ಖಣೋ, ಅಞ್ಞಾಣಲಕ್ಖಣೋ ವಾ, ಅಸಮ್ಪಟಿವೇಧರಸೋ, ಆರಮ್ಮಣಸಭಾವಚ್ಛಾದನರಸೋ ವಾ, ಅಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಅನ್ಧಕಾರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ವಾ, ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನೋ, ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾನಂ ಮೂಲನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ. ಸಾ ಅಯೋನಿಸೋ ಅಭಿನಿವೇಸಲಕ್ಖಣಾ, ಪರಾಮಾಸರಸಾ, ಮಿಚ್ಛಾಭಿನಿವೇಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅರಿಯಾನಂ ಅದಸ್ಸನಕಾಮತಾದಿಪದಟ್ಠಾನಾ, ಪರಮಂ ವಜ್ಜನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಉದ್ಧತಭಾವೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ. ತಂ ಅವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಂ, ಅನವಟ್ಠಾನರಸಂ, ಭನ್ತತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನಂ, ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಸೇಸೋ ಪನೇತ್ಥ ಸುಞ್ಞತವಾರಪರಿಯೋಸಾನೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕುಸಲಾಧಿಕಾರೇ ವುತ್ತಾನುಸಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕೇವಲಂ ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತವಸೇನ ¶ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯತಾ, ಚತುರಙ್ಗಮಗ್ಗತಾ, ಚತುಬ್ಬಿಧಬಲತಾ, ದ್ವೇಹೇತುತಾ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಕುಸಲಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಪಠಮಾಕುಸಲಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಯಥಾ ¶ ಚ ಪಠಮೇ, ಏವಂ ದುತಿಯೇಪಿ ಸಸಙ್ಖಾರತಾ, ಯೇವಾಪನಕೇಸು ಥಿನಮಿದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಭವೋ, ನಿಯತತಾ ಚ ವಿಸೇಸೋ. ತತ್ಥ ಥಿನನತಾ ಥಿನಂ, ಮಿದ್ಧನತಾ ಮಿದ್ಧಂ, ಅನುಸ್ಸಾಹನಸಂಸೀದನತಾ, ಸತ್ತಿವಿಘಾತೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತ್ಥ ಥಿನಂ ಅನುಸ್ಸಾಹಲಕ್ಖಣಂ, ವೀರಿಯವಿನೋದನರಸಂ, ಸಂಸೀದನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ. ಮಿದ್ಧಂ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾಲಕ್ಖಣಂ, ಓನಹನರಸಂ, ಲೀನತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಪಚಲಾಯಿಕಾನಿದ್ದಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ ವಾ, ಉಭಯಮ್ಪಿ ಅರತಿತನ್ದಿವಿಜಮ್ಭಿಕಾದೀಸು ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನಂ. ದುತಿಯಂ.

ತತಿಯೇ ಸಬ್ಬೋಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪಠಮಾಕುಸಲೇ ವುತ್ತನಯೋವ. ಕೇವಲಂ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅಭಾವೋ, ಯೇವಾಪನಕೇಸು ಮಾನಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ, ಅನಿಯತತಾ ಚ, ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ತಿವಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗತಾ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ತತ್ಥ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಮಾನೋ. ಸೋ ಉಣ್ಣತಿಲಕ್ಖಣೋ, ಸಮ್ಪಗ್ಗಹರಸೋ, ಕೇತುಕಮ್ಯತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭಪದಟ್ಠಾನೋ, ಉಮ್ಮಾದೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ತತಿಯಂ.

ಯಥಾ ಚ ತತಿಯೇ, ಏವಂ ಚತುತ್ಥೇಪಿ. ಥಿನಮಿದ್ಧಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಸಙ್ಖಾರತಾ ಚ ಅಧಿಕಾ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠಸತ್ತಮಟ್ಠಮೇಸು ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಭವೋ, ಪೀತಿಯಾ ಚ ಅಭಾವೋ, ತತೋ ಏವ ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಚತುರಙ್ಗಜ್ಝಾನತಾ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಠಮದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಚಿತ್ತಸದಿಸಮೇವ.

ಲೋಭಮೂಲಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ದೋಸಮೂಲವಣ್ಣನಾ

ದೋಸಮೂಲಾ ಪನ ದ್ವಿಧಾ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖಾರಂ, ತಥಾ ಸಸಙ್ಖಾರಂ. ಏವಂ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ. ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾದಿತೋ ಪನ ಪಠಮೇ ತಾವ ಪಠಮಾಕುಸಲೇ ವುತ್ತೇಸು ಪೀತಿಲೋಭದಿಟ್ಠಿಯೋ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ದೋಸಂ ¶ , ಯೇವಾಪನಕೇಸು ಅನಿಯತಾನಿ ¶ ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾನಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ದೋಮನಸ್ಸಞ್ಚ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕವೀಸತಿ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ಯೇವಾಪನಕಾ ಚೇತ್ಥ ಸತ್ತ. ತತ್ಥ ದುಸ್ಸನ್ತಿ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ದುಸ್ಸತಿ, ದುಸ್ಸನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ದೋಸೋ. ಸೋ ಚಣ್ಡಿಕ್ಕಲಕ್ಖಣೋ ಪಹಟಾಸೀವಿಸೋ ವಿಯ, ವಿಸಪ್ಪನರಸೋ ವಿಸನಿಪಾತೋ ವಿಯ, ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯದಹನರಸೋ ವಾ ದಾವಗ್ಗಿ ವಿಯ, ದುಸ್ಸನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ಲದ್ಧೋಕಾಸೋ ವಿಯ ಸಪತ್ತೋ, ಆಘಾತವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನೋ, ವಿಸಸಂಸಟ್ಠಪೂತಿಮುತ್ತಂ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಇಸ್ಸಾಯನಾ ಇಸ್ಸಾ. ಸಾ ಪರಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಉಸೂಯನಲಕ್ಖಣಾ, ತತ್ಥೇವ ಅನಭಿರತಿರಸಾ, ತತೋ ವಿಮುಖಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಪದಟ್ಠಾನಾ, ಸಞ್ಞೋಜನನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಮಚ್ಛೇರಭಾವೋ ಮಚ್ಛರಿಯಂ. ತಂ ಲದ್ಧಾನಂ ವಾ ಲಭಿತಬ್ಬಾನಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ನಿಗೂಹನಲಕ್ಖಣಂ, ತಾಸಞ್ಞೇವ ಪರೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಭಾವಅಕ್ಖಮನರಸಂ, ಸಙ್ಕೋಚನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಕಟುಕಞ್ಚುಕತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ ವಾ, ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಪದಟ್ಠಾನಂ, ಚೇತಸೋ ವಿರೂಪಭಾವೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕತಂ ಕುಕತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ. ತಂ ಪಚ್ಛಾನುತಾಪಲಕ್ಖಣಂ, ಕತಾಕತಾನುಸೋಚನರಸಂ, ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಕತಾಕತಪದಟ್ಠಾನಂ, ದಾಸಬ್ಯಮಿವ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ದುಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚತುರಙ್ಗಜ್ಝಾನತಾ, ದೋಮನಸ್ಸೇನ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯತಾ, ತಿವಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗತಾ, ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ದ್ವಿಹೇತುಕತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸೇಸೋ ಪನ ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪಠಮಾಕುಸಲೇ ವುತ್ತಸದಿಸೋ ಏವ. ಯಥಾ ಚ ಪಠಮೇ, ಏವಂ ದುತಿಯೇಪಿ, ಸಸಙ್ಖಾರತಾ ಪನ ಥಿನಮಿದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನವಯೇವಾಪನಕತಾ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ.

ದೋಸಮೂಲಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಮೋಹಮೂಲವಣ್ಣನಾ

ಮೋಹಮೂಲಾಪಿ ದ್ವಿಧಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ, ತಥಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಪಠಮೇ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸತೋ ತಾವ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಕಂ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ವೀರಿಯಂ ಏಕಗ್ಗತಾ ಜೀವಿತಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಮೋಹೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ಚುದ್ದಸ ¶ , ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಯೇವಾಪನಕಾ ದ್ವೇ ಚಾತಿ ಸೋಳಸ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕಗ್ಗತಾ ಚೇತ್ಥ ಚಿತ್ತಟ್ಠಿತಿಮತ್ತಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯಮಗ್ಗಬಲಭಾವಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ. ತತೋ ಏವ ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಸಮಾಧಿಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಚತ್ತಾರಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ದ್ವೇ ¶ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ, ತೀಣಿ ಬಲಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಮೋಹೋ ಪನೇತ್ಥ ಏಕೋವ ಹೇತು. ಸೇಸೋ ಪನೇತ್ಥ ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತನಯೋ ಏವ.

ತತ್ಥ ವಿಗತಾ ಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ. ಸಾ ಸಂಸಯಲಕ್ಖಣಾ, ಕಮ್ಪನರಸಾ, ಅನಿಚ್ಛಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅನೇಕಂಸಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ವಾ, ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನಾ, ಪಟಿಪತ್ತಿಅನ್ತರಾಯಕರಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಯಥಾ ಚ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ, ಏವಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಪಿ. ಕೇವಲಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಅಭಾವೋ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಭಾವೋ, ತತೋ ಏವ ಬಲವತರಸಮಾಧಿತಾ, ತೇನೇವ ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಸಮಾಧಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯತಾ, ತಿವಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗತಾ, ಚತುಬ್ಬಲತಾ ಚ ಹೋತಿ. ಉದ್ಧಚ್ಚಞ್ಚೇತ್ಥ ಸರೂಪೇನೇವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖಮನಸಿಕಾರಾ ದ್ವೇ ಯೇವಾಪನಕವಸೇನಾತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಇಮಾನಿ ಪನ ದ್ವೇ ಚಿತ್ತಾನಿ ನಾನಾವಿಸಯೇ, ಏಕವಿಸಯೇ ಚ ಅಸಣ್ಠಹನತೋ ಪವಟ್ಟನಕಾನಿ. ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಂ ಹಿ ಲದ್ಧಾಧಿಮೋಕ್ಖತಾಯ ಲದ್ಧಪತಿಟ್ಠಂ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪವಟ್ಟತಿ ಚತುರಸ್ಸಮಣಿ ವಿಯ, ಇತರಂ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ವಟ್ಟಮಣಿ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಏಕಾದಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಜನೇನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ಪನೇತೇ ದ್ವಾದಸಪಿ ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ತಾವ ಛಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸು ಲೋಭಮೋಹಮೂಲಾ ಪನ ದಸ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಾ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ವಾ ಜವನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಛಬ್ಬಿಧಾ. ತಥಾ ದೋಸಮೂಲಾ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ಪನ ಪವತ್ತನ್ತಿ. ಲೋಭಮೂಲಾ ಪನ ¶ ಅದಿನ್ನಾದಾನಕಾಮಮಿಚ್ಛಾಚಾರಮುಸಾವಾದಪೇಸುಞ್ಞಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಾಭಿಜ್ಝಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಛನ್ನಂ ಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ವಸೇನ ಛಬ್ಬಿಧಾ. ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನೇತ್ಥ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನಾಪೀತಿ ಸತ್ತವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ದೋಸಮೂಲಾ ಪನ ಪಾಣಾಭಿಪಾತಾದಿನ್ನಾದಾನಮುಸಾವಾದಪೇಸುಞ್ಞಫರುಸಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಬ್ಯಾಪಾದವಸೇನ ಸತ್ತವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಪನೇಸಂ ದ್ವಾರಕಮ್ಮವಸೇನ ಚೇವ ವೀಮಂಸಾವಜ್ಜಿತಾಧಿಪತಿತ್ತಯವಸೇನ ಚ ಕುಸಲೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏಕನ್ತಹೀನತ್ತಾ ಹೀನತ್ತಿಕಭೇದೋ ನತ್ಥಿ. ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿ ಪನೇತ್ಥ ಲೋಭಮೂಲೇಸು ಏವ, ನ ಇತರೇಸು, ಮೋಹಮೂಲೇಸು ಪನ ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿಪಿ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋಪಿ. ನ ಹಿ ಪವಟ್ಟಮಾನಂ ಕಞ್ಚಿ ಅಧಿಪತಿಂ ಕರೋತಿ. ದೋಸೋ ವಾ ಸವಿಸಯಂ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಚಿತ್ತಞ್ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಮನ್ತರಾಯಕರತ್ತೇನ ದುಚ್ಚರಿತಹೇತುಭೂತಮ್ಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಂ ದೋಸಲೋಭಮೂಲಚಿತ್ತೇಹೇವ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪನಿಯತೋ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಏವ ಪನ ಹೇತು ಹೋತಿ. ತೇನೇವಸ್ಸ ಅಪಾಯಹೇತುತಾ ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಅತೀತಾದಿಭೇದತೋ ಪನ ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಪಚ್ಚೇಕಮನನ್ತತಾ, ಸೇಸೋ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕುಸಲಾಧಿಕಾರೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ.

ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಬ್ಯಾಕತಪದತ್ಥೋ

ಅಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕವಣ್ಣನಾ

ಅಬ್ಯಾಕತಾ ¶ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಜಾತಿತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ವಿಪಾಕಕಿರಿಯರೂಪನಿಬ್ಬಾನವಸೇನ. ತತ್ಥ ವಿಪಾಕಾಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ ಜಾತಿತೋ ಚ ದ್ವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲವಿಪಾಕವಸೇನ. ತತ್ಥ ಕುಸಲವಿಪಾಕಾ ಭೂಮಿತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಕಾಮರೂಪಾರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕವಸೇನ. ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾ ಅಹೇತುಕಾ ಸಹೇತುಕಾತಿ ದುವಿಧಾ. ತತ್ಥ ಅಲೋಭಾದಿಸಹಜಾತಹೇತುವಿರಹಿತಾ ಅಹೇತುಕಾ. ತೇ ಸಮ್ಪಯೋಗವತ್ಥಾರಮ್ಮಣಾದಿಭೇದತೋ ¶ ಅಟ್ಠವಿಧಾ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತಥಾ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸುಖಸಹಗತಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಮನೋಧಾತು, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ತಥಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಚಾತಿ. ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ ಹಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚಕ್ಖುಪಸಾದಾದೀಸು ಚತೂಸು ಉಪಾದಾಯರೂಪೇಸು ಉಪಾದಾಯರೂಪಾನಂ ಘಟ್ಟನಾನಿಘಂಸಸ್ಸ ಪಿಚುಪಿಣ್ಡೇ ಪಿಚುಪಿಣ್ಡಸ್ಸೇವಾತಿದುಬ್ಬಲತಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ. ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪನ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಭೂತತ್ತಯಘಟ್ಟನಾನಿಘಂಸಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಿಮತ್ಥಕೇ ಠಪಿತಪಿಚುಪಿಣ್ಡೇ ಕೂಟಪಹಾರಸ್ಸೇವ ಬಲವತಾಯ ಪಸಾದನಿಸ್ಸಯೇಸುಪಿ ಭೂತೇಸು ಪಟಿಘಾತಸಮ್ಭವತೋ ಸುಖಸಹಗತಂ ಹೋತಿ, ಮನೋಧಾತು ಅತ್ತನೋ ಗಹಣದುಬ್ಬಲತಾಯ ಅತಿಇಟ್ಠೇಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾವ, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಪನ ಅತಿಇಟ್ಠೇ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ, ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತೇ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾತಿ ಅಯಂ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾದಿತೋ ಪನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇ ತಾವ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಕಂ, ಏಕಗ್ಗತಾ, ಜೀವಿತನ್ತಿ ಸರೂಪೇನಾಗತಾ ಸತ್ತ, ಯೇವಾಪನಕವಸೇನ ಮನಸಿಕಾರೋ ಏಕೋ ಚಾತಿ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸಙ್ಗಹತೋ ಪನೇತ್ಥ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಆಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ಪಞ್ಚೇವಸಙ್ಗಹಾ. ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಧಮ್ಮಧಾತುವಸೇನ ಧಾತುಸಙ್ಗಹೋ, ಮನೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಙ್ಗಹೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಪಿ ವೇದನಾ ಝಾನಙ್ಗತಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಪನ ಹೋತಿ. ಏಕಗ್ಗತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಮಗ್ಗಙ್ಗಬಲಭಾವಮ್ಪಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ ಅತಿದುಬ್ಬಲತ್ತಾ. ವಿತಕ್ಕಪಚ್ಛಿಮಕಂ ಹಿ ಝಾನಂ, ಹೇತುಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಮಗ್ಗೋ, ಬಲಞ್ಚ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣೇಸುಪಿ. ಕೇವಲಂ ಪನ ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಆದಿವಸೇನ ಧಾತುಸಙ್ಗಹೋ, ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣೇ ವೇದನಾಪರಿವತ್ತನಞ್ಚ ವಿಸೇಸೋ. ಯಥಾ ¶ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಮನೋಧಾತುಯಾಪಿ. ಕೇವಲಂ ಪನ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾ ದ್ವೇ ಯೇವಾಪನಕಾ ಚ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿಕಾ. ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಮನೋಧಾತುಧಮ್ಮಧಾತುವಸೇನ ಧಾತುಸಙ್ಗಹೋ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರುಪೇಕ್ಖೇಕಗ್ಗತಾಹಿ ಚತೂಹಿ ಝಾನಙ್ಗಸಙ್ಗಹೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ. ಪಾಳಿಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಝಾನಙ್ಗಸಙ್ಗಹೋ ¶ ನ ಉದ್ಧಟೋ, ತಥಾಪಿ ಸವಿತಕ್ಕೇಸು ನಿಯಮೇನ ಝಾನಙ್ಗತಾಸಮ್ಭವತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋವ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುದ್ವಯೇಪಿ. ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತತಾಯ ಪನೇತ್ಥ ಪೀತಿ ಅಧಿಕಾ, ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಚ ಪಞ್ಚಙ್ಗಜ್ಝಾನತಾ, ವೇದನಾಪರಿವತ್ತನಂ, ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಧಮ್ಮಧಾತುವಸೇನ ಧಾತುಸಙ್ಗಹೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ.

ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ಪನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಚಕ್ಖಾದಿಏಕೇಕಮೇವ ವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ, ಇಟ್ಠೇ ಚ ರೂಪಾದಿಏಕೇಕಾರಮ್ಮಣೇ ಏವ ಕಿರಿಯಮನೋಧಾತುಅನನ್ತರಂ ಆಲೋಕಾಕಾಸವಾಯುಜಲಪಥವೀಸಹಕಾರೀನಿ ಪಸಾದಕಾದೀನಿ ದಸ್ಸನಸವನಘಾಯನಸಾಯನಫುಸನಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಾಧಯಮಾನಾನಿ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾದೀಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಏವ ವಿಪಚ್ಚನ್ತಿ. ಏವಮೇತೇಸಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಾನಿ ವಿಸುಂ ನಿಯತಾನಿ. ಠಾನಂ ಪನ ತೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಮೇವ, ತೇನ ನೇಸಂ ನ ಭೇದೋ. ಮನೋಧಾತು ಪನ ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸುಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಾನನ್ತರಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಪಞ್ಚಸುಪಿ ದ್ವಾರೇಸು ಪವತ್ತತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಪನ ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ಅತಿಇಟ್ಠೇ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣೇ ವಿಪಾಕಮನೋಧಾತುಅನನ್ತರಂ ಸನ್ತೀರಣಕಿಚ್ಚಂ, ಛಸುಪಿ ದ್ವಾರೇಸು ಛಸು ಬಲವಕಾಮಾವಚರಾರಮ್ಮಣೇಸು ಅತೀತಾದೀಸು ಜವನಾನನ್ತರಂ ತದಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಞ್ಚ ಸಾಧಯಮಾನಾ ವಿಪಚ್ಚತಿ. ಏವಮೇತಿಸ್ಸಾ ದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಟ್ಠಾನಾನಿ ಅನಿಬದ್ಧಾನಿ, ತತೋ ತೇಹಿ ಭೇದೋ ಹೋತಿ, ವತ್ಥು ಪನ ತತ್ಥೇವ ನಿಬದ್ಧಂ, ತತೋ ನ ಭೇದೋ, ಏವಮುಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾಯಪಿ. ಕೇವಲಂ ¶ ಪನೇಸಾ ದ್ವಾರವಿನಿಮುತ್ತಾಪಿ ಹುತ್ವಾ ಸುಗತಿಯಂ ಜಚ್ಚನ್ಧಬಧಿರಜಚ್ಚುಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾಲೇ ಪುರಿಮಚುತಿಚಿತ್ತಾನನ್ತರಂ ಕಮ್ಮಬಲೇನೋಪಟ್ಠಿತಂ ಕಮ್ಮಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಗತಿನಿಮಿತ್ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಅತೀತಾದಿಭೇದಂ ಛಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಕಾಮಾವಚರಾರಮ್ಮಣಮಾರಬ್ಭ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಿಚ್ಚಂ, ತದನನ್ತರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಭವಙ್ಗಕಿಚ್ಚಂ, ಅನ್ತೇ ಚುತಿಕಿಚ್ಚಞ್ಚ, ವುತ್ತನಯೇನ ಸನ್ತೀರಣತದಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಾನಿ ಚ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ.

ಏತ್ಥ ಚ ವಧಬನ್ಧಾದಿವಸಪ್ಪವತ್ತೇ ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಖನ್ತಿಪಟಿಸಙ್ಖಾನಾದಿವಸೇನ ಕುಸಲುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ತನ್ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಆದಿವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಞ್ಚೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ಅನಿಟ್ಠೇನೇವ ತೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಇಟ್ಠವಿಸಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಸಲವಿಪಾಕಾನಂ ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇಸು ಅನುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಕಮ್ಮಗತಿನಿಮಿತ್ತಮೇವ ತೇಸಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ. ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಅವಿರೋಧೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಏವಂ ಇಟ್ಠವಿಸಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನಕುಸಲತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಆದಿವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾಯ ¶ ಅವಿರೋಧೋ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಅತೀತಾದಿಭೇದತೋ ಪನ ಅಟ್ಠನ್ನಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಮನನ್ತರತಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ.

ಅಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕವಣ್ಣನಾ

ಅಲೋಭಾದಿವಿಪಾಕಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನ ಸಹೇತುಕಾ, ತೇ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಾ ವಿಯ ಅಟ್ಠವಿಧಾ. ಸೋಮನಸ್ಸಞಾಣಾದಿಸಮ್ಪಯೋಗೋ ಪನೇತ್ಥ ಆಗಮನಾದಿತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತಿಹೇತುಕಂ ಹಿ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಂ ತಿಹೇತುಕದ್ವಿಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ ದತ್ವಾ ಪವತ್ತೇ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಸೋಳಸ ವಿಪಾಕಾನಿ ದೇತಿ, ದುಹೇತುಕಂ ಪನ ಕುಸಲಂ ದುಹೇತುಕಾಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ ದತ್ವಾ ಪವತ್ತೇ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ತಿಹೇತುಕರಹಿತಾನಿ ¶ ದ್ವಾದಸ ವಿಪಾಕಾನಿ ದೇತಿ. ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಸಸಙ್ಖಾರಿಕಭಾವೋ ಪನೇತ್ಥ ಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸತೋಪಿ ಹೋತಿ. ಬಲವಪಚ್ಚಯೇನಾಪಿ ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಂ ಹೋತಿ, ದುಬ್ಬಲೇನಾಪಿ ಇತರಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕೇನ ಸಸಙ್ಖಾರವಿಪಾಕಾನಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕೇನ ಚ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಾನಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾಯಕತೋ ಅಞ್ಞೇನಾಪಿ ಕಮ್ಮೇನ ಪವತ್ತೇ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಾನಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಪಟ್ಠಾನೇ ಚ ‘‘ಸಹೇತುಕಂ ಭವಙ್ಗಂ ಅಹೇತುಕಸ್ಸ ಭವಙ್ಗಸ್ಸ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ. ೩.೧.೧೦೨) ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸುಗತಿಯಂ ಪವತ್ತೇ ಸಹೇತುಕಾನಿಪಿ ವಿಪಾಕಾನಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ. ದುಗ್ಗತಿಯಂ, ಪನ ರೂಪಾವಚರಭೂಮಿಯಞ್ಚ ಅಹೇತುಕಾನೇವ ಪವತ್ತನ್ತಿ. ತೇಸುಪಿ ಅತಿಇಟ್ಠೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾನಿ, ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತೇ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾನೀತಿ ಏವಂ ಆಗಮನಾದಿತೋ ಸಮ್ಪಯೋಗಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾದಿತೋ ಪನ ಯಾವ ಸುಞ್ಞತವಾರಪರಿಯೋಸಾನಾ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಸದಿಸೋವ ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ಕೇವಲಞ್ಚೇತ್ಥ ಯೇವಾಪನಕೇಸು ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ನ ಸನ್ತಿ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ. ಏಕನ್ತಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಹಿ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾ. ವಿರತಿಯೋಪೇತ್ಥ ಲೋಕಿಯೇಸು ಏಕನ್ತಕುಸಲಸಭಾವತ್ತಾ ನ ಸನ್ತಿ. ‘‘ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದಾ ಕುಸಲಾ ಏವಾ’’ತಿ (ವಿಭ. ೭೧೫ ಆದಯೋ) ಹಿ ವುತ್ತಂ. ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಚೇತ್ಥ ¶ ವಿಪಾಕತ್ತಾ ಆದಾಸೇ ಮುಖನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಯ ನಿರುಸ್ಸಾಹಸನ್ತಾ, ಕುಸಲಾ ಪನ ಮುಖಂ ವಿಯ ಸಉಸ್ಸಾಹಾ. ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಚ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ. ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ.

ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ಪನ ಯ್ವಾಯಂ ಕುಸಲೇಸು ಕಮ್ಮದ್ವಾರಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾಧಿಪತೀಹಿ ಭೇದೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಇಧ ನತ್ಥಿ ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕತೋ, ಅವಿಪಾಕಧಮ್ಮತೋ, ತಥಾ ಅಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಚ. ಹೀನತ್ತಿಕಭೇದೋ ಪನ ಅತ್ಥಿ ಹೀನಮಜ್ಝಿಮಪ್ಪಣೀತಾನಂ ಕುಸಲಾನಂ ವಿಪಾಕತ್ತಾ ¶ , ತಥಾ ದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಾದಿಭೇದೋ. ಏತೇ ಹಿ ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದ್ವಾರವಿನಿಮುತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ದ್ವಿಹೇತುಕತಿಹೇತುಕಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಛದ್ವಾರೇ ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ತದಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಞ್ಚ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಏವಂ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಚ್ಚನ್ತಿ. ಏವಮೇತೇಸಂ ದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಟ್ಠಾನಾನಿ ಅನಿಬದ್ಧಾನಿ, ತತೋ ತೇಹಿ ಭೇದೋ ಹೋತಿ. ವತ್ಥು ಪನ ತತ್ಥೇವ ನಿಬದ್ಧಂ, ತತೋ ನ ಭೇದೋ. ಅತೀತಾದಿಭೇದತೋ ಪನೇತ್ಥಾಪಿ ಅನನ್ತತಾ ವುತ್ತನಯಾ ಏವಾತಿ.

ಕಾಮಾವಚರಸಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕವಣ್ಣನಾ

ರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಾಪಿ ಸಮ್ಪಯೋಗಭೇದತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲಾ ವಿಯ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಸಬ್ಬೋ ಚೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಭೇದೋ ಕುಸಲೇ ವುತ್ತನಯೋ ಏವ. ವಿಪಾಕಭಾವತೋ ಪನೇತ್ಥ ಯಥಾ ಹತ್ಥಿಆದೀನಂ ಛಾಯಾ ತಂಸದಿಸಾ, ಏವಂ ಕುಸಲಾಗಮನತೋ ಚ ಝಾನಙ್ಗಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಸಮಾಯೋಗೋ, ಪಟಿಪದಾದಿಭೇದೋ ಚ ಹೋತಿ. ಅಪಿಚೇತ್ಥ ತಿವಿಧಾಯ ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮಿಯಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನವಿಪಾಕಾ, ತಥಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಭೂಮಿಯಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನವಿಪಾಕಾ ತತಿಯಜ್ಝಾನವಿಪಾಕಾ ಚ, ತತಿಯಜ್ಝಾನಭೂಮಿಯಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನವಿಪಾಕಾ, ವೇಹಪ್ಫಲಪಞ್ಚಸುದ್ಧಾವಾಸವಸೇನ ಛಬ್ಬಿಧಾಯ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಭೂಮಿಯಾ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನವಿಪಾಕಾ ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದ್ವಾರವಿನಿಮುತ್ತಾವ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ.

ರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕವಣ್ಣನಾ

ಏವಂ ¶ ಅರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಾಪಿ ಆರಮ್ಮಣಭೇದತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲಾ ವಿಯ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಸಬ್ಬೋ ಕುಸಲೇ ¶ ವುತ್ತನಯೋವ. ಕುಸಲತೋ ಚೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ ರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕೇವಲಂ ಪನೇತ್ಥ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಭೂತಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನವಿಪಾಕೋ ಪಠಮಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ, ತಥಾ ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣೋ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನವಿಪಾಕೋ ದುತಿಯಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಂ, ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಭೂತಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನವಿಪಾಕೋ ತತಿಯಾರುಪ್ಪಭೂಖಿಯಂ, ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣೋ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನವಿಪಾಕೋ ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಭೂಮಿಯಞ್ಚ ಅವತ್ಥುಕಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಾಧಯಮಾನಾವ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋ.

ಅರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕವಣ್ಣನಾ

ತಥಾ ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲಾ ವಿಯ ತಂತಂಮಗ್ಗಫಲತ್ತಾ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ, ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದತೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ವೀಸತಿವಿಧಾವ ಹೋನ್ತಿ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚೇತ್ಥ ಕುಸಲೇ ವುತ್ತನಯೋವ. ಕೇವಲಂ ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಫಲಂ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಫಲಂ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಫಲನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅರಹತ್ತಫಲಸ್ಸ ಚ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠಾನೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯತಾ, ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಾದಿಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾ, ಪಟಿಪದಾದಿಭೇದೋ ಚ ಮಗ್ಗಾಗಮನವಸೇನೇವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಧಿಪತಿಭೇದೋಪೇತ್ಥ ಲಬ್ಭತಿ. ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಫಲಾನಂ ಅನನ್ತರುಪ್ಪತ್ತಿತೋ, ಜವನವುತ್ತಿತೋ ಚ ಅಧಿಪತಿಂ ವಿಧಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಲೋಕಿಯಾ ಪನ ವಿಪರೀತತೋ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ ‘‘ವಿಪಾಕೇ ಅಧಿಪತೀ ನತ್ಥಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಲೋಕುತ್ತರ’’ನ್ತಿ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೫೦೫). ವಿಮೋಕ್ಖಭೇದತೋ ಪನೇತೇ ಮಗ್ಗಾಗಮನತೋ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಸುಞ್ಞತಅನಿಮಿತ್ತಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖವಸೇನ. ಮಗ್ಗಾ ಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನತೋ ‘‘ಸುಞ್ಞತೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ’’ತಿ ದ್ವೇ ನಾಮಾನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಗುಣಾರಮ್ಮಣತೋ ಪರಿಯಾಯೇನ ¶ ಅನಿಮಿತ್ತಾತಿಪಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಯಂ ಆಗಮನೀಯಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನ್ತರಫಲಾನಂ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ತೀಣಿಪಿ ನಾಮಾನಿ ದೇನ್ತಿ. ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಭೂತಾನಂ ನ ದೇನ್ತಿ. ತತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನತೋವ ಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತನಯೇನ ¶ ದುವಿಧೋ ನಾಮಲಾಭೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತೇ ಚ ನ ಮಗ್ಗಾ ವಿಯ ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣಿಕಾ, ಮಗ್ಗವೀಥಿಯಂ ಪನ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ, ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವೀಥಿಯಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ದಿವಸಂ ಅಪ್ಪನಾಜವನವಸೇನೇವ ನಿರನ್ತರಂ ಮಹಗ್ಗತಜವನಾನಿ ವಿಯ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ.

ಲೋಕುತ್ತರವಿಪಾಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಾ ಪನ ಕಾಮಾವಚರಾವ, ಲೋಭಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಹೇತು ಅಭಾವತೋ ಅಹೇತುಕಾ ಏವ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ತೇ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತಥಾ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ, ತಥಾ ದುಕ್ಖಸಹಗತಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಮನೋಧಾತು, ತಥಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂತಿ ಸತ್ತವಿಧಾ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪನೇಸ ಸಬ್ಬತ್ಥ ತಾದಿಸಾಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕೇಸು ವುತ್ತನಯೋ ಏವ. ಕೇವಲಂ ಪನಾನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣತಾ, ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸಹಗತತಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ಉದ್ಧಚ್ಚವಜ್ಜಿತಾಕುಸಲಪಚ್ಚಯಾ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಸುಗತಿಯಞ್ಚ ಸನ್ತೀರಣತದಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಾನಿ ಚ ಸಾಧನವಸೇನ ಪವತ್ತಿ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ.

ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ವಿಪಾಕಾಬ್ಯಾಕತಾ.

ಅಹೇತುಕಕಿರಿಯಾವಣ್ಣನಾ

ಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಾ ಪನ ಕಾಮರೂಪಾರೂಪಾವಚರವಸೇನ ತಿವಿಧಾ. ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರಕಿರಿಯಾ ಅಹೇತುಕಾ ಸಹೇತುಕಾತಿ ದುವಿಧಾ. ತತ್ಥ ಸಹಜಾತಹೇತುವಿರಹಿತಾ ಅಹೇತುಕಾ. ತಾ ¶ ಸಮ್ಪಯೋಗಾದಿತೋ ತಿವಿಧಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಮನೋಧಾತು, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು, ತಥಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾತಿ. ಕಿರಿಯಾತಿ ಕರಣಮತ್ತಂ, ಕಿಚ್ಚಮತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಬ್ಬೇಸುಯೇವ ಹಿ ಕಿರಿಯಚಿತ್ತೇಸು ಯಂ ಆವಜ್ಜನಕಿಚ್ಚದ್ವಯಂ, ತಂ ಅಜವನವುತ್ತಿತೋ ಮೋಘಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ. ಯಂ ಜವನವುತ್ತಿಕಂ, ತಂ ನಿರಾನುಸಯಸನ್ತಾನಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಛಿನ್ನಮೂಲರುಕ್ಖಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಅಫಲಂ ಹೋತಿ. ತಂತಂಆವಜ್ಜನಜವನಕಿಚ್ಚಸಾಧನವಸೇನ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಪನ ಕಿಚ್ಚಮತ್ತತಂ ಉಪಾದಾಯ ‘‘ಕಿರಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ. ತತ್ಥ ಮನೋಧಾತುಯಾ ವಿಪಾಕಮನೋಧಾತುಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ¶ ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಕೇವಲಂ ಪನ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಇಟ್ಠೇಸು ವಾ ಅನಿಟ್ಠೇಸು ವಾ ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣೇಸು ಪಞ್ಚಪಸಾದೇ ಘಟ್ಟಿತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನಭವಙ್ಗುಪಚ್ಛೇದಾನನ್ತರಂ ತಮೇವ ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಮಾರಬ್ಭ ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವಾವಜ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಪಞ್ಚಸುಪಿ ದ್ವಾರೇಸು ಪವತ್ತತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ.

ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುದ್ವಯಮ್ಪಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಕುಸಲವಿಪಾಕಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುದ್ವಯಸದಿಸಂ, ವೀರಿಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಕಂ, ವೀರಿಯೂಪತ್ಥಮ್ಭೋವ ಸಮಾಧಿ ಬಲವಾ ಹೋತಿ. ತತೋ ಏವೇತ್ಥ ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ವೀರಿಯಸಮಾಧಿಮನೋಸೋಮನಸ್ಸಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಸೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತಿ, ಇಧಾಪಿ ಬಲಸಙ್ಗಹೋ ನತ್ಥೇವ. ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಸಮಾಧಿವೀರಿಯಾನಂ ನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಸಮಾಧಿಬಲಂ ವೀರಿಯಬಲ’’ನ್ತಿ (ಧ. ಸ. ೫೭೦-೫೭೨) ಬಲವೇವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಇತರಾಹೇತುಕಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ಇಮೇಸಂ ಬಲವತರತಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪರಿಯಾಯತೋ ವುತ್ತಂ. ತತೋ ಏವ ಹಿ ಸಙ್ಗಹವಾರೇ ‘‘ದ್ವೇ ಬಲಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಹೇತುಕೇಸು ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಬಲಂ ನತ್ಥಿ ಏವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ವಿಸಯಾದಿಪ್ಪಭೇದತೋ ಪನೇತ್ಥ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ತಾವ ಹದಯವತ್ಥುಞ್ಞೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಕಿಚ್ಚಾಯ ಚ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ಅನುಳಾರೇಸು ಛಸು ಕಾಮಾವಚರಾರಮ್ಮಣೇಸು ಆವಜ್ಜನಕಿಚ್ಚಾಯ ¶ ಚ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ಅನನ್ತರಂ ಜವನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಖೀಣಾಸವಾನಞ್ಞೇವ ಹಸಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೀ ಪವತ್ತತಿ. ಹಸಿತಂ ಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಕಾಮಾವಚರೇಹೇವ ಜವನೇಹಿ, ತೇಸು ಅಸೇಖಾನಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಿರಿಯಾಜವನೇಹಿ, ಸೇಖಾನಂ ಪನ ಕುಸಲೇಹಿ ಚೇವ ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭಮೂಲೇಹಿ ಚಾತಿ ಛಹಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ಚಾತಿ ಅಟ್ಠಹೀತಿ ತೇರಸಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಪನ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಹದಯವತ್ಥುಞ್ಞೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸನ್ತೀರಣಕಿಚ್ಚಾಯ ವಿಪಾಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ಅನನ್ತರಂ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಕಿಚ್ಚಂ, ಮನೋದ್ವಾರೇ ಸಬ್ಬೇಸು ಛಸುಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಸವತ್ಥುಕಾ, ಅವತ್ಥುಕಾ ವಾ ಭವಙ್ಗಚಲನಾನನ್ತರಂ ಆವಜ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಪವತ್ತತಿ. ಅಯಂ ಹಿ ತೀಸು ಭವೇಸು ಕಸ್ಸಚಿ ಸಚಿತ್ತಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ನ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ವಿಸಯೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸದಿಸಂ ಮಹಾಗಮನಂ ನಾಮೇತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ.

ಅಹೇತುಕಕಿರಿಯಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಹೇತುಕಕಾಮಾವಚರಕಿರಿಯಾವಣ್ಣನಾ

ಅಲೋಭಾದಿಕಿರಿಯಾಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ¶ ಪನ ಸಹೇತುಕಾ, ತೇ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಕುಸಲಾ ವಿಯ ಅಟ್ಠವಿಧಾ. ಸಬ್ಬೋಪೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕುಸಲೇಸು ವುತ್ತನಯೋ ಏವ. ಕೇವಲಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿರತಿಯೋ ನ ಸನ್ತಿ, ಕುಸಲಾ ಚ ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಾ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ವಾ ಜವನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪನ ಅಸೇಖಾನನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ. ಕಾಮಾವಚರಕಿರಿಯಾ.

ರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಾವಣ್ಣನಾ

ರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಾ ಚ ಕುಸಲಾ ವಿಯ ಪಞ್ಚವಿಧಾ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೋ ಏವ. ಕೇವಲಂ ಹಿ ಕುಸಲಾ ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ¶ , ಅಭಿಞ್ಞಾವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಂ ಸಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಹುತ್ವಾ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಹದಯವತ್ಥುಞ್ಞೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜವನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪನ ಅಸೇಖಾನನ್ತಿ ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಾ.

ಅರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಾವಣ್ಣನಾ

ಅರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಾ ಚ ಕುಸಲಾ ವಿಯ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ. ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೋ ಏವ. ಕೇವಲಂ ಹಿ ಕುಸಲಾ ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಸವತ್ಥುಕಾ, ಅವತ್ಥುಕಾ ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಯಥಾಯೋಗಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣಾ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಜವನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಯೇಮಾನಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪನ ಅಸೇಖಾನನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ. ಅರೂಪಾವಚರಕಿರಿಯಾ.

ಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ

ಏತ್ಥ ¶ ಠತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಧಮ್ಮೇ ಜಾತಿಸಙ್ಗಹಾದಿತೋ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಯಥಾವುತ್ತಾನಿ ಹಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಕುಸಲಾನಿ ಏಕವೀಸತಿ, ಅಕುಸಲಾನಿ ದ್ವಾದಸ, ವಿಪಾಕಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸ, ಕಿರಿಯಾನಿ ವೀಸತಿ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಏಕೂನನವುತಿವಿಧಾನಿ, ಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ಝಾನಙ್ಗಯೋಗಭೇದತೋ ಚತ್ತಾಲೀಸವಿಧತ್ತಾ ಏಕವೀಸಸತಂ ವಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸು ಕಾಮಾವಚರಾನಿ ಚತುಪಞ್ಞಾಸ, ರೂಪಾವಚರಾನಿ ಪನ್ನರಸ, ಅರೂಪಾವಚರಾನಿ ದ್ವಾದಸ, ಲೋಕುತ್ತರಾನಿ ಅಟ್ಠ, ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ವಾ. ಕಾಮಾವಚರೇಸು ಚ ಕುಸಲಾನಿ ಅಟ್ಠ, ವಿಪಾಕಾನಿ ತೇವೀಸತಿ, ಕಿರಿಯಾನಿ ಏಕಾದಸ, ಅಹೇತುಕಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ. ಸೇಸಾನಿ ಪನ ಚತುಭೂಮಕಾನಿಪಿ ಸಹೇತುಕಾನಿ. ತೇಸು ಚ ಜಾತಿತೋ ಚಿತ್ತಗಣನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾವ ¶ . ಚೇತಸಿಕಾ ಪನ ಸದ್ಧಾ ಸತಿ ಹಿರೀಓತ್ತಪ್ಪಂ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಾದಯೋ ದ್ವಾದಸ, ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ ಅಮೋಹೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾದ್ವಯಂ, ವಿರತಿತ್ತಯಞ್ಚ ಮೋಹೋ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಞ್ಚ ಲೋಭೋ ದಿಟ್ಠಿ ದೋಸೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಚ ಮಾನೋ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಥಿನಂ ಮಿದ್ಧಞ್ಚ ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ಏಕಗ್ಗತಾ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಮನಸಿಕಾರೋ ಚ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ವೀರಿಯಂ ಛನ್ದೋ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇಪಞ್ಞಾಸ ಹೋನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ, ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾದ್ವಯಂ, ಮಾನಾದೀನಿ ಛ, ಮನಸಿಕಾರೋ ಛನ್ದೋ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಚಾತಿ ದ್ವಾದಸ ಧಮ್ಮಾ ಯಥಾಠಾನೇ ಯೇವಾಪನಕಾ ಏವ, ವಿರತಿತ್ತಯಂ, ಉದ್ಧಚ್ಚಞ್ಚ ಕತ್ಥಚಿ ಯೇವಾಪನಕಾ. ತೇಸು ಚ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ ಮನಸಿಕಾರೋ ಛನ್ದೋ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ವಿರತಿಯೋತಿ ಇಮೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಅಟ್ಠ ಯಥಾಠಾನೇ ಅನಿಯತಾ ಏವ, ವಿರತಿಯೋ ಪನ ಕತ್ಥಚಿ ಅನಿಯತಾ, ಇಮೇ ಪನ ಏಕಾದಸ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಏಕಚತ್ತಾಲೀಸ ಧಮ್ಮಾ ನಿಯತಾ ಏವ. ತತ್ಥ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾಯೇವ, ಮೋಹಾದಯೋ ಚುದ್ದಸ ಅಕುಸಲಾ ಏವ, ಫಸ್ಸಾದಯೋ ತೇರಸ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ತಿಜಾತಿಕಾ. ಏಕನ್ತತೋ ಹಿ ಕುಸಲಾ ವಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ವಾ ಧಮ್ಮಾ ನತ್ಥಿ, ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಮಯೇ ಪನ ಕುಸಲಾ, ಅಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಮಯೇ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ಮೋಹಾದಯೋ ಪನ ಸರೂಪೇನೇವ ಅಕುಸಲಾ, ಇತರೇ ಚ ತಂಸಮ್ಪಯೋಗೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚೇತೇ ಅತ್ಥನಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಭೇದೇನ ಭೇದವನ್ತೋವ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ತೇಸು ಹಿ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಕುಸಲೇಸು ಚೇವ ಸಹೇತುಕಾಬ್ಯಾಕತೇಸು ಚಾತಿ ಏಕೂನಸಟ್ಠಿಚಿತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತತೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಏಕೂನಸಟ್ಠಿಪ್ಪಭೇದಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಮಞ್ಞೇಪಿ ಞಾತಬ್ಬಾ ¶ . ಅಮೋಹೋ ತೇಸು ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ದ್ವಾದಸ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸೇಸು, ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಪನ ಕಾಮಾವಚರೇಸು ಸಹೇತುಕಕಿರಿಯಕುಸಲೇಸು ಚೇವ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನವಜ್ಜಿತರೂಪಾವಚರೇಸು ಚಾತಿ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಚಿತ್ತೇಸು, ವಿರತಿಯೋ ಪನ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲೇಸು, ಲೋಕುತ್ತರೇಸು ಚಾತಿ ಸೋಳಸಸು. ಏವಮೇತೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಅಕುಸಲೇಸು ಪನ ಮೋಹಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ದ್ವಾದಸಸುಪಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಲೋಭೋ ಅಟ್ಠಸು ಲೋಭಮೂಲೇಸು, ದಿಟ್ಠಿ ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು, ಮಾನೋ ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇಸು, ದೋಸೋ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು, ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಪಞ್ಚಸು ಸಸಙ್ಖಾರಿಕೇಸು, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಏವಾತಿ. ಏವಮೇತೇ ಚುದ್ದಸಪಿ ಸಯಂ ಅಕುಸಲತ್ತಾ, ಅಕುಸಲೇಸ್ವೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಚ ಅಕುಸಲಾ ನಾಮ.

ಇತರೇಸು ಚ ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಸತ್ತ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬಚಿತ್ತೇಸು, ನ ಹಿ ತಂ ಚಿತ್ತಮತ್ಥಿ, ಯಂ ಇಮೇಸು ಏಕೇನಾಪಿ ವಿನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಸಬ್ಬತ್ಥಕಾ ಹಿ ಏತೇ. ವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ಪನ ಯಥಾಯೋಗಿಕಾ. ತೇಸು ಹಿ ವಿತಕ್ಕೋ ತಾವ ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವಜ್ಜಿತಕಾಮಾವಚರೇಸು ಚೇವ ಏಕಾದಸಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರೇಸು ಚಾತಿ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಚಿತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ವಿಚಾರೋ ಪನ ತೇಸು ಚೇವ ತಥಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಚಿತ್ತೇಸು ಚಾತಿ ಛಸಟ್ಠಿಚಿತ್ತೇಸು. ಪೀತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕವಜ್ಜಿತಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತೇಸು. ವೀರಿಯಂ ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಮನೋಧಾತುಸನ್ತೀರಣತ್ತಿಕವಜ್ಜಿತೇಸು. ಛನ್ದೋ ಅಹೇತುಕಮೋಮೂಹವಜ್ಜಿತೇಸು. ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯುತ್ತವಜ್ಜಿತೇಸು. ಏವಮೇತೇ ತೇರಸ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ತಿಜಾತಿಕಾ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಭೇದೇನ ಚೇಸಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಗಣನಾಭೇದೋಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾ ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಸಲಕ್ಖಣತೋ ಏಕವಿಧಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಯೋಗಾವತ್ಥಾದಿಭೇದೇನೇವ ಭಿನ್ನಂ, ತಥಾ ಚೇತಸಿಕಾಪಿ ಪಚ್ಚೇಕನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬಾ, ವಿಸೇಸಂ ಪನ ನೇಸಂ ವಕ್ಖಾಮ.

ವತ್ಥುಸಙ್ಗಹೇ ¶ ಪನ ನೇಸಂ ಚಿತ್ತೇಸು ತಾವ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಮನೋಧಾತುಹಸಿತಾನಿ, ದೋಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಪಟಿಘರೂಪಾವಚರಪಠಮಮಗ್ಗಾನಿ ಚಾತಿ ತೇಚತ್ತಾಲೀಸ ಚಿತ್ತಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಯಥಾಸಕಂ ವತ್ಥೂನಿ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಾನಿ ಪನ ಅನಿಸ್ಸಾಯೇವ, ಸೇಸಾನಿ ದ್ವೇಚತ್ತಾಲೀಸ ನಿಸ್ಸಾಯಪಿ, ಆರುಪ್ಪೇಸುಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಅನಿಸ್ಸಾಯಪಿ. ಅರೂಪೀನಂ ಹಿ ಛಪಿ ವತ್ಥೂನಿ ನ ಸನ್ತಿ, ರೂಪೀನಂ ಪನ ಘಾನಾದೀನಿ ತೀಣಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚ ತಂತಂವತ್ಥುರಹಿತಾನಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ನಿಯತವಿಞ್ಞಾಣಾನಿಪಿ, ಅಸಞ್ಞೀನಂ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ವತ್ಥುವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ನ ಸನ್ತಿ. ತೇಸಂ ಹಿ ಜೀವಿತನವಕಮೇವ ರೂಪಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿ, ಪವತ್ತಿಯಂ ಭವಙ್ಗಂ, ಮರಣಕಾಲೇ ಚುತಿ ಚ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಚಿತ್ತಾನಂ, ಏವಂ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ವತ್ಥುತೋ ಸಙ್ಗಹಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ತೇಸು ಹಿ ದೋಸೋ ಇಸ್ಸಾ ¶ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಞ್ಚ ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಾಮಲೋಕೇ ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಪನ ರೂಪಲೋಕೇಪಿ, ನ ಅರೂಪೇ. ತತ್ಥ ಹಿ ರೂಪಾವಚರಪುಬ್ಬಭಾಗಾನಿಪಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಸೇಸಾ ಪನ ಸಬ್ಬೇ ನಿಸ್ಸಾಯಪಿ ಅನಿಸ್ಸಾಯಪಿ ತೀಸುಪಿ ಭವೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಹಿ ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಸತ್ತ ಛಪಿ ವತ್ಥೂನಿ, ಇತರೇ ಪನ ಹದಯಮೇವಾತಿ, ಸೇಸಂ ಚಿತ್ತಸಮಂ.

ಕಿಚ್ಚದ್ವಾರಸಙ್ಗಹೇ ಪನ ನೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಯಥಾ ಚ ಚುದ್ದಸಹಿ ಕಿಚ್ಚೇಹಿ ಛದ್ವಾರಿಕದ್ವಾರವಿನಿಮುತ್ತಭಾವೇನ, ಏವಂ ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯದಾ ಹಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಬಲೇನ ತೀಸು ಭೂಮೀಸು ಸತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತದಾ ತೇಸಂ ಮರಣಕಾಲೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಛನ್ನಂ ದ್ವಾರಾನಮಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಕಮ್ಮಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಗತಿನಿಮಿತ್ತಾನಮಞ್ಞತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತವಿಪಾಕಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುದ್ವಯಞ್ಚೇವ ಅಟ್ಠ ಮಹಾವಿಪಾಕಾನಿ, ನವ ರೂಪಾರೂಪವಿಪಾಕಾನಿ ಚೇತಿ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಯಥಾಸಕಭೂಮೀಸು ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಾನೇವ ಭವಙ್ಗಚುತಿವಸೇನ ದ್ವಾರವಿನಿಮುತ್ತಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ಮರಣಕಾಲೇ ಹಿ ¶ ಸತ್ತಾನಂ ಅಸಞ್ಞಿಸತ್ತವಿರಹಿತಾನಂ ಭವನ್ತರೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಜನಕಂ ಅತೀತಂ ಕಮ್ಮಂ ವಾ ತಂಕಮ್ಮಕರಣಕಾಲೇ ವಿಸಯೋಪಕರಣಾದಿಭೂತಂ ರೂಪಾದಿಛಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಅತೀತಾದಿಭೇದಂ ಕಾಲವಿನಿಮುತ್ತಞ್ಚ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಉಪಪಜ್ಜಮಾನಭವಾನುರೂಪಂ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಮಾತುಕುಚ್ಛಿನಿರಯಗ್ಗಿಜಾಲಾದಿಗತಿನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಕಮ್ಮಬಲೇನ ಯಥಾರಹಂ ಛನ್ನಂ ದ್ವಾರಾನಮಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಸಾಯನ್ಹೇ ಪಬ್ಬತಚ್ಛಾಯಾ ಪಥವಿಯಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೇ ಅಲ್ಲೀಯಮಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ. ಏವಂ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಕಮ್ಮಬಲೇನ ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತಮಾನಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಆಯುಕ್ಖಯಕಮ್ಮಕ್ಖಯಉಭಯಕ್ಖಯಉಪಚ್ಛೇದಕಕಮ್ಮಾನಮಞ್ಞತರೇನ ಪಚ್ಚಾಸನ್ನಮರಣಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ವೀಥಿಚಿತ್ತಭವಙ್ಗಾನನ್ತರಂ ಚುತಿಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತದನನ್ತರಂ ಕಮ್ಮಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಾದೀಸು ಯಥಾಗಹಿತಂ ಆರಬ್ಭ ಯಥಾರಹಂ ತೀಸು ಭವೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಂ ಭವನ್ತರೇ ಪಠಮಚಿತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ.

ತತ್ಥ ಚ ದುಹೇತುಕಾಹೇತುಕಚುತಿಯಾನನ್ತರಂ ದಸ ಕಾಮಾವಚರಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಇತರಾ, ಕಾಮಾವಚರತಿಹೇತುಕಾಯ ಚುತಿಯಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ರೂಪಾವಚರಾಯ ಪನ ಚುತಿಯಾಪಿ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿರಹಿತಾ, ಅರೂಪಾವಚರಾಯ ಚುತಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಿಮವಜ್ಜಿತಾರುಪ್ಪಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ ಚೇವ ಕಾಮಾವಚರತಿಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ ಚ, ಅಸಞ್ಞೀನಂ ಪನ ರೂಪಚುತಿತೋ ಭವನ್ತರೇ ಗಹಿತಪುಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮಾದಿಮೇವಾರಬ್ಭ ಅಹೇತುಕರಹಿತಾ ಕಾಮಾವಚರಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಇತರಾ. ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ, ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮೀನಞ್ಚ ಚುತಿಯಾ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ಪಟಿಸನ್ಧಿ ನ ಹೋತಿ, ಸೇಖಾನಂ ದ್ವಿಹೇತುಕಾಹೇತುಕಾಸಞ್ಞಿಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ, ಅಸೇಖಾನಂ ಪನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ ನ ಹೋನ್ತಿ. ತೇ ಹಿ ಚುತಿತೋ ¶ ನಿರುಪಧಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನೇನ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಂ ಗಹಿತಪಟಿಸನ್ಧಿನಿರೋಧತೋ ಪರಂ ತದೇವ ಚಿತ್ತಂ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವಾರಮ್ಮಣೇ ಭವಙ್ಗಂ ಹುತ್ವಾ ಚುತಿಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅಸತಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇ ಸುಪಿನಮ್ಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ ನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನಕಾಲಾದೀಸು ¶ ಅಪರಿಮಾಣಸಙ್ಖಮ್ಪಿ ನದೀಸೋತಂ ವಿಯ ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತತಿ. ಏವಂ ಏಕೂನವೀಸತಿವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಏವಂ ಪನ ವತ್ತಮಾನೇ ಭವಙ್ಗಸನ್ತಾನೇ ಯದಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರಿಪಾಕಮಾಗಮ್ಮ ಸಭಾಗಪಚ್ಚಯನ್ತರಸಹಿತಂ ಅತಿಮಹನ್ತಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಘಟ್ಟೇತಿ, ತದಾ ಘಟ್ಟನಾನುಭಾವೇನ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ತತ್ಥ ಭವಙ್ಗಚಲನಂ ಹೋತಿ, ತದನನ್ತರಂ ಭವಙ್ಗಂ ವೋಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣೇ ಕಿರಿಯಮನೋಧಾತು ಆವಜ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ತದನನ್ತರಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣದ್ವಯೇ ಯಥಾರಹಮೇಕಂ ದಸ್ಸನಕಿಚ್ಚಂ, ತದನನ್ತರಂ ವಿಪಾಕಮನೋಧಾತುದ್ವಯಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಕಿಚ್ಚಂ, ತದನನ್ತರಂ ವಿಪಾಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುತ್ತಯಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಸನ್ತೀರಣಕಿಚ್ಚಂ, ತದನನ್ತರಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಕಿರಿಯಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಕಿಚ್ಚಂ, ತದನನ್ತರಂ ಏಕೂನತಿಂಸಕಾಮಾವಚರಜವನೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಯಥಾರಹಂ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ, ಛಕ್ಖತ್ತುಂ, ಮರಣಕಾಲಾದೀಸು ಪಞ್ಚಕ್ಖತ್ತುಮೇವ ವಾ ಜವನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ, ತದನನ್ತರಂ ಏಕಾದಸಸು ತದಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚೇಸು ಮಹಾವಿಪಾಕಸನ್ತೀರಣೇಸು ಯಥಾರಹಮೇಕಂ ಸಕಿಂ, ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ತದಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತದನನ್ತರಂ ಭವಙ್ಗಸನ್ತತಿ ಏವ ಪವತ್ತತಿ. ಏವಂ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಸತ್ತಕಿಚ್ಚಾನಿ ಛಚತ್ತಾಲೀಸ ಚಿತ್ತಾನಿ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ.

ಯದಾ ಪನ ವುತ್ತನಯೇನ ಸದ್ದಾರಮ್ಮಣಾದೀನಿ ಸೋತದ್ವಾರಾದೀಸು ಘಟ್ಟೇನ್ತಿ, ತದಾಪಿ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ವಿಯ ಪಚ್ಚೇಕಞ್ಚ ಛಚತ್ತಾಲೀಸೇವ ಭವನ್ತಿ. ಕೇವಲಂ ಹೇತ್ಥ ಆವಜ್ಜನಾನನ್ತರಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಾನೇ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದಿದ್ವಯಾನಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸವನಾದಿಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಾಧಯಮಾನಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ. ಏವಂ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಅತಿಮಹನ್ತೇ ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣೇ ಚತುಪಞ್ಞಾಸ ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನೇವ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ. ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಜವನಾನಿ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗಾಸಮ್ಭವಾ, ಮನೋದ್ವಾರೇಯೇವೇತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ.

ಮಹನ್ತೇ ¶ ಪನ ತದಾರಮ್ಮಣವಜ್ಜಿತಾನಿ. ವಿಸಯಸ್ಸ ಜವನಸಮಕಾಲಮೇವ ಅತೀತತ್ತಾ ಜವನಾವಸಾನೇ ಭವಙ್ಗಂ ಹೋತಿ. ಪರಿತ್ತೇ ಪನ ಜವನಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ. ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಂ ಹೇತ್ಥ ಜವನಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪವತ್ತಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಭವಙ್ಗಂ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಪನ ವಾರೋ ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ವಿಯ ಮೇ ¶ , ಸುತಂ ವಿಯ ಮೇ’’ತಿಆದಿಕಥನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ. ಅತಿಪರಿತ್ತೇ ಪನ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಪ್ಪಾದಾ ಅಸಣ್ಠಹನತೋ ಭವಙ್ಗಚಲನಮತ್ತಮೇವ, ನ ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿ. ಆವಜ್ಜನೇನ ಹಿ ಭವಙ್ಗೇ ಆವಟ್ಟಿತೇ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಅನ್ತರಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾನನ್ತರಂ ಚಿತ್ತಂ ಭವಙ್ಗಂ ಓತರಿಸ್ಸತೀತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ನಾಪಿ ಅಪ್ಪವತ್ತಮಾನೇ ವಿಸಯೇ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ. ಅಯಂ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ವಿಸಯಪ್ಪವತ್ತಿಭೇದೇನ ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿನಿಯಮೋ.

ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪನ ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಆಪಾಥಗತೇಸು ವುತ್ತನಯೇನ ಭವಙ್ಗಚಲನಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಾನನ್ತರಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಫಲನಾವಜ್ಜನಕಿರಿಯಚಿತ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಜವನಕಿಚ್ಚೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಮಾವಚರಾರಮ್ಮಣಮಾರಬ್ಭ ಪವತ್ತತಿ, ತತೋ ಪಭುತಿ ಕಾಮಾವಚರಾರಮ್ಮಣೇ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ. ಅಪ್ಪನಾಜವನೇ ಅಯಂ ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೋ – ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಾನಂ ಹಿ ಯಥಾಸಕವಿಸಯೇ ಉಪ್ಪಾದಿತಪುಬ್ಬಭಾಗಭಾವನಾನಂ ‘‘ಇದಾನಿ ಅಪ್ಪನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಭವಙ್ಗಚಲನಾವಜ್ಜನಾವಸಾನೇ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾಮಾವಚರಜವನೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಯಥಾರಹಂ ಪರಿಕಮ್ಮೋಪಚಾರಾನುಲೋಮಗೋತ್ರಭುನಾಮೇನ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ, ತಿಕ್ಖತ್ತುಮೇವ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧೇ ಚತುತ್ಥಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ವಾ ಮಹಗ್ಗತಜವನೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಠಮಕಪ್ಪನಾಭಿಞ್ಞಾಭೂತಂ ಏಕವಾರಮೇವ, ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಭೂತಂ ಅನನ್ತವಾರಮ್ಪಿ ಜವತಿ. ಲೋಕುತ್ತರಜವನೇಸು ಪನ ಕುಸಲಾನಿ ಏಕಸನ್ತಾನೇ ಏಕವಾರಮೇವ ಜವನ್ತಿ, ತದನನ್ತರಂ ಯಥಾಸಕಂ ಫಲಚಿತ್ತಞ್ಚ ದ್ವತ್ತಿವಾರಂ, ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವೀಥಿಯಂ ಫಲಮೇವ ಅನನ್ತವಾರಮ್ಪಿ ಜವತಿ, ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಪನ ಅನುಪುಬ್ಬನಿರೋಧವಸೇನ ¶ ಪಠಮಜ್ಝಾನತೋ ಯಾವಾಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಆವಜ್ಜನಪರಿಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನೇವ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಗೋತ್ರಭುತೋ ಅನನ್ತರಂ ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಜವನೇ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಜವಿತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧೇ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲಞ್ಚ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ವುಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ಚ ಆವಜ್ಜನಪರಿಕಮ್ಮಚಿತ್ತನಿಯಾಮೇನ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ, ಅರಹತ್ತಫಲಂ ವಾ ಯಥಾರಹಮೇಕವಾರಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ತತ್ಥ ಚ ಕುಸಲಗೋತ್ರಭುತೋ ಅನನ್ತರಂ ಕುಸಲಞ್ಚೇವ ಆದಿತೋ ಫಲತ್ತಯಞ್ಚ ಅಪ್ಪೇತಿ, ಕಿರಿಯಾಗೋತ್ರಭುತೋ ಕಿರಿಯಂ, ಅರಹತ್ತಫಲಞ್ಚ. ತತ್ಥಾಪಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತತೋ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಮೇವ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತತೋ ಚ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಮೇವ ಅಪ್ಪೇತಿ. ಅಸೇಖಾನಮೇವ ಚೇತ್ಥ ಅರಹತ್ತಫಲಕಿರಿಯಾಜವನಾನಿ, ಯಥಾಸಕಂ ಸೇಖಾನಮೇವ ಸೇಸಲೋಕುತ್ತರಾನಿ, ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಮೇವ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಿ, ತಿಹೇತುಕಾನಮೇವ ಅಪ್ಪನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ಜವನನಿಯಮೋ.

ಅಪ್ಪನಾಜವನತೋ ಪರಂ ಪನ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ನತ್ಥಿ. ಜವನಾರಮ್ಮಣೇಸು ಹಿ ಕಾಮಾವಚರಭೂತೇಸ್ವೇವ ಕಾಮಾವಚರಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾನಮೇವ ಅತಿಮಹನ್ತೇ, ವಿಭೂತೇ ಚ ವಿಸಯೇ ತದಾರಮ್ಮಣಮುಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಅತಿಇಟ್ಠೇ ಪನಾರಮ್ಮಣೇ ¶ ಸನ್ತೀರಣಕಿರಿಯಾಜವನತದಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾನಿ, ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತೇ, ಅನಿಟ್ಠೇ ಚ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ. ಯದಾ ಪನ ದೋಮನಸ್ಸಾನನ್ತರಂ ಸೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಪಟ್ಠಾನೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಸೋಮನಸ್ಸಪಟಿಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಅತಿಇಟ್ಠಾದೀಸು ಪಟಿಘೇ ಜವಿತೇ ತದಾರಮ್ಮಣಭವಙ್ಗಾನಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತದಾ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಚಿತಪುಬ್ಬಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಮಾರಬ್ಭ ಅನಾವಜ್ಜನಮ್ಪಿ ನಿರೋಧತೋ ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಂ ವಿಯ ಅನ್ತರಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಸನ್ತೀರಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಮನನ್ತರಿತ್ವಾ ಭವಙ್ಗಂ ಹೋತೀತಿ ಅಯಂ ತದಾರಮ್ಮಣನಿಯಮೋ.

ಏವಂ ಪನ ಭವಙ್ಗಾನನ್ತರಂ ಛದ್ವಾರೇ ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ. ಇತಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಇಮಿನಾವ ಕಮೇನ ಚಿತ್ತನಿಯಾಮತೋ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ. ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನನ್ತರಂ, ಪನ ಭವಙ್ಗಾನನ್ತರಂ ವಾ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಂ ¶ ತಂ ಏಕೂನವೀಸತಿವಿಧಂ ಭವಙ್ಗಮೇವ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವಾರಮ್ಮಣೇ ಚುತಿಕಿಚ್ಚಞ್ಚ ಸಾಧಯಮಾನಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿರುದ್ಧೇ ಸತ್ತೋ ಚುತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ. ತತೋಪಿ ಚುತಿತೋ ಪುನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗವೀಥಿಚುತಿಯೋತಿ ಏವಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಯನ್ತಯುತ್ತಗೋಣೋ ವಿಯ ಭವಾದೀಸು ಯಾವಾನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ನ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ತಾವಾವಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಪವತ್ತತಿ ಏವ. ಏವಂ ಪವತ್ತಮಾನೇ ಚ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೇ ‘‘ತ್ವಂ ಭವಙ್ಗಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತ್ವಂ ತದನನ್ತರಂ ಆವಜ್ಜನಂ…ಪೇ… ತ್ವಂ ತದನನ್ತರಂ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಭವಙ್ಗ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಿಯಾಮಕೋ ಕತ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಚಿತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವೇತಂ ಪವತ್ತತಿ.

ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹಿ ನಿಯಾಮೋ – ಬೀಜನಿಯಾಮೋ ಉತುನಿಯಾಮೋ ಕಮ್ಮನಿಯಾಮೋ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮೋ ಚಿತ್ತನಿಯಾಮೋತಿ, ತತ್ಥ ಅಙ್ಕುರಪಣ್ಣದಣ್ಡಪುಪ್ಫಫಲಾದಿಕ್ಕಮೇನ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಬೀಜಾನಂ ಅಞ್ಞೋಞ್ಞವಿಸದಿಸರುಕ್ಖತಿಣಗಚ್ಛಲತಾದಿಸನ್ತಾನೇ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಫಲದಾನಂ ಬೀಜನಿಯಾಮೋ ನಾಮ. ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಾನಂ ಗಹಣಂ ಉತುನಿಯಾಮೋ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ವಾ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ ತಂತಂಸದಿಸಾಸದಿಸರೂಪಾರೂಪವಿಪಾಕದಾನಂ, ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕವಿಪಾಕದಾನಞ್ಚ ಕಮ್ಮನಿಯಾಮೋ ನಾಮ. ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣೇ, ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನೇ, ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಾದೀಸು ಚ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮೋ ನಾಮ. ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಭವಙ್ಗಾವಜ್ಜನಾದಿಕಿಚ್ಚಕ್ಕಮೇನೇವ ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿ ಚಿತ್ತನಿಯಾಮೋ ನಾಮ. ಇಮಿನಾ ಪನ ಚಿತ್ತನಿಯಾಮೇನ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಕಿಚ್ಚವನ್ತೇಸು ಚೇತೇಸು ಚಿತ್ತೇಸು ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಮನೋಧಾತುಜವನಾನಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಏಕಕಿಚ್ಚಟ್ಠಾನಾನಿ, ಸೇಸಾನಿ ಪನ ದ್ವಿತಿಚತುಪಞ್ಚಕಿಚ್ಚಟ್ಠಾನಾನಿ, ತಾನಿ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾನಿ, ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿ ಚ. ಏವಂ ಏಕದ್ವಾರಿಕಾದೀನಿ ಚ. ಯಥಾ ಚ ಚಿತ್ತಾನಂ, ಏವಂ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ¶ ಕಿಚ್ಚದ್ವಾರವಸೇನ ಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಕಿಚ್ಚತೋ ಹಿ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಾ ತಾವ ಸತ್ತ ಚಿತ್ತಂ ವಿಯ ಚುದ್ದಸ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ. ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾಧಿಮೋಕ್ಖಾ ¶ ಪನ ತಯೋ ದಸ್ಸನಾದಿಪಞ್ಚಕಿಚ್ಚಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ನವ, ವೀರಿಯಂ ತತೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಸನ್ತೀರಣಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸತ್ತ, ಪೀತಿ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಾವಜ್ಜನಾನಿಪಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸನ್ತೀರಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಛ, ವಿರತಿಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾವಜ್ಜಿತಾ ಪನ ವೀಸತಿ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಚೇವ ಛನ್ದೋ ಚ ಸನ್ತೀರಣಮ್ಪಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ, ತತೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ತದಾರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ, ವಿರತಿಯೋ ಪನ ಕುಸಲಾ ಜವನಕಿಚ್ಚಮೇವ ಕರೋನ್ತಿ. ದ್ವಾರತೋ ಚ ವಿರತಿಯೋ ಮನೋದ್ವಾರಿಕಾ ಏವ, ತಥಾ ಕರುಣಾಮುದಿತಾ, ದ್ವಾರವಿನಿಮುತ್ತಾ ಚ ಪನ ಹೋನ್ತಿ. ಮನೋದ್ವಾರೇ ಏವ ಹಿ ದುಚ್ಚರಿತವಿರಮಣಂ ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ಹೋತಿ. ಅಕುಸಲಾ ಪನ ಛದ್ವಾರಿಕಾ, ತತ್ಥಾಪಿ ಮಾನಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾನಿ ಮನೋದ್ವಾರಿಕಾನೇವಾತಿ ಕೇಚಿ. ಅವಸೇಸಾ ಛದ್ವಾರಿಕಾ ಚೇವ ದ್ವಾರವಿನಿಮುತ್ತಾ ಚ. ಸೇಸಂ ಚಿತ್ತಸದಿಸಮೇವ. ಆರಮ್ಮಣಸಙ್ಗಹೋ ಪನ ನೇಸಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ. ಅಯಂ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ.

ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಬ್ಯಾಕತಪದಂ ಪನ ನೇವ ತಾವ ನಿಟ್ಠಿತಂ. ಅಬ್ಯಾಕತೇಸು ಹಿ ವಿಪಾಕಾಬ್ಯಾಕತಂ, ಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಞ್ಚ ವಿಭತ್ತಂ, ರೂಪಾಬ್ಯಾಕತಂ, ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಾಬ್ಯಾಕತಞ್ಚ ಅವಸಿಟ್ಠಂ. ತತ್ಥ ರೂಪಾಬ್ಯಾಕತಂ ತಾವ ಭೂಮಿತೋ ಕಾಮಾವಚರಮೇವ, ನ ಭಿನ್ನಂ, ತಥಾ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋಪಿ ಅಸಮ್ಭವೋ ಏವ. ಸಾರಮ್ಮಣಧಮ್ಮಾನಮೇವ, ಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಮ್ಪಯೋಗೋ, ನ ಇತರೇಸನ್ತಿ. ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸತೋ ಪನೇತಂ ಅಟ್ಠವೀಸತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಪಥವೀಧಾತು ಆಪೋಧಾತು ತೇಜೋಧಾತು ವಾಯೋಧಾತು ಚಕ್ಖು ಸೋತಂ ಘಾನಂ ಜಿವ್ಹಾ ಕಾಯೋ ರೂಪಂ ಸದ್ದೋ ಗನ್ಧೋ ರಸೋ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಹದಯವತ್ಥು ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಆಕಾಸೋ ರೂಪಸ್ಸ ಲಹುತಾ ಮುದುತಾ ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ರೂಪಸ್ಸ ಉಪಚಯೋ ಸನ್ತತಿ ಜರತಾ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋತಿ. ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಪನೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹದಯವತ್ಥು ನ ಆಗತಂ, ಉಪರಿ ಪನ ಪಟ್ಠಾನಪಾಳಿಯಂ ¶ ‘‘ಯಂ ರೂಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮನೋಧಾತು ಚ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಚ ವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಟ್ಠಾ. ೧.೧.೮) ಸರೂಪೇನೇವ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ತಂ ಇಧ ಗಹಿತಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ಮಿದ್ಧರೂಪಂ ಬಲರೂಪಂ ಸಮ್ಭವರೂಪಂ ಜಾತಿರೂಪಂ ರೋಗರೂಪನ್ತಿ ಇಮಾನಿಪಿ ಪಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತೇತ್ತಿಂಸ ರೂಪಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇ ತೇಸಂ ಅಭಾವಂ, ಅನ್ತೋಗಧಭಾವಞ್ಚ ವತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾ. ಇಮೇಸು ಹಿ ಮಿದ್ಧಂ ರೂಪಮೇವ ನ ಹೋತಿ ಅರೂಪಧಮ್ಮತ್ತಾ ನೀವರಣಾನಂ. ಮಿದ್ಧೇನೇವ ಹಿ ಪಚಲಾಯಿಕಾಕಾರೇನ ರೂಪಪ್ಪವತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಬಲರೂಪಂ ಪನ ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ಅನ್ತೋಗಧಂ ತಂಸಭಾವತ್ತಾ, ಸಮ್ಭವರೂಪಂ ಆಪೋಧಾತುಯಾ, ಜಾತಿರೂಪಂ ¶ ಉಪಚಯಸನ್ತತೀಸು, ರೋಗರೂಪಞ್ಚ ಜರತಾಅನಿಚ್ಚತಾಸು ಪವಿಸತಿ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಸಮುಟ್ಠಿತರೂಪವಿಕಾರಭೇದೇಸು ರೋಗಬ್ಯಪದೇಸತೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಂ ಅಟ್ಠವೀಸತಿವಿಧಮೇವ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ಪನೇತ್ಥ ಕಕ್ಖಳತ್ತಲಕ್ಖಣಾ ಪಥವೀಧಾತು, ಪತಿಟ್ಠಾನರಸಾ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ. ಪಗ್ಘರಣಲಕ್ಖಣಾ ಆಪೋಧಾತು, ಬ್ರೂಹನರಸಾ, ಸಙ್ಗಹಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ. ಉಣ್ಹತ್ತಲಕ್ಖಣಾ ತೇಜೋಧಾತು, ಪರಿಪಾಚನರಸಾ, ಮದ್ದವಾನುಪ್ಪದಾನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ. ವಿತ್ಥಮ್ಭನಲಕ್ಖಣಾ ವಾಯೋಧಾತು, ಸಮುದೀರಣರಸಾ, ಅಭಿನೀಹಾರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ. ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಚೇತಾ ಸೇಸಭೂತತ್ತಯಪದಟ್ಠಾನಾ. ರೂಪಾಭಿಘಾತಾರಹಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ, ದಟ್ಠುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ ವಾ ಚಕ್ಖು, ರೂಪೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸಂ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ದಟ್ಠುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನಂ. ಇದಂ ಪನ ಯದೇತಂ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ನಹಾರುಸುತ್ತಕೇನ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗೇನ ಆಬದ್ಧಮಂಸಯುತ್ತಂ, ಯತ್ಥ ಸೇತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ ಕಣ್ಹಮ್ಪಿ ಲೋಹಿತಮ್ಪಿ ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ, ಯಞ್ಚ ಸೇಮ್ಹುಸ್ಸದತ್ತಾ ಸೇತಂ, ಪಿತ್ತುಸ್ಸದತ್ತಾ ಕಣ್ಹಂ, ರುಹಿರುಸ್ಸದತ್ತಾ ಲೋಹಿತಕಂ, ಪಥವುಸ್ಸದತ್ತಾ ಪತ್ಥಿಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ಆಪುಸ್ಸದತ್ತಾ ಪಗ್ಘರತಿ, ತೇಜುಸ್ಸದತ್ತಾ ¶ ಪರಿದಯ್ಹತಿ, ವಾಯುಸ್ಸದತ್ತಾ ಪರಿಬ್ಭಮತಿ, ಯಞ್ಚ ಲೋಕೇ ನೀಲಪಖುಮಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಮಣ್ಡಲವಿಚಿತ್ತಂ ನೀಲುಪ್ಪಲದಲಸನ್ನಿಭಂ ದೀಘಂ ಪುಥುಲಂ ಚಕ್ಖೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಸಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖುನೋ ಸೇತಮಣ್ಡಲಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಕಣ್ಹಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಅಭಿಮುಖೇ ಠಿತಾನಂ ಸರೀರಸಣ್ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿದೇಸೇ ಸತ್ತಸು ಪಿಚುಪಟಲೇಸು ಆಸಿತ್ತತೇಲಂ ಪಿಚುಪಟಲಾನಿ ವಿಯ ಸತ್ತ ಅಕ್ಖಿಪಟಲಾನಿ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಧಾರಣನಹಾಪನಮಣ್ಡನಬೀಜನಕಿಚ್ಚಾಹಿ ಚತೂಹಿ ಧಾತೀಹಿ ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರೋ ವಿಯ ಸನ್ಧಾರಣಾಬನ್ಧನಪರಿಪಾಚನಸಮುದೀರಣಕಿಚ್ಚಾಹಿ ಚತೂಹಿ ಧಾತೂಹಿ ಕತೂಪಕಾರಂ ಆಯುನಾ ಅನುಪಾಲಿಯಮಾನಂ ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಾದೀಹಿ ಪರಿವುತಂ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರೇಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿಯಮಾನಂ ಪಮಾಣತೋ ಊಕಾಸಿರಮತ್ತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ. ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ –

‘‘ಯೇನ ಚಕ್ಖುಪಸಾದೇನ, ರೂಪಾನಿ ಮನುಪಸ್ಸತಿ;

ಪರಿತ್ತಂ ಸುಖುಮಂ ಏತಂ, ಊಕಾಸಿರಸಮೂಪಮ’’ನ್ತಿ.

ಸದ್ದಾಭಿಘಾತಾರಹಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ, ಸೋತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ ವಾ ಸೋತಂ, ಸದ್ದೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸಂ, ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಸೋತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನಂ ¶ . ಇದಂ ಪನ ಸಸಮ್ಭಾರಸೋತಬಿಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ತನುತಮ್ಬಲೋಮಾಚಿತೇ ಅಙ್ಗುಲಿವೇಧಕಸಣ್ಠಾನೇ ಪದೇಸೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಹಿ ಧಾತುಆದೀಹಿ ಕತೂಪಕಾರಾನುಪಾಲನಪರಿವಾರೋಪತ್ಥಮ್ಭಂ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ.

ಗನ್ಧಾಭಿಘಾತಾರಹಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ, ಘಾಯಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ ವಾ ಘಾನಂ, ಗನ್ಧೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸಂ, ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಘಾಯಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನಂ ¶ . ಇದಞ್ಚ ಸಸಮ್ಭಾರಘಾನಬಿಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅಜಪದಸಣ್ಠಾನೇ ಪದೇಸೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋಪಕಾರಾನುಪಾಲನಪರಿವಾರೋಪತ್ಥಮ್ಭಂ ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ.

ರಸಾಭಿಘಾತಾರಹಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಾ, ಸಾಯಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಾ ವಾ ಜಿವ್ಹಾ, ರಸೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸಾ, ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಸಾಯಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನಾ. ಏಸಾ ಚ ಸಸಮ್ಭಾರಜಿವ್ಹಾಮಜ್ಝಸ್ಸ ಉಪರಿ ಉಪ್ಪಲದಲಗ್ಗಸಣ್ಠಾನೇ ಪದೇಸೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋಪಕಾರಾನುಪಾಲನಪರಿವಾರೋಪತ್ಥಮ್ಭಾ ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ತಿಟ್ಠತಿ.

ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಭಿಘಾತಾರಹಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣೋ, ಫುಸಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಭೂತಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣೋ ವಾ ಕಾಯೋ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇಸು ಆವಿಞ್ಛನರಸೋ, ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಫುಸಿತುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಜಭೂತಪದಟ್ಠಾನೋ. ಅಯಂ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಯಾವತಾ ಉಪಾದಿನ್ನಾ ಪಥವೀಆಪೋಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಪ್ಪಾಸಪಟಲೇ ಸ್ನೇಹೋ ವಿಯ ಅನುಗತೋ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋಪಕಾರಾನುಪಾಲನಪರಿವಾರೋಪತ್ಥಮ್ಭೋ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನೋ ತಿಟ್ಠತಿ. ಕೇಚಿ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೬೦೦) ಪನ ‘‘ತೇಜಾಧಿಕಾನಂ ಭೂತಾನಂ ಪಸಾದೋ ಚಕ್ಖು, ವಿವರವಾಯುಆಪಪಥವಿಅಧಿಕಾನಂ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಅಪರೇ (ಧ. ಸ. ಅ. ೬೦೦) ‘‘ತೇಜೋಸಭಾವಂ ಚಕ್ಖು, ಆಕಾಸಪಥವಿಆಪವಾಯುಸಭಾವಾ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ‘‘ತೇಜಾದಿಸಹಕಾರಿತ್ತಾ, ತೇಜಾದಿಗುಣರೂಪಾದಿವಿಸಯತ್ತಾ ಚಾ’’ತಿ ಕಾರಣಞ್ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ವದನ್ತಿ. ತೇ ಚ ವತ್ತಬ್ಬಾ – ಕೋ ಪನೇವಮಾಹ ‘‘ಸಹಕಾರಿಸಭಾವೇಹೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ, ‘‘ರೂಪಾದಯೋ ವಾ ತೇಜಾದೀನಂ ¶ ಗುಣಾ’’ತಿ. ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗೇಸು ಹಿ ಭೂತೇಸು ‘‘ಅಯಂ ಇಮಸ್ಸ ಗುಣೋ, ಅಯಂ ಇಮಸ್ಸ ಗುಣೋ’’ತಿ ನ ಲಬ್ಭಾ ವತ್ತುನ್ತಿ. ಅಥಾಪಿ ವದೇಯ್ಯುಂ ‘‘ತೇಜಾದಿಅಧಿಕೇಸು ಸಮ್ಭಾರೇಸು ರೂಪಾದೀನಂ ಅಧಿಕಭಾವದಸ್ಸನತೋ ¶ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಮೇತಂ ‘ರೂಪಾದಯೋ ತೇಜಾದೀನಂ ಗುಣಾ’’’ತಿ, ತೇ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ, ಯದಿ ಆಪಾಧಿಕಸ್ಸ ಆಸವಸ್ಸ ಗನ್ಧತೋ ಪಥವಿಅಧಿಕೇ ಕಪ್ಪಾಸೇ ಗನ್ಧೋ ಅಧಿಕತರೋ ಸಿಯಾ, ತೇಜಾಧಿಕಸ್ಸ ಚ ಉಣ್ಹೋದಕಸ್ಸ ವಣ್ಣತೋಪಿ ಸೀತೂದಕಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ಪರಿಹಾಯೇಥ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಹಾಯೇಥ ತಮೇತೇಸಂ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಾನಂ ವಿಸೇಸಕಪ್ಪನಂ. ಯಥಾ ಅವಿಸೇಸೇಪಿ ಏಕಕಲಾಪೇ ಭೂತಾನಂ ರೂಪರಸಾದಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಚಕ್ಖುಪಸಾದಾದಯೋಪೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇತಂ. ಕಿಂ ಪನೇಸಂ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ? ನೋ ನತ್ಥಿ. ಕಿಂ ಪನ ತನ್ತಿ? ಕಮ್ಮಮೇವ ನೇಸಂ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಕಾರಣಂ ಜನಕತಣ್ಹಾಜನಿತಾನಂ ಭೂತಾನಂ ವಿಸೇಸತೋ. ಭೂತವಿಸೇಸೇ ಹಿ ಸತಿ ಪಸಾದೋವ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಸಮಾನಾನಂ ಹಿ ಭೂತಾನಂ ಪಸಾದೋ, ನ ವಿಸಮಾನಾನನ್ತಿ ಪೋರಾಣಾ. ಏವಂ ಕಮ್ಮವಿಸೇಸತೋ ವಿಸೇಸವನ್ತೇಸು ಚೇತೇಸು ಚಕ್ಖುಸೋತಾನಿ ಅಸಮ್ಪತ್ತವಿಸಯಗ್ಗಾಹಕಾನಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಂ ಅನಲ್ಲೀನನಿಸ್ಸಯೇವ ವಿಸಯೇ ವಿಞ್ಞಾಣಹೇತುತ್ತಾ. ಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಾ ಪನ ಸಮ್ಪತ್ತವಿಸಯಗ್ಗಾಹಕಾ ನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಚೇವ ಸಯಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಂ ಅಲ್ಲೀನೇ ಏವ ವಿಸಯೇ ವಿಞ್ಞಾಣಹೇತುತ್ತಾ.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಚಕ್ಖುಸೋತಾನಿಪಿ ಸಮ್ಪತ್ತವಿಸಯಗ್ಗಾಹಕಾನೇವ, ದೂರೇ ಠಿತೇಸುಪಿ ಚನ್ದರೂಪಾದೀಸು ಸೀಘಯಾಯಿನಯನರಂಸಿಸಞ್ಞೋಗೇನ, ಸದ್ದಾನಞ್ಚ ಪರಮ್ಪರಾಯಾಗನ್ತ್ವಾ ಸೋತಬಿಲೇ ಘಟ್ಟನೇನ ವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿತೋ. ತೇನೇವ ಹಿ ಕುಟ್ಟಾದಿಅನ್ತರಿತೇಸು, ವಿಚ್ಛಿದ್ದಪಬ್ಬತಲೇಣಾದಿಗತೇಸು ಚ ರೂಪಸದ್ದೇಸು ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ¶ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ತೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ಚಕ್ಖುನೋ ದೂರಾಸನ್ನೇಸು ಚನ್ದರುಕ್ಖಾದೀಸು ಅನುಪಲಕ್ಖಿತಕಾಲಭೇದೇನ ರಂಸಿಸಮಾಯೋಜನಸಾಮತ್ಥಿಯಂ, ಸದ್ದಾನಮ್ಪಿ ದೂರಾಸನ್ನಾನಂ ಅವಿದಿತತಾಭೇದಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸೋತಬಿಲಘಟ್ಟನಸಾಮತ್ಥಿಯಂ ವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುಭೂತಂ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಂ. ತತೋ ಪರಂ ತತ್ಥೇವ ಠಿತಾನಞ್ಞೇವ ವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪಾದನಸಾಮತ್ಥಿಯೋಪಗಮನಂ. ಕುಟ್ಟಲೇಣಾದಿಅನ್ತರಿತಾನಞ್ಚ ರೂಪಸದ್ದಾನಂ ಸಹಕಾರಿಪಚ್ಚಯವಿರಹತೋ ಅನಾಪಾಥಗಮನಂ. ಇತರಥಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ತಾದಿಸೇಸು ಇನ್ದ್ರಿಯಸಞ್ಞೋಗಂ ನ ಧಾವಿತಬ್ಬಂ. ಗಮನನಿವಾರಣಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿನಿವಾರಣಮೇವ, ತಥೇವ ಸಹಕಾರಿಪಚ್ಚಯವಿರಹತೋ ಯಾದಿಸೇವ ತೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಞ್ಞೋಗೋ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸೇ ವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಚಕ್ಖು ತಾವ ದೂರೇ ಠಿತಾನಂ ಚನ್ದಾದೀನಮ್ಪಿ ಗಹಣತೋ ಅಸಮ್ಪತ್ತಗ್ಗಾಹಕಂ ಹೋತು, ಸೋತಂ ಪನ ದೂರೇ ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದನ್ತಾನಂ, ವತ್ಥಂ ಧೋವನ್ತಾನಞ್ಚ ದೂರತೋವ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಕಾಯವಿಕಾರಾದಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸದ್ದಂ ಗಹೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ಕಥಂ ಸಣಿಕಂ ವವತ್ಥಾಪಯಮಾನಂ ತಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತಗ್ಗಾಹಕಂ ಹೋತೀತಿ? ತತ್ಥಾಪಿ ಚ ಕುಠಾರಿವತ್ಥಾದೀನಂ ಪಠಮನಿಪಾತಸದ್ದಾನಂ ಮನ್ದತಾಯ ಯಥಾ ಹತ್ಥಛಿಜ್ಜಮಾನಸಾಖಾಪಲಾಸಚಲನಾದಿಸಮುಟ್ಠಿತಮನ್ದಸದ್ದಾನಂ ಪರಮ್ಪರಾಯಾಗಮನಂ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಅನಾಪಾಥಗಮನಮ್ಪಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪನ ಘಟ್ಟನಾನಿಘಂಸಸ್ಸ ಬಲವತಾಯ ¶ ಉಪ್ಪನ್ನಮಹಾಸದ್ದಾನಂ ಆಗಮನಂ ವಿಯ ತತ್ಥೇವ ಠಿತಾನಞ್ಞೇವ ಆಪಾಥಗಮನಂ ಹೋತಿ, ಇತರಥಾ ದೂರಾಸನ್ನಾದಿವವತ್ಥಾನಾನಿ ನ ಸಿಯುಂ ಗನ್ಧಾದೀನಂ ವಿಯ, ತಸ್ಮಾ ಅಸಮ್ಪತ್ತಗೋಚರಾನೇವೇತಾನಿ, ಘಾನಾದೀನಿ ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಗೋಚರಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ಅಹಿಸುಂಸುಮಾರಪಕ್ಖಿಕುಕ್ಕುರಸಿಙ್ಗಾಲಸದಿಸಾನಿ ಚೇತಾನಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಅಹಿ ನಾಮ ಬಹಿಸಿತ್ತಸಮ್ಮಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ನಾಭಿರಮತಿ, ತಂ ವಿಹಾಯ ತಿಣಪಣ್ಣಗಹನವಮ್ಮಿಕಾದಿವಿಸಮಜ್ಝಾಸಯೋವ ಹೋತಿ, ಏವಂ ¶ ಚಕ್ಖುಪಿ ಸಮ್ಮಟ್ಠಭಿತ್ತಿಆದಿಂ ವಿಹಾಯ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಪುಪ್ಫಲತಾಚಿತ್ತಾದಿವಿಸಮಜ್ಝಾಸಯಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಚ ಸುಂಸುಮಾರೋಪಿ ಬಹಿ ಚರಣಂ ವಿಹಾಯ ಉದಕೇ ಬಿಲಜ್ಝಾಸಯೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸೋತಮ್ಪಿ ವಾತಪಾನಚ್ಛಿದ್ದಾದಿಬಿಲಜ್ಝಾಸಯಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಗಿಜ್ಝಾದಿಪಕ್ಖೀಪಿ ಭೂಮಿರುಕ್ಖಾದಿಂ ವಿಹಾಯ ಆಕಾಸೇ ಪಕ್ಖನ್ದನಜ್ಝಾಸಯೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಘಾನಮ್ಪಿ ಉದ್ಧಗ್ಗಂ ಹುತ್ವಾ ಗನ್ಧಪವೇಸಕವಾತಾಕಡ್ಢನತ್ಥಂ ಆಕಾಸಜ್ಝಾಸಯಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಕುಕ್ಕುರೋ ಬಹಿಗಾಮಚಾರಂ ವಿಹಾಯ ಆಮಿಸಗವೇಸೀ ಗಾಮಜ್ಝಾಸಯೋ ಮಹಾನಸಾದಿನಿನ್ನಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಜಿವ್ಹಾಪಿ ಆಪಜ್ಝಾಸಯಾ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಚ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಬಹಿಸುಸಾನಚಾರಂ ವಿಹಾಯ ಮಂಸಗವೇಸೀ ಸುಸಾನಜ್ಝಾಸಯೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಕಾಯೋಪಿ ಅನುಪಾದಿನ್ನಂ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಸಯನಾದಿಂ ಲಭಿತ್ವಾಪಿ ಉಪಾದಿನ್ನಜ್ಝಾಸಯೋ ಹೋತಿ. ಅಞ್ಞಂ ಹಿ ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಸತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಜಣ್ಣುಕಾನಿ ಉರನ್ತರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಹತ್ಥತಲೇ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾಪಿ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಆಲೋಕವಿವರವಾಯುಜಲಪಥವಿಪಚ್ಚಯಾನಿ ಚೇತಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪಾದಕಾನಿ. ಏವಮೇತೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಸಾದಾನಂ ಲಕ್ಖಣರಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಪದೇಸನಿಸ್ಸಯಗೋಚರಜ್ಝಾಸಯಪ್ಪಚ್ಚಯಭೇದೇನ ವವತ್ಥಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಚಕ್ಖುಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣಂ ರೂಪಂ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವರಸಂ, ತಸ್ಸೇವ ಗೋಚರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಚತುಮಹಾಭೂತಪದಟ್ಠಾನಂ, ಯಥಾ ಚೇತಸ್ಸ, ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ವಿಸೇಸಂ ಪನ ವಕ್ಖಾಮ. ತಯಿದಂ ರೂಪಂ ನೀಲಪೀತಲೋಹಿತೋದಾತಕಾಳಮಞ್ಜಿಟ್ಠಸಾಮಛಾಯಾತಪಆಲೋಕನ್ಧಕಾರಾದಿವಸೇನ ಅನೇಕವಿಧಂ. ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅನ್ಧಕಾರೋ ನಾಮ ಆಲೋಕಾಭಾವಮತ್ತೋ ಏವ, ತತೋ ಏವ ತತ್ಥ ಗತರೂಪಾನಿ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ. ಯಥಾ ಹಿ ನೀಲಮೇಘಮಣಿಆದೀನಂ ಛಾಯಾ ಆಲೋಕವಿಸದಿಸಾ ವಣ್ಣಾಯತನಭೂತಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಭಿತ್ತಿಚ್ಛದನಭೂಮಿಪಬ್ಬತಾದಿಚ್ಛಾಯಾ ಚ ಘನೀಭೂತಾ ಘಟರೂಪಾದಿಚ್ಛಾದನತೋ ಆಲೋಕವಿಸದಿಸೋ ಅನ್ಧಕಾರೋತಿ ¶ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಸೋತಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣೋ ಸದ್ದೋ, ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವರಸೋ, ತಸ್ಸೇವ ಗೋಚರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ. ಸೋ ಗೀತಭೇರಿಸದ್ದಾದಿವಸೇನ ಅನೇಕವಿಧೋ. ಘಾನಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣೋ ಗನ್ಧೋ, ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವರಸೋ, ತಸ್ಸೇವ ಗೋಚರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ. ಸೋ ಮೂಲಗನ್ಧಸಾರಗನ್ಧಾದಿವಸೇನ ಅನೇಕವಿಧೋ ¶ . ಜಿವ್ಹಾಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣೋ ರಸೋ, ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವರಸೋ, ತಸ್ಸೇವ ಗೋಚರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ. ಸೋ ಮೂಲರಸತಚರಸಾದೀನಂ ವಸೇನ ಅನೇಕವಿಧೋ.

ಇತ್ಥಿಭಾವಲಕ್ಖಣಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇತ್ಥೀತಿ ಪಕಾಸನರಸಂ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಕುತ್ತಾಕಪ್ಪಾನಂ ಕಾರಣಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ. ಪುರಿಸಭಾವಲಕ್ಖಣಂ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಪುರಿಸೋತಿ ಪಕಾಸನರಸಂ, ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಕುತ್ತಾಕಪ್ಪಾನಂ ಕಾರಣಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ. ಉಭಿನ್ನಮ್ಪೇಸಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಾದೀನಂ ಕಾರಣಭಾವೋ ನ ಸರಸತೋ ಅತ್ಥಿ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚಯೇನ ನೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಭಾವಸ್ಸ ಪಟ್ಠಾನೇ ಅನಾಗತತ್ತಾ, ಅತ್ತನೋ ಪನ ಜನಕಪಚ್ಚಯಭೂತಆಗಮನತೋವ. ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಪಟಿನಿಯತಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಕುತ್ತಾಕಪ್ಪಭಾವಾನುಗುಣರೂಪಾನಮ್ಪಿ ನಿಯಮೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ, ಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಾದಿವೋಹಾರಾನಞ್ಚ ತಪ್ಪಧಾನತೋ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವೋ ಚ ಪರಿಯಾಯತೋ ವುತ್ತೋ. ತೇನೇವ ಹಿ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಾಭಾವೇಪಿ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಾದಿಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಾಭಾವೇಪಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಾದಿಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಪುರಿಮಕಮ್ಮತೋ ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯದಿ ಹಿ ನೇಸಂ ತಂತಂಇನ್ದ್ರಿಯೇನೇವ ಪಟಿನಿಯತಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜತಿ. ನ ಹಿ ತೇಸಂ ಭಾವದ್ವಯಂ ಅತ್ಥಿ. ಯದಿ ಸಿಯಾ, ಸಬ್ಬದಾಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನದ್ವಯಸ್ಸ ಭಾವಪ್ಪಸಙ್ಗೋ ಸಿಯಾ. ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಹಿ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ವಿಜ್ಜತಿ, ನ ಇತರಂ. ತಸ್ಸ ಪನ ಯದಾ ಇತ್ಥಿಯಂ ರಾಗಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ಪುರಿಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಾತುಭವತಿ, ಇತ್ಥಿಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹೋತಿ. ತಥಾ ಇತರಸ್ಸ ಇತರಂ. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸಂ ಏಕಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ನಿಯತಂ ¶ , ತಸ್ಮಾ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಸಯಮ್ಪಿ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ. ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಪರಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ, ಸಯಂ ಪನ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ. ಯಥಾ ತೇಸಂ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ಕಮ್ಮಸಹಾಯಂ ರಾಗಚಿತ್ತಮೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣಂ, ನ ಭಾವೋ, ಏವಂ ಪಕತಿತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಮ್ಪಿ ಭಾವದ್ವಯಜನಕಕಮ್ಮಾದಿಪಚ್ಚಯೋ ಏವ ತಂತಂಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಾದಿಕಾರಣನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಉಭಯಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕಾನಂ ಪವತ್ತೇ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ತತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಮೇವ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪನ ಪವತ್ತೇ ಏವ ಪರಿವತ್ತತಿ. ಇಮೇಸು ಚ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಉತ್ತಮಂ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಹೀನಂ, ತಸ್ಮಾ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಬಲವಅಕುಸಲೇನ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ದುಬ್ಬಲಕುಸಲೇನ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ. ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪನ ಅನ್ತರಧಾಯನ್ತಂ ದುಬ್ಬಲಾಕುಸಲೇನ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ, ಇತರಂ ಬಲವಕುಸಲೇನ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ. ಏವಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಸುಗತಿಯಂ ಅಕುಸಲೇನೇವ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ, ಕುಸಲೇನೇವ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ. ಕಾಯಪ್ಪಸಾದೋ ವಿಯ ಚ ಸಕಲಸರೀರಬ್ಯಾಪಕಮೇವ, ನ ಚ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದಾದೀನಂ ಠಿತೋಕಾಸೇ ತಿಟ್ಠತಿ.

ಯದಿ ಏವಂ ನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಾಯಭಾವಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ? ನೇವಂ ಪರಮತ್ಥತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ, ವಿನಿಬ್ಭುಜಿತ್ವಾ ಪನೇಸಂ ¶ ಓಕಾಸಭೇದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ರೂಪರಸಾದೀನಂ ವಿಯ. ನ ಹಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ರೂಪೇ ರಸೋ ಅತ್ಥಿ. ಯದಿ ಸಿಯಾ, ರೂಪಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಹಣಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ. ಏವಂ ಕಾಯಭಾವಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ನ ಸಬ್ಬತ್ಥ, ನ ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ನತ್ಥಿ ವಿವೇಚೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಾದಿವವತ್ಥಾನತೋಪಿ ಚೇಸಂ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸತಾ ದೇಸತೋ ನ ವಿವೇಕಾಭಾವೇಪಿ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಇಮಾನೇವ, ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ರೂಪಾನಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇನ ಕಪ್ಪಾಸೇನ ವಟ್ಟಿಂ ಕತ್ವಾ ದೀಪೇ ಜಲಿತೇ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಜಾಲಾ ಏಕಾಬದ್ಧಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪನ ಅಂಸುನೋ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಜಾಲಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಾವ. ಏವಂ ಕಾಯಭಾವಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಮೋಸಟಾನಿಪಿ ಭಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಸು ಹೇಟ್ಠುಪರಿಯಾದಿವಸೇನ ನತ್ಥಿ, ತಾನಿಪಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ.

ಸಹಜರೂಪಾನಂ ¶ ಅನುಪಾಲನಲಕ್ಖಣಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ತೇಸಂ ಪವತ್ತನರಸಂ, ತೇಸಂಯೇವ ಠಪನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಯಾಪಯಿತಬ್ಬಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಾನಂ. ಅತ್ಥಿಕ್ಖಣೇ ಏವ ಚೇತಂ ಸಹಜರೂಪಾನಿ ಅನುಪಾಲೇತಿ ಉದಕಂ ವಿಯ ಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ, ನ ಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸಯಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ, ಯಥಾಸಕಂ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಪಾಲೇತಿ ಧಾತೀ ವಿಯ ಕುಮಾರಂ, ಸಯಂಪವತ್ತಿತಧಮ್ಮಸಮ್ಬನ್ಧೇನೇವ ಚ ಪವತ್ತತಿ ನಿಯಾಮಕೋ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಮನೋಧಾತುಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂನಂ ನಿಸ್ಸಯಲಕ್ಖಣಂ ಹದಯವತ್ಥು, ತಾಸಞ್ಞೇವ ಧಾತೂನಂ ಧಾರಣರಸಂ, ಉಬ್ಬಹನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ. ಇದಂ ಪನ ಹದಯವತ್ಥು ಯದೇತಂ ಅನ್ತೋಸರೀರೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥನಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಬಾಹಿರಪತ್ತಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಧೋಮುಖಟ್ಠಪಿತರತ್ತಪದುಮಮಕುಲಸಣ್ಠಾನಂ ಬಹಿ ಮಟ್ಠಂ, ಅನ್ತೋ ಕೋಸಾತಕೀಫಲಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರಸದಿಸಂ, ಪಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ಥೋಕಂ ವಿಕಸಿತಂ, ಮನ್ದಪಞ್ಞಾನಂ ಮಕುಳಿತಂ, ಹದಯಮಂಸಯಮಕಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಕ್ಕಯಕನಕಿಲೋಮಕಪಿಹಕಾದಯೋ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ. ತಸ್ಸ ಸಸಮ್ಭಾರಹದಯಮಂಸಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪುನ್ನಾಗಟ್ಠಿಪತಿಟ್ಠಾನಮತ್ತೇ ಆವಾಟಕೇ ಸಣ್ಠಿತಂ ಅದ್ಧಪಸತಮತ್ತಲೋಹಿತಂ ಸಣ್ಠಾತಿ. ತಞ್ಚ ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ರತ್ತಂ, ದೋಸಚರಿತಸ್ಸ ಕಾಳಕಂ, ಮೋಹಚರಿತಸ್ಸ ಮಂಸಧೋವನಉದಕಸದಿಸಂ, ವಿತಕ್ಕಚರಿತಸ್ಸ ಕುಲತ್ಥಯೂಸವಣ್ಣಂ, ಸದ್ಧಾಚರಿತಸ್ಸ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ, ಬುದ್ಧಿಚರಿತಸ್ಸ ಅಚ್ಛಂ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಂ ಅನಾವಿಲಂ ಪಣ್ಡರಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ನಿದ್ಧೋತಜಾತಿಮಣಿ ವಿಯ ಜುತಿಮನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಸನ್ಧಾರಣಾದಿಕಿಚ್ಚೇಹಿ ಭೂತೇಹಿ ಕತೂಪಕಾರಂ ಆಯುನಾ ಅನುಪಾಲಿಯಮಾನಂ ವಣ್ಣಾದಿಪರಿವುತಂ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರೇಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿಯಮಾನಂ ಮನೋಧಾತುಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂನಞ್ಚೇವ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಞ್ಚ ವತ್ಥುಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ.

ಅಭಿಕ್ಕಮಾದಿಪ್ಪವತ್ತಕಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನವಾಯೋಧಾತುಯಾ ಸಹಜರೂಪಕಾಯಸನ್ಥಮ್ಭನಸನ್ಧಾರಣಚಲನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರವಿಕಾರಲಕ್ಖಣಾ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯಪ್ಪಕಾಸನರಸಾ, ಕಾಯವಿಪ್ಫನ್ದನಹೇತುಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ¶ , ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನವಾಯೋಧಾತುಪದಟ್ಠಾನಾ. ವಚೀಭೇದಪ್ಪವತ್ತಕಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಉಪಾದಿನ್ನಘಟ್ಟನಸ್ಸ ¶ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರವಿಕಾರಲಕ್ಖಣಾ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯಪ್ಪಕಾಸನರಸಾ, ವಚೀಘೋಸಸ್ಸ ಹೇತುಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಪಥವೀಧಾತುಪದಟ್ಠಾನಾ. ಉಭೋಪೇತಾ ಕಾಯವಿಪ್ಫನ್ದನವಚೀಘೋಸೇಹಿ ಸಯಂ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿಞ್ಞಾಪನತೋ ಚ ‘‘ಕಾಯವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಚಕ್ಖುಸೋತಪಥಸ್ಮಿಂ ಹಿ ಠತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಹತ್ಥವಿಕಾರಸೀಸುಕ್ಖಿಪನಾದಿಕಾಯವಿಕಾರೇ, ಸದ್ದೇ ವಾ ಕತೇ ತಥಾಪವತ್ತರೂಪಸದ್ದಾಯತನಾನಿ ಚಕ್ಖುಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿ, ನ ತಾನಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ, ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತಕಲಾಪಗತಾಯ ಪನ ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ಸಹಜಾತರೂಪಕಾಯಸನ್ಧಾರಣಚಲನಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಭೂತೋ ವಿಕಾರೋ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ತಥಾ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಉಪಾದಿನ್ನಘಟ್ಟನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತೋ ಆಕಾರವಿಕಾರೋ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿ. ನ ಚ ತಾ ಚಕ್ಖುಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ತಾ ಪನ ಮನೋದ್ವಾರಿಕಜವನೇಹಿ ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಸಞ್ಞಾಯ ಉದಪಾನಾದೀನಿ ವಿಯ ಯಥಾಗಹಿತಕಾಯವಿಕಾರವಚೀಘೋಸಾನುಸಾರೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಮ್ಪಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ತದನುಸಾರೇನೇವ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಏಸ ಕಾರೇತಿ, ವದತಿ ಚಾ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಚ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಯಂ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತೋ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿಞ್ಞಾಪನತೋ ಚ ‘‘ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಚ ಮನೋದ್ವಾರಿಕಜವನವೀಥಿಯಂ ಸತ್ತಸು ಕಾಮಾವಚರಜವನೇಸು ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕೇಸು ಪುರಿಮೇಹಿ ಛಹಿ ಜವನೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಿತವಾಯೋಧಾತುಯೋ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಸನ್ಧಾರಣಕಿಚ್ಚಮೇವ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅಭಿಕ್ಕಮಾದಿಂ ಪನ ನಿಪ್ಫಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ಸತ್ತಮಜವನಸಮುಟ್ಠಿತಾ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ಛಹಿ ಜವನೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಿತವಾಯೋಧಾತುಯೋಪತ್ಥಮ್ಭಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸತ್ತಹಿ ಯುಗೇಹಿ ಆಕಡ್ಢಿತಬ್ಬಭಾರಂ ಸಕಟಂ ಸತ್ತಮಯುಗಯುತ್ತಗೋಣೋ ವಿಯ ಇತರಛಯುಗಯುತ್ತಗೋಣೋಪತ್ಥಮ್ಭಂ ಲಭಿತ್ವಾ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಅಭಿಕ್ಕಮಪಟಿಕ್ಕಮಾದಿಂ ಕಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಂ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕೇಪಿ ಸತ್ತಮಜವನೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಪಥವೀಧಾತುಯಾಪಿ ಉಪಾದಿನ್ನಘಟ್ಟನಸ್ಸ ¶ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಇಧ ಪನ ಪುರಿಮಜವನಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕತ್ತಂ, ಸತ್ತಮಜವನಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಚಲನಪಚ್ಚಯತ್ತಞ್ಚ ನತ್ಥಿ ತೇಸಂ ವಾಯೋಧಾತುಕಿಚ್ಚತ್ತಾ, ಪುರಿಮಸಹಗತಾ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಪಥವೀಧಾತು ಉಪಾದಿನ್ನಘಟ್ಟನಸಮತ್ಥಾ ಹೋತಿ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತಕಾಯೇ ಪನ ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ಚಲನ್ತೇ ತದುಪತ್ಥಮ್ಭಿತತೇಸಮುಟ್ಠಾನಿಕಾನಮ್ಪಿ ಚಲನತೋ ಸಕಲಕಾಯಸ್ಸ ಅಭಿಕ್ಕಮಾದಯೋ ಹೋನ್ತಿ ಉದಕೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ತತ್ಥ ಪತಿತತಿಣಪಣ್ಣಾನಿ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಲಕ್ಖಣಾ ಆಕಾಸಧಾತು, ರೂಪಪರಿಯನ್ತಪ್ಪಕಾಸನರಸಾ, ರೂಪಮರಿಯಾದಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಛಿದ್ದವಿವರಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ವಾ, ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ, ಯಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಸು ರೂಪೇಸು ‘‘ಇದಮಿತೋ ಉದ್ಧಂ, ಅಧೋ, ತಿರಿಯ’’ನ್ತಿ ಚ ಹೋತಿ.

ಅದನ್ಧತಾಲಕ್ಖಣಾ ¶ ರೂಪಸ್ಸಲಹುತಾ, ರೂಪಾನಂ ಗರುಭಾವವಿನೋದನರಸಾ, ಲಹುಪರಿವತ್ತಿತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಲಹುರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ. ಅಥದ್ಧತಾಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸಮುದುತಾ, ರೂಪಾನಂ ಥದ್ಧಭಾವವಿನೋದನರಸಾ, ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾಸು ಅವಿರೋಧಿತಾಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಮುದುರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ. ಸರೀರಕಿರಿಯಾನುಕೂಲಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ, ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾವಿನೋದನರಸಾ, ಅದುಬ್ಬಲಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ. ಏತಾ ಪನ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನ ವಿಜಹನ್ತಿ, ಗರುಥದ್ಧಅಕಮ್ಮಞ್ಞರೂಪಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೇನ ಚ ಸಮುಟ್ಠಿತಾನಂ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರಜಾನಂ ಲಹುಮುದುಕಮ್ಮಞ್ಞಭೂತಾನಂ ರೂಪಾನಂ ವಿಕಾರತಾಯ ಚ ಪರಿಯಾಯತೋ ಗರುಥದ್ಧಾಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವವಿನೋದನಕಿಚ್ಚಾ ವುತ್ತಾ, ನ ಪನ ಸಭಾವತೋ ಸಯಂ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ.

ಆಚಯಲಕ್ಖಣೋ ರೂಪಸ್ಸಉಪಚಯೋ, ಪುಬ್ಬನ್ತತೋ ರೂಪಾನಂ ಉಮ್ಮುಜ್ಜಾಪನರಸೋ, ನಿಯ್ಯಾತನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಪರಿಪುಣ್ಣಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ವಾ, ಉಪಚಿತರೂಪಪದಟ್ಠಾನೋ. ಪವತ್ತಿಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸಸನ್ತತಿ, ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧನರಸಾ, ಅನುಪಚ್ಛೇದಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧಕರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ ¶ . ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಜಾತಿರೂಪಸ್ಸೇವಾಧಿವಚನಂ. ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಾನಂ ಹಿ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕರೂಪಾನಂ ಪಠಮುಪ್ಪತ್ತಿ ಉಪಚಯೋ ನಾಮ, ಉಪರೂಪರುಪ್ಪತ್ತಿ ಸನ್ತತಿ ನಾಮ. ತೇನೇವ ತಾಸಂ ಪದಭಾಜನೀಯೇ ‘‘ಯೋ ರೂಪಸ್ಸ ಉಪಚಯೋ, ಸಾ ರೂಪಸ್ಸ ಸನ್ತತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೬೪೨) ವುತ್ತಂ, ಆಕಾರನಾನತ್ತತೋ ಪನ ವಿಸುಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ.

ರೂಪಪರಿಪಾಕಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸಜರತಾ, ಉಪನಯನರಸಾ, ಸಭಾವಾನಪಗಮೇಪಿ ನವಭಾವಾಪಗಮಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ವೀಹಿಪುರಾಣಭಾವೋ ವಿಯ, ಪರಿಪಚ್ಚಮಾನರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ. ಖಣೇ ಖಣೇ ಭಿಜ್ಜಮಾನಾಪಿ ಚೇಸಾ ಉಪಾದಿನ್ನೇಸು ಖಣ್ಡದನ್ತಾದಿತೋ, ಅನುಪಾದಿನ್ನೇಸು ರುಕ್ಖಲತಾದೀಸು ವಣ್ಣವಿಕಾರಾದಿತೋ ಚ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಚ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯವಿಕಾರತ್ತಾ ‘‘ಪಾಕಟಜರಾ, ಸವೀಚಿಜರಾ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ, ಮಣಿಕನಕಚನ್ದಸೂರಿಯಾದೀಸು ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ, ನಿರನ್ತರತ್ತಾ ಚ ‘‘ಅಪಾಕಟಜರಾ, ಅವೀಚಿಜರಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಈದಿಸೇಸು ಹಿ ಕಪ್ಪವಿನಾಸಾದಿಕಾಲೇ ವಿಕಾರತೋ ಜರಾ ಪಞ್ಞಾಯೇಯ್ಯ. ಸಬ್ಬದಾಪಿ ಪನ ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನವಿಕಾರತ್ತಾ ಅರೂಪಧಮ್ಮೇಸು ಜರಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಜರಾ ನಾಮ. ನ ಚ ತತ್ಥ ವಣ್ಣವಿಕಾರಾದಯೋ ಜರಾ ತೇಸಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತೋ. ನ ಹಿ ಜರಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಪನ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಓಘೇನ ಪರಿಭಿನ್ನಭೂಮಿಆದಿದಸ್ಸನೇನ ಅದಿಟ್ಠೋಪಿ ಓಘೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವಿಕಾರದಸ್ಸನೇನ ಜರಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಪರಿಭೇದಲಕ್ಖಣಾ ರೂಪಸ್ಸಅನಿಚ್ಚತಾ, ಸಂಸೀದನರಸಾ, ಖಯವಯಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಪರಿಭಿಜ್ಜಮಾನರೂಪಪದಟ್ಠಾನಾ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚೇತಾನಿ ಉಪಚಯಾದಿಚತೂಹಿ ಗಹಿತಾನಿ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಿ ರೂಪಧಮ್ಮಾನಮೇವ ¶ , ಅರೂಪಧಮ್ಮಾನಮ್ಪಿ ಹೋನ್ತಿಯೇವ. ಏತಾನಿ ಚ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅರಞ್ಞಪ್ಪವೇಸಕಪವಿಟ್ಠಪರಿಪಾತಕಪತಿತಘಾತಕಚೋರೇಹಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸದಿಸಾನೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ.

ಓಜಾಲಕ್ಖಣೋ ¶ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ, ರೂಪಾಹರಣರಸೋ, ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಕಬಳಂ ಕತ್ವಾ ಆಹರಿತಬ್ಬವತ್ಥುಪದಟ್ಠಾನೋ. ಅಯಂ ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಸಙ್ಗಹತೋ ಪನ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ರೂಪಂ ಖನ್ಧತೋ ಏಕವಿಧಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋವ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಅಹೇತುಕಂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ಸಙ್ಖತಂ ಲೋಕಿಯಂ ಸಾಸವಂ ಸಞ್ಞೋಜನೀಯಂ ಓಘನೀಯಂ ಯೋಗನೀಯಂ ನೀವರಣೀಯಂ ಪರಾಮಟ್ಠಂ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಂ ಅನಾರಮ್ಮಣಂ ಅಪ್ಪಹಾತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿನಾ ಚ ಏಕವಿಧಂ, ತಂ ಪುನ ಭೂತೋಪಾದಾಯವಸೇನ ದುವಿಧಂ, ತಥಾ ನಿಪ್ಫನ್ನಾನಿಪ್ಫನ್ನಾದಿವಸೇನ ಚ. ತತ್ಥ ಪಥವೀಆದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಭೂತರೂಪಂ ನಾಮ, ಸೇಸಂ ಉಪಾದಾರೂಪಂ ನಾಮ. ಪಥವೀಆದಯೋ ಸತ್ತರಸ, ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ ಚೇತಿ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧಮ್ಪಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ನಿಪ್ಫನ್ನರೂಪಂ ನಾಮ, ಇತರಂ ಅನಿಪ್ಫನ್ನರೂಪಂ ನಾಮ. ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಪಞ್ಚ ಪಸಾದಾ, ಭಾವದ್ವಯಂ, ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಅಟ್ಠವಿಧಮ್ಪಿ ಇನ್ದ್ರಿಯರೂಪಂ ನಾಮ, ಇತರಂ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಂ. ತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚೇವ ಹದಯಞ್ಚಾತಿ ನವವಿಧಮ್ಪಿ ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಇತರಂ ಅನುಪಾದಿನ್ನಂ, ಪಞ್ಚ ಪಸಾದಾ, ಚತ್ತಾರೋ ರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧರಸಾ, ಆಪೋಧಾತುವಿವಜ್ಜಿತಭೂತತ್ತಯಞ್ಚಾತಿ ದ್ವಾದಸವಿಧಮ್ಪಿ ಓಳಾರಿಕರೂಪಂ, ಸನ್ತಿಕೇರೂಪಂ, ಸಪ್ಪಟಿಘರೂಪಞ್ಚ, ಸೇಸಂ ಸುಖುಮರೂಪಂ, ದೂರೇರೂಪಂ, ಅಪ್ಪಟಿಘರೂಪಞ್ಚ. ಪಸಾದಾ, ಹದಯಞ್ಚ ವತ್ಥುರೂಪಂ, ಇತರಂ ಅವತ್ಥುರೂಪಂ. ಪಸಾದಾ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಞ್ಚ ದ್ವಾರರೂಪಂ, ಇತರಂ ಅದ್ವಾರಂ. ಪಸಾದಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕರೂಪಂ, ಗೋಚರಗ್ಗಾಹಿಕರೂಪಞ್ಚ, ಇತರಂ ಬಾಹಿರಂ, ಅಗೋಚರಗ್ಗಾಹಿಕರೂಪಞ್ಚ. ಚತ್ತಾರಿ ಭೂತರೂಪಾನಿ, ರೂಪಗನ್ಧರಸಓಜಾ ಚಾತಿ ಇದಂ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗರೂಪಂ ನಾಮ, ಇತರಂ ವಿನಿಬ್ಭೋಗರೂಪಂ.

ಚಕ್ಖು ನಚಕ್ಖೂತಿ ಏವಮಾದಿವಸೇನ ಚ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಪುನ ತಂ ಸನಿದಸ್ಸನತ್ತಿಕವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ರೂಪಾಯತನಂ ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಂ, ಸೇಸಮೋಳಾರಿಕರೂಪಂ ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಂ, ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸುಖುಮರೂಪಂ ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಂ. ತಥಾ ಕಮ್ಮಜಾದಿತ್ತಿಕವಸೇನ. ತತ್ಥ ನವವಿಧಂ ಉಪಾದಿನ್ನರೂಪಂ, ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಆಕಾಸೋ ಚ ಕಮ್ಮಜಂ ನಾಮ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಂ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಞ್ಚ ಸದ್ದೋ ¶ ಚ ಅಕಮ್ಮಜಂ ನಾಮ, ಉಪಚಯಾದಿಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಲಕ್ಖಣರೂಪಂ ಅಜಂ ನಾಮ. ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಆಕಾಸೋ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಂ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಂ, ಸದ್ದೋ ಚ ಚಿತ್ತಜಂ ನಾಮ, ತದವಸೇಸಂ ಲಕ್ಖಣರೂಪವಿರಹಿತಂ ಅಚಿತ್ತಜಂ ನಾಮ, ಲಕ್ಖಣರೂಪಂ ಅಜಂ ನಾಮ. ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಆಕಾಸೋ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಞ್ಚ ಆಹಾರಜಂ ನಾಮ, ಸೇಸಂ ಲಕ್ಖಣವಜ್ಜಿತಂ ¶ ಅನಾಹಾರಜಂ ನಾಮ, ಲಕ್ಖಣಂ ಅಜಂ ನಾಮ. ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಆಕಾಸೋ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಂ, ಸದ್ದೋ ಚ ಉತುಜಂ ನಾಮ, ಸೇಸಂ ಲಕ್ಖಣವಿರಹಿತಂ ಅನುತುಜಂ ನಾಮ, ಲಕ್ಖಣಂ ಅಜಂ ನಾಮ. ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಹಿ ಜಾಯಮಾನಜೀಯಮಾನಪರಿಭಿಜ್ಜಮಾನಧಮ್ಮಾನಂ ಸಭಾವತಾಯ ಕುತೋಚಿ ಜಾತಿವೋಹಾರಂ ನ ಲಭನ್ತಿ ಭೇಸಮ್ಪಿ ಜಾತಿಆದಿಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ. ನ ಹಿ ‘‘ಜಾತಿ ಜಾಯತಿ, ಜರಾ ಜೀರತಿ, ಮರಣಂ ಮೀಯತೀ’’ತಿ ವೋಹರಿತುಂ ಯುತ್ತಂ ಅನವಟ್ಠಾನತೋ. ತದವಸೇಸಾನಂ ಪನ ಆಕಾಸವಿಞ್ಞತ್ತಾದಿಅನಿಪ್ಫನ್ನಾನಂ ಯದಿಪಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತಾಯ ನ ಕುತೋಚಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ, ತಥಾಪಿ ತಥಾ ತಥಾ ಪವತ್ತರೂಪಂ ಉಪಾದಾಯ ನೇಸಂ ವಿಜ್ಜಮಾನವೋಹಾರಸ್ಸೇವ ಹೇತುಸಮುಪ್ಪನ್ನವೋಹಾರಸ್ಸಾಪಿ ವಿರೋಧಾಭಾವತೋ ಸಹೇತುಕತಾ ವುತ್ತಾ. ಯಂ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ರೂಪಾಯತನಂ…ಪೇ… ರೂಪಸ್ಸ ಉಪಚಯೋ ರೂಪಸ್ಸ ಸನ್ತತಿ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ. ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಸ. ೧೨೦೨) ಜಾತಿಯಾಪಿ ಕುತೋಚಿ ಜಾತತ್ತಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ರೂಪಜನಕಪಚ್ಚಯಾನಂ ಕಿಚ್ಚಾನುಭಾವಲಕ್ಖಣೇ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ರೂಪುಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ವಿಜ್ಜಮಾನತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಜರಾಮರಣಾನಂ ಪನ ರೂಪುಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಅಭಾವತೋ ನ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಜರಾಮರಣಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನಿಚ್ಚಂ ಸಙ್ಖತಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೨.೨೦) ಇದಂ ಪನ ಜರಾಮರಣಸೀಸೇನ ತಥಾಪವತ್ತವಿಞ್ಞಾಣನಾಮರೂಪಾದೀನಮೇವ ಗಹಿತತ್ತಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಯಂ ತಂ ರೂಪಂ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ, ತಂ ಉಪಾದಾ, ಯಂ ತಂ ರೂಪಂ ಬಾಹಿರಂ, ತಂ ಅತ್ಥಿ ಉಪಾದಾ, ಅತ್ಥಿ ನೋ ಉಪಾದಾತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನಾಪಿ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ.

ಪುನ ¶ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಿಞ್ಞಾತವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ರೂಪಾಯತನಂ ದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ, ಸದ್ದೋ ಸುತಂ ನಾಮ, ಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ ಪತ್ವಾವ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ಮುತಂ ನಾಮ, ಸೇಸಂ ಮನಸಾ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬತೋ ವಿಞ್ಞಾತಂ ನಾಮ. ತಥಾ ರೂಪರೂಪಚತುಕ್ಕಾದಿವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ, ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧಂ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ರೂಪರೂಪಂ ನಾಮ, ಆಕಾಸೋ ಪರಿಚ್ಛೇದರೂಪಂ ನಾಮ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಂ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಞ್ಚ ವಿಕಾರರೂಪಂ ನಾಮ, ಉಪಚಯಾದಿಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಲಕ್ಖಣರೂಪಂ ನಾಮ. ತಥಾ ಹದಯವತ್ಥು ವತ್ಥು, ನ ದ್ವಾರಂ ನಾಮ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಂ ದ್ವಾರಂ, ನ ವತ್ಥು ನಾಮ, ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಪಞ್ಚ ಪಸಾದಾ ವತ್ಥು ಚೇವ ದ್ವಾರಞ್ಚ ನಾಮ, ಸೇಸಂ ನೇವ ವತ್ಥು ನ ದ್ವಾರಂ ನಾಮಾತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ.

ತಂ ಪುನ ಏಕಜಾದಿವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಂ. ನವವಿಧಂ ಹಿ ಉಪಾದಿನ್ನರೂಪಂ ಕಮ್ಮೇನೇವ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಞ್ಚ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಏಕಜಂ ನಾಮ, ಸದ್ದೋ ಉತುಚಿತ್ತೇಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ದ್ವಿಜಂ ನಾಮ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಂ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರೇಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ತಿಜಂ ನಾಮ, ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಆಕಾಸೋ ಚ ಚತೂಹಿಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಚತುಜ್ಜಂ ನಾಮ, ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಅಜಂ ನಾಮ. ಏವಮಾದಿನಾ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಹೋತಿ.

ತಂ ಪುನ ಚಕ್ಖುಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಮನಇನ್ದ್ರಿಯವಿಞ್ಞೇಯ್ಯವಸೇನ ಛಬ್ಬಿಧಂ. ಸತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯವಸೇನ ¶ ಸತ್ತವಿಧಂ. ತದೇವ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಭೂತೋಪಾದಾಯವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಹಿ ಆಪೋಧಾತು ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನೇವ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಭೂತರೂಪಂ ನಾಮ, ಇತರಂ ಪಸಾದಸಹಿತಸುಖುಮರೂಪಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋಪಾದಾಯರೂಪಂ ನಾಮ. ತದೇವ ಪುನ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋಪಾದಾಯರೂಪಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ಕತ್ವಾ ನವವಿಧಂ ಹೋತಿ. ತಂ ಪುನ ಪಸಾದವಿಸಯಆಪೋಧಾತುಭಾವಹದಯಜೀವಿತಪರಿಚ್ಛೇದವಿಕಾರಲಕ್ಖಣಆಹಾರವಸೇನ ದಸವಿಧಂ ಹೋತಿ.

ತದೇವ ಪುನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ಸೋತಾಯತನಂ ಘಾನಾಯತನಂ ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ ಕಾಯಾಯತನಂ ರೂಪಾಯತನಂ ಸದ್ದಾಯತನಂ ಗನ್ಧಾಯತನಂ ¶ ರಸಾಯತನಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ ಧಮ್ಮಾಯತನನ್ತಿ ಏವಂ ಆಯತನತೋ ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಧಾತುವಸೇನ. ತತ್ಥ ಆಪೋಧಾತುವಿವಜ್ಜಿತಭೂತತ್ತಯಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಧಾತು ‘‘ಕಾಯವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣವಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ, ಸುಖುಮರೂಪಂ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಧಮ್ಮಧಾತೂತಿ, ತದೇವ ಪಸಾದಸಹಿತಂ ‘‘ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣವಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಆಪೋಧಾತುವಿವಜ್ಜಿತಾನಞ್ಞೇವ ಭೂತಾನಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬತಾ ವುತ್ತಾ, ನನು ಆಪೋಧಾತುಪಿ ಸೀತವಸೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ? ನ ಸೀತಸ್ಸಾಪಿ ತೇಜೋಧಾತುತ್ತಾ. ಉಣ್ಹಮೇವ ಹಿ ಸೀತನ್ತಿ ಬ್ಯಪದಿಸ್ಸತಿ. ಕಠಿನಾಕಠಿನತಂ ಉಪಾದಾಯ ರುಕ್ಖಾದಿವಿರಳಚ್ಛಾಯಾ ವಿಯ, ತಂ ವಾ ಉಪಾದಾಯ ಸನ್ದಚ್ಛಾಯಾದಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಕಸ್ಸೇತಂ ಸೀತತ್ತಂ ಸಭಾವಂ ಸಿಯಾ. ‘‘ಆಪೋಧಾತುಯಾ’’ ಇತಿ ಚೇ. ಯದಿ ಏವಂ ಉಣ್ಹೋದಕಾದೀಸು ಆಪತ್ತಂ ನ ಸಿಯಾ ಆಪೋತೇಜಾನಞ್ಚ ಸಹಪವತ್ತಾನಂ ವಿರುದ್ಧಲಕ್ಖಣತ್ತಾ, ನ ಚ ಸಾ ತೇಜೋಸನ್ನಿಧಾನೇ ಸೀತತ್ತಂ ವಿಹಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ. ನ ಹಿ ಸಭಾವಾ ಕೇನಚಿ ಸಹಭಾವೇನ ತಂಸಭಾವಂ ಜಹನ್ತಿ ಅಭಾವಾಪತ್ತಿತೋ, ನಾಪಿಸ್ಸಾ ಸೀತಭಾವಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಪರಸಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ, ಯೇನ ಸಹಭಾವೋ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ. ಯದಿ ಸಿಯಾ ‘‘ಆಪೋ ಸೀತತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಭಾವದ್ವಯಂ ಸಿಯಾ ಅಞ್ಞೋಞ್ಞವಿಲಕ್ಖಣಸಭಾವತ್ತಾ ಭಾವಸ್ಸ, ಅಥಾಪಿ ನ ಸೀತತ್ತಂ, ಆಪೋಧಾತುಯಾ ಸರೂಪಂ ಸೀತಗುಣೋ, ಸೋ ಚ ಉಣ್ಹಸನ್ನಿಧಾನೇ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಗುಣೀರೂಪಮೇವ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಚೇ? ತದಾ ತಹಿಂ ಸಯಂ ಅಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾವ ಆಪೋಧಾತು, ನ ನಿಯತಫಸ್ಸವತೀತಿ ಚ ಸಿಯಾ, ಯೋ ಚ ಸೀತಫಸ್ಸೋ ಗುಣೋತಿ ಸುವುತ್ತೋ, ಸೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ತೇಜೋಧಾತುವಿಸೇಸೋತಿ.

ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋತಿ ಚೇ, ನನು ಸೀತತ್ತಂ, ಉಣ್ಹತ್ತಞ್ಚ ಅಞ್ಞೋಞ್ಞವಿರುದ್ಧಂ, ಕಥಂ ತೇಜೋಧಾತುಯಾ ಸಭಾವಂ ಸಿಯಾತಿ? ನಾಯಂ ದೋಸೋ ಏಕಕಲಾಪೇ ತೇಸಂ ಸಮ್ಭವಾಭಾವತೋ, ಭಿನ್ನಕಲಾಪೇಸು ¶ ಪನ ಪವತ್ತಿಯಂ ಆಲೋಕನ್ಧಕಾರನೀಲಪೀತಾದೀನಂ ವಣ್ಣಾಯತನತಾ ವಿಯ ತೇಜೋಧಾತುತ್ತಂ ನ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ. ಯದಿ ಆಪೋಧಾತುಯಾ ನ ಸೀತತ್ತಂ ಸರೂಪಂ, ಕಿಂ ಪನಸ್ಸಾ ಸರೂಪನ್ತಿ? ದ್ರವತಾ. ಯದಿ ಏವಂ ದ್ರವತಾಪಿ ಫುಸಿತ್ವಾ ¶ ಞಾತಬ್ಬತೋ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ಸಿಯಾತಿ? ನ ಸೀತಾದಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಮನಸಾವ ವಣ್ಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಞಾತಬ್ಬತೋ. ಅನ್ಧಕಾರೇ ಸಯನ್ತಾ ಹಿ ಅತಿಸೀತಲತಾಯ ಪತ್ತಾದಿಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ‘‘ಉದಕಂ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಸಙ್ಕಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಉದಕಂ ವಾ ಫುಸಿತ್ವಾ ಸಪ್ಪಾದಿಸಞ್ಞಿನೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಫೋಟ್ಠಬ್ಬಮೇವ ಆಪೋಧಾತು, ಇತರಭೂತತ್ತಯಮೇವ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಕಿಂ ಪನೇತಂ ಭೂತತ್ತಯಂ ಏಕತೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ? ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಆಭುಜಿತವಸೇನ ವಾ ಉಸ್ಸದವಸೇನ ವಾ ತೇಸು ಏಕಮೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ. ಆಭುಜಿತವಸೇನ ಹಿ ಓದನಥಾಲಿಯಂ ಸಿತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥದ್ಧಮುದುಭಾವಂ ವೀಮಂಸನ್ತಸ್ಸ, ಉಣ್ಹೋದಕಭಾಜನೇ ವಾ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹಭಾವಂ ವೀಮಂಸನ್ತಸ್ಸ, ಉಣ್ಹಸಮಯೇ ವಾ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ವಾತೇನ ಸರೀರಂ ಪಹರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇತರಂ ಭೂತತ್ತಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಯಥಾಭುಜಿತಂ ಪನ ತಂತಂಪಥವೀತೇಜೋವಾಯೋಧಾತುಮೇವ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಆರಬ್ಭ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಏವಂ ಆಭುಜಿತವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ. ಉಸ್ಸದವಸೇನ ಪನ ಭುಞ್ಜನಸಮಯೇ ಸಕ್ಖರಂ ಡಂಸನ್ತಸ್ಸ, ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ, ಬಲವವಾತೇನ ವಾ ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿಯಮ್ಪಿ ಪಹರನ್ತಸ್ಸ ಚ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇತರಭೂತತ್ತಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಯಥಾಉಸ್ಸದಂ ಪನ ತಂತಂಪಥವೀತೇಜೋವಾಯೋಧಾತುಮೇವಾರಬ್ಭ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ವಾ ನಿಮುಗ್ಗಸಕಲಸರೀರಸ್ಸ ಯದಿಪಿ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಅಗ್ಗಿನಾ ಕಾಯೋ ಘಟ್ಟೀಯತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದೋ ಉಸ್ಸನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ವಾ ಪನ ವಿಸಯಘಟ್ಟನಾನಿಘಂಸೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಪಠಮಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ¶ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಇತರಟ್ಠಾನೇಸು. ಖಣಪರಿತ್ತತಾಯ ಪನ ಸಹಸಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನವಸೇನ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಸಕಲಸರೀರಂ ಡಯ್ಹಮಾನಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ. ನ ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಬಹೂನಿ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಏಕಂ. ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗೇ ಕಾಯದಸಕೇ ಏಕಮೇವ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ಉಸ್ಸದವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ಇತರವತ್ಥೂಸುಪಿ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗೇ ಪದೇಸೇ ಏಕೇಕಾನಮೇವ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಉಸ್ಸದವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ.

ಕೇನ ಪನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಸಙ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀತಿ? ಅಜ್ಝಾಸಯತೋ, ವಿಸಯಾಧಿಮತ್ತತೋ ವಾ. ನಾನಾಠಾನೇಸು ಹಿ ಚಿತ್ತಪಟಿಮಾದೀನಿ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಇತರಟ್ಠಾನೇಸು ಚ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಸರಸೇನಾವಜ್ಜನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಏವಂ ಅಜ್ಝಾಸಯತೋ ಸಙ್ಕನ್ತಿ ಹೋತಿ. ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಪನ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬತೂರಿಯನಿಗ್ಘೋಸೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ತಂ ವಾ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಮನುಞ್ಞಾಮನುಞ್ಞೇ ಅಧಿಮತ್ತಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇ ¶ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಘಟ್ಟಿತೇ ಇತರಿತರೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಙ್ಕಮತಿ, ಏವಂ ವಿಸಯಾಧಿಮತ್ತತೋ ಸಙ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಗಹತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ. ಸುಞ್ಞತೋ, ಪನ ಅತೀತಾದಿವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅನನ್ತಪ್ಪಭೇದತೋ ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚಿತ್ತವಿಭತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ, ಪನೇತ್ಥ ಭವಯೋನೀಸು ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮತೋ ಚ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕಾನಿ ಹಿ ರೂಪಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಿ ದ್ವೀಸು ಭವೇಸು ಚತೂಸು ಯೋನೀಸು ದಸಕಾದಿಕಲಾಪವಸೇನೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಪ್ಪವತ್ತೀಸು ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಸಮುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಜೇಸು ತಾವ ವೀಸತಿಯಾ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಾಕುಸಲೇಹಿ ಕಾಮಲೋಕೇಯೇವ ಸಂಸೇದಜಾನಂ, ಓಪಪಾತಿಕಾನಞ್ಚ ಛ ವತ್ಥೂನಿ, ಭಾವದ್ವಯೇ ಅಞ್ಞತರಂ, ಜೀವಿತಞ್ಚಾತಿ ಅಟ್ಠ ರೂಪಾನಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾತುಭವನ್ತಿ. ತಾನಿ ಚ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಜೀವಿತಞ್ಚ ಜೀವಿತನವಕಂ, ತದೇವ ನವಕಂ ಚಕ್ಖುನಾ ಸಹ ¶ ಚಕ್ಖುದಸಕಂ, ಸೋತೇನ ಸೋತದಸಕಂ, ಘಾನೇನ ಘಾನದಸಕಂ, ಜಿವ್ಹಾಯ ಜಿವ್ಹಾದಸಕಂ, ಕಾಯೇನ ಕಾಯದಸಕಂ, ಹದಯವತ್ಥುನಾ ವತ್ಥುದಸಕಂ, ಭಾವಞ್ಞತರೇನ ಭಾವದಸಕಞ್ಚಾತಿ ನವ ಕಲಾಪಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ನಪುಂಸಕಾನಂ ಪನೇತ್ಥ ಭಾವದಸಕಂ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಜಚ್ಚನ್ಧಾದೀನಂ ಚಕ್ಖುಸೋತಘಾನದಸಕಾನಿ. ಏವಂ ಅಣ್ಡಜಜಲಾಬುಜಾನಮ್ಪಿ, ತೇಸಂ ಪನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತೇನ ಸಹ ಕಾಯವತ್ಥುಭಾವದಸಕಾನೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತತೋ ಪವತ್ತಿಕಾಲೇ ಜೀವಿತನವಕಚಕ್ಖುದಸಕಾದೀನಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ರೂಪಭವೇ ಪನ ಘಾನದಸಕಾದಿತ್ತಯಂ, ಭಾವದಸಕದ್ವಯಂ, ಉದರಗ್ಗಿನವಕಞ್ಚ ನತ್ಥಿ, ಸೇಸಾನಿ ಪಞ್ಚಹಿ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಕಮ್ಮೇಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಭುತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ. ಅಞ್ಞಞ್ಞೀನಂ ಪನ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಕುಸಲೇನ ಜೀವಿತನವಕಮೇವ. ಏವಂ ಕಾಮರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಿತಾ ನವ ರೂಪಕಲಾಪಾ ದ್ವೀಸು ಭವೇಸು ಚತೂಸು ಯೋನೀಸು ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಚುತಿಚಿತ್ತೋಪರಿಸತ್ತರಸಮಚಿತ್ತಸ್ಸ ಠಿತಿ, ತಾವ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಠಿತಿಭಙ್ಗಸಙ್ಖಾತೇಸು ತೀಸು ಖಣೇಸು ನಿರನ್ತರಂ ಅಜ್ಝತ್ತಸನ್ತಾನೇ ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತತೋ ಪಭುತಿ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಚುತಿಚಿತ್ತೇನ ಸಹ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ.

ಚಿತ್ತಜಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವೇ ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಆರುಪ್ಪವಿಪಾಕವಜ್ಜಿತಪಞ್ಚಸತ್ತತಿಚಿತ್ತೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಏವ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಾನಿ ಪಠಮಭವಙ್ಗಮುಪಾದಾಯ ಚುತಿಚಿತ್ತಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅಜ್ಝತ್ತಸನ್ತಾನೇ ಏವ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ತದೇವ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಸಹ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿನವಕಂ, ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸದ್ದೇಹಿ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿದಸಕಂ, ಲಹುತಾದಿತ್ತಯೇನ ಲಹುತಾದೇಕಾದಸಕಂ, ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಲಹುತಾದೀಹಿ ದ್ವಾದಸಕಂ, ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸದ್ದಲಹುತಾದೀಹಿ ತೇರಸಕಞ್ಚಾತಿ ಛ ಕಲಾಪಾ ಹುತ್ವಾ ಯಥಾಯೋಗಂ ಪವತ್ತನ್ತಿ. ರೂಪಜನಕಚಿತ್ತೇಸು ಚೇತ್ಥ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಕಾಮಾವಚರಜವನಾನಿ ಇರಿಯಾಪಥವಿಞ್ಞತ್ತಿಹಸನಸಹಿತಂ ¶ ಸಬ್ಬಂ ಚಿತ್ತಜರೂಪಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ಸೇಸಕಾಮಾವಚರಜವನಾಭಿಞ್ಞಾವೋಟ್ಠಬ್ಬನಾನಿ ಹಸನವಜ್ಜಂ, ಅಪ್ಪನಾಜವನಾನಿ ಚ ಇರಿಯಾಪಥಾದಿವಿರಹಿತಮೇವ, ಯಥಾಪವತ್ತಂ ಪನ ಇರಿಯಾಪಥಂ ¶ ಅವಿನಸ್ಸಮಾನಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇನ್ತಿ. ಸೇಸಾನಿ ಪನ ರೂಪಾವಚರವಿಪಾಕಮನೋಧಾತುತದಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಏಕೂನವೀಸತಿ ತಮ್ಪಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಸದ್ದನವಕಂ, ಲಹುತಾದೇಕಾದಸಕಂ, ಸದ್ದಲಹುತಾದಿದ್ವಾದಸಕಞ್ಚಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಕಲಾಪೇ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಾನಿ, ಅರಹನ್ತಾನಂ ಚುತಿಚಿತ್ತಾನಿ, ಅರೂಪಭವೂಪಪನ್ನಾನಿ ಚ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ರೂಪಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ಆರುಪ್ಪವಿಪಾಕದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ಸಬ್ಬಥಾ ನ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೀತಿ.

ಆಹಾರಜಾನಿ ಪನ ಕಾಮಭವೇ ಏವ ಅಜ್ಝೋಹಟಾಹಾರೇ ಠಿತೇನ ಠಿತಿಪ್ಪತ್ತೇನ ಓಜಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಆಹಾರೇನ ಸಮುಟ್ಠಿತಾನಿ ಅಜ್ಝತ್ತಸನ್ತಾನೇ ಏವ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಲಹುತಾದೇಕಾದಸಕಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಕಲಾಪಾ ಹುತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ನ ರೂಪಭೂಮಿಯಂ. ಉತುಜಾನಿ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರೇನ ತೇಜೋಧಾತುಸಙ್ಖಾತೇನ ಠಿತಿಪ್ಪತ್ತೇನ ಉತುನಾ ಅಜ್ಝತ್ತಸನ್ತಾನೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಾನಿ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಸದ್ದನವಕಂ, ಲಹುತಾದೇಕಾದಸಕಂ, ಸದ್ದಲಹುತಾದೇಕಾದಸಕಂ, ಸದ್ದಲಹುತಾದಿದ್ವಾದಸಕಞ್ಚಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಕಲಾಪಾ ಹುತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಪನ ಪಥವೀಪಬ್ಬತದೇವಬ್ರಹ್ಮವಿಮಾನಾದೀಸು ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ, ಸಮುದ್ದಘೋಸಾದಿಸದ್ದನವಕಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಕಲಾಪಾವ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ. ಆಕಾಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಚೇತ್ಥ ಸಬ್ಬಕಲಾಪೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನಾನಿಪಿ ಕಲಾಪಸಙ್ಗಹೇ ವೋಹಾರಾಭಾವಾ ನ ಗಣೀಯನ್ತಿ. ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಚೇತ್ಥ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರಜಾನಿ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಜರಾಮರಣಾನೀತಿ ಏವಂ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕರೂಪಸ್ಸ ಭವಯೋನೀಸು, ಪಟಿಸನ್ಧಿಪ್ಪವತ್ತೀಸು ಚ ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ಅಪಿಚ ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಕೋಟ್ಠಾಸಾನಂ ವಸೇನಾಪಿ ಚೇತ್ಥ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝತ್ತಂ, ಮಹಾಭೂತಾದಿವಸೇನ ಬಹಿದ್ಧಾ ಚ ಪವತ್ತಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಹಿ ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ…ಪೇ… ಕರೀಸಂ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗನ್ತಿ ಇಮೇ ವೀಸತಿ ಪಥವಾಧಿಕಕೋಟ್ಠಾಸಾ, ಪಿತ್ತಂ…ಪೇ… ಮುತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇ ದ್ವಾದಸ ಆಪಾಧಿಕಕೋಟ್ಠಾಸಾ, ಯೇನ ಚ ಸನ್ತಪ್ಪತಿ, ಯೇನ ¶ ಚ ಜೀರತಿ, ಯೇನ ಚ ಪರಿಡಯ್ಹತಿ, ಯೇನ ಚ ಅಸಿತಪೀತಖಾಯಿತಸಾಯಿತಂ ಸಮ್ಮಾಪರಿಣಾಮಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ತೇಜಾಧಿಕಕೋಟ್ಠಾಸಾ, ಉದ್ಧಂಗಮೋ ಅಧೋಗಮೋ ಕುಚ್ಛಿಸಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಯೋ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನುಸಾರೀ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಛ ವಾಯುಅಧಿಕಕೋಟ್ಠಾಸಾತಿ ದ್ವೇಚತ್ತಾಲೀಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸು ಉದರಿಯಂ ಕರೀಸಂ ಪುಬ್ಬೋ ಮುತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಉತುಜಾ. ಏವಮೇತೇಸು ಏಕೇಕಂ ಉತುಜಟ್ಠಕಮೇವ ಹೋತಿ, ಸೇದೋ ಅಸ್ಸು ಖೇಳೋ ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಉತುಚಿತ್ತಜಾ, ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಅಟ್ಠಕಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅಸಿತಾದಿಪರಿಪಾಚಕೋ ¶ ತೇಜೋ ಕಮ್ಮಜೋವ, ತತ್ಥ ಜೀವಿತನವಕಮೇವ. ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೋ ಪನ ಚಿತ್ತಜೋವ, ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಜಸದ್ದನವಕಮೇವ. ಇಮೇ ದಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಚತುಜಾ.

ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಸು ತೇಜೋವಾಯೋಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಜೀವಿತನವಕಞ್ಚೇವ ತೀಣಿ ಚ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರಜಟ್ಠಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ವಾಯೋಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಚೇತ್ಥ ಉತುಚಿತ್ತಜಸದ್ದನವಕಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ಸೇಸೇಸು ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಕೇಸಲೋಮನಖದನ್ತಾನಂ ಮಂಸವಿನಿಮುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದ್ವೇ ಕಾಯಭಾವದಸಕಾನಿ, ತೀಣಿ ಚ ಅಟ್ಠಕಾನಿ, ಮಂಸಮುತ್ತೇಸು ಪನ ಕೇಸಾದೀಸು ಉತುಜಟ್ಠಕಮೇವ ಹೋತಿ. ತಾನಿ ಚ ಯಥಾವುತ್ತದಸಕನವಕಟ್ಠಕಾನಿ ಸಕಲಸರೀರಬ್ಯಾಪೀಸು ತಚಮಂಸರುಹಿರಾದೀಸು, ಅಬ್ಯಾಪೀಸು ಚ ಕೇಸಾದೀಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಣುಪದೇಸೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಾ, ಅನನ್ತಧಾತುಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ತೇಸಂ ಸರೀರಸ್ಮಿಂ ಹಿ ಪರಮಾಣುಭೇದಸಞ್ಚುಣ್ಣಾನಿ ಅನನ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಚೇವ ಸಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ ಚ ಅಞ್ಞೋಞ್ಞಪಚ್ಚಯಭೂತಾನಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟ್ಠಾಸಸರೀರಾರೋಹಪರಿಣಾಹಸಣ್ಠಾನಾದಿನಾ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಚ ಪಥವೀಪಬ್ಬತಾದಿನಾ ಚ ಆಕಾರೇನ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಾನಿ. ಮಾಯಾಕಾರಾದಯೋ ವಿಯ ನ ಬಾಲಜನಪ್ಪಬೋಧಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

ಪಥವೀಧಾತು ¶ ಚೇತ್ಥ ಸುಖುಮಸಞ್ಚುಣ್ಣಾ ರಜಭೂತಾ ಏವ ಆಪೋಧಾತುಯಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ತೇಜೋಧಾತುಯಾ ಅನುಪಾಲಿತಾ, ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ವಿತ್ಥಮ್ಭಿತಾ, ವಣ್ಣಾದೀಹಿ ಪರಿವಾರಿತಾ ನ ವಿಕಿರಿಯಮಾನಾ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಮಿಗಪಕ್ಖಿದೇವಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸರೀರಭಾವಂ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಚ ಪಥವೀಪಬ್ಬತರುಕ್ಖದೇವಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಚನ್ದಸೂರಿಯನಕ್ಖತ್ತಮಣಿಕನಕಾದಿಭಾವಞ್ಚ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ಯೂಸಗತಾ ಬನ್ಧನಭೂತಾ ಪನೇತ್ಥ ಆಪೋಧಾತು ಪಥವೀಪತಿಟ್ಠಿತಾ. ಅವಸೇಸಾನುಪಾಲನವಿತ್ಥಮ್ಭನಪರಿಪಾಚನಪರಿವಾರಿತಾ ನ ಪಗ್ಘರತಿ, ಅಪಗ್ಘರಮಾನಾ ಪೀಣಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಉಸುಮತ್ತಗತಾ ತೇಜೋಧಾತು ಸೇಸಧಾತುಪತಿಟ್ಠಾನಸಙ್ಗಹವಿತ್ಥಮ್ಭನಪರಿವಾರಿತಾ ಇಮಂ ಕಾಯಂ ಪರಿಪಾಚೇತಿ, ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚಸ್ಸ ಅಪೂತಿಭಾವಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ, ವಾಯೋಧಾತು ವಿತ್ಥಮ್ಭನಸಮುದೀರಣಸಭಾವಾ ಸೇಸಧಾತುಪತಿಟ್ಠಾನಸಙ್ಗಹಾನುಪಾಲನಪರಿವಾರಿತಾ ವಿತ್ಥಮ್ಭೇತಿ ಚಾಲೇತಿ, ಸರೀರವಿಮಾನಾದೀನಂ ಗಮನಾದಿಪದವೀತಿಹರಣಾದೀನಂ ಠಿತಿಞ್ಚ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ. ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಚೇತಾ ಸಮ್ಭೂಯ ಪಥವೀಅಧಿಕತಾಯ ಕೇಸಾದಿಭಾವಂ, ಪಥವೀಪಬ್ಬತಾದಿಭಾವಞ್ಚ, ಆಪಾಧಿಕತಾಯ ಪಿತ್ತಾದಿಭಾವಂ, ಸಮುದ್ದಜಲಾದಿಭಾವಞ್ಚ, ವಾಯುಅಧಿಕತಾಯ ಉದ್ಧಙ್ಗಮವಾತಾದಿಭಾವಂ, ಪಥವೀಸನ್ಧಾರಕವಾತಾದಿಭಾವಞ್ಚ, ತೇಜಾಧಿಕತಾಯ ಪರಿಪಾಚಕಗ್ಗಿಆದಿಭಾವಂ, ನರಕಗ್ಗಿಆದಿಭಾವಞ್ಚ ಸಾಧೇನ್ತಿ, ಯಾಸಂ ಪಕೋಪೇನ ರೋಗಜರಾಮರಣಞ್ಚೇವ ಕಪ್ಪವಿನಾಸಾದಯೋ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ಏವಮೇತಾಸಂ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಾನಂ ಧಾತೂನಂ ಸಞ್ಚಯತ್ತಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ¶ ಅನನ್ತಾಪರಿಮಾಣಾ ಕಲಾಪಾ ಏವ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಬಾಹಿರಾನಿ ರೂಪಾನಿ. ತಾನಿ ಚ ತೇನ ತೇನ ಪಚ್ಚಯೇನ ತಥಾತಥಾಕಾರೇನ ಸಮುದಿತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ಚ.

ಯದಿ ಪಠಮಂ ಧಾತುಯೋ ಅಣುರೂಪೇನ ಠತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಂಯುಜ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ಠಾನೇ ವಿನಿಯೋಗಾಭಾವತೋ ಅಪರೇನಾಪಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಚೇತ್ಥ ಕಮ್ಮಜಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಆಹಾರಜಂ ¶ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಂ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಉತುಜಂ ಉತುಪಚ್ಚಯಂ ಉತುಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಚಿತ್ತಜಂ ಚಿತ್ತಪಚ್ಚಯಂ ಚಿತ್ತಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏವಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಉಪಾದಿನ್ನರೂಪಂ ಕಮ್ಮಜಂ ನಾಮ, ಮಂಸಮುತ್ತಕೇಸಲೋಮದನ್ತಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದಿ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಂ ನಾಮ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಕರಮಹಾಮೇಘಪಥವೀಪಬ್ಬತಾದಿ, ಚಕ್ಕರತನದೇವವಿಮಾನಾದಿ ಚ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ಆಹಾರತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ ಆಹಾರಜಂ ನಾಮ, ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ ಆಹಾರಜಸ್ಸ ಜನಕೋ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮಜಸ್ಸ ಅನುಪಾಲಕೋ ಹೋತೀತಿ ತದನುಪಾಲಿತಂ ಕಮ್ಮಜರೂಪಂ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಂ ನಾಮ, ವಿಸಭಾಗಾಹಾರಂ ಸೇವಿತ್ವಾ ಆತಪೇ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಕಾಳಕುಟ್ಠಾದೀನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಇದಂ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ಕಮ್ಮಜಉತುತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ ಉತುಜಂ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ಉತು ಅಞ್ಞಂ ಅಟ್ಠಕಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಇದಂ ಉತುಪಚ್ಚಯಂ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಉತು ಅಞ್ಞಂ ಅಟ್ಠಕಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಇದಂ ಉತುಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ಏವಂ ಉಪಾದಿನ್ನಕೇ ತಿಸ್ಸೋ ಏವ ಸನ್ತತಿಯೋ ಘಟ್ಟೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇ ಪನ ವಲಾಹಕೋ ಉತುಜಂ ನಾಮ, ವುಟ್ಠಿಧಾರಾ ಉತುಪಚ್ಚಯಂ ನಾಮ, ದೇವೇ ಪನ ವುಟ್ಠೇ ಪಥವೀ ಗನ್ಧಂ ಮುಞ್ಚತಿ, ಬೀಜಾನಿ ವಿರುಹನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಯಂ ಅನನ್ತಂ ಸನ್ತತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಂ, ಏತಂ ಉತುಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಾದಿ ಚಿತ್ತಜಂ ನಾಮ, ಚಿತ್ತೇನ ಪಚ್ಛಾಜಾತಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತೋ ಕಾಯೋ ಚಿತ್ತಪಚ್ಚಯಂ ನಾಮ, ಅಭಿಞ್ಞಾಚಿತ್ತೇನ ಬಹಿದ್ಧಾ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿಕಂ ಚಿತ್ತಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ.

ರೂಪಾಬ್ಯಾಕತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ನಿಬ್ಬಾನಾಬ್ಯಾಕತವಣ್ಣನಾ

ನಿಬ್ಬಾನಾಬ್ಯಾಕತಂ ಪನ ಭೂಮಿತೋ ಲೋಕುತ್ತರಮೇವ, ಧಮ್ಮತೋಪಿ ಚ ಏಕಮೇವ, ಭೇದೋ ನತ್ಥಿ, ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ಪನ ಸನ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ¶ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ನಿವತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ, ಅಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ ವಾ, ಅಚ್ಚುತಿರಸಂ ¶ , ಅನಿಮಿತ್ತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಅಸಙ್ಖತತಾಯ ಪನಸ್ಸ ಕಾರಕಹೇತುವಿರಹತೋ ಪದಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಪಾಪಕಹೇತುವಸೇನ ಪನೇತಂ ‘‘ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಪಟಿಪದಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ವಿಭ. ೨೦೬) ‘‘ಅರಿಯಮಗ್ಗಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಸಙ್ಗಹತೋ ಪನ ಭೇದಾಭಾವಾ ಖನ್ಧೇಸು ಸಙ್ಗಹಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಆಯತನಾದೀಸು ಧಮ್ಮಾಯತನಧಮ್ಮಧಾತೂಸು ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ. ಸುಞ್ಞತೋ ಪನ ಅತ್ತಸುಞ್ಞಂ, ಸಲಕ್ಖಣಧಾರಣತೋ ಅನತ್ತಕಂ ಧಮ್ಮಮತ್ತಂ, ಅಸಙ್ಖತತಾಯ ವಾ ಅಚ್ಚನ್ತತ್ತಾ ಚ ಅನಿಚ್ಚತಾಸುಞ್ಞಂ, ದುಕ್ಖತಾಸುಞ್ಞಂ, ರಾಗಾದಿಸುಞ್ಞಂ, ನಿಮಿತ್ತಸುಞ್ಞನ್ತಿ ಪವತ್ತಂ ಸುಞ್ಞನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಭೇದತೋ ಪನ ಸನ್ತಿಲಕ್ಖಣಾದಿಸಭಾವತೋ ಏಕವಿಧಮ್ಪಿ ಕಾರಣಪರಿಯಾಯತೋ ಸಉಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತು, ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತು ಚೇತಿ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸರಸವಸೇನ ಪನ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಾಕಾರಭೇದತೋ ಸುಞ್ಞತಂ ಅನಿಮಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಭೇದಮುಪಾದಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾಕಾರತೋ ನ ಚಿತ್ತಂ, ನ ಚೇತಸಿಕಂ, ನ ರೂಪಂ, ನ ಅತೀತಂ, ನ ಅನಾಗತಂ, ನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ, ನ ಮಗ್ಗೋ, ನ ಫಲನ್ತಿಆದಿನಾ ಅನನ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಹೋತಿ.

ನಿಬ್ಬಾನಾಬ್ಯಾಕತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಅವುತ್ತೋ ಸಭಾವಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ. ಅಸಭಾವಧಮ್ಮೇಸು ಪನೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಾಕಾಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಏವ ವುತ್ತಾನಿ, ಕಸಿಣಾದಿಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪನ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೋ, ವಿಞ್ಞಾಣಾಭಾವೋ, ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿ, ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮಪುಗ್ಗಲಉಪಾದಾಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ, ಅರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಲಕ್ಖಣಾದಯೋ ಚ ನ ವುತ್ತಾ, ತಥಾಪಿ ತೇಸಮ್ಪಿ ಸಭಾವಧಮ್ಮಬ್ಯತಿರೇಕಾಭಾವತೋ ಗಹಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ತಿಕೋ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ¶ . ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ತಿಕದುಕೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತಿಗ್ಗಹಣಾಭಾವೇಪಿ ನಿರವಸೇಸಪರಮತ್ಥಗ್ಗಹಣೇನೇವ ನಿಪ್ಪದೇಸತಾ, ವಿಪರಿಯಾಯತೋ ಸಪ್ಪದೇಸತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಯತ್ಥ ಪನ ಸಮ್ಮುತಿಗ್ಗಹಣಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಕ್ಖಾಮ.

ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಕಣ್ಡೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ.

ಇತಿ ಮೋಹವಿಚ್ಛೇದನಿಯಾ

ಅಭಿಧಮ್ಮಮಾತಿಕತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಯ

ಕುಸಲತ್ತಿಕಸಂವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ವೇದನಾತ್ತಿಕಾದಿವಣ್ಣನಾ

ಇದಾನಿ ¶ ಕುಸಲತ್ತಿಕಾನನ್ತರಂ ವೇದನಾತ್ತಿಕಾದೀನಂ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯ್ವಾಯಂ ಕುಸಲತ್ತಿಕಸ್ಸ –

‘‘ಅತ್ಥತೋ ಭೂಮಿಭೇದಾ ಚ, ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ;

ಉದ್ದೇಸತೋ ಚ ಧಮ್ಮಾನಂ, ಲಕ್ಖಣಾದಿವಿಭಾಗತೋ’’ತಿ. –

ಆದಿನಾ ಮಾತಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಕುಸಲಾ ತಾವ ಧಮ್ಮಾ ಭೂಮಿತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಕಾಮಾವಚರಾ…ಪೇ… ಲೋಕುತ್ತರಾ’’ತಿಏವಮಾದಿನಾ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಏವ ಸೇಸತ್ತಿಕದುಕಾನಮ್ಪಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಹಿ ಏತ್ಥ, ಏವಂ ‘‘ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ತಾವ ಧಮ್ಮಾ ಭೂಮಿತೋ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಕಾಮಾವಚರಾ ರೂಪಾವಚರಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಬ್ಬತ್ತಿಕದುಕಾನಮ್ಪಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಸಕ್ಕಾ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ವಿತ್ಥಾರನಯಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖೇಪಕಣ್ಡೇ, ಅತ್ಥುದ್ಧಾರಕಣ್ಡೇ ಚ ವುತ್ತಾನುಸಾರತೋ ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರನಯೇನ ವೇದನಾತ್ತಿಕಾದೀನಂ ತಿಕದುಕಾನಂ –

ಪದತ್ಥಾ ತಂಸರೂಪಾ ಚ, ನವತ್ತಬ್ಬವಿಭಾಗತೋ;

ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವಿಜಾನೀಯೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಯಥಾರಹಂ.

ತತ್ಥ ¶ ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ಪದತ್ಥತೋ ತಾವ ‘‘ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ಸುಖ-ಸದ್ದೋ ಸುಖವೇದನಾಸುಖಮೂಲಸುಖಾರಮ್ಮಣಸುಖಹೇತುಸುಖಪಚ್ಚಯಟ್ಠಾನಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝನಿಬ್ಬಾನಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ. ಅಯಂ ಹಿ ‘‘ಸುಖಸ್ಸ ಚ ಪಹಾನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೧.೨೩೨; ಧ. ಸ. ೧೬೫; ವಿಭ. ೫೯೪) ಸುಖವೇದನಾಯ ದಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಸುಖೋ ಬುದ್ಧಾನಮುಪ್ಪಾದೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಪ. ೧೯೪) ಸುಖಮೂಲೇ. ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಮಹಾಲಿ, ರೂಪಂ ಸುಖಂ ಸುಖಾನುಪತಿತಂ ಸುಖಾವಕ್ಕನ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೩.೬೦) ಸುಖಾರಮ್ಮಣೇ. ‘‘ಸುಖಸ್ಸೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಿವಚನಂ, ಯದಿದಂ ಪುಞ್ಞಾನೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ. ನಿ. ೭.೬೨; ಇತಿವು. ೨೨) ಸುಖಹೇತುಮ್ಹಿ. ‘‘ಯಾವಞ್ಚಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ಸುಕರಂ ಅಕ್ಖಾನೇನ ಪಾಪುಣಿತುಂ, ಯಾವ ಸುಖಾ ಸಗ್ಗಾ (ಮ. ನಿ. ೩.೨೫೫). ನ ತೇ ಸುಖಂ ಪಜಾನನ್ತಿ, ಯೇ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ನನ್ದನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೧.೧೧) ಆದೀಸು ಸುಖಪಚ್ಚಯಟ್ಠಾನೇ. ‘‘ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಾ ¶ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೧.೮೨) ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೇ. ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಮಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಪ. ೨೦೩-೨೦೪; ಮ. ನಿ. ೨೧೫, ೨೧೭) ನಿಬ್ಬಾನೇ. ಇಧ ಪನಾಯಂ ಸುಖವೇದನಾಯಮೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ವೇದನಾ-ಸದ್ದೋ ‘‘ವಿದಿತಾ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೩.೨೦೮) ವೇದಯಿತಸ್ಮಿಂ ಯೇವ ವತ್ತತಿ. ದುಕ್ಖ-ಸದ್ದೋ ದುಕ್ಖವೇದನಾದುಕ್ಖವತ್ಥುದುಕ್ಖಾರಮ್ಮಣದುಕ್ಖಪಚ್ಚಯದುಕ್ಖಪಚ್ಚಯಟ್ಠಾನಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ. ಅಯಂ ಹಿ ‘‘ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಪಹಾನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೧.೨೩೨; ಧ. ಸ. ೧೬೫; ವಿಭ. ೫೯೪) ದುಕ್ಖವೇದನಾಯಂ ದಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಜಾತಿಪಿ ದುಕ್ಖಾ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೮೭; ವಿಭ. ೧೯೦) ದುಕ್ಖವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ. ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಮಹಾಲಿ, ರೂಪಂ ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಾನುಪತಿತಂ ದುಕ್ಖಾವಕ್ಕನ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೩.೬೦) ದುಕ್ಖಾರಮ್ಮಣೇ. ‘‘ದುಕ್ಖೋ ಪಾಪಸ್ಸ ಉಚ್ಚಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಪ. ೧೧೭) ದುಕ್ಖಪಚ್ಚಯೇ. ‘‘ಯಾವಞ್ಚಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ಸುಕರಂ ಅಕ್ಖಾನೇನ ಪಾಪುಣಿತುಂ, ಯಾವ ದುಕ್ಖಾ ನಿರಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೩.೨೫೦) ದುಕ್ಖಪಚ್ಚಯಟ್ಠಾನೇ. ಇಧ ಪನಾಯಂ ದುಕ್ಖವೇದನಾಯಮೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ.

ವಚನತ್ಥೋ ¶ ಪನೇತ್ಥ – ಸುಖಯತಿ ಸತ್ತಂ, ಸುಟ್ಠು ವಾ ಖಾದತಿ, ಖನತಿ ಚ ಕಾಯಚಿತ್ತಾಬಾಧನ್ತಿ ಸುಖಾ, ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಾನಂ ಸುಖಸೋಮನಸ್ಸಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ದುಕ್ಖಯತೀತಿ ದುಕ್ಖಾ, ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಾನಂ ದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ನ ದುಕ್ಖಾ ನ ಸುಖಾತಿ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ. ಏವಂ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾಪಿ ವೇದನಾ ಗಹಿತಾ. ಸಬ್ಬಾಪಿ ಆರಮ್ಮಣರಸಂ ವೇದಿಯನ್ತಿ ಅನುಭವನ್ತೀತಿ ವೇದನಾ. ಯೋ ಪನಾಯಂ ತೀಸುಪಿ ಪದೇಸು ಸಮ್ಪಯುತ್ತ-ಸದ್ದೋ, ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಮಂ ಪಕಾರೇಹಿ ಯುತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ಕತರೇಹಿ ಪಕಾರೇಹೀತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕೇಚಿ ಧಮ್ಮಾ ಕೇಹಿಚಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಹಗತಾ ಸಹಜಾತಾ ಸಂಸಟ್ಠಾ ಏಕುಪ್ಪಾದಾ ಏಕನಿರೋಧಾ ಏಕವತ್ಥುಕಾ ಏಕಾರಮ್ಮಣಾ’’ತಿ (ಕಥಾ. ೪೭೩) ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ಇಮೇಹಿ ಏಕುಪ್ಪಾದತಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ. ಉಕ್ಕಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೋ ಚೇಸ. ಆರುಪ್ಪೇ ಹಿ ವಿನಾಪಿ ಏಕವತ್ಥುಕಭಾವಂ ಸಮ್ಪಯೋಗೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ. ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಪದತ್ಥತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ತಂಸರೂಪಾತಿ ತಸ್ಸ ಪದತ್ಥಸ್ಸ ಸರೂಪಮತ್ತದಸ್ಸನತೋ. ತತ್ಥ ಸುಖಸಹಗತಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ, ಪಠಮದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಾನಿ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸ ರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಾನಿ ಚಾತಿ ತೇಸಟ್ಠಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ ¶ . ತಥಾ ದುಕ್ಖಸಹಗತಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ದ್ವೇ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾನಿ ಚಾತಿ ತೀಣಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ದುಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಸೇಸಾನಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾನಿ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಚಿತ್ತಾನಿ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಯಥಾ ಚ ಚಿತ್ತಾನಂ ಸುಖಾದಿಸಮ್ಪಯೋಗೋ, ಏವಂ ತಂಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಚೇತಸಿಕಾನಮ್ಪಿ. ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತ್ಥೇವ, ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ತಿಕದುಕೇಸು ಚಿತ್ತವಸೇನೇವ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ¶ . ಯತ್ಥ ಪನ ವಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ವಕ್ಖಾಮ. ಇಧ ಪನ ಚೇತಸಿಕೇಸು ಸಪ್ಪೀತಿಕಾನಿ ವೇದನಾವಜ್ಜಿತಾನಿ ಛ ಚೇತಸಿಕಾನಿ ಏವ ಪಞ್ಚಹಿಪಿ ವೇದನಾಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ, ಇತರಾನಿ ಪನ ಕಾಯಿಕಸುಖದುಕ್ಖವಜ್ಜಿತಾಹಿ ತೀಹೇವ. ತೇಸು ಚ ಪೀತಿವಜ್ಜಿತಾ ಪಞ್ಚ ಯಥಾಯೋಗಿಕಾ ಚೇವ ಮೋಹೋ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಥಿನಂ ಮಿದ್ಧಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇ ಏಕಾದಸ ಯಥಾಯೋಗಂ ತೀಹಿಪಿ. ತತ್ಥಾಪಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾ ಮಹಗ್ಗತಲೋಕುತ್ತರಭೂತಾಯ ಸುಖಾಯ ಏವ, ಪೀತಿ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುಖಾಯ ಏವ, ದೋಸಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛೇರಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾನಿ ದುಕ್ಖಾಯ ಏವ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ಏವ, ಸೇಸಾನಿ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಹಿ ಏವ ವೇದನಾಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಮಹಗ್ಗತಭೂತಾಯ ಸುಖಾಯ ಏವಾತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ. ಸೇಸಂ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯೋಗಸದಿಸಂ. ಅಯಂ ಸರೂಪತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ನವತ್ತಬ್ಬವಿಭಾಗತೋತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿಕೇ ಸಬ್ಬಾ ವೇದನಾ ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಮ್ಮುತಿಯೋತಿ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ‘‘ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ ವಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ನ ಹಿ ವೇದನಾ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಹೋತಿ ರೂಪಾದಯೋ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಇಮೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿಕೇ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ. ಅಯಞ್ಚ ಸಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕೋ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ತಿಕದುಕೇಸು ನವತ್ತಬ್ಬಯೋಜನಾ. ಯಂ ಯಸ್ಮಿಞ್ಚ ನ ವುತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಸಪ್ಪದೇಸತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಯತ್ಥ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥ ತೇಸಂ ವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ನವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವಕ್ಖಾಮ, ತೇನಸ್ಸ ಸಪ್ಪದೇಸತಾಪಿ ಞಾತಬ್ಬಾ. ಯತ್ಥ ಪನ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾ ನತ್ಥಿ, ತಂ ನಿಪ್ಪದೇಸನ್ತಿ ವಕ್ಖಾಮ. ತೇನ ತತ್ಥ ನವತ್ತಬ್ಬಾಭಾವೋಪಿ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ. ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪನ ಮಾತಿಕಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾವ ಪದತ್ಥಂ, ತಂಸರೂಪವಿಭಾಗಞ್ಚ ವಕ್ಖಾಮ. ಅಯಂ ನವತ್ತಬ್ಬವಿಭಾಗತೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ವೇದನಾತ್ತಿಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ವಿಪಾಕತ್ತಿಕೇ ¶ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿಸಿಟ್ಠಾನಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಂ ಪಾಕಾತಿ ವಿಪಾಕಾ, ವಿಪಕ್ಕಭಾವಮಾಪನ್ನಾನಂ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾ ವಿಯ ರೂಪಧಮ್ಮಾಪಿ ಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಾ ¶ ಅತ್ಥಿ, ಅನಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಪನ ತೇ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಾರಮ್ಮಣಾ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾವ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖತ್ತಾ ವಿಪಾಕಾತಿ ವುತ್ತಾ ಬೀಜಸರಿಕ್ಖಕಂ ಫಲಂ ವಿಯ. ಯಥಾ ಹಿ ಸಾಲಿಬೀಜತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸೀಸಮೇವ ಸಾಲಿಫಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ಅಙ್ಕುರಾದೀನಿ, ತಾನಿ ಪನ ‘‘ಸಾಲಿಜಾತಾನಿ, ಸಾಲಿನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ ಚಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಂ ಕಮ್ಮಸದಿಸಾ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾವ ‘‘ವಿಪಾಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ರೂಪಧಮ್ಮಾ ಪನ ಕಮ್ಮಜಾ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾತಿ ವಿಪಾಕಸಭಾವಾ ಧಮ್ಮಾ. ಯಥಾ ಹಿ ಜಾತಿಜರಾಸಭಾವಾ ಸತ್ತಾ ‘‘ಜಾತಿಧಮ್ಮಾ ಜರಾಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಂ ವಿಪಾಕಜನಕಟ್ಠೇನ ವಿಪಾಕಸಭಾವಾ ವಿಪಾಕಪಕತಿಕಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ತತಿಯಪದಂ ಉಭಯಸಭಾವಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಯಂ ಪದತ್ಥೋ.

ತತ್ಥ ಚತೂಸು ಭೂಮೀಸು ಛತ್ತಿಂಸ ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ವಿಪಾಕಾ ನಾಮ, ತಥಾ ಏಕವೀಸತಿ ಕುಸಲಾನಿ, ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಾನಿ ಚಾತಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ ನಾಮ, ತೀಸು ಭೂಮೀಸು ವೀಸತಿ ಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಚ ರೂಪಂ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಚುದ್ದಸ ಅಕುಸಲಾ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ ಏವ, ವಿರತಿಯೋ ಸಿಯಾ ವಿಪಾಕಾ, ಸಿಯಾ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ತದವಸೇಸಾ ಪನ ಸಿಯಾ ವಿಪಾಕಾ, ಸಿಯಾ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ಸಿಯಾ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾತಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಯ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ಚಿತ್ತಸಮಂ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ವಿಪಾಕತ್ತಿಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಉಪೇತೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಆದಿನ್ನಾ ಫಲಭಾವೇನ ಗಹಿತಾತಿ ಉಪಾದಿನ್ನಾ, ಆರಮ್ಮಣಭಾವಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಾದಾನಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಉಪಾದಾನಾನಂ ಹಿತಾತಿ ಉಪಾದಾನಿಯಾ, ಉಪಾದಾನಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭೂತಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಉಪಾದಿನ್ನಾ ಚ ¶ ತೇ ಉಪಾದಾನಿಯಾ ಚಾತಿ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ, ಸಾಸವಕಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಪಟಿಸೇಧಸಹಿತೋ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ.

ತತ್ಥ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಲೋಕಿಯವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ, ನವ ಕಮ್ಮಜಕಲಾಪಾ ಚ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ ನಾಮ. ಅವಸೇಸಲೋಕಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ಚೇವ ಅಕಮ್ಮಜರೂಪಕಲಾಪಾ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ ನಾಮ. ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯಾ ನಾಮ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ¶ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತುಲತ್ಥೇರೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವದನ್ತಾನಂ ಪರೇಸಂ ಉಪಾದಾನಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಪನ ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತಅಯೋಗುಳೋ ವಿಯ ಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ ತೇಜುಸ್ಸದತ್ತಾ ಉಪಾದಾನೇಹಿ ಅನುಪಾದಿನ್ನಾನೇವ. ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಕುಸಲಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ ಏವ, ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಸಿಯಾ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ, ಸಿಯಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ ವಿರತಿಯೋ ಪನ ಸಿಯಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ, ಸಿಯಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯಾ, ಸೇಸಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿಯ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯತ್ತಿಕಂ.

ಸಂಕಿಲೇಸೇತೀತಿ ಸಂಕಿಲೇಸೋ, ವಿಬಾಧತಿ ಉಪತಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸಂಕಿಲೇಸೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾ, ಸಂಕಿಲೇಸಸಹಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅತ್ತಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತನೇನ ಸಂಕಿಲೇಸಂ ಅರಹನ್ತಿ, ಸಂಕಿಲೇಸೇ ವಾ ನಿಯುತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಭಾವಂ ಅನತಿಕ್ಕಮನತೋತಿ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ, ಸಂಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭೂತಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾ ಚ ತೇ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಚಾತಿ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ. ಸೇಸಪದದ್ವಯಂ ಪುರಿಮತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ನಾಮ. ಸೇಸಲೋಕಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ಚೇವ ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಞ್ಚ ¶ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ನಾಮ. ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಾನಿ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಕುಸಲಾ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾವ, ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾವ, ಸೇಸಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಸಿಯಾ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ, ಸಿಯಾ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ, ಸಿಯಾ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾತಿ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕಂ. ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕತ್ತಿಕಂ.

ಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನ ವತ್ತಮಾನೇನ ಸಹ ವಿತಕ್ಕೇನ ಸವಿತಕ್ಕಾ, ತಥಾ ಸಹ ವಿಚಾರೇನ ಸವಿಚಾರಾ, ಸವಿತಕ್ಕಾ ಚ ತೇ ಸವಿಚಾರಾ ಚಾತಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾ. ಉಭಯರಹಿತಾ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ. ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಸು ವಿಚಾರೋವ ಮತ್ತಾ ಪಮಾಣಮೇತೇಸನ್ತಿ ವಿಚಾರಮತ್ತಾ, ವಿಚಾರತೋ ಉತ್ತರಿಂ ವಿತಕ್ಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅವಿತಕ್ಕಾ ಚ ತೇ ವಿಚಾರಮತ್ತಾ ಚಾತಿ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ.

ತತ್ಥ ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವಜ್ಜಿತಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ ಚೇವ ಏಕಾದಸ ಮಹಗ್ಗತಲೋಕುತ್ತರಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಚಿತ್ತಾನಿ ¶ ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಚ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾ ನಾಮ. ತೇಸು ವಿತಕ್ಕೋ ಏಕಾದಸ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕಮಹಗ್ಗತಲೋಕುತ್ತರಾನಿ ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ವಿಚಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಚ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ ನಾಮ. ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕೇಸು ವಿಚಾರೋ, ಸೇಸಾ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸ ಮಹಗ್ಗತಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಾನಿ, ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಚ ರೂಪಂ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ ನಾಮ. ಅಪಿಚ ಕುಸಲಚೇತಸಿಕಾ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾವ, ವಿತಕ್ಕೋ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತೋವ, ವಿಚಾರೋ ಪನ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಿಕೇಸು ಸಿಯಾ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರೋ, ಸವಿತಕ್ಕಚಿತ್ತೇಸು ಸಿಯಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಅವಸೇಸಾ ಪನ ಸಬ್ಬೇ ಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ತಿಕೇ ವಿತಕ್ಕಸಹಜಾತೋ ವಿಚಾರೋವ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ. ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕಂ.

ಪೀತಿಯಾ ¶ ಸಹ ಏಕುಪ್ಪಾದಾದಿಭಾವಂ ಗತಾತಿ ಪೀತಿಸಹಗತಾ, ಪೀತಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ಚೇತ್ಥ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ವೇದನಾ ವುತ್ತಾ. ಸಾ ಹಿ ಸುಖದುಕ್ಖಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಉಪೇಕ್ಖತಿ ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರಸಣ್ಠಿತತ್ತಾ ತೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತತೀತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾ. ಇತಿ ವೇದನಾತ್ತಿಕತೋ ಪದದ್ವಯಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಪ್ಪೀತಿಕಸುಖಸ್ಸ ಸಪ್ಪೀತಿಕಸುಖತೋ ವಿಸೇಸದಸ್ಸನವಸೇನ ಅಯಂ ತಿಕೋ ವುತ್ತೋ.

ತತ್ಥ ಪೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಖುದ್ದಿಕಾ ಖಣಿಕಾ ಓಕ್ಕನ್ತಿಕಾ ಉಬ್ಬೇಗಾ ಫರಣಾತಿ. ತತ್ಥ ಖುದ್ದಿಕಾ ಪೀತಿ ಸರೀರೇ ಲೋಮಹಂಸನಮತ್ತಮೇವ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಖಣಿಕಾ ಪೀತಿ ಖಣೇ ಖಣೇ ವಿಜ್ಜುಪ್ಪಾದಸದಿಸಾ ಹೋತಿ. ಓಕ್ಕನ್ತಿಕಾ ಪೀತಿ ಸಮುದ್ದತೀರಂ ವೀಚಿ ವಿಯ ಕಾಯಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜತಿ. ಉಬ್ಬೇಗಾ ಪೀತಿ ಬಲವತೀ ಹೋತಿ ಕಾಯಂ ಉದ್ಧಗ್ಗಂ ಕತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಲಙ್ಘಾಪನಪ್ಪಮಾಣಪ್ಪತ್ತಾ. ಫರಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಸಕಲಸರೀರಂ ಧಮಿತ್ವಾ ಪೂರಿತವತ್ಥಿ ವಿಯ, ಮಹತಾ ಉದಕೋಘೇನ ಪಕ್ಖನ್ದಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿ ವಿಯ ಚ ಅನುಪರಿಪ್ಫುಟಂ ಹೋತಿ. ತತ್ಥ ಫರಣಾ ರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರಾವ, ಸೇಸಾ ಕಾಮಾವಚರಾವ.

ಸುಖಂ ಪನ ಕಾಯಿಕಂ, ಚೇತಸಿಕಞ್ಚೇತಿ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ. ಸತಿಪಿ ಚ ನೇಸಂ ಕತ್ಥಚಿ ಅವಿಪ್ಪಯೋಗೇ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಪಟಿಲಾಭತುಟ್ಠಿ ಪೀತಿ, ಪಟಿಲದ್ಧರಸಾನುಭವನಂ ಸುಖಂ. ಯತ್ಥ ಪೀತಿ, ತತ್ಥ ಸುಖಂ. ಯತ್ಥ ಸುಖಂ, ತತ್ಥ ನ ನಿಯಮತೋ ಪೀತಿ. ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹಿತಾ ಪೀತಿ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸುಖಂ. ಕನ್ತಾರಖಿನ್ನಸ್ಸ ವನನ್ತೋದಕದಸ್ಸನಸವನೇಸು ವಿಯ ಪೀತಿ, ವನಚ್ಛಾಯಾಪವೇಸನಉದಕಪರಿಭೋಗೇಸು ವಿಯ ಸುಖಂ. ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಾಕಟಭಾವತೋ ಚೇತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ¶ ಸುಖಸಹಗತಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಚ ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತಾವ, ಸುಖಸಹಗತಂ ಪನ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಮಹಗ್ಗತಲೋಕುತ್ತರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಚಿತ್ತೇ ಚ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಪೀತಿಸಹಗತಾ ನಾಮ, ತತ್ಥ ಪೀತಿ ನ ಪೀತಿಸಹಗತಾ, ಸುಖಸಹಗತಾವ ಹೋತಿ ¶ , ಸುಖಂ ಪನ ಪೀತಿಸಹಗತಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ ನ ಪೀತಿಸುಖಸಹಗತಾ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿಕೇ ದ್ವೇ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ, ದುಕ್ಖಸಹಗತಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಂ, ರೂಪಂ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನವತ್ತಬ್ಬಾ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಪೀತಿ ಸುಖಸಹಗತಾವ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾವ, ಲೋಭದಿಟ್ಠಿಮಾನಾ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಚ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಚೇತಸಿಕಸುಖಂ ಸಿಯಾ ಪೀತಿಸಹಗತಂ, ಪಠಮದುತಿಯತತಿಯಜ್ಝಾನಿಕೇಸು ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕೇಸು ಸಿಯಾ ನವತ್ತಬ್ಬಂ, ಕಾಯಿಕಂ ಪನ ಸುಖಂ ದುಕ್ಖಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಸಬ್ಬಾ ಚ ಉಪೇಕ್ಖಾ ದೋಸೋ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಞ್ಚ ನವತ್ತಬ್ಬಾವ, ಸೇಸಾ ಸತ್ತರಸ ಧಮ್ಮಾ ಸಿಯಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ನವತ್ತಬ್ಬಾಪಿ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಪೀತಿತ್ತಿಕಂ.

ದಸ್ಸನೇನಾತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ. ಸೋ ಹಿ ಪಠಮಂ ನಿಬ್ಬಾನದಸ್ಸನತೋ ‘‘ದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ. ಗೋತ್ರಭು ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಠಮತರಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಯಥಾ ಪನ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಆಗತೋ ಪುರಿಸೋ ದೂರತೋವ ರಥಿಕಾಯ ಚರನ್ತಂ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧಗತಂ ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ತೇ ರಾಜಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ ‘‘ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಏವಮೇವ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ‘‘ದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ನ ವುಚ್ಚತಿ. ತಂ ಹಿ ಞಾಣಂ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆವಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ. ಭಾವನಾಯಾತಿ ಸೇಸಮಗ್ಗತ್ತಯೇನ. ಸೇಸಮಗ್ಗತ್ತಯಂ ಹಿ ಪಠಮಮಗ್ಗೇನ ದಿಟ್ಠಸ್ಮಿಂಯೇವ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವನಾವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ಕಞ್ಚಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭಾವನಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ತತಿಯಪದಂ ಉಭಯಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಹಗತೋ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾವ, ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತೋ ಭಾವನಾಯ ಏವ ಪಹಾತಬ್ಬೋ, ಅವಸೇಸಾ ಛ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಅಪಾಯಹೇತುಭಾವೇನ ಪವತ್ತಿತೋ, ಅಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಚ ಸಿಯಾ ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಸಿಯಾ ಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅಕುಸಲವಜ್ಜಿತಾ ¶ ಪನ ಸಬ್ಬೇ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ, ರೂಪಂ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನೇವದಸ್ಸನೇನನಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಾ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ದಿಟ್ಠಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಾವ, ಸೇಸಾ ಅಕುಸಲಾ ಸಿಯಾ ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಸಿಯಾ ಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ತಿಜಾತಿಕಾ ತೇರಸವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ವುತ್ತಾವಸೇಸಾ ನೇವದಸ್ಸನೇನನಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಾವ. ಯಂ ಪನ ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿರೋಧೇನ ಸತ್ತ ಭವೇ ¶ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ನಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚ, ಏತ್ಥೇತೇ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳನಿ. ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೬) ನಯೇನ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಮ್ಪಿ ಪಹಾನಂ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ತಂ ತೇಸಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಅಭಾವಿತತ್ತಾ ಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ತೇ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ಪಹೀನಾತಿ ಇಮಂ ಪರಿಯಾಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕಂ. ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬತ್ತಿಕಂ.

ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬೋ ಹೇತು ಏತೇಸನ್ತಿ ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ. ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ತತಿಯಪದೇ ಪನ ನೇವದಸ್ಸನೇನನಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬೋ ಹೇತು ಏತೇಸನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನೇವದಸ್ಸನೇನನಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬೋ ಹೇತು ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಇತರಥಾ ಹಿ ಅಹೇತುಕಾನಂ ಅಗ್ಗಹಣಂ ಭವೇಯ್ಯ. ಹೇತು ಏವ ಹಿ ತೇಸಂ ನತ್ಥಿ, ಯೋ ದಸ್ಸನಭಾವನಾಹಿ ಪಹಾತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ. ಸಹೇತುಕೇಸುಪಿ ಹೇತುವಜ್ಜಾನಂ ಪಹಾನಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ಹೇತೂನಂ. ಹೇತುಯೇವ ಹಿ ಏತೇಸಂ ನೇವದಸ್ಸನೇನನಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತೋ, ನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ. ಉಭಯಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಅನಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಇತೋ ಪರಂ ಸಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅನನ್ತರತ್ತಿಕಸದಿಸೋವ. ಕೇವಲಂ ಚೇತಸಿಕೇಸು ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಮೋಹೋ ದಸ್ಸನಭಾವನಾಹಿ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕೇಸು ನ ಪವಿಸತಿ ಸಹಜಾತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹೇತುನೋ ಅಭಾವಾ, ನೇವದಸ್ಸನೇನನಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕೇಸು ¶ ಪನ ಪವಿಸತಿ. ಲೋಭದೋಸಮೂಲಚಿತ್ತೇಸು ಪನ ಹೇತೂಸು ಮೋಹೋ ಲೋಭೇನ ಚೇವ ದೋಸೇನ ಚ ಸಹೇತುಕೋ, ಲೋಭದೋಸಾ ಚ ಮೋಹೇನೇವಾತಿ ಇಮೇ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಪದೇ ಪವಿಟ್ಠಾತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ, ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವಾತಿ. ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕತ್ತಿಕಂ.

ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆಚೀಯತೀತಿ ಆಚಯೋ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಚುತಿಗತಿಪವತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಉಪಾದಿನ್ನಕ್ಖನ್ಧಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ. ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಪ್ಫಾದನಭಾವೇನ ತಂ ಆಚಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಯಸ್ಸ ವಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಯಥಾವುತ್ತಮೇವ ಆಚಯಂ ಗಮೇನ್ತೀತಿ ಆಚಯಗಾಮಿನೋ. ತತೋ ಏವ ಆಚಯಸಙ್ಖಾತಾ ಚಯಾ ಅಪೇತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಪೇತಂ ಚಯಾತಿ ಅಪಚಯೋ, ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತನತೋ ಅಪಚಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೋ. ಅಪಿಚ ಪಾಕಾರಂ ಇಟ್ಠಕವಡ್ಢಕೀ ವಿಯ ಪವತ್ತಂ ಆಚಿನನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಆಚಯಗಾಮಿನೋ. ತೇನೇವ ವಡ್ಢಕಿನಾ ಚಿತಂ ಚಿತಂ ವಿದ್ಧಂಸಯಮಾನೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ತದೇವ ಪವತ್ತಂ ಅಪಚಿನನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೋ. ತತಿಯಪದಂ ಉಭಯಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಿ ಆಚಯಗಾಮಿನೋ ನಾಮ, ಚತ್ತಾರಿ ಮಗ್ಗಾನಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೋ ನಾಮ ¶ , ಸಬ್ಬಾನಿ ವಿಪಾಕಫಲಕಿರಿಯಾನಿ, ರೂಪಂ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನೇವಆಚಯಗಾಮಿನೋ ನ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೋ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಕುಸಲಾ ಆಚಯಗಾಮಿನೋ ಏವ, ಕರುಣಾ ಮುದಿತಾ ಸಿಯಾ ಆಚಯಗಾಮಿನೋ, ಸಿಯಾ ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನೋ ನ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೋ ನಾಮ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕಂ. ಆಚಯಗಾಮಿತ್ತಿಕಂ.

ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಜಾತಾ, ಸತ್ತನ್ನಂ ವಾ ಸೇಖಾನಂ ಏತೇತಿಪಿ ಸೇಖಾ, ಅಪರಿಯೋಸಿತಸಿಕ್ಖತ್ತಾ ಸಯಮೇವ ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿಪಿ ಸೇಖಾ. ಉಪರಿ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾಭಾವತೋ ನ ಸೇಖಾತಿ ಅಸೇಖಾ, ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಾ ವಾ ಸೇಖಾತಿಪಿ ಅಸೇಖಾ. ತತಿಯಪದಂ ಉಭಯಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ¶ ಚತ್ತಾರಿ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಾನಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಿ ಚ ತೀಣಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನೀತಿ ಸತ್ತ ಸೇಖಾ ನಾಮ, ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಅಸೇಖಾ ನಾಮ, ಲೋಕಿಯಚಿತ್ತಾನಿ, ರೂಪಂ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನೇವಸೇಖಾ ನಾಸೇಖಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಕುಸಲಾ ಚ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಚ ನೇವಸೇಖಾ ನಾಸೇಖಾ ಏವ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕಂ. ಸೇಖತ್ತಿಕಂ.

ಸಮನ್ತತೋ ಖಣ್ಡಿತತ್ತಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಪರಿತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಗೋಮಯಪಿಣ್ಡ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೩.೯೬) ಆದೀಸು ವಿಯ. ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಾನುಭಾವತಾಯ ಪರಿತ್ತಾ ವಿಯಾತಿ ಪರಿತ್ತಾ. ಕಿಲೇಸವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮತ್ಥತಾಯ, ಮಹನ್ತವಿಪುಲಫಲತಾಯ, ದೀಘಸನ್ತಾನತಾಯ ಚ ಮಹನ್ತಭಾವಂ ಗತಾ, ಮಹನ್ತೇಹಿ ವಾ ಉಳಾರಚ್ಛನ್ದವೀರಿಯಚಿತ್ತಪಞ್ಞೇಹಿ ಗತಾ ಪಟಿಪನ್ನಾತಿಪಿ ಮಹಗ್ಗತಾ. ಪಮಾಣಕರಾ ಧಮ್ಮಾ ರಾಗಾದಯೋ ಪಮಾಣಂ ನಾಮ, ಆರಮ್ಮಣತೋ ವಾ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ವಾ ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಪಮಾಣಂ, ಪಮಾಣಸ್ಸ ಚ ಪಟಿಪಕ್ಖಾತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ.

ತತ್ಥ ಚತುಪಞ್ಞಾಸ ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ, ರೂಪಞ್ಚ ಪರಿತ್ತಾ ನಾಮ, ಸತ್ತವೀಸತಿ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ ಮಹಗ್ಗತಾ ನಾಮ, ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಾನಿ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಕುಸಲಾ ಪರಿತ್ತಾ ಏವ, ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಪರಿತ್ತಮಹಗ್ಗತಾ ಏವ, ವಿರತಿಯೋ ಪರಿತ್ತಅಪ್ಪಮಾಣಾ ಏವ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕಂ. ಪರಿತ್ತತ್ತಿಕಂ.

ಪರಿತ್ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ. ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಸಯಂ ಪರಿತ್ತಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಮಹಗ್ಗತಾ ವಾ, ಪರಿತ್ತಾದಿಧಮ್ಮೇ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತಾ ತದಾರಮ್ಮಣಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ¶ ತೇವೀಸತಿ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾ, ಕಿರಿಯಾಮನೋಧಾತುಅಹೇತುಕಜವನಞ್ಚ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾವ, ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಕುಸಲವಿಪಾಕಕಿರಿಯಾನಿ ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣಾವ, ಅಟ್ಠ ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಾನಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾವ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ¶ ಚ ಅಟ್ಠ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಜವನಾನಿ ಚ ಸಿಯಾ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಸಿಯಾ ಮಹಗ್ಗತಾರಮ್ಮಣಾ, ಸಿಯಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾರಮ್ಮಣತಾಯ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ನ ಕದಾಚಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ, ಅಟ್ಠ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾಮಾವಚರಜವನಾನಿ, ಅಭಿಞ್ಞಾ, ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಞ್ಚಾತಿ ಏಕಾದಸ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ನವತ್ತಬ್ಬಾಪಿ. ತೇಸು ಚ ಕುಸಲಾನಿ ಪಞ್ಚ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಫಲವಜ್ಜಿತಸಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಾನಿ. ತತ್ಥಾಪಿ ತಂತಂಸೇಖಾನಮೇವ ಯಥಾಸಕಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಕಿರಿಯಾನಿ ಛ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಸಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಾನಿ, ಅಭಿಞ್ಞಾವಜ್ಜಿತರೂಪಾವಚರಾನಿ ಚೇವ ಛ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಚಿತ್ತಾನಿ ಚ ನಿಯಮೇನ ಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾಯ, ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಞ್ಚ ಅನಾರಮ್ಮಣತಾಯ ಸಬ್ಬಥಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾತಿ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಕುಸಲಾ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸದಿಸಾವ, ವಿರತಿಯೋ ಸಿಯಾ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ, ಸಿಯಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಾ, ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾವ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಸಿಯಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾತಿ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕಂ.

ಹೀನಾತಿ ಲಾಮಕಾ, ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಹೀನಪಣೀತಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಭವಾತಿ ಮಜ್ಝಿಮಾ, ಅವಸೇಸಾ ತೇಭೂಮಕಾ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾವ. ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ, ಅತಪ್ಪಕಟ್ಠೇನ ಚ ಪಣೀತಾ, ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತನಿಬ್ಬಾನಾನಿ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಕುಸಲಾ ಹೀನಾವ, ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಮಜ್ಝಿಮಾವ, ಸೇಸಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಮಜ್ಝಿಮಪಣೀತಾವ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕಂ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಹೀನತ್ತಿಕಂ.

‘‘ಹಿತಸುಖಾವಹಾ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಆಸೀಸಿತಾಪಿ ತಥಾ ಅಭಾವತೋ, ಅಸುಭಾದೀಸುಯೇವ ಸುಭನ್ತಿಆದಿವಿಪರೀತಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಚ ಮಿಚ್ಛಾ ಸಭಾವಾತಿ ಮಿಚ್ಛತ್ತಾ, ವಿಪಾಕದಾನೇ ಸತಿ ಖನ್ಧಭೇದಾನನ್ತರಮೇವ ವಿಪಾಕದಾನತೋ ನಿಯತಾ, ಮಿಚ್ಛತ್ತಾ ಚ ತೇ ನಿಯತಾ ಚಾತಿ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾ. ವುತ್ತವಿಪರೀತೇನ ಅತ್ಥೇನ ಸಮ್ಮಾ ಸಭಾವಾತಿ ಸಮ್ಮತ್ತಾ, ಸಮ್ಮತ್ತಾ ಚ ತೇ ನಿಯತಾ ಚಾತಿ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯತಾ. ಉಭಯಥಾಪಿ ನ ನಿಯತಾತಿ ಅನಿಯತಾ.

ಆನನ್ತರಿಕಭಾವೇನ ¶ ಪವತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾ, ಅಞ್ಞಥಾ ಪವತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾ ಅನಿಯತಾ. ಅಹೇತುಕಅಕಿರಿಯನತ್ಥಿಕದಿಟ್ಠೀಸು ಹಿ ಅಞ್ಞತರಾ ದಿಟ್ಠಿ ಯಸ್ಸ ನಿಯತಾ, ತಂ ಬುದ್ಧಸತಮ್ಪಿ ವಿಬೋಧೇತುಂ ¶ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಯೇನ ಚ ಅನನ್ತರೇ ಏವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಫಲದಾನತೋ ಆನನ್ತರಿಕೇಸು ಮಾತುಘಾತಕಪಿತುಘಾತಕಅರಹನ್ತಘಾತಕಸಙ್ಘಭೇದಕಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕಸಙ್ಖಾತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಘಚಿತ್ತೇನ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಸಿನೇರುಪ್ಪಮಾಣೇಪಿ ಸುವಣ್ಣಥೂಪೇ ಕತ್ವಾ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸಮ್ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಸಙ್ಘಂ ಯಾವಜೀವಂ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾಪಿ ತೇನ ಕುಸಲೇನ ಆನನ್ತರಿಕಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಆನನ್ತರಿಕೇನ ಪನ ಅಧಿಕೇನ ಆನನ್ತರಿಕಂ ಪಟಿಬಾಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಆನನ್ತರಿಕಾ ಚ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ, ಮಹಗ್ಗತಾನಞ್ಚ ಪಟಿಬಾಹಕತಾಯ ಅನನ್ತರಮೇವ ನಿರಯೇ ವಿಪಾಕದಾನತೋ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾ ಚ ಜಾತಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಪನ ಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯತಾ ನಾಮ, ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಅನಿಯತಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಮೋಹೋ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಲೋಭೋ ದಿಟ್ಠಿ ದೋಸೋ ಥಿನಂ ಮಿದ್ಧನ್ತಿ ಇಮೇ ನವ ಸಿಯಾ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾ, ಸಿಯಾ ಅನಿಯತಾ, ಸೇಸಅಕುಸಲಾ, ಕರುಣಾ, ಮುದಿತಾ ಚ ಅನಿಯತಾ ಏವ, ಸೇಸಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಸಿಯಾ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯತಾ, ಸಿಯಾ ಅನಿಯತಾ, ತಿಜಾತಿಕಾ ಪನ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕನ್ತಿ. ಮಿಚ್ಛತ್ತತ್ತಿಕಂ.

ನಿಬ್ಬಾನಂ ಮಗ್ಗತಿ, ಕಿಲೇಸೇ ವಾ ಮಾರೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ, ಸೋ ಆರಮ್ಮಣಮೇತೇಸನ್ತಿ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ. ಲೋಕಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋಪಿ ಮಗ್ಗೋ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಏತೇಸಂ ಹೇತೂತಿ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ, ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ. ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಹೇತೂತಿ ಮಗ್ಗಹೇತೂ, ಅಲೋಭಾದಯೋ. ತೇ ಏತೇಸಂ ಹೇತೂತಿ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಯಂ ಮಗ್ಗೋ ಚೇವ ಹೇತು ಚ, ಇತಿ ಮಗ್ಗಭೂತೋ ಹೇತು ಏತೇಸನ್ತಿ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ, ಲೋಕುತ್ತರಾವ ¶ . ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಮಗ್ಗೋ ಅಧಿಪತಿ ಆರಮ್ಮಣಭೂತೋ, ಸಹಜಾತೋ ವಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೋ, ತದುಭಯಂ.

ತತ್ಥ ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಕುಸಲಕಿರಿಯಾ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಭೂತಾ, ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಞ್ಚ ಸಿಯಾ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ, ಸಿಯಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾ, ಅರಿಯಾನಂ ಹಿ ಚೇತೋಪರಿಯಅನಾಗತಂಸಞಾಣಾನಿ ಪರೇಸಞ್ಞೇವ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಸ್ಸ ಜಾನನಕಾಲೇ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾನಿ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಾನಿ ಪನ ಅತ್ತನೋ, ಪರೇಸಞ್ಚಾಪಿ ತದಞ್ಞಾರಮ್ಮಣಕಾಲೇ ಪನ ನವತ್ತಬ್ಬಾನಿ, ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಸ್ಸ ಪನ ನಿಯಮೇನ ಪರಚಿತ್ತವಿಸಯತ್ತಾ ತೇನ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಮಗ್ಗಂ ಅರಿಯಾ ಆಲಮ್ಬಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅನಾಗತಂಸಞಾಣೇನ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಉಪರಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅವಿಸಯತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ. ಅರಿಯಾ ಹಿ ಯಥಾಸಕಂ, ಹೇಟ್ಠಿಮಞ್ಚ ಮಗ್ಗಫಲಂ ಜಾನಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ನ ಉಪರಿಮಂ. ತಾನಿ ಪನ ಅಭಿಞ್ಞಾಜವನಾನಿ ಮಗ್ಗೇನ ಅಸಹಜಾತತ್ತಾ ನ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾನಿ. ಮಗ್ಗಂ ಗರುಂಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪವತ್ತನತೋ ¶ ನ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತೀನಿ. ನ ಹಿ ತಾನಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅನ್ತಮಸೋ ಲೋಕುತ್ತರಮಪಿ. ಕಸ್ಮಾ? ಅತ್ತನೋ ಮಹಗ್ಗತತಾಯ ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವಿಯ, ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಅಹೇತುಕತಾಯ ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಖುಜ್ಜಚೇಟಕಾದಯೋ ವಿಯ. ಚತ್ತಾರಿ ಮಗ್ಗಟ್ಠಚಿತ್ತಾನಿ ಸಬ್ಬದಾ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ ಏವ, ತಾನೇವ ಚ ವೀಮಂಸಾವೀರಿಯಾನಂ ಅಧಿಪತಿಭಾವೇನ ಪವತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೋ, ಇತರೇಸಂ ಛನ್ದಚಿತ್ತಾನಂ ಅಧಿಪತಿಭಾವೇನ ಪವತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾ, ಅಟ್ಠ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾಮಾವಚರಜವನಾನಿ ಸಿಯಾ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ, ಸಿಯಾ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೋ, ಸಿಯಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾ. ತಾನಿ ಹಿ ಅತ್ತನಾ, ಪರೇಹಿ ಚ ಪಟಿವಿದ್ಧಮಗ್ಗಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಕಾಲೇ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣಾ, ಅತ್ತನೋ ಮಗ್ಗಂ ಗರುಂಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಕಾಲೇ ಮಗ್ಗಾಧಿಪತಿನೋ ಚ ತಥಾಅಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ನವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ. ಅರಿಯಾ ಹಿ ಪರೇಸಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಾ ¶ ಗರುಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ವಿಯ ಗರುಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಪಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ. ತೇಸು ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಸೋತಾಪನ್ನಾನಮೇವ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಜಾನಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನಾಞ್ಞೇಸಂ, ಸಕದಾಗಾಮೀ ಪನ ಸಕದಾಗಾಮೀನಮ್ಪಿ, ನ ಅನಾಗಾಮಿಅರಹನ್ತಾನಂ, ಅನಾಗಾಮೀ ಪನ ಅನಾಗಾಮೀನಮ್ಪಿ, ನ ಅರಹನ್ತಾನಂ, ಅರಹಾ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಜಾನಾತಿ, ಸೋಭನಲೋಕಿಯಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನವತ್ತಬ್ಬಾನೇವ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ವಿರತಿಯೋ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲೇ ಮಗ್ಗಸದಿಸಾವ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ನವತ್ತಬ್ಬಾ, ಕರುಣಾ, ಮುದಿತಾ, ಅಕುಸಲಾ ಚ ನವತ್ತಬ್ಬಾ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ನವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ. ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕಂ.

ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ತಮಾನಭೂತಾಪಗತಓಕಾಸಕತಭೂಮಿಲದ್ಧವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನೇಕಪ್ಪಭೇದಾ ಹೋನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಾದಜರಾಭಙ್ಗಸಮಙ್ಗೀಸಙ್ಖಾತಂ ಸಙ್ಖತಂ ವತ್ತಮಾನುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ, ಆರಮ್ಮಣರಸಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧಂ ಅನುಭೂತಾಪಗತಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾದಾದಿತ್ತಯಂ ಅನುಪ್ಪತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧಂ ಭೂತಾಪಗತಸಙ್ಖಾತಂ, ಸೇಸಸಙ್ಖತಞ್ಚ ಭೂತಾಪಗತುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ, ‘‘ಯಾನಿಸ್ಸ ತಾನಿ ಪುಬ್ಬೇಕತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅತೀತಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಅಞ್ಞಂ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಸ್ಸೋಕಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ, ತಥಾಕತೋಕಾಸಞ್ಚ ವಿಪಾಕಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಂಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕತೋ ಓಕಾಸಕತುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ, ತಾಸು ತಾಸು ಭೂಮೀಸು ಅಸಮೂಹತಂ ಅಕುಸಲಂ ಭೂಮಿಲದ್ಧುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ಏತ್ಥ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಆರಮ್ಮಣಭೂತಾ ತೇಭೂಮಕಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಭೂಮಿ ನಾಮ, ತೇಸು ಖನ್ಧೇಸು ಉಪ್ಪತ್ತಾರಹಕಿಲೇಸಜಾತಾ ಭೂಮಿಲದ್ಧಂ ನಾಮ, ತೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಸಾ ಭೂಮಿ ಲದ್ಧಾ ಹೋತೀತಿ ಏವಮೇತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಇಧ ವತ್ತಮಾನುಪ್ಪನ್ನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ.

ತತ್ರಾಯಂ ವಚನತ್ಥೋ – ಪುಬ್ಬನ್ತತೋ ಉಪ್ಪಾದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಭಙ್ಗಾ ಪನ್ನಾ ಗತಾ ಪವತ್ತಾತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾತಿ ¶ ಅತ್ಥೋ ¶ . ನ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ. ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಕಾರಣೇಕದೇಸತ್ತಾ ಅವಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಉಪ್ಪಾದಿನೋ, ಉಭಯೇನಾಪಿ ಅನಾಗತಾವ ದಸ್ಸಿತಾ. ಅಯಂ ಹಿ ತಿಕೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅದ್ಧಾನಂ ವಸೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತೋ. ಲದ್ಧೋಕಾಸಸ್ಸ ಹಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋ ಉಪ್ಪಾದೀ ನಾಮ. ಯದಿ ಪನ ಆಯೂಹಿತಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಕಮ್ಮಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಪಾಕಂ ದದೇಯ್ಯ, ಅಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ. ತಂ ಪನ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ ಧುವವಿಪಾಕಂ, ಅದ್ಧುವವಿಪಾಕಞ್ಚ. ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಕಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಾದಿ ಧುವವಿಪಾಕಂ ನಾಮ. ತಂ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ಖಣಪ್ಪತ್ತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ ಅಪ್ಪತ್ತಮ್ಪಿ. ತತ್ಥ ಖಣಪ್ಪತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ, ಅಪ್ಪತ್ತಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ತಸ್ಸ ದುವಿಧಸ್ಸ ಚ ವಿಪಾಕೋ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ ಖಣಪ್ಪತ್ತೋ ಚ ಅಪ್ಪತ್ತೋ ಚ. ತತ್ಥ ಖಣಪ್ಪತ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ, ಅಪ್ಪತ್ತೋ ಚಿತ್ತಾನನ್ತರೇ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತು, ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾತಿಕ್ಕಮೇ ವಾ ಧುವಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಉಪ್ಪಾದೀ ನಾಮ ಹೋತಿ. ಮೇತ್ತೇಯ್ಯಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಫಲಂ ಉಪ್ಪಾದೀ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಚತೂಸು ಭೂಮೀಸು ವಿಪಾಕೋ, ಕಮ್ಮಜರೂಪಞ್ಚ ವತ್ತಮಾನುಪ್ಪನ್ನಾ ನಾಮ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನಾರಹಾ ಉಪ್ಪಾದಿನೋ ನಾಮ, ನ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ‘‘ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ. ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಿರಿಯಾ, ಕಮ್ಮಜರೂಪಞ್ಚ ಸಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಸಿಯಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ, ನ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ‘‘ಉಪ್ಪಾದಿನೋ’’ತಿ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಕುಸಲಾ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸದಿಸಾವ, ಸೇಸಾ ದುವಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅತೀತಾ, ಪನೇತ್ಥ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನವತ್ತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ. ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಿಕಂ.

ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವಂ, ಉಪ್ಪಾದಾದಿಕ್ಖಣಂ ವಾ ಪತ್ವಾ ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇತಾ ಗತಾ ಪತ್ತಾತಿ ಅತೀತಾ. ತದುಭಯಮ್ಪಿ ನ ಆಗತಾತಿ ಅನಾಗತಾ. ತಂ ತಂ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ, ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖತಾ ನಾಮರೂಪಧಮ್ಮಾ. ನ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮೇಸು ತೇಕಾಲಿಕಭಾವಂ ಅಪ್ಪತ್ತೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ತಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪನೇತ್ಥ ನವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ. ಅತೀತತ್ತಿಕಂ.

ಅತೀತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾ. ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ.

ತತ್ಥ ¶ ಕುಸಲವಿಪಾಕಕಿರಿಯಾವಸೇನ ಛಬ್ಬಿಧಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅತೀತಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತಿತೋ ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಾನಿ, ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಮನೋಧಾತುಯೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಾವ, ಸೇಸಾ ಏಕಾದಸ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾ, ಅಹೇತುಕಹಸನಚಿತ್ತಞ್ಚ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸೇಸಕಾಮಾವಚರಕಿರಿಯಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಭೂತರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಕುಸಲಕಿರಿಯಾ ಚ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ನವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ತೇಸು ಕಾಮಾವಚರಾನಂ ಅತೀತಾದೀಸು ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಪವತ್ತಿವಿಭಾಗೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋವ. ನವತ್ತಬ್ಬತಾ ಪನ ತೇಸು ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಜವನಕುಸಲಾನಂ ¶ ಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣವಸೇನೇವ, ನ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣವಸೇನ, ತೇಸುಪಿ ತಿಹೇತುಕಜವನಾವಜ್ಜನಾನಂ ಮಗ್ಗಫಲರೂಪಾರೂಪಜ್ಝಾನಾನಂ, ಪುರೇಚಾರಿಕಭಾವೇನಾಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನವಿಸಯಾನಞ್ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಭಾವೇನಾಪಿ ನವತ್ತಬ್ಬತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ ಪನ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಸ್ಸ ತಾವ ಕಾಯವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಕಾಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅತೀತಂ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತನತೋ ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಂ, ‘‘ಅನಾಗತೇಸು ರೂಪಾನಿ ಏವಂ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಗತಾರಮ್ಮಣಂ, ಕಾಯಂ ಪನ ಚಿತ್ತಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ ಗಮನಕಾಲೇ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕುಮಾರವಣ್ಣಾದೀನಂ, ಬಹಿದ್ಧಾಪಾಸಾದಕೂಟಾಗಾರಾದೀನಞ್ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ನಿಮ್ಮಾನಕಾಲೇ ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ತಾವ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಇದ್ಧಿವಿಧಸ್ಸ ಛಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ, ಬಾಹಿರಞ್ಚ ತೇಕಾಲಿಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ದಿಬ್ಬಸೋತಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿಗತಂ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ, ಬಾಹಿರಞ್ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಸದ್ದಾಯತನಮೇವಾರಮ್ಮಣಂ. ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಸ್ಸ ಅತೀತೇ ಸತ್ತದಿವಸಬ್ಭನ್ತರೇ, ಅನಾಗತೇ ಸತ್ತದಿವಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಚ ಪರೇಸಞ್ಞೇವ ಚಿತ್ತಂ ಅತೀತಞ್ಚ ಅನಾಗತಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ. ಸತ್ತದಿವಸಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪನೇತಂ ಪರಚಿತ್ತಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ. ಅತೀತಂಸಅನಾಗತಂಸಞಾಣಾನಂ ¶ ಹಿ ಏಸ ವಿಸಯೋ, ನ ಏತಸ್ಸ. ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಜಾನನಕಾಲೇ ಪನಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಮಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ.

ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ತಿವಿಧಂ ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚಾತಿ. ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿಭಙ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಪನ ದುವಿಧಂ ರೂಪಾರೂಪವಸೇನ. ತತ್ಥ ಆತಪಟ್ಠಾನಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಯಾವ ಅನ್ಧಕಾರಭಾವೋ ನ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ವಾ ವಸಿತ್ವಾ ದಿವಾ ಆತಪಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಯಾವ ಅಕ್ಖೀನಂ ಫನ್ದನಭಾವೋ ನ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ಅಯಂ ರೂಪಸನ್ತತಿ ನಾಮ. ದ್ವೇ ತಯೋ ಜವನವಾರಾ ಅರೂಪಸನ್ತತಿ ನಾಮ, ತದುಭಯಂ ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಏಕಭವಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣವಿಸಯೇ ಕತಿಪಯಜವನವಾರಾ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಹೋತಿ ಆವಜ್ಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿರುಜ್ಝನತೋ. ನ ಹಿ ಆವಜ್ಜನಜವನಾನಂ ಏತ್ಥ ಭಿನ್ನಾರಮ್ಮಣತಾ ಯುತ್ತಾ. ರೂಪಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಪನ ಕತಿಪಯಜವನವಾರಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಅಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ. ಇದ್ಧಿಮಾ ಹಿ ಪರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಿತುಕಾಮೋ ಆವಜ್ಜೇತಿ, ತಂ ಆವಜ್ಜಿತಕ್ಖಣೇ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಮಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ತೇನೇವ ಸಹ ನಿರುಜ್ಝತಿ. ತತೋ ತದೇವ ನಿರುದ್ಧಂ ಚಿತ್ತಮಾಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ, ಪಞ್ಚ ವಾ ಜವನಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಇದ್ಧಿಚಿತ್ತಂ, ಸೇಸಾನಿ ಕಾಮಾವಚರಜವನಾನಿ ¶ . ತೇಸಞ್ಚ ಏಕಾರಮ್ಮಣತ್ತೇಪಿ ಇದ್ಧಿಚಿತ್ತಮೇವ ಪರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ನ ಇತರಾನಿ. ಯಥಾ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರವೀಥಿಯಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಮೇವ ರೂಪಂ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ಇತರಾನಿ, ತೇಸು ಚ ಆವಜ್ಜನಮೇವ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಂ, ಇತರಾನಿ ಪನ ಅದ್ಧಾಸನ್ತತಿವಸೇನ ಪರಿಯಾಯತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಏವಮೇತಸ್ಸ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಚಿತ್ತಮೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಪರಸ್ಸೇವ, ನ ಅತ್ತನೋ.

ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ ಪನ ನಾಮಗೋತ್ತಕಸಿಣಪಞ್ಞತ್ತಾದಿಅನುಸ್ಸರಣೇ, ನಿಬ್ಬಾನಾನುಸ್ಸರಣೇ ಚ ನವತ್ತಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಂ, ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸರಣೇ ¶ ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಮೇವ. ತಸ್ಸ ಹಿ ಅತೀತೇಸು ಸಾಸವಾನಾಸವೇಸು, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರೇಸು ಚ ಧಮ್ಮೇಸು ಅನಾರಮ್ಮಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸಮಗತಿಕಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾಕಮ್ಮೂಪಗಞಾಣಸ್ಸ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ, ಬಾಹಿರಞ್ಚ ಅತೀತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾಮತ್ತಮೇವ. ‘‘ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಸ್ಸ ಚಿತ್ತಮೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ನ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ, ಪಟ್ಠಾನೇ ಪನ ‘‘ಕುಸಲಾ ಖನ್ಧಾ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಸ್ಸ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಸ್ಸ ಯಥಾಕಮ್ಮೂಪಗಞಾಣಸ್ಸ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ. ೧.೧.೪೦೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಯಥಾಕಮ್ಮೂಪಗಞಾಣಾನಂ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಪಿ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋನ್ತಿ ಏವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಸ್ಸ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ, ಬಾಹಿರಞ್ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಣ್ಣಾಯತನಮೇವಾರಮ್ಮಣಂ. ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಸ್ಸ ಛಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಅನಾಗತಮೇವ ಅಜ್ಝತ್ತಞ್ಚ ಬಾಹಿರಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಂ, ಇದಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ ವಿಯ ಅನಾಗತೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸದಿಸನ್ತಿ. ಏವಂ ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸು, ನವತ್ತಬ್ಬೇಸು ಚ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರೇಸು ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಯಥಾಯೋಗಂ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಾನಿ ಪನ್ನರಸ ರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ, ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಕುಸಲವಿಪಾಕಕಿರಿಯಾನಿ, ಅಟ್ಠ ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಾನಿ, ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ನವತ್ತಬ್ಬಾನಿ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾವ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಅತೀತಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕಂ.

‘‘ಏವಂ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಮಯಂ ಅತ್ತಾತಿ ಗಹಣಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಯ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಅಧಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಾತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾ. ಅಜ್ಝತ್ತ-ಸದ್ದೋ ಪನಾಯಂ ಗೋಚರಜ್ಝತ್ತೇ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತೇ ಅಜ್ಝತ್ತಜ್ಝತ್ತೇ ವಿಸಯಜ್ಝತ್ತೇತಿ ಚತೂಸು ಅತ್ಥೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರತೋ ¶ ಸಮಾಹಿತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಪ. ೩೬೨) ಹಿ ಅಯಂ ಗೋಚರಜ್ಝತ್ತೇ ದಿಸ್ಸತಿ. ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾ ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತೀ’’ತಿಆದೀಸು ¶ (ದೀ. ನಿ. ೨.೩೭೩) ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತೇ. ‘‘ಛ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ಆಯತನಾನೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೩.೩೦೪) ಅಜ್ಝತ್ತಜ್ಝತ್ತೇ. ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಞ್ಞತಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ. ನಿ. ೩.೧೮೭) ವಿಸಯಜ್ಝತ್ತೇ, ಇಸ್ಸರಿಯಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ. ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಇಸ್ಸರಿಯಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ. ಇಧ ಪನಾಯಂ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತೇ ವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಪವತ್ತಾ ಪಾಟಿಪುಗ್ಗಲಿಕಾ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾ ಇಧ ಅಜ್ಝತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತತೋ ಬಹಿಭೂತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಾ ವಾ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಾ ವಾ ರೂಪಾರೂಪಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ನಾಮ, ತತಿಯಪದಂ ತದುಭಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ.

ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾನಿ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧರೂಪಂ ತಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧರೂಪಂ, ನಿಬ್ಬಾನಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಚ ಬಹಿದ್ಧಾವ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಹಿ ತಿಕೇ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಅಲಬ್ಭಮಾನಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಾರಮ್ಮಣಂ, ತದೇವ ಇಧ ನವತ್ತಬ್ಬಂ. ತೇನೇವ ಹಿ ಭಗವತಾ ಅನನ್ತರತ್ತಿಕೇ ‘‘ಕಸಿಣಾದಿಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಕಾಮರೂಪಾವಚರಾದಿಚಿತ್ತಾನಿ ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾನಿ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಞ್ಚ ನವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕಂ. ಅಜ್ಝತ್ತತ್ತಿಕಂ.

ಯಥಾವುತ್ತೇ ಅಜ್ಝತ್ತಾದಿಕೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಅಯಂ ತಿಕೋ ವುತ್ತೋ. ತತ್ಥ ಛಬ್ಬಿಧಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಚಿತ್ತಾನಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಾನೇವ, ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನತ್ತಯಂ, ರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಾನಿ ಚ ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾನೇವ, ವೋಟ್ಠಬ್ಬನವಜ್ಜಿತಾ ಅಹೇತುಕಮಹಾವಿಪಾಕಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅವಸೇಸಾ ಪನ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನವಜ್ಜಿತಾನಿ ಆವಜ್ಜನಜವನಾನಿ, ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಿಯಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಆವಜ್ಜನಪರಿಕಮ್ಮಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದಿಭಾವಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ಸಿಯಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾತಿ. ತೇಸಂ ¶ ಅಜ್ಝತ್ತಾದಿಆರಮ್ಮಣತಾ ಅನನ್ತರತ್ತಿಕೇ, ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಞಾತಬ್ಬಾ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನತ್ತಯಂ, ಪನ ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ನವತ್ತಬ್ಬಾವ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾವಿರತೀ ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾವ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ನವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕಂ.

ದಟ್ಠಬ್ಬಭಾವಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಹ ನಿದಸ್ಸನೇನಾತಿ ಸನಿದಸ್ಸನಾ, ಪಟಿಹನನಭಾವಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಹ ಪಟಿಘೇನಾತಿ ಸಪ್ಪಟಿಘಾ, ಸನಿದಸ್ಸನಾ ಚ ತೇ ಸಪ್ಪಟಿಘಾ ಚಾತಿ ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಾ, ರೂಪಾಯತನಮೇವ. ನೀಲಾದಿಭೇದಮುಪಾದಾಯ ಪನ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೋ. ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ನಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅನಿದಸ್ಸನಾ, ಅನಿದಸ್ಸನಾ ಚ ತೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಪ್ಪಟಿಘಾ ಚಾತಿ ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಾ, ¶ ಸೇಸಾನಿ ಓಳಾರಿಕರೂಪಾನಿ. ತತಿಯಪದಂ ಉಭಯಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಂ, ಸುಖುಮರೂಪಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಾ ನಾಮ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಿಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸನಿದಸ್ಸನತ್ತಿಕಂ.

ತಿಕಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಭಿಧಮ್ಮದುಕಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ

ದುಕಮಾತಿಕಾಯ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ಅನಾಗತಪದತ್ಥವಣ್ಣನಂಯೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮ. ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕೇ ತಾವ ಹೇತೂ ಧಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಹೇತುಹೇತು ಪಚ್ಚಯಹೇತು ಉತ್ತಮಹೇತು ಸಾಧಾರಣಹೇತೂತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೇತೂ. ತತ್ಥ ಅಲೋಭಾದಯೋ ಛ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಹೇತೂ ನಾಮ, ಉಪಾದಾರೂಪಾದೀನಂ ಮಹಾಭೂತಾದಯೋ ಪಚ್ಚಯಹೇತೂ ನಾಮ, ವಿಪಾಕುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ, ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಉತ್ತಮಹೇತೂ ನಾಮ, ಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಯೋ ಸಾಧಾರಣಹೇತೂ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಹೇತುಹೇತು ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಹೇತೂ ಧಮ್ಮಾತಿ ಮೂಲಟ್ಠೇನ ಹೇತುಸಙ್ಖಾತಾ ಧಮ್ಮಾ, ‘‘ಹೇತುಧಮ್ಮಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ. ನ ಹೇತೂತಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನಂ.

ತತ್ಥ ¶ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಅಮೋಹೋತಿ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ತಯೋ, ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋತಿ ಅಕುಸಲಾ ತಯೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಛ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತೂ ನಾಮ. ಇಮೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ಚೇತಸಿಕಾ, ಸಬ್ಬಾನಿ ಚ ಚಿತ್ತಾನಿ, ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ನ ಹೇತೂ ನಾಮ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸದುಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಹೇತುದುಕಂ ಪಠಮಂ.

ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಪವತ್ತೇನ ಸಹ ಹೇತುನಾತಿ ಸಹೇತುಕಾ. ತಥೇವ ಪವತ್ತೋ ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಹೇತೂತಿ ಅಹೇತುಕಾ.

ತತ್ಥ ಅಹೇತುಕಚಿತ್ತವಜ್ಜಿತಾನಿ ಏಕಸತ್ತತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಸಹೇತುಕಾ ನಾಮ. ತೇಸು ದ್ವೇ ಮೋಹಮೂಲಾನಿ ಮೋಹೇನೇವ ಸಹೇತುಕಾನಿ, ಅಟ್ಠ ಲೋಭಮೂಲಾನಿ ಲೋಭಮೋಹೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ, ದ್ವೇ ದೋಸಮೂಲಾನಿ ದೋಸಮೋಹೇಹಿ, ದ್ವಾದಸ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಿ ಅಲೋಭಾದೋಸೇಹಿ, ಸೇಸಾನಿ ಸತ್ತಚತ್ತಾಲೀಸ ಅಲೋಭಾದೀಹಿ ತೀಹಿಪಿ ಸಹೇತುಕಾನೀತಿ, ಮೋಹಮೂಲೇಸು ಪನ ಮೋಹೋ, ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಮನೋಧಾತು, ಸನ್ತೀರಣತ್ತಯಂ, ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಂ, ಹಸಿತುಪ್ಪಾದಕಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಚಿತ್ತಾನಿ, ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಹೇತುಕಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಲೋಭದೋಸಾ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಚ ಮೋಹೇನೇವ ಸಹೇತುಕಾ, ದಿಟ್ಠಿಮಾನೋ ¶ ಲೋಭಮೋಹೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ, ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾನಿ ದೋಸಮೋಹೇಹಿ, ಮೋಹೋ ಪನ ಸಿಯಾ ಲೋಭೇನ, ಸಿಯಾ ದೋಸೇನಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಸಹೇತುಕೋಪಿ ಮೋಹಮೂಲೇಸು ಅಹೇತುಕೋಪಿ, ಥಿನಮಿದ್ಧಾನಿ ಸಿಯಾ ಲೋಭಮೋಹೇಹಿ, ಸಿಯಾ ದೋಸಮೋಹೇಹೀತಿ ತೀಹಿಪಿ ಸಹೇತುಕಾನಿ, ಅಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪಉದ್ಧಚ್ಚಾನಿ ತಥಾ ಚ ಕೇವಲಮೋಹೇನ ಚ, ಅಮೋಹೋ ಪನ ಅಲೋಭಾದೋಸೇಹೇವ ದ್ವೀಹಿ, ಅಲೋಭೋ ಸಿಯಾ ಅದೋಸಾಮೋಹೇಹಿ, ಸಿಯಾ ಅದೋಸೇನಾತಿ ¶ ದ್ವೀಹಿ, ಅದೋಸೋ ಸಿಯಾ ಅಲೋಭಾಮೋಹೇಹಿ, ಸಿಯಾ ಅಲೋಭೇನಾತಿ ದ್ವೀಹಿ, ಸೇಸಾ ಪನ ದ್ವಾವೀಸತಿ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಸಿಯಾ ತೀಹಿ, ಸಿಯಾ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಹೇತೂಹಿ ಸಹೇತುಕಾ, ಛನ್ದೋ ಪನ ಯಥಾಯೋಗಂ ತೀಹಿ, ಪೀತಿದೋಸವಜ್ಜಿತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಿಯಾ ಸಹೇತುಕಾಪಿ ಅಹೇತುಕಾಪಿ, ಸೇಸಾ ಏಕಾದಸ ತಿಜಾತಿಕಾ ಛಹಿ ಹೇತೂಹಿ ಸಹೇತುಕಾಪಿ ಅಹೇತುಕಾಪಿ, ವೇದನಾ ಚೇತ್ಥ ದೋಮನಸ್ಸಭೂತಾ ದ್ವಿಹೇತುಕಾವ, ಸೋಮನಸ್ಸಉಪೇಕ್ಖಾ ಯಥಾಯೋಗಂ ದೋಸವಜ್ಜಿತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಹೇತುಕಾಪಿ ಅಹೇತುಕಾಪಿ, ಸುಖದುಕ್ಖಭೂತಾ ಅಹೇತುಕಾವ, ಇದಞ್ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸದುಕನ್ತಿ. ದುತಿಯಂ.

ಏಕುಪ್ಪಾದಾದಿತಾಯ ಹೇತುನಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ. ಹೇತುನಾ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ಹೇತುವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ. ಅಯಂ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತದುಕೋ ಅನನ್ತರೇ ವುತ್ತಸಹೇತುಕದುಕೇನ ಅತ್ಥತೋ ನಿನ್ನಾನಾಕರಣೋ. ಸಹೇತುಕದುಕೋ ಏವ ಹಿ ಭಗವತಾ ದೇಸನಾವಿಲಾಸೇನ, ತಥಾ ಬುಜ್ಝನಕಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಾ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತದುಕಭಾವೇನಾಪಿ ವುತ್ತೋ. ಏವಂ ಉಪರಿಪಿ ಸಮಾನತ್ಥದುಕಾನಂ ವಚನೇ ಕಾರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ತತಿಯಂ.

ಚತುತ್ಥಾದಯೋ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಪಠಮದುಕದುತಿಯತತಿಯದುಕೇಸು ಪಠಮಪದೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ದುಕಾ, ಪಠಮದುಕೇ ಚ ಪಚ್ಛಿಮಪದಂ ದುತಿಯದುಕೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏಕಂ ದುಕನ್ತಿ ತಯೋ ದುಕಾ ದೇಸಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಪದತ್ಥೋ ವುತ್ತನಯೋವ.

ತತ್ಥ ಚ ಯಥೇವ ‘‘ಹೇತೂ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಸಹೇತುಕಾ ಚ, ಸಹೇತುಕಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನ ಚ ಹೇತೂ’’ತಿ ಅಯಂ ದುಕೋ ಸಮ್ಭವತಿ, ತಥಾ ‘‘ಹೇತೂ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಅಹೇತುಕಾ ಚ, ಅಹೇತುಕಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ನ ಚ ಹೇತೂ’’ತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಸಮ್ಭವತಿ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತದುಕೇನ ಯೋಜನಾಯಪಿ ಏಕೋ ¶ ಲಬ್ಭತಿ. ಯಥಾ ಚ ‘‘ನ ಹೇತೂ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಸಹೇತುಕಾಪಿ, ಅಹೇತುಕಾಪೀ’’ತಿ ಅಯಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತಥಾ ‘‘ಹೇತೂ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಸಹೇತುಕಾಪಿ, ಅಹೇತುಕಾಪೀ’’ತಿ ಅಯಮ್ಪಿ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಸಹೇತುಕದುಕೇ ದ್ವೇ ದುಕಾ, ಏವಂ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತದುಕೇಪಿ ‘‘ನ ಹೇತೂ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಪಿ, ಹೇತುವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾಪೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಹೇತೂ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಪಿ, ಹೇತುವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾಪೀ’’ತಿ ಚ ದ್ವೇ ದುಕಾ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ಅಪರೇಪಿ ಪಞ್ಚ ದುಕಾ ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕೇ ಯೋಜೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ. ತೇ ಪನ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುನ್ತಿ ಛಸು ಏವ ¶ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ತತ್ಥ ಯೇ ತಾವ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತೇ ದ್ವೇ ತಯೋ ಹೇತೂ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಹೇತೂ ಚೇವ ಅಞ್ಞೋಞ್ಞಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಹೇತುಕಾ ಚ ನಾಮ. ಸಹೇತುಕಚಿತ್ತೇಸು ಪನ ಹೇತುಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಹೇತುಕಾ ಚೇವ ನ ಚ ಹೇತೂ ನಾಮ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ದುಕೇ ಸಬ್ಬೇ ಅಹೇತುಕಧಮ್ಮಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಹೇತುವಜ್ಜಿತಾ ಅಕುಸಲಾ ಚೇವ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಚ, ಛನ್ದೋ ಚ ಸಹೇತುಕೋ ಚೇವ ನ ಹೇತು ಏವ, ಸೇಸಾ ತಿಜಾತಿಕಾ, ತಥಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ, ಮೋಹೋ ಪನ ಹೇತು ಚೇವ ಸಹೇತುಕೋ ಚ ನವತ್ತಬ್ಬೋ ಚ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಅನನ್ತರದುಕೋಪಿ ಇಮಿನಾ ದುಕೇನ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಸದಿಸೋವಾತಿ. ಪಞ್ಚಮಂ.

ಸಹೇತುಕಚಿತ್ತೇಸು ಹೇತುವಜ್ಜಿತಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ನಹೇತೂ ಸಹೇತೂ ನಾಮ, ಅಹೇತುಕಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನಹೇತೂ ಅಹೇತುಕಾ ನಾಮ. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ದುಕೇ ಛ ಹೇತೂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ. ಛಟ್ಠಂ.

ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಸತ್ತಸು ¶ ಚೂಳನ್ತರದುಕೇಸು ಅತ್ತನೋ ನಿಪ್ಫಾದಕೇನ ಸಹ ಪಚ್ಚಯೇನಾತಿ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ, ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕರೂಪಾನಿ. ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇ ವಾ ಠಿತಿಯಂ ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಅಹುತ್ವಾ ಭವನಸ್ಸೇವಾಭಾವಾತಿ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾ, ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ. ದೇಸನಾಯ ಪನೇತ್ಥ ಪರಮತಾಯ ಸೋತಪತಿತವಸೇನ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ. ಏವಂ ಸನಿದಸ್ಸನಾದೀಸುಪಿ. ಇದಞ್ಚ ಇತೋ ಪರಾನಿ ಛ ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸದುಕಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ತತೋ ಪರಞ್ಚ ಯತ್ಥ ‘‘ಇಮೇ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿ ನ ವಕ್ಖಾಮ, ತಂ ನಿಪ್ಪದೇಸನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ. ಸಪ್ಪಚ್ಚಯದುಕಂ.

ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ಕತಾತಿ ಸಙ್ಖತಾ. ನ ಸಙ್ಖತಾತಿ ಅಸಙ್ಖತಾ. ಇದಞ್ಚ ಸಬ್ಬಥಾ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯದುಕಸದಿಸಮೇವ. ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಸಙ್ಖತಉಭಯದುಕಂ ಸಬ್ಬಥಾ ಸದಿಸಮೇವ. ಸಙ್ಖತದುಕಂ.

ರೂಪಾಯತನಂ ಸನಿದಸ್ಸನಂ ನಾಮ. ಸೇಸರೂಪಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಅನಿದಸ್ಸನಾ ನಾಮ. ಸನಿದಸ್ಸನದುಕಂ.

ಪಸಾದವಿಸಯರೂಪಾನಿ ¶ ದ್ವಾದಸ ಸಪ್ಪಟಿಘಾ ನಾಮ. ಸೇಸರೂಪಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಅಪ್ಪಟಿಘಾ ನಾಮ. ಸಪ್ಪಟಿಘದುಕಂ.

ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗವಸೇನ ರೂಪಂ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ರೂಪಿನೋ, ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ ವಾ ರೂಪಂ, ತಂ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ರೂಪಿನೋ, ಭೂತೋಪಾದಾಯರೂಪಮೇವ. ನ ರೂಪಿನೋ ಅರೂಪಿನೋ, ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕನಿಬ್ಬಾನಾನಿ. ರೂಪಿದುಕಂ.

ಲೋಕೋ ವುಚ್ಚತಿ ಲುಜ್ಜನಪಲುಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ವಟ್ಟಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವೇನ ಲೋಕೇ ನಿಯುತ್ತಾತಿ ಲೋಕಿಯಾ, ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ. ತತೋ ಲೋಕತೋ ತತ್ಥ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವೇನ ಉತ್ತಿಣ್ಣಾತಿ ಲೋಕುತ್ತರಾ, ಅರಿಯಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಾನಿ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನೇತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಅಸೇಖತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಲೋಕಿಯದುಕಂ.

ಕೇನಚಿ ¶ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀಸು ಕೇನಚಿ ಏಕೇನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಾ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದಿನಾ ವಾ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಾ. ಕೇನಚಿ ನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ತೇನೇವ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಾ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದಿನಾ ವಾ ನ ಕೇನಚಿ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಾನಿ. ಏವಂ ಹಿ ಸತಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥನಾನತ್ತತೋ ದುಕೋ ಹೋತಿ. ಪದಭಾಜನೀಯಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ‘‘ಯೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೧೦೧) ಏತ್ತಕಂ ಏಕದುಕನ್ತಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಯೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಯೇ ವಾ ಪನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೧೦೧) ಅಯಮೇಕೋ ದುಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ತಸ್ಸ ಪನ ರೂಪಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಸದ್ದೋ ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ದುಕಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಞಾತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ರೂಪಾಯತನಂ ಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಾ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ನಾಮ. ಸೇಸರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾ ತೇನೇವ ಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ನವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ. ಏವಂ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯತಬ್ಬಿಞ್ಞಾಣಮೂಲಿಕಾಸುಪಿ ಚತೂಸು ಯೋಜನಾಸು ವಿಭಾಗೋ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಞಾತಬ್ಬೋ. ರೂಪಾದಯೋ ಪನ ಪಞ್ಚವಿಸಯಾ ಮನೋಧಾತುತ್ತಯೇನ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ. ಸೇಸರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾ ತೇನೇವ ಮನೋಧಾತುತ್ತಯೇನ ಕೇನಚಿ ನವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಪಾಳಿಯಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣವಿಞ್ಞೇಯ್ಯವಸೇನ ದುಕೋ ನ ವುತ್ತೋ, ತಥಾಪಿ ವಿಸೇಸತೋ ವತ್ತಬ್ಬೋವ. ತಥಾ ಹಿ ಛಬ್ಬಿಧಾಪಿ ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮಾ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾದಿನಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ತೇನೇವ ಕೇನಚಿ ನವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ. ತಥಾ ಕಾಮರೂಪಾರೂಪಾವಚರಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಅಕುಸಲಾದಿನಾ ¶ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಲೋಕುತ್ತರಾ ತೇನೇವ ಕೇನಚಿ ನವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ. ತಥಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಲೋಕುತ್ತರೇನ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ¶ , ಸೇಸಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ತೇನೇವ ಕೇನಚಿ ನವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಾದಿಭೇದೇನ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಧಮ್ಮಾ ಯಥಾಯೋಗಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಕೇನಚಿ ನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ನಾಮ. ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ದುಕೇ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ. ಕೇನಚಿವಿಞ್ಞೇಯ್ಯದುಕಂ.

ಚೂಳನ್ತರದುಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಆಸವಗೋಚ್ಛಕೇ ಆಸಮನ್ತತೋ ಸವನ್ತೀತಿ ಆಸವಾ, ಚಕ್ಖುತೋಪಿ…ಪೇ… ಮನತೋಪಿ ಸವನ್ತಿ, ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಧಮ್ಮತೋ ಯಾವಗೋತ್ರಭುಂ, ಓಕಾಸತೋ ಯಾವಭವಗ್ಗಾ ಸವನ್ತೀತಿ ವಾ ಆಸವಾ, ಏತೇ ಧಮ್ಮೇ, ಏತಞ್ಚ ಓಕಾಸಂ ಅನ್ತೋಕರಿತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅನ್ತೋಕರಣತ್ಥೋ ಹಿ ಅಯಂ ಆ-ಕಾರೋ. ಚಿರಪಾರಿವಾಸಿಯಟ್ಠೇನ ಮದಿರಾದಿಆಸವಾ ವಿಯಾತಿಪಿ ಆಸವಾ. ಯದಿ ಚ ಚಿರಪಾರಿವಾಸಿಯಟ್ಠೇನ ಆಸವಾ, ಏತೇ ಏವ ಭವಿತುಂ ಅರಹನ್ತಿ. ಅನಾದಿತ್ತಾ ಆಯತಂ ವಾ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ಸವನ್ತಿ ಪಸವನ್ತೀತಿಪಿ ಆಸವಾ. ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ನೋ ಆಸವಾ ನಾಮ.

ತತ್ಥ ಕಾಮಾಸವೋ ಭವಾಸವೋ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಸು ಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಲೋಭೋ ಕಾಮಾಸವೋ ನಾಮ. ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವೋ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೦೨) ಚ, ‘‘ದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತೋ ರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವೋ ನ ಹೋತಿ, ದಿಟ್ಠಿರಾಗೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೦೫) ಚ, ‘‘ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ವಿಮಾನಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾಭರಣೇಸು ಛನ್ದರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಕಾಮಾಸವೋ ನ ಹೋತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕಸ್ಸ ರಾಗಸ್ಸ ಇಧೇವ ಪಹೀನತ್ತಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಕಾಮಾಸವೋ ಅಟ್ಠಸು ಲೋಭಸಹಗತೇಸು ¶ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೪೬೫) ಚ, ‘‘ಕಾಮಾಸವಂ ಪಟಿಚ್ಚ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ. ೩.೩.೧) ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭವಾಸವಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಲೋಭೋ ಕಾಮಾಸವೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತರಾಗಸ್ಸ, ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ವತ್ಥಾಭರಣಾದೀಸು ರಾಗಸ್ಸ ಚ ಭವಾಸವತ್ತಾಭಾವಾ. ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತರಾಗೋ ಏವ ಹಿ ರೂಪಾರೂಪಭವಪತ್ಥನಾವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಂ ಭವಾಸವೋ ಹೋತಿ ‘‘ರೂಪಧಾತುಯಾ ಅರೂಪಧಾತುಯಾ ಏತ್ಥ ಭವರಾಗಾನುಸಯೋ ಅನುಸೇತೀ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಯಮ. ೨.ಅನುಸಯಯಮಕ.೨), ನ ಚ ಕಾಮಾಸವಭವಾಸವವಿನಿಮುತ್ತೋ ಲೋಭೋ ಅತ್ಥಿ. ಯದಿ ಸಿಯಾ, ‘‘ಲೋಭೋ ಸಿಯಾ ಆಸವೋ, ಸಿಯಾ ನೋ ಆಸವೋ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯ, ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ¶ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಸಿಯಾ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ, ಸಿಯಾ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತೋ’’ತಿ ಚ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ. ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಚ ಕಾಮಾಸವನಿದ್ದೇಸೇ ಆಗತಸ್ಸ ‘‘ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೧೦೩) ಇಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ ‘‘ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ಅ. ೧೧೦೩) ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಪನ ಪದಸ್ಸ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಕಿಲೇಸಕಾಮೋತಿಪಿ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ ತೇಭುಮಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವತ್ಥುಕಾಮತ್ತಾ, ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥ ರಾಗಸ್ಸ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮತ್ತಾ. ವುತ್ತಂ ಹೇತಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸೇ –

‘‘ಕತಮೇ ವತ್ಥುಕಾಮಾ? ಮನಾಪಿಕಾ ರೂಪಾ…ಪೇ… ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಮಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ರೂಪಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರೂಪಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ… ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಾ.

‘‘ಕತಮೇ ಕಿಲೇಸಕಾಮಾ? ಛನ್ದೋ ಕಾಮೋ ರಾಗೋ ಕಾಮೋ…ಪೇ… ಯೋ ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಕಾಮರಾಗೋ ¶ ಕಾಮನನ್ದೀ ಕಾಮತಣ್ಹಾ ಕಾಮಸ್ನೇಹೋ ಕಾಮಪರಿಳಾಹೋ ಕಾಮಮುಚ್ಛಾ ಕಾಮಜ್ಝೋಸಾನಂ ಕಾಮೋಘೋ ಕಾಮಯೋಗೋ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ…ಪೇ… ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮಾ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ. ೧).

ಅಪಿಚೇತ್ಥ ‘‘ಕಾಮೋಘೋ ಕಾಮಯೋಗೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಕಿಲೇಸಕಾಮಸ್ಸ ಕಾಮೋಘಾದಿಭಾವಂ ವದತಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ವತ್ಥುಕಾಮತ್ತವಿಸಯಸ್ಸ ರಾಗಸ್ಸ ಆಸವಾದಿಭಾವೋ ಅನುಞ್ಞಾತೋ, ನ ಪಞ್ಚಕಆಮಗುಣಿಕಸ್ಸೇವ ರಾಗಸ್ಸ. ನ ಚ ಓಘಾಸವೇಸು ಕೋಚಿ ವಿಸೇಸೋ ಅತ್ಥಿ. ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಉಪಾದಾನಗೋಚ್ಛಕಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೀಯೇ ‘‘ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೨೨೦) ಇಮಸ್ಸ ‘‘ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ಅ. ೧೨೨೦) ಅಯಮೇವತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ. ತತೋ ಅಞ್ಞೇಸು ಹೇತುಗನ್ಥಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕೇಸು ಲೋಭಸ್ಸೇವ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಇತರಗೋಚ್ಛಕೇಸು. ತೇಸು ಚ ಲೋಭಸ್ಸ ಪಾಳಿಅನುಸಾರತೋ ಓಲೋಕಿಯಮಾನೇ ಕಿಲೇಸಕಾಮಮತ್ತಕೋ. ಅನವಸೇಸಲೋಭಪರಿಯಾದಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ. ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಚತೂಸು ಪನ ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಛನ್ದರಾಗಭಾವೇನ, ಕಾಮಜ್ಝೋಸಾನನಿಕನ್ತಿಭಾವೇನ ¶ ಚ ಪವತ್ತೋ ಲೋಭೋ ಭವಾಸವೋ ನಾಮ. ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತೋ ರಾಗೋ ಭವಾಸವೋ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧೧೦೨) ವುತ್ತಂ. ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಭವಾಸವೋ ಚತೂಸು ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭಸಹಗತೇಸೂ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೪೬೫) ನಿಯಮಿತತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಗಹೇತುಂ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಪನ ಗವೇಸಿತಬ್ಬೋ. ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಪಭೇದಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ನಾಮ. ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಮೋಹೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ನಾಮ. ತೇಸು ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಪಠಮೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯತಿ, ಕಾಮಾಸವೋ ¶ ಚತೂಹಿಪೀತಿ ವತ್ತುಂ ಯುತ್ತಂ, ‘‘ತತಿಯೇನಾ’’ತಿ ಪನ ವುತ್ತಂ. ಭವಾಸವೋ, ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಚ ಚತುತ್ಥೇನ ಪಹೀಯತಿ. ಇಮೇಸಞ್ಚ ಕಾಮಾಸವಭವಾಸವಾನಂ ಲೋಭಸಭಾವತ್ತಾ ಸಭಾವತೋ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ವಿಭಾಗತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಇಮೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಆಸವಾ ನಾಮ. ಆಸವದುಕಂ ಪಠಮಂ.

ಅತ್ತಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತೇಹಿ ಸಹ ಆಸವೇಹೀತಿ ಸಾಸವಾ, ಸಬ್ಬೇ ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮಾ. ಏವಂ ಪವತ್ತಮಾನಾ ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಆಸವಾತಿ ಅನಾಸವಾ, ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾವ. ಚೇತಸಿಕಾ ಪನೇತ್ಥ ಲೋಕಿಯದುಕೇ ವುತ್ತಸದಿಸಾವ. ಸಾಸವದುಕಂ ದುತಿಯಂ.

ತತಿಯಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ದುಕಾನಂ ಪದತ್ಥೋ ವುತ್ತನಯೋವ. ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಯಥಾ ತತ್ಥ ‘‘ನ ಹೇತೂ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಸಹೇತುಕಾಪಿ, ಅಹೇತುಕಾಪೀ’’ತಿ ಅಯಂ ಓಸಾನದುಕೋ ಪಠಮದುಕೇ ದುತಿಯಪದಂ ದುತಿಯದುಕೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವುತ್ತೋ, ಏವಮಿಧ ‘‘ನೋ ಆಸವಾ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಸವಾಪಿ, ಅನಾಸವಾಪೀ’’ತಿ ನ ವುತ್ತೋ. ಅಯಞ್ಚ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನ ಇಹ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಸಞ್ಞೋಜನಗೋಚ್ಛಕಾದೀಸುಪಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಞಾತಬ್ಬಂ.

ತತ್ಥ ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ದೋಸಮೋಹಮೂಲಚಿತ್ತೇಸು ಮೋಹೋ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಮೋಹಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಅಕುಸಲಾ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ, ಮೋಹೋ ಪನ ತಿಜಾತಿಕೋ ಚ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಹೋತಿ, ಸೇಸಾ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಏವಾತಿ. ತತಿಯಂ.

ಚತ್ತಾರೋ ¶ ಆಸವಾ ಆಸವಾ ಚೇವ ಸಾಸವಾ ಚ ನಾಮ. ತದವಸೇಸಾ ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮಾ ಸಾಸವಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಆಸವಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಆಸವಾತಿ ವುತ್ತೇಹಿ ¶ ಸೇಸಾ ಅಕುಸಲಾ, ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಚ ಸಾಸವಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಆಸವಾ ಏವ, ಸೇಸಾ ತಥಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಯೇ ಪನ ಲೋಭಮೂಲೇಸು ಲೋಭಮೋಹಾ, ಲೋಭದಿಟ್ಠಿಮೋಹೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ತಯೋ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಆಸವಾ ಚೇವ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ನಾಮ. ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ಚೇವ ಆಸವವಜ್ಜಿತಾ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಆಸವಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಆಸವವಜ್ಜಿತಾ ಅಕುಸಲಾ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಆಸವಾ ಏವ, ಮೋಹೋ ಸಿಯಾ ಆಸವೋ ಚೇವ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಚ, ಸಿಯಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ತಿಜಾತಿಕಾ ಸಿಯಾ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಆಸವಾ, ಸಿಯಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾವ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಪಞ್ಚಮಂ.

ಲೋಕುತ್ತರವಜ್ಜಿತಾ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಾಸವಾ ನಾಮ. ಲೋಕುತ್ತರಾ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅನಾಸವಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾವ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಾಸವಾ ಏವ, ಮೋಹೋ ತಥಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಚ, ಸೇಸಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಿಜಾತಿಕಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾವ, ಮೋಹವಜ್ಜಿತಾ ಪನ ಅಕುಸಲಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾವ. ಛಟ್ಠಂ.

ಆಸವಗೋಚ್ಛಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಸಂಯೋಜನಗೋಚ್ಛಕೇ ¶ ಯಸ್ಸ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಸಂಯೋಜೇನ್ತಿ ಬನ್ಧನ್ತೀತಿ ಸಂಯೋಜನಾ. ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ನೋ ಸಂಯೋಜನಾ.

ತತ್ಥ ಕಾಮರಾಗಸಂಯೋಜನಂ ಭವರಾಗಪಟಿಘಮಾನದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಅವಿಜ್ಜಾಸಂಯೋಜನನ್ತಿ ಇಮೇ ದಸ ಧಮ್ಮಾ ಸಂಯೋಜನಾ ನಾಮ. ತೇಸು ಕಾಮಭವದಿಟ್ಠಿಅವಿಜ್ಜಾಸಂಯೋಜನಾನಿ ಆಸವಗೋಚ್ಛಕೇ ವುತ್ತನಯಾನೇವ. ‘‘ಅನತ್ಥಂ ಮೇ ಅಚರಿ, ಚರತಿ, ಚರಿಸ್ಸತಿ, ಪಿಯಸ್ಸ ಮೇ ಅನತ್ಥಂ ಅಚರಿ, ಚರತಿ, ಚರಿಸ್ಸತಿ, ಅಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ಮೇ ಅತ್ಥಂ ಅಚರಿ, ಚರತಿ, ಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೦೬೬) ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ನವಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಸತ್ತೇಸು, ಅಟ್ಠಾನಕೋಪವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ದೋಸೋ ಪಟಿಘಸಂಯೋಜನಂ ನಾಮ.

‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮಿ ¶ , ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮಿ, ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ತೀಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಪವತ್ತೋ ಸಬ್ಬೋ ಮಾನೋ ಮಾನಸಂಯೋಜನಂ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸೇವ ಸತೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮಿ, ಸದಿಸೋ, ಹೀನೋ’’ತಿ ಚ ತಿಧಾ ಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಥಾ ಸದಿಸಹೀನಾನಮ್ಪಿ. ತತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯಮಾನೋವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ. ತಥಾ ಸದಿಸಸ್ಸ ಸದಿಸಮಾನೋ, ಹೀನಸ್ಸ ಹೀನಮಾನೋ ಚ. ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಇತರೇ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಮಾನಾ ಅಯಾಥಾವಮಾನಾತಿ ಞಾತಬ್ಬಾ.

ಸತ್ಥುಧಮ್ಮಸಙ್ಘಸಿಕ್ಖಾಸು, ಪುಬ್ಬನ್ತಾಪರನ್ತತದುಭಯಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಚ ಕಙ್ಖತಾವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಂಯೋಜನಂ ನಾಮ.

ಗೋಸೀಲಗೋವತಾದೀಹಿ ಸುದ್ಧೀತಿ ಗಹಣಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ ಏವ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಸಂಯೋಜನಂ ನಾಮ.

ತದವಸೇಸಾ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಸಂಯೋಜನನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಪರಲಾಭಸಕ್ಕಾರಗರುಕಾರಮಾನನವನ್ದನಪೂಜನಾದೀಸು ¶ ಅಸಹನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಾ ಇಸ್ಸಾ ಇಸ್ಸಾಸಂಯೋಜನಂ ನಾಮ. ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಲಲಾಭವಣ್ಣಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಮಚ್ಛರಿಯಸಂಯೋಜನಂ ನಾಮ. ಸಕಲಾರಾಮೇಪಿ ಹಿ ಪರಿವೇಣೋವರಕಾದೀಸು ವಾ ವಸನ್ತೋ ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪೇಸಲಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಗಮನಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಆಗತಸ್ಸಾಪಿ ಖಿಪ್ಪಂ ಗಮನಞ್ಞೇವ ಇಚ್ಛತಿ, ಇದಂ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ. ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾದೀನಂ ಪನ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಅನಿಚ್ಛತೋ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ.

ಅತ್ತನೋ ಪನ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ವಾ ಞಾತಿಕುಲೇ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪೇಸಲಸ್ಸ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಅನಿಚ್ಛತೋ ಕುಲಮಚ್ಛರಿಯಂ ಹೋತಿ, ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಛತೋ ಪನ ನ ಹೋತಿ. ಸೋ ಹಿ ತೇಸಂ ಪಸಾದಭೇದಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀತಿ.

ಅತ್ತನಾ ಲಭನಟ್ಠಾನೇ ಚತುಪಚ್ಚಯಂ ಲಭನ್ತೇ ಸೀಲವನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಲಭನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಲಾಭಮಚ್ಛರಿಯಂ ಹೋತಿ. ಯೋ ಪನ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ವಿನಿಪಾತೇತಿ, ಪೂತಿಭಾವಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ನ ದೇತಿ ¶ , ತಂ ಲಭನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಇಮಂ ಅಞ್ಞೋ ಸೀಲವಾ ಲಭೇಯ್ಯ, ಪರಿಭೋಗಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ.

ವಣ್ಣೋ ನಾಮ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸೋ ಸರೀರವಣ್ಣೋಪಿ ಗುಣವಣ್ಣೋಪಿ. ತತ್ಥ ‘‘ರೂಪವಾ ಪಾಸಾದಿಕೋ’’ತಿ ಪರಸ್ಸ ಸರೀರವಣ್ಣಂ, ‘‘ಸೀಲವಾ, ಧುತವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಗುಣವಣ್ಣಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ವಣ್ಣಭಣನಟ್ಠಾನೇ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಅಸಹನ್ತಸ್ಸ ದುವಿಧಂ ವಣ್ಣಮಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಅಪೇಸಲಂ ಪನ ವಿಪನ್ನಂ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ಪರಿಸಾಸು ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾಪಗರಹಿತಾಯ ಅಸಹನ್ತಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ.

ಧಮ್ಮೋತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಯೇವ, ನ ಪಟಿವೇಧೋ ಅರಿಯಾನಂ ತತ್ಥ ಮಚ್ಛರಿಯಾಭಾವಾ. ಪರಿಯತ್ತಿಂ ಪನ ಗುಳ್ಹಗನ್ಥಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಕಥೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹೇನ ಪನ ಲೋಲಸ್ಸ ¶ , ಕಾಲೇನ ಸಮಣೋ, ಕಾಲೇನ ನಿಗಣ್ಠಾದಿ ಚ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ಪವೇಣಿಆಗತಂ ತನ್ತಿಂ ‘‘ಸಣ್ಹಸುಖುಮಂ ಧಮ್ಮನ್ತರಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಲುಳಿಸ್ಸತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮಯಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚ ನ ದೇನ್ತಸ್ಸ, ಪುಗ್ಗಲಾನುಗ್ಗಹೇನ ವಾ ಪಕತಿಯಾ ಸಠಸ್ಸ ಮಾಯಾವಿನೋ ‘‘ಸಣ್ಹಸುಖುಮಧಮ್ಮಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯಂ ನ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಏವಂ ಗಹಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಞಾತಬ್ಬಂ. ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪನ ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಗೂಹನಲಕ್ಖಣಂ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ.

ಇಮೇಸು ಚ ಸಂಯೋಜನೇಸು ದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಪಟಿಘೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ, ಕಾಮರಾಗೋ ಚತೂಹಿಪೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ‘‘ತತಿಯೇನಾ’’ತಿ ಪನ ವುತ್ತಂ. ಮಾನಭವರಾಗಅವಿಜ್ಜಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ. ತತ್ಥ ಚ ಅಯಾಥಾವಮಾನೋ ಪಠಮಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಇಮೇಸಂ ಕಾಮರಾಗಭವರಾಗಾನಂ ಲೋಭಸಭಾವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಾನಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಸಭಾವತ್ತಾ ಸಭಾವತೋ ಅಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮಾ ದಸ ಸಂಯೋಜನಾ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಇಮೇ ದಸ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾ ನೋ ಸಂಯೋಜನಾ ನಾಮ. ಸೇಸಂ ಆಸವದುಕಸದಿಸಂ. ಸಂಯೋಜನದುಕಂ ಪಠಮಂ.

ಆರಮ್ಮಣಭಾವಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸಂಯೋಜನಸಂವಡ್ಢನೇನ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಹಿತಾತಿ ಸಂಯೋಜನಿಯಾ, ಸಾಸವಧಮ್ಮಾ ಏವ. ತಥಾ ನೀವರಣಿಯಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ನ ಸಂಯೋಜನಿಯಾ ಅಸಂಯೋಜನಿಯಾ, ಅನಾಸವಾ. ಸೇಸಂ ಸಾಸವದುಕಸದಿಸಮೇವ. ದುತಿಯಂ.

ತತಿಯಾದಯೋಪಿ ¶ ಆಸವಗೋಚ್ಛಕೇ ತತಿಯಾದಿಸದಿಸಾ ಏವ, ವಿಸೇಸಮತ್ತಮೇವೇತ್ಥ ವಕ್ಖಾಮ. ತತ್ಥ ಹಿ ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ಸಂಯೋಜನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ, ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತೋ ಮೋಹೋ, ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಸಂಯೋಜನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಸೇಸಂ ಸಮಮೇವ. ತತಿಯಂ.

ದಸ ¶ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಸಂಯೋಜನಾ ಚೇವ ಸಂಯೋಜನಿಯಾ ಚ ನಾಮ. ತದವಸೇಸಲೋಕಿಯಧಮ್ಮಾ ಸಂಯೋಜನಿಯಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಸಂಯೋಜನಾ ನಾಮ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಯೇ ಪನ ಉದ್ಧಚ್ಚವಿರಹಿತೇಸು ಏಕಾದಸಸು ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇಸು ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಮೋಹಾ ದೋಸಮೋಹಾ ದೋಸಇಸ್ಸಾಮೋಹಾ ದೋಸಮಚ್ಛರಿಯಮೋಹಾ ಲೋಭಮಾನಮೋಹಾ ಲೋಭದಿಟ್ಠಿಮೋಹಾ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ತಯೋ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಸಂಯೋಜನಾ ಚೇವ ಸಂಯೋಜನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ನಾಮ. ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ಚೇವ ಸಂಯೋಜನವಜ್ಜಿತತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ಸಂಯೋಜನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಸಂಯೋಜನಾ ನಾಮ. ಸೇಸಮಿಧ ಅನನ್ತರದುಕಞ್ಚ ಆಸವಗೋಚ್ಛಕೇ ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠದುಕಸದಿಸಮೇವ. ಕೇವಲಂ ಆಸವಪದಟ್ಠಾನೇ ಸಂಯೋಜನಪದಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠದುಕಾನಿ.

ಸಂಯೋಜನಗೋಚ್ಛಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಗನ್ಥಗೋಚ್ಛಕೇ ಯಸ್ಸ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಗನ್ಥೇನ್ತಿ ಘಟೇನ್ತೀತಿ ಗನ್ಥಾ. ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ನೋ ಗನ್ಥಾ.

ತತ್ಥ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ, ಬ್ಯಾಪಾದೋ, ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ, ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋ ಕಾಯಗನ್ಥೋತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಗನ್ಥಾ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಅಭಿಜ್ಝಾ ಏವ ನಾಮಕಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಗನ್ಥೇತೀತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾಸಿತಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋ, ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ, ಮೋಘಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಕಾರೇನ ಅಭಿನಿವಿಸನತೋ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸವಿರಹಿತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ದಿಟ್ಠಿ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋ ನಾಮ. ಸೇಸಾ ವುತ್ತತ್ಥಾವ. ಇಮೇಸು ಚ ಪಚ್ಛಿಮಾ ದ್ವೇ ಗನ್ಥಾ ಪಠಮೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಬ್ಯಾಪಾದೋ ತತಿಯೇನ, ಅಭಿಜ್ಝಾ ಚತೂಹಿಪಿ. ಇಮೇ ಚ ಸಭಾವತೋ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ¶ ಗನ್ಥಾ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಇಮೇ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಗನ್ಥಾ ನಾಮ. ಗನ್ಥದುಕಂ ಪಠಮಂ.

ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ¶ ಗನ್ಥೇಹಿ ಗನ್ಥಿತಬ್ಬಾತಿ ಗನ್ಥನಿಯಾ. ನ ಗನ್ಥನಿಯಾ ಅಗನ್ಥನಿಯಾ. ಸೇಸಂ ಸಾಸವದುಕಸದಿಸಮೇವ. ದುತಿಯಂ.

ಮೋಹಮೂಲವಜ್ಜಿತಾನಿ ದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ, ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇಸು ಲೋಭಂ, ದೋಸಮೂಲೇಸು ಚ ದೋಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಯಥಾವುತ್ತೋ ಲೋಭೋ, ದೋಸೋ, ಮೋಹಮೂಲಾನಿ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ದಿಟ್ಠಿಮಾನಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಥಿನಮಿದ್ಧಾನಿ ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಏವ. ದೋಸವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಚ ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಏವ, ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ. ತತಿಯಂ.

ಚತ್ತಾರೋ ಗನ್ಥಾ ಗನ್ಥಾ ಚೇವ ಗನ್ಥನಿಯಾ ಚ ನಾಮ. ತದವಸೇಸಾ ಲೋಕಿಯಾ ಗನ್ಥನಿಯಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಗನ್ಥಾ ನಾಮ. ತಥಾ ಚೇತಸಿಕೇಸು ಗನ್ಥವಜ್ಜಿತಾ ಅಕುಸಲಾ, ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಚ, ಸೇಸಾ ಚೇತಸಿಕಾ ಪನ ತಥಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ, ಇಧ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಚತುತ್ಥಂ.

ದಿಟ್ಠಿ ಗನ್ಥಾಚೇವ ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ನಾಮ. ಲೋಭೋ ತಥಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಚ, ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಗನ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಗನ್ಥಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಮಾನಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಥಿನಮಿದ್ಧಾನಿ ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಗನ್ಥಾ ಏವ, ಮೋಹಾಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪಉದ್ಧಚ್ಚಾನಿ ತಿಜಾತಿಕಾ ಚ ಸಿಯಾ, ತಥಾ ನವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ, ಸೇಸಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಪಞ್ಚಮಂ.

ಲೋಕುತ್ತರವಜ್ಜಿತಾ ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಗನ್ಥನಿಯಾ ನಾಮ. ಲೋಕುತ್ತರಾ ಪನ ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಗನ್ಥನಿಯಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಗನ್ಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ದೋಸೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ¶ ಕರುಣಾ ಮುದಿತಾ ಗನ್ಥವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಗನ್ಥನಿಯಾ ಏವ, ಮೋಹಾಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪಉದ್ಧಚ್ಚಲೋಭಾ ತಥಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ, ಸೇಸಾ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಿಜಾತಿಕಾ ಪನ ದ್ವಿಧಾಪಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ, ಸೇಸಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ಛಟ್ಠಂ.

ಗನ್ಥಗೋಚ್ಛಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಓಘಯೋಗಗೋಚ್ಛಕಾನಿ ಸಬ್ಬಥಾ ಆಸವಗೋಚ್ಛಕಸದಿಸಾನಿ. ಪದತ್ಥಮತ್ತಮೇವ, ಹೇತ್ಥ ನಾಮಮತ್ತಞ್ಚ ವಿಸೇಸೋ ¶ . ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತಂ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಓಹನನ್ತಿ ಓಸೀದಾಪೇನ್ತೀತಿ ಓಘಾ. ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮನೀಯತೋ ಓಘೇಹಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಾತಿ ಓಘನಿಯಾ. ತಥಾ ಯೋಗನಿಯಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ. ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಯೋಜೇನ್ತೀತಿ ಯೋಗಾ. ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ.

ಓಘಯೋಗಗೋಚ್ಛಕಾನಿ ನಿಟ್ಠಿತಾನಿ.

ನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕೇ ಚಿತ್ತಂ ನೀವರನ್ತಿ ಪರಿಯೋನನ್ಧನ್ತೀತಿ ನೀವರಣಾ. ತತ್ಥ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಬ್ಯಾಪಾದನೀವರಣಂ ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚನೀವರಣಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾನೀವರಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣನ್ತಿ ಇಮೇ ಛ ನೀವರಣಾ ನಾಮ. ತತ್ಥ ಥಿನನ್ತಿ ಸಪ್ಪಿಪಿಣ್ಡೋ ವಿಯ ಅವಿಪ್ಫಾರಿಕತಾಯ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಘನಭಾವೋ, ಥದ್ಧತಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ಮೇಧತೀತಿ ಮಿದ್ಧಂ, ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವೋ, ಪಚಲಾಯಿಕಭಾವಕರೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ಇದಞ್ಚ ಸೇಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ನಿದ್ದಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ, ಅಪರಭಾಗೇ ಚ ಪಚಲಾಯನಹೇತುಕಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನಕಾಲೇ. ಖೀಣಾಸವಾನಮ್ಪಿ ಹಿ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲಭಾವೇನ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಭವಙ್ಗಸನ್ತತಿವಸೇನ ನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಪನ ತೇಸಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಹೇತುಕಂ ನ ಹೋತಿ, ಇತರೇಸಮೇವ ಹೋತಿ.

ಕೇಚಿ ¶ ಪನ ರೂಪಮೇವ ‘‘ಮಿದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ‘‘ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣೇನ ನೀವರಣಞ್ಚೇವ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿ ಅರೂಪಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮ್ಪಯೋಗವಚನತೋ ಅರೂಪಮೇವ. ಅಕುಸಲಞ್ಚ ‘‘ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ’’ತಿಆದಿಪಹಾನವಚನತೋ. ಅಕುಸಲಾ ಏವ ಹಿ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ತಸ್ಮಾ ಆರುಪ್ಪೇಪಿ ಚೇತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ‘‘ನೀವರಣಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನೀವರಣೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ಪುರೇಜಾತಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ. ೩.೮.೮) ಏತಸ್ಸ ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ಆರುಪ್ಪೇ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಥಿನಮಿದ್ಧಉದ್ಧಚ್ಚಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣ’’ನ್ತಿ (ಪಟ್ಠಾ. ೩.೮.೮) ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ. ‘‘ಸೋಪ್ಪಂ ಪಚಲಾಯಿಕಾ’’ತಿ (ಧ. ಸ. ೧೧೬೩) ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಪನಸ್ಸ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಥಿನಂ ಮಿದ್ಧಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ನೀವರಣಟ್ಠಾನೇ ಏಕನೀವರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ. ತತ್ಥ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ‘‘ಅಕತಂ ವತ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಕತಂ ಪಾಪ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ. ತೇನೇವಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೀಯೇ ‘‘ಚೇತಸೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಮನೋವಿಲೇಖೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ. ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾ’’ತಿಆದಿ ಪನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮೂಲದಸ್ಸನತ್ಥಂ. ಏವಂಸಞ್ಞಿತಾಯ ಹಿ ಕತೇ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಪಚ್ಛಾ ‘‘ದುಟ್ಠು ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸುದಿನ್ನಾದೀನಂ ವಿಯ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ. ಯಂ ಪನ ವಿನಯೇ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ…ಪೇ… ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತೋ ನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ. ೨೦೪) ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಆಗತಂ, ತಂ ನೀವರಣಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ¶ . ನ ಹಿ ಅರಹತೋ ನೀವರಣಂ ಅತ್ಥಿ, ನೀವರಣವತಿರೂಪಕಂ ಪನ ‘‘ಕಪ್ಪತಿ, ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸನಸಙ್ಖಾತಂ ವಿನಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ನಾಮೇತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಸೇಸನೀವರಣಾನಿ ವುತ್ತತ್ಥಾನಿ ಏವ. ಇಮೇಸು ಚ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪಠಮೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಬ್ಯಾಪಾದೋ ತತಿಯೇನ, ಥಿನಮಿದ್ಧುದ್ಧಚ್ಚಾವಿಜ್ಜಾ ಚತುತ್ಥೇನ, ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಚತೂಹಿಪೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ‘‘ತತಿಯೇನಾ’’ತಿ ಪನ ವುತ್ತಂ. ಇಮೇ ಚ ಸಭಾವತೋ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮಾ ಛ ನೀವರಣಾ ನಾಮ ಜಾತಾ, ಇಮೇ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ನೋ ನೀವರಣಾ ನಾಮ. ನೀವರಣದುಕಂ ಪಠಮಂ.

ದುತಿಯಂ ¶ ಸಾಸವದುಕಸದಿಸಮೇವ. ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಅಕುಸಲಾ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾವ, ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ. ತತಿಯಂ.

ಛ ನೀವರಣಾ ನೀವರಣಾ ಚೇವ ನೀವರಣಿಯಾ ಚ ನಾಮ. ಸೇಸಾ ಲೋಕಿಯಾ ನೀವರಣಿಯಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ನೀವರಣಾ ನಾಮ. ಲೋಕುತ್ತರಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಂ ಆಸವಗೋಚ್ಛಕೇ ಚತುತ್ಥಸದಿಸಮೇವ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಛ ನೀವರಣಾ ನೀವರಣಾ ಚೇವ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ನಾಮ. ತದಞ್ಞೇ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ನೀವರಣಾ ನಾಮ. ತಥಾ ಚೇತಸಿಕೇಸು ನೀವರಣವಿರಹಿತಾ ಅಕುಸಲಾ, ತಿಜಾತಿಕಾ ಪನ ತಥಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾವ. ಇಧ ಪನ ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಪಞ್ಚಮಂ.

ಲೋಕುತ್ತರವಜ್ಜಿತಾ ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನೀವರಣಿಯಾ ನಾಮ. ಲೋಕುತ್ತರಾ ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅನೀವರಣಿಯಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ನೀವರಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನೀವರಣಿಯಾವ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಿಜಾತಿಕಾ ತಥಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ, ಅಕುಸಲಾ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾವ. ಛಟ್ಠಂ.

ನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಪರಾಮಾಸಗೋಚ್ಛಕೇ ಧಮ್ಮಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಆಕಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿವಸೇನ ¶ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಪರತೋ ಆಮಸನ್ತೀತಿ ಪರಾಮಾಸಾ. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ. ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೇ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಮೇವ. ತದಞ್ಞೇ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಪರಾಮಾಸಾ ನಾಮ. ಪರಾಮಾಸದುಕಂ ಪಠಮಂ.

ಪರಾಮಾಸೇಹಿ ¶ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ಪರಾಮಟ್ಠಾ. ಸೇಸಂ ಆಸವದುಕಸದಿಸಮೇವ. ದುತಿಯಂ.

ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇಸು ದಿಟ್ಠಿವಿರಹಿತಾ ಧಮ್ಮಾ ಪರಾಮಾಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಪರಾಮಾಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ದಿಟ್ಠಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ಸೇಸಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಮಾನದೋಸಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಚ ಪರಾಮಾಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಏವ, ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ. ತತಿಯಂ.

ದಿಟ್ಠಿ ಏವ ಪರಾಮಾಸಾ ಚೇವ ಪರಾಮಟ್ಠಾ ಚ ನಾಮ. ಸೇಸಲೋಕಿಯಾ ಪರಾಮಟ್ಠಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಪರಾಮಾಸಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಗೋಚ್ಛಕೇ ‘‘ಪರಾಮಾಸಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಾ ಪರಾಮಾಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚಾ’’ತಿ ಅಯಂ ದುಕೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ. ನ ಹಿ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮ್ಪಯುಜ್ಜತಿ. ಪಚ್ಛಿಮದುಕೇ ಲೋಕುತ್ತರವಜ್ಜಿತಾ ಪರಾಮಾಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಪರಾಮಟ್ಠಾ ನಾಮ. ಲೋಕುತ್ತರಾ ಪರಾಮಾಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಪರಾಮಟ್ಠಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಪರಾಮಾಸೋ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ಪರಾಮಾಸಗೋಚ್ಛಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಮಹನ್ತರದುಕೇಸು ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಸಹ ಆರಮ್ಮಣೇನಾತಿ ಸಾರಮ್ಮಣಾ, ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ. ನತ್ಥಿ ಆರಮ್ಮಣಮೇತೇಸನ್ತಿ ಅನಾರಮ್ಮಣಾ, ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ. ಸಾರಮ್ಮಣದುಕಂ.

ಚಿನ್ತನಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತಂ, ಚಿತ್ತತಾಯ ವಾ ಚಿತ್ತಂ. ತಂ ಹಿ ವತ್ಥುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಕಿಚ್ಚಾದಿಭೇದತೋ, ಅತೀತಾದಿಭೇದತೋ ಚ ಅತ್ತನೋ ವಿಚಿತ್ತತಾಯ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಚಿತ್ತಕರಣತಾಯ ವಾ. ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ಹಿ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮತೋ ಉತ್ತರಿತರಂ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಚರಣಂ ¶ ನಾಮ ಚಿತ್ತಂ ಅತಿಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಂ ವಾ ಪನಞ್ಞಮ್ಪಿ ಲೋಕೇ ಸಿಪ್ಪಜಾತಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಕರೀಯತಿ. ಏವಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಾದಕಂ ¶ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ. ಯಥಾ ಚಿನ್ತಿತಸ್ಸ ವಾ ಅನವಸೇಸಸ್ಸ ಅನಿಪ್ಫಜ್ಜನತೋ ತತೋಪಿ ಚಿತ್ತಮೇವ ಚಿತ್ತತರಂ, ತಥಾ ಯದೇತಂ ದೇವಮನುಸ್ಸನಿರಯತಿರಚ್ಛಾನಭೇದಾಸು ಗತೀಸು ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮನಾನತ್ತಂ, ತೇನ ತಾಸು ಗತೀಸು ಅಪದದ್ವಿಪದಾದಿಉಚ್ಚತ್ತನೀಚತ್ತಾದಿನಾನತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ದೀಘರಸ್ಸಥೂಲಾಥೂಲಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾದಿಲಾಭಾಲಾಭಾದಿ ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಚ ಪಥವೀಪಬ್ಬತತಿಣರುಕ್ಖಲತಾದಿದೇವಬ್ರಹ್ಮವಿಮಾನಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾದಿಭೂತಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಕತಂ, ತತೋ ಚಿತ್ತಮೇವ ಚಿತ್ತತರಂ ಚಿನ್ತಿತನಿಯಾಮೇನ ಸಬ್ಬಾಕಾರಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋ. ಏವಂ ಚಿನ್ತನಟ್ಠೇನ, ಚಿತ್ತವಿಚಿತ್ತಟ್ಠೇನ, ಚಿತ್ತಕರಣಟ್ಠೇನ ಚ ‘‘ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ತದೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನೋ ಚಿತ್ತಾ ನಾಮ. ಚಿತ್ತದುಕಂ.

ಅವಿಪ್ಪಯೋಗವಸೇನ ಚೇತಸಿ ನಿಯುತ್ತಾ ಚೇತಸಿಕಾ, ಫಸ್ಸಾದಯೋ ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸ ಧಮ್ಮಾ. ಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಅಚೇತಸಿಕಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕದುಕಂ.

ಚೇತಸಿಕಾ ಏವ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚಿತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ, ಇಧ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತದುಕಂ.

ನಿರನ್ತರಭಾವೂಪಗಮನತಾಯ ಉಪ್ಪಾದತೋ ಯಾವ ಭಙ್ಗಾಚಿತ್ತೇನ ಸಂಸಟ್ಠಾತಿ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಾ. ಏಕತೋ ವತ್ತಮಾನಾಪಿ ನಿರನ್ತರಭಾವಂ ಅನುಪಗಮನತಾಯ ಚಿತ್ತೇನ ವಿಸಂಸಟ್ಠಾತಿ ಚಿತ್ತವಿಸಂಸಟ್ಠಾ. ಸೇಸಂ ಅನನ್ತರದುಕಸದಿಸಮೇವ. ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠದುಕಂ.

ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಚಿತ್ತಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ, ಚೇತಸಿಕಾನಿ ಚೇವ ಚಿತ್ತಜರೂಪಕಲಾಪಾ ಚ ¶ . ಚಿತ್ತಂ, ಪನ ಅಚಿತ್ತಜರೂಪಕಲಾಪಾ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನೋ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ನಾಮ. ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನದುಕಂ.

ಸಹ ಭವನ್ತೀತಿ ಸಹಭುನೋ, ಚಿತ್ತೇನ ಸಹಭುನೋ ಚಿತ್ತಸಹಭುನೋ, ಚೇತಸಿಕಾನಿ ಚೇವ ಕಾಯವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಚ. ಚಿತ್ತಂ, ಪನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿವಜ್ಜಿತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ನೋ ಚಿತ್ತಸಹಭುನೋ ನಾಮ. ಚಿತ್ತಸಹಭುದುಕಂ.

ಅನುಪರಿವತ್ತನ್ತೀತಿ ¶ ಅನುಪರಿವತ್ತಿನೋ, ಕಿಂ ಅನುಪರಿವತ್ತನ್ತಿ? ಚಿತ್ತಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನುಪರಿವತ್ತಿನೋ ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿನೋ. ಸೇಸಂ ಅನನ್ತರದುಕಸದಿಸಮೇವ. ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿದುಕಂ.

ಇತೋ ಪರೇ ಪನ ತಯೋ ದುಕಾ ಚೇತಸಿಕದುಕಸದಿಸಾವ, ಕೇವಲಂ ಪದತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಾ ಚ ತೇ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಏವ ಚಾತಿ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಾ. ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಾ ಚ ತೇ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಚ ಚಿತ್ತಸಹಭುನೋ ಏವ ಚಾತಿ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಸಹಭುನೋ, ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಾ ಚ ತೇ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಚ ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿನೋ ಏವ ಚಾತಿ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಾನುಪರಿವತ್ತಿನೋ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ತದನನ್ತರೇ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕದುಕೇ ಅಜ್ಝತ್ತಜ್ಝತ್ತಂ ಅಜ್ಝತ್ತತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತವಸೇನ ಅಜ್ಝತ್ತಾವ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ. ಪಸಾದರೂಪಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಛ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ಆಯತನಾನಿ. ತತೋ ಬಹಿಭೂತಾ ಬಾಹಿರಾ. ಸೇಸರೂಪಚೇತಸಿಕನಿಬ್ಬಾನಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಛ ಬಾಹಿರಾಯತನಾನಿ, ಇಧ ಪನ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ. ಅಜ್ಝತ್ತಿಕದುಕಂ.

ಉಪಾದಿಯನ್ತೇವ ಭೂತಾನಿ, ನ ಭೂತಾ ವಿಯ ಉಪಾದಿಯನ್ತೀತಿ ಉಪಾದಾ, ಚತುವೀಸತಿ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ ಏವ. ನ ಉಪಾದಿಯನ್ತೀತಿ ನೋ ಉಪಾದಾ, ಚತುಮಹಾಭೂತಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕನಿಬ್ಬಾನಾನಿ. ಉಪಾದಾದುಕಂ.

ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಲೋಕಿಯವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ, ಕಮ್ಮಜರೂಪಞ್ಚ ಉಪಾದಿನ್ನಾ ನಾಮ. ಸೇಸಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಿ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಾ ನಾಮ ¶ . ಸೇಸಂ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಞಾತಬ್ಬಂ. ಉಪಾದಿನ್ನದುಕಂ.

ಮಹನ್ತರದುಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಉಪಾದಾನಗೋಚ್ಛಕೇಭುಸಂ ಆದಿಯನ್ತೀತಿ ಉಪಾದಾನಾ, ದಳ್ಹಗ್ಗಾಹಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ದಳ್ಹತ್ಥೋ ಹಿ ಏತ್ಥ ಉಪ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಉಪಾಯಾಸೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ. ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ನೋ ಉಪಾದಾನಾ. ತತ್ಥ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನನ್ತಿ ಇಮೇ ಉಪಾದಾನಾ ನಾಮ. ತತ್ಥ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕಿಲೇಸಕಾಮೋವ ವುತ್ತನಯೇನ ಉಪಾದಾನನ್ತಿ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ. ತತ್ಥ ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ ನಾಮ. ಸೇಸಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾನೇವ. ಪಚ್ಛಿಮಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ ತಥಾಪವತ್ತದಿಟ್ಠಿ ಏವ. ತಾನಿ ಚ ಪಠಮೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ಚತೂಹಿಪಿ ¶ . ಇಮೇ ಚ ಸಭಾವತೋ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ವಿಭಾಗತೋ ಚತುರುಪಾದಾನಾ ನಾಮ ಜಾತಾ. ಇಮೇ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನೋ ಉಪಾದಾನಾ ನಾಮ. ಉಪಾದಾನದುಕಂ ಪಠಮಂ.

ಉಪಾದಾನಿಯದುಕೋ ಸಂಯೋಜನಿಯದುಕಸದಿಸೋವ. ದುತಿಯಂ.

ಅಟ್ಠಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತಾನಿ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಚ ಉಪಾದಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭದೋಸಮೋಹಮೂಲಾನಿ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಿ ಚ ಚಿತ್ತಾನಿ, ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ಉಪಾದಾನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾ ಉಪಾದಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ, ದೋಸಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಚ ಉಪಾದಾನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಏವ. ಸೇಸಾ ದುವಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ. ತತಿಯಂ.

ಚತ್ತಾರಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಉಪಾದಾನಾ ಚೇವ ಉಪಾದಾನಿಯಾ ಚ ನಾಮ. ತದವಸೇಸಾ ಲೋಕಿಯಾ ಉಪಾದಾನಿಯಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ¶ ಉಪಾದಾನಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠದುಕಾ ಪಾಠತೋ ಗನ್ಥಗೋಚ್ಛಕೇ ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠದುಕಸದಿಸಾವ, ಕೇವಲಂ ಪಞ್ಚಮದುಕೇ ‘‘ಚೇತಸಿಕೇಸು ಮಾನೋ ಉಪಾದಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಚೇವ ನೋ ಚ ಉಪಾದಾನೋ ಏವ, ಮೋಹಾಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪಉದ್ಧಚ್ಚಥಿನಮಿದ್ಧಾನಿ ತಿಜಾತಿಕಾನಿ ತಥಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ, ಛಟ್ಠದುಕೇ ‘‘ಚೇತಸಿಕೇಸು ದೋಸಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಉಪಾದಾನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಉಪಾದಾನಿಯಾ ಏವ, ಮೋಹಾಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪಉದ್ಧಚ್ಚಲೋಭಥಿನಮಿದ್ಧಾನಿ ತಥಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಪಾಠತೋ ವಿಸೇಸೋ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ನಾಮಮತ್ತಕೋವ ವಿಸೇಸೋ. ಸೇಸೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋವ. ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠಾನಿ.

ಉಪಾದಾನಗೋಚ್ಛಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕೇ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪದತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ಮಾನೋ ದಿಟ್ಠಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಥಿನಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ಇಮೇ ದಸ ಧಮ್ಮಾ ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮ. ಇಮೇ ಚ ವುತ್ತತ್ಥಾ ಏವ, ಇಧ ಪನ ಲೋಭೋ, ಹೇತುಗನ್ಥನೀವರಣಉಪಾದಾನಗೋಚ್ಛಕೇಸು ಲೋಭೋ ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸತೋ ಚತುಮಗ್ಗವಜ್ಝೋಪಿ ಏಕೇನೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ಠಿತೋ, ಸೇಸಗೋಚ್ಛಕೇಸು ಸೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಲೋಭೋ ‘‘ಕಾಮಾಸವೋ ಭವಾಸವೋ’’ತಿಆದಿನಾ ¶ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹುತ್ವಾ ಠಿತೋ, ಇಮಿನಾ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನಾಪಿ ಭವಾಸವಾದಿಬ್ಯತಿರಿತ್ತೋ ಸಬ್ಬೋ ಚತುಮಗ್ಗವಜ್ಝೋಪಿ ರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವಾದೀಸು ಸಙ್ಗಹಿತೋ. ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಪನ ಭವರಾಗೋಪಿ ನ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗಮತ್ತೋವಾತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ‘‘ಆರುಪ್ಪೇ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣ’’ನ್ತಿಆದಿಪಾಳಿತೋ (ಪಟ್ಠಾ. ೩.೮.೮) ಚೇತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗಸ್ಸ ರೂಪಾರೂಪಭೂಮೀಸು ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ. ಇಮೇಸು ¶ ಚ ಕಿಲೇಸೇಸು ದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪಠಮೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ದೋಸೋ ತತಿಯೇನ, ಲೋಭಾದಯೋ ಚತೂಹಿಪಿ. ಇಮೇ ಪನ ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ನೋ ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮ. ಕಿಲೇಸದುಕಂ ಪಠಮಂ.

ಸಂಕಿಲೇಸಿಕದುಕೋ ಸಾಸವದುಕಸದಿಸೋವ. ದುತಿಯಂ.

ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠದುಕೋ, ಕಿಲೇಸಸಮ್ಪಯುತ್ತದುಕೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇಪಿ ಸಮಾನತ್ಥಾವ. ತೇ ಚ ನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕೇ ತತಿಯದುಕಸದಿಸಾವ. ತತಿಯಚತುತ್ಥಾನಿ.

ದಸ ಕಿಲೇಸಾ ಕಿಲೇಸಾ ಚೇವ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಚ ನಾಮ. ಸೇಸಾ ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮಾ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಸೇಸಂ ನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕೇ ಚತುತ್ಥದುಕಸದಿಸಮೇವ. ಪಞ್ಚಮಂ.

ಛಟ್ಠಸತ್ತಮದುಕಾನಿಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮಾನತ್ಥಾನೇವ. ತಾನಿ ಛಟ್ಠಸತ್ತಮಾನಿ ನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕೇ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪಾಠತೋ ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠದುಕಸದಿಸಾನಿ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ನಾಮಮತ್ತಕೋವ ವಿಸೇಸೋ. ಸೇಸೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ. ಛಟ್ಠಸತ್ತಮಅಟ್ಠಮಾನಿ.

ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ.

ಪಿಟ್ಠಿದುಕೇಸು ಆದಿತೋ ಚತ್ತಾರೋ ದುಕಾ ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬತ್ತಿಕೇ, ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕೇ ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಕೇವಲಂ ಪನ ತತ್ಥ ಪಠಮತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತೇಸು ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಇಧ ಪಠಮದುಕಸ್ಸ ದುತಿಯಪದೇ ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬೇಸು ಪವಿಸನ್ತಿ, ಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಇಧ ದುತಿಯದುಕೇ ನಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬೇಸು ಪವಿಸನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಚ ದುತಿಯತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತೇಸು ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ¶ ಸೇಸಾ ಇಧ ತತಿಯದುಕೇ ನದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕೇ, ಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕೇ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಇಧ ಚತುತ್ಥದುಕೇ ನಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕೇಸು ಪವಿಸನ್ತಿ.

ಪದತ್ಥೋ ¶ ಚ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬೋ ಹೇತು ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾ. ಏವಂ ಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಏವಂ ಹಿ ಸತಿ ಅಹೇತುಕಾನಂ ಅಗ್ಗಹಣಂ ಸಿಯಾತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ತಿಕದ್ವಯಮೇವ ಹಿ ಭಗವಾ ದೇಸನಾವಿಲಾಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ದುಕೇ ಕತ್ವಾ ದೇಸೇಸಿ. ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ. ಚತ್ತಾರೋ ದುಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಸವಿತಕ್ಕಚಿತ್ತೇಸು ವಿತಕ್ಕವಿರಹಿತಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಸವಿತಕ್ಕಾ ನಾಮ. ವಿತಕ್ಕೋ, ಪನ ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ಅವಿತಕ್ಕಾ ನಾಮ. ಪಞ್ಚಮಂ.

ಛಸಟ್ಠಿಯಾ ಸವಿಚಾರಚಿತ್ತೇಸು ವಿಚಾರವಿರಹಿತಾ ಧಮ್ಮಾ ಸವಿಚಾರಾ ನಾಮ. ವಿಚಾರೋ, ಪನ ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ಅವಿಚಾರಾ ನಾಮ. ಸೇಸಂ ಇಧ, ಅನನ್ತರೇ ವುತ್ತದುಕೇ ಚ ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಞಾತಬ್ಬಂ. ಛಟ್ಠಂ.

ಇತೋ ಪರೇಸು ಸಪ್ಪೀತಿಕದುಕೋ, ಪೀತಿಸಹಗತದುಕೋ ಚ ಸಮಾನತ್ಥಾವ, ತೇ ಚ ಸುಖಸಹಗತಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತದುಕಾ ಚಾತಿ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ದುಕಾ ಪೀತಿತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತನಯಾವ. ಕೇವಲಂ ಪನೇತೇಸಂ ದುಕಾನಂ ಪಠಮಂ ಪದಂ ತತ್ಥ ಪವಿಸತಿ, ಪೀತಿತ್ತಿಕೇ ಇತರೀತರಪದದ್ವಯಸಙ್ಗಹಿತಾ, ಅಸಙ್ಗಹಿತಾ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ಥಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇತ್ಥ ದುಕಾನಂ ದುತಿಯಪದೇಸು ಅತ್ಥತೋ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ಇಮೇ ಚ ನಿಪ್ಪದೇಸದುಕಾತಿ ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ಸತ್ತಮಅಟ್ಠಮನವಮದಸಮಾ.

ತದನನ್ತರೇಸು ಕಾಮಾವಚರಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಹೇಟ್ಠತೋ ಅವೀಚಿನಿರಯಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉಪರಿತೋ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತೀ ದೇವೇ ಅನ್ತೋ ಕರಿತ್ವಾ ಯಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಏತ್ಥಾವಚರಾ ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ’’ತಿ ಏವಂ (ಧ. ಸ. ೧೨೮೭) ಪಾಳಿಯಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಪಾಯಾನಂ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಛನ್ನಂ ದೇವಲೋಕಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಓಕಾಸತೋ ಏಕಾದಸವಿಧೋ ಕಾಮಭವೋ ¶ ‘‘ಕಾಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ಯಥಾ ‘‘ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ರೂಪಭವೋ ‘‘ರೂಪ’’ನ್ತಿ. ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಮೇ ಅವಚರನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಕಾಮಾವಚರಾ. ಯೇಭುಯ್ಯತೋ ಚೇತಂ ವುತ್ತಂ ರೂಪಾರೂಪೇಸು ಚೇತೇಸಞ್ಚ ಇಧ ಪವತ್ತಿತೋ ‘‘ಥಲಚರಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ. ಕಾಮಭವಸಙ್ಖಾತೇ ವಾ ಕಾಮೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಅವಚಾರೇನ್ತೀತಿಪಿ ಕಾಮಾವಚರಾ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಿ ¶ . ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಚಿತ್ತಂ ಪನ ಅಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಸದಿಸಂ. ತದಾಯತ್ತತಾಯ, ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ವಾ ಕಿಲೇಸಕಾಮೋ ಏತ್ಥ ಅವಚರತೀತಿಪಿ ಕಾಮಾವಚರಂ. ಕಾಮಞ್ಚೇಸ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಧಮ್ಮೇಸುಪಿ ಅವಚರತಿ, ರುಳ್ಹಿತೋ ಪನ ‘‘ವದತೀತಿ ವಚ್ಛೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಇಮೇ ಏವ ‘‘ಕಾಮಾವಚರಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಅಪಿಚ ಕಾಮತಣ್ಹಾ ರೂಪತಣ್ಹಾ ಅರೂಪತಣ್ಹಾತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಕಾಮತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಮೋ ಏತ್ಥ ಅವಚರತೀತಿಪಿ ಕಾಮಾವಚರಾ. ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ವಿಮಾನಾಭರಣಾದೀಸು ಛನ್ದರಾಗಸ್ಸಾಪಿ ಕಾಮತಣ್ಹಾಭಾವೋ ಸಿದ್ಧೋ, ರೂಪತಣ್ಹಾವಿಸಯಾನಮ್ಪಿ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಕಮ್ಮಜರೂಪಾದೀನಂ ಕಾಮತಣ್ಹಾಯಪಿ ವಿಸಯತಾಯ ಕಾಮಾವಚರತಾ ಸಿದ್ಧಾ ಹೋತಿ. ನ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಾನಂ ತದಭಾವತೋ ತದಞ್ಞೇ ನ ಕಾಮಾವಚರಾ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ರೂಪಾವಚರಾದಿದುಕಾನಮ್ಪಿ ಪದತ್ಥೋ ಯಥಾರಹಂ ಞಾತಬ್ಬೋ. ತತ್ಥ ಚತುಪಞ್ಞಾಸ ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಚ ರೂಪಂ ಕಾಮಾವಚರಾ ನಾಮ. ಸೇಸಚಿತ್ತನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನ ಕಾಮಾವಚರಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ವತ್ತಬ್ಬಂ ಪರಿಯಾಪನ್ನದುಕೇ ಏವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ. ಏಕಾದಸಮಂ.

ಪನ್ನರಸ ರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ ರೂಪಾವಚರಾ ನಾಮ. ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನ ರೂಪಾವಚರಾ ನಾಮ. ದ್ವಾದಸಮಂ.

ದ್ವಾದಸ ಅರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ ಅರೂಪಾವಚರಾ ನಾಮ. ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನ ಅರೂಪಾವಚರಾ ನಾಮ. ತೇರಸಮಂ.

ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಅನ್ತೋಗಧಾತಿ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮಾವ. ತತ್ಥ ನ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾತಿ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಲೋಕುತ್ತರಾ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಕಾಮಾವಚರಾದಿದುಕಾನಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ¶ ಸಾಧಾರಣೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಅಕುಸಲಚೇತಸಿಕಾ ಕಾಮಾವಚರಾವ, ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಕಾಮರೂಪಾವಚರಾ, ವಿರತಿಯೋ ಪನ ಕಾಮಾವಚರಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಯೋ ಪನ ಕಾಮರೂಪಾವಚರಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಸೇಸಾ ಚತುಭೂಮಕಾತಿ. ಚುದ್ದಸಮಂ.

ವಟ್ಟಮೂಲಂ ಛಿನ್ದನ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ವಟ್ಟತೋ ನೀಯನ್ತೀತಿ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಚಿತ್ತಾನಿ. ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ನ ನಿಯ್ಯನ್ತೀತಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ, ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಪಞ್ಚದಸಮಂ.

ಚುತಿಯಾ ¶ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪವತ್ತಿಯಾ ಅನನ್ತರಂ ಫಲದಾನೇ ನಿಯತತ್ತಾ ನಿಯತಾ, ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾ, ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯತಾ ಚ. ತಥಾ ಅನಿಯತತ್ತಾ ಅನಿಯತಾ, ಸೇಸಧಮ್ಮಾ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ. ಸೋಳಸಮಂ.

ಅಞ್ಞೇ ಧಮ್ಮೇ ಉತ್ತರನ್ತಿ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ಉತ್ತರಾ, ಅತ್ತಾನಂ ಉತ್ತರಿತುಂ ಸಮತ್ಥೇಹಿ ಸಹ ಉತ್ತರೇಹೀತಿ ಸಉತ್ತರಾ, ಲೋಕಿಯಾವ. ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಉತ್ತರಾತಿ ಅನುತ್ತರಾ, ಲೋಕುತ್ತರಾ. ಸತ್ತರಸಮಂ.

ರಣನ್ತಿ ಕನ್ದನ್ತಿ ಏತೇಹೀತಿ ರಣಾ, ಯೇಹಿ ಅಭಿಭೂತಾ ಸತ್ತಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಪರಿದೇವನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಕುಸಲಮೂಲಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತೇಹಿ ಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನ, ಪಹಾನೇಕಟ್ಠತಾವಸೇನ ಚ ಸಹ ರಣೇಹೀತಿ ಸರಣಾ. ಏತೇನಾಕಾರೇನ ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ರಣಾತಿ ಅರಣಾ.

ತತ್ಥ ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ಸರಣಾ ನಾಮ. ಸರಣಧಮ್ಮೇಸು ಚೇತ್ಥ ಲೋಭದೋಸಮೋಹಾ ರಣಾ ಚೇವ ಸರಣಾ ಚ, ತೇಸು ಲೋಭದೋಸಾ ಮೋಹೇನೇವ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಸರಣಾ, ತಥಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಚಿತ್ತಂ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ. ಮೋಹೋ ಪನ ತೇಸು ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಸರಣೋ, ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತರಾಗೇನ, ಪನ ಭವರಾಗೇನ ಚ ರಣಭೂತೇನ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠತಾವಸೇನೇವ ಸರಣೋ ¶ . ಲೋಭದೋಸಮೋಹಮೂಲಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಪನ ಮೋಹೋ ಲೋಭೇನ ಚೇವ ದೋಸೇನ ಚ, ಸೇಸಾ ಲೋಭಮೋಹೇನ ಚೇವ ದೋಸಮೋಹೇನ ಚ ಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಸರಣಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸಬ್ಬಾನಿ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಾನಿ, ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ಅರಣಾ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಅಕುಸಲಾ ಸರಣಾವ, ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಅರಣಾವ, ತಿಜಾತಿಕಾ ಪನ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತೀತಿ. ಅಟ್ಠಾರಸಮಂ.

ಪಿಟ್ಠಿದುಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಅಭಿಧಮ್ಮದುಕಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ

ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕೇಸು ವೇದೇತಿ, ವಿವಿಧೇನ ವಾ ಆಕಾರೇನ ಜಾನಾತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಮನೋಮಯಿದ್ಧಿಛಅಭಿಞ್ಞಾವಸಪ್ಪವತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗೇ ವಿಜ್ಜಾಕೋಟ್ಠಾಸೇ ವಿಜ್ಜಾಸಭಾವೇ ¶ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ. ತಾ ಏವ ವಿಜ್ಜಾ, ತಂ ವಾ ವಿಜ್ಜಂ ಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನ ಭಜನ್ತೀತಿಪಿ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ, ಅಟ್ಠವಿಧವಿಜ್ಜಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ. ತಾಸು ಯಾ ಕಾಚಿ ಏಕಾ ವಿಜ್ಜಾ ವಿಜ್ಜಾ, ಸೇಸಾ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋತಿ ಏವಂ ವಿಜ್ಜಾಪಿ ವಿಜ್ಜಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾಪಿ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋತ್ವೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಇಧ ಪನ ವಿಜ್ಜಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ. ನ ವಿಜಾನಾತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ, ಚತುಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಮೋಹೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅವಿಜ್ಜಾಭಾಗೇ ಅವಿಜ್ಜಾಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅವಿಜ್ಜಾಸಭಾವೇ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ. ತಾ ಏವ ಅವಿಜ್ಜಾ, ತಂ ವಾ ಅವಿಜ್ಜಂ ಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನ ಭಜನ್ತೀತಿಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ, ಅವಿಜ್ಜಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ. ಏವಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋತ್ವೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಇಧ ಪನ ಅವಿಜ್ಜಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ.

ತತ್ಥ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ, ಪಞ್ಞಾವಿರಹಿತತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ ಚ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾಮಾವಚರಜವನಾನಿ, ಞಾಣವಿರಹಿತತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ¶ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವೇನ ಪವತ್ತಿಯಂ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ, ಅಞ್ಞದಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಜವನಚಿತ್ತಾನಿ, ಪಞ್ಞಾವಿರಹಿತತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ಮನೋಮಯಿದ್ಧಿಭಾವೇನ ಚ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಭಾವೇನ ಚ ಪವತ್ತಿಯಂ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ, ಅಞ್ಞದಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ತತ್ಥ ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ, ಅವಿಜ್ಜಾವಿರಹಿತತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋವ, ಇಧ ಪನ ಅವಿಜ್ಜಾ, ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾವ. ಚೇತಸಿಕೇಸು ಪನ ಮೋಹಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾವ, ಸೇಸಾ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ ಸಿಯಾ ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ, ಸಿಯಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ತಿಜಾತಿಕಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಪಠಮಂ.

ಪುನ ಅನಜ್ಝೋತ್ಥರಣವಸೇನ ಕಿಲೇಸನ್ಧಕಾರಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ವಿಜ್ಜು ಉಪಮಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ವಿಜ್ಜೂಪಮಾ, ಆದಿತೋ ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣಂವ. ನಿಸ್ಸೇಸಂ ವಿದ್ಧಂಸನಸಮತ್ಥತಾಯ ವಜಿರಂ ಉಪಮಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ವಜಿರೂಪಮಾ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇ ಞಾಣಂ. ಯಥಾ ಹಿ ಮೇಘನ್ಧಕಾರೇ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ವಿಜ್ಜುಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಕ್ಖಣೇ ಚಾತುದಿಸಾ ಮಗ್ಗಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಿಜ್ಜುಯಾ ನಿರುದ್ಧಾಯ ಪುನ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಓತ್ಥರಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ಏವಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಯಾನಿಕಸ್ಸ ಯಥಾಸಕಂ ಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕಕಿಲೇಸನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಾಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸು ನಿರುದ್ಧೇಸು ಪುನ ಅವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸನ್ಧಕಾರೋ ಚತುಸಚ್ಚಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಪಞ್ಞಾ ವಿಜ್ಜೂಪಮಾ ವುತ್ತಾ. ಯಥಾ ಪನ ವಜಿರಸ್ಸ ಅಭೇಜ್ಜೋ ಪಾಸಾಣೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಞ್ಚ ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ವಜಿರಂ ಖೇಪೇತಿ, ವಜಿರೇನ ಚ ಗತಮಗ್ಗೇ ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಪುನ ¶ ಪಾಕತಿಕಭಾವೋ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ ಅವಜ್ಝಕಿಲೇಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಞ್ಚ ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಖೇಪೇತಿ, ತೇನ ಚ ಖೇಪಿತೇ ಕಿಲೇಸೇ ಅವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸಾಭಾವತೋ ತಸ್ಸ ಪುನ ಪಚ್ಚುದಾವತ್ತನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ¶ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಞಾ ವಜಿರೂಪಮಾ ವುತ್ತಾ. ಪಞ್ಞಾ ಏವ ಹೇತ್ಥ ಸಿಯಾ ವಿಜ್ಜೂಪಮಾ, ಸಿಯಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ ಹೋತಿ. ಸೇಸಚೇತಸಿಕಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾನೇವ. ದುತಿಯಂ.

ಬಾಲೇಸು ಠಿತತ್ತಾ, ಯತ್ಥ ಠಿತಾ ತದುಪಚಾರೇನ ಬಾಲಾ, ಬಾಲಕರತ್ತಾ ವಾ ಬಾಲಾ, ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ. ಇಧ ಪನ ಅಹಿರಿಕಞ್ಚ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಞ್ಚ ಬಾಲಾ ನಾಮ. ಪಣ್ಡಿತೇಸು ಠಿತತ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತಾ, ಪಣ್ಡಿತಕರತ್ತಾ ವಾ ಪಣ್ಡಿತಾ, ಏಕವೀಸತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ. ಇಧ ಪನ ಹಿರೀ ಚ ಓತ್ತಪ್ಪಞ್ಚ ಪಣ್ಡಿತಾ ನಾಮ. ಸೇಸಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾನಿ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ತತಿಯಂ.

ಕಣ್ಹಾತಿ ಕಾಳಕಾ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಪಭಸ್ಸರಭಾವಕರಣಾ. ಸುಕ್ಕಾತಿ ಓದಾತಾ, ಪಭಸ್ಸರಭಾವಕರಣಾ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಬಾಲದುಕಸದಿಸಮೇವ. ಚತುತ್ಥಂ.

ಇಧ ಚೇವ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ತಪೇನ್ತೀತಿ ತಪನೀಯಾ. ನ ತಪನೀಯಾ ಅತಪನೀಯಾ. ಸೇಸಂ ಬಾಲದುಕಸದಿಸಮೇವ. ಪಞ್ಚಮಂ.

‘‘ಸಿರಿವಡ್ಢಕೋ ಧನವಡ್ಢಕೋ’’ತಿಆದಯೋ ವಿಯ ವಚನಮತ್ತಮೇವ ಅಧಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಾ ಅಧಿವಚನಾ ನಾಮ. ನಾಮಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ನಾಮಾನಿ. ತಾನಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಿ ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಂ ಗುಣನಾಮಂ ಕಿತ್ತಿಮನಾಮಂ ಓಪಪಾತಿಕನಾಮನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕೇಸು ಮಹಾಜನೇನ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಠಪಿತತ್ತಾ ‘‘ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ನಾಮನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಂ ನಾಮ. ‘‘ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ಕಾಳೋ ರಸ್ಸೋ’’ತಿ ಏವರೂಪಂ ಗುಣತೋ ಆಗತಂ, ‘‘ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದೀನಿಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅನೇಕಾನಿ ನಾಮಸತಾನಿ ಗುಣನಾಮಂ ನಾಮ. ಯಂ ಪನ ಜಾತಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಅಸುಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಇದಂ ಕಿತ್ತಿಮನಾಮಂ ¶ ನಾಮ. ಯಾ ಪನ ಪುರಿಮಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅಪರಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ನಿಪತತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಪುರಿಮಕಪ್ಪೇಪಿ ಚನ್ದೋ ಚನ್ದೋ ಏವ, ಏತರಹಿಪಿ ಅನಾಗತೇಪಿ ಚನ್ದೋ ಏವ. ತಥಾ ‘‘ಸೂರಿಯೋ ಸಮುದ್ದೋ ಪಥವೀ ರೂಪಂ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿಏವಮಾದಿ ಓಪಪಾತಿಕನಾಮಂ ನಾಮ. ತಾನಿ ಪುನ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇನಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ¶ ವಿಜ್ಜಮಾನೇನವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಏವಂ ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿವಸೇನ ಛಬ್ಬಿಧಾನಿ ಹೋನ್ತಿ.

ತತ್ಥ ಪರಮತ್ಥತೋ ಉಪಲಬ್ಭಮಾನಾ ಯಥಾವುತ್ತದ್ವಾಸತ್ತತಿವಿಧಾ ನಾಮರೂಪಧಮ್ಮಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ನಾಮ, ತೇಸಂ ಪಕಾರೇಹಿ ಞಾಪನತೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ, ‘‘ಚಿತ್ತಂ ಫಸ್ಸೋ ಪಥವೀ ರೂಪಂ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿಆದಯೋ ಪರಮತ್ಥವಾಚಕಾ ಸದ್ದಾ. ಉಪಾದಿನ್ನನಾಮರೂಪಧಮ್ಮೇ ಪನ ಉಪಾದಾಯ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಸತ್ತಪುಗ್ಗಲಇತ್ಥಿಪುರಿಸದೇವಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಾದಿಭೇದಾ, ಅನುಪಾದಿನ್ನರೂಪಧಮ್ಮೇ ಉಪಾದಾಯ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಭೂಮಿಪಬ್ಬತರುಕ್ಖಸಕಟಚನ್ದಸೂರಿಯನಕ್ಖತ್ತದಿಸಾಕಾಲಕಸಿಣಾದಿಭೇದಾ ಚ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅನುಪಲಬ್ಭಮಾನಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾ ನಾಮ, ತೇಸಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ. ತಥಾ ‘‘ಅತ್ತಾ ಭೂಮೀ’’ತಿಆದಯೋ ಅತ್ಥಪಞ್ಞತ್ತಿವಾಚಕಾ ಸದ್ದಾ ಚ ಚಿತ್ತಸನ್ತತಿವಣ್ಣುಪಗನ್ತಿಆದಿ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ಥವಾಚಕಾ ಸದ್ದಾ ವಿಜ್ಜಮಾನೇನಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ. ‘‘ಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ, ಮೇಘವಣ್ಣೋ’’ತಿಆದೀಸು ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ. ‘‘ಚಿತ್ತಲಹುತಾ ಪಥವೀಗನ್ಧೋ’’ತಿಆದಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇನವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ. ‘‘ಮನುಸ್ಸಸರೀರಂ ರುಕ್ಖಸಾಖಾ’’ತಿಆದಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ. ಏವಂ ಛಬ್ಬಿಧಾಪಿ ಚೇತಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಸದ್ದಾನುಸಾರೇನ ಞಾತಸಙ್ಕೇತಸ್ಸ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಅನನ್ತರಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ಮನೋದ್ವಾರಿಕವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸೇದಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ಅನೇಕಸದ್ದೇಸು ಏಕತ್ತಮಾರೋಪೇತ್ವಾ ವವತ್ಥಾಪಿತಾ ಅತ್ಥಾಭಿಮುಖಂ ನಮನತೋ ಪಕಾರೇಹಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಞಾಪನತೋ ‘‘ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಸಂ ¶ ಅಧಿವಚನಾನಂ ಪಥಾ ಅತ್ಥಾ ಅಧಿವಚನಪಥಾ, ಸಮ್ಮುತಿಪರಮತ್ಥಭೇದಾ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಸದ್ದವಚನೀಯಸಭಾವಾ. ಛಟ್ಠಂ.

ಇತೋ ಪರಂ ದ್ವೇ ದುಕಾ ಅಧಿವಚನದುಕಸದಿಸಾವ, ಕೇವಲಂ ಪದತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ತತ್ಥ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಏವಂ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಸಹೇತುಕಂ ಕತ್ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ನಿರುತ್ತಿ ನಾಮ, ‘‘ತಕ್ಕೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ಏವಂ ತೇನ ತೇನ ಪಕಾರೇನ ಞಾಪನತೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ, ಯಥಾವುತ್ತನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋವ. ನ ಹಿ ಅಧಿವಚನನಿರುತ್ತಿಪಞ್ಞತ್ತೀಸು ಅತ್ಥತೋ ಕೋಚಿಪಿ ಭೇದೋ ಅತ್ಥಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪನ ನೇಸಂ ವಿಭಾಗೇನ ಪದತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ. ಇಮೇಸು ಚ ತೀಸು ದುಕೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತಿಸಹಿತಾ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಅನನ್ತರೇ ನಾಮರೂಪದುಕೇ ಪಞ್ಞತ್ತಿರಹಿತಾತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ದುಕಾ ಇಮೇಸು ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕೇಸು ನಿಪ್ಪದೇಸಾ, ಸೇಸಾ ಪನ ಅಟ್ಠತಿಂಸಾಪಿ ಸಪ್ಪದೇಸಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಸತ್ತಮಟ್ಠಮಾನಿ.

ನಾಮಕರಣಟ್ಠೇನ, ನಮನಟ್ಠೇನ, ನಾಮನಟ್ಠೇನ ಚ ನಾಮಂ, ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧನಿಬ್ಬಾನಾನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ಸಬ್ಬದಾಪಿ ¶ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಓಪಪಾತಿಕನಾಮವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಾವ ಪವತ್ತನ್ತಿ ಚನ್ದಸೂರಿಯಾದಯೋ ವಿಯ. ನ ಹಿ ತೇಸಂ ಸಾಮಞ್ಞಗುಣಕಿತ್ತಿಮವಸೇನ ನಾಮಕರಣಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥೀತಿ. ಏವಂ ನಾಮಕರಣಟ್ಠೇನ ನಾಮಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಂ ಪನ ನಮನಟ್ಠೇನ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ತತ್ಥ ನಾಮನಟ್ಠೇನ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾವ ನಾಮಂ. ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪನ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯತಾಯ ಅತ್ತನಿ ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮಾನಂ ನಾಮನಟ್ಠೇನೇವ ನಾಮಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ. ರುಪ್ಪನಟ್ಠೇನ ರೂಪಂ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ. ನವಮಂ.

ಅವಿಜ್ಜಾತಿ ದುಕ್ಖಾದಿಪಟಿಚ್ಛಾದಕೋ ಸಬ್ಬೋ ಮೋಹೋ. ಭವತಣ್ಹಾತಿ ಭವಪತ್ಥನಾವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಲೋಭೋ. ತಥಾ ಅಪ್ಪವತ್ತೋ ಪನೇತ್ಥ ಲೋಭೋ, ಸೇಸಚೇತಸಿಕಚಿತ್ತರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾನಿ. ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಏವಂ ನವತ್ತಬ್ಬವಿಭಾಗಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪದತ್ಥಸರೂಪಮತ್ತಮೇವ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮ, ದಸ್ಸಿತಾವಸೇಸಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ. ದಸಮಂ.

ಭವೋ ¶ ವುಚ್ಚತಿ ಸಸ್ಸತಂ. ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿ ಸಸ್ಸತವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕದಿಟ್ಠಿ ಭವದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ. ವಿಭವೋ ವುಚ್ಚತಿ ಉಚ್ಛೇದೋ. ‘‘ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿ ಉಚ್ಛೇದವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕದಿಟ್ಠಿ ವಿಭವದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ. ಉಭಯೇನಾಪಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಗಹಿತಾ. ತಥಾ ಅನನ್ತರೇಸುಪಿ ತೀಸು ದುಕೇಸು. ಏಕಾದಸಮಂ.

ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ‘‘ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ. ತಥಾ ‘‘ಉಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ. ‘‘ಅನ್ತವಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಾ ಅನ್ತವಾದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ. ‘‘ಅನನ್ತವಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಾ ಅನನ್ತವಾದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ. ಪುಬ್ಬನ್ತಂ ಅನುಗತಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಅತೀತಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಾ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧಾ ಪುಬ್ಬನ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ. ಅಪರನ್ತಂ ಅನುಗತಾ ತತ್ಥೇವ ಆಗತನಯೇನ ಅನಾಗತಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಾ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸವಿಧಾ ಅಪರನ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ (ದೀ. ನಿ. ೧.೨೮), ತದಟ್ಠಕಥಾಯ (ದೀ. ನಿ. ಅಟ್ಠ. ೧.೨೮) ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ದ್ವಾದಸಮತೇರಸಮಚುದ್ದಸಮಾನಿ.

ಅಹಿರಿಕದುಕಂ, ಹಿರಿದುಕಞ್ಚ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ಪಞ್ಚದಸಮಸೋಳಸಮಾನಿ.

ದುಕ್ಖಂ ¶ ವಚೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಿಪ್ಪಟಿಕೂಲಗಾಹಿಮ್ಹಿ ವಿಪಚ್ಚನೀಕಸಾತೇ ಅನಾದರೇ ಪುಗ್ಗಲೇತಿ ದುಬ್ಬಚೋ, ಸಹಧಮ್ಮಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಓವದಿಯಮಾನೇ ಅನಾದರಕಾರಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದೋವಚಸ್ಸಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ದೋವಚಸ್ಸತಾ, ಅನಾದರವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ದ್ವೇ ಪಟಿಘಚಿತ್ತಾ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ. ಪಾಪಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಾದಯೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಏತಸ್ಸ ಮಿತ್ತಾತಿ ಪಾಪಮಿತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ, ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೇಸು ದಳ್ಹಭತ್ತಿವಸೇನ, ಕಾಯಚಿತ್ತೇಹಿ ತಂಸೇವನಾತನ್ನಿನ್ನತಾವಸೇನ ಚ ಪವತ್ತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಲೋಭಚಿತ್ತಾನಿ. ಸತ್ತರಸಮಂ.

ಸೋವಚಸ್ಸತಾ ¶ , ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ ಚ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅತ್ಥತೋ ಪನ ತಥಾಪವತ್ತಾನಿ ಸಹೇತುಕಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ. ಅಟ್ಠಾರಸಮಂ.

ಪಞ್ಚಸು, ಸತ್ತಸು ವಾ ಆಪತ್ತೀಸು ಕುಸಲಭಾವೋ ಆಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ, ಸಹ ವತ್ಥುನಾ ತಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಆಪಜ್ಜನಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಕಾಮಾವಚರಜವನಪಞ್ಞಾ. ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನೇ ಕುಸಲಭಾವೋ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ, ವುಟ್ಠಾನವಿಧಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಪಞ್ಞಾವ. ಏಕೂನವೀಸತಿಮಂ.

ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಸಮಾಪತ್ತಿ, ತಾಸು ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾಸು ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾದೀಸು ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಕುಸಲತಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ, ಸಹ ಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಅಪ್ಪನಾಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ. ಸಮಾಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನೇ ಕುಸಲಭಾವೋ ಸಮಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ, ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲೇಯೇವ ತಾಹಿ ವುಟ್ಠಾನಕಪಞ್ಞಾ ಕಾಮಾವಚರಜವನಪಞ್ಞಾವ. ವೀಸತಿಮಂ.

ಅಟ್ಠಾರಸಸು ಧಾತೂಸು ಕುಸಲಭಾವೋ ಧಾತುಕುಸಲತಾ, ಸವನಧಾರಣಪಟಿವೇಧಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪಞ್ಞಾ. ತಾಸಞ್ಞೇವ ಧಾತೂನಂ ಮನಸಿಕಾರೇ ಕುಸಲಭಾವೋ ಮನಸಿಕಾರಕುಸಲತಾ, ತಾಸಂ ಸಮ್ಮಸನಪಟಿವೇಧಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪಞ್ಞಾ. ಏಸ ನಯೋ ಆಯತನಕುಸಲತಾಯಪಿ. ತತ್ಥ ಹಿ ಸವನಧಾರಣಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಕಾಮಾವಚರಾವ, ಪಟಿವೇಧೋ ಲೋಕುತ್ತರೋವ, ಸಮ್ಮಸನಂ ಕಾಮಾವಚರಲೋಕುತ್ತರಂ. ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಹಿತಂ ಫಲಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ, ಅವಿಜ್ಜಾದೀಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ಪಚ್ಚಯಸಮೂಹೋ, ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾದಸಙ್ಗೇ ಅನುಲೋಮಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇ ಕುಸಲಭಾವೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಕುಸಲತಾ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಪಚ್ಚಯೇನ ಇದಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಜಾನನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಲೋಕಿಯಜವನಪಞ್ಞಾವ. ಏಕವೀಸತಿಮದ್ವಾವೀಸತಿಮಾನಿ.

ತಿಟ್ಠತಿ ¶ ¶ ಏತ್ಥ ಫಲಂ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯಾತಿ ಠಾನಂ, ಕಾರಣಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕುಸಲತಾ ಠಾನಕುಸಲತಾ. ನ ಠಾನೇ ಕುಸಲತಾ ಅಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ. ತೇವೀಸತಿಮಂ.

ಉಜುಭಾವೋ ಅಜ್ಜವೋ. ಮುದುಭಾವೋ ಮದ್ದವೋ. ಕಾಯಚಿತ್ತುಜುಕತಾಮುದುಕತಾದ್ವಯಂ. ಚತುವೀಸತಿಮಂ.

ಅಧಿವಾಸನಸಙ್ಖಾತಾ ಖಮನಂ ಖನ್ತಿ, ತಥಾಪವತ್ತಕಾಮಾವಚರಜವನಾನಿ. ಪಾಪತೋ ಸುಟ್ಠು ಓರತೋ ವಿರತೋತಿ ಸೋರತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸೋರಚ್ಚಂ. ಕಾಯವಚೀಮನೋಸಂವರಸೀಲಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಜವನಾನಿ. ಪಞ್ಚವೀಸತಿಮಂ.

ಸಮ್ಮೋದಕಪಿಯವಾದಿತಾಸಙ್ಖಾತೋ ಸಖಿಲಭಾವೋ ಸಾಖಲ್ಯಂ, ಯಥಾ ಪರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನೋ ಛಿದ್ದಂ ವಿವರಂ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಾಮಿಸೇಹಿ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ. ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಹಿ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಪತ್ತಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣಆಸನದಾನಬೀಜನಪಾದಧೋವನಮಕ್ಖನಾದಿನಾ, ಪಾನೀಯೇನ ಆಪುಚ್ಛನೇನ, ಕಾಲೇ ಆಗತಸ್ಸ ಯಾಗುಆದೀನಂ, ವಿಕಾಲೇ ಪಾನಕಾದೀನಞ್ಚ ದಾನೇನ, ಪುನದಿವಸೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಟ್ಠಾನದಸ್ಸನಪವೇಸನನಿಕ್ಖಮನಕಾಲಾರೋಚನಾದಿನಾ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಗಹಟ್ಠಾನಞ್ಚ ವಿನಯೇ ಆಗತನಯೇನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಆಗನ್ತುಕಂ ಪನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕತರಭಾಣಕಾ’’ತಿ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ವೋ ಕತರಂ ಗನ್ಥಂ ವಳಞ್ಜೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನೇನ ಸಚೇ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ದಾನೇನ, ಧಮ್ಮಕಥನಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಕಥನಕುಕ್ಕುಚ್ಚದಿಟ್ಠಿವಿನೋದನಾದಿನಾ, ಪರಿವಾಸಾದಿವಿನಯಕಮ್ಮಕರಣೇನ, ಪಬ್ಬಾಜನಉಪಸಮ್ಪದಾದಿನಾ ಚ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನಾಯಂ ಸದ್ಧಿಂ ಆನಿಸಂಸದೀಪಕವತ್ಥೂಹಿ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ (ಧ. ಸ. ಅಟ್ಠ. ೧೩೫೧) ಞಾತಬ್ಬೋ. ಏತಸ್ಮಿಂ ದುವಿಧೇ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇ ಕುಸಲಭಾವೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕುಸಲತಾ, ತಥಾಪವತ್ತಕಾಮಾವಚರಜವನಾನಿ ಏವ. ಛಬ್ಬೀಸತಿಮಂ.

ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ¶ ಮನಚ್ಛಟ್ಠೇಸು ಆಪಾಥಗತರೂಪಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ನಿಮಿತ್ತಗಹಣಾದಿನಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಭೇದಸಙ್ಖಾತೋ ಅಗುತ್ತದ್ವಾರಭಾವೋ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರತಾ. ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪರಿಭೋಗವಸೇನ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಂ ಅಜಾನನಭಾವೋ ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ, ತಥಾಪವತ್ತಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ. ಸತ್ತವೀಸತಿಮಂ.

ಅನನ್ತರದುಕೇಪಿ ¶ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಕಾಮಾವಚರಸಹೇತುಕಕುಸಲಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅಟ್ಠವೀಸತಿಮಂ.

ಸತಿವಿಪ್ಪವಾಸಸಙ್ಖಾತೋ ಮುಟ್ಠಸತಿಭಾವೋ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಂ, ಸಬ್ಬೇ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸಮ್ಪಜಾನನಭಾವೋ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ, ಮೋಹೋ. ಏಕೂನತಿಂಸತಿಮಂ.

ಅನನ್ತರದುಕೇ ಚತುಭೂಮಿಕಾ ಸತಿಪಞ್ಞಾವ ವುತ್ತಾ. ತಿಂಸತಿಮಂ.

ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖಾನೇ ಅಪ್ಪಟಿವಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ಯೋನಿಸೋದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತಂ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಮೇವ ಬಲನ್ತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲಂ, ಕಾಮಾವಚರಪಞ್ಞಾವ. ಸತ್ತಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾದಿಭಾವನಾವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಚತುಭೂಮಕಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಬಲಂ. ಏಕತಿಂಸತಿಮಂ.

ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇ ಸಮೇತೀತಿ ಸಮಥೋ, ಸೋ ತಿವಿಧೋ ಚಿತ್ತಸಮಥೋ ಅಧಿಕರಣಸಮಥೋ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋತಿ. ತತ್ಥ ಚ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾಸು ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಏಕಗ್ಗತಾ ಚಿತ್ತಸಮಥೋ ನಾಮ, ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯಾದಿ ಸತ್ತವಿಧೋ ಅಧಿಕರಣಸಮಥೋ ನಾಮ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋ ನಾಮ. ಇಧ ಪನ ಚತುಭೂಮಕೋ ಸಮಾಧಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿವಿಧೇನಾಕಾರೇನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾವ. ಬಾತ್ತಿಂಸತಿಮಂ.

ಸಮಥೋವ ತಂ ಆಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಸಮಥಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ. ಪಗ್ಗಾಹನಿಮಿತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ. ಚತುಭೂಮಕಸಮಾಧಿವೀರಿಯಾನಿ ಏವ. ತೇತ್ತಿಂಸತಿಮಂ.

ಅನನ್ತರದುಕೇಪಿ ¶ ವೀರಿಯಸಮಾಧೀ ಏವ ವುತ್ತಾ. ಚತುತ್ತಿಂಸತಿಮಂ.

ಸೀಲವಿನಾಸಿಕಾ ಅಸಂವರಸಙ್ಖಾತಾ ಸೀಲಸ್ಸ ವಿಪತ್ತೀತಿ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿ, ತಥಾಪವತ್ತಾ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾ. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಪತ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಏವ. ಪಞ್ಚತಿಂಸತಿಮಂ.

ಸೋರಚ್ಚಮೇವ ಸೀಲಸ್ಸ ಸಮ್ಪಾದನತೋ ಸೀಲಪರಿಪೂರಣತೋ ಸೀಲಸ್ಸ ಸಮ್ಪದಾತಿ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ. ದಿಟ್ಠಿಪಾರಿಪೂರಿಭೂತಂ ¶ ಞಾಣಮೇವ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮ್ಪದಾತಿ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾ. ಚತುಭೂಮಕಾ ಸೀಲಪಞ್ಞಾವ. ತಥಾ ಅನನ್ತರದುಕೇಪಿ. ಛತ್ತಿಂಸತಿಮಂ.

ವಿಸುದ್ಧಿಭಾವಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾ ಸೀಲಸಙ್ಖಾತಾ ಸೀಲಸ್ಸ ವಿಸುದ್ಧಿ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿ. ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಸುದ್ಧಿ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ. ಸತ್ತತ್ತಿಂಸತಿಮಂ.

ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಮಗ್ಗಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಪಞ್ಞಾ ದಿಟ್ಠಿ ವಿಸುದ್ಧಿ ನಾಮ. ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ತದನುರೂಪಂ ಪಧಾನಂ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನಂ ನಾಮ. ಅಟ್ಠತಿಂಸತಿಮಂ.

ಸಂವೇಗಜನಕಾನಿ ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಸಂವೇಜನೀಯಟ್ಠಾನಾನಿ ನಾಮ, ತೇಸು ಜಾತಿಆದಿಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಭಯಸಙ್ಖಾತಂ ಸಂವಿಜನಂ ಸಂವೇಗೋ ನಾಮ, ತಥಾಪವತ್ತಕುಸಲಾದಿ ಏವ. ಏವಂ ಸಂವೇಗಜಾತಸ್ಸ ಯೋನಿಸೋ ಉಪಾಯೇನ ಪಧಾನಂ ಸಂವಿಗ್ಗಸ್ಸ ಯೋನಿಸೋ ಪಧಾನಂ, ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರವೀರಿಯಮೇವ. ಏಕೂನಚತ್ತಾಲೀಸತಿಮಂ.

ಕುಸಲಧಮ್ಮಪೂರಣೇ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿಭಾವೋ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ. ಯೋ ಪನ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತತೋ ತೇನ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಸರಣಗಮನಂ ಆಕಙ್ಖತಿ, ತತೋ ಪಞ್ಚಸೀಲಾದಿಂ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಬುದ್ಧವಚನಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನಂ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಂ, ತತೋ ತೇನಾಪಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಯಂ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು. ಅಧಿಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಮಾನೋ ಪಧಾನಂ ಪಟಿವಾಪೇತಿ ನಿವತ್ತಾಪೇತೀತಿ ಪಟಿವಾನಿ, ನ ಪಟಿವಾನಿ ¶ ಅಪ್ಪಟಿವಾನಿ, ತಸ್ಸ ಭವೋ ಅಪ್ಪಟಿವಾನಿತಾ. ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಪಧಾನಸ್ಮಿಂ ಅನಿವತ್ತನತಾ ಅನೋಸಕ್ಕನತಾ, ತಥಾಪವತ್ತಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ. ಚತ್ತಾಲೀಸತಿಮಂ.

ವಿಜಾನನತೋ ವಿಜ್ಜಾ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಚುತೂಪಪಾತಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣಾನಿ. ವಿಮುಚ್ಚನತೋ ವಿಮುತ್ತಿ, ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ. ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚನತೋ, ಸಯಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುಚ್ಚನಟ್ಠೇನ ಚ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅಚ್ಚನ್ತವಿಮುಚ್ಚನಟ್ಠೇನ. ಏಕಚತ್ತಾಲೀಸತಿಮಂ.

ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಕರೇಸು ¶ ಚತೂಸು ಅರಿಯಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣಂ ಖಯೇ ಞಾಣಂ ನಾಮ. ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅನುಪ್ಪಾದಭೂತೇ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಅರಿಯಫಲೇ ಞಾಣಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ ನಾಮ. ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ. ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸತಿಮಂ.

ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಮೋಹವಿಚ್ಛೇದನಿಯಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾಯ

ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

೨. ವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾ

ಇದಾನಿ ¶ ¶ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಮಾತಿಕಾನನ್ತರಂ ವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾಯ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ. ತಸ್ಸಾ ಪನ –

ಅತ್ಥತೋ ಧಮ್ಮಭೇದೇನ, ವಿಭಙ್ಗನಯದಸ್ಸನಾ;

ಪಾಳಿಮುತ್ತನಯಾ ಚಾಪಿ, ಹೋತಿ ಸಂವಣ್ಣನಾನಯೋ.

ಸಾ ಪನೇಸಾ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ವಿಭಙ್ಗಾನಂ ಆದಿಮ್ಹಿ ಠಪಿತಾ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧಾ ಹೋತಿ – ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾ-ಆಯತನ-ಧಾತು-ಸಚ್ಚ-ಇನ್ದ್ರಿಯ-ಪಚ್ಚಯಾಕಾರ-ಸತಿಪಟ್ಠಾನ-ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನ-ಇದ್ಧಿಪಾದಬೋಜ್ಝಙ್ಗ-ಮಗ್ಗಙ್ಗಝಾನ-ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ-ಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ-ಞಾಣ-ಖುದ್ದಕವತ್ಥು-ಧಮ್ಮಹದಯವಿಭಙ್ಗಮಾತಿ

ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ

ತತ್ಥ ಆದಿಭೂತಾಯ ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾಯ ಅತ್ಥತೋ ತಾವ – ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಾತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ತೇನ ನ ತತೋ ಹೇಟ್ಠಾ, ನ ಉದ್ಧನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ. ಖನ್ಧಾತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಧಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಂ. ತತ್ರಾಯಂ ಖನ್ಧ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇಸು ಠಾನೇಸು ನಿಪತತಿ ರಾಸಿಮ್ಹಿ ಗುಣೇ ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಂ ರುಳ್ಹಿಯನ್ತಿ. ತತ್ಥ ‘‘ಮಹಾಉದಕಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೫.೧೦೩೭; ಅ. ನಿ. ೪.೫೧; ೫.೪೫; ೬.೩೭) ಹಿ ರಾಸಿತೋ ಖನ್ಧೋ ನಾಮ. ‘‘ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ. ನಿ. ೩.೩೫೫) ಗುಣತೋ. ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಭಗವಾ ಮಹನ್ತಂ ದಾರುಕ್ಖನ್ಧ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸಂ. ನಿ. ೪.೨೪೧) ಪಣ್ಣತ್ತಿತೋ. ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಸ. ೬೩) ಏಕಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಂ ರುಳ್ಹಿತೋ ಖನ್ಧೋ ನಾಮ, ಸ್ವಾಯಮಿಧ ರಾಸಿತೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ. ರಾಸಟ್ಠೋ ಹಿ ಖನ್ಧ-ಸದ್ದೋ, ಕೋಟ್ಠಾಸಟ್ಠೋತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ. ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ಹಿ ಇಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೋದಿಯಮಾನಾ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ದಸ್ಸಾಮ ¶ , ತೀಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಖನ್ಧೋತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ¶ ಹೋತಿ. ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಏತ್ಥ ರುಪ್ಪತೀತಿ ರೂಪಂ, ಸೀತುಣ್ಹಾದೀಹಿ ಪಸಿದ್ಧಾಕಾರೇನ ರುಪ್ಪತಿ ಘಟ್ಟೀಯತಿ, ಪೀಳಿಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ವುತ್ತಂ ಹೇತಂ ಭಗವತಾ –

‘‘ರುಪ್ಪತೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಸ್ಮಾ ರೂಪನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಕೇನ ರುಪ್ಪತಿ? ಸೀತೇನಪಿ ರುಪ್ಪತಿ, ಉಣ್ಹೇನಪಿ ರುಪ್ಪತಿ, ಜಿಘಚ್ಛಾಯಪಿ ರುಪ್ಪತಿ, ಪಿಪಾಸಾಯಪಿ ರುಪ್ಪತೀ’’ತಿಆದಿ (ಸಂ. ನಿ. ೩.೭೯).

ರೂಪಞ್ಚ ತಂ ಖನ್ಧೋ ಚಾತಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ರೂಪರಾಸಿ ರೂಪಕೋಟ್ಠಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ. ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ಸಂವಣ್ಣನಾನಯೋ.

ಧಮ್ಮಭೇದತೋ ಪನೇತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ವಿಭತ್ತಾ ಅತೀತಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾ ಸಬ್ಬೇ ರೂಪಧಮ್ಮಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ. ತಥಾ ಚತುಭೂಮಕಾ ವೇದನಾಸಞ್ಞಾಯೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ, ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ. ವೇದನಾಸಞ್ಞಾ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಪಞ್ಞಾಸ ಚೇತಸಿಕಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ. ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ, ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಪನ ಸಬ್ಬೇ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾ. ಅಯಮೇವ ಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ವಿಸೇಸೋ. ಖನ್ಧಾ ಅವಿಸೇಸತೋ ವುತ್ತಾ, ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಸಾಸವೋಪಾದಾನಿಯಭಾವೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ. ಇಧ ಪನ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಯಂ ಧಮ್ಮಭೇದತೋ ಸಂವಣ್ಣನಾನಯೋ.

ವಿಭಙ್ಗನಯದಸ್ಸನಾತಿ ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿಯಾ ಆಗತಅತ್ಥನಯದಸ್ಸನತೋ. ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿಯಂ ಹಿ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯಂ ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛಕನ್ತಿ ತೀಹಿ ನಯೇಹಿ ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗೋ ವಿಭತ್ತೋ. ತಥಾ ಆಯತನವಿಭಙ್ಗಾದಯೋ. ಕೇವಲಂ ಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಭಙ್ಗೇ, ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಭಙ್ಗೇ ಚ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯಂ ನತ್ಥಿ. ಪಚ್ಚಯಾಕಾರವಿಭಙ್ಗೇ ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛಕಂ ನತ್ಥಿ. ಞಾಣವಿಭಙ್ಗಾದೀಸು ಪನ ತೀಸು ತಯೋಪಿ ನಯಾ ¶ ನ ಸನ್ತಿ. ತೇಸು ಹಿ ಞಾಣವಿಭಙ್ಗೋ ಏಕವಿಧತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ದಸವಿಧಾ ವಿಭತ್ತೋ, ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೋ ಏಕವಿಧತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಪಭೇದಾ ವಿಭತ್ತೋ, ಧಮ್ಮಹದಯವಿಭಙ್ಗೋ ಪನ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಹಾದೀಹಿ ದಸಹಿ ವಾರೇಹಿ ವಿಭತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ನಯಾನಂ ಮುಖಮತ್ತದಸ್ಸನವಸೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ. ತತ್ರಿದಂ ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗೇ ತಿಣ್ಣಂ ನಯಾನಂ ಮುಖಮತ್ತದಸ್ಸನಂ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯೇ ತಾವ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ –

‘‘ತತ್ಥ ¶ ಕತಮೋ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ? ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ರೂಪಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾ ಓಳಾರಿಕಂ ವಾ ಸುಖುಮಂ ವಾ ಹೀನಂ ವಾ ಪಣೀತಂ ವಾ ಯಂ ದೂರೇ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ, ತದೇಕಜ್ಝಂ ಅಭಿಸಞ್ಞೂಹಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿ (ವಿಭ. ೨) –

ಏವಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿಭತ್ತೋ, ತಥಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋಪಿ. ತತ್ಥ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತಂ ನಾಮ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ನಾಮ, ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪರಪುಗ್ಗಲಗತಂ, ಅವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ಬಹಿದ್ಧಾ ನಾಮ, ತಥಾ ವೇದನಾದಯೋಪಿ. ಪಸಾದವಿಸಯರೂಪಂ ಪನ ಓಳಾರಿಕಂ ನಾಮ, ಸೇಸಂ ಸುಖುಮಂ ನಾಮ. ಅನಿಟ್ಠರೂಪಂ ಹೀನಂ ನಾಮ, ಇಟ್ಠರೂಪಂ ಪಣೀತಂ ನಾಮ.

ನನು ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಏಕಂ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಇಟ್ಠಂ ಹೋತಿ ಮನಾಪಂ, ತದೇವ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚ ಅನಿಟ್ಠಂ ಹೋತಿ. ವತ್ಥಾದೀನಿ ಹಿ ಸೂಕರಾದೀನಂ ನಪ್ಪಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಮನುಸ್ಸಾದೀನಂ, ತೇಸಞ್ಚ ವತ್ಥಾಭರಣಾದೀನಿ ಪಿಯಾನಿ, ನ ಸೂಕರಾದೀನನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ರುಚಿವಸೇನೇವ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠತಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ? ನ, ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಾನಂ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ವಿಭತ್ತತ್ತಾ. ಕುಸಲಕಮ್ಮಜಂ ಹಿ ಕುಸಲವಿಪಾಕವಿಸಯೋವ ಇಟ್ಠಂ ನಾಮ, ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಜಂ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕವಿಸಯೋವ ಅನಿಟ್ಠಂ ನಾಮ, ಸಞ್ಞಾವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಪನ ಕೋಚಿ ¶ ಇಟ್ಠಮೇವ ಬುದ್ಧರೂಪಾದಿಂ ಜವನಕ್ಖಣೇ ಅನಿಟ್ಠತೋ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ಅನಿಟ್ಠಞ್ಚ ನಿರಯಗ್ಗಿಸತ್ಥವಿಸಾದಿಂ ಇಟ್ಠತೋ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ. ಜವನೇಹಿ ಏವ ವಿಪಲ್ಲಾಸಭಾವೋ, ನ ವಿಪಾಕೇಹೀತಿ ವಿಪಾಕವಸೇನ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಂ ನಿಯತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ.

ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನಿಯಾ ಪನ ವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾಯ –

‘‘ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಹಿ ಗೂಥಕಲಲಂ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಘಾನದ್ವಾರೇಸು ಅನಿಟ್ಠಂ, ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಇಟ್ಠಂ ಹೋತಿ. ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಮಣಿರತನೇನ ಪೋಥಿಯಮಾನಸ್ಸ, ಸುವಣ್ಣಸೂಲೇ ಉತ್ತಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸ ಚ ಮಣಿರತನಸುವಣ್ಣಸೂಲಾನಿ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಇಟ್ಠಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಅನಿಟ್ಠಾನೀ’’ತಿ (ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೬) –

ಏವಂ ದ್ವಾರವಸೇನ ಏಕಸ್ಸೇವ ವತ್ಥುನೋ ಇಟ್ಠತಾ, ಅನಿಟ್ಠತಾ ಚ ವುತ್ತಾ. ಸಾ ಚ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನ ಯುತ್ತಾ ಏಕಕಲಾಪಗತಭೂತೋಪಾದಾಯರೂಪಾನಂ ಏಕಸಾಮಗ್ಗಿಯಮುಪ್ಪತ್ತಿತೋ. ನ ಹಿ ಭೂತೇಸು ಅಕುಸಲವಸೇನ ಅನಿಟ್ಠೇಸು ¶ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇಸು ತದುಪಾದಾಯರೂಪಾದಿಕುಸಲೇನ ಇಟ್ಠಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಭಿನ್ನಕ್ಖಣೇ ಪನ ಇಟ್ಠಾನಿ ಮಣಿರತನಾದೀನಿ ತೇಹಿ ಪೋಥಿಯಮಾನಸ್ಸ ಅಕುಸಲಪಚ್ಚಯೇನ ಉತುನಾ ಅನಿಟ್ಠಾನಿ ವಿಪರಿಣಮನ್ತಿ, ಕುಸಲಪಚ್ಚಯೇನ ಅನಿಟ್ಠಾನಿ ಗೂಥಕಲಲಾದೀನಿ ಇಟ್ಠಾನೀತಿ, ಅಯಂ ನೋ ಅತ್ತನೋಮತಿ. ಏವಂ ವಿಭತ್ತೇಸು ಚ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠೇಸು ತಂ ತಂ ರೂಪಂ ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯ ಹೀನಂ, ಪಣೀತಞ್ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸುಖುಮಂ ಪನ ರೂಪಂ ದೂರೇರೂಪಂ ನಾಮ, ಓಳಾರಿಕಂ ಸನ್ತಿಕೇರೂಪಂ ನಾಮ. ತಂ ತಂ ವಾ ಪನ ರೂಪಂ ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯ ರೂಪಂ ದೂರೇ ಸನ್ತಿಕೇ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ.

ವೇದನಾದೀಸು ಪನ ಅಕುಸಲಾ ವೇದನಾ ಓಳಾರಿಕಾ, ಇತರಾ ಸುಖುಮಾ. ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಓಳಾರಿಕಾ, ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಸುಖುಮಾ. ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಓಳಾರಿಕಾ, ಇತರಾ ಸುಖುಮಾ. ಸುಖದುಕ್ಖಾ ವಾ ಓಳಾರಿಕಾ, ಇತರಾ ಸುಖುಮಾ. ಅಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ವೇದನಾ ಓಳಾರಿಕಾ, ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸುಖುಮಾ. ಸಾಸವಾ ಓಳಾರಿಕಾ ¶ , ಅನಾಸವಾ ಸುಖುಮಾ. ತಂ ತಂ ವಾ ಪನ ವೇದನಂ ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮತಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಅಕುಸಲಾ ವೇದನಾ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾಹಿ ದೂರೇ, ತಾ ಚ ತಾಯ ದೂರೇತಿ ಏವಂ ಜಾತಿಸಭಾವಪುಗ್ಗಲಭೂಮಿಭೇದತೋ ವುತ್ತನಯೇನ ದೂರೇವೇದನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಕುಸಲಾ ವೇದನಾ ಕುಸಲಾಯ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಏವಂ ಜಾತಿಆದಿಸಾಮಞ್ಞತೋ ಸನ್ತಿಕೇವೇದನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ತಂ ತಂ ವಾ ಪನ ವೇದನಂ ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯ ವೇದನಾ ದೂರೇಸನ್ತಿಕೇ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಏವಂ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸುಪಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮತಾದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ. ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಸು (ವಿಭ. ೮ ಆದಯೋ; ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೮ ಆದಯೋ) ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಂ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯನಯೋ.

ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯನಯೇ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ತಾವ ಏಕವಿಧಾದಿತೋ ಯಾವ ಏಕಾದಸವಿಧಾ ರೂಪಕಣ್ಡೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಪನ ಏಕವಿಧೋ ಫಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ, ದುವಿಧೋ ಸಹೇತುಕದುಕವಸೇನ, ತಿವಿಧೋ ಕುಸಲತ್ತಿಕವಸೇನ, ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಚತುಭೂಮಕವಸೇನ, ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಸಭಾವಭೇದೇನ, ಛಬ್ಬಿಧೋ ಛದ್ವಾರಿಕವಸೇನ, ಸತ್ತವಿಧೋ ಸತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನ, ಅಟ್ಠವಿಧೋ ತೇಸು ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸುಖದುಕ್ಖವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ, ನವವಿಧೋ ತೇಸು ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಕುಸಲತ್ತಿಕವಸೇನ ತಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ, ದಸವಿಧೋ ತೇಸು ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ದುವಿಧಾ, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಞ್ಚ ತಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಏವಂ ಸಹೇತುಕದುಕಮೂಲಂ ಪಠಮವಾರಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಕುಸಲತ್ತಿಕಟ್ಠಾನೇ ವೇದನಾತ್ತಿಕಪೀತಿತ್ತಿಕಸನಿದಸ್ಸನತ್ತಿಕವಜ್ಜಿತೇ ಸಬ್ಬತ್ತಿಕೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಯಾವ ದಸವಿಧಾ, ಅಪರೇಪಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ವಾರಾ ವುತ್ತಾ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಸಹೇತುಕದುಕಮೂಲಿಕಾ ಸಬ್ಬತ್ತಿಕಯೋಜನಾ, ಏವಂ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತದುಕಾದೀಸು ಅನುರೂಪದುಕಮೂಲಿಕಾಪಿ ಸರಣದುಕಪರಿಯೋಸಾನಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಬ್ಬತ್ತಿಕಯೋಜನಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ¶ ಅಯಂ ದುಕಮೂಲಕೋ ಯೋಜನಾನಯೋ. ಯಥಾ ಚ ಏಕೇಕದುಕೇನ ಸಬ್ಬತ್ತಿಕಯೋಜನಾವಸೇನ ದುಕಮೂಲಕೋ ¶ ನಯೋ ವುತ್ತೋ, ಏವಂ ಏಕೇಕತ್ತಿಕೇನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಸಬ್ಬದುಕಯೋಜನಾವಸೇನ ತಿಕಮೂಲಕೋ, ತದುಭಯಮಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಉಭತೋವಡ್ಢನಕೋ ಚ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೇ, ಏವಂ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸುಪಿ ಯಥಾರಹಂ ದುಕಮೂಲಕಾದಿನಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಯಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯನಯೋ.

ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛಕನಯೇ ಪನ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಕತಿ ಕುಸಲಾ, ಕತಿ ಅಕುಸಲಾ, ಕತಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ, ಕತಿ ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ…ಪೇ… ಕತಿ ಸರಣಾ, ಕತಿ ಅರಣಾತಿ? ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಅಬ್ಯಾಕತೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ಸಿಯಾ ಕುಸಲಾ, ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಾ, ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ, ರೂಪಂ, ವೇದನಾ ಚ ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ರೂಪಂ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಂ, ಸಿಯಾ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಂ, ಸಿಯಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಂ, ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸಂಕಿಲೇಸಿಕಂ, ಸೇಸಾ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ತೀಹಿ ತಿಕೇಹಿ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ. ರೂಪಂ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಂ, ತಯೋ ಖನ್ಧಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ತಿಧಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಚ. ರೂಪಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ವೇದನಾ ಸಿಯಾ ಪೀತಿಸಹಗತಾ, ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ತಯೋ ತಿಧಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ರೂಪಂ ನೇವದಸ್ಸನೇನನಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಂ, ನದಸ್ಸನೇನನಭಾವನಾಯಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಂ, ನೇವಾಚಯಗಾಮಿನಅಪಚಯಗಾಮಿ, ನೇವಸೇಖಂನಾಸೇಖಂ, ಪರಿತ್ತಂ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ. ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕೇ ರೂಪಂ ಅನಾರಮ್ಮಣಂ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ರೂಪಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ, ಅನಿಯತಂ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ. ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕೇ ಚ ರೂಪಂ ಅನಾರಮ್ಮಣಂ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ವಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ. ಉಪ್ಪನ್ನಾತೀತತ್ತಿಕೇಸು ಪಞ್ಚಪಿ ತಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅತೀತಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕೇ ರೂಪಂ ಅನಾರಮ್ಮಣಂ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ಅಜ್ಝತ್ತತ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಚಪಿ ತಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಿಕೇ ರೂಪಂ ಅನಾರಮ್ಮಣಂ, ಸೇಸಾ ತಿಧಾಪಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಾ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ತಿಧಾಪಿ ಹೋತಿ.

ಚತ್ತಾರೋ ¶ ಖನ್ಧಾ ನಹೇತೂ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಿಯಾ ಹೇತು, ಸಿಯಾ ನ ಹೇತು. ರೂಪಂ ಅಹೇತುಕಂ, ಹೇತುವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ, ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ತಯೋ ಖನ್ಧಾ ಸಿಯಾ ಸಹೇತುಕಾ ಚೇವ ನ ಚ ಹೇತೂ, ಸಿಯಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ದ್ವಿಧಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಚ, ರೂಪಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ. ತಥಾ ಅನನ್ತರದುಕೇಪಿ. ರೂಪಂ ನಹೇತುಅಹೇತುಕಂ, ತಯೋ ದ್ವಿಧಾಪಿ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ದ್ವಿಧಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಚ. ಪಞ್ಚಪಿ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ, ಸಙ್ಖತಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಅನಿದಸ್ಸನಾ, ಅಪ್ಪಟಿಘಾ, ರೂಪಂ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ರೂಪಂ ರೂಪೀ, ಸೇಸಾ ಅರೂಪಿನೋ. ರೂಪಂ ಲೋಕಿಯಂ, ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ಪಞ್ಚಪಿ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ನ ಚ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಚ. ಚತ್ತಾರೋ ನೋ ಆಸವಾ, ಸಙ್ಖಾರಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ, ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ರೂಪಂ ಸಾಸವೋ, ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತೋ ¶ , ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ರೂಪಂ ಸಾಸವಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಆಸವಾ, ತಯೋ ತಥಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ಸಙ್ಖಾರೋ ದ್ವಿಧಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಚ. ರೂಪಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ, ತಯೋ ಸಿಯಾ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚೇವ ನೋ ಚ ಆಸವಾ, ಸಿಯಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ಸಙ್ಖಾರೋ ದ್ವಿಧಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಚ. ರೂಪಂ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಸಾಸವಞ್ಚ, ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾ ಚ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಚ. ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಂಯೋಜನಗೋಚ್ಛಕಾದೀಸುಪಿ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಕೇವಲಂ ಹಿ ಪರಾಮಾಸಸಮ್ಪಯುತ್ತದುಕೇ ರೂಪಂ ಪರಾಮಾಸವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ, ತಯೋ ದ್ವಿಧಾಪಿ, ಸಙ್ಖಾರೋ ದ್ವಿಧಾಪಿ, ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಚ. ತತಿಯೇ ಏತ್ತಕಮೇವ ವಿಸೇಸೋ. ರೂಪಂ ಅನಾರಮ್ಮಣಂ, ಸೇಸಾ ಸಾರಮ್ಮಣಾ. ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸೇಸಾ ನೋ ಚಿತ್ತಾ. ತಯೋ ಚೇತಸಿಕಾ, ದ್ವೇ ಅಚೇತಸಿಕಾ. ತಯೋ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ರೂಪಂ ಚಿತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ. ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ. ತಥಾ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠದುಕೇಪಿ. ತಯೋ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನೋ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ. ರೂಪಂ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ತಥಾ ಅನನ್ತರದುಕದ್ವಯೇಪಿ. ತಯೋ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಾ, ದ್ವೇ ನೋ ಚಿತ್ತಸಂಸಟ್ಠಸಮುಟ್ಠಾನಾ. ತಥಾ ಅನನ್ತರದುಕದ್ವಯೇಪಿ. ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ, ತಯೋ ಬಾಹಿರಾ, ರೂಪಂ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ಚತ್ತಾರೋ ನೋ ಉಪಾದಾ. ರೂಪಂ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ಪಞ್ಚಪಿ ಸಿಯಾ ಉಪಾದಿನ್ನಾ, ಸಿಯಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಾ, ನೋ ಉಪಾದಾನಾ.

ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕೋ ¶ ವುತ್ತನಯೋವ. ರೂಪಂ ನೇವದಸ್ಸನೇನನಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಂ, ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ಏವಂ ಯಾವಪೀತಿದುಕಾ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ.

ರೂಪಂ ನ ವೇದನಾ, ನ ಸುಖಾ, ನ ಸುಖಸಹಗತಾ, ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ತಥಾ ಅನನ್ತರದುಕೇಪಿ. ರೂಪಂ ಕಾಮಾವಚರಂ, ಸೇಸಾ ದ್ವಿಧಾಪಿ. ಏವಂ ಯಾವ ಸರಣದುಕಾ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಅಯಂ ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛಕನಯೋ.

ಇಮೇ ಪನ ನಯಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಹಿ ಞಾತಬ್ಬಾ. ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ನೇಸಂ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಮಾತಿಕತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಯ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಞಾತಬ್ಬೋ. ಇತೋ ಪರಂ ಅತಿರೇಕಂ ಅವತ್ವಾ ಅಪುಬ್ಬಮೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅಯಂ ವಿಭಙ್ಗನಯದಸ್ಸನತೋ ಸಂವಣ್ಣನಾನಯೋ.

ಇದಾನಿ ಪನೇತ್ಥ –

ಕಮತೋನೂನಾಧಿಕತೋ, ದಟ್ಠಬ್ಬಸಮಭೇದತೋ;

ಪಾಳಿಮುತ್ತನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ, ಖನ್ಧಕೋಸಲ್ಲಮಿಚ್ಛತಾ.

ತತ್ಥ ¶ ಕಮತೋತಿ ಏತ್ಥ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಕಮೋ ಪಹಾನಕ್ಕಮೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಕ್ಕಮೋ ಭೂಮಿಕ್ಕಮೋ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೋತಿ ಬಹುವಿಧೇಸು ಕಮೇಸು ಖನ್ಧಾನಂ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೋವ ಯುಜ್ಜತಿ, ನ ಇತರೇ, ಅಸಮ್ಭವಾ. ಅಭೇದೇನ ಹಿ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಅತ್ತಗ್ಗಾಹಪತಿತಂ ವೇನೇಯ್ಯಜನಂ ಸಮೂಹಘನವಿನಿಬ್ಭೋಗದಸ್ಸನೇನ ಅತ್ತಗ್ಗಾಹತೋ ಮೋಚೇತುಕಾಮೋ ಭಗವಾ ಹಿತಕಾಮೋ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಜನಸ್ಸ ಸುಖಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಚಕ್ಖುಆದೀನಂ ವಿಸಯಭೂತಂ ಓಳಾರಿಕಂ ಪಠಮಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ದೇಸೇಸಿ, ತತೋ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠವಿಸಯಸಂವೇದಕಂ ಓಳಾರಿಕಂ ವೇದನಂ, ಯಂ ವೇದೇತಿ, ತಂ ಸಞ್ಜಾನಾತೀತಿ ಏವಂ ವೇದನಾವಿಸಯಸ್ಸ ಆಕಾರಗ್ಗಾಹಿಕಂ ಸಞ್ಞಂ, ಸಞ್ಞಾವಸೇನಾಭಿಸಙ್ಖಾರಕೇ ಸಙ್ಖಾರೇ, ತೇಸಂ ವೇದನಾದೀನಂ ನಿಸ್ಸಯಾಧಿಪತಿಭೂತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಕಮೋ.

ಅನೂನಾಧಿಕತೋತಿ ¶ ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವತಾ ಪಞ್ಚೇವ ಖನ್ಧಾ ವುತ್ತಾ ಅನೂನಾ ಅನಧಿಕಾತಿ? ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತಸಭಾಗೇಕಸಙ್ಗಹತೋ, ಅತ್ತತ್ತನಿಯಗ್ಗಾಹವತ್ಥುಸ್ಸ ಏತಪ್ಪರಮತೋ, ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ತದವರೋಧತೋ. ಅನೇಕಪ್ಪಭೇದೇಸು ಹಿ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮೇಸು ಸಭಾಗವಸೇನ ಸಙ್ಗಯ್ಹಮಾನೇಸು ರೂಪಂ ರೂಪಸಭಾಗೇಕಸಙ್ಗಹವಸೇನ ಏಕೋ ಖನ್ಧೋ ಹೋತಿ, ವೇದನಾ ವೇದನಾಸಭಾಗೇಕಸಙ್ಗಹವಸೇನ ಏಕೋ ಖನ್ಧೋ ಹೋತಿ. ಏಸ ನಯೋ ಸಞ್ಞಾದೀಸುಪಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತಸಭಾಗೇಕಸಙ್ಗಹತೋ ಪಞ್ಚೇವ ವುತ್ತಾ. ಏತಪರಮಞ್ಚೇತಂ ಅತ್ತತ್ತನಿಯಗ್ಗಾಹವತ್ಥು, ಯದಿದಂ ರೂಪಾದಯೋ ಪಞ್ಚ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತತ್ತನಿಯಗ್ಗಾಹವತ್ಥುಸ್ಸ ಏತಪರಮತೋಪಿ ಪಞ್ಚೇವ ವುತ್ತಾ. ಯೇಪಿ ಚಞ್ಞೇ ಸೀಲಾದಯೋ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಾ ವುತ್ತಾ, ತೇಪಿ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಏತ್ಥೇವ ಅವರೋಧಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ತದವರೋಧತೋಪಿ ಪಞ್ಚೇವ ವುತ್ತಾತಿ ಅಯಂ ಅನೂನಾಧಿಕತೋ.

ದಟ್ಠಬ್ಬಸಮಭೇದತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಭೇದತೋ, ಉಪಮಾಭೇದತೋ ಚ. ತತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಭೇದತೋ ತಾವ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾಸಿಕಪಚ್ಚತ್ಥಿಕತೋ, ಭಾರತೋ, ಖಾದಕತೋ, ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಅನತ್ತಸಙ್ಖಾತವಧಕತೋ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಫೇಣಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ರೂಪಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಉದಕಬುಬ್ಬುಳಮರೀಚಿಕಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಮಾಯಾ ವಿಯ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ವೇದನಾದಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಯಥಾ ಹಿ ಫೇಣಪಿಣ್ಡೋ ವಿಮದ್ದಾಸಹೋ, ಸೋ ಚ ಪತ್ತಥಾಲಕಾದಿಅತ್ಥಂ ಗಹಿತೋಪಿ ತಮತ್ಥಂ ನ ಸಾಧೇತಿ, ಭಿಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ರೂಪಮ್ಪಿ ವಿಮದ್ದಾಸಹಂ, ತಞ್ಚ ಸುಭಾದಿವಸೇನ ಗಹಿತಮ್ಪಿ ನ ತಥಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಸುಭಾದಿಯೇವ ಹೋತಿ.

ಯಥಾ ವಾ ಫೇಣಪಿಣ್ಡೋ ಅನೇಕಸನ್ಧಿಘಟಿತೋ ಬಹುನ್ನಂ ಉದಕಸಪ್ಪಾದಿಪಾಣಕಾನಂ ಆವಾಸೋ, ಆದಿತೋ ಚೇಸ ಬದರಪಕ್ಕಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬವಡ್ಢನಕೋ ಉಟ್ಠಿತಮತ್ತೋಪಿ ಚೇಸ ಭಿಜ್ಜತಿ, ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ, ಸಮುದ್ದಂ ಪತ್ವಾ ಪನ ಅವಸ್ಸಮೇವ ಭಿಜ್ಜತಿ ¶ , ಏವಂ ರೂಪಮ್ಪಿ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಂ ಅನೇಕಸನ್ಧಿಘಟಿತಂ ¶ ಅಸೀತಿಕಿಮಿಕುಲವೋಕಿಣ್ಣಂ, ಆದಿತೋ ಚೇತಂ ಕಲಲಮತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬವಡ್ಢನಕಂ, ಕಲಲಮತ್ತೇಪಿ ಚೇತಂ ಭಿಜ್ಜತಿ, ಅಬ್ಬುದಾದಿಭಾವೇಪಿ ಆಯುಕ್ಖಯಂ ಪತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಮೇವ ಭಿಜ್ಜತಿ. ಏವಂ ಫೇಣಪಿಣ್ಡಸದಿಸಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ.

ಯಥಾ ಪನ ಬುಬ್ಬುಳೋ ಮುಹುತ್ತರಮಣೀಯೋ ಅಗಯ್ಹುಪಗೋ ನ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕೋವ, ಏವಂ ವೇದನಾಪಿ. ಯಥಾ ಚ ಬುಬ್ಬುಳೋ ಉದಕತಲಂ, ಉದಕಬಿನ್ದುಂ, ಉದಕಜಲ್ಲಕಂ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪುಟಂ ಕತ್ವಾ ಗಹಣವಾತಞ್ಚಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಾರಣಾನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ವೇದನಾಪಿ ವತ್ಥುಂ, ಆರಮ್ಮಣಂ, ಕಿಲೇಸಜಲ್ಲಂ, ಫಸ್ಸಸಙ್ಘಟ್ಟನಞ್ಚಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಾರಣಾನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಸಾ ಬುಬ್ಬುಳಸದಿಸಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ.

ಯಥಾ ಪನ ಮರೀಚಿಕಾ ಜಲಾಸಯಾದಿಭಾವೇನ ವಿಪ್ಪಲಮ್ಭಿಕಾ, ಏವಂ ಸಞ್ಞಾಪಿ ನಿಚ್ಚಾದಿಭಾವೇನಾತಿ ಮರೀಚಿಸದಿಸಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಯಥಾ ಪನ ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಅಗಯ್ಹುಪಗೋ ಬಹುವಟ್ಟಿಸಮೋಧಾನೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋಪಿ ಅಗಯ್ಹುಪಗೋನಿಚ್ಚಾದಿಸಾರವಿರಹಿತೋ, ಫಸ್ಸಾದಿಬಹುಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ. ಯಥಾ ಪನ ಮಾಯಾ ಅಸುವಣ್ಣರಜತಾದಿರೂಪಾನಿಪಿ ತಥಾ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ವಞ್ಚೇತಿ, ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿರೂಪಂ ತೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ತಂ ಮಾಯಾಸದಿಸಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಫೇಣಪಿಣ್ಡೂಪಮಂ ರೂಪಂ, ವೇದನಾ ಬುಬ್ಬುಳೂಪಮಾ;

ಮರೀಚಿಕೂಪಮಾ ಸಞ್ಞಾ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಕದಲೂಪಮಾ;

ಮಾಯೂಪಮಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ದೇಸಿತಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ’’ತಿ. (ಸಂ. ನಿ. ೩.೯೫);

ಅಯಮೇತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಭೇದೋ.

ಉಪಮಾಭೇದತೋ ಚ ಪನ ಗಿಲಾನಸಾಲೂಪಮೋ ರೂಪುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ಗೇಲಞ್ಞೂಪಮೋ ವೇದನುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ಗೇಲಞ್ಞಸಮುಟ್ಠಾನೂಪಮೋ ಸಞ್ಞುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ಅಸಪ್ಪಾಯಸೇವನೂಪಮೋ ಸಙ್ಖಾರುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ ¶ , ಗಿಲಾನೂಪಮೋ ವಿಞ್ಞಾಣುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ. ಅಪಿಚ ಚಾರಕಕಾರಣಅಪರಾಧಕಾರಣಕಾರಕಅಪರಾಧಿಕೂಪಮಾ ಏತೇ ಭಾಜನಭೋಜನಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿವೇಸಕಭುಞ್ಜಕೂಪಮಾ ಚಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಉಪಮಾಭೇದೋ. ಏವಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕವಿನಿಚ್ಛಯನಯೋ ಞೇಯ್ಯೋ.

ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಆಯತನವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ

ಆಯತನವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾಯ ¶ ಪನ ಅತ್ಥತೋ ತಾವ – ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಆಯತನತೋ, ಆಯಾನಂ ತನನತೋ, ಆಯತಸ್ಸ ಚ ನಯನತೋ ಆಯತನಾನಿ. ಚಕ್ಖುರೂಪಾದೀಸು ಹಿ ತಂತಂದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಸೇನ ಸೇನ ಅನುಭವನಾದಿನಾ ಕಿಚ್ಚೇನ ಆಯತನ್ತಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ಘಟೇನ್ತಿ ವಾಯಮನ್ತಿ, ತೇ ಚ ಪನ ಆಯಭೂತೇ ಧಮ್ಮೇ ಏತಾನಿ ತನೋನ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತಿ, ಇದಞ್ಚ ಅತೀವ ಆಯತಂ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ನಯನ್ತೇವ, ಪವತ್ತಯನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆಯತನಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಅಪಿಚ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ, ಆಕರಟ್ಠೇನ, ಸಮೋಸರಣಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ, ಸಞ್ಜಾಭಿದೇಸಟ್ಠೇನ, ಕಾರಣಟ್ಠೇನ ಚ ಸಾಸನೇ, ಲೋಕೇ ಚ ‘‘ಆಯತನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ. ಚಕ್ಖುಆದೀಸು ಹಿ ತೇ ತೇ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ನಿವಸನ್ತಿ, ತೇಸು ಚ ಆಕರಭೂತೇಸು ಆಕಿಣ್ಣಾ ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ಚ ಸಮೋಸರನ್ತಿ, ಚಕ್ಖಾದಯೋವ ನೇಸಂ ಸಞ್ಜಾತಿದೇಸೋ, ಕಾರಣಞ್ಚ, ತಸ್ಮಾ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಾದಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ಆಯತನಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ.

ಚಕ್ಖಾಯತನನ್ತಿಆದೀಸು ಚಕ್ಖತೀತಿ ಚಕ್ಖು, ರೂಪಂ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ, ವಿಭಾವೇತಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ. ರೂಪಯತೀತಿ ರೂಪಂ. ವಣ್ಣವಿಕಾರಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನಂ ¶ ಹದಯಙ್ಗತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಸುಣಾತೀತಿ ಸೋತಂ. ಸಪ್ಪತೀತಿ ಸದ್ದೋ, ಉದಾಹರೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಘಾಯತೀತಿ ಘಾನಂ. ಗನ್ಧಯತೀತಿ ಗನ್ಧೋ, ಅತ್ತನೋ ವತ್ಥುಂ ಸೂಚಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಜೀವಿತಂ ಅವ್ಹಾಯತೀತಿ ಜಿವ್ಹಾ. ರಸನ್ತಿ ತಂ ಸತ್ತಾತಿ ರಸೋ, ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಸಾಸವಧಮ್ಮಾನಂ ಆಯೋತಿ ಕಾಯೋ, ಉಪ್ಪತ್ತಿದೇಸೋ. ಫುಸೀಯತೀತಿ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ. ಮನತೀತಿ ಮನೋ. ಅತ್ತನೋ ಲಕ್ಖಣಂ ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ಧಮ್ಮಾ. ಚಕ್ಖು ಚ ತಂ ಯಥಾವುತ್ತೇನತ್ಥೇನ ಆಯತನಞ್ಚಾತಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ…ಪೇ… ಧಮ್ಮಾ ಚ ತೇ ಆಯತನಞ್ಚಾತಿ ಧಮ್ಮಾಯತನನ್ತಿ ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಪದತ್ಥೋ.

ಧಮ್ಮಭೇದತೋ ಪನೇತ್ಥ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮನಾಯತನಂ ನಾಮ. ಚೇತಸಿಕಸುಖುಮರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ನಾಮ. ಸೇಸಾನಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿ. ಇಮೇಸು ಚ ಆಯತನೇಸು ಅತೀತಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾ, ಕಾಲವಿನಿಮುತ್ತಾ ಚ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಸಬ್ಬೇ ನಾಮರೂಪಧಮ್ಮಾ, ಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ‘‘ಜಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ಏಕೇನಾಯತನೇನ ಏಕಾಯ ಧಾತುಯಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಧಾತು. ೭೧) ಹಿ ¶ ರೂಪಾರೂಪಲಕ್ಖಣಾನಂ ಜಾತಿಜರಾಭಙ್ಗಾನಂ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಧಮ್ಮಾಯತನಧಮ್ಮಧಾತೂಸು ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಇತರಾಸಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ತತ್ಥ ಸಙ್ಗಹಿತಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಧಮ್ಮಭೇದೋ.

ವಿಭಙ್ಗನಯತೋ ಪನೇತ್ಥ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯೇ ತಾವ ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಂ. ರೂಪಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಾ ಅನತ್ತಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾ…ಪೇ… ಧಮ್ಮಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಾ ಅನತ್ತಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾ’’ತಿ (ವಿಭ. ೧೫೪) ಏವಂ ವಿಸಯಿವಿಸಯಾಯತನವಸೇನ ಆಯತನಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಅಯಂ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯನಯೋ.

ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯೇ ಪನ ಪಸಾದವಿಸಯಾಯತನಾನಿ ತಾವ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ? ಯಂ ಚಕ್ಖು ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ¶ ಪಸಾದೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ. ೧೫೬) ರೂಪಕಣ್ಡೇ (ಧ. ಸ. ೫೯೭) ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಭತ್ತಾನಿ. ಮನಾಯತನಂ ಪನ ಏಕವಿಧತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವದಸವಿಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಭತ್ತಂ. ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಪನ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ? ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಯಞ್ಚ ರೂಪಂ ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಂ ಧಮ್ಮಾಯತನಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖತಾ ಚ ಧಾತೂ’’ತಿ (ವಿಭ. ೧೬೭) ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ. ೧೬೭) ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸು ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಭತ್ತಂ. ಸುಖುಮರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ರೂಪಕಣ್ಡೇ ವುತ್ತನಯಾನೇವಾತಿ ಅಯಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯನಯೋ.

ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛಕನಯಂ ಪನ ಇತೋ ಪರಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಿಕದುಕಾನಂ ಆದಿಅನ್ತೇಹಿ ಚೇವ ವಿಸೇಸತ್ಥದೀಪಕೇಹಿ ಚ ತಿಕದುಕೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮ, ಸೇಸೇಹಿಪಿ ತಿಕದುಕೇಹಿ ಯೋಜನಾನಯೋ ಖನ್ಧೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುನ್ತಿ. ಕಥಂ ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಆಯತನಾನಂ ಕತಿ ಕುಸಲಾ…ಪೇ… ಕತಿ ಅರಣಾತಿ? ದಸಾಯತನಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ, ದ್ವಾಯತನಾ ಸಿಯಾ ಕುಸಲಾ, ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಾ, ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ. ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ದಸಾಯತನಾನಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾನಿ, ಮನಾಯತನಂ ತಿಧಾಪಿ, ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ತಿಧಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಞ್ಚ…ಪೇ… ರೂಪಾಯತನಂ ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಂ, ನವಾಯತನಾನಿ ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಾನಿ, ಮನಾಯತನಧಮ್ಮಾಯತನಾನಿ ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಾನಿ, ಏಕಾದಸಾಯತನಾನಿ ನ ಹೇತೂ, ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಸಿಯಾ ಹೇತು, ಸಿಯಾ ನ ಹೇತು…ಪೇ… ಏಕಾದಸಾಯತನಾನಿ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾನಿ, ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಸಿಯಾ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಂ, ಸಿಯಾ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಂ…ಪೇ… ದಸಾಯತನಾನಿ ರೂಪಂ, ಮನಾಯತನಂ ಅರೂಪಂ, ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ದ್ವಿಧಾಪಿ…ಪೇ… ದಸಾಯತನಾನಿ ಅರಣಾನಿ, ದ್ವಾಯತನಾನಿ ಸಿಯಾ ಸರಣಾನಿ, ಸಿಯಾ ಅರಣಾನೀತಿ ಅಯಂ ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛಕನಯೋ.

ಇದಾನಿ ¶ ಪನ –

ಕಮತೋ ತಾವತ್ತತೋ ಚ, ತೇಸಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಭೇದತೋ;

ಪಾಳಿಮುತ್ತನಯೇನೇತ್ಥ, ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ತತ್ಥ ¶ ಕಮತೋತಿ ಇಧಾಪಿ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೋವ ಯುಜ್ಜತಿ. ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೇಸು ಹಿ ಆಯತನೇಸು ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘವಿಸಯತ್ತಾ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ಪಾಕಟನ್ತಿ ಪಠಮಂ ದೇಸಿತಂ, ತತೋ ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘವಿಸಯಾನಿ ಸೋತಾಯತನಾದೀನಿ. ಅಥ ವಾ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಸವನಾನುತ್ತರಿಯಹೇತುಭಾವತೋ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತಾ ಚಕ್ಖುಸೋತಾಯತನಾನಿ ಪಠಮಂ ದೇಸಿತಾನಿ, ತತೋ ಘಾನಾಯತನಾದೀನಿ ತೀಣಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಪನ ಗೋಚರವಿಸಯತ್ತಾ ಅನ್ತೇ ಮನಾಯತನಂ, ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಂ ಗೋಚರತ್ತಾ ತೇಸಂ ಅನನ್ತರಂ ರೂಪಾಯತನಾದೀನಿ. ಅಪಿಚ ವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣವವತ್ಥಾನತೋಪಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ಕಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಂ ಹೇತಂ ‘‘ಚಕ್ಖುಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ರೂಪೇ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ…ಪೇ… ಮನಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ಮ. ನಿ. ೩.೪೨೧; ಸಂ. ನಿ. ೪.೬೦, ೧೧೩; ಮಹಾನಿ. ೧೦೭) ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಕಮೋ.

ತಾವತ್ತತೋತಿ ತಾವಭಾವತೋ. ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಚಕ್ಖಾದಯೋಪಿ ಹಿ ಧಮ್ಮಾ ಏವ, ಏವಂ ಸತಿ ಧಮ್ಮಾಯತನಮಿಚ್ಚೇವ ಅವತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಚೇ? ಛವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣವವತ್ಥಾನತೋ ಅಯಮೇತೇಸಂ ಭೇದೋ ಹೋತೀತಿ ದ್ವಾದಸ ವುತ್ತಾನಿ. ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಪರಿಯಾಪನ್ನಸ್ಸ ಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಸ್ಸ ಚಕ್ಖಾಯತನಮೇವ ಉಪ್ಪತ್ತಿದ್ವಾರಂ, ರೂಪಾಯತನಮೇವಾರಮ್ಮಣಂ. ತಥಾ ಇತರಾನಿ ಇತರೇಸಂ. ಛಟ್ಠಸ್ಸ ಪನ ಭವಙ್ಗಮನಸಙ್ಖಾತೋ ಮನಾಯತನೇಕದೇಸೋವ ಉಪ್ಪತ್ತಿದ್ವಾರಂ, ಅಸಾಧಾರಣಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ. ಇತಿ ಛನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣವವತ್ಥಾನತೋ ದ್ವಾದಸ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ತಾವತ್ತತಾ.

ದಟ್ಠಬ್ಬಭೇದತೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿ ಚೇತಾನಿ ಆಯತನಾನಿ ಅನಾಗಮನತೋ, ಅನಿಗ್ಗಮನತೋ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ. ನ ಹಿ ತಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ಉದಯಾ ಕುತೋಚಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನಪಿ ಉದ್ಧಂ ವಯಾ ಕುಹಿಞ್ಚಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ¶ , ಅಥ ಖೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉದಯಾ ಅಪ್ಪಟಿಲದ್ಧಸಭಾವಾನಿ ಉದ್ಧಂ ವಯಾ ಪರಿಭಿನ್ನಸಭಾವಾನಿ, ಪುಬ್ಬನ್ತಾಪರನ್ತವೇಮಜ್ಝೇ ಪಚ್ಚಯಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ಅವಸಾನಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಗಮನತೋ, ಅನಿಗ್ಗಮನತೋ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ. ತಥಾ ನಿರೀಹತೋ, ಅಬ್ಯಾಪಾರತೋ ಚ. ನ ಹಿ ಚಕ್ಖುರೂಪಾದೀನಂ ಏವಂ ಹೋತಿ ¶ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಾಮ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ, ನ ಚ ತಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ದ್ವಾರಭಾವೇನ, ವತ್ಥುಭಾವೇನ, ಆರಮ್ಮಣಭಾವೇನ ವಾ ಬ್ಯಾಪಾರಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಧಮ್ಮತಾವೇಸಾ ಯಂ ಚಕ್ಖುರೂಪಾದಿಸಾಮಗ್ಗಿಯಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿರೀಹತೋ, ಅಬ್ಯಾಪಾರತೋ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ. ಅಪಿಚ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ಸುಞ್ಞೋ ಗಾಮೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ ಧುವಸುಭಸುಖತ್ತಭಾವವಿರಹಿತತ್ತಾ, ಬಾಹಿರಾನಿ ಗಾಮಘಾತಕಚೋರಾ ವಿಯ. ತಥಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ಛಪಾಣಕಾ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ, ಬಾಹಿರಾನಿ ತೇಸಂ ಗೋಚರಾ ವಿಯಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಭೇದೋ. ಏವಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತನಯೇನೇತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಆಯತನವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಧಾತುವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ

ಧಾತುವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾಯ ಪನ ಅತ್ಥತೋ ತಾವ – ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋತಿ ಏತ್ಥ ವಿದಹತಿ, ಧೀಯತೇ, ವಿಧಾನಂ, ವಿಧೀಯತೇ ಏತಾಯ, ಏತ್ಥ ವಾ ಧೀಯತೀತಿ ಧಾತು. ಲೋಕಿಯಾ ಹಿ ಧಾತುಯೋ ಕಾರಣಭಾವೇನ ವವತ್ಥಿತಾ. ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ವಿದಹನ್ತಿ ನಿಪ್ಫಾದೇನ್ತಿ, ಸತ್ತೇಹಿ ಚ ಧೀಯನ್ತೇ ಧಾರೀಯನ್ತಿ, ದುಕ್ಖವಿಧಾನಮತ್ತಮೇವ ಚೇತಾ, ಏತಾಹಿ ಚ ಕಾರಣಭೂತಾಹಿ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ಸತ್ತೇಹಿ ಅನುವಿಧೀಯತಿ, ಯಥಾವಿಹಿತಞ್ಚ ದುಕ್ಖಂ ಏತಾಸ್ವೇವ ಧೀಯತಿ ಠಪೀಯತೀತಿ ಏತೇಹಿ ಅತ್ಥೇಹಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ‘‘ಧಾತುಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ.

ಯಥಾ ¶ ವಾ ಸರೀರಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಮುದಾಯಸ್ಸ ಅವಯವಭೂತೇಸು ರಸಸೋಣಿತಾದೀಸು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಸಭಾಗಲಕ್ಖಣಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಸು ಧಾತುಸಮಞ್ಞಾ, ಏವಮೇತೇಸುಪಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಚಕ್ಖಾದೀಸು ಧಾತುಸಮಞ್ಞಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸಾಧಾರಣತ್ಥವಸೇನ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವಂ ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ಧಾತುಯೋ. ನಿಜ್ಜೀವಮತ್ತಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತೇನತ್ಥೇನ ಚಕ್ಖು ಚ ತಂ ಧಾತು ಚಾತಿ ಚಕ್ಖುಧಾತು. ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪೀತಿ ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಪದತ್ಥೋ.

ಧಮ್ಮಭೇದತೋ ಪನೇತ್ಥ ಆಯತನೇಸು ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ಅಪಿಚ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನದ್ವಯವಿಞ್ಞಾಣಂ ¶ ಮನೋಧಾತು ನಾಮ. ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಮನೋಧಾತುವಜ್ಜಿತಂ ಪನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ನಾಮ. ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ.

ವಿಭಙ್ಗನಯತೋ ಪನೇತ್ಥ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯೇ ತಾವ – ‘‘ಪಥವೀಧಾತು ಆಪೋ ತೇಜೋ ವಾಯೋ ಆಕಾಸವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂ’’ತಿ ಛ ಧಾತುಯೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಞ್ಚ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರವಸೇನ, ಪಚ್ಛಿಮಾ ಚ ಛ ವಿಞ್ಞಾಣವಸೇನ ವಿಭತ್ತಾ, ಅಪರಾಪಿ ‘‘ಸುಖಧಾತು ದುಕ್ಖಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಅವಿಜ್ಜಾಧಾತೂ’’ತಿ ಛ ಧಾತುಯೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ತಥಾ ತಥಾ ವಿಭತ್ತಾ, ಪುನ ಅಪರಾಪಿ ‘‘ಕಾಮಧಾತು ಬ್ಯಾಪಾದವಿಹಿಂಸಾನೇಕ್ಖಮ್ಮಅಬ್ಯಾಪಾದಅವಿಹಿಂಸಾಧಾತೂ’’ತಿ ಛ ಧಾತುಯೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ, ಏವಂ ತೀಹಿ ಛಕ್ಕೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತೇಭೂಮಕಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ ಸರೂಪತೋ, ಲಕ್ಖಣಾಹಾರತೋ, ನಿಸ್ಸಯವಿಸಯಪಯೋಗವಿನಾಭಾವಾದಿತೋ ಚ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಯಂ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯನಯೋ.

ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯೇ ಪನ ಸರೂಪೇನೇವ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಪಸಾದವಿಸಯಧಾತುಯೋ ಆಯತನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಭತ್ತಾ, ಸತ್ತ ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯೋ ಪನ –

‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು? ಚಕ್ಖುಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ರೂಪೇ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಿತ್ತಂ…ಪೇ… ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು. ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು…ಪೇ… ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು.

‘‘ತತ್ಥ ¶ ಕತಮಾ ಮನೋಧಾತು? ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ…ಪೇ… ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ…ಪೇ… ನಿರುದ್ಧಸಮನನ್ತರಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಿತ್ತಂ…ಪೇ… ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು ವಾ ಪನ ಪಠಮಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಿತ್ತಂ…ಪೇ… ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮನೋಧಾತು.

‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಧಮ್ಮಧಾತು? ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಯಞ್ಚ ರೂಪಂ ಅನಿದಸ್ಸನಂ ಅಪ್ಪಟಿಘಂ ಧಮ್ಮಾಯತನಪರಿಯಾಪನ್ನಂ, ಅಸಙ್ಖತಾ ಚ ಧಾತು…ಪೇ… ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಧಮ್ಮಧಾತು.

‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು…ಪೇ… ಮನೋಧಾತುಯಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧಸಮನನ್ತರಾ ¶ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಿತ್ತಂ…ಪೇ… ಮನಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಿತ್ತಂ…ಪೇ… ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂ’’ತಿ (ವಿಭ. ೧೮೪) –

ಏವಂ ವಿಭತ್ತಾ. ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು ವಾ ಪನ ಪಠಮಸಮನ್ನಾಹಾರೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವಿಸಯೇಸು ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಏವಂ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಮನೋಧಾತುಯಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧಸಮನನ್ತರಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಪಿ-ಕಾರೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ತಸ್ಮಾ ಮನೋಧಾತುಯಾಪಿ ಸನ್ತೀರಣವೋಟ್ಠಬ್ಬನಾದಿಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾಪೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ. ಮನಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿಆದೀಸು ಮನೋದ್ವಾರೇ ಭವಙ್ಗಮನಞ್ಚೇವ ಚತುಭೂಮಕಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಹಾವಜ್ಜನಕಜವನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅಯಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯನಯೋ.

ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛಕನಯೇ ಪನ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಧಾತೂನಂ ಕತಿ ಕುಸಲಾ…ಪೇ… ಕತಿ ಅರಣಾತಿ? ಸೋಳಸ ಧಾತುಯೋ ಅಬ್ಯಾಕತಾ, ದ್ವೇ ಧಾತುಯೋ ತಿಧಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ…ಪೇ… ದಸ ಧಾತುಯೋ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ಪಞ್ಚ ಧಾತುಯೋ ವಿಪಾಕಾ, ಮನೋಧಾತು ಸಿಯಾ ವಿಪಾಕಾ, ಸಿಯಾ ನೇವವಿಪಾಕನವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾ, ದ್ವೇ ಧಾತುಯೋ ತಿಧಾಪಿ ¶ ಹೋನ್ತಿ. ದಸ ಧಾತುಯೋ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ, ಸದ್ದಧಾತುಯೋ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ, ಪಞ್ಚ ಧಾತುಯೋ ಸಿಯಾ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ, ಸಿಯಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಾ, ದ್ವೇ ಧಾತುಯೋ ತಿಧಾಪಿ…ಪೇ… ದಸ ಧಾತುಯೋ ಸಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಸಿಯಾ ಉಪ್ಪಾದಿನೋ, ಸದ್ದಧಾತು ಸಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಸಿಯಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ, ಸಿಯಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಉಪ್ಪಾದಿನೋತಿ, ಛ ಧಾತುಯೋ ತಿಧಾಪಿ. ಧಮ್ಮಧಾತು ತಿಧಾವ…ಪೇ… ರೂಪಧಾತು ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಾ, ನವ ಧಾತುಯೋ ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಾ, ಅಟ್ಠ ಧಾತುಯೋ ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಾ. ಸತ್ತರಸ ಧಾತುಯೋ ನ ಹೇತೂ, ಧಮ್ಮಧಾತು ದ್ವಿಧಾವ…ಪೇ… ಸೋಳಸ ಧಾತುಯೋ ಅರಣಾ, ದ್ವೇ ಧಾತುಯೋ ದ್ವಿಧಾಪೀತಿ ಅಯಂ ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛಕನಯೋ.

ಇದಾನಿ ಪನೇತಾಸಂ –

ಕಮತಾವತ್ತತೋ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಪಚ್ಚಯಾನಂ ವಿಭಾಗತೋ;

ಧಾತೂನಮಿಧ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ತತ್ಥ ಕಮತೋ ತಾವ ಇಧಾಪಿ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೋವ ಯುಜ್ಜತಿ. ಸೋ ಚ ಪನಾಯಂ ಹೇತುಫಲಾನುಪುಬ್ಬವವತ್ಥಾನವಸೇನ ¶ ವುತ್ತೋ. ಚಕ್ಖುಧಾತು ರೂಪಧಾತೂತಿ ಇದಂ ಹಿ ದ್ವಯಂ ಹೇತು, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂತಿ ಇದಂ ಫಲಂ. ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ. ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಕಮೋ.

ತಾವತ್ತತೋ ಪನ ಯಾ ಇಧ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯೇ ತೀಹಿ ಛಕ್ಕೇಹಿ ವುತ್ತಾ ಧಾತುಯೋ ಚೇವ, ತೇಸು ತೇಸು ಸುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮಪದೇಸೇಸು ‘‘ಆಭಾಧಾತು…ಪೇ… ಅನೇಕಧಾತುನಾನಾಧಾತುಲೋಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಗತಾ ಚಾತಿ ಅಞ್ಞಾಪಿ ಬಹುಧಾತುಯೋ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಾಸಮ್ಪಿ ವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅವತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಾರಸೇವ ವುತ್ತಾತಿ? ತಾಸಮ್ಪಿ ತದನ್ತೋಗಧತ್ತಾ.

ಅಪಿಚ ವಿಜಾನನಸಭಾವೇ ವಿಞ್ಞಾಣೇ ಜೀವಸಞ್ಞೀನಂ ತಸ್ಸಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಿಭೇದೇನ ಅನೇಕತಂ, ಚಕ್ಖುರೂಪಾದಿಪಚ್ಚಯಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ಅನಿಚ್ಚತಞ್ಚ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ದೀಘರತ್ತಾನುಸಯಿತಜೀವಸಞ್ಞಾಸಮೂಹನನತ್ಥಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾರಸೇವ ವುತ್ತಾ. ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ ¶ – ವೇನೇಯ್ಯಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಚ. ವೇನೇಯ್ಯಾ ಹಿ ಅರೂಪಮೂಳ್ಹೋ ರೂಪಮೂಳ್ಹೋ ಉಭಯಮೂಳ್ಹೋತಿ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ. ತೇಸಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರತೋ ಅರೂಪಭೇದವಿಭಾವಿನೀ ಖನ್ಧದೇಸನಾ, ರೂಪಭೇದವಿಭಾವಿನೀ ಆಯತನದೇಸನಾ, ತದುಭಯಭೇದವಿಭಾವಿನೀ ಧಾತುದೇಸನಾ ಸಪ್ಪಾಯಾತಿ ವೇನೇಯ್ಯಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಅಟ್ಠಾರಸೇವ ವುತ್ತಾತಿ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರನಯೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಹಿ,

ಧಮ್ಮಂ ಪಕಾಸಯತಿ ಏಸ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ;

ಸದ್ಧಮ್ಮತೇಜವಿಹತಂ ವಿಲಯಂ ಖಣೇನ,

ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತಹದಯೇಸು ತಮೋ ಪಯಾತೀ’’ತಿ. (ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೩);

ಅಯಮೇತ್ಥ ತಾವತ್ತತಾ.

ದಟ್ಠಬ್ಬತೋ ಪನೇತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸಙ್ಖತಾ ಧಾತುಯೋ ಪುಬ್ಬನ್ತಾಪರನ್ತವಿವಿತ್ತತೋ, ಧುವಸುಭಸುಖತ್ತಭಾವಸುಞ್ಞತೋ, ಪಚ್ಚಯಾಯತ್ತವುತ್ತಿತೋ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ವಿಸೇಸತೋ ಪನೇತ್ಥ ಭೇರಿತಲಂ ವಿಯ ಚಕ್ಖುಧಾತು ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ದಣ್ಡೋ ವಿಯ ರೂಪಧಾತು, ಸದ್ದೋ ವಿಯ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು. ತಥಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಚೇತಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಆದಾಸತಲಮುಖಮುಖನಿಮಿತ್ತಾನಿ ವಿಯ. ತಥಾ ತಿಲಯನ್ತಚಕ್ಕತೇಲಾನಿ ವಿಯ, ಅಧರಾರಣೀಉತ್ತರಾರಣೀಅಗ್ಗೀ ವಿಯ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಏಸ ನಯೋ ಸೋತಧಾತುಆದೀಸುಪಿ. ಮನೋಧಾತು ಪನ ಯಥಾಸಮ್ಭವತೋ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಆದೀನಂ ಪುರೇಚರಾನುಚರಾ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಧಮ್ಮಧಾತುಯಂ ಪನ ವೇದನಾ ಸಲ್ಲಸೂಲಮಿವ ¶ , ಸಞ್ಞಾ ರಿತ್ತಮುಟ್ಠಿ ವಿಯ, ಸಙ್ಖಾರಾ ವಿಸರುಕ್ಖಮಿವ, ಸುಖುಮರೂಪಂ ಖುರಚಕ್ಕಂ ವಿಯ, ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿ ವಿಯ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಪನ ಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ, ಅಸ್ಸಖಳುಙ್ಕೋ ವಿಯ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿತೋ ವೇಹಾಸಕ್ಖಿತ್ತದಣ್ಡೋ ವಿಯ, ರಙ್ಗನಟೋ ವಿಯ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಅಯಮೇತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬತಾ.

ಪಚ್ಚಯಾನಂ ¶ ವಿಭಾಗತೋ ಪನೇತ್ಥ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ಚಕ್ಖು ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋ, ರೂಪಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ, ಕಿರಿಯಾಮನೋಧಾತು ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋ, ತಯೋ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾ ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯೋ. ಏವಂ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀಸುಪಿ. ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ಪನ ಮನೋಧಾತು ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋ, ಧಮ್ಮಧಾತು ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತನಿಸ್ಸಯಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅಯಂ ಪಚ್ಚಯವಿಭಾಗೋ. ಏವಂ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಪಾಳಿಮುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ.

ಧಾತುವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ.

ಸಚ್ಚವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕತ್ಥವಣ್ಣನಾ

ಸಚ್ಚವಿಭಙ್ಗಮಾತಿಕಾಯ ಪನ ಅತ್ಥತೋ ತಾವ – ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಏತ್ಥಾಯಂ ಸಚ್ಚ-ಸದ್ದೋ ಅನೇಕೇಸು ಅತ್ಥೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ. ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಭಣೇ ನ ಕುಜ್ಝೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ. ಪ. ೨೨೪) ವಾಚಾಸಚ್ಚೇ. ‘‘ಸಚ್ಚೇ ಠಿತಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಜಾ. ೨.೨೧.೪೩೩) ವಿರತಿಸಚ್ಚೇ. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನು ಸಚ್ಚಾನಿ ವದನ್ತಿ ನಾನಾ, ಪವಾದಿಯಾಸೇ ಕುಸಲಾವದಾನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸು. ನಿ. ೮೯೧) ದಿಟ್ಠಿಸಚ್ಚೇ. ‘‘ಏಕಂ ಹಿ ಸಚ್ಚಂ, ನ ದುತಿಯಮತ್ಥೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸು. ನಿ. ೮೯೦) ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚೇ, ನಿಬ್ಬಾನೇ ಚೇವ ಮಗ್ಗೇ ಚ. ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ಕತಿ ಕುಸಲಾ’’ತಿಆದೀಸು (ವಿಭ. ೨೧೬) ಅರಿಯಸಚ್ಚೇ. ಸ್ವಾಯಮಿಧಾಪಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚೇ ವತ್ತತಿ. ಕೇನಟ್ಠೇನ ಸಚ್ಚಾನಿ? ತಥಟ್ಠೇನ. ಕೋಯಂ ತಥಟ್ಠೋ ನಾಮ? ಯೋ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಮಾನಾನಂ ಮಾಯಾವ ವಿಪರೀತೋ, ಮರೀಚೀವ ವಿಸಂವಾದಕೋ, ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಅತ್ಥಾ ವಿಯ ಅನುಪಲಬ್ಭಮಾನಸಭಾವೋ ಚ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಬಾಧನಪ್ಪಭವಸನ್ತಿನಿಯ್ಯಾನಭೂತೇನ ತಚ್ಛಾವಿಪರೀತಭೂತಭಾವೇನ ಅರಿಯಞಾಣಸ್ಸ ಗೋಚರೋ ಹೋತಿ. ಅಯಂ ತಥಟ್ಠೋ ಸಚ್ಚಟ್ಠೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ. ವುತ್ತಞ್ಚ –

‘‘ಇತಿ ¶ ¶ ತಚ್ಛಾವಿಪಲ್ಲಾಸಭೂತಭಾವಂ ಚತೂಸುಪಿ;

ದುಕ್ಖಾದೀಸ್ವವಿಸೇಸೇನ, ಸಚ್ಚಟ್ಠಂ ಆಹು ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ (ವಿಭ. ಅಟ್ಠ. ೧೮೯; ಸಾರತ್ಥ. ಟೀ. ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೪).

ಅರಿಯಾನಿ ಚ ತಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಚಾತಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ. ಅರಿಯಾನೀತಿ ಉತ್ತಮಾನಿ, ಅವಿಸಂವಾದಕಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ. ಅರಿಯೇಹಿ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಿ, ಅರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಕಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ತೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತತ್ತಾ, ಪಕಾಸಿತತ್ತಾ ಚ, ಅರಿಯಭಾವಕರಾನಿ ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ತೇಸಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಅರಿಯಭಾವಸಿದ್ಧಿತೋತಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ. ‘‘ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ದು-ಇತಿ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ಕುಚ್ಛಿತೇ ದಿಸ್ಸತಿ. ಕುಚ್ಛಿತಂ ಹಿ ಪುತ್ತಂ ‘‘ದುಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ. ಖಂ-ಸದ್ದೋ ಪನ ತುಚ್ಛೇ. ತುಚ್ಛಂ ಹಿ ಆಕಾಸಂ ‘‘ಖ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಇದಞ್ಚ ಪಠಮಸಚ್ಚಂ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಅನೇಕೋಪದ್ದವಾಧಿಟ್ಠಾನತೋ, ತುಚ್ಛಂ ಬಾಲಜನಪರಿಕಪ್ಪಿತಧುವಸುಭಸುಖತ್ತಭಾವವಿರಹಿತತೋ, ತಸ್ಮಾ ಕುಚ್ಛಿತತ್ತಾ, ತುಚ್ಛತ್ತಾ ಚ ‘‘ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ. ಸಂ-ಇತಿ ಚ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ‘‘ಸಮಾಗಮೋ, ಸಮೇತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಸಂಯೋಗಂ ದೀಪೇತಿ. ಉ-ಇತಿ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಉದಿತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಉಪ್ಪತ್ತಿಂ. ಅಯ-ಸದ್ದೋ ಪನ ಕಾರಣಂ ದೀಪೇತಿ. ಇದಞ್ಚ ದುತಿಯಸಚ್ಚಂ ಅವಸೇಸಪಚ್ಚಯಸಮಾಯೋಗೇ ಸತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣನ್ತಿ ‘‘ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ತತಿಯಸಚ್ಚಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ನಿ-ಸದ್ದೋ ಅಭಾವಂ, ರೋಧ-ಸದ್ದೋ ಚಾರಕಂ ದೀಪೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಭಾವೋ ಏತ್ಥ, ಏತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅಧಿಗತೇ ಸಂಸಾರಚಾರಕಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಸ್ಸ ಸಬ್ಬಗತಿಸುಞ್ಞತ್ತಾ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಚಾತಿ ‘‘ದುಕ್ಖನಿರೋಧ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ವಾ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಪಚ್ಚಯತ್ತಾ. ಚತುತ್ಥಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಏತಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸತ್ತಂ ವಾ ತಂ ಗಮಯತಿ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ತದಭಿಮುಖತ್ತಾ, ಪಟಿಪದಾ ಚ ಹೋತಿ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಪ್ಪತ್ತಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ.

ಅಪಿಚ ¶ ದುಕ್ಖಾದೀನಂ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಅತ್ಥಾ ವಿಭತ್ತಾ ತಥಾ ಅವಿತಥಾ ಅನಞ್ಞಥಾ, ಯೇ ದುಕ್ಖಾದೀನಿ ಅಭಿಸಮೇನ್ತೇಹಿ ಅಭಿಸಮೇತಬ್ಬಾ. ಯಥಾಹ –

‘‘ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೀಳನಟ್ಠೋ ಸಙ್ಖತಟ್ಠೋ ಸನ್ತಾಪಟ್ಠೋ ವಿಪರಿಣಾಮಟ್ಠೋ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ದುಕ್ಖಟ್ಠಾ ತಥಾ ಅವಿತಥಾ ಅನಞ್ಞಥಾ. ಸಮುದಯಸ್ಸ ಆಯೂಹನಟ್ಠೋ ನಿದಾನಟ್ಠೋ ಸಂಯೋಗಟ್ಠೋ ಪಲಿಬೋಧಟ್ಠೋ ¶ …ಪೇ… ನಿರೋಧಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಟ್ಠೋ ವಿವೇಕಟ್ಠೋ ಅಸಙ್ಖತಟ್ಠೋ ಅಮತಟ್ಠೋ…ಪೇ… ಮಗ್ಗಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೋ ಹೇತ್ವಟ್ಠೋ ದಸ್ಸನಟ್ಠೋ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೋ…ಪೇ… ಅನಞ್ಞಥಾ’’ತಿ (ಪಟಿ. ಮ. ೨.೮).

ಏವಂ ವಿಭತ್ತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅತ್ಥಾನಂ ವಸೇನ ದುಕ್ಖಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಪದತ್ಥೋ.

ಧಮ್ಮಭೇದತೋ ಪನ ತಣ್ಹಾವಜ್ಜಿತಾ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಧಮ್ಮಾ, ಸಂಕಿಲೇಸಿಕವಜ್ಜಿತಾ ವಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ನಾಮ, ತಣ್ಹಾ ಪನ ಸಬ್ಬಾ ಅಕುಸಲಾ ವಾ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಾ ವಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ ನಾಮ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ ನಾಮ, ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ಅಟ್ಠಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ ನಾಮ. ಇಮೇಹಿ ಪನ ಮಗ್ಗಙ್ಗೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಚೇವ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಚೇತ್ಥ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ. ತಾನಿ ಹಿ ‘‘ಯದನಿಚ್ಚಂ ತಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ (ಸಂ. ನಿ. ೩.೧೫) ವಚನತೋ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖಸಙ್ಗಹಿತಾನಿಪಿ. ಯಾಯ ಪರಿಞ್ಞಾಯ ಭಗವತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವುಸ್ಸತಿ ತಥತ್ತೇನ ನ ಹೋನ್ತಿ, ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚನ್ತಿ ನ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ. ಅಯಂ ಧಮ್ಮಭೇದೋ.

ವಿಭಙ್ಗನಯತೋ ಪನೇತ್ಥ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯೇ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ತಾವ –

‘‘ತತ್ಥ ¶ ಕತಮಂ ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ? ಜಾತಿಪಿ ದುಕ್ಖಾ, ಜರಾಪಿ ದುಕ್ಖಾ, ಮರಣಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಂ, ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾಪಿ ದುಕ್ಖಾ, ಅಪ್ಪಿಯೇಹಿ ಸಮ್ಪಯೋಗೋ ದುಕ್ಖೋ, ಪಿಯೇಹಿ ವಿಪ್ಪಯೋಗೋ ದುಕ್ಖೋ, ಯಮ್ಪಿಚ್ಛಂ ನ ಲಭತಿ, ತಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಂ, ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ದುಕ್ಖಾ’’ತಿ (ವಿಭ. ೧೯೦) –

ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ವಿಭತ್ತಂ. ತತ್ಥ ದುಕ್ಖಂ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖಂ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖಂ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖನ್ತಿ. ತತ್ಥ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖಂ ದುವಿಧಂ ಪರಿಯಾಯದುಕ್ಖಂ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯದುಕ್ಖನ್ತಿ. ತತ್ಥ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯದುಕ್ಖಂ ನಾಮ, ತದವಸೇಸಾ ಪನ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತಾ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಪರಿಯಾಯದುಕ್ಖಂ ನಾಮ. ಸುಖಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖಂ ನಾಮ. ಸಬ್ಬೇ ಪನ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ, ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತಾ ವಾ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖಂ ನಾಮ. ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ದುಕ್ಖಾನಂ ವಸೇನ ಯಥಾಯೋಗಂ ತೀಸು ¶ ಭವೇಸು ಜಾತಿಆದೀನಂ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ಕಾಮಭವಸ್ಮಿಂ ಹಿ ಜಾತಿ ತಾವ ಸಯಂ ನ ದುಕ್ಖಾ, ಅಪಾಯಗತಿಮನುಸ್ಸಗತಿಆದೀಸು ಪನ ನಿರಯಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪಾದಿಮೂಲಕಂ, ಗಬ್ಭೋಕ್ಕನ್ತಿಕಾದಿಮೂಲಕಂ, ಜಿಘಚ್ಛಾಪಿಪಾಸಾದಿಮೂಲಕಞ್ಚ ದುಕ್ಖಂ ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖಸ್ಸ ವತ್ಥುಭಾವೇನ ಪರಿಯಾಯತೋ ದುಕ್ಖನ್ತಿ. ತಥಾ ಜರಾಮರಣಾದಯೋಪಿ. ಕೇವಲಂ ಜರಾ ಕಾಯದುಬ್ಬಲತಾಮೂಲಸ್ಸ, ಪುತ್ತದಾರಾದಿಪರಿಭವಮೂಲಸ್ಸ ಚ, ಮರಣಂ ಪನ ಮಾರಣನ್ತಿಕವೇದನಾಭೂತಸ್ಸ, ನಿರಯಾದಿಗತಿನಿಮಿತ್ತದಸ್ಸನಮೂಲಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ವತ್ಥುಭಾವತೋ, ಸೋಕಾದಯೋ ಸೋಕಾದಿಮೂಲಸ್ಸ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖಸ್ಸ ವತ್ಥುಭಾವತ್ತಾ ಚೇವ ಸಯಂ ದುಕ್ಖತ್ತಾ ಚ ದುಕ್ಖಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾ ಚೇಸಂ ಪಸಿದ್ಧಾಯೇವ. ಏವಂ ಕಾಮಭವೇ ಜಾತಿಆದೀನಂ ತೀಹಿಪಿ ದುಕ್ಖೇಹಿ ದುಕ್ಖತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ. ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ನ ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಜಾತಿಆದೀನಂ ¶ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖವಸೇನ ಚ ದುಕ್ಖತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ನ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖವಸೇನಾತಿ ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚೇ ನಯೋ.

ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ ಪನ ‘‘ಕಾಮತಣ್ಹಾ ಭವತಣ್ಹಾ ವಿಭವತಣ್ಹಾ’’ತಿ (ವಿಭ. ೨೦೩) ತತ್ತಕಮೇವ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾ ಖೋ ಪನೇಸಾ ತಣ್ಹಾ ಕತ್ಥ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ವಿಭ. ೨೦೩) ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಛನ್ನಂ ಛನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಸಯವಿಞ್ಞಾಣಫಸ್ಸವೇದನಾಸಞ್ಞಾಚೇತನಾತಣ್ಹಾವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಂ ವಿಸಯಭೂತಾನಂ ವಸೇನ ತಣ್ಹಾಯ ‘‘ಏತ್ಥೇಸಾ ತಣ್ಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವ�